ອຏ຺ຐກຖາ > ສຸຕ຺ຕປິຏກ (ອຏ຺ຐກຖາ) > ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ (ອຏ຺ຐກຖາ)

໑. ສຬາຍຕນວຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ¶ ¶ ປຐເມ ຈກ຺ຂຸນ຺ຕິ ທ຺ເວ ຈກ຺ຂູນິ – ຎາຓຈກ຺ຂຸ ເຈວ ມໍສຈກ຺ຂຸ ຈ. ຕຕ຺ຖ ຎາຓຈກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈວິຘໍ – ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸ, ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸ, ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ, ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂູຕິ. ເຕສຸ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸ ນາມ ອາສຍານຸສຍຎາຓຎ຺ເຈວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາຓຎ຺ຈ, ຍໍ – ‘‘ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ’’ຕິ (ມຫາວ. ໙; ມ. ນິ. ໑.໒໘໓; ໒.໓໓໘) ອາຄຕໍ ¶ . ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸ ນາມ ເຫຏ຺ຐິມາ ຕໂຍ ມຄ຺ຄາ ຕີຓິ ຈ ຜລານິ, ຍໍ – ‘‘ວິຣຊໍ ວີຕມລໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໖; ມ. ນິ. ໒.໓໙໕) ອາຄຕໍ. ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸ ນາມ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ, ຍໍ – ‘‘ປາສາທມາຣຸຍ຺ຫ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂູ’’ຕິ (ມຫາວ. ໘; ມ. ນິ. ໑.໒໘໒; ໒.໓໓໘) ອາຄຕໍ. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ນາມ ອາໂລກຜຣເຓນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຎາຓໍ, ຍໍ – ‘‘ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນາ’’ຕິ (ປາຣາ. ໑໓; ມ. ນິ. ໒.໓໔໑) ອາຄຕໍ. ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸ ນາມ ຈຕຸສຈ຺ຈປຣິຈ຺ເຉທກຎາຓໍ, ຍໍ – ‘‘ຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທີ’’ຕິ (ສ. ນິ. ໕.໑໐໘໑; ມຫາວ. ໑໕) ອາຄຕໍ.

ມໍສຈກ຺ຂຸປິ ¶ ທຸວິຘໍ – ສສມ຺ຠາຣຈກ຺ຂຸ, ປສາທຈກ຺ຂູຕິ. ເຕສຸ ຍ຺ວາຍໍ ອກ຺ຂິກູປເກ ອກ຺ຂິປຏເລຫິ ປຣິວາຣິໂຕ ມໍສປິຓ຺ໂຑ, ຍຕ຺ຖ ຈຕສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣໂສຊາ ສມ຺ຠໂວ ຊີວິຕໍ ຠາໂວ ຈກ຺ຂຸປສາໂທ ກາຍປສາໂທຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ເຕຣສ ສມ຺ຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ຈຕສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣໂສຊາ ສມ຺ຠໂວຕິ ອິເມ ນວ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານວເສນ ຉຕ຺ຕິໍສ, ຊີວິຕໍ ຠາໂວ ຈກ຺ຂຸປສາໂທ ກາຍປສາໂທຕິ ອິເມ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານາ ຕາວ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ຈຕ຺ຕາຣີສ ສມ຺ຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິທໍ ສສມ຺ຠາຣຈກ຺ຂຸ ¶ ນາມ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ເສຕມຓ຺ຑລປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນນ ກຓ຺ຫມຓ຺ຑເລນ ປຣິວາຣິເຕ ທິຏ຺ຐິມຓ຺ຑເລ ສນ຺ນິວິຏ຺ຐໍ ຣູປທສ຺ສນສມຕ຺ຖໍ ປສາທມຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ປສາທຈກ຺ຂຸ ນາມ. ຕສ຺ສ ຕໂຕ ປເຣສຎ຺ຈ ໂສຕາທີນໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕາວ.

ຕຕ຺ຖ ຍທິທໍ ປສາທຈກ຺ຂຸ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຄວາ – ຈກ຺ຂຸໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ – ‘‘ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ອນິຈ຺ຈໍ ອຸທຍພ຺ພຍວນ຺ຕຕາຍາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ເຫຏ຺ຐາ ປກາສິຕາເຍວ. ໂສຕມ຺ປິ ປສາທໂສຕເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຕຖາ ຆານຊິວ຺ຫາກາຍາ. ມໂນຕິ ເຕຠູມກສມ຺ມສນຈາຣຈິຕ຺ຕໍ. ອິຕິ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ຉສຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍຕເນສຸ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກຖິເຕ ພຸຊ຺ຌນການໍ ອຊ຺ຌາສເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒-໓. ອຊ຺ຌຕ຺ຕທຸກ຺ຂສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒-໓. ທຸຕິຍໍ ທ຺ເວ ລກ຺ຂຓານິ, ຕຕິຍໍ ເອກລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກຖິເຕ ພຸຊ຺ຌນການໍ ອຊ຺ຌາສເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສານິ ປນ ເຕຫິ ສລ຺ລກ຺ຂິຕານິ ວາ ເອຕ຺ຕເກເນວ ວາ ສລ຺ລກ຺ເຂສ຺ສນ຺ຕີຕິ.

໔-໖. ພາຫິຣານິຈ຺ຈສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໔-໖. ຈຕຸຕ຺ເຖ ¶ ຣູປຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານາ, ສທ຺ໂທ ທ຺ວິສມຸຏ຺ຐາໂນ, ຘມ຺ມາຕິ ເຕຠູມກຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ. ອິທມ຺ປິ ພາຫິເຣສຸ ຉສຸ ອາຍຕເນສຸ ຕິລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກຖິເຕ ພຸຊ຺ຌນການໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຈເມ ຉຏ຺ເຐ ຈ ທຸຕິຍຕຕິເຍສຸ ວຸຕ຺ຕສທິໂສວ ນໂຍ.

໗-໑໒. ອຊ຺ຌຕ຺ຕານິຈ຺ຈາຕີຕານາຄຕສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໗-໑໒. ສຕ຺ຕມາທີນິ ¶ ອຕີຕານາຄເຕສຸ ຈກ຺ຂາທີສຸ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓາທີນິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ພລວຄາເຫນ ກິລມນ຺ຕານໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

໑-໔. ປຐມປຸພ຺ເພສມ຺ໂພຘສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໓-໑໖. ຍມກວຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ປຐມທຸຕິເຍສຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການນ຺ຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຊ຺ຌຕ຺ຕວເສນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການໍ. ໂສ ປນ ເນສໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກຠາໂວ ຉນ຺ທຣາຄສ຺ສ ອຘິມຕ຺ຕພລວຕາຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ມນຸສ຺ສານຎ຺ຫິ ອນ຺ໂຕຆຣໍ ວິຍ ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍຕນານິ, ຆຣູປຈາຣໍ ວິຍ ຉ ພາຫິຣາຍຕນານິ. ຍຖາ ເນສໍ ປຸຕ຺ຕທາຣຘນຘຎ຺ຎປຸຓ຺ເຓ ອນ຺ໂຕຆເຣ ຉນ຺ທຣາໂຄ ອຘິມຕ຺ຕພລວາ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ກສ຺ສຈິ ປວິສິຕຸໍ ນ ເທນ຺ຕິ, ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ຠາຊນສທ຺ທມຕ຺ເຕນາປິ ‘‘ກິໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ? ວຕ຺ຕາໂຣ ຠວນ຺ຕິ. ເອວເມວໍ ຉສຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິເກສຸ ອາຍຕເນສຸ ອຘິມຕ຺ຕພລວຉນ຺ທຣາໂຄຕິ. ອິຕິ ອິມາຍ ຉນ຺ທຣາຄພລວຕາຍ ຕານິ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ. ຆຣູປຈາເຣ ປນ ໂນ ຕຖາ ພລວາ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຈຣນ຺ເຕ ມນຸສ຺ເສປິ ຈຕຸປ຺ປທານິປິ ນ ສຫສາ ນິວາເຣນ຺ຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ນ ນິວາເຣນ຺ຕິ, ອນິຈ຺ຉນ຺ຕາ ປນ ປສຸປຈ຺ຉິມຕ຺ຕມ຺ປິ ຄຫິຕຸໍ ນ ເທນ຺ຕິ. ອິຕິ ເນສໍ ຕຕ຺ຖ ນ ອຘິມຕ຺ຕພລວຉນ຺ທຣາໂຄ ໂຫຕິ. ຣູປາທີສຸປິ ຕເຖວ ນ ອຘິມຕ຺ຕພລວຉນ຺ທຣາໂຄ, ຕສ຺ມາ ຕານິ ‘‘ພາຫິຣານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ¶ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣກຖາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕາວ. ເສສໍ ທ຺ວີສຸປິ ສຸຕ຺ເຕສຸ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ຕຖາ ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ເຖສຸ.

໕-໖. ປຐມໂນເຈອສ຺ສາທສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໗-໑໘. ປຎ຺ຈເມ ນິສ຺ສຏາຕິ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ. ວິສຎ຺ຎຸຕ຺ຕາຕິ ໂນສໍຍຸຕ຺ຕາ. ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາຕິ ໂນ ອຘິມຸຕ຺ຕາ ວິມຣິຍາທີກເຕນ ເຈຕສາຕິ ນິມ຺ມຣິຍາທີກເຕນ ເຈຕສາ. ຍຎ຺ຫິ ກິເລສຊາຕໍ ວາ ວຏ຺ຏໍ ວາ ອປ຺ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ເຕນ ¶ ເສຂານໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມຣິຍາທີກຕໍ ນາມ. ຍໍ ປຫີນໍ, ເຕນ ວິມຣິຍາທີກຕໍ. ອິຘ ປນ ສພ຺ພໂສ ກິເລສານຎ຺ເຈວ ວຏ຺ຏສ຺ສ ຈ ປຫີນຕ຺ຕາ ວິມຣິຍາທີກເຕນ ¶ ກິເລສວຏ຺ຏມຣິຍາທໍ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ວິຫຣິໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຉຏ຺ເຐປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຉສຸປິ ປເນເຕສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ຈຕຸສຈ຺ຈເມວ ກຖິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໗-໑໐. ປຐມາຠິນນ຺ທສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໙-໒໒. ສຕ຺ຕມາທີສຸ ຈຕູສຸ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏເມວ ກຖິຕໍ. ອນຸປຸພ຺ພກຖາ ປນ ເນສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາຕິ.

໒໓. ສພ຺ພວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ສພ຺ພໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ສພ຺ພໍ ນາມ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ – ສພ຺ພສພ຺ພໍ, ອາຍຕນສພ຺ພໍ, ສກ຺ກາຍສພ຺ພໍ, ປເທສສພ຺ພນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ –

‘‘ນ ຕສ຺ສ ອທ຺ທິຏ຺ຐມິຘອຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ,

ສພ຺ພໍ ¶ ອຠິຎ຺ຎາສິ ຍທຕ຺ຖິ ເນຍ຺ຍໍ,

ຕຖາຄໂຕ ເຕນ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂູ’’ຕິ. (ມຫານິ. ໑໕໖; ຈູຬນິ. ໂຘຕກມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທໂສ ໓໒; ປຏິ. ມ. ໑.໑໒໑) –

ອິທໍ ສພ຺ພສພ຺ພໍ ນາມ. ‘‘ສພ຺ພໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸຓາຖາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໔) ອິທໍ ອາຍຕນສພ຺ພໍ ນາມ. ‘‘ສພ຺ພຘມ຺ມມູລປຣິຍາຍໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑) ອິທໍ ສກ຺ກາຍສພ຺ພໍ ນາມ. ‘‘ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ວາ ປນ ປຐມສມນ຺ນາຫາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ມໂນ ມານສໍ…ເປ… ຕຊ຺ຊາມໂນຘາຕູ’’ຕິ ອິທໍ ປເທສສພ຺ພໍ ນາມ. ອິຕິ ປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓມຕ຺ຕໍ ປເທສສພ຺ພໍ. ເຕຠູມກຘມ຺ມາ ສກ຺ກາຍສພ຺ພໍ. ຈຕຸຠູມກຘມ຺ມາ ອາຍຕນສພ຺ພໍ. ຍໍກິຎ຺ຈິ ເນຍ຺ຍໍ ສພ຺ພສພ຺ພໍ. ປເທສສພ຺ພໍ ສກ຺ກາຍສພ຺ພໍ ¶ ນ ປາປຸຓາຕິ, ສກ຺ກາຍສພ຺ພໍ ອາຍຕນສພ຺ພໍ ນ ປາປຸຓາຕິ, ອາຍຕນສພ຺ພໍ ສພ຺ພສພ຺ພໍ ນ ປາປຸຓາຕິ. ກສ຺ມາ? ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຍໍ ນາມ ຘມ຺ໂມ ອາຣມ຺ມຓໍ ນ ໂຫຕີຕິ ນຕ຺ຖິຕາຍ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ອາຍຕນສພ຺ພໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ.

ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍາຕິ ¶ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ. ວາຈາວຕ຺ຖຸກເມວສ຺ສາຕິ, ວາຈາຍ ວຕ຺ຕພ຺ພວຕ຺ຖຸມຕ຺ຕກເມວ ຠເວຍ຺ຍ. ອິມານິ ປນ ທ຺ວາທສາຍຕນານິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຍໍ ນາມ ອຎ຺ໂຎ ສຠາວຘມ຺ໂມ ອຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ. ປຸຏ຺ໂຐ ຈ ນ ສມ຺ປາເຍຍ຺ຍາຕິ, ‘‘ກຕມໍ ອຎ຺ຎໍ ສພ຺ພໍ ນາມາ’’ຕິ? ປຸຈ຺ຉິໂຕ, ‘‘ອິທໍ ນາມາ’’ຕິ ວຈເນນ ສມ຺ປາເທຕຸໍ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ. ວິຆາຕໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ທຸກ຺ຂໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຍຖາ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິສຍສ຺ມິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ຍຖາຕິ ກາຣຓວຈນໍ, ຍສ຺ມາ ອວິສເຍ ປຸຏ຺ໂຐຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອວິສຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ວິຆາໂຕວ ໂຫຕິ, ກູຏາຄາຣມຕ຺ຕໍ ສິລໍ ສີເສນ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄມ຺ຠີເຣ ອຸທເກ ຕຣຓໍ ອວິສໂຍ, ຕຖາ ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ປາຕນໍ, ຕສ຺ມິໍ ອວິສເຍ ວາຍມນ຺ໂຕ ວິຆາຕເມວ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ອວິສເຍ ວິຆາຕເມວ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒໔. ທຸຕິເຍ ສພ຺ພປ຺ປຫານາຍາຕິ ສພ຺ພສ຺ສ ປຫານາຍ. ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເວທຍິຕນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສໍ ມູລປຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສນ຺ຕີຣຓໂວຏ຺ຐພ຺ພນຊວນເວທນາ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ¶ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ໂສຕທ຺ວາຣາທິເວທນາປຈ຺ຈຍາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ມໂນຕິ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ. ຘມ຺ມາຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ສຫາວຊ຺ຊນກຊວນໍ. ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ຠວງ຺ຄສຫຊາໂຕ ສມ຺ຜສ຺ໂສ. ເວທຍິຕນ຺ຕິ ສຫາວຊ຺ຊນເວທນາຍ ຊວນເວທນາ. ຠວງ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ອາວຊ຺ຊນໍ ຠວງ຺ຄໂຕ ອໂມເຈຕ຺ວາ ມໂນຕິ ສຫາວຊ຺ຊເນນ ຠວງ຺ຄໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຘມ຺ມາຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ. ມໂນວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ຊວນວິຎ຺ຎາຓໍ. ມໂນສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ຠວງ຺ຄສຫຊາໂຕ ສມ຺ຜສ຺ໂສ. ເວທຍິຕນ຺ຕິ ຊວນສຫຊາຕາ ເວທນາ. ສຫາວຊ຺ຊເນນ ຠວງ຺ຄສຫຊາຕາປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ຍາ ປເນຕ຺ຖ ເທສນາ ອນຸສິຏ຺ຐິອາຓາ, ອຍໍ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິ ນາມາຕິ.

໓. ອຠິຎ຺ຎາປຣິຎ຺ຎາປຫານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໕. ຕຕິເຍ ¶ ¶ ສພ຺ພໍ ອຠິຎ຺ຎາ ປຣິຎ຺ຎາ ປຫານາຍາຕິ ສພ຺ພໍ ອຠິຊານິຕ຺ວາ ປຣິຊານິຕ຺ວາ ປຊຫນຕ຺ຖາຍ. ອຠິຎ຺ຎາ ປຣິຎ຺ຎາ ປຫາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຠິຊານິຕ຺ວາ ປຣິຊານິຕ຺ວາ ປຫາຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໒໖. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອນຠິຊານໍ ອປຣິຊານໍ ອວິຣາຊຍໍ ອປ຺ປຊຫນ຺ຕິ ອນຠິຊານນ຺ໂຕ ອປຣິຊານນ຺ໂຕ ອວິຣາເຊນ຺ໂຕ ອປ຺ປຊຫນ຺ໂຕ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອວິຣາເຊນ຺ໂຕຕິ ອວິຄຈ຺ຉາເປນ຺ໂຕ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ຕິສ຺ໂສປິ ປຣິຎ຺ຎາ ກຖິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ‘‘ອຠິຊານ’’ນ຺ຕິ ຫິ ວຈເນນ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ ກຖິຕາ, ‘‘ປຣິຊານ’’ນ຺ຕິ ວຈເນນ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາ, ‘‘ວິຣາຊຍໍ ປຊຫ’’ນ຺ຕິ ທ຺ວີຫິ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຕິ.

໒໗. ປຎ຺ຈເມ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓວິຎ຺ຎາຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ຄຫິຕຣູປເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ. ເຫຏ຺ຐາ ວາ ອາປາຖຄຕໍ ຄຫິຕໍ, ອິຘ ອນາປາຖຄຕໍ. ອິທໍ ປເນຕ຺ຖ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ – ເຫຏ຺ຐາ ອາປາຖຄຕມ຺ປິ ອນາປາຖຄຕມ຺ປິ ຄຫິຕເມວ, ອິຘ ປນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ. ເຕ ຫິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ¶ ສຫ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓວິຎ຺ຎາຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໒໘. ຉຏ຺ເຐ ຄຍາສີເສຕິ ຄຍາຄາມສ຺ສ ຫິ ອວິທູເຣ ຄຍາຕິ ເອກາ ໂປກ຺ຂຣຓີປິ ອຕ຺ຖິ ນທີປິ, ຄຍາສີສນາມໂກ ຫຕ຺ຖິກຸມ຺ຠສທິໂສ ປິຏ຺ຐິປາສາໂຓປິ, ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສສ຺ສປິ ໂອກາໂສ ປໂຫຕິ, ຠຄວາ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຄຍາສີເສ’’ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ເຕສໍ ສປ຺ປາຍຘມ຺ມເທສນໍ ວິຈິນິຕ຺ວາ ຕໍ ເທເສສ຺ສາມີຕິ ອາມນ຺ເຕສິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ – ອິໂຕ ກິຣ ທ຺ວານວຸຕິກປ຺ເປ ມຫິນ຺ໂທ ນາມ ຣາຊາ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ຜຸສ຺ໂສ ນາມ. ໂສ ປູຣິຕປາຣມີ ປຈ຺ຉິມຠວິກສຕ຺ໂຕ, ປຣິປາກຄເຕ ຎາເຓ ໂພຘິມຓ຺ຑໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ¶ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌິ ¶ . ຣຎ຺ໂຎ ກນິຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄສາວໂກ ອໂຫສິ, ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍສາວໂກ. ຣາຊາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຸທ຺ໂຘ ຊາໂຕ, ກນິຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ອຄ຺ຄສາວໂກ, ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍສາວໂກ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ອມ຺ຫາກໍເຍວ ພຸທ຺ໂຘ, ອມ຺ຫາກໍ ຘມ຺ໂມ, ອມ຺ຫາກໍ ສງ຺ໂຆ’’ຕິ ວິຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ວິຫາຣທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກໂຕ ຍາວ ອຕ຺ຕໂນ ຆຣທ຺ວາຣາ ອຸຠໂຕ ເວຬຸຠິຕ຺ຕິກຸຏິກາຫິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຕ຺ຖເກ ສຸວຓ຺ຓຕາຣກຂຈິຕສໂມສຣິຕຄນ຺ຘທາມມາລາທາມວິຕານໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ຣຊຕວຓ຺ຓໍ ວາລຸກໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜານິ ວິກິຣາເປຕ຺ວາ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ຠຄວໂຕ ອາຄມນໍ ກາເຣສິ.

ສຕ຺ຖາ ວິຫາຣສ຺ມິໍເຍວ ຐິໂຕ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕສາຓິຍາວ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ຣາຊເຄຫໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ອນ຺ໂຕສາຓິຍາວ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂກຈິ ກຏຈ຺ຉຸຠິກ຺ຂາມຕ຺ຕມ຺ປິ ທາຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ຕໂຕ ນາຄຣາ ອຸຊ຺ຌາຍິໍສຸ, ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ນ ຈ ມຍໍ ປຸຎ຺ຎານິ ກາຕຸໍ ລຠາມ. ຍຖາ ຫິ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ສພ຺ເພສໍ ອາໂລກໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອວໍ ພຸທ຺ຘາ ນາມ ສພ຺ເພສໍ ຫິຕຕ຺ຖາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຍໍ ປນ ຣາຊາ ສພ຺ເພສໍ ປຸຎ຺ຎເຈຕນໍ ອຕ຺ຕໂນເຍວ ອນ຺ໂຕ ປເວເສຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສ ຈ ຣຎ຺ໂຎ ອຎ຺ເຎ ຕໂຍ ປຸຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖິ. ນາຄຣາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ມນ຺ຕຍິໍສຸ, ‘‘ຣາຊກຸເລຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຏ຺ໂຏ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເອກໍ ອຸປາຍໍ ກໂຣມາ’’ຕິ. ເຕ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ໂຈເຣ ¶ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ, ‘‘ກຕິປຍາ ຄາມາ ປຫຏາ’’ຕິ ສາສນໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ຣາຊາ ປຸຕ຺ເຕ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ‘‘ຕາຕາ, ອຫໍ ມຫລ຺ລໂກ, ຄຈ຺ຉຖ ໂຈເຣ ວູປສເມຖາ’’ຕິ ເປເສສິ. ປຍຸຕ຺ຕໂຈຣາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ອວິປ຺ປກິຣິຕ຺ວາ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກເມວ ອາຄຈ຺ຉິໍສຸ. ເຕ ອນາວາເສ ຄາເມ ວາເສຕ຺ວາ ‘‘ວູປສມິຕາ ໂຈຣາ’’ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ.

ຣາຊາ ຕຸຏ຺ໂຐ ‘‘ຕາຕາ, ວຣໍ ໂວ ເທມີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນາຄເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ຕຍິໍສຸ, ‘‘ຣຎ຺ຎາ ອມ຺ຫາກໍ ວໂຣ ທິນ຺ໂນ. ກິໍ ຄຓ຺ຫາມາ’’ຕິ? ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທໂຍ ນ ທຸລ຺ລຠາ ¶ , ພຸທ຺ຘຣຕນໍ ປນ ທຸລ຺ລຠໍ, ນ ສພ຺ພກາລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຊຏ຺ຐຠາຕິກສ຺ສ ຜຸສ຺ສພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຏິຊຄ຺ຄນວຣໍ ຄຓ຺ຫຖາຕິ. ເຕ ‘‘ເອວໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນາຄຣານໍ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ¶ ກຕມສ຺ສຸກມ຺ມາ ສຸນ຺ຫາຕາ ສຸວິລິຕ຺ຕາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ເທວ, ໂນ ວຣໍ ເທຖາ’’ຕິ ຍາຈິໍສຸ. ກິໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຖ ຕາຕາຕິ? ເທວ, ອມ຺ຫາກໍ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທີຫິ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ, ເຊຏ຺ຐຠາຕິກສ຺ສ ໂນ ຜຸສ຺ສພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຏິຊຄ຺ຄນວຣໍ ເທຖາຕິ. ‘‘ອຍໍ ວໂຣ ນ ສກ຺ກາ ມຍາ ຊີວມາເນນ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ ທ຺ເວ ກຓ຺ເຓ ປິທຫິ. ‘‘ເທວ, ນ ຕຸມ຺ເຫ ອມ຺ເຫຫິ ພລກ຺ກາເຣນ ວຣໍ ທາປິຕາ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຍາ ຕຸຏ຺ເຐຫິ ທິນ຺ໂນ. ກິໍ, ເທວ, ຣາຊກຸລສ຺ສ ທ຺ເວ ກຖາ ວຏ຺ຏນ຺ຕີ’’ຕິ? ສຈ຺ຈວາທິຕາຍ ຠຓິໍສຸ.

ຣາຊາ ວິນິວຕ຺ຕິຕຸໍ ອລຠນ຺ໂຕ – ‘‘ຕາຕາ, ສຕ຺ຕ ສໍວຈ຺ຉເຣ ສຕ຺ຕ ມາເສ ສຕ຺ຕ ຈ ທິວເສ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສຸນ຺ທຣໍ, ເທວ, ປາຏິໂຠຄໍ ເທຖາ’’ຕິ. ‘‘ກິສ຺ສ ປາຏິໂຠຄໍ ຕາຕາ’’ຕິ? ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອມຣຓປາຏິໂຠຄໍ ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕາ, ອຍຸຕ຺ຕໍ ປາຏິໂຠຄໍ ທາເປຖ, ນ ສກ຺ກາ ເອວໍ ປາຏິໂຠຄໍ ທາຕຸໍ, ຕິຓຄ຺ເຄ ອຸສ຺ສາວພິນ຺ທຸສທິສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ໂນ ເຈ, ເທວ, ປາຏິໂຠຄໍ ເທຖ, ມຍໍ ອນ຺ຕຣາ ມຕາ ກິໍ ກຸສລໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ? ‘‘ເຕນ ຫິ, ຕາຕາ, ຉ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ເທຖາ’’ຕິ. ‘‘ນ ສກ຺ກາ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ປຎ຺ຈ, ຈຕ຺ຕາຣິ, ຕີຓິ, ທ຺ເວ, ເອກໍ ສໍວຈ຺ຉຣໍ ເທຖ’’. ‘‘ສຕ຺ຕ, ຉ ມາເສ ເທຖ…ເປ… ມາສຑ຺ຒມຕ຺ຕໍ ເທຖາ’’ຕິ. ‘‘ນ ສກ຺ກາ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ສຕ຺ຕທິວສມຕ຺ຕໍ ເທຖາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ເທວາຕິ ສຕ຺ຕ ທິວເສ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ’’. ຣາຊາ ສຕ຺ຕ ສໍວຈ຺ຉເຣ ສຕ຺ຕ ມາເສ ສຕ຺ຕ ທິວເສ ກຕ຺ຕພ຺ພສກ຺ກາຣໍ ສຕ຺ຕສຸເຍວ ທິວເສສຸ ອກາສິ.

ຕໂຕ ປຸຕ຺ຕານໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ເປເສຕຸໍ ອຏ຺ຐອຸສຠວິຕ຺ຖຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອລງ຺ກາຣາເປສິ, ມຊ຺ຌຏ຺ຐາເນ ຈຕຸອຸສຠປ຺ປມາຓໍ ¶ ປເທສໍ ຫຕ຺ຖີຫິ ມທ຺ທາເປຕ຺ວາ ກສິຓມຓ຺ຑລສທິສໍ ກຕ຺ວາ ວາລຸກາຍ ສນ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜາຠິກິຓ຺ຓມກາສິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ກທລິໂຍ ຈ ປຸຓ຺ຓຆເຏ ຈ ຐປາເປຕ຺ວາ ຘຊປຏາກາ ¶ ອຸກ຺ຂິປາເປສິ. ອຸສເຠ ອຸສເຠ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ຂຓາເປສິ, ອປຣຠາເຄ ທ຺ວີສຸ ປສ຺ເສສຸ ຄນ຺ຘມາລາປຸປ຺ຜາປເຓ ປສາຣາເປສິ. ມຊ຺ຌຏ຺ຐາເນ ຈຕຸອຸສຠວິຕ຺ຖາຣສ຺ສ ອລງ຺ກຕມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ອຸສຠວິຕ຺ຖາເຣ ມຄ຺ເຄ ຂາຓຸກຓ຺ຏເກ ຫຣາເປຕ຺ວາ ທຓ຺ຑທີປິກາໂຍ ກາຣາເປສິ. ຣາຊປຸຕ຺ຕາປິ ອຕ຺ຕໂນ ອາຓາປວຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ໂສຬສອຸສຠມຄ຺ຄໍ ຕເຖວ ອລງ຺ກາຣາເປສຸໍ.

ຣາຊາ ¶ ອຕ຺ຕໂນ ອາຓາປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານສ຺ສ ເກທາຣສີມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິເທວມາໂນ, ‘‘ຕາຕາ, ມຍ຺ຫໍ ທກ຺ຂິຓກ຺ຂິໍ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ວິຍ ຄຈ຺ຉຖ, ເອວໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຄຕາ ປນ ພຸທ຺ຘານໍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ກເຣຍ຺ຍາຖ. ມາ ສຸຣາໂສຓ຺ຑາ ວິຍ ປມຕ຺ຕາ ວິຈຣິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ‘‘ຊານິສ຺ສາມ ມຍໍ, ເທວາ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຕາ, ວິຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ຕາ ກາເລນ ເຖຣາສເນ, ກາເລນ ມຊ຺ຌິມາສເນ, ກາເລນ ສງ຺ຆນວກາສເນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ທານໍ ອຸປປຣິກ຺ຂມານານໍ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ຊນານໍ ເອກສທິສເມວ ອໂຫສິ. ເຕ ອຸປກຏ຺ຐາຍ ວສ຺ສູປນາຍິກາຍ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ ສຕ຺ຖຸ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາມາ’’ຕິ? ອຖ ເນສໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ພຸທ຺ຘາ ນາມ ຘມ຺ມຄຣຸໂນ, ນ ອາມິສຄຣຸໂນ, ສີເລ ປຕິຏ຺ຐມານາ ມຍໍ ສຕ຺ຖຸ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມາ’’ຕິ ທານສໍວິຘາຍເກ ມນຸສ຺ເສ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕາ, ອິມິນາວ ນີຫາເຣນ ຍາຄຸຠຕ຺ຕຂາທນີຍາທີນິ ສມ຺ປາເທນ຺ຕາ ທານໍ ປວຕ຺ເຕຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທານສໍວິທຫນປລິໂພຘໍ ຉິນ຺ທິໍສຸ.

ອຖ ເນສໍ ເຊຏ຺ຐຠາຕາ ປຎ຺ຈສເຕ ປຸຣິເສ ອາທາຍ ທສສຸ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ທ຺ເວ ກາສາຍານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍໍ ອຸທກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊມາໂນ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ມຊ຺ຌິໂມ ຕີຫິ, ກນິຏ຺ໂຐ ທ຺ວີຫິ ປຸຣິສສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕເຖວ ປຏິປຊ຺ຊິ. ເຕ ຍາວຊີວໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍເຍວ ສນ຺ຕິເກ ປຣິນິພ຺ພາຍິ.

ເຕປິ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທ຺ວານວຸຕິກປ຺ເປ ມນຸສ຺ສໂລກໂຕ ເທວໂລກໍ, ເທວໂລກໂຕ ຈ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ສໍສຣນ຺ຕາ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖຸກາເລ ເທວໂລກາ ຈວິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ເຕສໍ ທານຄ຺ເຄ ພ຺ຍາວໂຏ ມຫາອມຈ຺ໂຈ ອງ຺ຄມຄຘານໍ ຣາຊາ ພິມ຺ພິສາໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ເຕ ຕສ຺ເສວ ຣຎ຺ໂຎ ຣຏ຺ເຐ ¶ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ເຊຏ຺ຐຠາຕາ ເຊຏ຺ໂຐວ ຊາໂຕ, ມຊ຺ຌິມກນິຏ຺ຐາ ມຊ຺ຌິມກນິຏ຺ຐາເຍວ. ເຍປິ ເຕສໍ ປຣິວາຣມນຸສ຺ສາ, ເຕ ປຣິວາຣມນຸສ຺ສາວ ຊາຕາ. ເຕ ວຸທ຺ຘິມນ຺ວາຍ ຕໂຍປິ ¶ ຊນາ ຕໍ ປຸຣິສສຫສ຺ສໍ ອາທາຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕາປສາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸຣຸເວລາຍໍ ນທີຕີເຣເຍວ ວສິໍສຸ. ອງ຺ຄມຄຘວາສິໂນ ມາເສ ມາເສ ເຕສໍ ມຫາສກ຺ກາຣໍ ອຠິຫຣນ຺ຕິ.

ອຖ ¶ ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກຕາຠິນິກ຺ຂມໂນ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕວຣຘມ຺ມຈກ຺ໂກ ຍສາທໂຍ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ວິເນຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິ ອຣຫນ຺ເຕ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖາຍ ທິສາສຸ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ສຍໍ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ – ‘‘ເຕ ຕໂຍ ຊຏິລຠາຕິເກ ທເມສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸຣຸເວລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອເນເກຫິ ປາຏິຫາຣິຍສເຕຫິ ເຕສໍ ທິຏ຺ຐິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ເຕ ປພ຺ພາເຊສິ. ໂສ ຕໍ ອິທ຺ຘິມຍປຕ຺ຕຈີວຣຘຣໍ ສມຓສຫສ຺ສໍ ອາທາຍ ຄຍາສີສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕຫິ ປຣິວາຣິໂຕ ນິສີທິຕ຺ວາ, – ‘‘ກຕຣາ ນຸ ໂຂ ເອເຕສໍ ຘມ຺ມກຖາ ສປ຺ປາຍາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ, ‘‘ອິເມ ສາຍໍປາຕໍ ອຄ຺ຄິໍ ປຣິຈຣນ຺ຕິ. ອິເມສໍ ທ຺ວາທສາຍຕນານິ ອາທິຕ຺ຕານິ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕານິ ວິຍ ກຕ຺ວາ ເທເສສ຺ສາມິ, ເອວໍ ອິເມ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານມກາສິ. ອຖ ເນສໍ ຕຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ ອິມໍ ອາທິຕ຺ຕປຣິຍາຍໍ ອຠາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ເຕສໍ ສປ຺ປາຍຘມ຺ມເທສນໍ ວິຈິນິຕ຺ວາ ຕໍ ເທເສສ຺ສາມີຕິ ອາມນ຺ເຕສີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອາທິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປທິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕໍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ ກຖິຕໍ.

໒໙. ສຕ຺ຕເມ ອທ຺ຘຠູຕນ຺ຕິ ອຘິຠູຕໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏໍ, ອຸປທ຺ທຸຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ສຸຕ຺ເຕ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓເມວ ກຖິຕໍ.

໘. ສມຸຄ຺ຆາຕສາຣຸປ຺ປສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໐. ອຏ຺ຐເມ ສພ຺ພມຎ຺ຎິຕສມຸຄ຺ຆາຕສາຣຸປ຺ປນ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎິຕານໍ ສມຸຄ຺ຆາຕາຍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ. ຈກ຺ຂຸໍ ນ ມຎ຺ຎຕີຕິ ຈກ຺ຂຸໍ ¶ ອຫນ຺ຕິ ວາ ມມນ຺ຕິ ວາ ປໂຣຕິ ວາ ປຣສ຺ສາຕິ ວາ ນ ມຎ຺ຎຕິ. ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ນ ມຎ຺ຎຕີຕິ ອຫໍ ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ, ມມ ກິຎ຺ຈນປລິໂພໂຘ ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ປໂຣ ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ, ປຣສ຺ສ ກິຎ຺ຈນປລິໂພໂຘ ຈກ຺ຂຸສ຺ມິນ຺ຕິ ນ ມຎ຺ຎຕິ. ຈກ຺ຂຸໂຕ ນ ມຎ຺ຎຕີຕິ ອຫໍ ຈກ຺ຂຸໂຕ ນິຄ຺ຄໂຕ, ມມ ກິຎ຺ຈນປລິໂພໂຘ ຈກ຺ຂຸໂຕ ນິຄ຺ຄໂຕ, ປໂຣ ຈກ຺ຂຸໂຕ ນິຄ຺ຄໂຕ, ປຣສ຺ສ ກິຎ຺ຈນປລິໂພໂຘ ຈກ຺ຂຸໂຕ ¶ ນິຄ຺ຄໂຕຕິ ເອວມ຺ປິ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎນານໍ ເອກມ຺ປິ ນ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈກ຺ຂຸໍ ເມຕິ ນ ມຎ຺ຎຕີຕິ ມມ ຈກ຺ຂູຕິ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ມມຕ຺ຕຠູຕໍ ຕຓ຺ຫາມຎ຺ຎນໍ ນ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສາຍ ຐາເນສຸ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາ ກຖິຕາ.

໙. ປຐມສມຸຄ຺ຆາຕສປ຺ປາຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໑. ນວເມ ¶ ສມຸຄ຺ຆາຕສປ຺ປາຍາຕິ ສມຸຄ຺ຆາຕສ຺ສ ອຸປກາຣຠູຕາ. ຕໂຕ ຕໍ ໂຫຕິ ອຎ຺ຎຖາຕິ ຕໂຕ ຕໍ ອຎ຺ເຎນາກາເຣນ ໂຫຕິ. ອຎ຺ຎຖາຠາວີ ຠວສຕ຺ໂຕ ໂລໂກ ຠວເມວາຠິນນ຺ທຕີຕິ ອຎ຺ຎຖາຠາວໍ ວິປຣິຓາມໍ ອຸປຄມເນນ ອຎ຺ຎຖາຠາວີ ຫຸຕ຺ວາປິ ຠເວສຸ ສຕ຺ໂຕ ລຄ຺ໂຄ ລຄິໂຕ ປລິພຸທ຺ໂຘ ອຍໍ ໂລໂກ ຠວໍເຍວ ອຠິນນ຺ທຕິ. ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍຕ຺ຕກໍ ອິທໍ ຂນ຺ຘາ ຈ ຘາຕຸໂຍ ຈ ອາຍຕນານິ ຈາຕິ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນໍ. ຕມ຺ປິ ນ ມຎ຺ຎຕີຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ນ ມຎ຺ຎຕີຕິ ເຫຏ຺ຐາ ຄຫິຕເມວ ສໍກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ປຸນ ທສ຺ເສຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາລີສາຍ ຐາເນສຸ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາ ກຖິຕາ.

໑໐. ທຸຕິຍສມຸຄ຺ຆາຕສປ຺ປາຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໒. ທສເມ ເອຕໍ ມມາຕິອາທີຫິ ຕີຫິ ຕີຫິ ປເທຫິ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິຄາເຫ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕິປຣິວຏ຺ຏນເຍນ ເທສນາ ກຕາ. ປຏິປາຏິຍາ ປນ ຕີສຸປິ ອິເມສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຄ຺ຄາ ກຖິຕາຕິ.

໓໓-໔໒. ຊາຕິຘມ຺ມວຄ຺ເຄ ¶ ຊາຕິຘມ຺ມນ຺ຕິ ຊາຍນຘມ຺ມໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນສຠາວໍ. ຊຣາຘມ຺ມນ຺ຕິ ຊີຣຓສຠາວໍ. ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມນ຺ຕິ ພ຺ຍາຘິໂນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍຠາເວນ ພ຺ຍາຘິສຠາວໍ. ມຣຓຘມ຺ມນ຺ຕິ ມຣຓສຠາວໍ ¶ . ໂສກຘມ຺ມນ຺ຕິ ໂສກສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍຠາເວນ ໂສກສຠາວໍ. ສໍກິເລສິກຘມ຺ມນ຺ຕິ ສໍກິເລສິກສຠາວໍ. ຂຍຘມ຺ມນ຺ຕິ ຂຍຄມນສຠາວໍ. ວຍຘມ຺ມາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍຕິ.

໔໓-໕໒. ອນິຈ຺ຈວຄ຺ເຄ ¶ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ປເທ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ ອາຄຕາ, ອິຕຣາ ປນ ທ຺ເວ ຄຫິຕາເຍວາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍປຫາຕພ຺ພປເທສຸປິ ຕີຣຓປຫານປຣິຎ຺ຎາວ ອາຄຕາ, ອິຕຣາປິ ປນ ທ຺ເວ ຄຫິຕາເຍວາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກາຕພ຺ພໍ. ອຠິຎ຺ຎາປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ອິຘາປິ ປຫານປຣິຎ຺ຎາ ອວຸຕ຺ຕາປິ ຄຫິຕາເຍວາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຸປທ຺ທຸຕນ຺ຕິ ອເນກຄ຺ຄຏ຺ເຐນ. ອຸປສ຺ສຏ຺ຐນ຺ຕິ ອຸປຫຕຏ຺ເຐນ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

໕໓-໖໒. ອວິຊ຺ຊາວຄ຺ເຄ ອວິຊ຺ຊາຕິ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ອຎ຺ຎາຓໍ. ວິຊ຺ຊາຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວິຊ຺ຊາ. ອນິຈ຺ຈໂຕ ຊານໂຕ ປສ຺ສໂຕຕິ ທຸກ຺ຂານຕ຺ຕວເສນາປິ ຊານໂຕ ປສ຺ສໂຕ ¶ ປຫີຍຕິເຍວ, ອິທໍ ປນ ອນິຈ຺ຈວເສນ ກຖິເຕ ພຸຊ຺ຌນກປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຊ຺ຌາສເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອເສວ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອປິ ເຈຕ຺ຖ ສໍໂຍຊນາຕິ ທສ ສໍໂຍຊນານິ. ອາສວາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສວາ. ອນຸສຍາຕິ ສຕ຺ຕ ອນຸສຍາ. ສພ຺ພຸປາທານປຣິຎ຺ຎາຍາຕິ ສພ຺ເພສໍ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ອຸປາທານານໍ ຕີຫິ ປຣິຎ຺ຎາຫິ ປຣິຊານນຕ຺ຖາຍ. ປຣິຍາທານາຍາຕິ ເຂປນຕ຺ຖາຍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

໖໓. ມິຄຊາລວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ¶ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຏ຺ຐາຕິ ປຣິຍິຏ຺ຐາ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ¶ ມາ ວາ, ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓຠູຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກນ຺ຕາຕິ ກມນີຍາ. ມນາປາຕິ ມນວຑ຺ຒນກາ. ປິຍຣູປາຕິ ປິຍຊາຕິກາ. ກາມູປສໍຫິຕາຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນນ ກາເມນ ອຸປສໍຫິຕາ ຣຊນີຍາຕິ ຣຎ຺ຊນີຍາ, ຣາຄຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓຠູຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນນ຺ທີຕິ ຕຓ຺ຫານນ຺ທີ. ສໍໂຍໂຄຕິ ສໍໂຍຊນໍ. ນນ຺ທິສໍໂຍຊນສໍຍຸຕ຺ໂຕຕິ ນນ຺ທີພນ຺ຘເນນ ພທ຺ໂຘ. ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານີຕິ ອຣຎ຺ຎານິ ຈ ວນປຕ຺ຖານິ ຈ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອຠິຘມ຺ເມ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ‘‘ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິ ອິນ຺ທຂີລາ ສພ຺ພເມຕໍ ອຣຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໕໒໙) ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາປິ ຍໍ ຕໍ ‘‘ປຎ຺ຈຘນຸສຕິກໍ ປຈ຺ຉິມ’’ນ຺ຕິ (ປາຣາ. ໖໕໔) ອຣຎ຺ຎກງ຺ຄນິປ຺ຜາທກໍ ເສນາສນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕເທວ ອຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວນປຕ຺ຖນ຺ຕິ ຄາມນ຺ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ອນຸປຈາຣຏ຺ຐານໍ, ຍຕ຺ຖ ນ ກສີຍຕິ ນ ວປີຍຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ວນປຕ຺ຖນ຺ຕິ ທູຣານເມຕໍ ເສນາສນານໍ ອຘິວຈນໍ. ວນປຕ຺ຖນ຺ຕິ ວນສຓ຺ຑານເມຕໍ, ວນປຕ຺ຖນ຺ຕິ ຠິໍສນການເມຕໍ, ວນປຕ຺ຖນ຺ຕິ ສໂລມຫໍສານເມຕໍ, ວນປຕ຺ຖນ຺ຕິ ປຣິຍນ຺ຕານເມຕໍ, ວນປຕ຺ຖນ຺ຕິ ອມນຸສ຺ສູປຈາຣານໍ ເສນາສນານເມຕໍ ¶ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໕໓໑).

ເອຕ຺ຖ ຈ ປຣິຍນ຺ຕານນ຺ຕິ ອິມໍ ເອກໍ ປຣິຍາຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສປຣິຍາເຍຫິ ວນປຕ຺ຖານິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ປນ຺ຕານີຕິ ປຣິຍນ຺ຕານິ ອຕິທູຣານິ. ອປ຺ປສທ຺ທານີຕິ ອຸທຸກ຺ຂລມຸສລທາຣກສທ຺ທາທີນໍ ອຠາເວນ ອປ຺ປສທ຺ທານິ. ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສານີຕິ ເຕສໍ ເຕສໍ ນິນ຺ນາທມຫານິຄ຺ໂຆສສ຺ສ ອຠາເວນ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສານິ. ວິຊນວາຕານີຕິ ສຎ຺ຈຣຓຊນສ຺ສ ສຣີຣວາຕວິຣຫິຕານິ. ມນຸສ຺ສຣາຫສ຺ເສຍ຺ຍການີຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ຣໂຫກມ຺ມສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິການິ. ປຏິສລ຺ລານສາຣຸປ຺ປານີຕິ ນິລີຍນສາຣຸປ຺ປານິ.

໖໔. ທຸຕິເຍ ¶ ນນ຺ທິນິໂຣຘາ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘຕິ ຕຓ຺ຫານນ຺ທິຍາ ນິໂຣເຘນ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິໂຣໂຘ.

໓-໕. ປຐມສມິທ຺ຘິມາຣປຎ຺ຫາສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໖໕-໖໗. ຕຕິເຍ ¶ ສມິທ຺ຘີຕິ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ສມິທ຺ຘຕາຍ ເອວໍ ລທ຺ຘນາໂມ. ຕສ຺ສ ກິຣ ເຖຣສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາໂວ ອຠິຣູໂປ ອໂຫສິ ປາສາທິໂກ, ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕມາລາປຸໂຏ ວິຍ ອລງ຺ກຕມາລາຄພ຺ໂຠ ວິຍ ຈ ສພ຺ພາກາຣປາຣິປູຣິຍາ ສມິທ຺ໂຘ. ຕສ຺ມາ ສມິທ຺ຘິຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕ. ມາໂຣຕິ ມຣຓໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ມາຣປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ມາໂຣຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມໍ ນາມເຘຍ຺ຍໍ. ອຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ມາໂຣ ວາ ມາຣປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວາຕິ ຕຕ຺ຖ ມຣຓໍ ວາ ມຣຓນ຺ຕິ ອິທໍ ນາມໍ ວາ ອຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ, ຕຖາ ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ສມິທ຺ຘິໂລກປຎ຺ຫາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໘. ຉຏ຺ເຐ ¶ ໂລໂກຕິ ລຸຊ຺ຊນປລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ໂລໂກ. ອິຕິ ມິຄຊາລຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອາຍາຈນສຸຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຈສຸປິ ສຸຕ຺ເຕສຸ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏເມວ ກຖິຕໍ.

໖໙. ສຕ຺ຕເມ ສີຕວເນຕິ ເອວໍນາມເກ ສຸສານວເນ. ສປ຺ປໂສຓ຺ຑິກປພ຺ຠາເຣຕິ ສປ຺ປຜຓສທິສຕາຍ ເອວໍລທ຺ຘນາເມ ປພ຺ຠາເຣ. ອຸປເສນສ຺ສາຕິ ຘມ຺ມເສນາປຕິໂນ ກນິຏ຺ຐຠາຕິກອຸປເສນຕ຺ເຖຣສ຺ສ. ອາສີວິໂສ ປຕິໂຕ ໂຫຕີຕິ ເຖໂຣ ກິຣ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ມຫາຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເລຓຈ຺ຉາຍາຍ ມນ຺ທມນ຺ເທນ ວາຕປານວາເຕນ ພີຊິຍມາໂນ ນິສີທິຕ຺ວາ ທຸປຏ຺ຏນິວາສເນ ສູຈິກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເລຓຈ຺ຉທເນ ທ຺ເວ ອາສີວິສໂປຕກາ ກີຬນ຺ຕິ. ເຕສຸ ເອໂກ ປຕິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ອໍສກູເຏ ອວຕ຺ຖາສິ. ໂສ ຈ ຜຸຏ຺ຐວິໂສ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ປຕິຕຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຖຣສ຺ສ ກາເຍ ທີປສິຂາ ວິຍ ວຏ຺ຏິໍ ປຣິຍາທິຍມານເມວສ຺ສ ວິສໍ ໂອຕິຓ຺ຓໍ. ເຖໂຣ ວິສສ຺ສ ຕຖາຄມນໍ ທິສ຺ວາ ກິຎ຺ຈາປິ ຕໍ ປຕິຕມຕ຺ຕເມວ ຍຖາປຣິຈ຺ເຉເທນ ຄຕໍ, ອຕ຺ຕໂນ ປນ ອິທ຺ຘິພເລນ ‘‘ອຍໍ ອຕ຺ຕຠາໂວ ເລເຓ ມາ ວິນສ຺ສຕູ’’ຕິ ¶ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ. ປຸຣາຍໍ ກາໂຍ ອິເຘວ ວິກິຣຕີຕິ ຍາວ ນ ວິກິຣຕິ, ຕາວ ນໍ ພຫິທ຺ຘາ ນີຫຣຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຎ຺ຎຖາຠາວໍ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວາ ວິປຣິຓາມນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸໂສຕາທີນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ¶ ປກຕິວິຊຫນຠາວໍ. ຕຕ຺ເຖວ ວິກິຣີຕິ ພຫິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຐປິຕຏ຺ຐາເນ ມຎ຺ຈກສ຺ມິໍເຍວ ວິກິຣິ.

໘. ອຸປວາຓສນ຺ທິຏ຺ຐິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໐. ອຏ຺ຐເມ ຣູປປ຺ປຏິສໍເວທີຕິ ນີລປີຕາທິເຠທໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ວວຕ຺ຖາເປນ຺ໂຕ ຣູປໍ ປຏິສໍວິທິຕໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ຣູປປ຺ປຏິສໍເວທີ ນາມ ໂຫຕິ. ຣູປຣາຄປ຺ປຏິສໍເວທີຕິ ກິເລສສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາເວເນວ ປນ ຣູປຣາຄໍ ປຏິສໍວິທິຕໍ ກໂຣຕິ ນາມ, ຕສ຺ມາ ຣູປຣາຄປ຺ປຏິສໍເວທີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກຕິອາທີນິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ. ໂນ ¶ ຈ ຣູປຣາຄປ຺ປຏິສໍເວທີຕິ ກິເລສສ຺ສ ນຕ຺ຖິຠາເວເນວ ນ ຣູປຣາຄໍ ປຏິສໍວິທິຕໍ ກໂຣຕິ ນາມ, ຕສ຺ມາ ‘‘ໂນ ຈ ຣູປຣາຄປ຺ປຏິສໍເວທີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ເສຂາເສຂານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ກຖິຕາ.

໗໑. ນວເມ ຜສ຺ສາຍຕນານນ຺ຕິ ຜສ຺ສາກຣານໍ. ອວຸສິຕນ຺ຕິ ອວຸຏ຺ຐໍ. ອາຣກາຕິ ທູເຣ. ເອຕ຺ຖາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອນສ຺ສສນ຺ຕິ, ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ເອຕ຺ຖ ອນສ຺ສສິໍ, ນຏ຺ໂຐ ນາມ ອຫນ຺ຕິ ວທຕິ. ຠຄວາ – ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ‘ອຫໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ນຏ຺ໂຐ’ຕິ ວທຕິ, ກິນ຺ນຸ ຂ຺ວສ຺ສ ອຎ຺ເຎສຸ ຘາຕຸກມ຺ມຏ຺ຐານ-ກສິຓກມ຺ມຏ຺ຐານາທີສຸ ອຠິໂຍໂຄ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ຕມ຺ປິ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ – ‘‘ກຕຣໍ ນຸ ໂຂ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອິມສ຺ສ ສປ຺ປາຍໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ຕໂຕ ‘‘ອາຍຕນກມ຺ມຏ຺ຐານເມວ ສປ຺ປາຍ’’ນ຺ຕິ ທິສ຺ວາ ຕໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ ຠິກ຺ຂູຕິອາທິມາຫ. ສາຘູຕິ ຕສ຺ສ ພ຺ຍາກຣເຓ ສມ຺ປຫໍສນໍ. ເອເສວນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ ອຍເມວ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ໂຕ ປຣິຈ຺ເຉໂທ, ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໐. ທຸຕິຍຉຜສ຺ສາຍຕນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໒. ທສເມ ອນສ຺ສສນ຺ຕິ ນສ຺ສສິໍ, ນຏ຺ໂຐ ນາມມ຺ຫິ ອິຈ຺ເຈວ ອຕ຺ໂຖ. ອາຍຕິໍ ອປຸນພ຺ຠວາຍາຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ອາຍຕິໍ ອປຸນພ຺ຠໂວ ນາມ ນິພ຺ພານໍ, ນິພ຺ພານຕ຺ຖາຍ ປຫີນໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໑. ຕຕິຍຉຜສ຺ສາຍຕນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໓. ເອກາທສເມ ¶ ອນສ຺ສສນ຺ຕິ ນຏ຺ໂຐ, ປນສ຺ສສນ຺ຕິ ອຕິນຏ຺ໂຐ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

໗໔-໗໘. ຄິລານວຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ປຐເມ ອມຸກສ຺ມິນ຺ຕິ ອສຸກສ຺ມິໍ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ອປ຺ປຎ຺ຎາໂຕຕິ ອຎ຺ຎາໂຕ ອປາກໂຏ. ນໂວປິ ຫິ ໂກຈິ ປຎ຺ຎາໂຕ ໂຫຕິ ຣາຫຸລຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ສຸມນສາມເຓໂຣ ວິຍ ຈ, ອຍໍ ປນ ນໂວ ເຈວ ອປຎ຺ຎາໂຕ ຈ. ເສສເມຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ. ຕຖາ ອິໂຕ ປເຣສຸ ຈຕູສຸ.

໖. ປຐມອວິຊ຺ຊາປຫານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໙. ຉຏ຺ເຐ ອນິຈ຺ຈໂຕ ຊານໂຕຕິ ທຸກ຺ຂານຕ຺ຕວເສນ ຊານໂຕປິ ປຫີຍຕິເຍວ, ອິທໍ ປນ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ເຕ ພຸຊ຺ຌນກສ຺ສ ອຊ຺ຌາສເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໗. ທຸຕິຍອວິຊ຺ຊາປຫານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໐. ສຕ຺ຕເມ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາຕິ ສພ຺ເພ ເຕຠູມກຘມ຺ມາ. ນາລໍ ອຠິນິເວສາຍາຕິ ອຠິນິເວສປຣາມາສຄ຺ຄາເຫນ ¶ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕາ. ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານີຕິ ສພ຺ພານິ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕານິ. ອຎ຺ຎໂຕ ປສ຺ສຕີຕິ ຍຖາ ອປຣິຎ຺ຎາຕາຠິນິເວໂສ ຊໂນ ປສ຺ສຕິ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎໂຕ ປສ຺ສຕິ. ອປຣິຎ຺ຎາຕາຠິນິເວໂສ ຫິ ຊໂນ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານິປິ ອຕ຺ຕໂຕ ປສ຺ສຕິ. ປຣິຎ຺ຎາຕາຠິນິເວໂສ ປນ ອນຕ຺ຕໂຕ ປສ຺ສຕິ, ໂນ ອຕ຺ຕໂຕຕິ ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓເມວ ກຖິຕໍ.

໘໑. ອຏ຺ຐເມ ¶ ອິຘ ໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ໂນ-ກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ຕເມວ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ. ເກວລໍ ອິຘ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ ກຖິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໘໒. ນວເມ ລຸຊ຺ຊຕີຕິ ປລຸຊ຺ຊຕິ ຠິຊ຺ຊຕິ. ອິຘ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ ກຖິຕໍ.

໘໓. ທສເມ ຉິນ຺ນປປຎ຺ເຈຕິ ຕຓ຺ຫາປປຎ຺ຈສ຺ສ ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ຉິນ຺ນປປຎ຺ເຈ. ຉິນ຺ນວຏຸເມຕິ ຕຓ຺ຫາວຏຸມສ຺ເສວ ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ຉິນ຺ນວຏຸເມ. ກິໍ ປຸຈ຺ຉາມີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ? ອຕິກ຺ກນ຺ຕພຸທ຺ເຘຫິ ປຣິຫຣິຕານິ ຈກ຺ຂຸໂສຕາທີນິ ປຸຈ຺ຉາມີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຖ ວາ ສເຈ ມຄ຺ເຄ ຠາວິເຕປິ ອນາຄເຕ ຈກ຺ຂຸໂສຕາທິວຏ຺ຏໍ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍ, ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມີຕິ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ.

໘໔. ຉນ຺ນວຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ¶ ປຐເມ ປໂລກຘມ຺ມນ຺ຕິ ຠິຊ຺ຊນກສຠາວໍ. ເອວເມຕ຺ຖ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓເມວ ກຖິຕໍ.

໘໕. ທຸຕິເຍ ອຕ຺ຕນິເຍນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕເກນ ປຣິກ຺ຂາເຣນ. ເອວເມຕ຺ຖ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓເມວ ກຖິຕໍ.

໘໖. ຕຕິຍໍ ຂນ຺ຘິຍວຄ຺ເຄ ອານນ຺ໂທວາເທ (ສໍ. ນິ. ໓.໘໓) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໘໗. ຈຕຸຕ຺ເຖ ¶ ຉນ຺ໂນຕິ ເອວໍນາມໂກ ເຖໂຣ, ນ ອຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂນ຺ຕເຖໂຣ. ປຏິສລ຺ລານາຕິ ຜລສມາປຕ຺ຕິໂຕ. ຄິລານປຸຈ຺ຉກາຕິ ຄິລານຸປຏ຺ຐາກາ. ຄິລານຸປຏ຺ຐານໍ ນາມ ພຸທ຺ຘປສຕ຺ຖໍ ພຸທ຺ຘວຓ຺ຓິຕໍ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ສີສເວຐໍ ທເທຍ຺ຍາຕິ ສີເສ ເວຐນໍ ສີສເວຐໍ, ຕຎ຺ຈ ທເທຍ຺ຍ. ສຕ຺ຖນ຺ຕິ ຊີວິຕຫາຣກສຕ຺ຖໍ. ນາວກງ຺ຂາມີຕິ ນ ອິຈ຺ຉາມິ. ປຣິຈິຓ຺ໂຓຕິ ປຣິຈຣິໂຕ. ມນາເປນາຕິ ມນວຑ຺ຒນເກນ ກາຍກມ຺ມາທິນາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສຕ຺ຕ ເສຂາ ປຣິຈຣນ຺ຕິ ນາມ, ອຣຫາ ປຣິຈາຣີ ນາມ, ຠຄວາ ປຣິຈິຓ຺ໂຓ ນາມ.

ເອຕຎ຺ຫິ, ອາວຸໂສ, ສາວກສ຺ສ ປຕິຣູປນ຺ຕິ, ອາວຸໂສ, ສາວກສ຺ສ ນາມ ເອຕໍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ. ອນຸປວຊ຺ຊນ຺ຕິ ອປ຺ປວຕ຺ຕິກໍ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກໍ. ປຸຈ຺ຉາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສຸຕ຺ວາ ເວທິສ຺ສາມາຕິ ອຍໍ ສາວກປວາຣຓາ ¶ ນາມ. ເອຕໍ ¶ ມມາຕິອາທີນິ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິຄ຺ຄາຫວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ນິໂຣຘໍ ທິສ຺ວາຕິ ຂຍວຍໍ ຎຕ຺ວາ. ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາຕິ ສມນຸປສ຺ສາມີຕິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາຕິ ສມນຸປສ຺ສາມິ. ເອຕ຺ຕເກສຸ ຐາເນສຸ ຉນ຺ນຕ຺ເຖໂຣ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ປຎ຺ຫໍ ອຣຫຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກເຖສິ. ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ປນ ຕສ຺ສ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠາວໍ ຎຕ຺ວາປິ ຕໍ ‘‘ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ’’ຕິ ວາ ‘‘ຂີຓາສໂວ’’ຕິ ວາ ອວຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີເຍວ ອໂຫສິ. ຈຸນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ປນສ຺ສ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠາວໍ ສຎ຺ຎາເປສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂອວາທໍ ອທາສິ.

ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ມາຣຓນ຺ຕິກໍ ເວທນໍ ອຘິວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖໍ ອາຫຣາມີຕິ ວທຕິ, ຕສ຺ມາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອາຍສ຺ມາ, ເຕນ ອິທມ຺ປິ ມນສິກໂຣຫີຕິ ທີເປຕິ. ຍສ຺ມາ ວາ ຉນ຺ນໍ ອາຍຕນານໍ ນິໂຣຘໍ ທິສ຺ວາ ຈກ຺ຂາທີນິ ຕິຓ຺ຓໍ ຄາຫານໍ ວເສນ ນ ສມນຸປສ຺ສາມີຕິ ວທສິ. ຕສ຺ມາ ອິທມ຺ປິ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ອາຍສ຺ມຕາ ມນສິກາຕພ຺ພນ຺ຕິປິ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠາວເມວ ທີເປນ຺ໂຕ ວທຕິ. ນິຈ຺ຈກປ຺ປນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈກາລໍ. ນິສ຺ສິຕສ຺ສາຕິ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐີຫິ ນິສ຺ສິຕສ຺ສ. ຈລິຕນ຺ຕິ ວິປ຺ຜນ຺ທິຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖຍິທໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ເວທນໍ ອຘິວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ອຫໍ ເວທຍາມິ, ມມ ເວທນາ’’ຕິ ອປ຺ປຫີນຄ຺ຄາຫສ຺ສ ອິທານິ ວິປ຺ຜນ຺ທິຕໍ ໂຫຕິ, ອິມິນາປິ ນໍ ‘‘ປຸຖຸຊ຺ຊໂນວ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ.

ປສ຺ສທ຺ຘີຕິ ¶ ກາຍຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘິ, ກິເລສປສ຺ສທ຺ຘິ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນຕິຍາຕິ ຕຓ຺ຫານຕິຍາ. ອສຕີຕິ ຠວຕ຺ຖາຍ ອາລຍນິກນ຺ຕິປຣິຍຸຏ຺ຐາເນ ອສຕິ. ອາຄຕິຄຕິ ນ ໂຫຕີຕິ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອາຄຕິ ນາມ, ຈຸຕິວເສນ ຄມນໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ຈຸຕູປປາໂຕຕິ ຈວນວເສນ ຈຸຕິ, ອຸປປຊ຺ຊນວເສນ ອຸປປາໂຕ. ເນວິຘ ນ ຫຸຣໍ ນ ອຸຠຍມນ຺ຕເຣນາຕິ ນ ອິຘໂລເກ ນ ປຣໂລເກ ນ ອຸຠຍຕ຺ຖ ໂຫຕິ. ເອເສວນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂກິເລສທຸກ຺ຂສ຺ສ ¶ ອຍເມວ ອນ຺ໂຕ ອຍໍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ປຣິວຏຸມຠາໂວ ໂຫຕິ. ອຍເມວ ຫິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ເຍ ປນ ‘‘ອຸຠຍມນ຺ຕເຣນາ’’ຕິ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາຠວໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວຈນໍ ນິຣຕ຺ຖກໍ. ອນ຺ຕຣາຠວສ຺ສ ຫິ ຠາໂວ ອຠິຘມ຺ເມ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕເຍວ. ‘‘ອນ຺ຕເຣນາ’’ຕິ ວຈນໍ ປນ ວິກປ຺ປນ຺ຕຣທີປນໍ. ຕສ຺ມາ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ເນວ ອິຘ ນ ຫຸຣໍ, ອປໂຣ ວິກປ຺ໂປ ນ ອຸຠຍນ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖໍ ອາຫເຣສີຕິ ຊີວິຕຫາຣກສຕ຺ຖໍ ອາຫຣິ, ອາຫຣິຕ຺ວາ ກຓ຺ຐນາຬໍ ຉິນ຺ທິ. ອຖສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ມຣຓຠຍໍ ໂອກ຺ກມິ, ຄຕິນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ, ສໍວິຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕ ¶ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ, ສງ຺ຂາເຣ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ, ສມສີສີ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ. ສມ຺ມຸຂາເຍວ ອນຸປວຊ຺ຊຕາ ພ຺ຍາກຕາຕິ ກິຎ຺ຈາປິ ອິທໍ ເຖຣສ຺ສ ປຸຖຸຊ຺ຊນກາເລ ພ຺ຍາກຣຓໍ ໂຫຕິ; ເອເຕນ ປນ ພ຺ຍາກຣເຓນ ອນນ຺ຕຣາຍມສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພານໍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ຕເທວ ພ຺ຍາກຣຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖສິ.

ອຸປວຊ຺ຊກຸລານີຕິ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ພກຸລານິ. ອິມິນາ ເຖໂຣ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ອຸປຏ຺ຐາເກສຸ ຈ ອຸປຏ຺ຐາຍິກາສຸ ຈ ວິຊ຺ຊມານາສຸ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສາສເນ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ກຸລສໍສຄ຺ຄໂທສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ກຸເລສຸ ສໍສຄ຺ຄາຠາວໍ ທີເປນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ ເຫເຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕາຕິອາທິມາຫ. ອິມສ຺ມິໍ ກິຣ ຐາເນ ເຖຣສ຺ສ ກຸເລສຸ ອສໍສຏ຺ຐຠາໂວ ປາກໂຏ ອໂຫສິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

໘໘-໘໙. ປຎ຺ຈເມ ຕຎ຺ເຈຕິ ຕໍ ຈກ຺ຂຸຎ຺ເຈວ ຣູປຎ຺ຈ. ນນ຺ທິສມຸທຍາ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ສໂມຘາເນນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘທຸກ຺ຂສ຺ສ ສໂມຘານໍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ¶ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ‘‘ນນ຺ທິສມຸທຍາ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’’ຕິ ອິມິນາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ວເສນ ¶ ວຏ຺ຏໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ທຸຕິຍນເຍ ນິໂຣໂຘ ມຄ຺ໂຄຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ວເສນ ວິວຏ຺ຏໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ອິມິນາ ຕ຺ວໍ ປຸຓ຺ຓາຕິ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ. ເອວໍ ຕາວ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏວເສນ ເທສນໍ ອຣຫຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິທານິ ປຸຓ຺ຓຕ຺ເຖຣໍ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ສີຫນາທໍ ນທາເປຕຸໍ ອິມິນາ ຕ຺ວນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ຈຓ຺ຑາຕິ ທຸຏ຺ຐາ ກິພ຺ພິສາ. ຜຣຸສາຕິ ກກ຺ຂຬາ ອກ຺ໂກສິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ທສຫິ ອກ຺ໂກສວຕ຺ຖູຫິ ອກ຺ໂກສິສ຺ສນ຺ຕິ. ປຣິຠາສິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ‘‘ກິໍ ສມໂຓ ນາມ ຕ຺ວໍ, ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ເຕ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕຊ຺ເຊສ຺ສນ຺ຕິ. ເອວເມຕ຺ຖາຕິ ເອວໍ ມຍ຺ຫໍ ເອຕ຺ຖ ຠວິສ຺ສຕິ. ທຓ຺ເຑນາຕິ ຈຕຸຫຕ຺ຖທຓ຺ເຑນ ວາ ຂທິຣທຓ຺ເຑນ ວາ ຆຏິກມຸຄ຺ຄເຣນ ວາ. ສຕ຺ເຖນາຕິ ເອກໂຕຘາຣາທິນາ ສຕ຺ເຖນ. ສຕ຺ຖຫາຣກໍ ປຣິເຍສນ຺ຕີຕິ ຊີວິຕຫາຣກສຕ຺ຖໍ ປຣິເຍສນ຺ຕິ. ອິທໍ ເຖໂຣ ຕຕິຍປາຣາຊິກວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອສຸຠກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕຠາເວນ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຕ຺ຖຫາຣກປຣິເຍສນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ທມູປສເມນາຕິ ເອຕ຺ຖ ທໂມຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣາທີນໍ ເອຕໍ ນາມໍ.

ເວທນ຺ຕຄູ ວຸສິຕພ຺ຣຫ຺ມຈຣິໂຍ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໙໕; ສຸ. ນິ. ໔໖໗) –

ເອຕ຺ຖ ຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ ທໂມຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ຍທິ ສຈ຺ຈາ ທມາ ຈາຄາ, ຂນ຺ຕ຺ຍາ ຠິຍ຺ໂຍຘ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ໑໙໑; ສໍ. ນິ. ໑.໒໔໖) ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາ ທໂມຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ‘‘ທາເນນ ທເມນ ສໍຍເມນ ສຈ຺ຈວຊ຺ເຊນາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໑໖໕; ມ. ນິ. ໒.໒໒໖) ເອຕ຺ຖ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ທໂມຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ຂນ຺ຕິ ທໂມຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຸປສໂມຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ປຸຓ຺ໂຓຕິ ໂກ ປເນສ ປຸຓ຺ໂຓ, ກສ຺ມາ ຈ ປເນຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ອໂຫສີຕິ? ສຸນາປຣນ຺ຕວາສິໂກ ເອວ ເອສ, ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປນ ອສປ຺ປາຍວິຫາຣໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ອໂຫສິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ¶ ອນຸປ຺ປຸພ຺ພິກຖາ – ສຸນາປຣນ຺ຕຣຏ຺ເຐ ກິຣ ເອກສ຺ມິໍ ວາຓິຊຄາເມ ເອເຕ ທ຺ເວ ຠາຕໂຣ. ເຕສຸ ກທາຈິ ເຊຏ຺ໂຐ ປຎ຺ຈ ສກຏສຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຊນປທໍ ¶ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑໍ ອາຫຣຕິ, ກທາຈິ ກນິຏ຺ໂຐ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສມເຍ ກນິຏ຺ຐໍ ຆເຣ ຐເປຕ຺ວາ, ເຊຏ຺ຐຠາຕິໂກ ປຎ຺ຈ ສກຏສຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ, ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຕ຺ວາ, ເຊຕວນສ຺ສ ນາຕິທູເຣ ສກຏສຕ຺ຖໍ ນິເວເສຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ປຣິຊນປຣິວຸໂຕ ຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ນິສີທິ.

ເຕນ ຈ ສມເຍນ ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາສາ ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ສຸທ຺ຘຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄາ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທິຫຕ຺ຖາ ເຍນ ພຸທ຺ໂຘ, ເຍນ ຘມ຺ໂມ, ເຍນ ສງ຺ໂຆ, ຕນ຺ນິນ຺ນາ ຕປ຺ໂປຓາ ຕປ຺ປພ຺ຠາຣາ ຫຸຕ຺ວາ, ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂສ ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ອິເມ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ເອກໍ ມນຸສ຺ສໍ ປຸຈ຺ຉິ. ກິໍ ຕ຺ວໍ, ອຍ຺ໂຍ, ນ ຊານາສິ? ໂລເກ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມສງ຺ຆຣຕນານິ ນາມ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ, ອິຈ຺ເຈໂສ ມຫາຊໂນ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຘມ຺ມກຖໍ ໂສຕຸໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ. ຕສ຺ສ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ວຈນໍ ຉວິຈມ຺ມາທີນິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ອາຫຈ຺ຈ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຊນປຣິວຸໂຕ ຕາຍ ປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສຕ຺ຖຸ ມຘຸຣສ຺ສເຣນ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ປຣິສປຣິຍນ຺ເຕ ຐິໂຕ, ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທສິ. ອຖ ຕຖາຄເຕນ ກາລໍ ວິທິຕ຺ວາ ປຣິສາຍ ອຸຍ຺ໂຍຊິຕາຍ ສຕ຺ຖາຣໍ ¶ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ສ຺ວາຕນາຍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ, ທຸຕິຍທິວເສ ມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕ຺ວາ, ອາສນານິ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ, ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ, ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ, ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ຘນໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ຘນໍ ນ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ, ‘‘ອິມໍ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ມຍ຺ຫໍ ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ເທຫີ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ, ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ, ກມ຺ມຏ຺ຐານປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ອຖສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ຕໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ຊນປໂທ ມຍ຺ຫໍ ອສປ຺ປາໂຍ, ຍໍນູນາຫໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສກຣຏ຺ຐເມວ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມເຍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ, ສາຍນ຺ເຫ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ, ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກຖາເປຕ຺ວາ, ສຕ຺ຕ ¶ ສີຫນາເທ ນທິຕ຺ວາ, ປກ຺ກາມິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ປຸຓ຺ໂຓ…ເປ… ວິຫຣຕີ’’ຕິ.

ກຕ຺ຖ ¶ ປນາຍໍ ວິຫາສີຕິ? ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ວິຫາສິ. ສຸນາປຣນ຺ຕຣຏ຺ຐໍ ຕາວ ປວິສິຕ຺ວາ ຈ ອພ຺ພຸຫຕ຺ຖປພ຺ພຕໍ ນາມ ປຕ຺ວາ ວາຓິຊຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ອຖ ນໍ ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂໍ ທຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອິເຘວ ວສຖາ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ວສາເປສິ.

ຕໂຕ ສມຸທ຺ທຄິຣິວິຫາຣໍ ນາມ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ອຍກນ຺ຕປາສາເຓຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕຈງ຺ກໂມ ອຕ຺ຖິ, ໂກຈິ ຕໍ ຈງ຺ກມິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ຖ ສມຸທ຺ທວີຈິໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຍກນ຺ຕປາສາເຓສຸ ປຫຣິຕ຺ວາ ມຫາສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກໂຣນ຺ຕານໍ ຜາສຸວິຫາໂຣ ໂຫຕູ’’ຕິ ສມຸທ຺ທໍ ນິສ຺ສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາສິ.

ຕໂຕ ມາຕຸລຄິຣິໍ ນາມ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖປິ ສກຸຓສງ຺ໂຆ ອຸສ຺ສນ຺ໂນ ຣຕ຺ຕິຎ຺ຈ ທິວາ ຈ ສທ຺ໂທ ເອກາພທ຺ໂຘວ ອໂຫສິ. ເຖໂຣ ‘‘ອິທໍ ຐານໍ ນ ຜາສຸກ’’ນ຺ຕິ ຕໂຕ ມກຸລກາຣາມວິຫາຣໍ ນາມ ຄໂຕ. ໂສ ວາຓິຊຄາມສ຺ສ ນາຕິທູໂຣ ນຈ຺ຈາສນ຺ໂນ ຄມນາຄມນສມ຺ປນ຺ໂນ ວິວິຕ຺ໂຕ ອປ຺ປສທ຺ໂທ. ເຖໂຣ ‘‘ອິມໍ ຐານໍ ຜາສຸກ’’ນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານຈງ຺ກມນາທີນິ ກາເຣຕ຺ວາ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຈ຺ຉິ. ເອວໍ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ວິຫາສິ.

ອເຖກທິວສໍ ¶ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ປຎ຺ຈ ວາຓິຊສຕານິ ‘‘ປຣສມຸທ຺ທໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ນາວາຍ ຠຓ຺ຑໍ ປກ຺ຂິປິໍສຸ. ນາວາໂຣຫນທິວເສ ເຖຣສ຺ສ ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ເຖຣໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ, ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສິກ຺ຂາປທານິ ຄເຫຕ຺ວາ, ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສມຸທ຺ໂທ ນາມ ອສທ຺ເຘຍ຺ໂຍ ອເນກນ຺ຕຣາໂຍ, ອມ຺ເຫ ອາວຊ຺ເຊຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນາວໍ ອາຣຸຫິ. ນາວາ ອຸຕ຺ຕມຊເວນ ຄຈ຺ຉມານາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ທີປກໍ ປາປຸຓິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ປາຕຣາສໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ທີປເກ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ຓາ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ທີປເກ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖິ, ຈນ຺ທນວນເມວ ອໂຫສິ.

ອເຖໂກ ວາສິຍາ ຣຸກ຺ຂໍ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ໂລຫິຕຈນ຺ທນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ໂຠ, ມຍໍ ລາຠຕ຺ຖາຍ ປຣສມຸທ຺ທໍ ¶ ຄຈ຺ຉາມ, ອິໂຕ ຈ ອຸຕ຺ຕຣິ ລາໂຠ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ຕາ ຆຏິກາ ສຕສຫສ຺ສໍ ອຄ຺ຆຕິ. ຫາເຣຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ຠຓ຺ຑໍ ຫາເຣຕ຺ວາ ຈນ຺ທນສ຺ສ ປູເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຕ ຕຖາ ກຣິໍສຸ ¶ . ຈນ຺ທນວເນ ອຘິວຕ຺ຖາ ອມນຸສ຺ສາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ, ‘‘ອິເມຫິ ອມ຺ຫາກໍ ຈນ຺ທນວນໍ ນາສິຕໍ ຆາເຕສ຺ສາມ ເນ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ – ‘‘ອິເຘວ ຆາຕິເຕສຸ ສພ຺ພໍ ເອກກຸຓປໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ເນສໍ ນາວໍ ໂອສີເທສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ນາວໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຄຕກາເລເຍວ ອຸປ຺ປາຕິກໍ ອຸຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ເຕ ອມນຸສ຺ສາ ຠຍານການິ ຣູປານິ ທສ຺ສຍິໍສຸ. ຠີຕາ ມນຸສ຺ສາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ເທວຕານໍ ນມສ຺ສນ຺ຕິ. ເຖຣສ຺ສ ກນິຏ຺ໂຐ ຈູຬປຸຓ຺ຓກຸຏຸມ຺ພິໂກ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຠາຕາ ອວສ຺ສໂຍ ໂຫຕູ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ນມສ຺ສມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ.

ເຖໂຣປິ ກິຣ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຂເຓ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ, ເຕສໍ ພ຺ຍສນຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ, ເວຫາສໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ, ອຠິມຸໂຂ ອຏ຺ຐາສິ. ອມນຸສ຺ສາ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາວ ‘‘ອຍ຺ໂຍ ປຸຓ຺ຓຕ຺ເຖໂຣ ເອຕີ’’ຕິ ອປກ຺ກມິໍສຸ, ອຸປ຺ປາຕິກໍ ສນ຺ນິສີທິ. ເຖໂຣ ‘‘ມາ ຠາຍຖາ’’ຕິ ເຕ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ຄນ຺ຕຸກາມຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄຈ຺ຉາມາຕິ. ເຖໂຣ ນາວງ຺ຄເຓ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ເອເຕສໍ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ວາຓິຊາ ສກຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ປຸຕ຺ຕທາຣສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ, ‘‘ເອຖ ເຖຣໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ປຎ຺ຈສຕາປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຈຫິ ມາຕຸຄາມສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕີສຸ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອຸປາສກຕ຺ຕໍ ປຏິເວເທສຸໍ. ຕໂຕ ນາວາຍ ຠຓ຺ຑໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ເອກໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ກຕ຺ວາ, ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂກຏ຺ຐາໂສ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຖໂຣ ມຍ຺ຫໍ ວິສຸໍ ໂກຏ຺ຐາສກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ສຕ຺ຖາ ປນ ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພຕິ. ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ, ຠນ຺ເຕຕິ. ເຕນ ຫິ ອິມິນາ ສຕ຺ຖຸ ມຓ຺ຑລມາຬໍ ກໂຣຖ. ເອວໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ປສ຺ສິສ຺ສຖາຕິ. ເຕ ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕຕິ. ເຕນ ຈ ໂກຏ຺ຐາເສນ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ໂກຏ຺ຐາເສຫິ ມຓ຺ຑລມາຬໍ ກາຕຸໍ ອາຣຠິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາປິ ¶ ກິຣ ຕໍ ອາຣທ຺ຘກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຣິໂຠຄໍ ອກາສິ. ອາຣກ຺ຂມນຸສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິໍ ໂອຠາສໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ມເຫສກ຺ຂາ ເທວຕາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ກຣິໍສຸ. ອຸປາສກາ ມຓ຺ຑລມາຬຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ¶ ຈ ເສນາສນານິ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ທານສມ຺ຠາຣໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ, ‘‘ກຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ເຫຫິ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ຈໍ, ສຕ຺ຖາຣໍ ປກ຺ໂກສຖາ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ເຖໂຣ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ອິທ຺ຘິຍາ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ວາຓິຊຄາມວາສິໂນ ຕຸມ຺ເຫ ທຏ຺ຐຸກາມາ ¶ , ເຕສໍ ອນຸກມ຺ປໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈິ. ຠຄວາ ອຘິວາເສສິ. ເຖໂຣ ສກຏ຺ຐານເມວ ປຈ຺ຈາຄໂຕ.

ຠຄວາປິ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ອາມນ຺ເຕສິ, ‘‘ອານນ຺ທ, ສ຺ເວ ສຸນາປຣນ຺ເຕ ວາຓິຊຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິສ຺ສາມ, ຕ຺ວໍ ເອກູນປຎ຺ຈສຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສລາກໍ ເທຫີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ, ‘‘ອາກາສຈາຣີ ຠິກ຺ຂູ ສລາກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍທິວສໍ ກຸຓ຺ຑຘານຕ຺ເຖໂຣ ປຐມໍ ສລາກໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ວາຓິຊຄາມວາສິໂນປິ ‘‘ສ຺ເວ ກິຣ ສຕ຺ຖາ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຄາມມຊ຺ເຌ ມຓ຺ຑປໍ ກຕ຺ວາ ທານຄ຺ຄໍ ສຊ຺ຊຍິໍສຸ. ຠຄວາ ປາໂຕວ ສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນໍ ກຕ຺ວາ, ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິສິຕ຺ວາ, ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ, ນິສີທິ. ສກ຺ກສ຺ສ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາສນໍ ອຸຓ຺ຫໍ ອໂຫສິ. ໂສ ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສຸນາປຣນ຺ຕຄມນໍ ທິສ຺ວາ, ວິສ຺ສກມ຺ມໍ ອາມນ຺ເຕສິ, ‘‘ຕາຕ, ອຊ຺ຊ ຠຄວາ ຕິໍສມຕ຺ຕານິ ໂຍຊນສຕານິ ປິຓ຺ຑຈາຣໍ ຄມິສ຺ສຕິ. ປຎ຺ຈ ກູຏາຄາຣສຕານິ ມາເປຕ຺ວາ ເຊຕວນທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກມຕ຺ຖເກ ຄມນສຊ຺ຊານິ ກຕ຺ວາ ຐເປຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ຠຄວໂຕ ກູຏາຄາຣໍ ຈຕຸມຸຂໍ ອໂຫສິ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຄ຺ຄສາວການໍ ທ຺ວິມຸຂານິ, ເສສານິ ເອກມຸຂານິ, ສຕ຺ຖາ ຄນ຺ຘກຸຏິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ຐປິຕກູຏາຄາເຣສຸ ຘຸຣກູຏາຄາຣໍ ປາວິສິ. ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວເກ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ເອກູນປຎ຺ຈຠິກ຺ຂຸສຕານິປິ ກູຏາຄາຣຄຕານິ ອເຫສຸໍ. ເອກໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ກູຏາຄາຣໍ ອໂຫສິ, ປຎ຺ຈປິ ກູຏາຄາຣສຕານິ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ສຈ຺ຈພນ຺ຘປພ຺ພຕໍ ນາມ ປຕ຺ວາ ກູຏາຄາຣໍ ອາກາເສ ຐເປສິ. ຕສ຺ມິໍ ປພ຺ພເຕ ສຈ຺ຈພນ຺ໂຘ ນາມ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກຕາປໂສ ມຫາຊນໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປນ຺ໂຕ ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ¶ ຫຸຕ຺ວາ ວສຕິ, ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຈສ຺ສ ອນ຺ໂຕຈາຏິຍໍ ປທີໂປ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕຜລສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ຊລຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຘມ຺ມມສ຺ສ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ຕາປໂສ ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ມຄ຺ເຄເນວສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎາ ອາຄຕາ. ໂສ ເອຫິຠິກ຺ຂຸ ຫຸຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິມຍປຕ຺ຕຈີວຣຘໂຣ ຕຸຈ຺ຉກູຏາຄາຣໍ ປາວິສິ.

ຠຄວາ ¶ ¶ ກູຏາຄາຣຄເຕຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ວາຓິຊຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ກູຏາຄາຣານິ ອທິສ຺ສມານການິ ກຕ຺ວາ, ວາຓິຊຄາມໍ ປາວິສິ. ວາຓິຊາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ມກຸລກາຣາມໍ ນຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ມຓ຺ຑລມາຬໍ ປາວິສິ. ມຫາຊໂນ ຍາວ ສຕ຺ຖາ ຠຕ຺ຕທຣຖໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕິ, ຕາວ ປາຕຣາສໍ ກຕ຺ວາ ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ສມາທາຍ ພຫຸໍ ຄນ຺ຘຎ຺ຈ ປຸປ຺ຜຎ຺ຈ ອາທາຍ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ອາຣາມໍ ປຈ຺ຈາຄມາສິ. ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ມຫາຊນສ຺ສ ພນ຺ຘນໂມກ຺ໂຂ ຊາໂຕ, ມຫນ຺ຕໍ ພຸທ຺ຘໂກລາຫລໍ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ມຫາຊນສ຺ສ ສງ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ສຕ຺ຕາຫໍ ຕຕ຺ເຖວ ວສິ, ອຣຸຓໍ ປນ ມຫາຄນ຺ຘກຸຏິຍໍເຍວ ອຸຏ຺ຐເປສິ. ສຕ຺ຕາຫມ຺ປິ ຘມ຺ມເທສນາປຣິໂຍສາເນ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາຫໍ ວສິຕ຺ວາ, ວາຓິຊຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ, ‘‘ຕ຺ວໍ ອິເຘວ ວສາຫີ’’ຕິ ປຸຓ຺ຓຕ຺ເຖຣໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອນ຺ຕເຣ ນມ຺ມທານທີ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສາ ຕີຣໍ ອຄມາສິ. ນມ຺ມທາ ນາຄຣາຊາ ສຕ຺ຖຸ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ, ນາຄຠວນໍ ປເວເສຕ຺ວາ, ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ສກ຺ກາຣໍ ອກາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ນາຄຠວນາ ນິກ຺ຂມິ. ໂສ ‘‘ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຣິຈຣິຕພ຺ພໍ ເທຖາ’’ຕິ ຍາຈິ. ຠຄວາ ນມ຺ມທານທີຕີເຣ ປທເຈຕິຍໍ ທສ຺ເສສິ. ຕໍ ວີຈີສຸ ອາຄຕາສຸ ປິຘີຍຕິ, ຄຕາສຸ ວິວຣີຍຕິ. ມຫາສກ຺ກາຣປຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈພນ຺ຘປພ຺ພຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຈ຺ຈພນ຺ຘໍ ອາຫ – ‘‘ຕຍາ ມຫາຊໂນ ອປາຍມຄ຺ເຄ ໂອຕາຣິໂຕ. ຕ຺ວໍ ອິເຘວ ວສິຕ຺ວາ, ເອເຕສໍ ລທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ, ນິພ຺ພານມຄ຺ເຄ ປຕິຏ຺ຐາເປຫີ’’ຕິ. ໂສປິ ປຣິຈຣິຕພ຺ພໍ ຍາຈິ. ສຕ຺ຖາ ຆນປິຏ຺ຐິປາສາເຓ ອລ຺ລມຕ຺ຕິກປິຓ຺ຑມ຺ຫິ ລຎ຺ຉນໍ ວິຍ ປທເຈຕິຍໍ ທສ຺ເສສິ. ຕໂຕ ເຊຕວນເມວ ຄໂຕ. ເອຕມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ເຕເນວ ອນ຺ຕຣວສ຺ເສນາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຣິນິພ຺ພາຍີຕິ ¶ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ມຫາຊໂນ ເຖຣສ຺ສ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ສຣີຣປູຊໍ ກຕ຺ວາ, ພຫູນິ ຄນ຺ຘກຏ຺ຐານິ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ, ສຣີຣໍ ຌາເປຕ຺ວາ ຘາຕຸໂຍ ອາທາຍ ເຈຕິຍໍ ອກາສິ. ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູຕິ ເຖຣສ຺ສ ອາຬາຫນຏ຺ຐາເນ ຐິຕຠິກ຺ຂູ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຉຏ຺ຐໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

໙໐-໙໑. ສຕ຺ຕເມ ¶ ເອຊາຕິ ຕຓ຺ຫາ. ສາ ຫິ ຈລນຏ຺ເຐນ ເອຊາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາວ ອາພາຘນຏ຺ເຐນ ¶ ໂຣໂຄ, ອນ຺ໂຕ ທຸສ຺ສນຏ຺ເຐນ ຄຓ຺ໂຑ, ນິກນ຺ຕນຏ຺ເຐນ ສລ຺ລໍ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ເອຊາ ໂຣໂຄ ເຈວ ຄຓ຺ໂຑ ຈ ສລ຺ລຎ຺ຈ, ຕສ຺ມາ. ຈກ຺ຂຸໍ ນ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ, ອິຘາປິ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ຄຫິຕເມວ ສໍກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕໍ. ອຏ຺ຐມໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

໙໒-໙໓. ນວເມ ທ຺ວຍນ຺ຕິ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາເສ. ທສເມ ອິຕ຺ເຖຕໍ ທ຺ວຍນ຺ຕິ ເອວເມຕໍ ທ຺ວຍໍ. ຈລຎ຺ເຈວ ພ຺ຍຖຎ຺ຈາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາເວນ ອສຓ຺ຐຫນໂຕ ຈລຕິ ເຈວ ພ຺ຍຖຕິ ຈ. ໂຍປິ ເຫຕຸ ໂຍປິ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓໍ ເຫຕຸ ເຈວ ປຈ຺ຈໂຍ ຈ. ກຸໂຕ ນິຈ຺ຈໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເກນ ກາຣເຓນ ນິຈ຺ຈໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ຍຖາ ປນ ທາສສ຺ສ ທາສິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ຊາໂຕ ປຸຕ຺ໂຕ ປໂຣວ ທາໂສ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອນິຈ຺ຈເມວ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສງ຺ຄຕີຕິ ສຫຄຕິ. ສນ຺ນິປາໂຕຕິ ເອກໂຕ ສນ຺ນິປຕນໍ. ສມວາໂຍຕິ ເອກໂຕ ສມາຄໂມ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສຕິ ອິມິນາ ສງ຺ຄຕິສນ຺ນິປາຕສມວາຍສງ຺ຂາເຕນ ປຈ຺ຈເຍນ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຍນາເມເນວ ສງ຺ຄຕິ ສນ຺ນິປາໂຕ ສມວາໂຍຕິ ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ໂສ.

ໂສປິ ເຫຕູຕິ ຜສ຺ສສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ອາຣມ຺ມຓໍ ສຫຊາຕາ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາຕິ ອຍໍ ເຫຕຸ. ຜຸຏ຺ໂຐຕິ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ, ຜສ຺ເສນ ຜຸຏ຺ຐເມວ ໂຄຈຣໍ ເວທນາ ເວເທຕິ, ເຈຕນາ ເຈເຕຕິ, ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຜຸຏ຺ໂຐຕິ ວາ ຜສ຺ສສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄໂລ ¶ , ຜສ຺ເສນ ຜຸຏ຺ຐາຣມ຺ມຓເມວ ເວທນາທີຫິ ເວເທຕິ ເຈເຕຕິ ສຎ຺ຊານາຕີຕິປິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ສມຕິໍສກ຺ຂນ຺ຘາ ກຖິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ກຖໍ? ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ຕາວ ວຕ຺ຖຸ ເຈວ ອາຣມ຺ມຓຎ຺ຈ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຜຸຏ຺ໂຐ ເວເທຕີຕິ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ເຈເຕຕີຕິ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສຎ຺ຊານາຕີຕິ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ວິຊານາຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ. ເສສທ຺ວາເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ມໂນທ຺ວາເຣປິ ຫິ ວຕ຺ຖຸຣູປໍ ເອກນ຺ຕໂຕ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຣູເປ ປນ ອາຣມ຺ມເຓ ສຕິ ອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ຉ ປຎ຺ຈກາຕິໍສ ໂຫນ຺ຕິ. ສງ຺ເຂເປນ ປເນເຕ ຉສຸປິ ທ຺ວາເຣສຸ ປຎ຺ເຈວ ¶ ຂນ຺ຘາຕິ ສປຈ຺ຈເຍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ອນິຈ຺ຈາຕິ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈມາເນ ພຸຊ຺ຌນການໍ ອຊ຺ຌາສເຍນ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເທສິຕນ຺ຕິ.

໙໔. ສຬວຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ປຐເມ ອທນ຺ຕາຕິ ອທມິຕາ. ອຄຸຕ຺ຕາຕິ ອໂຄປິຕາ. ອຣກ຺ຂິຕາຕິ ນ ຣກ຺ຂິຕາ. ອສໍວຸຕາຕິ ອປິຫິຕາ. ທຸກ຺ຂາຘິວາຫາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເນຣຍິກາທິເຠທໍ ອຘິກທຸກ຺ຂໍ ອາວຫນກາ ໂຫນ຺ຕິ. ສຸຂາຘິວາຫາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຌານມຄ຺ຄຜລປເຠທໍ ອຘິກສຸຂໍ ອາວຫນກາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຘິວຫາຕິປິ ປາໂຐ, ເອເສວຕ຺ໂຖ.

ສເຬວາຕິ ຉ ເອວ. ອສໍວຸໂຕ ຍຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂໍ ນິຄຈ຺ຉຕີຕິ ເຍສຸ ອາຍຕເນສຸ ສໍວຣວິຣຫິໂຕ ທຸກ຺ຂໍ ປາປຸຓາຕິ. ເຕສຎ຺ຈ ເຍ ສໍວຣຓໍ ອເວທິສຸນ຺ຕິ ເຍ ເຕສໍ ອາຍຕນານໍ ສໍວຣໍ ວິນ຺ທິໍສຸ ປຏິລຠິໍສຸ. ວິຫຣນ຺ຕານວສ຺ສຸຕາຕິ ວິຫຣນ຺ຕິ ອນວສ຺ສຸຕາ ອຕິນ຺ຕາ.

ອສາທິຕຎ຺ຈ ສາທຸນ຺ຕິ ອສ຺ສາທວນ຺ຕຎ຺ຈ ມຘຸຣຎ຺ຈ. ຜສ຺ສທ຺ວຍໍ ສຸຂທຸກ຺ເຂ ອຸເປກ຺ເຂຕິ ສຸຂຜສ຺ສຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂຜສ຺ສຎ຺ຈາຕິ ອິທໍ ຜສ຺ສທ຺ວຍໍ ອຸເປກ຺ເຂ, ອຸເປກ຺ຂາເມເວຕ຺ຖ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຜສ຺ສທ຺ວຍໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ອຸເປກ຺ໂຂຕິ ວາ ປາໂຐ, ຜສ຺ສເຫຕຸກໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ອຸເປກ຺ໂຂ, ສຸເຂ ອນຸໂຣຘໍ ທຸກ຺ເຂ ຈ ວິໂຣຘໍ ອນຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຠເວຍ຺ຍາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ອນານຸຣຸທ຺ໂຘ ¶ ອວິຣຸທ຺ໂຘ ເກນຈີຕິ ເກນຈິ ສທ຺ຘິໍ ເນວ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ນ ວິຣຸທ຺ໂຘ ຠເວຍ຺ຍ.

ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາຕິ ກິເລສສຎ຺ຎາຍ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ. ອິຕຣີຕຣາ ນຣາຕິ ລາມກສຕ຺ຕາ ປປຎ຺ຈຍນ຺ຕາ ອຸປຍນ຺ຕີຕິ ປປຎ຺ຈຍມານາ ວຏ຺ຏໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສຎ຺ຎິໂນຕິ ສສຎ຺ຎາ ສຕ຺ຕາ. ມໂນມຍໍ ເຄຫສິຕຎ຺ຈ ສພ຺ພນ຺ຕິ ສພ຺ພເມວ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓເຄຫນິສ຺ສິຕໍ ມໂນມຍໍ ວິຕກ຺ກໍ. ປນຸຊ຺ຊາຕິ ປນຸທິຕ຺ວາ ນີຫຣິຕ຺ວາ. ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕໍ ອິຣີຍຕີຕິ ທພ຺ພຊາຕິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕໍ ອິຣິເຍນ ອິຣີຍຕິ.

ຉສ຺ສຸ ຍທາ ¶ ສຸຠາວິໂຕຕິ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຍທາ ສຸຏ຺ຐຸ ຠາວິໂຕ. ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ວິກມ຺ປເຕ ¶ ກ຺ວຈີຕິ ສຸຂຜສ຺ເສນ ວາ ທຸກ຺ຂຜສ຺ເສນ ວາ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ກມ຺ປຕິ ນ ເວຘຕິ. ຠວຕ຺ຖ ຊາຕິມຣຓສ຺ສ ປາຣຄາຕິ ຊາຕິມຣຓານໍ ປາຣໍ ນິພ຺ພານໍ ຄມກາ ໂຫຖ.

໙໕. ທຸຕິເຍ ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕຕິ ມາລຸກ຺ຍພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຸຕ຺ໂຕ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ຕວ ໂອວາທາຍາຈເນ. ອິມິນາ ເຖຣໍ ອປສາເທຕິປິ ອຸສ຺ສາເທຕິປິ. ກຖໍ? ອຍໍ ກິຣ ທຫຣກາເລ ຣູປາທີສຸ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ມຫລ຺ລກກາເລ ອຣຎ຺ຎວາສໍ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຍາຈຕິ. ອຖ ຠຄວາ ‘‘ເອຕ຺ຖ ທຫເຣ ກິໍ ວກ຺ຂາມ? ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ວິຍ ຕຸມ຺ເຫປິ ຕຣຸຓກາເລ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມຫລ຺ລກກາເລ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກເຣຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນ ຠຓນ຺ໂຕ ເຖຣໍ ອປສາເທຕິ ນາມ.

ຍສ຺ມາ ປນ ເຖໂຣ ມຫລ຺ລກກາເລປິ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກາຕຸກາໂມ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ‘‘ເອຕ຺ຖ ທຫເຣ ກິໍ ວກ຺ຂາມ? ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ¶ ມຫລ຺ລກກາເລປິ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຍາຈຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ນາມ ຕຣຸຓກາເລປິ ວີຣິຍໍ ນ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນ ຠຓນ຺ໂຕ ເຖຣໍ ອຸສ຺ສາເທຕິ ນາມ.

ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມາຕິ ໂຍ ນາມ. ກິຎ຺ຈາປາຫນ຺ຕິ ກິຎ຺ຈາປິ ‘‘ອຫໍ ມຫລ຺ລໂກ’’ຕິ ຎາຕໍ. ຍທິ ອຫໍ ມຫລ຺ລໂກ, ມຫລ຺ລໂກ ສມາໂນປິ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ ສມຓຘມ຺ມໍ ກາຕຸໍ, ເທເສຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ມຫລ຺ລກຠາວໍ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ໂອວາທຎ຺ຈ ປສໍສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ອທິຏ຺ຐາ ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ອທິຏ຺ຐາ ອຕີເຕປິ ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາ. ນ ຈ ປສ຺ສສີຕິ ເອຕຣຫິປິ ນ ປສ຺ສສິ. ນ ຈ ເຕ ໂຫຕິ ປສ຺ເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ເອວໍ ສມນ຺ນາຫາໂຣປິ ເຕ ຍຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ, ອປິ ນຸ ເຕ ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ທາທໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕນ຺ຕິ ຣູປາຍຕເນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຫິ ຣູເປ ຣູປມຕ຺ຕເມວ ປສ຺ສຕິ, ນ ນິຈ຺ຈາທິສຠາວໍ, ອິຕິ ເສສວິຎ຺ຎາເຓຫິປິ ເມ ເອຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ¶ ທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐໍ ນາມ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ, ຣູເປ ຣູປວິຊານນນ຺ຕິ ¶ ອຕ຺ໂຖ. ມຕ຺ຕາຕິ ປມາຓໍ, ທິຏ຺ຐໍ ມຕ຺ຕາ ອສ຺ສາຕິ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕໍ, ຈິຕ຺ຕໍ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓມຕ຺ຕເມວ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ອາປາຖຄຕຣູເປ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ນ ຣຊ຺ຊຕິ ນ ທຸສ຺ສຕິ ນ ມຸຍ຺ຫຕິ, ເອວໍ ຣາຄາທິວິຣເຫນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓມຕ຺ຕເມວ ຊວນໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓປມາເຓເນວ ຊວນໍ ຐເປສ຺ສາມີຕິ. ອຖ ວາ ທິຏ຺ຐໍ ນາມ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ທິຏ຺ຐຣູປໍ, ທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕໍ ນາມ ຕຕ຺ເຖວ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສນ຺ຕີຣຓໂວຏ຺ຐພ຺ພນສງ຺ຂາຕໍ ຈິຕ຺ຕຕ຺ຕຍໍ. ຍຖາ ຕໍ ນ ຣຊ຺ຊຕິ, ນ ທຸສ຺ສຕິ, ນ ມຸຍ຺ຫຕິ, ເອວໍ ອາປາຖຄເຕ ຣູເປ ເຕເນວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນາທິປ຺ປມາເຓນ ຊວນໍ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມິ, ນາຫໍ ຕໍ ປມາຓໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ¶ ຣຊ຺ຊນາທິວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ທສ຺ສາມີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ເອເສວ ນໂຍ ສຸຕມຸເຕສຸ.

ວິຎ຺ຎາເຕ ວິຎ຺ຎາຕມຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ວິຎ຺ຎາຕໍ ນາມ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊເນນ ວິຎ຺ຎາຕາຣມ຺ມຓໍ, ຕສ຺ມິໍ ວິຎ຺ຎາເຕ ວິຎ຺ຎາຕມຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາວຊ຺ຊນປມາຓໍ. ຍຖາ ອາວຊ຺ຊເນນ ນ ຣຊ຺ຊຕິ ນ ທຸສ຺ສຕິ ນ ມຸຍ຺ຫຕິ, ເອວໍ ຣຊ຺ຊນາທິວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ອາວຊ຺ຊນປມາເຓເນວ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປສ຺ສາມີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

ຍໂຕຕິ ຍທາ. ຕໂຕຕິ ຕທາ. ນ ເຕນາຕິ ເຕນ ຣາເຄນ ວາ ຣຕ຺ໂຕ, ໂທເສນ ວາ ທຸຏ຺ໂຐ, ໂມເຫນ ວາ ມູຬ຺ໂຫ ນ ຠວິສ຺ສຕິ. ຕໂຕ ຕ຺ວໍ ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ ນ ຕຕ຺ຖາຕິ ຍທາ ຕ຺ວໍ ເຕນ ຣາເຄນ ວາ ໂທສໂມເຫຫິ ວາ ຣຕ຺ໂຕ ວາ ທຸຏ຺ໂຐ ວາ ມູຬ຺ໂຫ ວາ ນ ຠວິສ຺ສສິ, ຕທາ ຕ຺ວໍ ນ ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມິໍ ທິຏ຺ເຐ ວາ ສຸຕມຸຕວິຎ຺ຎາເຕ ວາ ປຏິພທ຺ໂຘ ອລ຺ລີໂນ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ນາມ ຠວິສ຺ສສິ. ເນວິຘາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ.

ສຕິ ມຸຏ຺ຐາຕິ ສຕິ ນຏ຺ຐາ. ຕຎ຺ຈ ອຊ຺ໂຌສາຕິ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄິລິຕ຺ວາ. ອຠິຊ຺ຌາ ຈ ວິເຫສາ ຈາຕິ ອຠິຊ຺ຌາຍ ຈ ວິຫິໍສາຍ ຈ. ອຖ ວາ ‘‘ຕສ຺ສ ວຑ຺ຒນ຺ຕີ’’ຕິ ປເທນາປິ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ, ອຠິຊ຺ຌາ ຈ ວິເຫສາ ຈາຕິ ອິເມປິ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ຕສ຺ສ ວຑ຺ຒນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຈິຕ຺ຕມສ຺ສູປຫຎ຺ຎຕີຕິ ອຠິຊ຺ຌາວິເຫສາຫິ ອສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຫຎ຺ຎຕິ. ອາຈິນໂຕຕິ ອາຈິນນ຺ຕສ຺ສ. ອາຣາ ນິພ຺ພານ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ເອວຣູປສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນິພ຺ພານໍ ນາມ ທູເຣ ປວຸຈ຺ຈຕິ. ຆຕ຺ວາຕິ ຆາຍິຕ຺ວາ. ໂຠຕ຺ວາຕິ ຠຸຕ຺ວາ ສາຍິຕ຺ວາ ¶ ເລຫິຕ຺ວາ. ຜຸສ຺ສາຕິ ຜຸສິຕ຺ວາ. ປຏິສ຺ສໂຕຕິ ປຏິສ຺ສຕິສງ຺ຂາຕາຍ ¶ ສຕິຍາ ຍຸຕ຺ໂຕ. ເສວໂຕ ຈາປິ ເວທນນ຺ຕິ ຈຕຸມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໂລກຸຕ຺ຕຣເວທນໍ ເສວນ຺ຕສ຺ສ. ຂີຍຕີຕິ ຂຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກິໍ ຕໍ? ທຸກ຺ຂມ຺ປິ ກິເລສຊາຕມ຺ປິ. ອຎ຺ຎຕໂຣຕິ ອສີຕິຍາ ມຫາສາວການໍ ອພ຺ຠນ຺ຕໂຣ ເອໂກ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ຄາຖາຫິປິ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏເມວ ກຖິຕໍ.

໙໖. ຕຕິເຍ ປຣິຫານຘມ຺ມນ຺ຕິ ປຣິຫານສຠາວໍ. ອຠິຠາຍຕນານີຕິ ອຠິຠວິຕານິ ອາຍຕນານິ. ສຣສງ຺ກປ຺ປາຕິ ເອຕ຺ຖ ສຣນ຺ຕີຕິ ສຣາ, ຘາວນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຣາ ຈ ¶ ເຕ ສງ຺ກປ຺ປາ ຈ ສຣສງ຺ກປ຺ປາ. ສໍໂຍຊນິຍາຕິ ພນ຺ຘນິຍາ ພນ຺ຘນສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕາ. ຕຎ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູຕິ ຕໍ ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກິເລສຊາຕໍ, ຕໍ ວາ ອາຣມ຺ມຓໍ. ອຘິວາເສຕີຕິ ຈິຕ຺ເຕ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວາເສຕິ. ນປ຺ປຊຫຕີຕິ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫາເນນ ນ ປຊຫຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພປເທຫິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອຠິຠາຍຕນຎ຺ເຫຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາຕິ ເອຕໍ ພຸທ຺ເຘນ ຠຄວຕາ ອຠິຠວິຕໍ ອາຍຕນນ຺ຕິ ກຖິຕໍ. ອິຘ ຘມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິຠຊນ຺ເຕນ ປຸຄ຺ຄເລນ ຘມ຺ໂມ ທສ຺ສິໂຕ.

໙໗. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອສໍວຸຕສ຺ສາຕິ ອປິຫິຕສ຺ສ ນ ປິທຫິຕ຺ວາ ສຎ຺ຉາທິຕ຺ວາ ຐປິຕສ຺ສ. ພ຺ຍາສິຎ຺ຈຕີຕິ ວິອາສິຎ຺ຈຕິ, ກິເລສຕິນ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ວຕ຺ຕຕິ. ປາໂມຊ຺ຊນ຺ຕິ ທຸພ຺ພລປີຕິ. ປີຕີຕິ ພລວປີຕິ. ປສ຺ສທ຺ຘີຕິ ທຣຖປສ຺ສທ຺ຘິ. ຘມ຺ມາ ນ ປາຕຸຠວນ຺ຕີຕິ ສມຖວິປສ຺ສນາຘມ຺ມາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ປຸຄ຺ຄລໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິຠຊນ຺ເຕນ ຘມ຺ເມນ ປຸຄ຺ຄໂລ ທສ຺ສິໂຕ.

໙໘. ປຎ຺ຈເມ ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສໍວໂຣຕິ ອິທໍ ມຄ຺ຄກຸສລສ຺ສ ວາມໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາສີຕິ ປຐມໍ ປຫາຕພ຺ພມຄ຺ຄກ຺ຂານໍ ວິຍ ອຸທ຺ເທສກ຺ກເມນ ອວຕ຺ວາ ເທສນາກຸສລຕາຍ ປຐມໍ ປຫາຕພ຺ພຘມ຺ມກ຺ຂານວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຘ ຘມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຘມ຺ໂມວ ວິຠຕ຺ໂຕ.

໙໙. ຉຏ຺ເຐ ¶ ¶ ສມາຘິນ຺ຕິ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕໍ. ອິທຎ຺ຫິ ສຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຍ ປຣິຫາຍມາເນ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອິເມສໍ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕໍ ລຠນ຺ຕານໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຜາຕິໍ ຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ກຖິຕໍ.

໑໐໐. ສຕ຺ຕເມ ¶ ປຏິສລ຺ລານນ຺ຕິ ກາຍວິເວກໍ. ອິທຎ຺ຫິ ສຸຕ຺ຕໍ ກາຍວິເວເກນ ປຣິຫາຍມາເນ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອິເມສໍ ກາຍວິເວກໍ ລຠນ຺ຕານໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຜາຕິໍ ຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ກຖິຕໍ.

໘-໙. ປຐມນຕຸມ຺ຫາກໍສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໐໑-໑໐໒. ອຏ຺ຐມໍ ອຸປມາຍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ກຖິເຕ ພຸຊ຺ຌນການໍ, ນວມໍ ສຸທ຺ຘິກວເສເນວ ພຸຊ຺ຌນການໍ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ໂຖ ປນ ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ ຂນ຺ຘິຍວຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໐໓. ທສເມ ອຸທໂກ ສຸທນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸທນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ອຸທໂກຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ອິທໍ ຊາຕຸ ເວທຄູຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ອິທໍ ມມ ວຈນໍ ສຸຓາຖາຕິ ທີເປນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ຊາຕຸ ເວທຄູຕິ ອຫໍ ເອກໍເສເນວ ເວທຄູ, ເວທສງ຺ຂາເຕນ ຎາເຓນ ເນຍ຺ເຍສຸ ຄໂຕ, ເວທໍ ວາ ຄໂຕ ອຘິຄໂຕ, ປຓ຺ຑິໂຕຫມສ຺ມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພຊີຕິ ເອກໍເສນ ສພ຺ພວຏ຺ຏໍ ຊິນິຕ຺ວາ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຐິໂຕສ຺ມີຕິ ວທຕິ. ອປລິຂຕໍ ຄຓ຺ຑມູລນ຺ຕິ ອປລິຂຕໍ ທຸກ຺ຂມູລໍ. ປລິຂຓິນ຺ຕິ ປລິຂຕໍ ມຍາ, ຂນິຕ຺ວາ ຐິໂຕສ຺ມີຕິ ທີເປຕິ.

ມາຕາເປຕ຺ຕິກສມ຺ຠວສ຺ສາຕິ ມາຕິໂຕ ຈ ປິຕິໂຕ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ ມາຕາເປຕ຺ຕິເກນ ສຸກ຺ກໂສຓິເຕນ ສມ຺ຠູຕສ຺ສ. ໂອທນກຸມ຺ມາສູປຈຍສ຺ສາຕິ ໂອທເນນ ເຈວ ກຸມ຺ມາເສນ ຈ ອຸປຈິຕສ຺ສ ວຑ຺ຒິຕສ຺ສ. ອນິຈ຺ຈຸຈ຺ຉາທນປຣິມທ຺ທນເຠທນວິທ຺ຘໍສນຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ກາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ຈຘມ຺ໂມ ¶ , ທຸຄ຺ຄນ຺ຘວິຆາຕຕ຺ຖາຍ ຕນຸວິເລປເນນ ອຸຈ຺ຉາທນຘມ຺ໂມ, ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄາພາຘວິໂນທນຕ຺ຖາຍ ຂຸທ຺ທກສມ຺ພາຫເນນ ¶ ປຣິມທ຺ທນຘມ຺ໂມ, ທຫຣກາເລ ¶ ວາ ອູຣູສຸ ສຍາເປຕ຺ວາ ຄພ຺ຠວາເສນ ທຸສ຺ສຓ຺ຐິຕານໍ ເຕສໍ ເຕສໍ ອງ຺ຄານໍ ສຓ຺ຐານສມ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ອຎ຺ຉນປີຬນາທີນໍ ວເສນ ປຣິມທ຺ທນຘມ຺ໂມ, ເອວໍ ປຣິຫຣິໂຕປິ ຈ ເຠທນວິທ຺ຘໍສນຘມ຺ໂມ ຠິຊ຺ຊຕິ ເຈວ ວິກິຣຕິ ຈ, ເອວໍ ສຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕ຺ຖ ມາຕາເປຕ຺ຕິກສມ຺ຠວໂອທນກຸມ຺ມາສູປຈຍປຣິມທ຺ທນປເທຫິ ວຑ຺ຒິ ກຖິຕາ, ອນິຈ຺ຈເຠທນວິທ຺ຘໍສນປເທຫິ ປຣິຫານິ. ປຸຣິເມຫິ ວາ ຕີຫິ ສມຸທໂຍ, ປຈ຺ຉິເມຫິ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມຕິ. ເອວໍ ຈາຕຸມຫາຠູຕິກສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ວຑ຺ຒິປຣິຫານິນິພ຺ພຕ຺ຕິເຠທາ ທສ຺ສິຕາ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

໑໐໔. ໂຍຄກ຺ເຂມິວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ໂຍຄກ຺ເຂມິປຣິຍາຍນ຺ຕິ ຈຕູຫິ ໂຍເຄຫິ ເຂມິໂນ ກາຣຓຠູຕໍ. ຘມ຺ມປຣິຍາຍນ຺ຕິ ຘມ຺ມກາຣຓໍ. ອກ຺ຂາສິ ໂຍຄນ຺ຕິ ຍຸຕ຺ຕິໍ ກເຖສິ. ຕສ຺ມາຕິ ກສ຺ມາ? ກິໍ ອກ຺ຂາຕຕ຺ຕາ, ອຸທາຫຸ ປຫີນຕ຺ຕາຕິ? ປຫີນຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ອກ຺ຂາເນນ ໂຍຄກ຺ເຂມິ ນາມ ໂຫຕິ.

໑໐໕-໑໑໓. ທຸຕິເຍ ເວທນາສຸຂທຸກ຺ຂໍ ກຖິຕໍ, ຕໍ ປນ ວິປາກສຸຂທຸກ຺ຂໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕິເຍ ທຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ. ຈຕຸຕ຺ເຖ ໂລກສ຺ສາຕິ ສງ຺ຂາຣໂລກສ຺ສ. ປຎ຺ຈມາທີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ຂນ຺ຘິຍວຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

໑໑໔-໑໑໕. ໂລກກາມຄຸຓວຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ¶ ¶ ປຐເມ ອາວາສຄໂຕຕິ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄໂຕ. ມາຣສ຺ສ ວສໍ ຄໂຕຕິ ຕິວິຘສ຺ສາປິ ມາຣສ຺ສ ວສໍ ຄໂຕ. ປຏິມຸກ຺ກ’ສ຺ສ ມາຣປາໂສຕິ ອສ຺ສ ຄີວາຍ ມາຣປາໂສ ປຏິມຸກ຺ໂກ ປເວສິໂຕ. ທຸຕິຍໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

໑໑໖. ຕຕິເຍ ໂລກສ຺ສາຕິ ຈກ຺ກວາຬໂລກສ຺ສ. ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕນ຺ຕິ ສງ຺ຂາຣໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ. ວິຫາຣໍ ປາວິສີຕິ ‘‘ມຍິ ວິຫາຣໍ ປວິຏ຺ເຐ ອິເມ ຠິກ຺ຂູ, ອິມໍ ອຸທ຺ເທສໍ ອານນ຺ທໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ, ໂສ ຈ ເຕສໍ ມມ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ກເຖສ຺ສຕິ. ຕໂຕ ນໍ ໂຖເມສ຺ສາມິ, ມມ ໂຖມນໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອານນ຺ທໍ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ວຈນຎ຺ຈສ຺ສ ໂສຕພ຺ພໍ ສທ຺ຘາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕໍ ເນສໍ ຠວິສ຺ສຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອວິຠຊິຕ຺ວາວ ນິສິນ຺ນາສເນ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ປາຕຸຣໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ປາວິສີ’’ຕິ.

ສຕ຺ຖຸ ເຈວ ສໍວຓ຺ຓິໂຕຕິ ສຕ຺ຖາຣາ ຈ ປສຕ຺ໂຖ. ວິຎ຺ຎູນນ຺ຕິ ອິທມ຺ປິ ກຣຓຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ, ປຓ຺ຑິເຕຫິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ຈ ສມ຺ຠາວິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປໂຫຕີຕິ ສກ຺ໂກຕິ. ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ມູລໍ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ຂນ຺ຘນ຺ຕິ ສາໂຣ ນາມ ມູເລ ວາ ຂນ຺ເຘ ວາ ຠເວຍ຺ຍ, ຕມ຺ປິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍສມ຺ປທມິທນ຺ຕິ ເອວໍສມ຺ປຕ຺ຕິກໍ, ອີທິສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕິສິຕ຺ວາຕິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ. ຊານໍ ຊານາຕີຕິ ຊານິຕພ຺ພເມວ ຊານາຕິ. ປສ຺ສໍ ປສ຺ສຕີຕິ ປສ຺ສິຕພ຺ພເມວ ປສ຺ສຕິ. ຍຖາ ວາ ເອກຈ຺ໂຈ ວິປຣີຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຊານນ຺ໂຕປິ ນ ຊານາຕິ, ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ນ ປສ຺ສຕິ, ນ ເອວໍ ຠຄວາ. ຠຄວາ ປນ ຊານນ຺ໂຕ ຊານາຕິ, ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປສ຺ສຕິເຍວ. ສ຺ວາຍໍ ທສ຺ສນປຣິຓາຍກຏ຺ເຐນ ຈກ຺ຂຸຠູໂຕ. ວິທິຕກຣຓຏ຺ເຐນ ຎາຓຠູໂຕ ¶ . ອວິປຣີຕສຠາວຏ຺ເຐນ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມປວຕ຺ຕນໂຕ ວາ ຫທເຍນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ວາຈາຍ ນິຈ຺ຉາຣິຕຘມ຺ມມໂຍຕິ ຘມ຺ມຠູໂຕ. ເສຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ພ຺ຣຫ຺ມຠູໂຕ. ອຖ ວາ ຈກ຺ຂຸ ¶ ວິຍ ຠູໂຕຕິ ຈກ຺ຂຸຠູໂຕ. ເອວເມເຕສຸ ປເທສຸ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສ຺ວາຍໍ ຘມ຺ມສ຺ສ ¶ ວຕ຺ຕນໂຕ ວຕ຺ຕາ. ປວຕ຺ຕນໂຕ ປວຕ຺ຕາ. ອຕ຺ຖໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ສນສມຕ຺ຖຕາຍ ອຕ຺ຖສ຺ສ ນິນ຺ເນຕາ. ອມຕາຘິຄມາຍ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ເທເສຕີຕິ ອມຕສ຺ສ ທາຕາ.

ອຄຣຸໍ ກຣິຕ຺ວາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈາເປນ຺ໂຕປິ ຫິ ຄຣຸໍ ກໂຣຕິ ນາມ. ອຕ຺ຕໂນ ເສກ຺ຂປຏິສມ຺ຠິທາຎາເຓ ຐຕ຺ວາ ສິເນຣຸປາທໂຕ ວາລິກໍ ອຸທ຺ຘຣມາໂນ ວິຍ ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ກຕ຺ວາ ກເຖນ຺ໂຕປິ ຄຣຸໍ ກໂຣຕິເຍວ ນາມ. ເອວໍ ອກຕ຺ວາ ອມ຺ເຫ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຍາຈາເປຕ຺ວາ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍມ຺ປິ ໂນ ກຕ຺ວາ ກເຖຫີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຍໍ ໂຂ ໂວຕິ ຍໍ ໂຂ ຕຸມ຺ຫາກໍ. ຈກ຺ຂຸນາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂລກສ຺ມິໍ ໂລກສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ ໂລກມານີຕິ ຈກ຺ຂຸຎ຺ຫິ ໂລເກ ອປ຺ປຫີນທິຏ຺ຐິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ສຕ຺ຕໂລກວເສນ ໂລໂກຕິ ສຎ຺ຊານາຕິ ເຈວ ມຎ຺ຎຕິ ຈ, ຕຖາ ຈກ຺ກວາຬໂລກວເສນ. ນ ຫິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຈກ຺ຂາທີຫິ ທ຺ວາທສາຍຕເນຫິ ຕສ຺ສ ສາ ສຎ຺ຎາ ວາ ມາໂນ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ຈກ຺ຂຸນາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂລກສ຺ມິໍ ໂລກສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ ໂລກມານີ’’ຕິ. ອິມສ຺ສ ຈ ໂລກສ຺ສ ຄມເນນ ອນ຺ໂຕ ນາມ ຎາຕຸໍ ວາ ທຏ຺ຐຸໍ ວາ ປຕ຺ຕຸໍ ວາ ນ ສກ຺ກາ. ລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ປນ ຕສ຺ເສວ ຈກ຺ຂາທິເຠທສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ນິພ຺ພານສງ຺ຂາຕໍ ອນ຺ຕໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອວໍ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອິທານິ ‘‘ສາວເກນ ປຎ຺ໂຫ ກຖິໂຕຕິ ມາ ນິກ຺ກງ຺ຂາ ອຫຸວຕ຺ຖ, ອຍໍ ຠຄວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓຕຸລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ. ອິຈ຺ຉມານາ ຕເມວ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ນິກ຺ກງ຺ຂາ ໂຫຖາ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊນ຺ໂຕ ອາກງ຺ຂມານາ ປນາຕິອາທິມາຫ.

ອິເມຫິ ອາກາເຣຫີຕິ ອິເມຫິ ກາຣເຓຫິ ຈກ຺ກວາຬໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕາຠາວກາຣເຓຫິ ເຈວ ສງ຺ຂາຣໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕາປຕ຺ຕິກາຣເຓຫິ ຈ. ອິເມຫິ ປເທຫີຕິ ອິເມຫິ ອກ຺ຂຣສມ຺ປິຓ຺ຑເນຫິ. ພ຺ຍຎ຺ຊເນຫີຕິ ປາຏິເຍກ຺ກອກ຺ຂເຣຫິ.

ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ¶ ປຓ຺ຑິຈ຺ເຈນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ປຓ຺ຑິໂຕ ຘາຕຸກຸສໂລ ອາຍຕນກຸສໂລ ປຈ຺ຈຍາກາຣກຸສໂລ ກາຣຓາກາຣຓກຸສໂລຕິ. ມຫາປຎ຺ໂຎຕິ ມຫນ຺ເຕ ອຕ຺ເຖ ມຫນ຺ເຕ ຘມ຺ເມ ມຫນ຺ຕາ ¶ ນິຣຸຕ຺ຕິໂຍ ມຫນ຺ຕານິ ປຏິຠານານິ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນສມຕ຺ຖຕາຍ ມຫາປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຍຖາ ¶ ຕໍ ອານນ຺ເທນາຕິ ຍຖາ ອານນ຺ເທນ ພ຺ຍາກຕໍ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ອານນ຺ເທນ ຕໍ ພ຺ຍາກຕໍ, ອຫມ຺ປິ ຕໍ ເອວເມວ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໑໗. ຈຕຸຕ຺ເຖ ເຍ ເມຕິ ເຍ ມມ. ເຈຕໂສ ສມ຺ຜຸຏ຺ຐປຸພ຺ພາຕິ ຈິຕ຺ເຕນ ອນຸຠູຕປຸພ຺ພາ. ຕຕ຺ຣ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ພຫຸລໍ ຄຈ຺ຉມານໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ເຕສຸ ປາສາທຕ຺ຕຍຕິວິຘນາຏກາທິເຠທສມ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ອນຸຠູຕປຸພ຺ເພສຸ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ພຫູສຸ ວາເຣສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ທີເປຕິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ວາຕິ ອິຘ ປຘານຈຣິຍກາເລ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ສຸປຸປ຺ຜິຕວນສຓ຺ຑຊາຕານໍ ທິຊຄຓາທີນໍ ວເສນ ທິຏ຺ຐສຸຕາທິເຠທໍ ມໂນຣມາຣມ຺ມຓໍ ກາມຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເອວຣູເປສຸ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ວາ ພຫຸລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອປ຺ປໍ ວາ ອນາຄເຕສູຕິ ອນາຄເຕ ‘‘ເມຕ຺ເຕຍ຺ໂຍ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ, ສງ຺ໂຂ ນາມ ຣາຊາ, ເກຕຸມຕີ ນາມ ຣາຊຘານີ’’ຕິອາທິວເສນ (ທີ. ນິ. ໓.໑໐໖) ປຣິຕ຺ຕກເມວ ອນາຄເຕສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕ຺ຣ ເມ ອຕ຺ຕຣູເປນາຕິ ຕຕ຺ຣ ມຍາ ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕກາມຊາຕິເກນ. ອປ຺ປມາໂທຕິ ສາຕຈ຺ຈກິຣິຍາ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ. ສຕີຕິ ອາຣມ຺ມຓປຣິຄ຺ຄຫິຕສຕິ. ອາຣກ຺ໂຂຕິ ອຍໍ ອປ຺ປມາໂທ ຈ ສຕິ ຈ ເຈຕໂສ ອາຣກ຺ໂຂ ກຣຓີໂຍ, ເອວໍ ເມ ອໂຫສີຕິ ທສ຺ເສຕິ, ອາຣກ຺ຂຕ຺ຖາຍ ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ກາຕພ຺ພາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສ ອາຍຕເນ ເວທິຕພ຺ເພຕິ ຍສ຺ມາ ເຈຕໂສ ອາຣກ຺ຂຕ຺ຖາຍ ອປ຺ປມາໂທ ຈ ສຕິ ຈ ກາຕພ຺ພາ, ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມິໍ ອາຍຕເນ ວິທິເຕ ອປ຺ປມາເທນ ວາ ສຕິຍາ ວາ ກາຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ¶ ເສ ອາຍຕເນ ເວທິຕພ຺ເພ, ຕໍ ກາຣຓໍ ຊານິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຬາຍຕນນິໂຣຘນ຺ຕິ ສຬາຍຕນນິໂຣໂຘ ວຸຈ຺ຈຕິ ນິພ຺ພານໍ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິພ຺ພານສ຺ມິຎ຺ຫິ ຈກ຺ຂຸອາທີນິ ເຈວ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ຣູປສຎ຺ຎາທໂຍ ຈ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

໑໑໘-໑໑໙. ປຎ຺ຈເມ ¶ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມຕິ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ. ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕີຕິ ກິເລສປຣິນິພ຺ພາເນນ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕິ. ຕນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕີຕິ ຕຓ຺ຫານິສ຺ສິຕໍ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕິ ¶ . ຕທຸປາທານນ຺ຕິ ຕໍຄຫຓໍ, ຕຓ຺ຫາຄຫເຓນ ສຫຄຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຉຏ຺ຐໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

໗. ສາຣິປຸຕ຺ຕສທ຺ຘິວິຫາຣິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໐. ສຕ຺ຕເມ ສນ຺ຕາເນສ຺ສຕີຕິ ຆເຏສ຺ສຕິ, ໂຍຄວິຈ຺ເຉທມສ຺ສ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ທສ຺ສຕິ.

໑໒໑. ອຏ຺ຐເມ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນິຍາຕິ ວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຣິປາເຈນ຺ຕີຕິ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນິຍາ. ຘມ຺ມາຕິ ປນ຺ນຣສ ຘມ຺ມາ, ເຕ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນໍ ວິສຸທ຺ຘິກຣຓວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອສ຺ສທ຺ເຘ ປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ, ສທ຺ເຘ ປຸຄ຺ຄເລ ເສວໂຕ ຠຊໂຕ ປຍິຣຸປາສໂຕ, ປສາທນີເຍ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ, ອິເມຫິ ຕີຫາກາເຣຫິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ. ກຸສີເຕ ປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ, ອາຣທ຺ຘວີຣິເຍ ປຸຄ຺ຄເລ ເສວໂຕ ຠຊໂຕ ປຍິຣຸປາສໂຕ, ສມ຺ມປ຺ປຘາເນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ, ອິເມຫິ ຕີຫາກາເຣຫິ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ. ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີ ປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ, ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕີ ປຸຄ຺ຄເລ ເສວໂຕ ຠຊໂຕ ປຍິຣຸປາສໂຕ ¶ , ສຕິປຏ຺ຐາເນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ, ອິເມຫິ ຕີຫາກາເຣຫິ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ. ອສມາຫິເຕ ປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ, ສມາຫິເຕ ປຸຄ຺ຄເລ ເສວໂຕ ຠຊໂຕ ປຍິຣຸປາສໂຕ, ຌານວິໂມກ຺ເຂ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ, ອິເມຫິ ຕີຫາກາເຣຫິ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ. ທຸປ຺ປຎ຺ເຎ ປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ, ປຎ຺ຎວນ຺ເຕ ປຸຄ຺ຄເລ ເສວໂຕ ຠຊໂຕ ປຍິຣຸປາສໂຕ, ຄມ຺ຠີຣຎາຓຈຣິຍໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ, ອິເມຫິ ຕີຫາກາເຣຫິ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ. ອິຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ, ປຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄເລ ເສວໂຕ ຠຊໂຕ ປຍິຣຸປາສໂຕ ¶ , ປຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ, ອິເມຫິ ປນ຺ນຣສຫິ ອາກາເຣຫິ ອິມານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໘໔).

ອປເຣປິ ປນ຺ນຣສ ຘມ຺ມາ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນິຍາ – ສທ຺ຘາປຎ຺ຈມານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ, ອນິຈ຺ເຈ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາ, ທຸກ຺ເຂ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ປຫານສຎ຺ຎາ, ວິຣາຄສຎ຺ຎາຕິ ອິມາ ¶ ປຎ຺ຈ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍາ ສຎ຺ຎາ, ເມຆິຍຕ຺ເຖຣສ຺ສ ກຖິຕາ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາທໂຍ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາຕິ (ອຸທາ. ໓໑). ກາຍ ປນ ເວລາຍ ຠຄວໂຕ ເອຕທໂຫສີຕິ? ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ຕສ຺ສ.

ອເນການິ ເທວຕາສຫສ຺ສານີຕິ ອາຍສ຺ມຕາ ຣາຫຸເລນ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ປາທມູເລ ປາລິຕນາຄຣາຊກາເລ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐປິຕເທວຕາສຸ ປນ ກາຈິ ຠູມຏ຺ຐກາ ເທວຕາ, ກາຈິ ອນ຺ຕລິກ຺ຂຏ຺ຐກາ, ກາຈິ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາ, ກາຈິ ເທວໂລເກ, ກາຈິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ທິວເສ ສພ຺ພາປິ ຕາ ເອກຏ຺ຐາເນ ອນ຺ຘວນສ຺ມິໍເຍວ ສນ຺ນິປຕິຕາ, ຕາ ສນ຺ຘາຍາຫ – ‘‘ອເນການິ ເທວຕາສຫສ຺ສານີ’’ຕິ. ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ມຄ຺ຄາ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ຜລານິ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ກາຈິ ເທວຕາ ໂສຕາປນ຺ນາ ອເຫສຸໍ, ກາຈິ ສກທາຄາມີ, ອນາຄາມີ, ຂີຓາສວາ. ຕາສຎ຺ຈ ປນ ເທວຕານໍ ເອຕ຺ຕກາຕິ ຄຓນວເສນ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

໙-໑໐. ສໍໂຍຊນິຍຘມ຺ມສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໒໒-໑໒໓. ນວມທສມານິ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓວເສນ ກຖິຍມາເນ ພຸຊ຺ຌນການໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕານີຕິ.

໑໒໔-໑໒໖. ຄຫປຕິວຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ປຐເມ ອຸຄ຺ໂຄຕິ ປຓີຕທາຍການໍ ອຄ຺ຄອຸຄ຺ໂຄ, ໂສ ຠຄວຕາ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ປຓີຕທາຍການໍ ຍທິທໍ ¶ ອຸຄ຺ໂຄ ຄຫປຕີ’’ຕິ ເອວໍ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປິໂຕ. ເສສເມເຕສຸ ເຈວ ທ຺ວີສຸ, ຕຕິເຍ ຈ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ.

໑໒໗-໑໒໘. ຈຕຸຕ຺ເຖ ¶ ປິຓ຺ຑໍ ອຸລມາໂນ ປຣິເຍສມາໂນ ປພ຺ພຊິໂຕຕິ ປິຓ຺ໂຑໂລ. ໂສ ກິຣ ປຣິຊິຓ຺ຓໂຠໂຄ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອໂຫສິ. ອຖ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ທິສ຺ວາ ປິຓ຺ຑຕ຺ຖາຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ. ໂສ ມຫນ຺ຕໍ ກປລ຺ລປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈຣຕິ, ເຕນ ກປລ຺ລປູຣໍ ຍາຄຸໍ ປິວຕິ, ກປລ຺ລປູເຣ ປູເວ ຂາທຕິ, ກປລ຺ລປູຣໍ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ອຖສ຺ສ ມຫຄ຺ຆສຠາວໍ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕຕ຺ຖວິກໍ ນານຸຊານິ. ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ເຈ ປຕ຺ຕໍ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຐເປຕິ. ໂສ ຐເປນ຺ໂຕປິ ຆໍສນ຺ໂຕວ ປຓາເມຕ຺ວາ ຐເປຕິ, ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕປິ ຆໍສນ຺ໂຕວ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກາເລ ຘໍສເນນ ປຣິກ຺ຂີຓໍ ນາຬິໂກທນມຕ຺ຕເມວ ຄຓ຺ຫນກໍ ຊາຕໍ. ຕໂຕ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ, ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ປຕ຺ຕຕ຺ຖວິກໍ ອນຸຊານິ. ເຖໂຣ ອປເຣນ ສມເຍນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຠາວນໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອຄ຺ຄຜເລ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ອິຕິ ໂສ ປິຓ຺ຑຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຊິຕຕ຺ຕາ ປິຓ຺ໂຑໂລ, ໂຄຕ຺ເຕນ ປນ ຠາຣທ຺ວາໂຊຕິ ອຸຠຍໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ປິຓ຺ໂຑລຠາຣທ຺ວາໂຊຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອຸປສງ຺ກມີຕິ ອຸຄ຺ຄຕຸຄ຺ຄເຕຫິ ມຫາອມຈ຺ເຈຫິ ປຣິວຸໂຕ ອຸປສງ຺ກມິ. ເຖໂຣ ກິຣ ເອກທິວສໍ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ນິທາຆສມເຍ ສີຕຐາເນ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິສ຺ສາມີຕິ ອາກາເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ອຸເທນສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອຸທປານໍ ນາມ ອຸຍ຺ຍານໍ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ປວິສິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິ ສີເຕນ ອຸທກວາເຕນ ¶ ພີຊິຍມາໂນ.

ອຸເທໂນປິ ໂຂ ນາມ ຣາຊາ ສຕ຺ຕາຫໍ ມຫາປານໍ ປິວິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອຸຍ຺ຍານໍ ປຏິຊຄ຺ຄາເປຕ຺ວາ ມຫາຊນປຣິວາໂຣ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມງ຺ຄລສິລາປຏ຺ເຏ ອຕ຺ຖຕາຍ ເສຍ຺ຍາຍ ນິປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ສ ເອກາ ປຣິຈາຣິກາ ປາເທ ສມ຺ພາຫມານາ ນິສິນ຺ນາ. ຣາຊາ ກເມນ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິ. ຕສ຺ມິໍ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກນ຺ເຕ ນາຏກິຕ຺ຖິໂຍ ‘‘ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ມຍໍ ຄີຕາທີນິ ປໂຍເຊຍ຺ຍາມ, ໂສ ນິທ຺ທໍ ອຸປຄໂຕ, ນ ຈ ນິທ຺ທາກາເລ ¶ ມຫາສທ຺ທໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຕູຣິຍານິ ຐເປຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ປກ຺ກນ຺ຕາ. ຕາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຜລາຜລານິ ຂາທມານາ ປຸປ຺ຜານິ ປິຬນ຺ຘມານາ ວິຈຣນ຺ຕິໂຍ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມາ ສທ຺ທໍ ກຣິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນິວາຣຍມານາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ເຖໂຣ ‘‘ອິສ຺ສາ ປຫາຕພ຺ພາ, ມຈ຺ເຉຣໍ ວິໂນເທຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຕາສໍ ອນຸຣູປໍ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິ.

ສາປິ ¶ ໂຂ ຣຎ຺ໂຎ ປາເທ ສມ຺ພາຫມານາ ນິສິນ຺ນາ ອິຕ຺ຖີ ປາເທ ຈາເລຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປໂພເຘສິ. ໂສ ‘‘ກຫໍ ຕາ ຄຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ກິໍ ຕາສໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ? ຕາ ເອກໍ ສມຓໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາຕິ. ຣາຊາ ກຸທ຺ໂຘ ອຸທ຺ຘເນ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໂລຓໍ ວິຍ ຕຏຕຏາຍມາໂນ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ‘‘ຕມ຺ພກິປິລ຺ລິກາຫິ ນໍ ຂາທາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ອໂສກຣຸກ຺ເຂ ຕມ຺ພກິປິລ຺ລິການໍ ປຸຏໍ ທິສ຺ວາ ຫຕ຺ເຖນາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ສາຂໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ກິປິລ຺ລິກປຸໂຏ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສີເສ ປຕິ, ສກລສຣີຣໍ ສາລິຖຸເສຫິ ປຣິກິຓ຺ຓໍ ວິຍ ທຓ຺ຑທີປິກາຫິ ຑຍ຺ຫມານໍ ວິຍ ຈ ອໂຫສິ. ເຖໂຣ ຣຎ຺ໂຎ ປທຸຏ຺ຐຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິຍາ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ຕາປິ ອິຕ຺ຖິໂຍ ອຸຏ຺ຐາຍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ປຸຎ຺ຉນ຺ຕິໂຍ ວິຍ ຠູມິຍໍ ປຕິຕປຕິຕາ ກິປິລ຺ລິກາໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຣີເຣ ຂິປມານາ ສພ຺ພາ ມຸຂສຕ຺ຕີຫິ ວິຊ຺ຌິໍສຸ – ‘‘ກິໍ ນາເມຕໍ, ອຎ຺ເຎ ຣາຊາໂນ ປພ຺ພຊິເຕ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທນ຺ຕິ, ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຍໍ ປນ ຣາຊາ ກິປິລ຺ລິກປຸຏໍ ສີເສ ຠິນ຺ທິຕຸກາໂມ ຊາໂຕ’’ຕິ.

ຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ອປຣາຘໍ ທິສ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານປາລໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກິໍ ເອສ ປພ຺ພຊິໂຕ? ອຎ຺ເຎສຸປິ ທິວເສສຸ ອິຘ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ? ອາມ, ເທວາຕິ. ອິຘ ຕ຺ວໍ ອາຄຕທິວເສ ມຍ຺ຫໍ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາສີຕິ. ເຖໂຣປິ ¶ ກຕິປາເຫເນວ ປຸນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິ. ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ທິສ຺ວາ – ‘‘ມຫນ຺ໂຕ ເມ ອຍໍ ປຓ຺ຓາກາໂຣ’’ຕິ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສງ຺ຂປຓວາທິສທ຺ທໍ ນິວາເຣຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຕຸຄ຺ຄເຕຫິ ອມຈ຺ເຈຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ອຄມາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸປສງ຺ກມີ’’ຕິ.

ອນິກີຬິຕາວິໂນ ກາເມສູຕິ ຍາ ກາເມສຸ ກາມກີຬາ, ຕໍ ອກີຬິຕປຸພ຺ພາ, ອປຣິຠຸຕ຺ຕກາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອທ຺ຘານຎ຺ຈ ອາປາເທນ຺ຕີຕິ ປເວຓິໍ ປຏິປາເທນ຺ຕິ, ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອນຸພນ຺ຘາເປນ຺ຕິ. ມາຕຸມຕ຺ຕີສູຕິ ມາຕຸປມາຓາສຸ. ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ມາຕາ ຠຄິນີ ຘີຕາຕິ ອິທໍ ຕິວິຘໍ ຄຣຸກາຣມ຺ມຓໍ ນາມ ¶ , ອິຕິ ຄຣຸກາຣມ຺ມເຓ ອຸປນິພນ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິໂມເຈຕຸໍ ນ ລຠຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ອຖສ຺ສ ເຕນ ປຎ຺ເຫນ ຈິຕ຺ຕໍ ອໂນຕຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠຄວຕາ ປຏິກູລມນສິກາຣວເສນ ຈິຕ຺ຕູປນິພນ຺ຘນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖສິ.

ອຠາວິຕກາຍາຕິ ອຠາວິຕປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກກາຍາ. ເຕສໍ ຕໍ ທຸກ຺ກຣໍ ໂຫຕີຕິ ເຕສໍ ຕໍ ອສຸຠກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຠາເວຕຸໍ ທຸກ຺ກຣໍ ໂຫຕິ. ອິຕິສ຺ສ ອິມິນາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ອໂນຕຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສີລໍ ກເຖສິ ¶ . ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຸປນິພນ຺ຘຈິຕ຺ຕໍ ວິເຫເຐຕຸໍ ນ ລຠຕິ. ຣາຊາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ໂອຕິຓ຺ຓຈິຕ຺ໂຕ ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ໂຠ ຠາຣທ຺ວາຊາຕິອາທິມາຫ.

ອຣກ຺ຂິເຕເນວ ກາເຍນາຕິອາທີສຸ ຫຕ຺ຖປາເທ ກີຬາເປນ຺ໂຕ ຄີວໍ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ກາຍໍ ນ ຣກ຺ຂຕິ ນາມ, ນານປ຺ປກາຣໍ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລໍ ກເຖນ຺ໂຕ ວຈນໍ ນ ຣກ຺ຂຕິ ນາມ, ກາມວິຕກ຺ກາທໂຍ ວິຕກ຺ເກນ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ຣກ຺ຂຕິ ນາມ. ຣກ຺ຂິເຕເນວ ກາເຍນາຕິອາທີສຸ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຕິວິຍ ມໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂລຠຘມ຺ມາ ປຣິສຫນ຺ຕີຕິ ມໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂລໂຠ ອຘິຠວຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປຏ຺ຐິຕາຍ ສຕິຍາຕິ ກາຍຄຕາຍ ສຕິຍາ ສຸປຏ຺ຐິຕາຍ. ນ ມໍ ຕຖາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ມໍ ຍຖາ ປຸພ຺ເພ, ນ ຕຖາ ໂລໂຠ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິສຫນ຺ຕີຕິ ປທສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິປິ ອຕ຺ໂຖເຍວ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ຕໂຍ ກາຍາ ກຖິຕາ. ກຖໍ ¶ ? ‘‘ອິມເມວ ກາຍ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຫິ ກຣຊກາໂຍ ກຖິໂຕ, ‘‘ຠາວິຕກາໂຍ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກກາໂຍ, ‘‘ຣກ຺ຂິເຕເນວ ກາເຍນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຈປນກາໂຍ, ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຈມໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

໑໒໙. ຉຏ຺ເຐ ຣູປາ ຈ ມນາປາຕິ ຣູປາ ຈ ມນາປາ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ສໍວິຊ຺ຊຕິ. ສຸຂເວທນິຍໍ ຜສ຺ສນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອຸປນິສ຺ສຍວເສນ ຊວນກາເລ ສຸຂເວທນາຍ ປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ຜສ຺ສໍ. ສຸຂາ ເວທນາຕິ ເອກໍ ຜສ຺ສໍ ປຏິຈ຺ຈ ຊວນວເສນ ສຸຂເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອິຕິ ¶ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ເຕວີສຕິ ຘາຕຸໂຍ ກຖິຕາ. ກຖໍ? ເອຕ຺ຖ ຫິ ຈກ຺ຂຸປສາໂທ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸ, ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ ຣູປຘາຕຸ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຍາ ສຫຊາຕາ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ ຘມ຺ມຘາຕຸ, ເອວໍ ປຎ຺ຈສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ຈຕຸນ຺ນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ວເສນ ວີສຕິ. ມໂນທ຺ວາເຣ ‘‘ມໂນຘາຕູ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊນຈິຕ຺ຕໍ ຄຫິຕໍ, ອາຣມ຺ມຓຎ຺ເຈວ ຫທຍວຕ຺ຖຸ ຈ ຘມ຺ມຘາຕຸ, ວຕ຺ຖຸນິສ຺ສິຕໍ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ¶ ເອວໍ ເຕວີສຕິ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ເຕວີສຕິຍາ ຘາຕູນໍ ວເສນ ຘາຕຸນານຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໗-໘. ຫາລິທ຺ທິການິສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໓໐-໑໓໑. ສຕ຺ຕເມ ມນາປໍ ອິຕ຺ເຖຕນ຺ຕິ ປຊານາຕີຕິ ຍໍ ອເນນ ມນາປໍ ຣູປໍ ທິຏ຺ຐໍ, ຕໍ ອິຕ຺ເຖຕນ຺ຕິ ເອວເມຕໍ ມນາປເມວ ຕນ຺ຕິ ປຊານາຕິ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ສຸຂເວທນິຍຎ຺ຈ ຜສ຺ສໍ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຎ຺ເຈວ, ໂຍ ຈ ອຸປນິສ຺ສຍໂກຏິຍາ ວາ ອນນ຺ຕຣໂກຏິຍາ ວາ ສມນນ຺ຕຣໂກຏິຍາ ວາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໂກຏິຍາ ວາ ສຸຂເວທນາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ຜສ຺ໂສ, ຕໍ ສຸຂເວທນິຍໍ ຜສ຺ສຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂເວທນາຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ອິຕິ ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ກິຣິຍາມໂນວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ອາວຊ຺ຊນກິຈ຺ຈາ, ມໂນຘາຕຸເຍວ ວາ ສມານາ ມໂນຘາຕຸນາເມນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຏ຺ຐມໍ ¶ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

໑໓໒. ນວເມ ມກ຺ກຣກເຕຕິ ເອວໍນາມເກ ນຄເຣ ອຣຎ຺ຎກຸຏິກາຍນ຺ຕິ ອຣຎ຺ເຎ ກຕາຍ ປາຏິເຍກ຺ກາຍ ກຸຏິຍໍ, ນ ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ຕກຸຏິຍໍ. ມາຓວກາຕິ ເຍປິ ຕຕ຺ຖ ມຫລ຺ລກາ, ເຕ ມຫລ຺ລກກາເລປິ ອນ຺ເຕວາສິກຕາຍ ມາຓວກາຕ຺ເວວ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສູຕິ ປາໂຕ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ສາຍໍ ‘‘ອາຈຣິຍສ຺ສ ກຏ຺ຐານິ ອາຫຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕາ ເຍນ ສາ ກຸຏິກາ, ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ປຣິໂຕ ປຣິໂຕ ກຸຏິກາຍາຕິ ຕສ຺ສາ ກຸຏິກາຍ ສມນ຺ຕໂຕ ສມນ຺ຕໂຕ. ເສເລຍ຺ຍການີຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈງ຺ກມນກີຬນານິ.

ມຸຓ຺ຑກາຕິອາທີສຸ ¶ ມຸຓ຺ເຑ ມຸຓ຺ຑາຕິ, ສມເຓ ຈ ສມຓາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ເຏຍ຺ຍ, ອິເມ ປນ ຫີເຬນ຺ຕາ ‘‘ມຸຓ຺ຑກາ ສມຓກາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອິພ຺ຠາຕິ ຄຫປຕິກາ. ກຓ຺ຫາຕິ ກຓ຺ຫາ, ກາຬກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພນ຺ຘຸປາທາປຈ຺ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ພນ຺ຘູຕິ ພ຺ຣຫ຺ມາ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕຎ຺ຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ປິຕາມໂຫຕິ ໂວຫຣນ຺ຕິ. ປາທານໍ ອປຈ຺ຈາ ປາທາປຈ຺ຈາ, ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ປິຏ຺ຐິປາທໂຕ ຊາຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕສໍ ກິຣ ອຍໍ ລທ຺ຘິ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ມຸຂໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ, ຂຕ຺ຕິຍາ ອຸຣໂຕ, ເວສ຺ສາ ¶ ນາຠິໂຕ, ສຸທ຺ທາ ຊາຓຸໂຕ, ສມຓາ ປິຏ຺ຐິປາທໂຕ’’ຕິ. ຠຣຕການນ຺ຕິ ກຸຏິມ຺ພິການໍ. ກຸຏິມ຺ພິກາ ຫິ ຍສ຺ມາ ຣຏ຺ຐໍ ຠຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຠຣຕາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອິເມ ປນ ປຣິຠວໍ ກຕ຺ວາ ວທມານາ ‘‘ຠຣຕການ’’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ.

ວິຫາຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາຕິ ‘‘ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐກາປຣິຈ຺ຉນ຺ເນ ຣຊຕປຏ຺ຏສນ຺ນິຠສມວິປ຺ປກິຓ຺ຓວາລິເກ ຣມຓີເຍ ປຣິເວເຓ ກຏ຺ຐກລາເປ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຂິປມານາ ວາລິກໍ ອາລຸເຬຕ຺ວາ, ຫຕ຺ເຖນ ຫຕ຺ຖໍ ອາທາຍ ປຓ຺ຓກຸຏິໍ ປຣິຍາຍນ຺ຕາ ‘ອິເມ ອິເມສໍ ຠຣຕການໍ ¶ ສກ຺ກຕາ, ອິເມ ອິເມສໍ ຠຣຕການໍ ສກ຺ກຕາ’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວິຣວນ຺ຕາ ອຕິວິຍ ອິເມ ມາຓວກາ ກີຬໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖິຠາວມ຺ປິ ນ ຊານນ຺ຕິ, ທສ຺ເສສ຺ສາມິ ເນສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖິຠາວ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຓ຺ຓກຸຏິໂຕ ນິກ຺ຂມິ.

ສີລຸຕ຺ຕມາ ປຸພ຺ພຕຣາ ອເຫສຸນ຺ຕິ ຄຸຓວນ຺ຕານໍ ຄຸເຓ ກຖິເຕ ນິຄ຺ຄຸຓານໍ ຄຸຓາຠາໂວ ປາກໂຏວ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ໂປຣາຓກພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ຄຸເຓ ກເຖນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສີລຸຕ຺ຕມາຕິ ສີລເຊຏ຺ຐກາ. ສີລຎ຺ຫິ ເຕສໍ ອຸຕ຺ຕມໍ, ນ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕໍ. ເຍ ປຸຣາຓໍ ສຣນ຺ຕີຕິ ເຍ ໂປຣາຓກໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຘມ຺ມໍ ສຣນ຺ຕິ. ອຠິຠຸຍ຺ຍ ໂກຘນ຺ຕິ ໂກຘໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ເຕສໍ ທ຺ວາຣານິ ສຸຄຸຕ຺ຕານິ ສຸຣກ຺ຂິຕານິ ອເຫສຸໍ. ຘມ຺ເມ ຈ ຌາເນ ຈ ຣຕາຕິ ທສວິເຘ ກຸສລກມ຺ມປຖຘມ຺ເມ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິຌາເນສຸ ຈ ຣຕາ.

ເອວໍ ໂປຣາຓານໍ ຄຸຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ອເຖຕຣຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ມານໍ ນິມ຺ມທ຺ເທນ຺ໂຕ ອິເມ ຈ ໂວກ຺ກມ຺ມ ຊປາມເສຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂວກ຺ກມ຺ມາຕິ ເອເຕຫິ ຄຸເຓຫິ ອປກ຺ກມິຕ຺ວາ. ຊປາມເສຕິ ມຍໍ ຊປາມ ສຊ຺ຌາຍາມາຕິ ເອຕ຺ຕເກເນວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມ຺ຫາຕິ ມຎ຺ຎມານາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ມຍນ຺ຕິ ອິມິນາ ໂຄຕ຺ເຕນ ມຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ວິສມໍ ຈຣນ຺ຕິ, ວິສມານິ ກາຍກມ຺ມາທີນິ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຖຸອຕ຺ຕທຓ຺ຑາຕິ ¶ ປຸຖຸ ອຕ຺ຕາ ທຓ຺ຑາ ເອເຕຫີຕິ ປຸຖຸອຕ຺ຕທຓ຺ຑາ, ຄຫິຕນານາວິຘທຓ຺ຑາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຕຓ຺ຫາຕຓ຺ເຫສູຕິ ສຕຓ຺ຫນິຕ຺ຕຓ຺ເຫສຸ. ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ໂມຆາຕິ ອສໍວຸຕທ຺ວາຣສ຺ສ ສພ຺ເພປິ ວຕສມາທານາ ໂມຆາ ຠວນ຺ຕີຕິ ທີເປຕິ. ຍຖາ ກິນ຺ຕິ? ສຸປິເນວ ລທ຺ຘໍ ປຸຣິສສ຺ສ ວິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍຖາ ສຸປິເນ ປຸຣິສສ຺ສ ລທ຺ຘໍ ມຓິມຸຕ຺ຕາທິນານາວິຘໍ ວິຕ຺ຕໍ ໂມຆໍ ໂຫຕິ, ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ນ ປສ຺ສຕິ, ເອວໍ ໂມຆາ ຠວນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອນາສກາຕິ ເອກາຫທ຺ວີຫາທິວເສນ ອນາຫາຣກາ. ຖຓ຺ຑິລສາຍິກາ ຈາຕິ ຫຣິຕກຸສສນ຺ຖເຕ ຠູມິຠາເຄ ສຍນໍ, ປາໂຕ ສິນານຎ຺ຈ ¶ ຕໂຍ ຈ ເວທາຕິ ປາໂຕວ ອຸທກໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນ຺ຫານຎ຺ເຈວ ຕໂຍ ¶ ຈ ເວທາ. ຂຣາຊິນໍ ຊຏາ ປງ຺ໂກຕິ ຂຣສມ຺ຜສ຺ສໍ ອຊິນຈມ຺ມຎ຺ເຈວ ຊຏາກລາໂປ ຈ ປງ຺ໂກ ຈ, ປງ຺ໂກ ນາມ ທນ຺ຕມລໍ. ມນ຺ຕາ ສີລພ຺ພຕໍ ຕໂປຕິ ມນ຺ຕາ ຈ ອຊສີລໂຄສີລສງ຺ຂາຕໍ ສີລໍ ອຊວຕໂຄວຕສງ຺ຂາຕໍ ວຕຎ຺ຈ. ອຍໍ ອິທານິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ຕໂປຕິ ວທຕິ. ກຸຫນາ ວງ຺ກທຓ຺ຑາ ຈາຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກູໂປ ວິຍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໂທສໍ ໂກຫຎ຺ຎຎ຺ເຈວ ວງ຺ກທຓ຺ໂຑ, ຈ ອຸທຸມ຺ພຣປລາສເພຬຸວຣຸກ຺ຂານໍ ອຎ຺ຎຕຣໂຕ ຄຫິຕໍ ວງ຺ກທຓ຺ຑຎ຺ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸທກາຈມນານິ ຈາຕິ ອຸທເກນ ມຸຂປຣິມຊ຺ຊນານິ. ວຓ຺ຓາ ເອເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານນ຺ຕິ ເອເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ປຣິກ຺ຂາຣຠຓ຺ຑກວຓ຺ຓາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກຕ ກິຎ຺ຈິກ຺ຂຠາວນາຕິ ກຕາ ກິຎ຺ຈິກ຺ຂຠາວນາ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ, ອາມິສກິຎ຺ຈິກ຺ຂສ຺ສ ວຑ຺ຒນຕ຺ຖາຍ ກຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ເອຕຣຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ມານໍ ນິມ຺ມທ຺ທິຕ຺ວາ ປຸນ ໂປຣາຓກພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ວຓ຺ຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ສຸສມາຫິຕນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຸສມາຫິຕນ຺ຕິ ເຕສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຈາຣປ຺ປນາສມາຘີຫິ ສຸສມາຫິຕໍ ອໂຫສີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຂິລນ຺ຕິ ມຸທຸ ອຖທ຺ຘໍ. ໂສ ມຄ຺ໂຄ ພ຺ຣຫ຺ມປຕ຺ຕິຍາຕິ ໂສ ເສຏ຺ຐປຕ຺ຕິຍາ ມຄ຺ໂຄ, ຕຸມ຺ເຫ ປນ ກິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນາມາຕິ ທີເປນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ອາຄມໍສຸ ນຸ ຂ຺ວິຘາຕິ ອາຄມໍສຸ ນຸ ໂຂ ອິຘ. ອຘິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ກິເລສວເສນ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ຄິທ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕີຕິ ພ຺ຍາປາທວເສນ ປູຕິຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຣິຕ຺ຕເຈຕໂສຕິ ອນຸປຏ຺ຐິຕສຕິຕາຍ ສໍກິເລສຈິຕ຺ເຕນ ປຣິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ. ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິນ຺ຕິ ຜລສມາຘິໍ. ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິນ຺ຕິ ຜລປຎ຺ຎໍ. ອປ຺ປມາຓເຈຕໂສຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕສຕິຕາຍ ນິກ຺ກິເລສຈິຕ຺ເຕນ ອປ຺ປມາຓຈິຕ຺ໂຕ.

໑໓໓. ທສເມ ¶ ກາມຓ຺ຑາຍນ຺ຕິ ເອວໍນາມເກ ນຄເຣ. ຍຄ຺ເຆຕິ ໂຈທນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

໑໓໔. ເທວທຫວຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ¶ ປຐເມ ເທວທຫນ຺ຕິ ນປຸໍສກລິງ຺ເຄນ ລທ຺ຘນາໂມ ນິຄໂມ. ມໂນຣມາຕິ ມນໍ ຣມຍນ຺ຕາ, ມນາປາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອມໂນຣມາຕິ ອມນາປາ.

໑໓໕. ທຸຕິເຍ ຉຜສ຺ສາຍຕນິກາ ນາມາຕິ ວິສຸໍ ຉຜສ຺ສາຍຕນິກາ ນາມ ນິຣຍາ ນຕ຺ຖິ. ສພ຺ເພສຸປິ ຫິ ເອກຕິໍສມຫານິຣເຍສຸ ຉທ຺ວາຣຜສ຺ສາຍຕນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂຫຕິເຍວ. ອິທໍ ປນ ອວີຈິມຫານິຣຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຄ຺ຄາຕິ ອິຘາປິ ຕາວຕິໍສປຸຣເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ກາມາວຈຣເທວໂລເກ ປນ ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ຉຜສ຺ສາຍຕນປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອຠາໂວ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອິມິນາ ກິໍ ທີເປຕິ? ນິຣເຍ ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂສມປ຺ປິຕຠາເວນ, ເທວໂລເກ ຈ ເອກນ຺ຕສຸຂສມປ຺ປິຕຕ຺ຕາ ເອກນ຺ຕຂິຑ຺ຑາຣຕິວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນປມາເທນ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສໍ ວສິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ມນຸສ຺ສໂລໂກ ປນ ໂວກິຓ຺ຓສຸຂທຸກ຺ໂຂ, ອິເຘວ ອປາໂຍປິ ສຄ຺ໂຄປິ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ອຍໍ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ກມ຺ມຠູມິ ນາມ, ສາ ຕຸມ຺ເຫຫິ ລທ຺ຘາ. ຕສ຺ມາ ເຍ ໂວ ອິເມ ມານຸສ຺ສກາ ຂນ຺ຘາ ລທ຺ຘາ, ເຕ ໂວ ລາຠາ. ຍຎ຺ຈ ໂວ ອິທໍ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ລທ຺ຘໍ, ປຏິລທ຺ໂຘ ໂວ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສສ຺ສ ຂໂຓ ສມໂຍຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຫຕໍ ໂປຣາເຓຫິ –

ສໍເວຄຊາໂຕວ ປຍຸຎ຺ຈ ໂຍນິໂສ’’ຕິ.

໑໓໖. ຕຕິເຍ ¶ ຣູປສມ຺ມຸທິຕາຕິ ຣູເປ ສມ຺ມຸທິຕາ ປໂມທິຕາ. ທຸກ຺ຂາຕິ ທຸກ຺ຂິຕາ. ສຸໂຂຕິ ¶ ນິພ຺ພານສຸເຂນ ສຸຂິໂຕ. ເກວລາຕິ ¶ ສກລາ. ຍາວຕຕ຺ຖີຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ຍຕ຺ຕກາ ອຕ຺ຖີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອເຕ ໂວຕິ ເອຕ຺ຖ ໂວ-ກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ປຈ຺ຈນີກມິທໍ ໂຫຕິ, ສພ຺ພໂລເກນ ປສ຺ສຕນ຺ຕິ ຍໍ ອິທໍ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ທສ຺ສນໍ, ຕໍ ສພ຺ພໂລເກນ ປຈ຺ຈນີກໍ ໂຫຕິ ວິຣຸທ຺ຘໍ. ໂລໂກ ຫິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ນິຈ຺ຈາ ສຸຂາ ອຕ຺ຕາ ສຸຠາຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ປຓ຺ຑິຕາ ອນິຈ຺ຈາ ທຸກ຺ຂາ ອນຕ຺ຕາ ອສຸຠາຕິ. ສຸຂໂຕ ອາຫູຕິ ສຸຂນ຺ຕິ ກເຖນ຺ຕິ. ສຸຂໂຕ ວິທູຕິ ສຸຂນ຺ຕິ ຊານນ຺ຕິ. ສພ຺ພເມຕໍ ນິພ຺ພານເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສມ຺ມູຬ຺ເຫຕ຺ຖາຕິ ເອຕ຺ຖ ນິພ຺ພາເນ ສມ຺ມູຬ຺ຫາ. ອວິທ຺ທສູຕິ ພາລາ. ສພ຺ເພປິ ຫິ ຉນ຺ນວຸຕິປາສຓ຺ຑິໂນ ‘‘ນິພ຺ພານໍ ປາປຸຓິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສຎ຺ຎິໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ປນ ‘‘ນິພ຺ພານໍ ນາມ ອິທ’’ນ຺ຕິປິ ນ ຊານນ຺ຕິ. ນິວຸຕານນ຺ຕິ ກິເລສນີວຣເຓນ ນິວຸຕານໍ ປຣິໂຍນທ຺ຘານໍ. ອນ຺ຘກາໂຣ ອປສ຺ສຕນ຺ຕິ ອປສ຺ສນ຺ຕານໍ ອນ຺ຘກາໂຣ ໂຫຕິ. ກິໍ ຕໍ ເອວໍ ໂຫຕິ? ນິພ຺ພານໍ ວາ ນິພ຺ພານທສ຺ສນໍ ວາ ອປສ຺ສນ຺ຕານຎ຺ຫິ ພາລານໍ ນິພ຺ພານມ຺ປິ ນິພ຺ພານທສ຺ສນມ຺ປິ ກາຬເມຆອວຈ຺ຉາທິຕໍ ວິຍ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ກຏາເຫນ ປຏິກຸຊ຺ຊິຕປຕ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ນິຈ຺ຈກາລໍ ຕໂມ ເຈວ ອນ຺ຘກາໂຣ ຈ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ສຕຎ຺ຈ ວິວຏໍ ໂຫຕິ, ອາໂລໂກ ປສ຺ສຕາມິວາຕິ ສຕຎ຺ຈ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ປຎ຺ຎາທສ຺ສເນນ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ນິພ຺ພານໍ ອາໂລໂກ ວິຍ ວິວຏໍ ໂຫຕິ. ສນ຺ຕິເກ ນ ວິຊານນ຺ຕິ, ມຄາ ຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິທາຕິ ຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີເຣ ເກເສ ວາ ໂລມາທີສຸ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໂກຏ຺ຐາສໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອນນ຺ຕຣເມວ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ຂນ຺ຘານໍ ນິໂຣຘມຄ຺ຄໂຕ ສນ຺ຕິເກ ນິພ຺ພານໍ. ຕໍ ເອວໍ ສນ຺ຕິເກ ສມານມ຺ປິ ມຄ຺ຄຠູຕາ ຊນາ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຘມ຺ມສ຺ສ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມສ຺ສ ວາ ອໂກວິທາ ນ ຊານນ຺ຕິ.

ມາຣເຘຍ຺ຍານຸປນ຺ເນຫີຕິ ເຕຠູມກວຏ຺ຏໍ ມາຣສ຺ສ ນິວາສຏ຺ຐານໍ ອນຸປນ຺ເນຫິ. ໂກ ¶ ນຸ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຣິເຍຠີຕິ ຐເປຕ຺ວາ ອຣິເຍ ໂກ ນຸ ອຎ຺ໂຎ ນິພ຺ພານປທໍ ຊານິຕຸໍ ອຣຫຕິ. ສມ຺ມທຎ຺ຎາຍ ປຣິນິພ຺ພນ຺ຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕປຎ຺ຎາຍ ສມ຺ມາ ຊານິຕ຺ວາ ອນນ຺ຕຣເມວ ອນາສວາ ຫຸຕ຺ວາ ກິເລສປຣິນິພ຺ພາເນນ ປຣິນິພ຺ພນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ສມ຺ມທຎ຺ຎາຍ ອນາສວາ ຫຸຕ຺ວາ ອນ຺ເຕ ຂນ຺ຘປຣິນິພ຺ພາເນນ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕິ.

໔-໑໒. ທຸຕິຍຣູປາຣາມສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໓໗-໑໔໕. ຈຕຸຕ຺ຖໍ ¶ ¶ ສຸທ຺ຘິກໍ ກຕ຺ວາ ເທສິຍມາເນ ພຸຊ຺ຌນການໍ ອຊ຺ຌາສເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຈມາທີນິ ຕຖາ ຕຖາ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕານໍ ອຊ຺ຌາສເຍນ ວຸຕ຺ຕານິ. ອຕ຺ໂຖ ປນ ເຕສໍ ປາກໂຏເຍວາຕິ.

໑໔໖. ນວປຸຣາຓວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ນວປຸຣາຓານີຕິ ນວານິ ຈ ປຸຣາຓານິ ຈ. ຈກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣາຓກມ຺ມນ຺ຕິ ນ ຈກ຺ຂຸ ປຸຣາຓໍ, ກມ຺ມເມວ ປຸຣາຓໍ, ກມ຺ມໂຕ ປນ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຍນາເມນ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຠິສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຠິສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕໍ. ອຠິສຎ຺ເຈຕຍິຕນ຺ຕິ ເຈຕນາຍ ປກປ຺ປິຕໍ. ເວທນິຍໍ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ເວທນາຍ ວຕ຺ຖູຕິ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ. ນິໂຣຘາ ວິມຸຕ຺ຕິໍ ຜຸສຕີຕິ ອິມສ຺ສ ຕິວິຘສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ນິໂຣເຘນ ວິມຸຕ຺ຕິໍ ຜຸສຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ຕສ຺ສາ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອາຣມ຺ມຓຠູໂຕ ນິໂຣໂຘ ກມ຺ມນິໂຣໂຘຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາ ກຖິຕາ.

໒-໕. ອນິຈ຺ຈນິພ຺ພານສປ຺ປາຍສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໔໗-໑໕໐. ທຸຕິເຍ ນິພ຺ພານສປ຺ປາຍນ຺ຕິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສປ຺ປາຍໍ ອຸປກາຣປຏິປທໍ. ຕຕິຍາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຏິປາຏິຍາ ປນ ຈຕູສຸປິ ເອເຕສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ ກຖິຕາ.

໖-໗. ອນ຺ເຕວາສິກສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໕໑-໑໕໒. ຉຏ຺ເຐ ¶ ອນນ຺ເຕວາສິກນ຺ຕິ ອນ຺ໂຕ ວສນກກິເລສວິຣຫິຕໍ. ອນາຈຣິຍກນ຺ຕິ ອາຈຣຓກກິເລສວິຣຫິຕໍ ¶ . ອນ຺ຕສ຺ສ ວສນ຺ຕີຕິ ອນ຺ໂຕ ອສ຺ສ ວສນ຺ຕິ. ເຕ ນໍ ສມຸທາຈຣນ຺ຕີຕິ ເຕ ເອຕໍ ອຘິຠວນ຺ຕິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ຕິ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕິ ວາ. ‘‘ເອວໍ ເວຊ຺ຊກມ຺ມໍ ກໂຣຫິ, ເອວໍ ທູຕກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ອິຕິ ສິກ຺ຂາປນສງ຺ຂາເຕນ ສມຸທາຈຣຓຕ຺ເຖນສ຺ສ ເຕ ອາຈຣິຍາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕຫິ ¶ ອາຈຣິເຍຫິ ສາຈຣິຍໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສຕ຺ຕມໍ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕນຍເມວ.

໘. ອຕ຺ຖິນຸໂຂປຣິຍາຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໓. ອຏ຺ຐເມ ຍໍ ປຣິຍາຍໍ ອາຄມ຺ມາຕິ ຍໍ ກາຣຓໍ ອາຄມ຺ມ. ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ສທ຺ຘາຍາຕິ ວິນາ ສທ຺ຘາຍ ສທ຺ຘໍ ອປເນຕ຺ວາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສທ຺ຘາຕິ ນ ປຈ຺ຈກ຺ຂາ ສທ຺ຘາ. ໂຍ ປນ ປຣສ຺ສ ເອວໍ ກິຣ ເອວໍ ກິຣາຕິ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ສຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ສທ຺ທຫນາກາໂຣ, ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣຸຈິອາທີສຸປິ ຣຸຈາເປຕ຺ວາ ຂມາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ເຖຕນ຺ຕິ ຄຫຓາກາໂຣ ຣຸຈິ ນາມ, ເອວໍ ກິຣ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອນຸສ຺ສວນໍ ອນຸສ຺ສໂວ, ນິສີທິຕ຺ວາ ເອກໍ ກາຣຓໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ກາຣຓໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ເອວໍ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສ ອຕ຺ເຖຕນ຺ຕິ ຄຫຓໍ ອາກາຣປຣິວິຕກ຺ໂກ ນາມ, ກາຣຓວິຕກ຺ໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາຣຓໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ປາປິກາ ລທ຺ຘິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ອຕ຺ເຖສາຕິ ຄຫຓາກາໂຣ ທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິ ນາມ. ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ຐານານິ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ເສຂາເສຂານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ກຖິຕາ.

໙-໑໐. ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມ຺ປນ຺ນສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໕໔-໑໕໕. ນວເມ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓິນ຺ທ຺ຣິໂຍ. ຕຕ຺ຖ ເຍນ ຉ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕໍ, ໂສ ເຕຫິ ນິພ຺ພິເສວເນຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ, ຈກ຺ຂາທີນິ ວາ ຉ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ¶ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ເນຫິ ສທ຺ຘາທີຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ປຣິປຸຓ຺ຓິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ນາມ ໂຫຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ຠຄວາ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ເຈຕິອາທິນາ ນເຍນ ເທສນໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ອາຫ. ທສມໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

໑-໔. ອຊ຺ຌຕ຺ຕນນ຺ທິກ຺ຂຍສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໕໖-໑໕໙. ນນ຺ທິກ຺ຂຍວຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ¶ ¶ ປຐເມ ນນ຺ທິກ຺ຂຍາ ຣາຄກ຺ຂໂຍ, ຣາຄກ຺ຂຍາ ນນ຺ທິກ຺ຂໂຍຕິ ນນ຺ທິຍາ ຈ ຣາຄສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ວິມຸຕ຺ຕໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ທຸຕິຍາທີສຸ ຈ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

໕-໖. ຊີວກມ຺ພວນສມາຘິສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໖໐-໑໖໑. ປຎ຺ຈມໍ ສມາຘິວິກລານໍ, ຉຏ຺ຐໍ ປຏິສລ຺ລານວິກລານໍ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕຎ຺ຈ ກາຍວິເວກຎ຺ຈ ລຠນ຺ຕານໍ ເອເຕສໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຜາຕິໍ ຄມິສ຺ສຕີຕິ ຎຕ຺ວາ ກຖິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂອກ຺ຂາຍຕີຕິ (ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍຕິ) ປຎ຺ຎາຍຕິ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ອິຕິ ທ຺ວີສຸປິ ເອເຕສຸ ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ ກຖິຕາ.

໗-໙. ໂກຏ຺ຐິກອນິຈ຺ຈສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໖໒-໑໖໔. ສຕ຺ຕມາທີສຸ ¶ ຕີສຸ ເຖຣສ຺ສ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນິຍາ ຘມ຺ມາວ ກຖິຕາ.

໑໐-໑໒. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິປຫານສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໖໕-໑໖໗. ທສມາທີນິ ຕີຓິ ປາຏິເຍກ຺ເກນ ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສຍວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ເຕສໍ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

໑-໖໐. ອຊ຺ຌຕ຺ຕອນິຈ຺ຈຉນ຺ທສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໖໘-໒໒໗. ຕທນນ຺ຕໂຣ ¶ ສຏ຺ຐິເປຍ຺ຍາໂລ ນາມ ໂຫຕິ, ໂສ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ໂຖວ. ຍານິ ປເນຕ຺ຖ ສຏ຺ຐິ ສຸຕ຺ຕານິ ວຸຕ຺ຕານິ, ຕານິ ‘‘ຉນ຺ໂທ ປຫາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ¶ ເອວໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ປທສ຺ສ ວເສນ ພຸຊ຺ຌນການໍ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ. ອິຕິ ສພ຺ພານິ ຕານິ ປາຏິເຍກ຺ເກນ ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສຍວເສນ ກຖິຕານິ. ເອເກກສຸຕ຺ຕປຣິໂຍສາເນ ເຈຕ຺ຖ ສຏ຺ຐິ ສຏ຺ຐິ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາຕິ.

໒໒໘. ສມຸທ຺ທວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ຈກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສສ຺ສ ສມຸທ຺ໂທຕິ ຍທິ ທຸປ຺ປູຣຓຏ຺ເຐນ ຍທິ ວາ ສມຸທ຺ທນຏ຺ເຐນ ສມຸທ຺ໂທ, ຈກ຺ຂຸເມວ ສມຸທ຺ໂທ. ຕສ຺ສ ຫິ ປຖວິໂຕ ຍາວ ອກນິຏ຺ຐພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ນີລາທິອາຣມ຺ມຓໍ ສໂມສຣນ຺ຕໍ ປຣິປຸຓ຺ຓຠາວໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວໍ ທຸປ຺ປູຣຓຏ຺ເຐນປິ ສມຸທ຺ໂທ. ຈກ຺ຂຸ ຈ ເຕສຸ ເຕສຸ ນີລາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ສມຸທ຺ທຕິ, ອສໍວຸຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ໂອສຣມານໍ ກິເລສຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກາຣຓຠາເວນ ສໂທສຄມເນນ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ສມຸທ຺ທນຏ຺ເຐນປິ ສມຸທ຺ໂທ. ຕສ຺ສ ຣູປມໂຍ ເວໂຄຕິ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ອປ຺ປມາໂຓ ອູມິມໂຍ ເວໂຄ ວິຍ ຕສ຺ສາປິ ຈກ຺ຂຸສມຸທ຺ທສ຺ສ ສໂມສຣນ຺ຕສ຺ສ ນີລາທິເຠທສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ວເສນ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ຣູປມໂຍ ເວໂຄ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂຍ ຕໍ ຣູປມຍໍ ເວຄໍ ສຫຕີຕິ ໂຍ ຕໍ ຈກ຺ຂຸສມຸທ຺ເທ ສໂມສຏໍ ຣູປມຍໍ ເວຄໍ, ມນາເປ ຣູເປ ຣາຄໍ, ອມນາເປ ໂທສໍ, ອສມເປກ຺ຂິເຕ ໂມຫນ຺ຕິ ເອວໍ ຣາຄາທິກິເລເສ ¶ ອນຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕ ອຸເປກ຺ຂກຠາເວນ ສຫຕິ.

ສອູມິນ຺ຕິອາທີສຸ ກິເລສອູມີຫິ ສອູມິໍ. ກິເລສາວຏ຺ເຏຫິ ສາວຏ຺ຏໍ. ກິເລສຄາເຫຫິ ສຄາຫໍ ¶ . ກິເລສຣກ຺ຂເສຫິ ສຣກ຺ຂສໍ. ໂກຘູປາຍາສສ຺ສ ຈ ວເສນ ສອູມິໍ. ວຸຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ອູມິຠຍນ຺ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກຘູປາຍາສສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ (ອິຕິວຸ. ໑໐໙; ມ. ນິ. ໒.໑໖໒; ອ. ນິ. ໔.໑໒໒). ກາມຄຸຓວເສນ ສາວຏ຺ຏໍ. ວຸຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ອາວຏ຺ຏຄ຺ຄາໂຫຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ກາມຄຸຓານໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໔໑). ມາຕຸຄາມວເສນ ສຄາຫໍ ສຣກ຺ຂສໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ຄາຫຣກ຺ຂໂສຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາມສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ (ອິຕິວຸ. ໑໐໙). ເສສວາເຣສຸປິ ເອເສວ ¶ ນໂຍ. ສຠຍໍ ທຸຕ຺ຕຣໍ ອຈ຺ຈຕຣີຕິ ອູມິຠເຍນ ສຠຍໍ ທຸຣຕິກ຺ກມໍ ອຕິກ຺ກມິ. ໂລກນ຺ຕຄູຕິ ສງ຺ຂາຣໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ຄໂຕ. ປາຣຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ນິພ຺ພານໍ ຄໂຕຕິ ກຖີຍຕິ.

໒-໓. ທຸຕິຍສມຸທ຺ທສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒໒໙-໒໓໐. ທຸຕິເຍ ສມຸທ຺ໂທຕິ ສມຸທ຺ທນຏ຺ເຐນ ສມຸທ຺ໂທ, ກິເລທນຏ຺ເຐນ ເຕມນຏ຺ເຐນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນາຕິ ຐເປຕ຺ວາ ອຣິຍສາວເກ. ສມຸນ຺ນາຕິ ກິລິນ຺ນາ ຕິນ຺ຕາ ນິມຸຄ຺ຄາ. ຕນ຺ຕາກຸລກຊາຕາຕິອາທິ ເຫຏ຺ຐາ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ມຈ຺ຈຸຊໂຫຕິ ຕໂຍ ມຈ຺ຈູ ຊຫິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ນິຣຸປຘີຕິ ຕີຫິ ອຸປຘີຫິ ອນຸປຘິ. ອປຸນພ຺ຠວາຍາຕິ ນິພ຺ພານຕ຺ຖາຍ. ອໂມຫຍີ ມຈ຺ຈຸຣາຊນ຺ຕິ ຍຖາ ຕສ຺ສ ຄຕິໍ ນ ຊານາຕິ, ເອວໍ ມຈ຺ຈຸຣາຊານໍ ໂມເຫຕ຺ວາ ຄໂຕ. ຕຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

໔-໖. ຂີຣຣຸກ຺ໂຂປມສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒໓໑-໒໓໓. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ອຕ຺ຖິ, ເຕເນວາຫ ໂສ ອປ຺ປຫີໂນຕິ. ປຣິຕ຺ຕາຕິ, ປພ຺ພຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ຣູປໍ ອນິຏ຺ຐໍ ອຣຊນີຍໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕິ, ເອວຣູປາປິສ຺ສ ຣູປາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທິຍນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ໂກ ປນ ວາໂທ ອຘິມຕ຺ຕານນ຺ຕິ ¶ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ ປນສ຺ສ ຣຊນີຍໍ ວຕ຺ຖຸ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທິຍຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ກາ ກຖາ? ເອຕ຺ຖ ຈ ນຂປິຏ຺ຐິປມາຓມ຺ປິ ມຓິມຸຕ຺ຕາທິ ຣຊນີຍໍ ວຕ຺ຖຸ ອຘິມຕ຺ຕາຣມ຺ມຓເມວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ທຫໂຣຕິອາທີນິ ຕີຓິປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນາເນວ. ອາຠິນ຺ເທຍ຺ຍາຕິ ປຫເຣຍ຺ຍ ປທາເລຍ຺ຍ ວາ. ປຎ຺ຈເມ ຕທຸຠຍນ຺ຕິ ຕໍ ອຸຠຍໍ. ຉຏ຺ຐໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

໒໓໔. ສຕ຺ຕເມ ¶ ອເນກປຣິຍາເຍນາຕິ ອເນເກຫິ ກາຣເຓຫິ. ອິຕິປາຍນ຺ຕິ ອິຕິປິ ອຍໍ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອນິຈ຺ເຈນ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ກຖິຕໍ.

໒໓໕. ອຏ຺ຐເມ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໂສ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາໂຫຕິ ‘‘ຫຕ຺ຖາ ໂສຠນາ ປາທາ ໂສຠນາ’’ຕິ ເອວໍ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນວເສນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາໂຫ. ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາໂຫຕິ ຫິ ¶ ສໍສນ຺ເທຕ຺ວາ ຄຫຓໍ, ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາໂຫຕິ ວິຠຕ຺ຕິຄຫຓໍ. ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາໂຫ ກຸມ຺ຠີລສທິໂສ ສພ຺ພເມວ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາໂຫ ຣຕ຺ຕປາສທິໂສ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາທາທີສຸ ຕໍ ຕໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ. ອິເມ ປນ ທ຺ເວ ຄາຫາ ເອກຊວນວາເຣປິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ນານາຊວນວາເຣ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ.

ນິມິຕ຺ຕສ຺ສາທຄຖິຕນ຺ຕິ ນິມິຕ຺ຕສ຺ສາເທນ ຄນ຺ຖິຕໍ ພທ຺ຘໍ. ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ກມ຺ມວິຎ຺ຎາຓໍ. ຕສ຺ມິໍ ເຈ ສມເຍ ກາລໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ນ ໂກຈິ ສໍກິລິຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ເຕນ ກາລໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ສພ຺ພສຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ຠວງ຺ເຄເນວ ກາລກິຣິຍາ ໂຫຕິ. ກິເລສຠຍໍ ປນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ສມຍວເສນ ວາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣສ຺ມິຎ຺ຫິ ອາປາຖຄເຕ ອາຣມ຺ມເຓ ຣຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ວາ ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕໍ ວາ ມູຬ຺ຫຈິຕ຺ຕໍ ວາ ອາຣມ຺ມຓຣສໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕຣຕິ, ຠວງ຺ເຄ ຐຕ຺ວາ ກາລກິຣິຍໍ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາລໍ ¶ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ທ຺ເວວ ຄຕິໂຍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ອິມສ຺ສ ສມຍສ຺ສ ວເສເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອິມໍ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາທີນວນ຺ຕິ ອິມໍ ອເນການິ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ນິຣເຍ ອນຸຠວິຕພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ເອວໍ ວທາມິ ຕຕ຺ຕາຍ ອໂຍສລາກາຍ ອກ຺ຂີນິ ອຎ຺ຊາເປຕຸກາໂມຕິ. ອິມິນາ ນເຍນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອໂຍສງ຺ກຸນາຕິ ອຍສູເລນ. ສມ຺ປລິມຏ຺ຐນ຺ຕິ ທ຺ເວປິ ກຓ຺ຓຈ຺ຉິທ຺ທານິ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຖວິຍໍ ອາໂກຏນວເສນ ສມ຺ປລິມຏ຺ຐໍ.

ຕຕິຍວາເຣ ສມ຺ປລິມຏ຺ຐນ຺ຕິ ນຂຈ຺ເຉທນໍ ປເວເສຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສຫຘຸນຏ຺ເຐນ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາຕນວເສນ ສມ຺ປລິມຏ຺ຐໍ. ຈຕຸຕ຺ຖວາເຣ ສມ຺ປລິມຏ຺ຐນ຺ຕິ ພນ຺ຘນມູລໍ ເຉຕ຺ວາ ປາຕນວເສນ ສມ຺ປລິມຏ຺ຐໍ. ປຎ຺ຈມວາເຣ ¶ ສມ຺ປລິມຏ຺ຐນ຺ຕິ ຕິຂິຓາຍ ສຕ຺ຕິຍາ ກາຍປສາທໍ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ປຕນວເສນ ສມ຺ປລິມຏ຺ຐໍ. ສຕ຺ຕິຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ມຫຕີ ທຓ຺ຑກວາສິ ເວທິຕພ຺ພາ. ໂສຕ຺ຕນ຺ຕິ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິທ຺ໂທກ຺ກມນໍ. ຍຖາຣູປານໍ ວິຕກ຺ການໍ ວສໍ ຄໂຕ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍາຕິ ອິມິນາ ວິຕກ຺ການໍ ຍາວ ສງ຺ຆເຠທາ ປາປກມ຺ມາວຫນຕາ ທສ຺ສິຕາ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

໙-໑໐. ປຐມຫຕ຺ຖປາໂທປມສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒໓໖-໒໓໗. ນວເມ ¶ ຫຕ຺ເຖສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕີຕິ ຫຕ຺ເຖສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸ. ທສເມ ນ ໂຫຕີຕິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ພຸຊ຺ຌນການໍ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ທ຺ວີສຸປິ ເຈເຕສຸ ວິປາກສຸຂທຸກ຺ຂເມວ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏໍ ກຖິຕນ຺ຕິ.

໒໓໘. ອາສີວິສວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ເອກຈາຣິກທ຺ວິຈາຣິກຕິຈາຣິກຈຕຸຈາຣິກປຎ຺ຈຈາຣິເກ ສຠາຄວຸຕ຺ຕິໂນ ກາຣເກ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ເຕ ສພ຺ເພປິ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓກມ຺ມຏ຺ຐານິເກ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນ ໂຍຄາວຈເຣ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ. ອິທຎ຺ຫິ ¶ ສຸຕ຺ຕໍ ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸຄ຺ຄເລສຸປິ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູນໍ ທິສາວາສິການໍ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓກມ຺ມຏ຺ຐານິການໍ ອຸປຏ຺ຐານເວລາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນານໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູອາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ປຸຄ຺ຄລານໍ ປຈ຺ຈຍຠູຕເມເວຕໍ. ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູ ປຸຄ຺ຄໂລ ຫິ ອິມສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ມາຕິການິກ຺ເຂເປເນວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕິ, ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູ ມາຕິກາຍ ວິຕ຺ຖາຣຠາຊເນນ, ເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄໂລ ອິມເມວ ສຸຕ຺ຕໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ປຣິປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ໂຍນິໂສ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ເສວນ຺ໂຕ ຠຊນ຺ໂຕ ປຍິຣຸປາສນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕິ. ປທປຣມສ຺ເສຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອນາຄເຕ ວາສນາ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ອຸປກາຣຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຠຄວາ ສິເນຣຸໍ ອຸກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ອາກາສໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ໂຕ ວິຍ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພຕໍ ¶ ກມ຺ເປນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ມຫນ຺ເຕນ ອຸສ຺ສາເຫນ ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ອິມໍ ອາສີວິໂສປມສຸຕ຺ຕໍ ອາຣຠິ.

ຕຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສີວິສາຕິ ກຏ຺ຐມຸໂຂ, ປູຕິມຸໂຂ, ອຄ຺ຄິມຸໂຂ, ສຕ຺ຖມຸໂຂຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ. ເຕສຸ ກຏ຺ຐມຸເຂນ ທຏ຺ຐສ຺ສ ສກລສຣີຣໍ ສຸກ຺ຂກຏ຺ຐໍ ວິຍ ຖທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ສນ຺ຘິປພ຺ເພສຸ ອຘິມຕ຺ຕໍ ອຍສູລສມປ຺ປິຕໍ ວິຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ປູຕິມຸເຂນ ທຏ຺ຐສ຺ສ ປກ຺ກປູຕິປນສໍ ວິຍ ວິປຸພ຺ພກຠາວໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຄ຺ຆຣຕິ ¶ , ຈງ຺ຄວາເຣ ປກ຺ຂິຕ຺ຕອຸທກໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ອຄ຺ຄິມຸເຂນ ທຏ຺ຐສ຺ສ ສກລສຣີຣໍ ຌາຍິຕ຺ວາ ຠສ຺ມມຸຏ຺ຐິ ວິຍ ຖຸສມຸຏ຺ຐິ ວິຍ ຈ ວິປ຺ປກິຣີຍຕິ. ສຕ຺ຕມຸເຂນ ທຏ຺ຐສ຺ສ ສກລສຣີຣໍ ຠິຊ຺ຊຕິ, ອສນິປາຕຏ຺ຐານໍ ວິຍ ມຫານິຂາທເນນ ຂຕສນ຺ຘິມຸຂໍ ວິຍ ຈ ໂຫຕິ. ເອວໍ ວິສວເສນ ວິຠຕ຺ຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສີວິສາ.

ວິສເວຄວິກາເຣນ ປເນເຕ ໂສຬສ ໂຫນ຺ຕິ. ກຏ຺ຐມຸໂຂ ຫິ ¶ ທຏ຺ຐວິໂສ, ທິຏ຺ຐວິໂສ, ຜຸຏ຺ຐວິໂສ, ວາຕວິໂສຕິ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ໂຫຕິ. ເຕນ ຫິ ທຏ຺ຐມ຺ປິ ທິຏ຺ຐມ຺ປິ ຜຸຏ຺ຐມ຺ປິ ຕສ຺ສ ວາເຕນ ປຫຏມ຺ປິ ສຣີຣໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ຖທ຺ຘໍ ໂຫຕິ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍຕິ. ເອວໍ ວິສເວຄວິກາຣວເສນ ໂສຬສ ໂຫນ຺ຕິ.

ປຸນ ປຸຄ຺ຄລປຓ຺ຓຕ຺ຕິວເສນ ຈຕຸສຏ຺ຐິ ໂຫນ຺ຕິ. ກຖໍ? ກຏ຺ຐມຸເຂສຸ ຕາວ ທຏ຺ຐວິໂສ ຈ ອາຄຕວິໂສ ໂນ ໂຆຣວິໂສ, ໂຆຣວິໂສ ໂນ ອາຄຕວິໂສ, ອາຄຕວິໂສ ເຈວ ໂຆຣວິໂສ ຈ, ເນວາຄຕວິໂສ ນ ໂຆຣວິໂສຕິ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ວິສໍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕຕິຓຸກ຺ກາຍ ອຄ຺ຄິ ວິຍ ສີຆໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ອກ຺ຂີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ຂນ຺ຘໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສີສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ມຓິສປ຺ປາທີນໍ ວິສໍ ວິຍ, ມນ຺ຕໍ ປນ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ກຓ຺ຓວາຕໍ ທຕ຺ວາ ທຓ຺ຑເກນ ປຫຏມຕ຺ເຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ທຏ຺ຐຏ຺ຐາເນເຍວ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຍໍ ອາຄຕວິໂສ ໂນ ໂຆຣວິໂສ ນາມ. ຍສ຺ສ ປນ ວິສໍ ສຓິກໍ ອຠິຣຸຫຕິ, ອາຣຸຬ຺ຫາຣຸຬ຺ຫຏ຺ຐາເນ ປນ ອຍໍ ສີຕອຸທກໍ ວິຍ ໂຫຕິ ອຸທກສປ຺ປາທີນໍ ວິສໍ ວິຍ, ທ຺ວາທສວສ຺ສຈ຺ຈເຍນາປິ ກຓ຺ຓປິຏ຺ຐິຂນ຺ຘປິຏ຺ຐິກາທີສຸ ຄຓ຺ຑປິຬກາທິວເສນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ມນ຺ຕປຣິວຕ຺ຕນາທີສຸ ຈ ກຍິຣມານາສຸ ສີຆໍ ນ ໂອຕຣຕິ, ອຍໍ ໂຆຣວິໂສ ໂນ ອາຄຕວິໂສ ນາມ. ຍສ຺ສ ປນ ວິສໍ ສີຆໍ ອຠິຣຸຫຕິ, ນ ສີຆໍ ໂອຕຣຕິ ອເນຬກສປ຺ປາທີນໍ ວິສໍ ວິຍ, ອຍໍ ອາຄຕວິໂສ ເຈວ ໂຆຣວິໂສ ຈ. ຍສ຺ສ ປນ ວິສໍ ມນ຺ທໍ ໂຫຕິ, ໂອຕາຣິຍມານມ຺ປິ ສຸເຂເນວ ໂອຕຣຕິ ນີລສປ຺ປຘມ຺ມນິສປ຺ປາທີນໍ ວິສໍ ວິຍ, ອຍໍ ເນວາຄຕວິໂສ ນ ¶ ໂຆຣວິໂສ ນາມ. ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ກຏ຺ຐມຸເຂ ທຏ຺ຐວິສາທໂຍ ປູຕິມຸຂາທີສຸ ຈ ທຏ຺ຐວິສາທໂຍ ເວທິຕພ຺ພາຕິ. ເອວໍ ປຸຄ຺ຄລປຓ຺ຓຕ຺ຕິວເສນ ຈຕຸສຏ຺ຐິ.

ເຕສຸ ¶ ‘‘ອຓ຺ຑຊາ ນາຄາ’’ຕິອາທິນາ (ສໍ. ນິ. ໓.໓໔໒-໓໔໔) ໂຍນິວເສນ ເອເກກໍ ຈຕຸຘາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຉປຓ຺ຓາສາຘິການິ ທ຺ເວ ສຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ຊລຊາຖລຊາຕິ ທ຺ວິຄຸຓິຕາ ¶ ທ຺ວາທສາຘິການິ ປຎ຺ຈສຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ກາມຣູປອກາມຣູປານໍ ວເສນ ທ຺ວິຄຸຓິຕາ ຈຕຸວີສາຘິກສຫສ຺ສສງ຺ຂາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຸນ ຄຕມຄ຺ຄສ຺ສ ປຏິໂລມໂຕ ສໍຂິປ຺ປມານາ ກຏ຺ຐມຸຂາທິວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣວ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ເຕ ສນ຺ຘາຍ ຠຄວາ ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສີວິສາ’’ຕິ ອາຫ. ກຸລວເສນ ຫິ ເອເຕ ຄຫິຕາ.

ຕຕ຺ຖ ອາສີວິສາຕິ ອາສິຕ຺ຕວິສາຕິປິ ອາສີວິສາ, ອສິຕວິສາຕິປິ ອາສີວິສາ, ອສິສທິສວິສາຕິປິ ອາສີວິສາ. ອາສິຕ຺ຕວິສາຕິ ສກລກາເຍ ອາສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຍ ຐປິຕວິສາ, ປຣສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີເຣ ຈ ອາສິຎ຺ຈນວິສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສິຕວິສາຕິ ຍໍ ຍໍ ເອເຕຫິ ອສິຕໍ ໂຫຕິ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຕໍ ວິສເມວ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ອສິຕໍ ວິສໍ ໂຫຕິ ເອເຕສນ຺ຕິ ອາສີວິສາ. ອສິສທິສວິສາຕິ ອສິວິຍ ຕິຂິຓໍ ປຣມມ຺ມຈ຺ເຉທນສມຕ຺ຖໍ ວິສໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ອາສີວິສາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ວຈນຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຸຄ຺ຄເຕຊາຕິ ອຸຄ຺ຄຕເຕຊາ ພລວເຕຊາ. ໂຆຣວິສາຕິ ທຸນ຺ນິມ຺ມທ຺ທນວິສາ.

ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ປຏິຊຄ຺ຄາປນຕ຺ຖໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ. ຣາຊາໂນ ຫິ ອາສີວິເສ ຄາຫາເປຕ຺ວາ – ‘‘ຕຖາຣູເປ ໂຈເຣ ວາ ເອເຕຫິ ຑໍສາເປຕ຺ວາ ມາເຣສ຺ສາມ, ນຄຣູປໂຣຘກາເລ ປຣເສນາຍ ວາ ຕໍ ຂິປິສ຺ສາມ, ປຣພລໍ ນິມ຺ມທ຺ເທຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ສຸໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວຣສຍນໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ເອເຕຫິ ອຕ຺ຕານໍ ຑໍສາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕູນໍ ວສໍ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຍາ ມຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາສີວິເສ ຊຄ຺ຄາເປນ຺ຕິ. ເຕ ຍໍ ໂຈຣໍ ສຫສາວ ມາເຣຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ‘‘ເອວເມເຕ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ມຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕາ ຕໍ ປຸຣິສໍ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ ອິເມ ເຕ ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສີວິສາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາເລນ ກາລນ຺ຕິ ກາເລ ກາເລ. ສໍເວເສຕພ຺ພາຕິ ນິປຊ຺ຊາເປຕພ຺ພາ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາຕິ ກຏ຺ຐມຸຂາທີສຸ ໂຍ ໂກຈິ. ຍໍ ເຕ ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ ກຣຓີຍໍ, ຕໍ ກໂຣຫີຕິ ອິທໍ ອຕ຺ຖຈຣກສ຺ສ ວຈນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ກິຣ ປຸຣິສສ຺ສ ເອວໍ ອາສີວິເສ ປຏິປາເທຕ຺ວາ ‘ອຍໍ ໂວ ອຸປຏ຺ຐາໂກ’ຕິ ¶ ຈຕູສຸ ເປຬາສຸ ຐປິຕານໍ ອາສີວິສານໍ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ. ອເຖໂກ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອາຄມ຺ມ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ທກ຺ຂິຓປາທານຸສາເຣນ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ¶ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖໍ ມຓິພນ຺ຘໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ¶ ເວເຐຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓກຓ຺ຓໂສຕມູເລ ຜຓໍ ກຕ຺ວາ ສຸສູຕິ ກໂຣນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິ. ອປໂຣ ວາມປາທານຸສາເຣນ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຕເຖວ ວາມຫຕ຺ຖໍ ເວເຐຕ຺ວາ ວາມກຓ຺ຓໂສຕມູເລ ຜຓໍ ກຕ຺ວາ ສຸສູຕິ ກໂຣນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິ, ຕຕິໂຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຠິມຸຂໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິໍ ເວເຐຕ຺ວາ ຄລວາຏກມູເລ ຜຓໍ ກຕ຺ວາ ສຸສູຕິ ກໂຣນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ປິຏ຺ຐິຠາເຄນ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຄີວໍ ເວເຐຕ຺ວາ ອຸປຣິມຸທ຺ຘນິ ຜຓໍ ຐເປຕ຺ວາ ສຸສູຕິ ກໂຣນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິ.

ເອວໍ ຈຕູສຸ ອາສີວິເສສຸ ສຣີຣຏ຺ຐເກສຸເຍວ ຊາເຕສຸ ເອໂກ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອຕ຺ຖຈຣກປຸຣິໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເຕ, ໂຠ ປຸຣິສ, ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ, ປຸຈ຺ຉິ. ຕໂຕ ເຕນ ‘‘ອິເມ ເມ, ໂຠ, ຫຕ຺ເຖສຸ ຫຕ຺ຖກຏກໍ ວິຍ ພາຫາສຸ ເກຍູຣໍ ວິຍ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ກຸຈ຺ຉິເວຐນສາຏໂກ ວິຍ ກຓ຺ເຓສຸ ກຓ຺ຓຈູຬິກາ ວິຍ ຄເລ ມຸຕ຺ຕາວລິໂຍ ວິຍ ສີເສ ສີສປສາຘນໍ ວິຍ ເກຈິ ອລງ຺ກາຣວິເສສາ ຣຎ຺ຎາ ທິນ຺ນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂສ ອາຫ – ‘‘ໂຠ ອນ຺ຘພາລ, ມາ ເອວໍ ມຎ຺ຎິຕ຺ຖ ‘ຣຎ຺ຎາ ເມ ຕຸຏ຺ເຐເນຕໍ ປສາຘນໍ ທິນ຺ນ’ນ຺ຕິ. ຕ຺ວໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາຄຸຈາຣີ ໂຈໂຣ, ອິເມ ຈ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສີວິສາ ທຸຣຸປຏ຺ຐາຫາ ທຸປ຺ປຏິຊຄ຺ຄິຍາ, ເອກສ຺ມິໍ ອຸຏ຺ຐາຕຸກາເມ ເອໂກ ນ຺ຫາຍິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ເອກສ຺ມິໍ ນ຺ຫາຍິຕຸກາເມ ເອໂກ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາໂມ, ເອກສ຺ມິໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາເມ ເອໂກ ນິປຊ຺ຊິຕຸກາໂມ. ເຕສຸ ຍສ຺ເສວ ອິຈ຺ຉາ ນ ປູຣຕິ, ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ຑໍສິຕ຺ວາ ມາເຣຕີ’’ຕິ. ອຕ຺ຖິ ປນ, ໂຠ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ໂກຈິ ໂສຕ຺ຖິມຄ຺ໂຄຕິ? ອາມ, ຣາຊປຸຣິສານໍ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ປລາຍນໍ ໂສຕ຺ຖິຠາໂວຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຍໍ ເຕ ກຣຓີຍໍ, ຕໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອິຕໂຣ ຈຕຸນ຺ນໍ ອາສີວິສານໍ ປມາທກ຺ຂຓໍ ຣາຊປຸຣິເສຫິ ຈ ປວິວິຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ, ວາມຫຕ຺ເຖນ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖໍ ເວເຐຕ຺ວາ, ທກ຺ຂິຓກຓ຺ຓຈູຬິກາຍ ຜຓໍ ຐເປຕ຺ວາ, ສຍິຕາສີວິສສ຺ສ ສຣີຣໍ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ໂຕ ວິຍ ສຓິກໍ ຕໍ ອປເນຕ຺ວາ, ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ເສເສປິ ອປເນຕ຺ວາ ເຕສໍ ຠີໂຕ ປລາເຍຍ຺ຍ. ອຖ ນໍ ເຕ ອາສີວິສາ ‘‘ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ຎາ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ທິນ຺ໂນ’’ຕິ ອນຸພນ຺ຘມານາ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ອຖ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ຠີໂຕ ຈຕຸນ຺ນໍ ອາສີວິສານໍ…ເປ… ປລາເຍຖາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ປຸຣິເສ ເອວໍ ອາຄຕມຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ປລາຍນ຺ເຕ ¶ ຣາຊາ ‘‘ປລາໂຕ ¶ ໂສ ປຸຣິໂສ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ຕໍ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຆາເຕຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕສ຺ເສວ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກ ປຎ຺ຈ ¶ ຊເນ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ນໍ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຆາເຕຖາ’’ຕິ ເປເສຍ຺ຍ. ອຖສ຺ສ ອຕ຺ຖຈຣາ ປຸຣິສາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ອາໂຣເຈຍ຺ຍຸໍ. ໂສ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ຠີໂຕ ປລາເຍຖ. ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ຕເມນໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຉຏ຺ໂຐ ອນ຺ຕຣຈໂຣ ວຘໂກຕິ ‘‘ປຐມໍ ອາສີວິເສຫິ ອນຸພທ຺ໂຘ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ເຕ ວຎ຺ເຈນ຺ໂຕ ປລາຍິ, ອິທານິ ປຎ຺ຈຫິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກຫິ ອນຸພທ຺ໂຘ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ປລາຍຕິ, ນ ສກ຺ກາ ໂສ ເອວໍ ຄເຫຕຸໍ, ອຸປລາຬນາຍ ປນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ທຫຣກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອກໂຕ ຂາທິຕ຺ວາ ຈ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ສນ຺ຖວໍ ອນ຺ຕຣຈຣໍ ວຘກມສ຺ສ ເປເສຖາ’’ຕິ ອມຈ຺ເຈຫິ ວຸຕ຺ເຕນ ຣຎ຺ຎາ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ເປສິໂຕ ອນ຺ຕຣຈໂຣ ວຘໂກ.

ໂສ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ສຸຎ຺ຎໍ ຄາມນ຺ຕິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ປທໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ຆາຍິຕ຺ວາ ເວເຄນາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສີວິເສ ປຎ຺ຈ ວຘເກ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກ ຉຏ຺ຐຎ຺ຈ ອນ຺ຕຣຈຣໍ ວຘກໍ ‘‘ນິວຕ຺ຕ ໂຠ, ມາ ປລາຍິ, ປຸຕ຺ຕທາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ສຸຂໍ ວສິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ, ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປລາຍນ຺ໂຕ ປຈ຺ຈນ຺ຕຣຏ຺ເຐ ອຠິມຸຂຄຕໍ ເອກໍ ຉກຸຏິກໍ ສຸຎ຺ຎໍ ຄາມໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ. ຣິຕ຺ຕກຎ຺ເຎວ ປວິເສຍ຺ຍາຕິ ຘນຘຎ຺ຎມຎ຺ຈປີຐາທີຫິ ວິຣຫິຕຕ຺ຕາ ຣິຕ຺ຕກຎ຺ເຎວ ປວິເສຍ຺ຍ. ຕຸຈ຺ຉກໍ ສຸຎ຺ຎກນ຺ຕິ ເອຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ປຣິມເສຍ຺ຍາຕິ ‘‘ສເຈ ປານີຍໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ປິວິສ຺ສາມິ, ສເຈ ຠຕ຺ຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠາຊນໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໍ ອນ຺ໂຕ ປເວເສຕ຺ວາ ປຣິມເສຍ຺ຍ.

ຕເມນໍ ¶ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ຉນ຺ນໍ ຆຣານໍ ເອກຆເຣປິ ກິຎ຺ຈິ ອລຠິຕ຺ວາ ຄາມມຊ຺ເຌ ເອໂກ ສນ຺ທຈ຺ຉາໂຍ ຣຸກ຺ໂຂ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ວງ຺ກຜລກໍ ອຕ຺ຖຕໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອິຘ ຕາວ ນິສີທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນໍ ມນ຺ທມນ຺ເທນ ວາເຕນ ພີຊິຍມານໍ ຕຕ຺ຕກມຕ຺ຕມ຺ປິ ສຸຂໍ ສນ຺ຕໂຕ ອສ຺ສາທຍມານໍ, ຕເມນໍ ປຸຣິສໍ ເກຈິເທວ ອຕ຺ຖຈຣກາ ພຫິ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ອາຄຕາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ. ອິທານິ ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສາຕິ ອມ຺ໂຠ, ປຸຣິສ, ອິທານິ. ໂຈຣາ ຄາມຆາຕກາຕິ ‘‘ຍເທເວຕ຺ຖ ລຠິສ຺ສາມ, ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມ ວາ ຆາເຕສ຺ສາມ ວາ’’ຕິ ອາຄຕາ ຉ ຄາມຆາຕກໂຈຣາ.

ອຸທກຓ຺ຓວນ຺ຕິ ¶ ຄມ຺ຠີຣໍ ປຸຖຸລໍ ອຸທກໍ. ຄມ຺ຠີຣມ຺ປິ ຫິ ອປຸຖຸລໍ, ປຸຖຸລໍ ວາ ອຄມ຺ຠີຣໍ, ນ ອຓ຺ຓໂວຕິ ¶ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍມ຺ປນ ຄມ຺ຠີຣຎ຺ຈ ປຸຖຸລຎ຺ຈ, ຕສ຺ເສເວຕໍ ນາມໍ. ສາສງ຺ກໍ ສປ຺ປຏິຠຍນ຺ຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ອາສີວິສານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວຘການໍ ຉຏ຺ຐສ຺ສ ອນ຺ຕຣຈຣສ຺ສ ຉນ຺ນຎ຺ຈ ຄາມຆາຕກໂຈຣານໍ ວເສນ ສາສງ຺ກໍ ສປ຺ປຏິຠຍໍ. ເຂມໍ ອປ຺ປຏິຠຍນ຺ຕິ ເຕສໍເຍວ ອາສີວິສາທີນໍ ອຠາເວນ ເຂມຎ຺ຈ ນິພ຺ຠຍຎ຺ຈ ວິຈິຕ຺ຣອຸຍ຺ຍານວຣໍ ພຫ຺ວນ຺ນປານໍ ເທວນຄຣສທິສໍ. ນ ຈສ຺ສ ນາວາ ສນ຺ຕາຣຓີຕິ ‘‘ອິມາຍ ນາວາຍ ໂອຣິມຕີຣໂຕ ປຣຕີຣໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ຐປິຕາ ຈ ສນ຺ຕາຣຓີ ນາວາ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ອຸຕ຺ຕຣເສຕຸ ວາຕິ ຣຸກ຺ຂເສຕຸ-ຊງ຺ຆເສຕຸ-ສກຏເສຕູນໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອຸຕ຺ຕຣເສຕຸ ວາ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ຕິຏ຺ຐຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ ນ ໂຂ ເອສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ. ກສ຺ມາ ນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ ອາຫ? ເອຕ຺ຕການໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິການໍ ພາຫິຕຕ຺ຕາ, ເທສນໍ ວາ ວິນິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ເອກໍ ຂີຓາສວພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ທສ຺ເສຕຸມ຺ປິ ເອວມາຫ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ເອວໍ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ເຓ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສີວິສາ ‘‘ນ ລທ຺ໂຘ ວຕາສິ ອມ຺ເຫຫິ, ອຊ຺ຊ ເຕ ມຸຣຸມຸຣາຍ ຊີວິຕໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑຍ຺ຍາມ’’. ປຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ‘‘ນ ລທ຺ໂຘ ວຕາສິ ອມ຺ເຫຫິ, ອຊ຺ຊ ເຕ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອງ຺ຄມງ຺ຄານິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ¶ ຄຕາ ສຕໍ ວາ ສຫສ຺ສໍ ວາ ລເຠຍ຺ຍາມ’’. ຉຏ຺ໂຐ ອນ຺ຕຣຈໂຣ ‘‘ນ ລທ຺ໂຘ ວຕາສິ ມຍາ, ອຊ຺ຊ ເຕ ຜລິກວຓ຺ເຓນ ອສິນາ ສີສໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ, ເສນາປຕິຏ຺ຐານໍ ລຠິຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠເວຍ຺ຍໍ’’. ຉ ໂຈຣາ ‘‘ນ ລທ຺ໂຘ ວຕາສິ ອມ຺ເຫຫິ, ອຊ຺ຊ ເຕ ວິວິຘານິ ກມ຺ມກາຣຓານິ ກາເຣຕ຺ວາ ພຫຸຘນໍ ອາຫຣາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ອຸທກຓ຺ຓວໍ ໂອຕຣິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ຣຎ຺ໂຎ ອາຓາຍ ໂກປິຕຕ຺ຕາ ປຣໂຕ ຄນ຺ຕຸມ຺ປິ ອວິສຫນ຺ຕາ ຕຕ຺ເຖວ ສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ມເຣຍ຺ຍຸໍ.

ອຸປມາ ໂຂ ມ຺ຍາຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເອວໍ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ຣາຊາ ວິຍ ຫິ ກມ຺ມໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຣາຊາປຣາຘິກປຸຣິໂສ ວິຍ ວຏ຺ຏນິສ຺ສິໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສີວິສາ ວິຍ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ, ຣຎ຺ໂຎ ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສີວິເສ ປຏິຈ຺ຉາປິຕກາໂລ ວິຍ ກມ຺ມຸນາ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓເຍວ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ທິນ຺ນກາໂລ. ‘‘ອິເມສໍ ອາສີວິສານໍ ປມາທກ຺ຂເຓ ຣາຊປຸຣິສານຎ຺ຈ ວິວິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຍໍ ເຕ ອມ຺ໂຠ, ປຸຣິສ, ກຣຓີຍໍ, ຕໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຈເນນ ‘‘ປລາຍສ຺ສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕກາໂລ ວິຍ ສຕ຺ຖາຣາ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ມຫາຠູຕກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຕ຺ວາ ¶ ‘‘ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ມຫາຠູເຕສຸ ນິພ຺ພິນ຺ທ ວິຣຊ຺ຊ, ເອວໍ ວຏ຺ຏໂຕ ປຣິມຸຈ຺ຈິສ຺ສສີ’’ຕິ ກຖິຕກາໂລ, ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອຕ຺ຖຈຣກວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຈຕຸນ຺ນໍ ອາສີວິສານໍ ປມາທກ຺ຂເຓ ຣາຊປຸຣິສານຎ຺ຈ ວິວິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປລາຍນໍ ວິຍ ອິມສ຺ສ ¶ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ລຠິຕ຺ວາ ມຫາຠູຕາສີວິເສຫິ ປຣິມຸຈ຺ຈນຕ຺ຖາຍ ຎາຓປລາຍເນນ ປລາຍນໍ.

ອິທານິ ຈຕຸນ຺ເນຕໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຘິວຈນໍ ປຖວີຘາຕຸຍາ ອາໂປຘາຕຸຍາຕິອາທີສຸ ຈຕຸມຫາຠູຕກຖາ ຈ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘກຖາ ຈ ອາຍຕນກຖາ ຈ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກຏ຺ຐມຸຂອາສີວິໂສ ວິຍ ປຖວີຘາຕຸ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ປູຕິມຸຂອຄ຺ຄິມຸຂສຕ຺ຖມຸຂາ ວິຍ ເສສຘາຕຸໂຍ. ຍເຖວ ຫິ ກຏ຺ຐມຸເຂນ ທຏ຺ຐສ຺ສ ສກລກາໂຍ ຖທ຺ໂຘ ¶ ໂຫຕິ, ເອວໍ ປຖວີຘາຕຸປໂກເປນາປິ. ຍຖາ ຈ ປູຕິມຸຂາທີຫິ ທຏ຺ຐສ຺ສ ປຄ຺ຆຣຕິ ເຈວ ຌາຍຕິ ຈ ຉິຊ຺ຊຕິ ຈ, ເອວໍ ອາໂປຘາຕຸເຕໂຊຘາຕຸວາໂຍຘາຕຸປໂກເປນາປີຕິ. ເຕນາຫຸ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ –

‘‘ປຕ຺ຖທ຺ໂຘ ຠວຕີ ກາໂຍ, ທຏ຺ໂຐ ກຏ຺ຐມຸເຂນ ວາ;

ປຖວີຘາຕຸປໂກເປນ, ໂຫຕິ ກຏ຺ຐມຸເຂວ ໂສ.

‘‘ປູຕິໂກ ຠວຕີ ກາໂຍ, ທຏ຺ໂຐ ປູຕິມຸເຂນ ວາ;

ອາໂປຘາຕຸປໂກເປນ, ໂຫຕິ ປູຕິມຸເຂວ ໂສ.

‘‘ສນ຺ຕຕ຺ໂຕ ຠວຕີ ກາໂຍ, ທຏ຺ໂຐ ອຄ຺ຄິມຸເຂນ ວາ;

ເຕໂຊຘາຕຸປໂກເປນ, ໂຫຕິ ອຄ຺ຄິມຸເຂວ ໂສ.

‘‘ສຎ຺ຉິນ຺ໂນ ຠວຕີ ກາໂຍ, ທຏ຺ໂຐ ສຕ຺ຖມຸເຂນ ວາ;

ວາໂຍຘາຕຸປໂກເປນ, ໂຫຕິ ສຕ຺ຖມຸເຂວ ໂສ’’ຕິ. –

ເອວໍ ຕາເວຕ຺ຖ ວິເສສໂຕ ສທິສຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອວິເສສໂຕ ປນ ອາສຍໂຕ ວິສເວຄວິກາຣໂຕ ອນຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓໂຕ ທຸຣຸປຏ຺ຐານໂຕ ທຸຣາສທໂຕ ອກຕຎ຺ຎຸຕໂຕ ອວິເສສກາຣິໂຕ ອນນ຺ຕໂທສູປທ຺ທວໂຕຕິ ອິເມຫິ ກາຣເຓຫິ ເອເຕສໍ ອາສີວິສສທິສຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ອາສຍໂຕຕິ ອາສີວິສານຎ຺ຫິ ວມ຺ມິໂກ ອາສໂຍ, ຕຕ຺ເຖວ ເຕ ວສນ຺ຕິ. ມຫາຠູຕານມ຺ປິ ກາຍວມ຺ມິໂກ ອາສໂຍ ¶ . ອາສີວິສານຎ຺ຈ ຣຸກ຺ຂສຸສິຣຕິຓປຓ຺ຓຄຫນສງ຺ກາຣຏ຺ຐານານິປິ ¶ ອາສໂຍ. ເອເຕສຸປິ ຫິ ເຕ ວສນ຺ຕິ. ມຫາຠູຕານມ຺ປິ ກາຍສຸສິຣໍ ກາຍຄຫນໍ ກາຍສງ຺ກາຣຏ຺ຐານໍ ອາສໂຍຕິ. ເອວໍ ຕາວ ອາສຍໂຕ ສທິສຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ວິສເວຄວິກາຣໂຕຕິ ອາສີວິສາ ຫິ ກຸລວເສນ ກຏ຺ຐມຸຂາທິເຠທໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ. ຕຕ຺ຖ ເອເກໂກ ວິສວິກາຣໂຕ ວິຠຊ຺ຊມາໂນ ທຏ຺ຐວິສາທິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ໂຫຕິ. ມຫາຠູຕານິປິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕລກ຺ຂຓວເສນ ປຖວີອາທິເຠທໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ. ເອຕ຺ຖ ເອເກກໍ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານາທິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ວິສເວຄວິກາຣໂຕ ສທິສຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອນຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓໂຕຕິ ອາສີວິເສ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ປຎ຺ຈ ອນຕ຺ເຖ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ – ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ອສຸຈິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ພ຺ຍາຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ວິສໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ມຣຓໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ມຫາຠູຕານິປິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ປຎ຺ຈ ອນຕ຺ເຖ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ – ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ອສຸຈິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ພ຺ຍາຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຊຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ມຣຓໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

‘‘ເຍເກຈິ ¶ ສປ຺ປໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ມີຬ຺ຫລິຕ຺ຕໍ ມຫາວິສໍ;

ປຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫນ຺ຕຸນຕ຺ຖານິ, ໂລເກ ສປ຺ປາຠິນນ຺ທິໂນ.

‘‘ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ອສຸຈິໍ ພ຺ຍາຘິໍ, ວິສໍ ມຣຓປຎ຺ຈມໍ;

ອນຕ຺ຖາ ໂຫນ຺ຕິ ປຎ຺ເຈເຕ, ມີຬ຺ຫລິຕ຺ເຕ ຠຸຊງ຺ຄເມ.

‘‘ເອວເມວໍ ອກຸສລາ, ອນ຺ຘພາລປຸຖຸຊ຺ຊນາ;

ປຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫນ຺ຕຸນຕ຺ຖານິ, ຠເວ ຊາຕາຠິນນ຺ທິໂນ.

‘‘ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ອສຸຈິໍ ພ຺ຍາຘິໍ, ຊຣໍ ມຣຓປຎ຺ຈມໍ;

ອນຕ຺ຖາ ໂຫນ຺ຕິ ປຎ຺ເຈເຕ, ມີຬ຺ຫລິຕ຺ເຕວ ປນ຺ນເຄ’’ຕິ. –

ເອວໍ ອນຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓໂຕ ສທິສຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ທຸຣຸປຏ຺ຐານໂຕຕິ ເຕ ອາສີວິສາ ທຸຣຸປຏ຺ຐານາ, ເອກສ຺ມິໍ ອຸຏ຺ຐາຕຸກາເມ ເອໂກ ນ຺ຫາຍິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ ¶ , ຕສ຺ມິໍ ນ຺ຫາຍິຕຸກາເມ ອປໂຣ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາໂມ, ຕສ຺ມິໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາເມ ອຎ຺ໂຎ ນິປຊ຺ຊິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ເຕສຸ ຍສ຺ສ ຍສ຺ເສວ ອຊ຺ຌາສໂຍ ນ ປູຣຕິ, ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ຑໍສິຕ຺ວາ ມາເຣຕິ. ອິເມຫິ ປນ ອາສີວິເສຫິ ຠູຕາເນວ ທຸຣຸປຏ຺ຐານຕຣານິ. ປຖວີຘາຕຸຍາ ຫິ ເຠສຊ຺ເຊ ກຍິຣມາເນ ອາໂປຘາຕຸ ກຸປ຺ປຕິ, ຕສ຺ເສວ ເຠສຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ເຕໂຊຘາຕູຕິ ¶ ເອວໍ ເອກິສ຺ສາ ເຠສຊ຺ເຊ ກຍິຣມາເນ ອປຣາ ກຸປ຺ປນ຺ຕີຕິ. ເອວໍ ທຸຣຸປຏ຺ຐານໂຕ ສທິສຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ທຸຣາສທໂຕຕິ ທຸຣາສທາ ຫິ ອາສີວິສາ, ເຄຫສ຺ສ ປຸຣິມຠາເຄ ອາສີວິສໍ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຠາເຄນ ປລາຍນ຺ຕິ, ປຈ຺ຉິມຠາເຄ ທິສ຺ວາ ປຸຣິມຠາເຄນ, ເຄຫມຊ຺ເຌ ທິສ຺ວາ ຄພ຺ຠໍ ປວິສນ຺ຕິ, ຄພ຺ເຠ ທິສ຺ວາ ມຎ຺ຈປີຐໍ ອຠິຣຸຫນ຺ຕິ. ມຫາຠູຕານິ ຕໂຕປິ ທຸຣາສທຕຣານິ. ຕຖາຣູເປນ ຫິ ກຸຏ຺ຐໂຣເຄນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ກຓ຺ຓນາສາທີນິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຕນ຺ຕິ, ສຣີຣໍ ສມ຺ຜຸຏຕິ ນີລມກ຺ຂິກາ ປຣິວາເຣນ຺ຕິ, ສຣີຣຄນ຺ໂຘ ທູຣໂຕວ ອຸພ຺ພາຫຕິ. ຕໍ ປຸຣິສໍ ອກ຺ໂກສມານມ຺ປິ ປຣິເທວມານມ຺ປິ ເນວ ໂຣສວເສນ, ນ ກາຣຸຎ຺ເຎນ, ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ນາສິກໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ເຂຬໍ ປາເຕນ຺ຕາ ທູຣໂຕວ ນໍ ວິວຊ຺ເຊນ຺ຕິ. ເອວໍ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ຠຄນ຺ທຣກຸຈ຺ຉິໂຣຄວາຕໂຣຄາທີນໍ ພີຠຈ຺ຉເຊຄຸຈ຺ຉຠາວກຣານຎ຺ຈ ໂຣຄານໍ ວເສນ ອຍເມວຕ຺ໂຖ ວິຠາເວຕພ຺ໂພຕິ. ເອວໍ ທຸຣາສທໂຕ ສທິສຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອກຕຎ຺ຎຸຕໂຕຕິ ¶ ອາສີວິສາ ຫິ ອກຕຎ຺ຎຸໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ນ຺ຫາປິຍມານາປິ ໂຠຊິຍມານາປິ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູຊິຍມານາປິ ເປຬາຍໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຣິຫຣິຍມານາປິ ໂອຕາຣເມວ ຄເວສນ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖ ໂອຕາຣໍ ລຠນ຺ຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ນໍ ຑໍສິຕ຺ວາ ມາເຣນ຺ຕິ. ອາສີວິເສຫິປິ ມຫາຠູຕາເນວ ອກຕຎ຺ຎຸຕຣານິ. ເອເຕສຎ຺ຫິ ກຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສີເຕນ ວາ ອຸຓ຺ເຫນ ວາ ນິມ຺ມເລນ ຊເລນ ນ຺ຫາປິຍມານານິປິ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ສກ຺ກຣິຍມານານິປິ ມຸທຸວຕ຺ຖມຸທຸສຍນມຸທຸຍານາທີຫິ ປຣິຫຣິຍມານານິປິ, ວຣໂຠຊນໍ ໂຠຊິຍມານານິປິ, ວຣປານໍ ປາຍາປິຍມານານິປິ ໂອຕາຣເມວ ຄເວສນ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖ ໂອຕາຣໍ ລຠນ຺ຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ກຸປ຺ປິຕ຺ວາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາເປນ຺ຕີຕິ. ເອວໍ ອກຕຎ຺ຎຸຕໂຕ ສທິສຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອວິເສສກາຣິໂຕຕິ ອາສີວິສາ ຫິ ‘‘ອຍໍ ຂຕ຺ຕິໂຍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເວສ຺ໂສ ວາ ສຸທ຺ໂທ ວາ ຄຫຏ຺ໂຐ ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ’’ຕິ ວິເສສໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ສມ຺ປຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕເມວ ຑໍສິຕ຺ວາ ມາເຣນ຺ຕິ. ມຫາຠູຕານິປິ ‘‘ອຍໍ ຂຕ຺ຕິໂຍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເວສ຺ໂສ ວາ ສຸທ຺ໂທ ວາ ຄຫຏ຺ໂຐ ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ ເທໂວ ວາ ມນຸສ຺ໂສ ວາ ມາໂຣ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ນິຄ຺ຄຸໂຓ ວາ ສຄຸໂຓ ວາ’’ຕິ ວິເສສໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ ¶ . ຍທິ ຫິ ເນສໍ ‘‘ອຍໍ ຄຸຓວາ’’ຕິ ລຊ຺ຊາ ¶ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ສເທວເກ ໂລເກ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄເລ ຕຖາຄເຕ ລຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍຸໍ. ອຖາປິ ເນສໍ ‘‘ອຍໍ ມຫາປຎ຺ໂຎ ອຍໍ ມຫິທ຺ຘິໂກ ອຍໍ ຘຸຕວາໂທ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ລຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຘມ຺ມເສນາປຕິສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣາທີສຸ ລຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍຸໍ. ອຖາປິ ເນສໍ ‘‘ອຍໍ ນິຄ຺ຄຸໂຓ ທາຣຸໂຓ ຖທ຺ໂຘ’’ຕິ ຠຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ສເທວເກ ໂລເກ ນິຄ຺ຄຸຓຖທ຺ຘທາຣຸຓານໍ ອຄ຺ຄສ຺ສ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ຉນ຺ນໍ ວາ ສຕ຺ຖາຣານໍ ຠາເຍຍ຺ຍຸໍ, ນ ຈ ລຊ຺ຊນ຺ຕິ ນ ຈ ຠາຍນ຺ຕິ, ກຸປ຺ປິຕ຺ວາ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອນຍພ຺ຍສນໍ ອາປາເທນ຺ຕິເຍວ. ເອວໍ ອວິເສສກາຣິໂຕ ສທິສຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອນນ຺ຕໂທສູປທ຺ທວໂຕຕິ ອາສີວິເສ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນການຎ຺ຫິ ໂທສູປທ຺ທວານໍ ປມາຓໍ ນຕ຺ຖິ. ຕຖາ ເຫເຕ ຑໍສິຕ຺ວາ ກາຓມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ ຂຸຊ຺ຊມ຺ປິ ປີຐສປ຺ປິມ຺ປິ ເອກປກ຺ຂລມ຺ປີຕິ ເອວໍ ອປຣິມາຓໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ຠູຕານິປິ ກຸປ຺ປິຕານິ ນ ກາຓາທິຠາເວສຸ ນ ກິຎ຺ຈິ ວິປ຺ປກາຣໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ອປ຺ປມາໂຓ ເອເຕສໍ ໂທສູປທ຺ທໂວຕິ. ເອວໍ ອນນ຺ຕໂທສູປທ຺ທວໂຕ ສທິສຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອິທາເນຕ຺ຖ ¶ ຈຕຸມຫາຠູຕວເສນ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານນິທ຺ເທເສ ກຖິຕເມວ.

ປຎ຺ຈ ວຘກາ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາຕິ ໂຂ ຠິກ຺ຂເວ ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘານໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ທ຺ວີຫິ ອາກາເຣຫິ ຂນ຺ຘານໍ ວຘກປຈ຺ຈຕ຺ຖິກສທິສຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຂນ຺ຘາ ຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຎ຺ຈ ວເຘນ຺ຕິ, ເຕສຸ ຈ ສນ຺ເຕສຸ ວໂຘ ນາມ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ກຖໍ? ຣູປໍ ຕາວ ຣູປມ຺ປິ ວເຘຕິ ອຣູປມ຺ປິ, ຕຖາ ອຣູປໍ ອຣູປມ຺ປິ ວເຘຕິ ຣູປມ຺ປິ. ກຖໍ? ອຍຎ຺ຫິ ປຖວີຘາຕຸ ຠິຊ຺ຊມານາ ອິຕຣາ ຕິສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ ຄເຫຕ຺ວາວ ຠິຊ຺ຊຕິ, ອາໂປຘາຕຸອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ, ເອວໍ ຕາວ ຣູປໍ ຣູປເມວ ວເຘຕິ. ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ປນ ຠິຊ຺ຊມາໂນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປກ຺ຂນ຺ເຘ ຄເຫຕ຺ວາວ ຠິຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ຣູປໍ ອຣູປມ຺ປິ ວເຘຕິ. ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘປິ ຠິຊ຺ຊມາໂນ ສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ເຘ ຄເຫຕ຺ວາວ ຠິຊ຺ຊຕິ. ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອວໍ ອຣູປໍ ອຣູປເມວ ວເຘຕິ. ຈຸຕິກ຺ຂເຓ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘາ ຠິຊ຺ຊມານາ ວຕ຺ຖຸຣູປມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວາວ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວໍ ອຣູປໍ ຣູປມ຺ປິ ວເຘຕິ. ເອວໍ ຕາວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວເຘນ຺ຕີຕິ ວຘກາ. ຍຕ຺ຖ ປນ ຂນ຺ຘາ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ເຉທນເຠທນວຘພນ຺ຘນາທໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖາຕິ. ເອວໍ ຂນ຺ເຘສຸ ສນ຺ເຕສຸ ວໂຘ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິປິ ວຘກາ.

ອິທານິ ¶ ¶ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ຣູປາຣູປວເສນ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ, ຣູປວເສນ ວາ ນາມວເສນ ວາ ຣູປປຣິຄ຺ຄຫໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ, ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຕພ຺ພໍ ສິຍາ ຕມ຺ປິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ກຖິຕເມວ.

ຉຏ຺ໂຐ ອນ຺ຕຣຈໂຣ ວຘໂກ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິໂກຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ທີຣາຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ນນ຺ທີຣາຄສ຺ສ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິກວຘກສທິສຕາ ເວທິຕພ຺ພາ ປຎ຺ຎາສິຣປາຕນໂຕ ¶ ຈ ໂຍນິສມ຺ປຏິປາທນໂຕ ຈ. ກຖໍ? ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣສ຺ມິຎ຺ຫິ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ນິສ຺ສາຍ ໂລໂຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ປຎ຺ຎາສີສໍ ປຕິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ, ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອວໍ ຕາວ ປຎ຺ຎາສິຣປາຕນໂຕ ສທິສຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ນນ຺ທີຣາໂຄ ປເນສ ອຓ຺ຑຊາທິເຠທາ ຈຕສ຺ໂສ ໂຍນິໂຍ ອຸປເນຕິ. ຕສ຺ສ ໂຍນິອຸປຄມນມູລການິ ປຎ຺ຈວີສຕິ ມຫາຠຍານິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ກມ຺ມກາຣຓານິ ຈ ອາຄຕາເນວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ໂຍນິສມ຺ປຏິປາທນໂຕປິສ຺ສ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິກວຘກສທິສຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອິຕິ ນນ຺ທີຣາຄວເສນາປິ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກຖິຕເມວ ໂຫຕິ. ກຖໍ? ອຍຎ຺ຫິ ນນ຺ທີຣາໂຄ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຕໍ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເວທນາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຈິຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ, ເຕສໍ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ, ເອວໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ອິທານິ ເຕ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ນາມຣູປວເສນ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ, ເຕສໍ ປຈ຺ຈຍປຣິເຍສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ, ອນຸປຸພ຺ເພນ ເອໂກ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕີຕິ ເອວໍ ນນ຺ທີຣາຄວເສນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ.

ຉນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍຕນານໍ ສຸຎ຺ຎຄາເມນ ສທິສຕາ ປາຬິຍໍເຍວ ອາຄຕາ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ກມ຺ມຏ຺ຐານນໂຍ – ຍຖາ ຈ ເຕ ຉ ໂຈຣາ ຉກຸຏິກໍ ສຸຎ຺ຎໍ ຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອປຣາປຣໍ ວິຈຣນ຺ຕາ ກິຎ຺ຈິ ອລຠິຕ຺ວາ ຄາເມນ ອນຕ຺ຖິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວເມວໍ ຠິກ຺ຂຸ ຉສຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍຕເນສຸ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ວິຈິນນ຺ໂຕ ‘‘ອຫ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ມມ’’ນ຺ຕິ ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ ກິຎ຺ຈິ ອທິສ຺ວາ ເຕຫິ ອນຕ຺ຖິໂກ ໂຫຕິ. ໂສ ‘‘ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປາທາຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານວເສນ ຈກ຺ຂຸປສາທາທໂຍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ ວວຕ຺ຖເປຕິ, ມນາຍຕນໍ ‘‘ອຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ. ອິຕິ ສພ຺ພານິເປຕານິ ນາມຎ຺ເຈວ ຣູປຎ຺ຈາຕິ ນາມຣູປວເສນ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ, ເຕສໍ ປຈ຺ຈຍໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ¶ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ¶ , ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ອິທໍ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ.

ອິທານິ ພາຫິຣານໍ ຄາມຆາຕກໂຈເຣຫິ ສທິສຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ໂຈຣາ ຄາມຆາຕກາຕິ ໂຂຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ¶ ມນາປາມນາເປສູຕິ ກຣຓຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມໍ, ມນາປາມນາເປຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ໂຈເຣສຸ ຄາມໍ ຫນນ຺ເຕສຸ ປຎ຺ຈ ກິຈ຺ຈານິ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ – ໂຈຣາ ຕາວ ຄາມໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕາ ອຄ຺ຄິໍ ທຕ຺ວາ ກຏກຏສທ຺ທໍ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ, ຕໂຕ ມນຸສ຺ສາ ຫຕ຺ຖສາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ພຫິ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ. ຕໂຕ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຠຓ຺ຑກສ຺ສ ກາຣຓາ ຫຕ຺ຖປຣາມາສໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເກຈິ ປເນຕ຺ຖ ປຫາຣໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ເກຈິ ປຫາຣຏ຺ຐາເນ ປຕນ຺ຕິ, ອວເສເສ ປນ ອໂຣຄຊເນ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ເນຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊຸພນ຺ຘນາທີຫິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ທາສປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຄາມຆາຕກໂຈຣານໍ ຄາມໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິທານໍ ວິຍ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕ ກິເລສປຣິຬາຫຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ, ຫຕ຺ຖສາຣໍ ອາທາຍ ພຫິ ນິກ຺ຂມນໍ ວິຍ. ຕງ຺ຂເຓ ກຸສລຘມ຺ມໍ ປຫາຍ ອກຸສລສມງ຺ຄິຕາ, ຠຓ຺ຑກສ຺ສ ກາຣຓາ ຫຕ຺ຖປຣາມສນາປຊ຺ຊນໍ ວິຍ ທຸກ຺ກຏທຸພ຺ຠາສິຕປາຈິຕ຺ຕິຍຖຸລ຺ລຈ຺ຈຍານໍ ອາປຊ຺ຊນກາໂລ, ປຫາຣລທ຺ຘກາໂລ ວິຍ ສງ຺ຆາທິເສສໍ ອາປຊ຺ຊນກາໂລ, ປຫາຣໍ ລທ຺ຘາ ປນ ປຫາຣຏ຺ຐາເນ ປຕິຕກາໂລ ວິຍ ປາຣາຊິກໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອສ຺ສມຓກາໂລ, ອວເສສຊນສ຺ສ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວສນຏ຺ຐານໍ ເນຕ຺ວາ ທາສປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນກາໂລ ວິຍ ຕເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ນິສ຺ສາຍ ສພ຺ເພສໍ ປສ຺ສນ຺ຕານໍເຍວ ຈູຬສີລມຊ຺ຌິມສີລມຫາສີລານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຄິຫິຠາວໍ ອາປຊ຺ຊນກາໂລ. ຕຕ຺ຣສ຺ສ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ໂປເສນ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ, ກາລໍ ກຕ຺ວາ ອປາເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ປຣາຍິໂກ.

ອິມານິປິ ພາຫິຣາຍຕນານິ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກມ຺ມຏ຺ຐານວເສເນວ ກຖິຕານິ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ຣູປາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸປາທາຣູປານິ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ ຕິສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ, ຘມ຺ມາຍຕເນ ອາໂປຘາຕຸຍາ ສທ຺ຘິໍ ຕາ ຈຕສ຺ໂສຕິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຠູຕານິ, ເຕສໍ ປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ອາກາສຘາຕຸ, ລຫຸຕາທິວເສນ ລຫຸຕາທໂຍຕິ ເອວມິທໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຠູຕຸປາທາຍຣູປໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຕທາຣມ຺ມຓາ ເວທນາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘາ. ຕຕ຺ຖ ¶ ‘‘ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຣູປໍ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປິໂນ ¶ ຂນ຺ຘາ ນາມ’’ນ຺ຕິ. ນາມຣູປໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ.

ໂອຆານນ຺ຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ທຸຣຸຕ຺ຕຣຓຏ຺ໂຐ ໂອຆຏ຺ໂຐ. ເອເຕ ຫິ ‘‘ສີລສໍວຣໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຊ຺ຌາສຍໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ນິສ຺ສາຍ ສມ຺ມາ ວາຍມນ຺ເຕນ ຕຣິຕພ຺ພາ, ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ທຸຣຸຕ຺ຕຣາ. ອິມິນາ ທຸຣຸຕ຺ຕຣຓຏ຺ເຐນ ໂອຆາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເຕປິ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກມ຺ມຏ຺ຐານວເສນ ກຖິຕາ. ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ຫິ ເອເຕ ເອໂກ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘ ວາຕິ. ເສສໍ ນນ຺ທີຣາເຄ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ໂຍເຊຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ.

ສກ຺ກາຍສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ, ສກ຺ກາໂຍປິ ຫິ ອາສີວິສາທີຫິ ອຸທກຓ຺ຓວສ຺ສ ໂອຣິມຕີຣໍ ວິຍ ຈຕຸມຫາຠູຕາທີຫິ ສາສງ຺ໂກ ສປ຺ປຏິຠໂຍ, ໂສປິ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກມ຺ມຏ຺ຐານວເສເນວ ກຖິໂຕ. ສກ຺ກາໂຍ ຫິ ເຕຠູມກປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ, ເຕ ຈ ສມາສໂຕ ນາມຣູປເມວາຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ນາມຣູປວວຕ຺ຖານໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ນິພ຺ພານສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ນິພ຺ພານຎ຺ຫິ ອຸທກຓ຺ຓວສ຺ສ ປາຣິມຕີຣໍ ວິຍ ຈຕຸມຫາຠູຕາທີຫິ ເຂມໍ ອປ຺ປຏິຠຍໍ. ວີຣິຍາຣມ຺ຠສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕກິຣິຍທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕວາຍາມເມວ ວີຣິຍນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ. ຕິຓ຺ໂຓ ປາຣງ຺ຄໂຕຕິ ຕຣິຕ຺ວາ ປາຣໍ ຄໂຕ.

ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ສາສງ຺ກໂອຣິມຕີເຣ ຐິເຕນ ອຸທກຓ຺ຓວໍ ຕຣິຕຸກາເມນ ກຕິປາຫໍ ວສິຕ຺ວາ ສຓິກໍ ນາວໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຸທກກີຬໍ ກີຬນ຺ເຕນ ວິຍ ນ ນາວາ ອຠິຣຸຫິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຫິ ອນາຣຸຬ຺ໂຫວ ພ຺ຍສນໍ ປາປຸຓາຕິ. ເອວເມວ ກິເລສຓ຺ຓວໍ ຕຣິຕຸກາເມນ ‘‘ຕຣຸໂຓ ຕາວມ຺ຫິ, ມຫລ຺ລກກາເລ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກມຄ຺ຄກຸລ຺ລໍ ພນ຺ຘິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປປຎ຺ໂຈ ນ ກາຕພ຺ໂພ ¶ . ເອວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຫິ ມຫລ຺ລກກາລໍ ອປຕ຺ວາປິ ວິນາສໍ ປາປຸຓາຕິ, ປຕ຺ວາປິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ຠທ຺ເທກຣຕ຺ຕາທີນິ ປນ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ເວເຄເນວ ອຍໍ ອຣິຍມຄ຺ຄກຸລ຺ໂລ ພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ.

ຍຖາ ຈ ກຸລ຺ລໍ ພນ຺ຘນ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາທປາຣິປູຣິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ກຸຓ຺ຐປາໂທ ຫິ ຂຎ຺ຊປາໂທ ວາ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຜຓຫຕ຺ຖກາທໂຍ ຕິຓປຓ຺ຓາທີນິ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ເອວມິມມ຺ປິ ອຣິຍມຄ຺ຄກຸລ຺ລໍ ພນ຺ຘນ຺ຕສ຺ສ ສີລປາທານຎ຺ເຈວ ສທ຺ຘາຫຕ຺ຖສ຺ສ ¶ ຈ ປາຣິປູຣິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ນ ຫິ ທຸສ຺ສີໂລ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ສາສເນ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ອສ຺ສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ອຣິຍມຄ຺ຄກຸລ຺ລໍ ພນ຺ຘິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ຍຖາ ຈ ປຣິປຸຓ຺ຓຫຕ຺ຖປາໂທປິ ທຸພ຺ພໂລ ພ຺ຍາຘິປີຬິໂຕ ກຸລ຺ລໍ ພນ຺ຘິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຖາມສມ຺ປນ຺ໂນວ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວໍ ສີລວາ ສທ຺ໂຘປິ ອລໂສ ກຸສີໂຕ ອິມໍ ມຄ຺ຄກຸລ຺ລໍ ພນ຺ຘິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ¶ , ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍວ ສກ຺ໂກຕີຕິ ອິມໍ ພນ຺ຘິຕຸກາເມນ ອາຣທ຺ຘວີຣິເຍນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ໂສ ປຸຣິໂສ ກຸລ຺ລໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕີເຣ ຐຕ຺ວາ ໂຍຊນວິຕ຺ຖາຣໍ ອຸທກຓ຺ຓວໍ ‘‘ອຍໍ ມຍາ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຸຣິສກາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ນິຕ຺ຖຣິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ມານສໍ ພນ຺ຘຕິ, ເອວໍ ໂຍຄິນາປິ ຈງ຺ກມາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ‘‘ອຊ຺ຊ ມຍາ ຈຕຸມຄ຺ຄວຊ຺ຌໍ ກິເລສຓ຺ຓວໍ ຕຣິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ມານສໍ ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ.

ຍຖາ ຈ ໂສ ປຸຣິໂສ ກຸລ຺ລໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸທກຓ຺ຓວໍ ຕຣນ຺ໂຕ ຄາວຸຕມຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ເອກໂກຏ຺ຐາສໍ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕມ຺ຫິ, ອຎ຺ເຎ ຕໂຍ ເສສາ’’ຕິ ຊານາຕິ, ອປຣມ຺ປິ ຄາວຸຕມຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ທ຺ເວ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕມ຺ຫິ, ທ຺ເວ ເສສາ’’ຕິ ຊານາຕິ, ອປຣມ຺ປິ ຄາວຸຕມຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ຕໂຍ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕມ຺ຫິ, ເອໂກ ເສໂສ’’ຕິ ຊານາຕິ, ຕມ຺ປິ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ເມ ໂກຏ຺ຐສາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ’’ຕິ ຊານາຕິ, ຕຎ຺ຈ ກຸລ຺ລໍ ປາເທນ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂສຕາຠິມຸຂໍ ຂິປິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ຕີເຣ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເອວໍ ອຍມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸ ອຣິຍມຄ຺ຄກຸລ຺ລໍ ນິສ຺ສາຍ ກິເລສຓ຺ຓວໍ ຕຣນ຺ໂຕ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ປຐມມຄ຺ຄວຊ຺ເຌ ກິເລເສ ຕຣິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄານນ຺ຕເຣ ຜເລ ຐິໂຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາເຓນ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ຈຕຸມຄ຺ຄວຊ຺ຌານໍ ເມ ກິເລສານໍ ເອໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ປຫີໂນ ¶ , ອິຕເຣ ຕໂຍ ເສສາ’’ຕິ ຊານາຕິ. ປຸນ ຕເຖວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍພລໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄນ ທຸຕິຍມຄ຺ຄວຊ຺ເຌ ກິເລເສ ຕຣິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄານນ຺ຕເຣ ຜເລ ຐິໂຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາເຓນ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ, ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ຈຕຸມຄ຺ຄວຊ຺ຌານໍ ເມ ກິເລສານໍ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາສາ ປຫີນາ ¶ , ອິຕເຣ ທ຺ເວ ເສສາ’’ຕິ ຊານາຕິ. ປຸນ ຕເຖວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍພລໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ຕຕິຍມຄ຺ຄວຊ຺ເຌ ກິເລເສ ຕຣິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄານນ຺ຕເຣ ຜເລ ຐິໂຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາເຓນ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ຈຕຸມຄ຺ຄວຊ຺ຌານໍ ເມ ກິເລສານໍ ຕໂຍ ໂກຏ຺ຐາສາ ປຫີນາ, ເອໂກ ເສໂສ’’ຕິ ຊານາຕິ. ປຸນ ຕເຖວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍພລໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ຄວຊ຺ເຌ ກິເລເສ ຕຣິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄານນ຺ຕເຣ ຜເລ ຐິໂຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາເຓນ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ສພ຺ພກິເລສາ ເມ ປຫີນາ’’ຕິ ຊານາຕິ.

ຍຖາ ໂສ ປຸຣິໂສ ຕໍ ກຸລ຺ລໍ ໂສເຕ ປວາເຫຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ຖເລ ຐິໂຕ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຸປຣິປາສາທວຣຄໂຕ ‘‘ເອຕ຺ຕເກນ ວຕມ຺ຫິ ອນຕ຺ເຖນ ມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ນິສີທຕິ, ເອວໍ ຕສ຺ມິໍເຍວ ວາ ອາສເນ ອຎ຺ເຎສຸ ວາ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານາທີສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ນິສິນ຺ໂນ ¶ ‘‘ເອຕ຺ຕເກນ ວຕມ຺ຫິ ອນຕ຺ເຖນ ມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ນິສີທຕິ. ອິທໍ ວາ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ຕິຓ຺ໂຓ ປາຣງ຺ຄໂຕ ຖເລ ຕິຏ຺ຐຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໂຕ ເອຕໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ. ເອວໍ ຕາເວຕ຺ຖ ນານາກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ກຖິຕານິ, ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ປນ ສພ຺ພານິປິ ເອກເມວ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕພ຺ພານິ. ເອກໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ເຕນາປິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘວເສເນວ ວິນິວຕ຺ເຕຕພ຺ພານິ.

ກຖໍ? ເອຕ຺ຖ ຫິ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ປຎ຺ຈາຍຕນານິ ພາຫິຣານິ ປຎ຺ຈາຍຕນານິ ຘມ຺ມາຍຕເນ ປນ຺ນຣສ ສຸຂຸມຣູປານິ ສກ຺ກາຍສ຺ສ ເອກເທໂສຕິ ອຍໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ, ມນາຍຕນໍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ ຘມ຺ມາຍຕເນກເທໂສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂອຆາ ສກ຺ກາເຍກເທໂສຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາ. ຕຕ຺ຖ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຣູປໍ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາ ນາມນ຺ຕິ ອິທໍ ນາມຣູປໍ. ຕສ຺ສ ນນ຺ທີຣາໂຄ ກາໂມໂຆ ຠໂວໂຆ ຘມ຺ມາຍຕເນກເທໂສ ສກ຺ກາເຍກເທໂສຕິ ¶ ອິເມ ປຈ຺ຈຍາ. ອິຕິ ສປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ນາມຣູປໍ ວວຕ຺ຖເປຕິ ນາມ. ສປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ນາມຣູປໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕີຕິ ອິທໍ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິຍ຺ຍານມຸຂໍ.

ຕຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຠູຕາ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣານິ ເອກາທສາຍຕນານິ ຘມ຺ມາຍຕເນກເທໂສ ທິຏ຺ໂຐໂຆ ອວິຊ຺ໂຊໂຆ ສກ຺ກາເຍກເທໂສຕິ ອິທໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ນນ຺ທີຣາໂຄ ຘມ຺ມາຍຕເນກເທໂສ ກາໂມໂຆ ຠໂວໂຆ ສກ຺ກາເຍກເທໂສຕິ ອິທໍ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ປາຣິມຕີຣສງ຺ຂາຕໍ ¶ ນິພ຺ພານໍ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວ ສຈ຺ຈານິ ວຏ຺ຏໍ, ທ຺ເວ ວິວຏ຺ຏໍ, ທ຺ເວ ໂລກິຍານິ, ທ຺ເວ ໂລກຸຕ຺ຕຣານີຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ໂສຬສຫາກາເຣຫິ ສຏ຺ຐິນຍສຫສ຺ເສຫິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕພ຺ພານີຕິ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ສຸຕ຺ຕໍ ປນ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓວເສນ ກຖິຕໍ.

໒໓໙. ທຸຕິເຍ ສຸຂໂສມນສ຺ສພຫຸໂລຕິ ກາຍິກສຸຂຎ຺ເຈວ ເຈຕສິກໂສມນສ຺ສຎ຺ຈ ພຫຸລໍ ອສ຺ສາຕິ ສຸຂໂສມນສ຺ສພຫຸໂລ. ໂຍນິ ຈສ຺ສ ອາຣທ຺ຘາ ໂຫຕີຕິ ກາຣຓຎ຺ຈສ຺ສ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ. ອາສວານໍ ຂຍາຍາຕິ ອິຘ ອາສວກ຺ຂໂຍຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ຕທຕ຺ຖາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂອຘສ຺ຕປໂຕໂທຕິ ¶ ຣຖມຊ຺ເຌ ຕິຣິຍໍ ຐປິຕປໂຕໂທ. ເຍນິຈ຺ຉກນ຺ຕິ ເຍນ ທິສາຠາເຄນ ອິຈ຺ຉຕິ. ຍທິຈ຺ຉກນ຺ຕິ ຍໍ ຍໍ ຄມນໍ ອິຈ຺ຉຕິ. ສາເຣຍ຺ຍາຕິ ເປເສຍ຺ຍ. ປຈ຺ຈາສາເຣຍ຺ຍາຕິ ປຏິວິນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ອາຣກ຺ຂາຍາຕິ ຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ. ສໍຍມາຍາຕິ ເວຄນິຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖາຍ. ທມາຍາຕິ ນິພ຺ພິເສວນຕ຺ຖາຍ. ອຸປສມາຍາຕິ ກິເລສູປສມຕ຺ຖາຍ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຖາ ອກຸສລສ຺ສ ສາຣຖິໂນ ອທນ຺ເຕ ສິນ຺ຘເວ ໂຍເຊຕ຺ວາ ວິສມມຄ຺ເຄນ ຣຖໍ ເປເສນ຺ຕສ຺ສ ຈກ຺ການິປິ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອກ຺ໂຂປິ ສິນ຺ຘວານຎ຺ຈ ຂຸຣາ, ອຕ຺ຕນາປິ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາປຸຓາຕິ, ນ ຈ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິເຕນ ຄມເນນ ສາເຣຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ ¶ ; ເອວໍ ຉສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ນ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕໍ ສມຓຣຕິໍ ອນຸຠວິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ຍຖາ ປນ ເຉໂກ ສາຣຖິ ທນ຺ເຕ ສິນ຺ຘເວ ໂຍເຊຕ຺ວາ, ສເມ ຠູມິຠາເຄ ຣຖໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ຣສ຺ມິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ, ສິນ຺ຘວານໍ ຂຸເຣສຸ ສຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ, ປໂຕທໍ ອາທາຍ ນິພ຺ພິເສວເນ ກຕ຺ວາ, ເປເສນ຺ໂຕ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິເຕນ ຄມເນນ ສາເຣຕິ. ເອວເມວ ຉສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕໍ ສມຓຣຕິໍ ອນຸໂຠຕິ, ສເຈ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາຠິມຸຂໍ ຎາຓໍ ເປເສຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕທຠິມຸຂໍ ຎາຓໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູຕິ ໂຠຊນມ຺ຫິ ປມາຓຎ຺ຎູ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວ ປມາຓານິ – ປຏິຄ຺ຄຫຓປມາຓຎ຺ຈ ປຣິໂຠຄປມາຓຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ປຏິຄ຺ຄຫຓປມາເຓ ທາຍກສ຺ສ ວໂສ ¶ ເວທິຕພ຺ໂພ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ວໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ, ອຕ຺ຕໂນ ຖາໂມ ຊານິຕພ຺ໂພ. ເອວຣູໂປ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ສເຈ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ພຫຸໂກ ໂຫຕິ, ທາຍໂກ ອປ຺ປໍ ທາຕຸກາໂມ, ທາຍກສ຺ສ ວເສນ ອປ຺ປໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ອປ຺ໂປ, ທາຍໂກ ພຫຸໍ ທາຕຸກາໂມ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ວເສນ ອປ຺ປໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມປິ ພຫຸ, ທາຍໂກປິ ພຫຸໍ ທາຕຸກາໂມ, ອຕ຺ຕໂນ ຖາມໍ ຎຕ຺ວາ ປມາເຓນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ໂສ ຕາຍ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາຍ ອນຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ລາຠໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ຖາວຣໍ ກໂຣຕິ ຘມ຺ມິກຕິສ຺ສມຫາຣາຊກາເລ ສຕ຺ຕວສ຺ສິໂກ ສາມເຓໂຣ ວິຍ.

ຣຎ຺ໂຎ ກິຣ ປຎ຺ຈຫິ ສກຏສເຕຫິ ຄຸຬໍ ອາຫຣິໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ມນາໂປ ປຓ຺ຓາກາໂຣ, ອຍ຺ເຍຫິ ວິນາ ນ ຂາທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍານິ ສກຏສຕານິ ມຫາວິຫາຣໍ ເປເສຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ອຄມາສິ. ເຠຣິຍາ ປຫຏາຍ ທ຺ວາທສ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ຣາຊາ ເອກມນ຺ເຕ ຐິໂຕ ອາຣາມິກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ນາມ ທາເນ ປຕ຺ຕປູໂຣວ ປມາຓໍ, ຄຫິຕຠາຊນໍ ¶ ປູເຣຕ຺ວາວ ເທຫິ, ສເຈ ໂກຈິ ມຕ຺ຕປຏິຄ຺ຄຫເຓ ຐິໂຕ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ມຍ຺ຫໍ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາສີ’’ຕິ.

ອເຖໂກ ມຫາເຖໂຣ ‘‘ມຫາໂພຘິມຫາເຈຕິຍານິ ວນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຈຕິຍປພ຺ພຕາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ, ວິຫາຣໍ ປວິສນ຺ໂຕ ມຫາມຓ຺ຑປຏ຺ຐາເນ ¶ ຠິກ຺ຂູ ຄຸຬໍ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ສາມເຓຣໍ ອາຫ, ‘‘ນຕ຺ຖິ ເຕ ຄຸເຬນ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ສາມເຓຣ ມຍໍ ມຄ຺ຄກິລນ຺ຕາ, ເອເກນ ກປິຏ຺ຐຜລມຕ຺ເຕນ ປິຓ຺ຑເກນ ອມ຺ຫາກໍ ອຕ຺ໂຖຕິ. ສາມເຓໂຣ ຖາລກໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ວສ຺ສຄ຺ຄປຏິປາຏິຍໍ ອຏ຺ຐາສິ. ອາຣາມິໂກ ຄຫຓມານໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປິ, ສາມເຓໂຣ ອງ຺ຄຸລິໍ ຈາເລສິ. ຕາຕ ສາມເຓຣ, ຣາຊກຸລານໍ ທາເນ ຠາຊນປູຣເມວ ປມາຓໍ, ຖາລກປູຣໍ ຄຓ຺ຫາຫີຕິ. ອາມ, ອຸປາສກ, ຣາຊາໂນ ນາມ ມຫຊ຺ຌາສຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ປນ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ເອຕ຺ຕເກເນວ ອຕ຺ໂຖຕິ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ກິໍ ໂຠ ສາມເຓໂຣ ຠຓຕີ’’ຕິ? ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄໂຕ. ອາຣາມິໂກ ອາຫ – ‘‘ສາມິ, ສາມເຓຣສ຺ສ ຠາຊນໍ ຂຸທ຺ທກໍ, ພຫຸໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ. ຣາຊາ ອາຫ, ‘‘ອານີຕຠາຊນໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ມຫາຣາຊ, ຣາຊາໂນ ນາມ ມຫຊ຺ຌາສຍາ ໂຫນ຺ຕິ ¶ , ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕຠາຊນໍ ປູເຣຕ຺ວາວ ທາຕຸກາມາ, ອມ຺ຫາກໍ ປນ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ເອຕ຺ຕເກເນວ ອຕ຺ໂຖຕິ. ຣາຊາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກທາຣໂກ, ອຊ຺ຊາປິສ຺ສ ມຸຂໂຕ ຂີຣຄນ຺ໂຘ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ, ຄເຫຕ຺ວາ ກຸເຏ ວາ ກຸຏຸມ຺ເພ ວາ ປູເຣຕ຺ວາ ສ຺ເວປິ ປຸນທິວເສປິ ຂາທິສ຺ສາມາຕິ ນ ວທຕິ, ສກ຺ກາ ພຸທ຺ຘສາສນໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕຸ’’ນ຺ຕິ ປຸຣິເສ ອາຓາເປສິ, ‘‘ໂຠ, ປສນ຺ໂນມ຺ຫິ ສາມເຓຣສ຺ສ, ອິຕຣານິປິ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍານິ ສກຏສຕານິ ອາເນຕ຺ວາ ສຆໍສ຺ສ ເທຖາ’’ຕິ.

ໂສເຍວ ປນ ຣາຊາ ເອກທິວສໍ ຕິຕ຺ຕິຣມໍສໍ ຂາທິຕຸກາໂມ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສເຈ ອຫໍ ອງ຺ຄາຣປກ຺ກໍ ຕິຕ຺ຕິຣມໍສໍ ຂາທິຕຸກາໂມສ຺ມີຕິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກເຖສ຺ສາມິ, ສມນ຺ຕາ ໂຍຊນຏ຺ຐາເນ ຕິຕ຺ຕິຣສມຸຄ຺ຆາຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປິປາສໍ ອຘິວາເສນ຺ໂຕ ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ວີຕິນາເມສິ. ອຖສ຺ສ ກຓ຺ເຓສຸ ປຸພ຺ໂພ ສຓ຺ຐາສິ, ໂສ ອຘິວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ໂຠ, ອມ຺ຫາກໍ ໂກຈິ ອຸປຏ຺ຐາກຸປາສໂກ ສີລຣກ຺ຂໂກ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ ¶ . ອາມ, ເທວ, ອຕ຺ຖິ, ຕິສ຺ໂສ ນາມ ໂສ ອຂຓ຺ຑສີລໍ ຣກ຺ຂຕີຕິ. ອຖ ນໍ ວີມໍສິຕຸກາໂມ ປກ຺ໂກສາເປສິ. ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໂຕ ນໍ ອາຫ – ‘‘ຕ຺ວໍ, ຕາຕ, ຕິສ຺ໂສ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ ¶ ເທວາ’’ຕິ. ເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉາຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຄເຕ ເອກໍ ກຸກ຺ກຸຏໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ເອກໍ ປຸຣິສໍ ອາຓາເປສິ, ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕິສ຺ສໍ ວທາຫິ, ອິມໍ ຕີຫິ ປາເກຫິ ປຈິຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຫີ’’ຕິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຖາ ອໂວຈ. ໂສ ອາຫ – ‘‘ສເຈ, ໂຠ, ອຍໍ ມຕໂກ ອສ຺ສ, ຍຖາ ຊານາມິ, ຕຖາ ປຈິຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐເຫຍ຺ຍໍ. ປາຓາຕິປາຕໍ ປນາຫໍ ນ ກໂຣມີ’’ຕິ. ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ.

ຣາຊາ ປຸນ ‘‘ເອກວາຣໍ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ເປເສສິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ໂຠ, ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ນາມ ຠາຣິຍໍ, ມາ ເອວໍ ກຣິ, ປຸນປິ ສີລໍ ສກ຺ກາ ສມາທາຕຸໍ, ປເຈຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ຕິສ຺ໂສ ອໂວຈ, ‘‘ໂຠ, ເອກສ຺ມິໍ ນາມ ອຕ຺ຕຠາເວ ຘຸວໍ ເອກໍ ມຣຓໍ, ນາຫໍ ປາຓາຕິປາຕໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ປຸນປິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ຕຕິຍມ຺ປິ ເປເສຕ຺ວາ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ປຸຈ຺ຉິ. ຣຎ຺ໂຎປິ ຕເຖວ ປຏິວຈນໍ ອທາສິ. ອຖ ຣາຊາ ປຸຣິເສ ອາຓາເປສິ, ‘‘ອຍໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາຓໍ ໂກເປຕິ, ຄຈ຺ຉເຖຕສ຺ສ ອາຆາຕນຠຓ຺ຑິກາຍໍ ຐເປຕ຺ວາ, ສີສໍ ຉິນ຺ທຖາ’’ຕິ. ຣໂຫ ¶ ຈ ປນ ເນສໍ ສຎ຺ຎມທາສິ – ‘‘ອິມໍ ສນ຺ຕຊ຺ຊຍມານາ ເນຕ຺ວາ ສີສມສ຺ສ ອາຆາຕນຠຓ຺ຑິກາຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ອາໂຣເຈຖາ’’ຕິ.

ເຕ ຕໍ ອາຆາຕນຠຓ຺ຑິກາຍໍ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຕມສ຺ສ ກຸກ຺ກຸຏໍ ຫຕ຺ເຖສຸ ຐປຍິໍສຸ. ໂສ ຕໍ ຫທເຍ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ຕາຕ, ມມ ຊີວິຕໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ເທມິ, ຕວ ຊີວິຕໍ ອຫໍ ຄຓ຺ຫາມິ, ຕ຺ວໍ ນິພ຺ຠໂຍ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ກຸກ຺ກຸໂຏ ປກ຺ເຂ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ອາກາເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວຏຣຸກ຺ເຂ ນິລີຍິ. ຕສ຺ສ ກຸກ຺ກຸຏສ຺ສ ອຠຍທິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ກຸກ຺ກຸຏຄິຣິ ນາມ ຊາຕໍ.

ຣາຊາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ອມຈ຺ຈປຸຕ຺ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ສພ຺ພາຠຣເຓຫິ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ມຍາ ຕ຺ວໍ ເອຕທຕ຺ຖເມວ ວີມໍສິໂຕ, ມຍ຺ຫໍ ຕິຕ຺ຕິຣມໍສໍ ຂາທິຕຸກາມສ຺ສ ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕານິ, ສກ຺ຂິສ຺ສສິ ເມ ຕິໂກຏິປຣິສຸທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອຕໍ ນາມ, ເທວ, ມຍ຺ຫໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣນ຺ຕເຣ ຐິໂຕ ເອກໍ ປຸຣິສໍ ປາໂຕວ ຕໂຍ ຕິຕ຺ຕິເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ປວິສນ຺ຕໍ ¶ ທິສ຺ວາ, ທ຺ເວ ກຫາປເຓ ທຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຕິເຣ ອາທາຍ ປຣິໂສເຘຕ຺ວາ, ຊີຣກາທີຫິ ວາເສຕ຺ວາ, ອງ຺ຄາເຣສຸ ສຸປກ຺ເກ ປຈິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອຸປຏ຺ຐາເປສິ. ຣາຊາ ມຫາຕເລ ສິຣີປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນວ ເອກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຖກໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຸເຂ ປກ຺ຂິປິ, ຕາວເທວສ຺ສ ສຕ຺ຕຣສຫຣຓີສຫສ຺ສານິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ.

ຕສ຺ມິໍ ¶ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ສຣິຕ຺ວາ, ‘‘ມາທິໂສ ນາມ ປຖວິສ຺ສໂຣ ຣາຊາ ຕິຕ຺ຕິຣມໍສໍ ຂາທິຕຸກາໂມ ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ນ ລຠິ, ອປຈ຺ຈມາໂນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ກຸໂຕ ລຠິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ມຸເຂ ປກ຺ຂິຕ຺ຕກ຺ຂຓ຺ຑໍ ຠູມິຍໍ ຉຑ຺ເຑສິ. ອມຈ຺ຈປຸຕ຺ໂຕ ຊຓ຺ຓຸເກຫິ ປຕິຕ຺ວາ ມຸເຂນ ຄຓ຺ຫິ. ຣາຊາ ‘‘ອເປຫິ, ຕາຕ, ຊານາມຫໍ ຕວ ນິທ຺ໂທສຠາວໍ, ອິມິນາ ນາມ ກາຣເຓນ ມຍາ ເອຕໍ ຉຑ຺ຑິຕ’’ນ຺ຕິ ກເຖຕ຺ວາ, ‘‘ເສສກໍ ຕເຖວ ສງ຺ໂຄເປຕ຺ວາ ຐເປຫີ’’ຕິ ອາຫ.

ປຸນທິວເສ ຣາຊກຸລູປໂກ ເຖໂຣ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ອມຈ຺ຈປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊເຄຫໍ ປເວເສສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິໂຕປິ ເຖຣສ຺ສ ປຈ຺ຉາສມໂຓ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕ ປາວິສິ. ເຖໂຣ ‘‘ຣຎ຺ຎາ ປກ຺ໂກສາປິຕຠິກ຺ຂຸ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປມຊ຺ຊິ. ອມຈ຺ຈປຸຕ຺ໂຕປິ ‘‘ເຖຣສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິ. ເຕສໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ອທໍສຸ. ຍາຄຸຍາ ປີຕາຍ ຣາຊາ ຕິຕ຺ຕິເຣ ອຸປເນສິ. ເຖໂຣ ເອກໍ ຄຓ຺ຫິ, ອິຕໂຣປິ ¶ ເອກໍ ຄຓ຺ຫິ. ຣາຊາ ‘‘ອນຸຠາໂຄ ອຕ຺ຖິ, ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຂາທິຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ມຫາເຖຣໍ ອາປຸຈ຺ຉິ. ເຖໂຣ ຫຕ຺ຖໍ ປິທຫິ, ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖໂຣ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ຣາຊາ ອນຕ຺ຕມໂນ ຫຸຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ເຖຣໍ ປຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ອນຸຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກຸລເຄຫໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕຫິ ອຸຄ຺ຄຫິຕວຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອຎ຺ຎາສິ ‘‘ນ ເອສ ຣຎ຺ຎາ ປກ຺ໂກສາປິໂຕ’’ຕິ.

ປຸນທິວເສ ອຸປຏ຺ຐາກສາມເຓຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາວິສິ. ຣາຊາ ຕທາປິ ຍາຄຸຍາ ປີຕາຍ ຕິຕ຺ຕິເຣ ອຸປນາເມສິ. ເຖໂຣ ເອກໍ ອຄ຺ຄເຫສິ, ສາມເຓໂຣ ອງ຺ຄຸລິໍ ຈາເລຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ຉິນ຺ທາເປຕ຺ວາ ເອກໂກຏ຺ຐາສເມວ ອຄ຺ຄເຫສິ. ຣາຊາ ຕໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ມຫາເຖຣສ຺ສ ອຸປນາເມສິ. ມຫາເຖໂຣ ຫຕ຺ຖໍ ປິທຫິ, ສາມເຓໂຣປິ ປິທຫິ. ຣາຊາ ອວິທູເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຂາທນ຺ໂຕ ‘‘ອຸຄ຺ຄຫິຕວຕ຺ເຕ ¶ ນິສ຺ສາຍ ທິຍຑ຺ຒຕິຕ຺ຕິເຣ ຂາທິຕຸໍ ລຠິມ຺ຫາ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສ ມໍເສ ຂາທິຕມຕ຺ເຕວ ກຓ຺ເຓຫິ ປຸພ຺ໂພ ນິກ຺ຂມິ. ຕໂຕ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ສາມເຓຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ປສນ຺ໂນສ຺ມິ, ຕາຕ, ອຏ຺ຐ ເຕ ຘຸວຠຕ຺ຕານິ ເທມີ’’ຕິ ອາຫ. ອຫໍ, ມຫາຣາຊ, ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ທມ຺ມີຕິ. ອປຣານິ ອຏ຺ຐ ເທມີຕິ. ຕານິ ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ທມ຺ມີຕິ. ອປຣານິປິ ອຏ຺ຐ ເທມີຕິ. ຕານິ ສມານຸປຊ຺ຌາຍານໍ ທມ຺ມີຕິ. ອປຣານິປິ ອຏ຺ຐ ເທມີຕິ. ຕານິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີຕິ. ອປຣານິປິ ອຏ຺ຐ ເທມີຕິ. ສາມເຓໂຣ ອຘິວາເສສິ. ເອວໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓມຕ຺ຕໍ ຊານນ຺ໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ເຈວ ລາຠໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ຖາວຣໍ ກໂຣຕິ. ອິທໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓປມາຓໍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ປຣິໂຠຄປມາຓໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓປໂຍຊນໍ, ‘‘ອິທມຕ຺ຖິຍໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊາມີ’’ຕິ ປນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕປຣິໂຠຄສ຺ເສວ ¶ ປໂຍຊນຕ຺ຕາ ປຣິໂຠຄປມາຓໍເຍວ ນາມ, ຕໍ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ເຕເນວ ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສຕິອາທິມາຫ, ອິຕຣມ຺ປິ ປນ ວຏ຺ຏຕິເຍວ.

ສີຫເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກາມໂຠຄິເສຍ຺ຍາ, ເປຕເສຍ຺ຍາ, ສີຫເສຍ຺ຍາ, ຕຖາຄຕເສຍ຺ຍາຕິ ຈຕສ຺ໂສ ເສຍ຺ຍາ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເຍຠຸຍ຺ເຍນ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມໂຠຄີ ວາເມນ ປສ຺ເສນ ເສນ຺ຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໔໖) ອຍໍ ກາມໂຠຄິເສຍ຺ຍາ. ເຕສຎ຺ຫິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສນ ສຍາໂນ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

‘‘ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ເປຕາ ອຸຕ຺ຕານາ ເສນ຺ຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໔໖) ອຍໍ ເປຕເສຍ຺ຍາ. ເປຕາ ຫິ ອປ຺ປມໍສໂລຫິຕຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐິສງ຺ຆາຏຊຏິຕາ ເອເກນ ປສ຺ເສນ ສຍິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ອຸຕ຺ຕານາວ ສຍນ຺ຕິ.

‘‘ເຍຠຸຍ຺ເຍນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ອນ຺ຕຣສຕ຺ຖິມ຺ຫິ ອນຸປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ສຍຕີ’’ຕິ ອຍໍ ສີຫເສຍ຺ຍາ. ເຕຊຸສ຺ສທຕ຺ຕາ ຫິ ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ ທ຺ເວ ປຸຣິມປາເທ ເອກສ຺ມິໍ, ປຈ຺ຉິມປາເທ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ອນ຺ຕຣສຕ຺ຖິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸຣິມປາທປຈ຺ຉິມປາທນງ຺ຄຸຏ຺ຐານໍ ຐິໂຕກາສໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຣິມປາທານໍ ມຕ຺ຖເກ ສີສໍ ຐເປຕ຺ວາ ສຍຕິ ¶ , ທິວສມ຺ປິ ສຍິຕ຺ວາ ປພຸຊ຺ຌມາໂນ ນ ອຸຕ຺ຣສນ຺ໂຕ ປພຸຊ຺ຌຕິ, ສີສໍ ປນ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸຣິມປາທາທີນໍ ຐິໂຕກາສໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕິ. ສເຈ ກິຎ຺ຈິ ຐານໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ໂຫຕິ, ‘‘ນຍິທໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ຊາຕິຍາ ສູຣຠາວສ຺ສ ຈ ອນຸຣູປ’’ນ຺ຕິ ອນຕ຺ຕມໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສຍຕິ, ນ ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກມຕິ. ອວິຊຫິຕ຺ວາ ຐິເຕ ປນ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ຊາຕິຍາ ຈ ສູຣຠາວສ຺ສ ຈ ອນຸຣູປມິທ’’ນ຺ຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ອຸຏ຺ຐາຍ ສີຫວິຊມ຺ຠິຕໍ ວິຊມ຺ຠິຕ຺ວາ ເກສຣຠາຣໍ ວິຘຸນິຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີຫນາທໍ ນທິຕ຺ວາ ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກມຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານເສຍ຺ຍາ ປນ ຕຖາຄຕເສຍ຺ຍາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕາສຸ ອິຘ ສີຫເສຍ຺ຍາ ອາຄຕາ. ອຍຎ຺ຫິ ເຕຊຸສ຺ສທອິຣິຍາປຖຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕມເສຍ຺ຍາ ນາມ.

ປາເທ ປາທນ຺ຕິ ທກ຺ຂິຓປາເທ ວາມປາທໍ. ອຈ຺ຈາຘາຍາຕິ ອຕິອາຘາຍ, ອີສກໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຐເປຕ຺ວາ. ໂຄປ຺ຜເກນ ຫິ ໂຄປ຺ຜເກ, ຊາຓຸນາ ວາ ຊາຓຸມ຺ຫິ ສງ຺ຆຏ຺ຏິຍມາເນ ອຠິຓ຺ຫໍ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ນ ໂຫຕິ, ເສຍ຺ຍາ ອຜາສຸກາ ໂຫຕິ. ຍຖາ ປນ ນ ສງ຺ຆໍຏ຺ເຏຕິ, ເອວໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ¶ ຐປິເຕ ເວທນາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ເສຍ຺ຍາ ຜາສຸກາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ.

ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນຕິ ສຕິຍາ ເຈວ ສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ກຖໍ ນິທ຺ທາຍນ຺ໂຕ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕີຕິ? ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎສ຺ສ ອປ຺ປຫາເນນ. ອຍຎ຺ຫິ ທິວສຎ຺ເຈວ ສກລຍາມຎ຺ຈ ອາວຣຓີເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕ຺ວາ ປຐມຍາມາວສາເນ ຈງ຺ກມາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ປາເທ ໂຘວນ຺ໂຕປິ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອວິຊຫນ຺ໂຕວ ໂຘວຕິ, ຕໍ ອວິຊຫນ຺ໂຕວ ທ຺ວາຣໍ ¶ ວິວຣຕິ, ມຎ຺ເຈ ນິສີທຕິ, ອວິຊຫນ຺ໂຕວ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມຕິ. ປພຸຊ຺ຌນ຺ໂຕ ປນ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ປພຸຊ຺ຌຕິ. ເອວໍ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມນ຺ໂຕປິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ. ເອວໍ ປນ ຎາຓຘາຕຸກນ຺ຕິ ນ ໂຣຈຍິໍສຸ.

ວຸຕ຺ຕນເຍນ ¶ ປເນສ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕ຺ວາ ປຐມຍາມາວສາເນ ‘‘ອຸປາທິນ຺ນກໍ ສຣີຣໍ ນິທ຺ທາຍ ສມສ຺ສາເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈງ຺ກມາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອວິຊຫນ຺ໂຕວ ປາເທ ໂຘວຕິ, ທ຺ວາຣໍ ວິວຣຕິ, ມຎ຺ເຈ ປນ ນິສີທິຕ຺ວາ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຫາຍ, ‘‘ຂນ຺ຘາວ ຂນ຺ເຘສຸ, ຘາຕຸໂຍວ ຘາຕູສຸ ປຏິຫຎ຺ຎນ຺ຕີ’’ຕິ ເສນາສນໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ກເມນ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ປພຸຊ຺ຌນ຺ໂຕ ປນ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ປພຸຊ຺ຌຕິ. ເອວໍ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມນ຺ໂຕປິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ນາມ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ຕິວງ຺ຄິກາ ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາວ ກຖິຕາ. ເອຕ຺ຕເກເນວ ປນ ໂວສານໍ ອນາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕາເນວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍພລໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕີຕິ. ເອວໍ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ເທສນາ ກເຖຕພ຺ພາ.

໒໔໐. ຕຕິເຍ ກຸມ຺ໂມຕິ ອຏ຺ຐິກຸມ຺ໂມ. ກຈ຺ຉໂປຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອນຸນທີຕີເຣຕິ ນທິຍາ ອນຸຕີເຣ. ໂຄຈຣປສຸໂຕຕິ ‘‘ສເຈ ກິຎ຺ຈິ ຜລາຜລໍ ລຠິສ຺ສາມິ, ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂຄຈຣຕ຺ຖາຍ ປສຸໂຕ ອຸສ຺ສຸກ຺ໂກ ຕນ຺ນິພນ຺ໂຘ. ສໂມທຫິຕ຺ວາຕິ ສມຸຄ຺ເຄ ວິຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ. ສງ຺ກສາຍຕີຕິ ອຈ຺ຉຕິ. ສໂມທຫນ຺ຕິ ສໂມທຫນ຺ໂຕ ຐເປນ຺ໂຕ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ກຸມ຺ໂມ ອງ຺ຄານິ ສເກ ກປາເລ ສໂມທຫນ຺ໂຕ ສິງ຺ຄາລສ຺ສ ໂອຕາຣໍ ນ ເທຕິ, ນ ຈ ນໍ ສິງ຺ຄາໂລ ປສຫຕິ, ເອວໍ ¶ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕໂນ ມໂນວິຕກ຺ເກ ສເກ ອາຣມ຺ມຓກປາເລ ສໂມທຫນ຺ໂຕ ກິເລສມາຣສ຺ສ ໂອຕາຣໍ ນ ເທຕິ, ນ ຈ ນໍ ມາໂຣ ປສຫຕິ.

ອນິສ຺ສິໂຕຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິນິສ຺ສເຍຫິ ອນິສ຺ສິໂຕ. ອຎ຺ຎມເຫຐຍາໂນຕິ ອຎ຺ຎໍ ກຎ຺ຈິ ປຸຄ຺ຄລໍ ອວິເຫເຐນ຺ໂຕ. ປຣິນິພ຺ພຸໂຕຕິ ກິເລສປຣິນິພ຺ພາເນນ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ. ນູປວເທຍ຺ຍ ກຎ຺ຈີຕິ ອຎ຺ຎໍ ກຎ຺ຈິ ປຸຄ຺ຄລໍ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ ວາ ອາຈາຣວິປຕ຺ຕິຍາ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ອຸກ຺ກໍເສຕຸກາມຕາຍ ວາ ¶ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕຸກາມຕາຍ ວາ ນ ອຸປວເທຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ, ‘‘ກາເລນ ວກ຺ຂາມິ, ໂນ ອກາເລນ, ຠູເຕນ ວກ຺ຂາມິ ¶ , ໂນ ອຠູເຕນ, ສຓ຺ເຫນ ວກ຺ຂາມິ, ໂນ ຜຣຸເສນ, ອຕ຺ຖສໍຫິເຕນ ວກ຺ຂາມິ, ໂນ ອນຕ຺ຖສໍຫິເຕນ, ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ວກ຺ຂາມິ, ໂນ ໂທສນ຺ຕໂຣ’’ຕິ ເອວໍ ອຸລ຺ລຸມ຺ປນສຠາວສຓ຺ຐິເຕເນວ ຈິຕ຺ເຕນ ວິຫຣຕິ.

໔. ປຐມທາຣຸກ຺ຂນ຺ໂຘປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔໑. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອທ຺ທສາຕິ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣພຸທ຺ຘາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ອທ຺ທສ. ວຸຍ຺ຫມານນ຺ຕິ ຈຕຸຣສ຺ສໍ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ປພ຺ພຕນ຺ຕເຣ ຐປິຕໍ ວາຕາຕເປນ ສຸປຣິສຸກ຺ຂໍ ປາວຸສ຺ສເກ ເມເຆ ວສ຺ສນ຺ເຕ ອຸທເກນ ອຸປ຺ລວິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ໂສເຕ ປຕິຕໍ ເຕນ ໂສເຕນ ວຸຍ຺ຫມານໍ. ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ‘‘ອິມິນາ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ເຘນ ສທິສໍ ກຕ຺ວາ ມມ ສາສເນ ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິຕໍ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸກາມຕາຍ ອາມນ຺ເຕສິ. ອມຸໍ ມຫນ຺ຕໍ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ຘໍ ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ໂສເຕນ ວຸຍ຺ຫມານນ຺ຕິ ອິທໍ ປນ ອຏ຺ຐໂທສວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ໂສຕປຏິປນ຺ນສ຺ສ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອປເຣ ສມຸທ຺ທປຕ຺ຕິຍາ ອນ຺ຕຣາຍກເຣ ອຏ຺ຐ ໂທເສ ທສ຺ເສຕຸໍ ອາຣຠິ.

ຕຕ຺ຣສ຺ສ ເອວໍ ອຏ຺ຐໂທສວິມຸຕ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ – ເອໂກ ຫິ ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ອວິທູເຣ ປພ຺ພຕຕເລ ຊາໂຕ ນານາວລ຺ລີຫິ ປລິເວຐິໂຕ ປຓ຺ຑຸປລາສຕໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸປຈິກາທີຫິ ຂຊ຺ຊມາໂນ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ອປຓ຺ຓຕ຺ຕິກຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ໂຘ ຄງ຺ຄໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ວງ຺ກຏ຺ຐາເນສຸ ວິລາສມາໂນ ສາຄຣໍ ປຕ຺ວາ ມຓິວຓ຺ເຓ ອູມິປິຏ຺ເຐ ໂສຠິຕຸໍ ນ ລຠຕິ.

ອປໂຣ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ພຫິມູໂລ ອນ຺ໂຕສາໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ຊາໂຕ, ອຍໍ ກິຎ຺ຈາປິ ກາເລນ ກາລໍ ໂອລມ຺ພິນີຫິ ¶ ສາຂາຫິ ອຸທກໍ ຜຸສຕິ, ພຫິມູລຕ຺ຕາ ປນ ຄງ຺ຄໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ວງ຺ກຏ຺ຐາເນສຸ ວິລາສມາໂນ ສາຄຣໍ ປຕ຺ວາ ມຓິວຓ຺ເຓ ອູມິປິຏ຺ເຐ ໂສຠິຕຸໍ ນ ລຠຕິ.

ອປໂຣ ມຊ຺ເຌ ຄງ຺ຄາຍ ຊາໂຕ, ທຬ຺ຫມູເລນ ປນ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິໂຕ, ພຫິ ຈສ຺ສ ຄຕາ ວງ຺ກສາຂາ ນານາວລ຺ລີຫິ ອາພທ຺ຘາ, ອຍມ຺ປິ ທຬ຺ຫມູລຕ຺ຕາ ພຫິທ຺ຘາ ວລ຺ລີຫິ ອາພທ຺ຘຕ຺ຕາ ຈ ຄງ຺ຄໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ…ເປ… ໂສຠິຕຸໍ ນ ລຠຕິ.

ອປໂຣ ¶ ປຕິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ວາລິກາຍ ໂອຕ຺ຖໂຏ ປູຕິຠາວໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອຍມ຺ປິ ຄງ຺ຄໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ…ເປ… ນ ລຠຕິ.

ອປໂຣ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປາສາຓານໍ ¶ ອນ຺ຕເຣ ຊາຕຕ຺ຕາ, ສຸນິຂາໂຕ ວິຍ ນິຈ຺ຈໂລ ຐິໂຕ, ອາຄຕາຄຕໍ ອຸທກໍ ທ຺ວິຘາ ຜາເລຕິ, ອຍໍ ປາສາຓນ຺ຕເຣ ສຸຏ຺ຐຸ ປຕິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ຄງ຺ຄໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ…ເປ… ນ ລຠຕິ.

ອປໂຣ ອພ຺ໂຠກາສຏ຺ຐາເນ ນຠໍ ປູເຣຕ຺ວາ ວລ຺ລີຫິ ອາພທ຺ໂຘ ຐິໂຕ. ເອກໍ ທ຺ເວ ສໍວຈ຺ຉເຣ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຄເຕ ມໂຫເຆ ສກິໍ ວາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ເຕເມຕິ, ອຍມ຺ປິ ນຠໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຐິຕຕາຍ ເຈວ ເອກສ຺ສ ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວາ ສໍວຈ຺ຉຣານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ສກິໍ ວາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ເຕມນຕາຍ ຈ ຄງ຺ຄໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ…ເປ… ນ ລຠຕິ.

ອປໂຣປິ ມຊ຺ເຌ ຄງ຺ຄາຍ ທີປເກ ຊາໂຕ ມຸທຸກ຺ຂນ຺ຘສາໂຂ ໂອເຆ ອາຄເຕ ອນຸໂສຕໍ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ, ອຸທເກ ຄເຕ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ, ນຈ຺ຈນ຺ໂຕ ວິຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ສາຄໂຣ ຄງ຺ຄໍ ເອວໍ ວິຍ ວທຕິ, ‘‘ໂຠຕິ ຄງ຺ເຄ ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ຈນ຺ທນສາຣສລຬສາຣາທີນິ ນານາທາຣູນິ ອາຫຣສິ, ທາຣຸກ຺ຂນ຺ຘໍ ປນ ນາຫຣສີ’’ຕິ. ສຸລໂຠ ເອສ, ເທວ, ປຸນວາເຣ ຊານິສ຺ສາມີຕິ. ປຸນວາເຣ ຕມ຺ພວຓ຺ເຓນ ອຸທເກນ ອາລິງ຺ຄມານາ ວິຍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ໂສປິ ຕເຖວ ອນຸໂສຕໍ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ, ອຸທເກ ຄເຕ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ, ນຈ຺ຈນ຺ໂຕ ວິຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ມຸທຸຕາຍ ຄງ຺ຄໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ…ເປ… ນ ລຠຕິ.

ອປໂຣ ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ຕິຣິຍໍ ປຕິໂຕ ວາລິກາຍ ໂອຕ຺ຖຣິໂຕ ອນ຺ຕຣເສຕຸ ວິຍ ພຫູນໍ ປຈ຺ຈໂຍ ¶ ຊາໂຕ, ອຸໂຠສຸ ຕີເຣສຸ ເວຬຸນຬກຣຎ຺ຊກກຸຘາທໂຍ ອຸປ຺ລວິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ລຄ຺ຄນ຺ຕິ. ຕຖາ ນານາວິຘາ ຄຈ຺ຉາ ວຸຍ຺ຫມານາ ຠິນ຺ນມຸສລຠິນ຺ນສຸປ຺ປອຫິກຸກ຺ກຸຣຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທິກຸຓປານິປິ ຕຕ຺ເຖວ ລຄ຺ຄນ຺ຕິ. ມຫາຄງ຺ຄາປິ ນໍ ອາສຊ຺ຊ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທ຺ວິຘາ ຄຈ຺ຉຕິ, ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປກຸມ຺ຠີລມກຣາທໂຍປິ ຕຕ຺ເຖວ ວາສໍ ກປ຺ເປນ຺ຕິ. ອຍມ຺ປິ ຕິຣິຍໍ ປຕິຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕກຕຠາເວນ ¶ ຄງ຺ຄໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ວງ຺ກຏ຺ຐາເນສຸ ວິລາສມາໂນ ສາຄຣໍ ປຕ຺ວາ ມຓິວຓ຺ເຓ ອູມິປິຏ຺ເຐ ໂສຠິຕຸໍ ນ ລຠຕິ.

ອິຕິ ຠຄວາ ອິເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ ໂທເສຫິ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ໂສຕປຏິປນ຺ນສ຺ສ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອປເຣ ສມຸທ຺ທປຕ຺ຕິຍາ ອນ຺ຕຣາຍກເຣ ອຏ຺ຐ ໂທເສ ທສ຺ເສຕຸໍ ອມຸໍ ¶ ມຫນ຺ຕໍ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ຘໍ ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ໂສເຕນ ວຸຍ຺ຫມານນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ນ ຖເລ ອຸສ຺ສີທິສ຺ສຕີຕິ ຖລໍ ນາຠິຣຸຫິສ຺ສຕິ. ນ ມນຸສ຺ສຄ຺ຄາໂຫ ຄເຫສ຺ສຕີຕິ ‘‘ມຫາ ວຕາຍໍ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ ທິສ຺ວາ, ອຸຬຸມ຺ເປນ ຕຣມານາ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ໂຄປານສີອາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ມນຸສ຺ສາ ນ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕິ. ນ ອມນຸສ຺ສຄ຺ຄາໂຫ ຄເຫສ຺ສຕີຕິ ‘‘ມຫຄ຺ໂຆ ອຍໍ ຈນ຺ທນສາໂຣ, ວິມານທ຺ວາເຣ ນໍ ຐເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ນ ອມນຸສ຺ສາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕິ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ສທ຺ຘິໍ ພາຫິເຣຫິ ອຏ຺ຐຫິ ໂທເສຫິ ເອວໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ຄງ຺ຄາຍ ອວິທູເຣ ປພ຺ພຕຕເລ ຊາໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ອຸປຈິກາທີຫິ ຂຊ຺ຊມາໂນ ອປຓ຺ຓຕ຺ຕິກຠາວໍ ຄຕທາຣຸກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ຫິ ‘‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິກາຍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍຎ຺ຫິ ສາສນສ຺ສ ທູຣີຠູຕຕ຺ຕາ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ໂອຣຸຍ຺ຫ ສມາຘິກຸລ຺ເລ ນິສິນ຺ໂນ ນິພ຺ພານສາຄຣໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ.

ຄງ຺ຄາຕີເຣ ພຫິມູໂລ ອນ຺ໂຕສາໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ຊາໂຕ ວິຍ ອຈ຺ຉິນ຺ນຄິຫິພນ຺ຘໂນ ສມຓກຸຏິມ຺ພິກປຸຄ຺ຄໂລ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຍຎ຺ຫິ ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ນາເມຕໍ ອນິພທ຺ຘໍ, ‘ສມໂຓມ຺ຫີ’ຕິ ວທນ຺ໂຕວ ຄິຫີ ໂຫຕິ, ‘ຄິຫີມ຺ຫີ’ຕິ ວທນ຺ໂຕວ ສມໂຓ ໂຫຕິ. ໂກ ຊານິສ຺ສຕິ, ກິໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ມຫລ຺ລກກາເລ ປພ຺ພຊນ຺ໂຕປິ ຄິຫິພນ຺ຘນໍ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ມຫລ຺ລກປພ຺ພຊິຕານຎ຺ຈ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ສ ສເຈ ຈີວຣໍ ປາປຸຓາຕິ, ອນ຺ຕຈ຺ຉິນ຺ນກໍ ວາ ຊິຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓໍ ວາ ປາປຸຓາຕິ. ເສນາສນມ຺ປິ ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ເຕ ປຓ຺ຓສາລາ ວາ ມຓ຺ຑໂປ ວາ ປາປຸຓາຕິ. ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ເຕນາປິ ປຸຕ຺ຕນຕ຺ຕການໍ ທາຣການໍ ປຈ຺ຉໂຕ ຈຣິຕພ຺ພໍ ¶ ໂຫຕິ, ປຣິຍນ຺ເຕ ນິສີທິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ເຕນ ໂສ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ອສ຺ສູນິ ມຸຎ຺ຈນ຺ໂຕ, ‘‘ອຕ຺ຖິ ເມ ກຸລສນ຺ຕກໍ ຘນໍ, ກປ຺ປຕິ ນຸ ໂຂ ຕໍ ຂາທນ຺ເຕນ ¶ ຊີວິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກໍ ວິນຍຘຣໍ ປຸຈ຺ຉຕິ – ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ ອາຈຣິຍ, ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ຂາທິຕຸໍ ກປ຺ປຕິ, ໂນ ກປ຺ປຕີ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ໂທໂສ, ກປ຺ປເຕຕ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ຠຊມານເກ ກຕິປເຍ ທຸພ຺ພເຈ ທຸຣາຈາເຣ ຠິກ຺ຂູ ຄເຫຕ຺ວາ, ສາຍນ຺ຫສມເຍ ອນ຺ໂຕຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ຄາມມຊ຺ເຌ ຐິໂຕ ຄາມິເກ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປໂຍຄໂຕ ອຸຏ຺ຐິຕໍ ອາຍໍ ກສ຺ສ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ປພ຺ພຊິຕາ, ມຍໍ ກສ຺ສ ທສ຺ສາມາຕິ? ກິໍ ປພ຺ພຊິຕານໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ? ກຸທ຺ທາລ-ປິຏກໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ເຂຕ຺ຕມຣິຍາທພນ຺ຘນາທີນິ ກໂຣນ຺ໂຕ ນານາປ຺ປກາຣໍ ປຸພ຺ພຓ຺ຓາປຣຓ຺ຓຎ຺ເຈວ ¶ ຜລາຜເລ ຈ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ, ເຫມນ຺ຕຄິມ຺ຫວສ຺ສາເນສຸ ຍໍ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຕໍ ປຈາເປຕ຺ວາ ຂາທນ຺ໂຕ ສມຓກຸຏຸມ຺ພິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຊີວຕິ. ເກວລມສ຺ສ ປຎ຺ຈຈູຬເກນ ທາຣເກນ ສທ຺ຘິໍ ປາທປຣິຈາຣິກາວ ເອກາ ນຕ຺ຖິ. ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ກິຎ຺ຈາປິ ໂອລມ຺ພິນີຫິ ສາຂາຫິ ອຸທກໍ ຜຸສມາໂນ ອນ຺ໂຕສາໂຂ ຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໂພຘິຍງ຺ຄຓາທີສຸ ຠິກ຺ຂູນໍ ກາຍສາມຄ຺ຄິໍ ເທຕິ, ຄິຫິພນ຺ຘນສ຺ສ ປນ ອຈ຺ຉິນ຺ນຕາຍ ພຫິມູລຕ຺ຕາ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສມາຘິກຸລ຺ເລ ນິສິນ຺ໂນ ນິພ຺ພານສາຄຣໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ.

ຄງ຺ຄາຍ ມຊ຺ເຌ ຊາໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ວລ຺ລີຫິ ອາພທ຺ຘວງ຺ກສາຂາ ວິຍ ສງ຺ຆສນ຺ຕກໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວມາໂນ ຠິນ຺ນາຊີວປຸຄ຺ຄໂລ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເອກຈ຺ໂຈ ຄິຫິພນ຺ຘນໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊນ຺ໂຕປິ ສາຣຸປ຺ປຏ຺ຐາເນ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ນ ລຠຕິ. ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຫິ ນາເມສາ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓສທິສາ. ຍຖາ ມນຸສ຺ສາ ຍຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເຕສໍເຍວ ກຸລານໍ ອາຈາຣໍ ສິກ຺ຂນ຺ຕິ, ເອວໍ ຠິກ຺ຂູປິ ເຍສໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ເຕສໍເຍວ ອາຈາຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອກຈ຺ໂຈ ອສາຣຸປ຺ປຏ຺ຐາເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ໂອວາທານຸສາສນີອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທີຫິ ປຣິພາຫິໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ປາໂຕວ ມຸຓ຺ຑຆຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທກຕິຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ¶ ຠຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ຂນ຺ເຘ ປຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕສາລໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ທຸພ຺ພຈສາມເຓເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ນານາກີຬໍ ກີຬຕິ, ອາຣາມິກທາຣເກຫິ ສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ.

ໂສ ທຫຣຠິກ຺ຂຸກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູເປຫິ ທຫຣຠິກ຺ຂູຫິ ເຈວ ອາຣາມິເກຫິ ຈ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ຆໂຠຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ອຍໍ ຂີຓາສເວຫິ ອສຸກຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕສງ຺ຆໂຠໂຄ, ຕຸມ຺ເຫ ສງ຺ຆສ຺ສ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ນ ເທຖ, ນ ຫິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕາ ວາ ອຕ຺ຕມນາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອຖ ທານິ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກໂຣຖາ’’ຕິ ກຸທ຺ທາລ-ປິຏການິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ຕຬາກມາຕິກາສຸ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ກາຣາເປຕ຺ວາ ພຫຸໍ ປຸພ຺ພຓ຺ຓາປຣຓ຺ຓໍ ວິຫາຣໍ ປເວເສຕ຺ວາ ອາຣາມິເກຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກາຣຠາວໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາໂຣຈາເປຕິ. ສງ຺ໂຆ ‘‘ອຍໍ ທຫໂຣ ພຫູປກາໂຣ, ອິມສ຺ສ ¶ ສຕໍ ວາ ທ຺ວິສຕໍ ວາ ເທຖາ’’ຕິ ທາເປຕິ. ອິຕິ ໂສ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສງ຺ຆສນ຺ຕເກເນວ ວຑ຺ຒນ຺ໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ເອກວີສຕິວິຘາຫິ ອເນສນາຫິ ພທ຺ໂຘ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສມາຘິກຸລ຺ເລ ນິສິນ຺ໂນ ນິພ຺ພານສາຄຣໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ.

ປຕິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ¶ ວາລິກາຍ ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປູຕິຠາວໍ ອາປາທິຕຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ອາລສິຍມຫຄ຺ຆໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວຣູປຎ຺ຫິ ປຸຄ຺ຄລໍ ອາມິສຈກ຺ຂຸໍ ປຈ຺ຈຍໂລລໍ ວິສ຺ສຏ຺ຐອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາໂຍນິໂສມນສິກາຣວຊ຺ຊິຕໍ ສນ຺ຘາຍ ປຎ຺ຈ ນີວຣຓານິ ອຕ຺ຖໂຕ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ໂຠ, ກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ? ອຖ ຖິນມິທ຺ຘໍ ອຸຏ຺ຐາຍ ເອວມາຫ – ‘‘ກິໍ ນ ປສ຺ສຖ? ເອໂສ ອສຸກວິຫາຣວາສີ ກຸສີຕປຸຄ຺ຄໂລ ອສຸກໍ ນາມ ຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍາຄຸມຕ຺ຖເກ ຍາຄຸໍ, ປູວມຕ຺ຖເກ ປູວໍ, ຠຕ຺ຕມຕ຺ຖເກ ຠຕ຺ຕໍ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອາຄມ຺ມ ວິສ຺ສຏ຺ຐສພ຺ພວຕ຺ໂຕ ອຸທ຺ເທສາທິວິຣຫິໂຕ ມຎ຺ຈໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມຍ຺ຫໍ ໂອກາສໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ.

ຕໂຕ ກາມຈ຺ຉນ຺ທນີວຣຓໍ ອຸຏ຺ຐາຍາຫ – ‘‘ໂຠ, ຕວ ໂອກາເສ ກເຕ ມຍ຺ຫໍ ກໂຕວ ໂຫຕິ, ອິທາເນວ ໂສ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ກິເລສານຸຣຎ຺ຊິໂຕວ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ກາມວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕໂຕ ພ຺ຍາປາທນີວຣຓໍ ອຸຏ຺ຐາຍາຫ – ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂອກາເສ ກເຕ ມຍ຺ຫໍ ¶ ກໂຕວ ໂຫຕິ. ອິທາເນວ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ‘ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ກໂຣຫີ’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ, ‘ໂຠ, ອິເມ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາ ອມ຺ເຫສຸ ພ຺ຍາວຏາ’ຕິ ນານປ຺ປກາຣໍ ຜຣຸສວຈນໍ ວທນ຺ໂຕ ອກ຺ຂີນິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ວິຈຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕໂຕ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈນີວຣຓໍ ອຸຏ຺ຐາຍາຫ – ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂອກາເສ ກເຕ ມຍ຺ຫໍ ກໂຕວ ໂຫຕິ, ກຸສີໂຕ ນາມ ວາຕາຫໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ອຸທ຺ຘໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອຖ ກຸກຸຈ຺ຈນີວຣຓໍ ອຸຏ຺ຐາຍາຫ – ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂອກາເສ ກເຕ ມຍ຺ຫໍ ກໂຕວ ໂຫຕິ, ກຸສີໂຕ ນາມ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປກໂຕວ ໂຫຕິ, ອກປ຺ປິເຍ ກປ຺ປິຍສຎ຺ຎໍ ກປ຺ປິເຍ ຈ ອກປ຺ປິຍສຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາເທຕີ’’ຕິ. ອຖ ວິຈິກິຈ຺ຉານີວຣຓໍ ອຸຏ຺ຐາຍາຫ – ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂອກາເສ ກເຕ ມຍ຺ຫໍ ກໂຕວ ໂຫຕິ. ເອວຣູໂປ ຫິ ອຏ຺ຐສຸ ຐາເນສຸ ມຫາວິຈິກິຈ຺ຉໍ ອຸປ຺ປາເທສີ’’ຕິ. ເອວໍ ອາລສິຍມຫຄ຺ຆສໍ ປຎ຺ຈ ນີວຣຓານິ ຈຓ຺ຑສຸນຂາທໂຍ ວິຍ ສິງ຺ຄຈ຺ຉິນ຺ນໍ ຊຣຄ຺ຄວໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ໂສປິ ອຣິຍມຄ຺ຄໂສຕໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສມາຘິກຸລ຺ເລ ນິສິນ຺ໂນ ນິພ຺ພານສາຄຣໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ.

ທ຺ວິນ຺ນໍ ປາສາຓານໍ ອນ຺ຕເຣ ນິຂາຕມູລາກາເຣນ ຐິຕຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ທິຏ຺ຐິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຐິໂຕ ທິຏ຺ຐິຄຕິໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ຫິ ‘‘ອຣູປຠເວ ຣູປໍ ອຕ຺ຖິ, ອສຎ຺ຎີຠເວ ຈິຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ພຫຸຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິໂກ ¶ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ, ອນຸສໂຍ ¶ ຈິຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ, ເຕ ຈ ສຕ຺ຕາ ສນ຺ຘາວນ຺ຕິ ສໍສຣນ຺ຕີ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ອຣິຏ຺ໂຐ ວິຍ ກຓ຺ຏກສາມເຓໂຣ ວິຍ ຈ ວິຈຣຕິ. ປິສຸຓວາໂຈ ປນ ໂຫຕິ, ອຸປຊ຺ຌາຍາທໂຍ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທີຫິ ຠິນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ໂສປິ ອຣິຍມຄ຺ຄໂສຕໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສມາຘິກຸລ຺ເລ ນິສິນ຺ໂນ ນິພ຺ພານສາຄຣໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ.

ອພ຺ໂຠກາເສ ນຠໍ ປູເຣຕ຺ວາ ວລ຺ລີຫິ ອາພທ຺ໂຘ ຐິໂຕ ເອກໍ ທ຺ເວ ສໍວຈ຺ຉເຣ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຄເຕ ມໂຫເຆ ສກິໍ ວາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ເຕມນຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ມຫລ຺ລກກາເລ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ວສມາໂນ ທຸລ຺ລຠສງ຺ຆທສ຺ສໂນ ເຈວ ທຸລ຺ລຠຘມ຺ມສ຺ສວໂນ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ວຸຑ຺ຒກາເລ ປພ຺ພຊິໂຕ ກຕິປາເຫນ ອຸປສມ຺ປທໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈວສ຺ສກາເລ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ປຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ທສວສ຺ສກາເລ ວິນຍຘຣຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວິນຍກຖາກາເລ ມຣິຈໍ ວາ ຫຣີຕກຂຓ຺ຑໍ ວາ ມຸເຂ ຐເປຕ຺ວາ ພີຊເນນ ມຸຂໍ ປິຘາຍ ນິທ຺ທາຍນ຺ໂຕ ນິສີທິຕ຺ວາ ເລສກປ຺ເປນ ກຕວິນໂຍ ນາມ ¶ ຫຸຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາທາຍ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕຕ຺ຣ ນໍ ມນຸສ຺ສາ ສກ຺ກຣິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸທສ຺ສນສ຺ສ ທຸລ຺ລຠຕາຍ ‘‘ອິເຘວ, ຠນ຺ເຕ, ວສຖາ’’ຕິ ວິຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜູປຄຜລູປຄຣຸກ຺ເຂ ໂຣເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວາເສນ຺ຕິ.

ອຖ ມຫາວິຫາຣສທິສວິຫາຣາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຠິກ຺ຂູ, ‘‘ຊນປເທ ຈີວຣຣຊນາທີນິ ກຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂສ ເຕ ທິສ຺ວາ, ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ, ປຸນທິວເສ ອາທາຍ ຠິກ຺ຂາຈາຣຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ, ‘‘ອສຸໂກ ເຖໂຣ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິໂກ, ອສຸໂກ ອຠິຘມ຺ມິໂກ, ອສຸໂກ ວິນຍຘໂຣ, ອສຸໂກ ເຕປິຏໂກ, ເອວຣູເປ ເຖເຣ ກທາ ລຠິສ຺ສຖ, ຘມ຺ມສວນໍ ກາເຣຖາ’’ຕິ ວທຕິ. ອຸປາສກາ ‘‘ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ກາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ ວິຫາຣມຄ຺ຄໍ ໂສເຘຕ຺ວາ, ສປ຺ປິເຕລາທີນິ ອາທາຍ, ມຫາເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ກາເຣສ຺ສາມ, ຘມ຺ມກຖິການໍ ວິຈາເຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ.

ເນວາສິກຕ຺ເຖໂຣ ອາຄນ຺ຕຸການໍ ປຕ຺ຕຈີວຣານິ ປຏິສາເມນ຺ໂຕ ອນ຺ໂຕຄພ຺ເຠເຍວ ທິວສຠາຄໍ ວີຕິນາເມຕິ. ທິວາກຖິໂກ ອຸຏ຺ຐິໂຕ ສຣຠາຓໂກ ຆເຏນ ອຸທກໍ ວເມນ຺ໂຕ ວິຍ ສຣຠາຓໍ ຠຓິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐິໂຕ, ຕມ຺ປິ ¶ ໂສ ນ ຊານາຕິ. ຣຕ຺ຕິກຖິໂກ ສາຄຣໍ ໂຂເຠນ຺ໂຕ ວິຍ ຣຕ຺ຕິໍ ກເຖຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐິໂຕ, ຕມ຺ປິ ໂສ ນ ຊານາຕິ. ປຈ຺ຈູສກຖິໂກ ກເຖຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາສິ, ຕມ຺ປິ ໂສ ນ ຊານາຕິ. ປາໂຕວ ປນ ອຸຏ຺ຐາຍ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ, ເຖຣານໍ ປຕ຺ຕຈີວຣານິ ອຸປນາເມຕ຺ວາ, ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມຫາເຖຣໍ ອາຫ ¶ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ທິວາກຖິໂກ ກຕຣໍ ຊາຕກໍ ນາມ ກເຖສິ, ສຣຠາຓໂກ ກຕຣໍ ສຸຕ຺ຕໍ ນາມ ຠຓິ, ຣຕ຺ຕິກຖິໂກ ກຕຣໍ ຘມ຺ມກຖໍ ນາມ ກເຖສິ, ປຈ຺ຈູສກຖິໂກ ກຕຣໍ ຊາຕກໍ ນາມ ກເຖສິ, ຂນ຺ຘາ ນາມ ກຕິ, ຘາຕຸໂຍ ນາມ ກຕິ, ອາຍຕນາ ນາມ ກຕີ’’ຕິ. ເອວຣູໂປ ເອກໍ ທ຺ເວ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸທສ຺ສນຎ຺ເຈວ ຘມ຺ມສ຺ສວນຎ຺ຈ ລຠນ຺ໂຕປິ ໂອເຆ ອາຄເຕ ອຸທເກນ ສກິໍ ວາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ¶ ວາ ເຕມິຕຣຸກ຺ຂສທິໂສ ໂຫຕິ. ໂສ ເອວໍ ສງ຺ຆທສ຺ສນໂຕ ຈ ຘມ຺ມສ຺ສວນໂຕ ຈ ປຏິກ຺ກມ຺ມ ທູເຣ ວສນ຺ໂຕ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສມາຘິກຸລ຺ເລ ນິສິນ຺ໂນ ນິພ຺ພານສາຄຣໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ.

ມຊ຺ເຌ ຄງ຺ຄາຍ ທີປເກ ຊາໂຕ ມຸທຸຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ມຘຸຣສ຺ສຣຠາຓກປຸຄ຺ຄໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ຫິ ອຠິຎ຺ຎາຕານິ ອຠິຎ຺ຎາຕານິ ເວສ຺ສນ຺ຕຣາທີນິ ຊາຕການິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ, ທຸລ຺ລຠຠິກ຺ຂຸທສ຺ສນໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມກຖາຍ ປສາທິຕຫທເຍນ ຊເນນ ອຸປຏ຺ຐິຍມາໂນ ອຕ຺ຕານໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກເຕ ສມ຺ປນ຺ນປຸປ຺ຜຜລຣຸກ຺ເຂ ນນ຺ທນວນາຠິຣາເມ ວິຫາເຣ ວສຕິ. ອຖສ຺ສ ຠາຣຫາຣຠິກ຺ຂູ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ອສຸໂກ ກິຣ ເອວໍ ອຸປຏ຺ຐາເກສຸ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ປຓ຺ຑິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຏິພໂລ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ວາ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວາ ມນສິກາຕຸໍ, ອາເນຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອສຸກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມ, ອສຸກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ໂສ ເຕສໍ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ວິຫາຣຈາຣິກໍ ນິກ຺ຂນ຺ເຕຫິ ເຕຫິ ‘‘ອິມໍ, ອາວຸໂສ, ເຈຕິຍໍ ຕຍາ ກາຣິຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ, ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວທຕິ. ‘‘ອຍໍ ໂພຘິ, ອຍໍ ມຓ຺ຑໂປ, ອິທໍ ອຸໂປສຖາຄາຣໍ, ເອສາ ອຄ຺ຄິສາລາ, ອຍໍ ຈງ຺ກໂມ ຕຍາ ກາຣິໂຕ. ອິເມ ຣຸກ຺ເຂ ໂຣປາເປຕ຺ວາ ຕຍາ ນນ຺ທນວນາຠິຣາໂມ ວິຫາໂຣ ກາຣິໂຕ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ, ວທຕິ.

ໂສ ສາຍໍ ເຖຣຸປຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉຕິ – ‘‘ກສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ? ‘‘ອາວຸໂສ, ຕໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ອສຸກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ¶ ຘມ຺ມໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ, ອສຸກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ, ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ອຣຎ຺ເຎ ສມຄ຺ຄາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມາຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ອາຄຕມ຺ຫາ’’ຕິ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ນາມ ມຍ຺ຫໍ ອຕ຺ຖາຍ ອາຄຕາ, ອຫມ຺ປິ ຈິຣນິວາເສນ ອິຘ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ຄຈ຺ຉາມິ, ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄຓ຺ຫາມິ, ຠນ຺ເຕຕິ. ອາວຸໂສ, ສາມເຓຣທຫຣາ ມຄ຺ຄກິລນ຺ຕາ, ອຊ຺ຊ ວສິຕ຺ວາ ສ຺ເວ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ຄມິສ຺ສາມາຕິ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕຕິ ປຸນທິວເສ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສຕິ. ຄາມວາສິໂນ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອຍ຺ໂຍ ພຫູ ອາຄນ຺ຕຸເກ ຠິກ຺ຂູ ¶ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ອາສນານິ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ປາເຍຕ຺ວາ ສຸຂນິສິນ຺ນກຖໍ ¶ ສຸຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ອທໍສຸ. ເຖຣາ ‘‘ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມ, ມຍໍ ອຸທກຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ.

ຄາມວາສິໂນ ອນຸໂມທນໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ, ‘‘ກຸໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ເຖຣາ ອາຄຕາ’’ຕິ? ເອເຕ ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ສມານຸປຊ຺ຌາຍາ ສນ຺ທິຏ຺ຐາ ສມ຺ຠຕ຺ຕາຕິ. ກສ຺ມາ ອາຄຕາຕິ? ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸກາມຕາຍາຕິ. ຕຸມ຺ເຫ ປນ ຄນ຺ຕຸກາມາຕິ? ອາມາວຸໂສຕິ. ກິໍ ວເທຖ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ເຫຫິ ກສ຺ສ ອຸໂປສຖາຄາຣໍ ກາຣິຕໍ, ກສ຺ສ ໂຠຊນສາລາ, ກສ຺ສ ອຄ຺ຄິສາລາທໂຍ ກາຣິຕາ, ມຍໍ ມງ຺ຄລາມງ຺ຄເລສຸ ກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄມິສ຺ສາມາຕິ? ມຫາອຸປາສິກາໂຍປິ ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທິຕ຺ວາ ອສ຺ສູນິ ປວຕ຺ຕຍິໍສຸ. ທຫໂຣ ‘‘ຕຸມ຺ເຫສຸ ເອວໍ ທຸກ຺ຂິເຕສຸ ອຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມິ? ເຖເຣ ອຸຍ຺ໂຍເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິຫາຣໍ ຄໂຕ.

ເຖຣາປິ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາ ປຕ຺ຕຈີວຣານິ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ ຕໍ ທິສ຺ວາວ, ‘‘ກິໍ, ອາວຸໂສ, ຈິຣາຍສິ, ທິວາ ໂຫຕິ, ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ສຸຂິຕາ, ອສຸກເຄຫສ຺ສ ອິຏ຺ຐກາມູລໍ ຐິຕສຓ຺ຐາເນເນວ ຐິຕໍ, ອສຸກເຄຫາທີນໍ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມມູລາທີນິ ອຕ຺ຖິ, ຄຕສ຺ສາປິ ເມ ຈິຕ຺ຕວິກ຺ເຂໂປ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ປຸຣໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອສຸກວິຫາເຣ ຈີວຣໂຘວນຣຊນາທີນິ ກໂຣຖ, ອຫໍ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປາປຸຓິສ຺ສາມີຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ໂອສກ຺ກິຕຸກາມຕໍ ຎຕ຺ວາ ຕ຺ວໍ ປຈ຺ຉາ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີຕິ ປກ຺ກມິໍສຸ.

ໂສ ເຖເຣ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ນິວຕ຺ໂຕ ວິຫາຣເມວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຠຊນສາລາທີນິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ວິຫາຣໍ ຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສາຘຸ ວຕມ຺ຫິ ນ ຄໂຕ. ສເຈ ອຄມິສ຺ສໍ, ໂກຈິ, ເທວ, ຘມ຺ມກຖິໂກ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ¶ , ສພ຺ເພສໍ ມນໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ, ວິຫາຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ນິກາຍສນ຺ຕກໍ ກເຣຍ຺ຍ, ອຖ ມຍາ ປຈ຺ຉາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອຕສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ລທ຺ຘປິຓ຺ຑໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕນ ຈຣິຕພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ສຸຓາຕິ, ‘‘ເຕ ກິຣ ຠິກ຺ຂູ ຄຕຏ຺ຐາເນ ເອກນິກາຍທ຺ເວນິກາຍເອກປິຏກທ຺ເວປິຏກາທິວເສນ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ¶ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ ຊາຕາ ວິນຍຘຣາ ຊາຕາ ສຕປຣິວາຣາປິ ສຫສ຺ສປຣິວາຣາປິ ຈຣນ຺ຕິ. ເຍ ປເນຕ຺ຖ ສມຓຘມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ຄຕາ, ເຕ ຆເຏນ຺ຕາ ວາຍມນ຺ຕາ ໂສຕາປນ຺ນາ ຊາຕາ, ສກທາຄາມິໂນ ອນາຄາມິໂນ ອຣຫນ຺ໂຕ ຊາຕາ, ມຫາສກ຺ກາເຣນ ປຣິນິພ຺ພຸຕາ’’ຕິ ¶ . ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສເຈ ອຫມ຺ປິ ອຄມິສ຺ສໍ, ມຍ຺ຫມ຺ເປສາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ອຠວິສ຺ສ, ອິມໍ ປນ ຐານໍ ມຸຎ຺ຈິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຕິວິຍ ປຣິຫີນມ຺ຫີ’’ຕິ. ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕໂນ ມຸທຸຕາຍ ຕໍ ຐານໍ ອມຸຎ຺ຈນ຺ໂຕ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສມາຘິກຸລ຺ເລ ນິສິນ຺ໂນ ນິພ຺ພານສາຄຣໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ.

ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ຕິຣິຍໍ ປຕິຕ຺ວາ, ວາລິກາຍ ໂອຕ຺ຖຏຠາເວນ ອນ຺ຕຣເສຕຸ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ, ພຫູນໍ ປຈ຺ຈໂຍ ຊາຕຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ຣຖວິນີຕມຫາອຣິຍວໍສຈນ຺ໂທປມາທິປຏິປທາສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຏິປທໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຐິໂຕ ໂອລີນວຸຕ຺ຕິໂກ ປຸຄ຺ຄໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ຫິ ຕໍ ປຏິປຕ຺ຕິນິສ຺ສິຕໍ ຘມ຺ມໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປກຕິຍາ ມຎ຺ຊຸສ຺ສໂຣ ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພຕາທິສທິສໍ ມຫນ຺ຕໍ ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຈຕິຍງ຺ຄຓວຕ຺ຕາທີນິ ກໂຣຕິ. ອຖ ນໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນຄ຺ຄໍ ປຕ຺ຕໍ ອາຄນ຺ຕຸກາ ທຫຣາ ‘‘ຘມ຺ມໍ ກເຖຫີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ໂສ ສມ຺ມາ ອຸຄ຺ຄຫິຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິປທໍ ທີເປຕ຺ວາ ກເຖຕິ. ອຖສ຺ສ ປໍສຸກູລິກປິຓ຺ຑປາຕິກາທໂຍ ສພ຺ເພ ເຖຣນວມຊ຺ຌິມາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອໂຫ ສປ຺ປຸຣິໂສ’’ຕິ ອຕ຺ຕມນາ ຠວນ຺ຕິ.

ໂສ ກສ຺ສຈິ ນິທານມຕ຺ຕໍ, ກສ຺ສຈິ ອຸປຑ຺ຒຄາຖໍ, ກສ຺ສຈິ ຄາຖໍ ອຸປຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ອຍປຏ຺ຏເກນ ອາພນ຺ຘນ຺ໂຕ ວິຍ ທຫຣສາມເຓເຣ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ມຫາເຖເຣ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ໂປຣາຓກວິຫາໂຣ ອຕ຺ຖິ, ເອຕ຺ຖ ໂກຈິ ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ?, ປຸຈ຺ຉຕິ. ເຖຣາ – ‘‘ກິໍ ວເທສິ, ອາວຸໂສ, ຈຕຸວີສຕິ ກຣີສສຫສ຺ສານິ ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ. ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ເອວໍ ວເທຖ, ອຸທ຺ຘເນ ປນ ອຄ຺ຄິປິ ນ ຊລຕີຕິ. ອາວຸໂສ, ມຫາວິຫາຣວາສີຫິ ລທ຺ຘາ ¶ ນາມ ເອວເມວ ນສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ໂກຈິ ສຓ຺ຐເປຕີຕິ. ຠນ຺ເຕ, ໂປຣາຓກຣາຊູຫິ ທິນ຺ນໍ ຂີຓາສເວຫິ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ ກສ຺ມາ ເອເຕ ນາເສນ຺ຕີຕິ? ອາວຸໂສ, ຕາທິເສນ ຘມ຺ມກຖິເກນ ສກ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍ ລທ຺ຘຸນ຺ຕິ. ຠນ຺ເຕ, ມາ ເອວໍ ວເທຖ, ອມ຺ເຫ ປຏິປຕ຺ຕິທີປກຘມ຺ມກຖິກາ ນາມ, ຕຸມ຺ເຫ ມໍ ‘‘ສງ຺ຆກຸຏຸມ຺ພິໂກ ວິຫາຣຸປຏ຺ຐາໂກ’’ຕິ ¶ ມຎ຺ຎມານາ ກາຕຸກາມາຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອກປ຺ປິຍເມຕໍ, ຕຸມ຺ຫາທິເສຫິ ປນ ກຖິເຕ ອມ຺ຫາກໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ? ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອາຣາມິເກສຸ ອາຄເຕສຸ ອມ຺ຫາກໍ ຠາຣໍ ກໂຣຖ, ເອກໍ ກປ຺ປິຍທ຺ວາຣໍ ກເຖສ຺ສາມາຕິ.

ໂສ ປາໂຕວ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສນ຺ນິປາຕສາລາຍໍ ຐຕ຺ວາ, ອາຣາມິເກສຸ ອາຄເຕສຸ ‘‘ອຸປາສກາ ອສຸກເຂຕ຺ເຕ ຠາໂຄ ກຸຫິໍ, ອສຸກເຂຕ຺ເຕ ກຫາປຓໍ ກຸຫິ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ເຂຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ເທຕິ. ເອວໍ ອນຸກ຺ກເມນ ຕໍ ຕໍ ປຏິເສເຘນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ເທນ຺ໂຕ ຕຖາ ອກາສິ ¶ , ຍຖາ ຍາຄຸຫຕ຺ຖາ ປູວຫຕ຺ຖາ ຠຕ຺ຕຫຕ຺ຖາ ເຕລມຘຸຜາຓິຕຆຕາທິຫຕ຺ຖາ ຈ ອຕ຺ຕໂນວ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສກລວິຫາໂຣ ເອກໂກລາຫໂລ ໂຫຕິ, ເປສລາ ຠິກ຺ຂູ ນິພ຺ພິຊ຺ຊ ອປກ຺ກມິໍສຸ.

ໂສປິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍຫິ ວິສ຺ສຏ຺ຐການໍ ພຫູນໍ ທຸພ຺ພຈປຸຄ຺ຄລານໍ ອຸປຊ຺ຌໍ ເທນ຺ໂຕ ວິຫາຣໍ ປູເຣຕິ. ອາຄນ຺ຕຸກາ ຠິກ຺ຂູ ວິຫາຣທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາວ ‘‘ວິຫາເຣ ເກ ວສນ຺ຕີ’’ຕິ, ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ເອວຣູປາ ນາມ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ພາຫິເຣເນວ ປກ຺ກມນ຺ຕິ. ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສາສເນ ຕິຣິຍໍ ນິປນ຺ນຕາຍ ມຫາຊນສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາວໍ ອຸປຄໂຕ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສມາຘິກຸລ຺ເລ ນິສິນ຺ໂນ ນິພ຺ພານສາຄຣໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ.

ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈາຕິ ‘‘ນິພ຺ພານປພ຺ຠາຣາ’’ຕິ ປເທນ ໂອສາປິຕໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ຎຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິກຸສລຕາຍ ເອຕໍ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ. ຕຖາຄໂຕປິ ຫິ ອິມິສ຺ສໍ ປຣິສຕິ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ອນຸສນ຺ຘິກຸສໂລ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ມໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕສ຺ເສວ ໂອກາສກຣຓຕ຺ຖາຍ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ.

ອິທານິ ໂອຣິມໍ ຕີຣນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ເຕສຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍຕນາທີສຸ ເອວໍ ອຸປຄມນານຸປຄມນາທີນິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຈກ຺ຂຸ-ປສນ຺ນໍ, ອຫໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ¶ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ ເອຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຈກ຺ຂຸໍ ອສ຺ສາເທນ຺ໂຕປິ ¶ ຕິມິຣກວາຕາທີຫິ ອຸປຫຕປສາໂທ ‘‘ອມນາປໍ ມຍ຺ຫໍ ຈກ຺ຂຸ, ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ວິຠາເວຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ ໂທມນສ຺ສໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕປິ ຈກ຺ຂາຍຕນໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ລກ຺ຂຓານໍ ວເສນ ວິປສ຺ສນ຺ໂຕ ປນ ນ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ໂສຕາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ມນາຍຕເນ ປນ ‘‘ມນາປໍ ວຕ ເມ ມໂນ, ກິຎ຺ຈິ ວາມໂຕ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ທກ຺ຂິຓໂຕວ ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ ວາ ‘‘ມເນນ ເມ ຈິນ຺ຕິຕຈິນ຺ຕິຕສ຺ສ ອລາໂຠ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວາ ເອວໍ ອສ຺ສາເທນ຺ໂຕປິ, ‘‘ທຸຈິນ຺ຕິຕຈິນ຺ຕິຕສ຺ສ ເມ ມໂນ ອປ຺ປທກ຺ຂິຓຄ຺ຄາຫີ’’ຕິ ເອວໍ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕປິ ມນາຍຕນໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ອິຏ຺ເຐ ປນ ຣູເປ ຣາຄໍ, ອນິຏ຺ເຐ ປຏິຆໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕ ຣູປາຍຕນໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ສທ຺ທາຍຕນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ນນ຺ທີຣາຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ຍຖາ ຫິ ມຊ຺ເຌ ສໍສີທິຕ຺ວາ ຖລໍ ປຕ຺ຕໍ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ຘໍ ສຓ຺ຫຖູລວາລິກາ ¶ ປິທຫຕິ, ໂສ ປຸນ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວໍ ນນ຺ທີຣາເຄນ ອາພທ຺ໂຘ ປຸຄ຺ຄໂລ ຈຕູສຸ ມຫາອປາເຍສຸ ປຕິໂຕ ມຫາທຸກ຺ເຂນ ປິຘີຍຕິ, ໂສ ອເນເກຫິປິ ວສ຺ສສຫສ຺ເສຫິ ປຸນ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນນ຺ທີຣາຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ.

ອສ຺ມິມານສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ຍຖາ ຫິ ຖເລ ອາຣຸຬ຺ໂຫ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ໂຘ ເຫຏ຺ຐາ ຄງ຺ໂຄທເກນ ເຈວ ອຸປຣິ ວສ຺ເສນ ຈ ເຕເມນ຺ໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ເສວາລປຣິໂຍນທ຺ໂຘ ‘‘ປາສາໂຓ ນຸ ໂຂ ເອສ ຂາຓຸໂກ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເອວເມວ ອສ຺ມິມາເນນ ອຸນ຺ນໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ປໍສຸກູລິກຏ຺ຐາເນ ປໍສຸກູລິໂກ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມກຖິກຏ຺ຐາເນ ຘມ຺ມກຖິໂກ, ຠຓ຺ຑນກາຣກຏ຺ຐາເນ ຠຓ຺ຑນກາຣໂກ, ເວຊ຺ຊຏ຺ຐາເນ ເວຊ຺ໂຊ, ປິສຸຓຏ຺ຐາເນ ປິສຸໂຓ. ໂສ ນານປ຺ປກາຣໍ ອເນສນໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຕາຫິ ຕາຫິ ອາປຕ຺ຕີຫິ ປລິເວຐິໂຕ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ອສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ກິຎ຺ຈິ ສີລໍ, ອຸທາຫຸ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອສ຺ມິມານສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ.

ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ¶ ກາມຄຸຓານໍ ອຘິວຈນນ຺ຕິ ຍຖາ ຫິ ອາວຏ຺ເຏ ປຕິຕທາຣຸຂນ຺ໂຘ ອນ຺ໂຕເຍວ ປາສາຓາທີສຸ ອາຫຕສມພ຺ຠາຫໂຕ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓາວຏ຺ເຏ ປຕິຕປຸຄ຺ຄໂລ ຈຕູສຸ ¶ ອປາເຍສຸ ກມ຺ມກາຣຓຂຸປ຺ປິປາສາທິທຸກ຺ເຂຫິ ອາຫຕສມພ຺ຠາຫໂຕ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ກາມຄຸຓານໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ.

ທຸສ຺ສີໂລຕິ ນິສ຺ສີໂລ. ປາປຘມ຺ໂມຕິ ລາມກຘມ຺ໂມ. ອສຸຈີຕິ ນ ສຸຈິ. ສງ຺ກສ຺ສຣສມາຈາໂຣຕິ ‘‘ອິມສ຺ສ ມຎ຺ເຎ ອິມສ຺ສ ມຎ຺ເຎ ອິທໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປເຣຫິ ສງ຺ກາຍ ສຣິຕພ຺ພສມາຈາໂຣ. ສງ຺ກາຍ ວາ ປເຣສໍ ສມາຈາຣໍ ສຣຕີຕິປິ ສງ຺ກສ຺ສຣສມາຈາໂຣ. ຕສ຺ສ ຫິ ທ຺ເວ ຕໂຍ ຊເນ ກເຖນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ, ‘‘ມມ ໂທສໍ ມຎ຺ເຎ ກເຖນ຺ຕີ’’ຕິ ເຕສໍ ສມາຈາຣໍ ສງ຺ກສ຺ສຣຕິ ຘາວຕີຕິ ສງ຺ກສ຺ສຣສມາຈາໂຣ.

ສມຓປຏິຎ຺ໂຎຕິ ສລາກຄ຺ຄຫຓາທີສຸ ‘‘ກິຕ຺ຕກາ ວິຫາເຣ ສມຓາ’’ຕິ ຄຓນາຍ ອາຣທ຺ຘາຍ ‘‘ອຫມ຺ປິ ສມໂຓ, ອຫມ຺ປິ ສມໂຓ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ເທຕິ, ສລາກຄ຺ຄຫຓາທີນິ ກໂຣຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິປຏິຎ຺ໂຎຕິ ອຸໂປສຖປວາຣຓາທີສຸ ‘‘ອຫມ຺ປິ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎາຍ ຕານິ ກມ຺ມານິ ປວິສຕິ ¶ . ອນ຺ໂຕປູຕີຕິ ວກ຺ກຫທຍາທີສຸ ອປູຕິກສ຺ສປິ ຄຸຓານໍ ປູຕິຠາເວນ, ອນ຺ໂຕປູຕິ. ອວສ຺ສຸໂຕຕິ ຣາເຄນ ຕິນ຺ໂຕ. ກສມ຺ພຸຊາໂຕຕິ ຣາຄາທີຫິ ກິເລເສຫິ ກຈວຣຊາໂຕ.

ເອຕທໂວຈາຕິ ໂຄຄຓໍ ຄງ຺ຄາຕີຣາຠິມຸຂໍ ກຕ຺ວາ ປຣິສປຣິຍນ຺ເຕ ຐິໂຕ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປຣິໂຍສານາ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ສຕ຺ຖາ ໂອຣິມຕີຣາທີນໍ ອນຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕາທິວເສນ ສກ຺ກາ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປູເຣຕຸນ຺ຕິ ວທຕິ. ຍທິ ເອວໍ ປູເຣຕຸໍ ສກ຺ກາ, ອຫໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປູເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອຕໍ ‘‘ອຫໍ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ.

ວຈ຺ຉຄິທ຺ຘິນິໂຍຕິ ວຈ຺ເຉສຸ ສສ຺ເນຫາ ຖເນຫິ ຂີຣໍ ປຄ຺ຆຣນ຺ເຕຫິ ວຈ຺ຉກສ຺ເນເຫນ ສຍເມວ ຄມິສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ນິຍ຺ຍາເຕເຫວາຕິ ນິຍ຺ຍາເຕຫິເຍວ. ຄາວີສຸ ຫິ ອນິຍ຺ຍາຕິຕາສຸ ໂຄສາມິກາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ເອກາ ຄາວີ ນ ທິສ຺ສຕິ, ເອໂກ ໂຄໂຓ, ເອໂກ ວຈ຺ຉໂກ ນ ທິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕຸຍ຺ຫໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ວິຈຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ອິຕິ ເຕ ອຜາສຸກໍ ¶ ຠວິສ຺ສຕິ. ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ນາເມສາ ສອິຓສ຺ສ ນ ຣຸຫຕິ, ອຓຓາ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ສໍວຓ຺ຓິຕາຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ເອວມາຫ. ນິຍ຺ຍາຕາຕິ ນິຍ຺ຍາຕິຕາ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏໍ ກຖິຕໍ.

໕. ທຸຕິຍທາຣຸກ຺ຂນ຺ໂຘປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔໒. ປຎ຺ຈເມ ¶ ກິມິລາຍນ຺ຕິ ກິມິລານາມເກ ນຄເຣ. ສໍກິລິຏ຺ຐນ຺ຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອສໍກິລິຏ຺ຐາ ນາມ ອາປຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ, ເອວຣູປໍ ສໍກິລິຏ຺ຐໍ ອາປຕ຺ຕິໍ. ນ ວຸຏ຺ຐານໍ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ປຣິວາສມານຕ຺ຕອພ຺ຠາເນຫິ ວຸຏ຺ຐານໍ ນ ທິສ຺ສຕິ.

໒໔໓. ຉຏ຺ເຐ ນວໍ ສນ຺ຖາຄາຣນ຺ຕິ ອຘຸນາ ກາຣິຕໍ ສນ຺ຖາຄາຣໍ, ເອກາ ມຫາສາລາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຍ຺ໂຍຄກາລາທີສຸ ຫິ ຣາຊາໂນ ຕຕ຺ຖ ຐຕ຺ວາ, ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ, ເອຕ຺ຕກາ ປຈ຺ຉາ, ເອຕ຺ຕກາ ອຸໂຠຫິ ປສ຺ເສຫິ, ເອຕ຺ຕກາ ຫຕ຺ຖີ ອຠິຣຸຫນ຺ຕຸ, ເອຕ຺ຕກາ ອສ຺ເສ, ເອຕ຺ຕກາ ຣເຖສຸ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕູ’’ຕິ ເອວໍ ສນ຺ຖໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ມຣິຍາທໍ ພນ຺ຘນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຐານໍ ສນ຺ຖາຄາຣນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸຍ຺ໂຍຄຏ຺ຐານໂຕ ຈ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຍາວ ເຄເຫສຸ ອລ຺ລໂຄມຍປຣິຠຓ຺ຑາທີນິ ກາເຣນ຺ຕິ, ຕາວ ທ຺ເວ ຕີຓິ ທິວສານິ ເຕ ຣາຊາໂນ ¶ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຖຣນ຺ຕີຕິປິ ສນ຺ຖາຄາຣໍ. ເຕສໍ ຣາຊູນໍ ສຫ ອຕ຺ຖານຸສາສນໍ ອຄາຣນ຺ຕິປິ ສນ຺ຖາຄາຣໍ. ຄຓຣາຊາໂນ ຫິ ເຕ, ຕສ຺ມາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກິຈ຺ຈໍ ເອກສ຺ສ ວເສນ ນ ຉິຊ຺ຊຕິ, ສພ຺ເພສໍ ຉນ຺ໂທປິ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອນຸສາສນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຫ ອຕ຺ຖານຸສາສນໍ ອຄາຣນ຺ຕິປິ ສນ຺ຖາຄາຣ’’ນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ເຕ ຕຕ຺ຖ ¶ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ, ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ກສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ວປິຕຸ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທິນາ ນເຍນ ຆຣາວາສກິຈ຺ຈານິ ສມ຺ມນ຺ຕຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຉິທ຺ທາວຉິທ຺ທໍ ຆຣາວາສໍ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຖຣນ຺ຕີຕິປິ, ສນ຺ຖາຄາຣໍ. ອຈິຣກາຣິຕໍ ໂຫຕີຕິ ອິຏ຺ຐກກມ຺ມສຸຘາກມ຺ມຈິຕ຺ຕກມ຺ມາທິວເສນ ສຸສຊ຺ຊິຕໍ ເທວວິມານໍ ວິຍ ອຘຸນາ ນິຏ຺ຐາປິຕໍ. ສມເຓນ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ຆຣວຕ຺ຖຸປຣິຄ຺ຄຫຓກາເລເຍວ ເທວຕາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ເທເວນ ວາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ, ‘‘ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເກນຈິ ວາ ມນຸສ຺ສຠູເຕນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເຍນ ¶ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສູຕິ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ນິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉາມ ນໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ອຕິວິຍ ມໂນຣມໍ ສສ຺ສິຣິກໍ. ເກນ ປຐມໍ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ ອມ຺ຫາກໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ອສ຺ສາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕິເສຏ຺ຐສ຺ສ ປຐມໍ ທິຍ຺ຍມາເນປິ ສຕ຺ຖຸໂນວ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍວເສນ ທິຍ຺ຍມາເນປິ ສຕ຺ຖຸໂນວ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ, ຕສ຺ມາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຐມໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊາເປສ຺ສາມ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ອາຄມນໍ ກຣິສ຺ສາມ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ອາຄເຕ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອາຄຕເມວ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຕ຺ຖາຣໍ ຕິຍາມຣຕ຺ຕິໍ ອມ຺ຫາກໍ ຘມ຺ມກຖໍ ກຖາເປສ຺ສາມ, ອິຕິ ຕີຫິ ຣຕເນຫິ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຉາ ມຍໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມ, ເອວໍ ໂນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ.

ເຍນ ນວໍ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສູຕິ ຕໍທິວສໍ ກິຣ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ກິຎ຺ຈາປິ ຣາຊກຸລານໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ເທວວິມານໍ ວິຍ ສຸສຊ຺ຊິຕໍ ໂຫຕິ ສຸປຏິຊຄ຺ຄິຕໍ, ພຸທ຺ຘາຣຫໍ ປນ ກຕ຺ວາ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ພຸທ຺ຘາ ຫິ ນາມ ອຣຎ຺ຎຊ຺ຌາສຍາ ອຣຎ຺ຎາຣາມາ ອນ຺ໂຕຄາເມ ວເສຍ຺ຍຸໍ ວາ ໂນ ວາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຠຄວໂຕ ມນໍ ຊານິຕ຺ວາວ, ປຎ຺ຎາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ເຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ, ອິທານິ ປນ ມນໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາເປຕຸກາມາ ເຍນ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ.

ສພ຺ພສນ຺ຖຣິໍ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາຕິ ຍຖາ ສພ຺ພເມວ ສນ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຕໍ ສນ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ. ສພ຺ພປຐມໍ ¶ ຕາວ ‘‘ໂຄມຍໍ ນາມ ສພ຺ພມງ຺ຄເລສຸ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສຸຘາປຣິກມ຺ມກຕມ຺ປິ ຠູມິໍ ອລ຺ລໂຄມເຍນ ໂອປຸຎ຺ຊາເປຕ຺ວາ, ປຣິສຸກ຺ຂຠາວໍ ຎຕ຺ວາ, ຍຖາ ອກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐາເນ ¶ ປທໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວໍ ຈຕຸຊ຺ຊາຕິຍຄນ຺ເຘຫິ ລິມ຺ປາເປຕ຺ວາ ອຸປຣິ ນານາວຓ຺ຓກຏສາຣເກ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ເຕສໍ ອຸປຣິ ມຫາປິຏ຺ຐິກໂກຊເວ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖຕ຺ຖຣອສ຺ສຕ຺ຖຣສີຫຕ຺ຖຣພ຺ຍຄ຺ຆຕ຺ຖຣຈນ຺ທຕ຺ຖຣກສູຣິຍຕ຺ຖຣກຈິຕ຺ຕຕ຺ຖຣກາທີຫິ ນານາວຓ຺ເຓຫິ ອຕ຺ຖຣເກຫິ ສນ຺ຖຣິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ສພ຺ໂພກາສໍ ສນ຺ຖຣາເປສຸໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສພ຺ພສນ຺ຖຣິໍ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ’’ຕິ.

ອາສນານິ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາຕິ ມຊ຺ຌຏ຺ຐາເນ ຕາວ ມງ຺ຄລຖມ຺ຠໍ ນິສ຺ສາຍ ມຫາຣຫໍ ພຸທ຺ຘາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຍໍ ຍໍ ມຸທຸກຎ຺ຈ ມໂນຣມຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ¶ , ຕໍ ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອຸຠໂຕໂລຫິຕກໍ ມນຸຎ຺ຎທສ຺ສນໍ ອຸປຘານໍ ອຸປທຫິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕຕາຣກວິຈິຕ຺ຕວິຕານໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘທາມປຸປ຺ຜທາມປຕ຺ຕທາມາທີຫິ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ສມນ຺ຕາ ທ຺ວາທສຫຕ຺ເຖ ຐາເນ ປຸປ຺ຜຊາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ, ຕິໍສຫຕ຺ຖມຕ຺ຕໍ ຐານໍ ປຏສາຓິຍາ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຠິຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ປລ຺ລງ຺ກປີຐອປສ຺ສຍປີຐມຸຓ຺ຑປີຐານິ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອຸປຣິ ເສຕປຈ຺ຈຕ຺ຖຣເຓຫິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ປາຈີນຠິຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ມຫາປິຏ຺ຐິກໂກຊເວ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ມໂນຣມານິ ຫໍສໂລມາທິປູຣິຕານິ ອຸປຘານານິ ຐປາເປສຸໍ ‘‘ເອວໍ ອກິລມມານາ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາສນານິ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ’’ຕິ.

ອຸທກມຓິກໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາຕິ ມຫາກຸຈ຺ຉິກໍ ອຸທກຈາຏິໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ຠຄວາ ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ຈ ຍຖາຣຸຈິຍາ ຫຕ຺ເຖ ວາ ໂຘວິສ຺ສນ຺ຕິ ປາເທ ວາ, ມຸຂໍ ວາ ວິກ຺ຂາເລສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເຕສຸ ເຕສຸ ຐາເນສຸ ມຓິວຓ຺ຓສ຺ສ ອຸທກສ຺ສ ປູຣາເປຕ຺ວາ ວາສຕ຺ຖາຍ ນານາປຸປ຺ຜານິ ເຈວ ອຸທກວາສຈຸຓ຺ຓານິ ຈ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກທລິປຓ຺ເຓຫິ ປິທຫິຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐາເປສຸໍ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸທກມຓິກໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ’’ຕິ.

ເຕລປ຺ປທີປໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາຕິ ຣຊຕສຸວຓ຺ຓາທິມຍທຓ຺ຑທີປິກາສຸ ໂຍນກຣູປກິຣາຕຣູປກາທີນໍ ຫຕ຺ເຖ ຐປິຕສຸວຓ຺ຓຣຊຕາທິມຍກປລ຺ລິກາສຸ ຈ ເຕລປ຺ປທີປໍ ຊາລາເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍນ ¶ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສູຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ເຕ ສກ຺ຍຣາຊາໂນ ນ ເກວລໍ ສນ຺ຖາຄາຣເມວ, ອຖ ໂຂ ໂຍຊນາວຏ຺ເຏ ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ນຄຣວີຖິໂຍປິ ສມ຺ມຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຘເຊ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ເຄຫທ຺ວາເຣສຸ ປຸຓ຺ຓຆເຏ ຈ ກທລິໂຍ ຈ ຐປາເປເຕວາ ສກລນຄຣໍ ທີປມາລາທີຫິ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓຕາຣກໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຂີຣູປເຄ ທາຣເກ ¶ ຂີຣໍ ປາເຍຖ, ທຫເຣ ກຸມາເຣ ລຫຸໍ ລຫຸໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ສຍາເປຖ, ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທໍ ມາ ກຣິຕ຺ຖ, ອຊ຺ຊ ເອກຣຕ຺ຕິໍ ສຕ຺ຖາ ອນ຺ໂຕຄາເມ ວສິສ຺ສຕິ, ພຸທ຺ຘາ ນາມ ອປ຺ປສທ຺ທກາມາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ທຓ຺ຑທີປິກາ ອາທາຍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ.

ອຖ ¶ ໂຂ ຠຄວາ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ເຍນ ນວໍ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ‘‘ຍສ຺ສ ທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ກາລໍ ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິ ເອວໍ ກິຣ ກາເລ ອາໂຣຈິເຕ ຠຄວາ ລາຂາຣສຕິນ຺ຕຣຕ຺ຕໂກວິຬາຣປຸປ຺ຜວຓ຺ຓໍ ຣຕ຺ຕທຸປຏ຺ຏໍ ກຕ຺ຕຣິຍາ ປທຸມໍ ກນ຺ເຕນ຺ໂຕ ວິຍ, ສໍວິຘາຍ ຕິມຓ຺ຑລໍ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ໂຕ ນິວາເສຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປາມງ຺ເຄນ ປທຸມກລາປໍ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ, ວິຊ຺ຊຸລຕາສສ຺ສິຣິກໍ ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕກມ຺ພເລນ ຄຊກຸມ຺ຠໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘນ຺ໂຕ ວິຍ, ຣຕນສຕຸພ຺ເພເຘ ສຸວຓ຺ຓຄ຺ຆິເກ ປວາຬຊາລໍ ຂິປມາໂນ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓເຈຕິເຍ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລກຎ຺ຈຸກໍ ປຏິມຸຎ຺ຈນ຺ໂຕ ວິຍ, ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທໍ ຣຕ຺ຕວຓ຺ຓວລາຫເກນ ປຏິຈ຺ຉາທຍມາໂນ ວິຍ, ກຎ຺ຈນປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ສຸປກ຺ກລາຂາຣສໍ ປຣິສິຎ຺ຈນ຺ໂຕ ວິຍ, ຈິຕ຺ຕກູຏປພ຺ພຕມຕ຺ຖກໍ ວິຊ຺ຊຸລຕາຍ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ສຈກ຺ກວາຬສິເນຣຸຍຸຄນ຺ຘຣໍ ມຫາປຖວິໍ ສຎ຺ຈາເລຕ຺ວາ ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ໂຣຘປລ຺ລວສມານວຓ຺ຓໍ ຣຕ຺ຕວຣປໍສຸກູລໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ, ຄນ຺ຘກຸຏິທ຺ວາຣໂຕ ນິກ຺ຂມິ ກຎ຺ຈນຄຸຫໂຕ ສີໂຫ ວິຍ ອຸທຍປພ຺ພຕກູຏໂຕ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ວິຍ ຈ. ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປນ ຄນ຺ຘກຸຏິປມຸເຂ ອຏ຺ຐາສິ.

ອຖສ຺ສ ກາຍໂຕ ເມຆມຸເຂຫິ ວິຊ຺ຊຸກລາປາ ວິຍ ຣສ຺ມິໂຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຣສຘາຣາປຣິເສກປິຎ຺ຊຣປຕ຺ຕປຸປ຺ຜຜລວິຏເປ ວິຍ ອາຣາມຣຸກ຺ເຂ ກຣິໍສຸ. ຕາວເທວ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຣິວາເຣສິ. ເຕ ປນ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕາ ຠິກ຺ຂູ ເອວຣູປາ ¶ ອເຫສຸໍ – ອປ຺ປິຈ຺ຉາ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ ປວິວິຕ຺ຕາ ອສໍສຏ຺ຐາ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍາ ວຕ຺ຕາໂຣ ວຈນກ຺ຂມາ ໂຈທກາ ປາປຄຣຫິໂນ ສີລສມ຺ປນ຺ນາ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ນາ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ນາ. ເຕຫິ ປຣິວາຣິໂຕ ຠຄວາ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຣຕ຺ຕປທຸມສຓ຺ຑມຊ຺ຌຄຕາ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓນາວາ, ປວາຬເວທິກາປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓປາສາໂທ ວິໂຣຈິຕ຺ຖ. ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາທໂຍ ມຫາເຖຣາປິ ນໍ ເມຆວຓ຺ຓໍ ປໍສຸກູລໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ມຓິວມ຺ມວມ຺ມິກາ ວິຍ ມຫານາຄາ ປຣິວາຣຍິໍສຸ ວນ຺ຕຣາຄາ ຠິນ຺ນກິເລສາ ວິຊຏິຕຊຏາ ຉິນ຺ນພນ຺ຘນາ ກຸເລ ວາ ຄເຓ ວາ ອລຄ຺ຄາ.

ອິຕິ ຠຄວາ ສຍໍ ວີຕຣາໂຄ ວີຕຣາເຄຫິ, ວີຕໂທໂສ ວີຕໂທເສຫິ, ວີຕໂມໂຫ ວີຕໂມເຫຫິ ¶ , ນິຕ຺ຕຓ຺ໂຫ ນິຕ຺ຕຓ຺ເຫຫິ, ນິກ຺ກິເລໂສ ນິກ຺ກິເລເສຫິ, ສຍໍ ພຸທ຺ໂຘ ພຫຸສ຺ສຸຕພຸທ຺ເຘຫິ ປຣິວາຣິໂຕ ປຕ຺ຕປຣິວາຣິຕໍ ວິຍ ¶ ເກສຣໍ, ເກສຣປຣິວາຣິຕາ ວິຍ ກຓ຺ຓິກາ, ອຏ຺ຐນາຄສຫສ຺ສປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ຉທ຺ທນ຺ໂຕ ນາຄຣາຊາ, ນວຸຕິຫໍສສຫສ຺ສປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ຘຕຣຏ຺ໂຐ ຫໍສຣາຊາ, ເສນງ຺ຄປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາ, ມຣຸຄຓປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ, ພ຺ຣຫ຺ມຄຓປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ຫາຣິຕມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ, ຕາຣາຄຓປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ອສເມນ ພຸທ຺ຘເວເສນ ອປຣິມາເຓນ ພຸທ຺ຘວິລາເສນ ກປິລວຕ຺ຖຸຄາມິມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ.

ອຖສ຺ສ ປຸຣຕ຺ຖິມກາຍໂຕ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ຣສ຺ມິ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອສີຕິຫຕ຺ຖຏ຺ຐານໍ ອຄ຺ຄເຫສິ ປຈ຺ຉິມ-ກາຍໂຕ, ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖໂຕ, ວາມຫຕ຺ຖໂຕ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ຣສ຺ມິ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອສີຕິຫຕ຺ຖຏ຺ຐານໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ອຸປຣິ ເກສນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພເກສາວຏ຺ເຏຫິ ໂມຣຄີວວຓ຺ຓາ ຣສ຺ມິ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຄຄນຕເລ ອສີຕິຫຕ຺ຖຏ຺ຐານໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ເຫຏ຺ຐາ ປາທຕເລຫິ ປວາຬວຓ຺ຓາ ຣສ຺ມິ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຆນປຖວິໍ ອສີຕິຫຕ຺ຖຏ຺ຐານໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ເອວໍ ສມນ຺ຕາ ອສີຕິຫຕ຺ຖຏ຺ຐານໍ ຉພ຺ພຓ຺ຓາ ພຸທ຺ຘຣສ຺ມິໂຍ ວິຊ຺ໂຊຕມານາ ວິປ຺ຜນ຺ທມານາ ກຎ຺ຈນທຓ຺ຑທີປິກາຫິ ນິຈ຺ຉຣິຕ຺ວາ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທຊາລາ ວິຍ ຈາຕຸທ຺ທີປິກມຫາເມຆໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕວິຊ຺ຊຸລຕາ ວິຍ ວິຘາວິໍສຸ. ສພ຺ພທິສາຠາຄາ ສຸວຓ຺ຓຈມ຺ປກປຸປ຺ເຜຫິ ວິກິຣິຍມານາ ວິຍ, ສຸວຓ຺ຓຆຏໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕສຸວຓ຺ຓຣສຘາຣາຫິ ສິຎ຺ຈມານາ ວິຍ, ປສາຣິຕສຸວຓ຺ຓປຏປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ວິຍ, ເວຣມ຺ຠວາຕສມຸຏ຺ຐິຕກິໍສຸກກຓິກາຣປຸປ຺ຜຈຸຓ຺ຓສໂມກິຓ຺ຓາ ¶ ວິຍ ວິປ຺ປຠາສິໍສຸ.

ຠຄວໂຕປິ ອສີຕິອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນພ຺ຍາມປ຺ປຠາທ຺ວຕ຺ຕິໍສວຣລກ຺ຂຓສມຸຊ຺ຊລສຣີຣໍ ສມຸຄ຺ຄຕຕາຣກໍ ວິຍ ຄຄນຕລໍ, ວິກສິຕມິວ ປທຸມວນໍ, ສພ຺ພປາລິຜຸລ຺ໂລ ວິຍ ໂຍຊນສຕິໂກ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ, ປຏິປາຏິຍາ ຐປິຕານໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຈນ຺ທານໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສສູຣິຍານໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຈກ຺ກວຕ຺ຕີນໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສເທວຣາຊານໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ ສິຣິຍາ ສິຣິໍ ອຠິຠວມານໍ ວິຍ ວິໂຣຈິຕ຺ຖ, ຍຖາ ຕໍ ທສຫິ ປາຣມີຫິ ທສຫິ ອຸປປາຣມີຫິ ທສຫິ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີຫິ ສມ຺ມເທວ ປູຣິຕາຫິ ສມຕິໍສປາຣມິຕາຫິ ອລງ຺ກຕໍ. ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ທິນ຺ນທານໍ ຣກ຺ຂິຕສີລໍ ກຕກລ຺ຍາຓກມ຺ມໍ ເອກສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ວິປາກໍ ທາຕຸໍ ຐານໍ ອລຠມານໍ ສມ຺ພາຘປຕ຺ຕໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ນາວາສຫສ຺ສຠຓ຺ຑໍ ເອກນາວໍ ອາໂຣປນກາໂລ ວິຍ, ສກຏສຫສ຺ສຠຓ຺ຑໍ ເອກສກຏໍ ອາໂຣປນກາໂລ ວິຍ, ປຎ຺ຈວີສຕິຍາ ຄງ຺ຄານໍ ¶ ໂອຆສ຺ສ ສມ຺ຠິຊ຺ຊ ມຸຂທ຺ວາເຣ ເອກໂຕ ຣາສິຠູຕກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ.

ອິມາຍ ¶ ພຸທ຺ຘສິຣິຍາ ໂອຠາສມານສ຺ສາປິ ຈ ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕ ອເນການິ ທຓ຺ຑທີປິກາສຫສ຺ສານິ ອຸກ຺ຂິປິໍສຸ, ຕຖາ ປຈ຺ຉໂຕ, ວາມປສ຺ເສ, ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສ. ຊາຕິສຸມນຈມ຺ປກວນມລ຺ລິກາຣຕ຺ຕຸປ຺ປລ-ນີລຸປ຺ປລ-ພກຸລສິນ຺ທຸວາຣປຸປ຺ຜານິ ເຈວ ນີລປີຕາທິວຓ຺ຓສຸຄນ຺ຘຄນ຺ຘຈຸຓ຺ຓານິ ຈ ຈາຕຸທ຺ທີປິກເມຆວິສ຺ສຏ຺ຐາ ອຸທກວຸຏ຺ຐິໂຍ ວິຍ ວິປ຺ປກິຣິຍິໍສຸ. ປຎ຺ຈງ຺ຄິກຕູຣິຍນິຄ຺ໂຆສາ ເຈວ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມສງ຺ຆຄຸຓປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ຖຸຕິໂຆສາ ຈ ສພ຺ພາ ທິສາ ປູຣຍິໍສຸ. ເທວມນຸສ຺ສນາຄສຸປຓ຺ຓຄນ຺ຘພ຺ພຍກ຺ຂາທີນໍ ອກ຺ຂີນິ ອມຕປານໍ ວິຍ ລຠິໍສຸ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ປທສຫສ຺ເສນ ຄມນວຓ຺ຓໍ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຣິທໍ ມຸຂມຕ຺ຕໍ –

‘‘ເອວໍ ສພ຺ພງ຺ຄສມ຺ປນ຺ໂນ, ກມ຺ປຍນ຺ໂຕ ວສຸນ຺ຘຣໍ;

ອເຫຐຍນ຺ໂຕ ປາຓານິ, ຍາຕິ ໂລກວິນາຍໂກ.

‘‘ທກ຺ຂິຓໍ ¶ ປຐມໍ ປາທໍ, ອຸທ຺ຘຣນ຺ໂຕ ນຣາສໂຠ

ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສິຣິສມ຺ປນ຺ໂນ, ໂສຠເຕ ທ຺ວິປທຸຕ຺ຕໂມ.

‘‘ຄຈ຺ຉໂຕ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐສ຺ສ, ເຫຏ຺ຐາປາທຕລໍ ມຸທຸ;

ສມໍ ສມ຺ຜຸສເຕ ຠູມິໍ, ຣຊສາ ນຸປລິປ຺ປຕິ.

‘‘ນິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ອຸນ຺ນມຕິ, ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ໂລກນາຍເກ;

ອຸນ຺ນຕຎ຺ຈ ສມໍ ໂຫຕິ, ປຖວີ ຈ ອເຈຕນາ.

‘‘ປາສາຓາ ສກ຺ຂຣາ ເຈວ, ກຖລາ ຂາຓຸກຓ຺ຏກາ;

ສພ຺ເພ ມຄ຺ຄາ ວິວຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ໂລກນາຍເກ.

‘‘ນາຕິທູເຣ ອຸທ຺ຘຣຕິ, ນຈ຺ຈາສນ຺ເນ ຈ ນິກ຺ຂິປໍ;

ອຆຏ຺ຏຍນ຺ໂຕ ນິຍ຺ຍາຕິ, ອຸໂຠ ຊາຓູ ຈ ໂຄປ຺ຜເກ.

‘‘ນາຕິສີຆໍ ປກ຺ກມຕິ, ສມ຺ປນ຺ນຈຣໂຓ ມຸນິ;

ນ ຈາປິ ສຓິກໍ ຍາຕິ, ຄຈ຺ຉມາໂນ ສມາຫິໂຕ.

‘‘ອຸທ຺ຘໍ ¶ ອໂຘ ຈ ຕິຣິຍຎ຺ຈ, ທິສຎ຺ຈ ວິທິສໍ ຕຖາ;

ນ ເປກ຺ຂມາໂນ ໂສ ຍາຕິ, ຍຸຄມຕ຺ຕຎ຺ຫິ ເປກ຺ຂຕິ.

‘‘ນາຄວິກ຺ກນ຺ຕຈາໂຣ ¶ ໂສ, ຄມເນ ໂສຠເຕ ຊິໂນ;

ຈາຣຸໍ ຄຈ຺ຉຕິ ໂລກຄ຺ໂຄ, ຫາສຍນ຺ໂຕ ສເທວເກ.

‘‘ອຸຬຸຣາຊາວ ໂສຠນ຺ໂຕ, ຈຕຸຈາຣີວ ເກສຣີ;

ໂຕສຍນ຺ໂຕ ພຫູ ສຕ຺ເຕ, ປຸຣໍ ເສຏ຺ຐໍ ອຸປາຄມີ’’ຕິ.

ວຓ຺ຓກາໂລ ນາມ ກິເຣສ, ເອວໍວິເຘສຸ ກາເລສຸ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສຣີຣວຓ຺ເຓ ວາ ຄຸຓວຓ຺ເຓ ວາ ຘມ຺ມກຖິກສ຺ສ ຖາໂມເຍວ ປມາຓໍ. ຈຸຓ຺ຓິຍປເທຫິ ວາ ຄາຖາພນ຺ເຘນ ວາ ຍຕ຺ຕກໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕຕ຺ຕກໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ທຸກ຺ກຖິຕນ຺ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອປ຺ປມາຓວຓ຺ຓາ ຫິ ພຸທ຺ຘາ. ເຕສໍ ພຸທ຺ຘາປິ ອນວເສສໂຕ ວຓ຺ຓໍ ວຕ຺ຕຸໍ ອສມຕ຺ຖາ, ປເຄວ ອິຕຣາ ປຊາຕິ. ອິມິນາ ສິຣິວິລາເສນ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ສກ຺ຍຣາຊກຸລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຠຄວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ເຕນ ຊເນນ ຄນ຺ຘຘູມວາສຈຸຓ຺ຓາທີຫິ ປູຊິຍມາໂນ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ປາວິສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສທ຺ຘິໍ ¶ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ເຍນ ນວໍ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ເຕນຸປສງ຺ກມີ’’ຕິ.

ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ. ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູນຎ຺ເຈວ ອຸປາສການຎ຺ຈ ມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນ ຄນ຺ໂຘທເກນ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ທຸກູລຈຸມ຺ພຏເກນ ໂວທກໍ ກຕ຺ວາ ຊາຕິຫິງ຺ຄຸລເກນ ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລປລິເວຐິເຕ ປີເຐ ຐປິຕຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓຆນປຏິມາ ວິຍ ອຕິວິໂຣຈິຕ຺ຖ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ໂປຣາຓານໍ ວຓ຺ຓຠຓນມຄ຺ໂຄ –

‘‘ຄນ຺ຕ຺ວານ ມຓ຺ຑລມາຬໍ, ນາຄວິກ຺ກນ຺ຕຈາຣໂຓ;

ໂອຠາສຍນ຺ໂຕ ໂລກຄ຺ໂຄ, ນິສີທິ ວຣມາສເນ.

ສຸວຓ຺ຓເນກ຺ຂໍ ວິຍ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພເລ.

‘‘ເນກ຺ຂໍ ຊມ຺ໂພນທສ຺ເສວ, ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພເລ;

ວິໂຣຈຕິ ວີຕມໂລ, ມຓິເວໂຣຈໂນ ຍຖາ.

‘‘ມຫາສາໂລວ ¶ ສມ຺ຜຸລ຺ໂລ, ເນຣຸຣາຊາວ’ລງ຺ກໂຕ;

ສຸວຓ຺ຓຍູປສງ຺ກາໂສ, ປທຸໂມ ໂກກນໂທ ຍຖາ.

‘‘ຊລນ຺ໂຕ ທີປຣຸກ຺ໂຂວ, ປພ຺ພຕຄ຺ເຄ ຍຖາ ສິຂີ;

ເທວານໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ໂຕວ, ສພ຺ພຜຸລ຺ໂລ ວິໂຣຈຕີ’’ຕິ.

ກາປິລວຕ຺ຖເວ ສກ຺ເຍ ພຫຸເທວ ຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ມກຖາ ນາມ ສນ຺ຖາຄາຣານຸໂມທນາປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ປກິຓ຺ຓກກຖາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕທາ ຫິ ຠຄວາ ອາກາສຄງ຺ຄໍ ໂອຕາເຣນ຺ໂຕ ວິຍ ປຖໂວຊໍ ອາກຑ຺ຒນ຺ໂຕ ວິຍ ມຫາຊມ຺ພຸໍ ມຕ຺ຖເກ ຄເຫຕ຺ວາ ຈາເລນ຺ໂຕ ວິຍ ໂຍຊນິກໍ ມຘຸຠຓ຺ຑໍ ຈກ຺ກຍນ຺ເຕນ ປີເຬຕ຺ວາ ມຘຸປານໍ ປາຍມາໂນ ວິຍ ກປິລວຕ຺ຖຸວາສີນໍ ສກ຺ຍານໍ ຫິຕສຸຂາວຫໍ ປກິຓ຺ຓກກຖໍ ກເຖສິ. ‘‘ອາວາສທານໍ ນາເມຕໍ, ມຫາຣາຊ, ມຫນ຺ຕໍ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາວາໂສ ມຍາ ປຣິຠຸຕ຺ໂຕ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ຈ ປຣິຠຸຕ຺ໂຕ ¶ , ມຍາ ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ຈ ປຣິຠຸຕ຺ໂຕ ປນ ຘມ຺ມຣຕເນນ ປຣິຠຸຕ຺ໂຕເຍວາຕິ ຕີຫິ ຣຕເນຫິ ປຣິຠຸຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ອາວາສທານສ຺ມິຎ຺ຫິ ທິນ຺ເນ ສພ຺ພທານໍ ທິນ຺ນເມວ ໂຫຕິ. ຠຸມ຺ມຏ຺ຐກປຓ຺ຓສາລາຍ ວາ ສາຂາມຓ຺ຑປສ຺ສ ວາປິ ອານິສໍໂສ ນາມ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ອາວາສທານານຸຠາເວນ ຫິ ຠເວ ຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສາປິ ສມ຺ພາຘິຕຄພ຺ຠວາໂສ ນ ໂຫຕິ, ທ຺ວາທສຫຕ຺ໂຖ ໂອວຣໂກ ວິຍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິ ອສມ຺ພາໂຘວ ໂຫຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ນານານຍວິຈິຕ຺ຕໍ ພຫຸໍ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ –

‘‘ສີຕໍ ອຸຓ຺ຫໍ ປຏິຫນ຺ຕິ, ຕໂຕ ວາຬມິຄານິ ຈ;

ສິຣີສເປ ຈ ມກເສ, ສິສິເຣ ຈາປິ ວຸຏ຺ຐິໂຍ.

‘‘ຕໂຕ ¶ ວາຕາຕໂປ ໂຆໂຣ, ສຎ຺ຊາໂຕ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ;

ເລຓຕ຺ຖຎ຺ຈ ສຸຂຕ຺ຖຎ຺ຈ, ຌາຍິຕຸຎ຺ຈ ວິປສ຺ສິຕຸໍ.

‘‘ວິຫາຣທານໍ ສງ຺ຆສ຺ສ, ອຄ຺ຄໍ ພຸທ຺ເຘນ ວຓ຺ຓິຕໍ;

ຕສ຺ມາ ຫິ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂປໂສ, ສມ຺ປສ຺ສໍ ອຕ຺ຖມຕ຺ຕໂນ.

‘‘ວິຫາເຣ ກາຣເຍ ຣມ຺ເມ, ວາສເຍຕ຺ຖ ພຫຸສ຺ສຸເຕ;

ເຕສໍ ອນ຺ນຎ຺ຈ ປານຎ຺ຈ, ວຕ຺ຖເສນາສນານິ ຈ.

‘‘ທເທຍ຺ຍ ¶ ອຸຊຸຠູເຕສຸ, ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ;

ເຕ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂາປນູທນໍ;

ຍໍ ໂສ ຘມ຺ມໍ ອິຘຎ຺ຎາຍ, ປຣິນິພ຺ພາຕິ ອນາສໂວ’’ຕິ. (ຈູຬວ. ໒໙໕) –

ເອວໍ ‘‘ອຍມ຺ປິ ອາວາເສ ອານິສໍໂສ, ອຍມ຺ປິ ອາວາເສ ອານິສໍໂສ’’ຕິ ພຫຸເທວ ຣຕ຺ຕິໍ ອຕິເຣກຕຣໍ ທິຍຑ຺ຒຍາມໍ ອາວາສານິສໍສກຖໍ ກເຖສິ. ຕຕ຺ຖ ອິມາ ຕາວ ຄາຖາວ ສງ຺ຄຫໍ ອາຣຸຬ຺ຫາ, ປກິຓ຺ຓກຘມ຺ມເທສນາ ປນ ສງ຺ຄຫໍ ນາໂຣຫຕິ. ສນ຺ທສ຺ເສຕ຺ວາຕິອາທີນິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ.

ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຕິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ທ຺ເວ ຍາມາ ຄຕາ. ຍສ຺ສ ທານິ ກາລໍ ມຎ຺ຎຖາຕິ ຍສ຺ສ ຕຸມ຺ເຫ ຄມນສ຺ສ ກາລໍ ມຎ຺ຎຖ, ຄມນກາໂລ ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຄຈ຺ຉຖາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ເຕ ອຸຍ຺ໂຍເຊສີຕິ? ອນຸກມ຺ປາຍ. ສຸຂຸມາລາ ຫິ ເຕ, ຕິຍາມຣຕ຺ຕິໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ວີຕິນາເມນ຺ຕານໍ ສຣີເຣ ອາພາໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆປິ ມຫາ, ຕສ຺ສ ຐານນິສຊ຺ຊານໍ ໂອກາໂສ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອຸຠຍານຸກມ຺ປາຍ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ.

ວິຄຕຖິນມິທ຺ໂຘຕິ ຕຕ຺ຣ ກິຣ ຠິກ຺ຂູ ຍາມທ຺ວຍໍ ຐິຕາປິ ¶ ນິສິນ຺ນາປິ ອຈາລຍິໍສຸ, ປຈ຺ຉິມຍາເມ ປນ ອາຫາໂຣ ປຣິຓມຕິ, ຕສ຺ສ ປຣິຓຕຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ວິຄຕຖິນມິທ຺ໂຘ ຊາໂຕຕິ ອກາຣຓເມຕໍ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ກຖໍ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສ ກາຍິກເຈຕສິກທຣຖາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ກາຍຈິຕ຺ຕລຫຸຕາທໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕນ ເຕສໍ ທ຺ເວ ຍາເມ ຐິຕານມ຺ປິ ນິສິນ຺ນານມ຺ປິ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕານໍ ຖິນມິທ຺ຘໍ ວິຄຕໍ, ປຈ຺ຉິມຍາເມປິ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ຕຖາ ວິຄຕເມວ ຊາຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ວິຄຕຖິນມິທ຺ໂຘ’’ຕິ.

ປິຏ຺ຐິ ¶ ເມ ອາຄິລາຍຕີຕິ ກສ຺ມາ ອາຄິລາຍຕິ? ຠຄວໂຕ ຫິ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ມຫາປຘານໍ ປທຫນ຺ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ກາຍທຸກ຺ຂໍ ອໂຫສິ, ອຖສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ມຫລ຺ລກກາເລ ປິຏ຺ຐິວາໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊີຕິ. ອກາຣຓໍ ວາ ເອຕໍ. ປໂຫຕິ ຫິ ຠຄວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ເວທນໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ເອກມ຺ປິ ທ຺ເວປິ ສຕ຺ຕາຫານິ ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິຕຸໍ. ສນ຺ຖາຄາຣສາລໍ ປນ ຈຕູຫິ ອິຣິຍາປເຖຫິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸກາໂມ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ຖ ປາທໂຘວນຏ຺ຐານໂຕ ຍາວ ຘມ຺ມາສນາ ອຄມາສິ, ເອຕ຺ຕເກ ຐາເນ ຄມນໍ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ. ຘມ຺ມາສນໍ ປຕ຺ຕໍ ໂຖກໍ ຐຕ຺ວາ ນິສີທິ, ເອຕ຺ຕເກ ຐາເນ ຐານໍ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ. ທ຺ເວຍາມໍ ຘມ຺ມາສເນ ນິສີທິ, ເອຕ຺ຕເກ ຐາເນ ¶ ນິສຊ຺ຊາ ນິປ຺ຜນ຺ນາ. ອິທານິ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ໂຖກໍ ນິປນ຺ເນ ສຍນໍ ນິປ຺ຜຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ຈຕູຫິ ອິຣິຍາປເຖຫິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸກາໂມ ອໂຫສິ. ອຸປາທິນ຺ນກສຣີຣຎ຺ຈ ນາມ ‘‘ໂນ ອາຄິລາຍຕີ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ຈິຣນິສຊ຺ຊາຍ ສຎ຺ຊາຕໍ ອປ຺ປກມ຺ປິ ອາຄິລາຍນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອວມາຫ.

ສງ຺ຆາຏິໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາຕິ ສນ຺ຖາຄາຣສ຺ສ ກິຣ ເອກປສ຺ເສ ເຕ ຣາຊາໂນ ປຏສາຓິໍ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍມຎ຺ຈກໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍປຈ຺ຈຕ຺ຖຣເຓນ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ສຸວຓ຺ຓຕາຣກຄນ຺ຘມາລາທິທາມປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ວິຕານໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘເຕລປ຺ປທີປໍ ອາໂຣປຍິໍສຸ, ‘‘ອປ຺ເປວ ນາມ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມາສນໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ໂຖກໍ ວິສ຺ສມນ຺ໂຕ ອິຘ ນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວໍ ໂນ ອິມໍ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ຠຄວຕາ ຈຕູຫິ ອິຣິຍາປເຖຫິ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາປິ ¶ ຕເທວ ສນ຺ຘາຍ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆາຏິໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ອຸຏ຺ຐານສຎ຺ຎໍ ມນສິ ກຣິຕ຺ວາຕິ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຏ຺ຐານສຎ຺ຎໍ ຈິຕ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອນິທ຺ທາຍນ຺ໂຕວ ເຖຣສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຓມາໂນ.

ອວສ຺ສຸຕປຣິຍາຍນ຺ຕິ ອວສ຺ສຸຕສ຺ສ ປຣິຍາຍໍ, ອວສ຺ສຸຕສ຺ສ ກາຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຘິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ກິເລສາຘິມຸຈ຺ຈເນນ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ, ຄິທ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕີຕິ ພ຺ຍາປາທວເສນ ປູຕິຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ຈກ຺ຂຸໂຕຕິ ຈກ຺ຂຸຠາເວນ. ມາໂຣຕິ ກິເລສມາໂຣປິ ເທວປຸຕ຺ຕມາໂຣປິ. ໂອຕາຣນ຺ຕິ ວິວຣໍ. ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍໍ. ນຬາຄາຣຕິຓາຄາຣໍ ວິຍ ຫິ ສວິເສວນານິ ອາຍຕນານິ, ຕິຓຸກ຺ກາ ວິຍ ກິເລສຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫໍ ອາຣມ຺ມຓໍ, ຕິຓຸກ຺ກາຍ ຐປິຕຐປິຕຏ຺ຐາເນ ອງ຺ຄາຣສ຺ສຸຊ຺ຊລນໍ ວິຍ ອາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖມາຄເຕ ກິເລສານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ລເຠຖ ມາໂຣ ໂອຕາຣນ຺ຕິ.

ສຸກ຺ກປກ຺ເຂ ¶ ພຫລມຕ຺ຕິກປິຓ຺ຑາວເລປນໍ ກູຏາຄາຣໍ ວິຍ ນິພ຺ພິເສວນານິ ອາຍຕນານິ, ຕິຓຸກ຺ກາ ວິຍ ວຸຕ຺ຕປກາຣາຣມ຺ມຓໍ, ຕິຓຸກ຺ກາຍ ຐປິຕຐປິຕຏ຺ຐາເນ ນິພ຺ພາປນໍ ວິຍ ນິພ຺ພິເສວນານໍ ອາຍຕນານໍ ອາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖມາຄເຕ ກິເລສປຣິຬາຫສ຺ສ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ເນວ ລເຠຖ ມາໂຣ ໂອຕາຣນ຺ຕິ.

໒໔໔. ສຕ຺ຕເມ ¶ ທຸກ຺ຂຘມ຺ມານນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສມ຺ຠວຘມ຺ມານໍ. ປຎ຺ຈສຸ ຫິ ຂນ຺ເຘສຸ ສຕິ ເຉທນວຘພນ຺ຘນາທິເຠທໍ ທຸກ຺ຂໍ ສມ຺ຠວຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ທຸກ຺ຂສມ຺ຠວຘມ຺ມຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂຘມ຺ມາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຕຖາ ໂຂ ປນສ຺ສາຕິ ເຕນາກາເຣນສ຺ສ. ຍຖາສ຺ສ ກາເມ ປສ຺ສໂຕຕິ ເຍນາກາເຣນສ຺ສ ກາເມ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ. ຍຖາ ຈຣນ຺ຕນ຺ຕິ ເຍນາກາເຣນ ຈາຣຎ຺ຈ ວິຫາຣຎ຺ຈ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຈຣນ຺ຕໍ. ອງ຺ຄາຣກາສູປມາ ¶ ກາມາ ທິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ປຣິເຍຏ຺ຐິມູລກສ຺ສ ເຈວ ປຏິສນ຺ຘິມູລກສ຺ສ ຈ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ວເສນ ອງ຺ຄາຣກາສຸ ວິຍ ມຫາປຣິຬາຫາຕິ ທິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ. ກາເມ ປຣິເຍສນ຺ຕານຎ຺ຫິ ນາວາຍ ມຫາສມຸທ຺ໂທຄາຫນອຊປຖສງ຺ກຸປຖປຏິປຊ຺ຊນອຸຠໂຕພ຺ຍູຬ຺ຫສງ຺ຄາມປກ຺ຂນ຺ທນາທິວເສນ ປຣິເຍຏ຺ຐິມູລກມ຺ປິ, ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕານໍ ກາມປຣິໂຠຄເຈຕນາຍ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ທິນ຺ນປຏິສນ຺ຘິມູລກມ຺ປິ ມຫາປຣິຬາຫທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ທຸວິຘສ຺ສາປິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ວເສນ ອງ຺ຄາຣກາສຸ ວິຍ ມຫາປຣິຬາຫາຕິ ທິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ.

ທາຍນ຺ຕິ ອຏວິໍ. ປຸຣໂຕປິ ກຓ຺ຏໂກຕິ ປຸຣິມປສ຺ເສ ວິຊ຺ຌິຕຸກາໂມ ວິຍ ອາສນ຺ນຏ຺ຐາເນເຍວ ຐິຕກຓ຺ຏໂກ. ປຈ຺ຉໂຕຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຫຏ຺ຐາ ປນ ປາເທຫິ ອກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐານສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ, ນ ອກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐາເນເຍວ. ເອວໍ ໂສ ກຓ຺ຏກຄພ຺ຠໍ ປວິຏ຺ໂຐ ວິຍ ຠເວຍ຺ຍ. ມາ ມໍ ກຓ຺ຏໂກຕິ ມາ ມໍ ກຓ຺ຏໂກ ວິຊ຺ຌີຕິ ກຓ຺ຏກເວຘໍ ຣກ຺ຂມາໂນ.

ທນ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕຸປ຺ປາໂທຕິ ສຕິຍາ ອຸປ຺ປາໂທເຍວ ທນ຺ໂຘ, ອຸປ຺ປນ຺ນມຕ຺ຕາຍ ປນ ຕາຍ ກາຈິ ກິເລສາ ນິຄ຺ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣສ຺ມິຎ຺ຫິ ຣາຄາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ທຸຕິຍຊວນວາເຣນ ‘‘ກິເລສາ ເມ ອຸປ຺ປນ຺ນາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຕຕິເຍ ຊວນວາເຣ ສໍວຣຊວນໍເຍວ ຊວຕິ. ອນຈ຺ຉຣິຍຎ຺ເຈຕໍ, ຍໍ ວິປສ຺ສໂກ ຕຕິຍຊວນວາເຣ ກິເລເສ ນິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ປນ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕ ຠວງ຺ຄໍ ອາວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອາວຊ຺ຊນາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ໂວຏ຺ຐພ຺ພນານນ຺ຕຣໍ ສມ຺ປຕ຺ຕກິເລສຊວນວາຣໍ ¶ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ກຸສລເມວ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສການຎ຺ຫິ ອຍມານິສໍໂສ ຠາວນາປຏິສງ຺ຂາເນ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວສ຺ສ.

ອຠິຫຏ຺ຐຸໍ ¶ ປວາເຣຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ສຸທິນ຺ນຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິຍ ຣຏ຺ຐປາລກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິຍ ຈ ກາເຍນ ວາ ສຕ຺ຕ ຣຕນານິ ອຠິຫຣິຕ຺ວາ ວາຈາຍ ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຘນໂຕ ຍຕ຺ຕກໍ ອິຈ຺ຉສິ, ຕຕ຺ຕກໍ ¶ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ວທນ຺ຕາ ປວາເຣຍ຺ຍຸໍ. ອນຸທຫນ຺ຕີຕິ ສຣີເຣ ປລິເວຐິຕຕ຺ຕາ ອຸຓ຺ຫປຣິຬາຫໍ ຊເນຕ຺ວາ ອນຸທຫນ຺ຕິ. ສຎ຺ຊາຕເສເທ ວາ ສຣີເຣ ລຄ຺ຄນ຺ຕາ ອນຸເສນ຺ຕີຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຎ຺ຫິ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ຍສ຺ມາ ຈິຕ຺ເຕ ອນາວຏ຺ຏນ຺ເຕ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອາວຏ຺ຏນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອວຣູປຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ອນາວຏ຺ຏນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ວິປສ຺ສນາພລເມວ ທີປິຕໍ.

໒໔໕. ອຏ຺ຐເມ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ປຐມມຄ຺ຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ປຐມມຄ຺ໂຄ ຫິ ກິເລສປຫານກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ໂຕ ປຐມໍ ນິພ຺ພານໍ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ ປນ ກິຎ຺ຈາປິ ມຄ຺ຄໂຕ ປຐມຕຣໍ ປສ຺ສຕິ, ປສ຺ສິຕ຺ວາ ປນ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈສ຺ສ ກິເລສປຫານສ຺ສ ອຠາເວນ ນ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອປິຈ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຄ຺ຄາ ທສ຺ສນເມວ. ກສ຺ມາ? ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ທສ຺ສນໍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ຜລກ຺ຂເຓ ວິສຸທ຺ຘໍ. ສກທາຄາມິອນາຄາມິອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ຜລກ຺ຂເຓ ວິສຸທ຺ຘນ຺ຕິ ເອວໍ ກເຖນ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ອຫມ຺ປິ ທສ຺ສນໍ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕຜເລ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິກໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ວິຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ຜສ຺ສາຍຕນກມ຺ມຏ຺ຐານິໂກ ຉນ຺ນໍ ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ວເສນ ຣູປາຣູປຘມ຺ເມ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ປຸຣິມານິ ປຎ຺ຈ ອາຍຕນານິ ຣູປໍ, ມນາຍຕນໍ ອຣູປໍ. ອິຕິ ໂສ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕມຄ຺ຄເມວ ກເຖສິ.

ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐຕິ ປເທສສງ຺ຂາເຣສຸ ຐຕ຺ວາ ກຖິຕຕ຺ຕາ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ປເທສສງ຺ຂາເຣສຸ ຐຕ຺ວາ ກເຖສິ. ສກ຺ກາ ນຸ ໂຂ ປເທສສງ຺ຂາເຣສຸ ຐຕ຺ວາ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິກໍ ນິພ຺ພານໍ ປາປຸຓິຕຸ’’ນ຺ຕິ? ຕໂຕ ນໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອາວຸໂສ, ຕ຺ວໍເຍວ ນຸ ໂຂ ອິທໍ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິກໍ ນິພ຺ພານໍ ຊານາສິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ເຎປິ ຊານນ຺ຕາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ອສຸກວິຫາເຣ ອສຸກຕ຺ເຖໂຣ ນາມາຕິ. ໂສ ຕມ຺ປິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ. ເອເຕນຸປາເຍນ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ອຎ຺ຎມ຺ປີຕິ.

ເອຕ຺ຖ ¶ ¶ ຈ ທຸຕິໂຍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘກມ຺ມຏ຺ຐານິໂກ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘວເສນ ¶ ຣູປໍ, ເສສກ຺ຂນ຺ຘວເສນ ນາມນ຺ຕິ ນາມຣູປໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ມາ ໂສປິ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕມຄ຺ຄເມວ ກເຖສິ. ອຍໍ ປນ ‘‘ອິເມສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນ ສເມຕິ, ປຐເມນ ສປ຺ປເທສສງ຺ຂາເຣສຸ ຐຕ຺ວາວ ກຖິຕໍ, ອິມິນາ ນິປ຺ປເທເສສູ’’ຕິ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ຕເຖວ ຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ຕຕິໂຍ ມຫາຠູຕກມ຺ມຏ຺ຐານິໂກ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ ສງ຺ເຂປໂຕ ຈ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ອຍມ຺ປິ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕມຄ຺ຄເມວ ກເຖສິ. ອຍໍ ປນ ‘‘ອິເມສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນ ສເມຕິ, ປຐເມນ ສປ຺ປເທສສງ຺ຂາເຣສຸ ຐຕ຺ວາ ກຖິຕໍ, ທຸຕິເຍນ ນິປ຺ປເທເສສຸ, ຕຕິເຍນ ອຕິສປ຺ປເທເສສູ’’ຕິ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ຕເຖວ ຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ຈຕຸຕ຺ໂຖ ເຕຠູມກກມ຺ມຏ຺ຐານິໂກ. ຕສ຺ສ ກິຣ ສມປ຺ປວຕ຺ຕາ ຘາຕຸໂຍ ອເຫສຸໍ, ກລ຺ລສຣີຣໍ ພລປຕ຺ຕໍ, ກມ຺ມຏ຺ຐານານິປິສ຺ສ ສພ຺ພາເນວ ສປ຺ປາຍານິ, ອຕີຕາ ວາ ສງ຺ຂາຣາ ໂຫນ຺ຕຸ ອນາຄຕາ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ວາ ກາມາວຈຣາ ວາ ຣູປາວຈຣາ ວາ ອຣູປາວຈຣາ ວາ, ສພ຺ເພປິ ສປ຺ປາຍາວ. ອສປ຺ປາຍກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ກາເລສຸປິ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ວາ ໂຫຕຸ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ວາ ປຐມຍາມາທໂຍ ວາ, ອສປ຺ປາໂຍ ກາໂລ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍຖາ ນາມ ຈາຣິຠູມິໍ ໂອຕິຓ຺ໂຓ ມຫາຫຕ຺ຖີ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕພ຺ພໍ ຫຕ຺ເຖເນວ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ປາເທຫິ ປຫຣິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ ປາເທຫິ ປຫຣິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວເມວ ສກເລ ເຕຠູມກຘມ຺ເມ ກລາປຄ຺ຄາເຫນ ຄເຫຕ຺ວາ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ເອໂສປິ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕມຄ຺ຄເມວ ກເຖສິ. ອຍໍ ປນ ‘‘ອິເມສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນ ສເມຕິ. ປຐເມນ ສປ຺ປເທສສງ຺ຂາເຣສຸ ຐຕ຺ວາ ກຖິຕໍ, ທຸຕິເຍນ ນິປ຺ປເທເສສຸ, ປຸນ ຕຕິເຍນ ສປ຺ປເທເສສຸ, ຈຕຸຕ຺ເຖນ ນິປ຺ປເທເສສຸເຍວາ’’ຕິ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອິທໍ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິກໍ ¶ ນິພ຺ພານໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອຕ຺ຕໂນວ ຘມ຺ມຕາຍ ຎາຕໍ, ອຸທາຫຸ ເກນຈິ ໂວ ອກ຺ຂາຕ’’ນ຺ຕິ? ອາວຸໂສ, ມຍໍ ກິໍ ຊານາມ? ອຕ຺ຖິ ປນ ສເທວເກ ໂລເກ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຕໍ ນິສ຺ສາເຍຕໍ ອມ຺ເຫຫິ ຎາຕນ຺ຕິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ມຍ຺ຫໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ອຫໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘເມວ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ນິກ຺ກງ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ.

ຠຄວາ ¶ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເຍຫິ ເຕ ປຎ຺ໂຫ ກຖິໂຕ, ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ຂີຓາສວາ, ສຸກຖິຕໍ ເຕຫິ, ຕ຺ວໍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ອນ຺ຘພາລຕາຍ ຕໍ ນ ສລ຺ລກ຺ເຂສີ’’ຕິ ນ ເອວໍ ວິເຫເສສິ. ກາຣກຠາວໍ ¶ ປນສ຺ສ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖຄເວສໂກ ເອສ, ຘມ຺ມເທສນາຍ ເອວ ນໍ ພຸຊ຺ຌາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ກິໍສຸໂກປມໍ ອາຫຣິ. ຕຕ຺ຖ ຠູຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ກຕ຺ວາ ເອວມຕ຺ໂຖ ວິຠາເວຕພ຺ໂພ – ເອກສ຺ມິໍ ກິຣ ມຫານຄເຣ ເອໂກ ສພ຺ພຄນ຺ຖຘໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມຓເວຊ຺ໂຊ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຏິວສຕິ. ອເຖໂກ ນຄຣສ຺ສ ປາຈີນທ຺ວາຣຄາມວາສີ ປຓ຺ຑຸໂຣຄປຸຣິໂສ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ເວຊ຺ຊປຓ຺ຑິໂຕ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິຕ຺ວາ ‘‘ເກນຕ຺ເຖນ ອາຄໂຕສິ ຠທ຺ຣມຸຂາ’’ຕິ, ປຸຈ຺ຉິ. ໂຣເຄນມ຺ຫິ, ອຍ຺ຍ, ອຸປທ຺ທຸໂຕ, ເຠສຊ຺ຊໍ ເມ ກເຖຫີຕິ. ເຕນ ຫິ, ໂຠ, ຄຈ຺ຉ, ກິໍສຸກຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ, ໂສເສຕ຺ວາ ຌາເປຕ຺ວາ, ຕສ຺ສ ຂາໂຣທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິມິນາ ຈິມິນາ ຈ ເຠສຊ຺ເຊນ ໂຍເຊຕ຺ວາ, ອຣິຏ຺ຐໍ ກຕ຺ວາ ປິວ, ເຕນ ເຕ ຜາສຸກໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ໂສ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ນິໂຣໂຄ ພລວາ ປາສາທິໂກ ຊາໂຕ.

ອຖຎ຺ໂຎ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາຣຄາມວາສີ ປຸຣິໂສ ເຕເນວ ໂຣເຄນ ອາຕຸໂຣ ‘‘ອສຸໂກ ກິຣ ເຠສຊ຺ຊໍ ກຕ຺ວາ ອໂຣໂຄ ຊາໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ເກນ ເຕ, ສມ຺ມ, ຜາສຸກໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ. ກິໍສຸກາຣິຏ຺ເຐນ ນາມ, ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວມ຺ປິ ກໂຣຫີຕິ. ໂສປິ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ຕາທິໂສວ ຊາໂຕ.

ອຖຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຉິມທ຺ວາຣຄາມວາສີ…ເປ… ອຸຕ຺ຕຣທ຺ວາຣຄາມວາສີ ປຸຣິໂສ ເຕເນວ ໂຣເຄນ ອາຕຸໂຣ ‘‘ອສຸໂກ ກິຣ ເຠສຊ຺ຊໍ ກຕ຺ວາ ອໂຣໂຄ ຊາໂຕ’’ຕິ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ເກນ ເຕ, ສມ຺ມ, ຜາສຸກໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ? ກິໍສຸກາຣິຏ຺ເຐນ ນາມ, ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວມ຺ປິ ກໂຣຫີຕິ. ໂສປິ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ຕາທິໂສວ ຊາໂຕ.

ອຖຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສີ ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ພກິໍສຸໂກ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ເຕເນວ ໂຣເຄນ ອາຕຸໂຣ ຈິຣໍ ຕານິ ຕານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ກຕ຺ວາ ໂຣເຄ ອວູປສມມາເນ ‘‘ອສຸໂກ ກິຣ ນຄຣສ຺ສ ປາຈີນທ຺ວາຣຄາມວາສີ ¶ ປຸຣິໂສ ເຠສຊ຺ຊໍ ກຕ຺ວາ ອໂຣໂຄ ຊາໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉາມຫມ຺ປິ, ເຕນ ກຕເຠສຊ຺ຊໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ທຓ຺ຑໂມລຸພ຺ຠ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ເກນ ເຕ, ສມ຺ມ, ຜາສຸກໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ກິໍສຸກາຣິຏ຺ເຐນ ສມ຺ມາຕິ. ກີທິໂສ ¶ ປນ ໂສ ກິໍສຸໂກຕິ. ຌາປິຕຄາເມ ຐິຕຌາມຖູໂຓ ວິຍາຕິ. ອິຕິ ໂສ ປຸຣິໂສ ອຕ຺ຕນາ ທິຏ຺ຐາກາເຣນວ ກິໍສຸກໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ເຕນ ຫິ ທິຏ຺ຐກາເລ ກິໍສຸໂກ ປຕິຕປຕ຺ໂຕ ຂາຓຸກກາເລ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຕາທິໂສວ ໂຫຕິ.

ໂສ ປນ ປຸຣິໂສ ສຸຕມງ຺ຄລິກຕ຺ຕາ ‘‘ອຍໍ ‘ຌາປິຕຄາເມ ຌາມຖູໂຓ ວິຍາ’ຕິ ອາຫ, ອມງ຺ຄລເມຕໍ ¶ . ເອຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ເມ ເຠສຊ຺ເຊ ກເຕປິ ໂຣໂຄ ນ ວູປສມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ເວຍ຺ຍາກຣເຓນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ໂຠ, ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ກິໍສຸກໍ ຊານາສິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ໂຎປິ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ອຕ຺ຖິ, ໂຠ, ທກ຺ຂິຓທ຺ວາຣຄາເມ ອສຸໂກ ນາມາຕິ. ໂສ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ, ສ຺ວາສ຺ສ ປຸປ຺ຜິຕກາເລ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ທສ຺ສນານຸຣູເປນ ‘‘ໂລຫິຕໂກ ກິໍສຸໂກ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ອຍໍ ປຸຣິເມນ ວິຣຸທ຺ຘໍ ອາຫ, ກາຬໂກ ໂລຫິຕກໂຕ ສຸວິທູຣທູເຣ’’ຕິ ຕສ຺ສປິ ເວຍ຺ຍາກຣເຓນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ, ໂຠ, ອຎ຺ໂຎປິ ໂກຈິ ກິໍສຸກທສ຺ສາວີ, ເຍນ ກິໍສຸໂກ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ’’ຕິ? ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ອຕ຺ຖິ ປຈ຺ຉິມທ຺ວາຣຄາເມ ອສຸໂກ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕມ຺ປິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ. ສ຺ວາສ຺ສ ຜລິຕກາເລ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ທສ຺ສນານຸຣູເປນ ‘‘ໂອຈິຣກຊາໂຕ ອາທິນ຺ນສິປາຏິໂກ’’ຕິ ອາຫ. ຜລິຕກາລສ຺ມິຎ຺ຫິ ກິໍສຸໂກ ໂອລມ຺ພມານຈີຣໂກ ວິຍ ອໂຘມຸຂໍ ກຕ຺ວາ ຄຫິຕອສິໂກໂສ ວິຍ ຈ ສິຣີສຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ຈ ລມ຺ພມານຜໂລ ໂຫຕິ. ໂສ ‘‘ອຍໍ ປຸຣິເມຫິ ວິຣຸທ຺ຘໍ ອາຫ, ນ ສກ຺ກາ ອິມສ຺ສ ວຈນໍ ຄເຫຕຸ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສປິ ເວຍ຺ຍາກຣເຓນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ, ໂຠ, ອຎ຺ໂຎປິ ໂກຈິ ກິໍສຸກທສ຺ສາວີ, ເຍນ ກິໍສຸໂກ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ’’ຕິ? ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ອຕ຺ຖິ ອຸຕ຺ຕຣທ຺ວາຣຄາເມ ອສຸໂກ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕມ຺ປິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ອສ຺ສ ສຎ຺ຉນ຺ນປຕ຺ຕກາເລ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ທສ຺ສນານຸຣູເປນ ‘‘ພຫລປຕ຺ຕປລາໂສ ສນ຺ທຈ຺ຉາໂຍ’’ຕິ ອາຫ. ສນ຺ທຈ຺ຉາໂຍ ນາມ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິຕຈ຺ຉາໂຍ.

ໂສ ‘‘ອຍມ຺ປິ ປຸຣິເມຫິ ວິຣຸທ຺ຘໍ ອາຫ, ນ ສກ຺ກາ ອິມສ຺ສ ວຈນໍ ຄເຫຕຸ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສປິ ເວຍ຺ຍາກຣເຓນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ¶ ຕໍ ອາຫ, ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ໂຠ, ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນວ ຘມ຺ມຕາຍ ກິໍສຸກໍ ຊານາຖ, ອຸທາຫຸ ເກນຈິ ໂວ ອກ຺ຂາໂຕ’’ຕິ? ກິໍ, ໂຠ, ມຍໍ ຊານາມ? ອຕ຺ຖິ ປນ ມຫານຄຣສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ¶ ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິໂຍ ເວຊ຺ຊປຓ຺ຑິໂຕ, ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອມ຺ເຫຫິ ຎາຕນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ອຫມ຺ປິ ອາຈຣິຍເມວ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ນິກ຺ກງ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ເວຊ຺ຊປຓ຺ຑິໂຕ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິຕ຺ວາ, ‘‘ເກນຕ຺ເຖນ ອາຄໂຕສິ ຠທ຺ຣມຸຂາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂຣເຄນມ຺ຫິ, ອຍ຺ຍ, ອຸປທ຺ທຸໂຕ, ເຠສຊ຺ຊໍ ເມ ກເຖຖາຕິ. ເຕນ ຫິ, ໂຠ, ຄຈ຺ຉ, ກິໍສຸກຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ໂສເສຕ຺ວາ ຌາເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຂາໂຣທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິມິນາ ຈິມິນາ ຈ ເຠສຊ຺ເຊນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຣິຏ຺ຐໍ ກຕ຺ວາ ປິວ, ເອເຕນ ເຕ ຜາສຸກໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ໂສ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ນິໂຣໂຄ ພລວາ ປາສາທິໂກ ຊາໂຕ.

ຕຕ຺ຖ ມຫານຄຣໍ ວິຍ ນິພ຺ພານນຄຣໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເວຊ຺ຊປຓ຺ຑິໂຕ ວິຍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈ ¶ ຕໍ ‘‘ຠິສກ຺ໂກ ສລ຺ລກຕ຺ໂຕຕິ ໂຂ, ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕ, ຕຖາຄຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໖໕) ຈຕູສຸ ທ຺ວາຣຄາເມສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເວຊ຺ຊນ຺ເຕວາສິກາ ວິຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິປຕ຺ຕາ ຂີຓາສວາ. ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສີ ປຐມປຸຣິໂສ ວິຍ ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉໂກ ຠິກ຺ຂຸ. ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສິໂນ ຈຕຸນ຺ນໍ ເວຊ຺ຊນ຺ເຕວາສິການໍ ກຖາຍ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐສ຺ສ ອາຈຣິຍເມວ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນກາໂລ ວິຍ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈຕຸນ຺ນໍ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິປຕ຺ຕານໍ ຂີຓາສວານໍ ກຖາຍ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐສ຺ສ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນກາໂລ.

ຍຖາ ຍຖາ ອຘິມຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ເຍນ ເຍນາກາເຣນ ອຘິມຸຕ຺ຕານໍ. ທສ຺ສນໍ ສຸວິສຸທ຺ຘນ຺ຕິ ນິພ຺ພານທສ຺ສນໍ ສຸຏ຺ຐຸ ວິສຸທ຺ຘໍ. ຕຖາ ຕຖາ ໂຂ ເຕຫິ ສປ຺ປຸຣິເສຫິ ພ຺ຍາກຕນ຺ຕິ ເຕນ ເຕເນວາກາເຣນ ຕຸຍ຺ຫໍ ເຕຫິ ສປ຺ປຸຣິເສຫິ ກຖິຕໍ. ຍຖາ ຫິ ‘‘ກາຬໂກ ກິໍສຸໂກ’’ຕິ ກເຖນ຺ໂຕ ນ ອຎ຺ຎໍ ກເຖສິ, ອຕ຺ຕນາ ທິຏ຺ຐນເຍນ ກິໍສຸກເມວ ກເຖສິ, ເອວເມວ ຉຜສ຺ສາຍຕນານໍ ວເສນ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິປຕ຺ຕຂີຓາສໂວປິ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ກເຖນ຺ໂຕ ນ ອຎ຺ຎໍ ກເຖສິ, ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕມຄ຺ເຄນ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິກໍ ນິພ຺ພານເມວ ກເຖສິ.

ຍຖາ ຈ ‘‘ໂລຫິຕໂກ ໂອຈິຣກຊາໂຕ ພຫລປຕ຺ຕປລາໂສ ກິໍສຸໂກ’’ຕິ ກເຖນ຺ໂຕປິ ນ ອຎ຺ຎໍ ກເຖສິ, ອຕ຺ຕນາ ທິຏ຺ຐນເຍນ ກິໍສຸກເມວ ກເຖສິ, ເອວເມວ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘວເສນ ຈຕຸມຫາຠູຕວເສນ ເຕຠູມກຘມ຺ມວເສນ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິປຕ຺ຕຂີຓາສໂວປິ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ກເຖນ຺ໂຕ ¶ ນ ອຎ຺ຎໍ ກເຖສິ, ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕມຄ຺ເຄນ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິກໍ ນິພ຺ພານເມວ ກເຖສິ.

ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ກາຬກກາເລ ກິໍສຸກທສ຺ສາວິໂນປິ ຕໍ ທສ຺ສນໍ ຠູຕໍ ¶ ຕຈ຺ຉໍ ນ ເຕນ ອຎ຺ຎໍ ທິຏ຺ຐໍ, ກິໍສຸໂກວ ທິຏ຺ໂຐ, ເອວເມວ ຉຜສ຺ສາຍຕນວເສນ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິປຕ຺ຕສ຺ສາປິ ຂີຓາສວສ຺ສ ທສ຺ສນໍ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ, ນ ເຕນ ອຎ຺ຎໍ ກຖິຕໍ, ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕມຄ຺ເຄນ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິກໍ ນິພ຺ພານເມວ ກຖິຕໍ. ຍຖາ ຈ ໂລຫິຕກາເລ ໂອຈິຣກຊາຕກາເລ ພຫລປຕ຺ຕປລາສກາເລ ກິໍສຸກທສ຺ສາວິໂນປິ ຕໍ ທສ຺ສນໍ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ, ນ ເຕນ ອຎ຺ຎໍ ທິຏ຺ຐໍ, ກິໍສຸໂກວ ທິຏ຺ໂຐ, ເອວເມວ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘວເສນ ຈຕຸມຫາຠູຕວເສນ ເຕຠູມກຘມ຺ມວເສນ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິປຕ຺ຕສ຺ສາປິ ຂີຓາສວສ຺ສ ທສ຺ສນໍ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ, ນ ເຕນ ອຎ຺ຎໍ ກຖິຕໍ, ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕມຄ຺ເຄນ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິກໍ ນິພ຺ພານເມວ ກຖິຕໍ.

ເສຍ຺ຍຖາປິ ¶ , ຠິກ຺ຂຸ ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມໍ ນຄຣນ຺ຕິ ອິທໍ ກສ຺ມາ ອາຣທ຺ຘໍ? ສເຈ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຕໍ ສລ຺ລກ຺ຂິຕໍ, ອຖສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖໍ ອາຣທ຺ຘໍ. ສເຈ ນ ສລ຺ລກ຺ຂິຕໍ, ອຖສ຺ສ ອິມິນາ ນຄໂຣປເມນ ຕສ຺ເສວຕ຺ຖສ຺ສ ທີປນຕ຺ຖາຍ ອາວິຠາວນຕ຺ຖາຍ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ມຊ຺ຌິມປເທເສ ນຄຣສ຺ສ ປາກາຣາທີນິ ຖິຣານິ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ທຸພ຺ພລານິ ວາ, ສພ຺ພໂສ ວາ ມາ ໂຫນ຺ຕຸ, ໂຈຣາສງ຺ກາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ປຈ຺ຈນ຺ຕິມໍ ນຄຣ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ທຬ຺ຫຸທ຺ຘາປນ຺ຕິ ຖິຣປາກາຣໍ. ທຬ຺ຫປາກາຣໂຕຣຓນ຺ຕິ ຖິຣປາກາຣຎ຺ເຈວ ຖິຣໂຕຣຓຎ຺ຈ. ໂຕຣຓານິ ນາມ ຫິ ປຸຣິສຸພ຺ເພຘານິ ນຄຣສ຺ສ ອລງ຺ກາຣຕ຺ຖໍ ກຣີຍນ຺ຕິ, ໂຈຣນິວາຣຓຕ຺ຖານິປິ ໂຫນ຺ຕິເຍວ. ອຖ ວາ ໂຕຣຓນ຺ຕິ ປິຏ຺ຐສງ຺ຆາຏສ຺ເສຕໍ ນາມໍ, ຖິຣປິຏ຺ຐສງ຺ຆາຏນ຺ຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ຉທ຺ວາຣນ຺ຕິ ນຄຣທ຺ວາຣໍ ນາມ ເອກມ຺ປິ ໂຫຕິ ທ຺ເວປິ ສຕມ຺ປິ ສຫສ຺ສມ຺ປິ, ອິຘ ປນ ສຕ຺ຖາ ຉທ຺ວາຣິກນຄຣໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ປຓ຺ຑິຈ຺ເຈນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ພ຺ຍຕ຺ໂຕຕິ ເວຍ຺ຍຕ຺ຕິເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິສທຎາໂຓ. ເມຘາວີຕິ ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິກປຎ຺ຎາສງ຺ຂາຕາຍ ເມຘາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ.

ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍາຕິອາທິມ຺ຫິ ຠູຕມຕ຺ຖໍ ກຕ຺ວາ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ – ສມິທ຺ເຘ ກິຣ ມຫານຄເຣ ສຕ຺ຕຣຕນສມ຺ປນ຺ໂນ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິ ຣຊ຺ຊໍ ອນຸສາສຕິ, ຕສ຺ເສຕໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕນຄຣໍ ຣາຊາຍຸຕ຺ຕວິຣຫິຕໍ ¶ , ອຖ ປຸຣິສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ¶ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ, ເທວ, ນຄເຣ ອາຍຸຕ຺ຕໂກ ນຕ຺ຖິ, ເທຫິ ໂນ ກິຎ຺ຈິ ອາຍຸຕ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣາຊາ ເອກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ເອຕໍ ອາທາຍ ຕຕ຺ຖ ອຠິສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐານາທີນິ ກຕ຺ວາ ວສຖາ’’ຕິ. ເຕ ຕຖາ ອກໍສຸ. ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ປາປມິຕ຺ຕສໍສຄ຺ເຄນ ກຕິປາເຫເຍວ ສຸຣາໂສຓ຺ໂຑ ຫຸຕ຺ວາ, ສພ຺ພານິ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐານາທີນິ ຫາເຣຕ຺ວາ, ນຄຣມຊ຺ເຌ ຘຸຕ຺ເຕຫິ ປຣິວາຣິໂຕ ສຸຣໍ ປິວນ຺ໂຕ ນຈ຺ຈຄີຕາທິຣຕິຍາ ວີຕິນາເມຕິ. ອຖ ຣຎ຺ໂຎ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣຈຍິໍສຸ.

ຣາຊາ ເອກໍ ປຓ຺ຑິຕໍ ອມຈ຺ຈໍ ອາຓາເປສິ – ‘‘ຄຈ຺ຉ ກຸມາຣໍ ໂອວທິຕ຺ວາ, ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐານາທີນິ ກາເຣຕ຺ວາ, ປຸນ ອຠິເສກໍ ກຕ຺ວາ, ເອຫີ’’ຕິ. ນ ສກ຺ກາ, ເທວ, ກຸມາຣໍ ໂອວທິຕຸໍ, ຈຓ຺ໂຑ ກຸມາໂຣ ຆາເຕຍ຺ຍາປິ ມນ຺ຕິ. ອເຖກໍ ພລສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຍຘໍ ອາຓາເປສິ – ‘‘ຕ຺ວໍ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສເຈ ໂສ ໂອວາເທ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ສີສມສ຺ສ ຉິນ຺ທາຫີ’’ຕິ. ອິຕິ ໂສ ອມຈ຺ໂຈ ໂຍໂຘ ຈາຕິ ອິທໍ ສີຆໍ ທູຕຍຸຄໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂທວາຣິກໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກຫໍ, ໂຠ, ນຄຣສ຺ສ ສາມິ ກຸມາໂຣ’’ຕິ. ເອສ ມຊ຺ເຌສິງ຺ຆາຏເກ ສຸຣໍ ປິວນ຺ໂຕ ຘຸຕ຺ຕປຣິວາຣິໂຕ ຄີຕາທິຣຕິໍ ອນຸໂຠນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນຕິ. ອຖ ຕໍ ທູຕຍຸຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອມຈ຺ໂຈ ຕາເວຕ຺ຖ, ‘‘ສາມິ, ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐານາທີນິ ¶ ກິຣ ກາເຣຕ຺ວາ ສາຘຸກໍ ຣຊ຺ຊໍ ອນຸສາສາ’’ຕິ ອາຫ. ກຸມາໂຣ ອສຸຓນ຺ໂຕ ວິຍ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ໂຍໂຘ ສີເສ ຄເຫຕ຺ວາ, ‘‘ສເຈ ຣຎ຺ໂຎ ອາຓໍ ກໂຣສິ, ກຣ, ໂນ ເຈ, ເອຕ຺ເຖວ ເຕ ສີສໍ ປາເຕສ຺ສາມີ’’ຕິ ຂຄ຺ຄໍ ອພ຺ພາຫິ. ປຣິຈາຣກາ ຘຸຕ຺ຕາ ຕາວເທວ ທິສາສຸ ປລາຍິໍສຸ. ກຸມາໂຣ ຠີໂຕ ສາສນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ເຕ ຕຕ຺ເຖວ ອຠິເສກໍ ກຕ຺ວາ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມາ ຣຊ຺ຊໍ ອນຸສາສາຫີ’’ຕິ ຣຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ຕໍ ຍຖາຠູຕວຈນໍ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ ຍຖາຄຕມຄ຺ຄເມວ ປຏິປຊ຺ຊິໍສຸ. ອິມມຕ຺ຖໍ ອາວິກໂຣນ຺ໂຕ ຠຄວາ ‘‘ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍາ’’ຕິ ອາຫ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ¶ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ສມິທ຺ຘມຫານຄຣໍ ວິຍ ຫິ ນິພ຺ພານນຄຣໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ສຕ຺ຕຣຕນສມນ຺ນາຄໂຕ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິ ວິຍ ສຕ຺ຕໂພຊ຺ຌງ຺ຄຣຕນສມນ຺ນາຄໂຕ ຘມ຺ມຣາຊາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ປຈ຺ຈນ຺ຕິມນຄຣໍ ວິຍ ສກ຺ກາຍນຄຣໍ, ຕສ຺ມິໍ ນຄເຣ ກູຏຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ວິຍ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກູຏຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ, ກູຏຣາຊປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘຸຕ຺ເຕຫິ ປຣິວາຣິຕກາໂລ ວິຍ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຎ຺ຈຫິ ນີວຣເຓຫິ ສມງ຺ຄິກາໂລ, ທ຺ເວ ສີຆທູຕາ ວິຍ ສມຖກມ຺ມຏ຺ຐານຎ຺ຈ ວິປສ຺ສນາກມ຺ມຏ຺ຐານຎ຺ຈ, ມຫາໂຍເຘນ ສີເສ ຄຫິຕກາໂລ ວິຍ ອຸປ຺ປນ຺ນປຐມຊ຺ຌານສມາຘິນາ ¶ ນິຈ຺ຈລໍ ກຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕຄ຺ຄຫິຕກາໂລ, ໂຍເຘນ ສີເສ ຄຫິຕມຕ຺ເຕ ຘຸຕ຺ຕານໍ ທິສາສຸ ປລາຍິຕ຺ວາ ທູຣີຠາໂວ ວິຍ ປຐມຊ຺ຌານມ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນມຕ຺ເຕ ນີວຣຓານໍ ທູຣີຠາໂວ, ‘‘ກຣິສ຺ສາມິ ຣຎ຺ໂຎ ສາສນ’’ນ຺ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕມຕ຺ເຕ ວິສ຺ສຏ຺ຐກາໂລ ວິຍ ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕກາໂລ, ອມຈ຺ເຈນ ຣຎ຺ໂຎ ສາສນໍ ອາໂຣຈິຕກາໂລ ວິຍ ສມາຘິນາ ຈິຕ຺ຕໍ ກມ຺ມນິຍໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ວຑ຺ຒິຕກາໂລ, ຕຕ຺ເຖວສ຺ສ ເຕຫິ ທ຺ວີຫິ ທູເຕຫິ ກຕາຠິເສກສ຺ສ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕອຸສ຺ສາປນໍ ວິຍ ສມຖວິປສ຺ສນາກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນິສ຺ສາຍ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ວິມຸຕ຺ຕິເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕຸສ຺ສາປນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ນຄຣນ຺ຕິ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ອິມສ຺ເສຕໍ ຈາຕຸມຫາຠູຕິກສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ອຘິວຈນນ຺ຕິອາທີສຸ ປນ ຈາຕຸມຫາຠູຕິກສ຺ສາຕິອາທີນໍ ປທານໍ ອຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ວິຕ຺ຖາຣິໂຕວ. ເກວລໍ ປນ ວິຎ຺ຎາຓຣາຊປຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິວາສຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ເອຕ຺ຖ ກາໂຍ ‘‘ນຄຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ເສວ ທ຺ວາຣຠູຕຕ຺ຕາ ຉ ອາຍຕນານິ ‘‘ທ຺ວາຣານີ’’ຕິ, ເຕສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ນິຈ຺ຈໍ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ສຕິ ‘‘ໂທວາຣິໂກ’’ຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ເຕນ ຘມ຺ມຣາເຊນ ເປສິຕຕ຺ຕາ ສມຖວິປສ຺ສນາ ‘‘ສີຆໍ ທູຕຍຸຄ’’ນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ມຫາໂຍໂຘ ວິຍ ສມໂຖ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ວິຍ ວິປສ຺ສນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ມຊ຺ເຌ ສິງ຺ຆາຏໂກຕິ ນຄຣມຊ຺ເຌ ສິງ຺ຆາຏໂກ. ມຫາຠູຕານນ຺ຕິ ຫທຍວຕ຺ຖຸສ຺ສ ນິສ຺ສຍຠູຕານໍ ມຫາຠູຕານໍ ¶ . ວຕ຺ຖຸຣູປສ຺ສ ຫິ ປຈ຺ຈຍທສ຺ສນຕ຺ຖເມເວຕໍ ຈຕຸມຫາຠູຕຄ຺ຄຫຓໍ ກຕໍ. ນຄຣມຊ຺ເຌ ປນ ໂສ ຣາຊກຸມາໂຣ ວິຍ ສຣີຣມຊ຺ເຌ ຫທຍຣູປສິງ຺ຆາຏເກ ນິສິນ຺ໂນ ສມຖວິປສ຺ສນາທູເຕຫິ ອຣຫຕ຺ຕາຠິເສເກນ ອຠິສິຎ຺ຈິຕພ຺ໂພ ວິປສ຺ສນາວິຎ຺ຎາຓຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ນິພ຺ພານໍ ປນ ຍຖາຠູຕສຠາວໍ ອກຸປ຺ປໍ ¶ ອຘິກາຣີຕິ ກຕ຺ວາ ຍຖາຠູຕໍ ວຈນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ປນ ຍາທິໂສວ ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາມຄ຺ໂຄ, ອຍມ຺ປິ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ຕາທິໂສເຍວາຕິ ກຕ຺ວາ ຍຖາຄຕມຄ຺ໂຄຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິທໍ ຕາເວຕ຺ຖ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖໍ ອາຠຕາຍ ອຸປມາຍ ສໍສນ຺ທນໍ.

ຕສ຺ເສວຕ຺ຖສ຺ສ ປາກຏີກຣຓຕ຺ຖໍ ອາຠຕປກ຺ເຂ ປນ ອິທໍ ສໍສນ຺ທນໍ – ເອຕ຺ຖ ຫິ ຉທ຺ວາຣູປມາ ຉຜສ຺ສາຍຕນວເສນ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິປຕ຺ຕໍ ຂີຓາສວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ¶ ອາຠຕາ, ນຄຣສາມິອຸປມາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘວເສນ, ສິງ຺ຆາຏກູປມາ ຈຕຸມຫາຠູຕວເສນ, ນຄຣູປມາ ເຕຠູມກຘມ຺ມວເສນ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິປຕ຺ຕໍ ຂີຓາສວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອາຠຕາ. ສງ຺ເຂປໂຕ ປນິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ຈຕຸສຈ຺ຈເມວ ກຖິຕໍ. ສກເລນປິ ຫິ ນຄຣສມ຺ຠາເຣນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈເມວ ກຖິຕໍ, ຍຖາຠູຕວຈເນນ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ຍຖາຄຕມຄ຺ເຄນ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປນ ປຠາວິກາ ຕຓ຺ຫາ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉໂກ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐິໂຕຕິ.

໒໔໖. ນວເມ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ຍຖາ ນາມ ມຫາກຸຏຸມ຺ພິໂກ ມຫນ຺ຕໍ ກສິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ, ນິປ຺ຜນ຺ນສສ຺ໂສ ຆຣທ຺ວາເຣ ມຓ຺ຑປໍ ກຕ຺ວາ, ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ກິຎ຺ຈາປິ ເຕນ ອຸຠໂຕສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ປຏ຺ຐປິຕໍ, ທ຺ວີສຸ ປນ ປຣິສາສຸ ສນ຺ຕປ຺ປິຕາສຸ ເສສຊນມ຺ປິ ສນ຺ຕປ຺ເປຕິເຍວ, ເອວເມວ ຠຄວາ ສມຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ອຘິຄນ຺ຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕວຣຘມ຺ມຈກ຺ໂກ ເຊຕວນມຫາວິຫາເຣ ນິສິນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸປຣິສາຍ ເຈວ ຠິກ຺ຂຸນິປຣິສາຍ ຈ ມຫາຘມ຺ມຍາຄໍ ຍຊນ຺ໂຕ ວີໂຓປມສຸຕ຺ຕໍ ອາຣຠິ. ຕໍ ເປເນຕໍ ກິຎ຺ຈາປິ ທ຺ເວ ປຣິສາ ສນ຺ຘາຍ ອາຣທ຺ຘໍ, ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ປນ ປຣິສານໍ ອວາຣິຕໍ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພຫິປິ ໂສຕພ຺ພຎ຺ເຈວ ສທ຺ຘາຕພ຺ພຎ຺ຈ, ປຣິໂຍຄາຫິຕ຺ວາ ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖຣໂສ ວິນ຺ທິຕພ຺ໂພຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ຉນ຺ໂທຕິອາທີສຸ ຉນ຺ໂທ ນາມ ປຸພ຺ພຸປ຺ປຕ຺ຕິກາ ທຸພ຺ພລຕຓ຺ຫາ, ໂສ ຣຎ຺ເຊຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ¶ . ອປຣາປຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ປນ ພລວຕຓ຺ຫາ ຣາໂຄ ນາມ, ໂສ ຣຎ຺ເຊຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ທຓ຺ຑາທານາທີນິ ກາຕຸໍ ອສມຕ຺ໂຖ ປຸພ຺ພຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກ ທຸພ຺ພລໂກໂຘ ໂທໂສ ນາມ. ຕານິ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ອປຣາປຣຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກ ພລວໂກໂຘ ປຏິຆໍ ນາມ. ໂມໂຫ ປນ ໂມຫນສມ຺ໂມຫນວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຎ຺ຎາຓໍ. ເອວເມຕ຺ຖ ປຎ຺ຈຫິປິ ປເທຫິ ຕີຓິ ອກຸສລມູລານິ ຄຫິຕານິ. ເຕສຸ ຄຫິເຕສຸ ສພ຺ເພປິ ຕມ຺ມູລກາ ກິເລສາ ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ‘‘ຉນ຺ໂທ ຣາໂຄ’’ຕິ ວາ ປທທ຺ວເຍນ ອຏ຺ຐໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ, ‘‘ໂທໂສ ¶ ປຏິຆ’’ນ຺ຕິ ປທທ຺ວເຍນ ທ຺ເວ ໂທມນສ຺ສສຫຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ, ໂມຫປເທນ ໂລຠໂທສຣຫິຕາ ທ຺ເວ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ຄຫິຕາຕິ. ເອວໍ ສພ຺ເພປິ ທ຺ວາທສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ທສ຺ສິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ.

ສຠໂຍຕິ ກິເລສໂຈຣານໍ ນິວາສຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ສຠໂຍ. ສປ຺ປຏິຠໂຍຕິ ວຘພນ຺ຘນາທີນໍ ກາຣຓຕ຺ຕາ ສປ຺ປຏິຠໂຍ. ສກຓ຺ຏໂກຕິ ຣາຄາທີຫິ ກຓ຺ຏເກຫິ ສກຓ຺ຏໂກ. ສຄຫໂນຕິ ຣາຄຄຫນາທີຫິ ສຄຫໂນ. ອຸມ຺ມຄ຺ໂຄຕິ ເທວໂລກໍ ວາ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ວາ ນິພ຺ພານໍ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອມຄ຺ໂຄ. ກຸມ຺ມຄ຺ໂຄຕິ ກຸຈ຺ຉິຕເຊຄຸຈ຺ຉິຠູຕຏ຺ຐານຄມນເອກປທິກມຄ຺ໂຄ ວິຍ ອປາຍສມ຺ປາປກຕ຺ຕາ ກຸມ຺ມຄ຺ໂຄ. ທຸຫິຕິໂກຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຫິຕີຕິ ອິຣິຍນາ, ທຸກ຺ຂາ ອິຫິຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ, ທຸຫິຕິໂກ. ຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ມຄ຺ເຄ ມູລຜລາທິຂາທນີຍໍ ວາ ສາຍນີຍໍ ວາ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມິໍ ອິຣິຍນາ ທຸກ຺ຂາ ໂຫຕິ, ນ ສກ຺ກາ ຕໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕຸໍ. ກິເລສມຄ຺ຄມ຺ປິ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນ ສກ຺ກາ ສມ຺ປຕ຺ຕິຠວໍ ຄນ຺ຕຸນ຺ຕິ ກິເລສມຄ຺ໂຄ ທຸຫິຕິໂກຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ທ຺ວີຫິຕິໂກຕິປິ ປາໂຐ, ເອເສວຕ຺ໂຖ. ອສປ຺ປຸຣິສເສວິໂຕຕິ ໂກກາລິກາທີຫິ ອສປ຺ປຸຣິເສຫິ ເສວິໂຕ.

ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ນິວາຣເຍຕິ ເຕຫິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຫິ ຣູເປຫິ ຕໍ ຉນ຺ທາທິວເສນ ປວຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ອສຸຠາວຊ຺ຊນາທີຫິ ອຸປາເຍຫິ ນິວາຣເຍ. ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣສ຺ມິຎ຺ຫິ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ຣາເຄ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອສຸຠໂຕ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນິວຕ຺ຕຕິ, ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ໂທເສ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ເມຕ຺ຕໂຕ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນິວຕ຺ຕຕິ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ¶ ໂມເຫ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉໍ ຄຣຸວາສໍ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນິວຕ຺ຕຕິ. ເອວໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ປນ ສຕ຺ຖຸມຫຕ຺ຕຕໍ ຘມ຺ມສ຺ສ ສ຺ວາກ຺ຂາຕຕາ ສງ຺ຆສ຺ສ ສຸປ຺ປຏິປຕ຺ຕິ ຈ ອາວຊ຺ຊິຕພ຺ພາ. ສຕ຺ຖຸມຫຕ຺ຕຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕປິ ຫິ ຘມ຺ມສ຺ສ ສ຺ວາກ຺ຂາຕຕໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ສຸປ຺ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕປິ ຈິຕ຺ຕໍ ນິວຕ຺ຕຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອສຸຠາວຊ຺ຊນາທີຫິ ອຸປາເຍຫິ ນິວາຣເຍ’’ຕິ.

ກິຏ຺ຐນ຺ຕິ ກິຏ຺ຐຏ຺ຐາເນ ອຸປ຺ປນ຺ນສສ຺ສໍ. ສມ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ສຸນິປ຺ຜນ຺ນໍ. ກິຏ຺ຐາໂທຕິ ສສ຺ສຂາທໂກ ¶ . ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ສມ຺ປນ຺ນກິຏ຺ຐໍ ວິຍ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ກິຏ຺ຐາໂທ ໂຄໂຓ ວິຍ ກູຏຈິຕ຺ຕໍ, ກິຏ຺ຐາຣກ຺ຂສ຺ສ ປມາທກາໂລ ວິຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ສຕິໍ ປຫາຍ ວິຈຣຓກາໂລ, ກິຏ຺ຐາຣກ຺ຂສ຺ສ ປມາທມາຄມ຺ມ ໂຄເຓນ ຄຫິຕຄພ຺ຠສ຺ສ ກິຏ຺ຐສ຺ສ ຂາທິຕຕ຺ຕາ ສສ຺ສສາມິໂນ ¶ ສສ຺ສຜລານຘິຄໂມ ວິຍ ຉທ຺ວາຣຣກ຺ຂິກາຍ ສຕິຍາ ວິປ຺ປວາສມາຄມ຺ມ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓໍ ອສ຺ສາເທນ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ກຸສລປກ຺ຂສ຺ສ ນາສິຕຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສາມຎ຺ຎຜລາຘິຄມາຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຸປຣິຆຏາຍນ຺ຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສິງ຺ຄານໍ ອນ຺ຕເຣ. ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຕິ ຆຏາຍໍ ປຕິຏ຺ຐິເຕ ນາສາຣຊ຺ຊຸເກ ສຸຏ຺ຐຸ ນິຄ຺ຄຫິຕໍ ກຕ຺ວາ ນິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ທຓ຺ເຑນາຕິ ມຸຄ຺ຄຣສທິເສນ ຖູລທຓ຺ຑເກນ. ເອວຎ຺ຫິ ໂສ ຠິກ຺ຂເວ ໂຄໂຓຕິ ເອວໍ ໂສ ກິຏ຺ຐາຣກ຺ຂສ຺ສ ປມາທມນ຺ວາຍ ຍສ຺ມິໍ ຍສ຺ມິໍ ຂເຓ ກິຏ຺ຐໍ ໂອຕຣິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເອວໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕາເຬຕ຺ວາ ໂອສຊ຺ຊເນນ ນິພ຺ພິເສວນຠາວໍ ອຸປນີໂຕ ໂຄໂຓ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ອິຘາປິ ສມ຺ປນ຺ນກິຏ຺ຐມິວ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ກິຏ຺ຐາໂທ ວິຍ ກູຏຈິຕ຺ຕໍ, ກິຏ຺ຐາຣກ຺ຂສ຺ສ ອປ຺ປມາໂທ ວິຍ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ສຕິຍາ ອວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ, ທຓ຺ໂຑ ວິຍ ສຸຕ຺ຕນ຺ໂຕ, ໂຄຓສ຺ສ ກິຏ຺ຐາຠິມຸຂກາເລ ທຓ຺ເຑນ ຕາຬນໍ ວິຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ພຫິທ຺ຘາ ປຸຖຸຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາຠິມຸຂກາເລ ອນມຕຄ຺ຄິຍເທວທູຕອາທິຕ຺ຕອາສີວິສູປມອນາຄຕຠຍາທີສຸ ¶ ຕໍ ຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສ຺ສ ປຸຖຸຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໂຕ ນິວາເຣຕ຺ວາ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ໂອຕາຣຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ –

ໂຄໂຓວ ກິຏ຺ຐາທໂກ ທຓ຺ຑຕຊ຺ຊິໂຕ’’ຕິ.

ອຸທຸຊິຕນ຺ຕິ ຕຊ຺ຊິຕໍ. ສຸທຸຊິຕນ຺ຕິ ສຸຕຊ຺ຊິຕໍ, ສຸຊິຕນ຺ຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸທຸ, ສຸທູຕິ ອິທໍ ປນ ນິປາຕມຕ຺ຕເມວ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຄຈຣຊ຺ຌຕ຺ຕໍ. ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕີຕິອາທີສຸ ປຐມຊ຺ຌານວເສນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ທຸຕິຍຊ຺ຌານວເສນ ສນ຺ນິສີທຕິ, ຕຕິຍຊ຺ຌານວເສນ ເອໂກທິ ໂຫຕິ, ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານວເສນ ¶ ສມາຘິຍຕິ. ສພ຺ພມ຺ປິ ວາ ເອຕໍ ປຐມຊ຺ຌານວເສນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສມຖານຸຣກ຺ຂຓອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສີລໍ ນາມ ກຖິຕໍ.

ຣຎ຺ໂຎ ວາຕິ ກສ຺ສຈິເທວ ປຈ຺ຈນ຺ຕຣຎ຺ໂຎ ວາ. ສທ຺ທໍ ສຸເຓຍ຺ຍາຕິ ປຈ຺ຈູສກາເລ ປພຸທ຺ໂຘ ກຸສເລນ ວີຓາວາທເກນ ວາທິຍມານາຍ ມຘຸຣສທ຺ທໍ ສຸເຓຍ຺ຍ. ຣຊນີໂຍຕິອາທີສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ຣຎ຺ເຊຕີຕິ ຣຊນີໂຍ. ກາເມຕພ຺ພຕາຍ ¶ ກມນີໂຍ. ຈິຕ຺ຕໍ ມທຍຕີຕິ ມທນີໂຍ. ຈິຕ຺ຕໍ ມຸຈ຺ຉິຕໍ ວິຍ ກຣຓໂຕ ມຸຈ຺ຉິຍຕີຕິ ມຸຈ຺ຉນີໂຍ. ອາພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວິຍ ຄຫຓໂຕ ພນ຺ຘຕີຕິ ພນ຺ຘນີໂຍ. ອລໍ ເມ, ໂຠຕິ ວີຓາຍ ສຓ຺ຐານໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ອຸປຘາຣເຓຕິ ເວຏ຺ຐເກ. ໂກຓນ຺ຕິ ຈຕຸຣສ຺ສໍ ສາຣທຓ຺ຑກໍ.

ໂສ ຕໍ ວີຓນ຺ຕິ ໂສ ຣາຊາ ‘‘ອາຫຣຖ ນໍ ວີຓໍ, ອຫມສ຺ສາ ສທ຺ທໍ ປສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ວີຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ. ທສຘາ ວາຕິອາທີສຸ ປຐມໍ ຕາວ ທສຘາ ຜາເລຍ຺ຍ, ອຖສ຺ສາ ສທ຺ທໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ສຕຘາ ຜາເລຍ຺ຍ, ຕຖາປິ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ສກລິກໍ ສກລິກໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຕຖາປິ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ສກລິກາ ຌາຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ສທ຺ໂທ ປນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປລາຍິສ຺ສຕິ, ຕທາ ນໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຄ຺ຄິນາ ຑເຫຍ຺ຍ. ຕຖາປິ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ສລ຺ລຫຸການິ ¶ ມສິຈຸຓ຺ຓານິ ວາເຕນ ຠສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ສທ຺ໂທ ສາຣຘຎ຺ຎໍ ວິຍ ປາທມູເລ ປຕິສ຺ສຕິ, ຕທາ ນໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຫາວາເຕ ວາ ໂອຜຸເນຍ຺ຍ. ຕຖາປິ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ມສິຈຸຓ຺ຓານິ ຍໂຖທກໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ສທ຺ໂທ ປນ ປາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ວິຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕຣິສ຺ສຕິ, ຕທາ ນໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນທິຍາ ວາ ສີຆໂສຕາຍ ປວາເຫຍ຺ຍ.

ເອວໍ ວເທຍ຺ຍາຕິ ສພ຺ເພຫິປິເມຫິ ອຸປາເຍຫິ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ເຕ ມນຸສ຺ເສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ. ອສຕີ ກິຣາຍນ຺ຕິ ອສຕີ ກິຣ ອຍໍ ວີຓາ, ລາມິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສຕີຕິ ລາມກາຘິວຈນເມຕໍ. ຍຖາຫ –

‘‘ອສາ ໂລກິຕ຺ຖິໂຍ ນາມ, ເວລາ ຕາສໍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ສາຣຕ຺ຕາ ຈ ປຄພ຺ຠາ ຈ, ສິຂີ ສພ຺ພຆໂສ ຍຖາ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໖໑);

ຍເຖວໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ວີຓາ ນາມາຕິ ນ ເກວລຎ຺ຈ ວີຓາເຍວ ລາມິກາ, ຍເຖວ ປນ ອຍໍ ວີຓາ ¶ ນາມ, ເອວໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຕນ຺ຕິພທ຺ຘໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ລາມກເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ວີຓາ ວິຍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ຣາຊາ ວິຍ ໂຍຄາວຈໂຣ. ຍຖາ ໂສ ຣາຊາ ຕໍ ວີຓໍ ທສຘາ ຜາລນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິຈິນນ຺ໂຕ ສທ຺ທໍ ອທິສ຺ວາ ວີຓາຍ ອນຕ຺ຖິໂກ ໂຫຕິ, ເອວໍ ໂຍຄາວຈໂຣ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອຫນ຺ຕິ ວາ ມມນ຺ຕິ ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ຂນ຺ເຘຫິ ອນຕ຺ຖິໂກ ໂຫຕິ. ເຕນສ຺ສ ຕໍ ຂນ຺ຘສມ຺ມສນໍ ¶ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຣູປໍ ສມນ຺ເວສຕິ ຍາວຕາ ຣູປສ຺ສ ຄຕີຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ສມນ຺ເວສຕີຕິ ປຣິເຍສຕິ. ຍາວຕາ ຣູປສ຺ສ ຄຕີຕິ ຍຕ຺ຕກາ ຣູປສ຺ສ ຄຕິ. ຕຕ຺ຖ ຄຕີຕິ ຄຕິຄຕິ, ສຎ຺ຊາຕິຄຕິ, ສລກ຺ຂຓຄຕິ, ວິຠວຄຕິ, ເຠທຄຕີຕິ ປຎ຺ຈວິຘາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອິທໍ ຣູປໍ ນາມ ເຫຏ຺ຐາ ອວີຈິປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຣິ ອກນິຏ຺ຐພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ອນ຺ໂຕ ກຕ຺ວາ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ສໍສຣຕິ ວຕ຺ຕຕິ, ອຍມສ຺ສ ຄຕິຄຕິ ນາມ.

ອຍໍ ປນ ກາໂຍ ເນວ ປທຸມຄພ຺ເຠ, ນ ປຸຓ຺ຑຣີກນີລຸປ຺ປລາທີສຸ ສຎ຺ຊາຍຕິ, ອາມາສຍປກ຺ກາສຍານໍ ປນ ອນ຺ຕເຣ ພຫລນ຺ຘກາເຣ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘປວນວິຈຣິເຕ ປຣມເຊຄຸຈ຺ເຉ ໂອກາເສ ປູຕິມຈ຺ຉາທີສຸ ກິມິ ວິຍ ສຎ຺ຊາຍຕິ ¶ , ອຍໍ ຣູປສ຺ສ ສຎ຺ຊາຕິຄຕິ ນາມ.

ທຸວິຘໍ ປນ ຣູປສ຺ສ ລກ຺ຂຓໍ, ‘‘ຣຸປ຺ປຕີຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ມາ ຣູປ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໙) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕ ຣຸປ຺ປນສງ຺ຂາຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ອນິຈ຺ຈາທິເຠທໍ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓຎ຺ຈ, ອຍມສ຺ສ ສລກ຺ຂຓຄຕິ ນາມ.

‘‘ຄຕິ ມິຄານໍ ປວນໍ, ອາກາໂສ ປກ຺ຂິນໍ ຄຕິ;

ວິຠໂວ ຄຕິ ຘມ຺ມານໍ, ນິພ຺ພານໍ ອຣຫໂຕ ຄຕີ’’ຕິ. (ປຣິ. ໓໓໙) –

ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ ຣູປສ຺ສ ອຠາໂວ ວິຠວຄຕິ ນາມ. ໂຍ ປນສ຺ສ ເຠໂທ, ອຍໍ ເຠທຄຕິ ນາມ. ເວທນາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເກວລຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຸປຣິ ຍາວ ຠວຄ຺ຄາ ເຕສໍ ສຎ຺ຊາຕິຄຕິ, ສລກ຺ຂຓຄຕິຍຎ຺ຈ ເວທຍິຕສຎ຺ຊານນອຠິສງ຺ຂຣຓວິຊານນວເສນ ປຈ຺ຈຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕມ຺ປິ ຕສ຺ສ ນ ໂຫຕີຕິ ຍເທຕໍ ຣູປາທີສຸ ອຫນ຺ຕິ ວາ ມມນ຺ຕິ ວາ ອສ຺ມີຕິ ວາ ເອວໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ ¶ ທິຏ຺ຐິຕຓ຺ຫາມານຄ຺ຄາຫຕ຺ຕຍໍ, ຕມ຺ປິ ຕສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ນ ໂຫຕີຕິ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາວ ສຸຕ຺ຕາຄຕໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ –

‘‘ອາທິມ຺ຫິ ສີລໍ ກຖິຕໍ, ມຊ຺ເຌ ສມາຘິຠາວນາ;

ປຣິໂຍສາເນ ຈ ນິພ຺ພານໍ, ເອສາ ວີໂຓປມາ ກຖາ’’ຕິ.

໒໔໗. ທສເມ ¶ ອຣຸຄຕ຺ໂຕຕິ ວຓສຣີໂຣ. ເຕສໍເຍວ ອຣູນໍ ປກ຺ກຕ຺ຕາ ປກ຺ກຄຕ຺ໂຕ. ສຣວນນ຺ຕິ ກຓ຺ຑວນໍ. ເອວເມວ ໂຂຕິ ອຣຸຄຕ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ວິຍ ທຸສ຺ສີລປຸຄ຺ຄໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ສ ກຸສກຓ຺ຏເກຫິ ວິທ຺ຘສ຺ສ ສຣປຕ຺ເຕຫິ ຈ ອສິຘາຣູປເມຫິ ວິລິຂິຕຄຕ຺ຕສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສໍ ວິຍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ‘‘ອຍໍ ໂສ ອິເມສຎ຺ຈ ອິເມສຎ຺ຈ ກມ຺ມານໍ ກາຣໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມານສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນທຸກ຺ຂໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ລຠຕິ ວຕ຺ຕາຣນ຺ຕິ ລຠຕິ ໂຈທກໍ. ເອວໍກາຣີຕິ ເອວຣູປານໍ ເວຊ຺ຊກມ຺ມທູຕກມ຺ມາທີນໍ ກາຣໂກ. ເອວໍສມາຈາໂຣຕິ ວິຘວາ ໂຄຈຣາທິວເສນ ເອວຣູປໂຄຈໂຣ. ອສຸຈິຄາມກຓ຺ຏໂກຕິ ¶ ອສຸທ຺ຘຏ຺ເຐນ ອສຸຈິ, ຄາມວາສີນໍ ວິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ກຓ຺ຏໂກຕິ ຄາມກຓ຺ຏໂກ.

ປກ຺ຂິນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖິໂສຓ຺ຑສກຸຓໍ. ໂອສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອາວິຎ຺ເຉຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອາກຑ຺ເຒຍ຺ຍຸໍ. ປເວກ຺ຂາມີຕິ ປວິສິສ຺ສາມິ. ອາກາສໍ ເຑສ຺ສາມີຕິ ອາກາສໍ ອຸປ຺ປຕິສ຺ສາມິ.

ເອເຕສຸ ປນ ອຫິ ‘‘ໂຠເຄຫິ ມຓ຺ຑລໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສຸປິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວມ຺ມິກໍ ປວິສິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ສຸສຸມາໂຣ ‘‘ທູເຣ ພິລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸທກໍ ປວິສິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ປກ຺ຂີ ‘‘ອຊຏາກາເສ ສຸຂໍ ວິຈຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາກາສໍ ເຑຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ກຸກ຺ກຸໂຣ ‘‘ອຸທ຺ຘນຏ຺ຐາເນ ຉາຣິກໍ ພ຺ຍູຫິຕ຺ວາ ອຸສຸມໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄາມໍ ປວິສິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ສິງ຺ຄາໂລ ‘‘ມນຸສ຺ສມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ສຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາມກສຸສານໍ ປວິສິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ມກ຺ກໂຏ ‘‘ອຸຈ຺ເຈ ຣຸກ຺ເຂ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ທິສາທິສໍ ປກ຺ຂນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວນໍ ປວິສິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ.

ອນຸວິຘາເຍຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ¶ ອນຸຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ອນຸວິຘິເຍຍ຺ຍຸນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ອນຸວິຘານໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຕ຺ຖ ໂສ ຍາຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອວເມວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຉ ປາຓກາ ວິຍ ຉາຍຕນານິ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ, ທຬ຺ຫຣຊ຺ຊຸ ວິຍ ຕຓ຺ຫາ, ມຊ຺ເຌ ຄຓ຺ຐິ ວິຍ ອວິຊ຺ຊາ. ຍສ຺ມິໍ ຍສ຺ມິໍ ທ຺ວາເຣ ອາຣມ຺ມຓໍ ພລວໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ຕໍ ອາຍຕນໍ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ອາວິຎ຺ຉຕິ.

ອິມໍ ¶ ປນ ອຸປມໍ ຠຄວາ ສຣິກ຺ຂເກນ ວາ ອາຫເຣຍ຺ຍ ອາຍຕນານໍ ວາ ນານຕ຺ຕທສ຺ສນວເສນ. ຕຕ຺ຖ ສຣິກ຺ຂເກນ ຕາວ ວິສຸໍ ອປ຺ປນາກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ປາຬິຍໍເຍວ ອປ຺ປິຕາ. ອາຍຕນານໍ ນານຕ຺ຕທສ຺ສເນນ ປນ ອຍໍ ອປ຺ປນາ – ອຫິ ນາເມສ ພຫິ ສິຕ຺ຕສມ຺ມຏ຺ເຐ ຐາເນ ນາຠິຣມຕິ, ສງ຺ກາຣຏ຺ຐານຕິຓປຓ຺ຓຄຫນວມ຺ມິການິເຍວ ປນ ປວິສິຕ຺ວາ ນິປນ຺ນກາເລ ອຠິຣມຕິ, ເອກຄ຺ຄຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເອວເມວ ຈກ຺ຂຸເປຕໍ ວິສມຊ຺ຌາສຍໍ, ມຏ຺ຐາສຸ ສຸວຓ຺ຓຠິຕ຺ຕິອາທີສຸ ນາຠິຣມຕິ, ໂອໂລເກຕຸມ຺ປິ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ຣູປຈິຕ຺ຕປຸປ຺ຜລຕາທິວິຈິຕ຺ເຕສຸເຍວ ¶ ປນ ອຠິຣມຕິ. ຕາທິເສສຸ ຫິ ຐາເນສຸ ຈກ຺ຂຸມ຺ຫິ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕ ມຸຂມ຺ປິ ວິວຣິຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕຸກາໂມ ໂຫຕິ.

ສຸສຸມາໂຣປິ ພຫິ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຄເຫຕພ຺ພໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ອກ຺ຂິໍ ນິມີເລຕ຺ວາ ຈຣຕິ. ຍທາ ປນ ພ຺ຍາມສຕມຕ຺ຕໍ ອຸທກໍ ໂອຄາຫິຕ຺ວາ ພິລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຕທາ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ສຸຂໍ ສຸປຕິ. ເອວເມວ ໂສຕມ຺ເປຕໍ ພິລຊ຺ຌາສຍໍ ອາກາສສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ, ກຓ຺ຓຈ຺ຉິທ຺ທກູປເກເຍວ ອຊ຺ຌາສຍໍ ກໂຣຕິ, ກຓ຺ຓຈ຺ຉິທ຺ທາກາໂສເຍວ ຕສ຺ສ ສທ຺ທສວເນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ອຊຏາກາໂສປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ອນ຺ໂຕເລຓສ຺ມິຎ຺ຫິ ສຊ຺ຌາເຍ ກຍິຣມາເນ ນ ເລຓຈ຺ຉທນໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສທ຺ໂທ ພຫິ ນິກ຺ຂມຕິ, ທ຺ວາຣວາຕປານຉິທ຺ເທຫິ ປນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຘາຕຸປຣມ຺ປຣາ ຆຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂສຕປສາທໍ ຆຏ຺ເຏຕິ. ອຖ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ‘‘ອສຸກໍ ນາມ ສຊ຺ຌາຍຕີ’’ຕິ ເລຓປິຏ຺ເຐ ນິສິນ຺ນາ ຊານນ຺ຕິ.

ເອວໍ ສນ຺ເຕ ສມ຺ປຕ຺ຕໂຄຈຣຕາ ໂຫຕິ, ກິໍ ປເນຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕໂຄຈຣນ຺ຕິ? ອາມ ສມ຺ປຕ຺ຕໂຄຈຣໍ. ຍທິ ເອວໍ ທູເຣ ເຠຣິອາທີສຸ ວຊ຺ຊມາເນສຸ ‘‘ທູເຣ ສທ຺ໂທ’’ຕິ ຊານນໍ ນ ຠເວຍ຺ຍາຕິ. ໂນ ນ ຠວຕິ. ໂສຕປສາທສ຺ມິຎ຺ຫິ ຆຏ຺ຏິເຕ ‘‘ທູເຣ ສທ຺ໂທ, ອາສນ຺ເນ ສທ຺ໂທ, ປຣຕີເຣ ໂອຣິມຕີເຣ’’ຕິ ຕຖາ ຕຖາ ຊານນາກາໂຣ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມຕາ ເອສາຕິ. ກິໍ ເອຕາຍ ຘມ຺ມຕາຍ? ຍໂຕ ຍໂຕ ຉິທ຺ທໍ, ຕໂຕ ຕໂຕ ສວນໍ ໂຫຕິ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາທີນໍ ທສ຺ສນໍ ວິຍາຕິ ອສມ຺ປຕ຺ຕໂຄຈຣເມເວຕໍ.

ປກ຺ຂີປິ ¶ ຣຸກ຺ເຂ ວາ ຠູມິຍໍ ວາ ນ ຣມຕິ. ຍທາ ປນ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ເລຑ຺ຑຸປາເຕ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອຊຏາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ໂທ ໂຫຕິ, ຕທາ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ຕຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເອວເມວ ຆານມ຺ປິ ອາກາສຊ຺ຌາສຍໍ ວາຕູປນິສ຺ສຍຄນ຺ຘໂຄຈຣໍ. ຕຖາ ¶ ຫິ ຄາໂວ ນວວຸຏ຺ເຐ ເທເວ ຠູມິໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ຆາຍິຕ຺ວາ ອາກາສາຠິມຸໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ວາຕໍ ອາກຑ຺ຒນ຺ຕິ. ອງ຺ຄຸລີຫິ ຄນ຺ຘປິຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາປິ ຈ ອຸປສິງ຺ຆນກາເລ ວາຕໍ ອນາກຑ຺ຒນ຺ໂຕ ເນວ ຕສ຺ສ ຄນ຺ຘໍ ຊານາຕິ.

ກຸກ຺ກຸໂຣປິ ພຫິ ຈຣນ຺ໂຕ ເຂມຏ຺ຐານໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑາທີຫິ ອຸປທ຺ທຸໂຕ ໂຫຕິ. ອນ຺ໂຕຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘນຏ຺ຐາເນ ¶ ຉາຣິກໍ ພ຺ຍູຫິຕ຺ວາ ນິປນ຺ນສ຺ສ ປນສ຺ສ ຜາສຸ ໂຫຕິ. ເອວເມວ ຊິວ຺ຫາປິ ຄາມຊ຺ຌາສຍາ ອາໂປສນ຺ນິສ຺ສິຕຣສາຣມ຺ມຓາ. ຕຖາ ຫິ ຕິຍາມຣຕ຺ຕິໍ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຕ຺ວາປິ ປາໂຕວ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຄາມໍ ປວິສິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ສຸກ຺ຂຂາທນີຍສ຺ສ ຈ ນ ສກ຺ກາ ເຂເຬນ ອເຕມິຕສ຺ສ ຣສໍ ຊານິຕຸໍ.

ສິງ຺ຄາໂລປິ ພຫິ ຈຣນ຺ໂຕ ຣຕິໍ ນ ວິນ຺ທຕິ, ອາມກສຸສາເນ ມນຸສ຺ສມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ນິປນ຺ນສ຺ເສວ ປນສ຺ສ ຜາສຸ ໂຫຕິ. ເອວເມວ ກາໂຍປິ ອຸປາທິຓ຺ຓກຊ຺ຌາສໂຍ ປຖວີສນ຺ນິສ຺ສິຕໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມໂຓ. ຕຖາ ຫິ ອຎ຺ຎໍ ອຸປາທິຓ຺ຓກໍ ອລຠມານາ ສຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນວ ຫຕ຺ຖຕເລ ສີສໍ ກຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣາ ຈສ຺ສ ປຖວີ ອາຣມ຺ມຓຄ຺ຄຫເຓ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ສຸສນ຺ຖຕສ຺ສາປິ ຫິ ສຍນສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາຐິຕານມ຺ປິ ວາ ຜລການໍ ນ ສກ຺ກາ ອນິສີທນ຺ເຕນ ວາ ອນຸປ຺ປີຬນ຺ເຕນ ວາ ຖທ຺ຘມຸທຸຠາໂວ ຊານິຕຸນ຺ຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣາ ປຖວີ ເອຕສ຺ສ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຊານເນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ.

ມກ຺ກໂຏປິ ຠູມິຍໍ ວິຈຣນ຺ໂຕ ນາຠິຣມຕິ, ຫຕ຺ຖສຕຸພ຺ເພຘໍ ປນສ຺ສ ຣຸກ຺ຂໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ວິຏປປິຏ຺ເຐ ນິສີທິຕ຺ວາ ທິສາວິທິສາ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ເສວ ຜາສຸໂກ ໂຫຕິ. ເອວໍ ມໂນປິ ນານຊ຺ຌາສໂຍ ຠວງ຺ຄປຈ຺ຈໂຍ, ທິຏ຺ຐປຸພ຺ເພປິ ນານາຣມ຺ມຓຊ຺ຌາສຍໍ ກໂຣຕິເຍວ ມູລຠວງ຺ຄໍ ປນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ປນ ອາຍຕນານໍ ນານຕ຺ຕໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ອາຍຕນນິທ຺ເທເສ ວຸຕ຺ຕເມວ.

ຕໍ ຈກ຺ຂຸ ນາວິຎ຺ຉຕີຕິ ຕຓ຺ຫາຣຊ຺ຊຸການໍ ອາຍຕນປາຓການໍ ກາຍຄຕາສຕິຖມ຺ເຠ ພທ຺ຘານໍ ນິພ຺ພິເສວນຠາວໍ ອາປນ຺ນຕ຺ຕາ ນາກຑ຺ຒຕີຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາວ ກຖິຕາ.

໒໔໘. ເອກາທສເມ ¶ ¶ ¶ ຍວກລາປີຕິ ລາຍິຕ຺ວາ ຐປິຕຍວປຸຎ຺ໂຊ. ພ຺ຍາຠງ຺ຄິຫຕ຺ຖາຕິ ກາຊຫຕ຺ຖາ. ຉຫິ ພ຺ຍາຠງ຺ຄີຫິ ຫເນຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ຉຫິ ປຸຖຸລກາຊທຓ຺ຑເກຫິ ໂປເຖຍ຺ຍຸໍ. ສຕ຺ຕໂມຕິ ເຕສຸ ຉສຸ ຊເນສຸ ຍເວ ໂປເຖຕ຺ວາ ປສິພ຺ພເກ ປູເຣຕ຺ວາ ອາທາຍ ຄເຕສຸ ອຎ຺ໂຎ ສຕ຺ຕໂມ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ສຸຫຕຕຣາ ອສ຺ສາຕິ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ອວສິຏ຺ຐໍ ອຕ຺ຖິ ຠຸສປລາປມຕ຺ຕມ຺ປິ, ຕສ຺ສ ຄຫຓຕ຺ຖໍ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ຫຕາ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຕຸມຫາປໂຖ ວິຍ ຉ ອາຍຕນານິ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ, ຈຕຸມຫາປເຖ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຍວກລາປີ ວິຍ ສຕ຺ໂຕ, ຉ ພ຺ຍາຠງ຺ຄິໂຍ ວິຍ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕວເສນ ອຏ຺ຐາຣສ ອາຣມ຺ມຓານິ, ສຕ຺ຕມາ ພ຺ຍາຠງ຺ຄີ ວິຍ ຠວປຕ຺ຖນາ ກິເລສາ. ຍຖາ ຈຕຸມຫາປເຖ ຐປິຕາ ຍວກລາປີ ຉຫິ ພ຺ຍາຠງ຺ຄີຫິ ຫຎ຺ຎຕິ, ເອວມິເມ ສຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ອາຣມ຺ມຓທຓ຺ຑເກຫິ ຉສຸ ອາຍຕເນສຸ ຫຎ຺ຎນ຺ຕິ. ຍຖາ ສຕ຺ຕເມນ ສຸຫຕຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ສຕ຺ຕາ ຠວປຕ຺ຖນກິເລເສຫິ ສຸຫຕຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ ຠເວມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວມານາ.

ອິທານິ ເນສໍ ຕໍ ຠວປຕ຺ຖນກິເລສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຣາຕິ ສຸຘມ຺ມາຍໍ ຠຸມ຺ມໍ, ສຸຘມ຺ມາຍ ເທວສຠາຍ ທ຺ວາເຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘມ຺ມິກາ ໂຂ ເທວາຕິ ຘມ຺ມິກາ ເອເຕ ເທວາ ນາມ, ເຍຫິ ມາທິສໍ ອສຸຣາຘິປຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ເຠທນມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ກຕນ຺ຕິ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ອຘມ຺ມິກາ ເທວາຕິ ອຘມ຺ມິກາ ເອເຕ ເທວາ ນາມ, ເຍ ມາທິສໍ ອສຸຣາຘິປຕິໍ ນວຄູຖສູກຣໍ ວິຍ ກຓ຺ຐປຎ຺ຈເມຫິ ພນ຺ຘເນຫິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນິສີທາເປນ຺ຕິ. ເອວໍ ສຸຂຸມໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວປຈິຕ຺ຕິພນ຺ຘນນ຺ຕິ ຕໍ ກິຣ ປທຸມນາຬສຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ມກ຺ກຏຊາລສຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ຈ ສຸຂຸມໍ ໂຫຕິ, ເຉຕ຺ຕຸໍ ປນ ເນວ ວາສິຍາ ນ ຜຣສຸນາ ສກ຺ກາ. ຍສ຺ມາ ປນ ຈິຕ຺ເຕເນວ ພຊ຺ຌຕິ, ຈິຕ຺ເຕນ ມຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ¶ ‘‘ເວປຈິຕ຺ຕິພນ຺ຘນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕໂຕ ສຸຂຸມຕຣໍ ມາຣພນ຺ຘນນ຺ຕິ ກິເລສພນ຺ຘນໍ ປເນສໍ ຕໂຕປິ ສຸຂຸມຕຣໍ, ເນວ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປາຖໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ອິຣິຍາປຖໍ ນິວາເຣຕິ. ເຕນ ຫິ ພທ຺ຘາ ສຕ຺ຕາ ປຖວິຕເລປິ ອາກາເສປິ ໂຍຊນສຕມ຺ປິ ໂຍຊນສຫສ຺ສມ຺ປິ ¶ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິປິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິປິ. ຉິຊ຺ຊມານໍ ປເນຕໍ ຎາເຓເນວ ຉິຊ຺ຊຕິ, ນ ອຎ຺ເຎນາຕິ ‘‘ຎາຓໂມກ຺ຂໍ ພນ຺ຘນ’’ນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ມຎ຺ຎມາໂນຕິ ¶ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິມານານໍ ວເສນ ຂນ຺ເຘ ມຎ຺ຎນ຺ໂຕ. ພທ຺ໂຘ ມາຣສ຺ສາຕິ ມາຣພນ຺ຘເນນ ພທ຺ໂຘ. ກຣຓຕ຺ເຖ ວາ ເອຕໍ ສາມິວຈນໍ, ກິເລສມາເຣນ ພທ຺ໂຘຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຸຕ຺ໂຕ ປາປິມໂຕຕິ ມາຣສ຺ສ ພນ຺ຘເນນ ມຸຕ຺ໂຕ. ກຣຓຕ຺ເຖເຍວ ວາ ອິທໍ ສາມິວຈນໍ, ປາປິມຕາ ກິເລສພນ຺ຘເນນ ມຸຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອສ຺ມີຕິ ປເທນ ຕຓ຺ຫາມຎ຺ຎິຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍມຫສ຺ມີຕິ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎິຕໍ. ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ສສ຺ສຕວເສນ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎິຕເມວ. ນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອຸຈ຺ເຉທວເສນ. ຣູປີຕິອາທີນິ ສສ຺ສຕສ຺ເສວ ປເຠທທີປນານິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ມຎ຺ຎິຕໍ ອາພາຘໍ ອນ຺ໂຕໂທສນິກນ຺ຕນວເສນ ໂຣໂຄ ເຈວ ຄຓ຺ໂຑ ຈ ສລ຺ລຎ຺ຈ, ຕສ຺ມາ. ອິຎ຺ຊິຕນ຺ຕິອາທີນິ ຍສ຺ມາ ອິເມຫິ ກິເລເສຫິ ສຕ຺ຕາ ອິຎ຺ຊນ຺ຕິ ເຈວ ຜນ຺ທນ຺ຕິ ຈ ປປຎ຺ຈິຕາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ ປມຕ຺ຕາກາຣປຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ອາກາຣທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕານິ.

ມານຄຕວາເຣ ປນ ມານສ຺ສ ຄຕໍ ມານຄຕໍ, ມານປວຕ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມາໂນເຍວ ມານຄຕໍ ຄູຖຄຕໍ ມຸຕ຺ຕຄຕໍ ວິຍ. ຕຕ຺ຖ ອສ຺ມີຕິ ອິທໍ ຕຓ຺ຫາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕມານວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍມຫມສ຺ມີຕິ ທິຏ຺ຐິວເສນ. ນນຸ ຈ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ນາມ ມາໂນ ນຕ຺ຖີຕິ? ອາມ ນຕ຺ຖິ, ມານສ຺ສ ປນ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິ ນາມ ໂຫຕິ. ມານມູລກໍ ທິຏ຺ຐິໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ສຬາຍຕນສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໔໙. ເວທນາສໍຍຸຕ຺ເຕ ¶ ¶ ¶ ສຄາຖາວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ສມາຫິໂຕຕິ ອຸປຈາເຣນ ວາ ອປ຺ປນາຍ ວາ ສມາຫິໂຕ. ເວທນາ ຈ ປຊານາຕີຕິ ເວທນາ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈວເສນ ປຊານາຕິ. ເວທນານຎ຺ຈ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ ຕາສໍເຍວ ສມ຺ຠວໍ ສມຸທຍສຈ຺ຈວເສນ ປຊານາຕິ. ຍຕ຺ຖ ເຈຕາຕິ ຍຕ຺ເຖຕາ ເວທນາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຕໍ ນິພ຺ພານໍ ນິໂຣຘສຈ຺ຈວເສນ ປຊານາຕິ. ຂຍຄາມິນນ຺ຕິ ຕາສໍເຍວ ເວທນານໍ ຂຍຄາມິນໍ ມຄ຺ຄໍ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈວເສນ ປຊານາຕິ. ນິຈ຺ຉາໂຕ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕຕິ ນິຕ຺ຕຓ຺ໂຫ ຫຸຕ຺ວາ ກິເລສປຣິນິພ຺ພາເນນ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ. ເອວເມຕ຺ຖ ສຸຕ຺ເຕ ສມ຺ມສນຈາຣເວທນາ ກຖິຕາ. ຄາຖາສຸ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ສມຖວິປສ຺ສນາ ກຖິຕາ, ເສເສຫິ ຈຕຸສຈ຺ຈໍ ກຖິຕໍ. ເອວເມຕ຺ຖ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິໂກ ຈຕຸຠູມກຘມ຺ມປຣິຈ຺ເຉໂທ ວຸຕ຺ໂຕ.

໒໕໐. ທຸຕິເຍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ສຫາຕິ ອທຸກ຺ຂມສຸຂຎ຺ຈ ສຸຂທຸກ຺ເຂຫິ ສຫ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຈ ພຫິທ຺ຘາ ຈາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ. ໂມສຘມ຺ມນ຺ຕິ ນສ຺ສນສຠາວໍ. ປໂລກິນນ຺ຕິ ປລຸຊ຺ຊນກໍ ຠິຊ຺ຊນສຠາວໍ. ຜຸສ຺ສ ຜຸສ຺ສ ວຍໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ ຎາເຓນ ຜຸສິຕ຺ວາ ຜຸສິຕ຺ວາ ວຍໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ. ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ວິຣຊ຺ຊຕີຕິ ເອວໍ ຕາສຸ ເວທນາສຸ ວິຣຊ຺ຊຕິ. ອິຘາປິ ສຸຕ຺ເຕ ສມ຺ມສນຈາຣເວທນາ ກຖິຕາ, ຄາຖາສຸ ຎາຓຜຸສນໍ.

໒໕໑. ຕຕິເຍ ¶ ¶ ອຈ຺ເຉຈ຺ຉິ ຕຓ຺ຫນ຺ຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕຓ຺ຫໍ ຉິນ຺ທິ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິ. ວິວຕ຺ຕຍິ ສໍໂຍຊນນ຺ຕິ ທສວິຘມ຺ປິ ສໍໂຍຊນໍ ປຣິວຕ຺ຕຍິ ນິມ຺ມູລກມກາສິ. ສມ຺ມາຕິ ເຫຕຸນາ ກາຣເຓນ. ມານາຠິສມຍາຕິ ມານສ຺ສ ທສ຺ສນາຠິສມຍາ, ປຫານາຠິສມຍາ ຈ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ຫິ ກິຈ຺ຈວເສນ ມານໍ ສມ຺ປສ຺ສຕິ, ອຍມສ຺ສ ¶ ທສ຺ສນາຠິສມໂຍ. ເຕນ ທິຏ຺ໂຐ ປນ ໂສ ຕາວເທວ ປຫີຍຕິ, ທິຏ຺ຐວິເສນ ທິຏ຺ຐສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕໍ ວິຍ. ອຍມສ຺ສ ປຫານາຠິສມໂຍ.

ອນ຺ຕມກາສິ ທຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ ເອວໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ມານສ຺ສ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຈ ປຫີນຕ຺ຕາ ຈ ເຍ ອິເມ ‘‘ກາຍພນ຺ຘນສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຊີຣຕິ (ຈູຬວ. ໒໗໘) ຫຣິຕນ຺ຕໍ ວາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໐໔) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕອນ຺ຕິມມຣິຍາທນ຺ໂຕ ຈ, ‘‘ອນ຺ຕມິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊີວິການ’’ນ຺ຕິ (ອິຕິວຸ. ໙໑; ສໍ. ນິ. ໓.໘໐) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕລາມກນ຺ໂຕ ຈ, ‘‘ສກ຺ກາໂຍ ເອໂກ ອນ຺ໂຕ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໖໑; ຈູຬນິ. ຕິສ຺ສເມຕ຺ເຕຍ຺ຍມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໑໑) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໂກຏ຺ຐາສນ຺ໂຕ ຈ, ‘‘ເອເສວນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສພ຺ພປຈ຺ຈຍສງ຺ຂຍາ’’ຕິ (ສໍ ນິ. ໒.໕໑; ໒.໔.໗໑; ອຸທາ. ໗໑) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໂກຏນ຺ໂຕ ຈາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອນ຺ຕາ, ເຕສຸ ສພ຺ພສ຺ເສວ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ອທຸໍ ຈຕຸຕ຺ຖໂກຏິສງ຺ຂາຕໍ ອນ຺ຕມກາສິ, ປຣິຈ຺ເຉທໍ ປຣິວຏຸມໍ ອກາສິ, ອນ຺ຕິມສມຸສ຺ສຍມຕ຺ຕາວເສສໍ ທຸກ຺ຂມກາສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ນ ຣິຎ຺ຈຕີຕິ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ນ ຊຫຕິ. ສງ຺ຂ຺ຍໍ ໂນເປຕີຕິ ຣຕ຺ໂຕ ທຸຏ຺ໂຐ ມູຬ຺ໂຫຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ນ ອຸເປຕິ, ຕໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ປຫາຍ ຂີຓາສໂວ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອາຣມ຺ມຓານຸສໂຍ ກຖິໂຕ.

໒໕໒. ຈຕຸຕ຺ເຖ ປາຕາໂລຕິ ປາຕສ຺ສ ອລໍ ປຣິຍຕ຺ໂຕ, ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐາຕິ ປາຕາໂລ. ອສນ຺ຕໍ ອວິຊ຺ຊມານນ຺ຕິ ອສມ຺ຠູຕຕ຺ຕໍ ອປຎ຺ຎາຍມານຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ວາຈໍ ຠາສຕີຕິ ອຕ຺ຖິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ປາຕາໂລຕິ ເອວໍ ວາຈໍ. ໂສ ຫິ ຍໍ ຕໍ ພລວາມຸຂໍ ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ອຸທກໍ ເວເຄນ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ¶ ຈກ຺ກວາຬໍ ວາ ສິເນຣຸໍ ວາ ອາຫຈ຺ຈ ໂຍຊນທ຺ວິໂຍຊນທສໂຍຊນປ຺ປມາຓມ຺ປິ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ມຫາສມຸທ຺ເທ ¶ ປຕຕິ, ຍສ຺ສ ປຕິຕຏ຺ຐາເນ ມຫານຣກປປາໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ, ຍໍ ໂລເກ ພລວາມຸຂນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ເອວໍ ວທຕິ.

ຍສ຺ມາ ປນ ຕຕ຺ຖ ຕຖາຣູປານໍ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປເທວທານວານໍ ປຕິຏ຺ຐາປິ ໂຫຕິ ສຸຂນິວາໂສປິ, ຕສ຺ມາ ອສນ຺ຕໍ ອສໍວິຊ຺ຊມານໍ ຕໍ ຕໍ ວາຈໍ ຠາສຕິ ນາມ. ຍສ຺ມາ ປນ ສພ຺ພປຸຖຸຊ຺ຊນາ ສາຣີຣິກາຍ ທຸກ຺ຂເວທນາຍ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປາຕສ຺ສ ອລນ຺ຕິ ອຕ຺ເຖນ ອຍເມວ ປາຕາໂລຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສາຣີຣິການໍ ໂຂ ເອຕໍ ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ.

ປາຕາເລ ¶ ນ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາສີຕິ ປາຕາລສ຺ມິໍ ນ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ຄາຘນ຺ຕິ ປຕິຏ຺ຐໍ. ອກ຺ກນ຺ທຕີຕິ ອນິພທ຺ຘໍ ວິປ຺ປລາປໍ ວິລປນ຺ໂຕ ກນ຺ທຕິ. ທຸພ຺ພໂລຕິ ທຸພ຺ພລຎາໂຓ. ອປ຺ປຖາມໂກຕິ ຎາຓຖາມສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕຕາຍ ປຣິຕ຺ຕຖາມໂກ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອຣິຍສາວໂກຕິ ໂສຕາປນ຺ໂນ. ໂສຕາປນ຺ໂນ ຫິ ເອຕ຺ຖ ຘຸຣໍ, ພລວວິປສ຺ສໂກ ນ ຕິກ຺ຂພຸທ຺ຘິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ເວທນໍ ອນນຸວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ໂຍຄາວຈໂຣປິ ວຏ຺ຏຕິ.

໒໕໓. ປຎ຺ຈເມ ທຸກ຺ຂໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ພາຕິ ວິປຣິຓາມນວເສນ ທຸກ຺ຂໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ສລ຺ລໂຕຕິ ທຸກ຺ຂາປນວິນິວິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ສລ຺ລາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ອນິຈ຺ຈໂຕຕິ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວາກາເຣນ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ອທ຺ທາຕິ ອທ຺ທສ. ສນ຺ຕນ຺ຕິ ສນ຺ຕສຠາວໍ.

໒໕໔. ຉຏ຺ເຐ ຕຕ຺ຣາຕິ ເຕສຸ ທ຺ວີສຸ ຊເນສຸ. ອນຸເວຘໍ ວິຊ຺ເຌຍ຺ຍາຕິ ຕສ຺ເສວ ວຓມຸຂສ຺ສ ອງ຺ຄຸລນ຺ຕເຣ ວາ ທ຺ວງ຺ຄຸລນ຺ຕເຣ ວາ ອາສນ຺ນປເທເສ ອນຸຄຕເວຘໍ. ເອວໍ ວິທ຺ຘສ຺ສ ຫິ ສາ ອນຸເວຘາ ເວທນາ ¶ ປຐມເວທນາຍ ພລວຕຣາ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ໂທມນສ຺ສເວທນາປິ ເອວເມວ ປຸຣິມເວທນາຍ ພລວຕຣາ ໂຫຕິ. ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ຫິ ສມາຘິມຄ຺ຄຜລານິ ນິສ຺ສຣຓໍ, ຕໍ ໂສ ນ ຊານາຕິ, ກາມສຸຂເມວ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ຊານາຕິ. ຕາສໍ ເວທນານນ຺ຕິ ຕາສໍ ສຸຂທຸກ຺ຂເວທນານໍ. ສຎ຺ຎຸຕ຺ໂຕ ນໍ ເວທຍຕີຕິ ກິເລເສຫິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕວ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ເວທນໍ ¶ ເວທຍຕິ, ນ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ. ສຎ຺ຎຸຕ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂສ຺ມາຕິ ກຣຓຕ຺ເຖ ນິສ຺ສກ຺ກໍ, ທຸກ຺ເຂນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສງ຺ຂາຕຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ວິທິຕຘມ຺ມສ຺ສ ຕຸລິຕຘມ຺ມສ຺ສ. ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສາຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ປຏິເວຘພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ຈ. ສມ຺ມາ ປຊານາຕິ ຠວສ຺ສ ປາຣຄູຕິ ຠວສ຺ສ ປາຣໍ ນິພ຺ພານໍ ຄໂຕ, ຕເທວ ນິພ຺ພານໍ ສມ຺ມາ ປຊານາຕິ. ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ສຸຕ຺ເຕ ອາຣມ຺ມຓານຸສໂຍວ ກຖິໂຕ. ອຣິຍສາວເກສຸ ຈ ຂີຓາສໂວ ເອຕ຺ຖ ຘຸຣໍ, ອນາຄາມີປິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວທນ຺ຕິ.

໒໕໕. ສຕ຺ຕເມ ¶ ເຍນ ຄິລານສາລາ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ‘‘ສເທວເກ ໂລເກ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄໂລ ຕຖາຄໂຕປິ ຄິລານຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກາ ນາມ ຄິລານາຕິ ຠິກ຺ຂູ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ໂອກປ຺ເປຕ຺ວາ ຄິລາເນ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ເພ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຈ ‘‘ເຍ ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມຏ຺ຐານສປ຺ປາຍາ, ເຕສໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິ. ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີຕິອາທີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ປຣໂຕ ວກ຺ຂາມ. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີຕິ ອນິຈ຺ຈຕໍ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ. ວຍານຸປສ຺ສີຕິ ວຍໍ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ. ວິຣາຄານຸປສ຺ສີຕິ ວິຣາຄໍ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ. ນິໂຣຘານຸປສ຺ສີຕິ ນິໂຣຘໍ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ. ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສີຕິ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄໍ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ກິໍ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ? ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາຄມນີຍປຏິປທາ, ສຕິປຏ຺ຐານາປິ ຫິ ປຸພ຺ພຠາຄາເຍວ, ສມ຺ປຊຎ຺ເຎປິ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາ ວຍານຸປສ຺ສນາ ວິຣາຄານຸປສ຺ສນາຕິ ຈ ອິມາປິ ຕິສ຺ໂສ ອນຸປສ຺ສນາ ປຸພ຺ພຠາຄາເຍວ, ນິໂຣຘານຸປສ຺ສນາປິ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສນາປິ ອິມາ ທ຺ເວ ມິສ຺ສກາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ¶ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາວນາກາໂລ ທສ຺ສິໂຕຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

໘-໙. ທຸຕິຍເຄລຎ຺ຎສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒໕໖-໒໕໗. ອຏ຺ຐເມ ອິມເມວ ຜສ຺ສໍ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ວຸຕ຺ເຕ ພຸຊ຺ຌນການໍ ອຊ຺ຌາສເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຕ຺ຖໂຕ ປເນຕໍ ນິນ຺ນານາກຣຓໍ. ກາໂຍວ ຫິ ເອຕ຺ຖ ຜສ຺ໂສຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ນວມໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

໒໕໘. ທສເມ ¶ ສຸຂເວທນິຍນ຺ຕິ ສຸຂເວທນາຍ ປຈ຺ຈຍຠູຕໍ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອນຸປທວຓ຺ຓນາ ປເນຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐາ ວິຕ຺ຖາຣິຕາວ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ຕທ຺ວເຍ ສມ຺ມສນຈາຣເວທນາ ກຖິຕາ.

໒໕໙. ຣໂຫຄຕວຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ປຐເມ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເວທຍິຕໍ, ຕໍ ທຸກ຺ຂສ຺ມິນ຺ຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເວທຍິຕໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສງ຺ຂາຣານໍເຍວ ອນິຈ຺ຈຕນ຺ຕິອາທີສຸ ຍາ ເອສາ ສງ຺ຂາຣານໍ ອນິຈ຺ຈຕາ ຂຍຘມ຺ມຕາ ວຍຘມ຺ມຕາ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມຕາ, ເອຕໍ ສນ຺ຘາຍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ເວທຍິຕໍ, ຕໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ມຍາ ຠາສິຕນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ຍາ ຫິ ສງ຺ຂາຣານໍ ອນິຈ຺ຈຕາ, ເວທນານມ຺ປິ ສາ ອນິຈ຺ຈຕາ ເອວ. ອນິຈ຺ຈຕາ ຈ ນາເມສາ ມຣຓໍ, ມຣຓໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ທຸກ຺ຂໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນ ສພ຺ພາ ເວທນາ ທຸກ຺ຂາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອຖ ໂຂ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ມຍາຕິ ອິທໍ ນ ເກວລໍ ອຫໍ ເວທນານໍເຍວ ນິໂຣຘໍ ປຎ຺ຎາເປມິ, ອິເມສມ຺ປິ ຘມ຺ມານໍ ນິໂຣຘໍ ປຎ຺ຎາເປມີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອາຣທ຺ຘໍ. ວູປສໂມ ຈ ປສ຺ສທ຺ຘິໂຍ ຈ ເອວຣູປາຍ ເທສນາຍ ພຸຊ຺ຌນການໍ ອຊ຺ຌາສເຍນ ¶ ວຸຕ຺ຕາ. ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘຄ຺ຄຫເຓນ ເຈຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຣຸປ຺ປາ ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

໒໖໐-໒໖໑. ທຸຕິເຍ ປຸຖູ ວາຍນ຺ຕິ ມາລຸຕາຕິ ພຫູ ວາຕາ ວາຍນ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ. ຕຕິຍໍ ວິນາ ຄາຖາຫິ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕານໍ ອຊ຺ຌາສເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໖໒. ຈຕຸຕ຺ເຖ ¶ ປຸຣຕ຺ຖິມາຕິ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ສາມິສາປິ ສຸຂາ ເວທນາຕິອາທີສຸ ສາມິສາ ສຸຂາ ນາມ ກາມາມິສປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ເວທນາ. ນິຣາມິສາ ສຸຂາ ນາມ ປຐມຊ຺ຌານາທິວເສນ ວິປສ຺ສນາວເສນ ອນຸສ຺ສຕິວເສນ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ເວທນາ. ສາມິສາ ທຸກ຺ຂາ ນາມ ກາມາມິເສເນວ ສາມິສາ ເວທນາ, ນິຣາມິສາ ທຸກ຺ຂາ ນາມ ອນຸຕ຺ຕເຣສຸ ວິໂມກ຺ເຂສຸ ປິຫໍ ອຸປຏ຺ຐາປຍໂຕ ປິຫປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປນ຺ນໂທມນສ຺ສເວທນາ. ສາມິສາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ນາມ ກາມາມິເສເນວ ສາມິສາ ເວທນາ. ນິຣາມິສາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ນາມ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ.

໒໖໓-໒໖໖. ປຎ຺ຈມາທີນິ ¶ ຈຕ຺ຕາຣິ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕນຍາເນວ. ປຸຣິມານິ ປເນຕ຺ຖ ທ຺ເວ ປຣິປຸຓ຺ຓປສ຺ສທ຺ຘິການິ, ປຈ຺ຉິມານິ ອຸປຑ຺ຒປສ຺ສທ຺ຘິການິ. ເທສນາຍ ພຸຊ຺ຌນການໍ ອຊ຺ຌາສເຍນ ວຸຕ຺ຕານິ.

໒໖໗-໒໖໘. ນວເມ ປຎ຺ຈກງ຺ໂຄ ຖປຕີຕິ ປຎ຺ຈກງ຺ໂຄຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ, ວາສິຜຣສຸນິຂາທນທຓ຺ຑມຸຄ຺ຄຣກາຬສຸຕ຺ຕນາຬິສງ຺ຂາເຕຫິ ວາ ປຎ຺ຈຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ໂສ ປຎ຺ຈກງ຺ໂຄຕິ ປຎ຺ຎາໂຕ. ຖປຕີຕິ ວຑ຺ຒກີເຊຏ຺ຐໂກ. ອຸທາຍີຕິ ປຓ຺ຑິຕອຸທາຍິຕ຺ເຖໂຣ. ປຣິຍາຍນ຺ຕິ ກາຣຓໍ. ທ຺ເວປານນ຺ທາຕິ ທ຺ເວປິ, ອານນ຺ທ, ປຣິຍາເຍນາຕິ ¶ ກາຣເຓນ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກາຍິກເຈຕສິກວເສນ ທ຺ເວ ເວທິຕພ຺ພາ, ສຸຂາທິວເສນ ຕິສ຺ໂສປິ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍາທິກາ ປຎ຺ຈ, ທ຺ວາຣວເສນ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາທິກາ ຉ, ອຸປວິຈາຣວເສນ ‘‘ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ໂສມນສ຺ສຐານິຍໍ ຣູປໍ ອຸປວິຈຣຕີ’’ຕິອາທິກາ ອຏ຺ຐາຣສ, ຉ ເຄຫສິຕານິ ໂສມນສ຺ສານິ, ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕານິ, ຉ ເຄຫສິຕານິ ໂທມນສ຺ສານິ, ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕານິ, ຉ ເຄຫສິຕາ ອຸເປກ຺ຂາ, ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕາຕິ ເອວໍ ຉຕ຺ຕິໍສ. ຕາ ອຕີເຕ ຉຕ຺ຕິໍສ, ອນາຄເຕ ຉຕ຺ຕິໍສ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ຉຕ຺ຕິໍສາຕິ ເອວໍ ອຏ຺ຐສຕໍ ເວທນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ປຎ຺ຈິເມ ¶ ອານນ຺ທ ກາມຄຸຓາຕິ ອຍໍ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ. ນ ເກວລຎ຺ຫິ ທ຺ເວ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ເວທນາ ຠຄວຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ, ປຣິຍາເຍນ ເອກາປິ ເວທນາ ກຖິຕາ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈກງ຺ຄສ຺ສ ຖປຕິໂນ ວາທໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕຸໍ ອິມໍ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣນ຺ຕິ ສຸນ຺ທຣຕຣໍ. ປຓີຕຕຣນ຺ຕິ ອຕປ຺ປກຕຣໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ, ສາປິ ສນ຺ຕຏ຺ເຐນ ປຓີຕຏ຺ເຐນ ຈ ສຸຂນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ນິໂຣໂຘ ອເວທຍິຕສຸຂວເສນ ສຸຂໍ ນາມ ຊາໂຕ. ປຎ຺ຈກາມຄຸຓວເສນ ຫິ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິວເສນ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ເວທຍິຕໍ ສຸຂໍ ນາມ, ນິໂຣໂຘ ອເວທຍິຕສຸຂໍ ນາມ. ອິຕິ ເວທຍິຕສຸຂໍ ວາ ໂຫຕຸ ອເວທຍິຕສຸຂໍ ວາ, ນິທ຺ທຸກ຺ຂຠາວສງ຺ຂາເຕນ ສຸຂຏ຺ເຐນ ເອກນ຺ຕສຸຂເມວ ຊາຕໍ.

ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ. ສຸຂໍ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ເວທຍິຕໍ ສຸຂໍ ວາ ອເວທຍິຕໍ ສຸຂໍ ວາ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ຕໍ ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ສຸຂສ຺ມິໍ ປຎ຺ຎເປຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຕຖາຄໂຕ ນິທ຺ທຸກ຺ຂຠາວໍ ສຸຂສ຺ມິໍເຍວ ປຎ຺ຎເປຕີຕິ ອິຘ ¶ ຠຄວາ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໍ ສີສໍ ກຕ຺ວາ ເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວເສນ ອຣຫຕ຺ຕນິກູເຏເນວ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ. ທສມໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

໒໖໙. ຕຕິຍວຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ປຐເມ ໂມຬິຍສີວໂກຕິ ສີວໂກຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ຈູຬາ ປນສ຺ສ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ໂມຬິຍສີວໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຣິພ຺ພາຊໂກຕິ ຉນ຺ນປຣິພ຺ພາຊໂກ. ປິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານີຕິ ປິຕ຺ຕປຈ຺ຈຍານິ. ເວທຍິຕານີຕິ ເວທນາ. ຕຕ຺ຖ ປິຕ຺ຕປຈ຺ຈຍາ ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ກຖໍ? ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ‘‘ປິຕ຺ຕໍ ເມ ກຸປິຕໍ ທຸຊ຺ຊານໍ ໂຂ ປນ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ ທານໍ ເທຕິ, ສີລໍ ສມາທິຍຕິ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ເອວມສ຺ສ ກຸສລເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ‘‘ປິຕ຺ຕເຠສຊ຺ຊໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປາຓໍ ຫນຕິ, ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍຕິ, ມຸສາ ຠຓຕິ, ທສ ທຸສ຺ສີລ຺ຍກມ຺ມານິ ກໂຣຕິ, ເອວມສ຺ສ ອກຸສລເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ‘‘ເອຕ຺ຕເກນປິ ເມ ເຠສຊ຺ຊກຣເຓນ ປິຕ຺ຕໍ ນ ¶ ວູປສມ຺ມຕິ, ອລໍ ຍໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ກາຍິກເວທນໍ ອຘິວາເສນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ອສ຺ສ ອພ຺ຍາກຕເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ສາມມ຺ປິ ໂຂ ເອຕນ຺ຕິ ຕໍ ຕໍ ປິຕ຺ຕວິກາຣໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕນາປິ ເອຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສຈ຺ຈສມ຺ມຕນ຺ຕິ ຠູຕສມ຺ມຕໍ. ໂລໂກປິ ຫິສ຺ສ ສຣີເຣ ສພລວຓ຺ຓຕາທິປິຕ຺ຕວິກາຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ປິຕ຺ຕມສ຺ສ ກຸປິຕ’’ນ຺ຕິ ຊານາຕິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ສາມຎ຺ຈ ວິທິຕໍ ໂລກສ຺ສ ຈ ສຈ຺ຈສມ຺ມຕໍ ອຕິຘາວນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ. ເສມ຺ຫສມຸຏ຺ຐານາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ສນ຺ນິປາຕິການີຕິ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ປິຕ຺ຕາທີນໍ ໂກເປນ ສມຸຏ຺ຐິຕານິ. ອຸຕຸປຣິຓາມຊານີຕິ ວິສຠາຄອຸຕຸໂຕ ຊາຕານິ. ຊງ຺ຄລເທສວາສີນຎ຺ຫິ ອນຸປເທເສ ວສນ຺ຕານໍ ວິສຠາໂຄ ອຸຕຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອນຸປເທສວາສີນຎ຺ຈ ຊງ຺ຄລເທເສຕິ ເອວໍ ມລຍສມຸທ຺ທຕີຣາທິວເສນາປິ ອຸຕຸວິສຠາຄຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິເຍວ. ຕໂຕ ຊາຕາຕິ ອຸຕຸປຣິຓາມຊາຕານິ ນາມ.

ວິສມປຣິຫາຣຊານີຕິ ¶ ມຫາຠາຣວຫນສຸຘາໂກຏ຺ຏນາທິໂຕ ວາ ¶ ອເວລາຍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ ສປ຺ປຑໍສກູປປາຕາທິໂຕ ວາ ວິສມປຣິຫາຣໂຕ ຊາຕານິ. ໂອປກ຺ກມິການີຕິ ‘‘ອຍໍ ໂຈໂຣ ວາ ປາຣທາຣິໂກ ວາ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຊຓ຺ຓຸກກປ຺ປຣມຸຄ຺ຄຣາທີຫິ ນິປ຺ໂປຖນອຸປກ຺ກມໍ ປຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ. ເອຕໍ ພຫິ ອຸປກ຺ກມໍ ລຠິຕ຺ວາ ໂກຈິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ກຸສລໍ ກໂຣຕິ, ໂກຈິ ອກຸສລໍ, ໂກຈິ ອຘິວາເສນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊຕິ. ກມ຺ມວິປາກຊານີຕິ ເກວລໍ ກມ຺ມວິປາກໂຕ, ຊາຕານິ. ເຕສຸປິ ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ໂກຈິ ກຸສລໍ ກໂຣຕິ, ໂກຈິ ອກຸສລໍ, ໂກຈິ ອຘິວາເສນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພວາເຣສຸ ຕິວິຘາວ ເວທນາ ໂຫນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຣິເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ ກາຣເຓຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສາຣີຣິກາ ເວທນາ ສກ຺ກາ ປຏິພາຫິຕຸໍ, ກມ຺ມວິປາກຊານໍ ປນ ສພ຺ພເຠສຊ຺ຊານິປິ ສພ຺ພປຣິຕ຺ຕານິປິ ນາລໍ ປຏິຆາຕາຍ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ໂລກໂວຫາໂຣ ນາມ ກຖິໂຕຕິ.

໒໗໐-໒໗໘. ທຸຕິເຍ ອຏ຺ຐສຕປຣິຍາຍນ຺ຕິ ອຏ຺ຐສຕສ຺ສ ກາຣຓຠູຕໍ. ຘມ຺ມປຣິຍາຍນ຺ຕິ ຘມ຺ມກາຣຓໍ. ກາຍິກາ ຈ ເຈຕສິກາ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ກາຍິກາ ກາມາວຈເຣເຍວ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ເຈຕສິກາ ຈຕຸຠູມິກາປິ ¶ . ສຸຂາຕິອາທີສຸ ສຸຂາ ເວທນາ ອຣູປາວຈເຣ ນຕ຺ຖິ, ເສສາສຸ ຕີສຸ ຠູມີສຸ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ທຸກ຺ຂາ ກາມາວຈຣາວ, ອິຕຣາ ຈຕຸຠູມິກາ. ປຎ຺ຈເກ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ກາມາວຈຣາເນວ, ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ເຕຠູມກໍ, ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຈຕຸຠູມກໍ. ຉກ຺ເກ ປຎ຺ຈສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ເວທນາ ກາມາວຈຣາວ, ມໂນທ຺ວາເຣ ຈຕຸຠູມິກາ, ອຏ຺ຐາຣສເກ ຉສຸ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓສຸ ໂສມນສ຺ເສນ ສຫ ອຸປວິຈຣນ຺ຕີຕິ ໂສມນສ຺ສູປວິຈາຣາ. ເສສທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຕິ ອຍໍ ເທສນາ ວິຈາຣວເສນ ອາຄຕາ, ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ປນ ໂສມນສ຺ສາທີນໍ ວເສນ ອິຘ ອຏ຺ຐາຣສ ເວທນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຉ ເຄຫສິຕານິ ໂສມນສ຺ສານີຕິອາທີສຸ ‘‘ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍານໍ ຣູປານໍ ອິຏ຺ຐານໍ ກນ຺ຕານໍ ມນາປານໍ ມໂນຣມານໍ ໂລກາມິສປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານໍ ປຏິລາຠໍ ວາ ປຏິລາຠໂຕ ສມນຸປສ຺ສໂຕ ປຸພ຺ເພ ວາ ປຏິລທ຺ຘປຸພ຺ພໍ ອຕີຕໍ ນິຣຸທ຺ຘໍ ວິປຣິຓຕໍ ສມນຸສ຺ສຣໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ໂສມນສ຺ສໍ. ຍໍ ເອວຣູປໍ ¶ ໂສມນສ຺ສໍ, ອິທໍ ¶ ວຸຈ຺ຈຕິ ເຄຫສິຕໍ ໂສມນສ຺ສ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໐໖). ເອວໍ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ວຸຕ຺ຕກາມຄຸຓນິສ຺ສິຕານິ ໂສມນສ຺ສານິ ຉ ເຄຫສິຕໂສມນສ຺ສານິ ນາມ.

‘‘ຣູປານໍ ຕ຺ເວວ ອນິຈ຺ຈຕໍ ວິທິຕ຺ວາ ວິປຣິຓາມວິຣາຄນິໂຣຘໍ ‘ປຸພ຺ເພ ເຈວ ຣູປາ ເອຕຣຫິ ຈ, ສພ຺ເພ ເຕ ຣູປາ ອນິຈ຺ຈາ ທຸກ຺ຂາ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມາ’ຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ໂສມນສ຺ສໍ. ຍໍ ເອວຣູປໍ ໂສມນສ຺ສໍ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕໍ ໂສມນສ຺ສ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໐໖) ເອວໍ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕ ອນິຈ຺ຈຕາທິວເສນ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ອຸສ຺ສຸກ຺ກິຕາ ເມ ວິປສ຺ສນາ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສຊາຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນໂສມນສ຺ສານິ ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕໂສມນສ຺ສານິ ນາມ.

‘‘ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍານໍ ຣູປານໍ ອິຏ຺ຐານໍ ກນ຺ຕານໍ ມນາປານໍ ມໂນຣມານໍ ໂລກາມິສປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານໍ ອປ຺ປຏິລາຠໍ ວາ ອປ຺ປຏິລາຠໂຕ ສມນຸປສ຺ສໂຕ ປຸພ຺ເພ ວາ ປຏິລທ຺ຘປຸພ຺ພໍ ອຕີຕໍ ນິຣຸທ຺ຘໍ ວິປຣິຓຕໍ ສມນຸສ຺ສຣໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ໂທມນສ຺ສໍ. ຍໍ ເອວຣູປໍ ໂທມນສ຺ສໍ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເຄຫສິຕໍ ໂທມນສ຺ສ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ‘‘ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ ນານຸຠວິສ຺ສາມິ ນານຸຠວາມີ’’ຕິ ວິຕກ຺ກຍໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ ກາມຄຸຓນິສ຺ສິຕໂທມນສ຺ສານິ ຉ ເຄຫສິຕໂທມນສ຺ສານິ ນາມ.

‘‘ຣູປານໍ ຕ຺ເວວ ອນິຈ຺ຈຕໍ ວິທິຕ຺ວາ ວິປຣິຓາມວິຣາຄນິໂຣຘໍ ‘ປຸພ຺ເພ ເຈວ ຣູປາ ເອຕຣຫິ ຈ ¶ , ສພ຺ເພ ເຕ ຣູປາ ອນິຈ຺ຈາ ທຸກ຺ຂາ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມາ’ຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ອນຸຕ຺ຕເຣສຸ ວິໂມກ຺ເຂສຸ ປິຫໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕິ ‘ກຸທາສ຺ສຸ ນາມາຫໍ ຕທາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສາມິ, ຍທຣິຍາ ເອຕຣຫິ ອາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິຕິ ອນຸຕ຺ຕເຣສຸ ວິໂມກ຺ເຂສຸ ປິຫໍ ອຸປຏ຺ຐາປຍໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປິຫປຈ຺ຈຍາ ໂທມນສ຺ສໍ. ຍໍ ເອວຣູປໍ ໂທມນສ຺ສໍ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕໍ ໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ; ເອວໍ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕ ອນຸຕ຺ຕຣວິໂມກ຺ຂສງ຺ຂາຕອຣິຍຜລຘມ຺ເມສຸ ປິຫໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຕທຘິຄມາຍ ອນິຈ຺ຈຕາທິວເສນ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ອິມມ຺ປິ ປກ຺ຂໍ ອິມມ຺ປິ ມາສໍ ອິມມ຺ປິ ສໍວຈ຺ຉຣໍ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ອຣິຍຠູມິໍ ¶ ປາປຸຓິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ’’ນ຺ຕິ ອນຸໂສຈໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ ໂທມນສ຺ສານິ ຉ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕໂທມນສ຺ສານິ ນາມ.

‘‘ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸເປກ຺ຂາ ພາລສ຺ສ ມູຬ຺ຫສ຺ສ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ອໂນຘິຊິນສ຺ສ ອວິປາກຊິນສ຺ສ ອນາທີນວທສ຺ສາວິໂນ ອສ຺ສຸຕວໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ¶ . ຍາ ເອວຣູປາ ອຸເປກ຺ຂາ, ຣູປໍ ສາ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ສາ ອຸເປກ຺ຂາ ເຄຫສິຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ; ເອວໍ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕ ຄຸຬປິຓ຺ຑເກ ນິລີນມກ຺ຂິກາ ວິຍ ຣູປາທີນິ ອນຕິວຕ຺ຕມານາ ຕຕ຺ເຖວ ລຄ຺ຄາ ລຄ຺ຄິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນກາມຄຸຓນິສ຺ສິຕາ ອຸເປກ຺ຂາ ຉ ເຄຫສິຕອຸເປກ຺ຂາ ນາມ.

‘‘ຣູປານໍ ຕ຺ເວວ ອນິຈ຺ຈຕໍ ວິທິຕ຺ວາ ວິປຣິຓາມວິຣາຄນິໂຣຘໍ ປຸພ຺ເພ ເຈວ ຣູປາ ເອຕຣຫິ ຈ, ‘ສພ຺ເພ ເຕ ຣູປາ ອນິຈ຺ຈາ ທຸກ຺ຂາ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມາ’ຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸເປກ຺ຂາ. ຍາ ເອວຣູປາ ອຸເປກ຺ຂາ, ຣູປໍ ສາ ອຕິວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ສາ ອຸເປກ຺ຂາ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ; ເອວໍ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອິຏ຺ຐາທິອາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕ ອິຏ຺ເຐ ອຣຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອນິຏ຺ເຐ ອທຸສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ອສມເປກ຺ຂເນ ອມຸຍ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ວິປສ຺ສນາຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ອຸເປກ຺ຂາ ເນກ຺ຂມ຺ມສິຕອຸເປກ຺ຂາ ນາມ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫໂກ ຈຕຸຠູມກຘມ຺ມປຣິຈ຺ເຉໂທ ກຖິໂຕ. ຕຕິຍາທີນິ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເນວ.

໒໗໙. ເອກາທສເມ ສາມິສາຕິ ກິເລສາມິເສນ ສາມິສາ. ນິຣາມິສຕຣາຕິ ນິຣາມິສາຍປິ ຌານປີຕິຍາ ນິຣາມິສຕຣາວ. ນນຸ ຈ ທ຺ວີສຸ ຌາເນສຸ ປີຕິ ມຫຄ຺ຄຕາປິ ໂຫຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣາປິ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓປີຕິ ¶ ໂລກິຍາວ, ສາ ກສ຺ມາ ນິຣາມິສຕຣາ ຊາຕາຕິ? ສນ຺ຕປຓີຕຘມ຺ມປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ. ຍຖາ ຫິ ຣາຊວລ຺ລໂຠ ຈູຬຸປຏ຺ຐາໂກ ອປ຺ປຏິຫາຣິກໍ ຍຖາສຸຂໍ ຣາຊກຸລໍ ປວິສນ຺ໂຕ ເສຏ຺ຐິເສນາປຕິອາທໂຍ ປາເທນ ປຫຣນ຺ໂຕປິ ນ ຄເຓຕິ. ກສ຺ມາ? ຣຎ຺ໂຎ ອາສນ຺ນປຣິຈາຣກຕ຺ຕາ. ອິຕິ ໂສ ເຕຫິ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ໂຫຕິ, ເອວມຍມ຺ປິ ສນ຺ຕປຓີຕຘມ຺ມປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ ¶ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ໂລກຸຕ຺ຕຣປີຕິໂຕປິ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສວາເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ວິໂມກ຺ຂວາເຣ ປນ ຣູປປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂ ອຕ຺ຕໂນ ອາຣມ຺ມຓຠູເຕນ ຣູປາມິສວເສເນວ ສາມິໂສ ນາມ, ອຣູປປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຣູປາມິສາຠາເວນ ນິຣາມິໂສ ນາມາຕິ.

ເວທນາສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໘໐-໒໘໑. ມາຕຸຄາມສໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ¶ ¶ ¶ ປຐເມ ອງ຺ເຄຫີຕິ ອຄຸຓງ຺ເຄຫິ. ນ ຈ ຣູປວາຕິ ນ ຣູປສມ຺ປນ຺ໂນ ວິຣູໂປ ທຸທ຺ທສິໂກ. ນ ຈ ໂຠຄວາຕິ ນ ໂຠຄສມ຺ປນ຺ໂນ ນິທ຺ຘໂນ. ນ ຈ ສີລວາຕິ ນ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ທຸສ຺ສີໂລ. ອລໂສ ຈາຕິ ກນ຺ຕນປຈນາທີນິ ກມ຺ມານິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ກຸສີໂຕ ອາລສິໂຍ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ໂນວ, ຐິຕຐາເນ ຐິໂຕວ ນິທ຺ທາຍຕິ ເອວ. ປຊຎ຺ຈສ຺ສ ນ ລຠຕີຕິ ອສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ກຸລວໍສປຕິຏ຺ຐາປກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ນ ລຠຕິ, ວຎ຺ຌິຕ຺ຖີ ນາມ ໂຫຕິ. ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ທຸຕິຍໍ ປຐເມ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ.

໒໘໒. ຕຕິເຍ ອາເວຓິການີຕິ ປາຏິປຸຄ຺ຄລິການິ ປຸຣິເສຫິ ອສາຘາຣຓານິ. ປາຣິຈຣິຍນ຺ຕິ ປຣິຈາຣິກຠາວໍ.

໔. ຕີຫິຘມ຺ເມຫິສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒໘໓-໓໐໓. ຈຕຸຕ຺ເຖ ມຈ຺ເຉຣມລປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນາຕິ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ມາຕຸຄາໂມ ຂີຣທຘິສງ຺ໂຄປນຣນ຺ຘນປຈນາທີນິ ກາຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ, ປຸຕ຺ຕເກຫິປິ ຍາຈິຍມາໂນ ກິຎ຺ຈິ ທາຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ມຈ຺ເຉຣມລປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ’’ຕິ. ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມເຍ ປນ ມາຕຸຄາໂມ ໂກຘາຠິຠູໂຕວ ໂຫຕິ, ອນ຺ໂຕຆເຣ ກລຫໍ ອລຠນ຺ໂຕ ¶ ປຏິວິສ຺ສກຆຣມ຺ປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກລຫໍ ¶ ກໂຣຕິ, ສາມິກສ຺ສ ຈ ຐິຕນິສິນ຺ນຏ຺ຐານານິ ວິໂລເກນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍໍ ອິສ຺ສາປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ’’ຕິ. ສາຍນ຺ເຫ ປນສ຺ສາ ອສທ຺ຘມ຺ມປຏິເສວນາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ກາມຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມາທີນິ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເນວ.

໓໐໔. ທສເມ ¶ ຣູປພລນ຺ຕິອາທີສຸ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິ ຣູປພລໍ, ໂຠຄສມ຺ປຕ຺ຕິ ໂຠຄພລໍ, ຎາຕິສມ຺ປຕ຺ຕິ ຎາຕິພລໍ, ປຸຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕພລໍ, ສີລສມ຺ປຕ຺ຕິ ສີລພລໍ. ປຎ຺ຈສີລທສສີລານິ ອຂຓ຺ຑານິ ກຕ຺ວາ ຣກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ສີລສມ຺ປຕ຺ຕິເຍວ ສີລພລໍ ນາມ ໂຫຕິ. ອິມານິ ໂຂ ຠິກ຺ຂເວ ປຎ຺ຈ ພລານີຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນຏ຺ເຐນ ພລານິ ນາມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

໓໐໕-໓໑໓. ປສຍ຺ຫາຕິ ອຠິຠວິຕ຺ວາ. ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວຕ຺ຕຕີຕິ ອຠິຠວຕິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕິ. ເນວ ຣູປພລໍ ຕາຍຕີຕິ ເນວ ຣູປພລໍ ຕາຍິຕຸໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ນາເສນ຺ເຕວ ນໍ, ກຸເລ ນ ວາເສນ຺ຕີຕິ ‘‘ທຸສ຺ສີລາ ສໍຠິນ຺ນາຈາຣາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມຣິຍາທາ’’ຕິ ຄີວາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນີຫຣນ຺ຕິ, ນ ຕສ຺ມິໍ ກຸເລ ວາເສນ຺ຕິ. ວາເສນ຺ເຕວ ນໍ ກຸເລ, ນ ນາເສນ຺ຕີຕິ ‘‘ກິໍ ຣູເປນ ໂຠຄາທີຫິ ວາ, ປຣິສຸທ຺ຘສີລາ ເອສາ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ນາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຎາຕກາ ຕສ຺ມິໍ ກຸເລ ວາເສນ຺ຕິເຍວ, ນ ນາເສນ຺ຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ມາຕຸຄາມສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໑໔. ຊມ຺ພຸຂາທກສໍຍຸຕ຺ເຕ ¶ ¶ ¶ ຊມ຺ພຸຂາທໂກ ປຣິພ຺ພາຊໂກຕິ ເອວໍນາໂມ ເຖຣສ຺ສ ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ ຉນ຺ນປຣິພ຺ພາຊໂກ. ໂຍ ໂຂ ອາວຸໂສ ຣາຄກ຺ຂໂຍຕິ ນິພ຺ພານໍ ອາຄມ຺ມ ຣາໂຄ ຂີຍຕິ, ຕສ຺ມາ ນິພ຺ພານໍ ຣາຄກ຺ຂໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂທສໂມຫກ຺ຂເຍສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ໂຍ ປນ ອິມິນາວ ສຸຕ຺ເຕນ ກິເລສກ຺ຂຍມຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ວເທຍ຺ຍ, ໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ‘‘ກສ຺ສ ກິເລສານໍ ຂໂຍ, ກິໍ ອຕ຺ຕໂນ, ອຸທາຫຸ ປເຣສ’’ນ຺ຕິ? ອທ຺ຘາ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ’’ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ຕໂຕ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ‘‘ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓສ຺ສ ກິໍ ອາຣມ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ? ຊານມາໂນ ‘‘ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ກິໍ ປນ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓກ຺ຂເຓ ກິເລສາ ຂີຓາ ຂີຍນ຺ຕິ ຂີຍິສ຺ສນ຺ຕີຕິ? ‘‘ຂີຓາ’’ຕິ ວາ ‘‘ຂີຍນ຺ຕີ’’ຕິ ວາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ‘‘ຂີຍິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ. ກິໍ ປນ ເຕສຸ ອຂີເຓສຸເຍວ ກິເລເສສຸ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ ກິເລສກ຺ຂຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕີຕິ? ອທ຺ຘາ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ນິຣຸຕ຺ຕໂຣ ຠວິສ຺ສຕິ.

ມຄ຺ຄຎາເຓນາປິ ເຈຕໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓປິ ຫິ ກິເລສາ ‘‘ຂີຓາ’’ຕິ ວາ ‘‘ຂີຍິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ວາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ‘‘ຂີຍນ຺ຕີ’’ຕິ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ນ ຈ ອຂີເຓສຸເຍວ ກິເລເສສຸ ກິເລສກ຺ຂໂຍ ອາຣມ຺ມຓໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພເມຕໍ. ຍໍ ອາຄມ຺ມ ຣາຄາທໂຍ ຂີຍນ຺ຕິ, ຕໍ ນິພ຺ພານໍ. ຕໍ ປເນຕໍ ‘‘ຣູປິໂນ ຘມ຺ມາ ອຣູປິໂນ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ທຸກມາຕິກາ ໑໑) ທຸເກສຸ ອຣູປິໂນ ຘມ຺ມາຕິ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ນ ກິເລສກ຺ຂຍມຕ຺ຕເມວາຕິ.

໓໑໕. ອຣຫຕ຺ຕປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣເຓ ¶ ຍສ຺ມາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຂີຓນ຺ເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຣາຄກ຺ຂໂຍ ໂທສກ຺ຂໂຍ ໂມຫກ຺ຂໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓-໑໕. ຘມ຺ມວາທີປຎ຺ຫາສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໓໑໖-໓໒໘. ເຕ ¶ ¶ ໂລເກ ສຸຄຕາຕິ ເຕ ຣາຄາທໂຍ ປຫາຍ ຄຕຕ຺ຕາ ສຸຏ຺ຐຸ ຄຕາຕິ ສຸຄຕາ. ທຸກ຺ຂສ຺ສ ໂຂ ອາວຸໂສ ປຣິຎ຺ຎຕ຺ຖນ຺ຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິຊານນຕ຺ຖໍ. ທຸກ຺ຂຕາຕິ ທຸກ຺ຂສຠາໂວ. ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂຕາຕິອາທີສຸ ທຸກ຺ຂສງ຺ຂາໂຕ ທຸກ຺ຂສຠາໂວ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂຕາ. ເສສປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໓໒໙. ອຠິຣຕີຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອນຸກ຺ກຓ຺ຐນຕາ. ນຈິຣໍ ອາວຸໂສຕິ ອາວຸໂສ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ປາໂຕ ອນຸສິຏ຺ໂຐ ສາຍໍ ວິເສສມຘິຄມິສ຺ສຕິ, ສາຍໍ ອນຸສິຏ຺ໂຐ ປາໂຕ ວິເສສມຘິຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໓໔໕) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຆເຏນ຺ໂຕ ວາຍມນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ສໍ ລຫຸເຍວ ອຣຫໍ ອສ຺ສ, ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ຊມ຺ພຸຂາທກສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໓໐-໓໓໑. ສາມຓ຺ຑກສໍຍຸຕ຺ເຕປິ ¶ ອິມິນາວ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສາມຓ຺ຑກສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑-໘. ປຐມຌານປຎ຺ຫາສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໓໓໒-໓໓໙. ໂມຄ຺ຄລ຺ລານສໍຍຸຕ຺ເຕ ¶ ¶ ກາມສຫຄຕາຕິ ປຎ຺ຈນີວຣຓສຫຄຕາ. ຕສ຺ສ ຫິ ປຐມຊ຺ຌານວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ປຎ຺ຈ ນີວຣຓານິ ສນ຺ຕໂຕ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ. ເຕນສ຺ສ ຕໍ ປຐມຊ຺ຌານໍ ຫານຠາຄິຍໍ ນາມ ອໂຫສິ. ຕໍ ປມາທໍ ຎຕ຺ວາ ¶ ສຕ຺ຖາ ‘‘ມາ ປມາໂທ’’ຕິ ໂອວາທໍ ອທາສິ. ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີສຸປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາຣມ຺ມຓສຫຄຕເມວ ເຫຕ຺ຖ ‘‘ສຫຄຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓໔໐. ອນິມິຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມາຘິນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕາທີນິ ປຫາຍ ປວຕ຺ຕໍ ວິປສ຺ສນາສມາຘິໍເຍວ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ນິມິຕ຺ຕານຸສາຣິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ອິມິນາ ວິປສ຺ສນາສມາຘິວິຫາເຣນ ວິຫຣໂຕ ວິປສ຺ສນາຎາເຓ ຕິກ຺ເຂ ສູເຣ ວຫມາເນ. ຍຖາ ນາມ ປຸຣິສສ຺ສ ຕິຂິເຓນ ຜຣສຸນາ ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ສຸຏ຺ຐຸ ວຕ ເມ ຜຣສຸ ວຫຕີ’’ຕິ ຂເຓ ຂເຓ ຜຣສຸຘາຣໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ເຉຊ຺ຊກິຈ຺ຈໍ ນ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ເຖຣສ຺ສາປິ ‘‘ສູຣໍ ວຕ ເມ ຫຸຕ຺ວາ ຎາຓໍ ວຫຕີ’’ຕິ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣພ຺ຠ ນິກນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຖ ວິປສ຺ສນາກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນິມິຕ຺ຕານຸສາຣິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານໍ ອມນສິກາຣາ ອນິມິຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິນ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ນິຈ຺ຈສຸຂອຕ຺ຕນິມິຕ຺ຕານໍ ອມນສິກາເຣນ ອນິມິຕ຺ຕໍ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໍ ອຸປຣິມຄ຺ຄຜລສມາຘິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິໍ.

໓໔໑-໓໔໒. ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນາຕິ ¶ ອຈລປ຺ປສາເທນ. ທສຫິ ຐາເນຫີຕິ ທສຫິ ກາຣເຓຫິ. ອຘິຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ອຠິຠວນ຺ຕິ, ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ໂມຄ຺ຄລ຺ລານສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໔໓. ຈິຕ຺ຕສໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ¶ ¶ ¶ ປຐເມ ມຈ຺ຉິກາສຓ຺ເຑຕິ ເອວໍນາມເກ ວນສຓ຺ເຑ. ອຍມນ຺ຕຣາກຖາ ອຸທປາທີຕິ ໂປຣາຓກຕ຺ເຖຣາ ອຕິຣຈ຺ຉານກຖາ ໂຫນ຺ຕິ, ນິສິນ຺ນນິສິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ປຎ຺ຫໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອຊານນ຺ຕາ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຊານນ຺ຕາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ, ເຕນ ເນສໍ ອຍໍ ກຖາ ອຸທປາທິ. ມິຄປຖກນ຺ຕິ ເອວໍນາມກໍ ອຕ຺ຕໂນ ໂຠຄຄາມໍ. ໂສ ກິຣ ອມ຺ພາຏກາຣາມສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຠາເຄ ໂຫຕິ. ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ‘‘ເຖຣານໍ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຜາສຸວິຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິ. ຄມ຺ຠີເຣ ພຸທ຺ຘວຈເນຕິ ອຕ຺ຖຄມ຺ຠີເຣ ເຈວ ຘມ຺ມຄມ຺ຠີເຣ ຈ ພຸທ຺ຘວຈເນ. ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸ ກມຕີຕິ ຎາຓຈກ຺ຂຸ ວຫຕິ ປວຕ຺ຕຕິ.

໓໔໔. ທຸຕິເຍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ເຖຣນ຺ຕິ ເຕສຸ ເຖເຣສຸ ເຊຏ຺ຐກໍ ມຫາເຖຣໍ. ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສີຕິ ຊານນ຺ໂຕປິ ອວິສາຣທຕ຺ຕາ ນ ກິຎ຺ຈິ ພ຺ຍາຫຣິ. ພ຺ຍາກໂຣມຫໍ ຠນ຺ເຕຕິ ‘‘ອຍໍ ເຖໂຣ ເນວ ອຕ຺ຕນາ ພ຺ຍາກໂຣຕິ, ນ ອຎ຺ເຎ ອຊ຺ເຌສຕິ, ອຸປາສໂກປິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ວິເຫເສຕິ, ອຫເມຕໍ ພ຺ຍາກຣິຕ຺ວາ ຜາສຸວິຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາສນໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອວໍ ໂອກາສມກາສິ, ກຕາວກາໂສ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ອາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ພ຺ຍາກາສິ.

ສຫຕ຺ຖາຕິ ສຫຕ຺ເຖນ. ສນ຺ຕປ຺ເປສີຕິ ຍາວທິຈ຺ຉກໍ ເທນ຺ໂຕ ສຸຏ຺ຐຸ ຕປ຺ເປສິ. ສມ຺ປວາເຣສີຕິ ‘‘ອລໍ ອລ’’ນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖສຎ຺ຎາຍ ເຈວ ວາຈາຍ ຈ ປຏິກ຺ຂິປາເປສິ. ໂອນີຕປຕ຺ຕປາຓິໂນຕິ ¶ ປາຓິໂຕ ອປນີຕປຕ຺ຕາ ໂຘວິຕ຺ວາ ຖວິກາຍ ໂອສາເປຕ຺ວາ ອໍເສ ລຄ຺ຄິຕປຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໔໕. ຕຕິເຍ ¶ ອວນ຺ຕິຍາຕິ ທກ຺ຂິຓາປເຖ ອວນ຺ຕິຣຏ຺ເຐ. ກລ຺ຍາຓໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ‘‘ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຈນໍ ນິທ຺ໂທສໍ ອນວຊ຺ຊໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕຍາ ອຸປາສກາຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ວທຕິ.

໓໔໖. ຈຕຸຕ຺ເຖ ¶ ເສສກໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຖາຕິ ຕສ຺ສ ກິຣ ເຖເຣຫິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ກໍສຖາລໍ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປາຍາສໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອທໍສຸ. ໂສ ຠຸຕ຺ຕປາຍາໂສ ເຖເຣຫິເຍວ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ຆເຣ ຕາວ ອຸປາສິກາ ເສສກໍ ວິຈາເຣຕິ, ອິຘ ປນິເມ ທາສກມ຺ມກາຣາ ມຍາ ອວຸຕ຺ຕາ ນ ວິຈາເຣສ຺ສນ຺ຕິ, ເອວາຍໍ ປຓີຕປາຍາໂສ ນສ຺ສິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເຕສໍ ອນຸຊານນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ກຸຖິຕນ຺ຕິ ກຸຘິຕໍ, ເຫຏ຺ຐາ ສນ຺ຕຕ຺ຕາຍ ວາລິກາຍ ອຸປຣິ ອາຕເປນ ຈ ອຕິຕິຂິຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ປນ ເຕປິຏເກ ພຸທ຺ຘວຈເນ ອສມ຺ຠິນ຺ນປທໍ. ປເວລິຍມາເນນາຕິ ປຏິລິຍມາເນນ ສາຘຸ ຂ຺ວສ຺ສ ຠນ຺ເຕຕິ ‘‘ຜາສຸວິຫາຣໍ ກຣິສ຺ສາມິ ເນສ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອວມາຫ.

ອິທ຺ຘາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣີຕິ ອຘິຏ຺ຐານິທ຺ຘິໍ ອກາສິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ມນ຺ທມນ຺ໂທ ສີຕກວາໂຕ ວາຍຕຸ, ອພ຺ຠມຓ຺ຑປໍ ກຕ຺ວາ ເທໂວ ເອກເມກໍ ຜຸສາຍຕູ’’ຕິ ເອວໍ ນານາປຣິກມ຺ມໍ – ‘‘ສວາໂຕ ເທໂວ ວສ຺ສຕູ’’ຕິ ເອວໍ ອຘິຏ຺ຐານໍ ເອກໂຕປິ ໂຫຕິ. ‘‘ສວາໂຕ ເທໂວ ວສ຺ສຕູຕິ ເອກໂຕປຣິກມ຺ມໍ, ມນ຺ທມນ຺ໂທ ສີຕກວາໂຕ ວາຍຕຸ, ອພ຺ຠມຓ຺ຑປໍ ກຕ຺ວາ ເທໂວ ¶ ເອກເມກໍ ຜຸສາຍຕູ’’ຕິ ເອວໍ ນານາອຘິຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ນານາປຣິກມ຺ມໍ ນານາຘິຏ຺ຐານໍ, ເອກໂຕ ປຣິກມ຺ມໍ ເອກໂຕ ອຘິຏ຺ຐານມ຺ປິ ໂຫຕິເຍວ. ຍຖາ ຕຖາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປນ ປາທກຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ກຕປຣິກມ຺ມສ຺ສ ປຣິກມ຺ມານນ຺ຕເຣນ ມຫຄ຺ຄຕອຘິຏ຺ຐານຈິຕ຺ເຕເນວ ຕໍ ອິຊ຺ຌຕິ. ໂອກາເສສີຕິ ວິປ຺ປກິຣິ.

໓໔໗. ປຎ຺ຈເມ ເນລງ຺ໂຄຕິ ນິທ຺ໂທໂສ. ເສຕປຈ຺ຉາໂທຕິ ເສຕປຏິຈ຺ຉາທໂນ. ອນີຆນ຺ຕິ ນິທ຺ທຸກ຺ຂໍ. ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຕຸຓ຺ຫີ ຫຸຕ຺ວາຕິ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖເປກ຺ຂນຕ຺ຖໍ ຕີຓິ ປິຏການິ ກຓ຺ເຓ ກຸຓ຺ຑລໍ ວິຍ ສຎ຺ຈາເລນ຺ໂຕ ¶ ‘‘ອຍໍ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ, ອຍໍ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອຸປປຣິກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຕຸຓ຺ຫີ ຫຸຕ຺ວາ. ວິມຸຕ຺ຕິຍາຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິຍາ. ອິມໍ ປນ ປຎ຺ຫໍ ກເຖນ຺ໂຕ ອຸປາສໂກ ທຸກ຺ກຣໍ ອກາສິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫິ ‘‘ປສ຺ສຖ ໂນ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ¶ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ໂອທາຕກໍ ຕນຸກໍ ຕຸງ຺ຄນາສິກ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໔໕) ອຕ຺ຕໂນ ທິຏ຺ເຐນ ກເຖສິ. ອຍໍ ປນ ນຍຄ຺ຄາເຫນ ‘‘ອຣຫໂຕ ເອຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

໓໔໘. ຉຏ຺ເຐ ກຕິ ນຸ ໂຂ ຠນ຺ເຕ ສງ຺ຂາຣາຕິ ອຍໍ ກິຣ, ຄຫປຕິ, ນິໂຣຘໍ ວລຎ຺ເຊຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ນິໂຣຘປາທເກ ສງ຺ຂາເຣ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອວມາຫ. ເຖໂຣປິສ຺ສ ອຘິປ຺ປາຍໍ ຎຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາຣາທີສຸ ອເນເກສຸ ສງ຺ຂາເຣສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸປິ ກາຍສງ຺ຂາຣາທໂຍວ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຕໂຍ ໂຂ ຄຫປຕີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ຘຕ຺ຕາ ກາເຍນ ສງ຺ຂຣີຍຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕີຍຕີຕິ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ. ວາຈາຍ ສງ຺ຂໂຣຕິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ. ຈິຕ຺ຕປ຺ປຏິພທ຺ຘຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ເຕນ ສງ຺ຂຣີຍຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕີຍຕີຕິ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ.

ກຕໂມ ¶ ປນ ຠນ຺ເຕຕິ ອິຘ ກິໍ ປຸຈ຺ຉຕິ? ‘‘ອິເມ ສງ຺ຂາຣາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມິສ຺ສາ ອາລຸຬິຕາ ອວິຠູຕາ ທຸທ຺ທີປນາ. ຕຖາ ຫິ ກາຍທ຺ວາເຣ ອາທານຄ຺ຄຫຓມຸຎ຺ຈນໂຈປນານິ ປາເປຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອຏ຺ຐ ກາມາວຈຣກຸສລເຈຕນາ ທ຺ວາທສ ອກຸສລເຈຕນາຕິ ເອວໍ ກຸສລາກຸສລາ ວີສຕິ ເຈຕນາປິ, ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາປິ ກາຍສງ຺ຂາໂຣຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ວຈີທ຺ວາເຣ ຫນຸສຎ຺ໂຈປນໍ ວຈີເຠທໍ ປາເປຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາວ ວີສຕິ ເຈຕນາປິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາປິ ວຈີສງ຺ຂາໂຣຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ກາຍວຈີທ຺ວາເຣສຸ ໂຈປນໍ ອປຕ຺ວາ ຣໂຫ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຈິນ຺ຕຍໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ກຸສລາກຸສລາ ເອກູນຕິໍສເຈຕນາປິ, ສຎ຺ຎາ ຈ ເວທນາ ຈາຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາປິ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເອວໍ ອິເມ ສງ຺ຂາຣາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມິສ຺ສາ ອາລຸຬິຕາ ອວິຠູຕາ ທຸທ຺ທີປນາ, ເຕ ປາກເຏ ວິຠູເຕ ກຕ຺ວາ ກຖາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ.

ກສ຺ມາ ປນ ຠນ຺ເຕຕິ ອິຘ ກາຍສງ຺ຂາຣາທິນາມສ຺ສ ປທຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ກາຍປ຺ປຏິພທ຺ຘາຕິ ກາຍນິສ຺ສິຕາ. ກາເຍ ສຕິ ໂຫນ຺ຕິ, ອສຕິ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ຈິຕ຺ຕປ຺ປຏິພທ຺ຘາຕິ ຈິຕ຺ຕນິສ຺ສິຕາ. ຈິຕ຺ເຕ ສຕິ ໂຫນ຺ຕິ, ອສຕິ ນ ໂຫນ຺ຕິ.

ອິທານິ ¶ ¶ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອສ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ວລຎ຺ເຊຕິ, ໂນ ວລຎ຺ເຊຕິ, ຈິຓ຺ຓວສີ ວາ ຕຕ຺ຖ ໂນ ຈິຓ຺ຓວສີ’’ຕິ ຊານນຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກຖໍ ປນ ຠນ຺ເຕ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ສມາປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ ວາ ສມາປຊ຺ຊາມີຕິ ວາ ປທທ຺ວເຍນ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິກາໂລ ກຖິໂຕ. ສມາປນ຺ໂນຕິ ປເທນ ອນ຺ໂຕນິໂຣໂຘ. ຕຖາ ປຸຣິເມຫິ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ສຈິຕ຺ຕກກາໂລ ກຖິໂຕ, ປຈ຺ຉິເມນ ອຈິຕ຺ຕກກາໂລ.

ປຸພ຺ເພວ ຕຖາ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາວິຕໍ ໂຫຕີຕິ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉທກາເລເຍວ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອຈິຕ຺ຕໂກ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາວິຕໍ ໂຫຕິ. ຍໍ ຕໍ ຕຖຕ຺ຕາຍ ອຸປເນຕີຕິ ຍໍ ປນ ເອວໍ ຠາວິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ຕຖຕ຺ຕາຍ ອຈິຕ຺ຕກຠາວາຍ ອຸປເນຕິ. ວຈີສງ຺ຂາໂຣ ປຐມໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ເສສສງ຺ຂາເຣຫິ ປຐມໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນເຍວ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຕໂຕ ກາຍສງ຺ຂາໂຣຕິ ¶ ຕໂຕ ປຣໍ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣຕິ ຕໂຕ ປຣໍ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ ອນ຺ໂຕນິໂຣເຘ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ອາຍູຕິ ຣູປຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ວິປຣິຠິນ຺ນານີຕິ ອຸປຫຕານິ ວິນຏ຺ຐານິ.

ຕຕ຺ຖ ເກຈິ ‘‘ນິໂຣຘສມາປນ຺ນສ຺ສ ‘ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ ຈ ນິຣຸທ຺ໂຘ’ຕິ ວຈນໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ອນິຣຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສຈິຕ຺ຕກາປິ ອຍໍ ສມາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕ ວຕ຺ຕພ຺ພາ – ‘‘ວຈີສງ຺ຂາໂຣປິສ຺ສ ນິຣຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ວຈນໂຕ ວາຈາ ອນິຣຸທ຺ຘາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນິໂຣຘສມາປນ຺ເນນ ຘມ຺ມມ຺ປິ ກເຖນ຺ເຕນ ສຊ຺ຌາຍມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕນ ນິສີທິຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ໂຍ ຈາຍໍ ມໂຕ ກາລງ຺ກໂຕ, ຕສ຺ສາປິ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ ນິຣຸທ຺ໂຘຕິ ວຈນໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ອນິຣຸທ຺ຘໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ກາລງ຺ກເຕ ມາຕາປິຕໂຣ ວາ ອຣຫນ຺ເຕ ວາ ຌາເປນ຺ເຕນ ອານນ຺ຕຣິຍກມ຺ມໍ ກຕໍ ຠເວຍ຺ຍ. ອິຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ອຠິນິເວສໍ ອກຕ຺ວາ ອາຈຣິຍານໍ ນເຍ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ໂຖ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ໂພ. ອຕ຺ໂຖ ຫິ ປຏິສຣຓໍ, ນ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ.

ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ວິປ຺ປສນ຺ນານີຕິ ກິຣິຍມຍປວຕ຺ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ວຕ຺ຕມາເນ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມເຓສຸ ປສາເທ ຆຏ຺ເຏນ຺ເຕສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ກິລມນ຺ຕິ, ອຸປຫຕານິ ມກ຺ຂິຕ຺ຕານິ ວິຍ ໂຫນ຺ຕິ ວາຕາທີຫິ ອຸຏ຺ຐິຕຣເຊນ ຈຕຸມຫາປເຖ ຐປິຕອາທາໂສ ວິຍ. ຍຖາ ປນ ຖວິກາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຎ຺ຊູສາທີສຸ ຐປິໂຕ ອາທາໂສ ອນ຺ໂຕເຍວ ¶ ວິໂຣຈຕິ, ເອວໍ ນິໂຣຘສມາປນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນ຺ໂຕນິໂຣເຘ ປຎ຺ຈ ປສາທາ ອຕິວິຍ ວິໂຣຈນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ວິປ຺ປສນ຺ນານີ’’ຕິ.

ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສນ຺ຕິ ¶ ວາ ວຸຏ຺ຐຫາມີຕິ ວາ ປທທ຺ວເຍນ ອນ຺ໂຕນິໂຣຘກາໂລ ກຖິໂຕ, ວຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ປເທນ ຜລສມາປຕ຺ຕິກາໂລ. ຕຖາ ປຸຣິເມຫິ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ອຈິຕ຺ຕກກາໂລ ກຖິໂຕ, ປຈ຺ຉິເມນ ສຈິຕ຺ຕກກາໂລ. ປຸພ຺ເພວ ຕຖາ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາວິຕໍ ໂຫຕີຕິ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉທກາເລເຍວ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອຈິຕ຺ຕໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ສຈິຕ຺ຕໂກ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາວິຕໍ ໂຫຕິ. ຍໍ ຕໍ ຕຖຕ຺ຕາຍ ອຸປເນຕີຕິ ຍໍ ເອວໍ ຠາວິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ຕຖຕ຺ຕາຍ ສຈິຕ຺ຕກຠາວາຍ ອຸປເນຕິ. ອິຕິ ເຫຏ຺ຐາ ນິໂຣຘສມາປຊ຺ຊນ຺ນກາໂລ ¶ ຄຫິໂຕ, ອິຘ ນິໂຣຘໂຕ ວຸຏ຺ຐານກາໂລ.

ອິທານິ ນິໂຣຘກຖໍ ກເຖຕຸໍ ກາໂລຕິ ນິໂຣຘກຖາ ກເຖຕພ຺ພາ ສິຍາ. ສາ ປເນສາ ‘‘ທ຺ວີຫິ ພເລຫິ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ຕໂຍ ຈ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຏິປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ໂສຬສຫິ ຎາຓຈຣິຍາຫິ ນວຫິ ສມາຘິຈຣິຍາຫິ ວສີຠາວຕາປຎ຺ຎາ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍໍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພາກາເຣນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ກຖິຕາ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ກຖິຕນເຍເນວ ຄເຫຕພ຺ພາ. ໂກ ປນາຍໍ ນິໂຣໂຘ ນາມ? ຈຕຸນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ປຏິສງ຺ຂາ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ. ອຖ ກິມຕ຺ຖເມຕໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ? ສງ຺ຂາຣານໍ ປວຕ຺ເຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕາ ສຕ຺ຕາຫໍ ອຈິຕ຺ຕກາ ຫຸຕ຺ວາ ສຸຂໍ ວິຫຣິສ຺ສາມ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມນິພ຺ພານໍ ນາເມຕໍ ຍທິທໍ ນິໂຣໂຘຕິ ເອຕທຕ຺ຖໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ ປຐມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ຜລສມາປຕ຺ຕິຈິຕ຺ຕໍ ປຐມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສຎ຺ຎຎ຺ຈ ເວທນຎ຺ຈ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ ປຐມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ກາຍສງ຺ຂາໂຣຕິ ຕໂຕ ປຣໍ ຠວງ຺ຄສມເຍ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ກິໍ ປນ ຜລສມາປຕ຺ຕິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕີຕິ? ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ອິມສ຺ສ ປນ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກາ ຜລສມາປຕ຺ຕິ, ສາ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ກິໍ ວາ ເອເຕນ? ຜລສມາປຕ຺ຕິ ປຐມຊ຺ຌານິກາ ວາ ໂຫຕຸ ທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກາ ວາ, ສນ຺ຕສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ¶ ອພ຺ໂພຫາຣິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກຠາໂວ ສຎ຺ຊີວຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸນາ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຎ຺ຊີວຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຫິ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ກິໍສຸກປຸປ຺ຜສທິເສ ວີຕຈ຺ຈິຕງ຺ຄາເຣ ມທ຺ທມານສ຺ສ ຄຈ຺ຉໂຕ ຈີວເຣ ອໍສຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ຌາຍິ, ອຸສ຺ມາກາຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ນາໂຫສິ. ສມາປຕ຺ຕິພລໍ ¶ ນາເມຕນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວເມວ ສນ຺ຕາຍ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ອພ຺ໂພຫາຣິກາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຠວງ຺ຄສມເຍເນເວຕໍ ກຖິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕໂຕ ¶ ວຈີສງ຺ຂາໂຣຕິ ຕໂຕ ປຣໍ ກິຣິຍມຍປວຕ຺ຕວລຎ຺ຊນກາເລ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກິໍ ຠວງ຺ຄໍ ວິຕກ຺ກວິຈາເຣ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕີຕິ? ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຕໍສມຸຏ຺ຐານາ ປນ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ວາຈໍ ອຠິສງ຺ຂາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕີຕິ ກິຣິຍມຍປວຕ຺ຕວລຎ຺ຊນກາເລເນເວຕໍ ກຖິຕໍ.

ສຸຎ຺ຎໂຕ ຜສ຺ໂສຕິອາທໂຍ ສຄຸເຓນາປິ ອາຣມ຺ມເຓນາປິ ກເຖຕພ຺ພາ. ສຄຸເຓນ ຕາວ ສຸຎ຺ຎຕາ ນາມ ຜລສມາປຕ຺ຕິ, ຕາຍ ສຫຊາຕຜສ຺ສໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສຸຎ຺ຎໂຕ ຜສ຺ໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນິມິຕ຺ຕປ຺ປຓິຫິເຕສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອາຣມ຺ມເຓນ ປນ ນິພ຺ພານໍ ຣາຄາທີຫິ ສຸຎ຺ຎຕ຺ຕາ ສຸຎ຺ຎຕາ ນາມ, ຣາຄນິມິຕ຺ຕາທີນໍ ອຠາວາ ອນິມິຕ຺ຕໍ, ຣາຄໂທສໂມຫປ຺ປຓິຘີນໍ ອຠາວາ ອປ຺ປຓິຫິຕໍ, ສຸຎ຺ຎຕໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນຜລສມາປຕ຺ຕິສມ຺ຜສ຺ໂສ ສຸຎ຺ຎໂຕ ນາມ. ອນິມິຕ຺ຕປ຺ປຓິຫິເຕສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອປຣາ ອາຄມນິຍກຖາ ນາມ ໂຫຕິ. ສຸຎ຺ຎຕອນິມິຕ຺ຕອປ຺ປຓິຫິຕາຕິ ຫິ ວິປສ຺ສນາປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຂາເຣ ອນິຈ຺ຈໂຕ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທິສ຺ວາ ອນິຈ຺ຈໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຕສ຺ສ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາ ອນິມິຕ຺ຕາ ນາມ ໂຫຕິ. ໂຍ ທຸກ຺ຂໂຕ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂໂຕ ທິສ຺ວາ ທຸກ຺ຂໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຕສ຺ສ ອປ຺ປຓິຫິຕາ ນາມ. ໂຍ ອນຕ຺ຕໂຕ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອນຕ຺ຕໂຕ ທິສ຺ວາ ອນຕ຺ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ຕສ຺ສ ສຸຎ຺ຎຕາ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ອນິມິຕ຺ຕວິປສ຺ສນາຍ ມຄ຺ໂຄ ອນິມິຕ຺ໂຕ ນາມ, ອນິມິຕ຺ຕມຄ຺ຄສ຺ສ ຜລໍ ອນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ, ອນິມິຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິສຫຊາເຕ ຜສ຺ເສ ຜຸສນ຺ເຕ ‘‘ອນິມິຕ຺ໂຕ ຜສ຺ໂສ ຜຸສຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອປ຺ປຓິຫິຕສຸຎ຺ຎເຕສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອາຄມນິເຍນ ກຖິເຕ ປນ ສຸຎ຺ຎໂຕ ວາ ຜສ຺ໂສ ອນິມິຕ຺ໂຕ ວາ ຜສ຺ໂສ ອປ຺ປຓິຫິໂຕ ວາ ຜສ຺ໂສຕິ ວິກປ຺ໂປ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ສຄຸເຓນ ¶ ເຈວ ອາຣມ຺ມເຓນ ຈ ກເຖຕພ຺ພໍ. ເອວຎ຺ຫິ ຕໂຍ ຜສ຺ສາ ຜຸສນ຺ຕີຕິ ສເມຕິ.

ວິເວກນິນ຺ນນ຺ຕິອາທີສຸ ນິພ຺ພານໍ ວິເວໂກ ນາມ. ຕສ຺ມິໍ ວິເວເກ ນິນ຺ນໍ ໂອນຕນ຺ຕິ ວິເວກນິນ຺ນໍ. ວິເວກໂປຓນ຺ຕິ ອຎ຺ຎໂຕ ¶ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ເຍນ ວິເວໂກ, ເຕນ ວງ຺ກໍ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕນ຺ຕິ ວິເວກໂປຓໍ. ເຍນ ວິເວໂກ, ເຕນ ປຕມານໍ ວິຍ ຐິຕນ຺ຕິ ວິເວກປພ຺ຠາຣໍ.

໓໔໙. ສຕ຺ຕເມ ¶ ນານຕ຺ຖາ ເຈວ ນານາພ຺ຍຎ຺ຊນາ ຈາຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນມ຺ປິ ເນສໍ ນານໍ, ອຕ຺ໂຖປິ. ຕຕ຺ຖ ພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສ ນານຕາ ປາກຏາ. ອຕ຺ໂຖ ປນ ອປ຺ປມາຓາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ຠູມນ຺ຕຣໂຕ ມຫຄ຺ຄຕາ ໂຫຕິ ຣູປາວຈຣາ, ອາຣມ຺ມຓໂຕ ສຕ຺ຕປຓ຺ຓຕ຺ຕິອາຣມ຺ມຓາ. ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາ ຠູມນ຺ຕຣໂຕ ມຫຄ຺ຄຕາ ອຣູປາວຈຣາ, ອາຣມ຺ມຓໂຕ ນວຕ຺ຕພ຺ພາຣມ຺ມຓາ. ສຸຎ຺ຎຕາ ຠູມນ຺ຕຣໂຕ ກາມາວຈຣາ, ອາຣມ຺ມຓໂຕ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓາ. ວິປສ຺ສນາ ຫິ ເອຕ຺ຖ ສຸຎ຺ຎຕາຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ອນິມິຕ຺ຕາ ຠູມນ຺ຕຣໂຕ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ, ອາຣມ຺ມຓໂຕ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓາ.

ຣາໂຄ ໂຂ ຠນ຺ເຕ ປມາຓກຣໂຓຕິອາທີສຸ ຍຖາ ປພ຺ພຕປາເທ ປູຕິປຓ຺ຓກສຏອຸທກໍ ນາມ ໂຫຕິ ກາຬວຓ຺ຓໍ, ໂອໂລເກນ຺ຕານໍ ພ຺ຍາມສຕຄມ຺ຠີຣໍ ວິຍ ຂາຍຕິ, ຍຏ຺ຐິໍ ວາ ຣຊ຺ຊຸໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ມິນນ຺ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິປາໂທຕ຺ຖຣຓມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ໂຫຕິ; ເອວເມວ ຍາວ ຣາຄາທໂຍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕາວ ປຸຄ຺ຄລໍ ສຎ຺ຊານິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ, ໂສຕາປນ຺ໂນ ວິຍ ສກທາຄາມີ ວິຍ ອນາຄາມີ ວິຍ ຈ ຂາຍຕິ. ຍທາ ປນສ຺ສ ຣາຄາທໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕທາ ຣຕ຺ໂຕ ທຸຏ຺ໂຐ ມູຬ຺ໂຫຕິ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ອິຕິ ເຕ ‘‘ເອຕ຺ຕໂກ ອຍ’’ນ຺ຕິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປມາຓໍ ທສ຺ເສນ຺ຕາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ປມາຓກຣຓາ ນາມ ວຸຕ຺ຕາ.

ຍາວຕາ ໂຂ ຠນ຺ເຕ ອປ຺ປມາຓາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໂຍຕິ ຍຕ຺ຕກາ ອປ຺ປມາຓາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໂຍ. ກິຕ຺ຕກາ ປນ ຕາ? ຈຕ຺ຕາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຜລານີຕິ ທ຺ວາທສ. ຕຕ຺ຣ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາ ຜຣຓອປ຺ປມາຓຕາຍ ອປ຺ປມາຓາ, ເສສາ ປມາຓກາຣການໍ ກິເລສານໍ ອຠາເວນ ນິພ຺ພານມ຺ປິ ອປ຺ປມາຓເມວ, ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ປນ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ຄຫິຕໍ. ອກຸປ຺ປາຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ. ສາ ຫິ ຕາສໍ ສພ຺ພເຊຏ຺ຐິກາ, ຕສ຺ມາ ¶ ‘‘ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຣາໂຄ ¶ ໂຂ ຠນ຺ເຕ ກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ຣາໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸຄ຺ຄລໍ ກິຎ຺ຈຕິ ມທ຺ທຕິ ປລິພຸນ຺ຘຕິ, ຕສ຺ມາ ກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ມນຸສ຺ສາ ກິຣ ໂຄເຓຫິ ຂລໍ ມທ຺ທາເປນ຺ຕາ ‘‘ກິຎ຺ເຈຫິ ກປິລ ກິຎ຺ເຈຫິ ກາຬກາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວໍ ມທ຺ທນຏ຺ໂຐ ກິຎ຺ຈນຏ຺ໂຐຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂທສໂມເຫສຸປິເອເສວ ນໂຍ.

ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໂຍ ນາມ ນວ ຘມ຺ມາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ມຄ຺ຄຜລານິ ຈ. ຕຕ຺ຖ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ກິຎ຺ຈນໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອສ຺ສ ນຕ຺ຖີຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎໍ. ມຄ຺ຄຜລານິ ກິຎ຺ຈນານໍ ມທ຺ທນປລິພຸນ຺ຘນກິເລສານໍ ¶ ນຕ຺ຖິຕາຍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎານິ, ນິພ຺ພານມ຺ປິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎໍ, ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ປນ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ຄຫິຕໍ.

ຣາໂຄ ໂຂ ຠນ຺ເຕ ນິມິຕ຺ຕກຣໂຓຕິອາທີສຸ ຍຖາ ນາມ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກຸລານໍ ສທິສາ ທ຺ເວ ວຈ຺ຉກາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍາວ ເຕສໍ ລກ຺ຂຓໍ ນ ກຕໍ ໂຫຕິ, ຕາວ ‘‘ອຍໍ ອສຸກກຸລສ຺ສ ວຈ຺ຉໂກ, ອຍໍ ອສຸກກຸລສ຺ສາ’’ຕິ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ຊານິຕຸໍ. ຍທາ ປນ ເຕສໍ ຕິສູລາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ລກ຺ຂຓໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ຕທາ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ຊານິຕຸໍ. ເອວເມວ ຍາວ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຣາໂຄ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕາວ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ຊານິຕຸໍ ‘‘ອຣິໂຍ ວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ວາ’’ຕິ. ຣາໂຄ ປນສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນວ ‘‘ສຣາໂຄ ນາມ ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ ສຎ຺ຊານນນິມິຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ນິມິຕ຺ຕກຣໂຓຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂທສໂມເຫສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອນິມິຕ຺ຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໂຍ ນາມ ເຕຣສ ຘມ຺ມາ ວິປສ຺ສນາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຣຸປ຺ປາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຜລານິ. ຕຕ຺ຖ ວິປສ຺ສນາ ນິຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕີຕິ ອນິມິຕ຺ຕາ ນາມ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຣຸປ຺ປາ ຣູປນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາວາ ອນິມິຕ຺ຕາ ນາມ. ມຄ຺ຄຜລານິ ນິມິຕ຺ຕກຣານໍ ກິເລສານໍ ອຠາເວນ ອນິມິຕ຺ຕານິ, ນິພ຺ພານມ຺ປິ ອນິມິຕ຺ຕເມວ, ຕໍ ປນ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ຄຫິຕໍ. ອຖ ກສ຺ມາ ສຸຎ຺ຎຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ນ ຄຫິຕາຕິ? ສາ ‘‘ສຸຎ຺ຎາ ຣາເຄນາ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນຸປວິຏ຺ຐາວ, ຕສ຺ມາ ວິສຸໍ ນ ຄຫິຕາຕິ.

ເອກຕ຺ຖາຕິ ¶ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ເອກຕ຺ຖາ ‘‘ອປ຺ປມາຓໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ອນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຫິ ສພ຺ພາເນຕານິ ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ນາມານິ. ອິຕິ ອິມິນາ ປຣິຍາເຍນ ເອກຕ຺ຖາ. ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປນ ¶ ຐາເນ ອປ຺ປມາຓາປິ ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ສຸຎ຺ຎຕາ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອນິມິຕ຺ຕາຕິ ອິມິນາ ປຣິຍາເຍນ ນານາພ຺ຍຎ຺ຊນາຕິ.

໘. ນິຄຓ຺ຐນາຏປຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໕໐. ອຏ຺ຐເມ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ສຍໍ ອາຄຕາຄໂມ ວິຎ຺ຎາຕສາສໂນ ອນາຄາມີ ອຣິຍສາວໂກ ສມາໂນ ກສ຺ມາ ນຄ຺ຄໂຠຄ຺ຄໍ ນິສ຺ສິຣິກໍ ນິຄຓ຺ຐໍ ອຸປສງ຺ກມີຕິ? ອຸປວາທໂມຈນຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ວາທາໂຣປນຕ຺ຖຎ຺ຈ. ນິຄຓ຺ຐາ ກິຣ ‘‘ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກາ ຖທ຺ຘຂທິຣຂາຓຸກສທິສາ, ເກນຈິ ¶ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣມ຺ປິ ນ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ອຸປວທນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ອຸປວາທສ຺ສ ໂມຈນຕ຺ຖຎ຺ຈ, ‘‘ວາທຎ຺ຈສ຺ສ ອາໂຣເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປສງ຺ກມິ. ນ ຂ຺ວາຫໍ ເອຕ຺ຖ ຠນ຺ເຕ ຠຄວໂຕ ສທ຺ຘາຍ ຄຈ຺ຉາມີຕິ ຍສ຺ສ ຎາເຓນ ອສຈ຺ຉິກຕໍ ໂຫຕິ. ໂສ ‘‘ເອວໍ ກິເຣຕ’’ນ຺ຕິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສທ຺ຘາຍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ມຍາ ປນ ຎາເຓເນຕໍ ສຈ຺ຉິກຕໍ, ຕສ຺ມາ ນາຫໍ ເອຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ສທ຺ຘາຍ ຄຈ຺ຉາມີຕິ ທີເປນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ອຸລ຺ໂລເກຕ຺ວາຕິ ກາຍໍ ອຸນ຺ນາເມຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຄີວໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ສພ຺ພໍ ທິສໍ ເປກ຺ຂມາໂນ ອຸລ຺ໂລເກຕ຺ວາ. ພາເຘຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ຍຖາ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ນ ນິກ຺ຂມຕິ, ເອວໍ ປຏິພາຫິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍ ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ ວາ. ສຫຘມ຺ມິກາຕິ ສກາຣຓາ. ອຖ ມໍ ປຏິຫເຣຍ຺ຍາສິ ສທ຺ຘິໍ ນິຄຓ຺ຐປຣິສາຍາຕິ ເອເຕສໍ ອຕ຺ເຖ ຎາເຕ ອຖ ເມ ນິຄຓ຺ຐປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ອຠິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ, ປຕີຫາຣສ຺ສ ເມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄຕຠາວໍ ຊານາເປຍ຺ຍາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອໂກ ປຎ຺ໂຫຕິ ເອໂກ ປຎ຺ຫມຄ຺ໂຄ, ເອກໍ ປຎ຺ຫຄເວສນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອໂກ ອຸທ຺ເທໂສຕິ ເອກໍ ນາມ ກິນ຺ຕິ? ອຍໍ ເອໂກ ອຸທ຺ເທໂສ. ເອກໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓນ຺ຕິ ‘‘ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກາ’’ຕິ (ຂຸ. ປາ. ໔.໑; ອ. ນິ. ໑໐.໒໗) ອິທໍ ເອກໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໓໕໑. ນວເມ ¶ ¶ ກີວຈິຣໍ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສາຕິ ກີວຈິໂຣ ກາໂລ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຕ຺ຕຣິ ມນຸສ຺ສຘມ຺ມາຕິ ມນຸສ຺ສຘມ຺ໂມ ນາມ ທສກຸສລກມ຺ມປຖາ, ຕໂຕ ມນຸສ຺ສຘມ຺ມໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ. ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສຕິ ອຣິຍຠາວໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ຖຕາຍ ອລມຣິໂຍຕິ ສງ຺ຂາໂຕ ຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ. ນຄ຺ເຄຍ຺ຍາຕິ ນຄ຺ຄຠາວໂຕ. ມຸຓ຺ເຑຍ຺ຍາຕິ ມຸຓ຺ຑຠາວໂຕ. ປວາຬນິປ຺ໂຜຏນາຍາຕິ ປາວຬນິປ຺ໂຜຏນໂຕ, ຠູມິຍໍ ນິສີທນ຺ຕສ຺ສ ອານິສທຏ຺ຐາເນ ລຄ຺ຄານໍ ປໍສຸຣຊວາລິການໍ ໂຜຏນຕ຺ຖໍ ຄຫິຕໂມຣປິຎ຺ຉມຕ຺ຕໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໕໒. ທສເມ ອາຣາມເທວຕາຕິ ປຸປ຺ຜາຣາມຜລາຣາເມສຸ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ. ວນເທວຕາຕິ ວນສຓ຺ເຑສຸ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ. ຣຸກ຺ຂເທວຕາຕິ ມຕ຺ຕຣາຊກາເລ ເວສ຺ສວໂຓ ຈ ເທວຕາຕິ ເອວໍ ເຕສຸ ເຕສຸ ຣຸກ຺ເຂສຸ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ. ໂອສຘິຕິຓວນປ຺ປຕີສູຕິ ຫຣີຕກາມລກີອາທີສຸ ມຸຎ຺ຊປພ຺ພຊາທີສຸ ¶ ວນເຊຏ຺ຐຣຸກ຺ເຂສຸ ຈ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ. ສໍຄມ຺ມາຕິ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ. ສມາຄມ຺ມາຕິ ຕໂຕ ຕໂຕ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ. ປຓິເຘຫີຕິ ປຕ຺ຖນາວເສນ ຐເປຫິ. ອິຊ຺ຌິສ຺ສຕິ ສີລວໂຕ ເຈໂຕປຓິຘີຕິ ສມິຊ຺ຌິສ຺ສຕິ ສີລວນ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕປຕ຺ຖນາ. ຘມ຺ມິໂກຕິ ທສກຸສລຘມ຺ມສມນ຺ນາຄໂຕ ອຄຕິຄມນຣຫິໂຕ. ຘມ຺ມຣາຊາຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ, ຘມ຺ເມນ ວາ ລທ຺ຘຣຊ຺ຊຕ຺ຕາ ຘມ຺ມຣາຊາ. ຕສ຺ມາຕິ ‘‘ຍສ຺ມາ ເຕນ ຫິ, ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ອມ຺ເຫປິ ໂອວທາຫີ’’ຕິ ວທຖ, ຕສ຺ມາ. ອປ຺ປຏິວິຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ອິທໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ທສ຺ສາມ, ອິທໍ ອຕ຺ຕນາ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອວໍ ອວິຠຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ສາຘາຣຓເມວ ຠວິສ຺ສຕີຕິ.

ຈິຕ຺ຕສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໕໓. ຄາມຓິສໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ¶ ¶ ¶ ປຐເມ ຈຓ຺ໂຑ ຄາມຓີຕິ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຖເຣຫິ ຈຓ຺ໂຑຕິ ຄຫິຕນາໂມ ເອໂກ ຄາມຓິ. ປາຕຸກໂຣຕີຕິ ຠຓ຺ຑນ຺ຕໍ ປຏິຠຓ຺ຑນ຺ໂຕ ອກ຺ໂກສນ຺ຕໍ ປຈ຺ຈກ຺ໂກສນ຺ໂຕ ປຫຣນ຺ຕໍ ປຏິປຫຣນ຺ໂຕ ປາກຏໍ ກໂຣຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ນ ປາຕຸກໂຣຕີຕິ ອກ຺ກຸຏ຺ໂຐປິ ປຫໂຏປິ ກິຎ຺ຈິ ປຈ຺ຈນີກໍ ອກໂຣນ຺ໂຕຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໓໕໔. ທຸຕິເຍ ຕາລປຸໂຏຕິ ເອວໍນາມໂກ. ຕສ຺ສ ກິຣ ພນ຺ຘນາ ປມຸຕ຺ຕຕາລປກ຺ກວຓ຺ໂຓ ວິຍ ມຸຂວຓ຺ໂຓ ວິປ຺ປສນ຺ໂນ ອໂຫສິ, ເຕນສ຺ສ ຕາລປຸໂຏຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ສ຺ວາຍໍ ອຠິນີຫາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ປຈ຺ຉິມຠວິກປຸຄ຺ຄໂລ. ຍສ຺ມາ ປນ ປຏິສນ຺ຘິ ນາມ ອນິຍຕາ ອາກາເສ ຂິຕ຺ຕທຓ຺ຑສທິສາ, ຕສ຺ມາ ເອສ ນຏກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ໂຕ ປນ ນຏສິປ຺ເປ ອຄ຺ໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ປາກໂຏ ຊາໂຕ. ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈ ສກຏສຕານິ ປຎ຺ຈ ມາຕຸຄາມສຕານິ ປຣິວາໂຣ, ຠຣິຍາຍປິສ຺ສ ຕາວຕກາວາຕິ ມາຕຸຄາມສຫສ຺ເສນ ເຈວ ສກຏສຫສ຺ເສນ ຈ ສທ຺ຘິໍ ຍໍ ຍໍ ນຄຣໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປວິສຕິ, ຕຕ຺ຖສ຺ສ ປຸເຣຕຣເມວ ສຕສຫສ຺ສໍ ເທນ຺ຕິ. ສມຊ຺ຊເວສໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປນ ມາຕຸຄາມສຫສ຺ເສນ ສທ຺ຘິໍ ກີຬໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຍໍ ຫຕ຺ຖູປຄປາທູປຄາທິອາຠຣຓຊາຕໍ ຂິປນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ປຣິຍນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ. ໂສ ຕໍທິວສໍ ມາຕຸຄາມສຫສ຺ສປຣິວາຣິໂຕ ຣາຊຄເຫ ກີຬໍ ກຕ຺ວາ ປຣິປກ຺ກຎາຓຕ຺ຕາ ສປຣິວາໂຣວ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ.

ສຈ຺ຈາລິເກນາຕິ ¶ ສຈ຺ເຈນ ຈ ອລິເກນ ຈ. ຕິຏ຺ຐເຕຕນ຺ຕິ ຕິຏ຺ຐຕຸ ເອຕໍ. ຣຊນີຍາຕິ ຣາຄປ຺ປຈ຺ຈຍາ ມຸຂໂຕ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓສຸຕ຺ຕນີຫຣຓວາຕວຸຏ຺ຐິທສ຺ສນາທໂຍ ອຎ຺ເຎ ຈ ກາມສ຺ສາທສໍຍຸຕ຺ຕາກາຣທສ຺ສນກາ ¶ ອຠິນຍາ. ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍາຕິ ອຘິກປ຺ປມາຓຕ຺ຕາຍ. ໂທສນີຍາຕິ ໂທສປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຫຕ຺ຖປາທຈ຺ເຉທາທິທສ຺ສນາກາຣາ. ໂມຫນີຍາຕິ ໂມຫປ຺ປຈ຺ຈຍາ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕລກຣຓໍ, ເຕລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທກກຣຓນ຺ຕິ ເອວມາທໂຍ ມາຍາປເຠທາ.

ປຫາໂສ ¶ ນາມ ນິຣໂຍຕິ ວິສຸໍ ປຫາສນາມໂກ ນິຣໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອວີຈິສ຺ເສວ ປນ ເອກສ຺ມິໍ ໂກຏ຺ຐາເສ ນຈ຺ຈນ຺ຕາ ວິຍ ຄາຍນ຺ຕາ ວິຍ ຈ ນຏເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ປຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕໍ ໂຣທາມີຕິ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕໍ ຠຄວໂຕ ພ຺ຍາກຣຓໍ ນ ໂຣທາມີຕິ ເອວໍ ສກມ຺ມກວເສເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ, ນ ອສ຺ສຸວິໂມຈນມຕ຺ເຕນ. ‘‘ມຕໍ ວາ ອມ຺ມໂຣທນ຺ຕີ’’ຕິອາທໂຍ ເຈຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎປິ ໂວຫາຣາ ເວທິຕພ຺ພາ.

໓໕໕-໓໕໗. ຕຕິເຍ ໂຍຘາຊີໂວຕິ ຍຸທ຺ເຘນ ຊີວິກໍ ກປ຺ປນໂກ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຖເຣຫິ ເອວໍ ຄຫິຕນາໂມ. ອຸສ຺ສຫຕິ ວາຍມຕີຕິ ອຸສ຺ສາຫໍ ວາຍາມໍ ກໂຣຕິ. ປຣິຍາປາເທນ຺ຕີຕິ ມຣຓໍ ປຏິປຊ຺ຊາເປນ຺ຕິ. ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ທຸຏ຺ຐຸ ກຕໍ. ທຸປ຺ປຓິຫິຕນ຺ຕິ ທຸຏ຺ຐຸ ຐປິຕໍ. ປຣຊິໂຕ ນາມ ນິຣໂຍຕິ ອຍມ຺ປິ ນ ວິສຸໍ ເອໂກ ນິຣໂຍ, ອວີຈິສ຺ເສວ ປນ ເອກສ຺ມິໍ ໂກຏ຺ຐາເສ ປຎ຺ຈາວຸຘສນ຺ນທ຺ຘາ ¶ ຜລກຫຕ຺ຖາ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສຣເຖ ອາຣຸຍ຺ຫ ສງ຺ຄາເມ ຍຸຊ຺ຌນ຺ຕາ ວິຍ ປຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈເມສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໓໕໘. ຉຏ຺ເຐ ປຈ຺ຉາຠູມກາຕິ ປຈ຺ຉາຠູມິວາສິໂນ. ກາມຓ຺ຑລຸກາຕິ ສກມຓ຺ຑລຸໂນ. ເສວາລມາລິກາຕິ ປາໂຕວ ອຸທກໂຕ ເສວາລຎ຺ເຈວ ອຸປ຺ປລາທີນິ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທກສຸທ຺ຘິກຠາວຊານນຕ຺ຖາຍ ມາລໍ ກຕ຺ວາ ປິຬນ຺ຘນກາ. ອຸທໂກໂຣຫກາຕິ ສາຍໍປາຕໍ ອຸທກໍ ໂອໂຣຫນກາ. ອຸຍ຺ຍາເປນ຺ຕີຕິ ອຸປຣິ ຍາເປນ຺ຕິ. ສຎ຺ຎາເປນ຺ຕີຕິ ສມ຺ມາ ຎາເປນ຺ຕິ. ສຄ຺ຄໍ ນາມ ໂອກ຺ກາເມນ຺ຕີຕິ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ໂຠ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ, ຄຈ຺ຉ, ໂຠ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລກ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕາ ສຄ຺ຄໍ ປເວເສນ຺ຕິ. ອນຸປຣິສກ຺ເກຍ຺ຍາຕິ ອນຸປຣິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊາຕິ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊ ອຸຏ຺ຐຫ. ຖລມຸປ຺ລວາຕິ ຖລມຠິຣຸຫ. ຕຕ຺ຣ ຍາສ຺ສາຕິ ຕຕ຺ຣ ຍາ ຠເວຍ຺ຍ. ສກ຺ຂຣາ ວາ ກຐລາ ວາຕິ ສກ຺ຂຣາ ຈ ກຐລາ ຈ ¶ . ສາ ອໂຘຄາມີ ອສ຺ສາຕິ ສາ ອໂຘ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເຫຏ຺ຐາຄາມີ ຠເວຍ຺ຍ. ອໂຘຄຈ຺ຉາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ຄຈ຺ຉ.

໓໕໙. ສຕ຺ຕເມ ¶ ຊງ຺ຄລນ຺ຕິ ຖທ຺ຘໍ ນ ມຸທຸ. ອູສຣນ຺ຕິ ສຎ຺ຊາຕໂລຓໍ. ປາປຠູມີຕິ ລາມກຠູມິຠາຄໍ. ມໍທີປາຕິອາທີສຸ ອຫໍ ທີໂປ ປຕິຏ຺ຐາ ເອເຕສນ຺ຕິ ມໍທີປາ. ອຫໍ ເລໂຓ ອລ຺ລີຍນຏ຺ຐານໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ມໍເລຓາ. ອຫໍ ຕາຓໍ ຣກ຺ຂາ ເອເຕສນ຺ຕິ ມໍຕາຓາ. ອຫໍ ສຣຓໍ ຠຍນາສນໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ມໍສຣຓາ. ວິຫຣນ຺ຕີຕິ ມໍ ເອວໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕິ.

ໂຄຠຕ຺ຕມ຺ປີຕິ ຘຎ຺ຎຜລສ຺ສ ອຠາເວນ ລາຍິຕ຺ວາ ກລາປກລາປໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ຄິມ຺ຫກາເລ ຄຸນ຺ນມ຺ປິ ຂາທນໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸທກມຓິໂກຕິ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ມຓິກເມຂລາຍ ເອວໍ ລທ຺ຘນາໂມ ຠາຊນວິເສໂສ. ອຫາຣີ ອປຣິຫາຣີຕິ ອຸທກໍ ນ ຫຣຕິ ນ ປຣິຫຣຕິ, ນ ປຣິຍາທິຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ¶ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ສກ຺ກຈ຺ຈຘມ຺ມເທສນາວ ກຖິຕາ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ອສກ຺ກຈ຺ຈຘມ຺ມເທສນາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສີຫສມານວຸຕ຺ຕິໂນ ຫິ ພຸທ຺ຘາ, ຍຖາ ສີໂຫ ປຠິນ຺ນວຣວາຣຓສ຺ສປິ ສສພິຬາຣາທີນມ຺ປິ ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ເອກສທິສເມວ ເວຄໍ ກໂຣຕິ, ເອວໍ ພຸທ຺ຘາປິ ເອກສ຺ສ ເທເສນ຺ຕາປິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ພຫູນໍ ຠິກ຺ຂຸປຣິສາຍ ຠິກ຺ຂຸນິອຸປາສກອຸປາສິກາປຣິສາຍປິ ຕິຕ຺ຖິຍານມ຺ປິ ເທເສນ຺ຕາ ສກ຺ກຈ຺ຈເມວ ເທເສນ຺ຕິ. ຈຕສ຺ໂສ ປນ ປຣິສາ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ໂອກປ຺ເປຕ຺ວາ ສຸຓນ຺ຕີຕິ ຕາສໍ ເທສນາ ສກ຺ກຈ຺ຈເທສນາ ນາມ ຊາຕາ.

໓໖໐. ອຏ຺ຐເມ ຍໍພຫຸລໍ ຍໍພຫຸລນ຺ຕິ ອິມິນາ ນິຄຓ຺ໂຐ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ວາທໍ ຠິນ຺ທຕິ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ນ ໂກຈິ ອາປາຍິໂກຕິອາທິມາຫ. ປຸຣິມານິ ປນ ຈຕ຺ຕາຣິ ປທານິ ທິຏ຺ຐິຍາ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕສຸປິ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິຘ, ຄາມຓິ, ເອກຈ຺ໂຈ ສຕ຺ຖາ ເອວໍວາທີ ໂຫຕີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຫມ຺ປມ຺ຫີຕິ ອຫມ຺ປິ ອມ຺ຫິ.

ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນາຕິອາທີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ສທ຺ຘິໍ ຠາວນານເຍນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕເມວ. ¶ ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຄາມຓິ, ພລວາ ສງ຺ຂຘໂມຕິອາທິ ປນ ອິຘ ອປຸພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ພລວາຕິ ພລສມ຺ປນ຺ໂນ. ສງ຺ຂຘໂມຕິ ສງ຺ຂຘມໂກ. ອປ຺ປກສິເຣນາຕິ ອກິຈ຺ເຉນ ອທຸກ຺ເຂນ. ທຸພ຺ພໂລ ຫິ ສງ຺ຂຘໂມ ສງ຺ຂໍ ຘມນ຺ໂຕປິ ¶ ນ ສກ຺ໂກຕິ ຈຕສ຺ໂສ ທິສາ ສເຣນ ວິຎ຺ຎາເປຕຸໍ, ນາສ຺ສ ສງ຺ຂສທ຺ໂທ ສພ຺ພໂຕ ຜຣຕິ, ພລວໂຕ ປນ ວິປ຺ຜາຣິໂກ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ພລວາ’’ຕິ ອາຫ.

ເມຕ຺ຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ເມຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຸປຈາໂຣປິ ອປ຺ປນາປິ ວຏ຺ຏຕິ, ‘‘ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ອປ຺ປນາວ ວຏ຺ຏຕິ. ຍໍ ປມາຓກຕໍ ກມ຺ມນ຺ຕິ ປມາຓກຕໍ ກມ຺ມໍ ນາມ ກາມາວຈຣໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອປ຺ປມາຓກຕໍ ກມ຺ມໍ ນາມ ຣູປາວຈຣໍ. ຕຎ຺ຫິ ປມາຓໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂອຘິສກອໂນຘິສກທິສາຜຣຓວເສນ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ກຕຕ຺ຕາ ອປ຺ປມາຓກຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ນ ຕໍ ຕຕ຺ຣາວສິສ຺ສຕິ, ນ ຕໍ ຕຕ຺ຣາວຕິຏ຺ຐຕີຕິ ຕໍ ກາມາວຈຣກມ຺ມໍ ¶ ຕສ຺ມິໍ ຣູປາຣູປາວຈຣກມ຺ເມ ນ ໂອຫີຍຕິ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ຕໍ ກາມາວຈຣກມ຺ມໍ ຕສ຺ສ ຣູປາຣູປາວຈຣກມ຺ມສ຺ສ ອນ຺ຕຣາ ລຄ຺ຄິຕຸໍ ວາ ຐາຕຸໍ ວາ ຣູປາຣູປາວຈຣກມ຺ມໍ ຜຣິຕ຺ວາ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ໂອກາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ວາ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອຖ ໂຂ ຣູປາຣູປາວຈຣກມ຺ມເມວ ກາມາວຈຣໍ ມໂຫໂຆ ວິຍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຸທກໍ ຜຣິຕ຺ວາ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ໂອກາສໍ ກຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕສ຺ສ ວິປາກໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ສຍເມວ ພ຺ຣຫ຺ມສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປເນຕີຕິ. ອິຕິ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາທິມ຺ຫິ ກິເລສວເສນ ວຸຏ຺ຐາຍ ອວສາເນ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣວເສນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາວ ຄຕໍ.

໓໖໑. ນວເມ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂາຕິ ທຸລ຺ລຠຠິກ຺ຂາ. ທ຺ວີຫິຕິກາຕິ ‘‘ຊີວິສ຺ສາມ ນຸ ໂຂ ນ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕອີຫິຕິກາ. ‘‘ທຸຫິຕິກາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ອຍເມວ ອຕ຺ໂຖ. ທຸກ຺ຂາ ອີຫິຕິ ເອຕ຺ຖ ນ ສກ຺ກາ ໂກຈິ ປໂຍໂຄ ສຸເຂນ ກາຕຸນ຺ຕິ ທຸຫິຕິກາ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ມຕມນຸສ຺ສານໍ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓານິ ເສຕານິ ອຏ຺ຐິການິ ເອຕ຺ຖາຕິ ເສຕຏ຺ຐິກາ. ສລາກາວຸຕ຺ຕາຕິ ສລາກມຕ຺ຕວຸຕ຺ຕາ, ຍໍ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕໍ ວາປິຕໍ, ຕໍ ສລາກມຕ຺ຕເມວ ອໂຫສິ, ຜເລ ນ ຊນຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຸຄ຺ຄິລິຕຸນ຺ຕິ ¶ ທ຺ເວ ອນ຺ເຕ ໂມເຈຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຸຄ຺ຄິລິຕຸໍ ພຫິ ນີຫຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂີຕິ ¶ . ໂອຄິລິຕຸນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ຫາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ໂອຄິລິຕຸໍ ອນ຺ໂຕ ປເວເສຕຸໍ ນ ສກ຺ຂີຕິ.

ອິໂຕ ໂສ ຄາມຓິ ເອກນວຸຕິກປ຺ເປຕິ ຠຄວາ ກຖຍມາໂນວ ຍາວ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ນາສິກວາໂຕ ນ ປຸນ ປວິສຕິ, ຕາວຕເກນ ກາເລນ ເອກນວຸຕິກປ຺ເປ ອນຸສ຺ສຣິ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ກິຎ຺ຈິ ກຸເລ ປກ຺ກຠິກ຺ຂາທາເນນ ອຸປຫຕປຸພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຣິຊານນຕ຺ຖໍ. ອເຖກມ຺ປິ ¶ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ອິໂຕ ໂສ, ຄາມຓີ’’ຕິອາທິມາຫ. ອິທານິ ທານາທີນໍ ອານິສໍສໍ ກເຖນ຺ໂຕ ອຖ ໂຂ ຍານິ ຕານິ ກຸລານິ ອຑ຺ຒານີຕິ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ທານສມ຺ຠູຕານີຕິ ທາເນນ ສມ຺ຠູຕານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕານິ. ເສສປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ສຈ຺ຈໍ ນາມ ສຈ຺ຈວາທິຕາ. ສາມຎ຺ຎໍ ນາມ ເສສສີລໍ. ວິກິຣຕີຕິ ອໂຍເຄນ ວຬຎ຺ເຊນ຺ໂຕ ວິປ຺ປກິຣຕິ. ວິຘມຕີຕິ ຘເມນ຺ໂຕ ວິຍ ນາເສຕິ. ວິທ຺ຘໍເສຕີຕິ ນາເສຕິ. ອນິຈ຺ຈຕາຕິ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາໂວ ພຫຸນາປິ ກາເລນ ສງ຺ຄຕານໍ ຂເຓເນວ ອນ຺ຕຣຘານໍ.

໓໖໒. ທສເມ ຕໍ ປຣິສໍ ເອຕທໂວຈາຕິ ຕສ຺ສ ກິຣ ເອວໍ ອໂຫສິ ‘‘ກຸລປຸຕ຺ຕາ ປພ຺ພຊນ຺ຕາ ປຸຕ຺ຕທາຣຎ຺ເຈວ ຊາຕຣູປຣຊຕຎ຺ຈ ປຫາເຍວ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ນ ຈ ສກ຺ກາ ຍໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິຕາ, ຕໍ ເຕຫິ ຄເຫຕຸ’’ນ຺ຕິ ນຍຄ຺ຄາເຫ ຐຕ຺ວາ ‘‘ມາ ອຍ຺ໂຍ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ. ເອກໍເສເນຕນ຺ຕິ ເອຕໍ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓກປ຺ປນໍ ອສ຺ສມຓຘມ຺ໂມ ອສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍຘມ຺ໂມຕິ ເອກໍເສນ ຘາເຣຍ຺ຍາສິ.

ຕິຓນ຺ຕິ ເສນາສນຈ຺ຉທນຕິຓໍ. ປຣິເຍສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຕິຓຈ຺ຉທເນ ວາ ອິຏ຺ຐກຈ຺ຉທເນ ວາ ເຄເຫ ປລຸຊ຺ຊນ຺ເຕ ເຍຫິ ຕໍ ກາຣິຕໍ, ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ກາຣິຕເສນາສນໍ ໂອວສ຺ສຕິ, ນ ສກ຺ກາ ຕຕ຺ຖ ວສິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ມນຸສ຺ສາ ສກ຺ໂກນ຺ຕາ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ວຑ຺ຒກິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກາຣາເປຖ, ມຍໍ ເຕ ສຎ຺ຎາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ວກ຺ຂນ຺ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ກາເຣຕ຺ວາ ເຕສໍ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ມນຸສ຺ສາ ວຑ຺ຒກີນໍ ທາຕພ຺ພໍ ທສ຺ສນ຺ຕິ. ສເຈ ອາວາສສາມິກາ ນຕ຺ຖິ, ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ຠິກ຺ຂາຈາຣວຕ຺ເຕນ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ກາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ປຣິເຍສິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ທາຣຸນ຺ຕິ ¶ ¶ ເສນາສເນ ໂຄປານສິອາທີສຸ ປລຸຊ຺ຊມາເນສຸ ຕທຕ຺ຖາຍ ທາຣຸໍ. ສກຏນ຺ຕິ ຄິຫິວິກຕໍ ກຕ຺ວາ ຕາວກາລິກສກຏໍ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ສກຏເມວ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ວາສິຜຣສຸກຸທ຺ທາລາທິອຸປກຣຓໍ ເອວໍ ປຣິເຍສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຸຣິໂສຕິ ຫຕ຺ຖກມ຺ມວເສນ ປຸຣິໂສ ປຣິເຍສິຕພ຺ໂພ. ຍໍກິຎ຺ຈິ ຫິ ປຸຣິສໍ ‘‘ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ¶ , ອາວຸໂສ, ກຕ຺ວາ ທສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ທສ຺ສາມິ, ຠນ຺ເຕ,’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກໂຣຫີ’’ຕິ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ກາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ນ ຕ຺ເວວາຫໍ, ຄາມຓິ, ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນາຕິ ຊາຕຣູປຣຊຕໍ ປນາຫໍ ເກນຈິປິ ກາຣເຓນ ປຣິເຍສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ນ ວທາມິ.

໓໖໓. ເອກາທສເມ ມລ຺ເລສູຕິ ເອວໍນາມເກ ຊນປເທ. ວເຘນາຕິ ມາຣເຓນ. ຊານິຍາຕິ ຘນຊານິຍາ. ອກາລິເກນ ປຕ຺ເຕນາຕິ ນ ກາລນ຺ຕເຣນ ປຕ຺ເຕນ, ກາລໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາວ ປຕ຺ເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈິຣວາສີ ນາມ ກຸມາໂຣຕິ ເອວໍນາມໂກ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ. ພຫິ ອາວສເຖ ປຏິວສຕີຕິ ພຫິນຄເຣ ກິຎ຺ຈິເທວ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວສຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ກຖິຕໍ.

໓໖໔. ທ຺ວາທສເມ ຣາສິໂຍຕິ ຣາສິໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຫສ຺ສ ປຸຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ຣາສິໂຍຕິ ເອວໍ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຖເຣຫິ ຄຫິຕນາໂມ. ຕປສ຺ສິນ຺ຕິ ຕປນິສ຺ສິຕກໍ. ລູຂຊີວິນ຺ຕິ ລູຂຊີວິກໍ. ອນ຺ຕາຕິ ໂກຏ຺ຐາສາ. ຄາໂມຕິ ຄາມ຺ໂມ. ຄມ຺ໂມຕິປິ ປາໂຐ, ຄາມວາສີນໍ ຘມ຺ໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍໂຄຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກິລມຖານຸໂຍໂຄ, ສຣີຣທຸກ຺ຂກຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍໂຄ ຄຫິໂຕ, ກສ຺ມາ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍໂຄ, ກສ຺ມາ ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາຕິ? ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍໂຄ ຕາວ ກາມໂຠຄີນໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຄຫິໂຕ, ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍໂຄ ຕປນິສ຺ສິຕການໍ, ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ ຕິຓ຺ຓໍ ນິຊ຺ຊຣວຕ຺ຖູນໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຄຫິຕາ. ກິໍ ເອເຕສໍ ທສ຺ສເນ ປໂຍຊນນ຺ຕິ? ອິເມ ທ຺ເວ ອນ຺ເຕ ປຫາຍ ຕຖາຄໂຕ ມຊ຺ຌິມາຍ ປຏິປທາຍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ໂຕ. ໂສ ກາມໂຠຄິໂນປິ ນ ສພ຺ເພ ຄຣຫຕິ ນ ປສໍສຕິ, ຕປນິສ຺ສິຕເກປິ ນ ສພ຺ເພ ຄຣຫຕິ ນ ¶ ປສໍສຕິ, ຄຣຫິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕເກເຍວ ຄຣຫຕິ, ປສໍສິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕເກ ¶ ປສໍສຕີຕິ ອິມສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ປກາສນໍ ເອເຕສໍ ທສ຺ສເນ ປໂຍຊນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິທານິ ¶ ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ຕໂຍ ໂຂເມ, ຄາມຓິ, ກາມໂຠຄິໂນຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສາຫເສນາຕິ ສາຫສິກກມ຺ເມນ. ນ ສໍວິຠຊຕີຕິ ມິຕ຺ຕສຫາຍສນ຺ທິຏ຺ຐສມ຺ຠຕ຺ຕານໍ ສໍວິຠາຄໍ ນ ກໂຣຕິ. ນ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣຕີຕິ ອນາຄຕຠວສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕານິ ປຸຎ຺ຎານິ ນ ກໂຣຕິ. ຘມ຺ມາຘມ຺ເມນາຕິ ຘມ຺ເມນ ຈ ອຘມ຺ເມນ ຈ. ຐາເນຫີຕິ ກາຣເຓຫິ. ສຈ຺ຉິກໂຣຕີຕິ ກຖໍ ອຕ຺ຕານໍ ອາຕາເປນ຺ໂຕ ປຣິຕາເປນ຺ໂຕ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ? ຈຕຸຣງ຺ຄວີຣິຍວເສນ ຈ ຘຸຕງ຺ຄວເສນ ຈ. ຕິສ຺ໂສ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກາ ນິຊ຺ຊຣາຕິ ເອຕ຺ຖ ເອໂກປິ ມຄ຺ໂຄ ຕິຓ຺ຓໍ ກິເລສານໍ ນິຊ຺ຊຣຓຕາຍ ຕິສ຺ໂສ ນິຊ຺ຊຣາຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ.

໓໖໕. ເຕຣສເມ ທູເຕຍ຺ຍານີຕິ ທູຕກມ຺ມານິ ປຓ຺ຓານິ ເຈວ ມຸຂສາສນານິ ຈ. ປາຓາຕິປາຕຎ຺ຈາຫນ຺ຕິ ອິທໍ ກສ຺ມາ ອາຣທ຺ຘໍ? ນ ເກວລໍ ອຫໍ ມາຍໍ ຊານາມິ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ຊານາມີຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອາຣທ຺ຘໍ. ສນ຺ຕິ ຫິ, ຄາມຓິ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ອິທໍ ເສສສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ລທ຺ຘິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ປຊຫາປນຕ຺ຖໍ ອາຣທ຺ຘໍ.

ມາລີ ກຸຓ຺ຑລີຕິ ມາລາຍ ມາລີ, ກຸຓ຺ຑເລຫິ ກຸຓ຺ຑລີ. ອິຕ຺ຖິກາເມຫີຕິ ອິຕ຺ຖີຫິ ສທ຺ຘິໍ ກາມາ ອິຕ຺ຖິກາມາ, ເຕຫິ ອິຕ຺ຖິກາເມຫິ. ອາວສຖາຄາຣນ຺ຕິ ກຸລຆຣສ຺ສ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ເອເກກສ຺ເສວ ສຸຂນິວາສຕ຺ຖາຍ ກຕໍ ວາສາຄາຣໍ. ເຕນາຫໍ ຍຖາສຕ຺ຕິ ຍຖາພລໍ ສໍວິຠຊາມີຕິ ຕສ຺ສາຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຕ຺ຕິອນຸຣູເປນ ເຈວ ພລານຸຣູເປນ ຈ ສໍວິຠາຄໍ ກໂຣມິ. ອລນ຺ຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ. ກງ຺ຂນິເຍ ຐາເນຕິ ກງ຺ຂິຕພ຺ເພ ກາຣເຓ. ຈິຕ຺ຕສມາຘິນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ມສມາຘິສ຺ມິໍ ຐິໂຕ ຕ຺ວໍ ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຄ຺ຄານໍ ວເສນ ຈິຕ຺ຕສມາຘິໍ ສເຈ ປຏິລເຠຍ຺ຍາສີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອປຓ຺ຓກຕາຍ ¶ ມຍ຺ຫນ຺ຕິ ອຍໍ ປຏິປທາ ມຍ຺ຫໍ ອປຓ຺ຓກຕາຍ ອນປຣາຘກຕາຍ ເອວ ສໍວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຏຄ຺ຄາໂຫຕິ ຊຍຄ຺ຄາໂຫ.

ອຍໍ ໂຂ, ຄາມຓິ, ຘມ຺ມສມາຘິ, ຕຕ຺ຣ ເຈ ຕ຺ວໍ ຈິຕ຺ຕສມາຘິໍ ປຏິລເຠຍ຺ຍາສີຕິ ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ມສມາຘີຕິ ທສກຸສລກມ຺ມປຖຘມ຺ມາ, ຈິຕ຺ຕສມາຘີຕິ ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ¶ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ. ອຖ ວາ ‘‘ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາຍຕິ, ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໒໖) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ປາໂມຊ຺ຊປີຕິປສ຺ສທ຺ຘິສຸຂສມາຘິສງ຺ຂາຕາ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ຘມ຺ມສມາຘິ ນາມ, ຈິຕ຺ຕສມາຘິ ປນ ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ¶ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາວ. ອຖ ວາ ທສກຸສລກມ຺ມປຖາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາ ຈາຕິ ອຍໍ ຘມ຺ມສມາຘິ ນາມ, ຕໍ ຘມ຺ມສມາຘິໍ ປູເຣນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ຈິຕ຺ຕສມາຘິ ນາມ. ເອວໍ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ກງ຺ຂາຘມ຺ມໍ ປຊເຫຍ຺ຍາສີຕິ ເອວໍ ຕ຺ວໍ ອິມສ຺ມິໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠເທ ຘມ຺ມສມາຘິສ຺ມິໍ ຐິໂຕ ສເຈ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕສມາຘິໍ ປຏິລເຠຍ຺ຍາສິ, ເອກໍເສເນຕໍ ກງ຺ຂໍ ປຊເຫຍ຺ຍາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

ຄາມຓິສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑-໑໑. ກາຍຄຕາສຕິສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໓໖໖-໓໗໖. ອສງ຺ຂຕສໍຍຸຕ຺ເຕ ¶ ¶ ¶ ອສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ອກຕໍ. ຫິເຕສິນາຕິ ຫິຕໍ ເອສນ຺ເຕນ. ອນຸກມ຺ປເກນາຕິ ອນຸກມ຺ປມາເນນ. ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາຕິ ອນຸກມ຺ປໍ ຈິຕ຺ເຕນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ, ປຏິຈ຺ຈາຕິປິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກຕໍ ໂວ ຕໍ ມຍາຕິ ຕໍ ມຍາ ອິມໍ ອສງ຺ຂຕຎ຺ຈ ອສງ຺ຂຕມຄ຺ຄຎ຺ຈ ເທເສນ຺ເຕນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຕໍ. ເອຕ຺ຕກເມວ ຫິ ອນຸກມ຺ປກສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ກິຈ຺ຈໍ, ຍທິທໍ ອວິປຣີຕຘມ຺ມເທສນາ. ອິໂຕ ປຣໍ ປນ ປຏິປຕ຺ຕິ ນາມ ສາວການໍ ກິຈ຺ຈໍ. ເຕນາຫ ເອຕານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຸກ຺ຂມູລານິ…ເປ… ອມ຺ຫາກໍ ອນຸສາສນີຕິ ອິມິນາ ຣຸກ຺ຂມູລເສນາສນໍ ທສ຺ເສຕິ. ສຸຎ຺ຎາຄາຣານີຕິ ອິມິນາ ຊນວິວິຕ຺ຕໍ ຐານໍ. ອຸຠເຍນ ຈ ໂຍຄານຸຣູປໍ ເສນາສນໍ ອາຈິກ຺ຂຕິ, ທາຍຊ຺ຊໍ ນິຍ຺ຍາເຕຕິ.

ຌາຍຖາຕິ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌາເນນ ອຏ຺ຐຕິໍສາຣມ຺ມຓານິ, ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌາເນນ ຈ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ຂນ຺ຘາຍຕນາທີນິ ອຸປນິຊ຺ຌາຍຖ, ສມຖຎ຺ຈ ວິປສ຺ສນຎ຺ຈ ວຑ຺ເຒຖາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ມາ ປມາທຕ຺ຖາຕິ ມາ ປມຊ຺ຊິຕ຺ຖ. ມາ ປຈ຺ຉາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ອຫຸວຕ຺ຖາຕິ ເຍ ຫິ ປຸພ຺ເພ ທຫຣກາເລ ອໂຣຄກາເລ ສຕ຺ຕສປ຺ປາຍາທິສມ຺ປຕ຺ຕິກາເລ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມຸຂີຠາວກາເລ ຈ ໂຍນິໂສມນສິກາຣຣຫິຕາ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ມງ຺ກຸລຠຕ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ເສຍ຺ຍສຸຂໍ ມິທ຺ຘສຸຂໍ ອນຸໂຠນ຺ຕາ ປມຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕ ປຈ຺ຉາ ຊຣາກາເລ ໂຣຄກາເລ ມຣຓກາເລ ວິປຕ຺ຕິກາເລ ສຕ຺ຖຸ ປຣິນິພ຺ພຸຕກາເລ ຈ ຕໍ ປຸພ຺ເພ ປມາທວິຫາຣໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕາ ສປ຺ປຏິສນ຺ຘິກາລກິຣິຍຎ຺ຈ ຠາຣິຍໍ ສມ຺ປສ຺ສມານາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຸມ຺ເຫ ປນ ຕາທິສາ ມາ ອຫຸວຕ຺ຖາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ¶ ‘‘ມາ ປຈ຺ຉາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ອຫຸວຕ຺ຖາ’’ຕິ.

ອຍໍ ¶ ໂວ ອມ຺ຫາກໍ ອນຸສາສນີຕິ ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກາ ‘‘ຌາຍຖ ມາ ປມາທຕ຺ຖາ’’ຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອນຸສາສນີ, ໂອວາໂທຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໓໗໗-໔໐໙. ກາເຍ ¶ ກາຍານຸປສ຺ສີຕິອາທີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ປຣໂຕ ວກ຺ຂາມ.

ອນຕນ຺ຕິອາທີສຸ ຕຓ຺ຫານຕິຍາ ອຠາເວນ ອນຕໍ. ຈຕຸນ຺ນໍ ອາສວານໍ ອຠາເວນ ອນາສວໍ. ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈຕາຍ ສຈ຺ຈໍ. ວຏ຺ຏສ຺ສ ປຣຠາຄຏ຺ເຐນ ປາຣໍ. ສຓ຺ຫຏ຺ເຐນ ນິປຸຓໍ. ສຸຏ຺ຐຸ ທຸທ຺ທສຕາຍ ສຸທຸທ຺ທສໍ. ຊຣາຍ ອຊຣິຕຕ຺ຕາ ອຊຊ຺ຊຣໍ. ຖິຣຏ຺ເຐນ ຘຸວໍ. ອປລຸຊ຺ຊນຕາຍ ອປໂລກິຕໍ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ອປສ຺ສິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອນິທສ຺ສນໍ. ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິປປຎ຺ຈານໍ ອຠາເວນ ນິປ຺ປປຎ຺ຈໍ.

ສນ຺ຕຠາວຏ຺ເຐນ ສນ຺ຕໍ. ມຣຓາຠາເວນ ອມຕໍ. ອຸຕ຺ຕມຏ຺ເຐນ ປຓີຕໍ. ສສ຺ສິຣິກຏ຺ເຐນ ສິວໍ. ນິຣຸປທ຺ທວຕາຍ ເຂມໍ. ຕຓ຺ຫາກ຺ຂຍສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍໍ.

ວິມ຺ຫາປນີຍຏ຺ເຐນ ອຈ຺ຉຣໍ ປຫຣິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກນ຺ຕິ ອຈ຺ຉຣິຍໍ. ອຠູຕເມວ ຠູຕໍ ອຊາຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຖີຕິ ວາ ອພ຺ຠຸຕໍ. ນິທ຺ທຸກ຺ຂຕ຺ຕາ ອນີຕິກໍ. ນິທ຺ທຸກ຺ຂສຠາວຕ຺ຕາ ອນີຕິກຘມ຺ມໍ. ວານາຠາເວນ ນິພ຺ພານໍ. ພ຺ຍາພຊ຺ຌາຠາເວເນວ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ. ວິຣາຄາຘິຄມສ຺ສ ປຈ຺ຈຍໂຕ ວິຣາຄໍ. ປຣມຕ຺ຖສຸທ຺ຘິຕາຍ ສຸທ຺ຘິ. ຕີຫິ ຠເວຫິ ມຸຕ຺ຕຕາຍ ມຸຕ຺ຕິ. ກາມາລຍານໍ ອຠາເວນ ອນາລຍໍ. ປຕິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ທີປໍ. ອລ຺ລີຍິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ເລຓໍ. ຕາຍນຏ຺ເຐນ ຕາຓໍ. ຠຍສຣຓຏ຺ເຐນ ສຣຓໍ, ຠຍນາສນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣໍ ອຍນໍ ຄຕິ ປຕິຏ຺ຐາຕິ ປຣາຍຓໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

ອສງ຺ຂຕສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໑໐. ອພ຺ຍາກຕສໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ¶ ¶ ¶ ປຐເມ ເຂມາຕິ ຄິຫິກາເລ ພິມ຺ພິສາຣສ຺ສ ອຸປາສິກາ ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິຕາ ມຫາເຖຣີ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວິການໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ມຫາປຎ຺ຎານໍ ຍທິທໍ ເຂມາ’’ຕິ ເອວໍ ຠຄວຕາ ມຫາປຎ຺ຎຕາຍ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປິຕາ. ປຓ຺ຑິຕາຕິ ປຓ຺ຑິຈ຺ເຈນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ວິຍຕ຺ຕາຕິ ເວຍ຺ຍຕ຺ຕິເຍນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ເມຘາວິນີຕິ ເມຘາຍ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ. ພຫຸສ຺ສຸຕາຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິພາຫຸສຈ຺ເຈນປິ ປຏິເວຘພາຫຸສຈ຺ເຈນປິ ສມນ຺ນາຄຕາ.

ຄຓໂກຕິ ອຈ຺ຉິທ຺ທກຄຓນາຍ ກຸສໂລ. ມຸທ຺ທິໂກຕິ ອງ຺ຄຸລິມຸທ຺ທາຍ ຄຓນາຍ ກຸສໂລ. ສງ຺ຂາຍໂກຕິ ປິຓ຺ຑຄຓນາຍ ກຸສໂລ. ຄມ຺ຠີໂຣຕິ ຈຕຸຣາສີຕິໂຍຊນສຫສ຺ສຄມ຺ຠີໂຣ. ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍຕິ ອາຬ຺ຫກຄຓນາຍ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ. ທຸປ຺ປຣິໂຍຄາໂຫຕິ ອາຬ຺ຫກຄຓນາຍ ປມາຓຄຫຓຕ຺ຖໍ ທຸໂຣຄາໂຫ. ເຍນ ຣູເປນ ຕຖາຄຕນ຺ຕິ ເຍນ ຣູເປນ ທີໂຆ ຣສ຺ໂສ ສາໂມ ໂອທາໂຕຕິ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຕໍ ຕຖາຄຕໍ ປຎ຺ຎເປຍ຺ຍ. ຕໍ ຣູປໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຫີນນ຺ຕິ ຕໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣຣູປໍ ສມຸທຍປ຺ປຫາເນນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຖາຄຕສ຺ສ ປຫີນໍ. ຣູປສງ຺ຂາຍ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ອາຍຕິໍ ຣູປສ຺ສ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຣູປາຣູປໂກຏ຺ຐາເສນປິ ເອວຣູໂປ ນາມ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ໂວຫາຣສ຺ສປິ ປຏິປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕາ ຣູປປຓ຺ຓຕ຺ຕິຍາປິ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ຄມ຺ຠີໂຣຕິ ອຊ຺ຌາສຍ ຄມ຺ຠີຣຕາຍ ຈ ຄຸຓຄມ຺ຠີຣຕາຍ ຈ ຄມ຺ຠີໂຣ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ຄຸຓຄມ຺ຠີຣສ຺ສ ສໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຖາຄຕສ຺ສ ຍໍ ອຸປາທາຍ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຕ ຕຖາຄໂຕຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ຕທຠາເວນ ຕສ຺ສາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ອຍໍ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຕ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາຕິ ອິທໍ ວຈນໍ ນ ອຸເປຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາຕິອາທິວຈນມ຺ປິ ນ ອຸເປຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສໍສນ຺ທິສ຺ສຕີຕິ ¶ ເອກໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ສເມສ຺ສຕີຕິ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ນ ວິໂຣຘຍິສ຺ສຕີຕິ ¶ ນ ວິຣຸທ຺ຘໍ ປທໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ອຄ຺ຄປທສ຺ມິນ຺ຕິ ເທສນາຍ. ເທສນາ ຫິ ອິຘ ອຄ຺ຄປທນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ.

໔໑໑. ທຸຕິຍໍ ¶ ຂນ຺ຘິຍວຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ, ອພ຺ຍາກຕາຘິກາຣໂຕ ປນ ອິຘ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓-໘. ປຐມສາຣິປຸຕ຺ຕໂກຏ຺ຐິກສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໔໑໒-໔໑໗. ຕຕິເຍ ຣູປຄຕເມຕນ຺ຕິ ຣູປມຕ຺ຕເມຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຣູປໂຕ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ສຕ຺ໂຕ ນາມ ນ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ຣູເປ ປນ ສຕິ ນາມມຕ຺ຕໍ ເອຕໍ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເວທນາຄຕເມຕນ຺ຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍໍ ໂຂ ອາວຸໂສ ເຫຕູຕິ ອຍໍ ຣູປາທີນິ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອນຸປລພ຺ຠິຍສຠາໂວ ເຫຕຸ, ເຍເນຕໍ ອພ຺ຍາກຕໍ ຠຄວຕາຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖາທີນິ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເນວ.

໔໑໘. ນວເມ ກຸຕູຫລສາລາຍນ຺ຕິ ກຸຕູຫລສາລາ ນາມ ປຈ຺ເຈກສາລາ ນຕ຺ຖິ, ຍຕ຺ຖ ປນ ນານາຕິຕ຺ຖິຍາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນານາວິຘໍ ກຖໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ສາ ພຫູນໍ ‘‘ອຍໍ ກິໍ ວທຕິ, ອຍໍ ກິໍ ວທຕີ’’ຕິ ກຸຕູຫລຸປ຺ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານໂຕ ກຸຕູຫລສາລາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ທູຣມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຍາວ ອາຠສ຺ສຣພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ຄຈ຺ຉຕິ. ອິມຎ຺ຈ ກາຍໍ ນິກ຺ຂິປຕີຕິ ຈຸຕິຈິຕ຺ເຕນ ນິກ຺ຂິປຕິ. ອນຸປປນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ຈຸຕິກ຺ຂເຓເຍວ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ອນຸປປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

໔໑໙. ທສເມ ¶ ເຕສເມຕໍ ສທ຺ຘິໍ ອຠວິສ຺ສາຕິ ເຕສໍ ລທ຺ຘິຍາ ສທ຺ຘິໍ ເອຕໍ ອຠວິສ຺ສ. ອນຸໂລມໍ ອຠວິສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ອນຕ຺ຕາຕິ ຍໍ ເອຕໍ ‘‘ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອປິ ນຸ ເມ ຕສ຺ສ ອນຸໂລມໍ ອຠວິສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໒໐. ເອກາທສເມ ¶ ¶ ເອຕເມຕ຺ຕເກນ ເອຕ຺ຕກເມວາຕິ ອາວຸໂສ ຍສ຺ສາປິ ເອຕໍ ເອຕ຺ຕເກນ ກາເລນ ‘‘ເຫຕຸມ຺ຫິ ສຕິ ຣູປີຕິອາທິ ປຎ຺ຎາປນາ ໂຫຕິ, ອສຕິ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ພ຺ຍາກຣຓໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ເອຕ຺ຕກເມວ ພຫຸ. ໂກ ປນ ວາໂທ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕຕິ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ ປນ ອຕິມນາເປ ຘມ຺ມເທສນານເຍ ວາໂທເຍວ ໂກ, ນຕ຺ຖິ ວາໂທ, ຉິນ຺ນາ ກຖາຕິ.

ອພ຺ຍາກຕສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອິຕິ ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ