📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາເຍ

ຂນ຺ຘວຄ຺ຄຏີກາ

໑. ຂນ຺ຘສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ນກຸລປິຕຸວຄ຺ໂຄ

໑. ນກຸລປິຕຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑. ຠຄ຺ຄາ ນາມ ຊານປທິໂນ ຣາຊກຸມາຣາ. ເຕສໍ ນິວາໂສ ເອໂກປິ ຊນປໂທ ຣຸຬ຺ຫີວເສນ ‘‘ຠຄ຺ຄາ’’ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອວໍນາມເກ ຊນປເທ’’ຕິ, ເອວໍ ພຫຸວຈນວເສນ ລທ຺ຘນາເມ’’ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑຕິ ໂຍ ປນ ວນສຓ຺ໂຑ ປຸພ຺ເພ ມິຄານໍ ອຠຍຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ໂນ, ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ. ຍສ຺ມາ ໂສ ຄຫປຕິ ຕສ຺ມິໍ ນຄເຣ ‘‘ນກຸລປິຕາ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນກຸລປິຕາ’’ຕິ ນກຸລສ຺ສ ນາມ ທາຣກສ຺ສ ປິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠຣິຍາປິສ຺ສ ‘‘ນກຸລມາຕາ’’ຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ.

ຊຣາຊິຓ຺ໂຓຕິ ຊຣາວເສນ ຊິຓ຺ໂຓ, ນ ພ຺ຍາຘິອາທີນໍ ວເສນ ຊິຓ຺ໂຓ. ວໂຍວຸຑ຺ໂຒຕິ ຊິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ເອວ ວໂຍວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວຸຑ຺ໂຒ, ນ ສີລາທິວຸຑ຺ຒິຍາ. ຊາຕິຍາ ມຫນ຺ຕຕາຍ ຈິຣຣຕ຺ຕຕາຍ ຊາຕິມຫລ຺ລໂກ. ຕິຍທ຺ຘຄໂຕຕິ ປຐໂມ ມຊ຺ຌິໂມ ປຈ຺ຉິໂມຕິ ຕໂຍ ອທ຺ເຘ ຄໂຕ. ຕຕ຺ຖ ປຐມໍ ທຸຕິຍຎ຺ຈ ອຕິກ຺ກນ຺ຕຕ຺ຕາ ປຈ຺ຉິມໍ ອຸປຄຕຕ຺ຕາ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ອາຕຸຣກາໂຍຕິ ທຸກ຺ຂເວທນາປວິສຕາຍ ອນສ຺ສາທກາໂຍ. ເຄລຎ຺ຎໍ ປນ ທຸກ຺ຂຄຕິກນ຺ຕິ ‘‘ຄິລານກາໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ຫິ ສຈ຺ຈວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ໑໙໐ ອາທໂຍ) ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈນິທ຺ເທເສ ທຸກ຺ຂຄ຺ຄຫເຓເນວ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ພ຺ຍາຘິ ນ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ນິຈ຺ຈປຄ຺ຆຣຓຏ຺ເຐນາຕິ ສພ຺ພທາ ອສຸຈິປຄ຺ຆຣຓຠາເວນ. ໂສ ປນສ຺ສ ອາຕຸຣຠາເວນາຕິ ອາຫ – ‘‘ອາຕຸຣໍເຍວ ນາມາ’’ຕິ. ວິເສເສນາຕິ ອຘິກຠາເວນ. ອາຕຸຣຕີຕິ ອາຕຸໂຣ. ສງ຺ຄາມປ຺ປຕ຺ໂຕ ສນ຺ຕຕ຺ຕກາໂຍ. ຊຣາຍ ອາຕຸຣຕາ ຊຣາຕຸຣຕາ. ກຸສລປກ຺ຂວຑ຺ຒເນນ ມໂນ ຠາເວນ຺ຕີຕິ ມໂນຠາວນີຍາ. ມນສາ ວາ ຠາວນີຍາ ສມ຺ຠາວນີຍາຕິ ມໂນຠາວນີຍາ. ອນຸສາສຕູຕິ ອນຸ ອນຸ ສາສຕູຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ – ‘‘ປຸນປ຺ປຸນໍ ສາສຕູ’’ຕິ. ອປຣາປຣໍ ປວຕ຺ຕິຕໍ ຫິຕວຈນໍ. ອໂນຕິຓ຺ເຓ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ໂຍ ເອວໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ອຍໍ ຄຸໂຓ ໂທໂສຕິ ວຈນໍ. ຕນ຺ຕິວເສນາຕິ ຕນ຺ຕິສນ຺ນິສ຺ສເຍນ ອຍໍ ອນຸສາສນີ ນາມ. ປເວຓີຕິ ຕນ຺ຕິຍາ ເອວ ເວວຈນໍ.

ອຓ຺ຑໍ ວິຍ ຠູໂຕຕິ ອຘິໂກປມາ ກາຍສ຺ສ ອຓ຺ຑໂກສໂຕ ອພລທຸພ຺ພລຠາວໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ອຓ຺ຑໍ ຫີ’’ຕິອາທິ. ພາໂລເຍວ ຕາທິສຕ຺ຕຠາວສມງ຺ຄີ ມຸຫຸຕ຺ຕມ຺ປິ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ປຏິຊານນ຺ໂຕ.

ວິປ຺ປສນ຺ນານີຕິ ປກຕິມາກາຣໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວິເສເສນ ປສນ຺ນານິ. ເຕນາຫ – ‘‘ສຸອຸ ປສນ຺ນານີ’’ຕິ. ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐິຕຣູປສມ຺ປທາຫິ ຕາຫິ ຕສ຺ສ ມຸຂວຓ຺ຓສ຺ສ ປາຣິສຸທ຺ຘີຕິ ອາຫ – ‘‘ປຣິສຸທ຺ໂຘຕິ ນິທ຺ໂທໂສ’’ຕິ. ເຕເນວາຫ ‘‘ນິຣຸປກ຺ກິເລສຕາຍາ’’ຕິອາທິ. ເອເຕເນວສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍວິປ຺ປສນ຺ນຕາກາຣຓມ຺ປິ ສໍວຓ຺ຓິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອສ ມຸຂວຓ຺ໂຓ. ນຍຄ຺ຄາຫປຎ຺ຎາ ກິເຣສາຕິ ອິທໍ ອນາວຊ຺ຊນວເສເນວ ວຸຕ຺ຕຠາວໍ ສນ຺ຘາຍາຫ.

ຍໍ ເນວ ປຸຕ຺ຕສ຺ສາຕິອາທິ ‘‘ໂອວທຕຸ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຍຖາ ມຍໍ ປຣໂລເກປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ມຘຸຣຘມ຺ມເທສນາເຍວ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິລທ຺ຘາ, ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ເປມຄາຣວຄຫິຕຕ຺ຕາ ‘‘ອມຕາຠິເສໂກ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິທໍ ປທທ຺ວຍໍ. ອາຣກຕ຺ຕາ ກິເລເສຫິ ມຄ຺ເຄນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ. ອນເຍຕິ ອວຑ຺ຒິຍໍ, ອນຕ຺ເຖຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນເຍ ວາ ອນຸປາເຍ. ນ ອິຣິຍນໂຕ ອວຕ຺ຕນໂຕ. ອເຍຕິ ວຑ຺ຒິຍໍ ອຕ຺ເຖ ອຸປາເຍ ຈ. ອຣຓີຍໂຕຕິ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ພໂຕ. ນິຣຸຕ຺ຕິນເຍນ ປທສິທ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ ປຸຣິເມສຸ ອຕ຺ຖວິກປ຺ເປສຸ, ປຈ຺ຉິເມ ປນ ສທ຺ທສຕ຺ຖວເສນປິ. ຍທິປິ ອຣິຍສທ຺ໂທ ‘‘ເຍ ຫິ ໂວ ອຣິຍາ ປຣິສຸທ຺ຘກາຍກມ຺ມນ຺ຕາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໕) ວິສຸທ຺ຘາສຍປໂຍເຄສຸ ປຸຖຸຊ຺ຊເນສຸປິ ວຏ຺ຏຕິ, ອິຘ ປນ ອຣິຍມຄ຺ຄາຘິຄເມນ ສພ຺ພໂລກຸຕ຺ຕຣຠາເວນ ຈ ອຣິຍຠາໂວ ອຘິປ຺ເປໂຕຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ພຸທ຺ຘາ ຈາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຕຖາຄຕສາວກາ ຈ ສປ຺ປຸຣິສາຕິ ອິທໍ ‘‘ອຣິຍາ ສປ຺ປຸຣິສາ’’ຕິ ອິຘ ວຸຕ຺ຕປທານໍ ອຕ຺ຖໍ ອສງ຺ກຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ອຣິຍສປ຺ປຸຣິສຠາວາ ອຠິນ຺ນສຠາວາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສພ຺ເພວ ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຫິ ພຸທ຺ຘສາວໂກ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ຫິ ເອກນ຺ເຕນ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ປຣໂຕ ໂຆສມນ຺ຕເຣນ ປຐມມຄ຺ຄສ຺ສ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ. ວິເສສໂຕ ຈສ຺ສ ຠຄວາວ ‘‘ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ມມຎ຺ຫິ, ອານນ຺ທ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໍ ອາຄມ຺ມ ຊາຕິຘມ຺ມາ ສຕ຺ຕາ ຊາຕິຍາ ປຣິມຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໒໙; ໕.໒). ໂສ ເອວ ຈ ອເວຈ຺ຈປສາທາຘິຄເມນ ທຬ຺ຫຠຕ຺ຕິ ນາມ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ‘‘ຍໍ ມຍາ ສາວການໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ຕໍ ມມ ສາວກາ ຊີວິຕເຫຕຸປິ ນາຕິກ຺ກມນ຺ຕີ’’ຕິ (ອຸທາ. ໔໕; ຈູຬວ. ໓໘໕). ກຕຎ຺ຎຸຕາທີຫິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘພຸທ຺ຘາຕິ ເອຕ຺ຖ ກຕໍ ຊານາຕີຕິ ກຕຎ຺ຎູ. ກຕໍ ວິທິຕໍ ປາກຏໍ ກໂຣຕີຕິ ກຕເວທີ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຫິ ອເນເກສຸປິ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ເສສຸ ກຕໍ ອຸປກາຣໍ ຊານນ຺ຕິ, ກຕຎ຺ຈ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ຕິ ສຕິຊນນອາມິສປຏິຄ຺ຄຫຓາທິນາ. ຕຖາ ສໍສາຣທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂິຕສ຺ສ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕິ ກິຈ຺ຈໍ, ຍໍ ອຕ຺ຕນາ ກາຕຸໍ ສກ຺ກາ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປນ ກປ຺ປານໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍສຫສ຺ເສສຸປິ ກຕໍ ອຸປກາຣໍ ມຄ຺ຄຜລານໍ ອຸປນິສ຺ສຍຎ຺ຈ ຊານນ຺ຕິ, ປາກຏຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ຕິ. ສີໂຫ ວິຍ ຈ ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສກ຺ກຈ຺ຈເມວ ຘມ຺ມເທສນໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ພຸທ຺ຘກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຍາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອຣິຍາ ທິຏ຺ຐາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ສາ ອປ຺ປຏິປຊ຺ຊນໍ, ຕຕ຺ຖ ຈ ອາທຣາຠາໂວ ອຣິຍານໍ ອທສ຺ສນສີລຕາ, ນ ຈ ທສ຺ສເນ ສາຘຸກາຣິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຈກ຺ຂຸນາ ອທສ຺ສາວີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸ ນາມ ນ ມໍສຈກ຺ຂຸ ເອວ, ອຖ ໂຂ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸປີຕິ ອາຫ ‘‘ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ວາ’’ຕິ. ອຣິຍຠາໂວຕິ ເຍຫິ ໂຍຄໂຕ ‘‘ອຣິຍາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ເຕ ມຄ຺ຄຜລຘມ຺ມາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຣາຕິ ຎາຓທສ຺ສນສ຺ເສວ ທສ຺ສນຠາເວ. ວຕ຺ຖູຕິ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຖຎາປນກາຣຓໍ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປີຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎາປເທເສນ ອຕ຺ຕຸປນາຍິກໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ເຕປິ. ຘມ຺ມນ຺ຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ, ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ວາ. ອຣິຍກຣຘມ຺ມາ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທໂຍ, ວິປສ຺ສິຍມານາ ວາ ອນິຈ຺ຈາທໂຍ, ຈຕ຺ຕາຣິ ວາ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ.

ອວິນີໂຕຕິ ນ ວິນີໂຕ ອຘິສີລສິກ຺ຂາທີນໍ ວເສນ ນ ສິກ຺ຂິໂຕ. ເຍສໍ ສໍວຣວິນຍາທີນໍ ອຠາເວນ ອຍໍ ‘‘ອວິນີໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເຕ ຕາວ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ທຸວິໂຘ ວິນໂຍ ນາມາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສີລສໍວໂຣຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣ ເວທິຕພ຺ໂພ, ໂສ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ກາຍິກວາຈສິໂກ ອວີຕິກ຺ກໂມ. ສຕິສໍວໂຣຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍາຣກ຺ຂາ, ສາ ຈ ຕຖາປວຕ຺ຕາ ສຕິເຍວ. ຎາຓສໍວໂຣຕິ ‘‘ໂສຕານໍ ສໍວຣໍ ພ຺ຣູມີ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ໑໐໔໑) ວຕ຺ວາ ‘‘ປຎ຺ຎາເຍເຕ ປິຘີຍເຣ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ໑໐໔໑) ວຈນໂຕ ໂສຕສງ຺ຂາຕານໍ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິທຸຈ຺ຈຣິຕອວິຊ຺ຊາອວສິຏ຺ຐກິເລສານໍ ສໍວໂຣ ປິທຫນໍ ສມຸຈ຺ເຉທຎາຓນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຂນ຺ຕິສໍວໂຣຕິ ອຘິວາສນາ, ສາ ຈ ຕຖາປວຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘາ, ອໂທໂສ ວາ, ‘‘ປຎ຺ຎາ’’ຕິ ເກຈິ ວທນ຺ຕິ. ວີຣິຍສໍວໂຣ ກາມວິຕກ຺ກາທີນໍ ວິໂນທນວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ວີຣິຍເມວ. ເຕນ ເຕນ ອງ຺ເຄນ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອງ຺ຄສ຺ສ ປຫານໍ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານໍ. ວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ປຫານໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫານໍ. ເສສປທຕ຺ຕເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອິມິນາ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວເຣນາຕິອາທິ ສີລສໍວຣາທີນໍ ວິວຣຓໍ. ຕຕ຺ຖ ສມຸເປໂຕຕິ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ອາທິອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ‘‘ອຸປຄໂຕ’’ຕິອາທິນາ ວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ໕໑໑) ອາຄຕໍ ສໍວຣວິຠງ຺ຄໍ ທສ຺ເສຕິ. ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນນ຺ຕິ ທຸສ຺ສີລ຺ຍສງ຺ຂາຕານໍ ກາຍວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນໍ ມຸຏ຺ຐສຈ຺ຈສງ຺ຂາຕສ຺ສ ປມາທສ຺ສ, ອຠິຊ຺ຌາທີນໍ ວາ ອກ຺ຂນ຺ຕິອຎ຺ຎາຓໂກສຊ຺ຊານຎ຺ຈ. ສໍວຣຓໂຕຕິ ປິທຫນໂຕ, ວິນຍນໂຕຕິ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕານໍ ວິຣູປປວຕ຺ຕິຍາ ວິນຍນໂຕ, ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນໍ ວາ ອປນຍນໂຕ, ກາຍາທີນໍ ວາ ຊິມ຺ຫປວຕ຺ຕິໍ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸຊຸກນຍນໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຈ຺ຈຍສມວາເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣຫານໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນໍ ຕຖາ ຕຖາ ອນຸປ຺ປາທນເມວ ສໍວຣຓໍ ວິນຍນຎ຺ຈ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍໍ ປຫານນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉທາທີສຸ ວິປສ຺ສນາຎາເຓສູ’’ຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ? ນນຸ ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉທປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫກງ຺ຂາວິຕຣຓານິ ນ ວິປສ຺ສນາຎາຓານິ ສມ຺ມສນາກາເຣນ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ? ສຈ຺ຈເມຕໍ, ວິປສ຺ສນາຎາຓສ຺ສ ປນ ອຘິຏ຺ຐານຠາວໂຕ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນາມຣູປມຕ຺ຕມິທໍ, ‘‘ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຕາ ວາ ອຕ຺ຕນິຍໍ ວາ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕຎາຓໍ ນາມຣູປວວຕ຺ຖານໍ. ສຕິ ວິຊ຺ຊມາເນ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກສງ຺ຂາເຕ ກາເຍ, ສຍໍ ວາ ສຕີ ຕສ຺ມິໍ ກາເຍ ທິຏ຺ຐິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ, ສາ ຈ ‘‘ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕທິຏ຺ຐິ. ຕສ຺ສ ນາມຣູປສ຺ສ ກມ຺ມາວິຊ຺ຊາທິປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນຎາຓໍ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄໂຫ. ‘‘ນຕ຺ຖິ ເຫຕຸ, ນຕ຺ຖິ ປຈ຺ຈໂຍ ສຕ຺ຕານໍ ສໍກິເລສາຍາ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາ ອເຫຕຸທິຏ຺ຐິ. ‘‘ອິສ຺ສຣປຸຣິສປຊາປຕິປກຕິອຓຸກາລາທີຫິ ໂລໂກ ປວຕ຺ຕຕິ ນິວຕ຺ຕຕິ ຈາ’’ຕິ ຕຖາ ຕຖາ ປວຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິ ວິສມເຫຕຸທິຏ຺ຐິ. ຕສ຺ເສວາຕິ ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫສ຺ເສວ. ກງ຺ຂາວິຕຣເຓນາຕິ ຍຖາ ເອຕຣຫິ ນາມຣູປສ຺ສ ກມ຺ມາທິປຈ຺ຈຍໂຕ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ເອວໍ ອຕີເຕ ອນາຄເຕປີຕິ ຕີສຸ ກາເລສຸ ວິຈິກິຈ຺ຉາປນຍນຎາເຓນ. ກຖໍກຖີຠາວສ຺ສາຕິ ‘‘ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອຕີຕມທ຺ຘານ’’ນ຺ຕິອາທິນຍປວຕ຺ຕາຍ (ມ. ນິ. ໑.໑໘; ສໍ. ນິ. ໒.໒໐) ສໍສຍປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ. ກລາປສມ຺ມສເນນາຕິ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ສໍ. ນິ. ໓.໔໘-໔໙) ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ເອກາທສສຸ ໂອກາເສສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສມ຺ມສນວເສນ ປວຕ຺ເຕນ ວິປສ຺ສນາຎາເຓນ. ອຫໍ ມມາຕິ ຄາຫສ຺ສາຕິ ‘‘ອຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕນິຍ’’ນ຺ຕິ ຄຫຓສ຺ສ. ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄວວຕ຺ຖາເນນາຕິ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓວິສຸທ຺ຘິຍາ. ອມຄ຺ເຄ ມຄ຺ຄສຎ຺ຎາຍາຕິ ອມຄ຺ເຄ ໂອຠາສາທິເກ ‘‘ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາຍ. ຍສ຺ມາ ສມ຺ມເທວ ສງ຺ຂາຣານໍ ອຸທຍໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ເອວເມເຕ ສງ຺ຂາຣາ ອນຸຣູປກາຣຓໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ປນ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸທຍທສ຺ສເນນ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິຍາ’’ຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ສງ຺ຂາຣານໍ ວຍໍ ‘‘ຍທິປິເມ ສງ຺ຂາຣາ ອວິຈ຺ຉິນ຺ນາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນາ ປນ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ເຕວາ’’ຕິ ປສ຺ສໂຕ ກຸໂຕ ສສ຺ສຕຄ຺ຄາໂຫ. ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວຍທສ຺ສເນນ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິຍາ’’ຕິ. ຠຍທສ຺ສເນນາຕິ ຠຍຕູປຏ຺ຐານຎາເຓນ. ສຠເຍຕິ ສພ຺ພຠຍານໍ ອາກຣຠາວໂຕ ສກລທຸກ຺ຂວູປສມສງ຺ຂາຕສ຺ສ ປຣມສ຺ສາສສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຠາວໂຕ ຈ ສຠເຍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈເກ. ອຠຍສຎ຺ຎາຍາຕິ ‘‘ອຠຍໍ ເຂມ’’ນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາຍ. ອສ຺ສາທສຎ຺ຎາ ນາມ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອສ຺ສາທນວເສນ ປວຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ໂຍ ‘‘ອາລຍາຠິນິເວໂສ’’ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຠິຣຕິສຎ຺ຎາ ຕຕ຺ເຖວ ອຠິຣມຓວເສນ ປວຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ຍາ ‘‘ນນ຺ທີ’’ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອມຸຈ຺ຈິຕຸກາມຕາ ອາທານໍ. ອນຸເປກ຺ຂາ ສງ຺ຂາເຣຫິ ອນິພ຺ພິນ຺ທນໍ, ສາລຍຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຍໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທ. ປຏິໂລມຠາໂວ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທຄ຺ຄາໂຫ, ປຈ຺ຈຍາກາຣປຏິຈ຺ຉາທກໂມໂຫ ວາ. ນິພ຺ພາເນ ຈ ປຏິໂລມຠາໂວ ສງ຺ຂາເຣສຸ ນຕິ, ນິພ຺ພານປຏິຈ຺ຉາທກໂມໂຫ ວາ. ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາໂຫຕິ ຍາທິສສ຺ສ ກິເລສສ຺ສ ອປ຺ປຫີນຕາ ວິປສ຺ສນາ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕໍ ນ ມຸຎ຺ຈຕິ, ໂສ ກິເລໂສ, ໂຍ ‘‘ສໍໂຍຄາຠິນິເວໂສ’’ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫສ຺ສ, ອຕິກ຺ກມນເມວ ວາ ປຫານໍ.

ປວຕ຺ຕິ ເອວ ປວຕ຺ຕິຠາໂວ, ປຣິຍຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນີວຣຓາທິຘມ຺ມານນ຺ຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ນີວຣຓປກ຺ຂິຍາ ກິເລສາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາທໂຍ ຈ ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ. ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍມຄ຺ຄານໍ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຠາເວນ ຍໍ ປຫານນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເກນ ປນ ປຫານນ຺ຕິ? ‘‘ອຣິຍມຄ຺ເຄເຫວາ’’ຕິ ວິຎ຺ຎາຍມາໂນຍມຕ຺ໂຖ ເຕສໍ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ອປ຺ປວຕ຺ຕິວຈນໂຕ. ‘‘ສມຸທຍປກ຺ຂິກສ຺ສາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຄ຺ຄາ ຈຕຸສຈ຺ຈາຠິສມຍາຕິ ກຕ຺ວາ ເຕຫິ ປຫາຕພ຺ເພນ ເຕນ ເຕນ ສມຸທຍສງ຺ຂາເຕນ ໂລເຠນ ສຫ ປຫາຕພ຺ພຕ຺ຕາ ສມຸທຍສຠາວຕ຺ຕາ ຈ. ສຈ຺ຈວິຠງ຺ເຄ ຈ ສພ຺ພກິເລສານໍ ສມຸທຍຠາວສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ສມຸທຍປກ຺ຂິກາ’’ຕິ ທິຏ຺ຐິອາທໂຍ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ປຏິປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕໍ ວູປສນ຺ຕຕາ.

ສງ຺ຂຕນິສ຺ສຏຕາ ສງ຺ຂາຣສຠາວາຠາໂວ. ປຫີນສພ຺ພສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ວິຣຫິຕສພ຺ພສງ຺ຂຕໍ, ວິສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຫານຎ຺ຈ ຕໍ ວິນໂຍ ຈາຕິ ປຫານວິນໂຍ ປຸຣິເມນ ອຕ຺ເຖນ. ທຸຕິເຍນ ປນ ປຫີຍຕີຕິ ປຫານໍ, ຕສ຺ສ ວິນໂຍຕິ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ.

ຠິນ຺ນສໍວຣຕ຺ຕາຕິ ນຏ຺ຐສໍວຣຕ຺ຕາ, ສໍວຣາຠາວໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ອສມາທິນ຺ນສໍວໂຣປິ ສງ຺ຄຫິໂຕວ ໂຫຕິ. ສມາທາເນນ ຫິ ສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ ສໍວໂຣ, ຕທຠາເວ ນ ໂຫຕີຕິ. ອຣິເຍຕິ ອຣິໂຍ. ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນຎ຺ເຫຕໍ. ເອເສເສຕິ ເອໂສ ເອໂສ, ອຕ຺ຖໂຕ ອນຎ຺ໂຎຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຊ຺ຊາເຕຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ຕໍສຠາໂວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ອຣິຍສຠາໂວ, ອຣິໂຍ ຈ ສປ຺ປຸຣິສຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂສ ອຫນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາ ປຣິກປ຺ປິຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ທິຏ຺ຐິຄຕິໂກ ວທຕິ. ‘‘ອຫໍພຸທ຺ຘິນິພນ຺ຘໂນ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ຫິ ອຕ຺ຕວາທິໂນ ລທ຺ຘິ. ອທ຺ວຍນ຺ຕິ ທ຺ວຍຕາຣຫິຕໍ. ອຠິນ຺ນໍ ວຓ຺ຓເມວ ‘‘ອຈ຺ຈີ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຈ຺ຈີຕິ ວຓ຺ໂຓ ເອວາ’’ຕິ ເຕສໍ ເອກຕ຺ຕໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ວິຍ ຍຖາປຣິກປ຺ປິຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ‘‘ຣູປ’’ນ຺ຕິ, ຍຖາທິຏ຺ຐໍ ວາ ຣູປໍ, ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕສໍ ເອກຕ຺ຕໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ຣູປໍ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິມິສ຺ສາ ປວຕ຺ຕິຍາ ອຠາເວປິ ຣູເປ ອຕ຺ຕຄ຺ຄຫຓໍ ປວຕ຺ຕມານໍ ອຈ຺ຈິຍໍ ວຓ຺ຓຄ຺ຄຫຓໍ ວິຍ ‘‘ອທ຺ວຍທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປມາໂຍ ຈ ອນຎ຺ຎຕ຺ຕາທິຄຫຓນິທສ຺ສນວເສເນວ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ວຓ຺ຓາທີນໍ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊ຺ຊມານທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ນ ຫິ ອຕ຺ຕນິ ສາມິຠາເວນ ຣູປຎ຺ຈ ສກິຎ຺ຈນຠາເວນ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ອຕ຺ຕນິ ວາ ຣູປນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ຣູປສ຺ສ ສຠາວໂຕ ອາຘາຣຓຠາເວນ. ຣູປສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານນ຺ຕິ ຣູປສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ອາຘາຣຓຠາເວນ ທິຏ຺ຐິປສ຺ສນາຍ ປສ຺ສຕິ. ປຣິຍຸຏ຺ຐຏ຺ຐາຍີຕິ ປຣິຍຸຏ຺ຐານປ຺ປຕ຺ຕາຫິ ທິຏ຺ຐິຕຓ຺ຫາຫິ ‘‘ຣູປໍ ອຕ຺ຕາ, ຣູປວາ ອຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິນາ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ມິຈ຺ຉາ ຄເຫຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ປຣິຍຸຏ຺ຐານາກາເຣນາ’’ຕິອາທິ. ເອເສວ ນໂຍຕິ ໂຍ ‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິນາ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘ ວຸຕ຺ໂຕ ສໍວຓ຺ຓນານໂຍ, ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທີສຸປິ ເອໂສ ເອວ ນໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສຸທ຺ຘຣູປເມວາຕິ ອຣູເປນ ອມິສ຺ສິຕໍ ເກວລໍ ຣູປເມວ. ອຣູປນ຺ຕິ ສຸທ຺ຘອຣູປໍ ຣູປສ຺ສ ອຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ຈຕູສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ຕິຓ຺ຓໍ ຕິຓ຺ຓໍ ວເສນາຕິ ຈຕູສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ຕິຓ຺ຓໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຄຫຓວເສນ ຣູປາຣູປມິສ຺ສໂກ ອຕ຺ຕາ ກຖິໂຕ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຄຫເຓ ເວທນາທິວິນິມຸຕ຺ຕອຣູປຘມ຺ເມ ກສິຓຣູເປນ ສທ຺ຘິໍ ສພ຺ພຣູປຘມ຺ເມ ຈ ເອກຊ຺ຌໍ ຄຫຓສິທ຺ຘິໂຕ. ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ ກຖິຕາ, ເຕ ເຕ ເອວ ຘມ຺ເມ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ຄຫຓໂຕ ເຕສຎ຺ຈ ອຸຈ຺ເຉທຠາວໂຕ. ອວເສເສສຸ ປນ ປນ຺ນຣສສຸ ຐາເນສຸ ຣູປໍ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາປິ ທິຏ຺ຐິຄຕິໂກ ຕຕ຺ຖ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ ກສິຓຣູເປນ ຕໍ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຈ ອຸປ຺ປາທາທີນໍ ອທສ຺ສນໂຕ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ຕຕ຺ຖປິ ໂຫຕິເຍວ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ ເອກຈ຺ຈສສ຺ສຕຄາຫວເສນປິ. ມຄ຺ຄາວຣຓາ ວິປຣີຕທສ຺ສນໂຕ. ນ ສຄ຺ຄາວຣຓາ ອກມ຺ມປຖປ຺ປຕ຺ຕຕາຍ. ອກິຣິຍາເຫຕຸກນຕ຺ຖິກທິຏ຺ຐິໂຍ ເອວ ຫິ ກມ຺ມປຖທິຏ຺ຐິໂຍ.

ກາໂຍຕິ ຣູປກາໂຍ. ໂສ ອາຕຸໂຣເຍວ ອສວສຠາວໂຕ. ຣາຄໂທສໂມຫານຸຄຕນ຺ຕິ ອປ຺ປຫີນຣາຄໂທສໂມຫສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ຕໍ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ. ທສ຺ສິຕໍ ອາຕຸຣຠາເວນ. ນິກ຺ກິເລສຕາຍາຕິ ສຍໍ ປຫີນກິເລສສນ຺ຕານຄຕຕາຍ. ເສຂາ ເນວ ອາຕຸຣຈິຕ຺ຕາ ປຫີນກິເລເສ ອຸປາທາຍ, ອປ຺ປຫີເນ ປນ ອຸປາທາຍ ອາຕຸຣຈິຕ຺ຕາ. ອນາຕຸຣຈິຕ຺ຕຕໍເຍວ ຠຊນ຺ຕິ ວຏ຺ຏານຸສາຣິມຫາຊນສ຺ສ ວິຍ ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ກິເລສວເສນ ອາຕຸຣຕ຺ຕາຠາວໂຕ.

ນກຸລປິຕຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ເທວທຫສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒. ເທວາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ຣາຊາໂນ ‘‘ທິພ຺ພນ຺ຕິ ກາມຄຸເຓຫິ ກີຬນ຺ຕິ ລຬນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປຸຎ຺ຎານຸຠາເວນ ໂຊຕນ຺ຕີ’’ຕິ ກຕ຺ວາ. ເຕສໍ ທໂຫຕິ ເທວທໂຫ. ສຍໍຊາໂຕ ວາ ໂສ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາປິ ‘‘ເທວທໂຫ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ສ ອວິທູເຣ ນິຄໂມ ‘‘ເທວທຫ’’ນ຺ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕ ຍຖາ ‘‘ວຣຓານຄຣໍ, ໂຄຘາຄາໂມ’’ຕິ. ປຈ຺ຉາຠູມິຍໍ ອປຣທິສາຍໍ ນິວິຏ຺ຐຊນປໂທ ປຈ຺ຉາຠູມໍ, ຕໍ ຄນ຺ຕຸກາມາ ປຈ຺ຉາຠູມຄມິກາ. ເຕ ສຠາເຣຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຖຣສ຺ສ ວເສນ ສຠາເຣ ກາຕຸກາມຕາຍ. ຍທິ ເຖໂຣ ເຕສໍ ຠາໂຣ, ເຖຣສ຺ສປິ ເຕ ຠາຣາ ເອວາຕິ ‘‘ເຕ ສຠາເຣ ກາຕຸກາມຕາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວຎ຺ຫິ ເຖໂຣ ເຕ ໂອວທິຕພ຺ເພ ອນຸສາສິຕພ຺ເພ ມຎ຺ຎຕີຕິ. ອິທານິ ຕມຕ຺ຖໍ ວິວຣນ຺ໂຕ ‘‘ໂຍ ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ອຍໍ ນິພ຺ຠາໂຣ ນາມ ກຎ຺ຈິ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຣໍ ກຕ຺ວາ ອວຕ຺ຕນໂຕ.

ຈຕຸພ຺ພິເຘນາຕິ ຘາຕຸໂກສລ຺ລໍ ອາຍຕນໂກສລ຺ລໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໂກສລ຺ລໍ ຐານາຏ຺ຐານໂກສລ຺ລນ຺ຕິ ເອວໍ ຈຕຸພ຺ພິເຘນ.

ເຕ ມຫລ຺ລກາພາຘິກາຕິທຫຣປຸຄ຺ຄເລ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາວ ຄຈ຺ຉຕິ. ເຕ ຫິ ທິວສທ຺ວເຍນ ວູປສນ຺ຕປຣິສ຺ສມາ ເອວ. ຫຕ຺ຖິວານຣຕິຕ຺ຕິຣປຏິພທ຺ຘໍ ວຕ຺ຖຸໍ ກເຖຕ຺ວາ. ‘‘ເອຬກາຬຄຸມ຺ເພຕິ ກາຬຕິຓຄຈ຺ຉມຓ຺ຑເປ’’ຕິປິ ວທນ຺ຕິ.

ວິວິຘໍ ນານາຠູຕໍ ຣຊ຺ຊໍ ວິຣຊ຺ຊໍ, ວິຣຊ຺ຊເມວ ເວຣຊ຺ຊໍ, ຕຕ຺ຖ ຄຕໍ, ປຣເທສຄຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ເອກສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ຈິຕ຺ຕສຸທຕ຺ຕາທໂຍຕິ ຈິຕ຺ຕຄຫປຕິອນາຖປິຓ຺ຑິກາທໂຍ. ວີມໍສກາຕິ ຘມ຺ມວິຈາຣກາ. ກິນ຺ຕິ ກີທິສໍ. ທສ຺ສນນ຺ຕິ ສິທ຺ຘນ຺ຕໍ. ອາຈິກ຺ຂຕິ ກີທິສນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕຘມ຺ມສ຺ສ. ອນຸຘມ຺ມນ຺ຕິ ອນຸກູລໍ ອວິຣຸຊ຺ຌນຘມ຺ມໍ. ໂສ ປນ ເວເນຍ຺ຍຊ຺ຌາສຍານຸຣູປເທສນາວິຕ຺ຖາໂຣຕິ ອາຫ – ‘‘ວຸຕ຺ຕພ຺ຍາກຣຓສ຺ສ ອນຸພ຺ຍາກຣຓ’’ນ຺ຕິ. ຘາເຣຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຜລນ຺ຕິ ຘມ຺ໂມ, ກາຣຓນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ສຫຘມ຺ມິໂກຕິ ສກາຣໂຓ’’ຕິ. ອິມິນາປິ ປາຐນ຺ຕເຣນ ວາໂທ ເອວ ທີປິໂຕ, ນ ເຕນ ປກາສິຕາ ກິຣິຍາ.

ຕຓ຺ຫາວເສເນວ ຉນ຺ນມ຺ປິ ປທານໍ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ມາ ຣາຄາທໂຍ ຕຓ຺ຫາຍ ເອວ ອວຕ຺ຖາວິເສສາຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕຓ຺ຫາ ຫີ’’ຕິອາທິ. ວິຫນນ຺ຕິ ກາຍໍ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ວິຆາໂຕ, ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ອວິຆາໂຕຕິ ນິທຸກ຺ໂຂ’’ຕິ. ອຸປາຍາເສຕິ ອຸປຕາເປຕີຕິ ອຸປາຍາໂສ, ອຸປຕາໂປ. ຕປ຺ປຏິປກ຺ໂຂ ປນ ອນຸປາຍາໂສ ນິຣູປຕາໂປ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ສພ຺ພວາເຣສຸ.

ເທວທຫສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຫາລິທ຺ທິການິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓. ‘‘ອວນ຺ຕິທກ຺ຂິຓາປເຖ’’ຕິ ອຎ຺ເຎສຸ ສຸຕ຺ຕປເທສຸ ອາຄຕຕ຺ຕາ ອາຫ ‘‘ອວນ຺ຕິທກ຺ຂິຓາປຖສງ຺ຂາເຕ’’ຕິ. ມຊ຺ຌິມເທສໂຕ ຫິ ທກ຺ຂິຓທິສາຍ ອວນ຺ຕິຣຏ຺ຐໍ. ປວຕ຺ຕຍິຕ຺ຖ ເອຕ຺ຖ ລທ຺ຘີຕິ ປວຕ຺ຕໍ, ປວຕ຺ຕິຕພ຺ພຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ລທ຺ຘິປວຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ’’ຕິ. ຣຸປ຺ປນສຠາໂວ ຘມ຺ໂມຕິ ກຕ຺ວາ ຣູປຘາຕູຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ວຸຕ຺ໂຕ. ຣູປຘາຕຸມ຺ຫິ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຠູເຕນ ຣາເຄນ ສຫຊາເຕນປິ ອສຫຊາເຕນປິ ອຸປນິສ຺ສຍຠູເຕນ ອປ຺ປຫີນຠາເວເນວ ວິນິພທ຺ຘໍ ປຏິພທ຺ຘໍ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓໍ. ໂອກສາຣີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ – ‘‘ຕສ຺ມິໍ ຣູປຘາຕຸສຎ຺ຎິເຕ ໂອເກ ສຣຕິ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ກຕ຺ວາ. ອວຕິ ເອຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ໂອກໍ, ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ. ເຕນາຫ – ‘‘ເຄຫສາຣີ ອາລຍສາຣີ’’ຕິ.

ອຸຄຈ຺ຉຕິ ວາ ເອຕ຺ຖ ເວທນາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມເວຕີຕິ ໂອໂກ, ຈກ຺ຂຸຣູປາທິ. ປຈ຺ຈໂຍຕິ ອາຣມ຺ມຓາທິວເສນ ປຈ຺ຈໂຍ. ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ອນນ຺ຕຣສມນນ຺ຕຣາທິນາ ເຈວ ກມ຺ມູປນິສ຺ສຍອາຣມ຺ມຓາທິນາ ຈ. ‘‘ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ໂຂ, ຄຫປຕີ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓວິປາກວິຎ຺ຎາເຓສຸ ກຕຣໍ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ສມ຺ໂມໂຫ ຠເວຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ສມ຺ໂມຫສ຺ສ ວິຆາຕຕ຺ຖໍ ອປຄມນຕ຺ຖໍ. ອສມ຺ຠິນ຺ນາວາຕິ ອສໍກິຓ຺ຓາວ ເທສນາ ກຕາ. ອາຣມ຺ມຓວເສນ ຈຕສ຺ໂສ ອຠິສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ ວຸຕ຺ຕາ – ‘‘ຣູປຸປຍໍ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ຕິຏ຺ຐມານໍ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ຣູປາຣມ຺ມຓ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ສໍ. ນິ. ໓.໕໓). ຕາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ ທສ຺ເສຕຸມ຺ປິ.

ທຬ຺ຫໍ ອຠິນິເວສວເສນ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຸເປນ຺ຕີຕິ ອຸປຍາ, ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິໂຍ. ອຘິຏ຺ຐານຠູຕາຕິ ປຕິຏ຺ຐານຠູຕາ. ອຠິນິເວສຠູຕາຕິ ຕໍ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອຠິນິວິສ຺ສ ອຊ຺ໂຌສາຍ ປວຕ຺ຕິຍາ ກາຣຓຠູຕາ. ອນຸສຍຠູຕາຕິ ຣາຄານຸສຍທິຏ຺ຐານຸສຍຠູຕາ. ອຸປຣິມໂກຏິຍາຕິ ປຫານສ຺ສ ອຸປຣິມໂກຏິຍາ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ເຎວ ຫິ ເຕ ສວາສນາ ປຫີນາ. ປຸພ຺ເພ ອຄ຺ຄຫິຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຄ຺ຄຫິຕເມວາຕິ ກຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ອິຘ ເທສນາ ກຕາຕິ ໂຈເທຕິ – ‘‘ອິຘ ວິຎ຺ຎາຓໍ ກສ຺ມາ ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ. ປຸພ຺ເພ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຣາຄວິນິພນ຺ຘຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ຍຖາ ຍຖາ ສມ຺ໂມໂຫ ສິຍາ ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນວິຠາຄສ຺ສ ທຸກ຺ກຣຕ຺ຕາ, ອິຘ ປນ ສມ຺ໂມຫສ຺ສ ໂອກາໂສວ ນຕ຺ຖິ ອວິເສເສນ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ກິເລສປ຺ປຫານວເສນາຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ກິເລສປ຺ປຫານທສ຺ສນຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິອາທິ. ກມ຺ມວິຎ຺ຎາເຓນ ໂອກໍ ອສຣນ຺ເຕນາ’’ຕິ ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕລກ຺ຂເຓ ກຣຓວຈນໍ. ອສຣນ຺ເຕນາຕິ ອນຸປຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ.

ປຈ຺ຈຍຏ຺ເຐນາຕິ ອາຣມ຺ມຓາທິປຈ຺ຈຍຠາເວນ. ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກໍ. ອາຣມ຺ມຓ…ເປ… ນິເກຕນ຺ຕິ ອາຣມ຺ມຓກຣຓສງ຺ຂາເຕນ ນິວາສຏ຺ຐານຠູເຕນ ຣູປເມວ ນິເກຕນ຺ຕິ ຣູປນິມິຕ຺ຕນິເກຕໍ.

ຉນ຺ທຣາຄສ຺ສ ພລວທຸພ຺ພລຕາຍາຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຂນ຺ຘປຎ຺ຈເກ ຉນ຺ທຣາຄສ຺ສ ພລວຠາເວນ ຕໍ ‘‘ໂອໂກ’’ຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຕສ຺ສ ທຸພ຺ພລຕາຍ ຕານິ ‘‘ນິເກຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ. ອິທານິ ຍຖາວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສມາເນປິ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂອໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ເຄຫເມວ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານຠາວໂຕ. ນິເກຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຸຍ຺ຍານາທິ ທິວາຏ຺ຐານຠາວໂຕ. ຕໂຕ ທຸພ຺ພລຕໂຣ ໂຫຕິ ຉນ຺ທຣາໂຄ.

ເຄຫສ຺ສິຕສຸເຂນາຕິ ເຄຫນິສ຺ສິເຕນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສຸເຂນ ສຸຂິໂຕ ສຸຂປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ກິຈ຺ຈກຣຓີເຍສູຕິ ຂຸທ຺ທເກສຸ ເຈວ ມຫນ຺ເຕສຸ ຈ ກຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ເຖສຸ. ສຍນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາ. ອນ຺ໂຕຕິ ຈິຕ຺ຕຊ຺ຌາສເຍ.

ເອວໍຣູໂປຕິ ອີທິສຣູໂປ. ວຓ຺ຓສທ຺ໂທ ວິຍ ຣູປສທ຺ໂທ ຣູປາຍຕນສ຺ສ ວິຍ ສຓ຺ຐານສ຺ສປິ ວາຈໂກຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ທີຆຣສ຺ສ ກາໂຬທາຕາທີສຸ ຣູເປສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸຂາທີສູຕິ ໂສມນສ຺ສາທີສຸ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ‘‘ອຠິຓ຺ຫໍ ໂສມນສ຺ສິໂຕ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນາ ສິຍາ. ເອວໍສຎ຺ໂຎ ນາມາຕິ ວິສຍວເສນ ສຎ຺ຎາວິເສສປຕ຺ຖນມາຫ. ເອວໍວິຎ຺ຎາໂຓຕິ ປນ ອິຘ ວິສຍມຸເຂນ ວິຎ຺ຎາຓວິເສສປຕ຺ຖນໍ ວທຕິ – ‘‘ເອວໍນິປຸຓຣູປທສ຺ສນສມຕ຺ຖໍ, ເອວໍປຎ຺ຈປສາທປຏິມຓ຺ຑິຕນິສ຺ສຍຎ຺ຈ ເມ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ.

ວຏ຺ຏໍ ປຸຣໂຕ ອກຸຣູມາໂນຕິ ໂລເກ ຈິຕ຺ຕໍ ອປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ. ອສິລິຏ຺ຐໍ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ອສມ຺ພທ຺ຘໍ. ວທນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ວາໂທ, ໂທໂສຕິ ອາຫ – ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ໂທໂສ’’ຕິອາທິ. ອິເຘວ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ສມາຄເມ. ນິພ຺ເພເຐຫິ ໂທສໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ໂມເຈຫິ.

ຫາລິທ຺ທິການິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ທຸຕິຍຫາລິທ຺ທິການິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔. ຈູຬຉກ຺ກປຎ຺ເຫຕິ ມູລປຓ຺ຓາເສ ຈູຬຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໑.໓໙໐ ອາທໂຍ). ມຫາສກ຺ກປຎ຺ເຫປີຕິ ມຫາຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍສຸຕ຺ເຕປິ (ມ. ນິ. ໑.໓໙໖ ອາທໂຍ). ເອຕນ຺ຕິ ‘‘ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິອາທິສຸຕ຺ຕປທໍ. ຕຓ຺ຫາ ສມ຺ມເທວ ຂີຍຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂໂຍ, ອສງ຺ຂຕາ ຘາຕູຕິ ອາຫ ‘‘ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂເຍ ນິພ຺ພາເນ’’ຕິ. ອນ຺ຕໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕນິຏ຺ຐາຕິ ອນ຺ຕຣຫິຕນິຏ຺ຐາ. ເຕນາຫ ‘‘ສຕຕນິຏ຺ຐາ’’ຕິ. ເສສປເທສູຕິ ‘‘ອຈ຺ຈນ຺ຕໂຍຄກ຺ເຂມິໂນ’’ຕິອາທີສຸ.

ທຸຕິຍຫາລິທ຺ທິການິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ສມາຘິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕. ສມາຘີຕິ ອປ຺ປນາສມາຘິ, ອຸປຈາຣສມາຘິ ວາ. ກມ຺ມຏ຺ຐານນ຺ຕິ ສມາຘິປາທກໍ ວິປສ຺ສນາກມ຺ມຏ຺ຐານໍ. ‘‘ຜາຕິໍ ຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປາໂຐ. ປຕ຺ເຖຕີຕິ ‘‘ອໂຫ ວຕ ເມ ອີທິສໍ ຣູປໍ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. ອຠິວທຕີຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວເສນ ອຠິນິເວສໍ ວທຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕາຍ ອຠິນນ຺ທນາຍາ’’ຕິອາທິ. ‘‘ອໂຫ ປິຍໍ ອິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ວຈີເຠເທ ອສຕິປິ ຕຖາ ໂລຠຸປ຺ປາເທ ສຕິ ອຠິວທຕິເຍວ ນາມ. ເຕນາຫ ‘‘ວາຈໍ ອຠິນ຺ທນ຺ໂຕ’’ຕິ. ‘‘ມມ ອິທ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຓາເມຕ຺ວາ ອນຎ຺ຎໂຄຈຣໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ ນາມາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຄິລິຕ຺ວາຕິ ປຣິນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ. ‘‘ອຠິນນ຺ທຕີ’’ຕິອາທໂຍ ປຸພ຺ພຠາຄວເສນ ວຸຕ຺ຕາ, ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນນ຺ທີ’’ຕິ ທ຺ວາຣປ຺ປຕ຺ຕວເສນ. ປຐເມຫິ ປເທຫິ ອນຸສໂຍ, ປຈ຺ຉິເມນ ປຣິຍຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ເກຈິ ‘‘ຄຫຓຏ຺ເຐນ ອຸປາທານ’’ນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ. ນາຠິນນ຺ທຕິ ນາຠິວທຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ນ ‘‘ອິຏ຺ຐໍ ກນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວທຕີຕິ ‘‘ອິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ນ ວທຕິ, ‘‘ກນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ນ ວທຕິ. ນາຠິວທຕິເຍວ ຕຓ຺ຫາຍ ອນຸປາທິຍຕ຺ຕາ.

ສມາຘິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ປຏິສລ຺ລາຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖. ຎຕ຺ວາ ອາຫາຕິ ‘‘ສຕິ ກາຍວິເວເກ ຈິຕ຺ຕວິເວໂກ, ຕສ຺ມິໍ ສຕິ ອຸປຘິວິເວໂກ ຈ ອິເມສໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອາຫ.

ປຏິສລ຺ລາຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ອຸປາທາປຣິຕສ຺ສນາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗. ຄຫເຓນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຣິຕສ຺ສນນ຺ຕິ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈເກ ‘‘ອຫໍ ມມາ’’ຕິ ຄຫເຓນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຕຓ຺ຫາປຣິຕສ຺ສນໍ ທິຏ຺ຐິປຣິຕສ຺ສນຎ຺ຈ. ອປຣິຕສ຺ສນນ຺ຕິ ປຣິຕສ຺ສນາຠາວໍ, ປຣິຕສ຺ສນປຏິປກ຺ຂໍ ວາ. ອຫຸ ວຕ ເມຕໍ ພລໂຍພ຺ພນາທິ. ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວິປຣິຓາມາຣມ຺ມຓໍ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິສຫຄຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຕທນຸວຕ຺ຕິ ຈ. ອນຸປຣິວຕ຺ຕິ ນາມ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ວິປຣິຓາມາຣມ຺ມຓຈິຕ຺ຕໂຕ’’ຕິ. ອກຸສລຘມ຺ມສມຸປ຺ປາທາຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ອຎ຺ຎາກຸສລຘມ຺ມສມຸປ຺ປາທາ. ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາຕິ ເຂເປຕ຺ວາ, ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຕຸໍ ໂອກາສໍ ອທຕ຺ວາ. ສອຸຕ຺ຕາໂສຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວເສນ ສອຸຕ຺ຕາໂສ. ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິຄ຺ຄາເຫຫິ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕສຎ຺ເຈວ ວເສນ ປຣິຕສ຺ສໂກ. ຣູປເຠທານຸປຣິວຕ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ໂຫຕິ. ວຏ຺ຏຕີຕິ ສພ຺ພາກາເຣນ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຸປາທາປຣິຕສ຺ສນາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ທຸຕິຍອຸປາທາປຣິຕສ຺ສນາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘. ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິວເສນ ເທສນາ ກຕາ ‘‘ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ເທສນາຍ ອາຄຕຕ຺ຕາ. ຈຕູສຸ ສຸຕ຺ເຕສູຕິ ປຎ຺ຈມາທີສຸ ຈຕູສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ. ຈຕຸຕ຺ເຖ ປນ ວິວຏ຺ຏເມວ ກຖິຕໍ.

ທຸຕິຍອຸປາທາປຣິຕສ຺ສນາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ກາລຕ຺ຕຍອນິຈ຺ຈສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙. ຍທິ ອຕີຕານາຄຕໍ ເອຕຣຫິ ນຕ຺ຖິຠາວໂຕ ອນິຈ຺ຈໍ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ຕທາ ນຕ຺ຖີຕິ ໂກ ປນ ວາໂທ ຕສ຺ສ ອນິຈ຺ຈຕາຍ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມ຺ຫິ ກຖາວ ກາ ອຸທຍພ຺ພຍປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ເຍ ຈ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ອາຣຄ຺ເຄ ສາສປູປມາ’’ຕິ (ມຫານິ. ໑໐).

ກາລຕ຺ຕຍອນິຈ຺ຈສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐-໑໑. ກາລຕ຺ຕຍທຸກ຺ຂສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໐-໑໑. ຕຖາຣູເປເນວາຕິ ຍຖາຣູເປເນວ ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສເຍນ ນວມໍ ສຸຕ຺ຕໍ ກຖິຕໍ, ຕຖາຣູເປເນວາຕິ. ເຕ ກິຣ ຠິກ຺ຂູ ອຕີຕານາຄຕໍ ‘‘ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ, ຕຖາ ‘‘ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ກິລມິໍສຸ. ‘‘ອຖ ເນສ’’ນ຺ຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ກາລຕ຺ຕຍທຸກ຺ຂສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນກຸລປິຕຸວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອນິຈ຺ຈວຄ຺ໂຄ

໑-໑໐. ອນິຈ຺ຈາທິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒-໒໑. ປຸຈ຺ຉາວສິກໍ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປຸຈ຺ຉາວເສນ ເທສິຕຕ຺ຕາ.

ອນິຈ຺ຈາທິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອນິຈ຺ຈວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຠາຣວຄ຺ໂຄ

໑. ຠາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒. ອຸປາທານານໍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ຂນ຺ຘາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ. ປຣິຫາຣຠາຣິຍຏ຺ເຐນາຕິ ປຣິຫາຣສ຺ສ ຠາຣິຍຠາເວນ ຄຣຸຕຣຠາເວນ. ວຸຕ຺ຕເມວ ອຕ຺ຖໍ ປາກຏໍ ກາຕຸໍ ‘‘ເອເຕສຎ຺ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ເອຕານິ ຐານຄມນາທີນິ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ປງ຺ຄຸລຊຈ຺ຈນ຺ຘານໍ ວິຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎູປສ຺ສຍວເສນ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ນ ປຈ຺ເຈກໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ເອເຕສ’’ນ຺ຕິ ອວິເສສວຈນໍ ກຕໍ. ປຸຄ຺ຄລນ຺ຕິ ຂນ຺ຘສນ຺ຕານໍ ວທຕິ. ຂນ຺ຘສນ຺ຕາໂນ ຫິ ອວິຈ຺ເຉເທນ ປວຕ຺ຕມາໂນ ຍາວ ປຣິນິພ຺ພານາ ຂນ຺ຘຠາຣໍ ວຫນ຺ໂຕ ວິຍ ໂລເກ ຂາຍຕິ ຕພ຺ພິນິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິອາທິ. ຠາຣຫາໂຣຕິ ຊາໂຕຕິ ຠາຣຫາໂຣ ນາມ ຊາໂຕ.

ປຸນພ຺ຠວກຣຓໍ ປຸນພ຺ຠໂວ, ຕໍ ຜລໍ ອຣຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ນິຍຸຕ຺ຕາຕິ ວາ ໂປໂນຠວິກາ. ຕພ຺ຠາວສຫຄຕໍ ຍຖາ ‘‘ສນິທສ຺ສນາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ, ນ ສໍສຏ຺ຐສຫຄຕໍ, ນາປິ ອາຣມ຺ມຓສຫຄຕໍ. ‘‘ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣາ’’ຕິ ຍໍ ຍໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ, ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓໍ ວາ ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຣຕຕ຺ຣາຠິນນ຺ທິນີ. ເຕນາຫ ‘‘ອຸປປຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ວາ’’ຕິອາທິ. ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິໂກຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓາຣມ຺ມໂຓ. ຣູປາຣູປູປປຕ຺ຕິຠເວ ຣາໂຄ ຣູປາຣູປຠວຣາໂຄ. ຌານນິກນ຺ຕິ ຌານສງ຺ຂາເຕ ກມ຺ມຠເວ ຣາໂຄ. ສສ຺ສຕາທິຏ຺ຐີຕິ ຠວທິຏ຺ຐິ, ຕໍສຫຄໂຕ ຣາໂຄ. ອຍນ຺ຕິ ຣາໂຄ ຠວຕຓ຺ຫາ ນາມ. ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ ວິຠວທິຏ຺ຐິ ນາມ, ຕໍສຫຄໂຕ ຉນ຺ທຣາໂຄ ວິຠວຕຓ຺ຫາ ນາມ. ເອສ ປຸຄ຺ຄໂລ ຂນ຺ຘຠາຣໍ ອາທິຍຕິ ຕຓ຺ຫາວເສນ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓໂຕ. ‘‘ອເສສເມຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາ ວິຣຊ຺ຊຕິ ປລຸຊ຺ຊຕິ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ປຫີຍຕີ’’ຕິອາທິນາ ສພ຺ພປທານິ ນິພ຺ພານວເສເນວ ເວທິຕພ຺ພານີຕິ ອາຫ ‘‘ສພ຺ພໍ ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ເວວຈນ’’ນ຺ຕິ.

ຠາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ປຣິຎ຺ຎສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓. ປຣິຊານິຕພ຺ເພຕິ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຍ ປຣິຊານິຕພ຺ເພ. ຕຖາ ປຣິຊານນຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານໍ, ເຕສໍ ອຕິກ຺ກໂມຕິ ອາຫ ‘‘ສມຕິກ຺ກມິຕພ຺ເພຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ອຈ຺ຈນ຺ຕປຣິຎ຺ຎນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ ວທຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສມຕິກ຺ກມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ.

ປຣິຎ຺ຎສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ອຠິຊານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔. ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ ກຖິຕາ ‘‘ອຠິວິສິຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຎາຍ ຊານນ’’ນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ. ທຸຕິຍປເທນາຕິ ‘‘ປຣິຊານ’’ນ຺ຕິ ປເທນ. ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ເຖຫີຕິ ‘‘ວິຣາຊຍໍ ປຊຫ’’ນ຺ຕິ ປເທຫິ.

ອຠິຊານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔-໙. ຉນ຺ທຣາຄສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒໕-໓໐. ຘາຕຸສໍຍຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ, ເກວລຎ຺ຫິ ເອຕ຺ຖ ຂນ຺ຘວເສນ ເທສນາ ອາຄຕາ, ຕຕ຺ຖ ຘາຕຸວເສນາຕິ ອຍເມວ ວິເສໂສ. ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ກຖິຕານິ ອສ຺ສາທາທີນວນິສ຺ສຣຓວເສນ ເທສນາຍ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ.

ຉນ຺ທຣາຄສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ອຆມູລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໑. ອຆໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປາປໍ, ອຆນິມິຕ຺ຕຕາຍ ອຆໍ ທຸກ຺ຂໍ. ອິທຎ຺ຫິ ທຸກ຺ຂໍ ນາມ ວິເສສໂຕ ປາປເຫຕຸກໍ ກມ຺ມຜລສຎ຺ຎິຕໍ. ຕຖາ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ອວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫາມູລກຕ຺ຕາ. ອຆສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕຕາຍ ອຆໍ ທຸກ຺ຂໍ. ວຏ຺ຏານຸສາຣີ ມຫາຊໂນ ຫິ ທຸກ຺ຂາຠິຠູໂຕ ຕສ຺ສ ປຕິກາຣໍ ມຎ຺ຎມາໂນ ຕໍ ຕໍ ກໂຣຕີຕິ.

ອຆມູລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ປຠງ຺ຄຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໒. ປຠິຊ຺ຊນສຠາວນ຺ຕິ ຂເຓ ຂເຓ ປຠງ຺ຄຸສຠາວໍ.

ປຠງ຺ຄຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຠາຣວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ນຕຸມ຺ຫາກໍວຄ຺ໂຄ

໑. ນຕຸມ຺ຫາກໍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໓. ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫາເນນາຕິ ຕປ຺ປຏິພທ຺ຘສ຺ສ ຉນ຺ທຣາຄສ຺ສ ປຊຫເນນ. ທພ຺ພາທິ ປາກຕິກຕິຓໍ ປາກຏເມວາຕິ ອປາກຏໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕາລນາຬິເກຣາທິ ທສ຺ສິຕໍ, ຕິຓກຏ຺ຐານໍ ວາ ເຠທທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ປິຍາໂລ ຜາຣຸສກໍ.

ນຕຸມ຺ຫາກໍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ອຎ຺ຎຕຣຠິກ຺ຂຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໕. ຍທິ ຣູປໍ ອນຸເສຕີຕິ ຣູປຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຍທິ ຣາຄາທໂຍ ອນຸສຍນວເສນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເຕນ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເຕນ ຣາຄາທິນາ ຕໍສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄໂລ ສງ຺ຂາຕພ຺ພຕໍ ‘‘ຣຕ຺ໂຕ ທຸຏ຺ໂຐ’’ຕິອາທິນາ ໂວຫຣິຕພ຺ພຕໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕີຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ກາມຣາຄາທີສູ’’ຕິອາທິ. ອຠູເຕນາຕິ ອຊາເຕນ ອນຸສຍວເສນ ອປ຺ປວຕ຺ເຕນ. ອນຸສຍສີເສນ ເຫຕ຺ຖ ອຠິຠວໍ ວທຕິ. ຍໂຕ ‘‘ຣຕ຺ໂຕ ທຸຏ຺ໂຐ ມູຬ຺ໂຫຕິ ສງ຺ຂໍ ນ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ຫິ ມຄ຺ຄວຊ຺ຌກິເລສາ ອນຸສໂຍ.

ອຎ຺ຎຕຣຠິກ຺ຂຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ທຸຕິຍອຎ຺ຎຕຣຠິກ຺ຂຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໖. ຕໍ ອນຸສຍິຕໍ ຣູປນ຺ຕິ ຕໍ ຣາຄາທິນາ ອນຸສຍິຕໍ ຣູປໍ ມຣນ຺ເຕນ ອນຸສເຍນ ອນຸມຣຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນ ຫີ’’ຕິອາທິ. ເຍນ ອນຸສເຍນ ມຣນ຺ເຕນ ຕໍ ອນຸມຣຕິ. ເຕນ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຕຖາຠູຕໂຕ ເຕນ ‘‘ຣຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິໂວຫາຣໍ ລຠຕິ. ເຍນ ອນຸສເຍນ ກາຣຓຠູເຕນ ອນຸມີຍຕິ, ເຕນ.

ທຸຕິຍອຎ຺ຎຕຣຠິກ຺ຂຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕-໖. ອານນ຺ທສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໓໗-໓໘. ຐິຕິຍາ ຐິຕິກ຺ຂເຓນ ສຫິຕໍ ຐິຕໍ. ຐິຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓໂຕ ອຎ຺ຎຖາຠາໂວ. ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ປຈ຺ຈຍວເສນ ຘຣມານຕ຺ຕາ ເອວ ຊີວມານສ຺ສ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ຊຣາ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓໂຕ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິຍາ. ວຸຕ຺ຕເມວ ອຕ຺ຖໍ ປາກຏຕຣໍ ກາຕຸໍ ‘‘ຐິຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຊີວິ…ເປ… ນາມໍ. ຕຖາ ຫິ ອຠິຘມ຺ເມ (ຘ. ສ. ໑໙) ‘‘ອາຍຸ ຐິຕີ’’ຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕນ຺ຕິ ຊຣາຍ ນາມນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ໂຫນ຺ຕິ ສງ຺ຂຕສຠາວລກ຺ຂຓໂຕ. ໂຍ ໂກຈິ ຣູປຘມ຺ໂມ ວາ ອຣູປຘມ຺ໂມ ວາ ໂລກິໂຍ ວາ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ວາ ສງ຺ຂາໂຣ. ສງ຺ຂາໂຣ, ນ ລກ຺ຂຓໍ ອຸປ຺ປາທາທິສຠາວຕ຺ຕາ. ລກ຺ຂຓໍ, ນ ສງ຺ຂາໂຣ ອຸປ຺ປາທາທິຣຫິຕຕ຺ຕາ. ນ ຈ…ເປ… ສກ຺ກາ ສງ຺ຂາຣຘມ຺ມຕ຺ຕາ ລກ຺ຂຓສ຺ສ. ນາປິ ລກ຺ຂຓໍ ວິນາ ສງ຺ຂາໂຣ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ ສກ຺ກາ ສງ຺ຂາຣຠາເວນ. ເຕນາຫ ‘‘ລກ຺ຂເຓນາ’’ຕິອາທິ. ອິທານິ ຍຖາວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ອຸປມາຍ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ຍຖາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ກາຬຣຕ຺ຕສພລາທິຠາວລກ຺ຂຓໍ ປາກຏໍ ໂຫຕິ ‘‘ອຍໍ ອສຸກສ຺ສ ຄາວີ’’ຕິ.

ເອວໍ ສງ຺ຂາໂຣປິ ປຎ຺ຎາຍຕິ ສຠາວໂຕ ອຸປຘາເຣນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທລກ຺ຂຓມ຺ປິ ອຸປ຺ປາທາວຕ຺ຖາຕິ ກຕ຺ວາ. ກາລສງ຺ຂາໂຕຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານກາລສງ຺ຂາໂຕ. ຕສ຺ສ ສງ຺ຂາຣສ຺ສ. ຂໂຓປີຕິ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂໂຓປິ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ອຸປ຺ປາໂທປີຕິ ອຸປ຺ປາທລກ຺ຂໂຓປິ. ຊຣາລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນຊີຣຓລກ຺ຂຓໍ, ຕໍ ‘‘ຐິຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຠງ຺ຄກ຺ຂເຓ ສງ຺ຂາໂຣປິ ຕໍລກ຺ຂຓມ຺ປິ ກາລສງ຺ຂາໂຕ ຕສ຺ສ ຂໂຓປິ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ປາໂຐ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຊຣາປີ’’ຕິ ປທມ຺ເປຕ຺ຖ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ວທນ຺ຕິ ‘‘ນ ຫິ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຕຣຸໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ສງ຺ຂາໂຣ ຠິຊ຺ຊຕິ, ອຖ ໂຂ ຊິຍ຺ຍມາໂນ ມຫລ຺ລໂກ ວິຍ ຊິຓ຺ໂຓ ເອວ ຫຸຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ, ຠງ຺ເຄເນວ ປນ ຊຣາ ອຠິຠຸຍ຺ຍຕິ ຂຓສ຺ສ ອຕິອິຕ຺ຕຣຠາວໂຕ ນ ສກ຺ກາ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ ຐິຕິຍາຕິ ເຕສໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕານີຕິ ອຣູປຘມ຺ມານໍ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ. ອຕ຺ຖິກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອຣູປຘມ຺ມວິຊ຺ຊມານກ຺ຂຓໍ, ອຸປ຺ປາທກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສພ຺ພຘມ຺ມານນ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ຐິຕິຍາ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ເສວາຕິ ຕສ຺ສາ ເອວ ຐິຕິຍາ. ຕມຕ຺ຖນ຺ຕິ ຊຣາລກ຺ຂຓສ຺ສ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຠາວໍ. ອຎ຺ເຎ ປນ ‘‘ສນ຺ຕຕິວເສນ ຐານໍ ຐິຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕຍິທໍ ອກາຣຓໍ ອຏ຺ຐານໍ. ຍສ຺ມາ ສຸຕ຺ເຕ ‘‘ຐິຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ອຸປ຺ປາທວເຍຫິ ນິພ຺ພິເສເສນ ຐິຕິຍາ ໂຊຕິຕຕ຺ຕາ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ. ອປິຈ ຍຖາ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາວຕ຺ຖາຍ ຠິນ຺ນາ ຠງ຺ຄາວຕ຺ຖາ ອິຈ຺ຉິຕາ, ອຎ຺ຎຖາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານເມວ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ຠງ຺ຄາວຕ຺ຖາຍປິ ຠິນ຺ນາ ຠງ຺ຄາຠິມຸຂາວຕ຺ຖາ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ນ ຫິ ອຠງ຺ຄາຠິມຸໂຂ ຠິຊ຺ຊຕິ. ນ ເຈຕ຺ຖ ສກ຺ກາ ອຸປ຺ປາທາຠິມຸຂາວຕ຺ຖໍ ປຣິກປ຺ເປຕຸໍ ຕທາ ຕສ຺ສ ອລທ຺ຘຕ຺ຕລາຠຕ຺ຕາ. ອຍໍ ວິເສໂສຕິ ຐິຕິກ຺ຂໂຓ ນາມ ຣູປຘມ຺ມານໍເຍວ, ນ ອຣູປຘມ຺ມານນ຺ຕິ ອຍໍ ອີທິໂສ ວິເສໂສ. ອາຈຣິຍມຕິ ນາມ ຕສ຺ເສວ ອາຈຣິຍສ຺ສ ມຕິ, ສາ ສພ຺ພທຸພ຺ພລາຕິ ອາຫ ‘‘ຕສ຺ມາ’’ຕິອາທິ.

ອານນ຺ທສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗-໑໐. ອນຸຘມ຺ມສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໓໙-໔໒. ອປາຍທຸກ຺ເຂ ສກລສໍສາຣທຸກ຺ເຂ ຈ ປຕິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ຘາຣຓຏ຺ເຐນ ຘມ຺ໂມ, ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານານິ. ຕທນຸໂລມິກາ ຈສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທາຕິ ອາຫ ‘‘ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປຏິປນ຺ນສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ‘‘ນິພ຺ພິທາພຫຸໂລ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປທຸທ຺ຘາໂຣ ກໂຕ, ປາຬິຍໍ ປນ ‘‘ນິພ຺ພິທາພຫຸລໍ ວິຫເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ອາຄຕໍ. ອຸກ຺ກຓ຺ຐນພຫຸໂລຕິ ສພ຺ພຠເວສຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນພຫຸໂລ. ຕີຫິ ປຣິຎ຺ຎາຫີຕິ ຎາຕຕີຣຓປ຺ປຫານປຣິຎ຺ຎາຫິ. ປຣິຊານາຕີຕິ ເຕຠູມກຘມ຺ເມ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊ ຊານາຕິ, ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕິ. ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ສພ຺ພສໍກິເລສໂຕ ‘‘ມຄ຺ໂຄ ປວຕ຺ຕິໂຕ ປຣິມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຕຖາຕິ ອິມິນາ ອິໂຕ ປເຣສຸ ຕີສຸ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ. ອນິຍມິຕາຕິ ອຄ຺ຄຫິຕາ. ເຕສຸ ນິຍມິຕາ ‘‘ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ. ສາຕິ ອນຸປສ຺ສນາ. ຕຕ຺ຖ ນິຍມິຕວເສເນວາຕິ ອິທໍ ລກ຺ຂຓວຈນໍ ຍຖາ ‘‘ຍທິ ເມ ພ຺ຍາຘໂຍ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ທາຕພ຺ພມິທໂມສຘ’’ນ຺ຕິ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ເອຕິສ຺ສາ ເອວ ອນຸປສ຺ສນາຍ ວເສນ ສມ຺ມສນາຈາຣໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕຸນ຺ຕິ.

ອນຸຘມ຺ມສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນຕຸມ຺ຫາກໍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ອຕ຺ຕທີປວຄ຺ໂຄ

໑. ອຕ຺ຕທີປສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໓. ທ຺ວີຫິ ຠາເຄຫິ ອາໂປ ເອຕ຺ຖ ຄຕາຕິ ທີໂປ, ທີໂປ ວິຍາຕິ ທີໂປ ໂອເຆຫິ ອນຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນີຍຕາຍ. ໂຍ ປໂຣ ນ ໂຫຕິ, ໂສ ອຕ຺ຕາ, ອິຘ ປນ ຘມ຺ໂມ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ອຕ຺ຕາ ທີໂປ ເອເຕສນ຺ຕິ ອຕ຺ຕທີປາ. ປຏິສຣຓຕ຺ໂຖ ທີປຏ຺ໂຐຕິ ອາຫ – ‘‘ອຕ຺ຕສຣຓາຕິ ອິທໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນ’’ນ຺ຕິ. ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ຘມ຺ໂມ ອຕ຺ຕາ ນາມ ເອກນ຺ຕນາຖຠາວໂຕ. ປຐເມນ ປເທນ ວຸຕ຺ໂຕ ເອວ ອຕ຺ໂຖ ທຸຕິຍປເທນ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຕເນວາຫາ’’ຕິອາທິ. ຍວຕິ ເອຕສ຺ມາ ຜລໍ ປສວຕີຕິ ໂຍນິ, ກາຣຓໍ. ກິໍ ປຠຸຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ກິໍ ປຠຸຕິກາ. ປຫານທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອາຣທ຺ຘໍ. ເຕເນວາຫ ‘‘ປຸພ຺ເພ ເຈວ…ເປ… ເຕ ປຫີຍນ຺ຕີ’’ຕິ. ນ ປຣິຕສ຺ສຕິ ຕຓ຺ຫາປຣິຕ຺ຕາສສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ວິປສ຺ສນງ຺ເຄນາຕິ ວິປສ຺ສນາສງ຺ຂາເຕນ ກາຣເຓນ.

ອຕ຺ຕທີປສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ປຏິປທາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໔. ສຠາວໂຕສນ຺ໂຕ ວິຊ຺ຊມາໂນ ກາໂຍ ຣູປາທິຘມ຺ມສມູໂຫຕິ ສກ຺ກາໂຍຕິ ອາຫ – ‘‘ສກ຺ກາໂຍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ. ທິຏ຺ຐິ ເອວ ສມນຸປສ຺ສນາ, ທິຏ຺ຐິສຫິຕາ ວາ ສມນຸປສ຺ສນາ ທິຏ຺ຐິສມນຸປສ຺ສນາ, ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນາຍ ສທ຺ຘິໍ ອິຕຣມຎ຺ຎນາ. ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ຈຕຸມຄ຺ຄຎາຓໍ ສມນຸປສ຺ສນາ ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ສມ຺ມເທວ ອນຸຣູປໂຕ ປສ຺ສນາ’’ຕິ ກຕ຺ວາ.

ປຏິປທາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ອນິຈ຺ຈສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໕. ວິຣາໂຄ ນາມ ມຄ຺ໂຄ, ວິມຸຕ຺ຕິຜລນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ວິຣຊ຺ຊຕິ, ຜລກ຺ຂເຓ ວິມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາຕິ ເອວໍ ນິຣຸຊ຺ຌມາເນຫິ ອາສເວຫິ ‘‘ອຫໍ ມມາ’’ຕິ ກຎ຺ຈິ ຘມ຺ມໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ. ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ວິຣຕ຺ຕໍ, ວິມຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຜລໍ ຄຍ຺ຫຕິ, ‘‘ຂີຓາ ຊາຕີ’’ຕິອາທິນາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຕິ ອາຫ ‘‘ສຫ ຜເລນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓທສ຺ສນຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ. ອຸປຣິ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈາຠາເວນ ຐິຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຐິຕ’’ນ຺ຕິ. ຍໍ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ອຄ຺ຄຜລສ຺ສ ປຕ຺ຕຠາເວນ ອຘິຄຕຕ຺ຕາ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐໍ ປຣິຕຸຏ຺ຐໍ.

ອນິຈ຺ຈສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ທຸຕິຍອນິຈ຺ຈສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໖. ປຸພ຺ພນ຺ຕໍ ອຕີຕຂນ຺ຘໂກຏ຺ຐາສໍ. ອນຸຄຕາຕິ ສສ຺ສຕາທີນິ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ຄຫຓວເສນ ອນຸຄຕາ. ອຏ຺ຐາຣສ ທິຏ຺ຐິໂຍຕິ ຈຕສ຺ໂສ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິໂຍ, ຈຕສ຺ໂສ ເອກຈ຺ຈສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິໂຍ, ຈຕສ຺ໂສ ອນ຺ຕານນ຺ຕິກທິຏ຺ຐິໂຍ, ຈຕສ຺ໂສ ອມຣາວິກ຺ເຂປທິຏ຺ຐິໂຍ, ທ຺ເວ ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນທິຏ຺ຐິໂຍຕິ ເອວໍ ອຏ຺ຐາຣສ ທິຏ຺ຐິໂຍ ນ ໂຫນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍຆາເຕນ. ອປຣນ຺ຕນ຺ຕິ ອນາຄຕໍ ຂນ຺ຘໂກຏ຺ຐາສໍ ສສ຺ສຕາທິຠາວໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ຄຫຓວເສນ ອນຸຄຕາ. ໂສຬສ ສຎ຺ຎີວາທາ, ອຏ຺ຐ ອສຎ຺ຎີວາທາ, ອຏ຺ຐ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎີວາທາ, ສຕ຺ຕ ອຸຈ຺ເຉທວາທາ, ປຎ຺ຈ ປຣມທິຏ຺ຐຘມ຺ມນິພ຺ພານວາທາຕິ ເອວໍ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສ ທິຏ຺ຐິໂຍ ນ ໂຫນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍຆາເຕນ. ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິຖາມໂສ ເຈວ ສີລພ຺ພຕທິຏ຺ຐິປຣາມາໂສ ຈ ນ ໂຫຕິ ປຈ຺ຈຍຆາເຕນ. ເຕນາຫ ‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ປຐມມຄ຺ໂຄ ທສ຺ສິໂຕ’’ຕິ ອນວເສສທິຏ຺ຐິປຫານກິຕ຺ຕນໂຕ. ປຫີນາ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕາ. ອິທໍ ປນາຕິ ‘‘ຣູປສ຺ມິ’’ນ຺ຕິອາທິ.

ທຸຕິຍອນິຈ຺ຈສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ສມນຸປສ຺ສນາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໗. ປຣິປຸຓ຺ຓຄາຫວເສນາຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ອເສເສຕ຺ວາ ເອກຊ຺ຌໍ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ຄຫຓວເສນ. ເອເຕສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ສມນຸປສ຺ສນ຺ຕິ. ອິຕີຕິ ເອວໍ. ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຍໍ ອຕ຺ຕທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາຕາ ສມນຸປສ຺ສນາ ອຕ຺ຖິ ປຏິປກ຺ເຂນ ອວິຫຕຕ຺ຕາ ສໍວິຊ຺ຊຕິ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານນ຺ຕິ ຈກ຺ຂາທີນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ.

ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ. ມານວເສນ ຈ ທິຏ຺ຐິວເສນ ຈ ‘‘ອສ຺ມີ’’ຕິ ຄາເຫ ສິຊ຺ຌນ຺ເຕ ຕໍສຫຄຕາ ຕຓ຺ຫາປິ ຕຄ຺ຄຫິຕາວ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິວເສນ ອສ຺ມີຕິ ເອວມ຺ປິສ຺ສ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຄເຫຕ຺ວາຕິ ອຫໍກາຣວຕ຺ຖຸວເສນ ຄເຫຕ຺ວາ. ອຍໍ ອຫມສ຺ມີຕິ ອຍໍ ຈກ຺ຂາທິໂກ, ສຸຂາທິໂກ ວາ ອຫມສ຺ມິ. ‘‘ຣູປີ ອຕ຺ຕາ ອໂຣໂຄ ປຣໍ ມຣຓາ’’ຕິ ເອວມາທິຄຫຓວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຣູປີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິອາທີນິ ສພ຺ພານິ ສສ຺ສຕເມວ ຠຊນ຺ຕີ’’ຕິ. ວິປສ຺ສນາຠິນິເວສໂຕ ປຸພ຺ເພ ຍເຖວາກາຣານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ອຖ ວິປສ຺ສນາຠິນິເວສໂຕ ປຣໍ ເຕເນວາກາເຣນ ຐິເຕສຸ ຈກ຺ຂາທີສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອວິຊ຺ຊາ ປຫີຍຕິ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ຒເອຕ຺ວາ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທເນນ, ອຖ ມຄ຺ຄປຣມ຺ປຣາຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິໂຍ ກມ຺ມສມ຺ຠາຣຠາວໂຕ. ກມ຺ມສ຺ສ…ເປ… ເອໂກ ສນ຺ຘີຕິ ເຫຕຸຜລສນ຺ຘິ. ປຸນ ເອໂກ ສນ຺ຘີຕິ ຜລເຫຕຸສນ຺ຘິມາຫ. ຕໂຍ ປປຎ຺ຈາ ອຕີໂຕ ອທ຺ຘາ ອຕີຕຠວອທ຺ຘານໍ ເຕສໍ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ອນາຄຕສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ທສ຺ສິໂຕ ອສ຺ສຸຕວໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ວເສນ. ສຸຕວໂຕ ປນ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ວເສນ ວຏ຺ຏສ຺ສ ວູປສໂມ ທສ຺ສິໂຕຕິ.

ສມນຸປສ຺ສນາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ຂນ຺ຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໘. ຕເຖວາຕິ ອາຣມ຺ມຓຠາເວເນວ. ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ອຸປາທາເນຫິ ອຸປາທາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຸປາທານິຍໍ. ອິຘາປີຕິ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸປິ. ວິຠາຄຕ຺ເຖ ຄຍ຺ຫມາເນ ອນິຏ຺ຐປ຺ປສງ຺ໂຄປິ ສິຍາ, ອຠິຘມ຺ເມ ຈ ຣາສຏ຺ໂຐ ເອວ ອາຄໂຕ, ‘‘ຕເທກຊ຺ຌໍ ອຠິສໍຍຸຫິຕ຺ວາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ‘‘ຣາສຏ຺ເຐນ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຂນ຺ຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗-໘. ໂສຓສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໔໙-໕໐. ວິສິຏ຺ໂຐຕິ ປຘາໂນ. ອຸຕ຺ຕໂມຕິ ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐ. ອຎ຺ຎໍ ກິໍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຎ຺ຎໍ ກິໍ ກາຣຓໍ ຠເວຍ຺ຍ ຕຖາ ສມນຸປສ຺ສນາຍ ອຎ຺ເຎສໍ ອວິຊ຺ຊມານຕາຍ ວຈນປຣິຏ຺ຐິຕິປຠິນ຺ນໂຕ. ວຊິຣເຠທເທສນໍ ນາມ ອຕ຺ຖໂຕ ເຕປຣິວຏ຺ຏເທສນາ.

ໂສຓສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙-໑໐. ນນ຺ທິກ຺ຂຍສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໕໑-໕໒. ນວມທສເມສູຕິ ສຸຕ຺ຕທ຺ວຍໍ ສເຫວ ອຸທ຺ຘຏໍ, ທ຺ວີສຸປິ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາຍ ສຣິກ຺ຂຠາວໂຕ. ນນ຺ທນຏ຺ເຐນ ນນ຺ທີ, ຣຎ຺ຊນຏ຺ເຐນ ຣາໂຄ. ສຕິປິ ສທ຺ທຕ຺ຖໂຕ ເຠເທ ‘‘ອິເມສໍ ອຕ຺ຖໂຕ ນິນ຺ນານາກຣຓຕາຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາປິ ປຫາຍກຘມ຺ມເຠເທນ ປນ ລພ຺ຠເຕວ ເຠທມຕ຺ຕາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາຍ ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຣຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຣາຄໍ ປຊຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອຕ຺ຕາວຕາຕິ ‘‘ນນ຺ທິກ຺ຂຍາ ຣາຄກ຺ຂໂຍ’’ຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ. ວິປສ຺ສນໍ ນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາກິຈ຺ຈສ຺ສ ປຣິໂຍສາເນນ. ຣາຄກ຺ຂຍາຕິ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິປຣິໂຍສານາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ຣາຄສ຺ສ ເຂປິຕຕ຺ຕາ. ອນນ຺ຕຣໍ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ນນ຺ທິກ຺ຂໂຍຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອິຘ ມຄ຺ຄໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ’’ຕິ. ອນນ຺ຕຣໍ ປນ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ອຣິຍຜເລນ ປຏິປສ຺ສທ຺ຘິວເສນ ນນ຺ທິຣາຄກ຺ຂຍາ ສພ຺ພໍ ສໍກິເລສໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕີຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຜລໍ ທສ຺ສິຕ’’ນ຺ຕິ.

ນນ຺ທິກ຺ຂຍສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຕ຺ຕທີປວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ມູລປຓ຺ຓາສໂກ ສມຕ຺ໂຕ.

໖. ອຸປຍວຄ຺ໂຄ

໑. ອຸປຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໓. ອຸເປຕີຕິ ອຸປໂຍ. ກຖມຸເປຕິ? ຕຓ຺ຫາມານາທິວເສນາຕິ ອາຫ ‘‘ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິວເສນາ’’ຕິ. ກຖມິທໍ ລພ຺ຠຕີຕິ? ‘‘ອວິມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຈນໂຕ. ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວເສນ ຫິ ພທ຺ໂຘ, ກິໍ ອຸເປຕີຕິ ອາຫ ‘‘ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ’’ຕິ ຕພ຺ພິນິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ຕຖາ ອຸເປຕສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ໂກ ປນຸເປຕີຕິ? ຕໍສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄໂລ. ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວເສນ ອຸປຄມສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອກຸສລກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓເມວາຕິ ວທນ຺ຕິ. ຊວາເປຕ຺ວາຕິ ຄຫິຕຊວໍ ກຕ຺ວາ. ຍຖາ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອາກຑ຺ຒິຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ, ເອວໍ ກຕ຺ວາ. ເຕນາຫ ‘‘ປຏິສນ຺ຘີ’’ຕິອາທິ. ອຄ຺ຄຫເຓ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕເມວ ‘‘ໂອກໍ ປຫາຍ ອນິເກຕສາຣີ’’ຕິ ຄາຖາຍ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ. ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕາທິວເສນ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ປຏິສນ຺ຘິຊນກສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວເສນ ໂວຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ. ປຕິຏ຺ຐາ ນ ໂຫຕິ ສຣາຄກາເລ ວິຍ ອນຸປຏ຺ຐານໂຕ. ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ. ອນຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາຕິ ອນຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຍຆາເຕນ.

ອຸປຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ພີຊສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໔. ພີຊຊາຕານີຕິ ຊາຕ-ສທ຺ໂທ ປທປູຣຓມຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ພີຊານີ’’ຕິ. ວຈນ຺ຕິ ເສຕວຈໍ. ອຊ຺ຊຸກນ຺ຕິ ຕຈ຺ຉກໍ. ຜຓິຊ຺ຊກໍ ຕຸລສິ. ອຠິນ຺ນານີຕິ ເອກເທເສນປິ ອຂຓ຺ຑິຕານິ. ພີຊຕ຺ຖາຍາຕິ ພີຊກິຈ຺ຈາຍ. ນ ອຸປກປ຺ປຕີຕິ ປຈ຺ຈໂຍ ນ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ນ ປາປິຕານີຕິ ປູຕິຕໍ ນ ອຸປຄຕານິ. ຕຓ຺ຑຸລສາຣສ຺ສ ອາທານໂຕ ສາຣາທານິ. ອາຣມ຺ມຓຄ຺ຄຫຓວເສນ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ. ອາຣມ຺ມຓວເສນາຕິ ອາຣມ຺ມຓຠາວວເສນ. ສິເນຫນຏ຺ເຐນາຕິ ຕຓ຺ຫາຍນວເສນ ສິນິທ຺ຘຕາປາທເນນ, ຍໂຕ ‘‘ນນ຺ທູປເສຈນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ຫິ ວິໂຣປິຕໍ ຕໍ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓໍ ປຏິສນ຺ຘິອງ຺ກຸຣຸປ຺ປາທນສມຕ຺ຖໍ ໂຫຕິ. ສປ຺ປຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ອວິຊ຺ຊາອໂຍນິໂສນມນສິກາຣາທິປຈ຺ຈເຍຫິ ສປ຺ປຈ຺ຈຍໍ. ວິຣຸຫຕິ ວິປາກສນ຺ຕານຸປ຺ປາທນສມຕ຺ໂຖ ຫຸຕ຺ວາ.

ພີຊສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ອຸທານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໕. ອຸທານໍ ອຸທາຫຣີຕິ ອຕ຺ຕມນວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣສິ. ເອສ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣ ອຸທາຫາໂຣ. ຠຸໂສ ນິສ຺ສໂຍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ, ທານເມວ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ທານູປນິສ຺ສໂຍ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ຕຕ຺ຖ ທານູປນິສ຺ສໂຍ ອນ຺ນາທິວຕ຺ຖູສຸ ພລວາຕິ ພລວຠາເວນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸປນິສ຺ສຍພຫຸໂລ ກາມຣາຄປ຺ປຫາເນເນວ ກຕປຣິຈຍຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນມນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອນາຄາມິຜລໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕຖາ ສຸວິສຸທ຺ຘສີລູປນິສ຺ສໂຍ ກາມໂທສຊິຄຸຈ຺ຉເນນ. ຍທິ ເອວໍ ກສ຺ມາ ອິເມ ທ຺ເວ ອຸປນິສ຺ສຍາ ທຸພ຺ພລາຕິ ວຸຕ຺ຕາ? ວິຊ຺ຊູປມຎ຺ຎາຓສ຺ເສວ ປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ. ໂສປິ ຠາວນູປນິສ຺ສຍສຫາຍລາເຠເນວ, ນ ເກວລໍ. ຠາວນາ ປນ ປຏິເວຘສ຺ສ ວິເສສເຫຕຸຠາວໂຕ ພລວາ ອຸປນິສ຺ສໂຍ. ຕຖາ ຫິ ສາ ວຊິຣູປມຎາຓສ຺ສ ວິເສສປຈ຺ຈໂຍ. ເຕນາຫ ‘‘ຠາວນູປນິສ຺ສໂຍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາເປຕີ’’ຕິ.

ໂສຕິ ມິລກຕ຺ເຖໂຣ. ວິຫາຣນ຺ຕິ ວສນຏ຺ຐານໍ. ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ເຕ ຫິ ປຓ຺ຓສາລາຍ ເຖໂຣ ວິຫຣຕິ. ອຸປຏ຺ຐາຕິ ເອກລກ຺ຂເຓນ. ກູຏໂຄໂຓ ວິຍ ຄມນວີຖິໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ອລ຺ລກຏ຺ຐຣາສິມ຺ຫິ. ອຸທກມຓິການນ຺ຕິ ອຸທກເຖວານໍ.

ອຕ຺ຕນິເຍວ ອຸປເນສິ ອຸທານກຖາຍ ວຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ປຣິປຸຓ຺ຓານໍ ອຕ຺ຕນິ ສໍວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ອຸຏ຺ຐານວຕາ’’ຕິອາທິ. ອຍຎ຺ຫິ ມິລກຕ຺ເຖໂຣ ສິກ຺ຂາຍ ຄາຣໂວ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ວິສຸທ຺ຘສີໂລ ຫຸຕ຺ວາ ຐິໂຕ, ຕສ຺ມາ ‘‘ທຸພ຺ພລູປນິສ຺ສເຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ອຸທາເນນ຺ໂຕ ‘‘ໂນ ຈສ຺ສໍ…ເປ… ສຎ຺ໂຎຊນານີ’’ຕິ.

ສເຈ ອຫໍ ນ ຠເວຍ຺ຍນ຺ຕິ ຍທິ ອຫໍ ນາມ ໂກຈິ ນ ຠເວຍ຺ຍໍ ຕາທິສສ຺ສ ອຫໍສທ຺ທວຈນີຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ຕໂຕ ເອວ ມມ ປຣິກ຺ຂາໂຣປິ ນ ຠເວຍ຺ຍຕສ຺ສ ຈ ປຠງ຺ຄຸຠາເວນ ອນວຏ຺ຐິຕຠາວໂຕ. ເອວໍ ອຕ຺ຕຸທ຺ເທສິກຠາເວນ ປທທ຺ວຍສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ວຕ຺ວາ ອິທານິ ກມ຺ມຜລວເສນ ວຕ຺ຕຸໍ ‘‘ສເຈ ວາ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕີຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວເສນ ສຸຎ຺ຎຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານາຄຕວເສນ ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອິທານິ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ອຘິມຸຈ຺ຈນ຺ໂຕຕິ ເອທິສໍ ອຘິມຸຕ຺ຕິໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ. ວິຠວິສ຺ສຕີຕິ ວິນສ຺ສິສ຺ສຕິ. ວິຠໂວ ຫິ ວິນາໂສ. ເຕນາຫ ‘‘ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ວິຠວທສ຺ສນໍ ວິຠໂວຕິ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ວິຠວທສ຺ສເນນາ’’ຕິ. ວິຠວທສ຺ສນໍ ນາມ ອຈ຺ຈນ຺ຕາຍ ວິນາສສ຺ສ ທສ຺ສນໍ. ຕນ຺ຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ. ສາມຎ຺ຎໂຊຕນາ ເຫສາ ວິເສສນິຏ຺ຐາ ໂຫຕີຕິ ຕຕິຍມຄ຺ຄວເສນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຸປຣິ ມຄ຺ຄຜລນ຺ຕິ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄຜລໍ. ນຕ຺ຖິ ເອຕິສ຺ສາ ຊາຕິຍາ ອນ຺ຕຣນ຺ຕິ ອນນ຺ຕຣາ, ອນນ຺ຕຣາ ວິປສ຺ສນາ ມຄ຺ຄສ຺ສ. ໂຄຕ຺ຣຠູ ປນ ອນຸໂລມວີຖິປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາຄຕິກໍ ວາ ສິຍາ, ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ມຄ຺ຄຄຕິກໍ ວາຕິ ນ ເຕນ ມຄ຺ໂຄ ອນ຺ຕຣິໂກ ນາມ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ວິປສ຺ສນາ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອາສນ຺ນານນ຺ຕຣໍ ນາມາ’’ຕິ. ຜລໍ ປນ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ກິເລສານໍ ປຊຫນວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ໂລກຸຕ຺ຕຣຠາວໂຕ ຈ ກມ຺ມມຄ຺ຄຄຕິກເມວ, ກຸສລວິປາກຠາເວນ ປນ ເນສໍ ອຕ຺ໂຖ ປເຠໂທຕິ ວິປສ຺ສນາຍ ຜລສ຺ສ ສິຍາ ອນນ຺ຕຣຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຜລສ຺ສ ທູຣານນ຺ຕຣໍ ນາມາ’’ຕິ. ‘‘ອາສວານໍ ຂໂຍ’’ຕິ ປນ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄ ວຸຈ຺ຈມາເນ ວິປສ຺ສນານໍ ອາສນ຺ນຕາຍ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ອຕສິຕາເຍຕິ ນ ຕສິຕພ຺ເພ ຕາສໍ ອນາປຊ຺ຊິຕພ຺ເພ. ຕາໂສຕິ ຕາສເຫຕຸ ‘‘ຕສຕິ ເອຕສ຺ມາ’’ຕິ ກຕ຺ວາ. ໂສຕິ ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ. ຕິລກ຺ຂຓາຫຕນ຺ຕິ ອນິຈ຺ຈຕາທິລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍລກ຺ຂິຕໍ. ມນມ຺ຫິ ນຏ຺ໂຐຕິ ອີສກໍ ນຏ຺ໂຐມ຺ຫິ, ຕໂຕ ປຣມ຺ປິ ຕຕ຺ເຖວ ຐຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ອປູຣິຕຕ຺ຕາ ເອວ ມຸຕ຺ໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ນ ຕາໂສ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຕາສຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກລ຺ຍາຓປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຫິ ຠຍຕຸປຏ຺ຐານຎາເຓນ ‘‘ສຠຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ວິປສ຺ສນ຺ໂຕ ນ ອຸຕ຺ຕສຕິ.

ອຸທານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ອຸປາທານປຣິປວຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໖. ຈຕຸນ຺ນໍ ປຣິວຏ຺ຏນວເສນາຕິ ປຈ຺ເຈກກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ປຣິວຏ຺ຏນວເສນ. ຣູປໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິນ຺ຕິ ສກລຠູຕຸປາທາຣູປໍ ກຸຈ຺ຉິຕຠາວໂຕ ຕຕ຺ຖ ຈ ຕຸຈ຺ຉວິປລ຺ລາສຕາຍ ‘‘ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ອຠິວິສິຏ຺ເຐນ ຎາເຓນ ອຎ຺ຎາສິໍ ປຏິວິຊ຺ຌິໍ. ອາຫາຣວເສນ ຣູປກາຍສ຺ສ ຫານິວຸທ຺ຘາທີນໍ ປາກຏຠາວໂຕ ວິເສສປຈ຺ຈຍໂຕ ຈ ຕສ຺ສ ‘‘ອາຫາຣສມຸທຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸກ຺ຂສມຸທຍກຖາ ນາມ ວຏ຺ຏກຖາຕິ ‘‘ສຈ຺ຉນ຺ທຣາໂຄ’’ຕິ ວິເສເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຉນ຺ທຣາຄຄ຺ຄຫເຓນ ຈ ອຸປາທານກມ຺ມາວິຊ຺ຊາປິ ຄຫິຕາ ເອວ. ປຏິປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຕ຺ຕມານກາລປ຺ປໂຍໂຄ ເຫສ ຍຖາ ‘‘ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕີຕິ ປຕິຏ຺ຐໍ ລຠນ຺ຕິ. ເກວລິໂນຕິ ອິຘ ວິມຸຕ຺ຕິຄຸເຓນ ປາຣິປູຣີຕິ ອາຫ ‘‘ສກລິໂນ ກຕສພ຺ພກິຈ຺ຈາ’’ຕິ. ເຍນ ເຕຕິ ເຍນ ອວສິຏ຺ເຐນ ເຕ ອເສກ຺ເຂ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕາ ປຎ຺ຎາເປຍ຺ຍຸໍ, ຕໍ ເນສໍ ວຏ຺ຏໍ ເສກ຺ຂານໍ ວິຍ ນຕ຺ຖິ ປຎ຺ຎາປນາຍ. ວຏ຺ຏນ຺ຕິ ກາຣຓໍ ວຏ຺ຏນຏ຺ເຐນ ຜລສ຺ສ ປວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ. ອເສກ຺ຂຠູມິວາໂຣຕິ ອເສກ຺ຂຠູມິປ຺ປວຕ຺ຕິ.

ອຸປາທານປຣິປວຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ສຕ຺ຕຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໗. ສຕ຺ຕສຸ ໂອກາເສສູຕິ ຣູປປຊານນາທີສຸ ສຕ຺ຕສຸ ໂອກາເສສຸ. ວຸສິຕວາໂສຕິ ວຸສິຕອຣິຍວາໂສ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອຸທ຺ເທເສ. ເສສໍ ນາມ ອິຘ ວຸຕ຺ຕາວເສສໍ. ວຸຕ຺ຕນເຍນາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຸສ຺ສທນນ຺ທິຍນ຺ຕິ ອຸສ຺ສນ຺ນຄຸຓວໂຕ ໂຕສນໍ ສມ຺ໂມທາປນໍ. ຄຸຓກິຕ຺ຕເນນ ປໂລຠນີຍໍ ເສກ຺ຂກລ຺ຍາຓປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ປສາທຸປ຺ປາທເນນ. ອິທານິ ວຸຕ຺ຕເມວ ອຕ຺ຖໍ ປາກຏໍ ກາຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອຕ຺ຕາວຕາຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ວເສນ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ໂກສລ຺ລທີປເນນ ເອຕ຺ຕເກນ ເທສນາກ຺ກເມນ. ຕນ຺ຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ. ຘາຕຸອາທິມຕ຺ຕເມວາຕິ ຘາຕາຍຕນປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທມຕ຺ຕເມວ. ອິເມສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ອິເມສຸ ຊາຕາທີສຸ. ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາຕິ ສມ຺ມສນກມ຺ມໍ ນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວເມຕ຺ຖ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ວເສນ ສຕ຺ຕຏ຺ຐານໂກສລ຺ລປວຕ຺ຕິຍາ ປເຠເທນ ວິຠຊິຕ຺ວາ ‘‘ຕິວິຘູປປຣິກ຺ຂີ’’ຕິ ທສ຺ເສຕິ ຘມ຺ມຣາຊາ.

ສຕ຺ຕຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໘. ອຘິກໍ ສວິເສສໍ ປຍສຕິ ປຍຸຎ຺ຊຕິ ເອເຕນາຕິ ອຘິປ຺ປຍາໂສ, ວິສິຏ຺ຐປໂຍໂຄ. ເຕນາຫ ‘‘ອຘິກປໂຍໂຄ’’ຕິ. ອິມຎ຺ຫິ ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ອຣິຍມຄ຺ຄມາຫ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ. ອວຕ຺ຕມານຏ຺ເຐນາຕິ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທໂຕ ປຸພ຺ເພ ນ ວຕ຺ຕມານຠາເວນ. ມຄ຺ຄໍ ຊານາຕີຕິ ສມຸທາຄມໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສປຸພ຺ພຠາຄໍ ສສມ຺ຠາຣວິສຍໍ ສຜລໍ ສອຸທ຺ຣຍໍ ອຣິຍໍ ມຄ຺ຄໍ ຊານາຕິ ອວພຸຊ຺ຌຕີຕິ ມຄ຺ຄຎ຺ຎູ. ວິທິຕນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ຎາຕໍ ປຏິລທ຺ຘໍ ຫຕ຺ຖຕເລ ອາມລກໍ ວິຍ ປາກຏໍ ອກາສິ, ຕຖາ ກຕ຺ວາ ເທເສສິ. ອມຄ຺ເຄ ປຣິວຊ຺ຊເນນ ມຄ຺ເຄ ປຏິປຕ຺ຕີຕິ ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄກຸສລຕາ ວິຍ ອມຄ຺ຄກຸສລຕາປິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາຕິ ອາຫ ‘‘ມຄ຺ເຄ ຈ ອມຄ຺ເຄ ຈ ໂກວິໂທ’’ຕິ. ອຫໍ ປຐມໍ ຄໂຕຕິ ອຫໍ ປຐມມຄ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ.

ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໙. ປຸຣາຓຸປຏ຺ຐາເກຕິ ປຸພ຺ເພ ປຘານປທຫນກາເລ ອຸປຏ຺ຐາກຠູເຕ. ‘‘ອວສວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ອສ຺ສາມິກຏ຺ເຐນ ສຸຎ຺ຎຕຏ຺ເຐນ ອຕ຺ຕປຏິກ຺ເຂປຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ເອວໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ເຕຫິ. ເອຕ຺ຕເກນ ຐາເນນາຕິ ‘‘ຣູປໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ອາຣຠິຕ຺ວາ ຍາວ ‘‘ເອວໍ ເມ ວິຎ຺ຎາຓໍ ມາ ອໂຫສີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕເກນ ສຸຕ຺ຕປເທເສນ. ອກຖິຕສ຺ເສວ ກຖນໍ ອຸຕ຺ຕຣໍ, ນ ກຖິຕສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ’’ຕິ. ສໂມຘາເນຕ຺ວາຕິ ສມ຺ປິຓ຺ຑິຕ຺ວາ. ວິຕ຺ຖາຣກຖາຕິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອຏ຺ຐກຖາ. ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓເມວາຕິ ຕພ຺ພຫຸລຕາຍ ຕປ຺ປຘານຕາຍ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນິຈ຺ຈຕາທີນມ຺ປິ ຫິ ຕຕ຺ຖ ຕໍທີປນຕ຺ຖເມວ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕເທວ ເຊຏ຺ຐໍ ປຘານໍ ຕຖາ ເວເນຍ຺ຍຊ຺ຌາສຍໂຕ.

ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ມຫາລິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໐. ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂນ຺ຕິອາທີນິ ປທານິ ວຸຕ຺ຕນຍາເນວ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຍຖາ ສຣາໂຄ ເຫຕຸ ປຈ຺ຈໂຍ ສໍກິເລສາຍ, ເອວໍ ສວິປສ຺ສໂນ ມຄ຺ໂຄ ເຫຕຸ ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ວິສຸທ຺ຘິຍາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ມຫາລິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ອາທິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໑. ເອກາທສຫີຕິ ຣາຄາທີຫິ ອຸປາຍາສປຣິໂຍສາເນຫິ ເອກາທສຫິ ສນ຺ຕາປນຏ຺ເຐນ ອຄ຺ຄີຫິ. ທ຺ວີສູຕິ ອຏ຺ຐມນວເມສຸ. ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓເມວາຕິ ຕພ຺ພຫຸລຕາຍ ຕປ຺ປຘານຕາຍ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອາທິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ນິຣຸຕ຺ຕິປຖສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໒. ນິຣຸຕ຺ຕິໂຍວ ນິຣຸຕ຺ຕິປຖາຕິ ປຖ-ສທ຺ເທນ ປທວຑ຺ຒນມາຫ ຍຖາ ‘‘ພີຊານິເຍວ ພີຊຊາຕານີ’’ຕິ. ນິຣຸຕ຺ຕິວເສນາຕິ ນິພ຺ພຈນວເສນ. ປຖາ ຈ ອຕ຺ຖານຸຣູປຠາວໂຕ. ຕີຓິປີຕິ ນິຣຸຕ຺ຕິອຘິວຈນປຎ຺ຎຕ຺ຕິປຖປທານິ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ຜຸສຕີຕິ ຜສ຺ໂສ’’ຕິອາທິນາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ວຈນໍ ນິຣຸຕ຺ຕິ, ‘‘ສິຣີວຑ຺ຒໂກ ຘນວຑ຺ຒໂກ’’ຕິອາທິນາ ວຈນມຕ຺ຕເມວ ອຘິກາຣໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕໍ ອຘິວຈນໍ, ‘‘ຕກ຺ໂກ ວິຕກ຺ໂກ’’ຕິອາທິນາ ຕໍຕໍປກາເຣນ ຎາປນໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ອຖ ວາ ຕໍຕໍອຕ຺ຖປ຺ປກາສເນນ ນິຈ຺ຉິຕໍ, ນິຍຕໍ ວາ ວຈນໍ ນິຣຸຕ຺ຕິ. ອຘິ-ສທ຺ໂທ ອຸປຣິຠາເຄ, ອຸປຣິ ວຈນໍ ອຘິວຈນໍ. ກສ຺ສ ອຸປຣິ? ປກາເສຕພ຺ພສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສາຕິ ປາກໂຏຍມຕ຺ໂຖ. ອຘີນໍ ວຈນໍ ອຘິວຈນໍ. ເກນ ອຘີນໍ? ອຕ຺ເຖນ. ອຕ຺ຖສ຺ສ ປຎ຺ຎາປນຕ຺ເຖນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ເອວໍ ນິຣຸຕ຺ຕິອາທິປທານໍ ສພ຺ພວຈເນສຸ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຎ຺ຎຖາ ‘‘ຜຸສຕີຕິ ຜສ຺ໂສ’’ຕິອາທິປ຺ປກາເຣນ ນິທ຺ຘາຣຓວຈນານໍເຍວ ນິຣຸຕ຺ຕິຕາ, ສິຣິວຑ຺ຒກຘນວຑ຺ຒກປກາຣານເມວ ອຠິລາປນໍ ອຘິວຈນຕາ. ‘‘ຕກ຺ໂກ ວິຕກ຺ໂກ’’ຕິ ເອວໍປກາຣານເມວ ເອກເມວ ອຕ຺ຖໍ ເຕນ ເຕນ ປກາເຣນ ຎາເປນ຺ຕານໍ ວຈນານໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຕາ ຈ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອສໍກິຓ຺ຓາຕິ ນ ສໍກິຓ຺ຓາ. ເຕນາຫ ‘‘ອວິຊຫິຕາ…ເປ… ອຉຑ຺ຑິຕາ’’ຕິ. ນ ສໍກີຍນ຺ຕີຕິ ນ ສໍກິຣີຍນ຺ຕິ, ນ ສໍກີຍິສ຺ສນ຺ຕິ ນ ສໍກິຣີຍິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ຐາຕິ ນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ. ຍສ຺ມາ ຠງ຺ຄໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາທາທິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຠງ຺ຄເມວາ’’ຕິ. ຍສ຺ມາ ເທສນ຺ຕຣໍ ສງ຺ກນ຺ໂຕປິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ຕທາຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເທສນ຺ຕຣໍ ອສງ຺ກມິຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຫິ ສງ຺ຂາຣາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ວິປຣິຓມນ຺ຕິ ວິນາສໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ວິປຣິຓຕນ຺ຕິ…ເປ… ນຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ. ອປາກຏີຠູຕໍ ອຊາຕຕ຺ຕາ ເອວ.

ວສຠຓໂຄຕ຺ຕຕາຍ ວສ຺ສຠຎ຺ຎາ. ມູລທິຏ຺ຐິຄຕິກາຕິ ມູລຠູຕາ ທິຏ຺ຐິຄຕິກາ, ອິມສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ສພ຺ພປຐມໍ ຕາທິສທິຏ຺ຐິສມຸປ຺ປາທກາ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາວຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອເຫຕຸວາທປຏິສໍຍຸຕ຺ຕຄນ຺ຖໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຍາປຸຓິຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖໍ ວີມໍສນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ນຕ຺ຖິ ເຫຕຸ, ນຕ຺ຖິ ປຈ຺ຈໂຍ ສຕ຺ຕານໍ ສໍກິເລສາຍາ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາຍ ລທ຺ຘິຍາ ອາຣມ຺ມເຓ ມິຈ຺ຉາສຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ‘‘ນຕ຺ຖິ ເຫຕູ’’ຕິອາທິວເສນ ອນຸສ຺ສວູປລທ຺ເຘ ອຕ຺ເຖ ຕທາກາຣປຣິວິຕກ຺ກເນຫິ ສວິຄ຺ຄເຫ ວິຍ ສຣູປໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິເຕ ຈິຣກາລປຣິຈເຍນ ‘‘ເອວເມຕ’’ນ຺ຕິ ນິຊ຺ຌານກ຺ຂມຠາວູປຄມເນນ ນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິຍາ ຕຖາຄຫິເຕ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕເຖວ ອາເສວນ຺ຕສ຺ສ ພຫຸລີກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ມິຈ຺ຉາວິຕກ຺ເກນ ສມາທິຍມານາ ມິຈ຺ຉາວາຍາມູປຕ຺ຖມ຺ຠິຕາ ອຕໍສຠາວໍ ‘‘ຕໍສຠາວ’’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ມິຈ຺ຉາສຕີຕິ ລທ຺ຘນາມາ ຕໍລທ຺ຘິສຫຄຕາ ຕຓ຺ຫາ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ. ຍຖາສກໍ ວິຕກ຺ກາທິປຈ຺ຈຍລາເຠນ ຕສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ອຘິຏ຺ຐິຕຕາຍ ອເນກຄ຺ຄຕໍ ປຫາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄຕໍ ອປ຺ປິຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ ມິຈ຺ຉາສມາຘິນາ. ໂສປິ ຫິ ປຈ຺ຈຍວິເສເສຫິ ລທ຺ຘຠາວນາພໂລ ອີທິເສ ຐາເນ ສມາຘານປຕິຣູປກິຈ຺ຈກໂຣ ໂຫຕິເຍວ ວາລວິຊ຺ຌນາທີສຸ ວິຍາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕຖາ ຫິ ອເນກກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເຕນາກາເຣນ ປຸພ຺ພຠາຄິເຍສຸ ຊວນວາເຣສຸ ປວຕ຺ເຕສຸ ສພ຺ພປຈ຺ຉິເມ ຊວນວາເຣ ສຕ຺ຕ ຊວນານິ ຊວນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຐເມ ສເຕກິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍາທີສຸ. ສຕ຺ຕເມ ປນ ຊວເນ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ອເຕກິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອສ຺ສາເທນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ອິເມສຸປີຕິ ທ຺ວີສຸປິ ຐາເນສຸ.

ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ອາທິອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ‘‘ຍເທຕໍ ອນາຄຕໍ ນາມ, ນຍິທໍ ອນາຄຕ’’ນ຺ຕິອາທິກໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຕປີຕິ ເຕ ວສ຺ສຠຎ຺ຎາປິ ນ ມຎ຺ຎິໍສຸ ໂລກສມຎ຺ຎາຍ ອນຕິກ຺ກມນີຍໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ອຕີຕໍ ປນາ’’ຕິອາທິ. ຂນ຺ຘານໍ ອຸປຣິ ນິຣຸຬ຺ຫາ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິ.

ນິຣຸຕ຺ຕິປຖສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຸປຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ອຣຫນ຺ຕວຄ຺ໂຄ

໑. ອຸປາທິຍມານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໓. ຄຓ຺ຫມາໂນຕິ ‘‘ເອຕໍ ມມາ’’ຕິອາທິນາ ຄຓ຺ຫມາໂນ. ປາເສນາຕິ ຣາຄປາເສນ. ຕຎ຺ຫິ ມາໂຣ ມາຣປາໂສຕິ ມຎ຺ຎຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອນ຺ຕລິກ຺ຂຈໂຣ ປາໂສ, ຍ຺ວາຍໍ ຈຣຕິ ມານໂສ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໕໑; ມຫາວ. ໓໓). ມຸຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ ອນຸປາທິຍໂຕ ສພ຺ພໂສ ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຠາວໂຕ.

ອຸປາທິຍມານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒-໖. ມຎ຺ຎມານສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໖໔-໖໘. ‘‘ເອຕໍ ມມາ’’ຕິອາທິນາ. ມຎ຺ຎນາ ອຠິນນ຺ທນາ ຈ. ຕຓ຺ຫາຉນ຺ໂທຕິ ຕຓ຺ຫາ ເອວ ຉນ຺ໂທ. ສາ ຫິ ຕຓ຺ຫາຍນຏ຺ເຐນ ຕຓ຺ຫາ, ຉນ຺ທິກຕຏ຺ເຐນ ຉນ຺ໂທ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓມຸເຂນ ວຸຕ຺ຕໍ, ປຎ຺ຈມໍ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓມຸເຂນ, ຉຏ຺ຐໍ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓມຸເຂນ. ເສສໍ ຕີສຸປິ ສທິສເມວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອເສວ ນໂຍ’’ຕິ.

ມຎ຺ຎມານສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ອນຕ຺ຕນິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໙. ອນຕ຺ຕນິຍນ຺ຕິ ນ ອຕ຺ຕນິຍໍ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ.

ອນຕ຺ຕນິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘-໑໐. ຣຊນີຍສຓ຺ຐິຕສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໗໐-໗໒. ຣຊນີເຍນາຕິ ຣຊນີເຍນ ຣາຄຸປ຺ປາທເກນ. ເຕນາຫ ‘‘ຣາຄສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາເວນາ’’ຕິ. ຣາຫຸລສໍຍຸຕ຺ເຕ ຣາຫຸລຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປຸຈ຺ຉາວເສນ ອາຄຕາ. ອິຘ ຣາຘຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສຸຣາຘຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຈ ປຸຈ຺ຉາວເສນ, ປາຬິ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສທິສາ. ເຕນາຫ ‘‘ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານີ’’ຕິ.

ຣຊນີຍສຓ຺ຐິຕສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຣຫນ຺ຕວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ຂຊ຺ຊນີຍວຄ຺ໂຄ

໑-໓. ອສ຺ສາທສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໗໓-໗໕. ຈຕຸສຈ຺ຈເມວ ກຖິຕໍ ອສ຺ສາທາທີນຎ຺ເຈວ ສມຸທຍາທີນຎ຺ຈ ວເສນ ເທສນາຍ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຍສ຺ມາ ອສ຺ສາໂທ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ອາທີນໂວ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ນິສ຺ສຣຓໍ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ນິໂຣຘສຈ຺ຈຎ຺ຈາຕິ ວຸຕ຺ໂຕວາຍມຕ຺ໂຖ; ທຸຕິເຍ ສມຸທຍສ຺ສາໂທ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ອາທີນໂວ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ນິສ຺ສຣຓໍ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕວາຍມຕ຺ໂຖ; ຕຕິຍໍ ອຣິຍສາວກສ຺ເສວ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອສ຺ສາທສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ອຣຫນ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໖. ຍຕ຺ຕກາ ສຕ຺ຕາວາສາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕນິກາເຍ ອາວສນຏ຺ເຐນ ສຕ຺ຕາ ເອວ ສຕ຺ຕາວາສາ. ເຕນ ຍຕ຺ຕກາ ສຕ຺ຕາວາສາ, ເຕຫິ ສພ຺ເພຫິປິ ເອເຕ ອຄ຺ຄາ ເອເຕ ເສຏ຺ຐາ, ເຍ ອິເມ ອຣຫນ຺ຕາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປຸຣິມນເຍເນວາຕິ ປຸຣິມສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕຏ຺ຐານໂກສລ຺ລສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ.

ຕທຕ຺ຖປຣິທີປນາຫີຕິ ‘‘ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ປຣິຎ຺ຎາຍ. ຕຓ຺ຫາ ເຕສໍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ. ອສ຺ມິມາໂນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ’’ຕິອາທິນາ ຕສ຺ສ ຍຖານິທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖທີປນາຫິ ເຈວ ‘‘ອເນຊໍ ເຕ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ຈິຕ຺ຕໍ ເຕສໍ ອນາວິລ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວິເສສຕ຺ຖປຣິທີປນາຫິ ຈ. ຌານມຄ຺ຄຜລປຣິຍາປນ຺ນໍ ອຕິສຍິຕສຸຂໍ ເອເຕສມຕ຺ຖີຕິ ສຸຂິໂນຕິ ອາຫ ‘‘ຌານ…ເປ… ສຸຂິຕາ’’ຕິ. ຕຓ຺ຫາ ເຕສໍ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ເຕສໍ ອປາຍທຸກ຺ຂຊນິກາ ຕຓ຺ຫາ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຏ຺ຏມູລິກາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ອຠາວາ ‘‘ນນ຺ທີ ເຕສໍ ນ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ. ອິມສ຺ສປີຕິ ປິ-ສທ຺ເທນ ທຸກ຺ຂສ຺ສາຠາເວນປີຕິ ທຸກ຺ຂາຠາໂວ ວິຍ ວຏ຺ຏມູລິກຕຓ຺ຫາຠາໂວ ສມ຺ປິຓ຺ຑີຍຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕນ ຫິ ເຕ ອນຸປາທິເສສນິພ຺ພານປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈນ຺ຕສຸຂິຕາ ເອວາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ. ‘‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ນວວິໂຘ. ຎາເຓນາຕິ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄຎ຺ຎາເຓນ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ. ອລິຕ຺ຕາຕິ ອມກ຺ຂິຕາ. ພ຺ຣຫ຺ມຠູຕາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຠາວໍ ປຕ຺ຕາ, ພ຺ຣຫ຺ມໂຕ ວາ ອຣິຍມຄ຺ຄຎາຓໂຕ ຠູຕາ ອຣິຍາຍ ຊາຕິຍາ ຊາຕາ. ສຕ຺ຕ ສທ຺ຘມ຺ມາ ໂຄຈໂຣ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕສທ຺ຘມ຺ມໂຄຈຣາ.

ນິຣາສງ຺ກຈາໂຣ ນາມ ຄຫິໂຕ ກຸໂຕຈິປິ ເຕສໍ ອາສງ຺ກາຍ ອຠາວໂຕ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທີຫິ ທສຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິ-ສມ຺ມາຎາຓປຣິໂຍສາເນຫິ. ‘‘ອາຄຸໍ ນ ກໂຣຕີ’’ຕິອາທີຫິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ. ຕຓ຺ຫາ ເຕສໍ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ອິທມ຺ປິ ຕຓ຺ຫາປຫານສ຺ສ ພຫູປກາຣຕາທສ຺ສນໍ. ເຕນາຫ ‘‘ທາສກາຣິກາ ຕຓ຺ຫາປິ ເຕສໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ.

ນ ວິກມ຺ປນ຺ຕິ ‘‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’’ຕິອາທິນາ.

ອຸທ຺ຘໍ ຕິຣິຍໍ ອປາຈີນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອຸທ຺ຘໍ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິອາທິນາ ຣູປມຸເຂນ ອຕ຺ຕຠາວໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປວຕ຺ໂຕ ປຐມນໂຍ. ກາລຕ຺ຕຍວເສນ ຘມ຺ມປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປວຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍນໂຍ. ຐານວເສນ ສກລໂລກຘາຕຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປວຕ຺ໂຕ ຕຕິຍນໂຍ. ພຸທ຺ຘາຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ພຸທ຺ຘວນ຺ໂຕ.

ສີຫນາທສໂມຘານນ຺ຕິ ສີຫນາທານໍ ສໍກລນໍ. ໂລເກ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣສ຺ສາຠາວາ ອນຸຕ຺ຕຣາ. ອຸຕ຺ຕໂຣ ຕາວ ຕິຏ຺ຐຕຸ ປຸຣິໂສ, ສທິໂສປິ ຕາວ ນຕ຺ຖີຕິ ອສທິສາ. ສກລມ຺ປິ ຠວໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ຠວປິຏ຺ເຐ ຐຕ຺ວາ ວິມຸຕ຺ຕິສຸເຂນ ສຸຂິຕຕ຺ຕາທິວເສນ ເອກວີສຕິຍາກາເຣຫິ ສີຫນາທໍ ນທນ຺ຕິ.

ອຣຫນ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ທຸຕິຍອຣຫນ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໗. ສຸທ຺ຘິກເມວາຕິ ສຸທ຺ຘສໍຂິຕ຺ຕພນ຺ຘເມວ ກຕ຺ວາ.

ທຸຕິຍອຣຫນ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ສີຫສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໘. ສີໂຫຕິ ປຣິສ຺ສຍສຫນໂຕ ປຏິປກ຺ຂຫນນໂຕ ຈ ‘‘ສີໂຫ’ຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ມິຄາຘິປຕິ. ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ຈ ສມາເນປິ ສີຫຊາຕິກຠາເວ ວຓ຺ຓວິເສສາທິສິທ຺ເຘນ ວິເສເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສີຫາ. ເຕ ອິທານິ ນາມໂຕ ວຓ຺ຓໂຕ ອາຫາຣໂຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິຘາຘິປ຺ເປຕສີຫໍ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ຕິຓສີໂຫ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕິຓຠກ຺ໂຂ ສີໂຫ ຕິຓສີໂຫ ປຸຣິມປເທ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ ຍຖາ ‘‘ສາກປຕ຺ຖິໂວ’’ຕິ. ກາຬວຓ຺ຓຕາຍ ກາຬສີໂຫ. ຕຖາ ປຓ຺ຑຸສີໂຫ. ເຕນາຫ ‘‘ກາຬສີໂຫ ກາຬຄາວິສທິໂສ, ປຓ຺ຑຸສີໂຫ ປຓ຺ຑຸປລາສວຓ຺ຓຄາວິສທິໂສ’’ຕິ. ຣຕ຺ຕກມ຺ພລສ຺ສ ວິຍ ເກສໂຣ ເກສຣກລາໂປ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ເກສຣີ. ລາຂາຣສປຣິກມ຺ມກເຕຫິ ວິຍ ປາທປຣິຍນ຺ເຕຫີຕິ ໂຍຊນາ.

ກມ຺ມານຸຠາວສິທ຺ຘອາຘິປຈ຺ຈມເຫສກ຺ຂຕາຫິ ສພ຺ພມິຄຄຓສ຺ສ ຣາຊາ ສຸວຓ຺ຓຄຸຫໂຕ ວາຕິອາທິ ‘‘ສີຫສ຺ສ ວິຫາໂຣ ກິຣິຍາ ເອວໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສມໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາຕິ ສພ຺ພຠາເຄຫິ ສມເມວ ຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ. ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາຕິ ປຸຣໂຕ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ. ອຠິຫຣິຕ຺ວາຕິ ອຠິມຸຂໍ ຫຣິຕ຺ວາ. ສງ຺ຆາຕນ຺ຕິ ວິນາສໍ. ວີສຕິຍຏ຺ຐິກໍ ຐານໍ ອຸສຠໍ.

ສມສີໂຫຕິ ສມຊາຕິໂກ ສມຠາໂຄ ຈ ສີໂຫ. ສມາໂນສ຺ມີຕິ ເທສນາມຕ຺ຕໍ, ສມປ຺ປຠາວຕາຍປິ ນ ຠາຍຕິ. ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິພລວຕາຍາຕິ ‘‘ເກ ອຎ຺ເຎ ອມ຺ເຫຫິ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ, ອຖ ໂຂ ມຍເມວ ມຫາພລາ’’ຕິ ເອວໍ ພລາຕິມານນິມິຕ຺ຕາຍ ອຫງ຺ກາຣເຫຕຸຠູຕາຍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ ພລຠາເວນ. ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິປຫີນຕ຺ຕາຕິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ ປຫີນຕ຺ຕາ ນິຣຫງ຺ກາຣຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕສິເນຫສ຺ສ ສຸຏ຺ຐຸ ສມຸຄ຺ຆາຏິຕຕ຺ຕາ ນ ຠາຍຕິ.

ຕຖາ ຕຖາຕິ ສີຫສທິສຕາທິນາ ເຕນ ເຕນ ປກາເຣນ ອຕ຺ຕານໍ ກເຖສີຕິ ວຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສີໂຫຕິ ໂຂ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ກຕາຠິນີຫາຣສ຺ສ ໂລກນາຖສ຺ສ ໂພຘິຍາ ນິຍຕຠາວປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເອກນ຺ຕຠາວີພຸທ຺ຘຠາໂວຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ຕີສຸ ປາສາເທສຸ ນິວາສກາໂລ, ມຄຘຣຎ຺ໂຎ ປຏິຎ຺ຎາທານກາໂລ, ປາຍາສສ຺ສ ປຣິຠຸຕ຺ຕກາໂລ’’ຕິອາທິນາ ອຠິສມ຺ໂພຘິໂຕ ປຸຣິມາວຕ຺ຖາປິ ສີຫສທິສໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕາ. ຠາວິນິ, ຠູໂຕປຈາໂຣປິ ຫິ ໂລກໂວຫາໂຣ. ວິຊ຺ຊາຠາວສາມຎ຺ຎໂຕ ຠູຕວິຊ຺ຊາ ອິຕຣວິຊ຺ຊາປິ ເອກຊ຺ຌໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສມ຺ມສນໂຕ ຕໍ ປຸເຣຕຣໍ ສິທ຺ຘໍ ວິປາກໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ວິໂສເຘຕ຺ວາ’’ຕິ. ອນຸໂລມປຏິໂລມໂຕ ປວຕ຺ຕຎາຓວເສນ ‘‘ຍມກຎາຓມນ຺ຖເນນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ວິຫຣນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣຘມູເລ ວິຫຣນ຺ຕສ຺ສ. ເອກາທສເມ ທິວເສຕິ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫໂຕ ປຣໍ ເອກາທສເມ ທິວເສ. ອຈລປລ຺ລງ຺ເກຕິ ອິສິປຕເນ ຘມ຺ມຈກ຺ກປວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ນິສິນ຺ນປລ຺ລງ຺ເກ. ຕມ຺ປິ ຫິ ເກນຈິ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍຘມ຺ມຈກ຺ກປວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ນິສຊ຺ຊາຕິ ກຕ຺ວາ ວຊິຣາສນໍ ວິຍ ອຈລປລ຺ລງ຺ກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ປນ ປເທຕິ ‘‘ທ຺ເວເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນ຺ຕາ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ເຕ ອິມສ຺ມິໍ ສທ຺ຘມ຺ມໂກຏ຺ຐາເສ. ຘມ຺ມໂຆໂສ…ເປ… ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ປຏິຈ຺ຉາເທສິ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ຐິຕາ ສຸຓນ຺ຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາເນນ. ໂສຬສຫາກາເຣຫີຕິ ‘‘ທຸກ຺ຂປຣິຎ຺ຎາ, ສມຸທຍປ຺ປຫານໍ, ນິໂຣຘສຈ຺ຉິກິຣິຍາ, ມຄ຺ຄຠາວນາ’’ຕິ ເອວໍ ເອເກກສ຺ມິໍ ມຄ຺ເຄ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກຕ຺ວາ ໂສຬສຫິ ອາກາເຣຫິ.

ວຸຕ຺ໂຕເຍວ, ນ ອິຘ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍສ຺ມາ ຈ ອປເຣຫິປິ ອຏ຺ຐຫິ ກາຣເຓຫິ ຠຄວາ ຕຖາຄໂຕຕິ ອາຣຠິຕ຺ວາ ອຸທານຏ຺ຐກຖາທີສຸປິ (ອຸທາ. ອຏ຺ຐ. ໑໘; ອິຕິວຸ. ໓໘) ຕຖາຄຕປທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ ເອວ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍທິປິ ຠຄວາ ນ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ນມຕ຺ໂຕວ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຊາໂຕ, ຕຖາປິ ຕາຍ ນິສຊ຺ຊາຍ ນິສິນ຺ໂນວ ປນຸຊ຺ຊ ສພ຺ພປຣິສ຺ສຍໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຊາໂຕ. ຕຖາ ຫິ ຕໍ ‘‘ອປຣາຊິຕປລ຺ລງ຺ກ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ຍາວ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ກາ ວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ອປຣິຕຸສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓາ ວາ’’ຕິ ອາຫ.

ອິຕິ ຣູປນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ນິທສ຺ສນຕ຺ໂຖ. ເຕນ ຣູປໍ ສຣູປໂຕ ປຣິມາຓໂຕ ປຣິຈ຺ເຉທໂຕ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອິທໍ ຣຸປ’’ນ຺ຕິອາທິ. ‘‘ອິທໍ ຣູປ’’ນ຺ຕິ ຫິ ອິມິນາ ຠູຕຸປາທາຍເຠທຣູປໍ ສຣູປໂຕ ທສ຺ສິຕໍ. ເອຕ຺ຕກໍ ຣູປນ຺ຕິ ອິມິນາ ຕໍ ປຣິມາຓໂຕ ທສ຺ສິຕໍ. ຕສ຺ສ ຈ ປຣິມາຓສ຺ສ ເອກນ຺ຕຠາວທສ຺ສເນນ ‘‘ນ ອິໂຕ ຠິຍ຺ໂຍ ຣູປໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຠາວໂຕຕິ ສລກ຺ຂຓໂຕ. ສຣສໂຕຕິ ສກິຈ຺ຈໂຕ. ປຣິຍນ຺ຕໂຕຕິ ປຣິມາຓປຣິຍນ຺ຕໂຕ. ປຣິຈ຺ເຉທໂຕຕິ ຍຕ຺ຕເກ ຐາເນ ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ປຣິຈ຺ເຉທນໂຕ. ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນໂຕຕິ ປຣິໂຍສານປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ວິຠາເຄນ. ອຍໍ ຣູປສ຺ສ ສມຸທໂຍ ນາມາຕິ ອຍໍ ອາຫາຣາທິ ຣູປສ຺ສ ສມຸທໂຍ ນາມ. ເຕນາຫ ‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ’’ຕິອາທິ. ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມຕິ ນິໂຣໂຘ. ‘‘ອາຫາຣສມຸທຍາ ອາຫາຣນິໂຣຘາ’’ຕິ ຈ ອສາຘາຣຓເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ເສເສ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ປຓ຺ຓາສລກ຺ຂຓປຏິມຓ຺ຑິຕນ຺ຕິ ປຓ຺ຓາສອຸທຍພ຺ພຍລກ຺ຂຓວິຠູສິຕໍ ສມຸທຍຕ຺ຖງ຺ຄມຄຫຓໂຕ. ຂີຓາສວຕ຺ຕາຕິ ອນວເສສໍ ສາວເສສຎ຺ຈ ອາສວານໍ ປຣິກ຺ຂີຓຕ຺ຕາ. ອນາຄາມີນມ຺ປິ ຫິ ຠຍໍ ຈິຕ຺ຕຸຕ຺ຣາໂສ ຈ ນ ໂຫຕີຕິ. ຎາຓສໍເວໂຄ ຠຍຕູປຏ຺ຐານຎາຓໍ. ອິຕເຣສໍ ປນ ເທວານນ຺ຕິ ອຂີຓາສເວ ເທເວ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ໂຠຕິ ຘມ຺ມາລປນມຕ຺ຕນ຺ຕິ ວາຈສິກໍ ຕຖາລປນມຕ຺ຕໍ.

ຈກ຺ກນ຺ຕິ ສຕ຺ຖຸ ອາຓາຈກ຺ກໍ, ຕໍ ປນ ຘມ຺ມໂຕ ອາຄຕນ຺ຕິ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ. ຕຕ຺ຖ ອຣິຍສາວການໍ ປຏິເວຘຘມ຺ມໂຕ ອາຄຕນ຺ຕິ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ. ອິຕເຣສໍ ເທສນາຘມ຺ມໂຕ ອາຄຕນ຺ຕິ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ. ທຸວິເຘປິ ຎາຓໍ ປຘານນ຺ຕິ ຎາຓສີເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຏິເວຘຎາຓມ຺ປິ ເທສນາຎາຓມ຺ປີ’’ຕິ. ອິທານິ ຕໍ ຎາຓທ຺ວຍໍ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຏິເວຘຎາຓໍ ນາມາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ຈສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘຕ຺ຕາ ຠຄວາ ຕານິ ສຏ຺ຐິ ນຍສຫສ຺ສານິ ເວເນຍ຺ຍານໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ຕານິ ສຏ຺ຐິ ນຍສຫສ຺ສານິ ເຕນ ຎາເຓນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ສິທ຺ຘານີຕິ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສຏ຺ຐິຍາ ຈ ນຍສຫສ຺ເສຫິ ປຏິວິຊ຺ຌີ’’ຕິ ອາຫ. ຕິປຣິວຏ຺ຏນ຺ຕິ ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຈ, ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ຈ, ປຣິຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ຈ ເອວໍ ຕິປຣິວຏ຺ຏໍ, ຕໍເຍວ ທ຺ວາທສາກາຣໍ. ຕນ຺ຕິ ເທສນາຎາຓໍ ປວຕ຺ເຕຕິ ເອສ ຠຄວາ. ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລຕິ ປຕິນິຘິຠູຕປຸຄ຺ຄລຣຫິໂຕ. ເອກສທິສສ຺ສາຕິ ນິພ຺ພິກາຣສ຺ສ.

ສີຫສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ຂຊ຺ຊນີຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໙. ວິປສ຺ສນາວເສນາຕິ ເອຕຣຫິ ຣູປເວທນາທໂຍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ປຸພ຺ເພປາຫໍ ເອວໍເວທໂນ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ ອຕີຕານໍ ຣູປເວທນາທີນໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນຫິ ວິເສສາຠາວທສ຺ສນາ ວິປສ຺ສນາ, ຕສ຺ສາ ວິປສ຺ສນາຍ ວເສນ. ຍ຺ວາຍໍ ‘‘ນ ອິທໍ ອຠິຎ຺ຎາວເສນາ’’ຕິ ປຏິກ຺ເຂໂປ ກໂຕ, ຕສ຺ສ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຠິຎ຺ຎາວເສນ ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຂນ຺ຘປຏິພທ຺ຘາ ນາມ ໂຄຕ຺ຕວຓ຺ຓຫາຣາທໂຍ. ເອວໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕວິປສ຺ສນາວເສນ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ. ສຠາວຘມ຺ມານໍ ເອວ ອນຸສ຺ສຣຓສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ສຸຎ຺ຎຕາປພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຍສ຺ມາ ເຕ ເອວ ຣູປາທໂຍ ເນວ ອຕ຺ຕາ, ນ ອຕ຺ຕນິຍາ ອສາຣາ ອນິສ຺ສຣາ, ຕສ຺ມາ ຕໂຕ ສຸຎ຺ຎາ, ເຕສໍ ຠາໂວ ສຸຎ຺ຎຕາ, ຕສ຺ສາ ລກ຺ຂຓໍ ຣຸປ຺ປນາທິກໍ ທສ຺ເສຕຸໍ.

ກິຎ຺ຈາຕິ ເຫຕຸອຕ຺ຖໂຊຕເກ ກາຣເຓ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ກິຎ຺ຈາຕິ ກາຣຓປຸຈ຺ຉາ, ເກນ ກາຣເຓນ ຣູປໍ ວເທຖາ’’ຕິ. ເອຕນ຺ຕິ ເອຕໍ ຠູຕຸປາທາຍເຠທໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ. ເກນ ກາຣເຓນ ຣູປໍ ນາມາຕິ ກິໍ ກາຣຓໍ ນິສ຺ສາຍ ຣູປນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາຣຓຸທ຺ເທໂສຕິ ກາຣຓສ຺ສ ອຸທ຺ທິສນໍ. ຣຸປ຺ປຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຣູປໍ ນາມ ສີຕາທິວິໂຣຘິປຈ຺ຈຍສນ຺ນິປາເຕນ ວິສທິສຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສີເຕນປີ’’ຕິອາທິ. ປພ຺ພຕປາເທຕິ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພຕປາເທ, ໂສ ປນ ຕຕ຺ຖ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄໂຕ ປາກາໂຣ ວິຍ ຐິໂຕ. ຕຖາ ຫິ ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາ ໂອລມ຺ພນ຺ຕາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຫຕ຺ຖປາສາຄຕາຕິ ຫຕ຺ຖປາສໍ ອາຄຕາ ອຸປາຄຕາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຫຕ຺ຖປາສາຄເຕ ສຕ຺ເຕ. ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ມຸຈ຺ຉາປຕ຺ຕິຍາ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ, ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄອຸຈ຺ເຉທວເສນ ວາ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ. ອຈ຺ຈນ຺ຕຂາເຣ ອຸທເກຕິ ອາຕປສນ຺ຕາປາຠາເວນ ອຕິສີຕຠາວເມວ ສນ຺ຘາຍ ອຈ຺ຈນ຺ຕຂາຣຕາ ວຸຕ຺ຕາ ສິຍາ. ນ ຫິ ຕໍ ກປ຺ປສຓ຺ຐານອຸທກໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິກຣມຫາເມຆວຸຏ຺ຐໍ ປຖວີສນ຺ຘາຣກໍ ກປ຺ປວິນາສອຸທກໍ ວິຍ ຂາຣໍ ຠວິຕຸໍ ອຣຫຕິ, ຕຖາ ສຕິ ປຖວີປິ ວິລີເຍຍ຺ຍາຕິ. ມຫິໍສກຣຏ຺ຐໍ ນາມ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ເອກໍ ຣຏ຺ຐໍ.

ອວີຈິມຫານິຣເຍຕິ ສອຸສ຺ສທໍ ອວີຈິນິຣຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຄງ຺ຄາປິຏ຺ເຐຕິ ຄງ຺ຄາຕີເຣ.

ສຣນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ສຣີສປປທສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ວທຕິ. ເອຕນ຺ຕິ ຣຸປ຺ປນໍ. ຍຖາ ກຐິນຕາ ປຖວິຍາ ປຈ຺ຈຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ, ເອວໍ ຣຸປ຺ປນໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປຈ຺ຈຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ, ສຠາວຠູຕລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຸຣິມສທິສນ຺ຕິ ປຸຣິເມ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘ ວຸຕ຺ເຕນ ສທິສໍ. ຕໍ ‘‘ກິນ຺ຕິ ກາຣຓປຸຈ຺ຉາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສຸຂໍ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ. ສຸຂາທີນໍ ເວທນານໍ. ປຈ຺ຈຍໂຕຕິ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍໂຕ. ອຍມຕ຺ໂຖຕິ ‘‘ສຸຂາຣມ຺ມຓໍ ສຸຂນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ. ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ ເຫສ ນິທ຺ເທໂສ. ເວທຍຕີຕິ ອນຸຠວຕິ. ເວທຍິຕລກ຺ຂຓາຕິ ອນຸຠວນລກ຺ຂຓາ.

ນີລປຸປ຺ເຜຕິ ນີລວຓ຺ຓປຸປ຺ເຜ. ວຕ຺ເຖ ວາຕິ ນີລວຕ຺ເຖ. ວາ-ສທ຺ເທນ ວຓ຺ຓຘາຕຸອາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອປ຺ປນໍ ວາ ຌານໍ ວາເປນ຺ໂຕ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊນສຎ຺ຎາປີຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ນີລໍ ຣູປາຍຕນໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນສຎ຺ຎາປິ, ຍາ ປກິຓ຺ຓກສຎ຺ຎາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຣູປຕ຺ຕາຍາຕິ ຣູປຠາວາຍ. ຍາຄຸເມວາຕິ ຍາຄຸຠາວິນເມວ ວຕ຺ຖຸໍ. ຍາຄຸຕ຺ຕາຍ ຍາຄຸຠາວາຍ. ປຈຕິ ນາມ ປຸຄ຺ຄໂລ. ເອວນ຺ຕິ ຍຖາ ຍາຄຸອາທິວຕ຺ຖຸໍ ປຸຣິໂສ ຍາຄຸອາທິອຕ຺ຖາຍ ປຈຕິ ນິປ຺ຜາເທຕິ, ອຍໍ ເອວໍ ຣຸປ຺ປນາທິສຠາເວ ຘມ຺ມສມູເຫ ຍຖາສກໍ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຠິສງ຺ຂຣິຍມາເນ ເຈຕນາປຘາໂນ ຘມ຺ມສມູໂຫ ປວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ວິເສສປຈ຺ຈໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ເຕ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ ນິໂຣເປຕິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ປຈ຺ຈເຍຫີ’’ຕິອາທິ. ຣູປເມວາຕິ ຣູປສຠາວເມວ, ນ ອຎ຺ຎໍ ສຠາວໍ. ອຠິສງ຺ຂໂຣຕີຕິ ອິຕເຣຫິ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ເມຫິ ອຘິກໍ ສຸຏ຺ຐຸ ປຈ຺ຈຍຕໍ ກໂຣຕິ. ‘‘ອຸປຄຈ຺ຉຕິ ຍາເປຕິ ອາຍູຫຕີ’’ຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນານິ. ອຠິສງ຺ຂຣຓເມວ ຫິ ອາຍູຫນາທີນິ. ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ຣຸປ຺ປນາທິຠາເວນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຈຕຍິຕລກ຺ຂຓສ຺ສ ສງ຺ຂາຣສ຺ສາຕິ ອິທໍ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ມານໍ ເຈຕນາປຘານຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ຫິ ຠຄວາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຠາຊນີເຍ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘໍ ວິຠຊນ຺ເຕນ ເຈຕນາວ ວິຠຕ຺ຕາ.

ວາຕິງ຺ຄຓໍ ພ຺ຣຫຕິຜລໍ. ຈຕຸຣສ຺ສວລ຺ລີຕິ ຕິວຸຕາລຕາ. ອຂາຣິກນ຺ຕິ ຂາຣຣສຣຫິຕໍ, ຕໍ ປນ ປຓ຺ຓຜລາທິ. ຍຕ຺ຖ ໂລຓຣໂສ ອຘິໂກ, ຕໍ ໂລຓິກນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ໂລຓຍາຄູ’’ຕິອາທິ. ອມ຺ພິລາທິເຠທໍ ຣສໍ.

ອາກາຣສຓ຺ຐານຄຫຓວເສນາຕິ ນີລປີຕາທິອາກາຣຄຫຓວເສນ ເຈວ ວຏ຺ຏຈຕຸຣສ຺ສາທິສຓ຺ຐານຄຫຓວເສນ ຈ. ວິນາປິ ອາກາຣສຓ຺ຐານາຕິ ອາກາຣສຓ຺ຐາເນຫິ ວິນາ, ເຕ ຐເປຕ຺ວາປິ. ປຈ຺ຈຕ຺ຕເຠທຄຫຓວເສນາຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປເຠທຄຫຓວເສນ. ອສມ຺ໂມຫໂຕຕິ ຍາຖາວໂຕ. ວິເສໂສ ວິເສສຕ຺ຖທີປນໂຕ, ອວິເສໂສ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ອວິເສສທີປນໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ຊານນຎ຺ຫິ ອວິສິຏ຺ຐໍ, ຕໍ ສມາສປທໂຕ ອຸປສຄ຺ຄາ ວິເສເສນ຺ຕິ. ຕຖາ ຫິ ສຎ຺ຊານນປທໍ ປຈ຺ຈຠິຎ຺ຎາຓນິມິຕ຺ຕໍ ອາກາຣຄຫຓມຕ຺ຕໍ ໂພເຘຕິ, ວິຊານນປທໍ ຕໂຕ ວິສິຏ຺ຐວິສຍຄຫຓໍ. ປຊານນປທໍ ປນ ຕໂຕປິ ວິສິຏ຺ຐຕຣໍ ປກາຣໂຕ ອວໂພຘໍ ໂພເຘຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕສ຺ສາປີ’’ຕິອາທິ. ອາຣມ຺ມຓສຎ຺ຊານນມຕ຺ຕເມວາຕິ ນີລາທິເຠທສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ສລ຺ລກ຺ຂຓມຕ຺ຕເມວ. ອວຘາຣເຓນ ລກ຺ຂຓປຏິເວຘຕ຺ຕໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕຫິ ວິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຍ ປຄຸຓຠາເວ ສຕິ ຎາຓວິປ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນປິ ວິປສ຺ສນາ ໂຫຕິເຍວາຕິ ອາຫ ‘‘ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ລກ຺ຂຓປຏິເວຘຎ຺ຈ ປາເປຕີ’’ຕິ. ປຏິເວຘນ຺ຕິ ຈ ອຸປລທ຺ຘິເມວ ວທຕິ, ນ ປຏິວິຊ຺ຌນໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ ປນາ’’ຕິອາທິ. ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາຕິ ອຸສ຺ສກ຺ກາເປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄປາຕຸຠາວມ຺ປິ ປາເປຕິ ອສມ຺ໂມຫສຠາວຕ຺ຕາ. ຍຖາ ລກ຺ຂຓປຏິເວຘກາເລ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓວເສນ ສຎ຺ຎາຓອນຸຣູປວເສເນວ ປວຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ວິຎ຺ຎາຓວິຊານນວເສນ ວາຍໍ ອນຸຣູປວເສເນວ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອິທານິ ຕມຕ຺ຖໍ ເຫຣຎ຺ຎິກາທິອຸປມາຍ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຫິຣຎ຺ຎໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກຫາປຓໍ, ຫິຣຎ຺ຎຊານເນ ນິຍຸຕ຺ໂຕ ເຫຣຎ຺ຎິໂກ. ໂລກໂວຫາເຣ ອຊາຕາ ອສຎ຺ຊາຕາ ພຸທ຺ຘິ ເອຕສ຺ສາຕິ ອຊາຕພຸທ຺ຘິ, ພາລທາຣໂກ. ໂວຫາຣກຸສໂລ ຄາມວາສີ ປຸຣິໂສ ຄາມິກປຸຣິໂສ. ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄາຣຫຕ຺ຕາ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄໍ. ຕມ຺ພກໍສມຍຕ຺ຕາ ກູໂຏ. ມຫາສາຣຕ຺ຕາ ເຉໂກ. ອຑ຺ຒສາຣຕ຺ຕາ ກຣໂຏ. ນິຫີນສາຣຕ຺ຕາ ສຓ຺ໂຫ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຍຖາ ເຫຣຎ຺ຎິໂກ ກຫາປຓໍ ຈິຕ຺ຕາທິຠາວໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ກູຏາທິຠາວໍ ຣູປທສ຺ສນາທິວເສນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານໂຕປິ ຊານນ຺ໂຕ ອເນກາກາຣໂຕ ຊານາຕິ, ເອວໍ ປຎ຺ຎາ ອາຣມ຺ມຓໍ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ຊານາຕິ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ປວຕ຺ຕມານວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ຍຖາວິສຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຊານາຕິ.

ເອວໍ ສ຺ວາຍໍ ເນສໍ ຊານເນ ວິເສໂສ ອຎ຺ເຎສໍ ອວິສໂຍ, ພຸທ຺ຘານໍ ເອວ ວິສໂຍຕິ ອິທໍ ວິເສສໍ ມິລິນ຺ທປຎ຺ເຫນ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ເຕນາຫາ’’ຕິອາທິມາຫ, ຕໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ອຕ຺ຕສຸຎ຺ຎານໍ ສຠາວຘມ຺ມານໍ ຘມ຺ມມຕ຺ຕຕາຍ ກຖິຕຕ຺ຕາ ‘‘ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ກເຖຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຫຏ຺ຐິມມຄ຺ຄາ ຈ ຍທິ ອຘິຄຕາ, ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ອນຘິຄຕຕ຺ຕາ ‘‘ເອກເທສມຕ຺ເຕນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິທໍ ປພ຺ພມາຣທ຺ຘໍ, ອິຕຣານິ ທ຺ເວ ລກ຺ຂຓານິ ຕສ຺ສ ປຣິຫາຣຠາເວນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິເທສນາຍ ຕີສຸ ລກ຺ຂເຓສຸ ອິທເມວ ປຘານຠາເວນ ທສ຺ສິຕໍ, ອິທໍ ອປ຺ປຘານຠາເວນາຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸມ຺ປີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປຈິນາຕີຕິ ອປຈຍຄາມິຘມ຺ເມ ນິວຕ຺ເຕຕິ ເອກໍສໂຕ ອປຈຍຄາມິປຏິປທາຍ ປຣິປູຣຓໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ໂນ ອາຈິນາຕີ’’ຕິອາທິ. ວຏ຺ຏໍ ວິນາເສຕີຕິ ວິຘມຕິ ອທສ຺ສນໍ ຄເມຕິ. ເນວ ຈິນາຕີຕິ ນ ວຑ຺ເຒຕິ. ຕເທວາຕິ ຕໍ ວຏ຺ຏໍ ເອວ. ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕີຕິ ຉຑ຺ເຑຕິ. ວິກິຣຕີຕິ ວິທ຺ຘໍເສຕິ. ວິຘູເປຕີຕິ ວຏ຺ຏຕ຺ຕຍສງ຺ຂາຕໍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ ວິຄຕຘູມໍ ວິຄຕສນ຺ຕາປໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ນິພ຺ພາເປຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ປສ຺ສນ຺ຕິອາທິ ອນາຄາມິຜເລ ຐິຕສ຺ສ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄຜລາຘິຄມາຍ ເທສນາຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນາຫ ‘‘ວຏ຺ຏໍ ວິນາເສຕ຺ວາ ຐິຕໍ ມຫາຂີຓາສວໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຂີຓາສວສ຺ສ ອນາຄຕຠາວທສ຺ສນໍເຍວ, ສພ຺ພາ ຈາຍໍ ເຫຏ຺ຐິມາ ເທສນາ ສຸທ຺ຘວິປສ຺ສນາກຖາ, ສຫປຐມມຄ຺ຄາ ວາ ສຫວິຊ຺ຊູປມຘມ຺ມາ ວາ ວິປສ຺ສນາກຖາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເອຕ຺ຕເກນ ຐາເນນາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ນມສ຺ສນ຺ຕິເຍວ ມຫຕາ ຄາຣວພຫຸມາເນນ. ເຕນາຫ ‘‘ນໂມ ເຕ ປຸຣິສາຊຎ຺ຎາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ນິທສ຺ສນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນີຕຕ຺ເຖຣໍ ວິຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ເຖໂຣ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຂຸຣຄ຺ເຄເຍວາຕິ ເກໂສໂຣປນຕ຺ຖໍ ຂຸຣຘາຣາຍ ອຄ຺ເຄ ສີເສ ຐປິເຕ ຕຈປຎ຺ຈກກມ຺ມຏ຺ຐານມຸເຂນ ຠາວນໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ. ພ຺ຣຫ຺ມວິມານາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ນິວາສຠູຕາ ວິມານາ.

ຂຊ຺ຊນີຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ປິຓ຺ໂຑລ຺ຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໐. ອປກຣີຍຕິ ເອເຕນາຕິ ອປກຣຓໍ, ປທໍ. ອປກຣຓໍ ປກຣຓໍ ກາຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ. ເຕນາຫ ‘‘ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ກາຣເຓ’’ຕິ. ນີຫຣິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສມີປຈາຣຠາວໂຕ ອປເນຕ຺ວາ. ຕຖາກຣຓຎ຺ຈ ເອວເມເຕ ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ອປ຺ປຏິຣູປໍ ອກຕ຺ວາ ອາຍຕິໍ ສມ຺ມາ ປຏິປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ລທ຺ຘພລາຕິ ລທ຺ຘຎາຓພລາ.

ເອກທ຺ວີຫິກາຍາຕິ ເອເກກສ຺ສ ເຈວ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທ຺ວິນ຺ນຎ຺ຈ ອີຫິກາ ຄຕິ ອຸປສງ຺ກມນາ ເອກທ຺ວີຫິກາ. ເຕນາຫ ‘‘ເອເກໂກ ເຈວ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ຈ ຫຸຕ຺ວາ’’ຕິ. ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ສມຸທິຕານໍ ນາມ ກິຣິຍາ ຕາທິສີປິ ສິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເກຬິມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ປຣິກປ຺ປນວເສນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ເປສລາ ຠິກ຺ຂູປິ ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ.

ຍຸຄນ຺ຘຣປພ຺ພຕາທີນໍ ອນ຺ຕເຣ ສີທນ຺ຕຣໍ ສມຸທ຺ທໍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ກິຣ ວາໂຕ ນ ວາຍຕິ, ປຕິຕໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິປິ ສີທນ຺ຕຣນທິຍໍ ວິລີຍນ຺ຕາ ສີທນ຺ເຕວ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕາ ຍຸຄນ຺ຘຣາທໂຍປິ ສີທປພ຺ພຕາ ນາມ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສີທນ຺ຕເຣ ສນ຺ນິສິນ຺ນໍ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ວິຍາ’’ຕິ. ອາຫາຣເຫຕູຕິ ອາມິສເຫຕຸ ສປ຺ປິເຕລາທິນິມິຕ຺ຕໍ, ເຕສໍ ປຓາມນາ.

ປຈ຺ຉິມນ຺ຕິ ນິຫີນໍ. ເຕນາຫ ‘‘ລາມກ’’ນ຺ຕິ, ລາມກນ຺ໂຕ ອິຘາຘິປ຺ເປໂຕ –

‘‘ມິຄານໍ ໂກຏ຺ຐຸໂກ ອນ຺ໂຕ, ປກ຺ຂີນໍ ປນ ວາຍໂສ;

ເອຣຓ຺ໂຑ ອນ຺ໂຕ ຣຸກ຺ຂານໍ, ຕໂຍ ອນ຺ຕາ ສມາຄຕາ’’ຕິ. –

ອາທີສຸ (ຊາ. ໑.໓.໑໓໕) ວິຍ. ອຸລຕີຕິ ອຠິຈຣຕິ. ອຠິສປນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ອຠິສາໂປ. ອຠິສາປວຕ຺ຖຸ ປິຓ຺ໂຑລ຺ຍໍ. ອຕ຺ໂຖ ຜລໍ ວໂສ ເອຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ຖວສໍ, ກາຣຓໍ, ຕມ຺ປິ ເຕສຸ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ນິຍຸຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ຖວສິກາ.

ອນ຺ໂຕ ຫທຍສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອນຸປວິຏ຺ຐາ ໂສກວຕ຺ຖູຫິ.

ອຠິຊ຺ຌາຍິຕາຕິ ອຠິຊ຺ຌາຍນສີໂລ. ອຠິຓ຺ຫປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ເຈວ ພຫຸລຠາເວນ ຈ ພຫຸລຣາໂຄ. ປູຕິຠາເວນາຕິ ກຸຖິຕຠາເວນ. ພ຺ຍາປາໂທ ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ອປຄນ຺ຘໍ ກໂຣຕິ, ນ ສຸຈິມນຸຎ຺ຎຠາວໍ. ຠຕ຺ຕນິກ຺ຂິຕ຺ຕກາໂກ ວິຍາຕິ ອິທໍ ຠຕ຺ຕຏ຺ຐານສ຺ສ ອສຣເຓນ ກາກສ຺ສ ນຏ຺ຐສຕິຕາ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຠຕ຺ຕນິກ຺ຂິຕ຺ຕຕາຍ. ອສຓ຺ຐິໂຕຕິ ອສຓ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕ. ກຏ຺ຐຕ຺ຖນ຺ຕິ ກຏ຺ເຐນ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ.

ປາປວິຕກ຺ເກຫິ ກໂຕ, ຕສ຺ມາ ເຕ ອນວເສສໂຕ ປຫາຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເອໂກ ປຸພ຺ພຠາໂຄ, ອິຕໂຣ ມິສ຺ສໂກຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ຕໍ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ເອວາຕິ ເອເກກມິສ຺ສກຕາວເສນ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂປຣາຓາ. ອຸປຣິ ຕິປຣິວຏ຺ຏເທສນາຍ ອນິມິຕ຺ຕສມາຘິເຍວ ທີປິໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ຍາວຎ຺ຈິທ’’ນ຺ຕິ. ນິທ຺ໂທໂສຕິ ວີຕຣາຄາທິນາ ນິທ຺ໂທໂສ.

ປິຓ຺ໂຑລ຺ຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ປາລິເລຍ຺ຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໑. ປຣິຍາທິຓ຺ຓຣູປຈິຕ຺ຕາຕິ ຣາຄາທີຫິ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ເຂເປຕ຺ວາ ຄຫິຕຈິຕ຺ຕາ.

ຠຄວໂຕ ຈາໂຣ ວິທິໂຕ ປຣິຈຍວເສນ. ສຕ຺ຖາ ປຣິໂຠຄໍ ກໂຣຕິ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ‘‘ເອວໍ ຫິສ຺ສ ທຸຄ຺ຄຕິໂມກ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣາຕິ ວິນາ.

ນາເຄນາຕິ ພຸທ຺ຘນາເຄນ ອງ຺ກຸສຣຫິເຕນ. ຕໂຕ ເອວ ອຸຊຸຠູເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ. ອີສາທນ຺ຕສ຺ສ ນງ຺ຄລສທິສທນ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖິໂນ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສເມຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ ‘‘ຍເທໂກ ຣມຕີ ວເນ’’ຕິ. ເອເຕນ ກາຍວິເວເກນ ຣຕິສາມຎ຺ຎໍ ວທຕິ.

ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍາຕິ ປກຕິຍາ ສຍເມວ.

ອາສວານໍ ຂໂຍຕິ ອິຘ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຕໍ ປນ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄານນ຺ຕຣເມວາຕິ ອາຫ ‘‘ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລ’’ນ຺ຕິ. ວິຈໂຍ ເທສນາປຎ຺ຎາ ອຘິປ຺ເປຕາ, ສາ ຈ ອເນກຘາ ປວຕ຺ຕາ ເອວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວິຈຍໂສ’’ຕິ, ອເນກກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປວຕ຺ຕມານາປິ ວິຈໂຍ ເອວາຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ວິຈເຍນາ’’ຕິ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ສາສນຘມ຺ໂມຕິ ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທິປຣິທີປໂນ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ. ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ’’ຕິອາທິນາ, ເອວໍ ໂກຏ຺ຐາສໂຕ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊ ເທສິເຕ ມຍາ ຘມ຺ເມ ກຕມສ຺ສ ຊານນສ຺ສ ອນ຺ຕຣາ ອາສວານໍ ຂໂຍ ໂຫຕີຕິ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ກງ຺ຂາ ໂຫຕິເຍວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ທິຏ຺ຐິ ເອວ ສມນຸປສ຺ສນາ ທິຏ຺ຐິສມນຸປສ຺ສນາ. ທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາໂຣຕິ ທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈໂຍ ສງ຺ຂາໂຣ. ຕໂຕ ເອວ ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕໂຕໂຊ ໂສ ສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ. ຕໂຕ ຕຓ຺ຫາໂຕ ໂສ ສງ຺ຂາໂຣ ຊາໂຕຕິ ຈຕູສຸ ເອສ ທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາໂຣ ທິຏ຺ຐູປນິສ຺ສໂຍ ສງ຺ຂາໂຣ ຊາຍຕິ. ອວິຊ຺ຊາສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ອວິຊ຺ຊາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສມ຺ຜສ຺ໂສ. ເອວເມຕ຺ຖ ຠຄວາ ສຬາຍຕນນາມຣູປວິຎ຺ຎາຓານິ ສງ຺ຂາຣປກ຺ຂິກາເນວ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ.

ເອຕ຺ຕເກ ຐາເນຕິ ‘‘ອິຘ ຠິກ຺ຂເວ ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ’’ຕິອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ‘‘ນ ເມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕເກ ຐາເນ. ຄຫິຕຄຫິຕທິຏ຺ຐິນ຺ຕິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ ‘‘ໂສ ອຕ຺ຕາ, ໂສ ໂລໂກ’’ຕິອາທິນາ ປວຕ຺ຕໍ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິໍ, ໂນ ຈສ຺ສໍ, ໂນ ຈ ເມ ສິຍາ’’ຕິອາທິນາ ປວຕ຺ຕໍ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິນ຺ຕິ ຕຖາ ຕຖາ ຄຫິຕທິຏ຺ຐິໍ. ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສປິ ສງ຺ຂາໂຣ ອນິຈ຺ໂຈ’’ຕິອາທິເທສນາຍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປນ຺ໂຕ ອາຄໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວາສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນທິຏ຺ຐິວິເວຈນໂຕ ອິມິສ຺ສາ ເທສນາຍ ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສເຍນ ປວຕ຺ຕິຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ, ເຕວີສຕິຍາ ຐາເນສຸ ອຣຫຕ຺ຕປາປເນນ ເທສນາວິລາໂສ. ຕໂຕໂຊ ໂສ ສງ຺ຂາໂຣຕິ ຕໂຕ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ປຈ຺ຈຍຠູຕຕຓ຺ຫາໂຕ ຊາໂຕ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ສງ຺ຂາໂຣ. ຍທິ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍວເສນ ຕໂຕ ຕຓ຺ຫາໂຕ ຊາໂຕຕິ ຕໂຕໂຊ ສງ຺ຂາໂຣຕິ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ອິທມຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕຓ຺ຫາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ…ເປ… ຊາຍຕີ’’ຕິ ໂຈເທຕິ. ອິຕໂຣ ອຸປນິສ຺ສຍໂກຏິ ອິຘາຘິປ຺ເປຕາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຍສ຺ສ ຫີ’’ຕິອາທິນາ ຕມຕ຺ຖໍ ວິວຣຕິ. ນ ຫິ ຕຓ຺ຫາຍ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ສມ຺ຠວຕິ. ຍທິ ອສຕິ ສຫຊາຕໂກຏິຍາ ອຸປນິສ຺ສຍໂກຏິຍາ ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ສມ຺ຠໂວ ເອວ. ທິຏ຺ຐິຍາປີຕິ ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິຍາປິ. ເຕນາຫ ‘‘ຈຕູສຸ ຫີ’’ຕິອາທິ. ວີສຕິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິໂຍ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິໍ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິໍ ວິຈິກິຈ຺ຉຎ຺ຈ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໍ ອນິຈ຺ຈຕາມຸເຂນ ວິປສ຺ສນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາເປຕ຺ວາ ເທສນາ ນິຏ຺ຐາປິຕາຕິ ອາຫ ‘‘ເຕວີສຕິຍາ ຐາເນສູ’’ຕິອາທິ.

ປາລິເລຍ຺ຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ປຸຓ຺ຓມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໒. ທິສ຺ສຕິ ອປທິສ຺ສຕີຕິ ເທໂສ, ກາຣຓໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ຎາປກໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍຎ຺ຫິ ໂສ ຊານິຕຸກາໂມ ຣຸປ຺ປນາທິສຠາວໍ, ປຐມໍ ປນ ສຣູປໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຸນ ຕສ຺ສ ວິເສໂສ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ ປຐມໍ ‘‘ອິເມ ນຸ ໂຂ’’ຕິອາທິນາ ປຸຈ຺ຉໍ ກໂຣຕິ, ອິຘາປິ ຈ ໂສ ວິເສໂສ ເອວ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຊານນ຺ໂຕ ວິຍ ປຸຈ຺ຉຕິ ເຕສໍ ເຫຕຸນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຕຓ຺ຫາຉນ຺ທມູລກາ ປຠວຕ຺ຕາ. ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ເອຕ຺ຖ ວິເສສໂຕ ຕຓ຺ຫຸປາທານສ຺ສ ຄຫຓໍ ອິຕຣສ຺ສ ຕຄ຺ຄຫເຓເນວ ຄຫິຕໍ ຕທວິນາຠາວໂຕຕິ ຉນ຺ທຣາໂຄ ເອວ ອຸທ຺ຘໂຏ. ອິທນ຺ຕິ ຕປ຺ປຎ຺ຫປຏິກ຺ຂິປນໍ. ຍທິປິ ຂນ຺ຘາ ອຸປາທາເນຫິ ອສຫຊາຕາປິ ໂຫນ຺ຕິ ອຸປາທານສ຺ສ ອນາຣມ຺ມຓຠູຕາປິ, ອຸປາທານໍ ປນ ເຕຫິ ສຫຊາຕເມວ, ຕທາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ໂຫຕິເຍວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ນ ຫິ ອສຫຊາຕໍ ອນາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ອຸປາທານໍ ອຕ຺ຖີຕິ. ອິທານິ ຕມຕ຺ຖໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຓ຺ຫາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ມິ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ. ອາຣມ຺ມຓໂຕຕິ ອາຣມ຺ມຓກຣຓໂຕ. ‘‘ເອວໍຣູໂປ ສິຍ’’ນ຺ຕິ ເອວໍປວຕ຺ຕສ຺ສ ຉນ຺ທຣາຄສ຺ສ ‘‘ເອວໍເວທໂນ ສິຍ’’ນ຺ຕິ ເອວໍປວຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໂຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ນຕສງ຺ຂາຣາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຣູປເວທນາຣມ຺ມຓານໍ ຉນ຺ທຣາຄາທີນໍ ອຠາວໂຕ ອຕ຺ເຖວ ຉນ຺ທຣາຄເວມຕ຺ຕຕາ. ຉນ຺ທຣາຄສ຺ສ ປຫານາທິວເສນ ຉນ຺ທຣາຄປຏິສໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ອປຸຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ, ‘‘ອນຸສນ຺ຘິ ນ ຆຏິຍຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ນ ຆຏິຍຕີຕິ ອຎ຺ຎສ຺ເສວ ປຸຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ, ຕຖາປິ ສານຸສນ຺ຘິກາວ ປຸຈ຺ຉາ, ຕໂຕ ເອວ ສານຸສນ຺ຘິກໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ. ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ ‘‘ເຕສໍ ເຕສ’’ນ຺ຕິອາທິນາ. ເຕນ ອຊ຺ຌາສຍານຸສນ຺ຘິວເສນ ສານຸສນ຺ຘິກາເນວ ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນານີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ປຸຓ຺ຓມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຂຊ຺ຊນີຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ເຖຣວຄ຺ໂຄ

໑. ອານນ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໓. ປຏິຈ຺ຈາຕິ ນິສ຺ສຍໍ ກຕ຺ວາ. ‘‘ເອໂສຫມສ຺ມີ’’ຕິ ທິຏ຺ຐິຄ຺ຄາໂຫ, ‘‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’’ຕິ ມານຄ຺ຄາໂຫ ຈ ຕຓ຺ຫາວເສເນວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຕຓ຺ຫາປິ ຕຖາປວຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈຍຠູຕາ ຕຖາປວຕ຺ຕິ ເອວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອສ຺ມີຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕໍ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິປປຎ຺ຈຕ຺ຕຍໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ທຫຣສທ຺ໂທ ພາລທາຣເກປິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ຕໂຕ ວິເສສນຕ຺ຖໍ ‘‘ຍຸວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຸວາປິ ເອໂກ ອມຓ຺ຑນສີໂລຕິ ຕໂຕ ວິເສສນຕ຺ຖໍ ‘‘ມຓ຺ຑນກຊາຕິໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ມຸຂນິມິຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສ຺ສ ສພ຺ຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕນ຺ຕິ ອາທາສມຓ຺ຑລໍ ໂອໂລກຍໂຕ. ປຣມ຺ມຸຂໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍາຕິ ຍທິ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສາຠິມຸຂໍ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕໍ, ມຸຂນິມິຕ຺ຕມ຺ປິ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສາຠິມຸຂເມວ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທິປິ ປຣສ຺ສ ສທິສສ຺ສ ມຸຂໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຕຖາປິ ກາຈິ ອສທິສຕາ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວຓ຺ຓາທີຫິ ອສທິສໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ. ນິຠາສຣູປນ຺ຕິ ປຏິຠາສຣູປໍ. ນິຠາສຣູປໍ ຕາວ ກໍສາທິມເຍ ປຠສ຺ສເຣ ມຓ຺ຑເລ ປຎ຺ຎາຍຕຸ, ອຸທເກ ປນ ກຖນ຺ຕິ ‘‘ເກນ ກາຣເຓນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອິຕໂຣ ‘‘ມຫາຠູຕານໍ ວິສຸທ຺ຘຕາຍາ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖາປິ ຍຖາລທ຺ຘປຠສ຺ສຣຠາເວເນວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ມຓ຺ຑນຊາຕິໂກ ປຸຣິໂສ ວິຍ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ, ອາທາສຕລາທໂຍ ວິຍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ, ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ວິຍ ‘‘ອສ຺ມີ’’ຕິ ຄຫຓໍ, ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປາທາຍ ທິສ຺ສມານຣູປາທິ ວິຍ ‘‘ອສ຺ມີ’’ຕິ ສຕິ ‘‘ອຫມສ຺ມີ’’ຕິ ‘‘ປໂຣສ຺ມີ’’ຕິອາທໂຍ ຄາຫວິເສສາ. ອຠິສເມໂຕຕິ ອຠິສມິໂຕ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ.

ອານນ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ຕິສ຺ສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໔. ມຘຸຣກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາເຍ ວິຠາຣນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ມຘຸຣກຊາໂຕ ວິຍາຕິ ສຎ຺ຊາຕຄຣຸຠາໂວ ວິຍາ’’ຕິ. ຄຣຸຠາເວ ສຕິ ລຫຸຕາ ອໂນກາສາວ, ຕຖາ ມຸທຸຕາ ກມ຺ມຎ຺ຎຕາ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອກມ຺ມຎ຺ໂຎ’’ຕິ. ‘‘ກາເຍ’’ຕິ ອາເນຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ນ ປກ຺ຂາຍນ຺ຕີຕິ ປກາສາ ຫຸຕ຺ວາ ນ ຂາຍນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕີຕິ ອຸປຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ນ ທິສ຺ສຕີຕິ ຄຫຓໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ມຫາວິຈິກິຈ຺ຉາຕິ ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກາ ໂສຬສວຕ຺ຖຸກາ ຈ ວິມຕິ. ນ ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປຣິປກ຺ກກຸສລມູລຕ຺ຕາ.

ກາມານເມຕໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ປທໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ເຍນ ອຘິປ຺ປາເຍນ ຠຄວຕາ ນິນ຺ນໍ ປລ຺ລລໍ ກາມານໍ ນິທສ຺ສນຠາເວນ ອາຠຕໍ, ຕໍ ອຘິປ຺ປາຍໍ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕິສ຺ສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຍມກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໕. ທິຏ຺ຐິ ເອວ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ‘‘ຄູຖຄຕໍ ມຸຕ຺ຕຄຕ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໑໑໙; ອ. ນິ. ໙.໑໑) ຍຖາ. ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ນາມ ຊາຕໍ ຂນ຺ຘວິນິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ຄຫິຕຕ຺ຕາ.

ກຸປິເຕຕິ ທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາຕໂຣເຄນ ກຸປິເຕ. ປຄ຺ຄຍ຺ຫາຕິ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ວິຍ ເຖຣສ຺ສ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ‘‘ເອວໍ ຂ຺ວາຫ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ນິຈ຺ຉເຍນ ວຕ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ.

ອນຸໂຍຄວຕ຺ຕໍ ນາມ ເຍນ ຍຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຄາຫໍ ນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິຍາວ ຍາຖາວໂຕ ປເວທນໍ. ເຖຣສ຺ສ ອນຸໂຍເຄ ຠຸມ຺ມນ຺ຕິ ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ອາວຸໂສ ຍມກາ’’ຕິອາທິນາ ເຖເຣນ ກຖິຕປຸຈ຺ຉາຍ ຠຸມ຺ມນິທ຺ເທໂສ. ສເຈ ຕໍ ອາວຸໂສຕິ ອິທນ຺ຕິ ‘‘ສເຈ ຕໍ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ເອວມາທິກໍ ອິທໍ ວຈນໍ. ເອຕນ຺ຕິ ຍມກຕ຺ເຖຣໍ. ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ. ວຕ຺ຕພ຺ພາກາເຣນ ວທນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ວທຕິ.

ເອຕສ຺ສ ປຐມມຄ຺ຄສ຺ສາຕິ ເອຕສ຺ສ ອິທານິເຍວ ຕິປຣິວຏ຺ຏເທສນາວສາເນ ຕຍາ ອຘິຄຕສ຺ສ ປຐມມຄ຺ຄສ຺ສ. ຈຕູຫິ ໂຍເຄຫີຕິ ອຕ຺ຕໂຕ ປິຍໂຕ ອຸທາສິນໂຕ ເວຣິໂຕຕິ ຈຕູຫິປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນອນຕ຺ຖໂຍເຄຫິ.

ອຸເປຕີຕິ ຕຓ຺ຫຸປຍທິຏ຺ຐຸປເຍຫິ ອຸປາທິຍຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວຕ຺ຖຸໍ ປປ຺ໂປຕິ. ອຸປາທິຍຕີຕິ ທຬ຺ຫຄ຺ຄາຫໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຘິຕິຏ຺ຐຕີຕິ ອຠິນິວິສ຺ສ ຕິຏ຺ຐຕິ. ກິນ຺ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຕາ ເມ’’ຕິ. ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ເມ ເອເຕຕິ ເອເຕ ຣູປເວທນາທໂຍ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ມຍ຺ຫໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ອນຕ຺ຖາວຫຕ຺ຕາຕິ ວິປສ຺ສນາຎາເຓນ ຎຕ຺ວາ. ວິປສ຺ສນາຍ ໂຍເຊຕ຺ວາຕິ ວິປສ຺ສນາຍ ຂນ຺ເຘ ໂຍເຊຕ຺ວາ.

ຍມກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ອນຸຣາຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໖. ຕສ຺ເສວ ວິຫາຣສ຺ສາຕິ ມຫາວເນ ຍສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ຠຄວາ ວິຫຣຕິ, ຕສ຺ເສວ ວິຫາຣສ຺ສ. ອິເມຕິ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ. ຍສ຺ມາ ອຍໍ ເຖໂຣ ຐປນີຍໍ ປຎ຺ຫໍ ຐປນີຍຠາເວນ ນ ຐເປສິ, ຕສ຺ມາ. ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ…ເປ… ເອຕທໂວຈຸໍ. ເຕນາຫ ‘‘ເອກເທເສນ ສາສນສມຍໍ ຊານນ຺ຕາ’’ຕິ.

ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ ຕໂຕ ປເຄວ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ຕສ຺ສ ມູລຕ຺ຕາ’’ຕິ. ເອວນ຺ຕິ ‘‘ທຸກ຺ຂຎ຺ເຈວ ປຎ຺ຎເປມິ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ນິໂຣຘ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ. ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏເມວາຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປນ ຂນ຺ຘານໍ ສມນຸປສ຺ສນາຍ ວເສນ ວຏ຺ຏໍ, ‘‘ເອວໍ ປສ຺ສ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວິວຏ຺ຏໍ ກຖິຕເມວ.

ອນຸຣາຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ວກ຺ກລິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໗. ນຄຣມຊ຺ເຌ ມຫາອາພາໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊີຕິ ນຄຣມຊ຺ເຌນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐາໂນ ມຫນ຺ໂຕ ອາພາໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ສມນ຺ຕໂຕ ອໂຘສີຕິ ສພ຺ພຠາເຄນ ປຣິປ຺ຜນ຺ທິ. ອິຣິຍາປຖໍ ຍາເປຕຸນ຺ຕິ ສຍນນິສຊ຺ຊາທິເຠທໍ ອິຣິຍາປຖໍ ປວຕ຺ເຕຕຸໍ. ນິວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ໂອສກ຺ກນ຺ຕິ, ປຣິຫາຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖຸ ຄຸຓສຣີຣໍ ນາມ ນວວິຘໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາຘິຄມມູລນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນວວິໂຘ ຫິ…ເປ… ກາໂຍ ນາມາ’’ຕິ, ຍຖາ ສຕ຺ຕານໍ ກາໂຍ ປຏິສນ຺ຘິມູລໂກ.

ກາຬສິລາຍໍ ກຕວິຫາໂຣ ກາຬສິລາວິຫາໂຣ. ມຄ຺ຄວິໂມກ຺ຂຕ຺ຖາຍາຕິ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄວິໂມກ຺ຂາຘິຄມາຍ. ເທວຕາຕິ ສຸທ຺ຘາວາສເທວຕາ. ອລາມກໍ ນາມ ປຸຖຸຊ຺ຊນກາລກິຣິຍາຍ ອຠາວໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ເຖໂຣ ກິຣາ’’ຕິອາທິ. ເອກໍ ທ຺ເວ ຎາຓານີຕິ ເອກໍ ທ຺ເວ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓານິ ສຠາວໂຕ ອວສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຍໍ ຘມ຺ມຕາ. ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານິ ຕໍຕໍມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐາເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ເອວ. ເອກໍ ທ຺ເວຕິ ວຈນໍ ອຸປ຺ປນ຺ນຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຘູມາຍນຠາໂວ ຘູມາກາຣຕາ, ຕຖາ ຕິມິຣາຍນຠາໂວ.

ວກ຺ກລິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ອສ຺ສຊິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໘. ປສ຺ສມ຺ຠິຕ຺ວາຕິ ນິໂຣເຘຕ຺ວາ. ໂນ ຈ ສ຺ວາຫນ຺ຕິ ໂນ ຈ ສຸ ອຫໍ. ປຣິຫາຍິ ກຸປ຺ປຘມ຺ມຕ຺ຕາ. ເອຕນ຺ຕິ ສມາຘິມຕ຺ຕສາຣໍ, ສີລມຕ຺ເຕ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ກຖໍ ໂຫຕີຕິ ກຖໍ ອຠິນນ຺ທນາ ໂຫຕິ. ທຸກ຺ຂໍ ປຕ຺ວາຕິ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸ ສຸຂໍ ປຕ຺ເຖຕິ ‘‘ເອວໍ ເມ ທຸກ຺ຂປຣິຬາໂຫ ນ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຍທຄ຺ເຄນາຕິ ເຍນ ຠາເຄນ. ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ປຕ຺ເຖຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ ‘‘ສຸຂວິປຣິຓາເມນ ຫີ’’ຕິອາທິ. ສຸຂວິປຣິວຕ຺ເຕ ສຸຂວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂໍ, ຕສ຺ມາ ສຸຂໍ ອຠິນນ຺ທນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖໂຕ ທຸກ຺ຂໍ ອຠິນນ຺ທຕິ ນາມ.

ອສ຺ສຊິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ເຂມກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໙. ອຕ຺ຕນິຍນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິຄຕິກປຣິກປ຺ປິຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ປຣິກ຺ຂາຣຊາຕ’’ນ຺ຕິ. ຕຓ຺ຫາມາໂນ ອຘິຄໂຕ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ອນຘິຄຕຕ຺ຕາ, ໂນ ທິຏ຺ຐິມາໂນ ອຘິຄໂຕ, ຕຖາ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທາປິ. ອນາຄາມີ ກິຣ ເຂມກຕ຺ເຖໂຣ, ‘‘ສກທາຄາມີ’’ຕິ ເກຈິ ວທນ຺ຕິ. ສນ຺ຘາວນິກາຍາຕິ ສຎ຺ຈຣເຓນ. ເຕນາຫ ‘‘ປຸນປ຺ປຸນໍ ຄມນາຄມເນນາ’’ຕິ. ຈຕຸກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຄມນາຄມເນນາຕິ ຈຕຸກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຄມເນນ ຈ ອາຄມເນນ ຈ. ເຕນາຫ – ‘‘ຕໍ ທິວສໍ ທ຺ວິໂຍຊນໍ ອທ຺ຘານໍ ອາຫິຓ຺ຑີ’’ຕິ. ຎຕ຺ວາຕິ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຎຕ຺ວາ. ເຖໂຣຕິ ເຂມກຕ຺ເຖໂຣ.

ຣູປເມວ ອສ຺ມີຕິ ວທຕີຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘເມວ ‘‘ອສ຺ມີ’’ຕິ ຄາຫສ຺ສ ວຕ຺ຖຸໍ ກຕ຺ວາ ວທຕິ. ອຘິຄໂຕ ຕຓ຺ຫາມາໂນ.

ອຓຸສຫຄໂຕຕິ ອຓຸຠາວໍ ຄໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ສຸຂຸໂມ’’ຕິ. ຕໂຍ ຂາຣາ ວິຍ ຕິສ຺ໂສ ອນຸປສ຺ສນາ ຈິຕ຺ຕສໍກິເລສສ຺ສ ວິໂສຘນໂຕ. ສີລຄນ຺ຘາທີຫິ ຄຸຓຄນ຺ເຘຫິ.

ກເຖຕຸນ຺ຕິ ອຸທ຺ເທສວເສນ ກເຖຕຸໍ. ປກາເສຕຸນ຺ຕິ ນິທ຺ເທສວເສນ ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສຕຸໍ. ຊານາເປຕຸນ຺ຕິ ກາຣຓວເສນ ຊານາເປຕຸໍ. ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸນ຺ຕິ ກຖາເປຕຸໍ. ວິວຏໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ອຸທາຫຣຓໍ ວຓ຺ເຓຕ຺ວາ ປາກຏໍ ກາຕຸໍ. ສຸວິຠຕ຺ຕໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ອນ຺ວຍໂຕ ພ຺ຍຕິເຣກໂຕ ສຸຏ຺ຐຸ, ວິຠຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ. ອຸຕ຺ຕານກໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ອຸປນຍນິຄເມຫິ ຕມຕ຺ຖໍ ວິຠູຕໍ ກາຕຸໍ. ອຎ຺ເຎນ ນີຫາເຣນາຕິ ວິປສ຺ສນາວິມຸຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ຕາຠິນີຫາເຣນ.

ເຂມກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ຉນ຺ນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໐. ມກ຺ຂີຕິ ຄຸຓມກ຺ຂນລກ຺ຂເຓນ ມກ຺ເຂນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ປຬາສີຕິ ຍຸຄຄ຺ຄາຫລກ຺ຂເຓນ ປຬາເສນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ເອຕໍ ອໂວຈາຕິ ‘‘ໂອວທນ຺ຕຸ ມໍ…ເປ… ປສ຺ເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ເອຕໍ ອໂວຈ.

ເຖຣນ຺ຕິ ຉນ຺ນຕ຺ເຖຣໍ. ອຕ຺ຕໂນ ທຸຄ຺ຄຫເຓນ ກຎ຺ຈິ ອຸປາຣມ຺ຠມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອວໍ ກິຣ ເນສໍ ອໂຫສີ’’ຕິອາທິ. ນິທ຺ໂທສເມວສ຺ສ ກຕ຺ວາຕິ ອາທິໂຕ ອນຸຣູປຕ຺ຕເມວ ກຕ຺ວາ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ກເຖສ຺ສາມາຕິ.

ປຣິຕສ຺ສນາ ອຸປາທານນ຺ຕິ ຠຍປຣິຕສ຺ສນາ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ. ອນຕ຺ຕນິ ສຕິ ອນຕ຺ຕກຕານິ ກມ຺ມານິ ກມຕ຺ຕານໍ ຜຸສິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຠຍປຣິຕສ຺ສນາ ເຈວ ທິຏ຺ຐຸປາທານຎ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ປຏິນິວຕ຺ຕຕີຕິ ຍຖາຣທ຺ຘວິປສ຺ສນາໂຕ ປຏິນິວຕ຺ຕຕິ, ນາສກ຺ຂີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກສ຺ມາ ປເນຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນມນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ອໂຫສີຕິ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ວທຕິ ‘‘ອຍໍ ກິຣາ’’ຕິອາທິນາ. ເອວນ຺ຕິ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ເມ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອວໍ ນ ໂຫຕິ. ຕາວຕິກາ ວິສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕວິສ຺ສາໂສ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ກຈ຺ຈານສຕ຺ຖໍ ອທ຺ທສາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ທ຺ວຍນິສ຺ສິໂຕ, ກຈ຺ຈານ, ໂລໂກ’’ຕິອາທິ ທິຏ຺ຐິວິນິເວຐນາ. ‘‘ເອເຕ ເຕ, ກຈ຺ຈານ, ອຸໂຠ ອນ຺ເຕ ອນຸປຄມ຺ມາ’’ຕິອາທິ ພຸທ຺ຘພລທີປນາ.

ຉນ຺ນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙-໑໐. ຣາຫຸລສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໙໑-໙໒. ເອຕານິ ສຸຕ຺ຕານິ. ອິຘາຄຕານີຕິ ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ອານີຕານິ ສງ຺ຄີຕິກາເຣຫີຕິ.

ຣາຫຸລສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເຖຣວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ປຸປ຺ຜວຄ຺ໂຄ

໑. ນທີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໓. ປພ຺ພເຕຍ຺ຍາຕິ ປພ຺ພຕໂຕ ອາຄຕາ. ຕໂຕ ເອວ ໂອຫາຣິນີ. ເຕນສ຺ສາ ຈຓ຺ຑໂສຕຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ທູຣໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ທູຣງ຺ຄມາ. ເຕນສ຺ສາ ມໂຫຆຕໍ ທສ຺ເສຕິ.

ໂສເຕຕິ ວຏ຺ຏໂສເຕ. ຈຕູຫິ ຄາເຫຫີຕິ ‘‘ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ເຕຫິ ຈຕູຫິ ຄາເຫຫິ. ປລຸຊ຺ຊນຕ຺ຕາຕິ ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ. ໂສກາທິພ຺ຍສນປ຺ປຕ຺ຕີຕິ ໂສກາທິອນຕ຺ຖຸປ຺ປຕ຺ຕິ.

ນທີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ປຸປ຺ຜສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໔. ວິວທຕີຕິ ວິວາທໍ ກໂຣຕິ. ວທນ຺ໂຕຕິ ອຍຖາສຠາເວນ ວທນ຺ໂຕ. ວິວທຕິ ຘມ຺ມຕາຍ ວິຣຸທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ວທຕິ. ໂລກຘມ຺ໂມຕິ ລຸຊ຺ຊນສຠາວຘມ຺ໂມ. ໂກ ປນ ໂສຕິ ອາຫ ‘‘ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກ’’ນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕໍ ຫີ’’ຕິອາທິ. ກຖໍ ກໂຣມີຕິ ເກນ ປກາເຣນາຫໍ ພາລໍ ອຊານນ຺ຕໍ ກໂຣມິ. ເຕນາຫ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຕຖາ ຈາຫ ‘‘ອກ຺ຂາໂຕ ໂວ ມຍາ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິອາທິ (ຘ. ປ. ໒໗໕). ‘‘ຕໂຍ ໂລກາ ກຖິຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ວິວຣິຕຸໍ ‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິມາຫ.

ປຸປ຺ຜສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ເຜຓປິຓ຺ຑູປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໕. ເກນຈິ ກາຣເຓນ ຍຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ອຍຸຊ຺ຌາ ນາມ. ນິວຕ຺ຕນຏ຺ຐາເນຕິ ອຸທກປ຺ປວາຫສ຺ສ ນິວຕ຺ຕິຕຏ຺ຐາເນ.

ອນຸໂສຕາຄມເນຕິ ອນຸໂສຕໍ ອາຄມນເຫຕຸ, ‘‘ອນຸໂສຕາຄມເນນາ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ. ອນຸປຸພ຺ເພນ ປວຑ຺ຒິຕ຺ວາຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຸຏ຺ຐິຕານໍ ຂຸທ຺ທກມຫນ຺ຕານໍ ເຜຓປິຓ຺ຑານໍ ສໍສຄ຺ເຄນ ປກາຣໂຕ ວຸທ຺ຘິໍ ປຕ຺ວາ. ອາວເຫຍ຺ຍາຕິ ອາເນຕ຺ວາ ວເຫຍ຺ຍ. ກາຣເຓນ ອຸປປຣິກ຺ເຂຍ຺ຍາຕິ ຎາເຓນ ວີມໍເສຍ຺ຍ. ‘‘ສາໂຣ ນາມ ກິໍ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສພ຺ພໂສ ຕທຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ວິລີຍິຕ຺ວາ ວິທ຺ຘໍເສຍ຺ເຍວາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕນ ຣູປມ຺ປິ ນິສ຺ສາຣຕາຍ ຠິຊ຺ຊເຕວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຍຖາ ຫິ ອນິຈ຺ຈຕາຍ ອສາຣຕາສິທ຺ຘິ, ເອວໍ ອສາຣຕາຍປິ ອນິຈ຺ຈຕາສິທ຺ຘີຕິ ອນິຈ຺ຈຕາຍ ເອວ ນິຈ຺ຈສາຣໍ ຖິຣຠາວສາຣໍ ຘຸວສາຣໍ ສາມີນິວາສີກາຣກຠູຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ປວຕ຺ຕນມ຺ເປຕ຺ຖ ນຕ຺ຖີຕິ ອາຫ ‘‘ຣູປມ຺ປິ…ເປ… ນິສ຺ສາຣເມວາ’’ຕິ. ໂສຕິ ເຜຓປິຓ຺ໂຑ. ຄຫິໂຕປິ ອຸປາເຍນ ຕມຕ຺ຖໍ ນ ສາເຘຕິ ອນຣຫຕ຺ຕາ. ອເນກສນ຺ຘິຆຏິໂຕ ຕຖາ ຕຖາ ຆຏິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ.

ພ຺ຍາມມຕ຺ຕມ຺ປິ ເອຕຣຫິ ມນຸສ຺ສານໍ ວເສນ. ອວສ຺ສເມວ ຠິຊ຺ຊຕິ ຕຣງ຺ຄພ຺ຠາຫຕໍ ຫຸຕ຺ວາ.

ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ອຸທກພິນ຺ທຸມ຺ຫິ ປຕິເຕ. ອຸທກຕລນ຺ຕິ ອຸທກປິຏ຺ຐິໍ. ອຎ຺ຎໂຕ ປຕນ຺ຕໍ ອຸທກພິນ຺ທຸໍ. ອຸທກຊລ຺ລນ຺ຕິ ສນ຺ຕານກໍ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕໍ ອຸທກມລໍ. ຕຎ຺ຫິ ສໍກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຕໂຕ ອຸທກໍ ປຸຏໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປຸເຏ ປຸພ຺ພຸຬສມຎ຺ຎາ. ວຕ຺ຖຸນ຺ຕິ ຈກ຺ຂາທິວຕ຺ຖຸໍ. ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓໍ. ກິເລສຊລ຺ລນ຺ຕິ ປຸຣິມສິທ຺ຘໍ, ປຏິລພ຺ຠມານໍ ວາ ກິເລສມລໍ. ຜສ຺ສສງ຺ຆຏ຺ຏນນ຺ຕິ ຜສ຺ສສໂມຘານໍ. ປຸພ຺ພຸຬສທິສາ ມຸຫຸຕ຺ຕຣມຓີຍຕາຍ. ຍສ຺ມາ ຆມ຺ມກາເລ ສູຣິຍາຕປສນ຺ຕາປາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕຣສ຺ມິຊາລນິປາເຕ ຕາທິເສ ຠູມິປເທເສ ອິໂຕ ຈິໂຕ ສມຸຄ຺ຄຕວາຕເວຄສມຸທ຺ຘຏວິຣຸຬ຺ຫສງ຺ຂາເຕສຸ ປຣິພ຺ຠມນ຺ເຕສຸ ອຓຸປຣມາຓຸຕຊ຺ຊາຣິປ຺ປກາເຣສຸ ຠູຕສງ຺ຆາເຕສຸ ມຣີຈິສມຎ຺ຎາ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພໂສ ສາຣວິຣຫິຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຎ຺ຎາປິ ອສາຣກຏ຺ເຐນ ມຣີຈິສທິສາ’’ຕິ. ຍສ຺ມາ ຈ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ອຸທກາກາເຣນ ຂາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຄເຫຕ຺ວາ ປິວິຕຸໍ ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນີລາທິອນຸຠວນຕ຺ຖາຍາຕິ ນີລາທິອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອນຸຠວນຕ຺ຖາຍ. ຜນ຺ທຕີຕິ ຜນ຺ທນາກາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ວິຍ ໂຫຕິ ອປ຺ປຫີນຕຓ຺ຫສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ວິປ຺ປລມ຺ເຠຕິ ອປ຺ປຫີນວິປລ຺ລາສໍ ປຸຄ຺ຄລໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອິທໍ ນີລກ’’ນ຺ຕິອາທິ. ສຎ຺ຎາວິປລ຺ລາສໂຕ ຫິ ຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາໂສ, ຕໂຕ ທິຏ຺ຐິວິປລ຺ລາໂສຕິ. ວິປ຺ປລມ຺ຠເນນາຕິ ວິປ຺ປກາຣວເສເນວ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ລມ຺ຠເນນ. ວິປ຺ປກາຣວເສນ ຫິ ເອຕໍ ລມ຺ຠນໍ, ຍທິທໍ ອນຸທກເມວ ອຸທກໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ສນໍ ອນຄຣເມວ ນຄຣໍ ກຕ຺ວາ ຄນ຺ຘພ຺ພນາຏກາທິທສ຺ສນໍ.

ກຸກ຺ກຸກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກທລິກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສພ຺ພປຕ຺ຕວຏ຺ຏີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ທຓ຺ຑກນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອກຸກ຺ກຸກຊາຕນ຺ຕິ ອນ຺ໂຕ ອສຎ຺ຊາຕຆນທຓ຺ຑກ’’ນ຺ຕິ. ນ ຕຖາ ໂຫຕີຕິ ຍທຕ຺ຖາຍ ອຸປນີຕໍ, ຕທຕ຺ຖາຍ ນ ໂຫຕິ. ນານາລກ຺ຂໂຓຕິ ນານາສຠາໂວ. ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘວາຕິ ເອໂກ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອສ຺ສາຕິ ປຸຣິສສ຺ສ. ອປຄຕປຏລປິຬກນ຺ຕິ ອປຄຕປຏລໂທສຎ຺ເຈວ ອປຄຕປິຬກໂທສຎ຺ຈ. ອສາຣຠາວທສ຺ສນສມຕ຺ຖນ຺ຕິ ອສາຣສ຺ສ ອສາຣຠາວທສ຺ສນສມຕ຺ຖໍ. ອິຕ຺ຕຣາຕິ ປຣິຕ຺ຕກາລາ, ນ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກາ. ເຕນາຫ ‘‘ລຫຸປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ’’ຕິ. ອຎ຺ຎເທວ ຈ ອາຄມນກາເລ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິທຎ຺ຈ ໂອຬາຣິກວເສເນວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ຫິ ເອກຈ຺ຉຣກ຺ຂເຓ ອເນກໂກຏິສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂານິ ຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ມາຍາຍ ທສ຺ສິຕໍ ຣູປໍ ມາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍກິຎ຺ຈິເທວ ກປາລິຏ຺ຐກປາສາຓວາລິກາທິໍ. ວຎ຺ເຈຕີຕິ ອສຸວຓ຺ຓເມວ ສຸວຓ຺ຓນ຺ຕິ, ອມຸຕ຺ຕເມວ ມຸຕ຺ຕາຕິອາທິນາ ວຎ຺ເຈຕິ. ນນຸ ຈ ສຎ຺ຎາປິ ມຣີຈິ ວິຍ ວິປ຺ປລມ຺ເຠຕິ ວຎ຺ເຈຕິ, ອິທມ຺ປິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ມາຍາ ວິຍ ວຎ຺ເຈຕີຕິ ໂກ ອິເມສໍ ວິເສໂສຕິ? ວຈນຕ຺ໂຖ ເນສໍ ສາຘາຣໂຓ. ຕຖາປິ ສຎ຺ຎາ ອນຸທກໍເຍວ ອຸທກໍ ກຕ຺ວາ ຄາຫາເປນ຺ຕີ, ອປຸຣິສຎ຺ເຎວ ປຸຣິສໍ ກຕ຺ວາ ຄາຫາເປນ຺ຕີ ວິປ຺ປລມ຺ຠນວເສນ ອປ຺ປວິສຍາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ປນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອຕໍສຠາວໍ ຕໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ມາຍາ ວິຍ ມຫາວິສຍາ. ເຕນາຫ ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິເທວາ’’ຕິອາທິ. ເອວມ຺ປີຕິ ອຕິວິຍ ລຫຸປຣິວຕ຺ຕິຠາເວນປິ ມາຍາສທິສນ຺ຕິ.

ເທສິຕາຕິ ເອວໍ ເທສິຕາ ເຜຓປິຓ຺ຑາທິອຸປມາຫິ.

ຠູຣິ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຖວີ, ສຓ຺ຫຏ຺ເຐນ ວິປຸລຏ຺ເຐນ ຈ ຠູຣິສທິສປຎ຺ຎຕາຍ ຠູຣິປຎ຺ໂຎ. ເຕນາຫ ‘‘ສຓ຺ຫປຎ຺ເຎນ ເຈວາ’’ຕິອາທິ. ກິມິຄຓາທີນນ຺ຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອເນກຄິຊ຺ຌາທິເກ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ປເວຓີຕິ ຘມ຺ມປພນ຺ໂຘ. ພາລລາປິນີ ‘‘ອຫໍ ມມາ’’ຕິອາທິນາ. ເສສຘາຕຸໂຍ ຄເຫຕ຺ວາວ ຠິຊ຺ຊຕິ ເອກຸປ຺ປາເທກນິໂຣຘຕ຺ຕາ, ວຕ຺ຖຸຣູປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ‘‘ອຍ’’ນ຺ຕິ ນ ວິສຸໍ ຄຫິຕໍ. ວຘຠາວໂຕຕິ ວຘສ຺ສ ມຣຓສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາວໂຕ. ສຣຓນ຺ຕິ ປຏິສຣຓໍ.

ເຜຓປິຓ຺ຑູປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔-໖. ໂຄມຍປິຓ຺ຑສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໙໖-໙໘. ສສ຺ສຕໍ ສພ຺ພກາລໍ ຍາວ ກປ຺ປວຸຏ຺ຐານາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ສສ຺ສຕິໂຍ, ສິເນຣຸອາທໂຍ. ຕາຫິ ສມໍ ສມກາລໍ. ອເນນາຕິ ຠຄວຕາ. ນຍິທນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ, ອິທນ຺ຕິ ນິປາຕປທໍ. ຕໍ ປນ ເຍນ ເຍນ ສມ຺ພນ຺ຘີຍຕິ, ຕໍ ຕິລິງ຺ໂຄວ ໂຫຕີຕິ ‘‘ອຍໍ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ນ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ວິວຣິຕຸໍ ‘‘ມຄ຺ໂຄ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິວຏ຺ເຏນ຺ໂຕຕິ ວິນິວຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ.

ຣາຊຘານີຕິ ຣຎ຺ໂຎ ນິວາສນຄຣໍ. ສຸຕ຺ຕມຍນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓວຏ຺ຏິກາມຍໍ.

ໂຄມຍປິຓ຺ຑສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ຄທ຺ທຸລພທ຺ຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໙. ຍໍ ມຫາສມຸທ຺ໂທຕິ ເອຕ຺ຖ ຍນ຺ຕິ ສມຍສ຺ສ ປຈ຺ຈາມສນໍ. ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ’’ຕິ. ໂສ ຈ ສມໂຍ ອຍນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປຎ຺ຈເມ ສູຣິເຍ ອຸຏ຺ຐິເຕ’’ຕິ ອາຫ. ປຣິຈ຺ເຉທໍ ນ ວທາມິ ປຣິຈ຺ເຉທກາຣິກາຍ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄວິຊ຺ຊາຍ ອນຘິຄຕຕ຺ຕາ. ສຸນໂຂ ວິຍ ວຏ຺ຏນິສ຺ສິໂຕ ພາໂລ ອສວສຠາວໂຕ. ຄທ຺ທຸໂລ ວິຍ ທິຏ຺ຐິພນ຺ໂຘ. ສກ຺ກາໂຍ ຕສ຺ສ ອສວສຠາວໂຕ. ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ສກ຺ກາຍານຸປຣິວຕ຺ຕນນ຺ຕິ ‘‘ສນ຺ຕາເນ ສຕ຺ຕໂວຫາໂຣ’’ຕິ ຕໍ ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ເຠເທນ ນິທ຺ເທໂສ.

ຄທ຺ທຸລພທ຺ຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ທຸຕິຍຄທ຺ທຸລພທ຺ຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໐. ທິຏ຺ຐິຄທ຺ທຸລນິສ຺ສິຕາຍາຕິ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍວເສນ ທິຏ຺ຐິຄທ຺ທຸລນິສ຺ສິຕາຍ ນິສ຺ສາເຍວ ປວຕ຺ຕຕິ ຕໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ວິເວເຈຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ. ຈິຕ຺ຕສໍກິເລເສເນວາຕິ ທສວິຘກິເລສວຕ຺ຖຸວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສໍກິລິຏ຺ຐຠາເວນ. ອຣິຍມຄ຺ຄາຘິຄມເນນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ໂວທານຕ຺ຕາ ໂວທາຍນ຺ຕິ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ.

ວິຈຣຓຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣຓວເສນ ວິຈຣຓຈິຕ຺ຕໍ. ສງ຺ຂານາມາຕິ ເອວໍນາມກາ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓປາສຓ຺ຑິກາຕິ ຊາຕິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ຉນ຺ນວຸຕິຍາ ປາສຓ຺ເຑສຸ ຕໍ ສງ຺ຂາສຎ຺ຎິຕໍ ປາສຓ຺ຑໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ວິຈຣຓກາ. ປຏໂກຏ຺ຐກນ຺ຕິ ທຸສ຺ສາປຓກໍ. ທສ຺ເສນ຺ຕາຕິ ຍຖາຄຕິກມ຺ມວິປາກຈິຕ຺ຕຕໍ ທສ຺ເສນ຺ຕາ. ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕໍ ປຏໂກຏ຺ຐກຈິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ກຕຕ຺ຕາຕິ ‘‘ອິມສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ເອວໍ ຫຕ຺ຖປາທາ, ເອວໍ ມຸຂໍ ລິຂິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ອາກາຣວຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓານິ, ເອວໍ ກິຣິຍາວິເສສາ, ເອວໍ ກິຣິຍາວິຠາຄໍ, ສຕ຺ຕວິເສສານໍ ວິຠາຄໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອຸພ຺ພຕ຺ຕນຂິປນປວຕ຺ຕນາທິປໂຍຊນຎ຺ຈາຕິ ສພ຺ພເມຕໍ ຕຖາ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ກຕຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ເຕນ ມນສາ ຈິນ຺ຕິຕໍ ນາມ. ອຸປາຍປຣິເຍສນຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ຫຕ຺ຖປາທາ ເອວໍ ລິຂິຕພ຺ພາ’’ຕິອາທິນາ ຍຖາວຸຕ຺ຕອຸປາຍສ຺ສ ເຈວ ປຸພ຺ເພ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຠູມິປຣິກມ຺ມວຓ຺ຓຘາຕຸສມ຺ມາໂຍຊນຸປາຍສ຺ສ ຈ ວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ. ຕໂຕປິ ຈິຕ຺ຕຕຣນ຺ຕິ ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມໂຕປິ ຈິຕ຺ຕຕຣໍ ຈິຕ຺ຕກາເຣນ ຈິນ຺ຕິຕປ຺ປກາຣານໍ ສພ຺ເພສໍເຍວ ຈິຕ຺ຕກມ຺ເມ ອນິປ຺ຜຊ຺ຊນໂຕ. ກມ຺ມຈິຕ຺ເຕນາຕິ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາເຓນ. ກມ຺ມຈິຕ຺ເຕນາຕິ ວາ ກມ຺ມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕຠາເວນ. ໂສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິຈິຕ຺ຕຠາໂວ ຕຓ຺ຫາວເສນ ຊາຍຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສ຺ວາຍມຕ຺ໂຖ ອຏ຺ຐສາລິນີຏີກາຍໍ ວິຠາວິໂຕ. ເອວໍ ຈິຕ຺ຕາຕິ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕຣູປວິເສສາ. ໂຍນິໍ ອຸປເນຕີຕິ ຕໍ ຕໍ ອຓ຺ຑຊາທິເຠທໍ ໂຍນິວິເສສໍ ປາເປຕິ ວຓ຺ຓວິເສໂສ ວິຍ ຜລິກມຓິກໍ. ນ ຫິ ວິເສສາ ຫິຕວິຈິຕ຺ຕສາມຕ຺ຖິຍກມ຺ມໍ ໂຍນິໍ ອຸປເນຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວິປາກຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ໂຍນິມູລໂກ ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕຠາໂວຕິ ຍໍ ຍໍ ໂຍນິໍ ກມ຺ມໍ ສຕ຺ເຕ ອຸປເນຕິ, ຕໍຕໍໂຍນິມູລໂກ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕວິຈິຕ຺ຕຠາໂວ. ເຕນາຫ ‘‘ໂຍນິອຸປຄຕາ’’ຕິອາທິ. ສທິສຈິຕ຺ຕາວ ສທິສຈິຕ຺ຕຠາວາ ເອວ. ອິຕີຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ນິຄມນໍ.

ຕິຣຈ຺ຉານຄຕຈິຕ຺ຕຠາວໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສວ ສວິເສສໍ ຈິຕ຺ຕຠາວກຣຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອປິຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ນາເມຕໍ ຈິຕ຺ຕຕຣເມວ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສຫຊາຕຘມ຺ມຈິຕ຺ຕຕາຍາຕິ ຣາຄາທິສທ຺ຘາທິຘມ຺ມວິຈິຕ຺ຕຠາເວນ. ຠູມິຈິຕ຺ຕຕາຍາຕິ ອຘິຏ຺ຐານຈິຕ຺ຕຕາຍ. ກມ຺ມນານຕ຺ຕໍ ມູລໍ ກາຣຓໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ກມ຺ມນານຕ຺ຕມູລກາ, ເຕສໍ. ລິງ຺ຄນານຕ຺ຕໍ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄາທິນານຕ຺ຕວເສນ ເຈວ ຕໍຕໍສຓ຺ຐານນານຕ຺ຕວເສນ ຈ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສຎ຺ຎານານຕ຺ຕໍ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສເທວມນຸສ຺ສາທິສຎ຺ຎານານຕ຺ຕວເສນ. ໂວຫາຣນານຕ຺ຕໍ ຕິສ຺ໂສຕິອາທິໂວຫາຣນານຕ຺ຕວເສນ. ຈິຕ຺ຕານໍ ວິຈິຕ຺ຕານໍ. ຕໍຕໍໂວຫາຣນານຕ຺ຕມ຺ປິ ຈິຕ຺ເຕເນວ ປຎ຺ຎປີຍຕິ. ຣງ຺ຄຊາຕຣູປສມຸຏ຺ຐາປນາທິນາ ວຕ຺ຖໍ ຣຎ຺ຊຍຕີຕິ ຣຊໂກ, ວຓ຺ຓກາໂຣ. ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວສຎ຺ຎິຕຣູປສມຸຏ຺ຐາປນຕາ ນິຍຕາ ເອກນ຺ຕິກາຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນຄ຺ຄຫຓໍ. ‘‘ອຠິຣູປໍ ຣູປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕີ’’ຕິ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ທຸຕິຍຄທ຺ທຸລພທ຺ຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ວາສິຊຏສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໑. ອຕ຺ຖສ຺ສາຕິ ຫິຕສ຺ສ. ອສາຘິກາ ‘‘ຠາວນານຸໂຍຄໍ ອນນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ອນນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ອິຕຣາຕິ ສຸກ຺ກປກ຺ຂອຸປມາ. ສາຘິກາ ຠາວນາໂຍຄສ຺ສ ອນຸຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ສາຘິກາ ເວທິຕພ຺ພາ. ສມ຺ຠາວນຕ຺ເຖຕິ ປຣມຕ຺ຖສມ຺ຠາວເນ. ເອວຎ຺ຫິ ກຓ຺ຫປກ຺ເຂປິ ອປິສທ຺ທຄ຺ຄຫຓໍ ສມຕ຺ຖິຕໍ ໂຫຕິ. ສມ຺ຠາວນຕ຺ເຖຕິ ວາ ປຣິກປ຺ປນຕ຺ເຖຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສງ຺ຂາຕພ຺ເພ ອຕ຺ເຖ ອນິຍມໂຕ ວຸຈ຺ຈມາເນ ສງ຺ຂາໂຕ ອນິຍມຕ຺ໂຖ ວາສທ຺ໂທ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ‘‘ອຏ຺ຐ ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອູນາຘິການີຕິ ອູນານິປິ ອຘິການິປິ ກິຎ຺ຈາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ເອກໍໂສ ປນ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ‘‘ອຏ຺ຐ ວາ ທສ ວາ ທ຺ວາທສ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ວຈນໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ວຈນສິລິຏ຺ຐຕາຍາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປາທນຂສິຂາຫິ ອໂກປນວເສນ ສມ຺ມາ ອຘິສຍິຕານິ. ອຸຕຸນ຺ຕິ ອຸຓ຺ຫອຸຕຸໍ ກາຍຸສ຺ມາວເສນ. ເຕນາຫ ‘‘ອຸສ຺ມີກຕານີ’’ຕິ. ຠາວິຕານີຕິ ກຸກ຺ກຸຏວາສນາຍ ວາສິຕານິ. ສມ຺ມາອຘິສຍນາທິຕິວິຘກິຣິຍາກຣເຓນ ອິມໍ ອປ຺ປມາທໍ ກຕ຺ວາ. ໂສຕ຺ຖິນາ ອຠິນິພ຺ຠິຊ຺ຊິຕຸນ຺ຕິ ອນນ຺ຕຣາເຍນ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ. ອິທານິ ຕມຕ຺ຖໍ ວິວຣນ຺ໂຕ ‘‘ເຕ ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ສຍມ຺ປີຕິ ອຓ຺ຑານິ. ປຣິຓາມນ຺ຕິ ປຣິປກ຺ກໍ ພຫິນິກ຺ຂມນໂຍຄ຺ຄຕໍ.

ຕນ຺ຕິ ໂອປມ຺ມສມ຺ປຏິປາທນໍ. ເອວນ຺ຕິ ອິທານິ ວຸຈ຺ຈມານາກາເຣນ. ອຕ຺ເຖນາຕິ ອຸປເມຍ຺ຍຕ຺ເຖນ. ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ສມ຺ມາ ໂຍເຊຕ຺ວາ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມວເສນ ຎາຓສ຺ສ ຕິກ຺ຂາທິຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຎາຓສ຺ສ ຫິ ສຠາວໂຕ ສຕິເນປກ຺ກໂຕ ຈ ຕິກ຺ຂຠາໂວ, ສມາຘິວເສນ ສູຣຠາໂວ, ສທ຺ຘາວເສນ ວິປ຺ປສນ຺ນຠາໂວ, ວີຣິຍວເສນ ປຣິຓາມຠາໂວ. ປຣິຓາມກາໂລຕິ ພລວວິປສ຺ສນາກາໂລ. ວຑ຺ຒິຕກາໂລຕິ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາກາໂລ. ອນຸໂລມຏ຺ຐານສ຺ສ ຫິ ວິປສ຺ສນາ ຄຫິຕຄພ຺ຠາ ນາມ ຕທາ ມຄ຺ຄຄພ຺ຠສ຺ສ ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ຕຊ຺ຊາຕິກນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນານຸໂຍຄສ຺ສ ອນຸຣູປໍ. ສຕ຺ຖາປິ ຄາຖາຍ ອວິຊ຺ຊຓ຺ຑໂກສໍ ປຫຣຕິ ຠິນ຺ທາເປຕິ.

ໂອລມ຺ພກສງ຺ຂາຕນ຺ຕິ ໂອລມ຺ພກສຸຕ຺ຕສງ຺ຂາຕໍ. ປລນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ນາມໍ. ຘາເຣຕ຺ວາຕິ ທາຣູນໍ ເຫຍ຺ຍາທິຊານນຕ຺ຖໍ ອຸປເນຕ຺ວາ. ທາຣູນໍ ຄຓ຺ຑໍ ຫຣຕີຕິ ປລຄຓ຺ໂຑຕິ ເອເຕນ ປເລນ ຄຓ຺ຑຫາໂຣ ‘‘ປລຄຓ຺ໂຑ’’ຕິ ປຈ຺ຉິມປເທ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ ນິທ຺ເທໂສຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຄຫຓຏ຺ຐາເນຕິ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕພ຺ພຏ຺ຐາເນ. ສມ຺ມເທວ ເຂປີຍນ຺ຕິ ເອເຕນ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນີຕິ ສງ຺ເຂໂປ, ເຕນ. ວິປສ຺ສນໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ເສວ ທິວເສ ທິວເສ ອາສວານໍ ປຣິກ຺ຂໂຍ ອິຘ ‘‘ວິປສ຺ສນາຍານິສໍໂສ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ເຫມນ຺ຕິເກນ ກຣຓຠູເຕນ. ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ວາ ເອຕໍ ກຣຓວຈນໍ, ເຫມນ຺ຕິເກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນ຺ຕີຕິ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຜລານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ປູຕິການິ ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ.

ມຫາສມຸທ຺ໂທ ວິຍ ສາສນໍ ສຠາວຄມ຺ຠີຣຠາວໂຕ. ນາວາ ວິຍ ໂຍຄາວຈໂຣ ມໂຫຆຸຕ຺ຕຣຓໂຕ. ປຣິຍາທານໍ ວິຍາຕິ ປຣິໂຕ ອປຣິປູຣຓໍ ວິຍ. ຂຊ຺ຊມານານນ຺ຕິ ສງ຺ຂາທນ຺ເຕນ ວິຍ ອຸທເກນ ເຂປິຍມານານໍ ພນ຺ຘນານໍ. ຕນຸຠາໂວຕິ ປຣິຍຸຏ຺ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ທຸພ຺ພລຠາໂວ. ວິປສ຺ສນາຎາຓປີຕິປາໂມຊ຺ເຊຫີຕິ ວິປສ຺ສນາຎາຓສມຸຏ຺ຐິເຕຫິ ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊຫິ. ໂອກ຺ຂາຍມາເນ ປກ຺ຂາຍມາເນຕິ ວິວິຘປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອຸກ຺ຂາຍມາເນ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຍ ປກ຺ຂາຍມາເນ. ທຸພ຺ພລຕາ ທີປິຕາ ‘‘ອປ຺ປກສິເຣເນວ ສໍໂຍຊນານິ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນ຺ຕິ, ປູຕິການິ ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ.

ວາສິຊຏສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໒. ຠາເວນ຺ຕສ຺ສາຕິ ວິປສ຺ສນາຍ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາ. ເຕນາຫ – ‘‘ສພ຺ພໍ ກາມຣາຄໍ ປຣິຍາທິຍຕີ’’ຕິອາທິ. ສນ຺ຕາເນຕ຺ວາຕິ ກສນຏ຺ຐານໍ ສພ຺ພໂສ ວິຕເນຕ຺ວາ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ. ກິເລສາຕິ ອຸປກ຺ກິເລສປ຺ປເຠທາ ກິເລສາ. ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາຎາເຓນາຕິ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາສຫຄເຕນ ຎາເຓນ.

ລາຍນນ຺ຕິ ລາຍນໍ ວິຍ ນຍນໍ ວິຍ ນິຈ຺ໂຉຏນໍ ວິຍ ຈ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາຎາຓໍ. ອິມິນາ ອຕ຺ເຖນາຕິ ອິມິນາ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ປາຬິຍາ ອຕ຺ເຖນ, ອຸປມາ ສໍສນ຺ເທຕພ຺ພາຕິ ເອຕ຺ຖ ປພ຺ພຊລາຍໂກ ວິຍ ໂຍຄາວຈໂຣ. ລາຍນາທິນາ ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ກຕກິຈ຺ຈຕາຍ ປຣິຕຸຏ຺ຐິ ວິຍ ອິມສ຺ສ ກິເລເສ ສພ຺ພໂສ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸເຂນ ກາລສ຺ສ ວີຕິນາມນາ.

ກູຏໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ປາຣິມນ຺ເຕນ ກູຏໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ກູຏໍ ປວິສນຠາເວນາຕິ ກູຏຈ຺ຉິທ຺ທໍ ອຄ຺ເຄນ ປວິສນວເສນ. ສໂມສຣິຕ຺ວາຕິ ຉິທ຺ເທ ອນຸປວິສນວເສນ ຈ ອາຫຈ຺ຈ ອວຏ຺ຐາເນນ ຈ ສໂມສຣິຕ຺ວາ ຐິຕາ. ກູຏໍ ວິຍ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາວເສນ ອວຏ຺ຐານສ຺ສ ມູລຠາວໂຕ. ໂຄປານສິໂຍ ວິຍ ຈຕຸຠູມກກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາມູລກຕ຺ຕາ. ກູຏໍ ອຄ຺ຄໍ ສພ຺ພໂຄປານສີນໍ ຕຖາອຘິຏ຺ຐານສ຺ສ ປຘານກາຣຓຕ຺ຕາ. ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ ອຄ຺ຄາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ ໂລກິຍາຕິ ອິທໍ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎານຸປສ຺ສນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາມຸເຂນ ອຘິຄຕອຣິຍມຄ຺ເຄ ອຸປ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ລຠຕີຕິ ‘‘ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ສພ຺ພໍ ກາມຣາຄໍ ປຣິຍາທິຍຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ຫິ ຘມ຺ມສງ຺ຄເຫ (ຘ. ສ. ໓໕໗, ໓໖໐) ‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ສຎ຺ຎໍ ຠາເວຕີ’’ຕິອາທິນາ ສຎ຺ຎາປິ ອຸທ຺ຘຏາ. ສພ຺ພາສຸ ອຸປມາສູຕິ ມູລສນ຺ຕານອຸປມາທີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປມາສຸ. ປຸຣິມາຫີຕິ ກສ຺ສກປພ຺ພຊລາຍນອມ຺ພປິຓ຺ຑິອຸປມາຫິ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາຍ ກິຈ຺ຈໍ ວຸຕ຺ຕໍ ມູລສນ຺ຕານກປທາລນປພ຺ພຊລາຍນວຓ຺ຏຈ຺ເຉທນປເທເສນ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາຍ ປຏິປກ຺ຂປຈ຺ເຉທນສ຺ສ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ. ປຈ຺ຉິມາຫິ ພລໍ ທສ຺ສິຕໍ ປຏິປກ຺ຂາຕິຠາວສ຺ສ ໂຊຕິຕຕ຺ຕາ.

ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຸປ຺ຜວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ມຊ຺ຌິມປຓ຺ຓາສໂກ ສມຕ຺ໂຕ.

໑໑. ອນ຺ຕວຄ຺ໂຄ

໑. ອນ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໓. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອສໍສຏ຺ຐຠາເວນ ເອຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອນ຺ໂຕ, ຠາໂຄຕິ ອາຫ ‘‘ອນ຺ຕາຕິ ໂກຏ຺ຐາສາ’’ຕິ. ‘‘ສກ຺ກາຍນິໂຣຘນ຺ໂຕ’’ຕິ ນິໂຣຘປຈ຺ຈຍສ຺ສ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈຕຸສຈ຺ຈວເສນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ໂຍເຊຕ຺ວາ’’ຕິ. ອນ຺ໂຕຕິ…ເປ… ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ຍຖານຸໂລມເທສນຕ຺ຕາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕເທສນາຍ.

ອນ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒-໓. ທຸກ຺ຂສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໐໔-໑໐໕. ທຸຕິຍມ຺ປີຕິ ອປິ-ສທ຺ໂທ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ. ເຕນ ນ ເກວລໍ ປຐມສຸຕ຺ຕເມວ, ອຖ ໂຂ ທຸຕິຍມ຺ປີຕິ.

ຕຕິຍມ຺ປິ ຕເຖວາຕິ ອິມິນາ ‘‘ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ຈຕຸສຈ຺ຈວເສນ ໂຍເຊຕ຺ວາ’’ຕິ ອິທໍ ອຸປສໍຫຣຕິ.

ທຸກ຺ຂສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໖. ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຕິ ເອຕ຺ຖ ຕິສ຺ໂສ ປຣິຎ຺ຎາ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ, ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ, ປຫານປຣິຎ຺ຎາຕິ. ຕາສຸ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ ຍາວເທວ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎຕ຺ຖາ. ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ ຈ ຍາວເທວ ປຫານປຣິຎ຺ຎຕ຺ຖາຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸກ຺ກຏ຺ຐາຍ ປຣິຎ຺ຎາຍ ກິຈ຺ຈທສ຺ສນວເສນ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຕິ ປຣິຊານິຕພ຺ເພ ສມຕິກ຺ກມິຕພ຺ເພ’’ຕິ, ປຫາຕພ຺ເພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິຎ຺ຎາ? ຣາຄກ຺ຂໂຍ, ໂທສກ຺ຂໂຍ, ໂມຫກ຺ຂໂຍ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ສມຕິກ຺ກມນ຺ຕິ, ສມຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ປຫານສ຺ສ ອຸປາຍໍ. ສມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິຕນ຺ຕິ ປຊຫິຕ຺ວາ ຐິຕນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕-໑໐. ສມຓສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໐໗-໑໑໒. ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ກຖິຕານິ ອສ຺ສາທາທີນໍ ສມຸທຍາທີນຎ຺ຈ ເທສິຕຕ຺ຕາ.

ກິເລສປ຺ປຫານໍ ກຖິຕໍ ຣາຄປ຺ປຫານສ຺ສ ໂຊຕິຕຕ຺ຕາ.

ສມຓສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອນ຺ຕວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ຘມ຺ມກຖິກວຄ຺ໂຄ

໑-໒. ອວິຊ຺ຊາສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໑໓-໑໑໔. ຍາວຕາຕິ ຍສ຺ມາ. ອິມາຍ…ເປ… ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາຍ ຈຕູສຸ ອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ ອຎ຺ຎາຓສຠາວາຍ ອວິຊ຺ຊາຍ ສມ຺ໂມເຫນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ເອຕ຺ຕາວຕາຕິ ເອຕ຺ຕເກນ ກາຣເຓນ ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ສມງ຺ຄີຠູເຕນ ອຸປຄໂຕ, ອວິຊ຺ຊາຍ ວາ ອຸເປໂຕ ນາມ ໂຫຕິ.

ທຸຕິເຍປີຕິ ວິຊ຺ຊາສຸຕ຺ເຕ. ‘‘ວິຊ຺ຊາວເສນ ເທສນາ’’ຕິ ອຍເມວ ວິເສໂສຕິ ອາຫ ‘‘ເອເສວ ນໂຍ’’ຕິ.

ອວິຊ຺ຊາສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຘມ຺ມກຖິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໕. ປຐເມນ ຘມ຺ມກຖິໂກ ກຖິໂຕ ‘‘ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ທຸຕິເຍນ ເສຂຠູມິ ກຖິຕາ ‘‘ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ຕຕິເຍນ ອເສຂຠູມິ ກຖິຕາ ‘‘ອນຸປາທາວິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຘມ຺ມກຖິກໍ ປຸຈ຺ຉິເຕນ ຠຄວຕາ. ວິເສເສຕ຺ວາຕິ ຘມ຺ມກຖິກຠາວໂຕ ວິເສເສຕ຺ວາ ອຸກ຺ກໍເສຕ຺ວາ. ທ຺ເວ ຠູມິໂຍຕິ ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂຠູມິໂຍ.

ຘມ຺ມກຖິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ທຸຕິຍຘມ຺ມກຖິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໖. ຕີຓິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານີຕິ ຍຖາປຸຈ຺ຉໍ ຕີຓິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ.

ທຸຕິຍຘມ຺ມກຖິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕-໙. ພນ຺ຘນສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໑໗-໑໒໑. ຕີຣໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວຏ຺ຏໍ ໂອຣິມຕີຣນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ. ເຕນາຫ ‘‘ອຖາຍໍ ອິຕຣາ ປຊາ, ຕີຣເມວານຸຘາວຕີ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໘໕). ປາຣໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ນິພ຺ພານໍ ສໍສາຣສ຺ສ ປາຣິມນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ. ພທ຺ໂຘຕິ ອນຸສຍປ຺ປຫານສ຺ສ ອກຕຕ຺ຕາ ກິເລສພນ຺ຘເນນ ພທ຺ໂຘ, ສຸກ຺ກປກ຺ເຂປິ ທິຏ຺ຐິສມນຸປສ຺ສນາຍ ຣູປາທິພນ຺ຘນສ຺ສ ປຏິກ຺ເຂປມຕ຺ຕເມວ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ວິໂມກ຺ຂນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ກຖິຕນ຺ຕິ ‘‘ຕີຣທສ຺ສີ ປາຣທສ຺ສີ, ປຣິມຸຕ຺ໂຕ ໂສ ທຸກ຺ຂສ຺ມາຕິ ວທາມີ’’ຕິ ອາຄຕຕ຺ຕາ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏໍ ກຖິກນ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ກາ.

ຉຏ຺ຐາທີນິ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເນວ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ.

ພນ຺ຘນສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ສີລວນ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໒. ອາພາຘຏ຺ເຐນາຕິ ອາທິໂຕ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ພາຘນຏ຺ເຐນ ຣຸຊນຏ຺ເຐນ. ອນ຺ໂຕໂທສຏ຺ເຐນາຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ເອວ ທຸສ຺ສນຏ຺ເຐນ ກຸປ຺ປນຏ຺ເຐນ. ຂຓນຏ຺ເຐນາຕິ ສສນຏ຺ເຐນ. ທຸກ຺ຂຏ຺ເຐນາຕິ ທຸກ຺ຂມຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂຠາເວນ. ທຸກ຺ຂຎ຺ຫິ ໂລເກ ‘‘ອຆ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຕິວິຍ ຫນນໂຕ. ວິສຠາຄໍ …ເປ… ປຈ຺ຈຍຏ຺ເຐນາຕິ ຍຖາປວຕ຺ຕມານານໍ ຘາຕາທີນໍ ວິສຠາຄຠູຕມຫາຠູຕສມຸຏ຺ຐານສ຺ສ ອາພາຘສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາເວນ. ອສກຏ຺ເຐນາຕິ ອນຕ຺ຕນິຍໂຕ. ປລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນາຕິ ປກາຣໂຕ ຠິຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ. ສຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕຏ຺ເຐນາຕິ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຕອຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕຏ຺ເຐນ. ອຕ຺ຕາຠາເວນາຕິ ທິຏ຺ຐິຄຕິກປຣິກປ຺ປິຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ອຠາເວນ. ສຸຎ຺ຎໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ປຣໂຕ’’ຕິ ປທສ຺ສ ສງ຺ຄໂຫ ກາຕພ຺ໂພ, ຕສ຺ມາ ‘‘ທ຺ວີຫິ ອນຕ຺ຕມນສິກາໂຣ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ສີລວນ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ສຸຕວນ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໓. ຕຖາ ເອກາທສເມຕິ ເອຕ຺ຖ ຕຖາ-ສທ຺ເທນ ‘‘ອຸຕ຺ຕານເມວາ’’ຕິ ອິທໍ ອາກຑ຺ຒຕິ. ອິຘາຕິ ເອກາທສເມ. ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ອຸຄ຺ຄຫຘາຣຓປຣິຈຍມນສິກາຣວເສນ ປວຕ຺ຕຎາຓໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານສຸຕວເສນ ນິປ຺ຜຊ຺ຊນໂຕ ‘‘ສຸຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສຸຕວນ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒-໑໓. ກປ຺ປສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໒໔-໑໒໕. ຣາຫຸໂລວາທສທິສານີຕິ ຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໒.໑໑໓ ອາທໂຍ) ອາຄຕສຸຕ຺ຕສທິສານິ.

ກປ຺ປສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຘມ຺ມກຖິກວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓. ອວິຊ຺ຊາວຄ຺ໂຄ

໑-໑໐. ສມຸທຍຘມ຺ມສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໒໖-໑໓໕. ອິມສ຺ມິນ຺ຕິ ອວິຊ຺ຊາວຄ຺ເຄ. ຈຕຸສຈ຺ຈເມວ ກຖິຕໍ, ຕສ຺ມາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ສມຸທຍຘມ຺ມສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອວິຊ຺ຊາວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໔. ກຸກ຺ກຸຬວຄ຺ໂຄ

໑-໑໔. ກຸກ຺ກຸຬສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໓໖-໑໔໙. ອນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິ ມຫນ຺ໂຕ ຉາຣິກຣາສິ, ຕຕ຺ຖ ອຸກ຺ກຸຬວິກຸລໂຕ ອກ຺ກມນ຺ຕໍ ຍາວ ເກສຄ຺ຄໍ ອນຸທຫຕາຍ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ກຸຬນ຺ຕິ ກຸກ຺ກຸຬໍ, ຣູປເວທນາທິ ປນ ຕໂຕປິ ກຎ຺ຈິ ກາລໍ ອນຸທຫນໂຕ ມຫາປຣິຬາຫນຏ຺ເຐນ ຈ ກຸກ຺ກຸຬໍ ວິຍາຕິ ກຸກ຺ກຸຬໍ. ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓາທີນີຕິ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕລກ຺ຂຓານິ.

ກຸກ຺ກຸຬສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກຸກ຺ກຸຬວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໕. ທິຏ຺ຐິວຄ຺ໂຄ

໑-໙. ອຊ຺ຌຕ຺ຕສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໕໐-໑໕໘. ປຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຠິນິເວສປຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ. ອາທິສທ຺ເທນ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິອຕ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິ ສຎ຺ໂຎຊນາຠິນິເວສ-ວິນິພນ຺ຘອຊ຺ໂຌສານານິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຠິນິເວສາ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິໂຍ. ວິນິພນ຺ຘາ ‘‘ກາເຍ ອວີຕຣາໂຄ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ (ທີ. ນິ. ໓.໓໒໐; ມ. ນິ. ໑.໑໘໖) ອາຄຕເຈຕໂສວິນິພນ຺ຘາ. ອຊ຺ໂຌສານາຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິຊ຺ໂຌສານານິ. ເສສານິ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາເນວ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐.ອານນ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໙. ຘຣມານກາເລຕິ ຊີວມານກາເລ. ປຫານໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕຕິ ເຖຣສ຺ສ ກິຣ ຠຄວຕິ ເປມໍ ອຘິມຕ຺ຕໍ. ຈິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣາເຘສ຺ສາມິ. ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສປລິໂພໂຘ. ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຫໍສມາໂນຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິໂພຘໂນ. ວິມຸຕ຺ຕິ…ເປ… ຊາໂຕ ອາຍຕິໍ ປຏິເວຘປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ, ນ ປນ ຕທາ ວິເສສາວຫຠາວາ ນິພ຺ເພຘຠາຄິໂຍ.

ອານນ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທິຏ຺ຐິວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຸປຣິປຓ຺ຓາສໂກ ສມຕ຺ໂຕ.

ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ຂນ຺ຘສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍ ລີນຕ຺ຖປ຺ປກາສນາ ສມຕ຺ຕາ.

໒. ຣາຘສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ປຐມວຄ຺ໂຄ

໑. ມາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖໐. ມາຣສທ຺ໂທຍໍ ຠາວສາຘໂນຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ມາໂຣ ວາ ອສ຺ສາຕິ ມຣຓໍ ວາ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ອາຫ. ມາເຣຕາຕິ ມຣິຕພ຺ໂພ ມາຣໍ ມຣຓໍ ເອຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ມາເຣຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ອນຸປາທານິພ຺ພານຕ຺ຖາຕິ ຜລວິມຸຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕາ ອຣຫໂຕ ອຣຫນ຺ຕຕາ ນາມ ຍາວເທວ ອນຸປາທານິພ຺ພານຕ຺ຖາ. ນິພ຺ພານພ຺ຠນ຺ຕເຣຕິ ອນຸປາທານິພ຺ພານາຘິຄມສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຕໂຕ ໂອຣເມວ ອິທໍ ມຄ຺ຄໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕິ, ນ ຕໂຕ ປຣໍ. ອສ຺ສາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ.

ມາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒-໑໐. ສຕ຺ຕສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໖໑-໑໖໙. ລຄ຺ຄປຸຈ຺ຉາຕິ ລຄ຺ຄນສ຺ສ ພຊ຺ຌນສ຺ສ ປຸຈ຺ຉາ. ຍທິ ຣູປາທີສຸ ສຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສຕ຺ໂຕ, ຂີຓາສວາ ກຖໍ ສຕ຺ຕາຕິ? ສຕ຺ຕຠູຕປຸພ຺ພາຕິ ກຕ຺ວາ. ກີຬາວິຄມນ຺ຕິ ກີຬາຍ ອປນຍນໍ ໂອຣມຓໍ. ຍນ຺ຕຣຊ຺ຊຸ ວິຍ ຠວປພນ຺ຘສ຺ສ ນຍນໂຕ ຠວຣຊ຺ຊູຕິ ຕຓ຺ຫາ ວຸຕ຺ຕາ.

ສຕ຺ຕສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຐມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ທຸຕິຍວຄ຺ໂຄ

໑-໑໒. ມາຣສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໗໐-໑໘໑. ຣູປາທິວິນິມຸຕ຺ຕໍ ມຣຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ ຣູປາທີນໍເຍວ ວິຠເວ ມຣຓສມຎ຺ຎາຕິ. ມຣຓຘມ຺ໂມ ວິນາສຠາໂວ.

ມາຣສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທຸຕິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓-໔. ອາຍາຈນວຄ຺ຄາທິ

໑-໑໑. ມາຣາທິສຸຕ຺ຕເອກາທສກວຓ຺ຓນາ

໑໘໒-໒໐໕. ສຸຂຸມໍ ກາຣຓໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ເຕເນສ ເຖໂຣ ປຏິຠາເນຍ຺ຍການໍ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປິໂຕ. ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນີຍຘມ຺ມວເສເນວ, ນ ປຏິເວຘາວຫຠາເວນ.

ມາຣາທິສຸຕ຺ຕເອກາທສກວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອາຍາຈນວຄ຺ຄາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ຣາຘສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍ ລີນຕ຺ຖປ຺ປກາສນາ ສມຕ຺ຕາ.

໓. ທິຏ຺ຐິສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ໂສຕາປຕ຺ຕິວຄ຺ໂຄ

໑. ວາຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໖. ນ ເອເຕ ວາຕາຕິ ເຍ ອິເມ ຣຸກ຺ຂສາຂາທິຠຎ຺ຊນກຣາ, ເອເຕ ສຕ຺ຕກາຍຕ຺ຕາ ວາຕາ ນາມ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ຫິ ນິຈ຺ຈາ ຘຸວາ ສສ຺ສຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ວາໂຕ ປນາ’’ຕິອາທິ. ເຕນ ສຕ຺ຕສຸ ກາເຍສຸ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ກາຍມາຫ. ຣຸກ຺ຂສາຂາທິຠຎ຺ຊນໂກ ເອໂສ ວາຕເລໂສ ນາມ, ວາຕສທິໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອສິກຕ຺ຖມ຺ໂຠ ວິຍາຕິ ອິມິນາ ນິຈ຺ຈລຠາວເມວ ທສ຺ເສຕິ, ປພ຺ພຕກູຏໍ ວິຍາຕິ ອິມິນາ ປນ ສສ຺ສຕິສມໍວາປິ. ອຍຎ຺ຫິ ວາຍຸ ກາຍສ຺ສ ນິຈ຺ຈຕໍ ອຠິນິວິສ຺ສ ຐິໂຕ ‘‘ມາ ຈ ອນິຈ຺ຈຕາ ປໂຣ ໂຫຕູ’’ຕິ ນ ວາຕາ ວາຍນ຺ຕີຕິ ພາຘຕິ. ເອສ ນໂຍ ນທິໂຍ ສນ຺ທນ຺ຕີຕິອາທີສຸ. ອຸທກໍ ປນາຕິ ທຸຕິຍໍ ກາຍໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ຄພ຺ໂຠ ປນ ນ ນິກ຺ຂມຕິ ກູຏຏ຺ຐາທິຠາເວເນວ ຕສ຺ສ ລພ຺ຠນໂຕ. ເນວ ເຕ ອຸເທນ຺ຕິ ຍຖາ ວາຕາ, ເອວໍ ຕິຏ຺ຐນໂຕ ໂລກສ຺ສ ປນ ຕຖາ ມຕິມຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ວາຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒-໔. ເອຕໍມມສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒໐໗-໒໐໙. ທິຏ຺ຐໍ ຣູປາຍຕນໍ ຈກ຺ຂຸນາ ທຏ຺ຐພ຺ພໂຕ. ສຸຕໍ ສທ຺ທາຍຕນໍ ໂສເຕນ ໂສຕພ຺ພໂຕ. ມຸຕໍ ຄນ຺ຘາຍຕນາທິ ຕິວິຘໍ ສມ຺ປຕ຺ຕຄາຫີຫິ ຆານາທີຫິ ປຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໂຕ. ອວເສສານິ ຈກ຺ຂາທີນິ ສຕ຺ຕາຍຕນານິ ວິຎ຺ຎາຕໍ ນາມ ເກວລໍ ມໂນວິຎ຺ຎາເຓນ ວິຊານິຕພ຺ພໂຕ. ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປາປຸຓິຕພ຺ພໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ຄເວສິຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ. ປຣິເຍສິຕນ຺ຕິ ປຣິຍິຏ຺ຐໍ. ຈິຕ຺ເຕນ ອນຸສຎ຺ຈຣິຕນ຺ຕິ ມນສາ ຈິນ຺ຕິຕໍ. ‘‘ປຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສິຕ’’ນ຺ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ປທທ຺ວເຍ ຈຕຸກ຺ກໍ ສມ຺ຠວຕີຕິ ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວເສນ ປຕ຺ຕປຣິເຍສິຕປທານິ, ຕໂຕ ມນສາ ອນຸວິຈຣິຕຎ຺ຈ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂລກສ຺ມິໍ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ນາມ ປຣິເຍສນາຍ ປຣິຄ຺ຄາຫຠາວໂຕ. ປຣິເຍສິຕໍ ນາມ ເກວລໍ ປຣິເຍສິຕເມວາຕິ ກຕ຺ວາ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕສ຺ສ ມນຸສ຺ສານຸວິຈຣິຕສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ປຐມວິກປ຺ເປ ສງ຺ກໂຣ ອຕ຺ຖີຕິ ອສງ຺ກຣໂຕ ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຖ ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຕາທິ. ຕຎ຺ຫິ ມໂນວິຎ຺ຎາເຓນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ມນສາ ອນຸວິຈຣິຕໍ ນາມ ນ ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ມຸຕໍ.

ເອຕໍມມສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ນຕ຺ຖິທິນ຺ນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໐. ທິນ຺ນນ຺ຕິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສີເສນ ທານໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ທິນ຺ນສ຺ສ ຜລາຠາວໍ ສນ຺ຘາຍາ’’ຕິ, ທິນ຺ນໍ ປນ ອນ຺ນາທິວຕ຺ຖຸໍ ກຖໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ‘‘ຍິຏ຺ຐໍ ຫຸຕ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ. ມຫາຍາໂຄຕິ ສພ຺ພສາຘາຣຓໍ ມຫາທານໍ. ປເຫຓກສກ຺ກາໂຣຕິ ປາຫຸນການໍ ກາຕພ຺ພສກ຺ກາໂຣ. ຜລນ຺ຕິ ອານິສໍສຜລໍ ນິສ຺ສນ຺ທຜລຎ຺ຈ. ວິປາໂກຕິ ສທິສຜລໍ. ປຣໂລເກ ຐິຕສ຺ສ ອຍໍ ໂລໂກ ນຕ຺ຖີຕິ ປຣໂລເກ ຐິຕສ຺ສ ກມ຺ມຸນາ ລທ຺ຘພ຺ໂພ ອຍໍ ໂລໂກ ນ ໂຫຕິ. ອິຘໂລເກ ຐິຕສ຺ສປິ ປຣໂລໂກ ນຕ຺ຖີຕິ ອິຘໂລເກ ຐິຕສ຺ສ ກມ຺ມຸນາ ລທ຺ຘພ຺ໂພ ປຣໂລໂກ ນ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ – ‘‘ສພ຺ເພ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິເມ ສຕ຺ຕາ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຠເວ ໂຍນິອາທີສຸ ຈ ຐິຕາ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ ນິຣຸທຍວິນາສວເສນ ນສ຺ສນ຺ຕິ. ຜລາຠາວວເສນາຕິ ມາຕາປິຕູສຸ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິມິຈ຺ຉາປຏິປຕ຺ຕີນໍ ຜລສ຺ສ ອຠາວວເສນ ‘‘ນຕ຺ຖິ ມາຕາ, ນຕ຺ຖິ ປິຕາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ນ ມາຕາປິຕູນໍ, ນາປິ ເຕສຸ ອິທານິ ກຣິຍມານສກ຺ກາຣາສກ຺ກາຣານໍ ອຠາວວເສນ ເຕສໍ ໂລກປຈ຺ຈກ຺ຂຕ຺ຕາ. ປຸພ຺ພຸຬກສ຺ສ ວິຍ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອຸປ຺ປາໂທ ນາມ ເກວໂລ, ນ ຠວໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ອາຄມນປຸພ຺ພໂກຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ນຕ຺ຖິ ສຕ຺ຕາ ໂອປປາຕິກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ຈວິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກສຕ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ສມເຓນ ນາມ ຍາຖາວໂຕ ຊານນ຺ເຕນ ກສ຺ສຈິ ອກເຖຕ຺ວາ ສຎ຺ຎເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ຎຖາ ອາໂຫປຸຣິສິກາ ນາມ ສິຍາ. ກິຎ຺ຫິ ປໂຣ ປຣສ຺ສ ກຣິສ຺ສຕິ, ຕຖາ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປາທນສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອວສ຺ສໂຍ ເອວ ນ ສິຍາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ເຍ ອິມຎ຺ຈ…ເປ… ປເວເທນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຈຕູສຸ ມຫາຠູເຕສຸ ນິຍຸຕ຺ໂຕຕິ ຈາຕຸມຫາຠູຕິໂກ. ຍຖາ ປນ ມຕ຺ຕິກາຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ຠາຊນໍ ມຕ຺ຕິກາມຍໍ, ເອວມຍໍ ຈຕູຫິ ມຫາຠູເຕຫິ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ຈຕຸມຫາຠູຕມໂຍ’’ຕິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີຘາຕູຕິ ສຕ຺ຕສນ຺ຕານຄຕາ ປຖວີຘາຕຸ. ພາຫິຣໍ ປຖວີຘາຕຸນ຺ຕິ ພຫິທ຺ຘາ ມຫາປຖວິໍ. ອນຸຍາຕີຕິ ຕສ຺ສ ອນຸຣູປຠາເວນ ຍາຕິ ອຸເປຕິ. ອຸປຄຈ຺ຉຕີຕິ ປຸພ຺ເພ ພາຫິຣປຖວີກາຍໂຕ ຕເທກເທສຠູຕາ ປຖວີ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກຠາວປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສຕ຺ຕຠາເວນ ສຓ຺ຐິຕາ ອິທານິ ຆຏາທິປຖວີ ວິຍ ຕເມວ ພາຫິຣປຖວີກາຍໍ ອຸເປຕິ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ສພ຺ພໂສ ເຕນ ນິພ຺ພິເສສຕໍ ເອກີຠາວເມວ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາປາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ປຊ຺ຊຸນ຺ເນນ ມຫາສມຸທ຺ທໂຕ ຄຫິຕອາໂປ ວິຍ ວສ຺ໂສທກຠາເວນ ປຸນປິ ມຫາສມຸທ຺ທໍ, ສູຣິຍຣໍສິໂຕ ຄຫິຕອິນ຺ທຄ຺ຄິສງ຺ຂາຕເຕໂຊ ວິຍ ປຸນປິ ສູຣິຍຣໍສິໍ, ມຫາວາຍຸຂນ຺ຘໂຕ ນິຄ຺ຄຕມຫາວາໂຍ ວິຍ ຕເມວ ວາຍຸຂນ຺ຘໍ ອຸເປຕິ ອຸປຄຈ຺ຉຕີຕິ ທິຏ຺ຐິຄຕິໂກ ສຍເມວ ອຕ຺ຕໂນ ວາທໍ ຠິນ຺ທຕິ. ອຸມ຺ມຕ຺ຕກປຈ຺ຉິສທິສຎ຺ຫິ ທິຏ຺ຐິຄຕິກທສ຺ສນໍ. ມນຈ຺ຉຏ຺ຐານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທນ຺ຕິ ເຕສໍ ວິສຍຠາວາ ວິສຍາປີຕິ ວທຕິ. ວິສຍິຄ຺ຄຫເຓນ ຫິ ວິສຍາ ຄຫິຕາ ເອວ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ຄຸຓາຄຸຓປທານີຕິ ຄຸຓໂທສໂກຏ຺ຐາສາ. ສຣີຣເມວ ປທານີຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ ສຣີເຣນ ຕໍຕໍກິຣິຍາຍ ປຊ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ. ທພ຺ພນ຺ຕິ ມຸຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ທຕ຺ຕູ, ມູຬ຺ຫປຸຄ຺ຄລາ. ເຕຫິ ທຕ຺ຕູຫິ ພາລມນຸສ຺ເສຫິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ.

ນຕ຺ຖິທິນ຺ນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ກໂຣໂຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໑. ສຫຕ຺ຖາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສາຕິ ສຫຕ຺ເຖນ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ. ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍຖາວຣາທໂຍປິ ອິຘ ສຫຕ຺ຖກຣເຓເນວ ສງ຺ຄຫິຕາ. ຫຕ຺ຖາທີນີຕິ ຫຕ຺ຖປາທກຓ຺ຓນາສາທີນິ. ປຈນໍ ທຫນໍ ວິພາຘນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ທຓ຺ເຑນ ປີເຬນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ. ປປຎ຺ຈສູທນິຍໍ ‘‘ຕຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ ຈາ’’ຕິ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິຘ ປນ ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍໍ ວິຍ ຕຊ຺ຊນໍ ປຣິຠາສນໍ ທຓ຺ເຑເນວ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ທຓ຺ເຑນ ປີເຬນ຺ຕສ຺ສ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສກໍ ສຍໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສາຕິ ປຣສ຺ສ ໂສກກາຣຓໍ ສຍໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ, ໂສກໍ ວາ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ. ປເຣຫິ ອຕ຺ຕໂນ ວຈນກເຣຫິ. ສຍມ຺ປິ ຜນ຺ທໂຕຕິ ປຣສ຺ສ ວິພາຘນປ຺ປໂຍເຄນ ສຍມ຺ປິ ຜນ຺ທໂຕ. ອຕິປາຕຍໂຕຕິ ປທໍ ສຸທ຺ຘກຕ຺ຕຸອຕ຺ເຖ ເຫຕຸກຕ຺ຕຸອຕ຺ເຖ ຈ ວຕ຺ຕຕີຕິ ອາຫ – ‘‘ຫນນ຺ຕສ຺ສປິ ຫນາເປນ຺ຕສ຺ສປີ’’ຕິ. ກາຣຓວເສນາຕິ ກາຣາປນວເສນ.

ຆຣສ຺ສ ຠິຕ຺ຕິ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ສນ຺ຘິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕາວ ຆຣສນ຺ຘິ. ກິຎ຺ຈິປິ ອເສເສຕ຺ວາ ນິຣວເສໂສ ໂລໂປ ນິລ຺ໂລໂປ. ເອກາຄາເຣ ນິຍຸຕ຺ໂຕ ວິໂລໂປ ເອກາຄາຣິໂກ. ປຣິໂຕ ສພ຺ພໂສ ປນ຺ເຖ ຫນນໍ ປຣິປນ຺ໂຖ. ປາປໍ ນ ກຣີຍຕິ ປຸພ຺ເພ ອສໂຕ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ນຕ຺ຖິ ປາປໍ. ຍທິ ເອວໍ ກຖໍ ສຕ຺ຕາ ປາເປ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສຕ຺ຕາ ປນ ກໂຣມາຕິ ເອວໍສຎ຺ຎິໂນ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ໂຫຕິ ອິເມສຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ຫິໍສາທິກິຣິຍາ ນ ອຕ຺ຕານໍ ຜຸສຕິ ຕສ຺ສ ນິຈ຺ຈຕາຍ ນິພ຺ພິກາຣຕ຺ຕາ, ສຣີຣໍ ປນ ອເຈຕນໍ ກຏ຺ຐກລິງ຺ຄຣູປມໍ, ຕສ຺ມິໍ ວິໂກປິເຕປິ ນ ກິຎ຺ຈິ ປາປນ຺ຕິ. ຂຸຣເນມິນາຕິ ນິສິຕຂຸຣມຍເນມິນາ, ຂຸຣສທິສເນມິນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຄງ຺ຄາຍ ທກ຺ຂິຓາ ທິສາ ອປ຺ປຕິຣູປເທໂສ, ອຸຕ຺ຕຣທິສາ ປຕິຣູປເທໂສຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ທກ຺ຂິຓຎ຺ເຈປີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ທກ຺ຂິຓຕີເຣ ມນຸສ຺ສາ ກກ຺ຂຬາ’’ຕິອາທິ. ມຫາຍາຄນ຺ຕິ ມຫາວິຊິຕຍຎ຺ຎສທິສໍ ມຫາຍາຄໍ. ອຸໂປສຖກມ຺ເມນາຕິ ອຸໂປສຖກມ຺ເມນ ຈ. ຈ-ສທ຺ໂທ ເຫຕ຺ຖ ລຸຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ທມສທ຺ໂທ ຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສ຺ສ ອຸໂປສຖສີລສ຺ສ ຈ ວາຈໂກ ອິຘາຘິປ຺ເປໂຕ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອຸໂປສຖກມ຺ເມນາ’’ຕິ ອິທໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍທມນສ຺ສ ວິເສສນໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຸໂປສຖກມ຺ມຠູເຕນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍທເມນາ’’ຕິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ. ສີລສໍຍເມນາຕິ ສີລສໍວເຣນ. ສຈ຺ຈວຈເນນາຕິ ສຈ຺ຈວາຈາຍ. ຕສ຺ສາ ວິສຸໍ ວຈນໍ ໂລເກ ຄຣຸຕຣປຸຎ຺ຎສມ຺ມຕຠາວໂຕ. ຍຖາ ຫິ ປາປຘມ຺ເມສຸ ມຸສາວາໂທ ຄຣຸ, ເອວໍ ປຸຎ຺ຎຘມ຺ເມສຸ ສຈ຺ຈວາຈາ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ເອກໍ ຘມ຺ມໍ ອຕີຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິ (ອິຕິວຸ. ໒໕). ປວຕ຺ຕີຕິ ໂຍ ກໂຣຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕາເນ ຜລສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈຍຠາເວນ ປວຕ຺ຕິ. ສພ຺ພຖາຕິ ‘‘ກໂຣໂຕ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ເຕນ ສພ຺ພປ຺ປກາເຣນ ກິຣິຍເມວ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ຕິ.

ກໂຣໂຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ເຫຕຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໒. ອຸຠເຍນາຕິ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍປຏິເສຘວຈເນນ. ສໍກິເລສປຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ສໍກິລິສນສ຺ສ ມລີນຠາວສ຺ສ ກາຣຓໍ. ວິສຸທ຺ຘິປຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ສໍກິເລສໂຕ ວິສຸທ຺ຘິຍາ ໂວທານສ຺ສ ກາຣຓໍ. ນຕ຺ຖິ ພລນ຺ຕິ ສຕ຺ຕານໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກນິພ຺ພານສມ຺ປຕ຺ຕິອາວຫໍ ພລໍ ນາມ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖິ. ເຕນາຫ ‘‘ຍມ຺ຫີ’’ຕິອາທິ. ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ, ສໍກິເລສິກມ຺ປິ ຈາຍໍ ປຏິກ຺ຂິປເຕວ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນານີຕິ ຕສ຺ສາ ຕສ຺ສາ ກິຣິຍາຍ ອຸສ຺ສນ຺ນຏ຺ເຐນ ພລໍ, ສູຣວີຣຠາວາວຫຏ຺ເຐນ ວີຣິຍໍ, ຕເມວ ທຬ຺ຫຄ຺ຄາຫຠາວໂຕ ໂປຣິສໍ ຘຸຣໍ ວຫນ຺ເຕນ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພໂຕ ປຸຣິສຖາໂມ, ປຣໍ ປຣໍ ຐານໍ ອກ຺ກມນປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ປຸຣິສປຣກ຺ກໂມຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສຕ຺ວໂຍຄໂຕ, ຣູປາທີສຸ ວາ ສຕ຺ຕຕາຍ ສຕ຺ຕາ, ປາຓນໂຕ ອສ຺ສາສນປສ຺ສາສນວເສນ ປວຕ຺ຕິຍາ ປາຓາ, ເຕ ປນ ໂສ ເອກິນ຺ທ຺ຣິຍາທິວເສນ ວິຠຊິຕ຺ວາ ວທຕີຕິ ອາຫ ‘‘ເອກິນ຺ທ຺ຣິໂຍ’’ຕິອາທິ. ອຓ຺ຑໂກສາທີສຸ ຠວນໂຕ ຠູຕາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອຓ຺ຑ…ເປ… ວທນ຺ຕີ’’ຕິ. ຊີວນໂຕ ປາຓໍ ຘາເຣນ຺ຕາ ວິຍ ວຑ຺ຒນໂຕ ຊີວາຕິ ສາລິຍວາທິເກ ວທນ຺ຕິ. ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ສໍກິເລສວິສຸທ຺ຘີສຸ ວໂສຕິ ອວສາ. ນຕ຺ຖິ ເຕສໍ ພລໍ ວີຣິຍນ຺ຕິ ອພລາ ອວີຣິຍາ. ນິຍຕຕາຕິ ອຈ຺ເຉຊ຺ຊສຸຕ຺ຕາວຸຕາເຠຊ຺ຊມຓິໂນ ວິຍ ນິຍຕປ຺ປວຕ຺ຕິຕາຍ ຄຕິຊາຕິພນ຺ຘາປວຄ຺ຄວເສນ ນິຍໂມ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄມນນ຺ຕິ ຉນ຺ນໍ ອຠິຊາຕີນໍ ວເສນ ຕາສຸ ຕາສຸ ຄຕີສຸ ອຸປຄມນໍ. ສມວາເຍນ ສມາຄໂມ ສງ຺ຄຕິ. ສຠາໂວເຍວາຕິ ຍຖາ ກຓ຺ຏກສ຺ສ ຕິກ຺ຂຕາ, ກປິຕ຺ຖຜລານໍ ປຣິມຓ຺ຑລຕາ, ມິຄປກ຺ຂີນໍ ວິຈິຕ຺ຕາກາຣຕາ, ເອວໍ ສພ຺ພສ຺ສປິ ໂລກສ຺ສ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍຫິ ວິນາ ຕຖາ ຕຖາ ປຣິຓາໂມ, ອຍໍ ສຠາໂວ ເອວ ອກິຕ຺ຕິໂມ ເອວ. ເຕນາຫ ‘‘ເຍນ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຉຬຠິຊາຕິໂຍ ປຣໂຕ ວິຕ຺ຖາຣີຍນ຺ຕິ. ສຸຂຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕີຕິ ວທນ຺ຕາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂຠູຠິໍ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ນ ຊານນ຺ຕີຕິ ອຸລ຺ລິງ຺ເຄນ຺ໂຕ ‘‘ອຎ຺ຎາ ສຸຂທຸກ຺ຂຠູມິ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ເຫຕຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘-໑໐. ມຫາທິຏ຺ຐິສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒໑໓-໒໑໕. ອກຕາຕິ ສເມນ ວາ ວິສເມນ ວາ ເກນຈິ ເຫຕຸນາ ນ ກຕາ ເອວ. ເກນຈິ ກຕໍ ກຣຓໍ ວິຘານໍ ນຕ຺ຖິ ເອເຕສນ຺ຕິ ອກຕວິຘານາ. ປທທ຺ວເຍນປິ ໂລເກ ເກນຈິ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍນ ເນສໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິຕາຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ອິທ຺ຘິຍາປິ ນ ນິມ຺ມິຕາຕິ ກສ຺ສຈິ ອິທ຺ຘິມໂຕ ເທວສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ວາ ອິທ຺ຘິຍາປິ ນ ນິມ຺ມິຕາ. ອນິມ຺ມິຕາຕິ ວາ ກສ຺ສຈິ ອນິມ຺ມາປກາ. ອຊນກາຕິ ເອເຕນ ປຖວີກາຍາທີນໍ ຣູປາທິຊນກຠາວໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ຣູປສທ຺ທາທໂຍ ຫິ ປຖວີກາຍາທີຫິ ອປ຺ປຏິພທ຺ຘວຸຕ຺ຕິກາຕິ ຕສ຺ສ ລທ຺ຘິ. ຍຖາ ປພ຺ພຕກູຏໍ ເກນຈິ ອນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໍ ກສ຺ສຈິ ຈ ອນິພ຺ພຕ຺ຕກໍ, ເອວເມເຕປີຕິ ອາຫ ‘‘ກູຏຏ຺ຐາ’’ຕິ. ຍມິທໍ ‘‘ພີຊາທິໂຕ ອງ຺ກຸຣາທິ ຊາຍຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຎ຺ຈ ວິຊ຺ຊມານເມວ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມຕິ, ນາວິຊ຺ຊມານໍ, ອຎ຺ຎຖາ ຍໂຕ ກຸໂຕຈິ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ສິຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຐິຕາຕິ ນິພ຺ພິກາຣຠາເວນ ຐິຕາ. ນ ຈລນ຺ຕີຕິ ນ ວິກາຣໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ວິກາຣາຠາເວນ ຫິ ເຕສໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ກາຍານໍ ເອສິກຏ຺ຐາຍິຏ຺ຐິຕຕາ. ອນິຎ຺ຊນຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ປກຕິຍາ ອວຏ຺ຐານເມວ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ວິປຣິຓມນ຺ຕີ’’ຕິ. ອວິປຣິຓາມຘມ຺ມຕ຺ຕາ ເອວ ຈ ເນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນ ພ຺ຍາພາເຘນ຺ຕິ. ສຕິ ຫິ ວິກາຣໍ ອາປາເທຕພ຺ພຕາຍ ພ຺ຍາພາຘກຕາປິ ສິຍາ, ຕຖາ ອນຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພຕາຍ ອນຸຄ຺ຄາຫກຕາຕິ ຕທຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປາຬິຍໍ ‘‘ນາລ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຖວີ ເອວ ກາເຍກເທສຕ຺ຕາ ປຖວິກາໂຍ. ຊີວສຕ຺ຕມານໍ ກາຍານໍ ນິຈ຺ຈຕາຍ ນິພ຺ພິກາຣາຠາວໂຕ ນ ຫນ຺ຕພ຺ພຕາ, ນ ຆາເຏຕພ຺ພຕາ ຈາຕິ ເນວ ໂກຈິ ຫນ຺ຕາ ຆາເຕຕາ ວາ. ເຕນາຫ ‘‘ສຕ຺ຕນ຺ນນ຺ຕ຺ເວວາ’’ຕິອາທິ. ຍທິ ໂກຈິ ຫນ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ, ກຖໍ ສຕ຺ຖປ຺ປຫາໂຣຕິ ອາຫ ‘‘ຍຖາ ມຸຄ຺ຄຣາສິອາທີສູ’’ຕິອາທິ. ເກວລໍ ສຎ຺ຎາມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ນ ຆາຕນາທິ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ສຕ຺ຕນ຺ນນ຺ຕ຺ເວວ ກາຍານໍ ອວິໂກປນີຍຠາວໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ປມຸຂໂຍນີນນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສຕິຣຈ຺ຉານາທີສຸ ຂຕ຺ຕິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓາທິສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທິວເສນ ປຘານໂຍນີນໍ. ສຏ຺ຐິສຕານິ ຉສຫສ຺ສານິ. ‘‘ປຎ຺ຈ ຈ ກມ຺ມຸໂນ ສຕານີ’’ຕິ ປທສ຺ສ ອຕ຺ຖທສ຺ສນໍ ‘‘ປຎ຺ຈ ກມ຺ມສຕານິ ຈາ’’ຕິ. ເອເສວ ນໂຍຕິ ອິມິນາ ‘‘ເກວລໍ ຕກ຺ກມຕ຺ເຕນ ນິຣຕ຺ຖກທິຏ຺ຐິໍ ທີເປຕີ’’ຕິ ອິມເມວ ອຕ຺ຖໍ ອຕິທິສຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຕກ຺ກມຕ຺ຕເກນາຕິ ອິມິນາ ຍສ຺ມາ ຕກ຺ກິກາ ນິຣງ຺ກຸສຕາຍ ປຣິກປ຺ປນສ຺ສ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິກປ຺ປິຕໍ ສາຣໂຕ ມຎ຺ຎມານາ ຕເຖວ ອຠິນິວິສ຺ສ ຕກ຺ກທິຏ຺ຐິຄາຫໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ເຕສໍ ທິຏ຺ຐິວຕ຺ຖູສຸ ວິຎ຺ຎູຫິ ວິຈາຣຓາ ກາຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເກຈີຕິ ອຸຕ຺ຕຣວິຫາຣວາສິໂນ. ເຕ ຫິ ‘‘ປຎ຺ຈ ກມ຺ມານີຕິ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍາ, ອິມານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ‘ປຎ຺ຈ ກມ຺ມານີຕິ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ກມ຺ມນ຺ຕິ ລທ຺ຘີຕິ ໂອຬາຣິກຠາວໂຕ ປຣິປຸຓ຺ຓກມ຺ມນ຺ຕິ ລທ຺ຘິ. ມໂນກມ຺ມໍ ອໂນຬາຣິກຕ຺ຕາ ອຸປຑ຺ຒກມ຺ມນ຺ຕິ ລທ຺ຘີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ທ຺ວາສຏ຺ຐິປຏິປທາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິໍ ອຊານນ຺ຕາ ‘‘ທ຺ວຏ຺ຐິປຏິປທາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປຕິ ເອກສ຺ມິໍ ມຫາກປ຺ເປ. ຕຕ຺ຖາປິ ຈ ວິວຏ຺ຏຏ຺ຐາຍິສຎ຺ຎິເຕ ເອກສ຺ມິໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍກປ຺ເປ.

ອຸຣພ຺ເຠ ຫນນ຺ຕີຕິ ໂອຣພ຺ຠິກາ. ເອວໍ ສູກຣິກາທໂຍ ເວທິຕພ຺ພາ. ລຸທ຺ທາຕິ ອຎ຺ເຎປິ ເຍ ເກຈິ ມາຄວິກເນສາທາທໂຍ, ເຕ ປາປກມ຺ມປສຸຕຕາຍ ກຓ຺ຫາຠິຊາຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູຕິ ພຸທ຺ຘສາສເນ ຠິກ຺ຂູ. ເຕ ກິຣ ‘‘ສຈ຺ຉນ຺ທຣາຄາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ກຓ຺ຏເກ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ຍສ຺ມາ ເຕ ປຓີຕປຓີເຕ ປຈ຺ຈເຍ ປຏິເສວນ຺ຕີຕິ ຕສ຺ສ ມິຈ຺ຉາຄາໂຫ. ຎາຍລທ຺ເຘປິ ປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊມານາ ອາຊີວກສມຍສ຺ສ ວິໂລມຄາຫິຕາຍ ປຈ຺ຈເຍສຸ ກຓ຺ຏເກ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕິ ນາມາຕິ ວທນ຺ຕີຕິ ອປເຣ. ເອເກ ປພ຺ພຊິຕາ, ເຍ ວິເສສໂຕ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຫິ ເຕ ກຓ຺ຏເກ ວຕ຺ຕນ຺ຕາ ວິຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ກຓ຺ຏກວຸຕ຺ຕິກາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຐຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນນຫານປຏິກ຺ເຂປາທິວຕສມາໂຍເຄນ ປຓ຺ຑຣຕຣາ. ອເຈລກສາວກາຕິ ອາຊີວກສາວເກ ວທຕິ. ເຕ ກິຣ ອາຊີວກສມເຍ ອາຊີວກລທ຺ຘິຍາ ທຬ຺ຫຄາຫິຕາຍ ນິຄຓ຺ເຐຫິປິ ປຓ຺ຑຣຕຣາ. ນນ຺ທາທໂຍ ກິຣ ຕຖາຣູປໍ ອາຊີວກປຏິປຕ຺ຕິໍ ອຸກ຺ກໍສໍ ປາເປຕ຺ວາ ຐິຕາ, ຕສ຺ມາ ນິຄຓ຺ເຐຫິ ອາຊີວກສາວເກຫິ ຈ ປຓ຺ຑຣຕຣາ ວຸຕ຺ຕາ. ປຣມສຸກ຺ກາຠິຊາຕີຕິ ອຍໍ ເຕສໍ ລທ຺ຘິ.

ປຸຣິສຠູມິໂຍຕິ ປຘານປຸຄ຺ຄເລນ ນິທ຺ເທໂສ. ອິຕ຺ຖີນມ຺ເປຕາ ຠູມິໂຍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕວ. ຠິກ຺ຂຸ ຈ ປນ຺ນໂກຕິອາທິ ເຕສໍ ປາຬິ ເອວ. ຕຕ຺ຖ ປນ຺ນໂກຕິ ຠິກ຺ຂາຍ ວິຈຣຓໂກ, ເຕສໍ ວາ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ປຏິປນ຺ນໂກ. ຊິໂນຕິ ຊິຓ຺ໂຓ ຊຣາວເສນ ຫີນຘາຕຸໂກ, ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ປຏິປກ຺ເຂ ຊິນິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ໂສ ກິຣ ຕຖາຠູໂຕ ຘມ຺ມມ຺ປິ ກສ຺ສຈິ ນ ກເຖຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ກິຎ຺ຈິ ອາຫາ’’ຕິ. ນິຏ຺ຐຸຫນາທິວິປ຺ປກາເຣ ເກນຈິ ກເຕປິ ຂມນວເສນ ນ ກິຎ຺ຈິ ວທຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ອລາຠິນ຺ຕິ ‘‘ໂສ ນ ກຸມ຺ຠິມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິອາທິນາ (ທີ. ນິ. ໑.໓໙໔) ນເຍນ ວຸຕ຺ຕອລາຠເຫຕຸສມາໂຍເຄນ ອລາຠິໍ. ຕໂຕ ເອວ ຊິຆຈ຺ຉາທຸພ຺ພລ຺ຍປເຣຕຕາຍ ສຍນປຣາຍຓໍ ສມຓໍ ປນ຺ນຠູມີຕິ ວທນ຺ຕິ.

ອາຊີວວຸຕ຺ຕິສຕານີຕິ ສຕ຺ຕານໍ ອາຊີວຠູຕານິ ຊີວິກາວຸຕ຺ຕິສຕານິ. ປສຸຄ຺ຄຫເຓນ ເອຬກຊາຕິ ຄຫິຕາ, ມິຄຄ຺ຄຫເຓນ ຣຸຣຸຄວຍາທິສພ຺ພມິຄຊາຕິ. ພຫູ ເທວາຕິ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາທິພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາທິວເສນ ເຕສໍ ອນ຺ຕຣເຠທວເສນ ພຫູ ເທວາ. ຕຕ຺ຖ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເອກຈ຺ເຈ ອນ຺ຕຣເຠທາ ມຫາສມຍສຸຕ຺ຕວເສນ (ທີ. ນິ. ໒.໓໓໑ ອາທໂຍ) ທີເປຕພ຺ພາ. ມນຸສ຺ສາປິ ອນນ຺ຕາຕິ ທີປເທສກຸລວໍສາຊີວາທິວິຠາເຄນ ມນຸສ຺ສາປິ ອນນ຺ຕເຠທາ. ປິສາຈາ ເອວ ເປສາຈາ, ເຕ ມຫນ຺ຕມຫນ຺ຕາ ອຊຄຣເປຕາທໂຍ. ຉທ຺ທນ຺ຕທຫມນ຺ທາກິນິໂຍ ກຸຬີຣມຸຈລິນ຺ທນາເມນ ວທນ຺ຕິ.

ປວຸຏາຕິ ສພ຺ພຄຓ຺ຐິກາ. ປຓ຺ຑິໂຕປິ…ເປ… ອຸທ຺ຘໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ກສ຺ມາ? ສຕ຺ຕານໍ ສໍສຣຓກາລສ຺ສ ນິຍຕຠາວໂຕ.

ອປຣິປກ຺ກໍ ສໍສຣຓນິມິຕ຺ຕໍ ສີລາທິນາ ປຣິປາເຈຕິ ນາມ ສີຆໍເຍວ ວິສຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ຕິຍາ. ປຣິປກ຺ກໍ ກມ຺ມໍ ຜຸສ຺ສ ຜຸສ຺ສ ປຕ຺ວາ ປຕ຺ວາ ກາເລ ປຣິປກ຺ກຠາວາປາທເນນ ພ຺ຍນ຺ຕີ ກໂຣຕິ ນາມ. ສຸຕ຺ຕຄຸເຬຕິ ສຸຕ຺ຕວຏ຺ຏິຍໍ. ນິພ຺ເພຐິຍມານເມວ ປເລຕີຕິ ອຸປມາຍ ສຕ຺ຕານໍ ສໍສາໂຣ ອນຸກ຺ກເມນ ຂີຍເຕວ, ນ ຕສ຺ສ ວຑ຺ຒີຕິ ທສ຺ເສຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຣູປຕ຺ຕາ. ນິພ຺ເພຐິຍມານເມວ ສຸຕ຺ຕຄຸຬໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ສຸຕ຺ຕປມາເຓນ, ສຸຕ຺ເຕ ປນ ອສຕິ ກຸໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ ສຸຕ຺ຕຄຸຬໍ. ເຕນາຫ – ‘‘ສຸຕ຺ເຕ ຂີເຓ ນ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ຕຕ຺ເຖວ ຕິຏ຺ຐຕິ ສຸຕ຺ຕປຣິຍນ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ກາລວເສນາຕິ ອຕ຺ຕນິ ເວເຐຕ຺ວາ ຐິຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ກາລສ຺ສ ວເສນ ນິພ຺ເພຐິຍມາໂນ ພາໂລ ຈ ປຓ຺ຑິໂຕ ຈ ປເລຕິ ຄຈ຺ຉຕິ, ນາຕິກ຺ກມຕິ ສໍສາຣໍ.

ມຫາທິຏ຺ຐິສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑-໑໘. ອນ຺ຕວາສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒໑໖-໒໒໓. ເອກໂຕ ວຑ຺ຒິຕນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອກປສ຺ເສນ ວຑ຺ຒິຕໍ ກສິຓນິມິຕ຺ຕໍ. ຄາເຫນາຕິ ລາຠີ ຌານຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຄຫເຓນ. ຕກ຺ເກນາຕິ ນ ລາຠີ ຕກ຺ກມຕ຺ເຕນ. ອຸປ຺ປນ຺ນທິຏ຺ຐີຕິ ‘‘ໂລໂກ’’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນທິຏ຺ຐິ. ສພ຺ພໂຕ ວຑ຺ຒິຕນ຺ຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ອປ຺ປມາຓກສິຓນິມິຕ຺ຕໍ. ເອກເມວາຕິ ‘‘ເອກເມວ ວຕ຺ຖູ’’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນທິຏ຺ຐິ. ອຏ຺ຐາຣສ ເວຍ຺ຍາກຣຓານີຕິ ເວຍ຺ຍາກຣຓລກ຺ຂຓປ຺ປຕ຺ຕານິ ອຏ຺ຐາຣສ ສຸຕ຺ຕານິ. ເອກໍ ຄມນນ຺ຕິ ເອກໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓຄມນໍ.

ອນ຺ຕວາສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ທຸຕິຍຄມນາທິວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໒໒໔-໓໐໑. ທຸກ຺ຂວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ເຂ ສຕິ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິອາທິທຸກ຺ຂວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕາທິສເມວ ທຸຕິຍໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓຄມນໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຕຕ຺ຣາປິ ອຏ຺ຐາຣເສວ ເວຍ຺ຍາກຣຓານີ’’ຕິ. ເຕຫີຕິ ‘‘ຣູປີ ອຕ຺ຕາ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນຍປວຕ຺ເຕຫິ ເວຍ຺ຍາກຣເຓຫິ ສທ຺ຘິໍ. ຕນ຺ຕິ ທຸຕິຍໍ ຄມນໍ.

ອາຣມ຺ມຓເມວາຕິ ກສິຓສງ຺ຂາຕໍ ອາຣມ຺ມຓເມວ. ຕກ຺ກິສທ຺ເທນ ສຸທ຺ຘຕກ຺ກິການໍ ຄຫຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂວເສນາຕິ ‘‘ຍທນິຈ຺ຈໍ, ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຕສ຺ມິໍ ສຕິ ຕທຸປາທາຍ ເອວໍ ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂວເສນາຕິ. ເຕຫິເຍວາຕິ ທຸຕິເຍ ເປຍ຺ຍາເລ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣຫິເຍວ. ຕິປຣິວຏ຺ຏວເສນາຕິ ເຕຫິເຍວ ຉພ຺ພີສຕິຍາ ສຸຕ຺ເຕຫິ ຈຕຸຕ຺ຖເປຍ຺ຍາເລ ຕິປຣິວຏ຺ຏວເສນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ໂຍຊນາ.

ທຸຕິຍຄມນາທິວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ທິຏ຺ຐິສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍ ລີນຕ຺ຖປ຺ປກາສນາ ສມຕ຺ຕາ.

໔. ໂອກ຺ກນ຺ຕສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑-໑໐. ຈກ຺ຂຸສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໓໐໒-໓໑໑. ສທ຺ຘາຘິໂມກ຺ຂນ຺ຕິ ສທ຺ທຫນວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ອຘິໂມກ຺ຂໍ, ນ ສນ຺ນິຏ຺ຐານມຕ຺ຕວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ອຘິໂມກ຺ຂໍ. ທສ຺ສນມ຺ປິ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ, ຕໍສິຊ຺ຌານວເສນ ປວຕ຺ຕນິຍາໂມ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາໂມ, ອຣິຍມຄ຺ໂຄ. ອນນ຺ຕຣາຍຕໍ ທີເປຕິ ກປ຺ປວິນາສປຏິຠາເຄນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຈາຫ ‘‘ເຕເນວາຫາ’’ຕິອາທິ. ກປ຺ປສີເສນ ຠາຊນໂລກໍ ວທຕິ. ໂສ ຫິ ອຸຑ຺ຑຍ຺ຫຕິ, ນ ກປ຺ໂປ, ອຸຑ຺ຑຍ຺ຫນເວລາຕິ ຌາຍນເວລາ. ຐິໂຕ ກປ຺ໂປ ຐິຕກປ຺ໂປ, ໂສ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ຐິຕກປ຺ປີ, ກປ຺ປໍ ຐເປຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂອໂລກນນ຺ຕິ ສຈ຺ຈາຠິສມຍສງ຺ຂາຕໍ ທສ຺ສນໍ. ຂມນ຺ຕິ ສຫນ຺ຕິ, ຎາຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຈກ຺ຂຸສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂອກ຺ກນ຺ຕສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ອຸປ຺ປາທສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໑໒-໓໒໑. ສພ຺ພໍ ປາກຏເມວ ອປຸພ຺ພສ຺ສ ອຠາວໂຕ.

ອຸປ຺ປາທສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ກິເລສສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໒໒-໓໓໑. ເອໂສຕິ ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ຉນ຺ທຣາໂຄ. ອຸເປຈ຺ຈ ກິເລເສຕີຕິ ອຸປກ຺ກິເລໂສ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ສາມຎ຺ຎວຈນໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ໂຈທໂກ ‘‘ກຕຣຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ອາຫ. ອິຕໂຣ ກາມໍ ອຸປຕາປນມລີນຠາວກຣຓວເສນ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ໂລກຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ນຕ຺ຖິ, ວິພາຘນຏ຺ໂຐ ປນ ອຕ຺ເຖວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິນິວາຣຓໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນາຫ ‘‘ຈຕຸຠູມກຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ. ໂຈທໂກ ‘‘ເຕຠູມກາ’’ຕິອາທິນາ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິປ຺ປາຍໍ ວິວຣຕິ, ອິຕໂຣ ‘‘ອຸປ຺ປຕ຺ຕິນິວາຣຓໂຕ’’ຕິອາທິນາ. ອຣິຍຜລປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປຫານວເສນ ປວຕ຺ຕິຍາ ສພ຺ພສໍກິເລສໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ, ມຄ຺ຄນິພ຺ພານານໍ ປນ ເນກ຺ຂມ຺ມຠາໂວ ອຸກ຺ກໍສໂຕ ຄຫິໂຕ ເອວາຕິ ອາຫ ‘‘ເນກ຺ຂມ຺ມນິນ຺ນນ຺ຕິ ນວໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມນິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ. ອຠິຊານິຕ຺ວາຕິ ອຠິມຸຂຠາເວນ ຊານິຕ຺ວາ. ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ເພສູຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂກາຕພ຺ເພສຸ. ຉຬຠິຎ຺ຎາຘມ຺ເມສູຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ.

ກິເລສສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ສາຣິປຸຕ຺ຕສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑-໙. ວິເວກຊສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໓໓໒-໓໔໐. ນ ເອວໍ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອຫໍ ສມາປຊ຺ຊາມີ’’ຕິ ວາ, ‘‘ອຫໍ ສມາປນ຺ໂນ’’ຕິ ວາ ມາ ໂຫຕຸ ຕທາ ຕາທິສາໂຠຄາຠາວໂຕ. ‘‘ອຫໍ ວຸຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ປນ ກສ຺ມາ ນ ໂຫຕີຕິ? ສພ຺ພຖາປິ ນ ໂຫຕ຺ເວວ ອຫງ຺ກາຣສ຺ສ ສພ຺ພໂສ ປຫີນຕ຺ຕາ.

ວິເວກຊສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ສູຈິມຸຂີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໔໑. ຕສ຺ມິໍ ວຈເນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ເຕຕິ – ‘‘ອໂຘມຸໂຂ ຠຸຎ຺ຊສີ’’ຕິ ປຣິພ຺ພາຊິກາຍ ວຸຕ຺ຕວຈເນ – ‘‘ນ ຂ຺ວາຫໍ ຠຄິນີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ເຕ. ວາທນ຺ຕິ ໂທສໍ. ອຸພ຺ຠມຸໂຂຕິ ອຸປຣິມຸໂຂ. ປຸຣຕ຺ຖິມາທິກາ ຈຕສ຺ໂສ ທິສາ. ທກ຺ຂິຓປຸຣຕ຺ຖິມາທິກາ ຈຕສ຺ໂສ ວິທິສາ.

ອາຣາມອາຣາມວຕ຺ຖຸອາທີສຸ ຠູມິປຣິກມ຺ມພີຊາຠິສງ຺ຂຣຓາທິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ວິຊ຺ຊາ ວຕ຺ຖຸວິຊ຺ຊາ, ຕສ຺ສາ ປນ ມິຈ຺ຉາຊີວຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຕສ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕສໍ ເຕສໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈຍທາຍການໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄມນນ຺ຕິ ເຕສໍ ສາສນຫຣຓວເສນ ຕໍ ຕໍ ຄາມນ຺ຕຣເທສນ຺ຕຣໍ. ເອວມາໂຣເຈສີຕິ ອຕ຺ຕຸກ຺ກໍສນປຣວມ຺ຠນຣຫິຕໍ ກຓ຺ຓສຸຂໍ ເປມນີຍໍ ຫທຍງ຺ຄມໍ ເຖຣສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ນມານສາ ເອວໍ ‘‘ຘມ຺ມິກໍ ສມຓາ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍາ’’ຕິອາທິນາ ສາສນສ຺ສ ຄຸຓສໍກິຕ຺ຕນວາຈໍ ກຸລານໍ ອາໂຣເຈສິ.

ສູຈິມຸຂີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສາຣິປຸຕ຺ຕສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ນາຄສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ສຸທ຺ຘິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໔໒. ອຓ຺ຑຊາຕິ ອຓ຺ເຑ ຊາຕາ. ວຕ຺ຖິໂກເສຕິ ວຕ຺ຖິໂກສສຎ຺ຎິເຕ ຊຣາຍຸປຸເຏ ຊາຕາ. ສໍເສເທຕິ ສໍສິນ຺ເນ ກິລິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ອຸປປຕິຕ຺ວາ ວິຍາຕິ ກຸໂຕຈິປິ ອວປຕິຕ຺ວາ ວິຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ປຸຄ຺ຄລານນ຺ຕິ ຕຖາ ວິເນຕພ຺ພປຸຄ຺ຄລານໍ.

ສຸທ຺ຘິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒-໕໐. ປຓີຕຕຣສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໓໔໓-໓໙໑. ວິສ຺ສຏ຺ຐກາຍາຕິ ‘‘ເຍ ຈມ຺ເມນ ວາ ຣຸຘິເຣນ ວາ ອຏ຺ຐິນາ ວາ ອຕ຺ຖິກາ, ເຕ ສພ຺ພໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ນິຣເປກ຺ຂຈິຕ຺ຕຕາຍ ອຘິຏ຺ຐິຕສີລຕາຍ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕສຣີຣາ. ທຸວິຘກາຣິໂນຕິ ‘‘ກາເລນ ກຸສລໍ, ກາເລນ ອກຸສລ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ກຸສລາກຸສລກາຣິໂນ. ສຫ ພ຺ຍຍຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ສຫພ຺ໂຍ, ສຫຈາໂຣ. ຕສ຺ສ ຠາໂວ ສຫພ຺ຍຕາ, ຕໍ ສຫພ຺ຍຕໍ. ອທນີຍໂຕ ອນ຺ນໍ. ຂາທນີຍໂຕ ຂຊ຺ຊໍ. ປາຕພ຺ພໂຕ ປານໍ. ນິວສນີຍໂຕ ວຕ຺ຖໍ. ນິວສິຕພ຺ພໍ ນິວາສນໍ. ປຣິວຣິຕພ຺ພໍ ປາວຸຣຓໍ. ຍານ຺ຕິ ເຕນາຕິ ຍານໍ, ອຸປາຫນາທິຍານານິ. ອາທິສທ຺ເທນ ວຍ຺ຫສິວິກາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ. ຉຕ຺ຕມ຺ປິ ປຣິສ຺ສຍາຕປທຸກ຺ຂປຣິຣກ຺ຂເຓນ ມຄ຺ຄຄມນສາຘນນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ຉຕ຺ຕຸປາຫນ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຄມນປຈ຺ຈຍ’’ນ຺ຕິ. ປຕ຺ຖນໍ ກຕ຺ວາ…ເປ… ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈມ຺ເປຍ຺ຍນາຄຣາຊາ ວິຍາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ປຓີຕຕຣສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນາຄສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ສຸປຓ຺ຓສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໙໒-໔໓໗. ປຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຸໂຠສຸ ປກ຺ເຂສຸ ປຕ຺ຕານໍ. ວຓ຺ຓວນ຺ຕຕາຍາຕິ ອຕິສເຍນ ວິຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓຕາຍ. ອຕິສຍຕ຺ໂຖ ຫິ ອຍໍ ວນ຺ຕ-ສທ຺ໂທ. ປຸຣິມນເຍນາຕິ ນາຄສໍຍຸຕ຺ເຕ ປຐມສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ. ອຸທ຺ຘຣນ຺ຕີຕິ ສມຸທ຺ທໂຕ ອຸທ຺ຘຣນ຺ຕິ, ປຖວນ຺ຕຣປພ຺ພຕນ຺ຕຣໂຕ ປນ ເຕສໍ ອຸທ຺ຘຣຓໍ ທຸກ຺ກຣເມວ. ປຓີຕຕເຣຕິ ພເລນ ປຓີຕຕເຣ, ພລວນ຺ເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຸທ຺ຘຣຓີຍນາຄາຕິ ອານຸຠາວມຫນ຺ຕຕາຍ ຈ ວສນຏ຺ຐານວິທຸຄ຺ຄຕາຍ ຈ ອຸທ຺ຘຣິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາ ນາຄາ. ເຕ ‘‘ສຕ຺ຕວິຘາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຣູປໂຕ ວສນຏ຺ຐານໂຕ ຈ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ກມ຺ພລສ຺ສຕຣາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ພລສ຺ສຕຣາ ຘຕຣຏ຺ຐາຕິ ອິເມ ຊາຕິວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ສຕ຺ຕສີທນ຺ຕຣວາສິໂນຕິ ສຕ຺ຕວິຘສີທສມຸທ຺ທວາສິໂນ. ປຖວິຏ຺ຐກາຕິ ປຖວນ຺ຕຣວາສິໂນ, ຕຖາ ປພ຺ພຕຏ຺ຐກາ. ເຕ ຈ ວິມານວາສິໂນ. ເຕ ນາເຄ ໂກຈິ ສຸປຓ຺ໂຓ ອຸທ຺ຘຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເສສນ຺ຕິ ‘‘ກາເຍນ ທ຺ວຍກາຣິໂນ’’ຕິອາທີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ນາຄສໍຍຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ, ຕຕ຺ຖ ຈ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ສຸປຓ຺ຓສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ຄນ຺ຘພ຺ພກາຍສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໓໘-໕໔໙. ມູລຄນ຺ຘາທິເຠທໍ ຄນ຺ຘໍ ອວນ຺ຕິ ອປຍຸຎ຺ຊນ຺ຕີຕິ ຄນ຺ຘພ຺ພາ, ເຕສໍ ກາໂຍ ສມູໂຫ ຄນ຺ຘພ຺ພກາໂຍ, ຄນ຺ຘພ຺ພເທວນິກາໂຍ. ຈາຕຸມຫາຣາຊິເກສຸ ເອກິຍາວ ເຕ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ຕປ຺ປຣິຍາປນ຺ນຕາຍ ຕຕ຺ຖ ວາ ນິຍຸຕ຺ຕາຕິ ຄນ຺ຘພ຺ພກາຍິກາ. ເຕສໍ ເຕສໍ ຣຸກ຺ຂຄຈ຺ຉລຕານໍ ມູລໍ ປຏິຈ຺ຈ ປວຕ຺ໂຕ ຄນ຺ໂຘ ມູລຄນ຺ໂຘ, ຕສ຺ມິໍ ມູລຄນ຺ເຘ. ອຘິວຕ຺ຖາຕິ ມູລຄນ຺ຘໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ, ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວາ ວສນ຺ຕາ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ຕໍ ນິສ຺ສາຍາຕິ ຕໍ ມູລຄນ຺ຘໍ ຣຸກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ນ ເກວລໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ໂຘ ເອວ, ມູລເມວ ວາ ເຕສໍ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ໂສ ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ອຸປກປ຺ປຕີຕິ ນິວາສຏ຺ຐານຠາເວນ ວິນິຍຸຎ຺ຊຕິ. ຄນ຺ຘຄນ຺ເຘຕິ ຄນ຺ຘານໍ ຄນ຺ຘສມຸທາເຍ. ມູລາທິຄນ຺ຘານໍ ຄນ຺ເຘຕິ ມູລາທິຄຕອວຍວຄນ຺ຘານໍ ຄນ຺ເຘ, ຕິມູລາທິຄຕສມຸທາຍຠູເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸພ຺ເພ ຫິ ‘‘ມູລຄນ຺ເຘ’’ຕິອາທິນາ ຣຸກ຺ຂານໍ ອວຍວຄນ຺ໂຘ ຄຫິໂຕ, ອິຘ ປນ ສພ຺ພໂສ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ສມຸທາຍຄນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຕນາຫ ‘‘ຍສ຺ສ ຫິ ຣຸກ຺ຂສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ໂສຕິ ໂສ ສພ຺ໂພ ມູລາທິຄໂຕ ຄນ຺ໂຘ ຄນ຺ຘສມຸທາໂຍ ອິຘ ຄນ຺ຘຄນ຺ໂຘ ນາມ. ຕສ຺ສ ຄນ຺ຘສ຺ສ ຄນ຺ເຘຕິ ຕສ຺ສ ສມຸທາຍຄນ຺ຘສ຺ສ ຕຖາຠູເຕ ຄນ຺ເຘ. ສຣິກ຺ຂໍ ສທິສໍ ປຏິທານໍ ເອຕິສ຺ສາຕິ ສຣິກ຺ຂທານໍ, ປຕ຺ຖນາ. ຍຖາຘິປ຺ເປຕຜລານິ ສຣິກ຺ຂທານຕ຺ຕາວ ອຘິປ຺ເປຕຜລໍ ເທນ຺ຕຸ, ອສຣິກ຺ຂທານໍ ກຖນ຺ຕິ? ຕມ຺ປິ ເທຕິເຍວ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ສພ຺ພກາມທທຕ຺ຕາຕິ ອາຫ ‘‘ອສຣິກ຺ຂທານມ຺ປີ’’ຕິອາທິ.

ຄນ຺ຘພ຺ພກາຍສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ວລາຫກສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໕໐-໖໐໖. ໂລກໍ ວາເລນ຺ຕາ ສໍວຣນ຺ຕາ ຉາເທນ຺ຕາ ອຫນ຺ຕິ ປຣິເຍສນ຺ຕີຕິ ວລາຫາ, ເທວປຸຕ຺ຕາ. ເຕສໍ ສມູໂຫ ວລາຫກເທວກາໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ວລາຫກກາຍິກາ’’ຕິອາທິ. ສີຕກຣຓວລາຫກາຕິ ສີຕຫຣຓວລາຫກາ. ເສສປເທສູຕິ ອຸຓ຺ຫວລາຫກາທິປເທສຸ. ເອເສວ ນໂຍຕິ ‘‘ອຸຓ຺ຫກຣຓວລາຫກາ’’ຕິອາທິນາ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຈິຕ຺ຕຏ຺ຐປນນ຺ຕິ ‘‘ສີຕໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທນໍ. ວສ຺ສາເນຕິ ວສ຺ສກາເລ. ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານເມວາຕິ ປາກຕິກສີຕເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຓ຺ເຫປີຕິ ອຸຓ຺ຫກາເລ. ອພ຺ຠມຓ຺ຑໂປຕິ ມຓ຺ຑປສທິສອພ຺ຠປຏລວິຕານມາຫ. ອພ຺ຠໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຕຫໍ ຕຫໍ ປຏລໍ ອຸຏ຺ຐຫຕິ. ອພ຺ເຠເຍວາຕິ ອພ຺ຠກາເລ ເອວ, ວສ຺ສາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕິອພ຺ຠນ຺ຕິ ສຕປຏລສຫສ຺ສປຏລໍ ຫຸຕ຺ວາ ອພ຺ຠຸຏ຺ຐານໍ. ຈິຕ຺ຕເວສາຂມາເສສູຕິ ວສນ຺ຕກາລໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ຕທາ ຫິ ວິທ຺ໂຘ ວິຄຕວລາຫໂກ ເທໂວ ຠວິຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕ. ອຸຕ຺ຕຣທກ຺ຂິຓາທີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ປຈ຺ຉິມວາຕາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ປກຕິວາໂຕຕິ ປກຕິຍາ ສຠາເວນ ວາຍນກວາໂຕ. ຕໍ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານເມວາຕິ ອາຫາຣູປຊີວີນໍ ສຕ຺ຕານໍ ສາຘາຣຓກມ຺ມູປນິສ຺ສຍອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານເມວ. ເອສ ນໂຍ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐານສີຕຸຓ຺ຫວາເຕສຸປິ. ຕມ຺ປິ ຫິ ອາຫາຣູປຊີວີນໍ ສຕ຺ຕານໍ ສາຘາຣຓກມ຺ມູປນິສ຺ສຍເມວາຕິ.

ຄີຕນ຺ຕິ ເມຆຄີຕໍ. ສຈ຺ຈກິຣິຍາຍາຕິ ຕາທິສານໍ ປຸຣິສວິເສສານໍ ສຈ຺ຈາຘິຏ຺ຐາເນນ. ອິທ຺ຘິພເລນາຕິ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕານໍ ອິທ຺ຘິອານຸຠາເວນ. ວິນາສເມເຆນາຕິ ກປ຺ປວິນາສກເມເຆນ. ອຎ຺ເຎນປິ ກຓ຺ຫປາປິກສຕ຺ຕານໍ ປາປກມ຺ມປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປນ຺ນວິນາສເມເຆນ ວຸຏ຺ເຐນ ໂສ ໂສ ເທໂສ ວິນສ຺ສເຕວ.

ວລາຫກສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ຕສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໐໗-໖໖໑. ອຎ຺ຎາຓາຕິ ອຎ຺ຎາຓເຫຕຸ, ສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຉາທກສມ຺ໂມຫເຫຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ອິມເມວ ອຕ຺ຖໍ ເຫຕຸອຕ຺ເຖນ ກຣຓວຈເນນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຎ຺ຎາເຓນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພານີຕິ ‘‘ອຎ຺ຎາຓາ ອທສ຺ສນາ ອນຠິສມຍາ’’ຕິອາທີນິ ປທານິ ເອກາທສສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ອາຄຕານິ, ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສ ເວຍ຺ຍາກຣຓານິ ວຸຕ຺ຕານິ ສຸຕ຺ເຕສຸ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ວເສນ ເວຍ຺ຍາກຣຓສ຺ສ ອາຄຕຕ຺ຕາ.

ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ຕສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓. ຌານສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ສມາຘິມູລກສມາປຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໖໒. ສມາຘິກຸສໂລຕິ ສມາຘິສ຺ມິໍ ກຸສໂລ. ຕຍິທໍ ສມາຘິໂກສລ຺ລຕ຺ຕໍ ສຫ ຌານງ຺ຄໂຍເຄນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ຌານສມາຘິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຕໍ ວິຠາຄໍ ຊານນ຺ຕສ຺ສ ສິທ຺ຘໍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ – ‘‘ປຐມໍ ຌານ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປີຕິສຸເຂກຄ຺ຄຕາວເສນ ປຐມໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ, ປີຕິສຸເຂກຄ຺ຄຕາວເສນ ທຸຕິຍໍ ຕິວງ຺ຄິກໍ, ສຸເຂກຄ຺ຄຕາວເສນ ຕຕິຍໍ ທຸວງ຺ຄິກໍ, ອຸເປກ຺ເຂກຄ຺ຄຕາວເສນ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ທຸວງ຺ຄິກເມວາຕິ ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຌາເນ ຕໍຕໍອງ຺ຄານໍ ວວຕ຺ຖາເນ ກຸສໂລ. ສມາປຕ຺ຕິກຸສໂລຕິ ສມາປຊ຺ຊເນ ກຸສໂລ. ຫາເສຕ຺ວາຕິ ໂຕເສຕ຺ວາ. ກລ຺ລໍ ກຕ຺ວາຕິ ສມາຘານສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຘມ຺ມານໍ ທູຣີກຣເຓນ ສຫກາຣີກາຣຓຎ຺ຈ ສມາຘາເນນ ສມາປຊ຺ຊເນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມຕ຺ຖໍ ກຕ຺ວາ. ເສສປທານີຕິ ເສສາ ຕໂຍ ໂກຏ຺ຐາສາ. ຕຕິຍາທີສຸ ນເຍສຸ ອກຸສໂລປິ ຌານຕ຺ຖາຍ ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາ ‘‘ຌາຍີເຕວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

ສມາຘິມູລກສມາປຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒-໕໕. ສມາຘິມູລກຐິຕິສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໖໖໓-໗໑໖. ທຸຕິຍາທິສຸຕ຺ເຕສຸ ຐິຕິກຸສໂລຕິ ເອຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕຄຘເຫຕຸອຕ຺ໂຖ ຐິຕິ-ສທ຺ໂທ, ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ປນ ກຸສໂລຕິ ອຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ – ‘‘ຌານໍ ຐເປຕຸໍ ອກຸສໂລ’’ຕິ. ສຕ຺ຕຏ຺ຐອຈ຺ຉຣາມຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຕ຺ຕຏ຺ຐອຈ຺ຉຣາມຕ຺ຕໍ ຂຓໍ ຌານໍ ຐເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ອຘິຏ຺ຐານວສີຠາວສ຺ສ ອນິປ຺ຜາທິຕຕ຺ຕາ. ຍຖາປຣິຈ຺ເຉເທນ ກາເລນ ວຸຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ວຸຏ຺ຐານວສີຠາວສ຺ສ ອນິປ຺ຜາທິຕຕ຺ຕາ. ກລ຺ລໍ ຊາຕໍ ອສ຺ສາຕິ ກລ຺ລິຕໍ, ຕສ຺ມິໍ ກລ຺ລິເຕ ກລ຺ລິຕຠາເວນ ກສິຓາຣມ຺ມເຓສຸ ‘‘ອິທໍ ນາມ ອສຸກສ຺ສາ’’ຕິ ວິສຍວເສນ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ນ ສມາຘິສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມຓກຸສໂລ. ນ ສມາຘິສ຺ມິໍ ໂຄຈຣກຸສໂລຕິ ສມາຘິສ຺ມິໍ ນິປ຺ຜາທິຕພ຺ເພ ຕສ຺ສ ໂຄຈເຣ ກມ຺ມຏ຺ຐານສຎ຺ຎິເຕ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ຠິກ຺ຂາຈາຣໂຄຈເຣ ຈ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎວິຣຫິໂຕ ອກຸສໂລ. ເກຈິ ປນ ‘‘ກມ຺ມຏ຺ຐານໂຄຈໂຣ ປຐມຊ຺ຌານາທິກໍ, ‘ເອວໍ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ພຫຸລີກາຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ອຊານນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ອກຸສໂລ ນາມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຠິນີຫຣິຕຸນ຺ຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິເສສຠາຄິຍຕາຍ ອຠິນີຫຣິຕຸໍ ອກຸສໂລ. ສກ຺ກຈ຺ຈກາຣີຕິ ຈິຕ຺ຕີກາຣີ. ສາຕຈ຺ຈກາຣີຕິ ນິຍຕກາຣີ. ສມາຘິສ຺ສ ອຸປກາຣກຘມ຺ມາຕິ ອປ຺ປນາໂກສລ຺ລາ. ສມາປຕ຺ຕິອາທີຫີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ສກ຺ກຈ຺ຈກາຣິປທາທີນໍເຍວ ສງ຺ຄໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ ຈຕຸກ຺ການໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ໂຍເຊຕ຺ວາ ຈຕຸກ຺ກາ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ. ໂລກິຍຊ຺ຌານວເສເນວ ກຖິຕໍ ‘‘ສມາຘິກຸສໂລ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ເທສນາຍ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມສຸ ອໂກສລ຺ລໍ ນາມ ລພ຺ຠຕິ. ຍທິ ອໂກສລ຺ລໍ, ນ ກຸສລສທ຺ເທນ ວິເສສິຕພ຺ພຕາ ສິຍາຕິ.

ສມາຘິມູລກຐິຕິສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຌານສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຏ຺ຐິຕາ ຈ ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ

ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ ຂນ຺ຘວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ.