📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາເຍ

ຂນ຺ຘວຄ຺ຄ-ອຏ຺ຐກຖາ

໑. ຂນ຺ຘສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ນກຸລປິຕຸວຄ຺ໂຄ

໑. ນກຸລປິຕຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑. ຂນ຺ຘິຍວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ຠຄ຺ເຄສູຕິ ເອວໍນາມເກ ຊນປເທ. ສຸສຸມາຣຄິເຣຕິ ສຸສຸມາຣຄິຣນຄເຣ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ມາປິຍມາເນ ສຸສຸມາໂຣ ສທ຺ທມກາສິ, ເຕນສ຺ສ ‘‘ສຸສຸມາຣຄິຣ’’ນ຺ຕ຺ເວວ ນາມໍ ອກໍສຸ. ເຠສກຬາວເນຕິ ເຠສກຬາຍ ນາມ ຍກ຺ຂິນິຍາ ອຘິວຸຕ຺ຖຕ຺ຕາ ເອວໍລທ຺ຘນາເມ ວເນ. ຕເທວ ມິຄຄຓສ຺ສ ອຠຍຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ມິຄທາໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຠຄວາ ຕສ຺ມິໍ ຊນປເທ ຕໍ ນຄຣໍ ນິສ຺ສາຍ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ວິຫຣຕິ. ນກຸລປິຕາຕິ ນກຸລສ຺ສ ນາມ ທາຣກສ຺ສ ປິຕາ.

ຊິຓ຺ໂຓຕິ ຊຣາຊິຓ຺ໂຓ. ວຸຑ຺ໂຒຕິ ວໂຍວຸຑ຺ໂຒ. ມຫລ຺ລໂກຕິ ຊາຕິມຫລ຺ລໂກ. ອທ຺ຘຄໂຕຕິ ຕິຍທ຺ຘຄໂຕ. ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ເຕສຸ ຕີສຸ ອທ຺ເຘສຸ ປຈ຺ຉິມວຍໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ອາຕຸຣກາໂຍຕິ ຄິລານກາໂຍ. ອິທຎ຺ຫິ ສຣີຣໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓມ຺ປິ ນິຈ຺ຈປຄ຺ຆຣຓຏ຺ເຐນ ອາຕຸຣໍເຍວ ນາມ. ວິເສເສນ ປນສ຺ສ ຊຣາຕຸຣຕາ ພ຺ຍາຘາຕຸຣຕາ ມຣຓາຕຸຣຕາຕິ ຕິສ຺ໂສ ອາຕຸຣຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕາສຸ ກິຎ຺ຈາປິ ເອໂສ ມຫລ຺ລກຕ຺ຕາ ຊຣາຕຸໂຣວ, ອຠິຓ຺ຫໂຣຄຕາຍ ປນສ຺ສ ພ຺ຍາຘາຕຸຣຕາ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ. ອຠິກ຺ຂຓາຕງ຺ໂກຕິ ອຠິຓ຺ຫໂຣໂຄ ນິຣນ຺ຕຣໂຣໂຄ. ອນິຈ຺ຈທສ຺ສາວີຕິ ຕາຍ ອາຕຸຣຕາຍ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ອາຄນ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ກທາຈິເທວ ທຏ຺ຐຸໍ ລຠາມິ, ນ ສພ຺ພກາລນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມໂນຠາວນີຍານນ຺ຕິ ມນວຑ຺ຒການໍ. ເຍສຸ ຫິ ທິຏ຺ເຐສຸ ກຸສລວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ວຑ຺ຒຕິ, ເຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາທໂຍ ມຫາເຖຣາ ມໂນຠາວນີຍາ ນາມ. ອນຸສາສຕູຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສາສຕຸ. ປຸຣິມຎ຺ຫິ ວຈນໍ ໂອວາໂທ ນາມ, ອປຣາປຣໍ ອນຸສາສນີ ນາມ. ໂອຕິຓ຺ເຓ ວາ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ວຈນໍ ໂອວາໂທ ນາມ, ອໂນຕິຓ຺ເຓ ຕນ຺ຕິວເສນ ວາ ປເວຓິວເສນ ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ອນຸສາສນີ ນາມ. ອປິຈ ໂອວາໂທຕິ ວາ ອນຸສາສນີຕິ ວາ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກເມວ, ພ຺ຍຎ຺ຊນມຕ຺ຕເມວ ນານໍ.

ອາຕຸໂຣ ຫາຍນ຺ຕິ ອາຕຸໂຣ ຫິ ອຍໍ, ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ປິຍງ຺ຄຸສາໂມປິ ສມາໂນ ນິຈ຺ຈປຄ຺ຆຣຓຏ຺ເຐນ ອາຕຸໂຣເຍວ. ອຓ຺ຑຠູໂຕຕິ ອຓ຺ຑໍ ວິຍ ຠູໂຕ ທຸພ຺ພໂລ. ຍຖາ ກຸກ຺ກຸຏຓ຺ຑໍ ວາ ມຍູຣຓ຺ຑໍ ວາ ເຄຓ຺ຑຸກໍ ວິຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຂິປນ຺ເຕນ ວາ ປຫຣນ຺ເຕນ ວາ ນ ສກ຺ກາ ກີຬິຕຸໍ, ຕາວເທວ ຠິຊ຺ຊຕິ, ເອວມຍມ຺ປິ ກາໂຍ ກຓ຺ຏເກປິ ຂາຓຸເກປິ ປກ຺ຂລິຕສ຺ສ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ອຓ຺ຑໍ ວິຍ ຠູໂຕຕິ ອຓ຺ຑຠູໂຕ. ປຣິໂຍນທ຺ໂຘຕິ ສຸຂຸເມນ ຉວິມຕ຺ເຕນ ປຣິໂຍນທ຺ໂຘ. ອຓ຺ຑຎ຺ຫິ ສາຣຕເຈນ ປຣິໂຍນທ຺ຘໍ, ເຕນ ຑໍສມກສາທໂຍ ນິລີຍິຕ຺ວາປິ ຉວິໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຍູສໍ ປຄ຺ຆຣາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຉວິໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຍໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເອວໍ ສຸຂຸມາຍ ຉວິຍາ ປຣິໂຍນທ຺ໂຘ. ກິມຎ຺ຎຕ຺ຣ ພາລ຺ຍາຕິ ພາລຠາວໂຕ ອຎ຺ຎໍ ກິມຕ຺ຖິ? ພາໂລເຍວ ອຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອຍໍ ກາໂຍ ເອວຣູໂປ, ຕສ຺ມາ.

ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນນ຺ຕຣໍ ປຣິຓາຍກຣຕນສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຣາຊປຸຣິໂສ ວິຍ, ສທ຺ຘມ຺ມຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ອນນ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ ອປຈິຕິໍ ກາຕຸກາໂມ ເຍນາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ວິປ຺ປສນ຺ນານີຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ປສນ຺ນານິ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍານີຕິ ມນຈ຺ຉຏ຺ຐານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ປຣິສຸທ຺ໂຘຕິ ນິທ຺ໂທໂສ. ປຣິໂຍທາໂຕຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ນິຣຸປກ຺ກິເລສຕາເຍວ ຫິ ເອສ ປຣິໂຍທາໂຕຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ເສຕຠາເວນ. ເອຕສ຺ສ ຈ ປຣິໂຍທາຕຕໍ ທິສ຺ວາວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວິປ຺ປສນ຺ນຕໍ ອຎ຺ຎາສິ. ນຍຄ຺ຄາຫປຎ຺ຎາ ກິເຣສາ ເຖຣສ຺ສ.

ກຖຎ຺ຫິ ໂນ ສິຍາຕິ ເກນ ກາຣເຓນ ນ ລທ຺ຘາ ຠວິສ຺ສຕິ? ລທ຺ຘາເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາ ກິໍ ທີເປຕິ? ສຕ຺ຖຸວິສ຺ສາສິກຠາວໍ. ອຍໍ ກິຣ ສຕ຺ຖຸ ທິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປິຕິເປມໍ, ອຸປາສິກາ ຈສ຺ສ ມາຕິເປມໍ ປຏິລຠຕິ. ອຸໂຠປິ ‘‘ມມ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ວທນ຺ຕິ. ຠວນ຺ຕຣຄໂຕ ຫິ ເນສໍ ສິເນໂຫ. ສາ ກິຣ ອຸປາສິກາ ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ມາຕາວ, ໂສ ຈ, ຄຫປຕິ, ປິຕາວ ອໂຫສິ. ປຸນ ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານິ ອຸປາສິກາ ມຫາມາຕາ, ອຸປາສໂກ ມຫາປິຕາ, ຕຖາ ຈູຬາມາຕາ ຈູຬປິຕາຕິ. ເອວໍ ສຕ຺ຖາ ທິຍຑ຺ຒອຕ຺ຕຠາວສຫສ຺ສໍ ເຕສໍເຍວ ຫຕ຺ເຖ ວຑ຺ຒິໂຕ. ເຕເນວ ເຕ ຍໍ ເນວ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ, ນ ປິຕຸ ສນ຺ຕິເກ ກເຖຕຸໍ ສກ຺ກາ, ຕໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ນິສິນ຺ນາ ກເຖນ຺ຕິ. ອິມິນາເຍວ ຈ ກາຣເຓນ ຠຄວາ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ອຸປາສການໍ ວິສ຺ສາສິການໍ ຍທິທໍ ນກຸລປິຕາ ຄຫປຕິ, ຍທິທໍ ນກຸລມາຕາ ຄຫປຕານີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໕໗) ເຕ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສິ. ອິຕິ ໂສ ອິມໍ ວິສ຺ສາສິກຠາວໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ກຖຎ຺ຫິ ໂນ ສິຍາຕິ ອາຫ. ອມເຕນ ອຠິສິຕ຺ໂຕຕິ ນສ຺ສິຘ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ຌານໍ ວາ ວິປສ຺ສນາ ວາ ມຄ຺ໂຄ ວາ ຜລໍ ວາ ‘‘ອມຕາຠິເສໂກ’’ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ມຘຸຣຘມ຺ມເທສນາເຍວ ປນ ‘‘ອມຕາຠິເສໂກ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ທູຣໂຕປີຕິ ຕິໂຣຣຏ຺ຐາປິ ຕິໂຣຊນປທາປິ.

ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສາວີຕິອາທີສຸ ອຣິຍາຕິ ອາຣກຕ຺ຕາ ກິເລເສຫິ, ອນເຍ ນ ອິຣິຍນໂຕ, ອເຍ ອິຣິຍນໂຕ, ສເທວເກນ ຈ ໂລເກນ ອຣຓີຍໂຕ ພຸທ຺ຘາ ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຈ ພຸທ຺ຘສາວກາ ຈ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ພຸທ຺ຘາ ເອວ ວາ ອິຘ ອຣິຍາ. ຍຖາຫ – ‘‘ສເທວເກ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກ…ເປ… ຕຖາຄໂຕ ອຣິໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໙໘). ສປ຺ປຸຣິສານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຕຖາຄຕສາວກາ ຈ ສປ຺ປຸຣິສາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຕ ຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຄຸຓໂຍເຄນ ໂສຠນາ ປຸຣິສາຕິ ສປ຺ປຸຣິສາ. ສພ຺ເພວ ວາ ເອເຕ ທ຺ເວຘາປິ ວຸຕ຺ຕາ. ພຸທ຺ຘາປິ ຫິ ອຣິຍາ ຈ ສປ຺ປຸຣິສາ ຈ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ພຸທ຺ຘສາວກາປິ. ຍຖາຫ –

‘‘ໂຍ ເວ ກຕຎ຺ຎູ ກຕເວທິ ຘີໂຣ,

ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ທຬ຺ຫຠຕ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ;

ທຸຂິຕສ຺ສ ສກ຺ກຈ຺ຈ ກໂຣຕິ ກິຈ຺ຈໍ,

ຕຖາວິຘໍ ສປ຺ປຸຣິສໍ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ. (ຊາ. ໒.໑໗.໗໘);

‘‘ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ທຬ຺ຫຠຕ຺ຕິ ຈ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ຫິ ພຸທ຺ຘສາວໂກ ວຸຕ຺ໂຕ, ກຕຎ຺ຎຸຕາທີຫິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘພຸທ຺ຘາຕິ. ອິທານິ ໂຍ ເຕສໍ ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສນສີໂລ, ນ ຈ ທສ຺ສເນ ສາຘຸກາຣີ, ໂສ ‘‘ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສາວີ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ຈ ຈກ຺ຂຸນາ ອທສ຺ສາວີ, ຎາເຓນ ອທສ຺ສາວີຕິ ທຸວິໂຘ. ເຕສຸ ຎາເຓນ ອທສ຺ສາວີ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ມໍສຈກ຺ຂຸນາ ຫິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ວາ ອຣິຍາ ທິຏ຺ຐາປິ ອທິຏ຺ຐາວ ໂຫນ຺ຕິ ເຕສໍ ຈກ຺ຂູນໍ ວຓ຺ຓມຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓໂຕ ນ ອຣິຍຠາວໂຄຈຣໂຕ. ໂສຓສິງ຺ຄາລາທໂຍປິ ຈກ຺ຂຸນາ ອຣິເຍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ເຈເຕ ອຣິຍານໍ ທສ຺ສາວິໂນ ນາມ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພຕວາສິໂນ ກິຣ ຂີຓາສວຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິໂຕ ເອກທິວສໍ ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ, ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ປິຏ຺ຐິໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຖຣໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອຣິຍາ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ກີທິສາ’’ຕິ? ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ມຫລ຺ລໂກ ອຣິຍານໍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສຫຈຣນ຺ໂຕປິ ເນວ ອຣິເຍ ຊານາຕິ, ເອວໍ ທຸຊ຺ຊານາວຸໂສ, ອຣິຍາ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ໂສ ເນວ ອຎ຺ຎາສິ. ຕສ຺ມາ ນ ຈກ຺ຂຸນາ ທສ຺ສນໍ ທສ຺ສນໍ, ຎາເຓນ ທສ຺ສນເມວ ທສ຺ສນໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ກິໍ ເຕ, ວກ຺ກລິ, ອິມິນາ ປູຕິກາເຍນ ທິຏ຺ເຐນ? ໂຍ ໂຂ, ວກ຺ກລິ, ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ມໍ ປສ຺ສຕິ. ໂຍ ມໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໘໗). ຕສ຺ມາ ຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ຎາເຓນ ອຣິເຍຫິ ທິຏ຺ຐໍ ອນິຈ຺ຈາທິລກ຺ຂຓໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ, ອຣິຍາຘິຄຕຎ຺ຈ ຘມ຺ມໍ ອນຘິຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຣິຍກຣຘມ຺ມານໍ ອຣິຍຠາວສ຺ສ ຈ ອທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ‘‘ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສາວີ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຣິຍຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິໂທຕິ, ສຕິປຏ຺ຐານາທິເຠເທ ອຣິຍຘມ຺ເມ ອກຸສໂລ. ອຣິຍຘມ຺ເມ ອວິນີໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ –

‘‘ທຸວິໂຘ ວິນໂຍ ນາມ, ເອກເມເກຕ຺ຖ ປຎ຺ຈຘາ;

ອຠາວໂຕ ຕສ຺ສ ອຍໍ, ອວິນີໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ’’.

ອຍຎ຺ຫິ ສໍວຣວິນໂຍ ປຫານວິນໂຍຕິ ທຸວິໂຘ ວິນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ທຸວິເຘປິ ວິນເຍ ເອກເມໂກ ວິນໂຍ ປຎ຺ຈຘາ ຠິຊ຺ຊຕິ. ສໍວຣວິນໂຍປິ ຫິ ສີລສໍວໂຣ ສຕິສໍວໂຣ ຎາຓສໍວໂຣ ຂນ຺ຕິສໍວໂຣ ວີຣິຍສໍວໂຣຕິ ປຎ຺ຈວິໂຘ. ປຫານວິນໂຍປິ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານໍ, ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫານໍ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປ຺ປຫານໍ ນິສ຺ສຣຓປ຺ປຫານນ຺ຕິ ປຎ຺ຈວິໂຘ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ອິມິນາ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວເຣນ ອຸເປໂຕ ໂຫຕິ ສມຸເປໂຕ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໑໑) ອຍໍ ສີລສໍວໂຣ. ‘‘ຣກ຺ຂຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ອຍໍ (ທີ. ນິ. ໑.໒໑໓; ມ. ນິ. ໑.໒໙໕; ສໍ. ນິ. ໔.໒໓໙; ອ. ນິ. ໓.໑໖) ສຕິສໍວໂຣ.

‘‘ຍານິ ໂສຕານິ ໂລກສ຺ມິໍ, (ອຊິຕາຕິ ຠຄວາ)

ສຕິ ເຕສໍ ນິວາຣຓໍ;

ໂສຕານໍ ສໍວຣໍ ພ຺ຣູມິ,

ປຎ຺ຎາເຍເຕ ປິຘີຍເຣ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໑໐໔໑; ຈູຬນິ. ອຊິຕມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ.໔) –

ອຍໍ ຎາຓສໍວໂຣ. ‘‘ຂໂມ ໂຫຕິ ສີຕສ຺ສ ອຸຓ຺ຫສ຺ສາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໔; ອ. ນິ. ໔.໑໑໔; ໖.໕໘) ອຍໍ ຂນ຺ຕິສໍວໂຣ. ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ນາຘິວາເສຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໖; ອ. ນິ. ໔.໑໑໔; ໖.໕໘) ອຍໍ ວີຣິຍສໍວໂຣ. ສພ຺ໂພປິ ຈາຍໍ ສໍວໂຣ ຍຖາສກໍ ສໍວຣິຕພ຺ພານໍ ວິເນຕພ຺ພານຎ຺ຈ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນໍ ສໍວຣຓໂຕ ‘‘ສໍວໂຣ’’ ວິນຍນໂຕ ‘‘ວິນໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ຕາວ ສໍວຣວິນໂຍ ປຎ຺ຈຘາ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຖາ ຍໍ ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉທາທີສຸ ວິປສ຺ສນາຎາເຓສຸ ປຏິປກ຺ຂຠາວໂຕ ທີປາໂລເກເນວ ຕມສ຺ສ, ເຕນ ເຕນ ວິປສ຺ສນາຎາເຓນ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອນຕ຺ຖສ຺ສ ປຫານໍ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ນາມຣູປວວຕ຺ຖາເນນ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ, ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫນ ອເຫຕຸວິສມເຫຕຸທິຏ຺ຐີນໍ, ຕສ຺ເສວ ອປຣຠາເຄນ ກງ຺ຂາວິຕຣເຓນ ກຖໍກຖີຠາວສ຺ສ, ກລາປສມ຺ມສເນນ ‘‘ອຫໍ ມມາ’’ຕິ ຄາຫສ຺ສ, ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄວວຕ຺ຖາເນນ ອມຄ຺ເຄ ມຄ຺ຄສຎ຺ຎາຍ, ອຸທຍທສ຺ສເນນ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິຍາ, ວຍທສ຺ສເນນ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິຍາ, ຠຍທສ຺ສເນນ ສຠເຍ ອຠຍສຎ຺ຎາຍ, ອາທີນວທສ຺ສເນນ ອສ຺ສາທສຎ຺ຎາຍ, ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາຍ ອຠິຣຕິສຎ຺ຎາຍ, ມຸຈ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຎາເຓນ ອມຸຈ຺ຈິຕຸກາມຕາຍ. ອຸເປກ຺ຂາຎາເຓນ ອນຸເປກ຺ຂາຍ, ອນຸໂລເມນ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຍໍ ນິພ຺ພາເນ ຈ ປຏິໂລມຠາວສ຺ສ, ໂຄຕ຺ຣຠຸນາ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕຄາຫສ຺ສ ປຫານໍ, ເອຕໍ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານໍ ນາມ.

ຍໍ ປນ ອຸປຈາຣປ຺ປນາເຠເທນ ສມາຘິນາ ປວຕ຺ຕິຠາວນິວາຣຓໂຕ ຆຏປ຺ປຫາເຣເນວ ອຸທກປິຏ຺ເຐ ເສວາລສ຺ສ, ເຕສໍ ເຕສໍ ນີວຣຓາທິຘມ຺ມານໍ ປຫານໍ, ເອຕໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫານໍ ນາມ. ຍໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍມຄ຺ຄານໍ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ຕໍຕໍມຄ຺ຄວໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ‘‘ທິຏ຺ຐິຄຕານໍ ປຫານາຍາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ (ຘ. ສ. ໒໗໗; ວິຠ. ໖໒໘) ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ສມຸທຍປກ຺ຂິກສ຺ສ ກິເລສຄຓສ຺ສ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຠາເວນ ປຫານໍ, ອິທໍ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານໍ ນາມ. ຍໍ ປນ ຜລກ຺ຂເຓ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕໍ ກິເລສານໍ, ເອຕໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປ຺ປຫານໍ ນາມ.

ຍໍ ສພ຺ພສງ຺ຂຕນິສ຺ສຏຕ຺ຕາ ປຫີນສພ຺ພສງ຺ຂຕໍ ນິພ຺ພານໍ, ເອຕໍ ນິສ຺ສຣຓປ຺ປຫານໍ ນາມ. ສພ຺ພມ຺ປິ ເຈຕໍ ປຫານໍ ຍສ຺ມາ ຈາຄຏ຺ເຐນ ປຫານໍ, ວິນຍຏ຺ເຐນ ວິນໂຍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຫານວິນໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍຕໍປຫານວໂຕ ວາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວິນຍສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕເປຕໍ ‘‘ປຫານວິນໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ປຫານວິນໂຍປິ ປຎ຺ຈຘາ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອວມຍໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ທຸວິໂຘ, ເຠທໂຕ ຈ ທສວິໂຘ ວິນໂຍ ຠິນ຺ນສໍວຣຕ຺ຕາ ປຫາຕພ຺ພສ຺ສ ຈ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ຍສ຺ມາ ເອຕສ຺ສ ອສ຺ສຸຕວໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອຠາວໂຕ ຕສ຺ສ ອຍໍ ‘‘ອວິນີໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ. ເອສ ນໂຍ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ອທສ຺ສາວີ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິໂທ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ເມ ອວິນີໂຕຕິ ເອຕ຺ຖາປິ. ນິນ຺ນານາກຣຓຎ຺ຫິ ເອຕໍ ອຕ຺ຖໂຕ. ຍຖາຫ –

‘‘ເຍວ ເຕ ອຣິຍາ, ເຕວ ເຕ ສປ຺ປຸຣິສາ. ເຍວ ເຕ ສປ຺ປຸຣິສາ, ເຕວ ເຕ ອຣິຍາ. ໂຍ ເອວ ໂສ ອຣິຍານໍ ຘມ຺ໂມ, ໂສ ເອວ ໂສ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ຘມ຺ໂມ. ໂຍ ເອວ ໂສ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ຘມ຺ໂມ, ໂສ ເອວ ໂສ ອຣິຍານໍ ຘມ຺ໂມ. ເຍວ ເຕ ອຣິຍວິນຍາ, ເຕວ ເຕ ສປ຺ປຸຣິສວິນຍາ. ເຍວ ເຕ ສປ຺ປຸຣິສວິນຍາ, ເຕວ ເຕ ອຣິຍວິນຍາ. ອຣິເຍຕິ ວາ ສປ຺ປຸຣິເສຕິ ວາ, ອຣິຍຘມ຺ເມຕິ ວາ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ເມຕິ ວາ, ອຣິຍວິນເຍຕິ ວາ ສປ຺ປຸຣິສວິນເຍຕິ ວາ ເອເສເສ ເອເກ ເອກຏ຺ເຐ ສເມ ສມຠາເຄ ຕຊ຺ຊາເຕ ຕຎ຺ເຎວາ’’ຕິ.

ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີຕິ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ‘‘ຍໍ ຣູປໍ, ໂສ ອຫໍ, ໂຍ ອຫໍ, ຕໍ ຣູປ’’ນ຺ຕິ ຣູປຎ຺ຈ ອຕ຺ຕຎ຺ຈ ອທ຺ວຍໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ເຕລປ຺ປທີປສ຺ສ ຌາຍໂຕ ຍາ ອຈ຺ຈິ, ໂສ ວຓ຺ໂຓ. ໂຍ ວຓ຺ໂຓ, ສາ ອຈ຺ຈີຕິ ອຈ຺ຈິຎ຺ຈ ວຓ຺ຓຎ຺ຈ ອທ຺ວຍໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ເອວເມວ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ…ເປ… ອທ຺ວຍໍ ສມນຸປສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ຣູປໍ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ທິຏ຺ຐິປສ຺ສນາຍ ປສ຺ສຕິ. ຣູປວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຣູປໍ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຉາຍາວນ຺ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ວິຍ ຕໍ ຣູປວນ຺ຕໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ອຕ຺ຕນິ ວາ ຣູປນ຺ຕິ ອຣູປເມວ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜສ຺ມິໍ ຄນ຺ຘໍ ວິຍ ອຕ຺ຕນິ ຣູປໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ຣູປສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຣູປເມວ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ກຣຓ຺ຑເກ ມຓິໍ ວິຍ ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ຣູປສ຺ມິໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ປຣິຍຸຏ຺ຐຏ຺ຐາຍີຕິ ປຣິຍຸຏ຺ຐານາກາເຣນ ອຠິຠວນາກາເຣນ ຐິໂຕ, ‘‘ອຫໍ ຣູປໍ, ມມ ຣູປ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ຄິລິຕ຺ວາ ປຣິນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນໂກ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຣູປນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຕໍ ເອວໍ ຄຫິຕໍ ຣູປໍ. ເວທນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຸທ຺ຘຣູປເມວ ອຕ຺ຕາຕິ ກຖິຕໍ. ‘‘ຣູປວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ອຕ຺ຕນິ ວາ ຣູປໍ, ຣູປສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ເວທນໍ ອຕ຺ຕໂຕ…ເປ… ສຎ຺ຎໍ… ສງ຺ຂາເຣ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີ’’ຕິ ອິເມສຸ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ອຣູປໍ ອຕ຺ຕາຕິ ກຖິຕໍ. ‘‘ເວທນາວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ອຕ຺ຕນິ ວາ ເວທນໍ, ເວທນາຍ ວາ ອຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຈຕູສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ຕິຓ຺ຓໍ ຕິຓ຺ຓໍ ວເສນ ທ຺ວາທສສຸ ຐາເນສຸ ຣູປາຣູປມິສ຺ສໂກ ອຕ຺ຕາ ກຖິໂຕ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ເວທນໍ… ສຎ຺ຎໍ… ສງ຺ຂາເຣ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີ’’ຕິ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ ກຖິຕາ, ອວເສເສສຸ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ປນ຺ນຣສ ຠວທິຏ຺ຐິໂຍ ປຎ຺ຈ ວິຠວທິຏ຺ຐິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ຕາ ສພ຺ພາປິ ມຄ຺ຄາວຣຓາ, ນ ສຄ຺ຄາວຣຓາ, ປຐມມຄ຺ຄວຊ຺ຌາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອວໍ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ອາຕຸຣກາໂຍ ເຈວ ໂຫຕິ ອາຕຸຣຈິຕ຺ໂຕ ຈາຕິ ກາໂຍ ນາມ ພຸທ຺ຘານມ຺ປິ ອາຕຸໂຣເຍວ. ຈິຕ຺ຕໍ ປນ ຣາຄໂທສໂມຫານຸຄຕໍ ອາຕຸຣໍ ນາມ, ຕໍ ອິຘ ທສ຺ສິຕໍ. ໂນ ຈ ອາຕຸຣຈິຕ຺ໂຕຕິ ອິຘ ນິກ຺ກິເລສຕາຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນາຕຸຣຠາໂວ ທສ຺ສິໂຕ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ໂລກິຍມຫາຊໂນ ອາຕຸຣກາໂຍ ເຈວ ອາຕຸຣຈິຕ຺ໂຕ ຈາຕິ ທສ຺ສິໂຕ, ຂີຓາສວາ ອາຕຸຣກາຍາ ອນາຕຸຣຈິຕ຺ຕາ, ສຕ຺ຕ ເສຂາ ເນວ ອາຕຸຣຈິຕ຺ຕາ, ນ ອນາຕຸຣຈິຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຠຊມານາ ປນ ອນາຕຸຣຈິຕ຺ຕຕໍເຍວ ຠຊນ຺ຕີຕິ. ປຐມໍ.

໒. ເທວທຫສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒. ທຸຕິເຍ ເທວທຫນ຺ຕິ ເທວາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ຣາຊາໂນ, ເຕສໍ ມງ຺ຄລທໂຫ, ສຍໍຊາໂຕ ວາ ໂສ ທໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ເທວທໂຫ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ສ ອວິທູເຣ ນິຄໂມ ເທວທຫນ຺ຕ຺ເວວ ນປຸໍສກລິງ຺ຄວເສນ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕ. ປຈ຺ຉາຠູມຄມິກາຕິ ປຈ຺ຉາຠູມໍ ອປຣທິສາຍໍ ນິວິຏ຺ຐໍ ຊນປທໍ ຄນ຺ຕຸກາມາ. ນິວາສນ຺ຕິ ເຕມາສໍ ວສ຺ສາວາສໍ. ອປໂລກິໂຕຕິ ອາປຸຈ຺ຉິໂຕ. ອປໂລເກຖາຕິ ອາປຸຈ຺ຉຖ. ກສ຺ມາ ເຖຣໍ ອາປຸຈ຺ຉາເປຕິ? ເຕ ສຠາເຣ ກາຕຸກາມຕາຍ. ໂຍ ຫິ ເອກວິຫາເຣ ວສນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕິກໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ ປກ຺ກມນ຺ໂຕ ອນາປຸຈ຺ຉາ ປກ຺ກມຕິ, ອຍໍ ນິພ຺ຠາໂຣ ນາມ. ໂຍ ເອກວິຫາເຣ ວສນ຺ໂຕປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປສ຺ສຕິ, ປກ຺ກມນ຺ໂຕ ອາປຸຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ສຠາໂຣ ນາມ. ອິເມປິ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວາ ‘‘ເອວມິເມ ສີລາທີຫິ ວຑ຺ຒິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ສຠາເຣ ກາຕຸກາໂມ ອາປຸຈ຺ຉາເປຕິ.

ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ຘາຕຸໂກສລ຺ລາທິນາ ຈຕຸພ຺ພິເຘນ ປຓ຺ຑິຈ຺ເຈນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອນຸຄ຺ຄາຫໂກຕິ ອາມິສານຸຄ຺ຄເຫນ ຈ ຘມ຺ມານຸຄ຺ຄເຫນ ຈາຕິ ທ຺ວີຫິປິ ອນຸຄ຺ຄເຫຫິ ອນຸຄ຺ຄາຫໂກ. ເຖໂຣ ກິຣ ອຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ວິຍ ປາໂຕວ ປິຓ຺ຑາຍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພຠິກ຺ຂູສຸ ຄເຕສຸ ສກລໍ ສງ຺ຆາຣາມໍ ອນຸວິຈຣນ຺ໂຕ ອສມ຺ມຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ ສມ຺ມຊ຺ຊຕິ, ອຉຑ຺ຑິຕໍ ກຈວຣໍ ຉຑ຺ເຑຕິ, ສງ຺ຆາຣາເມ ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ ມຎ຺ຈປີຐທາຣຸຠຓ຺ຑມຕ຺ຕິກາຠຓ຺ຑານິ ປຏິສາເມຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ‘‘ມາ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ວິຫາຣໍ ປວິຏ຺ຐາ ທິສ຺ວາ ປຣິຠວໍ ອກໍສູ’’ຕິ. ຕໂຕ ຄິລານສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄິລາເນ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ‘‘ເກນຕ຺ໂຖ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຍນ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ຕທຕ຺ຖໍ ເຕສໍ ທຫຣສາມເຓເຣ ອາທາຍ ຠິກ຺ຂາຈາຣວຕ຺ເຕນ ວາ ສຠາຄຏ຺ຐາເນ ວາ ເຠສຊ຺ຊໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ເຕສໍ ທຕ຺ວາ, ‘‘ຄິລານຸປຏ຺ຐານໍ ນາມ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘຫິ ວຓ຺ຓິຕໍ, ຄຈ຺ຉຖ ສປ຺ປຸຣິສາ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຖາ’’ຕິ ເຕ ເປເສຕ຺ວາ ສຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາກກຸເລ ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອິທໍ ຕາວສ຺ສ ນິພທ຺ຘວາສຏ຺ຐາເນ ອາຈິຓ຺ຓໍ.

ຠຄວຕິ ປນ ຈາຣິກໍ ຈຣມາເນ ‘‘ອຫໍ ອຄ຺ຄສາວໂກ’’ຕິ ອຸປາຫນໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຉຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ປຸຣໂຕ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ເຍ ປນ ຕຕ຺ຖ ມຫລ຺ລກາ ວາ ອາພາຘິກາ ວາ ອຕິທຫຣາ ວາ, ເຕສໍ ຣຸຊ຺ຊນຏ຺ຐານານິ ເຕເລນ ມກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ທຫຣສາມເຓເຣຫິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຕໍທິວສໍ ວາ ທຸຕິຍທິວສໍ ວາ ເຕ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາວ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອກທິວສຎ຺ຫິ ຕຎ຺ເຎວ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຕິວິກາເລ ສມ຺ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເສນາສນໍ ອລຠິຕ຺ວາ, ຈີວຣກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ, ສຕ຺ຖາ ປຸນທິວເສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ, ຫຕ຺ຖິວານຣຕິຕ຺ຕິຣວຕ຺ຖຸໍ ກເຖຕ຺ວາ, ‘‘ຍຖາວຸຑ຺ຒໍ ເສນາສນໍ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎາເປສິ. ເອວໍ ຕາເວສ ອາມິສານຸຄ຺ຄເຫນ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ໂອວທນ຺ໂຕ ປເນສ ສຕວາຣມ຺ປິ ສຫສ຺ສວາຣມ຺ປິ ຕາວ ໂອວທຕິ, ຍາວ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ອຖ ນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ໂອວທຕິ. ອິມິນາ ນເຍນ ໂອວທໂຕ ຈສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ ຄຓນປຖໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ. ເອວໍ ຘມ຺ມານຸຄ຺ຄເຫນ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸນ຺ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ເນວ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ນ ອາຈຣິໂຍ ນ ສນ຺ທິຏ຺ຐສມ຺ຠຕ຺ໂຕ. ກິໍ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ? ຕຸຓ຺ຫີຠາວໍ ອນາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ. ເອຬຄລາຄຸມ຺ເພຕິ ຄຈ຺ຉມຓ຺ຑປເກ. ໂສ ກິຣ ເອຬຄລາຄຸມ຺ໂພ ຘຸວສລິລຏ຺ຐາເນ ຊາໂຕ. ອເຖຕ຺ຖ ຈຕູຫິ ປາເທຫິ ມຓ຺ຑປໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ຕໍ ຄຸມ຺ພໍ ອາໂຣເປສຸໍ, ໂສ ຕໍ ມຓ຺ຑປໍ ຉາເທສິ. ອຖສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ອິຏ຺ຐກາຫິ ປຣິຈິນິຕ຺ວາ ວາລິກໍ ໂອກິຣິຕ຺ວາ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາປຍິໍສຸ. ສີຕລໍ ທິວາຏ຺ຐານໍ ອຸທກວາໂຕ ວາຍຕິ. ເຖໂຣ ຕສ຺ມິໍ ນິສີທິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອຬຄລາຄຸມ຺ເພ’’ຕິ.

ນານາເວຣຊ຺ຊຄຕນ຺ຕິ ເອກສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຣຊ຺ຊໂຕ ນານາວິຘໍ ຣຊ຺ຊຄຕໍ. ວິຣຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຎ຺ຎໍ ຣຊ຺ຊໍ. ຍຖາ ຫິ ສເທສໂຕ ອຎ຺ໂຎ ວິເທໂສ, ເອວໍ ນິວຸຕ຺ຖຣຊ຺ຊໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຣຊ຺ຊໍ ວິຣຊ຺ຊໍ ນາມ, ຕໍ ເວຣຊ຺ຊນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຂຕ຺ຕິຍປຓ຺ຑິຕາຕິ ພິມ຺ພິສາຣໂກສລຣາຊາທໂຍ ປຓ຺ຑິຕຣາຊາໂນ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຓ຺ຑິຕາຕິ ຈງ຺ກີຕາຣຸກ຺ຂາທໂຍ ປຓ຺ຑິຕພ຺ຣາຫ຺ມຓາ. ຄຫປຕິປຓ຺ຑິຕາຕິ ຈິຕ຺ຕສຸທຕ຺ຕາທໂຍ ປຓ຺ຑິຕຄຫປຕໂຍ. ສມຓປຓ຺ຑິຕາຕິ ສຠິຍປິໂລຕິກາທໂຍ ປຓ຺ຑິຕປຣິພ຺ພາຊກາ. ວີມໍສກາຕິ ອຕ຺ຖຄເວສິໂນ. ກິໍວາທີຕິ ກິໍ ອຕ຺ຕໂນ ທສ຺ສນໍ ວທຕິ, ກິໍ ລທ຺ຘິໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິມກ຺ຂາຍີຕິ ກິໍ ສາວການໍ ໂອວາທານຸສາສນິໍ ອາຈິກ຺ຂຕິ? ຘມ຺ມສ຺ສ ຈານຸຘມ຺ມນ຺ຕິ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕພ຺ຍາກຣຓສ຺ສ ອນຸພ຺ຍາກຣຓໍ. ສຫຘມ຺ມິໂກຕິ ສກາຣໂຓ. ວາທານຸວາໂທຕິ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕວາທສ຺ສ ອນຸວາໂທ. ‘‘ວາທານຸປາໂຕ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ສຕ຺ຖຸ ວາທສ຺ສ ອນຸປາໂຕ ອນຸປຕນໍ, ອນຸຄມນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາປິ ວາທໍ ອນຸຄໂຕ ວາໂທເຍວ ທີປິໂຕ ໂຫຕິ.

ອວິຄຕຣາຄສ຺ສາຕິອາທີສຸ ຕຓ຺ຫາວເສເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຓ຺ຫາ ຫິ ຣຊ຺ຊນໂຕ ຣາໂຄ, ຉນ຺ທິຍນໂຕ ຉນ຺ໂທ, ປິຍາຍນຏ຺ເຐນ ເປມໍ, ປິວິຕຸກາມຏ຺ເຐນ ປິປາສາ, ອນຸທຫນຏ຺ເຐນ ປຣິຬາໂຫຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອກຸສເລ ຈາວຸໂສ, ຘມ຺ເມຕິອາທິ ກສ຺ມາ ອາຣທ຺ຘໍ? ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ອວີຕຣາຄສ຺ສ ອາທີນວໍ, ວີຕຣາຄສ຺ສ ຈ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ. ຕຕ຺ຣ ອວິຆາໂຕຕິ ນິທ຺ທຸກ຺ໂຂ. ອນຸປາຍາໂສຕິ ນິຣຸປຕາໂປ. ອປຣິຬາໂຫຕິ ນິທ຺ທາໂຫ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຫາລິທ຺ທິການິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓. ຕຕິເຍ ອວນ຺ຕີສູຕິ ອວນ຺ຕິທກ຺ຂິຓາປຖສງ຺ຂາເຕ ອວນ຺ຕິຣຏ຺ເຐ. ກຸຣຣຆເຣຕິ ເອວໍນາມເກ ນຄເຣ. ປປາເຕຕິ ເອກໂຕ ປປາເຕ. ຕສ຺ສ ກິຣ ປພ຺ພຕສ຺ສ ເອກໍ ປສ຺ສໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາຕິຕໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ‘‘ປວຕ຺ເຕ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ນານາຕິຕ຺ຖິຍານໍ ລທ຺ຘິປວຕ຺ຕຏ຺ຐາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ເຖໂຣ ຕສ຺ມິໍ ຣຏ຺ເຐ ຕໍ ນຄຣໍ ນິສ຺ສາຍ ຕສ຺ມິໍ ປພ຺ພເຕ ວິຫຣຕິ. ຫາລິທ຺ທິການີຕິ ເອວໍນາມໂກ. ອຏ຺ຐກວຄ຺ຄິເຍ ມາຄຓ຺ຑິຍປຎ຺ເຫຕິ ອຏ຺ຐກວຄ຺ຄິກມ຺ຫິ ມາຄຓ຺ຑິຍປຎ຺ໂຫ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມິໍ ປຎ຺ເຫ. ຣູປຘາຕູຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຣູປຘາຕຸຣາຄວິນິພທ຺ຘນ຺ຕິ ຣູປຘາຕຸມ຺ຫິ ຣາເຄນ ວິນິພທ຺ຘໍ. ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓໍ. ໂອກສາຣີຕິ ເຄຫສາຣີ ອາລຍສາຣີ.

ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ໂຂ, ຄຫປຕີ’’ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ສມ຺ໂມຫວິຆາຕຕ຺ຖໍ. ‘‘ໂອໂກ’’ຕິ ຫິ ອຕ຺ຖໂຕ ປຈ຺ຈໂຍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ປຸເຣຊາຕຎ຺ຈ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓໍ ປຈ຺ຉາຊາຕສ຺ສ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓສ຺ສປິ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓສ຺ສປິ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓສ຺ສປິ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓສ຺ສປິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ກຕຣໍ ນຸ ໂຂ ອິຘ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ? ສມ຺ໂມໂຫ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ວິຆາຕຕ຺ຖໍ ຕໍ ອຄເຫຕ຺ວາ ອສມ຺ຠິນ຺ນາວ ເທສນາ ກຕາ. ອປິຈ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ຈຕສ຺ໂສ ອຠິສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ ວຸຕ຺ຕາຕິ ຕາ ທສ຺ເສຕຸມ຺ປິ ອິຘ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນ ຄຫິຕໍ.

ອຸປຍຸປາທານາຕິ ຕຓ຺ຫູປຍທິຏ຺ຐູປຍວເສນ ທ຺ເວ ອຸປຍາ, ກາມຸປາທານາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸປາທານານິ ຈ. ເຈຕໂສ ອຘິຏ຺ຐານາຠິນິເວສານຸສຍາຕິ ອກຸສລຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານຠູຕາ ເຈວ ອຠິນິເວສຠູຕາ ຈ ອນຸສຍຠູຕາ ຈ. ຕຖາຄຕສ຺ສາຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ. ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຫິ ຂີຓາສວານໍ ເອເຕ ປຫີນາວ, ສຕ຺ຖຸ ປນ ຂີຓາສວຠາໂວ ໂລເກ ອຕິປາກໂຏຕິ ອຸປຣິມໂກຏິຍາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາຕິ ອິຘ ວິຎ຺ຎາຓໍ ກສ຺ມາ ຄຫິຕໍ? ກິເລສປ຺ປຫານທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ກິເລສາ ຫິ ນ ເກວລໍ ຈຕູສຸເຍວ ຂນ຺ເຘສຸ ປຫີນາ ປຫີຍນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈສຸປິ ປຫີຍນ຺ຕິເຍວາຕິ ກິເລສປ຺ປຫານທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຄຫິຕໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ອໂນກສາຣີ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາເຓນ ໂອກໍ ອສຣນ຺ເຕນ ອໂນກສາຣີ ນາມ ໂຫຕິ.

ຣູປນິມິຕ຺ຕນິເກຕວິສາຣວິນິພນ຺ຘາຕິ ຣູປເມວ ກິເລສານໍ ປຈ຺ຈຍຏ຺ເຐນ ນິມິຕ຺ຕໍ, ອາຣມ຺ມຓກິຣິຍສງ຺ຂາຕນິວາສນຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ນິເກຕນ຺ຕິ ຣູປນິມິຕ຺ຕນິເກຕໍ. ວິສາໂຣ ຈ ວິນິພນ຺ໂຘ ຈ ວິສາຣວິນິພນ຺ຘາ. ອຸຠເຍນປິ ຫິ ກິເລສານໍ ປຕ຺ຖຏຠາໂວ ຈ ວິນິພນ຺ຘນຠາໂວ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ, ຣູປນິມິຕ຺ຕນິເກເຕ ວິສາຣວິນິພນ຺ຘາຕິ ຣູປນິມິຕ຺ຕນິເກຕວິສາຣວິນິພນ຺ຘາ, ຕສ຺ມາ ຣູປນິມິຕ຺ຕນິເກຕມ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ກິເລສວິສາເຣນ ເຈວ ກິເລສພນ຺ຘເນນ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິເກຕສາຣີຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ນິວາສນຏ຺ຐານໍ ສາຣີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຫີນາຕິ ເຕ ຣູປນິມິຕ຺ຕນິເກຕກິເລສວິສາຣວິນິພນ຺ຘາ ປຫີນາ.

ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ‘‘ໂອກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ຉ ອາຣມ຺ມຓານິ ‘‘ນິເກຕ’’ນ຺ຕິ? ຉນ຺ທຣາຄສ຺ສ ພລວທຸພ຺ພລຕາຍ. ສມາເນປິ ຫິ ເອເຕສໍ ອາລຍຏ຺ເຐນ ວິສຍຠາເວ ໂອໂກຕິ ນິຈ຺ຈນິວາສນຏ຺ຐານເຄຫເມວ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນິເກຕນ຺ຕິ ‘‘ອຊ຺ຊ ອສຸກຏ຺ຐາເນ ກີຬິສ຺ສາມາ’’ຕິ ກຕສງ຺ເກຕຏ຺ຐານໍ ນິວາສຏ຺ຐານໍ ອຸຍ຺ຍານາທິ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ປຸຕ຺ຕທາຣຘນຘຎ຺ຎປຸຓ຺ຓເຄເຫ ຉນ຺ທຣາໂຄ ພລວາ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິເກສຸ ຂນ຺ເຘສຸ. ຍຖາ ປນ ອຸຍ຺ຍານຏ຺ຐານາທີສຸ ຕໂຕ ທຸພ຺ພລຕໂຣ ໂຫຕິ, ເອວໍ ພາຫິເຣສຸ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສູຕິ ຉນ຺ທຣາຄສ຺ສ ພລວທຸພ຺ພລຕາຍ ເອວໍ ເທສນາ ກຕາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສຸຂິເຕສຸ ສຸຂິໂຕຕິ ອຸປຏ຺ຐາເກສຸ ຘນຘຎ຺ຎລາຠາທິວເສນ ສຸຂິເຕສຸ ‘‘ອິທານາຫໍ ມນາປໍ ໂຠຊນໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຄຫສິຕສຸເຂນ ສຸຂິໂຕ ໂຫຕິ, ເຕຫິ ປຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວມາໂນ ວິຍ ຈຣຕິ. ທຸກ຺ຂິເຕສຸ ທຸກ຺ຂິໂຕຕິ ເຕສໍ ເກນຈິເທວ ກາຣເຓນ ທຸກ຺ເຂ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ສຍໍ ທ຺ວິຄຸເຓນ ທຸກ຺ເຂນ ທຸກ຺ຂິໂຕ ໂຫຕິ. ກິຈ຺ຈກຣຓີເຍສູຕິ ກິຈ຺ຈສງ຺ຂາເຕສຸ ກຣຓີເຍສຸ. ເຕສຸ ໂຍຄໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ອຸປໂຍຄໍ ສຍໍ ເຕສໍ ກິຈ຺ຈານໍ ກຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ກາເມສູຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ. ເອວໍ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ກາເມຫິ ອຣິຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ກິເລສກາເມຫິ ອຣິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ອນ຺ໂຕ ກາມານໍ ຠາເວນ ອຕຸຈ຺ໂຉ. ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ເຕສໍ ອຠາເວນ ຣິຕ຺ໂຕ ຕຸຈ຺ໂຉຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ປຸຣກ຺ຂຣາໂນຕິ ວຏ຺ຏໍ ປຸຣໂຕ ກຸຣຸມາໂນ. ເອວໍຣູໂປ ສິຍນ຺ຕິອາທີສຸ ທີຆຣສ຺ສກາໂຬທາຕາທີສຸ ຣູເປສຸ ‘‘ເອວໍຣູໂປ ນາມ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ເຖຕິ. ສຸຂາທີສຸ ເວທນາສຸ ເອວໍເວທໂນ ນາມ; ນີລສຎ຺ຎາທີສຸ ສຎ຺ຎາສຸ ເອວໍ ສຎ຺ໂຎ ນາມ; ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣາທີສຸ ສງ຺ຂາເຣສຸ ເອວໍສງ຺ຂາໂຣ ນາມ; ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີສຸ ວິຎ຺ຎາເຓສຸ ‘‘ເອວໍ ວິຎ຺ຎາໂຓ ນາມ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ເຖຕິ.

ອປຸຣກ຺ຂຣາໂນຕິ ວຏ຺ຏໍ ປຸຣໂຕ ອກຸຣຸມາໂນ. ສຫິຕໍ ເມ, ອສຫິຕໍ ເຕຕິ ຕຸຍ຺ຫໍ ວຈນໍ ອສຫິຕໍ ອສິລິຏ຺ຐໍ, ມຍ຺ຫໍ ສຫິຕໍ ສິລິຏ຺ຐໍ ມຘຸຣປານສທິສໍ. ອຘິຈິຓ຺ຓໍ ເຕ ວິປຣາວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ທີເຆນ ກາເລນ ປຣິຈິຕໍ ສຸປ຺ປຄຸຓໍ, ຕໍ ມມ ວາທໍ ອາຄມ຺ມ ສພ຺ພໍ ຂເຓນ ວິປຣາວຕ຺ຕໍ ນິວຕ຺ຕໍ. ອາໂຣປິໂຕ ເຕ ວາໂທຕິ ຕຸຍ຺ຫໍ ໂທໂສ ມຍາ ອາໂຣປິໂຕ. ຈຣ ວາທປ຺ປໂມກ຺ຂາຍາຕິ ຕໍ ຕໍ ອາຈຣິຍໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ອິມສ຺ສ ວາທສ຺ສ ໂມກ຺ຂາຍ ຈຣ ອາຫິຓ຺ຑາຫິ. ນິພ຺ເພເຐຫິ ວາ ສເຈ ປໂຫສີຕິ ອຖ ສຍເມວ ປໂຫສິ, ອິເຘວ ນິພ຺ເພເຐຫີຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ທຸຕິຍຫາລິທ຺ທິການິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ສກ຺ກປຎ຺ເຫຕິ ຈູຬສກ຺ກປຎ຺ເຫ, ມຫາສກ຺ກປຎ຺ເຫເປຕໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ຕາຕິ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂເຍ ນິພ຺ພາເນ ຕທາຣມ຺ມຓາຍ ຜລວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວິມຸຕ຺ຕາ. ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຏ຺ຐາຕິ ອນ຺ຕໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕນິຏ຺ຐາ ສຕຕນິຏ຺ຐາ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ສມາຘິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕. ປຎ຺ຈເມ ສມາຘິນ຺ຕິ ອິທໍ ຠຄວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຍ ປຣິຫາຍນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ, ‘‘ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕໍ ລຠນ຺ຕານໍ ອິເມສໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຜາຕິໍ ຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອາຫ. ອຠິນນ຺ທຕີຕິ ປຕ຺ເຖຕິ. ອຠິວທຕີຕິ ຕາຍ ອຠິນນ຺ທນາຍ ‘‘ອໂຫ ປິຍໍ ອິຏ຺ຐໍ ກນ຺ຕໍ ມນາປ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ. ວາຈໍ ອຠິນນ຺ທນ຺ໂຕປິ ຈ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ນິສ຺ສາຍ ເອວໍ ໂລຠໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕ ອຠິວທຕິເຍວ ນາມ. ອຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ຄິລິຕ຺ວາ ປຣິນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຍາ ຣູເປ ນນ຺ທີຕິ ຍາ ສາ ຣູເປ ພລວປຕ຺ຖນາສງ຺ຂາຕາ ນນ຺ທີ. ຕທຸປາທານນ຺ຕິ ຕໍ ຄຫຓຏ຺ເຐນ ອຸປາທານໍ. ນາຠິນນ຺ທຕີຕິ ນ ປຕ຺ເຖຕິ. ນາຠິວທຕີຕິ ປຕ຺ຖນາວເສນ ນ ‘‘ອິຏ຺ຐໍ ກນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ. ວິປສ຺ສນາຈິຕ຺ເຕນ ເຈຕສາ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ວຈີເຠທໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ນາຠິວທຕິເຍວ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ປຏິສລ຺ລາຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖. ຉຏ຺ເຐ ປຏິສລ຺ລາເຓຕິ ອິທໍ ຠຄວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ກາຍວິເວເກນ ປຣິຫາຍນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ກາຍວິເວກໍ ລຠນ຺ຕານໍ ອິເມສໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຜາຕິໍ ຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອາຫ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ອຸປາທາປຣິຕສ຺ສນາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗. ສຕ຺ຕເມ ອຸປາທາປຣິຕສ຺ສນນ຺ຕິ ຄຫເຓນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຣິຕສ຺ສນໍ. ອນຸປາທາອປຣິຕສ຺ສນນ຺ຕິ ອຄ຺ຄຫເຓນ ອປຣິຕສ຺ສນໍ. ຣູປວິປຣິຓາມານຸປຣິວຕ຺ຕິວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕີຕິ ‘‘ມມ ຣູປໍ ວິປຣິຓຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ອຫຸ ວຕ ເມຕໍ, ທານິ ວຕ ເມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວາ ອາທິນາ ນເຍນ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓໍ ຣູປສ຺ສ ເຠທານຸປຣິວຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ວິປຣິຓາມານຸປຣິວຕ຺ຕິຊາຕິ ວິປຣິຓາມສ຺ສ ອນຸປຣິວຕ຺ຕິໂຕ ວິປຣິຓາມາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ຕໂຕ ຊາຕາ. ປຣິຕສ຺ສນາ ຘມ຺ມສມຸປ຺ປາທາຕິ ຕຓ຺ຫາປຣິຕສ຺ສນາ ຈ ອກຸສລຘມ຺ມສມຸປ຺ປາທາ ຈ. ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ກຸສລຈິຕ຺ຕໍ. ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ອຸຕ຺ຕາສວາຕິ ສອຸຕ຺ຕາໂສ. ວິຆາຕວາຕິ ສວິຆາໂຕ ສທຸກ຺ໂຂ. ອເປກ຺ຂວາຕິ ສາລໂຍ. ອຸປາທາຍ ຈ ປຣິຕສ຺ສຕີຕິ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຣິຕສ຺ສໂກ ນາມ ໂຫຕິ. ນ ຣູປວິປຣິຓາມານຸປຣິວຕ຺ຕີຕິ ຂີຓາສວສ຺ສ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓເມວ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຣູປເຠທານຸປຣິວຕ຺ຕິ ນ ໂຫຕີຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ທຸຕິຍອຸປາທາປຣິຕສ຺ສນາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘. ອຏ຺ຐເມ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິວເສນ ເທສນາ ກຕາ. ອິຕິ ປຏິປາຏິຍາ ຈຕູສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏເມວ ກຖິຕໍ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ກາລຕ຺ຕຍອນິຈ຺ຈສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙. ນວເມ ໂກ ປນ ວາໂທ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສາຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມ຺ຫິ ກຖາວ ກາ, ອນິຈ຺ຈເມວ ຕໍ. ເຕ ກິຣ ຠິກ຺ຂູ ອຕີຕານາຄຕໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ກິລມິໍສຸ, ອຖ ເນສໍ ອິໂຕ ອຕີຕານາຄເຕປິ ‘‘ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ພຸຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຊ຺ຌາສຍໍ ວິທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສເຍນ ອິມໍ ເທສນໍ ເທເສສິ. ນວມໍ.

໑໐-໑໑. ກາລຕ຺ຕຍທຸກ຺ຂສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໐-໑໑. ທສເມກາທສມານິ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາຕິ ປເທຫິ ວິເສເສຕ຺ວາ ຕຖາຣູເປເນວ ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສເຍນ ກຖິຕານີຕິ. ທສເມກາທສມານິ.

ນກຸລປິຕຸວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

໒. ອນິຈ຺ຈວຄ຺ໂຄ

໑-໑໐. ອນິຈ຺ຈສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໒-໒໑. ອນິຈ຺ຈວຄ຺ເຄ ປຣິໂຍສານສຸຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉາວສິກໍ, ເສສານິ ຕຖາ ຕຖາ ພຸຊ຺ຌນການຎ຺ຈ ວເສນ ເທສິຕານີຕິ. ປຐມາທີນິ.

ອນິຈ຺ຈວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

໓. ຠາຣວຄ຺ໂຄ

໑. ຠາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒. ຠາຣວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາຕິສ຺ສ ວຈນີຍນ຺ຕິ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ອິຕິ ອສ຺ສ ວຈນີຍໍ, ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາໂຣຕິ ເຍ ອິເມ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ, ອຍໍ ຠາໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເກນຏ຺ເຐນາຕິ? ປຣິຫາຣຠາຣິຍຏ຺ເຐນ. ເອເຕສຎ຺ຫິ ຐາປນຄມນນິສີທາປນນິປຊ຺ຊາປນນ຺ຫາປນມຓ຺ຑນຂາທາປນຠຸຎ຺ຊາປນາທິປຣິຫາໂຣ ຠາຣິໂຍຕິ ປຣິຫາຣຠາຣິຍຏ຺ເຐນ ຠາໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍນາໂມຕິ ຕິສ຺ໂສ ທຕ຺ໂຕຕິອາທິນາໂມ. ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕຕິ ກຓ຺ຫາຍໂນ ວຈ຺ຉາຍໂນຕິອາທິໂຄຕ຺ໂຕ. ອິຕິ ໂວຫາຣມຕ຺ຕສິທ຺ຘໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ‘‘ຠາຣຫາໂຣ’’ຕິ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ. ປຸຄ຺ຄໂລ ຫິ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓເຍວ ຂນ຺ຘຠາຣໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທສປິ ວສ຺ສານິ ວີສຕິປິ ວສ຺ສສຕມ຺ປີຕິ ຍາວຊີວໍ ອິມໍ ຂນ຺ຘຠາຣໍ ນ຺ຫາເປນ຺ໂຕ ໂຠເຊນ຺ໂຕ ມຸທຸສມ຺ຜສ຺ສມຎ຺ຈປີເຐສຸ ນິສີທາເປນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊາເປນ຺ໂຕ ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ຈຸຕິກ຺ຂເຓ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປຸນ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ອປຣໍ ຂນ຺ຘຠາຣໍ ອາທິຍຕິ, ຕສ຺ມາ ຠາຣຫາໂຣຕິ ຊາໂຕ.

ໂປໂນຠວິກາຕິ ປຸນພ຺ຠວນິພ຺ພຕ຺ຕິກາ. ນນ຺ທີຣາຄສຫຄຕາຕິ ນນ຺ທິຣາເຄນ ສຫ ເອກຕ຺ຕເມວ ຄຕາ. ຕພ຺ຠາວສຫຄຕຎ຺ຫິ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣາຠິນນ຺ທິນີຕິ ອຸປປຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ວາ ຣູປາທີສຸ ວາ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຠິນນ຺ທນສີລາວ. ກາມຕຓ຺ຫາທີສຸ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິໂກ ຣາໂຄ ກາມຕຓ຺ຫາ ນາມ, ຣູປາຣູປຠວຣາໂຄ ຌານນິກນ຺ຕິ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕ ຣາໂຄຕິ ອຍໍ ຠວຕຓ຺ຫາ ນາມ, ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິສຫຄໂຕ ຣາໂຄ ວິຠວຕຓ຺ຫາ ນາມ. ຠາຣາທານນ຺ຕິ ຠາຣຄຫຓໍ. ຕຓ຺ຫາຍ ຫິ ເອສ ຠາຣໍ ອາທິຍຕິ. ອເສສວິຣາຄນິໂຣໂຘຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ຕຎ຺ຫິ ອາຄມ຺ມ ຕຓ຺ຫາ ອເສສໂຕ ວິຣຊ຺ຊຕິ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ຈຊິຍຕິ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊິຍຕິ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ນຕ຺ຖິ ເຈຕ຺ຖ ກາມາລໂຍ ວາ ທິຏ຺ຐາລໂຍ ວາຕິ ນິພ຺ພານໍ ເອຕານິ ນາມານິ ລຠຕິ. ສມູລໍ ຕຓ຺ຫນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ອວິຊ຺ຊາ ມູລໍ ນາມ. ອພ຺ພຸຍ຺ຫາຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຕໍ ສມູລກໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ. ນິຈ຺ຉາໂຕ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕຕິ ນິຕ຺ຕຓ຺ໂຫ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ນາມາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ. ປຐມໍ.

໒. ປຣິຎ຺ຎສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓. ທຸຕິເຍ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຕິ ປຣິຊານິຕພ຺ເພ, ສມຕິກ຺ກມິຕພ຺ເພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິຎ຺ຎນ຺ຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕປຣິຎ຺ຎໍ, ສມຕິກ຺ກມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣາຄກ຺ຂໂຍຕິອາທິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ນາມໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຈ຺ຈນ຺ຕປຣິຎ຺ຎາ ນາມ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ອຠິຊານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔. ຕຕິເຍ ອຠິຊານນ຺ຕິ ອຠິຊານນ຺ໂຕ. ອິມິນາ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ ກຖິຕາ, ທຸຕິຍປເທນ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ, ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ເຖຫິ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ຕິສ຺ໂສ ປຣິຎ຺ຎາ ກຖິຕາຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔-໙. ຉນ຺ທຣາຄສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒໕-໓໐. ຈຕຸຕ຺ຖາທີນິ ຘາຕຸສໍຍຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ. ປຏິປາຏິຍາ ປເນຕ຺ຖ ປຎ຺ຈມຉຏ຺ຐສຕ຺ຕເມສຸ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ກຖິຕານິ, ອຏ຺ຐມນວເມສຸ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏໍ. ຈຕຸຕ຺ຖາທີນິ.

໑໐. ອຆມູລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໑. ທສເມ ອຆນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂໍ. ເອວເມຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓເມວ ກຖິຕໍ. ທສມໍ.

໑໑. ປຠງ຺ຄຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໒. ເອກາທສເມ ປຠງ຺ຄຸນ຺ຕິ ປຠິຊ຺ຊນສຠາວໍ. ເອວມິຘ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓເມວ ກຖິຕນ຺ຕິ. ເອກາທສມໍ.

ຠາຣວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

໔. ນຕຸມ຺ຫາກວຄ຺ໂຄ

໑. ນຕຸມ຺ຫາກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໓. ນຕຸມ຺ຫາກວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ປຊຫຖາຕິ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫາເນນ ປຊຫຖ. ຕິຓາທີສຸ ຕິຓໍ ນາມ ອນ຺ໂຕເຜຄ຺ຄຸ ພຫິສາຣໍ ຕາລນາຬິເກຣາທິ. ກຏ຺ຐໍ ນາມ ອນ຺ໂຕສາຣໍ ພຫິເຜຄ຺ຄຸ ຂທິຣສາລສາກປນສາທິ. ສາຂາ ນາມ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ພາຫາ ວິຍ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ. ປລາສໍ ນາມ ຕາລນາຬິເກຣປຓ຺ຓາທິ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍນຕຸມ຺ຫາກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໔. ທຸຕິຍໍ ວິນາ ອຸປມາຍ ພຸຊ຺ຌນການໍ ອຊ຺ຌາສເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ອຎ຺ຎຕຣຠິກ຺ຂຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໕. ຕຕິເຍ ຣູປຎ຺ເຈ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸເສຕີຕິ ຍທິ ຣູປໍ ອນຸເສຕິ. ເຕນ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ກາມຣາຄາທີສຸ ເຍນ ອນຸສເຍນ ຕໍ ຣູປໍ ອນຸເສຕິ, ເຕເນວ ອນຸສເຍນ ‘‘ຣຕ຺ໂຕ ທຸຏ຺ໂຐ ມູຬ຺ໂຫ’’ຕິ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ນ ເຕນ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເຕນ ອຠູເຕນ ອນຸສເຍນ ‘‘ຣຕ຺ໂຕ ທຸຏ຺ໂຐ ມູຬ຺ໂຫ’’ຕິ ສງ຺ຂໍ ນ ຄຈ຺ຉຕີຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ທຸຕິຍອຎ຺ຎຕຣຠິກ຺ຂຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໖. ຈຕຸຕ຺ເຖ ຕໍ ອນຸມີຍຕີຕິ ຕໍ ອນຸສຍິຕໍ ຣູປໍ ມຣນ຺ເຕນ ອນຸສເຍນ ອນຸມຣຕິ. ນ ຫິ ອາຣມ຺ມເຓ ຠິຊ຺ຊມາເນ ຕທາຣມ຺ມຓາ ຘມ຺ມາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຍໍ ອນຸມີຍຕີຕິ ຍໍ ຣູປໍ ເຍນ ອນຸສເຍນ ອນຸມຣຕິ. ເຕນ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເຕນ ອນຸສເຍນ ‘‘ຣຕ຺ໂຕ ທຸຏ຺ໂຐ ມູຬ຺ໂຫ’’ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຖ ວາ ຍນ຺ຕິ ກຣຓວຈນເມຕໍ, ເຍນ ອນຸສເຍນ ອນຸມີຍຕິ, ເຕນ ‘‘ຣຕ຺ໂຕ ທຸຏ຺ໂຐ ມູຬ຺ໂຫ’’ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕-໖. ອານນ຺ທສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໓໗-໓໘. ປຎ຺ຈເມ ຐິຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ຘຣມານສ຺ສ ຊີວມານສ຺ສ ຊຣາ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຐິຕີຕິ ຫິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສງ຺ຂາຕາຍ ອນຸປາລນາຍ ນາມໍ. ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕນ຺ຕິ ຊຣາຍ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ອຸປ຺ປາໂທ ຊາຕິ ອກ຺ຂາໂຕ, ຠງ຺ໂຄ ວຸຕ຺ໂຕ ວໂຍຕິ ຈ;

ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ຊຣາ ວຸຕ຺ຕາ, ຐິຕີ ຈ ອນຸປາລນາ’’ຕິ.

ເອວໍ ເອເກກສ຺ສ ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປາທຊຣາຠງ຺ຄສງ຺ຂາຕານິ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ໂຫນ຺ຕິ ຍານິ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂຕສ຺ສ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓານີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໔໗).

ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂຕໍ ນາມ ປຈ຺ຈຍນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ໂຍ ໂກຈິ ສງ຺ຂາໂຣ. ສງ຺ຂາໂຣ ຈ ນ ລກ຺ຂຓໍ, ລກ຺ຂຓໍ ນ ສງ຺ຂາໂຣ, ນ ຈ ສງ຺ຂາເຣນ ວິນາ ລກ຺ຂຓໍ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ ສກ຺ກາ, ນາປິ ລກ຺ຂຓໍ ວິນາ ສງ຺ຂາໂຣ, ລກ຺ຂເຓນ ປນ ສງ຺ຂາໂຣ ປາກໂຏ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຫິ ນ ຈ ຄາວີເຍວ ລກ຺ຂຓໍ, ລກ຺ຂຓເມວ ນ ຄາວີ, ນາປິ ຄາວິໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ລກ຺ຂຓໍ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ ສກ຺ກາ, ນາປິ ລກ຺ຂຓໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຄາວິໍ, ລກ຺ຂເຓນ ປນ ຄາວີ ປາກຏາ ໂຫຕິ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣານໍ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ສງ຺ຂາໂຣປິ ອຸປ຺ປາທລກ຺ຂຓມ຺ປິ ກາລສງ຺ຂາໂຕ ຕສ຺ສ ຂໂຓປິ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ‘‘ອຸປ຺ປາໂທປີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສງ຺ຂາໂຣປິ ຊຣາລກ຺ຂຓມ຺ປິ ກາລສງ຺ຂາໂຕ ຕສ຺ສ ຂໂຓປິ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ສງ຺ຂາໂຣປິ ຕໍລກ຺ຂຓມ຺ປິ ກາລສງ຺ຂາໂຕ ຕສ຺ສ ຂໂຓປິ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ອປເຣ ປນ ວທນ຺ຕິ ‘‘ອຣູປຘມ຺ມານໍ ຊຣາຂໂຓ ນາມ ນ ສກ຺ກາ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຈ ‘ເວທນາຍ ອຸປ຺ປາໂທ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ວໂຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຐິຕາຍ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕີ’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ອຣູປຘມ຺ມານມ຺ປິ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ປຎ຺ຎາເປຕິ, ຕານິ ອຕ຺ຖິກ຺ຂຓໍ ອຸປາທາຍ ລພ຺ຠນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ –

‘‘ອຕ຺ຖິຕາ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ, ຐິຕິ ນາມ ປວຸຈ຺ຈຕິ;

ຕສ຺ເສວ ເຠໂທ ມຣຓໍ, ສພ຺ພທາ ສພ຺ພປາຓິນ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາຍ ອາຈຣິຍຄາຖາຍ ຕມຕ຺ຖໍ ສາເຘນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ສນ຺ຕຕິວເສນ ຐານໍ ຐິຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຈ ວທນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ອຍໍ ວິເສໂສ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອາຈຣິຍມຕິຍາ ສຸຕ຺ຕໍ ອປຏິພາເຫຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕເມວ ປມາຓໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຉຏ຺ຐໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ປຎ຺ຈມຉຏ຺ຐານິ.

໗-໑໐. ອນຸຘມ຺ມສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໓໙-໔໒. ສຕ຺ຕເມ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສາຕິ ນວນ຺ນໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມານໍ ອນຸໂລມຘມ຺ມໍ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ. ອຍມນຸຘມ຺ໂມຕິ ອຍໍ ອນຸໂລມຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ. ນິພ຺ພິທາພຫຸໂລຕິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນພຫຸໂລ ຫຸຕ຺ວາ. ປຣິຊານາຕີຕິ ຕີຫິ ປຣິຎ຺ຎາຫິ ປຣິຊານາຕິ. ປຣິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຍ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ມຄ຺ໂຄວ ກຖິໂຕ ໂຫຕິ, ຕຖາ ອິໂຕ ປເຣສຸ ຕີສຸ. ອິຘ ປນ ອນຸປສ຺ສນາ ອນິຍມິຕາ, ເຕສຸ ນິຍມິຕາ. ຕສ຺ມາ ອິຘາປິ ສາ ຕຕ຺ຖ ນິຍມິຕວເສເນວ ນິຍເມຕພ຺ພາ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ຕີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອນຸປສ຺ສນໍ ວິນາ ນິພ຺ພິນ຺ທິຕຸໍ ປຣິຊານິຕຸໍ ວາຕິ. ສຕ຺ຕມາທີນິ.

ນຕຸມ຺ຫາກວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ອຕ຺ຕທີປວຄ຺ໂຄ

໑. ອຕ຺ຕທີປສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໓. ອຕ຺ຕທີປວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ອຕ຺ຕທີປາຕິ ອຕ຺ຕານໍ ທີປໍ ຕາຓໍ ເລຓໍ ຄຕິໍ ປຣາຍຓໍ ປຕິຏ຺ຐໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕສຣຓາຕິ ອິທໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອນຎ຺ຎສຣຓາຕິ ອິທໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສຣຓປຏິກ຺ເຂປວຈນໍ. ນ ຫິ ອຎ຺ໂຎ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສຣຓໍ ໂຫຕິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວາຍາເມນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອສິຊ຺ຌນໂຕ, ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ອຕ຺ຕາ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ນາໂຖ,

ໂກ ຫິ ນາໂຖ ປໂຣ ສິຍາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໖໐);

ເຕນາຫ ‘‘ອນຎ຺ຎສຣຓາ’’ຕິ. ໂກ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ຕາ ນາມ? ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ຘມ຺ໂມ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ຘມ຺ມທີປາ ຘມ຺ມສຣຓາ ອນຎ຺ຎສຣຓາ’’ຕິ. ໂຍນີຕິ ກາຣຓໍ – ‘‘ໂຍນິ ເຫສາ, ຠູມິຊ, ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໒໒໗) ວິຍ. ກິໍປໂຫຕິກາຕິ ກິໍປຠຸຕິກາ, ກຸໂຕ ປຠວນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ? ຣູປສ຺ສ ຕ຺ເວວາຕິ ອິທໍ ເຕສໍເຍວ ໂສກາທີນໍ ປຫານທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອາຣທ຺ຘໍ. ນ ປຣິຕສ຺ສຕີຕິ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ ນ ຄຫຕິ. ຕທງ຺ຄນິພ຺ພຸໂຕຕິ ເຕນ ວິປສ຺ສນງ຺ເຄນ ກິເລສານໍ ນິພ຺ພຸຕຕ຺ຕາ ຕທງ຺ຄນິພ຺ພຸໂຕ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ວິປສ຺ສນາວ ກຖິຕາ. ປຐມໍ.

໒. ປຏິປທາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໔. ທຸຕິເຍ ທຸກ຺ຂສມຸທຍຄາມິນີ ສມນຸປສ຺ສນາຕິ ຍສ຺ມາ ສກ຺ກາໂຍ ທຸກ຺ຂໍ, ຕສ຺ສ ຈ ສມຸທຍຄາມິນີ ປຏິປທາ ນາມ ‘‘ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ທິຏ຺ຐິສມນຸປສ຺ສນາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ທຸກ຺ຂສມຸທຍຄາມິນີ ສມນຸປສ຺ສນາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ສມນຸປສ຺ສນາຕິ ເອຕ຺ຖ ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ຈຕຸມຄ຺ຄຎາຓໍ ‘‘ສມນຸປສ຺ສນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏໍ ກຖິຕໍ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ອນິຈ຺ຈສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໕. ຕຕິເຍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ວິຣຊ຺ຊຕິ ວິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ວິຣຊ຺ຊຕິ, ຜລກ຺ຂເຓ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫີຕິ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣເຘນ ນິຣຸທ຺ເຘຫິ ອາສເວຫິ ອຄເຫຕ຺ວາ ອິຕິ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ຣູປຘາຕຸຍາຕິອາທິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຫ ຜເລນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິເຍວ. ຐິຕນ຺ຕິ ອຸປຣິ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈາຠາເວນ ຐິຕໍ. ຐິຕຕ຺ຕາ ສນ຺ຕຸສ຺ສິຕນ຺ຕິ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ປຕ຺ຕຠາເວນ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐໍ. ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍເຍວ ປຣິນິພ຺ພາຍຕີຕິ ສຍເມວ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ທຸຕິຍອນິຈ຺ຈສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໖. ຈຕຸຕ຺ເຖ ປຸພ຺ພນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິໂຍຕິ ປຸພ຺ພນ຺ຕໍ ອນຸຄຕາ ອຏ຺ຐາຣສ ທິຏ຺ຐິໂຍ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ອປຣນ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິໂຍຕິ ອປຣນ຺ຕໍ ອນຸຄຕາ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສ ທິຏ຺ຐິໂຍ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ຖາມໂສ ປຣາມາໂສຕິ ທິຏ຺ຐິຖາມໂສ ເຈວ ທິຏ຺ຐິປຣາມາໂສ ຈ ນ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ປຐມມຄ຺ໂຄ ທສ຺ສິໂຕ. ອິທານິ ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ຕໂຍ ມຄ຺ເຄ ຈ ຜລານິ ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ຣູປສ຺ມິນ຺ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ອຖ ວາ ທິຏ຺ຐິໂຍ ນາມ ວິປສ຺ສນາຍ ເອວ ປຫີນາ, ອິທໍ ປນ ອຸປຣິ ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ເຄ ທສ຺ເສຕຸໍ ອາຣທ຺ຘໍ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ສມນຸປສ຺ສນາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໗. ປຎ຺ຈເມ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘ ສມນຸປສ຺ສນ຺ຕິ ເອເຕສໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣນ຺ຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓຄາຫວເສນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ສມນຸປສ຺ສນ຺ຕິ, ອປຣິປຸຓ຺ຓຄາຫວເສນ ເອເຕສໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ. ອິຕິ ອຍຎ຺ເຈວ ສມນຸປສ຺ສນາຕິ ອິຕິ ອຍຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐິສມນຸປສ຺ສນາ. ອສ຺ມີຕິ ຈສ຺ສ ອວິຄຕໍ ໂຫຕີຕິ ຍສ຺ສ ອຍໍ ສມນຸປສ຺ສນາ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມິໍ ອສ຺ມີຕິ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາຕໍ ປປຎ຺ຈຕ຺ຕຍໍ ອວິຄຕເມວ ໂຫຕິ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ກິເລສຊາເຕ ສຕິ ກມ຺ມກິເລສປຈ຺ຈຍານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ໂຫຕິ.

ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມໂນຕິ ອິທໍ ກມ຺ມມນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຘມ຺ມາຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ. ອວິຊ຺ຊາຘາຕູຕິ ຊວນກ຺ຂເຓ ອວິຊ຺ຊາ. ອວິຊ຺ຊາສມ຺ຜສ຺ສເຊນາຕິ ອວິຊ຺ຊາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຜສ຺ສໂຕ ຊາເຕນ. ອປິຈ ມໂນຕິ ຠວງ຺ຄກ຺ຂເຓ ວິປາກມໂນຘາຕຸ, ອາວຊ຺ຊນກ຺ຂເຓ ກິຣິຍມໂນຘາຕຸ. ຘມ຺ມາທໂຍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາວ. ອສ຺ມີຕິປິສ຺ສ ໂຫຕີຕິ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິວເສນ ອສ຺ມີຕິ ເອວມ຺ປິສ຺ສ ໂຫຕິ. ອິໂຕ ປເຣສຸ ອຍມຫມສ຺ມີຕິ ຣູປາທີສຸ ກິຎ຺ຈິເທວ ຘມ຺ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ອຫມສ຺ມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕທິຏ຺ຐິວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິວເສນ. ນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິວເສນ. ຣູປີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິອາທີນິ ສພ຺ພານິ ສສ຺ສຕເມວ ຠຊນ຺ຕິ. ອເຖຕ຺ຖາຕິ ອຖ ເຕເນວາກາເຣນ ຐິເຕສຸ ເອເຕສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ. ອວິຊ຺ຊາ ປຫີຍຕີຕິ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ອຎ຺ຎາຓຠູຕາ ອວິຊ຺ຊາ ປຫີຍຕິ. ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ອສ຺ມີຕິ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິໂຍ. ກມ຺ມສ຺ສ ປຎ຺ຈນ຺ນຎ຺ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອນ຺ຕເຣ ເອໂກ ສນ຺ຘິ, ວິປາກມນໍ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍປກ຺ຂິກໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນຎ຺ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ກມ຺ມສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕເຣ ເອໂກ ສນ຺ຘີຕິ. ອິຕິ ຕໂຍ ປປຎ຺ຈາ ອຕີໂຕ ອທ຺ຘາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ ອທ຺ຘາ, ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມມນໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອນາຄຕສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ທສ຺ສິໂຕຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ຂນ຺ຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໘. ຉຏ຺ເຐ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ກາມາວຈໂຣ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ຈຕຸຠູມກາ. ສາສວນ຺ຕິ ອາສວານໍ ອາຣມ຺ມຓຠາເວນ ປຈ຺ຈຍຠູຕໍ. ອຸປາທານິຍນ຺ຕິ ຕເຖວ ຈ ອຸປາທານານໍ ປຈ຺ຈຍຠູຕໍ. ວຈນຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ – ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ເຕຫິ ສຫ ອາສເວຫີຕິ ສາສວໍ. ອຸປາທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຸປາທານິຍໍ. ອິຘາປິ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ກາມາວຈໂຣ, ອວເສສາ ເຕຠູມກາ ວິປສ຺ສນາຈາຣວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ເອວເມຕ຺ຖ ຣູປໍ ຣາສຏ຺ເຐນ ຂນ຺ເຘສຸ ປວິຏ຺ຐໍ, ສາສວຣາສຏ຺ເຐນ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ. ເວທນາທໂຍ ສາສວາປິ ອຕ຺ຖິ, ອນາສວາປິ ອຕ຺ຖິ. ເຕ ຣາສຏ຺ເຐນ ສພ຺ເພປິ ຂນ຺ເຘສຸ ປວິຏ຺ຐາ, ເຕຠູມກາ ປເນຕ຺ຖ ສາສວຏ຺ເຐນ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ປວິຏ຺ຐາຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗-໘. ໂສຓສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໔໙-໕໐. ສຕ຺ຕເມ ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີຕິ ວິສິຏ຺ໂຐ ອຸຕ຺ຕໂມ ອຫມສ຺ມິ. ກິມຎ຺ຎຕ຺ຣ ຍຖາຠູຕສ຺ສ ອທສ຺ສນາຕິ ຍຖາຠູຕສ຺ສ ອທສ຺ສນໂຕ ອຎ຺ຎໍ ກິໍ ຠເວຍ຺ຍ? ອທສ຺ສນໍ ອຎ຺ຎາຓເມວ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທານິສ຺ສ ເຕ ປຣິວຏ຺ຏໍ ວຊິຣເຠທເທສນໍ ອາຣຠນ຺ໂຕ ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ ໂສໂຓຕິອາທິມາຫ. ອຏ຺ຐມໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ສຕ຺ຕມອຏ຺ຐມານິ.

໙-໑໐. ນນ຺ທິກ຺ຂຍສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໕໑-໕໒. ນວມທສເມສຸ ນນ຺ທິກ຺ຂຍາ ຣາຄກ຺ຂໂຍ, ຣາຄກ຺ຂຍາ ນນ຺ທິກ຺ຂໂຍຕິ ອິທໍ ນນ຺ທີຕິ ວາ ຣາໂຄຕິ ວາ ອິເມສໍ ອຕ຺ຖໂຕ ນິນ຺ນານາກຣຓຕາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາຍ ວາ ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ໂຕ ນນ຺ທິໍ ປຊຫຕິ, ວິຣາຄານຸປສ຺ສນາຍ ວິຣຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຣາຄໍ ປຊຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ວິປສ຺ສນໍ ນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ຣາຄກ຺ຂຍາ ນນ຺ທິກ຺ຂໂຍ’’ຕິ ອິຘ ມຄ຺ຄໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ນນ຺ທິຣາຄກ຺ຂຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຜລໍ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ. ນວມທສມານິ.

ອຕ຺ຕທີປວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

ມູລປຓ຺ຓາສໂກ ສມຕ຺ໂຕ.

໖. ອຸປຍວຄ຺ໂຄ

໑. ອຸປຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໓. ອຸປຍວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ອຸປໂຍຕິ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິວເສນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ອຸປຄໂຕ. ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓໍ. ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ກມ຺ມໍ ຊວາເປຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຘິອາກຑ຺ຒນສມຕ຺ຖຕາຍ ວຸທ຺ຘິອາທີນິ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ວິຎ຺ຎາຓຸປຍນ຺ຕິ ປທສ຺ສ ອຄ຺ຄຫເຓ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ໂວຈ຺ຉິຊ຺ຊຕາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ປຏິສນ຺ຘິອາກຑ຺ຒນສມຕ຺ຖຕາຍ ອຠາເວນ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂວຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ. ປຕິຏ຺ຐາ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສາຕິ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐາ ນ ໂຫຕິ. ຕທປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ຕໍ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ອນຠິສງ຺ຂຈ຺ຈ ວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອນຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ວິມຸຕ຺ຕໍ. ປຐມໍ.

໒. ພີຊສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໔. ທຸຕິເຍ ພີຊຊາຕານີຕິ ພີຊານິ. ມູລພີຊນ຺ຕິ ວຈໍ ວຈຕ຺ຕໍ ຫລິທ຺ທໍ ສິງ຺ຄິເວຣນ຺ຕິ ເອວມາທິ. ຂນ຺ຘພີຊນ຺ຕິ ອສ຺ສຕ຺ໂຖ ນິຄ຺ໂຣໂຘຕິ ເອວມາທິ. ຜລຸພີຊນ຺ຕິ ອຸຈ຺ຉຸ ເວຬຸ ນໂຬຕິ ເອວມາທິ. ອຄ຺ຄພີຊນ຺ຕິ ອຊ຺ຊຸກໍ ຜຓິຊ຺ຊກນ຺ຕິ ເອວມາທິ. ພີຊພີຊນ຺ຕິ ສາລິວີຫິອາທິ ປຸພ຺ພຓ຺ຓຎ຺ເຈວ ມຸຄ຺ຄມາສາທິ ອປຣຓ຺ຓຎ຺ຈ. ອຂຓ຺ຑານີຕິ ອຠິນ຺ນານິ. ຠິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ພີຊໍ ພີຊຕ຺ຖາຍ ນ ອຸປກປ຺ປຕິ. ອປູຕິການີຕິ ອຸທກເຕມເນນ ອປູຕິການິ. ປູຕິພີຊຎ຺ຫິ ພີຊຕ຺ຖາຍ ນ ອຸປກປ຺ປຕິ. ອວາຕາຕປຫຕານີຕິ ວາເຕນ ຈ ອາຕເປນ ຈ ນ ຫຕານິ, ນິໂຣຊຕໍ ນ ປາປິຕານິ. ນິໂຣຊຎ຺ຫິ ກສຏໍ ພີຊໍ ພີຊຕ຺ຖາຍ ນ ອຸປກປ຺ປຕິ. ສາຣາທານີຕິ ຄຫິຕສາຣານິ ປຕິຏ຺ຐິຕສາຣານິ. ນິສ຺ສາຣຎ຺ຫິ ພີຊໍ ພີຊຕ຺ຖາຍ ນ ອຸປກປ຺ປຕິ. ສຸຂສຍິຕານີຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ໂກຏ຺ເຐ ປກ຺ຂິຕ຺ຕນິຍາເມເນວ ສຸຂໍ ສຍິຕານິ. ປຖວີຕິ ເຫຏ຺ຐາ ປຕິຏ຺ຐານປຖວີ. ອາໂປຕິ ອຸປຣິສ຺ເນຫນອາໂປ. ຈຕສ຺ໂສ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍຕິ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ຣູປາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ. ເຕ ຫິ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ປຕິຏ຺ຐາຠູຕຕ຺ຕາ ປຖວີຘາຕຸສທິສາ. ນນ຺ທິຣາໂຄ ສິເນຫນຏ຺ເຐນ ອາໂປຘາຕຸສທິໂສ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ສາຫາຣນ຺ຕິ ສປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕຎ຺ຫິ ພີຊໍ ວິຍ ປຖວິຍໍ ອາຣມ຺ມຓປຖວິຍໍ ວິຣຸຫຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ອຸທານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໕. ຕຕິເຍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ ພລວໂສມນສ຺ສສມຸຏ຺ຐານໍ ອຸທານໍ ອຸທາຫຣິ. ກິໍ ນິສ຺ສາຍ ປເນສ ຠຄວໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ. ສາສນສ຺ສ ນິຍ຺ຍານິກຠາວໍ. ກຖໍ? ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ, ‘‘ຕໂຍເມ ອຸປນິສ຺ສຍາ – ທານູປນິສ຺ສໂຍ ສີລູປນິສ຺ສໂຍ ຠາວນູປນິສ຺ສໂຍ ຈາ’’ຕິ. ເຕສຸ ທານສີລູປນິສ຺ສຍາ ທຸພ຺ພລາ, ຠາວນູປນິສ຺ສໂຍ ພລວາ. ທານສີລູປນິສ຺ສຍາ ຫິ ຕໂຍ ມຄ຺ເຄ ຈ ຜລານິ ຈ ປາເປນ຺ຕິ, ຠາວນູປນິສ຺ສໂຍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາເປຕິ. ອິຕິ ທຸພ຺ພລູປນິສ຺ສເຍ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຆເຏນ຺ໂຕ ວາຍມນ຺ໂຕ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ພນ຺ຘນານິ ເຉຕ຺ວາ ຕີຓິ ມຄ຺ຄຜລານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ‘‘ອໂຫ ສາສນໍ ນິຍ຺ຍານິກ’’ນ຺ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ ອຍໍ ອຸທປາທິ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ທຸພ຺ພລູປນິສ຺ສເຍ ຐຕ຺ວາ ຆຏມາໂນ ຕີຓິ ມຄ຺ຄຜລານິ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ອິມສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສາວິຠາວນຕ຺ຖໍ ມິລກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ເວທິຕພ຺ພໍ – ໂສ ກິຣ ຄິຫິກາເລ ປາຓາຕິປາຕກມ຺ເມນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ໂຕ ອຣຎ຺ເຎ ປາສສຕຎ຺ເຈວ ອທູຫລສຕຎ຺ຈ ໂຍເຊສິ. ອເຖກທິວສໍ ອງ຺ຄາຣປກ຺ກມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ປາສຏ຺ຐາເນສຸ ວິຈຣນ຺ໂຕ ປິປາສາຠິຠູໂຕ ເອກສ຺ສ ອຣຎ຺ຎວາສິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ຈງ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ອວິທູເຣ ຐິຕໍ ປານີຍຆຏໍ ວິວຣິ, ຫຕ຺ຖເຕມນມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸທກໍ ນາທ຺ທສ. ໂສ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠິກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂຸ ຕຸມ຺ເຫ ຄຫປຕິເກຫິ ທິນ຺ນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສຸປຖ, ປານີຍຆເຏ ອຎ຺ຊລິມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸທກໍ ນ ຐເປຖ, ນ ຍຸຕ຺ຕເມຕ’’ນ຺ຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ມຍາ ປານີຍຆໂຏ ປູເຣຕ຺ວາ ຐປິໂຕ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ? ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ປຣິປຸຓ຺ຓຆຏໍ ທິສ຺ວາ ປານີຍສງ຺ຂໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອທາສິ. ໂສ ທ຺ວຕ຺ຕິສງ຺ຂປູຣໍ ປິວິຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອວໍ ປູຣິຕຆໂຏ ນາມ ມມ ກມ຺ມໍ ອາຄມ຺ມ ຕຕ຺ຕກປາໂລ ວິຍ ຊາໂຕ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ອນາຄເຕ ອຕ຺ຕຠາເວ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ສໍວິຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕ ຘນຸໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ, ‘‘ປພ຺ພາເຊຖ ມໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ຕຈປຎ຺ຈກກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕໍ ປພ຺ພາເຊສິ.

ຕສ຺ສ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ພຫູນໍ ມິຄສູກຣານໍ ມາຣິຕຏ຺ຐານໍ ປາສອທູຫລານຎ຺ຈ ໂຍຊິຕຏ຺ຐານໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ຕໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ສຣີເຣ ທາໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ກູຏໂຄໂຓ ວິຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານມ຺ປິ ວີຖິໍ ນ ປຏິປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ‘‘ກິໍ ກຣິສ຺ສາມິ ຠິກ຺ຂຸຠາເວນາ’’ຕິ? ອນຠິຣຕິຍາ ປີຬິໂຕ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ນ ສກ຺ໂກມິ, ຠນ຺ເຕ, ສມຓຘມ຺ມໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ເຖໂຣ ‘‘ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸທຸມ຺ພຣາທໂຍ ອລ຺ລຣຸກ຺ເຂ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ຣາສິໍ ກຕ຺ວາ, ‘‘ອິທານິ ກິໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ? ຌາເປຫິ ນນ຺ຕິ. ໂສ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ອຄ຺ຄິໍ ທຕ຺ວາ ຌາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ນ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ‘‘ເຕນ ຫິ ອເປຫີ’’ຕິ ປຖວິໍ ທ຺ວິຘາ ກຕ຺ວາ ອວີຈິໂຕ ຂຊ຺ໂຊປນກມຕ຺ຕໍ ອຄ຺ຄິໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປກ຺ຂິປິ. ໂສ ຕາວ ມຫນ຺ຕໍ ຣາສິໍ ສຸກ຺ຂປຓ຺ຓໍ ວິຍ ຂເຓນ ຌາເປສິ. ອຖສ຺ສ ເຖໂຣ ອວີຈິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ, ‘‘ສເຈ ວິພ຺ຠມິສ຺ສສິ, ເອຕ຺ຖ ປຈ຺ຈິສ຺ສສີ’’ຕິ ສໍເວຄໍ ຊເນສິ. ໂສ ອວີຈິທສ຺ສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປເວຘມາໂນ ‘‘ນິຍ຺ຍານິກໍ, ຠນ຺ເຕ, ພຸທ຺ຘສາສນ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ, ອາມາວຸໂສຕິ. ຠນ຺ເຕ, ພຸທ຺ຘສາສນສ຺ສ ນິຍ຺ຍານິກຕ຺ເຕ ສຕິ ມິລໂກ ອຕ຺ຕໂມກ຺ຂໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖາຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣຕິ ຆເຏຕິ, ຕສ຺ສ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ປູເຣຕິ, ນິທ຺ທາຍ ພາຘຍມານາຍ ຕິນ຺ຕໍ ປລາລໍ ສີເສ ຐເປຕ຺ວາ ປາເທ ໂສຓ຺ຑິຍໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ນິສີທຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ປານີຍໍ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ຆຏໍ ອູຣຸມ຺ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ອຸທກມຓິການໍ ປຈ຺ເຉທໍ ອາຄມຍມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ໂຂ ເຖໂຣ ສາມເຓຣສ຺ສ ອິມໍ ອຸທ຺ເທສໍ ເທຕິ –

‘‘ອຸຏ຺ຐານວໂຕ ສຕີມໂຕ,

ສຸຈິກມ຺ມສ຺ສ ນິສມ຺ມກາຣິໂນ;

ສຎ຺ຎຕສ຺ສ ຘມ຺ມຊີວິໂນ,

ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ຍໂສຠິວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໒໔);

ໂສ ຈຕຸປ຺ປທິກມ຺ປິ ຕໍ ຄາຖໍ ອຕ຺ຕນິເຍວ ອຸປເນສິ – ‘‘ອຸຏ຺ຐານວຕາ ນາມ ມາທິເສນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ສຕິມຕາປິ ມາທິເສເນວ…ເປ… ອປ຺ປມຕ຺ເຕນປິ ມາທິເສເນວ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ຕໍ ຄາຖໍ ອຕ຺ຕນິ ອຸປເນຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ປທວາເຣ ຐິໂຕ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ –

‘‘ອລ຺ລໍ ປລາລປຸຎ຺ຊາຫໍ, ສີເສນາທາຍ ຈງ຺ກມິໍ;

ປຕ຺ໂຕສ຺ມິ ຕຕິຍໍ ຐານໍ, ເອຕ຺ຖ ເມ ນຕ຺ຖິ ສໍສໂຍ’’ຕິ. –

ອິມໍ ອຸທານຄາຖໍ ອາຫ. ເອວໍ ທຸພ຺ພລູປນິສ຺ສເຍ ຐິໂຕ ຆເຏນ຺ໂຕ ວາຍມນ຺ໂຕ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕີຓິ ມຄ຺ຄຜລານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ໂນ ຈສ຺ສໍ, ໂນ ຈ ເມ ສິຍາ, ນາຠວິສ຺ສ, ນ ເມ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ອຘິມຸຈ຺ຈມາໂນ ຠິກ຺ຂຸ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂນ ຈສ຺ສໍ, ໂນ ຈ ເມ ສິຍາຕິ ສເຈ ອຫໍ ນ ຠເວຍ຺ຍໍ, ມມ ປຣິກ຺ຂາໂຣປິ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ສເຈ ວາ ປນ ເມ ອຕີເຕ ກມ຺ມາຠິສງ຺ຂາໂຣ ນາຠວິສ຺ສ, ອິທໍ ເມ ເອຕຣຫິ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ນາຠວິສ຺ສ, ນ ເມ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອິທານິ ປນ ຕຖາ ປຣກ຺ກມິສ຺ສາມິ, ຍຖາ ເມ ອາຍຕິໍ ຂນ຺ຘາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕໂກ ກມ຺ມສງ຺ຂາໂຣ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ອາຍຕິໍ ປຏິສນ຺ຘິ ນາມ ນ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ. ເອວໍ ອຘິມຸຈ຺ຈມາໂນຕິ ເອວໍ ອຘິມຸຈ຺ຈນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ທຸພ຺ພລູປນິສ຺ສເຍ ຐິໂຕ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕຕິ ເອວໍ ສາສນສ຺ສ ນິຍ຺ຍານິກຠາວໍ ອາວຊ຺ເຊນ຺ເຕນ ຠຄວຕາ ອິມສ຺ມິໍ ອຸທາເນ ວຸຕ຺ເຕ. ຣູປໍ ວິຠວິສ຺ສຕີຕິ ຣູປໍ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ຣູປສ຺ສ ວິຠວາຕິ ວິຠວທສ຺ສເນນ ສຫວິປສ຺ສເນນ. ສຫວິປສ຺ສນກາ ຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ ຣູປາທີນໍ ວິຠວທສ຺ສນໍ ນາມ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ອຘິມຸຈ຺ຈມາໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍາຕິ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ອຘິມຸຈ຺ຈມາໂນ ຠິກ຺ຂຸ ຉິນ຺ເທຍ຺ເຍວ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ. ກສ຺ມາ ນ ຉິນ຺ທິສ຺ສຕີຕິ?

ອິທານິ ອຸປຣິ ມຄ຺ຄຜລໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກຖໍ ປນ, ຠນ຺ເຕຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອນນ຺ຕຣາຕິ ທ຺ເວ ອນນ຺ຕຣານິ ອາສນ຺ນານນ຺ຕຣຎ຺ຈ ທູຣານນ຺ຕຣຎ຺ຈ. ວິປສ຺ສນາ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອາສນ຺ນານນ຺ຕຣໍ ນາມ, ຜລສ຺ສ ທູຣານນ຺ຕຣໍ ນາມ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ກຖໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຊານໂຕ ກຖໍ ປສ຺ສໂຕ ວິປສ຺ສນານນ຺ຕຣາ ‘ອາສວານໍ ຂໂຍ’ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຕສິຕາເຍຕິ ອຕສິຕພ຺ເພ ອຠາຍິຕພ຺ເພ ຐານມ຺ຫິ. ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ຠຍໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຕາໂສ ເຫໂສຕິ ຍາ ເອສາ ‘‘ໂນ ຈສ຺ສໍ, ໂນ ຈ ເມ ສິຍາ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕາ ທຸພ຺ພລວິປສ຺ສນາ, ສາ ຍສ຺ມາ ອຕ຺ຕສິເນຫໍ ປຣິຍາທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ມາ ອສ຺ສຸຕວໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ຕາໂສ ນາມ ໂຫຕິ. ໂສ ຫິ ‘‘ອິທານາຫໍ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊິສ຺ສາມິ, ນ ທານິ ກິຎ຺ຈິ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ປປາເຕ ປຕນ຺ຕໍ ວິຍ ປສ຺ສຕິ ອຎ຺ຎຕໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວິຍ. ໂລຫປາສາທສ຺ສ ກິຣ ເຫຏ຺ຐາ ຕິປິຏກຈູຬນາຄຕ຺ເຖໂຣ ຕິລກ຺ຂຓາຫຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕິ. ອຖ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ເອກມນ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສ ສງ຺ຂາຣາ ສຸຎ຺ຎໂຕ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ. ໂສ ປປາເຕ ປຕນ຺ໂຕ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ວິວຏທ຺ວາເຣນ ຕໂຕ ປລາຍິຕ຺ວາ ເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ, ປຸຕ຺ຕໍ ອຸເຣ ສຍາເປຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ, ສກ຺ຍສມຍໍ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ມນມ຺ຫິ ນຏ຺ໂຐ’’ຕິ ອາຫ. ນ ເຫໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຕາໂສຕິ ເອສາ ເອວໍ ປວຕ຺ຕາ ພລວວິປສ຺ສນາ ສຸຕວໂຕ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ນ ຕາໂສ ນາມ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ອຫໍ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ ‘‘ວິນສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາຕິ. ເອວໍ ປນ ໂຫຕິ ‘‘ສງ຺ຂາຣາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສງ຺ຂາຣາວ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ອຸປາທານປຣິປວຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໖. ຈຕຸຕ຺ເຖ ຈຕຸປຣິວຏ຺ຏນ຺ຕິ ເອເກກສ຺ມິໍ ຂນ຺ເຘ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຣິວຏ຺ຏນວເສນ. ຣູປໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິນ຺ຕິ ຣູປໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນ຺ຕິ ອຠິຎ຺ຎາສິໍ. ເອວໍ ສພ຺ພປເທສຸ ຈຕຸສຈ຺ຈວເສເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາຫາຣສມຸທຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ສຈ຺ຉນ຺ທຣາໂຄ ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ອາຫາໂຣ ນາມ. ປຏິປນ຺ນາຕິ ສີລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄາ ປຏິປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ຄາຘນ຺ຕີຕິ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເສກ຺ຂຠູມິໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ອເສກ຺ຂຠູມິໍ ກເຖນ຺ໂຕ ເຍ ຈ ໂຂ ເກຈິ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ສຸວິມຸຕ຺ຕາຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສຸຏ຺ຐຸ ວິມຸຕ຺ຕາ. ເກວລິໂນຕິ ສກລິໂນ ກຕສພ຺ພກິຈ຺ຈາ. ວຏ຺ຏໍ ເຕສໍ ນຕ຺ຖິ ປຎ຺ຎາປນາຍາຕິ ເຍນ ເຕ ອວສິຏ຺ເຐນ ວຏ຺ເຏນ ປຎ຺ຎາເປຍ຺ຍຸໍ, ຕໍ ເນສໍ ວຏ຺ຏໍ ນຕ຺ຖິ ປຎ຺ຎາປນາຍ. ອຖ ວາ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ ກາຣຓໍ, ປຎ຺ຎາປນາຍ ກາຣຓໍ ນຕ຺ຖີຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ອເສກ຺ຂຠູມິວາໂຣ ກຖິໂຕ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ສຕ຺ຕຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໗. ປຎ຺ຈເມ ສຕ຺ຕຏ຺ຐານກຸສໂລຕິ ສຕ຺ຕສຸ ໂອກາເສສຸ ເຉໂກ. ວຸສິຕວາຕິ ວຸສິຕວາໂສ. ອຸຕ຺ຕມປຸຣິໂສຕິ ເສຏ຺ຐປຸຣິໂສ. ເສສເມຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ປນ ສຸຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສທນນ຺ທິຍຎ຺ເຈວ ປໂລຠນີຍຎ຺ຈາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຫິ ຣາຊາ ວິຊິຕສງ຺ຄາໂມ ສງ຺ຄາເມ ວິຊຍິໂນ ໂຍເຘ ອຸຈ຺ຈຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ເອເຕສໍ ສກ຺ກາຣໍ ທິສ຺ວາ ເສສາປິ ສູຣາ ຠວິຕຸໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕີຕິ, ເອວເມວ ຠຄວາ ອປ຺ປເມຍ຺ຍໍ ກາລໍ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ມຫາໂພຘິມຓ຺ເຑ ກິເລສມາຣວິຊຍໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ເຊຕວນມຫາວິຫາເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ອິມໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເທເສນ຺ໂຕ ຂີຓາສເວ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂຖເມສິ ວຓ຺ເຓສິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ເອວໍ ອວເສສາ ເສກ຺ຂປຸຄ຺ຄລາ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ເອວເມຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ຂີຓາສວານໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປສໍສິຕຕ຺ຕາ ອຸສ຺ສທນນ຺ທິຍໍ, ເສກ຺ຂານໍ ປໂລຠິຕຕ຺ຕາ ປໂລຠນີຍນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຕຏ຺ຐານກຸສໂລ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຈຕ຺ຖ ມຄ຺ຄຜລປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາປິ ປຸນ ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຕິວິຘູປປຣິກ຺ຂີ ໂຫຕີຕິ ອິທໍ ‘‘ຂີຓາສໂວ ຍສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ສຕຕວິຫາເຣນ ວິຫຣຕິ, ຕໍ ສຕ຺ໂຕ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ວາ ນ ໂຫຕິ, ຘາຕຸອາທິມຕ຺ຕເມວ ປນ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວໍ ຂີຓາສວສ຺ສ ສຕຕວິຫາຣຎ຺ຈ, ‘‘ອິເມສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຍໍ ອາຄໂຕ’’ຕິ ອາຄມນີຍປຏິປທຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຘາຕຸໂສ ອຸປປຣິກ຺ຂຕີຕິ ຘາຕຸສຠາເວນ ປສ຺ສຕິ ໂອໂລເກຕິ. ເສສປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໘. ຉຏ຺ເຐ ໂກ ອຘິປ຺ປຍາໂສຕິ ໂກ ອຘິກປໂຍໂຄ. ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສາຕິ ອິມຎ຺ຫິ ມຄ຺ຄໍ ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປາເທສິ, ອນ຺ຕຣາ ອຎ຺ໂຎ ສຕ຺ຖາ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ອິຕິ ຠຄວາ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທຕາ ນາມ. ນຄໂຣປມສ຺ມິຎ຺ຫິ ອວຬຎ຺ຊນຏ຺ຐາເນສຸ ປຸຣາຓມຄ຺ໂຄ ຊາໂຕ, ອິຘ ອວຕ຺ຕມານຏ຺ເຐນ ອນຸປ຺ປນ຺ນມຄ຺ໂຄ ນາມ. ອສຎ຺ຊາຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອນກ຺ຂາຕສ຺ສາຕິ ອກຖິຕສ຺ສ. ມຄ຺ຄໍ ຊານາຕີຕິ ມຄ຺ຄຎ຺ຎູ. ມຄ຺ຄໍ ວິທິຕໍ ປາກຏໍ ອກາສີຕິ ມຄ຺ຄວິທູ. ມຄ຺ເຄ ຈ ອມຄ຺ເຄ ຈ ໂກວິໂທຕິ ມຄ຺ຄໂກວິໂທ. ມຄ຺ຄານຸຄາຕິ ມຄ຺ຄໍ ອນຸຄຈ຺ຉນ຺ຕາ. ປຈ຺ຉາ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ອຫໍ ປຐມໍ ຄໂຕ, ສາວກາ ປຈ຺ຉາ ສມນ຺ນາຄຕາ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໙. ສຕ຺ຕເມ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິເຍຕິ ອຎ຺ຎາສິ ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎຕ຺ເຖຣາທິເກ ປຎ຺ຈ ຊເນ ປຸຣາຓຸປຏ຺ຐາເກ. ອາມນ຺ເຕສີຕິ ອາສາຬ຺ຫິປຸຓ຺ຓມທິວເສ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຸກ຺ກເມນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐິເຕ ‘‘ອິທານິ ເນສໍ ອາສວກ຺ຂຍາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຎ຺ຈມິຍໍ ປກ຺ຂສ຺ສ ອາມນ຺ເຕສິ. ເອຕທໂວຈາຕິ ເອຕໍ ‘‘ຣູປໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕໍ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓສຸຕ຺ຕໍ ອໂວຈ. ຕຕ຺ຖ ອນຕ຺ຕາຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ເຕຫິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ອນຕ຺ຕາ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ອິທໍ ກສ຺ມາ ອາຣທ຺ຘໍ? ເອຕ຺ຕເກນ ຐາເນນ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓເມວ ກຖິຕໍ, ນ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓານິ, ອິທານິ ຕານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ຕີຓິປິ ລກ຺ຂຓານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິທມາຣທ຺ຘນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອິເມ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ອນິຈ຺ຈາ ທຸກ຺ຂາ ອນຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ. ຍໍກິຎ຺ຈິ ຣູປນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ປຎ຺ຎາຠາວນາຘິກາເຣ ຂນ຺ຘນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕາວ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕານຸສາເຣເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓເມວ ກຖິຕນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ມຫາລິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໐. ອຏ຺ຐເມ ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂນ຺ຕິອາທີນິ ຘາຕຸສໍຍຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນຍາເນວ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ອາທິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໑. ນວເມ ອາທິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອກາທສຫິ ອຄ຺ຄີຫິ ອາທິຕ຺ຕໍ ປຊ຺ຊລິຕໍ. ອິຕິ ທ຺ວີສຸປິ ອິເມສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓເມວ ກຖິຕໍ. ນວມໍ.

໑໐. ນິຣຸຕ຺ຕິປຖສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໒. ທສເມ ນິຣຸຕ຺ຕິໂຍວ ນິຣຸຕ຺ຕິປຖາ, ອຖ ວາ ນິຣຸຕ຺ຕິໂຍ ຈ ຕາ ນິຣຸຕ຺ຕິວເສນ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພານໍ ອຕ຺ຖານໍ ປຖຕ຺ຕາ ປຖາ ຈາຕິ ນິຣຸຕ຺ຕິປຖາ. ເສສປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕີຓິປິ ເຈຕານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນາເນວາຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ອສໍກິຓ຺ຓາຕິ ອວິຊຫິຕາ, ‘‘ໂກ ອິເມຫິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຉຑ຺ຑິຕາ. ອສໍກິຓ຺ຓປຸພ຺ພາຕິ ອຕີເຕປິ ນ ຊຫິຕປຸພ຺ພາ. ນ ສໍກີຍນ຺ຕີຕິ ເອຕຣຫິປິ ‘‘ກິເມເຕຫີ’’ຕິ ນ ຉຑ຺ຑີຍນ຺ຕິ. ນ ສໍກີຍິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອນາຄເຕປິ ນ ຉຑ຺ຑີຍິສ຺ສນ຺ຕິ. ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ຐາຕິ ອປ຺ປຏິພາຫິຕາ. ອຕີຕນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວໍ ຠງ຺ຄເມວ ວາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕໍ. ນິຣຸທ຺ຘນ຺ຕິ ເທສນ຺ຕຣໍ ອສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘໍ ວູປສນ຺ຕໍ. ວິປຣິຓຕນ຺ຕິ ວິປຣິຓາມໍ ຄຕໍ ນຏ຺ຐໍ. ອຊາຕນ຺ຕິ ອນຸປ຺ປນ຺ນໍ. ອປາຕຸຠູຕນ຺ຕິ ອປາກຏີຠູຕໍ.

ອຸກ຺ກລາຕິ ອຸກ຺ກລຊນປທວາສິໂນ. ວສ຺ສຠຎ຺ຎາຕິ ວສ຺ໂສ ຈ ຠຎ຺ໂຎ ຈ. ທ຺ເວປິ ຫິ ເຕ ມູລທິຏ຺ຐິຄຕິກາ. ອເຫຕຸກວາທາຕິອາທີສຸ ‘‘ນຕ຺ຖິ ເຫຕຸ ນຕ຺ຖິ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ອເຫຕຸກວາທາ. ‘‘ກໂຣໂຕ ນ ກຣີຍຕິ ປາປ’’ນ຺ຕິ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ອກິຣິຍວາທາ. ‘‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິຄຫຓໂຕ ນຕ຺ຖິກວາທາ. ຕຕ຺ຖ ອິເມ ທ຺ເວ ຊນາ, ຕິສ຺ໂສ ທິຏ຺ຐິໂຍ, ກິໍ ເອເກກສ຺ສ ທິຍຑ຺ຒາ ໂຫຕີຕິ? ນ ຕຖາ, ຍຖາ ປນ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ປຏິປາຏິຍາ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ຌານານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ເອວເມຕ຺ຖ ເອເກໂກ ຕິສ຺ໂສປິ ທິຏ຺ຐິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ‘‘ນຕ຺ຖິ ເຫຕຸ ນຕ຺ຖິ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາວຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ ອາຫຣນ຺ຕສ຺ສ ອຠິນນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ອສ຺ສາເທນ຺ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄທສ຺ສນໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ໂສ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ໂສ ເອກນ຺ຕກາຬໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາ ປນ ອເຫຕຸກທິຏ຺ຐິຍໍ, ເອວໍ ‘‘ກໂຣໂຕ ນ ກຣີຍຕິ ປາປໍ, ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ອິເມສຸປິ ຐາເນສຸ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມຕິ.

ນ ຄຣຫິຕພ຺ພໍ ນປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ພໍ ອມຎ຺ຎິໍສູຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຍເທຕໍ ອຕີຕໍ ນາມ, ນຍິທໍ ອຕີຕໍ, ອິທມສ຺ສ ອນາຄຕໍ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ວາ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ຄຣຫຕິ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ໂທສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອິມິນາ ຄຣຫິເຕນາ’’ຕິ? ວທນ຺ໂຕ ປຏິກ຺ໂກສຕິ ນາມ. ອິເມ ປນ ນິຣຸຕ຺ຕິປເຖ ເຕປິ ອຈ຺ຈນ຺ຕກາຬກາ ທິຏ຺ຐິຄຕິກາ ນ ຄຣຫິຕພ຺ເພ ນ ປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ເພ ມຎ຺ຎິໍສຸ. ອຕີຕໍ ປນ ອຕີຕເມວ, ອນາຄຕໍ ອນາຄຕເມວ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນເມວ ກຖຍິໍສຸ. ນິນ຺ທາຆຏ຺ຏນພ຺ຍາໂຣສອຸປາຣມ຺ຠຠຍາຕິ ວິຎ຺ຎູນໍ ສນ຺ຕິກາ ນິນ຺ທາຠເຍນ ຈ ຆຏ຺ຏນຠເຍນ ຈ ໂທສາໂຣປນຠເຍນ ຈ ອຸປາຣມ຺ຠຠເຍນ ຈ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ຈຕຸຠູມິກຂນ຺ຘານໍ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິ ກຖິຕາຕິ. ທສມໍ.

ອຸປຍວຄ຺ໂຄ ຉຏ຺ໂຐ.

໗. ອຣຫນ຺ຕວຄ຺ໂຄ

໑. ອຸປາທິຍມານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໓. ອຣຫນ຺ຕວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ອຸປາທິຍມາໂນຕິ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິວເສນ ຄຓ຺ຫມາໂນ. ພທ຺ໂຘ ມາຣສ຺ສາຕິ ມາຣສ຺ສ ປາເສນ ພທ຺ໂຘ ນາມ. ມຸຕ຺ໂຕ ປາປິມໂຕຕິ ປາປິມໂຕ ປາເສນ ມຸຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ປຐມໍ.

໒. ມຎ຺ຎມານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໔. ທຸຕິເຍ ມຎ຺ຎມາໂນຕິ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາຫິ ມຎ຺ຎມາໂນ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ອຠິນນ຺ທມານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໕. ຕຕິເຍ ອຠິນນ຺ທມາໂນຕິ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິອຠິນນ຺ທນາຫິເຍວ ອຠິນນ຺ທມາໂນ. ຕຕິຍໍ.

໔-໕. ອນິຈ຺ຈສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໖໖-໖໘. ຈຕຸຕ຺ເຖ ຉນ຺ໂທຕິ ຕຓ຺ຫາຉນ຺ໂທ. ປຎ຺ຈມຉຏ຺ເຐສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຈຕຸຕ຺ຖາທີນິ.

໗. ອນຕ຺ຕນິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໙. ສຕ຺ຕເມ ອນຕ຺ຕນິຍນ຺ຕິ ນ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ, ອຕ຺ຕໂນ ປຣິກ຺ຂາຣຠາເວນ ສຸຎ຺ຎຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘-໑໐. ຣຊນີຍສຓ຺ຐິຕສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໗໐-໗໒. ອຏ຺ຐເມ ຣຊນີຍສຓ຺ຐິຕນ຺ຕິ ຣຊນີເຍນ ອາກາເຣນ ສຓ຺ຐິຕໍ, ຣາຄສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາເວນ ຐິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນວມທສມານິ ຣາຫຸລສໍຍຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານີຕິ. ອຏ຺ຐມາທີນິ.

ອຣຫນ຺ຕວຄ຺ໂຄ ສຕ຺ຕໂມ.

໘. ຂຊ຺ຊນີຍວຄ຺ໂຄ

໑-໓. ອສ຺ສາທສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໗໓-໗໕. ຂຊ຺ຊນີຍວຄ຺ຄສ຺ສ ອາທິໂຕ ຕີສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ຈຕຸສຈ຺ຈເມວ ກຖິຕໍ. ປຐມາທີນິ.

໔. ອຣຫນ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໖. ຈຕຸຕ຺ເຖ ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາວາສາຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍຕ຺ຕກາ ສຕ຺ຕາວາສາ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ຍາວຕາ ຠວຄ຺ຄນ຺ຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ຠວຄ຺ຄໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ເອເຕ ອຄ຺ຄາ ເອເຕ ເສຏ຺ຐາຕິ ເອເຕ ອຄ຺ຄຠູຕາ ເຈວ ເສຏ຺ຐຠູຕາ ຈ. ຍທິທໍ ອຣຫນ຺ໂຕຕິ ເຍ ອິເມ ອຣຫນ຺ໂຕ ນາມ. ອິທມ຺ປິ ສຸຕ຺ຕໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ອຸສ຺ສທນນ຺ທິຍຎ຺ຈ ປໂລຠນີຍຎ຺ຈາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈາຕິ ຕທຕ຺ຖປຣິທີປນາຫິ ເຈວ ວິເສສຕ຺ຖປຣິທີປນາຫິ ຈ ຄາຖາຫິ ເອຕໍ ‘‘ສຸຂິໂນ ວຕ ອຣຫນ຺ໂຕ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ. ຕຕ຺ຖ ສຸຂິໂນຕິ ຌານສຸເຂນ ມຄ຺ຄສຸເຂນ ຜລສຸເຂນ ຈ ສຸຂິຕາ. ຕຓ຺ຫາ ເຕສໍ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ເຕສໍ ອປາຍທຸກ຺ຂຊນິກາ ຕຓ຺ຫາ ນ ວຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ເຕ ອິມສ຺ສປິ ຕຓ຺ຫາມູລກສ຺ສ ອຠາເວນ ສຸຂິຕາວ. ອສ຺ມິມາໂນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນຕິ ນວວິໂຘ ອສ຺ມິມາໂນ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ. ໂມຫຊາລໍ ປທາລິຕນ຺ຕິ ຎາເຓນ ອວິຊ຺ຊາຊາລໍ ຜາລິຕໍ.

ອເນຊນ຺ຕິ ເອຊາສງ຺ຂາຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ປຫານຠູຕໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ. ອນຸປລິຕ຺ຕາຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິເລເປຫິ ອລິຕ຺ຕາ. ພ຺ຣຫ຺ມຠູຕາຕິ ເສຏ຺ຐຠູຕາ. ປຣິຎ຺ຎາຍາຕິ ຕີຫິ ປຣິຎ຺ຎາຫິ ປຣິຊານິຕ຺ວາ. ສຕ຺ຕສທ຺ຘມ຺ມໂຄຈຣາຕິ ສທ຺ຘາ ຫິຣີ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ພາຫຸສຈ຺ຈໍ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍຕາ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິຕາ ປຎ຺ຎາຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕ ສທ຺ຘມ຺ມາ ໂຄຈໂຣ ເອເຕສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕສທ຺ຘມ຺ມໂຄຈຣາ.

ສຕ຺ຕຣຕນສມ຺ປນ຺ນາຕິ ສຕ຺ຕຫິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຣຕເນຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ. ອນຸວິຈຣນ຺ຕີຕິ ໂລກິຍມຫາຊນາປິ ອນຸວິຈຣນ຺ຕິເຍວ. ອິຘ ປນ ຂີຓາສວານໍ ນິຣາສງ຺ກຈາໂຣ ນາມ ຄຫິໂຕ. ເຕເນວາຫ ‘‘ປຫີນຠຍເຠຣວາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຠຍໍ ຠຍເມວ, ເຠຣວໍ ພລວຠຍໍ. ທສຫງ຺ເຄຫິ ສມ຺ປນ຺ນາຕິ ອເສກ຺ເຂຫິ ທສຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ. ມຫານາຄາຕິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ມຫານາຄາ. ສມາຫິຕາຕິ ອຸປຈາຣປ຺ປນາຫິ ສມາຫິຕາ. ຕຓ຺ຫາ ເຕສໍ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ‘‘ອູໂນ ໂລໂກ ອຕິຕ຺ໂຕ ຕຓ຺ຫາທາໂສຕິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ເຕນ ຠຄວຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໓໐໕) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ທາສກາຣິກາ ຕຓ຺ຫາປິ ເຕສໍ ນຕ຺ຖິ. ອິມິນາ ຂີຓາສວານໍ ຠຸຊິສ຺ສຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ.

ອເສຂຎາຓນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລຎາຓໍ. ອນ຺ຕິໂມຍໍ ສມຸສ຺ສໂຍຕິ ປຈ຺ຉິໂມ ອຍໍ ອຕ຺ຕຠາໂວ. ໂຍ ສາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສາຕິ ສາໂຣ ນາມ ຜລໍ. ຕສ຺ມິໍ ອປຣປຈ຺ຈຍາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຣິຍຜເລ, ນ ອຎ຺ຎໍ ປຕ຺ຕິຍາຍນ຺ຕິ, ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕວ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐິຕາ. ວິຘາສຸ ນ ວິກມ຺ປນ຺ຕີຕິ ຕີສຸ ມານໂກຏ຺ຐາເສສຸ ນ ວິກມ຺ປນ຺ຕິ. ທນ຺ຕຠູມິນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ. ວິຊິຕາວິໂນຕິ ຣາຄາທໂຍ ວິເຊຕ຺ວາ ຐິຕາ.

ອຸທ຺ຘນ຺ຕິອາທີສຸ ອຸທ຺ຘໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເກສມຕ຺ຖໂກ, ອປາຈີນໍ ປາທຕລໍ, ຕິຣິຍໍ ເວມຊ຺ຌໍ. ອຸທ຺ຘໍ ວາ ອຕີຕໍ, ອປາຈີນໍ ອນາຄຕໍ, ຕິຣິຍໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ. ອຸທ຺ຘໍ ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ ເທວໂລໂກ, ອປາຈີນໍ ອປາຍໂລໂກ, ຕິຣິຍໍ ມນຸສ຺ສໂລໂກ. ນນ຺ທີ ເຕສໍ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ເອເຕສຸ ຐາເນສຸ ສງ຺ເຂປໂຕ ວາ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ເຕສໍ ຕຓ຺ຫາ ນຕ຺ຖິ. ອິຘ ວຏ຺ຏມູລກຕຓ຺ຫາຍ ອຠາໂວ ທສ຺ສິໂຕ. ພຸທ຺ຘາຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ພຸທ຺ຘາ.

ອິທໍ ປເນຕ຺ຖ ສີຫນາທສໂມຘານໍ – ‘‘ວິມຸຕ຺ຕິສຸເຂນມ຺ຫາ ສຸຂິຕາ, ທຸກ຺ຂຊນິກາ ໂນ ຕຓ຺ຫາ ປຫີນາ, ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ປຣິຎ຺ຎາຕາ, ທາສກາຣິກຕຓ຺ຫາ ເຈວ ວຏ຺ຏມູລິກຕຓ຺ຫາ ຈ ປຫີນາ, ອນຸຕ຺ຕຣມ຺ຫາ ອສທິສາ, ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ພຸທ຺ຘາ’’ຕິ ຠວປິຏ຺ເຐ ຐຕ຺ວາ ອຠີຕນາທສງ຺ຂາຕໍ ສີຫນາທໍ ນທນ຺ຕິ ຂີຓາສວາຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ທຸຕິຍອຣຫນ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໗. ປຎ຺ຈມໍ ວິນາ ຄາຖາຫິ ສຸທ຺ຘິກເມວ ກຕ຺ວາ ກຖິຍມານໍ ພຸຊ຺ຌນການໍ ອຊ຺ຌາສເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ສີຫສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໘. ຉຏ຺ເຐ ສີໂຫຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສີຫາ – ຕິຓສີໂຫ, ກາຬສີໂຫ, ປຓ຺ຑຸສີໂຫ, ເກສຣສີໂຫຕິ. ເຕສຸ ຕິຓສີໂຫ ກໂປຕວຓ຺ຓຄາວິສທິໂສ ຕິຓຠກ຺ໂຂ ຈ ໂຫຕິ. ກາຬສີໂຫ ກາຬຄາວິສທິໂສ ຕິຓຠກ຺ໂຂເຍວ. ປຓ຺ຑຸສີໂຫ ປຓ຺ຑຸປລາສວຓ຺ຓຄາວິສທິໂສ ມໍສຠກ຺ໂຂ. ເກສຣສີໂຫ ລາຂາຣສປຣິກມ຺ມກເຕເນວ ມຸເຂນ ອຄ຺ຄນງ຺ຄຸຏ຺ເຐນ ຈຕູຫິ ຈ ປາທປຣິຍນ຺ເຕຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ມຕ຺ຖກໂຕປິສ຺ສ ປຏ຺ຐາຍ ລາຂາຕູລິກາຍ ກຕ຺ວາ ວິຍ ຕິສ຺ໂສ ຣາຊິໂຍ ປິຏ຺ຐິມຊ຺ເຌນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣສຕ຺ຖິມ຺ຫິ ທກ຺ຂິຓາວຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕາ, ຂນ຺ເຘ ປນສ຺ສ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກກມ຺ພລປຣິກ຺ເຂໂປ ວິຍ ເກສຣຠາໂຣ ໂຫຕິ, ອວເສສຏ຺ຐານໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ສາລິປິຏ຺ຐສງ຺ຂຈຸຓ຺ຓປິຈຸວຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ. ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ສີເຫສຸ ອຍໍ ເກສຣສີໂຫ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

ມິຄຣາຊາຕິ ມິຄຄຓສ຺ສ ຣາຊາ. ອາສຍາຕິ ວສນຏ຺ຐານໂຕ ສຸວຓ຺ຓຄຸຫໂຕ ວາ ຣຊຕມຓິຜລິກມໂນສິລາຄຸຫໂຕ ວາ ນິກ຺ຂມຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນິກ຺ຂມມາໂນ ປເນສ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ນິກ຺ຂມຕິ ອນ຺ຘກາຣປີຬິໂຕ ວາ ອາໂລກຕ຺ຖາຍ, ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວປີຬິໂຕ ວາ ເຕສໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍ, ຊິຆຈ຺ຉາປີຬິໂຕ ວາ ໂຄຈຣຕ຺ຖາຍ, ສມ຺ຠວປີຬິໂຕ ວາ ອສ຺ສທ຺ຘມ຺ມປຏິເສວນຕ຺ຖາຍ. ອິຘ ປນ ໂຄຈຣຕ຺ຖາຍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

ວິຊມ຺ຠຕີຕິ ສຸວຓ຺ຓຕເລ ວາ ຣຊຕມຓິຜລິກມໂນສິລາຕລານໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ທ຺ເວ ປຈ຺ຉິມປາເທ ສມໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປຸຣິມປາເທ ປຸຣໂຕ ປສາເຣຕ຺ວາ ສຣີຣສ຺ສ ປຈ຺ຉາຠາຄໍ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ປຸຣິມຠາຄໍ ອຠິຫຣິຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິໍ ນາເມຕ຺ວາ ຄີວໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອສນິສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຍ ນາສປຸຏານິ ໂປເຖຕ຺ວາ ສຣີຣລຄ຺ຄໍ ຣຊໍ ວິຘຸນນ຺ໂຕ ວິຊມ຺ຠຕິ. ວິຊມ຺ຠນຠູມິຍຎ຺ຈ ປນ ຕຣຸຓວຈ຺ຉໂກ ວິຍ ອປຣາປຣໍ ຊວຕິ. ຊວໂຕ ປນສ຺ສ ສຣີຣໍ ອນ຺ຘກາເຣ ປຣິພ຺ຠມນ຺ຕໍ ອລາຕໍ ວິຍ ຂາຍຕິ.

ອນຸວິໂລເກຕີຕິ ກສ຺ມາ ອນຸວິໂລເກຕິ? ປຣານຸທ຺ທຍຕາຍ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ສີຫນາທໍ ນທນ຺ເຕ ປປາຕາວາຏາທີສຸ ວິສມຏ຺ຐາເນສຸ ຈຣນ຺ຕາ ຫຕ຺ຖິໂຄກຓ຺ຓມຫິໍສາທໂຍ ປາຓາ ປປາເຕປິ ອາວາເຏປິ ປຕນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອນຸທ຺ທຍາຍ ອນຸວິໂລເກຕິ. ກິໍ ປນສ຺ສ ລຸທ຺ທກມ຺ມສ຺ສ ປຣມໍສຂາທິໂນ ອນຸທ຺ທຍາ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ? ອາມ ອຕ຺ຖິ. ຕຖາ ເຫສ ‘‘ກິໍ ເມ ພຫູຫິ ຆາຕິເຕຫີ’’ຕິ? ອຕ຺ຕໂນ ໂຄຈຣຕ຺ຖາຍປິ ຂຸທ຺ທເກ ປາເຓ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວໍ ອນຸທ຺ທຍໍ ກໂຣຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິເຈຕໍ – ‘‘ມາຫໍ ໂຂ ຂຸທ຺ທເກ ປາເຓ ວິສມຄເຕ ສງ຺ຆາຕໍ ອາປາເທສິ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໒໑).

ສີຫນາທໍ ນທຕີຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຕາວ ອຠີຕນາທໍ ນທຕິ. ເອວຎ຺ຈ ປນສ຺ສ ວິຊມ຺ຠນຠູມິຍໍ ຐຕ຺ວາ ນທນ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ໂທ ສມນ຺ຕາ ຕິໂຍຊນປເທສໍ ເອກນິນ຺ນາທໍ ກໂຣຕິ, ຕມສ຺ສ ນິນ຺ນາທໍ ສຸຕ຺ວາ ຕິໂຍຊນພ຺ຠນ຺ຕຣຄຕາ ທ຺ວິປທຈຕຸປ຺ປທຄຓາ ຍຖາຐາເນ ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກມຕີຕິ ອາຫາຣຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຖໍ? ໂສ ຫິ ວິຊມ຺ຠນຠູມິຍໍ ຐຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓໂຕ ວາ ວາມໂຕ ວາ ອຸປ຺ປຕນ຺ໂຕ ອຸສຠມຕ຺ຕໍ ຐານໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຸທ຺ຘໍ ອຸປ຺ປຕນ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິປິ ອຏ຺ຐປິ ອຸສຠານິ ອຸປ຺ປຕຕິ, ສມຏ຺ຐາເນ ອຸຊຸກໍ ປກ຺ຂນ຺ທນ຺ໂຕ ໂສຬສອຸສຠມຕ຺ຕມ຺ປິ ວີສຕິອຸສຠມຕ຺ຕມ຺ປິ ຐານໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ, ຖລາ ວາ ປພ຺ພຕາ ວາ ປກ຺ຂນ຺ທນ຺ໂຕ ສຏ຺ຐິອຸສຠມຕ຺ຕມ຺ປິ ອສີຕິອຸສຠມຕ຺ຕມ຺ປິ ຐານໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ, ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຣຸກ຺ຂໍ ວາ ປພ຺ພຕໍ ວາ ທິສ຺ວາ ຕໍ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ວາມໂຕ ວາ ທກ຺ຂິຓໂຕ ວາ, ອຸສຠມຕ຺ຕມ຺ປິ ອປກ຺ກມຕິ. ຕຕິຍໍ ປນ ສີຫນາທໍ ນທິຕ຺ວາ ເຕເນວ ສທ຺ຘິໍ ຕິໂຍຊເນ ຐາເນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕິໂຍຊນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ອຕ຺ຕໂນວ ນາທສ຺ສ ອນຸນາທໍ ສຸຓາຕິ. ເອວໍ ສີເຆນ ຊເວນ ປກ຺ກມຕີຕິ.

ເຍຠຸຍ຺ເຍນາຕິ ປາເຍນ. ຠຍໍ ສໍເວຄໍ ສນ຺ຕາສນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ຈິຕ຺ຕຸຕ຺ຣາສສ຺ເສວ ນາມໍ. ສີຫສ຺ສ ຫິ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ພຫູ ສຕ຺ຕາ ຠາຍນ຺ຕິ, ອປ຺ປກາ ນ ຠາຍນ຺ຕິ. ເກ ປນ ເຕຕິ? ສມສີໂຫ ຫຕ຺ຖາຊານີໂຍ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ອຸສຠາຊານີໂຍ ປຸຣິສາຊານີໂຍ ຂີຓາສໂວຕິ. ກສ຺ມາ ປເນເຕ ນ ຠາຍນ຺ຕີຕິ? ສມສີໂຫ ນາມ ‘‘ຊາຕິໂຄຕ຺ຕກຸລສູຣຠາເວຫິ ສມາໂນສ຺ມີ’’ຕິ ນ ຠາຍຕິ, ຫຕ຺ຖາຊານີຍາທໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິພລວຕາຍ ນ ຠາຍນ຺ຕິ, ຂີຓາສໂວ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິປຫີນຕ຺ຕາ ນ ຠາຍຕິ.

ພິລາສຍາຕິ ພິເລ ສຍນ຺ຕາ ພິລວາສິໂນ ອຫິນກຸລໂຄຘາທໂຍ. ທກາສຍາຕິ ອຸທກວາສິໂນ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາທໂຍ. ວນາສຍາຕິ ວນວາສິໂນ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສໂຄກຓ຺ຓມິຄາທໂຍ. ປວິສນ຺ຕີຕິ ‘‘ອິທານິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ຕາວ ປວິສນ຺ຕິ. ທຬ຺ເຫຫີຕິ ຖິເຣຫິ. ວຣຕ຺ເຕຫີຕິ ຈມ຺ມຣຊ຺ຊູຫິ. ມຫິທ຺ຘິໂກຕິອາທີສຸ ວິຊມ຺ຠນຠູມິຍໍ ຐຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓປສ຺ສາທີຫິ ອຸສຠມຕ຺ຕໍ, ອຸຊຸກໍ ວີສຕິອຸສຠມຕ຺ຕາທິລງ຺ຆນວເສນ ມຫິທ຺ຘິກຕາ, ເສສມິຄານໍ ອຘິປຕິຠາເວນ ມເຫສກ຺ຂຕາ, ສມນ຺ຕາ ຕິໂຍຊເນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ປລາຍນ຺ຕານໍ ວເສນ ມຫານຸຠາວຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ຠຄວາ ເຕສຸ ເຕສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ຕຖາ ຕຖາ ອຕ຺ຕານໍ ກເຖສິ. ‘‘ສີໂຫຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໙໙; ໑໐.໒໑) ອິມສ຺ມິໍ ຕາວ ສຸຕ຺ເຕ ສີຫສທິສໍ ອຕ຺ຕານໍ ກເຖສິ. ‘‘ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕຕິ ໂຂ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ຕຖາຄຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໖໕) ອິມສ຺ມິໍ ເວຊ຺ຊສທິສໍ. ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໘.໘໕) ອິມສ຺ມິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສທິສໍ. ‘‘ປຸຣິໂສ ມຄ຺ຄກຸສໂລຕິ ໂຂ, ຕິສ຺ສ, ຕຖາຄຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໘໔) ອິມສ຺ມິໍ ມຄ຺ຄເທສກປຸຣິສສທິສໍ. ‘‘ຣາຊາຫມສ຺ມິ ເສລາ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ໕໕໙) ອິມສ຺ມິໍ ຣາຊສທິສໍ. ‘‘ສີໂຫຕິ ໂຂ ຕຖາຄຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໙໙; ໑໐.໒໑) ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ສີຫສທິສເມວ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ກເຖນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ສທິສຕາ – ສີຫສ຺ສ ກຎ຺ຈນຄຸຫາທີສຸ ວສນກາໂລ ວິຍ ຫິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ທີປງ຺ກຣປາທມູເລ ກຕາຠິນີຫາຣສ຺ສ ອປຣິມິຕກາລໍ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຠເວ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫເຓນ ເຈວ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂມເນນ ຈ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ກມ຺ເປຕ຺ວາ ວຸທ຺ຘິມນ຺ວາຍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິສທິສໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວມານສ຺ສ ຕີສຸ ປາສາເທສຸ ນິວາສກາໂລ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສີຫສ຺ສ ກຎ຺ຈນຄຸຫາທິໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕກາໂລ ວິຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເອກູນຕິໍເສ ສໍວຈ຺ຉເຣ ວິວເຏນ ທ຺ວາເຣນ ກຓ຺ຑກໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຉນ຺ນສຫາຍສ຺ສ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕີຓິ ຣຊ຺ຊານິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອໂນມານທີຕີເຣ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ທິນ຺ນານິ ກາສາຍານິ ປຣິທຫິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຓ຺ຑວຄິຣິປພ຺ຠາເຣ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈສ຺ສ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ, ປຐມເມວ ມຄຘຣຏ຺ຐໍ ອາຄມນຕ຺ຖາຍ ຍາວ ຣຎ຺ໂຎ ປຏິຎ຺ຎາທານກາໂລ.

ສີຫສ຺ສ ວິຊມ຺ຠນກາໂລ ວິຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ທິນ຺ນປຏິຎ຺ຎສ຺ສ ອາຬາຣກາລາມອຸປສງ຺ກມນໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ສຸຊາຕາຍ ທິນ຺ນປາຍາສສ຺ສ ເອກູນປຓ຺ຓາສາຍ ປິຓ຺ເຑຫິ ປຣິຠຸຕ຺ຕກາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສີຫສ຺ສ ເກສຣວິຘຸນນໍ ວິຍ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ໂສຕ຺ຕິເຍນ ທິນ຺ນາ ອຏ຺ຐ ຕິຓມຸຏ຺ຐິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕາຫິ ໂຖມິຍມານສ຺ສ ຄນ຺ຘາທີຫິ ປູຊິຍມານສ຺ສ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂພຘິໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ໂພຘິມຓ຺ຑໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຈຸທ຺ທສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພເຘ ຐາເນ ຕິຓສນ຺ຖຣໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄວີຣິຍໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຕໍຂຓໍເຍວ ມາຣພລໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ຕີສຸ ຍາເມສຸ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ອນຸໂລມປຏິໂລມໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທມຫາສມຸທ຺ທໍ ຍມກຎາຓມນ຺ຖເນນ ມນ຺ເຖນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓ ປຏິວິທ຺ເຘ ຕທນຸຠາເວນ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸກມ຺ປນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສີຫສ຺ສ ຈຕຸທ຺ທິສາວິໂລກນໍ ວິຍ ປຏິວິທ຺ຘສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫໍ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ວິຫຣິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຕ຺ຕມຘຸປິຓ຺ຑິກາຫາຣສ຺ສ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣຘມູເລ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ຘມ຺ມເທສນາຍາຈນໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣນ຺ຕສ຺ສ ເອກາທສເມ ທິວເສ ‘‘ສ຺ເວ ອາສາຬ຺ຫິປຸຓ຺ຓມາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ? ອາຬາຣຸທການໍ ກາລງ຺ກຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍານໍ ໂອໂລກນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສີຫສ຺ສ ໂຄຈຣຕ຺ຖາຍ ຕິໂຍຊນໍ ຄມນກາໂລ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ‘‘ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍານໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ເຕ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣຘໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ອຏ຺ຐາຣສໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ຄມນກາໂລ.

ສີຫນາທກາໂລ ວິຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຏ຺ຐາຣສໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິເຍ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອຈລປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ທສຫິ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສຫິ ສນ຺ນິປຕິເຕນ ເທວຄເຓນ ປຣິວຸຕສ຺ສ ‘‘ທ຺ເວເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນ຺ຕາ ປພ຺ພຊິເຕນ ນ ເສວິຕພ຺ພາ’’ຕິອາທິນາ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໘໑; ມຫາວ. ໑໓) ນເຍນ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນກາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ປນ ປເທ ເທສິຍມາເນ ຕຖາຄຕສີຫສ຺ສ ຘມ຺ມໂຆໂສ ເຫຏ຺ຐາ ອວີຈິໍ ອຸປຣິ ຠວຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ປຏິຈ຺ຉາເທສິ. ສີຫສ຺ສ ສທ຺ເທນ ຂຸທ຺ທກປາຓານໍ ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊນກາໂລ ວິຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ທີເປຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ໂສຬສຫາກາເຣຫິ ສຏ຺ຐິຍາ ຈ ນຍສຫສ຺ເສຫິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ທີຆາຍຸກເທວຕານໍ ຎາຓສນ຺ຕາສສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຍທາຕິ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ. ຕຖາຄໂຕຕິ ອຏ຺ຐຫິ ກາຣເຓຫິ ຠຄວາ ຕຖາຄໂຕ – ຕຖາ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖລກ຺ຂຓໍ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖຘມ຺ເມ ຍາຖາວໂຕ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖທສ຺ສິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖາວາທິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖາກາຣິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ. ອຠິຠວນຏ຺ເຐນ ຕຖາຄໂຕຕິ. ເຕສໍ ວິຕ຺ຖາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມຊາລວຓ຺ຓນາຍມ຺ປິ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໗) ມູລປຣິຍາຍວຓ຺ຓນາຍມ຺ປິ (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໒) ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ໂລເກຕິ ສຕ຺ຕໂລເກ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຠິນີຫາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ກາ ວາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓາ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນາມ, ອຣຫຕ຺ຕຜເລ ປນ ປຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ນາມ. ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິອາທີນິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິນິທ຺ເທເສ ວິຕ຺ຖາຣິຕານິ.

ອິຕິ ຣູປນ຺ຕິ ອິທໍ ຣູປໍ ເອຕ຺ຕກໍ ຣູປໍ, ນ ອິໂຕ ຠິຍ຺ໂຍ ຣູປໍ ອຕ຺ຖີຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ສຠາວໂຕ ສຣສໂຕ ປຣິຍນ຺ຕໂຕ ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນໂຕ ຍາວຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ມຫາຠູຕາ ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍຣູປໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ສມຸທໂຍຕິ ອຍໍ ຣູປສ຺ສ ສມຸທໂຍ ນາມ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຫິ ‘‘ອາຫາຣສມຸທໂຍ ຣູປສມຸທໂຍ’’ຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມຕິ ອຍໍ ຣູປສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ. ອິມິນາປິ ‘‘ອາຫາຣນິໂຣຘາ ຣູປນິໂຣໂຘ’’ຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ເວທນາຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕຕິ ສຣີຣວຓ຺ເຓນ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ. ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາຕິ ອິມໍ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ປຓ຺ຓາສລກ຺ຂຓປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນາຕິ ອິຘ ເກ ຐເປຕິ? ອຣິຍສາວເກ ເທເວ. ເຕສຎ຺ຫິ ຂີຓາສວຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕຸຕ຺ຣາສຠຍມ຺ປິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສໍວິຄ຺ຄສ຺ສ ໂຍນິໂສ ປຘາເນນ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ປຕ຺ຕຕາຍ ຎາຓສໍເວໂຄປິ. ອິຕເຣສໍ ປນ ເທວານໍ ‘‘ຕາໂສ ເຫໂສ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ອນິຈ຺ຈຕໍ ມນສິກໂຣນ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕຸຕ຺ຣາສຠຍມ຺ປິ, ພລວວິປສ຺ສນາກາເລ ຎາຓຠຍມ຺ປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂຠຕິ ຘມ຺ມາລປນມຕ຺ຕເມຕໍ. ສກ຺ກາຍປຣິຍາປນ຺ນາຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘປຣິຍາປນ຺ນາ. ອິຕິ ເຕສໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ວຏ຺ຏໂທສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕິລກ຺ຂຓາຫຕໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ເຕ ຎາຓຠຍໍ ນາມ ໂອກ຺ກມຕິ.

ອຠິຎ຺ຎາຍາຕິ ຊານິຕ຺ວາ. ຘມ຺ມຈກ຺ກນ຺ຕິ ປຏິເວຘຎາຓມ຺ປິ ເທສນາຎາຓມ຺ປິ. ປຏິເວຘຎາຓໍ ນາມ ເຍນ ຎາເຓນ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ໂສຬສຫາກາເຣຫິ ສຏ຺ຐິຍາ ຈ ນຍສຫສ຺ເສຫິ ປຏິວິຊ຺ຌິ. ເທສນາຎາຓໍ ນາມ ເຍນ ຎາເຓນ ຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ທ຺ວາທສາກາຣໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ອຸຠຍມ຺ປິ ຕໍ ທສພລສ຺ສ ອຸເຣ ຊາຕຎາຓເມວ. ເຕສຸ ອິຘ ເທສນາຎາຓໍ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຕໍ ປເນສ ຍາວ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ພ຺ຣຫ຺ມໂກຏີຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຎ຺ຎາສິໂກຓ຺ຑຎ຺ຎຕ຺ເຖຣສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕາວ ປວຕ຺ເຕຕິ ນາມ. ຕສ຺ມິໍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ປວຕ຺ຕິຕໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລຕິ ສທິສປຸຄ຺ຄລຣຫິໂຕ. ຍສສ຺ສິໂນຕິ ປຣິວາຣສມ຺ປນ຺ນາ. ຕາທິໂນຕິ ລາຠາລາຠາທີຫິ ເອກສທິສສ຺ສ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ຂຊ຺ຊນີຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໙. ສຕ຺ຕເມ ປຸພ຺ເພນິວາສນ຺ຕິ ນ ອິທໍ ອຠິຎ຺ຎາວເສນ ອນຸສ຺ສຣຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ວິປສ຺ສນາວເສນ ປນ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ສພ຺ເພເຕ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ, ເອເຕສໍ ວາ ອຎ຺ຎຕຣ’’ນ຺ຕິ. ອຠິຎ຺ຎາວເສນ ຫິ ສມນຸສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສ ຂນ຺ຘາປິ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາປິ ຂນ຺ຘປຏິພທ຺ຘາປິ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິປິ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິເຍວ. ຣູປໍເຍວ ອນຸສ຺ສຣຕີຕິ ເອວຎ຺ຫິ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ນ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ສຕ຺ຕໍ ວາ ປຸຄ຺ຄລໍ ວາ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ອຕີເຕ ປນ ນິຣຸທ຺ຘໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘເມວ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ເວທນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍຕິ. ສຸຎ຺ຎຕາປພ຺ພໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ອິທານິ ສຸຎ຺ຎຕາຍ ລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປໍ ວເທຖາຕິອາທິມາຫ. ຍຖາ ຫິ ນຏ຺ຐໍ ໂຄຓໍ ປຣິເຍສມາໂນ ປຸຣິໂສ ໂຄຄເຓ ຈຣມາເນ ຣຕ຺ຕໍ ວາ ກາຬໍ ວາ ພລີພທ຺ທໍ ທິສ຺ວາປິ ນ ເອຕ຺ຕເກເນວ ‘‘ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ໂຄໂຓ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ກສ຺ມາ? ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ຕາທິສານໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ. ສຣີຣປເທເສ ປນສ຺ສ ສຕ຺ຕິສູລາທິລກ຺ຂຓໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ສນ຺ຕໂກ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ສຸຎ຺ຎຕາຍ ກຖິຕາຍປິ ຍາວ ສຸຎ຺ຎຕາລກ຺ຂຓໍ ນ ກຖີຍຕິ, ຕາວ ສາ ອກຖິຕາວ ໂຫຕິ, ລກ຺ຂເຓ ປນ ກຖິເຕ ກຖິຕາ ນາມ ໂຫຕິ. ໂຄໂຓ ວິຍ ຫິ ສຸຎ຺ຎຕາ, ໂຄຓລກ຺ຂຓໍ ວິຍ ສຸຎ຺ຎຕາລກ຺ຂຓໍ. ຍຖາ ໂຄຓລກ຺ຂເຓ ອສລ຺ລກ຺ຂິເຕ ໂຄໂຓ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ສລ຺ລກ຺ຂິໂຕ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປນ ສລ຺ລກ຺ຂິເຕ ໂສ ສລ຺ລກ຺ຂິໂຕ ນາມ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ສຸຎ຺ຎຕາລກ຺ຂເຓ ອກຖິເຕ ສຸຎ຺ຎຕາ ອກຖິຕາວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປນ ກຖິເຕ ສາ ກຖິຕາ ນາມ ໂຫຕີຕິ ສຸຎ຺ຎຕາລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປໍ ວເທຖາຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາຕິ ກາຣຓປຸຈ຺ຉາ, ເກນ ກາຣເຓນ ຣູປໍ ວເທຖ, ເກນ ກາຣເຓເນຕໍ ຣູປໍ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣຸປ຺ປຕີຕິ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕີຕິ ກາຣຓຸທ຺ເທໂສ, ຍສ຺ມາ ຣຸປ຺ປຕິ, ຕສ຺ມາ ຣູປນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣຸປ຺ປຕີຕິ ກຸປ຺ປຕິ ຆຏ຺ຏີຍຕິ ປີຬີຍຕິ, ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສີເຕນປິ ຣຸປ຺ປຕີຕິອາທີສຸ ສີເຕນ ຕາວ ຣຸປ຺ປນໍ ໂລກນ຺ຕຣິກນິຣເຍ ປາກຏໍ. ຕິຓ຺ຓໍ ຕິຓ຺ຓຎ຺ຫິ ຈກ຺ກວາຬານໍ ອນ຺ຕເຣ ເອເກໂກ ໂລກນ຺ຕຣິກນິຣໂຍ ນາມ ໂຫຕິ ອຏ຺ຐໂຍຊນສຫສ຺ສປ຺ປມາໂຓ. ຍສ຺ສ ເນວ ເຫຏ຺ຐາ ປຖວີ ອຕ຺ຖິ, ນ ອຸປຣິ ຈນ຺ທິມສູຣິຍທີປມຓິອາໂລໂກ, ນິຈ຺ຈນ຺ຘກາໂຣ. ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕສຕ຺ຕານໍ ຕິຄາວຸໂຕ ອຕ຺ຕຠາໂວ ໂຫຕິ, ເຕ ວຄ຺ຄຸລິໂຍ ວິຍ ປພ຺ພຕປາເທ ທີຆປຸຖຸເລຫິ ນເຂຫິ ລຄ຺ຄິຕ຺ວາ ອວໍສິຣາ ໂອລມ຺ພນ຺ຕິ. ຍທາ ສໍສປ຺ປນ຺ຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາສາຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຖ ‘‘ຠກ຺ໂຂ ໂນ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ? ມຎ຺ຎມານາ ຕຕ຺ຖ ພ຺ຍາວຏາ ວິປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂລກສນ຺ຘາຣເກ ອຸທເກ ປຕນ຺ຕິ, ວາເຕ ປຫຣນ຺ເຕປິ ມຘຸກຜລານິ ວິຍ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸທເກ ປຕນ຺ຕິ, ປຕິຕມຕ຺ຕາວ ອຈ຺ຈນ຺ຕຂາເຣ ອຸທເກ ຕຕ຺ຕເຕເລ ປຕິຕປິຏ຺ຐປິຓ຺ຑິ ວິຍ ປຏປຏາຍມານາ ວິລີຍນ຺ຕິ. ເອວໍ ສີເຕນ ຣຸປ຺ປນໍ ໂລກນ຺ຕຣິກນິຣເຍ ປາກຏໍ. ມຫິໍສກຣຏ຺ຐາທີສຸປິ ຫິມປາຕສີຕເລສຸ ປເທເສສຸ ເອຕໍ ປາກຏເມວ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ສຕ຺ຕາ ສີເຕນ ຠິນ຺ນສຣີຣາ ຊີວິຕກ຺ຂຍມ຺ປິ ປາປຸຓນ຺ຕິ.

ອຸຓ຺ເຫນ ຣຸປ຺ປນໍ ອວີຈິມຫານິຣເຍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ຊິຆຈ຺ຉາຍ ຣຸປ຺ປນໍ ເປຕ຺ຕິວິສເຍ ເຈວ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂກາເລ ຈ ປາກຏໍ. ປິປາສາຍ ຣຸປ຺ປນໍ ກາລກຎ຺ຊິກາທີສຸ ປາກຏໍ. ເອໂກ ກິຣ ກາລກຎ຺ຊິກອສຸໂຣ ປິປາສໍ ອຘິວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ໂຍຊນຄມ຺ຠີຣວິຕ຺ຖາຣໍ ມຫາຄງ຺ຄໍ ໂອຕຣິ, ຕສ຺ສ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ອຸທກໍ ຉິຊ຺ຊຕິ, ຘູໂມ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ເຕ ປິຏ຺ຐິປາສາເຓ ຈງ຺ກມນກາໂລ ວິຍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ອຸທກສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິຈຣນ຺ຕສ຺ເສວ ຣຕ຺ຕິ ວິຠາຍິ. ອຖ ນໍ ປາໂຕວ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຕິໍສມຕ຺ຕາ ປິຓ຺ຑຈາຣິກຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ‘‘ໂກ ນາມ ຕ຺ວໍ ສປ຺ປຸຣິສາ’’ຕິ? ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ‘‘ເປໂຕຫມສ຺ມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປຣິເຍສສີ’’ຕິ? ‘‘ປານີຍໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອຍໍ ຄງ຺ຄາ ປຣິປຸຓ຺ຓາ, ກິໍ ຕ຺ວໍ ນ ປສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ນ ອຸປກປ຺ປຕິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ເຕນ ຫິ ຄງ຺ຄາປິຏ຺ເຐ ນິປຊ຺ຊ, ມຸເຂ ເຕ ປານີຍໍ ອາສິຎ຺ຈິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ໂສ ວາລິກາປຸຬິເນ ອຸຕ຺ຕາໂນ ນິປຊ຺ຊິ. ຠິກ຺ຂູ ຕິໍສມຕ຺ເຕ ປຕ຺ເຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມຸເຂ ອາສິຎ຺ຈິໍສຸ. ເຕສໍ ຕຖາ ກໂຣນ຺ຕານໍເຍວ ເວລາ ອຸປກຏ຺ຐາ ຊາຕາ. ຕໂຕ ‘‘ຠິກ຺ຂາຈາຣກາໂລ ອມ຺ຫາກໍ ສປ຺ປຸຣິສ, ກຈ຺ຈິ ເຕ ອສ຺ສາທມຕ຺ຕາ ລທ຺ຘາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເປໂຕ ‘‘ສເຈ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຕິໍສມຕ຺ຕານໍ ອຍ຺ຍານໍ ຕິໍສປຕ຺ເຕຫິ ອາສິຕ຺ຕອຸທກໂຕ ອຑ຺ຒປສຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ປຣຄລໍ ຄຕໍ, ເປຕຕ຺ຕຠາວໂຕ ໂມກ຺ໂຂ ມາ ໂຫຕູ’’ຕິ ອາຫ. ເອວໍ ປິປາສາຍ ຣຸປ຺ປນໍ ເປຕ຺ຕິວິສເຍ ປາກຏໍ.

ຑໍສາທີຫິ ຣຸປ຺ປນໍ ຑໍສມກ຺ຂິກາທິພຫຸເລສຸ ປເທເສສຸ ປາກຏໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຑໍສາຕິ ປິງ຺ຄລມກ຺ຂິກາ. ມກສາຕິ ມກສາວ. ວາຕາຕິ ກຸຈ຺ຉິວາຕປິຏ຺ຐິວາຕາທິວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ. ສຣີຣສ຺ມິຎ຺ຫິ ວາຕໂຣໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາທປິຏ຺ຐິອາທີນິ ຠິນ຺ທຕິ, ກາຓໍ ກໂຣຕິ, ຂຸຊ຺ຊໍ ກໂຣຕິ, ປີຐສປ຺ປິໍ ກໂຣຕິ. ອາຕໂປຕິ ສູຣິຍາຕໂປ. ເຕນ ຣຸປ຺ປນໍ ມຣຸກນ຺ຕາຣາທີສຸ ປາກຏໍ. ເອກາ ກິຣ ອິຕ຺ຖີ ມຣຸກນ຺ຕາເຣ ຣຕ຺ຕິໍ ສຕ຺ຖໂຕ ໂອຫີນາ ທິວາ ສູຣິເຍ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ວາລິກາຍ ຕປ຺ປມານາຍ ປາເທ ຐເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ສີສໂຕ ປຈ຺ຉິໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ອກ຺ກມິ. ກເມນ ປຈ຺ຉິຍາ ອຸຓ຺ຫາຠິຕຕ຺ຕາຍ ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ຕສ຺ສາ ອຸປຣິ ສາຏກໍ ຐເປຕ຺ວາ ອກ຺ກມິ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ສນ຺ຕຕ຺ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອງ຺ເກນ ຄຫິຕປຸຕ຺ຕກໍ ອໂຘມຸຂໍ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ກນ຺ທນ຺ຕໍເຍວ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ສທ຺ຘິໍ ເຕນ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ອຸຓ຺ຫາຠິຕຕ຺ຕາ ກາລມກາສິ.

ສຣີສປາຕິ ເຍ ເກຈິ ທີຆຊາຕິກາ ສຣນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕສໍ ສມ຺ຜສ຺ເສນ ຣຸປ຺ປນໍ ອາສີວິສທຏ຺ຐກາທີນໍ ວເສນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ຠຄວຕາ ຍານິ ອິມານິ ສາມຎ຺ຎປຈ຺ຈຕ຺ຕວເສນ ຘມ຺ມານໍ ທ຺ເວ ລກ຺ຂຓານິ, ເຕສຸ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ຕາວ ປຈ຺ຈຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ສິຕໍ. ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ເສວ ຫິ ເອຕໍ, ນ ເວທນາທີນໍ, ຕສ຺ມາ ປຈ຺ຈຕ຺ຕລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ປນ ເວທນາທີນມ຺ປິ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນໍ ວເທຖາຕິອາທີສຸ ປຸຣິມສທິສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປນ ປຸຣິເມນ ອສທິສໍ, ຕສ຺ສາຍໍ ວິຠາວນາ – ສຸຂມ຺ປິ ເວທຍຕີຕິ ສຸຂໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ເວເທຕິ ອນຸຠວຕິ. ປຣໂຕ ປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ກຖໍ ປເນຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ນາມ ຊາຕນ຺ຕິ? ສຸຂາທີນໍ ປຈ຺ຈຍໂຕ. ສ຺ວາຍມຕ຺ໂຖ ‘‘ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ມຫາລິ, ຣູປໍ ສຸຂໍ ສຸຂານຸປຕິຕໍ ສຸຂາວກ຺ກນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ມຫາລິສຸຕ຺ເຕ (ສໍ. ນິ. ໓.໖໐) ອາຄໂຕເຍວ. ເວທຍຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ເວທນາວ ເວທຍຕິ, ນ ອຎ຺ໂຎ ສຕ຺ໂຕ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ວາ. ເວທນາ ຫິ ເວທຍິຕລກ຺ຂຓາ, ຕສ຺ມາ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ເວທນາວ ເວທຍຕີຕິ. ເອວມິຘ ຠຄວາ ເວທນາຍປິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕລກ຺ຂຓເມວ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ.

ນີລມ຺ປິ ສຎ຺ຊານາຕີຕິ ນີລປຸປ຺ເຜ ວາ ວຕ຺ເຖ ວາ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຈາຣໍ ວາ ອປ຺ປນໍ ວາ ປາເປນ຺ໂຕ ສຎ຺ຊານາຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ສຎ຺ຎາ ນາມ ປຣິກມ຺ມສຎ຺ຎາປິ ອຸປຈາຣສຎ຺ຎາປິ ອປ຺ປນາສຎ຺ຎາປິ ວຏ຺ຏຕິ, ນີລໍ ນີລນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນສຎ຺ຎາປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ປີຕກາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຘາປິ ຠຄວາ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓາຍ ສຎ຺ຎາຍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕລກ຺ຂຓເມວ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ.

ຣູປໍ ຣູປຕ຺ຕາຍ ສງ຺ຂຕມຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕີຕິ ຍຖາ ຍາຄຸເມວ ຍາຄຸຕ຺ຕາຍ, ປູວເມວ ປູວຕ຺ຕາຍ ປຈຕິ ນາມ, ເອວໍ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕຠາເວນ ສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ຣູປເມວ ຣູປຕ຺ຕາຍ ຍຖາ ອຠິສງ຺ຂຕໍ ຣູປໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຕຖຕ຺ຕາຍ ຣູປຠາວາຍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ ອາຍູຫຕິ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ, ນິປ຺ຜາເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເວທນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ – ອຕ຺ຕນາ ສຫ ຊາຍມານໍ ຣູປໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ຈ ເວທນາທໂຍ ຘມ຺ເມ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ. ອິຘາປິ ຠຄວາ ເຈຕຍິຕລກ຺ຂຓສ຺ສ ສງ຺ຂາຣສ຺ສ ປຈ຺ຈຕ຺ຕລກ຺ຂຓເມວ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ.

ອມ຺ພິລມ຺ປິ ວິຊານາຕີຕິ ອມ຺ພອມ຺ພາຏກມາຕຸລຸງ຺ຄາທິອມ຺ພິລໍ ‘‘ອມ຺ພິລ’’ນ຺ຕິ ວິຊານາຕິ. ເອເສວ ນໂຍ ສພ຺ພປເທສຸ. ອປິ ເຈຕ຺ຖ ຕິຕ຺ຕກນ຺ຕິ ນິມ຺ພປໂຏລາທິນານປ຺ປກາຣໍ ກຏຸກນ຺ຕິ ປິປ຺ປລິມຣິຈາທິນານປ຺ປກາຣໍ. ມຘຸຣນ຺ຕິ ສປ຺ປິຜາຓິຕາທິນານປ຺ປກາຣໍ. ຂາຣິກນ຺ຕິ ວາຕິງ຺ຄຓນາຬິເກຣ ຈຕຸຣສ຺ສວລ຺ລິເວຕ຺ຕງ຺ກຸຣາທິນານປ຺ປກາຣໍ. ອຂາຣິກນ຺ຕິ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ຜລຊາຕໍ ກາຣປຓ຺ຓາທິມິສ຺ສກປຓ຺ຓໍ. ໂລຓິກນ຺ຕິ ໂລຓຍາຄຸໂລຓມຈ຺ຉໂລຓຠຕ຺ຕາທິນານປ຺ປກາຣໍ. ອໂລຓິກນ຺ຕິອໂລຓຍາຄຸອໂລຓມຈ຺ຉອໂລຓຠຕ຺ຕາທິນານປ຺ປກາຣໍ. ຕສ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ຍສ຺ມາ ອິມໍ ອມ຺ພິລາທິເຠທໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິສິຏ຺ເຐນ ອມ຺ພິລາທິຠາເວນ ຊານາຕິ, ຕສ຺ມາ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ. ເອວມິຘາປິ ຠຄວາ ວິຊານນລກ຺ຂຓສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຕ຺ຕລກ຺ຂຓເມວ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ.

ຍສ຺ມາ ປນ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອາກາຣສຓ຺ຐານຄຫຓວເສນ ສຎ຺ຎາ ປາກຏາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສາ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ວິຠຕ຺ຕາ. ຍສ຺ມາ ວິນາປິ ອາກາຣສຓ຺ຐານາ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຕ຺ຕເຠທຄຫຓວເສນ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຊິວ຺ຫາທ຺ວາເຣ ວິຠຕ຺ຕໍ. ອິເມສໍ ປນ ສຎ຺ຎາວິຎ຺ຎາຓປຎ຺ຎານໍ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ສຠາວສລ຺ລກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ສຎ຺ຊານາຕິ, ວິຊານາຕິ, ປຊານາຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ວິເສສາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ອຸປສຄ຺ຄມຕ຺ຕເມວ ວິເສໂສ, ຊານາຕີຕິ ປທໍ ປນ ອວິເສໂສ. ຕສ຺ສປິ ຊານນຏ຺ເຐນ ວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຎ຺ຎາ ຫິ ນີລາທິວເສນ ອາຣມ຺ມຓສຎ຺ຊານນມຕ຺ຕເມວ, ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາຕິ ລກ຺ຂຓປຏິເວຘໍ ປາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ນີລາທິວເສນ ອາຣມ຺ມຓຎ຺ເຈວ ຊານາຕິ, ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ລກ຺ຂຓປຏິເວຘຎ຺ຈ ປາເປຕິ, ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ ປນ ມຄ຺ຄປາຕຸຠາວໍ ປາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ປຎ຺ຎາ ນີລາທິວເສນ ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ຊານາຕິ, ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ລກ຺ຂຓປຏິເວຘມ຺ປິ ປາເປຕິ, ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄປາຕຸຠາວມ຺ປິ ປາເປຕິ.

ຍຖາ ຫິ ເຫຣຎ຺ຎິກຜລເກ ກຫາປຓຣາສິມ຺ຫິ ກເຕ ອຊາຕພຸທ຺ຘິທາຣໂກ ຄາມິກປຸຣິໂສ ມຫາເຫຣຎ຺ຎິໂກຕິ ຕີສຸ ຊເນສຸ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຐິເຕສຸ ອຊາຕພຸທ຺ຘິທາຣໂກ ກຫາປຓານໍ ຈິຕ຺ຕວິຈິຕ຺ຕຈຕຸຣສ຺ສມຓ຺ຑລາທິຠາວເມວ ຊານາຕິ, ‘‘ອິທໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄໍ ຣຕນສມ຺ມຕ’’ນ຺ຕິ ນ ຊານາຕິ. ຄາມິກປຸຣິໂສ ຈິຕ຺ຕາທິຠາວຎ຺ຈ ຊານາຕິ, ມນຸສ຺ສານໍ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄຣຕນສມ຺ມຕຠາວຎ຺ຈ, ‘‘ອຍໍ ກູໂຏ, ອຍໍ ເຉໂກ, ອຍໍ ກຣໂຏ, ອຍໍ ສຓ຺ໂຫ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ. ມຫາເຫຣຎ຺ຎິໂກ ຈິຕ຺ຕາທິຠາວມ຺ປິ ຣຕນສມ຺ມຕຠາວມ຺ປິ ກູຏາທິຠາວມ຺ປິ ຊານາຕິ. ຊານນ຺ໂຕ ຈ ປນ ຣູປໍ ທິສ຺ວາປິ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາປິ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາປິ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາປິ ຫຕ຺ເຖນ ຄຣຸລຫຸຠາວໍ ອຸປຘາເຣຕ຺ວາປິ ‘‘ອສຸກຄາເມ ກໂຕ’’ຕິປິ ຊານາຕິ, ‘‘ອສຸກນິຄເມ ອສຸກນຄເຣ ອສຸກປພ຺ພຕຈ຺ຉາຍາຍ ອສຸກນທີຕີເຣ ກໂຕ’’ຕິປິ, ‘‘ອສຸກາຈຣິເຍນ ກໂຕ’’ຕິປິ ຊານາຕິ. ເອວເມວ ສຎ຺ຎາ ອຊາຕພຸທ຺ຘິທາຣກສ຺ສ ກຫາປຓທສ຺ສນໍ ວິຍ ນີລາທິວເສນ ອາຣມ຺ມຓມຕ຺ຕເມວ ຊານາຕິ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ຄາມິກປຸຣິສສ຺ສ ກຫາປຓທສ຺ສນໍ ວິຍ ນີລາທິວເສນ ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ຊານາຕິ, ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ລກ຺ຂຓປຏິເວຘມ຺ປິ ປາເປຕິ. ປຎ຺ຎາ ມຫາເຫຣຎ຺ຎິກສ຺ສ ກຫາປຓທສ຺ສນໍ ວິຍ ນີລາທິວເສນ ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ຊານາຕິ, ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ລກ຺ຂຓປຏິເວຘມ຺ປິ ປາເປຕິ, ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄປາຕຸຠາວມ຺ປິ ປາເປຕິ.

ໂສ ປນ ເນສໍ ວິເສໂສ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ໂຌ. ເຕນາຫ ອາຍສ຺ມາ ນາຄເສໂນ –

‘‘ທຸກ຺ກຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ກຕນ຺ຕິ. ກິໍ, ຠນ຺ເຕ ນາຄເສນ, ຠຄວຕາ ທຸກ຺ກຣໍ ກຕນ຺ຕິ? ທຸກ຺ກຣໍ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ກຕໍ, ອິເມສໍ ອຣູປີນໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ຘມ຺ມານໍ ເອກາຣມ຺ມເຓ ວຕ຺ຕມານານໍ ວວຕ຺ຖານໍ ອກ຺ຂາຕໍ ‘ອຍໍ ຜສ຺ໂສ, ອຍໍ ເວທນາ, ອຍໍ ສຎ຺ຎາ, ອຍໍ ເຈຕນາ, ອິທໍ ຈິຕ຺ຕ’’’ນ຺ຕິ (ມິ. ປ. ໒.໗.໑໖).

ຍຖາ ຫິ ຕິລເຕລໍ ສາສປເຕລໍ ມຘຸກເຕລໍ ເອຣຓ຺ຑກເຕລໍ ວສາເຕລນ຺ຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ເຕລານິ ເອກຈາຏິຍໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທິວສໍ ຍມກມນ຺ເຖ ຫິ ມນ຺ເຖຕ຺ວາ ຕໂຕ ‘‘ອິທໍ ຕິລເຕລໍ, ອິທໍ ສາສປເຕລ’’ນ຺ຕິ ເອເກກສ຺ສ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ອຸທ຺ຘຣຓໍ ນາມ ທຸກ຺ກຣໍ, ອິທໍ ຕໂຕ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ. ຠຄວາ ປນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘຕ຺ຕາ ຘມ຺ມິສ຺ສໂຣ ຘມ຺ມຣາຊາ ອິເມສໍ ອຣູປີນໍ ຘມ຺ມານໍ ເອກາຣມ຺ມເຓ ວຕ຺ຕມານານໍ ວວຕ຺ຖານໍ ອກາສິ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ມຫານທີນໍ ສມຸທ຺ທໍ ປວິຏ຺ຐຏ຺ຐາເນ ‘‘ອິທໍ ຄງ຺ຄາຍ ອຸທກໍ, ອິທໍ ຍມຸນາຍາ’’ຕິ ເອວໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ອຸທກຸທ຺ຘຣເຓນາປິ ອຍມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິຕິ ປຐມປພ຺ເພນ ສຸຎ຺ຎຕໍ, ທຸຕິເຍນ ສຸຎ຺ຎຕາລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ທ຺ວີຫິ ປພ຺ເພຫິ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຂຊ຺ຊາມີຕິ ນ ຣູປໍ ສຸນໂຂ ວິຍ ມໍສໍ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຂາທຕິ, ຍຖາ ປນ ກິລິຏ຺ຐວຕ຺ຖນິວຕ຺ໂຖ ຕໂຕນິທານໍ ປີຬໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຂາທຕິ ມໍ ວຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ຠຓຕິ, ເອວມິທມ຺ປິ ປີຬໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕໍ ຂາທຕິ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ສີລໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄາ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ໂຍ ປເນຕ຺ຖ ພລວຎາໂຓ ຕິກ຺ຂພຸທ຺ຘິ ຎາຓຸຕ຺ຕໂຣ ໂຍຄາວຈໂຣ ປຘານຠູມິຍໍ ວາຍມນ຺ໂຕ ຂາຓຸນາ ວາ ກຓ຺ຏເກນ ວາ ວິທ຺ໂຘ ອາວຸເຘນ ວາ ປຫໂຏ ພ຺ຍຄ຺ຆາທີຫິ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຂຊ຺ຊມາໂນ ຕໍ ເວທນໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕເມວ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຍໍ ເວທນາຍ ນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ ປີຕມລ຺ລຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ກຸຏຸມ຺ພິຍປຸຕ຺ຕມຫາຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ວຕ຺ຕນິອຏວິຍໍ ຕິໍສມຕ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ພ຺ຍຄ຺ຆມຸເຂ ນິປນ຺ນຠິກ຺ຂຸ ວິຍ ກຓ຺ຏເກນ ວິທ຺ຘຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ຈ.

ທ຺ວາທສສຸ ກິຣ ຠິກ຺ຂູສຸ ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ປຘານມນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ເຕສຸ ເອໂກ ສູຣິເຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄຕມຕ຺ເຕເຍວ ຆຓ຺ຏິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຈງ຺ກມໍ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ຕິຣິຍໍ ນິມ຺ມເຖນ຺ໂຕ ຕິຓປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ກຓ຺ຏກໍ ອກ຺ກມິ. ກຓ຺ຏໂກ ປິຏ຺ຐິປາເທນ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຕຜາເລນ ວິນິວິທ຺ຘກາໂລ ວິຍ ເວທນາ ວຕ຺ຕຕິ. ເຖໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ກິໍ ອິມໍ ກຓ຺ຏກໍ ອຸທ຺ຘຣາມິ, ອຸທາຫຸ ປກຕິຍາ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐິຕກຓ຺ຏກ’’ນ຺ຕິ? ຕສ຺ສ ເອວມໂຫສິ – ‘‘ອິມິນາ ກຓ຺ຏເກນ ວິທ຺ຘຕ຺ຕາ ນິຣຍາທີສຸ ຠຍໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ປກຕິຍາ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐິຕກຓ຺ຏກໍເຍວາ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ເວທນໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ຈງ຺ກມິຕ຺ວາ ວິຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ. ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ? ‘‘ກຓ຺ຏເກນມ຺ຫິ, ອາວຸໂສ, ວິທ຺ໂຘ’’ຕິ. ‘‘ກາຍ ເວລາຍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ສາຍເມວ, ອາວຸໂສ’’ຕິ. ‘‘ກສ຺ມາ ນ ອມ຺ເຫ ປກ຺ໂກສິຕ຺ຖ, ກຓ຺ຏກໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ເຕລມ຺ປິ ສິຎ຺ເຈຍ຺ຍາມາ’’ຕິ? ‘‘ປກຕິຍາ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐິຕກຓ຺ຏກເມວ ອຸທ຺ຘຣິຕຸໍ ວາຍມິມ຺ຫາ, ອາວຸໂສ’’ຕິ. ‘‘ສກ຺ກຸຓິຕ຺ຖ, ຠນ຺ເຕ, ອຸທ຺ຘຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອກເທສມຕ຺ເຕນ ເມ, ອາວຸໂສ, ອຸທ຺ຘໂຏ’’ຕິ. ເສສວຕ຺ຖູນິ ທີຆມຊ຺ຌິມຏ຺ຐກຖາສຸ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໓໗໓; ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໐໖) ສຕິປຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທເສ ວິຕ຺ຖາຣິຕາເນວ.

ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ກສ຺ມາ ອາຣທ຺ຘໍ? ອິມສ຺ມິໍ ປພ຺ເພ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓເມວ ກຖິຕໍ, ນ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ. ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິທມາຣທ຺ຘໍ. ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸມ຺ປິ ອາຣທ຺ຘເມວ. ອປຈິນາຕິ ໂນ ອາຈິນາຕີຕິ ວຏ຺ຏໍ ວິນາເສຕິ, ເນວ ຈິນາຕິ. ປຊຫຕິ ນ ອຸປາທິຍຕີຕິ ຕເທວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ວິສິເນຕິ ນ ອຸສ຺ສິເນຕີຕິ ວິກິຣຕິ ນ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ. ວິຘູເປຕິ ນ ສນ຺ຘູເປຕີຕິ ນິພ຺ພາເປຕິ ນ ຊາລາເປຕິ.

ເອວໍ ປສ຺ສໍ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ອິທໍ ກສ຺ມາ ອາຣທ຺ຘໍ? ວຏ຺ຏໍ ວິນາເສຕ຺ວາ ຐິຕໍ ມຫາຂີຓາສວໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມີຕິ ອາຣທ຺ຘໍ. ເອຕ຺ຕເກນ ວາ ຐາເນນ ວິປສ຺ສນາ ກຖິຕາ, ອິທານິ ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ເຄ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິທໍ ອາຣທ຺ຘໍ. ອຖ ວາ ເອຕ຺ຕເກນ ຐາເນນ ປຐມມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ, ອິທານິ ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ຕໂຍ ມຄ຺ເຄ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິທມາຣທ຺ຘໍ. ເອຕ຺ຕເກນ ວາ ຐາເນນ ຕີຓິ ມຄ຺ຄານິ ກຖິຕານິ, ອິທານິ ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ທສ຺ເສຕຸມ຺ປິ ອິທໍ ອາຣທ຺ຘເມວ.

ສປຊາປຕິກາຕິ ສທ຺ຘິໍ ປຊາປຕິນາ ເທວຣາເຊນ. ອາຣກາວ ນມສ຺ສນ຺ຕີຕິ ທູຣໂຕວ ນມສ຺ສນ຺ຕິ, ທູເຣປິ ຐິຕໍ ນມສ຺ສນ຺ຕິເຍວ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນີຕຕ຺ເຖຣໍ ວິຍ.

ເຖໂຣ ກິຣ ປຸປ຺ຜຈ຺ຉຑ຺ຑກກຸລໂຕ ນິກ຺ຂມ຺ມ ປພ຺ພຊິໂຕ, ຂຸຣຄ຺ເຄເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ອຊ຺ເຊວ ປພ຺ພຊິໂຕ ອຊ຺ເຊວ ເມ ປພ຺ພຊິຕກິຈ຺ຈໍ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕໍ, ຈຕຸປຈ຺ຈຍສນ຺ໂຕສຠາວນາຣາມມຓ຺ຑິຕໍ ມຫາອຣິຍວໍສປຏິປທໍ ປູເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ປໍສຸກູລຕ຺ຖາຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ໂຈຬກໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ວິຈຣິ. ອເຖໂກ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ມນຸສ຺ສປຖໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ອຊ຺ເຊວ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຊ຺ເຊວ ຂຸຣຄ຺ເຄ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ມຫາອຣິຍວໍສປຏິປທໍ ປູເຣຕຸໍ ໂຈຬກໍ ປຣິເຍສຕີ’’ຕິ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ນມສ຺ສມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ຕມຎ຺ໂຎ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ທິສ຺ວາ ‘‘ກໍ ນມສ຺ສສີ’’ຕິ? ປຸຈ຺ຉິ. ນີຕຕ຺ເຖຣໍ ນມສ຺ສາມີຕິ. ກິໍ ກາຣຓາຕິ? ອຊ຺ເຊວ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຊ຺ເຊວ ຂຸຣຄ຺ເຄ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ມຫາອຣິຍວໍສປຏິປທໍ ປູເຣຕຸໍ ໂຈຬກໍ ປຣິເຍສຕີຕິ. ໂສປິ ນໍ ນມສ຺ສມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖຎ຺ໂຎ, ອຖຎ຺ໂຎຕິ ສຕ຺ຕສຕາ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ນມສ຺ສມານາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຕາ ເທວຕາ ສຕ຺ຕສຕາ ອຸຬາຣາ,

ພ຺ຣຫ຺ມາ ວິມານາ ອຠິນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ;

ນີຕໍ ນມສ຺ສນ຺ຕິ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ,

‘ຂີຓາສໂວ ຄຓ຺ຫຕິ ປໍສຸກູລໍ’’’.

‘‘ຕາ ເທວຕາ ສຕ຺ຕສຕາ ອຸຬາຣາ,

ພ຺ຣຫ຺ມາ ວິມານາ ອຠິນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ;

ນີຕໍ ນມສ຺ສນ຺ຕິ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ,

‘ຂີຓາສໂວ ກຍິຣຕິ ປໍສຸກູລໍ’’’.

‘‘‘ຂີຓາສໂວ ໂຘວຕິ ປໍສຸກູລໍ’;

‘ຂີຓາສໂວ ຣຊຕິ ປໍສຸກູລໍ’;

‘ຂີຓາສໂວ ປາຣຸປຕິ ປໍສກູລ’’’ນ຺ຕິ.

ອິຕິ ຠຄວາ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ເທສນໍ ຕີຫິ ຠເວຫິ ວິນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ກູຏໍ ຄຓ຺ຫິ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ປິຓ຺ໂຑລ຺ຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໐. ອຏ຺ຐເມ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ປກຣເຓຕິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ກາຣເຓ. ປຓາເມຕ຺ວາຕິ ນີຫຣິຕ຺ວາ. ກິສ຺ມິໍ ປນ ກາຣເຓ ເອເຕ ຠຄວຕາ ປຓາມິຕາຕິ? ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວສິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຖວສ຺ໂສ ປວາເຣຕ຺ວາ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວາໂຣ ສາວຕ຺ຖິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ປຕ຺ວາ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາມໍ ປາວິສິ. ສກ຺ຍຣາຊາໂນ ‘‘ສຕ຺ຖາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ເຕ ກປ຺ປິຍານິ ເຕລມຘຸຜາຓິຕາທີນິ ເຈວ ປານການິ ຈ ກາຊສເຕຫິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກໂຣນ຺ຕາ ເອກມນ຺ເຕ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ມຘຸຣຘມ຺ມກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ເສນາສນໍ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ມຎ຺ຈປີຐາທີນິ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ, ສາມເຓຣາ ອປ຺ປຫຣິຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຠາຊນີຍຏ຺ຐາເນ ສມ຺ປຕ຺ຕຠິກ຺ຂູປິ ອຕ຺ຖິ, ອສມ຺ປຕ຺ຕຠິກ຺ຂູປິ ອຕ຺ຖິ. ສມ຺ປຕ຺ຕາ ອສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ລາຠໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ, ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ເທຖ, ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ເທຖ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ເທຖາ’’ຕິ ກເຖນ຺ຕາ ມຫາສທ຺ທມກໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ສຸຕ຺ວາ ເຖຣໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ເກ ປນ ເຕ, ອານນ຺ທ, ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທາ ມຫາສທ຺ທາ ເກວຏ຺ຏາ ມຎ຺ເຎ ມຈ຺ຉວິໂລເປ’’ຕິ? ເຖໂຣ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອາມິສເຫຕຸ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂູ ມຫາສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ, ອານນ຺ທ, ອປ຺ປຕິຣູປໍ. ນ ຫິ ມຍາ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ຈີວຣາທິເຫຕຸ ປາຣມິໂຍ ປູຣິຕາ, ນາປິ ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ຈີວຣາທິເຫຕຸ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ, ອຣຫຕ຺ຕເຫຕຸ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອນຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຖສທິສໍ ອສາຣໍ ສາຣສທິສໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຄຈ຺ຉານນ຺ທ, ເຕ ຠິກ຺ຂູ ປຓາເມຫີ’’ຕິ.

ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍນ຺ຕິ ທຸຕິຍທິວເສ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ. ເພລຸວລຏ຺ຐິກາຍ ມູເລຕິ ຕຣຸຓເພລຸວຣຸກ຺ຂມູເລ. ປພາຬ຺ໂຫຕິ ປພາຫິໂຕ. ປວາຬ຺ໂຫຕິປິ ປາໂຐ, ປວາຫິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຠຍມ຺ປິ ນີຫຏຠາວເມວ ທີເປຕິ. ສິຍາ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕນ຺ຕິ ປສາທຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ວາ ຠາວຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ວາ ຠເວຍ຺ຍ. ກຖໍ? ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ມຍໍ ລຫຸເກ ກາຣເຓ ປຓາມິຕາ’’ຕິ ປສາທໍ ມນ຺ທໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ປສາທຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ສລິງ຺ເຄເນວ ຕິຕ຺ຖາຍຕນໍ ປກ຺ກມນ຺ຕານໍ ຠາວຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ນາມ. ສິຍາ ວິປຣິຓາໂມຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ‘‘ມຍໍ ສຕ຺ຖຸ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມາຕິ ປພ຺ພຊິຕາ, ນໍ ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕານໍ ກິໍ ອມ຺ຫາກໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍາ’’ຕິ? ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕນໍ ວິປຣິຓາໂມຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວຈ຺ຉສ຺ສາຕິ ຂີຣູປກວຈ຺ຉສ຺ສ. ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕນ຺ຕິ ມິລາຍນອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ. ຂີຣູປໂກ ຫິ ວຈ຺ໂຉ ມາຕຸ ອທສ຺ສເນນ ຂີຣໍ ອລຠນ຺ໂຕ ມິລາຍຕິ ກມ຺ປຕິ ປເວຘຕິ. ວິປຣິຓາໂມຕິ ມຣຓໍ. ໂສ ຫິ ຂີຣໍ ອລຠມາໂນ ຂີຣປິປາສາຍ ສຸສ຺ສນ຺ໂຕ ປຕິຕ຺ວາ ມຣຕິ.

ພີຊານໍ ຕຣຸຓານນ຺ຕິ ອຸທເກນ ອນຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພານໍ ວິຣູຬ຺ຫພີຊານໍ. ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕນ຺ຕິ ມິລາຍນຎ຺ຎຖຕ຺ຕເມວ. ຕານິ ຫິ ອຸທກໍ ອລຠນ຺ຕານິ ມິລາຍນ຺ຕິ. ວິປຣິຓາໂມຕິ ວິນາໂສ. ຕານິ ຫິ ອຸທກໍ ອລຠນ຺ຕານິ ສຸກ຺ຂິຕ຺ວາ ວິນສ຺ສນ຺ຕິ, ປລາລເມວ ໂຫນ຺ຕິ. ອນຸຄ຺ຄຫິໂຕຕິ ອາມິສານຸຄ຺ຄເຫນ ເຈວ ຘມ຺ມານຸຄ຺ຄເຫນ ຈ ອນຸຄ຺ຄຫິໂຕ. ອນຸຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍນ຺ຕິ ທ຺ວີຫິປິ ເອເຕຫິ ອນຸຄ຺ຄເຫຫິ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍໍ. ອຈິຣປພ຺ພຊິຕາ ຫິ ສາມເຓຣາ ເຈວ ທຫຣຠິກ຺ຂູ ຈ ຈີວຣາທິປຈ຺ຈຍເວກລ຺ເລ ວາ ສຕິ ເຄລຎ຺ເຎ ວາ ສຕ຺ຖາຣາ ວາ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍຫິ ວາ ອາມິສານຸຄ຺ຄເຫນ ອນນຸຄ຺ຄຫິຕາ ກິລມນ຺ຕາ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ສຊ຺ຌາຍໍ ວາ ມນສິກາຣໍ ວາ ກາຕຸໍ, ຘມ຺ມານຸຄ຺ຄເຫນ ອນນຸຄ຺ຄຫິຕາ ອຸທ຺ເທເສນ ເຈວ ໂອວາທານຸສາສນິຍາ ຈ ປຣິຫາຍມານາ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ ອກຸສລໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ກຸສລໍ ຠາເວຕຸໍ. ອິເມຫິ ປນ ທ຺ວີຫິ ອນຸຄ຺ຄເຫຫິ ອນຸຄ຺ຄຫິຕາ ກາເຍນ ອກິລມນ຺ຕາ ສຊ຺ຌາຍມນສິກາເຣ ປວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ປຏິປຊ຺ຊມານາ ອປຣຠາເຄ ຕໍ ອນຸຄ຺ຄຫໍ ອລຠນ຺ຕາປິ ເຕເນວ ປຸຣິມານຸຄ຺ຄເຫນ ລທ຺ຘພລາ ສາສເນ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຠຄວໂຕ ເອວໍ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ.

ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣໂຫສີຕິ ສຕ຺ຖຸ ຈິຕ຺ຕໍ ຎຕ຺ວາ – ‘‘ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວຕາ ປຓາມິຕາ, ອິທານິ ເນສໍ ອນຸຄ຺ຄຫໍ ກາຕຸກາໂມ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ, ກາຣຓໍ ຠຄວາ ຈິນ຺ເຕສິ, ອຫເມຕ຺ຖ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊເນສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸຣໂຕ ປາກໂຏ ອໂຫສິ. ສນ຺ເຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູຕິ ອິທໍ ໂສ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ຍຖາ ນາມ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ສູໂທ ຍເທວ ອມ຺ພິລຄ຺ຄາທີສຸ ຣສຊາຕໍ ຣຎ຺ໂຎ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ອຠິສງ຺ຂາເຣນ ສາທຸຕຣໍ ກຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ອຸປນາເມຕິ, ເອວເມວ ອຕ຺ຕໂນ ພ຺ຍຕ຺ຕຕາຍ ຠຄວຕາ ອາຫຏອຸປມໍເຍວ ເອວເມຕໍ ຠຄວາຕິອາທິວຈເນຫິ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸຄ຺ຄຫກຣຓຕ຺ຖໍ ວທຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຠິນນ຺ທຕູຕິ ‘‘ມມ ສນ຺ຕິກໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ. ເອວມສ຺ສ ອາຄມນໍ ສມ຺ປິຍາຍມາໂນ ອຠິນນ຺ທຕຸ. ອຠິວທຕູຕິ ອາຄຕສ຺ສ ຈ ໂອວາທານຸສາສນິໍ ທທນ຺ໂຕ ອຠິວທຕຸ.

ປຏິສລ຺ລານາຕິ ເອກີຠາວາ. ອິທ຺ຘາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂາສີຕິ ອິທ຺ຘິໍ ອກາສິ. ເອກທ຺ວີຫິກາຍາຕິ ເອເກໂກ ເຈວ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ຈ ຫຸຕ຺ວາ. ສາຣຊ຺ຊມານຣູປາຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປມານສຠາວາ ຠາຍມານາ. ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ເຕສໍ ຕຖາ ອຸປສງ຺ກມນາຍ ອິທ຺ຘິມກາສີຕິ? ຫິຕປຕ຺ຖນາຍ. ຍທິ ຫິ ເຕ ວຄ຺ຄວຄ຺ຄາ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ‘‘ຠຄວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ໂຐ ເອກທິວສມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ວສິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ເວເຄເນວ ອາຄໂຕ’’ຕິ ເກຬິມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍຸໍ. ອຖ ເນສໍ ເນວ ພຸທ຺ຘຄາຣວໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ, ນ ຘມ຺ມເທສນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ສຠຍານໍ ປນ ສສາຣຊ຺ຊານໍ ເອກທ຺ວີຫິກາຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ພຸທ຺ຘຄາຣວຎ຺ເຈວ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຘມ຺ມເທສນຎ຺ຈ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕສໍ ຫິຕປຕ຺ຖນາຍ ຕຖາຣູປໍ ອິທ຺ຘິໍ ອກາສິ.

ນິສີທິໍສູຕິ ເຕສຸ ຫິ ສາຣຊ຺ຊມານຣູເປສຸ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ມມໍເຍວ ສຕ຺ຖາ ໂອໂລເກຕິ, ມໍເຍວ ມຎ຺ເຎ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸກາໂມ’’ຕິ ສຓິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິ, ອຖຎ຺ໂຎ ອຖຎ຺ໂຎຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈຠິກ຺ຂຸສຕານິ ນິສີທິໍສຸ. ເອວໍ ນິສິນ຺ນໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ສີທນ຺ຕເຣ ສນ຺ນິສິນ຺ນໍ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ວິຍ ນິວາເຕ ປທີປໍ ວິຍ ຈ ນິຈ຺ຈລໍ ທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິເມສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ກີທິສີ ຘມ຺ມເທສນາ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ? ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອິເມ ອາຫາຣເຫຕຸ ປຓາມິຕາ, ປິຓ຺ຑິຍາໂລປຘມ຺ມເທສນາວ ເນສໍ ສປ຺ປາຍາ, ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ມຕ຺ຖເກ ຕິປຣິວຏ຺ຏເທສນໍ ເທເສສ຺ສາມິ, ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ສພ຺ເພ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ອຖ ເນສໍ ຕໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕມິທໍ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ອນ຺ຕນ຺ຕິ ປຈ຺ຉິມໍ ລາມກໍ. ຍທິທໍ ປິຓ຺ໂຑລ຺ຍນ຺ຕິ ຍໍ ເອວໍ ປິຓ຺ຑປຣິເຍສເນນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ຕສ຺ສ ຊີວິຕໍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ປທຕ຺ໂຖ – ປິຓ຺ຑາຍ ອຸລຕີຕິ ປິຓ຺ໂຑໂລ, ປິຓ຺ໂຑລສ຺ສ ກມ຺ມໍ ປິຓ຺ໂຑລ຺ຍໍ, ປິຓ຺ຑປຣິເຍສເນນ ນິປ຺ຜາທິຕຊີວິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິສາໂປຕິ ອກ຺ໂກໂສ. ກຸປິຕາ ຫິ ມນຸສ຺ສາ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກໍ ‘‘ຈີວຣໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ກປາລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑໍ ປຣິເຍສມາໂນ ຈຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ປນ ‘‘ກິໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ອກາຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ, ໂຍ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ພລວາ ວີຣິຍສມ຺ປນ຺ໂນປິ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຫາຍ ກປໂຓ ວິຍ ປິຓ຺ໂຑໂລ ວິຈຣສິ ປຕ຺ຕປາຓີ’’ຕິ? ເອວມ຺ປິ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິເຍວ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕນ຺ຕິ ເອວໍ ຕໍ ອຠິສາປໍ ສມານມ຺ປິ ປິຓ຺ໂຑລ຺ຍໍ. ກຸລປຸຕ຺ຕາ ອຸເປນ຺ຕິ ອຕ຺ຖວສິກາຕິ ມມ ສາສເນ ຊາຕິກຸລປຸຕ຺ຕາ ຈ ອາຈາຣກຸລປຸຕ຺ຕາ ຈ ອຕ຺ຖວສິກາ ກາຣຓວສິກາ ຫຸຕ຺ວາ ກາຣຓວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸເປນ຺ຕິ.

ຣາຊາຠິນີຕາຕິອາທີສຸ ເຍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕກໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ພນ຺ຘາປິຕາ ປລາຍິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ເຕ ຣາຊາຠິນີຕາ ນາມ. ເຕ ຫິ ຣຎ຺ຎາ ພນ຺ຘນໍ ອຠິນີຕຕ຺ຕາ ຣາຊາຠິນີຕາ ນາມ. ເຍ ປນ ໂຈເຣຫິ ອຏວິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກຈ຺ເຈສຸ ມາຣິຍມາເນສຸ ເອກຈ຺ເຈ ‘‘ມຍໍ ສາມິ ຕຸມ຺ເຫຫິ ວິສ຺ສຏ຺ຐາ ເຄຫໍ ອນຊ຺ຌາວສິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມ, ຕຕ຺ຖ ຍໍ ຍໍ ພຸທ຺ຘປູຊາທິປຸຎ຺ຎໍ ກຣິສ຺ສາມ, ຕໂຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຕຫິ ວິສ຺ສຏ຺ຐາ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ເຕ ໂຈຣາຠິນີຕາ ນາມ. ເຕປິ ຫິ ໂຈເຣຫິ ມາເຣຕພ຺ພຕໍ ອຠິນີຕາຕິ ໂຈຣາຠິນີຕາ ນາມ. ເຍ ປນ ອິຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຏິທາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ປລາຍິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ເຕ ອິຓຏ຺ຏາ ນາມ, ອິຓປີຬິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຓຏ຺ຐາຕິປິ ປາໂຐ, ອິເຓ ຐິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍ ຣາຊໂຈຣຉາຕກໂຣຄຠຍານໍ ອຎ຺ຎຕເຣນ ອຠິຠູຕາ ອຸປທ຺ທຸຕາ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ເຕ ຠຍຏ຺ຏາ ນາມ, ຠຍປີຬິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠຍຏ຺ຐາຕິປິ ປາໂຐ, ຠເຍ ຐິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຊີວິກາປກຕາຕິ ອາຊີວິກາຍ ອຸປທ຺ທຸຕາ ອຠິຠູຕາ, ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ໂປເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂອຕິຓ຺ຓາມ຺ຫາຕິ ອນ຺ໂຕ ອນຸປວິຏ຺ຐາ.

ໂສ ຈ ໂຫຕິ ອຠິຊ຺ຌາລູຕິ ອິທໍ ໂສ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິອາທິວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ, ອປຣຠາເຄ, ຕໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຕຖາຣູປໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຠິຊ຺ຌາລູຕິ ປຣຠຓ຺ຑານໍ ອຠິຊ຺ຌາຍິຕາ. ຕິພ຺ພສາຣາໂຄຕິ ພຫລຣາໂຄ. ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕຕິ ປູຕິຠາເວນ ວິປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ. ປທຸຏ຺ຐມນສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ຕິຂິຓສິງ຺ໂຄ ວິຍ ໂຄໂຓ ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ. ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີຕິ ຠຕ຺ຕນິກ຺ຂິຕ຺ຕກາໂກ ວິຍ ນຏ຺ຐສ຺ສຕິ, ອິຘ ກຕໍ ເອຕ຺ຖ ນສ຺ສຕິ. ອສມ຺ປຊາໂນຕິ ນິປ຺ປຎ຺ໂຎ. ຂນ຺ຘາທິປຣິຈ຺ເຉທຣຫິໂຕ. ອສມາຫິໂຕຕິ ຈຓ຺ຑໂສເຕ ພທ຺ຘນາວາ ວິຍ ອຸປຈາຣປ຺ປນາຠາເວນ ອສຓ຺ຐິໂຕ. ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕຕິ ພນ຺ຘາຣຸຬ຺ຫມໂຄ ວິຍ ສນ຺ຕມໂນ. ປາກຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍຕິ ຍຖາ ຄິຫີ ປຸຕ຺ຕຘີຕໂຣ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອສໍວຸຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອສໍວຸຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ.

ຉວາລາຕນ຺ຕິ ຉວານໍ ທຑ຺ຒຏ຺ຐາເນ ອລາຕໍ. ອຸຠໂຕປທິຕ຺ຕໍ ມຊ຺ເຌ ຄູຖຄຕນ຺ຕິ ປມາເຓນ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລມຕ຺ຕໍ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ອາທິຕ຺ຕໍ ມຊ຺ເຌ ຄູຖມກ຺ຂິຕໍ. ເນວ ຄາເມຕິ ສເຈ ຫິ ຕໍ ຍຸຄນງ຺ຄລໂຄປານສິປກ຺ຂປາສກາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ອຸປເນຕຸໍ ສກ຺ກາ ອສ຺ສ, ຄາເມ ກຏ຺ຐຕ຺ຖໍ ຜເຣຍ຺ຍ. ສເຈ ເຂຕ຺ຕກຸຏິຍໍ ກຏ຺ຐຕ຺ຖຣມຎ຺ຈກາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ອຸປເນຕຸໍ ສກ຺ກາ, ອຣຎ຺ເຎ ກຏ຺ຐຕ຺ຖໍ ຜເຣຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ປນ ອຸຠຍຖາປິ ນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຄິຫິໂຠຄາ ຈ ປຣິຫີໂນຕິ ໂຍ ອຄາເຣ ວສນ຺ເຕຫິ ຄິຫີຫິ ທາຍຊ຺ເຊ ຠາຊິຍມາເນ ໂຠໂຄ ລທ຺ຘພ຺ໂພ ອສ຺ສ, ຕໂຕ ຈ ປຣິຫີໂນ. ສາມຎ຺ຎຕ຺ຖຎ຺ຈາຕິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ປຣິຍຕ຺ຕິປຏິເວຘວເສນ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ສາມຎ຺ຎຕ຺ຖຎ຺ຈ. ອິມຎ຺ຈ ປນ ອຸປມໍ ສຕ຺ຖາ ນ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ວເສນ ອາຫຣິ, ປຣິສຸທ຺ຘສີລສ຺ສ ປນ ອລສສ຺ສ ອຠິຊ຺ຌາທີຫິ ໂທເສຫິ ອຸປຫຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອິມໍ ອຸປມໍ ອາຫຣິ.

ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ກສ຺ມາ ອາຣທ຺ຘໍ? ອິມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຉວາລາຕສທິສຠາໂວ ເນວ ມາຕາປິຕູຫິ ກໂຕ, ນ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍຫິ, ອິເມຫິ ປນ ປາປວິຕກ຺ເກຫິ ກໂຕຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອາຣທ຺ຘໍ. ອນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ສມາຘິນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາສມາຘິໍ. ໂສ ຫິ ນິຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕາທີນໍ ສມຸຄ຺ຆາຕເນນ ອນິມິຕ຺ໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ມິສ຺ສກາ, ອນິມິຕ຺ຕສມາຘິ ປຸພ຺ພຠາໂຄ. ອນິມິຕ຺ຕສມາຘິ ວາ ມິສ຺ສໂກ, ສຕິປຏ຺ຐານາ ປຸພ຺ພຠາຄາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ທ຺ເວມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິໂຍຕິ ອິທໍ ປນ ນ ເກວລໍ ອນິມິຕ຺ຕສມາຘິຠາວນາ ອິເມສໍເຍວ ຕິຓ຺ຓໍ ມຫາວິຕກ຺ການໍ ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐີນມ຺ປິ ປນ ສມຸຄ຺ຆາຕໍ ກໂຣຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ວຊ຺ຊວາ ອສ຺ສນ຺ຕິ ນິທ຺ໂທໂສ ຠເວຍ຺ຍໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອິຕິ ຠຄວາ ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ສຸຕ຺ເຕ ເທສນໍ ຕີຫິ ຠເວຫິ ວິນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ເຕນ ກູຏໍ ຄຓ຺ຫິ. ເທສນາວສາເນ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສູຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ປາລິເລຍ຺ຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໑. ນວເມ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກາມີຕິ ໂກສມ຺ພິການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ກລຫກາເລ ສຕ຺ຖາ ເອກທິວສໍ ທີຆີຕິສ຺ສ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ວຕ຺ຖຸໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ ຫິ ເວເຣນ ເວຣານິ, ສມ຺ມນ຺ຕີຘ ກຸທາຈນ’’ນ຺ຕິອາທີຫິ (ຘ. ປ. ໕) ຄາຖາຫິ ໂອວທຕິ. ຕໍທິວສໍ ເຕສໍ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕານໍເຍວ ຣຕ຺ຕິ ວິຠາຕາ. ທຸຕິຍທິວເສປິ ຠຄວາ ຕເມວ ວຕ຺ຖຸໍ ກເຖສິ. ຕໍທິວສມ຺ປິ ເຕສໍ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕານໍເຍວ ຣຕ຺ຕິ ວິຠາຕາ. ຕຕິຍທິວເສປິ ຠຄວາ ຕເມວ ວຕ຺ຖຸໍ ກເຖສິ. ອຖ ນໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ເອວມາຫ – ‘‘ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕຸ, ມຍເມເຕນ ຠຓ຺ຑເນນ ກລເຫນ ວິຄ຺ຄເຫນ ວິວາເທນ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ປຣິຍາທິຓ຺ຓຣູປຈິຕ຺ຕາ ໂຂ ອິເມ ໂມຆປຸຣິສາ, ນ ອິເມ ສກ຺ກາ ສຎ຺ຎາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ – ‘‘ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ອິເມຫິ, ເອກຈາຣວາສໍ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ? ໂສ ປາໂຕວ ສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນໍ ກຕ຺ວາ ໂກສມ຺ພິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ກຎ຺ຈິປິ ອນາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອໂກວ ອທຸຕິໂຍ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກາມິ.

ຍສ຺ມິໍ, ອາວຸໂສ, ສມເຍຕິ ອິທໍ ເຖໂຣ ຍສ຺ມາສ຺ສ ອຊ຺ຊ ຠຄວາ ເອເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ປກ຺ກມິສ຺ສຕິ, ອຊ຺ຊ ທ຺ວີຫິ, ອຊ຺ຊ ສເຕນ, ອຊ຺ຊ ສຫສ຺ເສນ, ອຊ຺ຊ ເອກໂກວາຕິ ສພ຺ໂພ ຠຄວໂຕ ຈາໂຣ ວິທິໂຕ ປາກໂຏ ປຈ຺ຈກ຺ໂຂ, ຕສ຺ມາ ອາຫ.

ອນຸປຸພ຺ເພນາຕິ ຄາມນິຄມປຏິປາຏິຍາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣມາໂນ ເອກຈາຣວາສໍ ຕາວ ວສມານໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປສ຺ສິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ພາລກໂລຓກາຣຄາມໍ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ຠຄຸຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສກລປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ຕິຍາມຣຕ຺ຕິຎ຺ຈ ເອກຈາຣວາເສ ອານິສໍສໍ ກເຖຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ເຕນ ປຈ຺ຉາສມເຓນ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຕໍ ຕຕ຺ເຖວ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສມາເນ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປາຈີນວໍສມິຄທາຍໍ ອຄມາສິ. ເຕສມ຺ປິ ສກລປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ຕິຍາມຣຕ຺ຕິຎ຺ຈ ເອກຈາຣວາເສ ອານິສໍສໍ ກເຖຕ຺ວາ ເຕ ຕຕ຺ເຖວ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກໂກວ ປາລິເລຍ຺ຍ ນຄຣາຠິມຸໂຂ ປກ຺ກມິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ປາລິເລຍ຺ຍນຄຣໍ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ເຍນ ປາລິເລຍ຺ຍກໍ, ຕທວສຣີ’’ຕິ.

ຠທ຺ທສາລມູເລຕິ ປາລິເລຍ຺ຍວາສິໂນ ຠຄວໂຕ ທານໍ ທຕ຺ວາ ປາລິເລຍ຺ຍໂຕ ອວິທູເຣ ຣກ຺ຂິຕວນສຓ຺ໂຑ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ປຓ຺ຓສາລໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຖ ວສຖາ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ກາເຣຕ຺ວາ ວາສຍິໍສຸ. ຠທ຺ທສາໂລ ປນ ຕຕ຺ເຖໂກ ມນາໂປ ລທ຺ຘໂກ ສາລຣຸກ຺ໂຂ. ຠຄວາ ຕໍ ນຄຣໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ປຓ຺ຓສາລສມີເປ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ວິຫຣຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຠທ຺ທສາລມູເລ’’ຕິ.

ເອວໍ ວິຫຣນ຺ເຕ ປເນຕ຺ຖ ຕຖາຄເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຫຕ຺ຖິນາໂຄ ຫຕ຺ຖິນີຫິ ຫຕ຺ຖິໂປຕກາທີຫິ ໂຄຈຣຠູມິຕິຕ຺ໂຖຄາຫນາທີສຸ ອຸພ຺ພາຬ຺ໂຫ ຍູເຖ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ‘‘ກິໍ ເມ ອິເມຫິ ຫຕ຺ຖີຫີ’’ຕິ? ຍູຖໍ ປຫາຍ ມນຸສ຺ສປຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປາລິເລຍ຺ຍກວນສຓ຺ເຑ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຆຏສຫສ຺ເສນ ນິພ຺ພາປິຕສນ຺ຕາໂປ ວິຍ ນິພ຺ພຸໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຕ຺ຖຸ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ມຸຂໂຘວນໍ ເທຕິ, ນ຺ຫາໂນທກໍ ອາຫຣຕິ, ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ເທຕິ, ປຣິເວຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊຕິ, ອຣຎ຺ຎໂຕ ມຘຸຣານິ ຜລາຜລານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸໂນ ເທຕິ. ສຕ຺ຖາ ປຣິໂຠຄໍ ກໂຣຕິ.

ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖາ ຣຕ຺ຕິຠາຄສມນນ຺ຕເຣ ຈງ຺ກມິຕ຺ວາ ປາສາຓຜລເກ ນິສີທິ. ຫຕ຺ຖີປິ ອວິທູເຣ ຐາເນ ອຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຖາ ປຈ຺ຉໂຕ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ນ ກິຎ຺ຈິ ອທ຺ທສ, ເອວໍ ປຸຣໂຕ ຈ ອຸຠຍປສ຺ເສສຸ ຈ. ອຖສ຺ສ ‘‘ສຸຂໍ ວຕາຫໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເຕຫິ ຠຓ຺ຑນກາຣເກຫິ ວສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຫຕ຺ຖິໂນປິ ‘‘ມຍາ ນາມິຕສາຂໍ ອຎ຺ເຎ ຂາທນ຺ຕາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິອາທີນິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ – ‘‘ສຸຂໍ ວຕ ເອກໂກວ ວສາມິ, ສຕ຺ຖຸ ວຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ລຠາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ສຕ຺ຖາ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ – ‘‘ມມ ຕາວ ອີທິສໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ກີທິສໍ ນຸ ໂຂ ຫຕ຺ຖິສ຺ສາ’’ຕິ ຕສ຺ສາປິ ຕາທິສເມວ ທິສ຺ວາ ‘‘ສເມຕິ ໂນ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

‘‘ເອຕໍ ນາຄສ຺ສ ນາເຄນ, ອີສາທນ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖິໂນ;

ສເມຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ເຕນ, ຍເທໂກ ຣມຕີ ວເນ’’ຕິ. (ມຫາວ. ໔໖໗);

ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູຕິ ອຖ ເອວໍ ຕຖາຄເຕ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣນ຺ເຕ ປຎ຺ຈສຕາ ທິສາສຸ ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂູ. ເຍນາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທຕິ ‘‘ສຕ຺ຖາ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ໂຐ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ເຍນາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ, ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ.

ອນນ຺ຕຣາ ອາສວານໍ ຂໂຍຕິ ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ. ວິຈຍໂສຕິ ວິຈເຍນ, ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ສຠາວວິຈິນນສມຕ຺ເຖນ ຎາເຓນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘມ຺ໂມຕິ ສາສນຘມ຺ໂມ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາຕິອາທິ ເຍ ເຍ ໂກຏ຺ຐາເສ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ, ເຕສໍ ປກາສນຕ຺ຖາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມນຸປສ຺ສນາຕິ ທິຏ຺ຐິສມນຸປສ຺ສນາ. ສງ຺ຂາໂຣ ໂສຕິ ທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາໂຣ ໂສ. ຕໂຕໂຊ ໂສ ສງ຺ຂາໂຣຕິ ຕໂຕ ຕຓ຺ຫາໂຕ ໂສ ສງ຺ຂາໂຣ ຊາໂຕ. ຕຓ຺ຫາສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸປິ ຈຕູສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ເອສ ຊາຍຕິ. ສາປິ ຕຓ຺ຫາຕິ ສາ ທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາຣສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕາ ຕຓ຺ຫາ. ສາປິ ເວທນາຕິ ສາ ຕຓ຺ຫາຍ ປຈ຺ຈຍຠູຕາ ເວທນາ. ໂສປິ ຜສ຺ໂສຕິ ໂສ ເວທນາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ອວິຊ຺ຊາສມ຺ຜສ຺ໂສ. ສາປິ ອວິຊ຺ຊາຕິ ສາ ຜສ຺ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ອວິຊ຺ຊາ.

ໂນ ຈສ຺ສໍ, ໂນ ຈ ເມ ສິຍາຕິ ສເຈ ອຫໍ ນ ຠເວຍ຺ຍໍ, ມມ ປຣິກ຺ຂາໂຣປິ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ນາຠວິສ຺ສໍ, ນ ເມ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ສເຈ ປນ ອາຍຕິມ຺ປິ ອຫໍ ນ ຠວິສ຺ສາມິ, ເອວໍ ມມ ປຣິກ຺ຂາໂຣປິ ນ ຠວິສ຺ສຕິ. ເອຕ຺ຕເກ ຐາເນ ຠຄວາ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຄຫິຕຄຫິຕທິຏ຺ຐິໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປນ຺ໂຕ ອາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສເຍນປິ ເທສນາວິລາເສນປິ. ຕໂຕໂຊ ໂສ ສງ຺ຂາໂຣຕິ ຕຓ຺ຫາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕ ວິຈິກິຈ຺ຉາວ ນຕ຺ຖິ, ກຖໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາສງ຺ຂາໂຣ ຕຓ຺ຫາໂຕ ຊາຍຕີຕິ? ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ. ຍສ຺ສ ຫິ ຕຓ຺ຫາຍ ອປ຺ປຫີນາຍ ໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທິຏ຺ຐິຍາປິ ເອເສວ ນໂຍ ລພ຺ຠຕິເຍວ ຈຕູສຸ ຫິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕທິຏ຺ຐິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕຓ຺ຫາຍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ຕຕ຺ຣາປິ ອຍມຕ຺ໂຖ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ເຕວີສຕິຍາ ຐາເນສຸ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາ ກຖິຕາ. ນວມໍ.

໑໐. ປຸຓ຺ຓມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໒. ທສເມ ຕທຫຸໂປສເຖຕິອາທິ ປວາຣຓສຸຕ຺ເຕ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ກິຎ຺ຈິເທວ ເທສນ຺ຕິ ກິຎ຺ຈິ ກາຣຓໍ. ສເກ ອາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉ ຍທາກງ຺ຂສີຕິ ກສ຺ມາ ເອວມາຫ? ໂສ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈສຕຠິກ຺ຂຸປຣິວາໂຣ. ອາຈຣິເຍ ປນ ຐິຕເກ ປຸຈ຺ຉນ຺ເຕ ສເຈ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ນິສີທນ຺ຕິ, ສຕ຺ຖຣິ ຄາຣວໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ອາຈຣິເຍ ອຄາຣວໍ. ສເຈ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ອາຈຣິເຍ ຄາຣວໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣວໍ. ອິຕິ ເນສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອເນກຄ຺ຄໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ເທສນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ເຕ ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ເທສນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຎຕ຺ວາ ຠຄວາ ເອວມາຫ. ອິເມ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕຕິ ອຍໍ ເຖໂຣ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ອາຈຣິໂຍ, ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘມຕ຺ຕມ຺ປິ ນປ຺ປຊານາຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ເຕນ ປນ ‘‘ອິເມ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ, ນ ອຎ຺ເຎ’’ຕິ ເອວໍ ຊານນ຺ເຕນ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ອຊານນ຺ໂຕ ວິຍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເຕປິ ຈສ຺ສ ອນ຺ເຕວາສິກາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິໂຍ ‘ອຫໍ ຊານາມີ’ຕິ ນ ກເຖຕິ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ປນ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາວ ກເຖຕີ’’ຕິ ໂສຕພ຺ພໍ ສທ຺ຘາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕີຕິປິ ອຊານນ຺ໂຕ ວິຍ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ຉນ຺ທມູລກາຕິ ຕຓ຺ຫາຉນ຺ທມູລກາ. ນ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ຕຎ຺ເຎວ ອຸປາທານໍ ເຕ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ຍສ຺ມາ ຉນ຺ທຣາຄມຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ສຫຊາຕໂຕ ວາ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ວາ ຂນ຺ເຘ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຸປາທານໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ນາປິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປຎ຺ຈຫິ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘຫິ ອຸປາທານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຓ຺ຫາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ເຕ ວຕ຺ຕມາເນ ຕໍຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານຣູປໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຐເປຕ຺ວາ ຕໍ ຕຓ຺ຫໍ ເສສາ ອຣູປຘມ຺ມາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາຕິ ສຫຊາຕໂຕປິ ຂນ຺ເຘ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຸປາທານໍ ນຕ຺ຖິ. ອຸປາທານສ຺ສ ປນ ຣູປາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕປິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຸປາທານໍ ນຕ຺ຖິ. ຉນ຺ທຣາຄເວມຕ຺ຕຕາຕິ ຉນ຺ທຣາຄນານຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ໂຂ ຠິກ຺ຂູຕິ ເອວໍ ຣູປາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຉນ຺ທຣາຄສ຺ສ ເວທນາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອກຣຓໂຕ ສິຍາ ຉນ຺ທຣາຄເວມຕ຺ຕຕາ. ຂນ຺ຘາຘິວຈນນ຺ຕິ ຂນ຺ຘາຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ອຍໍ ປນ ອນຸສນ຺ຘິ ນ ຆຏິຍຕິ, ກິຎ຺ຈາປິ ນ ຆຏິຍຕິ, ສານຸສນ຺ຘິກາວ ປຸຈ຺ຉາ, ສານຸສນ຺ຘິກໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ. ອຍຎ຺ຫິ ເຖໂຣ ເຕສໍ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຊ຺ຌາສເຍນ ປຸຈ຺ຉຕິ, ສຕ຺ຖາປິ ເຕສໍ ເຕສໍ ອຊ຺ຌາສເຍເນວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ທສມໍ.

ອິມສ຺ສ ຈ ປນ ວຄ຺ຄສ຺ສ ເອເກກສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ປຎ຺ຈສຕາ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາຕິ.

ຂຊ຺ຊນີຍວຄ຺ໂຄ ອຏ຺ຐໂມ.

໙. ເຖຣວຄ຺ໂຄ

໑. ອານນ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໓. ເຖຣວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ໂຕຕິ, ມນ຺ຕາຓິຍາ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຸຕ຺ໂຕ. ອຸປາທາຍາຕິ ອາຄມ຺ມ ອາຣພ຺ຠ ສນ຺ຘາຍ ປຏິຈ຺ຈ. ອສ຺ມີຕິ ໂຫຕີຕິ ອສ຺ມີຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕໍ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິປປຎ຺ຈຕ຺ຕຍໍ ໂຫຕິ. ທຫໂຣຕິ ຕຣຸໂຓ. ຍຸວາຕິ ໂຍພ຺ພເນນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ມຓ຺ຑນກຊາຕິໂກຕິ ມຓ຺ຑນກສຠາໂວ ມຓ຺ຑນກສີໂລ. ມຸຂນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ມຸຂປຏິພິມ຺ພໍ. ຕຎ຺ຫິ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ອາທາສມຓ຺ຑລໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ກິໍ ປນ ຕໍ ໂອໂລກຍໂຕ ສກມຸຂໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ປຣມຸຂນ຺ຕິ? ຍທິ ສກໍ ຠເວຍ຺ຍ, ປຣມ຺ມຸຂໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍ, ອຖ ປຣສ຺ສ ຠເວຍ຺ຍ, ວຓ຺ຓາທີຫິ ອສທິສໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍ. ຕສ຺ມາ ນ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ, ນ ປຣສ຺ສ, ອາທາສໍ ປນ ນິສ຺ສາຍ ນິຠາສຣູປໍ ນາມ ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຖ ຍໍ ອຸທເກ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕໍ ເກນ ກາຣເຓນາຕິ? ມຫາຠູຕານໍ ວິສຸທ຺ຘຕາຍ. ຘມ຺ໂມ ເມ ອຠິສມິໂຕຕິ ມຍາ ຎາເຓນ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ໂມ ອຠິສມາຄໂຕ, ໂສຕາປນ຺ໂນສ຺ມິ ຊາໂຕຕິ ກເຖສິ. ປຐມໍ.

໒. ຕິສ຺ສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໔. ທຸຕິເຍ ມຘຸຣກຊາໂຕ ວິຍາຕິ ສຎ຺ຊາຕຄຣຸຠາໂວ ວິຍ ອກມ຺ມຎ຺ໂຎ. ທິສາປິ ເມຕິ ອຍໍ ປຸຣຕ຺ຖິມາ ອຍໍ ທກ຺ຂິຓາຕິ ເອວໍ ທິສາປິ ມຍ຺ຫໍ ນ ປກ຺ຂາຍນ຺ຕິ, ນ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວທຕິ. ຘມ຺ມາປິ ມໍ ນ ປຏິຠນ຺ຕີຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມາປິ ມຍ຺ຫໍ ນ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ອຸຄ຺ຄຫິຕໍ ສຊ຺ຌາຍິຕໍ ນ ທິສ຺ສຕີຕິ ວທຕິ. ວິຈິກິຈ຺ຉາຕິ ໂນ ມຫາວິຈິກິຈ຺ຉາ. ນ ຫິ ຕສ຺ສ ‘‘ສາສນໍ ນິຍ຺ຍານິກໍ ນຸ ໂຂ, ນ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ວິມຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ປນສ຺ສ ໂຫຕິ ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ ນຸ ໂຂ ສມຓຘມ຺ມໍ ກາຕຸໍ, ອຸທາຫຸ ປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣຓມຕ຺ຕເມວ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ກາມານເມຕໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ຍຖາ ຫິ ນິນ຺ນໍ ປລ຺ລລໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ທສ຺ສນຣາມເຓຍ຺ຍກມຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິ, ໂຍ ປເນຕ຺ຖ ໂອຕຣຕິ, ຕໍ ຈຓ຺ຑມີນາກຸລຕາຍ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາເປຕິ, ເອວເມວໍ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີນໍ ອາຣມ຺ມເຓ ຣາມເຓຍ຺ຍກມຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິ, ໂຍ ປເນຕ຺ຖ ເຄຘໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ນິຣຍາທີສຸ ເອວ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ. ອປ຺ປສ຺ສາທາ ຫິ ກາມາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍຕິ ອິມໍ ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ‘‘ກາມານເມຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຫມນຸຄ຺ຄເຫນາຕິ ອຫໍ ຘມ຺ມາມິສານຸຄ຺ຄເຫຫິ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫາມິ. ອຠິນນ຺ທີຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ອຠິນນ຺ທິ, ອິມໍ ປນ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກາ ອສ຺ສາສໍ ລຠິຕ຺ວາ ຆເຏນ຺ໂຕ ວາຍມນ຺ໂຕ ກຕິປາເຫນ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຍມກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໕. ຕຕິເຍ ທິຏ຺ຐິຄຕນ຺ຕິ ສເຈ ຫິສ຺ສ ເອວໍ ຠເວຍ຺ຍ ‘‘ສງ຺ຂາຣາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ເຈວ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ຈ, ສງ຺ຂາຣປ຺ປວຕ຺ຕເມວ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ, ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ນາມ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ສາສນາວຈຣິກໍ ຎາຓໍ ຠເວຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ປນສ຺ສ ‘‘ສຕ຺ໂຕ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ ວິນສ຺ສຕີ’’ຕິ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ນາມ ຊາຕໍ. ຖາມສາ ປຣາມາສາຕິ ທິຏ຺ຐິຖາເມນ ເຈວ ທິຏ຺ຐິປຣາມາເສນ ຈ.

ເຍນາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕຕິ ຍຖາ ນາມ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ກຸປິເຕ ຕໍ ວູປສເມຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ຣາຊປຸຣິສາ ເສນາປຕິສ຺ສ ວາ ຣຎ຺ໂຎ ວາ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອວໍ ທິຏ຺ຐິຄຕວເສນ ຕສ຺ມິໍ ເຖເຣ ກຸປິເຕ ຕໍ ວູປສເມຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຍນ ຘມ຺ມຣາຊສ຺ສ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ເອວໍພ຺ຍາໂຂຕິ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ວິຍ ເຖຣສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ວຕ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ໂອລມ຺ພນ຺ເຕນ ຫທເຍນ ‘‘ເອວໍພ຺ຍາໂຂ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອາວຸໂສຕິ? ອິທໍ ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ນາຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘິຍໍ ໂທສໍ ປສ຺ສຕິ, ຘມ຺ມເທສນາຍ ອສ຺ສ ຕໍ ປາກຏໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ເທສນໍ ເທເສຕຸໍ ອາຣຠິ.

ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອາວຸໂສ ຍມກ, ຣູປໍ ຕຖາຄໂຕຕິ ອິທໍ ກສ຺ມາ ອາຣທ຺ຘໍ? ອນຸໂຍຄວຕ຺ຕໍ ທາປນຕ຺ຖໍ. ຕິປຣິວຏ຺ຏເທສນາວສານສ຺ມິຎ຺ຫິ ເຖໂຣ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຊາໂຕ. ອຖ ນໍ ອນຸໂຍຄວຕ຺ຕໍ ທາເປຕຸໍ ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສີ’’ຕິອາທິມາຫ? ຕຖາຄໂຕຕິ ສຕ຺ໂຕ. ຣູປໍ ເວທນາ ສຎ຺ຎາ ສງ຺ຂາຣາ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ‘‘ຕຖາຄໂຕ’’ຕິ ສມນຸປສ຺ສສີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເຕ, ອາວຸໂສຕິ ອິທໍ ເຖຣສ຺ສ ອນຸໂຍເຄ ຠຸມ຺ມໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເອຕ຺ຖ ຈ ເຕ ເອຕ຺ຕເກ ຐາເນ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຈ຺ຈໂຕ ຖິຣໂຕ ສຕ຺ເຕ ອນຸປລພ຺ຠິຍມາເນຕິ. ສເຈ ຕໍ, ອາວຸໂສຕິ ອິທເມຕໍ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກຣາເປຕຸກາໂມ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຍໍ ທຸກ຺ຂໍ ຕໍ ນິຣຸທ຺ຘນ຺ຕິ ຍໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຕເທວ ນິຣຸທ຺ຘໍ, ອຎ຺ໂຎ ສຕ຺ໂຕ ນິຣຸຊ຺ຌນໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອຕສ຺ເສວ ອຕ຺ຖສ຺ສາຕິ ເອຕສ຺ສ ປຐມມຄ຺ຄສ຺ສ. ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ຎາຓາຍາຕິ ອຕິເຣກປ຺ປມາຓສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ, ສຫວິປສ຺ສນການໍ ອຸປຣິ ຈ ຕິຓ຺ຓໍ ມຄ຺ຄານໍ ອາວິຠາວຕ຺ຖາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຣກ຺ຂສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ອນ຺ໂຕອາຣກ຺ເຂນ ເຈວ ພຫິອາຣກ຺ເຂນ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອໂຍຄກ຺ເຂມກາໂມຕິ ຈຕູຫິ ໂຍເຄຫິ ເຂມຠາວໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ໂຕ. ປສຍ຺ຫາຕິ ປສຍ຺ຫິຕ຺ວາ ອຠິຠວິຕ຺ວາ. ອນຸປຂຊ຺ຊາຕິ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ.

ປຸພ຺ພຸຏ຺ຐາຍີຕິອາທີສຸ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອາສນໂຕ ປຐມຕຣໍ ວຸຏ຺ຐາຕີຕິ ປຸພ຺ພຸຏ຺ຐາຍີ. ຕສ຺ສ ອາສນໍ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ນິສິນ຺ເນ ປຈ຺ຉາ ນິປຕຕິ ນິສີທຕີຕິ, ປຈ຺ຉານິປາຕີ. ປາໂຕວ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ກສິຕຸໍ ຄຈ຺ຉຖ, ເອຕ຺ຕກາ ວປິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວາ ສພ຺ພປຐມໍ ວຸຏ຺ຐາຕີຕິ ປຸພ຺ພຸຏ຺ຐາຍີ. ສາຍໍ ສພ຺ເພສຸ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄເຕສຸ ເຄຫສ຺ສ ສມນ຺ຕໂຕ ອາຣກ຺ຂໍ ສໍວິຘາຍ ທ຺ວາຣານິ ຖເກຕ຺ວາ ສພ຺ພປຈ຺ຉາ ນິປຊ຺ຊນໂຕປິ ປຈ຺ຉານິປາຕີ. ‘‘ກິໍ ກໂຣມິ, ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ? ກິໍ ກໂຣມິ ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕາ’’ຕິ? ມຸຂໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ກິໍກາຣໍ ປຏິສາເວຕີຕິ ກິໍກາຣປຏິສ຺ສາວີ. ມນາປໍ ຈຣຕີຕິ ມນາປຈາຣີ. ປິຍໍ ວທຕີຕິ ປິຍວາທີ. ມິຕ຺ຕໂຕປິ ນໍ ສທ຺ທເຫຍ຺ຍາຕິ ມິຕ຺ໂຕ ເມ ອຍນ຺ຕິ ສທ຺ທເຫຍ຺ຍ. ວິສ຺ສາສໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ເອກໂຕ ປານໂຠຊນາທິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິສ຺ສາສິໂກ ຠເວຍ຺ຍ. ສໍວິສ຺ສຕ຺ໂຖຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ວິສ຺ສຕ຺ໂຖ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ພາລຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວິຍ ຫິ ວຏ຺ຏສນ຺ນິສ຺ສິຕກາເລ ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ, ວຘກປຈ຺ຈາມິຕ຺ໂຕ ວິຍ ອພລທຸພ຺ພລາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ, ວຘກປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕສ຺ສ ‘‘ພາລຄຫປຕິປຸຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປຄຕກາໂລ ວິຍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ອຸປຄຕາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ, ຕສ຺ສ ຫິ ‘‘ນ ເມ ອຍໍ ສຫາໂຍ, ວຘກປຈ຺ຈຕ຺ຖິໂກ ອຍ’’ນ຺ຕິ ອຊານນກາໂລ ວິຍ ວຏ຺ຏນິສ຺ສິຕປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ‘‘ນ ອິເມ ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ອຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ມມ ຣູປໍ, ມມ ເວທນາ, ມມ ສຎ຺ຎາ, ມມ ສງ຺ຂາຣາ, ມມ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ຄຫິຕກາໂລ, ວຘກປຈ຺ຈຕ຺ຖິກສ຺ສ ‘‘ມິຕ຺ໂຕ ເມ ອຍ’’ນ຺ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ສກ຺ກາຣກຣຓກາໂລ ວິຍ ‘‘ມມ ອິເມ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ນ຺ຫາປນໂຠຊນາທີຫິ ສກ຺ກາຣກຣຓກາໂລ, ‘‘ອຕິວິສ຺ສຕ຺ໂຖ ເມ ອຍ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ເສວ ອສິນາ ສີສຈ຺ຉິນ຺ທນໍ ວິຍ ວິສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ຕິຂິເຓຫິ ຠິຊ຺ຊມາເນຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ຊີວິຕປຣິຍາທານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຸເປຕີຕິ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ. ອຸປາທິຍຕີຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຘິຏ຺ຐາຕີຕິ ອຘິຕິຏ຺ຐຕິ. ອຕ຺ຕາ ເມຕິ ອຍໍ ເມ ອຕ຺ຕາຕິ. ສຸຕວາ ຈ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກຕິ ຍຖາ ປນ ປຓ຺ຑິໂຕ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ເອວໍ ອຸປຄຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກໍ ‘‘ປຈ຺ຈຕ຺ຖິໂກ ເມ ອຍ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ຕານິ ຕານິ ກມ຺ມານິ ກາເຣຕ຺ວາ ອນຕ຺ຖໍ ປຣິຫຣຕິ, ອຕ຺ຖໍ ປາປຸຓາຕິ, ເອວໍ ສຸຕວາ ອຣິຍສາວໂກປິ ‘‘ນ ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ອຫນ຺ຕິ ວາ ມມນ຺ຕິ ວາ ອຄເຫຕ຺ວາ, ‘‘ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ເມ ເອເຕ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຣູປສຕ຺ຕກອຣູປສຕ຺ຕກາທິວເສນ ວິປສ຺ສນາຍ ໂຍເຊຕ຺ວາວ ຕໂຕນິທານໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຄ຺ຄຜລໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຕຕິຍໍ.

໔. ອນຸຣາຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໖. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອຣຎ຺ຎກຸຏິກາຍນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ວິຫາຣສ຺ສ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ປຓ຺ຓສາລາຍໍ. ຕໍ ຕຖາຄໂຕຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖາ ຕຖາຄໂຕ ຕໍ ສຕ຺ຕໍ ຕຖາຄຕໍ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອິເມຫີຕິ ຕສ຺ສ ກິຣ ເອວໍ ອໂຫສິ ‘‘ອິເມ ສາສນສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂາ ປຏິວິໂລມາ, ຍຖາ ອິເມ ຠຓນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ສຕ຺ຖາ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ເຕ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາຕິ ເອວໍ ເຖເຣນ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປເຣສຎ຺ຈ ສມຍໍ ອຊານິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ເຕ ເອກເທເສນ ສາສນສມຍໍ ຊານນ຺ຕາ ເຖຣສ຺ສ ວາເທ ໂທສໍ ທາຕຸກາມາ ເຕ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອນຸຣາຘໍ ເອຕທໂວຈຸໍ.

ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ ອນຸຣາຘາຕິ ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘິຍໍ ໂທສໍ ນ ຊານາຕິ, ກາຣໂກ ປເນສ ຍຸຕ຺ຕໂຍໂຄ, ຘມ຺ມເທສນາຍ ເອວ ນໍ ຊານາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ເທສນໍ ເທເສຕຸກາໂມ ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອນຸຣາຘາ’’ຕິອາທິມາຫ. ອຖສ຺ສ ຕາຍ ເທສນາຍ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸໂຍຄວຕ຺ຕໍ ອາໂຣເປນ຺ໂຕ ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອນຸຣາຘ? ຣູປໍ ຕຖາຄໂຕຕິອາທິມາຫ. ທຸກ຺ຂຎ຺ເຈວ ປຎ຺ຎເປມິ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ນິໂຣຘນ຺ຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂຎ຺ເຈວ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ນິໂຣຘໍ ນິພ຺ພານໍ ປຎ຺ຎເປມິ. ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວາ ວຈເນນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ຄຫິຕໍ. ຕສ຺ມິໍ ຄຫິເຕ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ມູລຕ຺ຕາ. ນິໂຣຘນ຺ຕິ ວຈເນນ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ ຄຫິຕໍ. ຕສ຺ມິໍ ຄຫິເຕ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ ຕສ຺ສ ອຸປາຍຕ຺ຕາ. ອິຕິ ປຸພ຺ເພ ຈາຫໍ, ອນຸຣາຘ, ເອຕຣຫິ ຈ ຈຕຸສຈ຺ຈເມວ ປຎ຺ຎເປມີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏເມວ ກຖິຕໍ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ວກ຺ກລິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໗. ປຎ຺ຈເມ ກຸມ຺ຠກາຣນິເວສເນຕິ ກຸມ຺ຠກາຣສາລາຍໍ. ເຖໂຣ ກິຣ ວຸຕ຺ຖວສ຺ໂສ ປວາເຣຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ສ ນຄຣມຊ຺ເຌ ມຫາອາພາໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ປາທາ ນ ວຫນ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ມຎ຺ຈກສິວິກາຍ ກຸມ຺ຠກາຣສາລໍ ອາຫຣິໍສຸ. ສາ ຈ ສາລາ ເຕສໍ ກມ຺ມສາລາ, ນ ນິເວສນສາລາ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກຸມ຺ຠກາຣນິເວສເນ ວິຫຣຕີ’’ຕິ. ພາຬ຺ຫຄິລາໂນຕິ ອຘິມຕ຺ຕຄິລາໂນ. ສມໂຘສີຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ອໂຘສິ, ຈລນາກາເຣນ ອປຈິຕິໍ ທສ຺ເສສິ. ວຕ຺ຕໍ ກິເຣຕໍ ພາຬ຺ຫຄິລາເນນປິ ພຸຑ຺ຒຕຣໍ ທິສ຺ວາ ອຸຏ຺ຐານາກາເຣນ ອປຈິຕິ ທສ຺ເສຕພ຺ພາ. ເຕນ ປນ ‘‘ມາ ຈລິ ມາ ຈລີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ສນ຺ຕິມານິ ອາສນານີຕິ ພຸທ຺ຘກາລສ຺ມິຎ຺ຫິ ເອກສ຺ສປິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວສນຏ຺ຐາເນ ‘‘ສເຈ ສຕ຺ຖາ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ອິຘ ນິສີທິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາສນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ ອນ຺ຕມໂສ ຜລກມຕ຺ຕມ຺ປິ ປຓ຺ຓສນ຺ຖາຣມຕ຺ຕມ຺ປິ. ຂມນີຍໍ ຍາປນີຍນ຺ຕິ ກຈ຺ຈິ ທຸກ຺ຂໍ ຂມິຕຸໍ ອິຣິຍາປຖໍ ວາ ຍາເປຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ປຏິກ຺ກມນ຺ຕີຕິ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຠິກ຺ກມນ຺ຕີຕິ ອຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປຏິກ຺ກໂມສານນ຺ຕິ ປຏິກ຺ກໂມ ເອຕາສໍ. ສີລໂຕ ນ ອຸປວທຕີຕິ ສີລໍ ອາຣພ຺ຠ ສີລຠາເວນ ນ ອຸປວທຕິ. ຈິຣປຏິກາຫນ຺ຕິ ຈິຣປຏິໂກ ອຫໍ, ຈິຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຫນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປູຕິກາເຍນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓມ຺ປິ ກາຍໍ ຠຄວາ ຘຸວປຄ຺ຆຣຓຏ຺ເຐນ ເອວມາຫ. ໂຍ ໂຂ, ວກ຺ກລິ, ຘມ຺ມນ຺ຕິ ອິຘ ຠຄວາ ‘‘ຘມ຺ມກາໂຍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຖາຄໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມກາຍຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ນວວິໂຘ ຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກາໂຍ ນາມ.

ອິທານິ ເຖຣສ຺ສ ຕິປຣິວຏ຺ຏຘມ຺ມເທສນໍ ອາຣຠນ຺ໂຕ ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສີຕິອາທິມາຫ. ກາຬສິລາຕິ ກາຬສິລາວິຫາໂຣ. ວິໂມກ຺ຂາຍາຕິ ມຄ຺ຄວິໂມກ຺ຂຕ຺ຖາຍ. ສຸວິມຸຕ຺ໂຕ ວິມຸຈ຺ຈິສ຺ສຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວິມຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວິມຸຈ຺ຈິສ຺ສຕິ. ຕາ ກິຣ ເທວຕາ ‘‘ເຍນ ນີຫາເຣນ ອິມິນາ ວິປສ຺ສນາ ອາຣທ຺ຘາ, ອນນ຺ຕຣາເຍນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ. ອປາປກນ຺ຕິ ອລາມກໍ. ສຕ຺ຖໍ ອາຫເຣສີຕິ ເຖໂຣ ກິຣ ອຘິມານິໂກ ອໂຫສິ. ໂສ ສມາຘິວິປສ຺ສນາຫິ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕານໍ ກິເລສານໍ ສມຸທາຈາຣໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ຂີຓາສໂວມ຺ຫີ’’ຕິ ສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເມ ອິມິນາ ທຸກ຺ເຂນ ຊີວິເຕນ? ສຕ຺ຖໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕິຂິເຓນ ສຕ຺ເຖນ ກຓ຺ຐນາຬໍ ຉິນ຺ທິ. ອຖສ຺ສ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອວິສ຺ສຏ຺ຐກມ຺ມຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ສີຆໍ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາທາຍ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາວ ກາລມກາສິ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ປນສ຺ສ ຈ ກຖໍ ອໂຫສີຕິ? ຂີຓາສວສ຺ສ ເອກູນວີສຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ນ ສພ຺ພາວ ອວສ຺ສໍ ລທ຺ຘພ຺ພາ, ຕິຂິເຓນາປິ ປນ ອສິນາ ສີເສ ຉິຊ຺ຊນ຺ເຕ ເອກໍ ທ຺ເວ ຎາຓານິ ອວສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ວິວຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘນ຺ຕິ ປຣິວຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘໍ. ເສມານນ຺ຕິ ສຍມານໍ. ເຖໂຣ ກິຣ ອຸຕ຺ຕານໂກ ນິປນ຺ໂນ ສຕ຺ຖໍ ອາຫຣິ. ຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ຍຖາຐິຕເມວ ອໂຫສິ. ສີສໍ ປນ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສນ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຣິຍສາວກາ ຫິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສເນວ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຕນສ຺ສ ສຣີຣໍ ຍຖາຐິຕໍເຍວ ອໂຫສິ. ສີສໍ ປນ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສນ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວິວຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ໂຘ ນາມ ຊາໂຕຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ຘູມາຍິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ຘູມາຍນຠາວໍ. ຕິມິຣາຍິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕິມິຣາຍນຠາວໍ. ຘູມວລາຫກໍ ວິຍ ຕິມິຣວລາຫກໍ ວິຍ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ອສ຺ສຊິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໘. ຉຏ຺ເຐ ກສ຺ສປກາຣາເມຕິ ກສ຺ສປເສຏ຺ຐິນາ ກາຣິເຕ ອາຣາເມ. ກາຍສງ຺ຂາເຣຕິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ. ໂສ ຫິ ເຕ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນນ ປສ຺ສມ຺ຠິຕ຺ວາ ປສ຺ສມ຺ຠິຕ຺ວາ ວິຫາສິ. ເອວໍ ໂຫຕີຕິ ອິທານິ ຕໍ ສມາຘິໍ ອປ຺ປຏິລຠນ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ. ໂນ ຈສ຺ສາຫໍ ປຣິຫາຍາມີຕິ ກຈ຺ຈິ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ສາສນໂຕ ນ ປຣິຫາຍາມິ? ຕສ຺ສ ກິຣ ອາພາຘໂທເສນ ອປ຺ປິຕປ຺ປິຕາ ສມາປຕ຺ຕິ ປຣິຫາຍິ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ. ສມາຘິສາຣກາ ສມາຘິສາມຎ຺ຎາຕິ ສມາຘິໍເຍວ ສາຣຎ຺ຈ ສາມຎ຺ຎຎ຺ຈ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ມຍ຺ຫໍ ປນ ສາສເນ ນ ເອຕໍ ສາຣໍ, ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລານິ ສາຣໍ. ໂສ ຕ຺ວໍ ສມາຘິໂຕ ປຣິຫາຍນ຺ໂຕ ກສ຺ມາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສາສນໂຕ ປຣິຫາຍາມີ’’ຕິ. ເອວໍ ເຖຣໍ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ອິທານິສ຺ສ ຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຣຠນ຺ໂຕ ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສີຕິອາທິມາຫ. ອຖສ຺ສ ຕິປຣິວຏ຺ຏເທສນາວສາເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ສຕຕວິຫາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ໂສ ສຸຂໍ ເຈ ເວທນໍ ເວທຍຕີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອນຠິນນ຺ທິຕາຕິ ປຊານາຕີຕິ ສຸຂເວທນາຍ ຕາວ ອຠິນນ຺ທນາ ໂຫຕຸ, ທຸກ຺ຂເວທນາຍ ກຖໍ ໂຫຕີຕິ? ທຸກ຺ຂໍ ປຕ຺ວາ ສຸຂໍ ປຕ຺ເຖຕິ, ຍທຄ຺ເຄນ ສຸຂໍ ປຕ຺ເຖຕິ, ຕທຄ຺ເຄນ ທຸກ຺ຂໍ ປຕ຺ເຖຕິເຍວ. ສຸຂວິປຣິຓາເມນ ຫິ ທຸກ຺ຂໍ ອາຄຕເມວ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ທຸກ຺ເຂ ອຠິນນ຺ທນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ເຂມກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໙. ສຕ຺ຕເມ ອຕ຺ຕນິຍນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິກ຺ຂາຣຊາຕໍ. ອສ຺ມີຕິ ອຘິຄຕນ຺ຕິ ອສ຺ມີຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫາມານາ ອຘິຄຕາ. ສນ຺ຘາວນິກາຍາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຄມນາຄມເນນ. ອຸປສງ຺ກມີຕິ ພທຣິກາຣາມໂຕ ຄາວຸຕມຕ຺ຕໍ ໂຆສິຕາຣາມໍ ອຄມາສິ. ທາສກຕ຺ເຖໂຣ ປນ ຈຕຸກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຄມນາຄມເນນ ຕໍທິວສໍ ທ຺ວິໂຍຊນໍ ອທ຺ຘານໍ ອາຫິຓ຺ຑິ. ກສ຺ມາ ປນ ຕໍ ເຖຣາ ປຫິຓິໍສຸ? ວິສ຺ສຸຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖິກສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓິສ຺ສາມາຕິ. ສຍໍ ກສ຺ມາ ນ ຄຕາຕິ? ເຖຣສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ອຣຎ຺ຎໍ ສມ຺ພາຘໍ, ຕຕ຺ຖ ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕານໍ ເຖຣານໍ ຐາຕຸໍ ວາ ນິສີທິຕຸໍ ວາ ໂອກາໂສ ນຕ຺ຖີຕິ ນ ຄຕາ. ‘‘ອິຘາຄນ຺ຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕູ’’ຕິປິ ກສ຺ມາ ປນ ນ ປຫິຓິໍສູຕິ? ເຖຣສ຺ສ ອາພາຘິກຕ຺ຕາ. ອຖ ກສ຺ມາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຫິຓິໍສູຕິ? ສຍເມວ ຎຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ກເຖຕຸໍ ອາຄມິສ຺ສຕີຕິ. ເຖໂຣປິ ເຕສໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຎຕ຺ວາວ ອຄມາສີຕິ.

ນ ຂ຺ວາຫໍ, ອາວຸໂສ, ຣູປນ຺ຕິ ໂຍ ຫິ ຣູປເມວ ອສ຺ມີຕິ ວທຕິ, ເຕນ ອິຕເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂນ຺ຘາ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ໂຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຣູປາ ວທຕິ, ເຕນ ຣູປໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຕໍ ໂຫຕິ. ເວທນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຖຣສ຺ສ ປນ ສມູຫໂຕ ປຎ຺ຈສຸປິ ຂນ຺ເຘສຸ ອສ຺ມີຕິ ອຘິຄໂຕ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ໂຫເຕວາຕິ ໂຫຕິເຍວ. ອນຸສຫຄໂຕຕິ ສຸຂຸໂມ. ອູເສຕິ ຉາຣິກາຂາເຣ. ຂາເຣຕິ ອູສຂາເຣ. ສມ຺ມທ຺ທິຕ຺ວາຕິ ເຕເມຕ຺ວາ ຂາເທຕ຺ວາ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ກິລິຏ຺ຐວຕ຺ຖໍ ວິຍ ຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕາຈາໂຣ, ຕໂຍ ຂາຣາ ວິຍ ຕິສ຺ໂສ ອນຸປສ຺ສນາ, ຕີຫິ ຂາເຣຫິ ໂຘຕວຕ຺ຖໍ ວິຍ ເທສນາຍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ອນາຄາມິໂນ ຈິຕ຺ຕາຈາໂຣ, ອນຸສຫຄໂຕ ອູສາທິຄນ຺ໂຘ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ ກິເລສາ, ຄນ຺ຘກຣຓ຺ຑໂກ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓໍ ຄນ຺ຘກຣຓ຺ຑກໍ ອາຄມ຺ມ ອນຸສຫຄຕານໍ ອູສຄນ຺ຘາທີນໍ ສມຸຄ຺ຆາໂຕ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ສພ຺ພກິເລສກ຺ຂໂຍ, ຄນ຺ຘປຣິຠາວິຕວຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ຉຓທິວເສ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ສຸຄນ຺ຘຄນ຺ຘິໂນ ວິຈຣຓໍ ວິຍ ຂີຓາສວສ຺ສ ສີລຄນ຺ຘາທີຫິ ທສ ທິສາ ອຸປວາຍນ຺ຕສ຺ສ ຍຖາກາມຈາໂຣ.

ອາຈິກ຺ຂິຕຸນ຺ຕິ ກເຖຕຸໍ. ເທເສຕຸນ຺ຕິ ປກາເສຕຸໍ. ປຎ຺ຎາເປຕຸນ຺ຕິ ຊານາເປຕຸໍ. ປຏ຺ຐເປຕຸນ຺ຕິ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸໍ. ວິວຣິຕຸນ຺ຕິ ວິວຏໍ ກາຕຸໍ. ວິຠຊິຕຸນ຺ຕິ ສຸວິຠຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ. ອຸຕ຺ຕານີກາຕຸນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕານກໍ ກາຕຸໍ. ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕານໍ ເຖຣານນ຺ຕິ ເຕ ກິຣ ເຖເຣນ ກຖິຕກຖິຕຏ຺ຐາເນ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຸປຣູປຣິ ສມ຺ມສນ຺ຕາ ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ເຖໂຣປິ ອຎ຺ເຎນ ນີຫາເຣນ ອກເຖຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາສຫຄຕຈິຕ຺ເຕເນວ ກເຖສິ. ຕສ຺ມາ ໂສປິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕານໍ ເຖຣານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕານິ ວິມຸຈ຺ຈິໍສຸ ອາຍສ຺ມໂຕ ເຂມກສ຺ສ ຈາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ຉນ຺ນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໐. ອຏ຺ຐເມ ອາຍສ຺ມາ ຉນ຺ໂນຕິ ຕຖາຄເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກທິວເສ ຊາໂຕ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນທິວເສ ສທ຺ຘິໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຸນ ອປຣຠາເຄ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ພຸທ຺ໂຘ ອມ຺ຫາກໍ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ເອວໍ ມກ຺ຂີ ເຈວ ປຬາສີ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ຜຣຸສວາຈາຍ ສງ຺ຆຏ຺ຏນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເຖໂຣ. ອວາປຸຣຓໍ ອາທາຍາຕິ ກຸຎ຺ຈິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ. ວິຫາເຣນ ວິຫາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາຕິ ເອກໍ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ເອວໍ ເຕນ ເຕນ ວິຫາເຣນ ຕໍ ຕໍ ວິຫາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ. ເອຕທໂວຈ ໂອວທນ຺ຕຸ ມນ຺ຕິ ກສ຺ມາ ເອວໍ ມຫນ຺ເຕນ ອຸສ຺ສາເຫນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອຕໍ ອໂວຈາຕິ? ອຸປ຺ປນ຺ນສໍເວຄຕາຍ. ຕສ຺ສ ຫິ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ສຕ຺ຖຣິ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຖເຣຫິ ເປສິໂຕ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ໂກສມ຺ພິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ຑໍ ອທາສິ. ໂສ ທິນ຺ເນ ພ຺ຣຫ຺ມທຓ຺ເຑ ສຎ຺ຊາຕປຣິຬາໂຫ ວິສຎ຺ຎີຠູໂຕ ປຕິຕ຺ວາ ປຸນ ສຎ຺ຎໍ ລຠິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສນ຺ຕິກໍ ຄໂຕ, ໂສ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກິຎ຺ຈິ ນ ກເຖສິ. ອຎ຺ຎສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ, ໂສປິ ນ ກເຖສີຕິ ເອວໍ ສກລວິຫາຣໍ ວິຈຣິຕ຺ວາ ນິພ຺ພິນ຺ໂນ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາທາຍ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນສໍເວໂຄ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອວໍ ອໂວຈ.

ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາຕິ ສພ຺ເພ ເຕຠູມກສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ. ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ອນຕ຺ຕາຕິ ສພ຺ເພ ຈຕຸຠູມກຘມ຺ມາ ອນຕ຺ຕາ. ອິຕິ ສພ຺ເພປິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຖຣໍ ໂອວທນ຺ຕາ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ທ຺ເວວ ລກ຺ຂຓານິ ກເຖຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ ນ ກຖຍິໍສຸ. ກສ຺ມາ? ເອວໍ ກິຣ ເນສໍ ອໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ວາທີ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂເຓ ປຎ຺ຎາປິຍມາເນ ຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ທຸກ຺ຂໍ, ມຄ຺ໂຄ ທຸກ຺ໂຂ, ຜລໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ‘ຕຸມ຺ເຫ ທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ນາມາ’ຕິ ຄຫຓໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ຍຖາ ຄຫຓໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວໍ ນິທ຺ໂທສເມວສ຺ສ ກຕ຺ວາ ກເຖສ຺ສາມາ’’ຕິ ທ຺ເວວ ລກ຺ຂຓານິ ກຖຍິໍສຸ.

ປຣິຕສ຺ສນາ ອຸປາທານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ປຣິຕສ຺ສນາ ຈ ອຸປາທານຎ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ປຈ຺ຈຸທາວຕ຺ຕຕິ ມານສໍ, ອຖ ໂກ ຈຣຫິ ເມ ອຕ຺ຕາຕິ ຍທິ ຣູປາທີສຸ ເອໂກປິ ອນຕ຺ຕາ, ອຖ ໂກ ນາມ ເມ ອຕ຺ຕາຕິ ເອວໍ ປຏິນິວຕ຺ຕຕິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ມານສ’’ນ຺ຕິ. ອຍໍ ກິຣ ເຖໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ອປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປສິ, ສາສ຺ສ ທຸພ຺ພລວິປສ຺ສນາ ອຕ຺ຕຄາຫໍ ປຣິຍາທາຕຸໍ ອສກ຺ກຸຓນ຺ຕີ ສງ຺ຂາເຣສຸ ສຸຎ຺ຎໂຕ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕສຸ ‘‘ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊິສ຺ສາມິ ວິນສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິຍາ ເຈວ ປຣິຕສ຺ສນາຍ ຈ ປຈ຺ຈໂຍ ອໂຫສິ. ໂສ ຈ ອຕ຺ຕານໍ ປາປເຕ ປປຕນ຺ຕໍ ວິຍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ປຣິຕສ຺ສນາ ອຸປາທານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຈ຺ຈຸທາວຕ຺ຕຕິ ມານສໍ, ອຖ ໂກ ຈຣຫິ ເມ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ອາຫ. ນ ໂຂ ປເນວໍ ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສໂຕ ໂຫຕີຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ນ ໂຫຕິ. ຕາວຕິກາ ວິສ຺ສຏ຺ຐີຕິ ຕຕ຺ຕໂກ ວິສ຺ສາໂສ. ສມ຺ມຸຂາ ເມຕນ຺ຕິ ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ກີທິສາ ນຸ ໂຂ ອິມສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນາ ສປ຺ປາຍາ’’ຕິ? ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ວິຈິນິຕ຺ວາ ກຈ຺ຈານສຸຕ຺ຕໍ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໕) ອທ຺ທສ ‘‘ອິທໍ ອາທິໂຕວ ທິຏ຺ຐິວິນິເວຐນໍ ກຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ພຸທ຺ຘພລໍ ທີເປຕ຺ວາ ສຓ຺ຫສຸຂຸມປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ປກາສຍມານໍ ຄຕໍ, ອິທມສ຺ສ ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙-໑໐. ຣາຫຸລສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໙໑-໙໒. ນວມທສມານິ ຣາຫຸລສໍຍຸຕ຺ເຕ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໘໘) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ. ເກວລໍ ເຫຕານິ ອຍໍ ເຖຣວຄ຺ໂຄຕິ ກຕ຺ວາ ອິຘາຄຕານີຕິ. ນວມທສມານິ.

ເຖຣວຄ຺ໂຄ ນວໂມ.

໑໐. ປຸປ຺ຜວຄ຺ໂຄ

໑. ນທີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໓. ປຸປ຺ຜວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ປພ຺ພເຕຍ຺ຍາຕິ ປພ຺ພເຕ ປວຕ຺ຕາ. ໂອຫາຣິນີຕິ ໂສເຕ ປຕິຕປຕິຕານິ ຕິຓປຓ຺ຓກຏ຺ຐາທີນິ ເຫຏ຺ຐາຫາຣິນີ. ທູຣງ຺ຄມາຕິ ນິກ຺ຂນ຺ຕຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈຕຸປຎ຺ຈໂຍຊນສຕຄາມິນີ. ສີຆໂສຕາຕິ ຈຓ຺ຑໂສຕາ. ກາສາຕິອາທີນິ ສພ຺ພານິ ຕິຓຊາຕານິ. ຣຸກ຺ຂາຕິ ເອຣຓ຺ຑາທໂຍ ທຸພ຺ພລຣຸກ຺ຂາ. ເຕ ນໍ ອຊ຺ໂຌລມ຺ເພຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ເຕ ຕີເຣ ຊາຕາປິ ໂອນມິຕ຺ວາ ອຄ຺ເຄຫິ ອຸທກໍ ຜຸສນ຺ເຕຫິ ອຘິໂອລມ຺ເພຍ຺ຍຸໍ, ອຸປຣິ ລມ຺ເພຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປລຸຊ຺ເຊຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ສມູລມຕ຺ຕິກາຍ ສທ຺ຘິໍ ສີເສ ປເຕຍ຺ຍຸໍ. ໂສ ເຕຫິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖໂຏ ວາລຸກມຕ຺ຕິໂກທເກຫິ ມຸຂໍ ປວິສນ຺ເຕຫິ ມຫາວິນາສໍ ປາປຸເຓຍ຺ຍ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ໂສເຕ ປຕິຕປຸຣິໂສ ວິຍ ວຏ຺ຏສນ຺ນິສ຺ສິໂຕ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ອຸຠໂຕຕີເຣ ກາສາທໂຍ ວິຍ ທຸພ຺ພລປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ, ‘‘ອິເມ ຄຫິຕາປິ ມໍ ຕາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອຊານິຕ຺ວາ ຄຫຓໍ ວິຍ ອິເມ ຂນ຺ຘາ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ສຫາຍາ’’ຕິ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ອຊານິຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ຄາເຫຫິ ຄຫຓໍ, ຄຫິຕຄຫິຕານໍ ປລຸຊ຺ຊນຕ຺ຕາ ປຸຣິສສ຺ສ ພ຺ຍສນປ຺ປຕ຺ຕິ ວິຍ ຈຕູຫິ ຄາເຫຫິ ຄຫິຕານໍ ຂນ຺ຘານໍ ວິປຣິຓາເມ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ໂສກາທິພ຺ຍສນປ຺ປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຐມໍ.

໒. ປຸປ຺ຜສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໔. ທຸຕິເຍ ວິວທຕີຕິ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ ອສຸຠ’’ນ຺ຕິ ຍຖາສຠາເວນ ວທນ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ‘‘ນິຈ຺ຈໍ ສຸຂໍ ອຕ຺ຕາ ສຸຠ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ໂຕ ວິວທຕິ. ໂລກຘມ຺ໂມຕິ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ. ຕຎ຺ຫິ ລຸຊ຺ຊນສຠາວຕ຺ຕາ ໂລກຘມ຺ໂມຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິນ຺ຕິ ກໂຣມີຕິ ກຖໍ ກໂຣມິ? ມຍ຺ຫຎ຺ຫິ ປຏິປຕ຺ຕິກຖນເມວ ຠາໂຣ, ປຏິປຕ຺ຕິປູຣຓໍ ປນ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ຠາໂຣຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ຕໂຍ ໂລກາ ກຖິຕາ. ‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຫິ ສຕ຺ຕໂລໂກ ກຖິໂຕ, ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກ ໂລກຘມ຺ໂມ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣໂລໂກ, ‘‘ຕຖາຄໂຕ ໂລເກ ຊາໂຕ ໂລເກ ສໍວຑ຺ໂຒ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂອກາສໂລໂກ ກຖິໂຕ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ເຜຓປິຓ຺ຑູປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໕. ຕຕິເຍ ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ຕີເຣຕິ ອຍຸຊ຺ຌປຸຣວາສິໂນ ອປຣິມາຓຠິກ຺ຂຸປຣິວາຣໍ ຈາຣິກໍ ຈຣມານໍ ຕຖາຄຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ນຄຣໍ ສມ຺ປຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຄງ຺ຄາຍ ນິວຕ຺ຕນຏ຺ຐາເນ ມຫາວນສຓ຺ຑມຓ຺ຑິຕປ຺ປເທເສ ສຕ຺ຖຸ ວິຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ອທໍສຸ. ຠຄວາ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ຕີເຣ’’ຕິ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວສນ຺ໂຕ ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ຄນ຺ຘກຸຏິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣພຸທ຺ຘາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ເຜຓປິຓ຺ຑໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ມມ ສາສເນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘນິສ຺ສິຕໍ ເອກໍ ຘມ຺ມໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ.

ມຫນ຺ຕໍ ເຜຓປິຓ຺ຑນ຺ຕິ ອຸຏ຺ຐານຸຏ຺ຐາເນ ພທຣປກ຺ກປ຺ປມາຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຸໂສຕາຄມເນນ ອນຸປຸພ຺ເພນ ປວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ປພ຺ພຕກູຏມຕ຺ຕໍ ຊາຕໍ, ຍຕ຺ຖ ອຸທກສປ຺ປາທໂຍ ອເນກປາຓໂຍ ນິວສນ຺ຕິ, ເອວຣູປໍ ມຫນ຺ຕໍ ເຜຓປິຓ຺ຑໍ. ອາວເຫຍ຺ຍາຕິ ອາຫເຣຍ຺ຍ. ໂສ ປນາຍໍ ເຜຓປິຓ຺ໂຑ ອຸຏ຺ຐິຕຏ຺ຐາເນປິ ຠິຊ຺ຊຕິ, ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ, ເອກທ຺ວິໂຍຊນາທິວເສນ ທູຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ, ອນ຺ຕຣາ ປນ ອຠິຊ຺ຊນ຺ໂຕປິ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປຕ຺ວາ ອວສ຺ສເມວ ຠິຊ຺ຊຕິ. ນິຊ຺ຌາເຍຍ຺ຍາຕິ ໂອໂລເກຍ຺ຍ. ໂຍນິໂສ ອຸປປຣິກ຺ເຂຍ຺ຍາຕິ ກາຣເຓນ ອຸປປຣິກ຺ເຂຍ຺ຍ. ກິຎ຺ຫິ ສິຍາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຜຓປິຓ຺ເຑ ສາໂຣຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຜຓປິຓ຺ຑມ຺ຫິ ສາໂຣ ນາມ ກິໍ ຠເວຍ຺ຍ? ວິລີຍິຕ຺ວາ ວິທ຺ຘໍເສຍ຺ເຍວ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ຍຖາ ເຜຓປິຓ຺ໂຑ ນິສ຺ສາໂຣ, ເອວໍ ຣູປມ຺ປິ ນິຈ຺ຈສາຣຘຸວສາຣອຕ຺ຕສາຣວິຣເຫນ ນິສ຺ສາຣເມວ. ຍຖາ ຈ ໂສ ‘‘ອິມິນາ ປຕ຺ຕໍ ວາ ຖາລກໍ ວາ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຄຫິໂຕປິ ຕມຕ຺ຖໍ ນ ສາເຘຕິ, ຠິຊ຺ຊຕິ ເອວ, ເອວໍ ຣູປມ຺ປິ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວາ ຘຸວນ຺ຕິ ວາ ອຫນ຺ຕິ ວາ ມມນ຺ຕິ ວາ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຄຫິຕມ຺ປິ ນ ຕຖາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ ອສຸຠຎ຺ເຎວ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ເຜຓປິຓ຺ຑສທິສເມວ ໂຫຕິ. ຍຖາ ວາ ປນ ເຜຓປິຓ຺ໂຑ ຉິທ຺ທາວຉິທ຺ໂທ ອເນກສນ຺ຘິຆຏິໂຕ ພຫູນໍ ອຸທກສປ຺ປາທີນໍ ປາຓານໍ ອາວາໂສ, ເອວໍ ຣູປມ຺ປິ ຉິທ຺ທາວຉິທ຺ທໍ ອເນກສນ຺ຘິຆຏິຕໍ, ກຸລວເສເນເວຕ຺ຖ ອສີຕິ ກິມິກຸລານິ ວສນ຺ຕິ, ຕເທວ ເຕສໍ ສູຕິຆຣມ຺ປິ ວຈ຺ຈກຸຏິປິ ຄິລານສາລາປິ ສຸສານມ຺ປິ, ນ ເຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄພ຺ຠວຸຏ຺ຐານາທີນິ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອວມ຺ປິ ເຜຓປິຓ຺ຑສທິສໍ.

ຍຖາ ຈ ເຜຓປິຓ຺ໂຑ ອາທິໂຕ ພທຣປກ຺ກມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ປພ຺ພຕກູຏມຕ຺ໂຕປິ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຣູປມ຺ປິ ອາທິໂຕ ກລລມຕ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ພ຺ຍາມມຕ຺ຕມ຺ປິ ໂຄມຫິໍສຫຕ຺ຖິອາທີນໍ ວເສນ ປພ຺ພຕກູຏາທິມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາທີນໍ ວເສນ ອເນກໂຍຊນສຕປມາຓມ຺ປິ, ເອວມ຺ປິ ເຜຓປິຓ຺ຑສທິສໍ. ຍຖາ ຈ ເຜຓປິຓ຺ໂຑ ອຸຏ຺ຐິຕມຕ຺ໂຕປິ ຠິຊ຺ຊຕິ, ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ, ທູຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ, ສມຸທ຺ທໍ ປຕ຺ວາ ປນ ອວສ຺ສເມວ ຠິຊ຺ຊຕິ, ເອວເມວໍ ຣູປມ຺ປິ ກລລຠາເວປິ ຠິຊ຺ຊຕິ ອພ຺ພຸທາທິຠາເວປິ, ອນ຺ຕຣາ ປນ ອຠິຊ຺ຊມານມ຺ປິ ວສ຺ສສຕາຍຸການໍ ວສ຺ສສຕໍ ປຕ຺ວາ ອວສ຺ສເມວ ຠິຊ຺ຊຕິ, ມຣຓມຸເຂ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ, ເອວມ຺ປິ ເຜຓປິຓ຺ຑສທິສໍ.

ກິຎ຺ຫິ ສິຍາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນາຍ ສາໂຣຕິອາທີສຸ ເວທນາທີນໍ ປຸພ຺ພຸຬາທີຫິ ເອວໍ ສທິສຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍຖາ ຫິ ປຸພ຺ພຸໂຬ ອສາໂຣ ເອວໍ ເວທນາປິ. ຍຖາ ຈ ໂສ ອພໂລ ອຄຍ຺ຫູປໂຄ, ນ ສກ຺ກາ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຜລກໍ ວາ ອາສນໍ ວາ ກາຕຸໍ, ຄຫິໂຕປິ ຠິຊ຺ຊເຕວ, ເອວໍ ເວທນາປິ ອພລາ ອຄຍ຺ຫູປຄາ, ນ ສກ຺ກາ ນິຈ຺ຈາຕິ ວາ ຘຸວາຕິ ວາ ຄເຫຕຸໍ, ຄຫິຕາປິ ນ ຕຖາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວໍ ອຄຍ຺ຫູປຄຕາຍປິ ເວທນາ ປຸພ຺ພຸຬສທິສາ. ຍຖາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ອຸທກພິນ຺ທຸມ຺ຫິ ປຸພ຺ພຸໂຬ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຈວ ຠິຊ຺ຊຕິ ຈ, ນ ຈິຣຏ຺ຐິຕິໂກ ໂຫຕິ, ເອວໍ ເວທນາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຈວ ຠິຊ຺ຊຕິ ຈ, ນ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກາ ໂຫຕິ. ເອກຈ຺ຉຣກ຺ຂເຓ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຍຖາ ຈ ປຸພ຺ພຸໂຬ ອຸທກຕລໍ, ອຸທກພິນ຺ທຸໍ, ອຸທກຊລ຺ລໍ, ສງ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ປຸຏໍ ກຕ຺ວາ ຄຫຓວາຕຎ຺ຈາຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກາຣຓານິ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ເວທນາປິ ວຕ຺ຖຸໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກິເລສຊລ຺ລໍ ຜສ຺ສສງ຺ຆຏ຺ຏນຎ຺ຈາຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກາຣຓານິ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວມ຺ປິ ເວທນາ ປຸພ຺ພຸຬສທິສາ.

ສຎ຺ຎາປິ ອສາຣກຏ຺ເຐນ ມຣີຈິສທິສາ. ຕຖາ ອຄຍ຺ຫູປຄຏ຺ເຐນ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິວິຕຸໍ ວາ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ວາ ຠາຊນໍ ວາ ປູເຣຕຸໍ. ອປິຈ ຍຖາ ມຣີຈິ ວິປ຺ຜນ຺ທຕິ, ສຎ຺ຊາຕູມິເວຄາ ວິຍ ຂາຍຕິ, ເອວໍ ນີລສຎ຺ຎາທິເຠທາ ສຎ຺ຎາປິ ນີລາທິອນຸຠວນຕ຺ຖາຍ ຜນ຺ທຕິ ວິປ຺ຜນ຺ທຕິ. ຍຖາ ຈ ມຣີຈິ ມຫາຊນໍ ວິປ຺ປລມ຺ເຠຕິ ‘‘ປຸຓ຺ຓວາປິ ວິຍ ປຸຓ຺ຓນທີ ວິຍ ທິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວທາເປຕິ, ເອວໍ ສຎ຺ຎາປິ ວິປ຺ປລມ຺ເຠຕິ, ‘‘ອິທໍ ນີລກໍ ສຸຠໍ ສຸຂໍ ນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວທາເປຕິ. ປີຕກາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອວໍ ສຎ຺ຎາ ວິປ຺ປລມ຺ຠເນນາປິ ມຣີຈິສທິສາ.

ອກຸກ຺ກຸກຊາຕນ຺ຕິ ອນ຺ໂຕ ອສຎ຺ຊາຕຆນທຓ຺ຑກໍ. ສງ຺ຂາຣາປິ ອສາຣກຏ຺ເຐນ ກທລິກ຺ຂນ຺ຘສທິສາ, ຕຖາ ອຄຍ຺ຫູປຄຏ຺ເຐນ. ຍເຖວ ຫິ ກທລິກ຺ຂນ຺ຘໂຕ ກິຎ຺ຈິ ຄເຫຕ຺ວາ ນ ສກ຺ກາ ໂຄປານສິອາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ອຸປເນຕຸໍ, ອຸປນີຕມ຺ປິ ນ ຕຖາ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສງ຺ຂາຣາປິ ນ ສກ຺ກາ ນິຈ຺ຈາທິວເສນ ຄເຫຕຸໍ, ຄຫິຕາປິ ນ ຕຖາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ກທລິກ຺ຂນ຺ໂຘ ພຫຸປຕ຺ຕວຏ຺ຏິສໂມຘາໂນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ ພຫຸຘມ຺ມສໂມຘາໂນ. ຍຖາ ຈ ກທລິກ຺ຂນ຺ໂຘ ນານາລກ຺ຂໂຓ. ອຎ຺ໂຎເຍວ ຫິ ພາຫິຣາຍ ປຕ຺ຕວຏ຺ຏິຍາ ວຓ຺ໂຓ, ອຎ຺ໂຎ ຕໂຕ ອພ຺ຠນ຺ຕຣອພ຺ຠນ຺ຕຣານໍ, ເອວເມວ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ເຘປິ ອຎ຺ຎເທວ ຜສ຺ສສ຺ສ ລກ຺ຂຓໍ, ອຎ຺ຎາ ເຈຕນາທີນໍ, ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ປນ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘວ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ເອວມ຺ປິ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ ກທລິກ຺ຂນ຺ຘສທິໂສ.

ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສຕິ ມໍສຈກ຺ຂຸນາ ເຈວ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ຈາຕິ ທ຺ວີຫິ ຈກ຺ຂູຫິ ຈກ຺ຂຸມາ. ມໍສຈກ຺ຂຸມ຺ປິ ຫິສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ວຏ຺ຏຕິ ອປຄຕປຏລປິຬກໍ, ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸມ຺ປິ ອສາຣຠາວທສ຺ສນສມຕ຺ຖໍ. ວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ອສາຣກຏ຺ເຐນ ມາຍາສທິສໍ, ຕຖາ ອຄຍ຺ຫູປຄຏ຺ເຐນ. ຍຖາ ຈ ມາຍາ ອິຕ຺ຕຣາ ລຫຸປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ເອວໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕຎ຺ຫິ ຕໂຕປິ ອິຕ຺ຕຣຕຣຎ຺ເຈວ ລຫຸປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານຕຣຎ຺ຈ. ເຕເນວ ຫິ ຈິຕ຺ເຕນ ປຸຣິໂສ ອາຄໂຕ ວິຍ ຄໂຕ ວິຍ ຐິໂຕ ວິຍ ນິສິນ຺ໂນ ວິຍ ໂຫຕິ. ອຎ຺ຎເທວ ຈ ອາຄມນກາເລ ຈິຕ຺ຕໍ, ອຎ຺ຎໍ ຄມນກາລາທີສຸ. ເອວມ຺ປິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ມາຍາສທິສໍ. ມາຍາ ຈ ມຫາຊນໍ ວຎ຺ເຈຕິ, ຍໍກິຎ຺ຈິເທວ ‘‘ອິທໍ ສຸວຓ຺ຓໍ ຣຊຕໍ ມຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ຄາຫາເປຕິ, ວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ມຫາຊນໍ ວຎ຺ເຈຕິ. ເຕເນວ ຫິ ຈິຕ຺ເຕນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ວິຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ວິຍ ຐິຕໍ ວິຍ ນິສິນ຺ນໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ຄາຫາເປຕິ. ອຎ຺ຎເທວ ຈ ອາຄມເນ ຈິຕ຺ຕໍ, ອຎ຺ຎໍ ຄມນາທີສຸ. ເອວມ຺ປິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ມາຍາສທິສໍ.

ຠູຣິປຎ຺ເຎນາຕິ ສຓ຺ຫປຎ຺ເຎນ ເຈວ ວິປຸລວິຕ຺ຖຕປຎ຺ເຎນ ຈ. ອາຍູຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອຸສ຺ມາຕິ ກມ຺ມຊເຕໂຊຘາຕຸ. ປຣຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ນານາວິຘານໍ ກິມິຄຓາທີນໍ ຠຕ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ. ເອຕາທິສາຍໍ ສນ຺ຕາໂນຕິ ເອຕາທິສີ ອຍໍ ປເວຓີ ມຕກສ຺ສ ຍາວ ສຸສານາ ຆຏ຺ຏີຍຕີຕິ. ມາຍາຍໍ ພາລລາປິນີຕິ ຍ຺ວາຍໍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ ນາມ, ອຍໍ ພາລມຫາຊນລປາປນິກມາຍາ ນາມ. ວຘໂກຕິ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ອຍໍ ຂນ຺ຘສງ຺ຂາໂຕ ວຘໂກ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຆາຕເນນປິ, ຂນ຺ເຘສຸ ສຕິ ວໂຘ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິປິ. ເອກາ ຫິ ປຖວີຘາຕຸ ຠິຊ຺ຊມານາ ເສສຘາຕຸໂຍ ຄເຫຕ຺ວາວ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຕຖາ ອາໂປຘາຕຸອາທໂຍ. ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຈ ຠິຊ຺ຊມາໂນ ອຣູປກ຺ຂນ຺ເຘ ຄເຫຕ຺ວາວ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຕຖາ ອຣູປກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ເວທນາທໂຍ ສຎ຺ຎາທິເກ. ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ເຈເຕ ວຕ຺ຖຸຣູປນ຺ຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວຘເນເນຕ຺ຖ ວຘກຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຂນ຺ເຘສຸ ປນ ສຕິ ວຘພນ຺ຘນຈ຺ເຉທາທີນິ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ເອວໍ ເອເຕສຸ ສຕິ ວຘຠາວໂຕປິ ວຘກຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ສພ຺ພສໍໂຍຄນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ທສວິຘມ຺ປິ ສໍໂຍຊນໍ. ອຈ຺ຈຸຕໍ ປທນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ. ຕຕິຍໍ.

໔-໖. ໂຄມຍປິຓ຺ຑສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໙໖-໙໘. ຈຕຸຕ຺ເຖ ສສ຺ສຕິສມນ຺ຕິ ສິເນຣຸມຫາປຖວີຈນ຺ທິມສູຣິຍາທີຫິ ສສ຺ສຕີຫິ ສມໍ. ປຣິຕ຺ຕໍ ໂຄມຍປິຓ຺ຑນ຺ຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ມຘຸກປຸປ຺ຜປ຺ປມາຓໍ ໂຄມຍຂຓ຺ຑໍ. ກຸໂຕ ປນາເນເນຕໍ ລທ຺ຘນ຺ຕິ. ປຣິຠຓ຺ຑກຣຓຕ຺ຖາຍ ອາຠຕໂຕ ຄຫິຕນ຺ຕິ ເອເກ. ອຕ຺ຖສ຺ສ ປນ ວິຎ຺ຎາປນຕ຺ຖໍ ອິທ຺ຘິຍາ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖາຣຸຬ຺ຫໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ. ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາໂຠຕິ ປຏິລທ຺ຘອຕ຺ຕຠາໂວ. ນ ຍິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ປຎ຺ຎາເຍຖາຕິ ອຍໍ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ນາມ ນ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍ. ມຄ຺ໂຄ ຫິ ເຕຠູມກສງ຺ຂາເຣ ວິວຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍທິ ຈ ເອຕ຺ຕໂກ ອຕ຺ຕຠາໂວ ນິຈ຺ໂຈ ຠເວຍ຺ຍ, ມຄ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາປິ ສງ຺ຂາຣວຏ຺ຏໍ ວິວຏ຺ເຏຕຸໍ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ນ ປຎ຺ຎາເຍຖ.

ອິທານິ ສເຈ ໂກຈິ ສງ຺ຂາໂຣ ນິຈ຺ໂຈ ຠເວຍ຺ຍ, ມຍາ ມຫາສຸທສ຺ສນຣາຊກາເລ ອນຸຠູຕາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ນິຈ຺ຈາ ຠເວຍ຺ຍ, ສາປິ ຈ ອນິຈ຺ຈາຕິ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຠູຕປຸພ຺ພາຫໍ ຠິກ຺ຂຸ ຣາຊາ ອໂຫສິນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກຸສາວຕີຣາຊຘານິປ຺ປມຸຂານີຕິ ກຸສາວຕີຣາຊຘານີ ເຕສໍ ນຄຣານໍ ປມຸຂາ, ສພ຺ພເສຏ຺ຐາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາຣມຍານີຕິ ຣຕ຺ຕຈນ຺ທນສາຣມຍານິ. ອຸປຘານໍ ປນ ສພ຺ເພສໍ ສຸຕ຺ຕມຍເມວ. ໂຄຓກຕ຺ຖຕານີຕິ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລາຘິກໂລເມນ ກາຬໂກຊເວນ ອຕ຺ຖຕານິ, ຍໍ ມຫາປິຏ຺ຐິຍໂກຊໂວຕິ ວທນ຺ຕິ. ປຏກຕ຺ຖຕານີຕິ ອຸຠໂຕໂລເມນ ອຸຓ຺ຓາມເຍນ ເສຕກມ຺ພເລນ ອຕ຺ຖຕານິ. ປຏລິກຕ຺ຖຕານີຕິ ຆນປຸປ຺ເຜນ ອຸຓ຺ຓາມຍອຕ຺ຖຣເຓນ ອຕ຺ຖຕານິ. ກທລິມິຄປວຣປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓານີຕິ ກທລິມິຄຈມ຺ມມເຍນ ອຸຕ຺ຕມປຈ຺ຈຕ຺ຖຣເຓນ ອຕ຺ຖຕານິ. ຕໍ ກິຣ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ເສຕວຕ຺ຖສ຺ສ ອຸປຣິ ກທລິມິຄຈມ຺ມໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ສິພ຺ເພຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕິ. ສອຸຕ຺ຕຣຈ຺ຉທານີຕິ ສຫ ອຸຕ຺ຕຣຈ຺ຉເທນ, ອຸປຣິ ພທ຺ເຘນ ຣຕ຺ຕວິຕາເນນ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຠໂຕໂລຫິຕກູປຘານີຕິ ສີສູປຘານຎ຺ຈ ປາທູປຘານຎ຺ຈາຕິ ປລ຺ລງ຺ການໍ ອຸຠໂຕໂລຫິຕກູປຘານານິ. ເວຊຍນ຺ຕຣຖປ຺ປມຸຂານີຕິ ເອຕ຺ຖ ເວຊຍນ຺ໂຕ ນາມ ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຣໂຖ, ຍສ຺ສ ຈກ຺ການໍ ອິນ຺ທນີລມຓິມຍາ ນາຠິ, ສຕ຺ຕຣຕນມຍາ ອຣາ, ປວາຬມຍາ ເນມິ, ຣຊຕມໂຍ ອກ຺ໂຂ, ອິນ຺ທນີລມຓິມຍໍ ອຸປກ຺ຂຣໍ, ຣຊຕມຍໍ ກຸພ຺ພຣໍ. ໂສ ເຕສໍ ຣຖານໍ ປມຸໂຂ ອຄ຺ໂຄ. ທຸກູລສນ຺ທານານີຕິ ທຸກູລສນ຺ຖຣານິ. ກໍສູປຘາຣຓານີຕິ ຣຊຕມຍໂທຫຠາຊນານິ. ວຕ຺ຖໂກຏິສຫສ຺ສານີຕິ ຍຖາຣຸຈິຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຐິຕກາເລ ອຸປນີຕວຕ຺ຖາເນວ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠຕ຺ຕາຠິຫາໂຣຕິ ອຠິຫຣິຕພ຺ພຠຕ຺ຕໍ.

ຍມຫໍ ເຕນ ສມເຍນ ອຊ຺ຌາວສາມີຕິ ຍຕ຺ຖ ວສາມິ, ຕໍ ເອກຎ຺ເຎວ ນຄຣໍ ໂຫຕິ, ອວເສເສສຸ ປຸຕ຺ຕຘີຕາທໂຍ ເຈວ ທາສມນຸສ຺ສາ ຈ ວສິໍສຸ. ປາສາທກູຏາຄາຣາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປລ຺ລງ຺ກາທີສຸ ເອກໍເຍວ ສຍໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ເສສາ ປຸຕ຺ຕາທີນໍ ປຣິໂຠຄາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຕ຺ຖີສຸ ເອກາວ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາຕິ, ເສສາ ປຣິວາຣມຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເວລາມິກາຕິ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ຂຕ຺ຕິຍານິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ຊາຕາ. ປຣິທຫາມີຕິ ເອກໍເຍວ ທຸສ຺ສຍຸຄໍ ນິວາເສມິ, ເສສານິ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕານໍ ອສີຕິສຫສ຺ສາຘິການໍ ໂສຬສນ຺ນໍ ປຸຣິສສຕສຫສ຺ສານໍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຠຸຎ຺ຊາມີຕິ ປຣມປ຺ປມາເຓນ ນາຬິໂກທນມຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ເສສໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕານໍ ຈຕ຺ຕາລີສສຫສ຺ສາຘິການໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ປຸຣິສສຕສຫສ຺ສານໍ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອກຖາລິປາໂກ ຫິ ທສນ຺ນໍ ຊນານໍ ປໂຫຕິ.

ອິຕິ ອິມໍ ມຫາສຸທສ຺ສນກາເລ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕສ຺ສາ ອນິຈ຺ຈຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິຕິ ໂຂ ຠິກ຺ຂູຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວິປຣິຓຕາຕິ ປກຕິຊຫເນນ ນິພ຺ພຸຕປທີໂປ ວິຍ ອປຓ຺ຓຕ຺ຕິກຠາວໍ ຄຕາ. ເອວໍ ອນິຈ຺ຈາ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຂາຣາຕິ ເອວໍ ຫຸຕ຺ວາອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ຈາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຠຄວາ ຍຖາ ນາມ ປຸຣິໂສ ສຕຫຕ຺ຖຸພ຺ເພເຘ ຈມ຺ປກຣຸກ຺ເຂ ນິສ຺ເສຓິໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຈມ຺ປກປຸປ຺ຜໍ ອາທາຍ ນິສ຺ເສຓິໍ ມຸຎ຺ຈນ຺ໂຕ ໂອຕເຣຍ຺ຍ, ເອວເມວໍ ນິສ຺ເສຓິໍ ພນ຺ຘນ຺ໂຕ ວິຍ ອເນກວສ຺ສໂກຏິສຕສຫສ຺ສຸພ຺ເພຘໍ ມຫາສຸທສ຺ສນສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ສມ຺ປຕ຺ຕິມຕ຺ຖເກ ຐິຕໍ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ ອາທາຍ ນິສ຺ເສຓິໍ ມຸຎ຺ຈນ຺ໂຕ ວິຍ ໂອຕິຓ຺ໂຓ. ເອວໍ ອທ຺ຘຸວາຕິ ເອວໍ ອຸທກປຸພ຺ພຸຬາທໂຍ ວິຍ ຘຸວຠາວຣຫິຕາ. ເອວໍ ອນສ຺ສາສິກາຕິ ເອວໍ ສຸປິນເກ ປີຕປານີຍໍ ວິຍ ອນຸລິຕ຺ຕຈນ຺ທນໍ ວິຍ ຈ ອສ຺ສາສວິຣຫິຕາ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ ກຖິຕໍ. ປຎ຺ຈເມ ສພ຺ພໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ຉຏ຺ຐໍ ຕຖາ ພຸຊ຺ຌນກສ຺ສ ອຊ຺ຌາສເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈຕຸຕ຺ຖາທີນິ.

໗. ຄທ຺ທຸລພທ຺ຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໙. ສຕ຺ຕເມ ຍໍ ມຫາສມຸທ຺ໂທຕິ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ປຎ຺ຈເມ ສູຣິເຍ ອຸຏ຺ຐິເຕ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ອຸສ຺ສຸສ຺ສຕິ. ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອວິຊ຺ຊາຍ ນິວຸຕານໍເຍວ ສຕໍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍໍ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ນ ວທາມິ. ສາ ຄທ຺ທຸລພທ຺ໂຘຕິ ຄທ຺ທຸເລນ ພທ຺ຘສຸນໂຂ. ຂີເລຕິ ປຖວິຍໍ ອາໂກຏິເຕ ມຫາຂີເລ. ຖມ຺ເຠຕິ ນິຂຓິຕ຺ວາ ຐປິເຕ ຖມ຺ເຠ. ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸນໂຂ ວິຍ ວຏ຺ຏນິສ຺ສິໂຕ ພາໂລ, ຄທ຺ທຸໂລ ວິຍ ທິຏ຺ຐິ, ຖມ຺ໂຠ ວິຍ ສກ຺ກາໂຍ, ຄທ຺ທຸລຣຊ຺ຊຸຍາ ຖມ຺ເຠ ອຸປນິພທ຺ຘສຸນຂສ຺ສ ຖມ຺ຠານຸປຣິວຕ຺ຕນໍ ວິຍ ທິຏ຺ຐິຕຓ຺ຫາຍ ສກ຺ກາເຍ ພທ຺ຘສ຺ສ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ສກ຺ກາຍານຸປຣິວຕ຺ຕນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ທຸຕິຍຄທ຺ທຸລພທ຺ຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໐. ອຏ຺ຐເມ ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ທິຏ຺ຐິຄທ຺ທຸລນິສ຺ສິຕາຍ ຕຓ຺ຫາຣຊ຺ຊຸຍາ ສກ຺ກາຍຖມ຺ເຠ ອຸປນິພທ຺ໂຘ ວຏ຺ຏນິສ຺ສິໂຕ ພາລປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ສພ຺ພິຣິຍາປເຖສຸ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ນິສ຺ສາເຍວ ປວຕ຺ຕຕິ, ຍສ຺ມາ ວາ ທີຆຣຕ຺ຕມິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສໍກິລິຏ຺ຐໍ ຣາເຄນ ໂທເສນ ໂມເຫນ, ຕສ຺ມາ. ຈິຕ຺ຕສໍກິເລສາຕິ ສຸນ຺ຫາຕາປິ ຫິ ສຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕສໍກິເລເສເນວ ສໍກິລິສ຺ສນ຺ຕິ, ມລຄ຺ຄຫິຕສຣີຣາປິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ໂວທານຕ຺ຕາ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ຣູປມ຺ຫິ ສໍກິລິຏ຺ຐມ຺ຫິ, ສໍກິລິສ຺ສນ຺ຕິ ມາຓວາ;

ຣູເປ ສຸທ຺ເຘ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ອນກ຺ຂາຕໍ ມເຫສິນາ.

‘‘ຈິຕ຺ຕມ຺ຫິ ສໍກິລິຏ຺ຐມ຺ຫິ, ສໍກິລິສ຺ສນ຺ຕິ ມາຓວາ;

ຈິຕ຺ເຕ ສຸທ຺ເຘ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ອິຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ມເຫສິນາ’’ຕິ.

ຈຣຓໍ ນາມ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິຈຣຓຈິຕ຺ຕໍ. ສງ຺ຂາ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປາສຓ຺ຑິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ປຏໂກຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນານປ຺ປກາຣາ ສຸຄຕິທຸຄ຺ຄຕິວເສນ ສມ຺ປຕ຺ຕິວິປຕ຺ຕິໂຍ ເລຂາເປຕ຺ວາ, ‘‘ອິມໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອິທໍ ປຏິລຠຕິ, ອິທໍ ກຕ຺ວາ ອິທ’’ນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ຕາ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ຈິຕ຺ເຕເນວ ຈິຕ຺ຕິຕນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕກາເຣນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ກຕຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ເຕນ ຈິນ຺ຕິຕໍ ນາມ. ຈິຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ຈິຕ຺ຕຕຣນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປາຍປຣິເຍສນຈິຕ຺ຕໍ ຕໂຕປິ ຈິຕ຺ຕຕຣໍ. ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາ ປາຓາ ຈິຕ຺ເຕເນວ ຈິຕ຺ຕິຕາຕິ ກມ຺ມຈິຕ຺ເຕເນວ ຈິຕ຺ຕິຕາ. ຕໍ ປນ ກມ຺ມຈິຕ຺ຕໍ ອິເມ ວຏ຺ຏກຕິຕ຺ຕິຣາທໂຍ ‘‘ເອວໍ ຈິຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຍູຫນ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ກມ຺ມໍ ປນ ໂຍນິໍ ອຸປເນຕິ, ໂຍນິມູລໂກ ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕຠາໂວ. ໂຍນິອຸປຄຕາ ຫິ ສຕ຺ຕາ ຕໍຕໍໂຍນິເກຫິ ສທິສຈິຕ຺ຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຕິ ໂຍນິສິທ຺ໂຘ ຈິຕ຺ຕຠາໂວ, ກມ຺ມສິທ຺ຘາ ໂຍນີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອປິຈ ຈິຕ຺ຕໍ ນາເມຕໍ ສຫຊາຕໍ ສຫຊາຕຘມ຺ມຈິຕ຺ຕຕາຍ ຠູມິຈິຕ຺ຕຕາຍ ວຕ຺ຖຸຈິຕ຺ຕຕາຍ ທ຺ວາຣຈິຕ຺ຕຕາຍ ອາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ຕຕາຍ ກມ຺ມນານຕ຺ຕມູລການໍ ລິງ຺ຄນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານານຕ຺ຕໂວຫາຣນານຕ຺ຕາທີນໍ ອເນກວິຘານໍ ຈິຕ຺ຕານໍ ນິປ຺ຜາທນຕາຍປິ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕຈິຕ຺ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕຕຣເມວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຣຊໂກຕິ ວຕ຺ເຖສຸ ຣງ຺ເຄນ ຣູປສມຸຏ຺ຐາປນໂກ. ໂສ ປນ ອເຉໂກ ອມນາປໍ ຣູປໍ ກໂຣຕິ, ເຉໂກ ມນາປໍ ທສ຺ສນີຍໍ, ເອວເມວ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອກຸສລຈິຕ຺ເຕນ ວາ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕກຸສເລນ ວາ ຈກ຺ຂຸສມ຺ປທາທິວິຣຫິຕໍ ວິຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກຸສເລນ ຈກ຺ຂຸສມ຺ປທາທິສມ຺ປນ຺ນໍ ອຠິຣູປໍ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ວາສິຊຏສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໑. ນວເມ ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ອຓ຺ຑານີຕິ ອິມາ ກຓ຺ຫປກ຺ຂສຸກ຺ກປກ຺ຂວເສນ ທ຺ເວ ອຸປມາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕາສຸ ກຓ຺ຫປກ຺ຂອຸປມາ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອສາຘິກາ, ອິຕຣາ ສາຘິກາຕິ. ສຸກ຺ກປກ຺ຂອຸປມາຍ ເອວໍ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ – ເສຍ຺ຍຖາຕິ ໂອປມ຺ມຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ອປີຕິ ສມ຺ຠາວນຕ຺ເຖ. ອຸຠເຍນາປິ ເສຍ຺ຍຖາ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ອຓ຺ຑານິ ອຏ຺ຐ ວາ ທສ ວາ ທສ ວາ ທ຺ວາທສ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ກິຎ຺ຈາປິ ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໂຕ ອູນາຘິການິປິ ອຓ຺ຑານິ ໂຫນ຺ຕິ, ວຈນສິລິຏ຺ຐຕາຍ ປນ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວຎ຺ຫິ ໂລເກ ສິລິຏ຺ຐວຈນໍ ໂຫຕິ. ຕານສ຺ສູຕິ ຕານິ ອສ຺ສຸ, ຕານິ ຠເວຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ສມ຺ມາ ອຘິສຍິຕານີຕິ ຕາຍ ຈ ຊເນຕ຺ຕິຍາ ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ປກ຺ເຂ ປສາເຣຕ຺ວາ ເຕສໍ ອຸປຣິ ສຍນ຺ຕິຍາ ສມ຺ມາ ອຘິສຍິຕານິ. ສມ຺ມາ ປຣິເສທິຕານີຕິ ກາເລນ ກາລໍ ອຸຕຸໍ ຄຓ຺ຫາເປນ຺ຕິຍາ ສຸຏ຺ຐຸ ສມນ຺ຕໂຕ ເສທິຕານິ ອຸສ຺ມີກຕານິ. ສມ຺ມາ ປຣິຠາວິຕານີຕິ ກາເລນ ກາລໍ ສຸຏ຺ຐຸ ສມນ຺ຕໂຕ ຠາວິຕານິ, ກຸກ຺ກຸຏຄນ຺ຘໍ ຄາຫາປິຕານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິຎ຺ຈາປິ ຕສ຺ສາ ກຸກ຺ກຸຏິຍາຕິ ຕສ຺ສາ ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ອິມິນາ ຕິວິຘກິຣິຍາກຣເຓນ ອປ຺ປມາທໍ ກຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈາປິ ນ ເອວໍ ອິຈ຺ຉາ ອຸປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອຖ ໂຂ ຠພ຺ພາວ ເຕຕິ ອຖ ໂຂ ເຕ ກຸກ຺ກຸຏໂປຕກາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ໂສຕ຺ຖິນາ ອຠິນິພ຺ຠິຊ຺ຊິຕຸໍ ຠພ຺ພາວ. ເຕ ຫິ ຍສ຺ມາ ຕາຍ ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ເອວໍ ຕີຫາກາເຣຫິ ຕານິ ອຓ຺ຑານິ ປຣິປາລິຍມານານິ ນ ປູຕີນິ ໂຫນ຺ຕິ, ໂຍ ເນສໍ ອລ຺ລສິເນໂຫ, ໂສປິ ປຣິຍາທານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ກປາລໍ ຕນຸກໍ ໂຫຕິ, ປາທນຂສິຂາ ຈ ມຸຂຕຸຓ຺ຑກຎ຺ຈ ຂຣໍ ໂຫຕິ, ສຍມ຺ປິ ປຣິຓາມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ກປາລສ຺ສ ຕນຸຕ຺ຕາ ພຫິ ອາໂລໂກ ອນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຈິຣໍ ວຕ ມຍໍ ສງ຺ກຸຏິຕຫຕ຺ຖປາທາ ສມ຺ພາເຘ ສຍິມ຺ຫາ, ອຍຎ຺ຈ ພຫິ ອາໂລໂກ ທິສ຺ສຕິ, ເອຕ຺ຖ ທານິ ໂນ ສຸຂວິຫາໂຣ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນິກ຺ຂມິຕຸກາມາ ຫຸຕ຺ວາ ກປາລໍ ປາເທນ ປຫຣນ຺ຕິ, ຄີວໍ ປສາເຣນ຺ຕິ, ຕໂຕ ຕໍ ກປາລໍ ທ຺ເວຘາ ຠິຊ຺ຊຕິ. ອຖ ເຕ ປກ຺ເຂ ວິຘຸນນ຺ຕາ ຕໍຂຓານຸຣູປໍ ວິຣວນ຺ຕາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິເຍວ, ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຈ ຄາມກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ອຸປໂສຠຍມານາ ວິຈຣນ຺ຕິ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສມ຺ປຏິປາທນໍ. ຕໍ ເອວໍ ອຕ຺ເຖນ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ພໍ – ຕສ຺ສາ ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ອຓ຺ເຑສຸ ຕິວິຘກິຣິຍາກຣຓໍ ວິຍ ຫິ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາວານຸໂຍຄໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕກາໂລ, ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ຕິວິຘກິຣິຍາສມ຺ປາທເນນ ອຓ຺ຑານໍ ອປູຕິຠາໂວ ວິຍ ຠາວນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕິວິຘານຸປສ຺ສນາສມ຺ປາທເນນ ວິປສ຺ສນາຎາຓສ຺ສ ອປຣິຫານິ, ຕສ຺ສາ ຕິວິຘກິຣິຍາກຣເຓນ ອລ຺ລສິເນຫປຣິຍາທານໍ ວິຍ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕິວິຘານຸປສ຺ສນາສມ຺ປາທເນນ ຠວຕ຺ຕຍານຸຄຕນິກນ຺ຕິສິເນຫປຣິຍາທານໍ, ອຓ຺ຑກປາລານໍ ຕນຸຠາໂວ ວິຍ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອວິຊ຺ຊຓ຺ຑໂກສສ຺ສ ຕນຸຠາໂວ, ກຸກ຺ກຸຏໂປຕການໍ ປາທນຂສິຂມຸຂຕຸຓ຺ຑການໍ ຖທ຺ຘຂຣຠາໂວ ວິຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິປສ຺ສນາຎາຓສ຺ສ ຕິກ຺ຂຂຣວິປ຺ປສນ຺ນ ສູຣຠາໂວ, ກຸກ຺ກຸຏໂປຕການໍ ປຣິຓາມກາໂລ ວິຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິປສ຺ສນາຎາຓສ຺ສ ປຣິຓາມກາໂລ ວຑ຺ຒິຕກາໂລ ຄພ຺ຠຄ຺ຄຫຓກາໂລ, ກຸກ຺ກຸຏໂປຕການໍ ປາທນຂສິຂາຍ ວາ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ວາ ອຓ຺ຑໂກສໍ ປທາເລຕ຺ວາ ປກ຺ເຂ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ອຠິນິພ຺ຠິທາກາໂລ ວິຍ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິປສ຺ສນາຎາຓຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕສ຺ສ ຕຊ຺ຊາຕິກໍ ອຸຕຸສປ຺ປາຍໍ ວາ ໂຠຊນສປ຺ປາຍໍ ວາ ປຸຄ຺ຄລສປ຺ປາຍໍ ວາ ຘມ຺ມສ຺ສວນສປ຺ປາຍໍ ວາ ລຠິຕ຺ວາ ເອກາສເນ ນິສິນ຺ນສ຺ເສວ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ຕສ຺ສ ອນຸປຸພ຺ພາຘິຄເຕນ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ອວິຊ຺ຊຓ຺ຑໂກສໍ ປທາເລຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາປກ຺ເຂ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ອຣຫຕ຺ຕປຕ຺ຕກາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍຖາ ປນ ກຸກ຺ກຸຏໂປຕການໍ ປຣິຓຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ມາຕາປິ ອຓ຺ຑໂກສໍ ຠິນ຺ທຕິ, ເອວໍ ຕຖາຣູປສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຎາຓປຣິປາກໍ ຎຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາປິ –

‘‘ອຸຈ຺ຉິນ຺ທ ສິເນຫມຕ຺ຕໂນ, ກຸມຸທໍ ສາຣທິກໍວ ປາຓິນາ;

ສນ຺ຕິມຄ຺ຄເມວ ພ຺ຣູຫຍ, ນິພ຺ພານໍ ສຸຄເຕນ ເທສິຕ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໒໘໕) –

ອາທິນາ ນເຍນ ໂອຠາສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຄາຖາຍ ອວິຊ຺ຊຓ຺ຑໂກສໍ ປຫຣຕິ. ໂສ ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ອວິຊ຺ຊຓ຺ຑໂກສໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍຖາ ເຕ ກຸກ຺ກຸຏໂປຕກາ ຄາມກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ອຸປໂສຠຍມານາ ຕຕ຺ຖ ວິຈຣນ຺ຕິ, ເອວໍ ອຍມ຺ປິ ມຫາຂີຓາສໂວ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ສງ຺ຆາຣາມໍ ອຸປໂສຠຍມາໂນ ວິຈຣຕິ.

ປລຄຓ຺ຑສ຺ສາຕິ ວຑ຺ຒກິສ຺ສ. ໂສ ຫິ ໂອລມ຺ພກສງ຺ຂາຕໍ ປລໍ ຘາເຣຕ຺ວາ ທາຣູນໍ ຄຓ຺ຑໍ ຫຣຕີຕິ ປລຄຓ຺ໂຑຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວາສິຊເຏຕິ ວາສິທຓ຺ຑກສ຺ສ ຄຫຓຏ຺ຐາເນ. ເອຕ຺ຕກໍ ວຕ ເມ ອຊ຺ຊ ອາສວານໍ ຂີຓນ຺ຕິ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ຫິ ປພ຺ພຊ຺ຊາສງ຺ເຂເປນ ອຸທ຺ເທເສນ ປຣິປຸຈ຺ຉາຍ ໂຍນິໂສ ມນສິກາເຣນ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຈ ນິຈ຺ຈກາລໍ ອາສວາ ຂີຍນ຺ຕິ. ເອວໍ ຂີຍມານານໍ ປນ ເຕສໍ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ອຊ຺ຊ ຂີຓໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ຫິຍ຺ໂຍ’’ຕິ ເອວມສ຺ສ ຎາຓໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມາຍ ອຸປມາຍ ວິປສ຺ສນາຍານິສໍໂສ ທີປິໂຕ. ເຫມນ຺ຕິເກນາຕິ ເຫມນ຺ຕສມເຍນ. ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນ຺ຕີຕິ ຖິຣຠາເວນ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ວິຍ ສາສນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ນາວາ ວິຍ ໂຍຄາວຈໂຣ, ນາວາຍ ມຫາສມຸທ຺ເທ ປຣິຍາທານໍ ວິຍ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອູນປຎ຺ຈວສ຺ສກາເລ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ສນ຺ຕິເກ ວິຈຣຓໍ, ນາວາຍ ມຫາສມຸທ຺ໂທທເກນ ຂຊ຺ຊມານານໍ ພນ຺ຘນານໍ ຕນຸຠາໂວ ວິຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປພ຺ພຊ຺ຊາສງ຺ເຂເປນ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທີຫິ ເຈວ ສໍໂຍຊນານໍ ຕນຸຠາໂວ, ນາວາຍ ຖເລ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕກາໂລ ວິຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິສ຺ສຍມຸຈ຺ຈກສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວສນກາໂລ, ທິວາ ວາຕາຕເປນ ສໍສຸສ຺ສນໍ ວິຍ ວິປສ຺ສນາຎາເຓນ ຕຓ຺ຫາສ຺ເນຫສໍສຸສ຺ສນໍ, ຣຕ຺ຕິໍ ຫິໂມທເກນ ເຕມນໍ ວິຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊນ ຈິຕ຺ຕເຕມນໍ, ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ວາຕາຕເປນ ເຈວ ຫິໂມທເກນ ຈ ປຣິສຸກ຺ຂປຣິຕິນ຺ຕານໍ ພນ຺ຘນານໍ ທຸພ຺ພລຠາໂວ ວິຍ ເອກທິວສໍ ອຸຕຸສປ຺ປາຍາທີນິ ລທ຺ຘາ ວິປສ຺ສນາຎາຓປີຕິປາໂມຊ຺ເຊຫິ ສໍໂຍຊນານໍ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ທຸພ຺ພລຠາໂວ, ປາວຸສ຺ສກເມໂຆ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓໍ, ເມຆວຸຏ຺ຐິອຸທເກນ ນາວາຍ ພນ຺ເຘ ປູຕິຠາໂວ ວິຍ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກສ຺ສ ຣູປສຕ຺ຕກາທິວເສນ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ຕສ຺ສ ໂອກ຺ຂາຍມາເນ ປກ຺ຂາຍມາເນ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ເອກທິວສໍ ອຸຕຸສປ຺ປາຍາທີນິ ລທ຺ຘາ ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕຜລາຘິຄໂມ, ປູຕິພນ຺ຘນາວາຍ ກຎ຺ຈິ ກາລໍ ຐານໍ ວິຍ ຂີຓສໍໂຍຊນສ຺ສ ອຣຫໂຕ ມຫາຊນໍ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐານໍ, ປູຕິພນ຺ຘນາວາຍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອປຓ຺ຓຕ຺ຕິກຠາວູປຄໂມ ວິຍ ຂີຓາສວສ຺ສ ອຸປາທິຓ຺ຓກ຺ຂນ຺ຘເຠເທນ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ອປຓ຺ຓຕ຺ຕິກຠາວູປຄໂມຕິ ອິມາຍ ອຸປມາຍ ສໍໂຍຊນານໍ ທຸພ຺ພລຕາ ທີປິຕາ. ນວມໍ.

໑໐. ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໒. ທສເມ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາຕິ ອນິຈ຺ຈໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາ. ປຣິຍາທິຍຕີຕິ ເຂປຍຕິ. ສພ຺ພໍ ອສ຺ມິມານນ຺ຕິ ນວວິຘໍ ອສ຺ມິມານໍ. ມູລສນ຺ຕານການີຕິ ສນ຺ຕາເນຕ຺ວາ ຐິຕມູລານິ. ມຫານງ຺ຄລໍ ວິຍ ຫິ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ, ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ມູລສນ຺ຕານການິ ວິຍ ກິເລສາ, ຍຖາ ກສ຺ສໂກ ກສນ຺ໂຕ ນງ຺ຄເລນ ຕານິ ປທາເລຕິ, ເອວໍ ໂຍຄີ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາຎາເຓນ ກິເລເສ ປທາເລຕີຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ.

ໂອຘຸນາຕີຕິ ເຫຏ຺ຐາ ຘຸນາຕິ. ນິທ຺ຘຸນາຕີຕິ ປປ຺ໂຜເຏຕິ. ນິຈ຺ໂຉເຏຕີຕິ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑຕິ. ອິຘາປິ ປພ຺ພຊານິ ວິຍ ກິເລສາ, ລາຍນໍ ນິຈ຺ໂຉຏນໍ ວິຍ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາຎາຓນ຺ຕິ ອິມິນາ ອຕ຺ເຖນ ອຸປມາ ສໍສນ຺ເທຕພ຺ພາ.

ວຓ຺ຏຈ຺ຉິນ຺ນາຍາຕິ ຕິຓ຺ເຫນ ຂຸຣປ຺ເປນ ວຓ຺ຏຈ຺ຉິນ຺ນາຍ. ຕທນ຺ວຍານິ ຠວນ຺ຕີຕິ ຕໍ ອມ຺ພປິຓ຺ຑິໍ ອນຸຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ສາ ປຕມານາຍ ອມ຺ພານິ ຠູມິຍໍ ປຕນ຺ຕິ. ອິຘາປິ ອມ຺ພປິຓ຺ຑິ ວິຍ ກິເລສາ, ຕິຓ຺ຫຂຸຣປ຺ໂປ ວິຍ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ, ຍຖາ ຂຸຣປ຺ເປນ ຉິນ຺ນາຍ ອມ຺ພປິຓ຺ຑິຍາ ສພ຺ພານິ ອມ຺ພານິ ຠູມິຍໍ ປຕນ຺ຕິ, ເອວໍ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາຎາເຓນ ກິເລສານໍ ມູລຠູຕາຍ ອວິຊ຺ຊາຍ ຉິນ຺ນາຍ ສພ຺ພກິເລສາ ສມຸຄ຺ຆາຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ, ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ.

ກູຏງ຺ຄມາຕິ ກູຏໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ກູຏນິນ຺ນາຕິ ກູຏໍ ປວິສນຠາເວນ ກູເຏ ນິນ຺ນາ. ກູຏສໂມສຣຓາຕິ ກູເຏ ສໂມສຣິຕ຺ວາ ຐິຕາ. ອິຘາປິ ກູຏໍ ວິຍ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ, ໂຄປານສິໂຍ ວິຍ ຈຕຸຠູມກກຸສລຘມ຺ມາ, ຍຖາ ສພ຺ພໂຄປານສີນໍ ກູຏໍ ອຄ຺ຄໍ, ເອວໍ ກຸສລຘມ຺ມານໍ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ ອຄ຺ຄາ. ນນຸ ຈ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ ໂລກິຍາ, ສາ ໂລກິຍກຸສລານໍ ຕາວ ອຄ຺ຄໍ ໂຫຕຸ, ໂລກຸຕ຺ຕຣານໍ ກຖໍ ອຄ຺ຄນ຺ຕິ? ເຕສມ຺ປິ ປຏິລາຠກຣຓຕ຺ເຖນ ອຄ຺ຄນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ສພ຺ພາສຸ ອຸປມາສຸ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຸຣິມາຫິ ປເນຕ຺ຖ ຕີຫິ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາຍ ກິຈ຺ຈໍ, ປຈ຺ຉິມາຫິ ພລນ຺ຕິ. ທສມໍ.

ປຸປ຺ຜວຄ຺ໂຄ ທສໂມ.

ມຊ຺ຌິມປຓ຺ຓາສໂກ ສມຕ຺ໂຕ.

໑໑. ອນ຺ຕວຄ຺ໂຄ

໑. ອນ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໓. ອນ຺ຕວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ອນ຺ຕາຕິ ໂກຏ຺ຐາສາ. ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ຈຕຸສຈ຺ຈວເສນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຕິ ວຈເນນ ພຸຊ຺ຌນການໍ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຐມໍ.

໒-໓. ທຸກ຺ຂສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໐໔-໑໐໕. ທຸຕິຍມ຺ປິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ຈຕຸສຈ຺ຈວເສນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ພຸຊ຺ຌນການໍ ອຊ຺ຌາສເຍນ ກຖິຕໍ. ຕຕິຍມ຺ປິ ຕເຖວ ສກ຺ກາໂຍຕິ ພຸຊ຺ຌນການໍ ອຊ຺ຌາສເຍນ ກຖິຕໍ. ທຸຕິຍຕຕິຍານິ.

໔. ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໖. ຈຕຸຕ຺ເຖ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຕິ ປຣິຊານິຕພ຺ເພ ສມຕິກ຺ກມິຕພ຺ເພ. ປຣິຎ຺ຎນ຺ຕິ ສມຕິກ຺ກມໍ. ປຣິຎ຺ຎາຕາວິນ຺ຕິ ຕາຍ ປຣິຎ຺ຎາຍ ປຣິຊານິຕ຺ວາ ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ຣາຄກ຺ຂໂຍຕິອາທີຫິ ນິພ຺ພານໍ ທສ຺ສິຕໍ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕-໑໐. ສມຓສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໐໗-໑໑໒. ປຎ຺ຈມາທີສຸ ຈຕູສຸ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ກຖິຕານິ. ນວມທສເມສຸ ກິເລສປ຺ປຫານນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈມາທີນິ.

ອນ຺ຕວຄ຺ໂຄ ເອກາທສໂມ.

໑໒. ຘມ຺ມກຖິກວຄ຺ໂຄ

໑-໒. ອວິຊ຺ຊາສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໑໓-໑໑໔. ຘມ຺ມກຖິກວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ໂຫຕີຕິ ຍາວຕາ ອິມາຍ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ອຎ຺ຎາຓຠູຕາຍ ອວິຊ຺ຊາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຕິເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຐມທຸຕິຍານິ.

໓. ຘມ຺ມກຖິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໕. ຕຕິເຍ ປຐເມນ ຘມ຺ມກຖິໂກ, ທຸຕິເຍນ ເສຂຠູມິ, ຕຕິເຍນ ອເສຂຠູມີຕິ ເອວໍ ຘມ຺ມກຖິກໍ ປຸຈ຺ຉິເຕນ ວິເສເສຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຠູມິໂຍ ກຖິຕາ. ຕຕິຍໍ.

໔. ທຸຕິຍຘມ຺ມກຖິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໖. ຈຕຸຕ຺ເຖ ຕິສ຺ສນ຺ນມ຺ປິ ປຸຈ຺ຉານໍ ຕີຓິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ກຖິຕານິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕-໙. ພນ຺ຘນສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໑໗-໑໒໑. ປຎ຺ຈເມ ອຕີຣທສ຺ສີຕິ ຕີຣໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວຏ຺ຏໍ, ຕໍ ນ ປສ຺ສຕິ. ອປາຣທສ຺ສີຕິ ປາຣໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ນິພ຺ພານໍ, ຕໍ ນ ປສ຺ສຕິ. ພທ຺ໂຘຕິ ກິເລສພນ຺ຘເນນ ພທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ຊີຍຕິ ຈ ມີຍຕິ ຈ ອສ຺ມາ ໂລກາ ປຣໍ ໂລກໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ກຖິຕນ຺ຕິ. ຉຏ຺ຐາທີນິ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເນວ. ປຎ຺ຈມາທີນິ.

໑໐. ສີລວນ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໒. ທສເມ ອນິຈ຺ຈໂຕຕິອາທີສຸ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວາກາເຣນ ອນິຈ຺ຈໂຕ, ປຏິປີຬນາກາເຣນ ທຸກ຺ຂໂຕ, ອາພາຘຏ຺ເຐນ ໂຣຄໂຕ, ອນ຺ໂຕໂທສຏ຺ເຐນ ຄຓ຺ຑໂຕ, ເຕສໍ ເຕສໍ ຄຓ຺ຑານໍ ປຈ຺ຈຍຠາເວນ ວາ ຂຓນຏ຺ເຐນ ວາ ສລ຺ລໂຕ ທຸກ຺ຂຏ຺ເຐນ ອຆໂຕ, ວິສຠາຄມຫາຠູຕສມຸຏ຺ຐານອາພາຘປຈ຺ຈຍຏ຺ເຐນ ອາພາຘໂຕ, ອສກຏ຺ເຐນ ປຣໂຕ, ປລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ປໂລກໂຕ, ສຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕຏ຺ເຐນ ສຸຎ຺ຎໂຕ, ອຕ຺ຕາຠາເວນ ອນຕ຺ຕໂຕ. ເອວເມຕ຺ຖ ‘‘ອນິຈ຺ຈໂຕ ປໂລກໂຕ’’ຕິ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ອນິຈ຺ຈມນສິກາໂຣ, ‘‘ສຸຎ຺ຎໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ’’ຕິ ທ຺ວີຫິ ອນຕ຺ຕມນສິກາໂຣ, ເສເສຫິ ທຸກ຺ຂມນສິກາໂຣ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ທສມໍ.

໑໑. ສຸຕວນ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໓. ຕຖາ ເອກາທສເມ. ທສມສ຺ມິຎ຺ຫິ ‘‘ສີລວຕາ’’ຕິ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິຘ ສຸຕວຕາຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານສຸຕໍ ອິທເມວ ນານາກຣຓໍ. ເອກາທສມໍ.

໑໒-໑໓. ກປ຺ປສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໒໔-໑໒໕. ທ຺ວາທສມເຕຣສມານິ ຣາຫຸໂລວາທສທິສາເນວາຕິ. ທ຺ວາທສມເຕຣສມານິ.

ຘມ຺ມກຖິກວຄ຺ໂຄ ທ຺ວາທສໂມ.

໑໓. ອວິຊ຺ຊາວຄ຺ໂຄ

໑-໑໐. ສມຸທຍຘມ຺ມສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໒໖-໑໓໕. ອວິຊ຺ຊາວຄ຺ໂຄ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ໂຖວ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ວຄ຺ເຄ ສພ຺ພສຸຕ຺ເຕສຸ ຈຕຸສຈ຺ຈເມວ ກຖິຕໍ.

ອວິຊ຺ຊາວຄ຺ໂຄ ເຕຣສໂມ.

໑໔. ກຸກ຺ກຸຬວຄ຺ໂຄ

໑-໑໓. ກຸກ຺ກຸຬສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໓໖-໑໔໙. ກຸກ຺ກຸຬວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ກຸກ຺ກຸຬນ຺ຕິ ສນ຺ຕຕ຺ຕໍ ອາທິຕ຺ຕໍ ຉາຣິກຣາສິໍ ວິຍ ມຫາປຣິຬາຫໍ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ ກຖິຕໍ, ເສເສສຸ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓາທີນິ. ສພ຺ພານິ ເຈຕານິ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສເຍນ ກຖິຕານີຕິ.

ກຸກ຺ກຸຬວຄ຺ໂຄ ຈຸທ຺ທສໂມ.

໑໕. ທິຏ຺ຐິວຄ຺ໂຄ

໑-໙. ອຊ຺ຌຕ຺ຕສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໕໐-໑໕໘. ທິຏ຺ຐິວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ກິໍ ອຸປາທາຍາຕິ ກິໍ ປຏິຈ຺ຈ. ທຸຕິເຍ ກິໍ ອຠິນິວິສ຺ສາຕິ ກິໍ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ, ປຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕິຍາທີສຸ ທິຏ຺ຐີຕິອາທີນິ ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສເຍນ ວຸຕ຺ຕານິ. ປຐມາທີນິ.

໑໐. ອານນ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໙. ທສເມ ອຸປສງ຺ກມີຕິ ອຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກຖາເປຕ຺ວາ ຍຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຆເຏຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຫມ຺ປິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກຖາເປຕ຺ວາ ຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ຆເຏນ຺ໂຕ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິ. ສຕ຺ຖາ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ຘຣມານກາເລ ເຖຣສ຺ສ ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຕຍວຊ຺ຌານໍ ກິເລສານໍ ປຫານໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ‘‘ອິມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ກເຖສິ. ຕສ຺ສາປິ ເອກໍ ທ຺ເວ ວາເຣ ມນສິ ກຕ຺ວາວ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານເວລາ ຊາຕາຕິ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ອິຕິສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຫໍສມາໂນ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນີຍຘມ຺ໂມວ ໂສ ກມ຺ມຏ຺ຐານານຸໂຍໂຄ ຊາໂຕຕິ. ທສມໍ.

ທິຏ຺ຐິວຄ຺ໂຄ ປນ຺ນຣສໂມ.

ອຸປຣິປຓ຺ຓາສໂກ ສມຕ຺ໂຕ.

ຂນ຺ຘສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ຣາຘສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ປຐມວຄ຺ໂຄ

໑. ມາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖໐. ຣາຘສໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຐເມ ມາໂຣ ວາ ອສ຺ສາຕິ ມຣຓໍ ວາ ຠເວຍ຺ຍ. ມາເຣຕາ ວາຕິ ມາເຣຕພ຺ໂພ ວາ. ໂຍ ວາ ປນ ມີຍຕີຕິ ໂຍ ວາ ປນ ມຣຕິ. ນິພ຺ພິທຕ຺ຖນ຺ຕິ ນິພ຺ພິທາຎາຓຕ຺ຖໍ. ນິພ຺ພານຕ຺ຖາຕິ ຜລວິມຸຕ຺ຕິ ນາເມສາ ອນຸປາທານິພ຺ພານຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຈ຺ຈຍາສີຕິ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕສິ. ນິພ຺ພາໂນຄຘນ຺ຕິ ນິພ຺ພາເນ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ອິທໍ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນາມ ນິພ຺ພານພ຺ຠນ຺ຕເຣ ວຸສ຺ສຕິ, ນ ນິພ຺ພານໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິພ຺ພານປຣິໂຍສານນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ ອສ຺ສ ປຣິໂຍສານໍ, ນິປ຺ຜຕ຺ຕິ ນິຏ຺ຐາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຐມໍ.

໒-໑໐. ສຕ຺ຕສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໖໑-໑໖໙. ທຸຕິເຍ ສຕ຺ໂຕ ສຕ຺ໂຕຕິ ລຄ຺ຄປຸຈ຺ຉາ. ຕຕ຺ຣ ສຕ຺ໂຕ ຕຕ຺ຣ ວິສຕ຺ໂຕຕິ ຕຕ຺ຣ ລຄ຺ໂຄ ຕຕ຺ຣ ວິລຄ຺ໂຄ. ປໍສ຺ວາຄາຣເກຫີຕິ ປໍສຸຆຣເກຫິ. ເກຬາຍນ຺ຕີຕິ ກີຬນ຺ຕິ. ຘນາຍນ຺ຕີຕິ ຘນໍ ວິຍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ມມາຍນ຺ຕີຕິ ‘‘ມມ ອິທໍ, ມມ ອິທ’’ນ຺ຕິ ມມຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ຜຸສິຕຸມ຺ປິ ນ ເທນ຺ຕິ. ວິກີຬນິຍໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ‘‘ນິຏ຺ຐິຕາ ກີຬາ’’ຕິ ເຕ ຠິນ຺ທມານາ ກີຬາວິຄມໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕຕິເຍ ຠວເນຕ຺ຕີຕິ ຠວຣຊ຺ຊຸ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ປຎ຺ຈມາທີສຸ ຈຕູສຸ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ກຖິຕານິ, ທ຺ວີສຸ ກິເລສປ຺ປຫານນ຺ຕິ. ທຸຕິຍາທີນິ.

ປຐໂມ ວຄ຺ໂຄ.

໒. ທຸຕິຍວຄ຺ໂຄ

໑-໑໒. ມາຣສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໗໐-໑໘໑. ທຸຕິຍວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ມາໂຣ, ມາໂຣຕິ ມຣຓໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ຣູປາທິວິນິມຸຕ຺ຕໍ ມຣຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເຕນສ຺ສ ຠຄວາ ຣູປໍ ໂຂ, ຣາຘ, ມາໂຣຕິອາທິມາຫ. ທຸຕິເຍ ມາຣຘມ຺ໂມຕິ ມຣຓຘມ຺ໂມ. ເອເຕນຸປາເຍນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

ທຸຕິໂຍ ວຄ຺ໂຄ.

໓-໔. ອາຍາຈນວຄ຺ຄາທິ

໑-໑໑. ມາຣາທິສຸຕ຺ຕເອກາທສກວຓ຺ຓນາ

໑໘໒-໒໐໕. ຕໂຕ ປຣໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ. ອຍຎ຺ຫິ ຣາຘຕ຺ເຖໂຣ ປຏິຠານິຍຕ຺ເຖໂຣ ນາມ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ອິມໍ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ສຸຂຸມໍ ກາຣຓໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ເຕນສ຺ສ ຠຄວາ ນານານເຍຫິ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ຣາຘສໍຍຸຕ຺ເຕ ອາທິໂຕ ທ຺ເວ ວຄ຺ຄາ ປຸຈ຺ຉາວເສນ ເທສິຕາ, ຕຕິໂຍ ອາຍາຈເນນ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອຸປນິສິນ຺ນກກຖາວເສນ. ສກລມ຺ປິ ປເນຕໍ ຣາຘສໍຍຸຕ຺ຕໍ ເຖຣສ຺ສ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນີຍຘມ຺ມວເສເນວ ຄຫິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຣາຘສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ທິຏ຺ຐິສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ໂສຕາປຕ຺ຕິວຄ຺ໂຄ

໑. ວາຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໖. ທິຏ຺ຐິສໍຍຸຕ຺ເຕ ນ ວາຕາ ວາຍນ຺ຕີຕິອາທີສຸ ເອວໍ ກິຣ ເຕສໍ ທິຏ຺ຐິ – ‘‘ເຍປິ ເອເຕ ຣຸກ຺ຂສາຂາທີນິ ຠຎ຺ຊນ຺ຕາ ວາຕາ ວາຍນ຺ຕິ, ນ ເອເຕ ວາຕາ, ວາຕເລໂສ ນາເມໂສ, ວາໂຕ ປນ ເອສິກຕ຺ຖມ຺ໂຠ ວິຍ ປພ຺ພຕກູຏໍ ວິຍ ຈ ຐິໂຕ. ຕຖາ ຍາປິ ເອຕາ ຕິຓກຏ຺ຐາທີນິ ວຫນ຺ຕິໂຍ ນທິໂຍ ສນ຺ທນ຺ຕິ, ນ ເອຕ຺ຖ ອຸທກໍ ສນ຺ທກິ, ອຸທກເລໂສ ນາເມສ, ອຸທກໍ ປນ ເອສິກຕ຺ຖມ຺ໂຠ ວິຍ ປພ຺ພຕກູຏໍ ວິຍ ຈ ຐິຕໍ. ຍາປິມາ ຄພ຺ຠິນິໂຍ ວິຊາຍນ຺ຕີຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ກິຎ຺ຈາປິ ຕາ ມິລາຕຸທຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ຄພ຺ໂຠ ປນ ນ ນິກ຺ຂມຕິ, ຄພ຺ຠເລໂສ ນາເມໂສ, ຄພ຺ໂຠ ປນ ເອສິກຕ຺ຖມ຺ໂຠ ວິຍ ປພ຺ພຕກູຏໍ ວິຍ ຈ ຐິໂຕ. ເຍປິ ເອເຕ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ອຸເທນ຺ຕິ ວາ ອເປນ຺ຕິ ວາ, ເນວ ເຕ ອຸເທນ຺ຕິ ນ ອເປນ຺ຕິ, ຈນ຺ທິມສູຣິຍເລໂສ ນາເມສ, ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ປນ ເອສິກຕ຺ຖມ຺ໂຠ ວິຍ ປພ຺ພຕກູຏໍ ວິຍ ຈ ຐິຕາ’’ຕິ.

໒-໔. ເອຕໍມມສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒໐໗-໒໐໙. ທິຏ຺ຐນ຺ຕິອາທີສຸ ທິຏ຺ຐໍ ຣູປາຍຕນໍ. ສຸຕໍ ສທ຺ທາຍຕນໍ. ມຸຕໍ ຄນ຺ຘາຍຕນໍ ຣສາຍຕນໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ. ຕຎ຺ຫິ ປຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໂຕ ມຸຕນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ອວເສສານິ ສຕ຺ຕາຍຕນານິ ວິຎ຺ຎາຕໍ ນາມ. ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ວາ ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ວາ ປຕ຺ຕໍ. ປຣິເຍສິຕນ຺ຕິ ປຕ຺ຕໍ ວາ ອປຕ຺ຕໍ ວາ ປຣິເຍສິຕໍ. ອນຸວິຈຣິຕໍ ມນສາຕິ ຈິຕ຺ເຕນ ອນຸສຎ຺ຈຣິຕໍ. ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ໂນປຕ຺ຕມ຺ປິ, ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕມ຺ປິ, ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ໂນປຕ຺ຕມ຺ປິ. ຕຕ຺ຖ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕໍ ນາມ, ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ໂນປຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສິຕໍ ນາມ. ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ໂນປຕ຺ຕຎ຺ຈ ມນສານຸວິຈຣິຕໍ ນາມ. ອຖ ວາ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕມ຺ປິ ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕມ຺ປິ ປຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ປຕ຺ຕໍ ນາມ, ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ໂນປຕ຺ຕເມວ ປຣິເຍສິຕໍ ນາມ, ອປຣິເຍສິຕ຺ວາ ໂນປຕ຺ຕໍ ມນສານຸວິຈຣິຕໍ ນາມ. ສພ຺ພໍ ວາ ເອຕໍ ມນສາ ອນຸວິຈຣິຕເມວ.

໕. ນຕ຺ຖິທິນ຺ນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໐. ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນນ຺ຕິອາທີສຸ ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນນ຺ຕິ ທິນ຺ນສ຺ສ ຜລາຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວທນ຺ຕິ. ຍິຏ຺ຐໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ມຫາຍາໂຄ. ຫຸຕນ຺ຕິ ປເຫຓກສກ຺ກາໂຣ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕມ຺ປິ ອຸຠຍໍ ຜລາຠາວເມວ ສນ຺ຘາຍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕິ. ສຸກຕທຸກ຺ກຏານນ຺ຕິ ສຸກຕທຸກ຺ກຕານໍ, ກຸສລາກຸສລານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຜລໍ ວິປາໂກຕິ ຍໍ ຜລນ຺ຕິ ວາ ວິປາໂກຕິ ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ວທນ຺ຕິ. ນຕ຺ຖິ ອຍໍ ໂລໂກຕິ ປຣໂລເກ ຐິຕສ຺ສ ອຍໍ ໂລໂກ ນຕ຺ຖິ. ນຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກຕິ ອິຘ ໂລເກ ຐິຕສ຺ສປິ ປໂຣ ໂລໂກ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ເພ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ນຕ຺ຖິ ມາຕາ ນຕ຺ຖິ ປິຕາຕິ ເຕສຸ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິມິຈ຺ຉາປຏິປຕ຺ຕີນໍ ຜລາຠາວວເສນ ວທນ຺ຕິ. ນຕ຺ຖິ ສຕ຺ຕາ ໂອປປາຕິກາຕິ ຈວິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກສຕ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ວທນ຺ຕິ. ນຕ຺ຖິ ໂລເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ໂລເກ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ວທນ຺ຕິ.

ຈາຕຸມຫາຠູຕິໂກຕິ ຈຕຸມຫາຠູຕມໂຍ. ປຖວີ ປຖວີກາຍນ຺ຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີຘາຕຸ ພາຫິຣໍ ປຖວີຘາຕຸໍ. ອນຸເປຕີຕິ ອນຸຍາຕິ. ອນຸປຄຈ຺ຉຕີຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ, ອນຸຄຈ຺ຉຕີຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຠເຍນາປິ ອຸເປຕິ ອຸປຄຈ຺ຉຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ອາປາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍານີຕິ ມນຈ຺ຉຏ຺ຐານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ສງ຺ກມນ຺ຕີຕິ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທນ຺ຕິ. ອາສນ຺ທິປຎ຺ຈມາຕິ ນິປນ຺ນມຎ຺ເຈນ ປຎ຺ຈມາ, ມຎ຺ໂຈ ເຈວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຎ຺ຈປາເທ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຣິສາ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍາວ ອາຬາຫນາຕິ ຍາວ ສຸສານາ. ປທານີຕິ ‘‘ອຍໍ ເອວໍ ສີລວາ ອໂຫສິ, ເອວໍ ທຸສ຺ສີໂລ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປວຕ຺ຕານິ ຄຸຓາຄຸຓປທານິ. ສຣີຣເມວ ວາ ເອຕ຺ຖ ປທານີຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ກາໂປຕການີຕິ ກໂປຕກວຓ຺ຓານິ, ປາຣາວຕປກ຺ຂວຓ຺ຓານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠສ຺ສນ຺ຕາຕິ ຠສ຺ມນ຺ຕາ. ອຍເມວ ວາ ປາຬິ. ອາຫຸຕິໂຍຕິ ຍໍ ປເຫຓກສກ຺ກາຣາທິເຠທໍ ທິນ຺ນທານໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຉາຣິກາວສານເມວ ໂຫຕິ, ນ ຕໂຕ ປຣໍ ຜລທາຍກໍ ຫຸຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຕ຺ຕຸປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຕ຺ຕູຫິ ພາລມນຸສ຺ເສຫິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ພາເລຫິ ອພຸທ຺ຘີຫິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕມິທໍ ທານໍ, ນ ປຓ຺ຑິເຕຫິ. ພາລາ ເທນ຺ຕິ, ປຓ຺ຑິຕາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ຕິ.

໖. ກໂຣໂຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໑. ກໂຣໂຕຕິ ສຫຕ຺ຖາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ. ກາຣຍໂຕຕິ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ກາເຣນ຺ຕສ຺ສ. ຉິນ຺ທໂຕຕິ ປເຣສໍ ຫຕ຺ຖາທີນິ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ. ເຉທາປຍໂຕຕິ ປເຣຫິ ເຉທາເປນ຺ຕສ຺ສ. ປຈໂຕຕິ ທຓ຺ເຑນ ປີເຬນ຺ຕສ຺ສ. ປຈາປຍໂຕຕິ ປເຣຫິ ທຓ຺ຑາທິນາ ປີຬາເປນ຺ຕສ຺ສ. ໂສຈໂຕ ໂສຈາປຍໂຕຕິ ປຣສ຺ສ ຠຓ຺ຑຫຣຓາທີຫິ ໂສກໍ ສຍໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສາປິ ປເຣຫິ ກາເຣນ຺ຕສ຺ສາປິ. ກິລມໂຕ ກິລມາປຍໂຕຕິ ອາຫາຣຸປຈ຺ເຉທພນ຺ຘນາຄາຣປເວສນາທີຫິ ສຍໍ ກິລເມນ຺ຕສ຺ສປິ ປເຣຫິ ກິລມາເປນ຺ຕສ຺ສປິ. ຜນ຺ທໂຕ ຜນ຺ທາປຍໂຕຕິ ປຣໍ ຜນ຺ທນ຺ຕໍ ຜນ຺ທນກາເລ ສຍມ຺ປິ ຜນ຺ທໂຕ ປເຣມ຺ປິ ຜນ຺ທາປຍໂຕ. ປາຓມຕິປາຕຍໂຕຕິ ປາຓໍ ຫນນ຺ຕສ຺ສປິ ຫນາເປນ຺ຕສ຺ສປິ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ກຣຓກາຣາປນວເສເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສນ຺ຘິນ຺ຕິ ຆຣສນ຺ຘິໍ. ນິລ຺ໂລປນ຺ຕິ ມຫາວິໂລປໍ. ເອກາຄາຣິກນ຺ຕິ ເອກເມວ ຆຣໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ວິລຸມ຺ປນໍ. ປຣິປນ຺ເຖ ຕິຏ຺ຐໂຕຕິ ອາຄຕາຄຕານໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທນຕ຺ຖໍ ມຄ຺ເຄ ຕິຏ຺ຐໂຕ. ກໂຣໂຕ ນ ກຣີຍຕິ ປາປນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປາປໍ ກໂຣມີຕິ ສຎ຺ຎາຍ ກໂຣໂຕປິ ປາປໍ ນ ກຣີຍຕິ, ນຕ຺ຖິ ປາປໍ. ສຕ຺ຕາ ປນ ກໂຣມາຕິ ເອວໍສຎ຺ຎິໂນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທີເປນ຺ຕິ. ຂຸຣປຣິຍນ຺ເຕນາຕິ ຂຸຣເນມິນາ, ຂຸຣຘາຣສທິສປຣິຍນ຺ເຕນ ວາ. ເອກມໍສຂລນ຺ຕິ ເອກມໍສຣາສິໍ. ປຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ຕໂຕນິທານນ຺ຕິ ເອກມໍສຂລກຣຓນິທານໍ.

ທກ຺ຂິຓນ຺ຕິ ທກ຺ຂິຓຕີເຣ ມນຸສ຺ສາ ກກ຺ຂຬາ ທາຣຸຓາ, ເຕ ສນ຺ຘາຍ ຫນນ຺ໂຕຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣຕີເຣ ສທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕິ ປສນ຺ນາ ພຸທ຺ຘມາມກາ ຘມ຺ມມາມກາ ສງ຺ຆມາມກາ, ເຕ ສນ຺ຘາຍ ທທນ຺ໂຕຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຊນ຺ໂຕຕິ ມຫາຍາຄໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ທເມນາຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍທເມນ ອຸໂປສຖກມ຺ເມນ. ສໍຍເມນາຕິ ສີລສໍຍເມນ. ສຈ຺ຈວຊ຺ເຊນາຕິ ສຈ຺ຈວຈເນນ. ອາຄໂມຕິ ອາຄມນໍ, ປວຕ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພຖາປິ ປາປປຸຎ຺ຎານໍ ກິຣິຍເມວ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕິ.

໗. ເຫຕຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໒. ນຕ຺ຖິ ເຫຕຸ ນຕ຺ຖິ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ເຫຕຸເວວຈນເມວ. ອຸຠເຍນາປິ ວິຊ຺ຊມານເມວ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນໍ ສໍກິເລສປຈ຺ຈຍໍ, ກາຍສຸຈຣິຕາທີນຎ຺ຈ ວິສຸທ຺ຘິປຈ຺ຈຍໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕິ. ນຕ຺ຖິ ພລນ຺ຕິ ຍມ຺ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ພເລ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ເທວຕ຺ຕມ຺ປິ ມາຣຕ຺ຕມ຺ປິ ພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕມ຺ປິ ສາວກໂພຘິມ຺ປິ ປຈ຺ເຈກໂພຘິມ຺ປິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕມ຺ປິ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ຕໍ ພລໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕິ. ນຕ຺ຖິ ວີຣິຍນ຺ຕິອາທີນິ ສພ຺ພານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນາເນວ. ‘‘ອິທໍ ໂນ ວີຣິເຍນ, ອິທໍ ປຸຣິສຖາເມນ, ອິທໍ ປຸຣິສປຣກ຺ກເມນ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ, ເອວໍ ປວຕ຺ຕວຈນປຏິກ຺ເຂປກຣຓວເສນ ປເນຕານິ ວິສຸໍ ອາທິຍນ຺ຕິ.

ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາຕິ ໂອຏ຺ຐໂຄຓຄທ຺ຣຠາທໂຍ ອນວເສເສ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ສພ຺ເພ ປາຓາຕິ ເອກິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ປາໂຓ, ທ຺ວິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ປາໂຓຕິອາທິວເສນ ວທນ຺ຕິ. ສພ຺ເພ ຠູຕາຕິ ອຓ຺ຑໂກສວຕ຺ຖິໂກເສສຸ ຠູເຕ ສນ຺ຘາຍ ວທນ຺ຕິ. ສພ຺ເພ ຊີວາຕິ ສາລິຍວໂຄຘຸມາທໂຍ ສນ຺ຘາຍ ວທນ຺ຕິ. ເຕສຸ ຫິ ເຕ ວິຣຸຫນຠາເວນ ຊີວສຎ຺ຎິໂນ. ອວສາ ອພລາ ອວີຣິຍາຕິ ເຕສໍ ອຕ຺ຕໂນ ວໂສ ວາ ພລໍ ວາ ວີຣິຍໍ ວາ ນຕ຺ຖິ. ນິຍຕິສງ຺ຄຕິຠາວປຣິຓຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ນິຍຕີຕິ ນິຍຕຕາ. ສງ຺ຄຕີຕິ ຉນ຺ນໍ ອຠິຊາຕີນໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄມນໍ. ຠາໂວຕິ ສຠາໂວເຍວ. ເອວໍ ນິຍຕິຍາ ຈ ສງ຺ຄຕິຍາ ຈ ຠາເວນ ຈ ປຣິຓຕາ ນານປ຺ປກາຣຕໍ ປຕ຺ຕາ. ເຍນ ຫິ ຍຖາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ໂສ ຕເຖວ ຠວຕິ. ເຍນ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ໂສ ນ ຠວຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ຉສ຺ເວວາຠິຊາຕີສູຕິ ຉສຸ ເອວ ອຠິຊາຕີສຸ ຐຕ຺ວາ ສຸຂຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎາ ສຸຂທຸກ຺ຂຠູມິ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສນ຺ຕິ.

໘-໑໐. ມຫາທິຏ຺ຐິສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒໑໓-໒໑໕. ອກຏາຕິ ອກຕາ. ອກຏວິຘາຕິ ອກຕວິຘານາ, ‘‘ເອວໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ເກນຈິ ກາຣິຕາປິ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນິມ຺ມິຕາຕິ ອິທ຺ຘິຍາປິ ນ ນິມ຺ມິຕາ. ອນິມ຺ມາຕາຕິ ອນິມ຺ມາປິຕາ. ‘‘ອນິມ຺ມິຕພ຺ພາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ນ ນິມ຺ມິຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຎ຺ຌາຕິ ວຎ຺ຌປສຸວຎ຺ຌຕາລາທໂຍ ວິຍ ອຜລາ ກສ຺ສຈິ ອຊນກາ. ປພ຺ພຕກູຏໍ ວິຍ ຐິຕາຕິ ກູຏຏ຺ຐາ. ເອສິກຏ຺ຐາຍິໂນ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕາຕິ ເອສິກຏ຺ຐາຍິຏ຺ຐິຕາ, ຍຖາ ສຸນິຂາໂຕ ເອສິກຕ຺ຖມ຺ໂຠ ນິຈ຺ຈໂລ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວໍ ຐິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ອິຎ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເອສິກຕ຺ຖມ຺ໂຠ ວິຍ ຐິຕຕ຺ຕາ ນ ຈລນ຺ຕິ. ນ ວິປຣິຓມນ຺ຕີຕິ ປກຕິໍ ນ ວິຊຫນ຺ຕິ. ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາພາເຘນ຺ຕີຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນ ອຸປຫນນ຺ຕິ. ນາລນ຺ຕິ ນ ສມຕ຺ຖາ. ປຖວີກາໂຍຕິອາທີສຸ ປຖວີເຍວ ປຖວີກາໂຍ, ປຖວີສມູໂຫ ວາ. ສຕ຺ຕນ຺ນໍຕ຺ເວວ ກາຍານນ຺ຕິ ຍຖາ ມຸຄ຺ຄຣາສິອາທີສຸ ປຫຏໍ ສຕ຺ຖໍ ມຸຄ຺ຄຣາສິອາທີນໍ ອນ຺ຕເຣເນວ ປວິສຕິ, ເອວໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ກາຍານໍ ອນ຺ຕເຣນ ຉິທ຺ເທນ ວິວເຣນ ສຕ຺ຖໍ ປວິສຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຫໍ ອິມໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປມີ’’ຕິ ເກວລໍ ສຎ຺ຎາມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ຕິ.

ໂຍນິປມຸຂສຕສຫສ຺ສານີຕິ ປມຸຂໂຍນີນໍ ອຸຕ຺ຕມໂຍນີນໍ ຈຸທ຺ທສສຕສຫສ຺ສານິ ອຎ຺ຎານິ ຈ ສຏ຺ຐິສຕານິ ອຎ຺ຎານິ ຈ ຉສຕານິ ປຎ຺ຈ ຈ ກມ຺ມຸໂນ ສຕານີຕິ ປຎ຺ຈກມ຺ມສຕານິ ຈາຕິ ເກວລໍ ຕກ຺ກມຕ຺ຕເກນ ນິຣຕ຺ຖກທິຏ຺ຐິໍ ທີເປນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈ ຈ ກມ຺ມານິ ຕີຓິ ຈ ກມ຺ມານີຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເກຈິ ປນາຫຸ ‘‘ປຎ຺ຈ ກມ຺ມານີຕິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕີຓີຕິ ກາຍກມ຺ມາທິວເສນາ’’ຕິ. ກມ຺ເມ ຈ ອຑ຺ຒກມ຺ເມ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນສ຺ສ ກາຍກມ຺ມວຈີກມ຺ມານິ ກມ຺ມນ຺ຕິ ລທ຺ຘິ, ມໂນກມ຺ມໍ ອຸປຑ຺ຒກມ຺ມນ຺ຕິ. ທ຺ວຏ຺ຐິປຏິປທາຕິ ທ຺ວາສຏ຺ຐິປຏິປທາຕິ ວທນ຺ຕິ. ທ຺ວຏ຺ຐນ຺ຕຣກປ຺ປາຕິ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ຈຕຸສຏ຺ຐິ ອນ຺ຕຣກປ຺ປາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ອຍໍ ປນ ອຎ຺ເຎ ທ຺ເວ ອຊານນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ຉຬາຠິຊາຕິໂຍຕິ ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິ ນີລາຠິຊາຕິ ໂລຫິຕາຠິຊາຕິ ຫລິທ຺ທາຠິຊາຕິ ສຸກ຺ກາຠິຊາຕິ ປຣມສຸກ຺ກາຠິຊາຕີຕິ ອິມາ ຉ ອຠິຊາຕິໂຍ ວທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂອຣພ຺ຠິກາ ສູກຣິກາ ສາກຸຓິກາ ມາຄວິກາ ລຸທ຺ທາ ມຈ຺ຉຆາຕກາ ໂຈຣາ ໂຈຣຆາຕກາ ພນ຺ຘນາຄາຣິກາ, ເຍ ວາ ປນຎ຺ເຎປິ ເກຈິ ກຸຣູຣກມ຺ມນ຺ຕາ, ອຍໍ ກຓ຺ຫາຠິຊາຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ນີລາຠິຊາຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕ ກິຣ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ກຓ຺ຏເກ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕິ, ‘‘ຠິກ຺ຂູ ຈ ກຓ຺ຏກວຸຕ຺ຕິກາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໕໗) ອຍໍ ຫິສ຺ສ ປາຬິ ເອວ. ອຖ ວາ ກຓ຺ຏກວຸຕ຺ຕິກາ ເອວ ນາມ ເອເກ ປພ຺ພຊິຕາຕິ ວທນ຺ຕິ. ໂລຫິຕາຠິຊາຕິ ນາມ ນິຄຓ຺ຐາ ເອກສາຏກາຕິ ວທນ຺ຕິ. ອິເມ ກິຣ ປຸຣິເມຫິ ທ຺ວີຫິ ປຓ຺ຑຣຕຣາ. ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ອເຈລກສາວກາ ຫລິທ຺ທາຠິຊາຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈຍທາຍເກ ນິຄຓ຺ເຐຫິປິ ເຊຏ຺ຐກຕເຣ ກໂຣນ຺ຕິ. ອາຊີວກາ ອາຊີວິນິໂຍ ອຍໍ ສຸກ຺ກາຠິຊາຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕ ກິຣ ປຸຣິເມຫິ ຈຕູຫິ ປຓ຺ຑຣຕຣາ. ນນ຺ໂທ ວຈ຺ໂຉ, ກິໂສ ສໍກິຈ຺ໂຈ, ມກ຺ຂລິ ໂຄສາໂລ ປຣມສຸກ຺ກາຠິຊາຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕ ກິຣ ສພ຺ເພຫິ ປຓ຺ຑຣຕຣາ.

ອຏ຺ຐ ປຸຣິສຠູມິໂຍຕິ ມນ຺ທຠູມິ ຂິຑ຺ຑາຠູມິ ວີມໍສກຠູມິ ອຸຊຸຄຕຠູມິ ເສຂຠູມິ ສມຓຠູມິ ຊານນຠູມິ ປນ຺ນຠູມີຕິ ອິມາ ອຏ຺ຐ ປຸຣິສຠູມິໂຍຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຕ຺ຕ ທິວເສ ສມ຺ພາຘຏ຺ຐານໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕາ ມນ຺ທາ ໂຫນ຺ຕິ ໂມມູຫາ, ອຍໍ ມນ຺ທຠູມີຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ທຸຄ຺ຄຕິໂຕ ອາຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ອຠິຓ຺ຫໍ ໂຣທນ຺ຕິ ເຈວ ວິຣວນ຺ຕິ ຈ, ສຸຄຕິໂຕ ອາຄຕາ ຕໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ຫສນ຺ຕິ, ອຍໍ ຂິຑ຺ຑາຠູມິ ນາມ. ມາຕາປິຕູນໍ ຫຕ຺ຖໍ ວາ ປາທໍ ວາ ມຎ຺ຈໍ ວາ ປີຐໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປທນິກ຺ຂິປນໍ ວີມໍສກຠູມິ ນາມ. ປທສາ ຄນ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ຖກາໂລ ອຸຊຸຄຕຠູມິ ນາມ. ສິປ຺ປານິ ສິກ຺ຂນກາໂລ ເສຂຠູມິ ນາມ. ຆຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ປພ຺ພຊນກາໂລ ສມຓຠູມິ ນາມ. ອາຈຣິຍໍ ເສວິຕ຺ວາ ຊານນກາໂລ ຊານນຠູມິ ນາມ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ຈ ປນ຺ນໂກ ຊິໂນ ນ ກິຎ຺ຈິ ອາຫາ’’ຕິ ເອວໍ ອລາຠິໍ ສມຓໍ ປນ຺ນຠູມີຕິ ວທນ຺ຕິ.

ເອກູນປຎ຺ຎາສ ອາຊີວກສເຕຕິ ເອກູນປຎ຺ຎາສ ອາຊີວວຸຕ຺ຕິສຕານິ. ປຣິພ຺ພາຊກສເຕຕິ ປຣິພ຺ພາຊກປພ຺ພຊ຺ຊາສຕານິ. ນາຄວາສສເຕຕິ ນາຄມຓ຺ຑລສຕານິ. ວີເສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສເຕຕິ ວີສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສຕານິ. ຕິໍເສ ນິຣຍສເຕຕິ ຕິໍສ ນິຣຍສຕານິ. ຣໂຊຘາຕຸໂຍຕິ ຣຊໂອກິຣຓຏ຺ຐານານິ. ຫຕ຺ຖປິຏ຺ຐິປາທປິຏ຺ຐາທີນິ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ສຕ຺ຕ ສຎ຺ຎີຄພ຺ຠາຕິ ໂອຏ຺ຐໂຄຓຄທ຺ຣຠອຊປສຸມິຄມຫິໍເສ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ສຕ຺ຕ ອສຎ຺ຎີຄພ຺ຠາຕິ ສາລິຍວໂຄຘຸມມຸຄ຺ຄກງ຺ຄຸວຣກກຸທ຺ຣູສເກ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ນິຄຓ຺ຐິຄພ຺ຠາຕິ ຄຓ຺ຐິມ຺ຫິ ຊາຕຄພ຺ຠາ, ອຸຈ຺ຉຸເວຬຸນຬາທໂຍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ສຕ຺ຕ ເທວາຕິ ພຫູ ເທວາ, ໂສ ປນ ສຕ຺ຕາຕິ ວທຕິ. ມນຸສ຺ສາປິ ອນນ຺ຕາ, ໂສ ສຕ຺ຕາຕິ ວທຕິ. ສຕ຺ຕ ເປສາຈາຕິ ປິສາຈາ ມຫນ຺ຕມຫນ຺ຕາ, ສຕ຺ຕາຕິ ວທຕິ. ສຣາຕິ ມຫາສຣາ. ກຓ຺ຓມຸຓ຺ຑ-ຣຖກາຣ-ອໂນຕຕ຺ຕ-ສີຫປ຺ປປາຕ-ຉທ຺ທນ຺ຕ-ມຸຈລິນ຺ທ-ກຸຓາລທເຫ ຄເຫຕ຺ວາ ວທຕິ.

ປວຸຏາຕິ ຄຓ຺ຐິກາ. ປປາຕາຕິ ມຫາປປາຕາ. ປປາຕສຕານີຕິ ຂຸທ຺ທກປປາຕສຕານິ. ສຸປິນາຕິ ມຫາສຸປິນາ. ສຸປິນສຕານີຕິ ຂຸທ຺ທກສຸປິນສຕານິ. ມຫາກປ຺ປິໂນຕິ ມຫາກປ຺ປານໍ. ເອຕ຺ຖ ເອກມ຺ຫາ ມຫາສຣາ ວສ຺ສສເຕ ວສ຺ສສເຕ ກຸສຄ຺ເຄນ ເອກໍ ອຸທກພິນ຺ທຸໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຕມ຺ຫິ ສເຣ ນິຣຸທເກ ກເຕ ເອໂກ ມຫາກປ຺ໂປຕິ ວທຕິ. ເອວຣູປານໍ ມຫາກປ຺ປານໍ ຈຕຸຣາສີຕິສຕສຫສ຺ສານິ ເຂເປຕ຺ວາ ພາເລ ຈ ປຓ຺ຑິເຕ ຈ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອຍມສ຺ສ ລທ຺ຘິ. ປຓ຺ຑິໂຕປິ ກິຣ ອນ຺ຕຣາວິສຸຊ຺ຌິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ພາໂລປິ ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ.

ສີເລນ ວາຕິ ອເຈລກສີເລນ ວາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ເຍນ ເກນຈິ. ວເຕນາຕິ ຕາທິເສເນວ ວເຕນ. ຕເປນາຕິ ຕໂປກມ຺ເມນ. ອປຣິປກ຺ກໍ ປຣິປາເຈຕິ ນາມ ໂຍ ‘‘ອຫໍ ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ ອນ຺ຕຣາ ວິສຸຊ຺ຌຕິ. ປຣິປກ຺ກໍ ຜຸສ຺ສ ຜຸສ຺ສ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ນາມ ໂຍ ‘‘ອຫໍ ພາໂລ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕປຣິມາຓກາລໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຍາຕິ. ເຫວໍ ນຕ຺ຖີຕິ ເອວໍ ນຕ຺ຖິ. ຕຎ຺ຫິ ອຸຠຍມ຺ປິ ນ ສກ຺ກາ ກາຕຸນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ໂທຓມິເຕຕິ ໂທເຓນ ມິຕໍ ວິຍ. ສຸຂທຸກ຺ເຂຕິ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ. ປຣິຍນ຺ຕກເຕຕິ ວຸຕ຺ຕປຣິມາເຓນ ກາເລນ ກຕປຣິຍນ຺ໂຕ. ນຕ຺ຖິ ຫາຍນວຑ຺ຒເນຕິ ນຕ຺ຖິ ຫາຍນວຑ຺ຒນານິ, ນ ສໍສາໂຣ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ຫາຍຕິ, ນ ພາລສ຺ສ ວຑ຺ຒຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸກ຺ກໍສາວກໍເສຕິ ອຸກ຺ກໍສາວກໍສາ. ຫາຍນວຑ຺ຒນານເມເວຕໍ ເວວຈນໍ. ອິທານິ ຕມຕ຺ຖໍ ອຸປມາຍ ສາເຘນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕຄຸເຬຕິ ເວເຐຕ຺ວາ ກຕສຸຕ຺ຕຄຸເຬ. ນິພ຺ເພຐິຍມານເມວ ປເລຕີຕິ ປພ຺ພເຕ ວາ ຣຸກ຺ຂຄ຺ເຄ ວາ ຐຕ຺ວາ ຂິຕ຺ຕໍ ສຸຕ຺ຕປ຺ປມາເຓນ ນິພ຺ເພຐິຍມານເມວ ຄຈ຺ຉຕິ, ສຸຕ຺ເຕ ຂີເຓ ຕຕ຺ເຖວ ຕິຏ຺ຐຕິ, ນ ຄຈ຺ຉຕິ ເອວເມວ ພາລາ ຈ ປຓ຺ຑິຕາ ຈ ກາລວເສນ ນິພ຺ເພຐິຍມານາ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປເລນ຺ຕິ, ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ກາເລນ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໑໑-໑໘. ອນ຺ຕວາສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒໑໖-໒໒໓. ອນ຺ຕວາ ໂລໂກຕິ ເອກໂຕ ວຑ຺ຒິຕນິມິຕ຺ຕໍ ໂລໂກຕິ ຄາເຫນ ວາ ຕກ຺ເກນ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນທິຏ຺ຐິ. ອນນ຺ຕວາຕິ ສພ຺ພໂຕ ວຑ຺ຒິຕໍ ອປ຺ປມາຓນິມິຕ຺ຕໍ ໂລໂກຕິ ຄາເຫນ ວາ ຕກ຺ເກນ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນທິຏ຺ຐິ. ຕໍ ຊີວໍ ຕໍ ສຣີຣນ຺ຕິ ຊີວຎ຺ຈ ສຣີຣຎ຺ຈ ເອກເມວາຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນທິຏ຺ຐິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ. ອິມານິ ຕາວ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄວເສນ ອຏ຺ຐາຣສ ເວຍ຺ຍາກຣຓານິ ເອກໍ ຄມນໍ.

໒. ທຸຕິຍຄມນາທິວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໒໒໔-໓໐໑. ທຸຕິຍໍ ຄມນໍ ທຸກ຺ຂວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣາປິ ອຏ຺ຐາຣເສວ ເວຍ຺ຍາກຣຓານິ, ຕໂຕ ປຣານິ ‘‘ຣູປີ ອຕ຺ຕາ ໂຫຕີ’’ຕິອາທີນິ ອຏ຺ຐ ເວຍ຺ຍາກຣຓານິ, ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕໍ ທຸຕິຍເປຍ຺ຍາໂລຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

ຕຕ຺ຖ ຣູປີຕິ ອາຣມ຺ມຓເມວ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ຄຫິຕທິຏ຺ຐິ. ອຣູປີຕິ ຌານໍ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ຄຫິຕທິຏ຺ຐິ. ຣູປີ ຈ ອຣູປີ ຈາຕິ ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ຌານຎ຺ຈ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ຄຫິຕທິຏ຺ຐິ. ເນວ ຣູປີ ນາຣູປີຕິ ຕກ຺ກມຕ຺ເຕນ ຄຫິຕທິຏ຺ຐິ. ເອກນ຺ຕສຸຂີຕິ ລາຠີຕກ຺ກີຊາຕິສ຺ສຣານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນທິຏ຺ຐິ. ຌານລາຠິໂນປິ ຫິ ອຕີເຕ ເອກນ຺ຕສຸຂໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ມນສິກໂຣໂຕ ເອວໍ ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕກ຺ກິໂນປິ ‘‘ຍຖາ ເອຕຣຫິ ອຫໍ ເອກນ຺ຕສຸຂີ, ເອວໍ ສມ຺ປຣາເຍປິ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຊາຕິສ຺ສຣສ຺ສປິ ສຕ຺ຕຏ຺ຐຠເວ ສຸຂິຕຠາວໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂີຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕິຍເປຍ຺ຍາໂລ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂວເສນ ເຕຫິເຍວ ຉພ຺ພີສຕິຍາ ສຸຕ຺ເຕຫິ ວຸຕ຺ໂຕ, ຈຕຸຕ຺ຖເປຍ຺ຍາໂລ ຕິປຣິວຏ຺ຏວເສນາຕິ.

ທິຏ຺ຐິສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ໂອກ຺ກນ຺ຕສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑-໑໐. ຈກ຺ຂຸສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໓໐໒-໓໑໑. ໂອກ຺ກນ຺ຕສໍຍຸຕ຺ເຕ ອຘິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ສທ຺ຘາຘິໂມກ຺ຂໍ ປຏິລຠຕິ. ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມນ຺ຕິ ປວິຏ຺ໂຐ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ. ອຠພ຺ໂພ ຈ ຕາວ ກາລໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ອິມິນາ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ມຄ຺ເຄ ຜລສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາຍຕໍ ທີເປຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ມິຎ຺ຫິ ມຄ຺ເຄ ຜລສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍກຣຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ອຍຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ອສ຺ສ, ກປ຺ປສ຺ສ ຈ ອຸຑ຺ຑຍ຺ຫນເວລາ ອສ຺ສ, ເນວ ຕາວ ກປ຺ໂປ ອຸຑ຺ຑຍ຺ເຫຍ຺ຍ, ຍາວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຸຄ຺ຄໂລ ຐິຕກປ຺ປີ’’ຕິ (ປຸ. ປ. ໑໗). ມຕ຺ຕໂສ ນິຊ຺ຌານໍ ຂມນ຺ຕີຕິ ປມາຓໂຕ ໂອໂລກນໍ ຂມນ຺ຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ໂອກ຺ກນ຺ຕສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ອຸປ຺ປາທສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໑໒-໓໒໑. ອຸປ຺ປາທສໍຍຸຕ຺ເຕ ສພ຺ພໍ ປາກຏເມວ.

ອຸປ຺ປາທສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ກິເລສສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໒໒-໓໓໑. ກິເລສສໍຍຸຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສໂສ ອຸປກ຺ກິເລໂສຕິ ກຕຣຈິຕ຺ຕສ຺ສ? ຈຕຸຠູມກຈິຕ຺ຕສ຺ສ. ເຕຠູມກຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຕາວ ໂຫຕຸ, ໂລກຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ກຖໍ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ໂຫຕີຕິ? ອຸປ຺ປຕ຺ຕິນິວາຣຓໂຕ. ໂສ ຫິ ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ອປ຺ປທາເນນ ອຸປກ຺ກິເລໂສຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເນກ຺ຂມ຺ມນິນ຺ນນ຺ຕິ ນວໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມນິນ຺ນໍ. ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມຖວິປສ຺ສນາຈິຕ຺ຕໍ. ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຣຓີເຍສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາເຓນ ອຠິຊານິຕ຺ວາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ເພສຸ ຉຬຠິຎ຺ຎາຘມ຺ເມສຸ, ເອກໍ ຘມ຺ມໍ ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ເນກ຺ຂມ຺ມນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ກິເລສສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ສາຣິປຸຕ຺ຕສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑-໙. ວິເວກຊສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໓໓໒-໓໔໐. ສາຣິປຸຕ຺ຕສໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຐເມ ນ ເອວໍ ໂຫຕີຕິ ອຫງ຺ກາຣມມງ຺ກາຣານໍ ປຫີນຕ຺ຕາ ເອວໍ ນ ໂຫຕິ. ທຸຕິຍາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຐມາທີນິ.

໑໐. ສຸຈິມຸຂີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໔໑. ທສເມ ສຸຈິມຸຂີຕິ ເອວໍນາມິກາ. ອຸປສງ຺ກມີຕິ ເຖຣໍ ອຠິຣູປໍ ທສ຺ສນີຍໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ສມນ຺ຕປາສາທິກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ປຣິຫາສໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປສງ຺ກມິ. ອຖ ເຖເຣນ ຕສ຺ມິໍ ວຈເນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ‘‘ອິທານິສ຺ສ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ເຕນ ຫິ, ສມຓ, ອຸພ຺ຠມຸໂຂ ຠຸຎ຺ຊສີຕິ ອາຫ. ທິສາມຸໂຂຕິ ຈຕຸທ຺ທິສາມຸໂຂ, ຈຕສ຺ໂສ ທິສາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິທິສາມຸໂຂຕິ ຈຕສ຺ໂສ ວິທິສາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ.

ວຕ຺ຖຸວິຊ຺ຊາຕິຣຈ຺ຉານວິຊ຺ຊາຍາຕິ ວຕ຺ຖຸວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຕາຍ ຕິຣຈ຺ຉານວິຊ຺ຊາຍ. ວຕ຺ຖຸວິຊ຺ຊາ ນາມ ລາພຸວຕ຺ຖຸ-ກຸມ຺ຠຓ຺ຑວຕ຺ຖຸ-ມູລກວຕ຺ຖຸ-ອາທີນໍ ວຕ຺ຖູນໍ ຜລສມ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓກາລຊານນຸປາໂຍ. ມິຈ຺ຉາຊີເວນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ຕີຕິ ເຕເນວ ວຕ຺ຖຸວິຊ຺ຊາຕິຣຈ຺ຉານວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາເຕນ ມິຈ຺ຉາຊີເວນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວຕ຺ຖູນໍ ສມ຺ປາທເນນ ປສນ຺ເນຫິ ມນຸສ຺ເສຫິ ທິນ຺ເນ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ຊີວນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອໂຘມຸຂາຕິ ວຕ຺ຖຸໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊມານວເສນ ອໂຘມຸຂາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ອປິ ເຈຕ຺ຖ ນກ຺ຂຕ຺ຕວິຊ຺ຊາຕິ ‘‘ອຊ຺ຊ ອິມໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ອິມິນາ ນກ຺ຂຕ຺ເຕນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ອິມິນາ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຊານນວິຊ຺ຊາ. ທູເຕຍ຺ຍນ຺ຕິ ທູຕກມ຺ມໍ, ເຕສໍ ເຕສໍ ສາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄມນໍ. ປຫິຓຄມນນ຺ຕິ ເອກຄາມສ຺ມິໍເຍວ ເອກກຸລສ຺ສ ສາສເນນ ອຎ຺ຎກຸລໍ ອຸປສງ຺ກມນໍ. ອງ຺ຄວິຊ຺ຊາຕິ ອິຕ຺ຖິລກ຺ຂຓປຸຣິສລກ຺ຂຓວເສນ ອງ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຕາຍ ອງ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອິທໍ ນາມ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ເອວໍ ຊານນວິຊ຺ຊາ. ວິທິສາມຸຂາຕິ ອງ຺ຄວິຊ຺ຊາ ຫິ ຕໍ ຕໍ ສຣີຣໂກຏ຺ຐາສໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິທິສາຍ ປວຕ຺ຕາ ນາມ, ຕສ຺ມາ ຕາຍ ວິຊ຺ຊາຍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ວິທິສາມຸຂາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ. ເອວມາໂຣເຈສີຕິ ‘‘ຘມ຺ມິກໍ ສມຓາ’’ຕິອາທີນິ ວທມານາ ສາສນສ຺ສ ນິຍ຺ຍານິກໍ ຄຸຓໍ ກເຖສິ. ຕຎ຺ຈ ປຣິພ຺ພາຊິກາຍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ກຸລສຕານິ ສາສເນ ໂອຕຣິໍສູຕິ.

ສາຣິປຸຕ຺ຕສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ນາຄສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ສຸທ຺ຘິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໔໒. ນາຄສໍຍຸຕ຺ເຕ ອຓ຺ຑຊາຕິ ອຓ຺ເຑ ຊາຕາ. ຊລາພຸຊາຕິ ວຕ຺ຖິໂກເສ ຊາຕາ. ສໍເສທຊາຕິ ສໍເສເທ ຊາຕາ. ໂອປປາຕິກາຕິ ອຸປປຕິຕ຺ວາ ວິຍ ຊາຕາ. ອິທຎ຺ຈ ປນ ສຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຫິ ‘‘ກຕິ ນຸ ໂຂ ນາຄໂຍນິໂຍ’’ຕິ ກຖາ ອຸທປາທິ. ອຖ ຠຄວາ ປຸຄ຺ຄລານໍ ນາຄໂຍນີຫິ ອຸທ຺ຘຣຓຕ຺ຖໍ ນາຄໂຍນິໂຍ ອາວິກໂຣນ຺ໂຕ ອິມໍ ສຸຕ຺ຕມາຫ.

໒-໕໐. ປຓີຕຕຣສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໓໔໓-໓໙໑. ທຸຕິຍາທີສຸ ໂວສ຺ສຏ຺ຐກາຍາຕິ ອຫິຕຸຓ຺ຑິກປຣິພຸທ຺ຘໍ ອຄເຓຕ຺ວາ ວິສ຺ສຏ຺ຐກາຍາ. ທ຺ວຍກາຣິໂນຕິ ທຸວິຘກາຣິໂນ, ກຸສລາກຸສລກາຣິໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຈຊ຺ຊ ມຍນ຺ຕິ ສເຈ ອຊ຺ຊ ມຍໍ. ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ສຫຠາວໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຣສ຺ສ ອກຸສລໍ ອຸປປຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ກຸສລໍ ອຸປປນ຺ນານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ. ອນ຺ນນ຺ຕິ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ. ປານນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປານກໍ. ວຕ຺ຖນ຺ຕິ ນິວາສນປາຣຸປນໍ. ຍານນ຺ຕິ ຉຕ຺ຕຸປາຫນໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຄມນປຈ຺ຈຍໍ. ມາລນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສຸມນມາລາທິປຸປ຺ຜໍ. ຄນ຺ຘນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຈນ຺ທນາທິຄນ຺ຘໍ. ວິເລປນນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຉວິຣາຄກຣຓໍ. ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍນ຺ຕິ ມຎ຺ຈປີຐາທິເສຍ຺ຍໍ ເອກຠູມິກາທິອາວສຖໍ ວຏ຺ຏິເຕລາທິປທີປູປກຣຓຎ຺ຈ ເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕສຎ຺ຫິ ທີຆາຍຸກຕາຍ ຈ ວຓ຺ຓວນ຺ຕຕາຍ ຈ ສຸຂພຫຸລຕາຍ ຈ ປຕ຺ຖນໍ ກຕ຺ວາ ອິມໍ ທສວິຘໍ ທານວຕ຺ຖຸໍ ທຕ຺ວາ ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕຸໍ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ນາຄສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ສຸປຓ຺ຓສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໙໒-໔໓໗. ສຸປຓ຺ຓສໍຍຸຕ຺ເຕ ປຕ຺ຕານໍ ວຓ຺ຓວນ຺ຕຕາຍ ຄຣຸຬາ ສຸປຓ຺ຓາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອິຘາປິ ປຐມສຸຕ຺ຕໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຫຣນ຺ຕີຕິ ອຸທ຺ຘຣນ຺ຕິ. ອຸທ຺ຘຣມານາ ຈ ປນ ເຕ ອຕ຺ຕນາ ຫີເນ ວາ ສເມ ວາ ອຸທ຺ຘຣິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ນ ອຕ຺ຕນາ ປຓີຕຕເຣ. ສຕ຺ຕວິຘາ ຫິ ອນຸທ຺ຘຣຓີຍນາຄາ ນາມ ປຓີຕຕຣາ ກມ຺ພລສ຺ສຕຣາ ຘຕຣຏ຺ຐາ ສຕ຺ຕສີທນ຺ຕຣວາສິໂນ ປຖວິຏ຺ຐກາ ປພ຺ພຕຏ຺ຐກາ ວິມານຏ຺ຐກາຕິ. ຕຕ຺ຣ ອຓ຺ຑຊາທີນໍ ຊລາພຸຊາທໂຍ ປຓີຕຕຣາ, ເຕ ເຕຫິ ອນຸທ຺ຘຣຓີຍາ. ກມ຺ພລສ຺ສຕຣາ ປນ ນາຄເສນາປຕິໂນ, ເຕ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ທິສ຺ວາ ໂຍ ໂກຈິ ສຸປຓ຺ໂຓ ອຸທ຺ຘຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ຘຕຣຏ຺ຐາ ປນ ນາຄຣາຊາໂນ, ເຕປິ ໂກຈິ ອຸທ຺ຘຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເຍ ປນ ສຕ຺ຕສີທນ຺ຕເຣ ມຫາສມຸທ຺ເທ ວສນ຺ຕິ, ເຕ ຍສ຺ມາ ກຕ຺ຖຈິ ວິກມ຺ປນໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ໂກຈິ ອຸທ຺ຘຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ປຖວິຏ຺ຐກາທີນໍ ນິລີຍໂນກາໂສ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ເຕປິ ອຸທ຺ຘຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເຍ ປນ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອູມິປິຏ຺ເຐ ວສນ຺ຕິ, ເຕ ໂຍ ໂກຈິ ສໂມ ວາ ປຓີຕຕໂຣ ວາ ສຸປຓ຺ໂຓ ອຸທ຺ຘຣິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ເສສໍ ນາຄສໍຍຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

ສຸປຓ຺ຓສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ຄນ຺ຘພ຺ພກາຍສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໓໘-໕໔໙. ຄນ຺ຘພ຺ພກາຍສໍຍຸຕ຺ເຕ ມູລຄນ຺ເຘ ອຘິວຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູເລ ຄນ຺ໂຘ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ໂສ ຫິ ສກໂລປິ ຣຸກ຺ໂຂ ເຕສໍ ອຸປກປ຺ປຕິ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຄນ຺ຘຄນ຺ເຘຕິ ມູລາທິຄນ຺ຘານໍ ຄນ຺ເຘ. ຍສ຺ສ ຫິ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ມູລາທີນໍ ຄນ຺ໂຘ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ອິຘ ຄນ຺ໂຘ ນາມ. ຕສ຺ສ ຄນ຺ຘສ຺ສ ຄນ຺ເຘ, ຕສ຺ມິໍ ອຘິວຕ຺ຖາ. ອິຘ ມູລາທີນິ ສພ຺ພານິ ເຕສໍເຍວ ອຸປກປ຺ປນ຺ຕິ. ໂສ ທາຕາ ໂຫຕິ ມູລຄນ຺ຘານນ຺ຕິ ໂສ ກາຬານຸສາຣິກາທີນໍ ມູລຄນ຺ຘານໍ ທາຕາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພປເທສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວຎ຺ຫິ ສຣິກ຺ຂທານມ຺ປິ ທຕ຺ວາ ປຕ຺ຖນໍ ຐເປນ຺ຕິ, ອສຣິກ຺ຂທານມ຺ປິ. ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ໂສ ອນ຺ນໍ ເທຕີຕິອາທິ ທສວິຘໍ ທານວຕ຺ຖຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ຄນ຺ຘພ຺ພກາຍສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ວລາຫກສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໕໐-໖໐໖. ວລາຫກສໍຍຸຕ຺ເຕ ວລາຫກກາຍິກາຕິ ວລາຫກນາມເກ ເທວກາເຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອາກາສຈາຣິກເທວາ. ສີຕວລາຫກາຕິ ສີຕກຣຓວລາຫກາ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຈໂຕປຓິຘິມນ຺ວາຍາຕິ ຈິຕ຺ຕຏ຺ຐປນໍ ອາຄມ຺ມ. ສີຕໍ ໂຫຕີຕິ ຍໍ ວສ຺ສາເນ ວາ ເຫມນ຺ເຕ ວາ ສີຕໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານເມວ. ຍໍ ປນ ສີເຕປິ ອຕິສີຕໍ, ຄິມ຺ເຫ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສີຕໍ, ຕໍ ເທວຕານຸຠາເວນ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ສີຕໍ ນາມ. ອຸຓ຺ຫໍ ໂຫຕີຕິ ຍໍ ຄິມ຺ຫາເນ ອຸຓ຺ຫໍ, ຕໍ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານິກໍ ປາກຕິກເມວ. ຍໍ ປນ ອຸຓ຺ເຫປິ ອຕິອຸຓ຺ຫໍ, ສີຕກາເລ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຸຓ຺ຫໍ, ຕໍ ເທວຕານຸຠາເວນ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ອຸຓ຺ຫໍ ນາມ. ອພ຺ຠໍ ໂຫຕີຕິ ອພ຺ຠມຓ຺ຑໂປ ໂຫຕິ. ອິຘາປິ ຍໍ ວສ຺ສາເນ ຈ ສິສິເຣ ຈ ອພ຺ຠໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານິກໍ ປາກຕິກເມວ. ຍໍ ປນ ອພ຺ເຠເຍວ ອຕິອພ຺ຠໍ, ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫມ຺ປິ ຈນ຺ທສູຣິເຍ ຉາເທຕ຺ວາ ເອກນ຺ຘກາຣໍ ກໂຣຕິ, ຍຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕເວສາຂມາເສສຸ ອພ຺ຠໍ, ຕໍ ເທວຕານຸຠາເວນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອພ຺ຠໍ ນາມ. ວາໂຕ ໂຫຕີຕິ ໂຍ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ອຸຕຸມ຺ຫິ ອຸຕ຺ຕຣທກ຺ຂິຓາທິປກຕິວາໂຕ ໂຫຕິ, ອຍໍ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐາໂນວ. ໂຍປິ ປນ ຣຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘາທິປທາລໂນ ອຕິວາໂຕ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ອຍຎ຺ເຈວ, ໂຍ ຈ ອຎ຺ໂຎປິ ອກາລວາໂຕ, ອຍໍ ເທວຕານຸຠາວນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ນາມ. ເທໂວ ວສ຺ສຕີຕິ ຍໍ ວສ຺ສິເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ວສ຺ສໍ, ຕໍ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານເມວ. ຍໍ ປນ ວສ຺ເສເຍວ ອຕິວສ຺ສໍ, ຍຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕເວສາຂມາເສສຸ ວສ຺ສໍ, ຕໍ ເທວຕານຸຠາວນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ນາມ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ເອໂກ ກິຣ ວສ຺ສວລາຫກເທວປຸຕ຺ໂຕ ຕລກູຏກວາສິ ຂີຓາສວຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ເຖໂຣ ‘‘ໂກສິ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ວສ຺ສວລາຫກເທວປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ກິຣ ຈິຕ຺ເຕນ ເທໂວ ວສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ປສ຺ສິຕຸກາມາ ມຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕມິສ຺ສຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເມຆສີສໍ ວາ ຄຊ຺ຊິຕໍ ວາ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ກຖໍ ເຕມິສ຺ສາມາ’’ຕິ? ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍຈິຕ຺ເຕນ ເທໂວ ວສ຺ສຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ປຓ຺ຓສາລໍ ປວິສຖາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ເທວປຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ໂສ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ ປາວິສິ. ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ປວິສນ຺ເຕເຍວ ເອກໍ ຄີຕໍ ຄາຍິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໍ ອຸກ຺ຂິປິ. ສມນ຺ຕາ ຕິໂຍຊນຏ຺ຐານໍ ເອກເມຆໍ ອໂຫສິ. ເຖໂຣ ອທ຺ຘຕິນ຺ໂຕ ປຓ຺ຓສາລໍ ປວິຏ຺ໂຐຕິ. ອປິຈ ເທໂວ ນາເມສ ອຏ຺ຐຫິ ກາຣເຓຫິ ວສ຺ສຕິ ນາຄານຸຠາເວນ ສຸປຓ຺ຓານຸຠາເວນ ເທວຕານຸຠາເວນ ສຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐາເນນ ມາຣາວຏ຺ຏເນນ ອິທ຺ຘິພເລນ ວິນາສເມເຆນາຕິ.

ວລາຫກສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ຕສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໐໗-໖໖໑. ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ຕສໍຍຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎາຓາຕິ ອຎ຺ຎາເຓນ. ເອວໍ ສພ຺ພປເທສຸ ກຣຓວເສເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສພ຺ພານິ ເຈຕານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນາເນວາຕິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ປນ ສໍຍຸຕ຺ເຕ ເອກາທສ ສຸຕ຺ຕານິ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສ ເວຍ຺ຍາກຣຓານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ຕສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓. ຌານສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ສມາຘິມູລກສມາປຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໖໒. ຌານສໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຐເມ ສມາຘິກຸສໂລຕິ ປຐມໍ ຌານໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ທຸຕິຍໍ ຕິວງ຺ຄິກນ຺ຕິ ເອວໍ ອງ຺ຄວວຕ຺ຖານກຸສໂລ. ນ ສມາຘິສ຺ມິໍ ສມາປຕ຺ຕິກຸສໂລຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ຫາເສຕ຺ວາ ກລ຺ລໍ ກຕ຺ວາ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອິມິນາ ນເຍນ ເສສປທານິປິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

໒-໕໕. ສມາຘິມູລກຐິຕິສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໖໖໓-໗໑໖. ທຸຕິຍາທີສຸ ນ ສມາຘິສ຺ມິໍ ຐິຕິກຸສໂລຕິ ຌານໍ ຐເປຕຸໍ ອກຸສໂລ, ສຕ຺ຕຏ຺ຐອຈ຺ຉຣາມຕ຺ຕໍ ຌານໍ ຐເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ນ ສມາຘິສ຺ມິໍ ວຸຏ຺ຐານກຸສໂລຕິ ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕຸໍ ອກຸສໂລ, ຍຖາປຣິຈ຺ເຉເທນ ວຸຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ນ ສມາຘິສ຺ມິໍ ກລ຺ລິຕກຸສໂລຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ຫາເສຕ຺ວາ ກລ຺ລໍ ກາຕຸໍ ອກຸສໂລ. ນ ສມາຘິສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມຓກຸສໂລຕິ ກສິຓາຣມ຺ມເຓສຸ ອກຸສໂລ. ນ ສມາຘິສ຺ມິໍ ໂຄຈຣກຸສໂລຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໂຄຈເຣ ເຈວ ຠິກ຺ຂາຈາຣໂຄຈເຣ ຈ ອກຸສໂລ. ນ ສມາຘິສ຺ມິໍ ອຠິນີຫາຣກຸສໂລຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຠິນີຫຣິຕຸໍ ອກຸສໂລ. ນ ສມາຘິສ຺ມິໍ ສກ຺ກຈ຺ຈກາຣີຕິ ຌານໍ ອປ຺ເປຕຸໍ ສກ຺ກຈ຺ຈກາຣີ ນ ໂຫຕິ. ນ ສມາຘິສ຺ມິໍ ສາຕຈ຺ຈກາຣີຕິ ຌານປ຺ປນາຍ ສຕຕກາຣີ ນ ໂຫຕິ, ກທາຈິເທວ ກໂຣຕິ. ນ ສມາຘິສ຺ມິໍ ສປ຺ປາຍກາຣີຕິ ສມາຘິສ຺ສ ສປ຺ປາເຍ ອຸປກາຣກຘມ຺ເມ ປູເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ຕໂຕ ປຣໍ ສມາປຕ຺ຕິອາທີຫິ ປເທຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຈຕຸກ຺ກາ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕສໍ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສກລໍ ປເນຕ຺ຖ ຌານສໍຍຸຕ຺ຕໍ ໂລກິຍຊ຺ຌານວເສເນວ ກຖິຕນ຺ຕິ.

ຌານສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອິຕິ ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ຂນ຺ຘວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ ທຸຕິໂຍ ຠາໂຄ.