📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາເຍ

ມຫາວຄ຺ຄຏີກາ

໑. ມຄ຺ຄສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ອວິຊ຺ຊາວຄ຺ໂຄ

໑-໒. ອວິຊ຺ຊາສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑-໒. ປຸພ຺ພງ຺ຄມາຕິ ປຸພ຺ເພຈຣາ. ອວິຊ຺ຊາ ຫິ ອຎ຺ຎາຓລກ຺ຂຓາ ສມ຺ມຸຍ຺ຫນາກາເຣນ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານມ຺ປິ ຕທາກາຣານຸວິຘານຕາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຫິ ເຕ ອນິຈ຺ຈາສຸຠທຸກ຺ຂານຕ຺ຕສຠາເວປິ ຘມ຺ເມ ນິຈ຺ຈາທິໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ອຍມສ຺ສາ ເຕສໍ ສຫຊາຕວເສນ ປຸພ຺ພງ຺ຄມຕາ. ຍໍ ປນ ໂມເຫນ ອຠິຠູໂຕ ປາປກິຣິຍາຍ ອາທີນວໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ປາຓໍ ຫນຕິ, ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍຕິ, ກາເມສຸ ມິຈ຺ຉາ ຈຣຕິ, ມຸສາ ຠຓຕິ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ວິວິຘໍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ອາຈຣຕິ, ອຍມສ຺ສ ສຫຊາຕວເສນ ຈ ອຸປນິສ຺ສຍວເສນ ຈ ປຸພ຺ພງ຺ຄມຕາ. ສມາປຊ຺ຊນາຍາຕິ ຕພ຺ຠາວາປຊ຺ຊນາຍ ອກຸສລປ຺ປຕ຺ຕິຍາ. ສຠາວປຏິລາຠາຍາຕິ ອຕ຺ຕລາຠາຍ. ເຕນາຫ ‘‘ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ. ສາ ປເນສາ ວຸຕ຺ຕາກາເຣນ ອກຸສລານໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມຠູຕາ ອວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍເທຕນ຺ຕິ ຍໍ ເອຕໍ ປາປາຊິຄຸຈ຺ຉນຕາຍ ປາປໂຕ ອລຊ຺ຊນາກາຣສຓ຺ຐິຕໍ ອຫິຣິກໍ, ປາປານຸຕ຺ຣາສຕາຍ ປາປໂຕ ອຠາຍນາກາຣສຓ຺ຐິຕຎ຺ຈ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປໍ, ເອຕໍ ທ຺ວຍໍ ອນຸເທວ ອນ຺ວາຄຕເມວ. ອນຸ-ສທ຺ເທນ ເຈຕ຺ຖ ເອຕນ຺ຕິ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ອນຸເທວາຕິ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ສເຫວ ເອກໂຕຕິ. ເອຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາຍ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂໂຕ ຈ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ອກຸສລກມ຺ມປຖວເສນ ປວຕ຺ຕິຍໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມຕາ ອວິຊ຺ຊາຍ, ເອວໍ ກຸສລກມ຺ມປຖວເສນ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕິຍໍ ວິຊ຺ຊາຍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມຕາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ວີມໍສາຘິປຕິວເສນ ປວຕ຺ຕິຍໍ ອາຘິປຈ຺ຈາກາຣວເສນ ຈ ປຸພ຺ພງ຺ຄມຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ທ຺ວີເຫວາຕິ ຈ ອວຘາຣຓໍ ອາຘິປຈ຺ຈາກາຣສ຺ສ ສຫຊາເຕເນວ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ພໂຕ.

ລຊ຺ຊນາກາຣສຓ຺ຐິຕາຕິ ປາປໂຕ ຊິຄຸຈ຺ຉນາກາຣສຓ຺ຐິຕາ. ຠາຍນາກາຣສຓ຺ຐິຕນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕສນາກາຣສຓ຺ຐິຕໍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ຫິຣິໂອຕ຺ຕປ຺ເປ. ວິທຕິ, ວິນ຺ທຕີຕິ ວາ ວິຊ຺ຊາ. ວິທ຺ທສູຕິ ຈ ສປ຺ປຎ຺ຎປຣິຍາໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ວິທ຺ທສຸໂນຕິ ວິທຸໂນ’’ຕິ. ຍາຖາວທິຏ຺ຐີຕິ ອວິປຣີຕາ ທິຏ຺ຐິ, ສໍກິເລສໂຕ ນິຍ຺ຍານິກທິຏ຺ຐິ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ສາ ວິຊ຺ຊາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ເວທິຕພ຺ພາ. ນ ເອກໂຕ ສພ຺ພານິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ ສມ຺ມາວາຈາກມ຺ມນ຺ຕາຊີວານໍ ປຸພ຺ພາຠິສງ຺ຂາຣສ຺ສ ອເນກຣູປຕ຺ຕາ. ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ເອກໂຕ ລພ຺ຠນ຺ຕິ ກິຈ຺ຈໂຕ ຠິນ຺ນານມ຺ປິ ຕາສໍ ຕຕ຺ຖ ສຣູປໂຕ ອຠິນ຺ນຕ຺ຕາ. ເອກາ ເອວ ຫິ ວິຣຕິ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຕິສ຺ສນ຺ນມ຺ປິ ວິຣຕີນໍ ກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ຕີ ປວຕ຺ຕຕິ, ຍຖາ ເອກາ ເອວ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປຣິຊານນາທິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ຕີ ປວຕ຺ຕຕິ. ຕານິ ຈ ໂຂ ສພ຺ພານິ ອຏ຺ຐປິ ປຐມຊ຺ຌານິເກ ມຄ຺ເຄ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ປຐມຊ຺ຌານິເກຕິ ປຐມຌານວນ຺ເຕ.

ຕຖາຠູຕສ຺ສາຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄສມງ຺ຄິໂນ. ຍສ຺ມາ ມຫາສຬາຍຕນສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເອວ ອງ຺ຄານໍ ວເສນາ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ. ‘‘ປຸພ຺ເພວ ໂຂ ປນາ’’ຕິ ຫິ ວຈນໍ ຕທາ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ວິຣຕີນໍ ອຠາວໍ ຎາເປຕິ, ຕສ຺ມາ ກາມາວຈຣຈິຕ຺ເຕສຸ ວິຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຈິຕ຺ເຕສຸ ວິຣຕິ ອນິຍຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຣິສຸທ຺ຘຠາວທສ຺ສນນ຺ຕິ ປຣິສຸທ຺ຘສີລຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ອຍມຕ຺ໂຖ ທີປິໂຕ, ນ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ວິຣຕີນໍ ອຠາໂວ.

ຍທິ ເອວໍ ກສ຺ມາ ອຠິຘມ຺ເມ ມຄ຺ຄວິຠງ຺ເຄ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກວາໂຣ ອາຄໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ຍມ຺ປິ ອຠິຘມ຺ເມ’’ຕິອາທິ. ຕນ຺ຕິ ‘‘ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຈນໍ. ‘‘ເອກໍ ກິຈ຺ຈນ຺ຕຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ກາເລ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ກາເລຕິ ໂລກິຍກາເລ. ເຕນ ‘‘ເອກໍ ກິຈ຺ຈນ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກກິຈ຺ຈໍ ທສ຺ເສຕິ. ວິຣຕິອຸປ຺ປາທເນນ ມິຈ຺ຉາວາຈາທີນິ ປຸຄ຺ຄເລນ ມຄ຺ຄສມເຍ ປຊຫາເປນ຺ຕີຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທີນິ ‘‘ປຎ຺ຈ ກາຣກງ຺ຄານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ. ສມ຺ມາວາຈາທິກິຣິຍາ ຫິ ວິຣຕິ, ຕຎ຺ຈ ເອຕານິ ກາຣາເປນ຺ຕີຕິ. ວິຣຕິວເສນາຕິ ວິຣມຓກິຣິຍາວເສນ ກາຣາປກຠາເວນ, ກຕ຺ຕຸຠາເວນ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ວິຣຕິຕ຺ຕຍວເສນາ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ.

ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ປູຣຕີຕິ ອິເມຫິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທີຫິ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ປູຣຕິ ນາມ ເຕຫິ ວີຣິຍາທິເກຫິ ຕທຕ຺ຖສິທ຺ຘິໂຕ. ຕມ຺ປິ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເອກໍ ກິຈ຺ຈນ຺ຕຣໍ ທສ຺ເສຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມໍ ກິຈ຺ຈນ຺ຕຣໍ ທສ຺ເສຕຸນ຺ຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓປິ ອິມາເນວ ປຎ຺ຈ ສມ຺ມາວາຈາທິວິຣຕິຕ຺ຕຍສ຺ສ ເອກກ຺ຂເຓ ກາຣາປກງ຺ຄານີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ. ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ໔໙໔) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂລກິຍມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປຎ຺ເຈວ ໂຫນ຺ຕິ, ວິຣຕິ ປນ ອນິຍຕາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຉອງ຺ຄິໂກ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຍິທໍ ອຠິຘມ຺ເມ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກວາຣເທສນາຍ ກາຣຓກິຕ຺ຕນມຄ຺ໂຄ, ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ປນ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກວາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ, ‘‘ຍາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິມາຫ, ຕໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິອາທິກາ ທສ, ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ອກຸສລາ ຈ ທສາຕິ ວີສຕິ ອກຸສລປກ຺ຂິຍາ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທິກາ ທສ, ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ກຸສລາ ຈ ທສາຕິ ວີສຕິ ກຸສລປກ຺ຂິຍາ ມຫາຈຕ຺ຕາຣີສກສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕາ. ມຫາຈຕ຺ຕາຣີສກນ຺ຕິ ຕສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ມິສ຺ສໂກວ ກຖິໂຕ ໂລກຸຕ຺ຕຣສ຺ສປິ ອິຘ ລພ຺ຠມານຕ຺ຕາ.

ຍສ຺ມາ ໂກສລສໍຍຸຕ຺ເຕປິ ອິຘ ຈ ເຖເຣນ ‘‘ອຸປຑ຺ຒມິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມາ ເຫວໍ ອານນ຺ທາ’’ຕິອາທິນາ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ສກລເມວິທໍ ອານນ຺ທາ’’ຕິອາທິນາ ຠຄວຕາ ເທສິຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຄຕໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ໂກສລສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂກສລສໍຍຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວາ’’ຕິ.

ອວິຊ຺ຊາສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ສາຣິປຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓. ສາວກໂພຘິ ສາວກປາຣມິໂຍ, ຕປ຺ປຣິຍາປນ຺ນໍ ຎາຓໍ ສາວກປາຣມິຎາຓໍ, ຕໍ ປນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຄ຺ຄສາວການໍ ຕຕ຺ຖປິ ຘມ຺ມເສນາປຕິໂນ ເອວ ສວິເສສໍ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕໍ, ນ ອິຕເຣສນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ສາວກ…ເປ… ອປ຺ປຕ຺ຕຕາຍາ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍ ອິຊ຺ຌນ຺ເຕ ຕສ຺ສ ເອກເທໂສ ອິຘ ອິຊ຺ຌຕິ, ນ ສກລນ຺ຕິ. ນ ຫິ ອທ຺ຘພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ສກລມ຺ປິ …ເປ… ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ, ຕໍ ປນ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ນາຎ຺ຎາສິ ຎາຓສ຺ສ ສາວກວິສເຍປິ ສປ຺ປເທສິກຕ຺ຕາ, ຘມ຺ມເສນາປຕິ ປນ ຎາຓສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ນິປ຺ປເທສິກຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎາສີຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ…ເປ… ອຎ຺ຎາສີ’’ຕິ. ເອວມາຫາຕິ ‘‘ສກລມິທໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ເອວໍ ອໂວຈ.

ສາຣິປຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຊາຓຸສ຺ໂສຓິພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔. ວຬວາຠິ-ສທ຺ໂທ ວຬວາປຣິຍາໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ຈຕູຫິ ວຬວາຫິ ຍຸຕ຺ຕຣເຖນາ’’ຕິ. ໂຍຘຣໂຖຕິ ໂຍເຘຫິ ຍຸຊ຺ຌນຕ຺ຖໍ ອາໂຣຫິຕພ຺ພຣໂຖ. ອລງ຺ກາຣຣໂຖ ມງ຺ຄລທິວເສສຸ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ເຕຫິ ອາໂຣຫິຕພ຺ພຣໂຖ. ຆນທຸກຸເລນ ປຣິວາຣິໂຕຕິ ຣຊຕປຏ຺ຏວຓ຺ເຓນ ເສຕທຸກຸເລນ ປຏິຈ຺ຉາທິໂຕ. ປຏິຈ຺ຉາທນຕ຺ໂຖ ຫິ ອິຘ ປຣິວາຣສທ຺ໂທ. ຣຊຕປນາຬິສຸປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເສຕຠາວກຣຓຕ຺ຖໍ.

ຉນ຺ນໍ ຉນ຺ນໍ ມາສານນ຺ຕິ ນິທ຺ຘາຣເຓ ສາມິວຈນໍ. ເອກວາຣໍ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣຕີຕິ ອິທໍ ຕສ຺ມິໍ ຐານນ຺ຕເຣ ຐິເຕນ ກາຕພ຺ພໍ ຈາຣິຕ຺ຕໍ. ນຄຣໂຕ ນ ປກ຺ກນ຺ຕາຕິ ນຄຣໂຕ ພຫິ ນ ຄຕາ. ມງ຺ຄລວຈເນ ນິຍຸຕ຺ຕາ ມງ຺ຄລິກາ, ສຸວຕ຺ຖິວຈເນ ນິຍຸຕ຺ຕາ ໂສວຕ຺ຖິກາ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ຖຸຕິມາຄຘວນ຺ທິກາຈຣິຍເກ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ສຸກປຕ຺ຕສທິສານິ ວຓ຺ຓໂຕ.

ວຓ຺ຓຄີຕນ຺ຕິ ຖຸຕິຄີຕໍ. ພ຺ຣຫ຺ມຠູຕໍ ເສຏ຺ຐຠູຕໍ ຍານໍ, ພ຺ຣຫ຺ມຠູຕານໍ ເສຏ຺ຐຠູຕານໍ ຍານນ຺ຕິ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຍານໍ. ວິຊິຕຕ຺ຕາ ວິເສເສນ ຊິນນໂຕ. ຣາຄໍ ວິນຍມານາ ປຣິໂຍສາເປຕີຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ຣາຄໍ ສມຸຈ຺ເຉທວິນຍວເສນ ວິເນຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ຈໍ ປຣິໂຍສາເປຕິ. ກິຈ຺ຈປຣິໂຍສາປເນເນວ ຫິ ສຍມ຺ປິ ປຣິໂຍສານໍ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ປຣິໂຍສານໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ຘຸຣນ຺ຕິ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາຍຸເຄ ຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ. ອີສາຕິ ຍຸຄສນ຺ຘາຣິກາ ທາຣຸຍຸຄຬາ. ຍຖາ ວາ ພາຫິຣໍ ຍຸຄໍ ຘາເຣຕິ, ຕສ຺ສາ ຐິຕາຍ ເອວ ກິຈ຺ຈສິທ຺ຘິ, ເອວໍ ກິຣິຍາວເສນ ລທ຺ຘພເລນ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາຍຸເຄ ຖິຣໍ ຘາເຣຕິ, ເຕເຫວ ອຣິຍມຄ຺ຄຣຖສ຺ສ ປວຕ຺ຕນໍ. ຫິຣິຄ຺ຄຫເຓນ ເຈຕ຺ຖ ຕໍສຫຈຣຓໂຕ ໂອຕ຺ຕປ຺ປມ຺ປິ ຄຫິຕໍເຍວ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິອາທິ. ນາຬິຍາ ມິນມາໂນ ປຸຣິໂສ ວິຍ ອາຣມ຺ມຓໍ ມິນາຕີຕິ ມໂນ. ກຕຣໍ ປນ ຕໍ ມໂນ, ກຖຎ຺ຈສ຺ສ ໂຍຕ຺ຕສທິສຕາຕິ ອາຫ ‘‘ວິປສ຺ສນາຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິ. ເຕນ ໂຍຕ຺ຕໍ ວິຍາຕິ ໂຍຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ໂລກິຍວິປສ຺ສນາຈິຕ຺ຕໍ ອຕິເຣກປຎ຺ຎາສ ກຸສລຘມ຺ເມ ເອກາພທ຺ເຘ ເອກສງ຺ຄຫິເຕ ກໂຣຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຕ ປນ ‘‘ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ…ເປ… ອວິກ຺ເຂໂປ ໂຫຕີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕງ຺ຄວເສນ ຘມ຺ມສງ຺ຄເຫ (ຘ. ສ. ໑) ອາຄຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ໂລກຸຕ຺ຕຣວິປສ຺ສນາຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ອາຫ. ອຕິເຣກສຏ຺ຐີຕິ ເຕ ເອວ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕາຊີເວຫິ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍາທີຫິ ຈ ສທ຺ຘິໍ ອຕິເຣກສຏ຺ຐິ ກຸສລຘມ຺ເມ. ເອກາພທ຺ເຘຕິ ເອກສ຺ມິໍ ເອວ ອາຣມ຺ມເຓ ອາພທ຺ເຘ. ເອກສງ຺ຄເຫຕິ ຕເຖວ ວິປສ຺ສນາກິຈ຺ຈວເສນ ເອກສງ຺ຄເຫ ກໂຣຕິ. ປຸພ຺ພງ຺ຄມຠາເວນ ອາຣກ຺ຂໍ ສາເຣຕີຕິ ອາຣກ຺ຂສາຣຖີ. ‘‘ຍຖາ ຫິ ຣຖສ຺ສ…ເປ… ສາຣຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂຍຄ຺ຄິໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຘຸຣໍ ວາເຫຕິ ໂຍຄ຺ເຄ. ໂຍເຊຕິ ໂຍຄ຺ເຄ ສມຄຕິຍຎ຺ຈ. ອກ຺ຂໍ ອພ຺ຠຎ຺ຊຕິ ສຸຂປ຺ປວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ. ຣຖໍ ເປເສຕິ ໂຍຄ຺ຄໂຈທເນນ. ນິພ຺ພິເສວເນ ກໂຣຕິ ຄມນວີຖິຍໍ ປຏິປາທເນນ ສນ຺ນິໂຍເຊຕິ. ອາຣກ຺ຂປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາຕິ ອາຣກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕິ ອສມ຺ໂມສສຠາວຕ຺ຕາ. ຄຕິໂຍຕິ ປວຕ຺ຕິໂຍ, ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໂຍ ວາ. ສມນ຺ເວສຕີຕິ ຄເວສຕິ.

ອຣິຍປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນິພ຺ພານໍ ປຏິມຸຂໍ ສມ຺ປາປເນ ຣໂຖ ວິຍາຕິ ຣໂຖ. ປຣິກໂຣຕິ ວິຠູສຍຕີຕິ ປຣິກ຺ຂາໂຣ, ວິຠູສນໍ, ສີລຎ຺ຈ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ວິຠູສນຏ຺ຐານິຍໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລາລງ຺ກາໂຣ’’ຕິ, ສີລຠູສໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ໂລກິຍາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣາຍ ຈ ວິປສ຺ສນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ. ວິຘິນາ ອີເຣຕພ຺ພໂຕ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພໂຕ ວີຣິຍໍ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ. ສມໍ ສມ຺ມາ ຈ ຘິຍຕີຕິ ສມາຘິ, ຘຸຣຎ຺ຈ ຕໍ ສມາຘິ ຈາຕິ ຘຸຣສມາຘິ, ອຸເປກ຺ຂາ ຘຸຣສມາຘິ ເອຕສ຺ສາຕິ ອຸເປກ຺ຂາຘຸຣສມາຘິ, ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ອຸເປກ຺ຂາສງ຺ຂາຕຘຸຣສມາຘີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ຘຸຣສມາຘິສທ຺ທານໍ ຠິນ຺ນາຘິກຣຓຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ປໂຍຄມຊ຺ຌຕ຺ເຕຕິ ວີຣິຍສມຕາຍ. ອນິຈ຺ຉາຕິ ອິຈ຺ຉາປຏິປກ຺ຂາ. ເຕນາຫ ‘‘ອໂລຠສງ຺ຂາຕາ’’ຕິ. ປຣິວາຣຓນ຺ຕິ ປຣິວາໂຣ, ປຣິຈ຺ຉໂທຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເມຕ຺ຕາຕິ ເມຕ຺ຕາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ. ຕຖາ ກຣຸຓາ. ປຸພ຺ພຠາໂຄຕິ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ອຸປຈາໂຣ. ທ຺ເວປິ ກາຍຈິຕ຺ຕວິເວກາ ວິຍ ປຸພ຺ພຠາຄຘມ຺ມວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ອຣິຍມຄ຺ຄຣເຖຕິ ປຣິສຸທ຺ຘມຄ຺ຄສງ຺ຂາເຕ ຣເຖ. ອຣິຍມຄ຺ຄຣໂຖ ຈ ມຄ຺ຄຣໂຖ ຈາຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄຣໂຖ, ເອວໍ ເອກເສສນເຍນ ວາ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຕນາຫ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄຣເຖ ຐິໂຕ’’ຕິ. ສນ຺ນທ຺ຘຈມ຺ໂມຕິ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ປຏິມຸກ຺ກຈມ຺ມໍ. ນ ນໍ ເຕ ວິຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ວຈນປຖາ ນ ນໍ ວິຊ຺ຌນ຺ຕິ. ຘມ຺ມເຠທນວເສນ ນ ຠຎ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ຣຖສ຺ສ ສມ຺ມາ ໂຍຊິຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາ ຠງ຺ໂຄ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຕ຺ຕໂນ ປຸຣິສກາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ລທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອນຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣຣຫິຕໍ. ຕໂຕ ເອວ ເສຏ຺ຐຍານໍ, ນສ຺ສ ເກນຈິ ສທິສນ຺ຕິ ອສທິສໍ. ຘິຕິສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ຘີຣາ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິສາ ໂລກມ຺ຫາ ນິຍ຺ຍນ຺ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ‘‘ຊຍໍ ຊຍ’’ນ຺ຕິ ຄາຖາຍໍ ວຈນວິປລ຺ລາເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຊິນນ຺ຕາ ຊິນນ຺ຕາ’’ຕິ.

ຊາຓຸສ຺ໂສຓິພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕-໖. ກິມຕ຺ຖິຍສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໕-໖. ນິຍມຕ຺ໂຖຕິ ອວຘາຣຓຕ຺ໂຖ. ເຕນ ນິຍເມນ ອວຘາຣເຓນ – ອຎ຺ຎໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ ອິໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ນິຍ຺ຍານິກມຄ຺ຄສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ‘‘ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ກຖິຕໍ. ອຣິຍມຄ຺ເຄ ຄຫິເຕ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄມຄ຺ໂຄ ວິປສ຺ສນາຍ ຄຫິໂຕ ເອວາຕິ ‘‘ມິສ຺ສກມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸຕ຺ຕານເມວ ອປຸພ຺ພສ຺ສ ອຠາວາ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ ‘‘ຣາຄກ຺ຂໂຍ’’ຕິອາທີຫິ ຍທິປິ ນິພ຺ພານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາປິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ວິຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍມ຺ປິ. ເຕນ ນິພ຺ພານໍ ເອວ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ອິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານ’’ນ຺ຕິ.

ກິມຕ຺ຖິຍສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ທຸຕິຍອຎ຺ຎຕຣຠິກ຺ຂຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗. ຣາຄວິນຍາທິປເທຫິ ນິພ຺ພານໍ ວາປິ ວຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ວາປິ. ຍສ຺ມາ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຸຠຍຕ຺ຖປິ ນິວິຏ຺ຐພຸທ຺ຘິ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ‘‘ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນິພ຺ພານຘາຕຸໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ອາສວານໍ ຂໂຍ ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຍສ຺ມາ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ຣາຄາທິເກ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ວິເນຕິ, ອາສວຎ຺ຈ ສພ຺ພໂສ ເຂເປຕິ, ເຕນ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພານໍ ອຣຫຕ຺ຕຎ຺ຈ, ຕສ຺ມາ ຕທຸຠຍໍ ‘‘ຣາຄວິນໂຍຕິອາທິ ນາມເມວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນຸສນ຺ຘິກຸສລຕາຍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອຕໍ ອໂວຈາຕິ ອິມິນາ ‘‘ປຸຈ຺ຉານຸສນ຺ຘິ ອິຘ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ທີປິຕໍ, ອຊ຺ຌາສຍານຸສນ຺ຘິປິ ເອຕ຺ຖ ລພ຺ຠເຕວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ທຸຕິຍອຎ຺ຎຕຣຠິກ຺ຂຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘. ເອເກນ ປຣິຍາເຍນ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກມຄ຺ຄໍ ວິຠຊິຕ຺ວາຕິ ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີ’’ຕິອາທິນາ ເອເກນ ປຣິຍາເຍນ ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ວິຠາເຄນ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐີ’’ຕິອາທິນາ ປຸນ ອປເຣນ ປຣິຍາເຍນ ວິຠຊິຕຸກາໂມ. ອຸຄ຺ຄຫຘາຣຓປຣິຈຍຎາຓານິປິ ສວນຎາເຓ ເອວ ອວໂຣຘໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ‘‘ສວນສມ຺ມສນປຏິເວຘປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ກມ຺ມຏ຺ຐານາຠິນິເວໂສຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານປຏິປຕ຺ຕິ. ປຸຣິມານິ ທ຺ເວ ສຈ຺ຈານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິຏ຺ຐໍ ກນ຺ຕໍ ມນາປນ຺ຕິ ນິໂຣຘມຄ຺ເຄສຸ ນິນ຺ນຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ, ນ ອຠິນນ຺ທນໍ, ຕນ຺ນິນ຺ນຠາໂວ ເອວ ຈ ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມກຣຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອເກເນວາກາເຣນ ສຈ຺ຈານໍ ປຏິເວຘນິມິຕ຺ຕຕາ, ໂສ ເອວ ອຠິມຸຂຠາໂວ ເຕສໍ ສມາຄໂມຕິ ເອກາຠິສມໂຍ.

ອສ຺ສາຕິ ຎາຓສ຺ສ, ໂຍຄິໂນ ວາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເກຈິ ‘‘ໂລກິຍຎາຓມ຺ປິ ປຏິເວໂຘ ສພ຺ພສ຺ສ ຍາຖາວໂພຘຠາວໂຕ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ນນຸ ອຸຄ຺ຄຫາທິປຏິເວໂຘ ຈ ປຏິເວໂຘວ, ນ ຈ ໂສ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣຕິ? ຕໍ ນ, ເກວເລນ ປຏິເວຘ-ສທ຺ເທນ ອຸຄ຺ຄຫາທິປຏິເວຘານໍ ອວຈນີຍຕ຺ຕາ, ປຏິເວຘນິມິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວາ ອຸຄ຺ຄຫາທິວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂາທີສຸ ປຸພ຺ພຠາເຄ ຎາຓໍ ‘‘ປຏິເວໂຘ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ປຏິເວຘຕ຺ຕາ, ປຏິເວຘຠູຕເມວ ປນ ຎາຓໍ ອຸຊຸກໍ ປຏິເວໂຘຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອຣຫຕິ. ກິຈ຺ຈໂຕຕິ ປຣິຎ຺ຎາທິກິຈ຺ຈໂຕ. ອາຣມ຺ມຓປຏິເວໂຘຕິ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຏິເວຘມາຫ. ກິຈ຺ຈໂຕຕິ ອສມ຺ໂມຫປຏິເວຘໍ. ອຸຄ຺ຄຫາທີຫິ ສຈ຺ຈສ຺ສ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນໍ ປຣິຄ຺ຄໂຫ.

ທຸທ຺ທສຕ຺ຕາຕິ ອນຘິຄຕຎາເຓນ ຍາຖາວສຣສລກ຺ຂຓໂຕ ທຏ຺ຐຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປາກຏານິປິ. ເຕນາຫ ‘‘ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ຫີ’’ຕິອາທິ. ອຸຠຍນ຺ຕິ ປຸຣິມໍ ສຈ຺ຈທ຺ວຍໍ. ປໂຍໂຄຕິ ກິຣິຍາ, ວາຍາໂມ ວາ. ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕຕຣສ຺ສ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພຕໍ ທຸກ຺ກຣຕຣຕຎ຺ຈ ອຸປມາຫິ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ຠວຄ຺ຄຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິອາທິນາ. ຍຖາ ປຸຣິມໍ ສຈ຺ຈທ຺ວຍໍ ວິຍ ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນ ອປາກຏຕາຍ ປຣມຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ອຸຄ຺ຄຫາທິວເສນ ປຸພ຺ພຠາເຄ ປວຕ຺ຕິເຠທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ທຸກ຺ເຂ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອກເມວ ຕໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ ເອກາຠິສມຍວເສເນວ ປວຕ຺ຕນໂຕ.

ກາມປຈ຺ຈນີກຏ຺ເຐນາຕິ ກາມານໍ ອຸຊຸປຈ຺ຈນີກຠາເວນ. ກາມໂຕ ນິສ຺ສຏຠາເວນາຕິ ກາເມຫິ ວິສໍຍຸຕ຺ຕຠາເວນ. ກາມໍ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສາຕິ ທຸວິຘມ຺ປິ ກາມໍ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ. ປຊ຺ຊຕິ ປວຕ຺ຕຕິ ເອເຕນາຕິ ປທໍ, ກາມສ຺ສ ປທນ຺ຕິ ກາມປທໍ, ກາມສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓສ຺ສ ຆາໂຕ ສມຸຄ຺ຆາໂຕ, ຕໍ ກາມປທຆາຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ກາມວູປສມ’’ນ຺ຕິ. ກາເມຫິ ວິວິຕ຺ຕໍ ກາມວິວິຕ຺ຕໍ. ໂສ ເອວ ຈ ເນສໍ ອນ຺ໂຕ ສມຸຈ຺ເຉທວິເວເກຕິ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ສາເຘຕພ຺ເພ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກາມວິວິຕ຺ຕນ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ. ກາມໂຕ ນິກ຺ຂມຕີຕິ ນິກ຺ຂໂມ, ໂສ ເອວ ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ໂປ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ປສ຺ສ ສທ຺ທຕ຺ຖວິຠາເວນ ຍຖາວຸຕ຺ໂຕ ກາມປຈ຺ຈນີກຏ຺ຐາທິໂກ ອຕ຺ຖນິທ຺ຘາຣຓວິເສໂສ ອນ຺ໂຕຄໂຘ.

ເອເສວ ນໂຍຕິ ອິມິນາ ພ຺ຍາປາທປຈ຺ຈນີກຏ຺ເຐນ ວິຫິໍສາຍ ປຈ຺ຈນີກຏ຺ເຐນາຕິອາທິກໍ ອພ຺ຍາປາທາວິຫິໍສາສງ຺ກປ຺ປານໍ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣຓວິຘິໍ ອຕິທິສຕິ. ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ປາທໂຍຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອພ຺ຍາປາທອວິຫິໍສາສງ຺ກປ຺ເປ ເອວ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ກາມ…ເປ… ສຎ຺ຎານນ຺ຕິ ກາມວິຕກ຺ກາທິວິຣຕິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ເນກ຺ຂມ຺ມາທິສຎ຺ຎານໍ. ນານຕ຺ຕາຕິ ນານາຂຓິກຕ຺ຕາ. ຕີສຸ ຐາເນສູຕິ ຕິປ຺ປກາເຣສຸ ກາຣເຓສຸ. ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສາຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣຫສ຺ສ. ຠູມິລທ຺ຘອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອິຘາຘິປ຺ເປຕໍ. ເອສ ນໂຍ ອິໂຕ ປເຣສຸປິ. ປທຈ຺ເຉທໂຕຕິ ກາຣຓຸປຈ຺ເຉທໂຕ. ປທນ຺ຕິ ຫິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕວາຍມຕ຺ໂຖ. ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິສາຘນວເສນາຕິ ຍຖາ ສງ຺ກປ຺ໂປ ອາຍຕິໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິສາຘນວເສນ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ວິຍ ເອໂກວ ກຸສລສງ຺ກປ຺ໂປ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ຈຕູສຸ ຐາເນສູຕິ ວິສໍວາທນາທີສຸ ຈຕູສຸ ວີຕິກ຺ກມຏ຺ຐາເນສຸ. ປພ຺ພຊິຕານໍ ມິຈ຺ຉາຊີໂວ ນາມ ອາຫາຣນິມິຕ຺ຕໂກຕິ ອາຫ ‘‘ຂາທນີຍໂຠຊນີຍາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ. ສພ຺ພໂສ ອເນສນາຍ ປຫານໍ ສມ຺ມາອາຊີໂວຕິ ອາຫ ‘‘ພຸທ຺ຘປ຺ປສຕ຺ເຖນ ອາຊີເວນາ’’ຕິ. ກມ຺ມປຖປຕ຺ຕານໍ ວເສນ ‘‘ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອກມ຺ມປຖປຕ຺ຕາຍ ຫິ ອເນສນາຍ ໂສ ປທຆາຕໍ ກໂຣຕິເຍວ.

ຕຖາຣູເປ ວາ ອາຣມ຺ມເຓຕິ ຍສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ອິມສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ກິເລສາ ນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕສ຺ມິໍ ເອວ. ອນຸປ຺ປນ຺ນານນ຺ຕິ ອນຸປ຺ປາທສ຺ສປິ ປຕ຺ຖນາວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ. ວີຣິຍຈ຺ຉນ຺ທນ຺ຕິ ວີຣິຍສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸກາມຕາຉນ຺ທໍ. ‘‘ຉນ຺ທສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວີຣິຍຎ຺ຈາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ວີຣິຍເມວ ປນ ອນຸປ຺ປນ຺ນາກຸສລານຸປ຺ປາທເນ ລພ຺ຠມານຉນ຺ທຕາຍ ຘຸຣສມ຺ປຄ຺ຄຫຕາຍ ຉນ຺ທປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ຫິ ວີຣິຍໍ – ‘‘ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຉນ຺ທຕາ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣຕາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໒໖) ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ໂກສຊ຺ຊປກ຺ເຂ ປຕິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຫິຕໍ ກໂຣຕິ. ປຘານນ຺ຕິ ປຘານຠູຕວີຣິຍໍ.

ອຸປ຺ປຕ຺ຕິປພນ຺ຘວເສນາຕິ ນິຣນ຺ຕຣຸປ຺ປາທນວເສນ. ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ກິຈ຺ຈສາຘນວເສນາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕສຸ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ປຘານກິຈ຺ຈສ຺ສ ນິປ຺ຜາທນວເສນ ອນຸປ຺ປາທນາທິວເສນ. ກິຈ຺ຈສາຘນວເສນາຕິ ກາຍເວທນາຈິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ສຸຠສຸຂນິຈ຺ຈອຕ຺ຕຄາຫວິຘມນວເສນ ອສຸຠທຸກ຺ຂານິຈ຺ຈານຕ຺ຕສາຘນວເສນ.

ອຍນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ໂຕ ສທິສາສທິສຕາວິເສໂສ. ອສ຺ສາຕິ ມຄ຺ຄສ຺ສ. ເອຕ຺ຖ ກຖນ຺ຕິ ຍທິ ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ສພ຺ພຠວຄ຺ຄາ ຌານງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ສທິສຕາ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ‘‘ອາຣຸປ຺ເປ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຎ຺ຈ ໂລກຸຕ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກຖໍ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ເອຕ຺ຖາປີ’’ຕິອາທິ. ຕໍຌານິກາວາຕິ ປຐມຊ຺ຌານາທີສຸ ຍໍ ຌານໍ ມຄ຺ຄປຏິລາຠສ຺ສ ປາທກຠູຕໍ, ຕໍຌານິກາວ ອສ຺ສ ອຣິຍສ຺ສ ອຸປຣິປິ ຕໂຍ ມຄ຺ຄາ. ເອວນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາກາເຣນ. ປາທກຊ຺ຌານເມວ ນິຍເມຕິ ອາຣຸປ຺ເປ ຈຕຸກ຺ກປຎ຺ຈກຊ຺ຌານຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ. ວິປສ຺ສນາຍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ຂນ຺ຘາຕິ ສມ຺ມສິຕຂນ຺ເຘ ວທນ຺ຕິ. ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສໂຍ ນິຍເມຕິ ປາທກສມ຺ມສິຕຊ຺ຌານານໍ ເຠເທ. ຍສ຺ມາ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓເມວ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາທິວິເສສໍ ນິຍເມຕິ, ຕໂຕ ທຸຕິຍາທິປາທກຊ຺ຌານໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາຎາຓສ຺ສ ປາທກຊ຺ຌານາຕິກ຺ກນ຺ຕານໍ ອງ຺ຄານໍ ອສມາປຊ຺ຊິຕຸກາມຕາວິຣາຄຠາວໂຕ ອິຕຣສ຺ສ ຈ ອຕພ຺ຠາວໂຕ ຕີສຸປິ ວາເທສຸ ວິປສ຺ສນາວ ນິຍເມຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ, ຕສ຺ມາ ວິປສ຺ສນານິຍເມເນວ ຫິ ປຐມວາເທປິ ອປາທກຊ຺ຌານາທິປາທກາປິ ມຄ຺ຄາ ປຐມຊ຺ຌານິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຕເຣຫິ ຈ ປາທກຊ຺ຌາເນຫິ ວິປສ຺ສນານິຍເມຫິ ຕໍຕໍຌານິກາວ. ເອວໍ ເສສວາເທສຸ ວິປສ຺ສນານິຍໂມ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ທຸຕິຍວາເທ ຕໍຕໍຌານິກຕາ ສມ຺ມສິຕສງ຺ຂາຣວິປສ຺ສນານິຍເມຫິ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ ຫິ ວິປສ຺ສນາ ຕໍຕໍວິຣາຄຠາວນາ ຠາເວຕພ຺ພາ, ນ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕາ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຌານງ຺ຄາທິນິຍມໍ ມຄ຺ຄສ຺ສ ກໂຣຕີຕິ ເອວໍ ວິປສ຺ສນານິຍໂມ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ວາເທ ປາທກສມ຺ມສິຕຊ຺ຌານຸປນິສ຺ສຍສພ຺ຠາເວ ອຊ຺ຌາສໂຍ ເອກນ຺ເຕນ ໂຫຕີຕິ ‘‘ປຸຄ຺ຄລຊ຺ຌາສໂຍ ນິຍເມຕີຕິ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄສ຺ສ ເອຕິສ຺ສາ ອຏ຺ຐກຖາຍ ເອກສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ‘‘ເຕສໍ ວາທວິນິຈ຺ຉໂຍ…ເປ… ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸພ຺ພຠາເຄຕິ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ.

ວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ສູກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙. ສູກນ຺ຕິ ສາລິຍວາທີນໍ ວາລມາຫ. ໂສ ຫິ ນິກນ຺ຕກສທິໂສ ປຏິມຸຂຄຕໍ ຫຕ຺ຖໍ ວາ ປາທໍ ວາ ຠິນ຺ທຕິ, ຕສ຺ມາ ເຠທໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄໍ ກຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ສມ຺ມາປຓິຫິຕໍ ນາມ, ຕຖາ ອຏ຺ຐປິຕໍ ມິຈ຺ຉາປຓິຫິຕໍ ນາມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມິຈ຺ຉາປຓິຫິຕາຍາຕິ ກມ຺ມສ຺ສກຕປຎ຺ຎາຍ ມິຈ຺ຉາຐປນໍ ນາມ – ‘‘ອິເມ ສຕ຺ຕາ ກມ຺ມວເສນ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈນຸຠວນ຺ຕິ, ຕໍ ປນ ກມ຺ມໍ ອິສ຺ສຣສ຺ສ ອິຈ຺ຉາວເສນ ພ຺ຣຫ຺ມາ ນິມ຺ມິນາຕີ’’ຕິອາທິນາ ມິຈ຺ຉາປກປ຺ປນໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປວຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ວາ ຎາຓສ຺ສ ອປ຺ປວຕ຺ຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ມຄ຺ຄຠາວນາຍາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ມິຈ຺ຉາມຄ຺ຄສ຺ສ ປວຕ຺ຕນໍ, ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ວາ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໍ ມິຈ຺ຉາຐປນໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອປ຺ປວຕ຺ຕິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ. ອວິຊ຺ຊໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສຕີຕິ ອວິຊ຺ຊໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິສ຺ສຕິ. ມຄ຺ຄນິສ຺ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ມຄ຺ເຄ ເອວ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ. ຕຎ຺ຫິ ຎາຓໍ ມຄ຺ຄສ຺ສ ມູລກາຣຓໍ ມຄ຺ເຄ ສິທ຺ເຘ ຕສ຺ສ ກິຈ຺ຈສ຺ສ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ. ‘‘ສມ຺ມາປຓິຫິຕາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສມ຺ມາປຓິຫິຕາຍ ມຄ຺ຄຠາວນາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ມິສ຺ສກມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ. ຉວິເຠທສທິໂສ ເຈຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາເຠໂທ, ໂລຫິຕຸປ຺ປາທສທິໂສ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄຠາໂວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ສູກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ນນ຺ທິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐. ຉນ຺ນປຣິພ຺ພາຊໂກ ວຕ຺ຖຈ຺ຉາທິຍາ ຉນ຺ນງ຺ຄປຣິພ຺ພາຊໂກ, ນ ນຄ຺ຄປຣິພ຺ພາຊໂກ.

ອວິຊ຺ຊາວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ວິຫາຣວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມວິຫາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑. ອຑ຺ຒມາສນ຺ຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍເຄ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ປຏິສລ຺ລີຍິຕຸນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ກາລໍ ປຏິ ທິວເສ ທິວເສ ສມາປຕ຺ຕິຍໍ ຘມ຺ມຈິນ຺ຕາຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິລີຍິຕຸໍ. ວິເນຕພ຺ໂພຕິ ສມຸຈ຺ເຉທວິນເຍນ ວິເນຕພ຺ໂພ ອຣິຍມຄ຺ຄາຘິຄນ຺ຕພ຺ໂພ. ຕນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິອາປຊ຺ຊນໍ. ອສ຺ສາຕິ ຊນຕາຍ. ອປຄຈ຺ຉຕີຕິ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໂຕ ອເປຕິ. ສູຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ.

ປເທເສນາຕິ ເອກເທເສນ. ສຫ ປເທເສນາຕິ ສປເທໂສ. ສ຺ວາຍໍ ສປເທໂສ ຍສ຺ມາ ເວທນາວເສເນວ ປາຬິຍໍ ອາຄໂຕ, ຕສ຺ມາ ປຣມຕ຺ຖຘມ຺ມໂກຏ຺ຐາເສ ເວທນາ ອນວເສສໂຕ ລພ຺ຠຕິ, ເຕ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ‘‘ຂນ຺ຘປເທໂສ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕໍ ສພ຺ພນ຺ຕິ ຂນ຺ຘປເທສາທິກໍ ສພ຺ພມ຺ປິ. ‘‘ສມ຺ມສນ຺ໂຕ’’ຕິ ປທສ຺ສ ອຕ຺ຖທສ຺ສນວເສນ ‘‘ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ອິຘ ສມ຺ມສນໍ ນາມ, ນ ວິປສ຺ສນາ. ວິປສ຺ສນາສມ຺ມສນໍ ປນ ຠຄວໂຕ ວິສາຂປຸຓ຺ຓມາຍໍ ເອວ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ, ຕສ຺ມາ ຠຄວໂຕ ອຎ຺ຎຠູມິກາປິ ເວທນາ ອຎ຺ຎຠູມິການໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິຣຸທ຺ຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊເຕວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍາວ ຠວຄ຺ຄາ ປວຕ຺ຕາ ສຸຂາ ເວທນາ’’ຕິ. ສພ຺ພາກາເຣນາຕິ ສຣູປໂຕ ສມຸທຍໂຕ ອຕ຺ຖງ຺ຄມໂຕ ອສ຺ສາທາທິໂຕຕິ ສພ຺ພາກາເຣນ. ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ໂຕ.

ນິປ຺ປເທສາເນວ ອນວເສສາເນວ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍສຕິປຏ຺ຐານປເທໂສ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍຕິ ອນຸທ຺ຘໂຕ. ອສ຺ສາຕິ ຠຄວໂຕ. ຐາເນຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພສງ຺ຂາເຕ ໂອກາເສ. ສາ ສາ ຈ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕີຕິ ຂນ຺ຘວເສນ ອາຍຕນາທິວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເຕສໍ ເອກເທສຠູຕໍ ເວທນໍເຍວ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ສມາປນ຺ນາ ຌານສມາປຕ຺ຕິ ຜລສມາປຕ຺ຕິ ຈ. ຜລສມາປຕ຺ຕິ ຫິ ຕຖາ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສມາປຊ຺ຊນວເສນ ອຕ຺ຖໂຕ ອຠິນ຺ນາປິ ອຘິຏ຺ຐານຠູຕຘມ຺ມເຠເທນ ຠິນ຺ນາ ວິຍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍໂຕ ຈຕຸວີສຕິໂກຏິສຕສຫສ຺ສເຠທາ ເທວສິກໍ ວຬຎ຺ຊນສມາປຕ຺ຕິໂຍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕາ. ກາມໍ ອຎ຺ຎຘມ຺ມວເສນປິ ຊາຕາ ເອວ, ເວທນາວເສນ ປເນຕ຺ຖ ອຠິນິເວໂສ ກໂຕ ເວທນານຸຠາເວນ ຊາຕາ. ກສ຺ມາ ເອວໍ ຊາຕາຕິ? ພຸທ຺ຘານໍ ຎາຓປທສ຺ສ ອນ຺ຕຣວິຠາຄຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຫິ ຠຄວາ ສກລມ຺ປິ ອຑ຺ຒມາສໍ ເວທນາວເສເນວ ສມ຺ມສນໍ ປວຕ຺ເຕຕິ, ຕທນຸສາເຣນ ຈ ຕາ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິໂຍ ສມາປຊ຺ຊິ. ຕຍິທໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອນຎ຺ຎສາຘາຣຓໍ ຠິກ຺ຂູ ປເວເທນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ – ‘‘ເຍນ ສ຺ວາຫ’’ນ຺ຕິອາທິມໂວຈ.

ອກຸສລາວາຕິ ປາຓາຕິປາຕ-ອທິນ຺ນາທານ-ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣ-ມຸສາວາທ-ປິສຸຓວາຈາສມ຺ຜປ຺ປລາປ-ອຠິຊ຺ຌາ-ພ຺ຍາປາທວເສນ ຕໍຕໍມິຈ຺ຉາທສ຺ສນວເສນ ຈ ອກຸສລາ ເວທນາ ເອວ ໂຫຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາທີສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິຈ຺ຈາ ຘຸວາ ຠວິສ຺ສາມາຕິ ເອວໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເທວກຸລາທີສຸ ເທວປູຊຕ຺ຖໍ, ສພ຺ພຊນປຣິໂຠຄຕ຺ຖໍ ວາ ມາລາວຈ຺ຉໍ ໂຣເປນ຺ຕິ. ວຘພນ຺ຘນາທີນີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອທິນ຺ນາທານ-ມິຈ຺ຉາຈາຣ-ມຸສາວາທ-ປິສຸຓວາຈາ-ສມ຺ຜປ຺ປລາປາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມວິປາກສ຺ສ ອປຈຸຣຕ຺ຕາ ອປາກຏຕ຺ຕາ ຈ ‘‘ຠວນ຺ຕຣຄຕານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອິຕິ ເນສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ອາທິອຕ຺ໂຖ, ປກາຣຕ຺ໂຖ ວາ. ເຕນ ຍຖາ ຜຣຸສວາຈາວເສນ, ເອວໍ ຕທຎ຺ເຎສມ຺ປິ ອກຸສລກມ຺ມານໍ ວເສນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ ອກຸສລເວທນາປ຺ປວຕ຺ຕິ ຍຖາຣຫໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ເອເສວ ນໂຍຕິ ອິມິນາ ຍຖາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ ຈ ກຸສລາກຸສລວິປາກເວທນາ ສຫຊາຕໂກຏິຍາ ອຸປນິສ຺ສຍໂກຏິຍາ ຈ ວເສນ ຍຖາຣຫໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕາ, ເອວໍ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປປຈ຺ຈຍາທີສຸປິ ຍຖາຣຫໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕພ຺ພາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ອຕິທິສຕິ. ຉນ຺ທປຈ຺ຈຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາຉນ຺ທສຫິໂຕ ກຕ຺ຕຸກາມຕາຉນ຺ໂທ ອຘິປ຺ເປໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ຉນ຺ທປຈ຺ຈຍາຕິອາທີສຸ ປນ ຉນ຺ທປຈ຺ຈຍາ ອຏ຺ຐໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເວທນາ ເວທິຕພ຺ພາ’’ຕິ. ວິຕກ຺ກປຈ຺ຈຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ໂຕວ ວິຕກ຺ໂກ ອຘິປ຺ເປໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວິຕກ຺ກປຈ຺ຈຍາ ປຐມຊ຺ຌານເວທນາວາ’’ຕິ. ວິຕກ຺ກປຈ຺ຈຍາ ປຐມຊ຺ຌານເວທນາຍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ປຐມຊ຺ຌານ’’ນ຺ຕິ. ອຸປຣິ ຕິສ຺ໂສ ຣູປາວຈຣາ, ເຫຏ຺ຐາ ຕິສ຺ໂສ ອຣູປາວຈຣາ ເອວໍ ເສສາ ຉ ສຎ຺ຎາສມາປຕ຺ຕິເວທນາ.

ຕິຓ຺ຓນ຺ຕິ ຉນ຺ທວິຕກ຺ກສຎ຺ຎານໍ. ອວູປສເມຕິ ປຏິປກ຺ເຂນ ອວູປສມິເຕ. ຕິຓ຺ຓຎ຺ຫິ ເຕສໍ ສຫຠາເວນ ປຈ຺ຈຍຕາ ອຏ຺ຐໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ເຕສຸ ເອວ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ຉນ຺ທມຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ເຕສຸ ຕີສຸ ຉນ຺ທມຕ຺ຕສ຺ສ. ວູປສເມ ປຐມຊ຺ຌານເວທນາວ ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ຉນ຺ທວິຕກ຺ການໍ ວູປສເມ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທິເວທນາ ອຘິປ຺ເປຕາ ສຎ຺ຎາຍ ອວູປສນ຺ຕຕ຺ຕາ. ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທິເວທນາຄຫເຓນ ຫິ ສພ຺ພາ ສຎ຺ຎາສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ວູປສເມຕິ ຉນ຺ທວິຕກ຺ກສຎ຺ຎານໍ ວູປສເມ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນເວທນາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ຠວຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕສຎ຺ຎາ ຫິ ວູປສມນ຺ຕິ ຉນ຺ທສງ຺ກປ຺ປານໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕສຸຂຸມຠາວປ຺ປຕ຺ຕິຍາ. ເຫຏ຺ຐາ ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຄ຺ຄຫເຓນ ເຫຏ຺ຐິມມຄ຺ຄສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປິ ຄຫິຕາວ ໂຫຕີຕິ ອາຫ – ‘‘ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລສ຺ສ ປຕ຺ຕຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ. ອຖ ວາ ເຫຏ຺ຐິມມຄ຺ຄາຘິຄເມນ ວິນາ ອຄ຺ຄມຄ຺ໂຄ ນຕ຺ຖີຕິ ເຫຏ຺ຐິມມຄ຺ຄາຘິຄມໍ ອຕ຺ຖາປນ຺ນໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອຣຫຕ຺ຕຜລສ຺ສ ປຕ຺ຕຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາຍເມຕິ ຜເລນ ມິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ ເອເຕນາຕິ ອາຍາໂມ, ສມ຺ມາວາຍາໂມຕິ ອາຫ ‘‘ອຕ຺ຖິ ອາຍາມນ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ ວີຣິຍ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ວີຣິຍາຣມ຺ຠສ຺ສາຕິ ອຎ຺ຎາຘິຄມກາຣຓສ຺ສ ສມ຺ມາວາຍາມສ຺ສ ວເສນ. ປາຬິຍໍ ຐານ-ສທ຺ໂທ ກາຣຓປຣິຍາໂຍຕິ ອາຫ – ‘‘ອຣຫຕ຺ຕຜລສ຺ສ ກາຣເຓ’’ຕິ. ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕໍ-ສທ຺ເທນ ‘‘ຐາເນ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕກາຣຓເມວ ປຈ຺ຈາມຏ຺ຐນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ຐານປຈ຺ຈຍາ’’ຕິ. ຈຕຸມຄ຺ຄສຫຊາຕາຕິ ເອເຕນ ‘‘ອຣຫຕ຺ຕຜລສ຺ສ ປຕ຺ຕຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐິມມຄ຺ຄານໍ ອຕ຺ຖາປຕ຺ຕິວເສນ ຄຫິຕຠາວເມວ ໂຊເຕຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຈຕຸມຄ຺ຄສຫຊາຕາຕິ ວຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໂລກຸຕ຺ຕຣເວທນາຕິ ຠູຕກຖນໍ ວິເສສນໍ. ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໂລກຸຕ຺ຕຣເວທນາຕິ ປຐມໍ ອເປກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ປຈ຺ຉາ ຈຕຸມຄ຺ຄສຫຊາຕາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ປຐມວິຫາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ທຸຕິຍວິຫາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ວູປສມຕິ ສພ຺ພໂສ ປຫີຍຕິ ເອເຕນາຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິວູປສໂມ. ‘‘ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິວູປສໂມ ນາມ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ຠວນ຺ຕເຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອຕິທູເຣຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ວິປາກເວທນໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອິມິນາ ນເຍນາ’’ຕິ ອຕິທິສິຕ຺ວາປິ ຕມຕ຺ຖໍ ປາກຏຕຣໍ ກາຕຸໍ ‘‘ຍສ຺ສ ຍສ຺ສາ’’ຕິອາທິໍ ວຕ຺ວາ ເອວ ສາມຎ຺ຎວເສນ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ປຈ຺ຉິເມສຸ ຕີສຸ ປເທສຸ ສຣູປໂຕວ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຉນ຺ທວູປສມປຈ຺ຈຍາ’’ຕິອາທິມາຫ, ຕໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ. ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ ອນນ຺ຕຣສຸຕ຺ເຕ.

ທຸຕິຍວິຫາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓-໗. ເສກ຺ຂສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໓-໑໗. ຕິສ຺ສນ຺ນມ຺ປິ ສິກ຺ຂານໍ ສິກ຺ຂນໍ ສີລໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ສິກ຺ຂນສີໂລ. ສິກ຺ຂຕີຕິປິ ວາ ເສກ຺ໂຂ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ສິກ຺ຂຕີຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ມາ ເສກ຺ໂຂຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຎ຺ຈ ສິກ຺ຂຕິ? ອຘິສີລມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕີ’’ຕິອາທິ (ອ. ນິ. ໓.໘໖). ຕີຫິ ຜເລຫິ ເຫຏ຺ຐາ. ສາປິ ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ເຄນ ສທ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສິກ຺ຂາປິ. ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຫິ ສິກ຺ຂາກິຈ຺ຈໍ ນ ນິຏ຺ຐິຕໍ ວິປ຺ປກຕຠາວໂຕ, ຜລກ຺ຂເຓ ປນ ນິຏ຺ຐິຕໍ ນາມ. ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເນວ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ.

ເສກ຺ຂສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ວິຫາຣວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ມິຈ຺ຉຕ຺ຕວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໒໑-໓໐. ມິຈ຺ຉາສຠາວນ຺ຕິ ອຍາຖາວສຠາວໍ ອນິຍ຺ຍານິກສຠາວໍ. ສມ຺ມາສຠາວນ຺ຕິ ຍາຖາວສຠາວໍ ນິຍ຺ຍານິກສຠາວໍ. ມິຈ຺ຉາປຏິປຕ຺ຕາຘິກຣຓເຫຕູຕິ ເອຕ຺ຖ ອຘິ-ສທ຺ໂທ ອນຕ຺ຖໂກຕິ ອາຫ – ‘‘ມິຈ຺ຉາປຏິປຕ຺ຕິກຣຓເຫຕູ’’ຕິ. ຎາຍຕິ ປຏິວິທ຺ຘວເສນ ນິພ຺ພານໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຎາໂຍ. ໂສ ເອວ ຕໍສມງ຺ຄີນໍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂປາຕໂຕ ຘາຣຓຏ຺ເຐນ ຘມ຺ໂມຕິ ອາຫ – ‘‘ຎາຍໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ. ຎາຓສ຺ສ ມິຈ຺ຉາສຠາໂວ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ວິຎ຺ຎາຓເມເວຕ຺ຖ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ຎາຓ-ສທ຺ເທນ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອາຫ ‘‘ມິຈ຺ຉາວິຎ຺ຎາໂຓ’’ຕິ. ມິຈ຺ຉາປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຓຕິ ກິຎ຺ຈິ ປາປໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ມຍາ ກຕໍ ສຸກຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ໂຕ ມິຈ຺ຉາປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຓ. ໂຄສີລໂຄວຕາທິປູຣຓໍ ມຸຕ຺ຕີຕິ ເອວໍ ຄຓ຺ຫໂຕ ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິ ນາມ. ມິຈ຺ຉາປຏິປທາທີຫິ ວິວຏ຺ຏນ຺ຕິ ເອວໍ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏໍ ກຖິຕໍ. ປຸຄ຺ຄໂລ ປຸຈ຺ຉິໂຕຕິ ນິຄມິໂຕ ຈ ‘‘ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ’’ຕິອາທິນາ. ກິຎ຺ຈາປິ ‘‘ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ ປຸຄ຺ຄໂລວ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ຕຖາປິ ປຸຄ຺ຄລສີເສນາຍໍ ຘມ຺ມເທສນາຕິ ອາຫ ‘‘ຘມ຺ໂມ ວິຠຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ເຕເນວາຫ ‘‘ຘມ຺ເມນ ປຸຄ຺ຄໂລ ທສ຺ສິໂຕ’’ຕິ. ຘມ຺ເມນາຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິອາທິເກນ ຘມ຺ເມນ. ກລ຺ຍາຓປຸຖຸຊ຺ຊນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພໂສ ສປ຺ປຸຣິສາ ນາມ, ຂີຓາສໂວ ສປ຺ປຸຣິສຕໂຣ. ສຸປ຺ປວຕ຺ຕນິໂຍຕິ ສຸເຂນ ປວຕ຺ເຕຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ໂຍ. ຘາວຕີຕິ ຄຈ຺ຉຕິ. ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ເນນ ອຸເປຈ຺ຈ ນິສ຺ສິຕພ຺ພໂຕ ອຸປນິສາ, ປຈ຺ຈໂຍ, ເອກສ຺ສ ສ-ກາຣສ຺ສ ໂລປໍ ກຕ຺ວາ ວາຕິ ອາຫ – ‘‘ສອຸປນິສໍ ສປຈ຺ຈຍ’’ນ຺ຕິ. ປຣິກຣຓໂຕ ປຣິກ຺ຂາໂຣ, ປຣິວາໂຣຕິ ອາຫ – ‘‘ສປຣິກ຺ຂາຣໍ ສປຣິວາຣ’’ນ຺ຕິ. ສຫຊາຕວເສນ ອຸປນິສ຺ສຍວເສນ ຈ ສປຈ຺ຈຍຕາ ກິຈ຺ຈສາຘເນ ນິປ຺ຜາທເນ ສຫາຍຠາວູປຄມເນ ຈ ສປຣິວາຣຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ມິຈ຺ຉຕ຺ຕວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ປຏິປຕ຺ຕິວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໓໑-໔໐. ອຍາຖາວປຏິປຕ຺ຕິ, ນ ຍຖາປຏິປຕ຺ຕິ, ເຫຕຸມ຺ຫິປິ ຜເລປິ ອຍາຖາວວຕ຺ຖຸສາຘນໂຕ. ເອກໍ ສຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມວເສນ ກຖິຕໍ ປຏິປຕ຺ຕິວເສນ. ເອກໍ ສຸຕ຺ຕໍ ປຸຄ຺ຄລວເສນ ກຖິຕໍ ປຏິປນ຺ນກວເສນ. ສໍສາຣມໂຫຆສ຺ສ ປຣຕີຣຠາວໂຕ ໂຍ ນໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ປາເຣຕິ ຄເມຕີຕິ ປາຣໍ, ນິພ຺ພານໍ, ຕພ຺ພິຘຸຣຕາຍ ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ປາຣນ຺ຕິ ອປາຣໍ, ສໍສາໂຣຕິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອປາຣາປາຣນ຺ຕິ ວຏ຺ຏໂຕ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ. ປາຣງ຺ຄຕາຕິ ອເສກ຺ເຂ ສນ຺ຘາຍ. ເຍປິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ເສກ຺ເຂ. ເຍປິ ຄມິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ກລ຺ຍາຓປຸຖຸຊ຺ຊເນ. ປາຣຄາມິໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຕ-ສທ຺ໂທ ຕິກາລວາຈີຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕີຣນ຺ຕິ ໂອຣິມຕີຣມາຫ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວຏ຺ຏເມວ ອນຸຘາວຕີ’’ຕິ. ເອກນ຺ຕກາຬກຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອປຠສ຺ສຣຠາວກຣຓໂຕ ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິເຫຕຸໂຕ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກຓ຺ຫນ຺ຕິ ອກຸສລຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ. ໂວທານຠາວໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຠສ຺ສຣຠາວກຣຓໂຕ ສຸກ຺ກາຠິຊາຕິເຫຕຸໂຕ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສຸກ຺ກນ຺ຕິ ກຸສລຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ. ກິເລສມາຣ-ອຠິສງ຺ຂາຣມາຣ-ມຈ຺ຈຸມາຣານໍ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານຕາຍ ໂອກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວຏ຺ຏໍ, ຕພ຺ພິຘຸຣຕາຍ ອໂນກນ຺ຕິ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ໂອກາ ອໂນກນ຺ຕິ ວຏ຺ຏໂຕ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ.

ປຣມຕ຺ຖໂຕ ສມຓາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ອຣິຍາ, ສມຓານໍ ຠາໂວ ສາມຎ຺ຎໍ, ອຣິຍມຄ຺ໂຄ, ເຕນ ອຣຓີຍໂຕ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພໂຕ ສາມຎ຺ຎຕ຺ໂຖ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ສາມຎ຺ຎຕ຺ຖນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ, ຕໍ ຫີ’’ຕິອາທິ. ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎຕ຺ຖນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ອິມິນາ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ເຎນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ. ຣາຄກ຺ຂໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ອາທິສທ຺ທຕ຺ໂຖ. ເຕນ ‘‘ໂທສກ຺ຂໂຍ ໂມຫກ຺ຂໂຍ’’ຕິ ປທທ຺ວຍໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ວຏ຺ຏຕິເຍວາຕິ ວທນ຺ຕິ ‘‘ຣາຄກ຺ຂໂຍ’’ຕິ. ປຣິຍາເຍນ ຫິ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາຕິ.

ປຏິປຕ຺ຕິວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍເປຍ຺ຍາລວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໔໑-໔໘. ອປຣາປຣໍ ປຣິວຕ຺ຕມາເນນ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ເນນ ສໍສາຣທ຺ຘານປຣິຎ຺ຎາວເສເນວ ນິພ຺ພານສ຺ສ ປຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ວາ ປຣິຎ຺ຎາຕໍ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ. ນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ວາຕິ ນິພ຺ພານປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸ. ເຫຕຸອຕ຺ໂຖ ຫິ ອຍໍ ຕ຺ວາ-ສທ຺ໂທ ຍຖາ – ‘‘ຆຕໍ ປິວິຕ຺ວາ ພລໍ ໂຫຕິ, ສີຫໍ ທິສ຺ວາ ຠຍໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍປຣິຊານນກິຈ຺ເຈນ ນິພ຺ພານສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອທ຺ຘານປຣິຎ຺ຎາສິທ຺ຘິ ຎາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸປຈາຣວເສນ ນິພ຺ພານໍ ‘‘ອທ຺ຘານປຣິຎ຺ຎາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ຍຖາ ‘‘ຫິມສນ຺ຕິ ສູຣິຍໍ ອຸຄ຺ຄເມຕີ’’ຕິ. ວິຊ຺ຊາວິມຸຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍຕ຺ຖນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຊ຺ຊາຕິ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄວິຊ຺ຊາ. ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄສມາຘິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ເຕສໍ ຜລໍ ອຎ຺ຎາຕິ ອາຫ – ‘‘ວິຊ຺ຊາວິມຸຕ຺ຕິຜເລນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ. ຍາຖາວໂຕ ຊານນໂຕ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທສ຺ສນໂຕ ຈ ຎາຓທສ຺ສນນ຺ຕິ ອິຘ ຜລນິພ຺ພານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ ອາຫ – ‘‘ຎາຓທສ຺ສເນນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ກຖິຕາ’’ຕິ. ເສເສຫີຕິ ຣາຄ-ວິຣາຄ-ສໍໂຍຊນປ຺ປຫານ-ອນຸສຍສມຸຄ຺ຆາຕ-ອທ຺ຘານປຣິຎ຺ຎາ- ອາສວກ຺ຂຍ-ວິຊ຺ຊາ-ວິມຸຕ຺ຕິ-ຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາ-ຎາຓທສ຺ສນ-ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານປເທຫິ.

ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍເປຍ຺ຍາລວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ສູຣິຍເປຍ຺ຍາລວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໔໙-໖໒. ຍຖາ ອຣຸຓຸຄ຺ຄໍ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນສ຺ສ ເອກນ຺ຕິກໍ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ອຣິຍມຄ຺ຄປາຕຸຠາວສ຺ສາຕິ ສທິສູປມາ ອຣຸຓຸຄ຺ຄໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາຍ. ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕຕິ ເຈຕ຺ຖ ອຣິໂຍ, ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ວາ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ ສູຣິຍປາຕຸຠາໂວ ວິຍ ເຕນ ວິຘູປນີຍນ຺ຘກາຣວິຘມນໂຕ. ກຸສລກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາຉນ຺ໂທ ຉນ຺ທສມ຺ປທາ ອິຕຣຉນ຺ທໂຕ ສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ. ກາຣາປກອປ຺ປມາທສ຺ສາຕິ ສຈ຺ຈປຏິເວຘສ຺ສ ກາຣາປກສ຺ສ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ສມ຺ປທາສທ຺ທາ ວິເສສາຘິຄມເຫຕຸຕາຍ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຎ຺ເຎນປິ ອາກາເຣນາຕິ ‘‘ວິເວກນິສ຺ສິຕ’’ນ຺ຕິອາທິອາກາຣໂຕ ອຎ຺ເຎນ ‘‘ຣາຄວິນຍປຣິໂຍສານ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອາກາເຣນ.

ສູຣິຍເປຍ຺ຍາລວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ເອກຘມ຺ມເປຍ຺ຍາລວຄ຺ຄາທິວຓ຺ຓນາ

໖໓-໑໓໘. ຕຖາ ຕຖາ ວຸຕ຺ເຕ ພຸຊ຺ຌນການໍ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ກຖິໂຕ, ຕສ຺ມາ ‘‘ວຸຕ຺ໂຕ ເອວ ອຕ຺ໂຖ, ກສ຺ມາ ປຸນ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ນ ໂຈເທຕພ຺ພໍ.

ເອກຘມ຺ມເປຍ຺ຍາລວຄ຺ຄາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອປ຺ປມາທເປຍ຺ຍາລວຄ຺ໂຄ

໑. ຕຖາຄຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓໙. ກາຣາປກອປ຺ປມາໂທ ນາມ ‘‘ອິເມ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຫາຕພ຺ພາ, ອິເມ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕວຊ຺ເຊຕພ຺ພວຊ຺ຊນສມ຺ປາເທຕພ຺ພສມ຺ປາທນວເສນ ປວຕ຺ໂຕ ອປ຺ປມາໂທ. ເອສາຕິ ອປ຺ປມາໂທ. ໂລກິໂຍວ. ນ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ. ອຍນ຺ຕິ ເອສາຕິ ຈ ອປ຺ປມາທເມວ ວທຕິ. ເຕສນ຺ຕິ ຈຕຸຠູມກຘມ຺ມານໍ. ປຏິລາຠກຏ຺ເຐນາຕິ ປຏິລາຠາປນຏ຺ເຐນ.

ຕຖາຄຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ປທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔໐. ຊງ຺ຄລານນ຺ຕິ ຊງ຺ຄລວາສີນໍ. ຊງ຺ຄລ-ສທ຺ໂທ ເຈຕ຺ຖ ຖທ຺ຘຠາວສາມຎ຺ເຎນ ປຖວີປຣິຍາໂຍ, ນ ອນຸປຏ຺ຐານວິທູຣເທສວາຈີ. ເຕນາຫ – ‘‘ປຖວີຕລວາສີນ’’ນ຺ຕິ. ປທານໍ ວຸຈ຺ຈມານຕ຺ຕາ ‘‘ສປາທກປາຓານ’’ນ຺ຕິ ວິເສເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ສໂມຘານນ຺ຕິ ອນ຺ໂຕຄຘຠາວໍ. ເຕນາຫ – ‘‘ໂອຘານໍ ອຸປກ຺ເຂປ’’ນ຺ຕິ, ອຸປເນຕ຺ວາ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓-໑໐. ກູຏສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໔໑-໑໔໘. ວສ຺ສິກາຍ ປຸປ຺ຜໍ ວສ຺ສິກໍ ຍຖາ ‘‘ອາມລກິຍາ ຜລໍ ອາມລກ’’ນ຺ຕິ. ມຫາຕລສ຺ມິນ຺ຕິ ອຸປຣິປາສາເທ. ‘‘ຍານິ ການິຈີ’’ຕິ ປເທຫິ ອິຕຣານິ ສມານາຘິກຣຓານິ ຠວິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕານີຕິ ‘‘ປຈ຺ຈຕ຺ເຕ ສາມິວຈນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຖາ ວິຠຕ຺ຕິວິປຣິຓາໂມ ກໂຕ. ‘‘ຕນ຺ຕາວຸຕານ’’ນ຺ຕິ ປທໍ ນິທ຺ຘາຣເຓ ສາມິວຈນນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ‘‘ວຕ຺ຖານີ’’ຕິ ວຈນເສເສນ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຖ ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ກູຏສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອປ຺ປມາທວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ພລກຣຓີຍວຄ຺ໂຄ

໑. ພລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔໙. ກມ຺ມານິເຍວ ກມ຺ມນ຺ຕາ ຍຖາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ. ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ນານນ຺ຕຣິຍກຕາຍ ວິປສ຺ສນາປິ ຄຫິຕາ ເອວ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຫວິປສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ.

໒. ພີຊສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໐. ປຎ຺ຈວິຘມ຺ປິ ສມູຫຏ຺ເຐນ ພີຊຄາໂມ ນາມ. ຕເທວາຕິ ມູລພີຊາທິ ເອວ. ສມ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ສຫຊາຕມູລວນ຺ຕໍ. ນີລຠາວໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ນີລຠາວາປຕ຺ຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ.

໓. ນາຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໑. ພລໍ ຄາເຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣພລໍ ຄາເຫນ຺ຕິ. ຕໍ ປນ ນາຄານໍ ພລປ຺ປຕ຺ຕິ ເອວາຕິ ອາຫ – ‘‘ພລໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ສມ຺ເຠຊ຺ຊມຸຂທ຺ວາຣນ຺ຕິ ມຫາສມຸທ຺ເທນ ສມ຺ເຠທຄຕມຫານທີນໍ ມຸຂທ຺ວາຣໍ. ນາຄາ ກາຍໍ ວຑ຺ເຒນ຺ຕີຕິອາທິ ຍສ຺ມາ ຈ ຠຄວຕາ ອຸປມາວເສນ ອາຠຕໍ, ຕສ຺ມາ ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖາຕິອາທິນາ ອຸປມໍ ສໍສນ຺ທຕິ. ອາຄເຕສູຕິອາທີສຸ ຕີສຸ ປເທສຸ ຠາເວນຠາວລກ຺ຂເຓ.

໕. ກຸມ຺ຠສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໓. ນ ປຕິອາວມຕີຕິ ຈ ນິກຸຊ຺ຊິຕຠາເວນ ອຸທກວມໂນ ຆໂຏ, ນ ຕໍ ປຸນ ມຸເຂນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ອນ຺ໂຕ ປເວເສຕີ’’ຕິ.

໗. ອາກາສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕໕. ເຕເນຕໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຕນ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ອິຊ຺ຌເນນ ເອເຕສໍ ສພ຺ເພສໍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມານໍ ອິຊ຺ຌນໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໘-໙-໑໐. ປຐມເມຆສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໕໖-໑໕໘. ປໍສຸຣໂຊຊລ຺ລນ຺ຕິ ຠູມິເຣຓຸສຫຊາຕມລໍ. ວາຓິຊໂກປເມຕິ ວາຓິຊໂກປມປຐມສຸຕ຺ເຕ ຈາປິ.

໑໑-໑໒. ອາຄນ຺ຕຸກສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໕໙-໑໖໐. ສຫວິປສ຺ສນສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ ອິຊ຺ຌເນນ ເອຕໍ ອຠິຎ຺ຎາປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາທິຘມ຺ມານໍ ອຠິຎ຺ຎາປຣິຊານນາທີນໍ ອິຊ຺ຌນໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຂຕ຺ຕິຍາທີນໍ ວິສຍອາທິກໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກຖາຍ ສຊ຺ຊິຕຕ຺ຕາ.

ພລກຣຓີຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ເອສນາວຄ຺ໂຄ

໑. ເອສນາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖໑. ກາມານນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາມານໍ. ກິເລສກາໂມປິ ຫິ ກາມິຕນ຺ຕິ ປຣິກປ຺ປິເຕນ ວິຘິນາ ຈ ອຘິກຣາເຄຫິ ເອສນີໂຍ. ຠວານນ຺ຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ຄຕີນໍ. ທິຏ຺ຐິຄຕິກປຣິກປ຺ປິຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕຠາວໂຕ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍ’’ນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ.

໒-໑໑. ວິຘາສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໖໒-໑໗໑. ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີຕິອາທິນາ ຕໍຕໍວິຠາເຄນ ຘີຍນ຺ຕິ ວິຘີຍນ຺ຕີຕິ ວິຘາ, ມານໂກຏ຺ຐາສາ, ມານຏ຺ຐປນາ ວາ. ນີຫນນ຺ຕີຕິ ວິພາເຘນ຺ຕິ.

ເອສນາວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ໂອຆວຄ຺ໂຄ

໑-໒. ໂອຆສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໗໒-໑໗໓. ວຏ຺ເຏ ໂອຫນນ຺ຕິ ໂອສີທາເປນ຺ຕີຕິ ໂອຆາ. ຣູປາຣູປຠເວຕິ ຣູປຠເວ ຈ ອຣູປຠເວ ຈ ຣູປາຣູປຕຓ຺ໂຫປນິສ຺ສຍາ ຣູປາຣູປາວຈຣກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘາ. ໂຍຊນຏ຺ເຐນ ໂຍໂຄ.

໓-໔. ອຸປາທານສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໗໔-໑໗໕. ກາມນວເສນ ອຸປາທິຍນໂຕ ກາມຸປາທານໍ. ເຕນາຫ ‘‘ກາມຄ຺ຄຫຓ’’ນ຺ຕິ. ນາມກາຍສ຺ສາຕິ ເວທນາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘານໍ. ຆຏນປພນ຺ຘນກິເລໂສຕິ ເຫຕຸນາ ຜລສ຺ສ ກມ຺ມວຏ຺ຏສ຺ສ ວິປາກວຏ຺ເຏນ ທຸກ຺ຂປ຺ປພນ຺ຘສຎ຺ຎິຕສ຺ສ ຆຏນສ຺ສ ສມ຺ພຊ຺ຌນສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕກກິເລໂສ. ອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກທິຏ຺ຐິ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທຄາໂຫ.

ອຸປາທານສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕-໑໐. ອນຸສຍສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໗໖-໑໘໑. ຖາມຄຕຏ຺ເຐນາຕິ ສຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ຖິຣຠາວູປຄມນຠາເວນ. ຖາມຄຕນ຺ຕິ ຈ ອຎ຺ເຎຫິ ອສາຘາຣໂຓ ກາມຣາຄາທີນໍເຍວ ອາເວຓິໂກ ສຠາໂວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ກາມຣາໂຄວາຕິ ກາມຣາໂຄ ເອວ ອປ຺ປຫີໂນ. ໂສ ສຕິ ປຈ຺ຈຍລາເຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣຫຕາຍ ສນ຺ຕາເນ ອນຸເສຕີຕິ ອນຸສໂຍ. ເສເສສຸປີຕິ ປຏິຆານຸສຍາທີສຸ. ໂອຣມ຺ຠາໂຄ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາມຘາຕຸ ຣູປາຣູປຠາວໂຕ ເຫຏ຺ຐາຠູຕຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານິ ຍຖາ ‘‘ປຈ຺ຉິໂຍ ໂຄທຸຫໂກ’’ຕິ. ສໍໂຍເຊນ຺ຕີຕິ ສໍໂຍຊນານິ, ເຫຏ຺ຐາ ວິຍ ອຕ຺ໂຖ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ອຸທ຺ຘມ຺ຠາໂຄ ມຫຄ຺ຄຕຠາໂຄ, ຕສ຺ສ ຫິຕານີຕິ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອນຸສຍສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂອຆວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ມຄ຺ຄສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ປພ຺ພຕວຄ຺ໂຄ

໑.ຫິມວນ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘໒. ພຸຊ຺ຌຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈໍ ອຣິຍສາວໂກ ເອຕາຍາຕິ ໂພຘໍ, ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄີ, ອຣິຍສາວໂກ ປນ ຈຕຸສຈ຺ຈໍ ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ໂພຘິ. ອງ຺ຄາຕິ ກາຣຓາ. ຍາຍ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄິຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕຓ຺ຫາວເສນ ປຕິຏ຺ຐານໍ, ທິຏ຺ຐິວເສນ ອາຍູຫນາ. ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິຍາ ປຕິຏ຺ຐານໍ, ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິຍາ ອາຍູຫນາ. ລີນວເສນ ປຕິຏ຺ຐານໍ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈວເສນ ອາຍູຫນາ. ກາມສຸຂານຸໂຍຄວເສນ ປຕິຏ຺ຐານໍ, ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄວເສນ ອາຍູຫນາ. ໂອຆຕຣຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍໍ (ສໍ. ນິ. ໑.໑) –

‘‘ກິເລສວເສນ ປຕິຏ຺ຐານໍ, ອຠິສງ຺ຂາຣວເສນ ອາຍູຫນາ. ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ປຕິຏ຺ຐານໍ, ອວເສສກິເລສາຠິສງ຺ຂາເຣຫິ ອາຍູຫນາ, ສພ຺ພາກຸສລາຠິສງ຺ຂາຣວເສນ ປຕິຏ຺ຐານໍ, ສພ຺ພໂລກິຍກຸສລາຠິສງ຺ຂາຣວເສນ ອາຍູຫນາ’’ຕິ –

ວຸຕ຺ເຕສຸ ປກາເຣສຸ ອິຘ ອວຸຕ຺ຕານໍ ວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກິເລສສນ຺ຕານນິທ຺ທາຍ ອຸຏ຺ຐຫຕີຕິ ເອເຕນ ສິຂາປຕ຺ຕວິປສ຺ສນາສຫຄຕານມ຺ປິ ສຕິອາທີນໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ຈຕ຺ຕາຣີຕິອາທິນາ ມຄ຺ຄຜເລນ ສຫຄຕານໍ. ສຕ຺ຕຫິ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄຫິ ຠາວິເຕຫິ ສຈ຺ຈປຏິເວໂຘ ໂຫຕີຕິ ກຖມິທໍ ຊານິຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ຍຖາຫາ’’ຕິອາທິ. ຌານງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄາທໂຍ ວິຍາຕິ ເອເຕນ ໂພຘິໂພຊ຺ຌງ຺ຄສທ຺ທານໍ ສມຸທາຍາວຍວວິສຍຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ເສນງ຺ຄຣຖງ຺ຄາທໂຍ ວິຍາຕິ ເອເຕນ ປຸຄ຺ຄລປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ.

ໂພຘາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກາຣຓຕ຺ໂຖ ອງ຺ຄສທ຺ໂທ’’ຕິ. ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ໂພຘິ, ໂພຘິຍາ ເອວ ອງ຺ຄາຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ພຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ’’ຕິ. ວິປສ຺ສນາທີນໍ ກາຣຓານໍ ພຸຊ຺ຌິຕພ຺ພານໍ ສຈ຺ຈານໍ ອນຸຣູປໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂຠາເວນ ປຏິມຸຂໍ ອວິປຣີຕໍ ສມ຺ມາ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ວຕ຺ຖຸວິເສສທີປເກຫິ ອຸປຣິມຄ຺ເຄຫິ ອນຸພຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕໂພຘິສທ຺ເທຫິ ນິປ຺ປເທເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ພຸຊ຺ຌນຕາສາມຎ຺ເຎນ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ລີນປຕິຏ຺ຐານ-ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍຄ-ອຸຈ຺ເຉທາຠິນິເວສານໍ ຘມ຺ມວິຈຍ-ວີຣິຍປີຕິປຘານ-ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄີ ປຏິປກ຺ໂຂ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈາຍູຫນອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄ-ສສ຺ສຕາຠິນິເວສານໍ ປສ຺ສທ຺ຘິສມາຘິ-ອຸເປກ຺ຂາປຘານ-ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄີ ປຏິປກ຺ໂຂ. ສຕິ ປນ ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ຕຖາ ຫິ ສາ ສພ຺ພຕ຺ຖິກາ ວຸຕ຺ຕາ.

ສໍ-ສທ຺ໂທ ປສໍສາຍໍ. ປຸນເທວ ສຸນ຺ທໂຣ ຈ ອຕ຺ໂຖປີຕິ ອາຫ ‘‘ປສຕ຺ໂຖ ສຸນ຺ທໂຣ ຈ ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ’’ຕິ. ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ອຠິວິສິຏ຺ຐຠາເວນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ ສວິເສສຠາວໍ ວທຕິ. ‘‘ເອເກ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຍຖາວຸຕ຺ຕວິເວກຕ຺ຕຍໂຕ ອຎ຺ຎໍ ວິເວກທ຺ວຍໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຕ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຌານກ຺ຂເຓ ຕາວ ກິຈ຺ຈໂຕ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິເວກນິສ຺ສິຕໍ, ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ອຊ຺ຌາສຍໂຕ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ຠາເວຕີຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ອນຸຕ຺ຕຣໍ ວິໂມກ຺ຂໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິຈ຺ຉຍຕາຍ ກສິຓຊ຺ຌານຄ຺ຄຫເຓນ ອນຸປ຺ປາທານມ຺ປິ ຄຫຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຫິມວນ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ກາຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘໓. ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ຐິຕິ, ກາຣຓໍ. ກມ຺ມອຸຕຸຈິຕ຺ຕາຫາຣສຎ຺ຎິໂຕ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ປຈ຺ຈໂຍ ຐິຕິ ເອຕສ຺ສາຕິ ປຈ຺ຈຍຏ຺ຐິຕິໂກ. ອາຫາຣປຈ຺ຈຍສທ຺ທາ ຫິ ເອກຕ຺ຖາ. ສຸຠມ຺ປີຕິ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ປຈ຺ຈໂຍ, ອສຸເຠ ສຸຠາກາເຣນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ສຸຠນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນ ກາຣເຓນ ປວຕ຺ຕນກສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສຸຠນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ. ສຸຠສ຺ສາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຠສ຺ສ. ອາຣມ຺ມຓມ຺ປີຕິ ສຸຠາກາເຣນ, ອິຏ຺ຐາກາເຣນ ວາ ຄຍ຺ຫມານໍ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕາກາເຣນ. ອນຸປາຍມນສິກາໂຣຕິ ອາກງ຺ຂິຕສ຺ສ ຫິຕສຸຂສ຺ສ ອນຸປາຍຠູໂຕ ມນສິກາໂຣ, ຕໂຕ ເອວ ອຸປ຺ປຖມນສິກາໂຣຕິ ອໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ. ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ຍຖານິທ຺ຘາຣິເຕ ກາມຈ຺ຉນ຺ທຠູເຕ ຕທາຣມ຺ມຓຠູເຕ ຈ ທຸວິເຘປິ ສຸຠນິມິຕ຺ເຕ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ສຸຠາຣມ຺ມເຓ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຠນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິອາທີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທນີວຣຓສ຺ສ ອາຫາຣທສ຺ສນປາຬິ ອຸຕ຺ຕານາຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເອວໍ ສພ຺ພນີວຣເຓສຸ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ’’ຕິ.

ປຏິໂຆປິ ປຏິຆນິມິຕ຺ຕໍ ປຸຣິມຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕຠາວໂຕ. ປຏິຆາຣມ຺ມຓໍ ນາມ ເອກູນວີສຕິ ອາຆາຕວຕ຺ຖຸຠູຕາ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາ. ອຣຕີຕິ ປນ຺ຕເສນາສນາທີສຸ ອຣມຓໍ. ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕາຕິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐຠາໂວ. ປນ຺ເຕສູຕິ ທູເຣສຸ, ວິວິຕ຺ເຕສຸ ວາ. ອຘິກຸສເລສູຕິ ສມຖວິປສ຺ສນາຘມ຺ເມສຸ. ອຣຕິ ຣຕິປຏິປກ຺ໂຂ. ອຣຕິຕາຕິ ອຣມຓາກາໂຣ. ອນຠິຣຕີຕິ ອນຠິຣຕຠາໂວ. ອນຠິຣມຓາຕິ ອນຠິຣມຓາກາໂຣ. ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕາຕິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນາກາໂຣ. ປຣິຕສ຺ສິຕາຕິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນວເສເນວ ປຣິຕສ຺ສນາ.

ອາຄນ຺ຕຸກໍ, ນ ສຠາວສິທ຺ຘໍ. ກາຍາລສິຍນ຺ຕິ ນາມກາເຍ ອລສຠາໂວ. ສມ຺ໂມຫວິໂນທນິຍໍ ປນ ‘‘ຕນ຺ທີຕິ ຊາຕິອາລສິຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວທຕີຕິ ເອເຕນ ອຕິສີຕາທິປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ໂກຈາປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ກິເລສວຕ຺ຖຸວິຠງ຺ເຄ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໘໕໗). ຕນ຺ທີຕິ ຊາຕິອາລສິຍໍ. ຕນ຺ທິຍນາຕິ ຕນ຺ທິຍນາກາໂຣ. ຕນ຺ທິມນກຕາຕິ ຕນ຺ທິຍາ ອຠິຠູຕຈິຕ຺ຕຕາ. ອລສສ຺ສ ຠາໂວ ອາລສ຺ຍໍ. ອາລສ຺ຍາຍນາກາໂຣ ອາລສ຺ຍາຍນາ. ອາລສ຺ຍາຍິຕສ຺ສ ຠາໂວ ອາລສ຺ຍາຍິຕຕ຺ຕໍ. ອິຕິ ສພ຺ເພຫິປິ ອິເມຫິ ປເທຫິ ກິເລສວເສນ ກາຍາລສິຍໍ ກຖິຕໍ.

ກິເລສວເສນາຕິ ສມ຺ໂມຫວເສນ. ກາຍວິນມນາຕິ ກາຍສ຺ສ ວິຣູປໂຕ ນມນາ. ຊມ຺ຠນາຕິ ຜນ຺ທນາ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ຊມ຺ຠນາ ວິຊມ຺ຠນາ. ອານມນາຕິ ປຸຣໂຕ ນມນາ. ວິນມນາຕິ ປຈ຺ຉໂຕ ນມນາ. ສນ຺ນມນາຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ນມນາ. ປຓມນາຕິ ຍຖາ ຫິ ຕນ຺ຕໂຕ ອຸຏ຺ຐິຕເປສກາໂຣ ກິຎ຺ຈິເທວ ອຸປຣິຏ຺ຐິຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ອຸສ຺ສາເປຕິ, ເອວໍ ກາຍສ຺ສ ອຸທ຺ຘໍ ຐປນາ. ພ຺ຍາຘິຍກນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນພ຺ຍາຘິຕາ. ອິຕິ ສພ຺ເພຫິປິ ອິເມຫິ ປເທຫິ ກິເລສວເສນ ກາຍຜນ຺ທນເມວ ກຖິຕໍ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໘໕໘).

ຠຕ຺ຕປຣິຬາໂຫຕິ ຠຕ຺ຕວເສນ ປຣິຬາຫຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ຠຸຕ຺ຕາວິສ຺ສາຕິ ຠຸຕ຺ຕວໂຕ. ຠຕ຺ຕມຸຈ຺ຉາຕິ ຠຕ຺ຕເຄລຎ຺ຎໍ. ອຕິຠຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍາ ຫິ ມຸຈ຺ຉາປຕ຺ໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ. ຠຕ຺ຕກິລມໂຖຕິ ຠຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍາ ກິລນ຺ຕຠາໂວ. ຠຕ຺ຕປຣິຬາໂຫຕິ ຠຕ຺ຕທຣໂຖ. ກຸຈ຺ຉິປູຣໍ ຠຸຕ຺ຕວໂຕ ຫິ ປຣິຬາຫຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຸປຫຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ວິຍ ໂຫຕິ, ກາໂຍ ຂິຊ຺ຊຕິ. ກາຍທຸຏ຺ຐຸລ຺ລນ຺ຕິ ຠຸຕ຺ຕຠຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ກາຍສ຺ສ ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາ.

ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ລີຍນາກາໂຣຕິ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສງ຺ໂກຈປ຺ປຕ຺ຕິ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອກລ຺ຍຕາຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຄິລານຠາໂວ. ຄິລາໂນຕິ ອກລ຺ລໂກ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຖາ ຈາຫ ‘‘ນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອກລ຺ລໂກ’’ຕິ. ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາຕິ ຈິຕ຺ຕເຄລຎ຺ຎສງ຺ຂາໂຕ ອກມ຺ມຎ຺ຎນາກາໂຣ. ໂອລີຍນາຕິ ໂອລີຍນາກາໂຣ. ອິຣິຍາປຖິກມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ຍສ຺ສ ວເສນ ອິຣິຍາປຖໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ໂອລີຍຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ອາກາຣໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂອລີຍນາ’’ຕິ. ທຸຕິຍປທໍ ອຸປສຄ຺ເຄນ ວຑ຺ຒິຕໍ. ລີນນ຺ຕິ ອວິປ຺ຜາຣິກຕາຍ ສງ຺ໂກຈປ຺ປຕ຺ຕໍ. ອິຕເຣ ທ຺ເວ ອາກາຣນິທ຺ເທສາ. ຖິນນ຺ຕິ ອວິປ຺ຜາຣິກຕາຍ ອນຸສ຺ສາຫນາ ອສງ຺ຄຫນສງ຺ຄຫນໍ. ຖິຍນາກາໂຣ ຖິຍນາ. ຖິຍິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ຖິຍິຕສ຺ສ ອາກາໂຣ, ອວິປ຺ຜາຣິກຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເຈຕໂສ ອວູປສໂມຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອວູປສນ຺ຕຕາ ອສນ຺ນິສິນ຺ນຠາໂວ. ເຕນາຫ – ‘‘ອວູປສນ຺ຕາກາໂຣ’’ຕິ. ອຕ຺ຖໂຕ ປເນຕນ຺ຕິ ສ຺ວາຍໍ ອວູປສນ຺ຕາກາໂຣ ວິກ຺ເຂປສຠາວຕ຺ຕາ ວິກ຺ເຂປເຫຕຸຕາຍ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ເອຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈເມວ.

ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ອາຣມ຺ມຓຘມ຺ມາ ນາມ ‘‘ພຸທ຺ເຘ ກງ຺ຂຕີ’’ຕິອາທິນາ ອາຄຕອຏ຺ຐກງ຺ຂາວຕ຺ຖຸຠູຕາ ຘມ຺ມາ. ຍສ຺ມາ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ພ຺ຍາປາທາທໂຍ ວິຍ ອນຸ ອນຸ ອຸຄ຺ຄຫຓປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ກງ຺ຂາຏ຺ຐານີຍໍ ອາຣມ຺ມຓເມວ ທສ຺ສິຕໍ ‘‘ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ອາຣມ຺ມຓຘມ຺ມາ’’ຕິ. ຍສ຺ມາ ປຸຣິມຸປ຺ປນ຺ນາ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຈ຺ຉາ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ວິຈິກິຈ຺ຉາປິ ວິຈິກິຈ຺ຉາຏ຺ຐານີຍຘມ຺ມາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ – ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຐານີຍາ, ວິຈິກິຈ຺ຉາ ເອວ ຐານີຍາ ວິຈິກິຈ຺ຉາຏ຺ຐານີຍາ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສປິ ຕຕ຺ຖ ວິເສສປຈ຺ຈຍຕໍ ອຸປາທາຍ ‘‘ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ວິຈິກິຈ຺ຉາຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ອາຣມ຺ມເຓນ ກຖິຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸຠນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ປຈ຺ຈຍຠາວມຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາປິ ຍຖາ ‘‘ປຏິຆມ຺ປິ ປຏິຆນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ພ຺ຍາປາໂທ ອຸປນິສ຺ສເຍນ ກຖິໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ສຸຠມ຺ປິ ສຸຠນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ອຸປນິສ຺ສເຍນ ກຖິໂຕຕິ ສກ຺ກາ ວິຎ຺ຎາຕຸໍ. ເສສາ ຖິນມິທ຺ຘອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈານິ. ຕຕ຺ຖ ຖິນມິທ຺ຘໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຫຊາຕາທິວເສນ ປຈ຺ຈໂຍ, ຕຖາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອຸຠເຍສມ຺ປິ ອຸປນິສ຺ສຍໂກຏິຍາ ປຈ຺ຈຍຠາເວ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖີຕິ ອາຫ ‘‘ສຫຊາເຕນ ຈ ອຸປນິສ຺ສເຍນ ຈາ’’ຕິ.

ຍສ຺ມາ ສຕິ ນາມ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ’’ຕິອາທິນາ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸສ຺ສຣຓວເສນ ວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ຘມ຺ມາ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐານີຍາ ນາມ. ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມ ຈ ອນຸສ຺ສວາທິວເສນ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຖາ ປວຕ຺ຕເຕວ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຕິຍາ’’ຕິອາທິ.

ໂກສລ຺ລໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຎ຺ຎາ, ຕໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕາ. ອນວຊ຺ຊສຸຂວິປາກາຕິ ອນວຊ຺ຊາ ຫຸຕ຺ວາ ສຸຂວິປາກາ ວິປຈ຺ຈນກາ. ປທທ຺ວເຍນ ປຈ຺ຈຍໂຕ ສຠາວໂຕ ກິຈ຺ຈໂຕ ຜລໂຕ ກຸສລຘມ຺ມໍ ທສ຺ເສຕິ. ອກຸສລນິທ຺ເທເສປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສາວຊ຺ຊາຕິ ຄາຣຍ຺ຫາ. ອນວຊ຺ຊາຕິ ອຄາຣຍ຺ຫາ. ຫີນາ ລາມກາ. ປຓີຕາ ເສຏ຺ຐາ. ກຓ຺ຫາ ກາຬກາ ອສຸທ຺ຘາ. ສຸກ຺ກາ ໂອທາຕາ ສຸທ຺ຘາ. ປຏິຠາຄ-ສທ຺ໂທ ປຐເມ ວິກປ຺ເປ ສທິສໂກຏ຺ຐາສຕ຺ໂຖ, ທຸຕິເຍ ປຏິປກ຺ຂໂກຏ຺ຐາສຕ຺ໂຖ, ຕຕິເຍ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພປຏິປກ຺ຂໂກຏ຺ຐາສຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ກຸສລກິຣິຍາຍ ອາທິກມ຺ມຠາເວນ ປວຕ຺ຕວີຣິຍໍ ຘິຕິສຠາວຕາຍ ຘາຕູຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອາຣມ຺ຠຘາຕູຕິ ປຐມາຣມ຺ຠວີຣິຍ’’ນ຺ຕິ. ລທ຺ຘາເສວນໍ ວີຣິຍໍ ພລປ຺ປຕ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຏິປກ຺ຂໍ ວິຘມຕີຕິ ອາຫ – ‘‘ນິກ຺ກມຘາຕູຕິ ໂກສຊ຺ຊໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ ຕໂຕ ພລວຕຣ’’ນ຺ຕິ. ອຘິມຕ຺ຕາຘິມຕ຺ຕຕຣານໍ ປຏິປກ຺ຂຘມ຺ມານໍ ວິຘມນສມຕ຺ຖໍ ປຏຸປຏຸຕຣາທິຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ – ‘‘ປຣກ຺ກມຘາຕູຕິ ປຣໍ ປຣໍ ຐານໍ ອກ຺ກມນຕາຍ ຕໂຕປິ ພລວຕຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕິຏ຺ຐຕິ ປວຕ຺ຕຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຐານີຍາ. ອາຣມ຺ມຓຘມ຺ມາ, ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຐານີຍາຕິ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐານີຍາຕິ ‘‘ປີຕິຍາ ອາຣມ຺ມຓຘມ຺ມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ອປຣາປຣຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປີຕິປິ ຕຖາ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ລຠຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ‘‘ປີຕິຍາ ເອວ ຕໍ ນາມ’’ນ຺ຕິ. ທຣຖປສ຺ສທ຺ຘີຕິ ທຣໂຖ ກິເລສປຣິຬາໂຫ, ໂສ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ ເອຕາຍາຕິ ທຣຖປສ຺ສທ຺ຘິ, ກາຍປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ເວທນາທິຂນ຺ຘຕ຺ຕຍສ຺ສ ວິຍ ຣູປກາຍສ຺ສປິ ປສ຺ສມ຺ຠນໍ ໂຫຕິ, ຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສວ ປສ຺ສມ຺ຠນໍ, ຕໂຕ ເອເວຕ຺ຖ ຠຄວຕາ ລຫຸຕາທີນໍ ວິຍ ທຸວິຘຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຖາ ສມາຫິຕາກາຣໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຄຍ຺ຫມາໂນ ສມໂຖວ ສມຖນິມິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຠູຕໍ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕມ຺ປິ. ວິວິຘໍ ອຄ຺ຄໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ພ຺ຍຄ຺ໂຄ, ວິກ຺ເຂໂປ. ຕຖາ ຫິ ໂສ ອນວຏ຺ຐານຣໂສ ຠນ຺ຕຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ວຸຕ຺ໂຕ. ເອກຄ຺ຄຠາວໂຕ ພ຺ຍຄ຺ຄປຏິປກ຺ໂຂຕິ ອພ຺ຍຄ຺ໂຄ, ສມາຘິ, ໂສ ເອວ ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ວິຍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຕສ຺ເສວ ເວວຈນ’’ນ຺ຕິ.

ໂຍ ອາຣມ຺ມເຓ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐາກາຣໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາໂຣ, ໂຍ ຈ ປຸພ຺ເພ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາໂຣ, ທຸວິໂຘປິ ໂສ ອຸເປກ຺ຂາຍ ອາຣມ຺ມຓຘມ຺ໂມຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕຕິ ອາຫ – ‘‘ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາໂຣ ອຸເປກ຺ຂາຏ຺ຐານີຍາ ຘມ຺ມາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ອາຣມ຺ມເຓນ ກຖິຕາ ອາຣມ຺ມຓສ຺ເສວ ເຕສໍ ວິເສສປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ. ເສສາຕິ ວີຣິຍາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ. ເຕສຎ຺ຫິ ອຸປນິສ຺ສໂຍວ ສາຕິສໂຍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ.

ກາຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ສີລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘໔. ຂີຓາສວສ຺ສ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ສີລໍ ນາມ ມຄ຺ຄຜລປຣິຍາປນ຺ນາ ສມ຺ມາວາຈາກມ຺ມນ຺ຕາຊີວາ ສີລລກ຺ຂຓປ຺ປຕ຺ຕາ ຕທຎ຺ເຎ ເຈຕນາທໂຍ. ໂລກິຍໍ ປນ ກິຣິຍາພ຺ຍາກຕຈິຕ຺ຕປຣິຍາປນ຺ນໍ ຈາຣິຕ຺ຕສີລໍ, ວາຣິຕ຺ຕສີລສ຺ສ ປນ ສມ຺ຠໂວ ເອວ ນຕ຺ຖິ ວິຣມຓວເສນ ປວຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໂຕ. ‘‘ປຸພ຺ພຠາຄສີລໍ ໂລກິຍສີລ’’ນ຺ຕິ ເກຈິ.

ຈກ຺ຂຸທສ຺ສນນ຺ຕິ ຈກ຺ຂູຫິ ທສ຺ສນໍ. ລກ຺ຂຓສ຺ສ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ສຠາວຘມ຺ມານໍ ສງ຺ຂຕານໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕລກ຺ຂຓສ຺ສ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາຍ, ອນິຈ຺ຈາທິສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓສ຺ສ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ທສ຺ສນໍ. ປຊຫນ຺ໂຕປິ ຫິ ເຕ ປຫາຕພ຺ພາກາຣໂຕ ປສ຺ສຕິ ນາມ. ນິພ຺ພານສ຺ສ ຕຖລກ຺ຂຓໍ ມຄ຺ຄຜເລຫິ ທສ຺ສນໍ, ຕໍ ປນ ປຏິວິຊ຺ຌນໍ. ຌາເນນ ປຖວີກສິຓາທີນໍ, ອຠິຎ຺ຎາຫິ ຣູປານໍ ທສ຺ສນມ຺ປິ ຎາຓທສ຺ສນເມວ. ຈກ຺ຂຸທສ຺ສນໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ ສວນປຍິຣຸປາສນານໍ ປຣໂຕ ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ປຎ຺ຫປຍິຣຸປາສນນ຺ຕິ ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉນວເສນ ປຍິຣຸປາສນໍ ອຎ຺ຎກມ຺ມຕ຺ຖາຍ ອຸປສງ຺ກມນສ຺ສ ເກວລໍ ອຸປສງ຺ກມເນເນວ ໂຊຕິຕຕ຺ຕາ.

ອຣິຍານໍ ອນຸສ຺ສຕິ ນາມ ຄຸຓວເສນ, ຕຕ຺ຖາປິ ລທ຺ຘໂອວາທາວຊ຺ຊນມຸເຂນ ຍຖາຠູຕສີລາທິຄຸຓານຸສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຌານວິປສ຺ສນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ເຎສໍເຍວ ສນ຺ຕິເກຕິ ອຣິເຍຫິ ອຎ຺ເຎສໍ ສາສນິການໍເຍວ ສນ຺ຕິເກ. ເຕນາຫ – ‘‘ອນຸປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາມາ’’ຕິ. ອຎ຺ເຎສູຕິ ສາສນິເກຫິ ອຎ຺ເຎສຸ ຕາປສປຣິພ຺ພາຊກາທີສຸ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ອຣິຍານໍ ອນຸປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາມ ນ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສຕສຫສ຺ສມຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ ສມນ຺ຕປາສາທິກຕ຺ຕາ ມຫາເຖຣສ຺ສ. ລງ຺ກາທີເປຕິ ນິສ຺ສຍສີເສນ ນິສ຺ສິຕສລ຺ລກ຺ຂຓໍ. ນ ຫິ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ທີປປຏິລທ຺ຘາ, ອຖ ໂຂ ທີປນິວາສິອາຈຣິຍປຏິລທ຺ຘາ. ມຫິນ຺ທ…ເປ… ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ນາມ ຕສ຺ສ ປຣິວາຣຕາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍາຕິ.

ສຣຕີຕິ ຕໍ ໂອວາທານຸສາສນິຘມ຺ມໍ ຈິນ຺ເຕຕິ ຈິຕ຺ເຕ ກໂຣຕິ. ວິຕກ຺ກາຫຕໍ ກໂຣຕີຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຣິວິຕກ຺ກເນນ ຕທຕ຺ຖໍ ວິຕກ຺ກນິປ຺ຜາທິຕໍ ກໂຣຕິ. ອາຣທ຺ໂຘ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ປາທິໂຕ ໂຫຕິ. ຕໍ ປນ ສມ຺ປາທນໍ ປາຣິປູຣິ ເອວາຕິ ອາຫ ‘‘ປຣິປຸຓ຺ໂຓ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ຘມ຺ເມ. ຎາຓຈາຣວເສນາຕິ ຎາຓສ຺ສ ປວຕ຺ຕນວເສນ. ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ໂອວາທຘມ຺ເມ ອາຄຕານໍ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ. ລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ວິເສສລກ຺ຂຓໍ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓຎ຺ຈ. ປວິຈິນຕີຕິ ‘‘ອິທໍ ຣູປໍ ເອຕ຺ຕກໍ ຣູປ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວິຈຍໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຎາຓຎ຺ຈ ໂຣເປຕີຕິ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ຈລໍ ປໂລກໍ ປຠງ຺ຄູ’’ຕິອາທິນາ ຎາຓໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ວີມໍສນໍ…ເປ… ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ຣູປສຕ຺ຕກາຣູປສຕ຺ຕກກ຺ກເມນ ວິປສ຺ສນໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ວິຍ ອນິຈ຺ຈຕາທີນໍ ທສ຺ສນໍ ສມ຺ມສນໍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

ອຸຠຍມ຺ເປຕນ຺ຕິ ຜລານິສໍສາຕິ ວຸຕ຺ຕທ຺ວຍໍ. ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ ປຣິຍາຍສທ຺ທຕ຺ຕາ. ປຏິກຈ຺ຈາຕິ ປເຄວ. ມຣຓກາເລຕິ ມຣຓກາລສມີເປ. ສມີປຕ຺ເຖ ຫິ ອິທໍ ຠຸມ຺ມນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ມຣຓສ຺ສ ອາສນ຺ນກາເລ’’ຕິ.

ໂສ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ ຎາຓສ຺ສ ຕິກ຺ຂມຊ຺ຌມຸທຸຠາເວນ. ເຕນາຫ ‘‘ກປ຺ປສຫສ຺ສາຍຸເກສູ’’ຕິອາທິ. ອຸປຫຈ຺ຈປຣິນິພ຺ພາຍີ ນາມ ອາຍຸເວມຊ຺ຌໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍນໂຕ. ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈີຕິ ອວິຫາທີສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ. ສປ຺ປໂຍເຄນາຕິ ວິປສ຺ສນາຎາຓສງ຺ຂາຣສງ຺ຂາເຕນ ປໂຍເຄນ, ສຫ ວິປສ຺ສນາປໂຍເຄນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸທ຺ຘາວາສຠູມິຍໍ ອຸທ຺ຘໍເຍວ ມຄ຺ຄໂສໂຕ ເອຕສ຺ສາຕິ ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕ. ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອກນິຏ຺ຐຠວໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອກນິຏ຺ຐຄາມີ.

ອວິຫາທີສຸ ວຕ຺ຕມາໂນປິ ເອກໍສໂຕ ອຸທ຺ຘໍຄມນາຣໂຫ ປຸຄ຺ຄໂລ ອກນິຏ຺ຐຄາມີ ເອວ ນາມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອໂກ ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕ ອກນິຏ຺ຐຄາມີຕິ ປຎ຺ຈ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ເຕສນ຺ຕິ ນິທ຺ຘາຣເຓ ສາມິວຈນໍ. ອຸທ຺ຘໍໂສຕຠາວໂຕ ຍທິປິ ເຫຏ຺ຐິມາທີສຸປິ ອຣິຍຠູມິ ນິພ຺ພຕ຺ຕເຕວ, ຕຖາປິ ຕຕ຺ຖ ຠູມີສຸ ອາຍຸໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອກນິຏ຺ຐຠເວ ອາຍຸວເສເນວ ໂສຬສກປ຺ປສຫສ຺ສາຍຸກຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ‘‘ສຕ຺ຕ ຜລາ ສຕ຺ຕານິສໍສາ ປາຏິກງ຺ຂາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ກຖິຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຕ຺ຕນ຺ນມ຺ປິ ສຫຠາໂວ ລພ຺ຠຕີຕິ ‘‘ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຍິທໍ ປາຬິຍໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ‘‘ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ’’ຕິ ອາຄຕວຈເນນ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ປນ ນານາສຠາວຕ຺ຕາ ‘‘ນານາລກ຺ຂຓາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສີລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ວຕ຺ຖສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘໕. ‘‘ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ’’ຕິ ເອວໍ ເຈ ມຍ຺ຫໍ ໂຫຕີຕິ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ນາມ ເສຏ຺ໂຐ ອຸຕ຺ຕໂມ ປວໂຣ, ຕສ຺ມາຫໍ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສີເສນ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ວິຫຣິສ຺ສາມີຕິ ເອວໍ ເຈ ມຍ຺ຫໍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອປ຺ປມາໂຓ’’ຕິ ເອວໍ ມຍ຺ຫໍ ໂຫຕີຕິ ສ຺ວາຍໍ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ສພ຺ພໂສ ປມາຓກຣກິເລສາຠາວໂຕ ອປ຺ປມາຓຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໂຕ ຈ ອປ຺ປມາໂຓຕິ ເອວໍ ມຍ຺ຫໍ ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍໍ ອສມ຺ໂມຫວເສນ ໂຫຕິ. ສຸປຣິປຸຓ຺ໂຓຕິ ຠາວນາປາຣິປູຣິຍາ ສຸຏ຺ຐຸ ປຣິປຸຓ຺ໂຓຕິ ເອວໍ ມຍ຺ຫໍ ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍໍ ອສມ຺ໂມຫວເສນ ໂຫຕີຕິ. ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ຍຖາກາລປຣິຈ຺ເຉທສມາປຕ຺ຕິຍາ ອວຏ຺ຐາເນນ ຕປ຺ປຣິຍາປນ຺ນຕາຍ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕິຏ຺ຐຕິ ປຏິພນ຺ຘວເສນ. ອຸປ຺ປາທໍ ອນາວຊ຺ຊິຕຕ຺ຕາຕິ ອຸປ຺ປາທສ຺ສ ອນາວຊ຺ຊເນນ ອສມນ຺ນາຫາເຣນ. ອຸປ຺ປາທສີເສນ ເຈຕ຺ຖ ອຸປ຺ປາທວນ຺ໂຕວ ສງ຺ຂາຣາ ຄຫິຕາ. ອນຸປ຺ປາທນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ ອຸປ຺ປາທາຠາວໂຕ ອຸປ຺ປາທວນ຺ເຕຫິ ຈ ວິນິສ຺ສຏຕ຺ຕາ. ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິປາກປ຺ປວຕ຺ຕໍ. ອປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ ຕປ຺ປຏິກ຺ເຂປໂຕ. ນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕໍ. ອນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ. ສງ຺ຂາເຣຕິ ອຸປ຺ປາທາທິອນາມສເນນ ເກວລເມວ ສງ຺ຂາຣຄຫຓໍ. ວິສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ. ອາວຊ຺ຊິຕຕ຺ຕາ ອາວຊ຺ຊິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິຍາ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອຏ຺ຐຫາກາເຣຫີຕິ ອຏ຺ຐຫິ ກາຣເຓຫິ. ຊານາຕີຕິ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕກາເລ ປຊານາຕິ. ອຏ຺ຐຫາກາເຣຫີຕິ ອຸປ຺ປາທາວຊ຺ຊນາທີຫິ ເຈວ ອນຸປ຺ປາທາວຊ຺ຊນາທີຫິ ຈ ວຸຕ຺ຕາກາຣວິປຣີເຕຫິ ອຏ຺ຐຫິ ອາກາເຣຫິ ຈວນ຺ຕໍ ສມາປຕ຺ຕິວເສນ ອນວຏ຺ຐານໂຕປິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຈວຕີຕິ ເຖໂຣ ປຊານາຕີຕິ.

ຜລໂພຊ຺ຌງ຺ຄາຕິ ຜລສມາປຕ຺ຕິປຣິຍາປນ຺ນາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ. ກິໍ ປນ ເຕ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຍທາ ຫີ’’ຕິອາທິ. ສີສໍ ກຕ຺ວາຕິ ປຘານໍ ເສຏ຺ຐໍ ກຕ຺ວາ. ຕທນ຺ວຍາຕິ ຕທນຸຄຕາ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ອນຸຄຈ຺ຉນກາ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາທິກໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ວຕ຺ຖສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ຠິກ຺ຂຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘໖. ໂພຘາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ໂພໂຘ ນາມ ພຸຊ຺ຌນໍ, ຕໍ ປນ ກິສ຺ສ ເກນາຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ພຸຊ຺ຌນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ມຄ຺ເຄນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ມຄ຺ເຄນ ນິພ຺ພານໍ ພຸຊ຺ຌນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຍ ກຕກິຈ຺ຈຕໍ ພຸຊ຺ຌນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ປຐມວິກປ຺ເປ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠິສມໂຍ ເອວ ທສ຺ສິໂຕຕິ ເຕນ ອຕຸຏ຺ເຐ ‘‘ມຄ຺ເຄນ ວາ’’ຕິ ທຸຕິຍວິກປ຺ປມາຫ. ວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ປເທຫິ ສພ຺ພໍ ມຄ຺ຄກິຈ຺ຈໍ ຕສ຺ສ ຜລຎ຺ຈ ທສ຺ສິຕໍ. ນິໂຣຘນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ອິມິນາ ນິພ຺ພານສຈ຺ຉິກິຣິຍາ. ກາມາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕີຕິອາທິນາ ກິເລສປ຺ປຫານໍ. ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ໂຫຕີຕິອາທິນາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ທສ຺ສິຕາ.

ຠິກ຺ຂຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖-໗. ກຸຓ຺ຑລິຍສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໘໗-໑໘໘. ນິພທ຺ຘວາສວເສນ ອາຣາເມ ນິສີທນສີໂລຕິ ອາຣາມນິສາທີ. ປຣິສໍ ໂອຄາຬ຺ໂຫ ຫຸຕ຺ວາ ຈຣຕີຕິ ປຣິສາວຈໂຣຕິ ອາຫ – ‘‘ໂຍ ປນາ’’ຕິອາທິ. ເອວນ຺ຕິ ອິມິນາກາເຣນ. ຄຫຓນ຺ຕິ ນິຄ຺ຄຫຓໍ. ເຕນ ປຸຈ຺ຉາປທສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ວິວຣຕິ. ນິພ຺ເພຐນນ຺ຕິ ນິຄ຺ຄຫນິພ຺ເພຐນໍ. ເຕນ ວິສ຺ສຊ຺ຊນປທສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ວິວຣຕິ. ອິມິນາ ນເຍນາຕິ ເອເຕນ ‘‘ອິຕິວາໂທ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕິ-ສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຸປາຣມ຺ຠາຘິປ຺ປາໂຍ ວທຕິ ເອເຕນາຕິ ວາໂທ, ໂທໂສ. ອິຕິວາໂທ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ອິມສ຺ສ ອຸປຣິ ວາທາໂຣປນໍ ໂຫຕິ. ອິຕິວາທປ຺ປໂມກ຺ໂຂຕິ ເອວໍ ຕໂຕ ປໂມກ຺ໂຂ ໂຫຕິ. ເອວໍ ວາທປ຺ປໂມກ຺ຂານິສໍສໍ ປເຣຫິ ອາໂຣປິຕໂທສສ຺ສ ນິພ຺ເພຐນວເສນ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ໂທສປເວທນວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຍໍ ປຸຈ຺ຉາຍ ໂທໂສ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອຕ຺ຕກໍ ຐານນ຺ຕິອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ‘‘ຕີຓິ ສຸຈຣິຕານີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກໍ ຐານໍ. ອິມໍ ເທສນນ຺ຕິ ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ ໂຂ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕໍ ອິມໍ ເທສນໍ. ນາຠິຊ຺ຌາຍຕີຕິ ນ ອຠິຊ຺ຌາຍຕິ. ນາຠິຫໍສຕີຕິ ນ ອຠິຕຸສ຺ສຕິ. ໂຄຈຣຊ຺ຌຕ຺ເຕ ຐິຕໍ ໂຫຕີຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານາຣມ຺ມເຓ ສມາຘານວເສນ ຐິຕໍ ໂຫຕິ ອວຏ຺ຐິຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ສຸສຓ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ. ສຸສຓ຺ຐິຕນ຺ຕິ ສມ຺ມາ ອວິກ຺ເຂປວເສນ ຐິຕໍ. ກມ຺ມຏ຺ຐານວິມຸຕ຺ຕິຍາຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານານຸຍຸຎ຺ຊນວເສນ ປຏິປກ຺ຂໂຕ ນີວຣຓໂຕ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ. ສຸຏ຺ຐຸ ວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຸວິມຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມິໍ ອມນາປຣູປທສ຺ສເນ ນ ມງ຺ກຸ ວິລກ຺ໂຂ ນ ໂຫຕິ. ກິເລສວເສນ ໂທສວເສນ. ອຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕ ອຖທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ. ໂກເວເສນ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ຖທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ນ ມຸທຸກໍ. ອທີນມານໂສຕິ ໂທມນສ຺ສວເສນ ໂຍ ທີນຠາໂວ, ຕທຠາເວນ ນິທ຺ໂທສມານໂສ. ອປູຕິຈິຕ຺ໂຕຕິ ພ຺ຍາປຊ຺ຊາຠາເວນ ສີຕິຠູຕຈິຕ຺ໂຕ.

ອິເມສຸ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອຏ຺ຐາຣສ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ປຈ຺ເຈກໍ ກາຍວຈີມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕເຠເທນ. ຕານິ ວິຠາເຄນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກຖ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕຕິ ນຍທານມຕ຺ຕເມຕໍ. ເຕນ ‘‘ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ອາປາຖຄເຕ ໂທສໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ ຕິວິຘທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕຖາ ‘‘ມຊ຺ຌຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ໂມຫໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ ຈ. ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕາທິສາມຎ຺ເຎນ ປນ ຕີຓິເຍວ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ປຎ຺ຎຕ຺ຕິວເສນາຕິ ວຕ຺ຖຸໍ ອນາມສິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑຄຫຓມຸເຂນ ເກວລໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິວເສເນວ. ຠາວນາປຏິສງ຺ຂາເນຕິ ຠາວນາສິທ຺ເຘ ປຏິສງ຺ຂາເນ, ຠາວນາຍ ປຏິສງ຺ຂາເນ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມານີຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕານິ ຉທ຺ວາຣາຣມ຺ມຓານິ. ທຸຈ຺ຈຣິຕານີຕິ ທຸຈ຺ຈຣິຕກາຣຓານິ. ອປ຺ປຏິສງ຺ຂາເນ ຐິຕສ຺ສ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ສຸຈຣິຕານິ ກຕ຺ວາ. ປຣິຓາເມຕີຕິ ປຣິວຕ຺ເຕຕິ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ຕຕ຺ຖ ອນຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ສຸຈຣິຕານິ ອຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕ. ເອວນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ…ເປ… ເວທິຕພ຺ໂພ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສມ຺ປາທນວເສນ ຕິຓ຺ຓໍ ສຸຈຣິຕານໍ ສິຊ຺ຌນໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ’’ຕິອາທິ. ເອຕ຺ຕາວຕາຕິ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ‘‘ຕີຓິ ສຸຈຣິຕານິ ປຣິປູເຣນ຺ຕີ’’ຕິ ປທໍ, ເອຕ຺ຕາວຕາ. ສີລານຸຣກ຺ຂກໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສີລນ຺ຕິ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລສ຺ສ ອນຸຣກ຺ຂກໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສີລໍ ກຖິກໍ. ກຖໍ ປນ ຕເທວ ຕສ຺ສ ອນຸຣກ຺ຂກໍ ໂຫຕີຕິ? ອປຣາປຣຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຸປນິສ຺ສຍຠາວໂຕ.

ຕີຓິ ສີລານີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣ-ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິ-ປຈ຺ຈຍສນ຺ນິສ຺ສິຕ-ສີລານິ. ໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາຕິ ໂລກິຍາປິ ໂລກຸຕ຺ຕຣາປິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານນ຺ຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣານໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ. ມູລຠູຕາ ສຕິປຏ຺ຐານາ ປຸພ຺ພຠາຄາ, ເຕ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຂ, ກຸຓ຺ຑລິຍ, ສຕິປຏ຺ຐານາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ປຣິປູເຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ເຕປີຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕສຕິປຏ຺ຐານາ. ສຕິປຏ຺ຐານມູລກາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາຕິ ໂລກິຍສຕິປຏ຺ຐານມູລກາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາວ. ປຸພ຺ພຠາຄາວາຕິ ເອຕ຺ຖ ເກຈິ ‘‘ປຸພ຺ພຠາຄາ ຈາ’’ຕິ ປາຐໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ປຸພ຺ເພວ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ປຸພ຺ພຠາຄາ ຈາ’’ຕິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ. ວິຊ຺ຊາວິມຸຕ຺ຕິມູລກາຕິ ‘‘ສຕ຺ຕ ໂຂ, ກຸຓ຺ຑລິຍ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ວິຊ຺ຊາວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຣິປູເຣນ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາວ ວິຊ຺ຊາວິມຸຕ຺ຕິສຫຄຕຠາວໂຕ.

ກຸຓ຺ຑລິຍສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອຸປວານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘໙. ປຈ຺ຈຕ຺ຕນ຺ຕິ ກຣຓນິທ຺ເທໂສ ອຍນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ອຕ຺ຕນາວາ’’ຕິ. ກຸຣຸມາໂນເຍວາຕິ ອຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕ ເອວ. ກມ຺ມຏ຺ຐານວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສຸຏ຺ຐຸ ວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານມນສິກາເຣນ ນີວຣຓານໍ ທູຣີຠາວໂຕ ເຕຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ວິມຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຖໍ ກຣິຕ຺ວາຕິ ຠາວນາມນສິກາຣໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ກຕ຺ວາ. ‘‘ມຫາ ວຕ ເມ ອຍໍ ອຕ຺ໂຖ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ອຕ຺ຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ.

໙. ປຐມອຸປ຺ປນ຺ນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໙໐. ຕຖາຄຕສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຕິອາທິນາ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທກາເລ ເອວ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຣຕນປຏິລາໂຠຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ປພ຺ພຕວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ຄິລານວຄ຺ໂຄ

໑-໓. ປາຓສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໙໒-໑໙໔. ເຍສນ຺ຕິ ເຍສໍ ສຕ຺ຕານໍ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິຣິຍາປຖາ ອຕ຺ຖິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ ຕທຸປຄສຣີຣາວຍວລາເຠນ. ເອຕນ຺ຕິ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິຣິຍາປເຖ ກປ຺ເປນ຺ຕີ’’ຕິ ເອຕໍ ວຈນໍ. ‘‘ວິເວກນິສ຺ສິຕ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນໂຕ ‘‘ສຫວິປສ຺ສນເກ ມຄ຺ຄໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸຕິຍຕຕິຍານິ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເນວ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ.

໔-໑໐. ປຐມຄິລານສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໙໕-໒໐໑. ວິສຸທ຺ຘໍ ອໂຫສິ ວິສຠາຄຘາຕຸກ຺ໂຂຠໍ ວູປສເມນ຺ຕໍ. ເຕນາຫ – ‘‘ໂປກ຺ຂຣປຕ຺ເຕ …ເປ… ວິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຄໂຕ’’ຕິ. ເອເສວ ນໂຍ ປາຬິໂຕ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ຈຕຸຕ຺ເຖນ ປຎ຺ຈມຉຏ຺ຐານໍ ສມານຕ຺ຕາ. ວິສຣຸກ຺ຂວາຕສມ຺ຜສ຺ເສນາຕິ ວິສຣຸກ຺ຂສນ຺ນິສ຺ສິຕວາຕສມ຺ຜສ຺ເສນ. ມນ຺ທສີຕຊໂຣຕິ ມຸທຸໂກ ສີຕຊໂຣ. ເສສນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາວເສສໍ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ສຕ຺ຕມາທີສຸ ຈຕູສຸ.

ຄິລານວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ອຸທາຍິວຄ຺ໂຄ

໑-໒. ໂພຘາຍສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒໐໒-໒໐໓. ກິຕ຺ຕເກນ ນຸ ໂຂ ກາຣເຓນ ພຸຊ຺ຌນກອງ຺ຄາ ນາມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ພຸຊ຺ຌນກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອງ຺ຄາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ລຠນ຺ຕິ. ມິສ຺ສກໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ກຖິຕາ ສຫວິປສ຺ສນາ ມຄ຺ຄໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ກຖິຕາຕິ ກຕ຺ວາ. ຘມ຺ມປຣິຈ຺ເຉໂທ ກຖິໂຕ ຄຓນາມຕ຺ເຕນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ຠູມນ຺ຕຣປຣິຈ຺ເຉໂທ, ວິປສ຺ສນາທິປຣິຈ຺ເຉໂທ ວາ.

໓-໕. ຐານິຍສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒໐໔-໒໐໖. ກາມຣາເຄນ ຄຘິຕພ຺ພຏ຺ຐານຠູຕາ ກາມຣາຄຏ຺ຐານິຍາຕິ ອາຫ ‘‘ອາຣມ຺ມຓຘມ຺ມານ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ມນສິກາຣພຫຸລີກາຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ອາຣມ຺ມເຓເນວ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຸຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉໂທຕິ ເອເຕນ ນ ເກວລໍ ອາຣມ຺ມຓວເສເນວ, ອຖ ໂຂ ອຸປນິສ຺ສຍວເສນເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ລພ຺ຠຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປຐມວຄ຺ຄສ຺ສ ຫິ ທຸຕິເຍ ສຸຕ຺ເຕ ອຸປນິສ຺ສຍວເສເນວ ອຕ຺ໂຖ ທສ຺ສິໂຕ. ມິສ຺ສກໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ກຖິຕາ ອວິຠາເຄເນວ ກຖິຕຕ຺ຕາ. ອປຣິຫານິເຍຕິ ຕີຫິ ສິກ຺ຂາຫິ ອປຣິຫານາວເຫ.

໖-໗. ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒໐໗-໒໐໘. ‘‘ໂສ ມໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ຠຄວຕາ ໂອສາປິຕເທສນໍ. ປຕ຺ຖຏຕ຺ຕາ ຠາວນາປາຣິປູຣິຍາ ວິຕ຺ຖາຣິຕໍ ຄຕຕ຺ຕາ. ມຫນ຺ຕຠາວນ຺ຕິ ຠາວນາວເສເນວ ມຫຕ຺ຕໍ ຄຕຕ຺ຕາ. ຕໂຕ ເອວ ວຑ຺ຒິປ຺ປມາຓາ. ນີວຣຓວິຄເມ ສມ຺ຠວໂຕ ປຈ຺ຈຍໂຕ ພ຺ຍາປາໂທ ວິຄໂຕ ໂຫຕີຕິ ອາຫ – ‘‘ນີວຣຓານໍ ທູຣີຠາເວນ ພ຺ຍາປາທວິຣຫິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ. ຕຓ຺ຫາມູລກນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍໍ. ຍຎ຺ຫິ ຕຓ຺ຫາສຫຄຕໍ ອສຫຄຕມ຺ປິ ຕຓ຺ຫໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕຓ຺ຫາມູລກໍ. ປຫີຍຕິ ອນຸປ຺ປາທປ຺ປຫາເນນ. ຕຓ຺ຫາທີນໍເຍວ ຂຍາ, ນ ເຕສໍ ສງ຺ຂາຣານໍ ຂຍາ. ເອເຕຫິ ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍາທິປເທຫິ.

໘. ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐໙. ນິພ຺ພິຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ນິພ຺ເພຘາ, ນິພ຺ພິຊ຺ຌນຘມ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍາທໂຍ, ຕປ຺ປຣິຍາປນ຺ນຕາຍ ນິພ຺ເພຘຠາເຄ ຄໂຕ ນິພ຺ເພຘຠາຄິໂຍ, ຕໍ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍໍ. ເຕນາຫ ‘‘ນິພ຺ພິຊ຺ຌນໂກຏ຺ຐາສິຍ’’ນ຺ຕິ. ຠາເວຕ຺ວາ ຐິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ. ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ມຄ຺ຄໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ມິສ຺ສກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕຫີຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄຫິ ຠາວິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ. ເຕ ວາ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ຠາເວຕ຺ວາ ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນາມ ຜລຈິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໂລກຸຕ຺ຕຣເມວ. ຕມ຺ປີຕິ ຜລຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣຕາຍ ມຄ຺ຄນິສ຺ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ມິສ຺ສກເມວ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ‘‘ໂພຘາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ.

໙. ເອກຘມ຺ມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໐. ສໍໂຍຊນສງ຺ຂາຕາ ວິນິພນ຺ຘາຕິ ກາມຣາຄາທິສໍໂຍຊນສຎ຺ຎິຕາ ພນ຺ຘນາ. ປຣິນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຄຫຓາຕິ ຄິລິຕ຺ວາ ວິຍ ປຣິນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຄຫຓາກາຣາ.

໑໐. ອຸທາຍິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໑. ພຫຸກຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ພຫຸກາໂຣ ພຫຸມາໂນ, ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ພຫຸກຕນ຺ຕິ ອພຫຸກໂຕ, ອກຕພຫຸມາໂນ. ຘມ຺ໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອຸກ຺ກຸຊ຺ຊນ຺ໂຕ ວິຍ ນິຣຸຊ຺ຌມາໂນ ອວກຸຊ຺ຊນ຺ໂຕ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸກ຺ກຸຊ຺ຊໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຸທໂຍ, ອວກຸຊ຺ຊໍ ວໂຍ’’ຕິ. ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕຕິ ອນິຈ຺ຈາຕິປິ ທຸກ຺ຂາຕິປິ ອນຕ຺ຕາຕິປິ. ‘‘ເອໂສ ຫິ ເຕ ອຸທາຍິ ມຄ຺ໂຄ ປຏິລທ຺ໂຘ, ໂຍ ເຕ…ເປ… ຕຖຕ຺ຕາຍ ອຸປເນສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຣິໂຍສາເນ ຠຄວໂຕ ວຈນຎ຺ເຈຕ຺ຖ ສາຘກໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕນ ເຕນາກາເຣນ ວິຫຣນ຺ຕນ຺ຕິ ເຍນ ສມ຺ມສນາກາເຣນ ວິປສ຺ສນາວິຫາເຣນ ວິຫຣນ຺ຕໍ. ຕຖາຠາວາຍາຕິ ຂີຓາສວຠາວປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຍ. ເຕນາຫ – ‘‘ຂີຓາ ຊາຕີຕິ…ເປ… ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫາ’’ຕິ.

ອຸທາຍິວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ນີວຣຓວຄ຺ໂຄ

໓-໔. ອຸປກ຺ກິເລສສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒໑໔-໒໑໕. ນ ຈ ປຠາວນ຺ຕນ຺ຕິ ນ ຈ ປຠາສມ຺ປນ຺ນໍ. ປຠິຊ຺ຊນສຠາວນ຺ຕິ ຕາເປຕ຺ວາ ຕາລເນ ປຠງ຺ຄຸຕໍ. ອວເສສໍ ໂລຫນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາວເສສໍ ຊາຕິໂລຫໍ, ວິຊາຕິໂລຫໍ, ກິຕ຺ຕິມໂລຫນ຺ຕິ ປເຠທໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ໂລຫໍ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ອປ຺ປທາເນນາຕິ ເອຕ຺ຖ ນນຸ ໂລກິຍກຸສລຈິຕ຺ຕສ຺ສປິ ສຸວິສຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ອປ຺ປທາເນນ ອຸປກ຺ກິເລສຕາຕິ? ສຈ຺ຈເມຕໍ, ຍສ຺ມິໍ ປນ ສນ຺ຕາເນ ນີວຣຓານິ ລທ຺ຘປຕິຏ຺ຐານິ, ຕຕ຺ຖ ມຫຄ຺ຄຕກຸສລສ຺ສປິ ອສມ຺ຠໂວ, ປເຄວ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລສ຺ສ, ປຣິຕ຺ຕກຸສລໍ ປນ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ນີວຣເຓ ຫິ ວູປສນ຺ເຕ ສນ຺ຕາເນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອປຣິສຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐໍ ນາມ ໂຫຕິ, ອປຣິສຸທ຺ຘທີປກປລ຺ລິກວຏ຺ຐິເຕລາທິສນ຺ນິສ຺ສໂຍ ທີໂປ ວິຍ, ອປິຈ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ອປ຺ປທາເນເນວ ເຕສໍ ອຸປກ຺ກິເລສຕາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍທຄ຺ເຄນ ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ອາຣມ຺ມເຓ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ນ ອາວຣນ຺ຕີຕິ ກຸສລຘມ຺ເມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ອປ຺ປທານວເສນ ນ ອາວຣນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ເຕສໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ນ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ຕີຕິ ນ ວິນນ຺ຘນ຺ຕິ. ຈຕຸຠູມກຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ຈຕຸຕ຺ຖຠູມກກຸສລຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸປກ຺ກິເລສາ, ເຕຫິ ອກິລິສ຺ສນໂຕ.

໘. ອາວຣຓນີວຣຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑໙. ປຎ຺ຎາ ທຸພ຺ພລາ ໂຫຕິ, ນ ພລວຕີ ປຏິປກ຺ເຂນ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐຠາວໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ມນ຺ທາ ອວິສທາ’’ຕິ.

ປຎ຺ຈ ນີວຣຓາ ທູເຣ ໂຫນ຺ຕິ ອາວຣຓາຠາວໂຕ. ຕເມວ ປີຕິນ຺ຕິ ສປ຺ປາຍຘມ຺ມສວເນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປີຕິໍ. ຕສ຺ສາ ຕທາ ອຸປ຺ປນ຺ນາກາຣສລ຺ລກ຺ຂເຓນ ອວິຊຫນ຺ໂຕ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕສ຺ສາ ນິພ຺ພຕ຺ຕເນນ. ເຕນາຫ ‘‘ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ’’ຕິ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ເອຕ຺ຕເກ ທິວເສປິ ນ ວິນສ຺ສນ຺ຕິ, ສາ ຘມ຺ມປີຕິ ລທ຺ຘປຈ຺ຈຍາ ຫຸຕ຺ວາ ວິເສສາວຫາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ເອຕໍ ‘‘ອິມສ຺ສ ປຎ຺ຈ ນີວຣຓາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປີຕິປາໂມຊ຺ຊປກ຺ຂິຍາຕິ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊປຈ຺ຈຍາ. ນສ຺ສນ຺ຕີຕິ ນິໂຣຘປຈ຺ຈຍວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ນສ຺ສນ຺ຕິ. ສຠາຄປຈ຺ຈຍວເສນ ປຸນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕາປິ…ເປ… ວຸຈ຺ຈຕິ ກິຈ຺ຈສາຘນວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ.

໙. ຣຸກ຺ຂສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໐. ອຠິຣຸຫນກາຕິ ສມີປຣຸກ຺ເຂ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຣຸຫນກາ. ອຏ຺ຐິກຈ຺ຉໂກຕິ ອຏ຺ຐິພຫຸລກຈ຺ຉໂກ. ກປິຖນສທິສຜລຕ຺ຕາ ກປິຕ຺ຖໂນຕິ ລທ຺ຘນາໂມ.

໑໐. ນີວຣຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໑. ອນ຺ຘຠາວກຣຓາ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸສ຺ສ ວິພນ຺ຘນໂຕ. ຕຖາ ຫິ ເຕ ‘‘ອຈກ຺ຂຸກຣຓາ ປຎ຺ຎານິໂຣຘິກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ວິຫນຕິ ວິພາຘຕີຕິ ວິຆາໂຕ, ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ວິຆາຕປກ຺ຂິຍາຕິ ທຸກ຺ຂປກ຺ຂິກາ’’ຕິ. ນິພ຺ພານຕ຺ຖາຍ ນ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອນິພ຺ພານສໍວຕ຺ຕນິກາ. ມິສ຺ສກໂພຊ຺ຌງ຺ຄາວ ກຖິຕາ ປຸພ຺ພຠາຄິການໍ ກຖິຕຕ຺ຕາ.

ນີວຣຓວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຄ຺ໂຄ

໑. ວິຘາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໒. ວິຘີຍນ຺ຕີຕິ ວິຘາ, ມານາທິຠາຄາ ໂກຏ຺ຐາສາຕິ ອາຫ ‘‘ຕໂຍ ມານໂກຏ຺ຐາສາ’’ຕິ. ຕຖາ ຕຖາ ວິທຫນໂຕຕິ ‘‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’’ຕິອາທິນາ ເຕນ ເຕນາກາເຣນ ວິທຫນໂຕ ຐປນໂຕ, ຐເປຕພ຺ພໂຕ ວາ.

໒. ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒໓. ສິຣິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຣາຊຕິ ທິປ຺ປຕິ ໂສຠຕີຕິ ຣາຊາ, ທານປິຍວຈນອຕ຺ຖຈຣິຍາສມານຕ຺ຕຕາສງ຺ຂາເຕຫິ ຈຕູຫິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູຫິ. ຣຎ຺ເຊຕີຕິ ຣເມຕິ. ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຕາຍາຕິ ອຸທີຣິຕາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉນໂຕ. ຈກ຺ກໍ ວຕ຺ເຕຕີຕິ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ເທວຏ຺ຐານນ຺ຕິ ປູຊນີຍເທວຏ຺ຐານໍ. ຈິຕ຺ຕີກຕຏ຺ເຐນາຕິ ປູຊນີຍຠາເວນ. ອຄ຺ໂຆ ນຕ຺ຖິ ຈິຣກາລສມ຺ຠວປຸຎ຺ຎານຸຠາວສິທ຺ຘຣຕນສພ຺ຠາວໂຕ. ອຎ຺ເຎຫິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ປຣິຄ຺ຄຫຠູຕຣຕເນຫິ. ໂລເກຕິ ມນຸສ຺ສໂລເກ. ເຕນ ຕທຎ຺ຎໂລກໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ວິຊ຺ຊມານຄ຺ຄຫເຓນ ອຕີຕານາຄຕໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ພຸທ຺ຘາ ຈ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນປິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອໂນມສ຺ສາຕິ ອລາມກສ຺ສ ອຸກ຺ກຏ຺ຐສ຺ສ. ເສສານິ ຣຕນານິ.

ຕຕ຺ຣາຕິ ວາກ຺ໂຍປຎ຺ຎາສເນ ນິປາໂຕ, ຕສ຺ມິໍ ປາຕຸຠາວວຈເນ. ‘‘ອຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາຍໍ ວິວຣນ຺ໂຕ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ເຕຫິ ຣຕເນຫິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕນນິຍມາເປກ຺ຂຕາຍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຈນສ຺ສ. ນິຍເມນາຕິ ເອກນ຺ເຕນ. ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ຠາວິນິ ຠູເຕ ວິຍ ອຸປຈາໂຣຕິ ຍຖາ – ‘‘ອຄມາ ຣາຊຄຫໍ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ໔໑໐). ລທ຺ຘນາມສ຺ສາຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີຕິ ໂລເກ ລທ຺ຘສມຎ຺ຎສ຺ສ ປຕ຺ຖນີຍສ຺ສ ປຸຣິສວິເສສສ຺ສ. ມູລຸປ຺ປຕ຺ຕິວຈນໂຕປີຕິ ‘‘ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ປຐມຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວຈນໂຕປິ. ອິທານິ ຕມຕ຺ຖໍ ວິວຣນ຺ໂຕ ‘‘ໂຍ ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ໂຍ ຫິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາ, ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈກ຺ກຣຕນສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີຕິ ເອວໍ ນາມໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ຈກ຺ກໍ ວຕ຺ເຕສ຺ສຕີ’’ຕິ ອິທໍ ປນ ນິຍາມໍ ອນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຣຕນານຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນຍໂຕ ສຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ‘‘ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ’’ຕິ. ເອກເມວາຕິ ຈກ຺ກຣຕນເມວ ປຐມໍ ປາຕຸຠວຕິ. ຍສ຺ມິໍ ຠູເຕ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສມຎ຺ຎາ, ອຖ ປຈ຺ຉາ ຣຕນານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕີຕິ ພຫູນໍ ປາຕຸຠາວໍ ອຸປາທາຍ ພຫຸລວຈນໂຕປິ ເອຕໍ ‘‘ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ຣຕນານໍ ປາຕຸຠາໂວ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ເຫຕຸກຕ຺ຕຸສຎ຺ຎິໂຕ ອຕ຺ຖເຠໂທ. ປາຕຸຠາວາຕິ ປາຕຸຠາວໂຕ. ປຸຎ຺ຎສມ຺ຠາໂຣ ຠິນ຺ນສນ຺ຕານຕາຍ ຣຕນານມ຺ປິ ປຣິຍາເຍນ ອຸປນິສ຺ສຍເຫຕູຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຸຕ຺ຕເມເວຕໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕຍຸຕ຺ຕິຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ.

ວຕ຺ຕພ຺ພຠູໂຕ ອຘິປ຺ປາໂຍ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ອຕ຺ຖນິທ຺ເທໂສ, ສງ຺ເຂປໂຕ ອຘິປ຺ປາໂຍ ສງ຺ເຂປາຘິປ຺ປາໂຍ. ຈກ຺ກຣຕນານຸຠາເວນ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສຣິຍສ຺ສ ສິຊ຺ຌນໂຕ ‘‘ທາຕຸໍ ສມຕ຺ຖສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຍຊນປ຺ປມາເຓ ປເທເສ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ ອນ຺ຘກາຣໍ. ອຕິທີຆາຕິຣສ຺ສຕາທິໍ ຉພ຺ພິຘໍ ໂທສໍ ວິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສາຕິ ວຈນເສໂສ.

ສພ຺ເພສໍ ຈຕຸຠູມກຘມ຺ມານໍ ປຸເຣຈຣໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ຄຕິໂຍ ສມນ຺ເວສນວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ. ພຸທ຺ຘາທີຫິປິ ອປ຺ປຫານີຍຕາຍ ມຫນ຺ຕຘມ຺ມສຠາວຕ຺ຕາ ຘມ຺ມກາເຍ ຈ ເຊຏ຺ຐກຏ຺ເຐນ ຘມ຺ມກາຍູປປນ຺ນໍ. ປຎ຺ຎາປາສາທຕາຍ ຈສ຺ສ ອຸປຣິຄຕຏ຺ເຐນ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕໍ. ວິຕ຺ຖຕຏ຺ເຐນ ວິປຸລໍ. ມຫນ຺ຕຕາຍ ມຫນ຺ຕໍ. ອນາທິກາລຠາວິຕສ຺ສ ກິເລສສນ຺ຕານສ຺ສ ຂເຓເນວ ວິທ຺ຘໍສນໂຕ ສີຆໍ ລຫຸ ຊວນ຺ຕິ ປຣິຍາຍາ. ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຘມ຺ມປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອກນ຺ຕ-ກຸສລຕ຺ຕາ’’ຕິ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕວເສນ ປີຕິຍາ ອາໂລກວິທ຺ຘໍສນຠາວວເສນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຫຊາຕປຈ຺ຈຍາທີ’’ຕິອາທິ. ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກຘມ຺ມປຣິຈ຺ເຉໂທຕິ ຈຕຸຠູມກຕ຺ຕາ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫໂກ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຘມ຺ມປຣິຈ຺ເຉໂທ ກຖິໂຕ.

໔-໑໐. ທຸປ຺ປຎ຺ຎສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒໒໕-໒໓໑. ເອຬໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂທໂສ, ເອເຬນ ມູໂຄ ວິຍາຕິ ເອຬມູໂຄຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ມຸເຂນ ວາຈ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ສາກຈ຺ຉວຄ຺ໂຄ

໑. ອາຫາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໒. ປຸຣິມນຍໂຕຕິ ‘‘ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐານີຍານໍ ຘມ຺ມານ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອາຄຕນຍໂຕ. ເອວນ຺ຕິ ອິທານິ ວຸຈ຺ຈມານາກາເຣນ. ສຕິ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ສຕິປຘານໍ ວາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາທີສຸ ສຕ຺ຖກຠາວປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫກຎາຓໍ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ຕໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສໂຕກາຣີຠາວາວຫຕ຺ຕາ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ຍຖາ ຈ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມປ຺ປຫານໍ ອນຸຣູປຘມ຺ມເທສນາ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປາທາຍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສຕິຣຫິຕປຸຄ຺ຄລວຊ຺ຊນາ ສໂຕກາຣີປຸຄ຺ຄລເສວນາ ຈ ຕຕ຺ຖ ຈ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕຕາ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ໂຫຕີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິອາທິນາ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຠາວນາປາຣິປູຣີ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຫິ ອຣຫາວ ‘‘ສຕິເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຘມ຺ມານໍ, ຘມ຺ເມສຸ ວາ ວິຈໂຍ, ໂສ ເອວ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ຕສ຺ສ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ. ປຣິປຸຈ຺ຉກຕາຕິ ອາຈຣິຍໍ ປຍິຣຸປາສິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປິ ນິກາເຍ ສຫຏ຺ຐກຖາຍ ປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ຍໍ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ຄຓ຺ຐິຏ຺ຐານໍ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ‘‘ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ກຖໍ ອິມສ຺ສ ໂກ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ເອວໍ ຂນ຺ຘາທີສຸ ອຕ຺ຖປຸຈ຺ຉກຠາໂວ. ເຕນາຫ ‘‘ຂນ຺ຘ…ເປ… ພຫຸລຕາ’’ຕິ.

ວຕ຺ຖຸວິສທກິຣິຍາຕິ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານຠາວໂຕ ສຣີຣໍ ຕປ຺ປຏິພທ຺ຘານິ ຈ ຈີວຣາທີນິ ອິຘ ‘‘ວຕ຺ຖູນີ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປຕານິ, ຕານິ ຍຖາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຂາວຫານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາ ກຣຓໍ ເຕສໍ ວິສທຠາວກຣຓໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣານ’’ນ຺ຕິອາທິ. ອຸສ຺ສນ຺ນໂທສນ຺ຕິ ວາຕາທິອຸສ຺ສນ຺ນໂທສໍ. ເສທມລມກ຺ຂິຕນ຺ຕິ ເສເທນ ເຈວ ຊລ຺ລິກາສງ຺ຂາເຕນ ສຣີຣມເລນ ຈ ມກ຺ຂິຕໍ. ຈ-ສທ຺ເທນ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ສຣີຣສ຺ສ ຈ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ປີຬາວຫໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເສນາສນໍ ວາຕິ ວາ-ສທ຺ເທນ ປຕ຺ຕາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອວິສເທ ສຕິ, ວິສຍຠູເຕ ວາ. ກຖໍ ຠາວນມນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຕານິ ວິສໂຍຕິ? ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ປວຕ຺ຕນກຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທວເສນ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕ ຫິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຍ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິຍາປິ ອປຣິສຸທ຺ຘຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຈິຕ຺ຕເຈຕສິເກສຸ ນິສ຺ສຍາທິປຈ຺ຈຍຠູເຕສຸ. ຎາຓມ຺ປີຕິ ປິ-ສທ຺ໂທ ສມ຺ປິຓ຺ຑເນ. ເຕນ ນ ເກວລໍ ຕໍ ວຕ຺ຖຸເຍວ, ອຖ ໂຂ ຕສ຺ມິໍ ອປຣິສຸທ຺ເຘ ຎາຓມ຺ປິ ອປຣິສຸທ຺ຘໍ ໂຫຕີຕິ ນິສ຺ສຍາປຣິສຸທ຺ຘິຍາ ນິສ຺ສິຕາປຣິສຸທ຺ຘິ ວິຍ ວິສຍສ຺ສ ອປຣິສຸທ຺ຘຕາຍ ວິສຍີນໍ ອປຣິສຸທ຺ຘິໍ ທສ຺ເສຕິ ອນ຺ວຍໂຕ ພ຺ຍຕິເຣກໂຕ ຈ.

ສມຠາວກຣຓໍ ກິຈ຺ຈໂຕ ອນູນາຘິກຠາວກຣຓໍ. ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ສທ຺ເຘຍ຺ຍວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອຘິໂມກ຺ຂກິຈ຺ຈສ຺ສ ປຏຸຕຣຠາເວນ ປຎ຺ຎາຍ ອວິສທຕາຍ ວີຣິຍາທີນຎ຺ຈ ອນຸພລປ຺ປທານສິຖິລຕາທິນາ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ພລວໍ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອິຕຣານິ ມນ຺ທານີ’’ຕິ. ຕໂຕຕິ ຕສ຺ມາ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ພລວຠາວໂຕ ອິຕເຣສຎ຺ຈ ມນ຺ທຕ຺ຕາ. ໂກສຊ຺ຊປກ຺ເຂ ປຕິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນໍ ອນຸພລປ຺ປທານໍ ປຄ຺ຄໂຫ, ປຄ຺ຄຫກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ອາຣມ຺ມຓໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຐານໍ, ອນິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ວາ ອຸປຏ຺ຐານໍ, ວິກ຺ເຂປປຏິປກ຺ໂຂ. ເຍນ ວາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂສ ອວິກ຺ເຂໂປ. ຣູປຄຕໍ ວິຍ ຈກ຺ຂຸນາ ເຍນ ຍາຖາວໂຕ ວິສຍສຠາວໍ ປສ຺ສຕິ, ຕໍ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ພລວຕາ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ອຠິຠູຕຕ຺ຕາ. ສຫຊາຕຘມ຺ເມສຸ ຫິ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ສຫ ປວຕ຺ຕມານານໍ ຘມ຺ມານໍ ເອກຣສຕາວເສເນວ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘິ, ນ ອຎ຺ຎຖາ. ຕສ຺ມາຕິ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ກາຣຓຠາເວນ ປຈ຺ຈາມສຕິ. ຕນ຺ຕິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ຘມ຺ມສຠາວປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນາຕິ ຍສ຺ສ ສທ຺ເຘຍ຺ຍວຕ຺ຖຸໂນ ອຸຬາຣຕາທິຄຸເຓ ອຘິມຸຈ຺ຈນສ຺ສ ສາຕິສຍປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ພລວໍ ຊາຕໍ, ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຕາທິວິຠາຄໂຕ ຍາຖາວໂຕ ວີມໍສເນນ. ເອວຎ຺ຫິ ເອວໍຘມ຺ມຕານເຍນ ສຠາວສຣສໂຕ ປຣິຄ຺ຄຍ຺ຫມາເນ ສວິປ຺ຜາໂຣ ອຘິໂມກ຺ໂຂ ນ ໂຫຕິ – ‘‘ອຍໍ ອິເມສໍ ຘມ຺ມານໍ ສຠາໂວ’’ຕິ ປຎ຺ຎາພ຺ຍາປາຣສ຺ສ ສາຕິສຍຕ຺ຕາ. ຘຸຣິຍຘມ຺ເມສຸ ຫິ ຍຖາ ສທ຺ຘາຍ ພລວຠາເວ ປຎ຺ຎາຍ ມນ຺ທຠາໂວ ໂຫຕິ, ເອວໍ ປຎ຺ຎາຍ ພລວຠາເວ ສທ຺ຘາຍ ມນ຺ທຠາໂວ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕໍ ຘມ຺ມສຠາວປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ…ເປ… ຫາເປຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ຕຖາ ອມນສິກຣເຓນາຕິ ເຍນາກາເຣນ ຠາວນມນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ພລວໍ ຊາຕໍ, ເຕນາກາເຣນ ຠາວນໍ ນານຸຍຸຎ຺ຊເນນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິຘ ທຸວິເຘນ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ພລວຠາໂວ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປຈ຺ຈຍວິເສເສນ ກິຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຍໂຕ ວີຣິຍາທີນໍ ວາ ມນ຺ທກິຈ຺ຈຕາຍ. ຕຕ຺ຖ ປຐມວິກປ຺ເປ ຫາປນວິຘິ ທສ຺ສິໂຕ, ທຸຕິຍວິກປ຺ເປ ປນ ຍຖາ ມນສິກໂຣໂຕ ວີຣິຍາທີນໍ ມນ຺ທກິຈ຺ຈຕາຍ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ພລວໍ ຊາຕໍ, ຕຖາ ອມນສິກາເຣນ ວີຣິຍາທີນໍ ປຏຸຕຣຠາວາວເຫນ ມນສິກາເຣນ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ເຕຫິ ສມຕໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ຫາເປຕພ຺ພໍ. ອິມິນາ ນເຍນ ເສສິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸປິ ຫາປນວິຘິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ວກ຺ກລິຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖູຕິ ໂສ ຫິ ອາຍສ຺ມາ ສທ຺ຘາຘິມຸຕ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ຈ ກຕາຘິກາໂຣ ສຕ຺ຖຸ ຣູປກາຍທສ຺ສເນ ປສຸໂຕ ເອວ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣາ – ‘‘ກິໍ ເຕ, ວກ຺ກລິ, ອິມິນາ ປູຕິກາເຍນ ທິຏ຺ເຐນ, ໂຍ ໂຂ, ວກ຺ກລິ, ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ມໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິນາ (ສໍ. ນິ. ໓.໘໗) ໂອວທິຍມາໂນ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ນິໂຍຊິໂຕປິ ຕໍ ອນນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ປຓາມິໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ວິນິປາເຕຕຸໍ ປປາຕຏ຺ຐານໍ ອຠິຣຸຫິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ຍຖານິສິນ຺ໂນວ ໂອຠາສວິສ຺ສຊ຺ຊເນນ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ –

‘‘ປາໂມຊ຺ຊພຫຸໂລ ຠິກ຺ຂຸ, ປສນ຺ໂນ ພຸທ຺ຘສາສເນ;

ອຘິຄຈ຺ເຉ ປທໍ ສນ຺ຕໍ, ສງ຺ຂາຣູປສມໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໓໘໑) –

ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ, ວກ຺ກລີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ເຕນ ວຈເນນ ອມເຕເນວ ອຠິສິຕ຺ໂຕ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປສິ, ສທ຺ຘາຍ ພຫຸລຠາວໂຕ ວິປສ຺ສນາວີຖິໍ ນາໂຣຫຕິ. ຕໍ ຎຕ຺ວາ ຠຄວາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມຕ຺ຕປຏິປາທນາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ອທາສິ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣາ ທິນ຺ນນເຍນ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ວກ຺ກລິຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ເຈຕ຺ຖ ນິທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຘິມຕ຺ຕຠາເວ ເສສິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ສກິຈ຺ຈາກຣເຓ.

ອິຕຣກິຈ຺ຈເຠທນ຺ຕິ ອຸປຏ຺ຐານາທິກິຈ຺ຈວິເສສໍ. ປສ຺ສທ຺ຘາທີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ສມາຘິອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ສງ຺ຄໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຫາເປຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍຖາ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ພລວຠາໂວ ຘມ຺ມສຠາວປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ຫາຍຕິ, ເອວໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຘິມຕ຺ຕຕາ ປສ຺ສທ຺ຘິຍາທິຠາວນາຍ ຫາຍຕິ ສມາຘິປກ຺ຂິກຕ຺ຕາ ຕສ຺ສາ. ຕຖາ ຫິ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຘິມຕ຺ຕຕໍ ໂກສຊ຺ຊປາຕໂຕ ຣກ຺ຂນ຺ຕີ ວີຣິຍາທິຠາວນາ ວິຍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຘິມຕ຺ຕຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈປາຕໂຕ ຣກ຺ຂນ຺ຕີ ເອກໍສໂຕ ຫາເປຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປສ຺ສທ຺ຘາທິຠາວນາຍ ຫາເປຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ໂສຓຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວຕ຺ຖູຕິ ສຸກຸມາຣໂສຓຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ. ໂສ ຫິ ອາຍສ຺ມາປິ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສີຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ – ‘‘ມມ ສຣີຣໍ ສຸຂຸມາລໍ, ນ ຈ ສກ຺ກາ ສຸເຂເນວ ສຸຂໍ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ, ກາຍໍ ກິລເມຕ຺ວາປິ ສມຓຘມ຺ໂມ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ຐານຈງ຺ກມນເມວ ອຘິຏ຺ຐາຍ ປຘານມນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ປາທຕເລສຸ ໂຜເຏສຸ ອຸຏ຺ຐິເຕສຸປິ ເວທນໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ທຬ຺ຫວີຣິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘວີຣິຍຕາຍ ວິເສສໍ ປວຕ຺ເຕຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ສຕ຺ຖາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວີໂຓປໂມວາເທນ ໂອວທິຕ຺ວາ ວີຣິຍສມຕາໂຍຊນວິຘິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ຄິຊ຺ຌກູຏໍ ຄໂຕ. ເຖໂຣປິ ສຕ຺ຖາຣາ ທິນ຺ນນເຍນ ວີຣິຍສມຕໍ ຍາເຊຕ຺ວາ ຠາເວນ຺ໂຕ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ເຕວ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂສຓຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ທສ຺ເສຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ເສເສສຸປີຕິ ສຕິສມາຘິປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸປິ.

ສມຕນ຺ຕິ ສທ຺ຘາປຎ຺ຎານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອນູນາຘິກຠາວໍ, ຕຖາ ສມາຘິວີຣິຍານຎ຺ຈ. ຍຖາ ຫິ ສທ຺ຘາປຎ຺ຎານໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ຘຸຣິຍຘມ຺ມຠູຕານໍ ກິຈ຺ຈໂຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎນາຕິວຕ຺ຕນໍ ວິເສສໂຕ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ຍໂຕ ເຕສໍ ສມຘຸຣຕາຍ ອປ຺ປນາ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ສມາຘິວີຣິຍານໍ ໂກສຊ຺ຊຸທ຺ຘຈ຺ຈປກ຺ຂິການໍ ສມຕາຍ ສຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຸປຕ຺ຖມ຺ຠນໂຕ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ອນ຺ຕທ຺ວຍປາຕາຠາເວນ ສມ຺ມເທວ ອປ຺ປນາ ອິຊ຺ຌຕີຕິ. ພລວສທ຺ໂຘຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ອຕ຺ຖສ຺ສ ພ຺ຍຕິເຣກມຸເຂນ ສມຕ຺ຖນໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ພລວຕິຍາ ສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອວິສທຎາໂຓ, ໂສ ມຸຘປ຺ປສນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ນ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສນ຺ໂນ. ຕຖາ ຫິ ໂສ ອວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປສີທຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ຕິຕ຺ຖິຍສາວກາ. ເກຣາຏິກປກ຺ຂນ຺ຕິ ສາເຐຍ຺ຍປກ຺ຂໍ ຠຊຕິ. ສທ຺ຘາຫີນາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອຕິຘາວນ຺ໂຕ ‘‘ເທຍ຺ຍວຕ຺ຖຸປຣິຈ຺ຈາເຄນ ວິນາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມຕ຺ເຕນປິ ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎໍ ໂຫຕີ’’ຕິອາທີນິ ປຣິກປ຺ເປຕິ ເຫຕຸປຕິຣູປເກຫິ ວຎ຺ຈິໂຕ, ເອວໍຠູໂຕ ຈ ລູຂຕກ຺ກວິລຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ປຓ຺ຑິຕານໍ ວຈນໍ ນາທິຍຕິ, ສຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ເຠສຊ຺ຊສມຸຏ຺ຐິໂຕ ວິຍ ໂຣໂຄ ອເຕກິຈ຺ໂຉ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ ສທ຺ຘາປຎ຺ຎານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມຠາໂວ ອຕ຺ຖາວໂຫ, ວິສມຠາໂວ ອນຕ຺ຖາວໂຫ, ເອວໍ ສມາຘິວີຣິຍານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມຠາໂວ ອຕ຺ຖາວໂຫ, ອິຕໂຣ ອນຕ຺ຖາວໂຫ, ຕຖາ ສມຠາໂວ ອວິກ຺ເຂປາວໂຫ, ອິຕໂຣ ວິກ຺ເຂປາວໂຫ. ໂກສຊ຺ຊໍ ອຠິຠວຕິ, ເຕນ ອປ຺ປນໍ ນ ປາປຸຓາຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອສ ນໂຍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ ອຠິຠວຕີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ. ຕທຸຠຍນ຺ຕິ ສທ຺ຘາປຎ຺ຎາທ຺ວຍໍ ສມາຘິວີຣິຍທ຺ວຍຎ຺ຈ. ສມໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມຕໍ ກາຕພ຺ພໍ.

ສມາຘິກມ຺ມິກສ຺ສາຕິ ສມຖກມ຺ມຏ຺ຐານິກສ຺ສ. ເອວນ຺ຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ, ສທ຺ຘາຍ ໂຖກໍ ພລວຠາເວ ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສທ຺ທຫນ຺ໂຕຕິ ‘‘ປຖວີ ປຖວີຕິ ມນສິກາຣມຕ຺ເຕນ ກຖໍ ຌານຸປ຺ປຕ຺ຕີ’’ຕິ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອທ຺ຘາ ສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ວຸຕ຺ຕວິຘິ ອິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ສທ຺ຘໍ ຊເນນ຺ໂຕ. ໂອກປ຺ເປນ຺ໂຕຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ ວິຍ ອຘິມຸຈ຺ຈນວເສນ ອວກປ຺ເປນ຺ໂຕ ປກ຺ຂນ຺ທນ຺ໂຕ. ເອກຄ຺ຄຕາ ພລວຕີ ວຏ຺ຏຕິ ສມາຘິປຘານຕ຺ຕາ ຌານສ຺ສ. ອຸຠິນ຺ນນ຺ຕິ ສມາຘິປຎ຺ຎານໍ. ສມາຘິກມ຺ມິກສ຺ສ ສມາຘິໂນ ອຘິມຕ຺ຕຕາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອຘິມຕ຺ຕຕາປິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາຕິ ອາຫ ‘‘ສມຕາຍປີ’’ຕິ, ສມຠາເວນາປີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປ຺ປນາຕິ ໂລກິຍອປ຺ປນາ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ໂຫຕິເຍວາ’’ຕິ ສາສງ຺ກໍ ວທຕິ, ໂລກຸຕ຺ຕຣປ຺ປນາ ປນ ເຕສໍ ສມຠາເວເນວ ອິຈ຺ຉິຕາ. ຍຖາຫ ‘‘ສມຖວິປສ຺ສນໍ ຍຸຄນທ຺ຘໍ ຠາເວຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໗໐). ຍທິ ວິເສສໂຕ ສທ຺ຘາປຎ຺ຎານໍ ສມາຘິວີຣິຍານຎ຺ຈ ສມານຕໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ກຖໍ ສຕີຕິ ອາຫ – ‘‘ສຕິ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ພລວຕີ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ລີນຸທ຺ຘຈ຺ຈປກ຺ຂິເກສຸ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈປກ຺ຂິເກກເທເສ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ‘‘ສທ຺ຘາວີຣິຍປຎ຺ຎານ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອຎ຺ຎຖາ ປີຕິ ຈ ຄເຫຕພ຺ພາ ສິຍາ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ໂກສຊ຺ຊປກ຺ຂິເກນ ສມາຘິນາ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຈ ‘‘ປສ຺ສທ຺ຘິສມາຘິອຸເປກ຺ຂາຫີ’’ຕິ. ສາຕິ ສຕິ. ສພ຺ເພສຸ ຣາຊກມ຺ເມສຸ ນິຍຸຕ຺ໂຕຕິ ສພ຺ພກມ຺ມິໂກ. ເຕນາຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ, ເຕນ ອາຫ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ນິຍຸຕ຺ຕາ ສພ຺ພຕ຺ຖິກາ, ສພ຺ເພນ ວາ ລີນຸທ຺ຘຈ຺ຈປກ຺ຂິເກນ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄນ ອຕ຺ເຖຕພ຺ພາ ສພ຺ພຕ຺ຖິຍາ, ສພ຺ພຕ຺ຖິຍາວ ສພ຺ພຕ຺ຖິກາ. ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ກຸສລຈິຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ຫິ ສຕິປຏິສຣຓໍ ປຣາຍຓໍ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ. ເຕນາຫ – ‘‘ອາຣກ຺ຂປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ’’ຕິອາທິ.

ຂນ຺ຘາທິເຠເທ ອໂນຄາຬ຺ຫປຎ຺ຎານນ຺ຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິພາຫຸສຈ຺ຈວເສນປິ ຂນ຺ຘາຍຕນາທີສຸ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕພຸທ຺ຘີນໍ. ພຫຸສ຺ສຸຕເສວນາ ຫິ ສຸຕມຍຎາຓາວຫາ. ຕຣຸຓວິປສ຺ສນາສມງ຺ຄີປິ ຠາວນາມຍຎາເຓ ຐິຕຕ຺ຕາ ເອກໍສໂຕ ປຎ຺ຎວາ ເອວ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອາຫ – ‘‘ສມປຎ຺ຎາສ…ເປ… ປຸຄ຺ຄລເສວນາ’’ຕິ. ເຎຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ຄມ຺ຠີຣຠາວວເສນ ຕປ຺ປຣິຈ຺ເຉທກຎາຓສ຺ສ ຄມ຺ຠີຣຠາວຄຫຓນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ຄມ຺ຠີເຣສຸ ຂນ຺ຘາທີສຸ ປວຕ຺ຕາຍ ຄມ຺ຠີຣປຎ຺ຎາຍາ’’ຕິ. ຕຎ຺ຫິ ເຎຍ຺ຍໍ ຕາທິສາຍ ປຎ຺ຎາຍ ຈຣິຕພ຺ພໂຕ ຄມ຺ຠີຣຎາຓຈຣິຍໍ, ຕສ຺ສາ ວາ ປຎ຺ຎາຍ ຕຕ຺ຖ ປເຠທໂຕ ປວຕ຺ຕິ ຄມ຺ຠີຣຎາຓຈຣິຍາ, ຕສ຺ສາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຕິ ອາຫ ‘‘ຄມ຺ຠີຣປຎ຺ຎາຍ ປເຠທປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ’’ຕິ. ຍຖາ ສຕິເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ໂຕ ນາມ ອຣຫາ ເອວ, ເອວໍ ໂສ ເອວ ປຎ຺ຎາເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ໂຕປີຕິ ອາຫ ‘‘ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຠາວນາປາຣິປູຣີ ໂຫຕີ’’ຕິ. ວີຣິຍາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຕໍ ອໂຍຂິລໍ ຫຕ຺ເຖ ຄເມນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕປຎ຺ຈວິຘພນ຺ຘນກມ຺ມກາຣຓາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕສຕ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພປຐມໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ເທວທູຕສຸຕ຺ຕາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໒໕໐), ຕສ຺ສາ ອາທິໂຕ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ ອາຫ – ‘‘ປຎ຺ຈວິຘພນ຺ຘນກມ຺ມກາຣຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍາ’’ຕິ. ສກຏວຫນາທິກາເລຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ຕທຎ຺ຎມນຸສ຺ເສຫິ ຕິຣຈ຺ຉາເນຫິ ຈ ວິພາຘນີຍກາລໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣນ຺ຕິ ອິທໍ ອປຣາປຣໍ ເປເຕສຸ ເອວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກສຕ຺ຕວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອກຈ຺ຈານໍ ວາ ເປຕານໍ, ເອກຈ຺ຈຕິຣຈ຺ຉານານໍ ວິຍ ຕຖາ ທີຆາຍຸກຕາປິ ສິຍາຕິ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ຫິ ກາໂລ ນາຄຣາຊາ ຈຕຸນ຺ນໍ ພຸທ຺ຘານໍ ຣູປທສ຺ສາວີ.

ເອວໍ ອານິສໍສທສ຺ສາວິໂນຕິ ‘‘ວີຣິຍາຍຕ຺ໂຕ ເອວ ສກລໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣວິເສສາຘິຄໂມ’’ຕິ ເອວໍ ອານິສໍສທສ຺ສນສີລສ຺ສ. ຄມນວີຖິນ຺ຕິ ສປຸພ຺ພຠາຄໍ ນິພ຺ພານຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ. ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ອຣິຍມຄ຺ຄປຏິປາຏິ, ສຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິປຣມ຺ປຣາ ວາ. ສາ ຫິ ວຏ຺ຏໂຕ ນິຍ຺ຍານາຍ ຄນ຺ຕພ຺ພາ ປຏິປທາຕິ ກຕ຺ວາ ຄມນວີຖິ ນາມ.

ກາຍທຬ຺ຫີພຫຸໂລຕິ ກາຍສ຺ສ ໂປສນປສຸໂຕ. ປິຓ຺ຑນ຺ຕິ ຣຏ຺ຐປິຓ຺ຑໍ. ປຈ຺ຈຍທາຍການໍ ອຕ຺ຕນິ ກາຣສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາ ມຫປ຺ຜລຠາວສ຺ສ ກຣເຓນ ປິຓ຺ຑາຍ ຠິກ຺ຂາຍ ປຏິປູຊນາ ປິຓ຺ຑາປຈາຍນາ. ນີຫຣນ຺ໂຕຕິ ປຕ຺ຕຕ຺ຖວິກໂຕ ນີຫຣນ຺ໂຕ. ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາຕິ ຕໍ ອຸປາສິກາຍ ວຈນໍ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ຐິໂຕວ ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎຕາຍ ທິພ຺ພໂສເຕນ ສຸຕ຺ວາຕິ ວທນ຺ຕິ. ມນຸສ຺ສສມ຺ປຕ຺ຕິ, ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິ, ອນ຺ເຕ ນິພ຺ພານສມ຺ປຕ຺ຕີຕິ ຕິສ຺ໂສ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ. ສິຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕວາຕິ ‘‘ອກິຈ຺ເຉເນວ ມຍາ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ສມຕິກ຺ກນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາວສາເນ ສຎ຺ຊາຕປາໂມຊ຺ຊວເສນ ສິຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເອວ.

ອລສານໍ ຠາວນາຍ ນາມມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຊານນ຺ຕານໍ ກາຍສ຺ສ ໂປສນພຫຸລານໍ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ເສຍ຺ຍສຸຂາທິໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕານໍ ຕິຣຈ຺ຉານກຖິການໍ ທູຣໂຕວ ວຊ຺ຊນໍ ກຸສີຕປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນາ. ‘‘ທິວສໍ ຈງ຺ກເມນ ນິສຊ຺ຊາຍາ’’ຕິອາທິນາ ຠາວນາຣມ຺ຠວເສນ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍານໍ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກມານໍ ກາເລນກາລໍ ອຸປສງ຺ກມນາ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍປຸຄ຺ຄລເສວນາ. ເຕນາຫ ‘‘ກຸຈ຺ຉິໍ ປູເຣຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ.

ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ປນ ‘‘ຊາຕິມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ, ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ’’ຕິ ອິທໍ ທ຺ວຍໍ ນ ຄຫິຕໍ, ‘‘ຖິນມິທ຺ຘວິໂນທນຕາ, ສມ຺ມປ຺ປຘານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ’’ຕິ ອິທໍ ທ຺ວຍໍ ຄຫິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອານິສໍສທສ຺ສາວິຕາຍ ເອວ ສມ຺ມປ຺ປຘານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ຄຫິຕາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣວິເສສາຘິຄມສ຺ສ ວີຣິຍາຍຕ຺ຕຕາທສ຺ສນຠາວໂຕ. ຖິນມິທ຺ຘວິໂນທນໍ ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາຍ ຄຫິຕໍ, ວີຣິຍຸປ຺ປາທເນ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຖິນມິທ຺ຘວິໂນທນໍ ອຕ຺ຖໂຕ ສິທ຺ຘເມວ. ຕຕ຺ຖ ຖິນມິທ຺ຘວິໂນທນໍ ກຸສີຕປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນ-ອາຣທ຺ຘວີຣິຍປຸຄ຺ຄລ-ເສວນ- ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາປຏິປກ຺ຂວິຘມນ-ປຈ຺ຈຍູປສໍຫາຣວເສນ, ອປາຍຠຍປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາທໂຍ ສມຸຕ຺ເຕຊນວເສນ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິຍາ ອຸປຈາຣສມາຘິນິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍາວ ອຸປຈາຣາ’’ຕິ. ສກລສຣີຣໍ ຜຣມາໂນຕິ ປີຕິສມຸຏ຺ຐາເນຫິ ປຓີຕຣູເປຫິ ສກລສຣີຣໍ ຜຣມາໂນ. ຘມ຺ມສງ຺ຆຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສປິ ຍາວ ອຸປຈາຣາ ສກລສຣີຣໍ ຜຣມາໂນ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເອວໍ ເສສອນຸສ຺ສຕີສຸ ປສາທນີຍສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຍ ຈ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ ຕສ຺ສາປິ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນຠາເວນ ຕຄ຺ຄຕິກຕ຺ຕາ. ເອວຣູເປ ກາເລຕິ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂຠຍາທີສູຕິ ວຸຕ຺ຕກາເລ. ສມາປຕ຺ຕິຍາ…ເປ… ນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ອຸປສມານຸສ຺ສຕິຍາ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ສງ຺ຂາຣານຎ຺ຫິ ສປ຺ປເທສວູປສເມປິ ນິປ຺ປເທສວູປສເມ ວິຍ ຕຕ຺ຖ ສປຎ຺ຎາຍ ປວຕ຺ຕນໂຕ ຠາວນາມນສິກາໂຣ ກິເລສວິກ຺ຂມ຺ຠນສມຕ຺ໂຖ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຈາຣສມາຘິໍ ອາວຫນ຺ໂຕ ຕຖາຣູປປີຕິໂສມນສ຺ສສມນ຺ນາຄໂຕ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຍ ໂຫຕີຕິ. ປສາທນີເຍສຸ ຐາເນສຸ ປສາທສິເນຫາຠາເວນ ສໍສູຈິຕຫທຍຕາ ລູຂຕາ. ສາ ຈ ຕຕ຺ຖ ອາທຣຄາຣວາກຣເຓນ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອສກ຺ກຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ສໍສູຈິຕລູຂຠາເວ’’ຕິ.

ກາຍຈິຕ຺ຕທຣຖວູປສມລກ຺ຂຓາ ປສ຺ສທ຺ຘິ ເອວ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂພຘິອງ຺ຄຠູໂຕ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ຕສ຺ສ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ. ປຓີຕໂຠຊນເສວນຕາຕິ ປຓີຕສປ຺ປາຍໂຠຊນເສວນຕາ. ອຸຕຸອິຣິຍາປຖສຸຂຄ຺ຄຫເຓຫິ ສປ຺ປາຍອຸຕຸອິຣິຍາປຖໍ ຄຫິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕຎ຺ຫິ ຕິວິຘມ຺ປິ ສປ຺ປາຍໍ ເສວິຍມານໍ ກາຍສ຺ສ ກລ຺ລຕາປາທນວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ກລ຺ລຕໍ ອາວຫນ຺ຕໍ ທຸວິຘາຍປິ ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ກາຣຓໍ ໂຫຕິ. ສຕ຺ເຕສຸ ລພ຺ຠມານໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ອເຫຕຸກນ຺ຕິ ອຍເມໂກ ອນ຺ໂຕ, ອິສ຺ສຣາທິວິສມເຫຕຸກນ຺ຕິ ອຍໍ ທຸຕິໂຍ, ເອເຕ ອຸໂຠ ອນ຺ເຕ ອນຸປຄມ຺ມ ຍຖາສກໍ ກມ຺ມຸນາ ໂຫຕີຕິ ອຍໍ ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປຕ຺ຕິ. ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ປໂຍໂຄ ຍສ຺ສ ໂສ ມຊ຺ຌຕ຺ຕປໂຍໂຄ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ມຊ຺ຌຕ຺ຕປໂຍຄຕາ. ອຍຎ຺ຫິ ປຫານສາຣທ຺ຘກາຍຕາ-ສງ຺ຂາຕປສ຺ສທ຺ຘກາຍຕາຍ ກາຣຓໍ ໂຫນ຺ຕີ ປສ຺ສທ຺ຘິທ຺ວຍໍ ອາວຫຕິ. ເອເຕເນວ ສາຣທ຺ຘກາຍປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນ-ປສ຺ສທ຺ຘກາຍປຸຄ຺ຄລເສວນານໍ ຕທາວຫນຕາ ສໍວຓ຺ຓິຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ວຕ຺ຖຸວິສທກິຣິຍາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມຕ຺ຕປຏິປາທນາ ຈ ‘‘ປຎ຺ຎາວຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ສມຖາວຫາປິ ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ສມຖາວຫຠາເວເນວ ປຎ຺ຎາວຫຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວຕ຺ຖຸວິສທ…ເປ… ເວທິຕພ຺ພາ’’ຕິ.

ກຣຓໂກສລ຺ລຠາວນາໂກສລ຺ລານໍ ນານນ຺ຕຣິຍຠາວໂຕ ຣກ຺ຂຓໂກສລ຺ລສ຺ສ ຈ ຕໍມູລກຕ຺ຕາ ‘‘ນິມິຕ຺ຕກຸສລຕາ ນາມ ກສິຓນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຄ຺ຄຫຓກຸສລຕາ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕິສິຖິລວີຣິຍຕາທີຫີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ປຎ຺ຎາປໂຍຄມນ຺ທຕໍ ອປ຺ປມາທເວກລ຺ລຎ຺ຈ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕສ຺ສ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ລີນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາທິສມຸຏ຺ຐາປເນນ ລຍາປຕ຺ຕິໂຕ ສມຸຏ຺ຐາປນໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ລີນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ກາໂລ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ, ກາໂລ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ, ກາໂລ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ລີນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເອເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສຸສມຸຏ຺ຐາປຍໍ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຄ຺ຄິໍ ອຸຊ຺ຊາເລຕຸກາໂມ ອສ຺ສ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ສຸກ຺ຂານິ ເຈວ ຕິຓານິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ສຸກ຺ຂານິ ໂຄມຍານິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ສຸກ຺ຂານິ ກຏ຺ຐານິ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ, ມຸຂວາຕຎ຺ຈ ທເທຍ຺ຍ, ນ ຈ ປໍສຸເກນ ໂອກິເຣຍ຺ຍ, ຠພ຺ໂພ ນຸ ໂຂ ໂສ ປຸຣິໂສ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຄ຺ຄິໍ ອຸຊ຺ຊາເລຕຸນ຺ຕິ. ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໔).

ເອຕ຺ຖ ຈ ຍຖາສກໍ ອາຫາຣວເສນ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາທີນໍ ຠາວນາ ສມຸຏ຺ຐາປນາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ, ສາ ອນນ຺ຕຣໍ ວິຠາວິຕາ ເອວ.

ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘວີຣິຍຕາທີຫີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ປຎ຺ຎາປໂຍຄພລວຕໍ ປໂມທຸປ຺ປິລາວນຎ຺ຈ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕສ຺ສ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອຸທ຺ຘຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາທິສມຸຏ຺ຐາປເນນ ອຸທ຺ຘຕາປຕ຺ຕິໂຕ ນິເສຘນໍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ອຸທ຺ຘຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ກາໂລ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ, ກາໂລ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ, ກາໂລ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຸທ຺ຘຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເອເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສຸວູປສມຍໍ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ມຫນ຺ຕໍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ ນິພ຺ພາເປຕຸກາໂມ ອສ຺ສ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ອລ຺ລານິ ເຈວ ຕິຓານິ….ເປ… ປໍສຸເກນ ຈ ໂອກິເຣຍ຺ຍ, ຠພ຺ໂພ ນຸ ໂຂ ໂສ ປຸຣິໂສ ມຫນ຺ຕໍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ ນິພ຺ພາເປຕຸນ຺ຕິ. ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໔).

ເອຕ຺ຖາປິ ຍຖາສກໍ ອາຫາຣວເສນ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາທີນໍ ຠາວນາ ສມຸຏ຺ຐາປນາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາ ວຸຕ຺ຕາ ເອວ, ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ວຸຈ຺ຈມານາ, ອິຕຣສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ວກ຺ຂຕິ. ປຎ຺ຎາປໂຍຄມນ຺ທຕາຍາຕິ ປຎ຺ຎາພ຺ຍາປາຣສ຺ສ ອປ຺ປຠາເວນ. ຍຖາ ຫິ ທານໍ ອໂລຠປ຺ປຘານໍ, ສີລໍ ອໂທສປ຺ປຘານໍ, ເອວໍ ຠາວນາ ອໂມຫປ຺ປຘານາ. ຕຕ຺ຖ ຍທາ ປຎ຺ຎາ ນ ພລວຕີ ໂຫຕິ, ຕທາ ຠາວນາ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ວິເສສາວຫາ ນ ໂຫຕິ, ອນຠິສງ຺ຂໂຕ ວິຍ ອາຫາໂຣ ປຸຣິສສ຺ສ ໂຍຄິໂນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິຣຸຈິໍ ນ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ເຕນ ຕໍ ນິຣສ຺ສາທໍ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຠາວນາຍ ສມ຺ມເທວ ວີຖິປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອຠາເວນ ອຸປສມສຸຂໍ ນ ວິນ຺ທຕິ, ເຕນປິ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຣສ຺ສາທໍ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຎ຺ຎາປໂຍຄ…ເປ… ນິຣສ຺ສາທໍ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສ ສໍເວຄຸປ຺ປາທນຎ຺ຈ ປສາທຸປ຺ປາທນຎ຺ຈ ຕິກິຈ຺ຉນນ຺ຕິ ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຏ຺ຐ ສໍເວຄວຕ຺ຖູນີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓານິ ຍຖາຣຫໍ ສຸຄຕິຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິຍຎ຺ຈ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຕທຎ຺ຎເມວ ປຎ຺ຈວິຘພນ຺ຘນາທິຂຸປ຺ປິປາສາທິອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິພາຘນາທິເຫຕຸກໍ ອປາຍທຸກ຺ຂໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕຍິທໍ ສພ຺ພໍ ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠວນິສ຺ສິຕໍ ຄຫິຕນ຺ຕິ ອຕີເຕ ອນາຄເຕ ຈ ກາເລ ວຏ຺ຏມູລກທຸກ຺ຂານິ ວິສຸໍ ຄຫິຕານິເຍວ. ເຍ ປນ ສຕ຺ຕາ ອາຫາຣູປຊີວິໂນ ຕຕ຺ຖ ຈ ອຸຏ຺ຐານຜລູປຊີວິໂນ, ເຕສໍ ອຎ຺ເຎຫິ ອສາຘາຣຓໍ ຊີວິກທຸກ຺ຂໍ ອຏ຺ຐມໍ ສໍເວຄວຕ຺ຖຸ ຄຫິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສມເຍ ສມ຺ປຫໍສນາຕິ ອຍໍ ສມ຺ປຫໍສິຕພ຺ພສມເຍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສໍເວຄຊນນວເສນ ເຈວ ປສາທຸປ຺ປາທນວເສນ ຈ ສມ຺ມເທວ ປຫໍສນາ, ສໍເວຄຊນນປຸພ຺ພກປສາທຸປ຺ປາທເນນ ຠາວນາຈິຕ຺ຕສ຺ສ ໂຕສນາຕິອຕ຺ໂຖ.

ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມາຕິ ລີນຸທ຺ຘຈ຺ຈວິຣເຫນ ສມຖວີຖິປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຈ ສມ຺ມເທວ ຠາວນາປຏິປຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມ.

ອລີນນ຺ຕິອາທີສຸ ໂກສຊ຺ຊປກ຺ຂິການໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຘິມຕ຺ຕຕາຍ ອລີນໍ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈປກ຺ຂິການໍ ອນຘິມຕ຺ຕຕາຍ ອນຸທ຺ຘຕໍ, ປຎ຺ຎາປໂຍຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຸປສມສຸຂາຘິຄເມນ ຈ ອນິຣສ຺ສາທໍ, ຕໂຕ ເອວ ອາຣມ຺ມເຓ ສມປ຺ປວຕ຺ຕໍ ສມຖວີຖິປຏິປນ຺ນຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ອລີນຕາຍ ປຄ຺ຄເຫ, ອນຸທ຺ຘຕາຍ ຈ ນິຄ຺ຄເຫ, ອນິຣສ຺ສາທຕາຍ ສມ຺ປຫໍສເນ ນ ພ຺ຍາປາຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອລີນານຸທ຺ຘຈ຺ຈຕາຫິ ອາຣມ຺ມເຓ ສມປ຺ປວຕ຺ຕໍ, ອນິຣສ຺ສາທຕາຍ ສມຖວີຖິປຏິປນ຺ນໍ, ສມປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ວາ ອລີນໍ ອນຸທ຺ຘຕໍ, ສມຖວີຖິປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອນິຣສ຺ສາທນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສມເຍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນຕາຕິ ອຍໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕພ຺ພສມເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຄ຺ຄຫນິຄ຺ຄຫສມ຺ປຫໍສເນສຸ ພ຺ຍາວຏຕາສງ຺ຂາຕໍ ປຏິປກ຺ຂໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ອຸເປກ຺ຂນາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອສາຕິ ສມາຘິໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຠາວນາປາຣິປູຣີ ໂຫຕີຕິ ເອເຕນ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ສມາຘິເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ໂຕປິ ອຣຫາ ເອວາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ອນຸໂຣຘວິໂຣຘປຫານວເສນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາໂວ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ກາຣຓໍ ຕສ຺ມິໍ ສຕິ ສິຊ຺ຌນໂຕ, ອສຕິ ຈ ອສິຊ຺ຌນໂຕ, ໂສ ຈ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາໂວ ວິສຍວເສນ ທຸວິໂຘຕິ ອາຫ ‘‘ສຕ຺ຕມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ ສງ຺ຂາຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ’’ຕິ. ຕທຸຠຍວເສນ ຈສ຺ສ ວິຣຸຊ຺ຌນໍ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ ເອວ ທູຣີກຕນ຺ຕິ ອນຸຣຸຊ຺ຌນສ຺ເສວ ປຫານວິຘິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສຕ຺ຕມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຖາ ຫິສ຺ສ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາຣເກລາຍນປຸຄ຺ຄລປຣິວຊ຺ຊນໍ ‘‘ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸເປກ຺ຂາຍ ຫິ ວິເສສໂຕ ຣາໂຄ ປຏິປກ຺ໂຂ, ຕໂຕ ຣາຄພຫຸລສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸເປກ຺ຂາ ‘‘ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ທ຺ວີຫາກາເຣຫີຕິ ກມ຺ມສ຺ສກຕາປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ອຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕາປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອິເມຫິ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ. ທ຺ວີເຫວາຕິ ອວຘາຣຓໍ ສງ຺ຂາຣສຫິຕາຍ ສງ຺ຂ຺ຍາສມານຕາຍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ສງ຺ຂ຺ຍາ ເອວ ເຫຕ຺ຖ ສມານໍ, ນ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ສພ຺ພຖາ ສມານນ຺ຕິ. ອສ຺ສາມິກຠາໂວ ອນຕ຺ຕນິຍຕາ. ສຕິ ຫິ ອຕ຺ຕນິ ຕສ຺ສ ກິຎ຺ຈນຠາເວນ ຈີວຣໍ ອຎ຺ຎໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຕນິຍໍ ນາມ ສິຍາ, ໂສ ປນ ໂກຈິ ນຕ຺ເຖວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອນທ຺ຘນິຍນ຺ຕິ, ນ ອທ຺ຘານກ຺ຂມໍ, ນ ຈິຣຏ຺ຐາຍິ ອິຕ຺ຕຣໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາວກາລິກນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ.

ມມາຍຕີຕິ ມມຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ມມາຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ປຣິຄ຺ຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຘນາຍນ຺ຕາຕິ ຘນໍ ທພ຺ພໍ ກໂຣນ຺ຕາ. ອສ຺ສາຕິ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຠາວນາປາຣິປູຣີ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຫິ ອຣຫໂຕ ເອວ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂານິປ຺ຜຕ຺ຕິ.

ອສຸຠາຣມ຺ມຓາ ຘມ຺ມາຕິ ອສຸຠປ຺ປກາຣາ ອສຸຠຌານສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ຘມ຺ມາ. ກາມໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘາປິ ເກສາທໂຍ ອສຸຠປ຺ປກາຣາ ເອວ, ວິເສສໂຕ ປນ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕພ຺ເພ ຊິຄຸຈ຺ຉາວເຫ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ‘‘ທສາ’’ຕິ ອາຫ. ຍຖາ ມນສິກໂຣໂຕ ສຠາວສຣສໂຕ ຕຕ຺ຖ ອສຸຠສຎ຺ຎາ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕຖາ ປວຕ຺ໂຕ ມນສິກາໂຣ ອຸປາຍມນສິກາໂຣ. ອສຸເຠ ອສຸຠປຏິກ຺ກູລາກາຣສ຺ສ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນໍ, ຍຖາ ວາ ຕຕ຺ຖ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຖາ ມນສິກາໂຣ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຄ຺ຄໂຫ. ອຸປຈາຣປ຺ປນາວຫາຍ ອສຸຠຠາວນາຍ ອນຸຍຸຎ຺ຊນາ ອສຸຠຠາວນານຸໂຍໂຄ.

ມນຈ຺ຉຏ຺ຐານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ສຸຏ຺ຐຸ ສຸສໍວຣເຓ ສຕິ ອວສຣໍ ອລຠນ຺ໂຕ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ປຫີຍເຕວ, ຕຖາ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸໂນ ມິຕາຫາຣສ຺ສ ຖິນມິທ຺ຘາຠິຠວາຠາວາ ໂອຕາຣໍ ອລຠມາໂນ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ປຫີຍຕິ. ໂຍ ປນ ອາຫາເຣ ປຏິກ຺ກູລສຎ຺ຎໍ ຕພ຺ພິປຣິຓາມສ຺ສ ຕທາຘາຣສ຺ສ ຕສ຺ສ ຈ ອຸທຣິຍຠູຕສ຺ສ ອຕິວິຍ ເຊຄຸຈ຺ຉຕໍ, ກາຍສ຺ສ ຈ ອາຫາຣຕິຏ຺ຐກຕໍ ສມ຺ມເທວ ຊານາຕິ, ໂສ ສພ຺ພໂສ ໂຠຊເນ ປມາຓສ຺ສ ຊານເນນ ວິເສສໂຕ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ນາມ. ຕສ຺ສ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ປຫີຍເຕວ, ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ອປ຺ປາຫາຣຕໍເຍວ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈຕຸນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອສຸຠກມ຺ມິກຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ທນ຺ຕຏ຺ຐິທສ຺ສາວີ. ປຫີນສ຺ສາຕິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ປຫີນສ຺ສ. ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາເຍນ ສພ຺ໂພປິ ໂລໂຠ ກາມຈ຺ຉນ຺ທນີວຣຓນ຺ຕິ ‘‘ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເມຊ຺ຊຕິ ຫິຕຜຣຓວເສນ ສິນິຍ຺ຫຕີຕິ ມິຕ຺ໂຕ, ຫິເຕສີ ປຸຄ຺ຄໂລ, ຕສ຺ມິໍ ມິຕ຺ເຕ ຠວາ, ມິຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ເອສາຕິ ເມຕ຺ຕາ, ຫິເຕສິຕາ. ສາ ເອວ ປຏິປກ຺ຂໂຕ ເຈຕໂສ ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ເມຕ຺ຕາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເມຕ຺ຕາຍນສ຺ສ ສຕ຺ເຕສຸ ຫິຕຜຣຓສ຺ສ ອຸປ຺ປາທນໍ ປວຕ຺ຕນໍ ເມຕ຺ຕານິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຄ຺ຄໂຫ. ເຕນາຫ ‘‘ໂອທິສ຺ສກາ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕປິຍສຫາຍມຊ຺ຌຕ຺ຕເວຣິວເສນ ໂອທິສ຺ສກຕາ. ສີມາສມ຺ເຠເທ ກເຕ ອໂນທິສ຺ສກຕາ. ເອກາທິທິສາຜຣຓວເສນ ທິສາຜຣຓຕາ ເມຕ຺ຕາຍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫເນ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຸຄ຺ຄໂຫ ຍາວ ອຸປຈາຣາ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຸຄ຺ຄຫິຕາຍ ອາເສວນາ ຠາວນາ, ສພ຺ພາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ປຸຣິສາ ອຣິຍາ ອນຣິຍາ ເທວາ ມນຸສ຺ສາ ວິນິປາຕິກາຕິ ສຕ຺ໂຕຘິກຣຓວເສນ ປວຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕວິຘາ, ອຏ຺ຐວີສຕິວິຘາ ວາ, ທສຫິ ທິສາຫິ ທິໂສຘິກຣຓວເສນ ປວຕ຺ຕາ ທສວິຘາ, ເອເກກາຍ ທິສາຍ ສຕ຺ຕາທິອິຕ຺ຖາທິອເວຣາທິເຠເທນ ອສີຕາຘິກຈຕຸສຕປ຺ປເຠທາ ຈ ໂອຘິໂສຜຣຓເມຕ຺ຕາ. ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ, ປາຓາ, ຠູຕາ, ປຸຄ຺ຄລາ, ອຕ຺ຕຠາວປຣິຍາປນ຺ນາຕິ ເອເຕສໍ ວເສນ ປຎ຺ຈວິຘາ. ເອເກກສ຺ມິໍ ອເວຣາ ໂຫນ຺ຕຸ, ອພ຺ຍາປຊ຺ຊາ, ອນີຆາ, ສຸຂີ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣນ຺ຕູຕິ ຈຕຸຘາ ປວຕ຺ຕິຍາ ວີສຕິວິຘາ ອໂນຘິໂສຜຣຓເມຕ຺ຕາ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ – ‘‘ໂອຘິໂສ…ເປ… ຠາເວນ຺ຕສ຺ສປີ’’ຕິ. ຕ຺ວໍ ເອຕສ຺ສາຕິອາທິນາ ກມ຺ມສ຺ສກຕາປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສຕິ. ປຏິສງ຺ຂາເນ ຐິຕສ຺ສາຕິ ໂກເຘ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາທີນວສ຺ສ ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂໂຕ ອໂກເຘ ເມຕ຺ຕາຍ ອານິສໍສສ຺ສ ຈ ປຏິສງ຺ຂາເນ ສມ຺ມເທວ ຊານເນ. ເສວນ຺ຕສ຺ສາຕິ ຠຊນ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຍາປາໂທ ປຫີຍຕິ.

ອຕິໂຠຊເນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາໂຫຕິ ອາຫາຣສ຺ສ ອຘິກໂຠຊເນ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາໂຫ, ‘‘ເອຕ຺ຕເກ ຠຸຕ຺ເຕ ຖິນມິທ຺ຘໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອຕ຺ຕເກ ໂນ’’ຕິ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ກາຣຓາກາຣຓຄ຺ຄາໂຫຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທິວາ ສູຣິຍາໂລກນ຺ຕິ ທິວາ ຄຫິຕນິມິຕ຺ຕໍ ສູຣິຍາໂລກໍ, ຣຕ຺ຕິຍໍ ມນສິກໂຣນ຺ຕສ຺ສປີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຘຸຕງ຺ຄານໍ ວີຣິຍນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຘຸຕງ຺ຄນິສ຺ສິຕສປ຺ປາຍກຖາຍປີ’’ຕິ.

ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈມ຺ປິ ກຕາກຕານຸໂສຈນວເສນ ປວຕ຺ຕມານໍ ເຈຕໂສ ອວູປສມາວຫຕາຍ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈນ ສມານລກ຺ຂຓເມວາຕິ ຕທຸຠຍສ຺ສ ປຫານກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠຄວາ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຈຕໂສ ວູປສໂມ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ມາ ພາຫຸສຈ຺ຈາທິ ຕສ຺ສ ປຫານກາຣຓນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອປິຈ ຉ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ຄນ຺ຖໂຕ, ອຕ຺ຖໂຕ ຘມ຺ມໍ ວິຈາເຣນ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕເວທາທິປຏິລາຠສມ຺ຠວໂຕ ວິກ຺ເຂໂປ ນ ໂຫຕິ. ຍຖາວິຫິຕປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຍຖາຘມ຺ມປຏິກາຣປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ອນວສໂຣວາຕິ ‘‘ພາຫຸສຈ຺ເຈນປິ…ເປ… ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຫີຍຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍທຄ຺ເຄນ ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ປຏິສງ຺ຂານວໂຕ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຫີຍຕິ, ຕທຄ຺ເຄນ ປຣິປຸຈ຺ຉກຕາວິນຍປກຕຎ຺ຎຸຕາຫິປິ ຕໍ ປຫີຍຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ວຸທ຺ຘເສວິຕາ ຈ ວຸທ຺ຘສີລິຕໍ ອາວຫຕີຕິ ເຈຕໂສ ວູປສມກຣຕ຺ຕາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ປຫານກາຣີ ວຸຕ຺ຕາ, ວຸທ຺ຘຠາວໍ ປນ ອນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ວິນຍຘຣາ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈວິໂນທກາ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ວິກ຺ເຂໂປ ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈເຫຕຸໂກ ໂຫຕີຕິ ‘‘ກປ຺ປິຍາກປ຺ປິຍປຣິປຸຈ຺ຉາພຫຸລສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ ວິນຍນເຍເນວ ປຣິປຸຈ຺ຉກຕາທໂຍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ. ປຫີເນ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈຕິ ນິທ຺ຘາຣເຓ ຠຸມ຺ມໍ. ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ໂທມນສ຺ສສຫຄຕຕ຺ຕາ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ວຸຕ຺ໂຕ.

ກຸສລາກຸສລາ ຘມ຺ມາຕິອາທີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ. ກາມໍ ພາຫຸສຈ຺ຈປຣິປຸຈ຺ຉກຕາຫິ ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກາປິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຫີຍຕິ, ຕຖາປິ ຣຕນຕ຺ຕຍວິຈິກິຈ຺ຉາມູລິກາ ເສສວິຈິກິຈ຺ຉາຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕີຓິ ຣຕນານິ ອາຣພ຺ຠາ’’ຕິອາທິ. ວິນເຍ ປກຕຎ຺ຎຸຕາຍ ຈ ສຕິ ສິກ຺ຂາຍ ກງ຺ຂາຍ ອສມ຺ຠໂວ ເອວ, ຕຖາ ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓາວໂພເຘ ສຕິ ປຸພ຺ພນ຺ຕາທີສຸ ສໍສຍສ຺ສາຕິ ອາຫ – ‘‘ວິນເຍ’’ຕິອາທິ. ໂອກປ຺ປນີຍສທ຺ຘາ ສທ຺ເຘຍ຺ຍວຕ຺ຖຸໍ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ ວິຍ ອຘິມຸຈ຺ຈນໍ, ຕຎ຺ຈ ຕຖາ ອຘິໂມກ຺ຂຸປ຺ປາທນເມວ. ສທ຺ຘາຍ ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣຕາ ອຘິມຸຕ຺ຕິ. ອຣຫຕ຺ເຕນ ກູຏໍ ຄຓ຺ຫິ ສຕ຺ຕປິ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ເທສນາຍ ໂອສາປິຕຕ຺ຕາ.

ອາຫາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ປຣິຍາຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໓. ສມ຺ພຫຸລາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ສງ຺ຆສມຎ຺ຎາຍ ອຠາວໂຕ. ຕໂຕ ປຣນ຺ຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ຊນານໍ ອຸປຣິ ສງ຺ໂຆ ຈຕຸວຄ຺ຄກຣຓີຍາທິສງ຺ຆກມ຺ມວເສນ ກມ຺ມປ຺ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ປວິສິໍສູຕິ ຠາວິນິ ປວິສເນ ຠູເຕ ວິຍ ກຕ຺ວາ ອຸປຈາເຣນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ປວິຏ຺ຐາ’’ຕິ. ຠາວິນິ ຫິ ຠູເຕ ວິຍ ອຸປຈາໂຣ. ເຕນາຫ – ‘‘ເຕ ປນາ’’ຕິອາທິ, ເຕ ປນ ຠິກ຺ຂູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸນ ເຕ ປນາຕິ ຕິຕ຺ຖິຍາ ຕິຕ຺ຖິຍສາວກາ ຈ.

ອິມສ຺ມິໍ ປຎ຺ຎາປເນຕິ ‘‘ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍາ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ເຕ ອິມສ຺ມິໍ ປກາເຣ ອຕ຺ຖປຎ຺ຎາປເນ. ວິສິສ຺ສຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໂຕ ປຠິຊ຺ຊຕີຕິ ວິເສໂສ, ເຠໂທ. ສ຺ວາຍໍ ອິຘ ອນ຺ໂຕຄຘາຘິກຠາໂວ ອຘິປ຺ເປໂຕຕິ ອາຫ – ‘‘ໂກ ວິເສໂສຕິ ກິໍ ອຘິກ’’ນ຺ຕິ. ອຘິກໍ ປຍສນໍ ປຍຸຎ຺ຊນນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປຍາໂສ, ອຘິກປ຺ປໂຍໂຄ. ນານາ ກຣີຍຕິ ເອເຕນາຕິ ນານາກຣຓໍ, ເຠໂທຕິ ອາຫ – ‘‘ກິໍ ນານຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍປເທຕິ ‘‘ອນຸສາສນິຍາ ວາ ອນຸສາສນິ’’ນ຺ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ປເທ. ເອເສວ ນໂຍຕິ ຍຖາ ປຐມສ຺ມິໍ ປເທ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ, ເອວໍ ທຸຕິຍປເທປິ ໂຍເຊຕພ຺ພາ.

ຕີຓິ ຐານານີຕິ ເທວມາຣພ຺ຣຫ຺ມຏ຺ຐານານິ ຕີຓິ ‘‘ສເທວເກ ໂລເກ’’ຕິອາທິນາ ໂລເກ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ. ‘‘ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍາ’’ຕິ ທ຺ເວ ຐານານິ. ‘‘ປຊາຍາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິຕິ ປຎ຺ຈຫິ ປເທຫິ. ອຸທ຺ເທສນ຺ຕິ ອຸທ຺ທິສິຕພ຺ພຕໍ. ຄຓນນ຺ຕິ ເອໂກ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທຕິ ຄເຫຕພ຺ພຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ຖປາທາທີສູຕິ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ສມຸທາຍໍ ອາຣພ຺ຠ ປຏິຆສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ. ອຕ຺ຕໂນ ຂນ຺ເຘສຸ ວິມຕິ ‘‘ອຫໍ ນຸ ໂຂສ຺ມີ’’ຕິອາທິນາ.

ກິຎ຺ຈາປິ ສພ຺ພໍ ວີຣິຍໍ ເຈຕສິກເມວ, ຍໍ ປນ ກາຍກມ຺ມາຘິຏ຺ຐານາທິວເສນ ມນສິ ກາຍິກປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປນໍ ວີຣິຍໍ ກາຍິກນ຺ຕິ ລທ຺ຘປຣິຍາຍນ຺ຕິ ຕໂຕ ວິເສເສຕ຺ວາ ເຈຕສິກນ຺ຕິ ຍຖາຘິປ຺ເປຕທຸຕິຍຕາທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ຍທິປິ ຍຖາກປ຺ປິຕອິຣິຍາປຖສນ຺ຘາຣຓວເສນ ປວຕ຺ຕມານໍ ວີຣິຍໍ ກາຍສ຺ສ ຕຖາປວຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕນ຺ຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ, ຕຖາປິ ນ ຕາທິໂສ ກາຍປໂຍໂຄ, ຕທາ ປວຕ຺ໂຕ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກາຍປໂຍຄໍ ວິນາ ອຸປ຺ປນ຺ນວີຣິຍ’’ນ຺ຕິ. ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສທິໂສ ວາຕິ ອິມິນາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິເກ ສງ຺ຂາເຣ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນວເສນ ປວຕ຺ຕາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ອຸເປກ຺ຂາຕິອາທິນຍໍ ອຕິທິສຕິ.

‘‘ມິສ຺ສກໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ກຖິຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ເອເຕສູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈງ຺ກມນ຺ເຕນປິ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມຄ຺ຄໍ ອປຕ຺ຕໍ ກາຍິກວີຣິຍ’’ນ຺ຕິ. ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕີ. ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ອຸທ຺ຘຣນ຺ຕິ ປຣິຍາຍໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເສສາຕິ ພຫິທ຺ຘາຘມ຺ເມສຸ ສຕິ-ຘມ຺ມວິຈຍ-ອຸເປກ຺ຂາ-ເຈຕສິກ-ວີຣິຍ-ສວິຕກ຺ກ-ສວິຈາຣ-ປີຕິ-ສມາຘີ ທ຺ເວ ປສ຺ສທ຺ຘິໂຍ ຈ. ອຍໍ ປນ ນໂຍ ປຈຸຣປ຺ປວຕ຺ຕິວເສນ ອຏ຺ຐກຖານເຍເນວ ວຸຕ຺ໂຕ. ເຖຣວາທວເສນ ປນ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣມຕ຺ຕາ ປີຕິສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ຣູປາວຈຣາປິ ອຕ຺ຖີຕິ ເຕປິ ຄເຫຕ຺ວາ ທສ ມິສ຺ສກາວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາຕິ.

ປຣິຍາຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ອຄ຺ຄິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໔. ໂລຓຘູປນນ຺ຕິ ໂລຓຎ຺ຈ ຘູປນຎ຺ຈ ໂລຓຘູປນໍ. ໂຍຘກມ຺ມນ຺ຕິ ໂຍຘປຸຄ຺ຄເລນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກມ຺ມໍ. ມນ຺ຕກມ຺ມນ຺ຕິ ຣາຊກິຈ຺ຈມນ຺ຕນໍ. ປຏິຫາຣກມ຺ມນ຺ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕານໍ ວຈນໍ ຣຎ຺ໂຎ ນິເວເທຕ຺ວາ ຕໂຕ ເນສໍ ປຏິຫຣຓກມ຺ມໍ. ຕສ຺ມາຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖິກຕ຺ຕາ ສຕິຍາ. ເອວໍ ‘‘ສຕິຎ຺ຈ ຂ຺ວາຫ’’ນ຺ຕິອາທິກໍ ອໂວຈ. ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາວ ກຖິຕາ ປຄ຺ຄຫນິຄ຺ຄຫວິໂນທິຕຕ຺ຕາ.

ອຄ຺ຄິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ເມຕ຺ຕາສຫຄຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໕. ກີທິສາ ຄຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ເອຕິສ຺ສາຕິ ກິໍຄຕິກາ, ກິໍນິຏ຺ຐາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກີທິສີ ປຣມາ ອຸຕ຺ຕມາ ໂກຏິ ເອຕິສ຺ສາຕິ ກິໍປຣມາ. ກີທິສໍ ຜລໍ ອານິສໍສໍ ອຸທໂຍ ເອຕິສ຺ສາຕິ ກິໍຜລາ. ສໍສຏ຺ຐໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສຫຄຕ-ສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ, ອິຘ ປນ ເມຕ຺ຕາຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາປຸພ຺ພຠາຄໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ຈ ‘‘ເມຕ຺ຕາສຫຄຕໍ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ສພ຺ເພສຸ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄສຸ ສພ຺ເພສຸ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣສຸ.

ປຏິກູເລຕິ ວິຣຊ຺ຊຕີຕິ ປຏິກູລໍ, ອນິຏ຺ຐໍ. ນ ປຏິກູລໍ ອປ຺ປຏິກູລໍ, ອິຏ຺ຐໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອິຏ຺ເຐ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ອປ຺ປຏິກູລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ. ເອວນ຺ຕິ ປຏິກູລສຎ຺ຎີ. ສຕ຺ເຕ ອປ຺ປຏິກູເລ ອສຸຠຜຣຓໍ, ສງ຺ຂາເຣ ອປ຺ປຏິກູເລ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ມນສິກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ອສຸຠາຍາຕິ ອສຸຠສຎ຺ຎາຍ. ອນິຈ຺ຈໂຕ ວາ ອຸປສໍຫຣຕີຕິ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ມນສິກາຣໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ‘‘ເອເສວ ນໂຍ’’ຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ວິວຣິຕຸໍ ‘‘ອປ຺ປຏິກູລປຏິກູເລສູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂນ຺ຕິ ຉສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປຫີນານຸໂຣຘສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຉຬງ຺ຄວນ຺ຕໍ ອຸເປກ຺ຂໍ.

ເມຕ຺ຕາຍາຕິ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ. ປຏິກູລາທີສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ອິຈ຺ຉິຕວິຫາເຣນ ວິຫຣິຕຸໍ ສມຕ຺ຖຕາ ອຣິຍານໍ ເອວ, ຕຕ຺ຖ ຈ ອຣຫໂຕ ເອວ ອິຊ຺ຌນໂຕ ອຣິຍິທ຺ຘິ ນາມ. ຕສ຺ສາ ອຣິຍິທ຺ຘິຍາ ຈ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ເທສນາ ວິນິວຏ຺ເຏຕພ຺ພາ ປຣິໂຍສາເນຕພ຺ພາ ສິຍາ. ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອປຣິປກ຺ກຕ຺ຕາ ນິກນ຺ຕິຍາ ຈ ທຸປ຺ປຣິຍາທານໂຕ. ອຍໍ ເທສນາຕິ ‘‘ເມຕ຺ຕາສຫຄຕໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕີ’’ຕິອາທິນາ ອຍໍ ເທສນາ ອາຣທ຺ຘາ. ໂຍ ຫິ ເມຕ຺ຕາຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ມສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ປຣິສຸທ຺ເຘສຸ ວຓ຺ຓກສິເຓສຸ ວິໂມກ຺ຂສງ຺ຂາຕໍ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ຠຄວາ – ‘‘ສຸຠໍ ໂຂ ປນ ວິໂມກ຺ຂໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’’ຕິ.

ສຸຠປຣມນ຺ຕິ ສຸຠວິໂມກ຺ຂປຣມໍ. ອິຘ ໂລເກ ເອວ ປຎ຺ຎາ ອສ຺ສ. ເຕນາຫ ‘‘ໂລກິຍປຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ອຣຫຕ຺ຕປຣມາວ ເມຕ຺ຕາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສ຺ສ ປາທກຕ຺ຕາ. ກຣຸຓາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍຕິ ກຣຸຓາທິຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຖປຣມາ ກຣຸຓາ ໂຫຕິ, ເອວໍ ມຸທິຕາອຸເປກ຺ຂາສຸປິ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ອຕິທິສຕິ. ປຸນ ເທສນາຣມ຺ຠປໂຍຊນໍ ປນ ‘‘ອິມິນາ ນເຍນາ’’ຕິ ເຫຏ຺ຐາ ອຕິທິຏ຺ຐເມວ.

ສຸຠປຣມາທິຕາຕິ ເມຕ຺ຕາກຣຸຓາມຸທິຕາອຸເປກ຺ຂານໍ ສຸຠປຣມຕາ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນປຣມຕາ, ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນປຣມຕາ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນປຣມຕາ. ຕສ຺ສ ຕສ຺ສາຕິ ສຸຠວິໂມກ຺ຂສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ຕິຓ຺ຓໍ ອຣູປຊ຺ຌານານຎ຺ຈ ຍຖາກ຺ກມໍ ອຸປນິສ຺ສຍຕ຺ຕາ. ອປ຺ປຏິກູລປຣິຈຍາຕິ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ມນສິກາຣພຫຸລີກາຣາ. ອປ຺ປກສິເຣເນວາຕິ ສຸເຂເນວ. ຕຕ຺ຖາຕິ ວິສຸທ຺ຘຕາຍ ອິຏ຺ເຐສຸ ວຓ຺ຓກສິເຓສຸ. ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຠາວນາມຍຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ອປ຺ປນາວເສນ. ຕໂຕ ປຣນ຺ຕິ ຕໂຕ ສຸຠວິໂມກ຺ຂໂຕ ປຣໍ ວິໂມກ຺ຂານໍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ເມຕ຺ຕາສຫຄຕຠາໂວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ສຕ຺ຕທຸກ຺ຂໍ ສມນຸປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສາຕິ ທຓ຺ເຑນ ອຠິຫຏປ຺ປຕ຺ຕຣູປເຫຕຸໍ ສຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກທຸກ຺ຂໍ ຎາເຓນ ວີມໍສນ຺ຕສ຺ສ. ຕຍິທໍ ຣູປນິມິຕ຺ຕກໍ ສຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກໍ ທຸກ຺ຂໍ ຎາເຓນ ກຣຸຓາວິຫາຣິສ຺ສ ວິເສສໂຕ ປກ຺ຂນ຺ທຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອປ຺ປກສິເຣເນວ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕີ’’ຕິ, ນ ປນ ສພ຺ພໂສ ອຣູເປ ອານິສໍສທສ຺ສນໂຕ.

ວິຎ຺ຎາຓໍ ສມນຸປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອິທໍ ປາໂມຊ຺ຊຄຫຓມຸເຂນ ຕນ຺ນິສ຺ສຍວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ຄຫຓໍ ສມ຺ຠວຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຎ຺ຎາຓຄ຺ຄຫຓປຣິຈິຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວິຎ຺ຎາຓຄ຺ຄຫເຓ ປຣິຈິຕໍ.

ອຸເປກ຺ຂາວິຫາຣິສ຺ສາຕິ ອຸເປກ຺ຂາພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣໍ ວິຫຣໂຕ. ອາໂຠຄາຠາວໂຕຕິ ສຸຂາທິວເສນ ອາຠຸຊນາຠາວໂຕ. ສຸຂ…ເປ… ສມ຺ຠວໂຕຕິ ສຸຂທຸກ຺ຂາຕິ ປຣມຕ຺ຖກມ຺ມຄ຺ຄຫເຓ ວິມຸຂຕາສມ຺ຠວໂຕ. ອວິຊ຺ຊມານຄ຺ຄຫຓທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອວິຊ຺ຊມານສຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິຄຫຓປຣິຈິຕໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຠາວມຕ຺ຕກສ຺ສ ຄຫຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ກຸສລມ຺ປິ ໂຫຕິ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ເມຕ຺ຕາສຫຄຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ສງ຺ຄາຣວສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໖. ປຐມຎ຺ເຎວາຕິ ປຸເຣຕຣໍເຍວ. ອສຊ຺ຌາຍກຕານໍ ມນ຺ຕານໍ ອປ຺ປຏິຠານໍ ປເຄວ ປຐມໍເຍວ ສິທ຺ຘໍ, ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ນາມ ອຠິຠໂວ ຄຫຓນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ກາມຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນາຕິ ກາມຣາຄຄຫິເຕນາ’’ຕິ. ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕິ ອປເນຕີຕິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນໍ, ປຏິປກ຺ຂໂຕ ນິສ຺ສຣຕິ ເອເຕນາຕິ ນິສ຺ສຣຓໍ, ວິກ຺ຂມ຺ຠນຎ຺ຈ ຕໍ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈາຕິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນນິສ຺ສຣຓໍ. ເຕນາຫ – ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ. ເສສປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຕ຺ຕນາ ອຣຓິໂຍ ປຕ຺ຕພ຺ໂພ ອຕ຺ຕຕ຺ໂຖ, ຕຖາ ປຣຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘‘ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕີ’’ຕິອາທີສຸ ພ຺ຍາປາທາທີນໍ ອນາຄຕຕ຺ຕາ ອພ຺ຍາປາທວາເຣ ຕທງ຺ຄນິສ຺ສຣຓໍ ນ ຄຫິຕໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ນ ຄຫິຕໍ, ປຏິສງ຺ຂານວເສນ ປນ ຕສ຺ສ ວິໂນເທຕພ຺ພຕາຍ ຕທງ຺ຄນິສ຺ສຣຓມ຺ປິ ລພ຺ຠເຕວາຕິ ສກ຺ກາ ວິຎ຺ຎາຕຸໍ. ອາໂລກສຎ຺ຎາ ອຸປຈາຣປ຺ປຕ຺ຕາ, ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕາ ວາ, ໂຍ ໂກຈິ ກສິຓຊ຺ຌານາທິເຠໂທ ສມໂຖ. ຘມ຺ມວວຕ຺ຖານໍ ອຸປຈາຣປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕວເສນ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ກຸຖິໂຕຕິ ຕຕ຺ໂຕ. ອຸສ຺ມຸທກຊາໂຕຕິ ຕສ຺ເສວ ກຸຖິຕຠາວສ຺ສ ອຸສ຺ມຸທກຕໍ ອຈ຺ຈຸຓ຺ຫຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ອຸສຸມຊາໂຕ’’ຕິ. ຕິລພີຊກາທິເຠເທນາຕິ ຕິລພີຊກກຓ຺ຓິກເກສຣາທິເຠເທນ. ເສວາເລນ…ເປ… ປຓເກນາຕິ ອຸທກປິຈ຺ຉິເລນ. ອປ຺ປສນ຺ໂນ ອາກຸລຕາຍ. ອສນ຺ນິສິນ຺ໂນ ກລລຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ. ອນາໂລກຏ຺ຐາເນຕິ ອາໂລກຣຫິເຕ ຐາເນ.

ສງ຺ຄາຣວສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ອຠຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓໗. ເອກໍເສນ ຠຄວາ ນີວຣຓາຕິ ເອກໍສໂຕ ເອວ ຠຄວາ ເອເຕ ຘມ຺ມາ ນີວຣຓາ ຈິຕ຺ເຕ ກຸສລປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ນີວຣຓໂຕ. ກາຍກິລມໂຖຕິ ກາຍປຣິສ຺ສໂມ, ໂສ ປນ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ‘‘ທຣໂຖ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຈິຕ຺ຕກິລມໂຖ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍຊາໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຕນາຫ – ‘‘ຕສ຺ສ ກິຣາ’’ຕິອາທິ. ຈິຕ຺ຕທຣໂຖປິ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠີຕິ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ມຄ຺ເຄເນວາຕິ ຍຖາຘິຄເຕນ ອຣິຍມຄ຺ເຄເນວ. ອສ຺ສາຕິ ອຠຍສ຺ສ ຣາຊກຸມາຣສ຺ສ. ເອຕໍ ກາຍຈິຕ຺ຕທຣຖທ຺ວຍໍ.

ອຠຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສາກຈ຺ຉວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ອານາປານວຄ຺ໂຄ

໑. ອຏ຺ຐິກມຫປ຺ຜລສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒໓໘. ອຸປ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎາຕິ ສຎ຺ຎາສີເສນ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານໍ ວທຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕໍ ປເນຕ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຉວິຈມ຺ມມ຺ປິ ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ອິທໍ ສວິຎ຺ຎາຓກໍ ອວິຎ຺ຎາຓກມ຺ປິ ກາຍສາມຎ຺ຎໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຕິ ວາ ອຸປາທິເສເສຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປາທິຍຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ອຸປາທິ, ອຸປາທານໍ, ເອຕສ຺ສ ເອກເທເສ ອປ຺ປຫີເນ ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອານາປານວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ນິໂຣຘວຄ຺ໂຄ

໑-໑໐. ອສຸຠສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໒໔໘-໒໕໗. ອນຠິຣຕິນ຺ຕິ ອນຠິຣມຓໍ ອນເປກ຺ຂິຕໍ. ອຈ຺ຈນ຺ຕນິໂຣຘຠູເຕ ນິພ຺ພາເນ ປວຕ຺ຕສຎ຺ຎາ ນິໂຣຘສຎ຺ຎາ. ຕຕ຺ຖ ສາ ມຄ຺ຄສຫຄຕາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ, ຍາ ປນ ນິພ຺ພາເນ ນິນ຺ນຠາເວນ ປວຕ຺ຕາ, ອຸປສມານຸສ຺ສຕິສຫຄຕາ ຈ, ສາ ໂລກິຍາຕິ ອາຫ – ‘‘ນິໂຣຘສຎ຺ຎາ ມິສ຺ສກາ’’ຕິ. ‘‘ເຕສໍ ນວສູ’’ຕິອາທິ ປມາທປາໂຐ. ‘‘ເອກາທສສຸ ອປ຺ປນາ ໂຫຕິ, ນວ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານິກາ’’ຕິ ປາໂຐ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ວີສຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານານີຕິ ອິທມ຺ປິ ອິຘາຄຕນໂຍ, ນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄາທີສຸ ອາຄຕນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອາຣມ຺ມຓາທີສຸ ຍຖາໂຍຄໍ ອປ຺ປນໍ ອຸປຈາຣໍ ວາ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄຠູຕາ ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ກຖິຕາ.

ນິໂຣຘວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ສຕິປຏ຺ຐານສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ອມ຺ພປາລິວຄ຺ໂຄ

໑. ອມ຺ພປາລິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໖໗. ເອກາຍນ຺ວາຍນ຺ຕິ ສນ຺ຘິວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ໂອ-ກາຣສ຺ສ ວ-ກາຣໍ ອ-ກາຣສ຺ສ ທີຆໍ ກຕ຺ວາ. ອຍໍ ກິຣ ສໍຍຸຕ຺ຕາຠິລາໂປ, ຕຕ຺ຖ ອຍນ-ສທ຺ໂທ ມຄ຺ຄປຣິຍາໂຍ. ນ ເກວລໍ ອຍເມວ, ອຖ ໂຂ ອຎ຺ເຎປິ ມຄ຺ຄປຣິຍາຍາຕິ ປທຸທ຺ຘາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ມຄ຺ຄສ຺ສ ຫີ’’ຕິອາທິໍ ວຕ຺ວາ ຍທິ ມຄ຺ຄປຣິຍາໂຍ ອາຍນ-ສທ຺ໂທ, ກສ຺ມາ ປຸນ ມຄ຺ໂຄຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ຕສ຺ມາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ເອກມຄ຺ໂຄຕິ ເອໂກວ ມຄ຺ໂຄ. ນ ຫິ ນິພ຺ພານຄາມິມຄ຺ໂຄ ອຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖີຕິ. ນນຸ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ອິຘ ມຄ຺ໂຄຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຕທຎ຺ເຎປິ ພຫູ ມຄ຺ຄຘມ຺ມາ ອຕ຺ຖີຕິ? ສຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ປນ ສຕິປຏ຺ຐານຄ຺ຄຫເຓເນວ ຄຫິຕາ ຕທວິນາຠາວໂຕ. ຕຖາ ຫິ ຎາຓວີຣິຍາທໂຍ ນິທ຺ເທເສ ຄຫິຕາ, ອຸທ຺ເທເສ ສຕິຍາ ເອວ ຄຫຓໍ ເວເນຍ຺ຍຊ຺ຌາສຍວເສນາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ສຕິຍາ ມຄ຺ຄຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ຈ. ນ ທ຺ເວຘາປຖຠູໂຕຕິ ອິມິນາ ອິມສ຺ສ ທ຺ວຍຠາວາຠາວໍ ວິຍ ອນິພ຺ພານຄາມິຠາວາຠາວຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕິ. ນິພ຺ພານຄມນຏ຺ເຐນາຕິ ນິພ຺ພານໍ ຄຈ຺ຉຕິ ເອເຕນາຕິ ນິພ຺ພານຄມນໍ, ໂສ ເອວ ອວິປຣີຕຠາວນາຍ ອຕ຺ໂຖ, ເຕນ ນິພ຺ພານຄມນຏ຺ເຐນ, ນິພ຺ພານາຘິຄມູປາຍຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຄ຺ຄນີຍຏ຺ເຐນາຕິ ຄເວສິຕພ຺ພຕາຍ.

ຣາຄາທີຫີຕິ ‘‘ຣາໂຄ ມລໍ, ໂທໂສ ມລໍ, ໂມໂຫ ມລ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໙໒໔) ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕຫິ ຣາຄາທີຫິ ມເລຫິ. ສາ ປນາຍໍ ສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິ ສິຊ຺ຌມານາ ຍສ຺ມາ ໂສກາທີນໍ ອນຸປ຺ປາທາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂສກປຣິເທວານໍ ສມຕິກ຺ກມາຍາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ໂສຈນໍ ຎາຕິພ຺ຍສນາທິນິມິຕ຺ຕໍ ເຈຕໂສ ສນ຺ຕາໂປ ອນ຺ໂຕນິຊ຺ຌານໍ ໂສໂກ. ຎາຕິພ຺ຍສນາທິນິມິຕ຺ຕເມວ ໂສກາຘິກຕາຊນິໂຕ ‘‘ກຫໍ ເອກປຸຕ຺ຕກາ’’ຕິອາທິນາ ປຣິເທວນວເສນ ວາຈາວິປ຺ປລາໂປ ປຣິເທວນໍ ປຣິເທໂວ. ຕສ຺ສ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໍ ອິຘ ສມຕິກ຺ກໂມຕິ ອາຫ ‘‘ປຫານາຍາ’’ຕິ. ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເຈຕສິກທຸກ຺ຂຕາຍ ໂທມນສ຺ສສ຺ສປິ ທຸກ຺ຂສທ຺ເທເນວ ຄຫເຓ ສິທ຺ເຘ ສທ຺ເທນ ອນິວຕ຺ຕນໂຕ ສາມຎ຺ຎໂຊຕນາຍ ວິເສສວຈນໍ ເສຏ຺ຐນ຺ຕິ ‘‘ໂທມນສ຺ສານ’’ນ຺ເຕວ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຈຕສິກໂທມນສ຺ສສ຺ສາຕິ ຠູຕກຖນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຎາຍຕິ ເອເຕນ ຍາຖາວໂຕ ປຏິວິຊ຺ຌີຍຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈນ຺ຕິ ຎາໂຍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ. ນນຸ ອຍມ຺ປິ ມຄ຺ໂຄ, ກິໍ ມຄ຺ໂຄ ເອວ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ໂຫຕີຕິ ໂຈທນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ – ‘‘ອຍໍ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຕຓ຺ຫາວ ກມ຺ມກິເລສວິປາການໍ ວິນນຏ຺ເຐນ ສໍສິພ຺ພນຏ຺ເຐນ ວານໍ. ເຕນ ຕຓ຺ຫາວາເນນ ວິຣຫິຕຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ອຠາວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕປຈ຺ຈກ຺ຂາຍາຕິ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈກ຺ຂຕ຺ຖາຍ.

ວຓ຺ຓຠາສນນ຺ຕິ ປສໍສາວຈນໍ. ວິສຸທ຺ຘິນ຺ຕິ ວິສຸຊ຺ຌນໍ ກິເລສປ຺ປຫານໍ. ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວາຈຸຄ຺ຄຕກຣຓໍ ອຸຄ຺ຄໂຫ. ປຣິຈຍກຣຓໍ ປຣິປຸຈ຺ຉາມູລກຕ຺ຕາ ຕຄ຺ຄຫເຓເນວ ຄຫິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ນ ຕໂຕ ເຫຏ຺ຐາຕິ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕກາຍາທີນໍ ເວທນາທິສຠາວຕ຺ຕາຠາວາ ກາຍເວທນາຈິຕ຺ຕວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ເຕຠູມກຘມ຺ມສ຺ສ ວິສຸໍ ວິປລ຺ລາສວຕ຺ຖນ຺ຕຣຠາເວນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຈ ເຫຏ຺ຐາ ຄຫເຓສຸ ວິປລ຺ລາສວຕ຺ຖູນໍ ອນິຏ຺ຐານໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຈມສ຺ສ ປນ ວິປລ຺ລາສວຕ຺ຖຸໂນ ອຠາເວນ ‘‘ນ ອຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອາຣມ຺ມຓວິຠາເຄນ ເຫຕ຺ຖ ສຕິປຏ຺ຐານວິຠາໂຄຕິ. ຕໂຍ ສຕິປຏ຺ຐານາຕິ ສຕິປຏ຺ຐານສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣທສ຺ສນໍ, ນ ອິຘ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຕິປຏ຺ຐານສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖທສ຺ສນໍ. ອາທີສຸ ຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ‘‘ຜສ຺ສສມຸທຍາ ເວທນານໍ ສມຸທໂຍ, ນາມຣູປສມຸທຍາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສມຸທໂຍ, ມນສິກາຣສມຸທຍາ ຘມ຺ມານໍ ສມຸທໂຍ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໔໐໘) ສຕິປຏ຺ຐານາຕິ ວຸຕ຺ຕານໍ ສຕິໂຄຈຣານໍ ປກາສເກ ສຸຕ຺ຕປເທເສ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວໍ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄປາຬິຍມ຺ປິ ອວເສສປາຬິປເທສທສ຺ສນຕ຺ໂຖ ອາທິ-ສທ຺ໂທ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສຕິຍາ ປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ສຕິຍາ ປຕິຏ຺ຐາຕພ຺ພຏ຺ຐານໍ.

ອຣິໂຍຕິ ອາຣກຕ຺ຕາທິນາ ອຣິຍໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘມາຫ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ສຬາຍຕນວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໓.໓໑໑). ຕຕ຺ຖ ຫິ –

‘‘ຕໂຍ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຍທຣິໂຍ…ເປ… ມຣຫຕີຕິ ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຖາ ສາວການໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອນຸກມ຺ປໂກ ຫິເຕສີ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ – ‘ອິທໍ ໂວ ຫິຕາຍ ອິທໍ ໂວ ສຸຂາຍາ’ຕິ. ຕສ຺ສ ສາວກາ ນ ສຸສ຺ສູສນ຺ຕິ, ນ ໂສຕໍ ໂອທຫນ຺ຕິ, ນ ອຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ, ໂວກ຺ກມ຺ມ ຈ ສຕ຺ຖຸສາສນາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ນ ເຈວ ອນຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ນ ຈ ອນຕ຺ຕມນຕໍ ປຏິສໍເວເທຕິ, ອນວສ຺ສຸໂຕ ຈ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ. ຍທຣິໂຍ ເສວຕິ…ເປ... ມຣຫຕິ. ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຖາ …ເປ… ອິທໍ ໂວ ສຸຂາຍາຕິ. ຕສ຺ສ ເອກຈ຺ເຈ ສາວກາ ນ ສຸສ຺ສູສນ຺ຕິ…ເປ… ເອກຈ຺ເຈ ສາວກາ ສຸສ຺ສູສນ຺ຕິ…ເປ… ນ ຈ ໂວກ຺ກມ຺ມ ສຕ຺ຖຸສາສນາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ນ ເຈວ ອນຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ນ ຈ ອນຕ຺ຕມນຕໍ ປຏິສໍເວເທຕິ, ນ ເຈວ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ນ ຈ ອຕ຺ຕມນຕໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ອນຕ຺ຕມນຕຎ຺ຈ ອຕ຺ຕມນຕຎ຺ຈ ຕທຸຠຍໍ ອຠິນິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິຍໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ…ເປ… ມຣຫຕິ. ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ,…ເປ… ສຸຂາຍາຕິ, ຕສ຺ສ ສາວກາ ສຸສ຺ສູສນ຺ຕິ…ເປ… ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອຕ຺ຕມໂນ ເຈວ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕມນຕຎ຺ຈ ປຏິສໍເວເທຕິ, ອນວສ຺ສຸໂຕ ຈ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິຍໍ ສຕິປຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ –

ເອວໍ ປຏິຆານຸນເຍຫິ ອນວສ຺ສຸຕຕາ ນິຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິຕາຍ ຕທຸຠຍວີຕິວຕ຺ຕຕາ ‘‘ສຕິປຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ພຸທ຺ຘານໍເຍວ ຫິ ນິຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິຕາ ໂຫຕິ ອາເວຓິກຘມ຺ມຠາວໂຕ, ນ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາທີນໍ. ປ-ສທ຺ໂທ ອາຣມ຺ຠໍ ໂຊເຕຕິ, ອາຣມ຺ໂຠ ຈ ປວຕ຺ຕີຕິ ກຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ປວຕ຺ຕຍິຕພ຺ພໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ສຕິຍາ ກຣຓຠູຕາຍ ປຏ຺ຐານໍ ປຏ຺ຐເປຕພ຺ພໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ. ອນ-ສທ຺ໂທ ຫິ ພຫຸລວຈເນນ ກມ຺ມຕ຺ໂຖປິ ໂຫຕີຕິ.

ຕຖາສ຺ສ ກຕ຺ຕຸອຕ຺ໂຖປິ ລພ຺ຠຕີຕິ ‘‘ປຕິຏ຺ຐາຕີຕິ ປຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປຏ຺ຐາຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປ-ສທ຺ໂທ ຠຸສຕ຺ຖວິສິຏ຺ຐໍ ປກ຺ຂນ຺ທນໍ ທີເປຕີຕິ ‘‘ໂອກ຺ກນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸນ ຠາວຕ຺ຖໍ ສຕິສທ຺ທໍ ປຏ຺ຐານສທ຺ທຎ຺ຈ ວຓ຺ເຓນ຺ໂຕ ‘‘ອຖ ວາ’’ຕິອາທິມາຫ. ເຕນ ປຸຣິມວິກປ຺ເປ ສຕິ-ສທ຺ໂທ ປຏ຺ຐານ-ສທ຺ໂທ ຈ ກຕ຺ຕຸອຕ຺ໂຖຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ສຣຓຏ຺ເຐນາຕິ ຈິຣກຕສ຺ສ ຈິຣຠາສິຕສ຺ສ ຈ ອນຸສ຺ສຣຓຏ຺ເຐນ. ອິທນ຺ຕິ ຍໍ ‘‘ສຕິເຍວ ສຕິປຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ຕປເທເສ ອຘິປ຺ເປຕໍ.

ຍທິ ເອວນ຺ຕິ ຍທິ ສຕິ ເອວ ສຕິປຏ຺ຐານໍ, ສຕິ ນາມ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກສ຺ມາ ສຕິປຏ຺ຐານາຕິ ພຫຸວຈນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສຕີນໍ ພຫຸຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິ. ຍທິ ພຫຸກາ ຕາ ສຕິໂຍ, ອຖ ກສ຺ມາ ມຄ຺ໂຄຕິ ເອກວຈນນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ມຄ຺ຄນຏ຺ເຐນາຕິ ນິຍ຺ຍານຏ຺ເຐນ. ນິຍ຺ຍານິໂກ ຫິ ມຄ຺ຄຘມ຺ໂມ, ເຕເນວ ນິຍ຺ຍານິກຠາເວນ ເອກຕ຺ຕຸປຄໂຕ ເອກນ຺ຕໂຕ ນິພ຺ພານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຕ຺ຖິເກຫິ ຈ ຕທຕ຺ຖໍ ມຄ຺ຄີຍຕີຕິ ອາຫ ‘‘ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຈຕສ຺ໂສປິ ເຈຕາຕິ ກາຍານຸປສ຺ສນາທິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘາປິ ຈ ເອຕາ ສຕິໂຍ. ອປຣຠາເຄຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ. ກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາຕິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ກາຍາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ສຸຠສຎ຺ຎາທິວິຘມນວເສນ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ປວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ສກິໍເຍວ ຕຕ຺ຖ ຈຕຸພ຺ພິຘສ຺ສປິ ວິປລ຺ລາສສ຺ສ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ປຫານກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານາ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ນິພ຺ພານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕເມວສ຺ສ ຈຕຸກິຈ຺ຈສາຘນຕໍ ອຸປາທາຍ ພຫຸວຈນນິທ຺ເທໂສ, ຕຖາປິ ອຕ຺ຖໂຕ ເຠທາຠາວໂຕ ມຄ຺ໂຄຕິ ເອກວຈເນນ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ຕສ຺ມາ ຈຕສ຺ໂສປິ ເອໂກ ມຄ຺ໂຄຕິ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ.

ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາ ອິຕຣາສໍ ປຸຈ຺ຉານໍ ອິຘ ອສມ຺ຠວໂຕ ນິທ຺ເທສາທິວເສນ ເທເສຕຸກາມຕາຍ ຈ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ‘‘ອຍຎ຺ເຈວ ກາໂຍ ພຫິທ຺ຘາ ຈ ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໗໑, ໒໘໗, ໒໙໗; ປາຣາ. ໑໑) ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ, ‘‘ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕີ’’ຕິອາທີສຸ ເວທນາທໂຍ ຕໂຍ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘາ, ‘‘ຍາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາຍສ຺ສ ປສ຺ສທ຺ຘິ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘີ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໔໐) ເວທນາທໂຍ ຕໂຍ ເຈຕສິກາ ຂນ຺ຘາ ‘‘ກາໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຕໂຕ ວິເສສນຕ຺ຖໍ ‘‘ກາເຍຕິ ຣູປກາເຍ’’ຕິ ອາຫ. ກາຍານຸປສ຺ສີຕິ ເອຕ຺ຖ ຕສ຺ສີລຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ກາຍໍ ອນຸປສ຺ສນສີໂລ’’ຕິ ອາຫ. ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສຕີຕິ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານິກກາຍໍ ‘‘ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ອນຸປສ຺ສຕິ, ເອວໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ເອວ ຈສ຺ສ ອນິຈ຺ຈາກາຣມ຺ປິ ອນຸປສ຺ສຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຖາຠູຕສ຺ສ ຈສ຺ສ ນິຈ຺ຈຄາຫສ຺ສ ວິເສໂສປິ ນ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂນ ນິຈ຺ຈໂຕ’’ຕິ. ຕຖາ ເຫສ ‘‘ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໘) ວຸຕ຺ໂຕ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອນິຈ຺ຈໂຕ ເອວ ອນຸປສ຺ສຕີຕິ ເອວກາໂຣ ລຸຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐຕິ ເຕນ ນິວຕ຺ຕິຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂນ ນິຈ຺ຈໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ເຈຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາທິນິວຕ຺ຕນມາສງ຺ກິຕພ຺ພໍ ປຏິໂຍຄິນິວຕ຺ຕນປຣຕ຺ຕາ ເອວ-ກາຣສ຺ສ, ອຸປຣິ ເທສນາອາຣຸຬ຺ຫຕ຺ຕາ ຈ ຕາສໍ. ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຸປສ຺ສຕີຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ອນິຈ຺ຈສ຺ສ ທຸກ຺ຂຕ຺ຕາ ຕເມວ ກາຍໍ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອນຕ຺ຕໂຕ ອນຸປສ຺ສຕີຕິ.

ຍສ຺ມາ ປນ ຍໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ, ນ ຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ, ຍຎ຺ຈ ນ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ, ນ ຕຕ຺ຖ ຣຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ, ໂນ ນິຈ຺ຈໂຕ, ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ, ໂນ ສຸຂໂຕ, ອນຕ຺ຕໂຕ ອນຸປສ຺ສຕິ, ໂນ ອຕ຺ຕໂຕ, ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ໂນ ນນ຺ທຕິ, ວິຣຊ຺ຊຕິ, ໂນ ຣຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ໂສ ເອວໍ ອຣຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຣາຄໍ ນິໂຣເຘຕິ, ໂນ ສມຸເທຕິ, ສມຸທຍໍ ນ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ປຏິປນ຺ໂນ ຈ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊຕິ, ໂນ ອາທິຍຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ອນິຈ຺ຈາທິອນຸປສ຺ສນາ ຕທງ຺ຄວເສນ ສທ຺ຘິໍ ກາຍຕນ຺ນິສ຺ສຍຂນ຺ຘາຠິສງ຺ຂາເຣຫິ ກິເລສານໍ ປຣິຈ຺ຈຊນໂຕ ສງ຺ຂຕໂທສທສ຺ສເນນ ຕພ຺ພິປຣີເຕ ນິພ຺ພາເນ ຕນ຺ນິນ຺ນຕາຍ ປກ຺ຂນ຺ທນໂຕ ‘‘ປຣິຈ຺ຈາຄປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ເຈວ ປກ຺ຂນ຺ທນປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ຈາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາ ຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ກິເລເສ ຈ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ນິພ຺ພາເນ ຈ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ, ຕຖາຠູໂຕ ຈ ປຣິຈ຺ຈຊນວເສນ ກິເລເສ ນ ອາທິຍຕິ, ນາປິ ອໂທສທສ຺ສິຕາວເສນ ສງ຺ຂຕາຣມ຺ມຓໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊຕິ, ໂນ ອາທິຍຕີ’’ຕິ. ອິທານິ ນິສ຺ສິຕາຫິ ອນຸປສ຺ສນາຫິ ເຍສໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎນ຺ຕິ ສງ຺ຂາຣາ ນິຈ຺ຈາຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕໍ ວິປຣີຕສຎ຺ຎໍ. ທິຏ຺ຐິຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາສປຫານມຸເຂເນວ ສຎ຺ຎາວິປລ຺ລາສປ຺ປຫານນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາຄຫຓໍ, ສຎ຺ຎາສີເສນ ວາ ເຕສມ຺ປິ ຄຫຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ນນ຺ທິນ຺ຕິ ສປ຺ປີຕິກຕຓ຺ຫໍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ວິຫຣຕີຕິ ອິມິນາ ກາຍານຸປສ຺ສນາສມງ຺ຄິໂນ ອິຣິຍາປຖວິຫາໂຣ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອາຫ – ‘‘ອິຣິຍຕີ’’ຕິ, ອິຣິຍາປຖໍ ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ອຠິພ຺ຍາປນໂຕ ‘‘ຕີສຸ ຠເວສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊນວເສນ ປນ ກິເລສາ ປຣິຕ຺ຕຠູມກາ ເອວາຕິ. ຍທິປິ ກິເລສານໍ ປຫານໍ ອາຕາປນນ຺ຕິ ຕໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທີນມ຺ປິ ອຕ຺ເຖວ, ອາຕປ຺ປ-ສທ຺ໂທວິຍ ປນ ອາຕາປ-ສທ຺ໂທປິ ວີຣິເຍ ເອວ ນິຣຸຬ຺ໂຫຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວີຣິຍສ຺ເສຕໍ ນາມ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ປຏິປກ຺ຂປ຺ປຫາເນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ອພ຺ຠຸສ຺ສຫນວເສນ ປວຕ຺ຕມານສ຺ສ ວີຣິຍສ຺ສ ສາຕິສຍໍ ຕທາຕາປນນ຺ຕິ ວີຣິຍເມວ ຕຖາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນ ອຎ຺ເຎ ຘມ຺ມາ.

ອາຕາປີຕິ ຈາຍມີກາໂຣ ປສໍສາຍ, ອຕິສຍສ຺ສ ວາ ທີປໂກຕິ ອາຕາປີຄຫເຓນ ສມ຺ມປ຺ປຘານສມງ຺ຄິຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ສມ຺ມາ ສມນ຺ຕໂຕ ສາມຎ຺ຈ ປຊານນ຺ໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ, ອສມ຺ມິສ຺ສໂຕ ວວຕ຺ຖາເນ ອຎ຺ຎຘມ຺ມານຸປສ຺ສິຕາຠາເວນ ສມ຺ມາ ອວິປຣີຕໍ, ສພ຺ພາກາຣປຊານເນນ ສມນ຺ຕໂຕ, ອຸປຣູປຣິ ວິເສສາວຫຠາເວນ ປວຕ຺ຕິຍາ ສາມໍ ປຊານນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທິ ປຎ຺ຎາຍ ອນຸປສ຺ສຕິ, ກຖໍ ສຕິປຏ຺ຐານຕາຕິ ອາຫ ‘‘ນ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຕສ຺ມາ ສຕິຍາ ລທ຺ຘຸປກາຣາຍ ເອວ ປຎ຺ຎາຍ ເອຕ຺ຖ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ກາເຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອນຸປສ຺ສໂກ, ຕສ຺ມາ ‘‘ກາຍານຸປສ຺ສີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອນ຺ໂຕສງ຺ເຂໂປ ອນ຺ໂຕລີນຕາ, ໂກສຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປາຍປຣິຄ຺ຄໂຫຕິ ເອຕ຺ຖ ສີລວິໂສຘນາທິ ຄຓນາທິ ອຸຄ຺ຄຫໂກສລ຺ລາທິ ຈ ອຸປາໂຍ, ຕພ຺ພິປຣິຍາຍໂຕ ອນຸປາໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ມາ ຈ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕີ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ອຸປາຍໍ ນ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ອນຸປາຍຎ຺ຈ ນ ອຸປາທິຍຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ…ເປ… ອສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕີ’’ຕິ. ເຕນາຕິ ອຸປາຍານຸປາຍານໍ ປຣິຄ຺ຄຫປຣິວຊ຺ຊເນສຸ ອປຣິຈ຺ຈາຄາປຣິຄ຺ຄເຫສຸ ຈ ອສມຕ຺ຖຠາເວນ. ອສ຺ສ ໂຍຄິໂນ.

ຍສ຺ມາ ສຕິເຍເວຕ຺ຖ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ວຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາ ວີຣິຍາທໂຍ ອງ຺ຄນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ສມ຺ປໂຍຄງ຺ຄຎ຺ຈສ຺ສ ທສ຺ເສຕ຺ວາ’’ຕິ. ອງ຺ຄ-ສທ຺ໂທ ເຈຕ຺ຖ ກາຣຓປຣິຍາໂຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສຕິຄ຺ຄຫເຓເນເວຕ຺ຖ ສມ຺ມາສມາຘິສ຺ສປິ ຄຫຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ຕສ຺ສາ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ. ຍສ຺ມາ ວາ ສຕິສີເສນາຍໍ ເທສນາ. ນ ຫິ ເກວລາຍ ສຕິຍາ ກິເລສປ຺ປຫານໍ ສມ຺ຠວຕິ, ນິພ຺ພານາຘິຄໂມ ວາ, ນາປິ ເກວລາ ສຕິ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ຌານເທສນາຍໍ ສວິຕກ຺ກາທິວຈນສ຺ສ ວິຍ ສມ຺ປໂຍຄງ຺ຄທສ຺ສນຕາຕິ ອງ຺ຄ-ສທ຺ທສ຺ສ ອວຍວປຣິຍາຍຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ປຫານງ຺ຄນ຺ຕິ ‘‘ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ປຫາຕພ຺ພງ຺ຄໍ ທສ຺ເສຕຸໍ. ຍສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ປຸພ຺ພຠາຄມຄ຺ໂຄ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ນ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ, ຕສ຺ມາ ປຸພ຺ພຠາຄິຍເມວ ວິນຍໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕທງ຺ຄວິນເຍນ ວາ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິນເຍນ ວາ’’ຕິ ອາຫ. ອສ຺ສາຕິ ໂຍຄິໂນ. ເຕສໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ເວທນາທິຘມ຺ມານໍ. ເຕສຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ອນຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ‘‘ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣນເຍເນຕໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຍໍ ປນາຕິ ວິຠງ຺ເຄ, ວິຠງ຺ຄປກຣເຓຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ໂລເກ’’ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ປເທ, ຕາ ຈ ໂລກິຍາ ເອວ ອນຸປສ຺ສນາ ນາມ ສມ຺ມສນນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ.

ທຸກ຺ຂໂຕຕິ ວິປຣິຓາມສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຕາຫິ ທຸກ຺ຂສຠາວໂຕ, ທຸກ຺ຂາຕິ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ໂຍ ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂໂຕ ອທ຺ທາຕິ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂໍ ເວທນໍ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂຕາຍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ອທ຺ທກ຺ຂິ. ທຸກ຺ຂມທ຺ທກ຺ຂິ ສລ຺ລໂຕຕິ ທຸກ຺ຂເວທນໍ ປີຬາຊນນໂຕ ອນ຺ໂຕຕຸທນໂຕ ທຸນ຺ນີຫຣຓໂຕ ຈ ສລ຺ລນ຺ຕິ ອທ຺ທກ຺ຂິ ປສ຺ສິ. ອທຸກ຺ຂມສຸຂນ຺ຕິ ອຸເປກ຺ຂາເວທນໍ. ສນ຺ຕນ຺ຕິ ສຸຂທຸກ຺ຂານໍ ວິຍ ອໂນຬາຣິກຕາຍ ປຈ຺ຈຍວເສນ ວູປສນ຺ຕສຠາວຕ຺ຕາ ຈ ສນ຺ຕໍ. ອນິຈ຺ຈໂຕຕິ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວໂຕ ອຸທຍພ຺ພຍວນ຺ຕໂຕ ຕາວກາລິກໂຕ ນິຈ຺ຈປຏິກ຺ເຂປໂຕ ຈ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ໂຍ ອທ຺ທກ຺ຂິ. ສ ເວ ສມ຺ມທ຺ທໂສ ຠິກ຺ຂູຕິ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເອກໍເສນ, ປຣິພ຺ຍຕ຺ຕໍ ວາ ເວທນາຍ ສມ຺ມາ ປສ຺ສນໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທຸກ຺ຂາຕິປີຕິ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຕາຍ ທຸກ຺ຂາ ອິຕິປິ. ສພ຺ພໍ ຕໍ ເວທຍິຕໍ ທຸກ຺ຂສ຺ມິໍ ອນ຺ໂຕຄຘໍ ປຣິຍາປນ຺ນນ຺ຕິ ວທາມິ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ. ສຸຂທຸກ຺ຂໂຕປິ ຈາຕິ ສຸຂາທີນໍ ຐິຕິວິປຣິຓາມຎາຓສຸຂຕາຍ ຈ ວິປຣິຓາມຏ຺ຐິຕິອຎ຺ຎາຓທຸກ຺ຂຕາຍ ຈ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕິສ຺ໂສປິ ສຸຂໂຕ ຕິສ຺ໂສປິ ຈ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຕ຺ຕ ອນຸປສ຺ສນາ ເຫຏ຺ຐາ ປກາສິຕາ ເອວ.

ອາຣມ຺ມຓາ…ເປ… ເຠທານນ຺ຕິ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓນານຕ຺ຕສ຺ສ ນີລາທິຕພ຺ເຠທສ຺ສ, ຉນ຺ທາທິອຘິປຕິນານຕ຺ຕສ຺ສ ຫີນາທິຕພ຺ເຠທສ຺ສ, ຎາຓຌານາທິສຫຊາຕນານຕ຺ຕສ຺ສ ສສງ຺ຂາຣິກາສງ຺ຂາຣິກ-ສວິຕກ຺ກ-ສວິຈາຣາທິຕພ຺ເຠທສ຺ສ, ກາມາວຈຣາທິຠູມິນານຕ຺ຕສ຺ສ, ອຸກ຺ກຏ຺ຐມຊ຺ຌິມາທິຕພ຺ເຠທສ຺ສ, ກຸສລາທິກມ຺ມນານຕ຺ຕສ຺ສ, ເທວຄຕິສໍວຕ຺ຕນິຍຕາທິຕພ຺ເຠທສ຺ສ, ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກນານຕ຺ຕສ຺ສ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍຕາທິຕພ຺ເຠທສ຺ສ, ປຣິຕ຺ຕຠູມກາທິກິຣິຍານານຕ຺ຕສ຺ສ, ຕິເຫຕຸກາທິຕພ຺ເຠທສ຺ສ ວເສນ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ສວຕ຺ຖຸກາວຕ຺ຖຸກາທິນານຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລຕ຺ຕຍສາຘາຣຓາທິຕພ຺ເຠທສ຺ສ ຈ ສງ຺ຄໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສຣາຄາທີນນ຺ຕິ ມຫາສຕິປຏ຺ຐານສຸຕ຺ເຕ (ທີ. ນິ. ໒.໓໘໑; ມ. ນິ. ໑.໑໑໔) ອາຄຕານໍ ສຣາຄວີຕຣາຄາທິເຠທານໍ. ສລກ຺ຂຓ-ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓານນ຺ຕິ ຜຸສນາທິຕໍຕໍສລກ຺ຂຓານຎ຺ເຈວ ອນິຈ຺ຈຕາທິສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓານຎ຺ຈ ວເສນາຕິ ໂຍຊນາ.

ສຸຎ຺ຎຕຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ອນຕ຺ຕຕາສງ຺ຂາຕສຸຎ຺ຎຕສຠາວສ຺ສ. ‘‘ສລກ຺ຂຓ-ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓານ’’ນ຺ຕິ ຫິ ອິມິນາ ໂຍ ອິໂຕ ພາຫິຣເກຫິ ສາມິນິວາສີກາຣກເວທກອຘິຏ຺ຐາຍກຠາເວນ ປຣິກປ຺ປິໂຕ ອຕ຺ຕາ, ຕສ຺ສ ສງ຺ຂາເຣສຸ ນິຈ຺ຈຕາ ສຸຂຕາ ວິຍ ກຕ຺ຖຈິປິ ອຠາໂວ ວິຠາວິໂຕ. ນຕ຺ຖິ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຕາຕິ ອນຕ຺ຕາ, ຍສ຺ມາ ປນ ສງ຺ຂາເຣສຸ ເອກຘມ຺ໂມປິ ອຕ຺ຕາ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ນ ອຕ຺ຕາຕິປິ ອນຕ຺ຕາຕິ ອຍໍ ເຕສໍ ສຸຎ຺ຎຕຘມ຺ໂມ. ຕສ຺ສ ສຸຎ຺ຎຕຘມ຺ມສ຺ສ, ຍໍ ວິຠາເວຕຸໍ ອຠິຘມ຺ເມ (ຘ. ສ. ໑໒໑) ‘‘ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ສມເຍ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ ສຸຎ຺ຎຕວາຣເທສນາ ວຸຕ຺ຕາ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ອມ຺ພປາລິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ສຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໖໘. ສຣຕີຕິ ສໂຕ. ອຍໍ ປນ ນ ຍາຍ ກາຍຈິ ສຕິຍາ ສໂຕ, ອຖ ໂຂ ເອທິສາຍາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ກາຍາທິອນຸປສ຺ສນາສຕິຍາ’’ຕິ ອາຫ. ຈຕຸສມ຺ປຊຎ຺ຎປຎ຺ຎາຍາຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘສມ຺ປຊຎ຺ຎປຎ຺ຎາຍ, ອຠິກ຺ກມນໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຄມນ’’ນ຺ຕິ. ຕຖາ ປຏິກ຺ກມນໍ ປຏິກ຺ກນ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປຏິກ຺ກນ຺ຕໍ ນິວຕ຺ຕນ’’ນ຺ຕິ. ນິວຕ຺ຕນຎ຺ຈ ນິວຕ຺ຕິມຕ຺ຕໍ, ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປນ ຄມນໍ ຄມນເມວ. ກາຍໍ ອຠິຫຣນ຺ໂຕ ອຠິຄມນວເສນ ກາຍໍ ນາເມນ຺ໂຕ. ຐານນິສຊ຺ຊາສຍເນສຸ ໂຍ ຄມນາທິວິຘິນາ ກາຍສ຺ສ ປຸຣໂຕ ອຠິຫາໂຣ, ໂສ ອຠິກ຺ກໂມ, ປຈ຺ຉໂຕ ອປຫຣຓໍ ປຏິກ຺ກໂມຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຐາເນປີ’’ຕິອາທິມາຫ. ອາສນສ຺ສາຕິ ປີຐກາທິອາສນສ຺ສ. ປຸຣິມອງ຺ຄາຠິມຸໂຂຕິ ອຏນິກາທິປຸຣິມາວຍວາຠິມຸໂຂ. ສໍສຣນ຺ໂຕຕິ ສໍສປ຺ປນ຺ໂຕ. ປຈ຺ຈາສໍສຣນ຺ໂຕຕິ ປຏິອາສປ຺ປນ຺ໂຕ. ເອເສວ ນໂຍຕິ ອິມິນາ ສຣີຣສ຺ເສວ ອຠິມຸຂສໍສປ຺ປນປຏິອາສປ຺ປນານິ ນິທສ຺ເສຕິ.

ສມ຺ມາ ປຊານນໍ ສມ຺ປຊານໍ. ເຕນ ອຕ຺ຕນາ ກາຕພ຺ພກິຈ຺ຈສ຺ສ ກຣຓສີໂລ ສມ຺ປຊານກາຣີຕິ ອາຫ – ‘‘ສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ສພ຺ພກິຈ຺ຈກາຣີ’’ຕິ. ສມ຺ປຊານເມວ ຫິ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ສມ຺ປຊຎ຺ຎສ຺ເສວ ວາ ກາຣີຕິ ສມ຺ປຊຎ຺ຎສ຺ເສວ ກຣຓສີໂລ. ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ກໂຣເຕວາຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາທີສຸ ອສມ຺ໂມຫໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ ເອວ, ສມ຺ປຊານສ຺ເສວ ວາ ກາໂຣ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ສມ຺ປຊານກາຣີ.

ຘມ຺ມໂຕ ວຑ຺ຒິຕສງ຺ຂາເຕນ ສຫ ອຕ຺ເຖນ ວຕ຺ຕຕີຕິ ສາຕ຺ຖກໍ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕາທິ, ສາຕ຺ຖກສ຺ສ ສມ຺ປຊານນໍ ສາຕ຺ຖກສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ສປ຺ປາຍສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກາຣາວຫສ຺ສ ຫິຕສ຺ສ ສມ຺ປຊານນໍ ສປ຺ປາຍສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ອຠິກ຺ກມາທີສຸ ຠິກ຺ຂາຈາຣໂຄຈເຣ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖາປິ ຈ ປວຕ຺ເຕສຸ ອວິຊຫິເຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານສງ຺ຂາເຕ ໂຄຈເຣ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ໂຄຈຣສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ອຠິກ຺ກມາທີສຸ ອສມ຺ມຸຍ຺ຫນເມວ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາຕິ ຕຸລຍິຕ຺ວາ ຕີເຣຕ຺ວາ, ປຏິສງ຺ຂາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສງ຺ຆທສ຺ສເນເນວ ອຸໂປສຖປວາຣຓາທິອຕ຺ຖໍ ຄມນໍ ສງ຺ຄຫິຕໍ. ອສຸຠທສ຺ສນາທີຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ກສິຓປຣິກມ຺ມາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສງ຺ເຂປໂຕ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ວິວຣິຕຸໍ ‘‘ເຈຕິຍໍ ທິສ຺ວາປິ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕີຕິ ອຸກ຺ກຏ຺ຐນິທ຺ເທໂສ ເອໂສ. ສມຖວິປສ຺ສນຸປ຺ປາທນມ຺ປິ ຫິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວຸທ຺ຘິ ເອວ. ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣຕິ ເຈຕິຍງ຺ຄຓສ຺ສ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣ, ຕຖາ ປຈ຺ຉິມທ຺ວາເຣຕິອາທີສຸ. ອຠຍວາປິ ປາຬິຍນ຺ຕິ ອຠຍວາປິຍາ ປຸຣຕ຺ຖິມຕີເຣ.

ພຸທ຺ຘວໍສ-ອຣິຍວໍສ-ເຈຕິຍວໍສ-ທີປວໍສາທິວໍສກຖນໂຕ ມຫາອຣິຍວໍສຠາຓໂກ ເຖໂຣ. ປຎ຺ຎາຍນຏ຺ຐາເນຕິ ເຈຕິຍສ຺ສ ປຎ຺ຎາຍນຏ຺ຐາເນ. ເອກປທຸທ຺ຘາເຣຕິ ປທຸທ຺ຘາຣປຕິຏ຺ຐານປຣິວຕ຺ຕນໍ ອກຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ອວຏ຺ຐາເນ. ເກຈີຕິ ອຠຍຄິຣິວາສິໂນ.

ຕສ຺ມິໍ ປນາຕິ ສາຕ຺ຖກສມ຺ປຊຎ຺ຎວເສນ ປຣິຄ຺ຄຫິຕອຕ຺ເຖປິ ຄມເນ. ອຕ຺ໂຖ ນາມ ຘມ຺ມໂຕ ວຑ຺ຒີຕິ ຍໍ ສາຕ຺ຖກນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ ຄມນໍ, ຕໍ ສປ຺ປາຍເມວາຕິ ສິຍາ ກສ຺ສຈິ ອາສງ຺ກາຕິ ຕນ຺ນິວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ‘‘ເຈຕິຍທສ຺ສນໍ ຕາວາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຈິຕ຺ຕກມ຺ມຣູປການິ ວິຍາຕິ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມກຕາ ປຏິມາໂຍ ວິຍ, ຍນ຺ຕປໂຍເຄນ ວາ ວິຈິຕ຺ຕກມ຺ມາ ປຏິມາຍ ສທິສາ ຍນ຺ຕຣູປກາ ວິຍ. ອສມເປກ຺ຂນໍ ເຄຫສ຺ສິຕອຎ຺ຎາຓຸເປກ຺ຂາວເສນ ອາຣມ຺ມເຓ ອໂຍນິໂສ ໂອໂລກນາທິ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸເປກ຺ຂາ ພາລສ຺ສ ມູຬ຺ຫສ຺ສ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສາ’’ຕິອາທິ (ມ. ນິ. ໓.໓໐໘). ຫຕ຺ຖິອາທິສມ຺ມທ຺ເທນ ຊີວິຕນ຺ຕຣາໂຍ. ວິສຠາຄຣູປທສ຺ສນາທິນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕຣາໂຍ.

ປພ຺ພຊິຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນຸວຕ຺ຕນກຖາ ອາຈິຓ຺ຓາ, ອນນຸວຕ຺ຕນກຖາ ປນ ຕສ຺ສາ ອປຣາ ທຸຕິຍາ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອາຫ – ‘‘ທ຺ເວ ກຖາ ນາມ ນ ກຖິຕປຸພ຺ພາ’’ຕິ. ເອວນ຺ຕິ ອິມິນາ ‘‘ສເຈ ປນາ’’ຕິອາທິກໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕາກາຣໍ ປຈ຺ຈາມສຕິ, ນ ‘‘ປຸຣິສສ຺ສ ມາຕຸຄາມາສຸຠ’’ນ຺ຕິອາທິກໍ ວຸຈ຺ຈມານໍ.

ໂຍຄກມ຺ມສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານຕາຍ ຠາວນາຍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອາຫ ‘‘ກມ຺ມຏ຺ຐານສງ຺ຂາຕໍ ໂຄຈຣ’’ນ຺ຕິ. ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາຕິ ຍຖາ ອຸຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ອຸຄ຺ຄຫໂກສລ຺ລສ຺ສ ສມ຺ປາທນວເສນ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ.

ຫຣຕີຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປວຕ຺ເຕຕິ, ຍາວ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກມາ ອນຸຍຸຎ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ປຈ຺ຈາຫຣຕີຕິ ອາຫາຣູປໂຠຄໂຕ ຍາວ ທິວາຏ຺ຐານຸປສງ຺ກມນາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ປຏິເນຕິ. ສມາທາຍ ວຕ຺ຕຕິ ສມ຺ມາ ອາທິຍິຕ຺ວາ ເຕສໍ ວຕ຺ຕານໍ ປຣິປູຣຓວເສນ ວຕ຺ຕຕິ. ສຣີຣປຣິກມ຺ມນ຺ຕິ ມຸຂໂຘວນາທິສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນໍ. ທ຺ເວ ຕໂຍ ປລ຺ລງ຺ເກຕິ ທ຺ເວ ຕໂຍ ນິສຊ຺ຊາວາເຣ ທ຺ເວ ຕີຓິ ອຸຓ຺ຫາສນານິ. ເຕນາຫ – ‘‘ອຸສຸມໍ ຄາຫາເປນ຺ໂຕ’’ຕິ. ກມ຺ມຏ຺ຐານສີເສເນວາຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານມຸເຂເນວ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອວິຊຫນ຺ໂຕ ເອວ. ເຕນ ‘‘ປຕ຺ໂຕປິ ອເຈຕໂນ’’ຕິອາທິນາ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພກມ຺ມຏ຺ຐານໍ, ຍຖາປຣິຫຣິຍມານໍ ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອວິຊຫິຕ຺ວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕເຖວາຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸເມວ. ປຣິໂຠຄເຈຕິຍໂຕ ສຣີຣເຈຕິຍໍ ຄຣຸຕຣນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ’’ຕິ ເຈຕິຍວນ຺ທນາຍ ປຐມໍ ກຣຓີຍຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຫິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ – ‘‘ເຈຕິຍໍ ພາຘຍມານາ ໂພຘິສາຂາ ຫຣິຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ພຸທ຺ຘຄຸຓານຸສ຺ສຣຓວເສເນວ ໂພຘິຎ຺ຈ ປຓິປາຕກຣຓນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ວິຍ ນິປຈ຺ຈກາຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ’’ຕິ. ຄາມສມີເປຕິ ຄາມສ຺ສ ອຸປຈາຣຏ຺ຐາເນ.

ຊນສງ຺ຄຫຓຕ຺ຖນ຺ຕິ ‘‘ມຍິ ອກເຖນ຺ເຕ ເອເຕສໍ ໂກ ກເຖສ຺ສຕີ’’ຕິ ຘມ຺ມານຸຄ຺ຄເຫນ ຊນສງ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ‘‘ຘມ຺ມກຖາ ນາມ ກເຖຕພ຺ພາ ເອວາ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ ວທນ຺ຕິ, ຍສ຺ມາ ຈ ຘມ຺ມກຖາ ກມ຺ມຏ຺ຐານວິນິມຸຕ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ. ກມ຺ມຏ຺ຐານສີເສເນວາຕິ ອຕ຺ຕນາ ປຣິຫຣິຍມານໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອວິຊຫນ຺ໂຕ ຕທນຸຄຸຓໍເຍວ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ. ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ‘‘ກມ຺ມຏ຺ຐານສີເສເນວາ’’ຕິ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉເທເນວາຕິ ປຣິຈິໂຕ ອປຣິຈິໂຕຕິອາທິວິຠາຄໍ ອກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕໂກຏິຍາ ເອວ, ສມາຄມມຕ຺ເຕເນວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠເຍຕິ ປຣຈກ຺ກາທິຠເຍ.

ກມ຺ມຊເຕໂຊຕິ ຄຫຓິໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ກມ຺ມຏ຺ຐານວີຖິໍ ນາໂຣຫຕິ ຂຸທາປຣິສ຺ສເມນ ກິລນ຺ຕກາຍຕ຺ຕາ ສມາຘານາຠາວໂຕ. ອວເສສຏ຺ຐາເນຕິ ຍາຄຸຍາ ອຄ຺ຄຫິຕຏ຺ຐາເນ. ໂປງ຺ຂານຸໂປງ຺ຂນ຺ຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານຸປຏ຺ຐານສ຺ສ ອວິຈ຺ເຉທ-ທສ຺ສນເມຕໍ, ຍຖາ ໂປງ຺ຂານຸໂປງ຺ຂໍ ປວຕ຺ຕາຍ ສຣປຏິປາຏິຍາ ອນວິຈ຺ເຉໂທ, ເອວເມຕສ຺ສປິ ກມ຺ມຏ຺ຐານຸປຏ຺ຐານສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ຠາວນານຸໂຍເຄ. ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອປູຣເຓນ ສພ຺ພວຕ຺ຕານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ. ກາເມ ອວີຕຣາໂຄ ໂຫຕິ. ກາເຍ ອວີຕຣາໂຄ. ຣູເປ ອວີຕຣາໂຄ. ຍາວທຕ຺ຖໍ ອຸທຣາວເທຫໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ເສຍ຺ຍສຸຂໍ ປສ຺ສສຸຂໍ ມິທ຺ຘສຸຂໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ອຎ຺ຎຕຣໍ ເທວນິກາຍໍ ປຓິຘາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໒໐; ມ. ນິ. ໑.໑໘໖) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຈວິຘເຈໂຕວິນິພນ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ. ຈຣິຕ຺ວາຕິ ປວຕ຺ຕິຕ຺ວາ.

ຄຕປຈ຺ຈາຄຕິກວຕ຺ຕວເສນາຕິ ຠາວນາສຫິຕໍເຍວ ຠິກ຺ຂາຍ ຄຕປຈ຺ຈາຄຕໍ ຄມນປຈ຺ຈາຄມນໍ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ຄຕປຈ຺ຈາຄຕິກໍ, ຕເທວ ວຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ວເສນ. ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕສຸຂໍ ກາເມນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຕກາມາ, ຘມ຺ມຈ຺ຉນ຺ທວນ຺ໂຕ. ‘‘ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ຫິ ຫິຕໍ ຕໍນິມິຕ຺ຕກຎ຺ຈ ສຸຂນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ວິຎ຺ຎູນໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຕນິຍຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕຠາວປຣິຈ຺ຉນ຺ນຕ຺ຕາ ຈ ອຕ຺ຕາ ນາມ ຘມ຺ໂມ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ອຕ຺ຕທີປາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຫຣຖ ອຕ຺ຕສຣຓາ’’ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໓.໔໓). ຕໍ ກາເມນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຕກາມາ. ອຸສຠໍ ນາມ ວີສຕິ ຍຏ຺ຐິໂຍ. ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍາຕິ ຕາຍ ປາສາຓສຎ຺ຎາຍ, ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ຐານມາຄຕາ’’ຕິ ຊານນ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ໂສ ເອວ ນໂຍ ອຍໍ ຠິກ຺ຂູຕິອາທິໂກ ໂຍ ຐາເນ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ເອວ ນິສຊ຺ຊາຍປິ ນໂຍ. ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ຉິນ຺ນຠຕ຺ຕຠາວຠເຍນປິ ໂຍນິໂສມນສິກາຣໍ ປຣິພ຺ຣູເຫຕິ.

ມທ຺ທນ຺ຕາຕິ ຘຎ຺ຎກຣຓຏ຺ຐາເນ ສາລິສີສານິ ມທ຺ທນ຺ຕາ. ມຫາປຘານໍ ປູເຊສ຺ສາມີຕິ ອມ຺ຫາກໍ ອຕ຺ຖາຍ ໂລກນາເຖນ ຉ ວສ຺ສານິ ກຕໍ ທຸກ຺ກຣຈຣິຍໍ ເອວາຫໍ ຍຖາສຕ຺ຕິ ປູເຊສ຺ສາມີຕິ. ປຏິປຕ຺ຕິປູຊາ ຫິ ສຕ຺ຖຸປູຊາ, ນ ອາມິສປູຊາຕິ. ຐານຈງ຺ກມເມວາຕິ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພອິຣິຍາປຖກາລວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ໂຠຊນາທິກາເລສຸ ອວສ຺ສໍ ກາຕພ຺ພນິສຊ຺ຊາຍ ປຏິກ຺ເຂປວເສນ.

ວີຖິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ປຐມເມວ ວີຖິໂຍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພາຕິ ອາຫ ‘‘ວີຖິໂຍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ’’ຕິ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຈ຺ຈຕິ – ‘‘ປາສາທິເກນ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນາ’’ຕິອາທິ. ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາຕິອາທີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ. ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕນ຺ຕິ ‘‘ຍາວເທວ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ຐິຕິຍາ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໒໓; ໒.໒໔; ໓.໗໕; ສໍ. ນິ. ໔.໑໒໐; ອ. ນິ. ໖.໕໘; ໘.໙) ວຸຕ຺ເຕຫິ ອຏ຺ຐຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ກຕ຺ວາ. ເນວ ທວາຍາຕິອາທິ ປນ ປຏິກ຺ເຂປທສ຺ສນໍ.

ປຈ຺ເຈກໂພຘິໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ຍທິ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິທຎ຺ຈ ຍຖາ ເຫຏ຺ຐາ ຕີສຸ ຐາເນສຸ, ເອວໍ ອິໂຕ ປເຣສຸ ຐາເນສຸ ອຸປເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຍາ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປທາ ກປ຺ປານໍ ທ຺ເວ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ສຕສຫສ຺ສຎ຺ຈ ຕຊ຺ຊໍ ປຸຎ຺ຎຎາຓສມ຺ຠາຣສມ຺ຠຣຓໍ, ສາວກໂພຘິຍໍ ອຄ຺ຄສາວການໍ ເອກໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສຎ຺ຈ, ມຫາສາວການໍ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສເມວ ຕຊ຺ຊໍ ສມ຺ຠາຣສມ຺ຠຣຓໍ, ອິຕເຣສໍ ອຕີຕາສຸ ຊາຕີສຸ ວິວຏ຺ຏສນ຺ນິສ຺ສຍວເສນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໍ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍໍ ກຸສລໍ. ພາຫິໂຍ ທາຣຸຈີຣິໂຍຕິ ພາຫິຍວິສເຍ ຊາຕສໍວທ຺ຘຕາຍ ພາຫິໂຍ, ທາຣຸຈີຣປຣິຫຣເຓນ ທາຣຸຈີຣິໂຍຕິ ລທ຺ຘສມຎ຺ໂຎ. ໂສ ຫິ ອາຍສ຺ມາ ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ ເຕ, ພາຫິຍ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິວສປ຺ປວຕ຺ເຕນ (ອຸທາ. ໑໐) ສໍຂິຕ຺ເຕເນວ ໂອວາເທນ ຂິປ຺ປຕຣໍ ວິເສສໍ ອຘິຄຈ຺ຉິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ໂຎ ວາ ໂຫຕິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ເຖໂຣ ພາຫິໂຍ ທາຣຸຈີຣິໂຍ’’ຕິ. ເອວໍ ມຫາປຎ຺ໂຎ ວາຕິອາທີສຸ ຍຖາຣຫໍ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ຕນ຺ຕິ ອສມ຺ມຸຍ຺ຫນໍ. ເອວນ຺ຕິ ອິທານິ ວຸຈ຺ຈມານາກາຣທສ຺ສນໍ. ອຕ຺ຕາ ອຠິກ຺ກມຕີຕິ ອິມິນາ ອນ຺ຘປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ທິຏ຺ຐິຄ຺ຄາຫວເສນ ອຠິກ຺ກເມ ສມ຺ມຸຍ຺ຫນໍ ທສ຺ເສຕິ, ອຫໍ ອຠິກ຺ກມາມີຕິ ປນ ອິມິນາ ມານຄ຺ຄາຫວເສນ, ຕທຸຠຍໍ ປນ ຕຓ຺ຫາຍ ວິນາ ນ ໂຫຕີຕິ ຕຓ຺ຫາຄ຺ຄາຫວເສນປິ ສມ຺ມຸຍ຺ຫນໍ ທສ຺ສິຕເມວ ໂຫຕິ, ‘‘ຕຖາ ອສມ຺ມຸຍ຺ຫນ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ອສມ຺ມຸຍ຺ຫນໍ ເຍນ ຆນວິນິພ຺ໂຠເຄນ ໂຫຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຠິກ຺ກມາມີຕິ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ວາໂຍຘາຕຸຍາ ອນຸຄຕາ ເຕໂຊຘາຕຸ ອຸທ຺ຘຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ. ອຸທ຺ຘຣຓຄຕິກາ ຫິ ເຕໂຊຘາຕູຕິ ອຸທ຺ຘຣເຓ ວາໂຍຘາຕຸຍາ ຕສ຺ສາ ອນຸຄຕຠາໂວ, ຕສ຺ມາ ອິມາສໍ ທ຺ວິນ຺ນເມຕ຺ຖ ຘາຕູນໍ ສາມຕ຺ຖິຍໂຕ ອຘິມຕ຺ຕຕາ, ອິຕຣາສຎ຺ຈ ໂອມຕ຺ຕຕາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເອເກກປາທຸທ຺ຘຣເຓ…ເປ… ພລວຕິໂຍ’’ຕິ ອາຫ. ຍສ຺ມາ ປນ ເຕໂຊຘາຕຸຍາ ອນຸຄຕາ ວາໂຍຘາຕຸ ອຕິຫຣຓວີຕິຫຣຓານໍ ປຈ຺ຈໂຍ. ຕິຣິຍຄຕິກາຍ ຫິ ວາໂຍຘາຕຸຍາ ອຕິຫຣຓວີຕິຫຣເຓສຸ ສາຕິສໂຍ ພ຺ຍາປາໂຣຕິ ເຕໂຊຘາຕຸຍາ ຕສ຺ສານຸຄຕຠາໂວ, ຕສ຺ມາ ອິມາສໍ ທ຺ວິນ຺ນເມຕ຺ຖ ສາມຕ຺ຖິຍໂຕ ອຘິມຕ຺ຕຕາ, ອິຕຣາສຎ຺ຈ ໂອມຕ຺ຕຕາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕຖາ ອຕິຫຣຓວີຕິຫຣເຓສູ’’ຕິ ອາຫ. ສຕິປິ ອນຸຄມນານຸຄນ຺ຕພ຺ພຕາວິເສເສ ເຕໂຊຘາຕຸວາໂຍຘາຕຸຠາວມຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ຕຖາ-ສທ຺ທຄ຺ຄຫຓໍ.

ຕຕ຺ຖ ອກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐານໂຕ ປາທສ຺ສ ອຸກ຺ຂິປນໍ ອຸທ຺ຘຣຓໍ, ຐິຕຏ຺ຐານໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຫຣຓໍ ອຕິຫຣຓໍ. ຣຸກ຺ຂຂາຓຸອາທິປຣິຫຣຓຕ຺ຖໍ, ປຕິຏ຺ຐິຕປາທຆຏ຺ຏນປຣິຫຣຓຕ຺ຖໍ ວາ ປສ຺ເສນ ຫຣຓໍ ວີຕິຫຣຓໍ. ຍາວ ປຕິຏ຺ຐິຕປາໂທ, ຕາວ ອາຫຣຓໍ ອຕິຫຣຓໍ, ຕໂຕ ປຣໍ ຫຣຓໍ ວີຕິຫຣຓນ຺ຕິ ອຍໍ ວາ ເອເຕສໍ ວິເສໂສ. ຍສ຺ມາ ປຖວີຘາຕຸຍາ ອນຸຄຕາ ອາໂປຘາຕຸ ໂວສ຺ສຊ຺ຊນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ. ຄຣຸຕຣສຠາວາ ຫິ ອາໂປຘາຕູຕິ ໂວສ຺ສຊ຺ຊເນ ປຖວີຘາຕຸຍາ ຕສ຺ສານຸຄຕຠາໂວ, ຕສ຺ມາ ຕາສໍ ທ຺ວິນ຺ນເມຕ຺ຖ ສາມຕ຺ຖິຍໂຕ ອຘິມຕ຺ຕຕາ, ອິຕຣາສຎ຺ຈ ໂອມຕ຺ຕຕາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ໂວສ຺ສຊ຺ຊເນ…ເປ… ພລວຕິໂຍ’’ຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ອາໂປຘາຕຸຍາ ອນຸຄຕາ ປຖວີຘາຕຸ ສນ຺ນິກ຺ເຂປນສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ. ປຕິຏ຺ຐາຠາເວ ວິຍ ປຕິຏ຺ຐາປເນປິ ຕສ຺ສາ ສາຕິສຍກິຈ຺ຈຕ຺ຕາ ອາໂປຘາຕຸຍາ ຕສ຺ສາ ອນຸຄຕຠາໂວ, ຕຖາ ຆຏ຺ຏນກິຣິຍາຍ ປຖວີຘາຕຸຍາ ວເສນ ສນ຺ນິຣຸມ຺ຠນສ຺ສ ສິຊ຺ຌນໂຕ ຕຕ຺ຖາປິ ປຖວີຘາຕຸຍາ ອາໂປຘາຕຸອນຸຄຕຠາໂວ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕຖາ ສນ຺ນິກ຺ເຂປນສນ຺ນິຣຸມ຺ຠເນສູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຠິກ຺ກມເນ, ເຕສຸ ວາ ວຸຕ຺ເຕສຸ ອຸທ຺ຘຣຓາທີສຸ ຉສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ. ອຸທ຺ຘຣເຓຕິ ອຸທ຺ຘຣຓກ຺ຂເຓ. ຣູປາຣູປຘມ຺ມາຕິ ອຸທ຺ຘຣຓາກາເຣນ ປວຕ຺ຕາ ຣູປຘມ຺ມາ ຕໍສມຸຏ຺ຐາປກາ ອຣູປຘມ຺ມາ ຈ. ອຕິຫຣຓໍ ນ ປາປຸຓນ຺ຕິ ຂຓມຕ຺ຕາວຏ຺ຐານໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວາຕິ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ. ນ ຫິ ຘມ຺ມານໍ ເທສນ຺ຕຣສງ຺ກມນໍ ອຕ຺ຖິ. ປພ຺ພໍ ປພ຺ພນ຺ຕິອາທິ ອຸທ຺ຘຣຓາທິໂກຏ຺ຐາເສ ສນ຺ຘາຍ ສຠາຄສນ຺ຕຕິວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຕິອິຕ຺ຕໂຣ ຫິ ຣູປຘມ຺ມານມ຺ປິ ປວຕ຺ຕິກ຺ຂໂຓ, ຄມນສ຺ສາທານໍ ເທວປຸຕ຺ຕານໍ ເຫຏ຺ຐຸປຣິຍາເຍນ ປຏິມຸຂໍ ຘາວນ຺ຕານໍ ສິຣສິ ປາເທ ຈ ພທ຺ຘຂຸຣຘາຣາສມາຄມໂຕປິ ສີຆຕໂຣ. ຍຖາ ຕິລານໍ ຠຊ຺ຊິຍມານານໍ ຕຏຕຏາຍເນນ ເຠໂທ ລກ຺ຂີຍຕິ, ເອວໍ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປາເທນາຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ຕຏຕຏາຍນ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຫິ ເອກນ຺ຕໂຕ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ.

ສທ຺ຘິໍ ຣູເປນາຕິ ອິທໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິໂຣເຘນ ສທ຺ຘິໍ ນິຣຸຊ຺ຌນກຣູປຘມ຺ມວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຍໍ ຕໂຕ ສຕ຺ຕຣສມຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ. ອຎ຺ຎຖາ ຍທິ ຣູປາຣູປຘມ຺ມາ ສມານກ຺ຂຓາ ສິຍຸໍ, ‘‘ຣູປໍ ຄຣຸປຣິຓາມໍ ທນ຺ຘນິໂຣຘ’’ນ຺ຕິອາທິວຈເນຫິ ວິໂຣໂຘ ສິຍາ. ຕຖາ – ‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎໍ ເອກຘມ຺ມມ຺ປິ ສມນຸປສ຺ສາມິ, ຍໍ ເອວໍ ລຫຸປຣິວຕ຺ຕໍ, ຍຖຍິທໍ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໔໘) ເອວມາທິປາຬິຍາ ຈ. ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ ຫິ ສາຣມ຺ມຓສຠາວາ ຍຖາພລໍ ອຕ຺ຕໂນ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຠູຕມຕ຺ຖໍ ວິຠາເວນ຺ຕາເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເຕສໍ ຕໍສຠາວນິປ຺ຜຕ຺ຕິອນນ຺ຕຣໍ ນິໂຣໂຘ, ຣູປຘມ຺ມາ ປນ ອນາຣມ຺ມຓາ ປກາເສຕພ຺ພາ. ເອວໍ ເຕສໍ ປກາເສຕພ຺ພຠາວນິປ຺ຜຕ຺ຕິ ໂສຬສຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ໂຫຕີຕິ ຕງ຺ຂຓາຍຸກຕາ ເຕສໍ ອິຈ຺ຉິຕາ, ລຫຸກວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວິສຍສງ຺ຄຕິມຕ຺ຕປຈ຺ຈຍຕາຍ ຕິຓ຺ຓໍ ຂນ຺ຘານໍ, ວິສຍສງ຺ຄຕິມຕ຺ຕຕາຍ ຈ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ລຫຸປຣິວຕ຺ຕິຕາ, ທນ຺ຘມຫາຠູຕປຈ຺ຈຍຕາຍ ຣູປຘມ຺ມານໍ ທນ຺ຘປຣິວຕ຺ຕິຕາ. ນານາຘາຕຸຍາ ຍຖາຠູຕຎາຓໍ ໂຂ ປນ ຕຖາຄຕສ຺ເສວ, ເຕນ ຈ ປຸເຣຊາຕປຈ຺ຈໂຍ ຣູປຘມ຺ໂມວ ວຸຕ຺ໂຕ, ປຈ຺ຉາຊາຕປຈ຺ຈໂຍ ຈ ຕສ຺ເສວາຕິ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ສມານກ຺ຂຓຕາ ນ ຍຸຊ຺ຊເຕວ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນເວຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊເຕ ຈິຕ຺ຕໍ, ອຎ຺ຎໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ຍໍ ປຸຣິມຸປ຺ປນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອຎ຺ຎໍ, ຕໍ ປນ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕໍ ອປຣສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາທິປຈ຺ຈໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ເອວ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ຕຖາລທ຺ຘປຈ຺ຈຍໍ ອຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊເຕ ຈິຕ຺ຕໍ. ຍທິ ເອວໍ ເຕສໍ ອນ຺ຕໂຣ ລພ຺ເຠຍ຺ຍາຕິ, ໂນຕິ ອາຫ ‘‘ອວີຈິມນຸປພນ຺ໂຘ’’ຕິ. ຍຖາ ວີຈິ ອນ຺ຕໂຣ ນ ລພ຺ຠຕິ, ‘‘ຕເທເວຕ’’ນ຺ຕິ ອວິເສສວິທູ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ເອວໍ ອນຸ ອນຸ ປພນ຺ໂຘ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາໂນ ຣູປສນ຺ຕາໂນ ຈ ນທີໂສໂຕວ ນທິຍໍ ອຸທກປ຺ປວາໂຫ ວິຍ ວຕ຺ຕຕິ.

ອຠິມຸຂໍ ໂລກິຕໍ ອາໂລກິຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ປຸຣໂຕເປກ຺ຂນ’’ນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ຍໍທິສາຠິມຸໂຂ ຄຈ຺ຉຕິ ຕິຏ຺ຐຕິ ນິສີທຕິ ວາ, ຕທຠິມຸຂໍ ເປກ຺ຂນໍ ອາໂລກິຕໍ, ຕສ຺ມາ ຕທນຸຄຕໍ ວິທິສາໂລກນໍ ວິໂລກິຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ວິໂລກິຕໍ ນາມ ອນຸທິສາເປກ຺ຂນ’’ນ຺ຕິ. ສມ຺ມຊ຺ຊນປຣິຠຓ຺ຑາທິກຣເຓ ໂອໂລກິຕສ຺ສ, ອຸລ຺ໂລກາຫຣຓາທີສຸ ອຸລ຺ໂລກິຕສ຺ສ, ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປຣິສ຺ສຍສ຺ສ ປຣິວຊ຺ຊນາທິວເສນ ອປໂລກິຕສ຺ສ ຈ ສິຍາ ສມ຺ຠໂວຕິ ອາຫ – ‘‘ອິມິນາ ວາ ມຸເຂນ ສພ຺ພານິປິ ຕານິ ຄຫິຕາເນວາ’’ຕິ.

ກາຍສກ຺ຂິນ຺ຕິ ກາເຍນ ສຈ຺ຉິກຕວນ຺ຕໍ, ປຈ຺ຈກ຺ຂກາຣິນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສຫາຍສ຺ມາ ວິປສ຺ສນາກາເລ ເອວ ‘‘ຍເມວາຫໍ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕໍ ນິສ຺ສາຍ ສາສເນ ອນຠິຣຕິອາທິວິປ຺ປກາຣໍ ປຕ຺ໂຕ, ຕເມວ ສຸຏ຺ຐຸ ນິຄ຺ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸສ຺ສາຫຊາໂຕ ພລວຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ໂປ, ຕຕ຺ຖ ຈ ກຕາຘິກາຣຕ຺ຕາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣ ອຸກ຺ກໍສປາຣມິປ຺ປຕ຺ໂຕ, ເຕເນວ ນໍ ສຕ຺ຖາ – ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣານໍ ຍທິທໍ ນນ຺ໂທ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໓໐) ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສິ.

ສາຕ຺ຖກຕາ ຈ ສປ຺ປາຍຕາ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ ອາໂລກິຕວິໂລກິຕສ຺ສາຕິ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕສ຺ມາຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານາວິຊຫນສ຺ເສວ ໂຄຈຣສມ຺ປຊຎ຺ຎຠາວໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ເຫຕຸຠາເວນ ປຈ຺ຈາມສຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມຏ຺ຐານວເສເນວ ອາໂລກນວິໂລກນໍ ກາຕພ຺ພໍ, ຂນ຺ຘາທິກມ຺ມຏ຺ຐານິເກຫິ ອຎ຺ໂຎ ອຸປາໂຍ ນ ຄເວສິຕພ຺ໂພຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍສ຺ມາ ອາໂລກິຕາທິສມຎ຺ຎາປິ ຘມ຺ມມຕ຺ຕສ຺ເສວ ປວຕ຺ຕິວິເສໂສ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ຍາຖາວໂຕ ປຊານນໍ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈິຕ຺ຕກິຣິຍວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາຣວເສນາຕິ ກິຣິຍມຍຈິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານວາໂຍຘາຕຸຍາ ຈລນາກາຣປວຕ຺ຕິວເສນ. ອໂຘ ສີທຕີຕິ ໂຖກໍ ໂອຕຣຕິ. ອຸທ຺ຘໍ ລງ຺ເຆຕີຕິ ລງ຺ຆນ຺ຕໍ ວິຍ ອຸປຣິ ຄຈ຺ຉຕິ.

ອງ຺ຄກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມານນ຺ຕິ ປຘານຠູຕໍ ອງ຺ຄກິຈ຺ຈໍ ນິປ຺ຜາເທນ຺ຕໍ, ອຸປປຕ຺ຕິຠວສ຺ສ ສຣີຣໍ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຐມຊວເນປິ…ເປ… ສຕ຺ຕມຊວເນປິ ນ ໂຫຕີຕິ ອິທໍ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣວິຎ຺ຎາຓວີຖິຍໍ ‘‘ອິຕ຺ຖີ ປຸຣິໂສ’’ຕິ ຣຊ຺ຊນາທີນໍ ອຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ອາວຊ຺ຊນໂວຏ຺ຐພ຺ພນານໍ ອໂຍນິໂສ ອາວຊ຺ຊນໂວຏ຺ຐພ຺ພນວເສນ ອິຏ຺ເຐ ອິຕ຺ຖິຣູປາທິມ຺ຫິ ໂລຠມຕ຺ຕໍ, ອນິຏ຺ເຐ ປຏິຆມຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ‘‘ອິຕ຺ຖີ ປຸຣິໂສ’’ຕິ ຣຊ຺ຊນາທິ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣຊວນໍ ມູລໍ, ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ວາ ສພ຺ພໍ ຠວງ຺ຄາທິ. ເອວໍ ມໂນທ຺ວາຣຊວນສ຺ສ ມູລຠູຕຘມ຺ມປຣິຊານນວເສເນວ ມູລປຣິຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ຕາ, ອາຄນ຺ຕຸກຕາວກາລິກຕາ ປນ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣຊວນສ຺ເສວ ອປຸພ຺ພຠາວວເສນ ເຈວ ອິຕ຺ຕຣຠາວວເສນ ຈ ວຸຕ຺ຕາ. ເຫຏ຺ຐຸປຣິຍວເສນ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຕິເຕສູຕິ ເຫຏ຺ຐິມສ຺ສ ອຸປຣິມສ຺ສ ຈ ອປຣາປຣໍ ຠງ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕິມາຫ.

ຕນ຺ຕິ ຊວນໍ. ຕສ຺ສ ຊວນສ຺ສ ນ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອາຄນ຺ຕຸໂກ ອພ຺ຠາຄໂຕ. ອຸທຍພ຺ພຍປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ຕາວຕໂກ ກາໂລ ເອເຕສນ຺ຕິ ຕາວກາລິການິ.

ເອຕໍ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ສມວາເຍຕິ ສາມຄ຺ຄິຍໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘວເສນ ອາໂລກນວິໂລກເນ ປຎ຺ຎາຍມາເນ ຕພ຺ພິນິມຸຕ຺ໂຕ – ໂກ ເອໂກ ອາໂລເກຕິ, ໂກ ວິໂລເກຕິ. ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈໂຍຕິ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕນເຍນ ປຣິຍາຍໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຫຊາຕປຈ຺ຈໂຍຕິ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕເມຕໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອຕ຺ຖິອວິຄຕາທິປຈ຺ຈຍານມ຺ປິ ລພ຺ຠນໂຕ.

ກາເລຕິ ສມິຎ຺ຊິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕກາເລ ສມິຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ, ຕຖາ ປສາເຣຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕກາເລ ປສາເຣນ຺ຕສ຺ສ. ‘‘ມຓິສປ຺ໂປ ນາມ ເອກາ ສປ຺ປຊາຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ລຬນນ຺ຕິ ກມ຺ປນໍ, ລີຬາກຣຓໍ ວາ.

ອຸຓ຺ຫປກຕິໂກ ປຣິຬາຫພຫຸລກາໂຍ. ສີລສ຺ສ ວິທູສເນນ ອຫິຕາວຫຕ຺ຕາ ມິຈ຺ຉາຊີວວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອສປ຺ປາຍໍ. ‘‘ຈີວຣມ຺ປິ ອເຈຕນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ຈີວຣສ຺ສ ວິຍ ກາໂຍປິ ອເຈຕໂນຕິ ກາຍສ຺ສ ອຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕາວິຠາວເນນ ‘‘ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ປຣິທີເປນ຺ໂຕ ອິຕຣີຕຣສນ຺ໂຕສສ຺ສ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕສ຺ມາ’’ຕິອາທິ.

ຈຕຸປຎ຺ຈຄຓ຺ຐິກາຫໂຕຕິ ອາຫຕຈຕຸປຎ຺ຈຄຓ຺ຐິໂກ, ຈຕຸປຎ຺ຈຄຓ຺ຐິກາຫິ ວາ ຫຕໂສໂຠ.

ອຏ຺ຐວິໂຘປິ ອຕ຺ໂຖຕິ ອຏ຺ຐວິໂຘປິ ປໂຍຊນວິເສໂສ. ມຫາສິວຕ຺ເຖຣວາທວເສນ ‘‘ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ຐິຕິຍາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອິມສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ‘‘ເນວ ທວາຍາຕິອາທິນາ ນເຍນາ’’ຕິ ປນ ອິທໍ ປຏິກ຺ເຂປງ຺ຄທສ຺ສນມຸເຂນ ປາຬິ ອາຄຕາຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ປຖວີສນ຺ຘາຣກຊລສ຺ສ ຕໍສນ຺ຘາຣກວາຍຸນາ ວິຍ ປຣິຠຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາຫາຣສ຺ສ ວາໂຍຘາຕຸຍາວ ອາສເຍ ອວຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ວາໂຍຘາຕຸວເສເນວ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ. ອຕິຫຣຕີຕິ ຍາວ ມຸຂາ ອຠິຫຣຕິ. ວີຕິຫຣຕີຕິ ຕໂຕ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ວິມິສ຺ສໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຫຣຕິ. ອຕິຫຣຕີຕິ ວາ ມຸຂທ຺ວາຣໍ ອຕິກ຺ກາເມນ຺ໂຕ ຫຣຕິ. ວີຕິຫຣຕີຕິ ກຸຈ຺ຉິຄຕໍ ປສ຺ສໂຕ ຫຣຕິ. ປຣິວຕ຺ເຕຕີຕິ ອປຣາປຣໍ ຈາເຣຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອາຫາຣສ຺ສ ຘາຣຓປຣິວຕ຺ຕນສຎ຺ຈຸຓ຺ຓນວິໂສສນານິ ປຖວີຘາຕຸສຫິຕາ ເອວ ວາໂຍຘາຕຸ ກໂຣຕິ, ນ ເກວລາຕິ ຕານິ ປຖວີຘາຕຸຍາ ກິຈ຺ຈຠາເວນ ວຸຕ຺ຕານິ, ສາ ເອວ ຘາຣຓາທີນິ ກິຈ຺ຈານິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສາຘາຣຓາຕິ ວຸຕ຺ຕານິ. ອລ຺ລຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸປາເລຕີຕິ ຍຖາ ວາໂຍຘາຕຸອາທີຫິ ອຎ຺ເຎຫິ ວິໂສສນໍ ນ ໂຫຕິ, ຕຖາ ອນຸປາເລຕິ ອລ຺ລຠາວໍ. ເຕໂຊຘາຕູຕິ ຄຫຓີສງ຺ຂາຕາ ເຕໂຊຘາຕຸ. ສາ ຫິ ອນ຺ໂຕປວິຏ຺ຐໍ ອາຫາຣໍ ປຣິປາເຈຕິ. ອຎ຺ຊໂສ ໂຫຕີຕິ ອາຫາຣສ຺ສ ປວິສນາທີນໍ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ. ອາຠຸຊຕີຕິ ປຣິເຍສນວເສນ, ອຊ຺ໂຌຫຣຓຊິຓ຺ຓາຊິຓ຺ຓຕາທິປຏິສໍເວທນວເສນ ຈ ອາວຊ຺ເຊຕິ, ວິຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍຕໍວິຊານນສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູໂຕເຍວ ຫິ ປໂຍໂຄ ‘‘ສມ຺ມາປໂຍໂຄ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ເຍນ ຫິ ປໂຍເຄນ ປຣິເຍສນາທິ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ, ໂສ ຕພ຺ພິສຍວິຊານນມ຺ປິ ນິປ຺ຜາເທຕິ ນາມ ຕທວິນາຠາວໂຕ. ອຖ ວາ ສມ຺ມາປໂຍຄໍ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິໍ ອນ຺ວາຍ ອາຄມ຺ມ ອາຠຸຊຕິ ສມນ຺ນາຫຣຕິ. ອາໂຠຄປຸພ຺ພໂກ ຫິ ສພ຺ໂພປິ ວິຎ຺ຎາຓພ຺ຍາປາໂຣຕິ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຄມນໂຕຕິ ຠິກ຺ຂາຈາຣວເສນ ໂຄຈຣຄາມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຄມນໂຕ. ປຣິເຍສນໂຕຕິ ໂຄຈຣຄາເມ ຠິກ຺ຂຕ຺ຖໍ ອາຫິຓ຺ຑນໂຕ. ປຣິໂຠຄໂຕຕິ ອາຫາຣສ຺ສ ປຣິຠຸຎ຺ຊນໂຕ. ອາສຍໂຕຕິ ປິຕ຺ຕາທິອາສຍໂຕ. ອາສຍຕິ ເອຕ຺ຖ ເອກຊ຺ຌໍ ປວຕ຺ຕມາໂນປິ ກມ຺ມພລວວຕ຺ຖິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ມຣິຍາທວເສນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອສງ຺ກຣໂຕ ສຍຕິ ຕິຏ຺ຐຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອາສໂຍ, ອາມາສຍສ຺ສ ອຸປຣິ ຕິຏ຺ຐນໂກ ປິຕ຺ຕາທິໂກ. ມຣິຍາທຕ຺ໂຖ ຫິ ອຍມາກາໂຣ. ນິເຘຕິ ຍຖາຠຸຕ຺ໂຕ ອາຫາໂຣ ນິຈິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ນິຘານໍ, ອາມາສໂຍ, ຕໂຕ ນິຘານໂຕ. ອປຣິປກ຺ກໂຕຕິ ຄຫຓີສງ຺ຂາເຕນ ກມ຺ມຊເຕເຊນ ອວິປກ຺ກໂຕ. ປຣິປກ຺ກໂຕຕິ ຍຖາຠຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາຫາຣສ຺ສ ວິປກ຺ກຠາວໂຕ. ຜລໂຕຕິ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໂຕ. ນິສ຺ສນ຺ທໂຕຕິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິສ຺ສນ຺ທນໂຕ. ສມ຺ມກ຺ຂນໂຕຕິ ສພ຺ພໂສ ມກ຺ຂນໂຕ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄສໍວຓ຺ຓນາຍ (ວິສຸທ຺ຘິ. ມຫາຏີ. ໑.໒໙໔) ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ສຣີຣໂຕ ເສທາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ເວຄສນ຺ຘາຣເຓນ ອຸປ຺ປນ຺ນປຣິຬາຫໂຕ ສຣີຣໂຕ ເສທາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎ ຈ ໂຣຄາ ກຓ຺ຓສູລຠຄນ຺ທຣາທໂຍ. ອຏ຺ຐາເນຕິ ມນຸສ຺ສາມນຸສ຺ສປຣິຄ຺ຄເຫ ອຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ເຂຕ຺ຕເທວາຍຕນາທິເກ. ກຸທ຺ຘາ ຫິ ມນຸສ຺ສາ ອມນຸສ຺ສາປິ ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປນ຺ຕິ. ວິສ຺ສຏ຺ຐຕ຺ຕາ ເນວ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຕ຺ຕໂນ, ກສ຺ສຈິ ອນິສ຺ສຊ຺ຊິຕຕ຺ຕາ ຊິຄຸຈ຺ຉນີຍຕ຺ຕາ ຈ ນ ປຣສ຺ສ, ອຸທກຕຸມ຺ພໂຕຕິ ເວຬຸນາຬິອາທິອຸທກຠາຊນໂຕ. ຕນ຺ຕິ ຉຑ຺ຑິຕອຸທກໍ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ເອໂກ ອິຣິຍາປໂຖ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ອາຄໂຕ, ໂສ ປຸພ຺ເພ ອຠິກ຺ກມປຏິກ຺ກມຄຫເຓນ. ‘‘ຄມເນປິ ປຸຣໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ຈ ກາຍສ຺ສ ອຠິຫຣຓໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິຘ ຄມນເມວ ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ ອປເຣ. ຍສ຺ມາ ອິຘ ສມ຺ປຊຎ຺ຎກຖາຍໍ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎເມວ ຘຸຣໍ, ຕສ຺ມາ ອນ຺ຕຣນ຺ຕເຣ ອິຣິຍາປເຖ ປວຕ຺ຕານໍ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ນິໂຣຘທສ຺ສນວເສນ ສມ຺ປຊານກາຣິຕາ ຄຫິຕາຕິ. ມຊ຺ຌິມຠາຓກາ ປນ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ – ເອໂກ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ, ອຎ຺ຎໍ ວິຕກ຺ເກນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອໂກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາວ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕຖາ ເອໂກ ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ, ນິສີທນ຺ໂຕ, ສຍນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ, ອຎ຺ຎໍ ວິຕກ຺ເກນ຺ໂຕ ສຍຕິ, ເອໂກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາວ ສຍຕິ. ເອຕ຺ຕເກນ ປນ ນ ປາກຏໍ ໂຫຕີຕິ ຈງ຺ກມເນນ ທີເປນ຺ຕິ. ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ຈງ຺ກມນໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ຐິໂຕ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ – ‘‘ປາຈີນຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ປວຕ຺ຕາ ຣູປາຣູປຘມ຺ມາ ປຈ຺ຉິມຈງ຺ກມນໂກຏິໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ເອຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘາ, ປຈ຺ຉິມຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ປວຕ຺ຕາປິ ປາຈີນຈງ຺ກມນໂກຏິໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ເອຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘາ, ຈງ຺ກມນມຊ຺ເຌ ປວຕ຺ຕາ ອຸໂຠ ໂກຏິໂຍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ເອຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘາ, ຈງ຺ກມເນ ປວຕ຺ຕາ ຣູປາຣູປຘມ຺ມາ ຐານໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ເອຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘາ, ຐາເນ ປວຕ຺ຕາ ນິສຊ຺ຊໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ເອຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘາ, ນິສຊ຺ຊາຍ ປວຕ຺ຕາ ສຍນໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ເອຕ຺ເຖວ ນິຣຸທ຺ຘາ’’ຕິ, ເອວໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ເອວ ຈິຕ຺ຕໍ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕາເຣຕິ, ອຸຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ປນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ອຸຏ຺ຐຫຕິ. ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ຄຕາທີສຸ ສມ຺ປຊານກາຣີ ນາມ ໂຫຕີຕິ.

ເອວມ຺ປິ ສຸຕ຺ເຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອວິຠູຕໍ ໂຫຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອວິຠູຕໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຍາວ ສກ຺ໂກຕິ, ຕາວ ຈງ຺ກມິຕ຺ວາ ຐຕ຺ວາ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຍມາໂນ ເອວໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຍຕິ – ‘‘ກາໂຍ ອເຈຕໂນ ມຎ຺ໂຈ ອເຈຕໂນ, ກາໂຍ ນ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ມຎ຺ເຈ ສຍິໂຕ’ຕິ, ມຎ຺ໂຈປິ ນ ຊານາຕິ ‘ມຍິ ກາໂຍ ສຍິໂຕ’ຕິ, ອເຈຕໂນ ກາໂຍ ອເຈຕເນ ມຎ຺ເຈ ສຍິໂຕ’’ຕິ, ເອວໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ເອວ ຈິຕ຺ຕໍ ຠວງ຺ຄໍ ໂອຕາເຣຕິ, ປພຸຊ຺ຌນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ປພຸຊ຺ຌຕີຕິ ອຍໍ ສຸຕ຺ເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ນາມ ໂຫຕິ. ກາຍິກາທິກິຣິຍານິພ຺ພຕ຺ຕເນນ ຕມ຺ມຍຕ຺ຕາ ອາວຊ຺ຊນກິຣິຍານິພ຺ພຕ຺ຕກຕ຺ຕາ ອາວຊ຺ຊນກິຣິຍາສມຸຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ຈ ຊວນໍ, ສພ຺ພມ຺ປິ ວາ ຉທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕໍ ກິຣິຍາມຍປວຕ຺ຕໍ ນາມ, ຕສ຺ມິໍ ສຕິ ຊາຄຣິຕໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຊາຄຣິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ນາມ. ອປິຈ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ຉ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ໂກຏ຺ຐາເສ ຊຄ຺ຄນ຺ໂຕປິ ຊາຄຣິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ນາມ ໂຫຕີຕິ.

ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນສີເສ ຐຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕປິ ພາຕ຺ຕິໍສຕິຣຈ຺ຉານກຖໍ ປຫາຍ ທສກຖາວຕ຺ຖຸນິສ຺ສິຕສປ຺ປາຍກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕປິ ຠາສິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ນາມ ໂຫຕິ. ອຏ຺ຐຕິໍສາຍ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຈິຕ຺ຕຣຸຈິຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ມນສິກາຣໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ໂຕປິ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ສມາປນ຺ໂນປິ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວ ສມ຺ປຊານກາຣີ ນາມ. ທຸຕິຍຎ຺ຫິ ຌານໍ ວຈີສງ຺ຂາຣປ຺ປຫານໂຕ ວິເສສໂຕ ຕຸຓ຺ຫີຠາໂວ ນາມາຕິ. ໂອຏ຺ເຐ ຈາຕິອາທີສຸ ຈ-ສທ຺ເທນ ກຓ຺ຐສີສນາຠິອາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕທນຸຣູປໍ ປໂຍຄນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິອາກາຣສຎ຺ຎິຕໍ ປໂຍຄໍ, ຍໂຕ ສພ຺ເພ ວິຈາຣາທໂຍ ນິປ຺ຜຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຸປາທາຣູປປວຕ຺ຕິຍາຕິ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິວິກາຣສຫິຕສທ຺ທາຍຕນຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ. ເອວນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ. ສຕ຺ຕສຸປິ ຐາເນສຸ ອສມ຺ມຸຍ຺ຫນວເສນ ‘‘ມິສ຺ສກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຄ຺ຄສມ຺ມາສຕິຍາປິ ກາຍານຸປສ຺ສນາທິອນຸຣູປຕ຺ຕາ ສມ຺ປຊຎ຺ຎານຸຣູປປຸພ຺ພຠາຄໍ ສຕ຺ຕຏ຺ຐານິຍສ຺ສ ເອກນ຺ຕໂລກິຍຕ຺ຕາ.

ສຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຠິກ຺ຂຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໖໙. ຍສ຺ມາ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ເທເສຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເທສນໍ ຍາຈິ, ຕສ຺ສ ສໍຂິຕ຺ຕຣຸຈິຠາວໂຕ, ຕສ຺ມາ ສໍຂິຕ຺ເຕເນວ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸກາໂມ ຠຄວາ ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫາ’’ຕິອາທິມາຫາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຍສ຺ມາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ເທສນໍ ຍາຈສິ, ຕສ຺ມາ’’ຕິ. ກມ຺ມສ຺ສກຕາທິຏ຺ຐິກສ຺ເສວ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຄຸຓວິເສສາ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ນ ທິຏ຺ຐິວິປນ຺ນສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທິຏ຺ຐີຕິ ກມ຺ມສ຺ສກຕາທິຏ຺ຐີ’’ຕິ.

໔. ສາລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໗໐. ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ປຏິປຊ຺ຊມາເນ ອປາຍທຸກ຺ເຂ ອປາຕນວເສນ ຘາຣຓຏ຺ເຐນ ຘມ຺ໂມ, ສາສນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ຕເທວ ຕທງ຺ຄາທິວເສນ ກິເລສານໍ ວິນຍນຏ຺ເຐນ ວິນໂຍຕິ ອາຫ – ‘‘ຘມ຺ໂມຕິ ວາ…ເປ… ນາມ’’ນ຺ຕິ. ປຏິປກ຺ຂຘມ຺ເມຫິ ອນຠິຠູຕຕາຍ ເອໂກ ອຸເທຕີຕິ ເອໂກທີຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ສມາຘິ ຠູໂຕ ຊາໂຕ ເອເຕສນ຺ຕິ ເອໂກທິຠູຕາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເອໂກທິຠູຕາຕິ ເອເຕນ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານາວໂຫ ປຸພ຺ພຠາຄິໂກ ສມາຘິ ວຸຕ຺ໂຕ. ສມາຫິຕາຕິ ເອເຕນ ອຸປຈາຣປ຺ປນາສມາຘິ. ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ຕາຕິ ເອເຕນ ສຸຠາວິໂຕ ວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ອປ຺ປນາສມາຘິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ນວກຠິກ຺ຂູຫິ ຠາວິຕສຕິປຏ຺ຐານາ ປຸພ຺ພຠາຄາ. ເຕ ຫິ ຍຖາຠູຕຎາຓາຍ ຠາວິຕາ. ຍຖາຠູຕຎາຓນ຺ຕິ ຫິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຎາຓໍ ອິຘາຘິປ຺ເປຕໍ. ຂີຓາສເວຫິ ຠາວິຕສຕິປຏ຺ຐານາປິ ປຸພ຺ພຠາຄາ. ເຕສຎ຺ຫິ ກຕກຣຓີຍານໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣາຍ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາ, ເສກ຺ຂານໍ ປນ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາ ປຣິຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ ປວຕ຺ຕາ ໂລກິຍາ, ປຣິຊານນວເສນ ປວຕ຺ຕາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາຕິ ‘‘ມິສ຺ສກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໕. ອກຸສລຣາສິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໗໑. ປຎ຺ຈເມ ເກວໂລຕິ ກຸສລຘມ຺ເມຫິ ອສມ຺ມິສ຺ໂສ, ຕໂຕ ເອວ ສກໂລ ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ອນວຊ຺ຊຏ຺ໂຐ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

໖. ສກຸຓຄ຺ຆິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໗໒. ປາກຕິກສກຸຓກຸເລສຸ ພລວຠາວໂຕ ເຕສໍ ຫນນໂຕ ສກຸຓຄ຺ຆິ. ເສໂນຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເສນສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ, ເສນວິເສໂສ ປນ ໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອາມິສຕ຺ຖາຍ ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ໂລຠສາຫເສນ ປຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ໂລຠນິມິຕ຺ເຕນ ສາຫສາກາເຣນ ປຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນງ຺ຄເລນ ກຏ຺ຐໍ ກສິຕໍ ນງ຺ຄລກຏ຺ຐໍ, ຕໍ ກຣີຍຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ນງ຺ຄລກຏ຺ຐກຣຓນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ອຘຸນາ ກຏ຺ຐໍ ເຂຕ຺ຕຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ. ເລຑ຺ຑຸໂຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ເລຑ຺ຑຸຏ຺ຐານໍ, ເລຑ຺ຑຸນິມິຕ຺ຕໍ ກສິຕຏ຺ຐານໍ. ວຊ຺ຊຕີຕິ ວທໍ, ວຈນໍ. ກຸຈ຺ຉິຕໍ ວທໍ ອວທໍ. ຄຣຫເນ ຫິ ອຍໍ ອ-ກາໂຣ ຍຖາ – ‘‘ອປຸຕ຺ໂຕ ອຠຣິຍາ’’ຕິ. ອວທໍ ມາເນຕີຕິ ອວທມານາ, ອຕ຺ຕໂນ ພລມເທນ ລາປໍ ອຕິມຎ຺ຎິຕ຺ວາ ວທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເນວາຫ ‘‘ຄຈ຺ຉ ໂຂ, ຕ຺ວໍ ລາປ, ຕຕ຺ຣປິ ເມ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ໂມກ຺ຂສີ’’ຕິ. ຍໍ ປນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ພລສ຺ສ ສຸຏ຺ຐຸ ວຓ຺ຓໍ ວທມານາ’’ຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂຕ ອາປນ຺ນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ວທມາໂນ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ສາຣມ຺ຠວເສນ ອວ຺ຫາຍນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ເອຫິ ໂຂ ທານິ ສກຸຓຄ຺ຆີ’’ຕິ. ສຸຏ຺ຐຸ ຐເປຕ຺ວາຕິ ຊິຍາມຸຕ຺ຕສຣສ຺ສ ວິຍ ສີຆປາຕໂຍຄ຺ຍຕາກຣເຓນ ອຸໂຠ ປກ຺ເຂ ສມ຺ມາ ຐເປຕ຺ວາ. ອຍນ຺ຕິ ສກຸຓຄ຺ຆິ. ຎຕ຺ວາຕິ ຍຖາຠູຕທສ຺ສເນນ ອຕ຺ຕໂນ ຎາເຓນ ຊານິຕ຺ວາ. ຜາລີຍິຕ຺ຖາຕິ ຜາລຈ຺ເຉທຕິຂິຓສິຂເຣ ສຸກ຺ຂເລຑ຺ຑຸສ຺ມິໍ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ຖ.

໗. ມກ຺ກຏສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໗໓. ສຎ຺ຈາໂຣຕິ ສຎ຺ຈຣຓໍ. ເລປນ຺ຕິ ສິເລສສທິສໍ ອາເລປນໍ. ກາຊສິກ຺ກາ ວິຍາຕິ ກາຊທຓ຺ຑເກ ໂອລຄ຺ເຄຕພ຺ພາ ສິກ຺ກາ ວິຍ. ອປິຈ ຈຕສ຺ໂສ ຣຊ຺ຊຸໂຍ ອຸປຣິ ພນ຺ຘນຏ຺ຐານຎ຺ຈາຕິ ປຎ຺ຈຏ຺ຐານໍ. ໂອຑ຺ຑິໂຕຕິ ໂອລມ຺ພິໂຕ. ຖຸນນ຺ໂຕຕິ ນິຕ຺ຖຸນນ຺ໂຕ.

໘. ສູທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໗໔. ອາຫາຣສມ຺ປາທເນນ ຕໍຕໍອາຫາຣວຕ຺ຖຸຄເຕ ສູເທຕິ ປຄ຺ຆເຣຕີຕິ ສູໂທ, ຠຕ຺ຕກາຣໂກ. ທຫເຣຫິ ມນາປຕຣໍ ອຈ຺ເຈຕພ຺ພໂຕ ອຕິກ຺ກມິຕພ຺ພໂຕ ອຈ຺ຈຍາ, ໂຠຊເນ ຣສວິເສສາ, ຕສ຺ມາ ນານຈ຺ຈເຍຫີຕິ ນານປ຺ປກາຣຣສວິເສເສຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນານຈ຺ຈເຍຫີ’’ຕິອາທິ. ອຄ຺ຄີຍຕິ ອສງ຺ກຣໂຕ ວິຠຊີຍຕີຕິ ອຄ຺ໂຄ, ອມ຺ພິລເມວ ອຄ຺ໂຄ ອມ຺ພິລຄ຺ໂຄຕິ ອາຫ – ‘‘ອມ຺ພິລຄ຺ເຄຫີຕິ ອມ຺ພິລໂກຏ຺ຐາເສຫີ’’ຕິ. ທາຕຸໍ ອຠິຫຣິຕພ຺ພຕາຍ ອຠິຫາຣາ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ມາ. ເຕນາຫ – ‘‘ອຠິຫຏານໍ ທາຍານ’’ນ຺ຕິ. ອິທໍ ເມ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອນຸໂລມໍວາຕິ ອິທໍ ມມ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເອວໍ ປວຕ຺ຕມານໍ ອນຸໂລມາວສານເມວ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເອວໍ ປຸນ ປວຕ຺ຕມານໍ ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ ວິເສສນິພ຺ພຕ຺ຕນຕ຺ຖເມວ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ພາໂລ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ, ປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ສກ຺ໂກຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຠາວນາຈິຕ຺ຕສ຺ສ. ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາ ສຕິປຏ຺ຐານາວ ກຖິຕາ ‘‘ສກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ.

໙. ຄິລານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໗໕. ປາທຄາໂມຕິ ນຄຣສ຺ສ ປທສທິໂສ ມຫນ຺ຕຄາໂມ. ເຕເນວາຫ ‘‘ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວຄາມເກ’’ຕິ. ອຫິຕນິເສຘນ-ຫິຕນິໂຍຊນ-ພ຺ຍສນປຣິຈ຺ຈຊນ-ລກ຺ຂໂຓ ມິຕ຺ຕຠາໂວ ເຍສຸ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ມິຕ຺ຕາ. ເຍ ປນ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕສຫາຍາ, ເຕ ສນ຺ທິຏ຺ຐາ. ເຍ ສວິເສສໍ ຠຕ຺ຕິມນ຺ໂຕ, ເຕ ສມ຺ຠຕ຺ຕາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ມິຕ຺ຕາຕິ ມິຕ຺ຕາວາ’’ຕິອາທິມາຫ. ອສ຺ສາຕິ ຠຄວໂຕ. ປຎ຺ຈມິຍໍ ອຏ຺ຐມິຍໍ ຈາຕຸທ຺ທສິຍໍ ປຎ຺ຈທສິຍນ຺ຕິ ເອເກກສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາເຣ ກຕ຺ວາ ມາສສ຺ສ ອຏ຺ຐວາເຣ.

ເວທນານໍ ພລວຠາເວນ ຂໂຣ ຜຣຸໂສ ກກ຺ຂໂຬ. ອາພາໂຘຕິ ປຸພ຺ພກມ຺ມເຫຕຸຕາຍ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐາໂນ ອາພາໂຘ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຕາສງ຺ຂາໂຕ ສພ຺ພກາລິກຕ຺ຕາ ສຣີຣສ຺ສ ສຠາຄໂຣໂຄ ນາມ. ນາຍມີທິໂສ ອາພາໂຘ, ອຍໍ ປນ ພຫລຕຣພ຺ຍາຘິຕາຍ ‘‘ວິສຠາຄໂຣໂຄ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອນ຺ຕ-ສທ຺ໂທ ສມີປປວຕ຺ໂຕຕິ ອາຫ – ‘‘ມຣຓນ຺ຕໍ ມຣຓສນ຺ຕິກ’’ນ຺ຕິ. ເວທນາ…ເປ… ອກໂຣນ຺ໂຕ ອຸກ຺ກໍສຄຕຠາວິຕກາຍາທິຕາຍ. ອປີຬິຍມາໂນຕິ ອປີຬິຍມາໂນ ວິຍ. ໂອວາທເມວ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອປໂລກນນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ໂອວາທານຸສາສນິໍ ອທຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ປຸພ຺ພຠາຄວີຣິຍໍ ນາມ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິກມ຺ມຠູຕວິປສ຺ສນາວີຣິຍໍ. ຊີວິຕມ຺ປິ ຊີວິຕສງ຺ຂາໂຣ ປຕິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ອຠິສງ຺ຂຣຓໂຕ.

‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຂຓປຣິຈ຺ເຉທວຕີ ສມາປຕ຺ຕິ ຂຓິກສມາປຕ຺ຕິ. ນິຄ຺ຄຸມ຺ພໍ ນິຊ຺ຊຏໍ ກຕ຺ວາຕິ ຣູປສຕ຺ຕກາຣູປສຕ຺ຕກວເສນ ປວຕ຺ຕິຍມານໍ ວິປສ຺ສນາຠາວນໍ ສພ຺ພໂສ ຂິລວິຣເຫນ ນິຄ຺ຄຸມ຺ພໍ, ອພ຺ຍາກຸລຕາຍ ນິຊ຺ຊຏໍ ກຕ຺ວາ. ມຫາວິປສ຺ສນາວເສນາຕິ ປຈ຺ເຈກໍ ສວິເສສໍ ວິຕ຺ຖາຣິຕານໍ ອຏ຺ຐາຣສາທີນໍ ມຫາວິປສ຺ສນານໍ ວເສນ ວິປສ຺ສິຕ຺ວາ ສມາປນ຺ນາ ຍາ ສມາປຕ຺ຕິ, ສາ ສຸຏ຺ຐຸ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕິ ເວທນໍ ມຫາພລວຕາຍ ປຸພ຺ພາຣມ຺ມຓສ຺ສ, ມຫານຸຠາວຕາຍ ຕຖາປວຕ຺ຕິຕວິປສ຺ສນາວີຣິຍສ຺ສ. ຍຖາ ນາມາຕິອາທິນາ ຕສ຺ສ ນິທສ຺ສນໍ ທສ຺ເສຕິ. ເວທນາຕິ ທຸກ຺ຂເວທນາ. ຈຸທ຺ທສຫາກາເຣຫີຕິ ຕສ຺ເສວ ສຕ຺ຕກທ຺ວຍສ຺ສ ວເສນ ວທຕິ. ສນ຺ເນຕ຺ວາຕິ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ສມາປນ຺ນຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິສມ຺ຠູເຕນ ວິປສ຺ສນາປີຕິສິເນເຫນ ເຕເມຕ຺ວາ. ສມາປຕ຺ຕີຕິ ຜລສມາປຕ຺ຕິ.

ຄິລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ຄິລານຠາວໂຕ ວຸຏ຺ຐິໂຕ. ສຣີຣສ຺ສ ຄຣຸຖທ຺ຘຠາວປ຺ປຕ຺ຕິ ມຘຸຣກຕາຕິ ອາຫ – ‘‘ສຎ຺ຊາຕຄຣຸຠາໂວ ສຎ຺ຊາຕຖທ຺ຘຠາໂວ’’ຕິ. ນານາກາຣໂຕຕິ ປຸຣຕ຺ຖິມາທິເຠທໂຕ. ສຕິປຏ຺ຐານຘມ຺ມາຕິ ປຸພ຺ເພ ອຕ຺ຕນາ ຠາວິຍມານາ ສຕິປຏ຺ຐານຘມ຺ມາ. ປາກຏາ ນ ໂຫນ຺ຕິ ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອກມ຺ມຎ຺ຎຕາຍ. ຕນ຺ຕິ ຘມ຺ມາຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມາ ນ ຎາຍນ຺ຕິ.

ອນນ຺ຕຣໍ ອພາຫິຣນ຺ຕິ ຘມ຺ມວເສນ ປຸຄ຺ຄລວເສນ ຈ ອນ຺ຕຣພາຫິຣໍ ອກຕ຺ວາ. ເອຕ຺ຕກນ຺ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ວິວຣຕິ. ທຫຣກາເລຕິ ອຕ຺ຕໂນ ທຫຣກາເລ. ນ ເອວໍ ໂຫຕີຕິ ‘‘ອຫໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິອາທິໂກ ມານຕຓ຺ຫາມູລໂກ ອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍານໍ ປວຕ຺ຕິອາກາໂຣ ຕຖາຄຕສ຺ສ ນ ໂຫຕິ, ນຕ຺ເຖວ ປເຄວ ເຕສໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາຕິ ອາຫ – ‘‘ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກເຍວາ’’ຕິອາທິ. ປຏິສງ຺ຂຣເຓນ ເວເຐນ ມິສ຺ສເກນ. ມຎ຺ເຎຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ປຏິສງ຺ຂຣຓສຎ຺ຎິເຕນ ເວຐມິສ຺ສເກນ ວິຍ ຊຣສກຏໍ. ອຣຫຕ຺ຕຜລເວເຐນາຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິສຎ຺ຎິເຕນ ອຕ຺ຖຠາວເວເຐນ.

ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ‘‘ເອກຈ຺ຈານໍ ເວທນານນ຺ຕິ ໂລກິຍານໍ ເວທນານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຕທີປາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຕ-ສທ຺ເທນ ຘມ຺ໂມ ເອວ ວຸຕ຺ໂຕ, ສ຺ວາຍມຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ວິຠາວິໂຕ ເອວ. ນວວິໂຘ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ຫິ ຈຕູຫິ ໂອເຆຫິ ອນຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຓີຍໂຕ ‘‘ທີໂປ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕມອຄ຺ເຄຕິ ຕມໂຍຄາຠາເວນ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ອຄ຺ເຄ. ສພ຺ເພສນ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ສິກ຺ຂາກາມານໍ. ເຕ ‘‘ຘມ຺ມທີປາ ວິຫຣຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຈຕຸສຕິປຏ຺ຐານໂຄຈຣາວ ຠິກ຺ຂູ ອຄ຺ເຄ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ.

໑໐. ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໗໖. ກມ຺ມຏ຺ຐານກມ຺ມິກາຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານມນຸຍຸຕ຺ຕາ. ວິເສເສຕີຕິ ວິເສໂສ, ອຕິສໂຍ, ສ຺ວາຍໍ ປຸພ຺ພາປຣວິເສໂສ ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ກິເລສປຣິຬາໂຫຕິ ກາເຍ ອສຸຠາທິວເສນ ມນສິກາຣໍ ອທຫນ຺ຕສ຺ສ ມນສິກາຣສ຺ສ ວີຖິຍໍ ອປຏິປນ຺ນຕາ ສຸຠາທິວເສນ ກາຍາຣມ຺ມໂຓ ກິເລສປຣິຬາໂຫ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ວີຣິຍາຣມ຺ຠສ຺ສ ອຠາເວນ ຕສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ເຈຕໂສ ວາ ລີນຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ໂຄຈຣຊ຺ຌຕ຺ຕໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ປຸຖຸຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ວິກ຺ຂິປຕິ. ເອວໍ ກິເລສປຣິຬາເຫ ຈາຕິອາທິນາ ຕິວິຘມ຺ປິ ຠາວນານຸໂຍຄສ຺ສ ກິເລສວຕ຺ຖຸຠາວໍ ອຸປາທາຍ ສມຸຈ຺ຈຍວເສນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ເຕ ປຣິຬາຫລີນຕ຺ຕວິກ຺ເຂປາ ເອກຊ຺ຌໍ ນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ປາຬິຍໍ ‘‘ກາຍາຣມ຺ມໂຓ ວາ’’ຕິອາທິນາ ອນິຍມຕ຺ໂຖ ວາ-ສທ຺ໂທ ຄຫິໂຕ. ກິເລສານຸຣຎ຺ຊິເຕນາຕິ ກິເລສວິວຓ຺ຓິຕຈິຕ຺ເຕນ ຫຸຕ຺ວາ ນ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ. ກຖໍ ປນ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວາ’’ຕິ. ນ ຈ ວິຕກ຺ເກຕິ ນ ຈ ວິຈາເຣຕີຕິ ກິເລສສຫຄເຕ ວິຕກ຺ກວິຈາເຣ ນ ປວຕ຺ເຕຕິ. ສຸຂິໂຕຕິ ຌານສຸເຂນ ສຸຂິໂຕ.

ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາວນາ ປວຕ຺ຕາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍສ຺ມາ ຫິ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕໍ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຣິປນ຺ເຖ ສຕິ ຐເປຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຄຸຓາທິອນຸສ຺ສຣເຓນ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານຠາວນາ ປວຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ປຓິຘາຍ ຠາວນາຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກມ຺ມຏ຺ຐານາທີນໍ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ວເສນ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ ສມ຺ຠວຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ. ສາເຣນ຺ໂຕ ວິຍາຕິ ຣຖໍ ວາຫຍນ຺ໂຕ ວິຍ. ສມປ຺ປມາຓໂຕ ອຏ຺ຐກາທິວເສນ ສຸຕຈ຺ຉິຕໍ ປກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ. ສຸເຂເນວ ກິເລສານໍ ໂອກາສໍ ອເທນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາ ອສຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອລຄ຺ຄນ຺ໂຕ. ວິປສ຺ສນາຈາຣສ຺ສ ອາຣທ຺ຘວຸຕ຺ຕິຕໍ ອປຣິປນ຺ຖຕຎ຺ຈ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ໂອປມ຺ມທ຺ວຍມາຫ. ພ຺ຍາຠງ຺ຄິຍາຕິ ກາຊທຓ຺ເຑນ. ກິເລສປຣິຬາຫາທີນນ຺ຕິ ກິເລສປຣິຬາຫລີນຕ຺ຕວິກ຺ເຂປານໍ.

ຄຸຬຂຓ຺ຑາທີນີຕິ ຄຸຬຂຓ຺ຑສກ຺ຂຣຂຓ຺ຑາທີນິ ອຸຈ຺ຉຸວິກາຣຠູຕານິ. ‘‘ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣາມີ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ ‘‘ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາ ກຖິຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອມ຺ພປາລິວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ນາລນ຺ທວຄ຺ໂຄ

໒. ນາລນ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໗໘. ທຸຕິຍວຄ຺ເຄ ປຐມສຸຕ຺ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ຕໍ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ‘‘ທຸຕິເຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຠິຍ຺ຍຕໂຣ ອຠິຎ຺ຎາໂຕຕິ ສມ຺ໂພຘິຍາ ເສຏ຺ຐຕໂຣຕິ ອຠິລກ຺ຂິໂຕ. ຠິຍ຺ຍຕຣາຠິຎ຺ໂຎຕິ ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ອຘິກຕຣປຎ຺ໂຎ. ເຕນາຫ ‘‘ອຸຕ຺ຕຣິຕຣຎາໂຓ’’ຕິ. ສມ຺ມາ ອນວເສສໂຕ ພຸຊ຺ຌຕິ ເອເຕນາຕິ ສມ຺ໂພຘີຕິ ອາຫ – ‘‘ສມ຺ໂພຘິຍນ຺ຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓ’’ຕິ. ນິປ຺ປເທສາ ຄຫິຕາຕິ ອນວເສສາ ພຸທ຺ຘຄຸຓາ ຄຫິຕາ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄສິທ຺ຘິຍາວ ຠຄວໂຕ ສພ຺ພຄຸຓານໍ ສິທ຺ຘຕ຺ຕາ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ພຸທ຺ຘານໍ, ອຖ ໂຂ ອຄ຺ຄສາວກປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານມ຺ປິ ຕໍຕໍຄຸຓສມິຊ຺ຌນໍ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄາຘິຄເມເນວາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ທ຺ເວປິ ອຄ຺ຄສາວກາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ປສນ຺ໂນຕິ ອິມິນາ ປສາທສ຺ສ ວຕ຺ຕມານຕາ ທີປິຕາຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນສທ຺ໂຘຕິ ອິມິນາປິ ສທ຺ຘາຍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຕາ ປກາສິຕາຕິ ອາຫ – ‘‘ເອວໍ ສທ຺ທຫາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ອຠິຊານາຕິ ອຠິມຸຂຠາເວນ ສພ຺ພຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຊານາຕີຕິ ອຠິຎ຺ໂຎ, ຠິຍ຺ໂຍ ອຘິໂກ ອຠິຎ຺ໂຎຕິ ຠິຍ຺ໂຍຠິຎ຺ໂຎ. ໂສ ເອວ ອຕິສຍວຈນິຈ຺ຉາວເສນ ຠິຍ຺ໂຍຠິຎ຺ຎຕໂຣຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອາຫ – ‘‘ຠິຍ຺ຍຕໂຣ ອຠິຎ຺ຎາໂຕ’’ຕິ. ທຸຕິຍວິກປ຺ເປ ປນ ອຠິຊານາຕີຕິ ອຠິຎ຺ຎາ, ອຠິວິສິຏ຺ຐາ ປຎ຺ຎາ. ຠິຍ຺ໂຍ ອຠິຎ຺ຎາ ເອຕສ຺ສາຕິ ຠິຍ຺ໂຍຠິຎ຺ໂຎ, ໂສ ເອວ ອຕິສຍວຈນິຈ຺ຉາວເສນ ຠິຍ຺ໂຍຠິຎ຺ຎຕໂຣ. ສ຺ວາຍໍ ອສ຺ສ ອຕິສໂຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວກໂຕຕິ ອາຫ – ‘‘ຠິຍ຺ຍຕຣາຠິຎ຺ໂຎ ວາ’’ຕິ. ສມ຺ພຸຊ຺ຌຕິ ເອຕາຍາຕິ ສມ຺ໂພຘິ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄຎາຓຎ຺ຈ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓປທຏ຺ຐານຎ຺ຫິ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄຎາຓໍ, ອຄ຺ຄມຄ຺ຄຎາຓປທຏ຺ຐານຎ຺ຈ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ສມ຺ໂພຘິ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ປຘານວເສນ ຕທຕ຺ຖທສ຺ສເນ ປຐມວິກປ຺ໂປ, ປທຏ຺ຐານວເສນ ທຸຕິຍວິກປ຺ໂປ. ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓສ຺ເສວ ຄຫຓໍ, ນນຸ ເຫຏ຺ຐິມານິປິ ຠຄວໂຕ ມຄ຺ຄຎາຓານິ ສວາສນເມວ ຍຖາສກໍ ປຏິປກ຺ຂວິຘມນວເສນ ປວຕ຺ຕານິ. ສວາສນປ຺ປຫານຎ຺ຫິ ເຎຍ຺ຍາວຣຓປ຺ປຫານນ຺ຕິ? ສຈ຺ຈເມຕໍ, ຕໍ ປນ ອປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຏິປກ຺ຂວິຘມນສ຺ສ ວິປ຺ປກຕຠາວໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາເຓ ວາ’’ຕິ. ສພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພໍ ສພ຺ພໍ.

ຂາທນີຍານໍ ອຸຬາຣຕາ ສາຕຣສານຸຠາເວນາຕິ ອາຫ ‘‘ມຘຸເຣ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ປສໍສາຍ ອຸຬາຣຕາ ວິສິຏ຺ຐຠາເວນາຕິ ອາຫ – ‘‘ເສຏ຺ເຐ’’ຕິ. ໂອຠາສສ຺ສ ອຸຬາຣຕາ ມຫນ຺ຕຠາເວນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ວິປຸເລ’’ຕິ. ອຸສຠສ຺ສ ອຍນ຺ຕິ ອາສຠີ, ອິຘ ປນ ອາສຠີ ວິຍາຕິ ອາສຠີ. ເຕນາຫ – ‘‘ອຸສຠສ຺ສ ວາຈາສທິສີ’’ຕິ. ເຍນ ຄຸເຓນ ສາ ຕໍສທິສາ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຈລາ ອສມ຺ປເວຘີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໂຕ ກຸໂຕຈິ ອນຸສ຺ສວນໍ ອນຸສ຺ສໂວ. ວິຊ຺ຊາຏ຺ຐານາທີສຸ ກຕປຣິຈຍານໍ ອາຈຣິຍານໍ ຕໍ ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ຎາເປນ຺ຕີ ປເວຓີ ອາຈຣິຍປຣມ຺ປຣາ. ເກວລໍ ອຕ຺ຕໂນ ມຕິຍາ ‘‘ອິຕິ ກິຣ ເອວໍ ກິຣາ’’ຕິ ປຣິກປ຺ປນາ ອິຕິກິຣາ. ປິຏກສ຺ສ ຄນ຺ຖສ຺ສ ສມ຺ປທານໂຕ ຠູຕໂຕ ຕສ຺ສ ຄຫຓໍ ປິຏກສມ຺ປທານໍ. ຍຖາສຸຕານໍ ອຕ຺ຕານໍ ອາກາຣສ຺ສ ປຣິວິຕກ຺ກນໍ ອາກາຣປຣິວິຕກ຺ໂກ. ຕເຖວສ຺ສ ‘‘ເອວເມຕ’’ນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິຍາ ນິຊ຺ຌານກ຺ຂມນໍ ທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິ. ອາຄມາຘິຄເມຫິ ວິນາ ເກວລໍ ອນຸສ຺ສຸຕໂຕ ຕກ຺ກມຄ຺ຄໍ ນິສ຺ສາຍ ຕກ຺ກນໍ ຕກ຺ໂກ. ອນຸມານວິຘິໍ ນິສ຺ສາຍ ຄຫຓໍ ນຍຄ຺ຄາໂຫ. ຍສ຺ມາ ພຸທ຺ຘວິສເຍ ຐຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອຍໍ ເຖຣສ຺ສ ໂຈທນາ ເຖຣສ຺ສ ຈ ໂສ ອວິສໂຍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ຎາເຓນ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ວິຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສີຫນາໂທ ວິຍາຕິ ສີຫນາໂທ. ຕໍສທິສຕາ ຈສ຺ສ ເສຏ຺ຐຠາເວນ, ໂສ ເຈຕ຺ຖ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສີຫນາໂທ’’ຕິອາທິມາຫ. ອຸນ຺ນາທຍນ຺ເຕນາຕິ ອສນິສທິສໍ ກໂຣນ຺ເຕນ.

ອນຸໂຍຄທາປນຕ຺ຖນ຺ຕິ ອນຸໂຍຄໍ ໂສຘາເປຕຸໍ. ວິມທ຺ທກ຺ຂມຎ຺ຫິ ສີຫນາທໍ ນທນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖໂຕ ອນຸໂຍຄໍ ໂສເຘຕິ ນາມ, ອນຸຍຸຊ຺ຌນ຺ໂຕ ຈ ນໍ ໂສຘາເປຕິ ນາມ. ທາຕຸນ຺ຕິ ໂສເຘຕຸໍ. ເກຈິ ‘‘ທານຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ໂຍ ສີຫທານໍ ນທຕິ, ໂສ ເອວ ຕຕ຺ຖ ອນຸໂຍຄໍ ເທຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ນິຆໍສນນ຺ຕິ ວິມທ຺ທນໍ. ຘມມານນ຺ຕິ ຕາປຍມານໍ. ຕາປນຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຄຄ຺ຄຣິຍາ ຘມ຺ມາປນສີເສນ ວທຕິ.

ສພ຺ເພ ເຕຕິ ສພ຺ເພ ເຕ ອຕີເຕ ນິຣຸທ຺ເຘ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ. ເຕເນຕໍ ທສ຺ເສຕິ – ເຍ ເຕ ອເຫສຸໍ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ ຕວ ອຠິນີຫາຣໂຕ ໂອຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ເຕສໍ ຕາວ ສາວກຎາຓໂຄຈເຣ ຘມ຺ເມ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ມາຣາທໂຍ ວິຍ ຈ ພຸທ຺ຘານໍ ໂລກິຍຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ຕ຺ວໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ. ເຍ ປນ ເຕ ອພ຺ຠຕີຕາ, ຕໂຕ ປຣໂຕ ຉິນ຺ນວຏຸມາ ຉິນ຺ນປປຎ຺ຈາ ປຣິຍາທິນ຺ນວຏ຺ຏາ ສພ຺ພທຸກ຺ຂວີຕິວຕ຺ຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ເຕສໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຕວ ສາວກຎາຓສ຺ສ ອວິສຍຠູເຕ ຘມ຺ເມ ກຖໍ ຊານິສ຺ສສີຕິ. ເຕນາຕິ ສມ຺ໂພຘິສງ຺ຂາເຕນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓປທຏ຺ຐາເນນ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາເຓນ. ເອວໍສີລາຕິ ຕາທິສສີລາ. ສມາຘິປກ຺ຂາຕິ ສມາຘິ ຈ ສມາຘິປກ຺ຂາ ຈ ສມາຘິປກ຺ຂາ ເອກເທສສຣູເປກເສສນເຍນ. ຕຕ຺ຖ ສມາຘິປກ຺ຂາຕິ ວີຣິຍສຕິໂຍ ຕທນຸຄຸຓາ ຈ ຘມ຺ມາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຌານສມາປຕ຺ຕີສຸ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ວິຫາຣໂວຫາໂຣ, ຌານສມາປຕ຺ຕິໂຍ ສມາຘິປ຺ປຘານາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສມາຘິປກ຺ຂານໍ ຘມ຺ມານໍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ວິຫາໂຣ ຄຫິໂຕ’’ຕິ.

ຍຖາ ປນ ເຫຏ຺ຐາ ຄຫິຕາປິ ສມາຘິປຎ຺ຎາ ປຏິປກ຺ຂໂຕ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິມຸຈ຺ຈນ-ສງ຺ຂາຕ-ກິຈ຺ຈວິເສສ-ທສ຺ສນວເສນ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິຍາເຍນ ປຸນ ຄຫິຕາ ‘‘ເອວໍວິມຸຕ຺ຕາ’’ຕິ, ເອວໍ ທິພ຺ພວິຫາໂຣ ທິພ຺ພວິຫາຣວິເສສທສ຺ສນວເສນ ປຸນ ຄຫິໂຕ ‘‘ເອວໍວິຫາຣີ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພສໍ ສມາປຕ຺ຕິວິຫາຣານໍ ວເສເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ວິມຸຈ຺ຈິຕ຺ຖາຕິ ກຕ຺ວາ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘນ຺ເຕຕິ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠໂນສາປເນນ. ສພ຺ພກິເລເສຫິ ນິສ຺ສຏຕ຺ຕາ ອສໍສຏ຺ຐຕ຺ຕາ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ ນິສ຺ສຣຓວິມຸຕ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ.

ອນາຄຕພຸທ຺ຘານໍ ປນາຕິ ປນ-ສທ຺ໂທ ວິເສສຕ຺ຖໂຊຕໂນ. ເຕນ ອຕີເຕສຸ ຕາວ ຂນ຺ຘານໍ ຠູຕປຸພ຺ພຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ສິຍາ ຎາຓສ຺ສ ສວິສເຍ ຄຕິ, ອນາຄເຕສຸ ປນ ສພ຺ພໂສ ອສຎ຺ຊາເຕສຸ ກຖນ຺ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ໂຊເຕຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອນາຄຕາປີ’’ຕິອາທິ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ເຈຕສາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວິທິຕາ’’ຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ? ນນຸ ອຕີຕານາຄເຕ ສຕ຺ຕາເຫ ເອວ ປວຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓສ຺ສ ວິສໂຍ, ນ ຕໂຕ ປຣນ຺ຕິ? ນຍິທໍ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓກິຈ຺ຈວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ປຸພ຺ເພນິວາສອນາຄຕໍສຎາຓານໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ນາຍໍ ໂທໂສ. ວິທິຕຏ຺ຐາເນ ນ ກໂຣຕິ ສິກ຺ຂາປເທເນວ ຕາທິສສ຺ສ ປຏິກ຺ເຂປສ຺ສ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເສຕຸຆາຕໂຕ ຈ. ກຖໍ ປນ ເຖໂຣ ທ຺ວຍສມ຺ຠເວ ປຏິກ຺ເຂປເມວ ອກາສິ, ນ ວິຠຊ຺ຊ ພ຺ຍາກາສີຕິ ອາຫ ‘‘ເຖໂຣ ກິຣາ’’ຕິອາທິ. ປາຣໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ມິໂນຕີຕິ ປາຣມີ, ສາ ເອວ ຎາຓນ຺ຕິ ປາຣມິຎາຓໍ, ສາວການໍ ປາຣມິຎາຓໍ ສາວກປາຣມິຎາຓໍ. ຕສ຺ມິໍ ສາວການໍ ອຸກ຺ກໍສປຣິຍນ຺ຕຄເຕ ຊານເນ ນາຍມນຸໂຍໂຄ, ອຖ ໂຂ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາຍ ຊານເນ. ເກຈິ ປນ ‘‘ສາວກປາຣມິຎາເຓຕິ ສາວກປາຣມິຎາຓວິສເຍ’’ຕິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ, ຕຖາ ເສສປເທສຸປິ. ສີລ…ເປ… ສມຕ຺ຖນ຺ຕິ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິຎາຓສງ຺ຂາຕານໍ ກາຣຓານໍ ຊານນສມຕ຺ຖໍ. ພຸທ຺ຘສີລາທໂຍ ຫິ ພຸທ຺ຘານໍ ພຸທ຺ຘກິຈ຺ຈສ຺ສ ປເຣຫິ ເອເຕ ພຸທ຺ຘາຕິ ຊານນສ຺ສ ຈ ກາຣຓໍ.

ອນຸມານຎາຓໍ ວິຍ ສໍສຍຏ຺ຐິຕໍ ອຫຸຕ຺ວາ ອິທມິທນ຺ຕິ ຍຖາສຠາວໂຕ ເຎຍ຺ຍໍ ຘາເຣຕິ ນິຈ຺ຉິໂນຕີຕິ ຘມ຺ໂມ, ປຈ຺ຈກ຺ຂຎາຓນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຘມ຺ມສ຺ສ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ຎາຓສ຺ສາ’’ຕິ. ອນຸເອຕີຕິ ອນ຺ວໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ອນຸໂຍຄໍ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ’’ຕິ. ປຈ຺ຈກ຺ຂສິທ຺ຘຎ຺ຫິ ອຕ຺ຖໍ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ອນຸມານຎາຓສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ ‘‘ທິຏ຺ເຐນ ອທິຏ຺ຐສ຺ສ ອນຸມານ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ວິທິເຕ ເວທກມ຺ປິ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖໂຕ ວິທິຕເມວ ໂຫຕີຕິ ‘‘ອນຸມານຎາຓໍ ນຍຄ຺ຄາໂຫ ວິທິໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິທິໂຕຕິ ວິທ຺ໂຘ ປຏິລທ຺ໂຘ, ອຘິຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປ຺ປມາໂຓຕິ ອປຣິມາໂຓ ມຫາວິສຍຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ອປຣິຍນ຺ໂຕ’’ຕິ. ເຕນາຕິ ອປຣິຍນ຺ຕຕ຺ຕາ. ເຕນ ວາ ອປຣິຍນ຺ເຕນ ຎາເຓນ. ເອເຕນ ເຖໂຣ ຍໍ ຍໍ ອນຸເມຍ຺ຍມຕ຺ຖໍ ຎາຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ອສງ຺ຄມປ຺ປຏິຫຕໍ ອນຸມານຎາຓໍ ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ໂສ ອິມິນາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ອິມິນາຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ.

ປາກາຣສ຺ສ ຖິຣຠາວໍ ອຸທ຺ຘມຸທ຺ຘໍ ອາເປຕີຕິ ອຸທ຺ຘາປໍ, ປາກາຣມູລໍ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ປາກາຣທ຺ວາຣພນ຺ຘປຣິຂາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ຠວໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມໍ. ປຓ຺ຑິຕໂທວາຣິກຏ຺ຐານິຍໍ ກຕ຺ວາ ເຖໂຣ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເອກທ຺ວາຣນ຺ຕິ ກສ຺ມາ ອາຫາ’’ຕິ ໂຈທນໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ.

ຍສ຺ສາ ປຎ຺ຎາຍ ວເສນ ປຸຣິໂສ ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ປຓ຺ຑິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ປຓ຺ຑິຈ຺ເຈນ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ. ຕໍຕໍອິຕິກຕ຺ຕພ຺ພຕາສຸ ເຉກຠາໂວ ພ຺ຍຕ຺ຕຠາໂວ ເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ. ເມຘຕິ ອຎ຺ຎາຓໍ ຫິໍສຕິ ວິຘມຕີຕິ ເມຘາ, ສາ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ເມຘາວີ. ຐາເນ ຐາເນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເອຕິສ຺ສາ ອຕ຺ຖີຕິ ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິກາ, ຐານໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນປຎ຺ຎາ. ອນຸປຣິຍາຍນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ອນຸປຣິຍາໂຍ, ໂສ ເອວ ປໂຖຕິ ອນຸປຣິຍາຍປໂຖ, ປຣິໂຕ ປາກາຣສ຺ສ ອນຸຍາຍນມຄ຺ໂຄ. ປາກາຣຠາຄາ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພາ ເອຕ຺ຖາຕິ ປາກາຣສນ຺ຘິ, ປາກາຣສ຺ສ ຜຸລ຺ລິຕປເທໂສ. ໂສ ປນ ເຫຏ຺ຐິມນ຺ເຕນ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ອິຏ຺ຐການໍ ວິຄເມນ ເອວໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອາຫ – ‘‘ທ຺ວິນ຺ນໍ ອິຏ຺ຐການໍ ອປຄຕຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ. ຉິນ຺ນຏ຺ຐານນ຺ຕິ ຉິນ຺ນຠິນ຺ນປເທສໍ, ຉິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ວາ. ຕຎ຺ຫິ ‘‘ວິວຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກີລິຏ຺ຐນ຺ຕິ ມລີນໍ. ອຸປຕາເປນ຺ຕີຕິ ກິເລສປຣິຬາເຫນ ສນ຺ຕາເປນ຺ຕິ. ວິພາເຘນ຺ຕີຕິ ປີເຬນ຺ຕິ. ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ປຎ຺ຎາຍ ນີວຣເຓຫິ ນ ກິຎ຺ຈິ ກາຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ອາຫ ‘‘ອນຸປ຺ປນ຺ນາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ເທນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາຕິ ປຈ຺ຈຍູປຆາເຕນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ອປ຺ປທານໂຕ. ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ສຸຏ຺ຐຸ ຐປິຕຈິຕ຺ຕາຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘາຍປິ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາຍ ສມ຺ມເທວ ຐປິຕຈິຕ຺ຕາ ອປ຺ປິຕຈິຕ຺ຕາ. ຍຖາສຠາເວນ ຠາເວຕ຺ວາຕິ ຍາຖາວໂຕ ສມ຺ມເທວ ຍຖາ ປຏິປກ຺ຂາ ສມຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວໍ ຠາເວຕ຺ວາ.

ປຸຣິມນເຍ ສຕິປຏ຺ຐານານິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ຈ ມິສ຺ສກາ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ ຕໂຕ ອຎ຺ຎຖາ ວຕ຺ຕຸໍ ‘‘ອປິເຈຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມິສ຺ສກາຕິ ສມຖວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄວເສນ ມິສ຺ສກາ. ‘‘ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕາຕິ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ວິປສ຺ສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ຍຖາຠູຕໍ ຠາເວຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ມຄ຺ຄປຣິຍາປນ຺ນານໍເຍວ ຈ ເນສໍ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂພຊ຺ຌງ຺ຄຠາວໂຕ ເຕສຸ ຈ ອຘິຄຕເມວ ໂຫຕີຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ມຄ຺ໂຄ ຈ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຕິ ຄຫິເຕ ສຸນ຺ທໂຣ ປຎ຺ໂຫ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ມຫາສິວຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ. ນ ປເນວໍ ຄຫິຕໍ ໂປຣາເຓຫີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອິຕີຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣປຣາມສນໍ. ເຖໂຣຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ປຈ຺ຈນ຺ຕນຄຣາທີສຸ. ນຄຣໍ ວິຍ ນິພ຺ພານໍ ຕທຕ຺ຖິເກຫິ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພໂຕ ອຸປຄຕານຎ຺ຈ ປຣິສ຺ສຍຣຫິຕສຸຂາຘິຄມຏ຺ຐານໂຕ. ປາກາໂຣ ວິຍ ສີລໍ ຕທຸປຄຕານໍ ປຣິໂຕ ອາຣກ຺ຂຠາວໂຕ. ອນຸປຣິຍາຍປໂຖ ວິຍ ຫິຣີ ສີລປາກາຣສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານຠາວໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ປຣິຍາຍປໂຖຕິ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ຫິຣິຍາ ເອຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ. ທ຺ວາຣໍ ວິຍ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ນິພ຺ພານນຄຣປ຺ປເວສເນ ອຎ຺ຊສຠາວໂຕ. ປຓ຺ຑິຕໂທວາຣິໂກ ວິຍ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ນິພ຺ພານນຄຣໍ ປວິຏ຺ຐປວິສນການໍ ສຕ຺ຕານໍ ສລ຺ລກ຺ຂຓໂຕ. ທິນ຺ໂນຕິ ທາປິໂຕ, ໂສຘິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

໓. ຈຸນ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໗໙. ປຸພ຺ເພ ສາວຕ຺ຖິໂຕ ເວຬຸວຄາມສ຺ສ ຄຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາຄຕມຄ຺ເຄເນວ ປຏິນິວຕ຺ຕນ຺ໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຕນ຺ນນ຺ຕິ ອຸປເສໂນ, ເຣວໂຕ, ຂທິຣວນິໂຍ, ຈຸນ຺ໂທ, ສມຓຸທ຺ເທໂສ ອຫນ຺ຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ, ຈາລາ, ອຸປຈາລາ, ສີສູປຈາລາຕິ, ຕິສ຺ສນ຺ນນ຺ຕິ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອຣຫນ຺ຕານໍ. ນຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ‘‘ໂອໂລເກນ຺ໂຕ’’ຕິ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ສີຫາວໂລກນຎາເຍນ. ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ເມ ວຕ຺ຕາໂຣ ຫຣິຕຸໍ ນາສກ຺ຂີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິທໍ ທານິ ປຈ຺ຉິມທສ຺ສນນ຺ຕິ ຠູຕກຖນມຕ຺ຕໍ, ນ ຕຕ຺ຖ ສາລຍຕາທສ຺ສນໍ ຍຖາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເວສາລິຍາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ນາຄາປໂລກິຕໍ.

ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວິເສສສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານວເສເນວ ອິທ຺ຘິເຠທທສ຺ສນໍ ອິທ຺ຘິວິກຸພ຺ພນໍ. ສີຫສ຺ສ ວິຊມ຺ຠນາທິວເສນ ກີຬິຕ຺ວາ ນາທສທິສີ ອຍໍ ຘມ຺ມກຖາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສີຫວິກີຬິໂຕ ຘມ຺ມປຣິຍາໂຍ’’ຕິ. ຄມນກາໂລ ມຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ປຣິສມາປເນ. ເຕນ ເຖເຣນ ຍຖາຣມ຺ຠສ຺ສ ວຈນປພນ຺ຘສ຺ສ ສມາປິຕຠາວໍ ໂຊເຕຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ ເອທິເສສຸ ສພ຺ພຏ຺ຐາເນສຸ. ຍຸຄນ຺ຘຣາທໂຍ ປຣິຠຓ຺ຑປພ຺ພຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອກປ຺ປຫາເຣເນວາຕິ ເອກປ຺ປຫາເຣນ ອິວ. ສ຺ວາຍໍ ອິວ-ສທ຺ໂທ ນ ສກ຺ໂກມີຕິ ເອຕ຺ຖ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ.

ປຏິປາເທສ຺ສາມີຕິ ຐິຕກາຍໍ ປຏິປາເທສ຺ສາມິ. ປຕ຺ຖນາກາເລ ອໂນມທສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວຈນສຸຕານຸສາເຣນ ຎາເຓນ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຕໍ ປຐມທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ຄຸຓສາຣໍ. ເອສ ມຄ຺ໂຄຕິ ເອໂສ ຊາຕານໍ ສຕ຺ຕານໍ ມຣຓນິຏ຺ຐິໂຕ ປນ຺ໂຖ. ປຸນປິ ເອວໍຠາວິໂນ ນາມ ສງ຺ຂາຣາຕິ ສງ຺ຂາຣາ ນາມ ເອວໍຠາວິໂນ, ມຣຓປຣິໂຍສານາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຕກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ. ສງ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ສໍຫຣິຕ຺ວາ. ມຸຂໍ ປິຘາຍາຕິ ມຸຂໍ ຉາເທຕ຺ວາ. ອຄ຺ຆິກສຕານີຕິ ມກຸຬງ຺ກຸຣເຈຕິຍສຕານິ.

ປຸຣິມທິວເສຕິ ອຕີຕທິວເສ. ຍສ຺ມາ ຘມ຺ມເສນາປຕິໂນ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕທິວເສເຍວ ສຕ຺ຖຸ ສາວກສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປູຣິຕສາວກສນ຺ນິປາໂຕ ເອສ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານີຕິ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ, ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍເຄ ວາ ອຸປໂຍຄວຈນໍ.

ກໂຬປິຫຕ຺ໂຖຕິ ວິລີວມຍຠາຊນຫຕ຺ໂຖ. ‘‘ຈມ຺ມມຍຠາຊນຫຕ຺ໂຖ’’ຕິ ຈ ວທນ຺ຕິ. ປຸຣນ຺ຕເຣຕິ ນຄຣມຊ຺ເຌ. ວເນຕິ ອຣຎ຺ເຎ.

ໂອສກ຺ກນາກາຣວິຣຫິໂຕຕິ ຘມ຺ມເທສນາຍ ສງ຺ໂກຈເຫຕຸວິຣຫິໂຕ. ວິສາຣໂທຕິ ສາຣທວິຣຫິໂຕ. ຘມ຺ໂມຊນ຺ຕິ ຘມ຺ມຣສໍ, ໂອຊວນ຺ຕໍ ເທສນາຘມ຺ມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘມ຺ມໂຠຄນ຺ຕິ ຘມ຺ມປຣິໂຠຄໍ, ປເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວິຠຊນວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມສມ຺ໂຠຄນ຺ຕິ ເທສນາຘມ຺ມເມວ ວທຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸຠເຍນປິ ຘມ຺ມປຣິໂຠໂຄວ ກຖິໂຕ’’ຕິ.

ປິຍາຍິຕພ຺ພໂຕ ປິເຍຫິ. ມນສ຺ສ ວຑ຺ຒນໂຕ ມນາເປຫິ. ຊາຕິຍາຕິ ຂຕ຺ຕິຍາທິຊາຕິຍາ. ນານາຠາໂວ ອສຫຠາໂວ ວິສຸໍຠາໂວ. ອຎ຺ຎຖາຠາໂວ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ. ສຣີຣນ຺ຕິ ຣູປຘມ຺ມກາຍສງ຺ຂາຕໍ ສຣີຣໍ. ຣູປກາເຍ ຫິ ຠິຊ຺ຊນ຺ເຕ ຠິຊ຺ຊນ຺ເຕວ. ໂສ ຠິຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ໂສ ມຫນ຺ຕຕໂຣ ຂນ຺ໂຘ ຠິຊ຺ເຊຍ຺ຍ.

ທກ຺ຂິຓທິສໍ ຄໂຕຕິ ທກ຺ຂິຓທິສາມຸເຂ ປວຕ຺ໂຕ. ມຫາຂນ຺ໂຘ ວິຍາຕິ ມຫນ຺ໂຕ ສາຣວນ຺ໂຕ ສາຂາຂນ຺ໂຘ ວິຍ. ສາຂຂນ຺ຘາ ຫິ ທິສາຠິມຸຂປວຕ຺ຕາກາຣາ, ມູລຂນ຺ໂຘ ປນ ອຸທ຺ຘມຸຄ຺ຄໂຕ. ໂສຬສນ຺ນໍ ປຎ຺ຫານນ຺ຕິ ໂສຬສນ຺ນໍ ອປຣາປຣິຍປວຕ຺ຕນິຍານໍ ອຕ຺ຖານໍ. ຎາຕຸໍ ອິຈ຺ຉິໂຕ ຫິ ອຕ຺ໂຖ ປຎ຺ໂຫ.

໔-໕. ອຸກ຺ກເຈລສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໓໘໐-໓໘໑. ອມາວສຸໂປສເຖຕິ ອມາວສິອຸໂປສເຖ, ກາລປກ຺ຂອຸໂປສເຖຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຣິມນເຍເນວາຕິ ອນນ຺ຕຣສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ.

໖. ອຸຕ຺ຕິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໘໒. ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍສ຺ສາຕິ ມຈ຺ຈຸໂນ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານສ຺ສ.

໘. ພ຺ຣຫ຺ມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໘໔. ຕສ຺ມິໍ ກາເລຕິ ປຐມາຠິສມ຺ໂພຘິຍໍ. ຠິກ຺ຂຸເຍວ ນຕ຺ຖິ ຘມ຺ມຈກ຺ກສ຺ສ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຕຕ຺ຕາ, ຠິກ຺ຂຸເຍວ ຠິກ຺ຂຸລກ຺ຂຓໂຍຄໂຕ. ເອກໂກ ມຄ຺ໂຄ, ນ ທ຺ເວຘາປຖຠູໂຕຕິ ເອກມຄ຺ໂຄ, ຕໍ ເອກມຄ຺ຄໍ. ຊາຕິຍາ ຂໂຍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕຠູໂຕຕິ ຊາຕິກ຺ຂຍນ຺ໂຕ, ນິພ຺ພານໍ, ຕໍ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຊາຕິກ຺ຂຍນ຺ຕທສ຺ສີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໙. ເສທກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໘໕. ອຍໍ ຕສ຺ສ ລທ຺ຘີຕິ ອຍໍ ອິທານິ ວຸຈ຺ຈມານາ ຕສ຺ສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ລທ຺ຘິ. ຕໂຕ ອນາເມນ຺ໂຕຕິ ເຍນ ວໍໂສ ນມຕິ, ເຕນ ກາຍໍ ອນາເມນ຺ໂຕ. ຕຖາ ນມນ຺ໂຕ ຫິ ປຕິຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ. ຕນ຺ຕິ ກາຍໍ, ຕໍ ວໍສໍ ວາ. ອາກຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ວິຍາຕິ ນມິຕຏ຺ຐານໂຕ ປຣຠາເຄນ ອາກຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ວິຍ. ເອກໂຕຠາຄິຍໍ ກຕ຺ວາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ສຕິໍ ສູປຏ຺ຐິຕໍ ກຕ຺ວາ ໂອນຕໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ. ຕຖາ ກຣຓໍ ປນ ຕຖາ ວາຕູປຕ຺ຖມ຺ຠຄາຫາປເນນາຕິ ອາຫ – ‘‘ວາຕູປຕ຺ຖມ຺ຠໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ’’ຕິ. ຕຎ຺ຈ ສຕິຍາ ຕທຕ຺ຖໍ ອຸປຏ຺ຐາເນນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຕິໍ ສູປຏ຺ຐິຕໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ. ນິຈ຺ຈໂລວ ນິສີທນ຺ໂຕ ອນ຺ເຕວາສີ ອາຈຣິຍໍ ຣກ຺ຂຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ລທ຺ຘິວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອາຈຣິໂຍ ວໍສໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ’’ຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

‘‘ອຕ຺ຕານເມວ ຣກ຺ຂຕີ’’ຕິ ອິທໍ ອຕ຺ຕໂນ ຣກ຺ຂຓໍ ປຘານໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ອນ຺ເຕວາສິກນ຺ຕິ ອວຘາຣຓຜລໍ. ອຕ຺ຕຣກ຺ຂາຍ ປເນຕ຺ຖ ສິຊ຺ຌມານາຍ ອນ຺ເຕວາສິກຣກ຺ຂາປິ ສິທ຺ຘາ ເອວ ໂຫຕີຕິ. ທຸຕິຍປກ຺ເຂປິ ເອເສວ ນໂຍ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຎາໂຍຕິ ຍາ ອຕ຺ຕໂນ ເອວ ຣກ຺ຂາ, ສາ ອຕ຺ຖໂຕ ປຣຣກ຺ຂາປິ ໂຫຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ຎາໂຍ ຍຸຕ຺ຕປ຺ປໂຍໂຄ. ອນຸວຑ຺ຒິຍາຕິ ຍຖາວຑ຺ຒິຕສ຺ສ ອນຸອນຸວຑ຺ຒິຍາ. ເອເຕນ ປຏິລທ຺ຘສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປໂມທນາກາໂຣ ທສ຺ສິໂຕຕິ ອາຫ – ‘‘ສປຸພ຺ພຠາຄາຍ ມຸທິຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ອາເສວນາຍາຕິອາທີນິ ປທານິ ອນຸທຍຕາປຣິໂຍສານານິ (ຍສ຺ມາ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ເສວນ຺ຕສ຺ສ ສິທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ ຣກ຺ຂຓໍ ປກາເສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ) – ‘‘ອຕ຺ຕານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣກ຺ຂິສ຺ສາມີຕິ ສຕິປຏ຺ຐານໍ ເສວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໐. ຊນປທກລ຺ຍາຓີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໘໖. ຊນປທສ຺ມິໍ ກລ຺ຍາຓີຕິ ສກລຊນປເທ ຠທ຺ທາ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສິກ຺ຂາສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ສຸນ຺ທຣາ ເສຏ຺ຐາ. ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິ ຈ ນາມ ສພ຺ພໂສ ຣູປໂທສາຠາເວນ ຣູປຄຸຓປາຣິປູຣິຍາ ໂຫຕີຕິ ຕທຸຠຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຉສຣີຣໂທສຣຫິຕາ ປຎ຺ຈກລ຺ຍາຓສມນ຺ນາຄຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ທຸວິຘມ຺ປິ ວິວຣນ຺ໂຕ ‘‘ສາ ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ປຎ຺ຈກລ຺ຍາຓສມນ຺ນາຄຕາຕິ ປຎ຺ຈວິຘສຣີຣຄຸຓສມ຺ປທາຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ. ນາຕິທີຆາ ນາຕິຣສ຺ສາຕິ ປມາຓມຊ຺ຌິມາ ທີຆຕຣປ຺ປມາຓາ ນ ໂຫຕິ, ນ ອຕິຣສ຺ສາ, ລກຸຓ຺ຑກຣູປາ ນ ໂຫຕິ. ນາຕິກິສາຕິ ອຕິວິຍ ກິສຖທ຺ຘມໍສໂລຫິຕາ ທິສ຺ສມານາ ອຏ຺ຐິສຣີຣາ ຊາລສຣີຣາ ນ ໂຫຕິ. ນາຕິຖູລາຕິ ຠາຣິຍມໍສາ ມໂຫທຣາ ນ ໂຫຕິ. ນາຕິກາຬາ ນາຈ຺ໂຈທາຕາຕິ ອຕິວິຍ ກາຬວຓ຺ຓາ ຌາມງ຺ຄາໂຣ ວິຍ, ທຘິຕກ຺ກາທີຫິ ປມຊ຺ຊິຕມຕ຺ຕກໍສໂລຫວຓ຺ຓາ ນ ໂຫຕິ. ມນຸສ຺ສໂລເກ ຕາທິສິຍາ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໂຕ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ມນຸສ຺ສວຓ຺ຓໍ. ຍຖາ ປມາຓຍຸຕ຺ຕາ, ເອວໍ ອາໂຣຫປຣິຓາຫໂຍຄໂຕ ຈ ປເຣສໍ ປສາທາວຫາ ນາຕິທີຆຕາທໂຍ. ເອວໍ ມນຸສ຺ສານໍ ທິພ຺ພຣູປຕາສມ຺ປຕ຺ຕີປີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອປ຺ປຕ຺ຕາ ທິພ຺ພວຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ນາຕິທີຆນາຕິຣສ຺ສຕາວຈເນນ ອາໂຣຫສມ຺ປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ອຸພ຺ເພເຘນ ປາສາທິກຠາວໂຕ. ກິສຖູລໂທສາຠາວວຈເນນ ປຣິຓາຫສມ຺ປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອຸຠເຍນປິ ສຓ຺ຐານສມ຺ປທາ ວິຠາວິຕາ, ນາຕິກາຬຕາວຈເນນ ວຓ຺ຓສມ຺ປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ວິວຓ຺ຓຕາຠາວໂຕ. ປິຍງ຺ຄຸສາມາຕິ ປຣິຓຕປິຍງ຺ຄຸປຸປ຺ຜສທິສສຣີຣນິຠາສາ. ມຸຂປຣິໂຍສານນ຺ຕິ ອຘໂຣຏ຺ຐມາຫ. ອຍໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕາ ສຣີຣວຓ຺ຓສມ຺ປຕ຺ຕິ. ອສ຺ສາຕິ ຊນປທກລ຺ຍາຓິຍາ. ຉວິກລ຺ຍາຓຕາ ຉວິສມ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸກຕ຺ຕາ ຕສ຺ສາ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ນຂາ ເອວ ປຕ຺ຕສທິສຕາຍ ນຂປຕ຺ຕານິ.

(ປສາໂວ ສຣີຣາວຍເວນ ອິຣິຍນນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ປວຕ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ, ປສາໂວ ຍຖາປຣິຕເມວ ກນຕນ຺ຕິ, ນ ສຠາວສນ຺ຘານໍ. ຍຖາວິຠາວເສນ ອຸຕ຺ຕມເມວ ນຈ຺ຈໍ ນຈ຺ຈຕິ. ເຕ ວາ ວີສຕິຍາສູຕິຣໍ ຘານປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປວຕ຺ຕິຍາ ປວຕ຺ຕິມກຕມນ຺ທຕາ ວິຠາວສຸຏຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕມເມວ ຄີຕຎ຺ຈ ຄາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.) [ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ປາໂຐ ອສຸທ຺ໂຘ ທຸສ຺ໂສຘນີໂຍ ຈ. ສຸທ຺ຘປາໂຐ ຄເວສິຕພ຺ໂພ.] ສມຕິຕ຺ຕິໂກ ເຕລປຕ຺ໂຕຕິ ມຸຂວຕ຺ຕິສມໍ ເຕລານໍ ປູຣິຕຕ຺ຕາ ສມຕິຕ຺ຕິກມຸຂໍ ເຕລຠາຊນໍ. ອນ຺ຕເຣນ ຈ ມຫາສມຊ຺ຊໍ ອນ຺ຕເຣນ ຈ ຊນປທກລ຺ຍາຓິນ຺ຕິ ຊນປທກລ຺ຍາຓິຍາ, ຕສ຺ສາ ຈ ນຈ຺ຈຄີຕໍ ເປກ຺ຂິຕຸໍ ສນ຺ນິປຕິຕມຫາຊນສມູຫສ຺ສ ມຊ຺ຌໂຕ ປຣິຫຣິຕພ຺ໂພ ເນຕພ຺ໂພ. ນນ຺ຕິ ເຕລໍ. ອາຫເຣຍ຺ຍາຕິ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕຕ຺ຣິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ເຕລປຕ຺ຕໍ ວິຍ ກາຍຄຕາສຕິ, ຕສ຺ສ ປຣິຫຣຓປຸຄ຺ຄໂລ ວິຍ ວິປສ຺ສໂກ, ຊນກາຍາ ວິຍ ປຸຖຸຕ຺ຕາຣມ຺ມຓານິ, ອສິປຸຣິໂສ ວິຍ ມໂນ, ເຕລສ຺ສ ຈຊນໍ ວິຍ ກິເລສຸປ຺ປາທນໍ, ສີສປາຕນໍ ວິຍ ອຣິຍມຄ຺ຄຎາຓສີສານຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ‘‘ກາຍຄຕາ ສຕິ ໂນ ຠາວິຕາ…ເປ… ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາວ ກຖິຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ນາລນ຺ທວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ສີລຏ຺ຐິຕິວຄ຺ໂຄ

໑-໒. ສີລສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໓໘໗-໓໘໘. ສີລານີຕິ ພຫຸວຈນໍ ອເນກວິຘຕ຺ຕາ ສີລສ຺ສ. ຕຎ຺ຫິ ສີລນຏ຺ເຐນ ເອກວິຘມ຺ປິ ຈາຣິຕ຺ຕາທິວເສນ ອເນກວິຘໍ. ເຕນາຫ – ‘‘ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລານີ’’ຕິ. ປຎ຺ຫມຄ຺ໂຄຕິ ຎາຕຸໍ ອິຈ຺ຉິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວີມໍສນໍ. ເຕນາຫ – ‘‘ປຎ຺ຫຄເວສນ’’ນ຺ຕິ.

໓-໕. ປຣິຫານສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໓໘໙-໓໙໑. ປຸຄ຺ຄລວເສນ ປຣິຫານໍ ໂຫຕິ ນ ຘມ຺ມວເສນ. ໂຍ ນ ຠາເວຕິ, ຕສ຺ເສວ ປຣິຫາຍຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ໂຍ ຫີ’’ຕິອາທິ.

໖. ປເທສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໙໒. ປເທສໂຕ ຠາວິຕຕ຺ຕາຕິ ເອກເທສໂຕ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ຠາວນາປາຣິປູຣິຍາ ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ – ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຫິ ມຄ຺ເຄ’’ຕິອາທິ.

໗. ສມຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໙໓. ສມຕ຺ຕາ ຠາວິຕຕ຺ຕາຕິ ປຣິຍຕ຺ຕາ ຠາວິຕຕ຺ຕາ.

໘-໑໐. ໂລກສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໓໙໔-໓໙໖. ມຫາວິສຍຕ຺ຕາ ມຫຕິໂຍ ອຠິຎ຺ຎາ ເອຕສ຺ສາຕິ ມຫາຠິຎ຺ໂຎ, ຕສ຺ສ ຠາໂວຕິ ສພ຺ພໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ສຕຕວິຫາຣວເສນ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ປາກຏໍ ກາຕຸໍ ‘‘ເຖໂຣ ກິຣາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສາຕິ ເຖຣສ຺ສ. ອາວຊ຺ຊນສ຺ສ ຄຕິນ຺ຕິ ເອກາວຊ຺ຊນສ຺ເສວ ຄມນວີຖິໍ. ອນຸພນ຺ຘຕິ ຈກ຺ກວາຬານໍ ສຫສ຺ສໍ ເອກາວຊ຺ຊເນເນວ ສຫສ຺ສໂລກຘາຕຸຍາ ອິຈ຺ຉິຕມຕ຺ຖໍ ຊານິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ສີລຏ຺ຐິຕິວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ອນນຸສ຺ສຸຕວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໓໙໗-໔໐໗. ຍາ ເວທນາ ສມ຺ມສິຕ຺ວາຕິ ຍາ ເຕຠູມກເວທນາ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ. ຕາວສ຺ສາຕິ ຕາ ເຕຠູມກເວທນາ ເອວ ອສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ. ສທິສວເສນ ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອນິຈ຺ຈາທິສມ຺ມສນວເສນ ວິທິຕາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ສມ຺ມສນກາເລ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ປຣິຄ຺ຄຫິເຕສູຕິ ປຣິຊານນວເສນ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊ ຄຫິເຕສຸ. ‘‘ເວທນາ ຕຓ຺ຫາປປຎ຺ຈສ຺ສ, ວິຕກ຺ໂກ ມານປປຎ຺ຈສ຺ສ, ສຎ຺ຎາ ທິຏ຺ຐິປປຎ຺ຈສ຺ສ ມູລວເສນ ສມ຺ມສນໍ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ‘‘ເວທນາວິຕກ຺ກສຎ຺ຎາ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິປປຎ຺ຈານໍ ມູລທສ຺ສນວເສນາ’’ຕິ ອປເຣ.

ອນນຸສ຺ສຸຕວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ອມຕວຄ຺ໂຄ

໒. ສມຸທຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໐໘. ສາຣມ຺ມຓສຕິປຏ຺ຐານາຕິ ອາຣມ຺ມຓລກ຺ຂິຕາ ສຕິປຏ຺ຐານາ ກຖິຕາ, ນ ສຕິລກ຺ຂຓາ.

໔. ສຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໑໐. ສຸທ຺ຘິກໍ ກຕ຺ວາ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ກຕ຺ວາ. ຕຖາ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ ປາຬິຍໍ ‘‘ກາເຍ ວາ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ.

໖. ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໑໒. ເຊຏ຺ຐກສີລນ຺ຕິ ປຘານກສີລໍ. ສີລຄ຺ຄຫຓຎ຺ຫິ ປາຬິຍໍ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣວເສເນວ ອາຄຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຕິປິຏກຈູຬນາຄຕ຺ເຖໂຣ ປນາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣວ ສີລນ຺ຕິ ອວຘາຣຓໍ ອິຕເຣສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ເອກເທເສນ ປາຕິໂມກ຺ຂນ຺ໂຕຄຘຠາວໍ ທີເປຕິ. ຕຖາ ຫິ ອໂນໂລກິໂຍໂລກເນ ອາຊີວເຫຕຸ ຈ ຉສິກ຺ຂາປທວີຕິກ຺ກມເນ ຄິລານປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອປ຺ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕປຣິໂຠເຄ ຈ ອາປຕ຺ຕິ ວິຫິຕາຕິ. ຕີຓີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣາທີນິ. ສີລນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ສີລປຣິຍາເຍນ ເຕສໍ ກຕ຺ຖຈິ ສຸຕ຺ເຕ ຄຫິຕຏ຺ຐານໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ນິປ຺ປຣິຍາຍສີລຕໍ ເຕສໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ຉທ຺ວາຣຣກ຺ຂຓມຕ຺ຕເມວາຕິ ຕສ຺ສ ສລ຺ລຫຸກຕມາຫ ຈິຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐານມຕ຺ເຕນ ປຏິປາກຕິກຠາວປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ. ອິຕຣທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປຕ຺ຕິມຕ຺ຕກນ຺ຕິ ຜເລນ ເຫຕຸໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຸປ຺ປາທນເຫຕຸກາ ຫິ ປຈ຺ຈຍານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ. ອິທມຕ຺ຖນ຺ຕິ ອິທໍ ປໂຍຊນໍ ອິມສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ປຣິຠຸຎ຺ຊເນຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ນິປ຺ປຣິຍາເຍນາຕິ ອິມິນາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣາທີນິ ຕີຓິ ປຘານສີລສ຺ສ ປຣິປາລນປຣິໂສຘນວເສນ ປວຕ຺ຕິຍາ ປຣິຍາຍສີລານິ ນາມາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິທານິ ປາຕິໂມກ຺ຂສີລສ຺ເສວ ປຘານຠາວໍ ພ຺ຍຕິເຣກໂຕ ອນ຺ວຍໂຕ ຈ ອຸປມາຍ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ຍສ຺ສາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂສຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣ. ເສສານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣາທີນິ. ປາຕິໂມກ຺ຂສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ປນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄສໍວຓ຺ຓນາທີສຸ ວິຕ຺ຖາຣິໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອາຈາເຣນ ຈ ໂຄຈເຣນ ຈ ສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ກາຍິກເຈຕສິກອວີຕິກ຺ກມສງ຺ຂາເຕນ ອາຈາເຣນ ຈ ນເວສິຍາທິໂຄຈຣຕາທິສງ຺ຂາເຕນ ໂຄຈເຣນ ຈ ສມ຺ປນ຺ໂນ, ສມ຺ປນ຺ນອາຈາຣໂຄຈໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປ຺ປມຕ຺ຕເກສູຕິ ອຕິປຣິຕ຺ຕເກສຸ ອນາປຕ຺ຕິຄມນີເຍສຸ. ‘‘ທຸກ຺ກຏທຸພ຺ຠາສິຕມຕ຺ເຕສູ’’ຕິ ອປເຣ. ວຊ຺ເຊສູຕິ ອກຣຓີເຍສຸ ຄາຣຍ຺ເຫສຸ. ເຕ ປນ ເອກນ຺ຕໂຕ ອກຸສລາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອາຫ – ‘‘ອກຸສລຘມ຺ເມສູ’’ຕິ. ຠຍທສ຺ສາວີຕິ ຠຍໂຕ ທສ຺ສນສີໂລ, ປຣມາຓຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ວຊ຺ຊໍ ສິເນຣຸປ຺ປມາຓໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ສນສີໂລ. ສມ຺ມາ ອາທິຍິຕ຺ວາຕິ ສມ຺ມເທວ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສພ຺ພໂສ ຈ ອາທິຍິຕ຺ວາ. ສິກ຺ຂາປເທສູຕິ ນິທ຺ຘາຣເຓ ຠຸມ຺ມນ຺ຕິ ສມຸທາຍໂຕ ອວຍວນິທ຺ຘາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສິກ຺ຂາປເທສຸ ຕໍ ຕໍ ສິກ຺ຂາປທ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ສິກ຺ຂາປທໍ ສມາທາຕພ຺ພໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພຎ຺ຈາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສິກ຺ຂາຕິ ອຘິສີລສິກ຺ຂາ. ປຸພ຺ເພ ປທ-ສທ຺ໂທ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ໂຐ, ອິຘ ຠາຄຕ຺ໂຖຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ສິກ຺ຂາໂກຏ຺ຐາເສສູ’’ຕິ. ມູລປຎ຺ຎຕ຺ຕິອນຸປຎ຺ຎຕ຺ຕິອາທິເຠທໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ປູເຣຕພ຺ພໍ ສີລໍ, ຕໍ ປນ ທ຺ວາຣວເສນ ທຸວິຘເມວາຕິ ອາຫ – ‘‘ກາຍິກໍ ວາ ວາຈສິກໍ ວາ’’ຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຖວິກປ຺ເປ ສິກ຺ຂາປເທສູຕິ ອາຘາເຣ ຠຸມ຺ມໍ ສິກ຺ຂາຠາເຄສຸ ກສ຺ສຈິ ວິສຸໍ ອຄ຺ຄຫຓໂຕ. ເຕນາຫ – ‘‘ຕໍ ຕໍ ສພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຕໂຕ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ສີລໍ ນິສ຺ສາຍາ’’ຕິ ວຈນໂຕ ອນຠິຊ຺ຌາ ອພ຺ຍາປາທສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂຍປິ ສີລນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ‘‘ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີລເມວ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໗. ທຸຈ຺ຈຣິຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໑໓. ເອຕ຺ຖາປິ ມໂນສຸຈຣິຕໍ ສີລໍ ນາມາຕິ ທສ຺ເສຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຈ຺ຉິມາປິ ຕໂຍ’’ຕິ. ອນຠິຊ຺ຌາອພ຺ຍາປາທສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຘມ຺ມາ ສີລໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ ກາຍວຈີສຸຈຣິເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ມໂນສຸຈຣິຕມ຺ປິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕໂຕ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ສີລໍ ນິສ຺ສາຍ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ຉຏ຺ຐສຕ຺ຕເມສູຕິ ຉຏ຺ຐສຕ຺ຕມວຄ຺ເຄສຸ ອປຸພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ວຄ຺ຄເປຍ຺ຍາລໂຕ ປນ ອິມສ຺ມິໍ ສຕິປຏ຺ຐານສໍຍຸຕ຺ເຕ ກຕິປຍວຄ຺ຄາ ສງ຺ຄຫໍ ອາຣູຬ຺ຫາ, ຕຖາປິ ເຕສໍ ອຕ຺ຖວິເສສາຠາວໂຕ ເອກຈ຺ເຈສຸ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ມຸຂມຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສໍຂິຕ຺ຕາ, ເອກຈ຺ເຈສຸ ອຕິສໍຂິຕ຺ຕາວ, ເຕ ສງ຺ເຂປວເສນ ທ຺ເວ ກຕ຺ວາ ‘‘ຉຏ຺ຐສຕ຺ຕເມສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອມຕວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສຕິປຏ຺ຐານສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ສຸທ຺ຘິກວຄ຺ໂຄ

໑. ສຸທ຺ຘິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໗໑. ຈຕຸຠູມກ …ເປ… ລພ຺ຠນ຺ຕິ ກຸສລາພ຺ຍາກຕຠາວໂຕ ເຕສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ. ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍານິ…ເປ… ສພ຺ພຕ຺ຖ ລພ຺ຠນ຺ຕິ ກຸສລຕ຺ຕິກສາຘາຣຓຕ຺ຕາ. ຈຕຸຠູມກ …ເປ… ວເສນາຕິ ຈຕຸຠູມກຘມ຺ມປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ເຈວ ກຸສລາທີຫິ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫກຘມ຺ມປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ຈ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທຸຕິຍສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໗໗. ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈວເສນາຕິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈຠາເວນ ນ ປຊານນ຺ຕິ. ຕຎ຺ຫິ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕາຍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈສງ຺ຄຫໍ. ສມຸທຍສຈ຺ຈວເສນາຕິ ຕຓ຺ຫາວິຊ຺ຊາທິໍ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ສມຸທຍສຈ຺ຈຠາເວນ ນ ປຊານນ຺ຕິ. ນິໂຣຘນ຺ຕິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອນຸປາທາຍ ນິໂຣຘນິມິຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພານໍ. ປຏິປທນ຺ຕິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ. ເສເສສູຕິ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍາທີສຸ.

ສຸກ຺ກປກ຺ເຂຕິ ‘‘ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຊານນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ເຕ ອນວຊ຺ຊປກ຺ເຂ. ອຘິໂມກ຺ຂວເສນ ອາວຊ຺ຊນສມຸທຍາຕິ ‘‘ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕປຸພ຺ພຠາຄຠູຕສທ຺ຘາຘິໂມກ຺ຂວເສນ ອາວຊ຺ຊນຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ. ຕສ຺ມາ ປຐມຸປ຺ປນ຺ນາ ສທ຺ຘາ ເອວ ເຫຕ຺ຖ ‘‘ອາວຊ຺ຊນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊນໍ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ຕສ຺ມາ ປຐມຸປ຺ປນ຺ນາ ອາວຊ຺ຊນາ ປຄ຺ຄຫຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານານໍ ຕິກ຺ຂານໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນໍ ປຐມຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອາວຊ຺ຊນປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ທຸພ຺ພລາ ຫິ ປຐມຸປ຺ປນ຺ນາ ປຄ຺ຄຫາຠາວໂຕ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນໍ ສມຸທໂຍຕິ ພລວຠາວປ຺ປຕ຺ຕວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍາທິກສ຺ສ ອາວຊ຺ຊນຏ຺ຐານິຍານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເຕສໍ ສມຸທໂຍຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ປຸພ຺ເພ ອຘິມຸຈ຺ຈນາທິວເສນ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ອາວຊ຺ຊນສ຺ສ ສມຸທຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸນ ຉນ຺ທວເສນາຕິ ກຕ຺ຕຸກາມຕາກຸສລຈ຺ຉນ຺ທວເສນ ສທ຺ຘາທີນໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸກາມຕາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຉນ຺ທສ຺ສ ວເສນ. ມນສິກາຣວເສນ ອາວຊ຺ຊນສມຸທຍາຕິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທິວເສນ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ທຸພ຺ພລສ຺ສ ຕສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕກໂຍນິໂສມນສິກາຣວເສນ ອາວຊ຺ຊນສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ. ເອວມ຺ປີຕິ ‘‘ອຘິໂມກ຺ຂວເສນາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕາກາເຣນປິ. ຉສຸ ສຸຕ຺ເຕສູຕິ ທຸຕິຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຉສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ. ຈຕຸສຈ຺ຈເມວ ກຖິຕໍ. ອສ຺ສາທຄ຺ຄຫເຓນ ຫິ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ອາທີນວຄ຺ຄຫເຓນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ນິສ຺ສຣຓຄ຺ຄຫເຓນ ນິໂຣຘມຄ຺ຄສຈ຺ຈານິ ຄຫິຕານີຕິ. ປຐມສຸຕ຺ເຕ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ສຣູປທສ຺ສນເມວາຕິ.

໘. ທພ຺ພສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໗໘. ໂສໂຕ ອາປຊ຺ຊີຍຕິ ເອເຕນາຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິ, ອນາຄຕໍ ປຕິ ປຐມມຄ຺ໂຄ. ໂສໂຕຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄໂສໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອາປຊ຺ຊີຍຕີຕິອາທິໂຕ ປຏິປຊ຺ຊີຍຕິ. ປຐມມຄ຺ຄປຏິລາຠນິມິຕ຺ຕານິ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ອງ຺ຄານິ ອິຘ ‘‘ໂສຕາປຕ຺ຕິຍງ຺ຄານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕານິ ປນ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ສທ຺ຘາ ອຣິຍກນ຺ຕສີລຎ຺ຈາຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ສວິສເຍຕິ ສກວິສເຍ. ເຊຏ຺ຐກຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ປຘານຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ຍຕ຺ຖ ສທ຺ຘາທິອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ສາຕິສຍກິຈ຺ຈໍ, ເຕສໍ ກິຈ຺ຈາຕິເຣກຕໍ ທສ຺ເສຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທານິ ຕມຕ຺ຖໍ ອຸປມາຫິ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ຈາຕິເຣກຏ຺ຐານໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ. ປຸພ຺ພງ຺ຄມນ຺ຕິ ສທ຺ທຫນກິຈ຺ເຈສຸ ປຸເຣຈາຣໍ ໂຘຣຍ຺ຫໍ. ເສສານິ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ. ຕທນ຺ວຍານີຕິ ຕທນຸຄຕານິ ຕສ຺ສ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທິກສ຺ສ ປກ຺ຂິການິ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ຌານວິໂມກ຺ເຂຕິ ຌານສງ຺ຂາເຕ ວິໂມກ຺ເຂ ສມາຘິປຘານຕາຍ ຌານານໍ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ‘‘ໂສຕາປຕ຺ຕິຍງ຺ຄານິ ປຕ຺ວາ’’ຕິ ອິທຎ຺ຈ ວຈນໍ ສມຕ຺ຖິຕໍ ໂຫຕິ. ສທ຺ຘູປນິສຎ຺ຫິ ສີລນ຺ຕິ. ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ປຕ຺ວາຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ອຠິສເມຕພ຺ພານິ ປາປຸຓິຕ຺ວາ.

໙-໑໐. ປຐມວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໔໗໙-໔໘໐. ເນປກ຺ກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຎ຺ຎາຕິ ອາຫ – ‘‘ປຎ຺ຎາເຍຕໍ ນາມ’’ນ຺ຕິ. ນິປາຍຕິ ສໍກິເລສຘມ຺ເມ ວິໂສເສຕິ ນິກ຺ຂາເມຕີຕິ ນິປໂກ, ຖິຣຕິກ຺ຂສຕິປຸຄ຺ຄໂລ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ເນປກ຺ກນ຺ຕິ ສຕິຍາປິ ເນປກ຺ກຠາໂວ ຍຸຊ຺ຊເຕວ. ເອວຎ຺ຫິ ‘‘ສຕິເນປກ຺ເກນາ’’ຕິ ອິທໍ ວຈນໍ ສມຕ຺ຖິຕໍ ໂຫຕິ, ສຕິຍາ ຈ ເນປກ຺ເກນາຕິ ເອວໍ ວຸຈ຺ຈມາເນນ ສຕິນິທ຺ເທໂສ ນາມ ກໂຕ ໂຫຕິເຍວ. ອສຸກໍ ນາມ ສຸຕ຺ຕໍ ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວາ ເມ ຠາສິຕນ຺ຕິ. ໂວສ຺ສຊ຺ຊີຍຕິ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ເອຕສ຺ມິໍ ອຘິຄເຕຕິ ໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ, ນິພ຺ພານໍ. ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຣິຕ຺ວາຕິ ອາຫ – ‘‘ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ. ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ອຸທຍຎ຺ຈ ວຍຎ຺ຈ ອຸທຍພ຺ພຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕິຍາ. ເຕນາຫ ‘‘ອຸທຍພ຺ພຍປຣິຄ຺ຄາຫິກາຍາ’’ຕິ. ສທ຺ຘາສຕິປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຸພ຺ພຠາຄານິ ‘‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ, ຈິຣກຕມ຺ປິ ຈິຣຠາສິຕມ຺ປິ ສຣິຕາ ອນຸສ຺ສຣິຕາ, ອຸທຍຕ຺ຖຄາມິນິຍາ ປຎ຺ຎາຍາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ‘‘ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວິຫຣຕິ, ໂສ ອນຸປ຺ປນ຺ນານ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ຈ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ມິສ຺ສກໍ. ‘‘ໂວສ຺ສຄ຺ຄາຣມ຺ມຓໍ ກຣິຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໂລກຸຕ຺ຕຣເມວ. ອຍເມວາຕິ ຍ຺ວາຍໍ ນວເມ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຍເມວ ປຸພ຺ພຠາຄມິສ຺ສກໂລກຸຕ຺ຕຣຕ຺ຕຘມ຺ມປຣິຈ຺ເຉໂທ.

ສຸທ຺ຘິກວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ມຸທຸຕຣວຄ຺ໂຄ

໑. ປຏິລາຠສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໘໑. ສມ຺ມປ຺ປຘາເນ ອາຣພ຺ຠາຕິ ສມ຺ມປ຺ປຘາເນ ຠາວນາວເສນ ອາຣພ຺ຠ. ເຕນາຫ ‘‘ຠາເວນ຺ໂຕ’’ຕິ. ຍຖາ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍນິທ຺ເທເສ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘາເນ ອາຣພ຺ຠ ວີຣິຍໍ ປຏິລຠຕີ’’ຕິ ເທສນາ ອາຄຕາ, ເອວໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍນິທ຺ເທເສ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ອາຣພ຺ຠ ສຕິໍ ປຏິລຠຕີ’’ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສຕິນ຺ທ຺ຣິເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທິນິທ຺ເທເສສຸ ປນ ນ ຕຖາ ເທເສຕິ.

໒. ປຐມສໍຂິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໘໒. ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ຕິກ຺ຂາທິຠາໂວ ວິປສ຺ສນາວເສນ ວາ ມຄ຺ຄວເສນ ວາ ຜລວເສນ ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕໂຕຕິ…ເປ… ເວທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ນນຸ ເຈຕ຺ຖ ມຸທຸຠາໂວ ເອວ ປາຬິຍໍ ຄຫິໂຕຕິ? ສຈ຺ຈເມຕໍ, ຕໍ ປນ ຕິກ຺ຂຠາເວ ອສຕິ ນ ໂຫຕິ ຕິກ຺ຂາທິຠາໂວຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໂຕ ຫິ ອຍໍ ມຸທຸ, ອິໂຕ ຕໍ ຕິກ຺ຂນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ລຠຕິ ອເປກ຺ຂາສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ຕິກ຺ຂມຸທຸຠາວານໍ ປາຣາປາຣໍ ວິຍ. ອິທານິ ‘‘ຕໂຕ’’ຕິອາທິນາ ສງ຺ເຂປໂຕ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສມຕ຺ຕານີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສມຕ຺ຕານີຕິ ສມ຺ປນ຺ນານິ. ອິຕຣໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ສມຕ຺ຕານີຕິ ວາ ປຣິຍຕ຺ຕານິ, ສມຕ຺ຕານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຕໂຕ ມຸທຸຕຣານິ ຘມ຺ມານຸສາຣີມຄ຺ຄສ຺ສາ’’ຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ? ຕໂຕຕິ ຫິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄວິປສ຺ສນິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອຘິປ຺ເປຕານິເຍວ, ‘‘ຕໂຕ ມຸທຸຕຣານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕປຐມມຄ຺ໂຄ ຘມ຺ມານຸສາຣີ ວາ ສິຍາ ສທ຺ຘານຸສາຣີ ວາຕິ ພ຺ຍຠິຈຣຕິ? ນາຍໍ ໂທໂສ, ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄກເທສວເສເນວ ລທ຺ຘພ຺ພປຐມມຄ຺ຄາເປກ຺ຂາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ວິຠາຄສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ໂຍ ຫິ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ອິຣິຍາປຖໍ ອໂກເປຕ຺ວາ ຍຖານິສິນ຺ໂນວ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສນ຺ຘາຍ ອວິຠາເຄນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕໂຕ ມຸທຸຕຣານິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ ວິປສ຺ສນິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ນາມາ’’ຕິ. ໂຍ ປນ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ກາລນ຺ຕເຣນ ສກທາຄາມີ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ ປວຕ຺ຕານິ ວິປສ຺ສນິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ໂສ ເຈ ຘມ຺ມານຸສາຣີໂຄຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ຕວິປສ຺ສນິນ຺ທ຺ຣິຍໂຕ ມຸທຸຕຣານີຕິ ‘‘ຕໂຕ ມຸທຸຕຣານິ ຘມ຺ມານຸສາຣີມຄ຺ຄສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິປສ຺ສນິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ນາມາຕິ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຘມ຺ມານຸສາຣີວິປສ຺ສນິນ຺ທ຺ຣິຍໂຕ ສທ຺ຘານຸສາຣີວິປສ຺ສນິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ມຸທຸຠາວສ຺ສ ກາຣຓໍ ສຍເມວ ວກ຺ຂຕິ. ຘມ຺ເມນ ປຎ຺ຎາຍ ມຄ຺ຄໂສຕໍ ອນຸສ຺ສຣຕີຕິ ຘມ຺ມານຸສາຣີ, ປຎ຺ຎຸຕ຺ຕໂຣ ອຣິໂຍ. ສທ຺ຘາຍ ມຄ຺ຄໂສຕໍ ອນຸສ຺ສຣຕີຕິ ສທ຺ຘານຸສາຣີ, ສທ຺ຘຸຕ຺ຕໂຣ ອຣິໂຍ.

ເອວໍ ວິປສ຺ສນາວເສນ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ມຄ຺ຄວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຖາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ສມ຺ປໂຍຄໂຕ ສຠາວໂຕ ຈ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄປຣິຍາປນ຺ນານິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ອຣຫຕ຺ຕຜລິນ຺ທ຺ຣິຍານີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອິທານິ ຜລວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສມຕ຺ຕານິ ປຣິປຸຓ຺ຓານີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຏ຺ຐປຸຄ຺ຄລວເສນ ນານຕ຺ຕໍ ຊາຕໍ, ຕສ຺ມາ ເຕ ທ຺ເວປິ ອິຘ ຕຕິຍວາເຣ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຘມ຺ມານຸສາຣີສທ຺ຘານຸສາຣີນໍ ນານຕ຺ຕໍ ກຖໍ ຊາຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ອາຄມເນນປິ ມຄ຺ເຄນປີ’’ຕິ. ຕທຸຠຍໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສທ຺ຘານຸສາຣີປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິອາທິມາຫ. ອຸທ຺ທິສາເປນ຺ໂຕຕິ ອຸທ຺ເທສໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ.

ມຄ຺ໂຄ ຕິກ຺ໂຂ ໂຫຕິ ອຸປນິສ຺ສຍິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ຕິກ຺ຂວິສທຠາວໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ສູຣໍ ຎາຓໍ ວຫຕີ’’ຕິ. ອສງ຺ຂາເຣນາຕິ ສຣເສເນວ. ອປ຺ປໂຍເຄນາຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ຘມ຺ມານຸສາຣີປຸຄ຺ຄໂລ ຫິ ອາຄມນມ຺ຫິ ກິເລເສ ວິກ຺ຂມ຺ເຠນ຺ໂຕ ອປ຺ປທຸກ຺ເຂນ ອປ຺ປກສິເຣນ ອກິລມນ຺ໂຕວ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ສທ຺ຘານຸສາຣີປຸຄ຺ຄໂລ ປນ ທຸກ຺ເຂນ ກສິເຣນ ກິລມນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມານຸສາຣິສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ກິເລສຈ຺ເຉທກຎາຓໍ ອທນ຺ຘໍ ຕິຂິຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ວຫຕິ, ຍຖາ ນາມ ຕິຂິເຓນ ອສິນາ ກທລິໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ຉິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ມຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ອສິ ຂິປ຺ປໍ ວຫຕິ, ສທ຺ໂທ ນ ສຸຍ຺ຍຕິ, ພລວວາຍາມກິຈ຺ຈໍ ນ ໂຫຕິ, ເອວຣູປາ ຘມ຺ມານຸສາຣິໂນ ປຸພ຺ພຠາຄຠາວນາ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘານຸສາຣິໂນ ປນ ປຸພ຺ພຠາຄກ຺ຂເຓ ກິເລສຈ຺ເຉທກຎາຓໍ ທນ຺ຘໍ ນ ຕິຂິຓໍ ອສູຣໍ ຫຸຕ຺ວາ ວຫຕິ, ຍຖາ ນາມ ນາຕິຕິຂິເຓນ ອສິນາ ກທລິໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ຉິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ນ ມຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ອສິ ສີຆໍ ນ ວຫຕິ, ສທ຺ໂທ ສຸຍ຺ຍຕິ, ພລວວາຍາມກິຈ຺ຈໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ເອວຣູປາ ສທ຺ຘານຸສາຣິໂນ ປຸພ຺ພຠາຄຠາວນາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ກິເລສກ຺ຂເຍ ນານຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ. ເຕນາຫ ‘‘ກິເລສກ຺ຂເຍ ປນາ’’ຕິອາທິ. ອວເສສາ ຈ ກິເລສາ ຂີຍນ຺ຕິ ສໍໂຍຊນກ຺ຂຍາຍ ໂຍຄຕ຺ຕາ.

໓. ທຸຕິຍສໍຂິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໘໓. ຕໂຕຕິ ຜລໂຕ ຜລເວມຕ຺ຕຕາຍ ຈຣິຍມານຕ຺ຕາ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍເວມຕ຺ຕຕາ ສທ຺ຘາທີນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ນານຕ຺ເຕນ. ຜລນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລາທິນານຕ຺ຕໍ. ປຸຄ຺ຄລນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ອນາຄາມິອາທິປຸຄ຺ຄລນານຕ຺ຕໍ.

໔. ຕຕິຍສໍຂິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໘໔. ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທີຫິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທີຫິ ຈ ປຣິໂຕ ປູຣເຓນ ປຣິປູຣໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໂຕ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ອາຣາເຘຕິ ນິປ຺ຜາເທຕິ. ຕໂຍ ປເທສມຄ຺ເຄຕິ ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ອປາຣິປູຣິຍາ ເອກເທສຠູເຕ ຕໂຍ ເຫຏ຺ຐິມມຄ຺ເຄ. ປເທສໍ ເຫຏ຺ຐິມຜລຕ຺ຕຍໍ. ຈຕູສູຕິ ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ປຐມາທີສຸ ຈຕູສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ. ກາມຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຕຕິເຍ ‘‘ຕໂຕຕິ ຜລວເສນ ນິສ຺ສກ຺ກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ‘‘ປຣິປູຣໍ ປຣິປູຣກາຣີ ອາຣາເຘຕິ, ປເທສໍ ປເທສກາຣີ’’ຕິ, ‘‘ຈຕູສຸປິ ສຸຕ຺ເຕສຸ ມິສ຺ສກາເນວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ກຖິຕານີ’’ຕິ ປນ ວຈນໂຕ ວິປສ຺ສນາວເສນປິ ໂຍຊນາ ລພ຺ຠເຕວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໕-໗. ປຐມວິຕ຺ຖາຣສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໔໘໕-໔໘໗. ວິປສ຺ສນາວເສນ ນິສ຺ສກ຺ກໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ນ ມຄ຺ຄຜລວເສນ, ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ສພ຺ພໂສວ ວິປສ຺ສນິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ເອວ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ອິທານິ ຕມຕ຺ຖໍ ປາກຏໍ ກາຕຸໍ ‘‘ປຣິປຸຓ຺ຓານິ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອວິຫາທີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ສຸທ຺ຘາວາເສສຸ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອາຍຸເວມຊ຺ຌໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາ ກິເລສປຣິນິພ຺ພາເນນ ປຣິນິພ຺ພາຍນໂຕ ອນ຺ຕຣາປຣິນິພ຺ພາຍີ, ອສງ຺ຂາເຣນ ອປ຺ປໂຍເຄນ ສຣສໂຕວ ປຣິນິພ຺ພາຍນໂຕ ອສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ, ຕພ຺ພິປຣິຍາຍໂຕ ສສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ, ອຸທ຺ຘໍ ວາຫິຠາເວນ ອຸທ຺ຘມສ຺ສ ຕຓ຺ຫາໂສຕໍ ວຏ຺ຏໂສຕໍ ວາຕິ ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕ, ອຸທ຺ຘໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິລຠິຕພ຺ພໂຕ ອຸທ຺ຘມສ຺ສ ມຄ຺ຄໂສຕນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕ, ອກນິຏ຺ຐຠວໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອກນິຏ຺ຐຄາມີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ສທ຺ທຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນຕິ ‘‘ວິປສ຺ສນາວເສນ ນິສ຺ສກ຺ກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄເຍວ ຐຕ຺ວາຕິ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຠເວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄເຍວ, ນ ວິປສ຺ສນາຍ ຈ ຐຕ຺ວາ. ປຎ຺ຈ ນິສ຺ສກ຺ການິ ນີຫຣິຕພ຺ພານີຕິ ‘‘ຕໂຕ ມຸທຸຕເຣຫິ ອນ຺ຕຣາປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕີ’’ຕິອາທີນິ ປຎ຺ຈ ນິສ຺ສກ຺ການິ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພານິ. ອິທານິ ຕມຕ຺ຖໍ ວິວຣນ຺ໂຕ ‘‘ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສ຺ສ ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອວິຫາທີສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນສມນນ຺ຕຣາຍ ປຣິນິພ຺ພາຍນໂຕ ປຐມອນ຺ຕຣາປຣິນິພ຺ພາຍີ. ຕຕ຺ຖ ອາຍຸປ຺ປມາຓເວມຊ຺ຌໍ ອປ຺ປຕ຺ວາວ ປຣິນິພ຺ພາຍນໂຕ ທຸຕິຍອນ຺ຕຣາປຣິນິພ຺ພາຍີ, ອາຍຸເວມຊ຺ຌໍ ປຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍນໂຕ ຕໂຕ ປຣໍ ຕຕິຍອນ຺ຕຣາປຣິນິພ຺ພາຍີ ເວທິຕພ຺ໂພ. ‘‘ປຎ຺ຈ ນິສ຺ສກ຺ການີ’’ຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ? ນນຸ ອສງ຺ຂາຣສສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ? ນ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສ ສສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍິໂນປິ ເອເຕວ ປຎ຺ຈ ຊນາ’’ຕິ.

ຕີຓິ ນິສ຺ສກ຺ການີຕິ ‘‘ຕໂຕ ມຸທຸຕເຣຫິ ໂສຕາປນ຺ໂນ ໂຫຕີ’’ຕິອາທີນິ ຕີຓິ ນິສ຺ສກ຺ກປທານິ. ອິຘ ສກທາຄາມີ ນ ຄຫິໂຕ, ໂສ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄ ຐຕ຺ວາ ນີຫຣິຕພ຺ໂພ, ອນາຄາມິມຄ຺ຄສ຺ສ ວິປສ຺ສນິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ມຸທຸຕເຣຫິ ສກທາຄາມີ ໂຫຕິ. ສກທາ…ເປ… ມຸທຸຕຣານີຕິ ອິທໍ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄສ຺ສ ວິປສ຺ສນິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ເອກພີຊິສງ຺ຂາຕໂສຕາປນ຺ນວິປສ຺ສນິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ມຸທຸຕຣານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຕີຓິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຘມ຺ມານຸສາຣີຕິອາທິທ຺ວຍໍ ໂກລໍໂກລາທິທ຺ວເຍນ ຄຫິຕໍ ໂຫຕີຕິ. ສກທາຄາມິມຄ຺ຄສ຺ສ ຫີຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິວຣຓໍ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ຉຏ຺ຐສຕ຺ຕມານິ ວຸຕ຺ຕນຍາເນວາຕິ ຉຏ຺ຐສຕ຺ຕມານິ ສຸຕ຺ຕານິ ທຸຕິຍຕຕິເຍສຸ ວຸຕ຺ຕນຍາເນວ. ຕຕ຺ຖ ປນ ມິສ຺ສການິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ກຖິຕານິ, ອິຘ ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ກຖິຕານີຕິ ອຍເມວ ວິເສໂສ.

໘. ປຏິປນ຺ນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໘໘. ຕນ຺ຕິ ມຄ຺ຄຜລວເສນ ນິສ຺ສກ຺ກໍ. ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕເມວ ‘‘ອຣຫຕ຺ຕຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ. ອຏ຺ຐຫີຕິ ຈຕູຫິ ຜເລຫິ ຈຕູຫິ ຈ ມຄ຺ເຄຫີຕິ ອຏ຺ຐຫິ. ພຫິຠູໂຕ ນ ອນ຺ໂຕຠາໂວ. ໂລກຸຕ຺ຕຣາເນວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ກຖິຕານິ ມຄ຺ຄຜລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ.

໙-໑໐. ສມ຺ປນ຺ນສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໔໘໙-໔໙໐. ອິນ຺ທ຺ຣິຍສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ສມ຺ປນ຺ນສທ຺ໂທ ປຣິປູຣິອຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ປຣິປຸຓ຺ຓິນ຺ທ຺ຣິໂຍ’’ຕິ. ມິສ຺ສການິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ກຖິຕານິ ສາມຎ຺ຎໂຕວ ເທສິຕຕ຺ຕາ.

ມຸທຸຕຣວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຉຬິນ຺ທ຺ຣິຍວຄ຺ໂຄ

໒. ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໙໒. ອິຕ຺ຖິຠາເວຕິ ອິຕ຺ຖິຕາຍ. ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກໂຣຕິ ຕຖາສຕ຺ຕຊນສາມຎ຺ຎກາຣຓຠາວໂຕ. ອິຕ຺ຖິຍາ ເອວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອິຕ຺ຖິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ເອສ ນໂຍ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິເຍ. ຊີວິເຕຕິ ສຫຊາຕຘມ຺ມານໍ ຊີວເນ ປາລເນ ປວຕ຺ຕເນ. ວຏ຺ຏິນ຺ທ຺ຣິຍານີຕິ ວຏ຺ຏເຫຕຸຠູຕານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ອິເມສຸ ຫິ ອຸປາທິນ຺ນອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ສຕິ ວຏ຺ຏໍ ວຕ຺ຕຕິ ປຎ຺ຎາຍຕິ.

໓. ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໙໓. ອຊານິຕປຸພ຺ພໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມມາຫ, ຕຖາ ເຕສໍເຍວ ຎາຕຘມ຺ມານນ຺ຕິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ອາຊານາຕີຕິ ອຎ຺ຎາ, ປຐມມຄ຺ເຄນ ຎາຕມນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສຕາປນ຺ນາທີນໍ ຉອຣິຍານໍ ເອຕໍ ນາມໍ. ອຎ຺ຎສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ອຎ຺ຎາຕາວີສູຕິ ອາຊານິຕວນ຺ເຕສຸ. ຍສ຺ມາ ອຄ຺ຄຜລຘມ຺ເມສຸ ຎາຓກິຈ຺ຈໍ ສາຕິສຍໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ກິຈ຺ຈໍ ເສສຘມ຺ເມສຸປິ ສມາໂຣເປຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຎ຺ຎາຕາວີສຸ ອຣຫຕ຺ຕຜລຘມ຺ເມສູ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ເຕສຸ ມຄ຺ຄຜເລສຸ. ເຕນ ເຕນາກາເຣນາຕິ ອນຎ຺ຎາຕຊານນາທິອາກາເຣນ.

໔. ເອກພີຊິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໙໔. ວິປສ຺ສນໂຕ ນິສ຺ສກ຺ກນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ນິສ຺ສກ຺ກໍ. ອິທານິ ຕເມວ ສງ຺ເຂປໂຕ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ວິວຣນ຺ໂຕ ‘‘ສມຕ຺ຕານີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕີຓິ ນິສ຺ສກ຺ການິ ເອວມິຘ ປຎ຺ຈ ນິສ຺ສກ຺ການິ ນີຫຣິຕພ຺ພານິ ເອກພີຊິອາທິວິຠາວນໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ສກທາຄາມິມຄ຺ຄສ຺ສ ຫີ’’ຕິອາທິ. ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ ວິປສ຺ສນິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ນາມ ເຕນຕ຺ຕຠາເວນ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄໍ ປຕ຺ຕຸໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ວິປສ຺ສນິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ປຎ຺ຈປິ ເຕ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ ເຠທາເຍວາຕິ ‘‘ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄ ຐຕ຺ວາ ນີຫຣິຕພ຺ພານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອກພີຊີຕິ ເອຕ຺ຖ ຂນ຺ຘພີຊໍ ນາມ ກຖິຕໍ. ຍສ຺ສ ຫິ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ເອກໍ ຂນ຺ຘພີຊໍ ອຕ຺ຖິ, ເອກໍ ອຕ຺ຕຠາວຄ຺ຄຫຓໍ, ໂສ ເອກພີຊິ ນາມ. ເຕນາຫ – ‘‘ໂສຕາປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ. ມານຸສກໍ ຠວນ຺ຕິ ອິທໍ ປເນຕ຺ຖ ເທສນາມຕ຺ຕໍ, ເທວຠວໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ຠຄວຕາ ຄຫິຕນາມາເນຕານິ. ເອຕ຺ຕກຎ຺ຫິ ປມາຓໍ ຄໂຕ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣໂມ ນາມ ໂຫຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ໂກລໍໂກໂລ, ເອຕ຺ຕກໍ ເອກພີຊີຕິ ຠຄວຕາ ເອເຕສໍ ນາມໍ ຄຫິຕໍ.

ທ຺ເວ ຕໂຍ ຠເວຕິ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ເອວ ທ຺ເວ ຕໂຍ ຠເວ. ສມ຺ໂພຘິຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ໂມ ປຣໍ ອຍນໍ ນິສ຺ສໂຍ ຄຕິ ເອຕສ຺ສາຕິ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ. ກຸລໂຕ ກຸລໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ໂກລໍໂກໂລ. ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫິ ນີຈກຸເລ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ມຫາໂຠເຄສຸ ກຸເລສຸ ເອວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກວໂລປິ ຫິ ກຸລ-ສທ຺ໂທ ມຫາໂຠຄກຸລເມວ ວທຕິ. ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ກຸລານີຕິ ເທວມນຸສ຺ສວເສນ ທ຺ເວ ວາ ຕໂຍ ວາ ຠເວຕິ ອຍມ຺ປິ ມິສ຺ສກຠເວນ ກຖິໂຕ. ຊາຕສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ວິຍ ອຣິຍາຍ ຊາຕິຍາ ຊາຕສ຺ສ ນາມເມຕໍ, ຍທິທໍ ນິຍໂຕຕິ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣມາທິໂກຕິ ຈ ສມຎ຺ຎາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຠຄວຕາ ຄຫິຕນາມວເສເນວາ’’ຕິອາທິ.

ຍທິ ປຸພ຺ພເຫຕຸນິຍມໂຕ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຈ ນິຍໂຕຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ຕິຓ຺ຓໍ ມຄ຺ຄານໍ ອຸປນິສ຺ສຍາຠາວໂຕ ປຸພ຺ພເຫຕຸກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍຠາໂວ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຍທິ ຕສ຺ສປິ ປຸພ຺ພເຫຕຸອຸປນິສ຺ສໂຍ ສິຍາ, ຕາວ ນິຍມໂຕ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຸພ຺ເພ ເອວ ນິຍມິໂຕ, ຍາວຎ຺ຈ ອກນິຏ຺ຐໍ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພເຫຕຸ ນາມ, ອເຫຕຸກຕາ ອາປນ຺ນາ, ອິຈ຺ຈສ຺ສ ອເຫຕຸ ອປ຺ປຈ຺ຈຍາ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິ ປາປຸຓາຕິ. ກິຎ຺ຈ ເຫຕຸ ເຈ? ນິຍມໂຕ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຈ ນິຍໂຕຕິ ປຐມມຄ຺ຄາຘິຄເມເນວ ອນຸກ຺ກເມນ ອຸປຣິ ຕິຓ຺ຓໍ ມຄ຺ຄານໍ ກິຈ຺ຈານິ ນິປ຺ຜຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວໍ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣມຕາທິນິຍເມ ສຕິ ສຕ຺ຕມຠວາທິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕຕາຍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ມູລຠູຕາ ກິເລສາ ປຐມມຄ຺ເຄເນວ ຂີຓາຕິ ອຸປຣິ ຕໂຍ ມຄ຺ຄາ ອກິຈ຺ຈາ ສິຍຸໍ. ເຕນາຫ ‘‘ປຐມມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ກໂຕ ນາມາ’’ຕິອາທິ.

ຍທິ ອຸປຣິ ຕໂຍ ມຄ຺ຄາ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣມາທິຕໍ ນິຍເມນ຺ຕິ, ຕໂຕ ຈ ອຎ຺ໂຎ ໂສຕາປນ຺ໂນ ນຕ຺ຖີຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ ອກິຈ຺ຈກຕາ ນິປ຺ປໂຍຊນຕາ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອຖ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິອາທິປ຺ປຫານໍ ຕສ຺ສ ກິຈ຺ຈໍ, ເຕສໍ ເຕສໍ ປຫາເນນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣມາທິນິຍມຕາຍ. ຠວິຕພ຺ພໍ, ຍາວ ອຸປຣິມຄ຺ຄາ ເອວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ສຕ຺ຕຠວາທິໂຕ ອຸທ຺ຘມປວຕ຺ຕນໂຕ ເຕນ ວິນາເນນ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິອາທິປ຺ປຫາເນນ ຈ ເຕນ ວິນາ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ປຐມມຄ຺ເຄ ອນຸປ຺ປນ຺ເນວ ອຸປຣິ ຕໂຍ ມຄ຺ຄາ ອຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ຕິຓ຺ຓໍ ມຄ຺ຄານນ຺ຕິ ອຸປຣິ ຕິຓ຺ຓໍ ມຄ຺ຄານໍ. ວິປສ຺ສນາ ນິຍເມຕີຕິ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ວິວຣນ຺ໂຕ ‘‘ສເຈ ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ.

ໂສຕາປນ຺ໂນ ວຏ຺ຏຊ຺ຌາສໂຍ. ຕຕ຺ເຣກຈ຺ເຈ ປາກເຏ ປຎ຺ຎາເຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ’’ຕິອາທິມາຫ. ອິຘຏ຺ຐກໂວກິຓ຺ຓສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກສ຺ສາຕິ ໂຍ ອິມສ຺ມິໍ ກາມຠເວ ຐິໂຕ ມນຸສ຺ສເທວວເສນ ໂວກິຓ຺ຓຠວູປປຕ຺ຕິໂກ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສໂກ ຈ, ຕສ຺ສ ວເສນ. ນາມໍ ກຖິຕນ຺ຕິ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣໂມຕິ ນາມໍ ກຖິຕໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ກາມຠເວ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ຕໂຕ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ວີມໍສິຕພ຺ພໍ.

ໂສເຘສ຺ສາມີຕິ ຊມ຺ພຸທີເປ ເກນຈິ ເຕປິຏເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ປິຏກຕ຺ຕຍເມວ ມຍ຺ຫໍ ອຸຄ຺ຄຫປຣິປຸຈ຺ຉາວເສນ ໂສເຘຍ຺ຍາມີຕິ ປຣຕີຣໍ ຊມ຺ພຸທີປໍ ຄໂຕ. ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ສກ຺ໂກຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທີສຸ ເອກມຸເຂນ ອຠິນິວິຏ຺ເຐນປິ ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາເຍນ ຕີຫິ ເອວ ວິໂມກ຺ເຂຫິ ມຄ຺ຄໍ ລຠຕີຕິ ອຠິນິເວສເຠເທນ ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ສຸຎ຺ຎຕໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕາ, ຕຖາ ຕໂຍ ອປ຺ປຓິຫິຕໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕາຕິ ຉ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕວ ສທ຺ຘາຘຸຣປຎ຺ຎາຘຸຣວເສນ ທ຺ວາທສ ສກທາຄາມິໂນ. ຕຖາ ອຣຫນ຺ໂຕ, ຕໂຍ ອນ຺ຕຣາປຣິນິພ຺ພາຍິໂນ ເອໂກ ອຸປຫຈ຺ຈປຣິນິພ຺ພາຍີ ເອໂກ ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕ ອກນິຏ຺ຐຄາມີຕິ ປຎ຺ຈ, ເຕ ອສງ຺ຂາຣສສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍິເຠເທນ ທສາຕິ ອວິຫາທີສຸ ຈຕູສຸປິ ຈຕ຺ຕາລີສ, ອກນິຏ຺ເຐ ປນ ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕ ນຕ຺ຖີຕິ ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາລີສ ອນາຄາມິໂນ. ວິປສ຺ສນາ ກຖິຕາ ສມ຺ມສນຈາຣສ຺ສ ກຖິຕຕ຺ຕາ.

໕-໑໐. ສຸທ຺ຘກສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໔໙໕-໕໐໐. ຍຖາ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ສຫຊາຕຕທິນ຺ທ຺ຣິຍນິສ຺ສິຕຘມ຺ເມສຸ ອຘິປເຕຍ຺ຍໍ ອນຸວຕ຺ຕນີຍຕ຺ຕາ, ເອວໍ ຕໍທ຺ວາຣິກຘມ຺ເມສຸປິ ອຘິປເຕຍ຺ຍໍ ເຕຫິ ອນຸວຕ຺ຕນີຍຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຘິປເຕຍ຺ຍສງ຺ຂາເຕນ ອິນ຺ທຏ຺ເຐນາ’’ຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສສິນ຺ທ຺ຣິຍາທີສຸປິ. ຈຕຸສຈ຺ຈວເສນ ກຖິຕານິ ສຠາວາທິວິຠາວນສ຺ສ ກຖິຕຕ຺ຕາ.

ຉຬິນ຺ທ຺ຣິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍວຄ຺ໂຄ

໑-໕. ສຸທ຺ຘິກສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໕໐໑-໕໐໕. ຍຖາ ຈກ຺ຂຸ ທສ຺ສເນ ອຘິປເຕຍ຺ຍຏ຺ເຐນ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ເອວໍ ສຸຂເວທນາ ສຸຂເນ ອຘິປເຕຍ຺ຍຏ຺ເຐນ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ເສສໍ ເຕຠູມກນ຺ຕິ ເສສໍ ຠູມິຕ຺ຕຍວເສນ ເຕຠູມກໍ.

໖. ປຐມວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໐໖. ກາຍິກນ຺ຕິ ອຍມສ຺ສ ນິສ຺ສຍວເສນ ນິທ຺ເທໂສຕິ ອາຫ – ‘‘ກາຍປສາທວຕ຺ຖຸກ’’ນ຺ຕິ. ສຣູປນິທ຺ເທໂສ ສຸຂໍ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ສຣູປນ຺ຕິ. ສາທນີຍຏ຺ເຐນ ຘມ຺ມປທານິ ອຕ຺ຕນິ ອສ຺ສາທຍຕີຕິ ສາຕໍ, ມຘຸຣໍ. ເວທຍິຕນ຺ຕິ ເວທິຍນໍ, ອນຸຠວນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎຘມ຺ມວິສິຏ຺ໂຐຕິ ຜສ຺ສາທີຫິ ອຎ຺ເຎຫິ ຘມ຺ເມຫິ ວິສທິໂສ. ກາຍິກນ຺ຕິ ປສາທກາຍສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ. ເຈຕສິກນ຺ຕິ ເຈໂຕສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອຕ຺ຖ ປນາ’’ຕິອາທິ. ກາຍປສາທ…ເປ… ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ປສາທກາເຍ ວຕ຺ຖຸໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໙. ກຏ຺ໂຐປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໐໙. ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຣຓີນນ຺ຕິ ອຘຣຸຕ຺ຕຣາຣຓີນໍ. ກິຎ຺ຈິ ທ຺ວຍໍ ສງ຺ຆຏ຺ຏິຕມຕ຺ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ນ ສໂມຘານຄຕໍ ໂຫຕີຕິ ຕໍນິວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ‘‘ສງ຺ຆຏ຺ຏນສໂມຘານາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ສງ຺ຆຏ຺ຏເນນ ຫິ ເຕໂຊປາຕຸຠາໂວ. ອຘຣາຣຓີ ວິຍ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓໍ ອສຕິປິ ວາຍາເມ ຕຊ຺ຊສມ຺ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍໂຕ. ອຸຕ຺ຕຣາຣຓີ ວິຍ ຜສ຺ໂສ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓາທິຜສ຺ເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ. ສງ຺ຆຏ຺ໂຏ ວິຍ ຜສ຺ສສງ຺ຆຏ຺ຏນໍ ອຣຓິທ຺ວຍສງ຺ຆຏ຺ຏນາ ວິຍ ຜສ຺ສສ຺ເສວ ວຕ຺ຖາຣມ຺ມເຓສຸ ສງ຺ຆຏ຺ຏນາກາເຣນ ປວຕ຺ຕິໂຕ. ອຄ຺ຄິ ວິຍ ເວທນາ ອນຸທຫນຏ຺ເຐນ ຂຓິກາວາຍຎ຺ຈ. ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓໍ ວາ ອຸຕ຺ຕຣາຣຓີ ວິຍ ອິນ຺ຘນາປາຕຄຫຓາທີສຸ ອຸສ຺ສາຫສ຺ສ ວິຍ ປວຕ຺ຕິສມ຺ຠວໂຕ. ຜສ຺ໂສ ອຘຣາຣຓີ ວິຍ ນິຣຸສ຺ສາຫນິຣີຫຕາວເສນ ອຕ຺ຕສາຘນໂຕ.

໑໐. ອຸປ຺ປຏິປາຏິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໑໐. ຣສນໍ ຠຎ຺ຊນໍ ນິຣຸຊ຺ຌນໍ ຣໂສ. ໂຍ ໂຍ ຘມ຺ມານໍ ຣໂສ ຍຖາຘມ຺ມຣໂສ, ເຕນ ຍຖາຘມ຺ມຣເສນ. ປຏິປາຏິຍາຕິ ກເມນ, ອຸຠເຍນປິ ຘມ຺ມານໍ ປຫານກ຺ກເມນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍວິຠງ຺ເຄຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍຍຸຕ຺ຕສຎ຺ຎິເຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍວິຠງ຺ເຄ. ອເທສິຕຕ຺ຕາຕິ ເສສສຸຕ຺ຕານິ ວິຍ ‘‘ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອເທສິຕຕ຺ຕາ ອິທໍ ອຸປ຺ປຏິປາຏິກສຸຕ຺ຕໍ ນາມ. ວລິຍາ ຂຣສມ຺ຜສ຺ສາຍ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ. ຕນ຺ຕິ ກຓ຺ຏກເວທນາທິໍ. ເອຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ.

ເຕສໍ ເຕສນ຺ຕິ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນໍ. ກາຣຓວເສເນວາຕິ ຕໍຕໍອສາຘາຣຓກາຣຓວເສນ. ເຕສຎ຺ຫິ ວິເສສກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປຕ຺ຕຈີວຣາທີນໍ ວາ’’ຕິ ອາຫ.

ເອກໂຕວາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປທຸທ຺ຘາຣຓໍ ອກຕ຺ວາ ເອກຊ຺ຌເມວ. ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີນໍ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓ ເອວ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຕສໍ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໂທມນສ຺ສາທີນໍ. ອຕິສຍນິໂຣໂຘຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ປຫານໍ ອຸຊຸປ຺ປຏິປກ຺ເຂນ ວູປສໂມ. ນິໂຣໂຘເຍວາຕິ ນິໂຣຘມຕ຺ຕເມວ. ນານາວຊ຺ຊເນຕິ ເຍນ ອາວຊ຺ຊເນນ ອປ຺ປນາວີຖິ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ຠິຊ຺ຊາວຊ຺ຊເນ, ອເນກາວຊ຺ຊເນ ວາ. ອປ຺ປນາວີຖິຍຎ຺ຫິ ອຸປຈາໂຣ ເອກາວຊ຺ຊໂນ, ອິຕໂຣ ອເນກາວຊ຺ຊໂນ ອເນກກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປວຕ຺ຕນໂຕ. ວິສມນິສຊ຺ຊາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນກິລມໂຖ ວິສມາສນຸປຕາໂປ. ປີຕິຜຣເຓນາຕິ ປີຕິຍາ ຜຣຓຣສຕ຺ຕາ. ປີຕິສມຸຏ຺ຐານານໍ ວາ ປຓີຕຣູປານໍ ກາຍສ຺ສ ພ຺ຍາປນໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ສພ຺ໂພ ກາໂຍ ສຸໂຂກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣປຈ຺ຈເຍປີຕິ ປິ-ສທ຺ໂທ ອຏ຺ຐານປຍຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ‘‘ປຫີນສ຺ສາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ ‘‘ປຫີນສ຺ສປິ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສາ’’ຕິ. ເອຕໍ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ອຕິຈິຣໍ ວິຕກ຺ກຍໂຕ ວິຈາຣຍໂຕ ກາໂຍປິ ກິລມິ, ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ວິຫຎ຺ຎີ’’ຕິ ຈ ວຈນໂຕ ກາຍຈິຕ຺ຕເຂທານໍ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປຈ຺ຈຍຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣຠາເວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖສ຺ສ ສິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕີຕິ ຕຕ຺ຖ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຸປຈາເຣ ອສ຺ສ ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ຠເວຍ຺ຍ. ‘‘ຕຕ຺ຖສ຺ສ ສິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕີ’’ຕິ ອິທໍ ປຣິກປ຺ປວຈນໍ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓ ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ສຸປ຺ປຫີນຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນ ຕ຺ເວວ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນ ປຫີນປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ’’ຕິ. ປຫີນມ຺ປິ ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປີຕິ ວິຍ ນ ທູເຣຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ອາສນ຺ນຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນານາວຊ຺ຊນຸປຈາເຣ ປຫີນມ຺ປິ ປຫານງ຺ຄໍ ປຏິປກ຺ເຂນ ອວິຫຕຕ຺ຕາ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕາຍາ’’ຕິອາທິມາຫ. ‘‘ຕາທິສາຍ ອາເສວນາຍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຍຖາ ມຄ຺ຄວີຖິໂຕ ປຸພ຺ເພ ທ຺ເວ ຕໂຍ ຊວນວາຣາ ສທິສານຸປສ຺ສນາວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເອວມິຘາປິ ອປ຺ປນາວາຣໂຕ ປຸພ຺ເພ ທ຺ເວ ຕໂຍ ຊວນວາຣາ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອປຣິເສສນ຺ຕິ ສຸວິກ຺ຂມ຺ຠິຕນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ວິກ຺ຂມ຺ຠເນນ ອນວເສສໍ.

ຕຖຕ຺ຕາຍາຕິ ຕຖຠາວາຍ ປຐມຊ຺ຌານສມງ຺ຄິຕາຍ. ສາ ປນສ຺ສ ອຸປ຺ປາທເນນ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສມາປຊ຺ຊເນນ ວາ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖາຍ ສມາປຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ. ທ຺ວີສູຕິ ນວມທສເມສຸ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ.

ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ຊຣາວຄ຺ໂຄ

໑. ຊຣາຘມ຺ມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໑໑. ປມຸເຂ, ປາສາທສ຺ສ ຈ ປຈ຺ຉິມຠາເຄ ອາຕໂປ ປຈ຺ຉາຕໂປ, ຕສ຺ມິໍ ປຈ຺ຉາຕເປ. ໂສ ຫິ ປາສາທສ຺ສ ປມຸຂຠາເວນ ກໂຕ. ກິໍ ປນ ຠຄວໂຕ ວຊິຣສາຣໍ ສຣີຣໍ ໂອຕາເປຕພ຺ພໍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ – ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສາ’’ຕິອາທິ. ອຍຎ຺ຈ ອິມໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເທສິຕສມເຍ. ນ ສກ຺ໂກຕິ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາຍ ກາຍຈິ ປຠາຍ ອນຠິຠວນີຍຕ຺ຕາ. ກິຎ຺ຈາປິ ພຸທ຺ຘາຠາ ສູຣິຍາຠາຍ ອນຠິຠວນີຍາ, ຆມ຺ມສຠາວຕາຍ ປນ ຣສ຺ມີນໍ ປຣິໂຕ ຜຣນ຺ຕີ ສູຣິຍາຠາ ຕິຂິຓາ ອຸຓ຺ຫາຕິ ອາຫ ‘‘ຣສ຺ມິເຕຊ’’ນ຺ຕິ. ອິທານິ ຕມຕ຺ຖໍ ອຸປມາຍ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ຍເຖວ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສຸວຓ຺ຓາວຏ຺ຏໍ ວິຍາຕິ ອຈ຺ເຉ ສຸວຓ຺ຓປຕ຺ເຕ ວິນິວຕ຺ຕອາວຏ຺ຏໍ ວິຍ. ຄຣຫຓຈ຺ຉຣິຍໍ ນາມ ກິເຣຕໍ ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍເມຕໍ ອວິສິຈ຺ເຉຜລວທ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຍ. ນ ເອວເມຕຣຫີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປາກຏວເສນ ວທຕິ, ນ ອິຕເຣສມ຺ປີຕິ. ສິຣາຊາລາຕິ ສິຣາສນ຺ຕານາ. ເອວຣູປໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຎ຺ເຎສໍ ປາກຕິກສຕ຺ຕານໍ ວຸຕ຺ຕາກາຣໍ ວິຍ ນ ໂຫຕິ ປຸຎ຺ຎສມ຺ຠາຣສ຺ສ ອຸຬາຣຕມຕ຺ຕາ ວິປຈ຺ຈນສ຺ສ ປຣິຍນ຺ຕຄຕຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ອຎ຺ເຎສໍ ອປາກຏ’’ນ຺ຕິ. ວລິຍາວຏ຺ຏກນ຺ຕິ ອປ຺ປກໍ ວລິຍາວຏ຺ຏໍ. ເຕນາຫ ‘‘ເກສຄ຺ຄປ຺ປມາຓ’’ນ຺ຕິ. ສພ຺ພານີຕິ ສິຣາຊາລານິ. ປຸຣໂຕ ວງ຺ໂກຕິ ໂຖກໍ ປຸຣໂຕ ນຕມຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສ຺ວາຍໍ ອຎ຺ເຎສໍ ອປາກໂຏ’’ຕິ. ນຍຄ຺ຄາຫໂຕຕິ ອນຸມານໂຕ. ຘີ ຕນ຺ຕິ ຘີ-ສທ຺ທໂຍເຄ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ຘີຕິ ຊິຄຸຈ຺ຉນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ຘິກ຺ກາໂຣຕິ ຊິຄຸຈ຺ຉາປໂຍໂຄ. ຕໍ ຜຸສຕູຕິ ຕຸຍ຺ຫໍ ປາປຸຓາຕຸ.

໒. ອຸຓ຺ຓາຠພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໑໒. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ອຎ຺ໂຎ ອຎ຺ຎສ຺ສ. ນ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອວິສຍຠາວໂຕ. ອິທານິ ຕໍ ອຎ຺ຎວິສຍຕໍ ອນ຺ວຍໂຕ ພ຺ຍຕິເຣກໂຕ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ສເຈ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວິສຍານິ ປຏິສຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ປຏິສຣຓໍ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍວິຎ຺ຎາຓານິ ຫິ ອສຕິປິ ຕາທິເສ ອຘິປ຺ປາເຍ ອຕ຺ຕໂນ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຍາຖາວໂຕ ສມ຺ປຊານນໂຕ ປເວທນວິຊານນານິ ກໂຣນ຺ຕານິ ວິຍ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕຖາ ໂລກສ຺ສ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ສິທ຺ຘິໂຕ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ມໂນ ປຏິສຣຓໍ, ມໂນວ ເນສໍ ໂຄຈຣວິສຍໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕີ’’ຕິ ມໂນທ຺ວາຣິກຊວນມໂນ ຫິ ສວິເສສໍ ມໂນວິສຍໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕິ, ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກຊວນມໂນ ມນນມຕ຺ຕເມວ ປຈ຺ຈນຸຠວຕິ. ຣຊ຺ຊນາທິຄ຺ຄຫຓຎ຺ເຈຕ຺ຖ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ສທ຺ທຫນາທິປິ ຄຫິຕເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ປຎ຺ຈທ຺ວາຣປ຺ປວຕ຺ຕິວເສນ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອກສ຺ມິໍ ປນ ທ຺ວາເຣຕິ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ.

ທຸພ຺ພລໂຠຊກາຕິ ອປ຺ປານຸຠາວາ ຣາຊໂຠຄ຺ຄາ. ອາຍນ຺ຕິ ໂຠຄຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ. ໂຍຕ຺ຕພນ຺ຘາທິນິມິຕ຺ຕໍ ລທ຺ຘພ຺ພກຫາປໂຓ ໂຍຕ຺ຕກຫາປໂຓ. ອທ຺ທຸພນ຺ຘາທິນິມິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພກຫາປໂຓ ອທ຺ທຸກຫາປໂຓ. ມາຆາຕໂຆສນາຍ ກຕາຍ ຫິໍສານິມິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕພ຺ພກຫາປໂຓ ມາປຫາຣກຫາປໂຓ. ຕສ຺ສ ປຣິມາຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຏ຺ຐກຫາປໂຓ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຕວຕ຺ຖຸກນ຺ຕິ ສຕກຣີສວຕ຺ຖຸກໍ.

ມຄ຺ຄສຕີຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄສຕິ. ຠາວນມນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ຊວນມໂນ ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາວ ມຄ຺ຄສຕິໍ ປຏິສຣຕິ ຕປ຺ປຣິໂຍສານຕ຺ຕາ. ຕນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ. ສາຕິ ຜລວິມຸຕ຺ຕິ. ປຏິສຣຕິ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄສຕິຍາ. ຜລວິມຸຕ຺ຕິ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ອຸຠຍໍ ມຄ຺ຄສ຺ສ ສິທ຺ຘາເຍວາຕິ. ອາຣມ຺ມຓວເສນ ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ປຏິສຣຓນ຺ຕິ ອປ຺ປຏິສຣຓໍ ອສງ຺ຂຕາມຕສ຺ສ ສນ຺ຕິນິຈ຺ຈສຠາວຕ຺ຕາ. ສຍໍ ປນ ສພ຺ເພສໍເຍວ ອຣິຍານໍ ປຏິສຣຓໍ. ເຕນາຫ ‘‘ນິພ຺ພານໍ ອຣຫໂຕ ຄຕີ’’ຕິ (ປຣິ. ໓໓໙). ນິພ຺ພານໍ ອນຸປວິຏ຺ຐໍ ນິພ຺ພານນິສ຺ສຍຕ຺ຕາ. ນ ຕໂຕ ປຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ ຄຕສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຕາທິສສ຺ສ ອຠາວາ. ນິພ຺ພານໍ ປຣິ ສພ຺ພໂສ ໂອສານນ຺ຕິ ນິພ຺ພານປຣິໂຍສານໍ.

ມູລຊາຕາ ຊາຕມູລາ. ຕໂຕ ເອວ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ກາ ປນສ຺ສາຕິ ອາຫ ‘‘ມຄ຺ເຄນ ອາຄຕສທ຺ຘາ’’ຕິ. ມຄ຺ໂຄ ທຬ຺ຫາຍ ອສໍຫາຣິຍສທ຺ຘາຍ ມູລໍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ ເຈວ ວິຈິກິຈ຺ຉາຈິຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ປຎ຺ຈ ອກຸສລຈິຕ຺ຕານິ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ປຫີນານິ. ປຎ຺ຈ ນີວຣຓານີຕິ ເອຕ຺ຖ ອປາຍຄມນີຍານິ ປຐມມຄ຺ເຄເນວ ປຫີນານິ, ອິຕຣານິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ຌາເນນ ປຫີນານີຕິ ປຎ຺ຈສຸ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍກິເລສສໍໂຍຊເນສຸ ເອກເທສວິຄເມເນວ ພຫິທ຺ຘາສໍໂຍຊໂນ ວິຍ ຊາໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຌານອນາຄາມິຏ຺ຐາເນ ຐິໂຕ’’ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ໂສ ອປຣິຫີນ…ເປ… ນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ.

໕. ປຐມປຸພ຺ພາຣາມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໑໕. ປຸພ຺ພໂກຏ຺ຐເກ ເອວໍ ອາຄຕສຸຕ຺ຕໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຜລິນ຺ທ຺ຣິຍາເນວ ກຖິຕານິ ອຄ຺ຄຜລວເສນ ເທສນາຍ ອາຄຕຕ຺ຕາ.

໑໐. ອາປຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໒໐. ອຸປຣິ ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ຕໂຍ ມຄ຺ຄາຕິ ວິປສ຺ສນາຍ ສຫ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໂຕ ອຸປຣິ ຕໂຍ ມຄ຺ຄາ. ມຄ຺ຄາຘິຄເມນ ອິທານິ ປຈ຺ຈກ຺ຂຠູຕຕ຺ຕາ ‘‘ອິເມ ໂຂ ເຕ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ອຄ຺ຄຠູຕໍ, ຕສ຺ສ ວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຣຫຕ຺ຕຜລິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຠາວສາມຎ຺ເຎນ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ. ອຕິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປສ຺ສາມີຕິ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ຍາຖາວໂຕ ປສ຺ສາມິ. ຈຕູຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫີຕິ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍາທີຫິ ຈຕູຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ. ສາ ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລສຫຄຕາ ສິຍາຕິ ມິສ຺ສກາ ວຸຕ຺ຕາ.

ຊຣາວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ສູກຣຂຕວຄ຺ໂຄ

໑. ສາລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໒໑. ສູຣຠາເວນາຕິ ອຕິສູຣຠາເວນ. ພຸຊ຺ຌນຕ຺ຖາຍາຕິ ສຈ຺ຈປຏິເວຘາຍ.

໒. ມລ຺ລິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໒໒. ຈຕ຺ຕາຣິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານີຕິ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສານິ ຈຕ຺ຕາຣິ. ‘‘ອຣິຍຎາຓໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ມຄ຺ຄຎາຓໍ ກຕ຺ວາ. ອຣິຍ-ສທ຺ໂທ ປນ ຍຖາ ຕຖາ ວິສຸທ຺ເຘປິ ໂຫຕີຕິ ຕາທິສໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕມ຺ປິ ປນາ’’ຕິອາທິ. ຍຖາ ຫິ ຈຕ຺ຕາຣິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ມິສ຺ສການິ, ເອວໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍມ຺ປິ ມິສ຺ສກນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈມາເນ ນ ໂກຈິ ວິໂຣໂຘຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນາຫ ‘‘ຕມ຺ປິ ປນ…ເປ… ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ.

໓. ເສຂສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໒໓. ນ ສກ຺ໂກຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອປຣິປກ຺ກຕ຺ຕາ. ອຕ຺ຖີຕິ ປຊານາຕິ ນຍຄ຺ຄາເຫນ, ນ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ. ນ ຫິ ອຣິຍາປິ ອນຘິຄຕໍ ມຄ຺ຄຜລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ.

໖. ປຕິຏ຺ຐິຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໒໖. ສາສເວສູຕິ ຈຕຸຣາສວວິນິມຸຕ຺ເຕສຸ ເສສຘມ຺ເມສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ. ເຕສຸປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກອນຕ຺ຖໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂຕິ ນາມ.

໘. ສູກຣຂຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໒໘. ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ຕໍ ສູກຣຂຕເລຓໍ ສນ຺ຘາຍ. ເອຕໍ ‘‘ສູກຣຂຕາຍ’’ນ຺ຕິ ວຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠາວນປຸໍສກນ຺ຕິ ຠາວໂຊຕກໍ ນປຸໍສກວຈນໍ ຍຖາ ‘‘ວິສມໍ ວາຕາ ວາຍນ຺ຕິ, ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທີ’’ຕິ. ກິຈ຺ຈປຏິປຕ຺ຕິ ເຕສໍ ສໍກາສນຏ຺ເຐນ ສປຕິໂສ, ສປຕິໂສ ເອວ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ສເຊຏ຺ຐໂກຕິ ອາຫ ‘‘ສປ຺ປຕິສ຺ໂສຕິ ສເຊຏ຺ຐໂກ’’ຕິ.

ສູກຣຂຕວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ໂພຘິປກ຺ຂິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໕໓໑-໖໕໐. ສຕ຺ຕານໍ ຜລານໍ ເຫຕຸຠູຕານິ ‘‘ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ຠາວິຕຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕານິ, ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິເຍວ ຜລູປຈາເຣນ ‘‘ສຕ຺ຕ ຜລານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕານິ ຈ ປຸພ຺ພຠາຄານິ ‘‘ອິເມສໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ຠາວິຕຕ຺ຕາ…ເປ… ສຕ຺ຕານິສໍສາ ປາຏິກງ຺ຂາ’’ຕິ ວຈນໂຕ. ເຕສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕານໍ ຜລານໍ. ‘‘ທ຺ວິນ຺ນໍ ຜລານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອຕີຕສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕານິ ເຫຏ຺ຐາ ທ຺ເວ ຜລານິ ນາມາຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຍຫິ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປນ ອນ຺ຕຣາປຣິນິພ຺ພາຍິໍ ເສສານິ ຜລານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສປຸພ຺ພຠາຄານິ ໂລກຸຕ຺ຕຣານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ສິຍາ.

ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ສມ຺ມປ຺ປຘານສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໕໑-໗໐໔. ສມ຺ມປ຺ປຘານສໍຍຸຕ຺ເຕ ປຸພ຺ພຠາຄວິປສ຺ສນາວ ກຖິຕາ ‘‘ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍາ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ.

ສມ຺ມປ຺ປຘານສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ພລສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໐໕-໘໑໒. ພລສໍຍຸຕ຺ເຕ ພລານິ ມິສ຺ສກາເນວ ກຖິຕານິ ‘‘ວິເວກນິສ຺ສິຕ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ.

ພລສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ອິທ຺ຘິປາທສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ຈາປາລວຄ຺ໂຄ

໑. ອປາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໑໓. ຉນ຺ທໍ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ໂຕ ສມາຘີຕິ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາຉນ຺ທໍ ອຘິປຕິໍ ກຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສມາຘິ ຉນ຺ຘສມາຘິ. ປຘານສງ຺ຂາຣາຕິ ຈຕຸກິຈ຺ຈສາຘກສ຺ສ ສມ຺ມປ຺ປຘານວີຣິຍສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເຕຫີຕິ ຉນ຺ທສມາຘິປຘານສງ຺ຂາເຣຫິ. ອິທ຺ຘິຍາ ປາທນ຺ຕິ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິປຣິຍາເຍນ ອິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ, ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ ເອຕາຍ ສທ຺ຘາ ອິທ຺ຘາ ວຸທ຺ຘາ ອຸກ຺ກໍສຄຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິມິນາ ວາ ປຣິຍາເຍນ ‘‘ອິທ຺ຘີ’’ຕິ ສງ຺ຂາຕານໍ ອຸປຈາຣຊ຺ຌານາທິກຸສລຈິຕ຺ຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ຉນ຺ທສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣານໍ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ປາທຠູຕໍ, ເສສຈິຕ຺ຕເຈຕສິກຣາສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາ ເອວ ຈ ຍຖາວຸຕ຺ຕອິທ຺ຘິ ຍສ຺ມາ ເຫຏ຺ຐິມາ ເຫຏ຺ຐິມາ ອຸປຣິມາຍ ອຸປຣິມາຍ ປາທຠູຕາ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອິທ຺ຘິຠູຕໍ ວາ ປາທນ຺ຕິ ອິທ຺ຘິປາທ’’ນ຺ຕິ. ເສເສສູຕິ ວີຣິຍສມາຘິອາທີສຸ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ວີຣິຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວີມໍສໍ ອຘິປຕິໍ ກຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສມາຘິ ວີມໍສາສມາຘີຕິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອິທ຺ຘິປາທສໍຍຸຕ຺ເຕ. ເອກປຣິຈ຺ເຉໂທວ ອຕ຺ຖນິທ຺ເທໂສ.

໕. ອິທ຺ຘິປເທສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໑໗. ອິທ຺ຘິປເທສນ຺ຕິ ອິທ຺ຘິຍາ ເອກເທສໍ. ໂກ ປນ ໂສຕິ ອາຫ – ‘‘ຕໂຍ ຈ ມຄ຺ເຄ ຕີຓິ ຈ ຜລານີ’’ຕິ.

໖. ສມຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໑໘. ສມຕ຺ຕນ຺ຕິ ສາມຎ຺ຎສ຺ສ ສມໍ ອຕ຺ຕນໍ ອິຊ຺ຌນໍ ສມຕ຺ຕໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ. ວິວຏ຺ຏປາທກາ ເອວ ອິທ຺ຘິປາທາ ກຖິຕາ ‘‘ອປາຣາ ປາຣໍ ຄມນາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ.

໑໐. ເຈຕິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໒໒. ອຸເທນຍກ຺ຂສ຺ສ ເຈຕິຍຏ຺ຐາເນຕິ ອຸເທນສ຺ສ ນາມ ຍກ຺ຂສ຺ສ ເທວາຍຕນສງ຺ເຂເປນ ອິຏ຺ຐກາຫິ ກເຕ ມຫາຊນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕີກຕຏ຺ຐາເນ. ກຕວິຫາໂຣຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ກຕວິຫາໂຣ. ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ປຸຣິມໂວຫາເຣນ ‘‘ອຸເທນເຈຕິຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂຄຕມກາທີສຸປີຕິ ໂຄຕມກເຈຕິຍນ຺ຕິ ເອວມາທີສຸປິ. ເອເສວ ນໂຍຕິ ເຈຕິຍຏ຺ຐາເນ ກຕວິຫາຣຠາວໍ ອຕິທິສຕິ. ວຑ຺ຒິຕາຕິ ຠາວນາປາຣິປູຣິວເສນ ປຣິພ຺ຣູຫິຕາ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຕາຕິ ຠາວນາຍ ພຫຸລີກຣຓວເສນ ອປຣາປຣໍ ປວຕ຺ຕິຕາ ອານີຕາ. ຍຸຕ຺ຕຍານໍ ວິຍ ກຕາຕິ ຍຖາ ຍຸຕ຺ຕມາຊຎ຺ຎຍານໍ ເຉເກນ ສາຣຖິນາ ອຘິຏ຺ຐິຕໍ ຍຖາຣຸຈິ ປວຕ຺ຕິມຣຫຕິ, ເອວໍ ຍຖາຣຸຈິ ປວຕ຺ຕນາຣຫຕໍ ຄມິຕາ. ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນາຕິ ອຘິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ. ວຕ຺ຖຸ ວິຍ ກຕາຕິ ສພ຺ພໂສ ອຸປກ຺ກິເລສວິໂສຘເນນ ອິທ຺ຘິວິເສສານໍ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານຠາວໂຕ ສຸວິໂສຘິຕປຣິສ຺ສຍວຕ຺ຖຸ ວິຍ ກຕາ. ອຘິຏ຺ຐິຕາຕິ ປຏິປກ຺ຂທູຣີຠາວໂຕ ສຸຠາວິຕຠາເວນ ຕໍຕໍອຘິຏ຺ຐານໂຍຄ຺ຍຕາຍ ຐປິຕາ. ສມນ຺ຕໂຕ ຈິຕາຕິ ສພ຺ພຠາເຄນ ຠາວນຸປຈຍໍ ຄມິຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ສຸວຑ຺ຒິຕາ’’ຕິ. ສຸຏ຺ຐຸ ສມາຣທ຺ຘາຕິ ອິທ຺ຘິຠາວນາຍ ສິຂປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສມ຺ມເທວ ສໍເສວິຕາ.

ອນິຍເມນາຕິ ‘‘ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈີ’’ຕິ ອນິຍຕວຈເນນ. ນິຍເມຕ຺ວາຕິ ‘‘ຕຖາຄຕສ຺ສາ’’ຕິ ສຣູປຄ຺ຄຫເຓນ ນິຍເມຕ຺ວາ. ອາຍຸປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ປຣມາຍຸປ຺ປມາຓໍ ວທຕິ. ຕສ຺ເສວ ຄຫເຓ ກາຣຓໍ ພ຺ຣຫ຺ມຊາລວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ປນ ມຫາໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ຈຣິມຠເວ ປຏິສນ຺ຘິທາຍິໂນ ກມ຺ມສ຺ສ ອສງ຺ເຂຍ຺ຍາຍຸກຕາສໍວຕ຺ຕນສມຕ຺ຖຕໍ ຫທເຍ ຐເປຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘານໍ ອາຍຸສງ຺ຂາຣສ຺ສ ປຣິສ຺ສຍວິກ຺ຂມ຺ຠນສມຕ຺ຖຕາ ປາຬິຍໍ ອາຄຕາ ເອວາຕິ ອິມໍ ຠທ຺ທກປ຺ປເມວ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາຕິ ອໂວຈ.

ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທີຫິ ອຠິສຸຍ຺ຍຕີຕິ ເອເຕນ ຍຖາ ອິທ຺ຘິພເລນ ຊຣາຍ ນ ປຏິຆາໂຕ, ເອວໍ ເຕນ ມຣຓສ຺ສປິ ນ ປຏິຆາໂຕຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ອາປນ຺ນເມວາຕິ. ‘‘ກ຺ວ ສໂຣ ຂິຕ຺ໂຕ, ກ຺ວຈນິ ປຕິໂຕ’’ຕິ ອຎ຺ຎຖາ ວຸຏ຺ຐິເຕນປິ ເຖຣວາເທນ ອຏ຺ຐກຖາວຈນເມວ ສມຕ຺ຖິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕນາຫ ‘‘ໂສ ປນ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ…ເປ… ນິຍມິຕ’’ນ຺ຕິ.

ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕຕິ ຍຖາ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖານຕ຺ຖໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ເອວໍ ອຠິຠູຕຈິຕ຺ໂຕ. ໂສ ປນ ອຠິຠໂວ ມຫຕາ ອຸທໂກເຆນ ອປ຺ປກສ຺ສ ອຸທກສ຺ສ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຓໍ ວິຍ ອໂຫສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏຈິຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ອຎ຺ໂຎຕິ ເຖຣໂຕ, ອຣິເຍຫິ ວາ ອຎ຺ໂຎ ໂຍ ໂກຈິ ປໂຣ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ. ປຸຖຸຊ຺ຊນຄ຺ຄຫຓຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຍຖາ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອປ຺ປຫີນວິປລ຺ລາໂສ ມາເຣນ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖານຕ຺ຖໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວໍ ເຖໂຣ ຠຄວຕາ ກຕໍ ນິມິຕ຺ໂຕຠາສໍ ສພ຺ພໂສ ນ ສລ຺ລກ຺ເຂສີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ເຕນາຫ ‘‘ມາໂຣ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ວິປລ຺ລາສາຕິ ອສຸເຠ ‘‘ສຸຠ’’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາວິປລ຺ລາໂສ, ຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາໂສ, ທຸກ຺ເຂ ‘‘ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາວິປລ຺ລາໂສ, ຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາໂສຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວິປລ຺ລາສາ. ເຕນາຕິ ຍທິປິ ອິຕເຣ ອຏ຺ຐ ວິປລ຺ລາສາ ປຫີນາ, ຍຖາວຸຕ຺ຕານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ວິປລ຺ລາສານໍ ອປ຺ປຫີນຠາເວນ. ອສ຺ສາຕິ ເຖຣສ຺ສ.

ມທ຺ທຕີຕິ ຜຸສນມຕ຺ເຕນ ມທ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ເຕນ ມທ຺ທິເຕ ສຕ຺ຕານໍ ມຣຓເມວ ສິຍາ, ກິໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ກສ຺ມາ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ? ນນຸ ເອສ ອຄ຺ຄສາວກສ຺ສ ມຫິທ຺ຘິກສ຺ສ ມຫານຸຠາວສ຺ສ ກຸຈ຺ຉິໍ ປວິຏ຺ໂຐຕິ? ສຈ຺ຈໍ ປວິຏ຺ໂຐ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອຕ຺ຕໂນ ມຫານຸຠາວສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ, ນ ວິພາຘນາຘິປ຺ປາເຍນ. ວິພາຘນາຘິປ຺ປາເຍນ ປນ ອິຘ ‘‘ກິໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ຫທຍມທ຺ທນສ຺ສ ອຘິກຕຕ຺ຕາ. ນິມິຕ຺ໂຕຠາສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ ຠຄວາ ກປ຺ປ’’ນ຺ຕິ ສກລກປ຺ປໍ ອວຏ຺ຐານຍາຈນາຍ ‘‘ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ’’ຕິອາທິນາ ອຎ຺ຎາປເທເສນ ອຕ຺ຕໂນ ຈຕຸຣິທ຺ຘິປາທຠາວນານຸຠາເວນ ກປ຺ປໍ ອວຏ຺ຐານສມຕ຺ຖຕາວເສນ ສຎ຺ຎຸປ຺ປາທນໍ ນິມິຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ປນ ປຣິຍາຍຄ຺ຄຫຓໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຸຊຸກໍເຍວ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິປ຺ປາຍວິຠາວນໍ ໂອຠາໂສ. ຊານນ຺ໂຕເຍວາຕິ ມາເຣນ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຠາວໍ ຊານນ຺ໂຕ ເອວ. ອຕ຺ຕໂນ ອປຣາຘເຫຕຸໂກ ສຕ຺ຕານໍ ໂສໂກ ຕນຸໂກ ໂຫຕິ, ນ ພລວາຕິ ອາຫ – ‘‘ໂທສາໂຣປເນນ ໂສກຕນຸກຣຓຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ. ກິໍ ປນ ເຖໂຣ ມາເຣນ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕກາເລ ປວຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຉາ ຊານາຕີຕິ? ນ ຊານາຕິ ສຠາເວນ, ພຸທ຺ຘານຸຠາເວນ ປນ ຊານາຕິ.

ອນຕ຺ເຖ ນິໂຍເຊນ຺ໂຕ ຄຸຓມາຣເຓນ ມາເຣຕິ, ວິຣາຄວິພນ຺ຘເນນ ວາ ຊາຕິນິມິຕ຺ຕຕາຍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຊາຕໍ ມາເຣນ຺ໂຕ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ‘‘ມາເຣຕີຕິ ມາໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕິປາປຕ຺ຕາ ປາປິມາ. ກຓ຺ຫຘມ຺ມສມນ຺ນາຄໂຕ ກຓ຺ໂຫ. ວິຣາຄາທິຄຸຓານໍ ອນ຺ຕກຣຓໂຕ ອນ຺ຕໂກ. ສຕ຺ຕານໍ ອນຕ຺ຖາວຫໍ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ນ ມຸຎ຺ຈຕີຕິ ນມຸຈິ. ອຕ຺ຕໂນ ມາຣປາເສນ ປມຕ຺ເຕ ພນ຺ຘຕິ, ປມຕ຺ຕາ ວາ ພນ຺ຘູ ເອຕສ຺ສາຕິ ປມຕ຺ຕພນ຺ຘຸ. ສຕ຺ຕມສຕ຺ຕາຫໂຕ ປຣໍ ສຕ຺ຕ ອຫານິ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ອຏ຺ຐເມ ສຕ຺ຕາເຫ’’ຕິ, ນ ປນ ປລ຺ລງ຺ກສຕ຺ຕາຫາທິ ວິຍ ນິຍຕກິຈ຺ຈສ຺ສ ອຏ຺ຐມສຕ຺ຕາຫສ຺ສ ນາມ ລພ຺ຠນໂຕ. ສຕ຺ຕມສຕ຺ຕາຫສ຺ສ ຫິ ປຣໂຕ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣຘມູເລ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ສກ຺ກສ຺ສ ຈ ປຏິຎ຺ຎາຕຘມ຺ມເທສນໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ສຕ຺ເຕ ຘມ຺ມເທສນາຍ ມມ ວິສຍໍ ອຕິກ຺ກາເມສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຊາຕໂທມນສ຺ໂສ ຫຸຕ຺ວາ ຐິໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ, ‘‘ຫນ຺ທາຫໍ ທານິ ນໍ ອຸປາເຍນ ປຣິນິພ຺ພາເປສ຺ສາມິ, ເອວມສ຺ສ ມໂນຣໂຖ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ຄມິສ຺ສຕິ, ມມ ມໂນຣໂຖ ອິຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ – ‘‘ປຣິນິພ຺ພາຕຸ ທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ’’ຕິອາທິນາ ປຣິນິພ຺ພານໍ ຍາຈິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຏ຺ຐເມ ສຕ຺ຕາເຫ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ອຊ຺ຊາຕິ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໂວສ຺ສຊ຺ຊນທິວສໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ຠຄວາ ຈສ຺ສ ອຕິພນ຺ຘນາຘິປ຺ປາຍໍ ຊານນ຺ໂຕປິ ຕໍ ອນາວິກຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພານສ຺ສ ອກາລຠາວເມວ ປກາເສນ຺ໂຕ ຍາຈນໍ ປຏິກ຺ຂິປິ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ຕາວາຫ’’ນ຺ຕິອາທິ.

ມຄ຺ຄວເສນ ພ຺ຍຕ຺ຕາຕິ ສຈ຺ຈປຏິເວຘເວຍ຺ຍຕ຺ຕິເຍນ ພ຺ຍຕ຺ຕາ. ຕເຖວ ວິນີຕາຕິ ມຄ຺ຄວເສນ ກິເລສານໍ ສມຸຈ຺ເຉທວິນເຍນ ວິນີຕາ. ຕຖາ ວິສາຣທາຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄາຘິຄເມເນວ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວິສາຣທາ, ສາຣຊ຺ຊກຣານໍ ທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາທິປາປຘມ຺ມານໍ ວິຄເມນ ວິສາຣທຠາວໍ ປຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ສ ສຸຕສ຺ສ ວເສນ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໂຕ ນິສ຺ສຣຓໍ ສມ຺ຠວຕິ, ຕໍ ອິຘ ອຸກ຺ກຏ຺ຐນິທ຺ເທເສນ ‘‘ສຸຕ’’ນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເຕປິຏກວເສນາ’’ຕິ. ຕິຓ຺ຓໍ ປິຏການໍ ສມູໂຫ ເຕປິຏກໍ, ຕີຓິ ວາ ປິຏການິ ຕິປິຏກໍ, ຕິປິຏກເມວ ເຕປິຏກໍ, ຕສ຺ສ ວເສນ. ຕເທວາຕິ ຍໍ ຕໍ ເຕປິຏກໍ ໂສຕພ຺ພຠາເວນ ສຸຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕເມວ. ຘມ຺ມນ຺ຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມໍ. ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ສຸວຓ຺ຓຠາຊເນ ປກ຺ຂິຕ຺ຕສີຫວສໍ ວິຍ ອວິນສ຺ສນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສຸປ຺ປຄຸຓສຸປ຺ປວຕ຺ຕິຠາເວນ ຘາເຣນ຺ຕິ ຫທເຍ ຐເປນ຺ຕິ. ອິຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມວເສນ ພຫຸສ຺ສຸຕຘມ຺ມຘຣຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ປຏິເວຘວເສນປິ ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຖ ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຣິຍຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ມຄ຺ຄຜລຘມ຺ມສ຺ສ, ນວວິຘສ຺ສ ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມສ຺ສ. ອນຸຘມ຺ມຠູຕນ຺ຕິ ອຘິຄມາຍານຸຣູປໍ ຘມ຺ມຠູຕໍ. ອນຸຈ຺ຉວິກປຏິປທນ຺ຕິ ຕເມວ ວິປສ຺ສນາຘມ຺ມມາຫ, ຉພ຺ພິຘາ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ ວາ. ອນຸຘມ຺ມນ຺ຕິ ນິພ຺ພານຘມ຺ມສ຺ສ ອນຸຘມ຺ໂມ, ຍຖາວຸຕ຺ຕປຏິປທາ, ຕສ຺ສານຸຣູປໍ ອຠິສລ຺ເລຂິຕໍ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທິຘມ຺ມໍ. ຈຣຓສີລາຕິ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕນສີລາ. ອນຸມຄ຺ຄຜລຘມ຺ໂມ ເອຕິສ຺ສາຕິ ວາ ອນຸຘມ຺ມາ, ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາ, ຕສ຺ສ ຈຣຓສີລາ. ອຕ຺ຕໂນ ອາຈຣິຍວາທນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວາທໍ. ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ອາຈາຣສິກ຺ຂາປເນນ ອາຈຣິໂຍ, ຠຄວາ, ຕສ຺ສ ວາໂທ, ຈຕຸສຈ຺ຈເທສນາ.

ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອາທິໂຕ ກເຖສ຺ສນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕນາ ອຸຄ຺ຄຫິຕນິຍາເມນ ປເຣ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເທເສສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວາເຈສ຺ສນ຺ຕິ, ປາຬິໍ ສມ຺ມາ ປໂພເຘສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຎເປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ປຊານາເປສ຺ສນ຺ຕິ, ສງ຺ກາເສສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏ຺ຐເປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ປກາເຣຫິ ຐເປສ຺ສນ຺ຕິ, ປກາເສສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິວຣິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວິວຏໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ວິຠຊິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວິຠຕ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ອຸຕ຺ຕານີກຣິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອນຸຕ຺ຕານໍ ຄມ຺ຠີຣໍ ອຸຕ຺ຕານໍ ປາກຏໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ສຫຘມ຺ເມນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ມ-ສທ຺ໂທ ກາຣຓປຣິຍາໂຍ ‘‘ເຫຕຸມ຺ຫິ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໗໒໐) ວິຍາຕິ ອາຫ ‘‘ສເຫຕຸເກນ ສກາຣເຓນ ວຈເນນາ’’ຕິ.

ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍນ຺ຕິ ສນິສ຺ສຣຓໍ. ຍຖາ ປຣວາທໍ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສກວາໂທ ປຕິຏ຺ຐຫຕິ, ເອວໍ ເຫຕຸທາຫຣເຓຫິ ຍຖາຘິຄຕມຕ຺ຖໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ກເຖສ຺ສນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ນິຍ຺ຍານິກໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ, ນວວິຘໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມໍ ປໂພເຘສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ປຎ຺ຎເປສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິອາທີຫິ ຉຫິ ປເທຫິ ຉ ອຕ຺ຖປທານິ ທສ຺ສິຕານິ, ອາທິໂຕ ປນ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ຉ ພ຺ຍຎ຺ຊນປທານິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ສໍວຓ຺ຓນານເຍນ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ເນຕ຺ຕິຍໍ (ເນຕ຺ຕິ. ສງ຺ຄຫວາຣ) ‘‘ທ຺ວາທສ ປທານິ ສຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນຎ຺ຈ ອຕ຺ໂຖ ຈາ’’ຕິ.

ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສງ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ອຘິສີລສິກ຺ຂາທິສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສງ຺ຄຫໍ. ສກລໍ ສາສນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ອນວເສສໍ ສຕ຺ຖຸສາສນຠູຕໍ ເສຏ຺ຐຈຣິຍໍ. ສມິທ຺ຘນ຺ຕິ ສມ຺ມເທວ ວຑ຺ຒິຕໍ. ຌານສ຺ສາທວເສນາຕິ ເຕຫິ ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສມຘິຄຕຌານສຸຂວເສນ. ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸຬາຣປຓີຕຠາວູປຄມເນນ ສພ຺ພໂສ ປຣິວຸຑ຺ຒິມຸປຄຕໍ. ສພ຺ພປາລິຜຸລ຺ລໍ ວິຍ ອຠິຎ຺ຎາສມ຺ປທາຫິ ສາສນາຠິວຸຑ຺ຒິຍາ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ. ປຕິຏ຺ຐິຕວເສນາຕິ ປຕິຏ຺ຐານວເສນ, ປຕິຏ຺ຐປ຺ປຕ຺ຕິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິເວຘວເສນ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ຫິຕໍ ພາຫຸຊຎ຺ຎໍ. ເຕນາຫ ‘‘ມຫາຊນາຠິສມຍວເສນາ’’ຕິ. ປຸຖຸ ປຸຖຸລໍ ຠູຕໍ ຊາຕໍ, ປຸຖຸຕ຺ຕໍ ຠູຕໍ ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ວາ ປຸຖຸຠູຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ສພ຺ພາກາເຣນ ປຸຖຸລຠາວປ຺ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ສຸຏ຺ຐຸ ປກາສິຕນ຺ຕິ ສມ຺ມເທວ ອາທິກລ຺ຍາຓາທິຠາເວນ ປເວທິຕໍ.

ສຕິໍ ສູປຏ຺ຐິຕໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຍໍ ກາຍາທິວິຠາໂຄ ອຕ຺ຕຠາວສຎ຺ຎິໂຕ ທຸກ຺ຂຠາໂຣ ມຍາ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ວຫິໂຕ, ອິທານິ ປນ ນ ວຫິຕພ຺ໂພ, ເອຕສ຺ສ ອວຫນຕ຺ຖໍ ຈິຣຕຣໍ ກາລໍ ອຣິຍມຄ຺ຄສມ຺ຠາໂຣ ສມ຺ຠໂຕ, ສ຺ວາຍໍ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ປຏິວິທ຺ໂຘ, ຍໂຕ ອິເມ ກາຍາທໂຍ ອສຸຠາທິໂຕ ສຠາວາທິໂຕ ສມ຺ມເທວ ປຣິຎ຺ຎາຕາຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ສຕິໍ ຍຖາຕຖໍ ວິສເຍ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປຏ຺ຐິຕໍ ກຕ຺ວາ. ຎາເຓນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ຍສ຺ມາ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວສຎ຺ຎິຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂຠາຣສ຺ສ ວຫເນ ປໂຍຊນຠູຕໍ ອຕ຺ຕຫິຕໍ ໂພຘິມູເລ ເອວ ປຣິສມາປິຕໍ, ປຣຫິຕໍ ປນ ພຸທ຺ຘເວເນຍ຺ຍວິນຍນໍ ປຣິສມາປິຕໍ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕໍ, ຕໍ ທານິ ມາສຕ຺ຕເຍເນວ ປຣິສມາປນໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ອາຫ ‘‘ວິສາຂປຸຓ຺ຓມາຍໍ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ, ເອວໍ ພຸທ຺ຘຎາເຓນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈຠາເຄນ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ກຕ຺ວາ. ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ວິສ຺ສຊີຕິ ອາຍຸໂນ ຊີວິຕສ຺ສ ອຠິສງ຺ຂຣຓໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິຘມ຺ມໍ ນ ສມາປຊ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ ວິສ຺ສຊິ, ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນເນວ ເຕນ ອຠິສງ຺ຂຣີຍມານໍ ຊີວິຕສງ຺ຂາຣໍ ນ ປວຕ຺ຕຍິສ຺ສາມີຕິ ວິສ຺ສຊິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ.

ຐານມຫນ຺ຕຕາຍປິ ປວຕ຺ຕິອາກາຣມຫນ຺ຕຕາຍປິ ມຫນ຺ໂຕ ປຖວີກມ຺ໂປ. ຕຕ຺ຖ ຐານມຫນ຺ຕຕາຍ ຠູມິຈາລສ຺ສ ມຫນ຺ຕຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕທາ…ເປ… ອກມ຺ປິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ສາ ປນ ຊາຕິເຂຕ຺ຕຠູຕາ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ເອວ, ນ ຍາ ກາຈິ. ຍາ ມຫາຠິນີຫາຣມຫາຊາຕິອາທີສຸປິ ອກມ຺ປິຕ຺ຖ, ຕທາປິ ຕຕ຺ຕກາຍ ເອວ ກມ຺ປເນ ກິໍ ກາຣຓໍ? ຊາຕິເຂຕ຺ຕຠາເວນ ຕສ຺ເສວ ອາທິໂຕ ປຣິຄ຺ຄຫສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ, ປຣິຄ຺ຄຫຓຎ຺ຈສ຺ສ ຘມ຺ມຕາວເສນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ຫິ ປຸຣິມພຸທ຺ຘານມ຺ປິ ຕຕ຺ຕກເມວ ຊາຕິເຂຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ນິສ຺ສທ຺ທາ ໂຫຕິ ນິຣາກຸລາ…ເປ… ມຫາສມຸທ຺ໂທ ອາຠຸຊຕິ, ທສສຫສ຺ສີ ປກມ຺ປຕີ’’ຕິ ຈ ອາທິ. ອຸທກປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຉປ຺ປກາຣປ຺ປເວຘເນນ. ອວີຕຣາເຄ ຠິໍເສຕີຕິ ຠິໍສໂນ, ໂສ ເອວ ຠິໍສນໂກຕິ ອາຫ ‘‘ຠຍຊນໂກ’’ຕິ. ເທວເຠຣິໂຍຕິ ເທວທຸນ຺ທຸຠິສທ຺ທສ຺ສ ປຣິຍາຍວຈນມຕ຺ຕໍ, ນ ເຈຕ຺ຖ ກາຈິ ເຠຣີ ເທວທຸນ຺ທຸຠີຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ, ອຖ ໂຂ ອຸປ຺ປາຕຠາເວນ ລພ຺ຠມາໂນ ອາກາສໂຕ ນິຄ຺ໂຆສສທ຺ໂທ. ເຕນາຫ ‘‘ເທໂວ’’ຕິອາທິ. ເທໂວຕິ ເມໂຆ. ຕສ຺ສ ຫິ ຕທາ ອຈ຺ຉຠາເວນ ອາກາສສ຺ສ ວສ຺ສາຠາເວນ ສຸກ຺ຂຄຊ຺ຊິຕສຎ຺ຎິເຕ ສທ຺ເທ ນິຈ຺ຉຣນ຺ເຕ ເທວທຸນ຺ທຸຠິສມຎ຺ຎາ. ເຕນາຫ ‘‘ເທໂວ ສຸກ຺ຂຄຊ຺ຊິຕໍ ຄຊ຺ຊີ’’ຕິ.

ປີຕິເວຄວິສ຺ສຏ຺ຐນ຺ຕິ ‘‘ເອວໍ ຈິຣຕຣກາລໍ ວຫິໂຕ ອຍໍ ອຕ຺ຕຠາວສຎ຺ຎິໂຕ ທຸກ຺ຂຠາໂຣ, ທານິ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ນິກ຺ຂິປິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຎ຺ຊາຕໂສມນສ຺ໂສ ຠຄວາ ສຠາເວເນວ ປີຕິເວຄວິສ຺ສຏ຺ຐໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນຕິ, ເອວໍ ອຸທາເນນ຺ເຕນ ອຍມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ສາຘິໂຕ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ກສ຺ມາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຸລີຍຕີຕິ ຕຸລນ຺ຕິ ຕຸລ-ສທ຺ໂທ ກມ຺ມສາຘໂນຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຸລິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປ຺ປານຸຠາວຕາຍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ຕຖາ ຫິ ຕໍ ປຏິປກ຺ເຂນ ປຣິໂຕ ຂຓ຺ຑິຕຠາເວນ ປຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຏິປກ຺ຂວິກ຺ຂມ຺ຠນໂຕ ທີຆສນ຺ຕານຕາຍ ວິປຸລຜລຕາຍ ຈ ນ ຕຸລໍ ນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ເຍຫິ ກາຣເຓຫິ ປຸພ຺ເພ ອວິເສສໂຕ ‘‘ມຫຄ຺ຄຕໍ ອຕຸລ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕານິ ກາຣຓານິ ຣູປາວຈຣໂຕ ອາຣຸປ຺ປສ຺ສ ສາຕິສຍໍ ວິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຣູປາວຈຣໍ ອຕຸລນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິຕຣຎ຺ຈ ຕຸລນ຺ຕິ. ອປ຺ປວິປາກນ຺ຕິ ຕີສຸປິ ກມ຺ເມສຸ ຍໍ ອປ຺ປວິປາກໍ ຫີນໍ, ຕໍ ຕຸລໍ. ພຫຸວິປາກນ຺ຕິ ຍໍ ມຫາວິປາກໍ ປຓີຕໍ, ຕໍ ອຕຸລໍ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ມຊ຺ຌິມໍ, ຕໍ ຫີນໍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐນ຺ຕິ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ທ຺ວີສຸ ຠາເຄສຸ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ. ຫີນຕ຺ຕິກວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອປ຺ປພຫຸວິປາກຕໍ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວເສນ ຕຸລາຕຸລຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສມ຺ຠວຕິ ເອຕສ຺ມາຕິ ສມ຺ຠໂວຕິ ອາຫ ‘‘ສມ຺ຠວ^ ເຫຕຸຠູຕ’’ນ຺ຕິ. ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕຣໂຕຕິ ສສນ຺ຕານຘມ຺ເມສຸ ວິປສ຺ສນາວເສນ ໂຄຈຣາເສວນາຍ ຈ ຣໂຕ. ສວິປາກໍ ສມານໍ ປວຕ຺ຕິວິປາກມຕ຺ຕທາຍິກມ຺ມໍ ສວິປາກຏ຺ເຐນ ສມ຺ຠວໍ, ນ ຈ ຕໍ ກາມາທິ^ ຠວາຠິສງ຺ຂາຣກນ຺ຕິ ຕໂຕ ວິເສສນຕ຺ຖໍ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຠວສງ຺ຂາຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂອສ຺ສຊີຕິ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ອວສ຺ສຊິ. ກວຈໍ ວິຍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ຠູຕຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕສມ຺ຠວໍ ກິເລສຎ຺ຈ ອຠິນ຺ທີຕິ ກິເລສເຠທສຫຠາວິກມ຺ໂມສ຺ສຊ຺ຊນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຕທຸຠຍສ຺ສ ກາຣຓມາຫ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣໂຕ ສມາຫິໂຕ’’ຕິ.

ປຐມວິກປ຺ເປ ອວສຊ຺ຊນເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ອວສຊ຺ຊນາກາໂຣຕິ ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຖ ວາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕີເຣນ຺ໂຕຕິ ‘‘ອຸປ຺ປາໂທ ຠຍໍ, ອນຸປ຺ປາໂທ ເຂມ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວີມໍສນ຺ໂຕ. ຕຸເລນ຺ໂຕ ຕີເຣນ຺ໂຕຕິອາທິນາ ສງ຺ເຂປໂຕ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ’’ຕິອາທິໍ ວຕ຺ວາ ຠວສງ຺ຂາຣສ຺ສ ອວສຊ຺ຊນາກາຣໍ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕິ. ເອວນ຺ຕິອາທິນາ ປນ ອຸທານຄາຖາວຓ຺ຓນາຍໍ ອາທິໂຕ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ນິຄມນວເສນ ທສ຺ເສຕິ. ອຠີຕຠາວຎາປນຕ຺ຖຎ຺ຈາຕິ ອຍມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ສງ຺ຄຫິໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຈາປາລວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ປາສາທກມ຺ປນວຄ຺ໂຄ

໑-໒. ປຸພ຺ພສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໘໒໓-໘໒໔. ປຣໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ປາສາທກມ຺ປນວຄ຺ເຄ ທສມສຸຕ຺ເຕ ອາວິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ຉອຠິຎ຺ຎາປາທກາຕິ ຉນ຺ນໍ ອຠິຎ຺ຎານໍ ປາທກຠູຕາ ປຘານຠູຕາ. ຍຖາ ປຐມສຸຕ຺ເຕ, ຕຖາ ທຸຕິຍຕຕິຍສຸຕ຺ເຕສຸປິ ຈ ຉອຠິຎ຺ຎາປາທກາ ອິທ຺ຘິປາທາ ກຖິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓. ຉນ຺ທສມາຘິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໒໕. ໂຍ ສມາຘິສ຺ສ ນິສ຺ສຍຠູໂຕ ຉນ຺ໂທ, ໂສ ອິຘາຘິປ຺ເປໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ຉນ຺ທນ຺ຕິ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາຉນ຺ທ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ຈ ອຘິປເຕຍ຺ຍຏ຺ໂຐ ນິສ຺ສຍຏ຺ໂຐ, ນ ວິນາ ຕໍ ຉນ຺ທໍ ນິສ຺ສາຍາຕິ ອາຫ – ‘‘ນິສ຺ສາຍາຕິ ນິສ຺ສຍໍ ກຕ຺ວາ, ອຘິປຕິໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ປຘານຠູຕາຕິ ເສຏ຺ຐຠູຕາ, ເສຏ຺ຐຠາໂວ ຈ ເອກສ຺ສປິ ຈຕຸກິຈ຺ຈສາຘນວເສນ ປວຕ຺ຕິຍາ, ຕໂຕ ເອວ ພຫຸວຈນນິທ຺ເທໂສ, ປຘານສງ຺ຂາຣຏ຺ເຐນ ປຘານສງ຺ຂຣຓໂຕ. ‘‘ຉນ຺ທໍ ເຈ ນິສ຺ສາຍ…ເປ… ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຉນ຺ທສມາຘີ’’ຕິ ອິມາຍ ປາຬິຍາ ຉນ຺ທາຘິປຕິ ສມາຘິ ຉນ຺ທສມາຘີຕິ ອຘິປຕິສທ຺ທໂລປໍ ກຕ຺ວາ ສມາໂສ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ອຘິປຕິສທ຺ທຕ຺ຖທສ຺ສນວເສນ ວາ ຉນ຺ທເຫຕຸໂກ, ຉນ຺ທາຘິໂກ ວາ ສມາຘິ ຉນ຺ທສມາຘິ. ເຕນ ‘‘ຉນ຺ທສມາຘິນາ ເຈວ ປຘານສງ຺ຂາເຣຫິ ປຘານຠູຕສງ຺ຂາເຣຫິ ຈ ສມນ຺ນາຄຕາ’’ຕິ ວກ຺ຂຕິ, ຕໍ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ປຘານຠູຕາຕິ ວີຣິຍຠູຕາ. ເກຈິ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ສງ຺ຂຕສງ຺ຂາຣາທິນິວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ປຘານຄ຺ຄຫຓ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ຕໍ ຕໍ ວິເສສໍ ສງ຺ຂໂຣຕີຕິ ສງ຺ຂາໂຣ, ສພ຺ພມ຺ປິ ວີຣິຍໍ. ຕຕ຺ຖ ຈຕຸກິຈ຺ຈສາຘກໂຕ ຕທຎ຺ຎສ຺ສ ນິວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ປຘານຄ຺ຄຫຓນ຺ຕິ. ຍຖາ ຉນ຺ໂທ ຉນ຺ທສມາຘິນາ ເຈວ ປຘານສງ຺ຂາເຣຫິ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ເອວໍ ຉນ຺ທສມາຘິ ຉນ຺ເທນ ເຈວ ປຘານສງ຺ຂາເຣຫິ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ປຘານສງ຺ຂາຣາປິ ຉນ຺ເທນ ເຈວ ຉນ຺ທສມາຘິນາ ຈ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ຕີສຸປິ ປເທສຸ ສມນ຺ນາຄຕສທ຺ໂທ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ຕໂຍປິ ຉນ຺ທາທໂຍ ເອກຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທປຣິຍາປນ຺ນາ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພ ເຕ ຘມ຺ມາ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ…ເປ… ອິທ຺ຘິປາໂທ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເອວໍ ຉນ຺ທາທີນໍເຍວ ເຈຕ຺ຖ ອິທ຺ຘິປາທຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ, ວິຠງ຺ເຄ ປນ ເຕສໍ ອິທ຺ຘິຠາໂວ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ອິທ຺ຘິປາທຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອິທ຺ຘິປາທວິຠງ຺ເຄ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ອິທານິ ເນສໍ ອິທ຺ຘິປາທຕາປິ ສມ຺ຠວຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອປິຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ທຎ຺ຫິ ຠາວຍໂຕ ປຘານໍ ກຕ຺ວາ ຠາເວນ຺ຕສ຺ສ ຕຖາ ປວຕ຺ຕປຸພ຺ພາຠິສງ຺ຂາຣວເສນ ອິຊ຺ຌມາໂນ ຉນ຺ໂທ ອິທ຺ຘິ ນາມ, ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຍຠູຕາ ປຘານສງ຺ຂາຣາ ອິທ຺ຘິປາໂທ ນາມ. ເສສທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຖາ ຠາວຍນ຺ຕສ຺ສ ມຸຂ຺ຍຕາມຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິຊ຺ຌນຕ຺ໂຖ ປນ ສພ຺ເພສໍ ສມານນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕ…ເປ… ອິຊ຺ຌນ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ ອາຫ.

ອິທ຺ຘິປາເທ ອສງ຺ກຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອປິຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ທາທໂຍຕິ ຉນ຺ທສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣາ. ເສສິທ຺ຘິປາເທສູຕິ ວີຣິຍິທ຺ຘິປາທາທີສຸ. ຕຕ຺ຖ ວີຣິຍສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວີຣິຍໍ ອາຄຕໍ, ຕຕ຺ຖ ປຸຣິມໍ ສມາຘິວິເສສໍ, ວີຣິຍາຘິປຕິສມາຘິ ເອວ ວີຣິຍສມາຘີຕິ ທຸຕິຍໍ ສມນ຺ນາຄມງ຺ຄທສ຺ສນໍ. ທ຺ເວເຍວ ຫິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສມນ຺ນາຄມງ຺ຄານິ ສມາຘິ ປຘານສງ຺ຂາໂຣ ຈ, ຉນ຺ທາທໂຍ ສມາຘິວິເສສນານິ, ປຘານສງ຺ຂາໂຣ ປນ ປຘານວຈເນເນວ ວິເສສິໂຕ, ນ ຉນ຺ທາທີຫີຕິ ນ ອິຘ ວີຣິຍາຘິປຕິຕາ ປຘານສງ຺ຂາຣສ຺ສ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ວີຣິຍຎ຺ຈ ສມາຘິໍ ວິເສເສຕ຺ວາ ຐິຕເມວ ສມນ຺ນາຄມງ຺ຄວເສນ ປຘານສງ຺ຂາຣວຈເນນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ນາປິ ທ຺ວີຫິ ວີຣິເຍຫິ ສມນ຺ນາຄໂມ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ຉນ຺ທາທີຫິ ວິສິຏ຺ໂຐ ສມາຘິ, ຕຖາປິ ວິສິຏ຺ເຐເນວ ຈ ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ປຘານສງ຺ຂາໂຣ ເສສຘມ຺ມາ ຈ, ຕສ຺ມາ ສມາຘິວິເສສນານໍ ວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ວຸຕ຺ຕາ, ວິເສສນຠາໂວ ຈ ຉນ຺ທາທີນໍ ຕໍຕໍອວສ຺ສຍທສ຺ສນວເສນ ໂຫຕີຕິ ‘‘ຉນ຺ທສມາຘິ…ເປ… ອິທ຺ຘິປາໂທ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ນິສ຺ສຍຕ຺ເຖປິ ປາທ-ສທ຺ເທ ອຸປາທາຍຏ຺ເຐນ ຉນ຺ທາທີນໍ ອິທ຺ຘິປາທຕາ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ເຕເນວ ອຠິຘມ຺ເມ ອຸຕ຺ຕຣຈູຬຠາຊນິເຍ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຉນ຺ທິທ຺ຘິປາໂທ’’ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໔໕໗) ຉນ຺ທາທີນໍເຍວ ອິທ຺ຘິປາທຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉເກ ຈ – ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ຉນ຺ທສມາຘີ’’ຕິອາທິນາວ (ວິຠ. ໔໓໑) ອຸທ຺ເທສໍ ກຕ຺ວາປິ ປຸນ ຉນ຺ທາທີນໍເຍວ ກຸສລາທິຠາໂວ ວິຠຕ຺ໂຕ. ອຸປາຍິທ຺ຘິປາທທສ຺ສນຕ຺ຖເມວ ຫິ ນິສ຺ສຍິທ຺ຘິປາທທສ຺ສນໍ ກຕໍ, ອຎ຺ຎຖາ ຈຕຸພ຺ພິຘຕາ ນ ໂຫຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ປາຬິວເສນ ອຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉໂຍ. ຕຕ຺ຖ ອຸປາຍິທ຺ຘິປາທທສ຺ສນຕ຺ຖເມວາຕິ ຉນ຺ທາທິເກ ຘຸເຣ ເຊຏ຺ຐເກ ປຸພ຺ພງ຺ຄເມ ກຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕສມາຘິ ຉນ຺ທາຘິປຕິສມາຘີຕິ ຉນ຺ທາທີນໍ ອິທ຺ຘິຍາ ອຘິຄມູປາຍທສ຺ສນໍ ອຸປາຍິທ຺ຘິປາທທສ຺ສນໍ, ຕທຕ຺ຖເມວ ‘‘ຕຖາຠູຕສ຺ສ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ…ເປ… ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປາຬິຍໍ ນິສ຺ສຍິທ຺ຘິປາທທສ຺ສນໍ ກຕໍ ຉນ຺ທາທິວິສິຏ຺ຐານໍເຍວ ເວທນາກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ເອວຎ຺ເຈຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ຎຖາ ເກວລໍ ອິທ຺ຘິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍເຍວ ຂນ຺ຘານໍ ວເສນ ອິທ຺ຘິປາທຠາເວ ຄຍ຺ຫມາເນ ເຕສໍ ຈຕຸພ຺ພິຘຕາ ນ ໂຫຕິ ວິເສສກາຣຓຠາວໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ເກຈີຕິ ອຸຕ຺ຕຣວິຫາຣວາສິໂນ. ອນິພ຺ພຕ຺ໂຕຕິ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍຫິ ນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ນ ສຠາວຘມ຺ໂມ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິມຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ວາທມທ຺ທນຕ຺ຖາຍ ໂຫຕິ, ອຠິຘມ຺ເມ ຈ ອາຄໂຕ ອຸຕ຺ຕຣຈູຬວາໂຣຕິ ໂຍຊນາ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາຕິອາທິ ອຸຕ຺ຕຣຈູຬວາຣທສ຺ສນໍ. ອິເມ ປນ ອຸຕ຺ຕຣຈູຬວາເຣ ອາຄຕາ ອິທ຺ຘິປາທາ.

ຣຏ຺ຐປາລຕ຺ເຖໂຣ ຉນ຺ເທ ສຕິ ກຖໍ ນານຸຊານິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ສຕ຺ຕາຫານິ ຠຕ຺ຕານິ ອຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຉນ຺ທເມວ ນິສ຺ສາຍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓີຕິ ອາຫ – ‘‘ຣຏ຺ຐປາລຕ຺ເຖໂຣ ຉນ຺ທໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສີ’’ຕິ. ໂສຓຕ຺ເຖໂຣຕິ ສຸຂຸມາລໂສຓຕ຺ເຖໂຣ. ໂສ ຫິ ອາຍສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ສຸຂຸມາລຠາວໍ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຕິເວລໍ ຈງ຺ກມເນນ ປາເທສຸ ອຸຏ຺ຐິເຕສຸປິ ອຸສ຺ສາຫໍ ອວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ວີຣິຍໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ສມ຺ຠຸຕຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ຈິຕ຺ຕວໂຕ ເຈ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສໂສ ອິຊ຺ເຌຍ຺ຍ, ມຍ຺ຫໍ ອິຊ຺ເຌຍ຺ຍາຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ໂມຆຣາຊາ ‘‘ປຎ຺ຎວໂຕ ເຈ ມຄ຺ຄຠາວນາ ອິຊ຺ເຌຍ຺ຍ, ມຍ຺ຫໍ ອິຊ຺ເຌຍ຺ຍາ’’ຕິ ປຎ຺ຎາປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ປຎ຺ຎາຘຸຣໍ ປຎ຺ຎາເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓີຕິ ອາຫ ‘‘ໂມຆຣາຊາ ວີມໍສໍ ຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສີ’’ຕິ. ອິທານິ ເນສໍ ອຣິຍານໍ ອຸປຏ຺ຐານຸສ຺ສາຫມນ຺ຕຊາຕິສມ຺ປທໍ ນິສ຺ສາຍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ລທ຺ຘວິເສເສ ອມຈ຺ຈປຸຕ຺ເຕ ນິທສ຺ສນຠາເວນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຍຖາ’’ຕິອາທິມາຫ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຉນ຺ທຸປ຺ປາທນໍ ໂຕສນໍ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ຉນ຺ທສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານສທິສຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ຖາມຠາວໂຕ ຈ ວີຣິຍສ຺ສ ສູຣຕ຺ຕສທິສຕາ, ຈິນ຺ຕນປ຺ປຘານຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ມນ຺ຕສໍວິຘານສທິສຕາ, ໂຍນິໂສມນສິກາຣ-ສມ຺ຠູເຕສຸ ກຸສລຘມ຺ເມສຸ ປຎ຺ຎາ ເສຏ຺ຐາຕິ ວີມໍສາຍ ຊາຕິສມ຺ປຕ຺ຕິສທິສຕາ ວຸຕ຺ຕາ.

໔. ໂມຄ຺ຄລ຺ລານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໒໖. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈປກຕິກາຕິ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕສຠາວາ, ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນວຏ຺ຐິຕຕາຍ ວິປ຺ຜນ຺ທິຕຈິຕ຺ຕຕາຍ ວິປ຺ຜນ຺ທມານຈິຕ຺ຕາ. ຕຸຈ຺ຉຕາຍ ນໂຬ ວິຍາຕິ ນໂຬ, ມາໂນ, ອຸຄ຺ຄໂຕ ນໂຬ ເອເຕສນ຺ຕິ ອຸນ຺ນຬາຕິ ອາຫ – ‘‘ອຸນ຺ນຬາຕິ…ເປ… ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຈປລາຕິ ຈາປລ຺ຍຕາ ນາມ ໂລລຠາໂວ. ມຸຣາຕິ ຂຣວຈນາ, ຜຣຸສວຈນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິກິຓ຺ຓວາຈາ ນາມ ສມ຺ຜປ຺ປລາປິໂນຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອສໍຍຕວຈນາ’’ຕິອາທິ. ປຏິປຕ຺ຕິຘມ຺ເມ ປມຸຏ຺ຐາ ວິນຏ຺ຐາ ປຏິວິນຏ຺ຐາ ສຕິ ເອເຕສນ຺ຕິ ມຸຏ຺ຐສຕີຕິ ອາຫ – ‘‘ນຏ຺ຐສ຺ສຕິໂນ’’ຕິ. ອຸພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ຕາຕິ ສມາຘິໂນ ອຠາເວນ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈເນວ ອຸປຣູປຣິ ຠນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ. ປາກຕິນ຺ທ຺ຣິຍາ ອຠາວິຕກາຍຕາຍ ຄາມທາຣກາ ວິຍ ປກຕິຠູຕອິນ຺ທ຺ຣິຍາ. ເນໂມ ວຸຈ຺ຈຕິ ຠູມິຍາ ພທ຺ຘຠາວນິມິຕ຺ຕປເທໂສ, ຄມ຺ຠີໂຣ ເນໂມ ເອຕສ຺ສາຕິ ຄມ຺ຠີຣເນໂມ. ສຸຏ຺ຐຸ ນິຂາໂຕຕິອາທິ ຕສ຺ສ ປາທສ຺ສ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວທສ຺ສນໍ.

໕. ອຸຓ຺ຓາຠພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໒໗. ປຫານຕ຺ຖນ຺ຕິ ອນຸປ຺ປາທປຫານຕ຺ຖໍ.

໙. ອິທ຺ຘາທິເທສນາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໓໑. ອຠິຎ຺ຎາປາທກໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ ‘‘ອິທ຺ຘິລາຠາຍ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ວຈນໂຕ.

໑໐. ວິຠງ຺ຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໓໒. ຉນ຺ທໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາຕິ ຠາວນາຉນ຺ທໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ. ລີນາກາໂຣຕິ ຠາວນາຈິຕ຺ຕສ຺ສ ລຍາປຕ຺ຕິ. ໂກສຊ຺ເຊນ ໂວກິຓ຺ຓາປຊ຺ຊນໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອວໍ ປສາທາຠາເວນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິກ຺ເຂປາປຕ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ປສາທຸປ຺ປາທເນນ ຍໍ ສມ຺ປຫໍສນໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທນາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ໂສ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມສງ຺ຆຄຸເຓ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ. ວຕ຺ຖຸກາເມ ອາຣພ຺ຠ ວິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິເຍວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນຸວິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ອຸປ຺ປຖໍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ທຓ຺ຑນຏ຺ເຐນ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນຏ຺ເຐນ ສຸຕ຺ຕານິ ເອວ ທຓ຺ໂຑຕິ ສຸຕ຺ຕທຓ຺ໂຑ, ເຕນ ສຸຕ຺ຕທຓ຺ເຑນ ຈິຕ຺ຕໍ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ. ປຎ຺ຈກາມຄຸເຓ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕວິກ຺ເຂໂປ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊເຕວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນຸວິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອນຸວິສໂຏ’’ຕິ.

ປຸເຣປຈ຺ຉາຠາໂວ ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ມນສິກາຣວເສນ ອຸຄ຺ຄຫວເສນ ວາຕິ ຕທຸຠຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກຖ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕິລີນາທີສຸ ຈຕູສຸ ຐາເນສູຕິ ອຕິລີນາຕິປຄ຺ຄຫິຕສໍຂິຕ຺ຕອນຸວິກ຺ຂິຕ຺ຕສຎ຺ຎິເຕສຸ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ. ຕຕ຺ຖ ຠາວນໍ ອນຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາວ ສງ຺ໂກໂຈ ອຕິລີນຕາ, ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ສງ຺ໂກໂຈ ສໍຂິຕ຺ຕຕາ, ອນ຺ໂຕສງ຺ເຂໂປ ອຕິປຄ຺ຄຫິຕຕາ, ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘວີຣິຍຕາ ອນຸວິກ຺ຂິຕ຺ຕຕາ. ພຫິທ຺ຘາ ວິສມວິຕກ຺ການຸຠາວນໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣວເສນ ອຏ຺ຐິກສຎ຺ຎາວເສນ ວາ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ສຣີຣວເສນ ເວທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອຸທ຺ຘໍ ປາທຕລາ’’ຕິອາທິ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໗; ມ. ນິ. ໑.໑໑໐).

ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອສງ຺ກຣໂຕ ອາກິຣີຍນ຺ຕິ ປກາຣໂຕ ຐປີຍນ຺ຕີຕິ ອາກາຣາ, ຠາຄາຕິ ອາຫ – ‘‘ເຍຫິ ອາກາເຣຫີຕິ ເຍຫິ ໂກຏ຺ຐາເສຫີ’’ຕິ. ລິງ຺ຄີຍຕິ ສລ຺ລກ຺ຂີຍຕີຕິ ລິງ຺ຄໍ, ສຓ຺ຐານໍ. ນິມີຍຕິ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທີຍຕີຕິ ນິມິຕ຺ຕໍ, ອຸປຏ຺ຐານໍ. ໂຍ ຠິກ຺ຂູຕິອາທິ ອາໂລກສຎ຺ຎໍ ໂຍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕໍ ທສ຺ສນໍ. ອງ຺ຄເຓຕິ ວິວຏງ຺ຄເຓ. ອາໂລກສຎ຺ຎໍ ມນສິກໂຣຕິ ຣຕ຺ຕິຍໍ. ວີຣິຍາທີສຸປີຕິ ຍຖາ ‘‘ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ຉນ຺ທໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ’’ຕິ ຉນ຺ເທ ວິຕ຺ຖາຣນໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ວີຣິຍາທີສຸປິ ເອໂສ ເອວ ວິຕ຺ຖາຣນໂຍ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ.

ປາສາທກມ຺ປນວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ອໂຍຄຸຬວຄ຺ໂຄ

໒. ອໂຍຄຸຬສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໓໔. ອິມິນາ ຈຕຸມຫາຠູຕມເຍນາຕິ ອິມິນາ ສພ຺ພໂລກປຈ຺ຈກ຺ເຂນ ຈຕູຫິ ມຫາຠູເຕຫິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ ຈຕຸມຫາຠູຕມເຍນ. ມໂນມໂຍ ປນ ນິມ຺ມິຕກາໂຍ ຠຄວໂຕ ຣຸຈິວເສນ ປເຣສໍ ປຈ຺ຈກ຺ໂຂ ໂຫຕິ. ໂອມາຕີຕິ ອວມາຕິ. ອວ-ປຸພ຺ໂພ ຫິ ມາ-ສທ຺ໂທ ສຕ຺ຕິອຕ຺ໂຖປິ ໂຫຕີຕິ ‘‘ປໂຫຕິ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ອສມ຺ຠິນ຺ນປທນ຺ຕິ ອສາຘາຣຓປທໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອນາຄຕຕ຺ຕາ. ກາຍສ຺ສ ຈິຕ຺ເຕ ສໂມທຫນໍ ອາໂຣປນໍ ຕນ຺ນິສ຺ສິຕຕາກຣຓຎ຺ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ຈິຕ຺ຕຄຕິຍາ ປວຕ຺ຕນເມວາຕິ ອາຫ ‘‘ຈິຕ຺ຕຄຕິຍາ ເປເສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕຄຕິຄມນໍ ນາມ ຈິຕ຺ຕວເສນ ກາຍສ຺ສ ປຣິຓາມເນນ ‘‘ອຍໍ ກາໂຍ ອິມໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຍ ໂຫຕູ’’ຕິ ກາຍສ຺ສ ຈິຕ຺ເຕນ ສມານຄຕິກຕາຐປນໍ. ກຖໍ ປນ ກາໂຍ ທນ຺ຘປວຕ຺ຕິໂກ ລຫຸປວຕ຺ຕິນາ ຈິຕ຺ເຕນ ສມານຄຕິໂກ ໂຫຕີຕິ? ນ ສພ຺ພຖາ ສມານຄຕິໂກ. ຍເຖວ ຫິ ກາຍວເສນ ຈິຕ຺ຕປຣິຓາມເນ ຈິຕ຺ຕໍ ສພ຺ພຖາ ກາເຍນ ສມານຄຕິກໍ ນ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ກທາຈິ ຕໍ ສຠາວສິທ຺ເຘນ ອຕ຺ຕໂນ ຂເຓນ ອວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ທນ຺ຘວຸຕ຺ຕິກສ຺ສ ຣູປຘມ຺ມສ຺ສ ວເສນ ປວຕ຺ຕິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ‘‘ອິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຍໍ ກາໂຍ ວິຍ ໂຫຕູ’’ຕິ ປນ ອຘິຏ຺ຐາເນນ ທນ຺ຘຄຕິກສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ອນຸວຕ຺ຕນໂຕ ຍາວ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານປ຺ປຕ຺ຕິ, ຕາວ ກາຍຄຕິອນຸໂລເມເນວ ຫຸຕ຺ວາ ສນ຺ຕານວເສນ ປວຕ຺ຕມານໍ ຈິຕ຺ຕໍ ກາຍຄຕິຍາ ປຣິຓາມິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເອວໍ ‘‘ອຍໍ ກາໂຍ ອິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຍ ໂຫຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາເນນ ປເຄວ ສຸຂລຫຸສຎ຺ຎາຍ ສມ຺ປາທິຕຕ຺ຕາ ອຠາວິຕິທ຺ຘິປາທານໍ ວິຍ ທນ຺ຘໍ ອວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຍຖາ ລຫຸກໍ ກຕິປຍຈິຕ຺ຕວາເຣເນວ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານປ຺ປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ເອວໍ ປວຕ຺ຕມາໂນ ກາໂຍ ຈິຕ຺ຕຄຕິຍາ ປຣິຓາມິໂຕ ນາມ ໂຫຕິ, ນ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓເນວ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານປ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ພາຫາສມິຎ຺ຊນປສາຣຓູປມາປິ ອຸປຈາເຣນ ວິນາ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ຍຸຕ຺ຕາ ໂຫຕີຕິ. ອຎ຺ຎຖາ ຘມ຺ມຕາວິໂລມຕາ ສິຍາ, ນາປິ ຘມ຺ມານໍ ລກ຺ຂຓຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ອິທ຺ຘິພເລນ ກາຕຸໍ ສກ຺ກາ, ຠາວຎ຺ຎຖຕ຺ຕເມວ ປນ ກາຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ.

໓-໑໐. ຠິກ຺ຂຸສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໘໓໕-໘໔໒. ‘‘ທ຺ວິນ຺ນໍ ຜລານ’’ນ຺ຕິ ອາຄຕສຸຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ທ຺ເວ ຜລານິ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ອໂຍຄຸຬວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອິທ຺ຘິປາທສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອນຸຣຸທ຺ຘສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ຣໂຫຄຕວຄ຺ໂຄ

໑-໒. ປຐມຣໂຫຄຕສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໘໙໙-໙໐໐. ຉຕ຺ຕິໍສາຍ ຐາເນສູຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກາເຍ ສມຸທຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ, ວໂຍ, ສມຸທຍວໂຍ, ພຫິທ຺ຘາ ສມຸທໂຍ, ວໂຍ, ສມຸທຍວໂຍ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ສມຸທໂຍ, ວໂຍ, ສມຸທຍວຍຘມ຺ມານຸປສ຺ສີຕິ ນວ ອນຸປສ຺ສນາ, ຕຖາ ເວທນາຍ ຈິຕ຺ເຕ ຘມ຺ເມສູຕິ ເອວໍ ຉຕ຺ຕິໍສາຍ ຐາເນສຸ. ທຸຕິເຍ ທ຺ວາທສສຸ ຐາເນສູຕິ ກາເຍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ພຫິທ຺ຘາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ, ເວທນາຍ ຈິຕ຺ເຕ ຘມ຺ເມສູຕິ ເອວໍ ທ຺ວາທສສຸ ຐາເນສຸ.

໓. ສຸຕນຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໐໑. ອິມາຍ ປາຬິຍາຕິ ອິມາຍ ຫີນຕ຺ຕິກປາຬິຍາ. ອິເມ ຘມ຺ມາ ຫີນາ ລາມກຏ຺ເຐນ. ອິເມ ຘມ຺ມາ ມຊ຺ຌິມາ ຫີນປຓີຕານໍ ມຊ຺ເຌ ຠວາຕິ. ອຸຕ຺ຕມຏ຺ເຐນ ອຕ຺ຕປ຺ປກຏ຺ເຐນ ປຘານຠາວໍ ນີຕາຕິ ປຓີຕາ.

໔-໗. ປຐມກຓ຺ຑກີສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໙໐໒-໙໐໕. ກຓ຺ຑກາ ເອຕິສ຺ສາ ອຕ຺ຖີຕິ ກຓ຺ຑກີ, ກຣມນ຺ທຄຈ຺ໂຉ. ໂອສຘິຠາວາເປກ຺ຂາຍ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄນິທ຺ເທໂສ, ຕພ຺ພຫຸລຕາຍ ຕໍ ວນໍ ‘‘ກຓ຺ຑກີວນ’’ນ຺ເຕວ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ສຫສ຺ສໂລກນ຺ຕິ ສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬໂລກໍ. ທສຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ສໍ ເອກາວຊ຺ຊນສ຺ສ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ ຕຖາ ອາໂລກວຑ຺ຒນສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ.

໙. ອມ຺ພປາລິວນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໐໗. ອຣຫຕ຺ຕຠາວທີປກນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາວທີປກໍ. ‘‘ອຣຫຕ຺ຕຠາວທີປິກ’’ນ຺ຕິ ວາ ປາໂຐ.

ຣໂຫຄຕວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ທຸຕິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໙໐໙-໙໒໒. ທສພລຎາຓນ຺ຕິ ທສວິຘພລຎາຓໍ. ເອກເທເສນາຕິ ປເທສວເສນ. ສາວການມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຠິນີຫາຣານຸຣູປໍ ຎາຓໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ເຕ ກາລປເທສວເສນ ເຈວ ຍຖາປຣິຈຍສຕ຺ຕປເທສວເສນ ຈ ຐານານີຕິ ຊານນ຺ຕິ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘານໍ ປນ ອນນ຺ຕຎາຓຕາຍ ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ອປ຺ປຏິຫຕເມວ ຎາຓນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘານໍ ປນາ’’ຕິອາທິ. ເອຕໍ ທສພລຎາຓໍ ອນນ຺ຕວິສຍຕ຺ຕາ ນິປ຺ປເທສໍ ອນູນຕາຍ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣໍ.

ທຸຕິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອນຸຣຸທ຺ຘສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ຌານສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໒໓. ຌານສໍຍຸຕ຺ຕໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ, ມິສ຺ສກນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ຌານສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ອານາປານສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ເອກຘມ຺ມວຄ຺ໂຄ

໑. ເອກຘມ຺ມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໗໗. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ປຐມສຸຕ຺ເຕ. ວຸຕ຺ຕເມວ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໖. ອຣິຏ຺ຐສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໘໒. ໂນ-ສທ຺ໂທ ປຸຈ຺ຉາຍໍ, ຕສ຺ມາ ນູຕິ ອິມິນາ ສມານຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ຠາເວຖ ນູ’’ຕິ. ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ ອິຈ຺ຉາຕິ ອາຫ ‘‘ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິກຣາໂຄ’’ຕິ. ທ຺ວາທສສຸ ອາຍຕນຘມ຺ເມສຸ ສປຣສນ຺ຕຕິປຣິຍາປນ຺ເນສຸ. ອິມິນາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທປ຺ປຫານກິຕ຺ຕເນນ ປຏິຆສຎ຺ຎາປຏິວິນຍກິຕ຺ຕເນນ ຈ ອນາຄາມິມຄ຺ຄໍ ກເຖຕິ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍສຎ຺ໂຎຊນສມຸຈ຺ເຉທສ຺ສ ພ຺ຍາກຕຕ຺ຕາ. ວິປສ຺ສນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕຕິ ‘‘ວິປສ຺ສນໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ.

໘. ປທີໂປປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໘໔. ‘‘ເນວ ກາໂຍປິ ກິລມຕິ ນ ຈກ຺ຂູນີ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປທຸທ຺ຘາໂຣ ກໂຕ. ‘‘ກາໂຍປິ ກິລມຕິ, ຈກ຺ຂູນິປິ ວິຫຎ຺ຎນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ຍຖາ ໂຫຕິ, ຕານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຘາຕຸກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ມິໍ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈກ຺ຂູນິ ຜນ຺ທນ຺ຕິ ກິລມນ຺ຕີຕິອາທິ ອຕິເວລໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍເນ ໂຫຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນຕິ ອານາປານກມ຺ມຏ຺ຐາເນ. ເອວມາຫາຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ເຈປິ ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ, ເນວ ກາໂຍ ກິລເມຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອວມາຫ.

ລພ຺ຠຕີຕິ ອຏ຺ຐກຖາຘິປ຺ປາເຍ ຐຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ປຣໂຕ ອາຄເຕນ ເຖຣວາເທນ ໂສ ອນິຈ຺ຉິໂຕ. ນ ຫິ ຕາຣກຣູປມຸຕ຺ຕາວຬິກາທິສທິສໍ ນິມິຕ຺ຕູປຏ຺ຐານາກາຣມຕ຺ຕໍ ຂຓມຕ຺ຕຏ຺ຐາຍິນໍ ກສິຓນິມິຕ຺ເຕສຸ ວິຍ ອຸຄ຺ຆາຏນໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ລພ຺ຠເຕວາ’’ຕິ. ອານິສໍສທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຄຫິໂຕ, ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິສ຺ມິໍ ສິທ຺ເຘ ອຍໍ ຄຸໂຓ ສຸເຂເນວ ອິຊ຺ຌຕີຕິ. ຍສ຺ມາ ຠິກ຺ຂູຕິ ອິມສ຺ມິໍ ວາເຣ ນາຄຕນ຺ຕິ ຍຖາ ປຸຣິມວາເຣ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ເຈປິ ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍາ’’ຕິ ອາຄຕໍ, ເອວໍ ອິຘ ‘‘ຠາວິເຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິມ຺ຫີ’’ຕິ ອາຄຕວາເຣ ຠິກ຺ຂຸຄ຺ຄຫຓມກຕໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ໂສ’’ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໙. ເວສາລີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໘໕. ປາກາຣປຣິກ຺ເຂປວຑ຺ຒເນນາຕິ ປາກາຣປຣິກ຺ເຂເປນ ຠູມິຍາ ວຑ຺ຒເນນ. ຣາຊຄຫສາວຕ຺ຖິໂຍ ວິຍ ອິທມ຺ປິ ຈ ນຄຣໍ…ເປ… ສພ຺ພາກາຣເວປຸລ຺ລຕໍ ປຕ຺ຕໍ. ອເນກປຣິຍາເຍນາຕິ ເອຕ຺ຖ ປຣິຍາຍສທ຺ໂທ ກາຣຓວຈໂນຕິ ອາຫ ‘‘ອເນເກຫິ ກາຣເຓຫີ’’ຕິ, ອຍໍ ກາໂຍ ອວິຎ຺ຎາຓໂກປິ ສວິຎ຺ຎາຓໂກປິ ເອວມ຺ປິ ອສຸໂຠ ເອວມ຺ປິ ອສຸໂຠຕິ ນານາວິເຘຫິ ກາຣເຓຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສຸຠາກາຣສນ຺ທສ຺ສນປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ເກສາທິວເສນ ຕຕ຺ຖາປິ ວຓ຺ຓາທິໂຕ ອສຸຠາກາຣສ຺ສ ສພ຺ພໂສ ທສ຺ສນວເສນ ປວຕ຺ຕໍ. ກາຍວິຈ຺ຉນ຺ທນີຍກຖນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣສ຺ສ ຈ ກຣຊກາເຍ ວິຈ຺ຉນ຺ທນຸປ຺ປາທນກຖໍ. ມຸຕ຺ຕໍ ວາຕິອາທິນາ ພ຺ຍຕິເຣກມຸເຂນ ກາຍສ຺ສ ອມນຸຎ຺ຎຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ອາທິໂຕ ຕີຫິ ປເທຫິ ອທສ຺ສນີຍຕາຍ ອສາຣກຕາຍ ຈ, ມຊ຺ເຌ ຈຕູຫິ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘຕາຍ, ອນ຺ເຕ ເອເກນ ເລສມຕ຺ເຕນປິ ມນຸຎ຺ຎຕາຠາວມສ຺ສ ທສ຺ເສຕິ. ອຖ ໂຂຕິອາທິນາ ອນ຺ວຍໂຕ ສຣູເປເນວ ອມນຸຎ຺ຎຕາຍ ທສ຺ສນໍ. ‘‘ເກສໂລມາທີ’’ຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ວິຠາເຄນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຍປີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ວຓ຺ເຓນ຺ໂຕຕິ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ໂຕ. ອສຸຠາຍາຕິ ອສຸຠມາຕິກາຍ. ຜາຕິກມ຺ມນ຺ຕິ ພຫຸລີກາໂຣ. ກິເລສໂຈເຣຫິ ອນຠິຠວນີຍຕ຺ຕາ ຌານໍ ‘‘ຈິຕ຺ຕມຎ຺ຊູສ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິສ຺ສາຍາຕິ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ.

ອປເຣ ປນ ‘‘ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ອທ຺ຘມາເສ ນ ໂກຈິ ພຸທ຺ຘເວເນຍ຺ໂຍ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ເອວມາຫ – ‘ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ’ຕິອາທີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ປເຣ ກິຣາຕິ ກິຣ-ສທ຺ໂທ ອຣຸຈິສໍສູຈນຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ອິທໍ ປນ ອິຈ຺ຉາມຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ອເນກກາຣຓສມ຺ມິສ຺ໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ນາມ ກາຍສ຺ສ ອສຸຈິທຸຄ຺ຄນ຺ຘເຊຄຸຈ຺ຉປຏິກູລຕາວ. ສພ຺ພມກໍສູຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ນາມ ສາວຊ຺ເຊປິ ຕຕ຺ຖ ອນວຊ຺ຊສຎ຺ຎິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ກຣຓກາຣາປນສມນຸຎ຺ຎຕາເຠທໍ ສພ຺ພໍ ປາປໍ ອກໍສຸ. ກາມໍ ທສານຸສ຺ສຕິຄ຺ຄຫເຓເນວ ອານາປານສ຺ສຕິ ຄຫິຕາ, ສາ ປນ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນິປຕິຕຠິກ຺ຂູສຸ ພຫູນໍ ສປ຺ປາຍາ ສາຕ຺ຖິກາ ຈ, ຕສ຺ມາ ປຸນ ຄຫິຕາ. ຕຖາ ຫິ ຠຄວາ ຕເມວ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ກເຖສິ. ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎາ ອສຸຠກມ຺ມຏ຺ຐານສທິສາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປນ ອາຣຸປ຺ປາ ອາທິກມ຺ມິການໍ ອໂຍຄ຺ຍາຕິ ເຕສໍ ອິຘ ອຄ຺ຄຫຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ເວສາລິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍາຕິ ເວສາລີນຄຣໍ ໂຄຈຣຄາມໍ ກຕ຺ວາ. ມຸຫຸຕ຺ເຕເນວາຕິ ສຕ຺ຖຣິ ສທ຺ຘມ຺ເມ ຈ ຄາຣເວນ ອຸປຄຕຠິກ຺ຂູນໍ ວຈນສມນນ຺ຕຣເມວ ອຸຏ຺ຐຫິໍສູຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ພຸທ຺ຘກາເລ ກິຣ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ສນ຺ເທສໍ ສິຣສາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ໂອຫິຕໂສຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ.

ອານາປານປຣິຄ຺ຄາຫິກາຍາຕິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນວເສນ ປວຕ຺ຕາຍ ສຕິຍາ. ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ສມາຘີຕິ ຕາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອຎ຺ຎມຎ຺ຎປຈ຺ຈຍຠູຕາຍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ສມາຘິ. ອານາປານສ຺ສຕິຍໍ ວາ ສມາຘີຕິ ອິມິນາ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍສຠາວມ຺ປິ ທສ຺ເສຕິ, ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ ສຫຊາຕາທີນໍ ສຕ຺ຕນ຺ນມ຺ປິ ປຈ຺ຈຍານໍ ວເສນ ປຈ຺ຈຍຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຍຖາປຏິປນ຺ນາ ເມ ສາວກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ຠາເວນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ ອຸປ຺ປາທນວຑ຺ຒນຏ຺ເຐນ ຠາວນາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ຕທຸຠຍວເສນ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຠາວິໂຕຕິ ອຸປ຺ປາທິໂຕ ວຑ຺ຒິໂຕ ວາ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ຠາວໍ ວິຊ຺ຊມານຕໍ ອິໂຕ ຄໂຕຕິ ຠາວິໂຕ, ອຸປ຺ປາທິໂຕ ປຏິລທ຺ຘມຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ປນ ລທ຺ຘາເສວໂນ ຠາວິໂຕ, ປຄຸຓຠາວໍ ອາປາທິໂຕ ວຑ຺ຒິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພຫຸລີກໂຕຕິ ພຫຸລໍ ປວຕ຺ຕິໂຕ. ເຕນ ອາວຊ຺ຊນາທິວສີຠາວປ຺ປຕ຺ຕິມາຫ. ໂຍ ຫິ ວສີຠາວມາປາທິໂຕ, ໂສ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຸນປ຺ປຸນໍ ກໂຕ’’ຕິ. ຍຖາ ‘‘ອິເຘວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ (ມ. ນິ. ໑.໑໓໙; ອ. ນິ. ໔.໒໔໑), ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໒໖; ມ. ນິ. ໑.໒໗໑; ສໍ. ນິ. ໒.໑໕໒; ອ. ນິ. ໔.໑໒໓) ຈ ເອວມາທີສຸ ປຐມປເທ ວຸຕ຺ໂຕ ເອວ-ສທ຺ໂທ ທຸຕິຍາທີສຸປິ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ ໂຫຕິ, ເອວມິຘາປີຕິ ອາຫ ‘‘ອຸຠຍຕ຺ຖ ເອວສທ຺ເທນ ນິຍໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ອຸຠຍຕ຺ຖ ນິຍເມນ ລທ຺ຘຄຸຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຍໍ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອສຸຠກມ຺ມຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອສຸຠາຣມ຺ມຓໍ ຌານມາຫ. ຕຎ຺ຫິ ອສຸເຠສຸ ໂຍຄກມ຺ມຠາວໂຕ ໂຍຄິໂນ ສຸຂວິເສສານໍ ກາຣຓຠາວໂຕ ຈ ‘‘ອສຸຠກມ຺ມຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເກວລນ຺ຕິ ອິມິນາ ອາຣມ຺ມຓໍ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ປຏິເວຘວເສນາຕິ ຌານປຏິເວຘວເສນ. ຌານຎ຺ຫິ ຠາວນາວິເສເສນ ອິຊ຺ຌນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ວິສຍໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕເມວ ປວຕ຺ຕຕິ ຍຖາສຠາວໂຕ ປຏິວິຊ຺ຌິຍຕິ ຈາຕິ ປຏິເວໂຘຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂອຬາຣິກາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາຕິ ພີຠຈ຺ຉາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ. ປຏິກູລາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາຕິ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ. ປຣິຍາເຍນາຕິ ກາຣເຓນ, ເລສນ຺ຕເຣນ ວາ. ອາຣມ຺ມຓສນ຺ຕຕາຍາຕິ ອນຸກ຺ກເມນ ວິຈິຕພ຺ພຕໍ ປຕ຺ຕາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປຣມສຸຂຸມຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ສນ຺ເຕຫິ ສນ຺ນິສິນ຺ເນ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕມາໂນ ຘມ຺ໂມ ສຍມ຺ປິ ສນ຺ນິສິນ຺ໂນວ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສນ຺ໂຕ ວູປສນ຺ໂຕ ນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ, ນິພ຺ພຸຕສພ຺ພປຣິຬາໂຫຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຣມ຺ມຓສນ຺ຕຕາຍ ຕທາຣມ຺ມຓານໍ ຘມ຺ມານໍ ສນ຺ຕຕາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາຣມ຺ມຓາຫິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຫິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ນາສ຺ສ ສນ຺ຕປຓີຕຠາວາວຫໍ ກິຎ຺ຈິ ເສຈນນ຺ຕິ ອເສຈນໂກ. ອເສຈນກຕ຺ຕາ ອນາສິຕ຺ຕໂກ, ອນາສິຕ຺ຕກຕ຺ຕາ ເອວ ອພ຺ໂພກິຓ຺ໂຓ, ອສມ຺ມິສ຺ໂສ ປຣິກມ຺ມາທິນາ. ຕໂຕ ເອວ ປາຏິເຍກ຺ໂກ ວິສຸໍເຍເວໂກ. ອາເວຓິໂກ ອສາຘາຣໂຓ. ສພ຺ພເມຕໍ ສຣສໂຕ ເອວ ສນ຺ຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ປຣິກມ຺ມໍ ວາ ສນ຺ຕຠາວນິມິຕ຺ຕໍ. ປຣິກມ຺ມນ຺ຕິ ຈ ກສິຓກຣຓາທິນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປາທປຣິໂຍສານໍ, ຕາທິສໍ ເອຕ຺ຖ ນຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕທາ ຫິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນິຣສ຺ສາທຕ຺ຕາ ອສນ຺ຕໍ ອປ຺ປຓີຕໍ ສິຍາ. ອຸປຈາເຣ ວາ ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ສນ຺ຕຕາຕິ ໂຍຊນາ. ຍຖາ ອຸປຈາຣກ຺ຂເຓ ນີວຣຓາທິວິຄເມນ ອງ຺ຄປາຕຸຠາເວນ ຈ ປເຣສໍ ສນ຺ຕຕາ ໂຫຕິ, ນ ເອວມິມສ຺ສ. ອຍໍ ປນ ອາທິສມນ຺ນາ…ເປ… ປຓີໂຕ ຈາຕິ ໂຍຊນາ. ເກຈີຕິ ອຸຕ຺ຕຣວິຫາຣວາສິໂນ. ອນາສິຕ຺ຕໂກຕິ ອຸປເສຈເນນ ອນາສິຕ຺ຕໂກ. ເຕນາຫ – ‘‘ໂອຊວນ຺ໂຕ’’ຕິ ໂອຊວນ຺ຕສທິໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຘຸໂຣຕິ ອິຏ຺ໂຐ. ເຈຕສິກສຸຂປຏິລາຠສໍວຕ຺ຕນໍ ຕິກຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌານວເສນ, ອຸເປກ຺ຂາຍ ວາ ສນ຺ຕຠາເວນ ສຸຂຄຕິກຕ຺ຕາ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຌານານໍ ວເສນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຌານສມຸຏ຺ຐານປຓີຕຣູປຜຸຏ຺ຐສຣີຣຕາວເສນ ປນ ກາຍິກສຸຂປຏິລາຠສໍວຕ຺ຕນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕກາເລ. ອິມສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ‘‘ອປ຺ປິຕປ຺ປິຕກ຺ຂເຓ’’ຕິ ອິທໍ ເຫຕຸມ຺ຫິ ຠຸມ຺ມວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອວິກ຺ຂມ຺ຠິເຕຕິ ຌາເນນ ສກສນ຺ຕານໂຕ ອນີຫເຕ ອປ຺ປຫີເນ. ອໂກສລ຺ລສມ຺ຠູເຕຕິ ອໂກສລ຺ລໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອວິຊ຺ຊາ, ຕໂຕ ສມ຺ຠູເຕ. ອວິຊ຺ຊາປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ຫິ ສພ຺ເພ ປາປຘມ຺ມາ. ຂເຓເນວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປວຕ຺ຕິກ຺ຂເຓເນວ. ອນ຺ຕຣຘາເປຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອນ຺ຕຣຘາປນໍ ວິນາສນໍ, ຕໍ ປນ ຌານກຕ຺ຕຸກໍ ອິຘາຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ປຣິຍຸຏ຺ຐານປ຺ປຫານໍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ – ‘‘ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕີ’’ຕິ. ວູປສເມຕີຕິ ວິເສເສນ ອຸປສເມຕິ. ວິເສເສນ ອຸປສມນໍ ປນ ສມ຺ມເທວ ອຸປສມນໍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປສເມຕີ’’ຕິ. ສາສນິກສ຺ສ ຌານຠາວນາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍາ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍຕ຺ຕາ’’ຕິ. ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ປາທກຠູໂຕ ອຍໍ ສມາຘິ ອນຸກ຺ກເມນ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ອຣິຍມຄ຺ຄຠາວໍ ອຸປຄໂຕ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ອນຸປຸພ຺ເພນ ອຣິຍມຄ຺ຄວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ອຍໍ ປນຕ຺ໂຖ ວິຣາຄນິໂຣຘປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄານຸປສ຺ສນານໍ ວເສນ ສມ຺ມເທວ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

໑໐. ກິມິລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໘໖. ເຖໂຣຕິ ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ. ອຍໍ ເທສນາຕິ ‘‘ກຖໍ ວິຠາວິໂຕ ນຸ ໂຂ ກິມິລາ’’ຕິອາທິນາ ປວຕ຺ຕາ ເທສນາ. ກາຍຎ຺ຎຕຣນ຺ຕິ ຣູປກາເຍ ອຎ຺ຎຕຣໂກຏ຺ຐາເສ. ເອວນ຺ຕິ ຍຖາ ອານາປານໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ຊາໂຕ, ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວາເຣສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີຕິອາທິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເທສນາສີສນ຺ຕິ ເທສນາປເທສໍ. ມນສິກາຣປເທເສນ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ຕໍ ສພ຺ພໍ ສຣູປໂຕ ອຎ຺ຎາປເທສໂຕ ອປທິສຕິ. ຍເຖວ ຫີຕິອາທິນາ ຕຕ຺ຖ ນິທສ຺ສນໍ ທສ຺ເສຕິ. ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣປທທ຺ວເຍຕິ ‘‘ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣປຏິສໍເວທີ ປສ຺ສມ຺ຠຍໍ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣ’’ນ຺ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ປທທ຺ວເຍ.

ເອວໍ ສນ຺ເຕປີຕິ ປີຕິມນສິກາຣຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣປເທເສນ ຍທິ ເວທນາ ວຸຕ຺ຕາ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ. ເອສາ ຍຖາວຸຕ຺ຕາ ເວທນາ ອາຣມ຺ມຓໍ ນ ໂຫຕິ. ເວທນາຣມ຺ມຓາ ຈ ອນຸປສ຺ສນາ, ຕສ຺ມາ ເວທນານຸປສ຺ສນາ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ຍທິ ເອວໍ ມຫາສຕິປຏ຺ຐານາທີສຸ ‘‘ເວທນາ ເວທິຍຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ກຖນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ມຫາສຕິປຏ຺ຐານາທີສຸປີ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ສຸຂາທີນໍ ວຕ຺ຖຸນ຺ຕິ ສຸຂາທີນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວຕ຺ຖຸຠູຕໍ ຣູປສທ຺ທາທິໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ເວທນາ ເວທິຍຕິ, ນ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຸຄ຺ຄລສ຺ເສວ ອຠາວໂຕ. ເວທນາປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ອຸປາທາຍ ນິສ຺ສາຍ ຍຖາ ‘‘ປຸຄ຺ຄໂລ ເວທນໍ ເວທິຍຕີ’’ຕິ ໂວຫາຣມຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອິຘາປິ ເວທນາຍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາເສ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕິ, ຕຖາ ປວຕ຺ຕມນສິກາຣສີເສນ ‘‘ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ ຠິກ຺ຂຸ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ຕໍ ເວທນາຍ ອາຣມ຺ມຓຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ. ອາທີນໍ ປທານໍ. ເອຕສ຺ສ ‘‘ເວທນານຸປສ຺ສນາ ນ ຍຸຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕອນຸໂຍຄສ຺ສ.

ສປ຺ປີຕິເກ ທ຺ເວ ຌາເນ ສມາປຊ຺ຊຕີຕິ ປີຕິສຫຄຕານິ ປຐມທຸຕິຍຊ຺ຌານານິ ປຏິປາຏິຍາ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສາຕິ ເຕນ. ປຏິສໍວິທິຕສທ຺ທາເປກ຺ຂາຍ ຫິ ກຕ຺ຕຸອຕ຺ເຖ ເອຕໍ ສາມິວຈນໍ. ສມາປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓຕິ ສມາປຊ຺ຊນກ຺ຂເຓ. ຌານປຏິລາເຠນາຕິ ຌາເນນ ສມງ຺ຄີຠາເວນ. ອາຣມ຺ມຓໂຕຕິ ອາຣມ຺ມຓມຸເຂນ ຕທາຣມ຺ມຓຌານປຣິຍາປນ຺ນາ ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕິ, ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປຏິສໍວິທິຕຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ນາມ ສປ຺ປປຣິເຍສນໍ ຈຣນ຺ເຕນ ຕສ຺ສ ອາສເຍ ປຏິສໍວິທິເຕ ໂສປິ ປຏິສໍວິທິໂຕ ໂຫຕິ ມນ຺ຕາຄທພເລນ ຕສ຺ສ ຄຫຓສ຺ສ ສຸກຣຕ຺ຕາ, ເອວໍ ປີຕິຍາ ອາສຍຠູເຕ ອາຣມ຺ມເຓ ປຏິສໍວິທິເຕ ສາ ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາວ ໂຫຕິ ສລກ຺ຂຓໂຕ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓໂຕ ຈ ຕສ຺ສາ ຄຫຓສ຺ສ ສຸກຣຕ຺ຕາ. ວິປສ຺ສນກ຺ຂເຓຕິ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ຕິກ຺ຂວິສທຠາວປ຺ປຕ຺ຕາຍ ວິສຍໂຕ ທສ຺ສນກ຺ຂເຓ. ລກ຺ຂຓປ຺ປຏິເວເຘນາຕິ ປີຕິຍາ ສລກ຺ຂຓສ຺ສ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓສ຺ສ ຈ ປຏິວິຊ຺ຌເນນ. ຍຎ຺ຫິ ປີຕິຍາ ວິເສສໂຕ ສາມຎ຺ຎໂຕ ຈ ລກ຺ຂຓໍ, ຕສ຺ມິໍ ວິທິເຕ ສາ ຍາຖາວໂຕ ວິທິຕາ ເອວ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອສມ຺ໂມຫໂຕ ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ອິທານິ ຕມຕ຺ຖໍ ປາຬິຍາ ເອວ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ທີຆໍ ອສ຺ສາສວເສນາຕິ ທີຆສ຺ສ ອສ຺ສາສສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຠູຕສ຺ສ ວເສນ. ປຊານໂຕ ສາ ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອກຄ຺ຄຕໍ ອວິກ຺ເຂປໍ ປຊານໂຕຕິ ຌານປຣິຍາປນ຺ນໍ ‘‘ອວິກ຺ເຂໂປ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕໍ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ປຎ຺ຎາຍ ປຊານໂຕ. ຍຖາ ຫິ ອາຣມ຺ມຓມຸເຂນ ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ມາປິ ອາຣມ຺ມຓມຸເຂນ ປຏິສໍວິທິຕາ ເອວ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ສຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕີຕິ ທີຆໍ ອສ຺ສາສວເສນ ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຕິ ຕສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ອາຣມ຺ມຓມຸເຂນ ຌາເນປິ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ນາມ ໂຫຕິ. ຕາຍ ສຕິຍາຕິ ເອວໍ ອຸປຏ຺ຐິຕາຍ ຕາຍ ສຕິຍາ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ເຕນ ຎາເຓນ ສຸປ຺ປຏິວິທິຕຕ຺ຕາ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຕສ຺ສ ວເສນ ຕທາຣມ຺ມຓາ ສາ ປີຕິ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕິ. ທີຆໍ ປສ຺ສາສວເສນາຕິອາທີສຸປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອເຕເນວ ນເຍນ ອວເສສປທານິປິ ອຕ຺ຖໂຕ ເວທິຕພ຺ພານີ’’ຕິ.

ຍເຖວາຕິອາທີສຸ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຌານປຏິລາເຠນ ຍຖາ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ປີຕິອາທໂຍ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫນ຺ຕິ ເຕນ ວິນາ ເຕສໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ. ເອວໍ ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ຕໍປຣິຍາປນ຺ເນນ ເວທນາສງ຺ຂາຕມນສິກາຣປຏິລາເຠນ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ເວທນາ ປຏິສໍວິທິຕາ ໂຫຕິ ອຣຸຓຸຄ຺ຄເມນ ວິຍ ສູຣິຍສ຺ສ ເຕນ ວິນາ ເວທນາຍ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ. ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຕິສຍປ຺ປວຕ຺ຕິ ເວທນາ ສຸປ຺ປຏິວິທິຕາ, ຕສ຺ມາ ສຸວຸຕ຺ຕເມຕນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕໂຈທນໍ ນິຣາກໂຣຕິ.

ອາຣມ຺ມເຓຕິ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສນິມິຕ຺ຕໍ ວທຕິ. ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີເຍວ ນາເມສ ໂຫຕິ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິສໍວິທິຕຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ຕສ຺ມາ’’ຕິອາທິ. ຈິຕ຺ຕປຏິສໍວິທິຕວເສນາຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອິຕຣາ ຕິສ຺ໂສປິ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ໂສຕິ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ. ຍໍ ຕໍ ປຫານໍ ປຫາຍກຎາຓໍ. ປຎ຺ຎາຍາຕິ ອປຣາຍ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ອນິຈ຺ຈວິຣາຄາທິໂຕ ທິສ຺ວາ ທຸວິຘາຍປິ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ. ອິທຎ຺ຫິ ຈຕຸກ຺ກນ຺ຕິ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທິວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ຈຕຸກ຺ກໍ. ຕສ຺ສາປິ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາຍ. ປຊຫຕີຕິ ປຫານນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ…ເປ… ປຫານກຣຎາຓໍ ອຘິປ຺ເປຕ’’ນ຺ຕິ. ວິປສ຺ສນາປຣມ຺ປຣນ຺ຕິ ປຏິປາຏິຍາ ວິປສ຺ສນມາຫ. ປຖປຏິປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕີຕິ ມຊ຺ຌິມາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ສມ຺ມເທວ ວີຖິປຏິປນ຺ນໍ ຠາວນາຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຫນິຄ຺ຄຫານໍ ອກຣເຓນ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ. ເອກໂຕ ອຸປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ມຊ຺ຌິມສມຖວີຖິນາຕິວຕ຺ຕິຍາ ຕຕ຺ຖ ຈ ປກ຺ຂນ຺ທເນນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ເອກຣສຠາເວນ, ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຕາຍ ຠາວໂຕ ອວິເສສໍ ເອກຄ຺ຄຠາວູປຄມເນນ ເອກນ຺ຕໂຕ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ເອວໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂເນ. ສຫຊາຕານມ຺ປິ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນາ ໂຫຕິ ເຕສໍ ປວຕ຺ຕນາກາຣສ຺ສ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນໂຕ. ‘‘ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອາຣມ຺ມຓອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ນ ເກວລໍ ນີວຣຓາທິຘມ຺ເມ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕາ, ອຖ ໂຂ ອຠິຊ຺ຌາ …ເປ… ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕາ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ປໍສຸປຸຎ຺ຊຏ຺ຐານິຍສ຺ສ ກິເລສສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ຈຕຸມຫາປໂຖ ວິຍ ຉ ອາຍຕນານິ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາຍາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຣມ຺ມຓສຕິປຏ຺ຐານາ. ຈຕູສຸ ອາຣມ຺ມເຓສູຕິ ກາຍາທີສຸ ຈຕູສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ປໍສຸປຸຎ຺ຊຏ຺ຐານິຍສ຺ສ ກິເລສສ຺ສ ອຸປຫນນໂຕ.

ເອກຘມ຺ມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ທຸຕິຍວຄ຺ໂຄ

໑-໒. ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໙໘໗-໙໘໘. ກສ຺ມາຕິອາທິ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິອາຈິກ຺ຂເຓ ກາຣຓໍ ວິຠາເວຕຸໍ ອາຣທ຺ຘໍ.

ເອວ-ວາກາໂຣຕິ ເອວ-ກາໂຣ ວາ-ກາໂຣ ຈ. ເອກນ຺ຕສນ຺ຕຕ຺ຕາ ເອກນ຺ເຕນ ສນ຺ຕມນສິກາຣຠາວໂຕ. ເສກ຺ຂວຈເນເນວ ເຕສໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາເວ ສິທ຺ເຘປິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພຣຫິເຕສຸ ເຕສຸປິ ເສກ຺ຂປຣິຍາຍສ຺ສ ວຸຈ຺ຈມານຕ຺ຕາ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພສທ຺ເທນ ເສກ຺ເຂ ວິເສເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ. ອາສວກ຺ຂຍຕ຺ຖໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພສ຺ສ ອຠາເວປິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣຕ຺ຖໍ ຌານາທິສິກ຺ຂເນນ ວິນາ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພາຠາວາ ‘‘ອເສກ຺ຂາ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ພຸທ຺ຘານໍ ປນ ສພ຺ພໂສ ສມ຺ມເທວ ປຣິນິຏ຺ຐິຕສິກ຺ຂຕ຺ຕາ ‘‘ສິກ຺ຂາມີ’’ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອານາປານຊ຺ຌານຜລສມາປຕ຺ຕິ ຕຖາຄຕວິຫາໂຣ.

໓-໑໐. ປຐມອານນ຺ທສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໙໘໙-໙໙໖. ອນິຈ຺ຈາທິວເສນາຕິ ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕວເສນ. ປວິຈິນຕິ ປກາເຣຫິ ວິຈິນຕິ. ນິກ຺ກິເລສາຕິ ອປຄຕກິເລສາ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕກິເລສາ. ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄຕິ ປາໂຐ.

ຍາຍ ອໂນສກ຺ກນໍ ອນຕິວຕ຺ຕນຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ອຍໍ ຕຕ຺ຣມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາກາໂຣຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກາຕິ ເອກຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ.

ຈຕ຺ຕຸນ຺ນໍ ຈຕຸກ຺ການໍ ວເສນ ໂສຬສກ຺ຂຕ຺ຕຸກາ. ອານາປານສນ຺ນິສ຺ສເຍນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ປວຕ຺ຕາ ອານາປານາຣມ຺ມຓາປິ ອປຣຠາເຄ ສຕິ ອານາປານສ຺ສຕີຕິ ປຣິຍາເຍນ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອຣຫຕີຕິ ‘‘ອານາປານສ຺ສຕິ ມິສ຺ສກາ ກຖິຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອານາປານມູລກາຕິ ອານາປານສນ຺ນິສ຺ສເຍນ ປວຕ຺ຕາ ສຕິປຏ຺ຐານາ. ເຕສໍ ມູລຠູຕາຕິ ເຕສໍ ສຕິປຏ຺ຐານານໍ ມູລກາຣຓຠູຕາ. ໂພຊ຺ຌງ຺ຄມູລກາຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄປຈ຺ຈຍຠູຕາ. ເຕປິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາຕິ ເອເຕ ວີສຕິ ສຕິປຏ຺ຐານເຫຕຸກາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ. ວິຊ຺ຊາວິມຸຕ຺ຕິປູຣກາຕິ ຕຕິຍວິຊ຺ຊາຍ ຕສ຺ສ ຜລສ຺ສ ຈ ປຣິປູຣຓວເສນ ປວຕ຺ຕາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ. ຜລສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຕິ ຈຕຸຕ຺ຖຜລສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ, ຈຕຸພ຺ພິຘຜລສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ວາ.

ທຸຕິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອານາປານສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ໂສຕາປຕ຺ຕິສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ເວຬຸທ຺ວາຣວຄ຺ໂຄ

໑. ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໙໗. ອນຸຄ຺ຄຫຄຣຫເຓສຸ ນິປາໂຕຕິ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນຄຣຫຕ຺ຖໂຊຕໂກ ນິປາໂຕ. ກິເມຕ຺ຖ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ກິໍ ວາ ຄຣຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຈຕຸນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ. ຄຣຫນ຺ໂຕ ນິນ຺ທນ຺ໂຕ. ອິສ຺ສຣສີໂລ ອິສ຺ສໂຣ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ອິສ຺ສຣິຍໍ, ປຠຸຕາ. ອຘີນໍ ປຕິ ອຘິປຕິ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ອາຘິປຈ຺ຈໍ, ສາມິຠາໂວຕິ ອາຫ – ‘‘ອິສ຺ສຣິຍາຘິປຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິອາທິ. ອນນ຺ຕການີຕິ ອນ຺ຕຣຫິຕານິ.

ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນາຕິ ວຕ຺ຖຸຕ຺ຕຍສ຺ສ ຄຸເຓ ຍາຖາວໂຕ ອເວຈ຺ຈ ປວິສິຕ຺ວາ ປສາໂທ. ໂສ ປນ ເກນຈິ ຈລນຣຫິໂຕຕິ ອາຫ ‘‘ອຈລປ຺ປສາເທນາ’’ຕິ. ມຄ຺ເຄນາຕິ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ. ອາຄຕປ຺ປສາໂທ ຕສ຺ສ ອຘິຄເມນ ລທ຺ຘປ຺ປສາໂທ. ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມນ຺ຕິ ເອກຊ຺ຌໍ. ອຣິຍສາວການຎ຺ຫິ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ໂຕວ ຕີສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາທໍ ອາວຫນ຺ໂຕ ເອວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕສນ຺ຕິ ວິສຍຠູຕານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ວຕ຺ຖູນໍ ວເສນ ຕິຘາ ວຸຕ຺ໂຕ. ຍສ຺ມາ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ເອໂກ, ຕສ຺ມາວ ນິນ຺ນານາກຣໂຓ ໂຫຕິ ປວຕ຺ຕຏ຺ຐານເຠເທ ສຕິປິ. ອຣິຍສາວກສ຺ສ ຫີຕິອາທິນາ ນເຍນ ຕມຕ຺ຖໍ ວິວຣຕິ. ປສາໂທ ໂອກປ຺ປນາ. ເປມໍ ຠຕ຺ຕິ. ຄາຣວໍ ຄຣຸກຣຓໍ. ມຫນ຺ຕໍ ອຸຬາຣໍ. ເອຕໍ ວິຠາເຄນ ນຕ຺ຖິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສມານຕ຺ຕາ.

ເອວນ຺ຕິ ຠວນ຺ຕເຣປິ ອໂກປນີຍຕາຍ. ສທິສວເສນາຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ອຂຓ຺ຑາທີຫິ ສທິສວເສນ. ເຕນາຫ ‘‘ມຸຂວຏ຺ຏິ ຍຎ຺ຫິ ຉິນ຺ເນ’’ຕິອາທິ. ຂຓ຺ຑາ ເອຕິສ຺ສາ ອຕ຺ຖີຕິ ຂຓ຺ຑາ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ປາຕິໂມກ຺ເຂ ອາຄຕານຸກ຺ກເມນ ສີລສ຺ສ ອາທິມຊ຺ຌວິຠາໂຄ ເວທິຕພ຺ໂພ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ວາ ຕິຓ຺ຓໍ ວາຕິ ສີລໂກຏ຺ຐາສານໍ. ເອກນ຺ຕຣໍ ຠິນ຺ນນ຺ຕິ ອຠິນ຺ເນນ ເອກນ຺ຕຣໍ ຫຸຕ຺ວາ ຠິນ຺ນໍ. ເຕສໍ ຂຓ຺ຑາທີນໍ. ‘‘ຠຸຊິສ຺ເສຫີ’’ຕິ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ ນິທ຺ເທໂສຕິ ອາຫ ‘‘ຠຸຊິສ຺ສຠາວກເຣຫີ’’ຕິ. ອິທໍ ວີຕິກ຺ກນ຺ຕນ຺ຕິ ອິທມ຺ປິ ສີລໍ ວີຕິກ຺ກນ຺ຕໍ. ‘‘ອຍໍ ສີລສ຺ສ ວີຕິກ຺ກໂມ’’ຕິ ເອວໍ ປຣາມສິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ເຍຫິ.

໒. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິໂຍຄຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໙໘. ເຍສນ຺ຕິ ອນິຍມໂຕ ສທ຺ຘາທີນມາຘາຣຠູຕປຸຄ຺ຄລທສ຺ສນໍ. ພຸທ຺ເຘ ປສາໂທ ຄຫິໂຕ. ໂສ ຫິ ອິຕເຣຫິ ປຐມໍ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ. ອຣິຍກນ຺ຕານິ ສີລານິ ຄຫິຕານິ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ສີລານໍ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ສງ຺ເຆ ປສາໂທ ຄຫິໂຕ ຘມ຺ມປ຺ປສາທສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ວຸຈ຺ຈມານຕ຺ຕາ. ຘມ຺ເມ ປສາໂທ ຄຫິໂຕ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາທຠາວໂຕ. ໂສຕໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ອາທິໂຕ ປຕ຺ຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສາ ອງ຺ຄານິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຍງ຺ຄານິ. ປຈ຺ເຈນ຺ຕີຕິ ປຊາຍນ຺ຕິ ອຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ກຕຣປສາໂທ ວຕ຺ຕມາໂນຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ມຄ຺ຄປ຺ປສາໂທຕິ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ປສາໂທ. ອາຄຕມຄ຺ຄສ຺ສາຕິ ອຘິຄຕມຄ຺ຄສ຺ສ. ມິສ຺ສກປ຺ປສາໂທ ເອໂສຕິ ຕສ຺ມາ ອຸໂຠປິ ເຖຣາ ປຓ຺ຑິຕາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ.

໓. ທີຆາວຸອຸປາສກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙໙໙. ຍທຄ຺ເຄນ ຕສ຺ມິໍ ອຸປາສເກ ຍຖາວຸຕ຺ຕານິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຍງ຺ຄານິ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕທຄ຺ເຄນ ໂສ ເຕສຸ ວຕ຺ຕິສ຺ສຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຈຕູສຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຍງ຺ເຄສຸ ສນ຺ທິສ຺ສສີ’’ຕິ. ວິຊ຺ຊໍ ຠຊນ຺ຕີຕິ ວິຊ຺ຊາຠາຄິຍາ, ເຕສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ປຣິຍາປນ຺ນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວິຊ຺ຊາຠາຄິເຍຕິ ວິຊ຺ຊາໂກຏ຺ຐາສິເກ’’ຕິ.

໔-໕. ປຐມສາຣິປຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໐໐໐-໑໐໐໑. ‘‘ໂສຕາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ປຐມມຄ຺ໂຄ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ຕສ຺ສ ອຘິຄມູປາໂຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຍງ຺ຄໍ. ເຕນາຫ ‘‘ໂສຕາປຕ຺ຕິຍາ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິລາຠງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ. ໂສຕາປຕ຺ຕິອຕ຺ຖາຍາຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ. ອງ຺ຄນ຺ຕິ ກາຣຓໍ. ອິຕເຣ ຣຕນຕ຺ຕຍປ຺ປສາທາທໂຍ. ປຸພ຺ພຠາຄິຍາຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຍາ ອງ຺ຄໍ ກາຣຓນ຺ຕິ.

໖. ຖປຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໐໒. (ວິຕານໍ ກາຍານໍ ກາລນກາຍ, ກາຣຓສ຺ສ ອຸປຄຕານໍ ສາຕປຣິຍາ ສິຊ຺ຌຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາຍປຣິປຊ຺ຌາຍມຸເຂນ ຕນ຺ຕິໍ ຐເປສິ ຠຄວາ. ນ ຫິ ປສ຺ສຖ ນມຕ຺ເຖຫິ ກຣເຓ ນິຣຕ຺ຖໂກ ປິຕິ ວຕ຺ຕຕິ. ‘‘ນິຍຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕເມວ ນິຍມໍ ‘‘ມຊ຺ຌິມປເທເສເຍວາ’’ຕິ ອວຘາຣເຓນ ວິຠາເວຕິ. ມຫາມຓ຺ຑລຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕປິ ມຊ຺ຌິມປເທສສ຺ສ ອນ຺ຕນ຺ເຕເນວ ຈຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈ ວິເນຍ຺ຍຊນສ຺ສ ສໂມສຣຓຕາ ມຕ຺ຕປນວາຈມຫຕ຺ຖສຸປນນ຺ຕິ.) [ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ປາໂຐ ອສຸທ຺ໂຘ ທຸສ຺ໂສຘນີໂຍ ຈ, ສຸທ຺ຘປາໂຐ ຄເວສິຕພ຺ໂພ.] ອຣຸຓຸຏ຺ຐາປນມ຺ປິ ຕຕ຺ເຖວ ໂຫຕິ. ປຈ຺ຈນ຺ຕປເທເສ ປນ ທູເຣ ວິເນຍ຺ຍຊນາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຄ຺ຄຜເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມປເທເສ ເອວ ວາສໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ເສຫິ ກຕານໍ ກາຣານໍ ມຫປ຺ຜລຠາວນິຍມນຕ຺ຖນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ອາສນ຺ເນ ໂນ ຠຄວາ’’ຕິ ອິທໍ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ນ ເກວລ’’ນ຺ຕິ ອາທິມາຫ.

ສກິຎ຺ຈນສປລິໂພຘນຏ຺ເຐນາຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈນໍ ປລິໂພໂຘ ອສມາປິຕກິຈ຺ຈຕາ, ຕທຸຠຍສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາເວນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຫາວາເສຕິ ມຫາເຄເຫ.

ທ຺ເວປິ ຊນາຕິ ອິສິທຕ຺ຕປຸຣາຓາ. ສິຕໍ ນາມ ມນ຺ທຫສິຕໍ. ຫສິຕໍ ນາມ ວິສ຺ສຏ຺ຐຫສິຕໍ. ມຸຕ຺ຕຈາໂຄຕິອາທີສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄຏີກາຍໍ (ວິສຸທ຺ຘິ. ມຫາຏີ. ໑.໑໖໐) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສໍວິຠາເຄຕິ ປຣສ຺ສ ທານວເສນ ສໍວິຠຊເນ. ອກຕວິຠາຄນ຺ຕິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມວເສນ ນ ກຕວິຠາຄໍ. ປຸຄ຺ຄລວເສນ ປນ ‘‘ສີລວນ຺ເຕຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ກຕວິຠາຄເມວ ມຫປ຺ຜລຕາກຣເຓນ. ເຕນາຫ ‘‘ສພ຺ພໍ ທາຕພ຺ພເມວ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕ’’ນ຺ຕິ.

(ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ປາໂຐ ອສຸທ຺ໂຘ ທຸສ຺ໂສຘນີໂຍ ຈ, ສຸທ຺ຘປາໂຐ ຄເວສິຕພ຺ໂພ.)

໗. ເວຬຸທ຺ວາເຣຍ຺ຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໐໓. ປເວຓິອາຄຕສ຺ສາຕິ ອເນກປຸຣິສຍຸຄວເສນ ປຣມ຺ປຣາຄຕສ຺ສ. ອຕ຺ຕນິ ອຸປເນຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນິ ເນຕ຺ວາ ປຣສ຺ມິໍ ອຸປເນຕພ຺ພໍ. ເຕນາຫ ‘‘ໂຍ ໂຂ ມ຺ຍາຍໍ ຘມ຺ໂມ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ, ປຣສ຺ສເປໂສ ຘມ຺ໂມ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ’’ຕິອາທິ. ອມນ຺ຕຠາເສນາຕິ ສມ຺ຜສ຺ສ ສມ຺ຜປ຺ປລາປສ຺ສ ອມນ຺ຕາຍ ມນ຺ຕາຣຫິຕຠາສເນນ.

໘-໙. ປຐມຄິຎ຺ຊກາວສຖສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໐໐໔-໕. ທ຺ເວ ຄາມາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຎາຕີນໍ ຄາມາຕິ ກຕ຺ວາ. ຎາຕິເກຕິ ເອວໍລທ຺ຘນາເມ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມເກ. ຄິຎ຺ຊກາວສເຖຕິ ຄິຎ຺ຊກາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິຏ຺ຐກາ, ຄິຎ຺ຊກາຫິ ເອວ ກໂຕ ອາວສໂຖ, ຕສ຺ມິໍ. ໂສ ກິຣ ອາວາໂສ ຍຖາ ສຸຘາຫິ ປຣິກມ຺ເມນ ປໂຍຊນໍ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ອິຏ຺ຐກາຫິ ເອວ ຈິນິຕ຺ວາ ກໂຕ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອິຏ຺ຐກາມເຍ ອາວສເຖ’’ຕິ. ຕຸລາຖມ຺ຠທ຺ວາຣພນ຺ຘກວາຏຜລການິ ປນ ທາຣຸມຍາ ເອວ. ໂອຣໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາມຘາຕຸ, ປຈ຺ຈຍຠາເວນ ຕໍ ໂອຣໍ ຠຊນ຺ຕີຕິ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານິ, ໂອຣມ຺ຠາຄສ຺ສ ວາ ຫິຕານິ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານິ. ເຕນາຫ ‘‘ເຫຏ຺ຐາຠາຄິຍານ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕີຫິ ມຄ຺ເຄຫີຕິ ເຫຏ຺ຐິເມຫິ ຕີຫິ ມຄ຺ເຄຫິ. ເຕຫິ ປຫາຕພ຺ພຕາຍ ຫິ ເຕສໍ ສຎ຺ໂຎຊນານໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍຕາ, ໂອຣໍ ຠຎ຺ຊິຍານິ ວາ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານິ ວຸຕ຺ຕານິ ນິຣຸຕ຺ຕິນເຍນ. ອິທານິ ພ຺ຍຕິເຣກມຸເຂນ ເນສໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍຠາວໍ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕານິ ສມຕ຺ຖຕາວິຆາເຕນ ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ, ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນານິ ສພ຺ພໂສ ອຠາເວນ ອຣິຍານໍ ຣູປາຣູປຠວູປປຕ຺ຕິຍາ ວິພນ຺ຘນາຍ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອວິກ຺ຂມ຺ຠິຕານິ ມຄ຺ເຄນ ວາ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ນານີ’’ຕິ. ນິພ຺ພຕ຺ຕິວເສນາຕິ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓວເສນ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ເທນ຺ຕິ. ມຫຄ຺ຄຕຠວຄາມິກມ຺ມາຍູຫນສ຺ສ ວິພນ຺ຘນໂຕ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິອາທີນິ ຕີຓິ ສຎ຺ໂຎຊນານິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທພ຺ຍາປາທາ ວິຍ ມຫຄ຺ຄຕຠວູປປຕ຺ຕິຍາ ວິເສສປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ມຫຄ຺ຄຕຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕມ຺ປິ ຕນ຺ນິພ຺ພຕ຺ຕິເຫຕຸກມ຺ມປຣິກ຺ຂເຍ ກາມຠວູປປຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍຕາຍ ມຫຄ຺ຄຕຠວໂຕ ອາເນຕ຺ວາ ອິເຘວ ກາມຠເວ ເອວ ນິພ຺ພຕ຺ຕາເປນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ພານິປິ ປຎ຺ຈປິ ສໍໂຍຊນານິ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍາເນວ. ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອນາຄມນສຠາໂວຕິ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓວເສນ ຕສ຺ມາ ໂລກາ ອິຘ ນ ອາຄມນສຠາໂວ. ພຸທ຺ຘທສ຺ສນ-ເຖຣທສ຺ສນ-ຘມ຺ມສ຺ສວນານໍ ປນ ອຕ຺ຖາຍ ອສ຺ສ ອາຄມນໍ ອນິວາຣິຕໍ.

ກທາຈິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວິຣຬາກາຣຕາ, ປຣິຍຸຏ຺ຐານມນ຺ທຕາຍ ອພຫລຕາຕິ ທ຺ເວຘາປິ ຕນຸຠາໂວ. ອຠິຓ຺ຫນ຺ຕິ ພຫຸໂສ. ພຫລພຫລາຕິ ຕິພ຺ພຕິພ຺ພາ. ຍຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໍ ສນ຺ຕານໍ ມທ຺ທນ຺ຕາ ຜຣນ຺ຕາ ສາເຘນ຺ຕາ ອນ຺ຘກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ທ຺ວີຫິ ປນ ມຄ຺ເຄຫິ ປຫີນຕ຺ຕາ ຕນຸກຕນຸກາ ມນ຺ທມນ຺ທາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ປຸຕ຺ຕຘີຕໂຣ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ອກາຣຓໍ. ຕຖາ ຫິ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄປຣາມສນມຕ຺ເຕນປິ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ. ອິທນ຺ຕິ ‘‘ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ອິທໍ ວຈນໍ. ຠວຕນຸກວເສນາຕິ ອປ຺ປກຠວວເສນ. ຕນ຺ຕິ ມຫາສີວຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວຈນໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເຍ ຠວາ ອຣິຍານໍ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ເຕ ປຣິປຸຓ຺ຓລກ຺ຂຓຠວາ ເອວ. ເຍ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ກີທິສໍ ຕໍ ຠວຕນຸກໍ. ຕສ຺ມາ ອຸຠຍຖາປິ ຠວຕນຸກສ຺ສ ອສມ຺ຠໂວ ເອວາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐເມ ຠເວ ຠວຕນຸກໍ ນຕ຺ຖິ ອຏ຺ຐມສ຺ເສວ ຠວສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ເສວ ອຠາວໂຕ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ກາມາວຈຣໂລກໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິຕຣສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ວເສນ ຕຖາ ວຕ຺ຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ. ໂຍ ຫິ ສກທາຄາມີ ເທວມນຸສ຺ສໂລເກສຸ ໂວມິສ຺ສກວເສນ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ໂສປິ ກາມຠວວເສເນວ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕພ຺ໂພ. ຠຄວຕາ ຈ ກາມໂລເກ ຐຕ຺ວາ – ‘‘ສກິເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ຈ ອິມິນາ ປຎ຺ຈສຸ ສກທາຄາມີສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເອໂກວ ຄຫິໂຕ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ອິຘ ສກທາຄາມິຜລໍ ປຕ຺ວາ ອິເຘວ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ, ເອກຈ຺ໂຈ ອິຘ ປຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ, ເອກຈ຺ໂຈ ເທວໂລເກ ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ, ເອກຈ຺ໂຈ ເທວໂລເກ ປຕ຺ວາ ອິຘູປປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ, ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິຘ ນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ໂຍ ປນ ອິຘ ປຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ຍາວຕາຍຸກໍ ວສິຕ຺ວາ ປຸນ ອິຘູປປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ, ອຍມິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ອິມໍ ໂລກນ຺ຕິ ກາມຠໂວ ອຘິປ຺ເປໂຕ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ສເຈ ຫີ’’ຕິອາທິນາ ອຎ຺ຎໍເຍວ ຈຕຸກ຺ກໍ ທສ຺ສິຕໍ.

ຈຕູສຸ…ເປ… ສຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ ອປາຍຄມນີຍານໍ ປາປຘມ຺ມານໍ ສພ຺ພໂສ ປຫີນຕ຺ຕາ. ຘມ຺ມນິຍາເມນາຕິ ມຄ຺ຄຘມ຺ມນິຍາເມນ ນິຍໂຕ ອຸປຣິມຄ຺ຄາຘິຄມສ຺ສ ອວສ຺ສໍຠາວິຠາວໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ’’ຕິ. ເຕສໍ ເຕສໍ ຎາຓຄຕິນ຺ຕິ ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ‘‘ອສຸໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ, ອສຸໂກ ສກທາຄາມີ’’ຕິອາທິນາ ຕໍຕໍຎາຓາຘິຄມນໍ ຎາຓູປປຕ຺ຕິໍ. ຎາຓາຠິສມ຺ປຣາຍນ຺ຕິ ຕໂຕ ປຣມ຺ປິ – ‘‘ນິຍໂຕ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ ສກິເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິນາ ຎາຓສຫິຕໍ ອຸປປຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍຠວໍ. ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ຎາຓຈກ຺ຂຸນາ ອເປກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ. ເກວລໍ ກາຍກິລມໂຖວ, ນ ເຕນ ກາຈິ ປເຣສໍ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຈິຕ຺ຕວິເຫສາ ຈິຕ຺ຕເຂໂທ, ສາ ກິເລສູປສໍຫິຕຕ຺ຕາ ພຸທ຺ຘານໍ ນຕ຺ຖິ.

ອາທິສ຺ສຕິ ອາໂລກີຍຕິ ອຕ຺ຕາ ເອເຕນາຕິ ອາທາສໍ, ຘມ຺ມຠູຕໍ ອາທາສໍ ຘມ຺ມາທາສໍ, ອຣິຍມຄ຺ຄຎາຓສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເຕນ ຫິ ອຣິຍສາວໂກ ຈຕູສຸ ອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ ວິທ຺ຘສ຺ຕສມ຺ໂມຫຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕານໍ ຍາຖາວໂຕ ຎຕ຺ວາ ຍາຖາວໂຕ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ, ຕປ຺ປກາສນໂຕ ປນ ຘມ຺ມປຣິຍາຍສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມາທາສຕາ ເວທິຕພ຺ພາຕິ. ເຍນ ຘມ຺ມາທາເສນາຕິ ອິຘ ປນ ມຄ຺ຄຘມ຺ມເມວ ວທຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖຕ຺ຕາ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວາຕິ.

ເວຬຸທ຺ວາຣວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ຣາຊກາຣາມວຄ຺ໂຄ

໑. ສຫສ຺ສຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໐໗. ຘມ຺ມິກຕ຺ຕາ ເທສວາສີຫິ ອນຸກມ຺ປິໂຕ ຣາຊາຕິ ຣາຊໂກ, ຕສ຺ສ ອາຣາໂມ ຣາຊກາຣາໂມ, ຕສ຺ມິໍ. ຠູມິສີສໍ ເສຏ຺ຐປ຺ປເທໂສ, ຍຕ຺ຖ ວສນ຺ໂຕ ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ເຕສໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ວາຣາເປຫີຕິ ປຏິເສເຘຫິ. ຍຸຊ຺ຌາເປຕຸນ຺ຕິ ກລຫໍ ກາຣາເປຕຸໍ. ປຸນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາຕິ ອປຣສ຺ມິໍ ສໍວຈ຺ຉເຣ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ. ອຸພ຺ພຏ຺ເຏຕ຺ວາຕິ ມຫຕີ ວີຈິໂຍ ອຸພ຺ພຏ຺ເຏຕ຺ວາ. ຍຖາ ຕສ຺ສ ສກລເມວ ຣຏ຺ຐໍ ເອໂກທກີຠູຕໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ກຕ຺ວາ ສມຸທ຺ທເມວ ຊາຕໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສມຸທ຺ທເມວ ອກໍສູ’’ຕິ.

ອິສີນມນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາຕິ ອິສີນໍ ກາຣຓໍ ກຕ຺ວາ, ອິສີນໍ ເຫຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອິສີນໍ ວາ ອນ຺ຕຣເຠທໍ ກຕ຺ວາ. ຕຖາ ໂລເກ ໂກລາຫລສ຺ສ ປຕ຺ຖຏຕໍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ຠຄວາ ‘‘ເມ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ຊານມ຺ປິ. ອຸຈ຺ຉິນ຺ໂນຕິ ກຸລຈ຺ເຉເທນ ອຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ. ນ ເກວລໍ ສຍເມວ, ອຖ ໂຂ ສຫ ຣຏ຺ເຐຫິ. ວິຠວນ຺ຕິ ວິນາສໍ ອຸປຄໂຕ.

ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ປເສນທິນາ ໂກສລຣາເຊນ ກາຣິຕໍ ວິຫາຣໍ ສນ຺ຘາຍ ເອຕໍ ‘‘ຣາຊກາຣາເມ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒-໓. ພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໐໐໘-໙. ອຸທຍຄາມິນິນ຺ຕິ ອາຣມ຺ຠໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິອາວຫໍ.

໔. ທຸຄ຺ຄຕິຠຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໑໐. ທຸຏ຺ຐາ ຄຕິ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິ ທຸຄ຺ຄຕິ, ທຸຄ຺ຄຕຠາໂວ ທາລິທ຺ທິຍໍ, ຕເທວ ຠຍໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອນວເສສໍ ວາ ທຸຄ຺ຄຕິຠຍໍ ທລິທ຺ທຠຍໍ. ສມ຺ມເທວ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕຕິ ສມຕິກ຺ກນ຺ໂຕ.

໖. ປຐມມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໑໒. ໂວຫາຣມິຕ຺ຕາຕິ ຕໍຕໍທານຄ຺ຄຫຓວເສນ ໂວຫາຣກາ ມິຕ຺ຕາ. ອາມນ຺ຕນປຏິມນ຺ຕນອິຣິຍາປຖາທີສຸປີຕິ ອາລາປສລ຺ລາປຄມນນິສຊ຺ຊາທິອຕ຺ຖສໍວິຘານາທີສຸ. ເອກໂຕ ປວຕ຺ຕກິຈ຺ຈາຕິ ສຫ ປວຕ຺ຕກຕ຺ຕພ຺ພາ. ອມາ ສຫ ຠວນ຺ຕີຕິ ອມຈ຺ຈາ. ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອິເມ’’ຕິ ຎາຍນ຺ຕີຕິ ຎາຕີ, ອາວາຫວິວາຫສມ຺ພທ຺ຘາ. ເຕນາຫ ‘‘ສສ຺ສຸສສຸຣປກ຺ຂິກາ’’ຕິ. ໂຍນິສມ຺ພນ຺ຘາ ວາ ສາໂລຫິຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ຠາຕິຠຄິນິມາຕຸລາທໂຍ’’ຕິ.

໗. ທຸຕິຍມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໑໓. ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ກສ຺ສຈິ ຈ ຕຖາ ຕຖາ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປສາທສ຺ສ ອຎ຺ຎຖາຠາໂວ ປສາທຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ. ຠູຕສງ຺ຆາຕສ຺ສ ຆນອາທິກສ຺ສ ອຎ຺ຎຖາຠາໂວ ຠາວຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ. ນິຣຍາທິຄຕິອນ຺ຕຣອຸປປຕ຺ຕິ ຄຕິອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ. ສຠາວຘມ຺ມານໍ ກກ຺ຂຬຜຸສນາທິລກ຺ຂຓສ຺ສ ອຎ຺ຎຖາຠາໂວ ລກ຺ຂຓຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ. ‘‘ຐິຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ວິປຣິຓາມຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ. ລກ຺ຂຓຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ນ ລພ຺ຠຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ລກ຺ຂຓໍ ປນ ນ ວິຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ, ເສສໍ ລພ຺ຠຕີຕິ. ປຖວີຘາຕຸຍາຕິ ສສມ຺ຠາຣປຖວີຘາຕຸຍາ. ອາໂປຘາຕຸຍາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຸຣິມຠາໂວຕິ ຆນກຐິນຠາໂວ. ຠາວຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ຣສຎ຺ຎຖຕ຺ຕສຠາໂວ. ຄຕິອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຕູປປຕ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕຎ຺ຫິ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ປສາທຎ຺ຎຖຕ຺ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິເຍວ ອຣິຍສາວກສ຺ສ.

ຣາຊກາຣາມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ສຣຓານິວຄ຺ໂຄ

໑-໒. ປຐມມຫານາມສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໐໑໗-໑໘. ສມິທ຺ຘນ຺ຕິ ສມ຺ປຸຓ຺ຓໍ. ສຸປຸປ຺ຜິຕນ຺ຕິ ອຸປໂສຠິຕຕາຍ ສຸປຸປ຺ຜິຕສທິສຕ຺ຕາ. ພ຺ຍູຫາ ນາມ ເຍຫິ ເອວ ປວິສນ຺ຕິ, ເຕຫິ ເອວ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ພ຺ຍູຫາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ອວິນິພ຺ພິທ຺ຘຣຈ຺ຉາໂຍ’’ຕິ. ອຸທ຺ຘຕຈາຣິນາຕິ ຍຏ຺ຐນ຺ຕຣາ.

໓. ໂຄຘສກ຺ກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໑໙. ຕີຫີຕິ ຣຕນຕ຺ຕເຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນຫິ ຕີຫິ ປສາທຘມ຺ເມຫິ. ຈຕູຫີຕິ ເຕຫິ ເອວ ສທ຺ຘິໍ ສີເລນ. ໂກຈິເທວາຕິອາທິ ປຣິກປ຺ປວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘາຍ ອຸຬາຣຕມຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຠຄວໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາຍາ’’ຕິອາທິ. ຘມ຺ໂມ ສມຸປ຺ປາໂທຕິ ວິວາທຘມ຺ມອຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸ. ຕເທວ ຫິ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ກິຎ຺ຈິເທວ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ. ກາຣຓນ຺ຕິ ນານາກາຣຓໍ. ກລ຺ຍາຓກຸສລວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອກລ຺ຍາຓໍ ອກຸສລໍ, ຕທິທໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕອປ຺ປສາທເນນ ອປນີຕອຕ຺ຖທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ອສ຺ສາຕິ ມຫານາມສກ຺ກສ຺ສ. ອນວຊ຺ຊນໂທໂສ ເອໂສຕິ ຈຕູສຸ ຘມ຺ເມສຸ ເອເກນປິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂສຕາປນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ອນຸຊານິຕ຺ວາ ຈຕູຫິປິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍາຖາວໂຕ ອນວຊ຺ຊນໂທໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔. ປຐມສຣຓານິສກ຺ກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໒໐. ປມາເຓນາຕິ ເອເກນ ປມາເຓນ, ນ ສພ຺ພໂສ. ໂອໂລກນໍ ຂມນ຺ຕີຕິ ທສ຺ສນມຄ຺ເຄນ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມາ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ປສ຺ສິຕພ຺ພາ ປຏິວິຊ຺ຌິຕພ຺ພາ. ປຐມມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຫິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມາ ເອກເທສໂຕວ ທິຏ຺ຐາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ‘‘ປຣິມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ປນ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ປຏິວິຊ຺ຌນກິຣິຍາຍ ວຕ຺ຕມານຕ຺ຕາ. ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອປາເຍສຸ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຣຫຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ, ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຫາສາຣຣຸກ຺ເຂ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ໂຍ ໂກຈິ ວິຎ຺ຎຸຊາຕິໂກ ມມ ເຈ ໂຄຈຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອກສ຺ສ ອາຄມນໍ ອວຎ຺ຌໍ ອໂມຆ’’ນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ.

໕. ທຸຕິຍສຣຓານິສກ຺ກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໒໑. ທຸກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ນິໂຣຊກໍ, ຕາຍ ເອວ ທຸກ຺ເຂຕ຺ຕຕາຍ ວິສມໍ ໂຫຕີຕິ ອາຫ ‘‘ວິສມເຂຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ໂລຓູປຫຕນ຺ຕິ ຊາຕສຠາເວນ ໂລເຓນ ອູສເຣນ ອຸປຫຕໍ. ຂຓ຺ຑານີຕິ ຂຓ຺ຑິຕານິ. ເຕເມຕ຺ວາຕິ ເຕມິຕຕ຺ຕາ. ວາຕາຕປຫຕານີຕິ ຈິຣກາລໍ ວາເຕນ ເຈວ ອາຕເປນ ຈ ອຸປຫຕານິ ອາພາຘິຕານິ.

໖. ປຐມອນາຖປິຓ຺ຑິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໒໒. ຐານນ຺ຕິ ຐານໂສ. ເຕນາຫ ‘‘ຂເຓນາ’’ຕິ. ນິຍ຺ຍານິກນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕໍ ຎາຓປຏິຣູປກໍ ປກຕິປຸຣິສນ຺ຕຣຊານນາທິມິຈ຺ຉາຎາຓໍ. ຕໍ ປນ ອນິຍ຺ຍານິກໍ ‘‘ນິຍ຺ຍານິກ’’ນ຺ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ ອາຫ ‘‘ມິຈ຺ຉາປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນາ’’ຕິ. ຄຸຓວິຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສກຕ຺ຕນິ ອວຏ຺ຐານສງ຺ຂາຕາ ວິມຸຕ຺ຕິ ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິ.

໗. ທຸຕິຍອນາຖປິຓ຺ຑິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໒໓. ຍຖາກມ຺ມໍ ສມ຺ປເຣຕພ຺ພໂຕ ສມ຺ປຣາໂຍ, ເປຈ຺ຈຠໂວ, ສມ຺ປຣາຍເຫຕຸກໍ ສມ຺ປຣາຍິກໍ, ມຣຓຠຍໍ.

ສຣຓານິວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ທວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໒໗. ອວິຈ຺ເຉເທນ ນິຈ຺ຈປ຺ປວຕ຺ຕິຍມານານິ ປຸຎ຺ຎານິ ອຠິສນ຺ທນຏ຺ເຐນ ‘‘ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ທາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕນ ປຸຎ຺ຎນທິໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ສຸຂສ຺ສ ອາຫຣຓໂຕ ອານຍນໂຕ ສຸຂສ຺ສາຫາໂຣ.

໔. ປຐມເທວປທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໓໐. ເທວານນ຺ຕິ ວິສຸທ຺ຘິເທວານໍ. ເທວປທານີຕິ ເຕສໍ ປທານິ ເທວປທານິ, ເທໂວຕິ ວາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ເທວສ຺ສ ຎາເຓນ ອກ຺ກນ຺ຕປທານີຕິ ປຏິເວຘຎາເຓນ ເຈວ ເທສນາຎາເຓນ ຈ ອກ຺ກນ຺ຕປທານິ. ເທວາ ນາມ ຊາຕິເທວາ. ເຕສມ຺ປິ ເທວຏ຺ເຐນ ເທໂວຕິ ເທວເທໂວ, ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ.

໘. ວສ຺ສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໓໔. ປາຣໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ນິພ຺ພານໍ ສໍສາຣມໂຫຆສ຺ສ ປຣຕີຣຠາວໂຕ. ເຕນາຫ – ‘‘ຕິຓ຺ໂຓ ປາຣງ຺ຄໂຕ, ຖເລ ຕິຏ຺ຐຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໓໘; ອິຕິວຸ. ໖໙; ປຸ. ປ. ໑໘໘), ເຍ ຊນາ ປາຣຄາມິໂນ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໘໕) ຈ. ອຖ ວາ ປາຕິ ຣກ຺ຂຕີຕິ ປາຣໍ, ນິພ຺ພານໍ. ໂຍ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ຕໍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໂຕ ປາຕິ ຣກ຺ຂຕິ, ອຈ຺ຈນ຺ຕຫິເຕນ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິສຸເຂນ ຈ ຣເມຕິ, ຕສ຺ມາ ປາຣນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຄຈ຺ຉມານາ ເອວາຕິ ປາຣໍ ນິພ຺ພານໍ ຄຈ຺ຉມານາ ເອວ. ເຕ ຘມ຺ມາ ອາສວານໍ ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຫານປຏິເວຘານໍ ສມກາລຕ຺ຕາ.

໑໐. ນນ຺ທິຍສກ຺ກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໓໖. ປວິເວກຕ຺ຖາຍາຕິ ປວິເວກສຸຂຕ຺ຖາຍ. ປຏິສລ຺ລານຕ຺ຖາຍາຕິ ພຫິທ຺ຘາ ນານາຣມ຺ມຓໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປຏິນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ສມ຺ມເທວ ລີນຕ຺ຖາຍ.

ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ທວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ສຄາຖກປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ທວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມອຠິສນ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໓໗. ສງ຺ຂ຺ຍາ ອຕ຺ຖິ ເຫຏ຺ຐາ ມຫາປຖວິຍາ, ອຸປຣິ ອາກາເສນ, ປຣິໂຕ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພເຕນ, ມຊ຺ເຌ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຐິເຕຫິ ທີປປພ຺ພຕປຣິຍນ຺ເຕຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ. ຊານນ຺ເຕນ ໂຍຊນໂຕ ສງ຺ຂາຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ມຫາສຣີຣມຈ຺ຉ-ກຸມ຺ຠີລ-ຍກ຺ຂ-ຣກ຺ຂສ-ມຫານາຄທານວາທີນໍ ສວິຎ຺ຎາຓການໍ, ພຬວາມຸຂປາຕາລາທີນໍ ອວິຎ຺ຎາຓການໍ ເຠຣວາຣມ຺ມຓານໍ ວເສນ ພຫຸເຠຣວໍ.

໒. ທຸຕິຍອຠິສນ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໓໘. ສມ຺ເຠເທຕິ ສມ຺ເຠທໍ ສໂມຘານໍ ຄຕຏ຺ຐາເນ. ຍຕ຺ຖິມາ ມຫານທິໂຍ ສໍສນ຺ທນ຺ຕິ ສເມນ຺ຕີຕິ ປຣິກປ຺ປວຈນເມຕໍ. ຕາທິສາສຸ ຫິ ມຫານທີສຸ ກາຈິ ປຸຣຕ຺ຖິມສມຸທ຺ທໍ ປວິຏ຺ຐາ, ກາຈິ ປຈ຺ຉິມໍ.

໓. ຕຕິຍອຠິສນ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໓໙. ‘‘ກຸສເລ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕິກໍ ກຸສເລ ປຕິຏ຺ຐານໍ. ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ມຄ຺ຄກຸສເລ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ອາຫ, ເຫຏ຺ຐິມມຄ຺ຄກຸສເລຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕນາຫ ‘‘ຠາເວຕິ ມຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ. ອຣິຍຜລໍເຍວ ຘມ຺ມສາໂຣ. ກິເລສາ ຂີຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ກິເລສກ຺ຂໂຍ, ນິພ຺ພານໍ, ຕສ຺ມິໍ ກິເລສກ຺ຂເຍ ຣໂຕ.

໔. ປຐມມຫທ຺ຘນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໔໐. ອຣິຍານໍ ພຸທ຺ຘານໍ ຘນນ຺ຕິປິ ອຣິຍຘນໍ, ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ເກຈິ. ອນຍໂຕປິ ວິສຸທ຺ຘຏ຺ເຐນ ອຣິຍຎ຺ຈ ຕໍ ຘນຎ຺ຈ ຘນາຍິຕຏ຺ເຐນາຕິ ອຣິຍຘນໍ, ເຕນ ອຣິຍຘເນນ. ເຕເນວ ໂຠເຄນາຕິ ອຣິຍຘນໂຠເຄນ.

ສຄາຖກປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ທວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ສປ຺ປຎ຺ຎວຄ຺ໂຄ

໒. ວສ຺ສໍວຸຕ຺ຖສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໔໘. ສໂມຘາເນຕ຺ວາຕິ ເຍຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍາທີຫິ ຠາວິຍມາເນຫິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ຕາເນວ. ຘມ຺ມສມານຕາຍ ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ຎາເນວ ຫິ ອຕ຺ຖໂຕ ຕໍ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ສາຘການິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ. ຕນ຺ຕິ ປເວຓີ ກຖິຕາຕິ ຍໍ ກຎ຺ຈິ ວິເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລໍ ອນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ເກວລໍ ຕນ຺ຕິວເສນ ຐິຕິ ກຖິຕາ.

໓. ຘມ຺ມທິນ຺ນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໔໙. ສຕ຺ຕສຸ ຊເນສູຕິ ສຕ຺ຕສຸ ກິຕ຺ຕິຍມາເນສຸ ອຸປາສກຊເນສຸ. ຄມ຺ຠີຣາຕິອາທີສຸ ຘມ຺ມຄມ຺ຠີຣາຕິ ປາຬິຄຕິຍາ ຄມ຺ຠີຣາ, ຕຖາ ຈ ສລ຺ລສຸຕ຺ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ປກາສິຕເມວ. ‘‘ເຈຕນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ວທາມີ’’ຕິອາທິນາ (ອ. ນິ. ໖.໖໓; ກຖາ. ໕໓໙) ອາຄຕໍ ເຈຕນາສຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເຈຕນາສຫຊາຕໍ ນານາກ຺ຂຓິກ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ປຏ຺ຐາເນ ອາຄຕນເຍນ, ສຸຕ຺ເຕສຸ (ອ. ນິ. ໓.໑໐໑) ຈ ‘‘ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອາຄຕນເຍນ ຄມ຺ຠີຣຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ, ນິພ຺ພານສ຺ສ ເຈວ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ຈ ປກາສນໂຕ ອສງ຺ຂຕສໍຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂລກຸຕ຺ຕຣຕ຺ຖທີປກຕາ. ‘‘ອຕີຕໍປາຫໍ ຣູເປນ ຂຊ຺ຊິໍ, ເອຕຣຫິ ຂຊ຺ຊາມີ’’ຕິອາທິນາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ຂາທກຠາວສ຺ສ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຂາທິຕພ຺ພຕາຍ ວິຠາວເນນ ຂຊ຺ຊນີຍປຣິຍາເຍ (ສໍ. ນິ. ໓.໗໙) ວິເສສໂຕ ນິສ຺ສຕ຺ຕນິຊ຺ຊີວຕາ ທີປິຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຕ຺ຕສຸຎ຺ຎຕາທີປກາ ຂຊ຺ຊນິກສຸຕ຺ຕນ຺ຕາທໂຍ’’ຕິ. ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສາມາຕິ ເຍ ເຕສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ວຸຕ຺ຕປຏິປທໍ ສມ຺ມເທວ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ, ເຕ ເຕສຸ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣນ຺ຕິ ນາມ. ເອຕ຺ຖາຕິ ‘‘ນ ໂຂ ເນຕ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ນ-ກາໂຣ ‘‘ອຎ຺ຎມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ມ-ກາໂຣ ວິຍ ພ຺ຍຎ຺ຊນສນ຺ຘິມຕ຺ຕເມວ, ນາສ຺ສ ໂກຈິ ອຕ຺ໂຖ.

໔. ຄິລານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໕໐. ນ ໂຂ ປເນຕນ຺ຕິ ນ ໂຂ ເອຕໍ, ໂນຕິ ຈ ອມ຺ເຫຫີຕິ ອຕ຺ໂຖຕິ ອາຫ ‘‘ນ ໂຂ ອມ຺ເຫຫີ’’ຕິອາທິ. ອສ຺ສສນ຺ຕີຕິ ອສ຺ສາສນີຍາຕິ ອາຫ ‘‘ອສ຺ສາສກເຣຫີ’’ຕິ. ມຣິສ຺ສຕີຕິ ມາຣິໂສ, ເອກນ຺ຕຠາວິມຣໂຓ, ໂສ ປນ ມຣຓາຘີນວຸຕ຺ຕິໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມຣຓປຏິພທ຺ໂຘ’’ຕິ. ອຘິມຸຈ຺ເຈຫີຕິ ອຘິມຸຕ຺ຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຫິ. ຕໍ ປນ ຕຖາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຓິຘານໍ ຐປນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຐເປຫີ’’ຕິ. ອາຄມນີຍຄຸເຓສູຕິ ປຸພ຺ພຠາຄຄຸເຓສຸ. ປມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ ອນນ຺ຕາປຣິມາຓຕ຺ຕາ. ນານາກຣຓໍ ນຕ຺ຖິ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ນິນ຺ນານຕ຺ຕາ.

໙. ປຎ຺ຎາປຏິລາຠສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໕໕. ປຎ຺ຎາປຏິລາຠາຍາຕິ ມຄ຺ຄຜລປຎ຺ຎາຍ ປຏິລາຠຕ຺ຖໍ. ເຕນາຫ ‘‘ສຕ຺ຕ ເສກ຺ຂາ’’ຕິອາທິ.

ສປ຺ປຎ຺ຎວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ມຫາປຎ຺ຎວຄ຺ໂຄ

໑. ມຫາປຎ຺ຎສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໕໘. ມຫນ຺ເຕ ອຕ຺ເຖ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທາທິເກ ມຫາວິຕ຺ຖາເຣ ອຕ຺ເຖ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊ ອເສເສຕ຺ວາ ມຸຏ຺ຐິຄເຕ ວິຍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ມຫາປຎ຺ຎວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂສຕາປຕ຺ຕິສໍຍຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ສຈ຺ຈສໍຍຸຕ຺ຕໍ

໑. ສມາຘິວຄ຺ໂຄ

໑. ສມາຘິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໗໑. ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຍາຕິ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ ‘‘ປຣິຫາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ປທໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ. ຍຖາຠູຕາທິວເສນາຕິ ຍຖາຄຕາທິວເສນ. ຍຖາຠູຕໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ‘‘ສມາຫິໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີ’’ຕິອາທິ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ‘‘ຕຖາ ຍສ຺ມາ’’ຕິອາທິສງ຺ຄໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕຖາ ຫິ ຍຖາຠູຕວເສນ ກາຣຓຈ຺ເຉໂທ ກໂຕ ‘‘ຕຖາ ຍສ຺ມາ’’ຕິອາທິວຈເນຫິ. ວຓ຺ຓາຕິ ອກ຺ຂຣາ, ‘‘ຄຸຓາ’’ຕິ ເກຈິ. ປທພ຺ຍຎ຺ຊນານີຕິ ນາມາທິປທານິ ເຈວ ຕໍສມຸທາຍຠູຕພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ຈ.

໓. ປຐມກຸລປຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໐໗໓-໗໕. ສາສນາວຈຣາ ອຘິປ຺ເປຕາ ພາຫິຣການໍ ສຈ຺ຈາຠິສມຍສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ຕຖາຕິ ອິມິນາ ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈເມສຸ ອຕ຺ຖວິເສສາຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ຍທິ ເອວໍ ກສ຺ມາ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ເທສນາຕິ ອາຫ ‘‘ເຕນ ເຕນ ອຠິລາເປນາ’’ຕິອາທິ.

໑໐. ຕິຣຈ຺ຉານກຖາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໘໐. ທຸຄ຺ຄຕິໂຕ ສໍສາຣໂຕ ຈ ນິຍ຺ຍາຕິ ເອເຕນາຕິ ນິຍ຺ຍານໍ, ສຄ຺ຄມຄ຺ໂຄ ໂມກ຺ຂມຄ຺ໂຄ ຈ. ຕສ຺ມິໍ ນິຍ຺ຍາເນ ນິຍຸຕ຺ຕາ, ຕໍ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີຕິ ນິຍ຺ຍານິກາ. ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕສໍກິເລສໂຕ ວາ ນິຍ຺ຍາຕີຕິ ອີ-ກາຣສ຺ສ ຣສ຺ສຕ຺ຕໍ ຍ-ກາຣສ຺ສ ກ-ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ນິຍ຺ຍານິກາ. ເຈຕນາຍ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ເວຣມຓິ. ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂໂຕ ອນິຍ຺ຍານິກາ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ອນິຍ຺ຍານິກຕ຺ຕໍ. ຕິຣຈ຺ຉານຠູຕນ຺ຕິ ຕິໂຣກຣຓຠູຕໍ. ກມ຺ມຏ຺ຐານຠາເວຕິ ອນິຈ຺ຈຕາປຏິສໍຍຸຕ຺ຕຈຕຸສຈ຺ຈກມ຺ມຏ຺ຐານຠາເວ. ສາຕ຺ຖກນ຺ຕິ ທານສີລາທິນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ຫິຕປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ.

ວິສິຂາຕິ ຆຣສນ຺ນິເວໂສ. ວິສິຂາຄຫເຓນ ຈ ຄາມາທິຄຫເຓ ວິຍ ຕນ຺ນິວາສິໂນ ວິເສສໂຕ ຄຫິຕາ ‘‘ອາຄໂຕ ຄາໂມ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ. ເຕນາຫ ‘‘ສູຣາ ສມຕ຺ຖາ’’ຕິ. ກຸມ຺ຠຏ຺ຐານາປເທເສນ ກຸມ຺ຠທາສິໂຍ ວຸຕ຺ຕາຕິ ອາຫ – ‘‘ກຸມ຺ຠທາສິກຖາ’’ຕິ. ອຍາຖາວໂຕ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐິຕິສໍຫາຣາທິວເສນ ໂລໂກ ອກ຺ຂາຍຕິ ເອເຕນາຕິ ໂລກກ຺ຂາຍິກາ. ອິຕິ ອິມິນາ ປກາເຣນ ຠໂວ, ອິມິນາ ອຠໂວຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕາຍ ອິຕິຠວາຠວກຖາຍ ສທ຺ຘິໍ.

ສມາຘິວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນວຄ຺ໂຄ

໑. ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໘໑. ‘‘ອິສີນໍ ປຕນຸປ຺ປຕນວເສນ ໂອສີທນອຸປ຺ປຕນຏ຺ຐານວເສນ ເອວໍ ‘ອິສິປຕນ’ນ຺ຕິ ‘ລທ຺ຘນາເມ’ຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ວິວຣິຕຸໍ ‘ເອຕ຺ຖ ຫີ’’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອາມນ຺ເຕສີຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ອຍໍ ອາມນ຺ຕນາ, ຕສ຺ມາ ສມຸທາຄມໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຕ຺ຖຸ ປຸພ຺ພຈຣິຕໍ ສງ຺ເຂເປເນວ ປກາເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ‘‘ທີປງ຺ກຣປາທມູເລ ກຕາຠິນີຫາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ມາຣພລໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ມາຣຎ຺ຈ ມາຣພລຎ຺ຈ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ. ອຖ ວາ ມາຣສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ພາຫິຣຎ຺ຈາຕິ ທຸວິຘໍ ພລໍ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ. ‘‘ທ຺ເວເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນ຺ຕາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນ຺ຕ-ສທ຺ໂທ ‘‘ປຸພ຺ພນ຺ເຕ ຎາຓໍ ອປຣນ຺ເຕ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໑໐໖໓) ວິຍ ຠາຄປຣິຍາໂຍຕິ ອາຫ ‘‘ທ຺ເວ ອິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກຏ຺ຐາສາ’’ຕິ. ສຫ ສມຸທາຫາເຣນາຕິ ອຸຈ຺ຈາຣຓສມກາລໍ. ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ ພຸທ຺ຘານຸຠາເວນ. ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ສມາຄຈ຺ຉິໍສຸ ປຣິປກ຺ກກຸສລມູລາ ສຈ຺ຈາຠິສມ຺ໂພຘາຍ ກຕາຘິກາຣາ.

ຄິຫິສຎ຺ໂຎຊນນ຺ຕິ ຄິຫິພນ຺ຘນໍ. ຉິນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ຫຣິຕ຺ວາ. ນ ວຬຎ຺ເຊຕພ຺ພາຕິ ນານຸຍຸຎ຺ເຊຕພ຺ພາ. ກິເລສກາມສຸຂສ຺ສາຕິ ກິເລສກາມຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຂສ຺ສ. ອນຸໂຍໂຄຕິ ອນຸຠໂວ. ຄາມວາສີຫິ ເສວິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຄາມວາສີນໍ ສນ຺ຕໂກ. ອຕ຺ຕໂນຕິ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ. ອາຫິໂຕ ອຫໍມາໂນ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຕຠາໂວ. ທຸກ຺ຂກຣຓນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປາທນໍ. ອຕ຺ຕມາຣເຓຫີຕິ ອຕ຺ຕພາຘເນຫິ. ອຸປສມາຍາຕິ ກິເລສວູປສໂມ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ຕທຕ຺ຖສມ຺ປທານວຈນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ກິເລສູປສມຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ.

ສຈ຺ຈຎາຓາທິວເສນ ຕໂຍ ປຣິວຏ຺ຏາ ເອຕສ຺ສາຕິ ຕິປຣິວຏ຺ຏໍ, ຎາຓທສ຺ສນໍ. ເຕນາຫ ‘‘ສຈ຺ຈຎາຓາ’’ຕິອາທິ. ຍຖາຠູຕໍ ຎາຓນ຺ຕິ ປຏິເວຘຎາຓໍ ອາຫ. ເຕສຸເຍວ ສຈ຺ເຈສຸ. ຎາເຓນ ກຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ຈ ປຣິຎ຺ຎາປຏິເວຘາທິກິຈ຺ຈສ຺ສ ຈ ຊານນຎາຓໍ, ‘‘ຕຎ຺ຈ ໂຂ ປຏິເວຘໂຕ ປເຄວາ’’ຕິ ເກຈິ. ປຈ຺ຉາຕິ ອປເຣ. ຕຖາ ກຕຎາຓໍ. ທ຺ວາທສາກາຣນ຺ຕິ ທ຺ວາທສວິຘອາກາຣເຠທໍ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖາຕິ ອຎ຺ເຎສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ.

ປຏິເວຘຎາຓມ຺ປິ ເທສນາຎາຓມ຺ປິ ຘມ຺ມຈກ຺ກນ຺ຕິ ອິທໍ ຕຕ຺ຖ ຎາຓກິຈ຺ຈໍ ປຘານນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທິຘມ຺ມສມຸທາໂຍ ປນ ປວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ຈກ຺ກນ຺ຕິ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ. ອຖ ວາ ຈກ຺ກນ຺ຕິ ອາຓາ, ຘມ຺ມໂຕ ອນເປຕຕ຺ຕາ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຕໍ ຈກ຺ກຎ຺ຈ, ຘມ຺ເມນ ຎາເຍນ ຈກ຺ກນ຺ຕິປິ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ. ຍຖາຫ ‘‘ຘມ຺ມຎ຺ຈ ປວຕ຺ເຕຕິ ຈກ຺ກຎ຺ຈາຕິ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ, ຈກ຺ກຎ຺ຈ ປວຕ຺ເຕຕິ ຘມ຺ມຎ຺ຈາຕິ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ, ຘມ຺ເມນ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ, ຘມ຺ມຈຣິຍາຍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ຘມ຺ມຈກ຺ກ’’ນ຺ຕິອາທິ (ປຏິ. ມ. ໒.໔໐-໔໑). ອຸຠຍມ຺ປີຕິ ປຏິເວຘຎາຓໍ ເທສນາຎາຓນ຺ຕິ ອຸຠຍມ຺ປິ. ເອຕນ຺ຕິ ຕທຸຠຍໍ. ອິມາຍ ເທສນາຍາຕິ ອິມິນາ ສຸຕ຺ເຕນ ປກາເສນ຺ເຕນ ຠຄວຕາ ຍຖາວຸຕ຺ຕຎາຓທ຺ວຍສງ຺ຂາຕໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕິຕໍ ນາມ ປວຕ຺ຕນກິຈ຺ຈສ຺ສ ອນິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ. ປຕິຏ຺ຐິເຕຕິ ອຎ຺ຎາສິ ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎຕ຺ເຖເຣນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐິເຕ. ປວຕ຺ຕິຕໍ ນາມ ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນນ຺ຕຣຘານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາໂທ, ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕປຸພ຺ພສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຕຕ຺ຕາ, ອຸປຣິມຄ຺ຄາຘິຄໂມ ປນສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂຕ ເອວາຕິ.

ເອກປ຺ປຫາເຣນາຕິ ເອເກເນວ ປຫາຣສຎ຺ຎິເຕນ ກາເລນ. ທິວສສ຺ສ ຫິ ຕຕິໂຍ ຠາໂຄ ປຫາໂຣ ນາມ. ປາຬິຍໍ ປນ ‘‘ເຕນ ຂເຓນ ເຕນ ລເຍນ ເຕນ ມຸຫຸຕ຺ເຕນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ປຫາຣກ຺ຂຓສລ຺ລກ຺ຂຓເມວ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາໂຓຠາໂສຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓານຸຠາເວນ ປວຕ຺ໂຕ ໂອຠາໂສ ຈິຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸຕຸສມຸຏ຺ຐາໂນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ມາ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນສ຺ສ ອາຣມ຺ເຠ ວິຍ ປຣິສມາປເນ ອຕິວິຍ ອຸຬາຣຕມໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ອຸທປາທິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອິມສ຺ສປິ ອຸທານສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໙. ສງ຺ກາສນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໘໙. ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓເນ ວຓ຺ຓີຍນ຺ເຕຕິ ວຓ຺ຓາ. ເຕເຍວ ປຣິຍາເຍນ ອກ຺ຂຣຓໂຕ ອກ຺ຂຣານິ. ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍຎ຺ເຊນ຺ຕີຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນານິ. ຍສ຺ມາ ປນ ອກາຣາທິເກ ສຣສມຎ຺ຎາ, ກກາຣາທິເກ ພ຺ຍຎ຺ຊນສມຎ຺ຎາ, ອຸຠຍຕ຺ຖ ວຓ຺ຓສມຎ຺ຎາ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວຓ຺ຓານໍ ວາ ເອກເທສາ ຍທິທໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນາ ນາມາ’’ຕິ. ເນຕ຺ຕິຍໍ ປນ ວາກ຺ເຍ ພ຺ຍຎ຺ຊນສມຎ຺ຎາ. ພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄຫເຓເນວ ເຈຕ຺ຖ ອາກາຣນິຣຸຕ຺ຕິນິທ຺ເທສາ ຄຫິຕາ ເອວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສງ຺ກາສນາຕິ ອຕ຺ຖສ຺ສ ຎາປນາ ຠາຄໂສ. ເຕນາຫ ‘‘ວິຠຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິ. ສງ຺ກາສນຄ຺ຄຫເຓເນວ ເຈຕ຺ຖ ປກາສນາ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ວິຠຕ຺ຕິໂຍ ຫິ ອຕ຺ຖວຈເນເນວ ວິວຣນ຺ຕິ, ຕາຫິ ກາຣຓປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ ວຸຕ຺ຕາເຍວາຕິ, ຕາຫິປິ ອຕ຺ຖປທານິ ຄຫິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄວຓ຺ຓນາຍໍ ເນຕ຺ຕິອຏ຺ຐກຖາຍຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສພ຺ພາກາເຣນາຕິ ສຠາຄາທິວິຠາວນາກາເຣນ. ວຓ຺ຓາທີນນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ປນ ວິຕ຺ຖາເຣ ປວຕ຺ຕວຓ຺ຓາທີນໍ. ຕສ຺ມາຕິ ວຓ຺ຓາທີນໍ ອນ຺ຕອຠາວໂຕ. ເອວມາຫາຕິ ‘‘ອປຣິມາຓາ ວຓ຺ຓາ ພ຺ຍຎ຺ຊນາ ສງ຺ກາສນາ’’ຕິ ເອວມາຫ.

໑໐. ຕຖສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໙໐. ສຠາວາວິຊຫນຏ຺ເຐນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ຂສຠາວສ຺ສ ກທາຈິປິ ອປຣິຈ຺ຈຊເນນ ຕຖສຠາວໍ. ເຕນາຫ ‘‘ທຸກ຺ຂຎ຺ຫິ ທຸກ຺ຂເມວ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ສຠາວສ຺ສາຕິ ທຸກ຺ຂສຠາວສ຺ສ. ອໂມຆຕາຍາຕິ ອວຎ຺ຌຕາຍ. ອວິຕຖນ຺ຕິ ນ ວິຕຖໍ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ຫິ ທຸກ຺ຂໍ ອທຸກ຺ຂໍ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອຎ຺ຎຠາວານຸປຄເມນາຕິ ສມຸທຍາທິສຠາວານຸປຄມເນນ ມຸສາ ນ ໂຫຕີຕິ ອຎ຺ໂຎ ອຎ຺ຎຖາ ນ ໂຫຕີຕິ ອນຎ຺ຎຖໍ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ຫີ’’ຕິອາທິ.

ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ໂກຏິຄາມວຄ຺ໂຄ

໑. ໂກຏິຄາມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໙໑. ອນນຸໂພຘາຕິ ປຏິເວຘສ຺ສ ອນຸຣູປໂພຘາຠາເວນ. ອປ຺ປຏິເວຘາຕິ ສຈ຺ຈານໍ ປຏິມຸຂໍ ເວຘາຠາເວນ.

໒. ທຸຕິຍໂກຏິຄາມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໙໒. ຜລສມາຘິຜລປຎ຺ຎານນ຺ຕິ ອຄ຺ຄຜລສມາຘິອຄ຺ຄຜລປຎ຺ຎານໍ.

໗. ຕຖສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໙໗. ອຣິຍານນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘານໍ ອຣິຍານໍ. ເຕນາຫ ‘‘ນ ຫີ’’ຕິອາທິ.

໘. ໂລກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐໙໘. ປຏິວິທ຺ຘຕ຺ຕາ ເທສິຕຕ຺ຕາ ຈາຕິ ອິມິນາ ປຏິເວຘຎາເຓນ ເທສນາຎາເຓນ ຈ ປຣິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ອຣິຍສນ຺ຕການິ ໂຫນ຺ຕິ ອຣິຍສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕກຠາວໂຕ.

໑໐. ຄວມ຺ປຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໐໐. ເອກປ຺ປຏິເວໂຘຕິ ເອເກເນວ ຎາເຓນ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ເອກຊ຺ຌໍ ປຏິເວໂຘ.

ໂກຏິຄາມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ສີສປາວນວຄ຺ໂຄ

໓. ທຓ຺ຑສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໐໑. ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ ອທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ.

໕. ສຕ຺ຕິສຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໐໕. ຠເວຍ຺ຍ ເຈຕິ ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສານິ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ສຫິເຕຫິ ເຕຫິ ສຈ຺ຈາຠິສມໂຍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ເອວໍ ປຣິກປ຺ປນາ ນ ກາຕພ຺ພາຕິ.

໙. ອິນ຺ທຂີລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໐໙. ອຊ຺ຌາສຍນ຺ຕິ ສສ຺ສຕາທິເຠທໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ. ໂສ ຫິ ‘‘ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ຄາຫສ຺ສ ມຸຂຠູຕຕ຺ຕາ ມຸຂນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕຎ຺ຈ ອປເຣ ອທິຏ຺ຐສຈ຺ຈາ ໂອໂລເກນ຺ຕິ, ທິຏ຺ຐສຈ຺ຈາ ປນ ເນວ ໂອໂລເກນ຺ຕິ.

໑໐. ວາທຕ຺ຖິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໑໐. ກຸກ຺ກຸໂກ ປມາຓມຊ຺ຌິມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຫຕ຺ໂຖຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸກ຺ກູຕິ ຕສ຺ເສວ ນາມໍ.

ສີສປາວນວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ປປາຕວຄ຺ໂຄ

໑. ໂລກຈິນ຺ຕາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໑໑. ໂລກຈິນ຺ຕນ຺ຕິ ໂລກສນ຺ນິເວສປຏິສໍຍຸຕ຺ຕວີມໍສາວ. ‘‘ໂລກຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ຕໍຕໍໂລກປຣິຍາປນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນາຬິເກຣາທໂຍຕິ ອາທິ-ສທ຺ເທນ ອວຸຕ຺ຕານໍ ໂອສຘິຕິຓວນປ຺ປຕິອາທີນໍ ສງ຺ຄໂຫ. ເອວຣູປນ຺ຕິ ເອທິສໍ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຕໍຕໍໂລກຈິຕ຺ຕໍ.

ວິຄຕຈິຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ຕຕ຺ຖປຣຕ຺ຖໂຕ ອປຄຕວິຕກ຺ໂກ ອທ຺ທສ ເອວໍ ອຘິຏ຺ຐຫິໍສູຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສມ຺ພຣິມາຍນ຺ຕິ ສມ຺ພເຣນ ອສຸຣິນ຺ເທນ ອຸປ຺ປາທິຕໍ ອສຸຣມາຍໍ, ຍໍ ‘‘ອິນ຺ທຊາລ’’ນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ ອິນ຺ທສ຺ສ ໂມຫນຕ຺ຖໍ ອຸປ຺ປາທິຕຕ຺ຕາ. ສມ຺ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາຕິ ປຣິຘາເວຕ຺ວາ. ຍຖາ ເນຕິ ເນ ອສຸເຣ ຍຖາ ໂສ ປຸຣິໂສ ປສ຺ສຕິ, ເອວໍ ອຘິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ກສ຺ມາ ປເນເຕ ເອວໍ ອຘິຏ຺ຐຫິໍສູຕິ? ຕໍ ປຸຣິສໍ ຕຕ຺ຖ ຕຖານິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍຎ຺ຈ ເທໂວ’’ຕິ ອາສງ຺ກນ຺ຕາ ຕຖາ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຠິສມຸຬາລຉິທ຺ເທຫິ ປວິສິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອສຸຣຠວນໍ ຄຕາ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ເທວານໍເຍວ ໂມຫຍມານາ’’ຕິ.

໒-໓. ປປາຕສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໑໑໒-໓. ມຣິຍາທປາສາໂຓຕິ ຄິຊ຺ຌກູຏປພ຺ພຕສ຺ສ ມຣິຍາທປາກາຣສທິໂສ ມຫນ຺ໂຕ ປາສາໂຓ. ອນິຏ຺ຐຣູປນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຣູປ-ສທ຺ໂທ ສຠາວຕ຺ໂຖ ‘‘ປິຍຣູເປ ສາຕຣູເປ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໔໐໘-໔໐໙) ວິຍາຕິ ອາຫ – ‘‘ອນິຏ຺ຐສຠາວ’’ນ຺ຕິ.

໕. ວາລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໑໕. ອຸປາສນນ຺ຕິ ອາຈຣິຍອຸປາສນໍ, ອາຈຣິຍໍ ອນ຺ເຕວາສິນາ ວາ ທິວເສ ທິວເສ ສິກ຺ຂນວເສນ ອຸປາສິຕພ຺ພໂຕ ອຸປາສນນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ກຓ຺ຑຂິປນສິປ຺ປໍ. ກຓ຺ຑໍ ອຕິກ຺ກມນ຺ເຕຕິ ສຣໍ ຂິປນ຺ເຕ. ໂປງ຺ຂານຸໂປງ຺ຂນ຺ຕິ ໂປງ຺ຂສທ຺ທຕ຺ຖໍ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອກໍ ກຓ຺ຑໍ ຂິປິຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປຣໍ ອນຸໂປງ຺ຂນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອປຣນ຺ຕິ ຕຕິຍກຓ຺ຑໍ. ອນຸໂປງ຺ຂໍ ນາມ ອິທນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອນຸໂປງ຺ຂໍ ນາມ ທຸຕິຍສ຺ສ ໂປງ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ຕຕິເຍນ ສເຣນ ວິຊ຺ຌີຍຕິ. ປຸນ ອປຣໍ ຕສ຺ສ ໂປງ຺ຂນ຺ຕິ ອິທໍ ປນ ອປຣາປຣໍ ອວິຣຊ຺ຌນໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸຣຠິສມ຺ຠວຕຣນ຺ຕິ ອຠິຠວິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕຣໍ. ວາລນ຺ຕິ ເກສໍ. ສຕ຺ຕຘາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວິຜາເລຕ຺ວາ. ຕສ຺ສ ເອກໍ ເຠທນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ເກສສ຺ສ ເອກໍ ອໍສຸສງ຺ຂາຕໍ ເຠທໍ ຄເຫຕ຺ວາ. ວາຕິງ຺ຄຓມຊ຺ເຌ ພນ຺ຘິຕ຺ວາຕິ ວາຕິງ຺ຄຓຜລສ຺ສ ມຊ຺ຌຏ຺ຐາເນ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ. ອປຣໍ ເຠທນ຺ຕິ ອປຣໍ ເກສສ຺ສ ອໍສຸສງ຺ຂາຕໍ ເຠທໍ. ອຄ຺ຄໂກຏິຍໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາຕິ ຍຖາ ຕສ຺ສ ວາລເຠທສ຺ສ ອູກາມຕ຺ຕໍ ລິຂາມຕ຺ຕໍ ວາ ກຓ຺ຑສ຺ສ ອຄ຺ຄໂກຏິໍ ອຘິກໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ. ອຸສຠມຕ຺ເຕຕິ ວີສຕິຍຏ຺ຐິມຕ຺ເຕ ຐາເນ ຐິໂຕ. ກຓ຺ຑພທ຺ຘາຍ ໂກຏິຍາຕິ ກຓ຺ຑພທ຺ຘາຍ ວາລສ຺ສ ໂກຏິຍາ ວາຕິງ຺ຄຓພນ຺ຘນວາລສ຺ສ ໂກຏິໍ ປຏິວິຊ຺ເຌຍ຺ຍ.

໘. ທຸຕິຍຉິຄ຺ຄຬຍຸຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໑໘. ອຘິຈ຺ຈຸປ຺ປຕ຺ຕິກນ຺ຕິ ຍທິຈ຺ຉາວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກໍ. ຉິຄ຺ຄເຬນາຕິ ຉິຄ຺ຄຬປເທເສນ. ຉິຄ຺ຄຬຸປຣີຕິ ເຫຏ຺ຐິມຍຸຄສ຺ສ ຉິຄ຺ຄຬປເທສສ຺ສ ອຸປຣິ. ອາຣຸຬ຺ຫສ຺ສ ຉິຄ຺ຄເຬນາຕິ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ຉິທ຺ເທນ. ຄີວປ຺ປເວສນໍ ວິຍາຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ຍຸຄານໍ ຉິທ຺ທປເທເສເນວ ອຸປຣູປຣິ ຐິຕານໍ ຉິທ຺ທນ຺ຕເຣນ ກາຓກຈ຺ຉປສ຺ສ ຄີວປ຺ປເວສນໍ ອຘິຈ຺ຈຕຣສມ຺ຠວໍ. ຕໂຕປິ ອຘິຈ຺ຈຕຣສມ຺ຠໂວ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕລາໂຠ, ຕໂຕ ອຘິຈ຺ຈຕມສມ຺ຠໂວ ອຣິຍມຄ຺ຄປຏິລາໂຠຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຈຕຸສຈ຺ຈປຏິເວໂຘ ອຕິວິຍ ອຘິຈ຺ຈຕຣສມ຺ຠໂວ’’ຕິ.

ປປາຕວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ອຠິສມຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໑໑໒໑. ອຠິສມຍສໍຍຸຕ຺ເຕ ວິຕ຺ຖາຣິໂຕວ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໗. ປຐມອາມກຘຎ຺ຎເປຍ຺ຍາລວຄ຺ໂຄ

໓. ປຎ຺ຎາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໓໓. ໂລກິຍມ຺ປິ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ເຖນ ‘‘ອຣິຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ລຠຕີຕິ ‘‘ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕເຣນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໔. ສຸຣາເມຣຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໓໔. ປິຏ຺ຐສຸຣາຕິ ປິຏ຺ເຐນ ກາຕພ຺ພສຸຣາ, ຕຖາ ໂອທນສຸຣາ ປູວສຸຣາ, ມຊ຺ຊຣສາທິຠູເຕ ກິຓ຺ເຓ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພາ ສຸຣາ ກິຓ຺ຓປກ຺ຂິຕ຺ຕສຸຣາ. ສມ຺ຠາຣສໍຍຸຕ຺ຕາຕິ ມູລເຠສຊ຺ຊສມ຺ຠາເຣຫິ ສໍຍຸຕ຺ຕາ. ປຸປ຺ຜາສໂວຕິ ນາຬິເກຣປຸປ຺ຜາທິໂຕ ອສ຺ສວນກອາສໂວ. ມຸທ຺ທິກຜລາທິໂຕ ອສ຺ສວນກອາສໂວ ຜລາສໂວ. ອິຕີຕິອາທິອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ມຘ຺ວາສວຄຸຬາສວສມ຺ຠາຣສໍຍຸຕ຺ເຕ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ສຸຣາສວວິນິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕສຸຣາສວວິນິມຸຕ຺ຕໍ.

໑໐. ປຈາຍິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໔໐. ນີຈວຸຕ຺ຕິໂນຕິ ກຸເລ ເຊຏ຺ຐານໍ ມຫາປິຕຸຈູຬປິຕຸເຊຏ຺ຐຠາຕິກາທີນໍ ອຠິວາທນປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານອຎ຺ຊລິກມ຺ມສາມີຈິກມ຺ມາທິວເສນ ນີຈວຸຕ຺ຕິໂນ.

໘. ທຸຕິຍອາມກຘຎ຺ຎເປຍ຺ຍາລວຄ຺ໂຄ

໘. ພີຊຄາມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໔໘. ‘‘ມູລພີຊ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ມູລເມວ ພີຊນ຺ຕິ ມູລພີຊໍ, ມູລພີຊໍ ເອຕສ຺ສາຕິປິ ມູລພີຊໍ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິເມນ ພີຊຄາໂມ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ພີຊານໍ ສມູໂຫ’’ຕິ ກຕ຺ວາ, ທຸຕິເຍນ ຠູຕຄາໂມ. ທຸວິໂຘເປໂສ ສາມຎ຺ຎນິທ຺ເທເສນ, ‘‘ມູລພີຊຎ຺ຈ ມູລພີຊຎ຺ຈ ມູລພີຊ’’ນ຺ຕິ ເອກເສສນເຍນ ວາ ພີຊຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ຜຬຸພີຊນ຺ຕິ ປພ຺ພພີຊໍ. ພາຫິຣປຈ຺ຈຍນ຺ຕຣສມວາເຍ ສທິສຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວິເສສກາຣຓຠາວໂຕ ວິຣຸຫນສມຕ຺ເຖ ສາຣຜເລ ນິຣຸຬ຺ໂຫ ພີຊ-ສທ຺ໂທ. ຕທຕ຺ຖສິທ຺ຘິຍາ ມູລາທີສຸປິ ເກສຸຈິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ຕໂຕ ນິວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ເອເກນ ພີຊ-ສທ຺ເທນ ວິເສເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ພີຊພີຊ’’ນ຺ຕິ ‘‘ຣູປຣູປໍ, ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໓໒໗) ຈ ຍຖາ. ນີລຕິຓຣຸກ຺ຂາທິກສ຺ສາຕິ ອລ຺ລຕິຓສ຺ສ ເຈວ ອລ຺ລຣຸກ຺ຂາທິກສ຺ສ ຈ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ໂອສຘິຄຈ຺ຉລຕາທີນໍ ຄຫຓໍ.

໙. ວິກາລໂຠຊນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໔໙. ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ມຊ຺ຌນ຺ຫິໂກ, ອຍໍ ພຸທ຺ຘາທິອຣິຍານໍ ອາຈິຓ຺ຓສມາຈິຓ຺ໂຓ ໂຠຊນສ຺ສ ກາໂລ, ຕທຎ຺ໂຎ ວິກາໂລຕິ ອາຫ – ‘‘ວິກາລໂຠຊນາຕິ ກາລາຕິກ຺ກນ຺ຕໂຠຊນາ’’ຕິ.

໑໐. ຄນ຺ຘວິເລປນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໕໐. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຸປ຺ຜນ຺ຕິ ຄນ຺ຖິມໍ ອຄນ຺ຖິມໍ ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຸປ຺ຜຊາຕໍ, ຕຖາ ປິສິຕາທິເຠທໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຄນ຺ຘຊາຕໍ.

໙. ຕຕິຍອາມກຘຎ຺ຎເປຍ຺ຍາລວຄ຺ໂຄ

໑. ນຈ຺ຈຄີຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໕໑. ສງ຺ເຂປໂຕ ‘‘ສພ຺ພປາປສ຺ສ ອກຣຓ’’ນ຺ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕໍ (ທີ.ນິ. ໒.໙໐; ຘ.ປ. ໑໘໓) ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕຉນ຺ທຣາຄປວຕ຺ຕິໂຕ ນຈ຺ຈາທີນໍ ທສ຺ສນໍ ນ ອນຸໂລເມຕີຕິ ອາຫ ‘‘ສາສນສ຺ສ ອນນຸໂລມຕ຺ຕາ’’ຕິ. ອຕ຺ຕນາ ປເຣຫິ ຈ ປໂຍຊິຍມານໍ ປໂຍຊາປິຍມານຎ຺ຈ ເອເຕເນວ ນຈ຺ຈ-ສທ຺ເທນ ຄຫິຕໍ, ຕຖາ ຄີຕວາທິຕສທ຺ເທຫິ ຈາຕິ ອາຫ – ‘‘ນຈ຺ຈນນຈ຺ຈາປນາທິວເສນາ’’ຕິ. ອາທິ-ສທ຺ເທນ ຄາຍນ-ຄາຍາປນ-ວາທນ-ວາທາປນາທີນິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ທສ຺ສເນນ ເຈຕ຺ຖ ສວນມ຺ປິ ສງ຺ຄຫິຕໍ ວິຣູເປກເສສນເຍນ. ຍຖາສກໍ ວິສຍສ຺ສ ອາໂລຈນສຠາວຕາຍ ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວິຎ຺ຎາຓານໍ ສວນກິຣິຍາຍປິ ທສ຺ສນສງ຺ເຂປສພ຺ຠາວໂຕ ‘‘ທສ຺ສນາ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອວິສູກຠູຕສ຺ສ ຄີຕສ຺ສ ສວນໍ ກທາຈິ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອາຫ – ‘‘ວິສູກຠູຕາ ທສ຺ສນາ ຈາ’’ຕິ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ປຣມຕ຺ຖໂຊຕິກາຍ ຂຸທ຺ທກອຏ຺ຐກຖາຍ (ຂຸ. ປາ. ອຏ຺ຐ. ໒.ປຈ຺ຉິມປຎ຺ຈສິກ຺ຂາປທວຓ຺ຓນາ) – ‘‘ຘມ຺ມູປສໍຫິຕໍ ຄີຕໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຄີຕູປສໍຫິໂຕ ຘມ຺ໂມ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ.

໒. ອຸຈ຺ຈາສຍນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໕໒. ອຸຈ຺ຈາຕິ ອຸຈ຺ຈ-ສທ຺ເທນ ສມານຕ຺ຖໍ ເອກໍ ສທ຺ທນ຺ຕຣໍ. ເສຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ສຍນໍ, ອຸຈ຺ຈາສຍນໍ ມຫາສຍນຎ຺ຈ ສມຓສາຣຸປ຺ປຣຫິຕໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ອກປ຺ປິຍຕ຺ຖຣຓ’’ນ຺ຕິ. ອາສນ຺ທາທິອາສນຎ຺ເຈຕ຺ຖ ສຍເນເນວ ສງ຺ຄຫິຕໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ອາຘາເຣ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ຕທາຘາຣກິຣິຍາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນາ’’ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ຕທຸປໂຠຄຠູຕນິສຊ຺ຊານິປຊ຺ຊເນຫິ ວິຣຕິ ທສ຺ສິຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນຎ຺ຈ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນຎ຺ຈາຕິ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນນ຺ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ເອກເສສນເຍນ ອຍໍ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ ຍຖາ – ‘‘ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນ’’ນ຺ຕິ (ອຸທາ. ໑). ອາສນກິຣິຍາປຸພ຺ພກຕ຺ຕາ ວາ ສຍນກິຣິຍາຍ ສຍນຄ຺ຄຫເຓເນວ ອາສນມ຺ປິ ຄຫິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໓. ຊາຕຣູປສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໕໓. ອຎ຺ເຎປິ ອຸຄ຺ຄຫາປເນ ອຸປນິກ຺ຂິຕ຺ຕສາທິຍເນ ຈ ປຏິຄ຺ຄຫຓຕ຺ໂຖ ລພ຺ຠຕີຕິ ອາຫ – ‘‘ນ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປນ຺ຕິ, ນ ອຸປນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ສາທິຍນ຺ຕີ’’ຕິ. ອຖ ວາ ຕິວິຘໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາເຍນ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ອຸຄ຺ຄຫຓໍ, ວາຈາຍ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ອຸຄ຺ຄຫາປຓໍ, ມນສາ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ສາທິຍນໍ. ຕິວິຘມ຺ປິ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ສາມຎ຺ຎນິທ຺ເທເສນ, ເອກເສສນເຍນ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ປຏິຄ຺ຄຫຓາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ເນວ ນໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ’’ຕິອາທິ. ເອສ ນໂຍ ‘‘ອາມກຘຎ຺ຎປຏິຄ຺ຄຫຓາ’’ຕິອາທີສຸປິ.

໔. ອາມກຘຎ຺ຎສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໕໔. ນີວາຣາທິອຸປຘຎ຺ຎສ຺ສ ສາລິອາທິມູລຘຎ຺ຎນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຕ຺ຕວິຘສ຺ສາ’’ຕິ.

໕. ອາມກມໍສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໕໕. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ວສານິ ເຠສຊ຺ຊານິ – ອຈ຺ຉວສໍ, ມຈ຺ຉວສໍ, ສຸສຸກາວສໍ, ສູກຣວສໍ, ຄທ຺ຣຠວສ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໒; ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໖໒໓) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອິທໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ນາມ. ຕສ຺ສ ປນ ‘‘ກາເລ ປຏິຄ຺ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໖໒) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ອາຫ – ‘‘ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອນຸຎ຺ຎາຕາ’’ຕິ. ວິນຍວເສນ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ໂພ, ຕສ຺ມາ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ວິນຍຏ຺ຐກຖາຍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໐. ຈຕຸຕ຺ຖອາມກຘຎ຺ຎເປຍ຺ຍາລວຄ຺ໂຄ

໒-໓. ກຍວິກ຺ກຍສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໑໖໒-໖໓. ກສ຺ສຈິ ຠຓ຺ຑສ຺ສ ຄຫຓໍ ກໂຍ, ທານໍ ວິກ຺ກໂຍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຄາມນ຺ຕເຣ ສນ຺ຕິເກ ຈ ຄມນໍ ທູຕກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ໂຍຊນາ. ປຫິຓຄມນໍ ຂຸທ຺ທກຄມນໍ.

໔. ຕຸລາກູຏສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑໖໔. ຣູປກູຏໍ ສຣູເປນ ສທິເສນ ຉລໂວຫາໂຣ. ອງ຺ຄກູຏໍ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ຖາທິນາ ອງ຺ຄານໍ ຉລກຣຓໍ. ຄຫຓກູຏໍ ມາເນສຸ ຄຫຓວເສນ. ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກູຏໍ ອຍຈຸຓ຺ຓາທິນາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນນ ຉລກຣຓໍ. ມຫຕິຍາ ຕຸລາຍ. ປຈ຺ຉາຠາເຄຕິ ຕຸລາຍ ປຈ຺ຉິມຠາເຄ. ຫຕ຺ເຖນາຕິ ຫຕ຺ຖປເທເສນ. ອກ຺ກມຕີຕິ ອຸຏ຺ຐາຕຸໍ ອເທນ຺ໂຕ ຄຓ຺ຫາຕິ. ທທນ຺ໂຕ ປຸພ຺ພຠາເຄຕິ ປເຣສໍ ທທນ຺ໂຕ ປຸພ຺ພຠາເຄ ຫຕ຺ເຖນ ຕຸລໍ ອກ຺ກມຕິ. ຕນ຺ຕິ ອຍຈຸຓ຺ຓໍ.

ໂລຫປາຕິໂຍຕິ ຕມ຺ພໂລຫປາຕິໂຍ. ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອສນິຂາທສຸວຓ຺ຓກນກລິມ຺ປິຕາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ກໂຣນ຺ຕິ. ມານຠາຊນສ຺ສ ຫທຍຠູຕສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕຣສ຺ສ ຠິນ຺ນໍ ຫທຍເຠໂທ. ນິມິຍມານສ຺ສ ຕິລຕຓ຺ຑຸລາທິກສ຺ສ ສິຂາຍ ອຄ຺ຄໂກຏິຍາ ຠິນ຺ນໍ ສິຂາເຠໂທ. ເຂຕ຺ຕາທີນໍ ມິນນຣຊ຺ຊຸຍາ ອຎ຺ຎຖາກຣຓໍ ຣຊ຺ຊຸເຠໂທ. ຣຊ຺ຊຸຄຫເຓເນວ ເຈຕ຺ຖ ທຓ຺ຑກສ຺ສ ຄຫຓໍ ກຕເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໖-໑໑. ເຉທນສຸຕ຺ຕາທິວຓ຺ຓນາ

໑໑໖໖-໗໑. ວໂຘຕິ ມຸຏ຺ຐິປ຺ປຫາຣກສາຕາຬນາທີຫິ ຫິໍສນໍ, ວິເຫຐນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິເຫຐນຕ຺ໂຖປິ ຫິ ວຘ-ສທ຺ໂທ ທິສ຺ສຕິ ‘‘ອຕ຺ຖານໍ ວຘິຕ຺ວາ ວຘິຕ຺ວາ ໂຣເທຍ຺ຍາ’’ຕິອາທີສຸ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ມາຣຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປນ ໂປຖນໍ ສນ຺ຘາຍາຕິ ສກ຺ກາ ວິຎ຺ຎາຕຸໍ ມາຣຓສທ຺ທສ຺ສ ວິຫິໍສເນປິ ທິສ຺ສນໂຕ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ອາມກຘຎ຺ຎເປຍ຺ຍາລວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ມຫາວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາຍ ລີນຕ຺ຖປ຺ປກາສນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຄມນກຖາວຓ຺ຓນາ

ສກລຣູປາຣູປສມ຺ມສເນ ສຓ຺ຫສຸຂຸມວິສຍຎາຓຕາຍ ວິປສ຺ສນາຈາຣນິປຸຓພຸທ຺ຘີນໍ ສຸສໍຍຕກາຍວຈີສມາຈາຣຕາຍ ສມຖວິປສ຺ສນາສຸ ສມ຺ມເທວ ຍຕນໂຕ ຈ ຍຕີນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸສຈ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທເຠເທ ປຣມຕ຺ຖຘມ຺ເມ ນານານເຍຫິ ຎາຓວິຠາຄສ຺ສ ສນ຺ນິສ຺ສເຍນ ພຫຸກາຣສ຺ສ ສໍຍຸຕ຺ຕາຄມວຣສ຺ສ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນໍ ກາຕຸໍ ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສນໂຕ ເອວ ນິປຸຓາ ຍາ ມຍາ ອຏ຺ຐກຖາ ອາຣທ຺ຘາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສວິເສສໍ ປຎ຺ຎາວຫຄຸຓຕ຺ຕາ ເອວ ຫິສ຺ສ ຄນ຺ຖາຣມ຺ເຠ ອາທິໂຕປິ ‘‘ປຎ຺ຎາປເຠທຊນນສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍ ສາຣນ຺ຕິ ສໍຍຸຕ຺ຕມຫາອຏ຺ຐກຖາຍ ສາຣໍ. ເອກູນສຏ຺ຐິມຕ຺ໂຕຕິ ໂຖກໍ ອູນຠາວໂຕ ມຕ຺ຕ-ສທ຺ທຄ຺ຄຫຓໍ.

ມູລຏ຺ຐກຖາຍ ສາຣນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕສໍຍຸຕ຺ຕມຫາອຏ຺ຐກຖາຍ ສາຣເມວ ປຸນ ນິຄມນວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ມູລຏ຺ຐກຖາຍ ສາຣນ຺ຕິ ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖາສຸ ອຕ຺ຖສາຣໍ. ເຕນ ເອຕໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ສໍຍຸຕ຺ຕມຫາອຏ຺ຐກຖາຍ ອຕ຺ຖສາຣໍ ອາທາຍ ອິມໍ ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ເສສມຫານິກາຍານມ຺ປິ ມູລຏ຺ຐກຖາສຸ ອິຘ ວິໂຍຄກ຺ຂມໍ ອຕ຺ຖສາຣໍ ອາທາຍ ອກາສິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ມຫາວິຫາຣາຘິວາສີນ’’ນ຺ຕິ ຈ ອິທໍ ປຸຣິມປຈ຺ຉິມປເທຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ ‘‘ມຫາວິຫາຣາຘິວາສີນໍ ສມຍໍ ປກາສຍນ຺ຕິໍ ມຫາວິຫາຣາຘິວາສີນໍ ມູລຏ຺ຐກຖາຍ ສາຣໍ ອາທາຍາ’’ຕິ ຈ. ເຕນ ປຸຎ຺ເຎນ. ໂຫຕຸ ສພ຺ໂພ ສຸຂີ ໂລໂກຕິ ກາມາວຈຣາທິວິຠາໂຄ ສພ຺ໂພ ສຕ຺ຕໂລໂກ ຍຖາຣຫໍ ໂພຘິຕ຺ຕຍາຘິຄມວເສນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ນິພ຺ພານສຸເຂນ ສຸຂິໂຕ ໂຫຕູຕິ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ສຸຂາຘິຄມາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ຎໍ ປຣິຓາເມຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ສາຣຕ຺ຖປ຺ປກາສິນິຍາ

ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ ລີນຕ຺ຖປ຺ປກາສນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສໍຍຸຕ຺ຕຏີກາ ສມຕ຺ຕາ.