ຕີກາ > ສຸຕ຺ຕປິຏກ (ຏີກາ) > ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ (ຏີກາ)

໑. ຈກ຺ຂຕີຕິ ¶ ¶ ຈກ຺ຂຸ, ຎາຓໍ, ຍຖາສຠາວໂຕ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຊານເນນ ສມວິສມໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕໍ ວິຍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ມໍສຈກ຺ຂຸ. ຕມ຺ປິ ຫິ ຣູປທສ຺ສເນ ຈກ຺ຂຕີຕິ ຈກ຺ຂຸ. ພຸທ຺ຘານໍເຍວ ຈກ຺ຂູຕິ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸ, ອສາຘາຣຓໂຕ ຫິ ສຕ຺ຕສນ຺ຕາເນສຸ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ ອນຸໂລມິກຎາຓຍຖາຠູຕຎາຓານຎ຺ເຈວ ກາມຣາຄານຸສຍາທີນຎ຺ຈ ຍາຖາວໂຕ ວິຠາວິຕຎາຓໍ ອາສຍານຸສຍຎາຓໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາຓຎ຺ຈ. ເຫຏ຺ຐິມາ ຕໂຍ ມຄ຺ຄາ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມສຸ ວຸຕ຺ຕາກາເຣນ ປວຕ຺ຕິຍາ ຘມ຺ເມ ຈກ຺ຂູຕິ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸ, ຕຖາ ເຕສໍ ຜລານິ ຕໍຕໍປຏິປກ຺ເຂສຸ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປຫານວເສນ ¶ ປວຕ຺ຕນໂຕ. ສມນ຺ຕໂຕ ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ຈກ຺ຂຸກິຈ຺ຈສາຘນໂຕ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ. ທິພ຺ພວິຫາຣສນ຺ນິສ຺ສເຍນ ລທ຺ຘພ຺ພໂຕ ເທວານໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ວິຍາຕິ ຕໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ, ອຠິຎ຺ຎາວິເສໂສ. ອາໂລກໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຣູປທສ຺ສນໂຕ ‘‘ອາໂລກຜຣເຓນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸພ຺ເພ ອນນຸສ຺ສຸເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທີ’’ຕິອາທິນາ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໘໑; ມຫາວ. ໑໕) ນເຍນ ¶ ອາຄຕຕ຺ຕາ ຈຕຸສຈ຺ຈປຣິຈ຺ເຉທກຎາຓໍ ‘‘ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕທິທໍ ‘‘ວິປສ຺ສນາຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ‘‘ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓານີ’’ຕິ ອປເຣ.

ປຈ຺ຈຍຠູເຕຫິ ເອເຕຫິ ອຠິສມ຺ຠຣີຍນ຺ຕີຕິ ສມ຺ຠາຣາ, ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠຠູຕາ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິກຣູປາ. ສຫ ສມ຺ຠາເຣຫີຕິ ສສມ຺ຠາຣໍ. ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍ ປສີທຕີຕິ ປສາໂທ. ອກ຺ຂິກູປເກ ອກ຺ຂິປຏເລຫີຕິ ອຸໂຠຫິ ອກ຺ຂິທເລຫິ. ສມ຺ຠໂວຕິ ອາໂປຘາຕຸເມວ ສມ຺ຠວຠູຕມາຫ. ອິຘ ‘‘ເຕຣສ ສມ຺ຠາຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐສາລິນິຍໍ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໕໙໖) ປນ ສຓ຺ຐາເນນ ສທ຺ຘິໍ ‘‘ຈຸທ຺ທສ ສມ຺ຠາຣາ’’ຕິ ອາຄຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສຓ຺ຐານນ຺ຕິ ວຓ຺ຓາຍຕນເມວ ປຣິມຓ຺ຑລາທິສຓ຺ຐານຠູຕໍ. ວິສຸໍ ວຈນໍ ປນ ເນສໍ ຕຖາຠູຕານໍ ອຕຖາຠູຕານຎ຺ຈ ອາໂປຘາຕຸວຓ຺ຓາຍຕນານໍ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ມໍສປິຓ຺ເຑ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ. ສມ຺ຠວສ຺ສ ຈຕຸຘາຕຸນິສ຺ສິເຕຫິ ສຫ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘາຕຸຕ຺ຕຍນິສ຺ສິຕຕາ ໂຍເຊຕພ຺ພາ. ທິຏ຺ຐິມຓ຺ຑເລຕິ ອຠິມຸຂໍ ຐິຕານໍ ປຏິພິມ຺ພປຎ຺ຎາຍນຏ຺ຐານຠູເຕ ຈກ຺ຂຸສຎ຺ຎິຕາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານຠູເຕ ມຓ຺ຑເລ. ສນ຺ນິວິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເອເຕນ ຈກ຺ຂຸປສາທສ຺ສ ອເນກກລາປຄຕຠາໂວ ທສ຺ສິໂຕ. ຕຖາ ຫິ ໂສ ສຕ຺ຕ ອກ຺ຂິປຏລານິ ອຠິພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ວຕ຺ຕຕິ. ຍສ຺ມາ ໂສ ສຕ຺ຕ ອກ຺ຂິປຏລານິ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຐິເຕຫິ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສຍຠູເຕຫິ ກຕູປກາຣໍ ຕໍນິສ຺ສິເຕເຫວ ອາຍຸວຓ຺ຓາທີຫິ ອນຸປາລິຕປຣິວາຣິຕໍ ຕິສນ຺ຕຕິຣູປສມຸຏ຺ຐາປເກຫິ ອຸຕຸຈິຕ຺ຕາຫາເຣຫິ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠິຍມານໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຣູປທສ຺ສນສມຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວເສນ ຣູປາຍຕນທສ຺ສນສມຕ຺ຖໍ. ວິຕ຺ຖາຣກຖາຕິ ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸໂນ ໂສຕາທີນຎ຺ຈ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາທິວເສນ ເຈວ ລກ຺ຂຓາທິວເສນ ຈ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ.

ສມ຺ມສນຈາຣຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາຍ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານຠູຕໍ ວິປສ຺ສິຕພ຺ພໍ ຈິຕ຺ຕໍ. ເກຈິ ‘‘ວິປສ຺ສນຸປຄຕກິຣິຍມຍຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ມຕິມຕ຺ຕໍ. ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ປາປນວເສນ ເທສນາຍ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕານິຈ຺ຈສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒-໓. ອຊ຺ຌຕ຺ຕທຸກ຺ຂສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒-໓. ທ຺ເວ ¶ ¶ ລກ຺ຂຓານີຕິ ທຸກ຺ຂານຕ຺ຕລກ຺ຂຓານິ. ເອກໍ ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ. ເສສານີຕິ ວຸຕ຺ຕາວເສສານິ ລກ຺ຂຓານິ. ເຕຫີຕິ ເຍຫິ ທຸຕິຍຕຕິຍານິ ສຸຕ຺ຕານິ ເທສິຕານິ, ເຕຫິ. ສລ຺ລກ຺ຂິຕານີຕິ ສມ຺ມເທວ ອຸປຘາຣິຕານິ. ເອຕ຺ຕເກນາຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເອກສ຺ເສວ ວາ ລກ຺ຂຓສ຺ສ ກຖເນນ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕທຸກ຺ຂສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔-໖. ພາຫິຣານິຈ຺ຈສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໔-໖. ວຸຕ຺ຕສທິໂສວາຕິ ‘‘ທ຺ເວ ລກ຺ຂຓານີ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕສທິໂສ ເອວ. ນໂຍຕິ ອຕິເທສນໂຍ.

ພາຫິຣານິຈ຺ຈສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗-໑໒. ອຊ຺ຌຕ຺ຕານິຈ຺ຈາຕີຕານາຄຕສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໗-໑໒. ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາຕິ ອຕີຕານາຄຕານໍ ອວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ຄາຫສ຺ສ ທຬ຺ຫຕາຍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ພລວຕາ ຕຓ຺ຫາທິຄາເຫນ ວິປສ຺ສນາວີຖິໍ ປຏິປາເທຕຸໍ ກິລມນ຺ຕານໍ ວິເນຍ຺ຍານໍ ວເສນ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕານິຈ຺ຈາຕີຕານາຄຕສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑-໔. ປຐມປຸພ຺ເພສມ຺ໂພຘສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໓-໑໖. ທ຺ວີສຸປິ ສຸຕ຺ເຕສຸ ອາຍຕນານໍ ວເສນ ເທສນາ ເອກຣສາວາຕິ ‘‘ປຐມທຸຕິເຍສູ’’ຕິ ເອກຊ຺ຌໍ ປທຸທ຺ຘາໂຣ ກໂຕ. ອາຫິໂຕ ອຫໍມາໂນ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຕຠາໂວ. ອຕ຺ຕານມຘິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ, ຕປ຺ປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ຠວານິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ, ເຕສໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການໍ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຈ ¶ ນາມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ¶ , ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕໍ, ໂຄຈຣຊ຺ຌຕ຺ຕໍ, ວິສຍຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ. ຕຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຕ຺ເຕ ຠວນ຺ຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕຊ຺ຌຕ຺ຕວເສນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການ’’ນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຈກ຺ຂາທີນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ເຕສຸປິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກຠາໂວ ອຘິກສິເນຫວຕ຺ຖຸຕາຍາຕິ ອາຫ ‘‘ຉນ຺ທຣາຄສ຺ສ ອຘິມຕ຺ຕພລວຕາຍາ’’ຕິ. ອິທານິ ຕຕ຺ຖ ຕມຕ຺ຖໍ ປຏິໂຍຄິນາ ສທ຺ຘິໍ ອຸທາຫຣຓວເສນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ມນຸສ຺ສານໍ ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ພາຫິຣານີຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໂຕ ພຫິ ຠວານິ.

ປຐມປຸພ຺ເພສມ຺ໂພຘສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕-໖. ປຐມໂນເຈອສ຺ສາທສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໗-໑໘. ນິກ຺ຂນ຺ຕາຕິ ໂລກໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ. ວິສໍຍຸຕ຺ຕາ ສໍໂຍຄເຫຕູນໍ ກິເລສານໍ ປຫີນຕ຺ຕາ ໂນ ສໍຍຸຕ຺ຕາ. ໂນ ອຘິມຸຕ຺ຕາຕິ ນ ອຸສ຺ສຸກ຺ກຊາຕາ. ວິມຣິຍາທີ…ເປ… ເຈຕສາຕິ ວິຄຕກິເລສວຏ຺ຏມຣິຍາທຕາຍ ນິມ຺ມຣິຍາທີກເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ. ຈຕຸສຈ຺ຈເມວ ກຖິຕໍ ຈກ຺ຂາທີນໍ ອສ຺ສາທາທິໂນ ກຖິຕຕ຺ຕາ.

ປຐມໂນເຈອສ຺ສາທສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗-໑໐. ປຐມາຠິນນ຺ທສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໙-໒໒. ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏເມວ ກຖິຕໍ ອຠິນນ຺ທນານໍ ອຸປ຺ປາທນິໂຣຘານຎ຺ຈ ວເສນ ເທສນາຍ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ອນຸປຸພ຺ພກຖາຕິ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປທຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ. ເນສນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕານໍ.

ປຐມາຠິນນ຺ທສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໓. ສພ຺ພ-ສທ຺ໂທ ¶ ປກຣຓວເສນ ກຕ຺ຖຈິ ສປ຺ປເທເສປິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ຕໂຕ ນິວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ອນວເສສວິສເຍນ ສພ຺ພ-ສທ຺ເທນ ວິເສເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສພ຺ພສພ຺ພ’’ນ຺ຕິ, ສພ຺ພເມວ ຫຸຕ຺ວາ ສພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຍຕນຠາວໍ ສພ຺ພໍ ອາຍຕນສພ຺ພໍ, ເສສທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕສ຺ສ ¶ ອວິສຍາຠາວໂຕ ນ ອທ຺ທິຏ຺ຐມິຘຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີຕິ. ອິຘາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ອິຘ ວາ ສເທວເກ ໂລເກ, ທສ຺ສນຠູເຕນ ຎາເຓນ ອທິຏ຺ຐໍ ນາມ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທິ ເອວໍ ອນຸມານວິສຍໍ ນຸ ໂຂ ກຖນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອໂຖ ອວິຎ຺ຎາຕ’’ນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎສໍ ອປຈ຺ຈກ຺ຂມ຺ປິ ອວິຎ຺ຎາຕໍ ຕສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖີຕິ ອທິຏ຺ຐໍ ອວິຎ຺ຎາຕໍ ນຕ຺ຖິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຕີຕເມວ ເຎຍ຺ຍໍ ຄຫິຕໍ, ອນາຄຕໍ ນຸ ໂຂ ກຖນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ອຊານິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖີຕິ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຊານິຕຸໍ ຎາຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໍ ນາມ ຕສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສພ຺ພໍ ອຠິຎ຺ຎາສີ’’ຕິອາທິ.

ສກລສ຺ສ ສກ຺ກາຍຘມ຺ມສ຺ສ ປຣິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ສກ຺ກາຍສພ຺ພໍ. ສພ຺ພຘມ຺ເມສູຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ທ຺ວາຣານໍ ອາຣມ຺ມຓຠູເຕສຸ ສພ຺ເພສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ຍສ຺ມາ ຉສຸປິ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຄຫິເຕສຸ ປເທສສພ຺ພໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຎ຺ຈາຣມ຺ມຓມຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປເທສສພ຺ພໍ ສກ຺ກາຍສພ຺ພໍ ນ ປາປຸຓາຕິ ຕສ຺ສ ເຕຠູມກຘມ຺ເມສຸ ເອກເທສສ຺ສ ອສງ຺ຄຓ຺ຫນໂຕ. ສກ຺ກາຍສພ຺ພໍ ອາຍຕນສພ຺ພໍ ນ ປາປຸຓາຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມານໍ ອສງ຺ຄຓ຺ຫນໂຕ. ອາຍຕນສພ຺ພໍ ສພ຺ພສພ຺ພໍ ນ ປາປຸຓາຕິ. ຍສ຺ມາ ອາຍຕນສພ຺ເພນ ຈຕຸຠູມກຘມ຺ມາວ ປຣິຄ຺ຄຫິຕາ, ນ ລກ຺ຂຓປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ, ຍສ຺ມາ ສພ຺ພສພ຺ພໍ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ພຸທ຺ຘຎາຓວິສໂຍ ທສ຺ສິໂຕ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສພ຺ພສພ຺ພໍ ນ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ‘‘ກສ຺ມາ…ເປ… ນຕ຺ຖິຕາຍາ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ຎາຕາຣມ຺ມເຓເນວ ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ກຕໍ. ‘‘ອາຍຕນສພ຺ເພປິ ອິຘ ວິປສ຺ສນຸປຄຘມ຺ມາວ ຄເຫຕພ຺ພາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍນິທ຺ເທສວເສນປິ ສມ຺ມສນຈາຣສ຺ເສວ ອິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາຕິ ‘‘ອິທໍ ສພ຺ພໍ ນາມ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ. ຕສ຺ສາຕິ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ສພ຺ພໍ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສ. ວາຈາຍ ວຕ຺ຕພ຺ພວຕ຺ຖຸມຕ຺ຕກເມວາຕິ ວຎ຺ຌາປຸຕ຺ຕຄຄນກຸສຸມາທິວາຈາ ວິຍ ເອຕສ຺ສ ວາຈາຍ ເກວລໍ ວຕ຺ຕພ຺ພວຕ຺ຖຸກເມວ ຠເວຍ຺ຍ, ນ ອຕ຺ໂຖ, ວຈນມຕ຺ຕກເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ ¶ . ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາຕິ ອນາມສິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕູຕິ ວິຆາຕາປຊ຺ຊນໍ ເກນ ເຫຕຸນາ. ຍຖາ ຕໍ ອວິສຍສ຺ມິນ຺ຕິ ຍຖາ ອຎ຺ໂຎປິ ໂກຈິ ອວິສເຍ ວາຍມນ຺ໂຕ, ເອວນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ຍສ຺ມາ ປາຬິຍໍ ‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕກາຣຓເມວ ອຸປນຍນວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ຕ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາຣໂຓປນຍນຎ຺ຈ ກາຣຓເມວາຕິ ‘‘ຍຖາຕິ ກາຣຓວຈນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕເນວາຫ ‘‘ເອວໍ ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ອວິສເຍ’’ຕິອາທິ.

໒໔. ສພ຺ພສ຺ສາຕິ ທ຺ວາຣາຣມ຺ມເຓຫິ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕສ຺ສ. ປຫານາຍາຕິ ຕປ຺ປຏິພທ຺ຘຉນ຺ທຣາຄປຫານວເສນ ¶ ປຊຫນາຍ. ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸສນ຺ນິສ຺ສິຕຜສ຺ສໍ. ມູລປຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ມູລຠູຕໍ ປຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ, ສຫຊາຕເວທນາຍ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍຠາເວ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ເອເສວ ນໂຍຕິ ອປເທເສນ ‘‘ໂສຕສມ຺ຜສ຺ສໍ ມູລປຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິອາທິນາ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ມໂນຕິ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ມໂນທ຺ວາຣສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ. ສຫາວຊ຺ຊນກຊວນນ຺ຕິ ສຫມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນກໍ ຊວນໍ. ຕໍປຸພ຺ພກຕ຺ຕາ ມໂນວິຎ຺ຎາຓຜສ຺ສເວທນານໍ ມູລປຈ຺ຈຍຠູຕາ ສພ຺ເພສ຺ເວວ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີສຸ ວຸຕ຺ຕິຕ຺ຕາ ຕທນຸຣູປໂຕ ‘‘ຠວງ຺ຄສຫຊາໂຕ ສມ຺ຜສ຺ໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຫາວຊ຺ຊນເວທນາຍ ຊວນເວທນາ ‘‘ເວທຍິຕ’’ນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ, ຠວງ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ປນ ເວທນາຍ ຄຫເຓ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ຠວງ຺ຄໂຕ ອໂມເຈຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ອາວຊ຺ຊນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ ຠວງ຺ຄໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍາ ປເນຕ຺ຖ ເທສນາຕິ ຍາ ເອຕ຺ຖ ‘‘ປຫານາຍາ’’ຕິອາທິນາ ປວຕ຺ຕເທສນາ ສຕ຺ຖຸ ອນສິຏ຺ຐິ ອາຓາ. ອຍໍ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິ ນາມ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ປກາຣໂຕ ຎາປນໂຕ. ເອຕ຺ຖ ສພ຺ພຄ຺ຄຫເຓນ ສພ຺ເພ ສຠາວຘມ຺ມາ ຄຫິຕາ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປນ ກຕມາຕິ ວິຈາຣຓາຍ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍາ ປເນຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໓. ອຠິຎ຺ຎາປຣິຎ຺ຎາປຫານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໕. ອຠິຎ຺ຎາຕິ ¶ ອຠິຎ຺ຎາຍ. ຍ-ກາຣໂລປວເສນາຍໍ ນິທ຺ເທໂສ ‘‘ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໒໘, ໔໐໕; ມ. ນິ. ໑.໑໕໔) ວິຍ, ຕຖາ ‘‘ປຣິຎ຺ຎາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ. ສພ຺ພນ຺ຕິ ອາຍຕນສພ຺ພໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ. ອຠິຊານິຕ຺ວາຕິ ອຠິຎ຺ຎາຍ ຊານິຕ຺ວາ. ປຣິຊານິຕ຺ວາຕິ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ປຣິຊານິຕ຺ວາ. ປຊຫນຕ຺ຖາຍາຕິ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຍ ອນວເສສໂຕ ປຊຫນາຍ.

ອຠິຎ຺ຎາປຣິຎ຺ຎາປຫານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໖. ‘‘ອຠິຊານ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ເອຕ຺ຖ ຠຄວາ ປຐມໍ ກຓ຺ຫປກ຺ຂໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສຸກ຺ກປກ຺ຂໍ ທສ຺ເສຕິ ເວເນຍ຺ຍຊ຺ຌາສຍວເສນ. ເຕເນຕ຺ຖ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏໍ ກຖິຕໍ.

ປຐມອປຣິຊານນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໗. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓວິຎ຺ຎາຕພ຺ພຘມ຺ໂມ ¶ ນາມ ຣູປາຍຕນເມວາຕິ ອາຫ ‘‘ເຫຏ຺ຐາ ຄຫິຕຣູປເມວາ’’ຕິ. ອິຘ ອນາປາຖຄຕໍ ‘‘ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓວິຎ຺ຎາຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ເຫຏ຺ຐາ ອາປາຖຄຕມ຺ປິ ອນາປາຖຄຕມ຺ປິ ຄຫິຕເມວ ‘‘ເຍ ຈ ຣູປາ’’ຕິ ອນວເສສໂຕ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ເຕ ຫິ ເວທນາສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘາ ສຫ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຫິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ເຕຫິ ເອກຸປ຺ປາທໍ ເອກວຕ຺ຖຸກໍ ເອກນິໂຣຘໍ ເອກາຣມ຺ມຓເມວ. ເສສປເທສູຕິ ເສເສສຸ ‘‘ຍຎ຺ຈ ໂສຕໍ ເຍ ຈ ສທ຺ທາ’’ຕິອາທິນາ ອາຄເຕສຸ ກຓ຺ຫປກ຺ເຂ ປຎ຺ຈສຸ, ສຸກ຺ກປກ຺ເຂ ຉສຸປິ ປເທສຸ. ເອເສວ ນໂຍຕິ ຍ຺ວາຍໍ ‘‘ເຫຏ຺ຐາ ຄຫິຕຣູປເມວ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ’’ຕິ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອໂສ ເອວ ຕຕ຺ຖປິ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນານໂຍ.

ທຸຕິຍອປຣິຊານນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໘. ຄຍານາມິກາຍ ¶ ນທິຍາ ອວິທູເຣ ປວຕ຺ໂຕ ຄາໂມ ຄຍາ ນາມ, ຕສ຺ສໍ ຄຍາຍໍ ວິຫຣຕີຕິ ສມີປຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ຠຸມ຺ມວຈນໍ. ຄຍາຄາມສ຺ສ ຫິ ອາສນ຺ເນ ຄຍາສີສນາມເກ ປິຏ຺ຐິປາສາເຓ ຠຄວາ ຕທາ ວິຫາສິ. ເຕນາຫ ‘‘ຠຄວາ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຣາຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສີ’’ຕິ ເຍ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ, ຍຖາ ຈາຍໍ ເທສນາ ເຕສໍ ສປ຺ປາຍາ ຊາຕາ, ຕຕ຺ຣ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຖທ຺ວເຍ ວິຠາເວຕພ຺ເພ ອຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ ສມຸທາຄມໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຸປຏິປາຏິກຖາ. ອິໂຕຕິ ອິມສ຺ມາ ກປ຺ປໂຕ. ກິຣາຕິ ອນຸສ຺ສວນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ປາຣມິຕາປຣິຠາວນາຍ ປຣິປາກຄເຕ. ຎາເຓຕິ ໂພຘິຎາເຓ. ກນິຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ເວມາຕິກຠາຕາ ຠຄວໂຕ. ເວຬຸຠິຕ຺ຕິກຸຏິກາຫິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາ, ອນ຺ໂຕ ປນ ປຏສາຓີຫິ.

ສພ຺ເພສໍ ສຕ຺ຕານໍ. ປຸຎ຺ຎເຈຕນໍ ອນ຺ໂຕ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປເວເສຕິ. ຠຄວາປິ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ເຎ ຕໂຍ ປຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອວິປ຺ປກິຣິຕ຺ວາຕິ ປຣາຊເຍນ ອວິປ຺ປກິຣິຍ ອປລາຍິຕ຺ວາ. ປິທຫີຕິ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມີຕິ ຕຖາ ອກາສິ. ສຈ຺ຈວາທິຕາຍ ຄຓ຺ຫິໍສູຕິ ຣາຊກຸລສ຺ສ ສຈ຺ຈວາທິຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ວຣໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ.

ວິນິວຕ຺ຕິຕຸນ຺ຕິ ປຏິຎ຺ຎາຍ ນິວຕ຺ຕິຕຸໍ. ອນ຺ຕຣາຕິ ຕຸມ຺ເຫຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລສ຺ສ ອນ຺ຕຣາ ເອວ ມຕາ. ອຏ຺ຐວີສຕິຫຕ຺ຖຏ຺ຐານໍ ອຸສຠໍ ນາມ. ອຸສເຠ ອຏ຺ຐວີສຕິຫຕ຺ຖປ຺ປມາເຓ ຐາເນ. ທານຄ຺ເຄ ພ຺ຍາວໂຏຕິ ປສຸໂຕ.

ໂສຕິ ¶ ຠຄວາ. ຕຖາຣູປຎ຺ຫິ ພຸທ຺ຘານໍ ເທສນາປາຏິຫາຣິຍໍ, ຍຖາ ເທສນາຍ ຄຫິໂຕ ອຕ຺ໂຖ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ວິຠູໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອິເມສໍ…ເປ… ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສນ຺ນິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ຈິຣກາລປຣິຈິຕາທິຕ຺ຕອຄ຺ຄິການໍ ອາທິຕ຺ຕປຣິຍາຍເທສນາວ ສປ຺ປາຍາຕິ ນິຈ຺ຉຍມກາສິ. ປທິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປທີປິຕໍ ເອກາທສຫິ ອຄ຺ຄີຫິ ເອກຊາລີຠູຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕ’’ນ຺ຕິ. ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ ກຖິຕໍ ຈກ຺ຂາທີນໍ ເອກາທສຫິ ອຄ຺ຄີຫິ ອາທິຕ຺ຕຠາເວນ ທຸກ຺ຂມຕາຍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ກຖິຕຕ຺ຕາ.

ອາທິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໙. ອຘິສທ຺ເທນ ¶ ສມານຕ຺ໂຖ ອທ຺ຘສທ຺ໂທຕິ ອາຫ ‘‘ອທ຺ຘຠູຕນ຺ຕິ ອຘິຠູຕ’’ນ຺ຕິອາທິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອທ຺ຘຠູຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ສມຸຄ຺ຆາຕສາຣຸປ຺ປສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໐. ມຎ຺ຎິຕໍ ນາມ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐີຫິ ຄເຫຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິຕໍ. ສພ຺ພສ຺ມິໍ ມຎ຺ຎິຕນ຺ຕິ ສພ຺ພມຎ຺ຎິຕໍ, ຕສ຺ສ ສມຸຄ຺ຆາໂຕ ເສຕຸຆາໂຕ, ຕທາວຫໍ ສພ຺ພມຎ຺ຎິຕສມຸຄ຺ຆາຕສາຣຸປ຺ປໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ມຎ຺ຎິຕໍ ນາມ ຈກ຺ຂາທີສຸ ເອວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນາຎ຺ຎສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ ທຸຕິຍນໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ. ອນຸຈ຺ຉວິກນ຺ຕິ ອນຸຣູປໍ ອວິໂລມໍ. ອິຘາຕິ ອິເຘວ ສາສເນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຕທຠາວໂຕ. ‘‘ຕຓ຺ຫາ-ມານທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎິຕານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ມຎ຺ຎິຕຕ຺ຕຍໍ ສປຣສນ຺ຕາເນສຸ ປຏິປກ຺ຂວເສນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈກ຺ຂຸໍ ອຫນ຺ຕິ ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຈກ຺ຂຸໍ ອຫ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕວິສຍໍ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎິຕຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕິ ອຕ຺ຕາຠິນິເວສາຫໍກາຣທີປນໂຕ. ‘‘ມມ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ຕຓ຺ຫາມຎ຺ຎິຕໍ ມານມຎ຺ຎິຕມ຺ປິ ວາ, ປຣິຄ຺ຄຫມຸເຂນປິ ເສຍ຺ຍາທິໂຕ ມານຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ. ເສສປທທ຺ວເຍປິ ອິມິນາ ນເຍນ ມຎ຺ຎິຕວິຠາໂຄ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຫນ຺ຕິ ອຕ຺ຕາວ, ໂສ ຈ ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ຕທຘີນວຸຕ຺ຕິຕ຺ຕາ ‘‘ປໂຣ’’ຕິ ນ ມຎ຺ຎຕິ. ມມ ກິຎ຺ຈນປລິໂພໂຘ ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ສຕິ ລພ຺ຠນໂຕ, ອສຕິ ນ ມຎ຺ຎຕິ ຕຖາມຎ຺ຎິຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຆາຕໂຕ. ເສສປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອຫໍ ຈກ຺ຂຸໂຕ ນິຄ຺ຄໂຕຕິ ‘‘ອຫ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ ຈກ຺ຂຸໂຕ ນິຄ຺ຄໂຕ ຕຕ຺ຖ ສຸຂຸມາກາເຣນ ອຸປລພ຺ຠນໂຕ. ມມ ກິຎ຺ຈນປລິໂພໂຘ ຈກ຺ຂຸໂຕ ນິຄ຺ຄໂຕ ຕສ຺ມິໍ ສຕິ ເອວ ອຸປລພ຺ຠນໂຕ ¶ . ເສສທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຖ ປໂຣຕິ ປໂຣ ສຕ຺ໂຕ. ມມ ຈກ຺ຂູຕິ ນ ມຎ຺ຎຕິ ຍສ຺ສ ຕໍ ຈກ຺ຂຸ, ຕສ຺ສ ‘‘ອຫ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພສ຺ເສວ ອຠາວໂຕ. ມມຕ຺ຕຠູຕນ຺ຕິ ມມ ກາຣຓໍ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ເອວເມຕສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ຈກ຺ຂຸຣູປ-ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓ-ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສ-ສຸຂທຸກ຺ຂາທຸກ຺ຂມສຸຂວເສນ ສຕ຺ຕ ວາຣາ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ, ຕຖາ ໂສຕທ຺ວາຣາທີສູຕິ ຉ ສຕ຺ຕກາ ທ຺ເວຈຕ຺ຕາລີສ. ປຸນ ສກ຺ກາຍວເສນ ‘‘ສພ຺ພໍ ນ ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕນ ເຕຈຕ຺ຕາລີສ. ປຸນ ເຕຠູມກວຏ຺ຏໍ ‘‘ໂລໂກ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ນ ກິຎ຺ຈິ ໂລເກ ອຸປາທິຍຕີ’’ຕິ ¶ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕນ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພຖາປິ ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສາຍ ຐາເນສຸ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາ ກຖິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ‘‘ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສາຘິກສເຕສູ’’ຕິ ເກສຸຈິ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ລິຂນ຺ຕິ, ສາ ຈ ປມາທເລຂາ.

ສມຸຄ຺ຆາຕສາຣຸປ຺ປສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ປຐມສມຸຄ຺ຆາຕສປ຺ປາຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໑. ອຸປກາຣຠູຕາ ຕທາວຫຕ຺ຕາ. ຕໂຕຕິ ມຎ຺ຎິຕາກາຣໂຕ. ຕນ຺ຕິ ມຎ຺ຎນາວຕ຺ຖຸໍ. ອຎ຺ເຎນາກາເຣນາຕິ ຍຖາ ມຎ຺ຎຕິ ອນິຈ຺ຈາທິອາກາຣໂຕ, ອຎ຺ເຎນ ອນິຈ຺ຈາທິນາ ອາກາເຣນ ໂຫຕິ. ອຎ຺ຎຖາຠາວໍ ວິປຣິຓາມນ຺ຕິ ອຸປ຺ປາທວຍຕາຍ ອຎ຺ຎຖາຠາວໍ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ຈ ທ຺ເວຘາ ວິປຣິຓາເມຕພ຺ພໍ. ຕໍ ອຸປຄມເນນ ອຎ຺ຎຖາຠາວີ, ເອວໍຠູໂຕ ຫຸຕ຺ວາປິ ຊີຣຓຠິຊ຺ຊນສຠາເວສຸ. ຠເວສຸ ສຕ຺ໂຕ ໂລໂກ ອຸປຣິປິ ຠວໍເຍວ ອຠິນນ຺ທຕິ. ເຫຏ຺ຐາ ຄຫິຕເມວ ສງ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາຕິ ‘‘ຈກ຺ຂຸໍ ນ ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິອາທິນາ ເຫຏ຺ຐາ ຄຫິຕເມວ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນາຕິ ຂນ຺ຘາທິປຣິຍາເຍນ ເອກໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນປິ ມຎ຺ຎນາວຕ຺ຖຸໍ ທສ຺ເສຕິ. ອວສາເນ ‘‘ຕໂຕ ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕປເທນ ສທ຺ຘິໍ ສພ຺ພວາເຣສຸ ອຏ຺ຐ ອຏ຺ຐ ໂຫນ຺ຕີຕິ ‘‘ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາລີສາຍ ຐາເນສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຐມສມຸຄ຺ຆາຕສປ຺ປາຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ທຸຕິຍສມຸຄ຺ຆາຕສປ຺ປາຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໒. ທສ຺ເສຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ລກ຺ຂເຓ ອຍໍ ຕ຺ວາ-ສທ຺ໂທ, ເຫຕຸມ຺ຫິ ວາ. ອນາທິສຕ຺ຕສນ຺ຕານຄຕຄາຫຕ຺ຕຍລກ຺ຂິຕາ ຫິ ສຕ຺ຖຸ, ຕິປຣິວຏ຺ຏເທສນາ ຕໍນິມິຕ຺ຕໍ ຍາວເທວ ຕປ຺ປຫານາຍ ປວຕ຺ຕິຕຠາວໂຕ. ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາ ກຖິຕາຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຄ຺ຄາ ກຖິຕາ’’ຕິ.

ທຸຕິຍສມຸຄ຺ຆາຕສປ຺ປາຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໓-໔໒. ນິພ຺ພຕ຺ຕນສຠາວນ຺ຕິ ¶ ¶ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນສຠາວໍ. ອຸປ຺ປາທານນ຺ຕຣໍ ພຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຊີຣຓສຠາວໍ. ຍຕ຺ຖ ຈກ຺ຂາທໂຍ, ຕຕ຺ເຖວ ວິສຠາຄສມຸຏ຺ຐານລກ຺ຂເຓນ ພ຺ຍາຘິໂນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍຠາເວນ ພ຺ຍາຘິສຠາວໍ. ມຣຓສຠາວນ຺ຕິ ວິນາສສຠາວໍ. ໂສກສຠາວນ຺ຕິ ຎາຕິພ຺ຍສນາທິນາ ຑຍ຺ຫມານທຸກ຺ຂສຠາວໍ. ສໍກິເລສິກສຠາວນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາທິວເສນ ສໍກິລິສ຺ສນສຠາວໍ.

ຊາຕິຘມ຺ມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໓-໕໒. ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ ອາຄຕາ ວິສຍວເສນ ຕພ຺ພິສຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ໂຊຕິຕຕ຺ຕາ. ອິຕຣາ ທ຺ເວ ຕີຣຓປຫານປຣິຎ຺ຎາປິ ອາຄຕາ ເອວາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ, ຕາສໍ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍຘມ຺ມວິສຍຕ຺ຕາ ຎາຓສ຺ສ ຈ ຕີຣຓປຫານປຣິຎ຺ຎາສມ຺ຠວໂຕ. ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍປເທ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາວ ອາຄຕາ, ປຫາຕພ຺ພປເທ ປຫານປຣິຎ຺ຎາວ ອາຄຕາຕິ ໂຍຊນາ. ອິຕຣາປິ ທ຺ເວ ຄຫິຕາເຍວ ຕາຫິ ວິນາ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘິຍາ ອຠາວໂຕ. ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກາຕພ຺ພໍ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ປຏິວິຊ຺ຌເນນ. ອວຸຕ຺ຕາປິ ຄຫິຕາເຍວ ປຣິຊານນສ຺ສ ຍາວເທວ ປຫານຕ຺ຖຕ຺ຕາ. ເອກສຠາເວນ ວິນາຠາໂວ ອເນກຄ຺ຄຏ຺ໂຐ. ອຸປສຏ຺ຐໂຣເຄນ ວິຍ ອນ຺ໂຕ ເອວ ອຠິຫຕສພ຺ພຕາ ອຸປຫຕຏ຺ໂຐ.

ສພ຺ພອນິຈ຺ຈວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕໓-໖໒. ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ອຎ຺ຎາຓໍ ຕປ຺ປຏິຈ຺ຉາທກສມ຺ໂມໂຫ. ອວິນ຺ທິຍໍ ວິນ຺ທຕິ, ວິນ຺ທິຍໍ ນ ວິນ຺ທຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວິຊ຺ຊາຍ ປຏິປກ຺ໂຂວ ອວິຊ຺ຊາ. ວິຊ຺ຊາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ອນວເສສໂຕ ອວິຊ຺ຊາ ປຫີຍຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ວິຊ຺ຊາຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວິຊ຺ຊາ’’ຕິ ¶ ອາຫ. ນ ເກວລໍ ¶ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາວເສເນວ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐານໍ, ອຖ ໂຂ ອິຕຣານຸປສ຺ສນາວເສນປີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ທຸກ຺ຂາ…ເປ… ປຫີຍຕິເຍວາ’’ຕິ ອາຫ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ອຸປຣິສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ສນ຺ຘາຍາຫ. ຕໂຕ ອປເຣປິ ຕໍອຕ຺ຖລກ຺ຂຓວເສນ ກຖິຕສຸຕ຺ຕນ຺ເຕປິ. ຕານິປິ ຫິ ຕຖາ ພຸຊ຺ຌນກປຸຄ຺ຄລານມຊ຺ຌາສເຍນ ວຸຕ຺ຕານີຕິ.

໖໓. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ປສ຺ສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓຠູຕາ’’ຕິ. ກມນີຍາຕິ ກາເມຕພ຺ພາ. ມນໍ ອປ຺ປາຍນ຺ຕີຕິ ມນາປາຕິ ອາຫ ‘‘ມນວຑ຺ຒນກາ’’ຕິ. ປິຍາຍິຕພ຺ພສຠາວາ ປິຍຣູປາ. ກາມູປສໍຫິຕາຕິ ກາມປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ. ອາລມ຺ພິຕພ຺ພຕາ ເອວ ເຈຕ຺ຖ ອຸປສໍຫິຕຕາຕິ ‘‘ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຕາ ນນ຺ທີ ຕຓ຺ຫານນ຺ທີ, ນ ຕຸຏ຺ຐິນນ຺ທີເຍວ ‘‘ນນ຺ທິໍ ຈຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ. ຄາມນ຺ຕນ຺ຕິ ຄາມສມີປໍ. ‘‘ອນຸປຈາຣຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ຍຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິນາ.

ເອຕ຺ຖາຕິ ຍຖານີຫເຕ ປາເຐ. ‘‘ອິມໍ ເອກໍ ປຣິຍາຍໍ ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ຕສ຺ສ ‘‘ປນ຺ຕານີ’’ຕິປເທນ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ອປ຺ປສທ຺ທານິ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສານີຕິ ເອຕ຺ຖ ອປ຺ປ-ສທ຺ໂທ ອຠາວຕ຺ໂຖ.

ປຐມມິຄຊາລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ສມິທ຺ຘິໂລກປຎ຺ຫາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໘. ອາຍາຈນສຸຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ມິຄຊາລວຄ຺ເຄ ທຸຕິຍສຸຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ. ປຐມສຸຕ຺ເຕ ປນ ທຸຕິຍກວິຫາຣາທິຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕຕິ.

ສມິທ຺ຘິໂລກປຎ຺ຫາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖໙. ຄເຫຕ຺ວາຕິ ¶ ¶ ປາຣຸປນສ຺ສ ສິຖິລກຣເຓນ ວີມໍສໂຕ ໂມເຈຕ຺ວາ. ເລຓຈ຺ຉາຍາຍາຕິ ປຸຣິມທິສາຍ ເລຓຈ຺ຉາຍາຍໍ. ປຕິຕ຺ວາຕິ ເລຓຈ຺ຉທນໂຕ ຠສ຺ສິຕ຺ວາ. ຜຸຏ຺ຐວິໂສຕິ ຈຕູສຸ ອາສີວິເສສຸ ໂສ ຜຸຏ຺ຐວິໂສ. ເຕນາຫ ‘‘ຕສ຺ມາ’’ຕິອາທິ. ປຣິຍາທິຍມານເມວາຕິ ເຂເປນ຺ຕເມວ, ວິນາເສນ຺ຕເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາປຣິຈ຺ເຉເທນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວິສປຣິຈ຺ເຉທານຸຣູປໍ. ອຎ຺ຎຖາຠາວນ຺ຕິ ວຑ຺ຒຠາວາທິປກຕິຊຫນໍ. ສຠາວວິຄໂມຕິ ວິນາໂສ.

ອຸປເສນອາສີວິສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອຸປວາຓສນ຺ທິຏ຺ຐິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໐. ຣູປໍ ປຏິສໍວິທິຕໍ ກໂຣຕິ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາວເສນ. ຣູປຣາຄນ຺ຕິ ນີລາທິເຠເທ ຣູປຘມ຺ເມ ຣາຄໍ. ປຏິສໍວິທິຕໍ ກໂຣຕິ ‘‘ອຍໍ ເມ ຣາໂຄ ອປ຺ປຫີໂນ’’ຕິ. ເອເຕນ ເສກ຺ຂານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ກຖິຕາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອຸປວາຓ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ຘມ຺ໂມ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ. ຣູປຣາຄໍ ປຏິສໍວິທິຕໍ ກໂຣຕິ ‘‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣູເປສຸ ຣາໂຄ’’ຕິ ປຊານາຕິ. ອເສກ຺ຂານໍ ຫາຍໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ.

ອຸປວາຓສນ຺ທິຏ຺ຐິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗໑. ຜສ຺ສາກຣານນ຺ຕິ ຉນ຺ນໍ ຜສ຺ສານໍ ອາກຣານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານານໍ, ຈກ຺ຂາທີນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນຏ຺ໂຐ ນາມ ອຫນ຺ຕິ ວທຕິ, ໂຍ ຉນ຺ນໍ ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ສມຸທຍາທິໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ໂສ ວຸສິຕວາ, ອິຕໂຣ ອວຸສິຕວາ ອຫຎ຺ຈ ຕາທິໂສຕິ. ອຍເມວາຕິ ອຍໍ ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ‘‘ເນຕໍ ມມາ’’ຕິອາທິນາ ຕິຓ຺ຓໍ ຄາຫານໍ ອຠາໂວ ເອວ.

ປຐມຉຜສ຺ສາຍຕນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ທຸຕິຍຉຜສ຺ສາຍຕນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໒. ອປຸນພ຺ຠໂວຕິ ¶ ປຸນພ຺ຠວາຠາໂວ.

໑໑. ຕຕິຍຉຜສ຺ສາຍຕນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໓. ປນສ຺ສສນ຺ຕິ ¶ ເອກໍເສນ ນຏ຺ໂຐຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ອຕິນຏ຺ໂຐ’’ຕິ, ຘຸຣໂຕ ເອວ ນຏ຺ໂຐຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕິຍຉຜສ຺ສາຍຕນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗໔-໗໘. ອປ຺ປຎ຺ຎາໂຕຕິ ນາມໂຄຕ຺ຕໂຕ ເຈວ ສີລາທິຄຸເຓຫິ ຈ ອປ຺ປຎ຺ຎາໂຕ ອວິສ຺ສຸໂຕ. ເຖຣມຊ຺ຌິມຠາວໍ ອປ຺ປຕ຺ຕຕາຍ ນໂວ.

ປຐມຄິລານສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ທຸຕິຍອວິຊ຺ຊາປຫານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໐. ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ອຠິນິວິສນໍ ອຠິນິເວໂສ, ໂສ ເອວ ຘມ຺ມສຠາວໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຣໂຕ ອາມສນໂຕ ປຣາມາໂສ, ໂສ ເອວ ຄາໂຫ. ເຕນ ອຠິນິເວສປຣາມາສຄ຺ຄາເຫນ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕາ ອນິຈ຺ຈາທິສຠາວຕ຺ຕາ. ສງ຺ຂາຣາ ເອວ ປວຕ຺ຕິຍາ ກາຣຓຠາວໂຕ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕານິ. ໂຍ ສງ຺ຂາເຣສຸ ອປຣິຎ຺ຎາຕາຠິນິເວເສນ ປສ຺ສິຕພ຺ໂພ ອຕ຺ຕາກາໂຣ, ໂສ ນ ໂຫຕີຕິ ອຎ຺ໂຎ ອນຕ຺ຕາກາໂຣ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎໂຕ ປສ຺ສຕິ. ປຣິຎ຺ຎາຕາຠິນິເວໂສຕິ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊ ຎາຕມິຈ຺ຉາຠິນິເວໂສ. ປຣິຎ຺ຎາຕາຠິນິເວໂສຕິ ວາ ປຣິຎ຺ຎາຕວິປສ຺ສນາຠິນິເວໂສ. ວິປສ຺ສນາຕິ ອຣູປສຕ຺ຕກວເສນ ວິປສ຺ສນາຍ ປຣິຊານິຕພ຺ພາ.

ທຸຕິຍອວິຊ຺ຊາປຫານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘໑. ເກວລນ຺ຕິ ¶ ອິຕຣລກ຺ຂເຓຫິ ອໂວມິສ຺ສໍ.

໘໓. ຕຓ຺ຫາຍ ¶ ປຫີນາຍ ທິຏ຺ຐິມານາປິ ປຫີນາ ເອວາຕິ ‘‘ຕຓ຺ຫາປປຎ຺ຈສ຺ສ ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ຉິນ຺ນປປຎ຺ເຈ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸຕິຍປເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຘ ສຕ຺ຕໂວຫາໂຣ ຈກ຺ຂາທີສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸ ເອວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປຣິນິພ຺ພຸຕານຎ຺ຈ ໂວຫາໂຣ ຈກ຺ຂາທີສຸ ສນ຺ນິສ຺ສເຍເນວ, ນາຎ຺ຎຖາຕິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕພຸທ຺ເຘຫິ ປຣິຫຣິຕານິ ຈກ຺ຂຸໂສຕາທີນິ ປຸຈ຺ຉາມີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທິນາ. ຈກ຺ຂຸໂສຕາທິວຏ຺ຏໍ ວຏ຺ເຏ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍ.

ຜຄ຺ຄຸນປຎ຺ຫາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘໔. ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓເມວ ກຖິຕໍ, ຕຎ຺ຈ ປຣິຍາເຍນ, ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂເຓ ກຖິເຕ ອິຕຣລກ຺ຂຓານິ ກຖິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ ພ຺ຍຠິຈາຣຠາວໂຕ.

໘໕. ອຕ຺ຕໂນ ອິທນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນິຍນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕເກນາ’’ຕິ.

໘໖. ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຂນ຺ຘິຍວຄ຺ເຄ ຂນ຺ຘວເສນ ອາຄຕໍ, ອິຘ ອາຍຕນວເສນາຕິ ອຍເມວ ວິເສໂສ.

໘໗. ສພ຺ພນິມິຕ຺ເຕຫິ ປຏິສລ຺ລີຍຕິ ເອເຕນາຕິ ປຏິສລ຺ລານໍ, ຜລສມາປຕ຺ຕິ. ຊີວິຕຫາຣກສຕ຺ຖໍ ¶ ຊີວິຕສ຺ສ ຫຣຓໂຕ, ສຕ຺ຕານຎ຺ຈ ສສນໂຕ ຫິໍສນໂຕ ¶ . ປຣິຈຣິໂຕຕິ ປຍິຣຸປາສິໂຕ. ເຕນ ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ປຏິປຊ຺ຊິນ຺ຕິ ທີເປຕິ.

ອນຸປວຊ຺ຊນ຺ຕິ ປເຣຫິ ນ ອຸປວທິຕພ຺ພໍ. ຕໍ ປເນຕ຺ຖ ອາຍຕິໍ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິຠາວໂຕ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອປ຺ປວຕ຺ຕິກ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເນຕໍ ມມາ’’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກເຖສິ. ປຸຖຸຊ຺ຊນຠາວເມວ ທີເປນ຺ໂຕ ວທຕິ ອກຕກິຈ຺ຈຠາວທີປເນນ. ກິຎ຺ຈາປິ ເຖໂຣ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ປຎ຺ຫໍ ອຣຫຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກເຖສິ, ‘‘ນ ສມນຸປສ຺ສາມີ’’ຕິ ປນ ວທນ຺ໂຕ ກິຎ຺ຈິ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ນ ກເຖສິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອິທມ຺ປິ ມນສິ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ກິເລສປສ຺ສທ຺ຘີຕິ ກິເລສປຣິຬາຫວູປສໂມ. ຠວຕ຺ຖາຍ ປຸນ ຠວຕ຺ຖາຍ. ອາລຍນິກນ຺ຕິ ປຣິຍຸຏ຺ຐາເນຕິ ຠວນ຺ຕເຣ ອເປກ຺ຂາສຎ຺ຎິເຕ ອາລເຍ ນິກນ຺ຕິຍາ ຈ ປຣິຍຸຏ຺ຐານປ຺ປຕ຺ຕິຍາ. ອສຕິ ອວິຊ຺ຊມານາຍ. ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອຎ຺ຎຠວໂຕ ອິຘາຄມນໍ ອາຄຕິ ນາມ. ຈຸຕິວເສນ ຄມນນ຺ຕິ ຈວນວເສນ ອິໂຕ ຄຕິ. ອນຸຣູປຄມນໍ ຄຕິ ນາມ ຕທຸຠຍໍ ນ ໂຫຕິ. ຈຸຕູປປາໂຕ ອປຣາປຣຠວນວເສນ ຈຸຕິ, ອຸປປຊ຺ຊນວເສນ ອຸປປາໂຕ, ຕທຸຠຍມ຺ປິ ນ ໂຫຕິ. ເອວໍ ປນ ຈຸຕູປປາເຕ ອສຕິ ເນວິຘ ນ ອິຘ ໂລເກ. ນ ຫຸຣໍ ນ ປຣໂລເກ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ເອວ ນ ອຸຠຍຕ຺ຖ ໂຫຕິ. ອຍເມວ ອນ຺ໂຕ ອຍໍ ອິຘໂລເກ ປຣໂລເກ ຈ ອຠາໂວເຍວ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິໂຍສານໍ. ອຍເມວາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ໂຕ ເອວ – ເອຕ຺ຖ ເອຕສ຺ມິໍ ປາເຐ ປຣມ຺ປຣາຄໂຕ ປມາຓຠູໂຕ ອຕ຺ໂຖ.

ເຍ ປນາຕິ ສມ຺ມວາທິໂນ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ອນ຺ຕຣາຠວໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ ‘‘ເອວໍ ຠເວນ ຠວນ຺ຕຣສມ຺ພນ຺ໂຘ ຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ. ນິຣຕ຺ຖກໍ ອນ຺ຕຣາຠວສ຺ສ ນາມ ກສ຺ສຈິ ອຠາວໂຕ. ຈຸຕິກ຺ຂນ຺ຘານນ຺ຕຣຎ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂນ຺ຘານໍເຍວ ປາຕຸຠາໂວ. ເຕນາຫ ‘‘ອນ຺ຕຣາຠວສ຺ສ…ເປ… ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕເຍວາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຠາໂວຕິ ອຕ຺ຖິຕາ. ອຠິຘມ຺ເມ ກຖາວຕ຺ຖຸປ຺ປກຣເຓ (ກຖາ. ໕໐໕-໕໐໗) ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕເຍວ. ຍທິ ເອວໍ ‘‘ອນ຺ຕເຣນາ’’ຕິ ອິທໍ ກຖນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອນ຺ຕເຣນາ’’ຕິອາທິ. ວິກປ຺ປໂຕ ອຎ຺ຎໍ ວິກປ຺ປນ຺ຕຣໍ, ຕສ຺ສ ທີປນໍ ‘‘ອນ຺ຕເຣນາ’’ຕິ ວຈນໍ. ນ ອນ຺ຕຣາຠວທີປນໍ ຕາທິສສ຺ສ ອນຸປລພ຺ຠນໂຕ ປໂຍຊນາຠາວໂຕ ຈ. ຍຕ຺ຖ ຫິ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ຕຕ຺ຖສ຺ສ ນິສ຺ສຍຠູຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ສຫຠາວີນຎ຺ຈ ¶ ຂນ຺ຘານໍ ສມ຺ຠໂວຕິ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສເຍນ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊເຕວາຕິ ນາສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເທສທູຣຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ‘‘ເນວ ອິຘ ນ ຫຸຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕທ຺ວຍໂຕ ອປຣໍ ວິກປ຺ເປນ ‘‘ນ ອຸຠຍ’’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖປິ ນ ໂຫຕິເຍວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ອນ຺ຕເຣນາ’’ຕິ ວາ ‘‘ວິນາ’’ຕິ ອິມິນາ ສມານຕ຺ໂຖ ນິປາໂຕ, ຕສ຺ມາ ເນວິຘ, ນ ຫຸຣໍ, ອຸຠຍໍ ວິນາປິ ເນວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອາຫຣີຕິ ¶ ຉິນ຺ນວເສນ ຄຓ຺ຫິ. ເຕນາຫ ‘‘ກຓ຺ຐນາຬໍ ຉິນ຺ທີ’’ຕິ. ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕຕິ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ. ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ວິປສ຺ສນາຍໍ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕຠາວໂຕ. ‘‘ອນຸປວຊ຺ຊໍ ຉນ຺ເນນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສຕ຺ຖໍ ອາຫຣິຕ’’ນ຺ຕິ, ກເຖສີຕິ ອເສກ຺ຂກາເລ ພ຺ຍາກຣຓໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ກເຖສິ.

ອິມິນາຕິ ‘‘ອຸປວຊ຺ຊກຸລານີ’’ຕິ ອິມິນາ ວຈເນນ. ເຖໂຣຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ. ເອວນ຺ຕິ ເອວໍ ປຸພ຺ພກາເລສຸ ສໍສຏ຺ຐວິຫາຣີ ຫຸຕ຺ວາ ຐິໂຕ ປຈ຺ຉາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕີຕິ ອາສງ຺ກນ຺ໂຕ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

໘໘-໘໙. ຕນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸຣູປທ຺ວຍໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຈກ຺ຂຸຎ຺ເຈວ ຣູປຎ຺ຈາ’’ຕິ. ນນ຺ທິສມຸທຍາຕິ ນນ຺ທິຍາ ສມຸທຍຕຓ຺ຫາຍ ເສສກາຣເຓຫິ ນນ຺ທິຍາ ສມຸທິຕິ ສໂມຘານໍ ນນ຺ທິສມຸທໂຍ, ຕສ຺ມາ ນນ຺ທິສມຸທຍາ. ເຕນາຫ ‘‘ຕຓ຺ຫາຍ ສໂມຘາເນນາ’’ຕິ. ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຂາຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສໂມຘາເນນ ສມຸທິຕິ ປວຕ຺ຕິເຍວາຕິ ສຫ ສມຸທເຍນ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ‘‘ວຏ຺ຏໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິໂຣຘູປາເຍນ ສທ຺ຘິໍ ນິໂຣຘສ຺ສ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ‘‘ວິວຏ຺ຏໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ’’ຕິ. ປຸຈ຺ຉານຸສນ຺ຘິອາທີສຸ ອຎ຺ຎຕໂຣ ນ ໂຫຕີຕິ ອາຫ – ‘‘ປາຏິເຍກ຺ໂກ ອນຸສນ຺ຘີ’’ຕິ.

ຈຓ຺ຑາຕິ ໂກຘນາ. ທຸຏ຺ຐາຕິ ໂທສວນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິພ຺ພິສາຕິ ປາປາ. ກກ຺ຂຬາຕິ ທາຣຸຓາ. ຆຏິກມຸຄ຺ຄເຣນາຕິ ເອກສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ຆຏິກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກເຕນ ຣສ຺ສທຓ຺ເຑນ. ສຕ຺ຕານໍ ສສນໂຕ ສຕ຺ຖໍ, ຕໂຕ ເອວ ຊີວິຕສ຺ສ ຫຣຓໂຕ ຫາຣກຎ຺ຈາຕິ ສຕ຺ຖຫາຣກໍ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ ‘‘ທໂມ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ມນຈ຺ຉຏ຺ຐານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ທມນໂຕ. ປຎ຺ຎາ ‘‘ທໂມ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ກິເລສວິເສວິຕານໍ ທມນໂຕ ວູປສມນໂຕ. ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ‘‘ທໂມ’’ຕິ ¶ ວຸຕ຺ຕໍ ກາຍທ຺ວາຣາທີຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກອສມສ຺ສ ທມນໂຕ. ຂນ຺ຕິ ‘‘ທໂມ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ ອກ຺ຂນ຺ຕິຍາ ທມນໂຕ ວູປສມນໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ອຸປສໂມຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນ’’ນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຖາຕິ ສຸນາປຣນ຺ຕຊນປເທ. ເອເຕ ທ຺ເວຕິ ອຍໍ ປຸຓ຺ຓຕ຺ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ກນິຏ຺ໂຐຕິ ເອເຕ ທ຺ເວ ຠາຕໂຣ. ອາຫຈ຺ຈ ອຏ຺ຐາສິ ອຸຬາຣໍ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ປີຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ. ສຕ຺ຕ ສີຫນາເທ ນທິຕ຺ວາຕິ ມມ຺ມຈ຺ເຉທການມ຺ປິ ອກ຺ໂກສປຣິຠາສານໍ ຂມເນ ສນ຺ໂຕສາຠາວທີປນໍ, ປາຓິປ຺ປຫາຣສ຺ສ, ເລຑ຺ຑຸປ຺ປຫາຣສ຺ສ, ທຓ຺ຑປ຺ປຫາຣສ຺ສ, ສຕ຺ຖປ຺ປຫາຣສ຺ສ, ຊີວິຕໂວໂຣປນສ຺ສ, ຂມເນ ສນ຺ໂຕສາຠາວທີປນຎ຺ຈາຕິ ¶ ເອວໍ ສຕ຺ຕ ສີຫນາເທ ນທິຕ຺ວາ. ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ວສິຕຕ຺ຕາ ປາຬິຍໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ອນຸທ຺ເທສິກໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ສຸນາປຣນ຺ຕສ຺ມິໍ ຊນປເທ ວິຫຣຕິ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຈຕູສຸ ຐາເນສູຕິ ອພ຺ພຸຫຕ຺ຖປພ຺ພເຕ, ສມຸທ຺ທຄິຣິວິຫາເຣ, ມາຕຸລຄິຣິມ຺ຫິ, ມກຸຬກາຣາມວິຫາເຣຕິ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ. ຕນ຺ຕິ ຈງ຺ກມໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ຈງ຺ກມິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ ມຫຕາ ສມຸທ຺ທປຣິສ຺ສເຍນ ຠາວນາມນສິກາຣສ຺ສ ອນຠິສມ຺ຠຸຓນໂຕ. ອຸປ຺ປາຕິກນ຺ຕິ ອຸປ຺ປາຕກຣໍ ມຫາສງ຺ໂຂຠໍ ອຸຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ສມ຺ມຸເຂຕິ ອນິລປເທເສ. ປຏິເວເທສຸນ຺ຕິ ປເວເທສຸໍ.

ອາຣທ຺ຘກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ມຓ຺ຑລມາຬສ຺ສ ກາຕຸໍ ປຖວີມິຕກາລໂຕ ປຠຸຕິ. ສຈ຺ຈພນ຺ເຘນ ປຎ຺ຈສຕານິ ປຣິປູເຣຕຸໍ ‘‘ເອກູນປຎ຺ຈສຕານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຄນ຺ຘກຸຏິນ຺ຕິ ເຊຕວນມຫາວິຫາເຣ ມຫາຄນ຺ຘກຸຏິໍ.

ສຈ຺ຈພນ຺ຘນາໂມຕິ ສຈ຺ຈພນ຺ເຘ ປພ຺ພເຕ ຈິຣນິວາສິຕາຍ ‘‘ສຈ຺ຈພນ຺ໂຘ’’ຕ຺ເວວ ລທ຺ຘນາໂມ. ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓີຕິ ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎາປຣິວາຣໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອຘິຄຈ຺ຉິ. ເຕນາຫ ‘‘ມຄ຺ເຄເນວສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎາ ອາຄຕາ’’ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ສນ຺ນິປຕິຕາ ມຫາຊນາ ເກຈິ ໂສຕາປນ຺ນາ, ເກຈິ ສກທາຄາມິໂນ, ເກຈິ ອນາຄາມິໂນ, ເກຈິ ອຣຫນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ. ຕຕ຺ຖາປິ ເກຈິ ເຕວິຊ຺ຊາ, ເກຈິ ຉຬຠິຎ຺ຎາ, ເກຈິ ປຏິສມ຺ຠິທປ຺ປຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມຫາຊນສ຺ສ ພນ຺ຘນໂມກ຺ໂຂ ຊາໂຕ’’ຕິ. ເຍ ປນ ຕຕ຺ຖ ສຣຓຄມນປຎ຺ຈສີລທສສີລສມາທາເນນ ລທ຺ຘານຸຄ຺ຄຫາ, ເຕສໍ ເທວຕານຎ຺ຈ ວເສນ ‘‘ມຫນ຺ຕໍ ພຸທ຺ຘໂກລາຫລໍ ອໂຫສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຣຸຓໍ ¶ ປນ ມຫາຄນ຺ຘກຸຏິຍໍເຍວ ອຸຏ຺ຐເປສິ ເທວຕານຸຄ຺ຄຫຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ກຸລານຸທຍາຍ ຈ. ອປາຍມຄ຺ເຄ ໂອຕາຣິໂຕ ‘‘ໂກຈິ ໂລກສ຺ສ ສຊິຕາ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ວເສນ ປວຕ຺ຕິສໍຫາຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕເນວາຍໍ ປຊາ ສນາຖາ ໂຫຕິ, ຕໍ ຍຸຎ຺ຊຕິ ຈ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ກມ຺ເມ’’ຕິ ມິຈ຺ຉາຄາເຫຫິ. ປຣິຈຣິຕພ຺ພໍ ຍາຈິ ‘‘ເອຕ຺ຖ ມຍາ ຈິຣໍ ວສິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ຉຏ຺ຐນ຺ຕິ ພາຫິຍສຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ.

ປຸຓ຺ຓສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙໐-໙໑. ເອຊຕິ ¶ ຉຬາຣມ຺ມຓນິມິຕ຺ຕໍ ກມ຺ປຕີຕິ ເອຊາ. ເຕນາຫ ‘‘ຈລນຏ຺ເຐນາ’’ຕິ. ອາພາຘນຏ຺ເຐນ ປີຬນຏ຺ເຐນ. ອນ຺ໂຕ ໂທສນຏ຺ເຐນາຕິ ອນ຺ໂຕຈິຕ຺ເຕ ເອວ ປທຸສ຺ສນຏ຺ເຐນ. ນິກນ຺ຕນຏ຺ເຐນາຕິ ຉິນ຺ທນຏ຺ເຐນ. ເຫຏ຺ຐາ ຄຫິຕເມວາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ມຎ຺ຎິຕສມຸຄ຺ຆາຕສາຣຸປ຺ປສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕເມວ. ວຸຕ຺ຕນຍເມວ ມຎ຺ຎິຕສມຸຄ຺ຆາຕສຸຕ຺ເຕ.

ປຐມເອຊາສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙໒-໙໓. ທ຺ວຍນ຺ຕິ ທຸກໍ. ປາຬິຍໍ ອາເມຑິຕໂລເປນ ນິທ຺ເທໂສຕິ ອາຫ ‘‘ທ຺ເວ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາເສ’’ຕິ. ເອວເມຕນ຺ຕິ ເອວໍ ອນິຈ຺ຈາທິຠາເວນ ເອຕໍ ຈກ຺ຂຸຣູປຎ຺ຈາຕິ ທ຺ວຍໍ. ຈລຕີຕິ ອນວຏ຺ຐາເນນ ປຈລຕິ. ພ຺ຍຖຕີຕິ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ຈ ປເວຘຕິ. ເຫຕຸ ເຈວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ສຫຄຕີຕິ ສຫປ຺ປວຕ຺ຕິ, ຕາຍ ຄເຫຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ສງ຺ຄຕີ’’ຕິ ຜສ຺ໂສ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອສ ນໂຍ ເສສປທທ຺ວເຍປິ. ຍສ຺ມາ ຈ ສໍຄຈ຺ຉມານຘມ຺ມວິມຸຕ຺ຕາ ສງ຺ຄຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕຖາ ສນ຺ນິປາຕສມວາຍາ, ເຕສໍ ວເສນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ຜສ຺ໂສ ຕຖາ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອິມິນາ’’ຕິອາທິ.

ວຕ຺ຖູຕິ ¶ ຈກ຺ຂຸ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍາທິຠາເວນ. ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ຣູປໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍາທິຠາເວນ. ສຫຊາຕາ ຕໂຍ ຂນ຺ຘາ ເວທນາທໂຍ, ເຕ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍຠາເວນ. ອຍໍ ເຫຕູຕິ ອຍໍ ຕິວິໂຘ ເຫຕູ. ຜສ຺ເສນາຕິອາທີສຸ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຍສ຺ມາ ຣູປາຣມ຺ມເຓ ຜສ຺ເສ ອຕ຺ຕໂນ ຜຸສນກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ເຕ ເອວໍ ເວທນາ ອນຸຠວນກິຈ຺ຈໍ, ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຊານນກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຜສ຺ເສນ ຜຸຏ຺ຐເມວາ’’ຕິອາທິວຸຕ຺ຕເມວ ອຕ຺ຖໍ ອິທານິ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐາເນນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຜຸຏ຺ໂຐ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ເຈວ ຂນ຺ຘາ ຠຄວຕາ ສມຕິໍສາຍ ອາກາເຣຫິ ວຸຕ຺ຕາ. ກສ຺ມາຕິ ອາຫ ‘‘ກຖ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຣຸກ຺ຂສາຂາສຸ ຣຸກ຺ຂໂວຫາໂຣ ວິຍ ເອເກກຘມ຺ເມປິ ຂນ຺ຘໂວຫາໂຣ ໂຫຕິເຍວ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ (ຍມ. ຂນ຺ຘຍມກ ໒).

ປຐມທ຺ວຍສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙໔. ອທມິຕາຕິ ¶ ທມໍ ນິພ຺ພິເສວນຠາວໍ ອນີຕາ. ອໂຄປິຕາຕິ ສຕິສງ຺ຂາຕາຍ ວຕິຍາ ນ ຣກ຺ຂິຕາ. ອປິຫິຕາຕິ ສຕິກວາເຏນ ນ ປິຫິຕາ. ຈຕູຫິປິ ປເທຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອນາວຣຓເມວາຫ. ອຘິກໍ ວຫນ຺ຕີຕິ ອຘິວາຫາ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຘິວາຫາ ທຸກ຺ຂາຘິວາຫາ. ນິຣເຍສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກໍ ເນຣຍິກໍ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ເສສປາຬິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ສເຬວາຕິ ຉ-ກາຣສ຺ສ ສ-ກາໂຣ, ຬ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ. ຍຕ຺ຖາຕິ ນິມິຕ຺ຕຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມໍ. ອນວສ຺ສຸຕາ ອຕິນ຺ຕາຕິ ຣາເຄນ ອເຕມິຕາ.

ອສ຺ສາທິຕນ຺ຕິ ອສ຺ສາທໍ ອິຕໍ ອຸປຄຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອສ຺ສາທວນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ສຸຂທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐໍ. ອນ຺ວຍຕີຕິ ອນ຺ວໂຍ, ເຫຕຸ. ຜສ຺ໂສຕິ ອນ຺ວໂຍ ເອຕສ຺ສາຕິ ຜສ຺ສນ຺ວຍນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ຜສ຺ສເຫຕຸກ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອວິຣຸທ຺ຘ’’ອິຕິ ວິຠຕ຺ຕິໂລເປນ ນິທ຺ເທໂສ.

ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາຕິ ¶ ຕຓ຺ຫາທິສມຘູປສໍຫຕສຎ຺ຎາ. ເຕນາຫ ‘‘ກິເລສສຎ຺ຎາຍ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ’’ຕິ. ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາ, ອິຕຣີຕຣາ ນຣາ. ປປຎ຺ຈຍນ຺ຕາຕິ ສໍສາເຣ ປປຎ຺ຈໍ ຈິຣາຍນໍ ກໂຣນ຺ຕາ. ສຎ຺ຎິໂນຕິ ເຄຫສ຺ສິຕສຎ຺ຎາຍ ສຎ຺ຎາວນ຺ໂຕ. ມໂນມຍໍ ວິຕກ຺ກນ຺ຕິ ເກວລໍ ມນສາ ສມ຺ຠາວິຕໍ ມິຈ຺ຉາວິຕກ຺ກໍ. ອິຣີຍຕີຕິ ອິຣິຍໍ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ອິຣີຍຕິ ປຏິປຊ຺ຊຕິ.

ສຸຏ຺ຐຸ ຠາວິໂຕຕິ ສຸຏ຺ຐຸຠາວໍ ສຸຠາວນໍ ອິໂຕ ຠາວິຕຠາວິໂຕ. ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຕນ ຍຖາວຸຕ຺ຕຜສ຺ເສນ ຜຸຏ຺ຐໍ ອສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ. ນ ວິກມ຺ປເຕ ກ຺ວຈີຕິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ນ ກມ຺ປຕິ. ປາຣຄາຕິ ປາຣຄາມິໂນ ຠວຖ.

ອທນ຺ຕອຄຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙໕. ອປສາເທຕີຕິ ¶ ຕຊ຺ເຊຕິ. ອຸສ຺ສາເທຕີຕິ ອຸກ຺ກໍເສຕິ. ອຍໍ ກິຣ ເຖໂຣ ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ. ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ໂຍນິໂສມນສິກາຣສ຺ສ ອນນຸຍຸຊ຺ຊເນນ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ.

ຍຕ຺ຣາຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ວຈນາລງ຺ກາເຣ. ນາມາຕິ ອສມ຺ຠາວເນ ອປສາທນປກ຺ເຂ, ອຸສ຺ສາທນປກ຺ເຂ ປນ ສມ຺ຠາວເນ. ກິໍ ຊາຕນ຺ຕິ ກິໍ ເຕນ ມຫລ຺ລກຠາເວນ ຊາຕນ຺ຕິ ມຫລ຺ລກຠາວໍ ຕິຓາຍປິ ອມຎ຺ຎມາໂນ ວທຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຍທິ…ເປ… ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ’’ຕິ. ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕຕິ ອຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ. ມາທິສານໍ ຠຄວໂຕ ໂອວາໂທ ອຸປກາຣາວໂຫຕິ ເອຕຣຫິ ໂອວາທຎ຺ຈ ປສໍສນ຺ໂຕ.

‘‘ອທິຏ຺ຐາ ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາ’’ຕິອາທິນາ ປຣິກປ຺ປວເສນ ວຸຕ຺ຕນິທສ຺ສນໍ ‘‘ຍຖາ ເອເຕສຸ ຉນ຺ທາທໂຍ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວມິຕເຣສຸປິ ປຣິຎ຺ຎາເຕສູ’’ຕິ ນຍປຏິປຊ຺ຊນຕ຺ຖໍ, ເຕສມ຺ປິ ອິເມຫິ ສມາເນຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຸປິນກູປມາ ກາມາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໓໔; ໒.໔໖; ປາຈິ. ໔໑໗; ຈູຬວ. ໖໕).

ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຣູປາຍຕນໍ ຍຕ຺ຕໂກ ຄຫຓາກາໂຣ, ຕຕ຺ຕກໍ. ກິຕ຺ຕກໍ ປມາຓນ຺ຕິ ອຕ຺ຕສໍເວທິຍໍ ປຣສ຺ສ ນ ¶ ທິສິຕພ຺ພໍ, ກປ຺ປນາມຕ຺ຕໍ ຣູປໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຣູເປຕິ ຣູປາຍຕເນ. ຣູປມຕ຺ຕເມວາຕິ ນີລາທິເຠທໍ ຣູປາຍຕນມຕ຺ຕໍ, ນ ນີລາທິ. ວິເສສນິວຕ຺ຕນຕ຺ໂຖ ຫິ ອຍໍ ມຕ຺ຕ-ສທ຺ໂທ. ຍທິ ເອວໍ, ເອວ-ກາໂຣ ກິມຕ຺ຖິໂຍ? ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຫິ ຣູປາຍຕເນ ລພ຺ຠມານມ຺ປິ ນີລາທິວິເສສໍ ‘‘ອິທໍ ນີລໍ ນາມ, ອິທໍ ປີຕໍ ນາມາ’’ຕິ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ກຸໂຕ ນິຈ຺ຈານິຈ຺ຈາທິສຠາວຕ຺ຖນ຺ຕິ ສໍຫິຕສ຺ສປິ ນິວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ເອວກາຣຄ຺ຄຫຓໍ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ນິຈ຺ຈາທິສຠາວ’’ນ຺ຕິ. ເສສວິຎ຺ຎາເຓຫິປີຕິ ຊວນວິຎ຺ຎາເຓຫິປິ.

ທິຏ຺ຐໍ ນາມ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ຣູປາຍຕນສ຺ສ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ. ເຕນາຫ ‘‘ຣູເປ ຣູປວິຊານນ’’ນ຺ຕິ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓມຕ຺ຕເມວາຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ຣູປາຍຕເນ ຄຫຓມຕ຺ຕໍ, ຕໍມຕ຺ຕເມວ ເມ ສພ຺ພໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຣາຄາທິຣເຫນາ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ. ທິຏ຺ຐໍ ນາມ ປທຕ຺ຖໂຕ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ທິຏ຺ຐໍ ຣູປໍ. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ທິຏ຺ຐມຕ຺ເຕ ຣູເປ. ຈິຕ຺ຕຕ຺ຕຍໍ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕໍ ນາມ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຍ ຣາຄາທິວິຣເຫນ ປວຕ຺ຕນໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ຍຖາ ຕ’’ນ຺ຕິ ອາທິ.

ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊເນນ ¶ ວິຎ຺ຎາຕາຣມ຺ມຓໍ ວິຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ ຣາຄາທິວິຣເຫນ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ຍຖາ ອາວຊ຺ຊເນນາ’’ຕິອາທິ.

ຕທາຕິ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ, ນ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖຕິ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ເຍສໍ ຣາຄາທີນໍ ນິວຕ຺ຕນໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ເຕ ‘‘ເຕນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕ-ສທ຺ເທນ ປຈ຺ຈາມສີຍນ຺ຕີຕິ ‘‘ເຕນ ຣາເຄນ ວາ ຣຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ວິສເຍ ຠຸມ຺ມໍ, ວິສຍຠາໂວ ຈ ວິສຍິນາ ສມ຺ພນ຺ຘວເສນ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຏິພທ຺ໂຘ’’ຕິອາທິ.

ສຕີຕິ ຣູປສ຺ສ ຍຖາສຠາວສລ຺ລກ຺ຂຓາ ສຕິ ມຸຏ຺ຐາ ປິຍນິມິຕ຺ຕມນສິກາເຣນ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ນ ທິສ຺ສຕິ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ. ອຊ຺ໂຌສາຕິ ອຊ຺ໂຌສາຍ. ຄິລິຕ຺ວາ ປຣິນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນິຍກຣເຓນ.

ອຠິຊ຺ຌາ ຈ ວິເຫສາ ຈາຕິ ກຣຓຕ຺ເຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ອຠິຊ຺ຌາຍ ຈ ວິເຫສາຍ ຈາ’’ຕິ. ອຕ຺ຖວເສນ ວິຠຕ຺ຕິປຣິຓາໂມຕິ ອາຫ – ‘‘ອຠິຊ຺ຌາວິເຫສາຫີ’’ຕິ. ອາຈິນນ຺ຕສ຺ສາຕິ ວຑ຺ເຒນ຺ຕສ຺ສ. ປຏິສ຺ສໂຕຕິ ປຕິສ຺ສໂຕ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສຕິຍາ ຍຸຕ຺ໂຕ. ເສວໂຕ ຈາປີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ-ສທ຺ໂທ ອປິ-ສທ຺ໂທ ຈ ນິປາຕມຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ເສວນ຺ຕສ຺ສ’’ອິຈ຺ເຈວ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ.

ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙໖. ປຣິຫານສຠາວນ຺ຕິ ¶ ອນວຊ຺ຊຘມ຺ເມຫິ ປຣິຫາຍນສຠາວໍ. ອຠິຠວິຕານີຕິ ອຠິຠູຕານິ ນິພ຺ພິເສວນຠາວາກາເຣນ. ສຣສງ຺ກປ຺ປາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ວິສເຍ ອນວຏ຺ຐິຕຠາເວນ ສງ຺ກປ຺ປາ. ສໍໂຍຊນິຍາຕິ ສໍໂຍເຊຕພ຺ພາ. ສໍໂຍຊນານຎ຺ຫິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ໂອກາສໍ ເທນ຺ໂຕ ກິເລສຊາຕໍ ອຘິວາເສຕິ ນາມ. ກິເລໂສ ເອວ ກິເລສຊາຕໍ. ອາຣມ຺ມຓໍ ປນ ຈິຕ຺ເຕ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຘິວາເສຕິ ນາມ. ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫາເນນ ນ ປຊຫຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ, ກິເລສໍ ປນ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຘມ຺ມຕາປາທເນນ ເອວ. ອຠິຠວິຕໍ ອາຍຕນນ຺ຕິ ກຖິຕໍ ອຘິວາສນາທິນາ. ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິຫານຘມ຺ໂມ ໂຫຕີ’’ຕິ ຘມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕໍ ວິຠຊນ຺ເຕນ ຠຄວຕາ ‘‘ຕຎ຺ເຈ ຠິກ຺ຂຸ ອຘິວາເສຕີ’’ຕິອາທິນາ ປຸຄ຺ຄເລນ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐາເນນ ຘມ຺ໂມ ທສ຺ສິໂຕ.

໙໗. ນ ¶ ປິທຫິຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນ ປິທຫິຕ຺ວາ ສຎ຺ຉາທິຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ. ພ຺ຍາສິຎ຺ຈຕີຕິ ກິເລເສຫິ ວິເສເສນ ອາສິຎ຺ຈຕິ. ກິເລສຕິນ຺ຕນ຺ຕິ ກິເລເສຫິ ອວສ຺ສຸຕໍ. ທຸພ຺ພລປີຕິ ຕຣຸຓາ ນ ພລປ຺ປຕ຺ຕາ. ພລວປີຕິ ອຸພ຺ເພຄາ ຜຣຓປ຺ປຕ຺ຕາ ຈ ປີຕິ. ທຣຖປ຺ປສ຺ສທ຺ຘີຕິ ກາຍຈິຕ຺ຕທຣຖວູປສມລກ຺ຂຓາ ປສ຺ສທ຺ຘິ. ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍປຣມ຺ປຣາຍ ອສິທ຺ຘຕ຺ຕາ. ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປມາທວິຫາຣີ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ ປຸຄ຺ຄລໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ປາໂມຊ຺ຊໍ ນ ໂຫຕິ, ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາຍຕີ’’ຕິອາທິນາ ຈ, ຘມ຺ເມນ ‘‘ປມາທວິຫາຣີ ອປ຺ປມາທວິຫາຣີ’’ຕິ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ທສ຺ສິໂຕ.

ປມາທວິຫາຣີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙໘. ອິທນ຺ຕິ ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສໍວໂຣ’’ຕິ? ອິທໍ ວຈນໍ. ປຫາຕພ຺ພຘມ຺ມກ຺ຂານວເສນາຕິ ປຫາຕພ຺ພຘມ຺ມສ຺ເສວ ກຖນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສໍວໂຣ ¶ ໂຫຕີ’’ຕິ ຘມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣູປາ’’ຕິອາທິນາ ຘມ຺ໂມວ ວິຠຕ຺ໂຕ.

໙໙. ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຍາຕິ ສມຖວເສນ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຍ. ປຣິຫາຍມາເນຕິ ຕສ຺ສ ອລາເຠນ ປຣິຫາຍມາເນ. ກມ຺ມຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາກມ຺ມຏ຺ຐານໍ, ສມຖເມວ ວາ.

໑໐໐. ກມ຺ມຏ຺ຐານນ຺ຕິ ສມຖວິປສ຺ສນາກມ຺ມຏ຺ຐານໍ.

໘-໙. ປຐມນຕຸມ຺ຫາກໍສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໐໑-໑໐໒. ອຸປມໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາຕິ ອຸປມໍ ປຣິຫຣິຕ຺ວາ. ສຸທ຺ຘິກວເສນາຕິ ອຸປມາຍ ວິນາ ເກວລເມວ.

໑໐໓. ອຸທໂກຕິ ¶ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ເວທໍ ຎາຓໍ. ສພ຺ພໍ ຊິຕວາຕິ ສພ຺ພຊິ. ອວຂຕນ຺ຕິ ນິຂຕໍ. ອຸຈ຺ຉາທນຘມ຺ໂມຕິ ອຸຈ຺ຉາເທຕພ຺ພສຠາໂວ. ປຣິມທ຺ທນຘມ຺ໂມຕິ ປຣິມທ຺ທິຕພ຺ພສຠາໂວ. ປຣິຫໂຕຕິ ປຣິຫຣິໂຕ. ໂອທນກຸມ຺ມາສູປຈຍຸຈ຺ຉາທນປຣິມທ຺ທນປເທຫີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອຸຈ຺ຉາທນໍ ວາ ປຣິມທ຺ທນມຕ຺ຕເມວາຕິ ກຕ຺ວາ ນ ຄຫິຕໍ.

໑໐໔. ຈຕູຫິ ¶ ໂຍເຄຫີຕິ ກາມໂຍຄາທີຫິ ຈຕູຫິ ໂຍເຄຫິ. ເຂມິໂນຕິ ເຂມວໂຕ ກຸສລິໂນ. ກາຣຓຠູຕນ຺ຕິ ກຕ຺ຕພ຺ພອຸປາຍສ຺ສ ກາຣຓຠູຕໍ. ປຣິຍາຍຕິ ປວຕ຺ຕິໍ ນິວຕ຺ຕິຎ຺ຈ ຎາເປຕີຕິ ປຣິຍາໂຍ, ຘມ຺ໂມ ຈ ໂສ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມຕ຺ຕາ ປຣິຍາໂຍ ຈາຕິ ຘມ຺ມປຣິຍາໂຍ, ຕໍ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ໂສ ຕສ຺ສາຘິຄມສ຺ສ ກາຣຓໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຘມ຺ມກາຣຓ’’ນ຺ຕິ. ຍຸຕ຺ຕິນ຺ຕິ ສມຖວິປສ຺ສນາຘມ຺ມານີຕິ ວາ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມານີຕິ ວາ. ‘‘ຕສ຺ມາ’’ຕິ ປທໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ – ‘‘ກສ຺ມາ’’ຕິ ກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ອກ຺ຂາຕຕ຺ຕາ, ອຸທາຫຸ ປຫີນຕ຺ຕາ’’ຕິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ. ຍສ຺ມາ ປນ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານໍ ໂຍຄກ຺ເຂມິຠາວສ຺ສ ກາຣຓໍ, ນ ກຖນໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຫີນຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ໂຍຄກ຺ເຂມິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐໕-໑໑໓. ເວທນາສຸຂທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເວທນາສງ຺ຂາຕໍ ສຸຂຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ກຖິຕໍ. ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂສ຺ສ ຈ ສຬາຍຕນທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ກຖິຕຕ຺ຕາ ວິວຏ຺ຏສຸຂໍ ເຈຕ຺ຖ ກຖິຕເມວາຕິ ¶ ສກ຺ກາ ວິຎ຺ຎາຕຸໍ. ກາມໍ ຂນ຺ຘິຍວຄ຺ເຄ ຂນ຺ຘວເສນ ເທສນາ ອາຄຕາ, ນ ອາຍຕນວເສນ. ເອຕ຺ຖ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖຊາຕໍ ຂນ຺ຘິຍວຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

ອຸປາທາຍສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂຍຄກ຺ເຂມິວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑໔-໑໑໕. ອາວສຕິ ເອຕ຺ຖ ກິເລສມາໂຣຕິ ອາວາໂສ. ກາມຄຸຓອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣານິ ອາຍຕນານິ. ກິເລສມາຣສ຺ສ ອາວາສໍ ຄໂຕ ¶ ວສໍ ຄໂຕ. ຕິວິຘສ຺ສາຕິ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຕິວິຘສ຺ສປິ ມາຣສ຺ສ. ຕໂຕ ເອວ ເທວປຸຕ຺ຕມາຣສ຺ສປິ ວສໍ ຄໂຕຕິ ສກ຺ກາ ວິຎ຺ຎາຕຸໍ.

ປຐມມາຣປາສສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑໖. ໂລກິຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຕ຺ຕກາຍຠູຕຄາມາທີຕິ ໂລໂກ, ຈກ຺ກວາໂຬ. ສງ຺ຂາໂຣ ປນ ລຸຊ຺ຊນປລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ໂລໂກ. ອນ຺ຕນ຺ຕິ ໂອສານໍ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓຄຕິຍາ ສມາເນຕ຺ວາ ອວິໂຣເຘຕ຺ວາ. ໂຖເມສ຺ສາມີຕິ ປສໍສິສ຺ສາມິ.

ເອວໍສມ຺ປຕ຺ຕິກນ຺ຕິ ເອວໍສມ຺ປຊ຺ຊນກໍ ເອວໍປສ຺ສິຕພ຺ພໍ ອິທໍ ມມ ອຊ຺ເຌສນໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອີທິສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ຊານໍ ຊານາຕີຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ຊານິຕພ຺ພໍ ຊານາຕິ ເອວ. ນ ຫິ ປເທສຎ຺ຎາເຓ ຐິໂຕ ຊານິຕພ຺ພໍ ສພ຺ພໍ ຊານາຕິ. ອຸກ຺ກຏ຺ຐນິທ຺ເທເສນ ຫິ ອວິເສສຄ຺ຄຫເຓນ ຈ ‘‘ຊານ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ນິຣວເສສໍ ເຎຍ຺ຍຊາຕໍ ປຣິຄ຺ຄຍ຺ຫຕີຕິ ຕພ຺ພິສຍາຍ ຊານນກິຣິຍາຍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓເມວ ກຣຓໍ ຠວິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ປກຣຓວເສນ ‘‘ຠຄວາ’’ຕິ ປທສນ຺ນິຘາເນນ ຈ ອຍມຕ຺ໂຖ ວິຠາເວຕພ຺ໂພ. ປສ຺ສິຕພ຺ພເມວ ປສ຺ສຕີຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ-ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸ-ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸ-ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸ-ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸ-ສງ຺ຂາເຕຫິ ຎາຓຈກ຺ຂູຫິ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ ປສ຺ສຕິ ເອວ. ອຖ ວາ ຊານໍ ຊານາຕີຕິ ຍຖາ ອຎ຺ເຎ ¶ ສວິປລ຺ລາສາ ກາມຣູປປຣິຎ຺ຎາວາທິໂນ ຊານນ຺ຕາປິ ວິປລ຺ລາສວເສນ ຊານນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ຠຄວາ. ຠຄວາ ປນ ປຫີນວິປລ຺ລາສຕ຺ຕາ ຊານນ຺ໂຕ ຊານາຕິ ເອວ, ທິຏ຺ຐິທສ຺ສນສ຺ສ ອຠາວາ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປສ຺ສຕິ ເອວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທສ຺ສນປຣິຓາຍກຏ຺ເຐນາຕິ ຍຖາ ຈກ຺ຂຸ ສຕ຺ຕານໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປຣິເຓຕິ ສາເຘຕິ, ເອວໍ ໂລກສ຺ສ ຍາຖາວທສ຺ສນສາຘນໂຕປິ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈປຣິຓາຍກຏ຺ເຐນ ຈກ຺ຂຸຠູໂຕ, ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸມຍຕ຺ຕາ ວາ ສຍມ຺ຠູຎາເຓນ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸໍ ຠູໂຕ ປຕ຺ໂຕຕິ ວາ ຈກ຺ຂຸຠູໂຕ. ຎາຓຠູໂຕຕິ ເອຕສ຺ສ ຈ ເອວເມວ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຘມ຺ມາ ວາ ໂພຘິປກ຺ຂິຍາ, ເຕຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ໂລກສ຺ສ ຈ ຕທຸປ຺ປາທນໂຕ ອນຎ຺ຎສາຘາຣຓໍ ວາ ຘມ຺ມໍ ປຕ຺ໂຕ ອຘິຄໂຕຕິ ຘມ຺ມຠູໂຕ. ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມາ’’ວຸຈ຺ຈຕິ ເສຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ມຄ຺ຄຎາຓໍ, ເຕນ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ໂລກສ຺ສ ¶ ຈ ຕທຸປ຺ປາທນໂຕ ຕຎ຺ຈ ສຍມ຺ຠູຎາເຓນ ປຕ຺ໂຕຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຠູໂຕ. ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ວທຕີຕິ ວຕ຺ຕາ. ຈິຣໍ ສຈ຺ຈປຏິເວຘໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ວທຕີຕິ ປວຕ຺ຕາ. ອຕ຺ຖໍ ນີຫຣິຕ຺ວາຕິ ທຸກ຺ຂາທິອຕ຺ຖໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ. ປຣມຕ຺ຖໍ ວາ ນິພ຺ພານໍ ປາປຍິຕາ. ອມຕສຈ຺ຉິກິຣິຍໍ ສຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕ ອມຕໍ ທທາຕີຕິ ອມຕສ຺ສ ທາຕາ. ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມານໍ ຕທາຍຕ຺ຕຠາວໂຕ ຘມ຺ມສ຺ສາມີ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈາເປນ຺ໂຕ ຠາຣິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຄຣຸໍ ກໂຣຕິ ນາມ, ຕຖາ ທຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ກຕ຺ວາ ກເຖນ຺ໂຕປິ.

ຈກ຺ຂຸນາ ວິຊ຺ຊມາເນນ ໂລກສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ, ນ ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ. ນ ຫິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍຕນວິຣເຫນ ໂລກສມຎ຺ຎາ ອຕ຺ຖິ. ເຕນາຫ ‘‘ຈກ຺ຂຸຎ຺ຫິ ໂລໂກ’’ຕິອາທິ. ອປ຺ປຫີນທິຏ຺ຐີຕິ ອສມູຫຕສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິໂກ ຆນວິນິພ຺ໂຠຄໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ສມຸທາຍໍ ວິຍ ອວຍວໍ ‘‘ໂລໂກ’’ຕິ ສຎ຺ຊານາຕິ ເຈວ ມຎ຺ຎຕິ ຈ. ຕຖາຕິ ອິມິນາ ‘‘ໂລໂກຕິ ສຎ຺ຊານາຕິ ເຈວ ມຎ຺ຎຕິ ຈາ’’ຕິ ປທຕ຺ຕຍໍ ອາກຑ຺ຒຕິ. ຕສ຺ສາຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ, ຈກ຺ກວາຬໂລກສ຺ສ ວາ. ຈກ຺ຂາທິເມວ ຫິ ສໂຫກາເສນ ‘‘ຈກ຺ກວາໂຬ’’ຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ສຎ຺ຊານາຕິ. ຄມເນນາຕິ ປທສາ ຄມເນນ. ນ ສກ຺ກາ ເຕສໍ ອນນ຺ຕຕ຺ຕາ. ລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນາຕິ ອຠິສງ຺ຂາຣໂລກວເສນ ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ນາມ ນິພ຺ພານໍ. ຕໍ ປຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ກາ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາ ປຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ຈກ຺ກວາຬໂລກສ຺ສ ປນ ອນ຺ໂຕ ນາມ, ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ຄມເນນ ອປ຺ປຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ.

ອິເມຫິ ປເທຫີຕິ ອິເມຫິ ວາກ຺ຍວິຠາເຄຫິ ປເທຫິ. ຕານິ ປນ ອກ຺ຂຣສມຸທາຍລກ຺ຂຓານີຕິ ອາຫ ‘‘ອກ຺ຂຣສມ຺ປິຓ຺ຑເນຫີ’’ຕິ. ປາຏິເຍກ຺ກອກ຺ຂເຣຫີຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ປເທ ປຏິນິຍຕສນ຺ນິເວເສຫິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ຈິຕ຺ເຕນ ຄຍ຺ຫມາເນຫິ ອກ຺ຂເຣຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຄມນຏ຺ເຐນ ‘‘ປຓ຺ຑາ’’ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຎ຺ຎາ, ຕາຍ ອິໂຕ ຄໂຕ ປຕ຺ໂຕຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ, ປຎ຺ຎວາ. ມຫາປຎ຺ຎຕາ ¶ ນາມ ປຏິສມ຺ຠິທາວເສນ ເວທິຕພ຺ພາຕິ ອາຫ ‘‘ມຫນ຺ເຕ ອຕ຺ເຖ’’ຕິອາທິ. ຍຖາ ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ ປຐມວິກປ຺ເປ, ທຸຕິຍວິກປ຺ເປ ປນ ປຈ຺ຈາມສນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຕໍ ພ຺ຍາກຕ’’ນ຺ຕິ.

ໂລກນ຺ຕຄມນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑໗. ເຈຕໂສຕິ ¶ ກຣເຓ ສາມິວຈນໍ. ຈິຕ຺ເຕນ ສໍຜຸສນໍ ນາມ ອນຸຠໂວຕິ ອາຫ ‘‘ຈິຕ຺ເຕນ ອນຸຠູຕປຸພ຺ພາ’’ຕິ. ອຸຕຸຕ຺ຕຍານຸຣູປຕາວເສນ ປາສາທຕ຺ຕຍໍ, ຕໍ ວເສນ ຕິວິຘນາຏກເຠໂທ. ມໂນຣມ຺ມຕາມຕ຺ເຕນ ກາມຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕໍ, ນ ກາມວເສນ. ນ ຫິ ອຠິນິກ຺ຂມນໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ກາມວິຕກ຺ກາ ຠູຕປຸພ຺ພາ. ເຕນາຫ ມາໂຣ ປາປິມາ –

‘‘ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ຠຄວນ຺ຕໍ, ອນຸພນ຺ຘິໍ ປທາປທໍ;

ໂອຕາຣໍ ນາຘິຄຈ຺ຉິສ຺ສໍ, ສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສຕີມໂຕ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໔໔໘);

ເມຕ຺ເຕຍ຺ໂຍ ນາມາຕິອາທິ ອນາຄຕາຣມ຺ມຓທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ, ນ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ. ອຕ຺ຕາ ປິຍາຍິຕພ຺ພຣູໂປ ເອຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ຕຣູໂປ, ອຸຕ຺ຕຣປເທ ປຸຣິມປທໂລເປນາຕິ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕກາມຊາຕິເກນາ’’ຕິ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຕ຺ຕຣູເປນາຕິ ວາ ປີຕິໂສມນສ຺ເສຫິ ຄຫິຕສຠາເວນ ຕຸຏ຺ຐປຫຏ຺ເຐນ ອຸທຄ຺ຄຸທຄ຺ເຄນ. ອປ຺ປມາໂທຕິ ອປ຺ປມຊ຺ຊນໍ ກຸສລຘມ຺ເມສຸ ອຂຓ຺ຑກາຣິຕາຕິ ອາຫ ‘‘ສາຕຈ຺ຈກິຣິຍາ’’ຕິ. ອໂວສ຺ສຄ຺ໂຄຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ກາມຄຸເຓສຸ ອໂວສ຺ສຊ຺ຊນໍ ປກ຺ຂນ຺ທິຕຸໍ ອປ຺ປທານໍ. ປຸຣິໂມ ວິກປ຺ໂປ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ກຣຓວເສນ ທສ຺ສິໂຕ, ປຈ຺ຉິໂມ ອກຸສລານໍ ອກຣຓວເສນ. ທ຺ເວ ຘມ຺ມາຕິ ອປ຺ປມາໂທ ສຕີຕິ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ. ອປ຺ປມາໂທ ສຕິ ຈ ຕຖາ ປວຕ຺ຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຸສລຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘາ ເວທິຕພ຺ພາ. ກຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພາ.

ຕສ຺ມິໍ ອາຍຕເນຕິ ຕສ຺ມິໍ ນິພ຺ພານສຎ຺ຎິເຕ ກາຣເຓ ປຏິເວເຘ. ຕໍ ກາຣຓນ຺ຕິ ຉນ຺ນໍ ອາຍຕນານໍ ກາຣຓໍ. ສຬາຍຕນໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ສຬາຍຕນນິໂຣໂຘ ວຸຈ຺ຈຕິ ນິພ຺ພານໍ. ເຕນາຫ ‘‘ນິພ຺ພານໍ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍາ’’ຕິອາທິ. ນິພ຺ພານສ຺ມິນ຺ຕິ ນິພ຺ພານມ຺ຫິ.

໑໑໘-໑໑໙. ທິຏ຺ເຐຕິ ¶ ປຈ຺ຈກ຺ຂຠູເຕ. ຘມ຺ເມຕິ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ເມ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ອຕ຺ຕາຕິ ຠວຕິ ສຎ຺ຎາ ທິຏ຺ຐິ ຈາຕິ ອຕ຺ຕຠາວສຎ຺ຎາ. ເຕນາຫ – ‘‘ທິຏ຺ເຐວ ¶ ຘມ຺ເມຕິ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ’’ຕິ. ‘‘ຕນ຺ນິສ຺ສິຕ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕໍ-ສທ຺ເທນ ເຫຏ຺ຐາ ອຠິນນ຺ທນາທິປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫາ ປຈ຺ຈາມຏ຺ຐາຕິ ອາຫ – ‘‘ຕຓ຺ຫານິສ຺ສິຕ’’ນ຺ຕິ. ຕໍ ອຸປາທານໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ຕທຸປາທານໍ. ເຕນາຫ – ‘‘ຕໍຄຫຓ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຓ຺ຫຸປາທານສງ຺ຂາຕໍ ຄຫຓໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ຕໍຄຫຓໍ. ຉຏ຺ຐໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ ປຎ຺ຈເມ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ.

ສກ຺ກປຎ຺ຫສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ສາຣິປຸຕ຺ຕສທ຺ຘິວິຫາຣິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒໐. ຆເຏສ຺ສຕີຕິ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ຆຏິຕໍ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ກຣິສ຺ສຕິ. ວິຈ຺ເຉທນ຺ຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ວິໂຣຘິປຈ຺ຈຍສມຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຸຈ຺ເຉທໍ.

໑໒໑. ເຍ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມເທວ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເຕ ສທ຺ຘາທໂຍ ສມ຺ຠາຣາ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນິຍາຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ປຣິປາເຈນ຺ຕີຕິ ປຣິປາກໍ ປຣິຓາມໍ ຄເມນ຺ຕິ. ຘມ຺ມາຕິ ກາຣຓຠູຕາ ຘມ຺ມາ. ວິສຸທ຺ຘິກາຣຓວເສນາຕິ ວິສຸທ຺ຘິກາຣຓຕາວເສນ, ສາ ປນ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນໍ ກາຣຓໂຕ ວິສຸທ຺ຘິ. ຍຖາ ນາມ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຂຕ຺ຕິຍກຸມາຣສ຺ສ ວິປກ຺ຂວິຄເມນ ປກ຺ຂສງ຺ຄເຫນ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ປຣິສຸທ຺ຘິ ໂຫຕິ, ເອວເມວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ວຸຕ຺ຕໍ ເຫຕ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ອສ຺ສທ຺ຘາທໂຍປິ ປຸຄ຺ຄລາ ສທ຺ຘາທີນໍ ຍາວເທວ ປຣິຫານາຍ ໂຫນ຺ຕິ, ສທ຺ຘາທໂຍ ປາຣິປູຣິຍາວ, ຕຖາ ປສາທນິຍສຸຕ຺ຕນ຺ຕາທິປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ, ປສາທນິຍສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ ນາມ ສມ຺ປສາທນີຍສຸຕ຺ຕາທໂຍ. ສມ຺ມປ຺ປຘາເນຕິ ສມ຺ມປ຺ປຘານສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ. ສຕິປຏ຺ຐາເນຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ. ຌານວິໂມກ຺ເຂຕິ ຌານານິ ເຈວ ວິໂມກ຺ເຂ ຈ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປວຕ຺ຕສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ. ຄມ຺ຠີຣຎາຓຈຣິເຍຕິ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທປຏິສໍຍຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ.

ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາທໂຍຕິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ສີລສໍວໂຣ ອຠິສລ຺ເລຂກຖາ ວີຣິຍາຣມ຺ໂຠ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ຎາຕິ ¶ ອິເມ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕາທໂຍ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ, ເຍ ‘‘ອິຘ, ເມຆິຍ, ຠິກ຺ຂຸ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ ອຸທາເນ ¶ (ອຸທາ. ໓໑) ກຖິຕາ. ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອາຍສ຺ມໂຕ ຣາຫຸລສ຺ສ ຕາສຎ຺ຈ ເທວຕານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ. ຕໂຕ ເຍນ ອນ຺ຘວນໍ, ຕຕ຺ຖ ທິວາວິຫາຣາຍ ມຫາສມາຄໂມ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ຕຖາ ຫິ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ເອຕ຺ຕກາຕິ ຄຓນາວເສນ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ.

ຣຸກ຺ຂປພ຺ພຕນິສ຺ສິຕາ ຠູມຏ຺ຐກາ, ອາກາສຈາຣິວິມານວາສິໂນ ອນ຺ຕລິກ຺ຂຏ຺ຐກາ. ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມານໍ ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ.

ຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂລກກາມຄຸຓວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒໔-໑໒໖. ທ຺ວີສູຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຄຫປຕິວຄ຺ເຄ ປຐມທຸຕິເຍສຸ ຕຕິເຍ ຈ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ ປາຐຊາຕໍ ອປຸພ຺ພໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໒໗-໑໒໘. ກາມໍ ອຎ຺ເຎປິ ປພ຺ພຊິຕາ ຍຸຕ຺ຕກາເລ ປິຓ຺ຑໍ ອຸລມານາ ຈຣນ຺ຕິເຍວ, ອຍໍ ປນ ໂອທຣິໂຕ, ເຕເນວ ກາຣເຓນ ປພ຺ພຊິໂຕຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປິຓ຺ຑໍ ອຸລມາໂນ’’ຕິອາທິມາຫ. ຆໍສນ຺ໂຕວາຕິ ຠູມິຍໍ ຆໍສນ຺ໂຕ ເອວ ປຕ຺ຕໍ ຐເປຕິ. ປຣິກ຺ຂີຓນ຺ຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ປຣິກ຺ຂີຓໍ. ນາຬິໂກ …ເປ… ຊາຕໍ, ອຕິເຣກປຕ຺ຕຏ຺ຐປນສ຺ສ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍຠາວນນ຺ຕິ ຈກ຺ຂາທິປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍຠາວນ’’ນ຺ຕິ ເກຈິ ວທນ຺ຕິ, ຕຖາ ວິປສ຺ສນາຠິນິເວສໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຣິວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອປເຣ ປນ ‘‘ສທ຺ຘາປຎ຺ຈມານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວເສນ ວິປສ຺ສນາຠິນິເວສໍ ກຕ຺ວາ ເຕນ ສຸເຂນ ອຠິຎ຺ຎາປຫານານໍ ສມ຺ປາທນວເສນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຠາເວຕ຺ວາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ອຸປສງ຺ກມຕີຕິ ¶ ¶ ເອຕ຺ຖ ຍຖາ ໂສ ຣາຊາ ອຸປສງ຺ກມິ, ຕໍ ອາຄມນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຖໂຣ ກິຣາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ມຫາປານໍ ນາມ ອຎ຺ຎໍ ກມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາ ປານປສຸໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ຕທນຸຣູປປຣິຊນສ຺ສ ສຸຣາປິວນໍ. ເຕນາຫ ‘‘ມຫາປານໍ ນາມ ປິວິຕ຺ວາ’’ຕິ. ສາລິຖຸເສຫີຕິ ຣຕ຺ຕສາລິຖຸເສຫິ. ຑຍ຺ຫມານໍ ວິຍ ກິປິລ຺ລິກທໍສນຊາຕາຫິ ທຸກ຺ຂເວທນາຫິ. ມຸຂສຕ຺ຕີຫິ ວິຊ຺ຌິໍສຸ ວລ຺ລຠຕາຍ. ອິຕ຺ຖິໂລໂລ ຫິ ໂສ ຣາຊາ.

ປເວຓິນ຺ຕິ ເຕສໍ ສມາທານປເວຓິໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປພນ຺ຘໍ. ປຏິປາເທນ຺ຕີຕິ ສມ຺ປາເທນ຺ຕິ. ຄຣຸກາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ຄຣຸກາຕພ຺ພອາຣມ຺ມຓໍ, ອວີຕິກ຺ກມິຕພ຺ພາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສ຺ສາຕິ ຣຎ຺ໂຎ. ຈິຕ຺ຕໍ ອໂນຕຣນ຺ຕນ຺ຕິ ປສາທວີຖິໍ ອໂນຕຣນ຺ຕໍ ອນຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ວິເຫເຐຕຸນ຺ຕິ ວິພາຘິຕຸໍ.

ໂລຠສ຺ສ ອປຣາປຣຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ພຫຸວຈນວເສນ ‘‘ໂລຠຘມ຺ມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິປິ ອຕ຺ໂຖ ເຍວ, ຍສ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ໂລຠຘມ຺ໂມ ອຕ຺ຕໂນ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍ ປຣິຄ຺ຄຫາເປນ຺ໂຕ ຊານາເປນ຺ໂຕ ວິຍ ສຫຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ. ອິມເມວ ກາຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສມູຫຕ຺ເຖ ເອວ ກາຍ-ສທ຺ໂທ ຄພ຺ຠາສຍາທິຏ຺ຐາເນສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນຘມ຺ມສມູຫວິສຍຕ຺ຕາ, ອິຕເຣ ປນ ກາຍູປລກ຺ຂິຕຕາຍ ‘‘ກາໂຍ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຸຕ຺ຕານເມວ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ.

ຠາຣທ຺ວາຊສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒໙. ຣູປາ ຈ ມນາປາຕິ ນີລາທິເຠທາ ຣູປຘມ຺ມາ ຈ ມນສາ ມນຸຎ຺ຎາ ປິຍຣູປາ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອິທຎ຺ຈ ສຸຂເວທນີຍສ຺ສ ຜສ຺ສສ຺ສ ສຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ເອວໍ ‘‘ຣູປາ ຈ ມນາປາ ອຸເປກ຺ຂາເວທນິຍາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓ…ເປ… ຜສ຺ສນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປນິສ຺ສຍໂກຏິຍາ ຫິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຜສ຺ໂສ ສຸຂເວທນີໂຍ, ນ ສຫຊາຕໂກຏິຍາ. ເຕນາຫ – ‘‘ເອກໍ ຜສ຺ສໍ ປຏິຈ຺ຈ ຊວນວເສນ ສຸຂເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ເສສປເທສູຕິ ‘‘ສໍວິຊ຺ຊຕິ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ໂສຕຘາຕູ’’ຕິ ອາຄເຕສຸ ປຎ຺ຈສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ.

ເຕວີສຕິ ¶ ຘາຕຸໂຍ ກຖິຕາ ຉນ຺ນໍ ທ຺ວາຣານໍ ວເສນ ວິຠຊ຺ຊຄຫເຓນ. ວຕ຺ຖຸນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ຫທຍວຕ຺ຖຸນິສ຺ສິຕໍ. ປຎ຺ຈທ຺ວາເຣ ວີສຕິ, ມໂນທ຺ວາເຣ ຕິສ຺ໂສ ເອວໍ ເຕວີສຕິ.

໗-໘. ຫາລິທ຺ທິການິສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໓໐-໑໓໑. ຕໍ ¶ ອິຕ຺ເຖຕນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸນາ ຍໍ ຣູປໍ ທິຏ຺ຐໍ, ຕໍ ອິຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ສຸຂເວທນິຍນ຺ຕິ ຕໍ ສຸຂເວທນາຍ ອຸປນິສ຺ສຍໂກຏິຍາ ປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຎ຺ເຈວ, ໂຍ ຈ ຍຖາຣຫໍ ອຸປນິສ຺ສຍໂກຏິຍາ ວາ, ອນນ຺ຕໂຣ ເຈ ອນນ຺ຕຣໂກຏິຍາ ວາ, ສຫຊາໂຕ ເຈ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໂກຏິຍາ ວາ, ສຸຂເວທນາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ຜສ຺ໂສ. ຕໍ ສຸຂເວທນິຍຎ຺ຈ ຜສ຺ສໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂເວທນາຕິ ໂຍຊນາ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສພ຺ເພສຸ ເສເສສຸ ສຕ຺ຕສຸ ວາເຣສຸ. ມໂນຘາຕຸເຍວ ວາ ສມານາຕິ ອຠິຘມ຺ມນເຍນ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕນເຍນ ປນ ສຸຎ຺ຎຕຏ຺ເຐນ ນິສ຺ສຕ຺ຕນິຊ຺ຊີວຏ຺ເຐນ ຈ ມໂນຘາຕຸສມຎ຺ຎໍ ລຠເຕວ. ອຏ຺ຐມໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ.

ຫາລິທ຺ທິການິສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓໒. ເຕປິ ມາຓວກາຕ຺ເວວ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸມາຣາ ເອວ. ເສເລຍ຺ຍການີຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສິລິສ຺ສນລງ຺ຆນກີຬນານິ.

ອຸປຏ຺ຐານວເສນ ອິຠໍ ຫຣນ຺ຕີຕິ ອິພ຺ຠາ, ຫຕ຺ຖິໂຄປກາ. ເຕ ປນ ນິຫີນກຸຏຸມ຺ພສ຺ສ ໂຠຄ຺ຄໍ ອຸປາທາຍ ຄຫປຕິຠາວໍ ອຸປາທາຍ ‘‘ຄຫປຕິກາ’’ຕິປິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຄຫປຕິກາ’’ຕິ. ກຓ຺ຫາຕິ ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິກາ. ຣຏ຺ຐໍ ຠຣນ຺ຕີຕິ ຍສ຺ມິໍ ຣຏ຺ເຐ ວສນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ຣຏ຺ຐສ຺ສ ພລິໍ ຠຣເຓນ, ອຕ຺ຕໂນ ວາ ກຸຏຸມ຺ພສ຺ສ ຠຣເຓນ ຠຣຕາ. ປຣິຍາຍນ຺ຕາຕິ ປຣິໂຕ ສໍຈຣນ຺ຕາ ກີຬນ຺ຕິ.

ສີລເຊຏ຺ຐກາຕິ ສີລປ຺ປຘານາ. ເຍ ປຸຣາຓໍ ສຣນ຺ຕິ, ເຕ ສີລຸຕ຺ຕມາ ອເຫສຸໍ. ທ຺ວາຣານິ ຈກ຺ຂາທິທ຺ວາຣານິ.

ອປກ຺ກມິຕ຺ວາ ¶ ອເປຕາ ວິຣຫິຕາ ຫຸຕ຺ວາ. ວິສມານີຕິ ວິຄຕສມານິ ທຸຈ຺ຈຣິຕສຠາວານິ. ນານາວິຘທຓ຺ຑາ ນານາວິຘທຓ຺ຑນິປາຕາ.

ອນາຫາຣກາຕິ ກິຎ຺ຈິ ອຠຸຎ຺ຊນກາ. ປງ຺ໂກ ວິຍ ປງ຺ໂກ, ມລໍ. ທນ຺ຕປງ຺ໂກ ປຸຣິມປທໂລເປນ ປງ຺ໂກຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ‘‘ປງ຺ໂກ ນາມ ທນ຺ຕມລ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອເຊຫິ ກາຕພ຺ພການໍ ອໂກເປຕ຺ວາ ກຣຓໍ ສມາທານວເສນ ວຕໍ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ໂກຫຎ຺ຎໍ ນາມ ອຕ຺ຕນິ ວິຊ຺ຊມານໂທສໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ¶ ອສນ຺ຕຄຸຓປກາສນາຕິ ອາຫ – ‘‘ປຏິຈ຺ຉນ຺ນ…ເປ… ໂກຫຎ຺ຎຎ຺ເຈວາ’’ຕິ. ປຣິກ຺ຂາຣຠຓ຺ຑກວຓ຺ຓາຕິ ປຣິກ຺ຂາຣຠຓ຺ຑາ ກປ຺ປກາຕິ. ເຕ ຈ ໂຂ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິກຕ຺ຖາຍ ອາມິສກິຎ຺ຊກ຺ຂສ຺ສ ອຕ຺ຕນິພນ຺ຘນຕ຺ຖາຍ ອໂມຈນຕ຺ຖາຍ ກຕາ.

ອຂິລນ຺ຕິ ເຈໂຕຂິລຣຫິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣວເສນ. ເຕນາຫ ‘‘ມຸທຸ ອຖທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ.

ອຘິມຸຕ຺ໂຕຕິ ອຠິຣຕິວເສນ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ໂຕ. ປຣິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕຕິ ປຣິໂຕ ຂຓ຺ຑິຕຈິຕ຺ໂຕ. ອປ຺ປມາຓຈິຕ຺ໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ໂກ ອຍ’’ນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຈິຕ຺ໂຕ.

ໂລຫິຈ຺ຈສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓໓. ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ຘມ຺ມສວນາຍ ໂຈເທນ຺ໂຕ ມາຓວໂກ ‘‘ຍຄ຺ເຆ’’ຕິ ອໂວຈ. ເຕນາຫ ‘‘ຍຄ຺ເຆຕິ ໂຈທນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ’’ຕິ.

ເວຣຫຈ຺ຈານິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓໔. ມນໍ ຣມຍນ຺ຕາຕິ ອາປາຖຄຕາ ມນສ຺ສ ຣມຓວເສນ ປິຍາຍິຕພ຺ພຕາວເສນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕາ.

໑໓໕. ຉຜສ຺ສາຍຕນິກາຕິ ¶ ຉຫິ ຜສ຺ສາຍຕເນຫິ ອນິຏ຺ຐສໍເວທນິຍາ. ຉທ຺ວາຣຜສ຺ສປຏິວິຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ຉຫິປິ ທ຺ວາເຣຫິ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປຏິສໍເວທນາ ໂຫຕິເຍວ ສພ຺ພໂສ ທຸກ຺ຂານຸຠວນຕ຺ຖໍ. ຕາວຕິໍສປຸຣນ຺ຕິ ¶ ສຸທສ຺ສນມຫານຄຣໍ. ອຠາໂວ ນາມ ນຕ຺ຖິ ສພ຺ພຖາ ສຸຂານຸຠວນໂຕ. ນິຣເຍຕິ ອິມິນາ ທຸຄ຺ຄຕິ ຠວສາມຎ຺ເຎນ ອິຕຣາປາຍາປິ ຄຫິຕາ ເອວ. ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສໍ ວສິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ອິມິນາ ປນ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ອຈ຺ຉິນ຺ທິກຏ຺ຐານານໍ ຄຫຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອິເມວາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ມນຸສ຺ສໂລເກ ເອວ. ອປາໂຍປິ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອປາຍທຸກ຺ຂສທິສສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ກທາຈິ ປຏິສໍເວທນໂຕ. ສຄ຺ໂຄປິ ປຎ຺ຎາຍຕິ ເທວໂຠຄສທິສສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກທາຈິ ປຏິລຠິຕພ຺ພໂຕ.

ອຍໍ ກມ຺ມຠູມີຕິ ອຍໍ ມນຸສ຺ສໂລໂກ ປຸຣິສຖາມກຣຓາຍ ກມ຺ມຠູມິ ນາມ ຕາສໍ ໂຍຄ຺ຍຏ຺ຐານຠາວໂຕ. ຕຕ຺ຖ ປຘານກມ຺ມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອິຘ ມຄ຺ຄຠາວນາ’’ຕິ ອາຫ. ຐານານີຕິ ກາຣຓານິ. ສໍເວຊນິຍານີຕິ ສໍເວຄຊນນານິ ພຫູນິ ຊາຕິອາທີນິ. ຕຖາ ຫິ ຊາຕິ, ຊຣາ, ພ຺ຍາຘິ, ມຣຓໍ, ອປາຍຠວໍ, ຕຕ຺ຖປິ ນິຣຍູປປຕ຺ຕິເຫຕຸກໍ, ຕິຣຈ຺ຉານຸປປຕ຺ຕິເຫຕຸກໍ, ອສູຣກາຍູປປຕ຺ຕິເຫຕຸກໍ, ອຕີເຕ ວຏ຺ຏມູລກໍ, ອນາຄເຕ ວຏ຺ຏມູລກໍ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ອາຫາຣປຣິເຍຏ຺ຐິມູລກນ຺ຕິ ພຫູນິ ສໍເວຄວຕ຺ຖູນິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ສໍເວຄຊາໂຕ ສຎ຺ຊາຕສໍເວໂຄ ໂຍນິໂສ ປຘານມນຸຍຸຎ຺ຊສ຺ສຸ. ສໍເວຄາຕິ ສໍເວຄມາປຊ຺ຊສ຺ສຸ.

໑໓໖. ສມ຺ມຸທິຕາ ສມ຺ໂມທປ຺ປຕ຺ຕາ, ປໂມທິຕາ ສຎ຺ຊາຕປໂມທາ. ທຸກ຺ຂາຕິ ທຸກ຺ຂວນ຺ໂຕ ສຎ຺ຊາຕທຸກ຺ຂາ. ເຕນາຫ ‘‘ທຸກ຺ຂິຕາ’’ຕິ. ສຸຂໍ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ສຸໂຂ, ສຸຂີ. ເຕນາຫ ‘‘ສຸຂິໂຕ’’ຕິ. ຍຕ຺ຕກາ ຣູປາທໂຍ ຘມ຺ມາ ໂລເກ ອຕ຺ຖີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປສ຺ສນ຺ຕານນ຺ຕິ ສຈ຺ຈປຏິເວເຘນ ສມ຺ມເທວ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ. ‘‘ປຈ຺ຈນີກໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ປຈ຺ຈນີກຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂລໂກ ຫີ’’ຕິອາທິ ¶ ວຸຕ຺ຕໍ. ອສຸຠາຕິ ‘‘ອາຫູ’’ຕິປທໍ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສພ຺ພເມຕນ຺ຕິ ‘‘ສຸຂໍ ທິຏ຺ຐມຣິເຍຠິ…ເປ… ຕທຣິຍາ ສຸຂໂຕ ວິທູ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພເມຕໍ ນິພ຺ພານເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິພ຺ພານເມວ ຫິ ເອກນ຺ຕໂຕ ສຸຂໍ ນາມ.

ປຎ຺ຈນວຸຕິປາສຓ຺ຑິໂນ ເຕສຎ຺ຈ ປາສຓ຺ຑິຠາໂວ ປປຎ຺ຈສູທນິຏ຺ຐກຖາຍໍ ປກາສິໂຕ ເອວ. ກິເລສນີວຣເຓນ ນິວຸຕານນ຺ຕິ ກິເລສຂນ຺ຘາ ກິເລສນີວຣຓໍ, ເຕນ ນິວາຣິຕານໍ. ນິພ຺ພານທສ຺ສນໍ ນາມ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ, ເຕນ ຕສ຺ສ ປຏິວິຊ຺ຌນຎ຺ຈ ກາຬເມຆອວຈ຺ຉາທິຕໍ ວິຍ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ.

ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ¶ ອສຸຠຠາວປຣິຈ຺ຉິນ຺ທເນນ ສມ຺ມາວິຎ຺ຎາຓທສ຺ສເນນ ຈ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ. ມຄ຺ຄຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄຘມ຺ມສ຺ສ.

ອນຸປນ຺ເນຫີຕິ ອນຸ ອນຸ ອວິຫາຍ ປຏິປນ຺ເນຫິ. ໂກ ນຸ ອຎ຺ໂຎ ຊານິຕຸໍ ອຣຫຕິ, ອຎ຺ໂຎ ນ ຊານາຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ປຐມຣູປາຣາມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔-໑໒. ທຸຕິຍຣູປາຣາມສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໓໗-໑໔໕. ສຸທ຺ຘິກໍ ກຕ຺ວາ ຄາຖາພນ຺ຘເນນ ວິນາ ເກວລໍ ຈຸຓ຺ຓິຍປທວເສເນວ. ຕຖາ ຕຖາຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ພາຫິຣານິ ຈ ອາຍຕນານິ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂເຓນ ທຸກ຺ຂານຕ຺ຕລກ຺ຂເຓຫິ ຈ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທສ຺ສນວເສນ.

ທຸຕິຍຣູປາຣາມສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໔໖. ສມ຺ປຕິ ວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ຕໍນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ຈ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ‘‘ນ ຈກ຺ຂຸ ປຸຣາຓໍ, ກມ຺ມເມວ ປຸຣາຓ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຍຖາ ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ປຸຣາຓປຣິຍາໂຍ ¶ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ກມ຺ມໂຕ ປນາ’’ຕິອາທິ. ປຈ຺ຈຍນາເມນາຕິ ປຸຣິມຊາຕິສໍສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ‘‘ປຸຣາຓ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ນາເມນ. ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ປຸຣາຓກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຠິສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາວິຊ຺ຊາທິປຈ຺ຈເຍຫິ ອຠິມຸຂຠາເວນ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ສເມຈ຺ຈ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໍ. ເຈຕນາຍາຕິ ກມ຺ມເຈຕນາຍ. ປກປ຺ປິຕນ຺ຕິ ອຠິສມີຫິຕໍ. ເວທນາຍາຕິ ອຕ຺ຕານໍ ນິສ຺ສາຍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາຍ ເວທນາຍ. ວຕ຺ຖູຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິກາຣຓໍ ປວຕ຺ຕຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ. ກມ຺ມສ຺ສ ນິໂຣເຘນາຕິ ກິເລສານໍ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣຘສິທ຺ເຘນ ກມ຺ມສ຺ສ ນິໂຣເຘນ. ວິມຸຕ຺ຕິໍ ຜຸສຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິໍ ປາປຸຓາຕິ. ອາຣມ຺ມຓຠູໂຕ ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານໍ ‘‘ກມ຺ມນິໂຣໂຘ’’ຕິ ¶ ວຸຈ຺ຈຕິ, ‘‘ກມ຺ມໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ເອຕ຺ຖາ’’ຕິ ກຕ຺ວາ. ‘‘ຌາຍຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາ ປມາທຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາ ກຖິຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ກມ຺ມນິໂຣຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒-໕. ອນິຈ຺ຈນິພ຺ພານສປ຺ປາຍສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໔໗-໑໕໐. ນິພ຺ພານສ຺ສາຕິ ນິພ຺ພານາຘິຄມສ຺ສ, ກິເລສນິພ຺ພານສ຺ເສວ ວາ. ອຸປກາຣປຏິປທນ຺ຕິ ອຸປກາຣາວຫໍ ປຏິປທໍ. ຈຕູສູຕິ ທຸຕິຍາທີສຸ ຈຕູສຸ. ນິພ຺ພານສປ຺ປາຍາ ປຏິປທາ ເທສິຕາຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ ກຖິຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອນິຈ຺ຈນິພ຺ພານສປ຺ປາຍສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖-໗. ອນ຺ເຕວາສິກສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໕໑-໑໕໒. ອນ຺ຕ-ສທ຺ໂທ ສມີປຕ຺ເຖ ວຕ຺ຕຕິ ‘‘ອຸທກນ຺ຕໍ ວນນ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ, ກິເລໂສ ປນ ອຕິອາສນ຺ເນ ວສຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣວຸຕ຺ຕິຕາຍາຕິ ‘‘ອນ຺ເຕວາສິກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ວິຠຕ຺ຕິອໂລເປນ ຍຖາ ‘‘ວເນກຸສໂລ, ກູເລຣຸກ຺ຂາ’’ຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ອນນ຺ເຕວາສິກນ຺ຕິ ອນ຺ໂຕວສນກິເລສວິຣຫິຕ’’ນ຺ຕິ. ອາຈຣຓກກິເລສວິຣຫິຕນ຺ຕິ ສມຸທາຈຣຓກິເລສຣຫິຕໍ. ອນ຺ໂຕ ¶ ອສ຺ສ ວສນ຺ຕີຕິ ອສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຈິຕ຺ເຕ ວສນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເຕ ເອຕໍ ອຘິຠວນ຺ຕີຕິ ເຕ ກິເລສາ ເອຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ວຕ຺ເຕນ຺ຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ຕິ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕິ ວາ’’ຕິ. ເຕຫິ ອາຈຣິເຍຫີຕິ ເຕຫິ ກິເລສສງ຺ຂາເຕຫິ ສຕ຺ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ຄຕິຍໍ ຐເປນ຺ເຕຫິ ອາຈຣິເຍຫິ. ສຕ຺ຕມໍ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕນຍເມວາຕິ ຍສ຺ມາ ເຫຏ຺ຐາ ຂນ຺ຘວເສນ ເທສນາ ອາຄຕາ, ອິຘ ອາຍຕນວເສນາຕິ ອຍເມວ ວິເສໂສ.

ອນ຺ເຕວາສິກສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອຕ຺ຖິນຸໂຂປຣິຍາຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໓. ປຣິຍາຍຕິ ປຣິຄຈ຺ຉຕິ ຜລໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ປຣິຍາໂຍ ເຫຕູຕິ ອາຫ – ‘‘ຍໍ ປຣິຍາຍນ຺ຕິ ຍໍ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ. ປຈ຺ຈກ຺ຂທິຏ຺ເຐ ອວິປຣີເຕ ອຕ຺ເຖ ປວຕ຺ຕສທ຺ຘາ ປຈ຺ຈກ຺ຂສທ຺ຘາ ຍຖາ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ, ສ຺ວາຂາໂຕ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໘໘) ຈ. ເອວໍ ກິຣາຕິ ອິຕິ ກິຣາຍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ສທ຺ທຫນາກາໂຣ ສທ຺ຘາປຕິຣູປໂກ. ເອຕນ຺ຕິ ‘‘ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ສທ຺ຘາຍາ’’ຕິ ເອຕໍ ວຈນໍ ¶ . ຣຸຈາເປຕ຺ວາຕິ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຕໂນ ມຕິຍາ ໂຣເຈຕ຺ວາ. ຂມາເປຕ຺ວາຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ, ຈິຕ຺ຕໍ ຕຖາ ຂມາເປຕ຺ວາ. ເຕນາຫ – ‘‘ອຕ຺ເຖຕນ຺ຕິ ຄຫຓາກາໂຣ’’ຕິ. ປຣມ຺ປຣາຄຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ເອວໍ ກິຣສ຺ສາຕິ ອນຸສ຺ສວນໍ. ກາຣຓໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສາຕິ ຍຸຕ຺ຕິໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ. ກາຣຓໍ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຕິຏ຺ຐຕິ. ອຕ຺ເຖຕນ຺ຕິ ‘‘ເອຕໍ ກາຣຓໍ ເອວມຍມຕ຺ໂຖ ຍຸຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ຈິຕ຺ເຕນ ຄຫຓໍ. ອາກາຣປຣິວິຕກ຺ໂກຕິ ຍຸຕ຺ຕິປຣິກປ຺ປນາ. ລທ຺ຘີຕິ ນິຈ຺ຉເຍນ ຄຫຓໍ, ສາ ຈ ໂຂ ທິຏ຺ຐິ ອຍາຖາວຄ຺ຄຫເຓນ ອຎ຺ຎາຓເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕນ຺ຕິ ລທ຺ຘິໍ. ອຕ຺ເຖສາຕິ ເອສາ ລທ຺ຘິ ມມ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອຕ຺ຖິ ຍຸຕ຺ຕຣູປາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ເອວໍ ຄຫຓາກາໂຣ ທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິ ນາມ, ປຐມຸປ຺ປນ຺ນລທ຺ຘິສງ຺ຂາຕາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ນິຊ຺ຌານໍ ຂມນາກາໂຣ ທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິ ນາມ. ປຎ຺ຈ ຐານານີຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕານິ ສທ຺ຘາທີນິ ປຎ຺ຈ ກາຣຓານິ. ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ. ເຫຏ຺ຐິມມຄ຺ຄວຊ຺ຌານໍ ຣາຄາທີນໍ ອຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣາຄໂທສໂມໂຫ’’ຕິ ອຍໍ ເສກ຺ຂານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ, ສພ຺ພໂສ ອຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ອເສກ຺ຂານນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ກຖິຕາ’’ຕິ. ‘‘ສນ຺ຕໍ ¶ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ເສກ຺ຂານໍ, ‘‘ອສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອເສກ຺ຂານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ກຖິຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອຕ຺ຖິນຸໂຂປຣິຍາຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙-໑໐. ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມ຺ປນ຺ນສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໕໔-໑໕໕. ‘‘ສມ຺ປນ຺ນສີລາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຫຣຖາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໖໔) ວິຍ ປຣິປຸຓ຺ຓຕ຺ໂຖ ອິຘ ສມ຺ປນ຺ນ-ສທ຺ໂທຕິ ອາຫ ‘‘ປຣິປຸຓ຺ຓິນ຺ທ຺ຣິໂຍ’’ຕິ. ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ປຣິປຸຓ຺ຓິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອວໍ ສຕິ ສມນ຺ນາຄມສມ຺ປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫຕີຕິ ອາສງ຺ກນ຺ໂຕ ‘‘ຈກ຺ຂາທີນິ ວາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ທຸຕິຍວິກປ຺ເປນ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ. ເຫຏ຺ຐາ ຂນ຺ຘິຍວຄ຺ເຄ ຂນ຺ຘວເສນ ເທສນາ ອາຄຕາ, ອິຘ ອາຍຕນວເສນາຕິ ອາຫ ‘‘ວຸຕ຺ຕນຍເມວາ’’ຕິ.

ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມ຺ປນ຺ນສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑-໔. ອຊ຺ຌຕ຺ຕນນ຺ທິກ຺ຂຍສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໕໖-໑໕໙. ອຕ຺ຖໂຕຕິ ¶ ສຠາວໂຕ. ຎາເຓນ ອຣິຍໂຕ ຎາຕພ຺ພໂຕ ອຕ຺ໂຖ, ສຠາໂວຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ອຠິຊ຺ຊນສຠາໂວ ນນ຺ທນຏ຺ເຐນ ນນ຺ທີ, ຣຎ຺ຊນຏ຺ເຐນ ຣາໂຄ. ວິມຸຕ຺ຕິວເສນາຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອຘິຄມວເສນ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປຐມສຸຕ຺ເຕ. ທຸຕິຍາທີສູຕິ ທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ເຖສຸ. ອຸຕ຺ຕານເມວ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕນນ຺ທິກ຺ຂຍສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕-໖. ຊີວກມ຺ພວນສມາຘິສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໖໐-໑໖໑. ສມາຘິວິກລານໍ ¶ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕໍ ລຠນ຺ຕານໍ, ປຏິສລ຺ລານວິກລານໍ ກາຍວິເວກຎ຺ຈ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕຎ຺ຈ ລຠນ຺ຕານນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ປາກຏໍ ໂຫຕີຕິ ວິຠູຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ໂອກ຺ຂາຍຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍຕີຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມານໍ ວິຠູຕຠາເວນ ອຸປຏ຺ຐານສ຺ສ ກຖິຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ທ຺ວີສຸປິ…ເປ… ກຖິຕາ’’ຕິ.

ຊີວກມ຺ພວນສມາຘິສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗-໙. ໂກຏ຺ຐິກອນິຈ຺ຈສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໖໒-໑໖໔. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທໂຍ ເອວ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນິຍາ ຘມ຺ມາ ນາມ. ເຖຣສ຺ສ ຕທາ ສທ຺ຘາທີນິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ນ ປຣິປາກໍ ອຸປຄຕານິ, ເຖໂຣ ອິມາຫິ ເທສນາຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກມຄມາສິ.

ໂກຏ຺ຐິກອນິຈ຺ຈສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐-໑໒. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິປຫານສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໖໕-໑໖໗. ປາຏິເຍກ຺ກນ຺ຕິ ¶ ວິສຸໍ ວິສຸໍ. ວຸຕ຺ຕນເຍເນວາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອປຸພ຺ພສ຺ສ ວຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ອຠາວາ.

ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິປຫານສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນນ຺ທິກ຺ຂຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑-໖໐. ອຊ຺ຌຕ຺ຕອນິຈ຺ຈຉນ຺ທສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໖໘-໒໒໗. ‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນິຈ຺ຈໍ, ຕຕ຺ຣ ໂວ ຉນ຺ໂທ ປຫາຕພ຺ໂພ’’ຕິອາທິນາ ເຕສໍ ເຕສໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ສຏ຺ຐິ ສຸຕ຺ຕານິ ກຖິຕານິ ¶ , ຕານິ ຈ ເປຍ຺ຍາລນເຍນ ເທສນໍ ອາຣຸຬ຺ຫານີຕິ ‘‘ສຏ຺ຐິເປຍ຺ຍາໂລ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຍານິ ປເນຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕອນິຈ຺ຈຉນ຺ທສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສຏ຺ຐິເປຍ຺ຍາລວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໒໘. ຍທິ ‘‘ທຸປ຺ປູຣຓຏ຺ເຐນ ສມຸທ຺ທນຏ຺ເຐນາ’’ຕິ ອິມິນາ ອຕ຺ຖທ຺ວເຍນ ສາຄໂຣ ‘‘ສມຸທ຺ໂທ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຈກ຺ຂຸສ຺ເສເວຕໍ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍທີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ທຸປ຺ປູຣຓຏ຺ເຐນາຕິ ປູເຣຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຠາເວນ. ສມຸທ຺ທນຏ຺ເຐນາຕິ ສພ຺ພໂສ ອຸປຣູປຣິປກ຺ຂິຕ຺ຕຄມເນນ. ມຫາຄງ຺ຄາທິມຫານທີນໍ ມຫຕາ ອຸທໂກເຆນ ອນຸສໍວຈ຺ຉຣໍ ອນຸປກ຺ຂນ຺ທມາໂນປິ ຫິ ສມຸທ຺ໂທ ປາຣິປູຣິໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ຍຎ຺ຈ ຠູມິປເທສໍ ໂອຕ຺ຖຣຕິ, ຕໍ ສມຸທ຺ທຠາວໍ ເນຕິ, ອຠາວໍ ວາ ປາປຸຓາຕິ ອປຍາເຕ ສມຸທ຺ໂທທເກ, ຕໍ ວາ ອນຸທກຠາວປຕ຺ຕິຍາ ອຕຖເມວ ໂຫຕິ. ກາມຎ຺ເຈສ ທຸປ຺ປູຣຓຏ຺ໂຐ ສມຸທ຺ທນຏ຺ໂຐ ¶ ສາຄເຣ ລພ຺ຠຕິ, ຕຖາປິ ຕໍ ທ຺ວຍໍ ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍເຍວ ວິເສສໂຕ ລພ຺ຠຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕສ຺ສ ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ສໂມສຣນ຺ຕນ຺ຕິ ສພ຺ພໂສ ນີລາທິຠາເຄຫິ ໂອສຣນ຺ຕໍ, ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ທຸປ຺ປູຣຓີຍຕ຺ຕາ. ສໂທສຄມເນນ ຄຈ຺ຉຕິ ສຕ຺ຕສນ຺ຕານສ຺ສ ທຸສ຺ສນໂຕ. ທຸສ຺ສນຏ຺ຐຕາ ຈສ຺ສ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣິກຕຓ຺ຫາວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍຖາ ສມຸທ຺ເທ ອປຣາປຣໍ ປຣິວຕ຺ຕມາໂນ ອູມິຍາ ເວໂຄ ສມຸທ຺ທສ຺ສາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ຈກ຺ຂຸສມຸທ຺ທສ຺ສ ປຸຣໂຕ ອປຣາປຣໍ ປຣິວຕ຺ຕມານໍ ນີລາທິເຠທໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ຈກ຺ຂຸສ຺ສາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອຣຫຕິ ອນຎ຺ຎສາຘາຣຓຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຣູປມໂຍ ເວໂຄ’’ຕິ. ອສມເປກ຺ຂິເຕຕິ ສມ຺ມາທສ຺ສເນ ຣູເປ ມນາປຠາວໍ ອມນາປຠາວຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ, ‘‘ອິທໍ ນາມ ມຍາ ທິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ອນຸປຘາເຣນ຺ຕສ຺ສ ເກວລໍ ສມູຫຆນວເສນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ຄຫຓໍ ອສມເປກ຺ຂນໍ. ສຫຕີຕິ ອຘິຠວຕິ, ຕໍນິມິຕ຺ຕໍ ກຎ຺ຈິ ວິກາຣໍ ນາປຊ຺ຊຕິ.

ອູມີຕິ ¶ ວີຈິໂຍ. ອາວຏ຺ໂຏ ອາວຏ຺ຏນວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ອຸທກໍ. ຄາຫຣກ຺ຂສມກຣາທໂຍ ຄາຫຣກ຺ຂໂສ. ຍຖາ ສມຸທ຺ເທ ອູມິໂຍ ອຸປຣູປຣິ ວຕ຺ຕມານາ ອຕ຺ຕນິ ປຕິຕປຸຄ຺ຄລໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ອາປາເທນ຺ຕິ, ຕຖາ ອາວຏ຺ຏຄາຫຣກ຺ຂສາ. ເອວເມເຕ ຣາຄາທໂຍ ກິເລສາ ສຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນກສຕ຺ເຕ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ອາປາເທນ຺ຕິ, ກິເລສຸປ຺ປຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕຕາຍ ສຕ຺ຕານໍ ອນຍພ຺ຍສນາປຕ຺ຕິເຫຕຸຠູຕສ຺ສ ອູມິຠຍສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ຈກ຺ຂຸສມຸທ຺ໂທ ‘‘ສອູມິສາວຏ຺ໂຏ ສຄາໂຫ ສຣກ຺ຂໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

ອູມິຠຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຠາຍຕິ ເອຕສ຺ມາຕິ ຠຍໍ, ອູມີວ ຠຍໍ ອູມິຠຍໍ. ກຸຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ໂກໂຘ. ສ຺ເວວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອຠິມທ຺ທນວເສນຸປ຺ປາທນຕ຺ເຖນ ທຬ຺ຫໍ ອາຍາສນຏ຺ເຐນ ອຸປາຍາໂສ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອເນກວາຣໍ ປວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສຕ຺ເຕ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ອນຍພ຺ຍສນນິປ຺ຜາທເນນ ໂກຘູປາຍາສສ຺ສ ອູມິສທິສຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຕຖາ ກາມຄຸຓາ ກິເລສາຠິຠູເຕ ສຕ຺ເຕ ມາເນ ວິຍ ຣູປາທິວິສຍສງ຺ຂາເຕ ອຕ຺ຕນິ ສໍສາເຣຕ຺ວາ ຍຖາ ຕໂຕ ພຫິຠູເຕ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ອາວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ພ຺ຍສນາປາທເນນ ອາວຏ຺ຏສທິສຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຍທາ ປນ ຄາຫຣກ຺ຂໂສ ອາຣກ຺ຂຣຫິຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ໂຄຈຣຠູມິຄຕໍ ປຸຣິສໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຄເຫຕ຺ວາ ອໂຄຈເຣ ຐິຕມ຺ປິ ໂຄຈຣໍ ເນຕ຺ວາ ເຠຣວຣູປທສ຺ສນາທິນາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກ຺ກມໍ ກາຕຸໍ ອສມຕ຺ຖໍ ກຕ຺ວາ ອນ຺ວາວິສິຕ຺ວາ ວຓ຺ຓພລໂຠຄອາຍຸສຸເຂຫິ ວິໂຍເຊຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ອນຍພ຺ຍສນໍ ອາປາເທຕິ, ເອວໍ ມາຕຸຄາໂມປິ ໂຍນິໂສມນສິກາຣຣຫິຕໍ ອວີຣປຸຣິສໍ ອຕ຺ຕໂນ ຣູປາທີຫິ ປໂລຠນວເສນ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຄເຫຕ຺ວາ ວາ ວີຣຊາຕິຍມ຺ປິ ອິຕ຺ຖິກຸຕ຺ຕຠູເຕຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຫາວຠາວວິລາເສຫິ ອິຕ຺ຖິມາຍາຍ ອນ຺ວາວິສິຕ຺ວາ ວາ ອວສໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກາຣຘມ຺ເມ ສີລາທໂຍ ສມ຺ປາເທຕຸໍ ອສມຕ຺ຖໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຄຸຓວຓ຺ຓາທີຫິ ວິໂຍເຊຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ອນຍພ຺ຍສນໍ ອາປາເທຕິ, ເອວໍ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ຄາຫຣກ຺ຂສສທິສຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ອູມິຠຍນ຺ຕິ ລກ຺ຂຓວຈນໍ ¶ . ຍຖາ ຫິ ອູມິ ຠາຍິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ຠຍໍ, ເອວໍ ອາວຏ຺ຏຄາຫຣກ຺ຂສາປີຕິ ອູມິອາທິຠເຍນ ສຠຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອນ຺ຕໍ ອວສານໍ ຄໂຕ, ເອວໍ ປາຣໍ ນິພ຺ພານໍ ຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ປຐມສມຸທ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒-໓. ທຸຕິຍສມຸທ຺ທສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒໒໙-໒໓໐. ກິເລສານໍ ¶ ອລ຺ລຠາວູປນຍນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເຕມນຏ຺ເຐນາ’’ຕິ. ອຣິຍສາວເກຕິ ອນາຄາມິໂນ. ເຕ ຫິ ກາມຠວວເສນ ອຕິນ຺ຕຕາຍ ນ ສມຸນ຺ນາ. ຕໂຍ ມຈ຺ຈູຕິ ກິເລສາຠິສງ຺ຂາຣເທວປຸຕ຺ຕມາເຣ. ຕີຫິ ອຸປຘີຫີຕິ ກິເລສາຠິສງ຺ຂາຣກາມຄຸຓານໍ ວເສນ ຕີຫິ ອຸປຘີຫິ. ຂນ຺ຘຸປຘິນາ ປນ ໂສ ນ ນິຣູປຘິ ສອຸປາທິເສສສ຺ເສວ ນິພ຺ພານສ຺ສ ອຘິຄຕຕ຺ຕາ. ຄໂຕຕິ ປຏິປຕ຺ຕິຄມເນນ ຄໂຕ.

ທຸຕິຍສມຸທ຺ທສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔-໖. ຂີຣຣຸກ຺ໂຂປມສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒໓໑-໒໓໓. ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນາຕິ ມຄ຺ເຄນ ອສມຸຄ຺ຆາຏິຕຠາເວນ. ອຕ຺ຖີຕິ ວິຊ຺ຊຕິ. ສຕິ ປຈ຺ຈເຍ ວິຊ຺ຊມານກິຈ຺ຈກຣຓໂຕ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ອປ຺ປກໍ ມູສິກາວິສໍ ວິຍ ປຣິຕ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕິ ອປ຺ປານຸຠາວຕ຺ຕາ. ເອວຣູປາປີຕິ ອປ຺ປກາປິ. ອສ຺ສາຕິ ອປ຺ປຫີນກິເລສສ຺ສ. ອຘິມຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອິຏ຺ຐານໍ ຣຊນີຍານໍ, ວຕ຺ຖຸວເສນ ປຣິຕ຺ຕກມ຺ປິ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ ອຘິມຕ຺ຕເມວ. ເຕນາຫ ‘‘ນຂປິຏ຺ຐິປ຺ປມາຓມ຺ປີ’’ຕິອາທິ. ທຫໂຣຕິອາທີນິ ຕີຓິປິ ປທານິ. ອາຠິນ຺ເທຍ຺ຍາຕິ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ. ຕໍ ອຸຠຍນ຺ຕິ ຕໍ ຈກ຺ຂຸຣູປນ຺ຕິ ອຸຠຍມ຺ປິ ອາຍຕນໍ.

ຂີຣຣຸກ຺ໂຂປມສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໓໔. ອິຕິປີຕິ ອິມິນາປິ ກາຣເຓນ. ອນິຈ຺ເຈນາຕິ ອນິຈ຺ຈຠາເວນ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ກຖິຕໍ. ຍສ຺ມາ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ສຕິ ຈ ອຸປ຺ປາເທ ນິໂຣເຘນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອຸປ຺ປາທວຍວນ຺ຕຕາຍ ອນິຈ຺ຈໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຍທິ ຈ ອຕ຺ຕາ ສິຍາ ປຈ຺ຈເຍຫິ ວິນາ ສິຊ຺ເຌຍ຺ຍ, ນ ຈ ຕຖາສ຺ສ ສິທ຺ຘິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ອນິຈ຺ຈຕາຍ ອນຕ຺ຕຕາ ກຖິຕາ.

໒໓໕. ກິເລສານໍ ¶ ¶ ອນຸ ອນຸ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ປຣິພ຺ຍຕ຺ຕິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ຫຕ຺ຖປາທາທິອວຍວາຕິ ອາຫ – ‘‘ຫຕ຺ຖາ ໂສຠນາ’’ຕິອາທິ. ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາໂຫຕິ ກິເລສຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ນິມິຕ຺ຕຠູໂຕ ຄາໂຫ. ສໍສນ຺ເທຕ຺ວາ ຄຫຓນ຺ຕິ ອວຍເວ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ‘‘ອິຕ຺ຖິປຸຣິໂສ’’ຕິອາທິນາ ເອກຊ຺ຌໍ ຄຫຓໍ. ວິຠຕ຺ຕິຄຫຓນ຺ຕິ ວິຠາເຄນ ອນວເສສຄ຺ຄຫຓໍ. ກຸມ຺ຠີລສທິໂສຕິ ກຸມ຺ຠີລຄາຫສທິໂສ. ເຕນາຫ – ‘‘ສພ຺ພເມວ ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ ຫຕ຺ຖປາທາທີສຸ ຕໍ ຕໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຄຫຓໍ ຣຕ຺ຕປາສທິໂສ ຊລູກຄາຫສທິໂສ. ເອກຊວນວາເຣປິ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣານຸສາເຣນ ອຸປ຺ປນ຺ນມໂນທ຺ວາຣິກຊວນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ນິມິຕ຺ຕສ຺ສາເທນ ຄນ຺ຖິຕນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ນິມິຕ຺ເຕ ອສ຺ສາທຄາເຫນ ຄນ຺ຖິຕໍ ສມ຺ພທ຺ຘໍ. ຠວງ຺ເຄເນວາຕິ ມູລຠວງ຺ເຄເນວ. ກິເລສຠຍໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕຕິ ຕຖາ ກິເລສຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສຕິ ອກຸສລຈິຕ຺ເຕນ ອນ຺ຕຣິຕໍ ເຈ ມຣຓຈິຕ຺ຕໍ ຠເວຍ຺ຍ, ເອກນ຺ຕໂຕ ນິຣເຍ ວາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍາ ວາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ສິຍາຕິ ກິເລສານໍ ຠາຍິຕພ຺ພໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ. ‘‘ສມຍວເສນ ວາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ວິວຣນ຺ໂຕ ‘‘ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣສ຺ມິຎ຺ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຣຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ວາຕິ ຣາຄວເສນ ຣຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ວາ. ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ເຕນ ກຖໍ ອາຣມ຺ມຓຣສານຸຠວນນ຺ຕິ? ໂທມນສ຺ສເວທນຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເອວ ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຣສານຸຠວນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອິມສ຺ສ ສມຍສ຺ສາຕິ ມຣຓສມຍສ຺ສ.

ອຸຠິນ຺ນໍ ນາສຈ຺ຉິທ຺ທານໍ ມຊ຺ເຌ ຐິຕ-ອຏ຺ຐິຕຸທນໍ ສຫ ຂຸຣຏ຺ເຐນ ຉິນ຺ທນໍ. ທຓ຺ຑກວາສີຕິ ທີຆທຓ຺ຑກາ ມຫາວາສິ. ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິທ຺ໂທກ຺ກມນນ຺ຕິ ອິມິນາ ປຈລາຍິກນິທ຺ທໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ກທາຈິ ອນ຺ຕຣາ ມິຈ຺ຉາວິຕກ຺ການໍ ສລ຺ລການໍ ອວສໂຣ ສິຍາ, ນຕ຺ເຖວ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມຫານິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕກາເລ. ວິຕກ຺ການນ຺ຕິ ມິຈ຺ຉາວິຕກ຺ການໍ.

ອາທິຕ຺ຕປຣິຍາຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙-໑໐. ປຐມຫຕ຺ຖປາໂທປມສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒໓໖-໒໓໗. ນວມໍ ¶ ‘‘ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ພຸຊ຺ຌນການໍ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ທສເມ ນ ໂຫຕີຕິ ວຸຈ຺ຈມາເນ’’ຕິອາທິ. ເອຕ຺ຕກເມວ ຫິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຸຕ຺ຕານໍ ວິເສໂສຕິ.

ປຐມຫຕ຺ຖປາໂທປມສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໓໘. ເຍ ¶ ຠິກ຺ຂູ ຕທາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ, ເຕສຸ ເກຈິ ເອກວິຫາຣິໂນ, ເກຈິ ອຕ຺ຕທຸຕິຍາ, ເກຈິ ອຕ຺ຕຕຕິຍາ, ເກຈິ ອຕ຺ຕຈຕຸຕ຺ຖາ, ເກຈິ ອຕ຺ຕປຎ຺ຈມາ ຫຸຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນສຸ ວິຫຣນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເອກຈາຣິກ…ເປ… ປຎ຺ຈຈາຣິເກ’’ຕິ. ສມານຊ຺ຌາສຍຕາ ສຠາຄວຸຕ຺ຕິໂນ. ກມ຺ມຏ຺ຐານານຸຍຸຎ຺ຊນສ຺ສ ກາຣເກ. ຕໂຕ ເອວ ຕຕ຺ຖ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ເຕ. ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສເຍນ ກາຣຓຠູເຕນ. ປຈ຺ຈຍຠູຕນ຺ຕິ ອປສ຺ສຍຠູຕໍ. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ ອາຣຠິຕ຺ວາ ຍາວ ‘‘ຕິຓ຺ໂຓ ປາຣງ຺ຄໂຕ ຖເລ ຕິຏ຺ຐຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ ອຍໍ ມາຕິການິກ຺ເຂໂປ. ເຕສໍ ມາຕິກາຍ ວິຕ຺ຖາຣຠາຊນໍ. ວາສນາ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ວາສນາວຫໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ສິເນຣຸໍ ອຸກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍາຕິອາທິ ອິມິສ຺ສາ ເທສນາຍ ອນຎ຺ຎສາຘາຣຓຕາຍ ສຸທຸກ຺ກຣຠາວທສ຺ສນໍ.

ມຎ຺ຈຏ຺ເຐສຸ ມຎ຺ຈສມຎ຺ຎາ ວິຍ ມຸຂຏ຺ຐໍ ວິສໍ ‘‘ມຸຂ’’ນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ສຸກ຺ຂກຏ຺ຐສທິສຠາວາປາທນໂຕ ‘‘ກຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ກຏ຺ຐໍ ມຸຂໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ກຏ຺ຐມຸໂຂ, ທໍສນາທິນາ ກຏ຺ຐສທິສຠາວກໂຣ ສປ຺ໂປ. ອຖ ວາ ກຏ຺ຐສທິສຠາວາປາທນໂຕ ກຏ຺ຐໍ ວິສໍ ວາ ມຸເຂ ເອຕສ຺ສາຕິ ກຏ຺ຐມຸໂຂ. ອິມິນາ ນເຍນ ເສສປເທສຸປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ອິເມ ວິສກິຈ຺ຈເຠເທນ ຈຕ຺ຕາໂຣ. ອິທານິ ຕໍ ເນສໍ ວິສກິຈ຺ຈເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຕສູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍສູລສມປ຺ປິຕໍ ວິຍາຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຍສູລໍ ອນຸປ຺ປເວສິຕໍ ວິຍ. ປກ຺ກປູຕິປນສໍ ວິຍາຕິ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ກາລາຕິກ຺ກເມ ກຸຖິຕປນສຜລໍ ¶ ວິຍ. ຈງ຺ຄວາເຣຕິ ຣຊການໍ ຂາຣປຣິສ຺ສາວເນ ສຸຣາປຣິສ຺ສາວເນ ວາ. ອນວເສສໍ ຉິຊ຺ຊເນນ ອສນິປາຕຏ຺ຐານໍ ວິຍ. ມຫານິຂາທເນນາຕິ ມຫນ຺ເຕນ ນິຂາທເນນ.

ວິສເວຄວິກາເຣນາຕິ ວິສເວຄຄເຕນ ວິກາເຣນ. ວາເຕນາຕິ ຕສ຺ສ ສປ຺ປສ຺ສ ສຣີຣໍ ຜຸສິຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຕວາເຕນ. ນາສວາເຕ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ປຸຄ຺ຄລປຓ຺ຓຕ຺ຕິວເສນາຕິ ເຕສໍເຍວ ໂສຬສນ຺ນໍ ສປ຺ປານໍ ອາຄຕວິໂສຕິອາທິປຸຄ຺ຄລນາມສ຺ສ ວເສນ ຈຕຸສຏ຺ຐິ ໂຫນ຺ຕິ ປຈ຺ເຈກໍ ຈຕຸພ຺ພິຘຠາວໂຕ. ອາຄຕວິໂສຕິ ອາຄຈ຺ຉວິໂສ, ສີຆຕຣໍ ອຠິຣຸຫນວິໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຆຣວິໂສຕິ ກກ຺ຂຬວິໂສ, ທຸຕ຺ຕິກິຈ຺ຉວິໂສ. ອຍໍ ສີຕອຸທກໍ ວິຍ ໂຫຕິ ຄາຬ຺ຫທຸພ຺ພິນິມ຺ໂມຈຍຠາເວນ. ອຸທກສປ຺ໂປ ຫິ ໂຆຣວິໂສ ໂຫຕິ ເຍວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຸທກສປ຺ປາທີນໍ ວິສໍ ວິຍາ’’ຕິ. ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ຄຓ຺ຑປິຬກາທິວເສນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ອເນຬກສປ຺ໂປ ນາມ ມຫາອາສີວິໂສ. ນີລສປ຺ໂປ ນາມ ສາຂວຓ຺ໂຓ ¶ ຣຸກ຺ຂຄ຺ຄາທີສຸ ວິຈຣຓກສປ຺ໂປ. ອິມິນາ ອຸປາເຍນາຕິ ໂຍຍໍ ກຏ຺ຐມຸເຂສຸ ທຏ຺ຐວິສານໍເຍວ ‘‘ອາຄຕວິໂສ ໂນ ໂຆຣວິໂສ’’ຕິອາທິນາ ຈຕຸພ຺ພິຘຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິມິນາ ອຸປາເຍນ. ກຏ຺ຐມຸເຂ ທຏ຺ຐວິສາທໂຍຕິ ກຏ຺ຐມຸເຂສຸ ທຏ຺ຐວິໂສ, ຜຸຏ຺ຐວິໂສ, ວາຕວິໂຠຕິ ຕໂຍ, ປູຕິມຸຂາທີສຸ ຈ ທຏ຺ຐວິສາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອເກກນ຺ຕິ ຈຕຸສຏ຺ຐິໂຍ ເອເກກໍ. ຈຕຸຘາຕິ ອຓ຺ຑຊາທິວິຠາເຄນ ຈຕຸຘາ ວິຠຊິຕ຺ວາ. ຉປຓ຺ຓາສານີຕິ ຉປຓ຺ຓາສາຘິການິ. ຄຕມຄ຺ຄສ຺ສາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕສງ຺ຂ຺ຍາຄຕມຄ຺ຄສ຺ສ ປຏິໂລມໂຕ ສໍຂິປ຺ປມານາ ອນຸກ຺ກເມນ ຈຕ຺ຕາໂຣວ ໂຫນ຺ຕິ. ກຸລວເສນາຕິ ກຏ຺ຐມຸຂາທິຊາຕິວເສນ.

ສກລກາເຍ ອາສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ວິຍ ຐປິຕວິສາຕິ ຫິ ເຕສໍ ຜຸຏ຺ຐວິສຕາ, ວາຕວິສຕາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວນ຺ຕິ ‘‘ອາສິຕ຺ຕວິສາ’’ຕິອາທິນາ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອາສີວິສສທ຺ເທ ວຈນຕ຺ໂຖ ນິຣຸຕ຺ຕິນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຸຄ຺ຄຕເຕຊາຕິ ອຸທຄ຺ຄເຕຊາ, ອຕ຺ຕໂນ ວິສເຕເຊນ ເນສໍ ກຸຣູຣທພ຺ພຕາ ວາ. ທຸນ຺ນິມ຺ມທ຺ທນວິສາຕິ ມນ຺ຕາຄເທຫິ ອນິມ຺ມທ຺ທນີຍວິສາ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສີວິສາຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ອາທິອຕ຺ໂຖ. ເຕເນຕ຺ຖ ອວເສສປາຬິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ອາສີວິເສສູຕິ ¶ ອິເມ ອາສີວິສາ ທຏ຺ຐວິສາ ເອວາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສຣີຣຏ຺ຐເກສຸເຍວາຕິ ເຕນ ປຸຣິເສນ ເຕສໍ ກສ຺ສຈິ ອນິຏ຺ຐສ຺ສ ອກຕຕ຺ຕາ ອາຍຸເສສສ຺ສ ຈ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ນໍ ນ ທໍສິໍສູຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ປຸຈ຺ຉິ ຍຖາຠູຕໍ ປເວເທຕຸກາໂມ. ທຸຣຸປຏ຺ຐາຫາຕິ ທຸຣຸປຏ຺ຐານາ. ໂສຕ຺ຖິມຄ຺ໂຄຕິ ໂສຕ຺ຖິຠາວສ຺ສ ອຸປາໂຍ.

ອນ຺ຕຣຈໂຣຕິ ອນ຺ຕຣໍ ຈໂຣ ສຸຂສຕ຺ຕຸ ວິສ຺ສາສຆາຕີ. ເຕນາຫ ‘‘ວຘໂກ’’ຕິ. ອິທານິ ຕາສໍ ເປສເນ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຐມ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຠິມຸຂຄຕໍ ວິຍ ອຠິມຸຂຄຕໍ. ອີທິສີປິ ຫິ ວໂຈຍຸຕ຺ຕິ ໂລເກ ນິຣູປີຍຕິ ສນ຺ຕິຍໍ ປຸຣິສໍ ຐເປຕີຕິ ວິຍ. ຕສ຺ມາ ອຠິມຸຂຄຕນ຺ຕິ ອຠິມຸຂໍ ເຕນ ສມ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວງ຺ກສຓ຺ຐານໍ ຜລກໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ອາຄຕາຄຕານໍ ນິສີທນຕ຺ຖາຍ ອຕ຺ຖຕໍ.

ອຣິຕ຺ຕຫຕ຺ໂຖ ປຸຣິໂສ ສນ຺ຕາເຣຕິ ເອຕາຍາຕິ ສນ຺ຕາຣຓີ. ໂອຣິມຕີຣໂຕ ອຸຕ຺ຕຣຓາຍ ເສຕຸ ອຸຕ຺ຕຣເສຕຸ. ເອເກນ ທ຺ວີຫິ ວາ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ຣຸກ຺ຂມໂຍ ເສຕຸ ຣຸກ຺ຂເສຕຸ. ຊງ຺ຆສຕ຺ເຖນ ຄມນໂຍຄ຺ໂຄ ເສຕຸ ຊງ຺ຆເສຕຸ. ສກເຏນ ຄນ຺ຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ໂຍ ສກຏເສຕຸ. ນ ໂຂ ເອສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຣມຕ຺ຖໂຕ. ຕທຕ຺ໂຖ ປນ ເອກເທເສນ ສມ຺ຠວຕີຕິ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເອຕ຺ຕການໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິການໍ ພາຫິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ອາຫ. ເທສນນ຺ຕິ ¶ ອຸທ຺ເທສເທສນໍ. ວິນິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕຕິ ປຏິສໍຫຣນ຺ໂຕ. ນ ລທ຺ໂຘ ວຕາສີຕິ ນ ລທ຺ໂຘ ວຕ ອາສິ.

ຣາຊາ ວິຍ ກມ຺ມໍ ສຕ຺ເຕສຸ ອິສ຺ສຣິຍສ຺ສ ວຕ຺ຕາປນໂຕ. ຣາຊາ…ເປ… ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສງ຺ຂາຕາປຣາຘຕາຍ. ຎາຓປລາຍເນນາຕິ ມຫາຠູເຕຫິ ນິພ຺ພິນ຺ທິຕ຺ວາ ວິຣຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິມຸຈ຺ຈິຕຸກາມຕາວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນຎາຓປລາຍເນ ມຄ຺ຄາຘິຄມສິທ຺ເຘເນວ ຎາຓປລາຍເນນ. ເອວຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຸປມາສໍສນ຺ທນໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາປິຕເມວ ໂຫຕິ.

ຍເຖວ ຫີຕິອາທິນາ ເອກເທສນາສມຸທາຍສ຺ສ ນິທສ຺ສນໍ ອາຣທ຺ຘໍ. ຍຖາວຸຕ຺ຕວຈນໍ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍານໍ ວຈເນນ ສມຕ຺ເຖຕິ ‘‘ປຕ຺ຖທ຺ໂຘ ຠວຕີ’’ຕິອາທິນາ. ຕຕ຺ຖ ກຏ຺ຐມຸເຂນ ວາຕິ ວາ-ສທ຺ໂທ ອຸປມຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ກຏ຺ຐມຸເຂນ ສປ຺ເປນ ທຏ຺ໂຐ ປຕ຺ຖທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ເອວໍ ປຖວີຘາຕຸປ຺ປໂກເປນ ໂສ ¶ ກາໂຍ ກຏ຺ຐມຸເຂວ ໂຫຕິ, ກຏ຺ຐມຸຂຄໂຕ ວິຍ ປຕ຺ຖທ຺ໂຘ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ວາ-ສທ຺ໂທ ອວຘາຣຓຕ຺ໂຖ. ໂສ ‘‘ປຖວີຘາຕຸປໂກເປນ ວາ’’ຕິ ເອວໍ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ກຏ຺ຐມຸເຂນ ທຏ຺ໂຐປິ ກາໂຍ ປຖວີຘາຕຸປ຺ປໂກເປເນວ ປຕ຺ຖທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປຖວີຘາຕຸຍາ ອວິຍຸຕ຺ໂຕ ໂສ ກາໂຍ ສພ຺ພທາ ກຏ຺ຐມຸຂຄໂຕ ວິຍ ໂຫຕີຕິ. ວາ-ສທ຺ໂທ ວາ ອນິຍມຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຣາຍມຕ຺ໂຖ – ກຏ຺ຐມຸເຂນ ທຏ຺ໂຐ ກາໂຍ ປຕ຺ຖທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ວາ, ນ ວາ ມນ຺ຕາຄທວເສນ. ປຖວີຘາຕຸປ຺ປໂກເປນ ປນ ມນ຺ຕາຄທຣຫິໂຕ ໂສ ກາໂຍ ກຏ຺ຐມຸຂຄໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ ເອກນ຺ຕປຕ຺ຖທ຺ໂຘຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາໂຍຕິ ປກຕິກາໂຍ. ປູຕິໂກຕິ ກຸຖິໂຕ. ສນ຺ຕຕ຺ໂຕຕິ ສພ຺ພໂສ ຕຕ຺ໂຕ ມຫາທາຫປ຺ປຕ຺ໂຕ. ສຎ຺ຉິນ຺ໂນຕິ ສພ຺ພໂສ ຉິນ຺ໂນ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓຠູໂຕ. ຍທາ ກາໂຍ ປຕ຺ຖທ຺ຘາທິຠາວປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຕທາ ປຸຣິໂສ ກຏ຺ຐມຸຂາທິສປ຺ປສ຺ສ ມຸເຂ ວຕ຺ຕມາໂນ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ວິເສສໂຕຕິ ກຏ຺ຐມຸຂາທິວິເສສໂຕ ຈ ປຖວີອາທິວິເສສໂຕ ຈ. ອນຕ຺ຖຄ຺ຄຫຓໂຕຕິອາທິ ອເຈຕເນສຸປິ ຠູເຕສຸ ສເຈຕເນສຸ ວິຍ ອນຕ຺ຖາທີນໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂຕາຍ ນິພ຺ເພທຊນນຕ຺ຖໍ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ອາສຍໂຕຕິ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານໂຕ. ເອເຕສນ຺ຕິ ມຫາຠູຕານໍ. ສທິສຕາຕິ ວມ຺ມິກາສຍສຸສິຣຄຫນສງ຺ກາຣຏ຺ຐານາສຍຕາຍ ຈ ສທິສຕາ.

ປຈ຺ຈຕ຺ຕລກ຺ຂຓວເສນາຕິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ລກ຺ຂຓວເສນ. ປຖວີອາທີນໍ ກກ຺ຂຬຠາວາທິ, ຕໍສມງ຺ຄິໂນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ກກ຺ຂຬຠາວາປາທນາທິນາ ວິກາຣຸປ຺ປາທນໂຕ ວິສເວຄວິກາຣໂຕ ສທິສຕາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອນຕ຺ຖາຕິ ¶ ພ຺ຍສນາ. ພ຺ຍາຘິນ຺ຕິ ກຸຏ຺ຐາທິພ຺ຍາຘິໍ. ຠເວ ຊາຕາຠິນນ຺ທິໂນຕິ ຠເວສຸ ຊາຕິຍາ ອຠິນນ຺ທນສີລາ. ປຎ຺ຈໂວກາເຣ ຫິ ຊາຕິຍາ ອຠິນນ຺ທນາ ນາມ ມຫາຠູຕາຠິນນ຺ທນາ ເອວ.

ທຸຣຸປຏ຺ຐານຕຣານີຕິ ທຸປ຺ປຏິກາຣຕຣານິ. ທຸຣາສທາຕິ ທຸຣຸປສງ຺ກມນາ. ‘‘ອຸປຏ຺ຐາມີ’’ຕິ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ປຣິຊານາມ ກມ຺ມນາມານິ, ອຸປກາຣາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອນນ຺ຕໂທສູປທ຺ທວໂຕຕິ ອປຣິມາຓໂທສູປທ຺ທວເຫຕຸໂຕ. ເອກປກ຺ຂລນ຺ຕິ ເອກທຸກ຺ຂໍ.

ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ¶ ຠິຊ຺ຊມາໂນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປກ຺ຂນ຺ເຘ ຄເຫຕ຺ວາວ ຠິຊ຺ຊຕິ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘານໍ ເອກນິໂຣຘຕ຺ຕາ. ວຕ຺ຖຸຣູປມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວາວ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ ປຎ຺ຈໂວກາເຣ ອຣູປກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ຠິນ຺ເນສຸ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອວຏ຺ຐານາຠາວໂຕ. ເອຕ຺ຕາວຕາຕິ ໂລຠຸປ຺ປາທນມຕ຺ເຕນ. ປຎ຺ຎາ ນາມ ອຕ຺ຕຠາເວ ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄໍ ປຎ຺ຎຸຕ຺ຕຣຕ຺ຕາ ກຸສລຘມ຺ມານໍ, ສຕິ ຈ ກິເລສຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ປຎ຺ຎາຍ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ປຎ຺ຎາສີສໍ ປຕິຕໍ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ. ໂຍນິໂຍ ອຸປເນຕິ ຕທຸປຄສ຺ສ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍສ຺ສ ຠາເວ. ‘‘ຊາຕິຠຍໍ, ຊຣາຠຍໍ, ມຣຓຠຍໍ, ໂຈຣຠຍ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອາຄຕານິ ປຎ຺ຈວີສຕິ ມຫາຠຍານິ, ‘‘ຫຕ຺ຖມ຺ປິ ຉິນ຺ທຕີ’’ຕິອາທິນາ ອາຄຕານິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ກມ຺ມກາຣຓານິ ອາຄຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ ກາຣຓສ຺ສ ສມວຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ. ນນ຺ທີຣາໂຄ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປາຬິຍໍເຍວ ອາຄຕາ ‘‘ຈກ຺ຂຸໂຕ ເຈປິ ນໍ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິນາ. ກິຎ຺ຈິ ອລຠິຕ຺ວາຕິ ຕສ຺ມິໍ ສຸຎ຺ຎຄາເມ ໂຈຣານໍ ຄຍ຺ຫູປຄສ຺ສ ອລາຠວຈເນເນວ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິສຣຓສ຺ສ ອລາໂຠ ວຸຕ຺ໂຕ ເອວ ໂຫຕີຕິ ນ ອຸທ຺ຘໂຏ, ປຸຣິສຏ຺ຐານິໂຍ ຠິກ຺ຂຸ, ໂຈຣາ ປນ ພາຫິຣາຍຕນຏ຺ຐານິຍາ. ອຠິນິວິສິຕ຺ວາຕິ ວິປສ຺ສນາຠິນິເວສໍ ກຕ຺ວາ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍຕນວເສນ ເທສນາຍ ອາຄຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸປາທາຣູປກມ຺ມຏ຺ຐານວເສນາ’’ຕິ.

ພາຫິຣານນ຺ຕິ ພາຫິຣາຍຕນານໍ. ປຎ຺ຈ ກິຈ຺ຈານີຕິ ໂຈເຣຫິ ຕທາ ກາຕພ຺ພານິ ປຎ຺ຈ ກິຈ຺ຈານິ. ຫຕ຺ຖສາຣນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕເກ ຫຕ຺ເຖຫິ ຄເຫຕພ຺ພສາຣຠຓ຺ຑໍ. ປາຕນາທິວເສນ ຫຕ຺ຖປຣາມາສໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ປຫາຣຐາເນຕິ ປຫຏຏ຺ຐາເນ. ຐານໂສ ຕສ຺ມິໍ ເອວ ຂເຓຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ສຸຂາວຫໍ ກຸສລຘມ຺ມໍ ປຫາຍ ທຸກ຺ຂາວເຫນ ອກຸສເລນ ສມງ຺ຄິຕາ ສຸຂາວຫໍ ຠຓ຺ຑໍ ປຫາຍ ພຫິ ນິກ຺ຂມນໍ ວິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ສຸຂນິສ຺ສຍຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ. ຫຕ຺ຖປຣາ…ເປ… ອາປຊ຺ຊນກາໂລ ຄຸຓສຣີຣສ຺ສ ຕທາ ປມາເທນ ພາຘິຕຕ຺ຕາ. ປຫາຣ…ເປ… ກາໂລ ຕໂຕ ທຬ຺ຫຕຣໍ ຄຸຓສຣີຣສ຺ສ ພາຘິຕຕ຺ຕາ. ປຫາຣໍ…ເປ… ອສ຺ສມຓກາໂລ ຄຸຓສຣີຣສ຺ສ ມຣຓປ຺ປຕ຺ຕິສທິສຕ຺ຕາ. ອວເສສຊນສ຺ສ ທາສປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພຕາ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິຄິຫິຠາວາປຕ຺ຕິຍາ ນິທສ຺ສນຠາເວນ ວຸຕ຺ຕາ. ຍໍ ‘‘ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອາຣມ຺ມເຓ ¶ ອາປາຖຄເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ນິສ຺ສາຍ ສມ຺ປຣາຍິໂກ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ໂຍຊນາ.

ຣູປາທີນີຕິ ¶ ຣູປສທ຺ທຄນ຺ຘຣສານິ. ເຕສນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕຠູຕຸປາທາຣູປານໍ. ລຫຸຕາທິວເສນາຕິ ເຕສໍ ລຫຸຕາທິວເສນ. ທຸຣຸຕ຺ຕຣຓຏ຺ໂຐຕິ ອຸຕ຺ຕຣິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຠາໂວ ໂອຆຏ຺ໂຐ. ວຸຕ຺ຕນເຍນາຕິ ‘‘ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເວທນາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ. ຈຕຸມຫາຠູຕາທີຫີຕິ ອາທິສທ຺ເທນ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ຄຫຓໍ. ຈິຕ຺ຕກິຣິຍທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕປໂຍຄທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ວຸຕ຺ຕວາຍາມເມວາຕິ ‘‘ສມ຺ມາວາຍາໂມ’’ຕິ ໂຍ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ໂຕ. ຠທ຺ເທກຣຕ຺ຕາທີນີຕິ ‘‘ອຊ຺ເຊວ ກິຈ຺ຈໍ ອາຕປ຺ປ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໓.໒໗໒, ໒໗໕, ໒໗໖) ວຸຕ຺ຕານິ ຠທ຺ເທກຣຕ຺ຕສຸຕ຺ຕາທີນິ.

ກຸຓ຺ຐປາໂທຕິ ຉິນ຺ນປາໂທວ ຫຸຕ຺ວາ ຄຕິວິກໂລ. ມານສໍ ພນ຺ຘຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ເຕ ກິຈ຺ຈໍ ນິພນ຺ຘຕິ. ‘‘ອຍໍ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ມຍ຺ຫໍ ໂອຆຸຕ຺ຕຣນຸປາໂຍ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ປຸນ ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕນໍ ວີຣິຍາຣມ຺ໂຠ ຈິຕ຺ຕພນ຺ຘນໍ.

ຕສ຺ສ ນາມຣູປສ຺ສ ອິເມ ນນ຺ທີຣາຄາທໂຍ ຕຓ຺ຫາວິຊ຺ຊາທໂຍຕິ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈໂຍ ຘມ຺ມາຍຕເນກເທໂສ. ອຣິຍມຄ຺ຄນິພ຺ພານຕຓ຺ຫາວຊ຺ໂຊ ອິຘ ຘມ຺ມາຍຕເນກເທໂສຕິ ຈ. ໂສຬສຫາກາເຣຫີຕິ ປີຬນາທີຫິ ໂສຬສຫິ ອາກາເຣຫິ. ສຕິປຏ຺ຐານວິຠງ຺ເຄ ອາຄຕນເຍນ ສຏ຺ຐິນຍສຫສ຺ເສຫິ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ…ເປ… ປຕິຏ຺ຐຫິໍສູຕິ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູ ເອເວຕ຺ຖ ຄຫຓວເສນ ອຘິຄຕວິເສສາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕາ. ເຕ ຫິ ຕທາ ຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄາຫກຠາເວນ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ. ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູນໍ ປນ ເນຍ຺ຍານຎ຺ຈ ວິເສສາຘິຄໂມ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ນ ຣຸຬ຺ໂຫຕິ ອິຘ ນ ຄຫິໂຕຕິ.

ອາສີວິໂສປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໓໙. ສຸສໍວຸຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸໂນ ສຕສ຺ສ ສມ຺ປຊານສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ກິເລສນິມິຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນວສຣນ຺ຕິ ສຸຂໂສມນສ຺ສພຫຸລຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ຍວຕິ ເຕນ ຜລໍ ມິສ຺ສິຕໍ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ໂຍນິ, ເອກນ຺ຕິກໍ ກາຣຓໍ. ອສ຺ສາຕິ ຠິກ຺ຂຸໂນ. ປຣິປຸຓ຺ຓນ຺ຕິ ອວິກລໍ. ອນວເສສໍ ອາສເວ ເຂເປຕີຕິ ອາສວກ຺ຂໂຍ, ອຄ຺ຄມຄ຺ໂຄ. ຍໍ ຍນ຺ຕິ ທນ຺ຘໍ ມຊ຺ຌໍ ຊໂວຕິ ຊວາທີສຸ ຍໍ ຍໍ ຄມນໍ. ຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍາຕິ ກິເລສໂຈເຣຫິ ຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ¶ . ເວຄນິຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖາຍາຕິ ກິເລສເຫຕຸກສ຺ສ ¶ ອິນ຺ທ຺ຣິຍເວຄສ຺ສ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖາຍ. ນິພ຺ພິເສວນຕ຺ຖາຍາຕິ ວິເສວນສ຺ສ ວິປ຺ຜນ຺ທິຕສ຺ສ ນິໂຣຘນາຍ. ກິເລສູປສມຕ຺ຖາຍາຕິ ກິເລສານໍ ອຸປຣູປຣິ ສມນຕ຺ຖາຍ ວູປສມນຕ຺ຖາຍ.

ສມຓຣຕິ ນາມ ສມຖວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລສຸຂານິ. ທນ຺ຕານມ຺ປິ ສິນ຺ຘວານໍ ສາຣຖິໂນ ປໂຍເຄນ ສິຍາ ກາຈິ ວິເສວນມຕ຺ຕາຕິ ຕທຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ນິພ຺ພິເສວເນ ກຕ຺ວາ ເປເສນ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຎາຓໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອສງ຺ຄມນໍ ປວຕ຺ຕຕິ ປເຄວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຠາວນາຍ ກຕຕ຺ຕາ, ກິເລສນິຄ຺ຄຫສ຺ສ ສຸເຂເນວ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ. ທາຍກສ຺ສ ອຊ຺ຌາສໂຍ ວໂສ ອຸຬາໂຣ ລາມໂກ. ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ປມາຓໍ ວໂສ ອປ຺ປກໍ ພຫຸກຎ຺ຈ.

ມຫາມຓ຺ຑປຏ຺ຐານໍ ນາມ ໂລຫປາສາທສ຺ສ ປຸຣໂຕ ເອວ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສນ຺ນິປາຕກາເລ ເຕສໍ ປໂຫນກວເສນ ມຫາມຓ຺ຑປສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພຏ຺ຐານໍ. ຄຫຓມານນ຺ຕິ ປຣິວິສຄຫຓຠາຊນໍ.

ປກຕິຍາ ຠຕ຺ຕກາຣກິຈ຺ເຈ ອຘິຄໂຕ ອຸປຏ຺ຐາກຸປາສໂກ. ມຸທຸສມຂຣສຎ຺ຎິເຕຫິ, ທຫນປຈນຠຊ຺ຊນສຎ຺ຎິເຕຫິ ວາ ຕີຫິ ປາເກຫິ.

ປຣິໂສເຘຕ຺ວາຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອນຸຈ຺ຉວິກຠາວໍ ປຣິໂສເຘຕ຺ວາ. ຠູມິຍໍ ຉຑ຺ເຑສິ ‘‘ຠິກ຺ຂູນໍ ອທຕ຺ວາ ມຍາ ມຸເຂ ປກ຺ຂິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ມຸເຂນ ຄຓ຺ຫິ ຕສ຺ສ ນິທ຺ໂທສຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ. ມຕ຺ຕໍ ຊານາເປຕຸໍ ປມຊ຺ຊິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ກຸໂຕ ອາຄໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉເນ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິ. ອນຸຠາໂຄຕິ ອວສິຏ຺ຐຠາໂຄ. ອິທມຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ ອິທໍ ປໂຍຊນໍ. ອິຕຣນ຺ຕິ ປາຬິຍໍ ອນາຄຕມ຺ປິ ອາຫາເຣ ປມາຓຊານນໍ.

ສຍນໍ ເສຍ຺ຍາ, ກາມໂຠຄີນໍ ເສຍ຺ຍາ ກາມໂຠຄິເສຍ຺ຍາ. ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສນ ສຍາໂນ ນາມ ນຕ຺ຖິ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ເຖນ ກາຕພ຺ພກິຈ຺ຈກຣຓໂຕ. ເຕຊຸສ຺ສທຕ຺ຕາຕິ ອິທໍ ອນຸຕ຺ຣາສສ຺ເສວ ສີຫສ຺ສ ສຍນນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທ຺ເວ ປຸຣິມປາເທ ເອກສ຺ມິໍ, ປຈ຺ຉິມປາເທ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາຕິ ຫິ ອິທໍ ປາທານໍ ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕຠາວກຣຓທສ຺ສນໍ.

ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານເສຍ຺ຍາຕິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ວທຕິ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຫິ ຕຖາຄຕາ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາວ ສຍນ຺ຕິ. ສາ ຈ ເນສໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ, ກິເລສປຣິນິພ຺ພານສ຺ສ ຈ ກຕຕ຺ຕາຕິ ວທນ຺ຕິ ¶ . ອິຘ ສີຫເສຍ຺ຍາ ອາຄຕາ ປາທໍ ອຈ຺ຈາຘາຍ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ອຊຫິຕສໍລກ຺ຂຓາ ເສຍ຺ຍາຕິ ກຕ຺ວາ. ເຕນາຫ ‘‘ອຍໍ ຫີ’’ຕິອາທິ. ເອວນ຺ຕິ ‘‘ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕາກາເຣນ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ.

ກຖໍ ¶ ນິທ຺ທາຍນ຺ໂຕ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ? ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ເຕນ ຫິ ນິທ຺ທູປຄມນນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອປ຺ປຫາເນນາຕິ ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຍ ຕທປ຺ປຫານໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕຖາ ເຕສຸ ນິທ຺ໂທກ຺ກມນສ຺ສ ອາທິປຣິໂຍສາເນສຸ ອຊຫິຕສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມນ຺ໂຕປິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ. ເອຕໍ ປນາຕິ ‘‘ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມນ຺ໂຕປິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນຍໍ ວທຕິ. ຎາຓຘາຕຸກນ຺ຕິ ນ ໂຣຈຍິໍສູຕິ ນິທ຺ໂທກ຺ກມເນປິ ຊາຄຣເຓ ປວຕ຺ຕຎາຓສຠາວເມວາຕິ ນ ໂຣຈຍິໍສຸ ໂປຣາຓາ. ນິຣນ຺ຕຣໍ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ເຕສຸ ວຕ຺ຕມາເນສຸ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎາສມ຺ຠໂວຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຸຣິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ນເຍ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎສ຺ສ ອສໍວໂຣ, ນ ຠວງ຺ຄສ຺ສ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ, ຊາຄຣິຍານຸໂຍໂຄຕິ ອິເມຫິ ຕິວງ຺ຄິກາ, ນິມິຕ຺ຕານຸພ຺ຍຎ຺ຊນປຣິວຊ຺ຊນາທິ ສພ຺ພໍ ວິປສ຺ສນາປກ຺ຂິກເມວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຕາເນວາຕິ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ. ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ເທສນາ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ກເຖຕພ຺ພາ. ປາຬິຍໍ ປນ ‘‘ໂຍນິ ຈສ຺ສ ອາຣທ຺ຘາ ໂຫຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍາ’’ຕິ ສງ຺ເຂເປນ ກຖິຕາ.

໒໔໐. ອຏ຺ຐິກຸມ຺ໂມຕິ ປິຏ຺ຐິຍໍ ຕິຂິຓຏ຺ຐິໂກ ກຸມ຺ໂມ. ຕນ຺ຕິພນ຺ໂຘຕິ ພ຺ຍາວໂຏ. ສມຸຄ຺ເຄ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ກປາເລ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ. ສໂມທຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາ ໂອທຫນ຺ໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ທຫນ຺ໂຕ. ອາຣມ຺ມຓກປາເລຕິ ອາຣມ຺ມຓກຏາເຫ. ສໂມທຫນ຺ໂຕຕິ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕສ຺ເສວ ຈ ຄຫຓໂຕ ມໂນວິຕກ຺ເກ ຕຕ຺ເຖວ ສມ຺ມເທວ ໂອທຫນ຺ໂຕ. ຕຎ຺ຫິ ວິສຍວເສນ ປວຕ຺ຕິຕຸໍ ອເທນ຺ໂຕ. ປຎ຺ຈ ຘມ຺ເມຕິ ‘‘ກາເລນ ວກ຺ຂາມີ’’ຕິອາທິນາ (ປຣິ. ໓໖໒) ວຸຈ຺ຈມາເນ.

ກຸມ຺ໂມປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ປຐມທາຣຸກ຺ຂນ຺ໂຘປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔໑. ວິລາສມາໂນ ¶ ວິຍ ສາຄຣໍ ປຕ຺ວາ. ອນ຺ໂຕສາໂຂຕິ ຄງ຺ຄາຍ ຕີຣສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ໂອນຕສາໂຂ. ເຕເມຕີຕິ ຕິນ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ຕິຣິຍໍ ປຕິໂຕ ທຓ຺ຑເສຕຸ ວິຍ ຐິຕຕ຺ຕາ ມຫາຊນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ຊາໂຕ, ຕຖາ ມຫນ຺ຕຠາເວນ ຄງ຺ຄາໂສຕໍ ໂອຕຣຓາທິ ນຕ຺ຖິ.

ອຍໍ ¶ ຫີຕິ ອນນ຺ຕຣໍ ວຸຕ຺ຕປຸຄ຺ຄໂລ. ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ໂອຣຸຍ຺ຫາຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຣິຍມຄ຺ຄວີຖິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ. ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ນາເມຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຄິຫິພນ຺ຘນໍ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຕ຺ຕໂນ ຠຊມານເກຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຠຊນ຺ເຕ. ຊີວິກຕ຺ຖາຍ ປຍຸຊ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ ປໂຍໂຄ, ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖາທິ. ຕໂຕ ປໂຍຄໂຕ ອຸຏ຺ຐິຕໍ ອາຍໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ກາຍສາມຄ຺ຄິໍ ເທຕິ ຠິກ຺ຂຕ຺ຖາຍ.

ມຸຓ຺ຑຆຏນ຺ຕິ ຠິນ຺ໂນຏ຺ຐໍ ຆຏໍ. ຂນ຺ເຘຕິ ອໍເສ. ສງ຺ຆໂຠຄນ຺ຕິ ສງ຺ຆສນ຺ຕກໍ ໂຠຄຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ. ອຕ຺ຖໂຕ ເອວໍ ວທນ຺ຕີຕິ ຕຖາ ອຕ຺ຖສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕ ເອວໍ ວທນ຺ຕາ ວິຍ ໂຫນ຺ຕິ. ຍາຄຸມຕ຺ຕເກ ຍາຄຸນ຺ຕິ ຍາຄຸໍ ປິວິຕ຺ວາ ຕາຍ ອປຣິປກ຺ກາຍ ເອວ ອຎ຺ຎໍ ຍາຄຸໍ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ກິເລສານຸຣຎ຺ຊິໂຕວາຕິ ໂຍນິໂສມນສິກາຣສ຺ສ ອຠາເວນ ກິເລສານຸຄຕຈິຕ຺ໂຕ ເອວ. ອກ຺ຂີນິ ນີຫຣິຕ຺ວາຕິ ໂກຘວເສນ ອກ຺ຂິເກ ກໂຣນ຺ໂຕ ອກ຺ຂີນິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ວິຈຣິສ຺ສຕິ. ອຸທ຺ຘໂຕ ໂຫຕິ ອວູປສນ຺ໂຕ.

ທິຏ຺ຐິຄຕິໂກຕິ ສາສນິໂກ ເອວໍ ອໂຍນິໂສ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສາສນໍ ອຸທ຺ຘມ຺ມໍ ອຸພ຺ພິນຍໍ ກຕ຺ວາ ທີເປນ຺ໂຕ ອຣິຏ຺ຐສທິໂສ. ເຕນາຫ ‘‘ໂສ ຫີ’’ຕິອາທິ. ອຣູປຠເວ ຣູປໍ ອຕ຺ຖິ, ອຎ຺ຎຖາ ຕໂຕ ຈຸຕສ຺ສ ກຸໂຕ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ. ອສຎ຺ຎີຠເວ ຈິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ພຫຸຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິໂກ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ‘‘ໂຍ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ຠາເວຍ຺ຍ ສຕ຺ຕວສ຺ສານີ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ (ທີ. ນິ. ໒.໔໐໔; ມ. ນິ. ໑.໑໓໗). ອນຸສໂຍ ຈິຕ຺ຕວິປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ, ອຎ຺ຎຖາ ສາວຊ຺ຊານວຊ຺ຊຘມ຺ມານໍ ເອກຊ຺ຌໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ສິຍາ. ເຕ ຈ ສຕ຺ຕາ ສນ຺ຘາວນ຺ຕິ ສໍສຣນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ກມ຺ມຜລານໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ນ ສິຍາຕິ. ອິຕິ ວທນ຺ໂຕ ເອວໍ ມິຈ຺ຉາວາທໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ວທນ຺ໂຕ.

ເຕມນຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ…ເປ… ທຸລ຺ລຠຘມ຺ມສ຺ສວໂນ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສທ຺ຘາສິເນເຫນ ອເຕມນໂຕ. ກຕວິນໂຍ ສິກ຺ຂິຕວິນໂຍ ຍຖາ ‘‘ກຕວິຊ຺ໂຊ’’ຕິ. ຘມ຺ມກຖິການໍ ¶ ວິຈາເຣຖາຕິ ອິທໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ຘມ຺ມກຖິການໍ ອຍ຺ຍານໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຍຸຕ຺ຕວເສນ ວິຈາເຣຖາຕິ ນິຍ຺ຍາຕນວເສນ ວຕ຺ວາ. ທິວາກຖິໂກ ສຣຠາຓໂກ ສາຍນ຺ເຫ ກເຖຕິ, ປຸຣິມຍາມໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຣຕ຺ຕິກຖິໂກ ຠາຓກປຸຄ຺ຄໂລ.

ນນ຺ທນວນາຠິຣາເມຕິ ນນ຺ທນວນໍ ວິຍ ມໂນຣເມ. ອສ຺ສ ຠາຣຫາຣຠິກ຺ຂູຕິ ອສ຺ສ ກິຈ຺ຈວາຫກຠິກ຺ຂູ ອຸປຊ຺ຌາຍາທໂຍ. ສຸຂນິສິນ຺ນກຖນ຺ຕິ ປຏິສນ຺ຖາຣກຖາປຸພ຺ພກໍ ອຸປນິສິນ຺ນກຖໍ ສຸຕ຺ວາ.

ຐິຕສຓ຺ຐາເນເນວ ¶ ຐິຕາກາເຣເນວ ຐິຕໍ, ນປ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈິຕ຺ຕກມ຺ມມູລາທີນິ ຐິຕສຓ຺ຐາເນເນວ ຐິຕາຕິ ໂຍຊນາ. ມຸທຸຕາຍາຕິ ມຸທຸຫທຍຕາຍ ສາເປກ຺ຂຕາຍ.

ປຏິປທນ຺ຕິ ສມຖວິປສ຺ສນາປຏິປຕ຺ຕິໍ. ທີເປຕ຺ວາ ປກາເສຕ຺ວາ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ. ຕຕ຺ຣຸປ຺ປາໂທຕິ ຕຕ຺ຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກອາຍຸປ຺ປາໂທ. ເຂຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ເຕລ…ເປ… ຫຕ຺ຖາຕິ ເຕລຆຏ-ມຘຸຆຏຜາຓິຕຆຏາທິຫຕ຺ຖາ. ອປກ຺ກມິໍສຸ ທຸພ຺ພິຈາຣິຕຕ຺ຕາ. ປູເຣສີຕິ ເຫຏ຺ຐາ ຈ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຕີຕານິ ກາລວຈນານິ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖາຍ ອາຄຕຕ຺ຕາ ກິຣ ວຸຕ຺ຕານິ.

ອຸປຄມນານຸປຄມນາທີນິ ໂອຣິມສ຺ສ ປາຣິມສ຺ສ ຈ ອຸປຄມນານຸປຄມນານິ ເຈວ ມຊ຺ເຌ ສໍສີທນານິ ຈ. ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸນ຺ຕິ ຊານິຕຸໍ. ເອຕນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ຈກ຺ຂຸສຠາວໍ. ໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ມນ຺ທຠາວປຈ຺ຈຍໍ ໂທມນສ຺ສໍ. ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕປິ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ ນາມ ຕນ຺ນິມິຕ຺ຕສໍກິເລສສ຺ສ ອຸປ຺ປາທິຕຕ຺ຕາ. ຕິຓ຺ຓໍ ລກ຺ຂຓານນ຺ຕິ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວໂຕ ອາທິອນ຺ຕວນ຺ຕໂຕ ຕາວກາລິກໂຕ ນິຈ຺ຈປຏິກ຺ເຂປໂຕຕິອາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ລກ຺ຂຓານໍ ສລ຺ລກ຺ຂຓວເສນ.

ວາມໂຕຕິ ມິຈ຺ຉາ. ທກ຺ຂິຓໂຕຕິ ສມ຺ມາ. ຍຖາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອຣຠາວຕ຺ຕາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ອາຍຕນານິ ໂອຣິມໍ ຕີຣໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕານິ, ເອວໍ ເນສໍ ປຣຠາວຕ຺ຕາ ພາຫິຣານິ ອາຍຕນານິ ປາຣິມໍ ວຸຕ຺ຕານິ. ອປາຍມຊ຺ເຌ ສໍສຣຓເຫຕຸຕາຍ ນນ຺ທີຣາໂຄວ ‘‘ມຊ຺ເຌ ສໍສາໂທ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

ອຸນ຺ນໂຕຕິ ‘‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’’ຕິອາທິນາ ອຸນ຺ນຕິໍ ອຸປຄໂຕ. ອຕ຺ຕຸກ຺ກໍສເນ ປໍສຸກູລິກຠາເວນ ອຕ຺ຕານໍ ທຫນໂຕ ອຎ຺ຎາກາຣຕາຄເຫຕພ຺ໂພ. ປາສາໂຓ ນຸ ໂຂ ເອສ ຂາຓຸໂກຕິ ຄເຫຕພ຺ພທາຣຸກ຺ຂນ຺ຘສທິໂສ ວຸຕ຺ໂຕ.

ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ¶ ໂຫຕິ ອາວຏ຺ຏເວຄສ຺ສ ພລວຠາວໂຕ. ຈຕູສຸ ອປາເຍສູຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓາວຏ຺ເຏ ປຕິຕປຸຄ຺ຄໂລ ມນຸສ຺ສໂລເກປິ ຄຸຓສຣີຣເຠທເນນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ອາປຊ຺ຊຕິເຍວ, ຕສ຺ສ ຕຖາ ອາປນ຺ນຕ຺ຕາ. ເອວຎ຺ຫິ ໂສ ອປາເຍສຸ ຕາທິເສສຸ ຊາຍຕິ.

ສີລສ຺ສ ທຸຏ຺ຐໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອຠາວຕ຺ໂຖ ອິຘ ທຸ-ສທ຺ໂທຕິ ອາຫ ‘‘ນິສ຺ສີໂລ’’ຕິ. ‘‘ປາປໍ ປາເປນ ສຸກຣ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ອຸທາ. ໔໘) ວິຍ ປາປ-ສທ຺ໂທ ນິຫີນປຣິຍາໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ລາມກຘມ຺ໂມ’’ຕິ. ນ ສຸຈີຕິ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ເຕຫິ ນ ສຸຈິ. ສງ຺ກາຍ ວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ສງ຺ກາຍ ¶ ປເຣສໍ ສມາຈາຣກິຣິຍໍ ສຣຕິ ອາສງ຺ກຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕສ຺ສ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຕານິ ກມ຺ມານິ ປວິສຕີຕິ ຕານິ ກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕານໍ ອນ຺ຕເຣ ປວິສຕິ. ຄຸຓານໍ ປູຕິຠາເວນາຕິ ຄຸຓຠາເວນ ຄຫິຕານໍ ສີລຘມ຺ມານໍ ສໍກິລິຏ຺ຐຠາວປ຺ປຕ຺ຕິຍາ. ກຈວຣຊາໂຕຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ສຎ຺ຊາຕກຈວໂຣ, ກຈວຣຠູໂຕ ວາ.

ອຓຓາ ປພ຺ພຊ຺ຊາຕິ ອຓຓສ຺ເສວ ປພ຺ພຊ຺ຊາ. ໂອຣິມຕີຣາທີນໍ ອຸປຄມນານຸປຄມນາທີນໍ ໂຊຕິຕຕ຺ຕາ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏໍ ກຖິຕໍ.

ປຐມທາຣຸກ຺ຂນ຺ໂຘປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ທຸຕິຍທາຣຸກ຺ຂນ຺ໂຘປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔໒. ຍາ ອາປຕ຺ຕິ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນີ ເທສນາຄາມິນີ, ຕໍ ປຏິຈ຺ຉາທິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສໍກິລິຏ຺ຐາ ນາມ ອນ຺ຕຣາຍິກຠາວໂຕ. ອາວີກຕາ ປນ ອນາປຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ອສໍກິລິຏ຺ຐາ ນາມ. ເຕນາຫ – ‘‘ອາວີກຕາ ຫິສ຺ສ ຜາສຸ ໂຫຕີ’’ຕິ. ເອວຣູປໍ ສໍກິລິຏ຺ຐນ຺ຕິ ປຏິຈ຺ຉາທິຕຕາຍ ວາ ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລຠາເວນ ວາ ສໍກິລິຏ຺ຐໍ.

ທຸຕິຍທາຣຸກ຺ຂນ຺ໂຘປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໔໓. ສນ຺ຖາຄາຣນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາປນາຄາຣໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອຸຍ຺ໂຍຄກາລາທີສູ’’ຕິອາທິ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ມງ຺ຄລມຫາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສນ຺ຖຣນ຺ຕີຕິ ວິສ຺ສມນ຺ຕິ ¶ , ປຣິສ຺ສມໍ ວິໂນເທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຫາຕິ ສນ຺ນິປາຕວເສນ ເອກຊ຺ຌໍ. ສຫ ອຕ຺ຖານຸສາສນໍ ອຄາຣນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ຕ຺ຖ-ກາຣສ຺ສ ນ຺ຖ-ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ສນ຺ຖາຄາຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ປຐມໍ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມນ຺ຕນວເສນ ສນ຺ຖຣນ຺ຕິ ວິຈາເຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອາຄຕເມວ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ພຸທ຺ຘວຈນສ຺ສ ອາຄມນສີເສນ ອຣິຍຜລຘມ຺ມານມ຺ປິ ອາຄມນໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ຕິຍາມຣຕ຺ຕິໍ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ຕານໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິວຬຎ຺ຊນໍ ໂຫຕີຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ ກລ຺ຍາຓປຸຖຸຊ຺ຊນາ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄຘມ຺ມານມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ອາຄມນໍ ໂຫຕິເຍວ.

ອລ຺ລໂຄມເຍນາຕິ ¶ ອຈ຺ເຉນ ອລ຺ລໂຄມຍຣເສນ. ໂອປຸຎ຺ຊາເປຕ຺ວາຕິ ວິລິມ຺ເປຕ຺ວາ. ຈຕຸຊ຺ຊາຕິຍຄນ຺ເຘຫີຕິ ກຸງ຺ກຸມຕຸຣຸກ຺ຂຍວນປຸປ຺ຜຕມາລປຕ຺ຕຄນ຺ເຘຫິ. ນານາວຓ຺ເຓຕິ ນີລາທິວເສນ ນານາວຓ຺ເຓ, ຠິຕ຺ຕິວິເສສວເສນ ນານາສຓ຺ຐານຣູເປ. ‘‘ມຫາປິຏ຺ຐິກໂກຊເວຕິ ຫຕ຺ຖິປິຏ຺ຐິອາທີສຸ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພຕາຍ ‘ມຫາປິຏ຺ຐິກາ’ຕິ ລທ຺ຘສມຎ຺ເຎ ໂກຊເວ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ກຸຕ຺ຕເກ ປນ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ຈຕຸຣງ຺ຄຸລາຘິກປຸປ຺ຜາ ມຫາປິຏ຺ຐິກໂກຊວາ’’ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ຫຕ຺ຖຕ຺ຖຣອສ຺ສຕ຺ຖຣາ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສປິຏ຺ຐີສຸ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພາ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສຣູປວິຈິຕ຺ຕາ ຈ ອຕ຺ຖຣກາ. ສີຫຕ຺ຖຣກາທໂຍ ປນ ສີຫຣູປາທິວິຈິຕ຺ຕາ ເອວ ອຕ຺ຖຣກາ. ຈິຕ຺ຕຕ຺ຖຣກໍ ນານາວິຘຣູເປຫິ ເຈວ ນານາວິຘມາລາກມ຺ມາທີຫິ ຈ ວິຈິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖຣກໍ.

ອຸປຘານນ຺ຕິ ອປສ຺ສຍນໍ. ອຸປທຫິຕ຺ວາຕິ ອປສ຺ສຍໂຍຄ຺ຄຠາເວນ ຐເປຕ຺ວາ. ຄນ຺ເຘຫິ ກຕມາລາ ຄນ຺ຘທາມໍ. ຕມາລປຕ຺ຕາທີຫິ ກຕມາລາ ປຕ຺ຕທາມໍ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ຫິງ຺ຄຸລຕກ຺ໂກລຊາຕິຜລຊາຕິປຸປ຺ຜາທີຫິ ກຕທາມໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ປລ຺ລງ຺ກາກາເຣນ ກຕປີຐໍ ປລ຺ລງ຺ກປີຐໍ. ຕີສຸ ປສ຺ເສສຸ ເອກປສ຺ເສ ເອວ ວາ ສອຸປສ຺ສຍໍ ອປສ຺ສຍປີຐໍ. ອນປສ຺ສຍໍ ມຸຓ຺ຑປີຐໍ. ໂຍຊນາວຏ຺ເຏຕິ ໂຍຊນປຣິກ຺ເຂໂປກາເສ.

ສໍວິຘາຍາຕິ ອນ຺ຕຣວາສກສ຺ສ ໂກຓປເທສໍ ອິຕຣປເທສຎ຺ຈ ສມໍ ກຕ຺ວາ ວິຘາຍ. ເຕນາຫ – ‘‘ກຕ຺ຕຣິຍາ ປທຸມໍ ກນ຺ເຕນ຺ໂຕ ວິຍາ’’ຕິ, ‘‘ຕິມຓ຺ຑລໍ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ໂຕ’’ຕິ ຈ. ຍສ຺ມາ ພຸທ຺ຘານໍ ຣູປສມ຺ປທາ ວິຍ ອາກປ຺ປສມ຺ປທາປິ ປຣມຸກ຺ກໍສຕໍ ຄຕາ, ຕສ຺ມາ ຕທາ ຠຄວາ ເອວໍ ໂສເຠຍ຺ຍາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສຸວຓ຺ຓປາມງ຺ເຄນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອສເມນ ພຸທ຺ຘເວເສນາ’’ຕິອາທິນາ ¶ ຕທາ ຠຄວາ ພຸທ຺ຘານຸຠາວສ຺ສ ນິຄຸຫເນ ກາຣຓາຠາວໂຕ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນິປຕິຕເທວມນຸສ຺ສນາຄຍກ຺ຂຄນ຺ຘພ຺ພາທີນໍ ປສາທຊນນຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວປກຕິຍາວ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ປາວິສີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ພຸທ຺ຘານໍ ກາຍປຠາ ນາມ ປກຕິຍາ ອສີຕິຫຕ຺ຖມຕ຺ຕປເທສໍ ວິສຣຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອສີຕິຫຕ຺ຖຏ຺ຐານໍ ອຄ຺ຄເຫສີ’’ຕິ. ນີລປີຕໂລຫິໂຕທາຕມຎ຺ຊິຏ຺ຐປຠສ຺ສຣານໍ ວເສນ ຉພ຺ພຓ຺ຓາ ພຸທ຺ຘຣສ຺ມິໂຍ.

ສພ຺ພປາລິຜຸລ຺ໂລຕິ ມູລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ສາຂຄ຺ຄາ ສມນ຺ຕໂຕ ຜຸລ຺ໂລ ວິກສິໂຕ. ປຏິປາຏິຍາ ຐປິຕານນ຺ຕິອາທິ ປຣິກປ຺ປູປມາ, ຍຖາ ຕໍ…ເປ… ອລງ຺ກຕໍ ອຎ຺ຎໍ ວິໂຣຈຕິ, ເອວໍ ວິໂຣຈິຕ຺ຖ, ສມຕິໍສາຍ ປາຣມິຕາຫິ ອຠິສງ຺ຂຕຕ຺ຕາ ເອວໍ ວິໂຣຈິຕ຺ຖາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ປຎ຺ຈວີສຕິຍາ ຄງ຺ຄານນ຺ຕິ ສຕມຸຂາ ຫຸຕ຺ວາ ສມຸທ຺ທໍ ປວິຏ຺ຐາຍ ມຫາຄງ຺ຄາຍ ມຫນ຺ຕມຫນ຺ຕານໍ ຄງ຺ຄານໍ ປຎ຺ຈວີສຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ປປຎ຺ຈສູທນິຍໍ (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒໒) ‘‘ປຎ຺ຈວີສຕິຍາ ນທີນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຄງ຺ຄາທີນໍ ຈນ຺ທຠາຄາປຣິໂຍສານານໍ ປຎ຺ຈວີສຕິຍາ ມຫານທີນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິກປ຺ປວຈນຎ຺ເຫຕໍ. ສມ຺ຠິຊ຺ຊາຕິ ສມ຺ເຠທໍ ມິສ຺ສີຠາວໍ ປຕ຺ວາ ມຸຂທ຺ວາເຣຕິ ສມຸທ຺ທໍ ປວິຏ຺ຐຏ຺ຐາເນ.

ນາຄສຸປຓ຺ຓຄນ຺ຘພ຺ພຍກ຺ຂາທີນນ຺ຕິອາທິ ¶ ປຣິກປ຺ປວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຫສ຺ເສນາຕິ ປທສຫສ຺ເສນ, ຠາຓວາຣປ຺ປມາເຓນ ຄນ຺ເຖນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກມ຺ປຍນ຺ໂຕ ວສຸນ຺ຘຣນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓວິເສເສຫິ ປຖວີກມ຺ມໍ ອຸນ຺ນາເທນ຺ໂຕ, ເອວໍຠູໂຕປິ ອເຫຐຍນ຺ໂຕ ປາຓານິ. ສພ຺ພປທກ຺ຂິຓຕ຺ຕາ ພຸທ຺ຘານໍ ທກ຺ຂິຓໍ ປຐມໍ ປາທໍ ອຸທ຺ຘຣນ຺ໂຕ. ສມໍ ສມ຺ຜຸສເຕ ຠູມິໍ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕປາທຕາຍ. ຍທິປິ ຠູມິໍ ສມໍ ຜຸສຕິ, ຣຊສາ ນຸປລິປ຺ປຕິ ສຸຂຸມຕ຺ຕາ ຉວິຍາ. ນິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ອຸນ຺ນມຕີຕິອາທິ ພຸທ຺ຘານໍ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕປາທຕາສງ຺ຂາຕມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓປຏິລາຠສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ທຜລໍ. ນາຕິທູເຣ ອຸທ຺ຘຣຕີຕິ ອຕິທູເຣ ຐເປຕຸໍ ນ ອຸທ຺ຘຣຕິ. ນຈ຺ຈາສນ຺ເນ ຈ ນິກ຺ຂິປນ຺ຕິ ອຈ຺ຈາສນ຺ເນ ຈ ຐາເນ ອນິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ນິຍ຺ຍາຕິ. ຫາສຍນ຺ໂຕ ສເທວເກ ໂລເກ ໂຕເສນ຺ໂຕ. ຈຕູຫິ ປາເທຫິ ຈຣຕີຕິ ຈຕຸຈາຣີ.

ພຸທ຺ຘານຸຠາວສ຺ສ ປກາສນວເສນ ຄຕຕ຺ຕາ ວຓ຺ຓກາໂລ ນາມ ເອສ. ສຣີຣວຓ຺ເຓ ວາ ຄຸຓວຓ຺ເຓ ວາ ກຖິຍມາເນ ທຸກ຺ກຖິຕນ຺ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ກສ຺ມາ? ອປ຺ປມາຓວຓ຺ຓາ ຫິ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ, ພຸທ຺ຘຄຸຓສໍວຓ຺ຓນາ ຊານນ຺ຕສ຺ສ ຍຖາຣທ຺ຘສໍວຓ຺ຓນໍເຍວ ¶ ອນຸປວິສຕິ. ທຸກູລຈຸມ຺ພຏເກນາຕິ ຄນ຺ຖິຕ຺ວາ ຄຫິຕທຸກູລວຕ຺ເຖນ.

ນາຄວິກ຺ກນ຺ຕຈາຣໂຓຕິ ຫຕ຺ຖິນາຄສທິສປທນິກ຺ເຂໂປ. ສຕປຸຎ຺ຎລກ຺ຂໂຓຕິ ອເນກສຕປຸຎ຺ຎາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕມຫາປຸຣິສລກ຺ຂໂຓ. ມຓິເວໂຣຈໂນ ຍຖາຕິ ຈຕຸຣາສີຕິສຫສ຺ສມຓິປຣິວາຣິໂຕ ອຕິວິຍ ວິໂຣຈມາໂນ ວິຊ຺ໂຊຕມາໂນ ມຓິ ວິຍ. ‘‘ເວໂຣຈໂນ ນາມ ເອໂກ ມຓີ’’ຕິ ເກຈິ. ມຫາສາໂລວາຕິ ມຫນ຺ໂຕ ສາລຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ, ສຸທ຺ຘຏ຺ຐິໂຕ ໂກວິຬາຣາທິ ມຫາຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ວາ. ປທຸໂມ ໂກກນໂທ ຍຖາຕິ ໂກກນທສງ຺ຂາຕໍ ມຫາປທຸມໍ ວິຍ, ວິກສມານປທຸມໍ ວິຍ ວາ.

ອາກາສຄງ຺ຄໍ ໂອຕາເຣນ຺ໂຕ ວິຍາຕິອາທິ ຕສ຺ສາ ປກິຓ຺ຓກກຖາຍ ອຎ຺ເຎສໍ ສຸທຸກ຺ກຣຠາວທສ຺ສນຎ຺ເຈວ ສຸຓນ຺ຕານໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕສຸຂາວຫຠາວທສ຺ສນຎ຺ຈ. ປຖໂວຊໍ ອາກຑ຺ຒນ຺ໂຕ ວິຍາຕິ ນາຬິຍນ຺ຕໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ມຫາປຖວິຍາ ເຫຏ຺ຐິມຕເລ ປປ຺ປຏໂກຊໍ ອຸທ຺ຘໍ ມຸຂໍ ກຕ຺ວາ ອາກຑ຺ຒນ຺ໂຕ ວິຍ. ໂຍຊນິກນ຺ຕິ ໂຍຊນປມາຓໍ. ມຘຸຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ມຘຸປຏລໍ.

ມຫນ຺ຕນ຺ຕິ ວິປຸລໍ ອຸຬາຣປຸຎ຺ຎໍ. ສພ຺ພທານໍ ທິນ຺ນເມວ ໂຫຕີຕິ ສພ຺ພເມວ ປຈ຺ຈຍຊາຕໍ ອາວາສທາຍເກນ ທິນ຺ນເມວ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຫິ ທ຺ເວ ຕໂຍ ຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ອລທ຺ຘາ ອາຄຕສ຺ສປິ ¶ ຉາຍູທກສມ຺ປນ຺ນໍ ອາຣາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ປຏິສ຺ສເຍ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ກາເຍ ພລໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ພຫິ ວິຈຣນ຺ຕສ຺ສ ຈ ກາເຍ ວຓ຺ຓຘາຕຸ ວາຕາຕເປຫິ ກິລມຕິ, ປຏິສ຺ສຍໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປິຘາຍ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ວິສຠາຄສນ຺ຕຕິ ວູປສມ຺ມຕິ, ສຠາຄສນ຺ຕຕິ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ວຓ຺ຓຘາຕຸ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາ ວິຍ ໂຫຕິ, ພຫິ ວິຈຣນ຺ຕສ຺ສ ຈ ປາເທ ກຓ຺ຏກາ ວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຂາຓຸ ປຫຣຕິ, ສຣີສປາທິປຣິສ຺ສຍາ ເຈວ ໂຈຣຠຍຎ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຏິສ຺ສຍໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປິຘາຍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ປນ ສພ຺ເພເປເຕ ປຣິສ຺ສຍາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມປີຕິສຸຂໍ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອຸປສມສຸຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ພຫິທ຺ຘາ ວິກ຺ເຂປາຠາວໂຕ. ພຫິ ວິຈຣນ຺ຕສ຺ສ ຈ ກາເຍ ເສທາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ອກ຺ຂີນິ ຜນ຺ທນ຺ຕິ, ເສນາສນໍ ປວິສນກ຺ຂເຓ ມຎ຺ຈປີຐາທີນິ ນ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ປນ ອກ຺ຂິປສາໂທ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ, ທ຺ວາຣວາຕປານມຎ຺ຈປີຐາທີນິ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ເອຕສ຺ມິຎ຺ຈ ອາວາເສ ວສນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອາວາສທານສ຺ມິຎ຺ຫິ ທິນ຺ເນ ສພ຺ພທານໍ ທິນ຺ນເມວ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຠູມຏ຺ຐກ…ເປ… ນ ¶ ສກ຺ກາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ມຫາສຸທສ຺ສນວຕ຺ຖຸນາ (ທີ. ນິ. ໒.໒໔໑ ອາທໂຍ) ທີເປຕພ຺ໂພ. ມາຕຸກຸຈ຺ຉິ ອສມ຺ພາໂຘວ ໂຫຕີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ອນ຺ຕິມຠວິການໍ ມຫາໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ທີເປຕພ຺ໂພ.

ສີຕນ຺ຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຘາຕຸກ຺ໂຂຠວເສນ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ອຸຕຸວິປຣິຓາມວເສນ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກສີຕໍ. ອຸຓ຺ຫນ຺ຕິ ອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປໍ, ຕສ຺ສ ຈ ທວທາຫາທີສຸ ສມ຺ຠໂວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ປຏິຫນ຺ຕີຕິ ປຏິຫນຕິ. ຍຖາ ຕທຸຠຍວເສນ ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອາພາໂຘ ນ ຫນຕິ, ເອວໍ ກໂຣຕິ. ສີຕຸຓ຺ຫພ຺ຠາຫເຕ ຫິ ສຣີເຣ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ໂຍນິໂສ ປທຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ວາຬມິຄານີຕິ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທິວາຬມິເຄ. ຄຸຕ຺ຕເສນາສນຎ຺ຫິ ປວິສິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປິຘາຍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ເຕ ປຣິສ຺ສຍາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ສຣີສເປຕິ ເຍ ເກຈິ ສຣນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ທີຆຊາຕິເກ ສປ຺ປາທິເກ ອຎ຺ເຎ ຈ ຕຖາຣູເປ. ມກເສຕິ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕເມຕໍ, ຑໍສາທີນໍ ເອເຕເນວ ສງ຺ຄໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສິສິເຣຕິ ສີຕກາລວເສນ ສຕ຺ຕາຫວທ຺ທລິກາທິວເສນ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ສິສິຣສມ຺ຜສ຺ເສ. ວຸຏ຺ຐິໂຍຕິ ຍທາ ຕທາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ວສ຺ສວຸຏ຺ຐິໂຍ ປຏິຫນຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ວາຕາຕໂປ ໂຆໂຣຕິ ຣຸກ຺ຂຄຈ຺ຉາທີນໍ ອຸພ຺ພຫນຠຎ຺ຊນາທິວເສນ ປວຕ຺ຕິຍາ ໂຆໂຣ ສຣຊອຣຊາທິເຠໂທ ວາໂຕ ເຈວ ຄິມ຺ຫປຣິຬາຫສມເຍສຸ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ໂຆໂຣ ສູຣິຍາຕໂປ ຈ. ປຏິຫຎ຺ຎຕີຕິ ປຏິພາຫີຍຕິ. ເລຓຕ຺ຖນ຺ຕິ ນານາຣມ຺ມຓໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຏິສລ຺ລາຓາຣາມຕ຺ຖໍ. ສຸຂຕ຺ຖນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕປຣິສ຺ສຍາຠາເວນ ຜາສຸວິຫາຣຕ຺ຖໍ. ຌາຍິຕຸນ຺ຕິ ອຏ຺ຐຕິໍສາຍ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ¶ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປນິພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສມາທຫນວເສນ ຌາຍິຕຸໍ. ວິປສ຺ສິຕຸນ຺ຕິ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສິຕຸໍ.

ວິຫາເຣຕິ ປຏິສ຺ສເຍ. ກາຣເຍຕິ ກາຣາເປຍ຺ຍ. ຣມ຺ເມຕິ ມໂນຣເມ. ວາສເຍຕ຺ຖ ພຫຸສ຺ສຸເຕຕິ ກາເຣຕ຺ວາ ປນ ເອຕ຺ຖ ວິຫາເຣສຸ ພຫຸສ຺ສຸເຕ ສີລວນ຺ເຕ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ເມ ນິວາເສຍ຺ຍ. ເຕ ນິວາເສນ຺ໂຕ ປນ ເຕສໍ ພຫຸສ຺ສຸຕານໍ ຍຖາ ປຈ຺ຈເຍຫິ ກິລມໂຖ ນ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອນ຺ນຎ຺ຈ ປານຎ຺ຈ ວຕ຺ຖເສນາສນານິ ຈ ທເທຍ຺ຍ ອຸຊຸຠູເຕສຸ ອຊ຺ຌາສຍສມ຺ປນ຺ເນສຸ ກມ຺ມຜລານໍ ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓານຎ຺ຈ ສທ຺ທຫເນນ ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ. ອິທານິ ຄຫຏ຺ຐປພ຺ພຊິຕານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎູປກາຣຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຕ ຕສ຺ສາ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເຕຕິ ພຫຸສ຺ສຸຕາ. ຕສ຺ສາຕິ ອຸປາສກສ຺ສ. ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕີຕິ ສກລວຏ຺ຏທຸກ຺ຂປນູທນໍ ¶ ນິຍ຺ຍານິກໍ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕິ. ຍໍ ໂສ ຘມ຺ມໍ ອິຘຎ຺ຎາຍາຕິ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ຍໍ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ສມ຺ມາປຏິປຊ຺ຊເນນ ຊານິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄາຘິຄເມນ ອນາສໂວ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ.

ອາວາເສຕິ ອາວາສທາເນ. ອານິສໍໂສຕິ ອຸທ຺ຣໂຍ. ປູຊາສກ຺ກາຣວເສນ ປຐມຍາໂມ ເຂປິໂຕ, ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນາຍ ອປ຺ປາວເສໂສ ມຊ຺ຌິມຍາໂມ ຄໂຕຕິ ປາຬິຍໍ ‘‘ພຫຸເທວ ຣຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອຕິເຣກຕຣໍ ທິຍຑ຺ຒຍາມ’’ນ຺ຕິ. ສງ຺ຄຫໍ ນາໂຣຫຕິ ວິປຸລວິຕ຺ຖາຣຠາວໂຕ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ຠຕ຺ຕານຸໂມທນາປິ ໂຖກໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈມານາ ທີຆມຊ຺ຌິມປມາຓາປິ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຫິ ສຸຜຸສິຕໍ ທນ຺ຕາວຣຓໍ, ຊິວ຺ຫາ ຕນຸກາ, ຠວງ຺ຄປຣິວາໂສ ປຣິຕ຺ໂຕ, ນຕ຺ຖິ ເວຄາຍິຕໍ, ນຕ຺ຖິ ວິຕ຺ຖາຍິຕໍ, ນຕ຺ຖິ ອພ຺ຍາວຏມໂນ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ສມຸປພ຺ຍູຬ຺ຫໍ, ອປຣິກ຺ຂຍາ ປຏິສມ຺ຠິທາ.

ສນ຺ທສ຺ເສຕ຺ວາຕິອາທີສຸ ສນ຺ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອາວາສທານປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກຕ຺ວາ. ຕໂຕ ປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອິຕິປິ ສີລໍ, ອິຕິປິ ສມາຘິ, ອິຕິປິ ປຎ຺ຎາຕິ ສີລາທິຄຸເຓ ເຕສໍ ສມ຺ມາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ປກາເສຕ຺ວາ. ສມາທເປຕ຺ວາຕິ ເອວໍ ສີລໍ ສມາທາຕພ຺ພໍ, ສີເລ ປຕິຏ຺ຐິເຕນ ເອວໍ ສມາຘິປຎ຺ຎາ ຠາເວຕພ຺ພາຕິ ຍຖາ ເຕ ສີລາທິຄຸເຓ ສມ຺ມາ ອາທິຍນ຺ຕິ, ຕຖາ ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ. ສມຸຕ຺ເຕເຊຕ຺ວາຕິ ຍຖາສມາທິນ຺ນໍ ສີລໍ ສຸວິສຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ສມຖວິປສ຺ສນາ ຈ ຠາວິຍມານາ ຍຖາ ສຸຏ຺ຐຸ ວິໂສຘິຕາ ອຸປຣູປຣິ ວິເສສາວຫາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕ຺ວາ ນິສາມນວເສນ ໂວທາເປຕ຺ວາ. ສມ຺ປຫໍເສຕ຺ວາຕິ ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ຐິຕສີລາທິຄຸເຓຫິ ສມ຺ປຕິ ປຏິລທ຺ຘຄຸຓານິສໍເສຫິ ເຈວ ອຸປຣິລທ຺ຘພ຺ພຜລວິເສເສຫິ ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຫໍເສຕ຺ວາ ລທ຺ຘສ຺ສາສວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ໂຕເສຕ຺ວາ. ເອວເມເຕສໍ ປທານໍ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສກ຺ຍຣາຊາໂນ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນາຍ ສາສເນ ລທ຺ຘສ຺ສາທາ ລທ຺ຘປ຺ປຕິຏ຺ຐາ ຈ.

ອຸປສຄ຺ຄສທ຺ທານໍ ¶ ອເນກຕ຺ຖຕ຺ຕາ ອຠິ-ສທ຺ໂທ ອຕິ-ສທ຺ເທນ ສມານຕ຺ໂຖປິ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຕິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຣ ກິຣາຕິອາທິ ເກຈິວາໂທຕິ ພທ຺ໂຘປິ ນ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອກາຣຓເມຕ’’ນ຺ຕິອາທິ. ກາຍຈິຕ຺ຕລຫຸຕາທໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ກາຍິກເຈຕສິກອຎ຺ຎຖາຠາວສ຺ສ ກາຣຓວຈນໍ, ລຫຸຕາທິອຸປ຺ປນ຺ເນ ສວນານຸຕ຺ຕຣິຍປຏິລາເຠນ ລທ຺ຘພ຺ພຘມ຺ມຕ຺ຖເວທສມຘິຄມໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ຍຖາ ¶ , ຍຖາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຕ຺ຖາ ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂກ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ຕຖາ ຕຖາ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ລຠຕິ ອຕ຺ຖເວທໍ, ລຠຕິ ຘມ຺ມເວທໍ, ລຠຕິ ຘມ຺ມູປສໍຫິຕໍ ປາໂມຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິອາທິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໒໒, ໓໕໕; ອ. ນິ. ໕.໒໖).

ປິຏ຺ຐິວາໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ອຸປາທິນ຺ນສຣີຣສ຺ສ ຕຖາຣູປຕ຺ຕາ ສງ຺ຂາຣານຎ຺ຈ ອນິຈ຺ຈຕາຍ ທຸກ຺ຂານຸພນ຺ຘຕ຺ຕາ. ອກາຣຓໍ ວາ ເອຕນ຺ຕິ ເຍນາຘິປ຺ປາເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕເມວ ອຘິປ຺ປາຍໍ ວິວຣິຕຸໍ ‘‘ປໂຫຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິຕຸໍ ປໂຫຕິ ຍຖາ ຕໍ ເວລຸວຄາມເກ. ເອຕ຺ຕເກ ຐາເນຕິ ເອຕ຺ຕເກ ຐາເນ ຐານໍ ນິປ຺ຜນ຺ນນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຕຎ຺ຈ ໂຂຕິ ວຸຏ຺ຐານສຎ຺ຎໍ ຈິຕ຺ເຕ ຐປນໍ. ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຓມາໂນ ຘມ຺ມຄາຣເວນ.

ອວສ຺ສຸຕສ຺ສາຕິ ອວສ຺ສຸຕຠາວສ຺ສ ຣາຄາທິວເສນ. ອວສ຺ສຸຕສ຺ສ ກາຣຓນ຺ຕິ ຕິນ຺ຕຠາວກາຣຓໍ. ກິເລສາຘິມຸຈ຺ຈເນນາຕິ ກິເລສວເສນ ປຣິປ຺ຜນ຺ທິຕວເສນ. ນິພ຺ພາປນໍ ວິຍາຕິ ວູປສໂມ ວິຍ. ນິພ຺ພິເສວນານນ຺ຕິ ປຣິປ຺ຜນ຺ທນຣຫິຕານໍ.

ອວສ຺ສຸຕປຣິຍາຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໔໔. ທຸກ຺ຂຘມ຺ມານນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂກາຣຓານໍ. ເຕນາຫ ‘‘ທຸກ຺ຂສມ຺ຠວຘມ຺ມານ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ກິໍ ທຸກ຺ຂໍ, ກາ ທຸກ຺ຂຘມ຺ມາຕິ ຕທຸຠຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຎ຺ຈສຸ ຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ. ທຸກ຺ຂສມ຺ຠວຘມ຺ມຕ຺ຕາຕິ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓຕ຺ຕາ. ອສ຺ສາຕິ ເຕນ. ກຣເຓ ເຫຕໍ ສາມິວຈນໍ. ກາເມຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມ ກິເລສກາເມ ຈ. ປຸນ ອສ຺ສາຕິ ສາມິອຕ຺ເຖ ເອວ ສາມິວຈນໍ. ຈາຣນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ. ວິຫາຣນ຺ຕິ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕິຈາຣວິຫາຣໍ. ‘‘ເອກຏ຺ຐາ’’ຕິ ຈ ວທນ຺ຕິ. ເຕເນວ ຫິ ‘‘ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຈຣນ຺ຕໍ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາຕິ ຈ ວີຖິຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ຕຕິຍຊວນວາຣາ ອນຸ ¶ ອນຸ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ. ປກ຺ຂນ຺ທນາທີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ກສິໂຄຣກ຺ຂາທິວເສນປິ ກາມານໍ ປຣິເຍສນທຸກ຺ຂໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ທາຍຕີຕິ ¶ ທາໂຍ, ວນໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອຏວິ’’ນ຺ຕິ. ກຓ຺ຏກຄພ຺ຠນ຺ຕິ ໂອວຣກສທິສໍ ວນໍ. ນາມປທໍ ນາມ ກິຣິຍາປທາເປກ຺ຂນ຺ຕິ ‘‘ວິຊ຺ຌີ’’ຕິ ວຈນເສເສນ ກິຣິຍາປທໍ ຄຓ຺ຫາຕິ.

ທນ຺ຘາຍິຕຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນກິເລສານໍ ອວຏ຺ຐານໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນມຕ຺ຕາຍາ’’ຕິອາທິ. ຕາຍາຕິ ສຕິຍາ. ກາຈິ ກິເລສາຕິ ຈຸທ຺ທສວິເຘ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ກິຈ຺ເຈ ຊວນກິຈ຺ເຈ ເອວ ຈິຕ຺ຕກິເລສານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິຄ຺ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕິຕຸໍ ອປ຺ປທານວເສນ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕີ’’ຕິ. ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣສ຺ມິນ຺ຕິ ປາຬິຍໍ ຕສ຺ສ ປຐມໍ ຄຫິຕຕາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕນ ນເຍນ ເສສທ຺ວາຣານິປິ ຄຫິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ຣາຄາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ປຐມຊວນວາເຣ. ສຕິສມ຺ໂມເສນ ‘‘ກິເລສາ ເມ ອຸປ຺ປນ຺ນາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຕຖາ ປຈ຺ຈາມາສສຕິຍາ ລພ຺ຠນໂຕ. ເຕນາຫ – ‘‘ອນຈ຺ຉຣິຍໍ ເຈຕ’’ນ຺ຕິ. ອາວຏ຺ເຏຕ຺ວາຕິ ອໂຍນິໂສ ອາວຏ຺ເຏຕ຺ວາ. ອາວຊ຺ຊນາທີສູຕິ ຕໂຕ ເອວ ອໂຍນິໂສ ອາວຊ຺ຊນາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓສ຺ສ ລທ຺ຘຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຍສິທ຺ຘິຍາ ສມ຺ປຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕນາຣຫໍ. ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາຕິ ທຸຕິຍຊວນວາເຣປິ ກິເລສຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ. ກຖໍ ປນສ຺ສ ເອວໍ ລທ຺ຘຸໍ ສກ຺ກາຕິ ອາຫ ‘‘ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສການໍ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຠາວນາປຏິສງ຺ຂາເນຕິ ຠາວນາຍໍ ປຏິສງ຺ຂາເນ ຈ ໂຍຄິໂນ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາໂວ. ຕສ຺ສ ອຍມານິສໍໂສ – ຍໍ ປຈ຺ຈຍລາເຠນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ລທ຺ໂຘກາສາປິ ກິເລສາ ປຸພ຺ເພ ປວຕ຺ຕຠາວນານຸຠາເວນ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕາ ຕຖາ ຕຖາ ນິຄ຺ຄຫິຕາ ເອວ ຫຸຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາວ ລທ຺ໂຘກາສາ ອຸປຣູປຣິ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ.

ອຠິຫຏ຺ຐຸນ຺ຕິ ອຠິຫຣິຕ຺ວາ. ອນຸທຫນ຺ຕີຕິ ອນຸທຫນ຺ຕາ ວິຍ ໂຫນ຺ຕິ. ອນຸເສນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອນາວຏ຺ຏນ຺ເຕຕິ ອນິວຕ຺ຕນ຺ເຕ ສາມຎ຺ຎໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ວິປສ຺ສນາພລເມວ ທີປິຕໍ ມຄ຺ຄຜລາຘິຄມສ຺ສ ອໂຊຕິຕຕ຺ຕາ.

ທຸກ຺ຂຘມ຺ມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໔໕. ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ປຣິຎ຺ຎາຠິສມຍາທິວເສນ ວິວິຘທສ຺ສນນ຺ຕິ ກິຈ຺ຈວເສນ ນານາທສ຺ສນໍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ທສ຺ສນນ຺ຕິ ປຐມມຄ຺ຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ ¶ . ຕຍິທໍ ອຸປຣິມຄ຺ເຄສຸ ຠາວນາປຣິຍາຍສ຺ສ ນິຣຸຬ຺ຫຕ຺ຕາ ປຐມມຄ຺ຄສ຺ສ ປຐມໍ ນິພ຺ພານທສ຺ສນໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ປຐມມຄ຺ໂຄ ຫີ’’ຕິອາທິ ¶ . ໂກຈິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ອວິປຣີຕໍ ອຕ຺ຖໍ ອຊານນ຺ໂຕ ຎາຓທສ຺ສນໍ ນາມ ອາຣມ຺ມຓກຣຓສ຺ສ ວເສນ ອຕິປ຺ປສງ຺ຄໍ ອາສງ຺ເກຍ຺ຍາຕິ ຕໍ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ‘‘ໂຄຕ຺ຣຠູ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຣາຊທສ຺ສນໍ ອຸທາຫຣນ຺ຕິ. ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຄ຺ຄາ ທສ຺ສນເມວ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນຕ຺ເຖນ, ຠາວນາປຣິຍາໂຍ ປນ ອຸປຣິ ຕິຓ຺ຓໍ ມຄ຺ຄານໍ ປຐມມຄ຺ຄອຸປາຍສ຺ສ ຠາວນາກາເຣນ ປວຕ຺ຕນໂຕ. ທສ຺ສນໍ ວິສຸທ຺ຘິ ເອຕ຺ຖາຕິ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິກໍ, ນິພ຺ພານໍ. ຜສ຺ສາຍຕນໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ຜສ຺ສາຍຕນກມ຺ມຏ຺ຐານິໂກ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ ປເທສຸ.

ປເທສສງ຺ຂາເຣສູຕິ ສງ຺ຂາເຣກເທເສສຸ. ເຫຏ຺ຐິມປຣິຈ຺ເຉເທນ ປຖວິອາທິເກ ຘມ຺ມມຕ຺ເຕ ທິຏ຺ເຐ ຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິເກ ຕໍສຫຄຕຘມ຺ມມຕ຺ເຕ ທິຏ຺ເຐ ອຣູປປຣິຄ຺ຄໂຫ ຈ ສິຊ຺ຌຕີຕິ ວທນ຺ຕິ.

ອຘິຄຕມຄ຺ຄເມວ ກເຖສີຕິ ເຍນ ມຸເຂນ ວິປສ຺ສນາຠິນິເວສໍ ອກາສິ, ຕເມວສ຺ສ ມຸຂໍ ກເຖສິ. ອຍໍ ປນາຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ. ອິເມສນ຺ຕິ ຜສ຺ສາຍຕນກມ຺ມຏ຺ຐານິກປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘກມ຺ມຏ຺ຐານິການໍ ວຈນໍ. ‘‘ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນ ສເມຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕເມວຕ຺ຖໍ ປາກຏໍ ກໂຣຕິ ‘‘ປຐເມນາ’’ຕິອາທິນາ. ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ສງ຺ຂາຣສ຺ສ ອຠາວາ ‘‘ນິປ຺ປເທເສສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕເຖວາຕິ ຍເຖວ ຜສ຺ສາຍຕນກມ຺ມຏ຺ຐານິກໍ, ຕເຖວ ຕໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘກມ຺ມຏ຺ຐານິກໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ.

ສມປ຺ປວຕ຺ຕາ ຘາຕຸໂຍຕິ ຣສາທໂຍ ສຣີຣຘາຕຸໂຍ ສມປ຺ປວຕ຺ຕາ, ນ ວິສມາກາຣສຓ຺ຐິຕາ ອເຫສຸໍ. ເຕນາຫ ‘‘ກລ຺ລສຣີຣໍ ພລປ຺ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອຕີຕາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທິ ວິປສ຺ສນາຠິນິເວສວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມ຺ມສນໍ ສພ຺ພຕ຺ຖກເມວ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ຈາຣິຠູມິນ຺ຕິ ໂຄຈຣຏ຺ຐານໍ.

ກາຣກຠາວນ຺ຕິ ຠາວນານຸຍຸຎ຺ຊນຠາວໍ. ປຓ຺ຑຸໂຣຄປຸຣິໂສຕິ ປຓ຺ຑຸໂຣຄີ ປຸຣິໂສ. ອຣິຏ຺ຐນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ. ເຠສຊ຺ຊໍ ກຕ຺ວາຕິ ເຠສຊ຺ຊປໂຍຄໍ ກຕ຺ວາ. ກຣິສ຺ສາມີຕິ ເຠສຊ຺ຊໍ ກຣິສ຺ສາມິ. ຌາມຖຸໂຓ ວິຍາຕິ ທຑ຺ຒຖຸໂຓ ວິຍ ຂາຣກຊາລນທ຺ຘຕ຺ຕາ ຕຣຸຓມກຸລສນ຺ຕານສຎ຺ຉນ຺ນຕ຺ຕາ.

ທກ຺ຂິຓທ຺ວາຣຄາເມຕິ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາຣສມີເປ ຄາເມ. ໂລຫິຕໂກຕິ ໂລຫິຕວຓ຺ໂຓ. ໂອຈິຣກຊາໂຕຕິ ຊາຕໂອລມ຺ພມານຈິຣໂກ ວິຍ. ອາທິນ຺ນສິປາຏິໂກຕິ ¶ ຄຫິຕຜລໂປຕໂກ. ສນ຺ທຈ຺ຉາໂຍຕິ ພຫລຈ຺ຉາໂຍ. ຍສ຺ມາ ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສາຂາ ອວິຣຬາ ຆນປ຺ປຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິຕາ, ຕສ຺ມາ ຉາຍາປິສ຺ສ ຕາທິສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສນ຺ທຈ຺ຉາໂຍ ນາມ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິຕຈ຺ຉາໂຍ’’ຕິ, ຆນຈ຺ຉາໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖາຕິອາທິ ອຸປມາສໍສນ຺ທນໍ.

ເຍນ ¶ ເຍນາກາເຣນ ອຘິມຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ຉຜສ຺ສາຍຕນາທິມຸເຂນ ເຍນ ເຍນ ວິປສ຺ສນາຠິນິເວເສນ ວິປສ຺ສນ຺ຕານໍ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ອຘິມຸຕ຺ຕານໍ. ສຸຏ຺ຐຸ ວິສຸທ຺ຘໍ ປຣິຎ຺ຎາຕິສມຍາທິສິທ຺ຘິຍາ. ເຕນ ເຕເນວາກາເຣນາຕິ ອຕ຺ຕນາຘິມຸຕ຺ຕາກາເຣນ. ອິທານິ ຕໍ ຕໍ ອາກາຣໍ ອຸປມາຍ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ຫີ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ອິທນ຺ຕິ ນຄໂຣປມໍ. ຕໍ ສລ຺ລກ຺ຂິຕນ຺ຕິ ກິໍສຸໂກປມທີປິຕໍ ອຕ຺ຖຊາຕໍ ສເຈ ສລ຺ລກ຺ຂິຕໍ. ອສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ. ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ຍຖາສລ຺ລກ຺ຂິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວເສນ ລທ຺ຘວິເສສສ຺ສ ອຸປພ຺ຣູຫນາຍ. ຕສ຺ເສວຕ຺ຖສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ. ໂຈຣາສງ຺ກາ ນ ໂຫນ຺ຕິ ມຊ຺ຌິມເທສຣຊ຺ຊສ຺ສ ປສນ຺ນຠາວໂຕ. ຕິປຸຣິສຸພ຺ເພຘານີຕິ ອຸພ຺ເພເຘນ ຕິປຸຣິສປ຺ປມາຓານິ ນານາຠິຕ຺ຕິວິຈິຕ຺ຕານິ ຖມ຺ຠານໍ ອຸປຣິ ວິວິຘມາລາກມ຺ມາທິວິຈິຕ຺ຕຘນຸຣາກາຣລກ຺ຂິຕານິ ມໂນຣມານິ. ເຕນາຫ ‘‘ນຄຣສ຺ສ ອລງ຺ກາຣຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ. ນຄຣທ຺ວາຣສ຺ສ ຖິຣຠາວາປາທນວເສນ ຐເປຕພ຺ພຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂຈຣນິວາຣຓຕ຺ຖານິປິ ໂຫນ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ. ປິຏ຺ຐສງ຺ຆາຕສ຺ສາຕິ ທ຺ວາຣພາຫສ຺ສ. ‘‘ອິເມ ອາວາສິກາ, ອິເມ ອາຄນ຺ຕຸກາ, ຕຕ຺ຖາປິ ຈ ອິເມຫິ ນຄຣສ຺ສ ນຄຣສາມິກສ຺ສ ຈ ອຕ຺ໂຖ. ອິເມສໍ ວເສນ ອນຕ຺ໂຖ ສິຍາ’’ຕິ ຊານນຎາຓສງ຺ຂາເຕນ ປຓ຺ຑິຈ຺ເຈນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອຎ຺ຎາຕນິວາຣເຓ ປຏຸຠາວສງ຺ຂາເຕນ ເວຍ຺ຍຕ຺ຕິເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິກປຎ຺ຎາສງ຺ຂາຕາຍາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຖກິຈ຺ເຈ ຕງ຺ຂຓຸປ຺ປຊ຺ຊນກປຏິຠານສງ຺ຂາຕາຍ.

ຣຎ຺ຎາ ອາຍຸຕ຺ໂຕ ນິໂຍຊິໂຕ ຣາຊາຍຸຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຣຎ຺ໂຎ ກາຕພ຺ພກິຈ຺ເຈ ຐປິຕປຸຣິໂສ. ກຕິປາເຫເຍວາຕິ ກຕິປຍທິວເສເຍວ ອກິຈ຺ຈກຣເຓນ ຕສ຺ສ ຐານໍ ວິພ຺ຠໂມ ຊາໂຕຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສພ຺ພານິ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐານາທີນິ ຫາເຣຕ຺ວາ’’ຕິ.

ສີສມສ຺ສ ຉິນ຺ທາຫີຕິ ສີສຠູຕໍ ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄຏ຺ຐານິຍໍ ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ຣາຊກິຈ຺ຈໍ ຉິນ຺ທາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎຖາ ຕສ຺ສ ປາກຕິເກ ອຕ຺ເຖ ຄຍ຺ຫມາເນ ປາຓາຕິປາໂຕ ¶ ອາຓຕ຺ໂຕ ນາມ ສິຍາ. ນ ຫິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາ ຕາທິສໍ ອາຓາເປຕິ, ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ຕໂຕ ນິວາຣກຕ຺ຕາ. ອຖ ວາ ຉິນ຺ທາຫີຕິ ມມ ອາຓາຍ ອສ຺ສ ສີສໍ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຫິ, ເອວໍ ໂສ ຕຕ຺ໂຖວາທປຏິກຣຕ຺ຕປຕ຺ໂຕ ໂອທເມຍ຺ຍາຕິ, ຕຖາ ເຈວ ອຸປຣິ ປຏິປຕ຺ຕິ ອາຄຕາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມນຄເຣ.

ອຸປ຺ປນ຺ເນນາຕິ ສມຖກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ.

ຕສ຺ເສວາຕິ ສກ຺ກາຍສງ຺ຂາຕສ຺ສ ນຄຣສ຺ສ ‘‘ທ຺ວາຣານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕານີຕິ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ສີຆໍ ¶ ທູຕຍຸຄ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ ໂຍຊນາ. ຫທຍວຕ຺ຖຸຣູປສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ສິງ຺ຆາຏກຠາເວນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ‘‘ຫທຍວຕ຺ຖຸສ຺ສ ນິສ຺ສຍຠູຕານໍ ມຫາຠູຕານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍທິ ເອວໍ ວຕ຺ຖຸຣູປເມວ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ຕເທເວຕ຺ຖ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ມຫາຠູຕຄ຺ຄຫຓນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ວຕ຺ຖຸຣູປສ຺ສ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຍາທິໂສຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທີນໍ ວເສນ ຍາທິໂສ ເອວ ປຸພ຺ເພ ອາຄຕວິປສ຺ສນາມຄ຺ໂຄ. ‘‘ອຍມ຺ປິ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ຕາທິໂສ ເອວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ‘‘ຍຖາຄຕມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິທໍ ຕາເວຕ຺ຖາຕິ ເອຕ຺ຖ ເອຕສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖໍ ອາຠຕາຍ ຍຖາວຸຕ຺ຕອຸປມາຍ ອິທໍ ສໍສນ຺ທນໍ.

ອິທໍ ສໍສນ຺ທນນ຺ຕິ ອິທານິ ວກ຺ຂມານໍ ອຸປມາຍ ສໍສນ຺ທນໍ. ນຄຣສາມິອຸປມາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘວເສນ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິປຕ຺ຕໍ ຂີຓາສວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອາຠຕາ. ສິງ຺ຆາຏກູປມາ ຈຕຸມຫາຠູຕວເສນ ທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິປຕ຺ຕໍ ຂີຓາສວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອາຠຕາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຈຕຸສຈ຺ຈເມວ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕານິ ສຈ຺ຈານິ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສກເລນປິ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘ ນຄຣສມ຺ຠາໂຣ ຉທ຺ວາຣາທໂຍ. ເຕນ ຫິ ຉຜສ຺ສາຍຕນາທໂຍ ອຸປມິຕາ. ເຕ ປນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈປຣິຍາປນ຺ນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນຄຣສມ຺ຠາເຣນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈເມວ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ.

ກິໍສຸໂກປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໔໖. ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວາຕິ ກາມໍ ປາຬິຍໍ ປຣິສາທ຺ວຍເມວ ຄຫິຕໍ, ເສສປຣິສານໍ ປນ ຕທຎ຺ເຎສມ຺ປິ ເທວມນຸສ຺ສານນ຺ຕິ ສພ຺ພສາຘາຣໂຓວາຍໍ ຘມ຺ມສງ຺ຄໂຫຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ອຸປມາປຸພ຺ພກໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ນາມາ’’ຕິອາທິ ¶ ອາຣທ຺ຘໍ. ຍຊນ຺ໂຕຕິ ທທນ຺ໂຕ. ວິນ຺ທິຕພ຺ໂພຕິ ລທ຺ຘພ຺ໂພ, ອຘິຄນ຺ຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຉນ຺ໂທຕິ ຕຓ຺ຫາຉນ຺ໂທ. ເຕນາຫ – ‘‘ທຸພ຺ພລຕຓ຺ຫາ ໂສ ຣຎ຺ເຊຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ. ປຸພ຺ພຸປ຺ປຕ຺ຕິກາ ເອກສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ປຐມໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ສາ ຫິ ອນາເສວນຕ຺ຕາ ມນ຺ທາ. ໂສຕິ ຉນ຺ໂທ. ຣຎ຺ເຊຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ລທ຺ຘາເສວນຕ຺ຕາ. ໂທໂສ ນາມ ຈິຕ຺ຕທູສນຕ຺ຕາ. ຕານີຕິ ທຓ຺ຑາທານາທີນິ. ຕມ຺ມູລກາຕິ ໂລຠມູລກາ ຕາວ ມາຍາສາເຐຍ຺ຍມານາຕິມານທິຏ຺ຐິຈາປລາທໂຍ, ໂທສມູລກາ ອຸປນາຫມກ຺ຂປລາສອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍຖມ຺ຠສາຣມ຺ຠາທໂຍ, ໂມຫມູລກາ ອຫິຣິກ-ອໂນຕ຺ຕປ຺ປ-ຖິນມິທ຺ຘວິຈິກິຈ຺ຉຸທ຺ຘຈ຺ຈ-ວິປຣີຕມນສິກາຣາທໂຍ, ສໍກິເລສຘມ຺ມາ ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ ຕໍມູລກຕ຺ຕາ. ຍສ຺ມາ ປນ ສພ຺ເພປິ ສໍກິເລສຘມ຺ມາ ທ຺ວາທສາກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທປຣິຍາປນ຺ນາ ເອວ, ຕສ຺ມາ ເຕສມ຺ເປຕ຺ຖ ຄຫິຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຉນ຺ໂທ ຣາໂຄຕິ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຠາຍິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ¶ ສຠໂຍ. ເຠຣວຏ຺ເຐນ ສປ຺ປຏິຠໂຍ. ກຸສລປກ຺ຂສ຺ສ ວິກ຺ຂມ຺ຠນຏ຺ເຐນ ສກຓ຺ຏໂກ. ກຸສລອນວຊ຺ຊຘມ຺ເມຫິ ທຸຣວຄາຫຏ຺ເຐນ ສຄຫໂນ. ຠວສມ຺ປຕ຺ຕິຠວນິພ຺ພານານໍ ອປ຺ປທານຠາວໂຕ ອຸມ຺ມຄ຺ໂຄ. ທຸຄ຺ຄຕິຄາມິມຄ຺ຄຕ຺ຕາ ກຸມ຺ມຄ຺ໂຄ. ອິຣິຍນາຕິ ວຕ຺ຕນາ ປຏິປຊ຺ຊນາ. ທຸຄ຺ຄຕິຄາມິຕາຍ ກິເລໂສ ເອວ ກິເລສມຄ຺ໂຄ. ນ ສກ຺ກາ ສມ຺ປຕ຺ຕິຠວໍ ຄນ຺ຕຸໍ ກຸໂຕ ນິພ຺ພານຄມນນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອສຸຠາວຊ຺ຊນາທີຫີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອນິຈ຺ຈມນສິກາຣາທີນມ຺ປິ ສງ຺ຄໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຈິຕ຺ຕໍ ນິວຕ຺ຕຕິ ສຣາຄຈິຕ຺ຕໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປຏິປກ຺ຂມນສິກາເຣນ ວິໂນທິຕຕ຺ຕາ. ມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓຕິ ອຎ຺ຎາຓຸເປກ຺ຂຏ຺ຐານິເຍ ອາຣມ຺ມເຓ. ອຸທ຺ເທສ…ເປ… ອາວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຸທ຺ທິສາປນວເສນ ອຸທ຺ເທສໍ, ປຣິປຸຈ຺ຉາປນວເສນ ປຣິປຸຈ຺ຉໍ, ຄຣູນໍ ສນ຺ຕິເກ ວສນວເສນ ຄຣຸວາສໍ ອາວຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ. ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຄມ຺ຠີຣຎາຓຈຣິຍ-ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓ-ປຎ຺ຎວນ຺ຕ-ປຸຄ຺ຄລເສວນວເສນ ຕທຘິມຸຕ຺ຕິສິທ຺ຘິຍາ ອຎ຺ຎາຓຈິຕ຺ຕໍ ນິວຕ຺ຕຕິ.

ຍຖາ ‘‘ປຸຊ຺ຊຠວຜລໍ ປຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອວມິທໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໘໐), ເອວໍ ກິຏ຺ຐສມ຺ຠວຕ຺ຕາ ‘‘ກິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ກິຏ຺ຐນ຺ຕິ ກິຏ຺ຐຏ຺ຐາເນ ອຸປ຺ປນ຺ນສສ຺ສ’’ນ຺ຕິ.

ຆຏາຕິ ¶ ສິງ຺ຄຍຸຄໍ ອິຘາຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ທ຺ວິນ຺ນໍ ສິງ຺ຄານໍ ອນ຺ຕເຣ’’ຕິ. ຆຏາຕິ ໂຄຓາທີນໍ ສິງ຺ຄນ຺ຕຣຏ຺ຐສ຺ສ ສມຎ຺ຎາຕິ ວທນ຺ຕິ. ນາສາຣຊ຺ຊຸເກຕິ ນາສາຣຊ຺ຊຸປາຕຏ຺ຐາເນ.

ທເມຕິ ປຸຖຸຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໂຕ ນິວາເຣຕິ. ນນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ. ຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ສຸຠາສິຕໍ ມຍາ. ຕທສ຺ສາຕິ ຕທາ ອສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ. ອາຣມ຺ມເຓຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານາຣມ຺ມເຓ.

ສຸທຸຊິຕນ຺ຕິ ນິພ຺ພິເສວນຠາວກຣເຓນ ຊິຕໍ. ສຸຕຊ຺ຊິຕນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ທູຣກຣເຓນ ຊິຕໍ, ຕຖາຠູຕຎ຺ຈ ຕຊ຺ຊິຕໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຄຈຣຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຠູໂຕ ໂຄຈໂຣ. ກມ຺ມຏ຺ຐານາຣມ຺ມຓຎ຺ຫິ ພຫິທ຺ຘາຣູປາທິອາຣມ຺ມຓວິຘຸຣຕາຍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສມໂຖ ອນຸຣກ຺ຂຓໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ສມຖານຸຣກ຺ຂຓໍ. ຍຖາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສີລໍ ສມຖານຸຣກ຺ຂຓໍ ໂຫຕິ, ຕຖາ ກຖິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສີລໍ ສມຖສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ, ເອວໍ ສມໂຖປິ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍຕິ.

ວາທິຍມານາຍ ວີຓາຍ. ຈິຕ຺ຕໍ ຣຎ຺ເຊຕີຕິ ຣຊ຺ຊເນນ. ອວິສ຺ສຊ຺ຊນີຍຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ພນ຺ຘຕີຕິ ¶ ພນ຺ຘນີໂຍ. ເວຏ຺ຐເກຕິ ຕນ຺ຕີນໍ ອາສຊ຺ຊນເວຏ຺ຐເກ. ໂກຓນ຺ຕິ ກວຓໂຕ ວີຓາຍ ສທ຺ທກຣຓໂຕ ໂກຓນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ທາຣຸທຓ຺ຑໍ ສິງ຺ຄາທີສຸ ເຍນ ເກນຈິ ກຕໍ ຆຏິກໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຈຕຸຣສ຺ສໍ ສາຣທຓ຺ຑກ’’ນ຺ຕິ.

ຍສ຺ມາ ໂສ ຣາຊາ ຣາຊມຫາມຕ຺ໂຕ ວາ ສທ຺ທໍ ຍຖາສຠາວໂຕ ນ ອຎ຺ຎາສິ, ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ສ ອຊານນາກາຣເມວ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສທ຺ທໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອສຕີ ກິຣາຍນ຺ຕິ ປາຬິຍໍ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍຖາລິງ຺ຄເມວ ວທນ຺ໂຕ ‘‘ອສາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອສຕີຕິ ລາມກາຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປໂຍຄໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອສາ ໂລກິຕ຺ຖິໂຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ໂລເກ ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາມ ອສຕິໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ ‘‘ເວລາ ຕາສໍ ນ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ປກຕິຍາ ໂລເກ ເຊຏ຺ຐຠາຕາ ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ມາຕຸໂລຕິອາທິກາ ເວລາ ມຣິຍາທາ ຕາສໍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ. ກສ຺ມາ? ສາຣຕ຺ຕາ ຈ ປຄພ຺ພາ ຈ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ສມ຺ໂຠຄວເສນ ວິນິໂຍຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ກຖໍ? ສິຂີ ສພ຺ພຆໂສ ຍຖາ. ເຕເນວາຫ –

‘‘ສພ຺ພາ ¶ ນທີ ວງ຺ກຄຕີ, ສພ຺ເພ ກຏ຺ຐມຍາ ວນາ;

ສພ຺ພິຕ຺ຖິໂຍ ກເຣ ປາປໍ, ລຠມາເນ ນິວາຕເກ’’ຕິ. (ຊາ. ໒.໒໑.໓໐໘);

ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຕນ຺ຕິພທ຺ຘໍ ຈຕຸຣສ຺ສອມ຺ພຓວາທິຕາທີນິ. ວີຓາ ວິຍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ອເນກຘມ຺ມສມູຫຠາວໂຕ. ຣາຊາ ວິຍ ໂຍຄາວຈໂຣ ຕປ຺ປຏິພທ຺ຘຘມ຺ມຄເວສກຕ຺ຕາ. ອສ຺ສາຕິ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ.

ນິຣຍາທິໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ມິມ຺ປິ ຄຕິ-ສທ຺ໂທ ວຕ຺ຕຕິ. ຕໂຕ ວິເສສນຕ຺ຖໍ ‘‘ຄຕິຄຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂໍ, ຣູປຣູປ’’ນ຺ຕິ ຈ ຍຖາ, ຄຕິສຎ຺ຎິຕໍ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ – ‘‘ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ສໍສຣຕິ ວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. ສຎ຺ຊາຍນປເທໂສ ເອວ ຄຕີຕິ ສຎ຺ຊາຕິຄຕິ.

ຕໍ ປນ ຄຕິໍ ສຕ຺ຕານໍ ສໍເວຄວຕ຺ຖຸຠູຕສ຺ສ ປຈ຺ຈກ຺ຂສ຺ສ ຄພ຺ຠາສຍສ຺ສ ວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຍມສ຺ສ ກາໂຍ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣູປຘມ຺ມສ຺ສ ສລກ຺ຂຓໍ ຄຕິ ນິຏ຺ຐາ, ຕໂຕ ປຣໍ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖີຕິ ສລກ຺ຂຓຄຕິ. ອຠາໂວ ອຈ຺ຈນ຺ຕາຠາໂວ. ສນ຺ຕານວິຈ຺ເຉໂທ ວິຠວຄຕິ ຕໍນິຏ຺ຐານຠາວາ. ເຠໂທຕິ ຂຓນິໂຣໂຘ, ອິຘາປິ ຕໍນິຏ຺ຐານຕາເຍວ ປຣິຍາໂຍ. ຍາວ ຠວຄ຺ຄາຕິ ຍາວ ສພ຺ພຠວຄ຺ຄາ. ສລກ຺ຂຓວິຠວຄຕິເຠທຄຕິໂຍ ‘‘ເອເສວ ນໂຍ’’ຕິ ອິມິນາວ ປກາສິຕາຕິ ນ ຄຫິຕາ. ຕສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ນ ໂຫຕິ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ.

ສີລໍ ¶ ກຖິຕໍ ຣູປາທີສຸ ຉນ຺ທາທິນິວາຣຓສ຺ສ ກຖິຕຕ຺ຕາ. ມຊ຺ເຌ ສມາຘິຠາວນາ ກຖິຕາ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ…ເປ… ສມາຘິຍຕີ’’ຕິ ໂຊຕິຕຕ຺ຕາ. ປຣິໂຍສາເນ ຈ ນິພ຺ພານໍ ກຖິຕໍ ‘‘ຍມ຺ປິສ຺ສ…ເປ… ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຈນໂຕ.

໒໔໗. ວຓສຣີໂຣຕິ ວຓິຕສຣີໂຣ. ປກ຺ກຕ຺ຕາຕິ ກຸຖິຕຕ຺ຕາ. ສຣທຓ຺ເຑສຸ ສຣສມຎ຺ຎາຕິ ກຓ຺ຑ-ສທ຺ໂທ ສຣປຣິຍາໂຍຕິ ອາຫ – ‘‘ສຣວນນ຺ຕິ ກຓ຺ຑວນ’’ນ຺ຕິ. ອຣຸຄຕ຺ໂຕ…ເປ… ເວທິຕພ຺ໂພ ຄຸຓສຣີຣສ຺ສ ຂຓ຺ຑຉິທ຺ທສີລາທີຫິ ເຫຏ຺ຐາ ມຊ຺ເຌ ອຸປຣິຠາເຄ ຈ ເຠທວິສມຈ຺ຉິນ຺ນວິກາຣໂທສຕ຺ຕາ. ເອຕ຺ຖ ¶ ກຸສາ ‘‘ກຓ຺ຏກາ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ ກຓ຺ຏກສທິສຕ຺ຕາ, ກຸສຕິຓານໍ ເອວ ວາ ວຸຕ຺ຕາກາຣປເທໂສ ‘‘ກຸສກຓ຺ຏໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

ຄາມວາສີນໍ ວິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນາຕິ ນາຣໂຫວ ຫຸຕ຺ວາ ເຕສໍ ກາຣານໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓວເສນ ປີຬນຏ຺ເຐນ.

ປກ຺ຂິນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖິລິງ຺ຄສກຸຓໍ. ຕສ຺ສ ກິຣ ຫຕ຺ຖິໂສຓ຺ຑສທິສໍ ມຸຂໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຫຕ຺ຖິໂສຓ຺ຑສກຸຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ຣຊ຺ຊຸຍາ ຍຖາພທ຺ຘໍ ເອວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ.

ໂຠເຄຫີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣໂຠເຄຫິ. ມຓ຺ຑລໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາຕິ ຍຖາ ສຣີຣໍ ມຓ຺ຑລາກາເຣນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວໍ ກຕ຺ວາ. ສຸປິສ຺ສາມີຕິ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິສ຺ສາມິ. ເຑຕຸກາໂມຕິ ອຸປ຺ປຕິຕຸກາໂມ. ທິສາ ທິສນ຺ຕິ ທິສໂຕ ທິສໍ.

ຉ ປາຓກາ ວິຍ ຉ ອາຍຕນານິ ນານຊ຺ຌາສຍຕ຺ຕາ, ນານຊ຺ຌາສຍຕາ ຈ ເນສໍ ນານາວິສຍນິນ຺ນຕາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ທຬ຺ຫຣຊ຺ຊຸ ວິຍ ຕຓ຺ຫາ ເຕສໍ ພນ຺ຘນໂຕ. ມຊ຺ເຌ ຄຓ຺ຐິ ວິຍ ອວິຊ຺ຊາ ພນ຺ຘນສ຺ສ ທຸພ຺ພິນິມ຺ໂມຈນເຫຕຸໂຕ. ອາຣມ຺ມຓໍ ພລວໍ ໂຫຕິ ມນຸຎ຺ຎຠາເວນ ເຈວ ຕຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາຠິນິເວສສ຺ສ ທຬ຺ຫຠາເວນ ຈ.

ສຣິກ຺ຂເກນ ວາ ອຸປມາຍ ອາຫຣຓປກ຺ເຂ. ອປ຺ປນາຕິ ສໍສນ຺ທນາ. ປາຬິຍໍເຍວ ອປ຺ປິຕາ ອຸປມາ ‘‘ເອວເມວ ໂຂ’’ຕິອາທິນາ. ຣູປຈິຕ຺ຕາທິວິສມນິນ຺ນຕ຺ຕາ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ວິສມຊ຺ຌາສຍຕາ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ.

ກຓ຺ຓຈ຺ຉິທ຺ທກູປເກຕິ ¶ ກຓ຺ຓຈ຺ຉິທ຺ທສຎ຺ຎິເຕ ອາວາເຏ. ຕສ຺ສາຕິ ໂສຕສ຺ສ. ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ໂຫຕິ ເຕນ ວິນາ ສທ຺ທຄ຺ຄຫຓສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ‘‘ອຊຏາກາໂສປິ ວຏ຺ຏຕິ ເອວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອນ຺ໂຕເລຓສ຺ມິ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຘາຕຸປຣມ຺ປຣາ ຆຏ຺ເຏນ຺ໂຕຕິ ຠູຕປຣມ຺ປຣາສງ຺ຆຏ຺ເຏນ຺ໂຕ.

ເອວໍ ສນ຺ເຕຕິ ເອວໍ ຠູຕປຣມ຺ປຣາວເສນ ສທ຺ເທ ໂສຕປຖມາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ. ສມ຺ປຕ຺ຕໂຄຈຣຕາ ໂຫຕິ ໂສຕສ຺ສ. ຆານາທີນໍ ວິຍ ‘‘ທູເຣ ສທ຺ໂທ’’ຕິ ຊານນໍ ນ ສມ຺ຠເວຍ຺ຍ ສມ຺ປຕ຺ຕຄາຫິຠາວໂຕ. ຕຖາ ຕຖາ ຊານນາກາໂຣ ໂຫຕິ ມໂນວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຄຫຓາກາຣວິເສສໂຕ. ໂສຕວິຎ຺ຎາຓປ຺ປວຕ຺ຕິ ປນ ອຸຠຍຕ຺ຖ ສມານາວ. ທູເຣ ຐິໂຕປິ ສທ຺ໂທ ຕາທິເສ ຐາເນ ¶ ປຏິໂຆສາທີນໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ ອໂຍກນ຺ໂຕ ວິຍ ອໂຍຈລນສ຺ສາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຘມ຺ມຕາຕິ ຘມ຺ມສຠາໂວ, ສທ຺ທສ຺ສ ໂສ ສຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຕ ຕໂຕ ສວນໍ ໂຫຕິ ອາກາສສຎ຺ຎິຕສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍສ຺ສ ລພ຺ຠນໂຕ. ຍທິ ປນ ໂສຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕຄາຫີ ສິຍາ, ຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານສທ຺ໂທ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈໂຍ ນ ສິຍາ. ປຏ຺ຐາເນ ຈ ອວິເສເສນ ‘‘ສທ຺ທາຍຕນໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ພຫິທ຺ຘາ ຈ ຈິຕ຺ຕຊສ຺ສ ສທ຺ທສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ ນຕ຺ຖິ. ອຖ ວາ ຈິຕ຺ຕໂຊ ສທ຺ໂທ ຘາຕຸປຣມ຺ປຣາຍ ໂສຕປສາທໍ ຆຏ຺ເຏຕິ, ນ ໂສ ຈິຕ຺ຕໂຊ ສທ຺ໂທ, ໂຍ ປຣມ຺ປຣາຍ ປວຕ຺ໂຕ. ອຸຕຸໂຊ ຫິ ໂສ, ຕສ຺ມາ ຍຖຸປ຺ປນ຺ໂນ ສທ຺ໂທ, ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕວ ໂສຕປສາທສ຺ສ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອສມ຺ປຕ຺ຕໂຄຈຣເມເວຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕທາ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ຕຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ປຣິສ຺ສຍານໍ ອຠາວໂຕ. ນາສຈ຺ຉິທ຺ທສງ຺ຂາຕອາກາສສນ຺ນິສ຺ສເຍ ວຕ຺ຕນໂຕ ຆານໍ ອາກາສຊ຺ຌາສຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວາເຕນ ວິນາ ຄນ຺ຘຄຫຓສ຺ສ ອສມ຺ຠວໂຕ ວາຕູປນິສ຺ສຍຄນ຺ຘໂຄຈຣໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຕຖາ ຫີ’’ຕິອາທິ.

ຄາມໂຕ ລທ຺ຘພ຺ພໍ ອາຫາຣໍ ຄາມໍ, ຕນ຺ນິນ຺ນຕາຍ ຄາມຊ຺ຌາສຍຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຫິ ຊີວິຕນິມິຕ຺ຕໍ ຣໂສ ຊີວິຕໍ, ຕສ຺ມິໍ ນິນ຺ນຕາຍ ຕໍ ອວ຺ຫາຍຕີຕິ ຊິວ຺ຫາ. ນ ສກ຺ກາ ເຂເຬນ ອເຕມິຕສ຺ສ ຣສໍ ຊານິຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ອາໂປສນ຺ນິສ຺ສິຕຣສາຣມ຺ມຓາ ຊິວ຺ຫາຕິ.

ອາມກສຸສານໂຕ ພຫິ. ອຸປາທິຓ຺ຓກຊ຺ຌາສໂຍຕິ ອຸປາທິຓ຺ຓກນິນ຺ໂນ. ກາຍປສາທສນ຺ນິສ຺ສຍຠູຕາຍ ປຖວິຍາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມເຓ ຆຏິເຕ ເອວ ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ນ ອຎ຺ຎຖາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຖວີສນ຺ນິສ຺ສິຕໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຣມ຺ມໂຓ’’ຕິ. ຕຖາ ຫີຕິອາທິ ກາຍສ຺ສ ອຸປາທິຓ຺ຓກຊ຺ຌາສຍຕາຍ ສາຘກໍ ¶ . ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣາຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ພາຫິຣາ ວາ. ອສ຺ສາຕິ ກາຍສ຺ສ. ສຸສນ຺ຖຕສ຺ສາຕິອາທິ ຕສ຺ສ ປຖວິຍາ ປຈ຺ຈຍຠາວທສ຺ສນໍ.

ນານຊ຺ຌາສໂຍຕິ ນານາຣມ຺ມຓນິນ຺ໂນ. ເຕນ ມນສ຺ສ ມກ຺ກຏສ຺ສ ວິຍ ອນວຏ຺ຐິຕຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ທິຏ຺ຐປຸພ຺ເພປີ’’ຕິອາທິ. ມູລຠວງ຺ຄຄ຺ຄຫເຓນ ປິຏ຺ຐິຠວງ຺ຄໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ອສ຺ສາຕິ ມນສ຺ສ. ເອວໍ ກິຣິຍມຍໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຠໂທ.

ຍຖາຣຸຈິປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ¶ ນິວາຣຓວເສນ ພທ຺ຘານໍ. ນິພ຺ພິເສວນຠາວນ຺ຕິ ໂລລຕາສງ຺ຂາຕປຣິປ຺ຜນ຺ທສ຺ສ ອຠາວໍ. ນາກຑ຺ຒຕີຕິ ສວິສເຍ ຣູປາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ, ຕໍສມງ຺ຄິນໍ ວາ ປຸຄ຺ຄລໍ ນາກຑ຺ຒຕິ. ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາວ ກຖິຕາ ອາຍຕນມຸເຂນ ‘‘ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ.

ຉປ຺ປາຓໂກປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໔໘. ຍວປຸຎ຺ໂຊ ສຸປຣິປກ຺ກຍວສມຸທາໂຍ. ກາຊຫຕ຺ຖາຕິ ທຓ຺ຑຫຕ຺ຖາ. ໂປເຖຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ຍຖາ ຍວສງ຺ຂາຕໍ ຘຎ຺ຎໍ ວຓ຺ຏໂຕ ມຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ໂປເຖຍ຺ຍຸໍ. ຍເວ ສາເວຕ຺ວາຕິ ຍວສີສໂຕ ຍເວ ໂປຖເນນ ໂມເຈຕ຺ວາ ວິເວເຈຕ຺ວາ.

ຈຕຸມຫາປໂຖ ວິຍ ຉ ອາຍຕນານິ ອາຣມ຺ມຓທຓ຺ຑເກຫິ ຫນນຏ຺ຐານຕ຺ຕາ. ຍວກລາປີ ວິຍ ສຕ຺ໂຕ ເຕຫິ ຫຎ຺ຎມານຕ຺ຕາ. ຉ ພ຺ຍາຠງ຺ຄິໂຍ ວິຍ ສຠາວໂຕ ຉຘາປິ ປຈ຺ເຈກໍ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐມຊ຺ຌຕ຺ຕວເສນ ອຏ຺ຐາຣສ ອາຣມ຺ມຓານິ ຍວກລາປຏ຺ຐານິຍສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ຫນນໂຕ. ຠວປຕ຺ຖນາຍ ອປຣາປຣຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຠວປຕ຺ຖນາ ກິເລສາ’’ຕິ ພຫຸວຈນນິທ຺ເທໂສ. ຠວປຕ຺ຖນາ ຈ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕາ ກິເລສາ ຈາຕິ ຠວປຕ຺ຖນາກິເລສາຕິ ເອວໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍສ຺ມາ ສຕ຺ຕານໍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ນາມ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕໍ ຠວປຕ຺ຖນາມູລກໍ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອວໍ ສຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິ. ຠວປຕ຺ຖນກິເລສາຕິ ຈ ຠວປຕ຺ຖນາມູລກໍ ກິເລສໍ.

ຠຸມ຺ມນ຺ຕິ ສມີປຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມໍ. ເຕນາຫ ‘‘ສຸຘມ຺ມາຍ ທ຺ວາເຣ’’ຕິ. ນ ກຕນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປາທນໍ ນ ກຕໍ. ນວຄູຖສູກຣໍ ວິຍາຕິ ນວຄູຖຠກ຺ຂສູກຣໍ ວິຍ. ຈິຕ຺ເຕເນວາຕິ ໂຍ ພຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ເຕເນວ ¶ . ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ເວປຈິຕ຺ຕິພນ຺ຘນສ຺ສ ພນ຺ຘນມຸຈ຺ຈນໍ ວິຍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ເວປຈິຕ຺ຕິພນ຺ຘນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຎາຓໂມກ຺ຂໍ ພນ຺ຘນນ຺ຕິ ຎາເຓນ ມຸຈ຺ຈນໍ ພນ຺ຘນໍ.

ມຎ຺ຎມາໂນຕິ ປຣິກປ຺ປິຕຕຓ຺ຫາວເສນ ‘‘ເອຕໍ ມມາ’’ຕິ, ທິຏ຺ຐິວເສນ ‘‘ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ, ມານວເສນ ‘‘ເອໂສຫມສ຺ມີ’’ຕິ ມຎ຺ຎນ຺ໂຕ. ຂນ຺ຘວິນິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ມຎ຺ຎມານວຕ຺ຖຸໂນ ອຠາວາ ‘‘ຂນ຺ເຘ ມຎ຺ຎນ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕນ຺ຕິ ‘‘ມາຣສ຺ສາ’’ຕິ ¶ ເອຕໍ ສາມິວຈນໍ. ກິເລສມາເຣນ ພທ຺ໂຘຕິ ກິເລສມາເຣນ ເຕເນວ ກິເລສພນ຺ຘເນນ ພທ຺ໂຘ. ມຸຕ຺ໂຕຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຓ຺ຫາມຎ຺ຎນາຍ ສຕິ ທິຏ຺ຐິມານມຎ຺ຎນານໍ ປສງ຺ໂຄ ເອວ ນຕ຺ຖີຕິ ຍຖາ ‘‘ອສ຺ມີ’’ຕິ ປເທນ ທິຏ຺ຐິມານມຎ຺ຎນາ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ຕຓ຺ຫາມຎ຺ຎິຕາປີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອສ຺ມີຕິ ປເທນ ຕຓ຺ຫາມຎ຺ຎິຕໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອຍມຫມສ຺ມີຕິ ປເທນ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎິຕນ຺ຕິ ເອຕຣຫິ ລພ຺ຠມານທິຏ຺ຐິວຕ຺ຖຸວເສເນວ. ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອນາຄຕທິຏ຺ຐິວຕ຺ຖຸປຣິກປ຺ປນວເສເນວ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎິຕໍ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຫິ ອນາຄຕາລິງ຺ຄນາ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ. ອຸຈ຺ເຉທວເສນ ທິຏ຺ຐິມຎ຺ຎິຕເມວາຕິ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຣູປີຕິອາທີນິ ປທານິ. ສສ຺ສຕສ຺ເສວາຕິ ສສ຺ສຕຄາຫສ຺ເສວ ປເຠທທີປນານິ. ຍສ຺ມາ ມຎ຺ຎິຕໍ ອາພາຘວເສນ ໂຣໂຄ, ອນ຺ໂຕໂທສວເສນ ຄຓ຺ໂຑ, ອງ຺ຄນິກນ຺ຕວເສນ ສລ຺ລໍ, ຕສ຺ມາ ອິເມຫິ ຕຓ຺ຫາທີຫິ ກິເລເສຫິ ປາກຏຈລນວເສນ ອິຎ຺ຊນ຺ຕິ ເຈວ, ອປາກຏສຎ຺ຈລນວເສນ ຜນ຺ທນ຺ຕິ ຈ. ປປຎ຺ຈິຕໍ ສໍສາເຣ ຈິຣາຍນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຂນ຺ຘສນ຺ຕານສ຺ສ ວາ ວິຕ຺ຖາຣຓໍ. ປມຕ຺ຕາກາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ມຸຈ຺ຉນາກາຣປ຺ປຕ຺ຕາ. ເຕສນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິກິເລສານໍ. ອາກາຣທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕິອາກາຣທສ຺ສນຕ຺ຖໍ.

ມາໂນ ນາມ ‘‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’’ຕິອາທິນາ ມຊ຺ຊນາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິ. ຕຓ຺ຫາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕມານວເສນາຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ? ນນຸ ສພ຺ໂພ ມາໂນ ຕຓ຺ຫາສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ? ສຕິ ຫິ ພ຺ຍຠິຈາເຣ ວິເສສນໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພນ຺ຕິ. ສຈ຺ຈເມຕໍ, ຕຓ຺ຫາ ປນ ອຕ຺ຖິ ມານສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕາ, ອຕ຺ຖິ ມານສ຺ສ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຠູຕາ, ຍໂຕ ມາໂນ ອນິຍໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຖາ ຫິ ປຏ຺ຐາເນ ‘‘ສໍໂຍຊນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ສໍໂຍຊໂນ ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ສໍໂຍຊນານິ ສໍໂຍຊເນຫິ ຍຖາລາຠໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕໂຍຊນາຍ ‘‘ກາມຣາຄສໍໂຍຊນໍ ປຏິຈ຺ຈ ມານສໍໂຍຊນໍ ອວິຊ຺ຊາສໍໂຍຊນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກາມຣາຄສໍໂຍຊນໍ ປຏິຈ຺ຈ ອວິຊ຺ຊາສໍໂຍຊນ’’ນ຺ຕິ, ‘‘ມານສໍໂຍຊນໍ ປຏິຈ຺ຈ ຠວຣາຄສໍໂຍຊນໍ ອວິຊ຺ຊາສໍໂຍຊນ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຕ຺ວາ ‘‘ຠວຣາຄສໍໂຍຊນໍ ປຏິຈ຺ຈ ອວິຊ຺ຊາສໍໂຍຊນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກາມຣາຄຠວຣາຄສໍໂຍຊເນຫິ ມານສ຺ສ ອນິຍຕຠາໂວ ປກາສິໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຍາ ຕຓ຺ຫາ ພລວຕີ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕຓ຺ຫາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕມານວເສນາ’’ຕິ. ພລວຕຓ຺ຫາສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ຫິ ມາໂນ ສຍມ຺ປິ ພລວາ ຫຸຕ຺ວາ ອສ຺ມີຕິ ສວິເສສໍ ມຊ຺ຊນວເສນ ປວຕ຺ຕຕີຕິ.

ທິຏ຺ຐິວເສນາຕິ ¶ ¶ ມານມູລກທິຏ຺ຐິວເສນ. ‘‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’’ຕິອາທິນາ ຫິ ພຫຸລມານຸເປຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຣູປາທີສຸ ເອກໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອຍມຫມສ຺ມີຕິ ທິຏ຺ຐິຍາ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ມານສ຺ສ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ມາໂນປິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຕິ ມານມູລກໍ ທິຏ຺ຐິໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ອຍມຫມສ຺ມີຕິ ທິຏ຺ຐິວເສນ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ໂຈທໂກ ປນ ອິມມຕ຺ຖໍ ອຊານນ຺ໂຕ ອນຸປລພ຺ຠມານເມວ ສມ຺ປໂຍຄຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ນນຸ ຈາ’’ຕິອາທິນາ ໂຈເທຕິ. ອິຕໂຣ ‘‘ອາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຕມຕ຺ຖໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ມານສ຺ສ ປນາ’’ຕິອາທິນາ ປຣິຫາຣມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ ເອວ.

ຍວກລາປິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສຬາຍຕນສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໔໙. ເວທນາ ¶ ¶ ຈ ປຊານາຕີຕິ ສຈ຺ຈາຠິສມ຺ໂພຘວເສນ ວຸຈ຺ຈມານເວທນານໍ ປຊານນໍ ສາຕິສຍສມາຘານປຸພ຺ພກນ຺ຕິ ຠຄວຕາ ‘‘ສມາຫິໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອຸປຈາເຣນ ວາ ອປ຺ປນາຍ ວາ ສມາຫິໂຕ’’ຕິ. ເວທນາຕິ ຕິສ຺ໂສປິ ເວທນາ. ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈວເສນາຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈຠາເວນ, ປຣິຊານນວເສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ຠວນ຺ຕິ ສມຸທຍໍ ຕຓ຺ຫາວິຊ຺ຊາກມ຺ມຜສ຺ສາທິປ຺ປເຠທໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓໍ. ເຕນາຫ ‘‘ສມຸທຍສຈ຺ຈວເສນ ປຊານາຕີ’’ຕິ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍໍນິມິຕ຺ຕໍ, ຍໍ ອາຄມ຺ມ ກາມຕຓ຺ຫາວິຊ຺ຊາທິນິໂຣຘາ ເວທນານິໂຣໂຘ, ເຕສໍ ອຍໍ ນິໂຣໂຘ. ນິພ຺ພານໍ ອາຣພ຺ຠ ອຣິຍມຄ຺ຄປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ຫິ ນິພ຺ພານໍ ເວທນານິໂຣໂຘຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຂຍໍ ຄເມຕີຕິ ຂຍຄາມີ, ຕໍ ຂຍຄາມິນໍ. ຉາຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕຓ຺ຫາ ກາມານໍ ປາຕຸກາມຕາວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ, ອຈ຺ຈນ຺ຕເມວ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ມິໍ ຉາຕນ຺ຕິ ນິຈ຺ຉາໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ນິຕ຺ຕຓ຺ໂຫ’’ຕິ. ສມ຺ມສນຈາຣເວທນາຕິ ສມ຺ມສນູປຈາຣເວທນາ. ທ຺ວີຫິ ປເທຫີຕິ ‘‘ສມາຫິໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ’’ຕິ ອິເມຫິ ທ຺ວີຫິ. ‘‘ສໂຕ’’ຕິ ປນ ອິທໍ ສມ຺ປຊານປທສ຺ເສວ ອຸປພ຺ຣູຫນນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເສເສຫິ ຈຕູຫິ ຈຕຸສຈ຺ຈໍ ກຖິຕໍ, ອິຕເຣຫິ ປນ ທ຺ວີຫິ ຈຕຸສຈ຺ຈພຸຊ຺ຌນເມວ ກຖິຕໍ. ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິໂກຕິ ສພ຺ພສຠາວຘມ຺ມານໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫນໂກ. ເຕນາຫ ‘‘ຈຕຸຠູມກຘມ຺ມປຣິຈ຺ເຉໂທ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

໒໕໐. ທຸກ຺ຂໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອທຸກ຺ຂໍ, ສຸຂໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອສຸຂໍ, ມ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ. ອທຸກ຺ຂມສຸຂນ຺ຕິ ເວທຍິຕສທ຺ທາເປກ຺ຂາຍ ນປຸໍສກນິທ຺ເທໂສ. ສປຣສນ຺ຕານຄເຕ ສນ຺ຘາຍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາຄຫຓນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈາ’’ຕິ. ເຕນ ສພ຺ພມ຺ປິ ເວທຍິຕໍ ຄຫິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ¶ . ນສ຺ສນສຠາວນ຺ຕິ ອິຕ຺ຕຣຂຓຕາຍ ¶ ຠງ຺ຄໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອປສ຺ສິຕພ຺ພສຠາວໍ. ປໂລໂກ ເຠໂທ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ປໂລກິນໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຠິຊ຺ຊນສຠາວ’’ນ຺ຕິ. ຎາເຓນ ຜຸສິຕ຺ວາ ຜຸສິຕ຺ວາຕິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ວິປສ຺ສນາຎາເຓນ ອນິຈ຺ຈາ ປຠງ຺ຄຸໂນຕິ ອາຣມ຺ມຓໂຕ, ອຸຕ຺ຕຣກາລໍ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ມຄ຺ຄປຣມ຺ປຣາຍ ຜຸສິຕ຺ວາ ຜຸສິຕ຺ວາ ວຍໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ. ວິຣຊ຺ຊຕີຕິ ມຄ຺ຄວິຣາເຄນ ວິຣຊ຺ຊຕິ. ສມ຺ມສນຈາຣເວທນາ ກຖິຕາ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສການໍ ວເສນ ເທສນາຕິ. ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕເຣຫິ ຎາເຓຫິ ຍາຖາວໂຕ ປຣິຊານນໍ ປຏິວິຊ຺ຌນໍ ຎາຓຜຸສນໍ.

໒໕໑. ສພ຺ພມ຺ປິ ອຏ຺ຐສຕປເຠທໍ ຕຓ຺ຫໍ ຉິນ຺ທິ ສມຸຈ຺ເຉທປຫານວເສນ ປຊຫິ. ເຕນາຫ ‘‘ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທີ’’ຕິ. ຍທຄ຺ເຄນ ຕຓ຺ຫາ ສພ຺ພໂສ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ, ຕທຄ຺ເຄນ ສພ຺ພານິປິ ສຎ຺ໂຎຊນານີຕິ ອາຫ ‘‘ທສວິຘມ຺ປີ’’ຕິອາທິ. ສມ຺ມາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ. ປຫານຎ຺ຈ ນາມ ອຸປາເຍນ ຎາເຍນ ປຫານນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເຫຕຸນາ ກາຣເຓນາ’’ຕິ. ທສ຺ສນາຠິສມຍາຕິ ອສມ຺ໂມຫປຏິເວຘາ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນວ ສຠາວປຏິຈ຺ຉາທກໍ ໂມຫໍ ວິທ຺ຘໍເສນ຺ໂຕ ເອວ ປວຕ຺ຕຕິ, ເຕນ ມາໂນ ຍາຖາວໂຕ ທິຏ຺ໂຐ ນາມ ໂຫຕິ, ອຍມສ຺ສ ທສ຺ສນາຠິສມໂຍ. ຍຖາ ຫິ ສູຣິເຍ ອຸຏ຺ຐິເຕ ອນ຺ຘກາໂຣ ວິທ຺ຘໍສິຍມາໂນ ວິຫໂຕ, ເອວໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນ ໂສ ສພ຺ພໂສ ປຫີໂນ ເອວ ໂຫຕິ, ນ ຕສ຺ມິໍ ສນ຺ຕາເນ ປຕິຏ຺ຐໍ ລຠຕິ, ອຍມສ຺ສ ປຫານາຠິສມໂຍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ຫີ’’ຕິອາທິ. ກິຈ຺ຈວເສນາຕິ ອສມ຺ໂມຫປຏິເວຘສງ຺ຂາຕສ຺ສ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈສ຺ສ ອນິປ຺ຜາທນວເສນ.

ເຍ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອນ຺ຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ມຣິຍາທນ຺ໂຕຕິ ມຣິຍາທສງ຺ຂາໂຕ ອນ຺ໂຕ. ເອສ ນໂຍ ເສສຕ຺ຕເຍປິ. ເຕສູຕິ ຈຕູສຸ ອນ຺ເຕສຸ. ອທຸໍ ຈຕຸຕ຺ຖໂກຏິສງ຺ຂາຕໍ ສພ຺ພສ຺ເສວ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ມານສ຺ສ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ປຫີນຕ຺ຕາ ຈ ອກາສີຕິ ໂຍຊນາ. ສມຸສ຺ສໂຍ ອຕ຺ຕຠາໂວ.

ນ ຣິຎ຺ຈຕີຕິ ນ ວິເວເຈຕິ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ນ ຊຫຕີ’’ຕິ, ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ນ ປຣິຈ຺ຈຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສງ຺ຂ຺ຍໍ ໂນເປຕີຕິ ອິມສ຺ສ ‘‘ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມ ອນາສໂວ’’ຕິ ¶ ອິມສ຺ສ ວເສນ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ໂຕ ‘‘ຣຕ຺ໂຕ ທຸຏ຺ໂຐ’’ຕິ ອໂວຈ ສອຸປາທິເສສນິພ຺ພານວເສນ. ສງ຺ຂ຺ຍໍ ໂນເປຕີຕິ ວາ ທິຏ຺ເຐ-ຘມ຺ເມ ອນາສໂວ ຘມ຺ມຏ຺ໂຐ ເວທຄູ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ມນຸສ຺ໂສ ເທໂວຕິ ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ນ ອຸເປຕີຕິ ອນຸປາທິເສສນິພ຺ພານວເສນປິ ອຕ຺ໂຖ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສຸຂາທີສຸ ເວທນາສຸ ຍຖາກ຺ກມໍ ¶ ຣາຄານຸສຍາທໂຍ ກຖິຕາຕິ ອາຫ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອາຣມ຺ມຓານຸສໂຍ ກຖິໂຕ’’ຕິ. ໂຍ ຫິ ຣາຄາທິ ປຈ຺ຈຍສມວາເຍ ອຕິອິຏ຺ຐາທີສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣໂຫ ມຄ຺ເຄນ ອປ຺ປຫີໂນ, ໂສ ‘‘ຣາຄານຸສໂຍ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ໂຕ, ອປ຺ປຫີນຕ຺ໂຖ ໂສ ມຄ຺ເຄນ ປຫາຕພ຺ໂພ, ນ ປຣິຍຸຏ຺ຐານາຠິຠວຕ຺ໂຖຕິ.

໒໕໒. ຍຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐາ ນຕ຺ຖິ ເອກນ຺ຕິກາຕິ ເອກນ຺ຕິກສ຺ສ ມຫໂຕ ປາຕສ຺ສ ອລນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ອຘິປ຺ເປໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐາ’’ຕິ. ອສມ຺ຠູຕຕ຺ຖນ຺ຕິ ນ ສມ຺ຠູຕຕ຺ຖໍ, ມຸສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສຕິ ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ. ຍໍ ຕໍ ອຸທກໍ ປຕຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຍສ຺ມາ ສມຸທ຺ທປິຏ຺ເຐ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ເວຣມ຺ຠວາຕສທິໂສ ມຫາວາໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທກໍ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉາເປຕິ, ຕໍ ກທາຈິ ຈກ຺ກວາຬາຠິມຸຂໍ, ກທາຈິ ສິເນຣຸປາທາຠິມຸຂໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປຕິຫນຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ພລວາມຸຂໍ ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ເວເຄນ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ມຫຕາ ວາຕເວເຄນ ສມຸທ຺ຘຕໍ ເຕເນວ ເວເຄນ ປກ຺ຂນ຺ທນ຺ຕຎ຺ຈ ຫຸຕ຺ວາ. ມຫານຣກປປາໂຕ ວິຍາຕິ ໂຍຊນາຍາມວິຕ຺ຖາຣຄມ຺ຠີຣໂສພ຺ຠປປາໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ. ຕຖາຣູປານນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ວສິຕຸໍ ສມຕ຺ຖານໍ. ອສນ຺ຕນ຺ຕິ ອຠູຕໍ. ອຕ຺ຖວເສນ ຫິ ວາຈາ ອຠູຕໍ ນາມ.

ນ ປຕິຏ຺ຐາສີຕິ ປຕິຏ຺ຐໍ ນ ລຠິ. ອນິພທ຺ຘນ຺ຕິ ອນິພນ຺ຘນຕ຺ຖໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ. ທຸພ຺ພລຎາໂຓຕິ ຎາຓພລຣຫິໂຕ. ‘‘ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ສຸຕວາ ອຣິຍສາວໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ໂສຕາປນ຺ໂນ ຘຸຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕເຣສຸ ອຣິຍສາວເກສຸ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ເຕສຎ຺ຫິ ເວທນາ ສຸປຣິຎ຺ຎາຕາ. ພລວວິປສ຺ສໂກ…ເປ… ໂຍຄາວຈໂຣປິ ວຏ຺ຏຕິ ມຕ຺ຕໂສ ເວທນານໍ ປຣິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ.

໒໕໓. ວິປຣິຓາມນວເສນ ¶ ທຸກ຺ຂໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ພາຕິ ກິຎ຺ຈາປິ ສຸຂາ, ປຣິຓາມທຸກ຺ຂຕາ ປນ ສຸຂເວທນາຍ ເອກນ຺ຕິກາຕິ. ວິນິວິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນາຕິ ປີຬນວເສນ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ວິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ. ຫຸຕ຺ວາຕິ ປຈ຺ຈຍສມາຄເມນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ. ເຕນ ປາກຠາວປຸພ຺ພໂກ ອຕ຺ຕລາໂຠ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຠາວາກາເຣນາຕິ ຠງ຺ຄຸປຄມນາກາເຣນ. ເຕນ ວິທ຺ຘໍສຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຸຠເຍນ ອຸທຍພ຺ພຍປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຕາຍ ສິຂປ຺ປຕ຺ຕໍ ອນິຈ຺ຈຕໍ ¶ ທສ຺ເສຕິ. ສ຺ວາຍໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວາກາໂຣ ອິຕຣາສຸປິ ເວທນາສຸ ລພ຺ຠເຕວ, ອຘິໂກ ຈ ປນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທຸກ຺ຂສຠາໂວ. ທຸກ຺ຂຕາວເສນ ປຸຣິມານໍ ເວທນານໍ ທຏ຺ຐພ຺ພຕາຍ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ປຈ຺ຉິມາຍ ເວທນາຍ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພຕາ ທສ຺ສິຕາ. ອທ຺ທາຕິ ຎາຓຄຕິຍາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອທກ຺ຂິ. ຎາຓຄມນຎ຺ເຫຕໍ, ຍທິທໍ ທຸກ຺ຂໂຕ ທສ຺ສນໍ. ສນ຺ຕສຠາວໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໂຕ ອຸປສນ຺ຕຣູປຕ຺ຕາ.

ທຏ຺ຐພ຺ພສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໕໔. ທ຺ວີສຸ ຊເນສູຕິ ສຸຕວນ຺ຕອສ຺ສຸຕວນ຺ເຕສຸ ທ຺ວີສຸ ຊເນສຸ. ອນຸຄຕເວຘນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ປວຕ຺ຕເວຘສ຺ສ ອນຸຄຕເວຘໍ. ພລວຕຣາ ທິຄຸຓາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ທຬ຺ຫຕຣປວຕ຺ຕິຍາ. ເອວເມວາຕິ ຍຖາ ວິທ຺ຘສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອນຸເວຘນາ ພລວຕຣາ, ເອວເມວ. ສມາຘິມຄ຺ຄຜລານິ ນິສ຺ສຣຓໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນສມຸຈ຺ເຉທປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິວເສນ. ສມາຘິສີເສນ ເຫຕ຺ຖ ຌານຎ຺ຈ ຄຫິຕໍ. ໂສ ນ ຊານາຕິ ອນຘິຄຕຕ຺ຕາ. ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ຊານາຕິ ອນິສ຺ສຣຓເມວ. ຕາສໍ ສມຘິຄຕານໍ ສຸຂທຸກ຺ຂເວທນານໍ. ນ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ອປ຺ປຫີນກິເລສຕ຺ຕາ. ສງ຺ຂາຕຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ສງ຺ຂາຍ ປຎ຺ຎາຍ ປຣິຎ຺ຎາຕຈຕຸກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ. ເຕນາຫ ‘‘ຕຸລິຕຘມ຺ມສ຺ສາ’’ຕິ. ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ສຸຕ຺ເຕ ປຸຣິມສຸຕ຺ເຕ ວິຍ ອາຣມ຺ມຓານຸສໂຍວ ກຖິໂຕ, ໂສ ປນ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອນຸໂຣຘວິໂຣຘປຫານສ຺ສ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຂີຓາສໂວ ຘຸຣໍ. ອນາຄາມີປິ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ສ ວິໂຣຘປ຺ປຫານໍ ລພ຺ຠຕິ.

໒໕໕. ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ¶ ຄິລາເນ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ເພ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ. ກມ຺ມຏ຺ຐານານຸໂຍໂຄ ສປ຺ປາໂຍ ເຍສໍ ເຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານສປ຺ປາຍາ, ສຕິປຏ຺ຐານຣຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນິຈ຺ຈຕໍ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕຕິ ກາຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ເວທນາຍ ຈ ອນິຈ຺ຈຕໍ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ. ວຍໍ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ວຍນ຺ຕິ ປນ ຕາຍ ເອວ ຂຍສງ຺ຂາຕໍ. ວິຣາຄນ຺ຕິ ວິຣຊ຺ຊນໍ. ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ຈາຄປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄໍ, ປກ຺ຂນ຺ທນປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄມ຺ປິ ວາ.

ອາຄມນີຍປຏິປທາຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ອາຄມນຏ຺ຐານິຍາ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທາ. ປຸພ຺ພຠາຄາເຍວ ນ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ. ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ປຸພ຺ພຠາຄິຍເມວ. ຕິສ຺ໂສ ອນຸປສ຺ສນາ ປຸພ຺ພຠາຄາເຍວ ວິປສ຺ສນາປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ¶ . ມິສ຺ສກາຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາ. ຠາວນາກາໂລ ທສ຺ສິໂຕ ‘‘ນິໂຣຘານຸປສ຺ສິໂນ ວິຫຣໂຕ, ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສິໂນ ວິຫຣໂຕ ຣາຄານຸສໂຍ ປຫີຍຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ.

ປຐມເຄລຎ຺ຎສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘-໙. ທຸຕິຍເຄລຎ຺ຎສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒໕໖-໒໕໗. ຜສ຺ສໍ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ຜສ຺ສສີເສນ ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ຄຫຓໍ. ນ ຫິ ຜສ຺ສາຍຕເນຫິ ວິນາ ຜສ຺ສສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ. ເຕນາຫ ‘‘ກາໂຍວ ຫິ ເອຕ຺ຖ ຜສ຺ໂສຕິ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ, ຜສ຺ສສີເສນ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ນວມໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ.

ທຸຕິຍເຄລຎ຺ຎສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໕໘. ສຸຂເວທນາຍ ຫິຕໍ ສຸຂເວທນິຍໍ. ໂສ ປເນສ ຫິຕຠາໂວ ປຈ຺ຈຍຠາເວນາຕິ ອາຫ ‘‘ສຸຂເວທນາຍ ປຈ຺ຈຍຠູຕ’’ນ຺ຕິ. ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ສຸຕ຺ຕທ຺ວເຍຕິ ¶ ອິມສ຺ມິໍ ນວເມ ທສເມ ຈ ສຸຕ຺ເຕປິ. ສມ຺ມສນຈາຣເວທນາຕິ ສມ຺ມສນີຍເວທນາ ເອວ ກຖິຕາ, ນ ໂລກຸຕ຺ຕຣາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຜສ຺ສມູລກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໕໙. ຍໍກິຎ຺ຈິ ເວທຍິຕນ຺ຕິ ‘‘ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ເວທຍິຕໍ ທຸກ຺ຂສ຺ມິໍ ອນ຺ໂຕຄຘໍ, ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ລຠຕິ ປຣິຍາເຍນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ຕໍ ສພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ຍາ ເອສາຕິອາທີສຸ ໂຍ ສງ຺ຂາຣານໍ ອນິຈ຺ຈຕາສງ຺ຂາໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວາກາໂຣ, ຍາ ຂຍສຠາວຕາ ວິນສ຺ສນສຠາວຕາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ຈາຕິ ທ຺ວິຘາ ວິປຣິຓາມນສຠາວຕາ, ເອຕໍ ສນ຺ຘາຍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ສພ຺ພໍ ເວທຍິຕໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ມຍາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ. ສາຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ອນິຈ຺ຈຕາ ¶ . ເວທນານມ຺ປິ ອນິຈ຺ຈຕາ ເອວ ສງ຺ຂາຣສຠາວຕ຺ຕາ. ຕາສໍ ອນິຈ຺ຈຕາ ຈ ນາມ ມຣຓໍ ຠງ຺ໂຄຕິ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ທຸກ຺ຂໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ສພ຺ພາ ເວທນາ ‘‘ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ຍຖາ ‘‘ຍທນິຈ຺ຈໍ ຕໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ຈ, ‘‘ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທໍ ສຸຕ຺ຕປທໍ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຣຸປ຺ປາຕິ ຈຕສ຺ໂສ ອຣູປສມາປຕ຺ຕິໂຍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ຈ ເອຕສ຺ມິໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິວາເຣ.

໒໖໒. ປຸຣຕ຺ຖິມາຕິ ວິຠຕ຺ຕິໂລເປນ ນິທ຺ເທໂສ, ນິສ຺ສກ຺ເກ ວາ ເອຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ. ປຐມຊ຺ຌານາທິວເສນາຕິ ປຐມທຸຕິຍຊ຺ຌານວເສນ. ອນຸສ຺ສຕິວເສນາຕິ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ ອຎ຺ຎສ຺ສປິ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານຄ຺ຄຫິຕສ຺ສ ສວິຕກ຺ກຈາຣສ຺ສ ນິຣາມິສສ຺ສ ສຸຂສ຺ສ ລພ຺ຠນໂຕ. ຕສ຺ສປິ ວາ ປຐມຊ຺ຌານາທີຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ສງ຺ຄໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ກາມເຫຕຸ ທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ຕານໍ ທຸກ຺ຂເວທນາ ກາມາມິເສນ ¶ ສາມິສາ ເວທນາ. ອນຸຕ຺ຕຣວິໂມກ຺ຂາ ນາມ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ. ‘‘ກຸທາສ຺ສຸ ນາມາຫໍ ຕທາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ປິຫໍ ອຸປຏ຺ຐາປຍໂຕ ຕສ຺ມິໍ ອນິຊ຺ຌມາເນ ປິຫປ຺ປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປນ຺ນໂທມນສ຺ສເວທນາ. ເນກ຺ຂມ຺ມນິສ຺ສິຕາ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາ ນິຣາມິສາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ນາມ. ສວິເສສໍ ປນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂເວທນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໖໓-໒໖໖. ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕນຍາເນວ, ເວເນຍ຺ຍຊ຺ຌາສຍໂຕ ປນ ເຕສໍ ເທສນາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອເຕສຸ ຈຕູສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ. ປຸຣິມານິ ທ຺ເວ ‘‘ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ວາຈາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຍາວ ຂີຓາສວສ຺ສ ກິເລສປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິ, ຕາວ ເທສນາຍ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ປຣິປຸຓ຺ຓປສ຺ສທ຺ຘິການີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕາວ ປຣິປູຣໍ ກຕ຺ວາ ອເທສິຕຕ຺ຕາ ‘‘ປຈ຺ຉິມານິ ອຸປຑ຺ຒປສ຺ສທ຺ຘິການິ, ເທສນາຍາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຐມອານນ຺ທສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໖໗-໒໖໘. ທຓ຺ຑມຸຄ຺ຄຣໍ ອຄ຺ຄໂສຓ຺ຑມຸຄ຺ຄຣໍ. ກາຬສຸຕ຺ຕປກ຺ຂິປນໍ ກາຬສຸຕ຺ຕນາຬິ. ວາສິອາທີນິ ¶ ປຎ຺ຈ ອງ຺ຄານິ ອສ຺ສາຕິ ປຎ຺ຈກງ຺ໂຄ. ວຕ຺ຖຸວິຊ຺ຊາຍ ວຸຕ຺ຕວິຘິນາ ກຕ຺ຕພ຺ພນິສ຺ສຍານິ ຐເປຕີຕິ ຖປຕິ. ປຓ຺ຑິຕອຸທາຍິຕ຺ເຖໂຣ, ນ ລາຬຸທາຍິຕ຺ເຖໂຣ. ທ຺ເວປານນ຺ທາຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍ ປທຸທ຺ຘາໂຣ ກໂຕ – ‘‘ທ຺ເວປິ ມຍາ ອານນ຺ທາ’’ຕິ ປນ ປາຬິຍໍ. ປສາທກາຍສນ຺ນິສ຺ສິຕາ ກາຍິກາ, ເຈໂຕສນ຺ນິສ຺ສິຕາ ເຈຕສິກາ. ອາຘິປຈ຺ຈຏ຺ເຐນ ສຸຂເມວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອຸປວິຈາຣວເສນາຕິ ຣູປາທີນິ ອຸເປຈ຺ຈ ວິຈຣຓວເສນ. ອຕີເຕ ອາຣມ຺ມເຓ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນຕິ ອທ຺ຘາປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ. ເອວໍ ອຏ຺ຐາຘິກໍ ສຕໍ ອຏ຺ຐສຕໍ.

ປາຏິເຍກ຺ໂກ ອນຸສນ຺ຘີຕິ ປຸຈ຺ຉານຸສນ຺ຘິອາທີຫິ ວິສຸໍ ເຕຫິ ອສມ຺ມິສ຺ໂສ ເອໂກ ອນຸສນ຺ຘິ. ເອກາປິ ເວທນາ ກຖິຕາ ‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຕວາ ອຣິຍສາວໂກ’’ຕິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ’’ຕິ. ຍສ຺ມາ ຠຄວາ ¶ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຸເປກ຺ຂາເວທນໍ ວຕ຺ວາ – ‘‘ອຕ຺ຖານນ຺ທ, ເອຕສ຺ມາ ສຸຂາ ອຎ຺ຎໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິອາທິໍ ວທນ຺ໂຕ ຖປຕິໂນ ວາທໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕິ ນາມ. ເຕນ ຫິ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາ ‘‘ສຸຂ’’ນ຺ເຕວ ວຸຕ຺ຕາ ສນ຺ຕສຠາວຕ຺ຕາ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣນ຺ຕິ ອຕິວິຍ ກນ຺ຕຕຣໍ ມໂນຣມຕຣໍ. ເຕນາຫ ‘‘ສຸນ຺ທຣຕຣ’’ນ຺ຕິ. ປຓີຕຕຣນ຺ຕິ ປຘານຠາວໍ ນີຕຕາຍ ອຸຬາຣຕຣໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອຕປ຺ປກຕຣ’’ນ຺ຕິ. ສຸຂນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ປຏິປກ຺ຂສ຺ສ ສຸຏ຺ຐຸ ຂາທເນນ, ສຸກຣໍ ໂອກາສທານມສ຺ສາຕິ ວາ. ນິໂຣໂຘ ສຸຂໍ ນາມ ສພ຺ພໂສ ອຸທຍພ຺ພຍາຠາວໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ນິທ຺ທຸກ຺ຂຠາວສງ຺ຂາເຕນ ສຸຂຏ຺ເຐນາ’’ຕິ.

ສຸຂສ຺ມິໍເຍວາຕິ ສຸຂມິຈ຺ເຈວ ປຎ຺ຎເປຕິ. ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໍ ສີສໍ ກຕ຺ວາຕິ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິເທສນາຍ ສີສໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ກຕ຺ວາ. ເທສນາຍ ອຸທ຺ເທສາຘິມຸຕ຺ເຕ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາຣິຕຕ຺ຕາ ‘‘ເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວເສນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທສມໍ ອນນ຺ຕຣສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ປຎ຺ຈກງ຺ຄສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໖໙. ຈູຬາ ປນ ອສ຺ສ ມຫຕີ ອຕ຺ຖິ ສວິເສສາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ໂມຬິຍສີວໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຉນ຺ນປຣິພ຺ພາຊໂກຕິ ກມ຺ພລາທິນາ ໂກປີນປຏິຈ຺ຉາທກປຣິພ຺ພາຊໂກ. ປິຕ຺ຕປຈ຺ຈຍານີຕິ ປິຕ຺ຕເຫຕຸການິ ¶ . ‘‘ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕາສໍ ສມ຺ຠວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກຖ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຸສລເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປິຕ຺ຕປຈ຺ຈຍາ. ປິຕ຺ຕເຠສຊ຺ຊໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ເຠສຊ຺ຊສມ຺ຠຣຓຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ຕທຕ຺ຖໍ ອາມິສກິຎ຺ຊກ຺ຂສມ຺ຠຣຓຕ຺ຖຎ຺ຈ ປາຓໍ ຫນຕີຕິ ໂຍຊນາ. ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ເຠສຊ຺ຊກຣເຓ ອຸທາສີໂນ.

ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ປິຕ຺ຕາທິປຈ຺ຈຍເຫຕຸກນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ໂລກສ຺ສ ຈ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ອຕິຘາວນ຺ຕິ ເຍ ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ມິຈ຺ຉາ. ປິຕ຺ຕາທີນໍ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ສໂມຘານສນ຺ນິປາເຕ ຊາຕານິ ສນ຺ນິປາຕິການິ. ປຸຣິມອຸຕຸໂນ ວິສທິໂສ ອຸຕຸວິປຣິຓາໂມຕິ ອາຫ ‘‘ວິສຠາຄອຸຕຸໂຕ ຊາຕານີ’’ຕິ ¶ . ອນຸທໂກ ຖທ຺ຘລູຂຠູມິວິຠາໂຄ ຊງ຺ຄລເທໂສ, ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ອນຸປເທໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ. ມລຍໍ ຫິມສີຕພຫຸໂລ, ອິຕໂຣ ອຸຓ຺ຫພຫຸໂລ.

ອຕ຺ຕໂນ ປກຕິຈຣິຍານໍ ວິສມໍ ກາຍສ຺ສ ປຣິຫຣຓວເສນ, ຊາຕານິ ປນ ອສຍ຺ຫສຫນອເທສອກາລຈຣຓາທິນາ ເວທິຕພ຺ພານີຕິ ອາຫ ‘‘ມຫາຠາຣວຫນາ’’ຕິອາທິ. ປຣສ຺ສ ອຸປກ຺ກມໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕານິ ໂອປກ຺ກມິການີຕິ ອາຫ – ‘‘ອຍໍ ໂຈໂຣ ວາ’’ຕິອາທິ. ເກວລນ຺ຕິ ພາຫິຣປຈ຺ຈຍໍ ອນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ເກວລໍ ເຕເນວ. ເຕນາຫ ‘‘ກມ຺ມວິປາກໂຕວ ຊາຕານີ’’ຕິ. ສກ຺ກາ ປຏິພາຫິຕຸໍ ປຕີກາເຣນ. ໂລກໂວຫາໂຣ ນາມ ກຖິໂຕ ປິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາທິສມຎ຺ຎາຍ ໂລກສິທ຺ຘຕ຺ຕາ. ກາມໍ ສຣີຣສນ຺ນິສ຺ສິຕາ ເວທນາ ກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕາວ, ຕສ຺ສາ ປນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນປຈ຺ຈຍວເສນ ເອວມຍໍ ໂລກໂວຫາໂຣຕິ ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣວາທປຏິເສໂຘ ກໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໒໗໐-໒໗໘. ເວທນານໍ ອຏ຺ຐາຘິກໍ ສຕໍ, ຕສ຺ສ ອຏ຺ຐສຕສ຺ສ ຕພ຺ຠາວສ຺ສ ປຣິຍາໂຍ ກາຣຓໍ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີຕິ ອຏ຺ຐສຕປຣິຍາໂຍ, ສຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອຏ຺ຐສຕສ຺ສ ກາຣຓຠູຕ’’ນ຺ຕິ. ຘມ຺ມກາຣຓນ຺ຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມຠູຕໍ ກາຣຓໍ. ກາຍິກາຕິ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣກາຍິກາ. ເຕນາຫ ‘‘ກາມາວຈເຣເຍວ ລພ຺ຠນ຺ຕີ’’ຕິ, ກາມຠູມິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຣູປາວຈເຣ ນຕ຺ຖິ, ຕິຠູມິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ – ‘‘ອຣູເປ ຕິກຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ, ນ ໂລກິຍ’’ນ຺ຕິ. ອິຕຣາ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາ. ອຸປວິຈຣນ຺ຕິ ອຸເປຈ຺ຈ ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ວິຈາຣສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ.

ປຏິລາຠໂຕຕິ ປຏິລທ຺ຘຠາວໂຕ. ສມນຸປສ຺ສໂຕຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ປສ຺ສໂຕ. ອຕີຕໍ ຂຓຕ຺ຕຍາຕິກ຺ກເມນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕໍ, ນິຣຸທ຺ຘປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ນິຣຸທ຺ຘໍ, ປກຕິວິຊຫເນນ ວິປຣິຓຕໍ. ສມນຸສ຺ສຣໂຕຕິ ¶ ຈິນ຺ຕຍໂຕ. ເຄຫສ຺ສິຕນ຺ຕິ ກາມຄຸຓນິສ຺ສິຕໍ. ກາມຄຸຓາ ຫິ ອິຘ ເຄຫນິສ຺ສິຕຘມ຺ເມນ ເຄຫປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕາ.

ວິປຣິຓາມວິຣາຄນິໂຣຘນ຺ຕິ ¶ ວິປຣິຓາມນໍ ວິຣຊ຺ຊນລກ຺ຂຓໍ ນິຣຸຊ຺ຌນຎ຺ຈ ວິທິຕ຺ວາ. ປຸພ຺ເພຕິ ອຕີເຕ. ເອຕຣຫີຕິ ອິທານິ ວຕ຺ຕມານາ. ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສໂຕຕິ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ເຈວ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ຈ ຍາຖາວໂຕ ປສ຺ສໂຕ. ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕຸນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄປຏິເວຘໍ ປາເປຕຸໍ. ນິພ຺ພານໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຕຕ຺ຕາ ເນກ຺ຂມ຺ມສ຺ສິຕໂສມນສ຺ສານິ ນາມ. ໂລກາມິສປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ກາມຄຸຓນິສ຺ສິຕານໍ. ຕທາຍຕນນ຺ຕິ ຕໍ ອາຍຕນໍ ຕໍ ກາຣຓໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ. ອນຸຕ຺ຕເຣສຸ ວິໂມກ຺ເຂສູຕິ ອຣິຍຜລຘມ຺ເມສຸ. ປິຫນ຺ຕິ ອຘິຄມິຈ຺ຉໍ.

ອຸເປກ຺ຂາຕິ ໂສມນສ຺ສຣຫິຕອຎ຺ຎາຓຸເປກ຺ຂາ. ພາລ຺ຍໂຍຄໂຕ ພາລສ຺ສ, ຕໂຕ ເອວ ມູຬ຺ຫສ຺ສ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ. ກິເລໂສຘີນໍ ມຄ຺ໂຄຘີຫິ ອຊິຕຕ຺ຕາ ອໂນຘິຊິນສ຺ສ. ສຕ຺ຕມຠວາທິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕນວິປາກສ຺ສ ອຊິຕຕ຺ຕາ ອວິປາກຊິນສ຺ສ. ອເນກາທີນເວ ວຏ຺ເຏ ອາທີນວສ຺ສ ອຊານເນນ ອນາທີນວທສ຺ສາວິໂນ. ປຏິປຕ຺ຕິປຏິເວຘພາຫຸສຈ຺ຈາຠາເວນ ອສ຺ສຸຕວໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ. ຣູປໍ ສາ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ ນ ອຕິກ຺ກມຕິ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຠາວໂຕ. ສພ຺ພສງ຺ຄາຫໂກຕິ ສພ຺ພຘມ຺ເມ ສງ຺ຄຓ຺ຫນໂກ. ຕຕິຍາທີນິ ຍາວ ທສມາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເນວ.

ອຏ຺ຐສຕສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໗໙. ອາຣມ຺ມຓໂຕ ສມ຺ປໂຍຄໂຕ ຈ ກິເລສາມິເສນ ສາມິສາ. ນິຣາມິສາຍາຕິ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ. ນິຣາມິສຕຣາວາຕິ ເອກໍສວຈນໍ ຕສ຺ສາ ຕຖາ ນິສ຺ສເມຕພ຺ພຕາຍ. ສາ ຫິ ປີຕິ ສພ຺ພໂສ ສນ຺ຕກິເລສາມິເສ ສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈນ຺ຕສຠາວຘມ຺ມາຣມ຺ມຓວິສຍຕາຍ ສຍມ຺ປິ ສາຕິສຍໍ ສນ຺ຕສຠາວາກາເຣນ ປວຕ຺ຕິຍາ ນິຣາມິສາຍປິ ນິຣາມິສຕຣາ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ນນຸ ຈາ’’ຕິອາທິ. ອິທານິ ຕມຕ຺ຖໍ ອຸປມາຍ ສາເຘຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ອປ຺ປຏິຫາຣິກນ຺ຕິ ປຏິຫຣຓຣຫິຕໍ ອປ຺ປຏິຫາຣໍ, ເກນຈິ ອນາວຏນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສວາເຣສູຕິ ສຸຂວາຣອຸເປກ຺ຂາວາເຣສຸ.

ວິໂມກ຺ຂວາໂຣ ປນ ນ ອຕິທິຏ຺ໂຐ ອິຕເຣຫິ ວິສທິສຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ວິໂມກ຺ຂວາເຣ ປນາ’’ຕິອາທິ. ຣູປປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕຕິ ຠາວິຕຣູປປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ. ສາມິໂສ ນາມ ຍສ຺ມາ ສາມິສຣູປປຏິພທ຺ຘວຸຕ຺ຕິ ¶ ເຈວ ສາມິສຣູປປຏິຠາຄຎ຺ຈ ¶ , ຕສ຺ມາ ‘‘ຣູປາມິສ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເຕນ ຣູປາມິເສນ ສາມິໂສ ນາມ. ອຣູປາມິສສ຺ສ ອຠາວໂຕ ອຣູປປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິໂມກ຺ໂຂ ນິຣາມິໂສ ນາມ.

ນິຣາມິສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຏ຺ຐສຕປຣິຍາຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເວທນາສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໘໐-໒໘໑. ອຄຸຓງ຺ເຄຫີຕິ ¶ ¶ ອຄຸຓໂກຏ຺ຐາເສຫິ. ຣູປຍຕີຕິ ຣູປໍ, ສຣີຣຣູປໍ. ສຣີຣຣູປໍ ປາສໍສໍ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ຣູປວາ, ຕປ຺ປຏິກ຺ເຂເປນ ນ ຈ ຣູປວາ, ສມ຺ປນ຺ນຣູໂປ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຎາຕິກຸລໂຕ ອຎ຺ຎໂຕ ວາ ອາຄຕາຍ ໂຠຄສມ຺ປທາຍ ອຠາເວນ ນ ໂຠຄສມ຺ປນ຺ໂນ. ທຸສ຺ສີໂລຕິ ນິສ຺ສີໂລ. ນິສ຺ສີລຕາຍ ເອວ ຈສ຺ສາ ປຸພ຺ພຸຏ຺ຐາຍິຕາທິອາຈາຣາຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ. ອາລສິໂຍຕິ ອາລສິຍຕາຍ ຍຸຕ຺ໂຕ. ປຊຎ຺ຈສ຺ສ ນ ລຠຕີຕິ ປຊາຠາວສີເສນ ຕສ຺ສາ ປຣິວາຣຫານິ ວຸຕ຺ຕາ. ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຸຣິສວເສນ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ.

ມາຕຸຄາມສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒໘໒. ອາເວຓິຕພ຺ພໂຕ ມຣິຍາທາຍ ວິສຸໍ ອສາຘາຣຓໂຕ ປສ຺ສິຕພ຺ພໂຕ ອາເວຓິການິ. ປຏິປຈ຺ເຈເກ ປຸຄ຺ຄເລ ນິຍຸຕ຺ຕານີຕິ ປາຏິປຸຄ຺ຄລິການິ. ປຣິຈາຣິກຠາວນ຺ຕິ ອຸປຏ຺ຐາຍິກຠາວໍ.

ອາເວຓິກທຸກ຺ຂສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຕີຫິຘມ຺ເມຫິສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒໘໓-໓໐໓. ມຈ຺ເຉຣມລປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນາຕິ ມຈ຺ຉຣິຍມເລນ ອຠິຠູເຕນ. ເຕນາຕິ ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິ ອທາເນນ ຈ. ເອຕໍ ‘‘ມຈ຺ເຉຣມລປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິໂລເກນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ ອິສ຺ສາປກຕຈິຕ຺ຕຕາຍ. ປຎ຺ຈມາທີນິ ຍາວ ເອກາທສມາ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເນວ.

ຕີຫິຘມ຺ເມຫິສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໐໔. ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິ ¶ ¶ ຣູປພລໍ ຕໍສມງ຺ຄິໂນ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກຠາວໂຕ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ພລານິ ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ວຸຑ຺ຒິຍາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຍຖາ ຕໍ ອາຫາໂຣ. ເຕນາຫ – ‘‘ອິມານີ’’ຕິອາທິ.

໓໐໕-໓໑໓. ອຠິຠວິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ອນ຺ໂຕຊນໍ ສາມິກຎ຺ຈ. ນາເສນ຺ຕີຕິ ນາສນໍ ອທສ຺ສນໍ ເນນ຺ຕິ ນີຫຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປສຍ຺ຫສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ມາຕຸຄາມສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໑໔. ນິພ຺ພານໍ ¶ ¶ ອາຄມ຺ມາຕິ ເອຕ຺ຖ ອາຄມ຺ມາຕິ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣຫິ ນິພ຺ພິນ຺ນສ຺ສ ວິສງ຺ຂາຣນິນ຺ນສ຺ສ ໂຄຕ຺ຣຠຸນາ ວິວຏ຺ຏິຕມານສສ຺ສ ມຄ຺ເຄນ ສຈ຺ຉິກຣເຓນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຈ຺ຉິກິຣິຍມານຎ຺ຫິ ຕໍ ອຘິຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຠູຕຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ອຘິປຕິປຈ຺ຈຍຠູເຕ ຈ ຕສ຺ມິໍ ປຣມສ຺ສາສຠາເວນ ວິມຸຕ຺ຕສງ຺ຂາຣສ຺ສ ປຣມຄຕິຠາເວນ ຈ ປຕິຏ຺ຐານຠູເຕ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຂຍສງ຺ຂາໂຕ ມຄ຺ໂຄ ຣາຄາທິເກ ເຂເປຕີຕິ ຕໍສຈ຺ຉິກຣຓາຠາເວ ຣາຄາທີນໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິນິໂຣຘຄມນາຠາວໂຕ ‘‘ນິພ຺ພານໍ ອາຄມ຺ມ ຣາໂຄ ຂີຍຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອິມິນາວ ສຸຕ຺ເຕນາຕິ ອິມິນາວ ຊມ຺ພຸຂາທກສຸຕ຺ເຕນ. ກິເລສກ຺ຂຍມຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ຣາຄກ຺ຂໂຍ’’ຕິອາທິນາ ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕຕ຺ຕາ. ‘‘ກິເລສກ຺ຂຍມຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອາຫ ‘‘ກສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ອທ຺ຘາ ອຕ຺ຕໂນຕິ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ປຣສ຺ສ ກິເລສກ຺ຂເຍນ ປຣສ຺ສ ນິພ຺ພານສມ຺ປຕ຺ຕິ ນ ຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ. ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓກຣເຓນ ໂຄຕ຺ຣຠຸກ຺ຂເຓ ກິເລສກ຺ຂຍປ຺ປຕ຺ຕິຕາ ຈ ອາປນ຺ນາຕິ ອາຫ – ‘‘ກິໍ ປນ ເຕສຸ ອຂີເຓສຸເຍວາ’’ຕິອາທິ. ນນຸ ອາຣມ຺ມຓກຣຓມຕ຺ເຕນ ກິເລສກ຺ຂໂຍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ຈິຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອຕີຕານາຄຕາທິສພ຺ພໍ ອາລມ຺ພນໍ ກໂຣຕິ, ນ ນິປ຺ຜນ຺ນເມວາຕິ. ໂຄຕ຺ຣຠູປິ ມຄ຺ເຄນ ຍາ ກິເລສານໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຘມ຺ມຕາ ກາຕພ຺ພາ, ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕີຕິ? ນ, ອປ຺ປຕ຺ຕນິພ຺ພານສ຺ສ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓຎາຓາຠາວໂຕ. ນ ຫິ ອຎ຺ເຎ ຘມ຺ມາ ວິຍ ນິພ຺ພານໍ, ຕໍ ປນ ອຕິຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ອປ຺ປຕ຺ເຕນ ອາລມ຺ພິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ເຕນ ໂຄຕ຺ຣຠຸນາ ປຕ຺ຕພ຺ເພນ ຕິກາລິກສຠາວາຕິກ຺ກນ຺ຕຄມ຺ຠີຣຠາເວນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ກິເລສກ຺ຂຍມຕ຺ຕຕໍ ວາ ອິຈ຺ຉໂຕ ໂຄຕ຺ຣຠຸໂຕ ປຸເຣຕຣໍ ນິປ຺ຜນ຺ເນນ ກິເລສກ຺ຂເຍນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອປ຺ປຕ຺ຕກິເລສກ຺ຂຍາຣມ຺ມຓກຣເຓ ຫິ ສຕິ ໂຄຕ຺ຣຠຸໂຕ ປຸເຣຕຣຈິຕ຺ຕານິປິ ອາລມ຺ເພຍ຺ຍຸນ຺ຕິ.

ຕສ຺ມາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ອຕ຺ຖສ຺ສ ນິຄມນໍ. ຕໍ ປເນຕໍ ນິພ຺ພານໍ. ຣູປິໂນ ຘມ຺ມາ ອຣູປິໂນ ຘມ຺ມາຕິອາທີສູຕິ ອາທິສທ຺ເທນ ໂລກຸຕ຺ຕຣອນາສວາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຣູປຘມ຺ມາທິຠາວຄ຺ຄຫເຓນ ຈສ຺ສ ¶ ປຣິນິປ຺ຜນ຺ນຕາ ທີປິຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ກິເລສກ຺ຂຍມຕ຺ຕເມວາ’’ຕິ. ກິເລສກ຺ຂຍມຕ຺ຕຕາຍ ¶ ຫິ ສຕິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ພຫຸຕາ ອາປຊ຺ຊຕິ ‘‘ຍຕ຺ຕກາ ກິເລສາ ຂີຍນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຕການິ ນິພ຺ພານານີ’’ຕິ. ອຠາວສ຺ສຠາວໂຕ ຄມ຺ຠີຣາທິຠາໂວ ອສງ຺ຂຕາທິຠາໂວ ຈ ນ ສິຍາ, ວຸຕ຺ໂຕ ຈ ໂສ ນິພ຺ພານສ຺ສ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ປຈ຺ເຈຕພ຺ໂພ ປຣິນິປ຺ຜນ຺ນຠາໂວ. ຍສ຺ມາ ຈ ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈາຣມ຺ມຓໍ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ວາ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ກິເລເສ ປຊຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຍໂຕ ມຫຄ຺ຄຕຎາຓໍ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ວາ ກິເລສວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ຕທງ຺ຄວເສນ ວາ ປຊຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຣິຍມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈສງ຺ຂຕຘມ຺ມາຣມ຺ມເຓຫິ ວິປຣີຕສຠາເວນ ອາຣມ຺ມເຓນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ຫິ ຕໍ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ກິເລເສ ປຊຫີຕິ ເອວໍ ປຣິນິປ຺ຜນ຺ນາສງ຺ຂຕສຠາວໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ນິພ຺ພານປຎ຺ຫສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓-໑໕. ຘມ຺ມວາທີປຎ຺ຫສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໓໑໖-໓໒໘. ປຫາຍ ຄຕຕ຺ຕາຕິ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ຊຫິຕ຺ວາ ຎາຓຄມເນນ ຄຕຕ຺ຕາ. ສຸຏ຺ຐຸ ຄຕາຕິ ສມ຺ມາ ຄຕາ ປຏິປນ຺ນາຕິ ສຸຄຕາ. ປຣິຊານນຕ຺ຖນ຺ຕິ ຕີຫິ ປຣິຎ຺ຎາຫິ ປຣິຊານນຕ຺ຖໍ. ທຸກ຺ຂສງ຺ຂາໂຕຕິ ‘‘ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ຂາຕພ຺ໂພ ວິທິຕພ຺ໂພ ຈ ທຸກ຺ຂສຠາໂວ ຘມ຺ໂມ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂຕາ. ຍສ຺ມາ ທຸກ຺ຂເວທນາວິນິມຸຕ຺ຕສງ຺ຂຕຘມ຺ເມ ສຸຂເວທນາຍ ຈ ຍຖາ ອິຘ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຕາ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂຕາຕິ ທຸກ຺ຂປຣິຍາໂຍ ນິຣຸປ຺ປເຕວ, ຕສ຺ມາ ທຸກ຺ຂສຠາໂວ ຘມ຺ໂມ ເອເກນ ທຸກ຺ຂສທ຺ເທນ ວິເສເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂຕາ’’ຕິ. ເສສປທທ຺ວເຍຕິ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຕາ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂຕາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ປທທ຺ວເຍ. ສງ຺ຂາຣຠາເວນ ທຸກ຺ຂສຠາໂວ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຕາ. ສຸຂສ຺ສ ວິປຣິຓາມເນນ ທຸກ຺ຂສຠາໂວ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂຕາ.

ຘມ຺ມວາທີປຎ຺ຫສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໒໙. ປພ຺ພຊ຺ຊາຍາຕິ ¶ ປພ຺ພຊິຕປຏິປຕ຺ຕິຍໍ. ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂູຕິ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມໍ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ ຠິກ຺ຂຸ. ປາຕນ຺ຕິ ປາໂຕ. ນຈິຣສ຺ສນ຺ຕິ ຂິປ຺ປເມວ. ເຕນາຫ ‘‘ລຫຸເຍວາ’’ຕິ.

ທຸກ຺ກຣປຎ຺ຫສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຊມ຺ພຸຂາທກສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໓໐-໓໓໑. ອິມິນາວ ¶ ນເຍນາຕິ ໂຍ ຊມ຺ພຸຂາທກສໍຍຸຕ຺ເຕ ອຕ຺ຖນໂຍ, ອິມິນາວ ນເຍນ. ອິມິນາ ຫິ ທ຺ເວ ສໍຍຸຕ຺ຕານິ ປາຬິໂຕ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສທິສາເນວາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ສາມຓ຺ຑກສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑-໘. ປຐມຊ຺ຌານປຎ຺ຫສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໓໓໒-໓໓໙. ກາມສຫຄເຕສຸ ¶ ¶ ສຎ຺ຎາມນສິກາເຣສຸ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕສຸ ພ຺ຍາປາທາທິສຫຄຕາປິ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິເຍວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກາມສຫຄຕາຕິ ປຎ຺ຈນີວຣຓສຫຄຕາ’’ຕິ. ນີວຣຓານຎ຺ເຫຕ຺ຖ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕເມຕໍ, ຍທິທໍ ກາມຄ຺ຄຫຓໍ. ປຫີນາວເສສາ ເຈຕ຺ຖ ນີວຣຓາ ເວທິຕພ຺ພາ, ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຈຄ຺ຄຫຓໍ ນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສາຕິ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕໂຕ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ ອຈິຓ຺ຓວສິຕາຍ. ເຕນາຫ ‘‘ຫານຠາຄິຍໍ ນາມ ອໂຫສີ’’ຕິ. ອາຣມ຺ມຓ…ເປ… ສຫຄຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ອິຕເຣສໍ ອຠາວໂຕ.

ປຐມຊ຺ຌານປຎ຺ຫສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໔໐. ວິປສ຺ສນາສມາຘິໍເຍວ, ນ ຜລສມາຘິໍ. ເຉຊ຺ຊກິຈ຺ຈໍ ນ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ ອວິຈ຺ເຉທວເສນ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ. ນິກນ຺ຕີຕິ ວິປສ຺ສນໍ ອສ຺ສາເທນ຺ຕີ ປວຕ຺ຕຕຓ຺ຫາ. ສາເຘຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐຕ຺ຕາ. ນິມິຕ຺ຕານຸສາຣີຕິ ນິຈ຺ຈສຸຂອຕ຺ຕນິມິຕ຺ຕານໍ ອປູຣຓໂຕ ຣາຄໂທສໂມຫນິມິຕ຺ຕານິເປຕ຺ຖ ນິມິຕ຺ຕາເນວ. ວຸຏ຺ຐານ…ເປ… ສມາຘິນ຺ຕິ ເອເຕນ ຍາວ ມຄ຺ໂຄ ນາຘິຄໂຕ, ຕາວ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນມນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕປິ ຍຖາຣຫໍ ອນິມິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຓິຫິຕໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອຣຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາສງ຺ຂາຕຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ. ເຈໂຕສມາຘິນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕສີເສນ ວິປສ຺ສນາສມາຘິມາຫ. ອຸປຣິມຄ຺ຄຜລສມາຘິນ຺ຕິ ປຐມມຄ຺ຄສມາຘິສ຺ສ ປເຄວ ອຘິຄຕຕ຺ຕາ.

ອນິມິຕ຺ຕປຎ຺ຫສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໔໑-໓໔໒. ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນາຕິ ¶ ¶ ວຕ຺ຖຸຕ຺ຕຍໍ ຍາຖາວໂຕ ຎຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນປສາເທນ, ມຄ຺ເຄນາຄຕປສາເທນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ປນ ເກນຈິ ອສໍຫາຣິໂຍ ອສມ຺ປເວຘີຕິ ອາຫ ‘‘ອຈລປ຺ປສາເທນາ’’ຕິ. ອຠິຠວນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ຎານຸຠາເວນ.

ສກ຺ກສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂມຄ຺ຄລ຺ລານສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໔໓. ໂຠຄຄາມນ຺ຕິ ¶ ¶ ໂຠຄຸປ຺ປຕ຺ຕິຄາມໍ. ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອປ຺ປຏິຫຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕິ ປຏິສມ຺ຠິທປ຺ປຕ຺ຕິຍາ.

໓໔໔. ອວິສາຣທຕ຺ຕາຕິ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກາຕຸໍ ເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍາຠາເວນ ອສມຕ຺ຖຕ຺ຕາ. ອຸປາສໂກ ເຖເຣສຸ ພ຺ຍາກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕສຸ ສຍໍ ພ຺ຍາກາຕຸກາໂມ ປຸຈ຺ຉຕິ, ນ ວິເຫສາຘິປ຺ປາໂຍ. ປຐມວຈເນນ ອພ຺ຍາກໂຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ວິເຫໂສ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວິເຫເສຕີ’’ຕິ.

ປຐມອິສິທຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໔໕. ອວນ຺ຕິຍາຕິ ອວນ຺ຕິຣຏ຺ເຐ, ຕໍ ປນ ມຊ຺ຌິມປເທສໂຕ ທກ຺ຂິຓທິສາຍໍ. ເຕນາຫ ‘‘ທກ຺ຂິຓາປເຖ’’ຕິ. ອຘິປ຺ປາເຍນາຕິ ຕສ຺ສ ວຈນສ຺ສ ອນຸໂມທນາຘິປ຺ປາເຍນ ວທຕິ, ນ ປນ ຕໂຕ ກິຎ຺ຈິ ຄເຫຕຸກາມຕາຘິປ຺ປາເຍນ.

ທຸຕິຍອິສິທຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໔໖. ເຕສໍ ອນຸຊານນ຺ໂຕຕິ ເຕສໍ ທາສກມ຺ມກຣານໍ ເສສເກ ຍຖາຣຸຈິ ວິຈາຣຓໍ ອນຸຊານນ຺ໂຕ. ກຸຘິຕນ຺ຕິ ພລວຕາ ສູຣິຍສນ຺ຕາເປນ ສງ຺ກຸຖິຕໍ ¶ . ເຕນາຫ ‘‘ເຫຏ຺ຐາ’’ຕິອາທິ. ອຕິຕິຂິຓນ຺ຕິ ອຕິວິຍ ຕິກ຺ຂຘາຕຸກໍ. ອສມ຺ຠິນ຺ນປທນ຺ຕິ ¶ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອນາຄຕຕ຺ຕາ ຕິປິຏເກ ອໂວມິສ຺ສກປທໍ, ອິເຘວ ອາຄຕປທນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິລີຍມາເນນາຕິ ປຏິກໍເສນ ວິເສສເນນ ວິລີຍມາເນນ ກາເຍນ.

ເອຕ຺ຖ ຈາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ອຘິຏ຺ຐານິທ຺ຘິກຣເຓ. ອພ຺ຠມຓ຺ຑປໍ ກຕ຺ວາຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ຉາທນວເສນ ມຓ຺ຑປໍ ວິຍ ເມຆປຏລໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ. ເທໂວຕິ ເມໂຆ. ເອກເມກໍ ຜຸສິຕກໍ ຜຸສາຍຕຸ ຊາລວິນທ຺ຘໍ ວິຍ ວສ຺ສຕຸ. ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ນານາປຣິກມ຺ມໍ ນານາຘິຏ຺ຐານໍ ເອກໂຕ ປຣິກມ຺ມໍ ເອກໂຕ ອຘິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ຈຕຸກ຺ກເມຕ຺ຖ ສມ຺ຠວຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ເອຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິອາທິນາ. ຍຖາ ຕຖາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕສຸ ຈຕູສຸ ປກາເຣສຸ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປກາເຣນ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ. ກຕປຣິກມ຺ມສ຺ສາຕິ ‘‘ເອວໍ ວາ ເອວໍ ວາ ໂຫຕູ’’ຕິ ປວຕ຺ຕິຕປຣິກມ຺ມຈິຕ຺ຕສ຺ສ. ‘‘ປຣິກມ຺ມານນ຺ຕເຣນາຕິ ອຘິຏ຺ຐານຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ສມາປນ຺ນປາທກຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຘິຏ຺ຐານຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກາວຊ຺ຊນວີຖິຍໍ ປວຕ຺ຕປຣິກມ຺ມໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ມຫກປາຏິຫາຣິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໔໗. ເອລໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂທໂສ, ຕໍ ເອຕສ຺ສ ນຕ຺ຖີຕິ ເນລໍ, ຕໍ ອງ຺ຄໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ເນລງ຺ໂຄ, ສຸວິສຸທ຺ຘສີລຄຸໂຓ. ເຕນາຫ ‘‘ເນລງ຺ຄນ຺ຕິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສີລານເມຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ໂທສາຠາວເມວ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເນລງ຺ໂຄຕິ ນິທ຺ໂທໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕນ຺ຕິ ມຫາກປ຺ປິນຕ຺ເຖຣໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຕໂນ ທິຏ຺ເຐນ ກເຖສີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ອຸປລກ຺ຂິເຕນ ອຕ຺ເຖນ ກເຖສິ. ອຍໍ ປນ ນຍຄ຺ຄາເຫນາຕິ ອຍໍ ປນ ຄຫປຕິ ອສຸຕ຺ວາ ເກວລໍ ນຍຄ຺ຄາເຫນ ອາຫ.

ປຐມກາມຠູສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໔໘. ນິໂຣຘໍ ¶ ວລຎ຺ເຊຕິ ອນາຄາມິຠາວໂຕ. ອິເມ ສງ຺ຂາຣາຕິ ອິເມ ‘‘ກາຍສງ຺ຂາໂຣ, ວຈີສງ຺ຂາໂຣ, ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມານາ ຕໂຍ ສງ຺ຂາຣາ. ສທ຺ທໂຕປິ, ອຕ຺ຖໂຕປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມິສ຺ສາ, ຕໂຕ ເອວ ອາລຸຬິຕາ ອາກຸລາ, ອວິຠູຕາ ທຸພ຺ພິຠາວນາ, ທຸທ຺ທີປນາ ອສງ຺ກຣໂຕ ທີເປຕຸໍ ທຸກ຺ກຣາ. ຕຖາ ຫິ ກຸສລເຈຕນາ ເອວ ‘‘ກາຍສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິປິ ¶ ວຸຈ຺ຈຕິ, ‘‘ວຈີສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິປິ, ‘‘ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິປິ. ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາປິ ກຕ຺ຖຈິ ‘‘ກາຍສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ, ວິຕກ຺ກວິຈາຣາປິ ‘‘ວຈີສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ສຎ຺ຎາເວທນາປິ ‘‘ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕຖາ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຄຫຓໍ ອາທານໍ, ສມ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ກຣຓໍ ຄຫຓໍ, ຄຫິຕສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ມຸຎ຺ຈນໍ, ຜນ຺ທນໍ ໂຈປນໍ ປາເປຕ຺ວາ ນິປ຺ຜາເທຕ຺ວາ. ຫນຸສຎ຺ໂຈປນນ຺ຕິ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິວເສນ ປຸພ຺ພຠາເຄ ຫນຸສຎ຺ໂຈປນໍ ກຕ຺ວາ. ເອວຎ຺ຫິ ວຈີເຠທກຣຓໍ. ເອວໍ ອິເມຕິອາທິ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ນິຄມນໍ.

ປທຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉຕິ ອິຕຣສງ຺ຂາເຣຫິ ປທຕ຺ຖໂຕ ວິເສສໍ ກຖາເປສ຺ສາມີຕິ. ກາຍນິສ຺ສິຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ກາຍນິສ຺ສິຕຕາ ຈ ເນສໍ ຕພ຺ຠາວຠາວິຕາຍ ເວທິຕພ຺ພາ, ນ ກາຍສ຺ສ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຕາວເສນາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ກາເຍ ສຕິ ໂຫນ຺ຕິ, ອສຕິ ນ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ກາໂຍຕິ ເຈຕ຺ຖ ກຣຊກາໂຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຈິຕ຺ຕນິສ຺ສິຕາຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຕໍ ນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ.

‘‘ສມາປຊ຺ຊາມີ’’ຕິ ປທສ຺ສ ສມີເປ ວຸຈ຺ຈມານໍ ‘‘ສມາປຊ຺ຊິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ປທໍ ອາສນ຺ນານາຄຕກາລວາຈີ ເອວ ຠວິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕໍ, ນ ອິຕຣນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ປທທ຺ວເຍນ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນສມາປຕ຺ຕິກາໂລ ກຖິໂຕ’’ຕິ. ຕຍິທໍ ຕສ຺ສ ຕຖາ ວຕ຺ຕພ຺ພຕາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ຕສ຺ສ ຕຖາ ຈິຕ຺ຕປວຕ຺ຕິສມ຺ຠວໂຕ. ສມາປນ຺ເນປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຸຣິເມຫີຕິ ‘‘ສມາປຊ຺ຊິສ຺ສໍ ສມາປຊ຺ຊາມີ’’ຕິ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ. ປຈ຺ຉິເມນາຕິ ‘‘ສມາປນ຺ໂນ’’ຕິ ປເທນ.

ຠາວິຕໍ ໂຫຕິ ອຸປ຺ປາທິຕໍ ໂຫຕິ ນິໂຣຘສມາປນ຺ນຕ຺ຖາຍ. ອນຸປຸພ຺ພສມາປຕ຺ຕິສມາປຊ຺ຊນສງ຺ຂາຕາຍ ນິໂຣຘຠາວນາຍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາວິຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຍໍ ຕ’’ນ຺ຕິອາທິ. ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນເຍວາຕິ ທຸຕິຍຊ຺ຌານກ຺ຂເຓ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຕຕ຺ຖ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ອນຸປ຺ປາທນໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ນິໂຣໂຘຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘານໍ ຕຊ຺ຊາ ປຣິກມ຺ມສິທ຺ຘາ ຍາ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ¶ , ຕຕ຺ຖ ‘‘ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິສຎ຺ຎາ’’ຕິ, ຍາ ເນສໍ ຕຖາ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ. ສາ ‘‘ອນ຺ໂຕນິໂຣເຘ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

‘‘ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ ນິຣຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ວຈນໂຕ ຕທຎ຺ເຎສໍ ອນິໂຣຘໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ວາທໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣ ນິຣຸທ຺ໂຘຕິ ວຈນໂຕ’’ຕິອາທິໍ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຕິປ຺ປສງ຺ຄທສ຺ສນມຸເຂນ ຕໍ ວາທໍ ນິເສເຘຕຸໍ ‘‘ເຕ ວຕ຺ຕພ຺ພາ’’ຕິອາທິມາຫ. ອຠິນິເວສໍ ອກຕ຺ວາຕິ ຍຖາຄເຕ ພ຺ຍຎ຺ຊນມຕ຺ເຕ ອຠິນິເວສໍ ອກຕ຺ວາ. ອາຈຣິຍານໍ ນເຍຕິ ອາຈຣິຍານໍ ປຣມ຺ປຣາຄເຕ ຘມ຺ມນເຍ ຘມ຺ມເນຕ຺ຕິຍໍ ຐຕ຺ວາ.

ກິຣິຍມຍປວຕ຺ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ¶ ປຣິຕ຺ຕຠູມກກຸສລາກຸສລຘມ຺ມປພນ຺ເຘ ວຕ຺ຕມາເນ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ວຕ຺ຕມາເນ ກາຍິກ-ວາຈສິກ-ກິຣິຍສມ຺ປວຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ທສ຺ສນ-ສວນາທິວເສນ ອາຣມ຺ມຓຄ຺ຄຫເຓ ປວຕ຺ຕມາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ – ‘‘ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມເຓສຸ ປສາເທ ຆຏ຺ເຏນ຺ເຕສູ’’ຕິ. ມກ຺ຂິຕານິ ວິຍາຕິ ປຸຎ຺ຉິຕານິ ວິຍ ໂຫນ຺ຕິ ຆຏ຺ຏນາຍ ວິພາຘິຕຕ຺ຕາ. ເອເຕນາຍໍ ຆຏ຺ຏນາ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກວິຎ຺ຎາຓານໍ ເວຄສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຍ ນ ອາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ອນ຺ໂຕນິໂຣເຘ ປຎ຺ຈ ປສາທາ ອຕິວິຍ ວິໂຣຈນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຕໂຕ ປຣໍ ສຈິຕ຺ຕໂກ ຠວິສ຺ສາມີຕິ ອິທໍ ອຕ຺ຖໂຕ ອາປນ຺ນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອຈິຕ຺ຕໂກ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອເຕເນວ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ. ຍໍ ເອວໍ ຠາວິຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວິສຸໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠາວນາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉທໍ ປນ ກຕ຺ວາ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ກາຕພ຺ພປຣິກມ຺ມຠາວນາຍ ເອວ ຕສ຺ສ ສິຊ຺ຌນໂຕ.

ສາ ປເນສາ ນິໂຣຘກຖາ. ທ຺ວີຫິ ພເລຫີຕິ ສມຖວິປສ຺ສນາພເລຫິ. ຕໂຍ ຈ ສງ຺ຂາຣານນ຺ຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ກາຍວຈີຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ. ໂສຬສຫິ ຎາຓຈຣິຍາຫີຕິ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທີນໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອນຸປສ຺ສນາຎາຓານໍ, ອຏ຺ຐນ຺ນຎ຺ຈ ມຄ຺ຄຜລຎາຓານໍ ວເສນ ອິມາຫິ ໂສຬສຫິ ຎາຓປ຺ປວຕ຺ຕີຫິ. ນວຫິ ສມາຘິຈຣິຍາຫີຕິ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ອຏ຺ຐ ສມາຘິຈຣິຍາ, ຕາສໍ ອຸປຈາຣສມາຘິ ສມາຘິຠາວສາມຎ຺ເຎນ ເອກາ ສມາຘິຈຣິຍາຕິ ເອວໍ ນວຫິ ສມາຘິຈຣິຍາຫິ. ວສີຠາວຕາປຎ຺ຎາຕິ ວສີຠາວຕາສງ຺ຂາຕາ ປຎ຺ຎາ. ສພ຺ພາກາເຣນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ກຖິຕາ, ເຕ ຕາວ ອາກາຣາ ¶ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ, ສຣູປມຕ຺ຕສ຺ສ ປນສ຺ສ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ໂກ ປນາຍໍ ນິໂຣໂຘ ນາມາ’’ຕິ. ຍທິ ຂນ຺ຘານໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ, ອຖ ກິມຕ຺ຖເມຕໍ ຌານສຸຂາທິໍ ວິຍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສງ຺ຂາຣານ’’ນ຺ຕິອາທິ.

ຜລສມາປຕ຺ຕິຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອນາຄາມິຜລຈິຕ຺ຕໍ. ‘‘ຕໂຕ ປຣໍ ຠວງ຺ຄສມເຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອາຫ ‘‘ກິໍ ປນ…ເປ… ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕີ’’ຕິ. ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ ຣູປສມຸປ຺ປາທກຕ຺ຕາ. ອິມສ຺ສາຕິ ນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ນຠິກ຺ຂຸໂນ. ສາ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕີຕິ ສາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກາ ຜລສມາປຕ຺ຕິ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ. ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກຠາໂວ ກຖໍ ນິຈ຺ຉິໂຕຕິ ອາຫ – ‘‘ກິໍ ວາ ເອເຕນາ’’ຕິອາທິ. ວກ຺ຂມານາກາເຣນປິ ປຣິຫາໂຣ ໂຫຕີຕິ. ສນ຺ຕສມາປຕ຺ຕິໂຕຕິ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິເມວ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ອພ຺ໂພຫາຣິກາ ໂຫນ຺ຕິ ອຕິສຸຂຸມສຠາວຕ຺ຕາ, ສຎ຺ຊີວຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ສມາປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ອພ຺ໂພຫາຣິກຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຠວງ຺ຄສມເຍເນເວຕໍ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ.

ກິຣິຍມຍ ¶ …ເປ… ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ? ນນຸ ຠວງ຺ຄຸປ຺ປຕ຺ຕິກາລມ຺ປິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕວາຕິ? ກິຎ຺ຈາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວຈີສງ຺ຂາຣລກ຺ຂຓປ຺ປຕ຺ຕາ ປນ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກິໍ ຠວງ຺ຄ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສຸຎ຺ຎໂຕ ຜສ຺ໂສຕິອາທໂຍ ສຄຸເຓນປິ ອາຣມ຺ມເຓນາຕິ ອາຣມ຺ມຓຠູຕເມຕໍ. ສຸຎ຺ຎຕາ ນາມ ຜລສມາປຕ຺ຕິ ນິຈ຺ຈສຸຂອຕ຺ຕສຠາວໂຕ ສຸຎ຺ຎຕ຺ຕາ. ‘‘ສຸຎ຺ຎໂຕ ຜສ຺ໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສຸຎ຺ຎສຠາວຕ຺ຕາ. ອນິມິຕ຺ຕາ ນາມ ຜລສມາປຕ຺ຕິ ຣາຄນິມິຕ຺ຕາທີນໍ ອຠາວໂຕ. ອປ຺ປຓິຫິຕາ ນາມ ຜລສມາປຕ຺ຕິ ຣາຄປຓິຘິອາທີນມຠາວໂຕ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ເຕນາຫ ‘‘ອນິມິຕ຺ຕປ຺ປຓິຫິເຕສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ’’ຕິ. ຣາຄນິມິຕ຺ຕາທີນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕສ຺ສປິ ສງ຺ຄໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍທຄ຺ເຄນ ຜລສມາປຕ຺ຕິສມ຺ຜສ຺ໂສ ສຸຎ຺ຎໂຕ ນາມ, ຕທຄ຺ເຄນ ຜລສມາປຕ຺ຕິປິ ສຸຎ຺ຎຕາ ນາມ, ຜສ຺ສສີເສນ ປນ ເທສນາ ອາຄຕາຕິ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນິມິຕ຺ຕປ຺ປຓິຫິເຕສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອາຄມນໍ ເອຕ຺ຖ, ເອຕາຍາຕິ ວາ ອາຄມນິກາ, ສາ ເອວ ອາຄມນິຍາ ກ-ກາຣສ຺ສ ຍ-ກາຣໍ ກຕ຺ວາ. ວຸຏ຺ຐາຕິ ນິມິຕ຺ຕໂຕ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທເນນ. ອນິມິຕ຺ຕາ ນາມ ນິຈ຺ຈນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຄ຺ຆາຏນໂຕ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວຸຏ຺ຐານເມວ ປມາຓໍ, ນ ¶ ປຣິຄ຺ຄຫທສ຺ສນານິ. ອປ຺ປຓິຫິຕາ ນາມ ສຸຂປຓິຘິຍາ ປຏິປກ຺ຂໂຕ. ສຸຎ຺ຎຕາ ນາມ ອຕ຺ຕທິຏ຺ຐິຍາ ອຸຊຸປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕາຍ ສຸທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ. ມຄ຺ໂຄ ອນິມິຕ຺ໂຕ ນາມ ວິປສ຺ສນາຄມນໂຕ. ຜລໍ ອນິມິຕ຺ຕໍ ນາມ ມຄ຺ຄາຄມນໂຕ. ວິກປ຺ໂປ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ອາຄມນສ຺ສ ວວຕ຺ຖານສ຺ສ ອຠາເວນ, ວິປສ຺ສນາຍ ອນິມິຕ຺ຕາທິນາມລາໂຠ ອວວຕ຺ຖິໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕສ຺ມາ’’ຕິອາທິ. ຍສ຺ມາ ປນ ສາ ມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐານກາເລ ເອວຣູປາປິ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ສ ວເສນ ມຄ຺ຄຜລານໍ ວິຍ ຜສ຺ສສ຺ສປິ ປວຕ຺ຕິຣູປຕ຺ຕາ ຍຖາວຸຕ຺ໂຕ ວິກປ຺ໂປ ອນວສໂຣຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕໂຍ ຜສ຺ສາ ຜຸສນ຺ຕີຕິ ປຸຄ຺ຄລເຠທວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ເອກໍເຍວ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຕໂຍ ຜສ຺ສາ ຜຸສນ຺ຕິ. ‘‘ຕິວິໂຘ ຜສ຺ໂສ ຜຸສຕີ’’ຕິ ວາ ຠວິຕພ຺ພໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ‘‘ນິໂຣຘຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ຍສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ຕາ ຕໂຍ ເອວ ຜສ຺ສາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ອນວເສສຄ຺ຄຫຓວເສເນວ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕໂຍ ຜສ຺ສາ ຜຸສນ຺ຕີ’’ຕິ.

ນິພ຺ພານໍ ວິເວໂກ ນາມ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣວິວິຕ຺ຕຠາວໂຕ. ຕສ຺ມິໍ ວິເວເກ ເອກນ຺ເຕເນວ ນິນ຺ນໂປຓຕ຺ຕາ ເອວ ຫິ ເຕ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘສພ຺ພຸສ຺ສຸກ຺ກາ ອຸຕ຺ຕມປຸຣິສາ ຈຕຸນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ອນວເສສຄ຺ຄຫຓລກ຺ຂຓໍ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ.

ທຸຕິຍກາມຠູສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໔໙. ເນສນ຺ຕິ ¶ ອປ຺ປມາຓເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ-ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິສຎ຺ຎິຕານໍ ຌານານໍ. ອຕ຺ໂຖປິ ນານາຕິ ອາເນຕ຺ວາ ໂຍຊນາ. ຜຣຓອປ຺ປມາຓຕາຍ ‘‘ອປ຺ປມາຓາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຊ຺ຌານນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຠູມນ຺ຕຣໂຕ’’ຕິອາທິ. ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນຊ຺ຌານນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຠູມນ຺ຕຣໂຕ’’ຕິອາທິ. ວິປສ຺ສນາຕິ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາ, ສພ຺ພາປິ ວາ. ປມາຓກຣໂຓ ນາມ ຍສ຺ສ ສຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ຄຸຓາຠາວທສ຺ສນວເສນ ປມາຓກຣຓໂຕ.

ຜຣຓອປ຺ປມາຓຕາຍາຕິ ¶ ຜຣຓວເສນ ອປ຺ປມາຓໂຄຈຣຕາຍ. ນິພ຺ພານມ຺ປິ ອປ຺ປມາຓເມວ ປມາຓໂຄຈຣານໍ ກິເລສານໍ ອາຣມ຺ມຓຠາວສ຺ສປິ ອນາຄມນໂຕ. ຂລນ຺ຕິ ຂເລ ປສາຣິຕສາລິສີສາທິຠຓ຺ຑໍ. ກິຎ຺ເຈຫີຕິ ມທ຺ທສ຺ສຸ. ເຕນາຫ ‘‘ມທ຺ທນຏ຺ໂຐ’’ຕິ. ອາຣມ຺ມຓຠູຕໍ, ປລິພຸທ຺ຘກໍ ວາ ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ອກິຎ຺ຈນໍ, ອກິຎ຺ຈນເມວ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎໍ.

ຣູປນິມິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ກສິຓຣູປນິມິຕ຺ຕສ຺ສ. ນ ຄຫິຕາຕິ ສຣູປໂຕ ນ ຄຫິຕາ, ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ຄຫິຕາ ເອວ. ເຕນາຫ – ‘‘ສາ ສຸຎ຺ຎາ ຣາເຄນາຕິອາທິວຈນໂຕ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນຸປວິຕ຺ຖາວາ’’ຕິ.

ນານາຕິ ສທ຺ທວເສນ. ເອກຕ຺ຖາຕິ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ອາຣມ຺ມຓຠາເວນ ເອກສຠາວາ. ເຕນາຫ ‘‘ອປ຺ປມາຓໍ…ເປ… ເອກຕ຺ຖາ’’ຕິ. ອາຣມ຺ມຓວເສນາຕິ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ວເສນ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຫິ ມຄ຺ຄາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຜລານິ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ນິພ຺ພານປວິຏ຺ຐຕາຍ ເອກຕ຺ຖາ ເອກາຣມ຺ມຓາ. ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນຕິ ອິທໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ອປ຺ປມາຓາທິ ປຣິຍາຍວຸຕ຺ຕໍ, ນິພ຺ພານໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕນໂຕ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອຎ຺ຎສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ເຕນ ເຕນ ປຣິຍາເຍນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອາຄຕຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໘. ນິຄຓ຺ຐນາຏປຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໕໐. ອາຄຕາຄໂມຕິ ວາຈຸຄ຺ຄຕປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ. ວິຎ຺ຎາຕສາສໂນຕິ ປຏິວິທ຺ຘສຕ຺ຖຸສາສໂນ. ເຕນາຫ ‘‘ອນາຄາມີ’’ຕິອາທິ. ນຄ຺ຄໂຠຄ຺ຄນ຺ຕິ ອວສນຠາເວນ ນຄ຺ຄໍ, ກຸຏິລຊ຺ຌາສຍຕາຍ ໂຠຄ຺ຄໍ, ຕໂຕ ເອວ ນິສ຺ສິຣິກໍ. ນຄ຺ຄຕາຍ ຫິ ໂສ ຣູເປນ ນິສ຺ສິຣິໂກ, ໂຠຄ຺ຄຕາຍ ຈິຕ຺ເຕນ. ຠຄວໂຕ ສທ຺ຘາຍາຕິ ຠຄວຕິ ສທ຺ຘາຍ. ຕສ຺ມິໍ ສທ຺ທຫນາ ໂອກປ຺ປນາ ຕສ຺ສ ສທ຺ຘາຕິປິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ລຠຕິ. ຄຈ຺ຉາມີຕິ ອາຄຈ຺ຉາມິ, ພຸຊ຺ຌາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕໍ ນິຄຓ຺ເຐນ ປຸຈ຺ຉິຕມຕ຺ຖມາຫ.

ກາຍໍ ¶ ອຸນ຺ນາເມຕ຺ວາຕິ ກາຍໍ ອພ຺ຠຸນ຺ນາເມຕ຺ວາ. ກຸຈ຺ຉິໍ ນີຫຣິຕ຺ວາຕິ ປິຏ຺ຐິຍາ ນິນ຺ນມເນນ ກຸຈ຺ຉິໍ ປຸຣໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ. ຄີວໍ ປສາຣຓວເສນ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ¶ ສພ຺ພໍ ທິສໍ ເປກ຺ຂມາໂນ. ສພ຺ພມິທໍ ນິຄຓ຺ຐສ຺ສ ປຫຏ຺ຐາກາຣທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ອິທານິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອຸປຣິ ວາທໍ ອາໂຣເປຕຸໍ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ວາຕໍ ວາ ໂສ’’ຕິອາທິ. ສກາຣຓາຕິ ຍຸຕ຺ຕິສຫິຕາ. ປຎ຺ຫມຄ຺ໂຄຕິ ປຎ຺ຫສງ຺ຂາໂຕ ວີມໍສາ, ເອວໍ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຈິຕ຺ເຕເນວ ປຣິວີມໍສາ ປຎ຺ຫາ. ເອໂກ ອຸທ຺ເທໂສຕິ ເອກໍ ອຸທ຺ທິສນໍ ອຕ຺ຖສ຺ສ ສໍຂິຕ຺ຕວຈນໍ. ເວຍ຺ຍາກຣຓນ຺ຕິ ນິທ຺ທິສນໍ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ກຖນໍ. ເອວນ຺ຕິ ອິມິນາ ນເຍນ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ສພ຺ເພສຸ ປຎ຺ຫຸທ຺ເທສເວຍ຺ຍາກຣເຓສຸ ອຕ຺ໂຖ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ນິຄຓ຺ຐນາຏປຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໕໑. ອລໍ ສມຕ຺ໂຖ ອຣິຍຠາວາຍາຕິ ອລມຣິໂຍ. ເຎຍ຺ຍຊານນຏ຺ເຐນ ຎາຓເມວ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ຎາຓທສ຺ສນໍ, ໂສເຍວ ອຕິສຍຏ຺ເຐນ ຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ. ປາວຬາ ວຸຈ຺ຈຕິ ອານິສທປເທໂສ, ຕໍ ປາວຬໍ ຣໂຊຫຣຓຕ຺ຖໍ ນິປ຺ໂຜຏີຍຕິ ເອຕາຍາຕິ ປາວຬນິປ຺ໂຜຏນາ, ໂມຣປິຎ຺ຉວຕ຺ຕິ.

ອເຈລກສ຺ສປສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໕໒. ມຕ຺ຕຣາຊາ ນາມ ເອໂກ ຠຸມ຺ມເທໂວ ຠູຕາຘິປຕິ ສຸຣາໂປຕລຣຸກ຺ຂນິວາສີ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມຕ຺ຕຣາຊກາເລ’’ຕິ. ‘‘ໂອສຘິຕິຓວນປ຺ປຕີສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕ ຍຖາກ຺ກມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຫຣີຕກາ…ເປ… ຣຸກ຺ເຂສຸ ຈາ’’ຕິ ອາຫ. ປຕ຺ຖນາວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຫິ. ສມິຊ຺ຌິສ຺ສຕີຕິ ຍຖາຘິປ຺ປາຍໍ ສມິຊ຺ຌິສ຺ສຕິ. ເຕນ ຫີຕິ ຍສ຺ມາ ຕໍ ເທວາປິ ອາສນ຺ນມຣຓໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສາ ວຣເມວ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຄິລານທສ຺ສນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈິຕ຺ຕສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໕໓. ‘‘ເຍນ ¶ ¶ ມິເຘກຈ຺ໂຈ ຈຓ຺ໂຑ ຈຓ຺ໂຑຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉເນນ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຖເຣຫິ ຈຓ຺ໂຑຕິ ຄຫິຕນາໂມ. ປາກຏໍ ກໂຣຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈຓ຺ຑຠາວໍ.

໓໕໔. ວາໂລຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕາໂລ, ຕສ຺ສ ຕາລປຸຏໍ ນາມ. ຍຖາ ອາມລກີຜລສມານກໍ, ໂສ ປນ ຕາລສທິສມຸຂວຓ຺ຓຕ຺ຕາ ຕາລປຸໂຏຕິ ເອວໍນາມໂກ. ເຕນາຫ ‘‘ຕສ຺ສ ກິຣາ’’ຕິອາທິ. ອຠິນີຫາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອເນເກສຸ ກປ຺ເປສຸ ສມ຺ຠຕສາວກໂພຘິສມ຺ຠາໂຣ. ຕຖາ ເຫສ ອສີຕິຍາ ມຫາສາວເກສຸ ອພ຺ຠນ຺ຕໂຣ ຊາໂຕ. ສຫສ຺ສໍ ເທນ຺ຕິ ນຈ຺ຈໍ ປສ຺ສິຕຸກາມາ. ສມຊ຺ຊເວສນ຺ຕິ ເນປຈ຺ຈເວສໍ. ກີຬໍ ກຕ຺ວາຕິ ນຈ຺ຈກີຬິຕໍ ກີຬິຕ຺ວາ, ນຈ຺ຈິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຸພ຺ເພ ຕຖາປວຕ຺ຕວຸຕ຺ຕນ຺ຕທສ຺ສເນ ສຈ຺ເຈນ, ຕພ຺ພິປຣິຍາເຍ ອລິເກນ. ຣາຄປຈ຺ຈຍາຕິ ຣາຄຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກາຣຓຠູຕາ. ມຸຂໂຕ…ເປ… ທສ຺ສນາທໂຍຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ມຸຂໂຕ ອຄ຺ຄິຊາລນິກ຺ຂມທສ຺ສນາທິເກ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຎ຺ເຎ ຈ…ເປ… ອຠິນຍາຕິ ກາມສ຺ສາທສໍຍຸຕ຺ຕານໍ ສິງ຺ຄາຣຫສ຺ສອພ຺ຠຸຕຣສານຎ຺ເຈວ ‘‘ອຎ຺ເຎ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕສນ຺ຕພີຠຈ຺ຉຣສານຎ຺ຈ ທສ຺ສນກາ ອຠິນຍາ. ໂທສປຈ຺ຈຍາຕິ ໂທສຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກາຣຓຠູຕາ. ຫຕ຺ຖປາທຈ຺ເຉທາທີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ສງ຺ຄຫິຕານໍ ຣຸທ຺ທວີຣຠຍານກຣສານໍ ທສ຺ສນກາ ອຠິນຍາ. ໂມຫປຈ຺ຈຍາຕິ ໂມຫຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກາຣຓຠູຕາ. ເອວມາທໂຍຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ສງ຺ຄຫິຕານໍ ກຣຸຓາສນ຺ຕຠຍານກຣສານໍ ທສ຺ສນກາ ອຠິນຍາ. ເຕ ຫິ ຣເສ ສນ຺ຘາຍ ປາຬິຍໍ ‘‘ເຍ ຘມ຺ມາ ຣຊນີຍາ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂທສນີຍາ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂມຫນີຍາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

ນຏເວສໍ ¶ ຄເຫຕ຺ວາວ ປຈ຺ຈນ຺ຕິ ກມ຺ມສຣິກ຺ຂວິປາກວເສນ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ຕໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈນໍ ສນ຺ຘາຍ. ເອຕໍ ‘‘ປຫາໂສ ນາມ ນິຣໂຍ, ຕຕ຺ຖ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ໂລເກ ອຕ຺ຖວິເສສວເສນ ສກມ຺ມການິປິ ປທານິ ອກມ຺ມການິ ຠວນ຺ຕິ ‘‘ວິມຸຈ຺ຈຕິ ປຸຣິໂສ’’ຕິ, ເອວໍ ອິຘ ອຕ຺ຖວິເສສວເສນ ອກມ຺ມກໍ ສກມ຺ມກໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕໍ ໂຣທາມີ’’ຕິ. ໂກ ¶ ປນ ໂສ ອຕ຺ຖວິເສໂສ? ອສຫນໍ ອກ຺ຂມນໍ, ຕສ຺ມາ ນ ໂຣທາມິ ນ ສຫາມິ, ນ ອກ຺ຂມາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຣທນກາຣຓຎ຺ຫິ ອສຫນ຺ໂຕ ເຕນ ອຠິຠູໂຕ ໂຣທຕິ. ຕເມວສ຺ສ ສກມ຺ມກຠາວສ຺ສ ກາຣຓຠູຕໍ ອຕ຺ຖວິເສສໍ ‘‘ນ ອສ຺ສຸວິໂມຈນມຕ຺ເຕນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຕໍ ວາ, ອມ຺ມ, ໂຣທນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ມຕໍ ໂຣທນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ມຣຓໍ ນ ສຫນ຺ຕິ, ນກ຺ຂມນ຺ຕີຕິ ປາກໂຏຍມຕ຺ໂຖຕິ.

໓໕໕-໓໕໗. ຍຸຊ຺ຌນໍ ໂຍໂຘ, ໂສ ອາຊີໂວ ເອຕສ຺ສາຕິ ໂຍຘາຊີໂວ. ເຕນາຫ – ‘‘ຍຸທ຺ເຘນ ຊີວິກໍ ກປ຺ປນໂກ’’ຕິ, ອຸສ຺ສາຫໍ ວາຍາມໍ ກໂຣຕີຕິ ຍຸຊ຺ຌນວເສນ ອຸສ຺ສາຫໍ ວາຍາມໍ ກໂຣຕິ. ປຣິຍາປາເທນ຺ຕີຕິ ມຣຓປຣິຍນ຺ຕິກໍ ອາປທໍ ປາເປນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ມຣຓໍ ປຏິປຊ຺ຊາເປນ຺ຕີ’’ຕິ. ທຸຏ຺ຐຸ ຐປິຕນ຺ຕິ ທຸຏ຺ຐາກາເຣນ ອຕ຺ຕໂນ ປເຣສຎ຺ຈ ອຕ຺ຖາວຫຠາວໍ ນ ຄຕໍ ປຏິປນ຺ນໍ. ປເຣຫິ ສງ຺ຄາເມ ຊິຕາ ຫຕາ ເອຕ຺ຖ ຊາຍນ຺ຕີຕິ ປຣຊິໂຕ ນາມ ນິຣໂຍ. ອສິຘນຸຄທາຍສງ຺ກຸຈກ຺ການິ ປຎ຺ຈາວຸຘານິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ຕໍ ໂຍຘາຊີວໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ສນ຺ຘາຍ. ເອຕໍ ‘‘ໂຍ ໂສ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈເມສູຕິ ຫຕ຺ຖາໂຣຫອສ຺ສາໂຣຫສຸຕ຺ເຕສຸ. ເອເສວ ນໂຍຕິ ເອໂສ ຕຕິເຍ ວຸຕ຺ໂຕ ເອວ ອຕ຺ຖໂຕ ວິເສສາຠາວໂຕ.

ໂຍຘາຊີວສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໕໘. ປຈ຺ຉາຠູມິວາສິໂນຕິ ¶ ອປຣເທສວາສິໂນ. ອຸທກສຸທ຺ຘິກຠາວຊານນຕ຺ຖາຍາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸທກສຸທ຺ຘິກຠາວໍ ຊານນຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ໂລກສ຺ສ ຈ ອຸທເກນ ສຸທ຺ຘິ ໂຫຕີຕິ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ຊານນຕ຺ຖຎ຺ຈ. ອຸປຣິ ຍາເປນ຺ຕີຕິ ອຸປຣິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ຍາເປນ຺ຕິ. ສມ຺ມາ ຎາເປນ຺ຕີຕິ ສມ຺ມາ ອຸຊຸກໍເຍວ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ຄເມນ຺ຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ສຄ຺ຄໍ ນາມ ໂອກ຺ກາເມນ຺ຕີ’’ຕິ, ອວກ຺ກາເມນ຺ຕິ ໂອຄາຫາເປນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຸປຣິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ອນຸປຣິໂຕ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ.

ອສິພນ຺ຘກປຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໕໙. ຖທ຺ຘນ຺ຕິ ກຖິນໍ ລູຂໍ. ອູສຣນ຺ຕິ ອູສຊາຕໍ. ຈຕູຫິປິ ໂອເຆຫິ ອນຠິຠວນີຍຕາຍ ¶ ອຫໍ ທີໂປ. ສພ຺ພປຣິສ຺ສເຍຫິ ອນຠິຠວນີຍຕາຍ ອຫໍ ເລໂຓ. ສພ຺ພທຸກ຺ຂປຣິຕ຺ຕາສນໂຕ ຕາຍນຏ຺ເຐນ ອຫໍ ຕາຓໍ. ສພ຺ພຠຍຫິໍສນໂຕ ອຫໍ ສຣຓນ຺ຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ອຸທກມຓິໂກຕິ ມຫນ຺ຕໍ ອຸທກຠາຊນໍ. ພຫິ ວິສ຺ສນ຺ທນວເສນ ອຸທກໍ ນ ຫຣຕີຕິ ອຫາຣີ, ປຣິໂຕ ນ ປຄ຺ຆຣຕີຕິ ອປຣິຫາຣີ. ສກ຺ກຈ຺ຈເມວ ເທເສນ຺ຕິ ສທ຺ຘມ຺ມຄາຣວສ຺ສ ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ມຫາກຣຸຓາຍ ຈ ພຸທ຺ຘານໍ ສມານຣສຕ຺ຕາ. ຈຕສ຺ໂສ ປນ ປຣິສາ ສຕ຺ຖຸຄາຣເວນ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ໂອກປ຺ເປຕ຺ວາ ສຸຓນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕາ ເທສນາຜເລນ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ. ກິຈ຺ຈສິທ຺ຘິຍາ ສຕ຺ຖຸ ເທສນາ ຕຕ຺ຖ ສກ຺ກຈ຺ຈເທສນາ ນາມ ຊາຕາ.

ເຂຕ຺ຕູປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໖໐. ‘‘ໂຍ ໂກຈິ ປຸຣິໂສ ປາຓາຕິປາຕີ ມຸສາວາທີ, ສພ຺ໂພ ໂສ ອາປາຍິໂກ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ຍໍພຫຸລໍ ຍໍພຫຸລໍ ກໂຣຕິ, ເຕນ ¶ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ວາທໍ ຠິນ຺ທຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕຕິ ຍທິ ພຫຸໂສ ກເຕນ ປາປກມ຺ເມນ ອາປາຍິໂກ, ‘‘ໂຍ ໂກຈິ ປາຓມຕິປາເຕຕີ’’ຕິອາທິວຈນໍ ມິຈ຺ຉາຕິ. ຈຕ຺ຕາຣິ ປທານີຕິ ‘‘ໂຍ ໂກຈິ ປາຓມຕິປາເຕຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຕ຺ຖໂກຏ຺ຐາສາ. ທິຏ຺ຐິຍາ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ ປນ ມຍາ’’ຕິອາທິນາ ອໂຍນິໂສ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ. ພລສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ສມຕ຺ໂຖ. ສງ຺ຂຘມໂກຕິ ສງ຺ຂສ຺ສ ຘມນກິຈ຺ເຈ ເຉໂກ. ອທຸກ຺ເຂນາຕິ ສຸເຂນ. ອຸປຈາໂຣປິ ອປ຺ປນາປິ ວຏ຺ຏຕິ ອຸຠິນ຺ນໍ ສາມຎ຺ຎວຈນຠາວໂຕ. ອປ຺ປມາຓກຕຠາໂວ ລພ຺ຠເຕວ. ຕຖາ ຫິ ຕໍ ກິເລສານໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນສມຕ຺ຖຕາຍ ທີຆສນ຺ຕານຕາຍ ວິປຸລຜລຕາຍ ຈ ‘‘ມຫຄ຺ຄຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ນ ໂອຫີຍຕີຕິ ຍສ຺ມິໍ ສນ຺ຕາເນ ກາມາວຈຣກມ຺ມໍ, ມຫຄ຺ຄຕກມ຺ມຎ຺ຈ ກຕູປຈິຕໍ ວິປາກທາເນ ລທ຺ຘາວສຣໍ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕໍ, ເຕສຸ ກາມາວຈຣກມ຺ມໍ ອິຕຣໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ສຍໍ ຕຕ຺ຖ ໂອຫີຍິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກໍ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ມຫຄ຺ຄຕກມ຺ມເມວ ປນ ອິຕຣໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກໍ ທາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ ຄຣຸຠາວໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ຕໍ ກາມາວຈຣກມ຺ມ’’ນ຺ຕິອາທິ. ກິເລສວເສນາຕິ ປາປກມ຺ມສ຺ສ ມູລຠູຕກິເລສວເສນ. ປາຓາຕິປາຕາທໂຍ ຫິ ໂທສໂມຫໂລຠາທິມູລກິເລສສມຸຏ຺ຐານາ. ກິເລສວເສນາຕິ ວາ ກມ຺ມກິເລສວເສນ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ປາຓາຕິປາໂຕ ໂຂ, ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕ, ກມ຺ມກິເລໂສ’’ຕິອາທິ (ທີ. ນິ. ໓.໒໔໕). ຍຖານຸສນ຺ຘິນາວ ຄຕນ຺ຕິ ຍຖານຸສນ຺ຘິສງ຺ຂາຕອນຸສນ຺ຘິນາ ¶ ໂອສານໍ ຄຕໍ ສໍກິເລສສມ຺ມຸເຂນ ອຸຏ຺ຐິຕາຍ ໂວທານຘມ຺ມວເສນ ນິຏ຺ຐາປິຕຕ຺ຕາ.

໓໖໑. ເອວໍ ປວຕ຺ຕອີຫິຕິກາຕິ ເອວໍ ທ຺ວິຘາ ປວຕ຺ຕອີຫິຕິກາ. ທ຺ວີຫິຕິກາ ທຸກ຺ກຣຊີວິກປໂຍຄາ. ສລາກມຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ເອຕ຺ຖາຕິ ສລາກາ ວຸຕ຺ຕາ, ປຸຣິມປເທ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລໂປ. ອຸຠໂຕໂກຏິກນ຺ຕິ ຍທິ ‘‘ກຸລານຸທຍໍ ນ ວຓ຺ເຓມີ’’ຕິ ວທຕິ, ‘‘ຠູຕາ ນິກ຺ກຣຸຓາ ສມຓ ຕຸມ຺ເຫ’’ຕິ ວາທໍ ອາໂຣເປຫິ. ອຖ ¶ ສພ຺ພທາປິ ‘‘ກຸລານຸທຍໍ ວຓ຺ເຓມີ’’ຕິ ວທຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ‘‘ກສ຺ມາ ເອວໍ ທຸພ຺ຠິກ຺ເຂ ກາເລ ມຫຕິຍາ ປຣິສາຍ ປຣິວຸໂຕ ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕາ ກຸລູປຈ຺ເຉທາຍ ປຏິປຊ຺ຊຖາ’’ຕິ ເອວໍ ອຸຠໂຕໂກຏິກໍ ວາທໍ ອາໂຣເປຫີຕິ ຄາມຓິໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ.

ທ຺ເວ ອນ຺ເຕຕິ ອຸໂຠ ໂກຏິໂຍ. ພຫິ ນີຫຣິຕຸນ຺ຕິ ນ ວຓ຺ເຓມິ ວຓ຺ເຓມີຕິ ທ຺ເວ ອນ຺ເຕ ໂມເຈນ຺ໂຕ ຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕມຕ຺ຖໍ ພຫິ ນີຫຣຕິ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ໂທສໍ ທຕ຺ວາ ໂຈເທນ຺ໂຕ ຕໍ ອປຸຈ຺ຉໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຄິລິຕ຺ວາ ວິຍ ອນ຺ໂຕ ປເວເສຕິ ນາມ.

ອິໂຕ ໂສ ຄາມຓີຕິອາທິ ອຕ຺ຕໂນ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ອຕ຺ຖກາມານໍ ຠິກ຺ຂປ຺ປທາເນນ ອນິຏ຺ຐປ຺ປຕ຺ຕິອຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອາຣທ຺ຘໍ. ທາເນນ ສມ຺ຠູຕານີຕິ ທານມເຍນ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸນາ ສມ຺ມເທວ ຠູຕິໍ ວຑ຺ຒິໍ ປຕ຺ຕານິ. ສຈ຺ເຈນ ອຣິຍໂວຫາເຣນ ສມ຺ມເທວ ຠູຕານິ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ ສຈ຺ຈສມ຺ຠູຕານີຕິ ອາຫ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ນາມ ສຈ຺ຈວາທິຕາ’’ຕິ. ເສສສີລນ຺ຕິ ອຏ຺ຐວິຘອຣິຍໂວຫາຣໂຕ ອຎ຺ຎສີລໍ. ນິຫິຕນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ກຸເລ ປຸພ຺ພປຸຣິເສຫິ ນິຘານຠາເວນ ນິຫິຕໍ. ທຸປ຺ປຍຸຕ຺ຕາຕິ ກສິວາຓິຊ຺ຊາທິວເສນ ທຸຏ຺ຐຸ ປຍຸຕ຺ຕາ ກມ຺ມນ຺ຕາ. ວິປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ນສ຺ສນ຺ຕິ. ກຸລງ຺ຄາໂຣຕິ ກຸລສ຺ສ ອງ຺ຄາຣສທິໂສ ວິນາສກປຸຄ຺ຄໂລ. ອນິຈ຺ຈຕາຕິ ມຣຓໍ. ຕສ຺ມິໍ ກຸເລ ປຘານປຸຣິສານໍ ໂຠຄານໍ ວາ ສພ຺ພໂສ ວິນາໂສ. ເຕນາຫ ‘‘ຫຸຕ຺ວາ ອຠາໂວ’’ຕິອາທິ.

໓໖໒. ຕໍ ¶ ປຣິສນ຺ຕິ ຕໍ ຣາຊນ຺ເຕປຸເຣ ນິສິນ຺ນໍ ຣາຊປຣິສໍ. ນຍຄ຺ຄາເຫຕິ ກຸໂຕຈິປິ ອສຸຕ຺ວາ ເກວລໍ ອຕ຺ຕໂນ ເອວ ມຕິຍາ ນຍຄ຺ຄຫເຓ ຐຕ຺ວາ.

ກາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ສຕິ ສມ຺ຠເວ ປຏິສງ຺ຂາຣສ຺ສ, ເສນາສນວິນາໂສ ນ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕພ຺ໂພຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຕ຺ຕໂນ ເອຕ຺ຖ ກິຈ຺ຈາວສາເນ ຍໍ ຄິຫີນໍເຍວ ສນ຺ຕກໍ ຕາວກາລິກໍ, ຕໍ ຄິຫິວິກຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຄິຫິວິກຕໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ. ນ ວທາມິ ປພ຺ພຊ຺ຊິຕາສາຣຸປ຺ປໂຕ.

ມຓິຈູຬກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໖໓. ເອວໍນາມເກຕິ ¶ ມລ຺ລາ ນາມ ຊານປທິໂນ ຣາຊກຸມາຣາ, ເນສໍ ນິວາສຕາຍ ‘‘ມລ຺ລາ’’ອິຈ຺ເຈວ ພຫຸວຈນວເສນ ລທ຺ຘນາມຕ຺ຕາ ເອວໍນາມເກ ຊນປເທ. ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ກາລນ຺ຕຣສຎ຺ຎິໂຕ ກາໂລຕິ ອກາໂລ, ໂສ ເອວ ອກາລິໂກ. ເຕນາຫ – ‘‘ກາລໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຕ຺ເຕນາ’’ຕິ. ໂສ ປນ ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຉນ຺ທມູລກ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຉນ຺ທມູລຠາໂວ, ເອວໍ ຉນ຺ທມູລກສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ກຖິຕຕ຺ຕາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓໖໔. ຣາສິໍ ກຕ຺ວາ ມາຣປາສວເສນ, ຕຕ຺ຣາປິ ອນ຺ຕຣເຠເທນ ວິຠຊິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພປຎ຺ເຫ ເອກໂຕ ຣາສິໍ ກຕ຺ວາ. ຕປນໍ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນໍ ຕໂປ, ໂສ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ຕປສ຺ສີ, ຕໍ ຕປສ຺ສິໍ. ໂສ ປນ ຕໍ ຕປໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິໂຕ ນາມ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕປນິສ຺ສິຕກ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ປນ ອເນກາກາຣເຠເທນ ລູຂໍ ຜຣຸສໍ ຊີວນສີລຕ຺ຕາ ລູຂຊີວີ ນາມ. ເຕນາຫ ‘‘ລູຂຊີວິກ’’ນ຺ຕິ. ມຊ຺ຌິມາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອຸປ຺ປຖຠາເວນ ອວນິຍາ ຄນ຺ຘພ຺ພາຕິ ອນ຺ຕາ, ຕໂຕ ເອວ ລາມກຕ຺ຕາ ອນ຺ຕາ. ລາມກມ຺ປິ ‘‘ອນ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ອນ຺ຕມິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊີວິການໍ (ອິຕິວຸ. ໙໑; ສໍ. ນິ. ໓.໘໐), ເອໂກ ອນ຺ໂຕ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໕; ໓.໙໐). ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎອາຘາຣຠາວໍ ອຸຣີກຕ຺ວາ ‘‘ໂກຏ຺ຐາສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຫີໂນ ຄາໂມຕິ ປາຬິ. ຄາມ-ສທ຺ໂທ ¶ ຫີນປຣິຍາໂຍຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນາຫ ‘‘ຄາມ຺ໂມ’’ຕິ. ຄາເມ ຠໂວຕິ ຄາມ຺ໂມ. ຄາມ-ສທ຺ໂທ ເຈຕ຺ຖ ຄາມວາສິວິສໂຍ ‘‘ຄາໂມ ອາຄໂຕ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ຄາມວາສີນໍ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕສໍ ຈາຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕ-ສທ຺ໂທ ອິຘ ສຣີຣປຣິຍາໂຍ ‘‘ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍາຕິ ອາຫ ‘‘ສຣີຣທຸກ຺ຂກຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຖາຕິ ¶ ເອຕສ຺ມິໍ ຕປນິສ຺ສິຕຄຣຫິຕພ຺ພປເທ ກສ຺ມາ ອນ຺ຕທ຺ວຍມຊ຺ຌິມປຏິປທາຄຫຓໍ? ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍໂຄ ຕາວ ຄຍ຺ຫຕຸ ອິທມຕ຺ຖິຕາຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ກາມໂຠຄີຕປນິສ຺ສິຕກນິຊ຺ຊຣວຕ຺ຖູນໍ ທສ຺ສເນ ຍຖາຘິປ຺ເປຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຠຊິຕ຺ວາ ກຖນໍ ສມ຺ຠວຕີຕິ ເຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ໂຖ ກຖິໂຕ.

ຕມຕ຺ຖນ຺ຕິ ໂຍ ‘‘ກາມໂຠຄີຕປນິສ຺ສິຕເກສຸ ຄຣຫິຕພ຺ເພເຍວ ຄຣຫຕິ, ປສໍສິຕພ຺ເພເຍວ ຈ ປສໍສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ໂຖ, ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ. ສາຫສິກກມ຺ເມນາຕິ ອຍຸຕ຺ເຕນ ກມ຺ເມນ. ຘມ຺ເມນ ຈ ອຘມ຺ເມນ ຈາຕິ ຘມ຺ມິເກນ ອຘມ຺ມິເກນ ຈ. ອໂຍນິໂສ ປວຕ຺ຕໍ ພາຫິຣກໍ ສນ຺ຘາຍ ໂຈທໂກ ‘‘ກຖ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ອິຕໂຣ ນຍິທໍ ຕາທິສໍ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ອຖ ໂຂ ໂຍນິໂສ ປວຕ຺ຕໍ ສາສນິກເມວາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຈຕຸຣງ຺ຄວີຣິຍວເສນ ຈາ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ກາມໍ ຕໂຈ ຈ ນ຺ຫາຣຸ ຈ ອຏ຺ຐິ ຈ ອວສິສ຺ສຕູ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໒.໑໘໔; ສໍ. ນິ. ໒.໒໒.໒໓໗; ອ. ນິ. ໒.໕) ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາ ສຣີເຣນິຣເປກ຺ຂວິປສ຺ສນາຍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາປນວເສນ ປວຕ຺ຕາ ວີຣິຍຠາວນາ ‘‘ຈຕຸຣງ຺ຄວີຣິຍວເສນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຖາ ອພ຺ໂຠກາສິກເນສຊ຺ຊິກຕປາທິນິສ຺ສິຕາວ ກິເລສນິມ຺ມຖນໂຍຄ຺ຍາ ວີຣິຍຠາວນາ ‘‘ຘຸຕງ຺ຄວເສນ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາຕິ. ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ນິສ຺ເສສກິເລສານໍ ປຊຫນາ ນິຊ຺ຊຣາ. ສາ ຈ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈກ຺ຂຕາຍ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກາ ຕິຓ຺ຓໍ ມູລກິເລສານໍ ປຊຫເນນ ‘‘ຕິສ຺ໂສ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ເອໂກປີ’’ຕິອາທິ.

໓໖໕. ‘‘ມາຍຎ຺ຈາຫໍ ປຊານາມີ’’ຕິ ວຈນໍ ກາມໍ ເຕສໍ ມາຍາວີຠາວທສ຺ສນປຣໍ, ຠຄວໂຕ ປນ ມາຍາສາເຐຍ຺ຍາທິກສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສ ປາປຘມ຺ມສ຺ສ ໂພຘິມູເລ ເອວ ເສຕຸຆາໂຕ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພໂສ ປຫີນມາໂຍ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາຍ ມາຍໍ ອຎ຺ເຎ ຈ ເຎຍ຺ເຍ ສພ຺ພໂສ ຊານາຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມາຍຎ຺ຈາຫໍ, ຄາມຓິ, ປຊານາມີ’’ຕິອາທິ. ມາຍຎ຺ຈ ປຊານາມີຕິ ນ ເກວລມຫໍ ມາຍໍ ເອວ ຊານາມິ, ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ຊານາມີຕິ.

ອິຕ຺ຖິກາເມຫີຕິ ¶ ¶ ອິຕ຺ຖີຫິ ເຈວ ຕທຎ຺ຎກາເມຫິ ຈ. ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນຕິ ເອກສ຺ມິໍ ປເທເສ. ເອເກກສ຺ເສວ ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ສ ຄຫຏ຺ຐສ຺ສ ວາ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ວາ. ສຕ຺ຕິອນຸຣູເປນາຕິ ວິຠວສຕ຺ຕິອນຸຣູເປນ. ພລານຸຣູເປນາຕິ ປຣິວາຣພລານຸຣູເປນ. ສຕ຺ຕິອນຸຣູເປນາຕິ ວາ ສທ຺ຘາສຕ຺ຕິອນຸຣູເປນ. ພລານຸຣູເປນາຕິ ວິຠວພລານຸຣູເປນ. ຘມ຺ເມສຸ ສມາຘິ ທສກຸສລຘມ຺ເມສຸ ສມາຘານໍ. ອຄ຺ຄຫິຕຈິຕ຺ຕຕາ ປຣິຍຸຏ຺ຐກາຣິຕາ. ເຕນ ໂລກິຍສີລວິສຸທ຺ຘິ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິ ຈ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຈາຫ – ‘‘ໂກ ຈາທິ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ, ສີລຎ຺ຈ ສຸວິສຸທ຺ຘໍ ທິຏ຺ຐິ ຈ ອຸຊຸກາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໖໙). ຕຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐິຕສ຺ສ ອຸປຣິ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຘມ຺ມສມາຘິສ຺ມິໍ ຐິໂຕ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ປຏິປທາຕິ ຕສ຺ສ ກມ຺ມຜລວາທິໂນ ສຕ຺ຖຸ ວຈນໍ ສພ຺ເພສຎ຺ຈ ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ສີລສໍວຣພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຠາວນາສງ຺ຂາຕາປຏິປທາ ອນປຣາຘກຕາຍ ເອວ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ຊຍຄ຺ຄາໂຫຕິ ອຸຠຍຖາປິ ມຍ຺ຫໍ ກາຈິ ຊານິ ນຕ຺ຖິ.

ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ຘມ຺ມສມາຘິ ນາມ, ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລຘມ຺ມມຕ຺ຕໍ ວາ. ຕຕິຍວິກປ຺ເປ ສີລາທິວິສຸທ຺ຘິຍາ ສທ຺ຘິໍ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາ ຍຖາວຸຕ຺ຕຕິວິຘຘມ຺ມາວຫຕ຺ຕາ ເອວ ຘມ຺ມສມາຘິ ນາມ. ປູເຣນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຕິ ວຸຕ຺ຕຂຓິກຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ. ສາປິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສມາຘານໂຕ ‘‘ຈິຕ຺ຕສມາຘີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນ຺ຕີ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕີ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາ ຍຖາວຸຕ຺ຕສມາຘິ ເອວ ວິເສເສນ ຈິຕ຺ຕສມາຘິ ນາມ.

ຄາມຓິສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑-໑໑. ກາຍຄຕາສຕິສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໓໖໖-໓໗໖. ອສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ¶ ¶ ນ ສງ຺ຂຕໍ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອກຕ’’ນ຺ຕິ. ຫິຕໍ ເອສນ຺ເຕນາຕິ ເມຕ຺ຕາຍນ຺ເຕນ. ອນຸກມ຺ປມາເນນາຕິ ກຣຸຓາຍນ຺ເຕນ. ອຸປາທາຍາຕິ ອາທິຍິຕ຺ວາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖຕິອາຫ ‘‘ຈິຕ຺ເຕນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ’’ຕິ. ອວິປຣີຕຘມ຺ມເທສນາຕິ ອວິປຣີຕຘມ຺ມສ຺ສ ເທສນາ, ປຏິປຕ຺ຕິມ຺ປິ ສາວກາ ວິຍ ຄຣຸໂກ ຠຄວາ. ທາຍຊ຺ຊໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິຏ຺ຐິຕໍ ນິຍ຺ຍາເຕຕິ.

ຠິກ຺ຂາສມ຺ປຕ຺ຕິກາລາທີນໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ສປ຺ປາຍານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ລພ຺ຠນກາເລ. ວິປຕ຺ຕິກາເລ ປນ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຠາຣິຍນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂພຫຸລຕາຍ ທາຣຸຓໍ. ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກາ ລທ຺ຘພ຺ພາ. ຕຸມ຺ຫາກໍ ອນຸສາສນີຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທາຕພ຺ພາ ອນຸສາສນີ.

ກາຍຄຕາສຕິສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓໗໗-໔໐໙. ຕຕ຺ຖ ຈ ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຕໍ ນຕໍ, ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ມິໍ ວາ ອຘິຄເຕ ປຸຄ຺ຄລຠາໂວຕິ ອນຕໍ. ອນາສວນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສຈ຺ຈຘມ຺ມຕາຍ ສຈ຺ຈໍ. ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໂຕ ປາຣເມຕີຕິ ປາຣໍ. ສຓ຺ຫຏ຺ເຐນາຕິ ສຸຂຸມຏ຺ເຐນ ນິປຸຓໍ. ຕໂຕ ເອວ ທຸທ຺ທສຕາຍ. ອຊຊ຺ຊຣໍ ນິຈ຺ຈສຠາວຕ຺ຕາ. ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ນິທສ຺ສນນ຺ຕິ ວາ ອນິທສ຺ສນໍ. ເອຕສ຺ມິໍ ອຘິຄເຕ ນຕ຺ຖິ ສໍສາເຣ. ປປຎ຺ຈນ຺ຕິ ວາ ນິປ຺ປປຎ຺ຈໍ.

ເອຕສ຺ມິໍ ¶ ¶ ອຘິຄເຕ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ມຣຓໍ ນຕ຺ຖີຕິ ວາ ອມຕໍ. ອຕປ຺ປກຏ຺ເຐນ ວາ ປຓີຕໍ. ສຸຂເຫຕຸຕາຍ ວາ ສິວໍ. ຕຓ຺ຫາ ຂີຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍໍ.

ອຎ຺ຎສ຺ສ ຕາທິສສ຺ສ ອຠາວໂຕ ວິມ຺ຫາປນີຍຕາຍ ອຠູຕເມວາຕິ. ກຸໂຕຈິ ປຈ຺ຈຍໂຕ ອນິພ຺ພຕ຺ຕເມວ ຫຸຕ຺ວາ ຠູຕໍ ວິຊ຺ຊມານໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອຊາຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ນິທ຺ທຸກ຺ຂໍ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ນິທ຺ທຸກ຺ຂຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ອນີຕິກໍ ອີຕິຣຫິຕໍ. ວານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕຓ຺ຫາ, ຕທຠາເວນ ນິພ຺ພານໍ. ພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ທຸກ຺ຂໍ, ຕທຠາເວນ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ. ປຣມຕ຺ຖໂຕ ສຈ຺ຈໂຕ ສຸທ຺ຘິຠາເວນ. ກາມາ ເອວ ປຸຖຸຊ຺ຊເນຫິ ອລ຺ລີຍິຕພ຺ພໂຕ ອາລຍາ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ປຕິຏ຺ຐຏ຺ເຐນາຕິ ປຕິຏ຺ຐາຠາເວນ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມານໍ ທີປສທິສໍ ໂອເຆຫິ ອນຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຓີຍຕ຺ຕາ. ອລ຺ລີຍິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕຏ຺ເຐນາຕິ ອລ຺ລີຍິຕຸໍ ອຣຫຠາວໂຕ. ຕາຍນຏ຺ເຐນາຕິ ສປຣຕາຍນຏ຺ເຐນ. ຠຍສຣຓຏ຺ເຐນາຕິ ຠຍສ຺ສ ຫິໍສນຏ຺ເຐນ. ເສຏ຺ຐໍ ອຸຕ຺ຕມໍ. ຄຕີຕິ ຄນ຺ຘພ຺ພຏ຺ຐານໍ.

ອສງ຺ຂຕສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອສງ຺ຂຕສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໑໐. ພິມ຺ພິສາຣສ຺ສ ¶ ¶ ອຸປາສິກາຕິ ພິມ຺ພິສາຣສ຺ສ ໂອໂຣຘຠູຕາ ອຸປາສິກາ. ປຓ຺ຑິຈ຺ຈໍ ສິກ຺ຂິຕຠາເວນ. ເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ ວິສາຣທຠາເວນ. ວິສາຣທາ ນາມ ຕິເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິສິທ຺ຘສາຠາວິກປຎ຺ຎາ, ຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ.

ອຈ຺ຉິທ຺ທກຄຓນາຍ ກຸສໂລຕິ ນວນ຺ຕຄຓນາຍ ກຸສໂລ. ອງ຺ຄຸລິມຸທ຺ທາຍ ຄຓນາຍ ກຸສໂລຕິ ອງ຺ຄຸລິກາຍ ເອວ ຄຓນາຍ ກຸສໂລ ເສຍ຺ຍຖາປິ ປາທສິກາ. ປິຓ຺ຑຄຓນາຍາຕິ ສງ຺ກລນປຏຸປ຺ປນ຺ນກາຣິໂນ ປິຓ຺ຑວເສນ ຄຓນາ. ຕຖາຄໂຕຕິ ຂີຓາສໂວ, ຕຖາຄຕໍ ສນ຺ຘາຍ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ ຂີຓາສໂວຕິ ຈສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕຜລວສິຠາວິຕຂນ຺ເຘ ອຸປາທາຍ ອຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ເຕສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ສຕິ ຂີຓາສວາ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ໂວຫາເຣນ ປຎ຺ຎເປຕຸໍ ສກ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍ, ອສນ຺ເຕສຸ ນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ປຣໍ ມຣຓາຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຕສໍ ອຠາວາ ‘‘ອພ຺ຍາກຕເມຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍທິ ເອວໍ ເຕສໍ ອຠາວໂຕ ‘‘ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາ’’ຕິ ປຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ອາມາ’’ຕິ ປຏິຊານິຕພ຺ພາ ສິຍາ, ຕໍ ປນ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຕສ຺ສ ປຸຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ນ ປຏິຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຍນ ຣູເປນາຕິ ສຕ຺ຕຕຖາຄເຕ ວຸຕ຺ຕຣູປໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຖາຄເຕ ປຏິກ຺ຂິປິຕຸໍ ‘‘ຕໍ ຣູປ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ອຸປາທາຍາຕິ ຍໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ອຸປາທາຍ. ຕທຠາເວນາຕິ ຕສ຺ສ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກສ຺ສ ອຠາເວນ. ຕສ຺ສາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາຕິ ສຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໍ. ນິຣຸທ຺ຘໍ ນ ນິທສ຺ເສຕິ.

ເຂມາຍ ເຖຣິຍາ ວຸຕ຺ຕໍ ປຐມໍ ສຸຕ຺ຕໍ ຠຄວໂຕ ເສຏ຺ຐຕ຺ຖທີປນໂຕ ອຄ຺ຄປທາວຈຣໍວ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຄ຺ຄປທສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ.

໔໑໑. ອິຘ ສຬາຍຕນວຄ຺ເຄ ສງ຺ຄາຍນວເສນ ສງ຺ຄີຕິກາເຣຫິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓-໘. ປຐມສາຣິປຸຕ຺ຕໂກຏ຺ຐິກສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໔໑໒-໔໑໗. ຣູປມຕ຺ຕນ຺ຕິ ¶ ¶ ເອຕ຺ຖ ມຕ຺ຕ-ສທ຺ໂທ ວິເສສນິວຕ຺ຕິອຕ຺ໂຖ. ໂກ ປນ ໂສ ວິເສໂສຕິ? ໂຍ ພາຫິຣປຣິກປ຺ປິໂຕ ອິຘ ຕຖາຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ອຕ຺ຕາ. ອນຸປລພ຺ຠິຍສຠາໂວຕິ ອນຸປລພ຺ຠິຍຕ຺ຕາ.

ປຐມສາຣິປຸຕ຺ຕໂກຏ຺ຐິກສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໑໘. ນານາວິຘນ຺ຕິ ຕໍຕໍທິຏ຺ຐິວາທປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ວາ ນານາວິຘໍ ຕິຣຈ຺ຉານກຖໍ. ພຫູນໍ ກຸຕູຫລຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານໂຕຕິ ໂຍຊນາ. ຍາວ ອາຠສ຺ສຣພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຄ຺ຄິນາ ກປ຺ປວຸຏ຺ຐານກາເລ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມຎ຺ຈ ກາຍນ຺ຕິ ອິມໍ ຣູປກາຍໍ. ຈຸຕິຈິຕ຺ເຕນ ນິກ຺ຂິປຕີຕິ ຈຸຕິຈິຕ຺ເຕນ ຠິຊ຺ຊມາເນນ ນິກ຺ຂິປຕິ. ຈຸຕິຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ໂອຣໍ ສຕ຺ຕຣສມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກມ຺ມຊຣູປໍ ຈຸຕິຈິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ກມ຺ມຊຣູປໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍທິ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ມຣຓໍ ນ ສິຍາ, ຈຸຕິຈິຕ຺ຕໍ ຣູປໍ ນ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ອາຫາຣຊສ຺ສ ຈ ອສມ຺ຠໂວ ເອວ, ອຸຕຸຊໍ ປນ ວຕ຺ຕເຕວ. ຍສ຺ມາ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ສຕ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣຓາຍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ນາມ, ຈຸຕິກ຺ຂເຓ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໍ ອລທ຺ຘໍ ອຎ຺ຎຕຣຓາຍ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈຸຕິກ຺ຂເຓ…ເປ… ໂຫຕີ’’ຕິ.

ກຸຕູຫລສາລາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔໑໙. ເຕສໍ ລທ຺ຘິຍາຕິ ເຕສໍ ສສ຺ສຕວາທານໍ ລທ຺ຘິຍາ ສທ຺ຘິໍ ເອຕໍ ‘‘ອຕ຺ຖຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຈນໍ ເອກໍ ອຠວິສ຺ສ. ຕໂຕ ເອວ ອນຸໂລມໍ ຕໍ ນາຠວິສ຺ສ ຎາຓສ຺ສາຕິ ອສາຣໍ ເອຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອປິ ນຸ ເມຕສ຺ສາຕິ ເມ ເອຕສ຺ສ ອນຕ຺ຕາຕິ ວິປສ຺ສນາຎາຓສ຺ສ ອນຸໂລມໍ ອປິ ນຸ ອຠວິສ຺ສ, ວິໂລມກເມວ ຕສ຺ສ ສິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໒໐. ຍສ຺ສປ’ສ຺ສາຕິ ¶ ¶ ປາຐສ຺ສ ອຍໍ ປິຓ຺ຑຕ຺ໂຖ ‘‘ອາວຸໂສ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖາຍໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ – ອາວຸໂສ, ຍສ຺ສປິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕີຓິ ວສ຺ສານິ ວຸຏ຺ໂຐ, ເອຕ຺ຕເກນ ກາເລນ ‘‘ເຫຕຸມ຺ຫິ ສຕິ ຣູປີຕິອາທິປຎ຺ຎາປນາ ໂຫຕິ, ອສຕິ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກໍ ພ຺ຍາກຣຓໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເອຕ຺ຕກເມວ ພຫຸ, ໂກ ປນ ວາໂທ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ! ອິໂຕ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ ຘມ຺ມເທສນານເຍ ວາໂທເຍວ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖີຕິ ເຖຣສ຺ສ ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ປເວເທສິ.

ສຠິຍກຈ຺ຈານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອພ຺ຍາກຕສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ສຬາຍຕນວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາຍ ລີນຕ຺ຖປ຺ປກາສນາ ສມຕ຺ຕາ.