📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ.

ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາເຍ

ທຸກນິປາຕ-ອຏ຺ຐກຖາ

໑. ປຐມປຓ຺ຓາສກໍ

໑. ກມ຺ມກາຣຓວຄ຺ໂຄ

໑. ວຊ຺ຊສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑. ທຸກນິປາຕສ຺ສ ປຐເມ ວຊ຺ຊານີຕິ ໂທສາ ອປຣາຘາ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກນ຺ຕິ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ອຸປ຺ປນ຺ນຜລໍ. ສມ຺ປຣາຍິກນ຺ຕິ ສມ຺ປຣາເຍ ອນາຄເຕ ອຕ຺ຕຠາເວ ອຸປ຺ປນ຺ນຜລໍ. ອາຄຸຈາຣິນ຺ຕິ ປາປກາຣິໍ ອປຣາຘກາຣກໍ. ຣາຊາໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ວິວິຘາ ກມ຺ມກາຣຓາ ກາເຣນ຺ເຕຕິ ໂຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິວິຘາ ກມ຺ມກາຣຓາ ຣາຊປຸຣິສາ ກໂຣນ຺ຕິ, ຣາຊາໂນ ປນ ຕາ ກາເຣນ຺ຕິ ນາມ. ຕໍ ໂຈຣໍ ເອວໍ ກມ຺ມກາຣຓາ ກາຣິຍມານໍ ເອສ ປສ຺ສຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປສ຺ສຕິ ໂຈຣໍ ອາຄຸຈາຣິໍ ຣາຊາໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ວິວິຘາ ກມ຺ມກາຣຓາ ກາເຣນ຺ເຕ’’ຕິ. ອທ຺ຘທຓ຺ຑເກຫີຕິ ມຸຄ຺ຄເຣຫິ, ປຫາຣສາຘນຕ຺ຖໍ ວາ ຈຕຸຫຕ຺ຖທຓ຺ຑໍ ທ຺ເວຘາ ເຉຕ຺ວາ ຄຫິຕທຓ຺ຑເກຫິ. ພິລງ຺ຄຖາລິກນ຺ຕິ ກຎ຺ຊິຍອຸກ຺ຂລິກກມ຺ມກາຣຓໍ. ຕໍ ກໂຣນ຺ຕາ ສີສກຏາຫໍ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ຕຕ຺ຕໍ ອໂຍຄຸຬໍ ສຓ຺ຑາເສນ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ເຕນ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ປກ຺ກຸຖິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣຕິ. ສງ຺ຂມຸຓ຺ຑິກນ຺ຕິ ສງ຺ຂມຸຓ຺ຑກມ຺ມກາຣຓໍ. ຕໍ ກໂຣນ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕໂຣຏ຺ຐອຸຠໂຕກຓ຺ຓຈູຬິກຄລວາຏກປຣິຈ຺ເຉເທນ ຈມ຺ມໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສພ຺ພເກເສ ເອກໂຕ ຄຓ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ທຓ຺ຑເກນ ເວເຐຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາເຏນ຺ຕິ, ສຫ ເກເສຫິ ຈມ຺ມໍ ອຸຏ຺ຐຫຕິ. ຕໂຕ ສີສກຏາຫໍ ຖູລສກ຺ຂຣາຫິ ຆໍສິຕ຺ວາ ໂຘວນ຺ຕາ ສງ຺ຂວຓ຺ຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຣາຫຸມຸຂນ຺ຕິ ຣາຫຸມຸຂກມ຺ມກາຣຓໍ. ຕໍ ກໂຣນ຺ຕາ ສງ຺ກຸນາ ມຸຂໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕມຸເຂ ທີປໍ ຊາເລນ຺ຕິ, ກຓ຺ຓຈູຬິກາຫິ ວາ ປຏ຺ຐາຍ ມຸຂໍ ນິຂາທເນນ ຂນນ຺ຕິ, ໂລຫິຕໍ ປຄ຺ຆຣິຕ຺ວາ ມຸຂໍ ປູເຣຕິ.

ໂຊຕິມາລິກນ຺ຕິ ສກລສຣີຣໍ ເຕລປິໂລຕິກາຍ ເວເຐຕ຺ວາ ອາລິມ຺ເປນ຺ຕິ. ຫຕ຺ຖປຊ຺ໂຊຕິກນ຺ຕິ ຫຕ຺ເຖ ເຕລປິໂລຕິກາຍ ເວເຐຕ຺ວາ ທີປໍ ວິຍ ປຊ຺ຊາເລນ຺ຕິ. ເອຣກວຕ຺ຕິກນ຺ຕິ ເອຣກວຕ຺ຕກມ຺ມກາຣຓໍ. ຕໍ ກໂຣນ຺ຕາ ເຫຏ຺ຐາຄີວໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈມ຺ມວຏ຺ເຏ ກນ຺ຕິຕ຺ວາ ໂຄປ຺ຜເກ ຐເປນ຺ຕິ, ອຖ ນໍ ໂຍຕ຺ເຕຫິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກຑ຺ຒນ຺ຕິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ຈມ຺ມວຏ຺ເຏ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຕຕິ. ຈີຣກວາສິກນ຺ຕິ ຈີຣກວາສິກກມ຺ມກາຣຓໍ. ຕໍ ກໂຣນ຺ຕາ ຕເຖວ ຈມ຺ມວຏ຺ເຏ ກນ຺ຕິຕ຺ວາ ກຏິຍໍ ຐເປນ຺ຕິ, ກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕິຕ຺ວາ ໂຄປ຺ຜເກສຸ ຐເປນ຺ຕິ, ອຸປຣິເມຫິ ເຫຏ຺ຐິມສຣີຣໍ ຈີຣກນິວາສນນິວຕ຺ຖໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ເອເຓຍ຺ຍກນ຺ຕິ ເອເຓຍ຺ຍກກມ຺ມກາຣຓໍ. ຕໍ ກໂຣນ຺ຕາ ອຸໂຠສຸ ກປ຺ປເຣສຸ ຈ ອຸໂຠສຸ ຊາຓຸເກສຸ ຈ ອຍວລຍານິ ທຕ຺ວາ ອຍສູລານິ ໂກຏ຺ເຏນ຺ຕິ. ໂສ ຈຕູຫິ ອຍສູເລຫິ ຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐຫຕິ. ອຖ ນໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ‘‘ເອເຓຍ຺ຍໂກ ໂຊຕິປຣິຄ຺ຄໂຫ ຍຖາ’’ຕິ ອາຄຕຏ຺ຐາເນປິ ອິທເມວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ກາເລນ ກາລໍ ສູລານິ ອປເນຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ອຏ຺ຐິໂກຏີຫິເຍວ ຐເປນ຺ຕິ. ເອວຣູປາ ກມ຺ມກາຣຓາ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ພຬິສມໍສິກນ຺ຕິ ອຸຠໂຕມຸເຂຫິ ພຬິເສຫິ ປຫຣິຕ຺ວາ ຈມ຺ມມໍສນ຺ຫາຣູນິ ອຸປ຺ປາເຏນ຺ຕິ. ກຫາປຓິກນ຺ຕິ ສກລສຣີຣໍ ຕິຓ຺ຫາຫິ ວາສີຫິ ໂກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກຫາປຓມຕ຺ຕໍ, ກຫາປຓມຕ຺ຕໍ ປາເຕນ຺ຕາ ໂກຏ຺ເຏນ຺ຕິ. ຂາຣາປຕຈ຺ຉິກນ຺ຕິ ສຣີຣໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອາວຸເຘຫິ ປຫຣິຕ຺ວາ ໂກຈ຺ເຉຫິ ຂາຣໍ ຆໍສນ຺ຕິ, ຈມ຺ມມໍສນ຺ຫາຣູນິ ປຄ຺ຆຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິກສງ຺ຂລິກາວ ຕິຏ຺ຐຕິ. ປລິຆປຣິວຕ຺ຕິກນ຺ຕິ ເອເກນ ປສ຺ເສນ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ກຓ຺ຓຈ຺ຉິທ຺ເທນ ອຍສູລໍ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ປຖວິຍາ ເອກາພທ຺ຘໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ປາເທ ຄເຫຕ຺ວາ ອາວິຎ຺ຉນ຺ຕິ. ປລາລປີຐກນ຺ຕິ ເຉໂກ ກາຣຓິໂກ ຉວິຈມ຺ມໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສທໂປເຕຫິ ອຏ຺ຐີນິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ເກເສສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປຕິ, ມໍສຣາສິເຍວ ໂຫຕິ. ອຖ ນໍ ເກເສເຫວ ປຣິໂຍນນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ປລາລວຏ຺ຏິໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ເວເຐນ຺ຕິ. ສຸນເຂຫິປີຕິ ກຕິປຍານິ ທິວສານິ ອາຫາຣໍ ອທຕ຺ວາ ຉາຕກສຸນເຂຫິ ຂາທາເປນ຺ຕິ. ເຕ ມຸຫຸຕ຺ເຕນ ອຏ຺ຐິກສງ຺ຂລິກເມວ ກໂຣນ຺ຕິ. ສູເລ ອຸຕ຺ຕາເສນ຺ເຕຕິ ສູເລ ອາໂຣເປນ຺ເຕ.

ນ ປເຣສໍ ປາຠຕໍ ວິລຸມ຺ປນ຺ໂຕ ຈຣຕີຕິ ປເຣສໍ ສນ຺ຕກໍ ຠຓ຺ຑໍ ປຣມ຺ມຸຂໍ ອາຠຕໍ ອນ຺ຕມໂສ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ປຕິຕໍ ສຫສ຺ສຠຓ຺ຑິກມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ຊີວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິລຸມ຺ປນ຺ໂຕ ນ ວິຈຣຕິ, ໂກ ອິມິນາ ອຕ຺ໂຖຕິ ປິຏ຺ຐິປາເທນ ວາ ປວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ.

ປາປໂກຕິ ລາມໂກ. ທຸກ຺ໂຂຕິ ອນິຏ຺ໂຐ. ກິຎ຺ຈ ຕນ຺ຕິ ກິໍ ນາມ ຕໍ ກາຣຓໍ ຠເວຍ຺ຍ. ຍາຫນ຺ຕິ ເຍນ ອຫໍ. ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕນ຺ຕິ ປາຓາຕິປາຕາທິ ຕິວິຘໍ ອກຸສລໍ ກາຍກມ຺ມໍ. ກາຍສຸຈຣິຕນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຠູຕໍ ຕິວິຘໍ ກຸສລກມ຺ມໍ. ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕນ຺ຕິ ມຸສາວາທາທິ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອກຸສລໍ ວຈີກມ຺ມໍ. ວຈີສຸຈຣິຕນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຠູຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ກຸສລກມ຺ມໍ. ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕນ຺ຕິ ອຠິຊ຺ຌາທິ ຕິວິຘໍ ອກຸສລກມ຺ມໍ. ມໂນສຸຈຣິຕນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຠູຕໍ ຕິວິຘໍ ກຸສລກມ຺ມໍ. ສຸທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ທຸວິຘາ ສຸທ຺ຘິ – ປຣິຍາຍໂຕ ຈ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ຈ. ສຣຓຄມເນນ ຫິ ປຣິຍາເຍນ ສຸທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ ນາມ. ຕຖາ ປຎ຺ຈຫິ ສີເລຫິ, ທສຫິ ສີເລຫິ – ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີເລນ, ປຐມຊ຺ຌາເນນ…ເປ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕເນນ, ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລນ…ເປ… ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ປຣິຍາເຍນ ສຸທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ ນາມ. ອຣຫຕ຺ຕຜເລ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ປນ ຂີຓາສໂວ ຉິນ຺ນມູລເກ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ນ຺ຫາເປນ຺ໂຕປິ ຂາທາເປນ຺ໂຕປິ ຠຸຎ຺ຊາເປນ຺ໂຕປິ ນິສີທາເປນ຺ໂຕປິ ນິປຊ຺ຊາເປນ຺ໂຕປິ ນິປ຺ປຣິຍາເຍເນວ ສຸທ຺ຘໍ ນິມ຺ມລໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ ປຏິຊຄ຺ຄຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອິມານິ ທ຺ເວ ວຊ຺ຊາເນວ, ໂນ ນ ວຊ຺ຊານິ, ຕສ຺ມາ. ວຊ຺ຊຠີຣຸໂນຕິ ວຊ຺ຊຠີຣຸກາ. ວຊ຺ຊຠຍທສ຺ສາວິໂນຕິ ວຊ຺ຊານິ ຠຍໂຕ ທສ຺ສນສີລາ. ເອຕໍ ປາຏິກງ຺ຂນ຺ຕິ ເອຕໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ເອຕໍ ອວສ຺ສໍຠາວີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ກາຣຓວຈນໍ ວາ ເຍນ ກາຣເຓນ ປຣິມຸຈ຺ຈິສ຺ສຕິ ສພ຺ພວຊ຺ເຊຫິ. ເກນ ປນ ກາຣເຓນ ປຣິມຸຈ຺ຈິສ຺ສຕີຕິ? ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ເຄນ ເຈວ ຈຕຸຕ຺ຖຜເລນ ຈ. ມຄ຺ເຄນ ຫິ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ນາມ, ຜລໍ ປຕ຺ໂຕ ປຣິມຸຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕີຕິ. ກິໍ ປນ ຂີຓາສວສ຺ສ ອກຸສລໍ ນ ວິປຈ຺ຈຕີຕິ? ວິປຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ປນ ຂີຓາສວຠາວໂຕ ປຸພ຺ເພ ກຕໍ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ, ສມ຺ປຣາເຍ ປນສ຺ສ ກມ຺ມຜລໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ. ປຐມໍ.

໒. ປຘານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒. ທຸຕິເຍ ປຘານານີຕິ ວີຣິຍານິ. ວີຣິຍຎ຺ຫິ ປທຫິຕພ຺ພໂຕ ປຘານຠາວກຣຓໂຕ ວາ ປຘານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ທຸຣຠິສມ຺ຠວານີຕິ ທຸສ຺ສຫານິ ທຸປ຺ປູຣິຍານິ, ທຸກ຺ກຣານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕນ຺ຕິ ອຄາເຣ ວສນ຺ຕານໍ. ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານຸປ຺ປທານຕ຺ຖໍ ປຘານນ຺ຕິ ເອເຕສໍ ຈີວຣາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ອນຸປ຺ປທານຕ຺ຖາຍ ປຘານໍ ນາມ ທຸຣຠິສມ຺ຠວນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຈຕຸຣຕນິກມ຺ປິ ຫິ ປິໂລຕິກໍ, ປສຕຕຓ຺ຑຸລມຕ຺ຕໍ ວາ ຠຕ຺ຕໍ, ຈຕຸຣຕນິກໍ ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ, ເຕລສປ຺ປິນວນີຕາທີສຸ ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ເຠສຊ຺ຊໍ ປເຣສໍ ເທຖາຕິ ວຕ຺ຕຸມ຺ປິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທາຕຸມ຺ປິ ທຸກ຺ກຣໍ ອຸຠໂຕພ຺ຍູຬ຺ຫສງ຺ຄາມປ຺ປເວສນສທິສໍ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ທານຎ຺ຈ ຍຸທ຺ຘຎ຺ຈ ສມານມາຫຸ,

ອປ຺ປາປິ ສນ຺ຕາ ພຫຸເກ ຊິນນ຺ຕິ;

ອປ຺ປມ຺ປິ ເຈ ສທ຺ທຫາໂນ ທທາຕິ,

ເຕເນວ ໂສ ໂຫຕິ ສຸຂີ ປຣຕ຺ຖາ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໘.໗໒; ສໍ. ນິ. ໑.໓໓);

ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕານນ຺ຕິ ເຄຫໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ສ ຆຣາວາສສ຺ສ ຫິຕາວເຫຫິ ກສິໂຄຣກ຺ຂາທີຫິ ວິຣຫິຕໍ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຸປຄຕານໍ. ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ ປຘານນ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ຂນ຺ຘູປຘິກິເລສູປຘິອຠິສງ຺ຂາຣູປຘິສງ຺ຂາຕານໍ ອຸປຘີນໍ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄສງ຺ຂາຕສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ເຈວ ມຄ຺ເຄນ ຈ ສຫຊາຕວີຣິຍໍ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອິມານິ ທ຺ເວ ປຘານານິ ທຸຣຠິສມ຺ຠວານິ, ຕສ຺ມາ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຕປນີຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓. ຕຕິເຍ ຕປນີຍາຕິ ອິຘ ເຈວ ສມ຺ປຣາເຍ ຈ ຕປນ຺ຕີຕິ ຕປນີຍາ. ຕປ຺ປຕີຕິ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາເປນ ຕປ຺ປຕິ ອນຸໂສຈຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ກຕ຺ວາ ນນ຺ທຍກ຺ໂຂ ວິຍ ນນ຺ທມາຓໂວ ວິຍ ນນ຺ທໂຄຆາຕໂກ ວິຍ ເທວທຕ຺ໂຕ ວິຍ ທ຺ເວຠາຕິກາ ວິຍ ຈ. ເຕ ກິຣ ຄາວໍ ວຘິຕ຺ວາ ມໍສໍ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາເສ ອກໍສຸ. ຕໂຕ ກນິຏ຺ໂຐ ເຊຏ຺ຐກໍ ອາຫ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ທາຣກາ ພຫູ, ອິມານິ ເມ ອນ຺ຕານິ ເທຫີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ໂສ ‘‘ສພ຺ພໍ ມໍສໍ ທ຺ເວຘາ ວິຠຕ຺ຕໍ, ປຸນ ກິໍ ມຄ຺ຄສີ’’ຕິ ປຫຣິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປສິ. ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຈ ນໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ມຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຠາຣິຍໍ ເມ ກມ຺ມໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທສິ. ອຖສ຺ສ ພລວໂສໂກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສ ຐິຕຏ຺ຐາເນປິ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐາເນປິ ຕເທວ ກມ຺ມໍ ອາວຊ຺ເຊຕິ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສາທໍ ນ ລຠຕິ. ອສິຕປີຕຂາຍິຕສາຍິຕມ຺ປິສ຺ສ ສຣີເຣ ໂອຊໍ ນ ຜຣຕິ, ອຏ຺ຐິຈມ຺ມມຕ຺ຕເມວ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ເອໂກ ເຖໂຣ ທິສ຺ວາ – ‘‘ອຸປາສກ, ຕ຺ວໍ ປຫູຕອນ຺ນປາໂນ, ອຏ຺ຐິຈມ຺ມມຕ຺ຕເມວ ເຕ ອວສິຏ຺ຐໍ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເຕ ກິຎ຺ຈິ ຕປນີຍກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ? ໂສ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ອາໂຣເຈສິ. ອຖ ນໍ ເຖໂຣ ‘‘ຠາຣິຍໍ ເຕ ອຸປາສກ ກມ຺ມໍ ກຕໍ, ອນປຣາຘຏ຺ຐາເນ ອປຣທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂສ ເຕເນວ ກມ຺ເມນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘສກ຺ກໂກກາລິກຈິຎ຺ຈມາຓວິກາທໂຍ ວິຍ ຕປ຺ປຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ຈຕຸຕ຺ເຖ ຈ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ. ຕຕິຍໍ.

໕. ອຸປຎ຺ຎາຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕. ປຎ຺ຈເມ ທ຺ວິນ຺ນາຫນ຺ຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຫໍ. ອຸປຎ຺ຎາສິນ຺ຕິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຸຓໍ ອຎ຺ຎາສິໍ, ຊານິໍ ປຏິວິຊ຺ຌິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທານິ ເຕ ຘມ຺ເມ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຍາ ຈ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາຕິອາທິມາຫ. ອິມຎ຺ຫິ ຘມ຺ມທ຺ວຍໍ ນິສ຺ສາຍ ສຕ຺ຖາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສານຸຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ອິມິນາ ອິມໍ ທີເປຕິ – ‘‘ອຫໍ ຌານມຕ຺ຕເກນ ວາ ໂອຠາສນິມິຕ຺ຕມຕ຺ຕເກນ ວາ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄເມວ ອຸປ຺ປາເທສິໍ. ຍາວ ໂສ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ນ ຕາວາຫໍ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ອໂຫສິໍ. ປຘານສ຺ມິໍ ຈ ອນຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອໂນສກ຺ກນາຍ ຐຕ຺ວາເຍວ ປຘານກິຣິຍໍ ອກາສິ’’ນ຺ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຍາ ຈ ອປ຺ປຏິວານິຕາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປຏິວານິຕາຕິ ອປ຺ປຏິກ຺ກມນາ ອໂນສກ຺ກນາ. ອປ຺ປຏິວານີ ສຸທາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປທຫາມີຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸທນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອໂນສກ຺ກນາຍໍ ຐິໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕກາເລ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ປຘານມກາສິນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ຍຖາ ເຕນ ຕໍ ປຘານໍ ກຕໍ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ກາມໍ ຕໂຈ ຈາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິມິນາ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ຄຸຓຊາຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ປຸຣິສຖາເມນາຕິອາທິນາ ປຸຣິສສ຺ສ ຎາຓຖາໂມ ຎາຓວີຣິຍໍ ຎາຓປຣກ຺ກໂມ ຈ ກຖິໂຕ. ສຓ຺ຐານນ຺ຕິ ຐປນາ ອປ຺ປວຕ຺ຕນາ ໂອສກ຺ກນາ, ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຕນ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ວີຣິຍາຘິຏ຺ຐານໍ ນາມ ກຖິຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ກາມໍ ຕໂຈ ຈາຕິ ເອກໍ ອງ຺ຄໍ, ນ຺ຫາຣຸ ຈາຕິ ເອກໍ, ອຏ຺ຐິ ຈາຕິ ເອກໍ, ມໍສໂລຫິຕນ຺ຕິ ເອກໍ, ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ. ປຸຣິສຖາເມນາຕິອາທີນິ ອຘິມຕ຺ຕວີຣິຍາຘິວຈນານິ. ອິຕິ ປຸຣິເມຫິ ຈຕູຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຫຸຕ຺ວາ ເອວໍ ອຘິຏ຺ຐິຕໍ ວີຣິຍໍ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ວີຣິຍາຘິຏ຺ຐານໍ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຕນ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄມນີຍປຏິປທາ ກຖິຕາ.

ອິທານິ ຕາຍ ປຏິປທາຍ ປຏິລທ຺ຘຄຸຓໍ ກເຖຕຸໍ ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປມາທາຘິຄຕາຕິ ສຕິອວິປ຺ປວາສສງ຺ຂາເຕນ ອປ຺ປມາເທນ ອຘິຄຕາ, ນ ສຸຕ຺ຕປ຺ປມຕ຺ເຕນ ລທ຺ຘາ. ສມ຺ໂພຘີຕິ ຈຕຸມຄ຺ຄຎາຓຎ຺ເຈວ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ເອຕໍ ສຸຕ຺ຕປ຺ປມຕ຺ເຕນ ອຘິຄນ຺ຕຸນ຺ຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ອປ຺ປມາທາຘິຄຕາ ສມ຺ໂພຘີ’’ຕິ. ອນຸຕ຺ຕໂຣ ໂຍຄກ຺ເຂໂມຕິ ນ ເກວລໍ ໂພຘິເຍວ, ອຣຫຕ຺ຕຜລນິພ຺ພານສງ຺ຂາໂຕ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ໂຍຄກ຺ເຂໂມປິ ອປ຺ປມາທາຘິຄໂຕວ.

ອິທານິ ອຕ຺ຕນາ ປຏິລທ຺ຘຄຸເຓສຸ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ສມາທເປນ຺ໂຕ ຕຸມ຺ເຫ ເຈປິ ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍາຕິ ຍສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ, ຍໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸກາມາ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕທນຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານນ຺ຕິ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ປຣິໂຍສານຠູຕໍ ອຣິຍຜລໍ. ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາຕິ ອຠິຎ຺ຎາຍ ອຸຕ຺ຕມປຎ຺ຎາຍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ. ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສຖາຕິ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ວິຫຣິສ຺ສຖ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອປ຺ປຏິວານປຘານໍ ນາເມຕໍ ພຫູປກາຣໍ ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຖສາຘກໍ, ຕສ຺ມາ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ສໍໂຍຊນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖. ຉຏ຺ເຐ ສໍໂຍຊນິເຍສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ທສນ຺ນໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຈ຺ຈຍຠູເຕສຸ ເຕຠູມກຘມ຺ເມສຸ. ອສ຺ສາທານຸປສ຺ສິຕາຕິ ອສ຺ສາທໂຕ ປສ຺ສິຕາ ປສ຺ສນຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສິຕາຕິ ນິພ຺ພິທາວເສນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນວເສນ ປສ຺ສນຠາໂວ. ຊາຕິຍາຕິ ຂນ຺ຘນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ. ຊຣາຍາຕິ ຂນ຺ຘປຣິປາກໂຕ. ມຣເຓນາຕິ ຂນ຺ຘເຠທໂຕ. ໂສເກຫີຕິ ອນ຺ໂຕນິຊ຺ຌາຍນລກ຺ຂເຓຫິ ໂສເກຫິ. ປຣິເທເວຫີຕິ ຕນ຺ນິສ຺ສິຕລາລປ຺ປິຕລກ຺ຂເຓຫິ ປຣິເທເວຫິ. ທຸກ຺ເຂຫີຕິ ກາຍປຏິປີຬນທຸກ຺ເຂຫິ. ໂທມນສ຺ເສຫີຕິ ມໂນວິຆາຕໂທມນສ຺ເສຫິ. ອຸປາຍາເສຫີຕິ ອຘິມຕ຺ຕາຍາສລກ຺ຂຓອຸປາຍາເສຫິ. ທຸກ຺ຂສ຺ມາຕິ ສກລວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໂຕ. ປຊຫຕີຕິ ມຄ຺ເຄນ ປຊຫຕິ. ປຫາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຜລກ຺ຂໂຓ ກຖິໂຕ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏໍ ກຖິຕໍ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ກຓ຺ຫສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗. ສຕ຺ຕເມ ກຓ຺ຫາຕິ ນ ກາຬວຓ຺ຓຕາຍ ກຓ຺ຫາ, ກຓ຺ຫຕາຍ ປນ ອຸປເນນ຺ຕີຕິ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິກາຬຕາຍ ກຓ຺ຫາ. ສຣເສນາປິ ວາ ສພ຺ພາກຸສລຘມ຺ມາ ກຓ຺ຫາ ເອວ. ນ ຫິ ເຕສໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຠສ຺ສຣໍ ໂຫຕິ. ອຫິຣິກນ຺ຕິ ອຫິຣິກຠາໂວ. ອໂນຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ອໂນຕ຺ຕາປິຠາໂວ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ສຸກ຺ກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘. ອຏ຺ຐເມ ສຸກ຺ກາຕິ ນ ວຓ຺ຓສຸກ຺ກຕາຍ ສຸກ຺ກາ, ສຸກ຺ກຕາຍ ປນ ອຸປເນນ຺ຕີຕິ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິສຸກ຺ກຕາຍ ສຸກ຺ກາ. ສຣເສນາປິ ວາ ສພ຺ພກຸສລຘມ຺ມາ ສຸກ຺ກາ ເອວ. ເຕສໍ ຫິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຠສ຺ສຣໍ ໂຫຕິ. ຫິຣີ ຈ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຎ຺ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ປາປໂຕ ຊິຄຸຈ຺ຉນລກ຺ຂຓາ ຫິຣີ, ຠາຍນລກ຺ຂຓໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕເມວ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ຈຣິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙. ນວເມ ໂລກໍ ປາເລນ຺ຕີຕິ ໂລກໍ ສນ຺ຘາເຣນ຺ຕິ ຐເປນ຺ຕິ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ. ນຍິຘ ປຎ຺ຎາເຍຖ ມາຕາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ຊນິກາ ມາຕາ ‘‘ອຍໍ ເມ ມາຕາ’’ຕິ ຄຣຸຈິຕ຺ຕີກາຣວເສນ ນ ປຎ຺ຎາເຍຖ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສມ຺ເຠທນ຺ຕິ ສງ຺ກຣໍ ມຣິຍາທເຠທໍ ວາ. ຍຖາ ອເຊຬກາຕິອາທີສຸ ເອເຕ ຫິ ສຕ຺ຕາ ‘‘ອຍໍ ເມ ມາຕາ’’ຕິ ວາ ‘‘ມາຕຸຈ຺ຉາ’’ຕິ ວາ ຄຣຸຈິຕ຺ຕີກາຣວເສນ ນ ຊານນ຺ຕິ. ຍໍ ວຕ຺ຖຸໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕຕ຺ເຖວ ວິປ຺ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຸປມໍ ອາຫຣນ຺ໂຕ ‘‘ຍຖາ ອເຊຬກາ’’ຕິອາທິມາຫ. ນວມໍ.

໑໐. ວສ຺ສູປນາຍິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐. ທສມໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຕຣອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ? ມນຸສ຺ສານໍ ອຸຊ຺ຌາຍເນ. ຠຄວຕາ ຫິ ປຐມໂພຘິຍໍ ວີສຕິ ວສ຺ສານິ ວສ຺ສູປນາຍິກາ ອປ຺ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ອໂຫສິ. ຠິກ຺ຂູ ອນິພທ຺ຘວາສາ ວສ຺ເສປິ ອຸຕຸວສ຺ເສປິ ຍຖາສຸຂໍ ວິຈຣິໍສຸ. ເຕ ທິສ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ກຖຎ຺ຫິ ນາມ ສມຓາ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍາ ເຫມນ຺ຕມ຺ປິ ຄິມ຺ຫມ຺ປິ ວສ຺ສມ຺ປິ ຈາຣິກໍ ຈຣິສ຺ສນ຺ຕິ ຫຣິຕານິ ຕິຓານິ ສມ຺ມທ຺ທນ຺ຕາ ເອກິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຊີວໍ ວິເຫເຐນ຺ຕາ ພຫູ ຂຸທ຺ທເກ ປາເຓ ສງ຺ຆາຕໍ ອາປາເທນ຺ຕາ. ອິເມ ຫິ ນາມ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ທຸຣກ຺ຂາຕຘມ຺ມາ ວສ຺ສາວາສໍ ອລ຺ລີຍິສ຺ສນ຺ຕິ ສໍກສາຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ອິເມ ນາມ ສກຸຓາ ຣຸກ຺ຂຄ຺ເຄສຸ ກຸລາວການິ ກຕ຺ວາ ວສ຺ສາວາສໍ ອລ຺ລີຍິສ຺ສນ຺ຕິ ສໍກສາຍິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ອຸຊ຺ຌາຍິໍສຸ. ຕມຕ຺ຖໍ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຠຄວາ ຕໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ອິມໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເທເສນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຕາວ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໘໔) ເອຕ຺ຕກເມວາຫ. ອຖ ຠິກ຺ຂູນໍ ‘‘ກທາ ນຸ ໂຂ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຕກ຺ກໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວສ຺ສາເນ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອຖ ໂຂ ຠິກ຺ຂູນໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ກຕິ ນຸ ໂຂ ວສ຺ສູປນາຍິກາ’’ຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສກລມ຺ປິ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເທເສນ຺ໂຕ ທ຺ເວມາ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວສ຺ສູປນາຍິກາຕິ ວສ຺ສູປຄມນານິ. ປຸຣິມິກາຕິ ອປຣຊ຺ຊຸຄຕາຍ ອາສາຬ຺ຫິຍາ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພາ ປຸຣິມກຕ຺ຕິກປຸຓ຺ຓມິປຣິໂຍສານາ ປຐມາ ເຕມາສີ. ປຈ຺ຉິມິກາຕິ ມາສຄຕາຍ ອາສາຬ຺ຫິຍາ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພາ ປຈ຺ຉິມກຕ຺ຕິກປຣິໂຍສານາ ປຈ຺ຉິມາ ເຕມາສີຕິ. ທສມໍ.

ກມ຺ມກາຣຓວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

໒. ອຘິກຣຓວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໑໑. ທຸຕິຍສ຺ສ ປຐເມ ພລານີຕິ ເກນຏ຺ເຐນ ພລານິ. ອກມ຺ປິຍຏ຺ເຐນ ພລານິ ນາມ, ຕຖາ ທຸຣຠິຠວນຏ຺ເຐນ ອນຊ຺ໂຌມທ຺ທນຏ຺ເຐນ ຈ. ປຏິສງ຺ຂານພລນ຺ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓພລໍ. ຠາວນາພລນ຺ຕິ ພ຺ຣູຫນພລໍ ວຑ຺ຒນພລໍ. ສຸທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອິທໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຣາຕິ ເຕສຸ ທ຺ວີສຸ ພເລສຸ. ຍມິທນ຺ຕິ ຍໍ ອິທໍ. ເສຂານເມຕໍ ພລນ຺ຕິ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ເສຂານໍ ຎາຓພລເມຕໍ. ເສຂຎ຺ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ພລໍ ອາຄມ຺ມາຕິ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ເສຂານໍ ຎາຓພລໍ ອາຣພ຺ຠ ສນ຺ຘາຍ ປຏິຈ຺ຈ. ປຊຫຕີຕິ ມຄ຺ເຄນ ປຊຫຕິ. ປຫາຍາຕິ ອິມິນາ ປນ ຜລໍ ກຖິຕໍ. ຍໍ ປາປນ຺ຕິ ຍໍ ປາປກໍ ລາມກໍ. ຍສ຺ມາ ປເນຕານິ ທ຺ເວປິ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ເອຕທຄ຺ຄໍ ນາຄຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໒. ທຸຕິເຍ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕີຕິອາທີສຸ ອຍໍ ເຫຏ຺ຐາ ອນາຄຕານໍ ປທານໍ ວເສນ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ – ວິເວກນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ວິເວກໍ ນິສ຺ສິຕໍ. ວິເວໂກຕິ ວິວິຕ຺ຕຕາ. ສ຺ວາຍໍ ຕທງ຺ຄວິເວໂກ ວິກ຺ຂມ຺ຠນ-ສມຸຈ຺ເຉທ-ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິ-ນິສ຺ສຣຓວິເວໂກຕິ ປຎ຺ຈວິໂຘ. ຕສ຺ມິໍ ປຎ຺ຈວິເຘ ວິເວເກ. ວິເວກນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ຕທງ຺ຄວິເວກນິສ຺ສິຕໍ, ສມຸຈ຺ເຉທວິເວກນິສ຺ສິຕໍ, ນິສ຺ສຣຓວິເວກນິສ຺ສິຕຎ຺ຈ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຖາ ຫິ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຠາວນານຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂຍຄີ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ກິຈ຺ຈໂຕ ຕທງ຺ຄວິເວກນິສ຺ສິຕໍ, ອຊ຺ຌາສຍໂຕ ນິສ຺ສຣຓວິເວກນິສ຺ສິຕໍ, ມຄ຺ຄກາເລ ປນ ກິຈ຺ຈໂຕ ສມຸຈ຺ເຉທວິເວກນິສ຺ສິຕໍ, ອາຣມ຺ມຓໂຕ ນິສ຺ສຣຓວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ. ປຎ຺ຈວິຘວິເວກນິສ຺ສິຕມ຺ປີຕິ ເອເກ. ເຕ ຫິ ນ ເກວລໍ ພລວວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລກ຺ຂເຓສຸເຍວ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ອຸທ຺ຘຣນ຺ຕິ, ວິປສ຺ສນາປາທກກສິຓຊ຺ຌານອານາປານາສຸຠພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຊ຺ຌາເນສຸປິ ອຸທ຺ຘຣນ຺ຕິ, ນ ຈ ປຏິສິທ຺ຘາ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິເຍຫິ. ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ມເຕນ ເອເຕສໍ ຌານານໍ ປວຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ກິຈ຺ຈໂຕ ເອວ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິເວກນິສ຺ສິຕໍ. ຍຖາ ຈ ‘‘ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ອຊ຺ຌາສຍໂຕ ນິສ຺ສຣຓວິເວກນິສ຺ສິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ‘‘ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິວິເວກນິສ຺ສິຕມ຺ປິ ຠາເວຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ເອສ ນໂຍ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕນ຺ຕິອາທີສຸ. ວິເວກຕ຺ຖາ ເອວ ຫິ ວິຣາຄາທໂຍ.

ເກວລໍ ເຫຕ຺ຖ ໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ ທຸວິໂຘ ປຣິຈ຺ຈາຄໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ ຈ ປກ຺ຂນ຺ທນໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ ຈາຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຈ຺ຈາຄໂວສ຺ສຄ຺ໂຄຕິ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ຈ ຕທງ຺ຄວເສນ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຈ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ກິເລສປ຺ປຫານໍ. ປກ຺ຂນ຺ທນໂວສ຺ສຄ຺ໂຄຕິ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ຕນ຺ນິນ຺ນຠາເວນ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ອາຣມ຺ມຓກຣເຓນ ນິພ຺ພານປກ຺ຂນ຺ທນໍ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ອິມສ຺ມິໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສເກ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນານເຍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຖາ ຫິ ອຍໍ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ປກາເຣນ ກິເລເສ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ. ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມິນ຺ຕິ ອິມິນາ ປນ ສກເລນ ວຈເນນ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ຖໍ ປຣິຓມນ຺ຕໍ ປຣິຓຕຎ຺ຈ, ປຣິປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ປຣິປກ຺ກຎ຺ຈາຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຠາວນານຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ກິເລສປຣິຈ຺ຈາຄໂວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ຖໍ ນິພ຺ພານປກ຺ຂນ຺ທນໂວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ຖຎ຺ຈ ປຣິປຈ຺ຈຕິ, ຍຖາ ຈ ປຣິປກ຺ໂກ ໂຫຕິ, ຕຖາ ນໍ ຠາເວຕີຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສສໂພຊ຺ຌງ຺ເຄສຸ.

ອິຘ ປນ ນິພ຺ພານໍເຍວ ສພ຺ພສງ຺ຂເຕຫິ ວິວິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິເວໂກ, ສພ຺ເພສໍ ວິຣາຄຠາວໂຕ ວິຣາໂຄ, ນິໂຣຘຠາວໂຕ ນິໂຣໂຘຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຄ຺ໂຄ ເອວ ຈ ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມີ, ຕສ຺ມາ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ ວິເວກໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຍາ ວິເວກນິສ຺ສິຕໍ, ຕຖາ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕໍ ນິໂຣຘນິສ຺ສິຕໍ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອຣິຍມຄ຺ຄກ຺ຂຓຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກິເລສານໍ ສມຸຈ຺ເຉທໂຕ ປຣິຈ຺ຈາຄຠາເວນ ຈ ນິພ຺ພານປກ຺ຂນ຺ທນຠາເວນ ຈ ປຣິຓຕໍ ປຣິປກ຺ກນ຺ຕິ ອຍເມວ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເອສ ນໂຍ ເສສໂພຊ຺ຌງ຺ເຄສຸ. ອິຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາ ກຖິຕາ. ອິເມສຸປິ ທ຺ວີສຸ ພເລສຸ ເອຕທຄ຺ຄຠາໂວ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໓. ຕຕິເຍ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີຕິອາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ປາຬິອຕ຺ໂຖ ຈ ຠາວນານໂຍ ຈ ສພ຺ໂພ ສພ຺ພາກາເຣນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໖໙-໗໐) ວິຕ຺ຖາຣິໂຕເຍວ. ອິມານິ ປນ ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ ຠາເວຕິ, ເອໂກ ວິປສ຺ສນາປາທກຕ຺ຖາຍ, ເອໂກ ອຠິຎ຺ຎາປາທກຕ຺ຖາຍ, ເອໂກ ນິໂຣຘປາທກຕ຺ຖາຍ, ເອໂກ ຠວວິເສສຕ຺ຖາຍ. ອິຘ ປນ ຕານິປິ ວິປສ຺ສນາປາທການິ ອຘິປ຺ເປຕານິ. ອຍໍ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ອິມານິ ຌານານິ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ ສປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ນາມຣູປຎ຺ຈ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍພລໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ເອວເມຕານິ ຌານານິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາເນວ ກຖິຕານິ. ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ພລທ຺ວເຍ ເອຕທຄ຺ຄຠາໂວ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຈ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຈາຕິ ສໍຂິຕ຺ຕຘມ຺ມເທສນາ ວິຕ຺ຖາຣຘມ຺ມເທສນາ ຈາຕິ ທ຺ເວເຍວ ຘມ຺ມເທສນາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ມາຕິກໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ກຖິຕາ ເທສນາ ສໍຂິຕ຺ຕເທສນາ ນາມ. ຕເມວ ມາຕິກໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິຠຊິຕ຺ວາ ກຖິຕາ ວິຕ຺ຖາຣເທສນາ ນາມ. ມາຕິກໍ ວາ ຐເປຕ຺ວາປິ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາປິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິຠຊິຕ຺ວາ ກຖິຕາ ວິຕ຺ຖາຣເທສນາ ນາມ. ຕາສຸ ສໍຂິຕ຺ຕເທສນາ ນາມ ມຫາປຎ຺ຎສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວເສນ ກຖິຕາ, ວິຕ຺ຖາຣເທສນາ ນາມ ມນ຺ທປຎ຺ຎສ຺ສ. ມຫາປຎ຺ຎສ຺ສ ຫິ ວິຕ຺ຖາຣເທສນາ ອຕິປປຎ຺ໂຈ ວິຍ ໂຫຕິ. ມນ຺ທປຎ຺ຎສ຺ສ ສງ຺ເຂປເທສນາ ສສກສ຺ສ ອຸປ຺ປຕນໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ເນວ ອນ຺ຕໍ ນ ໂກຏິໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ສງ຺ເຂປເທສນາ ຈ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸສ຺ສ ວເສນ ກຖິຕາ, ວິຕ຺ຖາຣເທສນາ ອິຕເຣສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ວເສນ. ສກລມ຺ປິ ຫິ ເຕປິຏກໍ ສງ຺ເຂປເທສນາ ວິຕ຺ຖາຣເທສນາຕິ ເອຕ຺ເຖວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

໑໕. ປຎ຺ຈເມ ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິກຣເຓຕິ ວິວາທາຘິກຣຓໍ, ອນຸວາທາຘິກຣຓໍ, ອາປຕ຺ຕາຘິກຣຓໍ, ກິຈ຺ຈາຘິກຣຓນ຺ຕິ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຘິກຣຓານໍ ຍສ຺ມິໍ ອຘິກຣເຓ. ອາປນ຺ໂນ ຈ ຠິກ຺ຂູຕິ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ ຈ. ຕສ຺ເມຕນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ເອຕໍ. ທີຆຕ຺ຕາຍາຕິ ທີຆໍ ອທ຺ຘານໍ ຕິຏ຺ຐນຕ຺ຖາຍ. ຂຣຕ຺ຕາຍາຕິ ທາສ-ໂກຓ຺ຑ-ຈຓ຺ຑາລ-ເວນາຕິ ເອວໍ ຂຣວາຈາປວຕ຺ຕນຕ຺ຖາຍ. ວາຬຕ຺ຕາຍາຕິ ປາຓິ ເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑາທີຫິ ປຫຣຓວເສນ ກກ຺ຂຬຠາວຕ຺ຖາຍ. ຠິກ຺ຂູ ຈ ນ ຜາສຸໍ ວິຫຣິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິວາທາປນ຺ເນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ເຍປິ ອຸທ຺ເທສໍ ວາ ປຣິປຸຈ຺ຉໍ ວາ ຄເຫຕຸກາມາ ປຘານໍ ວາ ອນຸຍຸຎ຺ຊິຕຸກາມາ, ເຕ ຜາສຸໍ ນ ວິຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ມິໍ ຫິ ອຸໂປສຖປວາຣຓາຍ ຐິຕາຍ ອຸທ຺ເທສາທີຫິ ອຕ຺ຖິກາ ອຸທ຺ເທສາທີນິ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ວິປສ຺ສການໍ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ນ ເອກຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ເອວໍ ຠິກ຺ຂູ ຈ ນ ຜາສຸໍ ວິຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ນ ທີຆຕ຺ຕາຍາຕິອາທີສຸ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ. ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕີຕິ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ອກຸສລໍ ອາປນ຺ໂນຕິ ເອຕ຺ຖ ອກຸສລນ຺ຕິ ອາປຕ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ, ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຎ຺ຈິເທວ ເທສນ຺ຕິ ນ ສພ຺ພເມວ ອາປຕ຺ຕິໍ, ອາປຕ຺ຕິຍາ ປນ ກຎ຺ຈິເທວ ເທສໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອາປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາເຍນາຕິ ກຣຊກາເຍນ. ອນຕ຺ຕມໂນຕິ ອຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ. ອນຕ຺ຕມນວາຈນ຺ຕິ ອຕຸຏ຺ຐວາຈໍ. ມເມວາຕິ ມໍເຍວ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຘິກຣເຓ. ອຈ຺ຈໂຍ ອຈ຺ຈຄມາຕິ ອປຣາໂຘ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ຄໂຕ, ອຫເມເວຕ຺ຖ ອປຣາຘິໂກ. ສຸງ຺ກທາຍກໍວ ຠຓ຺ຑສ຺ມິນ຺ຕິ ຍຖາ ສຸງ຺ກຏ຺ຐານໍ ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ນີເຕ ຠຓ຺ຑສ຺ມິໍ ສຸງ຺ກທາຍກໍ ອປຣາໂຘ ອຠິຠວຕິ, ໂສ ຈ ຕຕ຺ຖ ອປຣາຘິໂກ ໂຫຕິ, ນ ຣາຊາໂນ ນ ຣາຊປຸຣິສາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ໂຍ ຫິ ຣຎ຺ຎາ ຐປິຕໍ ສຸງ຺ກຏ຺ຐານໍ ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑໍ ຫຣຕິ, ຕໍ ສຫ ຠຓ຺ຑສກເຏນ ອາເນຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເນວ ສຸງ຺ກຏ຺ຐານສ຺ສ ໂທໂສ ອຕ຺ຖິ, ນ ຣຎ຺ໂຎ ນ ຣາຊປຸຣິສານໍ, ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ຄຕສ຺ເສວ ປນ ໂທໂສ, ເອວເມວໍ ຍໍ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ, ຕຕ຺ຖ ເນວ ອາປຕ຺ຕິຍາ ໂທໂສ, ນ ໂຈທກສ຺ສ. ຕີຫິ ປນ ກາຣເຓຫິ ຕສ຺ເສວ ຠິກ຺ຂຸໂນ ໂທໂສ. ຕສ຺ສ ຫິ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ນຠາເວນປິ ໂທໂສ, ໂຈທເກ ອນຕ຺ຕມນຕາຍປິ ໂທໂສ, ອນຕ຺ຕມນສ຺ສ ສໂຕ ປເຣສໍ ອາໂຣຈເນນປິ ໂທໂສ. ໂຈທກສ຺ສ ປນ ຍໍ ໂສ ຕໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕໍ ອທ຺ທສ, ຕຕ຺ຖ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ. ອນຕ຺ຕມນຕາຍ ໂຈທນາຍ ປນ ໂທໂສ. ຕມ຺ປິ ອມນສິກຣິຕ຺ວາ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕໂນວ ໂທສໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ‘‘ອິຕິ ມເມວ ຕຕ຺ຖ ອຈ຺ຈໂຍ ອຈ຺ຈຄມາ ສຸງ຺ກທາຍກໍວ ຠຓ຺ຑສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຕິຍວາເຣ ໂຈທກສ຺ສ ອນຕ຺ຕມນຕາ ຈ ອນຕ຺ຕມນຕາຍ ໂຈທິຕຠາໂວ ຈາຕິ ທ຺ເວ ໂທສາ, ເຕສໍ ວເສນ ‘‘ອຈ຺ຈໂຍ ອຈ຺ຈຄມາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

໑໖. ຉຏ຺ເຐ ອຎ຺ຎຕໂຣຕິ ເອໂກ ອປາກຏນາໂມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ. ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ເຍນາຕິ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ກຣຓວຈນໍ. ຕສ຺ມາ ຍຕ຺ຖ ຠຄວາ, ຕຕ຺ຖ ອຸປສງ຺ກມີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຍນ ວາ ກາຣເຓນ ຠຄວາ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ໂພ, ເຕນ ກາຣເຓນ ອຸປສງ຺ກມີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເກນ ຈ ກາຣເຓນ ຠຄວາ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ໂພ? ນານປ຺ປກາຣຄຸຓວິເສສາຘິຄມາຘິປ຺ປາເຍນ, ສາທຸຜລູປໂຠຄາຘິປ຺ປາເຍນ ທິຊຄເຓຫິ ນິຈ຺ຈຜລິຕມຫາຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ. ອຸປສງ຺ກມີຕິ ຄໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາຕິ ອຸປສງ຺ກມນປຣິໂຍສານທີປນໍ. ອຖ ວາ ເອວໍ ຄໂຕ ຕໂຕ ອາສນ຺ນຕຣໍ ຐານໍ ຠຄວໂຕ ສມີປສງ຺ຂາຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາຕິປິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທີຕິ ຍຖາ ຈ ຂມນີຍາທີນິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຠຄວາ ເຕນ, ເອວໍ ໂສປິ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມປ຺ປວຕ຺ຕໂມໂທ ອໂຫສິ, ສີໂຕທກໍ ວິຍ ອຸຓ຺ໂຫທເກນ ສມ຺ໂມທິຕໍ ເອກີຠາວໍ ອຄມາສິ. ຍາຍ ຈ ‘‘ກຈ຺ຈິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຂມນີຍໍ, ກຈ຺ຈິ ຍາປນີຍໍ, ກຈ຺ຈິ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ຈ ສາວການຎ຺ຈ ອປ຺ປາພາຘໍ ອປ຺ປາຕງ຺ກໍ ລຫຸຏ຺ຐານໍ ພລໍ ຜາສຸວິຫາໂຣ’’ຕິອາທິກາຍ ກຖາຍ ສມ຺ໂມທິ, ຕໍ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊສງ຺ຂາຕສ຺ສ ສມ຺ໂມທສ຺ສ ຊນນໂຕ ສມ຺ໂມທິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຠາວໂຕ ຈ ສມ຺ໂມທນີຍໍ, ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນມຘຸຣຕາຍ ສຸຈິຣມ຺ປິ ກາລໍ ສາເຣຕຸໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ປວຕ຺ເຕຕຸໍ ອຣຫຣູປໂຕ ສຣິຕພ຺ພຠາວໂຕ ຈ ສາຣຓີຍໍ. ສຸຍ຺ຍມານສຸຂໂຕ ວາ ສມ຺ໂມທນີຍໍ, ອນຸສ຺ສຣິຍມານສຸຂໂຕ ສາຣຓີຍໍ, ຕຖາ ພ຺ຍຎ຺ຊນປຣິສຸທ຺ຘຕາຍ ສມ຺ໂມທນີຍໍ, ອຕ຺ຖປຣິສຸທ຺ຘຕາຍ ສາຣຓີຍນ຺ຕິ ເອວໍ ອເນເກຫິ ປຣິຍາເຍຫິ ສມ຺ໂມທນີຍໍ ສາຣຓີຍໍ ກຖໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ປຣິໂຍສາເປຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ເຍນຕ຺ເຖນ ອາຄໂຕ, ຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸກາໂມ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ.

ເອກມນ຺ຕນ຺ຕິ ຠາວນປຸໍສກນິທ຺ເທໂສ ‘‘ວິສມໍ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໗໐) ວິຍ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ນິສິນ຺ໂນ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຕຖາ ນິສີທີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ວາ ເອຕໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ນິສີທີຕິ ອຸປາວິສິ. ປຓ຺ຑິຕາ ຫິ ປຸຣິສາ ຄຣຸຏ຺ຐານີຍໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາສນກຸສລຕາຍ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທນ຺ຕິ. ອຍຎ຺ຈ ເນສໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ, ຕສ຺ມາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ.

ກຖໍ ນິສິນ຺ໂນ ປນ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ? ຉ ນິສຊ຺ຊໂທເສ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອຕິທູຣໍ, ອຈ຺ຈາສນ຺ນໍ, ອຸປຣິວາຕໍ, ອຸນ຺ນຕປ຺ປເທສໍ, ອຕິສມ຺ມຸຂໍ ອຕິປຈ຺ຉາຕິ. ອຕິທູເຣ ນິສິນ຺ໂນ ຫິ ສເຈ ກເຖຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ອຸຈ຺ຈາສທ຺ເທນ ກເຖຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ອຈ຺ຈາສນ຺ເນ ນິສິນ຺ໂນ ສງ຺ຆຏ຺ຏນໍ ກໂຣຕິ. ອຸປຣິວາເຕ ນິສິນ຺ໂນ ສຣີຣຄນ຺ເຘນ ພາຘຕິ. ອຸນ຺ນຕປ຺ປເທເສ ນິສິນ຺ໂນ ອຄາຣວໍ ປກາເສຕິ. ອຕິສມ຺ມຸຂາ ນິສິນ຺ໂນ ສເຈ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຈກ຺ຂຸນາ ຈກ຺ຂຸໍ ອາຫຈ຺ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ອຕິປຈ຺ຉາ ນິສິນ຺ໂນ ສເຈ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຄີວໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ອຍມ຺ປິ ເອເຕ ຉ ນິສຊ຺ຊໂທເສ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນິສີທິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທີ’’ຕິ.

ເອຕທໂວຈາຕິ ທຸວິຘາ ຫິ ປຸຈ຺ຉາ – ອຄາຣິກປຸຈ຺ຉາ, ອນຄາຣິກປຸຈ຺ຉາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ກຸສລໍ, ກິໍ ອກຸສລ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໙໖) ອິມິນາ ນເຍນ ອຄາຣິກປຸຈ຺ຉາ ອາຄຕາ. ‘‘ອິເມ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໘໖) ອິມິນາ ນເຍນ ອນຄາຣິກປຸຈ຺ຉາ. ອຍໍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູປໍ ອຄາຣິກປຸຈ຺ຉໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອຕໍ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ. ຕຕ຺ຖ ເຫຕຸ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ກາຣຓເວວຈນເມວ. ອຘມ຺ມຈຣິຍາວິສມຈຣິຍາເຫຕູຕິ ອຘມ຺ມຈຣິຍາສງ຺ຂາຕາຍ ວິສມຈຣິຍາຍ ເຫຕຸ, ຕໍກາຣຓາ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ປທຕ຺ໂຖ – ອຘມ຺ມສ຺ສ ຈຣິຍາ ອຘມ຺ມຈຣິຍາ, ອຘມ຺ມກາຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິສມໍ ຈຣິຍາ, ວິສມສ຺ສ ວາ ກມ຺ມສ຺ສ ຈຣິຍາຕິ ວິສມຈຣິຍາ. ອຘມ຺ມຈຣິຍາ ຈ ສາ ວິສມຈຣິຍາ ຈາຕິ ອຘມ຺ມຈຣິຍາວິສມຈຣິຍາ. ເອເຕນຸປາເຍນ ສຸກ຺ກປກ຺ເຂປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຕ຺ຖໂຕ ປເນຕ຺ຖ ອຘມ຺ມຈຣິຍາວິສມຈຣິຍາ ນາມ ທສ ອກຸສລກມ຺ມປຖາ, ຘມ຺ມຈຣິຍາສມຈຣິຍາ ນາມ ທສ ກຸສລກມ຺ມປຖາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕສທ຺ໂທ ຂຍສຸນ຺ທຣາຠິຣູປອພ຺ຠນຸໂມທເນສຸ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ຣຕ຺ຕິ, ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ປຐໂມ ຍາໂມ, ຈິຣນິສິນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ’’ຕິອາທີສຸ (ອຸທາ. ໔໕; ຈູຬວ. ໓໘໓; ອ. ນິ. ໘.໒໐) ຫິ ຂເຍ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ອຍໍ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈາ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໑໐໐) ສຸນ຺ທເຣ.

‘‘ໂກ ເມ ວນ຺ທຕິ ປາທານິ, ອິທ຺ຘິຍາ ຍສສາ ຊລໍ;

ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນ, ສພ຺ພາ ໂອຠາສຍໍ ທິສາ’’ຕິ. –

ອາທີສຸ (ວິ. ວ. ໘໕໗) ອຠິຣູເປ. ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໒໕໐; ປາຣາ. ໑໕) ອພ຺ຠນຸໂມທເນ. ອິຘາປິ ອພ຺ຠນຸໂມທເນເຍວ. ຍສ຺ມາ ຈ ອພ຺ຠນຸໂມທເນ, ຕສ຺ມາ ສາຘຸ ສາຘຸ, ໂຠ ໂຄຕມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

‘‘ຠເຍ ໂກເຘ ປສໍສາຍໍ, ຕຸຣິເຕ ໂກຕູຫລຈ຺ຉເຣ;

ຫາເສ ໂສເກ ປສາເທ ຈ, ກເຣ ອາເມຑິຕໍ ພຸໂຘ’’ຕິ. –

ອິມິນາ ຈ ລກ຺ຂເຓນ ອິຘ ປສາທວເສນ ປສໍສາວເສນ ຈາຍໍ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຖ ວາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕນ຺ຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ອຕິອິຏ຺ຐໍ ອຕິມນາປໍ, ອຕິສຸນ຺ທຣນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອເກນ ອຠິກ຺ກນ຺ຕສທ຺ເທນ ເທສນໍ ໂຖເມຕິ, ເອເກນ ອຕ຺ຕໂນ ປສາທໍ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຍທິທໍ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນາ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ຍທິທໍ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຄມ຺ມ ມມ ປສາໂທຕິ. ຠຄວໂຕເຍວ ວາ ວຈນໍ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ອຕ຺ເຖ ສນ຺ຘາຍ ໂຖເມຕິ – ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ວຈນໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ໂທສນາສນໂຕ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ຄຸຓາຘິຄມນໂຕ, ຕຖາ ສທ຺ຘາຊນນໂຕ, ປຎ຺ຎາຊນນໂຕ, ສາຕ຺ຖໂຕ, ສພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ, ອຸຕ຺ຕານປທໂຕ, ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຖໂຕ, ກຓ຺ຓສຸຂໂຕ, ຫທຍງ຺ຄມໂຕ, ອນຕ຺ຕຸກ຺ກໍສນໂຕ, ອປຣວມ຺ຠນໂຕ, ກຣຸຓາສີຕລໂຕ, ປຎ຺ຎາວທາຕໂຕ, ອາປາຖຣມຓີຍໂຕ, ວິມທ຺ທກ຺ຂມໂຕ, ສຸຍ຺ຍມານສຸຂໂຕ, ວີມໍສິຍມານຫິຕໂຕຕິ ເອວມາທີຫິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ຕໂຕ ປຣມ຺ປິ ຈຕູຫິ ອຸປມາຫິ ເທສນໍເຍວ ໂຖເມຕິ. ຕຕ຺ຖ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕນ຺ຕິ ອໂຘມຸຂຐປິຕໍ, ເຫຏ຺ຐາມຸຂຊາຕໍ ວາ. ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ອຸປຣິມຸຂໍ ກເຣຍ຺ຍ. ປຏິຈ຺ຉນ຺ນນ຺ຕິ ຕິຓປຓ຺ຓາທິຉາທິຕໍ. ວິວເຣຍ຺ຍາຕິ ອຸຄ຺ຆາເຏຍ຺ຍ. ມູຬ຺ຫສ຺ສາຕິ ທິສາມູຬ຺ຫສ຺ສ. ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍາຕິ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ເອສ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍ. ອນ຺ຘກາເຣຕິ ກາຬປກ຺ຂຈາຕຸທ຺ທສີອຑ຺ຒຣຕ຺ຕຆນວນສຓ຺ຑເມຆປຏເລຫິ ຈຕຸຣງ຺ເຄ ຕເມ. ອຍໍ ຕາວ ອນຸຕ຺ຕານປທຕ຺ໂຖ.

ອຍໍ ປນ ອຘິປ຺ປາຍໂຍຊນາ – ຍຖາ ໂກຈິ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວໍ ສທ຺ຘມ຺ມວິມຸຂໍ ອສທ຺ຘມ຺ເມ ປຕິຕໍ ມໍ ອສທ຺ຘມ຺ມາ ວຸຏ຺ຐາເປນ຺ເຕນ, ຍຖາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວິວເຣຍ຺ຍ, ເອວໍ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສນນ຺ຕຣຘານໂຕ ປຠຸຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຄຫນປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ສາສນໍ ວິວຣນ຺ເຕນ, ຍຖາ ມູຬ຺ຫສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ເອວໍ ກຸມ຺ມຄ຺ຄມິຈ຺ຉາມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ເມ ສຄ຺ຄໂມກ຺ຂມຄ຺ຄໍ ອາວິກໂຣນ຺ເຕນ, ຍຖາ ອນ຺ຘກາເຣ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ເອວໍ ໂມຫນ຺ຘກາເຣ ນິມຸຄ຺ຄສ຺ສ ເມ ພຸທ຺ຘາທິຣຕນຣູປານິ ອປສ຺ສໂຕ ຕປ຺ປຏິຈ຺ຉາທກໂມຫນ຺ຘກາຣວິທ຺ຘໍສກເທສນາປຊ຺ໂຊຕຘາຣເຓນ ມຍ຺ຫໍ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ເອເຕຫິ ປຣິຍາເຍຫິ ປກາສິຕຕ຺ຕາ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕຕິ.

ເອວໍ ເທສນໍ ໂຖເມຕ຺ວາ ອິມາຍ ເທສນາຍ ຣຕນຕ຺ຕເຍ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ປສນ຺ນາກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເອສາຫນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເອສາຫນ຺ຕິ ເອໂສ ອຫໍ. ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມີຕິ ຠວໍ ເມ ໂຄຕໂມ ສຣຓໍ ປຣາຍຓໍ ອຆສ຺ສ ຕາຕາ ຫິຕສ຺ສ ຈ ວິຘາຕາຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ຄຈ຺ຉາມິ ຠຊາມິ ເສວາມິ ປຍິຣຸປາສາມິ, ເອວໍ ວາ ຊານາມິ ພຸຊ຺ຌາມີຕິ. ເຍສຎ຺ຫິ ຘາຕູນໍ ຄຕິ ອຕ຺ໂຖ, ພຸທ຺ຘິປິ ເຕສໍ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ຄຈ຺ຉາມີຕິ ອິມສ຺ສ ຊານາມິ ພຸຊ຺ຌາມີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອຘິຄຕມຄ຺ເຄ ສຈ຺ຉິກຕນິໂຣເຘ ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ປຏິປຊ຺ຊມາເນ ຈ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ອປຕມາເນ ຘາເຣຕີຕິ ຘມ຺ໂມ. ໂສ ອຕ຺ຖໂຕ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ເຈວ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສງ຺ຂຕາ, ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໓໔) ວິຕ຺ຖາໂຣ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ເຈວ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ, ອປິຈ ໂຂ ອຣິຍຜເລຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ໂມປິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຉຕ຺ຕມາຓວກວິມາເນ –

‘‘ຣາຄວິຣາຄມເນຊມໂສກໍ, ຘມ຺ມມສງ຺ຂຕມປ຺ປຏິກູລໍ;

ມຘຸຣມິມໍ ປຄຸຓໍ ສຸວິຠຕ຺ຕໍ, ຘມ຺ມມິມໍ ສຣຓຕ຺ຖມຸເປຫີ’’ຕິ. (ວິ. ວ. ໘໘໗);

ເອຕ຺ຖ ຣາຄວິໂຣໂຄຕິ ມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ. ອໂນຊມໂສກນ຺ຕິ ຜລໍ. ຘມ຺ມມສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ. ອປ຺ປຏິກູລໍ ມຘຸຣມິມໍ ປຄຸຓໍ ສຸວິຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ປິຏກຕ຺ຕເຍນ ວິຠຕ຺ຕາ ສພ຺ພຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘາຕິ. ທິຏ຺ຐິສີລສງ຺ຆາເຕນ ສໍຫໂຕຕິ ສງ຺ໂຆ. ໂສ ອຕ຺ຖໂຕ ອຏ຺ຐອຣິຍປຸຄ຺ຄລສມູໂຫ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຕສ຺ມິເຍວ ວິມາເນ –

‘‘ຍຕ຺ຖ ຈ ທິນ຺ນມຫປ຺ຜລມາຫຸ, ຈຕູສຸ ສຸຈີສຸ ປຸຣິສຍຸເຄສຸ;

ອຏ຺ຐ ຈ ປຸຄ຺ຄລຘມ຺ມທສາ ເຕ, ສງ຺ຆມິມໍ ສຣຓຕ຺ຖມຸເປຫີ’’ຕິ. (ວິ. ວ. ໘໘໘);

ຠິກ຺ຂູນໍ ສງ຺ໂຆ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕີຓິ ສຣຓຄມນານິ ປຏິເວເທສິ.

ອິທານິ ເຕສຸ ສຣຓຄມເນສຸ ໂກສລ຺ລຕ຺ຖໍ ສຣຓໍ, ສຣຓຄມນໍ, ໂຍ ຈ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສຣຓຄມນປ຺ປເຠໂທ, ສຣຓຄມນຜລໍ, ສໍກິເລໂສ, ເຠໂທຕິ ອຍໍ ວິຘິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ປທຕ຺ຖໂຕ ຕາວ ຫິໍສຕີຕິ ສຣຓໍ, ສຣຓຄຕານໍ ເຕເນວ ສຣຓຄມເນນ ຠຍໍ ສນ຺ຕາສໍ ທຸກ຺ຂໍ ທຸຄ຺ຄຕິປຣິກິເລສໍ ຫນຕິ ວິນາເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຣຕນຕ຺ຕຍສ຺ເສເວຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຖ ວາ ຫິເຕ ປວຕ຺ຕເນນ ອຫິຕາ ຈ ນິວຕ຺ຕເນນ ສຕ຺ຕານໍ ຠຍໍ ຫິໍສຕີຕິ ພຸທ຺ໂຘ, ຠວກນ຺ຕາຣາ ອຸຕ຺ຕາຣເຓນ ໂລກສ຺ສ ອສ຺ສາສທາເນນ ຈ ຘມ຺ໂມ, ອປ຺ປການມ຺ປິ ກາຣານໍ ວິປຸລຜລປຏິລາຠກຣເຓນ ສງ຺ໂຆ. ຕສ຺ມາ ອິມິນາປິ ປຣິຍາເຍນ ຣຕນຕ຺ຕຍໍ ສຣຓໍ. ຕປ຺ປສາທຕຄ຺ຄຣຸຕາຫິ ວິຫຕກິເລໂສ ຕປ຺ປຣາຍຓຕາກາຣປ຺ປວຕ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ສຣຓຄມນໍ. ຕໍສມງ຺ຄີສຕ຺ໂຕ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທນ ‘‘ເອຕານິ ເມ ຕີຓິ ຣຕນານິ ສຣຓໍ, ເອຕານິ ປຣາຍຓ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອຸເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ຕາວ ສຣຓໍ ສຣຓຄມນໍ ໂຍ ຈ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉຕິ ອິທໍ ຕຍໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສຣຓຄມນປ຺ປເຠເທ ປນ ທຸວິຘໍ ສຣຓຄມນໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ໂລກິຍຎ຺ຈາຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ທິຏ຺ຐສຈ຺ຈານໍ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ສຣຓຄມນຸປກ຺ກິເລສສມຸຈ຺ເຉເທນ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ກິຈ຺ຈໂຕ ສກເລປິ ຣຕນຕ຺ຕເຍ ອິຊ຺ຌຕິ. ໂລກິຍໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ສຣຓຄມນຸປກ຺ກິເລສວິກ຺ຂມ຺ຠເນນ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ພຸທ຺ຘາທິຄຸຓາຣມ຺ມຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ອິຊ຺ຌຕິ. ຕໍ ອຕ຺ຖໂຕ ພຸທ຺ຘາທີສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ສທ຺ຘາປຏິລາໂຠ, ສທ຺ຘາມູລິກາ ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ທສສຸ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາວຕ຺ຖູສຸ ທິຏ຺ຐິຊຸກມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຕຍິທໍ ຈຕຸຘາ ປວຕ຺ຕຕິ ອຕ຺ຕສນ຺ນິຍ຺ຍາຕເນນ ຕປ຺ປຣາຍຓຕາຍ ສິສ຺ສຠາວູປຄມເນນ ປຓິປາເຕນາຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕສນ຺ນິຍ຺ຍາຕນໍ ນາມ ‘‘ອຊ຺ຊ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອຫໍ ອຕ຺ຕານໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເຕມິ, ຘມ຺ມສ຺ສ, ສງ຺ຆສ຺ສາ’’ຕິ ເອວໍ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ອຕ຺ຕປຣິຈ຺ຈຊນໍ. ຕປ຺ປຣາຍຓຕາ ນາມ ‘‘ອຊ຺ຊ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອຫໍ ພຸທ຺ຘປຣາຍໂຓ, ຘມ຺ມປຣາຍໂຓ, ສງ຺ຆປຣາຍໂຓ ອິຕິ ມໍ ຘາເຣຖາ’’ຕິ ເອວໍ ຕປ຺ປຣາຍຓຠາໂວ. ສິສ຺ສຠາວູປຄມນໍ ນາມ ‘‘ອຊ຺ຊ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອຫໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອນ຺ເຕວາສິໂກ, ຘມ຺ມສ຺ສ, ສງ຺ຆສ຺ສ ອິຕິ ມໍ ຘາເຣຖາ’’ຕິ ເອວໍ ສິສ຺ສຠາວູປຄໂມ. ປຓິປາໂຕ ນາມ ‘‘ອຊ຺ຊ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອຫໍ ອຠິວາທນ-ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານ-ອຎ຺ຊລິກມ຺ມ-ສາມີຈິກມ຺ມໍ ພຸທ຺ຘາທີນໍເຍວ ຕິຓ຺ຓໍ ວຕ຺ຖູນໍ ກໂຣມິ ອິຕິ ມໍ ຘາເຣຖາ’’ຕິ ເອວໍ ພຸທ຺ຘາທີສຸ ປຣມນິປຈ຺ຈກາໂຣ. ອິເມສຎ຺ຫິ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ອາກາຣານໍ ອຎ຺ຎຕຣມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕນ ຄຫິຕໍເຍວ ໂຫຕິ ສຣຓຄມນໍ.

ອປິຈ ‘‘ຠຄວໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຈ຺ຈຊາມິ, ຘມ຺ມສ຺ສ, ສງ຺ຆສ຺ສ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຈ຺ຈຊາມິ, ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊາມິ, ປຣິຈ຺ຈຕ຺ໂຕເຍວ ເມ ອຕ຺ຕາ, ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍເຍວ ເມ ຊີວິຕໍ, ຊີວິຕປຣິຍນ຺ຕິກໍ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ, ພຸທ຺ໂຘ ເມ ສຣຓໍ ເລຓໍ ຕາຓ’’ນ຺ຕິ ເອວມ຺ປິ ອຕ຺ຕສນ຺ນິຍ຺ຍາຕນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ‘‘ສຕ຺ຖາຣຎ຺ຈ ວຕາຫໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ, ຠຄວນ຺ຕເມວ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ, ສຸຄຕຎ຺ຈ ວຕາຫໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ, ຠຄວນ຺ຕເມວ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘຎ຺ຈ ວຕາຫໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ, ຠຄວນ຺ຕເມວ ປສ຺ເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໕໔) ເອວມ຺ປິ ມຫາກສ຺ສປສ຺ສ ສຣຓຄມເນ ວິຍ ສິສ຺ສຠາວູປຄມນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

‘‘ໂສ ອຫໍ ວິຈຣິສ຺ສາມິ, ຄາມາ ຄາມໍ ປຸຣາ ປຸຣໍ;

ນມສ຺ສມາໂນ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ສຸຘມ຺ມຕ’’ນ຺ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໑໙໔; ສໍ. ນິ. ໑.໒໔໖);

ເອວມ຺ປິ ອາຬວກາທີນໍ ສຣຓຄມນໍ ວິຍ ຕປ຺ປຣາຍຓຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ‘‘ອຖ ໂຂ ພ຺ຣຫ຺ມາຍຸ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປາເທສຸ ສິຣສາ ນິປຕິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປາທານິ ມຸເຂນ ຈ ປຣິຈຸມ຺ພຕິ, ປາຓີຫິ ຈ ປຣິສມ຺ພາຫຕິ, ນາມຎ຺ຈ ສາເວຕິ – ‘ພ຺ຣຫ຺ມາຍຸ ອຫໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ; ພ຺ຣຫ຺ມາຍຸ ອຫໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໓໙໔) ເອວມ຺ປິ ປຓິປາໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ໂສ ປເນສ ຎາຕິຠຍາຈຣິຍທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍປຓິປາເຕນ ສຣຓຄມນໍ ໂຫຕິ, ນ ອິຕເຣຫິ. ເສຏ຺ຐວເສເນວ ຫິ ສຣຓໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເສຏ຺ຐວເສນ ຈ ຠິຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ສາກິໂຍ ວາ ໂກລິໂຍ ວາ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕໂກ’’ຕິ ວນ຺ທຕິ, ອຄ຺ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ ສຣຓໍ. ໂຍ ວາ ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຣາຊປູຊິໂຕ ມຫານຸຠາໂວ ອວນ຺ທິຍມາໂນ ອນຕ຺ຖມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ຠເຍນ ວນ຺ທຕິ, ອຄ຺ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ ສຣຓໍ. ໂຍ ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕກາເລ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ກິຎ຺ຈິ ອຸຄ຺ຄຫິຕໍ ສຣມາໂນ ພຸທ຺ຘກາເລ ວາ –

‘‘ເອເກນ ໂຠເຄ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ທ຺ວີຫິ ກມ຺ມໍ ປໂຍຊເຍ;

ຈຕຸຕ຺ຖຎ຺ຈ ນິຘາເປຍ຺ຍ, ອາປທາສຸ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ໓.໒໖໕) –

ເອວຣູປໍ ອນຸສາສນິໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອາຈຣິໂຍ ເມ’’ຕິ ວນ຺ທຕິ, ອຄ຺ຄຫິຕເມວ ໂຫຕິ ສຣຓໍ. ໂຍ ປນ ‘‘ອຍໍ ໂລເກ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ’’ຕິ ວນ຺ທຕິ, ເຕເນວ ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ ສຣຓໍ.

ເອວໍ ຄຫິຕສຣຓສ຺ສ ຈ ອຸປາສກສ຺ສ ວາ ອຸປາສິກາຍ ວາ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິເຍສຸ ປພ຺ພຊິຕມ຺ປິ ຎາຕິໍ ‘‘ຎາຕໂກ ເມ ອຍ’’ນ຺ຕິ ວນ຺ທໂຕ ສຣຓຄມນໍ ນ ຠິຊ຺ຊຕິ, ປເຄວ ອປພ຺ພຊິຕໍ. ຕຖາ ຣາຊານໍ ຠຍວເສນ ວນ຺ທໂຕ. ໂສ ຫິ ຣຏ຺ຐປູຊິຕຕ຺ຕາ ອວນ຺ທິຍມາໂນ ອນຕ຺ຖມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍາຕິ. ຕຖາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂາປກໍ ຕິຕ຺ຖິຍໍ ‘‘ອາຈຣິໂຍ ເມ ອຍ’’ນ຺ຕິ ວນ຺ທໂຕປິ ນ ຠິຊ຺ຊຕີຕິ ເອວໍ ສຣຓຄມນປ຺ປເຠໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ໂລກຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ສຣຓຄມນສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ວິປາກຜລໍ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂກ຺ຂໂຍ ອານິສໍສຜລໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ໂຍ ຈ ພຸທ຺ຘຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ, ສງ຺ຆຎ຺ຈ ສຣຓໍ ຄໂຕ;

ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ, ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ. (ຘ. ປ. ໑໙໐);

‘‘ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂສມຸປ຺ປາທໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ອຕິກ຺ກມໍ;

ອຣິຍຎ຺ຈຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ, ທຸກ຺ຂູປສມຄາມິນໍ. (ຘ. ປ. ໑໙໑);

‘‘ເອຕໍ ໂຂ ສຣຓໍ ເຂມໍ, ເອຕໍ ສຣຓມຸຕ຺ຕມໍ;

ເອຕໍ ສຣຓມາຄມ຺ມ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໙໒);

ອປິຈ ນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປຄມນາທິວເສນເປຕສ຺ສ ອານິສໍສຜລໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນວກາໂສ, ຍໍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ກຎ຺ຈິ ສງ຺ຂາຣໍ ນິຈ຺ຈໂຕ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ສຸຂໂຕ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ກຎ຺ຈິ ຘມ຺ມໍ ອຕ຺ຕໂຕ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ມາຕຣໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຍ຺ຍ, ປິຕຣໍ, ອຣຫນ຺ຕໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຍ຺ຍ, ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂລຫິຕໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ, ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸທ຺ທິເສຍ຺ຍ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໑໒໘-໑໓໐; ອ. ນິ. ໑.໒໗໒-໒໗໗).

ໂລກິຍສ຺ສ ປນ ສຣຓຄມນສ຺ສ ຠວສມ຺ປທາປິ ໂຠຄສມ຺ປທາປິ ຜລເມວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ເຍ ເກຈິ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄຕາເສ,

ນ ເຕ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ ອປາຍຠູມິໍ;

ປຫາຍ ມານຸສໍ ເທຫໍ,

ເທວກາຍໍ ປຣິປູເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໓໗);

ອປຣມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອຖ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ອສີຕິຍາ ເທວຕາສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ເຍນາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເຕນຸປສງ຺ກມິ…ເປ… ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕໍ ໂຂ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເອຕທໂວຈ – ‘ສາຘຸ ໂຂ, ເທວານມິນ຺ທ, ພຸທ຺ຘສຣຓຄມນໍ ໂຫຕິ. ພຸທ຺ຘສຣຓຄມນເຫຕຸ ໂຂ ເທວານມິນ຺ທ ເອວມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຕ ອຎ຺ເຎ ເທເວ ທສຫິ ຐາເນຫິ ອຘິຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ທິພ຺ເພນ ອາຍຸນາ ທິພ຺ເພນ ວຓ຺ເຓນ ສຸເຂນ ຍເສນ ອາຘິປເຕຍ຺ເຍນ ທິພ຺ເພຫິ ຣູເປຫິ ສທ຺ເທຫິ ຄນ຺ເຘຫິ ຣເສຫິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພຫີ’’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໓໔໑).

ເອເສວ ນໂຍ ຘມ຺ເມ ສງ຺ເຆ ຈ. ອປິຈ ເວລາມສຸຕ຺ຕາທິວເສນາປິ (ອ. ນິ. ໙.໒໐ ອາທໂຍ) ສຣຓຄມນສ຺ສ ຜລວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ສຣຓຄມນຜລໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ໂລກິຍສຣຓຄມນໍ ຕີສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ອຎ຺ຎາຓສໍສຍມິຈ຺ຉາຎາຓາທີຫິ ສໍກິລິສ຺ສຕິ, ນ ມຫາຊຸຕິກໍ ໂຫຕິ ນ ມຫາວິປ຺ຜາຣໍ. ໂລກຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ນຕ຺ຖິ ສໍກິເລໂສ. ໂລກິຍສ຺ສ ຈ ສຣຓຄມນສ຺ສ ທຸວິໂຘ ເຠໂທ ສາວຊ຺ໂຊ ອນວຊ຺ໂຊ ຈ. ຕຕ຺ຖ ສາວຊ຺ໂຊ ອຎ຺ຎສຕ຺ຖາຣາທີສຸ ອຕ຺ຕສນ຺ນິຍ຺ຍາຕນາທີຫິ ໂຫຕິ, ໂສ ອນິຏ຺ຐຜໂລ. ອນວຊ຺ໂຊ ກາລກິຣິຍາຍ, ໂສ ອວິປາກຕ຺ຕາ ອຜໂລ. ໂລກຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ປນ ເນວຕ຺ຖິ ເຠໂທ. ຠວນ຺ຕເຣປິ ຫິ ອຣິຍສາວໂກ ອຎ຺ຎໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ນ ອຸທ຺ທິສຕີຕິ ເອວໍ ສຣຓຄມນສ຺ສ ສໍກິເລໂສ ຈ ເຠໂທ ຈ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕູຕິ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ‘‘ອຸປາສໂກ ອຍ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຘາເຣຕຸ, ຊານາຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປາສກວິຘິໂກສລ຺ລຕ຺ຖໍ ປເນຕ຺ຖ ໂກ ອຸປາສໂກ, ກສ຺ມາ ອຸປາສໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ກິມສ຺ສ ສີລໍ, ໂກ ອາຊີໂວ, ກາ ວິປຕ຺ຕິ, ກາ ສມ຺ປຕ຺ຕີຕິ ອິທໍ ປກິຓ຺ຓກໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ໂກ ອຸປາສໂກຕິ ໂຍ ໂກຈິ ສຣຓຄໂຕ ຄຫຏ຺ໂຐ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ມຫານາມ, ອຸປາສໂກ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ, ສງ຺ຆໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ມຫານາມ, ອຸປາສໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໓໓).

ກສ຺ມາ ອຸປາສໂກຕິ. ຣຕນຕ຺ຕຍສ຺ສ ອຸປາສນໂຕ. ໂສ ຫິ ພຸທ຺ຘໍ ອຸປາສຕີຕິ ອຸປາສໂກ. ຘມ຺ມໍ, ສງ຺ຆໍ ອຸປາສຕີຕິ ອຸປາສໂກຕິ.

ກິມສ຺ສ ສີລນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈ ເວຣມຓິໂຍ. ຍຖາຫ –

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ມຫານາມ, ອຸປາສໂກ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານາ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ, ມຸສາວາທາ, ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປ຺ປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ມຫານາມ, ອຸປາສໂກ ສີລວາ ໂຫຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໓໓).

ໂກ ອາຊີໂວຕິ. ປຎ຺ຈ ມິຈ຺ຉາວຓິຊ຺ຊາ ປຫາຍ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ຊີວິກກປ຺ປນໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ປຎ຺ຈິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຓິຊ຺ຊາ ອຸປາສເກນ ອກຣຓີຍາ. ກຕມາ ປຎ຺ຈ. ສຕ຺ຖວຓິຊ຺ຊາ, ສຕ຺ຕວຓິຊ຺ຊາ, ມໍສວຓິຊ຺ຊາ, ມຊ຺ຊວຓິຊ຺ຊາ, ວິສວຓິຊ຺ຊາ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ວຓິຊ຺ຊາ ອຸປາສເກນ ອກຣຓີຍາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໑໗໗).

ກາ ວິປຕ຺ຕີຕິ. ຍາ ຕສ຺ເສວ ສີລສ຺ສ ຈ ອາຊີວສ຺ສ ຈ ວິປຕ຺ຕິ, ອຍມສ຺ສ ວິປຕ຺ຕິ. ອປິຈ ຍາຍ ເອສ ຈຓ຺ຑາໂລ ເຈວ ໂຫຕິ ມລຎ຺ຈ ປຕິກຸຏ຺ໂຐ ຈ, ສາປິ ຕສ຺ສ ວິປຕ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຕ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ອສ຺ສທ຺ຘິຍາທໂຍ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸປາສໂກ ອຸປາສກຈຓ຺ຑາໂລ ຈ ໂຫຕິ ອຸປາສກມລຎ຺ຈ ອຸປາສກປຕິກຸຏ຺ໂຐ ຈ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ທຸສ຺ສີໂລ ໂຫຕິ, ໂກຕູຫລມງ຺ຄລິໂກ ໂຫຕິ, ມງ຺ຄລໍ ປຈ຺ເຈຕິ ໂນ ກມ຺ມໍ, ອິໂຕ ຈ ພຫິທ຺ຘາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ປຣິເຍສຕິ, ຕຕ຺ຖ ຈ ປຸພ຺ພກາຣໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໑໗໕).

ກາ ສມ຺ປຕ຺ຕີຕິ. ຍາ ຈສ຺ສ ສີລສມ຺ປທາ ຈ ອາຊີວສມ຺ປທາ ຈ, ສາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ. ເຍ ຈສ຺ສ ຣຕນຠາວາທິກຣາ ສທ຺ຘາທໂຍ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ. ຍຖາຫ –

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸປາສໂກ ອຸປາສກຣຕນຎ຺ຈ ໂຫຕິ ອຸປາສກປທຸມຎ຺ຈ ອຸປາສກປຸຓ຺ຑຣີກຎ຺ຈ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສີລວາ ໂຫຕິ, ນ ໂກຕູຫລມງ຺ຄລິໂກ ໂຫຕິ, ກມ຺ມໍ ປຈ຺ເຈຕິ ໂນ ມງ຺ຄລໍ, ນ ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ຄເວສຕິ, ອິຘ ຈ ປຸພ຺ພກາຣໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໑໗໕).

ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ອຄ຺ຄສທ຺ໂທ ອາທິໂກຏິໂກຏ຺ຐາສເສຏ຺ເຐສຸ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ສມ຺ມ, ໂທວາຣິກ, ອາວຣາມິ ທ຺ວາຣໍ ນິຄຓ຺ຐານໍ ນິຄຓ຺ຐີນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໗໐) ຫິ ອາທິມ຺ຫິ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ເຕເນວ ອງ຺ຄຸລຄ຺ເຄນ ຕໍ ອງ຺ຄຸລຄ຺ຄໍ ປຣາມເສຍ຺ຍ (ກຖາ. ໔໔໑). ອຸຈ຺ຉຄ຺ຄໍ ເວຬຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ໂກຏິຍໍ. ‘‘ອມ຺ພິລຄ຺ຄໍ ວາ ມຘຸຣຄ຺ຄໍ ວາ ຕິຕ຺ຕກຄ຺ຄໍ ວາ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໗໔), ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຫາຣຄ຺ເຄນ ວາ ປຣິເວຓຄ຺ເຄນ ວາ ຠາເຊຕຸ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຈູຬວ. ໓໑໘) ໂກຏ຺ຐາເສ. ‘‘ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ອປທາ ວາ…ເປ… ຕຖາຄໂຕ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໓໔) ເສຏ຺ເຐ. ອິຘ ປນາຍໍ ອາທິມ຺ຫິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕສ຺ມາ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄຕິ ອຊ຺ຊຕໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຊ຺ຊຕນ຺ຕິ ອຊ຺ຊຠາວໍ. ອຊ຺ຊທຄ຺ເຄຕິ ວາ ປາໂຐ, ທກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ, ອຊ຺ຊ ອຄ຺ຄໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປາຓຸເປຕນ຺ຕິ ປາເຓຫິ ອຸເປຕໍ, ຍາວ ເມ ຊີວິຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕາວ ອຸເປຕໍ, ອນຎ຺ຎສຕ຺ຖຸກໍ ຕີຫິ ສຣຓຄມເນຫິ ສຣຓໍ ຄຕໍ ອຸປາສກໍ ກປ຺ປິຍກາຣກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ຊານາຕຸ. ອຫຎ຺ຫິ ສເຈປິ ເມ ຕິຂິເຓນ ອສິນາ ສີສໍ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ເນວ ພຸທ຺ຘໍ ‘‘ນ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ວາ ຘມ຺ມໍ ‘‘ນ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ວາ ສງ຺ຆໍ ‘‘ນ ສງ຺ໂຆ’’ຕິ ວາ ວເທຍ຺ຍນ຺ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕສນ຺ນິຍ຺ຍາຕເນນ ສຣຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ຈ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປວາເຣຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມີຕິ.

໑໗. ສຕ຺ຕເມ ຊາຓຸສ຺ໂສຓີຕິ ຊາຓຸສ຺ໂສຓິຐານນ຺ຕຣໍ ກິຣ ນາເມກໍ ຐານນ຺ຕຣໍ, ຕໍ ເຍນ ກຸເລນ ລທ຺ຘໍ, ຕໍ ຊາຓຸສ຺ໂສຓິກຸລນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຍໍ ຕສ຺ມິໍ ກຸເລ ຊາຕຕ຺ຕາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ຈ ລທ຺ຘຊາຓຸສ຺ໂສຓິສກ຺ກາຣຕ຺ຕາ ຊາຓຸສ຺ໂສຓີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ‘‘ສມໂຓ ກິຣ ໂຄຕໂມ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ໂສ ລິງ຺ຄວິຠຕ຺ຕິກາຣກາທິເຠທໍ ຊານິສ຺ສຕິ, ອມ຺ເຫຫິ ຎາຕເມວ ຊານິສ຺ສຕິ, ອຎ຺ຎາຕໍ ກິໍ ຊານິສ຺ສຕິ. ຎາຕເມວ ກເຖສ຺ສຕິ, ອຎ຺ຎາຕໍ ກິໍ ກເຖສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ມານທ຺ຘຊໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ສິງ຺ຄໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຫາປຣິວາເຣຫິ ປຣິວຸໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ກຕຕ຺ຕາ ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອກຕຕ຺ຕາ ຈາຕິ ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອິຘ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນ ຊານິຕຸກາໂມ ອຕ຺ຖຄເວສີ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄໂຕ, ມານໍ ປນ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ສິງ຺ຄໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອາຄໂຕ. ກິໍ ນຸ ຂ຺ວສ຺ສ ຍຖາ ປຎ຺ຫສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ຊານາຕິ, ເອວໍ ກຖິເຕ ວຑ຺ຒິ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຸທາຫຸ ຍຖາ ນ ຊານາຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຍຖາ ນ ຊານາຕິ, ເອວໍ ກຖິເຕ ວຑ຺ຒິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ກຕຕ຺ຕາ ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອກຕຕ຺ຕາ ຈາ’’ຕິ ອາຫ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ກຕຕ຺ຕາປິ ອກຕຕ຺ຕາປິ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍ ວທຕິ, ອິທໍ ອຸຠຍກາຣເຓນາປິ ເອກຏ຺ຐາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ ກຖິຕຕ຺ຕາ ທຸຊ຺ຊານໍ ມຫນ຺ຘກາຣໍ, ນຕ຺ຖິ ມຍ຺ຫໍ ເອຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐາ. ສເຈ ປນາຫໍ ເອຕ຺ຕເກເນວ ຕຸຓ຺ຫີ ຠເວຍ຺ຍໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ມຊ຺ເຌ ກຖນກາເລປິ ມໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ – ‘ຕ຺ວໍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ມານໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ສິງ຺ຄໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄໂຕສິ, ເອກວຈເນເນວ ຕຸຓ຺ຫີ ຫຸຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ກສ຺ມາ ກເຖສີ’ຕິ. ຕສ຺ມາ ປຣາຊິໂຕປິ ອປຣາຊິຕສທິໂສ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນ ສຄ຺ຄຄມນປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂກ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມາຕິ ອິມໍ ທຸຕິຍປຎ຺ຫໍ ອາຣຠິ.

ເອວມ຺ປິ ຕສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອຸປຣິປຎ຺ເຫນ ເຫຏ຺ຐາປຎ຺ຫໍ ຊານິສ຺ສາມິ, ເຫຏ຺ຐາປຎ຺ເຫນ ອຸປຣິປຎ຺ຫ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາປິ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ສຕ຺ຖາ ປຸຣິມນເຍເນວ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຍຖາ ນ ຊານາຕິ, ເອວເມວ ກເຖນ຺ໂຕ ປຸນປິ ‘‘ກຕຕ຺ຕາ ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອກຕຕ຺ຕາ ຈາ’’ຕິ ອາຫ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕສ຺ມິມ຺ປິ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ອລໍ, ໂຠ, ນ ອີທິສສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄເຕນ ອຊານິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ສກວາທໍ ປຫາຍ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ອນຸວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ອຕ຺ຖໍ ຄເວສິສ຺ສາມິ, ປຣໂລກມຄ຺ຄໍ ໂສເຘສ຺ສາມີ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາຍາຈນ຺ໂຕ ນ ໂຂ ອຫນ຺ຕິອາທິມາຫ. ອຖສ຺ສ ນິຫຕມານຕໍ ຎຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ອຸປຣິ ເທສນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ເຕນ ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເຕນ ຫີຕິ ກາຣຓນິທ຺ເທໂສ. ຍສ຺ມາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອຊານນ຺ໂຕ ວິຕ຺ຖາຣເທສນໍ ຍາຈສິ, ຕສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

໑໘. ອຏ຺ຐເມ ອາຍສ຺ມາຕິ ປິຍວຈນເມຕໍ. ອານນ຺ໂທຕິ ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ນາມໍ. ເອກໍເສນາຕິ ເອກນ຺ເຕນ. ອນຸວິຈ຺ຈາຕິ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ. ວິຎ຺ຎູຕິ ປຓ຺ຑິຕາ. ຄຣຫນ຺ຕີຕິ ນິນ຺ທນ຺ຕິ, ອວຓ຺ຓໍ ຠາສນ຺ຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ນວເມ ຈ ສພ຺ພໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

໒໐. ທສເມ ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຎ຺ຈ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ຄຫິຕປາຬິປທເມວ ຫິ ອຕ຺ຖສ຺ສ ພ຺ຍຎ຺ຊນຕ຺ຕາ ພ຺ຍຎ຺ຊນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸຠຍເມຕໍ ປາຬິຍາວ ນາມໍ. ອຕ຺ໂຖ ຈ ທຸນ຺ນີໂຕຕິ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ຄຫິຕາ ອຏ຺ຐກຖາ. ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປທພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສ ອຕ຺ໂຖປິ ທຸນ຺ນໂຍ ໂຫຕີຕິ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ຄຫິຕາຍ ປາຬິຍາ ອຏ຺ຐກຖາ ນາມ ທຸນ຺ນຍາ ທຸນ຺ນີຫາຣາ ທຸກ຺ກຖາ ນາມ ໂຫຕິ. ເອກາທສເມ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

ອຘິກຣຓວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

໓. ພາລວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໒໒. ຕຕິຍສ຺ສ ປຐເມ ອຈ຺ຈຍໍ ອຈ຺ຈຍໂຕ ນ ປສ຺ສຕີຕິ ‘‘ອປຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອປຣທ຺ຘໍ ມຍາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອປຣາຘໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ອປຣທ຺ຘໍ ມຍາຕິ ວຕ຺ວາ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ນ ຂມາເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຈ຺ຈຍໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສາຕິ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຂມາເປນ຺ຕສ຺ສ. ຍຖາຘມ຺ມໍ ນປ຺ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ‘‘ປຸນ ເອວໍ ນ ກຣິສ຺ສາມິ, ຂມຖ ເມ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ອຈ຺ຈຍໍ ອິມໍ ຍຖາຘມ຺ມໍ ຍຖາສຠາວໍ ນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸນ ເອວຣູປໍ ມາ ອກາສິ, ຂມາມິ ຕຸຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ນ ວທຕິ. ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໓. ທຸຕິເຍ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ, ອຠູເຕນ ວທນ຺ຕິ. ໂທສນ຺ຕໂຣຕິ ອນ຺ຕເຣ ປຕິຕໂທໂສ. ເອວຣູໂປ ຫິ ‘‘ນຕ຺ຖິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ໂຕ ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ ວິຍ ຕຖາຄຕໍ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂຕິ. ສທ຺ໂຘ ວາ ທຸຄ຺ຄຫິເຕນາຕິ ໂຍ ຫິ ຎາຓວິຣຫິຕາຍ ສທ຺ຘາຍ ອຕິສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ມຸທ຺ຘປ຺ປສນ຺ໂນ, ໂສປິ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ນາມ ສພ຺ພໂລກຸຕ຺ຕໂຣ, ສພ຺ເພ ຕສ຺ສ ເກສາທໂຍ ພາຕ຺ຕິໍສ ໂກຏ຺ຐາສາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາເຍວາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ທຸຄ຺ຄຫິຕໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕຖາຄຕໍ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂຕິ. ຕຕິຍໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

໒໕. ຈຕຸຕ຺ເຖ ເນຍ຺ຍຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ເນຕພ຺ໂພ, ຕໍ ເນຕພ຺ພຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ. ນີຕຕ຺ໂຖ ສຸຕ຺ຕນ຺ໂຕຕິ ທີເປຕີຕິ ກຖິຕຕ຺ໂຖ ອຍໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ໂຕຕິ ວທຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເອກປຸຄ຺ຄໂລ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ເວເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ, ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ, ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ’’ຕິ ເອວຣູໂປ ສຸຕ຺ຕນ຺ໂຕ ເນຍ຺ຍຕ຺ໂຖ ນາມ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ກິຎ຺ຈາປິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ‘‘ເອກປຸຄ຺ຄໂລ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ປນ ປຸຄ຺ຄໂລ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ເອວມສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ເນຕພ຺ໂພວ ໂຫຕິ. ອຍໍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ພາລຕາຍ ນີຕຕ຺ໂຖ ອຍໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ໂຕຕິ ທີເປຕິ. ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຫິ ປຸຄ຺ຄເລ ອສຕິ ນ ຕຖາຄໂຕ ‘‘ເອກປຸຄ຺ຄໂລ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທີນິ ວເທຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ປນ ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອຕ຺ຖິ ປຸຄ຺ຄໂລຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຕໍ ເນຍ຺ຍຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ນີຕຕ຺ໂຖ ສຸຕ຺ຕນ຺ໂຕຕິ ທີເປຕິ. ນີຕຕ຺ຖນ຺ຕິ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາຕິ ເອວໍ ກຖິຕຕ຺ຖໍ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ອນິຈ຺ຈເມວ ທຸກ຺ຂເມວ ອນຕ຺ຕາເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍໍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ພາລຕາຍ ‘‘ເນຍ຺ຍຕ຺ໂຖ ອຍໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ໂຕ, ອຕ຺ຖມສ຺ສ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ‘‘ນິຈ຺ຈໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ສຸຂໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຕາ ນາມ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ນີຕຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ເນຍ຺ຍຕ຺ໂຖ ສຸຕ຺ຕນ຺ໂຕຕິ ທີເປຕິ ນາມ. ປຎ຺ຈມໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

໒໗. ຉຏ຺ເຐ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສາຕິ ປາປກມ຺ມສ຺ສ. ປາປໍ ຫິ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕິ. ໂນ ເຈປິ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕິ, ປາປກມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນເມວາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນິຣໂຍຕິ ສໂຫກາສກາ ຂນ຺ຘາ. ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ຂນ຺ຘາວ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕມຏ຺ຐມານິ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເນວ.

໓໐. ນວເມ ປຏິຄ຺ຄາຫາຕິ ປຏິຄ຺ຄາຫກາ, ທຸສ຺ສີລໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ທ຺ເວ ຐານານິ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໑. ທສເມ ອຕ຺ຖວເສຕິ ກາຣຓານິ. ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານີຕິ ອຣຎ຺ຎານິ ຈ ວນປຕ຺ຖານິ ຈ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ອຠິຘມ຺ເມ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ‘‘ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິ ອິນ຺ທຂີລາ, ສພ຺ພເມຕໍ ອຣຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໕໒໙) ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາປິ ຍໍ ຕໍ ‘‘ປຎ຺ຈຘນຸສຕິກໍ ປຈ຺ຉິມ’’ນ຺ຕິ (ປາຣາ. ໖໕໔) ອາຣຎ຺ຎກງ຺ຄນິປ຺ຜາທກໍ ເສນາສນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕເທວ ອຘິປ຺ເປຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວນປຕ຺ຖນ຺ຕິ ຄາມນ຺ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ອນຸປຈາຣຏ຺ຐານໍ, ຍຕ຺ຖ ນ ກສີຍຕິ ນ ວປີຍຕິ. ປນ຺ຕານີຕິ ປຣິຍນ຺ຕານິ ອຕິທູຣານິ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣນ຺ຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ຜາສຸວິຫາຣໍ. ປຈ຺ຉິມຎ຺ຈ ຊນຕໍ ອນຸກມ຺ປມາໂນຕິ ປຈ຺ຉິເມ ມມ ສາວເກ ອນຸກມ຺ປນ຺ໂຕ.

໓໒. ເອກາທສເມ ວິຊ຺ຊາຠາຄິຍາຕິ ວິຊ຺ຊາໂກຏ຺ຐາສິກາ. ສມໂຖຕິ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ. ວິປສ຺ສນາຕິ ສງ຺ຂາຣປຣິຄ຺ຄາຫກຎາຓໍ. ກມຕ຺ຖມນຸໂຠຕີຕິ ກຕມໍ ອຕ຺ຖໍ ອາຣາເຘຕິ ສມ຺ປາເທຕິ ປຣິປູເຣຕິ. ຈິຕ຺ຕໍ ຠາວີຍຕີຕິ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ຠາວີຍຕິ ພ຺ຣູຫີຍຕິ ວຑ຺ຒີຍຕິ. ໂຍ ຣາໂຄ, ໂສ ປຫີຍຕີຕິ ໂຍ ຣຊ຺ຊນກວເສນ ຣາໂຄ, ໂສ ປຫີຍຕິ. ຣາໂຄ ຫິ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈນີໂກ, ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ຣາຄສ຺ສ ຈ. ຣາຄກ຺ຂເຓ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຣາໂຄ ນຕ຺ຖິ. ຍທາ ປນ ຣາໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທາ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ນິວາເຣຕິ, ປທໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທຕິ. ຍທາ ປນ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທາ ຣາຄໍ ສມູລກໍ ອຸພ຺ພຏ຺ເຏຕ຺ວາ ສມຸຄ຺ຆາເຕນ຺ຕເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຣາໂຄ ປຫີຍຕີ’’ຕິ.

ວິປສ຺ສນາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວິຕາຕິ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ພ຺ຣູຫິຕໍ ວຑ຺ຒິຕໍ. ປຎ຺ຎາ ຠາວີຍຕີຕິ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ ຠາວີຍຕິ ພ຺ຣູຫີຍຕິ ວຑ຺ຒີຍຕິ. ຍາ ອວິຊ຺ຊາ, ສາ ປຫີຍຕີຕິ ອຏ຺ຐສຸ ຐາເນສຸ ວຏ຺ຏມູລິກາ ມຫາອວິຊ຺ຊາ ປຫີຍຕິ. ອວິຊ຺ຊາ ຫິ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ປຈ຺ຈນີກາ, ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ ອວິຊ຺ຊາຍ. ອວິຊ຺ຊາກ຺ຂເຓ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ ນຕ຺ຖິ, ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາກ຺ຂເຓ ອວິຊ຺ຊາ ນຕ຺ຖິ. ຍທາ ປນ ອວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທາ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ນິວາເຣຕິ, ປທໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທຕິ. ຍທາ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທາ ອວິຊ຺ຊໍ ສມູລິກໍ ອຸພ຺ພຏ຺ເຏຕ຺ວາ ສມຸຄ຺ຆາຕຍມານາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອວິຊ຺ຊາ ປຫີຍຕີ’’ຕິ. ອິຕິ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຕິ ທ຺ເວປິ ສຫຊາຕຘມ຺ມາວ ກຖິຕາ.

ຣາຄຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐໍ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕໍ ນ ວິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ຣາເຄນ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ນ ວິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອວິຊ຺ຊຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐາ ວາ ປຎ຺ຎາ ນ ຠາວີຍຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ ນ ຠາວີຍຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ. ຣາຄວິຣາຄາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີຕິ ຣາຄສ຺ສ ຂຍວິຣາເຄນ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ນາມ ໂຫຕິ. ຜລສມາຘິສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ຂຍວິຣາເຄນ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິ ນາມ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ນານາກ຺ຂຓິກາ ສມາຘິວິປສ຺ສນາ ກຖິຕາຕິ.

ພາລວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

໔. ສມຈິຕ຺ຕວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໓໓. ຈຕຸຕ຺ຖສ຺ສ ປຐເມ ອສປ຺ປຸຣິສຠູມີຕິ ອສປ຺ປຸຣິສານໍ ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ຐານໍ. ສປ຺ປຸຣິສຠູມິຍມ຺ປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອກຕຎ຺ຎູຕິ ກຕໍ ນ ຊານາຕິ. ອກຕເວທີຕິ ກຕໍ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ນ ຊານາຕິ. ອຸປຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ວຓ຺ຓິຕໍ ໂຖມິຕໍ ປສຕ຺ຖໍ. ຍທິທນ຺ຕິ ຍາ ອຍໍ. ອກຕຎ຺ຎຸຕາ ອກຕເວທິຕາຕິ ປເຣນ ກຕສ຺ສ ອຸປກາຣສ຺ສ ອຊານນຎ຺ເຈວ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ອຊານນຎ຺ຈ. ເກວລາຕິ ສກລາ. ສຸກ຺ກປກ຺ເຂປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໓໔. ທຸຕິເຍ ມາຕຸ ຈ ປິຕຸ ຈາຕິ ຊນກມາຕຸ ຈ ຊນກປິຕຸ ຈ. ເອເກນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອໍເສນ ມາຕຣໍ ປຣິຫເຣຍ຺ຍາຕິ ເອກສ຺ມິໍ ອໍສກູເຏ ຐເປຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ປຏິຊຄ຺ເຄຍ຺ຍ. ເອເກນ ອໍເສນ ປິຕຣໍ ປຣິຫເຣຍ຺ຍາຕິ ເອກສ຺ມິໍ ອໍສກູເຏ ຐເປຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ປຏິຊຄ຺ເຄຍ຺ຍ. ວສ຺ສສຕາຍຸໂກ ວສ຺ສສຕຊີວີຕິ ວສ຺ສສຕາຍຸກກາເລ ຊາໂຕ ສກລໍ ວສ຺ສສຕໍ ຊີວນ຺ໂຕ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສເຈ ປຸຕ຺ໂຕ ນາມ ‘‘ມາຕາປິຕູນໍ ປຏິກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐາຍ ສມຸຏ຺ຐາຍ ທກ຺ຂິເຓ ອໍສກູເຏ ມາຕຣໍ, ວາເມ ປິຕຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ວສ຺ສສຕາຍຸໂກ ສກລມ຺ປິ ວສ຺ສສຕໍ ຊີວມາໂນ ປຣິຫເຣຍ຺ຍ. ໂສ ຈ ເນສໍ ອຸຈ຺ຉາທນປຣິມທ຺ທນນ຺ຫາປນສມ຺ພາຫເນນາຕິ ໂສ ຈ ປຸຕ຺ໂຕ ເນສໍ ມາຕາປິຕູນໍ ອໍສກູເຏສຸ ຐິຕານໍເຍວ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘປຏິວິໂນທນຕ຺ຖໍ ສຸຄນ຺ຘກຣເຓນ ອຸຈ຺ຉາທເນນ, ປຣິສ຺ສມວິໂນທນຕ຺ຖໍ ຫຕ຺ຖປຣິມທ຺ທເນນ, ສີຕຸຓ຺ຫກາເລ ຈ ອຸຓ຺ໂຫທກສີໂຕທກນ຺ຫາປເນນ, ຫຕ຺ຖປາທາທີນໍ ອາກຑ຺ຒນປຣິກຑ຺ຒນສງ຺ຂາເຕນ ສມ຺ພາຫເນນ ອຸປຏ຺ຐານໍ ກເຣຍ຺ຍ. ເຕ ຈ ຕຕ຺ເຖວາຕິ ເຕ ຈ ມາຕາປິຕໂຣ ຕຕ຺ເຖວ ຕສ຺ສ ອໍສກູເຏສຸ ນິສິນ຺ນາວ ມຸຕ຺ຕກຣີສໍ ຈເຊຍ຺ຍຸໍ. ນຕ຺ເວວ , ຠິກ຺ຂເວຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວມ຺ປິ ນຕ຺ເວວ ມາຕາປິຕູນໍ ກຕໍ ວາ ໂຫຕິ ປຏິກຕໍ ວາ.

ອິສ຺ສຣາຘິປຈ຺ເຈ ຣຊ຺ເຊຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຊ຺ຊໍ ສນ຺ຘາເຍວມາຫ. ອາປາທກາຕິ ວຑ຺ຒກາ ອນຸປາລກາ. ປຸຕ຺ຕາ ຫິ ມາຕາປິຕູຫິ ວຑ຺ຒິຕາ ເຈວ ອນຸປາລິຕາ ຈ. ໂປສກາຕິ ຫຕ຺ຖປາເທ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຫທຍໂລຫິຕໍ ປາເຍຕ຺ວາ ໂປສກາ. ປຸຕ຺ຕາ ຫິ ມາຕາປິຕູຫິ ປຸຏ຺ຐາ ຠຕາ ອນ຺ນປານາທີຫິ ປຏິຊຄ຺ຄິຕາ. ອິມສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ທສ຺ເສຕາໂຣຕິ ສເຈ ຫິ ມາຕາປິຕໂຣ ຊາຕທິວເສເຍວ ປຸຕ຺ຕໍ ປາເທ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວາ ນທິຍໍ ວາ ປປາເຕ ວາ ຂິເປຍ຺ຍຸໍ, ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ. ເອວໍ ອກຕ຺ວາ ອາປາທິຕຕ຺ຕາ ໂປສິຕຕ຺ຕາ ເອສ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ ມາຕາປິຕໂຣ ນິສ຺ສາຍ ປສ຺ສຕີຕິ ຕ຺ຍາສ຺ສ ອິມສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ທສ຺ເສຕາໂຣ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ສມາທເປຕີຕິ ຄຓ຺ຫາເປຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ສທ຺ຘາສີລຈາຄປຎ຺ຎາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາ ກຖິຕາ. ຘມ຺ມເສນາປຕິສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສທິໂສວ ຠິກ຺ຂຸ ເຕສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໓໕. ຕຕິເຍ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ໂສ ຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ສມໂຓ ກິຣ ໂຄຕໂມ ກຖິຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ປຸຈ຺ຉາຍສ຺ສ ວິຣຊ຺ຌນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອຫມສ຺ສ ວິຣຊ຺ຌນປຎ຺ຫໍ ອຠິສງ຺ຂຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຓີຕໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຄພ຺ຠທ຺ວາຣໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ຈິນ຺ເຕຕຸໍ ອາຣຠິ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທມຫາສທ຺ໂທ ວຕ຺ຕຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ນ ເອກຄ຺ຄໍ ໂຫຕິ, ຠູມິຆຣໍ ກາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠູມິຆຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປວິສິຕ຺ວາ – ‘‘ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ເອວໍ ກເຖສ຺ສຕິ, ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ ເອວໍ ກເຖສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອກໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ເອກໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ສກລທິວສໍ ກິຎ຺ຈິ ປສ຺ສິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ຕສ຺ສ ອິມິນາວ ນີຫາເຣນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາສາ ວີຕິວຕ຺ຕາ. ໂສ ຈຕຸນ຺ນໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ອຸຠໂຕໂກຏິກໍ ປຎ຺ຫໍ ນາມ ອທ຺ທສ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອຫໍ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘ກິໍວາທີ ຠວ’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ. ສເຈ ‘ກິຣິຍວາທິມ຺ຫີ’ຕິ ວກ຺ຂຕິ, ‘ສພ຺ພາກຸສລານໍ ນາມ ຕຸມ຺ເຫ ກິຣິຍໍ ວເທຖາ’ຕິ ນໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ. ສເຈ ‘ອກິຣິຍວາທິມ຺ຫີ’ຕິ ວກ຺ຂຕິ, ‘ກຸສລຘມ຺ມານໍ ນາມ ຕຸມ຺ເຫ ອກິຣິຍໍ ວເທຖາ’ຕິ ນໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ. ອິທຎ຺ຫິ ອຸຠໂຕໂກຏິກໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ເນວ ອຸຄ຺ຄິລິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ ນ ນິຄ຺ຄິລິຕຸໍ. ເອວໍ ມມ ຊໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຣາຊໂຍ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐາຍ ອປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ຠູມິຆຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ‘‘ເອວຣູປໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ເຕນ ນ ເອກເກນ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ນຄເຣ ໂຆສນໍ ກາເຣຕ຺ວາ ສກລນາຄເຣຫິ ປຣິວຸໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ກິໍວາທີຕິ ກິໍລທ຺ຘິໂກ. ກິມກ຺ຂາຍີຕິ ກິໍ ນາມ ສາວການໍ ປຏິປທໍ ອກ຺ຂາຍີຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ຈຕູຫິ ມາເສຫິ ປຎ຺ຫໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ‘‘ທິຏ຺ໂຐ ເມ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຣາຊຍປຎ຺ໂຫ’’ຕິ ມານໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ອາຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ເອກປເທເນວ ຕໍ ປຎ຺ຫໍ ຠິນ຺ທນ຺ໂຕ ກິຣິຍວາທີ ຈາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິອາທິມາຫ. ອຖ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຕ຺ຕໂນ ມານໍ ອປເນຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອາຍາຈນ຺ໂຕ ຍຖາກຖໍ ປນາຕິອາທິມາຫ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

໓໖. ຈຕຸຕ຺ເຖ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາຕິ ທກ຺ຂິຓາ ວຸຈ຺ຈຕິ ທານໍ, ຕສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄຫຓຍຸຕ຺ຕາ ກຕິ ປຸຄ຺ຄລາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເສໂຂຕິ ອິມິນາ ສຕ຺ຕ ເສກ຺ເຂ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສີລວນ຺ຕປຸຖຸຊ຺ຊໂນປິ ໂສຕາປນ຺ເນເນວ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ອາຫຸເນຍ຺ຍາ ຍຊມານານໍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທານໍ ທທນ຺ຕານໍ ອາຫຸນສ຺ສ ອຣຫາ ທານປຏິຄ຺ຄາຫກາ ນາມ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຂຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຸ ປຕິຏ຺ຐາ, ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ວິຣຸຫນຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໗. ປຎ຺ຈເມ ປຸພ຺ພາຣາເມຕິ ສາວຕ຺ຖິໂຕ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສາຠາເຄ ອາຣາເມ. ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທຕິ ວິສາຂາຍ ອຸປາສິກາຍ ປາສາເທ. ສາ ຫິ ມິຄາຣເສຏ຺ຐິນາ ມາຕຸຏ຺ຐາເນ ຐປິຕຕ຺ຕາປິ, ສພ຺ພເຊຏ຺ຐກສ຺ສ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຍ຺ຍກເສຏ຺ຐິໂນວ ສມານນາມກຕ຺ຕາປິ ມິຄາຣມາຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕາຍ ກາຣິໂຕ ສຫສ຺ສຄພ຺ໂຠ ປາສາໂທ ມິຄາຣມາຕຸປາສາໂທ ນາມ. ເຖໂຣ ຕສ຺ມິໍ ວິຫຣຕິ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕຕິ ຕສ຺ມິໍ ປາສາເທ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມເສນາປຕິສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ.

ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ກສ຺ມິໍ ກາເລ ອາມນ຺ເຕສິ? ການິຈິ ຫິ ສຸຕ຺ຕານິ ປຸເຣຠຕ຺ເຕ ຠາສິຕານິ ອຕ຺ຖິ, ການິຈິ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ເຕ, ການິຈິ ປຸຣິມຍາເມ, ການິຈິ ມຊ຺ຌິມຍາເມ, ການິຈິ ປຈ຺ຉິມຍາເມ. ອິທໍ ປນ ສມຈິຕ຺ຕປຏິປທາສຸຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ເຕ ຠາສິຕໍ. ຕສ຺ມາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ອາມນ຺ເຕສິ.

ນ ເກວລໍ ເຈຕໍ ເຖເຣເນວ ຠາສິຕໍ, ຕຖາຄເຕນາປິ ຠາສິຕໍ. ກຕ຺ຖ ນິສີທິຕ຺ວາຕິ? ວິສາຂາຍ ຣຕນປາສາເທ ນິສີທິຕ຺ວາ. ຕຖາຄໂຕ ຫິ ປຐມໂພຘິຍໍ ວີສຕິ ວສ຺ສານິ ອນິພທ຺ຘວາໂສ ຫຸຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຜາສຸກໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວສິ. ປຐມໍ ອນ຺ໂຕວສ຺ສຎ຺ຫິ ອິສິປຕເນ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາຣສ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມໂກຏິໂຍ ອມຕປານໍ ປາເຍຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ອິສິປຕເນ ວສິ. ທຸຕິຍໍ ອນ຺ໂຕວສ຺ສໍ ຣາຊຄຫໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ເວຬຸວເນ, ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖານິປິ ຕຕ຺ເຖວ, ປຎ຺ຈມໍ ອນ຺ໂຕວສ຺ສໍ ເວສາລິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ, ຉຏ຺ຐໍ ອນ຺ໂຕວສ຺ສໍ ມກຸລປພ຺ພເຕ, ສຕ຺ຕມໍ ຕາວຕິໍສຠວເນ, ອຏ຺ຐມໍ ຠຄ຺ເຄ ສຸສຸມາຣຄິຣໍ ນິສ຺ສາຍ ເຠສກຬາວເນ, ນວມໍ ໂກສມ຺ພິຍໍ, ທສມໍ ປາລິເລຍ຺ຍເກ ວນສຓ຺ເຑ, ເອກາທສມໍ ນາລາຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາເມ, ທ຺ວາທສມໍ ເວຣຎ຺ຊາຍໍ, ເຕຣສມໍ ຈາລິຍປພ຺ພເຕ, ຈຸທ຺ທສມໍ ເຊຕວເນ, ປຎ຺ຈທສມໍ ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ, ໂສຬສມໍ ອາຬວກໍ ທເມຕ຺ວາ ຈຕຸຣາສີຕິປາຓສຫສ຺ສານິ ອມຕປານໍ ປາເຍຕ຺ວາ ອາຬວິຍໍ, ສຕ຺ຕຣສມໍ ຣາຊຄເຫເຍວ, ອຏ຺ຐາຣສມໍ ຈາລິຍປພ຺ພເຕເຍວ, ຕຖາ ເອກູນວີສຕິມໍ, ວີສຕິມໍ ປນ ອນ຺ໂຕວສ຺ສໍ ຣາຊຄຫໍເຍວ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວສິ. ເອວໍ ວີສຕິ ວສ຺ສານິ ອນິພທ຺ຘວາໂສ ຫຸຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຜາສຸກໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ວສິ.

ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປນ ທ຺ເວ ເສນາສນານິ ຘຸວປຣິໂຠຄານິ ອກາສິ. ກຕຣານິ ທ຺ເວ? ເຊຕວນຎ຺ຈ ປຸພ຺ພາຣາມຎ຺ຈ. ກສ຺ມາ? ທ຺ວິນ຺ນໍ ກຸລານໍ ຄຸຓມຫນ຺ຕຕາຍ. ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ຫິ ວິສາຂາຍ ຈ ຄຸຓໍ ສນ຺ຘາຍ ຄຸຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຕ຺ຖາ ຕານິ ເສນາສນານິ ຘຸວປຣິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ. ອຸຕຸວສ຺ສໍ ຈາຣິກໍ ຈຣິຕ຺ວາປິ ຫິ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ທ຺ວີສຸເຍວ ເສນາສເນສຸ ວສຕິ. ເອວໍ ວສນ຺ໂຕ ປນ ເຊຕວເນ ຣຕ຺ຕິໍ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣນ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ປາຈີນທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຸພ຺ພາຣາເມ ທິວາວິຫາຣໍ ກໂຣຕິ. ປຸພ຺ພາຣາເມ ຣຕ຺ຕິໍ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ປາຈີນທ຺ວາເຣນ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຊຕວເນ ທິວາວິຫາຣໍ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ທິວເສ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ເຊຕວເນເຍວ ວສິ. ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ວສນ຺ຕສ຺ສ ຈສ຺ສ ປຎ຺ຈວິຘກິຈ຺ຈໍ ອວິຊຫິຕເມວ ໂຫຕິ. ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ເຕສຸ ກິຈ຺ເຈສຸ ປຈ຺ຉິມຍາມກິຈ຺ຈກາເລ ຠຄວາ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ສາວຕ຺ຖິວາສີນຎ຺ຈ ສມນ຺ຕາ ຈ ສາວຕ຺ຖິຍາ ຄາວຸຕອຑ຺ຒໂຍຊນໂຍຊນປຣເມ ຐາເນ ອປຣິມາຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ອຠິສມຍຠາວໍ ອທ຺ທສ.

ຕໂຕ ‘‘ກສ຺ມິໍ ນຸ ໂຂ ກາເລ ອຠິສມໂຍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ສາຍນ຺ຫສມເຍ’’ຕິ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຍິ ນຸ ໂຂ ກເຖນ຺ເຕ ອຠິສມໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ສາວເກ ກເຖນ຺ເຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣ ກເຖນ຺ເຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອທ຺ທສ. ຕໂຕ ‘‘ກຕ຺ຖ ນິສີທິຕ຺ວາ ກເຖນ຺ເຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ວິສາຂາຍ ຣຕນປາສາເທ ນິສີທິຕ຺ວາ’’ຕິ ທິສ຺ວາ ‘‘ພຸທ຺ຘານໍ ນາມ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຄ຺ຄສາວການໍ ເອໂກ. ເຕສຸ ອຊ຺ຊ ຘມ຺ມເສນາປຕິສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສາວກສນ຺ນິປາໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອທ຺ທສ. ທິສ຺ວາ ປາໂຕວ ສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນໍ ກຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຖນິວາສໂນ ສຸຄຕຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ເສລມຍປຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣນ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສຸລຠປິຓ຺ຑປາຕໍ ກຕ຺ວາ ວາຕປ຺ປຫຕາ ວິຍ ນາວາ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໂຕ ອສີຕິ ມຫາສາວກາ ຠິກ຺ຂຸນິປຣິສາ ອຸປາສກປຣິສາ ອຸປາສິກາປຣິສາຕິ ຈຕສ຺ໂສ ປຣິສາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຣິວາຣຍິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຍາ ປຸພ຺ພາຣາມໍ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕວ ຈ ປຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ເຖໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິວາເຣຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ປຸພ຺ພາຣາມໍ ອຄມາສິ. ເອເຕເນວ ນິຍາເມນ ອສີຕິ ມຫາສາວເກ ປຸພ຺ພາຣາມເມວ ເປເສຕ຺ວາ ສຍໍ ເອເກນ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣເນວ ສທ຺ຘິໍ ເຊຕວນໍ ອຄມາສິ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣປິ ວິຫາເຣ ສຕ຺ຖຸ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ປຸພ຺ພາຣາມໍ ຄຈ຺ຉາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ເອວໍ ກໂຣຫິ ອານນ຺ທາຕິ. ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອຄມາສິ. ສຕ຺ຖາ ເອກໂກວ ເຊຕວເນ ໂອຫີໂນ.

ຕໍ ທິວສຎ຺ຫິ ຈຕສ຺ໂສ ປຣິສາ ເຖຣສ຺ເສວ ຘມ຺ມກຖໍ ໂສຕຸກາມາ ອເຫສຸໍ. ໂກສລມຫາຣາຊາປິ ພລກາເຍນ ປຣິວຸໂຕ ປຸພ຺ພາຣາມເມວ ຄໂຕ. ຕຖາ ປຎ຺ຈສຕອຸປາສກປຣິວາໂຣ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ. ວິສາຂາ ປນ ມຫາອຸປາສິກາ ທ຺ວີຫິ ຊງ຺ຆສຫສ຺ເສຫິ ປຣິວຸໂຕ ອຄມາສິ. ສຕ຺ຕປຓ຺ຓາສາຍ ກຸລສຕສຫສ຺ສານໍ ວສນຏ຺ຐາເນ ສາວຕ຺ຖິນຄເຣ ເຄຫປາລກທາຣເກ ຐເປຕ຺ວາ ເສສຊໂນ ຄນ຺ຘຈຸຓ຺ຓມາລາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸພ຺ພາຣາມເມວ ອຄມາສິ. ຈຕູສຸ ທ຺ວາຣຄາເມສຸ ຄາວຸຕອຑ຺ຒໂຍຊນໂຍຊນປຣມຏ຺ຐາເນ ສພ຺ເພເຍວ ມນຸສ຺ສາ ຄນ຺ຘຈຸຓ຺ຓມາລາທິຫຕ຺ຖາ ປຸພ຺ພາຣາມເມວ ອຄມໍສຸ. ສກລວິຫາໂຣ ມິສ຺ສກປຸປ຺ເຜຫິ ອຠິກິຓ຺ໂຓ ວິຍ ອໂຫສິ.

ຘມ຺ມເສນາປຕິສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ ໂຂ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຫາຣປຣິເວເຓ ອງ຺ຄຓຏ຺ຐາເນ ອຏ຺ຐາສິ. ຠິກ຺ຂູ ເຖຣສ຺ສ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາປຍິໍສຸ. ເຖໂຣ ຕຕ຺ຖ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາກຕ຺ເຖເຣນ ວຕ຺ເຕ ກເຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ໂອວາທໍ ກຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສີທິ. ໂສ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລວເສນ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຈິຣວຕິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣໂຊຊລ຺ລໍ ປວາເຫຕ຺ວາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘທຣໂຖ ໂອຕິຓ຺ຓຕິຕ຺ເຖເນວ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຖນິວາສໂນ ສງ຺ຆາຏິໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆປິ ສມ຺ມຸຂສມ຺ມຸຂຏ຺ຐາເນນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສຣີເຣ ຣໂຊຊລ຺ລໍ ປວາເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ເຖຣໍ ປຣິວາຣຍິໍສຸ. ອນ຺ໂຕວິຫາເຣປິ ເຖຣສ຺ສ ຘມ຺ມາສນໍ ປຎ຺ຎາປຍິໍສຸ. ຈຕສ຺ໂສປິ ປຣິສາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ໂອກາສໍ ຎຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ຐເປຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ ປຎ຺ຈຠິກ຺ຂຸສຕປຣິວາໂຣ ຘມ຺ມສຠໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສີຫມຕ຺ຖກປ຺ປຕິຏ຺ຐິເຕ ສມຸສ຺ສິຕເສຕຈ຺ຉຕ຺ເຕ ຣຕນປລ຺ລງ຺ເກ ຈິຕ຺ຕພີຊນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຣຕ຺ຖາຠິມຸໂຂ ນິສີທິ. ນິສີທິຕ຺ວາ ປຣິສໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ – ‘‘ມຫຕີ ວຕາຍໍ ປຣິສາ, ອິມິສ຺ສາ ນ ອປ຺ປມຕ຺ຕິກາ ປຣິຕ຺ຕກຘມ຺ມເທສນາ ອນຸຈ຺ຉວິກາ, ກຕຣຘມ຺ມເທສນາ ນຸ ໂຂ ອນຸຈ຺ຉວິກາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕີຓິ ປິຏການິ ອາວຊ຺ຊມາໂນ ອິມໍ ສໍໂຍຊນປຣິຍາຍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອທ຺ທສ.

ເອວໍ ເທສນໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຕໍ ເທເສຕຸກາໂມ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂເວຕິ. ອາວຸໂສຕິ ຫິ ອວຕ຺ວາ, ຠິກ຺ຂເວຕິ ວຈນໍ ພຸທ຺ຘາລາໂປ ນາມ ໂຫຕິ, ອຍໍ ປນາຍສ຺ມາ ‘‘ທສພເລນ ສມານໍ ອາລປນໍ ນ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ຄາຣວວເສນ ສາວກາລາປໍ ກໂຣນ຺ໂຕ, ‘‘ອາວຸໂສ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ ອາຫ. ເອຕທໂວຈາຕິ ເອຕໍ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕສໍໂຍຊນຎ຺ຈ, ອາວຸໂສ, ປຸຄ຺ຄລໍ ເທເສສ຺ສາມິ ພຫິທ຺ຘາສໍໂຍຊນຎ຺ຈາ’’ຕິ ຘມ຺ມເທສນາປທໍ ອໂວຈ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ຣຕນປາສາເທ ອຘິວຕ຺ໂຖ ເອໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ພຸທ຺ເຘຫິ ວາ ສາວເກຫິ ວາ ເທສນາຍ ອາຣທ຺ຘມຕ຺ຕາຍເຍວ ຊານາຕິ – ‘‘ອຍໍ ເທສນາ ອຸຕ຺ຕານິກາ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຍໍ ຄມ຺ຠີຣາ. ອຍໍ ຌານນິສ຺ສິຕາ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຍໍ ວິປສ຺ສນານິສ຺ສິຕາ. ອຍໍ ມຄ຺ຄນິສ຺ສິຕາ ອຍໍ ຜລນິສ຺ສິຕາ, ອຍໍ ນິພ຺ພານນິສ຺ສິຕາ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ມິມ຺ປິ ທິວເສ ເຖເຣນ ເທສນາຍ ອາຣທ຺ຘມຕ຺ຕາຍ ເອວໍ ອຎ຺ຎາສິ – ‘‘ເຍນ ນີຫາເຣນ ມຍ຺ຫໍ ອຍ຺ເຍນ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ ເທສນາ ອາຣທ຺ຘາ, ອຍໍ ເທສນາ ວິປສ຺ສນາຄາຬ຺ຫາ ຠວິສ຺ສຕິ, ຉຫິ ມຸເຂຫິ ວິປສ຺ສນໍ ກເຖສ຺ສຕິ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສເທວຕາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສນ຺ຕິ, ໂສຕາປນ຺ນາທີນໍ ປນ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ນ ຠວິສ຺ສຕິ. ເທສນາຍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ກຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ອຍ຺ຍສ຺ສ ສາຘຸກາຣໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ເທວານຸຠາເວນ ມຫນ຺ຕໍ ສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ – ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ ອຍ຺ຍາ’’ຕິ ອາຫ.

ເທວຣາເຊນ ສາຘຸກາເຣ ທິນ຺ເນ ປຣິວາຣກປາສາທສຫສ຺ເສ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ສພ຺ພາວ ສາຘຸກາຣໍ ອທໍສຸ. ຕາສໍ ສາຘຸກາຣສທ຺ເທນ ສພ຺ພາ ປຸພ຺ພາຣາເມ ວສນເທວຕາ, ຕາສໍ ສທ຺ເທນ ຄາວຸຕມຕ຺ເຕ ເທວຕາ, ຕໂຕ ອຑ຺ຒໂຍຊເນ ໂຍຊເນຕິ ເອເຕນຸປາເຍນ ເອກຈກ຺ກວາເຬ, ທ຺ວີສຸ ຈກ຺ກວາເຬສຸ, ຕີສຸ ຈກ຺ກວາເຬສູຕິ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬສຸ ເທວຕາ ສາຘຸກາຣມທໍສຸ. ຕາສໍ ສາຘຸກາຣສທ຺ເທນ ປຖວິຏ຺ຐກນາຄາ ຈ ອາກາສຏ຺ຐກເທວຕາ ຈ. ຕໂຕ ອພ຺ຠວລາຫກາ, ອຸຓ຺ຫວລາຫກາ, ສີຕວລາຫກາ, ວສ຺ສວລາຫກາ, ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ, ຕາວຕິໍສາ ເທວຕາ, ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ, ຍາມາ ເທວຕາ, ສຸຍາໂມ ເທວຣາຊາ, ຕຸສິຕາ ເທວຕາ, ສນ຺ຕຸສິໂຕ ເທວຣາຊາ, ນິມ຺ມານຣຕີ ເທວຕາ, ສຸນິມ຺ມິໂຕ ເທວຣາຊາ, ວສວຕ຺ຕີ ເທວຕາ, ວສວຕ຺ຕີ ເທວຣາຊາ, ພ຺ຣຫ຺ມປາຣິສຊ຺ຊາ, ພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕາ, ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ, ປຣິຕ຺ຕາຠາ, ອປ຺ປມາຓາຠາ, ອາຠສ຺ສຣາ, ປຣິຕ຺ຕສຸຠາ, ອປ຺ປມາຓສຸຠາ, ສຸຠກິຓ຺ຫາ, ເວຫປ຺ຜລາ, ອວິຫາ, ອຕປ຺ປາ, ສຸທສ຺ສາ, ສຸທສ຺ສີ, ອກນິຏ຺ຐາ ເທວຕາຕິ ອສຎ຺ເຎ ຈ ອຣູປາວຈຣສຕ຺ເຕ ຈ ຐເປຕ຺ວາ ໂສຕາຍຕນປວຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ສພ຺ພາ ເທວຕາ ສາຘຸກາຣມທໍສຸ.

ຕໂຕ ຂີຓາສວມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ – ‘‘ມຫາ ວຕາຍໍ ສາຘຸກາຣສທ຺ໂທ, ປຖວິຕລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອກນິຏ຺ຐໂລກໍ ອາຄໂຕ, ກິມຕ຺ຖໍ ນຸ ໂຂ ເອໂສ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ‘‘ຘມ຺ມເສນາປຕິສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ປຸພ຺ພາຣາເມ ວິສາຂາຍ ຣຕນປາສາເທ ນິສີທິຕ຺ວາ ສໍໂຍຊນປຣິຍາຍຘມ຺ມເທສນມາຣຠິ, ອມ຺ເຫຫິປິ ຕຕ຺ຖ ກາຍສກ຺ຂີຫິ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຄມໍສຸ. ປຸພ຺ພາຣາໂມ ເທວຕາຫິ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ, ສມນ຺ຕາ ປຸພ຺ພາຣາມສ຺ສ ຄາວຸຕໍ ອຑ຺ຒໂຍຊນໍ, ໂຍຊນນ຺ຕິ ສກລຈກ຺ກວາຬໍ ເຫຏ຺ຐາ ປຖວິຕເລນ ຕິຣິຍໍ ຈກ຺ກວາຬປຣິຍນ຺ເຕນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ ທສຫິ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສຫິ ສນ຺ນິປຕິຕາຫິ ເທວຕາຫິ ນິຣນ຺ຕຣມໂຫສິ, ອາຣຄ຺ຄນິຕຸທນມຕ຺ເຕ ຐາເນ ອຸປຣິມໂກຏິຍາ ສຏ຺ຐິ ເທວຕາ ສຸຂຸມຕ຺ຕຠາເວ ມາເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ.

ອຖາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ມຫນ຺ຕໍ ວຕິທໍ ຫລາຫລໍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬ ຐິຕານໍ ເທວຕານໍ ເອກຈກ຺ກວາເຬ ສນ຺ນິປຕິຕຠາວໍ ອທ຺ທສ. ອຖ ຍສ຺ມາ ພຸທ຺ຘານໍ ອຘິຏ຺ຐານກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ປຣິສປຣິມາເຓເນວ ປສ຺ສນ຺ຕິ ເຈວ ສທ຺ທຎ຺ຈ ສາເວນ຺ຕິ. ສາວການໍ ປນ ອຘິຏ຺ຐານໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕສ຺ມາ ເຖໂຣ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ມຫຄ຺ຄຕຈິຕ຺ເຕນ ອຘິຏ຺ຐາສິ – ‘‘ຈກ຺ກວາຬປຣິຍນ຺ຕາ ປຣິສາ ສພ຺ພາປິ ມໍ ປສ຺ສຕຸ, ຘມ຺ມຎ຺ຈ ເມ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕູ’’ຕິ. ອຘິຏ຺ຐິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທກ຺ຂິຓຊາຓຸປສ຺ເສ ຈ ຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍຎ຺ຈ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ຘມ຺ມເສນາປຕິສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ກີທິໂສ ທີໂຆ ຣສ຺ໂສ ສາໂມ ໂອທາໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພກາຣຓໍ ນາໂຫສິ, ສພ຺ເພສມ຺ປິ ສພ຺ພທິສາສຸ ນິສິນ຺ນານໍ ອຠິມຸເຂເຍວ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ, ນຠມຊ຺ເຌ ຐິຕຈນ຺ໂທ ວິຍ ອໂຫສິ. ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສາປິສ຺ສ ທກ຺ຂິຓຊາຓຸປສ຺ເສ ຈ ຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍຎ຺ຈ ນິສິນ຺ນາ ສພ຺ເພ ເອກກໍເສເນວ ສທ຺ທໍ ສຸຓິໍສຸ.

ເອວໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເຖໂຣ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສໍໂຍຊນຎ຺ຈ, ອາວຸໂສຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ກາມຠໂວ. ພຫິທ຺ຘາຕິ ຣູປາຣູປຠໂວ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ສຕ຺ຕາ ກາມຠເວ ອປ຺ປໍ ກາລໍ ວສນ຺ຕິ ກປ຺ປສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖເມວ ໂກຏ຺ຐາສໍ, ອິຕເຣສຸ ຕີສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ກາມຠໂວ ສຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ ຕຸຈ຺ໂຉ, ຣູປຠເວ ພຫຸໍ ກາລໍ ວສນ຺ຕິ, ຕຖາປິ ເຕສໍ ຍສ຺ມາ ກາມຠເວ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິໂຍ ພຫຸກາ ໂຫນ຺ຕິ, ອປ຺ປກາ ຣູປາຣູປຠເວສຸ. ຍຕ຺ຖ ຈ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິໂຍ ພຫຸກາ, ຕຕ຺ຖ ອາລໂຍປິ ປຕ຺ຖນາປິ ອຠິລາໂສປິ ພຫຸ ໂຫຕິ. ຍຕ຺ຖ ອປ຺ປາ, ຕຕ຺ຖ ອປ຺ໂປ. ຕສ຺ມາ ກາມຠໂວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ນາມ ຊາຕໍ, ຣູປາຣູປຠວາ ພຫິທ຺ຘາ ນາມ. ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສງ຺ຂາເຕ ກາມຠເວ ຉນ຺ທຣາໂຄ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສໍໂຍຊນໍ ນາມ, ພຫິທ຺ຘາສງ຺ຂາເຕສຸ ຣູປາຣູປຠເວສຸ ຉນ຺ທຣາໂຄ ພຫິທ຺ຘາສໍໂຍຊນໍ ນາມ. ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານິ ວາ ປຎ຺ຈ ສໍໂຍຊນານິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສໍໂຍຊນໍ ນາມ, ອຸທ຺ຘມ຺ຠາຄິຍານິ ປຎ຺ຈ ພຫິທ຺ຘາສໍໂຍຊນໍ ນາມ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ – ໂອຣໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາມຘາຕຸ, ຕຕ຺ຖ ອຸປປຕ຺ຕິນິປ຺ຜາທນໂຕ ຕໍ ໂອຣໍ ຠຊນ຺ຕີຕິ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານິ. ອຸທ຺ຘໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຣູປາຣູປຘາຕຸ, ຕຕ຺ຖ ອຸປປຕ຺ຕິນິປ຺ຜາທນໂຕ ຕໍ ອຸທ຺ຘໍ ຠຊນ຺ຕີຕິ ອຸທ຺ຘມ຺ຠາຄິຍານິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠເທນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສໍໂຍຊເນນ ສໍຍຸຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສໍໂຍຊໂນ, ພຫິທ຺ຘາສໍໂຍຊເນນ ສໍຍຸຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ພຫິທ຺ຘາສໍໂຍຊໂນ. ອຸຠຍມ຺ປິ ເຈຕໍ ນ ໂລກິຍສ຺ສ ວຏ຺ຏນິສ຺ສິຕມຫາຊນສ຺ສ ນາມໍ. ເຍສໍ ປນ ຠໂວ ທ຺ເວຘາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ເຕສໍ ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມິອນາຄາມີນໍ ອຣິຍສາວການໍ ເອຕໍ ນາມໍ. ຍຖາ ຫິ ມຫາອຣຎ຺ເຎ ຂທິຣວນສາລວນາທີນິ ຖມ຺ໂຠ ຕຸລາສງ຺ຆາໂຏຕິ ນາມໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ຂທິຣວນໍ ສາລວນນ຺ຕິ ນາມເມວ ລຠນ຺ຕິ. ຍທາ ປນ ຕໂຕ ຣຸກ຺ຂາ ຕິຓ຺ຫາຍ ກຸຐາຣິຍາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຖມ຺ຠາທິສຓ຺ຐາເນນ ຕຈ຺ຉິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕທາ ຖມ຺ໂຠ ຕຸລາສງ຺ຆາໂຏຕິ ນາມໍ ລຠນ຺ຕິ. ເອວເມວໍ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຠໂວ ພຫລກິເລໂສ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ເອຕໍ ນາມໍ ນ ລຠຕິ, ຠວໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກິເລເສ ຕນຸເກ ກຕ຺ວາ ຐິຕາ ໂສຕາປນ຺ນາທໂຍວ ລຠນ຺ຕິ.

ອິມສ຺ສ ຈ ປນຕ຺ຖສ຺ສ ວິຠາວນຕ຺ຖໍ ອິທໍ ວຈ຺ຉກສາໂລປມໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວຈ຺ຉກສາລໍ ຫິ ກຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ຂາຓຸເກ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ວຈ຺ຉເກ ໂຍຕ຺ເຕຫິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເຕສຸ ອຸປນິພນ຺ຘນ຺ຕິ, ໂຍຕ຺ເຕສຸ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕສຸ ກຓ຺ເຓສຸປິ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວຈ຺ຉເກ ປເວເສນ຺ຕິ, ອນ຺ໂຕສາລາຍ ໂອກາເສ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕ ພຫິ ຂາຓຸເກ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາປິ ເອວເມວ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂກຈິ ອນ຺ໂຕພທ຺ໂຘ ວຈ຺ຉໂກ ພຫິນິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂກຈິ ພຫິພທ຺ໂຘ ອນ຺ໂຕນິປນ຺ໂນ, ໂກຈິ ອນ຺ໂຕພທ຺ໂຘ ອນ຺ໂຕວ ນິປນ຺ໂນ, ໂກຈິ ພຫິພທ຺ໂຘ ພຫິເຍວ ນິປນ຺ໂນ. ໂກຈິ ອນ຺ໂຕປິ ອພທ຺ໂຘວ ຈຣຕິ, ພຫິປິ ອພທ຺ໂຘວ. ຕຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕພທ຺ຘສ຺ສ ພຫິນິປນ຺ນສ຺ສ ພນ຺ຘນໍ ທີຆໍ ໂຫຕິ. ໂສ ຫິ ອຸຓ຺ຫາທິປີຬິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິ ວຈ຺ຉການໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ນິປຊ຺ຊຕິ. ພຫິພທ຺ເຘ ອນ຺ໂຕນິປນ຺ເນປິ ເອເສວ ນໂຍ. ໂຍ ປນ ອນ຺ໂຕພທ຺ໂຘ ອນ຺ໂຕນິປນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ພນ຺ຘນໍ ຣສ຺ສໍ ໂຫຕິ. ພຫິພທ຺ເຘ ພຫິນິປນ຺ເນປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຸໂຠປິ ຫິ ເຕ ທິວສມ຺ປິ ຂາຓຸກໍ ອນຸປຣິຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສຍນ຺ຕິ. ໂຍ ປນ ອນ຺ໂຕ ອພທ຺ໂຘ ຕຕ຺ເຖວ ວຈ຺ຉການໍ ອນ຺ຕເຣ ວິຈຣຕິ. ອຍໍ ສີລວາ ວຈ຺ຉໂກ ກຓ຺ເຓ ຄເຫຕ຺ວາ ວຈ຺ຉການໍ ອນ຺ຕເຣ ວິສ຺ສຏ຺ໂຐ ທິວສມ຺ປິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຈຣຕິ. ພຫິ ອພທ຺ເຘ ຕຕ຺ເຖວ ວິຈຣນ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ວຈ຺ຉກສາລາ ວິຍ ຕໂຍ ຠວາ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຈ຺ຉກສາລາຍໍ ຂາຓຸກາ ວິຍ ອວິຊ຺ຊາຂາຓຸໂກ. ວຈ຺ຉກພນ຺ຘນໂຍຕ຺ຕໍ ວິຍ ທສ ສໍໂຍຊນານິ. ວຈ຺ຉກາ ວິຍ ຕີສຸ ຠເວສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕສຕ຺ຕາ. ອນ຺ໂຕພທ຺ໂຘ ພຫິສຍິຕວຈ຺ຉໂກ ວິຍ ຣູປາຣູປຠເວສຸ ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມິໂນ. ເຕ ຫິ ກິຎ຺ຈາປິ ຕຕ຺ເຖວ ວສນ຺ຕິ, ສໍໂຍຊນໍ ປນ ເຕສໍ ກາມາວຈຣູປນິພທ຺ຘເມວ. ເກນຏ຺ເຐນ? ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ. ຣູປາຣູປຠເວສຸ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນປິ ເອເຕເຫວ ສງ຺ຄຫິໂຕ. ໂສປິ ຫິ ກິຎ຺ຈາປິ ຕຕ຺ຖ ວສຕິ, ສໍໂຍຊນໍ ປນສ຺ສ ກາມາວຈຣູປນິພທ຺ຘເມວ. ພຫິພທ຺ໂຘ ອນ຺ໂຕສຍິຕວຈ຺ຉໂກ ວິຍ ກາມາວຈເຣ ອນາຄາມີ. ໂສ ຫິ ກິຎ຺ຈາປິ ກາມາວຈເຣ ວສຕິ, ສໍໂຍຊນໍ ປນສ຺ສ ຣູປາຣູປຠວູປນິພທ຺ຘເມວ. ອນ຺ໂຕພທ຺ໂຘ ອນ຺ໂຕນິປນ຺ໂນ ວິຍ ກາມາວຈເຣ ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມິໂນ. ເຕ ຫິ ສຍມ຺ປິ ກາມາວຈເຣ ວສນ຺ຕິ, ສໍໂຍຊນມ຺ປິ ເຕສໍ ກາມາວຈຣູປນິພທ຺ຘເມວ. ພຫິພທ຺ໂຘ ພຫິນິປນ຺ໂນ ວິຍ ຣູປາຣູປຠເວສຸ ອນາຄາມີ. ໂສ ຫິ ສຍມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ວສຕິ, ສໍໂຍຊນມ຺ປິສ຺ສ ຣູປາຣູປຠວູປນິພທ຺ຘເມວ. ອນ຺ໂຕອພທ຺ໂຘ ອນ຺ໂຕວິຈຣຓວຈ຺ຉໂກ ວິຍ ກາມາວຈເຣ ຂີຓາສໂວ. ພຫິອພທ຺ໂຘ ພຫິວິຈຣຓວຈ຺ຉໂກ ວິຍ ຣູປາຣູປຠເວ ຂີຓາສໂວ. ສໍໂຍຊເນສຸ ປນ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ນິວາເຣນ຺ຕິ, ຄຕໍ ປຏິອາເນນ຺ຕິ. ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ພ຺ຍາປາໂທຕິ ອິມານິ ປນ ທ຺ເວ ສໍໂຍຊນານິ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ວາ ອວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ມຄ຺ເຄນ ວາ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຣູປາຣູປຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ.

ກຕໂມ ຈາວຸໂສຕິ ອິທໍ ເຖໂຣ ຍຖາ ນາມ ປຸຣິໂສ ທ຺ເວ ຣຕນເປຬາ ປສ຺ເສ ຐເປຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ທ຺ເວ ຫຕ຺ເຖ ປູເຣຕ຺ວາ ສຕ຺ຕວິຘໍ ຣຕນໍ ຠາເຊຕ຺ວາ ທເທຍ຺ຍ, ເອວໍ ປຐມໍ ຣຕນເປຬໍ ທຕ຺ວາ ທຸຕິຍມ຺ປິ ຕເຖວ ທເທຍ຺ຍ. ເອວເມວໍ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕສໍໂຍຊນຎ຺ຈ, ອາວຸໂສ, ປຸຄ຺ຄລໍ ເທເສສ຺ສາມິ ພຫິທ຺ຘາສໍໂຍຊນຎ຺ຈາ’’ຕິ ອິມານິ ທ຺ເວ ປທານິ ມາຕິກາວເສນ ຐເປຕ຺ວາ ອິທານິ ອຏ຺ຐວິຘາຍ ປຣິສາຍ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖໍ ອາຣຠິ.

ຕຕ຺ຖ ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ. ສີລວາ ໂຫຕີຕິ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີເລຫິ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອິຕິ ເຖໂຣ ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ກິຣ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ‘‘ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ’’ຕິ ອິມິນາ ຕຕ຺ຖ ເຊຏ຺ຐກສີລໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ທສ຺ເສສີຕິ ທີປວິຫາຣວາສີ ສຸມ຺ມຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ. ອນ຺ເຕວາສິໂກ ປນສ຺ສ ຕິປິຏກຈູຬນາຄຕ຺ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣວ ວຸຕ຺ໂຕ. ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣເຍວ ຫິ ສີລໍ, ອິຕຣານິ ປນ ຕີຓິ ສີລນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ນາມ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ອນນຸຊານນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ອາຫ – ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ ນາມ ຉທ຺ວາຣຣກ຺ຂາມຕ຺ຕກເມວ, ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປຕ຺ຕິມຕ຺ຕກໍ, ປຈ຺ຈຍສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ປຏິລທ຺ຘປຈ຺ຈເຍ ‘‘ອິທມຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນມຕ຺ຕກໍ, ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ປນ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣວ ສີລໍ. ຍສ຺ສ ໂສ ຠິນ຺ໂນ, ອຍໍ ຉິນ຺ນສີໂສ ວິຍ ປຸຣິໂສ ຫຕ຺ຖປາເທ ເສສານິ ຣກ຺ຂິສ຺ສຕີຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ສ ປນ ໂສ ອໂຣໂຄ, ອຍໍ ອຈ຺ຉິນ຺ນສີໂສ ວິຍ ປຸຣິໂສ ຊີວິຕໍ ເສສານິ ປຸນ ປາກຕິການິ ກຕ຺ວາ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ຕສ຺ມາ ສີລວາຕິ ອິມິນາ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ຕໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ’’ຕິອາທິມາຫາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວເຣນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ອາຈາເຣນ ຈ ໂຄຈເຣນ ຈ ສມ຺ປນ຺ໂນ. ອຓຸມຕ຺ເຕສູຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກສຸ. ວຊ຺ເຊສູຕິ ອກຸສລຘມ຺ເມສຸ. ຠຍທສ຺ສາວີຕິ ຠຍທສ຺ສີ. ສມາທາຍາຕິ ສມ຺ມາ ອາທິຍິຕ຺ວາ. ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສູຕິ ຕໍ ຕໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ສິກ຺ຂຕິ. ອປິຈ ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສູຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ສິກ຺ຂາໂກຏ຺ຐາເສສຸ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ກາຍິກໍ ວາ ວາຈສິກໍ ວາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ສມ຺ມາ ອາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ສພ຺ພາເນຕານິ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣາທີນິ ປທານິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໔ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ຕານິ, ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລຎ຺ຈ ສພ຺ພາກາເຣນ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕໍ. ອຎ຺ຎຕຣໍ ເທວນິກາຍນ຺ຕິ ຉສຸ ກາມາວຈຣເທວຆຏາສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເທວຆຏໍ. ອາຄາມີ ໂຫຕີຕິ ເຫຏ຺ຐາ ອາຄາມີ ໂຫຕິ. ອາຄນ຺ຕາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ມານຸສກປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘຠາວເມວ ອາຄນ຺ຕາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣູປປຕ຺ຕິໂກ ວາ ອຸປຣູປປຕ຺ຕິໂກ ວາ ນ ໂຫຕິ, ປຸນ ເຫຏ຺ຐາຄາມີເຍວ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິມິນາ ອງ຺ເຄນ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກສ຺ສ ຘາຕຸກມ຺ມຏ຺ຐານິກຠິກ຺ຂຸໂນ ເຫຏ຺ຐິມໍ ມຄ຺ຄທ຺ວຍຎ຺ເຈວ ຜລທ຺ວຍຎ຺ຈ ກຖິຕໍ.

ອຎ຺ຎຕຣໍ ສນ຺ຕໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິນ຺ຕິ ອຏ຺ຐສຸ ສມາປຕ຺ຕີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິໍ. ສາ ຫິ ປຈ຺ຈນີກກິເລສານໍ ສນ຺ຕຕ຺ຕາ ສນ຺ຕາ, ເຕເຫວ ຈ ກິເລເສຫິ ເຈຕໂສ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຎ຺ຎຕຣໍ ເທວນິກາຍນ຺ຕິ ປຎ຺ຈສຸ ສຸທ຺ຘາວາສເທວນິກາເຍສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ. ອນາຄນ຺ຕາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຸນ ອິມໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘຠາວໍ ອນາຄນ຺ຕາ, ເຫຏ຺ຐູປປຕ຺ຕິໂກ ນ ໂຫຕິ, ອຸປຣູປປຕ຺ຕິໂກ ວາ ໂຫຕິ ຕຕ຺ເຖວ ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິມິນາ ອງ຺ເຄນ ສມາຘິກມ຺ມິກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕໂຍ ມຄ຺ຄາ ຕີຓິ ຈ ຜລານິ ກຖິຕານິ.

ກາມານໍເຍວ ນິພ຺ພິທາຍາຕິ ທຸວິຘານມ຺ປິ ກາມານໍ ນິພ຺ພິນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນຕ຺ຖາຍ. ວິຣາຄາຍາຕິ ວິຣຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍ. ນິໂຣຘາຍາຕິ ອປ຺ປວຕ຺ຕິກຣຓຕ຺ຖາຍ. ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ຈ ສກທາຄາມິໂນ ຈ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິກຣາຄກ຺ຂຍຕ຺ຖາຍ ອນາຄາມິມຄ຺ຄວິປສ຺ສນາ ກຖິຕາ ໂຫຕິ. ຠວານໍເຍວາຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ຠວານໍ. ອິມິນາ ອນາຄາມິໂນ ຠວຣາຄກ຺ຂຍຕ຺ຖາຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວິປສ຺ສນາ ກຖິຕາ ໂຫຕິ. ຕຓ຺ຫາກ຺ຂຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ອິມິນາປິ ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມີນໍເຍວ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິກຕຓ຺ຫາກ຺ຂຍກຣຓຕ຺ຖໍ ອນາຄາມິມຄ຺ຄວິປສ຺ສນາ ກຖິຕາ. ໂສ ໂລຠກ຺ຂຍາຍາຕິ ອິມິນາປິ ອນາຄາມິໂນ ຠວໂລຠກ຺ຂຍຕ຺ຖາຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວິປສ຺ສນາວ ກຖິຕາ. ອຎ຺ຎຕຣໍ ເທວນິກາຍນ຺ຕິ ສຸທ຺ຘາວາເສສ຺ເວວ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເທວນິກາຍໍ. ອນາຄນ຺ຕາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິມໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກຠາວໍ ອນາຄນ຺ຕາ, ເຫຏ຺ຐູປປຕ຺ຕິໂກ ນ ໂຫຕິ, ອຸປຣູປປຕ຺ຕິໂກ ວາ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ.

ອິຕິ ປຐເມນ ອງ຺ເຄນ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກສ຺ສ ຘາຕຸກມ຺ມຏ຺ຐານິກຠິກ຺ຂຸໂນ ເຫຏ຺ຐິມານິ ທ຺ເວ ມຄ຺ຄຜລານິ ກຖິຕານິ, ທຸຕິເຍນ ສມາຘິກມ຺ມິກສ຺ສ ຕີຓິ ມຄ຺ຄຜລານິ, ‘‘ໂສ ກາມານ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມີນໍ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິກຣາຄກ຺ຂຍາຍ ອຸປຣິ ອນາຄາມິມຄ຺ຄວິປສ຺ສນາ, ‘‘ໂສ ຠວານໍເຍວາ’’ຕິ ອິມິນາ ອນາຄາມິສ຺ສ ອຸປຣິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວິປສ຺ສນາ, ‘‘ໂສ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂຍາຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມີນໍ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິກຕຓ຺ຫາກ຺ຂຍາຍ ອຸປຣິ ອນາຄາມິມຄ຺ຄວິປສ຺ສນາ, ‘‘ໂສ ໂລຠກ຺ຂຍາຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ອນາຄາມິໂນ ຠວໂລຠກ຺ຂຍາຍ ອຸປຣິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວິປສ຺ສນາ ກຖິຕາຕິ ເອວໍ ຉຫິ ມຸເຂຫິ ວິປສ຺ສນໍ ກເຖຕ຺ວາ ເທສນໍ ຍຖານຸສນ຺ຘິໍ ປາເປສິ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສເທວຕາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ, ໂສຕາປນ຺ນາທີນໍ ປຣິຈ຺ເຉໂທວ ນາໂຫສິ. ຍຖາ ຈ ອິມສ຺ມິໍ ສມາຄເມ, ເອວໍ ມຫາສມຍສຸຕ຺ເຕ ມງ຺ຄລສຸຕ຺ເຕ ຈ ຈູຬຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ເຕ ຈ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສເທວຕາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ, ໂສຕາປນ຺ນາທີນໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ນາໂຫສິ.

ສມຈິຕ຺ຕາ ເທວຕາຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຂຸມຠາວສມຕາຍ ສມຈິຕ຺ຕາ. ສພ຺ພາປິ ຫິ ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕຠາເວ ສຸຂຸເມ ຈິຕ຺ຕສຣິກ຺ຂເກ ກຕ຺ວາ ມາເປສຸໍ. ເຕນ ສມຈິຕ຺ຕາ ນາມ ຊາຕາ. ອປເຣນປິ ກາຣເຓນ ສມຈິຕ຺ຕາ – ‘‘ເຖເຣນ ສມາປຕ຺ຕິ ຕາວ ກຖິຕາ, ສມາປຕ຺ຕິຖາໂມ ປນ ນ ກຖິໂຕ. ມຍໍ ທສພລໍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ຖາມໍ ກຖາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ສພ຺ພາປິ ເອກຈິຕ຺ຕາ ອເຫສຸນ຺ຕິປິ ສມຈິຕ຺ຕາ. ອປຣມ຺ປິ ກາຣຓໍ – ‘‘ເຖເຣນ ເອເກນ ປຣິຍາເຍນ ສມາປຕ຺ຕິປິ ສມາປຕ຺ຕິຖາໂມປິ ກຖິໂຕ, ໂກ ນຸ ໂຂ ອິມໍ ສມາຄມໍ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂກ ນ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ໂອໂລກຍມານາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອສມ຺ປຕ຺ຕຠາວໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ຕຖາຄຕໍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ປຣິສໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສພ຺ພາປິ ເອກຈິຕ຺ຕາ ອເຫສຸນ຺ຕິປິ ສມຈິຕ຺ຕາ. ອປຣມ຺ປິ ກາຣຓໍ – ອນາຄເຕ ໂກຈິເທວ ຠິກ຺ຂຸ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ ວາ ເທໂວ ວາ ມນຸສ຺ໂສ ວາ ‘‘ອຍໍ ເທສນາ ສາວກຠາສິຕາ’’ຕິ ອຄາຣວໍ ກເຣຍ຺ຍ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ອິມໍ ເທສນໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາສິຕໍ ກຣິສ຺ສາມ. ເອວໍ ອນາຄເຕ ຄຣຸຠາວນີຍາ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ສພ຺ພາວ ເອກຈິຕ຺ຕາ ອເຫສຸນ຺ຕິປິ ສມຈິຕ຺ຕາ. ອປຣມ຺ປິ ກາຣຓໍ – ສພ຺ພາປິ ຫິ ຕາ ເອກສມາປຕ຺ຕິລາຠິນິໂຍ ວາ ອເຫສຸໍ ເອກາຣມ຺ມຓລາຠິນິໂຍ ວາຕິ ເອວມ຺ປິ ສມຈິຕ຺ຕາ.

ຫຏ຺ຐາຕິ ຕຸຏ຺ຐປຫຏ຺ຐາ ອາໂມທິຕາ ປໂມທິຕາ. ສາຘູຕິ ອາຍາຈນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາຕິ ນ ເຖຣສ຺ສ ອນຸກມ຺ປໍ ກາຣຸຎ຺ຎໍ ອນຸທ຺ທຍໍ ປຏິຈ຺ຈ, ນ ຈ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ເຖຣສ຺ສ ອນຸກມ຺ປິຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ. ຍສ຺ມິໍ ຫິ ທິວເສ ເຖໂຣ ສູກຣຂຕເລຓທ຺ວາເຣ ຠາຄິເນຍ຺ຍສ຺ສ ທີຆນຂປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ເວທນາກມ຺ມຏ຺ຐາເນ (ມ. ນິ. ໒.໒໐໖) ກຖິຍມາເນ ຕາລວຓ຺ຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ພີຊມາໂນ ຐິໂຕ ປຣສ຺ສ ວຑ຺ຒິຕໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຂຸທໍ ວິໂນເທນ຺ໂຕ ວິຍ ປຣສ຺ສ ສຊ຺ຊິຕປສາຘນໍ ສີເສ ປຏິມຸຎ຺ຈນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ສາວກປາຣມິຎາຓສ຺ສ ນິປ຺ປເທສໂຕ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ທິວເສ ຠຄວຕາ ອນຸກມ຺ປິໂຕ ນາມ. ອວເສສານໍ ປນ ຕໍ ຐານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ ຄຈ຺ຉຕຸ ຠຄວາຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈິໍສຸ.

ພລວາ ປຸຣິໂສຕິ ທຸພ຺ພໂລ ຫິ ຂິປ຺ປໍ ສມິຎ຺ຊນປສາຣຓໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ພລວາວ ສກ຺ໂກຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມ຺ມຸເຂ ປາຕຸຣໂຫສີຕິ ສມ຺ມຸຂຏ຺ຐາເນ ປຸຣໂຕເຍວ ປາກໂຏ ອໂຫສິ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈາຕິ ເອຕໍ ‘‘ອິຘ ສາຣິປຸຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄມນກາຣຓໍ ອໂວຈ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ສເຈ ໂກຈິ ພາໂລ ອກຕຎ຺ຎູ ຠິກ຺ຂຸ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ ວາ ອຸປາສໂກ ວາ ອຸປາສິກາ ວາ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຍ຺ຍ – ‘ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ມຫນ຺ຕໍ ປຣິສໍ ອລຕ຺ຖ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ເອຕ຺ຕກໍ ອຘິວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຸສູຍາຍ ປຣິສໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕຸໍ ອາຄໂຕ’ຕິ. ໂສ ອິມໍ ມຍິ ມໂນປໂທສໍ ກຕ຺ວາ ອປາເຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍາ’’ຕິ. ອຖຕ຺ຕໂນ ອາຄມນກາຣຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ເອຕໍ ‘‘ອິຘ ສາຣິປຸຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ.

ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄມນກາຣຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ຖາມໍ ກເຖຕຸໍ ຕາ ໂຂ ປນ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເທວຕາ ທສປິ ຫຸຕ຺ວາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍສວເສນ ວາ ອຕ຺ຖໍ ອາຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ສມາປຕ຺ຕິວເສນ ວາ. ຍສວເສນ ຕາວ ມເຫສກ຺ຂາ ເທວຕາ ທສ ທສ ເອກຏ຺ຐາເນ ອຏ຺ຐໍສຸ, ຕາຫິ ອປ຺ເປສກ຺ຂຕຣາ ວີສຕິ ວີສຕິ ເອກຏ຺ຐາເນ ອຏ຺ຐໍສຸ, ຕາຫິ ອປ຺ເປສກ຺ຂຕຣາ…ເປ… ສຏ຺ຐິ ສຏ຺ຐິ ເອກຏ຺ຐາເນ ອຏ຺ຐໍສຸ. ສມາປຕ຺ຕິວເສນ ປນ ຍາຫິ ປຓີຕາ ສມາປຕ຺ຕິ ຠາວິຕາ, ຕາ ສຏ຺ຐິ ສຏ຺ຐິ ເອກຏ຺ຐາເນ ອຏ຺ຐໍສຸ. ຍາຫິ ຕໂຕ ຫີນຕຣາ, ຕາ ປຎ຺ຎາສ ປຎ຺ຎາສ…ເປ… ຍາຫິ ຕໂຕ ຫີນຕຣາ ສມາປຕ຺ຕິ ຠາວິຕາ…ເປ… ຕາ ທສ ທສ ເອກຏ຺ຐາເນ ອຏ຺ຐໍສຸ. ຍາຫິ ວາ ຫີນາ ຠາວິຕາ, ຕາ ທສ ທສ ເອກຏ຺ຐາເນ ອຏ຺ຐໍສຸ. ຍາຫິ ຕໂຕ ປຓີຕຕຣາ ຠາວິຕາ, ຕາ ວີສຕິ ວີສຕິ. ຍາຫິ ຕໂຕ ປຓີຕຕຣາ…ເປ… ຕາ ສຏ຺ຐິ ສຏ຺ຐິ ເອກຏ຺ຐາເນ ອຏ຺ຐໍສຸ.

ອາຣຄ຺ຄໂກຏິນິຕຸທນມຕ຺ເຕຕິ ອາຣຄ຺ຄໂກຏິຍາ ປຕນມຕ຺ເຕ ໂອກາເສ. ນ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາພາເຘນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ສມ຺ພາເຘ ຐາເນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິໂຍປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນ ພ຺ຍາພາເຘນ຺ຕິ ນ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕິ, ອສມ຺ປີຬາ ອສມ຺ພາຘາວ ອເຫສຸໍ. ‘‘ຕວ ຫຕ຺ໂຖ ມໍ ພາຘຕິ, ຕວ ປາໂທ ມໍ ພາຘຕິ, ຕ຺ວໍ ມໍ ມທ຺ທນ຺ຕີ ຐິຕາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພກາຣຓໍ ນາໂຫສິ. ຕຕ຺ຖ ນູນາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຠເວ ນູນ. ຕຖາຈິຕ຺ຕໍ ຠາວິຕນ຺ຕິ ເຕນາກາເຣນ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາວິຕໍ. ເຍນ ຕາ ເທວຕາຕິ ເຍນ ຕຖາຠາວິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ຕາ ເທວຕາ ທສປິ ຫຸຕ຺ວາ…ເປ… ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ນ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາພາເຘນ຺ຕີຕິ. ອິເຘວ ໂຂຕິ ສາສເນ ວາ ມນຸສ຺ສໂລເກ ວາ ຠຸມ຺ມໍ, ອິມສ຺ມິໍເຍວ ສາສເນ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ມນຸສ຺ສໂລເກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາສຎ຺ຫິ ເທວຕານໍ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ມນຸສ຺ສໂລເກ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຈ ສາສເນ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາວິຕໍ, ເຍນ ຕາ ສນ຺ເຕ ຣູປຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ຕໂຕ ຈ ປນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອວໍ ສຸຂຸເມ ອຕ຺ຕຠາເວ ມາເປຕ຺ວາ ຐິຕາ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ສາສເນ ຕີຓິ ມຄ຺ຄຜລານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕເທວຕາປິ ອຕ຺ຖິ, ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ປນ ເອກາວ ອນຸສາສນີ ເອກໍ ສາສນນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ອິເຘວ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ອຎ຺ຎພຸທ຺ຘານໍ ສາສນມ຺ປິ ອິມເມວ ສາສນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຫ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຕຖາຄເຕນ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ຖາໂມ ກຖິໂຕ.

ອິທານິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ຕນ຺ຕິວເສນ ອນຸສາສນິໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຕສ຺ມາຕິຫ, ສາຣິປຸຕ຺ຕາຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ຕາ ເທວຕາ ອິເຘວ ສນ຺ຕໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສນ຺ເຕ ຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ. ສນ຺ຕິນ຺ທ຺ຣິຍາຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ສນ຺ຕຕາຍ ນິພ຺ພຸຕຕາຍ ປຓີຕຕາຍ ສນ຺ຕິນ຺ທ຺ຣິຍາ. ສນ຺ຕມານສາຕິ ມານສສ຺ສ ສນ຺ຕຕາຍ ນິພ຺ພຸຕຕາຍ ປຓີຕຕາຍ ສນ຺ຕມານສາ. ສນ຺ຕໍເຍວ ອຸປຫາຣໍ ອຸປຫຣິສ຺ສາມາຕິ ກາຍຈິຕ຺ຕູປຫາຣໍ ສນ຺ຕໍ ນິພ຺ພຸຕໍ ປຓີຕໍເຍວ ອຸປຫຣິສ຺ສາມ. ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສູຕິ ສມານໍ ເອກຸທ຺ເທສຕາທິໍ ພ຺ຣຫ຺ມໍ ຈຣນ຺ເຕສຸ ສຫຘມ຺ມິເກສຸ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິມິນາ ເອຕ຺ຕເກນ ວາເຣນ ຠຄວາ ເທສນໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາສິຕໍ ອກາສິ. ອນສ຺ສຸນ຺ຕິ ນຏ຺ຐາ ວິນຏ຺ຐາ. ເຍ ອິມໍ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ນາສ຺ໂສສຸນ຺ຕິ ເຍ ອຕ຺ຕໂນ ປາປິກໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ນິຣຕ຺ຖກໍ ທິຏ຺ຐິໍ ນິສ຺ສາຍ ອິມໍ ເອວຣູປໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ໂສຕຸໍ ນ ລຠິໍສູຕິ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ.

໓໘. ຉຏ຺ເຐ ວຣຓາຍໍ ວິຫຣຕີຕິ ວຣຓາ ນາມ ເອກໍ ນຄຣໍ, ຕໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ. ກາມຣາຄາຠິນິເວສວິນິພນ຺ຘປລິເຄຘປຣິຍຸຏ຺ຐານຊ຺ໂຌສານເຫຕູຕິ ກາມຣາຄາຠິນິເວສເຫຕຸ, ກາມຣາຄວິນິພນ຺ຘເຫຕຸ, ກາມຣາຄປລິເຄຘເຫຕຸ, ກາມຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐານເຫຕຸ, ກາມຣາຄອຊ຺ໂຌສານເຫຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍ຺ວາຍໍ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ກາມຣາໂຄ, ຕສ຺ສາຠິນິເວສາທິເຫຕຸ. ກາມຣາເຄນ ອຠິນິວິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ວິນິພທ຺ຘຕ຺ຕາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຈ ກາມຣາເຄ ມຫາປງ຺ເກ ວິຍ ປລິເຄຘຕ຺ຕາ ອນຸປວິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ເຕເນວ ຈ ກາມຣາເຄນ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ກາມຣາເຄເນວ ຈ ອຊ຺ໂຌສິຕຕ຺ຕາ ຄິລິຕ຺ວາ ປຣິນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຄຫິຕຕ຺ຕາຕິ. ທິຏ຺ຐິຣາຄາທິປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ທິຏ຺ຐິຣາໂຄຕິ ປເນຕ຺ຖ ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິໂຍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກຣາໂຄ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປຸຣຕ຺ຖິເມສຸ ຊນປເທສູຕິ ເຖຣສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໂຕ ສາວຕ຺ຖິຊນປໂທ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສາຠາເຄ ໂຫຕິ, ເຖໂຣ ຈ ນິສີທນ຺ໂຕປິ ຕໂຕມຸໂຂວ ນິສິນ຺ໂນ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ ອຸທາຫາຣໍ ອຸທາຫຣິ. ຍຖາ ຫິ ຍໍ ເຕລໍ ມານໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ວິສ຺ສນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ອວເສສໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຎ຺ຈ ຊລໍ ຕຬາກໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ໂອໂຆຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວເມວໍ ຍໍ ປີຕິວຈນໍ ຫທຍໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຘິກໍ ຫຸຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ອສຓ຺ຐຫິຕ຺ວາ ພຫິ ນິກ຺ຂມຕິ, ຕໍ ອຸທານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວຣູປໍ ປີຕິມຍວຈນໍ ນິຈ຺ຉາເຣສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໙. ສຕ຺ຕເມ ຄຸນ຺ທາວເນຕິ ເອວໍ ນາມເກ ວເນ. ອຸປສງ຺ກມີຕິ ‘‘ມຫາກຈ຺ຈານຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ປິຕຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຍ຺ຍກມຕ຺ຕມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ເນວ ອຠິວາເທຕິ ນ ປຈ຺ຈຸຏ຺ເຐຕິ ນ ອາສເນນ ນິມນ຺ເຕຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ເອຕ຺ຕເກນ ນິຏ຺ຐໍ ຄນ຺ຕຸໍ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ນໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ເຍນາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ຊິຓ຺ເຓຕິ ຊຣາຊິຓ຺ເຓ. ວຸທ຺ເຘຕິ ວໂຍວຸທ຺ເຘ. ມຫລ຺ລເກຕິ ຊາຕິມຫລ຺ລເກ. ອທ຺ຘຄເຕຕິ ທີຆກາລທ຺ຘານໍ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ. ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ເຕຕິ ປຈ຺ຉິມວຍໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ເຕ. ຕຍິທໍ, ໂຠ ກຈ຺ຈານ, ຕເຖວາຕິ, ໂຠ ກຈ຺ຈານ, ຍໍ ຕໍ ອມ຺ເຫຫິ ເກວລໍ ສຸຕເມວ, ຕໍ ອິມິນາ ທິຏ຺ເຐນ ສເມຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ຕເຖວ, ນ ອຎ຺ຎຖາ. ນ ຫິ ຠວໍ ກຈ຺ຈາໂນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຕິ ອິທໍ ອຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ອຍໍ ກິຣສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ອມ຺ເຫ ເອວໍ ມຫລ຺ລເກ ທິສ຺ວາ ໂຠໂຕ ກຈ຺ຈານສ຺ສ ອຠິວາທນມຕ຺ຕມ຺ປິ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານມຕ຺ຕມ຺ປິ ອາສເນນ ນິມນ຺ຕນມຕ຺ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖີຕິ. ນ ສມ຺ປນ຺ນເມວາຕິ ນ ຍຸຕ຺ຕເມວ ນ ອນຸຈ຺ຉວິກເມວ.

ເຖໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເນວ ວຸທ຺ເຘ ຊານາຕິ ນ ທຫເຣ, ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມິສ຺ສ ວຸທ຺ເຘ ຈ ທຫເຣ ຈາ’’ຕິ ເທສນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຊານຕາຕິ ສພ຺ພໍ ເນຍ຺ຍໍ ຊານນ຺ເຕນ. ປສ຺ສຕາຕິ ຕເທວ ຫຕ຺ເຖ ຐປິຕໍ ອາມລກໍ ວິຍ ປສ຺ສນ຺ເຕນ. ວຸທ຺ຘຠູມີຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ ວຸທ຺ໂຘ ນາມ ໂຫຕິ, ຕໍ ກາຣຓໍ. ທຫຣຠູມີຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ ທຫໂຣ ນາມ ໂຫຕິ, ຕໍ ກາຣຓໍ. ອາສີຕິໂກຕິ ອສີຕິວສ຺ສວໂຍ. ນາວຸຕິໂກຕິ ນວຸຕິວສ຺ສວໂຍ. ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມ ກິເລສກາເມຕິ ທຸວິເຘປິ ກາເມ ກມນວເສນ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ. ກາມມຊ຺ຌາວສຕີຕິ ທຸວິເຘປິ ກາເມ ຆເຣ ຆຣສ຺ສາມິໂກ ວິຍ ວສຕິ ອຘິວສຕິ. ກາມປຣິເຍສນາຍ ອຸສ຺ສຸໂກຕິ ທຸວິຘານມ຺ປິ ກາມານໍ ປຣິເຍສນຕ຺ຖໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກມາປນ຺ໂນ. ພາໂລ ນ ເຖໂຣຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ໂສ ນ ເຖໂຣ ພາໂລ ມນ຺ໂທຕ຺ເວວ ຄຓນໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ວຸຕ຺ຕໍ ເຫຕໍ –

‘‘ນ ເຕນ ເຖໂຣ ໂສ ໂຫຕິ, ເຍນສ຺ສ ປລິຕໍ ສິໂຣ;

ປຣິປກ຺ໂກ ວໂຍ ຕສ຺ສ, ໂມຆຊິຓ຺ໂຓຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໒໖໐);

ທຫໂຣຕິ ຕຣຸໂຓ. ຍຸວາຕິ ໂຍພ຺ພເນນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສຸສຸກາຬເກໂສຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ກາຬເກໂສ. ຠທ຺ເຣນ ໂຍພ຺ພເນນ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ເຍນ ໂຍພ຺ພເນນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຸວາ, ຕໍ ໂຍພ຺ພນໍ ຠທ຺ຣໍ ລທ຺ຘກນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປຐເມນ ວຍສາຕິ ປຐມວໂຍ ນາມ ເຕຕ຺ຕິໍສ ວສ຺ສານິ, ເຕນ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຓ຺ຑິໂຕ ເຖໂຣຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ໂສ ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ຈ ເຖໂຣຕິ ຈ ຄຓນໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ຍມ຺ຫິ ສຈ຺ຈຎ຺ຈ ຘມ຺ໂມ ຈ, ອຫິໍສາ ສໍຍໂມ ທໂມ;

ສ ເວ ວນ຺ຕມໂລ ຘີໂຣ, ເຖໂຣ ອິຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໒໖໑);

໔໐. ອຏ຺ຐເມ ໂຈຣາ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕີຕິ ປກ຺ຂສມ຺ປນ຺ນາ, ປຣິວາຣສມ຺ປນ຺ນາ, ຘນສມ຺ປນ຺ນາ, ນິວາສຏ຺ຐານສມ຺ປນ຺ນາ, ວາຫນສມ຺ປນ຺ນາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ຣາຊາໂນ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ທຸພ຺ພລາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຊາໂນ ຕາສໍ ສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ອຠາເວນ ທຸພ຺ພລາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຕິຍາຕຸນ຺ຕິ ພຫິທ຺ຘາ ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣິຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ອນ຺ໂຕນຄຣໍ ປວິສິຕຸໍ. ນິຍ຺ຍາຕຸນ຺ຕິ ‘‘ໂຈຣາ ຊນປທໍ ວິລຸມ຺ປນ຺ຕິ ມທ຺ທນ຺ຕິ, ເຕ ນິເສເຘສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຐມຍາເມ ວາ ມຊ຺ຌິມຍາເມ ວາ ປຈ຺ຉິມຍາເມ ວາ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ຜາສຸກໍ ນ ໂຫຕິ. ຕໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ໂຈຣາ ມນຸສ຺ເສ ໂປເຖຕ຺ວາ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມ ວາ ຊນປເທ ອນຸສຎ຺ຎາຕຸນ຺ຕິ ຄາມໍ ວາສກຣຓຕ຺ຖາຍ ເສຕຸໍ ອຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາຍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ຂຓາປນຕ຺ຖາຍ ສາລາທີນໍ ກຣຓຕ຺ຖາຍ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມ ຊນປເທ ອນຸສຎ຺ຎາຕຸມ຺ປິ ນ ສຸຂໍ ໂຫຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິການນ຺ຕິ ອນ຺ໂຕນຄຣວາສີນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິການໍ. ພາຫິຣານິ ວາ ກມ຺ມນ຺ຕານີຕິ ພຫິຄາເມ ອາຣາເມ ເຂຕ຺ຕກມ຺ມນ຺ຕານິ. ປາປຠິກ຺ຂູ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕີຕິ ປກ຺ຂຸຕ຺ຕຣາ ຍສຸຕ຺ຕຣາ ປຸຎ຺ຎວນ຺ໂຕ ພຫຸເກຫິ ອຸປຏ຺ຐາເກຫິ ຈ ອຸປຏ຺ຐາກີຫິ ຈ ສມນ຺ນາຄຕາ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕສນ຺ນິສ຺ສິຕາ. ເປສລາ ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ທຸພ຺ພລາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປິຍສີລາ ຠິກ຺ຂູ ຕາສໍ ສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ອຠາເວນ ທຸພ຺ພລາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາວ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ສງ຺ກສາຍນ຺ຕີຕິ ນິສ຺ສທ຺ທາ ຫຸຕ຺ວາ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ນາ ກິຎ຺ຈິ ເອກວຈນມ຺ປິ ມຸຂໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ປຊ຺ຌາຍນ຺ຕາ ວິຍ ນິສີທນ຺ຕິ. ຕຍິທນ຺ຕິ ຕເທຕໍ ກາຣຓໍ. ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ວຸຕ຺ຕວິປລ຺ລາເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໔໑. ນວເມ ມິຈ຺ຉາປຏິປຕ຺ຕາຘິກຣຓເຫຕູຕິ ມິຈ຺ຉາປຏິປຕ຺ຕິຍາ ກາຣຓເຫຕຸ ປຏິປຊ຺ຊນເຫຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລນ຺ຕິ ສຫວິປສ຺ສນກໍ ມຄ຺ຄໍ. ເອວຣູໂປ ຫິ ສຫວິປສ຺ສນກໍ ມຄ຺ຄໍ ອາຣາເຘຕຸໍ ສມ຺ປາເທຕຸໍ ປູເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ວຸຕ຺ຕວິປລ຺ລາເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ.

໔໒. ທສເມ ທຸຄ຺ຄຫິເຕຫີຕິ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ຄຫິເຕຫິ. ພ຺ຍຎ຺ຊນປ຺ປຕິຣູປເກຫີຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂສ ປຕິຣູປເກຫິ ອກ຺ຂຣຈິຕ຺ຣຕາຍ ລທ຺ຘເກຫິ. ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ປຏິພາຫນ຺ຕີຕິ ສຸຄ຺ຄຫິຕສຸຕ຺ຕນ຺ຕານໍ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ປາຬິຎ຺ຈ ປຏິພາຫນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ທຸຄ຺ຄຫິຕສຸຕ຺ຕນ຺ຕານໍເຍວ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ປາຬິຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ວຸຕ຺ຕວິປລ຺ລາເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ສາສນສ຺ສ ວຸທ຺ຘິ ຈ ປຣິຫານິ ຈ ກຖິຕາຕິ.

ສມຈິຕ຺ຕວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ປຣິສວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໔໓. ປຎ຺ຈມສ຺ສ ປຐເມ ອຸຕ຺ຕານາຕິ ປາກຏາ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ. ຄມ຺ຠີຣາຕິ ຄຸຬ຺ຫາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ. ອຸທ຺ຘຕາຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ອຸນ຺ນຬາຕິ ອຸຄ຺ຄຕນຬາ, ອຸຏ຺ຐິຕຕຸຈ຺ຉມານາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຈປລາຕິ ປຕ຺ຕຈີວຣມຓ຺ຑນາທິນາ ຈາປລ຺ເລນ ຍຸຕ຺ຕາ. ມຸຂຣາຕິ ມຸຂຂຣາ ຂຣວຈນາ. ວິກິຓ຺ຓວາຈາຕິ ອສໍຍຕວຈນາ ທິວສມ຺ປິ ນິຣຕ຺ຖກວຈນປລາປິໂນ. ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີຕິ ວິສ຺ສຏ຺ຐສຕິໂນ. ອສມ຺ປຊານາຕິ ນິປ຺ປຎ຺ຎາ. ອສມາຫິຕາຕິ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາມຕ຺ຕສ຺ສາປິ ອລາຠິໂນ. ປາກຕິນ຺ທ຺ຣິຍາຕິ ປກຕິຍາ ຐິເຕຫິ ວິວເຏຫິ ອຣກ຺ຂິເຕຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ. ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ວຸຕ຺ຕວິປລ຺ລາເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໔໔. ທຸຕິເຍ ຠຓ຺ຑນຊາຕາຕິ ຠຓ຺ຑນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກລຫສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາໂຄ, ຕໍ ເຕສໍ ຊາຕນ຺ຕິ ຠຓ຺ຑນຊາຕາ. ຕຖາ ‘‘ມຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ທຓ຺ຑາເປສ຺ສາມ ພນ຺ຘາເປສ຺ສາມາ’’ຕິອາທິວຈນປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ສຎ຺ຊາຕກລຫາ. ອຍໍ ຕາວ ຄິຫີສຸ ນໂຍ. ປພ຺ພຊິຕາ ປນ ອາປຕ຺ຕິວີຕິກ຺ກມວາຈໍ ວທນ຺ຕາ ກລຫຊາຕາ ນາມ. ວິວາທາປນ຺ນາຕິ ວິຣຸທ຺ຘວາທໍ ອາປນ຺ນາ. ມຸຂສຕ຺ຕີຫິ ວິຕຸທນ຺ຕາຕິ ຄຸຓານໍ ຉິນ຺ທນຏ຺ເຐນ ທຸພ຺ຠາສິຕາ ວາຈາ ມຸຂສຕ຺ຕິໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຕາຫິ ວິຕຸທນ຺ຕາ ວິຊ຺ຌນ຺ຕາ. ສມຄ຺ຄາຕິ ເອກກມ຺ມໍ ເອກຸທ຺ເທໂສ ສມສິກ຺ຂຕາຕິ ເອເຕສໍ ກຣເຓນ ສມຄ຺ຄຕາຍ ສຫິຕາ. ປິຍຈກ຺ຂູຫີຕິ ເມຕ຺ຕາຈກ຺ຂູຫິ.

໔໕. ຕຕິເຍ ອຄ຺ຄວຕີຕິ ອຸຕ຺ຕມປຸຄ຺ຄລວຕີ, ອຄ຺ຄາຍ ວາ ອຸຕ຺ຕມາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄຕາ. ຕໂຕ ວິປຣີຕາ ອນຄ຺ຄວຕີ. ພາຫຸລິກາຕິ ຈີວຣາທິພາຫຸລ຺ລາຍ ປຏິປນ຺ນາ. ສາສນໍ ສິຖິລໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ສາຖລິກາ. ໂອກ຺ກມເນ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາຕິ ເອຕ຺ຖ ໂອກ຺ກມນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອວຄມນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຈ ນີວຣຓານິ, ເຕນ ປຎ຺ຈນີວຣຓປູຣເຓ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປວິເວເກຕິ ອຸປຘິວິເວເກ ນິພ຺ພາເນ. ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາຕິ ຕິວິເຘປິ ວິເວເກ ໂອໂຣປິຕຘຸຣາ. ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠນ຺ຕີຕິ ທຸວິຘມ຺ປິ ວີຣິຍໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາຕິ ປຸພ຺ເພ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ຌານວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລວິເສສສ຺ສ ປຕ຺ຕິອຕ຺ຖາຍ. ອິຕຣໍ ປທທ຺ວຍໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ປຈ຺ຉິມາ ຊນຕາຕິ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກອນ຺ເຕວາສິກຊໂນ. ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍຫິ ກຕໍ ອນຸກໂຣນ຺ໂຕ ທິຏ຺ຐສ຺ສ ເຕສໍ ອາຈາຣສ຺ສ ອນຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາມ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໔໖. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອຣິຍາຕິ ອຣິຍສາວກປຣິສາ. ອນຣິຍາຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນປຣິສາ. ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານນ຺ຕີຕິ ຐເປຕ຺ວາ ຕຓ຺ຫໍ ເຕຠູມກາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ນາມ, ເອຕ຺ຕກເມວ ທຸກ຺ຂໍ, ອິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ທຸກ຺ຂໍ ນຕ຺ຖີຕິ ຍຖາສຠາວໂຕ ນປ຺ປຊານນ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ເສສປເທສຸ ປນ ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສມຸຏ຺ຐາປິກາ ປຸຣິມຕຓ຺ຫາ ສມຸທໂຍ ນາມ, ຕສ຺ສາເຍວ ຕຓ຺ຫາຍ, ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ວາ ເຕສໍ ສຈ຺ຈານໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕກ຺ຂໂຍ ອສມຸປ຺ປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ ນາມ, ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ນາມາຕິ ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ຈຕູຫິ ສຈ຺ເຈຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ ຈ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ຜລານິ ກຖິຕານິ.

໔໗. ປຎ຺ຈເມ ປຣິສາກສໂຏຕິ ກສຏປຣິສາ ກຈວຣປຣິສາ ປລາປປຣິສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິສາມຓ຺ໂຑຕິ ປສນ຺ນປຣິສາ ສາຣປຣິສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ຉນ຺ເທນ ອຄຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິມານິ ປນ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຄຕິຄມນານິ ຠຓ຺ຑຠາຊນີເຍ ຈ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐາເນ ຈ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຠຓ຺ຑຠາຊນີເຍ ຕາວ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຣຠູຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອມນາເປ ຠຓ຺ຑເກ ປຕ຺ເຕ ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ມນາປໍ ເທນ຺ໂຕ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ອຕ຺ຕໂນ ປນ ອຠາຣຠູຕານໍ ມນາເປ ຠຓ຺ຑເກ ປຕ຺ເຕ ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອມນາປໍ ເທນ຺ໂຕ ໂທສາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ຠຓ຺ຑກຠາຊນີຍວຕ຺ຖຸຎ຺ຈ ຐິຕິກຎ຺ຈ ອຊານນ຺ໂຕ ໂມຫາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ມຸຂຣານໍ ວາ ຣາຊາທິນິສ຺ສິຕານໍ ວາ ‘‘ອິເມ ເມ ອມນາເປ ຠຓ຺ຑເກ ທິນ຺ເນ ອນຕ຺ຖມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ຠເຍນ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ມນາປໍ ເທນ຺ໂຕ ຠຍາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ໂຍ ປນ ເອວໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ສພ຺ເພສໍ ຕຸລາຠູໂຕ ປມາຓຠູໂຕ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຍໍ ຍສ຺ສ ປາປຸຓາຕິ, ຕຎ຺ເຎວ ຕສ຺ສ ເທຕິ, ອຍໍ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ອຄຕິຄມນໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐາເນ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຣຠູຕສ຺ສ ຄຣຸກາປຕ຺ຕິໍ ລຫຸກາປຕ຺ຕີຕິ ກຕ຺ວາ ກເຖນ຺ໂຕ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ອິຕຣສ຺ສ ລຫຸກາປຕ຺ຕິໍ ຄຣຸກາປຕ຺ຕີຕິ ກຕ຺ວາ ກເຖນ຺ໂຕ ໂທສາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ອາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານໍ ປນ ສມຸຈ຺ຈຍກ຺ຂນ຺ຘກຎ຺ຈ ອຊານນ຺ໂຕ ໂມຫາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ມຸຂຣສ຺ສ ວາ ຣາຊປູຊິຕສ຺ສ ວາ ‘‘ອຍໍ ເມ ຄຣຸກໍ ກຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕິໍ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ອນຕ຺ຖມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ຄຣຸກເມວ ລຫຸກາຕິ ກຕ຺ວາ ກເຖນ຺ໂຕ ຠຍາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ. ໂຍ ປນ ສພ຺ເພສໍ ຍຖາຠູຕເມວ ກເຖຕິ, ອຍໍ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ອຄຕິຄມນໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ ນາມ.

໔໘. ຉຏ຺ເຐ ໂອກ຺ກາຈິຕວິນີຕາຕິ ທຸພ຺ພິນີຕາ. ໂນ ປຏິປຸຈ຺ຉາວິນີຕາຕິ ນ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິນີຕາ. ຄມ຺ຠີຣາຕິ ປາຬິວເສນ ຄມ຺ຠີຣາ ສລ຺ລສຸຕ຺ຕສທິສາ. ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ຖວເສນ ຄມ຺ຠີຣາ ມຫາເວທລ຺ລສຸຕ຺ຕສທິສາ. ໂລກຸຕ຺ຕຣາຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣອຕ຺ຖທີປກາ. ສຸຎ຺ຎຕາປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຕິ ສຕ຺ຕສຸຎ຺ຎໍ ຘມ຺ມມຕ຺ຕເມວ ປກາສກາ ອສງ຺ຂຕສໍຍຸຕ຺ຕສທິສາ. ນ ອຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປນ຺ຕີຕິ ວິຊານນຕ຺ຖາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ອຸປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ, ນິທ຺ທາຍນ຺ຕິ ວາ ອຎ຺ຎວິຫິຕາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ປຣິຍາປຸຓິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ເພ ຈ ປຣິຍາປຸຓິຕພ຺ເພ ຈ. ກວິຕາຕິ ກວີຫິ ກຕາ. ອິຕຣໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຣາຕິ ວິຈິຕ຺ຣອກ຺ຂຣາ. ອິຕຣໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ພາຫິຣກາຕິ ສາສນໂຕ ພຫິຠູຕາ. ສາວກຠາສິຕາຕິ ເຕສໍ ເຕສໍ ສາວເກຫິ ຠາສິຕາ. ສຸສ຺ສູສນ຺ຕີຕິ ອກ຺ຂຣຈິຕ຺ຕຕາຍ ເຈວ ສຣສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ອຕ຺ຕມນາ ຫຸຕ຺ວາ ສຸຓນ຺ຕິ. ນ ເຈວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຏິປຸຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຖໍ ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ວາ ປຸພ຺ພາປຣໍ ວາ ນ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ນ ຈ ປຏິວິຈຣນ຺ຕີຕິ ປຸຈ຺ຉນຕ຺ຖາຍ ຈາຣິກໍ ນ ວິຈຣນ຺ຕິ. ອິທໍ ກຖນ຺ຕິ ອິທໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ກຖໍ ໂຣເປຕພ຺ພໍ ກິນ຺ຕິ ໂຣເປຕພ຺ພໍ? ອິມສ຺ສ ໂກ ອຕ຺ໂຖຕິ ອິມສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ໂກ ອຕ຺ໂຖ, ກາ ອນຸສນ຺ຘິ, ກິໍ ປຸພ຺ພາປຣໍ? ອວິວຏນ຺ຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ. ນ ວິວຣນ຺ຕີຕິ ນ ອຸຄ຺ຆາເຏນ຺ຕິ. ອນຸຕ຺ຕານີກຕນ຺ຕິ ອປາກຏໍ ກຕໍ. ນ ອຸຕ຺ຕານິໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ປາກຏໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ກງ຺ຂາຐານິເຍສູຕິ ກງ຺ຂາຍ ກາຣຓຠູເຕສຸ. ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ວຸຕ຺ຕວິປລ຺ລາເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໔໙. ສຕ຺ຕເມ ອາມິສຄຣູຕິ ຈຕຸປຈ຺ຈຍຄຣຸກາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ລາມກໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕປຣິສາ. ສທ຺ຘມ຺ມຄຣູຕິ ນວ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມ ຄຣຸເກ ກຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ລາມກໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕປຣິສາ. ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ທ຺ວີຫິ ຠາເຄຫິ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ປຎ຺ຎາຍ ວິມຸຕ຺ໂຕ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກຂີຓາສໂວ. ກາຍສກ຺ຂີຕິ ກາເຍນ ຌານຜສ຺ສໍ ຜຸສິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ນິໂຣຘໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ທິຏ຺ຐນ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ອິເມ ທ຺ເວປິ ຉສຸ ຐາເນສຸ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ອຍມ຺ປິ ຉສຸ ຐາເນສຸ ລພ຺ຠຕິ. ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣຕີຕິ ຘມ຺ມານຸສາຣີ. ສທ຺ຘໍ ອນຸສ຺ສຣຕີຕິ ສທ຺ຘານຸສາຣີ. ອິເມ ທ຺ເວປິ ປຐມມຄ຺ຄສມງ຺ຄິໂນ. ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມຕິ ສຸນ຺ທຣຘມ຺ໂມ. ທຸສ຺ສີໂລ ປາປຘມ຺ໂມຕິ ນິສ຺ສີໂລ ລາມກຘມ຺ໂມ. ອິມໍ ກສ຺ມາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ? ສພ຺ເພສຸ ຫິ ເອກສທິເສສຸ ຊາເຕສຸ ສີລວນ຺ເຕສຸ ພລວຄາຣວໍ ນ ໂຫຕິ, ເອກຈ຺ເຈສຸ ປນ ທຸສ຺ສີເລສຸ ສຕິ ສີລວນ຺ຕານໍ ອຸປຣິ ພລວຄາຣວໍ ໂຫຕີຕິ ມຎ຺ຎນ຺ຕາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ເຕ ເຕນ ລາຠໍ ລຠນ຺ຕີຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເອກຈ຺ຈານໍ ວຓ຺ຓໍ ເອກຈ຺ຈານໍ ອວຓ຺ຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ລຠນ຺ຕິ. ຄຖິຕາຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ຄນ຺ຖິຕາ. ມຸຈ຺ຉິຕາຕິ ຕຓ຺ຫາວເສເນວ ມຸຈ຺ຉິຕາ. ອຊ຺ໂຌປນ຺ນາຕິ ອຊ຺ໂຌສາຍ ຄິລິຕ຺ວາ ປຣິນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຐິຕາ. ອນາທີນວທສ຺ສາວິໂນຕິ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕປຣິໂຠເຄ ອາທີນວໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ. ອນິສ຺ສຣຓປຎ຺ຎາຕິ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ຉນ຺ທຣາຄອປກຑ຺ຒນາຍ ນິສ຺ສຣຓປຎ຺ຎາຍ ວິຣຫິຕາ ອິທມຕ຺ຖໍ ເອຕນ຺ຕິ ອຊານນ຺ຕາ. ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີຕິ ສຈ຺ຉນ຺ທຣາຄາ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ.

ສຸກ຺ກປກ຺ເຂ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕຕິອາທີສຸ ອຍໍ ສຕ຺ຕນ຺ນມ຺ປິ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍ ສງ຺ເຂປປກາສນາ – ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຎາຘຸເຣນ ອຠິນິວິຏ຺ໂຐ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ປາປຸຓາຕິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຘມ຺ມານຸສາຣີ ນາມ ໂຫຕິ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີສຸ ຉສຸ ຐາເນສຸ ກາຍສກ຺ຂິ ນາມ, ອຣຫຕ຺ຕຜລກ຺ຂເຓ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ ນາມ. ສມາປຕ຺ຕີຫິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິມຸຕ຺ຕິຍາ ມຄ຺ເຄນ ສມຸຈ຺ເຉທວິມຸຕ຺ຕິຍາຕິ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວາ ທ຺ວີຫິ ວາ ຠາເຄຫິ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປໂຣ ປຎ຺ຎາຘຸເຣນ ອຠິນິວິຏ຺ໂຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສໂກວ ຫຸຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ປາປຸຓາຕິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຘມ຺ມານຸສາຣີ ນາມ ໂຫຕິ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີສຸ ຉສຸ ຐາເນສຸ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ ນາມ, ອຣຫຕ຺ຕຜລກ຺ຂເຓ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ ນາມ. ອປໂຣ ສທ຺ຘາຘຸເຣນ ອຠິນິວິຏ຺ໂຐ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ປາປຸຓາຕິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສທ຺ຘານຸສາຣີ ນາມ ໂຫຕິ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີສຸ ຉສຸ ຐາເນສຸ ກາຍສກ຺ຂິ ນາມ, ອຣຫຕ຺ຕຜລກ຺ຂເຓ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ ນາມ. ອປໂຣ ສທ຺ຘາຘຸເຣນ ອຠິນິວິຏ຺ໂຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສໂກວ ຫຸຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ປາປຸຓາຕິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສທ຺ຘານຸສາຣີ ນາມ ໂຫຕິ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີສຸ ຉສຸ ຐາເນສຸ ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ ນາມ, ອຣຫຕ຺ຕຜລກ຺ຂເຓ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ ນາມ.

໕໐. ອຏ຺ຐເມ ວິສມາຕິ ສປກ຺ຂລນຏ຺ເຐນ ວິສມາ. ສມາຕິ ນິປກ຺ຂລນຏ຺ເຐນ ສມາ. ອຘມ຺ມກມ຺ມານີຕິ ອຸທ຺ຘມ຺ມານິ ກມ຺ມານິ. ອວິນຍກມ຺ມານີຕິ ອຸພ຺ພິນຍານິ ກມ຺ມານິ.

໕໑. ນວເມ ອຘມ຺ມິກາຕິ ນິທ຺ຘມ຺ມາ. ຘມ຺ມິກາຕິ ຘມ຺ມຍຸຕ຺ຕາ.

໕໒. ທສເມ ອຘິກຣຓນ຺ຕິ ວິວາທາຘິກຣຓາທິຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຘິກຣຓໍ. ອາທິຍນ຺ຕີຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ສຎ຺ຎາເປນ຺ຕີຕິ ຊານາເປນ຺ຕິ. ນ ຈ ສຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ສຎ຺ຎາປນຕ຺ຖໍ ນ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ. ນ ຈ ນິຊ຺ຌາເປນ຺ຕີຕິ ນ ເປກ຺ຂາເປນ຺ຕິ. ນ ຈ ນິຊ຺ຌຕ຺ຕິໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນິຊ຺ຌາປນຕ຺ຖາຍ ນ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ. ອສຎ຺ຎຕ຺ຕິພລາຕິ ອສຎ຺ຎຕ຺ຕິເຍວ ພລໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ອສຎ຺ຎຕ຺ຕິພລາ. ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄມນ຺ຕິໂນຕິ ເຍສໍ ຫິ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘‘ສເຈ ອມ຺ເຫຫິ ຄຫິຕໍ ອຘິກຣຓໍ ຘມ຺ມິກໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມ. ສເຈ ອຘມ຺ມິກໍ, ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສາມາ’’ຕິ, ເຕ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄມນ຺ຕິໂນ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ອິເມ ປນ ນ ຕຖາ ມນ຺ເຕນ຺ຕີຕິ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄມນ຺ຕິໂນ. ຖາມສາ ປຣາມາສາ ອຠິນິວິສ຺ສາຕິ ທິຏ຺ຐິຖາເມນ ຈ ທິຏ຺ຐິປຣາມາເສນ ຈ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ. ອິທເມວ ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິທໍ ອມ຺ຫາກໍ ວຈນເມວ ສຈ຺ຈໍ. ໂມຆມຎ຺ຎນ຺ຕິ ອວເສສານໍ ວຈນໍ ໂມຆໍ ຕຸຈ຺ຉໍ. ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ໂຖເຍວາຕິ.

ປຣິສວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

ປຐມປຓ຺ຓາສກໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

໒. ທຸຕິຍປຓ຺ຓາສກໍ

(໖) ໑. ປຸຄ຺ຄລວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໕໓. ທຸຕິຍປຓ຺ຓາສກສ຺ສ ປຐເມ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິນາ ສທ຺ຘິໍ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ‘‘ໂລການຸກມ຺ປາຍາ’’ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ທ຺ເວ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ລຠນ຺ຕິ, ພຸທ຺ຘານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຕິສ຺ໂສປິ.

໕໔. ທຸຕິເຍ ອຈ຺ຉຣິຍມນຸສ຺ສາຕິ ອາຈິຓ຺ຓມນຸສ຺ສາ ອພ຺ຠຸຕມນຸສ຺ສາ.

໕໕. ຕຕິເຍ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ອນຸຕປ຺ປາ ໂຫຕີຕິ ມຫາຊນສ຺ສ ອນຸຕາປກາຣີ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ກາລກິຣິຍາ ເອກຈກ຺ກວາເຬ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ອນຸຕາປໍ ກໂຣຕິ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ກາລກິຣິຍາ ທສສຸ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສສຸ.

໕໖. ຈຕຸຕ຺ເຖ ຖູປາຣຫາຕິ ຖູປສ຺ສ ຍຸຕ຺ຕາ ອນຸຈ຺ຉວິກາ. ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ຫິ ເຈຕິຍໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ລຠນ຺ຕິ, ພຸທ຺ຘານໍ ເຈຕິຍໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ຕິສ຺ໂສປິ.

໕໗. ປຎ຺ຈເມ ພຸທ຺ຘາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ພຸທ຺ຘາ.

໕໘. ຉຏ຺ເຐ ຜລນ຺ຕິຍາຕິ ສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ຕິຍາ. ນ ສນ຺ຕສນ຺ຕີຕິ ນ ຠາຍນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຂີຓາສໂວ ອຕ຺ຕໂນ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ ປຫີນຕ຺ຕາ ນ ຠາຍຕິ, ຫຕ຺ຖາຊານີໂຍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ ພລວຕ຺ຕາຕິ. ສຕ຺ຕມຏ຺ຐເມສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໖໑. ນວເມ ກິໍປຸຣິສາຕິ ກິນ຺ນຣາ. ມານຸສິໍ ວາຈໍ ນ ຠາສນ຺ຕີຕິ ມນຸສ຺ສກຖໍ ນ ກເຖນ຺ຕິ. ຘມ຺ມາໂສກສ຺ສ ກິຣ ເອກໍ ກິນ຺ນຣໍ ອາເນຕ຺ວາ ທສ຺ເສສຸໍ. ໂສ ‘‘ກຖາເປຖ ນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ກິນ຺ນໂຣ ກເຖຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ. ເອໂກ ປຸຣິໂສ ‘‘ອຫເມຕໍ ກຖາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຫຏ຺ຐາປາສາທໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຂາຓຸເກ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂລິໍ ອາໂຣເປສິ. ສາ ອຸຠໂຕປສ຺ເສຫິ ປຕຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ກິນ຺ນໂຣ ‘‘ກິໍ ອຎ຺ຎໍ ເອກໍ ຂາຓຸກໍ ໂກຏ຺ເຏຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ອາຫ. ປຸນ ອປຣຠາເຄ ທ຺ເວ ກິນ຺ນເຣ ອາເນຕ຺ວາ ທສ຺ເສສຸໍ. ຣາຊາ ‘‘ກຖາເປຖ ເນ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ກເຖຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉິໍສຸ. ເອໂກ ປຸຣິໂສ ‘‘ອຫເມເຕ ກຖາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາປຓໍ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ເຖໂກ ອມ຺ພປກ຺ກຎ຺ຈ ມຈ຺ເຉ ຈ ອທ຺ທສ, ເອໂກ ກພິຏ຺ຐຜລຎ຺ຈ ອມ຺ພິລິກາຜລຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິໂມ ‘‘ມຫາວິສໍ ມນຸສ຺ສາ ຂາທນ຺ຕິ, ກຖໍ ເຕ ກິລາສິໂນ ນ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ອິຕໂຣ ‘‘ກຖໍ ອິເມ ເອຕໍ ນິສ຺ສາຍ ກຸຏ຺ຐິໂນ ນ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ເອວໍ ມານຸສິໍ ວາຈໍ ກເຖຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕາປິ ທ຺ເວ ອຕ຺ເຖ ສມ຺ປສ຺ສມານາ ນ ກເຖນ຺ຕີຕິ.

໖໒. ທສເມ ອປ຺ປຏິວາໂນຕິ ອນຸກຓ຺ຐິໂຕ ອປຈ຺ໂຈສກ຺ກິໂຕ.

໖໓. ເອກາທສເມ ອສນ຺ຕສນ຺ນິວາສນ຺ຕິ ອສປ຺ປຸຣິສານໍ ສນ຺ນິວາສໍ. ນ ວເທຍ຺ຍາຕິ ໂອວາເທນ ວາ ອນຸສາສນິຍາ ວາ ນ ວເທຍ຺ຍ, ມາ ວທຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຖຣມ຺ປາຫໍ ນ ວເທຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຫມ຺ປິ ເຖຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ໂອວາທານຸສາສນິວເສນ ນ ວເທຍ຺ຍໍ. ອຫິຕານຸກມ຺ປີຕິ ອຫິຕໍ ອິຈ຺ຉມາໂນ. ໂນ ຫິຕານຸກມ຺ປີຕິ ຫິຕໍ ອນິຈ຺ຉມາໂນ. ໂນຕິ ນໍ ວເທຍ຺ຍນ຺ຕິ ‘‘ອຫໍ ຕວ ວຈນໍ ນ ກຣິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ນໍ ວເທຍ຺ຍໍ. ວິເຫເຐຍ຺ຍນ຺ຕິ ວຈນສ຺ສ ອກຣເຓນ ວິເຫເຐຍ຺ຍໍ. ປສ຺ສມ຺ປິສ຺ສ ນປ຺ປຏິກເຣຍ຺ຍນ຺ຕິ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ຊານນ຺ໂຕປິ ອຫໍ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ນ ກເຣຍ຺ຍໍ. ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຸກ຺ກປກ຺ເຂ ປນ ສາຘູຕິ ນໍ ວເທຍ຺ຍນ຺ຕິ ‘‘ສາຘຸ ຠທ຺ທກໍ ສຸກຖິຕໍ ຕຍາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ກຖໍ ອຠິນນ຺ທນ຺ໂຕ ນໍ ວເທຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໖໔. ທ຺ວາທສເມ ອຸຠໂຕ ວຈີສໍສາໂຣຕິ ທ຺ວີສຸປິ ປກ຺ເຂສຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອກ຺ໂກສນປຈ຺ຈກ຺ໂກສນວເສນ ສໍສຣມານາ ວາຈາ ວຈີສໍສາໂຣ. ທິຏ຺ຐິປຬາໂສຕິ ທິຏ຺ຐິໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂກ ຍຸຄຄ຺ຄາຫລກ຺ຂໂຓ ປຬາໂສ ທິຏ຺ຐິປຬາໂສ ນາມ. ເຈຕໂສ ອາຆາໂຕຕິ ໂກໂປ. ໂສ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຆາເຕນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍຕິ ອຕຸຏ຺ຐາກາໂຣ, ໂທມນສ຺ສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຠິຣທ຺ຘີຕິ ໂກໂປເຍວ. ໂສ ຫິ ອນຠິຣາຘນວເສນ ອນຠິຣທ຺ຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອວູປສນ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕສງ຺ຂາເຕ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ເຕ ຈ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກອນ຺ເຕວາສິກສງ຺ຂາຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິສາຍ ຈ ອວູປສນ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ເມຕນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ເອຕໍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ປຸຄ຺ຄລວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

(໗) ໒. ສຸຂວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໖໕. ທຸຕິຍສ຺ສ ປຐເມ ຄິຫິສຸຂນ຺ຕິ ຄິຫີນໍ ສພ຺ພກາມນິປ຺ຜຕ຺ຕິມູລກໍ ສຸຂໍ. ປພ຺ພຊິຕສຸຂນ຺ຕິ ປພ຺ພຊິຕານໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາມູລກໍ ສຸຂໍ.

໖໖. ທຸຕິເຍ ກາມສຸຂນ຺ຕິ ກາເມ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກສຸຂໍ. ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂນ຺ຕິ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກສຸຂໍ.

໖໗. ຕຕິເຍ ອຸປຘິສຸຂນ຺ຕິ ເຕຠູມກສຸຂໍ. ນິຣຸປຘິສຸຂນ຺ຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣສຸຂໍ.

໖໘. ຈຕຸຕ຺ເຖ ສາສວສຸຂນ຺ຕິ ອາສວານໍ ປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ວຏ຺ຏສຸຂໍ. ອນາສວສຸຂນ຺ຕິ ເຕສໍ ອປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ວິວຏ຺ຏສຸຂໍ.

໖໙. ປຎ຺ຈເມ ສາມິສນ຺ຕິ ສໍກິເລສໍ ວຏ຺ຏຄາມິສຸຂໍ. ນິຣາມິສນ຺ຕິ ນິກ຺ກິເລສໍ ວິວຏ຺ຏຄາມິສຸຂໍ.

໗໐. ຉຏ຺ເຐ ອຣິຍສຸຂນ຺ຕິ ອປຸຖຸຊ຺ຊນສຸຂໍ. ອນຣິຍສຸຂນ຺ຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນສຸຂໍ.

໗໑. ສຕ຺ຕເມ ກາຍິກນ຺ຕິ ກາຍວິຎ຺ຎາຓສຫຊາຕໍ. ເຈຕສິກນ຺ຕິ ມໂນທ຺ວາຣິກສຸຂໍ. ຕໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກໍ ກຖິຕໍ.

໗໒. ອຏ຺ຐເມ ສປ຺ປີຕິກນ຺ຕິ ປຐມທຸຕິຍຊ຺ຌານສຸຂໍ. ນິປ຺ປີຕິກນ຺ຕິ ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສຸຂໍ. ຕຕ຺ຖ ໂລກິຍສປ຺ປີຕິກໂຕ ໂລກິຍນິປ຺ປີຕິກໍ, ໂລກຸຕ຺ຕຣສປ຺ປີຕິກໂຕ ຈ ໂລກຸຕ຺ຕຣນິປ຺ປີຕິກໍ ອຄ຺ຄນ຺ຕິ ເອວໍ ຠຸມ຺ມນ຺ຕຣໍ ອຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໗໓. ນວເມ ສາຕສຸຂນ຺ຕິ ຕີສຸ ຌາເນສຸ ສຸຂໍ. ອຸເປກ຺ຂາສຸຂນ຺ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສຸຂໍ.

໗໔. ທສເມ ສມາຘິສຸຂນ຺ຕິ ອປ຺ປນໍ ວາ ອຸປຈາຣໍ ວາ ປຕ຺ຕສຸຂໍ. ອສມາຘິສຸຂນ຺ຕິ ຕທຸຠຍໍ ອປ຺ປຕ຺ຕສຸຂໍ.

໗໕. ເອກາທສເມ ສປ຺ປີຕິກາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ສປ຺ປີຕິກໍ ຌານທ຺ວຍໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນສຸຂໍ. ນິປ຺ປີຕິກາຣມ຺ມເຓປິ ເອເສວ ນໂຍ. ທ຺ວາທສເມປິ ອິມິນາວ ອຸປາເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໗໗. ເຕຣສເມ ຣູປາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານາຣມ຺ມຓໍ, ຍໍກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກໍ ວາ. ອຣູປາຣມ຺ມຓນ຺ຕິ ອຣູປາວຈຣຊ຺ຌານາຣມ຺ມຓໍ, ຍໍກິຎ຺ຈິ ອຣູປໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກໍ ວາຕິ.

ສຸຂວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

(໘) ໓. ສນິມິຕ຺ຕວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໗໘-໗໙. ຕຕິຍສ຺ສ ປຐເມ ສນິມິຕ຺ຕາຕິ ສກາຣຓາ. ທຸຕິຍາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ນິທານໍ ເຫຕຸ ສງ຺ຂາໂຣ ປຈ຺ຈໂຍ ຣູປນ຺ຕິ ສພ຺ພານິປິ ຫິ ເອຕານິ ກາຣຓເວວຈນາເນວ.

໘໔. ສຕ຺ຕເມ ສເວທນາຕິ ປຈ຺ຈຍຠູຕາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕເວທນາຍ ສຕິເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນາສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຏ຺ຐມນວເມສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

໘໗. ທສເມ ສງ຺ຂຕາຣມ຺ມຓາຕິ ປຈ຺ຈຍນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ໂນ ອສງ຺ຂຕາຣມ຺ມຓາຕິ ອສງ຺ຂຕໍ ປນ ນິພ຺ພານໍ ອາຣພ຺ຠ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ນ ໂຫນ຺ຕິ ນາມ, ຜເລ ປຕ຺ເຕ ນາເຫສຸນ຺ຕິ. ເອວເມເຕສຸ ທສສຸປິ ຐາເນສຸ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ເທສນາ ເທສິຕາຕິ.

ສນິມິຕ຺ຕວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

(໙) ໔. ຘມ຺ມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໘໘. ຈຕຸຕ຺ຖສ຺ສ ປຐເມ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີຕິ ຜລສມາຘິ. ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕີຕິ ຜລປຎ຺ຎາ.

໘໙. ທຸຕິເຍ ປຄ຺ຄາໂຫຕິ ວີຣິຍໍ. ອວິກ຺ເຂໂປຕິ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ.

໙໐. ຕຕິເຍ ນາມນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘາ. ຣູປນ຺ຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ຘມ຺ມໂກຏ຺ຐາສປຣິຈ຺ເຉທຎາຓໍ ນາມ ກຖິຕໍ.

໙໑. ຈຕຸຕ຺ເຖ ວິຊ຺ຊາຕິ ຜລຎາຓໍ. ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເສສຘມ຺ມາ.

໙໒. ປຎ຺ຈເມ ຠວທິຏ຺ຐີຕິ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ. ວິຠວທິຏ຺ຐີຕິ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ. ຉຏ຺ຐສຕ຺ຕມານິ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເນວ.

໙໕. ອຏ຺ຐເມ ໂທວຈສ຺ສຕາຕິ ທຸພ຺ພຈຠາໂວ. ປາປມິຕ຺ຕຕາຕິ ປາປມິຕ຺ຕເສວນຠາໂວ. ນວມໍ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໙໗. ທສເມ ຘາຕຸກຸສລຕາຕິ ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ ຘາຕູຕິ ຊານນໍ. ມນສິກາຣກຸສລຕາຕິ ຕາສໍເຍວ ຘາຕູນໍ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຊານນໍ.

໙໘. ເອກາທສເມ ອາປຕ຺ຕິກຸສລຕາຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນຎ຺ຈ ສຕ຺ຕນ຺ນຎ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘານໍ ຊານນໍ. ອາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານກຸສລຕາຕິ ເທສນາຍ ວາ ກມ຺ມວາຈາຍ ວາ ອາປຕ຺ຕີຫິ ວຸຏ຺ຐານຊານນນ຺ຕິ.

ຘມ຺ມວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

(໑໐) ໕. ພາລວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໙໙. ປຎ຺ຈມສ຺ສ ປຐເມ ອນາຄຕໍ ຠາຣໍ ວຫຕີຕິ ‘‘ສມ຺ມຊ຺ຊນີ ປທີໂປ ຈ, ອຸທກໍ ອາສເນນ ຈ, ຉນ຺ທປາຣິສຸທ຺ຘິອຸຕຸກ຺ຂານໍ, ຠິກ຺ຂຸຄຓນາ ຈ ໂອວາໂທ, ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ເຖຣຠາໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ອິມໍ ທສວິຘໍ ເຖຣຠາຣໍ ນວໂກ ຫຸຕ຺ວາ ເຖເຣນ ອນຊ຺ຌິຏ຺ໂຐ ກໂຣນ຺ໂຕ ອນາຄຕໍ ຠາຣໍ ວຫຕິ ນາມ. ອາຄຕໍ ຠາຣໍ ນ ວຫຕີຕິ ເຖໂຣ ສມາໂນ ຕເມວ ທສວິຘໍ ຠາຣໍ ອຕ຺ຕນາ ວາ ອກໂຣນ຺ໂຕ ປຣໍ ວາ ອສມາທເປນ຺ໂຕ ອາຄຕໍ ຠາຣໍ ນ ວຫຕິ ນາມ. ທຸຕິຍສຸຕ຺ເຕປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໐໑. ຕຕິເຍ ອກປ຺ປິເຍ ກປ຺ປິຍສຎ຺ຎີຕິ ອກປ຺ປິເຍ ສີຫມໍສາທິມ຺ຫິ ‘‘ກປ຺ປິຍໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ. ກປ຺ປິເຍ ອກປ຺ປິຍສຎ຺ຎີຕິ ກຸມ຺ຠີລມໍສພິຬາຣມໍສາທິມ຺ຫິ ກປ຺ປິເຍ ‘‘ອກປ຺ປິຍໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໑໐໓. ປຎ຺ຈເມ ອນາປຕ຺ຕິຍາ ອາປຕ຺ຕິສຎ຺ຎີຕິ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑກໍ ໂຘວນ຺ຕສ຺ສ, ປຕ຺ຕໍ ປຈນ຺ຕສ຺ສ, ເກເສ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ, ຄາມໍ ປວິສນ຺ຕສ຺ສາຕິອາທີສຸ ອນາປຕ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ‘‘ອາປຕ຺ຕິ ອຍ’’ນ຺ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ. ອາປຕ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິສຎ຺ຎີຕິ ເຕສຎ຺ເຎວ ວຕ຺ຖູນໍ ອນາປຸຈ຺ຉາກຣເຓ ອາປຕ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ‘‘ອນາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ. ຉຏ຺ເຐປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສຕ຺ຕມາທີນິ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເນວ.

໑໐໙. ເອກາທສເມ ອາສວາຕິ ກິເລສາ. ນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍິຕພ຺ພນ຺ຕິ ສງ຺ຆໂຠຄສ຺ສ ອປຏ຺ຐປນໍ ອວິຈາຣຓໍ ນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍິຕພ຺ພໍ ນາມ, ຕໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍຕິ. ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ປຏ຺ຐປນໍ ວິຈາຣຓໍ, ຕໍ ນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍຕິ. ທ຺ວາທສມາທີນິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານີຕິ.

ພາລວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

ທຸຕິຍປຓ຺ຓາສກໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

໓. ຕຕິຍປຓ຺ຓາສກໍ

(໑໑) ໑. ອາສາທຸປ຺ປຊຫວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໑໑໙. ຕຕິຍສ຺ສ ປຓ຺ຓາສກສ຺ສ ປຐເມ ອາສາຕິ ຕຓ຺ຫາ. ທຸປ຺ປຊຫາຕິ ທຸຈ຺ຈຊາ ທຸນ຺ນີຫຣາ. ລາຠາສາຍ ທຸປ຺ປຊຫຠາເວນ ສຕ຺ຕາ ທສປິ ວສ຺ສານິ ວີສຕິປິ ສຏ຺ຐິປິ ວສ຺ສານິ ‘‘ອຊ຺ຊ ລຠິສ຺ສາມ, ສ຺ເວ ລຠິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຣາຊານໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ກສິກມ຺ມາທີນິ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຸຠໂຕພ຺ຍູຬ຺ຫໍ ສງ຺ຄາມໍ ປກ຺ຂນ຺ທນ຺ຕິ, ອຊປຖສງ຺ກຸປຖາທໂຍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນາວາຍ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປວິສນ຺ຕິ. ຊີວິຕາສາຍ ທຸປ຺ປຊຫຕ຺ຕາ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ມຣຓກາເລປິ ວສ຺ສສຕຊີວິໍ ອຕ຺ຕານໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ໂສ ກມ຺ມກມ຺ມນິມິຕ຺ຕາທີນິ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ‘‘ທານໍ ເທຫິ ປູຊໍ, ກໂຣຫີ’’ຕິ ອນຸກມ຺ປເກຫິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ‘‘ນາຫໍ ມຣິສ຺ສາມິ, ຊີວິສ຺ສາມິ’’ຈ຺ເຈວ ອາສາຍ ກສ຺ສຈິ ວຈນໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ.

໑໒໐. ທຸຕິເຍ ປຸພ຺ພກາຣີຕິ ປຐມໍ ອຸປກາຣສ຺ສ ກາຣໂກ. ກຕຎ຺ຎູກຕເວທີຕິ ເຕນ ກຕໍ ຎຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ກາຣໂກ. ເຕສຸ ປຸພ຺ພກາຣີ ‘‘ອິຓໍ ເທມີ’’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ກໂຣຕິ, ປຈ຺ຉາ ກາຣໂກ ‘‘ອິຓໍ ຊີຣາເປມີ’’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ກໂຣຕິ.

໑໒໑. ຕຕິເຍ ຕິຕ຺ໂຕ ຈ ຕປ຺ເປຕາ ຈາຕິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຈ ຕຖາຄຕສາວໂກ ຈ ຂີຓາສໂວ ຕິຕ຺ໂຕ ນາມ, ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຕິຕ຺ໂຕ ຈ ຕປ຺ເປຕາ ຈ.

໑໒໒. ຈຕຸຕ຺ເຖ ທຸຕ຺ຕປ຺ປຍາຕິ ທາຍເກນ ທຸຕ຺ຕປ຺ປຍາ ຕປ຺ເປຕຸໍ ນ ສຸກຣາ. ນິກ຺ຂິປຕີຕິ ນິທຫຕິ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ. ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕີຕິ ປເຣສໍ ເທຕິ.

໑໒໓. ປຎ຺ຈເມ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕີຕິ ສພ຺ພໍເຍວ ປເຣສໍ ນ ເທຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ປນ ຍາປນມຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອວເສສໍ ເທຕິ.

໑໒໔. ຉຏ຺ເຐ ສຸຠນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓໍ.

໑໒໕. ສຕ຺ຕເມ ປຏິຆນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອນິຏ຺ຐນິມິຕ຺ຕໍ.

໑໒໖. ອຏ຺ຐເມ ປຣໂຕ ຈ ໂຆໂສຕິ ປຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ອສ຺ສທ຺ຘມ຺ມສວນໍ.

໑໒໗. ນວເມ ປຣໂຕ ຈ ໂຆໂສຕິ ປຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ສທ຺ຘມ຺ມສວນໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ອາສາທຸປ຺ປຊຫວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

(໑໒) ໒. ອາຍາຈນວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໑໓໑. ທຸຕິຍສ຺ສ ປຐເມ ເອວໍ ສມ຺ມາ ອາຍາຈມາໂນ ອາຍາເຈຍ຺ຍາຕິ ສທ຺ໂຘ ຠິກ຺ຂຸ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ‘‘ຍາທິໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ປຎ຺ຎາຍ, ອຫມ຺ປິ ຕາທິໂສ ໂຫມິ. ຍາທິໂສ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ອິທ຺ຘິຍາ, ອຫມ຺ປິ ຕາທິໂສ ໂຫມີ’’ຕິ ເອວໍ ອາຍາຈນ຺ໂຕ ປິເຫນ຺ໂຕ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ຍໍ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ເສວ ປຕ຺ຖິຕຕ຺ຕາ ສມ຺ມາ ປຕ຺ເຖຍ຺ຍ ນາມ. ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ມິຈ຺ຉາ ປຕ຺ເຖຍ຺ຍ. ເອວຣູປາ ຫິ ປຕ຺ຖນາ ຍໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ປຕ຺ຖິຕຕ຺ຕາ ມິຈ຺ຉາປຕ຺ຖນາ ນາມ ໂຫຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸລາ ເອຕໍ ປມາຓນ຺ຕິ ຍຖາ ຫິ ສຸວຓ຺ຓໍ ວາ ຫິຣຎ຺ຎໍ ວາ ຕຸເລນ຺ຕສ຺ສ ຕຸລາ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ, ຘຎ຺ຎໍ ມິນນ຺ຕສ຺ສ ມານນ຺ຕິ ຕຸລເນ ຕຸລາ, ມິນເນ ຈ ມານໍ ປມາຓໍ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເອສາ ຕຸລາ ເອຕໍ ປມາຓໍ ຍທິທໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ. ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຫມ຺ປິ ຎາເຓນ ວາ ອິທ຺ຘິຍາ ວາ ເອຕມ຺ປມາໂຓ ໂຫມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ຕຸເລຕຸໍ ວາ ປມາເຓຕຸໍ ວາ ສກ຺ກາ, ນ ອິໂຕ ອຎ຺ຎຖາ.

໑໓໒. ທຸຕິຍາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິທໍ ປເນຕ຺ຖ ວິເສສມຕ຺ຕໍ – ເຂມາ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ຈາຕິ ເອຕາສຸ ຫິ ເຂມາ ປຎ຺ຎາຍ ອຄ຺ຄາ, ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ອິທ຺ຘິຍາ. ຕສ຺ມາ ‘‘ປຎ຺ຎາຍ ວາ ອິທ຺ຘິຍາ ວາ ເອຕາທິສີ ໂຫມີ’’ຕິ ສມ຺ມາ ອາຍາຈມານາ ອາຍາເຈຍ຺ຍ. ຕຖາ ຈິຕ຺ໂຕ ຄຫປຕິ ປຎ຺ຎາຍ ອຄ຺ໂຄ, ຫຕ຺ຖໂກ ຣາຊກຸມາໂຣ ມຫິທ຺ຘິກຕາຍ. ຕສ຺ມາ ‘‘ປຎ຺ຎາຍ ວາ ອິທ຺ຘິຍາ ວາ ເອທິໂສ ໂຫມີ’’ຕິ ສມ຺ມາ ອາຍາຈມາໂນ ອາຍາເຈຍ຺ຍ. ຂຸຊ຺ຊຸຕ຺ຕຣາປິ ມຫາປຎ຺ຎຕາຍ ອຄ຺ຄາ, ນນ຺ທມາຕາ ມຫິທ຺ຘິກຕາຍ. ຕສ຺ມາ ‘‘ປຎ຺ຎາຍ ວາ ອິທ຺ຘິຍາ ວາ ເອຕາທິສີ ໂຫມີ’’ຕິ ສມ຺ມາ ອາຍາຈມານາ ອາຍາເຈຍ຺ຍ.

໑໓໕. ປຎ຺ຈເມ ຂຕນ຺ຕິ ຄຸຓານໍ ຂຕຕ຺ຕາ ຂຕໍ. ອຸປຫຕນ຺ຕິ ຄຸຓານໍ ອຸປຫຕຕ຺ຕາ ອຸປຫຕໍ, ຉິນ຺ນຄຸຓໍ ນຏ຺ຐຄຸຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕີຕິ ນິຄ຺ຄຸຓໍ ອຕ຺ຕານໍ ຊຄ຺ຄຕິ ໂຄປາຍຕິ. ສາວຊ຺ໂຊຕິ ສໂທໂສ. ສານຸວຊ຺ໂຊຕິ ສອຸປວາໂທ. ປສວຕີຕິ ປຏິລຠຕິ. ອນນຸວິຈ຺ຈາຕິ ອຊານິຕ຺ວາ ອວິນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາ. ອປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາຕິ ອນນຸປວິສິຕ຺ວາ. ອວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສາຕິ ອວຓ຺ຓຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນສ຺ສ ຕິຕ຺ຖິຍສ຺ສ ວາ ຕິຕ຺ຖິຍສາວກສ຺ສ ວາ. ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕີຕິ ‘‘ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ເອສ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ’’ຕິ ຄຸຓໍ ກເຖຕິ. ວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສາຕິ ພຸທ຺ຘາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນສ຺ສ. ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕີຕິ ‘‘ທຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ເອສ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ໂນ’’ຕິ ອຄຸຓໍ ກເຖຕິ. ອວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕີຕິ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸປ຺ປຏິປນ຺ນານໍ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນານໍ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ຕິຕ຺ຖິຍສາວການໍ ‘‘ອິຕິປິ ທຸປ຺ປຏິປນ຺ນາ ອິຕິປິ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນາ’’ຕິ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ. ວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕີຕິ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນານໍ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນານໍ ພຸທ຺ຘານໍ ພຸທ຺ຘສາວການໍ ‘‘ອິຕິປິ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນາ ອິຕິປິ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນາ’’ຕິ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ.

໑໓໖. ຉຏ຺ເຐ ອປ຺ປສາທນີເຍ ຐາເນຕິ ອປ຺ປສາທກາຣເຓ. ປສາທໍ ອຸປທໍເສຕີຕິ ທຸປ຺ປຏິປທາຍ ມິຈ຺ຉາປຏິປທາຍ ‘‘ອຍໍ ສຸປ຺ປຏິປທາ ສມ຺ມາປຏິປທາ’’ຕິ ປສາທໍ ຊເນຕິ. ປສາທນີເຍ ຐາເນ ອປ຺ປສາທນ຺ຕິ ສຸປ຺ປຏິປທາຍ ສມ຺ມາປຏິປທາຍ ‘‘ອຍໍ ທຸປ຺ປຏິປທາ ມິຈ຺ຉາປຏິປທາ’’ຕິ ອປ຺ປສາທໍ ຊເນຕີຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

໑໓໗. ສຕ຺ຕເມ ທ຺ວີສູຕິ ທ຺ວີສຸ ໂອກາເສສຸ ທ຺ວີສຸ ກາຣເຓສຸ. ມິຈ຺ຉາປຏິປຊ຺ຊມາໂນຕິ ມິຈ຺ຉາປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ. ມາຕຣິ ຈ ປິຕຣິ ຈາຕິ ມິຕ຺ຕວິນ຺ທໂກ ວິຍ ມາຕຣິ, ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ວິຍ ປິຕຣິ. ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໓໘. ອຏ຺ຐເມ ຕຖາຄເຕ ຈ ຕຖາຄຕສາວເກ ຈາຕິ ເທວທຕ຺ໂຕ ວິຍ ຕຖາຄເຕ, ໂກກາລິໂກ ວິຍ ຈ ຕຖາຄຕສາວເກ. ສຸກ຺ກປກ຺ເຂ ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ຕຖາຄເຕ, ນນ຺ທໂຄປາລກເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ຕຖາຄຕສາວເກ.

໑໓໙. ນວເມ ສຈິຕ຺ຕໂວທານນ຺ຕິ ສກຈິຕ຺ຕສ຺ສ ໂວທານໍ, ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ສມາປຕ຺ຕີນໍ ເອຕໍ ນາມໍ. ນ ຈ ກິຎ຺ຈິ ໂລເກ ອຸປາທິຍຕີຕິ ໂລເກ ຈ ຣູປາທີສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກິຎ຺ຈິ ເອກໍ ຘມ຺ມມ຺ປິ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ ນ ປຣາມສຕິ. ເອວເມຕ຺ຖ ອນຸປາທານໍ ນາມ ທຸຕິໂຍ ຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ. ທສເມກາທສມານິ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເນວາຕິ.

ອາຍາຈນວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

(໑໓) ໓. ທານວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໑໔໒. ຕຕິຍສ຺ສ ປຐເມ ທານານີຕິ ທິຍ຺ຍນກວເສນ ທານານິ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ສວຕ຺ຖຸກາ ວາ ເຈຕນາ ທານໍ, ສມ຺ປຕ຺ຕິປຣິຈ຺ຈາຄສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ອາມິສທານນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ ທິຍ຺ຍນກວເສນ ອາມິສທານໍ ນາມ. ຘມ຺ມທານນ຺ຕິ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອມຕປຕ຺ຕິປຏິປທໍ ກເຖຕ຺ວາ ເທຕິ, ອິທໍ ຘມ຺ມທານໍ ນາມ.

໑໔໓. ທຸຕິເຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈຍາ ຍຊນກວເສນ ຍາໂຄ ນາມ ຘມ຺ໂມປິ ຍຊນກວເສນ ຍາໂຄຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໔໔. ຕຕິເຍ ອາມິສສ຺ສ ຈຊນໍ ອາມິສຈາໂຄ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈຊນໍ ຘມ຺ມຈາໂຄ. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອຸປສຄ຺ຄມຕ຺ຕໍ ວິເສໂສ.

໑໔໖. ປຎ຺ຈເມ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ຠຸຎ຺ຊນໍ ອາມິສໂຠໂຄ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຠຸຎ຺ຊນໍ ຘມ຺ມໂຠໂຄ. ຉຏ຺ເຐ ອຸປສຄ຺ຄມຕ຺ຕໍ ວິເສໂສ.

໑໔໘. ສຕ຺ຕເມ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ສໍວິຠຊນໍ ອາມິສສໍວິຠາໂຄ, ຘມ຺ມສ຺ສ ສໍວິຠຊນໍ ຘມ຺ມສໍວິຠາໂຄ.

໑໔໙. ອຏ຺ຐເມ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສງ຺ຄໂຫ ອາມິສສງ຺ຄໂຫ, ຘມ຺ເມນ ສງ຺ຄໂຫ ຘມ຺ມສງ຺ຄໂຫ.

໑໕໐. ນວເມ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນໍ ອາມິສານຸຄ຺ຄໂຫ, ຘມ຺ເມນ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນໍ ຘມ຺ມານຸຄ຺ຄໂຫ.

໑໕໑. ທສເມ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອນຸກມ຺ປນໍ ອາມິສານຸກມ຺ປາ, ຘມ຺ເມນ ອນຸກມ຺ປນໍ ຘມ຺ມານຸກມ຺ປາຕິ.

ທານວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

(໑໔) ໔. ສນ຺ຖາຣວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໑໕໒. ຈຕຸຕ຺ຖສ຺ສ ປຐເມ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕຣປຏິຈ຺ຉາທນວເສນ ສນ຺ຖຣຓໍ ອາມິສສນ຺ຖາໂຣ, ຘມ຺ເມນ ສນ຺ຖຣຓໍ ຘມ຺ມສນ຺ຖາໂຣ. ທຸຕິເຍ ອຸປສຄ຺ຄມຕ຺ຕໍ ວິເສໂສ.

໑໕໔. ຕຕິເຍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣສ຺ສ ອາມິສສ຺ສ ເອສນາ ອາມິເສສນາ, ຘມ຺ມສ຺ສ ເອສນາ ຘມ຺ເມສນາ. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອຸປສຄ຺ຄມຕ຺ຕເມວ ວິເສໂສ.

໑໕໖. ປຎ຺ຈເມ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕາ ອາມິສປຣິເຍສນາ ອາມິສປຣິເຍຏ຺ຐິ, ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕາວ ຘມ຺ມປຣິເຍສນາ ຘມ຺ມປຣິເຍຏ຺ຐີຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

໑໕໗. ຉຏ຺ເຐ ອາມິເສນ ປູຊນໍ ອາມິສປູຊາ, ຘມ຺ເມນ ປູຊນໍ ຘມ຺ມປູຊາ.

໑໕໘. ສຕ຺ຕເມ ອາຕິເຖຍ຺ຍານີຕິ ອາຄນ຺ຕຸກທານານິ. ອຕິເຖຍ຺ຍານີຕິປິ ປາໂຐ.

໑໕໙. ອຏ຺ຐເມ ອາມິສໍ ອິຊ຺ຌນກສມິຊ຺ຌນກວເສນ ອາມິສິທ຺ຘິ, ຘມ຺ໂມປິ ອິຊ຺ຌນກສມິຊ຺ຌນກວເສນ ຘມ຺ມິທ຺ຘິ.

໑໖໐. ນວເມ ອາມິເສນ ວຑ຺ຒນໍ ອາມິສວຸທ຺ຘິ, ຘມ຺ເມນ ວຑ຺ຒນໍ ຘມ຺ມວຸທ຺ຘິ.

໑໖໑. ທສເມ ຣຕິກຣຓຏ຺ເຐນ ອາມິສໍ ອາມິສຣຕນໍ, ຘມ຺ໂມ ຘມ຺ມຣຕນໍ.

໑໖໒. ເອກາທສເມ ອາມິສສ຺ສ ຈິນນໍ ວຑ຺ຒນໍ ອາມິສສນ຺ນິຈໂຍ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈິນນໍ ວຑ຺ຒນໍ ຘມ຺ມສນ຺ນິຈໂຍ.

໑໖໓. ທ຺ວາທສເມ ອາມິສສ຺ສ ວິປຸລຠາໂວ ອາມິສເວປຸລ຺ລໍ, ຘມ຺ມສ຺ສ ວິປຸລຠາໂວ ຘມ຺ມເວປຸລ຺ລນ຺ຕິ.

ສນ຺ຖາຣວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

(໑໕) ໕. ສມາປຕ຺ຕິວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ

໑໖໔. ປຎ຺ຈມສ຺ສ ປຐເມ ສມາປຕ຺ຕິກຸສລຕາຕິ ອາຫາຣສປ຺ປາຍໍ ອຸຕຸສປ຺ປາຍໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິສມາປຊ຺ຊເນ ເຉກຕາ. ສມາປຕ຺ຕິວຸຏ຺ຐານກຸສລຕາຕິ ຍຖາປຣິຈ຺ເຉເທນ ຄເຕ ກາເລ ວິຍຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ວຸຏ຺ຐານກຸສໂລ ນາມ ໂຫຕິ, ເອວໍ ກຸສລຕາ.

໑໖໕. ທຸຕິເຍ ອຊ຺ຊວນ຺ຕິ ອຸຊຸຠາໂວ. ມທ຺ທວນ຺ຕິ ມຸທຸຠາໂວ.

໑໖໖. ຕຕິເຍ ຂນ຺ຕີຕິ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິ. ໂສຣຈ຺ຈນ຺ຕິ ສຸສີລ຺ຍຠາເວນ ສຸຣຕຠາໂວ.

໑໖໗. ຈຕຸຕ຺ເຖ ສາຂລ຺ຍນ຺ຕິ ສຓ຺ຫວາຈາວເສນ ສມ຺ໂມທມານຠາໂວ. ປຏິສນ຺ຖາໂຣຕິ ອາມິເສນ ວາ ຘມ຺ເມນ ວາ ປຏິສນ຺ຖຣຓໍ.

໑໖໘. ປຎ຺ຈເມ ອວິຫິໍສາຕິ ກຣຸຓາປຸພ຺ພຠາໂຄ. ໂສເຈຍ຺ຍນ຺ຕິ ສີລວເສນ ສຸຈິຠາໂວ. ຉຏ຺ຐສຕ຺ຕມານິ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເນວ.

໑໗໑. ອຏ຺ຐເມ ປຏິສງ຺ຂານພລນ຺ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓພລໍ.

໑໗໒. ນວເມ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຈ຺ເຈ ອກມ຺ປເນນ ສຕິເຍວ ສຕິພລໍ. ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈ ອກມ຺ປເນນ ສມາຘິເຍວ ສມາຘິພລໍ.

໑໗໓. ທສເມ ສມໂຖຕິ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ. ວິປສ຺ສນາຕິ ສງ຺ຂາຣປຣິຄ຺ຄາຫກຎ຺ຎາຓໍ.

໑໗໔. ເອກາທສເມ ສີລວິປຕ຺ຕີຕິ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ. ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕີຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ.

໑໗໕. ທ຺ວາທສເມ ສີລສມ຺ປທາຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓສີລຕາ. ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທາຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກຠາໂວ. ເຕນ ກມ຺ມສ຺ສກຕສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ຌານສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ວິປສ຺ສນາສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ມຄ຺ຄສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ຜລສມ຺ມາທິຏ຺ຐີຕິ ສພ຺ພາປິ ປຎ຺ຈວິຘາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສງ຺ຄຫິຕາ ໂຫຕິ.

໑໗໖. ເຕຣສເມ ສີລວິສຸທ຺ຘີຕິ ວິສຸທ຺ຘິສມ຺ປາປກໍ ສີລໍ. ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘີຕິ ວິສຸທ຺ຘິສມ຺ປາປິກາ ຈຕຸມຄ຺ຄສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ປຎ຺ຈວິຘາປິ ວາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ.

໑໗໗. ຈຸທ຺ທສເມ ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘີຕິ ວິສຸທ຺ຘິສມ຺ປາປິກາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິເຍວ. ຍຖາທິຏ຺ຐິສ຺ສ ຈ ປຘານນ຺ຕິ ເຫຏ຺ຐິມມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ວີຣິຍໍ. ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສາ ທິຏ຺ຐິຍາ ອນຸຣູປຕ຺ຕາ ‘‘ຍຖາທິຏ຺ຐິສ຺ສ ຈ ປຘານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໗໘. ປນ຺ນຣສເມ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາ ຈ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຠາໂວ.

໑໗໙. ໂສຬສເມ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິຠາໂວ. ອສມ຺ປຊຎ຺ຎນ຺ຕິ ອຎ຺ຎາຓຠາໂວ.

໑໘໐. ສຕ຺ຕຣສເມ ອປິລາປນລກ຺ຂຓາ ສຕິ. ສມ຺ມາ ປຊານນລກ຺ຂຓໍ ສມ຺ປຊຎ຺ຎນ຺ຕິ.

ສມາປຕ຺ຕິວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ. ຕຕິຍປຓ຺ຓາສກໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

໑. ໂກຘເປຍ຺ຍາລໍ

໑໘໑. ອິໂຕ ປເຣສຸ ກຸຊ຺ຌນລກ຺ຂໂຓ ໂກໂຘ. ອຸປນນ຺ຘນລກ຺ຂໂຓ ອຸປນາໂຫ. ສຸກຕກຣຓມກ຺ຂນລກ຺ຂໂຓ ມກ຺ໂຂ. ຍຸຄຄ຺ຄາຫລກ຺ຂໂຓ ປລາໂສ. ອຸສູຍນລກ຺ຂຓາ ອິສ຺ສາ. ປຎ຺ຈມຈ຺ເຉຣຠາໂວ ມຈ຺ຉຣິຍໍ. ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ມຈ຺ຉຣາຍນລກ຺ຂຓໍ. ກຕປຏິຈ຺ຉາທນລກ຺ຂຓາ ມາຍາ. ເກຣາຏິກລກ຺ຂຓໍ ສາເຐຍ຺ຍໍ. ອລຊ຺ຊນາກາໂຣ ອຫິຣິກໍ. ອຸປວາທໂຕ ອຠາຍນາກາໂຣ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປໍ. ອກ຺ໂກຘາທໂຍ ເຕສໍ ປຏິປກ຺ຂວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ.

໑໘໕. ເສກ຺ຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນຕິ ສຕ຺ຕວິຘສ຺ສາປິ ເສກ຺ຂສ຺ສ ອຸປຣິອຸປຣິຄຸເຓຫິ ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ປນ ປຐມຕຣໍເຍວ ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອປຣິຫານາຍາຕິ ອຸປຣິອຸປຣິຄຸເຓຫິ ອປຣິຫານຕ຺ຖາຍ.

໑໘໗. ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕຕິ ຍຖາ ອາເນຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ນິຣເຍ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ວາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໙໐. ເອກຈ຺ໂຈຕິ ຍສ຺ເສເຕ ໂກຘາທໂຍ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ເອກຈ຺ໂຈ ນາມ.

ໂກຘເປຍ຺ຍາລໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

໒. ອກຸສລເປຍ຺ຍາລໍ

໑໙໑-໒໐໐. ສາວຊ຺ຊາຕິ ສໂທສາ. ອນວຊ຺ຊາຕິ ນິທ຺ໂທສາ. ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍາຕິ ທຸກ຺ຂວຑ຺ຒິກາ. ສຸຂຸທ຺ຣິຍາຕິ ສຸຂວຑ຺ຒິກາ. ສພ຺ຍາພຊ຺ຌາຕິ ສທຸກ຺ຂາ. ອພ຺ຍາພຊ຺ຌາຕິ ນິທ຺ທຸກ຺ຂາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏເມວ ກຖິຕໍ.

ອກຸສລເປຍ຺ຍາລໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

໓. ວິນຍເປຍ຺ຍາລໍ

໒໐໑. ທ຺ເວເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຖວເສ ປຏິຈ຺ຈາຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ເວ ອຕ຺ເຖ ນິສ຺ສາຍ ທ຺ເວ ກາຣຓານິ ສນ຺ຘາຍ. ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ສິກ຺ຂາໂກຏ຺ຐາໂສ ຐປິໂຕ. ສງ຺ຆສຸຏ຺ຐຸຕາຍາຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ສຸຏ຺ຐຸຠາວາຍ, ‘‘ສຸຏ຺ຐຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນຕ຺ຖາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສງ຺ຆຜາສຸຕາຍາຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ຜາສຸວິຫາຣຕ຺ຖາຍ. ທຸມ຺ມງ຺ກູນນ຺ຕິ ທຸສ຺ສີລານໍ. ເປສລານນ຺ຕິ ປີຍສີລານໍ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິການໍ ອາສວານນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ວີຕິກ຺ກມປຈ຺ຈຍາ ປຏິລທ຺ຘພ຺ພານໍ ວຘພນ຺ຘນາທິທຸກ຺ຂຘມ຺ມສງ຺ຂາຕານໍ ອາສວານໍ. ສໍວຣາຍາຕິ ປິທຫນຕ຺ຖາຍ. ສມ຺ປຣາຍິການນ຺ຕິ ຕຖາຣູປານໍເຍວ ອປາຍທຸກ຺ຂສງ຺ຂາຕານໍ ສມ຺ປຣາເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກອາສວານໍ. ປຏິຆາຕາຍາຕິ ປຏິເສຘນຕ຺ຖາຍ. ເວຣານນ຺ຕິ ອກຸສລເວຣານມ຺ປິ ປຸຄ຺ຄລເວຣານມ຺ປິ. ວຊ຺ຊານນ຺ຕິ ໂທສານໍ. ເຕ ເອວ ວາ ທຸກ຺ຂຘມ຺ມາ ວຊ຺ຊນີຍຕ຺ຕາ ອິຘ ວຊ຺ຊາຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ຠຍານນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕຸຕ຺ຣາສຠຍານມ຺ປິ ຠຍເຫຕູນໍ ເຕສໍເຍວ ທຸກ຺ຂຘມ຺ມານມ຺ປິ. ອກຸສລານນ຺ຕິ ອກ຺ຂມຏ຺ເຐນ ອກຸສລສງ຺ຂາຕານໍ ທຸກ຺ຂຘມ຺ມານໍ. ຄິຫີນໍ ອນຸກມ຺ປາຍາຕິ ຄິຫີສຸ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ເຕສຸ ປຎ຺ຎຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທໍ ຄິຫີນໍ ອນຸກມ຺ປາຍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນາມ. ປາປິຈ຺ຉານໍ ປກ຺ຂຸປຈ຺ເຉທາຍາຕິ ປາປິຈ຺ຉາ ປກ຺ຂໍ ນິສ຺ສາຍ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ເຕສໍ ປກ຺ຂຸປຈ຺ເຉທນຕ຺ຖາຍ. ອປ຺ປສນ຺ນານໍ ປສາທາຍາຕິ ປຸພ຺ເພ ອປ຺ປສນ຺ນານມ຺ປິ ປຓ຺ຑິຕມນຸສ຺ສານໍ ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎຕ຺ຕິສມ຺ປທໍ ທິສ຺ວາ ປສາທຸປ຺ປຕ຺ຕິອຕ຺ຖາຍ. ປສນ຺ນານໍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍາຕິ ປສນ຺ນານໍ ອຸປຣູປຣິປສາທຠາວາຍ. ສທ຺ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຍາຕິ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ຈິຣຏ຺ຐິຕຕ຺ຖໍ. ວິນຍານຸຄ຺ຄຫາຍາຕິ ປຎ຺ຈວິຘສ຺ສາປິ ວິນຍສ຺ສ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖາຍ.

໒໐໒-໒໓໐. ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸປາຕິໂມກ຺ຂໍ ຠິກ຺ຂຸນິປາຕິໂມກ຺ຂນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ນວ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ. ປາຕິໂມກ຺ຂຏ຺ຐປນນ຺ຕິ ອຸໂປສຖຏ຺ຐປນໍ. ປວາຣຓາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາຕິ ຈາຕຸທ຺ທສິກາ ປນ຺ນຣສິກາຕິ ທ຺ເວ ປວາຣຓາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ. ປວາຣຓຏ຺ຐປນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ສາປຕ຺ຕິກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປວາຣຓາ ອຸຕ຺ຕິຍາ ວຕ຺ຕມານາຍ ປວາຣຓຏ຺ຐປນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມາທີສຸ ຠິກ຺ຂູ ວາຈາສຕ຺ຕີຫິ ວິຕຸທນ຺ຕານໍ ປຓ຺ຑຸກໂລຫິຕການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຕຊ຺ຊນີຍກມ຺ມໍ (ຈູຬວ. ໑ ອາທໂຍ) ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ພາລສ຺ສ ອພ຺ຍຕ຺ຕສ຺ສ ເສຍ຺ຍສກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິຍສ຺ສກມ຺ມໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ກຸລທູສເກ ອສ຺ສຊິປຸນພ຺ພສຸເກ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ມໍ (ຈູຬວ. ໒໑ ອາທໂຍ) ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ຄິຫີນໍ ອກ຺ໂກສກສ຺ສ ສຸຘມ຺ມຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປຏິສາຣຓີຍກມ຺ມໍ (ຈູຬວ. ໓໓ ອາທໂຍ) ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ອາປຕ຺ຕິຍາ ອທສ຺ສນາທີສຸ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ຄຣຸກາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ນສ຺ສ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິວາສທານໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ປຣິວາເສ ອນ຺ຕຣາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ນສ຺ສ ມູລາຍ ປຏິກສ຺ສນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍປິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຍປິ ອາປຕ຺ຕິຍາ ມານຕ຺ຕທານໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ຈິຓ຺ຓມານຕ຺ຕສ຺ສ ອພ຺ຠານໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ສ ໂອສາຣຓີຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ອສມ຺ມາວຕ຺ຕນາທີສຸ ນິສ຺ສາຣຓີຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ.

ເອຫິຠິກ຺ຂູປສມ຺ປທາ ສຣຓຄມນູປສມ຺ປທາ ໂອວາທູປສມ຺ປທາ ປຎ຺ຫາພ຺ຍາກຣຓູປສມ຺ປທາ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມູປສມ຺ປທາ ຄຣຸຘມ຺ມູປສມ຺ປທາ ອຸຠໂຕສງ຺ເຆ ອຸປສມ຺ປທາ ທູເຕນ ອຸປສມ຺ປທາຕິ ອຏ຺ຐວິຘາ ອຸປສມ຺ປທາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ. ຎຕ຺ຕິກມ຺ມໍ ນວ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເອວໍ ນວຏ຺ຐານິກໍ ຎຕ຺ຕິກມ຺ມໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ ສຕ຺ຕ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເອວໍ ສຕ຺ຕຏ຺ຐານິກເມວ ຎຕ຺ຕິທຸຕິຍກມ຺ມໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມໍ ສຕ຺ຕ ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເອວໍ ສຕ຺ຕຏ຺ຐານິກເມວ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ຖກມ຺ມໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ປຐມປາຣາຊິກາທີນໍ ປຐມປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ເຕສໍເຍວ ອນຸປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອນຸປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ຘມ຺ມສມ຺ມຸຂຕາ ວິນຍສມ຺ມຸຂຕາ ສງ຺ຆສມ຺ມຸຂຕາ ປຸຄ຺ຄລສມ຺ມຸຂຕາຕິ ອິມສ຺ສ ຈຕຸພ຺ພິຘສ຺ສ ສມ຺ມຸຂີຠາວສ຺ສ ວເສນ ສມ຺ມຸຂາວິນໂຍ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ. ສຕິເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ອໂຈທນຕ຺ຖາຍ ສຕິວິນໂຍ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ. ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອມູຬ຺ຫວິນໂຍ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ. ອປ຺ປຏິຎ຺ຎາຍ ຈຸທິຕກສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອຕຣຓຕ຺ຖໍ ປຏິຎ຺ຎາຕກຣຓໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ພຫຸຕຣານໍ ຘມ຺ມວາທີນໍ ລທ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຘິກຣຓວູປສມນຕ຺ຖໍ. ເຍຠຸຍ຺ຍສິກາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ. ປາປຸສ຺ສນ຺ນສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖໍ ຕສ຺ສປາປິຍສິກາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ. ຠຓ຺ຑນາທິວເສນ ພຫຸໍ ອສ຺ສາມຓກໍ ກຕ຺ວາ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ນານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຐເປຕ຺ວາ ຖຸລ຺ລວຊ຺ຊໍ ຐເປຕ຺ວາ ຄິຫິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ອວເສສາປຕ຺ຕີນໍ ວູປສມນຕ຺ຖາຍ ຕິຓວຕ຺ຖາຣໂກ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ.

ວິນຍເປຍ຺ຍາລໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

໔. ຣາຄເປຍ຺ຍາລໍ

໒໓໑. ຣາຄສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ຎາຍາຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິກຣາຄສ຺ສ ອຠິຊານນຕ຺ຖໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂກຣຓຕ຺ຖໍ. ປຣິຎ຺ຎາຍາຕິ ປຣິຊານນຕ຺ຖໍ. ປຣິກ຺ຂຍາຍາຕິ ປຣິກ຺ຂຍຄມນຕ຺ຖໍ. ປຫານາຍາຕິ ປຊຫນຕ຺ຖໍ. ຂຍາຍ ວຍາຍາຕິ ຂຍວຍຄມນຕ຺ຖໍ. ວິຣາຄາຍາຕິ ວິຣຊ຺ຊນຕ຺ຖໍ. ນິໂຣຘາຍາຕິ ນິຣຸຊ຺ຌນຕ຺ຖໍ. ຈາຄາຍາຕິ ຈຊນຕ຺ຖໍ. ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຍາຕິ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນຕ຺ຖໍ.

໒໓໒-໒໔໖. ຖມ຺ຠສ຺ສາຕິ ໂກຘມານວເສນ ຖທ຺ຘຠາວສ຺ສ. ສາຣພ຺ຠສ຺ສາຕິ ກາຣຓຸຕ຺ຕຣິຍລກ຺ຂຓສ຺ສ ສາຣພ຺ຠສ຺ສ. ມານສ຺ສາຕິ ນວວິຘມານສ຺ສ. ອຕິມານສ຺ສາຕິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຎ຺ຎນມານສ຺ສ. ມທສ຺ສາຕິ ມຊ຺ຊນາກາຣມທສ຺ສ. ປມາທສ຺ສາຕິ ສຕິວິປ຺ປວາສສ຺ສ, ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ຈິຕ຺ຕໂວສ຺ສຄ຺ຄສ຺ສ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ຣາຄເປຍ຺ຍາລໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ມໂນຣຖປູຣຓິຍາ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາຍ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ທຸກນິປາຕສ຺ສ ສໍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ.

ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາເຍ

ຕິກນິປາຕ-ອຏ຺ຐກຖາ

໑. ປຐມປຓ຺ຓາສກໍ

໑. ພາລວຄ຺ໂຄ

໑. ຠຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑. ຕິກນິປາຕສ຺ສ ປຐເມ ຠຍານີຕິອາທີສຸ ຠຍນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕຸຕ຺ຣາໂສ. ອຸປທ຺ທໂວຕິ ອເນກຄ຺ຄຕາກາໂຣ. ອຸປສຄ຺ໂຄຕິ ອຸປສຏ຺ຐາກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ລຄ຺ຄນາກາໂຣ.

ເຕສໍ ເອວໍ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ປພ຺ພຕວິສມນິສ຺ສິຕາ ໂຈຣາ ຊນປທວາສີນໍ ເປເສນ຺ຕິ – ‘‘ມຍໍ ອສຸກທິວເສ ນາມ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຄາມໍ ປຫຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເຕ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠຍໍ ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຍໍ ຈິຕ຺ຕຸຕ຺ຣາໂສ ນາມ. ‘‘ຍຖາ ໂນ ເຕ ໂຈຣາ ກຸປິຕາ ອນຕ຺ຖມ຺ປິ ອາວເຫຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖສາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທ຺ວິປທຈຕຸປ຺ປເທຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠູມິຍໍ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຑໍສມກສາທີຫິ ຂຊ຺ຊມານາ, ຄຸມ຺ພນ຺ຕຣານິ ປວິສນ຺ຕາ ຂາຓຸກຓ຺ຏເກ ມທ຺ທນ຺ຕິ. ເຕສໍ ເອວໍ ວິຈຣນ຺ຕານໍ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຠາໂວ ອເນກຄ຺ຄຕາກາໂຣ ນາມ. ຕໂຕ ໂຈເຣສຸ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ທິວເສ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ‘‘ຕຸຈ຺ຉກສາສນໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຄາມໍ ປວິສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສປຣິກ຺ຂາຣາ ຄາມໍ ປວິສນ຺ຕິ. ອຖ ເຕສໍ ປວິຏ຺ຐຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຄາມໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ອຄ຺ຄິໍ ທຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສ ຆາເຕຕ຺ວາ ໂຈຣາ ສພ຺ພໍ ວິຠວໍ ວິລຸມ຺ປິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕສຸ ຆາຕິຕາວເສສາ ອຄ຺ຄິໍ ນິພ຺ພາເປຕ຺ວາ ໂກຏ຺ຐກຈ຺ຉາຍາຠິຕ຺ຕິຈ຺ຉາຍາທີສຸ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ລຄ຺ຄິຕ຺ວາ ນິສີທນ຺ຕິ ນຏ຺ຐໍ ອນຸໂສຈມານາ. ອຍໍ ອຸປສຏ຺ຐາກາໂຣ ລຄ຺ຄນາກາໂຣ ນາມ.

ນຬາຄາຣາຕິ ນເຬຫິ ຉນ຺ນປຏິຈ຺ຉນ຺ນອຄາຣາ. ເສສສມ຺ຠາຣາ ປເນຕ຺ຖ ຣຸກ຺ຂມຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕິຓາຄາເຣປິ ເອເສວ ນໂຍ. ກູຏາຄາຣານີຕິ ກູຏສງ຺ຄຫິຕານິ ອຄາຣານິ. ອຸລ຺ລິຕ຺ຕາວລິຕ຺ຕານີຕິ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ລິຕ຺ຕານິ. ນິວາຕານີຕິ ນິວາຣິຕວາຕປ຺ປເວສານິ. ຜຸສິຕຄ຺ຄຬານີຕິ ເຉເກຫິ ວຑ຺ຒກີຫິ ກຕຕ຺ຕາ ປິຏ຺ຐສງ຺ຆາຏມ຺ຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ຜຸສິຕກວາຏານິ. ປິຫິຕວາຕປານານີຕິ ຍຸຕ຺ຕວາຕປານານິ. ອິມິນາ ປທທ຺ວເຍນ ກວາຏວາຕປານານໍ ນິຈ຺ຈປິຫິຕຕໍ ອກເຖຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕິເຍວ ກຖິຕາ. ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ປນ ຕານິ ປິຘີຍນ຺ຕິ ຈ ວິວຣີຍນ຺ຕິ ຈ.

ພາລໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ພາລເມວ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ພາໂລ ຫິ ອປຓ຺ຑິຕປຸຣິໂສ ຣຊ຺ຊໍ ວາ ໂອປຣຊ຺ຊໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ປນ ມຫນ຺ຕໍ ຐານໍ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ກຕິປເຍ ອຕ຺ຕນາ ສທິເສ ວິຘວປຸຕ຺ເຕ ມຫາຘຸຕ຺ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ເອຖ ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ອິສ຺ສເຣ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປພ຺ພຕຄຫນາທີນິ ນິສ຺ສາຍ ອນ຺ຕມນ຺ເຕ ຄາເມ ປຫຣນ຺ໂຕ ທາມຣິກຠາວໍ ຊານາເປຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ນິຄເມປິ ຊນປເທປິ ປຫຣຕິ. ມນຸສ຺ສາ ເຄຫານິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ເຂມຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ຖຍມານາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ. ເຕ ນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູປິ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານານິ ປຫາຍ ປກ຺ກມນ຺ຕິ. ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ຠິກ຺ຂາປິ ເສນາສນມ຺ປິ ທຸລ຺ລຠໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ປຣິສານໍ ຠຍໍ ອາຄຕເມວ ໂຫຕິ. ປພ຺ພຊ຺ຊິເຕສຸປິ ທ຺ເວ ພາລາ ຠິກ຺ຂູ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິວາທໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ໂຈທນໍ ອາຣຠນ຺ຕິ. ອິຕິ ໂກສມ຺ພິວາສິການໍ ວິຍ ມຫາກລໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຈຕຸນ຺ນໍ ປຣິສານໍ ຠຍໍ ອາຄຕເມວ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ຍານິ ການິຈິ ຠຍານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສພ຺ພານິ ຕານິ ພາລໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐເປສິ.

໒. ລກ຺ຂຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒. ທຸຕິເຍ ກາຍທ຺ວາຣາທິປວຕ຺ຕໍ ກມ຺ມໍ ລກ຺ຂຓໍ ສຎ຺ຊານນກາຣຓໍ ອສ຺ສາຕິ ກມ຺ມລກ຺ຂໂຓ. ອປທານໂສຠນີ ປຎ຺ຎາຕິ ຍາ ປຎ຺ຎາ ນາມ ອປທາເນນ ໂສຠຕິ, ພາລາ ຈ ປຓ຺ຑິຕາ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຈຣິເຕເນວ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພາເລນ ຫິ ຄຕມຄ຺ໂຄ ຣຸກ຺ຂຄຈ຺ຉຄາມນິຄມາທີນິ ຌາເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອິນ຺ທຄ຺ຄິໂນ ຄຕມຄ຺ໂຄ ວິຍ ໂຫຕິ, ຌາມຏ຺ຐານມຕ຺ຕເມວ ອງ຺ຄາຣມສິຉາຣິກາສມາກຸລໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ປຓ຺ຑິເຕນ ຄຕມຄ຺ໂຄ ກຸໂສພ຺ຠາທໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ວິວິຘສສ຺ສສມ຺ປທໍ ອາວຫມາເນນ ຈຕຸທີປິກເມເຆນ ຄຕມຄ຺ໂຄ ວິຍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ເຕນ ຄຕມຄ຺ເຄ ອຸທກປູຣານິ ເຈວ ວິວິຘສສ຺ສຜລາຜລານິ ຈ ຕານິ ຕານິ ຐານານິ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ເອວໍ ປຓ຺ຑິເຕນ ຄຕມຄ຺ເຄ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍວ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ ໂນ ວິປຕ຺ຕິໂຍຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

໓. ຈິນ຺ຕີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓. ຕຕິເຍ ພາລລກ຺ຂຓານີຕິ ‘‘ພາໂລ ອຍ’’ນ຺ຕິ ເອເຕຫິ ລກ຺ຂີຍຕິ ຎາຍຕີຕິ ພາລລກ຺ຂຓານິ. ຕາເນວສ຺ສ ສຎ຺ຊານນກາຣຓານີຕິ ພາລນິມິຕ຺ຕານິ. ພາລາປທານານີຕິ ພາລສ຺ສ ອປທານານິ. ທຸຈ຺ຈິນ຺ຕິຕຈິນ຺ຕີຕິ ຈິນ຺ຕຍນ຺ໂຕ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທມິຈ຺ຉາທສ຺ສນວເສນ ທຸຈ຺ຈິນ຺ຕິຕເມວ ຈິນ຺ເຕຕິ. ທຸພ຺ຠາສິຕຠາສີຕິ ຠາສມາໂນປິ ມຸສາວາທາທິເຠທໍ ທຸພ຺ຠາສິຕເມວ ຠາສຕິ. ທຸກ຺ກຏກມ຺ມກາຣີຕິ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ປາຓາຕິປາຕາທິວເສນ ທຸກ຺ກຏກມ຺ມເມວ ກໂຣຕິ. ປຓ຺ຑິຕລກ຺ຂຓານີຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕານຸສາເຣເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສຸຈິນ຺ຕິຕຈິນ຺ຕີຕິອາທີນິ ເຈຕ຺ຖ ມໂນສຸຈຣິຕາທີນໍ ວເສນ ໂຍເຊຕພ຺ພານິ.

໔. ອຈ຺ຈຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອຈ຺ຈຍໍ ອຈ຺ຈຍໂຕ ນ ປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອປຣາຘໍ ອປຣາຘໂຕ ນ ປສ຺ສຕິ. ອຈ຺ຈຍໂຕ ທິສ຺ວາ ຍຖາຘມ຺ມໍ ນປ຺ປຏິກໂຣຕີຕິ ‘‘ອປຣທ຺ຘໍ ມຍາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາປິ ໂຍ ຘມ຺ໂມ, ຕໍ ນ ກໂຣຕິ, ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຈ຺ຈຍໍ ນ ເທເສຕິ ນກ຺ຂມາເປຕິ. ອຈ຺ຈຍໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ຍຖາຘມ຺ມໍ ນປ຺ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ປຣສ຺ສ ‘‘ວິຣທ຺ຘໍ ມຍາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຂມາເປນ຺ຕສ຺ສ ນກ຺ຂມຕິ. ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໕. ອໂຍນິໂສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕. ປຎ຺ຈເມ ອໂຍນິໂສ ປຎ຺ຫໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕີຕິ ‘‘ກຕິ ນຸ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ປຸພ຺ເພນິວາໂສ ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ລາຬຸທາຍິຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ອນຸປາຍຈິນ຺ຕາຍ ອປຎ຺ຫເມວ ປຎ຺ຫນ຺ຕິ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ອໂຍນິໂສ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕາ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ຈິນ຺ຕິຕໍ ປນ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕປິ ‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ເອກມ຺ປິ ຊາຕິ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ໂສເຍວ ເຖໂຣ ວິຍ ອໂຍນິໂສ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕາ ໂຫຕິ, ອປຎ຺ຫເມວ ປຎ຺ຫນ຺ຕິ ກເຖຕິ. ປຣິມຓ຺ຑເລຫິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊເນຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ປທເມວ ອຕ຺ຖສ຺ສ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນໍ. ຕໍ ອກ຺ຂຣປາຣິປູຣິໍ ກຕ຺ວາ ທສວິຘໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນພຸທ຺ຘິໍ ອປຣິຫາເປຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ປຣິມຓ຺ຑລໍ ນາມ ໂຫຕິ, ເອວຣູເປຫິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊເນຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສິລິຏ຺ເຐຫີຕິ ປທສິລິຏ຺ຐຕາຍ ສິລິຏ຺ເຐຫິ. ອຸປຄເຕຫີຕິ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ກາຣຓຎ຺ຈ ອຸປຄເຕຫິ. ນາພ຺ຠນຸໂມທິຕາຕິ ເອວໍ ໂຍນິໂສ ສພ຺ພໍ ກາຣຓສມ຺ປນ຺ນໍ ກຕ຺ວາປິ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕໍ ປຣສ຺ສ ປຎ຺ຫໍ ນາຠິນຸໂມທຕິ ນາຠິນນ຺ທຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປຎ຺ຫໍ ລາຬຸທາຍິຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ. ຍຖາຫ –

‘‘ອຏ຺ຐານໍ ໂຂ ເອຕໍ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອນວກາໂສ, ຍໍ ໂສ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ກພຬີກາຣາຫາຣຠກ຺ຂານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມໂນມຍໍ ກາຍໍ ອຸປປນ຺ໂນ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາປິ ວຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາປິ, ນຕ຺ເຖຕໍ ຐານ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໑໖໖).

ໂຍນິໂສ ປຎ຺ຫໍ ກຕ຺ຕາຕິອາທີສຸ ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ໂຍນິໂສວ ປຎ຺ຫໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂຍນິໂສ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕາ ໂຫຕິ. ເຖໂຣ ຫິ ‘‘ກຕິ ນຸ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານານີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ‘‘ອຍໍ ປຎ຺ໂຫ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ໂຍນິໂສ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂຍນິໂສ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານໍ ເອວໍຠາວິຕໍ ເອວໍພຫຸລີກຕໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. ອພ຺ຠນຸໂມທິຕາ ໂຫຕີຕິ ຕຖາຄໂຕ ວິຍ ໂຍນິໂສ ອພ຺ຠນຸໂມທິຕາ ໂຫຕິ. ຕຖາຄໂຕ ຫິ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ປຎ຺ເຫ ວິສ຺ສຊ຺ຊິເຕ ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ອານນ຺ທ, ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ອິມມ຺ປິ ຉຏ຺ຐໍ ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານໍ ຘາເຣຫິ. ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ສໂຕວ ອຠິກ຺ກມຕິ ສໂຕວ ປຏິກ຺ກມຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຉຏ຺ຐາທີນິ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເນວ.

໙. ຂຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙. ນວເມ ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ປຸພ຺ພຠາເຄ ທສຫິປິ ກຸສລກມ຺ມປເຖຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ອຸປຣິ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄາ ລພ຺ຠຕິ. ພຫຸຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກປຸຎ຺ຎໍ ກຖິຕໍ.

໑໐. ມລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐. ທສເມ ທຸສ຺ສີລຠາໂວ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ, ທຸສ຺ສີລ຺ຍເມວ ມລໍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍມລໍ. ເກນຏ຺ເຐນ ມລນ຺ຕິ? ອນຸທຫນຏ຺ເຐນ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘຏ຺ເຐນ ກິລິຏ຺ຐກຣຓຏ຺ເຐນ ຈ. ຕຎ຺ຫິ ນິຣຍາທີສຸ ອປາເຍສຸ ອນຸທຫຕີຕິ ອນຸທຫນຏ຺ເຐນປິ ມລໍ. ເຕນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ມາຕາປິຕູນມ຺ປິ ສນ຺ຕິເກ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສາປິ ອນ຺ຕເຣ ໂພຘິເຈຕິຍຏ຺ຐາເນສຸປິ ຊິຄຸຈ຺ຉນີໂຍ ໂຫຕິ, ສພ຺ພທິສາສຸ ຈສ຺ສ ‘‘ເອວຣູປໍ ກິຣ ເຕນ ປາປກມ຺ມໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ອວຓ຺ຓຄນ຺ໂຘ ວາຍຕີຕິ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘຏ຺ເຐນປິ ມລໍ. ເຕນ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ອຸປຕາປຎ຺ເຈວ ລຠຕິ, ກາຍກມ຺ມາທີນິ ຈສ຺ສ ອສຸຈີນິ ໂຫນ຺ຕິ ອປຠສ຺ສຣານີຕິ ກິລິຏ຺ຐກຣຓຏ຺ເຐນປິ ມລໍ. ອປິຈ ຕໍ ເທວມນຸສ຺ສສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ເຈວ ນິພ຺ພານສມ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ມິລາເປຕີຕິ ມິລາປນຏ຺ເຐນປິ ມລນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິສ຺ສາມລມຈ຺ເຉຣມເລສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ພາລວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

໒. ຣຖກາຣວຄ຺ໂຄ

໑. ຎາຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑. ທຸຕິຍສ຺ສ ປຐເມ ຎາໂຕຕິ ປຎ຺ຎາໂຕ ປາກໂຏ. ອນນຸໂລມິເກຕິ ສາສນສ຺ສ ນ ອນຸໂລເມຕີຕິ ອນນຸໂລມິກໍ, ຕສ຺ມິໍ ອນນຸໂລມິເກ. ກາຍກມ຺ເມຕິ ປາຓາຕິປາຕາທິມ຺ຫິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕ. ໂອຬາຣິກໍ ວາ ເອຕໍ, ນ ເອວຣູເປ ສມາທເປຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ທິສາ ນມສ຺ສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຠູຕພລິໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເອວຣູເປ ສມາທເປຕິ ຄຓ຺ຫາເປຕິ. ວຈີກມ຺ເມປິ ມຸສາວາທາທີນິ ໂອຬາຣິການິ, ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ປຣສ຺ສ ອທາຕຸກາເມນ ‘‘ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອຍໍ ວຎ຺ຈນມຸສາວາໂທ ນາມ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ເອວຣູເປ ສມາທເປຕິ. ມໂນກມ຺ເມປິ ອຠິຊ຺ຌາທໂຍ ໂອຬາຣິກາ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິສໍວາເທຕ຺ວາ ກເຖນ຺ໂຕ ປນ ອນນຸໂລມິເກສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມາທເປຕິ ນາມ ທກ຺ຂິຓວິຫາຣວາສິຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ. ຕໍ ກິຣ ເຖຣໍ ເອໂກ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອມຈ຺ຈປຸຕ຺ໂຕ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ເມຕ຺ຕາຍນ຺ເຕນ ປຐມໍ ກີທິເສ ປຸຄ຺ຄເລ ເມຕ຺ຕາຍິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ເຖໂຣ ສຠາຄວິສຠາຄໍ ອນາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ປິຍປຸຄ຺ຄເລ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສ ຈ ຠຣິຍາ ປິຍາ ໂຫຕິ ມນາປາ, ໂສ ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ເມຕ຺ຕາຍນ຺ໂຕ ອຸມ຺ມາທໍ ປາປຸຓິ. ກຖໍ ປເນສ ພຫຸຊນອຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ? ເອວຣູປສ຺ສ ຫິ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທໂຍ ເຈວ ອຸປຏ຺ຐາກາທໂຍ ຈ ເຕສໍ ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຕາສໍ ຕາສໍ ມິຕ຺ຕຠູຕາ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ເສສເທວຕາ ຈ ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ນ ອຊານິຕ຺ວາ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເຕນ ກຕເມວ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອວເມສ ພຫຸຊນອຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

ສຸກ຺ກປກ຺ເຂ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິອາທີນໍເຍວ ວເສນ ກາຍກມ຺ມວຈີກມ຺ມານິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປນ ອວິສໍວາເທຕ຺ວາ ກເຖນ຺ໂຕ ອນຸໂລມິເກສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມາທເປຕິ ນາມ ໂກຬິຕວິຫາຣວາສີ ຈຕຸນິກາຍິກຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ. ຕສ຺ສ ກິຣ ເຊຏ຺ຐຠາຕາ ນນ຺ທາຠຍຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ໂປຕລິຍວິຫາເຣ ວສນ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ໂຣເຄ ສມຸຏ຺ຐິເຕ ກນິຏ຺ຐໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ອາວຸໂສ, ມຍ຺ຫໍ ສລ຺ລຫຸກໍ ກຕ຺ວາ ເອກໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຫີ’’ຕິ. ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ເຎນ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນນ, ກພຬີກາຣາຫາຣໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ? ກິມຕ຺ຖິໂກ ເອສ, ອາວຸໂສຕິ? ຠນ຺ເຕ, ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ອຸປາທາຣູປໍ, ເອກສ຺ມິຎ຺ຈ ອຸປາທາຣູເປ ທິຏ຺ເຐ ເຕວີສຕິ ອຸປາທາຣູປານິ ປາກຏານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ໂສ ‘‘ວຏ຺ຏິສ຺ສຕິ, ອາວຸໂສ, ເອຕ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ຕໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ກພຬີກາຣາຫາຣໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອຸປາທາຣູປໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ວິວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອຖ ນໍ ເຖຣໍ ພຫິວິຫາຣາ ອນິກ຺ຂນ຺ຕເມວ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ, ‘‘ອາວຸໂສ, ມຫາອວສ຺ສໂຍສິ ມຍ຺ຫໍ ຊາໂຕ’’ຕິ ກນິຏ຺ຐຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຕ຺ຕນາ ປຏິລທ຺ຘຄຸຓໍ ອາໂຣເຈສິ. ພຫຸຊນຫິຕາຍາຕິ ເອຕສ຺ສປິ ຫິ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາທໂຍ ‘‘ອຍໍ ນ ອຊານິຕ຺ວາ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເຕນ ກຕເມວ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ນາມ ໂຫຕີຕິ.

໒. ສາຣຓີຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒. ທຸຕິເຍ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສາຕິ ຊາຕິຍາ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ. ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ຣາຊາຠິເສເກນ ມຸທ຺ຘນິ ອຠິສິຕ຺ຕສ຺ສ. ສາຣຓີຍານິ ຠວນ຺ຕີຕິ ສຣິຕພ຺ພານິ ອສມ຺ມຸສ຺ສນີຍານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຊາໂຕຕິ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ຍາວຊີວໍ ສາຣຓີຍນ຺ຕິ ທຫຣກາເລ ຊານິຕຸມ຺ປິ ນ ສກ຺ກາ, ອປຣຠາເຄ ປນ ມາຕາປິຕຸອາທີຫິ ຎາຕເກຫິ ວາ ທາສາທີຫິ ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ອສຸກຊນປເທ ອສຸກນຄເຣ ອສຸກທິວເສ ອສຸກນກ຺ຂຕ຺ເຕ ຊາໂຕ’’ຕິ ອາຈິກ຺ຂິເຕ ສຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວຊີວໍ ສຣຕິ ນ ສມ຺ມຸສ຺ສຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຍາວຊີວໍ ສາຣຓີຍໍ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິຍນ຺ຕິ ອຠິເສກຏ຺ຐານໍ ນາມ ຣຎ຺ໂຎ ພລວຕຸຏ຺ຐິກຣໍ ໂຫຕິ, ເຕນສ຺ສ ຕໍ ຍາວຊີວໍ ສາຣຓີຍໍ. ສງ຺ຄາມວິຊຍຏ຺ຐາເນປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ສງ຺ຄາມນ຺ຕິ ຍຸທ຺ຘໍ. ອຠິວິຊິນິຕ຺ວາຕິ ຊິນິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຸມທ຺ທນໍ ກຕ຺ວາ. ຕເມວ ສງ຺ຄາມສີສນ຺ຕິ ຕເມວ ສງ຺ຄາມຏ຺ຐານໍ. ອຊ຺ຌາວສຕີຕິ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ອາວສຕິ.

ອິທານິ ຍສ຺ມາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຊາຕິຏ຺ຐານາທີຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສາສເນ ຕປ຺ປຏິຠາເຄ ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄເລ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິທໍ ກາຣຓໍ ອາຠຕໍ, ຕສ຺ມາ ເຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລມ຺ປິ ປພ຺ພຊ຺ຊານິສ຺ສິຕເມວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສາຣຓີຍໍ ໂຫຕີຕິ ‘‘ອຫໍ ອສຸກຣຏ຺ເຐ ອສຸກຊນປເທ ອສຸກວິຫາເຣ ອສຸກມາຬເກ ອສຸກທິວາຏ຺ຐາເນ ອສຸກຈງ຺ກເມ ອສຸກຣຸກ຺ຂມູເລ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ ເອວໍ ຍາວຊີວໍ ສຣິຕພ຺ພເມວ ໂຫຕິ ນ ສມ຺ມຸສ຺ສິຕພ຺ພໍ.

ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕກໍ ທຸກ຺ຂໍ, ນ ອິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຕ຺ຖິ. ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍຕິ ເອຕ຺ຕໂກ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ, ນ ອິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ ອຕ຺ຖີຕິ. ເສສປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອວເມຕ຺ຖ ຈຕູຫິ ສຈ຺ເຈຫິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ. ກສິຓປຣິກມ຺ມວິປສ຺ສນາຎາຓານິ ປນ ມຄ຺ຄສນ຺ນິສ຺ສິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ສາຣຓີຍໍ ໂຫຕີຕິ ‘‘ອຫໍ ອສຸກຣຏ຺ເຐ…ເປ… ອສຸກຣຸກ຺ຂມູເລ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຊາໂຕ’’ຕິ ຍາວຊີວໍ ສາຣຓີຍໍ ໂຫຕິ ອສມ຺ມຸສ຺ສນີຍໍ.

ອາສວານໍ ຂຍາຕິ ອາສວານໍ ຂເຍນ. ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິນ຺ຕິ ຜລສມາຘິໍ. ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິນ຺ຕິ ຜລປຎ຺ຎໍ. ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຕນາວ ອຠິວິສິຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຎາຍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ. ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີຕິ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ສາຣຓີຍນ຺ຕິ ‘‘ມຍາ ອສຸກຣຏ຺ເຐ…ເປ… ອສຸກຣຸກ຺ຂມູເລ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຣຫຕ຺ຕປຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ນາມ ຍາວຊີວໍ ສາຣຓີຍໍ ໂຫຕິ ອສມ຺ມຸສ຺ສນີຍນ຺ຕິ ຍຖານຸສນ຺ຘິນາວ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐເປສິ.

໓. ອາສໍສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓. ຕຕິເຍ ສນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ຖິ ອຸປລພ຺ຠນ຺ຕິ. ສໍວິຊ຺ຊມານາຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ໂລກສ຺ມິນ຺ຕິ ສຕ຺ຕໂລເກ. ນິຣາໂສຕິ ອນາໂສ ອປຕ຺ຖໂນ. ອາສໍໂສຕິ ອາສໍສມາໂນ ປຕ຺ຖຍມາໂນ. ວິຄຕາໂສຕິ ອປຄຕາໂສ. ຈຓ຺ຑາລກຸເລຕິ ຈຓ຺ຑາລານໍ ກຸເລ. ເວນກຸເລຕິ ວິລີວກາຣກຸເລ. ເນສາທກຸເລຕິ ມິຄລຸທ຺ທການໍ ກຸເລ. ຣຖກາຣກຸເລຕິ ຈມ຺ມກາຣກຸເລ. ປຸກ຺ກຸສກຸເລຕິ ປຸປ຺ຜຈ຺ຉຑ຺ຑກກຸເລ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ກຸລວິປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຍສ຺ມາ ນີຈກຸເລ ຊາໂຕປິ ເອກຈ຺ໂຈ ອຑ຺ໂຒ ໂຫຕິ ມຫທ຺ຘໂນ, ອຍໍ ປນ ນ ຕາທິໂສ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ໂຠຄວິປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ທລິທ຺ເທຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ທລິທ຺ເທຕິ ທາລິທ຺ທິເຍນ ສມນ຺ນາຄເຕ. ອປ຺ປນ຺ນປານໂຠຊເນຕິ ປຣິຕ຺ຕກອນ຺ນປານໂຠຊເນ. ກສິຣວຸຕ຺ຕິເກຕິ ທຸກ຺ຂຊີວິເກ, ຍຕ຺ຖ ວາຍາເມນ ປໂຍເຄນ ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິໍ ສາເຘນ຺ຕິ, ຕຖາຣູເປຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຕ຺ຖ ກສິເຣນ ຆາສຈ຺ຉາໂທ ລພ຺ຠຕີຕິ ຍສ຺ມິໍ ກຸເລ ທຸກ຺ເຂນ ຍາຄຸຠຕ຺ຕຆາໂສ ຈ ໂກປີນມຕ຺ຕໍ ອຈ຺ຉາທນຎ຺ຈ ລພ຺ຠຕິ.

ອິທານິ ຍສ຺ມາ ເອກຈ຺ໂຈ ນີຈກຸເລ ຊາໂຕປິ ອຸປຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອຕ຺ຕຠາວສມິທ຺ຘິຍໍ ຐິໂຕ, ອຍຎ຺ຈ ນ ຕາທິໂສ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ສຣີຣວິປຕ຺ຕິມ຺ປິ ທສ຺ເສຕຸໍ ໂສ ຈ ໂຫຕິ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓຕິ ປໍສຸປິສາຈໂກ ວິຍ ຌາມຂາຓຸວຓ຺ໂຓ. ທຸທ຺ທສິໂກຕິ ວິຊາຕມາຕຸຍາປິ ອມນາປທສ຺ສໂນ. ໂອໂກຏິມໂກຕິ ລກຸຓ຺ຑໂກ. ກາໂຓຕິ ເອກກ຺ຂິກາໂຓ ວາ ອຸຠຍກ຺ຂິກາໂຓ ວາ. ກຸຓີຕິ ເອກຫຕ຺ຖກຸຓີ ວາ ອຸຠຍຫຕ຺ຖກຸຓີ ວາ. ຂຎ຺ໂຊຕິ ເອກປາທຂຎ຺ໂຊ ວາ ອຸຠຍປາທຂຎ຺ໂຊ ວາ. ປກ຺ຂຫໂຕຕິ ຫຕປກ຺ໂຂ ປີຐສປ຺ປີ. ປທີເປຍ຺ຍສ຺ສາຕິ ວຏ຺ຏິເຕລກປລ຺ລກາທິໂນ ປທີປອຸປກຣຓສ຺ສ. ຕສ຺ສ ນ ເອວໍ ໂຫຕີຕິ. ກສ຺ມາ ນ ໂຫຕິ? ນີຈກຸເລ ຊາຕຕ຺ຕາ.

ເຊຏ຺ໂຐຕິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ເຊຏ຺ເຐ ສຕິ ກນິຏ຺ໂຐ ອາສໍ ນ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ເຊຏ຺ໂຐຕິ ອາຫ. ອາຠິເສໂກຕິ ເຊຏ຺ໂຐປິ ນ ອຠິເສກາຣໂຫ ອາສໍ ນ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ອາຠິເສໂກຕິ ອາຫ. ອນຠິສິຕ຺ໂຕຕິ ອຠິເສກາຣໂຫປິ ກາຓກຸຓິອາທິໂທສຣຫິໂຕ ສກິໍ ອຠິສິຕ຺ໂຕ ປຸນ ອຠິເສເກ ອາສໍ ນ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ອນຠິສິຕ຺ໂຕຕິ ອາຫ. ອຈລປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ເຊຏ຺ໂຐປິ ອາຠິເສໂກ ອນຠິສິຕ຺ໂຕ ມນ຺ໂທ ອຸຕ຺ຕານເສຍ຺ຍໂກ, ໂສປິ ອຠິເສເກ ອາສໍ ນ ກໂຣຕິ. ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິໂກ ປນ ປຎ຺ຎາຍມານມສ຺ສຸເຠໂທ ອຈລປ຺ປຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ, ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ຣຊ຺ຊໍ ວິຈາເຣຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຈລປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕີຕິ ກສ຺ມາ ໂຫຕິ? ມຫາຊາຕິຕາຍ.

ທຸສ຺ສີໂລຕິ ນິສ຺ສີໂລ. ປາປຘມ຺ໂມຕິ ລາມກຘມ຺ໂມ. ອສຸຈີຕິ ອສຸຈີຫິ ກາຍກມ຺ມາທີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສງ຺ກສ຺ສຣສມາຈາໂຣຕິ ສງ຺ກາຫິ ສຣິຕພ຺ພສມາຈາໂຣ, ກິຎ຺ຈິເທວ ອສາຣຸປ຺ປໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ອິມິນາ ກຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປເຣສໍ ອາສງ຺ກນີຍສມາຈາໂຣ, ອຕ຺ຕນາເຍວ ວາ ສງ຺ກາຫິ ສຣິຕພ຺ພສມາຈາໂຣ, ສາສງ຺ກສມາຈາໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ຫິ ທິວາຏ຺ຐານາທີສຸ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິເທວ ມນ຺ຕຍນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ມນ຺ເຕນ຺ຕິ, ກຈ຺ຈິ ນຸ ໂຂ ມຍາ ກຕກມ຺ມໍ ຊານິຕ຺ວາ ມນ຺ເຕນ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ສາສງ຺ກສມາຈາໂຣ ໂຫຕິ. ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກມ຺ມນ຺ໂຕຕິ ປຏິຈ຺ຉາເທຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕເກນ ປາປກມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອສ຺ສມໂຓ ສມຓປຏິຎ຺ໂຎຕິ ອສ຺ສມໂຓ ຫຸຕ຺ວາວ ສມຓປຕິຣູປກຕາຍ ‘‘ສມໂຓ ອຫ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປຏິຎ຺ໂຎ. ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິປຏິຎ຺ໂຎຕິ ອຎ຺ເຎ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ສຸນິວຕ຺ເຖ ສຸປາຣຸເຕ ສຸມ຺ຠກປຕ຺ຕຘເຣ ຄາມນິຄມຣາຊຘານີສຸ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ຕາທິເສນ ອາກາເຣນ ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊນໂຕ ‘‘ອຫໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ເທນ຺ໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ. ‘‘ອຫໍ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸໂປສຖຄ຺ຄາທີນິ ປວິສນ຺ໂຕ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິປຏິຎ຺ໂຎ ໂຫຕິເຍວ, ຕຖາ ສງ຺ຆິກໍ ລາຠໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ. ອນ຺ໂຕປູຕີຕິ ປູຕິນາ ກມ຺ເມນ ອນ຺ໂຕ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ອວສ຺ສຸໂຕຕິ ຣາຄາທີຫິ ຕິນ຺ໂຕ. ກສມ຺ພຸຊາໂຕຕິ ສຎ຺ຊາຕຣາຄາທິກຈວໂຣ. ຕສ຺ສ ນ ເອວໍ ໂຫຕີຕິ. ກສ຺ມາ ນ ໂຫຕິ? ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມອຸປນິສ຺ສຍສ຺ສ ນຕ຺ຖິຕາຍ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕີຕິ. ກສ຺ມາ ໂຫຕິ? ມຫາສີລສ຺ມິໍ ປຣິປູຣກາຣິຕາຍ.

໔. ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ຈຕູຫິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູຫິ ຊນໍ ຣຎ຺ເຊຕີຕິ ຣາຊາ. ຈກ຺ກໍ ວຕ຺ເຕຕີຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ. ວຕ຺ຕິຕໍ ວາ ອເນນ ຈກ຺ກນ຺ຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ. ຘມ຺ໂມ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ຘມ຺ມິໂກ. ຘມ຺ເມເນວ ທສວິເຘນ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຕ຺ເຕນ ຣາຊາ ຊາໂຕຕິ ຘມ຺ມຣາຊາ. ໂສປິ ນ ອຣາຊກນ຺ຕິ ໂສປິ ອຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສຍຣາຊານໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຈກ຺ກໍ ນາມ ວຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ສຕ຺ຖາ ເທສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຍຖານຸສນ຺ຘິໍ ອປາເປຕ຺ວາວ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ກສ຺ມາ? ອນຸສນ຺ຘິກຸສລາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ, ພຫູ ຫິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຕຖາຣູປາ ຠິກ຺ຂູ, ອຖາຫໍ ເຕຫິ ປຸຏ຺ໂຐ ເທສນໍ ວຑ຺ເຒສ຺ສາມີຕິ. ອເຖໂກ ອນຸສນ຺ຘິກຸສໂລ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ໂກ ປນ, ຠນ຺ເຕຕິອາທິມາຫ. ຠຄວາປິສ຺ສ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ໂມ ຠິກ຺ຂູຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ໂມຕິ ທສກຸສລກມ຺ມປຖຘມ຺ໂມ. ຘມ຺ມນ຺ຕິ ຕເມວ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ຘມ຺ມໍ. ນິສ຺ສາຍາຕິ ຕທຘິຏ຺ຐາເນນ ເຈຕສາ ຕເມວ ນິສ຺ສຍໍ ກຕ຺ວາ. ຘມ຺ມໍ ສກ຺ກໂຣນ຺ໂຕຕິ ຍຖາ ກໂຕ ໂສ ຘມ຺ໂມ ສຸຏ຺ຐຸ ກໂຕ ໂຫຕິ, ເອວເມຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ຘມ຺ມໍ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕຕິ ຕສ຺ມິໍ ຄາຣວຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຕໍ ຄຣຸກໂຣນ຺ໂຕ. ຘມ຺ມໍ ອປຈາຍມາໂນຕິ ຕສ຺ເສວ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຎ຺ຊລິກຣຓາທີຫິ ນີຈວຸຕ຺ຕິຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ຘມ຺ມທ຺ຘໂຊ ຘມ຺ມເກຕູຕິ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ຘຊມິວ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ເກຕຸມິວ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຍາ ຘມ຺ມທ຺ຘໂຊ ຘມ຺ມເກຕຸ ຈ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ໂຍຕິ ຘມ຺ມາຘິປຕິຠູຕາຄຕຠາເວນ ຘມ຺ມວເສເນວ ຈ ສພ຺ພກິຣິຍານໍ ກຣເຓນ ຘມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ໂຍ ຫຸຕ຺ວາ. ຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ສໍວິທຫຕີຕິ ຘມ຺ໂມ ອສ຺ສາ ອຕ຺ຖີຕິ ຘມ຺ມິກາ, ຣກ຺ຂາ ຈ ອາວຣຓຎ຺ຈ ຄຸຕ຺ຕິ ຈ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ປຣໍ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ຂຕີ’’ຕິ ວຈນໂຕ ຂນ຺ຕິອາທໂຍ ຣກ຺ຂາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣໍ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ຂຕິ. ຂນ຺ຕິຍາ ອວິຫິໍສາຍ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຕາຍ ອນຸທ຺ທຍາຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໘໕). ນິວາສນປາຣຸປນເຄຫາທີນິ ອາວຣຓໍ. ໂຈຣາທິອຸປທ຺ທວນິວາຣຓຕ຺ຖໍ ໂຄປາຍນາ ຄຸຕ຺ຕິ. ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ສຸຏ຺ຐຸ ວິທຫຕິ ປວຕ຺ເຕຕິ ຐເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ຍຕ຺ຖ ສາ ສໍວິທຫິຕພ຺ພາ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອນ຺ໂຕຊນສ຺ມິນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ອນ຺ໂຕຊນສງ຺ຂາຕໍ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ສີລສໍວເຣ ປຕິຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ວຕ຺ຖຄນ຺ຘມາລາທີນິ ຈສ຺ສ ທທມາໂນ ສພ຺ໂພປທ຺ທເວ ຈສ຺ສ ນິວາຣຍມາໂນ ຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ສໍວິທຫຕິ ນາມ. ຂຕ຺ຕິຍາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ອຠິສິຕ຺ຕຂຕ຺ຕິຍາ ຠທ຺ຣອສ຺ສາຊານີຍາທິຣຕນສມ຺ປທາເນນປິ ອຸປຄຓ຺ຫິຕພ຺ພາ, ອນຸຍນ຺ຕາ ຂຕ຺ຕິຍາ ເຕສໍ ອນຸຣູປຍານວາຫນສມ຺ປທາເນນປິ ປຣິໂຕເສຕພ຺ພາ, ພລກາໂຍ ກາລໍ ອນຕິກ຺ກເມຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕເວຕນສມ຺ປທາເນນປິ ອນຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອນ຺ນປານວຕ຺ຖາທິນາ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມນ, ຄຫປຕິກາ ຠຕ຺ຕພີຊນງ຺ຄລພລິພທ຺ທາທິສມ຺ປທາເນນ, ຕຖາ ນິຄມວາສິໂນ ເນຄມາ ຊນປທວາສິໂນ ຈ ຊານປທາ. ສມິຕປາປພາຫິຕປາປາ ປນ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສມຓປຣິກ຺ຂາຣສມ຺ປທາເນນ ສກ຺ກາຕພ຺ພາ, ມິຄປກ຺ຂິໂນ ອຠຍທາເນນ ສມສ຺ສາເສຕພ຺ພາ.

ຘມ຺ເມເນວ ຈກ຺ກໍ ວຕ຺ເຕຕີຕິ ທສກຸສລກມ຺ມປຖຘມ຺ເມເນວ ຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ຕໍ ໂຫຕິ ຈກ຺ກໍ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ຕໍ ເຕນ ເອວໍ ປວຕ຺ຕິຕໍ ອາຓາຈກ຺ກໍ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍໍ ໂຫຕິ. ເກນຈິ ມນຸສ຺ສຠູເຕນາຕິ ເທວຕາ ນາມ ອຕ຺ຕນາ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕເມວ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕາ ອຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ‘‘ມນຸສ຺ສຠູເຕນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກນາຕິ ປຏິອຕ຺ຖິເກນ, ປຏິສຕ຺ຕຸນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘມ຺ມິໂກຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ທສກຸສລກມ຺ມປຖວເສນ ຘມ຺ມິໂກ, ຕຖາຄໂຕ ປນ ນວໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມວເສນ. ຘມ຺ມຣາຊາຕິ ນວຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມຫິ ມຫາຊນໍ ຣຎ຺ເຊຕີຕິ ຘມ຺ມຣາຊາ. ຘມ຺ມໍເຍວາຕິ ນວໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມເມວ ນິສ຺ສາຍ ຕເມວ ສກ຺ກໂຣນ຺ໂຕ ຕໍ ຄຣຸກໂຣນ຺ໂຕ ຕໍ ອປຈາຍມາໂນ. ໂສວສ຺ສ ຘມ຺ໂມ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຕຏ຺ເຐນ ຘໂຊຕິ ຘມ຺ມທ຺ຘໂຊ. ໂສວສ຺ສ ເກຕູຕິ ຘມ຺ມເກຕຸ. ຕເມວ ອຘິປຕິໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣຕີຕິ ຘມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ໂຍ. ຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິນ຺ຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມທາຍິກຣກ຺ຂຎ຺ຈ ອາວຣຓຎ຺ຈ ຄຸຕ຺ຕິຎ຺ຈ. ສໍວິທຫຕີຕິ ຐເປຕິ ປຎ຺ຎເປຕິ. ເອວຣູປນ຺ຕິ ຕິວິຘໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ນ ເສວິຕພ຺ພໍ, ສຸຈຣິຕໍ ເສວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສໍວິທຫິຕ຺ວາຕິ ຐເປຕ຺ວາ ກເຖຕ຺ວາ. ຘມ຺ເມເນວ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ນວໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມເນວ ອສທິສໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ຕໍ ໂຫຕິ ຈກ຺ກໍ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ຕໍ ເອວໍ ປວຕ຺ຕິຕໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ເອເຕສຸ ສມຓາທີສຸ ເອເກນປິ ປຏິວຕ຺ເຕຕຸໍ ປຏິພາຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

໕. ສເຈຕນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕. ປຎ຺ຈເມ ອິສິປຕເນຕິ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສງ຺ຂາຕານໍ ອິສີນໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນຕ຺ຖາຍ ເຈວ ອຸໂປສຖກຣຓຕ຺ຖາຍ ຈ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕເນ, ສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປທເນຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມວ ອຕ຺ໂຖ. ມິຄທາເຍຕິ ມິຄານໍ ອຠຍຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ເນ. ຉຫິ ມາເສຫິ ຉາຣຕ຺ຕູເນຫີຕິ ໂສ ກິຣ ຣຎ຺ຎາ ອາຓຕ຺ຕທິວເສເຍວ ສພ຺ພູປກຣຓານິ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອນ຺ເຕວາສິເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຄາມທ຺ວາຣຄາມມຊ຺ຌເທວກຸລສຸສານາທີສຸ ຐິຕຣຸກ຺ເຂ ເຈວ ຌາມປຕິຕສຸກ຺ຂຣຸກ຺ເຂ ຈ ວິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສມ຺ປນ຺ນປເທເສ ຐິເຕ ສພ຺ພໂທສວິວຊ຺ຊິເຕ ນາຠິອຣເນມີນໍ ອນຸຣູເປ ຣຸກ຺ເຂ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ຈກ຺ກໍ ອກາສິ. ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ເຂ ວິຈິນິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ເຈວ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຈ ເອຕ຺ຕໂກ ກາໂລ ວີຕິວຕ຺ໂຕ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຉຫິ ມາເສຫິ ຉາຣຕ຺ຕູເນຫີ’’ຕິ. ນານາກຣຓນ຺ຕິ ນານຕ຺ຕໍ. ເນສນ຺ຕິ ນ ເອສໍ. ອຕ຺ເຖສນ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ ເອສໍ. ອຠິສງ຺ຂາຣສ຺ສ ຄຕີຕິ ປໂຍຄສ຺ສ ຄມນໍ. ຈິງ຺ຄຸລາຍິຕ຺ວາຕິ ປຣິພ຺ຠມິຕ຺ວາ. ອກ຺ຂາຫຕໍ ມຎ຺ເຎຕິ ອກ຺ເຂ ປເວເສຕ຺ວາ ຐປິຕມິວ.

ສໂທສາຕິ ສຄຓ຺ຑາ ອຸຓ຺ຓໂຕຓຕຏ຺ຐານຍຸຕ຺ຕາ. ສກສາວາຕິ ປູຕິສາເຣນ ເຈວ ເຜຄ຺ຄຸນາ ຈ ຍຸຕ຺ຕາ. ກາຍວງ຺ກາຕິອາທີນິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນໍ ນາມານິ. ເອວໍ ປປຕິຕາຕິ ເອວໍ ຄຸຓປຕເນນ ປຕິຕາ. ເອວໍ ປຕິຏ຺ຐິຕາຕິ ເອວໍ ຄຸເຓຫິ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ຕຕ຺ຖ ໂລກິຍມຫາຊນາ ປປຕິຕາ ນາມ, ໂສຕາປນ຺ນາທໂຍ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ນາມ. ເຕສຸປິ ປຸຣິມາ ຕໂຍ ກິເລສານໍ ສມຸທາຈາຣກ຺ຂເຓ ປປຕິຕາ ນາມ, ຂີຓາສວາ ປນ ເອກນ຺ເຕເນວ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ນາມ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອປ຺ປຫີນກາຍວງ຺ກາທໂຍ ປປຕນ຺ຕິ, ປຫີນກາຍວງ຺ກາທໂຍ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ. ກາຍວງ຺ກາທີນໍ ປນ ເອວໍ ປຫານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ປາຓາຕິປາໂຕ ອທິນ຺ນາທານໍ ມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ມຸສາວາໂທ ປິສຸຓາວາຈາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີຕິ ອິເມ ຕາວ ຉ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ປຫີຍນ຺ຕິ, ຜຣຸສາວາຈາ ພ຺ຍາປາໂທຕິ ທ຺ເວ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ, ອຠິຊ຺ຌາ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປຕິ ທ຺ເວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນາຕິ.

໖. ອປຓ຺ຓກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖. ຉຏ຺ເຐ ອປຓ຺ຓກປຏິປທນ຺ຕິ ອວິຣທ຺ຘປຏິປທໍ ເອກໍສປຏິປທໍ ນິຍ຺ຍານິກປຏິປທໍ ກາຣຓປຏິປທໍ ສາຣປຏິປທໍ ມຓ຺ຑປຏິປທໍ ອປຈ຺ຈນີກປຏິປທໍ ອນຸໂລມປຏິປທໍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ນ ຕກ຺ກຄ຺ຄາເຫນ ວາ ນຍຄ຺ຄາເຫນ ວາ. ເອວໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຏິປນ຺ໂນ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ ວາ ອຸປາສໂກ ວາ ອຸປາສິກາ ວາ ມນຸສ຺ສເທວນິພ຺ພານສມ຺ປຕ຺ຕີຫິ ຫາຍຕິ ປຣິຫາຍຕິ, ອປຓ຺ຓກປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ ປນ ຕາຫິ ສມ຺ປຕ຺ຕີຫິ ນ ປຣິຫາຍຕິ. ອຕີເຕ ກນ຺ຕາຣທ຺ຘານມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ເນສຸ ທ຺ວີສຸ ສຕ຺ຖວາເຫສຸ ຍກ຺ຂສ຺ສ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ພາລສຕ຺ຖວາໂຫ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ເຖນ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປຕ຺ໂຕ, ຍກ຺ຂສ຺ສ ວຈນໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຸທກທິຏ຺ຐຏ຺ຐາເນ ອຸທກໍ ຉຑ຺ເຑສ຺ສາມາ’’ຕິ ສຕ຺ຖເກ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ໂນ ປຓ຺ຑິຕສຕ຺ຖວາໂຫ ວິຍ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອປຓ຺ຓກໍ ຐານເມເກ, ທຸຕິຍໍ ອາຫຸ ຕກ຺ກິກາ;

ເອຕທຎ຺ຎາຍ ເມຘາວີ, ຕໍ ຄຓ຺ເຫ ຍທປຓ຺ຓກ’’ນ຺ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໑);

ໂຍນິ ຈສ຺ສ ອາຣທ຺ຘາ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ໂຍນີຕິ ຂນ຺ຘໂກຏ຺ຐາສສ຺ສປິ ກາຣຓສ຺ສປິ ປສ຺ສາວມຄ຺ຄສ຺ສປິ ນາມໍ. ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ໂຂ ອິມາ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ໂຍນິໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໑໕໒) ຫິ ຂນ຺ຘໂກຏ຺ຐາໂສ ໂຍນິ ນາມ. ‘‘ໂຍນິ ເຫສາ ຠູມິຊ ຜລສ຺ສ ອຘິຄມາຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໒໒໖) ກາຣຓໍ. ‘‘ນ ຈາຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ພ຺ຣູມິ, ໂຍນິຊໍ ມຕ຺ຕິສມ຺ຠວ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໔໕໗; ຘ. ປ. ໓໙໖) ຈ ‘‘ຕເມນໍ ກມ຺ມຊວາຕາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘໍປາທໍ ອໂຘສິຣໍ ສມ຺ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ມາຕຸ ໂຍນິມຸເຂ ສມ຺ປຏິປາເທນ຺ຕີ’’ຕິ ຈ ອາທີສຸ ປສ຺ສາວມຄ຺ໂຄ. ອິຘ ປນ ກາຣຓໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ອາຣທ຺ຘາຕິ ປຄ຺ຄຫິຕາ ປຣິປຸຓ຺ຓາ.

ອາສວານໍ ຂຍາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ອາສວນ຺ຕີຕິ ອາສວາ, ຈກ຺ຂຸໂຕປິ…ເປ… ມນໂຕປິ ສນ຺ທນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມໂຕ ຍາວ ໂຄຕ຺ຣຠຸ, ໂອກາສໂຕ ຍາວ ຠວຄ຺ຄາ ສວນ຺ຕີຕິ ວາ ອາສວາ, ເອເຕ ຘມ຺ເມ ເອຕຎ຺ຈ ໂອກາສໍ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນ຺ໂຕກຣຓຕ຺ໂຖ ຫິ ອຍໍ ອາກາໂຣ. ຈິຣປາຣິວາສິຍຏ຺ເຐນ ມທິຣາທໂຍ ອາສວາ, ອາສວາ ວິຍາຕິປິ ອາສວາ. ໂລກສ຺ມິມ຺ປິ ຫິ ຈິຣປາຣິວາສິກາ ມທິຣາທໂຍ ອາສວາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຍທິ ຈ ຈິຣປາຣິວາສິຍຏ຺ເຐນ ອາສວາ, ເອເຕເຍວ ຠວິຕຸມຣຫນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ປຸຣິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ, ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ອວິຊ຺ຊາ ນາໂຫສີ’’ຕິອາທິ (ອ. ນິ. ໑໐.໖໑). ອາຍຕໍ ວາ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ສວນ຺ຕິ ປສວນ຺ຕີຕິປິ ອາສວາ. ປຸຣິມານິ ເຈຕ຺ຖ ນິພ຺ພຈນານິ ຍຕ຺ຖ ກິເລສາ ອາສວາຕິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ, ປຈ຺ຉິມໍ ກມ຺ເມປິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ກມ຺ມກິເລສາເຍວ ອາສວາ, ອປິຈ ໂຂ ນານປ຺ປກາຣາ ອຸປທ຺ທວາປິ. ສຸຕ຺ເຕສຸ ຫິ ‘‘ນາຫໍ, ຈຸນ຺ທ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິການໍເຍວ ອາສວານໍ ສໍວຣາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສມີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໑໘໒) ເອຕ຺ຖ ວິວາທມູລຠູຕາ ກິເລສາ ອາສວາຕິ ອາຄຕາ.

‘‘ເຍນ ເທວູປປຕ຺ຍສ຺ສ, ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ວາ ວິຫງ຺ຄໂມ;

ຍກ຺ຂຕ຺ຕໍ ເຍນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຎ຺ຈ ອພ຺ພເຊ;

ເຕ ມຍ຺ຫໍ ອາສວາ ຂີຓາ, ວິທ຺ຘສ຺ຕາ ວິນຬີກຕາ’’ຕິ. (ອ. ນິ. ໔.໓໖) –

ເອຕ຺ຖ ເຕຠູມກໍ ຈ ກມ຺ມໍ ອວເສສາ ຈ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ. ‘‘ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິການໍ ອາສວານໍ ສໍວຣາຍ ສມ຺ປຣາຍິການໍ ອາສວານໍ ປຏິຆາຕາຍາ’’ຕິ (ປາຣາ. ໓໙; ອ. ນິ. ໒.໒໐໒-໒໓໐) ເອຕ຺ຖ ປຣູປວາທວິປ຺ປຏິສາຣວຘພນ຺ຘາທໂຍ ເຈວ ອປາຍທຸກ຺ຂຠູຕາ ຈ ນານປ຺ປກາຣາ ອຸປທ຺ທວາ.

ເຕ ປເນເຕ ອາສວາ ຍຕ຺ຖ ຍຖາ ອາຄຕາ, ຕຕ຺ຖ ຕຖາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອເຕ ຫິ ວິນເຍ ຕາວ ‘‘ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິການໍ ອາສວານໍ ສໍວຣາຍ, ສມ຺ປຣາຍິການໍ ອາສວານໍ ປຏິຆາຕາຍາ’’ຕິ (ປາຣາ. ໓໙; ອ. ນິ. ໒.໒໐໒-໒໓໐) ທ຺ເວຘາ ອາຄຕາ. ສຬາຍຕເນ ‘‘ຕໂຍ ເມ, ອາວຸໂສ, ອາສວາ ກາມາສໂວ ຠວາສໂວ ອວິຊ຺ຊາສໂວ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໓໒໑) ຕິຘາ ອາຄຕາ. ອຎ຺ເຎສຸ ຈ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ (ຈູຬນິ. ຊຕຸກຓ຺ຓິມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທໂສ ໖໙; ປຏິ. ມ. ໑.໑໐໗) ອຠິຘມ຺ເມ (ຘ. ສ. ໑໑໐໒-໑໑໐໖; ວິຠ. ໙໓໗) ຈ ເຕເຍວ ທິຏ຺ຐາສເວນ ສຫ ຈຕຸຘາ ອາຄຕາ. ນິພ຺ເພຘິກປຣິຍາເຍນ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ນິຣຍຄາມິນິຍາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຄາມິນິຍາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ເປຕ຺ຕິວິສຍຄາມິນິຍາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ມນຸສ຺ສໂລກຄາມິນິຍາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ເທວໂລກຄາມິນິຍາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໖໓) ປຎ຺ຈຘາ ອາຄຕາ. ກມ຺ມເມວ ເຈຕ຺ຖ ອາສວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຉກ຺ກນິປາເຕ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ສໍວຣາປຫາຕພ຺ພາ’’ຕິອາທິນາ (ອ. ນິ. ໖.໕໘) ນເຍນ ຉຘາ ອາຄຕາ. ສພ຺ພາສວປຣິຍາເຍ (ມ. ນິ. ໑.໑໔ ອາທໂຍ) ເຕເຍວ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ເພຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕຘາ ອາຄຕາ. ອິຘ ປນ ອຠິຘມ຺ມນເຍນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສວາ ອຘິປ຺ເປຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຂຍາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອາສວານໍ ສຣສເຠໂທປິ ຂີຓາກາໂຣປິ ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານານິປິ ‘‘ອາສວກ຺ຂໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ໂຍ ອາສວານໍ ຂໂຍ ວໂຍ ເຠໂທ ປຣິເຠໂທ ອນິຈ຺ຈຕາ ອນ຺ຕຣຘານ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຫິ ອາສວານໍ ສຣສເຠໂທ ‘‘ອາສວກ຺ຂໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ຊານໂຕ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປສ຺ສໂຕ ອາສວານໍ ຂຍໍ ວທາມີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໕; ສໍ. ນິ. ໒.໒໓; ອິຕິວຸ. ໑໐໒) ເອຕ຺ຖ ອາສວປ຺ປຫານໍ ອາສວານໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕກ຺ຂໂຍ ອສມຸປ຺ປາໂທ ຂີຓາກາໂຣ ນຕ຺ຖິຠາໂວ ‘‘ອາສວກ຺ຂໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

‘‘ເສຂສ຺ສ ສິກ຺ຂມານສ຺ສ, ອຸຊຸມຄ຺ຄານຸສາຣິໂນ;

ຂຍສ຺ມິໍ ປຐມໍ ຎາຓໍ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎາ ອນນ຺ຕຣາ’’ຕິ. (ອິຕິວຸ. ໖໒) –

ເອຕ຺ຖ ມຄ຺ໂຄ ‘‘ອາສວກ຺ຂໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ອາສວານໍ ຂຍາ ສມໂຓ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໓໘) ເອຕ຺ຖ ຜລໍ.

‘‘ປຣວຊ຺ຊານຸປສ຺ສິສ຺ສ, ນິຈ຺ຈໍ ອຸຊ຺ຌານສຎ຺ຎິໂນ;

ອາສວາ ຕສ຺ສ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ອາຣາ ໂສ ອາສວກ຺ຂຍາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໒໕໓) –

ເອຕ຺ຖ ນິພ຺ພານໍ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ຜລໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອາສວານໍ ຂຍາຍາ’’ຕິ ອາຫ, ອຣຫຕ຺ຕຜລຕ຺ຖາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣຕິ ມນຈ຺ຉຏ຺ເຐສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ປິຫິຕທ຺ວາໂຣ. ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູຕິ ໂຠຊນສ຺ມິໍ ປມາຓຎ຺ຎູ, ປຏິຄ຺ຄຫຓປຣິໂຠຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓມຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ ປຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕຕິ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ຉ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ຊາຄຣຓຠາວໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ຊາຄຣເຓເຍວ ຍຸຕ຺ຕປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ອິທານິ ຕເມວ ຐປິຕປຏິປາຏິຍາ ວິຠຊນ຺ໂຕ ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາຕິອາທີນໍ ອຕ຺ໂຖ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໕) ວິຕ຺ຖາຣິໂຕ, ຕຖາ ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ ເນວ ທວາຍາຕິອາທີນໍ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໘). ອາວຣຓີເຍຫິ ຘມ຺ເມຫີຕິ ປຎ຺ຈຫິ ນີວຣເຓຫິ ຘມ຺ເມຫິ. ນີວຣຓານິ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ອາວຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອາວຣຓີຍາ ຘມ຺ມາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ສີຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕີຕິ ສີໂຫ ວິຍ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ. ປາເທ ປາທໍ ອຈ຺ຈາຘາຍາຕິ ວາມປາທໍ ທກ຺ຂິຓປາເທ ອຕິອາຘາຍ. ສມໍ ຐປິເຕ ຫິ ປາເທ ຊາຓຸເກນ ຊາຓຸກໍ ໂຄປ຺ຜເກນ ຈ ໂຄປ຺ຜກໍ ຆຏີຍຕິ, ຕໂຕ ເວທນາ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ໂທສສ຺ສ ປຣິວຊ຺ຊນຕ຺ຖໍ ໂຖກໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ເອສ ປາທໍ ຐເປຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປາເທ ປາທໍ ອຈ຺ຈາຘາຍາ’’ຕິ.

ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນຕິ ສຕິຍາ ເຈວ ສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ກຖໍ ປເນສ ນິທ຺ທາຍນ຺ໂຕ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ນາມ ໂຫຕີຕິ? ປຸຣິມປ຺ປວຕ຺ຕິວເສນ. ອຍໍ ຫິ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ນິທ຺ທາຍ ໂອກ຺ກມນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕມານໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຐເປຕ຺ວາ ມຎ຺ເຈ ວາ ຜລເກ ວາ ນິປນ຺ໂນ ນິທ຺ທໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ປພຸຊ຺ຌມາໂນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຐິຕຏ຺ຐາເນ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕເຍວ ປພຸຊ຺ຌຕິ. ຕສ຺ມາ ນິທ຺ທາຍນ຺ໂຕປິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ນາມ ໂຫຕິ. ອຍໍ ຕາວ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ນໂຍວ. ປຣິຄ຺ຄຫກມ຺ມຏ຺ຐານວເສນາປິ ປເນສ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ນາມ ໂຫຕິ. ກຖໍ? ອຍໍ ຫິ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ນິທ຺ທາຍ ໂອກ຺ກມນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ປາສາຓຜລເກ ວາ ມຎ຺ເຈ ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ – ‘‘ອເຈຕໂນ ກາໂຍ ອເຈຕເນ ມຎ຺ເຈ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ, ອເຈຕໂນ ມຎ຺ໂຈ ອເຈຕນາຍ ປຖວິຍາ, ອເຈຕນາ ປຖວີ ອເຈຕເນ ອຸທເກ, ອເຈຕນໍ ອຸທກໍ ອເຈຕເນ ວາເຕ, ອເຈຕໂນ ວາໂຕ ອເຈຕເນ ອາກາເສ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ. ຕຕ຺ຖ ອາກາສມ຺ປິ ‘ອຫໍ ວາຕໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕ’ນ຺ຕິ ນ ຊານາຕິ, ວາໂຕປິ ‘ອຫໍ ອາກາເສ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ’ຕິ ນ ຊານາຕິ. ຕຖາ ວາໂຕ ນ ຊານາຕິ. ‘ອຫໍ ອຸທກໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິໂຕ’ຕິ…ເປ… ມຎ຺ໂຈ ນ ຊານາຕິ, ‘ອຫໍ ກາຍໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິໂຕ’ຕິ, ກາໂຍ ນ ຊານາຕິ ‘ອຫໍ ມຎ຺ເຈ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ’ຕິ. ນ ຫິ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂຠໂຄ ວາ ສມນ຺ນາຫາໂຣ ວາ ມນສິກາໂຣ ວາ ເຈຕນາ ວາ ປຕ຺ຖນາ ວາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຈິຕ຺ຕໍ ຠວງ຺ເຄ ໂອຕຣຕິ. ເອວໍ ນິທ຺ທາຍນ຺ໂຕປິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ນາມ ໂຫຕີຕິ.

ອຸຏ຺ຐານສຎ຺ຎໍ ມນສິກຣິຕ຺ວາຕິ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ຐານໍ ຄເຕ ຈນ຺ເທ ວາ ຕາຣກາຍ ວາ ອຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐານກາລປຣິຈ຺ເຉທິກໍ ສຎ຺ຎໍ ມນສິກຣິຕ຺ວາ, ຈິຕ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ກຣິຕ຺ວາ ສຍິໂຕ ຫິ ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນເຍວ ກາເລ ອຸຏ຺ຐຫຕິ.

໗. ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗. ສຕ຺ຕເມ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍາຕິ ອຕ຺ຕທຸກ຺ຂາຍ. ປຣພ຺ຍາພາຘາຍາຕິ ປຣທຸກ຺ຂາຍ. ກາຍສຸຈຣິຕນ຺ຕິອາທີນິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ທສກຸສລກມ຺ມປຖວເສນ ອາຄຕານິ, ອຸປຣິ ປນ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ອວາຣິຕາເນວ.

໘. ເທວໂລກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘. ອຏ຺ຐເມ ອຏ຺ຏີເຍຍ຺ຍາຖາຕິ ອຏ຺ຏາ ປີຬິຕາ ຠເວຍ຺ຍາຖ. ຫຣາເຍຍ຺ຍາຖາຕິ ລຊ຺ເຊຍ຺ຍາຖ. ຊິຄຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖາຕິ ຄູເຖ ວິຍ ຕສ຺ມິໍ ວຈເນ ສຎ຺ຊາຕຊິຄຸຈ຺ຉາ ຠເວຍ຺ຍາຖ. ອິຕິ ກິຣາຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຕີຕິ ປທສນ຺ຘິພ຺ຍຎ຺ຊນສິລິຏ຺ຐຕາ, ກິຣາຕິ ອນຸສ຺ສວຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ທິພ຺ເພນ ກິຣ ອາຍຸນາ ອຏ຺ຏີຍຖາຕິ ເອວມສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປເຄວ ໂຂ ປນາຕິ ປຐມຕຣໍເຍວ.

໙. ປຐມປາປຓິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໙. ນວເມ ປາປຓິໂກຕິ ອາປຓິໂກ, ອາປຓໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑວິກ຺ກາຍກສ຺ສ ວາຓິຊສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຠພ຺ໂພຕິ ອຠາຊນຠູໂຕ. ນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕີຕິ ຍຖາ ອຘິຏ຺ຐິຕໍ ສຸອຘິຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສຍໍ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນາຘິຏ຺ຐາຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈູສກາເລ ປທສທ຺ເທນ ອຸຏ຺ຐາຍ ທີປໍ ຊາເລຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ອນິສີທນ຺ໂຕ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ ນາມ. ອຍໍ ຫິ ຍໍ ໂຈຣາ ຣຕ຺ຕິໍ ຠຓ຺ຑໍ ຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ອມ຺ຫາກໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາປຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອປ຺ເປນ ອຄ຺ເຆນ ເທນ຺ຕິ, ຍມ຺ປິ ພຫຸເວຣິໂນ ມນຸສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິໍ ນຄເຣ ວສິຕ຺ວາ ປາໂຕວ ອາປຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຍໍ ວາ ປນ ຊນປທໍ ຄນ຺ຕຸກາມາ ມນຸສ຺ສາ ປາໂຕວ ອາປຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑໍ ກິຓນ຺ຕິ, ຕປ຺ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ລາຠສ຺ສ ອສ຺ສາມິໂກ ໂຫຕິ.

ອຎ຺ເຎສໍ ໂຠຊນເວລາຍ ປນ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປາໂຕວ ຠຓ຺ຑໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ສາຍໍ ປຸນ ອາປຓໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍໍ ນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ ນາມ. ໂສ ຫິ ຍໍ ໂຈຣາ ປາໂຕວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ນ ສມ຺ປາປຸຓິໍສຸ, ທິວາກາເລ ປນ ປເຣສໍ ອສຎ຺ຈາຣກ຺ຂເຓ ອາປຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອປ຺ປຄ຺ເຆນ ເທນ຺ຕິ, ຍຎ຺ຈ ໂຠຊນເວລາຍ ປຸຎ຺ຎວນ຺ໂຕ ອິສ຺ສຣາ ‘‘ອາປຓໂຕ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຫິຓິຕ຺ວາ ອາຫຣາເປນ຺ຕິ, ຕປ຺ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ລາຠສ຺ສ ອສ຺ສາມິໂກ ໂຫຕິ.

ຍາວ ຍາມເຠຣິນິກ຺ຂມນາ ປນ ອນ຺ໂຕອາປເຓ ທີປໍ ຊາລາເປຕ຺ວາ ອນິສີທນ຺ໂຕ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ ນາມ. ໂສ ຫິ ຍໍ ໂຈຣາ ປາໂຕປິ ທິວາປິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ນ ສມ຺ປາປຸຓິໍສຸ, ສາຍໍ ປນ ອາປຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອປ຺ປຄ຺ເຆນ ເທນ຺ຕິ, ຕປ຺ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ລາຠສ຺ສ ອສ຺ສາມິໂກ ໂຫຕິ.

ນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕີຕິ ສກ຺ກຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ສມາຘິໍ ນ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປາໂຕວ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໂພຘິຍງ຺ຄເຓສຸ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ເສນາສນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຍາວ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລາ, ຕາວ ສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ອນິສີທນ຺ໂຕ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ ນາມ. ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປນ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຍາວ ສາຍນ຺ຫສມຍາ ສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ອນິສີທນ຺ໂຕ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍໍ ນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ ນາມ. ສາຍໍ ປນ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເຖຣູປຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ເສນາສນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຐມຍາມໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອນິສີທນ຺ໂຕ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ ນາມ. ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອປິເຈຕ຺ຖ ‘‘ສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ອສຕິ ວິປສ຺ສນາປິ ວຏ຺ຏຕິ, ສມາຘິນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈ ສມາຘິອາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ – ‘‘ສມາຘິປິ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ, ສມາຘາຣມ຺ມຓມ຺ປິ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

໑໐. ທຸຕິຍປາປຓິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐. ທສເມ ຈກ຺ຂຸມາຕິ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ຈກ຺ຂຸມາ ໂຫຕິ. ວິຘຸໂຣຕິ ວິສິຏ຺ຐຘຸໂຣ ອຸຕ຺ຕມຘຸໂຣ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ວີຣິເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ອວສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ໂນ ປຕິຏ຺ຐານສມ຺ປນ຺ໂນ. ປຓິຍນ຺ຕິ ວິກ຺ກາຍິກຠຓ຺ຑໍ. ເອຕ຺ຕກໍ ມູລໍ ຠວິສ຺ສຕິ ເອຕ຺ຕໂກ ອຸທໂຍຕິ ຕສ຺ມິໍ ‘‘ເອວໍ ກີຕໍ ເອວໍ ວິກ຺ກາຍມານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕປຓິເຍ ເຍນ ກເຍນ ຕໍ ກີຕໍ, ຕໍ ກຍສງ຺ຂາຕໍ ມູລໍ ເອຕ຺ຕກໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ໂຍ ຈ ຕສ຺ມິໍ ວິກ຺ກຍມາເນ ວິກ຺ກໂຍ, ຕສ຺ມິໍ ວິກ຺ກເຍ ເອຕ຺ຕໂກ ອຸທໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອຕ຺ຕິກາ ວຑ຺ຒີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກຸສໂລ ໂຫຕິ ປຓິຍໍ ເກຕຸຎ຺ຈ ວິກ຺ເກຕຸຎ຺ຈາຕິ ສຸລຠຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກິຓນ຺ໂຕ ທຸລ຺ລຠຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓນ຺ໂຕ ຈ ເອຕ຺ຖ ກຸສໂລ ນາມ ໂຫຕິ, ທສຄຸຓມ຺ປິ ວີສຕິຄຸຓມ຺ປິ ລາຠໍ ລຠຕິ.

ອຑ຺ຒາຕິ ອິສ຺ສຣາ ພຫຸນາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘເນນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ມຫທ຺ຘນາຕິ ວຬຎ຺ຊນກວເສນ ມຫທ຺ຘນາ. ມຫາໂຠຄາຕິ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄຠຓ຺ເຑນ ມຫາໂຠຄາ. ປຏິພໂລຕິ ກາຍພເລນ ເຈວ ຎາຓພເລນ ຈ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ສມຕ຺ໂຖ. ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ກາເລນ ກາລໍ ອນຸປ຺ປທາຕຸນ຺ຕິ ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ຄຫິຕຘນມູລິກໍ ວຑ຺ຒິໍ ກາເລນ ກາລໍ ອນຸປ຺ປທາຕຸໍ. ນິປຕນ຺ຕີຕິ ນິມນ຺ເຕນ຺ຕິ. ນິປາເຕນ຺ຕີຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມວ ອຕ຺ໂຖ.

ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທາຍາຕິ ກຸສລຘມ຺ມານໍ ສມ຺ປາທນຕ຺ຖາຍ ປຏິລາຠຕ຺ຖາຍ. ຖາມວາຕິ ຎາຓຖາເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມຕິ ຖິເຣນ ຎາຓປຣກ຺ກເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣຕິ ‘‘ອຄ຺ຄມຄ຺ຄໍ ອປາປຸຓິຕ຺ວາ ອິມໍ ວີຣິຍຘຸຣໍ ນ ຐເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ອຏ຺ຐປິຕຘຸໂຣ.

ພຫຸສ຺ສຸຕາຕິ ເອກນິກາຍາທິວເສນ ພຫຸ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ສຸຕໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ພຫຸສ຺ສຸຕາ. ອາຄຕາຄມາຕິ ເອໂກ ນິກາໂຍ ເອໂກ ອາຄໂມ ນາມ, ທ຺ເວ ນິກາຍາ ທ຺ເວ ອາຄມາ ນາມ, ປຎ຺ຈ ນິກາຍາ ປຎ຺ຈ ອາຄມາ ນາມ, ເອເຕສຸ ອາຄເມສຸ ເຍສໍ ເອໂກປິ ອາຄໂມ ອາຄໂຕ ປຄຸໂຓ ປວຕ຺ຕິໂຕ, ເຕ ອາຄຕາຄມາ ນາມ. ຘມ຺ມຘຣາຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກຘຣາ. ວິນຍຘຣາຕິ ວິນຍປິຏກຘຣາ. ມາຕິກາຘຣາຕິ ທ຺ເວມາຕິກາຘຣາ. ປຣິປຸຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ຖານຕ຺ຖໍ ກາຣຓາກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ປຣິປຎ຺ຫຕີຕິ ‘‘ອິມໍ ນາມ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຎ຺ຎາຕິ ຕຸເລຕິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ປຐມໍ ປຎ຺ຎາ ອາຄຕາ, ປຈ຺ຉາ ວີຣິຍຎ຺ຈ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕເສວນາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ປຐມໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ວີຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕາ ເສວິຕພ຺ພາຕິ ນ ເອວໍ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ເທສນາຍ ນາມ ເຫຏ຺ຐິເມນ ວາ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ໂຫຕິ ອຸປຣິເມນ ວາ ທ຺ວີຫິປິ ວາ ໂກຏີຫິ. ອິຘ ປນ ອຸປຣິເມນ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ມາ ກເຖນ຺ເຕນ ປຐມໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕອຸປນິສ຺ສຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ວີຣິຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ກເຖຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ຣຖກາຣວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

໓. ປຸຄ຺ຄລວຄ຺ໂຄ

໑. ສມິທ຺ຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑. ຕຕິຍສ຺ສ ປຐເມ ຌານຜສ຺ສໍ ປຐມໍ ຜຸສຕິ, ປຈ຺ຉາ ນິໂຣຘໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີຕິ ກາຍສກ຺ຂິ. ທິຏ຺ຐນ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ. ສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ. ຂມຕີຕິ ຣຸຈ຺ຈຕິ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕໂຣຕິ ອຕິສຸນ຺ທຣຕໂຣ. ປຓີຕຕໂຣຕິ ອຕິປຓີຕຕໂຣ. ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ສມິທ຺ຘຕ຺ເຖຣສ຺ສ ກິຣ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຘຸຣໍ ອໂຫສິ, ເສສານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຫຊາຕິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຕສ຺ເສວ ປຣິວາຣານິ ອເຫສຸໍ. ອິຕິ ເຖໂຣ ອຕ຺ຕນາ ປຏິວິທ຺ຘມຄ຺ຄໍ ກເຖນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ມຫາໂກຏ຺ຐິກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປນ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຘຸຣໍ ອໂຫສິ, ເສສານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຕສ຺ເສວ ປຣິວາຣານິ ອເຫສຸໍ. ຕສ຺ມາ ໂສປິ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິມຕ຺ຕນ຺ຕິ ກເຖນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາ ປຏິວິທ຺ຘມຄ຺ຄເມວ ກເຖສິ. ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປນ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຘຸຣໍ ອໂຫສິ. ເສສານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຕສ຺ເສວ ປຣິວາຣານິ ອເຫສຸໍ. ຕສ຺ມາ ໂສປິ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິມຕ຺ຕນ຺ຕິ ກເຖນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາ ປຏິວິທ຺ຘມຄ຺ຄເມວ ກເຖສິ.

ນ ຂ຺ເວຕ຺ຖາຕິ ນ ໂຂ ເອຕ຺ຖ. ເອກໍເສນ ພ຺ຍາກາຕຸນ຺ຕິ ເອກນ຺ເຕນ ພ຺ຍາກຣິຕຸໍ. ອຣຫຕ຺ຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສມງ຺ຄິໍ ທສ຺ເສຕິ. ເອວເມຕສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ຕີຫິປິ ເຖເຣຫິ ອຕ຺ຕນາ ປຏິວິທ຺ຘມຄ຺ໂຄວ ກຖິໂຕ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປນ ຠຸມ຺ມນ຺ຕເຣເນວ ກເຖສິ.

໒. ຄິລານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒. ທຸຕິເຍ ສປ຺ປາຍານີຕິ ຫິຕານິ ວຸທ຺ຘິກຣານິ. ປຕິຣູປນ຺ຕິ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ. ເນວ ວຸຏ຺ຐາຕິ ຕມ຺ຫາ ອາພາຘາຕິ ອິມິນາ ອເຕກິຈ຺ເຉນ ວາຕາປມາຣາທິນາ ໂຣເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ນິຏ຺ຐາປຕ຺ຕຄິລາໂນ ກຖິໂຕ. ວຸຏ຺ຐາຕິ ຕມ຺ຫາ ອາພາຘາຕິ ອິມິນາ ຂິປິຕກກຈ຺ຉຸຕິຓປຸປ຺ຜກຊຣາທິເຠໂທ ອປ຺ປມຕ຺ຕອາພາໂຘ ກຖິໂຕ. ລຠນ຺ໂຕ ສປ຺ປາຍານິ ໂຠຊນານິ ໂນ ອລຠນ຺ໂຕຕິ ອິມິນາ ປນ ເຍສໍ ປຏິຊຄ຺ຄເນນ ຜາສຸກໍ ໂຫຕິ, ສພ຺ເພປິ ເຕ ອາພາຘາ ກຖິຕາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຕິຣູໂປ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ນາມ ຄິລານຸປຏ຺ຐາກອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ທກ຺ໂຂ ອນລໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຄິລານຸປຏ຺ຐາໂກ ອນຸຎ຺ຎາໂຕຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ທາຕພ຺ໂພຕິ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ຄິລາເນ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ຍາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຈ ສາມເຓໂຣ ຈ ‘‘ອິມໍ ປຏິຊຄ຺ຄຖາ’’ຕິ ອປໂລເກຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພາ. ຍາວ ປນ ເຕ ຕໍ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ຕິ, ຕາວ ຄິລານສ຺ສ ຈ ເຕສຎ຺ຈ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເຍນຕ຺ໂຖ, ສພ຺ພໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ເສວ ຠາໂຣ.

ອຎ຺ເຎປິ ຄິລານາ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ພາຕິ ອິຕເຣປິ ທ຺ເວ ຄິລານາ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ພາ. ກິໍ ກາຣຓາ? ໂຍປິ ຫິ ນິຏ຺ຐປຕ຺ຕຄິລາໂນ, ໂສ ອນຸປຏ຺ຐິຍມາໂນ ‘‘ສເຈ ມໍ ປຏິຊຄ຺ເຄຍ຺ຍຸໍ, ຜາສຸກໍ ເມ ຠເວຍ຺ຍ. ນ ໂຂ ປນ ມໍ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ຕີ’’ຕິ ມໂນປໂທສໍ ກຕ຺ວາ ອປາເຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ປຏິຊຄ຺ຄິຍມານສ຺ສ ປນສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ຍໍ ກາຕພ຺ພໍ, ຕໍ ກຕໍ. ມຍ຺ຫໍ ປນ ກມ຺ມວິປາໂກ ອີທິໂສ’’ຕິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ເມຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕິ. ໂຍ ປນ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນ ພ຺ຍາຘິນາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ລຠນ຺ໂຕປິ ອລຠນ຺ໂຕປິ ວຸຏ຺ຐາຕິເຍວ, ຕສ຺ສ ວິນາປິ ເຠສຊ຺ເຊນ ວູປສມນພ຺ຍາຘິ ເຠສຊ຺ເຊ ກເຕ ຂິປ຺ປຕຣໍ ວູປສມ຺ມຕິ. ໂສ ຕໂຕ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ວາ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ສມຓຘມ຺ມໍ ວາ ກາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ. ອິມິນາ ກາຣເຓນ ‘‘ອຎ຺ເຎປິ ຄິລານາ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເນວ ໂອກ຺ກມຕີຕິ ເນວ ປວິສຕິ. ນິຍາມໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕນ຺ຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ມຄ຺ຄນິຍາມສງ຺ຂາຕໍ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ. ອິມິນາ ປທປຣໂມ ປຸຄ຺ຄໂລ ກຖິໂຕ. ທຸຕິຍວາເຣນ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູ ຄຫິໂຕ ສາສເນ ນາລກຕ຺ເຖຣສທິໂສ ພຸທ຺ຘນ຺ຕເຣ ເອກວາຣໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ສນ຺ຕິເກ ໂອວາທໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຏິວິທ຺ຘປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາໂຓ ຈ. ຕຕິຍວາເຣນ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູ ປຸຄ຺ຄໂລ ກຖິໂຕ, ເນຍ຺ໂຍ ປນ ຕນ຺ນິສ຺ສິໂຕວ ໂຫຕິ.

ຘມ຺ມເທສນາ ອນຸຎ຺ຎາຕາຕິ ມາສສ຺ສ ອຏ຺ຐ ວາເຣ ຘມ຺ມກຖາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ. ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ເທເສຕພ຺ໂພຕິ ອິຕເຣສມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ກເຖຕພ຺ໂພ. ກິໍ ກາຣຓາ? ປທປຣມສ຺ສ ຫິ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ຘມ຺ມໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສາປິ ອນາຄເຕ ປຈ຺ຈໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ. ໂຍ ປນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຣູປທສ຺ສນໍ ລຠນ຺ໂຕປິ ອລຠນ຺ໂຕປິ ຘມ຺ມວິນຍຎ຺ຈ ສວນາຍ ລຠນ຺ໂຕປິ ອລຠນ຺ໂຕປິ ຘມ຺ມໍ ອຠິສເມຕິ, ໂສ ອລຠນ຺ໂຕ ຕາວ ອຠິສເມຕິ. ລຠນ຺ໂຕ ປນ ຂິປ຺ປເມວ ອຠິສເມສ຺ສຕີຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ເຕສໍ ຘມ຺ໂມ ເທເສຕພ຺ໂພ. ຕຕິຍສ຺ສ ປນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ເທເສຕພ຺ໂພວ.

໓. ສງ຺ຂາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓. ຕຕິເຍ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌນ຺ຕິ ສທຸກ຺ຂໍ. ກາຍສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ກາຍທ຺ວາເຣ ເຈຕນາຣາສິໍ. ອຠິສງ຺ຂໂຣຕີຕິ ອາຍູຫຕິ ຣາສິໍ ກໂຣຕິ ປິຓ຺ຑໍ ກໂຣຕິ. ວຈີມໂນທ຺ວາເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ໂລກນ຺ຕິ ສທຸກ຺ຂໍ ໂລກໍ. ສພ຺ຍາພຊ຺ຌາ ຜສ຺ສາ ຜຸສນ຺ຕີຕິ ສທຸກ຺ຂາ ວິປາກຜສ຺ສາ ຜຸສນ຺ຕິ. ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ເວທນໍ ເວທິຍຕີຕິ ສທຸກ຺ຂໍ ວິປາກເວທນໍ ເວທິຍຕິ, ສາພາຘໍ ນິຣສ຺ສາທນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ສຕ຺ຕາ ເນຣຍິກາຕິ ຍຖາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕສຕ຺ຕາ ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂໍ ເວທນໍ ເວທິຍນ຺ຕິ, ເອວໍ ເວທິຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍ ປນ ຕຕ຺ຖ ອຸເປກ຺ຂາເວທນາ ນຕ຺ຖີຕິ? ອຕ຺ຖິ, ທຸກ຺ຂເວທນາຍ ປນ ພລວຠາເວນ ສາ ອພ຺ໂພຫາຣິກຏ຺ຐາເນ ຐິຕາ. ອິຕິ ນິຣໂຍວ ນິຣຍສ຺ສ ອຸປມໍ ກຕ຺ວາ ອາຫໂຏ. ຕຕ຺ຣ ປຏິຠາຄອຸປມາ ນາມ ກິຣ ເອສາ.

ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ສຸຠກິຓ຺ຫາຕິ ອິຘາປິ ເທວໂລໂກວ ເທວໂລກສ຺ສ ອຸປມໍ ກຕ຺ວາ ອາຫໂຏ. ຍສ຺ມາ ປນ ເຫຏ຺ຐິເມສຸ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກສຸ ສປ຺ປີຕິກຊ຺ຌານວິປາໂກ ວຕ຺ຕຕິ, ສຸຠກິຓ຺ເຫສຸ ນິປ຺ປີຕິໂກ ເອກນ຺ຕສຸໂຂວ, ຕສ຺ມາ ເຕ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຸຠກິຓ຺ຫາວ ກຖິຕາ. ອິຕິ ອຍມ຺ປິ ຕຕ຺ຣ ປຏິຠາຄອຸປມາ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ໂວກິຓ຺ຓສຸຂທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ໂວມິສ຺ສກສຸຂທຸກ຺ຂໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ມນຸສ຺ສາຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ຫິ ກາເລນ ສຸຂໍ ໂຫຕິ, ກາເລນ ທຸກ຺ຂໍ. ເອກຈ຺ເຈ ຈ ເທວາຕິ ກາມາວຈຣເທວາ. ເຕສມ຺ປິ ກາເລນ ສຸຂໍ ໂຫຕິ, ກາເລນ ທຸກ຺ຂໍ. ເຕສໍ ຫິ ຫີນຕຣານໍ ມເຫສກ຺ຂຕຣາ ເທວຕາ ທິສ຺ວາ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ມຄ຺ຄາ ອຸກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ປາຣຸຕວຕ຺ຖໍ ອປເນຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ຊລິກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ນາມ ໂຫຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ຈ ວິນິປາຕິກາຕິ ເວມານິກເປຕາ. ເຕ ຫິ ກາເລນ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ ກາເລນ ກມ຺ມນ຺ຕິ ໂວກິຓ຺ຓສຸຂທຸກ຺ຂາວ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ຕີຓິ ສຸຈຣິຕານິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສການິ ກຖິຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

໔. ພຫຸກາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາຕິ ຕໂຍ ອາຈຣິຍປຸຄ຺ຄລາ. ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ພຫຸກາຣາຕິ ອນ຺ເຕວາສິກປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ພຫູປກາຣາ. ພຸທ຺ຘນ຺ຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘໍ. ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕີຕິ ອວສ຺ສຍໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມນ຺ຕິ ສຕນ຺ຕິກໍ ນວໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ. ສງ຺ຆນ຺ຕິ ອຏ຺ຐອຣິຍປຸຄ຺ຄລສມູຫໍ. ອິທຎ຺ຈ ປນ ສຣຓຄມນໍ ອຄ຺ຄຫິຕສຣຓປຸພ຺ພສ຺ສ ອກຕາຠິນິເວສສ຺ສ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ສຣຓທາຍໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສມ຺ປາປໂກ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສມ຺ປາປໂກຕິ ຕໂຍ ອາຈຣິຍາ ພຫຸກາຣາຕິ ອາຄຕາ, ປພ຺ພຊ຺ຊາທາຍໂກ ພຸທ຺ຘວຈນທາຍໂກ ກມ຺ມວາຈາຈຣິໂຍ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄສມ຺ປາປໂກ ອນາຄາມິມຄ຺ຄສມ຺ປາປໂກຕິ ອິເມ ອາຈຣິຍາ ນ ອາຄຕາ, ກິໍ ເອເຕ ນ ພຫຸກາຣາຕິ? ໂນ, ນ ພຫຸກາຣາ. ອຍໍ ປນ ເທສນາ ທຸວິເຘນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພເປເຕ ພຫຸກາຣາ. ເຕສຸ ສຣຓຄມນສ຺ມິໍເຍວ ອກຕາຠິນິເວໂສ ວຏ຺ຏຕິ, ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລກສິຓປຣິກມ຺ມວິປສ຺ສນາຎາຓານິ ປນ ປຐມມຄ຺ຄສນ຺ນິສ຺ສິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອຸປຣິ ທ຺ເວ ມຄ຺ຄາ ຈ ຜລານິ ຈ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສນ຺ນິສ຺ສິຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ອິມິນາ ປຸຄ຺ຄເລນາຕິ ອິມິນາ ອນ຺ເຕວາສິກປຸຄ຺ຄເລນ. ນ ສຸປ຺ປຕິກາຣໍ ວທາມີຕິ ປຕິກາຣໍ ກາຕຸໍ ນ ສຸກຣນ຺ຕິ ວທາມິ. ອຠິວາທນາທີສຸ ອເນກສຕວາຣໍ ອເນກສຫສ຺ສວາຣມ຺ປິ ຫິ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ນິປຕິຕ຺ວາ ວນ຺ທນ຺ໂຕ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐາຍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ຐກ຺ຂເຓ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ສາມີຈິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ທິວເສ ທິວເສ ຈີວຣສຕໍ ຈີວຣສຫສ຺ສໍ ປິຓ຺ຑປາຕສຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕສຫສ຺ສໍ ທທມາໂນ ຈກ຺ກວາຬປຣິຍນ຺ເຕນ ສພ຺ພຣຕນມຍໍ ອາວາສໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສປ຺ປິນວນີຕາທິນານປ຺ປກາຣໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ອນຸປ຺ປທຊ຺ຊມາໂນ ເນວ ສກ຺ໂກຕິ ອາຈຣິເຍນ ກຕສ຺ສ ປຕິກາຣໍ ນາມ ກາຕຸນ຺ຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໕. ວຊິຣູປມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໕. ປຎ຺ຈເມ ອຣຸກູປມຈິຕ຺ໂຕຕິ ປຸຣາຓວຓສທິສຈິຕ຺ໂຕ. ວິຊ຺ຊູປມຈິຕ຺ໂຕຕິ ອິຕ຺ຕຣກາໂລຠາສເນນ ວິຊ຺ຊຸສທິສຈິຕ຺ໂຕ. ວຊິຣູປມຈິຕ຺ໂຕຕິ ກິເລສານໍ ມູລຆາຕກຣຓສມຕ຺ຖຕາຍ ວຊິເຣນ ສທິສຈິຕ຺ໂຕ. ອຠິສຊ຺ຊຕີຕິ ລຄ຺ຄຕິ. ກຸປ຺ປຕີຕິ ໂກປວເສນ ກຸປ຺ປຕິ. ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕີຕິ ປກຕິຠາວໍ ປຊຫຕິ, ປູຕິໂກ ໂຫຕິ. ປຕິຕ຺ຖີຍຕີຕິ ຖິນຠາວໍ ຖທ຺ຘຠາວໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂກປນ຺ຕິ ທຸພ຺ພລໂກຘໍ. ໂທສນ຺ຕິ ທຸສ຺ສນວເສນ ຕໂຕ ພລວຕຣໍ. ອປ຺ປຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ອຕຸຏ຺ຐາກາຣໍ ໂທມນສ຺ສໍ. ທຸຏ຺ຐາຣຸໂກຕິ ປຸຣາຓວໂຓ. ກຏ຺ເຐນາຕິ ທຓ຺ຑກໂກຏິຍາ. ກຐເລນາຕິ ກປາເລນ. ອາສວໍ ເທຕີຕິ ອປຣາປຣໍ ສວຕິ. ປຸຣາຓວໂຓ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາເຍວ ປຸພ຺ພໍ ໂລຫິຕໍ ຍູສນ຺ຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ສວຕິ, ຆຏ຺ຏິໂຕ ປນ ຕານິ ອຘິກຕຣໍ ສວຕິ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ທຸຏ຺ຐາຣຸໂກ ວິຍ ຫິ ໂກຘນປຸຄ຺ຄໂລ, ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ສວນໍ ວິຍ ໂກຘນສ຺ສປິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອຸທ຺ຘຸມາຕສ຺ສ ວິຍ ຈຓ຺ຑິກຕສ຺ສ ຈຣຓໍ, ກຏ຺ເຐນ ວາ ກຐລາຍ ວາ ຆຏ຺ຏນໍ ວິຍ ອປ຺ປມຕ຺ຕໍ ວຈນໍ, ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ສວນໍ ວິຍ ‘‘ມາທິສໍ ນາມ ເອສ ເອວໍ ວທຕີ’’ຕິ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ອຸທ຺ຘຸມາຍນຠາໂວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຣຕ຺ຕນ຺ຘກາຣຕິມິສາຍນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິນິວາຣເຓນ ອນ຺ຘຠາວກຣເຓ ພຫລຕເມ. ວິຊ຺ຊນ຺ຕຣິກາຍາຕິ ວິຊ຺ຊຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ. ອິຘາປິ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ວິຍ ຫິ ໂຍຄາວຈໂຣ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ ກິເລສາ, ວິຊ຺ຊຸສຎ຺ຈຣຓໍ ວິຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກາໂລ, ວິຊ຺ຊນ຺ຕຣິກາຍ ຈກ຺ຂຸມໂຕ ປຸຣິສສ຺ສ ສມນ຺ຕາ ຣູປທສ຺ສນໍ ວິຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ນິພ຺ພານທສ຺ສນໍ, ປຸນ ອນ຺ຘກາຣາວຕ຺ຖຣຓໍ ວິຍ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ ກິເລສາ, ປຸນ ວິຊ຺ຊຸສຎ຺ຈຣຓໍ ວິຍ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ, ວິຊ຺ຊນ຺ຕຣິກາຍ ຈກ຺ຂຸມໂຕ ປຸຣິສສ຺ສ ສມນ຺ຕາ ຣູປທສ຺ສນໍ ວິຍ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ນິພ຺ພານທສ຺ສນໍ, ປຸນ ອນ຺ຘກາຣາວຕ຺ຖຣຓໍ ວິຍ ອນາຄາມິມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ ກິເລສາ, ປຸນ ວິຊ຺ຊຸສຎ຺ຈຣຓໍ ວິຍ ອນາຄາມິມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ, ວິຊ຺ຊນ຺ຕຣິກາຍ ຈກ຺ຂຸມໂຕ ປຸຣິສສ຺ສ ສມນ຺ຕາ ຣູປທສ຺ສນໍ ວິຍ ອນາຄາມິມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ນິພ຺ພານທສ຺ສນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ວຊິຣູປມຈິຕ຺ຕຕາຍປິ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ວຊິຣໍ ວິຍ ຫິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ມຓິຄຓ຺ຐິປາສາຓຄຓ຺ຐິ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ ກິເລສາ, ວຊິຣສ຺ສ ມຓິຄຓ຺ຐິມ຺ປິ ວາ ປາສາຓຄຓ຺ຐິມ຺ປິ ວາ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຄມນຠາວສ຺ສ ນຕ຺ຖິຕາ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາເຓນ ອຈ຺ເຉຊ຺ຊານໍ ກິເລສານໍ ນຕ຺ຖິຠາໂວ, ວຊິເຣນ ນິພ຺ພິທ຺ຘເວຘສ຺ສ ປຸນ ອປຕິປູຣຓໍ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຉິນ຺ນານໍ ກິເລສານໍ ປຸນ ອນຸປ຺ປາໂທ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ.

໖. ເສວິຕພ຺ພສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໖. ຉຏ຺ເຐ ເສວິຕພ຺ໂພຕິ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ໂພ. ຠຊິຕພ຺ໂພຕິ ອລ຺ລີຍິຕພ຺ໂພ. ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ໂພຕິ ສນ຺ຕິເກ ນິສີທນວເສນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປາສິຕພ຺ໂພ. ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາຕິ ສກ຺ກາຣຎ຺ເຈວ ຄຣຸກາຣຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ. ຫີໂນ ໂຫຕິ ສີເລນາຕິອາທີສຸ ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ຫີນຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຫິ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ຣກ຺ຂຕິ, ໂສ ທສ ສີລານິ ຣກ຺ຂນ຺ເຕນ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ. ໂຍ ທສ ສີລານິ ຣກ຺ຂຕິ, ໂສ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ ຣກ຺ຂນ຺ເຕນ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນຸທ຺ທຍາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນຸກມ຺ປາຕິ ຐເປຕ຺ວາ ອນຸທ຺ທຍຎ຺ຈ ອນຸກມ຺ປຎ຺ຈ. ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາເຍວ ຫິ ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ, ອນຸທ຺ທຍານຸກມ຺ປາວເສນ ປນ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ສີລສາມຎ຺ຎຄຕານໍ ສຕນ຺ຕິ ສີເລນ ສມານຠາວໍ ຄຕານໍ ສນ຺ຕານໍ. ສີລກຖາ ຈ ໂນ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ສມານສີລານໍ ອມ຺ຫາກໍ ສີລເມວ ອາຣພ຺ຠ ກຖາ ຠວິສ຺ສຕິ. ສາ ຈ ໂນ ປວຕ຺ຕິນີ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ສາ ຈ ອມ຺ຫາກໍ ກຖາ ທິວສມ຺ປິ ກເຖນ຺ຕານໍ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ ນ ປຏິຫຎ຺ຎິສ຺ສຕິ. ສາ ຈ ໂນ ຜາສຸ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ສາ ຈ ທິວສມ຺ປິ ປວຕ຺ຕມານາ ສີລກຖາ ອມ຺ຫາກໍ ຜາສຸວິຫາໂຣ ສຸຂວິຫາໂຣ ຠວິສ຺ສຕິ. ສມາຘິປຎ຺ຎາກຖາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ສີລກ຺ຂນ຺ຘນ຺ຕິ ສີລຣາສິໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາຍ ອນຸຄ຺ຄເຫສ຺ສາມີຕິ ເອຕ຺ຖ ສີລສ຺ສ ອສປ຺ປາເຍ ອນຸປກາຣຘມ຺ເມ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສປ຺ປາເຍ ອຸປກາຣຘມ຺ເມ ເສວນ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ສີລກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຎ຺ຎາຍ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ນາມ. ສມາຘິປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ນິຫີຍຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຫີນຕຣໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເສວນ຺ໂຕ ຂາຣປຣິສ຺ສາວເນ ອາສິຕ຺ຕອຸທກໍ ວິຍ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ຫາຍຕິ ປຣິຫາຍຕິ. ຕຸລ຺ຍເສວີຕິ ອຕ຺ຕນາ ສມານເສວີ. ເສຏ຺ຐມຸປນມນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ໂອຓມນ຺ໂຕ. ອຸເທຕິ ຂິປ຺ປນ຺ຕິ ຂິປ຺ປເມວ ວຑ຺ຒຕິ. ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ຠເຊຖາຕິ ຍສ຺ມາ ເສຏ຺ຐໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປນມນ຺ໂຕ ອຸເທຕິ ຂິປ຺ປໍ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ວິສິຏ຺ຐຕຣໍ ຠເຊຖ.

໗. ຊິຄຸຈ຺ຉິຕພ຺ພສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໗. ສຕ຺ຕເມ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ ຄູຖໍ ວິຍ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ອຖ ໂຂ ນນ຺ຕິ ອຖ ໂຂ ອສ຺ສ. ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທຕິ ກຖາສທ຺ໂທ. ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ຄູຖກູໂປ ວິຍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຄູຖກູເປ ປຕິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ຘມ຺ມນິອຫິ ວິຍ ທຸສ຺ສີລປຸຄ຺ຄໂລ. ຄູຖກູປໂຕ ອຸທ຺ຘຣິຍມາເນນ ເຕນ ອຫິນາ ປຸຣິສສ຺ສ ສຣີຣໍ ອາຣຸຬ຺ເຫນາປິ ອທຏ຺ຐຠາໂວ ວິຍ ທຸສ຺ສີລໍ ເສວມານສ຺ສາປິ ຕສ຺ສ ກິຣິຍາຍ ອກຣຓຠາໂວ. ສຣີຣໍ ຄູເຖນ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ອຫິນາ ຄຕກາໂລ ວິຍ ທຸສ຺ສີລໍ ເສວມານສ຺ສ ປາປກິຕ຺ຕິສທ຺ທອພ຺ຠຸຄ຺ຄມນກາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕິນ຺ທຸກາລາຕນ຺ຕິ ຕິນ຺ທຸກຣຸກ຺ຂອລາຕໍ. ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ຈິຈ຺ຈິຏາຍຕີຕິ ຕໍ ຫິ ຌາຍມານໍ ປກຕິຍາປິ ປປຏິກາໂຍ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕໍ ຈິຈ຺ຈິຏາຕິ ‘‘ຈິຏິຈິຏາ’’ຕິ ສທ຺ທໍ ກໂຣຕິ, ຆຏ຺ຏິຕໍ ປນ ອຘິມຕ຺ຕໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອວເມວໍ ໂກຘໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍປິ ອຸທ຺ຘໂຕ ຈຓ຺ຑິກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຈຣຕິ, ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ປນ ວຈນໍ ສຸຕກາເລ ‘‘ມາທິສໍ ນາມ ເອວໍ ວທຕິ ເອວໍ ວທຕີ’’ຕິ ອຕິເຣກຕຣໍ ອຸທ຺ຘໂຕ ຈຓ຺ຑິກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຈຣຕິ. ຄູຖກູໂປຕິ ຄູຖປຸຓ຺ຓກູໂປ, ຄູຖຣາສິເຍວ ວາ. ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ ປເນຕ຺ຖ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມາ ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕພ຺ໂພ ນ ເສວິຕພ຺ໂພຕິ ຍສ຺ມາ ໂກຘໂນ ອຕິເສວິຍມາໂນ ອຕິອຸປສງ຺ກມິຍມາໂນປິ ກຸຊ຺ຌຕິເຍວ, ‘‘ກິໍ ອິມິນາ’’ຕິ ປຏິກ຺ກມນ຺ເຕປິ ກຸຊ຺ຌຕິເຍວ. ຕສ຺ມາ ປລາລຄ຺ຄິ ວິຍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕພ຺ໂພ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ ນ ຠຊິຕພ຺ໂພ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ໂຍ ຫິ ປລາລຄ຺ຄິໍ ອຕິອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕປ຺ປຕິ, ຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ຌາຍຕິ. ໂຍ ອຕິປຏິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຕປ຺ປຕິ, ຕສ຺ສ ສີຕໍ ນ ວູປສມ຺ມຕິ. ອນຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອປຏິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາເວນ ຕປ຺ປນ຺ຕສ຺ສ ສີຕໍ ວູປສມ຺ມຕິ, ຕສ຺ມາ ປລາລຄ຺ຄິ ວິຍ ໂກຘໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາເວນ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕພ຺ໂພ, ນ ເສວິຕພ຺ໂພ ນ ຠຊິຕພ຺ໂພ ນ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ໂພ.

ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕຕິ ສຸຈິມິຕ຺ໂຕ. ກລ຺ຍາຓສຫາໂຍຕິ ສຸຈິສຫາໂຍ. ສຫາຍາ ນາມ ສຫຄາມິໂນ ສທ຺ຘິໍຈຣາ. ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ໂກຕິ ກລ຺ຍາເຓສຸ ສຸຈິປຸຄ຺ຄເລສຸ ສມ຺ປວງ຺ໂກ, ຕນ຺ນິນ຺ນຕປ຺ໂປຓຕປ຺ປພ຺ຠາຣມານໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໘. ຄູຖຠາຓີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໘. ອຏ຺ຐເມ ຄູຖຠາຓີຕິ ໂຍ ຄູຖໍ ວິຍ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘກຖໍ ກເຖຕິ. ປຸປ຺ຜຠາຓີຕິ ໂຍ ປຸປ຺ຜານິ ວິຍ ສຸຄນ຺ຘກຖໍ ກເຖຕິ. ມຘຸຠາຓີຕິ ໂຍ ມຘຸ ວິຍ ມຘຸຣກຖໍ ກເຖຕິ. ສຠຄ຺ຄໂຕຕິ ສຠາຍ ຐິໂຕ. ປຣິສຄ຺ຄໂຕຕິ ຄາມປຣິສາຍ ຐິໂຕ. ຎາຕິມຊ຺ຌຄໂຕຕິ ຎາຕີນໍ ມຊ຺ເຌ ຐິໂຕ. ປູຄມຊ຺ຌຄໂຕຕິ ເສຓີນໍ ມຊ຺ເຌ ຐິໂຕ. ຣາຊກຸລມຊ຺ຌຄໂຕຕິ ຣາຊກຸລສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ມຫາວິນິຈ຺ຉເຍ ຐິໂຕ. ອຠິນີໂຕຕິ ປຸຈ຺ຉນຕ຺ຖາຍານີໂຕ. ສກ຺ຂິປຸຏ຺ໂຐຕິ ສກ຺ຂິໍ ກຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິໂຕ. ເອຫມ຺ໂຠ ປຸຣິສາຕິ ອາລປນເມຕໍ. ອຕ຺ຕເຫຕຸ ວາ ປຣເຫຕຸ ວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປຣສ຺ສ ວາ ຫຕ຺ຖປາທາທິເຫຕຸ ວາ ຘນເຫຕຸ ວາ. ອາມິສກິຎ຺ຈິກ຺ຂເຫຕຸ ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ອາມິສນ຺ຕິ ລຎ຺ໂຊ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ກິຎ຺ຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ອນ຺ຕມໂສ ຕິຕ຺ຕິຣິຍວຏ຺ຏກສປ຺ປິປິຓ຺ຑນວນີຕປິຓ຺ຑາທິມຕ຺ຕກສ຺ສ ລຎ຺ຊສ຺ສ ເຫຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ປຊານມຸສາ ຠາສິຕາ ໂຫຕີຕິ ຊານນ຺ໂຕເຍວ ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ.

ເນລາຕິ ເອລໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂທໂສ, ນາສ຺ສ ເອລນ຺ຕິ ເນລາ, ນິທ຺ໂທສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເນລງ຺ໂຄ ເສຕປຈ຺ຉາໂທ’’ຕິ (ອຸທາ. ໖໕) ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕສີລໍ ວິຍ. ກຓ຺ຓສຸຂາຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນມຘຸຣຕາຍ ກຓ຺ຓານໍ ສຸຂາ, ສູຈິວິຊ຺ຌນໍ ວິຍ ກຓ຺ຓສູລໍ ນ ຊເນຕິ. ອຕ຺ຖມຘຸຣຕາຍ ສກລສຣີເຣ ໂກປໍ ອຊເນຕ຺ວາ ເປມໍ ຊເນຕີຕິ ເປມນີຍາ. ຫທຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ ອປ຺ປຏິຫຎ຺ຎມານາ ສຸເຂນ ຈິຕ຺ຕໍ ປວິສຕີຕິ ຫທຍງ຺ຄມາ. ຄຸຓປຣິປຸຓ຺ຓຕາຍ ປຸເຣ ຠວາຕິ ໂປຣີ. ປຸເຣ ສໍວຑ຺ຒນາຣີ ວິຍ ສຸກຸມາຣາຕິປິ ໂປຣີ. ປຸຣສ຺ສ ເອສາຕິປິ ໂປຣີ. ປຸຣສ຺ສ ເອສາຕິ ນຄຣວາສີນໍ ກຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນຄຣວາສິໂນ ຫິ ຍຸຕ຺ຕກຖາ ໂຫນ຺ຕິ, ປິຕິມຕ຺ຕໍ ປິຕາຕິ, ມາຕິມຕ຺ຕໍ ມາຕາຕິ, ຠາຕິມຕ຺ຕໍ ຠາຕາຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວຣູປີ ກຖາ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ກນ຺ຕາ ໂຫຕີຕິ ພຫຸຊນກນ຺ຕາ. ກນ຺ຕຠາເວເນວ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ມນາປາ ຈິຕ຺ຕວຸທ຺ຘິກຣາຕິ ພຫຸຊນມນາປາ.

໙. ອນ຺ຘສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໙. ນວເມ ຈກ຺ຂຸ ນ ໂຫຕີຕິ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸ ນ ໂຫຕິ. ຜາຕິໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ຜີຕໍ ວຑ຺ຒິຕໍ ກເຣຍ຺ຍ. ສາວຊ຺ຊານວຊ຺ເຊຕິ ສໂທສນິທ຺ໂທເສ. ຫີນປ຺ປຓີເຕຕິ ອຘມຸຕ຺ຕເມ. ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາເຄຕິ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກາເຍວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຏິພາຫນໂຕ ປຏິປກ຺ຂວເສນ ສປ຺ປຏິຠາຄາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ – ກຸສເລ ຘມ຺ເມ ‘‘ກຸສລາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ຊາເນຍ຺ຍ, ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ‘‘ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ຊາເນຍ຺ຍ. ສາວຊ຺ຊາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາເຄສຸ ປນ ກຓ຺ຫຘມ຺ເມ ‘‘ສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາຄາ’’ຕິ ຊາເນຍ຺ຍ, ສຸກ຺ກຘມ຺ເມ ‘‘ກຓ຺ຫສປ຺ປຏິຠາຄາ’’ຕິ ເຍນ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ຊາເນຍ຺ຍ, ຕຖາຣູປມ຺ປິສ຺ສ ຈກ຺ຂຸ ນ ໂຫຕີຕິ. ອິມິນາ ນເຍນ ເສສວາເຣສຸປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ນ ເຈວ ໂຠຄາ ຕຖາຣູປາຕິ ຕຖາຊາຕິກາ ໂຠຄາປິສ຺ສ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ນ ຈ ປຸຎ຺ຎານິ ກຸພ຺ພຕີຕິ ປຸຎ຺ຎານິ ຈ ນ ກໂຣຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຠຄຸປ຺ປາທນຈກ຺ຂຸໂນ ຈ ປຸຎ຺ຎກຣຓຈກ຺ຂຸໂນ ຈ ອຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຸຠຍຕ຺ຖ ກລິຄ຺ຄາໂຫຕິ ອິຘໂລເກ ຈ ປຣໂລເກ ຈາຕິ ອຸຠຍສ຺ມິມ຺ປິ ອປຣທ຺ຘຄ຺ຄາໂຫ, ປຣາຊຍຄ຺ຄາໂຫ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ອຸຠຍຕ຺ຖ ກລິຄ຺ຄາໂຫຕິ ອຸຠເຍສມ຺ປິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິການໍ ອຕ຺ຖານໍ ກລິຄ຺ຄາໂຫ, ປຣາຊຍຄ຺ຄາໂຫຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘມ຺ມາຘມ຺ເມນາຕິ ທສກຸສລກມ຺ມປຖຘມ຺ເມນປິ ທສອກຸສລກມ຺ມປຖອຘມ຺ເມນປິ. ສໂຐຕິ ເກຣາຏິໂກ. ໂຠຄານິ ປຣິເຍສຕີຕິ ໂຠເຄ ຄເວສຕິ. ເຖຍ຺ເຍນ ກູຏກມ຺ເມນ, ມຸສາວາເທນ ຈູຠຍນ຺ຕິ ເຖຍ຺ຍາທີສຸ ອຸຠເຍນ ປຣິເຍສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຖໍ? ເຖຍ຺ເຍນ ກູຏກມ຺ເມນ ຈ ປຣິເຍສຕິ, ເຖຍ຺ເຍນ ມຸສາວາເທນ ຈ ປຣິເຍສຕິ, ກູຏກມ຺ເມນ ມຸສາວາເທນ ຈ ປຣິເຍສຕິ. ສງ຺ຆາຕຸນ຺ຕິ ສງ຺ຆຣິຕຸໍ. ຘມ຺ມລທ຺ເຘຫີຕິ ທສກຸສລກມ຺ມປຖຘມ຺ມໍ ອໂກເປຕ຺ວາ ລທ຺ເຘຫິ. ອຸຏ຺ຐານາຘິຄຕນ຺ຕິ ວີຣິເຍນ ອຘິຄຕໍ. ອພ຺ຍຄ຺ຆມານໂສຕິ ນິພ຺ພິຈິກິຈ຺ຉຈິຕ຺ໂຕ. ຠທ຺ທກໍ ຐານນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐໍ ເທວຏ຺ຐານໍ. ນ ໂສຈຕີຕິ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ອນ຺ໂຕໂສເກນ ນ ໂສຈຕິ.

໑໐. ອວກຸຊ຺ຊສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໐. ທສເມ ອວກຸຊ຺ຊປຎ຺ໂຎຕິ ອໂຘມຸຂປຎ຺ໂຎ. ອຸຈ຺ຉງ຺ຄປຎ຺ໂຎຕິ ອຸຈ຺ຉງ຺ຄສທິສປຎ຺ໂຎ. ປຸຖຸປຎ຺ໂຎຕິ ວິຕ຺ຖາຣິກປຎ຺ໂຎ. ອາທິກລ຺ຍາຓນ຺ຕິອາທີສຸ ອາທີຕິ ປຸພ຺ພປຏ຺ຐປນາ. ມຊ຺ຌນ຺ຕິ ກຖາເວມຊ຺ຌໍ. ປຣິໂຍສານນ຺ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ. ອິຕິສ຺ສ ເຕ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕາ ປຸພ຺ພປຏ຺ຐປເນປິ ກລ຺ຍາຓໍ ຠທ຺ທກໍ ອນວຊ຺ຊເມວ ກຕ຺ວາ ກເຖນ຺ຕິ, ເວມຊ຺ເຌປິ ປຣິໂຍສາເນປິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຕ຺ຖິ ເທສນາຍ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານານິ, ອຕ຺ຖິ ສາສນສ຺ສ. ຕຕ຺ຖ ເທສນາຍ ຕາວ ຈຕຸປ຺ປທິກຄາຖາຍ ປຐມປທໍ ອາທິ, ທ຺ເວ ປທານິ ມຊ຺ຌໍ, ອວສານປທໍ ປຣິໂຍສານໍ. ເອການຸສນ຺ຘິກສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິທານໍ ອາທິ, ອນຸສນ຺ຘິ ມຊ຺ຌໍ, ອິທມໂວຈາຕິ ອປ຺ປນາ ປຣິໂຍສານໍ. ອເນການຸສນ຺ຘິກສ຺ສ ປຐໂມ ອນຸສນ຺ຘິ ອາທິ, ຕໂຕ ປຣໍ ເອໂກ ວາ ອເນເກ ວາ ມຊ຺ຌໍ, ປຈ຺ຉິໂມ ປຣິໂຍສານໍ. ອຍໍ ຕາວ ເທສນາຍ ນໂຍ. ສາສນສ຺ສ ປນ ສີລໍ ອາທິ, ສມາຘິ ມຊ຺ຌໍ, ວິປສ຺ສນາ ປຣິໂຍສານໍ. ສມາຘິ ວາ ອາທິ, ວິປສ຺ສນາ ມຊ຺ຌໍ, ມຄ຺ໂຄ ປຣິໂຍສານໍ. ວິປສ຺ສນາ ວາ ອາທິ, ມຄ຺ໂຄ ມຊ຺ຌໍ, ຜລໍ ປຣິໂຍສານໍ. ມຄ຺ໂຄ ວາ ອາທິ, ຜລໍ ມຊ຺ຌໍ, ນິພ຺ພານໍ ປຣິໂຍສານໍ. ທ຺ເວ ທ຺ເວ ວາ ກຍິຣມາເນ ສີລສມາຘໂຍ ອາທິ, ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄາ ມຊ຺ຌໍ, ຜລນິພ຺ພານານິ ປຣິໂຍສານໍ.

ສາຕ຺ຖນ຺ຕິ ສາຕ຺ຖກໍ ກຕ຺ວາ ເທເສນ຺ຕິ. ສພ຺ຍຎ຺ຊນນ຺ຕິ ອກ຺ຂຣປາຣິປູຣິໍ ກຕ຺ວາ ເທເສນ຺ຕິ. ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓນ຺ຕິ ສກລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອນູນໍ ກຕ຺ວາ ເທເສນ຺ຕິ. ປຣິສຸທ຺ຘນ຺ຕິ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ນິຊ຺ຊຏໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ເທເສນ຺ຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ເທເສນ຺ຕາ ຈ ເສຏ຺ຐຈຣິຍຠູຕໍ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສງ຺ຄຫິຕໍ ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ປກາເສນ຺ຕິ. ເນວ ອາທິໍ ມນສິ ກໂຣຕີຕິ ເນວ ປຸພ຺ພປຏ຺ຐປນໍ ມນສິ ກໂຣຕິ.

ກຸມ຺ໂຠຕິ ຆໂຏ. ນິກຸຊ຺ໂຊຕິ ອໂຘມຸໂຂ ຐປິໂຕ. ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ກຸມ຺ໂຠ ນິກຸຊ຺ໂຊ ວິຍ ອວກຸຊ຺ຊປຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ອຸທກາສິຎ຺ຈນກາໂລ ວິຍ ຘມ຺ມເທສນາຍ ລທ຺ຘກາໂລ, ອຸທກສ຺ສ ວິວຏ຺ຏນກາໂລ ວິຍ ຕສ຺ມິໍ ອາສເນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ອຸຄ຺ຄເຫຕຸໍ ອສມຕ຺ຖກາໂລ, ອຸທກສ຺ສ ອສຓ຺ຐານກາໂລ ວິຍ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອສລ຺ລກ຺ຂຓກາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອາກິຓ຺ຓານີຕິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕານິ. ສຕິສມ຺ໂມສາຍ ປກິເຣຍ຺ຍາຕິ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິຕາຍ ວິກິເຣຍ຺ຍ. ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸຈ຺ຉງ຺ໂຄ ວິຍ ອຸຈ຺ຉງ຺ຄປຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ນານາຂຊ຺ຊການິ ວິຍ ນານປ຺ປກາຣໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ, ອຸຈ຺ຉງ຺ເຄ ນານາຂຊ຺ຊການິ ຂາທນ຺ຕສ຺ສ ນິສິນ຺ນກາໂລ ວິຍ ຕສ຺ມິໍ ອາສເນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນກາໂລ, ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ສຕິສມ຺ໂມສາ ປກິຣຓກາໂລ ວິຍ ຕສ຺ມາ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອສລ຺ລກ຺ຂຓກາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຸກ຺ກຸຊ຺ໂຊຕິ ອຸປຣິມຸໂຂ ຐປິໂຕ. ສຓ຺ຐາຕີຕິ ປຕິຏ຺ຐຫຕິ. ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປຣິມຸໂຂ ຐປິໂຕ ກຸມ຺ໂຠ ວິຍ ປຸຖຸປຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ອຸທກສ຺ສ ອາສິຕ຺ຕກາໂລ ວິຍ ເທສນາຍ ລທ຺ຘກາໂລ, ອຸທກສ຺ສ ສຓ຺ຐານກາໂລ ວິຍ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນກາໂລ, ໂນ ວິວຏ຺ຏນກາໂລ ວິຍ ວຸຏ຺ຐາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ສລ຺ລກ຺ຂຓກາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ທຸມ຺ເມໂຘຕິ ນິປ຺ປຎ຺ໂຎ. ອວິຈກ຺ຂໂຓຕິ ສໍວິທຫນປຎ຺ຎາຍ ຣຫິໂຕ. ຄນ຺ຕາຕິ ຄມນສີໂລ. ເສຍ຺ໂຍ ເອເຕນ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ເອຕສ຺ມາ ປຸຄ຺ຄລາ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນຕິ ນວໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມສ຺ສ ອນຸຘມ຺ມໍ ສຫ ສີເລນ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ. ທຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ. ອນ຺ຕກໂຣ ສິຍາຕິ ໂກຏິກໂຣ ປຣິຈ຺ເຉທກໂຣ ປຣິວຏຸມກໂຣ ຠເວຍ຺ຍາຕິ.

ປຸຄ຺ຄລວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

໔. ເທວທູຕວຄ຺ໂຄ

໑. ສພ຺ຣຫ຺ມກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໑. ຈຕຸຕ຺ຖສ຺ສ ປຐເມ ອຊ຺ຌາຄາເຣຕິ ສເກ ຆເຣ. ປູຊິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຍໍ ຆເຣ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ປຏິຊຄ຺ຄິຕາ ໂຄປິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຕິ ມາຕາປິຕຸປູຊການິ ກຸລານິ ມາຕາປິຕູຫິ ສພ຺ຣຫ຺ມການີຕິ ປກາເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເນສໍ ສປຸພ຺ພາຈຣິຍກາທິຠາວໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສປຸພ຺ພາຈຣິຍການີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ມາຕິອາທີນິ ເຕສໍ ພ຺ຣຫ຺ມາທິຠາວສາຘນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕານິ. ພຫຸກາຣາຕິ ປຸຕ຺ຕານໍ ພຫູປກາຣາ. ອາປາທກາຕິ ຊີວິຕສ຺ສ ອາປາທກາ. ປຸຕ຺ຕການໍ ຫິ ມາຕາປິຕູຫິ ຊີວິຕໍ ອາປາທິຕໍ ປາລິຕໍ ຆຏິຕໍ ອນຸປ຺ປພນ຺ເຘນ ປວຕ຺ຕິຕໍ. ໂປສກາຕິ ຫຕ຺ຖປາເທ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຫທຍໂລຫິຕໍ ປາເຍຕ຺ວາ ໂປເສຕາໂຣ. ອິມສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ທສ຺ເສຕາໂຣຕິ ປຸຕ຺ຕານໍ ຫິ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓສ຺ສ ທສ຺ສນໍ ນາມ ມາຕາປິຕໂຣ ນິສ຺ສາຍ ຊາຕນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ທສ຺ເສຕາໂຣ ນາມ.

ພ຺ຣຫ຺ມາຕິ ມາຕາປິຕໂຣຕິ ເສຏ຺ຐາຘິວຈນໍ. ຍຖາ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ຈຕສ຺ໂສ ຠາວນາ ອວິຊຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ ເມຕ຺ຕາ ກຣຸຓາ ມຸທິຕາ ອຸເປກ຺ຂາຕິ, ເອວເມວ ມາຕາປິຕູນໍ ປຸຕ຺ຕເກສຸ ຈຕສ຺ໂສ ຠາວນາ ອວິຊຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕາ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ເວທິຕພ຺ພາ – ກຸຈ຺ຉິຄຕສ຺ມິໍ ຫິ ທາຣເກ ‘‘ກທາ ນຸ ໂຂ ປຸຕ຺ຕກໍ ອໂຣຄໍ ປຣິປຸຓ຺ຓງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມາຕາປິຕູນໍ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍທາ ປເນສ ມນ຺ໂທ ອຸຕ຺ຕານເສຍ຺ຍໂກ ອູກາຫິ ວາ ມງ຺ກຸລາທີຫິ ປາຓເກຫິ ທຏ຺ໂຐ ທຸກ຺ຂເສຍ຺ຍາຍ ວາ ປນ ປີຬິໂຕ ປໂຣທຕິ ວິຣວຕິ, ຕທາສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ກາຣຸຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອາຘາວິຕ຺ວາ ວິຘາວິຕ຺ວາ ກີຬນກາເລ ປນ ໂລຠນີຍວຍສ຺ມິໍ ວາ ຐິຕກາເລ ທາຣກໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສປ຺ປິມຓ຺ເຑ ປກ຺ຂິຕ຺ຕສຕວິຫຕກປ຺ປາສປິຈຸປຏລໍ ວິຍ ມຸທຸກໍ ໂຫຕິ ອາໂມທິຕໍ ປໂມທິຕໍ, ຕທາ ເຕສໍ ມຸທິຕາ ລພ຺ຠຕິ. ຍທາ ປເນສ ປຸຕ຺ໂຕ ທາຣາຠຣຓໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ຕທາ ມາຕາປິຕູນໍ ‘‘ສກ຺ໂກຕິ ທານິ ໂນ ປຸຕ຺ຕໂກ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ຍາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາໂວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ອຸເປກ຺ຂາ ລພ຺ຠຕີຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມາຕິ ມາຕາປິຕໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປຸພ຺ພາຈຣິຍາຕິ ວຸຈ຺ຈເຣຕິ ມາຕາປິຕໂຣ ຫິ ຊາຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ເອວໍ ນິສີທ, ເອວໍ ຕິຏ຺ຐ, ເອວໍ ຄຈ຺ຉ, ເອວໍ ສຍ, ເອວໍ ຂາທ, ເອວໍ ຠຸຎ຺ຊ, ອຍໍ ເຕ, ຕາຕາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ອຍໍ ຠາຕິກາຕິ, ອຍໍ ຠຄິນີຕິ, ອິທໍ ນາມ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອິທໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອສຸກໍ ນາມ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອສຸກໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຄາຫາເປນ຺ຕິ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕິ. ອຖາປຣຠາເຄ ອຎ຺ເຎ ອາຈຣິຍາ ຫຕ຺ຖິສິປ຺ປອສ຺ສສິປ຺ປຣຖສິປ຺ປຘນຸສິປ຺ປຖຣຸສິປ຺ປມຸທ຺ທາຄຓນາທີນິ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕິ. ອຎ຺ໂຎ ສຣຓານິ ເທຕິ, ອຎ຺ໂຎ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ, ອຎ຺ໂຎ ປພ຺ພາເຊຕິ, ອຎ຺ໂຎ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຕິ, ອຎ຺ໂຎ ອຸປສມ຺ປາເທຕິ, ອຎ຺ໂຎ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄາທີນິ ປາເປຕິ. ອິຕິ ສພ຺ເພປິ ເຕ ປຈ຺ຉາຈຣິຍາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ມາຕາປິຕໂຣ ປນ ສພ຺ພປຐມາ, ເຕນາຫ – ‘‘ປຸພ຺ພາຈຣິຍາຕິ ວຸຈ຺ຈເຣ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ວຸຈ຺ຈເຣຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ກຖິຍນ຺ຕິ. ອາຫຸເນຍ຺ຍາ ຈ ປຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕານໍ ອາຫຸຕໍ ປາຫຸຕໍ ອຠິສງ຺ຂຕໍ ອນ຺ນປານາທິໍ ອຣຫນ຺ຕິ, ອນຸຈ຺ຉວິກາ ຕໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕຸໍ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອາຫຸເນຍ຺ຍາ ຈ ປຸຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຊາຍ ອນຸກມ຺ປກາຕິ ປເຣສໍ ປາເຓ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຊໍ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ຕິ ໂຄປາຍນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ປຊາຍ ອນຸກມ຺ປກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ນມສ຺ເສຍ຺ຍາຕິ ນໂມ ກເຣຍ຺ຍ. ສກ຺ກເຣຍ຺ຍາຕິ ສກ຺ກາເຣນ ປຏິມາເນຍ຺ຍ. ອິທານິ ຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອນ຺ເນນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອນ຺ເນນາຕິ ຍາຄຸຠຕ຺ຕຂາທນີເຍນ. ປາເນນາຕິ ອຏ຺ຐວິຘປາເນນ. ວຕ຺ເຖນາຕິ ນິວາສນປາຣຸປນເກນ ວຕ຺ເຖນ. ສຍເນນາຕິ ມຎ຺ຈປີຐານຸປ຺ປທາເນນ. ອຸຈ຺ຉາທເນນາຕິ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ ສຸຄນ຺ຘກຣຓຸຈ຺ຉາທເນນ. ນ຺ຫາປເນນາຕິ ສີເຕ ອຸຓ຺ໂຫທເກນ, ອຸຓ຺ເຫ ສີໂຕທເກນ ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນ຺ຫາປເນນ. ປາທານໍ ໂຘວເນນາຕິ ອຸຓ຺ໂຫທກສີໂຕທເກຫິ ປາທໂຘວເນນ ເຈວ ເຕລມກ຺ຂເນນ ຈ. ເປຈ຺ຈາຕິ ປຣໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ. ສຄ຺ເຄ ປໂມທຕີຕິ ອິຘ ຕາວ ມາຕາປິຕູສຸ ປາຣິຈຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ປາຣິຈຣິຍກາຣຓາ ຕໍ ປຓ຺ຑິຕມນຸສ຺ສາ ອິເຘວ ປສໍສນ຺ຕິ, ປຣໂລກໍ ປນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄ ຐິໂຕ ໂສ ມາຕາປິຕຸອຸປຏ຺ຐາໂກ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕີຫິ ອາໂມທຕິ ປໂມທຕີຕິ.

໒. ອານນ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໒. ທຸຕິເຍ ຕຖາຣູໂປຕິ ຕຖາຊາຕິໂກ. ສມາຘິປຏິລາໂຠຕິ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາລາໂຠ. ອິມສ຺ມິໍ ຈ ສວິຎ຺ຎາຓເກຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈາຕິ ອຸຠເຍສມ຺ປິ ກາໂຍ ສວິຎ຺ຎາຓກຏ຺ເຐນ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຫງ຺ກາຣມມງ຺ກາຣມານານຸສຍາຕິ ອຫງ຺ກາຣທິຏ຺ຐິ ຈ ມມງ຺ກາຣຕຓ຺ຫາ ຈ ມານານຸສໂຍ ຈາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ ກິເລສາ. ນາສ຺ສູຕິ ນ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ພຫິທ຺ຘາ ຈ ສພ຺ພນິມິຕ຺ເຕສູຕິ ຣູປນິມິຕ຺ຕໍ, ສທ຺ທນິມິຕ຺ຕໍ, ຄນ຺ຘນິມິຕ຺ຕໍ, ຣສນິມິຕ຺ຕໍ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ສສ຺ສຕາທິນິມິຕ຺ຕໍ, ປຸຄ຺ຄລນິມິຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວຣູເປສຸ ຈ ພຫິທ຺ຘາ ສພ຺ພນິມິຕ຺ເຕສຸ. ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິນ຺ຕິ ຜລສມາຘິຎ຺ເຈວ ຜລຎາຓຎ຺ຈ. ສິຍາຕິ ຠເວຍ຺ຍ.

ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸໂນຕິ, ອານນ຺ທ, ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ຠິກ຺ຂຸໂນ. ເອຕໍ ສນ຺ຕໍ ເອຕໍ ປຓີຕນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ. ນິພ຺ພານໍ ຫິ ກິເລສານໍ ສນ຺ຕຕາຍ ສນ຺ຕໍ ນາມ, ນິພ຺ພານໍ ສນ຺ຕນ຺ຕິ ສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາວ ທິວສມ຺ປິ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ສນ຺ຕນ຺ເຕວ ປວຕ຺ຕຕີຕິປິ ສນ຺ຕໍ. ປຓີຕນ຺ຕິ ສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສາປິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ປຓີຕນ຺ເຕວ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ນິພ຺ພານໍ ປຓີຕໍ ນາມ. ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖຕິອາທີນິປິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນານິ. ‘‘ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖ’’ຕິ ສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຫິ ທິວສຠາຄມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖເຕວ ປວຕ຺ຕຕິ…ເປ… ຕຖາ ຕີສຸ ຠເວສຸ ວານສງ຺ຂາຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ອຠາເວນ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາເມ ຕສ຺ມິໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ນິພ຺ພານໍ ນິພ຺ພານນ຺ເຕວ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖຕິອາທີນິ ນາມານິ ລຠຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ອຏ຺ຐວິເຘ ອາໂຠຄສມນ຺ນາຫາເຣ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ເອໂກປິ ລພ຺ຠຕິ, ທ຺ເວປິ ສພ຺ເພປິ ລພ຺ຠນ຺ເຕວ.

ສງ຺ຂາຍາຕິ ຎາເຓນ ຊານິຕ຺ວາ. ປໂຣປຣານີຕິ ປຣານິ ຈ ໂອປຣານິ ຈ. ປຣອຕ຺ຕຠາວສກອຕ຺ຕຠາວານິ ຫິ ປຣານິ ຈ ໂອປຣານິ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສາຕິ ຍສ຺ສ ອຣຫໂຕ. ອິຎ຺ຊິຕນ຺ຕິ ຣາຄິຎ຺ຊິຕໍ ໂທສໂມຫມານທິຏ຺ຐິກິເລສທຸຈ຺ຈຣິຕິຎ຺ຊິຕນ຺ຕິ ອິມານິ ສຕ຺ຕ ອິຎ຺ຊິຕານິ ຈລິຕານິ ຜນ຺ທິຕານິ. ນຕ຺ຖິ ກຸຫິຎ຺ຈີຕິ ກຕ຺ຖຈິ ເອກາຣມ຺ມເຓປິ ນຕ຺ຖິ. ສນ຺ໂຕຕິ ປຈ຺ຈນີກກິເລສານໍ ສນ຺ຕຕາຍ ສນ຺ໂຕ. ວິຘູໂມຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິຘູມວິຣຫິໂຕ. ອນີໂຆຕິ ຣາຄາທິອີຆວິຣຫິໂຕ. ນິຣາໂສຕິ ນິຕ຺ຕຓ຺ໂຫ. ອຕາຣີຕິ ຕິຓ຺ໂຓ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ໂຓ ສມຕິກ຺ກນ຺ໂຕ. ໂສຕິ ໂສ ອຣຫໍ ຂີຓາສໂວ. ຊາຕິຊຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຊາຕິຊຣາຄຫເຓເນວ ພ຺ຍາຘິມຣຓມ຺ປິ ຄຫິຕເມວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕປິ ຄາຖາຍປິ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິເຍວ ກຖິຕາຕິ.

໓. ສາຣິປຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໓. ຕຕິເຍ ສໍຂິຕ຺ເຕນາຕິ ມາຕິກາຐປເນນ. ວິຕ຺ຖາເຣນາຕິ ຐປິຕມາຕິກາວິຠຊເນນ. ສໍຂິຕ຺ຕວິຕ຺ຖາເຣນາຕິ ກາເລ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ກາເລ ວິຕ຺ຖາເຣນ. ອຎ຺ຎາຕາໂຣ ຈ ທຸລ຺ລຠາຕິ ປຏິວິຊ຺ຌນກປຸຄ຺ຄລາ ປນ ທຸລ຺ລຠາ. ອິທໍ ຠຄວາ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຎາຓໍ ຆຏ຺ເຏມີ’’ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ກເຖສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຖໂຣ ກິຎ຺ຈາປິ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນ ວທຕິ, ອຘິປ຺ປາເຍນ ປນ ‘‘ວິສ຺ສຕ຺ຖາ ຕຸມ຺ເຫ, ຠນ຺ເຕ, ເທເສຖ, ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ເທສິຕໍ ຘມ຺ມໍ ນຍສເຕນ ນຍສຫສ຺ເສນ ປຏິວິຊ຺ຌິສ຺ສາມິ, ມເມສ ຠາໂຣ ໂຫຕູ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ເທສນາຍ ອຸສ຺ສາເຫນ຺ໂຕ ເອຕສ຺ສ ຠຄວາ ກາໂລຕິອາທິມາຫ.

ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ມາຕິຫາຕິ ເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ສວິຎ຺ຎາຓເກຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອຈ຺ເຉຈ຺ຉິ ຕຓ຺ຫນ຺ຕິ ມຄ຺ຄຎາຓສຕ຺ເຖນ ຕຓ຺ຫໍ ຉິນ຺ທິ. ວິວຕ຺ຕຍິ ສໍໂຍຊນນ຺ຕິ ທສວິຘມ຺ປິ ສໍໂຍຊນໍ ສມູລກໍ ອຸພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑສິ. ສມ຺ມາ ມານາຠິສມຍາ ອນ຺ຕມກາສິ ທຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ ສມ຺ມາ ອຸປາເຍນ ສມ຺ມາ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ນວວິຘສ຺ສ ມານສ຺ສ ປຫານາຠິສມເຍນ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕມກາສິ. ອິທຎ຺ຈ ປນ ເມຕໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕນ຺ຕິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ມຍາ ປາຣາຍເນ ອຸທຍປຎ຺ເຫ ອິທໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິເມວ ສນ຺ຘາຍ ເອຕໍ ຠາສິຕໍ.

ອິທານິ ຍໍ ຕໍ ຠຄວຕາ ຠາສິຕໍ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຫານໍ ກາມສຎ຺ຎານນ຺ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ອຸທຍປຎ຺ເຫ ຈ ເອຕໍ ປທໍ ‘‘ປຫານໍ ກາມຈ຺ຉນ຺ທານ’’ນ຺ຕິ (ສຸ. ນິ. ໑໑໑໒; ຈູຬນິ. ອຸທຍມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທໂສ ໗໕) ອາຄຕໍ, ອິຘ ປນ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣຠາຓເກຫິ ‘‘ກາມສຎ຺ຎານ’’ນ຺ຕິ ອາໂຣປິຕໍ. ຕຕ຺ຖ ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານໍ, ອຕ຺ໂຖ ປນ ເອໂກເຍວ. ກາມສຎ຺ຎານນ຺ຕິ ກາເມ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນສຎ຺ຎານໍ, ອຏ຺ຐຫິ ວາ ໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ເຕຫິ ສຫຊາຕສຎ຺ຎານໍ. ໂທມນສ຺ສານ ຈູຠຍນ຺ຕິ ເອຕາສຎ຺ຈ ກາມສຎ຺ຎານໍ ເຈຕສິກໂທມນສ຺ສານຎ຺ຈາຕິ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ປຫານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປຫານສງ຺ຂາຕໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ອຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ ປພ຺ຣູມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິທ຺ເທເສ ປນ ‘‘ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ຈ ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ຈ ອຸຠິນ຺ນໍ ປຫານໍ ວູປສມໍ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິໍ ອມຕໍ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬນິ. ອຸທຍມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທໂສ ໗໕) ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາຣວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຫານນ຺ຕິ ຫິ ຂີຓາກາຣສງ຺ຂາໂຕ ວູປສໂມປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ກິເລເສ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ໂຕ ມຄ຺ໂຄປິ, ກິເລສປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິສງ຺ຂາຕໍ ຜລມ຺ປິ, ຍໍ ອາຄມ຺ມ ກິເລສາ ປຫີຍນ຺ຕິ, ຕໍ ອມຕໍ ນິພ຺ພານມ຺ປິ. ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ຕານິ ປທານິ ອາຄຕານິ. ‘‘ອຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ ປພ຺ຣູມີ’’ຕິ ວຈນໂຕ ປນ ອຣຫຕ຺ຕຜລເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຖິນສ຺ສ ຈ ປນູທນນ຺ຕິປິ ຖິນສ຺ສ ຈ ປນູທນນ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ອຣຫຕ຺ຕຜລເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈານໍ ນິວາຣຓນ຺ຕິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈນິວາຣຓສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ຜລເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ.

ອຸເປກ຺ຂາສຕິສໍສຸທ຺ຘນ຺ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິເກ ຜເລ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ອຸເປກ຺ຂາຍ ຈ ສຕິຍາ ຈ ສໍສຸທ຺ຘໍ. ຘມ຺ມຕກ຺ກປຸເຣຊວນ຺ຕິ ຘມ຺ມຕກ຺ໂກ ວຸຈ຺ຈຕິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ, ໂສ ອາທິໂຕ ໂຫຕິ, ປຸຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ໂຫຕິ ອຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂສ຺ສາຕິ ຘມ຺ມຕກ຺ກປຸເຣຊໂວ. ຕໍ ຘມ຺ມຕກ຺ກປຸເຣຊວໍ. ອຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂນ຺ຕິ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິໂຍສາເນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິໂມກ຺ຂໍ, ອຎ຺ຎາຍ ວາ ວິໂມກ຺ຂໍ ອຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ, ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອວິຊ຺ຊາຍ ປເຠທນນ຺ຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ປເຠທນນ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ, ອວິຊ຺ຊາຍ ປເຠທນສງ຺ຂາຕໍ ວາ ນິພ຺ພານໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ເອວໍລທ຺ຘນາມໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລເມວ. ອິຕິ ສພ຺ເພຫິປິ ອິເມຫິ ປຫານນ຺ຕິອາທີຫິ ປເທຫິ ອຣຫຕ຺ຕຜລເມວ ປກາສິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໔. ນິທານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ນິທານານີຕິ ກາຣຓານິ. ກມ຺ມານນ຺ຕິ ວຏ຺ຏຄາມິກມ຺ມານໍ. ໂລໂຠ ນິທານໍ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍາຕິ ລຸພ຺ຠນປລຸພ຺ຠນສຠາໂວ ໂລໂຠ ວຏ຺ຏຄາມິກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ ປິຓ຺ຑກຣຓຕ຺ຖາຍ ນິທານໍ ກາຣຓໍ ປຈ຺ຈໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂທໂສຕິ ທຸສ຺ສນປທຸສ຺ສນສຠາໂວ ໂທໂສ. ໂມໂຫຕິ ມຸຍ຺ຫນປມຸຍ຺ຫນສຠາໂວ ໂມໂຫ.

ໂລຠປກຕນ຺ຕິ ໂລເຠນ ປກຕໍ, ໂລຠາຠິຠູເຕນ ລຸທ຺ເຘນ ຫຸຕ຺ວາ ກຕກມ຺ມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂລຠໂຕ ຊາຕນ຺ຕິ ໂລຠຊໍ. ໂລໂຠ ນິທານມສ຺ສາຕິ ໂລຠນິທານໍ. ໂລໂຠ ສມຸທໂຍ ອສ຺ສາຕິ ໂລຠສມຸທຍໍ. ສມຸທໂຍຕິ ປຈ຺ຈໂຍ, ໂລຠປຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຕ຺ຖສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາໂວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີຕິ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ອສ຺ສ ໂລຠຊກມ຺ມວໂຕ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາໂວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຂນ຺ຘາ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕໍ ກມ຺ມໍ ວິປຈ຺ຈຕີຕິ ເຕສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ຕໍ ກມ຺ມໍ ວິປຈ຺ຈຕິ. ທິຏ຺ເຐ ວາ ຘມ຺ເມຕິອາທິ ຍສ຺ມາ ຕໍ ກມ຺ມໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ວາ ໂຫຕິ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍໍ ວາ ອປຣປຣິຍາຍເວທນີຍໍ ວາ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ປເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອຂຓ຺ຑານີຕິ ອຠິນ຺ນານິ. ອປູຕີນີຕິ ປູຕິຠາເວນ ອພີຊຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຕ຺ຕານິ. ອວາຕາຕປຫຕານີຕິ ນ ວາເຕນ ນ ຈ ອາຕເປນ ຫຕານິ. ສາຣາທານີຕິ ຄຫິຕສາຣານິ ສາຣວນ຺ຕານິ ນ ນິສ຺ສາຣານິ. ສຸຂສຍິຕານີຕິ ສນ຺ນິຈຍຠາເວນ ສຸຂໍ ສຍິຕານິ. ສຸເຂຕ຺ເຕຕິ ມຓ຺ຑເຂຕ຺ເຕ. ສຸປຣິກມ຺ມກຕາຍ ຠູມິຍາຕິ ນງ຺ຄລກສເນນ ເຈວ ອຏ຺ຐທນ຺ຕເກນ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ປຣິກມ຺ມກຕາຍ ເຂຕ຺ຕຠູມິຍາ. ນິກ຺ຂິຕ຺ຕານີຕິ ຐປິຕານິ ໂຣປິຕານິ. ອນຸປ຺ປເວຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ອນຸປ຺ປເວເສຍ຺ຍ. ວຸທ຺ຘິນ຺ຕິອາທີສຸ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄມເນນ ວຸທ຺ຘິໍ, ເຫຏ຺ຐາ ມູລປ຺ປຕິຏ຺ຐາເນນ ວິຣູຬ຺ຫິໍ, ສມນ຺ຕາ ວິຕ຺ຖາຣິກຠາເວນ ເວປຸລ຺ລໍ.

ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ທິຏ຺ເຐ ວາ ຘມ຺ເມຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ອສມ຺ໂມຫຕ຺ຖໍ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ກມ຺ມວິຠຕ຺ຕິ ນາມ ກເຖຕພ຺ພາ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກປຣິຍາເຍນ ຫິ ເອກາທສ ກມ຺ມານິ ວິຠຕ຺ຕານິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍໍ ອປຣປຣິຍາຍເວທນີຍໍ, ຍຄ຺ຄຣຸກໍ ຍພ຺ພຫຸລໍ ຍທາສນ຺ນໍ ກຏຕ຺ຕາ ວາ ປນ ກມ຺ມໍ, ຊນກໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກໍ ອຸປປີຬກໍ ອຸປຆາຕກນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເອກຊວນວີຖິຍໍ ສຕ຺ຕສຸ ຈິຕ຺ເຕສຸ ກຸສລາ ວາ ອກຸສລາ ວາ ປຐມຊວນເຈຕນາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍກມ຺ມໍ ນາມ. ຕໍ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ວິປາກໍ ເທຕິ ກາກວຬິຍປຸຓ຺ຓເສຏ຺ຐີນໍ ວິຍ ກຸສລໍ, ນນ຺ທຍກ຺ຂນນ຺ທມາຓວກນນ຺ທໂຄຆາຕກໂກກາລິຍສຸປ຺ປພຸທ຺ຘເທວທຕ຺ຕຈິຎ຺ຈມາຓວິການໍ ວິຍ ຈ ອກຸສລໍ. ຕຖາ ອສກ຺ໂກນ຺ຕໍ ປນ ອໂຫສິກມ຺ມໍ ນາມ ໂຫຕິ, ອວິປາກໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕໍ ມິຄລຸທ຺ທໂກປມາຍ ສາເຘຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຫິ ມິຄລຸທ຺ທເກນ ມິຄໍ ທິສ຺ວາ ຘນຸໍ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຂິຕ຺ໂຕ ສໂຣ ສເຈ ນ ວິຣຊ຺ຌຕິ, ຕໍ ມິຄໍ ຕຕ຺ເຖວ ປາເຕຕິ, ອຖ ນໍ ມິຄລຸທ຺ທໂກ ນິຈ຺ຈມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ເຉຕ຺ວາ ມໍສໍ ອາທາຍ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ໂຕເສນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ. ສເຈ ປນ ວິຣຊ຺ຌຕິ, ມິໂຄ ປລາຍິຕ຺ວາ ປຸນ ຕໍ ທິສໍ ນ ໂອໂລເກຕິ. ເອວໍ ສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສຣສ຺ສ ອວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມິຄວິຊ຺ຌນໍ ວິຍ ຫິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກວາຣປຏິລາໂຠ, ອວິຊ຺ຌນໍ ວິຍ ອວິປາກຠາວາຍ ສມ຺ປຊ຺ຊນນ຺ຕິ.

ອຕ຺ຖສາຘິກາ ປນ ສຕ຺ຕມຊວນເຈຕນາ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍກມ຺ມໍ ນາມ. ຕໍ ອນນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕຠາເວ ວິປາກໍ ເທຕິ. ຕໍ ປເນຕໍ ກຸສລປກ຺ເຂ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິວເສນ, ອກຸສລປກ຺ເຂ ປຎ຺ຈານນ຺ຕຣິຍກມ຺ມວເສນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠີ ເອກາຍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ອານນ຺ຕຣິຍານໍ ກຕ຺ຕາ ເອເກນ ກມ຺ເມນ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ເສສສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ກມ຺ມານິ ຈ ອໂຫສິກມ຺ມຠາວໍເຍວ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອວິປາການິ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ປຸຣິມອຸປມາຍເຍວ ທີເປຕພ຺ໂພ.

ອຸຠິນ຺ນໍ ອນ຺ຕເຣ ປນ ປຎ຺ຈຊວນເຈຕນາ ອປຣປຣິຍາຍເວທນີຍກມ຺ມໍ ນາມ. ຕໍ ອນາຄເຕ ຍທາ ໂອກາສໍ ລຠຕິ, ຕທາ ວິປາກໍ ເທຕິ. ສຕິ ສໍສາຣປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ອໂຫສິກມ຺ມໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ສຸນຂລຸທ຺ທເກນ ທີເປຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຫິ ສຸນຂລຸທ຺ທເກນ ມິຄໍ ທິສ຺ວາ ສຸນໂຂ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕ ມິຄໍ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ປາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ມິໍ ເຍວ ຑໍສຕິ; ເອວເມວໍ ອິທໍ ກມ຺ມໍ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ໂອກາສໍ ລຠຕິ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ວິປາກໍ ເທຕິ, ເຕນ ມຸຕ຺ໂຕ ສຕ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ກຸສລາກຸສເລສຸ ປນ ຄຣຸກາຄຣຸເກສຸ ຍໍ ຄຣຸກໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ຍຄ຺ຄຣຸກໍ ນາມ. ຕເທຕໍ ກຸສລປກ຺ເຂ ມຫຄ຺ຄຕກມ຺ມໍ, ອກຸສລປກ຺ເຂ ປຎ຺ຈານນ຺ຕຣິຍກມ຺ມໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມິໍ ສຕິ ເສສານິ ກຸສລານິ ວາ ອກຸສລານິ ວາ ວິປຈ຺ຈິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຕເທວ ທຸວິຘມ຺ປິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ເທຕິ. ຍຖາ ຫິ ສາສປປ຺ປມາຓາປິ ສກ຺ຂຣາ ວາ ອຍຄຸຬິກາ ວາ ອຸທກຣຫເທ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາ ອຸທກປິຏ຺ເຐ ອຸປ຺ລວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເຫຏ຺ຐາວ ປວິສຕິ; ເອວເມວ ກຸສເລປິ ອກຸສເລປິ ຍໍ ຄຣຸກໍ, ຕເທວ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ.

ກຸສລາກຸສເລສຸ ປນ ຍໍ ພຫຸລໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ຍພ຺ພຫຸລໍ ນາມ. ຕໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ລທ຺ຘາເສວນວເສນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍໍ ວາ ພລວກຸສລກມ຺ເມສຸ ໂສມນສ຺ສກຣໍ, ອກຸສລກມ຺ເມສຸ ສນ຺ຕາປກຣໍ, ເອຕໍ ຍພ຺ພຫຸລໍ ນາມ. ຕເທຕໍ ຍຖາ ນາມ ທ຺ວີສຸ ມລ຺ເລສຸ ຍຸທ຺ຘຠູມິໍ ໂອຕິຓ຺ເຓສຸ ໂຍ ພລວາ, ໂສ ອິຕຣໍ ປາເຕຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ; ເອວເມວ ອິຕຣໍ ທຸພ຺ພລກມ຺ມໍ ອວຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຍໍ ອາເສວນວເສນ ວາ ພຫຸລໍ, ອາສນ຺ນວເສນ ວາ ພລວໍ, ຕໍ ວິປາກໍ ເທຕິ, ທຸຏ຺ຐຄາມຓິອຠຍຣຎ຺ໂຎ ກມ຺ມໍ ວິຍ.

ໂສ ກິຣ ຈູຬງ຺ຄຓິຍຍຸທ຺ເຘ ປຣາຊິໂຕ ວຬວໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ປລາຍິ. ຕສ຺ສ ຈູຬຸປຏ຺ຐາໂກ ຕິສ຺ສາມຈ຺ໂຈ ນາມ ເອກໂກວ ປຈ຺ຉໂຕ ອໂຫສິ. ໂສ ເອກໍ ອຏວິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ພາຘຍມານາຍ – ‘‘ຠາຕິກ ຕິສ຺ສ, ອຕິວິຍ ໂນ ຊິຆຈ຺ຉາ ພາຘຕິ, ກິໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫ. ອຕ຺ຖິ, ເທວ, ມຍາ ສາຏກນ຺ຕເຣ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ສຸວຓ຺ຓສຣກຠຕ຺ຕໍ ອາຠຕນ຺ຕິ. ເຕນ ຫິ ອາຫຣາຕິ. ໂສ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຣໂຕ ຐເປສິ. ຣາຊາ ທິສ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂກຏ຺ຐາເສ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອາຫ. ມຍໍ ຕໂຍ ຊນາ, ກສ຺ມາ ເທໂວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂກຏ຺ຐາເສ ກາຣຍຕີຕິ? ຠາຕິກ ຕິສ຺ສ, ຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຫໍ ອຕ຺ຕານໍ ສຣາມິ, ນ ເມ ອຍ຺ຍານໍ ອທຕ຺ວາ ອາຫາໂຣ ປຣິຠຸຕ຺ຕປຸພ຺ໂພ ອຕ຺ຖິ, ສ຺ວາຫໍ ອຊ຺ຊປິ ອທຕ຺ວາ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ. ໂສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂກຏ຺ຐາເສ ອກາສິ. ຣາຊາ ‘‘ກາລໍ ໂຆເສຫີ’’ຕິ ອາຫ. ຉຑ຺ຑິຕາຣຎ຺ເຎ ກຸໂຕ, ອຍ຺ເຍ, ລຠິສ຺ສາມ ເທວາຕິ. ‘‘ນາຍໍ ຕວ ຠາໂຣ. ສເຈ ມມ ສທ຺ຘາ ອຕ຺ຖິ, ອຍ຺ເຍ, ລຠິສ຺ສາມ, ວິສ຺ສຕ຺ໂຖ ກາລໍ ໂຆເສຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ກາໂລ, ຠນ຺ເຕ, ກາໂລ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຆເສສິ.

ອຖສ຺ສ ໂພຘິມາຕຸມຫາຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ຕໍ ສທ຺ທໍ ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ ສຸຕ຺ວາ ‘ກຕ຺ຖາຍໍ ສທ຺ໂທ’ຕິ ຕໍ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ‘‘ອຊ຺ຊ ທຸຏ຺ຐຄາມຓິອຠຍມຫາຣາຊາ ຍຸທ຺ຘປຣາຊິໂຕ ອຏວິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ເອກໍ ສຣກຠຕ຺ຕໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂກຏ຺ຐາເສ ກາເຣຕ຺ວາ ‘ເອກໂກວ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’ຕິ ກາລໍ ໂຆສາເປສີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ມຍາ ຣຎ຺ໂຎ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ມໂນຄຕິຍາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຣໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ‘‘ປສ຺ສ, ຠາຕິກ, ຕິສ຺ສາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ປຕ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ເທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ປຕ຺ຕໍ ນີຫຣິ. ຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ໂກຏ຺ຐາເສນ ສທ຺ຘິໍ ເຖຣສ຺ສ ໂກຏ຺ຐາສໍ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອາຫາຣປຣິສ຺ສໂຍ ນາມ ມາ ກທາຈິ ໂຫຕູ’’ຕິ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຕິສ຺ສາມຈ຺ໂຈປິ ‘‘ມມ ອຍ຺ຍປຸຕ຺ເຕ ປສ຺ສນ຺ເຕ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ໂກຏ຺ຐາສໍ ເຖຣສ຺ເສວ ປຕ຺ເຕ ອາກິຣິ. ວຬວາປິ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍ຺ຫມ຺ປິ ໂກຏ຺ຐາສໍ ເຖຣສ຺ເສວ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ຣາຊາ ວຬວໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອຍມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ໂກຏ຺ຐາສໍ ເຖຣສ຺ເສວ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປນໍ ປຈ຺ຈາສີສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ຕຕ຺ເຖວ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ເຖໂຣ ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອາໂລປສງ຺ເຂເປນ ອທາສິ.

ຣາຊາປິ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຕິວິຍມ຺ຫາ ຊິຆຈ຺ຉິຕາ, ສາຘຸ ວຕສ຺ສ ສເຈ ອຕິເຣກຠຕ຺ຕສິຕ຺ຖານິ ປຫິເຓຍ຺ຍາ’’ຕິ. ເຖໂຣ ຣຎ຺ໂຎ ຈິຕ຺ຕໍ ຎຕ຺ວາ ອຕິເຣກຠຕ຺ຕໍ ເອເຕສໍ ຍາປນມຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ອາກາເສ ຂິປິ, ປຕ຺ໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຫຕ຺ເຖ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ຠຕ຺ຕໍ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ຊນານໍ ຍາວທຕ຺ຖໍ ອໂຫສິ. ອຖ ຣາຊາ ປຕ຺ຕໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸຈ຺ຉປຕ຺ຕໍ ນ ເປສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິສາຏກໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ອຸທກໍ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ສາຏກໍ ປຕ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ປຕ຺ໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມມ ອຍ຺ຍສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ປຕິຏ຺ຐາຕູ’’ຕິ ອາກາເສ ຂິປິ. ປຕ຺ໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ປຕິຏ຺ຐາສິ.

ອປຣຠາເຄ ຣຎ຺ໂຎ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣຘາຕູນໍ ອຏ຺ຐມຠາຄໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ວີສຣຕນສຕິກໍ ມຫາເຈຕິຍໍ ກາເຣນ຺ຕສ຺ສ ອປຣິນິຏ຺ຐິເຕເຍວ ເຈຕິເຍ ກາລກິຣິຍາສມໂຍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ອຖສ຺ສ ມຫາເຈຕິຍສ຺ສ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສ ນິປນ຺ນສ຺ສ ປຎ຺ຈນິກາຍວເສນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ເຕ ຉຫິ ເທວໂລເກຫິ ຉ ຣຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ອາກາເສ ອຏ຺ຐໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ປຸຎ຺ຎໂປຕ຺ຖກໍ ອາຫຣຖາ’’ຕິ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸຎ຺ຎໂປຕ຺ຖກໍ ວາຈາເປສິ. ອຖ ນໍ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ນ ປຣິໂຕເສສິ. ໂສ ‘‘ປຣໂຕ ວາເຈຖາ’’ຕິ ອາຫ. ໂປຕ຺ຖກວາຈໂກ ‘‘ຈູຬງ຺ຄຓິຍຍຸທ຺ເຘ ປຣາຊິເຕນ ເຕ ເທວ ອຏວິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນນ ເອກໍ ສຣກຠຕ຺ຕໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂກຏ຺ຐາເສ ກາເຣຕ຺ວາ ໂພຘິມາຕຸມຫາຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂາ ທິນ຺ນາ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ‘‘ຐເປຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຸຈ຺ຉິ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກຕໂຣ ເທວໂລໂກ ຣມຓີໂຍ’’ຕິ? ສພ຺ພໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ຕຸສິຕຠວນໍ ມຫາຣາຊາຕິ. ຣາຊາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕຸສິຕຠວນໂຕ ອາຄຕຣເຖວ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຕຸສິຕຠວນໍ ອຄມາສິ. ອິທໍ ພລວກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກທາເນ ວຕ຺ຖຸ.

ຍໍ ປນ ກຸສລາກຸສເລສຸ ອາສນ຺ນມຣເຓ ອນຸສ຺ສຣິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕໍ ຍທາສນ຺ນໍ ນາມ. ຕເທຕໍ ຍຖາ ນາມ ໂຄຄຓປຣິປຸຓ຺ຓສ຺ສ ວຊສ຺ສ ທ຺ວາເຣ ວິວເຏ ປຣຠາເຄ ທມ຺ມຄວພລວຄເວສຸ ສນ຺ເຕສຸປິ ໂຍ ວຊທ຺ວາຣສ຺ສ ອາສນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອນ຺ຕມໂສ ທຸພ຺ພລຊຣຄ຺ຄໂວປິ, ໂສ ເອວ ປຐມຕຣໍ ນິກ຺ຂມຕິ, ເອວເມວ ອຎ຺ເຎສຸ ກຸສລາກຸສເລສຸ ສນ຺ເຕສຸປິ ມຣຓກາລສ຺ສ ອາສນ຺ນຕ຺ຕາ ວິປາກໍ ເທຕິ.

ຕຕ຺ຣິມານິ ວຕ຺ຖູນິ – ມຘຸອງ຺ຄຓຄາເມ ກິຣ ເອໂກ ທມິຬໂທວາຣິໂກ ປາໂຕວ ພຬິສໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຈ຺ເຉ ວຘິຕ຺ວາ ຕໂຍ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ເອເກນ ຕຓ຺ຑຸລໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອເກນ ທຘິໍ, ເອກໍ ປຈຕິ. ອິມິນາ ນີຫາເຣນ ປຎ຺ຎາສ ວສ຺ສານິ ປາຓາຕິປາຕກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ມຫລ຺ລໂກ ອນຸຏ຺ຐານເສຍ຺ຍໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຄິຣິວິຫາຣວາສີ ຈູຬປິຓ຺ຑປາຕິກຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ມາ ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ ມຍິ ປສ຺ສນ຺ເຕ ນສ຺ສຕູ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເຄຫທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖສ຺ສ ຠຣິຍາ, ‘‘ສາມິ, ເຖໂຣ ອາຄໂຕ’’ຕິ ອາໂຣເຈສິ. ອຫໍ ປຎ຺ຎາສ ວສ຺ສານິ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ນ ຄຕປຸພ຺ໂພ, ກຕເຣນ ເມ ຄຸເຓນ ເຖໂຣ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ຄຈ຺ຉາຕິ ນໍ ວທຖາຕິ. ສາ ‘‘ອຕິຈ຺ຉຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ‘‘ອຸປາສກສ຺ສ ກາ ສຣີຣປ຺ປວຕ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ທຸພ຺ພໂລ, ຠນ຺ເຕຕິ. ເຖໂຣ ຆຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘‘ສີລໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ. ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ເທຖາຕິ. ເຖໂຣ ຕີຓິ ສຣຓານິ ທຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ທາຕຸໍ ອາຣຠິ. ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈ ສີລານີຕິ ວຈນກາເລເຍວ ຊິວ຺ຫາ ປປຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ວຏ຺ຏິສ຺ສຕິ ເອຕ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄໂຕ. ໂສປິ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ນິພ຺ພຕ຺ຕກ຺ຂເຓເຍວ ຈ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ມຍາ ອິທໍ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ເຖຣໍ ນິສ຺ສາຍ ລທ຺ຘຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ເທວໂລກໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ‘‘ໂກ ເອໂສ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ທມິຬໂທວາຣິໂກ’’ຕິ ອາຫ. ກຸຫິໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕສີຕິ? ຈາຕຸມຫາຣາຊິເກສຸ, ຠນ຺ເຕ, ສເຈ ເມ ອຍ຺ໂຍ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ອທສ຺ສ, ອຸປຣິ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ອສ຺ສໍ. ອຫໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ປຸຕ຺ຕກາຕິ. ໂສ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເທວໂລກເມວ ຄໂຕ. ອິທໍ ຕາວ ກຸສລກມ຺ເມ ວຕ຺ຖຸ.

ອນ຺ຕຣຄງ຺ຄາຍ ປນ ມຫາວາຈກາລອຸປາສໂກ ນາມ ອໂຫສິ. ໂສ ຕິໍສ ວສ຺ສານິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣໍ ສຊ຺ຌາຍິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ເອວໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ໂອຠາສມຕ຺ຕມ຺ປິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍ, ພຸທ຺ຘສາສນໍ ອນິຍ຺ຍານິກໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທິຏ຺ຐິວິປລ຺ລາສໍ ປຕ຺ວາ ກາລກິຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ມຫາຄງ຺ຄາຍ ນວອຸສຠິໂກ ສຸສຸມາຣເປໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ເອກໍ ສມຍໍ ກຈ຺ຉກຕິຕ຺ເຖນ ສຏ຺ຐິ ປາສາຓຕ຺ຖມ຺ຠສກຏານິ ອຄມໍສຸ. ໂສ ສພ຺ເພປິ ເຕ ໂຄເຓ ຈ ປາສາເຓ ຈ ຂາທິ. ອິທໍ ອກຸສລກມ຺ເມ ວຕ຺ຖຸ.

ເອເຕຫິ ປນ ຕີຫິ ມຸຕ຺ຕໍ ອຎ຺ຎາຓວເສນ ກຕໍ ກຏຕ຺ຕາ ວາ ປນ ກມ຺ມໍ ນາມ. ຕໍ ຍຖາ ນາມ ອຸມ຺ມຕ຺ຕເກນ ຂິຕ຺ຕທຓ຺ຑໍ ຍຕ຺ຖ ວາ ຕຕ຺ຖ ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ເຕສໍ ອຠາເວ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ວິປາກໍ ເທຕິ.

ຊນກໍ ນາມ ເອກໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຊເນຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິໍ ນ ຊເນຕິ, ປວຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎໍ ກມ຺ມໍ ວິປາກໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ. ຍຖາ ຫິ ມາຕາ ຊເນຕິເຍວ, ຘາຕິເຍວ ປນ ຊຄ຺ຄຕິ; ເອວເມວໍ ມາຕາ ວິຍ ປຏິສນ຺ຘິນິພ຺ພຕ຺ຕກໍ ຊນກກມ຺ມໍ, ຘາຕິ ວິຍ ປວຕ຺ເຕ ສມ຺ປຕ຺ຕກມ຺ມໍ. ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກໍ ນາມ ກຸສເລປິ ລພ຺ຠຕິ ອກຸສເລປິ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ກຸສລໍ ກຕ຺ວາ ສຸຄຕິຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຸສລໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ກມ຺ມໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕ຺ວາ ອເນການິ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ສຸຄຕິຠວສ຺ມິໍເຍວ ວິຈຣຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ອກຸສລໍ ກຕ຺ວາ ທຸຄ຺ຄຕິຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອກຸສລໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ກມ຺ມໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕ຺ວາ ພຫູນິ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ທຸຄ຺ຄຕິຠວສ຺ມິໍເຍວ ວິຈຣຕິ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ຊນກໍ ນາມ ກຸສລມ຺ປິ ໂຫຕິ ອກຸສລມ຺ປິ. ຕໍ ປຏິສນ຺ຘິຍມ຺ປິ ປວຕ຺ເຕປິ ຣູປາຣູປວິປາກກ຺ຂນ຺ເຘ ຊເນຕິ. ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠກໍ ປນ ວິປາກໍ ຊເນຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຎ຺ເຎນ ກມ຺ເມນ ທິນ຺ນາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ຊນິເຕ ວິປາເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກສຸຂທຸກ຺ຂໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕິ, ອທ຺ຘານໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ອຸປປີຬກໍ ນາມ ອຎ຺ເຎນ ກມ຺ເມນ ທິນ຺ນາຍ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ຊນິເຕ ວິປາເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປີເຬຕິ ພາເຘຕິ, ອທ຺ຘານໍ ປວຕ຺ຕິຕຸໍ ນ ເທຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ນໂຍ – ກຸສລກມ຺ເມ ວິປຈ຺ຈມາເນ ອກຸສລກມ຺ມໍ ອຸປປີຬກໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວິປຈ຺ຈິຕຸໍ ນ ເທຕິ. ອກຸສລກມ຺ເມ ວິປຈ຺ຈມາເນ ກຸສລກມ຺ມໍ ອຸປປີຬກໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວິປຈ຺ຈິຕຸໍ ນ ເທຕິ. ຍຖາ ວຑ຺ຒມານກໍ ຣຸກ຺ຂໍ ວາ ຄຈ຺ຉໍ ວາ ລຕໍ ວາ ໂກຈິເທວ ທຓ຺ເຑນ ວາ ສຕ຺ເຖນ ວາ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ ວາ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ ວາ, ອຖ ໂສ ຣຸກ຺ໂຂ ວາ ຄຈ຺ໂຉ ວາ ລຕາ ວາ ວຑ຺ຒິຕຸໍ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ; ເອວເມວໍ ກຸສລໍ ວິປຈ຺ຈມານໍ ອກຸສເລນ ອຸປປີຬິຕໍ, ອກຸສລໍ ວາ ປນ ວິປຈ຺ຈມານໍ ກຸສເລນ ອຸປປີຬິຕໍ ວິປຈ຺ຈິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ຕຕ຺ຖ ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕສ຺ສ ອກຸສລກມ຺ມໍ ກຸສລໍ ອຸປປີເຬສິ, ໂຈຣຆາຕກສ຺ສ ກຸສລກມ຺ມໍ ອກຸສລໍ ອຸປປີເຬສິ.

ຣາຊຄເຫ ກິຣ ວາຕກາຬໂກ ປຎ຺ຎາສ ວສ຺ສານິ ໂຈຣຆາຕກມ຺ມໍ ອກາສິ. ອຖ ນໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘‘ເທວ, ວາຕກາຬໂກ ມຫລ຺ລໂກ ໂຈເຣ ຆາເຕຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ. ‘‘ອປເນຖ ນໍ ຕສ຺ມາ ຐານນ຺ຕຣາຕິ. ອມຈ຺ຈາ ນໍ ອປເນຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ຐປຍິໍສຸ. ວາຕກາຬໂກປິ ຍາວ ຕໍ ກມ຺ມໍ ອກາສິ, ຕາວ ອຫຕວຕ຺ຖານິ ວາ ອຈ຺ຉາທິຕຸໍ ສຸຣຠິປຸປ຺ຜານິ ວາ ປິຬນ຺ຘິຕຸໍ ປາຍາສໍ ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອຸຈ຺ຉາທນນ຺ຫາປນໍ ວາ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕຸໍ ນາລຕ຺ຖ. ໂສ ‘‘ທີຆຣຕ຺ຕໍ ເມ ກິລິຏ຺ຐເວເສນ ຈຣິຕ’’ນ຺ຕິ ‘‘ປາຍາສໍ ເມ ປຈາຫີ’’ຕິ ຠຣິຍໍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ນ຺ຫານີຍສມ຺ຠາຣານິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ນ຺ຫານຕິຕ຺ຖໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສີສໍ ນ຺ຫຕ຺ວາ ອຫຕວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຄນ຺ເຘ ວິລິມ຺ປິຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜານິ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ຆຣໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສໍກິລິຏ຺ຐກມ຺ມໂຕ ຈມ຺ຫິ ອປຄໂຕ, ອຍ຺ໂຍ ຈ ເມ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ເຖຣໍ ຆຣໍ ເນຕ຺ວາ ນວສປ຺ປິສກ຺ກຣຈຸຓ຺ຓາຠິສງ຺ຂເຕນ ປາຍາເສນ ປຣິວິສິ. ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ອນຸໂມທນມກາສິ. ໂສ ອນຸໂມທນໍ ສຸຕ຺ວາ ອນຸໂລມິກຂນ຺ຕິໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ເຖຣໍ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕມາໂນ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຕຣຸຓວຈ຺ຉາຍ ຄາວິຍາ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຕຖາຄຕໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂຈຣຆາຕໂກ ອຊ຺ເຊວ ກິລິຏ຺ຐກມ຺ມໂຕ ອປນີໂຕ, ອຊ຺ເຊວ ກາລງ຺ກໂຕ, ກຫໍ ນຸ ໂຂ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ? ຕາວຕິໍສຠວເນ, ຠິກ຺ຂເວຕິ. ຠນ຺ເຕ, ໂຈຣຆາຕໂກ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ປຸຣິເສ ຆາເຕສິ, ຕຸມ຺ເຫ ຈ ເອວໍ ວເທຖ, ນຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ປາປກມ຺ມສ຺ສ ຜລນ຺ຕິ. ມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ອວຈຸຕ຺ຖ, ພລວກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕູປນິສ຺ສຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ທຕ຺ວາ ອນຸໂມທນໍ ສຸຕ຺ວາ ອນຸໂລມິກຂນ຺ຕິໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ໂສ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕຕິ.

‘‘ສຸຠາສິຕໍ ສຸຓິຕ຺ວານ, ນາຄຣິໂຍ ໂຈຣຆາຕໂກ;

ອນຸໂລມຂນ຺ຕິໍ ລທ຺ຘານ, ໂມທຕີ ຕິທິວໍ ຄໂຕ’’ຕິ.

ອຸປຆາຕກໍ ປນ ສຍໍ ກຸສລມ຺ປິ ອກຸສລມ຺ປິ ສມານໍ ອຎ຺ຎໍ ທຸພ຺ພລກມ຺ມໍ ຆາເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວິປາກໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກສ຺ສ ໂອກາສໍ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ປນ ກມ຺ເມນ ກເຕ ໂອກາເສ ຕໍ ວິປາກໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸປຈ຺ເຉທກນ຺ຕິປິ ເອຕສ຺ເສວ ນາມໍ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ນໂຍ – ກຸສລກມ຺ມສ຺ສ ວິປຈ຺ຈນກາເລ ເອກໍ ອກຸສລກມ຺ມໍ ອຸຏ຺ຐາຍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາເຕຕິ. ອກຸສລກມ຺ມສ຺ສປິ ວິປຈ຺ຈນກາເລ ເອກໍ ກຸສລກມ຺ມໍ ອຸຏ຺ຐາຍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາເຕຕິ. ອິທໍ ອຸປຈ຺ເຉທກໍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໂນ ກມ຺ມໍ ກຸສລຈ຺ເຉທກໍ ອໂຫສິ, ອງ຺ຄຸລິມາລຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອກຸສລຈ຺ເຉທກນ຺ຕິ. ເອວໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກປຣິຍາເຍນ ເອກາທສ ກມ຺ມານິ ວິຠຕ຺ຕານິ.

ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາເຍນ ປນ ໂສຬສ ກມ຺ມານິ ວິຠຕ຺ຕານິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ‘‘ອຕ຺ເຖກຈ຺ຈານິ ປາປການິ ກມ຺ມສມາທານານິ ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິພາຬ຺ຫານິ ນ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕິ, ອຕ຺ເຖກຈ຺ຈານິ ປາປການິ ກມ຺ມສມາທານານິ ອຸປຘິສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິພາຬ຺ຫານິ ນ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕິ, ອຕ຺ເຖກຈ຺ຈານິ ປາປການິ ກມ຺ມສມາທານານິ ກາລສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິພາຬ຺ຫານິ ນ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕິ, ອຕ຺ເຖກຈ຺ຈານິ ປາປການິ ກມ຺ມສມາທານານິ ປໂຍຄສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິພາຬ຺ຫານິ ນ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອຕ຺ເຖກຈ຺ຈານິ ປາປການິ ກມ຺ມສມາທານານິ ຄຕິວິປຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕິ, ອຸປຘິວິປຕ຺ຕິໍ, ກາລວິປຕ຺ຕິໍ, ປໂຍຄວິປຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອຕ຺ເຖກຈ຺ຈານິ ກລ຺ຍາຓານິ ກມ຺ມສມາທານານິ ຄຕິວິປຕ຺ຕິປຏິພາຬ຺ຫານິ ນ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕິ, ອຸປຘິວິປຕ຺ຕິ, ກາລວິປຕ຺ຕິ, ປໂຍຄວິປຕ຺ຕິປຏິພາຬ຺ຫານິ ນ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອຕ຺ເຖກຈ຺ຈານິ ກລ຺ຍາຓານິ ກມ຺ມສມາທານານິ ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕິ, ອຸປຘິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ, ກາລສມ຺ປຕ຺ຕິໍ, ປໂຍຄສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ໘໑໐).

ຕຕ຺ຖ ປາປການີຕິ ລາມການິ. ກມ຺ມສມາທານານີຕິ ກມ຺ມຄ຺ຄຫຓານິ. ຄຫິຕສມາທິນ຺ນານໍ ກມ຺ມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິພາຬ຺ຫານິ ນ ວິປຈ຺ຈນ຺ຕີຕິອາທີສຸ ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓານຸຠວນາຣເຫ ກມ຺ເມ ວິຊ຺ຊມາເນເຍວ ສຸຄຕິຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ກມ຺ມໍ ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິພາຬ຺ຫໍ ນ ວິປຈ຺ຈຕິ ນາມ. ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຕິພາຫິຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ນ ວິປຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ປນ ປາປກມ຺ເມນ ທາສິຍາ ວາ ກມ຺ມກາຣິຍາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຸປຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕຠາວສມິທ຺ຘິຍໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອຖສ຺ສ ສາມິກາ ຕສ຺ສ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ນາຍໍ ກິລິຏ຺ຐກມ຺ມສ຺ສານຸຈ຺ຉວິໂກ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຕປຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກາທິຏ຺ຐາເນສຸ ຐເປຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ປຣິຫຣນ຺ຕິ. ເອວຣູປສ຺ສ ກມ຺ມໍ ອຸປຘິສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິພາຬ຺ຫໍ ນ ວິປຈ຺ຈຕິ ນາມ. ໂຍ ປນ ປຐມກປ຺ປິກກາລສທິເສ ສຸລຠສມ຺ປນ຺ນຣສໂຠຊເນ ສຸຠິກ຺ຂກາເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານມ຺ປິ ປາປກມ຺ມໍ ກາລສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິພາຬ຺ຫໍ ນ ວິປຈ຺ຈຕິ ນາມ. ໂຍ ປນ ສມ຺ມາປໂຍຄໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວຕິ, ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກາເລ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ປຏິກ຺ກມິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກາເລ ປຏິກ຺ກມຕິ, ປລາຍິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກາເລ ປລາຍຕິ. ລຎ຺ຊທານຍຸຕ຺ຕກາເລ ລຎ຺ຊໍ ເທຕິ, ໂຈຣິກຍຸຕ຺ຕກາເລ ໂຈຣິກໍ ກໂຣຕິ, ເອວຣູປສ຺ສ ປາປກມ຺ມໍ ປໂຍຄສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິພາຬ຺ຫໍ ນ ວິປຈ຺ຈຕິ ນາມ.

ທຸຄ຺ຄຕິຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ປາປກມ຺ມໍ ຄຕິວິປຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມ ວິປຈ຺ຈຕິ ນາມ. ໂຍ ປນ ທາສິຍາ ວາ ກມ຺ມກາຣິຍາ ວາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ ທຸສ຺ສຓ຺ຐາໂນ, ‘‘ຍກ຺ໂຂ ນຸ ໂຂ ມນຸສ຺ໂສ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ວິມຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ໂສ ສເຈ ປຸຣິໂສ ໂຫຕິ, ອຖ ນໍ ‘‘ນາຍໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ’’ຕິ ຫຕ຺ຖິໍ ວາ ຣກ຺ຂາເປນ຺ຕິ ອສ຺ສໍ ວາ ໂຄເຓ ວາ, ຕິຓກຏ຺ຐາທີນິ ວາ ອາຫຣາເປນ຺ຕິ, ເຂຬສຣກໍ ວາ ຄຓ຺ຫາເປນ຺ຕິ. ສເຈ ອິຕ຺ຖີ ໂຫຕິ, ອຖ ນໍ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທີນໍ ຠຕ຺ຕມາສາທີນິ ວາ ປຈາເປນ຺ຕິ, ກຈວຣໍ ວາ ຉຑ຺ຑາເປນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ປນ ຊິຄຸຈ຺ຉນີຍກມ຺ມໍ ກາເຣນ຺ຕິ. ເອວຣູປສ຺ສ ປາປກມ຺ມໍ ອຸປຘິວິປຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມ ວິປຈ຺ຈຕິ ນາມ. ໂຍ ປນ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂກາເລ ວາ ປຣິຫີນສມ຺ປຕ຺ຕິກາເລ ວາ ອນ຺ຕຣກປ຺ເປ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ສ ປາປກມ຺ມໍ ກາລວິປຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມ ວິປຈ຺ຈຕິ ນາມ. ໂຍ ປນ ປໂຍຄໍ ສມ຺ປາເທຕຸໍ ນ ຊານາຕິ, ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກາເລ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ນ ຊານາຕິ…ເປ… ໂຈຣິກຍຸຕ຺ຕກາເລ ໂຈຣິກໍ ກາຕຸໍ ນ ຊານາຕິ, ຕສ຺ສ ປາປກມ຺ມໍ ປໂຍຄວິປຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມ ວິປຈ຺ຈຕິ ນາມ.

ໂຍ ປນ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓານຸຠວນາຣເຫ ກມ຺ເມ ວິຊ຺ຊມາເນເຍວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸຄ຺ຄຕິຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ກມ຺ມໍ ຄຕິວິປຕ຺ຕິປຏິພາຬ຺ຫໍ ນ ວິປຈ຺ຈຕິ ນາມ. ໂຍ ປນ ປຸຎ຺ຎານຸຠາເວນ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາທີນໍ ເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ກາໂຓ ວາ ໂຫຕິ ກຸຓີ ວາ ຂຎ຺ໂຊ ວາ ປກ຺ຂຫໂຕ ວາ, ຕສ຺ສ ໂອປຣຊ຺ຊເສນາປຕິຠຓ຺ຑາຄາຣິກຏ຺ຐານາທີນິ ນ ອນຸຈ຺ຉວິການີຕິ ນ ເທນ຺ຕິ. ອິຈ຺ຈສ຺ສ ຕໍ ປຸຎ຺ຎໍ ອຸປຘິວິປຕ຺ຕິປຏິພາຬ຺ຫໍ ນ ວິປຈ຺ຈຕິ ນາມ. ໂຍ ປນ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂກາເລ ວາ ປຣິຫີນສມ຺ປຕ຺ຕິກາເລ ວາ ອນ຺ຕຣກປ຺ເປ ວາ ມນຸສ຺ເສສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມໍ ກາລວິປຕ຺ຕິປຏິພາຬ຺ຫໍ ນ ວິປຈ຺ຈຕິ ນາມ. ໂຍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປໂຍຄໍ ສມ຺ປາເທຕຸໍ ນ ຊານາຕິ, ຕສ຺ສ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມໍ ປໂຍຄວິປຕ຺ຕິປຏິພາຬ຺ຫໍ ນ ວິປຈ຺ຈຕິ ນາມ.

ກລ຺ຍາຓກມ຺ເມນ ປນ ສຸຄຕິຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ກມ຺ມໍ ຄຕິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມ ວິປຈ຺ຈຕິ ນາມ. ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາທີນໍ ກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຸປຘິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວສມິທ຺ຘິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ເທວນຄເຣ ສມຸສ຺ສິຕຣຕນໂຕຣຓສທິສໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ສ ໂອປຣຊ຺ຊເສນາປຕິຠຓ຺ຑາຄາຣິກຏ຺ຐານາທີນິ ອນຸຈ຺ຉວິການີ’’ຕິ ທຫຣສ຺ເສວ ສໂຕ ຕານິ ຐານນ຺ຕຣານິ ເທນ຺ຕິ, ເອວຣູປສ຺ສ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມໍ ອຸປຘິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມ ວິປຈ຺ຈຕິ ນາມ. ໂຍ ປຐມກປ຺ປິເກສຸ ວາ ສຸລຠນ຺ນປານກາເລ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ສ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມໍ ກາລສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມ ວິປຈ຺ຈຕິ ນາມ. ໂຍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປໂຍຄໍ ສມ຺ປາເທຕຸໍ ຊານາຕິ, ຕສ຺ສ ກມ຺ມໍ ປໂຍຄສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອາຄມ຺ມ ວິປຈ຺ຈຕິ ນາມ. ເອວໍ ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາເຍນ ໂສຬສ ກມ຺ມານິ ວິຠຕ຺ຕານິ.

ອປຣານິປິ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄປຣິຍາເຍນ ທ຺ວາທສ ກມ຺ມານິ ວິຠຕ຺ຕານິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ‘‘ອໂຫສິ ກມ຺ມໍ ອໂຫສິ ກມ຺ມວິປາໂກ, ອໂຫສິ ກມ຺ມໍ ນາໂຫສິ ກມ຺ມວິປາໂກ, ອໂຫສິ ກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມວິປາໂກ, ອໂຫສິ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ ກມ຺ມວິປາໂກ, ອໂຫສິ ກມ຺ມໍ ຠວິສ຺ສຕິ ກມ຺ມວິປາໂກ, ອໂຫສິ ກມ຺ມໍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ ກມ຺ມວິປາໂກ, ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມວິປາໂກ, ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ ກມ຺ມວິປາໂກ, ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມໍ ຠວິສ຺ສຕິ ກມ຺ມວິປາໂກ, ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມໍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ ກມ຺ມວິປາໂກ, ຠວິສ຺ສຕິ ກມ຺ມໍ ຠວິສ຺ສຕິ ກມ຺ມວິປາໂກ, ຠວິສ຺ສຕິ ກມ຺ມໍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ ກມ຺ມວິປາໂກ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໒໓໔).

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ກມ຺ມໍ ອຕີເຕ ອາຍູຫິຕໍ ອຕີເຕເຍວ ວິປາກວາຣໍ ລຠິ, ປຏິສນ຺ຘິຊນກໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຊເນສິ, ຣູປຊນກໍ ຣູປໍ, ຕໍ ອໂຫສິ ກມ຺ມໍ ອໂຫສິ ກມ຺ມວິປາໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ປນ ວິປາກວາຣໍ ນ ລຠິ, ປຏິສນ຺ຘິຊນກໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຣູປຊນກໍ ວາ ຣູປໍ ຊເນຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ຕໍ ອໂຫສິ ກມ຺ມໍ ນາໂຫສິ ກມ຺ມວິປາໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ປນ ອຕີເຕ ອາຍູຫິຕໍ ເອຕຣຫິ ລທ຺ຘວິປາກວາຣໍ ປຏິສນ຺ຘິຊນກໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຊເນຕ຺ວາ ຣູປຊນກໍ ຣູປໍ ຊເນຕ຺ວາ ຐິຕໍ, ຕໍ ອໂຫສິ ກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມວິປາໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ອລທ຺ຘວິປາກວາຣໍ ປຏິສນ຺ຘິຊນກໍ ວາ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຣູປຊນກໍ ວາ ຣູປໍ ຊເນຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ຕໍ ອໂຫສິ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ ກມ຺ມວິປາໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ປນ ອຕີເຕ ອາຍູຫິຕໍ ອນາຄເຕ ວິປາກວາຣໍ ລຠິສ຺ສຕິ, ປຏິສນ຺ຘິຊນກໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຣູປຊນກໍ ຣູປໍ ຊເນຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ຕໍ ອໂຫສິ ກມ຺ມໍ ຠວິສ຺ສຕິ ກມ຺ມວິປາໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ອນາຄເຕ ວິປາກວາຣໍ ນ ລຠິສ຺ສຕິ, ປຏິສນ຺ຘິຊນກໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຣູປຊນກໍ ວາ ຣູປໍ ຊເນຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ຕໍ ອໂຫສິ ກມ຺ມໍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ ກມ຺ມວິປາໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຍໍ ປນ ເອຕຣຫິ ອາຍູຫິຕໍ ເອຕຣຫິເຍວ ວິປາກວາຣໍ ລຠຕິ, ຕໍ ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມວິປາໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ປນ ເອຕຣຫິ ວິປາກວາຣໍ ນ ລຠຕິ, ຕໍ ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ ກມ຺ມວິປາໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ປນ ເອຕຣຫິ ອາຍູຫິຕໍ ອນາຄເຕ ວິປາກວາຣໍ ລຠິສ຺ສຕິ, ປຏິສນ຺ຘິຊນກໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຣູປຊນກໍ ຣູປໍ ຊເນຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ຕໍ ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມໍ ຠວິສ຺ສຕິ ກມ຺ມວິປາໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ປນ ວິປາກວາຣໍ ນ ລຠິສ຺ສຕິ, ປຏິສນ຺ຘິຊນກໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຣູປຊນກໍ ວາ ຣູປໍ ຊເນຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ຕໍ ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມໍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ ກມ຺ມວິປາໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຍໍ ປນານາຄເຕ ອາຍູຫິສ຺ສຕິ, ອນາຄເຕເຍວ ວິປາກວາຣໍ ລຠິສ຺ສຕິ, ປຏິສນ຺ຘິຊນກໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຣູປຊນກໍ ວາ ຣູປໍ ຊເນສ຺ສຕິ, ຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ ກມ຺ມໍ ຠວິສ຺ສຕິ ກມ຺ມວິປາໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ປນ ວິປາກວາຣໍ ນ ລຠິສ຺ສຕິ, ປຏິສນ຺ຘິຊນກໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຣູປຊນກໍ ວາ ຣູປໍ ຊເນຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ ກມ຺ມໍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ ກມ຺ມວິປາໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ຄປຣິຍາເຍນ ທ຺ວາທສ ກມ຺ມານິ ວິຠຕ຺ຕານິ.

ອິຕິ ອິມານິ ເຈວ ທ຺ວາທສ ອຠິຘມ຺ມປຣິຍາເຍນ ວິຠຕ຺ຕານິ ຈ ໂສຬສ ກມ຺ມານິ ອຕ຺ຕໂນ ຐານາ ໂອສກ຺ກິຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິກປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕານິ ເອກາທສ ກມ຺ມານິເຍວ ຠວນ຺ຕິ. ຕານິປິ ຕໂຕ ໂອສກ຺ກິຕ຺ວາ ຕີຓິເຍວ ກມ຺ມານິ ໂຫນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ, ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍໍ, ອປຣປຣິຍາຍເວທນີຍນ຺ຕິ. ເຕສໍ ສງ຺ກມນໍ ນຕ຺ຖິ, ຍຖາຐາເນເຍວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຍທິ ຫິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ກມ຺ມໍ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍໍ ວາ ອປຣປຣິຍາຍເວທນີຍໍ ວາ ຠເວຍ຺ຍ, ‘‘ທິຏ຺ເຐ ວາ ຘມ຺ເມ’’ຕິ ສຕ຺ຖາ ນ ວເທຍ຺ຍ. ສເຈປິ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ວາ ອປຣປຣິຍາຍເວທນີຍໍ ວາ ຠເວຍ຺ຍ, ‘‘ອຸປປຊ຺ຊ ວາ’’ຕິ ສຕ຺ຖາ ນ ວເທຍ຺ຍ. ອຖາປິ ອປຣປຣິຍາຍເວທນີຍໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ວາ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍໍ ວາ ຠເວຍ຺ຍ, ‘‘ອປເຣ ວາ ປຣິຍາເຍ’’ຕິ ສຕ຺ຖາ ນ ວເທຍ຺ຍ.

ສຸກ຺ກປກ຺ເຂປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຖ ປນ ໂລເຠ ວິຄເຕຕິ ໂລເຠ ອປຄເຕ ນິຣຸທ຺ເຘ. ຕາລວຕ຺ຖຸກຕນ຺ຕິ ຕາລວຕ຺ຖຸ ວິຍ ກຕໍ, ມຕ຺ຖກຈ຺ຉິນ຺ນຕາໂລ ວິຍ ປຸນ ອວິຣຸຬ຺ຫິສຠາວໍ ກຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຠາວໍ ກຕນ຺ຕິ ອນຸອຠາວໍ ກຕໍ, ຍຖາ ປຸນ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ກຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວສ຺ສູຕິ ເອວໍ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ພີຊານິ ວິຍ ກຸສລາກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຕານິ ອຄ຺ຄິນາ ຑຫນປຸຣິໂສ ວິຍ ໂຍຄາວຈໂຣ, ອຄ຺ຄິ ວິຍ ມຄ຺ຄຎາຓໍ, ອຄ຺ຄິໍ ທຕ຺ວາ ພີຊານໍ ຑຫນກາໂລ ວິຍ ມຄ຺ຄຎາເຓນ ກິເລສານໍ ທຑ຺ຒກາໂລ, ມສິກຕກາໂລ ວິຍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ຉິນ຺ນມູລເກ ກຕ຺ວາ ຐປິຕກາໂລ, ມຫາວາເຕ ໂອປຸນິຕ຺ວາ ນທິຍາ ວາ ປວາເຫຕ຺ວາ ອປ຺ປວຕ຺ຕິກຕກາໂລ ວິຍ ອຸປາທິນ຺ນກສນ຺ຕານສ຺ສ ນິໂຣເຘນ ຉິນ຺ນມູລການໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກຠາເວນ ນິຣຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຸນ ຠວສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຄ຺ຄຫິຕກາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ໂມຫຊຎ຺ຈາປວິທ຺ທສູຕິ ໂມຫຊຎ຺ຈາປິ ອວິທ຺ທສຸ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍໍ ໂສ ອວິທູ ອນ຺ຘພາໂລ ໂລຠຊຎ຺ຈ ໂທສຊຎ຺ຈ ໂມຫຊຎ຺ຈາຕິ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ເອວໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ຍໍ ເຕນ ປກຕໍ ກມ຺ມໍ ອປ຺ປໍ ວາ ຍທິ ວາ ພຫຸໍ. ອິເຘວ ຕໍ ເວທນິຍນ຺ຕິ ຕໍ ກມ຺ມໍ ເຕນ ພາເລນ ອິຘ ສເກ ອຕ຺ຕຠາເວເຍວ ເວທນີຍໍ, ຕສ຺ເສວ ຕໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ວິປຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຕ຺ຖຸໍ ອຎ຺ຎໍ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປຈ຺ຈນຕ຺ຖາຍ ອຎ຺ຎໍ ວຕ຺ຖຸ ນຕ຺ຖິ. ນ ຫິ ອຎ຺ເຎນ ກຕໍ ກມ຺ມໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາເວ ວິປຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາ ໂລຠຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ, ໂມຫຊຎ຺ຈາປິ ວິທ຺ທສູຕິ ຕສ຺ມາ ໂຍ ວິທູ ເມຘາວີ ປຓ຺ຑິໂຕ ຕໍ ໂລຠຊາທິເຠທໍ ກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ, ໂສ ວິຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປາທຍໍ ຠິກ຺ຂຸ, ສພ຺ພາ ທຸຄ຺ຄຕິໂຍ ຊເຫ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄວິຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕໍ ວາ ປນ ວິຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕ ສພ຺ພາ ທຸຄ຺ຄຕິໂຍ ຊຫຕິ. ເທສນາສີສເມເວຕໍ, ສຸຄຕິໂຍປິ ປນ ໂສ ຂີຓາສໂວ ຊຫຕິເຍວ. ຍມ຺ປິ ເຈຕໍ ‘‘ຕສ຺ມາ ໂລຠຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອຕ຺ຖາປິ ໂລຠໂທສສີເສນ ໂລຠຊຎ຺ຈ ໂທສຊຎ຺ຈ ກມ຺ມເມວ ນິທ຺ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕສຸປິ ຄາຖາຍປິ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏເມວ ກຖິຕນ຺ຕິ.

໕. ຫຕ຺ຖກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໕. ປຎ຺ຈເມ ອາຬວິຍນ຺ຕິ ອາຬວິຣຏ຺ເຐ. ໂຄມຄ຺ເຄຕິ ຄຸນ຺ນໍ ຄມນມຄ຺ເຄ. ປຓ຺ຓສນ຺ຖເຣຕິ ສຍໍ ປຕິຕປຓ຺ຓສນ຺ຖເຣ. ອຖາຕິ ເອວໍ ຄຸນ຺ນໍ ຄມນມຄ຺ຄໍ ອຸຊຸໍ ມຫາປຖໍ ນິສ຺ສາຍ ສິໍສປາວເນ ສຍໍ ປຕິຕປຓ຺ຓານິ ສງ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ກຕສນ຺ຖເຣ ສຸຄຕມຫາຈີວຣໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນ ຕຖາຄເຕ. ຫຕ຺ຖໂກ ອາຬວໂກຕິ ຫຕ຺ຖໂຕ ຫຕ຺ຖໍ ຄຕຕ຺ຕາ ເອວໍລທ຺ຘນາໂມ ອາຬວໂກ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ. ເອຕທໂວຈາຕິ ເອຕໍ ‘‘ກຈ຺ຈິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ. ກສ຺ມາ ປນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຕໍ ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ, ກສ຺ມາ ຣາຊກຸມາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຄໂຕຕິ? ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຕາວ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຍ ຘມ຺ມເທສນາຍ ສມຸຏ຺ຐານໍ ທິສ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ໂນ, ຣາຊກຸມາໂຣປິ ປາໂຕວ ອຸຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຈຫິ ອຸປາສກສເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມຫາມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ໂຄປຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ພຸທ຺ຘານໍ ປູຊນຕ຺ຖາຍ ມິສ຺ສກມາລໍ ໂອຈິນິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ, ເອວໍ ໂສ ຕຕ຺ຖ ຄໂຕຕິ. ສຸຂມສຍິຕ຺ຖາຕິ ສຸຂໍ ສຍິຕ຺ຖ.

ອນ຺ຕຣຏ຺ຐໂກຕິ ມາຆຜຄ຺ຄຸຓານໍ ອນ຺ຕເຣ ອຏ຺ຐທິວສປຣິມາໂຓ ກາໂລ. ມາຆສ຺ສ ຫິ ອວສາເນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທິວສາ, ຜຄ຺ຄຸຓສ຺ສ ອາທິມ຺ຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ອຍໍ ‘‘ອນ຺ຕຣຏ຺ຐໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຫິມປາຕສມໂຍຕິ ຫິມສ຺ສ ປຕນສມໂຍ. ຂຣາຕິ ຜຣຸສາ ກກ຺ຂຬາ ວາ. ໂຄກຓ຺ຏກຫຕາຕິ ນວວຸຏ຺ເຐ ເທເວ ຄາວີນໍ ອກ຺ກນ຺ຕກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຂຸຣນ຺ຕເຣຫິ ກທ຺ທໂມ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ໂສ ວາຕາຕເປນ ສຸກ຺ໂຂ ກກຈທນ຺ຕສທິໂສ ໂຫຕິ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ໂສ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ – ‘‘ໂຄກຓ຺ຏກຫຕາ ຠູມີ’’ຕິ. ຄຸນ຺ນໍ ຂຸຣນ຺ຕເຣຫິ ຉິນ຺ນາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ເວຣມ຺ໂຠ ວາໂຕ ວາຍຕີຕິ ຈຕູຫິ ທິສາຫິ ວາຍນ຺ໂຕ ວາໂຕ ວາຍຕິ. ເອກາຍ ທິສາຍ ວາ ທ຺ວີຫິ ວາ ທິສາຫິ ຕີຫິ ວາ ທິສາຫິ ວາຍນ຺ໂຕ ວາໂຕ ເວຣມ຺ໂຠຕິ ນ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ເຕນ ຫິ ຣາຊກຸມາຣາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຍໍ ຣາຊກຸມາໂຣ ໂລກສ຺ມິໍ ເນວ ສຸຂວາສິໂນ, ນ ທຸກ຺ຂວາສິໂນ ຊານາຕິ, ຊານາເປສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ອຸປຣິ ເທສນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ເຕ ຂເມຍ຺ຍາຕິ ຍຖາ ຕຸຍ຺ຫໍ ຣຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ. ອິຘສ຺ສາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ອສ຺ສ. ໂຄນກຕ຺ຖໂຕຕິ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລາຘິກໂລເມນ ກາຬໂກຊເວນ ອຕ຺ຖໂຕ. ປຏິກຕ຺ຖໂຕຕິ ອຸຓ຺ຓາມເຍນ ເສຕຕ຺ຖຣເຓນ ອຕ຺ຖໂຕ. ປຏລິກຕ຺ຖໂຕຕິ ຆນປຸປ຺ເຜນ ອຸຓ຺ຓາມຍອຕ຺ຖຣເຓນ ອຕ຺ຖໂຕ. ກທລິມິຄປວຣປຈ຺ຈຕ຺ຖຣໂຓຕິ ກທລິມິຄຈມ຺ມມເຍນ ອຸຕ຺ຕມປຈ຺ຈຕ຺ຖຣເຓນ ອຕ຺ຖໂຕ. ຕໍ ກິຣ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ເສຕວຕ຺ຖສ຺ສ ອຸປຣິ ກທລິມິຄຈມ຺ມໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ສິພ຺ພິຕ຺ວາ ກໂຣນ຺ຕິ. ສອຸຕ຺ຕຣຈ຺ຉໂທຕິ ສຫ ອຸຕ຺ຕຣຈ຺ຉເທນ, ອຸປຣິ ພທ຺ເຘນ ຣຕ຺ຕວິຕາເນນ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຠໂຕໂລຫິຕກູປຘາໂນຕິ ສີສູປຘານຎ຺ຈ ປາທູປຘານຎ຺ຈາຕິ ປລ຺ລງ຺ກສ຺ສ ອຸຠໂຕ ຐປິຕໂລຫິຕກູປຘາໂນ. ປຊາປຕິໂຍຕິ ຠຣິຍາໂຍ. ມນາເປນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ອສ຺ສູຕິ ມນາເປນ ອຸປຏ຺ຐານວິຘາເນນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ.

ກາຍິກາຕິ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣກາຍໍ ໂຂຠຍມານາ. ເຈຕສິກາຕິ ມໂນທ຺ວາຣໍ ໂຂຠຍມານາ. ໂສ ຣາໂຄ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຫີໂນຕິ ຕຖາຣູໂປ ຣາໂຄ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຫີໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ປນ ຕສ຺ສ ຣາໂຄ, ນ ໂສ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຫີໂນ ນາມ. ໂທສໂມເຫສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ ພາຫິຕປາໂປ ຂີຓາສວພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ. ປຣິນິພ຺ພຸໂຕຕິ ກິເລສປຣິນິພ຺ພາເນນ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ. ນ ລິມ຺ປຕິ ກາເມສູຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ ຈ ກິເລສກາເມສຸ ຈ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິເລເປຫິ ນ ລິມ຺ປຕິ. ສີຕິຠູໂຕຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຕາປນກິເລສານໍ ອຠາເວນ ສີຕິຠູໂຕ. ນິຣູປຘີຕິ ກິເລສູປຘີນໍ ອຠາເວນ ນິຣູປຘິ. ສພ຺ພາ ອາສຕ຺ຕິໂຍ ເຉຕ຺ວາຕິ ອາສຕ຺ຕິໂຍ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາໂຍ, ຕາ ສພ຺ພາປິ ຣູປາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອາສຕ຺ຕວິສຕ຺ຕາ ອາສຕ຺ຕິໂຍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ. ວິເນຍ຺ຍ ຫທເຍ ທຣນ຺ຕິ ຫທຍນິສ຺ສິຕໍ ທຣຖໍ ວິນຍິຕ຺ວາ ວູປສເມຕ຺ວາ. ສນ຺ຕິໍ ປປ຺ປຸຍ຺ຍ ເຈຕໂສຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ກິເລສນິພ຺ພານໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ. ກຣຓວຈນໍ ວາ ເອຕໍ ‘‘ສພ຺ພເຈຕໂສ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ, ເຈຕສາ ນິພ຺ພານໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໖. ເທວທູຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໖. ຉຏ຺ເຐ ເທວທູຕານີຕິ ເທວທູຕາ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ວຈນຕ຺ໂຖ – ເທໂວຕິ ມຈ຺ຈຸ, ຕສ຺ສ ທູຕາຕິ ເທວທູຕາ. ຊິຓ຺ຓພ຺ຍາຘິມຕາ ຫິ ສໍເວຄຊນນຏ຺ເຐນ ‘‘ອິທານິ ເຕ ມຈ຺ຈຸສມີປໍ ຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ໂຈເທນ຺ຕິ ວິຍ, ຕສ຺ມາ ເທວທູຕາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເທວາ ວິຍ ທູຕາຕິປິ ເທວທູຕາ. ຍຖາ ຫິ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕາຍ ເທວຕາຍ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ອສຸກທິວເສ ມຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສທ຺ຘາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ; ເອວເມວໍ ຊິຓ຺ຓພ຺ຍາຘິມຕາປິ ທິສ຺ສມານາ ‘‘ຕ຺ວມ຺ປິ ເອວໍຘມ຺ໂມ’’ຕິ ໂຈເທນ຺ຕິ ວິຍ, ເຕສຎ຺ຈ ຕໍ ວຈນໍ ອນຎ຺ຎຖາຠາວິຕາຍ ເທວຕາຍ ພ຺ຍາກຣຓສທິສເມວ ໂຫຕີຕິ ເທວາ ວິຍ ທູຕາຕິ ເທວທູຕາ. ວິສຸທ຺ຘິເທວານໍ ທູຕາຕິປິ ເທວທູຕາ. ສພ຺ພໂພຘິສຕ຺ຕາ ຫິ ຊິຓ຺ຓພ຺ຍາຘິມຕປພ຺ພຊິເຕ ທິສ຺ວາວ ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ເອວໍ ວິສຸທ຺ຘິເທວານໍ ທູຕາຕິປິ ເທວທູຕາ. ອິຘ ປນ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາເສນ ‘‘ເທວທູຕານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕນ຺ຕິອາທິ ກສ຺ມາ ອາຣທ຺ຘໍ? ເທວທູຕານຸຍຸຎ຺ຊນຏ຺ຐານຸປກ຺ກມກມ຺ມທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ອິມິນາ ຫິ ກມ຺ເມນ ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ອຖ ນໍ ຕຕ຺ຖ ຍໂມ ຣາຊາ ເທວທູເຕ ສມນຸຍຸຎ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕີຕິ ກາຍທ຺ວາເຣນ ຕິວິຘໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ. ວາຈາຍາຕິ ວຈີທ຺ວາເຣນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ. ມນສາຕິ ມໂນທ຺ວາເຣນ ຕິວິຘໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ.

ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຣຍປາລາຕິ ເອຕ຺ຖ ເອກຈ຺ເຈ ເຖຣາ ‘‘ນິຣຍປາລາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຍນ຺ຕຣູປໍ ວິຍ ກມ຺ມເມວ ກາຣຓໍ ກາເຣຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນິຣເຍ ນິຣຍປາລາຕິ, ອາມນ຺ຕາ. ອຕ຺ຖິ ຈ ກາຣຓິກາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຠິຘມ຺ເມ (ກຖາ. ໘໖໖) ປຏິເສຘິຕເມວ. ຍຖາ ຫິ ມນຸສ຺ສໂລເກ ກມ຺ມກາຣຓກາຣກາ ອຕ຺ຖິ, ເອວເມວ ນິຣເຍ ນິຣຍປາລາ ອຕ຺ຖີຕິ. ຍມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎຕິ ຍມຣາຊາ ນາມ ເວມານິກເປຕຣາຊາ. ເອກສ຺ມິໍ ກາເລ ທິພ຺ພວິມາເນ ທິພ຺ພກປ຺ປຣຸກ຺ຂທິພ຺ພອຸຍ຺ຍານທິພ຺ພນາຏກາທິສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວຕິ, ເອກສ຺ມິໍ ກາເລ ກມ຺ມວິປາກໍ, ຘມ຺ມິໂກ ຣາຊາ, ນ ເຈສ ເອໂກວ ໂຫຕິ, ຈຕູສຸ ປນ ທ຺ວາເຣສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ ໂຫນ຺ຕິ. ອມຕ຺ເຕຍ຺ໂຍຕິ ມາຕຸ ຫິໂຕ ມຕ຺ເຕຍ຺ໂຍ, ມາຕຣິ ສມ຺ມາ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ມຕ຺ເຕຍ຺ໂຍຕິ ອມຕ຺ເຕຍ຺ໂຍ, ມາຕຣິ ມິຈ຺ຉາ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ໂຎຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ ຂີຓາສວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນາມ, ເຕສຸ ມິຈ຺ຉາ ປຏິປນ຺ໂນ ອພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ໂຎ ນາມ.

ສມນຸຍຸຎ຺ຊຕີຕິ ອນຸໂຍຄວຕ຺ຕໍ ອາໂຣເປນ຺ໂຕ ປຸຈ຺ຉຕິ, ລທ຺ຘິໍ ປຕິຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ປນ ສມນຸຄ຺ຄາຫຕິ ນາມ, ກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສມນຸຠາສຕິ ນາມ. ນາທ຺ທສນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ປຫິຕສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ເທວທູຕສ຺ສ ອຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ເອວໍ ວທຕິ.

ອຖ ນໍ ຍໂມ ‘‘ນາຍໍ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອຕ຺ຖໍ ສລ຺ລກ຺ຂາເປຕຸກາໂມ ອມ຺ໂຠຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຊິຓ຺ຓນ຺ຕິ ຊຣາຊິຓ຺ຓໍ. ໂຄປານສິວງ຺ກນ຺ຕິ ໂຄປານສີ ວິຍ ວງ຺ກໍ. ໂຠຄ຺ຄນ຺ຕິ ຠຄ຺ຄໍ. ອິມິນາປິສ຺ສ ວງ຺ກຠາວເມວ ທີເປຕິ. ທຓ຺ຑປຣາຍຓນ຺ຕິ ທຓ຺ຑປຏິສຣຓໍ ທຓ຺ຑທຸຕິຍໍ. ປເວຘມານນ຺ຕິ ກມ຺ປມານໍ. ອາຕຸຣນ຺ຕິ ຊຣາຕຸຣໍ. ຂຓ຺ຑທນ຺ຕນ຺ຕິ ຊຣານຸຠາເວນ ຂຓ຺ຑິຕທນ຺ຕໍ. ປລິຕເກສນ຺ຕິ ປຓ຺ຑຣເກສໍ. ວິລູນນ຺ຕິ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຄຫິຕເກສໍ ວິຍ ຂລ຺ລາຏໍ. ຂລິຕສິຣນ຺ຕິ ມຫາຂລ຺ລາຏສີສໍ. ວລິຕນ຺ຕິ ສຎ຺ຊາຕວລິໍ. ຕິລກາຫຕຄຕ຺ຕນ຺ຕິ ເສຕຕິລກກາຬຕິລເກຫິ ວິກິຓ຺ຓສຣີຣໍ. ຊຣາຘມ຺ໂມຕິ ຊຣາສຠາໂວ, ອປຣິມຸຕ຺ໂຕ ຊຣາຍ, ຊຣາ ນາມ ມຍ຺ຫໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣເຍວ ປວຕ຺ຕຕີຕິ. ປຣໂຕ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມ ມຣຓຘມ຺ໂມຕິ ປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ປຐມໍ ເທວທູຕໍ ສມນຸຍຸຎ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຊຣາຊິຓ຺ຓສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖໂຕ ເອວໍ ວທຕິ ນາມ – ‘‘ປສ຺ສຖ, ໂຠ, ອຫມ຺ປິ ຕຸມ຺ເຫ ວິຍ ຕຣຸໂຓ ອໂຫສິໍ ອູຣຸພລີ ພາຫຸພລີ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ເມ ຕາ ພລຊວສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ອນ຺ຕຣຫິຕາ, ວິຊ຺ຊມານາປິ ເມ ຫຕ຺ຖປາທາ ຫຕ຺ຖປາທກິຈ຺ຈໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ຊຣາຍມ຺ຫິ ອປຣິມຸຕ຺ຕຕາຍ ເອທິໂສ ຊາໂຕ. ນ ໂຂ ປນາຫເມວ, ຕຸມ຺ເຫປິ ຊຣາຍ ອປຣິມຸຕ຺ຕາວ. ຍເຖວ ຫິ ມຍ຺ຫໍ, ເອວໍ ຕຸມ຺ຫາກມ຺ປິ ຊຣາ ອາຄມິສ຺ສຕິ. ອິຕິ ຕສ຺ສາ ປຸເຣ ອາຄມນາວ ກລ຺ຍາຓໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ເຕເນເວສ ເທວທູໂຕ ນາມ ຊາໂຕ. ອາພາຘິກນ຺ຕິ ພາຘິກໍ. ທຸກ຺ຂິຕນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ຕໍ. ພາຬ຺ຫຄິລານນ຺ຕິ ອຘິມຕ຺ຕຄິລານໍ.

ທຸຕິຍໍ ເທວທູຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖປິ ຄິລານສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖໂຕ ເອວໍ ວທຕິ ນາມ – ‘‘ປສ຺ສຖ, ໂຠ, ອຫມ຺ປິ ຕຸມ຺ເຫ ວິຍ ນິໂຣໂຄ ອໂຫສິໍ, ໂສມ຺ຫິ ເອຕຣຫິ ພ຺ຍາຘິນາ ອຠິຫໂຕ, ສເກ ມຸຕ຺ຕກຣີເສ ປລິປນ຺ໂນ, ອຸຏ຺ຐາຕຸມ຺ປິ ນ ສກ຺ໂກມິ. ວິຊ຺ຊມານາປິ ເມ ຫຕ຺ຖປາທາ ຫຕ຺ຖປາທກິຈ຺ຈໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ພ຺ຍາຘິໂຕມ຺ຫິ ອປຣິມຸຕ຺ຕຕາຍ ເອທິໂສ ຊາໂຕ. ນ ໂຂ ປນາຫເມວ, ຕຸມ຺ເຫປິ ພ຺ຍາຘິໂຕ ອປຣິມຸຕ຺ຕາວ. ຍເຖວ ຫິ ມຍ຺ຫໍ, ເອວໍ ຕຸມ຺ຫາກມ຺ປິ ພ຺ຍາຘິ ອາຄມິສ຺ສຕິ. ອິຕິ ຕສ຺ສ ປຸເຣ ອາຄມນາວ ກລ຺ຍາຓໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ເຕເນເວສ ເທວທູໂຕ ນາມ ຊາໂຕ.

ເອກາຫມຕນ຺ຕິອາທີສຸ ເອກາຫໍ ມຕສ຺ສ ອສ຺ສາຕິ ເອກາຫມໂຕ, ຕໍ ເອກາຫມຕໍ. ປຣໂຕ ປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຠສ຺ຕາ ວິຍ ວາຍຸນາ ອຸທ຺ຘໍ ຊີວິຕປຣິຍາທານາ ຍຖາກ຺ກມໍ ສມຸຄ຺ຄເຕນ ສູນຠາເວນ ອຸທ຺ຘຸມາຕຕ຺ຕາ ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ. ວິນີໂລ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິປຣິຠິນ຺ນວຓ຺ໂຓ, ວິນີໂລວ ວິນີລໂກ, ຕໍ ວິນີລກໍ. ປຏິກູລຕ຺ຕາ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕໍ ວິນີລນ຺ຕິ ວິນີລກໍ. ວິປຸພ຺ພກນ຺ຕິ ວິສ຺ສນ຺ທມານປຸພ຺ພກໍ, ປຣິຠິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ຫິ ປຄ຺ຆຣິເຕນ ປຸພ຺ເພນ ປລິມກ຺ຂິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕິຍໍ ເທວທູຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ມຕກສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖໂຕ ເອວໍ ວທຕິ ນາມ – ‘‘ປສ຺ສຖ, ໂຠ, ມໍ ອາມກສຸສາເນ ຉຑ຺ຑິຕໍ ອຸທ຺ຘຸມາຕກາທິຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ, ມຣຓໂຕມ຺ຫິ ອປຣິມຸຕ຺ຕຕາຍ ເອທິໂສ ຊາໂຕ. ນ ໂຂ ປນາຫເມວ, ຕຸມ຺ເຫປິ ມຣຓໂຕ ອປຣິມຸຕ຺ຕາ. ຍເຖວ ຫິ ມຍ຺ຫໍ, ເອວໍ ຕຸມ຺ຫາກມ຺ປິ ມຣຓໍ ອາຄມິສ຺ສຕິ. ອິຕິ ຕສ຺ສ ປຸເຣ ອາຄມນາວ ກລ຺ຍາຓໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ເຕເນວສ຺ສ ເທວທູໂຕ ນາມ ຊາໂຕ.

ອິມໍ ປນ ເທວທູຕານຸໂຍຄໍ ໂກ ລຠຕິ, ໂກ ນ ລຠຕິ? ເຍນ ຕາວ ພຫຸໍ ປາປໍ ກຕໍ, ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິເຍວ. ເຍນ ປນ ປຣິຕ຺ຕໍ ປາປໍ ກຕໍ, ໂສ ລຠຕິ. ຍຖາ ຫິ ສຠຓ຺ຑໍ ໂຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພເມວ ກໂຣນ຺ຕິ ນ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ຕິ. ອນຸວິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຄຫິຕໍ ປນ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐານໍ ນຍນ຺ຕິ, ໂສ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ລຠຕິ. ເອວໍສມ຺ປທເມຕໍ. ປຣິຕ຺ຕປາປກມ຺ມາ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍປິ ສຣນ຺ຕິ, ສາຣີຍມານາປິ ສຣນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທີຆຊຍນ຺ຕທມິໂຬ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ສຣິ. ໂສ ກິຣ ທມິໂຬ ສຸມນຄິຣິມຫາວິຫາເຣ ອາກາສເຈຕິຍໍ ຣຕ຺ຕປເຏນ ປູເຊສິ, ອຖ ນິຣເຍ ອຸສ຺ສທສາມນ຺ເຕ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິຊາລສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາວ ອຕ຺ຕນາ ປູຊິຕປຏໍ ອນຸສ຺ສຣິ, ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ອປໂຣປິ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ທຫຣຠິກ຺ຂຸໂນ ຂລິສາຏກໍ ເທນ຺ໂຕ ປາທມູເລ ຐເປສິ, ມຣຓກາລມ຺ຫິ ປຏປຏາຕິ ສທ຺ເທ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິ, ໂສປິ ອຸສ຺ສທສາມນ຺ເຕ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ຊາລສທ຺ເທນ ຕໍ ສາຏກໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ຕາວ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ສຣິຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີຕິ.

ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອສຣນ຺ເຕ ປນ ຕໂຍ ເທວທູເຕ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂກຈິ ປຐເມນ ເທວທູເຕນ ສຣຕິ, ໂກຈິ ທຸຕິຍຕຕິເຍຫິ, ໂກຈິ ຕີຫິປິ ນສ຺ສຣຕິ. ຕໍ ຍໂມ ຣາຊາ ທິສ຺ວາ ສຍໍ ສາເຣຕິ. ເອໂກ ກິຣ ອມຈ຺ໂຈ ສຸມນປຸປ຺ຜກຸມ຺ເຠນ ມຫາເຈຕິຍໍ ປູເຊຕ຺ວາ ຍມສ຺ສ ປຕ຺ຕິໍ ອທາສິ, ຕໍ ອກຸສລກມ຺ເມນ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ຍມສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ນຍິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ຕີຫິປິ ເທວທູເຕຫິ ກຸສລໍ ອສຣນ຺ເຕ ຍໂມ ສຍໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ທິສ຺ວາ – ‘‘ນນຸ ຕ຺ວໍ ມຫາເຈຕິຍໍ ສຸມນປຸປ຺ຜກຸມ຺ເຠນ ປູເຊຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ປຕ຺ຕິໍ ອທາສີ’’ຕິ ສາເຣສິ, ໂສ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ສຣິຕ຺ວາ ເທວໂລກໍ ຄໂຕ. ຍໂມ ປນ ສຍໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາປິ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ – ‘‘ມຫາທຸກ຺ຂໍ ນາມ ອນຸຠວິສ຺ສຕິ ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ.

ຕຕ຺ຕໍ ອໂຍຂິລນ຺ຕິ ຕິຄາວຸຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕາຍ ໂລຫປຖວິຍາ ອຸຕ຺ຕານກໍ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ເຖ ຕາລປ຺ປມາຓໍ ອຍສູລໍ ປເວເສນ຺ຕິ, ຕຖາ ວາມຫຕ຺ຖາທີສຸ. ຍຖາ ຈ ຕໍ ອຸຕ຺ຕານກໍ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ, ເອວໍ ອຸເຣນປິ ວາມປສ຺ເສນປິ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສນປິ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ເຕ ຕໍ ກມ຺ມກາຣຓໍ ກໂຣນ຺ຕິເຍວ. ສໍເວເສຕ຺ວາຕິ ຊລິຕາຍ ໂລຫປຖວິຍາ ຕິຄາວຸຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ. ກຸຐາຣີຫີຕິ ມຫຕີຫິ ເຄຫສ຺ສ ເອກປກ຺ຂຈ຺ຉທນມຕ຺ຕາຫິ ກຸຐາຣີຫິ ຕຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂລຫິຕໍ ນທີ ຫຸຕ຺ວາ ສນ຺ທຕິ, ໂລຫປຖວິໂຕ ຊາລາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕຈ຺ຉນ຺ຕາ ປນ ສຸຕ຺ຕາຫຕໍ ກຣິຕ຺ວາ ທາຣຸໍ ວິຍ ອຏ຺ຐໍສມ຺ປິ ຉຬໍສມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕິ. ວາສີຫີຕິ ມຫາສຸປ຺ປປ຺ປມາຓາຫິ ວາສີຫິ. ຣເຖ ໂຍເຊຕ຺ວາຕິ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຄໂຍຕ຺ຕປກ຺ຂຣຖຈກ຺ກກຸພ຺ພຣປາຊເນຫິ ສພ຺ພໂຕ ປຊ຺ຊລິເຕ ຣເຖ ໂຍເຊຕ຺ວາ. ມຫນ຺ຕນ຺ຕິ ມຫາກູຏາຄາຣປ຺ປມາຓໍ. ອາໂຣເປນ຺ຕີຕິ ສມ຺ປຊ຺ຊລິເຕຫິ ອຍມຸຄ຺ຄເຣຫິ ໂປເຖນ຺ຕາ ອາໂຣເປນ຺ຕິ. ສກິມ຺ປິ ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ສຸປກ຺ກຸຖິຕາຍ ອຸກ຺ຂລິຍາ ປກ຺ຂິຕ຺ຕຕຓ຺ຑຸລາ ວິຍ ອຸທ຺ຘມໂຘຕິຣິຍຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉຕິ. ມຫານິຣເຍຕິ ອວີຈິມຫານິຣຍມ຺ຫິ.

ຠາຄໂສ ມິໂຕຕິ ຠາເຄ ຐເປຕ຺ວາ ວິຠຕ຺ໂຕ. ປຣິຍນ຺ໂຕຕິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ອຍສາຕິ ອຸປຣິ ອຍປຏ຺ເຏນ ຉາທິໂຕ. ສມນ຺ຕາ ໂຍຊນສຕໍ, ຜຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ເອວໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຍຖາ ຕໍ ສມນ຺ຕາ ໂຍຊນສເຕ ຐຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ອກ຺ຂີນິ ຍມກໂຄຬກາ ວິຍ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ.

ຫີນກາຍູປຄາຕິ ຫີນໍ ກາຍໍ ອຸປຄຕາ ຫຸຕ຺ວາ. ອຸປາທາເນຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິຄ຺ຄຫເຓ. ຊາຕິມຣຓສມ຺ຠເວຕິ ຊາຕິຍາ ຈ ມຣຓສ຺ສ ຈ ກາຣຓຠູເຕ. ອນຸປາທາຕິ ຈຕູຫິ ອຸປາທາເນຫິ ອນຸປາທິຍິຕ຺ວາ. ຊາຕິມຣຓສງ຺ຂເຍຕິ ຊາຕິມຣຓສງ຺ຂຍສງ຺ຂາເຕ ນິພ຺ພາເນ ວິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມາຠິນິພ຺ພຸຕາຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ສພ຺ພກິເລສນິພ຺ພາເນນ ນິພ຺ພຸຕາ. ສພ຺ພທຸກ຺ຂໍ ອຸປຈ຺ຈຄຸນ຺ຕິ ສກລວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ.

໗. ຈຕຸມຫາຣາຊສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໗. ສຕ຺ຕເມ ອມຈ຺ຈາ ປາຣິສຊ຺ຊາຕິ ປຣິຈາຣິກເທວຕາ. ອິມໍ ໂລກໍ ອນຸວິຈຣນ຺ຕີຕິ ອຏ຺ຐມີທິວເສ ກິຣ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ອາຓາເປຕິ – ‘‘ຕາຕາ, ອຊ຺ຊ ອຏ຺ຐມີທິວເສ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ອນຸວິຈຣິຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ຕານໍ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຈາຣເກ ເປເສນ຺ຕິ – ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ຕາຕາ, ມນຸສ຺ສໂລກໍ ວິຈຣິຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎກາຣການໍ ນາມໂຄຕ຺ຕານິ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ລິຂິຕ຺ວາ ອາເນຖາ’’ຕິ. ເຕ ຕຖາ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອິມໍ ໂລກໍ ອນຸວິຈຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ກຈ຺ຈິ ພຫູຕິອາທິ ເຕສໍ ອຸປປຣິກ຺ຂາກາຣທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ຕາ ຫິ ເຕ ອນຸວິຈຣນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສນ຺ຕີຕິ ມາສສ຺ສ ອຏ຺ຐວາເຣ ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ປຏິຊາຄໂຣນ຺ຕີຕິ ປຏິຊາຄຣອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ນາມ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕໍ ກໂຣນ຺ຕາ ເອກສ຺ມິໍ ອທ຺ຘມາເສ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຸໂປສຖທິວສານໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນານຸຄ຺ຄມນວເສນ ກໂຣນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈມີອຸໂປສຖໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຈຕຸຕ຺ຖິຍໍ ອຸໂປສຖິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ອນຸຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຉຏ຺ຐິຍໍ. ອຏ຺ຐມີອຸໂປສຖໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ສຕ຺ຕມິຍໍ, ອນຸຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ນວມິຍໍ. ຈາຕຸທ຺ທສິໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ເຕຣສິຍໍ, ປນ຺ນຣສີອຸໂປສຖໍ ອນຸຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ປາຏິປເທ ອຸໂປສຖິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ສຣຓຄມນນິຈ຺ຈສີລປຸປ຺ຜປູຊາຘມ຺ມສ຺ສວນປທີປສຫສ຺ສອາໂຣປນວິຫາຣກຣຓາທີນິ ນານປ຺ປກາຣານິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຕ ເອວໍ ອນຸວິຈຣິຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມກາຣການໍ ນາມໂຄຕ຺ຕານິ ໂສວຓ຺ຓມເຍ ປຏ຺ເຏ ລິຂິຕ຺ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຣາຊານໍ ເທນ຺ຕິ. ປຸຕ຺ຕາ ອິມໍ ໂລກໍ ອນຸວິຈຣນ຺ຕີຕິ ຈຕູຫິ ມຫາຣາເຊຫິ ປຸຣິມນເຍເນວ ປຫິຕຕ຺ຕາ ອນຸວິຈຣນ຺ຕິ. ຕທຫູຕິ ຕໍທິວສໍ. ອຸໂປສເຖຕິ ອຸໂປສຖທິວເສ.

ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປ຺ປກາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຣາຊານໍ ອມຈ຺ຈາ ປາຣິສຊ຺ຊາ ຕາ ຕາ ຄາມນິຄມຣາຊຘານິໂຍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ, ຕໂຕ ຕໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ‘‘ມຫາຣາຊານໍ ອມຈ຺ຈາ ອາຄຕາ’’ຕິ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ກຈ຺ຈິ ນຸ ໂຂ ມາຣິສາ ພຫູ ມນຸສ຺ສາ ມຕ຺ເຕຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ມນຸສ຺ສານໍ ປຸຎ຺ຎປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ມາຣິສ, ອິມສ຺ມິໍ ຄາເມ ອສຸໂກ ຈ ອສຸໂກ ຈ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຕສໍ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ລິຂິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຖ ຈາຕຸທ຺ທສິຍໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຣາຊານໍ ປຸຕ຺ຕາປິ ຕເມວ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕເນວ ນເຍນ ອນຸວິຈຣນ຺ຕາ ນາມໂຄຕ຺ຕານິ ລິຂນ຺ຕິ. ຕທຫຸໂປສເຖ ປນ຺ນຣເສ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຫາຣາຊາໂນ ເຕເນວ ນເຍນ ຕສ຺ມິໍເຍວ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ນາມໂຄຕ຺ຕານິ ລິຂນ຺ຕິ. ເຕ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ຏປຣິມາເຓເນວ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ມນຸສ຺ສາ ອປ຺ປກາ, ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ພຫຸກາ’’ຕິ ຊານນ຺ຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປ຺ປກາ ໂຫນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານນ຺ຕິ ປຐມໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕ ເຕຕ຺ຕິໍສ ເທວປຸຕ຺ເຕ ອຸປາທາຍ ເອວໍລທ຺ຘນາມານໍ. ເຕສໍ ປນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກຖາ ທີຆນິກາເຍ ສກ຺ກປຎ຺ຫສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ. ເຕນາຕິ ເຕນ ອາໂຣຈເນນ, ເຕນ ວາ ປຸຎ຺ຎກາຣການໍ ອປ຺ປກຠາເວນ. ທິພ຺ພາ ວຕ, ໂຠ, ກາຍາ ປຣິຫາຍິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ນວນວານໍ ເທວປຸຕ຺ຕານໍ ອປາຕຸຠາເວນ ເທວກາຍາ ປຣິຫາຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ຣມຓີຍໍ ທສໂຍຊນສຫສ຺ສໍ ເທວນຄຣໍ ສຸຎ຺ຎໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ປຣິປູຣິສ຺ສນ຺ຕິ ອສຸຣກາຍາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອປາຍາ ປຣິປູຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ອິມິນາ ‘‘ມຍໍ ປຣິປຸຓ຺ເຓ ເທວນຄເຣ ເທວສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬິຕຸໍ ນ ລຠິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອນຕ຺ຕມນາ ໂຫນ຺ຕິ. ສຸກ຺ກປກ຺ເຂປິ ອິມິນາວ ອຸປາເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສກ຺ກເທວຣາຊກາລໍ ສນ຺ຘາຍ ກເຖຕິ. ເອກສ຺ສ ວາ ສກ຺ກສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນຸນຍມາໂນຕິ ອນຸໂພຘຍມາໂນ. ຕາຍໍ ເວລາຍນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ.

ປາຏິຫາຣິຍປກ຺ຂຎ຺ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ປາຏິຫາຣິຍປກ຺ໂຂ ນາມ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ເຕມາສໍ ນິພທ຺ຘຸໂປສໂຖ, ຕໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປວາຣຓານໍ ອນ຺ຕເຣ ເອກມາສໍ ນິພທ຺ຘຸໂປສໂຖ, ຕມ຺ປິ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ປຐມປວາຣຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອໂກ ອທ຺ຘມາໂສ ປາຏິຫາຣິຍປກ຺ໂຂເຍວ ນາມ. ອຏ຺ຐງ຺ຄສຸສມາຄຕນ຺ຕິ ອຏ຺ຐຫິ ຄຸຓງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ໂຍປິສ຺ສ ມາທິໂສ ນໂຣຕິ ໂຍປິ ສຕ຺ໂຕ ມາທິໂສ ຠເວຍ຺ຍ. ສກ຺ໂກປິ ກິຣ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣສ຺ສ ອຸໂປສຖກມ຺ມສ຺ສ ຄຸຓໍ ຊານິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ເທວໂລກສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ປຫາຍ ມາສສ຺ສ ອຏ຺ຐ ວາເຣ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ອປໂຣ ນໂຍ – ໂຍປິສ຺ສ ມາທິໂສ ນໂຣຕິ ໂຍປິ ສຕ຺ໂຕ ມາທິໂສ ອສ຺ສ, ມຍາ ປຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສກ຺ກາ ຫິ ເອວຣູເປນ ອຸໂປສຖກມ຺ເມນ ສກ຺ກສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປາປຸຓິຕຸນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ວຸສິຕວາຕິ ວຸຕ຺ຖວາໂສ. ກຕກຣຓີໂຍຕິ ຈຕູຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ໂອຫິຕຠາໂຣຕິ ຂນ຺ຘຠາຣກິເລສຠາຣອຠິສງ຺ຂາຣຠາເຣ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ໂຖຕິ ສທຕ຺ໂຖ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊໂນຕິ ເຍນ ສໍໂຍຊເນນ ພທ຺ໂຘ ຠເວສຸ ອາກຑ຺ຒີຍຕິ, ຕສ຺ສ ຂີຓຕ຺ຕາ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊໂນ. ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ເຫຕຸນາ ນເຍນ ກາຣເຓນ ຊານິຕ຺ວາ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ກລ຺ລໍ ວຈນາຍາຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຕຸໍ.

ໂຍປິສ຺ສ ມາທິໂສ ນໂຣຕິ ໂຍປິ ມາທິໂສ ຂີຓາສໂວ ອສ຺ສ, ໂສປິ ເອວຣູປໍ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວເສຍ຺ຍາຕິ ອຸໂປສຖກມ຺ມສ຺ສ ຄຸຓໍ ຊານນ຺ໂຕ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ. ອປໂຣ ນໂຍ ໂຍປິສ຺ສ ມາທິໂສ ນໂຣຕິ ໂຍປິ ສຕ຺ໂຕ ມາທິໂສ ອສ຺ສ, ມຍາ ປຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສກ຺ກາ ຫິ ເອວຣູເປນ ອຸໂປສຖກມ຺ເມນ ຂີຓາສວສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປາປຸຓິຕຸນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຏ຺ຐມໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

໙. ສຸຂຸມາລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໙. ນວເມ ສຸຂຸມາໂລຕິ ນິທ຺ທຸກ຺ໂຂ. ປຣມສຸຂຸມາໂລຕິ ປຣມນິທ຺ທຸກ຺ໂຂ. ອຈ຺ຈນ຺ຕສຸຂຸມາໂລຕິ ສຕຕນິທ຺ທຸກ຺ໂຂ. ອິມໍ ຠຄວາ ກປິລປຸເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິທ຺ທຸກ຺ຂຠາວໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຫ, ຈຣິຍກາເລ ປນ ເຕນ ອນຸຠູຕທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖີຕິ. ເອກຕ຺ຖາຕິ ເອກິສ຺ສາ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ. ອຸປ຺ປລໍ ວປ຺ປຕີຕິ ອຸປ຺ປລໍ ໂຣເປຕິ. ສາ ນີລຸປ຺ປລວນສຎ຺ຉນ຺ນາ ໂຫຕິ. ປທຸມນ຺ຕິ ປຓ຺ຑຣປທຸມໍ. ປຸຓ຺ຑຣີກນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕປທຸມໍ. ເອວໍ ອິຕຣາປິ ທ຺ເວ ປທຸມປຸຓ຺ຑຣີກວເນຫິ ສຎ຺ຉນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ກິຣ ສຕ຺ຕຏ຺ຐວສ຺ສິກກາເລ ຣາຊາ ອມຈ຺ເຈ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຕຣຸຓທາຣກາ ກຕຣກີຬິກໍ ປິຍາຍນ຺ຕີ’’ຕິ? ອຸທກກີຬິກໍ ເທວາຕິ. ຕໂຕ ຣາຊາ ກຸທ຺ທາລກມ຺ມກາຣເກ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ໂປກ຺ຂຣຓິຏ຺ຐານານິ ຄຓ຺ຫາເປສິ. ອຖ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ – ‘‘ນ ຍຸຕ຺ໂຕ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ມານຸສກປຣິໂຠໂຄ, ທິພ຺ພປຣິໂຠໂຄ ຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວິສ຺ສກມ຺ມໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ – ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕາຕ, ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ກີຬາຠູມິຍໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໂຍ ມາເປຫີ’’ຕິ ອາຫ. ກີທິສາ ໂຫນ຺ຕຸ, ເທວາຕິ? ອປຄຕກລລກທ຺ທມາ ໂຫນ຺ຕຸ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓມຓິມຸຕ຺ຕປວາຬິກາ ສຕ຺ຕຣຕນມຍປາກາຣປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ປວາຬມຍອຸຓ຺ຫີເສຫິ ມຓິມຍໂສປານພາຫຸເກຫິ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕມຓິມຍຜລເກຫິ ໂສປາເນຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ. ສຸວຓ຺ຓຣຊຕມຓິປວາຬມຍາ ເຈຕ຺ຖ ນາວາ ໂຫນ຺ຕຸ, ສຸວຓ຺ຓນາວາຍ ຣຊຕປລ຺ລງ຺ໂກ ໂຫຕຸ, ຣຊຕນາວາຍ ສຸວຓ຺ຓປລ຺ລງ຺ໂກ, ມຓິນາວາຍ ປວາຬປລ຺ລງ຺ໂກ, ປວາຬນາວາຍ ມຓິປລ຺ລງ຺ໂກ, ສຸວຓ຺ຓຣຊຕມຓິປວາຬມຍາວ ອຸທກເສຈນນາຬິກາ ໂຫນ຺ຕຸ, ປຎ຺ຈວຓ຺ເຓຫິ ຈ ປທຸເມຫິ ສຎ຺ຉນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕູຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ເທວາ’’ຕິ ວິສ຺ສກມ຺ມເທວປຸຕ຺ໂຕ ສກ຺ກສ຺ສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຄາຫາປິຕໂປກ຺ຂຣຓິຏ຺ຐາເນສຸເຍວ ເຕເນວ ນິຍາເມນ ໂປກ຺ຂຣຓິໂຍ ມາເປສິ.

ນນຸ ເຈຕາ ອປຄຕກລລກທ຺ທມາ, ກຖເມຕ຺ຖ ປທຸມານິ ປຸປ຺ຜິໍສູຕິ? ໂສ ກິຣ ຕາສຸ ໂປກ຺ຂຣຓີສຸ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕມຓິປວາຬມຍາ ຂຸທ຺ທກນາວາໂຍ ມາເປຕ຺ວາ ‘‘ເອຕາ ກລລກທ຺ທມປູຣິຕາ ຈ ໂຫນ຺ຕຸ, ປຎ຺ຈວຓ຺ຓານິ ເຈຕ຺ຖ ປທຸມານິ ປຸປ຺ຜນ຺ຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ເອວໍ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓານິ ປທຸມານິ ປຸປ຺ຜິໍສຸ, ເຣຓຸວຏ຺ຏິໂຍ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸທກປິຏ຺ຐໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈວິຘາ ຠມຣຄຓາ ອຸປກູຊນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ເອວໍ ຕາ ມາເປຕ຺ວາ ວິສ຺ສກມ຺ໂມ ເທວປຸຣເມວ ຄໂຕ. ຕໂຕ ວິຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ມຫາຊໂນ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຫາປຸຣິສ຺ສສ຺ສ ມາປິຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ມຫາຊນປຣິວາໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂປກ຺ຂຣຓິໂຍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎິທ຺ຘິຍາ ເທວຕາຫິ ມາປິຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຫາປຸຣິໂສ ອຸທກກີຬິກໍ ອຄມາສິ.

ຍາວເທວ ມມຕ຺ຖາຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍາວເທວາຕິ ປໂຍຊນາວຘິນິຍາມວຈນໍ, ຍາວ ມເມວ ອຕ຺ຖາຍ, ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ອຎ຺ຎໍ ກາຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ໂຂ ປນສ຺ສາຫນ຺ຕິ ນ ໂຂ ປນສ຺ສ ອຫໍ. ອກາສິກໍ ຈນ຺ທນນ຺ຕິ ອສຓ຺ຫໍ ຈນ຺ທນໍ. ກາສິກໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸ ເມ ຕໍ ເວຐນນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວຐນມ຺ປິ ເມ ກາສິກໍ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ສຸອິຕິ ຈ ຕນ຺ຕິ ຈ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ເມຕິ ສາມິວຈນໍ. ເວຐນມ຺ປິ ເມ ສຓ຺ຫເມວ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກາສິກາ ກຎ຺ຈຸກາຕິ ປາຣຸປນກຎ຺ຈຸໂກປິ ສຓ຺ຫກຎ຺ຈຸໂກວ. ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ຘາຣີຍຕີຕິ ມານຸສກເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕມ຺ປິ ທິພ຺ພເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸປຣິຘາຣິຕເມວ ໂຫຕິ. ມາ ນໍ ຜຸສິ ສີຕໍ ວາຕິ ມາ ເອຕໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ສີຕໍ ວາ ອຸຓ຺ຫາທີສຸ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຜຸສຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໂຍ ປາສາທາ ອເຫສຸນ຺ຕິ ໂພຘິສຕ຺ເຕ ກິຣ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິເກ ຊາເຕ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ ‘‘ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວສນກປາສາເທ ກາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຑ຺ຒກິໂນ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ຠທ຺ທເກນ ນກ຺ຂຕ຺ຕມຸຫຸຕ຺ເຕນ ນວຠູມິກຕປຣິກມ຺ມໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕໂຍ ປາສາເທ ກາຣາເປສິ. ເຕ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຫມນ຺ຕິໂກຕິອາທີສຸ ຍຕ຺ຖ ສຸຂໍ ເຫມນ຺ເຕ ວສິຕຸໍ, ອຍໍ ເຫມນ຺ຕິໂກ. ອິຕເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ວຈນຕ຺ໂຖ – ເຫມນ຺ເຕ ວາໂສ ເຫມນ຺ຕໍ, ເຫມນ຺ຕໍ ອຣຫຕີຕິ ເຫມນ຺ຕິໂກ. ອິຕເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ເຫມນ຺ຕິໂກ ປາສາໂທ ນວຠູມໂກ ອໂຫສິ, ຠູມິໂຍ ປນສ຺ສ ອຸຓ຺ຫອຸຕຸຄ຺ຄາຫາປນຕ຺ຖາຍ ນີຈາ ອເຫສຸໍ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ວາຣວາຕປານານິ ສຸຜຸສິຕກວາຏານິ ອເຫສຸໍ ນິພ຺ພິວຣານິ. ຈິຕ຺ຕກມ຺ມມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຊ຺ຊລິເຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ເຘເຍວ ອກໍສຸ. ຠູມຕ຺ຖຣຓໍ ປເນຕ຺ຖ ກມ຺ພລມຍໍ, ຕຖາ ສາຓິວິຕານນິວາສນປາຣຸປນເວຐນານິ. ວາຕປານານິ ອຸຓ຺ຫຄ຺ຄາຫາປນຕ຺ຖໍ ທິວາ ວິວຏານິ ຣຕ຺ຕິໍ ປິຫິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ.

ຄິມ຺ຫິໂກ ປນ ປຎ຺ຈຠູມໂກ ອໂຫສິ. ສີຕອຸຕຸຄ຺ຄາຫາປນຕ຺ຖໍ ປເນຕ຺ຖ ຠູມິໂຍ ອຸຈ຺ຈາ ອສມ຺ພາຘາ ອເຫສຸໍ. ທ຺ວາຣວາຕປານານິ ນາຕິຜຸສິຕານິ ສວິວຣານິ ສຊາລານິ ອເຫສຸໍ. ຈິຕ຺ຕກມ຺ເມ ອຸປ຺ປລານິ ປທຸມານິ ປຸຓ຺ຑຣີການິເຍວ ອກໍສຸ. ຠູມຕ຺ຖຣຓໍ ປເນຕ຺ຖ ທຸກູລມຍໍ, ຕຖາ ສາຓິວິຕານນິວາສນປາຣຸປນເວຐນານິ. ວາຕປານສມີເປສຸ ເຈຕ຺ຖ ນວ ຈາຏິໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ອຸທກສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ນີລຸປ຺ປລາທີຫິ ສຎ຺ຉາເທນ຺ຕິ. ເຕສຸ ເຕສຸ ປເທເສສຸ ອຸທກຍນ຺ຕານິ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຍຫິ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ວິຍ ອຸທກຘາຣາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ. ອນ຺ໂຕປາສາເທ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ກລລປູຣາ ໂທຓິໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓານິ ປທຸມານິ ໂຣປຍິໍສຸ. ປາສາທມຕ຺ຖເກ ສຸກ຺ຂມຫິໍສຈມ຺ມໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຍນ຺ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຍາວ ຉທນປິຏ຺ຐິຍາ ປາສາເຓ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຈມ຺ເມ ປວຏ຺ຏນ຺ຕານໍ ສທ຺ໂທ ເມຆຄຊ຺ຊິຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ທ຺ວາຣວາຕປານານິ ປເນຕ຺ຖ ທິວາ ປິຫິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິໍ ວິວຏານິ.

ວສ຺ສິໂກ ສຕ຺ຕຠູມໂກ ອໂຫສິ. ຠູມິໂຍ ປເນຕ຺ຖ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ອຸຕູນໍ ຄາຫາປນຕ຺ຖາຍ ນາຕິອຸຈ຺ຈາ ນາຕິນີຈາ ອກໍສຸ. ເອກຈ຺ຈານິ ທ຺ວາຣວາຕປານານິ ສຸຜຸສິຕານິ, ເອກຈ຺ຈານິ ສວິວຣານິ. ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມມ຺ປິ ເກສຸຈິ ຐາເນສຸ ປຊ຺ຊລິຕອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘວເສນ, ເກສຸຈິ ຊາຕສ຺ສຣວເສນ ກຕໍ. ຠູມຕ຺ຖຣຓາທີນິ ປເນຕ຺ຖ ກມ຺ພລທຸກູລວເສນ ອຸຠຍມິສ຺ສການິ. ເອກຈ຺ເຈ ທ຺ວາຣວາຕປານາ ຣຕ຺ຕິໍ ວິວຏາ ທິວາ ປິຫິຕາ, ເອກຈ຺ເຈ ທິວາ ວິວຏາ ຣຕ຺ຕິໍ ປິຫິຕາ. ຕໂຍປິ ປາສາທາ ອຸພ຺ເພເຘນ ສມປ຺ປມາຓາ. ຠູມິກາສຸ ປນ ນານຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ.

ເອວໍ ນິຏ຺ຐິເຕສຸ ປາສາເທສຸ ຣາຊາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເມ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ, ຉຕ຺ຕມສ຺ສ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊສິຣິໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ສາກິຍານໍ ປຓ຺ຓານິ ປຫິຓິ – ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເມ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ, ຣຊ຺ເຊ ນໍ ປຕິຏ຺ຐາເປສ຺ສາມິ, ສພ຺ເພ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ເຄເຫສຸ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ, ທາຣິກາ ອິມໍ ເຄຫໍ ເປເສນ຺ຕູ’’ຕິ. ເຕ ສາສນໍ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ກຸມາໂຣ ເກວລໍ ທສ຺ສນກ຺ຂໂມ ຣູປສມ຺ປນ຺ໂນ, ນ ກິຎ຺ຈິ ສິປ຺ປໍ ຊານາຕິ, ທາຣຠຣຓໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ນ ມຍໍ ຘີຕໂຣ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣາຊາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕາຕາ’’ຕິ ອາຫ. ສຫສ຺ສຖາມຘນຸໍ ອາໂຣເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕາຕາຕິ. ເຕນ ຫິ ອາຫຣາເປຖາຕິ. ຣາຊາ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ອທາສິ. ຘນຸໍ ປຸຣິສສຫສ຺ສໍ ອາໂຣເປຕິ, ປຸຣິສສຫສ຺ສໍ ໂອໂຣເປຕິ. ມຫາປຸຣິໂສ ຘນຸໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນວ ຊິຍໍ ປາທງ຺ຄຸຏ຺ຐເກ ເວເຐຕ຺ວາ ກຑ຺ຒນ຺ໂຕ ປາທງ຺ຄຸຏ຺ຐເກເນວ ຘນຸໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວາເມນ ຫຕ຺ເຖນ ທຓ຺ເຑ ຄເຫຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ເຖນ ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຊິຍໍ ໂປເຖສິ. ສກລນຄຣໍ ອຸປ຺ປຕນາກາຣປ຺ປຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ‘‘ກິໍ ສທ຺ໂທ ເອໂສ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເທໂວ ຄຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອຖຎ຺ເຎ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ນ ຊານາຖ, ນ ເທໂວ ຄຊ຺ຊຕິ, ອງ຺ຄີຣສສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ສຫສ຺ສຖາມຘນຸໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຊິຍໍ ໂປເຖນ຺ຕສ຺ສ ຊິຍປ຺ປຫາຣສທ຺ໂທ ເອໂສ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສາກິຍາ ຕາວຕເກເນວ ອາຣທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ.

ມຫາປຸຣິໂສ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກິໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລມຕ຺ຕພຫລໍ ອໂຍປຏ຺ຏໍ ກຓ຺ເຑນ ວິນິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ. ຕໍ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກິໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຈຕຸຣງ຺ຄຸລພຫລໍ ອສນຜລກໍ ວິນິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ. ຕໍ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກິໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ວິທຕ຺ຖິພຫລໍ ອຸທຸມ຺ພຣຜລກໍ ວິນິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ. ຕໍ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກິໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ຍນ຺ເຕ ພທ຺ຘໍ ຜລກສຕໍ ວິນິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ. ຕໍ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກິໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ສຏ຺ຐິປຏລໍ ສຸກ຺ຂມຫິໍສຈມ຺ມໍ ວິນິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ. ຕມ຺ປິ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກິໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ວາລິກສກຏາທີນິ ອາຈິກ຺ຂິໍສຸ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ວາລິກສກຏມ຺ປິ ປລາລສກຏມ຺ປິ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຸທເກ ເອກຸສຠປ຺ປມາຓໍ ກຓ຺ຑໍ ເປເສສິ, ຖເລ ອຏ຺ຐອຸສຠປ຺ປມາຓໍ. ອຖ ນໍ ‘‘ອິທານິ ວາຕິງ຺ຄຓສຎ຺ຎາຍ ວາລໍ ວິຊ຺ຌິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຕນ ຫິ ພນ຺ຘາເປຖາຕິ. ສທ຺ທນ຺ຕເຣ ພຊ຺ຌຕຸ, ຕາຕາຕິ. ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ, ຄາວຸຕນ຺ຕເຣ ພນ຺ຘນ຺ຕູຕິ. ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ, ອທ຺ຘໂຍຊເນ ພນ຺ຘນ຺ຕູຕິ. ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ ໂຍຊເນ ພນ຺ຘນ຺ຕູຕິ. ພນ຺ຘາເປຖ, ຕາຕາຕິ ໂຍຊນມຕ຺ຖເກ ວາຕິງ຺ຄຓສຎ຺ຎາຍ ວາລໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕນ຺ຘກາເຣ ເມຆປຏລຈ຺ຉນ຺ນາສຸ ທິສາສຸ ກຓ຺ຑໍ ຂິປິ, ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຍຊນມຕ຺ຖເກ ວາລໍ ຜາເລຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປາວິສິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ເອຕ຺ຕກເມວ, ຕໍ ທິວສໍ ປນ ມຫາສຕ຺ໂຕ ໂລເກ ວຕ຺ຕມານສິປ຺ປໍ ສພ຺ພເມວ ສນ຺ທສ຺ເສສິ. ສກ຺ຍຣາຊາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຘີຕໂຣ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ເປສຍິໍສຸ, ຈຕ຺ຕາລີສສຫສ຺ສນາຏກິຕ຺ຖິໂຍ ອເຫສຸໍ. ມຫາປຸຣິໂສ ຕີສຸ ປາສາເທສຸ ເທໂວ ມຎ຺ເຎ ປຣິຈາເຣນ຺ໂຕ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວຕິ.

ນິປ຺ປຸຣິເສຫີຕິ ປຸຣິສວິຣຫິເຕຫິ. ນ ເກວລໍ ເຈຕ຺ຖ ຕູຣິຍາເນວ ນິປ຺ປຸຣິສານິ, ສພ຺ພຏ຺ຐານານິປິ ນິປ຺ປຸຣິສາເນວ. ໂທວາຣິກາປິ ອິຕ຺ຖິໂຍວ, ນ຺ຫາປນາທິປຣິກມ຺ມກຣາປິ ອິຕ຺ຖິໂຍວ. ຣາຊາ ກິຣ ‘‘ຕຖາຣູປໍ ອິສ຺ສຣິຍສຸຂສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວມານສ຺ສ ປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ ປຣິສງ຺ກາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສາ ເມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມາ ອໂຫສີ’’ຕິ ສພ຺ພກິຈ຺ເຈສຸ ອິຕ຺ຖິໂຍວ ຐເປສິ. ປຣິຈາຣຍມາໂນຕິ ໂມທມາໂນ. ນ ເຫຏ຺ຐາປາສາທໍ ໂອໂຣຫາມີຕິ ປາສາທໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ນ ໂອຕຣາມິ. ອິຕິ ມໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ອຎ຺ໂຎ ສິຂາພທ຺ໂຘ ປຸຣິໂສ ນາມ ປສ຺ສິຕຸໍ ນາລຕ຺ຖ. ຍຖາຕິ ເຍນ ນິຍາເມນ. ທາສກມ຺ມກຣໂປຣິສສ຺ສາຕິ ທາສານຎ຺ເຈວ ເທວສິກຠຕ຺ຕເວຕນາຠຕານໍ ກມ຺ມກຣານຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ຊີວມານປຸຣິສານຎ຺ຈ. ກຓາຊກນ຺ຕິ ສກຸຓ຺ຑກຠຕ຺ຕໍ. ພິລງ຺ຄທຸຕິຍນ຺ຕິ ກຎ຺ຊິກທຸຕິຍໍ.

ເອວຣູປາຍ ອິທ຺ຘິຍາຕິ ເອວໍຊາຕິກາຍ ປຸຎ຺ຎິທ຺ຘິຍາ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ. ເອວຣູເປນ ຈ ສຸຂຸມາເລນາຕິ ເອວໍຊາຕິເກນ ຈ ນິທ຺ທຸກ຺ຂຠາເວນ. ໂສຂຸມາເລນາຕິປິ ປາໂຐ. ເອວໍ ຕຖາຄໂຕ ເອຕ຺ຕເກນ ຐາເນນ ອຕ຺ຕໂນ ສິຣິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ກເຖສິ. ກເຖນ຺ໂຕ ຈ ນ ອຸປ຺ປິລາວິຕຠາວຕ຺ຖໍ ກເຖສິ, ‘‘ເອວຣູປາຍປິ ປນ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຐິໂຕ ປມາທໍ ອກຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ ອປ຺ປມາທລກ຺ຂຓສ຺ເສວ ທີປນຕ຺ຖໍ ກເຖສິ. ເຕເນວ ອສ຺ສຸຕວາ ໂຂ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຣນ຺ຕິ ປຣປຸຄ຺ຄລໍ. ຊິຓ຺ຓນ຺ຕິ ຊຣາຊິຓ຺ຓໍ. ອຏ຺ຏີຍຕີຕິ ອຏ຺ໂຏ ປີຬິໂຕ ໂຫຕິ. ຫຣາຍຕີຕິ ຫິຣິໍ ກໂຣຕິ ລຊ຺ຊຕິ. ຊິຄຸຈ຺ຉຕີຕິ ອສຸຈິໍ ວິຍ ທິສ຺ວາ ຊິຄຸຈ຺ຉໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ອຕ຺ຕານໍເຍວ ອຕິສິຕ຺ວາຕິ ຊຣາຘມ຺ມມ຺ປິ ສມານໍ ອຕ຺ຕານໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຏ຺ຏີຍຕິ ຫຣາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊຣາຘມ຺ໂມຕິ ຊຣາສຠາໂວ. ຊຣໍ ອນຕີໂຕຕິ ຊຣໍ ອນຕິກ຺ກນ຺ໂຕ, ອນ຺ໂຕ ຊຣາຍ ວຕ຺ຕາມິ. ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂໂຕຕິ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ. ໂຍພ຺ພນມໂທຕິ ໂຍພ຺ພນໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂກ ມານມໂທ. ສພ຺ພໂສ ປຫີຍີຕິ ສພ຺ພາກາເຣນ ປຫີໂນ. ມຄ຺ເຄນ ປຫີນສທິໂສ ກຕ຺ວາ ທສ຺ສິໂຕ. ນ ປເນສ ມຄ຺ເຄນ ປຫີໂນ, ປຏິສງ຺ຂາເນນ ປຫີໂນວ ກຖິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ເທວຕາ ຊຣາປຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສສຸໍ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ອນ຺ຕຣາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ໂຍພ຺ພນມໂທ ນາມ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເສສປທທ຺ວເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ອາໂຣຄ຺ຍມໂທຕິ ອຫໍ ນິໂຣໂຄຕິ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂກ ມານມໂທ. ຊີວິຕມໂທຕິ ອຫໍ ຈິຣໍ ຊີວີຕິ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂກ ມານມໂທ. ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍາຕິ ສິກ຺ຂໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ. ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕີຕິ ຫີນາຍ ລາມກາຍ ຄິຫິຠາວາຍ ອາວຕ຺ຕຕິ.

ຍຖາຘມ຺ມາຕິ ພ຺ຍາຘິອາທີຫິ ຍຖາສຠາວາ. ຕຖາສນ຺ຕາຕິ ຍຖາ ສນ຺ຕາ ເອວ ອວິປຣີຕພ຺ຍາຘິອາທິສຠາວາວ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ປຣປຸຄ຺ຄລໍ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ມມ ເອວໍ ວິຫາຣິໂນຕິ ມຍ຺ຫໍ ເອວໍ ຊິຄຸຈ຺ຉາວິຫາເຣນ ວິຫຣນ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ຊິຄຸຈ຺ຉນໍ ນປ຺ປຕິຣູປໍ ຠເວຍ຺ຍ ນານຸຈ຺ຉວິກໍ. ໂສຫໍ ເອວໍ ວິຫຣນ຺ໂຕຕິ ໂສ ອຫໍ ເອວໍ ປຣໍ ຊິຄຸຈ຺ຉມາໂນ ວິຫຣນ຺ໂຕ, ເອວໍ ວາ ອິມິນາ ປຏິສງ຺ຂານວິຫາເຣນ ວິຫຣນ຺ໂຕ. ຎຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ນິຣູປຘິນ຺ຕິ ສພ຺ພູປຘິວິຣຫິຕໍ ນິພ຺ພານຘມ຺ມໍ ຎຕ຺ວາ. ສພ຺ເພ ມເທ ອຠິໂຠສ຺ມີຕິ ສພ຺ເພ ຕໂຍປິ ມເທ ອຠິຠວິໍ ສມຕິກ຺ກມິໍ. ເນກ຺ຂມ຺ເມ ທຏ຺ຐຸ ເຂມຕນ຺ຕິ ນິພ຺ພາເນ ເຂມຠາວໍ ທິສ຺ວາ. ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ທຏ຺ຐຸ ເຂມໂຕຕິປິ ປາໂຐ, ນິພ຺ພານໍ ເຂມໂຕ ທິສ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ເມ ອຫຸ ອຸສ຺ສາໂຫຕິ ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ຕໍ ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ຂາຕໍ ນິພ຺ພານໍ ອຠິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ອຸສ຺ສາໂຫ ອຫຸ, ວາຍາໂມ ອໂຫສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນາຫໍ ຠພ຺ໂພ ເອຕຣຫິ, ກາມານິ ປຏິເສວິຕຸນ຺ຕິ ອຫໍ ທານິ ທຸວິເຘປິ ກາເມ ປຏິເສວິຕຸໍ ອຠພ຺ໂພ. ອນິວຕ຺ຕິ ຠວິສ຺ສາມີຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊໂຕ ຈ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໂຕ ຈ ນ ນິວຕ຺ຕິສ຺ສາມິ, ອນິວຕ຺ຕໂກ ຠວິສ຺ສາມິ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣາຍໂຓຕິ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣາຍໂຓ ຊາໂຕສ຺ມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄມນີຍວີຣິຍໍ ກເຖສິ.

໑໐. ອາຘິປເຕຍ຺ຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໐. ທສເມ ອາຘິປເຕຍ຺ຍານີຕິ ເຊຏ຺ຐກກາຣຓໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕານິ. ອຕ຺ຕາຘິປເຕຍ຺ຍນ຺ຕິອາທີສຸ ອຕ຺ຕານໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໍ ຄຸຓຊາຕໍ ອຕ຺ຕາຘິປເຕຍ຺ຍໍ. ໂລກໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໍ ໂລກາຘິປເຕຍ຺ຍໍ. ນວວິຘໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໍ ຘມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ຍໍ. ນ ອິຕິ ຠວາຠວເຫຕູຕິ ອິຕິ ຠໂວ, ອິຕິ ຠໂວຕິ ເອວໍ ອາຍຕິໍ, ນ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕິຠວສ຺ສ ເຫຕຸ. ໂອຕິຓ຺ໂຓຕິ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ. ຍສ຺ສ ຫິ ຊາຕິ ອນ຺ໂຕປວິຏ຺ຐາ, ໂສ ຊາຕິຍາ ໂອຕິຓ຺ໂຓ ນາມ. ຊຣາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສາຕິ ສກລສ຺ສ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂຣາສິສ຺ສ. ອນ຺ຕກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາເຍຖາຕິ ອນ຺ຕກຣຓໍ ປຣິຈ຺ເຉທປຣິວຏຸມກຣຓໍ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍ. ໂອຫາຍາຕິ ປຫາຍ. ປາປິຏ຺ຐຕເຣຕິ ລາມກຕເຣ. ອາຣທ຺ຘນ຺ຕິ ປຄ຺ຄຫິຕໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ, ອາຣທ຺ຘຕ຺ຕາວ ອສລ຺ລີນໍ. ອຸປຏ຺ຐິຕາຕິ ຈຕຸສຕິປຏ຺ຐານວເສນ ອຸປຏ຺ຐິຕາ. ອຸປຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາວ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ. ປສ຺ສທ຺ໂຘ ກາໂຍຕິ ນາມກາໂຍ ຈ ກຣຊກາໂຍ ຈ ປສ຺ສທ຺ໂຘ ວູປສນ຺ຕທຣໂຖ. ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕາວ ອສາຣທ຺ໂຘ. ສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ມາ ອາຫິຕໍ ສຸຏ຺ຐຸ ຐປິຕໍ. ສມ຺ມາ ອາຫິຕຕ຺ຕາວ ເອກຄ຺ຄໍ. ອຘິປຕິໍ ກຣິຕ຺ວາຕິ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ. ສຸທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕີຕິ ສຸທ຺ຘໍ ນິມ຺ມລໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ ປຏິຊຄ຺ຄຕິ, ໂຄປາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍຎ຺ຈ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄາ ປຣິຍາເຍນ ສຸທ຺ຘມຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ ນາມ, ຜລປ຺ປຕ຺ໂຕວ ປນ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ສຸທ຺ຘມຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ.

ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕຕິອາທີນິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໔໗) ວິຕ຺ຖາຣິຕານິ. ຊານໍ ປສ຺ສໍ ວິຫຣນ຺ຕີຕິ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ຊານນ຺ຕາ ປສ຺ສນ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ອາຘິປເຕຍ຺ຍານີຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາ ຕີຓິ ອາຘິປເຕຍ຺ຍານິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສການິ ກຖິຕານິ.

ປກຸພ຺ພໂຕຕິ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ. ອຕ຺ຕາ ເຕ ປຸຣິສ ຊານາຕິ, ສຈ຺ຈໍ ວາ ຍທິ ວາ ມຸສາຕິ ຍໍ ຕ຺ວໍ ກໂຣສິ, ຕໍ ຍທິ ວາ ຍຖາສຠາວໍ ຍທິ ວາ ໂນ ຍຖາສຠາວນ຺ຕິ ຕວ ອຕ຺ຕາວ ຊານາຕິ. ອິມິນາ ຈ ກາຣເຓນ ເວທິຕພ຺ພໍ ‘‘ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ໂລເກ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐານໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ກລ຺ຍາຓນ຺ຕິ ສຸນ຺ທຣໍ. ອຕິມຎ຺ຎສີຕິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຎ຺ຎສິ. ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຄູຫສີຕິ ຍຖາ ເມ ອຕ຺ຕາປິ ນ ຊານາຕິ, ເອວໍ ນໍ ປຣິຄູຫາມີຕິ ວາຍມສິ. ອຕ຺ຕາຘິປເຕຍ຺ຍໂກຕິ ອຕ຺ຕເຊຏ຺ຐໂກ. ໂລກາຘິໂປຕິ ໂລກເຊຏ຺ຐໂກ. ນິປໂກຕິ ປຎ຺ຎວາ. ຌາຍີຕິ ຌາຍນ຺ໂຕ. ຘມ຺ມາຘິໂປຕິ ຘມ຺ມເຊຏ຺ຐໂກ. ສຈ຺ຈປຣກ຺ກໂມຕິ ຖິຣປຣກ຺ກໂມ ຠູຕປຣກ຺ກໂມ. ປສຍ຺ຫ ມາຣນ຺ຕິ ມາຣໍ ປສຫິຕ຺ວາ. ອຠິຠຸຍ຺ຍ ອນ຺ຕກນ຺ຕິ ອິທໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ໂຍ ຈ ຜຸສີ ຊາຕິກ຺ຂຍໍ ປຘານວາຕິ ໂຍ ຌາຍີ ປຘານວາ ມາຣໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຊາຕິກ຺ຂຍໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຜຸສິ. ໂສ ຕາທິໂສຕິ ໂສ ຕຖາວິໂຘ ຕຖາສຓ຺ຐິໂຕ. ໂລກວິທູຕິ ຕໂຍ ໂລເກ ວິທິເຕ ປາກເຏ ກຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ສຸເມໂຘຕິ ສຸປຎ຺ໂຎ. ສພ຺ເພສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອຕມ຺ມໂຍ ມຸນີຕິ ສພ຺ເພ ເຕຠູມກຘມ຺ເມ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຕາຍ ຕມ຺ມຍຕາຍ ອຠາເວນ ອຕມ຺ມໂຍ ຂີຓາສວມຸນິ ກທາຈິ ກຕ຺ຖຈິ ນ ຫີຍຕິ ນ ປຣິຫີຍຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ.

ເທວທູຕວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ຈູຬວຄ຺ໂຄ

໑. ສມ຺ມຸຂີຠາວສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໑. ປຎ຺ຈມສ຺ສ ປຐເມ ສມ຺ມຸຂີຠາວາຕິ ສມ຺ມຸຂີຠາເວນ, ວິຊ຺ຊມານຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປສວຕີຕິ ປຏິລຠຕິ. ສທ຺ຘາຍ ສມ຺ມຸຂີຠາວາຕິ ຍທິ ຫິ ສທ຺ຘາ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍສງ຺ຂາຕາ ປຏິຄ຺ຄາຫກປຸຄ຺ຄລາ ນ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ກຖໍ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ກເຣຍ຺ຍ. ເຕສໍ ປນ ສມ຺ມຸຂີຠາເວນ ສກ຺ກາ ກາຕຸນ຺ຕິ ຕສ຺ມາ ‘‘ສທ຺ຘາຍ ສມ຺ມຸຂີຠາວາ’’ຕິອາທິມາຫ. ເອຕ຺ຖ ຈ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ສຸລຠາ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມາ ເຈວ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ ຈ, ສທ຺ຘາ ປນ ທຸລ຺ລຠາ. ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ຫິ ສທ຺ຘາ ອຖາວຣາ ປທວາເຣນ ນານາ ໂຫຕິ, ເຕເນວ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສທິໂສປິ ອຄ຺ຄສາວໂກ ປາຏິໂຠໂຄ ຠວິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ທ຺ວິນ຺ນໍ ໂຂ ເຕ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ຘມ຺ມານໍ ປາຏິໂຠໂຄ ໂຠຄານຎ຺ຈ ຊີວິຕສ຺ສ ຈ, ສທ຺ຘາຍ ປນ ຕ຺ວໍເຍວ ປາຏິໂຠໂຄ’’ຕິ (ອຸທາ. ໑໘).

໒. ຕິຐານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໒. ທຸຕິເຍ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນາຕິ ວິຄຕມຈ຺ຉຣິຍມເລນ. ມຸຕ຺ຕຈາໂຄຕິ ວິສ຺ສຏ຺ຐຈາໂຄ. ປຍຕປາຓີຕິ ໂຘຕຫຕ຺ໂຖ. ອສ຺ສທ຺ໂຘ ຫິ ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຫຕ຺ເຖ ໂຘວິຕ຺ວາປິ ມລິນຫຕ຺ໂຖວ ໂຫຕິ, ສທ຺ໂຘ ປນ ທານາຠິຣຕຕ຺ຕາ ມລິນຫຕ຺ໂຖປິ ໂຘຕຫຕ຺ໂຖວ. ໂວສ຺ສຄ຺ຄຣໂຕຕິ ໂວສ຺ສຄ຺ຄສງ຺ຂາເຕ ທາເນ ຣໂຕ. ຍາຈໂຍໂຄຕິ ຍາຈິຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕ, ຍາຈເກຫິ ວາ ໂຍໂຄ ອສ຺ສາຕິປິ ຍາຈໂຍໂຄ. ທານສໍວິຠາຄຣໂຕຕິ ທານໍ ທທນ຺ໂຕ ສໍວິຠາຄຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ໂຕ ທານສໍວິຠາຄຣໂຕ ນາມ ໂຫຕິ.

ທສ຺ສນກາໂມ ສີລວຕນ຺ຕິ ທສປິ ໂຍຊນານິ ວີສມ຺ປິ ຕິໍສມ຺ປິ ໂຍຊນສຕມ຺ປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສີລສມ຺ປນ຺ເນ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ໂຫຕິ ປາຏລິປຸຕ຺ຕກພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວິຍ ສທ຺ຘາຕິສ຺ສມຫາຣາຊາ ວິຍ ຈ. ປາຏລິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ກິຣ ນຄຣທ຺ວາເຣ ສາລາຍ ນິສິນ຺ນາ ທ຺ເວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ກາຬວລ຺ລິມຓ຺ຑປວາສິມຫານາຄຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄຸຓກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທຏ຺ຐຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ທ຺ເວປິ ຊນາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ເອໂກ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ກາລມກາສິ. ເອໂກ ສມຸທ຺ທຕີຣໍ ປຕ຺ວາ ນາວາຍ ມຫາຕິຕ຺ຖປຏ຺ຏເນ ໂອຣຸຍ຺ຫ ອນຸຣາຘປຸຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຬວລ຺ລິມຓ຺ຑໂປ ກຸຫິ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂຣຫຓຊນປເທຕິ. ໂສ ອນຸປຸພ຺ເພນ ເຖຣສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ວາ ຈູຬນຄຣຄາເມ ຘຸຣຆເຣ ນິວາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ອາຫາຣໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ປາໂຕວ ວຸຏ຺ຐາຍ ເຖຣສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຊນປຣິຍນ຺ເຕ ຐິໂຕ ເຖຣໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສກິໍ ຕຕ຺ເຖວ ຐິໂຕ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸນ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ໂຄປ຺ຜເກສຸ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວນ຺ທນ຺ໂຕ ‘‘ອຸຈ຺ຈາ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ຈ ນາຕິອຸຈ຺ໂຈ ນາຕິຣສ຺ໂສ ປມາຓຍຸຕ຺ໂຕວ, ເຕນ ນໍ ປຸນ ອາຫ – ‘‘ນາຕິອຸຈ຺ຈາ ຕຸມ຺ເຫ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປນ ຄຸຓາ ເມຈກວຓ຺ຓສ຺ສ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ມຕ຺ຖເກນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສກລຊມ຺ພຸທີປຕລໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຄຕາ, ອຫມ຺ປິ ປາຏລິປຸຕ຺ຕນຄຣທ຺ວາເຣ ນິສິນ຺ໂນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຄຸຓກຖໍ ອສ຺ໂສສິ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ເຖຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂາຫາຣໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຕິຈີວຣໍ ປຏິຍາເທຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕສ຺ໂສວາເທ ປຕິຏ຺ຐາຍ ກຕິປາເຫເນວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ.

ສທ຺ຘາຕິສ຺ສມຫາຣາຊາປິ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍ຺ຫໍ ວນ຺ທິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ເອກໍ ອຍ຺ຍໍ ອາຈິກ຺ຂຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຠິກ຺ຂູ ‘‘ມງ຺ຄລວາສີ ກຸຏ຺ຏຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣາຊາ ມຫາປຣິວາເຣນ ປຎ຺ຈໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ອຄມາສິ. ເຖໂຣ ‘‘ກິໍ ສທ຺ໂທ ເອໂສ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຣາຊາ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ອາຄໂຕ’’ຕິ. ເຖໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ມຫລ຺ລກກາເລ ຣາຊເຄເຫ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ທິວາຏ຺ຐາເນ ມຎ຺ເຈ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ເລຂໍ ລິຂນ຺ໂຕ ອຈ຺ຉິ. ຣາຊາ ‘‘ກຫໍ ເຖໂຣ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ທິວາຏ຺ຐາເນ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຖຣໍ ຠູມິຍໍ ເລຂໍ ລິຂນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຂີຓາສວສ຺ສ ນາມ ຫຕ຺ຖກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ນາຍໍ ຂີຓາສໂວ’’ຕິ ອວນ຺ທິຕ຺ວາວ ນິວຕ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ເຖຣໍ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອວໍວິຘສ຺ສ ສທ຺ຘສ຺ສ ປສນ຺ນສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ກສ຺ມາ ວິປ຺ປຏິສາຣໍ ກຣິຕ຺ຖາ’’ຕິ. ‘‘ອາວຸໂສ, ຣຎ຺ໂຎ ປສາທຣກ຺ຂນໍ ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠາໂຣ, ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຠາໂຣ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອາຫ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ກູຏາຄາຣມ຺ຫິ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອຕ຺ຖຣຖາ’’ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຖເຕ ເຖໂຣ – ‘‘ອິທໍ ກູຏາຄາຣໍ ອນ຺ຕເຣ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ທິຏ຺ຐກາເລເຍວ ຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ກູຏາຄາຣໍ ປຎ຺ຈໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ອາກາເສນ ອຄມາສິ. ປຎ຺ຈໂຍຊນມຄ຺ເຄ ຘຊໍ ຘາເຣຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ຣຸກ຺ຂາ ຘຊປຄ຺ຄຫິຕາວ ອເຫສຸໍ. ຄຈ຺ຉາປິ ຄຸມ຺ພາປິ ສພ຺ເພ ກູຏາຄາຣາຠິມຸຂາ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ.

ຣຎ຺ໂຎປິ ປຓ຺ຓໍ ປຫິຓິໍສຸ ‘‘ເຖໂຣ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ກູຏາຄາຣໍ ອາກາເສນ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ຣາຊາ ນ ສທ຺ທຫິ. ກູຏາຄາຣໍ ອາກາເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຖູປາຣາມໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ສິລາເຈຕິຍຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ເຈຕິຍໍ ສຫ ວຕ຺ຖຸນາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ກູຏາຄາຣມຕ຺ຖເກ ອຏ຺ຐາສິ, ສາຘຸກາຣສຫສ຺ສານິ ປວຕ຺ຕິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ມຫາພ຺ຍຄ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ໂລຫປາສາເທ ສຕ຺ຕມກູຏາຄາເຣ ນິສິນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂູນໍ ວິນຍກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ສທ຺ໂທ ເອໂສ’’ຕິ ປຏິປຸຈ຺ຉິ. ຠນ຺ເຕ, ມງ຺ຄລວາສີ ກຸຏ຺ຏຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ກູຏາຄາຣໍ ປຎ຺ຈໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ອາກາເສນ ອາຄຕໍ, ຕຕ຺ຖ ໂສ ສາຘຸກາຣສທ຺ໂທຕິ. ອາວຸໂສ, ປຸຎ຺ຎວນ຺ເຕ ນິສ຺ສາຍ ສກ຺ກາຣໍ ລຠິສ຺ສາມາຕິ ອນ຺ເຕວາສິເກ ຂມາເປຕ຺ວາ ອາກາເສເນວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ກູຏາຄາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທຸຕິຍມຎ຺ເຈ ນິສີທິຕ຺ວາ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ຣາຊາ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜຈຸຓ຺ຓານິ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐິຕໍ ກູຏາຄາຣໍ ທິສ຺ວາ ກູຏາຄາຣໍ ປູເຊສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ກູຏາຄາຣໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ຣາຊາ ມຫາສກ຺ກາເຣນ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຘາຕຸໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຈຕິຍໍ ອກາສິ. ເອວຣູປາ ສີລວນ຺ຕານໍ ທສ຺ສນກາມາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ.

ສທ຺ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸມິຈ຺ຉຕີຕິ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕໍ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸກາໂມ ໂຫຕິ ປິຓ຺ຑປາຕິກຕ຺ເຖຣາທໂຍ ວິຍ. ຄງ຺ຄາວນວາລິອງ຺ຄຓມ຺ຫິ ກິຣ ຕິໍສ ຠິກ຺ຂູ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຕາ ອນ຺ວທ຺ຘມາສໍ ອຸໂປສຖທິວເສ ຈຕຸປຈ຺ຈຍສນ຺ໂຕສຠາວນາຣາມມຫາອຣິຍວໍສຎ຺ຈ (ອ. ນິ. ໔.໒໘) ກເຖນ຺ຕິ. ເອໂກ ປິຓ຺ຑປາຕິກຕ຺ເຖໂຣ ປຈ຺ຉາຠາເຄນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ເອໂກ ໂຄນໂສ ຊງ຺ຆປິຓ຺ຑິມໍສໍ ສຓ຺ຑາເສນ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວິຍ ຑໍສິ. ເຖໂຣ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ໂຄນສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ຘມ຺ມສ຺ສວນນ຺ຕຣາຍໍ ນ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂຄນສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຖວິກາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຖວິກາມຸຂໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕວ ນິສີທິ. ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນຎ຺ຈ ວິສໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ຕິຓ຺ຓໍ ຜລານໍ ປາປຸຓນຎ຺ຈ ວິສສ຺ສ ທຏ຺ຐຏ຺ຐາເນເນວ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປຖວິປວິສນຎ຺ຈ ຘມ຺ມກຖິກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຘມ຺ມກຖານິຏ຺ຐາປນຎ຺ຈ ເອກກ຺ຂເຓເຍວ ອໂຫສິ. ຕໂຕ ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ອາວຸໂສ ເອໂກ ເມ ໂຈໂຣ ຄຫິໂຕ’’ຕິ ຖວິກໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ໂຄນສໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ‘‘ກາຍ ເວລາຍ ທຏ຺ຐຕ຺ຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ຫິຍ຺ໂຍ ສາຍນ຺ຫສມເຍ, ອາວຸໂສຕິ. ກສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ຠາຣິຍໍ ກມ຺ມໍ ກຣິຕ຺ຖາຕິ. ອາວຸໂສ, ສຈາຫໍ ທີຆຊາຕິເກນ ທຏ຺ໂຐຕິ ວເທຍ຺ຍໍ, ນຍິມໍ ເອຕ຺ຕກໍ ອານິສໍສໍ ລເຠຍ຺ຍນ຺ຕິ. ອິທໍ ຕາວ ປິຓ຺ຑປາຕິກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ.

ທີຆວາປິຍມ຺ປິ ‘‘ມຫາຊາຕກຠາຓກຕ຺ເຖໂຣ ຄາຖາສຫສ຺ສໍ ມຫາເວສ຺ສນ຺ຕຣໍ ກເຖສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕິສ຺ສມຫາຄາເມ ຕິສ຺ສມຫາວິຫາຣວາສີ ເອໂກ ທຫໂຣ ສຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອກາເຫເນວ ນວໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ອາຄໂຕ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ຂເຓ ເຖໂຣ ຘມ຺ມກຖໍ ອາຣຠິ. ທຫໂຣ ທູຣມຄ຺ຄາຄມເນນ ສຎ຺ຊາຕກາຍທຣຖຕ຺ຕາ ປຏ຺ຐານຄາຖາຍ ສທ຺ຘິໍ ອວສານຄາຖໍເຍວ ວວຕ຺ຖເປສິ. ຕໂຕ ເຖຣສ຺ສ ‘‘ອິທມໂວຈາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄມນກາເລ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອາຄມນກມ຺ມໍ ໂມຆໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ໂຣທມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ເອໂກ ມນຸສ຺ໂສ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຘມ຺ມກຖໍ ໂສສ຺ສາມີ’ຕິ ເອໂກ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ຕິສ຺ສມຫາວິຫາຣາ ອາຄໂຕ, ໂສ ‘ກາຍທຣຖຠາເວນ ເມ ອາຄມນໍ ໂມຆໍ ຊາຕ’ນ຺ຕິ ໂຣທມາໂນ ຐິໂຕ’’ຕິ. ຄຈ຺ຉຖ ສຎ຺ຎາເປຖ ນໍ ‘‘ປຸນ ສ຺ເວ ກເຖສ຺ສາມາ’’ຕິ. ໂສ ປຸນທິວເສ ເຖຣສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປາປຸຓິ.

ອປຣາປິ ອຸລ຺ລໂກລິກຓ຺ຓິວາສິກາ ເອກາ ອິຕ຺ຖີ ປຸຕ຺ຕກໍ ປາຍມານາ ‘‘ທີຆຠາຓກມຫາອຠຍຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ອຣິຍວໍສປຏິປທໍ ກເຖຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຈໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິວາກຖິກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ນິສິນ຺ນກາເລເຍວ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປຸຕ຺ຕໍ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ທິວາກຖິກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຐິຕກາວ ຘມ຺ມໍ ອສ຺ໂສສິ. ສຣຠາຓເກ ເຖເຣ ອຸຏ຺ຐິເຕ ທີຆຠາຓກມຫາອຠຍຕ຺ເຖໂຣ ຈຕຸປຈ຺ຈຍສນ຺ໂຕສຠາວນາຣາມມຫາອຣິຍວໍສໍ ອາຣຠິ. ສາ ຐິຕກາວ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຖໂຣ ຕໂຍ ເອວ ປຈ຺ຈເຍ ກເຖຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐານາກາຣໍ ອກາສິ. ສາ ອຸປາສິກາ ອາຫ – ‘‘ອຍ຺ໂຍ, ‘ອຣິຍວໍສໍ ກເຖສ຺ສາມີ’ຕິ ສິນິທ຺ຘໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ມຘຸຣປານກໍ ປິວິຕ຺ວາ ຍຏ຺ຐິມຘຸກເຕລາທີຫິ ເຠສຊ຺ຊໍ ກຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນເຍວ ອຸຏ຺ຐຫຕີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ສາຘຸ, ຠຄິນີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຠາວນາຣາມໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນຎ຺ຈ ເຖຣສ຺ສ ‘‘ອິທມໂວຈາ’’ຕິ ວຈນຎ຺ຈ ອຸປາສິກາຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິ ຈ ເອກກ຺ຂເຓເຍວ ອໂຫສິ.

ອປຣາປິ ກຬມ຺ປຣວາສິກາ ອິຕ຺ຖີ ອງ຺ເກນ ປຸຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ‘‘ຘມ຺ມໍ ໂສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕລປພ຺ພຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ຣຸກ຺ຂໍ ນິສ຺ສາຍ ທາຣກໍ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ຐິຕກາວ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ. ຣຕ຺ຕິຠາຄສມນນ຺ຕເຣ ເອໂກ ທີຆຊາຕິໂກ ຕສ຺ສາ ປສ຺ສນ຺ຕິຍາເຍວ ສມີເປ ນິປນ຺ນທາຣກໍ ຈຕູຫິ ທາຐາຫິ ຑໍສິຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ສາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຈາຫໍ ‘ປຸຕ຺ໂຕ ເມ ສປ຺ເປນ ທຏ຺ໂຐ’ຕິ ວກ຺ຂາມິ, ຘມ຺ມສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ. ອເນກກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຂ ປນ ເມ ອຍໍ ສໍສາຣວຏ຺ເຏ ວຏ຺ຏນ຺ຕິຍາ ປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຘມ຺ມເມວ ຈຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕິຍາມຣຕ຺ຕິໍ ຐິຕກາວ ຘມ຺ມໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອຣຸເຓ ອຸຄ຺ຄເຕ ສຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິສໍ ນິມ຺ມເຖຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຕາ. ເອວຣູປາ ປຸຄ຺ຄລາ ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸກາມາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ.

໓. ອຕ຺ຖວສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໓. ຕຕິເຍ ຕໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຖວເສ ສມ຺ປສ຺ສມາເນນາຕິ ຕໂຍ ອຕ຺ເຖ ຕີຓິ ກາຣຓານິ ປສ຺ສນ຺ເຕນ. ອລເມວາຕິ ຍຸຕ຺ຕເມວ. ໂຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີຕິ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ປກາເສຕິ. ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສໍເວທີຕິ ອຏ຺ຐກຖໍ ຎາເຓນ ປຏິສໍເວທີ. ຘມ຺ມປ຺ປຏິສໍເວທີຕິ ປາຬິຘມ຺ມໍ ປຏິສໍເວທີ.

໔. ກຖາປວຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ຐາເນຫີຕິ ກາຣເຓຫິ. ປວຕ຺ຕິນີຕິ ອປ຺ປຏິຫຕາ ນິຍ຺ຍານິກາ.

໕. ປຓ຺ຑິຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໕. ປຎ຺ຈເມ ປຓ຺ຑິຕປຎ຺ຎຕ຺ຕານີຕິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ ກຖິຕານິ ປສຕ຺ຖານິ. ສປ຺ປຸຣິສປຎ຺ຎຕ຺ຕານີຕິ ສປ຺ປຸຣິເສຫິ ມຫາປຸຣິເສຫິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ ກຖິຕານິ ປສຕ຺ຖານິ. ອຫິໍສາຕິ ກຣຸຓາ ເຈວ ກຣຸຓາປຸພ຺ພຠາໂຄ ຈ. ສໍຍໂມຕິ ສີລສໍຍໂມ. ທໂມຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ, ອຸໂປສຖວເສນ ວາ ອຕ຺ຕທມນໍ, ປຸຓ຺ໂຓວາເທ (ມ. ນິ. ໓.໓໙໕ ອາທໂຍ; ສໍ. ນິ. ໔.໘໘ ອາທໂຍ) ທໂມຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຂນ຺ຕິປິ ອາຬວເກ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໔໖; ສຸ. ນິ. ໑໘໓ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາປິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ມາຕາປິຕຸ ອຸປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ມາຕາປິຕູນໍ ຣກ຺ຂນໍ ໂຄປນໍ ປຏິຊຄ຺ຄນໍ. ສນ຺ຕານນ຺ຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘອຣິຍສາວກາ ສນ຺ໂຕ ນາມ, ອິຘ ປນ ມາຕາປິຕຸອຸປຏ຺ຐາກາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ຕສ຺ມາ ອຸຕ຺ຕມຏ຺ເຐນ ສນ຺ຕານໍ, ເສຏ຺ຐຈຣິຍຏ຺ເຐນ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ອິທໍ ມາຕາປິຕຸອຸປຏ຺ຐານໍ ສພ຺ຠິ ອຸປຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສຕໍ ເອຕານິ ຐານານີຕິ ສນ຺ຕານໍ ອຸຕ຺ຕມປຸຣິສານໍ ເອຕານິ ຐານານິ ກາຣຓານິ. ອຣິໂຍ ທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ອິຘ ອິເມສໍເຍວ ຕິຓ຺ຓໍ ຐານານໍ ກາຣເຓນ ອຣິໂຍ ເຈວ ທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ເວທິຕພ຺ໂພ, ນ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ນ ໂສຕາປນ຺ນາ. ອຖ ວາ ສຕໍ ເອຕານິ ຐານານີຕິ ມາຕຸປຏ຺ຐານໍ ປິຕຸປຏ຺ຐານນ຺ຕິ ເອຕານິ ຐານານິ ສນ຺ຕານໍ ອຸຕ຺ຕມປຸຣິສານໍ ກາຣຓານີຕິ ເອວໍ ມາຕາປິຕຸອຸປຏ຺ຐາກວເສນ ອິມິສ຺ສາ ຄາຖາຍ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ມາຕາປິຕຸອຸປຏ຺ຐາໂກເຍວ ຫິ ອິຘ ‘‘ອຣິໂຍ ທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ສ ໂລກໍ ຠຊເຕ ສິວນ຺ຕິ ໂສ ເຂມໍ ເທວໂລກໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ.

໖. ສີລວນ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໖. ຉຏ຺ເຐ ຕີຫິ ຐາເນຫີຕິ ຕີຫິ ກາຣເຓຫິ. ກາເຍນາຕິອາທີສຸ ຠິກ຺ຂູ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກໂຣນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ອນຸຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອາສນສາລາຍ ສມ຺ມຊ຺ຊນອຸປເລປນາທີນິ ກໂຣນ຺ຕາ ອາສນານິ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕາ ປານີຍໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປນ຺ຕາ ກາເຍນ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວນ຺ຕິ ນາມ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຍາຄຸໍ ເທຖ, ຠຕ຺ຕໍ ເທຖ, ສປ຺ປິນວນີຕາທີນິ ເທຖ, ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທີຫິ ປູເຊຖ, ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສຖ, ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຖ, ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທຖາ’’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ຕາ ວາຈາຍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວນ຺ຕິ ນາມ. ຠິກ຺ຂູ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ລຠນ຺ຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕາ ມນສາ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວນ຺ຕິ ນາມ. ປສວນ຺ຕີຕິ ປຏິລຠນ຺ຕິ. ປຸຎ຺ຎໍ ປເນຕ຺ຖ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກໍ ກຖິຕໍ.

໗. ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໗. ສຕ຺ຕເມ ສງ຺ຂຕສ຺ສາຕິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕສ຺ສ. ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓານີຕິ ສງ຺ຂຕໍ ເອຕນ຺ຕິ ສຎ຺ຊານນກາຣຓານິ ນິມິຕ຺ຕານິ. ອຸປ຺ປາໂທຕິ ຊາຕິ. ວໂຍຕິ ເຠໂທ. ຐິຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ນາມ ຊຣາ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ເຕຠູມກາ ຘມ຺ມາ. ມຄ຺ຄຜລານິ ປນ ອສມ຺ມສນູປຄຕ຺ຕາ ອິຘ ນ ກຖີຍນ຺ຕິ. ອຸປ຺ປາທາທໂຍ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓາ ນາມ. ເຕສຸ ອຸປ຺ປາທກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປາໂທ, ຐານກ຺ຂເຓ ຊຣາ, ເຠທກ຺ຂເຓ ວໂຍ. ລກ຺ຂຓໍ ນ ສງ຺ຂຕໍ, ສງ຺ຂຕໍ ນ ລກ຺ຂຓໍ, ລກ຺ຂເຓນ ປນ ສງ຺ຂຕໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ຍຖາ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສໂຄມຫິໍສາທີນໍ ສຕ຺ຕິສູລາທີນິ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓານິ ນ ຫຕ຺ຖິອາທໂຍ, ນປິ ຫຕ຺ຖິອາທໂຍ ລກ຺ຂຓາເນວ, ລກ຺ຂເຓຫິ ປນ ເຕ ‘‘ອສຸກສ຺ສ ຫຕ຺ຖີ, ອສຸກສ຺ສ ອສ຺ໂສ, ອສຸກຫຕ຺ຖີ, ອສຸກອສ຺ໂສ’’ຕິ ວາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໘. ອສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໘. ອຏ຺ຐເມ ອສງ຺ຂຕສ຺ສາຕິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ອກຕສ຺ສ. ອສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓານີຕິ ອສງ຺ຂຕໍ ເອຕນ຺ຕິ ສຎ຺ຊານນກາຣຓານິ ນິມິຕ຺ຕານິ. ນ ອຸປ຺ປາໂທ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິອາທີຫິ ອຸປ຺ປາທຊຣາຠງ຺ຄານໍ ອຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຸປ຺ປາທາທີນຎ຺ຫິ ອຠາເວນ ອສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາຍຕິ.

໙. ປພ຺ພຕຣາຊສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໙. ນວເມ ມຫາສາລາຕິ ມຫາຣຸກ຺ຂາ. ກຸລປຕິນ຺ຕິ ກຸລເຊຏ຺ຐກໍ. ເສໂລຕິ ສິລາມໂຍ. ອຣຎ຺ຎສ຺ມິນ຺ຕິ ອຄາມກຏ຺ຐາເນ. ພ຺ຣຫ຺ມາຕິ ມຫນ຺ໂຕ. ວເນຕິ ອຏວິຍໍ. ວນປ຺ປຕີຕິ ວນເຊຏ຺ຐກາ. ອິຘ ຘມ຺ມໍ ຈຣິຕ຺ວານ, ມຄ຺ຄໍ ສຸຄຕິຄາມິນນ຺ຕິ ສຸຄຕິຄາມິກມຄ຺ຄສງ຺ຂາຕໍ ຘມ຺ມໍ ຈຣິຕ຺ວາ.

໑໐. ອາຕປ຺ປກຣຓີຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໐. ທສເມ ອາຕປ຺ປໍ ກຣຓີຍນ຺ຕິ ວີຣິຍໍ ກາຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ອນຸປ຺ປາທາຍາຕິ ອນຸປ຺ປາທຕ຺ຖາຍ, ອນຸປ຺ປາທໍ ສາເຘສ຺ສາມີຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣໂຕປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສາຣີຣິການນ຺ຕິ ສຣີຣສມ຺ຠວານໍ. ທຸກ຺ຂານນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂມານໍ. ຕິພ຺ພານນ຺ຕິ ພຫລານໍ, ຕາປນວເສນ ວາ ຕິພ຺ພານໍ. ຂຣານນ຺ຕິ ຜຣຸສານໍ. ກຏຸການນ຺ຕິ ຕິຂິຓານໍ. ອສາຕານນ຺ຕິ ອມຘຸຣານໍ. ອມນາປານນ຺ຕິ ມນໍ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ອສມຕ຺ຖານໍ. ປາຓຫຣານນ຺ຕິ ຊີວິຕຫຣານໍ. ອຘິວາສນາຍາຕິ ອຘິວາສນຕ຺ຖາຍ ສຫນຕ຺ຖາຍ ຂມນຕ຺ຖາຍ.

ເອຕ຺ຕເກ ຐາເນ ສຕ຺ຖາ ອາຓາເປຕ຺ວາ ອາຓຕ຺ຕິໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອິທານິ ສມາທເປນ຺ໂຕ ຍໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍໂຕຕິ ຍທາ. ອາຕາປີຕິ ວີຣິຍວາ. ນິປໂກຕິ ສປ຺ປຎ຺ໂຎ. ສໂຕຕິ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາຍາຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິຈ຺ເຉທປຣິວຏຸມກິຣິຍາຍ. ອິເມ ຈ ປນ ອາຕາປາທໂຍ ຕໂຍປິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກາ ກຖິຕາ.

໑໑. ມຫາໂຈຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໑. ເອກາທສເມ ມຫາໂຈໂຣຕິ ມຫນ຺ໂຕ ພລວໂຈໂຣ. ສນ຺ຘິນ຺ຕິ ຆຣສນ຺ຘິໍ. ນິລ຺ໂລປນ຺ຕິ ມຫາວິໂລປໍ. ເອກາຄາຣິກນ຺ຕິ ເອກເມວ ເຄຫໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ວິລຸມ຺ປນໍ. ປຣິປນ຺ເຖປິ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ປນ຺ຖທູຫນກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ນທີວິທຸຄ຺ຄນ຺ຕິ ນທີນໍ ທຸຄ຺ຄມຏ຺ຐານໍ ອນ຺ຕຣທີປກໍ, ຍຕ຺ຖ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ທ຺ວີຫິປິ ຕີຫິປິ ຊງ຺ຆສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ນິລີຍິຕຸໍ. ປພ຺ພຕວິສມນ຺ຕິ ປພ຺ພຕານໍ ວິສມຏ຺ຐານໍ ປພ຺ພຕນ຺ຕຣໍ, ຍຕ຺ຖ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ສຕ຺ຕຫິ ວາ ອຏ຺ຐຫິ ວາ ຊງ຺ຆສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ນິລີຍິຕຸໍ. ຕິຓຄຫນນ຺ຕິ ຕິເຓນ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ສຎ຺ຉນ຺ນໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໂຍຊນຏ຺ຐານໍ. ໂຣຘນ຺ຕິ ຆນໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສໍສຏ຺ຐສາຂໍ ເອກາພທ຺ຘໍ ມຫາວນສຓ຺ຑໍ. ປຣິໂຍຘາຍ ອຕ຺ຖໍ ຠຓິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ປຣິໂຍທຫິຕ຺ວາ ຕໍ ຕໍ ກາຣຓໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖໍ ກຖຍິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕ຺ຍາສ຺ສາຕິ ເຕ ອສ຺ສ. ປຣິໂຍຘາຍ ອຕ຺ຖໍ ຠຓນ຺ຕີຕິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸໍ ອາຣທ຺ເຘເຍວ ‘‘ມາ ເອວໍ ອວຈຸຕ຺ຖ, ມຍໍ ເອຕໍ ກຸລປຣມ຺ປຣາຍ ຊານາມ, ນ ເອສ ເອວຣູປໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໍ ຕໍ ກາຣຓໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ໂທສໍ ຫຣນ຺ຕາ ອຕ຺ຖໍ ຠຓນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ປຣິໂຍຘາຍາຕິ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕ ຫິ ຕສ຺ສປິ ໂທສໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຕ຺ຖໍ ຠຓນ຺ຕິ. ຂຕໍ ອຸປຫຕນ຺ຕິ ຄຸຓຂນເນນ ຂຕໍ, ຄຸຓຸປຆາເຕນ ອຸປຫຕໍ. ວິສເມນ ກາຍກມ຺ເມນາຕິ ສມ຺ປກ຺ຂລນຏ຺ເຐນ ວິສເມນ ກາຍທ຺ວາຣິກກມ຺ເມນ. ວຈີມໂນກມ຺ເມສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກາຍາຕິ ທສວຕ຺ຖຸກາຍ ອນ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕທິຏ຺ຐິຍາ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ຈູຬວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

ປຐມປຓ຺ຓາສກໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

໒. ທຸຕິຍປຓ຺ຓາສກໍ

(໖) ໑. ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມທ຺ເວພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໒. ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ຊິຓ຺ຓາຕິ ຊຣາຊິຓ຺ຓາ. ວຸທ຺ຘາຕິ ວໂຍວຸທ຺ຘາ. ມຫລ຺ລກາຕິ ຊາຕິມຫລ຺ລກາ. ອທ຺ຘຄຕາຕິ ຕໂຍ ອທ຺ເຘ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ. ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ຕາຕິ ຕຕິຍໍ ວຍໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ. ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສູຕິ ປຸຕ຺ຕທາເຣ ອຕ຺ຕໂນ ວຈນໍ ອກໂຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຍ຺ຍານິກມຄ຺ຄໍ ຄເວສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ມຍມສ຺ສຸ, ໂຠ ໂຄຕມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ; ໂຠ ໂຄຕມ, ມຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນ ຂຕ຺ຕິຍາ ນາມຈ຺ຈາ ນ ຄຫປຕິກາຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຠາວໍ ຊານາເປຕ຺ວາ ຊິຓ຺ຓາຕິອາທິມາຫໍສຸ. ອກຕຠີຣຸຕ຺ຕາຓາຕິ ອກຕຠຍປຣິຕ຺ຕາຓາ. ອວສ຺ສຍຠູຕໍ ປຕິຏ຺ຐາກມ຺ມໍ ອມ຺ເຫຫິ ນ ກຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ຕຄ຺ຆາຕິ ເອກໍສຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນຕ຺ເຖ ວາ. ເອກນ຺ເຕນ ຕຸມ຺ເຫ ເອວຣູປາ, ອຫມ຺ປິ ໂຂ ເອຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີຕິ ຈ ທສ຺ເສຕິ. ອຸປນີຍຕີຕິ ອຸປສໍຫຣີຍຕິ. ອຍໍ ຫິ ຊາຕິຍາ ຊຣໍ ອຸປນີຍຕິ, ຊຣາຍ ພ຺ຍາຘິໍ, ພ຺ຍາຘິນາ ມຣຓໍ, ມຣເຓນ ປຸນ ຊາຕິໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຸປນີຍຕີ’’ຕິ.

ອິທານິ ຍສ຺ມາ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ມຫລ຺ລກຕ຺ຕາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາປິ ວຕ຺ຕໍ ປູເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເນ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ຠຄວາ ໂຍຘ ກາເຍນ ສໍຍໂມຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກາເຍນ ສໍຍໂມຕິ ກາຍທ຺ວາເຣນ ສໍວໂຣ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕໍ ຕສ຺ສ ເປຕສ຺ສາຕິ ຕໍ ປຸຎ຺ຎໍ ຕສ຺ສ ປຣໂລກໍ ຄຕສ຺ສ ຕາຍນຏ຺ເຐນ ຕາຓໍ, ນິລີຍນຏ຺ເຐນ ເລຓໍ, ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ທີໂປ, ອວສ຺ສຍນຏ຺ເຐນ ສຣຓໍ, ອຸຕ຺ຕມຄຕິວເສນ ປຣາຍຓຎ຺ຈ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຄາຖາ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເຍວ. ເອວໍ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຕຖາຄເຕນ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ ສມາທປິຕາ ຍາວຊີວໍ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ.

໒. ທຸຕິຍທ຺ເວພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໓. ທຸຕິເຍ ຠາຊນນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຠຓ຺ຑກໍ. ເສສໍ ປຐເມ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໓. ອຎ຺ຎຕຣພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໔. ຕຕິເຍ ສມ຺ໂມທນີຍນ຺ຕິ ສມ຺ໂມທຊນນິໍ. ສາຣຓີຍນ຺ຕິ ສຣິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ. ວີຕິສາເຣຕ຺ວາຕິ ປຣິໂຍສາເປຕ຺ວາ. ກິຕ຺ຕາວຕາຕິ ກິຕ຺ຕເກນ. ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ຘມ຺ໂມ ໂຫຕີຕິ ສາມໍ ປສ຺ສິຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ອກາລິໂກຕິ ນ ກາລນ຺ຕເຣ ຜລທາຍໂກ. ເອຫິປສ຺ສິໂກຕິ ‘‘ເອຫິ ປສ຺ສາ’’ຕິ ເອວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ອາຄມນີຍປຏິປທໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ໂອປເນຍ຺ຍິໂກຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປເນຕພ຺ໂພ. ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ສາມໍເຍວ ຊານິຕພ຺ໂພ. ວິຎ຺ຎູຫີຕິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ. ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕຕິ ອາທິນ຺ນຄຫິຕປຣາມຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ເຈເຕຕີຕິ ຈິນ຺ເຕຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ໂຄ ປຸຈ຺ຉິໂຕ, ສຕ຺ຖາຣາປິ ໂສເຍວ ກຖິໂຕ. ໂສ ຫິ ສາມໍ ປສ຺ສິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ນາມາຕິ.

໔. ປຣິພ຺ພາຊກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໕. ຈຕຸຕ຺ເຖ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິພ຺ພາຊໂກຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຊາຕິໂກ ປຣິພ຺ພາຊໂກ, ນ ຂຕ຺ຕິຍາທິຊາຕິໂກ. ອຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປີຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສກໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖໍ.

໕. ນິພ຺ພຸຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໖. ປຎ຺ຈເມ ອກາລິກນ຺ຕິ ນ ກາລນ຺ຕເຣ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ. ໂອປເນຍ຺ຍິກນ຺ຕິ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

໖. ປໂລກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໗. ຉຏ຺ເຐ ອາຈຣິຍປາຈຣິຍານນ຺ຕິ ອາຈຣິຍານຎ຺ເຈວ ອາຈຣິຍາຈຣິຍານຎ຺ຈ. ອວີຈິ ມຎ຺ເຎ ຜຸໂຏ ອໂຫສີຕິ ຍຖາ ອວີຈິ ມຫານິຣໂຍ ນິຣນ຺ຕຣຜຸໂຏ ເນຣຍິກສຕ຺ເຕຫິ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ, ມນຸສ຺ເສຫິ ເອວໍ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ກຸກ຺ກຸຏສໍປາຕິກາຕິ ເອກຄາມສ຺ສ ຉທນປິຏ຺ຐິໂຕ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອິຕຣຄາມສ຺ສ ຉທນປິຏ຺ເຐ ປຕນສງ຺ຂາໂຕ ກຸກ຺ກຸຏສໍປາໂຕ ເອຕາສຸ ອຕ຺ຖີຕິ ກຸກ຺ກຸຏສໍປາຕິກາ. ກຸກ຺ກຸຏສໍປາທິກາຕິປິ ປາໂຐ, ຄາມນ຺ຕຣໂຕ ຄາມນ຺ຕຣໍ ກຸກ຺ກຸຏານໍ ປທສາ ຄມນສງ຺ຂາໂຕ ກຸກ຺ກຸຏສໍປາໂທ ເອຕາສຸ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ຆນນິວາສຕໍເຍວ ທີເປຕິ. ອຘມ຺ມຣາຄຣຕ຺ຕາຕິ ຣາໂຄ ນາມ ເອກນ຺ເຕເນວ ອຘມ຺ໂມ, ອຕ຺ຕໂນ ປຣິກ຺ຂາເຣສຸ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ນ ອຘມ຺ມຣາໂຄຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ປຣປຣິກ຺ຂາເຣສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນວ ອຘມ຺ມຣາໂຄຕິ. ວິສມໂລຠາຠິຠູຕາຕິ ໂລຠສ຺ສ ສມກາໂລ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເອກນ຺ຕໍ ວິສໂມວ ເອສ. ອຕ຺ຕນາ ປຣິຄ຺ຄຫິຕວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ປນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ສມໂລໂຠ ນາມ, ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນວ ວິສໂມຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ມິຈ຺ຉາຘມ຺ມປເຣຕາຕິ ອວຕ຺ຖຸປຏິເສວນສງ຺ຂາເຕນ ມິຈ຺ຉາຘມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ເທໂວ ນ ສມ຺ມາ ຘາຣໍ ອນຸປ຺ປເວຈ຺ຉຕີຕິ ວສ຺ສິຕພ຺ພຍຸຕ຺ເຕ ກາເລ ວສ຺ສໍ ນ ວສ຺ສຕິ. ທຸພ຺ຠິກ຺ຂນ຺ຕິ ທຸລ຺ລຠຠິກ຺ຂໍ. ທຸສ຺ສສ຺ສນ຺ຕິ ວິວິຘສສ຺ສານໍ ອສມ຺ປຊ຺ຊເນນ ທຸສ຺ສສ຺ສໍ. ເສຕຏ຺ຐິກນ຺ຕິ ສສ຺ເສ ສມ຺ປຊ຺ຊມາເນ ປາຓກາ ປຕນ຺ຕິ, ເຕຫິ ທຏ຺ຐຕ຺ຕາ ນິກ຺ຂນ຺ຕນິກ຺ຂນ຺ຕານິ ສາລິສີສານິ ເສຕວຓ຺ຓານິ ໂຫນ຺ຕິ ນິສ຺ສາຣານິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເສຕຏ຺ຐິກ’’ນ຺ຕິ. ສລາກາວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວປິຕໍ ວປິຕໍ ສສ຺ສໍ ສລາກາມຕ຺ຕເມວ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຜລໍ ນ ເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍກ຺ຂາຕິ ຍກ຺ຂາຘິປຕິໂນ. ວາເຬ ອມນຸສ຺ເສ ໂອສ຺ສຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ຈຓ຺ຑຍກ຺ເຂ ມນຸສ຺ສປເຖ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ, ເຕ ລທ຺ໂຘກາສາ ມຫາຊນໍ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປນ຺ຕິ.

໗. ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໘. ສຕ຺ຕເມ ມຫປ຺ຜລນ຺ຕິ ມຫາວິປາກໍ. ຘມ຺ມສ຺ສ ຈານຸຘມ຺ມໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ໂມ ນາມ ກຖິຕກຖາ, ອນຸຘມ຺ໂມ ນາມ ກຖິຕສ຺ສ ປຏິກຖນໍ. ສຫຘມ຺ມິໂກຕິ ສກາຣໂຓ ສເຫຕຸໂກ. ວາທານຸປາໂຕຕິ ວາທສ຺ສ ອນຸປາໂຕ, ອນຸປຕນໍ ປວຕ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄາຣຍ຺ຫໍ ຐານນ຺ຕິ ຄຣຫິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕໍ ກາຣຓໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ວຸຕ຺ຕາ ສກາຣຓາ ວາທປ຺ປວຕ຺ຕິ ກິຎ຺ຈິປິ ຄາຣຍ຺ຫໍ ກາຣຓໍ ນ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ. ອຖ ວາ ເຕຫິ ປເຣຫິ ວຸຕ຺ຕາ ສກາຣຓາ ວາທປ຺ປວຕ຺ຕິ ກິຎ຺ຈິ ຄາຣຍ຺ຫໍ ກາຣຓໍ ນ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ອນ຺ຕຣາຍກໂຣ ໂຫຕີຕິ ອນ຺ຕຣາຍໍ ວິນາສໍ ກິຈ຺ຉລາຠກໍ ວິໂລມກໍ ກໂຣຕິ. ປາຣິປນ຺ຖິໂກຕິ ປນ຺ຖທູຫນໂຈໂຣ. ຂໂຕ ຈ ໂຫຕີຕິ ຄຸຓຂນເນນ ຂໂຕ ໂຫຕິ. ອຸປຫໂຕຕິ ຄຸຓຸປຆາເຕເນວ ອຸປຫໂຕ.

ຈນ຺ທນິກາຍາຕິ ອສຸຈິກລລກູເປ. ໂອລິຄລ຺ເລຕິ ນິທ຺ຘມນກລເລ. ໂສ ຈາຕິ ໂສ ສີລວາຕິ ວຸຕ຺ຕຂີຓາສໂວ. ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນາຕິ ສີລຣາສິນາ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ, ຕໍ ອເສກ຺ຂສ຺ສ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອເສກ຺ຂນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຕຣານິ ສິກ຺ຂາປຣິໂຍສານປ຺ປຕ຺ຕຕາຍ ສຍມ຺ປິ ອເສກ຺ຂາເນວ. ຕານິ ຈ ປນ ໂລກຸຕ຺ຕຣານິ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ ໂລກິຍໍ.

ໂຣຫິຓີສູຕິ ຣຕ຺ຕວຓ຺ຓາສຸ. ສຣູປາສູຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວຈ຺ຉເກຫິ ສມານຣູປາສຸ. ປາເຣວຕາສູຕິ ກໂປຕວຓ຺ຓາສຸ. ທນ຺ໂຕຕິ ນິພ຺ພິເສວໂນ. ປຸງ຺ຄໂວຕິ ອຸສໂຠ. ໂຘຣຍ຺ໂຫຕິ ຘຸຣວາໂຫ. ກລ຺ຍາຓຊວນິກ຺ກໂມຕິ ກລ຺ຍາເຓນ ອຸຊຸນາ ຊເວນ ຄນ຺ຕາ. ນາສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ປຣິກ຺ຂເຣຕິ ອສ຺ສ ໂຄຓສ຺ສ ສຣີຣວຓ຺ຓໍ ນ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ຕິ, ຘຸຣວຫນກມ຺ມເມວ ປນ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ຕິ. ຍສ຺ມິໍ ກສ຺ມິຎ຺ຈິ ຊາຕິເຍຕິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ກຸລຊາເຕ. ຍາສຸ ກາສຸຈິ ເອຕາສູຕິ ເອຕາສຸ ຂຕ຺ຕິຍາທິປ຺ປເຠທາສຸ ຍາສຸ ກາສຸຈິ ຊາຕີສຸ.

ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ເກວລີຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ເກວເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ປຣິປຸຓ຺ຓຠາເວນ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຂີຓາສໂວ ຫິ ສກລພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ນາມ ໂຫຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປນ຺ນຠາໂຣຕິ ໂອໂຣປິຕຠາໂຣ, ຂນ຺ຘຠາຣໍ ກິເລສຠາຣໍ ກາມຄຸຓຠາຣຎ຺ຈ ໂອໂຣເປຕ຺ວາ ຐິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຕກິຈ຺ໂຈຕິ ຈຕູຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ປາຣຄູ ສພ຺ພຘມ຺ມານນ຺ຕິ ສພ຺ພຘມ຺ມາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ທ຺ວາທສາຍຕນານິ ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ, ເຕສໍ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ອຠິຎ຺ຎາປາຣໍ, ປຣິຎ຺ຎາປາຣໍ, ປຫານປາຣໍ, ຠາວນາປາຣໍ, ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປາຣໍ, ສມາປຕ຺ຕິປາຣຎ຺ຈາຕິ ຉພ຺ພິຘໍ ປາຣໍ ຄຕຕ຺ຕາ ປາຣຄູ. ອນຸປາທາຍາຕິ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ. ນິພ຺ພຸໂຕຕິ ກິເລສສນ຺ຕາປຣຫິໂຕ. ວິຣເຊຕິ ຣາຄໂທສໂມຫຣຊຣຫິເຕ.

ອວິຊານນ຺ຕາຕິ ເຂຕ຺ຕໍ ອຊານນ຺ຕາ. ທຸມ຺ເມຘາຕິ ນິປ຺ປຎ຺ຎາ. ອສ຺ສຸຕາວິໂນຕິ ເຂຕ຺ຕວິນິຈ຺ຉຍສວເນນ ຣຫິຕາ. ພຫິທ຺ຘາຕິ ອິມມ຺ຫາ ສາສນາ ພຫິທ຺ຘາ. ນ ຫິ ສນ຺ເຕ ອຸປາສເຣຕິ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘຂີຓາສເວ ອຸຕ຺ຕມປຸຣິເສ ນ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ. ຘີຣສມ຺ມເຕຕິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ສມ຺ມເຕ ສມ຺ຠາວິເຕ. ມູລຊາຕາ ປຕິຏ຺ຐິຕາຕິ ອິມິນາ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ສທ຺ຘໍ ທສ຺ເສຕິ. ກຸເລ ວາ ອິຘ ຊາຍເຣຕິ ອິຘ ວາ ມນຸສ຺ສໂລເກ ຂຕ຺ຕິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓເວສ຺ສກຸເລ ຊາຍນ຺ຕິ. ອຍເມວ ຫິ ຕິວິຘາ ກຸລສມ຺ປຕ຺ຕິ ນາມ. ອນຸປຸພ຺ເພນ ນິພ຺ພານໍ, ອຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາຕິ ອິເມ ຄຸເຓ ປູເຣຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ນິພ຺ພານໍ ອຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ.

໘. ຕິກຓ຺ຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໙. ອຏ຺ຐເມ ຕິກຓ຺ໂຓຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ອຸປສງ຺ກມີຕິ ‘‘ສມໂຓ ກິຣ ໂຄຕໂມ ປຓ຺ຑິໂຕ, ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ມຫາຊນປຣິວຸໂຕ ອຸປສງ຺ກມິ. ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາຕິ ທສພລສ຺ສ ປຸຣໂຕ ນິສີທິຕ຺ວາ. ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕີຕິ ກສ຺ມາ ຠາສຕິ? ໂສ ກິຣ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄຕປຸພ຺ໂພ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ພຸທ຺ຘາ ນາມ ທຸຣາສທາ, ມຍິ ປຐມຕຣໍ ອກເຖນ຺ເຕ ກເຖຍ຺ຍ ວາ ນ ວາ. ສເຈ ນ ກເຖສ຺ສຕິ, ອຖ ມໍ ສມາຄມຏ຺ຐາເນ ກເຖນ຺ຕໍ ເອວໍ ວກ຺ຂນ຺ຕິ ‘ຕ຺ວໍ ອິຘ ກສ຺ມາ ກເຖສິ, ເຍນ ເຕ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວຈນມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ລທ຺ຘ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ‘ເອວໍ ເມ ອຍໍ ຄຣຫາ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສຕີ’’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ຠາສຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ປນ ຎາຓໍ ຆຏ຺ເຏສ຺ສາມີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍເນວ ຠາສຕິ. ເອວມ຺ປິ ເຕວິຊ຺ຊາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ເຕວິຊ຺ຊກພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍປຓ຺ຑິຕາ ເອວໍຘີຣາ ເອວໍພ຺ຍຕ຺ຕາ ເອວໍພຫຸສ຺ສຸຕາ ເອວໍວາທິໂນ, ເອວໍສມ຺ມຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິປີຕິ ອິມິນາ ເຕສໍ ປຓ຺ຑິຕາທິອາກາຣປຣິຈ຺ເຉທໍ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕ຺ຕເກນ ກາຣເຓນ ປຓ຺ຑິຕາ…ເປ… ເອຕ຺ຕເກນ ກາຣເຓນ ສມ຺ມຕາຕິ ອຍຎ຺ຫິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

ຍຖາ ກຖໍ ປນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຖາຕິ ກາຣຓວຈນໍ, ກຖໍ ປນາຕິ ປຸຈ຺ຉາວຈນໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ກຖໍ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເຕວິຊ຺ຊໍ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ. ຍຖາ ເອວໍ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ຊານິຕຸໍ, ຕໍ ກາຣຓໍ ວເທຫີຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ຊານນຏ຺ຐາເນເຍວ ມໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປຸຈ຺ຉິ, ໂນ ອຊານນຏ຺ຐາເນ’’ຕິ ອຕ຺ຕມໂນ ຫຸຕ຺ວາ ອິຘ, ໂຠ ໂຄຕມາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸຠໂຕຕິ ທ຺ວີຫິປິ ປກ຺ເຂຫິ. ມາຕິໂຕ ຈ ປິຕິໂຕ ຈາຕິ ຍສ຺ສ ມາຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ, ມາຕຸ ມາຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ, ຕສ຺ສາປິ ມາຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ. ປິຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ປິຕຸ ປິຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ຕສ຺ສາປິ ປິຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ໂສ ອຸຠໂຕ ສຸຊາໂຕ ມາຕິໂຕ ຈ ປິຕິໂຕ ຈ. ສໍສຸທ຺ຘຄຫຓິໂກຕິ ຍສ຺ສ ສໍສຸທ຺ຘາ ມາຕຸ ຄຫຓີ, ກຸຈ຺ຉີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສມເວປາກິນິຍາ ຄຫຓິຍາ’’ຕິ ປນ ເອຕ຺ຖ ກມ຺ມຊເຕໂຊຘາຕຸ ຄຫຓີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ປິຕາມຫຍຸຄາຕິ ເອຕ຺ຖ ປິຕຸ ປິຕາ ປິຕາມໂຫ, ປິຕາມຫສ຺ສ ຍຸຄໍ ປິຕາມຫຍຸຄໍ. ຍຸຄນ຺ຕິ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຠິລາປມຕ຺ຕເມວ ເຈຕໍ, ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ປິຕາມໂຫເຍວ ປິຕາມຫຍຸຄໍ. ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ສພ຺ເພປິ ປຸພ຺ພປຸຣິສາ ປິຕາມຫຄ຺ຄຫເຓເນວ ຄຫິຕາ. ເອວໍ ຍາວ ສຕ຺ຕໂມ ປຸຣິໂສ, ຕາວ ສໍສຸທ຺ຘຄຫຓິໂກ, ອຖ ວາ ອກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອນຸປກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ຊາຕິວາເທນາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອກ຺ຂິຕ຺ໂຕຕິ ‘‘ອປເນຖ ເອຕໍ, ກິໍ ອິມິນາ’’ຕິ ເອວໍ ອກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອນວກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ອນຸປກ຺ກຸຏ຺ໂຐຕິ ນ ອຸປກ຺ກຸຏ຺ໂຐ, ນ ອກ຺ໂກສໍ ວາ ນິນ຺ທໍ ວາ ປຕ຺ຕປຸພ຺ໂພ. ເກນ ກາຣເຓນາຕິ? ຊາຕິວາເທນ. ‘‘ອິຕິປິ ຫີນຊາຕິໂກ ເອໂສ’’ຕິ ເອວຣູເປນ ວຈເນນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຊ຺ຌາຍໂກຕິ ອິທໍ ‘‘ນ ທານິເມ ຌາຍນ຺ຕິ, ນ ທານິເມ ຌາຍນ຺ຕີຕິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ອຊ຺ຌາຍກາ ອຊ຺ຌາຍກາເຕວ ຕຕິຍໍ ອກ຺ຂຣໍ ອຸປນິພ຺ພຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໑໓໒) ເອວໍ ປຐມກປ຺ປິກກາເລ ຌານວິຣຫິຕານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ຄຣຫວຈນໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ. ອິທານິ ປນ ຕໍ ອຊ຺ຌາຍຕີຕິ ອຊ຺ຌາຍໂກ, ມນ຺ເຕ ປຣິວຕ຺ເຕຕີຕິ ອິມິນາ ອຕ຺ເຖນ ປສໍສາວຈນໍ ກຕ຺ວາ ໂວຫຣນ຺ຕິ. ມນ຺ເຕ ຘາເຣຕີຕິ ມນ຺ຕຘໂຣ.

ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານນ຺ຕິ ອິຣຸພ຺ເພທຍຊຸພ຺ເພທສາມພ຺ເພທານໍ. ໂອຏ຺ຐປຫຕກຣຓວເສນ ປາຣໍ ຄໂຕຕິ ປາຣຄູ. ສຫ ນິຆຓ຺ຑຸນາ ຈ ເກຏຸເຠນ ຈ ສນິຆຓ຺ຑຸເກຏຸຠານໍ. ນິຆຓ຺ຑູຕິ ນາມນິຆຓ຺ຑຸຣຸກ຺ຂາທີນໍ ເວວຈນປກາສກສຕ຺ຖໍ. ເກຏຸຠນ຺ຕິ ກິຣິຍາກປ຺ປວິກປ຺ໂປ ກວີນໍ ອຸປກາຣາຍ ສຕ຺ຖໍ. ສຫ ອກ຺ຂຣປ຺ປເຠເທນ ສາກ຺ຂຣປ຺ປເຠທານໍ. ອກ຺ຂຣປ຺ປເຠໂທຕິ ສິກ຺ຂາ ຈ ນິຣຸຕ຺ຕິ ຈ. ອິຕິຫາສປຎ຺ຈມານນ຺ຕິ ອາຖພ຺ພຓເວທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ກຕ຺ວາ ອິຕິຫ ອາສ, ອິຕິຫ ອາສາຕິ ອີທິສວຈນປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ປຸຣາຓກຖາສງ຺ຂາໂຕ ຂຕ຺ຕວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາໂຕ ວາ ອິຕິຫາໂສ ປຎ຺ຈໂມ ເອເຕສນ຺ຕິ ອິຕິຫາສປຎ຺ຈມາ. ເຕສໍ ອິຕິຫາສປຎ຺ຈມານໍ ເວທານໍ.

ປທໍ ຕທວເສສຎ຺ຈ ພ຺ຍາກຣຓໍ ອຘີຍຕິ ເວເທຕິ ຈາຕິ ປທໂກ ເວຍ຺ຍາກຣໂຓ. ໂລກາຍຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິຕຓ຺ຑວາທສຕ຺ຖໍ. ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ມຫາປຸຣິສານໍ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ລກ຺ຂຓທີປກໍ ທ຺ວາທສສຫສ຺ສຄນ຺ຖປມາຓໍ ສຕ຺ຖໍ, ຍຕ຺ຖ ໂສຬສສຫສ຺ສຄາຖາປທປຣິມາຓາ ພຸທ຺ຘມນ຺ຕາ ນາມ ອເຫສຸໍ, ເຍສໍ ວເສນ ‘‘ອິມິນາ ລກ຺ຂເຓນ ສມນ຺ນາຄຕາ ພຸທ຺ຘາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ອິມິນາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ, ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ອສີຕິ ມຫາສາວກາ, ພຸທ຺ຘມາຕາ, ພຸທ຺ຘປິຕາ, ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາກາ, ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາຍິກາ, ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ’’ຕິ ອຍໍ ວິເສໂສ ຎາຍຕິ. ອນວໂຍຕິ ອິເມສຸ ໂລກາຍຕມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓສຸ ອນູໂນ ປຣິປູຣກາຣີ, ອວໂຍ ນ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອວໂຍ ນາມ ໂຍ ຕານິ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ຄນ຺ຖໂຕ ຈ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອຖ ວາ ອນວໂຍຕິ ອນຸ ອວໂຍ, ສນ຺ຘິວເສນ ອຸກາຣໂລໂປ. ອນຸ ອວໂຍ ປຣິປຸຓ຺ຓສິປ຺ໂປຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເຕນ ຫີຕິ ອິທໍ ຠຄວາ ນໍ ອາຍາຈນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທານິສ຺ສ ປຎ຺ຫໍ ກເຖຕຸໍ ກາໂລ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍສ຺ມາ ມໍ ອາຍາຈສິ, ຕສ຺ມາ ສຸຓາຫີຕິ. ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີຕິອາທິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໗໐) ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ອິຘ ປເນຕໍ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ວິຊ຺ຊານໍ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວິຊ຺ຊານໍ ອນຸປທວຓ຺ຓນາ ເຈວ ຠາວນານໂຍ ຈ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໔໐໒ ອາທໂຍ) ວິຕ຺ຖາຣິໂຕວ.

ປຐມາ ວິຊ຺ຊາຕິ ປຐມໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ປຐມາ, ວິທິຕກຣຓຏ຺ເຐນ ວິຊ຺ຊາ. ກິໍ ວິທິຕໍ ກໂຣຕິ? ປຸພ຺ເພນິວາສໍ. ອວິຊ຺ຊາຕິ ຕສ຺ເສວ ປຸພ຺ເພນິວາສສ຺ສ ອວິທິຕກຣຓຏ຺ເຐນ ຕປ຺ປຏິຈ຺ຉາທໂກ ໂມໂຫ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໂມຕິ ສ຺ເວວ ໂມໂຫ ປຏິຈ຺ຉາທກຏ຺ເຐນ ຕໂມຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອາໂລໂກຕິ ສາເຍວ ວິຊ຺ຊາ ໂອຠາສກຣຓຏ຺ເຐນ ອາໂລໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ວິຊ຺ຊາ ອຘິຄຕາຕິ ອຍໍ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ປສໍສາວຈນໍ. ໂຍຊນາ ປເນຕ຺ຖ ອຍມສ຺ສ ວິຊ຺ຊາ ອຘິຄຕາ, ອຖສ຺ສ ອຘິຄຕວິຊ຺ຊສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາ ວິຫຕາ ວິນຏ຺ຐາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ອິຕຣສ຺ມິມ຺ປິ ປທທ຺ວເຍ ເອເສວ ນໂຍ. ຍຖາ ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍຖາຕິ ໂອປມ຺ມໍ, ຕນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ສຕິຍາ ອວິປ຺ປວາເສນ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ. ວີຣິຍາຕາເປນ ອາຕາປິໂນ. ກາເຍ ຈ ຊີວິເຕ ຈ ອນເປກ຺ຂຕາຍ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ. ເປສິຕຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອວິຊ຺ຊາ ວິຫຎ຺ເຎຍ຺ຍ, ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຕໂມ ວິຫຎ຺ເຎຍ຺ຍ, ອາໂລໂກ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວເມວ ຕສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາ ວິຫຕາ, ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ຕໂມ ວິຫໂຕ, ອາໂລໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ເອຕສ຺ສ ເຕນ ປຘານານຸໂຍຄສ຺ສ ອນຸຣູປເມວ ຜລໍ ລທ຺ຘນ຺ຕິ.

ຈຸຕູປປາຕກຖາຍໍ ວິຊ຺ຊາຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓວິຊ຺ຊາ. ອວິຊ຺ຊາຕິ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິປ຺ປຏິຈ຺ຉາທິກາ ອວິຊ຺ຊາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ຕຕິຍວິຊ຺ຊາຍ ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕຕິ ວິປສ຺ສນາປາທກໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຈິຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອາສວານໍ ຂຍຎາຓາຍາຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓຕ຺ຖາຍ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ຫິ ອາສວວິນາສນໂຕ ອາສວານໍ ຂໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຈຕໍ ຎາຓໍ ຕຕ຺ຖ ປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາຕິ. ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕີຕິ ວິປສ຺ສນາຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນີຫຣຕິ. ໂສ ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເອວມາທີສຸ ເອຕ຺ຕກໍ ທຸກ຺ຂໍ, ນ ອິໂຕ ຠິຍ຺ໂຍຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ສຣສລກ຺ຂຓປ຺ປຏິເວເຘນ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິກໍ ຕຓ຺ຫໍ ‘‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’’ຕິ, ຕທຸຠຍມ຺ປິ ຍໍ ຐານໍ ປຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ອປວຕ຺ຕິໍ ນິພ຺ພານໍ ‘‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ຈ ສມ຺ປາປກໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ‘‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’’ຕິ ສຣສລກ຺ຂຓປ຺ປຏິເວເຘນ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ສຣູປໂຕ ສຈ຺ຈານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ກິເລສວເສນ ປຣິຍາຍໂຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິເມ ອາສວາຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕຕິ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ຊານນ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ. ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ໂກຏິປ຺ປຕ຺ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ກເຖສິ. ກາມາສວາຕິ ກາມາສວໂຕ. ວິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ອິມິນາ ມຄ຺ຄກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສຕິ. ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ຜລກ຺ຂເຓ ວິມຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓນ຺ຕິ ອິມິນາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ ທສ຺ເສຕິ. ຂີຓາ ຊາຕີຕິອາທີຫິ ຕສ຺ສ ຠູມິໍ. ເຕນ ຫິ ຎາເຓນ ໂສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ຂີຓາ ຊາຕີຕິອາທີນິ ປຊານາຕິ. ກຕມາ ປນສ຺ສ ຊາຕິ ຂີຓາ, ກຖຎ຺ຈ ນໍ ປຊານາຕີຕິ? ນ ຕາວສ຺ສ ອຕີຕາ ຊາຕິ ຂີຓາ ປຸພ຺ເພວ ຂີຓຕ຺ຕາ, ນ ອນາຄຕາ, ອນາຄເຕ ວາຍາມາຠາວໂຕ, ນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ, ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ. ຍາ ປນ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຠາວິຕຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ເອກຈຕຸປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວສຸ ເອກຈຕຸປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘປ຺ປເຠທາ ຊາຕິ, ສາ ມຄ຺ຄສ຺ສ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມຕໍ ອາປຊ຺ຊເນນ ຂີຓາ. ຕໍ ໂສ ມຄ຺ຄຠາວນາຍ ປຫີນກິເລເສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ກິເລສາຠາເວ ວິຊ຺ຊມານມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ອາຍຕິອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກໍ ໂຫຕີຕິ ຊານນ຺ໂຕ ປຊານາຕິ.

ວຸສິຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຖໍ ປຣິວຸຕ຺ຖໍ, ກຕໍ ຈຣິຕໍ ນິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓເກນ ຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕ ເສກ຺ຂາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສໍ ວສນ຺ຕິ ນາມ, ຂີຓາສໂວ ວຸຕ຺ຖວາໂສ. ຕສ຺ມາ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ‘‘ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍ’’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ. ກຕໍ ກຣຓີຍນ຺ຕິ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ຈຕູຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ປຣິຎ຺ຎາປຫານສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠາວນາຠິສມຍວເສນ ໂສຬສວິຘມ຺ປິ ກິຈ຺ຈໍ ນິຏ຺ຐາປິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓກາທໂຍ ຫິ ຕໍ ກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຂີຓາສໂວ ກຕກຣຓີໂຍ. ຕສ຺ມາ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ກຣຓີຍໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ‘‘ກຕໍ ກຣຓີຍ’’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ. ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາຕິ ປຸນ ອິຕ຺ຖຠາວາຍ, ເອວໍ ໂສຬສວິຘກິຈ຺ຈຠາວາຍ ກິເລສກ຺ຂຍາຍ ວາ ມຄ຺ຄຠາວນາກິຈ຺ຈໍ ເມ ນຕ຺ຖີຕິ ປຊານາຕິ. ອຖ ວາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາຕິ ອິຕ຺ຖຠາວໂຕ, ອິມສ຺ມາ ເອວໍ ປກາຣາ ອິທານິ ວຕ຺ຕມານກ຺ຂນ຺ຘສນ຺ຕານາ ອປຣໍ ຂນ຺ຘສນ຺ຕານໍ ມຍ຺ຫໍ ນຕ຺ຖິ, ອິເມ ປນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ປຣິຎ຺ຎາຕາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຉິນ຺ນມູລກາ ຣຸກ຺ຂາ ວິຍ. ເຕ ຈຣິມກວິຎ຺ຎາຓນິໂຣເຘນ ອນຸປາທາໂນ ວິຍ ຊາຕເວໂທ ນິພ຺ພາຍິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ປຊານາຕິ. ອິຘ ວິຊ຺ຊາຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓວິຊ຺ຊາ. ອວິຊ຺ຊາຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈປ຺ປຏິຈ຺ຉາທິກາ ອວິຊ຺ຊາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອນຸຈ຺ຈາວຈສີລສ຺ສາຕິ ຍສ຺ສ ສີລໍ ກາເລນ ຫາຍຕິ, ກາເລນ ວຑ຺ຒຕິ, ໂສ ອຸຈ຺ຈາວຈສີໂລ ນາມ ໂຫຕິ. ຂີຓາສວສ຺ສ ປນ ສີລໍ ເອກນ຺ຕວຑ຺ຒິຕເມວ. ຕສ຺ມາ ໂສ ອນຸຈ຺ຈາວຈສີໂລ ນາມ ໂຫຕິ. ວສີຠູຕນ຺ຕິ ວສິປ຺ປຕ຺ຕໍ. ສຸສມາຫິຕນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ສມາຫິຕໍ, ອາຣມ຺ມຓມ຺ຫິ ສຸຏ຺ຐປິຕໍ. ຘີຣນ຺ຕິ ຘິຕິສມ຺ປນ຺ນໍ. ມຈ຺ຈຸຫາຍິນນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸໍ ຊຫິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ສພ຺ພປ຺ປຫາຍິນນ຺ຕິ ສພ຺ເພ ປາປຘມ຺ເມ ປຊຫິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ພຸທ຺ຘນ຺ຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈພຸທ຺ຘໍ. ອນ຺ຕິມເທຫິນນ຺ຕິ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມສຣີຣຘາຣິນໍ. ຕໍ ນມສ຺ສນ຺ຕິ ໂຄຕມນ຺ຕິ ຕໍ ໂຄຕມໂຄຕ຺ຕໍ ພຸທ຺ຘສາວກາ ນມສ຺ສນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ໂຄຕມພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາວໂກປິ ໂຄຕໂມ, ຕໍ ໂຄຕມໍ ເທວມນຸສ຺ສາ ນມສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຸພ຺ເພນິວາສນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພນິວຸຕ຺ຖກ຺ຂນ຺ຘປຣມ຺ປຣໍ. ໂຍເວຕີຕິ ໂຍ ອເວຕິ ອວຄຈ຺ຉຕິ. ໂຍເວທີຕິປິ ປາໂຐ. ໂຍ ອເວທິ, ວິທິຕໍ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ຐິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຄ຺ຄາປາຍຎ຺ຈ ປສ຺ສຕີຕິ ຉ ກາມາວຈເຣ ນວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ອປາເຍ ປສ຺ສຕິ. ຊາຕິກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ອຠິຎ຺ຎາໂວສິໂຕຕິ ຊານິຕ຺ວາ ກິຈ຺ຈໂວສາເນນ ໂວສິໂຕ. ມຸນີຕິ ໂມເນຍ຺ເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຂີຓາສວມຸນິ. ເອຕາຫີຕິ ເຫຏ຺ຐາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາຫິ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓາທີຫິ. ນາຎ຺ຎໍ ລປິຕລາປນນ຺ຕິ ໂຍ ປນຎ຺ໂຎ ເຕວິຊ຺ໂຊຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ລປິຕວຈນມຕ຺ຕເມວ ລປຕິ, ຕມຫໍ ເຕວິຊ຺ໂຊຕິ ນ ວທາມິ, ອຕ຺ຕປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ຎຕ຺ວາ ປຣສ຺ສປິ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ກເຖນ຺ຕເມວາຫໍ ເຕວິຊ຺ໂຊຕິ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກລນ຺ຕິ ໂກຏ຺ຐາສໍ. ນາຄ຺ຆຕີຕິ ນ ປາປຸຓາຕິ. ອິທານິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວໂຕ ກຖາຍ ປສນ຺ໂນ ປສນ຺ນາກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຠິກ຺ກນ຺ຕນ຺ຕິອາທິມາຫ.

໙. ຊາຓຸສ຺ໂສຓິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໐. ນວເມ ຍສ຺ສສ຺ສູຕິ ຍສ຺ສ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ຍຎ຺ໂຎຕິອາທີສຸ ຍຊິຕພ຺ໂພຕິ ຍຎ຺ໂຎ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ສທ຺ຘນ຺ຕິ ມຕກຠຕ຺ຕໍ. ຖາລິປາໂກຕິ ວຣປຸຣິສານໍ ທາຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ. ເທຍ຺ຍຘມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາວເສສໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ນາມ. ເຕວິຊ຺ເຊສຸ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ທານໍ ທເທຍ຺ຍາຕິ ສພ຺ພເມຕໍ ທານໍ ເຕວິຊ຺ເຊສຸ ທເທຍ຺ຍ, ເຕວິຊ຺ຊາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາວ ປຏິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

໑໐. ສງ຺ຄາຣວສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໑. ທສເມ ສງ຺ຄາຣໂວຕິ ເອວໍນາມໂກ ຣາຊຄຫນຄເຣ ຊິຓ຺ຓປຏິສງ຺ຂຣຓກາຣໂກ ອາຍຸຕ຺ຕກພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ. ອຸປສງ຺ກມີຕິ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາຊນປຣິວຸໂຕ ອຸປສງ຺ກມິ. ມຍມສ຺ສູຕິ ເອຕ຺ຖ ອສ຺ສູຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ມຍໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນາມາຕິ ອິທເມວ ອຕ຺ຖປທໍ. ຍຎ຺ຎໍ ຍຊາມາຕິ ພາຫິຣສມເຍ ສພ຺ພຈຕຸກ຺ເກນ ສພ຺ພຏ຺ຐເກນ ສພ຺ພໂສຬສເກນ ສພ຺ພທ຺ວຕ຺ຕິໍສາຍ ສພ຺ພຈຕຸສຏ຺ຐິຍາ ສພ຺ພສເຕນ ສພ຺ພປຎ຺ຈສເຕນາຕິ ຈ ເອວໍ ປາຓຆາຕປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຍຎ຺ໂຎ ນາມ ໂຫຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍວມາຫ. ອເນກສາຣີຣິກນ຺ຕິ ອເນກສຣີຣສມ຺ຠວໍ. ຍທິທນ຺ຕິ ຍາ ເອສາ. ຍຎ຺ຎາຘິກຣຓນ຺ຕິ ຍຊນກາຣຓາ ເຈວ ຍາຊນກາຣຓາ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ພຫູນໍ ທທນ຺ເຕປິ ທາເປນ຺ເຕປິ ພຫູສຸປິ ພຫູນໍ ເທນ຺ເຕສຸປິ ທາເປນ຺ເຕສຸປິ ປຸຎ຺ຎປຏິປທາ ອເນກສາຣີຣິກາ ນາມ ໂຫຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ຍຊາມີຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສາປິ ຕ຺ວຎ຺ຈ ຕ຺ວຎ຺ຈ ຍຊາຫີຕິ ອາຓາເປນ຺ຕສ຺ສາປິ ຈ ອເນກສາຣີຣິກາວ ໂຫຕິ. ຕມ຺ປິ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ສ ວາ ຕສ຺ສ ວາຕິ ຍສ຺ມາ ວາ ຕສ຺ມາ ວາ. ເອກມຕ຺ຕານໍ ທເມຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍທມນວເສນ ເອກໍ ອຕ຺ຕານເມວ ທເມຕິ. ເອກມຕ຺ຕານໍ ສເມຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຣາຄາທິສມນວເສນ ເອກໍ ອຕ຺ຕານເມວ ສເມຕິ. ປຣິນິພ຺ພາເປຕີຕິ ຣາຄາທິປຣິນິພ຺ພາເນເນວ ປຣິນິພ຺ພາເປຕິ. ເອວມສ຺ສາຍນ຺ຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອຍໍ.

ເອວມິທໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປສຸຆາຕກສໍຍຸຕ຺ຕໍ ມຫາຍຎ຺ຎໍ ອເນກສາຣີຣິກໍ ປຸຎ຺ຎປຏິປທໍ ວເທຕິ, ປພ຺ພຊ຺ຊາມູລກໍ ປນ ປຸຎ຺ຎຸປ຺ປຕ຺ຕິປຏິປທໍ ເອກສາຣີຣິກນ຺ຕິ ວເທຕິ. ເນວາຍໍ ເອກສາຣີຣິກໍ ຊານາຕິ, ນ ອເນກສາຣີຣິກໍ, ຫນ຺ທສ຺ສ ເອກສາຣີຣິກຎ຺ຈ ອເນກສາຣີຣິກຎ຺ຈ ປຏິປທໍ ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປຣິ ເທສນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ເຕນ ຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ເຕ ຂເມຍ຺ຍາຕິ ຍຖາ ຕຸຍ຺ຫໍ ຣຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ. ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິອາທິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ເອຖາຍໍ ມຄ຺ໂຄຕິ ເອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ອຫມນຸສາສາມິ, ອຍໍ ມຄ຺ໂຄ. ອຍໍ ປຏິປທາຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ຍຖາ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ເຍນ ມຄ຺ເຄນ ປຏິປນ຺ໂນ. ອນຸຕ຺ຕຣໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິໂຍຄຘນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສງ຺ຂາຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂອຄຘໍ ອຸຕ຺ຕມປຕິຏ຺ຐາຠູຕໍ ນິພ຺ພານໍ. ອິຈ຺ຈາຍນ຺ຕິ ອິຕິ ອຍໍ.

ອປ຺ປຏ຺ຐຕຣາຕິ ຍຕ຺ຖ ພຫູຫິ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກເຣຫິ ວາ ອຸປກຣເຓຫິ ວາ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ. ອປ຺ປສມາຣມ຺ຠຕຣາຕິ ຍຕ຺ຖ ພຫູນໍ ກມ຺ມຈ຺ເຉທວເສນ ປີຬາສງ຺ຂາໂຕ ສມາຣມ຺ໂຠ ນຕ຺ຖິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ, ຠວໍ ຈານນ຺ໂທ, ເອເຕ ເມ ປຸຊ຺ຊາຕິ ຍຖາ ຠວໍ ໂຄຕໂມ, ຠວຎ຺ຈານນ຺ໂທ, ເອວຣູປາ ມມ ປູຊິຕາ, ຕຸມ຺ເຫເຍວ ທ຺ເວ ຊນາ ມຍ຺ຫໍ ປຸຊ຺ຊາ ຈ ປາສໍສາ ຈາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວທຕິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ເອວໍ ອໂຫສິ – ‘‘ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ມໍເຍວ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ກຖາເປຕຸກາໂມ, ອຕ຺ຕໂນ ໂຂ ປນ ວຓ຺ເຓ ວຸຕ຺ເຕ ປທຸສ຺ສນໂກ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຫໍ ອກເຖຕຸກາໂມ ວຓ຺ຓຠຓເນນ ວິກ຺ເຂປໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ນ ໂຂ ຕ຺ຍາຫນ຺ຕິ ນ ໂຂ ເຕ ອຫໍ. ເຖໂຣປິ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຎ຺ຫໍ ອກເຖຕຸກາໂມ ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ເອຕໍເຍວ ກຖາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ນໍ ເອວມາຫ.

ສຫຘມ຺ມິກນ຺ຕິ ສກາຣຓໍ. ສໍສາເທຕີຕິ ສໍສີທາເປຕິ. ໂນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕີຕິ ນ ກເຖຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ປຣິໂມເຈຍ຺ຍນ຺ຕິ ຍໍນູນາຫໍ ອຸໂຠເປເຕ ວິເຫສໂຕ ປຣິໂມເຈຍ຺ຍໍ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຫິ ອານນ຺ເທນ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ປຎ຺ຫໍ ອກເຖນ຺ໂຕ ວິເຫເສຕິ, ອານນ຺ໂທປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອກເຖນ຺ຕໍ ກຖາເປນ຺ໂຕ. ອິຕິ ອຸໂຠເປເຕ ວິເຫສໂຕ ໂມເຈສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອວມາຫ. ກາ ນ຺ວຊ຺ຊາຕິ ກາ ນຸ ອຊ຺ຊ. ອນ຺ຕຣາກຖາ ອຸທປາທີຕິ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ກຖາຍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕເຣ ກຕຣາ ກຖາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຕທາ ກິຣ ຣາຊນ຺ເຕປຸເຣ ຕີຓິ ປາຏິຫາຣິຍານິ ອາຣພ຺ຠ ກຖາ ອຸທປາທິ, ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມີຕິ ສຕ຺ຖາ ເອວມາຫ. ອຖ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ອິທານິ ວຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣາຊນ຺ເຕປຸເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກຖໍ ອາໂຣເຈນ຺ໂຕ ອຍໍ ຂ຺ວຊ຺ຊ, ໂຠ ໂຄຕມາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຍໍ ຂ຺ວຊ຺ຊາຕິ ອຍໍ ໂຂ ອຊ຺ຊ. ປຸພ຺ເພ ສຸທນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸທນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ອຸຕ຺ຕຣິ ມນຸສ຺ສຘມ຺ມາຕິ ທສກຸສລກມ຺ມປຖສງ຺ຂາຕາ ມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອຸຕ຺ຕຣິໍ. ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສສຸນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອາກາເສເນວ ຄມິໍສຸ ເຈວ ອາຄມິໍສຸ ຈາຕິ ເອວໍ ປຸພ຺ເພ ປວຕ຺ຕໍ ອາກາສຄມນໍ ສນ຺ຘາເຍວມາຫ. ເອຕຣຫິ ປນ ພຫຸຕຣາ ຈ ຠິກ຺ຂູຕິ ອິທໍ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ປຸພ຺ເພ ຠິກ຺ຂູ ‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມາ’ຕິ ມຎ຺ເຎ ເອວມກໍສຸ, ອິທານິ ປຈ຺ຈຍານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ໂສປ຺ເປນ ເຈວ ປມາເທນ ຈ ວີຕິນາເມນ຺ຕີ’’ຕິ ລທ຺ຘິຍາ ເອວມາຫ.

ປາຏິຫາຣິຍານີຕິ ປຈ຺ຈນີກປຏິຫຣຓວເສນ ປາຏິຫາຣິຍານິ. ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍນ຺ຕິ ອິຊ຺ຌນວເສນ ອິທ຺ຘິ, ປຏິຫຣຓວເສນ ປາຏິຫາຣິຍໍ, ອິທ຺ຘິເຍວ ປາຏິຫາຣິຍໍ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ. ອິຕເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອເນກວິຫິຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘນ຺ຕິອາທີນໍ ອຕ຺ໂຖ ເຈວ ຠາວນານໂຍ ຈ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໓໖໕) ວິຕ຺ຖາຣິໂຕວ.

ນິມິຕ຺ເຕນ ອາທິສຕີຕິ ອາຄຕນິມິຕ຺ເຕນ ວາ ຄຕນິມິຕ຺ເຕນ ວາ ຐິຕນິມິຕ຺ເຕນ ວາ ‘‘ອິທໍ ນາມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ກເຖຕິ. ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ເອໂກ ກິຣ ຣາຊາ ຕິສ຺ໂສ ມຸຕ຺ຕາ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸໂຣຫິຕໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກິໍ ເມ, ອາຈຣິຍ, ຫຕ຺ເຖ’’ຕິ. ໂສ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ໂອໂລເກສິ, ເຕນ ຈ ສມເຍນ ເອກາ ສຣພູ ‘‘ມກ຺ຂິກໍ ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ປກ຺ຂນ຺ຕາ, ຄຫຓກາເລ ມກ຺ຂິກາ ປລາຕາ. ໂສ ມກ຺ຂິກາຍ ມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ມຸຕ຺ຕາ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ອາຫ. ມຸຕ຺ຕາ ຕາວ ໂຫນ຺ຕຸ, ກຕິ ມຸຕ຺ຕາຕິ. ໂສ ປຸນ ນິມິຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກສິ. ອຖາວິທູເຣ ກຸກ຺ກຸໂຏ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສທ຺ທໍ ນິຈ຺ຉາເຣສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ຕິສ຺ໂສ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ອາຫ. ເອວໍ ເອກຈ຺ໂຈ ອາຄຕນິມິຕ຺ເຕນ ກເຖຕິ. ເອເຕນຸປາເຍນ ຄຕຐິຕນິມິຕ຺ເຕຫິປິ ກຖນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວມ຺ປິ ເຕ ມໂນຕິ ເອວໍ ຕວ ມໂນ ໂສມນສ຺ສິໂຕ ວາ ໂທມນສ຺ສິໂຕ ວາ ກາມວິຕກ຺ກາທິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວາຕິ. ທຸຕິຍໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອິຕິປິ ເຕ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິຕິປິ ຕວ ຈິຕ຺ຕໍ, ອິມຎ຺ຈ ອິມຎ຺ຈ ອຕ຺ຖໍ ຈິນ຺ຕຍມານໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພຫຸໍ ເຈປິ ອາທິສຕີຕິ ພຫຸໍ ເຈປິ ກເຖຕິ. ຕເຖວ ຕໍ ໂຫຕີຕິ ຍຖາ ກຖິຕໍ, ຕເຖວ ໂຫຕິ.

ອມນຸສ຺ສານນ຺ຕິ ຍກ຺ຂປິສາຈາທີນໍ. ເທວຕານນ຺ຕິ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາທີນໍ. ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາຕິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຎຕ຺ວາ ກເຖນ຺ຕານໍ ສຸຕ຺ວາ. ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣສທ຺ທນ຺ຕິ ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິປ຺ປລປນ຺ຕານໍ ສຸຕ຺ຕປ຺ປມຕ຺ຕາທີນໍ ສທ຺ທໍ. ສຸຕ຺ວາຕິ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ. ຍໍ ວິຕກ຺ກຍໂຕ ຕສ຺ສ ໂສ ສທ຺ໂທ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ວເສນ ‘‘ເອວມ຺ປິ ເຕ ມໂນ’’ຕິອາທິສຕິ.

ຕຕ຺ຣິມານິ ວຕ຺ຖູນິ – ເອໂກ ກິຣ ມນຸສ຺ໂສ ‘‘ອຏ຺ຏໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄາມາ ນຄຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ວິນິຈ຺ຉຍສຠາຍໍ ຣຎ຺ໂຎ ຈ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕານຎ຺ຈ ອິທໍ ກເຖສ຺ສາມິ ອິທໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິຕກ຺ເກນ຺ໂຕ ຣາຊກຸລໍ ຄໂຕ ວິຍ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຣໂຕ ຐິໂຕ ວິຍ ອຏ຺ຏກາຣເກນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ອໂຫສິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣວເສນ ນິຈ຺ຉຣນ຺ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ‘‘ເກນຏ຺ເຐນ ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ ອາຫ. ອຏ຺ຏກມ຺ເມນາຕິ. ຄຈ຺ຉ, ຊໂຍ ເຕ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຏ຺ຏໍ ກຕ຺ວາ ຊຍເມວ ປາປຸຓິ.

ອປໂຣປິ ເຖໂຣ ໂມຬິຍຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິ. ອຖ ນໍ ນິກ຺ຂມນ຺ຕໍ ເອກາ ທາຣິກາ ອຎ຺ຎວິຫິຕາ ນ ອທ຺ທສ. ໂສ ຄາມທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ວິຕກ຺ເກນ຺ໂຕ ອຄມາສິ. ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕເຍວ ຈ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ກຸຣຸມານາ ທາຣິກາ ນ ອທ຺ທສາ’’ຕິ ວຈີເຠທໍ ອກາສິ. ປສ຺ເສ ຐິໂຕ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ, ຠນ຺ເຕ, ໂມຬິຍຄາເມ ຈຣິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຫ.

ມໂນສງ຺ຂາຣາ ປຓິຫິຕາຕິ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາຣາ ສຸຏ຺ຐປິຕາ. ວິຕກ຺ເກສ຺ສຕີຕິ ວິຕກ຺ກຍິສ຺ສຕິ ປວຕ຺ຕຍິສ຺ສຕີຕິ ປຊານາຕິ. ປຊານນ຺ໂຕ ຈ ອາຄມເນນ ຊານາຕິ, ປຸພ຺ພຠາເຄນ ຊານາຕິ, ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອປໂລເກຕ຺ວາ ຊານາຕິ. ອາຄມເນນ ຊານາຕິ ນາມ ກສິຓປຣິກມ຺ມກາເລເຍວ ‘‘ເຍນາກາເຣເນສ ກສິຓຠາວນໍ ອາຣທ຺ໂຘ ປຐມຊ຺ຌານໍ ວາ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ວາ ອຏ຺ຐ ວາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສຕີ’’ຕິ ຊານາຕິ. ປຸພ຺ພຠາເຄນ ຊານາຕິ ນາມ ປຐມວິປສ຺ສນາຍ ອາຣທ຺ຘາຍເຍວ ຊານາຕິ, ‘‘ເຍນາກາເຣນ ເອສ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣທ຺ໂຘ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສຕິ…ເປ… ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສຕີ’’ຕິ ຊານາຕິ. ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຊານາຕິ ນາມ – ‘‘ເຍນາກາເຣນ ອິມສ຺ສ ມໂນສງ຺ຂາຣາ ສຸຏ຺ຐປິຕາ, ອິມສ຺ສ ນາມ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາ ອິມໍ ນາມ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກສ຺ສຕິ, ອິໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ເອຕສ຺ສ ຫານຠາຄິໂຍ ວາ ສມາຘິ ຠວິສ຺ສຕິ ຐິຕິຠາຄິໂຍ ວາ ວິເສສຠາຄິໂຍ ວາ ນິພ຺ເພຘຠາຄິໂຍ ວາ, ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສຕີ’’ຕິ ຊານາຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓລາຠີ ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍເຍວ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ, ນ ອຣິຍານໍ. ອຣິເຍສຸປິ ເຫຏ຺ຐິໂມ ອຸປຣິມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ອຸປຣິໂມ ປນ ເຫຏ຺ຐິມສ຺ສ ຊານາຕິ. ເອເຕສຸ ຈ ໂສຕາປນ຺ໂນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ…ເປ… ອຣຫາ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ອຸປຣິໂມ ເຫຏ຺ຐິມໍ ນ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ເຕສຎ຺ຫິ ເຫຏ຺ຐິມາ ເຫຏ຺ຐິມາ ສມາປຕ຺ຕິ ຕຕ຺ຣວຕ຺ຕິເຍວ ໂຫຕິ. ຕເຖວ ຕໍ ໂຫຕີຕິ ເອຕໍ ເອກໍເສນ ຕເຖວ ໂຫຕິ. ເຈໂຕປຣິຍຎາຓວເສນ ຎາຕຎ຺ຫິ ອຎ຺ຎຖາຠາວິ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ເອວໍ ວິຕກ຺ເກຖາຕິ ເອວໍ ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ກາທໂຍ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕາ ວິຕກ຺ເກຖ. ມາ ເອວໍ ວິຕກ຺ກຍິຕ຺ຖາຕິ ເອວໍ ກາມວິຕກ຺ກາທໂຍ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕາ ມາ ວິຕກ຺ກຍິຕ຺ຖ. ເອວໍ ມນສິ ກໂຣຖາຕິ ເອວໍ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎເມວ, ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາທີສຸ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມນສິ ກໂຣຖ. ມາ ເອວນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ມາ ມນສາ ກຣິຕ຺ຖ. ອິທນ຺ຕິ ອິທໍ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓຣາຄໍ ປຊຫຖ. ອິທຎ຺ຈ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊາຕິ ອິທໍ ຈຕຸມຄ຺ຄຜລປ຺ປເຠທໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມເມວ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ນິປ຺ຜາເທຕ຺ວາ ວິຫຣຖ.

ມາຍາສຫຘມ຺ມຣູປໍ ວິຍ ຂາຍຕີຕິ ມາຍາຍ ສມານກາຣຓຊາຕິກໍ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ມາຍາກາໂຣປິ ຫິ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕລໍ ກໂຣຕິ, ເຕລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທກນ຺ຕິ ເອວໍ ອເນກຣູປໍ ມາຍໍ ທສ຺ເສຕິ. ອິທມ຺ປິ ປາຏິຫາຣິຍໍ ຕຖາຣູປເມວາຕິ. ອິທມ຺ປິ ເມ, ໂຠ ໂຄຕມ, ປາຏິຫາຣິຍໍ ມາຍາສຫຘມ຺ມຣູປໍ ວິຍ ຂາຍຕີຕິ ຈິນ຺ຕາມຓິກວິຊ຺ຊາສຣິກ຺ຂກຕໍ ສນ຺ຘາຍ ເອວໍ ອາຫ. ຈິນ຺ຕາມຓິກວິຊ຺ຊໍ ຊານນ຺ຕາປິ ຫິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕເມວ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ອິທໍ ນາມ ວິຕກ຺ເກນ຺ໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ຊານນ຺ຕິ. ຕຖາ ‘‘ອິທໍ ນາມ ວິຕກ຺ເກນ຺ໂຕ ຐິໂຕ, ອິທໍ ນາມ ວິຕກ຺ເກນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນ, ອິທໍ ນາມ ວິຕກ຺ເກນ຺ໂຕ ນິປນ຺ໂນ’’ຕິ ຊານນ຺ຕິ.

ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣນ຺ຕິ ສຸນ຺ທຣຕຣໍ. ປຓີຕຕຣນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມຕຣໍ. ຠວຎ຺ຫິ ໂຄຕໂມ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣນ຺ຕິ ອິຘ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອວເສສໍ ອາເທສນາປາຏິຫາຣິຍໍ ພາຫິຣກນ຺ຕິ ນ ຄຓ຺ຫິ. ອິທຎ຺ຈ ປນ ສພ຺ພໍ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖນ຺ໂຕເຍວ ອາຫ. ອທ຺ຘາ ໂຂ ຕ຺ຍາຍນ຺ຕິ ເອກໍເສເນວ ຕຍາ ອຍໍ. ອາສຊ຺ຊ ອຸປນີຍ ວາຈາ ຠາສິຕາຕິ ມມ ຄຸເຓ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ ມເມວ ຄຸຓານໍ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປນີຕາ ວາຈາ ຠາສິຕາ. ອປິຈ ຕ຺ຍາຫໍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມີຕິ ອປິຈ ເຕ ອຫເມວ ກເຖສ຺ສາມີຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

(໗) ໒. ມຫາວຄ຺ໂຄ

໑. ຕິຕ຺ຖາຍຕນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໒. ທຸຕິຍສ຺ສ ປຐເມ ຕິຕ຺ຖາຍຕນານີຕິ ຕິຕ຺ຖຠູຕານິ ອາຍຕນານິ, ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ວາ ອາຍຕນານິ. ຕຕ຺ຖ ຕິຕ຺ຖໍ ຊານິຕພ຺ພໍ, ຕິຕ຺ຖກຣາ ຊານິຕພ຺ພາ, ຕິຕ຺ຖິຍາ ຊານິຕພ຺ພາ, ຕິຕ຺ຖິຍສາວກາ ຊານິຕພ຺ພາ. ຕິຕ຺ຖໍ ນາມ ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິໂຍ. ຕິຕ຺ຖິກຣາ ນາມ ຕາສໍ ທິຏ຺ຐີນໍ ອຸປ຺ປາທກາ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ນາມ ເຍສໍ ຕາ ທິຏ຺ຐິໂຍ ຣຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ຂມນ຺ຕິ. ຕິຕ຺ຖິຍສາວກາ ນາມ ເຕສໍ ປຈ຺ຈຍທາຍກາ. ອາຍຕນນ຺ຕິ ‘‘ກມ຺ໂພໂຊ ອສ຺ສານໍ ອາຍຕນໍ, ຄຸນ຺ນໍ ທກ຺ຂິຓາປໂຖ ອາຍຕນ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຎ຺ຊາຕິຏ຺ຐານໍ ອາຍຕນໍ ນາມ.

‘‘ມໂນຣເມ ອາຍຕເນ, ເສວນ຺ຕິ ນໍ ວິຫງ຺ຄມາ;

ຉາຍໍ ຉາຍຕ຺ຖິໂນ ຍນ຺ຕິ, ຜລຕ຺ຖໍ ຜລໂຠຊິໂນ’’ຕິ. (ອ. ນິ. ໕.໓໘) –

ເອຕ຺ຖ ສໂມສຣຓຏ຺ຐານໍ. ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນານີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໒໖) ເອຕ຺ຖ ກາຣຓໍ. ຕໍ ອິຘ ສພ຺ພມ຺ປິ ລພ຺ຠຕິ. ສພ຺ເພປິ ຫິ ທິຏ຺ຐິຄຕິກາ ສຎ຺ຊາຍມານາ ອິເມສຸເຍວ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ສຎ຺ຊາຍນ຺ຕິ, ສໂມສຣຓມານາປິ ເອເຕສຸເຍວ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ສໂມສຣນ຺ຕິ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ, ທິຏ຺ຐິຄຕິກຠາເວ ຈ ເນສໍ ເອຕາເນວ ຕີຓິ ກາຣຓານີຕິ ຕິຕ຺ຖຠູຕານິ ສຎ຺ຊາຕິອາທິນາ ອຕ຺ເຖນ ອາຍຕນານີຕິປິ ຕິຕ຺ຖາຍຕນານິ. ເຕເນວຕ຺ເຖນ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ອາຍຕນານີຕິປິ ຕິຕ຺ຖາຍຕນານິ. ສມນຸຍຸຎ຺ຊິຍມານານີຕິ ກາ ນາເມຕາ ທິຏ຺ຐິໂຍຕິ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉິຍມານານິ. ສມນຸຄາຫິຍມານານີຕິ ກິໍກາຣຓາ ເອຕາ ທິຏ຺ຐິໂຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ເອວໍ ສມ຺ມາ ອນຸຄ຺ຄາຫິຍມານານິ. ສມນຸຠາສິຍມານານີຕິ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ເຊຖ ເອຕານິ ປາປການິ ທິຏ຺ຐິຄຕານີຕິ ເອວໍ ສມ຺ມາ ອນຸສາສິຍມານານິ. ອປິຈ ຕີຓິປິ ເອຕານິ ອນຸໂຍຄປຸຈ຺ຉາເວວຈນາເນວ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ – ‘‘ສມນຸຍຸຎ຺ຊຕີຕິ ວາ ສມນຸຄ຺ຄາຫຕີຕິ ວາ ສມນຸຠາສຕີຕິ ວາ ເອເສເສ ເອກຏ຺ເຐ ສເມ ສມຠາເຄ ຕຊ຺ຊາເຕ ຕຎ຺ເຎວາ’’ຕິ.

ປຣມ຺ປິ ຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ອາຈຣິຍປຣມ຺ປຣາ ລທ຺ຘິປຣມ຺ປຣາ ອຕ຺ຕຠາວປຣມ຺ປຣາຕິ ເອເຕສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປຣມ຺ປຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ. ອກິຣິຍາຍ ສຓ຺ຐຫນ຺ຕີຕິ ອກິຣິຍມຕ຺ເຕ ສໍຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິໂຍ ປຸພ຺ເພກຕວາທີ, ອມ຺ຫາກໍ ປາຈຣິໂຍ ປຸພ຺ເພກຕວາທີ, ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍປາຈຣິໂຍ ປຸພ຺ເພກຕວາທີ. ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິໂຍ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານວາທີ, ອມ຺ຫາກໍ ປາຈຣິໂຍ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານວາທີ, ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍປາຈຣິໂຍ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານວາທີ. ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິໂຍ ອເຫຕຸອປຈ຺ຈຍວາທີ, ອມ຺ຫາກໍ ປາຈຣິໂຍ ອເຫຕຸອປຈ຺ຈຍວາທີ, ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍປາຈຣິໂຍ ອເຫຕຸອປຈ຺ຈຍວາທີ’’ຕິ ເອວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານິ ຫິ ເອຕານິ ອາຈຣິຍປຣມ຺ປຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ນາມ. ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິໂຍ ປຸພ຺ເພກຕລທ຺ຘິໂກ, ອມ຺ຫາກໍ ປາຈຣິໂຍ…ເປ… ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍປາຈຣິໂຍ ອເຫຕຸອປຈ຺ຈຍລທ຺ຘິໂກ’’ຕິ ເອວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານິ ລທ຺ຘິປຣມ຺ປຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ນາມ. ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາໂວ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸ, ອມ຺ຫາກໍ ປາຈຣິຍສ຺ສ…ເປ… ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍປາຈຣິຍສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາໂວ ອເຫຕຸ ອປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ເອວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານິ ອຕ຺ຕຠາວປຣມ຺ປຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ນາມ. ເອວໍ ປນ ສຸວິທູຣມ຺ປິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານິ ອກິຣິຍມຕ຺ເຕເຍວ ສຓ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເອໂກປິ ເອເຕສໍ ທິຏ຺ຐິຄຕິການໍ ກຕ຺ຕາ ວາ ກາເຣຕາ ວາ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ.

ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລຕິ ສຕ຺ໂຕ. ກາມຎ຺ຈ ປຸຣິໂສຕິປິ ວຸຕ຺ເຕ ປຸຄ຺ຄໂລຕິປິ ວຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ໂຕເຍວ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອຍໍ ປນ ສມ຺ມຸຕິກຖາ ນາມ ໂຍ ຍຖາ ຊານາຕິ, ຕສ຺ສ ຕຖາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຏິສໍເວເທຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຊານາຕິ ປຏິສໍວິທິຕໍ ກໂຣຕິ, ອນຸຠວຕິ ວາ. ປຸພ຺ເພກຕເຫຕູຕິ ປຸພ຺ເພກຕກາຣຓາ, ປຸພ຺ເພກຕກມ຺ມປຈ຺ຈເຍເນວ ປຏິສໍເວເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາ ກມ຺ມເວທນຎ຺ຈ ກິຣິຍເວທນຎ຺ຈ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອກໍ ວິປາກເວທນເມວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຍ ວາ ອິເມ ປິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ອາພາຘາ ເສມ຺ຫສມຸຏ຺ຐານາ ວາຕສມຸຏ຺ຐານາ ສນ຺ນິປາຕິກາ ອຸຕຸປຣິຓາມຊາ ວິສມປຣິຫາຣຊາ ໂອປກ຺ກມິກາ ອາພາຘາ ກມ຺ມວິປາກຊາ ອາພາຘາຕິ ອຏ຺ຐ ໂຣຄາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕສຸ ສຕ຺ຕ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອກໍ ວິປາກເວທນໍເຍວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຍປິເມ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍໍ ອປຣປຣິຍາຍເວທນີຍນ຺ຕິ ຕໂຍ ກມ຺ມຣາສໂຍ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕສຸປິ ທ຺ເວ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ເອກໍ ອປຣປຣິຍາຍກມ຺ມໍເຍວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຍປິເມ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີໂຍ ວິປາໂກ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີໂຍ ອປຣປຣິຍາຍເວທນີໂຍຕິ ຕໂຍ ວິປາກຣາສໂຍ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕສຸປິ ທ຺ເວ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ເອກໍ ອປຣປຣິຍາຍວິປາກເມວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຍປິເມ ກຸສລເຈຕນາ ອກຸສລເຈຕນາ ວິປາກເຈຕນາ ກິຣິຍເຈຕນາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເຈຕນາຣາສໂຍ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕສຸປິ ຕໂຍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ເອກໍ ວິປາກເຈຕນໍເຍວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານເຫຕູຕິ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານກາຣຓາ, ອິສ຺ສເຣນ ນິມ຺ມິຕຕ຺ຕາ ປຏິສໍເວເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍໍ ຫິ ເຕສໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ອຕ຺ຕນາ ກຕມູລເກນ ວາ ອາຓຕ຺ຕິມູລເກນ ວາ ປຸພ຺ເພກເຕນ ວາ ອເຫຕຸອປຈ຺ຈຍາ ວາ ປຏິສໍເວທິຕຸໍ ນາມ ນ ສກ຺ກາ, ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານກາຣຓາເຍວ ປນ ອິມາ ປຏິສໍເວເທຕີຕິ. ເອວໍວາທິໂນ ປເນເຕ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ເຕສຸ ອຏ຺ຐສຸ ໂຣເຄສຸ ເອກມ຺ປິ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ປຏິພາຫນ຺ຕິ, ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຈ ຕີສຸ ກມ຺ມຣາສີສຸ ຕີສຸ ວິປາກຣາສີສຸ ຈຕູສຸ ເຈຕນາຣາສີສຸ ເອກມ຺ປິ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ປຏິພາຫນ຺ຕິ.

ອເຫຕຸອປຈ຺ຈຍາຕິ ເຫຕຸຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ວິນາ, ອກາຣເຓເນວ ປຏິສໍເວເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍຎ຺ຫິ ເນສໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ອຕ຺ຕນາ ກຕມູລເກນ ວາ ອາຓຕ຺ຕິມູລເກນ ວາ ປຸພ຺ເພກເຕນ ວາ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານເຫຕຸນາ ວາ ປຏິສໍເວທິຕຸໍ ນາມ ນ ສກ຺ກາ, ອເຫຕຸອປຈ຺ຈຍາເຍວ ປນ ອິມາ ປຏິສໍເວເທຕີຕິ. ເອວໍວາທິໂນ ປເນເຕ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ເຕສຸ ໂຣຄາທີສຸ ເອກມ຺ປິ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ປຏິພາຫນ຺ຕິ.

ເອວໍ ສຕ຺ຖາ ມາຕິກໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິທານິ ຕໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ວທາມີຕິ ລທ຺ຘິປຕິຏ຺ຐາປນຕ຺ຖໍ ເອວໍ ວທາມີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ລທ຺ຘິຎ຺ຫິ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ນິຄ຺ຄຍ຺ຫມານາ ລທ຺ຘິໂຕ ລທ຺ຘິໍ ສງ຺ກມນ຺ຕິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ນ ມຍໍ ປຸພ຺ເພກຕວາທໍ ວທາມາຕິອາທີນິ ວທນ຺ຕິ. ລທ຺ຘິຍາ ປນ ປຕິຏ຺ຐາປິຕາຍ ສງ຺ກມິຕຸໍ ອລຠນ຺ຕາ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ອິຕິ ເນສໍ ລທ຺ຘິປຕິຏ຺ຐາປນຕ຺ຖໍ ເອວໍ ວທາມີຕິ ອາຫ. ເຕນຫາຍສ຺ມນ຺ໂຕຕິ ເຕນ ຫິ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍທິ ເອຕໍ ສຈ຺ຈໍ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ເຕນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວາເທນ. ປາຓາຕິປາຕິໂນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕູຕິ ເຍ ເກຈິ ໂລເກ ປາຓໍ ອຕິປາເຕນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ເຕ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸ ປາຓາຕິປາຕິໂນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ກິໍກາຣຓາ? ນ ຫິ ປາຓາຕິປາຕກມ຺ມໍ ອຕ຺ຕນາ ກຕມູລເກນ ນ ອາຓຕ຺ຕິມູລເກນ ນ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານເຫຕຸນາ ນ ອເຫຕຸອປຈ຺ຈຍາ ສກ຺ກາ ປຏິສໍເວເທຕຸໍ, ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸເຍວ ປຏິສໍເວເທຕີຕິ ອຍໍ ໂວ ລທ຺ຘິ. ຍຖາ ຈ ປາຓາຕິປາຕິໂນ, ເອວໍ ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣມນ຺ຕາປິ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸເຍວ ວິຣມິສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ອິຕິ ຠຄວາ ເຕສໍເຍວ ລທ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕສໍ ນິຄ຺ຄຫໍ ອາໂຣເປຕິ. ອິມິນາ ນເຍນ ອທິນ຺ນາທາຍິໂນຕິອາທີສຸປິ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສາຣໂຕ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉຕນ຺ຕິ ສາຣຠາເວນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ. ຉນ຺ໂທຕິ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາຉນ຺ໂທ. ອິທໍ ວາ ກຣຓີຍໍ ອິທໍ ວາ ອກຣຓີຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ອິທໍ ວາ ກຣຓີຍນ຺ຕິ ກຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ກຣຓຕ຺ຖາຍ, ອິທໍ ວາ ອກຣຓີຍນ຺ຕິ ອກຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ອກຣຓຕ຺ຖາຍ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາ ວາ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຸຣິສກາໂຣ ວາ ນ ໂຫຕິ. ຉນ຺ທວາຍາເມສຸ ວາ ອສນ຺ເຕສຸ ‘‘ອິທໍ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິປິ ‘‘ອິທໍ ນ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິປິ ນ ໂຫຕິ. ອິຕິ ກຣຓີຍາກຣຓີເຍ ໂຂ ປນ ສຈ຺ຈໂຕ ເຖຕໂຕ ອນຸປລພ຺ຠິຍມາເນຕິ ເອວໍ ກຕ຺ຕພ຺ເພ ຈ ອກຕ຺ຕພ຺ເພ ຈ ຠູຕໂຕ ຖິຣໂຕ ອປຎ຺ຎາຍມາເນ ອລພ຺ຠມາເນ. ຍທິ ຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກາຕຸໍ ອກຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ຈ ວິຣມິຕຸໍ ລເຠຍ຺ຍ, ກຣຓີຍາກຣຓີຍໍ ສຈ຺ຈໂຕ ເຖຕໂຕ ອຸປລພ຺ເຠຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ປນ ອຸຠຍມ຺ປິ ຕໍ ເອສ ນຸປລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ສຈ຺ຈໂຕ ເຖຕໂຕ ນ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ຈ ອນຸປລພ຺ຠິຍມາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີນນ຺ຕິ ນຏ຺ຐສ຺ສຕີນໍ ວິສ຺ສຏ຺ຐສ຺ສຕີນໍ. ອນາຣກ຺ຂານໍ ວິຫຣຕນ຺ຕິ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ນິຣາຣກ຺ຂານໍ ວິຫຣນ຺ຕານໍ. ນ ໂຫຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ສຫຘມ຺ມິໂກ ສມຓວາໂທຕິ ເອວໍ ຠູຕານໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວາ ອຎ຺ເຎສໍ ວາ ມຍໍ ສມຓາຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ສກາຣໂຓ ສມຓວາໂທ ນ ໂຫຕິ ນ ອິຊ຺ຌຕິ. ສມຓາປິ ຫິ ປຸພ຺ເພກຕກາຣຓາເຍວ ໂຫນ຺ຕິ, ອສ຺ສມຓາປິ ປຸພ຺ເພກຕກາຣຓາເຍວາຕິ. ສຫຘມ຺ມິໂກຕິ ສກາຣໂຓ. ນິຄ຺ຄໂຫ ໂຫຕີຕິ ມມ ນິຄ຺ຄໂຫ ໂຫຕິ, ເຕ ປນ ນິຄ຺ຄຫິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ເອວໍ ປຸພ຺ເພກຕວາທິໂນ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອິທານິ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານວາທິໂນ ນິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ປຸພ຺ເພກຕວາເທ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ, ຕຖາ ອເຫຕຸກວາເທປິ.

ເອວໍ ອິເມສໍ ຕິຕ຺ຖາຍຕນານໍ ປຣມ຺ປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອກິຣິຍາຍ ສຓ຺ຐຫນຠາເວນ ຕຸຈ຺ຉຠາວໍ ອນິຍ຺ຍານິກຠາວໍ, ອສາຣຠາເວນ ຖຸສໂກຏ຺ຏນສທິສຕໍ ອາປຊ຺ຊນຠາເວນ ອຄ຺ຄິສຎ຺ຎາຍ ຘມມານຂຊ຺ຊຸປນກສຣິກ຺ຂຕໍ ຕໍທິຏ຺ຐິການໍ ປຸຣິມສ຺ສປິ ມຊ຺ຌິມສ຺ສປິ ປຈ຺ຉິມສ຺ສປິ ອຕ຺ຖທສ຺ສນຕາຍ ອຠາເວນ ອນ຺ຘເວຓູປມຕໍ ສທ຺ທມຕ຺ເຕເນວ ຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ສາຣທິຏ຺ຐິການໍ ປຖວິຍໍ ປຕິຕສ຺ສ ເພລຸວປກ຺ກສ຺ສ ທທ຺ທຠາຍິຕສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ປຖວີ ສໍວຏ຺ຏມານາ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ປລາຍນ຺ເຕນ ສສເກນ ສຣິກ຺ຂຠາວຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອຕ຺ຕນາ ເທສິຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ສາຣຠາວຎ຺ເຈວ ນິຍ຺ຍານິກຠາວຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຍໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ນິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ໂຍ. ອສໍກິລິຏ຺ໂຐຕິ ນິກ຺ກິເລໂສ ປຣິສຸທ຺ໂຘ, ‘‘ສໍກິລິຏ຺ຐໍ ນໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ປວຕ຺ເຕຫິປິ ຕຖາ ກາຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ໂຍ. ອນຸປວຊ຺ໂຊຕິ ອຸປວາທວິນິມຸຕ຺ໂຕ. ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ໂຐຕິ ‘‘ກິໍ ອິມິນາ ຫຣຖ ນ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອປ຺ປຏິພາຫິໂຕ, ອນຸປກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ວາ. ວິຎ຺ຎູຫີຕິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ. ອປຓ຺ຑິຕານຎ຺ຫິ ອຊານິຕ຺ວາ ກເຖນ຺ຕານໍ ວຈນໍ ອປ຺ປມາຓໍ. ຕສ຺ມາ ວິຎ຺ຎູຫີຕິ ອາຫ.

ອິທານິ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາ ຉ ຘາຕຸໂຍ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ມາຕິກໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຍຖາປຏິປາຏິຍາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຸນ ອິມາ ຉ ຘາຕຸໂຍຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຘາຕຸໂຍຕິ ສຠາວາ. ນິຊ຺ຊີວນິສ຺ສຕ຺ຕຠາວປ຺ປກາສໂກ ຫິ ສຠາວຏ຺ໂຐ ຘາຕ຺ວຏ຺ໂຐ ນາມ. ຜສ຺ສາຍຕນານີຕິ ວິປາກຜສ຺ສານໍ ອາກຣຏ຺ເຐນ ອາຍຕນານິ. ມໂນປວິຈາຣາຕິ ວິຕກ຺ກວິຈາຣປາເທຫິ ອຏ຺ຐາຣສສຸ ຐາເນສຸ ມນສ຺ສ ອຸປວິຈາຣາ.

ປຖວີຘາຕູຕິ ປຕິຏ຺ຐາຘາຕຸ. ອາໂປຘາຕູຕິ ອາພນ຺ຘນຘາຕຸ. ເຕໂຊຘາຕູຕິ ປຣິປາຈນຘາຕຸ. ວາໂຍຘາຕູຕິ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນຘາຕຸ. ອາກາສຘາຕູຕິ ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐຘາຕຸ. ວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ວິຊານນຘາຕຸ. ເອວມິທໍ ຘາຕຸກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາຄຕໍ. ຕໍ ໂຂ ປເນຕໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ສງ຺ເຂປໂຕປິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕປິ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ສງ຺ເຂປໂຕ ກເຖຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕວ ວຏ຺ຏຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຕິຕ຺ຖາຍຕນສຸຕ຺ເຕ ອິທໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ຉຘາຕຸວເສນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາຄຕໍ. ຕໍ ອຸຠຍຖາປິ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ສງ຺ເຂປໂຕ ຉຘາຕຸວເສນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕປິ ເອວໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ – ປຖວີຘາຕຸ ອາໂປຘາຕຸ ເຕໂຊຘາຕຸ ວາໂຍຘາຕູຕິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ, ອາກາສຘາຕຸ ອຸປາທາຣູປໍ. ເອກສ຺ມິໍ ຈ ອຸປາທາຣູເປ ທິຏ຺ເຐ ເສສານິ ເຕວີສຕິ ທິຏ຺ຐາເນວາຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພານິ. ວິຎ຺ຎາຓຘາຕູຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ເຕນ ສຫຊາຕາ ເວທນາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ຜສ຺ໂສ ຈ ເຈຕນາ ຈ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘາ ນາມ. ຈຕ຺ຕາຣິ ປນ ມຫາຠູຕານິ ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຣູປໍ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘາ ນາມໍ, ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຣູປນ຺ຕິ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈາຕິ ທ຺ເວເຍວ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ສຕ຺ໂຕ ວາ ຊີໂວ ວາ ນຕ຺ຖີຕິ ເອວໍ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສງ຺ເຂປໂຕ ຉຘາຕຸວເສນ ອຣຫຕ຺ຕສມ຺ປາປກໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ປນ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາກາສຘາຕຸປຣິຄ຺ຄຫານຸສາເຣນ ເຕວີສຕິ ອຸປາທາຣູປານິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຖ ເນສໍ ປຈ຺ຈຍໍ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ໂຕ ປຸນ ຈຕ຺ຕາເຣວ ມຫາຠູຕານິ ທິສ຺ວາ ເຕສຸ ປຖວີຘາຕຸ ວີສຕິໂກຏ຺ຐາສາ, ອາໂປຘາຕຸ ທ຺ວາທສ, ເຕໂຊຘາຕຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ວາໂຍຘາຕຸ ຉໂກຏ຺ຐາສາຕິ ໂກຏ຺ຐາສວເສນ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີສ ມຫາຠູຕານິ ຈ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ເຕສຸ ເຕວີສຕິ ອຸປາທາຣູປານິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຏ຺ຐິ ຣູປານິ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ຕານິ ຈ ວຕ຺ຖຸຣູເປນ ສທ຺ຘິໍ ຉສຏ຺ຐິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຉສຏ຺ຐິ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ. ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ ປນ ໂລກິຍຈິຕ຺ຕວເສນ ເອກາສີຕິ ຈິຕ຺ຕານິ. ຕານິ ສພ຺ພານິປິ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ ນາມ ໂຫຕິ. ເຕຫິ ສຫຊາຕາ ເວທນາທໂຍປິ ຕຕ຺ຕກາເຍວາຕິ ເອກາສີຕິ ເວທນາ ເວທນາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ເອກາສີຕິ ສຎ຺ຎາ ສຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ, ເອກາສີຕິ ເຈຕນາ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘາ ເຕຠູມກວເສນ ຄຍ຺ຫມານາ ຈຕຸວີສາຘິການິ ຕີຓິ ຘມ຺ມສຕານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິຕິ ອິເມ ຈ ອຣູປຘມ຺ມາ ຉສຏ຺ຐິ ຈ ຣູປຘມ຺ມາຕິ ສພ຺ເພປິ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈາຕິ ທ຺ເວວ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ສຕ຺ໂຕ ວາ ຊີໂວ ວາ ນຕ຺ຖີຕິ ນາມຣູປວເສນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ປຈ຺ຈຍໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍາ ອາຫາຣປຈ຺ຈຍາຕິ ເອວໍ ປຈ຺ຈຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຕີເຕປິ ອິເມຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອິທໍ ວຏ຺ຏໍ ປວຕ຺ຕິຕ຺ຖ, ອນາຄເຕປິ ເອເຕຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ, ເອຕຣຫິປິ ເອເຕຫິເຍວ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ຕີສຸ ກາເລສຸ ກງ຺ຂໍ ວິຕຣິຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ເອວໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕປິ ຉຘາຕຸວເສນ ອຣຫຕ຺ຕສມ຺ປາປກໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຈກ຺ຂຸ ຜສ຺ສາຍຕນນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓາທີນໍ ສຸວຓ຺ຓາທິອາກໂຣ ວິຍ ທ຺ເວ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓານິ ທ຺ເວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນານິ ຕີຓິ ສນ຺ຕີຣຓານີຕິ ອິເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ ວິຎ຺ຎາເຓຫິ ສຫຊາຕານໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຜສ຺ສານໍ ສມຸຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ອາກໂຣຕິ ອາຍຕນໍ. ໂສຕໍ ຜສ຺ສາຍຕນນ຺ຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ມໂນ ຜສ຺ສາຍຕນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ທ຺ວາວີສຕິ ວິປາກຜສ຺ສາ ໂຍເຊຕພ຺ພາ. ອິຕິ ຫິທໍ ຉຜສ຺ສາຍຕນານໍ ວເສນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາຄຕໍ. ຕໍ ສງ຺ເຂປໂຕປິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕປິ ກເຖຕພ຺ພໍ. ສງ຺ເຂປໂຕ ຕາວ – ເອຕ຺ຖ ຫິ ປຸຣິມານິ ປຎ຺ຈ ອາຍຕນານິ ອຸປາທາຣູປໍ, ເຕສຸ ທິຏ຺ເຐສຸ ອວເສສໍ ອຸປາທາຣູປໍ ທິຏ຺ຐເມວ ໂຫຕິ. ຉຏ຺ຐໍ ອາຍຕນໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ເຕນ ສຫຊາຕາ ເວທນາທໂຍ ເສສາ ຕໂຍ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສງ຺ເຂປໂຕ ຈ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈ ອຣຫຕ຺ຕສມ຺ປາປກໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ຣູປໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ. ໂສມນສ຺ສຏ຺ຐານິຍນ຺ຕິ ໂສມນສ຺ສສ຺ສ ກາຣຓຠູຕໍ. ອຸປວິຈຣຕີຕິ ຕຕ຺ຖ ມນໍ ຈາເຣນ຺ໂຕ ອຸປວິຈຣຕິ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອິຏ຺ຐໍ ວາ ໂຫຕຸ ອນິຏ຺ຐໍ ວາ, ຍໍ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ໂສມນສ຺ສຏ຺ຐານິຍໍ ນາມ. ຍໍ ທິສ຺ວາ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ໂທມນສ຺ສຏ຺ຐານິຍໍ ນາມ. ຍໍ ທິສ຺ວາ ອຸເປກ຺ຂາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ອຸເປກ຺ຂາຏ຺ຐານິຍໍ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສທ຺ທາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິຕິ ອິທໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາຄຕໍ. ຕໍ ໂຂ ປເນຕໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ສງ຺ເຂປໂຕປິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕປິ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ສງ຺ເຂປໂຕ ກເຖຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຕິຕ຺ຖາຍຕນສຸຕ຺ເຕ ອິທໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ອຏ຺ຐາຣສມໂນປວິຈາຣວເສນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາຄຕໍ. ຕໍ ສງ຺ເຂປໂຕປິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕປິ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປໂຕ ຕາວ – ຈກ຺ຂຸ ໂສຕໍ ຆານໍ ຊິວ຺ຫາ ກາໂຍ, ຣູປໍ ສທ຺ໂທ ຄນ຺ໂຘ ຣໂສຕິ ອິມານິ ນວ ອຸປາທາຣູປານິ, ເຕສຸ ທິຏ຺ເຐສຸ ເສສໍ ອຸປາທາຣູປໍ ທິຏ຺ຐເມວ ໂຫຕິ. ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຕີຓິ ມຫາຠູຕານິ, ເຕຫິ ທິຏ຺ເຐຫິ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ທິຏ຺ຐເມວ ໂຫຕິ. ມໂນ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ໂຘ, ເຕນ ສຫຊາຕາ ເວທນາທໂຍ ຕໂຍ ອຣູປກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສງ຺ເຂປໂຕ ຈ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈ ອຣຫຕ຺ຕສມ຺ປາປກໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຣິຍສຈ຺ຈານີຕິ ອຣິຍຠາວກຣານິ, ອຣິຍປຏິວິທ຺ຘານິ ວາ ສຈ຺ຈານິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເນຕໍ ປທໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໕໒໙) ປກາສິຕໍ. ຉນ຺ນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘາຕູນນ຺ຕິ ອິທໍ ກິມຕ຺ຖໍ ອາຣທ຺ຘໍ? ສຸຂາວໂພຘນຕ຺ຖໍ. ຍສ຺ສ ຫິ ຕຖາຄໂຕ ທ຺ວາທສປທໍ ປຈ຺ຈຍາວຏ຺ຏໍ ກເຖຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສຕິ. ຄພ຺ຠາວກ຺ກນ຺ຕິ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ຫິ ທສ຺ສິເຕ ກເຖຕຸມ຺ປິ ສຸຂໍ ໂຫຕິ ປຣໍ ອວໂພເຘ ອຸຕຸມ຺ປີຕິ ສຸຂາວໂພຘນຕ຺ຖໍ ອິທມາຣທ຺ຘນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ນໍ ຘາຕູນນ຺ຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕານໍເຍວ ປຖວີຘາຕຸອາທີນໍ. ອຸປາທາຍາຕິ ປຏິຈ຺ຈ. ເອເຕນ ປຈ຺ຈຍມຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ຉຘາຕຸປຈ຺ຈຍາ ຄພ຺ຠສ຺ສາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕີ’’ຕິ. ກສ຺ສ ຉນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ ປຈ຺ຈເຍນ, ກິໍ ມາຕຸ, ອຸທາຫຸ ປິຕູຕິ? ນ ມາຕຸ ນ ປິຕຸ, ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຓ຺ຫນກສຕ຺ຕສ຺ເສວ ປນ ຉນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ ປຈ຺ຈເຍນ ຄພ຺ຠສ຺ສາວກ຺ກນ຺ຕິ ນາມ ໂຫຕິ. ຄພ຺ໂຠ ຈ ນາເມສ ນິຣຍຄພ຺ໂຠ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຄພ຺ໂຠ ເປຕ຺ຕິວິສຍຄພ຺ໂຠ ມນຸສ຺ສຄພ຺ໂຠ ເທວຄພ຺ໂຠຕິ ນານປ຺ປກາໂຣ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ມນຸສ຺ສຄພ຺ໂຠ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ອວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ໂອກ຺ກນ຺ຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ປາຕຸຠາໂວ ໂຫຕິ, ກຖໍ ໂຫຕີຕິ? ຕິຓ຺ຓໍ ສນ຺ນິປາເຕນ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ຕິຓ຺ຓໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ນິປາຕາ ຄພ຺ຠສ຺ສາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ. ກຕເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ? ອິຘ ມາຕາປິຕໂຣ ຈ ສນ຺ນິປຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ມາຕາ ຈ ນ ອຸຕຸນີ ໂຫຕິ, ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ຈ ນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ. ເນວ ຕາວ ຄພ຺ຠສ຺ສາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ. ອິຘ ມາຕາປິຕໂຣ ຈ ສນ຺ນິປຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ມາຕາ ຈ ອຸຕຸນີ ໂຫຕິ, ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ຈ ນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ, ເນວ ຕາວ ຄພ຺ຠສ຺ສາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕາປິຕໂຣ ຈ ສນ຺ນິປຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ມາຕາ ຈ ອຸຕຸນີ ໂຫຕິ, ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ຈ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສນ຺ນິປາຕາ ຄພ຺ຠສ຺ສາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໐໘).

ໂອກ຺ກນ຺ຕິຍາ ສຕິ ນາມຣູປນ຺ຕິ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ວຕ຺ຖຸທສກໍ ກາຍທສກໍ ຠາວທສກໍ ຕໂຍ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາຕິ ເຕຕ຺ຕິໍສ ຘມ຺ມາ ຄຫິຕາ, ອິມສ຺ມິໍ ປນ ‘‘ໂອກ຺ກນ຺ຕິຍາ ສຕິ ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ວິຎ຺ຎາຓກ຺ຂນ຺ຘມ຺ປິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍການໍ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ຈຕຸຕ຺ຕິໍສ ຘມ຺ມາ ຄຫິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນນ຺ຕິອາທີຫິ ຍເຖວ ໂອກ຺ກນ຺ຕິຍາ ສຕິ ນາມຣູປປາຕຸຠາໂວ ທສ຺ສິໂຕ, ເອວໍ ນາມຣູເປ ສຕິ ສຬາຍຕນປາຕຸຠາໂວ, ສຬາຍຕເນ ສຕິ ຜສ຺ສປາຕຸຠາໂວ, ຜສ຺ເສ ສຕິ ເວທນາປາຕຸຠາໂວ ທສ຺ສິໂຕ.

ເວທິຍມານສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ເວທນໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕປິ ເວທິຍມາໂນຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ຊານນ຺ໂຕປິ. ‘‘ເວທິຍາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເວທິຍຕີຕິ ມໍ ສງ຺ໂຆ ຘາເຣຕູ’’ຕິ (ຈູຬວ. ອຏ຺ຐ. ໑໐໒) ເອຕ຺ຖ ຫິ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ເວທິຍມາໂນ ນາມ, ‘‘ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທິຍມາໂນ ສຸຂໍ ເວທນໍ ເວທິຍາມີຕິ ປຊານາຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໑໓; ທີ. ນິ. ໒.໓໘໐; ວິຠ. ໓໖໓) ເອຕ຺ຖ ຊານນ຺ໂຕ. ອິຘາປິ ຊານນ຺ໂຕວ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປມີຕິ ເອວໍ ຊານນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ເອຕ຺ຕກໍ ທຸກ຺ຂໍ, ນຕ຺ຖິ ອິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປມິ ໂພເຘມິ ຊານາເປມິ. ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂາທີສຸ ອຍໍ ສນ຺ນິຏ຺ຐານກຖາ – ຐເປຕ຺ວາ ຫິ ຕຓ຺ຫໍ ເຕຠູມກາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂໍ ນາມ, ຕສ຺ເສວ ປຠາວິກາ ປຸພ຺ພຕຓ຺ຫາ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ ນາມ, ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ສຈ຺ຈານໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິນິໂຣໂຘ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ ນາມ, ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ນາມ. ອິຕິ ຠຄວາ ໂອກ຺ກນ຺ຕິຍາ ສຕິ ນາມຣູປນ຺ຕິ ກເຖນ຺ໂຕປິ ເວທິຍມານສ຺ສ ຊານມານສ຺ເສວ ກເຖສິ, ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນນ຺ຕິ ກເຖນ຺ໂຕປິ, ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສຕິ ກເຖນ຺ໂຕປິ, ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາຕິ ກເຖນ຺ໂຕປິ, ເວທິຍມານສ຺ສ ໂຂ ປນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປມີຕິ ກເຖນ຺ໂຕປິ, ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍຕິ, ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘຕິ, ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາຕິ ປຎ຺ຎເປມີຕິ ກເຖນ຺ໂຕປິ ເວທິຍມານສ຺ສ ຊານມານສ຺ເສວ ກເຖສິ.

ອິທານິ ຕານິ ປຏິປາຏິຍາ ຐປິຕານິ ສຈ຺ຈານິ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ໂຕ ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວຕິອາທິມາຫ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພາກາເຣນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໕໓໗) ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ຕຕ຺ຖ ‘‘ທຸກ຺ຂສມຸທຍໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ຍາຍໍ ຕຓ຺ຫາ ໂປໂນພ຺ຠວິກາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໓໓; ທີ. ນິ. ໒.໔໐໐; ວິຠ. ໒໐໓) ອິມາຍ ຕນ຺ຕິຍາ ອາຄຕໍ, ອິຘ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ປຈ຺ຈຍາກາຣວເສນ. ຕຕ຺ຖ ຈ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ ‘‘ໂຍ ຕສ຺ສາເຍວ ຕຓ຺ຫາຍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣໂຘ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໓໔; ທີ. ນິ. ໒.໔໐໑; ວິຠ. ໒໐໔) ອິມາຍ ຕນ຺ຕິຍາ ອາຄຕໍ, ອິຘ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍຕ຺ເວວ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ’’ຕິ ປຈ຺ຈຍາກາຣນິໂຣຘວເສນ.

ຕຕ຺ຖ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາຕິ ອເສສວິຣາເຄນ ຈ ອເສສນິໂຣເຘນ ຈ. ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນເມວ. ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິເມຫິ ປນ ປເທຫິ ຍໍ ອາຄມ຺ມ ອວິຊ຺ຊາທໂຍ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖໂຕ ຕໍ ນິພ຺ພານໍ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ. ນິພ຺ພານຎ຺ຫິ ອວິຊ຺ຊານິໂຣໂຘຕິປິ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘຕິປິ ເອວໍ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ນິໂຣຘນາເມນ ກຖີຍຕິ. ເກວລສ຺ສາຕິ ສກລສ຺ສ. ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສາຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂຣາສິສ຺ສ. ນິໂຣໂຘ ໂຫຕີຕິ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ນິໂຣໂຘ ນາມ ຂີຓາກາໂຣປິ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຣຫຕ຺ຕມ຺ປິ ນິພ຺ພານມ຺ປິ, ຕສ຺ມາ ອິຘ ຂີຓາກາຣທສ຺ສນວເສນ ທ຺ວາທສສຸ ຐາເນສຸ ອຣຫຕ຺ຕໍ, ທ຺ວາທສສຸເຍວ ນິພ຺ພານໍ ກຖິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ນິພ຺ພານເມວ ສນ຺ຘາຍ ອິທນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກຕິ ນ ອຏ຺ຐຫິ ອງ຺ເຄຫິ ວິນິມຸຕ຺ໂຕ ອຎ຺ໂຎ ມຄ຺ໂຄ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ຍຖາ ປນ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ຕູຣິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຎ຺ຈງ຺ຄມຕ຺ຕເມວ ຕູຣິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ເອວມິຘາປິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກມຕ຺ຕເມວ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອນິຄ຺ຄຫິໂຕຕິ ນ ນິຄ຺ຄຫິໂຕ. ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຫິ ຫາເປຕ຺ວາ ວາ ທສ຺ເສຕິ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ວາ ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ວາ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ‘‘ນ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ, ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ’’ຕິ ເອວໍ ຫາເປຕ຺ວາປິ ‘‘ປຎ຺ຈ ວາ ຉ ວາ’’ຕິ ເອວໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາປິ ‘‘ນ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ, ອຎ຺ຎາເນວ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານີ’’ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ຕສ຺ມາ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ນາມ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

໒. ຠຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໓. ທຸຕິເຍ ອມາຕາປຸຕ຺ຕິການີຕິ ມາຕາ ຈ ປຸຕ຺ໂຕ ຈ ມາຕາປຸຕ຺ຕໍ, ປຣິຕ຺ຕາຕຸໍ ສມຕ຺ຖຠາເວນ ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ມາຕາປຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອມາຕາປຸຕ຺ຕິການິ. ຍນ຺ຕິ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ. ຕຕ຺ຖ ມາຕາປິ ປຸຕ຺ຕໍ ນປ຺ປຏິລຠຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຄ຺ຄິຠເຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ມາຕາປິ ປຸຕ຺ຕໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ນ ລຠຕິ, ປຸຕ຺ໂຕປິ ມາຕຣໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ນ ລຠຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠຍໍ ໂຫຕີຕິ ຈິຕ຺ຕຸຕ຺ຣາສຠຍໍ ໂຫຕິ. ອຏວິສງ຺ໂກໂປຕິ ອຏວິຍາ ສງ຺ໂກໂປ. ອຏວີຕິ ເຈຕ຺ຖ ອຏວິວາສິໂນ ໂຈຣາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍທາ ຫິ ເຕ ອຏວິໂຕ ຊນປທໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຄາມນິຄມຣາຊຘານິໂຍ ປຫຣິຕ຺ວາ ວິລຸມ຺ປນ຺ຕິ, ຕທາ ອຏວິສງ຺ໂກໂປ ນາມ ໂຫຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈກ຺ກສມາຣູຬ຺ຫາຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຣິຍາປຖຈກ຺ກມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ ຍານຈກ຺ກມ຺ປິ. ຠຍສ຺ມິໍ ຫິ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ເຍສໍ ຍານການິ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິກ຺ຂາຣຠຓ຺ຑໍ ເຕສຸ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປລາຍນ຺ຕິ. ເຍສໍ ນຕ຺ຖິ, ເຕ ກາເຊນ ວາ ອາທາຍ ສີເສນ ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປລາຍນ຺ຕິເຍວ. ເຕ ຈກ຺ກສມາຣູຬ຺ຫາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ປຣິຍາຍນ຺ຕີຕິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ກທາຈີຕິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ກາເລ. ກຣຫຈີຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ມາຕາປິ ປຸຕ຺ຕໍ ປຏິລຠຕີຕິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິລີນໍ ວາ ປສ຺ສິຕຸໍ ລຠຕິ. ອຸທກວາຫໂກຕິ ນທີປູໂຣ. ມາຕາປິ ປຸຕ຺ຕໍ ປຏິລຠຕີຕິ ກຸລ຺ເລ ວາ ອຸຬຸມ຺ເປ ວາ ມຕ຺ຕິກາຠາຊເນ ວາ ທາຣຸກ຺ຂຓ຺ເຑ ວາ ລຄ຺ຄໍ ວຸຍ຺ຫມານໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ປຏິລຠຕິ, ໂສຕ຺ຖິນາ ວາ ປຸນ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ຄາເມ ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວາ ຐິຕໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ລຠຕີຕິ.

ເອວໍ ປຣິຍາຍໂຕ ອມາຕາປຸຕ຺ຕິການິ ຠຍານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຕີຓິມານີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຊຣາຠຍນ຺ຕິ ຊຣໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກຠຍໍ. ອິຕເຣສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ – ‘‘ຊຣໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຠຍໍ ຠຍານກໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂລມຫໍໂສ ເຈຕໂສ ອຸຕ຺ຣາໂສ. ພ຺ຍາຘິໍ ປຏິຈ຺ຈ, ມຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຠຍໍ ຠຍານກໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂລມຫໍໂສ ເຈຕໂສ ອຸຕ຺ຣາໂສ’’ຕິ (ວິຠ. ໙໒໑). ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

໓. ເວນາຄປຸຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໔. ຕຕິເຍ ໂກສເລສູຕິ ເອວໍນາມເກ ຊນປເທ. ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນຕິ ອທ຺ຘານຄມນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ. ຈາຣິກາ ຈ ນາເມສາ ຠຄວໂຕ ທຸວິຘາ ໂຫຕິ ຕຸຣິຕຈາຣິກາ ຈ ອຕຸຣິຕຈາຣິກາ ຈາຕິ. ຕຕ຺ຖ ທູເຣປິ ໂພຘເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ໂພຘນຕ຺ຖາຍ ສຫສາ ຄມນໍ ຕຸຣິຕຈາຣິກາ ນາມ. ສາ ມຫາກສ຺ສປປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນາທີສຸ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຍໍ ປນ ຄາມນິຄມປຏິປາຏິຍາ ເທວສິກໍ ໂຍຊນອທ຺ຘໂຍຊນວເສນ ປິຓ຺ຑປາຕຈຣິຍາທີຫິ ໂລກໍ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ຄມນໍ, ອຍໍ ອຕຸຣິຕຈາຣິກາ ນາມ. ອິມໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ’’ຕິ. ວິຕ຺ຖາເຣນ ປນ ຈາຣິກາກຖາ ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍາ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ ອມ຺ພຏ຺ຐສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍໍ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໒໕໔) ວຸຕ຺ຕາ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສໂມສຣຓຄາໂມປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ໂຠຄຄາໂມປິ. ອິຘ ສໂມສຣຓຄາໂມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວສນຄາໂມຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕທວສຣີຕິ ຕຕ຺ຖ ອວສຣິ, ສມ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຫາໂຣ ປເນຕ຺ຖ ອນິຍາມິໂຕ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ອວິທູເຣ ພຸທ຺ຘານໍ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ ເອໂກ ວນສຓ຺ໂຑ ອຕ຺ຖິ, ສຕ຺ຖາ ຕໍ ວນສຓ຺ຑໍ ຄໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອສ຺ໂສສຸນ຺ຕິ ສຸຓິໍສຸ ອຸປລຠິໍສຸ, ໂສຕທ຺ວາຣສມ຺ປຕ຺ຕວຈນນິຄ຺ໂຆສານຸສາເຣນ ຊານິໍສຸ. ໂຂຕິ ອວຘາຣຓຕ຺ເຖ, ປທປູຣຓມຕ຺ເຕ ວາ ນິປາໂຕ. ຕຕ຺ຖ ອວຘາຣຓຕ຺ເຖນ ‘‘ອສ຺ໂສສຸໍ ເອວ, ນ ເຕສໍ ໂກຈິ ສວນນ຺ຕຣາໂຍ ອໂຫສີ’’ຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປທປູຣເຓນ ພ຺ຍຎ຺ຊນສິລິຏ຺ຐຕາມຕ຺ຕເມວ.

ອິທານິ ຍມຕ຺ຖໍ ອສ຺ໂສສຸໍ, ຕໍ ປກາເສຕຸໍ ສມໂຓ ຂລຸ, ໂຠ, ໂຄຕໂມຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສມິຕປາປຕ຺ຕາ ສມໂຓຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຂລູຕິ ອນຸສ຺ສວຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ໂຠຕິ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາລປນມຕ຺ຕໍ. ໂຄຕໂມຕິ ຠຄວໂຕ ໂຄຕ຺ຕວເສນ ປຣິທີປນໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສມໂຓ ຂລຸ, ໂຠ, ໂຄຕໂມ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ສມໂຓ ກິຣ, ໂຠ, ໂຄຕມໂຄຕ຺ໂຕຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕຕິ ອິທໍ ປນ ຠຄວໂຕ ອຸຈ຺ຈາກຸລປຣິທີປນໍ. ສກ຺ຍກຸລາ ປພ຺ພຊິໂຕຕິ ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິຕຠາວປຣິທີປນໍ, ເກນຈິ ປາຣິຊຸຎ຺ເຎນ ອນຠິຠູໂຕ ອປຣິກ຺ຂີຓໍເຍວ ຕໍ ກຸລໍ ປຫາຍ ສທ຺ຘາຍ ປພ຺ພຊິໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕໍ ໂຂ ປນາຕິ ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕາຂ຺ຍານຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ, ຕສ຺ສ ໂຂ ປນ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກລ຺ຍາໂຓຕິ ກລ຺ຍາຓຄຸຓສມນ຺ນາຄໂຕ, ເສຏ຺ໂຐຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທຕິ ກິຕ຺ຕິເຍວ, ຖຸຕິໂຆໂສ ວາ. ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕຕິ ສເທວກໍ ໂລກໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄໂຕ. ກິນ຺ຕິ? ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ…ເປ… ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ປທສມ຺ພນ຺ໂຘ – ໂສ ຠຄວາ ອິຕິປິ ອຣຫໍ, ອິຕິປິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ…ເປ… ອິຕິປິ ຠຄວາຕິ. ອິມິນາ ຈ ອິມິນາ ຈ ກາຣເຓນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ອາຣກຕ຺ຕາ, ອຣີນໍ ອຣານຎ຺ຈ ຫຕຕ຺ຕາ, ປຈ຺ຈຍາທີນໍ ອຣຫຕ຺ຕາ, ປາປກຣເຓ ຣຫາຠາວາຕິ ອິເມຫິ ກາຣເຓຫິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ມາຕິກໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສພ຺ພາເນວ ເອຕານິ ປທານິ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໒໕-໑໒໗) ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິນິທ຺ເທເສ ວິຕ຺ຖາຣິຕານີຕິ ຕໂຕ ເນສໍ ວິຕ຺ຖາໂຣ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ໂສ ອິມໍ ໂລກນ຺ຕິ ໂສ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ອິມໍ ໂລກໍ, ອິທານິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນິທສ຺ເສຕິ. ສເທວກນ຺ຕິ ສຫ ເທເວຫິ ສເທວກໍ. ເອວໍ ສຫ ມາເຣນ ສມາຣກໍ. ສຫ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສພ຺ຣຫ຺ມກໍ. ສຫ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ. ປຊາຕຕ຺ຕາ ປຊາ, ຕໍ ປຊໍ. ສຫ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ສເທວມນຸສ຺ສໍ. ຕຕ຺ຖ ສເທວກວຈເນນ ປຎ຺ຈກາມາວຈຣເທວຄ຺ຄຫຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ສມາຣກວຈເນນ ຉຏ຺ຐກາມາວຈຣເທວຄ຺ຄຫຓໍ, ສພ຺ຣຫ຺ມກວຈເນນ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາທິພ຺ຣຫ຺ມຄ຺ຄຫຓໍ, ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິວຈເນນ ສາສນສ຺ສ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓຄ຺ຄຫຓໍ, ສມິຕປາປພາຫິຕປາປສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓຄ຺ຄຫຓຎ຺ຈ, ປຊາວຈເນນ ສຕ຺ຕໂລກຄ຺ຄຫຓໍ, ສເທວມນຸສ຺ສວຈເນນ ສມ຺ມຸຕິເທວອວເສສມນຸສ຺ສຄ຺ຄຫຓໍ. ເອວເມຕ຺ຖ ຕີຫິ ປເທຫິ ໂອກາສໂລເກນ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕໂລໂກ, ທ຺ວີຫິ ປຊາວເສນ ສຕ຺ຕໂລໂກວ ຄຫິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ສເທວກຄ຺ຄຫເຓນ ອຣູປາວຈຣໂລໂກ ຄຫິໂຕ, ສມາຣກຄ຺ຄຫເຓນ ຉກາມາວຈຣເທວໂລໂກ, ສພ຺ຣຫ຺ມກຄ຺ຄຫເຓນ ຣູປີພ຺ຣຫ຺ມໂລໂກ, ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາທິຄ຺ຄຫເຓນ ຈຕຸປຣິສວເສນ, ສມ຺ມຸຕິເທເວຫິ ວາ ສຫ ມນຸສ຺ສໂລໂກ, ອວເສສສພ຺ພສຕ຺ຕໂລໂກ ວາ. ໂປຣາຓາ ປນາຫຸ – ສເທວກນ຺ຕິ ເທວຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ອວເສສໂລກໍ. ສມາຣກນ຺ຕິ ມາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ອວເສສໂລກໍ. ສພ຺ຣຫ຺ມກນ຺ຕິ ພ຺ຣຫ຺ເມຫິ ສທ຺ຘິໍ ອວເສສໂລກໍ. ເອວໍ ສພ຺ເພປິ ຕິຠວູປເຄ ສຕ຺ເຕ ຕີຫາກາເຣຫິ ຕີສຸ ປເທສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸນ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ປຣິຍາທາຕຸໍ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ປຊໍ ສເທວມນຸສ຺ສນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ປຎ຺ຈຫິ ປເທຫິ ເຕນ ເຕນາກາເຣນ ເຕຘາຕຸກເມວ ປຣິຍາທິນ຺ນນ຺ຕິ.

ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທຕີຕິ ສຍນ຺ຕິ ສາມໍ, ອປຣເນຍ຺ໂຍ ຫຸຕ຺ວາ. ອຠິຎ຺ຎາຕິ ອຠິຎ຺ຎາຍ, ອຘິເກນ ຎາເຓນ ຎຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ, ເອເຕນ ອນຸມານາທິປຏິກ຺ເຂໂປ ກໂຕ. ປເວເທຕີຕິ ໂພເຘຕິ ຎາເປຕິ ປກາເສຕິ.

ໂສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ…ເປ… ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓນ຺ຕິ ໂສ ຠຄວາ ສຕ຺ເຕສຸ ກາຣຸຎ຺ຎຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ຫິຕ຺ວາປິ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ວິເວກສຸຂໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອປ຺ປໍ ວາ ພຫຸໍ ວາ ເທເສນ຺ໂຕ ອາທິກລ຺ຍາຓາທິປ຺ປກາຣເມວ ເທເສຕິ, ອາທິມ຺ຫິປິ ກລ຺ຍາຓໍ ຠທ຺ທກໍ ອນວຊ຺ຊເມວ ກຕ຺ວາ ເທເສຕິ, ມຊ຺ເຌປິ, ປຣິໂຍສາເນປິ ກລ຺ຍາຓໍ ຠທ຺ທກໍ ອນວຊ຺ຊເມວ ກຕ຺ວາ ເທເສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ເທສນາຍ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານໍ, ອຕ຺ຖິ ສາສນສ຺ສ. ເທສນາຍ ຕາວ ຈຕຸປ຺ປທິກາຍປິ ຄາຖາຍ ປຐມປາໂທ ອາທິ ນາມ, ຕໂຕ ທ຺ເວ ມຊ຺ຌໍ ນາມ, ອນ຺ເຕ ເອໂກ ປຣິໂຍສານໍ ນາມ. ເອການຸສນ຺ຘິກສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິທານໍ ອາທິ, ອິທມໂວຈາຕິ ປຣິໂຍສານໍ, ອຸຠິນ຺ນໍ ອນ຺ຕຣາ ມຊ຺ຌໍ. ອເນການຸສນ຺ຘິກສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຐມານຸສນ຺ຘິ ອາທິ, ອນ຺ເຕ ອນຸສນ຺ຘິ ປຣິໂຍສານໍ, ມຊ຺ເຌ ເອໂກ ວາ ທ຺ເວ ວາ ພຫູ ວາ ມຊ຺ຌເມວ.

ສາສນສ຺ສ ສີລສມາຘິວິປສ຺ສນາ ອາທິ ນາມ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ – ‘‘ໂກ ຈາທິ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ, ສີລຎ຺ຈ ສຸວິສຸທ຺ຘໍ ທິຏ຺ຐິ ຈ ອຸຊຸກາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໖໙). ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ ປນ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ມຊ຺ຌໍ ນາມ. ຜລຎ຺ເຈວ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ປຣິໂຍສານໍ ນາມ. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ ຕ຺ວໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ເອຕໍປາຣໍ ເອຕໍປຣິໂຍສານ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຜລໍ ປຣິໂຍສນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ນິພ຺ພາໂນຄຘຎ຺ຫິ, ອາວຸໂສ ວິສາຂ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕິ ນິພ຺ພານປຣາຍຓໍ ນິພ຺ພານປຣິໂຍສານ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໖) ເອຕ຺ຖ ນິພ຺ພານໍ ປຣິໂຍສານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘ ປນ ເທສນາຍ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຠຄວາ ຫິ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອາທິມ຺ຫິ ສີລໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ມຄ຺ຄໍ ປຣິໂຍສາເນ ນິພ຺ພານໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ໂສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຎ຺ໂຎປິ ຘມ຺ມກຖິໂກ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ໂຕ –

‘‘ອາທິມ຺ຫິ ສີລໍ ທສ຺ເສຍ຺ຍ, ມຊ຺ເຌ ມຄ຺ຄໍ ວິຠາວເຍ;

ປຣິໂຍສານມ຺ຫິ ນິພ຺ພານໍ, ເອສາ ກຖິກສຓ຺ຐິຕີ’’ຕິ.

ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ຫິ ຍາຄຸຠຕ຺ຕອິຕ຺ຖິປຸຣິສາທິວຓ຺ຓນານິສ຺ສິຕາ ເທສນາ ໂຫຕິ, ນ ໂສ ສາຕ຺ຖໍ ເທເສຕິ. ຠຄວາ ປນ ຕຖາຣູປໍ ເທສນໍ ປຫາຍ ຈຕຸສຕິປຏ຺ຐານາທິນິສ຺ສິຕໍ ເທສນໍ ເທເສຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ສາຕ຺ຖໍ ເທເສຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ເທສນາ ເອກພ຺ຍຎ຺ຊນາທິຍຸຕ຺ຕາ ວາ ສພ຺ພນິໂຣຏ຺ຐພ຺ຍຎ຺ຊນາ ວາ ສພ຺ພວິສ຺ສຏ຺ຐພ຺ຍຎ຺ຊນາ ວາ ສພ຺ພນິຄ຺ຄຫິຕພ຺ຍຎ຺ຊນາ ວາ, ຕສ຺ສ ທມິຬກິຣາຕຍວນາທິມິລກ຺ຂານໍ ຠາສາ ວິຍ ພ຺ຍຎ຺ຊນປາຣິປູຣິຍາ ອຠາວໂຕ ອພ຺ຍຎ຺ຊນາ ນາມ ເທສນາ ໂຫຕິ. ຠຄວາ ປນ –

‘‘ສິຖິລໍ ຘນິຕຎ຺ຈ ທີຆຣສ຺ສໍ, ລຫຸກໍ ຄຣຸກຎ຺ຈ ນິຄ຺ຄຫີຕໍ;

ສມ຺ພນ຺ຘໍ ວວຕ຺ຖິຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ, ທສຘາ ພ຺ຍຎ຺ຊນພຸທ຺ຘິຍາ ປເຠໂທ’’ຕິ. –

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ທສວິຘໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອມກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ກຕ຺ວາ ເທເສຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເກວລນ຺ຕິ ສກລາຘິວຈນໍ. ປຣິປຸຓ຺ຓນ຺ຕິ ອນູນາຘິກວຈນໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສກລປຣິປຸຓ຺ຓເມວ ເທເສຕິ, ເອກເທສນາປິ ອປຣິປຸຓ຺ຓາ ນຕ຺ຖີຕິ. ປຣິສຸທ຺ຘນ຺ຕິ ນິຣຸປກ຺ກິເລສໍ. ໂຍ ຫິ ‘‘ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ນິສ຺ສາຍ ລາຠໍ ວາ ສກ຺ກາຣໍ ວາ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເທເສຕິ, ຕສ຺ສ ອປຣິສຸທ຺ຘາ ເທສນາ ນາມ ໂຫຕິ. ຠຄວາ ປນ ໂລກາມິສນິຣເປກ຺ໂຂ ຫິຕຜຣເຓເນວ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ມຸທຸຫທໂຍ ອຸລ຺ລຸມ຺ປນສຠາວສຓ຺ຐິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ເທເສຕິ. ຕສ຺ມາ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ເທເສຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສງ຺ຄຫິຕໍ ສກລໍ ສາສນໍ. ຕສ຺ມາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຕີຕິ ໂສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ…ເປ… ປຣິສຸທ຺ຘໍ, ເອວໍ ເທເສນ຺ໂຕ ຈ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສງ຺ຄຫິຕໍ ສກລສາສນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ພ຺ຣຫ຺ມຠູຕໍ ຈຣິຍໍ, ພ຺ຣຫ຺ມຠູຕານໍ ວາ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ຈຣິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ສາຘຸ ໂຂ ປນາຕິ ສຸນ຺ທຣໍ ໂຂ ປນ, ອຕ຺ຖາວຫໍ ສຸຂາວຫນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕຖາຣູປານໍ ອຣຫຕນ຺ຕິ ຍຖາຣູໂປ ໂສ ຠວໍ ໂຄຕໂມ, ເອວຣູປານໍ ອເນເກຫິປິ ກປ຺ປໂກຏິສຕສຫສ຺ເສຫິ ທຸລ຺ລຠທສ຺ສນານໍ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາປຣິກ຺ຂິຕ຺ເຕຫິ ອສີຕິອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນປຏິມຓ຺ຑິເຕຫິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓວເຣຫິ ສມາກິຓ຺ຓມໂນຣມສຣີຣານໍ ອນປ຺ປກທສ຺ສນານໍ ອຕິມຘຸຣຘມ຺ມນິຄ຺ໂຆສານໍ ຍຖາຠູຕຄຸຓາຘິຄເມນ ໂລເກ ອຣຫນ຺ໂຕຕິ ລທ຺ຘສທ຺ທານໍ ອຣຫຕໍ. ທສ຺ສນໍ ໂຫຕີຕິ ປສາທໂສມ຺ມານິ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ທສ຺ສນມຕ຺ຕມ຺ປິ ສາຘຸ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕນ ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສເຣນ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ເອກປທມ຺ປິ ໂສຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມ, ສາຘຸຕຣໍເຍວ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ກຕ຺ວາ. ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສູຕິ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ປຫາຍ ຕຸຏ຺ຐມານສາ ອຄມໍສຸ. ອຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາຕິ ເອເຕ ອຸຠໂຕປກ຺ຂິກາ, ເຕ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ສເຈ ໂນ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ໂຈເທສ຺ສນ຺ຕິ ‘ກສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ວນ຺ທິຕ຺ຖາ’ຕິ, ເຕສໍ ‘ກິໍ ອຎ຺ຊລິກຣຓມຕ຺ເຕນາປິ ວນ຺ທິຕໍ ໂຫຕີ’ຕິ ວກ຺ຂາມ. ສເຈ ໂນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ໂຈເທສ຺ສນ຺ຕິ ‘ກສ຺ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ນ ວນ຺ທິຕ຺ຖາ’ຕິ, ‘ກິໍ ສີເສນ ຠູມິໍ ປຫຣນ຺ເຕເນວ ວນ຺ທິຕໍ ໂຫຕິ. ນນຸ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມມ຺ປິ ວນ຺ທນາ ເອວາ’ຕິ ວກ຺ຂາມາ’’ຕິ.

ນາມໂຄຕ຺ຕນ຺ຕິ, ‘‘ໂຠ ໂຄຕມ, ອຫໍ ອສຸກສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ທຕ຺ໂຕ ນາມ ມິຕ຺ໂຕ ນາມ ອິຘາຄໂຕ’’ຕິ ວທນ຺ຕາ ນາມໍ ສາເວນ຺ຕິ ນາມ. ‘‘ໂຠ ໂຄຕມ, ອຫໍ ວາເສຏ຺ໂຐ ນາມ ກຈ຺ຈາໂນ ນາມ ອິຘາຄໂຕ’’ຕິ ວທນ຺ຕາ ໂຄຕ຺ຕໍ ສາເວນ຺ຕິ ນາມ. ເອເຕ ກິຣ ທລິທ຺ທາ ຊິຓ຺ຓກຸລປຸຕ຺ຕາ ‘‘ປຣິສມຊ຺ເຌ ນາມໂຄຕ຺ຕວເສນ ປາກຏາ ຠວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອວໍ ອກໍສຸ. ເຍ ປນ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ນິສີທິໍສຸ, ເຕ ເກຣາຏິກາ ເຈວ ອນ຺ຘພາລາ ຈ. ຕຕ຺ຖ ເກຣາຏິກາ ‘‘ເອກໍ ທ຺ເວ ກຖາສລ຺ລາເປ ກໂຣນ຺ເຕ ວິສ຺ສາສິໂກ ໂຫຕິ, ອຖ ວິສ຺ສາເສ ສຕິ ເອກໍ ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂາ ອທາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຕໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ໂມເຈນ຺ຕາ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ນິສີທນ຺ຕິ. ອນ຺ຘພາລາ ອຎ຺ຎາຓຕາເຍວ ອວກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ຕິກາປິຓ຺ຑາ ວິຍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ນິສີທນ຺ຕິ.

ເວນາຄປຸຣິໂກຕິ ເວນາຄປຸຣວາສີ. ເອຕທໂວຈາຕິ ປາທນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ເກສຄ຺ຄາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອສີຕິອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນສມຸຊ຺ຊເລຫິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓຫິ ປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ສຣີຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສມນ຺ຕໂຕ ອສີຕິຫຕ຺ຖປ຺ປເທສໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຐິຕາຫິ ຉພ຺ພຓ຺ຓາຫິ ຆນພຸທ຺ຘຣໍສີຫິ ສມ຺ປຣິວາຣິຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ທິສ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕວິມ຺ຫໂຍ ວຓ຺ຓໍ ຠຓນ຺ໂຕ ເອຕໍ ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ໂຠ ໂຄຕມາ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ.

ຕຕ຺ຖ ຍາວຎ຺ຈິທນ຺ຕິ ອຘິມຕ຺ຕປ຺ປມາຓປຣິຈ຺ເຉທວຈນເມຕໍ. ຕສ຺ສ ວິປ຺ປສນ຺ນປເທນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຍາວຎ຺ຈ ວິປ຺ປສນ຺ນານິ ອຘິມຕ຺ຕວິປ຺ປສນ຺ນານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍານີຕິ ຈກ຺ຂາທີນິ ຉ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ຕສ຺ສ ຫິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຕິຏ຺ຐິໂຕກາສສ຺ສ ວິປ຺ປສນ຺ນຕໍ ທິສ຺ວາ ເຕສໍ ວິປ຺ປສນ຺ນຕາ ປາກຏາ ອໂຫສິ. ຍສ຺ມາ ປນ ສາ ມເນ ວິປ຺ປສນ຺ເນເຍວ ໂຫຕິ, ອວິປ຺ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປ຺ປສາໂທ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍປ຺ປສາໂທປິ ປາກໂຏ ອໂຫສິ. ຕໍ ເອສ ວິປ຺ປສນ຺ນຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ວິປ຺ປສນ຺ນານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານີ’’ຕິ ອາຫ. ປຣິສຸທ຺ໂຘຕິ ນິມ຺ມໂລ. ປຣິໂຍທາໂຕຕິ ປຠສ຺ສໂຣ. ສາຣທໍ ພທຣປຓ຺ຑຸນ຺ຕິ ສຣທກາເລ ຊາຕໍ ນາຕິສຸປຣິປກ຺ກໍ ພທຣໍ. ຕຎ຺ຫິ ປຣິສຸທ຺ຘຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ ປຣິໂຍທາຕຎ຺ຈ. ຕາລປກ຺ກນ຺ຕິ ສຸປຣິປກ຺ກຕາລຜລໍ. ສມ຺ປຕິ ພນ຺ຘນາ ປມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕໍຂຓຎ຺ເຎວ ພນ຺ຘນາ ປມຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ຫິ ພນ຺ຘນມູລໍ ອປເນຕ຺ວາ ປຣມຸຂໍ ກຕ຺ວາ ຜລເກ ຐປິຕສ຺ສ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ຕໍ ຐານໍ ໂອໂລເກນ຺ຕານໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ປຣິໂຍທາຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ຂາຍຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍວມາຫ. ເນກ຺ຂໍ ຊມ຺ໂພນທນ຺ຕິ ສຸຣຕ຺ຕວຓ຺ຓສ຺ສ ຊມ຺ໂພນທສຸວຓ຺ຓສ຺ສ ຆຏິກາ. ທກ຺ຂກມ຺ມາຣປຸຕ຺ຕສຸປຣິກມ຺ມກຕນ຺ຕິ ທກ຺ເຂນ ສຸວຓ຺ຓກາຣປຸຕ຺ເຕນ ສຸຏ຺ຐຸ ກຕປຣິກມ຺ມໍ. ອຸກ຺ກາມຸເຂ ສຸກຸສລສມ຺ປຫຏ຺ຐນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓກາຣອຸທ຺ຘເນ ປຈິຕ຺ວາ ສຸກຸສເລນ ສຸວຓ຺ຓກາເຣນ ຆຏ຺ຏນປຣິມຊ຺ຊນຫໍສເນນ ສຸຏ຺ຐຸ ປຫຏ຺ຐໍ ສຸປຣິມທ຺ທິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຓ຺ຑຸກມ຺ພເລ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຄ຺ຄິນາ ປຈິຕ຺ວາ ທີປິທາຐາຍ ຆໍສິຕ຺ວາ ເຄຣຸກປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕກມ຺ພເລ ຐປິຕໍ. ຠາສເຕຕິ ສຎ຺ຊາຕໂອຠາສຕາຍ ຠາສເຕ. ຕປເຕຕິ ອນ຺ຘກາຣວິທ຺ຘໍສນຕາຍ ຕປເຕ. ວິໂຣຈຕີຕິ ວິຊ຺ໂຊຕມານໍ ຫຸຕ຺ວາ ວິໂຣຈຕິ, ໂສຠຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນານີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕິກ຺ກນ຺ຕປ຺ປມາຓໍ ອຸຈ຺ຈາສຍນໍ ນາມ, ອາຍຕວິຕ຺ຖຕໍ ອກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ມຫາສຍນໍ ນາມ. ອິທານິ ຕານິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ອາສນ຺ທີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອາສນ຺ທີຕິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕປ຺ປມາຓໍ ອາສນໍ. ປລ຺ລງ຺ໂກຕິ ປາເທສຸ ວາຬຣູປານິ ຐເປຕ຺ວາ ກໂຕ. ໂຄນໂກຕິ ທີຆໂລມໂກ ມຫາໂກຊໂວ. ຈຕຸຣງ຺ຄຸລາຘິການິ ກິຣ ຕສ຺ສ ໂລມານິ. ຈິຕ຺ຕໂກຕິ ວານຈິຕ຺ຕໍ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣຓໍ. ປຏິກາຕິ ອຸຓ຺ຓາມໂຍ ເສຕຕ຺ຖຣໂກ. ປຏລິກາຕິ ຆນປຸປ຺ໂຜ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣໂກ, ໂຍ ອາມລກປຏ຺ໂຏຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕູລິກາຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ຕູລານໍ ອຎ຺ຎຕຣປຸຓ຺ຓາ ຕູລິກາ. ວິກຕິກາຕິ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທິຣູປວິຈິຕ຺ໂຣ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣໂກ. ອຸທ຺ທໂລມີຕິ ອຸຠໂຕທສໍ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣຓໍ. ເກຈິ ເອກໂຕ ອຸຄ຺ຄຕປຸປ຺ຜນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອກນ຺ຕໂລມີຕິ ເອກໂຕທສໍ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣຓໍ. ເກຈິ ອຸຠໂຕ ອຸຄ຺ຄຕປຸປ຺ຜນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ກຏ຺ຏິສ຺ສນ຺ຕິ ຣຕນປຣິສິພ຺ພິຕໍ ໂກເສຍ຺ຍກຏ຺ຏິສ຺ສມຍໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ. ໂກເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ຣຕນປຣິສິພ຺ພິຕເມວ ໂກສິຍສຸຕ຺ຕມຍໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ. ກຸຕ຺ຕກນ຺ຕິ ໂສຬສນ຺ນໍ ນາຏກິຕ຺ຖີນໍ ຐຕ຺ວາ ນຈ຺ຈນໂຍຄ຺ຄໍ ອຸຓ຺ຓາມຍຕ຺ຖຣຓໍ. ຫຕ຺ຖຕ຺ຖຣາທໂຍ ຫຕ຺ຖິປິຏ຺ຐາທີສຸ ອຕ຺ຖຣຓກອຕ຺ຖຣກາ ເຈວ ຫຕ຺ຖິຣູປາທີນິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກຕອຕ຺ຖຣກາ ຈ. ອຊິນປ຺ປເວຓີຕິ ອຊິນຈມ຺ເມຫິ ມຎ຺ຈປ຺ປມາເຓນ ສິພ຺ພິຕ຺ວາ ກຕປ຺ປເວຓີ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ.

ນິກາມລາຠີຕິ ອຕິກາມລາຠີ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕລາຠີ. ອກິຈ຺ຉລາຠີຕິ ອທຸກ຺ຂລາຠີ. ອກສິຣລາຠີຕິ ວິປຸລລາຠີ ມຫນ຺ຕລາຠີ, ອຸຬາຣຸຬາຣາເນວ ລຠຕິ ມຎ຺ເຎຕິ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ອຍໍ ກິຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສຍນຄຣຸໂກ, ໂສ ຠຄວໂຕ ວິປ຺ປສນ຺ນິນ຺ທ຺ຣິຍາທິຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອທ຺ຘາ ເອສ ເອວຣູເປສຸ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍເນສຸ ນິສີທຕິ ເຈວ ນິປຊ຺ຊຕິ ຈ. ເຕນສ຺ສ ວິປ຺ປສນ຺ນານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ຉວິວຓ຺ໂຓ ປຣິໂຍທາໂຕ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ອິມໍ ເສນາສນວຓ຺ຓໍ ກເຖສິ.

ລທ຺ຘາ ຈ ປນ ນ ກປ຺ປນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ກິຎ຺ຈິ ກປ຺ປຕິ. ສຸທ຺ຘໂກເສຍ຺ຍຎ຺ຫິ ມຎ຺ເຈປິ ອຕ຺ຖຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ໂຄນກາທໂຍ ຈ ຠູມຕ຺ຖຣຓປຣິໂຠເຄນ, ອາສນ຺ທິຍາ ປາເທ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ, ປລ຺ລງ຺ກສ຺ສ ວາເຬ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ, ຕູລິກໍ ວິຊເຏຕ຺ວາ ‘‘ພິມ຺ໂພຫນຎ຺ຈ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໒໙໗) ວຈນໂຕ ອິມານິປິ ເອເກນ ວິຘາເນນ ກປ຺ປນ຺ຕິ. ອກປ຺ປິຍໍ ປນ ອຸປາທາຍ ສພ຺ພາເນວ ນ ກປ຺ປນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕານິ.

ວນນ຺ຕຎ຺ເຎວ ປວິສາມີຕິ ອຣຎ຺ຎໍເຍວ ປວິສາມິ. ຍເທວາຕິ ຍານິເຍວ. ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ອູຣຸພທ຺ຘາສນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ. ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍາຕິ ອຏ຺ຐາຣສ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏເກ ໂກຏິຍາ ໂກຏິໍ ປຏິປາເທນ຺ໂຕ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ຐເປຕ຺ວາ. ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານາຠິມຸຂໍ ສຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ, ປຣິຄ຺ຄຫິຕນິຍ຺ຍານໍ ວາ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ປຣີຕິ ປຣິຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ. ມຸຂນ຺ຕິ ນິຍ຺ຍານຏ຺ໂຐ. ສຕີຕິ ອຸປຏ຺ຐານຏ຺ໂຐ. ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໖໔). ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມີຕິ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣາມິ. ເອວໍຠູໂຕຕິ ເອວໍ ປຐມຊ຺ຌານາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣສມງ຺ຄີ ຫຸຕ຺ວາ. ທິພ຺ໂພ ເມ ເອໂສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈງ຺ກໂມ ໂຫຕີຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຫິ ຣູປຊ຺ຌານານິ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈງ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ຈງ຺ກໂມ ທິພ຺ພຈງ຺ກໂມ ນາມ ໂຫຕິ, ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ຈງ຺ກມນ຺ຕສ຺ສາປິ ຈງ຺ກໂມ ທິພ຺ພຈງ຺ກໂມເຍວ. ຐານາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຖາ ອິຕເຣສຸ ທ຺ວີສຸ ວິຫາເຣສຸ.

ໂສ ເອວໍ ປຊານາມິ ‘‘ຣາໂຄ ເມ ປຫີໂນ’’ຕິ ມຫາໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ປຫີນຣາຄເມວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ໂສ ເອວໍ ປຊານາມິ ຣາໂຄ ເມ ປຫີໂນ’’ຕິ ອາຫ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິມິນາ ປນ ກິໍ ກຖິຕໍ ໂຫຕີຕິ? ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ ກຖິຕາ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຍ ຜລສມາປຕ຺ຕິ ກຖິຕາ. ຜລສມາປຕ຺ຕິຎ຺ຫິ ສມາປນ຺ນສ຺ສປິ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສາປິ ຈງ຺ກມາທໂຍ ອຣິຍຈງ຺ກມາທໂຍ ໂຫນ຺ຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

໔. ສຣຠສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໕. ຈຕຸຕ຺ເຖ ຣາຊຄເຫຕິ ເອວໍນາມເກ ນຄເຣ. ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕຕິ ຄິຊ຺ຌສທິສານິສ຺ສ ກູຏານິ, ຄິຊ຺ຌາ ວາ ຕສ຺ສ ກູເຏສຸ ວສນ຺ຕີຕິ ຄິຊ຺ຌກູໂຏ, ຕສ຺ມິໍ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ. ເອເຕນສ຺ສ ຣາຊຄຫໍ ໂຄຈຣຄາມໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ທສ຺ສິຕໍ. ຄິຊ຺ຌກູຏສ຺ມິຎ຺ຫິ ຕຖາຄຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ວິຫາໂຣ ກາຣິໂຕ, ຄິຊ຺ຌກູຏວິຫາໂຣຕ຺ເວວສ຺ສ ນາມໍ. ຕຕ຺ຖາຍໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ວິຫຣຕີຕິ. ສຣໂຠ ນາມ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ສຣໂຠຕິ ເອວໍນາມໂກ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ນຈິຣສ຺ເສວ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອຘຸນາ ວິພ຺ຠນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ຫິ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຕິຕ຺ຖິຍາ ນຏ຺ຐລາຠສກ຺ກາຣາ ອເຫສຸໍ, ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ມຫາລາຠສກ຺ກາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຍຖາຫ –

‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ສກ຺ກໂຕ ໂຫຕິ ຄຣຸກໂຕ ມານິໂຕ ປູຊິໂຕ ອປຈິໂຕ ລາຠີ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ. ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປນ ປຣິພ຺ພາຊກາ ອສກ຺ກຕາ ໂຫນ຺ຕິ ອຄຣຸກຕາ ອມານິຕາ ອປູຊິຕາ ນ ລາຠິໂນ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານ’’ນ຺ຕິ (ອຸທາ.໑໔; ສໍ.ນິ.໑.໒.໗໐).

ເຕ ເອວໍ ປຣິຫີນລາຠສກ຺ກາຣາ ປຎ຺ຈສຕມຕ຺ຕາ ເອກສ຺ມິໍ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາເມ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ສມ຺ມນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ໂຠ, ມຍໍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫຕລາຠສກ຺ກາຣາ ຊາຕາ, ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວການຎ຺ຈສ຺ສ ເອກໍ ອວຓ຺ຓໍ ອຸປຘາເຣຖ, ອວຓ຺ຓໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ເອຕສ຺ສ ສາສນໍ ຄຣຫິຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເຕ ວຊ຺ຊໍ ໂອໂລເກນ຺ຕາ – ‘‘ຕີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອາຊີເວ ຈາຕິ ຈຕູສຸປິ ຐາເນສຸ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວຊ຺ຊໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຐານານິ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ໂອໂລເກຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ອນ຺ຕເຣ ເອໂກ ເອວມາຫ – ‘‘ອຫໍ ອຎ຺ຎໍ ນ ປສ຺ສາມິ, ອິເມ ອນ຺ວຑ຺ຒມາສໍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣວາຕປານານິ ປິຘາຍ ສາມເຓຣານມ຺ປິ ປເວສນໍ ນ ເທນ຺ຕິ. ຊີວິຕສທິສາປິ ອຸປຏ຺ຐາກາ ທຏ຺ຐຸໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ອາວຏ຺ຏນິມາຍໍ ໂອສາເຣຕ຺ວາ ໂອສາເຣຕ຺ວາ ຊນໍ ອາວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອາວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕິ. ສເຈ ຕໍ ມຍໍ ອາຫຣິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມ, ເອວໍ ໂນ ລາຠສກ຺ກາຣອຸຬາໂຣ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອປໂຣປິ ເອວເມວ ວທນ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐາສິ. ສພ຺ເພ ເອກວາທາ ອເຫສຸໍ. ຕໂຕ ອາຫໍສຸ – ‘‘ໂຍ ຕໍ ອາຫຣິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ຕໍ ມຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ສມເຍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ.

ຕໂຕ ໂກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ຕ຺ວໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ, ຕ຺ວໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ອຫໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ພຫູຫິ ວຸຕ຺ເຕ ສຣຠໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ຕ຺ວໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ ອາຈຣິຍາ’’ຕິ. ໂສ ອາຫ – ‘‘ອຄຣຸ ເອຕໍ ອາຫຣິຕຸໍ, ສເຈ ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ກຖາຍ ຐຕ຺ວາ ມໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ. ອຄຣຸ ເອຕມາຈຣິຍ ອາຫຣ, ຕ຺ວໍ ກໂຕເຍວາສິ ອມ຺ເຫຫິ ເຊຏ຺ຐໂກຕິ. ໂສ ອາຫ – ‘‘ຕໍ ອາຫຣນ຺ເຕນ ເຖເນຕ຺ວາ ວາ ວິລຸມ຺ປິຕ຺ວາ ວາ ອາຫຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ສມຓສ຺ສ ປນ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກສທິເສນ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສາວເກ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ເຕສໍ ປຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອາຫຣິຕຸໍ ສກ຺ກາ. ຣຸຈ຺ຈຕິ ໂວ ເອຕສ຺ສ ເອຕ຺ຕກສ຺ສ ກິຣິຍາ’’ຕິ. ຍໍກິຎ຺ຈິ ກຕ຺ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຈ ໂນ ເທຫີຕິ. ເຕນ ຫິ ມໍ ທິສ຺ວາ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ວິຍ ຠເວຍ຺ຍາຖາຕິ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ປາໂຕວ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄິຊ຺ຌກູຏມຫາວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ຐານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ປາເທ ວນ຺ທິ. ຠິກ຺ຂູ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອຎ຺ເຎ ປຣິພ຺ພາຊກາ ຈຓ຺ຑາ ຜຣຸສາ, ອຍໍ ປນ ສທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ ປສນ຺ໂນ’’ຕິ. ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ຎຕ຺ວາ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐານສ຺ມິໍເຍວ ປພ຺ພຊິຕາ, ມຍໍ ປນ ອນຸປຘາເຣຕ຺ວາ ອຕິຕ຺ເຖເນວ ປກ຺ຂນ຺ຕາ ອນິຍ຺ຍານິກມຄ຺ເຄ ວິຈຣາມາຕິ. ໂສ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ເຐ ຠິກ຺ຂູ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວນ຺ທຕິ, ນ຺ຫາໂນທກາທີນິ ປຏິຍາເທຕິ, ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ກປ຺ປິຍໍ ກໂຣຕິ, ປາເທ ໂຘວຕິ ມກ຺ເຂຕິ, ອຕິເຣກຠຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ.

ຕໍ ອິມິນາ ນີຫາເຣນ ວສນ຺ຕໍ ເອໂກ ມຫາເຖໂຣ ທິສ຺ວາ, ‘‘ປຣິພ຺ພາຊກ, ຕ຺ວໍ ສທ຺ໂຘ ປສນ຺ໂນ, ກິໍ ນ ປພ຺ພຊສີ’’ຕິ. ໂກ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ປພ຺ພາເຊສ຺ສຕິ. ມຍຎ຺ຫິ ຈິຣກາລໍ ຠທນ຺ຕານໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ຫຸຕ຺ວາ ວິຈຣິມ຺ຫາຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ສເຈ ຕ຺ວໍ ປພ຺ພຊິຕຸກາໂມ, ອຫໍ ຕໍ ປພ຺ພາເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊສິ. ໂສ ປພ຺ພຊິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕມກາສິ. ອຖ ນໍ ເຖໂຣ ວຕ຺ເຕ ປສີທິຕ຺ວາ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຸປສມ຺ປາເທສິ. ໂສ ອຸໂປສຖທິວເສ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຸໂປສຖຄ຺ຄໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ມຫນ຺ເຕນ ອຸສ຺ສາເຫນ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ນີຫາເຣນ ໂອສາເຣຕ຺ວາ ໂອສາເຣຕ຺ວາ ໂລກໍ ຂາທນ຺ຕິ, ກຕິປາເຫນ ຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ໂສ ປຣິເວຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂກ ນາໂມ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ປາຕິໂມກ຺ໂຂ ນາມ, ອາວຸໂສຕິ. ອຸຕ຺ຕມຘມ຺ໂມ ເອສ, ຠນ຺ເຕ, ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ອາມ, ອາວຸໂສ, ສກລສາສນຘາຣຓີ ອຍໍ ສິກ຺ຂາຕິ. ຠນ຺ເຕ, ສເຈ ເອສ ສິກ຺ຂາຘມ຺ໂມ ອຸຕ຺ຕໂມ, ອິມເມວ ປຐມໍ ຄຓ຺ຫາມີຕິ. ຄຓ຺ຫາວຸໂສຕິ ເຖໂຣ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ໂສ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ປຣິພ຺ພາຊເກ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ‘‘ກີທິສໍ ອາຈຣິຍາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ, ‘‘ອາວຸໂສ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ກຕິປາເຫນ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອາຫ – ‘‘ເອຕ຺ຕກເມວ, ຠນ຺ເຕ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ເອຕ຺ຕກເມວ, ອາວຸໂສຕິ.

ໂສ ປຸນທິວເສ ຍຖານິວຕ຺ຖປາຣຸໂຕວ ຄຫິຕນີຫາເຣເນວ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄິຊ຺ຌກູຏາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາມໍ ອຄມາສິ. ປຣິພ຺ພາຊກາ ທິສ຺ວາ ‘‘ກີທິສໍ, ອາຈຣິຍ, ນາສກ຺ຂິຕ຺ຖ ມຎ຺ເຎ ອາວຏ຺ຏນິມາຍໍ ອາຫຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຕໍ ປຣິວາຣຍິໍສຸ. ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ອາວຸໂສ, ອາຫຏາ ເມ ອາວຏ຺ຏນິມາຍາ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອມ຺ຫາກໍ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ມຫາ ຠວິສ຺ສຕິ. ຕຸມ຺ເຫ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມຄ຺ຄາ ໂຫຖ, ມາ ວິວາທໍ ອກຕ຺ຖາຕິ. ສເຈ ເຕ, ອາຈຣິຍ, ສຸຄ຺ຄຫິຕາ, ອມ຺ເຫປິ ນໍ ວາເຈຫີຕິ. ໂສ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ໂອສາເຣສິ. ອຖ ເຕ ສພ຺ເພປິ – ‘‘ເອຖ, ໂຠ, ນຄເຣ ວິຈຣນ຺ຕາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ກເຖສ຺ສາມາ’’ຕິ ອນຸຄ຺ຆາຏິເຕສຸເຍວ ນຄຣທ຺ວາເຣສຸ ທ຺ວາຣສມີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິວເຏນ ທ຺ວາເຣນ ສພ຺ພປຐມໍ ປວິສິໍສຸ. ເອວໍ ສລິງ຺ເຄເນວ ອປກ຺ກນ຺ຕໍ ຕໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ສນ຺ຘາຍ – ‘‘ສຣໂຠ ນາມ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕໍ ທິວສໍ ປນ ຠຄວາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອິທໍ ອທ຺ທສ – ‘‘ອຊ຺ຊ ສຣໂຠ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ນຄເຣ ວິຈຣິຕ຺ວາ ປກາສນີຍກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ອວຓ຺ຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ວິສໍ ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາມໍ ຄມິສ຺ສຕິ, ອຫມ຺ປິ ຕຕ຺ເຖວ ຄມິສ຺ສາມິ, ຈຕສ຺ໂສປິ ປຣິສາ ຕຕ຺ເຖວ ໂອສຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ສມາຄເມ ຈຕຸຣາສີຕິ ປາຓສຫສ຺ສານິ ອມຕປານໍ ປິວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕໂຕ ‘‘ຕສ຺ສ ໂອກາໂສ ໂຫຕຸ, ຍຖາຣຸຈິຍາ ອວຓ຺ຓໍ ປຕ຺ຖຣຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອານນ຺ທ, ອຏ຺ຐາຣສສຸ ມຫາວິຫາເຣສຸ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຍາ ສທ຺ຘິໍເຍວ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕຸໍ ອາໂຣເຈຫີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ຕຖາ ອກາສິ. ຠິກ຺ຂູ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສຕ຺ຖາຣເມວ ປຣິວາຣຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອາທາຍ ທ຺ວາຣຄາມສມີເປເຍວ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິ. ສຣໂຠປິ ປຣິພ຺ພາຊເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ນຄຣໍ ປວິຏ຺ໂຐ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຣິສມຊ຺ເຌ ຣາຊທ຺ວາຣວີຖິຈຕຸກ຺ກາທີສຸ ຈ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ຎາໂຕ ມຍາ ສມຓານໍ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍານໍ ຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທີນິ ອຠາສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ໂສ ຣາຊຄເຫ ປຣິສຕິ ເອວໍ ວາຈໍ ຠາສຕີຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎາໂຕຕິ ຎາໂຕ ອວພຸທ຺ໂຘ, ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຫິໂຕຕິ ທີເປຕິ. ອຎ຺ຎາຍາຕິ ຊານິຕ຺ວາ. ອປກ຺ກນ຺ໂຕຕິ ສລິງ຺ເຄເນວ ອປກ຺ກນ຺ໂຕ. ສເຈ ຫິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາສເນ ໂກຈິ ສາໂຣ ອຠວິສ຺ສ, ນາຫໍ ອປກ຺ກມິສ຺ສໍ. ຕສ຺ສ ປນ ສາສນໍ ອສາຣໍ ນິສ຺ສາຣໍ, ອາວຏ຺ຏນິມາຍໍ ໂອສາເຣຕ຺ວາ ສມຓາ ໂລກໍ ຂາທນ຺ຕີຕິ ເອວມຕ຺ຖໍ ທີເປນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູຕິ ອຖ ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ປຣິພ຺ພາຊເກ ຠາສມາເນ ອຣຎ຺ຎວາສິໂນ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອສຸກຏ຺ຐານໍ ນາມ ສຕ຺ຖາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕຸໍ ຄໂຕ’’ຕິ ອຊານນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລາຍໍ ຣາຊຄຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິໍສຸ. ເຕ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອສ຺ໂສສຸນ຺ຕິ ສຸຓິໍສຸ. ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສູຕິ ‘‘ອິມໍ ກາຣຓໍ ທສພລສ຺ສ ອາໂຣເຈສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ.

ສິປ຺ປິນິກາຕີຣນ຺ຕິ ສິປ຺ປິນິກາຕິ ເອວໍນາມິກາຍ ນທິຍາ ຕີຣໍ. ອຘິວາເສສິ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນາຕິ ກາຍງ຺ຄວາຈງ຺ຄານິ ອໂຈເປຕ຺ວາ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຂນ຺ຕິໍ ຘາເຣຕ຺ວາ ຈິຕ຺ເຕເນວ ອຘິວາເສສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ປຸນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຊ຺ຊ ມຍາ ສຣຠສ຺ສ ວາທໍ ມທ຺ທິຕຸໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ເອກເກນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ອຸທາຫຸ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸເຕນາ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ສຈາຫໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ຄມິສ຺ສາມິ, ມຫາຊໂນ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສ຺ສຕິ – ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ວາທຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປກ຺ຂໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິສພເລນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວາທໍ ມທ຺ທຕິ, ປຣວາທີນໍ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ເທຕີ’’ຕິ. ນ ໂຂ ປນ ມຍ຺ຫໍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ວາເທ ປຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມທ຺ທນກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ, ອຫເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມທ຺ທິສ຺ສາມິ. ອນຈ຺ຉຣິຍໍ ເຈຕໍ ຍ຺ວາຫໍ ອິທານິ ພຸທ຺ຘຠູໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວາທໍ ມທ຺ເທຍ຺ຍໍ, ຈຣິຍໍ ຈຣຓກາເລ ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນາປິ ຫິ ມຍາ ວຫິຕພ຺ພໍ ຘຸຣໍ ອຎ຺ໂຎ ວຫິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນາໂຫສິ. ອິມສ຺ສ ປນຕ຺ຖສ຺ສ ສາຘນຕ຺ຖໍ –

‘‘ຍໂຕ ຍໂຕ ຄຣຸ ຘຸຣໍ, ຍໂຕ ຄມ຺ຠີຣວຕ຺ຕນີ;

ຕທາສ຺ສຸ ກຓ຺ຫໍ ຍຸຎ຺ເຊນ຺ຕິ, ສ຺ວາສ຺ສຸ ຕໍ ວຫເຕ ຘຸຣ’’ນ຺ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໒໙) –

ອິທໍ ກຓ຺ຫຊາຕກໍ ອາຫຣິຕພ຺ພໍ. ອຕີເຕ ກິຣ ເອໂກ ສຕ຺ຖວາໂຫ ເອກິສ຺ສາ ມຫລ຺ລິກາຍ ເຄເຫ ນິວາສໍ ຄຓ຺ຫິ. ອຖສ຺ສ ເອກິສ຺ສາ ເຘນຸຍາ ຣຕ຺ຕິຠາຄສມນນ຺ຕເຣ ຄພ຺ຠວຸຏ຺ຐານໍ ອໂຫສິ. ສາ ເອກໍ ວຈ຺ຉກໍ ວິຊາຍິ. ມຫລ຺ລິກາຍ ວຈ຺ຉກໍ ທິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸຕ຺ຕສິເນໂຫ ອຸທປາທິ. ປຸນທິວເສ ສຕ຺ຖວາຫປຸຕ຺ໂຕ – ‘‘ຕວ ເຄຫເວຕນໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ມຫລ຺ລິກາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອຎ຺ເຎນ ກິຈ຺ຈໍ ນ ອຕ຺ຖິ, ອິມເມວ ວຈ຺ຉກໍ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ຄຓ຺ຫ, ອມ຺ມາຕິ. ສາ ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຂີຣໍ ປາເຍຕ຺ວາ ຍາຄຸຠຕ຺ຕຕິຓາທີນິ ທທມານາ ໂປເສສິ. ໂສ ວຸທ຺ຘິມນ຺ວາຍ ປຣິປຸຓ຺ຓຣູໂປ ພລວີຣິຍສມ຺ປນ຺ໂນ ອໂຫສິ ສມ຺ປນ຺ນາຈາໂຣ, ກາຬໂກ ນາມ ນາເມນ. ອເຖກສ຺ສ ສຕ຺ຖວາຫສ຺ສ ປຎ຺ຈຫິ ສກຏສເຕຫິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອຸທກຠິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ສກຏຈກ຺ກໍ ລຄ຺ຄິ. ໂສ ທສປິ ວີສມ຺ປິ ຕິໍສມ຺ປິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ນີຫຣາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ກາຬກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ຕວ ເວຕນໍ ທສ຺ສາມິ, ສກຏໍ ເມ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເທຫີ’’ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ – ‘‘ອຎ຺ໂຎ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ຘຸຣໍ ວຫິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຘຸຣສກເຏ ໂຍຕ຺ຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕໍ ເອກກໍເຍວ ໂຍເຊສິ. ໂສ ຕໍ ສກຏໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຖເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ເອເຕເນວ ນິຫາເຣນ ປຎ຺ຈ ສກຏສຕານິ ນີຫຣິ. ໂສ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມສກຏໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ໂມຈິຍມາໂນ ‘‘ສຸ’’ນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິ.

ສຕ຺ຖວາໂຫ ‘‘ອຍໍ ເອຕ຺ຕການິ ສກຏານິ ອຸກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ເອວໍ ນ ອກາສິ, ເວຕນຕ຺ຖໍ ມຎ຺ເຎ ກໂຣຕີ’’ຕິ ສກຏຄຓນາຍ ກຫາປເຓ ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕຠຓ຺ຑິກໍ ຕສ຺ສ ຄີວາຍ ພນ຺ຘາເປສິ. ໂສ ອຎ຺ເຎສໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອລ຺ລີຍິຕຸໍ ອເທນ຺ໂຕ ອຸຊຸກໍ ເຄຫເມວ ອຄມາສິ. ມຫລ຺ລິກາ ທິສ຺ວາ ໂມເຈຕ຺ວາ ກຫາປຓຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ, ປຸຕ຺ຕ, ເອວມກາສິ, ມາ ຕ຺ວໍ ‘ມຍາ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອາຠເຕນ ອຍໍ ຊີວິສ຺ສຕີ’ຕິ ສຎ຺ຎມກາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂຄຓໍ ອຸຓ຺ໂຫທເກນ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ເຕເລນ ອພ຺ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸນ ມາ ເອວມກາສີ’’ຕິ ໂອວທິ. ເອວໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຈຣິຍໍ ຈຣຓກາເລ ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນາປິ ຫິ ມຍາ ວຫິຕພ຺ພຘຸຣໍ ອຎ຺ໂຎ ວຫິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນາໂຫສີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກໂກວ ອຄມາສິ. ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ປຏິສລ຺ລານາຕິ ປຸຖຸຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຏິສໍຫຣິຕ຺ວາ ສລ຺ລານໂຕ, ຜລສມາປຕ຺ຕິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ປຣິພ຺ພາຊເກສຸ ສກລນຄເຣ ປກາສນີຍກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາເມ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ, ອາວຸໂສ ສຣຠ, ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ກິໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ. ສມເຓ ໂຄຕເມ ເອກໍ ກໂຣນ຺ເຕ ອຫໍ ທ຺ເວ ກຣິສ຺ສາມິ, ທ຺ເວ ກໂຣນ຺ເຕ ຈຕ຺ຕາຣິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ກໂຣນ຺ເຕ ປຎ຺ຈ, ປຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ເຕ ທສ, ທສ ກໂຣນ຺ເຕ ວີສຕິ, ວີສຕິ ກໂຣນ຺ເຕ ຕິໍສໍ, ຕິໍສໍ ກໂຣນ຺ເຕ ຈຕ຺ຕາລີສໍ, ຈຕ຺ຕາລີສໍ ກໂຣນ຺ເຕ ປຎ຺ຎາສໍ, ປຎ຺ຎາສໍ ກໂຣນ຺ເຕ ສຕໍ, ສຕໍ ກໂຣນ຺ເຕ ສຫສ຺ສໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສີຫນາທກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນສຸ ອຸປສງ຺ກມິ.

ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ ປນ ຍສ຺ມາ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາມສ຺ສ ນຄຣມຊ຺ເຌເນວ ມຄ຺ໂຄ, ຕສ຺ມາ ສຸຣຕ຺ຕທຸປຏ຺ຏໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ສຸຄຕມຫາຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຏ຺ຐພໂລ ຣາຊາ ວິຍ ເອກໂກວ ນຄຣມຊ຺ເຌນ ອຄມາສິ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ທິສ຺ວາ ‘‘ປຣິພ຺ພາຊກາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປກາສນີຍກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕາ ອວຓ຺ຓໍ ປຕ຺ຖຣິໍສຸ, ໂສ ເອເຕ ອນຸວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ຄຈ຺ຉຕິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ອນຸພນ຺ຘິໍສຸ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາປິ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາທາຍ ເອກໂກວ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ອຊ຺ຊ ສຣເຠນ ສທ຺ຘິໍ ມຫາຘມ຺ມສງ຺ຄາໂມ ຠວິສ຺ສຕິ. ມຍມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມາຄເມ ກາຍສກ຺ຂິໂນ ຠວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອນຸພນ຺ຘິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ມຫາຊນສ຺ສ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາມໍ ອຸປສງ຺ກມິ.

ປຣິພ຺ພາຊກາ ຣຸກ຺ຂານໍ ຂນ຺ຘວິຏປສາຂນ຺ຕເຣຫິ ສມຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຉພ຺ພຓ຺ຓຆນພຸທ຺ຘຣສ຺ມິໂຍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ຎທາ ເອວຣູໂປ ໂອຠາໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ອຸລ຺ໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາວ ສຣໂຠ ຊາຓຸກນ຺ຕເຣ ສີສໍ ຐເປຕ຺ວາ ອໂຘມຸໂຂ ນິສີທິ. ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠຄວາ ຕໍ ອາຣາມໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ຕຖາຄໂຕ ຫິ ຊມ຺ພຸທີປຕເລ ອຄ຺ຄກຸເລ ຊາຕຕ຺ຕາ ອຄ຺ຄາສນາຣໂຫຕິສ຺ສ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອາສນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ເອວໍ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ມຫາຣເຫ ພຸທ຺ຘາສເນ ນິສີທິ.

ເຕ ປຣິພ຺ພາຊກາ ສຣຠໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ເອຕທໂວຈຸນ຺ຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ກິຣ ສຣເຠນ ສທ຺ຘິໍ ເອຕ຺ຕກໍ ກເຖນ຺ເຕເຍວ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ສຕ຺ຖຸ ປທານຸປທິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາມໍ ສມ຺ປາປຸຓິ, ຈຕສ຺ໂສປິ ປຣິສາ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາເມເຍວ ໂອສຣິໍສຸ. ຕໂຕ ເຕ ປຣິພ຺ພາຊກາ ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ກມ຺ມໍ, ສກລນຄຣໍ ວິຈຣິຕ຺ວາ ອວຓ຺ຓໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປກາສນີຍກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອາຄຕານໍ ເວຣີນໍ ປຏິສຕ຺ຕູນໍ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຖກມ຺ປິ ວິຄ຺ຄາຫິກກຖໍ ນ ກເຖສິ, ອາຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຕປາກເຕເລນ ມກ຺ເຂນ຺ໂຕ ວິຍ ອມຕປານໍ ປາເຍນ຺ໂຕ ວິຍ ມຘຸຣກຖໍ ກເຖຕີ’’ຕິ ສພ຺ເພປິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອນຸວຕ຺ຕນ຺ຕາ ເອຕທໂວຈຸໍ.

ຍາເຈຍ຺ຍາສີຕິ ອາຍາເຈຍ຺ຍາສິ ປຕ຺ເຖຍ຺ຍາສິ ປິເຫຍ຺ຍາສິ. ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕຕິ ຕຸຓ຺ຫີຠາວໍ ອຸປຄໂຕ. ມງ຺ກຸຠູໂຕຕິ ນິຕ຺ເຕຊຕໍ ອາປນ຺ໂນ. ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ໂອນຕຄີໂວ. ອໂຘມຸໂຂຕິ ເຫຏ຺ຐາມຸໂຂ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເຕ ປຏິຊານໂຕຕິ ‘‘ອຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ມຍາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ’’ຕິ ເອວໍ ປຏິຊານໂຕ ຕວ. ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາຕິ ອິເມ ນາມ ຘມ຺ມາ ຕຍາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາຕິ ເອວໍ ທສ຺ສິຕຘມ຺ເມສຸ. ອຎ຺ເຎນ ວາ ອຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣິສ຺ສຕີຕິ ອຎ຺ເຎນ ວາ ວຈເນນ ອຎ຺ຎໍ ວຈນໍ ປຏິຈ຺ຉາເທສ຺ສຕິ, ອຎ຺ຎໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ອຎ຺ຎໍ ກເຖສ຺ສຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ອປນາເມສ຺ສຕີຕິ ພຫິທ຺ຘາ ອຎ຺ຎໍ ອາຄນ຺ຕຸກກຖໍ ອາຫຣນ຺ໂຕ ປຸຣິມກຖໍ ອປນາເມສ຺ສຕິ. ອປ຺ປຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ອນຠິຣທ຺ຘິໍ ອຕຸຏ຺ຐາກາຣໍ ປາຕຸກຣິສ຺ສຕີຕິ ປາກຏໍ ກຣິສ຺ສຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈເຍນ ໂທມນສ຺ສໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ປຸຣິເມຫິ ທ຺ວີຫິ ມນ຺ທພລວເຠໂທ ໂກໂຘເຍວ.

ເອວໍ ຠຄວາ ປຐມເວສາຣຊ຺ເຊນ ສີຫນາທໍ ນທິຕ຺ວາ ປຸນ ທຸຕິຍາທີຫິ ນທນ຺ໂຕ ໂຍ ໂຂ ມໍ ປຣິພ຺ພາຊກາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ໂຂ ປນ ເຕ ອຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕຕິ ຍສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ວາ ຜລສ຺ສ ວາ ອຕ຺ຖາຍ ຕຍາ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ. ໂສ ນ ນິຍ຺ຍາຕີຕິ ໂສ ຘມ຺ໂມ ນ ນິຍ຺ຍາຕິ ນ ນິຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ສາເຘຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕກ຺ກຣສ຺ສາຕິ ໂຍ ນໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ປຏິປຕ຺ຕິປູຣກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍາຕິ ເຫຕຸນາ ນເຍນ ກາຣເຓນ ສກລສ຺ສ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ຂຍາຍ. ອຖ ວາ ຍສ຺ສ ໂຂ ປນ ເຕ ອຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕຕິ ຍສ຺ສ ເຕ ອຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຣາຄປຏິຆາຕຕ຺ຖາຍ ອສຸຠກມ຺ມຏ຺ຐານໍ, ໂທສປຏິຆາຕຕ຺ຖາຍ ເມຕ຺ຕາຠາວນາ, ໂມຫປຏິຆາຕຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ, ວິຕກ຺ກຸປຈ຺ເຉທາຍ ອານາປານສ຺ສຕິ. ໂສ ນ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍາຕິ ໂສ ຘມ຺ໂມ ໂຍ ນໍ ຍຖາເທສິຕໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ເຫຕຸນາ ນເຍນ ກາຣເຓນ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍ ນ ນິຍ຺ຍາຕິ ນ ນິຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ນ ສາເຘຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ສຣໂຠ ປຣິພ຺ພາຊໂກຕິ ຍຖາ ອຍໍ ສຣໂຠ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ປຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ອປ຺ປຏິຠາໂນ ນິສິນ຺ໂນ, ເອວໍ ນິສີທິສ຺ສຕີຕິ.

ເອວໍ ຕີຫິ ປເທຫິ ສີຫນາທໍ ນທິຕ຺ວາ ເທສນໍ ນິວຕ຺ເຕນ຺ຕສ຺ເສວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ສນ຺ນິປຕິຕາ ຈຕຸຣາສີຕິປາຓສຫສ຺ສປຣິມາຓາ ປຣິສາ ອມຕປານໍ ປິວິ, ສຕ຺ຖາ ປຣິສາຍ ອມຕປານສ຺ສ ປີຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອຖ ໂຂ ຠຄວາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສີຫນາທນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐນາທໍ ອຠີຕນາທໍ ອປ຺ປຏິນາທໍ. ເວຫາສໍ ປກ຺ກາມີຕິ ອຠິຎ຺ຎາປາທກໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ເອວໍ ປກ຺ຂນ຺ໂທ ຈ ປນ ຕໍຂຓຎ຺ເຎວ ຄິຊ຺ຌກູຏມຫາວິຫາເຣ ປຕິຏ຺ຐາສິ.

ວາຈາຍ ສນ຺ນິໂຕທເກນາຕິ ວຈນປໂຕເທນ. ສຎ຺ຊມ຺ຠຣິມກໍສູຕິ ສມ຺ຠຣິຕໍ ນິຣນ຺ຕຣຜຸຏໍ ອກໍສຸ, ອຸປຣິ ວິຊ຺ຌິໍສູຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ພ຺ຣຫາຣຎ຺ເຎຕິ ມຫາຣຎ຺ເຎ. ສີຫນາທໍ ນທິສ຺ສາມີຕິ ສີຫສ຺ສ ນທໂຕ ອາກາຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍມ຺ປິ ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕ, ອຫມ຺ປິ, ອິມສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາທາ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ, ອຫມ຺ປິ ເອວເມວ ສີຫນາທໍ ນທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ໂສ ສີຫສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ນທິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກນ຺ເຕ ເອກໂກ ນທິຕຸໍ ອາຣຠິ. ອຖສ຺ສ ສິງ຺ຄາລສທ຺ໂທເຍວ ນິຈ຺ຉຣິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ສິງ຺ຄາລກໍເຍວ ນທຕີຕິ. ເຠຣຓ຺ຑກນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອປິຈ ຠິນ຺ນສ຺ສຣໍ ອມນາປສທ຺ທໍ ນທຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອວເມວ ໂຂ ຕ຺ວນ຺ຕິ ອິມິນາ ໂອປມ຺ເມນ ປຣິພ຺ພາຊກາ ຕຖາຄຕໍ ສີຫສທິສໍ ກຕ຺ວາ ສຣຠໍ ສິງ຺ຄາລສທິສໍ ອກໍສຸ. ອມ຺ພຸກສຎ຺ຈຣີຕິ ຂຸທ຺ທກກຸກ຺ກຸຏິກາ. ປຸຣິສກຣວິຕໍ ຣວິສ຺ສາມີຕິ ມຫາກຸກ຺ກຸຏໍ ຣວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ສປິ ທ຺ເວ ປາທາ ທ຺ເວ ປກ຺ຂາ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕເຖວ, ອຫມ຺ປິ ເອວຣູປໍ ຣວິຕໍ ຣວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສາ ຕສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ຣວິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ຕສ຺ມິໍ ປກ຺ກນ຺ເຕ ຣວມານາ ກຸກ຺ກຸຏິກາຣວໍເຍວ ຣວິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ອມ຺ພຸກສຎ຺ຈຣິຣວິຕໍເຍວ ຣວຕີຕິ. ອຸສໂຠຕິ ໂຄໂຓ. ສຸຎ຺ຎາຍາຕິ ຕຸຈ຺ຉາຍ ເຊຏ຺ຐກວສເຠຫິ ວິຣຫິຕາຍ. ຄມ຺ຠີຣໍ ນທິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎຕີຕິ ເຊຏ຺ຐກວສຠສ຺ສ ນາທສທິສໍ ຄມ຺ຠີຣນາທໍ ນທິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

໕. ເກສມຸຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໖. ປຎ຺ຈເມ ກາລາມານໍ ນິຄໂມຕິ ກາລາມາ ນາມ ຂຕ຺ຕິຍາ, ເຕສໍ ນິຄໂມ. ເກສມຸຕ຺ຕິຍາຕິ ເກສມຸຕ຺ຕນິຄມວາສິໂນ. ອຸປສງ຺ກມິໍສູຕິ ສປ຺ປິນວນີຕາທິເຠສຊ຺ຊານິ ເຈວ ອຏ຺ຐວິຘປານການິ ຈ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ສກໍເຍວ ວາທໍ ທີເປນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນເຍວ ລທ຺ຘິໍ ກເຖນ຺ຕິ. ໂຊເຕນ຺ຕີຕິ ປກາເສນ຺ຕິ. ຂຸໍເສນ຺ຕີຕິ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕິ. ວມ຺ເຠນ຺ຕີຕິ ອວຊານນ຺ຕິ. ປຣິຠວນ຺ຕີຕິ ລາມກໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ໂອມກ຺ຂິໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕກໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕິ. ອປເຣປິ, ຠນ຺ເຕຕິ ໂສ ກິຣ ອຏວິມຸເຂ ຄາໂມ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ອຏວິໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ຈ ອຕິກ຺ກມິຕຸກາມາ ຈ ວາສໍ ກປ຺ເປນ຺ຕິ. ເຕສຸປິ ປຐມໍ ອາຄຕາ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘິໍ ທີເປຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ, ປຈ຺ຉາ ອາຄຕາ ‘‘ກິໍ ເຕ ຊານນ຺ຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ອນ຺ເຕວາສິກາ ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ກິຎ຺ຈິ ກິຎ຺ຈິ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິໍສູ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘິໍ ທີເປຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ກາລາມາ ເອກລທ຺ຘິຍມ຺ປິ ສຓ຺ຐຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິໍສຸ. ເຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທີເປຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ເອວມາໂຣເຈຕ຺ວາ ເຕສໍ ໂນ, ຠນ຺ເຕຕິອາທິມາຫໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ໂຫເຕວ ກງ຺ຂາຕິ ໂຫຕິເຍວ ກງ຺ຂາ. ວິຈິກິຈ຺ຉາຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອລນ຺ຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ.

ມາ ອນຸສ຺ສເວນາຕິ ອນຸສ຺ສວກຖາຍປິ ມາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ຖ. ມາ ປຣມ຺ປຣາຍາຕິ ປຣມ຺ປຣກຖາຍປິ ມາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ຖ. ມາ ອິຕິກິຣາຍາຕິ ເອວໍ ກິຣ ເອຕນ຺ຕິ ມາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ຖ. ມາ ປິຏກສມ຺ປທາເນນາຕິ ອມ຺ຫາກໍ ປິຏກຕນ຺ຕິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສເມຕີຕິ ມາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ຖ. ມາ ຕກ຺ກເຫຕູຕິ ຕກ຺ກຄ຺ຄາເຫນປິ ມາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ຖ. ມາ ນຍເຫຕູຕິ ນຍຄ຺ຄາເຫນປິ ມາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ຖ. ມາ ອາກາຣປຣິວິຕກ຺ເກນາຕິ ສຸນ຺ທຣມິທໍ ກາຣຓນ຺ຕິ ເອວໍ ກາຣຓປຣິວິຕກ຺ເກນປິ ມາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ຖ. ມາ ທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິຍາຕິ ອມ຺ຫາກໍ ນິຊ຺ຌາຍິຕ຺ວາ ຂມິຕ຺ວາ ຄຫິຕທິຏ຺ຐິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສເມຕີຕິປິ ມາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ຖ. ມາ ຠພ຺ພຣູປຕາຍາຕິ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ຠພ຺ພຣູໂປ, ອິມສ຺ສ ກຖໍ ຄເຫຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິປິ ມາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ຖ. ມາ ສມໂຓ ໂນ ຄຣູຕິ ອຍໍ ສມໂຓ ອມ຺ຫາກໍ ຄຣຸ, ອິມສ຺ສ ກຖໍ ຄເຫຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິປິ ມາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ຖ. ສມຕ຺ຕາຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓາ. ສມາທິນ຺ນາຕິ ຄຫິຕາ ປຣາມຏ຺ຐາ. ຍໍສ ໂຫຕີຕິ ຍໍ ກາຣຓໍ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂຫຕິ. ອໂລຠາທໂຍ ໂລຠາທິປຏິປກ຺ຂວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ. ວິຄຕາຠິຊ຺ໂຌຕິອາທີຫິ ເມຕ຺ຕາຍ ປຸພ຺ພຠາໂຄ ກຖິໂຕ.

ອິທານິ ເມຕ຺ຕາທິກໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖນ຺ໂຕ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມຏ຺ຐານກຖາຍ ວາ ຠາວນານເຍ ວາ ປາຬິວຓ຺ຓນາຍ ວາ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໒໔໐) ວຸຕ຺ຕເມວ. ເອວໍ ອເວຣຈິຕ຺ໂຕຕິ ເອວໍ ອກຸສລເວຣສ຺ສ ຈ ປຸຄ຺ຄລເວຣິໂນ ຈ ນຕ຺ຖິຕາຍ ອເວຣຈິຕ຺ໂຕ. ອພ຺ຍາພຊ຺ຌຈິຕ຺ໂຕຕິ ໂກຘຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາເວນ ນິທ຺ທຸກ຺ຂຈິຕ຺ໂຕ. ອສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕຕິ ກິເລສສ຺ສ ນຕ຺ຖິຕາຍ ອສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ. ວິສຸທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕຕິ ກິເລສມລາຠາເວນ ວິສຸທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ເອວຣູປສ຺ສ ອຣິຍສາວກສ຺ສ. ອສ຺ສາສາຕິ ອວສ຺ສຍາ ປຕິຏ຺ຐາ. ສເຈ ໂຂ ປນ ອຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກຕິ ຍທິ ອິມມ຺ຫາ ໂລກາ ປຣໂລໂກ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ອຖາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣມ຺ມຣຓາ…ເປ… ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ເຖຕໍ ກາຣຓໍ, ເຍນາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣມ຺ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ນໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອນີຆນ຺ຕິ ນິທ຺ທຸກ຺ຂໍ. ສຸຂິນ຺ຕິ ສຸຂິຕໍ. ອຸຠເຍເນວ ວິສຸທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕານໍ ສມນຸປສ຺ສາມີຕິ ຍຎ຺ຈ ປາປໍ ນ ກໂຣມິ, ຍຎ຺ຈ ກໂຣໂຕປິ ນ ກຣີຍຕິ, ອິມິນາ ອຸຠເຍນາປິ ວິສຸທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕານໍ ສມນຸປສ຺ສາມິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

໖. ສາຬ຺ຫສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໗. ຉຏ຺ເຐ ມິຄາຣນຕ຺ຕາຕິ ມິຄາຣເສຏ຺ຐິໂນ ນຕ຺ຕາ. ເສຂຸນິຍນຕ຺ຕາຕິ ເສຂຸນິຍເສຏ຺ຐິໂນ ນຕ຺ຕາ. ອຸປສງ຺ກມິໍສູຕິ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາສາ ທາສກມ຺ມກຣປຣິວຸຕາ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ເຕສໍ ກິຣ ປຸເຣຠຕ຺ເຕ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມເຍເຍວ ເຄເຫ ເອໂກ ປຎ຺ໂຫ ສມຸຏ຺ຐິໂຕ, ຕໍ ປນ ກເຖຕຸໍ ໂອກາໂສ ນາໂຫສິ. ເຕ ‘‘ຕໍ ປຎ຺ຫໍ ໂສສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີ ນິສີທິໍສຸ. ເຖໂຣ ‘‘ຄາເມ ຕໍ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ ປຎ຺ຫໍ ໂສຕຸໍ ອາຄຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເຕສໍ ມນໍ ຎຕ຺ວາ ຕເມວ ປຎ຺ຫໍ ອາຣຠນ຺ໂຕ ເອຖ ຕຸມ຺ເຫ ສາຬ຺ຫາຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ໂລໂຠຕິ ລຸພ຺ຠນສຠາໂວ ໂລໂຠ ນາມ ອຕ຺ຖີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຠິຊ຺ຌາຕິ ໂຂ ອຫໍ ສາຬ຺ຫາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມີຕິ ເອຕໍ ໂລຠສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖໍ ອຫໍ ‘‘ອຠິຊ຺ຌາ’’ຕິ ວທາມິ, ‘‘ຕຓ຺ຫາ’’ຕິ ວທາມີຕິ ສມຸຏ຺ຐິຕປຎ຺ຫສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ທີເປນ຺ໂຕ ອາຫ. ເອວໍ ສພ຺ພວາເຣສຸ ນໂຍ ເນຕພ຺ໂພ.

ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕີຕິ ໂສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ຠາເວຕ຺ວາ ຐິໂຕ ອຣິຍສາວໂກ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠນ຺ໂຕ ເອວໍ ປຊານາຕິ. ອຕ຺ຖິ ອິທນ຺ຕິ ອຕ຺ຖິ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈສງ຺ຂາຕໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ນາມຣູປວເສນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຊານນ຺ໂຕ ເອສ ‘‘ເອວໍ ປຊານາຕິ ອຕ຺ຖິ ອິທ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຫີນນ຺ຕິ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ. ປຓີຕນ຺ຕິ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ອິມສ຺ສ ສຎ຺ຎາຄຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ວິປສ຺ສນາສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຕສ຺ສ ສຎ຺ຎາຄຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓໍ ນາມ ນິພ຺ພານໍ, ຕມຕ຺ຖີຕິ ອິມິນາ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ ທສ຺ເສຕິ. ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓນ຺ຕິ ເອກູນວີສຕິວິຘໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ ກຖິຕໍ. ອຫຸ ປຸພ຺ເພ ໂລໂຠຕິ ປຸພ຺ເພ ເມ ໂລໂຠ ອໂຫສິ. ຕທຫຸ ອກຸສລນ຺ຕິ ຕໍ ອກຸສລໍ ນາມ ອໂຫສິ, ຕທາ ວາ ອກຸສລໍ ນາມ ອໂຫສິ. ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລນ຺ຕິ ອິຕິ ເອຕໍ ກຸສລໍ, ຕສ຺ເສວ ອກຸສລສ຺ສ ນຕ຺ຖິຠາວໍ ກຸສລໍ ເຂມນ຺ຕິ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ນິຈ຺ຉາໂຕຕິ ນິຕ຺ຕຓ຺ໂຫ. ນິພ຺ພຸໂຕຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ສນ຺ຕາປກຣານໍ ກິເລສານໍ ອຠາເວນ ນິພ຺ພຸໂຕ. ສີຕິຠູໂຕຕິ ສີຕລີຠູໂຕ. ສຸຂປ຺ປຏິສໍເວທີຕິ ກາຍິກເຈຕສິກສ຺ສ ສຸຂສ຺ສ ປຏິສໍເວທິຕາ. ພ຺ຣຫ຺ມຠູເຕນາຕິ ເສຏ຺ຐຠູເຕນ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

໗. ກຖາວຕ຺ຖຸສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໘. ສຕ຺ຕເມ ກຖາວຕ຺ຖູນີຕິ ກຖາກາຣຓານິ, ກຖາຍ ຠູມິໂຍ ປຕິຏ຺ຐາໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕີຕໍ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອທ຺ຘານນ຺ຕິ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ ນາມ ກາໂລປິ ວຏ຺ຏຕິ ຂນ຺ຘາປິ. ອນາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຖ ອຕີເຕ ກສ຺ສໂປ ນາມ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອໂຫສິ, ຕສ຺ສ ກິກີ ນາມ ກາສິກຣາຊາ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາໂກ ອໂຫສິ, ວີສຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍຸ ອໂຫສີຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ກເຖນ຺ໂຕ ອຕີຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກຖໍ ກເຖຕິ ນາມ. ອນາຄເຕ ເມຕ຺ເຕຍ຺ໂຍ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ສງ຺ໂຂ ນາມ ຣາຊາ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາໂກ ຠວິສ຺ສຕິ, ອສີຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍຸ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ກເຖນ຺ໂຕ ອນາຄຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກຖໍ ກເຖຕິ ນາມ. ເອຕຣຫິ ອສຸໂກ ນາມ ຣາຊາ ຘມ຺ມິໂກຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ກເຖນ຺ໂຕ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອາຣພ຺ຠ ກຖໍ ກເຖຕິ ນາມ.

ກຖາສມ຺ປໂຍເຄນາຕິ ກຖາສມາຄເມນ. ກຈ຺ໂຉຕິ ກເຖຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕ. ອກຈ຺ໂຉຕິ ກເຖຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ໂຕ. ເອກໍສພ຺ຍາກຣຓີຍໍ ປຎ຺ຫນ຺ຕິອາທີສຸ, ‘‘ຈກ຺ຂຸ, ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ເຐນ, ‘‘ອາມ, ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ເອກໍເສເນວ ພ຺ຍາກາຕພ຺ພໍ. ເອເສວ ນໂຍ ໂສຕາທີສຸ. ອຍໍ ເອກໍສພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ. ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ນາມ ຈກ຺ຂູ’’ຕິ ປຸຏ຺ເຐນ ປນ ‘‘ນ ຈກ຺ຂຸເມວ, ໂສຕມ຺ປິ ອນິຈ຺ຈໍ, ຆານມ຺ປິ ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ພ຺ຍາກາຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ວິຠຊ຺ຊພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ. ‘‘ຍຖາ ຈກ຺ຂຸ, ຕຖາ ໂສຕໍ. ຍຖາ ໂສຕໍ, ຕຖາ ຈກ຺ຂູ’’ຕິ ປຸຏ຺ເຐນ ‘‘ເກນຏ຺ເຐນ ປຸຈ຺ຉສີ’’ຕິ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ປຸຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ຫີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາຕພ຺ພໍ. ‘‘ອນິຈ຺ຈຏ຺ເຐນ ປຸຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ອາມາ’’ຕິ ພ຺ຍາກາຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປຏິປຸຈ຺ຉາພ຺ຍາກຣຓີໂຍ ປຎ຺ໂຫ. ‘‘ຕໍ ຊີວໍ ຕໍ ສຣີຣ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ປຸຏ຺ເຐນ ປນ ‘‘ອພ຺ຍາກຕເມຕໍ ຠຄວຕາ’’ຕິ ຐເປຕພ຺ໂພ, ເອສ ປຎ຺ໂຫ ນ ພ຺ຍາກາຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ຐປນີໂຍ ປຎ຺ໂຫ.

ຐານາຐາເນ ນ ສຓ຺ຐາຕີຕິ ກາຣຓາກາຣເຓ ນ ສຓ຺ຐາຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ນໂຍ – ສສ຺ສຕວາທີ ຍຸຕ຺ເຕນ ກາຣເຓນ ປໂຫຕິ ອຸຈ຺ເຉທວາທິໍ ນິຄ຺ຄເຫຕຸໍ, ອຸຈ຺ເຉທວາທີ ເຕນ ນິຄ຺ຄຍ຺ຫມາໂນ ‘‘ກິໍ ປນາຫໍ ອຸຈ຺ເຉທໍ ວທາມີ’’ຕິ ສສ຺ສຕວາທິຠາວເມວ ທີເປຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ວາເທ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເອວໍ ອຸຈ຺ເຉທວາທິມ຺ຫິ ປໂຫນ຺ເຕ ສສ຺ສຕວາທີ, ປຸຄ຺ຄລວາທິມ຺ຫິ ປໂຫນ຺ເຕ ສຸຎ຺ຎຕວາທີ, ສຸຎ຺ຎຕວາທິມ຺ຫິ ປໂຫນ຺ເຕ ປຸຄ຺ຄລວາທີຕິ ເອວໍ ຐານາຐາເນ ນ ສຓ຺ຐາຕິ ນາມ.

ປຣິກປ຺ເປ ນ ສຓ຺ຐາຕີຕິ ອິທໍ ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉເນປິ ປຎ຺ຫກຖເນປິ ລພ຺ຠຕິ. ກຖໍ? ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ‘‘ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ກຓ຺ຐໍ ໂສເຘຕິ, ໂສ ອິຕເຣນ ‘‘ອິທໍ ນາມ ຕ຺ວໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ຎາຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ນ ເອຕໍ, ອຎ຺ຎໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທຕິ. ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐປິ ‘‘ປຎ຺ຫໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ຫນຸໍ ສໍໂສເຘຕິ, ໂສ ອິຕເຣນ ‘‘ອິທໍ ນາມ ກເຖສ຺ສສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ຎາຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ນ ເອຕໍ, ອຎ຺ຎໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທຕິ. ເອວໍ ປຣິກປ຺ເປ ນ ສຓ຺ຐາຕິ ນາມ.

ອຎ຺ຎາຕວາເທ ນ ສຓ຺ຐາຕີຕິ ອຎ຺ຎາຕວາເທ ຊານິຕວາເທ ນ ສຓ຺ຐາຕິ. ກຖໍ? ເອກຈ຺ໂຈ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ອິຕໂຣ ‘‘ມນາໂປ ຕຍາ ປຎ຺ໂຫ ປຸຈ຺ຉິໂຕ, ກຫໍ ເຕ ເອສ ອຸຄ຺ຄຫິໂຕ’’ຕິ ວທຕິ. ອິຕໂຣ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພນິຍາເມເນວ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາປິ ຕສ຺ສ ກຖາຍ ‘‘ອປຎ຺ຫໍ ນຸ ໂຂ ປຸຈ຺ຉິຕ’’ນ຺ຕິ ວິມຕິໍ ກໂຣຕິ. ອປໂຣ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ກເຖຕິ, ຕມຎ຺ໂຎ ‘‘ສຸຏ຺ຐຸ ເຕ ປຎ຺ໂຫ ກຖິໂຕ, ກຕ຺ຖ ເຕ ອຸຄ຺ຄຫິໂຕ, ປຎ຺ຫໍ ກເຖນ຺ເຕນ ນາມ ເອວໍ ກເຖຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວທຕິ. ອິຕໂຣ ກເຖຕພ຺ພນິຍາເມເນວ ປຎ຺ຫໍ ກເຖຕ຺ວາປິ ຕສ຺ສ ກຖາຍ ‘‘ອປຎ຺ໂຫ ນຸ ໂຂ ມຍາ ກຖິໂຕ’’ຕິ ວິມຕິໍ ກໂຣຕິ.

ປຏິປທາຍ ນ ສຓ຺ຐາຕີຕິ ປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ວຕ຺ຕໍ ອຊານິຕ຺ວາ ອປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຏ຺ຐາເນ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍໍ ປຎ຺ໂຫ ນາມ ເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ປຸຈ຺ຉິເຕນ ນ ກເຖຕພ຺ໂພ, ຕຖາ ຠິກ຺ຂາຈາຣມຄ຺ເຄ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຓກາເລ. ອາສນສາລາຍ ນິສິນ຺ນກາເລ ຍາຄຸໍ ວາ ຠຕ຺ຕໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນກາເລ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນກາເລ ທິວາວິຫາຣຏ຺ຐານຄມນກາເລປິ. ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ນກາເລ ປນ ໂອກາສໍ ກາເຣຕ຺ວາວ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ກເຖຕພ຺ໂພ, ອກາເຣຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ນ ກເຖຕພ຺ໂພ. ອິທໍ ວຕ຺ຕໍ ອຊານິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຏິປທາຍ ນ ສຓ຺ຐາຕິ ນາມ. ເອວໍ ສນ຺ຕາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອກຈ຺ໂຉ ໂຫຕີຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕໍ ອິມສ຺ມິໍ ຈ ກາຣເຓ ສຕິ ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ກເຖຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ.

ຐານາຐາເນ ສຓ຺ຐາຕີຕິ ສສ຺ສຕວາທີ ຍຸຕ຺ເຕນ ກາຣເຓນ ປໂຫຕິ ອຸຈ຺ເຉທວາທິໍ ນິຄ຺ຄເຫຕຸໍ, ອຸຈ຺ເຉທວາທີ ເຕນ ນິຄ຺ຄຍ຺ຫມາໂນປິ ‘‘ອຫໍ ຕຍາ ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ນິຄ຺ຄຍ຺ຫມາໂນປິ ອຸຈ຺ເຉທວາທີເຍວາ’’ຕິ ວທຕິ. ອິມິນາ ນເຍນ ສສ຺ສຕປຸຄ຺ຄລສຸຎ຺ຎຕວາທາທີສຸປິ ນໂຍ ເນຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ຐານາຐາເນ ສຓ຺ຐາຕິ ນາມ. ປຣິກປ຺ເປ ສຓ຺ຐາຕີຕິ ‘‘ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ກຓ຺ຐໍ ໂສເຘນ຺ໂຕ ‘‘ຕ຺ວໍ ອິມໍ ນາມ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ອາມ, ເອຕໍເຍວ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທຕິ. ປຎ຺ຫໍ ກເຖສ຺ສາມີຕິ ຫນຸໍ ສໍໂສເຘນ຺ໂຕປິ ‘‘ຕ຺ວໍ ອິມໍ ນາມ ກເຖສ຺ສສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ອາມ, ເອຕໍເຍວ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທຕິ. ເອວໍ ປຣິກປ຺ເປ ສຓ຺ຐາຕິ ນາມ.

ອຎ຺ຎາຕວາເທ ສຓ຺ຐາຕີຕິ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຸຏ຺ຐຸ ເຕ ປຎ຺ໂຫ ປຸຈ຺ຉິໂຕ, ປຸຈ຺ຉນ຺ເຕນ ນາມ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ວິມຕິໍ ນ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ປຎ຺ຫໍ ກເຖຕ຺ວາປິ ‘‘ສຸຏ຺ຐຸ ເຕ ປຎ຺ໂຫ ກຖິໂຕ, ກເຖນ຺ເຕນ ນາມ ເອວໍ ກເຖຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ວິມຕິໍ ນ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ປຏິປທາຍ ສຓ຺ຐາຕີຕິ ເຄເຫ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກາທີນິ ທຕ຺ວາ ຍາວ ຠຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐາຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ນິສິນ຺ໂນ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ສປ຺ປິອາທີນິ ເຠສຊ຺ຊານິ ອຏ຺ຐວິຘານິ ປານການິ ວຕ຺ຖຈ຺ຉາທນມາລາຄນ຺ຘາທີນິ ວາ ອາທາຍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕານິ ທຕ຺ວາ ທິວາຏ຺ຐານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ໂອກາສໍ ກາເຣຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ວຕ຺ຕໍ ຎຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຏິປທາຍ ສຓ຺ຐາຕິ ນາມ. ຕສ຺ສ ປຎ຺ຫໍ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຕີຕິ ອຎ຺ເຎນ ວຈເນນ ອຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ອຎ຺ຎໍ ກເຖຕິ. ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ອປນາເມຕີຕິ ອາຄນ຺ຕຸກກຖໍ ໂອຕາເຣນ຺ໂຕ ປຸຣິມກຖໍ ພຫິທ຺ຘາ ອປນາເມຕິ. ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ຠິກ຺ຂູ ກິຣ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ເອກໍ ທຫຣໍ, ‘‘ອາວຸໂສ, ຕ຺ວໍ ອິມຎ຺ຈິມຎ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ນາຄທີປໍ ຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ. ອາວຸໂສ, ນ ມຍໍ ຕວ ນາຄທີປຄມເນນ ອຕ຺ຖິກາ, ອາປຕ຺ຕິໍ ປນ ອາປນ຺ໂນຕິ ປຸຈ຺ຉາມາຕິ. ຠນ຺ເຕ, ນາຄທີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຈ຺ເຉ ຂາທິນ຺ຕິ. ອາວຸໂສ, ຕວ ມຈ຺ຉຂາທເນນ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ, ອາປຕ຺ຕິໍ ກິຣສິ ອາປນ຺ໂນຕິ. ໂສ ‘‘ນາຕິສຸປກ຺ໂກ ມຈ຺ໂຉ ມຍ຺ຫໍ ອຜາສຸກມກາສິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ອາວຸໂສ, ຕຸຍ຺ຫໍ ຜາສຸເກນ ວາ ອຜາສຸເກນ ວາ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ, ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນສີຕິ. ຠນ຺ເຕ, ຍາວ ຕຕ຺ຖ ວສິໍ, ຕາວ ເມ ອຜາສຸກເມວ ຊາຕນ຺ຕິ. ເອວໍ ອາຄນ຺ຕຸກກຖາວເສນ ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ອປນາເມຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຠິຫຣຕີຕິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອວຕ຺ຖຣຕິ. ເຕປິຏກຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ. ປຸພ຺ເພ ກິຣ ຠິກ຺ຂູ ມຫາເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ສງ຺ຆກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຫສາກຈ຺ຉໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖາຍໍ ເຖໂຣ ຕີຫິ ປິຏເກຫິ ຕໂຕ ຕໂຕ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທິວສຠາເຄ ເອກມ຺ປິ ປຎ຺ຫໍ ນິຏ຺ຐາເປຕຸໍ ນ ເທຕິ. ອຠິມທ຺ທຕີຕິ ກາຣຓໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມທ຺ທຕິ. ອນຸປຊຄ຺ຆຕີຕິ ປເຣນ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉິເຕປິ ກຖິເຕປິ ປາຓິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ມຫາຫສິຕໍ ຫສຕິ, ເຍນ ປຣສ຺ສ ‘‘ອປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ນຸ ໂຂ ປຸຈ຺ຉິໍ, ອກເຖຕພ຺ພໍ ນຸ ໂຂ ກເຖສິ’’ນ຺ຕິ ວິມຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຂລິຕໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ມຸຂໂທສມຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອກ຺ຂເຣ ວາ ປເທ ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ວາ ທຸຣຸຕ຺ເຕ ‘‘ເອວໍ ນາເມຕໍ ວຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຸຊ຺ຌາຍມາໂນ ວິຈຣຕິ. ສອຸປນິໂສຕິ ສອຸປນິສ຺ສໂຍ ສປຈ຺ຈໂຍ.

ໂອຫິຕໂສໂຕຕິ ຐປິຕໂສໂຕ. ອຠິຊານາຕິ ເອກໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ເອກໍ ກຸສລຘມ຺ມໍ ອຠິຊານາຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ. ປຣິຊານາຕິ ເອກໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ເອກໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ປຣິຊານາຕິ. ປຊຫຕິ ເອກໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ເອກໍ ສພ຺ພາກຸສລຘມ຺ມໍ ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ. ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ ເອກໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ເອກໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລຘມ຺ມໍ ນິໂຣຘເມວ ວາ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກໂຣຕິ. ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິໍ ຜຸສຕີຕິ ສມ຺ມາ ເຫຕຸນາ ນເຍນ ກາຣເຓນ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິໂມກ຺ຂໍ ຎາຓຜສ຺ເສນ ຜຸສຕິ.

ເອຕທຕ຺ຖາ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຖາຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາ ເອສາ ກຖາສມ຺ປໂຍເຄນາຕິ ກຖາ ທສ຺ສິຕາ, ສາ ເອຕທຕ຺ຖາ, ອຍໍ ຕສ຺ສາ ກຖາຍ ຠູມິ ປຕິຏ຺ຐາ. ອິທໍ ວຕ຺ຖຸ ຍທິທໍ ອນຸປາທາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິໂມກ຺ໂຂຕິ ເອວໍ ສພ຺ພປເທສຸ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອຕທຕ຺ຖາ ມນ຺ຕນາຕິ ຍາ ອຍໍ ກຈ຺ຉາກຈ຺ເຉສຸ ປຸຄ຺ຄເລສຸ ກຈ຺ເຉນ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ຕນາ, ສາປິ ເອຕທຕ຺ຖາເຍວ. ເອຕທຕ຺ຖາ ອຸປນິສາຕິ ໂອຫິຕໂສໂຕ ສອຸປນິໂສຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ອຸປນິສາປິ ເອຕທຕ຺ຖາເຍວ. ເອຕທຕ຺ຖໍ ໂສຕາວຘານນ຺ຕິ ຕສ຺ສາ ອຸປນິສາຍ ໂສຕາວຘານໍ, ຕມ຺ປິ ເອຕທຕ຺ຖເມວ. ອນຸປາທາຕິ ຈຕູຫິ ອຸປາທາເນຫິ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິໂມກ຺ໂຂຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິໂມກ຺ໂຂ. ອຣຫຕ຺ຕຜລຕ຺ຖາຍ ຫິ ສພ຺ພເມຕນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ວິນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຄາຖາຫິ ກູຏໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ເຍ ວິຣຸທ຺ຘາຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ວິຣຸທ຺ຘາຕິ ວິໂຣຘສງ຺ຂາເຕນ ໂກເປນ ວິຣຸທ຺ຘາ. ສລ຺ລປນ຺ຕີຕິ ສລ຺ລາປໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ວິນິວິຏ຺ຐາຕິ ອຠິນິວິຏ຺ຐາ ຫຸຕ຺ວາ. ສມຸສ຺ສິຕາຕິ ມານຸສ຺ສເຍນ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸສ຺ສິຕາ. ອນຣິຍຄຸຓມາສຊ຺ຊາຕິ ອນຣິຍຄຸຓກຖໍ ຄຸຓມາສຊ຺ຊ ກເຖນ຺ຕິ. ຄຸຓໍ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ ກຖາ ຫິ ອນຣິຍກຖາ ນາມ, ນ ອຣິຍກຖາ, ຕໍ ກເຖນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ໂຎຎ຺ຎວິວເຣສິໂນຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຉິທ຺ທໍ ອປຣາຘໍ ຄເວສມານາ. ທຸພ຺ຠາສິຕນ຺ຕິ ທຸກ຺ກຖິຕໍ. ວິກ຺ຂລິຕນ຺ຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ມຸຂໂທສຂລິຕໍ. ສມ຺ປໂມຫໍ ປຣາຊຍນ຺ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ມຸຂໂທເສນ ສມ຺ປໂມຫຎ຺ຈ ປຣາຊຍຎ຺ຈ. ອຠິນນ຺ທນ຺ຕີຕິ ຕຸສ຺ສນ຺ຕິ. ນາຈເຣຕິ ນ ຈຣຕິ ນ ກເຖຕິ. ຘມ຺ມຏ຺ຐປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຕິ ຍາ ຈ ຘມ຺ເມ ຐິເຕນ ກຖິຕກຖາ, ສາ ຘມ຺ມຏ຺ຐາ ເຈວ ໂຫຕິ ເຕນ ຈ ຘມ຺ເມນ ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຕິ ຘມ຺ມຏ຺ຐປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ. ອນຸນ຺ນເຕນ ມນສາຕິ ອນຸທ຺ຘເຕນ ເຈຕສາ. ອປຬາໂສຕິ ຍຸຄຄ຺ຄາຫປຬາສວເສນ ອປຬາໂສ ຫຸຕ຺ວາ. ອສາຫໂສຕິ ຣາຄໂທສໂມຫສາຫສານໍ ວເສນ ອສາຫໂສ ຫຸຕ຺ວາ.

ອນຸສູຍາຍມາໂນຕິ ນ ອຸສູຍມາໂນ. ທຸພ຺ຠຏ຺ເຐ ນາປສາທເຍຕິ ທຸກ຺ກຖິຕສ຺ມິໍ ນ ອປສາເທຍ຺ຍ. ອຸປາຣມ຺ຠໍ ນ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາຕິ ກາຣຓຸຕ຺ຕຣິຍລກ຺ຂຓໍ ອຸປາຣມ຺ຠໍ ນ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍ. ຂລິຕຎ຺ຈ ນ ຄາຫເຍຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ມຸຂຂລິຕໍ ‘‘ອຍໍ ເຕ ໂທໂສ’’ຕິ ນ ຄາຫເຍຍ຺ຍ. ນາຠິຫເຣຕິ ນາວຕ຺ຖເຣຍ຺ຍ. ນາຠິມທ຺ເທຕິ ເອກໍ ກາຣຓໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ນ ມທ຺ເທຍ຺ຍ. ນ ວາຈໍ ປຍຸຕໍ ຠເຓຕິ ສຈ຺ຈາລິກປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ວາຈໍ ນ ຠເຓຍ຺ຍ. ອຎ຺ຎາຕຕ຺ຖນ຺ຕິ ຊານນຕ຺ຖໍ. ປສາທຕ຺ຖນ຺ຕິ ປສາທຊນນຕ຺ຖໍ. ນ ສມຸສ຺ເສຍ຺ຍ ມນ຺ຕເຍຕິ ນ ມານຸສ຺ສເຍນ ສມຸສ຺ສິໂຕ ຠເວຍ຺ຍ. ນ ຫິ ມານຸສ຺ສິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປຓ຺ຑິຕາ ກຖຍນ຺ຕິ, ມາເນນ ປນ ອນຸສ຺ສິໂຕວ ຫຸຕ຺ວາ ມນ຺ຕເຍ ກເຖຍ຺ຍ ຠາເສຍ຺ຍາຕິ.

໘. ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໙. ອຏ຺ຐເມ ຠຄວໍມູລກາຕິ ຠຄວາ ມູລໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ຠຄວໍມູລກາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອິເມ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ຘມ຺ມາ ປຸພ຺ເພ ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ອຸປ຺ປາທິຕາ, ຕສ຺ມິໍ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ອຎ຺ໂຎ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ອິເມ ຘມ຺ເມ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນາໂຫສິ, ຠຄວໂຕ ປນ ໂນ ອິເມ ຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປາທິຕາ. ຠຄວນ຺ຕຎ຺ຫິ ນິສ຺ສາຍ ມຍໍ ອິເມ ຘມ຺ເມ ອາຊານາມ ປຏິວິຊ຺ຌາມາຕິ ເອວໍ ຠຄວໍມູລກາ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມາຕິ. ຠຄວໍເນຕ຺ຕິກາຕິ ຠຄວາ ຘມ຺ມານໍ ເນຕາ ວິເນຕາ ອນຸເນຕາ ຍຖາສຠາວໂຕ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ທສ຺ເສຕາຕິ ຘມ຺ມາ ຠຄວໍເນຕ຺ຕິກາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ຠຄວໍປຏິສຣຓາຕິ ຈຕຸຠູມກຘມ຺ມາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉມານາ ຠຄວຕິ ປຏິສຣນ຺ຕິ ນາມາຕິ ຠຄວໍປຏິສຣຓາ. ປຏິສຣນ຺ຕີຕິ ໂອສຣນ຺ຕິ ສໂມສຣນ຺ຕິ. ອປິຈ ມຫາໂພຘິມຓ຺ເຑ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຠຄວໂຕ ປຏິເວຘວເສນ ຜສ຺ໂສ ອາຄຈ຺ຉຕິ – ‘‘ອຫໍ ຠຄວາ ກິນ຺ນາໂມ’’ຕິ. ຕ຺ວໍ ຜຸສນຏ຺ເຐນ ຜສ຺ໂສ ນາມ. ເວທນາ, ສຎ຺ຎາ, ສງ຺ຂາຣາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ – ‘‘ອຫໍ ຠຄວາ ກິນ຺ນາມ’’ນ຺ຕິ. ຕ຺ວໍ ວິຊານນຏ຺ເຐນ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນາມາຕິ. ເອວໍ ຈຕຸຠູມກຘມ຺ມານໍ ຍຖາສຠາວໂຕ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ນາມໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຠຄວາ ຘມ຺ເມ ປຏິສຣຕີຕິ ຠຄວໍປຏິສຣຓາ. ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ປຏິຠາຕູຕິ ຠຄວໂຕວ ເອຕສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ອຸປຏ຺ຐາຕຸ, ຕຸມ຺ເຫເຍວ ໂນ ກເຖຕ຺ວາ ເທຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຣາໂຄ ໂຂຕິ ຣຊ຺ຊນວເສນ ປວຕ຺ຕຣາໂຄ. ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊຕິ ໂລກວຊ຺ຊວເສນປິ ວິປາກວຊ຺ຊວເສນປີຕິ ທ຺ວີຫິປິ ວຊ຺ເຊຫິ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ, ອປ຺ປໂທໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຖໍ? ມາຕາປິຕໂຣ ຫິ ຠາຕິຠຄິນິອາທໂຍ ຈ ປຸຕ຺ຕຠາຕິການໍ ອາວາຫວິວາຫມງ຺ຄລໍ ນາມ ກາເຣນ຺ຕິ. ເອວໍ ຕາເວໂສ ໂລກວຊ຺ຊວເສນ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ. ສທາຣສນ຺ໂຕສມູລິກາ ປນ ອປາເຍ ປຏິສນ຺ຘິ ນາມ ນ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ວິປາກວຊ຺ຊວເສນ ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ. ທນ຺ຘວິຣາຄີຕິ ວິຣຊ຺ຊມາໂນ ປເນສ ສຓິກໍ ວິຣຊ຺ຊຕິ, ນ ສີຆໍ ມຸຈ຺ຈຕິ. ເຕລມສິຣາໂຄ ວິຍ ຈິຣໍ ອນຸພນ຺ຘຕິ, ທ຺ເວ ຕີຓິ ຠວນ຺ຕຣານິ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ນາປຄຈ຺ຉຕີຕິ ທນ຺ຘວິຣາຄີ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ວຕ຺ຖຸ – ເອໂກ ກິຣ ປຸຣິໂສ ຠາຕຸ ຊາຍາຍ ມິຈ຺ຉາຈາຣໍ ຈຣຕິ. ຕສ຺ສາປິ ອິຕ຺ຖິຍາ ອຕ຺ຕໂນ ສາມິກໂຕ ໂສເຍວ ປິຍຕໂຣ ອໂຫສິ. ສາ ຕມາຫ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ກາຣເຓ ປາກເຏ ຊາເຕ ມຫຕີ ຄຣຫາ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕວ ຠາຕິກໍ ຆາເຕຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ນສ຺ສ, ວສລິ, ມາ ເອວໍ ປຸນ ອວຈາ’’ຕິ ອປສາເທສິ. ສາ ຕຸຓ຺ຫີ ຫຸຕ຺ວາ ກຕິປາຫຈ຺ຈເຍນ ປຸນ ກເຖສິ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ທ຺ວຊ຺ຌຠາວໍ ອຄມາສິ. ຕໂຕ ຕຕິຍວາຣໍ ກຖິໂຕ ‘‘ກິນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ໂອກາສໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ສາ ອຸປາຍໍ ກເຖນ຺ຕີ ‘‘ຕ຺ວໍ ມຍາ ວຸຕ຺ຕເມວ ກໂຣຫິ, ອສຸກຏ຺ຐາເນ ມຫາກກຸຘສມີເປ ຕິຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ຕິຂິຓໍ ທຓ຺ຑກວາສິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐາຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ເຊຏ຺ຐຠາຕາປິສ຺ສ ອຣຎ຺ເຎ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຆຣໍ ອາຄໂຕ. ສາ ຕສ຺ມິໍ ມຸທຸຈິຕ຺ຕາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ ສາມິ, ສີເສ ເຕ ໂອລິຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂອລິຂນ຺ຕີ ‘‘ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐໍ ເຕ ສີສ’’ນ຺ຕິ ອາມລກປິຓ຺ຑໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ ອສຸກຏ຺ຐາເນ ສີສໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ເປເສສິ. ໂສ ຕາຍ ວຸຕ຺ຕຕິຕ຺ຖເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາມລກກກ຺ເກນ ສີສໍ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ອຸທກໍ ໂອຣຸຍ຺ຫ ໂອນມິຕ຺ວາ ສີສໍ ໂຘວິ. ອຖ ນໍ ອິຕໂຣ ຣຸກ຺ຂນ຺ຕຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຂນ຺ຘຏ຺ຐິເກ ປຫຣິຕ຺ວາ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕ຺ວາ ເຄຫໍ ອຄມາສິ.

ອິຕໂຣ ຠຣິຍາຍ ສິເນຫໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕຸມສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍເຍວ ເຄເຫ ມຫາຘມ຺ມນິ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ຐິຕາຍປິ ນິສິນ຺ນາຍປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຣີເຣ ປຕຕິ. ອຖ ນໍ ສາ ‘‘ໂສເຍວ ອຍໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຆາຕາເປສິ. ໂສ ປຸນ ຕສ຺ສາ ສິເນເຫນ ຕສ຺ມິໍເຍວ ເຄເຫ ກຸກ຺ກຸໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂສ ປທສາ ຄມນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ສາ ປຈ຺ຉໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ຈຣຕິ. ອຣຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາປິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ສຸນຂລຸທ຺ທໂກ, ກຕຣຏ຺ຐານໍ ຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸປ຺ປຓ຺ເຑນ຺ຕິ. ສາ ປຸນ ຕໍ ຆາຕາເປສິ.

ໂສປິ ປຸນ ຕສ຺ມິໍເຍວ ເຄເຫ ວຈ຺ຉໂກ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕເຖວ ຕສ຺ສາ ປຈ຺ຉໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ຈຣຕິ. ຕທາປິ ນໍ ມນຸສ຺ສາ ທິສ຺ວາ ‘‘ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ໂຄປາລໂກ, ກຕ຺ຖ ຄາວິໂຍ ຈຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຸປ຺ປຓ຺ເຑນ຺ຕິ. ສາ ຕສ຺ມິມ຺ປິ ຐາເນ ຕໍ ຆາຕາເປສິ. ໂສ ຕທາປິ ຕສ຺ສາ ອຸປຣິ ສິເນຫໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ເຖ ວາເຣ ຕສ຺ສາເຍວ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ຊາຕິສ຺ສໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂສ ປຏິປາຏິຍາ ຈຕູສຸ ອຕ຺ຕຠາເວສຸ ຕາຍ ຆາຕິຕຠາວໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອວຣູປາຍ ນາມ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາຍ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕສ຺ມີ’’ຕິ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ສາ ຫຕ຺ເຖນ ອຕ຺ຕານໍ ຜຸສິຕຸໍ ນ ເທຕິ. ສເຈ ນໍ ສາ ຜຸສຕິ, ກນ຺ທຕິ ໂຣທຕິ. ອຖ ນໍ ອຍ຺ຍໂກວ ປຏິຊຄ຺ຄຕິ. ຕໍ ອປຣຠາເຄ ວຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ຕໍ ອຍ຺ຍໂກ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ມາຕຸ ຫຕ຺ເຖນ ອຕ຺ຕານໍ ຜຸສິຕຸໍ ນ ເທສິ. ສເຈປິ ຕໍ ຜຸສຕິ, ມຫາສທ຺ເທນ ໂຣທສິ ກນ຺ທສີ’’ຕິ. ອຍ຺ຍເກນ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ນ ເອສາ ມຍ຺ຫໍ ມາຕາ, ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕາ ເອສາ’’ຕິ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສພ຺ພໍ ອາໂຣເຈສິ. ໂສ ຕໍ ອາລິງ຺ຄິຕ຺ວາ ໂຣທິຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ, ຕາຕ, ກິໍ ອມ຺ຫາກໍ ອີທິເສ ຐາເນ ນິວາສກິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ຕໍ ອາທາຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອກໍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ຕາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ.

ມຫາສາວຊ຺ໂຊຕິ ໂລກວຊ຺ຊວເສນປິ ວິປາກວຊ຺ຊວເສນປີຕິ ທ຺ວີຫິປິ ກາຣເຓຫິ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ກຖໍ? ໂທເສນ ຫິ ທຸຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ມາຕຣິປິ ອປຣຊ຺ຌຕິ, ປິຕຣິປິ ຠາຕິຠຄິນິອາທີສຸປິ ປພ຺ພຊິເຕສຸປິ. ໂສ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນສຸ ‘‘ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ມາຕາປິຕູສຸປິ ອປຣຊ຺ຌຕິ, ຠາຕິຠຄິນິອາທີສຸປິ, ປພ຺ພຊິເຕສຸປີ’’ຕິ ມຫຕິໍ ຄຣຫໍ ລຠຕິ. ເອວໍ ຕາວ ໂລກວຊ຺ຊວເສນ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ໂທສວເສນ ປນ ກເຕນ ອານນ຺ຕຣິຍກມ຺ເມນ ກປ຺ປໍ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ວິປາກວຊ຺ຊວເສນ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ຂິປ຺ປວິຣາຄີຕິ ຂິປ຺ປໍ ວິຣຊ຺ຊຕິ. ໂທເສນ ຫິ ທຸຏ຺ໂຐ ມາຕາປິຕູສຸປິ ເຈຕິເຍປິ ໂພຘິມ຺ຫິປິ ປພ຺ພຊິເຕສຸປິ ອປຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຂມຖາ’’ຕິ. ອຈ຺ຈຍໍ ເທເສຕິ. ຕສ຺ສ ສຫ ຂມາປເນນ ຕໍ ກມ຺ມໍ ປາກຕິກເມວ ໂຫຕິ.

ໂມໂຫປິ ທ຺ວີເຫວ ກາຣເຓຫິ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ໂມເຫນ ຫິ ມູຬ຺ໂຫ ຫຸຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູສຸປິ ເຈຕິເຍປິ ໂພຘິມ຺ຫິປິ ປພ຺ພຊິເຕສຸປິ ອປຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ຄຣຫໍ ລຠຕິ. ເອວໍ ຕາວ ໂລກວຊ຺ຊວເສນ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ໂມຫວເສນ ປນ ກເຕນ ອານນ຺ຕຣິຍກມ຺ເມນ ກປ຺ປໍ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ວິປາກວຊ຺ຊວເສນປິ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ. ທນ຺ຘວິຣາຄີຕິ ສຓິກໍ ວິຣຊ຺ຊຕິ. ໂມເຫນ ມູຬ຺ເຫນ ຫິ ກຕກມ຺ມໍ ສຓິກໍ ມຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາ ຫິ ອຈ຺ຉຈມ຺ມໍ ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ ໂຘວິຍມານໍ ນ ປຓ຺ຑຣໍ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ໂມເຫນ ມູຬ຺ເຫນ ກຕກມ຺ມໍ ສີຆໍ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ, ສຓິກເມວ ມຸຈ຺ຈຕີຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

໙. ອກຸສລມູລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໐. ນວເມ ອກຸສລມູລານີຕິ ອກຸສລານໍ ມູລານິ, ອກຸສລານິ ຈ ຕານິ ມູລານິ ຈາຕິ ວາ ອກຸສລມູລານິ. ຍທປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລໂຠຕິ ໂຍປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລໂຠ. ຕທປິ ອກຸສລມູລນ຺ຕິ ໂສປິ ອກຸສລມູລໍ. ອກຸສລມູລໍ ວາ ສນ຺ຘາຍ ອິຘ ຕມ຺ປີຕິ ອຕ຺ໂຖ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ເອເຕນຸປາເຍນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ນໂຍ ເນຕພ຺ໂພ. ອຠິສງ຺ຂໂຣຕີຕິ ອາຍູຫຕິ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ ຣາສິໍ ກໂຣຕິ. ອສຕາ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາທຍຕີຕິ ອຠູເຕນ ອວິຊ຺ຊມາເນນ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຕສ຺ສ ອຠູຕໍ ໂທສໍ ວຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ວເຘນ ວາຕິອາທິ ເຍນາກາເຣນ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຊານິຍາຕິ ຘນຊານິຍາ. ປພ຺ພາຊນາຍາຕິ ຄາມໂຕ ວາ ຣຏ຺ຐໂຕ ວາ ປພ຺ພາຊນີຍກມ຺ເມນ. ພລວມ຺ຫີຕິ ອຫມສ຺ມິ ພລວາ. ພລຕ຺ໂຖ ອິຕິປີຕິ ພເລນ ເມ ອຕ຺ໂຖ ອິຕິປິ, ພເລ ວາ ຐິໂຕມ຺ຫີຕິປິ ວທຕິ.

ອກາລວາທີຕິ ກາລສ຺ມິໍ ນ ວທຕິ, ອກາລສ຺ມິໍ ວທຕິ ນາມ. ອຠູຕວາທີຕິ ຠູຕໍ ນ ວທຕິ, ອຠູຕໍ ວທຕິ ນາມ. ອນຕ຺ຖວາທີຕິ ອຕ຺ຖໍ ນ ວທຕິ, ອນຕ຺ຖໍ ວທຕິ ນາມ. ອຘມ຺ມວາທີຕິ ຘມ຺ມໍ ນ ວທຕິ, ອຘມ຺ມໍ ວທຕິ ນາມ. ອວິນຍວາທີຕິ ວິນຍໍ ນ ວທຕິ, ອວິນຍໍ ວທຕິ ນາມ.

ຕຖາ ຫາຍນ຺ຕິ ຕຖາ ຫິ ອຍໍ. ນ ອາຕປ຺ປໍ ກໂຣຕິ ຕສ຺ສ ນິພ຺ເພຐນາຍາຕິ ຕສ຺ສ ອຠູຕສ຺ສ ນິພ຺ເພຐນຕ຺ຖາຍ ວີຣິຍໍ ນ ກໂຣຕິ. ອິຕິເປຕໍ ອຕຈ຺ຉນ຺ຕິ ອິມິນາປິ ກາຣເຓນ ເອຕໍ ອຕຈ຺ຉໍ. ອິຕຣໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ.

ທຸຄ຺ຄຕິ ປາຏິກງ຺ຂາຕິ ນິຣຍາທິກາ ທຸຄ຺ຄຕິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ, ສາ ອສ຺ສ ອວສ຺ສຠາວິນີ, ຕຕ຺ຖາເນນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸທ຺ຘສ຺ໂຕຕິ ອຸປຣິ ຘໍສິໂຕ. ປຣິໂຍນທ຺ໂຘຕິ ສມນ຺ຕາ ໂອນທ຺ໂຘ. ອນຍໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ອວຸຑ຺ຒິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ພ຺ຍສນໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ວິນາສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຄິມ຺ຫກາລສ຺ມິຎ຺ຫິ ມາລຸວາສິປາຏິກາຍ ຜລິຕາຍ ພີຊານິ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ວຏຣຸກ຺ຂາທີນໍ ມູເລ ປຕນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູເລ ຕີສຸ ທິສາສຸ ຕີຓິ ພີຊານິ ປຕິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ປາວຸສ຺ສເກນ ເມເຆນ ອຠິວຏ຺ເຐ ຕີຫິ ພີເຊຫິ ຕໂຍ ອງ຺ກຸຣາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ອລ຺ລີຍນ຺ຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣຸກ຺ຂເທວຕາໂຍ ສກຠາເວນ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ເຕປິ ອງ຺ກຸຣາ ວຑ຺ຒມານາ ລຕາຠາວໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ສພ຺ພວິຏປສາຂາປສາຂາ ສໍສິພ຺ພິຕ຺ວາ ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ອຸປຣິ ປຣິໂຍນນ຺ຘນ຺ຕິ. ໂສ ມາລຸວາລຕາຫິ ສໍສິພ຺ພິໂຕ ຆເນຫິ ມຫນ຺ເຕຫິ ມາລຸວາປຕ຺ເຕຫິ ສຎ຺ຉນ຺ໂນ ເທເວ ວາ ວສ຺ສນ຺ເຕ ວາເຕ ວາ ວາຍນ຺ເຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປລຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຂາຓຸມຕ຺ຕເມວ ອວສິສ຺ສຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ສາລາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ຫິ ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ຕິສ຺ໂສ ມາລຸວາລຕາ ວິຍ ຕີຓິ ອກຸສລມູລານິ, ຍາວ ຣຸກ຺ຂສາຂາ ອສມ຺ປຕ຺ຕາ, ຕາວ ຕາສໍ ລຕານໍ ອຸຊຸກໍ ຣຸກ຺ຂາໂຣຫນໍ ວິຍ ໂລຠາທີນໍ ທ຺ວາຣໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕກາໂລ, ສາຂານຸສາເຣນ ຄມນກາໂລ ວິຍ ທ຺ວາຣວເສນ ຄມນກາໂລ, ປຣິໂຍນທ຺ຘກາໂລ ວິຍ ໂລຠາທີຫິ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕກາໂລ, ຂຸທ຺ທກສາຂານໍ ປລຸຊ຺ຊນກາໂລ ວິຍ ທ຺ວາຣປ຺ປຕ຺ຕານໍ ກິເລສານໍ ວເສນ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທກາ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປນ຺ນກາໂລ, ມຫາສາຂານໍ ປລຸຊ຺ຊນກາໂລ ວິຍ ຄຣຸກາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ນກາໂລ, ລຕານຸສາເຣນ ໂອຕິຓ຺ເຓນ ອຸທເກນ ມູເລສຸ ຕິນ຺ເຕສຸ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຠູມິຍໍ ປຕນກາໂລ ວິຍ ກເມນ ຈຕ຺ຕາຣິ ປາຣາຊິການິ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕນກາໂລ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ສຸກ຺ກປກ຺ໂຂ ວຸຕ຺ຕວິປລ຺ລາເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວເມວ ໂຂຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອິທໍ ໂອປມ຺ມສໍສນ຺ທນໍ – ສາລາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ຕິສ຺ໂສ ມາລຸວາລຕາ ວິຍ ຕີຓິ ອກຸສລມູລານິ, ຕາສໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ກາຕຸໍ ອາຄຕປຸຣິໂສ ວິຍ ໂຍຄາວຈໂຣ, ກຸທ຺ທາໂລ ວິຍ ປຎ຺ຎາ, ກຸທ຺ທາລປິຏກໍ ວິຍ ສທ຺ຘາປິຏກໍ, ປລິຂນນຂຓິຕ຺ຕິ ວິຍ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາ, ຂຓິຕ຺ຕິຍາ ມູລຈ຺ເຉທນໍ ວິຍ ວິປສ຺ສນາຎາເຓນ ອວິຊ຺ຊາມູລສ຺ສ ຉິນ຺ທນກາໂລ, ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ຉິນ຺ທນກາໂລ ວິຍ ຂນ຺ຘວເສນ ທິຏ຺ຐກາໂລ, ຜາລນກາໂລ ວິຍ ມຄ຺ຄຎາເຓນ ກິເລສານໍ ສມຸຄ຺ຆາຕິຕກາໂລ, ມສິກຣຓກາໂລ ວິຍ ຘຣມານກປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘກາໂລ, ມຫາວາເຕ ໂອປຸຓິຕ຺ວາ ອປ຺ປວຕ຺ຕນກາໂລ ວິຍ ອຸປາທິນ຺ນກກ຺ຂນ຺ຘານໍ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກນິໂຣເຘນ ນິຣຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຸນພ຺ຠເວ ປຏິສນ຺ຘິອຄ຺ຄຫຓກາໂລ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏໍ ກຖິຕໍ.

໑໐. ອຸໂປສຖສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໑. ທສເມ ຕທຫຸໂປສເຖຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຫຸ ອຸໂປສເຖ ຕໍ ທິວສໍ ອຸໂປສເຖ, ປນ຺ນຣສິກອຸໂປສຖທິວເສຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸປສງ຺ກມີຕິ ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ຄນ຺ຘມາລາທິຫຕ຺ຖາ ອຸປສງ຺ກມິ. ຫນ຺ທາຕິ ວວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ທິວາ ທິວສ຺ສາຕິ ທິວສສ຺ສ ທິວາ ນາມ ມຊ຺ຌນ຺ໂຫ, ອິມສ຺ມິໍ ຐິເຕ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ກາເລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸໂຕ ນຸ ຕ຺ວໍ ອາຄຈ຺ຉສີຕິ ກິໍ ກໂຣນ຺ຕີ ວິຈຣສີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ໂຄປາລກຸໂປສໂຖຕິ ໂຄປາລເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຸປວສນອຸໂປສໂຖ. ນິຄຓ຺ຐຸໂປສໂຖຕິ ນິຄຓ຺ຐານໍ ອຸປວສນອຸໂປສໂຖ. ອຣິຍຸໂປສໂຖຕິ ອຣິຍານໍ ອຸປວສນອຸໂປສໂຖ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ວິສາເຂຕິ ຍຖາ ນາມ, ວິສາເຂ. ສາຍນ຺ຫສມເຍ ສາມິການໍ ຄາໂວ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາຕິ ໂຄປາລກາ ຫິ ເທວສິກເວຕເນນ ວາ ປຎ຺ຈາຫທສາຫອທ຺ຘມາສມາສຉມາສສໍວຈ຺ຉຣປຣິຈ຺ເຉເທນ ວາ ຄາໂວ ຄເຫຕ຺ວາ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ. ອິຘ ປນ ເທວສິກເວຕເນນ ຣກ຺ຂນ຺ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ – ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາຕິ ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ‘‘ເອຕາ ໂວ ຄາໂວ’’ຕິ ທຕ຺ວາ. ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ມຎ຺ເຈ ນິປນ຺ໂນ ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ອຠິຊ຺ຌາສຫຄເຕນາຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ. ເອວໍ ໂຂ, ວິສາເຂ, ໂຄປາລກຸໂປສໂຖ ໂຫຕີຕິ ອຣິຍຸໂປສໂຖວ ອຍໍ, ອປຣິສຸທ຺ຘວິຕກ຺ກຕາຍ ປນ ໂຄປາລກອຸໂປສຖຏ຺ຐາເນ ຐິໂຕ. ນ ມຫປ຺ຜໂລຕິ ວິປາກຜເລນ ນ ມຫປ຺ຜໂລ. ນ ມຫານິສໍໂສຕິ ວິປາການິສໍເສນ ນ ມຫານິສໍໂສ. ນ ມຫາຊຸຕິໂກຕິ ວິປາໂກຠາເສນ ນ ມຫາໂອຠາໂສ. ນ ມຫາວິປ຺ຜາໂຣຕິ ວິປາກວິປ຺ຜາຣສ຺ສ ອມຫນ຺ຕຕາຍ ນ ມຫາວິປ຺ຜາໂຣ.

ສມຓຊາຕິກາຕິ ສມຓາເຍວ. ປຣໍ ໂຍຊນສຕນ຺ຕິ ໂຍຊນສຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ. ເຕສຸ ທຓ຺ຑໍ ນິກ຺ຂິປາຫີຕິ ເຕສຸ ໂຍຊນສຕໂຕ ປຣຠາເຄສຸ ຐິເຕສຸ ສຕ຺ເຕສຸ ທຓ຺ຑໍ ນິກ຺ຂິປ, ນິກ຺ຂິຕ຺ຕທຓ຺ໂຑ ໂຫຫິ. ນາຫໍ ກ຺ວຈນິ ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈນຕສ຺ມິນ຺ຕິ ອຫໍ ກຕ຺ຖຈິ ກສ຺ສຈິ ປຣສ຺ສ ກິຎ຺ຈນຕສ຺ມິໍ ນ ໂຫມິ. ກິຎ຺ຈນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປລິໂພໂຘ, ປລິໂພໂຘ ນ ໂຫມີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນ ຈ ມມ ກ຺ວຈນິ ກຕ຺ຖຈິ ກິຎ຺ຈນຕຕ຺ຖີຕິ ມມາປິ ກ຺ວຈນິ ອນ຺ໂຕ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ກຕ຺ຖຈິ ເອກປຣິກ຺ຂາເຣປິ ກິຎ຺ຈນຕາ ນຕ຺ຖິ, ປລິໂພໂຘ ນຕ຺ຖິ, ຉິນ຺ນປລິໂພໂຘຫມສ຺ມີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂຠເຄຕິ ມຎ຺ຈປີຐຍາຄຸຠຕ຺ຕາທໂຍ. ອທິນ຺ນໍເຍວ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ປຸນທິວເສ ມຎ຺ເຈ ນິປຊ຺ຊນ຺ໂຕປິ ປີເຐ ນິສີທນ຺ໂຕປິ ຍາຄຸໍ ປິວນ຺ໂຕປິ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕປິ ເຕ ໂຠເຄ ອທິນ຺ເນເຍວ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ. ນ ມຫປ຺ຜໂລຕິ ນິປ຺ຜໂລ. ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ຫິ ເອຕ຺ຖ ສາວເສສໍ, ອຕ຺ໂຖ ປນ ນິຣວເສໂສ. ເອວໍ ອຸປວຸຕ຺ຖສ຺ສ ຫິ ອຸໂປສຖສ຺ສ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ວິປາກຜລໍ ອິຏ຺ຐໍ ກນ຺ຕໍ ມນາປໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ນິປ຺ຜໂລຕ຺ເວວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ອິທໍ ກສ຺ມາ ອາຫ? ສໍກິລິຏ຺ເຐນ ຫິ ຈິຕ຺ເຕນ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ອຸໂປສໂຖ ນ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ວິສຸທ຺ເຘນ ຈິຕ຺ເຕນ ອຸປວຸຕ຺ຖສ຺ສ ມຫປ຺ຜລຕາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເຍນ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນນ ຈິຕ຺ຕໍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕວິໂສຘນກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິທມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸປກ຺ກເມນາຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຸຣິສກາເຣນ, ອຸປາເຍນ ວາ. ຕຖາຄຕໍ ອນຸສ຺ສຣຕີຕິ ອຏ຺ຐຫິ ກາຣເຓຫິ ຕຖາຄຕຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາຕິ ໂສ ຠຄວາ ອິຕິປິ ສີເລນ, ອິຕິປິ ສມາຘິນາຕິ ສພ຺ເພ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາ ພຸທ຺ຘຄຸຓາ ສງ຺ຄຫິຕາ. ອຣຫນ຺ຕິອາທີຫິ ປາຏິເຍກ຺ກຄຸຓາວ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ. ຕຖາຄຕໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕີຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕເຣ ຕຖາຄຕຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ປສນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາຕິ ປຎ຺ຈ ນີວຣຓາ. ກກ຺ກນ຺ຕິ ອາມລກກກ຺ກໍ. ຕຊ຺ຊໍ ວາຍາມນ຺ຕິ ຕຊ຺ຊາຕິກໍ ຕທນຸຈ຺ຉວິກໍ ກກ຺ເກນ ມກ຺ຂນຆໍສນໂຘວນວາຍາມໍ. ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕີຕິ ສຸທ຺ຘຠາວກຣຓໍ ໂຫຕິ. ກິລິຏ຺ຐສ຺ມິໍ ຫິ ສີເສ ປສາຘນໍ ປສາເຘຕ຺ວາ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬມາໂນ ນ ໂສຠຕິ, ປຣິສຸທ຺ເຘ ປນ ຕສ຺ມິໍ ປສາຘນໍ ປສາເຘຕ຺ວາ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬມາໂນ ໂສຠຕິ, ເອວເມວ ກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ເຕນ ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ອຸໂປສໂຖ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ນ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ, ປຣິສຸທ຺ເຘນ ປນ ຈິຕ຺ເຕນ ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ອຸໂປສໂຖ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ເອວມາຫ. ພ຺ຣຫ຺ມຸໂປສຖໍ ອຸປວສຕີຕິ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວຸຈ຺ຈຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຕສ຺ສ ຄຸຓານຸສ຺ສຣຓວເສນ ອຍໍ ອຸໂປສໂຖ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂປສໂຖ ນາມ, ຕໍ ອຸປວສຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕີຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຈສ຺ສ ອາຣພ຺ຠາຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອາຣພ຺ຠ.

ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣຕີຕິ ສຫຕນ຺ຕິກໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ໂສຕ຺ຕິນ຺ຕິ ກຸຣຸວິນ຺ທກໂສຕ຺ຕິໍ. ກຸຣຸວິນ຺ທກປາສາຓຈຸຓ຺ເຓນ ຫິ ສທ຺ຘິໍ ລາຂໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ມຓິເກ ກຕ຺ວາ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສຸຕ຺ເຕນ ອາວຸຓິຕ຺ວາ ຕໍ ມຓິ ກລາປປນ຺ຕິໍ ອຸຠໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິໍ ຆໍເສນ຺ຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ໂສຕ຺ຕິຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈາ’’ຕິ. ຈຸຓ຺ຓນ຺ຕິ ນ຺ຫານີຍຈຸຓ຺ຓໍ. ຕຊ຺ຊໍ ວາຍາມນ຺ຕິ ອຸພ຺ພຏ຺ຏນຆໍສນໂຘວນາທິກໍ ຕທນຸຣູປວາຍາມໍ. ຘມ຺ມຸໂປສຖນ຺ຕິ ສຫຕນ຺ຕິກໍ ນວໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປວຸຕ຺ຖຕ຺ຕາ ອຍໍ ອຸໂປສໂຖ ‘‘ຘມ຺ມຸໂປສໂຖ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິຘາປິ ປຣິໂຍທປນາຕິ ປເທ ຐຕ຺ວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ.

ສງ຺ຆໍ ອນຸສ຺ສຣຕີຕິ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ອຸສ຺ມຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈາຕິ ທ຺ເວ ຕໂຍ ວາເຣ ຄາຫາປິຕໍ ອຸສຸມໍ ປຏິຈ຺ຈ. ອຸສຎ຺ຈາຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມວຕ຺ໂຖ. ຂາຣນ຺ຕິ ຉາຣິກໍ. ໂຄມຍນ຺ຕິ ໂຄມຸຕ຺ຕໍ ວາ ອຊລຓ຺ຑິກາ ວາ. ປຣິໂຍທປນາຕິ ອິຘາປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ສງ຺ຆຸໂປສຖນ຺ຕິ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍ ຄຸເຓ ອາຣພ຺ຠ ອຸປວຸຕ຺ຖຕ຺ຕາ ອຍໍ ອຸໂປສໂຖ ‘‘ສງ຺ຆຸໂປສໂຖ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

ສີລານີຕິ ຄຫຏ຺ໂຐ ຄຫຏ຺ຐສີລານິ, ປພ຺ພຊິໂຕ ປພ຺ພຊິຕສີລານິ. ອຂຓ຺ຑານີຕິອາທີນໍ ອຕ຺ໂຖ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໒໑) ວິຕ຺ຖາຣິໂຕວ. ວາລຓ຺ຑຸປກນ຺ຕິ ອສ຺ສວາເລຫິ ວາ ມກຈິວາລາທີຫິ ວາ ກຕໍ ອຓ຺ຑຸປກໍ. ຕຊ຺ຊໍ ວາຍາມນ຺ຕິ ເຕເລນ ເຕເມຕ຺ວາ ມລສ຺ສ ຕິນ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຉາຣິກໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວາລຓ຺ຑຸປເກນ ຆໍສນວາຍາໂມ. ອິຘ ປຣິໂຍທປນາຕິ ປເທ ຐຕ຺ວາ ເອວໍ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ ກິລິຏ຺ຐສ຺ມິຎ຺ຫິ ອາທາເສ ມຓ຺ຑິຕປສາຘິໂຕປິ ອຕ຺ຕຠາໂວ ໂອໂລກິຍມາໂນ ນ ໂສຠຕິ, ປຣິສຸທ຺ເຘ ໂສຠຕິ. ເອວເມວ ກິລິຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ເຕນ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ອຸໂປສໂຖ ນ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ, ປຣິສຸທ຺ເຘນ ປນ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕີຕິ. ສີລຸໂປສຖນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສີລານຸສ຺ສຣຓວເສນ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ອຸໂປສໂຖ ສີລຸໂປສໂຖ ນາມ. ສີເລນ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຈສີລທສສີເລນ ສທ຺ຘິໍ. ສີລຎ຺ຈສ຺ສ ອາຣພ຺ຠາຕິ ປຎ຺ຈສີລໍ ທສສີລຎ຺ຈ ອາຣພ຺ຠ.

ເທວຕາ ອນຸສ຺ສຣຕີຕິ ເທວຕາ ສກ຺ຂິຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘາທິຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ອຸກ຺ກນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘນໍ. ໂລຓນ຺ຕິ ໂລຓມຕ຺ຕິກາ. ເຄຣຸກນ຺ຕິ ເຄຣຸກຈຸຓ຺ຓໍ. ນາຬິກສຓ຺ຑາສນ຺ຕິ ຘມນນາຬິກຎ຺ເຈວ ປຣິວຕ຺ຕນສຓ຺ຑາສຎ຺ຈ. ຕຊ຺ຊໍ ວາຍາມນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘເນ ປກ຺ຂິປນຘມນປຣິວຕ຺ຕນາທິກໍ ອນຸຣູປໍ ວາຍາມໍ. ອິຘ ປຣິໂຍທປນາຕິ ປເທ ຐຕ຺ວາ ເອວໍ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ – ສໍກິລິຏ຺ຐສຸວຓ຺ຓມເຍນ ຫິ ປສາຘນຠຓ຺ເຑນ ປສາຘິຕາ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬມານາ ນ ໂສຠນ຺ຕິ, ປຣິສຸທ຺ຘສຸວຓ຺ຓມເຍນ ໂສຠນ຺ຕິ. ເອວເມວ ສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸໂປສໂຖ ນ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ, ປຣິສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕສ຺ສ ມຫປ຺ຜໂລ. ເທວຕຸໂປສຖນ຺ຕິ ເທວຕາ ສກ຺ຂິຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣນ຺ເຕນ ອຸປວຸຕ຺ຖອຸໂປສໂຖ ເທວຕຸໂປສໂຖ ນາມ. ເສສໍ ອິເມສຸ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິອາທີສຸ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໒໓ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ຕເມວ.

ປາຓາຕິປາຕນ຺ຕິ ປາຓວຘໍ. ປຫາຍາຕິ ຕໍ ປາຓາຕິປາຕເຈຕນາສງ຺ຂາຕໍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ປຊຫິຕ຺ວາ. ປຏິວິຣຕາຕິ ປຫີນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕໂຕ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໂຕ ໂອຣຕາ ວິຣຕາວ. ນິຫິຕທຓ຺ຑາ ນິຫິຕສຕ຺ຖາຕິ ປຣູປຆາຕຕ຺ຖາຍ ທຓ຺ຑໍ ວາ ສຕ຺ຖໍ ວາ ອາທາຍ ອວຕ຺ຕນໂຕ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕທຓ຺ຑາ ເຈວ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕສຕ຺ຖາ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຐເປຕ຺ວາ ທຓ຺ຑໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ອວເສສໍ ອຸປກຣຓໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິຫິໍສນຠາວໂຕ ສຕ຺ຖນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປນ ຠິກ຺ຂູ ກຕ຺ຕຣທຓ຺ຑໍ ວາ ທນ຺ຕກຏ຺ຐວາສິໍ ວາ ປິປ຺ຜລກໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ນ ຕໍ ປຣູປຆາຕຕ຺ຖາຍ. ຕສ຺ມາ ນິຫິຕທຓ຺ຑາ ນິຫິຕສຕ຺ຖາຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ລຊ຺ຊີຕິ ປາປຊິຄຸຈ຺ຉນລກ຺ຂຓາຍ ລຊ຺ຊາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ. ທຍາປນ຺ນາຕິ ທຍໍ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຕໍ ອາປນ຺ນາ. ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີຕິ ສພ຺ເພ ປາຓຠູເຕ ຫິເຕນ ອນຸກມ຺ປກາ, ຕາຍ ເອວ ທຍາປນ຺ນຕາຍ ສພ຺ເພສໍ ປາຓຠູຕານໍ ຫິຕຈິຕ຺ຕກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຫມ຺ປຊ຺ຊາຕິ ອຫມ຺ປິ ອຊ຺ຊ. ອິມິນາປິ ອງ຺ເຄນາຕິ ອິມິນາປິ ຄຸຓງ຺ເຄນ. ອຣຫຕໍ ອນຸກໂຣມີຕິ ຍຖາ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ປຈ຺ຉໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນຸຄຈ຺ຉຕິ ນາມ, ເອວໍ ອຫມ຺ປິ ອຣຫນ຺ເຕຫິ ປຐມໍ ກຕໍ ອິມໍ ຄຸຓໍ ປຈ຺ຉາ ກໂຣນ຺ໂຕ ເຕສໍ ອຣຫນ຺ຕານໍ ອນຸກໂຣມິ. ອຸໂປສໂຖ ຈ ເມ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ມຍາ ອຣຫຕຎ຺ຈ ອນຸກຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຸໂປສໂຖ ຈ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕິ.

ອທິນ຺ນາທານນ຺ຕິ ອທິນ຺ນສ຺ສ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕສ຺ສ ອາທານໍ, ເຖຍ຺ຍໍ ໂຈຣິກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທິນ຺ນເມວ ອາທິຍນ຺ຕີຕິ ທິນ຺ນາທາຍີ. ຈິຕ຺ເຕນປິ ທິນ຺ນເມວ ປຏິກງ຺ຂນ຺ຕີຕິ ທິນ຺ນປາຏິກງ຺ຂີ. ເຖເນຕີຕິ ເຖໂນ, ນ ເຖເນນ ອເຖເນນ. ອເຖນຕ຺ຕາເຍວ ສຸຈິຠູເຕນ. ອຕ຺ຕນາຕິ ອຕ຺ຕຠາເວນ, ອເຖນໍ ສຸຈິຠູຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ອເສຏ຺ຐຈຣິຍໍ. ພ຺ຣຫ຺ມໍ ເສຏ຺ຐໍ ອາຈາຣໍ ຈຣນ຺ຕີຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ. ອາຣາຈາຣີຕິ ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໂຕ ທູຣາຈາຣີ. ເມຖຸນາຕິ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐານວເສນ ສທິສຕ຺ຕາ ເມຖຸນກາຕິ ລທ຺ຘໂວຫາເຣຫິ ປຏິເສວິຕພ຺ພໂຕ ເມຖຸໂນຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕາ ອສທ຺ຘມ຺ມາ. ຄາມຘມ຺ມາຕິ ຄາມວາສີນໍ ຘມ຺ມາ.

ມຸສາວາທາຕິ ອລິກວຈນາ ຕຸຈ຺ຉວຈນາ. ສຈ຺ຈໍ ວທນ຺ຕີຕິ ສຈ຺ຈວາທີ. ສຈ຺ເຈນ ສຈ຺ຈໍ ສໍທຫນ຺ຕິ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕີຕິ ສຈ຺ຈສນ຺ຘາ, ນ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ມຸສາ ວທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ຫິ ປຸຣິໂສ ກທາຈິ ມຸສາວາທໍ ວທຕິ, ກທາຈິ ສຈ຺ຈໍ. ຕສ຺ສ ມຸສາວາເທນ ອນ຺ຕຣິຕຕ຺ຕາ ສຈ຺ຈໍ ສຈ຺ເຈນ ນ ຆຏີຍຕິ. ຕສ຺ມາ ນ ໂສ ສຈ຺ຈສນ຺ໂຘ. ອິເມ ປນ ນ ຕາທິສາ, ຊີວິຕເຫຕຸປິ ມຸສາ ອວຕ຺ວາ ສຈ຺ເຈນ ສຈ຺ຈໍ ສໍທຫນ຺ຕິເຍວາຕິ ສຈ຺ຈສນ຺ຘາ. ເຖຕາຕິ ຖິຣາ, ຐິຕກຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອໂກ ປຸຄ຺ຄໂລ ຫລິທ຺ທິຣາໂຄ ວິຍ ຖຸສຣາສິມ຺ຫິ ນິຂາຕຂາຓຸ ວິຍ ອສ຺ສປິຏ຺ເຐ ຐປິຕກຸມ຺ຠຓ຺ຑມິວ ຈ ນ ຐິຕກໂຖ ໂຫຕິ. ເອໂກ ປາສາຓເລຂາ ວິຍ ອິນ຺ທຂີໂລ ວິຍ ຈ ຐິຕກໂຖ ໂຫຕິ, ອສິນາ ສີສໍ ຉິນ຺ທນ຺ເຕປິ ທ຺ເວ ກຖາ ນ ກເຖຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເຖໂຕ. ປຈ຺ຈຍິກາຕິ ປຕ຺ຕິຍາຍິຕພ຺ພກາ, ສທ຺ຘາຍິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ປຈ຺ຈຍິໂກ ໂຫຕິ, ‘‘ອິທໍ ເກນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອສຸເກນ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສທ຺ທຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເອໂກ ປຈ຺ຈຍິໂກ ໂຫຕິ, ‘‘ອິທໍ ເກນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອສຸເກນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຍທິ ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິທເມວ ປມາຓໍ, ອິທານິ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ, ເອວເມວໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຈ຺ຈຍິໂກ. ອວິສໍວາທກາ ໂລກສ຺ສາຕິ ຕາຍ ສຈ຺ຈວາທິຕາຍ ໂລກໍ ນ ວິສໍວາເທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານນ຺ຕິ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊານໍ ປານເຈຕນາສງ຺ຂາຕໍ ປມາທກາຣຓໍ. ເອກຠຕ຺ຕິກາຕິ ປາຕຣາສຠຕ຺ຕໍ ສາຍມາສຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ທ຺ເວ ຠຕ຺ຕານິ. ເຕສຸ ປາຕຣາສຠຕ຺ຕໍ ອນ຺ໂຕມຊ຺ຌນ຺ຫິເກນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ອິຕຣໍ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອນ຺ໂຕອຣຸເຓນ. ຕສ຺ມາ ອນ຺ໂຕມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ທສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຠຸຎ຺ຊມານາປິ ເອກຠຕ຺ຕິກາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເອກຠຕ຺ຕິກາ’’ຕິ. ຣຕ຺ຕິໂຠຊນໍ ຣຕ຺ຕິ, ຕໂຕ ອຸປຣຕາຕິ ຣຕ຺ຕູປຣຕາ. ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ຍາວ ສູຣິຍຕ຺ຖງ຺ຄມນາ ໂຠຊນໍ ວິກາລໂຠຊນໍ ນາມ, ຕໂຕ ວິຣຕຕ຺ຕາ ວິຣຕາ ວິກາລໂຠຊນາ.

ສາສນສ຺ສ ອນນຸໂລມຕ຺ຕາ ວິສູກໍ ປຏາຓິຠູຕໍ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ວິສູກທສ຺ສນໍ, ອຕ຺ຕນາ ນຈ຺ຈນນຈ຺ຈາປນາທິວເສນ ນຈ຺ຈຎ຺ຈ ຄີຕຎ຺ຈ ວາທິຕຎ຺ຈ, ອນ຺ຕມໂສ ມຍູຣນຈ຺ຈນາທິວເສນາປິ ປວຕ຺ຕານໍ ນຈ຺ຈາທີນໍ ວິສູກຠູຕໍ ທສ຺ສນຎ຺ຈາຕິ ນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕວິສູກທສ຺ສນໍ. ນຈ຺ຈາທີນິ ຫິ ອຕ຺ຕນາ ປໂຍເຊຕຸໍ ວາ ປເຣຫິ ປໂຍຊາເປຕຸໍ ວາ ປຍຸຕ຺ຕານິ ປສ຺ສິຕຸໍ ວາ ເນວ ຠິກ຺ຂູນໍ, ນ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ.

ມາລາທີສຸ ມາລາຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປຸປ຺ຜໍ. ຄນ຺ຘນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຄນ຺ຘຊາຕໍ. ວິເລປນນ຺ຕິ ຉວິຣາຄກຣຓໍ. ຕຕ຺ຖ ປິຬນ຺ຘນ຺ໂຕ ຘາເຣຕິ ນາມ, ອູນຏ຺ຐານໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ມຓ຺ເຑຕິ ນາມ, ຄນ຺ຘວເສນ ຉວິຣາຄວເສນ ຈ ສາທິຍນ຺ໂຕ ວິຠູເສຕິ ນາມ. ຐານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາຣຓໍ, ຕສ຺ມາ ຍາຍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍເຈຕນາຍ ຕານິ ມາລາຘາຣຓາທີນິ ມຫາຊໂນ ກໂຣຕິ, ຕໂຕ ປຏິວິຣຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຈ຺ຈາສຍນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕໍ, ມຫາສຍນໍ ອກປ຺ປິຍຕ຺ຖຣຓໍ, ຕໂຕ ປຏິວິຣຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກີວມຫປ຺ຜໂລຕິ ກິຕ຺ຕກໍ ມຫປ຺ຜໂລ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຫູຕຣຕ຺ຕຣຕນານນ຺ຕິ ປຫູເຕນ ຣຕ຺ຕສງ຺ຂາເຕນ ຣຕເນນ ສມນ຺ນາຄຕານໍ, ສກລຊມ຺ພຸທີປຕລໍ ເຠຣິຕລສທິສໍ ກຕ຺ວາ ກຏິປ຺ປມາເຓຫິ ສຕ຺ຕຫິ ຣຕເນຫິ ປູຣິຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິສ຺ສຣິຍາຘິປຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິສ຺ສຣຠາເວນ ວາ ອິສ຺ສຣິຍເມວ ວາ ອາຘິປຈ຺ຈໍ, ນ ເອຕ຺ຖ ສາຫສິກກມ຺ມນ຺ຕິປິ ອິສ຺ສຣິຍາຘິປຈ຺ຈໍ. ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຍ຺ຍາຕິ ເອວຣູປໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຍ຺ຍ. ອງ຺ຄານນ຺ຕິອາທີນິ ເຕສໍ ຊນປທານໍ ນາມານິ. ກລໍ ນາຄ຺ຆຕິ ໂສຬສິນ຺ຕິ ເອກໍ ອໂຫຣຕ຺ຕໍ ອຸປວຸຕ຺ຖອຸໂປສເຖ ປຸຎ຺ຎໍ ໂສຬສຠາເຄ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ເອກໍ ຠາຄຎ຺ຈ ນ ອຄ຺ຆຕິ. ເອກຣຕ຺ຕຸໂປສຖສ຺ສ ໂສຬສິຍາ ກລາຍ ຍໍ ວິປາກຜລໍ, ຕໍເຍວ ຕໂຕ ພຫຸຕຣໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກປຓນ຺ຕິ ປຣິຕ຺ຕກໍ.

ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາຕິ ອເສຏ຺ຐຈຣິຍໂຕ. ຣຕ຺ຕິໍ ນ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ວິກາລໂຠຊນນ຺ຕິ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສນ຺ໂຕ ຣຕ຺ຕິໂຠຊນຎ຺ຈ ທິວາວິກາລໂຠຊນຎ຺ຈ ນ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ. ມຎ຺ເຈ ຉມາຍໍວ ສເຍຖ ສນ຺ຖເຕຕິ ມຸຏ຺ຐິຫຕ຺ຖປາທເກ ກປ຺ປິຍມຎ຺ເຈ ວາ ສຸຘາທິປຣິກມ຺ມກຕາຍ ຠູມິຍໍ ວາ ຕິຓປຓ຺ຓປລາລາທີນິ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ກເຕ ສນ຺ຖເຕ ວາ ສເຍຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕໍ ຫິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກມາຫຸໂປສຖນ຺ຕິ ເອວໍ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ອສມາຈຣນ຺ເຕນ ອຸປວຸຕ຺ຖໍ ອຸໂປສຖໍ ອຏ຺ຐຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ປນ ອຸປວສນ຺ເຕນ ‘‘ສ຺ເວ ອຸໂປສຖິໂກ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຊ຺ເຊວ ‘‘ອິທຎ຺ຈ ອິທຎ຺ຈ ກເຣຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອາຫາຣາທິວິຘານໍ ວິຈາເຣຕພ຺ພໍ. ອຸໂປສຖທິວເສ ປາໂຕວ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວາ ທສສີລລກ຺ຂຓຎ຺ຎຸໂນ ອຸປາສກສ຺ສ ວາ ອຸປາສິກາຍ ວາ ສນ຺ຕິເກ ວາຈໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ສມາທາຕພ຺ພານິ. ປາຬິໍ ອຊານນ຺ເຕນ ປນ ‘‘ພຸທ຺ຘປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ອຸໂປສຖໍ ອຘິຏ຺ຐາມີ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ. ອຎ຺ຎໍ ອລຠນ຺ເຕນ ອຕ຺ຕນາປິ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ, ວຈີເຠໂທ ປນ ກາຕພ຺ໂພເຍວ. ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສນ຺ເຕນ ປຣູປໂຣຘປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ກມ຺ມນ຺ຕາ ນ ວິຈາເຣຕພ຺ພາ, ອາຍວຍຄຓນໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ນ ວີຕິນາເມຕພ຺ພໍ, ເຄເຫ ປນ ອາຫາຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕິກຠິກ຺ຂຸນາ ວິຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ໂມ ວາ ໂສຕພ຺ໂພ, ອຏ຺ຐຕິໍສາຍ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ມນສິກາຕພ຺ພໍ.

ສຸທສ຺ສນາຕິ ສຸນ຺ທຣທສ຺ສນາ. ໂອຠາສຍນ຺ຕິ ໂອຠາສຍມານາ. ອນຸປຣິຍນ຺ຕີຕິ ວິຈຣນ຺ຕິ. ຍາວຕາຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ຐານໍ. ອນ຺ຕລິກ຺ຂຄາຕິ ອາກາສງ຺ຄມາ. ປຠາສນ຺ຕີຕິ ໂຊຕນ຺ຕິ ປຠາ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕິ. ທິສາວິໂຣຈນາຕິ ສພ຺ພທິສາສຸ ວິໂຣຈມານາ. ອຖ ວາ ປຠາສນ຺ຕີຕິ ທິສາຫິ ທິສາ ໂອຠາສນ຺ຕິ. ວິໂຣຈນາຕິ ວິໂຣຈມານາ. ເວຬຸຣິຍນ຺ຕິ ມຓີຕິ ວຕ຺ວາປິ ອິມິນາ ຊາຕິມຓິຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ເອກວສ຺ສິກເວຬຸວຓ຺ຓຎ຺ຫິ ເວຬຸຣິຍໍ ຊາຕິມຓິ ນາມ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍວມາຫ. ຠທ຺ທກນ຺ຕິ ລທ຺ຘກໍ. ສິງ຺ຄີສຸວຓ຺ຓນ຺ຕິ ໂຄສິງ຺ຄສທິສໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ເອວໍ ນາມກໍ ສຸວຓ຺ຓໍ. ກຎ຺ຈນນ຺ຕິ ປພ຺ພເຕຍ຺ຍໍ ປພ຺ພເຕ ຊາຕສຸວຓ຺ຓໍ. ຊາຕຣູປນ຺ຕິ ສຕ຺ຖຸວຓ຺ຓສຸວຓ຺ຓໍ. ຫຏກນ຺ຕິ ກິປິລ຺ລິກາຫິ ນີຫຏສຸວຓ຺ຓໍ. ນານຸຠວນ຺ຕີຕິ ນ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ຈນ຺ທປ຺ປຠາຕິ ສາມິອຕ຺ເຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ, ຈນ຺ທປ຺ປຠາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປວສ຺ສຸໂປສຖນ຺ຕິ ອຸປວສິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖໍ. ສຸຂຸທ຺ຣຍານີຕິ ສຸຂຜລານິ ສຸຂເວທນີຍານິ. ສຄ຺ຄມຸເປນ຺ຕິ ຐານນ຺ຕິ ສຄ຺ຄສງ຺ຂາຕໍ ຐານໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເກນຈິ ອນິນ຺ທິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສເມຕ຺ຖ ຍໍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ວຸຕ຺ຕານຸສາເຣເນວ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ມຫາວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

(໘) ໓. ອານນ຺ທວຄ຺ໂຄ

໑. ຉນ຺ນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໒. ຕຕິຍສ຺ສ ປຐເມ ຉນ຺ໂນຕິ ເອວໍນາມໂກ ຉນ຺ນປຣິພ຺ພາຊໂກ. ຕຸມ຺ເຫປິ, ອາວຸໂສຕິ, ອາວຸໂສ, ຍຖາ ມຍໍ ຣາຄາທີນໍ ປຫານໍ ປຎ຺ຎາເປມ, ກິໍ ເອວໍ ຕຸມ຺ເຫປິ ປຎ຺ຎາເປຖາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຕໂຕ ເຖໂຣ ‘‘ອຍໍ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອມ຺ເຫ ຣາຄາທີນໍ ປຫານໍ ປຎ຺ຎາເປມາຕິ ວທຕິ, ນຕ຺ຖິ ປເນຕໍ ພາຫິຣສມເຍ’’ຕິ ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ມຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂຂຕິ ອວຘາຣຓຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ມຍເມວ ປຎ຺ຎາເປມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຕ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ເຖໂຣ ພາຫິຣສມຍໍ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຫຣນ຺ໂຕ ‘ມຍເມວາ’ຕິ ອາຫ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ເອເຕ ເອເຕສໍ ປຫານໍ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕີ’’ຕິ. ອຖ ເຖຣໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກິໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫຕິອາທິມາຫ. ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ ຣຕ຺ໂຕ ໂຂຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕຕ຺ຖນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖໍ. ປຣຕ຺ຖອຸຠຍຕ຺ເຖສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອນ຺ຘກຣໂຓຕິອາທີສຸ ຍສ຺ສ ຣາໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ຍຖາຠູຕທສ຺ສນນິວາຣເຓນ ອນ຺ຘໍ ກໂຣຕີຕິ ອນ຺ຘກຣໂຓ. ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸໍ ນ ກໂຣຕີຕິ ອຈກ຺ຂຸກຣໂຓ. ຎາຓໍ ນ ກໂຣຕີຕິ ອຎ຺ຎາຓກຣໂຓ. ກມ຺ມສ຺ສກຕປຎ຺ຎາ ຌານປຎ຺ຎາ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຕິ ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ປຎ຺ຎາ ອປ຺ປວຕ຺ຕິກຣເຓນ ນິໂຣເຘຕີຕິ ປຎ຺ຎານິໂຣຘິໂກ. ອນິຏ຺ຐຜລທາຍກຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂສງ຺ຂາຕສ຺ສ ວິຆາຕສ຺ເສວ ປກ຺ເຂ ວຕ຺ຕຕີຕິ ວິຆາຕປກ຺ຂິໂກ. ກິເລສນິພ຺ພານໍ ນ ສໍວຕ຺ເຕຕີຕິ ອນິພ຺ພານສໍວຕ຺ຕນິໂກ. ອລຎ຺ຈ ປນາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ອປ຺ປມາທາຍາຕິ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ສເຈ ເອວຣູປາ ປຏິປທາ ອຕ຺ຖິ, ອລໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອປ຺ປມາທາຍ ຍຸຕ຺ຕໍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ, ອປ຺ປມາທໍ ກໂຣຖ, ອາວຸໂສຕິ ເຖຣສ຺ສ ວຈນໍ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ໂລກຸຕ຺ຕຣມິສ຺ສໂກ ກຖິໂຕ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

໒. ອາຊີວກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໓. ທຸຕິເຍ ເຕນ ຫິ ຄຫປຕີຕິ ເຖໂຣ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ອິຘ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນ ອຎ຺ຎາຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄມິ, ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖໍ ປນ ອາຄໂຕ. ອິມິນາ ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ຫໍ ອິມິນາວ ກຖາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອິຕິ ຕໍເຍວ ກຖໍ ກຖາເປຕຸກາໂມ ເຕນ ຫີຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເຕນ ຫີຕິ ກາຣຓາປເທໂສ. ຍສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉສິ, ຕສ຺ມາ ຕຎ຺ເຎເວຕ຺ຖ ປຏິປຸຈ຺ຉາມີຕິ. ເກສໍ ໂນຕິ ກຕເມສໍ ນຸ. ສຘມ຺ມຸກ຺ກໍສນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘິຍາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐປນາ. ປຣຘມ຺ມາປສາທນາຕິ ປເຣສໍ ລທ຺ຘິຍາ ຆຏ຺ຏນາ ວມ຺ຠນາ ອວກ຺ຂິປນາ. ອາຍຕເນວ ຘມ຺ມເທສນາຕິ ກາຣຓສ຺ມິໍເຍວ ຘມ຺ມເທສນາ. ອຕ຺ໂຖ ຈ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ມຍາ ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ຫາຍ ອຕ຺ໂຖ ຈ ປກາສິໂຕ. ອຕ຺ຕາ ຈ ອນຸປນີໂຕຕິ ອມ຺ເຫ ເອວຣູປາຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕາ ຈ ນ ອຸປນີໂຕ. ນຸປນີໂຕຕິປິ ປາໂຐ.

໓. ມຫານາມສກ຺ກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໔. ຕຕິເຍ ຄິລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ຄິລາໂນ ຫຸຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ. ເຄລຎ຺ຎາຕິ ຄິລານຠາວໂຕ. ອຸປສງ຺ກມີຕິ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ມາລາຄນ຺ຘາທີນິ ອາທາຍ ມຫາປຣິວາຣປຣິວຸໂຕ ອຸປສງ຺ກມິ. ພາຫາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ນ ພາຫາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກຑ຺ຒິ, ນິສິນ຺ນາສນໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓພາຫາຍໍ ອງ຺ຄຸຏ຺ຐເກນ ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອປເນສີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຖສ຺ສ ‘‘ເສຂມ຺ປິ ໂຂ, ມຫານາມ, ສີລ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ເສຂານໍ ສີລຎ຺ຈ ສມາຘິຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ກເຖຕ຺ວາ ອຸປຣິ ອຣຫຕ຺ຕຜລວເສນ ອເສຂາ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາໂຍ ກເຖນ຺ໂຕ – ‘‘ເສຂສມາຘິໂຕ ເສຂໍ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ອເສຂຎ຺ຈ ຜລຎາຓໍ ປຈ຺ຉາ, ເສຂວິປສ຺ສນາຎາຓໂຕ ຈ ອເສຂຜລສມາຘິ ປຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ທີເປສິ. ຍານິ ປນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ ສມາຘິຎາຓານິ, ເຕສໍ ອປຈ຺ຉາ ອປຸເຣ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາຕິ.

໔. ນິຄຓ຺ຐສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໕. ຈຕຸຕ຺ເຖ ກູຏາຄາຣສາລາຍນ຺ຕິ ທ຺ເວ ກຓ຺ຓິກາ ຄເຫຕ຺ວາ ຫໍສວຏ຺ຏກຈ຺ຉນ຺ເນນ ກຕາຍ ຄນ຺ຘກຸຏິຍາ. ອປຣິເສສໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຏິຊານາຕີຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ອເສເສຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຏິຊານາຕິ. ສຕຕໍ ສມິຕນ຺ຕິ ສພ຺ພກາລໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ. ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ມຍ຺ຫໍ ອຸປຏ຺ຐິຕເມວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປຸຣາຓານໍ ກມ຺ມານນ຺ຕິ ອາຍູຫິຕກມ຺ມານໍ. ຕປສາ ພ຺ຍນ຺ຕີຠາວນ຺ຕິ ທຸກ຺ກຣຕເປນ ວິຄຕນ຺ຕກຣຓໍ. ນວານໍ ກມ຺ມານນ຺ຕິ ອິທານິ ອາຍູຫິຕພ຺ພກມ຺ມານໍ. ອກຣຓາຕິ ອນາຍູຫເນນ. ເສຕຸຆາຕນ຺ຕິ ປທຆາຕໍ ປຈ຺ຈຍຆາຕໍ ກເຖຕິ. ກມ຺ມກ຺ຂຍາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂໂຍຕິ ກມ຺ມວຏ຺ຏກ຺ຂເຍນ ທຸກ຺ຂກ຺ຂໂຍ. ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາ ເວທນາກ຺ຂໂຍຕິ ທຸກ຺ຂວຏ຺ຏກ຺ຂເຍນ ເວທນາກ຺ຂໂຍ. ທຸກ຺ຂວຏ຺ຏສ຺ມິຎ຺ຫິ ຂີເຓ ເວທນາວຏ຺ຏມ຺ປິ ຂີຓເມວ ໂຫຕິ. ເວທນາກ຺ຂຍາ ສພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເວທນາກ຺ຂເຍນ ປນ ສກລວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓເມວ ຠວິສ຺ສຕິ. ສນ຺ທິຏ຺ຐິກາຍາຕິ ສາມໍ ປສ຺ສິຕພ຺ພາຍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ. ນິຊ຺ຊຣາຍ ວິສຸທ຺ຘິຍາຕິ ກິເລສຊີຣຓກປຏິປທາຍ ກິເລເສ ວາ ນິຊ຺ຊີຣຓໂຕ ນິຊ຺ຊຣາຍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ. ສມຕິກ຺ກໂມ ໂຫຕີຕິ ສກລສ຺ສ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຕິກ຺ກໂມ ໂຫຕິ. ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ກິມາຫາຕິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອິມາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ກິມາຫ, ກິໍ ເອຕໍເຍວ ກິເລສນິຊ຺ຊີຣຓກປຏິປທໍ ປຎ຺ຎເປຕິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ຊານຕາຕິ ອນາວຣຓຎາເຓນ ຊານນ຺ເຕນ. ປສ຺ສຕາຕິ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສນ຺ເຕນ. ວິສຸທ຺ຘິຍາຕິ ວິສຸທ຺ຘິສມ຺ປາປນຕ຺ຖາຍ. ສມຕິກ຺ກມາຍາຕິ ສມຕິກ຺ກມນຕ຺ຖາຍ. ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຍາຕິ ອຕ຺ຖໍ ຄມນຕ຺ຖາຍ. ຎາຍສ຺ສ ອຘິຄມາຍາຕິ ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຘິຄມນຕ຺ຖາຍ. ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາຕິ ອປຈ຺ຈຍນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກຣຓຕ຺ຖາຍ. ນວຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕີຕິ ນວໍ ກມ຺ມໍ ນາຍູຫຕິ. ປຸຣາຓຎ຺ຈ ກມ຺ມນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ອາຍູຫິຕກມ຺ມໍ. ຜຸສ຺ສ ຜຸສ຺ສ ພ຺ຍນ຺ຕີ ກໂຣຕີຕິ ຜຸສິຕ຺ວາ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຄຕນ຺ຕໍ ກໂຣຕິ, ວິປາກຜສ຺ສໍ ຜຸສິຕ຺ວາ ຜຸສິຕ຺ວາ ຕໍ ກມ຺ມໍ ເຂເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສນ຺ທິຏ຺ຐິກາຕິ ສາມໍ ປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ອກາລິກາຕິ ນ ກາລນ຺ຕເຣ ກິຈ຺ຈກາຣິກາ. ເອຫິປສ຺ສິກາຕິ ‘‘ເອຫິ ປສ຺ສາ’’ຕິ ເອວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕາ. ໂອປເນຍ຺ຍິກາຕິ ອຸປນເຍ ຍຸຕ຺ຕາ ອລ຺ລີຍິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕາ. ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພາ ວິຎ຺ຎູຫີຕິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນເຍວ ຊານິຕພ຺ພາ, ພາເລຫິ ປນ ທຸຊ຺ຊານາ. ອິຕິ ສີລວເສນ ທ຺ເວ ມຄ຺ຄາ, ທ຺ເວ ຈ ຜລານິ ກຖິຕານິ. ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມິໂນ ຫິ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິໂນຕິ. ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫີຕິອາທິກາຍ ປນ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ຕໂຍ ມຄ຺ຄາ, ຕີຓິ ຈ ຜລານິ ກຖິຕານິ. ອນາຄາມີ ອຣິຍສາວໂກ ຫິ ສມາຘິມ຺ຫິ ປຣິປູຣກາຣີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອາສວານໍ ຂຍາຕິອາທີຫິ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ກຖິຕໍ. ເກຈິ ປນ ສີລສມາຘໂຍປິ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕາ. ເອເກກສ຺ສ ປນ ວເສນ ປຏິປຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ຕນ຺ຕິ ອາໂຣປິຕາຕິ.

໕. ນິເວສກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໖. ປຎ຺ຈເມ ອມຈ຺ຈາຕິ ສຸຫຊ຺ຊາ. ຎາຕີຕິ ສສ຺ສຸສສຸຣປກ຺ຂິກາ. ສາໂລຫິຕາຕິ ສມານໂລຫິຕາ ຠາຕິຠຄິນິອາທໂຍ. ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທຕິ ຄຸເຓ ອເວຈ຺ຈ ຊານິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຈລປ຺ປສາເທ. ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕນ຺ຕິ ຠາວຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ. ປຖວີຘາຕຸຍາຕິອາທີສຸ ວີສຕິຍາ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ຖທ຺ຘາກາຣຠູຕາຍ ປຖວີຘາຕຸຍາ, ທ຺ວາທສສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ຍູສຄຕາຍ ອາພນ຺ຘນຠູຕາຍ ອາໂປຘາຕຸຍາ, ຈຕູສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ປຣິປາຈນຠູຕາຍ ເຕໂຊຘາຕຸຍາ, ຉສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນຠູຕາຍ ວາໂຍຘາຕຸຍາ ສິຍາ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ. ນ ຕ຺ເວວາຕິ ອິເມສໍ ຫິ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຠາວູປຄມເນນ ສິຍາ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ, ອຣິຍສາວກສ຺ສ ປນ ນ ຕ຺ເວວ ສິຍາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕນ຺ຕິ ປສາທຎ຺ຎຖຕ຺ຕຎ຺ຈ ຄຕິອຎ຺ຎຖຕ຺ຕຎ຺ຈ. ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ນ ໂຫຕິ, ຠາວຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ປນ ໂຫຕິ. ອຣິຍສາວໂກ ຫິ ມນຸສ຺ໂສ ຫຸຕ຺ວາ ເທໂວປິ ໂຫຕິ ພ຺ຣຫ຺ມາປິ. ປສາໂທ ປນສ຺ສ ຠວນ຺ຕເຣປິ ນ ວິຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຈ ອປາຍຄຕິສງ຺ຂາຕໍ ຄຕິອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ສຕ຺ຖາປິ ຕເທວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຣິທໍ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕນ຺ຕິອາທິມາຫ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

໖. ປຐມຠວສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໗. ຉຏ຺ເຐ ກາມຘາຕຸເວປກ຺ກນ຺ຕິ ກາມຘາຕຸຍາ ວິປຈ຺ຈນກໍ. ກາມຠໂວຕິ ກາມຘາຕຸຍໍ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ. ກມ຺ມໍ ເຂຕ຺ຕນ຺ຕິ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມໍ ວິຣຸຫນຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ເຂຕ຺ຕໍ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ພີຊນ຺ຕິ ສຫຊາຕໍ ອຠິສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຣຸຫນຏ຺ເຐນ ພີຊໍ. ຕຓ຺ຫາ ສ຺ເນໂຫຕິ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນານຸພ຺ຣູຫນວເສນ ຕຓ຺ຫາ ອຸທກໍ ນາມ. ອວິຊ຺ຊານີວຣຓານນ຺ຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ອາວຣິຕານໍ. ຕຓ຺ຫາສໍໂຍຊນານນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາພນ຺ຘເນນ ພທ຺ຘານໍ. ຫີນາຍ ຘາຕຸຍາຕິ ກາມຘາຕຸຍາ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຕິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ອຠິສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓໍ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ມຊ຺ຌິມາຍ ຘາຕຸຍາຕິ ຣູປຘາຕຸຍາ. ປຓີຕາຍ ຘາຕຸຍາຕິ ອຣູປຘາຕຸຍາ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

໗. ທຸຕິຍຠວສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໘. ສຕ຺ຕເມ ເຈຕນາຕິ ກມ຺ມເຈຕນາ. ປຕ຺ຖນາປິ ກມ຺ມປຕ຺