ມູລ > ສຸຕ຺ຕປິຏກ > ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາຍ

໑. ເອວໍ ¶ ¶ ¶ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ [ຠທ຺ທນ຺ເຕ (ກ.)]’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຍານິ ການິຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຍານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ສພ຺ພານິ ຕານິ ພາລໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂນ ¶ ປຓ຺ຑິຕໂຕ. ເຍ ເກຈິ ອຸປທ຺ທວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ສພ຺ເພ ເຕ ພາລໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂນ ປຓ຺ຑິຕໂຕ. ເຍ ເກຈິ ອຸປສຄ຺ຄາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ສພ຺ເພ ເຕ ພາລໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂນ ປຓ຺ຑິຕໂຕ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ນຬາຄາຣາ ວາ ຕິຓາຄາຣາ ວາ [ນຬາຄາຣໍ ວາ ຕິຓາຄາຣໍ ວາ (ສີ.)] ອຄ຺ຄິ ມຸຕ຺ໂຕ [ອຄ຺ຄິມຸກ຺ໂກ (ສີ.), ອຄ຺ຄິ ມຸກ຺ໂກ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ກູຏາຄາຣານິປິ ຑຫຕິ ອຸລ຺ລິຕ຺ຕາວລິຕ຺ຕານິ ນິວາຕານິ ຜຸສິຕຄ຺ຄຬານິ ປິຫິຕວາຕປານານິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍານິ ການິຈິ ຠຍານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ສພ຺ພານິ ຕານິ ພາລໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂນ ປຓ຺ຑິຕໂຕ. ເຍ ເກຈິ ອຸປທ຺ທວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ສພ຺ເພ ເຕ ພາລໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂນ ປຓ຺ຑິຕໂຕ. ເຍ ເກຈິ ອຸປສຄ຺ຄາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ສພ຺ເພ ເຕ ພາລໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂນ ປຓ຺ຑິຕໂຕ.

‘‘ອິຕິ ¶ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຏິຠໂຍ ¶ ພາໂລ, ອປ຺ປຏິຠໂຍ ປຓ຺ຑິໂຕ. ສອຸປທ຺ທໂວ ພາໂລ, ອນຸປທ຺ທໂວ ປຓ຺ຑິໂຕ. ສອຸປສຄ຺ໂຄ ພາໂລ, ອນຸປສຄ຺ໂຄ ປຓ຺ຑິໂຕ. ນຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓ຺ຑິຕໂຕ ຠຍໍ, ນຕ຺ຖິ ປຓ຺ຑິຕໂຕ ອຸປທ຺ທໂວ, ນຕ຺ຖິ ປຓ຺ຑິຕໂຕ ອຸປສຄ຺ໂຄ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ເຍຫິ ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ ເຕ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ ອຠິນິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ, ເຍຫິ ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ ເຕ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິສ຺ສາມາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ‘‘ກມ຺ມລກ຺ຂໂຓ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ພາໂລ, ກມ຺ມລກ຺ຂໂຓ ປຓ຺ຑິໂຕ, ອປທານໂສຠນີ [ອປທາເນ ໂສຠຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປຎ຺ຎາຕິ [ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ (?)]. ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ, ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ກາຍສຸຈຣິເຕນ, ວຈີສຸຈຣິເຕນ, ມໂນສຸຈຣິເຕນ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ເຍຫິ ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ ¶ ເຕ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ ອຠິນິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ, ເຍຫິ ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ ເຕ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິສ຺ສາມາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາລສ຺ສ ພາລລກ຺ຂຓານິ ພາລນິມິຕ຺ຕານິ ພາລາປທານານິ ¶ . ກຕມານິ ຕີຓິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາໂລ ທຸຈ຺ຈິນ຺ຕິຕຈິນ຺ຕີ ຈ ໂຫຕິ ທຸພ຺ຠາສິຕຠາສີ ຈ ທຸກ຺ກຏກມ຺ມກາຣີ ຈ. ໂນ ເຈທໍ [ໂນ ເຈຕໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ພາໂລ ທຸຈ຺ຈິນ຺ຕິຕຈິນ຺ຕີ ຈ ອຠວິສ຺ສ ທຸພ຺ຠາສິຕຠາສີ ຈ ທຸກ຺ກຏກມ຺ມກາຣີ ຈ, ເກນ ນໍ ປຓ຺ຑິຕາ ຊາເນຍ຺ຍຸໍ [ເຕນ ນໍ ປຓ຺ຑິຕາ ນ ຊາເນຍ຺ຍຸໍ (ກ.), ນ ນໍ ປຓ຺ຑິຕາ ຊາເນຍ຺ຍຸໍ (?)] – ‘ພາໂລ ອຍໍ ຠວໍ ອສປ຺ປຸຣິໂສ’ຕິ? ຍສ຺ມາ ¶ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາໂລ ທຸຈ຺ຈິນ຺ຕິຕຈິນ຺ຕີ ຈ ໂຫຕິ ທຸພ຺ຠາສິຕຠາສີ ຈ ທຸກ຺ກຏກມ຺ມກາຣີ ຈ ຕສ຺ມາ ນໍ ປຓ຺ຑິຕາ ຊານນ຺ຕິ – ‘ພາໂລ ອຍໍ ຠວໍ ອສປ຺ປຸຣິໂສ’ຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ພາລສ຺ສ ພາລລກ຺ຂຓານິ ພາລນິມິຕ຺ຕານິ ພາລາປທານານິ.

‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ປຓ຺ຑິຕລກ຺ຂຓານິ ປຓ຺ຑິຕນິມິຕ຺ຕານິ ປຓ຺ຑິຕາປທານານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓ຺ຑິໂຕ ສຸຈິນ຺ຕິຕຈິນ຺ຕີ ຈ ໂຫຕິ ສຸຠາສິຕຠາສີ ຈ ສຸກຕກມ຺ມກາຣີ ຈ. ໂນ ເຈທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓ຺ຑິໂຕ ສຸຈິນ຺ຕິຕຈິນ຺ຕີ ຈ ອຠວິສ຺ສ ສຸຠາສິຕຠາສີ ຈ ສຸກຕກມ຺ມກາຣີ ຈ, ເກນ ນໍ ປຓ຺ຑິຕາ ຊາເນຍ຺ຍຸໍ – ‘ປຓ຺ຑິໂຕ ອຍໍ ຠວໍ ສປ຺ປຸຣິໂສ’ຕິ? ຍສ຺ມາ ¶ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓ຺ຑິໂຕ ສຸຈິນ຺ຕິຕຈິນ຺ຕີ ຈ ໂຫຕິ ສຸຠາສິຕຠາສີ ຈ ສຸກຕກມ຺ມກາຣີ ຈ ຕສ຺ມາ ນໍ ປຓ຺ຑິຕາ ຊານນ຺ຕິ – ‘ປຓ຺ຑິໂຕ ອຍໍ ຠວໍ ສປ຺ປຸຣິໂສ’ຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ປຓ຺ຑິຕລກ຺ຂຓານິ ປຓ຺ຑິຕນິມິຕ຺ຕານິ ປຓ຺ຑິຕາປທານານິ. ຕສ຺ມາຕິຫ…. ຕຕິຍໍ.

໔. ‘‘ຕີຫິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອຈ຺ຈຍໍ ອຈ຺ຈຍໂຕ ນ ປສ຺ສຕິ, ອຈ຺ຈຍໍ ອຈ຺ຈຍໂຕ ທິສ຺ວາ ຍຖາຘມ຺ມໍ ນປ຺ປຏິກໂຣຕິ, ປຣສ຺ສ ໂຂ ¶ ປນ ອຈ຺ຈຍໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ຍຖາຘມ຺ມໍ ນປ຺ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອຈ຺ຈຍໍ ອຈ຺ຈຍໂຕ ປສ຺ສຕິ, ອຈ຺ຈຍໍ ອຈ຺ຈຍໂຕ ທິສ຺ວາ ຍຖາຘມ຺ມໍ ປຏິກໂຣຕິ, ປຣສ຺ສ ໂຂ ປນ ອຈ຺ຈຍໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ຍຖາຘມ຺ມໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ມາຕິຫ…. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອໂຍນິໂສ ປຎ຺ຫໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ອໂຍນິໂສ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕາ ໂຫຕິ, ປຣສ຺ສ ໂຂ ປນ ໂຍນິໂສ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕໍ ປຣິມຓ຺ຑເລຫິ ¶ ປທພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ສິລິຏ຺ເຐຫິ ອຸປຄເຕຫິ ນາພ຺ຠນຸໂມທິຕາ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ໂຍນິໂສ ປຎ຺ຫໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ໂຍນິໂສ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕາ ໂຫຕິ, ປຣສ຺ສ ໂຂ ປນ ໂຍນິໂສ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕໍ ປຣິມຓ຺ຑເລຫິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ສິລິຏ຺ເຐຫິ ອຸປຄເຕຫິ ອພ຺ຠນຸໂມທິຕາ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ມາຕິຫ…. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຕເມຫິ ¶ ຕີຫິ? ອກຸສເລນ ¶ ກາຍກມ຺ເມນ, ອກຸສເລນ ວຈີກມ຺ເມນ, ອກຸສເລນ ມໂນກມ຺ເມນ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ກຸສເລນ ກາຍກມ຺ເມນ ¶ , ກຸສເລນ ວຈີກມ຺ເມນ, ກຸສເລນ ມໂນກມ຺ເມນ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ມາຕິຫ…. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ສາວຊ຺ເຊນ ກາຍກມ຺ເມນ, ສາວຊ຺ເຊນ ວຈີກມ຺ເມນ, ສາວຊ຺ເຊນ ມໂນກມ຺ເມນ…ເປ… ອນວຊ຺ເຊນ ກາຍກມ຺ເມນ, ອນວຊ຺ເຊນ ວຈີກມ຺ເມນ, ອນວຊ຺ເຊນ ມໂນກມ຺ເມນ…ເປ…. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ສພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ກາຍກມ຺ເມນ, ສພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ວຈີກມ຺ເມນ, ສພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ມໂນກມ຺ເມນ…ເປ… ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ກາຍກມ຺ເມນ, ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ວຈີກມ຺ເມນ ¶ , ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ມໂນກມ຺ເມນ. ອິເມຫິ, ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ¶ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ເຍຫິ ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພາໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ ເຕ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ ອຠິນິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ, ເຍຫິ ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ເວທິຕພ຺ໂພ ເຕ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິສ຺ສາມາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ‘‘ຕີຫິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພາໂລ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ອສປ຺ປຸຣິໂສ ຂຕໍ ອຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ສາວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ສານຸວຊ຺ໂຊ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ, ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພາໂລ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ອສປ຺ປຸຣິໂສ ຂຕໍ ອຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ສາວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ສານຸວຊ຺ໂຊ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ.

‘‘ຕີຫິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ວິຍຕ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິໂສ ອກ຺ຂຕໍ ອນຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ອນວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ອນນຸວຊ຺ໂຊ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ກາຍສຸຈຣິເຕນ, ວຈີສຸຈຣິເຕນ, ມໂນສຸຈຣິເຕນ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ວິຍຕ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິໂສ ອກ຺ຂຕໍ ອນຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ອນວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ອນນຸວຊ຺ໂຊ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕີ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຕໂຍ ມເລ ອປ຺ປຫາຍ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ທຸສ຺ສີໂລ ຈ ໂຫຕິ, ທຸສ຺ສີລ຺ຍມລຎ຺ຈສ຺ສ ອປ຺ປຫີນໍ ¶ ໂຫຕິ; ອິສ຺ສຸກີ ຈ ໂຫຕິ, ອິສ຺ສາມລຎ຺ຈສ຺ສ ອປ຺ປຫີນໍ ໂຫຕິ; ມຈ຺ຉຣີ ຈ ໂຫຕິ, ມຈ຺ເຉຣມລຎ຺ຈສ຺ສ ອປ຺ປຫີນໍ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອິເມ ຕໂຍ ມເລ ອປ຺ປຫາຍ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ.

‘‘ຕີຫິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຕໂຍ ມເລ ປຫາຍ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ສີລວາ ຈ ໂຫຕິ, ທຸສ຺ສີລ຺ຍມລຎ຺ຈສ຺ສ ປຫີນໍ ໂຫຕິ; ອນິສ຺ສຸກີ ຈ ໂຫຕິ, ອິສ຺ສາມລຎ຺ຈສ຺ສ ປຫີນໍ ໂຫຕິ; ອມຈ຺ຉຣີ ຈ ໂຫຕິ, ມຈ຺ເຉຣມລຎ຺ຈສ຺ສ ປຫີນໍ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອິເມ ຕໂຍ ມເລ ປຫາຍ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ’’ຕິ. ທສມໍ.

ຠຍໍ ລກ຺ຂຓຈິນ຺ຕີ ຈ, ອຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ອໂຍນິໂສ;

ອກຸສລຎ຺ຈ ສາວຊ຺ຊໍ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌຂຕໍ ມລນ຺ຕິ.

໑໑. ‘‘ຕີຫິ ¶ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຎາໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸຊນອຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ພຫຸຊນທຸກ຺ຂາຍ, ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ອນຕ຺ຖາຍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອນນຸໂລມິເກ ກາຍກມ຺ເມ ສມາທເປຕິ, ອນນຸໂລມິເກ ວຈີກມ຺ເມ ສມາທເປຕິ, ອນນຸໂລມິເກສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມາທເປຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຎາໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸຊນອຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ພຫຸຊນທຸກ຺ຂາຍ, ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ¶ ອນຕ຺ຖາຍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ.

‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຎາໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ພຫຸຊນສຸຂາຍ, ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອນຸໂລມິເກ ກາຍກມ຺ເມ ສມາທເປຕິ, ອນຸໂລມິເກ ວຈີກມ຺ເມ ສມາທເປຕິ, ອນຸໂລມິເກສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມາທເປຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຎາໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ພຫຸຊນສຸຂາຍ, ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ. ປຐມໍ.

໑໒. ‘‘ຕີຓິມານິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕສ຺ສ ຍາວຊີວໍ ສາຣຓີຍານິ [ສຣຓີຍານິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຠວນ຺ຕິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເທເສ ຣາຊາ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ໂຕ ຊາໂຕ ໂຫຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມໍ ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕສ຺ສ ຍາວຊີວໍ ສາຣຓີຍໍ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ¶ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ມິໍ ປເທເສ ຣາຊາ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິຍໍ ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕສ຺ສ ຍາວຊີວໍ ສາຣຓີຍໍ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ມິໍ ປເທເສ ຣາຊາ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ໂຕ ສງ຺ຄາມໍ ອຠິວິຊິນິຕ຺ວາ ວິຊິຕສງ຺ຄາໂມ ຕເມວ ສງ຺ຄາມສີສໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິຍໍ ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕສ຺ສ ຍາວຊີວໍ ສາຣຓີຍໍ ໂຫຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕສ຺ສ ຍາວຊີວໍ ສາຣຓີຍານິ ຠວນ຺ຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ¶ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິມານິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຍາວຊີວໍ ສາຣຓີຍານິ ຠວນ຺ຕິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເທເສ ຠິກ຺ຂຸ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ¶ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມໍ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຍາວຊີວໍ ສາຣຓີຍໍ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ມິໍ ປເທເສ ຠິກ຺ຂຸ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິຍໍ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຍາວຊີວໍ ສາຣຓີຍໍ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ມິໍ ປເທເສ ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິຍໍ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຍາວຊີວໍ ສາຣຓີຍໍ ໂຫຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ຍາວຊີວໍ ສາຣຓີຍານິ ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໑໓. ‘‘ຕໂຍເມ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຕໂຍ? ນິຣາໂສ, ອາສໍໂສ, ວິຄຕາໂສ. ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ ປຸຄ຺ຄໂລ ນິຣາໂສ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ນີເຈ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ໂຫຕິ, ຈຓ຺ຑາລກຸເລ ວາ ເວນກຸເລ [ເວຓກຸເລ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວາ ເນສາທກຸເລ ວາ ¶ ຣຖກາຣກຸເລ ວາ ປຸກ຺ກຸສກຸເລ ວາ ທລິທ຺ເທ ອປ຺ປນ຺ນປານໂຠຊເນ ກສິຣວຸຕ຺ຕິເກ, ຍຕ຺ຖ ກສິເຣນ ຆາສຈ຺ຉາໂທ ລພ຺ຠຕິ. ໂສ ຈ ໂຫຕິ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ທຸທ຺ທສິໂກ ໂອໂກຏິມໂກ ພວ຺ຫາພາໂຘ [ພຫ຺ວາພາໂຘ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.)] ກາໂຓ ວາ ກຸຓີ ວາ ຂຎ຺ໂຊ ວາ ປກ຺ຂຫໂຕ ວາ, ນ ລາຠີ ອນ຺ນສ຺ສ ປານສ຺ສ ວຕ຺ຖສ຺ສ ຍານສ຺ສ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນສ຺ສ ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍສ຺ສ. ໂສ ສຸຓາຕິ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ກິຣ ຂຕ຺ຕິໂຍ ຂຕ຺ຕິເຍຫິ ຂຕ຺ຕິຍາຠິເສເກນ ອຠິສິຕ຺ໂຕ’ຕິ. ຕສ຺ສ ນ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ກຸທາສ຺ສຸ ນາມ ມມ຺ປິ ¶ ຂຕ຺ຕິຍາ ຂຕ຺ຕິຍາຠິເສເກນ ອຠິສິຎ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ! ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ນິຣາໂສ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອາສໍໂສ? ອິຘ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕສ຺ສ ເຊຏ຺ໂຐ ປຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ອາຠິເສໂກ ອນຠິສິຕ຺ໂຕ ອຈລປ຺ປຕ຺ໂຕ [ມຈລປ຺ປຕ຺ໂຕ (ສີ. ປີ.)]. ໂສ ສຸຓາຕິ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ກິຣ ຂຕ຺ຕິໂຍ ຂຕ຺ຕິເຍຫິ ຂຕ຺ຕິຍາຠິເສເກນ ອຠິສິຕ຺ໂຕ’ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ກຸທາສ຺ສຸ ນາມ ມມ຺ປິ ຂຕ຺ຕິຍາ ຂຕ຺ຕິຍາຠິເສເກນ ອຠິສິຎ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ! ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອາສໍໂສ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ວິຄຕາໂສ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ໂຫຕິ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ໂຕ. ໂສ ສຸຓາຕິ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ກິຣ ຂຕ຺ຕິໂຍ ຂຕ຺ຕິເຍຫິ ຂຕ຺ຕິຍາຠິເສເກນ ອຠິສິຕ຺ໂຕ’ຕິ. ຕສ຺ສ ນ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ກຸທາສ຺ສຸ ນາມ ມມ຺ປິ ຂຕ຺ຕິຍາ ຂຕ຺ຕິຍາຠິເສເກນ ອຠິສິຎ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ! ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຍາ ຫິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸພ຺ເພ ອນຠິສິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິເສກາສາ ສາ [ສາສ຺ສ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ວິຄຕາໂສ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ເອວເມວໍ ¶ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ຠິກ຺ຂູສຸ. ກຕເມ ຕໂຍ? ນິຣາໂສ, ອາສໍໂສ, ວິຄຕາໂສ. ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ນິຣາໂສ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸສ຺ສີໂລ ໂຫຕິ ປາປຘມ຺ໂມ ອສຸຈິ ສງ຺ກສ຺ສຣສມາຈາໂຣ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກມ຺ມນ຺ໂຕ ອສ຺ສມໂຓ ສມຓປຏິຎ຺ໂຎ ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິປຏິຎ຺ໂຎ ອນ຺ໂຕປູຕິ ອວສ຺ສຸໂຕ ກສມ຺ພຸຊາໂຕ. ໂສ ສຸຓາຕິ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ¶ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ນ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ກຸທາສ຺ສຸ ນາມ ອຫມ຺ປິ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ¶ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສາມີ’ຕິ! ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ນິຣາໂສ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອາສໍໂສ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ. ໂສ ສຸຓາຕິ ¶ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ກຸທາສ຺ສຸ ນາມ ອຫມ຺ປິ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສາມີ’ຕິ! ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອາສໍໂສ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ວິຄຕາໂສ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ ໂຫຕິ ຂີຓາສໂວ. ໂສ ສຸຓາຕິ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ນ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ກຸທາສ຺ສຸ ນາມ ອຫມ຺ປິ ອາສວານໍ ຂຍາ…ເປ… ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສາມີ’ຕິ! ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຍາ ຫິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸພ຺ເພ ອວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິມຸຕ຺ຕາສາ ສາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ວິຄຕາໂສ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ຠິກ຺ຂູສູ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໑໔. ‘‘ໂຍປິ ¶ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ໂສປິ ນ ອຣາຊກໍ ຈກ຺ກໍ ວຕ຺ເຕຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ ¶ – ‘‘ໂກ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ຘມ຺ມິກສ຺ສ ຘມ຺ມຣຎ຺ໂຎ ຣາຊາ’’ຕິ [ຈກ຺ກນ຺ຕິ (ກ.)]? ‘‘ຘມ຺ໂມ, ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ຠຄວາ ອໂວຈ – ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂຸ, ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ຘມ຺ມໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ [ຄຣຸກໂຣນ຺ໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຘມ຺ມໍ ສກ຺ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ອປຈາຍມາໂນ ຘມ຺ມທ຺ຘໂຊ ຘມ຺ມເກຕຸ ຘມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ໂຍ ຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ສໍວິທຫຕິ ອນ຺ໂຕຊນສ຺ມິໍ’’.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ຘມ຺ມໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ຘມ຺ມໍ ສກ຺ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ອປຈາຍມາໂນ ຘມ຺ມທ຺ຘໂຊ ຘມ຺ມເກຕຸ ຘມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ໂຍ ຘມ຺ມິກໍ ¶ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ສໍວິທຫຕິ ຂຕ຺ຕິເຍສຸ, ອນຸຍນ຺ເຕສຸ [ອນຸຍຸຕ຺ເຕສຸ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ພລກາຍສ຺ມິໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກສຸ ¶ , ເນຄມຊານປເທສຸ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ, ມິຄປກ຺ຂີສຸ. ສ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ຘມ຺ມໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ຘມ຺ມໍ ສກ຺ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ອປຈາຍມາໂນ ຘມ຺ມທ຺ຘໂຊ ຘມ຺ມເກຕຸ ຘມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ໂຍ ຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຊນສ຺ມິໍ, ຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ຂຕ຺ຕິເຍສຸ, ອນຸຍນ຺ເຕສຸ, ພລກາຍສ຺ມິໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກສຸ, ເນຄມຊານປເທສຸ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ, ມິຄປກ຺ຂີສຸ, ຘມ຺ເມເນວ ຈກ຺ກໍ ວຕ຺ເຕຕິ. ຕໍ ໂຫຕິ ຈກ຺ກໍ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍໍ ເກນຈິ ມນຸສ຺ສຠູເຕນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກນ ປາຓິນາ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ [ຠິກ຺ຂເວ (ກ.)], ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ຘມ຺ມໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ຘມ຺ມໍ ສກ຺ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ອປຈາຍມາໂນ ຘມ຺ມທ຺ຘໂຊ ຘມ຺ມເກຕຸ ຘມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ໂຍ ¶ ຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ສໍວິທຫຕິ ກາຍກມ຺ມສ຺ມິໍ – ‘ເອວຣູປໍ ກາຍກມ຺ມໍ ເສວິຕພ຺ພໍ, ເອວຣູປໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນ ເສວິຕພ຺ພ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ຘມ຺ມໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ຘມ຺ມໍ ສກ຺ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ອປຈາຍມາໂນ ຘມ຺ມທ຺ຘໂຊ ຘມ຺ມເກຕຸ ຘມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ໂຍ ຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ສໍວິທຫຕິ ວຈີກມ຺ມສ຺ມິໍ – ‘ເອວຣູປໍ ວຈີກມ຺ມໍ ເສວິຕພ຺ພໍ, ເອວຣູປໍ ວຈີກມ຺ມໍ ນ ເສວິຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ…ເປ… ມໂນກມ຺ມສ຺ມິໍ – ‘ເອວຣູປໍ ມໂນກມ຺ມໍ ເສວິຕພ຺ພໍ, ເອວຣູປໍ ມໂນກມ຺ມໍ ນ ເສວິຕພ຺ພ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ສ ¶ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ຘມ຺ມໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ຘມ຺ມໍ ສກ຺ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ອປຈາຍມາໂນ ຘມ຺ມທ຺ຘໂຊ ຘມ຺ມເກຕຸ ຘມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ໂຍ ຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ກາຍກມ຺ມສ຺ມິໍ, ຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ວຈີກມ຺ມສ຺ມິໍ, ຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ມໂນກມ຺ມສ຺ມິໍ, ຘມ຺ເມເນວ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ຕໍ ໂຫຕິ ຈກ຺ກໍ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍໍ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ເກນຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໑໕. ເອກໍ ¶ ສມຍໍ ຠຄວາ ພາຣາຓສິຍໍ ວິຫຣຕິ ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ¶ ເຕ ¶ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ອໂຫສິ ສເຈຕໂນ [ປເຈຕໂນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ນາມ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ສເຈຕໂນ ຣຖກາຣໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ອິໂຕ ເມ, ສມ຺ມ ຣຖກາຣ, ຉນ຺ນໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ສງ຺ຄາໂມ ຠວິສ຺ສຕິ. ສກ຺ຂິສ຺ສສິ [ສກ຺ຂສິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ເມ, ສມ຺ມ ຣຖກາຣ, ນວໍ ຈກ຺ກຍຸຄໍ ກາຕຸ’ນ຺ຕິ? ‘ສກ຺ໂກມິ ເທວາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຖກາໂຣ ຣຎ຺ໂຎ ສເຈຕນສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຖກາໂຣ ຉຫິ ມາເສຫິ ຉາຣຕ຺ຕູເນຫິ ເອກໍ ຈກ຺ກໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ສເຈຕໂນ ຣຖກາຣໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘ອິໂຕ ເມ, ສມ຺ມ ຣຖກາຣ, ຉນ຺ນໍ ທິວສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ສງ຺ຄາໂມ ຠວິສ຺ສຕິ, ນິຏ຺ຐິຕໍ ນວໍ ຈກ຺ກຍຸຄ’ນ຺ຕິ? ‘ອິເມຫິ ໂຂ, ເທວ, ຉຫິ ມາເສຫິ ຉາຣຕ຺ຕູເນຫິ ເອກໍ ຈກ຺ກໍ ນິຏ຺ຐິຕ’ນ຺ຕິ. ‘ສກ຺ຂິສ຺ສສິ ປນ ເມ, ສມ຺ມ ຣຖກາຣ, ອິເມຫິ ຉຫິ ທິວເສຫິ ທຸຕິຍໍ ຈກ຺ກໍ ນິຏ຺ຐາເປຕຸ’ນ຺ຕິ? ‘ສກ຺ໂກມິ ເທວາ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຖກາໂຣ ຉຫິ ທິວເສຫິ ທຸຕິຍໍ ຈກ຺ກໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ນວໍ ຈກ຺ກຍຸຄໍ ອາທາຍ ເຍນ ຣາຊາ ສເຈຕໂນ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ສເຈຕນໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອິທໍ ເຕ, ເທວ, ນວໍ ຈກ຺ກຍຸຄໍ ນິຏ຺ຐິຕ’ນ຺ຕິ. ‘ຍຎ຺ຈ ເຕ ອິທໍ, ສມ຺ມ ຣຖກາຣ, ຈກ຺ກໍ ຉຫິ ມາເສຫິ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຉາຣຕ຺ຕູເນຫິ ຍຎ຺ຈ ເຕ ອິທໍ ຈກ຺ກໍ ຉຫິ ທິວເສຫິ ນິຏ຺ຐິຕໍ, ອິເມສໍ ກິໍ ນານາກຣຓໍ? ເນສາຫໍ ກິຎ຺ຈິ ນານາກຣຓໍ ປສ຺ສາມີ’ຕິ. ‘ອຕ຺ເຖສໍ, ເທວ, ນານາກຣຓໍ. ປສ຺ສຕຸ ເທໂວ ນານາກຣຓ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຖ ¶ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຖກາໂຣ ຍໍ ຕໍ ຈກ຺ກໍ ຉຫິ ທິວເສຫິ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຕໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ຕໍ ປວຕ຺ຕິຕໍ ສມານໍ ຍາວຕິກາ ອຠິສງ຺ຂາຣສ຺ສ ຄຕິ ຕາວຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈິງ຺ຄຸລາຍິຕ຺ວາ ¶ ຠູມິຍໍ ປປຕິ. ຍໍ ປນ ຕໍ ຈກ຺ກໍ ຉຫິ ມາເສຫິ ນິຏ຺ຐິຕໍ ¶ ຉາຣຕ຺ຕູເນຫິ ຕໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ຕໍ ປວຕ຺ຕິຕໍ ສມານໍ ຍາວຕິກາ ອຠິສງ຺ຂາຣສ຺ສ ຄຕິ ຕາວຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອກ຺ຂາຫຕໍ ມຎ຺ເຎ ອຏ຺ຐາສິ.

‘‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ສມ຺ມ ຣຖກາຣ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ຍມິທໍ [ຍທິທໍ (ກ.)] ຈກ຺ກໍ ຉຫິ ທິວເສຫິ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິຕໍ ສມານໍ ຍາວຕິກາ ອຠິສງ຺ຂາຣສ຺ສ ຄຕິ ຕາວຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈິງ຺ຄຸລາຍິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ¶ ປປຕິ? ໂກ ປນ, ສມ຺ມ ຣຖກາຣ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ຍມິທໍ ຈກ຺ກໍ ຉຫິ ມາເສຫິ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຉາຣຕ຺ຕູເນຫິ ຕໍ ປວຕ຺ຕິຕໍ ສມານໍ ຍາວຕິກາ ອຠິສງ຺ຂາຣສ຺ສ ຄຕິ ຕາວຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອກ຺ຂາຫຕໍ ມຎ຺ເຎ ອຏ຺ຐາສີ’ຕິ? ‘ຍມິທໍ, ເທວ, ຈກ຺ກໍ ຉຫິ ທິວເສຫິ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຕສ຺ສ ເນມິປິ ສວງ຺ກາ ສໂທສາ ສກສາວາ, ອຣາປິ ສວງ຺ກາ ສໂທສາ ສກສາວາ, ນາຠິປິ ສວງ຺ກາ ສໂທສາ ສກສາວາ. ຕໍ ເນມິຍາປິ ສວງ຺ກຕ຺ຕາ ສໂທສຕ຺ຕາ ສກສາວຕ຺ຕາ, ອຣານມ຺ປິ ສວງ຺ກຕ຺ຕາ ສໂທສຕ຺ຕາ ສກສາວຕ຺ຕາ, ນາຠິຍາປິ ສວງ຺ກຕ຺ຕາ ສໂທສຕ຺ຕາ ສກສາວຕ຺ຕາ ປວຕ຺ຕິຕໍ ສມານໍ ຍາວຕິກາ ອຠິສງ຺ຂາຣສ຺ສ ຄຕິ ຕາວຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈິງ຺ຄຸລາຍິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປປຕິ. ຍໍ ປນ ຕໍ, ເທວ, ຈກ຺ກໍ ຉຫິ ມາເສຫິ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຉາຣຕ຺ຕູເນຫິ ຕສ຺ສ ເນມິປິ ອວງ຺ກາ ອໂທສາ ອກສາວາ, ອຣາປິ ອວງ຺ກາ ອໂທສາ ອກສາວາ, ນາຠິປິ ອວງ຺ກາ ອໂທສາ ອກສາວາ. ຕໍ ເນມິຍາປິ ອວງ຺ກຕ຺ຕາ ອໂທສຕ຺ຕາ ອກສາວຕ຺ຕາ, ອຣານມ຺ປິ ອວງ຺ກຕ຺ຕາ ອໂທສຕ຺ຕາ ອກສາວຕ຺ຕາ, ນາຠິຍາປິ ອວງ຺ກຕ຺ຕາ ອໂທສຕ຺ຕາ ອກສາວຕ຺ຕາ ປວຕ຺ຕິຕໍ ສມານໍ ຍາວຕິກາ ອຠິສງ຺ຂາຣສ຺ສ ຄຕິ ຕາວຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອກ຺ຂາຫຕໍ ມຎ຺ເຎ ອຏ຺ຐາສີ’’’ຕິ.

‘‘ສິຍາ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວມສ຺ສ – ‘ອຎ຺ໂຎ ນູນ ເຕນ ສມເຍນ ໂສ ¶ ຣຖກາໂຣ ອໂຫສີ’ຕິ! ນ ໂຂ ປເນຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຫໍ ເຕນ ສມເຍນ ໂສ ຣຖກາໂຣ ອໂຫສິໍ. ຕທາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸສໂລ ທາຣຸວງ຺ການໍ ທາຣຸໂທສານໍ ທາຣຸກສາວານໍ. ເອຕຣຫິ ໂຂ ປນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ກຸສໂລ ກາຍວງ຺ການໍ ກາຍໂທສານໍ ¶ ກາຍກສາວານໍ, ກຸສໂລ ວຈີວງ຺ການໍ ວຈີໂທສານໍ ວຈີກສາວານໍ, ກຸສໂລ ມໂນວງ຺ການໍ ມໂນໂທສານໍ ມໂນກສາວານໍ. ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວາ ກາຍວງ຺ໂກ ອປ຺ປຫີໂນ ກາຍໂທໂສ ກາຍກສາໂວ, ວຈີວງ຺ໂກ ອປ຺ປຫີໂນ ວຈີໂທໂສ ວຈີກສາໂວ, ມໂນວງ຺ໂກ ອປ຺ປຫີໂນ ມໂນໂທໂສ ມໂນກສາໂວ, ເອວໍ ປປຕິຕາ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມສ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍາ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ຕໍ ຈກ຺ກໍ ຉຫິ ທິວເສຫິ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

‘‘ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວາ ກາຍວງ຺ໂກ ປຫີໂນ ກາຍໂທໂສ ກາຍກສາໂວ, ວຈີວງ຺ໂກ ປຫີໂນ ວຈີໂທໂສ ວຈີກສາໂວ, ມໂນວງ຺ໂກ ປຫີໂນ ມໂນໂທໂສ ມໂນກສາໂວ ¶ , ເອວໍ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ຕໍ ຈກ຺ກໍ ຉຫິ ມາເສຫິ ນິຏ຺ຐິຕໍ ຉາຣຕ຺ຕູເນຫິ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ກາຍວງ຺ກໍ ປຊຫິສ຺ສາມ ກາຍໂທສໍ ກາຍກສາວໍ, ວຈີວງ຺ກໍ ປຊຫິສ຺ສາມ ວຈີໂທສໍ ວຈີກສາວໍ, ມໂນວງ຺ກໍ ປຊຫິສ຺ສາມ ມໂນໂທສໍ ມໂນກສາວ’ນ຺ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໑໖. ‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອປຓ຺ຓກປຏິປທໍ [ອປຓ຺ຓກຕໍ ປຏິປທໍ (ສີ. ປີ.) ຏີກາຍ ປນ ສເມຕິ] ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂຍນິ ຈສ຺ສ ອາຣທ຺ຘາ ໂຫຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ໂຫຕິ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ໂຫຕິ, ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ¶ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ [ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມຕໍ (ສີ.)] ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຣກ຺ຂຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ… ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ… ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ… ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ¶ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຣກ຺ຂຕິ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ມນິນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ – ‘ເນວ ທວາຍ ນ ມທາຍ ນ ມຓ຺ຑນາຍ ນ ວິຠູສນາຍ, ຍາວເທວ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ຐິຕິຍາ ຍາປນາຍ ວິຫິໍສູປຣຕິຍາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍານຸຄ຺ຄຫາຍ, ອິຕິ ປຸຣາຓຎ຺ຈ ເວທນໍ ປຏິຫງ຺ຂາມິ, ນວຎ຺ຈ ເວທນໍ ນ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມິ, ຍາຕ຺ຣາ ຈ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ ອນວຊ຺ຊຕາ ຈ ຜາສຸວິຫາໂຣ ຈາ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ທິວສໍ ຈງ຺ກເມນ ນິສຊ຺ຊາຍ ອາວຣຓີເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ, ຣຕ຺ຕິຍາ ປຐມໍ ຍາມໍ ຈງ຺ກເມນ ¶ ນິສຊ຺ຊາຍ ອາວຣຓີເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ, ຣຕ຺ຕິຍາ ¶ ມຊ຺ຌິມໍ ຍາມໍ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ ປາເທ ປາທໍ ອຈ຺ຈາຘາຍ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອຸຏ຺ຐານສຎ຺ຎໍ ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ, ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຉິມໍ ຍາມໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຍ ຈງ຺ກເມນ ນິສຊ຺ຊາຍ ອາວຣຓີເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອປຓ຺ຓກປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂຍນິ ຈສ຺ສ ອາຣທ຺ຘາ ໂຫຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍາ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໑໗. ‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ຕໂຍ? ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ເນວຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ນ ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ນ ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ຕໂຍ? ກາຍສຸຈຣິຕໍ, ວຈີສຸຈຣິຕໍ, ມໂນສຸຈຣິຕໍ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ¶ ຘມ຺ມາ ເນວຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ນ ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ນ ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໑໘. ‘‘ສເຈ ¶ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ – ‘ເທວໂລກູປປຕ຺ຕິຍາ, ອາວຸໂສ, ສມເຓ ໂຄຕເມ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຖາ’ຕິ? ນນຸ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ປຸຏ຺ຐາ ອຏ຺ຏີເຍຍ຺ຍາຖ ຫຣາເຍຍ຺ຍາຖ ຊິຄຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ອິຕິ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິພ຺ເພນ ອາຍຸນາ ອຏ຺ຏີຍຖ ຫຣາຍຖ ຊິຄຸຈ຺ຉຖ, ທິພ຺ເພນ ວຓ຺ເຓນ ທິພ຺ເພນ ສຸເຂນ ¶ ທິພ຺ເພນ ຍເສນ ທິພ຺ເພນາຘິປເຕຍ຺ເຍນ ອຏ຺ຏີຍຖ ຫຣາຍຖ ຊິຄຸຈ຺ຉຖ; ປເຄວ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ອຏ຺ຏີຍິຕພ຺ພໍ ຫຣາຍິຕພ຺ພໍ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ… ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ອຏ຺ຏີຍິຕພ຺ພໍ ຫຣາຍິຕພ຺ພໍ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໑໙. ‘‘ຕີຫິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປາປຓິໂກ ອຠພ຺ໂພ ອນຘິຄຕໍ ວາ ໂຠຄໍ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ, ອຘິຄຕໍ ວາ ໂຠຄໍ ຜາຕິໍ ກາຕຸໍ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຓິໂກ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ [ມຊ຺ຌນ຺ຕິກສມຍໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍໍ ນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປາປຓິໂກ ອຠພ຺ໂພ ອນຘິຄຕໍ ວາ ໂຠຄໍ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ, ອຘິຄຕໍ ວາ ໂຠຄໍ ຜາຕິໍ ກາຕຸໍ [ຜາຕິກຕ຺ຕຸໍ (ສີ.), ຜາຕິກາຕຸໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)].

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຠພ຺ໂພ ອນຘິຄຕໍ ວາ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ, ອຘິຄຕໍ ວາ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ຜາຕິໍ ກາຕຸໍ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍໍ ນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຠພ຺ໂພ ອນຘິຄຕໍ ວາ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ, ອຘິຄຕໍ ວາ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ຜາຕິໍ ກາຕຸໍ.

‘‘ຕີຫິ ¶ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປາປຓິໂກ ຠພ຺ໂພ ອນຘິຄຕໍ ວາ ໂຠຄໍ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ, ອຘິຄຕໍ ວາ ໂຠຄໍ ຜາຕິໍ ກາຕຸໍ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອິຘ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຓິໂກ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍໍ…ເປ… ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປາປຓິໂກ ຠພ຺ໂພ ອນຘິຄຕໍ ວາ ໂຠຄໍ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ, ອຘິຄຕໍ ວາ ໂຠຄໍ ຜາຕິໍ ກາຕຸໍ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠພ຺ໂພ ອນຘິຄຕໍ ວາ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ, ອຘິຄຕໍ ວາ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ຜາຕິໍ ກາຕຸໍ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍໍ…ເປ… ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠພ຺ໂພ ອນຘິຄຕໍ ວາ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ, ອຘິຄຕໍ ວາ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ຜາຕິໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ນວມໍ.

໒໐. ‘‘ຕີຫິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປາປຓິໂກ ນຈິຣສ຺ເສວ ມຫຕ຺ຕໍ ເວປຸລ຺ລຕ຺ຕໍ [ມຫນ຺ຕຕ຺ຕໍ ວາ ເວປຸລ຺ລຕ຺ຕໍ ວາ (ປີ. ກ.)] ປາປຸຓາຕິ ໂຠເຄສຸ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຓິໂກ ຈກ຺ຂຸມາ ຈ ໂຫຕິ ວິຘຸໂຣ ຈ ນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ. ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຓິໂກ ຈກ຺ຂຸມາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຓິໂກ ປຓິຍໍ ຊານາຕິ – ‘ອິທໍ ປຓິຍໍ ເອວໍ ກີຕໍ, ເອວໍ ວິກ຺ກຍມານໍ [ວິກ຺ກີຍມານໍ (?)], ເອຕ຺ຕກໍ ມູລໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອຕ຺ຕໂກ ອຸທໂຍ’ຕິ [ອຸທ຺ທໂຍຕິ (ສີ.)]. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຓິໂກ ຈກ຺ຂຸມາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຓິໂກ ວິຘຸໂຣ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຓິໂກ ກຸສໂລ ໂຫຕິ ປຓິຍໍ ເກຕຸຎ຺ຈ ວິກ຺ເກຕຸຎ຺ຈ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຓິໂກ ວິຘຸໂຣ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຓິໂກ ນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ ¶ ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ປາປຓິກໍ ເຍ ເຕ ຄຫປຕີ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕາ ວາ ອຑ຺ຒາ ມຫທ຺ຘນາ ມຫາໂຠຄາ ເຕ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ – ‘ອຍໍ ໂຂ ຠວໍ ປາປຓິໂກ ຈກ຺ຂຸມາ ວິຘຸໂຣ ¶ ຈ ປຏິພໂລ ປຸຕ຺ຕທາຣຎ຺ຈ ໂປເສຕຸໍ, ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ກາເລນ ກາລໍ ອນຸປ຺ປທາຕຸ’ນ຺ຕິ. ເຕ ນໍ ໂຠເຄຫິ ນິປຕນ຺ຕິ – ‘ອິໂຕ, ສມ຺ມ ປາປຓິກ, ໂຠເຄ ກຣິຕ຺ວາ [ຫຣິຕ຺ວາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ປຸຕ຺ຕທາຣຎ຺ຈ ໂປເສຫິ, ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ກາເລນ ກາລໍ ອນຸປ຺ປເທຫີ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຓິໂກ ນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປາປຓິໂກ ນຈິຣສ຺ເສວ ມຫຕ຺ຕໍ ເວປຸລ຺ລຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ ໂຠເຄສຸ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນຈິຣສ຺ເສວ ມຫຕ຺ຕໍ ເວປຸລ຺ລຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸມາ ຈ ໂຫຕິ ວິຘຸໂຣ ຈ ນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ. ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸມາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸມາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຘຸໂຣ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວິຫຣຕິ ¶ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທາຍ, ຖາມວາ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຘຸໂຣ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ອາຄຕາຄມາ ຘມ຺ມຘຣາ ວິນຍຘຣາ ມາຕິກາຘຣາ ເຕ ກາເລນ ກາລໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຣິປຸຈ຺ຉຕິ ປຣິປຎ຺ຫຕິ ¶ – ‘ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ກຖໍ, ອິມສ຺ສ ໂກ ອຕ຺ໂຖ’ຕິ? ຕສ຺ສ ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອວິວຏຎ຺ເຈວ ວິວຣນ຺ຕິ, ອນຸຕ຺ຕານີກຕຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣນ຺ຕິ, ອເນກວິຫິເຕສຸ ຈ ກງ຺ຂາຐານິເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກງ຺ຂໍ ປຏິວິໂນເທນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ¶ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນຈິຣສ຺ເສວ ມຫຕ຺ຕໍ ເວປຸລ຺ລຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສູ’’ຕິ. ທສມໍ.

ຎາໂຕ ¶ [ຎາຕໂກ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ສາຣຓີໂຍ ຠິກ຺ຂຸ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ສເຈຕໂນ;

ອປຓ຺ຓກຕ຺ຕາ ເທໂວ ຈ, ທຸເວ ປາປຓິເກນ ຈາຕິ.

໒໑. ເອວໍ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຈ ສມິທ຺ໂຘ [ສວິຏ຺ໂຐ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອາຍສ຺ມາ ຈ ມຫາໂກຏ຺ຐິໂກ [ມຫາໂກຏ຺ຐິໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ເຍນາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມຕາ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິໍສຸ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສມິທ຺ຘໍ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຕໂຍເມ, ອາວຸໂສ ສມິທ຺ຘ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຕໂຍ? ກາຍສກ຺ຂີ, ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ [ທິຏ຺ຐປ຺ປຕ຺ໂຕ (ກ.)], ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ. ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ¶ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ອິເມສໍ, ອາວຸໂສ, ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ກຕໂມ ເຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ຂມຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈາ’’ຕິ?

‘‘ຕໂຍເມ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຕໂຍ? ກາຍສກ຺ຂີ, ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ, ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ. ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ອິເມສໍ, ອາວຸໂສ, ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ຍ຺ວາຍໍ [ໂຍຍໍ (ກ.)] ປຸຄ຺ຄໂລ ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ, ອຍໍ ເມ ປຸຄ຺ຄໂລ ຂມຕິ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອິມສ຺ສ, ອາວຸໂສ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິມຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂກຏ຺ຐິກໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຕໂຍເມ, ອາວຸໂສ ໂກຏ຺ຐິກ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ ¶ . ກຕເມ ຕໂຍ? ກາຍສກ຺ຂີ, ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ, ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ. ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ອິເມສໍ ¶ , ອາວຸໂສ, ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ກຕໂມ ເຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ຂມຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈາ’’ຕິ?

‘‘ຕໂຍເມ ¶ , ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຕໂຍ? ກາຍສກ຺ຂີ, ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ, ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ. ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ອິເມສໍ, ອາວຸໂສ, ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍສກ຺ຂີ, ອຍໍ ເມ ປຸຄ຺ຄໂລ ຂມຕິ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອິມສ຺ສ, ອາວຸໂສ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິມຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂກຏ຺ຐິໂກ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຕໂຍເມ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຕໂຍ? ກາຍສກ຺ຂີ ¶ , ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ, ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ. ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ອິເມສໍ, ອາວຸໂສ, ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ກຕໂມ ເຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ຂມຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈາ’’ຕິ?

‘‘ຕໂຍເມ, ອາວຸໂສ ໂກຏ຺ຐິກ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຕໂຍ? ກາຍສກ຺ຂີ, ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ, ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ. ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ອິເມສໍ, ອາວຸໂສ, ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ, ອຍໍ ເມ ປຸຄ຺ຄໂລ ຂມຕິ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອິມສ຺ສ, ອາວຸໂສ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຘິມຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕຎ຺ຈ ສມິທ຺ຘໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕຎ຺ຈ ມຫາໂກຏ຺ຐິກໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ພ຺ຍາກຕໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອມ຺ເຫຫິ ສພ຺ເພເຫວ ຍຖາສກໍ ປຏິຠານໍ. ອາຍາມາວຸໂສ, ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສ຺ສາມ. ຍຖາ ໂນ ຠຄວາ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ ຕຖາ ນໍ ຘາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຈ ສມິທ຺ໂຘ ອາຍສ຺ມາ ຈ ມຫາໂກຏ຺ຐິໂກ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ¶ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຈ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມາ ຈ ສມິທ຺ໂຘ ອາຍສ຺ມາ ຈ ມຫາໂກຏ຺ຐິໂກ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ¶ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຍາວຕໂກ ອໂຫສິ ອາຍສ຺ມຕາ ຈ ສມິທ຺ເຘນ ອາຍສ຺ມຕາ ຈ ມຫາໂກຏ຺ຐິເກນ ສທ຺ຘິໍ ກຖາສລ຺ລາໂປ ຕໍ ສພ຺ພໍ ¶ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ.

‘‘ນ ¶ ຂ຺ເວຕ຺ຖ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສຸກຣໍ ເອກໍເສນ ພ຺ຍາກາຕຸໍ – ‘ອຍໍ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈາ’ຕິ. ຐານຎ຺ເຫຕໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ ສ຺ວາສ຺ສ [ສ຺ວາຍໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ໂສຍໍ (ກ.)] ອຣຫຕ຺ຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍສກ຺ຂີ ສ຺ວາສ຺ສ ສກທາຄາມີ ວາ ອນາຄາມີ ວາ, ໂຍ ຈາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂສປສ຺ສ [ໂສຍໍ (ກ.)] ສກທາຄາມີ ວາ ອນາຄາມີ ວາ.

‘‘ນ ຂ຺ເວຕ຺ຖ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສຸກຣໍ ເອກໍເສນ ພ຺ຍາກາຕຸໍ – ‘ອຍໍ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈາ’ຕິ. ຐານຎ຺ເຫຕໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍສກ຺ຂີ ສ຺ວາສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ ສ຺ວາສ຺ສ ສກທາຄາມີ ວາ ອນາຄາມີ ວາ, ໂຍ ຈາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂສປສ຺ສ ສກທາຄາມີ ວາ ອນາຄາມີ ວາ.

‘‘ນ ຂ຺ເວຕ຺ຖ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສຸກຣໍ ເອກໍເສນ ພ຺ຍາກາຕຸໍ – ‘ອຍໍ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈາ’ຕິ. ຐານຎ຺ເຫຕໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ ສ຺ວາສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ ສ຺ວາສ຺ສ ສກທາຄາມີ ວາ ອນາຄາມີ ວາ, ໂຍ ຈາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍສກ຺ຂີ ໂສປສ຺ສ ສກທາຄາມີ ວາ ອນາຄາມີ ວາ.

‘‘ນ ຂ຺ເວຕ຺ຖ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສຸກຣໍ ເອກໍເສນ ພ຺ຍາກາຕຸໍ – ‘ອຍໍ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈາ’’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒໒. [ປຸ. ປ. ໙໔] ‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄິລານາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຕໂຍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ຄິລາໂນ ລຠນ຺ໂຕ ວາ ສປ຺ປາຍານິ ໂຠຊນານິ ອລຠນ຺ໂຕ ວາ ສປ຺ປາຍານິ ໂຠຊນານິ, ລຠນ຺ໂຕ ວາ ສປ຺ປາຍານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ¶ ອລຠນ຺ໂຕ ວາ ສປ຺ປາຍານິ ເຠສຊ຺ຊານິ, ລຠນ຺ໂຕ ວາ ¶ ¶ ປຕິຣູປໍ ອຸປຏ຺ຐາກໍ ອລຠນ຺ໂຕ ວາ ປຕິຣູປໍ ອຸປຏ຺ຐາກໍ ເນວ ວຸຏ຺ຐາຕິ ຕມ຺ຫາ ອາພາຘາ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ຄິລາໂນ ລຠນ຺ໂຕ ວາ ສປ຺ປາຍານິ ໂຠຊນານິ ອລຠນ຺ໂຕ ວາ ສປ຺ປາຍານິ ໂຠຊນານິ, ລຠນ຺ໂຕ ວາ ສປ຺ປາຍານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ອລຠນ຺ໂຕ ວາ ສປ຺ປາຍານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ¶ , ລຠນ຺ໂຕ ວາ ປຕິຣູປໍ ອຸປຏ຺ຐາກໍ ອລຠນ຺ໂຕ ວາ ປຕິຣູປໍ ອຸປຏ຺ຐາກໍ ວຸຏ຺ຐາຕິ ຕມ຺ຫາ ອາພາຘາ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ຄິລາໂນ ລຠນ຺ໂຕວ ສປ຺ປາຍານິ ໂຠຊນານິ ໂນ ອລຠນ຺ໂຕ, ລຠນ຺ໂຕວ ສປ຺ປາຍານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ໂນ ອລຠນ຺ໂຕ, ລຠນ຺ໂຕວ ປຕິຣູປໍ ອຸປຏ຺ຐາກໍ ໂນ ອລຠນ຺ໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ ຕມ຺ຫາ ອາພາຘາ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍ຺ວາຍໍ ຄິລາໂນ ລຠນ຺ໂຕວ ສປ຺ປາຍານິ ໂຠຊນານິ ໂນ ອລຠນ຺ໂຕ, ລຠນ຺ໂຕວ ສປ຺ປາຍານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ໂນ ອລຠນ຺ໂຕ, ລຠນ຺ໂຕວ ປຕິຣູປໍ ອຸປຏ຺ຐາກໍ ໂນ ອລຠນ຺ໂຕ ວຸຏ຺ຐາຕິ ຕມ຺ຫາ ອາພາຘາ, ອິມໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄິລານໍ ປຏິຈ຺ຈ ຄິລານຠຕ຺ຕໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ຄິລານເຠສຊ຺ຊໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ ຄິລານຸປຏ຺ຐາໂກ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ. ອິມຎ຺ຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄິລານໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຎ຺ເຎປິ ຄິລານາ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ພາ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ຄິລານາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍເມ ຄິລານູປມາ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຕໂຍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ລຠນ຺ໂຕ ວາ ຕຖາຄຕໍ ທສ຺ສນາຍ ອລຠນ຺ໂຕ ວາ ຕຖາຄຕໍ ທສ຺ສນາຍ, ລຠນ຺ໂຕ ວາ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ສວນາຍ ອລຠນ຺ໂຕ ວາ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ¶ ສວນາຍ ເນວ ໂອກ຺ກມຕິ ນິຍາມໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ.

‘‘ອິຘ, ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ລຠນ຺ໂຕ ວາ ຕຖາຄຕໍ ທສ຺ສນາຍ ອລຠນ຺ໂຕ ວາ ຕຖາຄຕໍ ທສ຺ສນາຍ, ລຠນ຺ໂຕ ວາ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ສວນາຍ ອລຠນ຺ໂຕ ວາ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ສວນາຍ ໂອກ຺ກມຕິ ນິຍາມໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ລຠນ຺ໂຕວ ຕຖາຄຕໍ ທສ຺ສນາຍ ໂນ ອລຠນ຺ໂຕ, ລຠນ຺ໂຕວ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ສວນາຍ ໂນ ອລຠນ຺ໂຕ ໂອກ຺ກມຕິ ນິຍາມໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ.

‘‘ຕຕ຺ຣ ¶ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ລຠນ຺ໂຕວ ຕຖາຄຕໍ ທສ຺ສນາຍ ໂນ ອລຠນ຺ໂຕ, ລຠນ຺ໂຕວ ¶ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ສວນາຍ ໂນ ອລຠນ຺ໂຕ ໂອກ຺ກມຕິ ນິຍາມໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ, ອິມໍ ໂຂ ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລໍ ປຏິຈ຺ຈ ຘມ຺ມເທສນາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ. ອິມຎ຺ຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ເທເສຕພ຺ໂພ. ‘‘ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ຄິລານູປມາ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໒໓. ‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຕໂຍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ [ສພ຺ຍາປຊ຺ຌໍ (ສພ຺ພຕ຺ຖ) ເອວມຸປຣິປິ] ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ວຈີສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ມໂນສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ. ໂສ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ວຈີສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ມໂນສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕເມນໍ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ໂລກໍ ¶ ອຸປປນ຺ນໍ ສມານໍ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌາ ຜສ຺ສາ ຜຸສນ຺ຕິ. ໂສ ສພ຺ຍາພຊ຺ເຌຫິ ຜສ຺ເສຫິ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ເວທນໍ ເວທຍຕິ ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ສຕ຺ຕາ ເນຣຍິກາ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ວຈີສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ມໂນສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ. ໂສ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ, ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ວຈີສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ, ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ມໂນສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕເມນໍ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ນໍ ສມານໍ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌາ ຜສ຺ສາ ຜຸສນ຺ຕິ. ໂສ ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌຫິ ຜສ຺ເສຫິ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ເວທນໍ ເວທຍຕິ ເອກນ຺ຕສຸຂໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ສຸຠກິຓ຺ຫາ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ວຈີສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ມໂນສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ. ໂສ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ວຈີສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ¶ ມໂນສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕເມນໍ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ໂລກໍ ¶ ອຸປປນ຺ນໍ ສມານໍ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌາປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌາປິ ຜສ຺ສາ ¶ ຜຸສນ຺ຕິ. ໂສ ສພ຺ຍາພຊ຺ເຌຫິປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌຫິປິ ຜສ຺ເສຫິ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ເວທນໍ ເວທຍຕິ ໂວກິຓ຺ຓສຸຂທຸກ຺ຂໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ມນຸສ຺ສາ ເອກຈ຺ເຈ ຈ ເທວາ ເອກຈ຺ເຈ ຈ ວິນິປາຕິກາ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໒໔. ‘‘ຕໂຍເມ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ພຫຸກາຣາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລໍ ອາຄມ຺ມ ປຸຄ຺ຄໂລ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ສງ຺ຆໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ; ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອິມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ພຫຸກາໂຣ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອາຄມ຺ມ ປຸຄ຺ຄໂລ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ; ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອິມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ພຫຸກາໂຣ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອາຄມ຺ມ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອິມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ພຫຸກາໂຣ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ພຫຸກາຣາ.

‘‘ອິເມຫິ ຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ປຸຄ຺ຄເລຫິ ອິມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນຕ຺ຖຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ ພຫຸກາໂຣຕິ ວທາມິ. ອິເມສໍ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອິມິນາ ປຸຄ຺ຄເລນ ນ ສຸປ຺ປຕິກາຣໍ ວທາມິ, ຍທິທໍ ອຠິວາທນປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານອຎ຺ຊລິກມ຺ມສາມີຈິກມ຺ມຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນ-ຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານຸປ຺ປທາເນນາ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໒໕. ‘‘ຕໂຍເມ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ ¶ . ກຕເມ ຕໂຍ? ອຣຸກູປມຈິຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ, ວິຊ຺ຊູປມຈິຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ, ວຊິຣູປມຈິຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ. ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຸກູປມຈິຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ອຸປາຍາສພຫຸໂລ ອປ຺ປມ຺ປິ ¶ ວຸຕ຺ໂຕ ¶ ສມາໂນ ອຠິສຊ຺ຊຕິ ກຸປ຺ປຕິ ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ປຕິຕ຺ຖີຍຕິ ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຏ຺ຐາຣຸໂກ [ທຸຏ຺ຐາຣຸກາ (ສີ.)] ກຏ຺ເຐນ ວາ ກຐລາຍ [ກຖລາຍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.), ກຐເລນ-ກຖເລນ (ອຏ຺ຐກຖາ)] ວາ ຆຏ຺ຏິໂຕ [ຆຏ຺ຏິຕາ (ສີ.)] ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ອາສວໍ ເທຕິ [ອສ຺ສວໂນຕິ (ສີ.)]; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ອຸປາຍາສພຫຸໂລ ອປ຺ປມ຺ປິ ວຸຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ອຠິສຊ຺ຊຕິ ກຸປ຺ປຕິ ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ປຕິຕ຺ຖີຍຕິ ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຸກູປມຈິຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຊ຺ຊູປມຈິຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ຠິກ຺ຂເວ, ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ຣຕ຺ຕນ຺ຘກາຣຕິມິສາຍໍ ວິຊ຺ຊນ຺ຕຣິກາຍ ຣູປານິ ປສ຺ເສຍ຺ຍ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຊ຺ຊູປມຈິຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຊິຣູປມຈິຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຊິຣສ຺ສ ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ ອເຠຊ຺ຊໍ ມຓິ ວາ ປາສາໂຓ ວາ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາສວານໍ ຂຍາ…ເປ… ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຊິຣູປມຈິຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ. ‘ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ¶ ໂລກສ຺ມິ’’’ນ຺ຕິ [ປຸ. ປ. ໑໐໒]. ປຎ຺ຈມໍ.

໒໖. ‘‘ຕໂຍເມ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຕໂຍ? ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ ນ ຠຊິຕພ຺ໂພ ນ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ໂພ. ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເສວິຕພ຺ໂພ ຠຊິຕພ຺ໂພ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ໂພ. ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ¶ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ເສວິຕພ຺ໂພ ຠຊິຕພ຺ໂພ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ໂພ. ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ¶ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ ນ ຠຊິຕພ຺ໂພ ນ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ໂພ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຫີໂນ ໂຫຕິ ສີເລນ ສມາຘິນາ ປຎ຺ຎາຍ. ເອວຣູໂປ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ ນ ຠຊິຕພ຺ໂພ ນ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ໂພ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນຸທ຺ທຍາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອນຸກມ຺ປາ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເສວິຕພ຺ໂພ ຠຊິຕພ຺ໂພ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ໂພ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສທິໂສ ໂຫຕິ ສີເລນ ສມາຘິນາ ປຎ຺ຎາຍ. ເອວຣູໂປ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເສວິຕພ຺ໂພ ຠຊິຕພ຺ໂພ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ໂພ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ສີລສາມຎ຺ຎຄຕານໍ ສຕໍ ສີລກຖາ ຈ ໂນ ຠວິສ຺ສຕິ, ສາ ຈ ໂນ ປວຕ຺ຕິນີ [ປວຕ຺ຕນີ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.) ປຸ. ປ. ໑໒໒ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ຠວິສ຺ສຕິ, ສາ ຈ ໂນ ຜາສຸ ຠວິສ຺ສຕິ. ສມາຘິສາມຎ຺ຎຄຕານໍ ສຕໍ ສມາຘິກຖາ ຈ ໂນ ຠວິສ຺ສຕິ, ສາ ຈ ໂນ ປວຕ຺ຕິນີ ຠວິສ຺ສຕິ, ສາ ຈ ໂນ ຜາສຸ ຠວິສ຺ສຕິ. ປຎ຺ຎາສາມຎ຺ຎຄຕານໍ ສຕໍ ປຎ຺ຎາກຖາ ຈ ໂນ ຠວິສ຺ສຕິ, ສາ ຈ ໂນ ປວຕ຺ຕິນີ ຠວິສ຺ສຕິ, ສາ ຈ ໂນ ຜາສຸ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ເສວິຕພ຺ໂພ ຠຊິຕພ຺ໂພ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ໂພ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ເສວິຕພ຺ໂພ ຠຊິຕພ຺ໂພ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ໂພ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຘິໂກ ໂຫຕິ ສີເລນ ສມາຘິນາ ປຎ຺ຎາຍ. ເອວຣູໂປ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ເສວິຕພ຺ໂພ ຠຊິຕພ຺ໂພ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ໂພ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອິຕິ ອປຣິປູຣໍ ວາ ສີລກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຣິປູເຣສ຺ສາມິ, ປຣິປູຣໍ ວາ ສີລກ຺ຂນ຺ຘໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາຍ ອນຸຄ຺ຄເຫສ຺ສາມິ; ອປຣິປູຣໍ ວາ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຣິປູເຣສ຺ສາມິ, ປຣິປູຣໍ ວາ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ຘໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາຍ ອນຸຄ຺ຄເຫສ຺ສາມິ; ອປຣິປູຣໍ ວາ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຣິປູເຣສ຺ສາມິ, ປຣິປູຣໍ ວາ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາຍ ອນຸຄ຺ຄເຫສ຺ສາມີຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ເສວິຕພ຺ໂພ ຠຊິຕພ຺ໂພ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ໂພ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ນິຫີຍຕິ ¶ ¶ ປຸຣິໂສ ນິຫີນເສວີ,

ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ຠເຊຖາ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ;

໒໗. ‘‘ຕໂຍເມ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຕໂຍ? ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ ນ ຠຊິຕພ຺ໂພ ນ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ໂພ. ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕພ຺ໂພ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ ນ ຠຊິຕພ຺ໂພ ນ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ໂພ. ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເສວິຕພ຺ໂພ ຠຊິຕພ຺ໂພ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ໂພ. ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ ນ ຠຊິຕພ຺ໂພ ນ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ໂພ? ອິຘ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸສ຺ສີໂລ ໂຫຕິ ປາປຘມ຺ໂມ ອສຸຈິ ສງ຺ກສ຺ສຣສມາຈາໂຣ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກມ຺ມນ຺ໂຕ, ອສ຺ສມໂຓ ສມຓປຏິຎ຺ໂຎ, ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິປຏິຎ຺ໂຎ, ອນ຺ໂຕປູຕິ ອວສ຺ສຸໂຕ ກສມ຺ພຸຊາໂຕ. ເອວຣູໂປ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ ນ ຠຊິຕພ຺ໂພ ນ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ໂພ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ກິຎ຺ຈາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວຣູປສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອຖ ໂຂ ນໍ ປາປໂກ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ – ‘ປາປມິຕ຺ໂຕ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປາປສຫາໂຍ ປາປສມ຺ປວງ຺ໂກ’ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຫິ ຄູຖຄໂຕ ກິຎ຺ຈາປິ ນ ທໍສຕິ [ຑໍສຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ.), ຑສ຺ສຕິ (ປີ.)], ອຖ ໂຂ ນໍ ມກ຺ເຂຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ກິຎ຺ຈາປິ ເອວຣູປສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອຖ ໂຂ ນໍ ປາປໂກ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ – ‘ປາປມິຕ຺ໂຕ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປາປສຫາໂຍ ປາປສມ຺ປວງ຺ໂກ’ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ ນ ຠຊິຕພ຺ໂພ ນ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ໂພ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕພ຺ໂພ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ ນ ຠຊິຕພ຺ໂພ ນ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ໂພ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ອຸປາຍາສພຫຸໂລ ¶ , ອປ຺ປມ຺ປິ ວຸຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ອຠິສຊ຺ຊຕິ ກຸປ຺ປຕິ ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ປຕິຕ຺ຖີຍຕິ, ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຏ຺ຐາຣຸໂກ ກຏ຺ເຐນ ວາ ກຐລາຍ ວາ ຆຏ຺ຏິໂຕ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ອາສວໍ ເທຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິນ຺ທຸກາລາຕໍ ¶ ກຏ຺ເຐນ ¶ ວາ ກຐລາຍ ວາ ຆຏ຺ຏິຕໍ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ຈິຈ຺ຈິຏາຍຕິ ຈິຏິຈິຏາຍຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄູຖກູໂປ ກຏ຺ເຐນ ວາ ກຐລາຍ ວາ ຆຏ຺ຏິໂຕ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ ໂຫຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ¶ ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ອຸປາຍາສພຫຸໂລ, ອປ຺ປມ຺ປິ ວຸຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ອຠິສຊ຺ຊຕິ ກຸປ຺ປຕິ ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ປຕິຕ຺ຖີຍຕິ, ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ. ເອວຣູໂປ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕພ຺ໂພ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ ນ ຠຊິຕພ຺ໂພ ນ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ໂພ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອກ຺ໂກເສຍ຺ຍປິ ມໍ ປຣິຠາເສຍ຺ຍປິ ມໍ ອນຕ຺ຖມ຺ປິ ມໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕພ຺ໂພ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ ນ ຠຊິຕພ຺ໂພ ນ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ໂພ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເສວິຕພ຺ໂພ ຠຊິຕພ຺ໂພ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ໂພ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສີລວາ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ. ເອວຣູໂປ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເສວິຕພ຺ໂພ ຠຊິຕພ຺ໂພ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ໂພ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ກິຎ຺ຈາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວຣູປສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອຖ ໂຂ ນໍ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ – ‘ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ກລ຺ຍາຓສຫາໂຍ ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ໂກ’ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ເສວິຕພ຺ໂພ ຠຊິຕພ຺ໂພ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ໂພ. ‘ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ຠເຊຖາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ;

໒໘. ‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ ¶ . ກຕເມ ຕໂຍ? ຄູຖຠາຓີ, ປຸປ຺ຜຠາຓີ, ມຘຸຠາຓີ. ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຄູຖຠາຓີ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຠຄ຺ຄໂຕ ວາ ປຣິສຄ຺ຄໂຕ ວາ [ສຠາຄໂຕ ວາ ປຣິສາຄໂຕ ວາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ຎາຕິມຊ຺ຌຄໂຕ ວາ ປູຄມຊ຺ຌຄໂຕ ວາ ຣາຊກຸລມຊ຺ຌຄໂຕ ວາ ອຠິນີໂຕ ສກ຺ຂິປຸຏ຺ໂຐ – ‘ເອຫມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ຍໍ ຊານາສິ ຕໍ ວເທຫີ’ຕິ. ໂສ ¶ ອຊານໍ ວາ ອາຫ ‘ຊານາມີ’ຕິ, ຊານໍ ວາ ອາຫ ‘ນ ຊານາມີ’ຕິ, ອປສ຺ສໍ ວາ ອາຫ ‘ປສ຺ສາມີ’ຕິ, ປສ຺ສໍ ວາ ອາຫ ‘ນ ¶ ປສ຺ສາມີ’ຕິ [ມ. ນິ. ໑.໔໔໐; ປຸ. ປ. ໙໑]; ອິຕິ ອຕ຺ຕເຫຕຸ ວາ ປຣເຫຕຸ ວາ ອາມິສກິຎ຺ຈິກ຺ຂເຫຕຸ ວາ ສມ຺ປຊານມຸສາ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຄູຖຠາຓີ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຸປ຺ຜຠາຓີ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຠຄ຺ຄໂຕ ວາ ປຣິສຄ຺ຄໂຕ ວາ ຎາຕິມຊ຺ຌຄໂຕ ວາ ປູຄມຊ຺ຌຄໂຕ ວາ ຣາຊກຸລມຊ຺ຌຄໂຕ ວາ ອຠິນີໂຕ ສກ຺ຂິປຸຏ຺ໂຐ – ‘ເອຫມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ຍໍ ປຊານາສິ ຕໍ ວເທຫີ’ຕິ, ໂສ ອຊານໍ ວາ ອາຫ ‘ນ ຊານາມີ’ຕິ, ຊານໍ ວາ ອາຫ ‘ຊານາມີ’ຕິ, ອປສ຺ສໍ ວາ ອາຫ ‘ນ ປສ຺ສາມີ’ຕິ, ປສ຺ສໍ ວາ ອາຫ ‘ປສ຺ສາມີ’ຕິ; ອິຕິ ອຕ຺ຕເຫຕຸ ວາ ປຣເຫຕຸ ວາ ອາມິສກິຎ຺ຈິກ຺ຂເຫຕຸ ວາ ນ ສມ຺ປຊານມຸສາ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ¶ ປຸປ຺ຜຠາຓີ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ມຘຸຠາຓີ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຜຣຸສໍ ວາຈໍ ປຫາຍ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ; ຍາ ສາ ວາຈາ ເນລາ ກຓ຺ຓສຸຂາ ເປມນີຍາ ຫທຍງ຺ຄມາ ໂປຣີ ພຫຸຊນກນ຺ຕາ ພຫຸຊນມນາປາ ຕຖາຣູປິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ມຘຸຠາຓີ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໒໙. ‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຕໂຍ? ອນ຺ໂຘ, ເອກຈກ຺ຂຸ, ທ຺ວິຈກ຺ຂຸ. ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອນ຺ໂຘ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕຖາຣູປໍ ຈກ຺ຂຸ ນ ¶ ໂຫຕິ ຍຖາຣູເປນ ຈກ຺ຂຸນາ ອນຘິຄຕໍ ວາ ໂຠຄໍ ອຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ອຘິຄຕໍ ວາ ໂຠຄໍ ຜາຕິໍ ກເຣຍ຺ຍ [ຜາຕິກເຣຍ຺ຍ (ສີ.)]; ຕຖາຣູປມ຺ປິສ຺ສ ຈກ຺ຂຸ ນ ໂຫຕິ ຍຖາຣູເປນ ຈກ຺ຂຸນາ ກຸສລາກຸສເລ ຘມ຺ເມ ຊາເນຍ຺ຍ, ສາວຊ຺ຊານວຊ຺ເຊ ຘມ຺ເມ ຊາເນຍ຺ຍ, ຫີນປ຺ປຓີເຕ ຘມ຺ເມ ຊາເນຍ຺ຍ, ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາເຄ ຘມ຺ເມ ຊາເນຍ຺ຍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອນ຺ໂຘ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເອກຈກ຺ຂຸ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕຖາຣູປໍ ¶ ຈກ຺ຂຸ ໂຫຕິ ຍຖາຣູເປນ ຈກ຺ຂຸນາ ອນຘິຄຕໍ ວາ ໂຠຄໍ ¶ ອຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ອຘິຄຕໍ ວາ ໂຠຄໍ ຜາຕິໍ ກເຣຍ຺ຍ; ຕຖາຣູປໍ ປນສ຺ສ [ຕຖາຣູປມ຺ປິສ຺ສ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.)] ຈກ຺ຂຸ ນ ໂຫຕິ ຍຖາຣູເປນ ຈກ຺ຂຸນາ ກຸສລາກຸສເລ ຘມ຺ເມ ຊາເນຍ຺ຍ, ສາວຊ຺ຊານວຊ຺ເຊ ຘມ຺ເມ ຊາເນຍ຺ຍ, ຫີນປ຺ປຓີເຕ ຘມ຺ເມ ຊາເນຍ຺ຍ, ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາເຄ ¶ ຘມ຺ເມ ຊາເນຍ຺ຍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເອກຈກ຺ຂຸ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ທ຺ວິຈກ຺ຂຸ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕຖາຣູປໍ ຈກ຺ຂຸ ໂຫຕິ ຍຖາຣູເປນ ຈກ຺ຂຸນາ ອນຘິຄຕໍ ວາ ໂຠຄໍ ອຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອຘິຄຕໍ ວາ ໂຠຄໍ ຜາຕິໍ ກເຣຍ຺ຍ; ຕຖາຣູປມ຺ປິສ຺ສ ຈກ຺ຂຸ ໂຫຕິ ຍຖາຣູເປນ ຈກ຺ຂຸນາ ກຸສລາກຸສເລ ຘມ຺ເມ ຊາເນຍ຺ຍ; ສາວຊ຺ຊານວຊ຺ເຊ ຘມ຺ເມ ຊາເນຍ຺ຍ, ຫີນປ຺ປຓີເຕ ຘມ຺ເມ ຊາເນຍ຺ຍ, ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາເຄ ຘມ຺ເມ ຊາເນຍ຺ຍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ທ຺ວິຈກ຺ຂຸ. ‘ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ນ ເຈວ ໂຠຄາ ຕຖາຣູປາ, ນ ຈ ປຸຎ຺ຎານິ ກຸພ຺ພຕິ;

ອຸຠຍຕ຺ຖ ກລິຄ຺ຄາໂຫ, ອນ຺ຘສ຺ສ ຫຕຈກ຺ຂຸໂນ.

‘‘ອຖາປຣາຍໍ ອກ຺ຂາໂຕ, ເອກຈກ຺ຂຸ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ;

ຘມ຺ມາຘມ຺ເມນ ສໂຐໂສ [ສໍສຏ຺ໂຐ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ສໂຐຕິ (ກ.)], ໂຠຄານິ ປຣິເຍສຕິ.

‘‘ເຖຍ຺ເຍນ ກູຏກມ຺ເມນ, ມຸສາວາເທນ ຈູຠຍໍ;

ກຸສໂລ ໂຫຕິ ສງ຺ຆາຕຸໍ [ສໍຫາຕຸໍ (ສ຺ຍາ.)], ກາມໂຠຄີ ຈ ມານໂວ;

ອິໂຕ ໂສ ນິຣຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ເອກຈກ຺ຂຸ ວິຫຎ຺ຎຕິ.

‘‘ທ຺ວິຈກ຺ຂຸ ປນ ອກ຺ຂາໂຕ, ເສຏ຺ໂຐ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ;

ຘມ຺ມລທ຺ເຘຫິ ໂຠເຄຫິ, ອຸຏ຺ຐານາຘິຄຕໍ ຘນໍ.

‘‘ທທາຕິ ¶ ເສຏ຺ຐສງ຺ກປ຺ໂປ, ອພ຺ຍຄ຺ຄມານໂສ ນໂຣ;

ອຸເປຕິ ຠທ຺ທກໍ ຐານໍ, ຍຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ໂສຈຕິ.

‘‘ອນ຺ຘຎ຺ຈ ¶ ເອກຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ, ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ຊເຍ;

ທ຺ວິຈກ຺ຂຸໍ ¶ ປນ ເສເວຖ, ເສຏ຺ຐໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລ’’ນ຺ຕິ. ນວມໍ;

໓໐. ‘‘ຕໂຍເມ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ [ປຸ. ປ. ໑໐໗-໑໐໘], ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຕໂຍ? ອວກຸຊ຺ຊປຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ, ອຸຈ຺ຉງ຺ຄປຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ, ປຸຖຸປຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ. ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວກຸຊ຺ຊປຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຣາມໍ ຄນ຺ຕາ ໂຫຕິ ອຠິກ຺ຂຓໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ. ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສນ຺ຕິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ອາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ຕສ຺ສາ ກຖາຍ ເນວ ອາທິໍ ມນສິ ກໂຣຕິ, ນ ມຊ຺ຌໍ ມນສິ ກໂຣຕິ, ນ ປຣິໂຍສານໍ ມນສິ ກໂຣຕິ; ວຸຏ຺ຐິໂຕປິ ຕມ຺ຫາ ອາສນາ ຕສ຺ສາ ກຖາຍ ເນວ ອາທິໍ ມນສິ ກໂຣຕິ, ນ ມຊ຺ຌໍ ມນສິ ກໂຣຕິ, ນ ປຣິໂຍສານໍ ມນສິ ກໂຣຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸມ຺ໂຠ ນິກ຺ກຸຊ຺ໂຊ [ນິກ຺ກຸຊ຺ໂຊ (ສີ. ປີ.)] ຕຕ຺ຣ ອຸທກໍ ອາສິຕ຺ຕໍ ວິວຏ຺ຏຕິ, ໂນ ສຓ຺ຐາຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຣາມໍ ຄນ຺ຕາ ໂຫຕິ ອຠິກ຺ຂຓໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ. ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສນ຺ຕິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ອາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ຕສ຺ສາ ກຖາຍ ເນວ ອາທິໍ ມນສິ ກໂຣຕິ, ນ ມຊ຺ຌໍ ມນສິ ກໂຣຕິ, ນ ປຣິໂຍສານໍ ມນສິ ກໂຣຕິ; ວຸຏ຺ຐິໂຕປິ ຕມ຺ຫາ ອາສນາ ຕສ຺ສາ ກຖາຍ ເນວາທິໍ ມນສິ ກໂຣຕິ, ນ ມຊ຺ຌໍ ມນສິ ກໂຣຕິ, ນ ປຣິໂຍສານໍ ມນສິ ກໂຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວກຸຊ຺ຊປຎ຺ໂຎ ¶ ປຸຄ຺ຄໂລ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຈ຺ຉງ຺ຄປຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຣາມໍ ຄນ຺ຕາ ໂຫຕິ ອຠິກ຺ຂຓໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ. ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສນ຺ຕິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ອາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ຕສ຺ສາ ກຖາຍ ອາທິມ຺ປິ ມນສິ ກໂຣຕິ, ມຊ຺ຌມ຺ປິ ມນສິ ກໂຣຕິ, ປຣິໂຍສານມ຺ປິ ມນສິ ກໂຣຕິ; ວຸຏ຺ຐິໂຕ ຈ ໂຂ ຕມ຺ຫາ ອາສນາ ຕສ຺ສາ ກຖາຍ ເນວາທິໍ ມນສິ ກໂຣຕິ, ນ ມຊ຺ຌໍ ມນສິ ກໂຣຕິ, ນ ປຣິໂຍສານໍ ມນສິ ກໂຣຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສສ຺ສ ອຸຈ຺ຉງ຺ເຄ ນານາຂຊ຺ຊການິ ອາກິຓ຺ຓານິ – ຕິລາ ¶ ຕຓ຺ຑຸລາ ໂມທກາ ພທຣາ. ໂສ ຕມ຺ຫາ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ¶ ສຕິສມ຺ໂມສາ ປກິເຣຍ຺ຍ ¶ . ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຣາມໍ ຄນ຺ຕາ ໂຫຕິ ອຠິກ຺ຂຓໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ. ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສນ຺ຕິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ອາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ຕສ຺ສາ ກຖາຍ ອາທິມ຺ປິ ມນສິ ກໂຣຕິ, ມຊ຺ຌມ຺ປິ ມນສິ ກໂຣຕິ, ປຣິໂຍສານມ຺ປິ ມນສິ ກໂຣຕິ; ວຸຏ຺ຐິໂຕ ຈ ໂຂ ຕມ຺ຫາ ອາສນາ ຕສ຺ສາ ກຖາຍ ເນວ ອາທິໍ ມນສິ ກໂຣຕິ, ນ ມຊ຺ຌໍ ມນສິ ກໂຣຕິ, ນ ປຣິໂຍສານໍ ມນສິ ກໂຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຈ຺ຉງ຺ຄປຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຖຸປຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຣາມໍ ຄນ຺ຕາ ໂຫຕິ ອຠິກ຺ຂຓໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ¶ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ. ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສນ຺ຕິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ອາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ຕສ຺ສາ ກຖາຍ ອາທິມ຺ປິ ມນສິ ກໂຣຕິ, ມຊ຺ຌມ຺ປິ ມນສິ ກໂຣຕິ, ປຣິໂຍສານມ຺ປິ ມນສິ ກໂຣຕິ; ວຸຏ຺ຐິໂຕປິ ຕມ຺ຫາ ອາສນາ ຕສ຺ສາ ກຖາຍ ອາທິມ຺ປິ ມນສິ ກໂຣຕິ, ມຊ຺ຌມ຺ປິ ມນສິ ກໂຣຕິ, ປຣິໂຍສານມ຺ປິ ມນສິ ກໂຣຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸມ຺ໂຠ ອຸກ຺ກຸຊ຺ໂຊ ຕຕ຺ຣ ອຸທກໍ ອາສິຕ຺ຕໍ ສຓ຺ຐາຕິ ໂນ ວິວຏ຺ຏຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຣາມໍ ຄນ຺ຕາ ໂຫຕິ ອຠິກ຺ຂຓໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ. ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສນ຺ຕິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ອາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ຕສ຺ສາ ກຖາຍ ອາທິມ຺ປິ ມນສິ ກໂຣຕິ, ມຊ຺ຌມ຺ປິ ມນສິ ກໂຣຕິ, ປຣິໂຍສານມ຺ປິ ມນສິ ກໂຣຕິ; ວຸຏ຺ຐິໂຕປິ ຕມ຺ຫາ ອາສນາ ຕສ຺ສາ ກຖາຍ ອາທິມ຺ປິ ມນສິ ກໂຣຕິ, ມຊ຺ຌມ຺ປິ ມນສິ ກໂຣຕິ, ປຣິໂຍສານມ຺ປິ ມນສິ ກໂຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຖຸປຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ. ‘ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອວກຸຊ຺ຊປຎ຺ໂຎ ປຸຣິໂສ, ທຸມ຺ເມໂຘ ອວິຈກ຺ຂໂຓ;

ອຠິກ຺ຂຓມ຺ປິ ເຈ ໂຫຕິ, ຄນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູນ ສນ຺ຕິເກ.

‘‘ອາທິໍ ¶ ກຖາຍ ມຊ຺ຌຎ຺ຈ, ປຣິໂຍສານຎ຺ຈ ຕາທິໂສ;

ອຸຄ຺ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ປຎ຺ຎາ ຫິສ຺ສ ນ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ອຸຈ຺ຉງ຺ຄປຎ຺ໂຎ ¶ ¶ ປຸຣິໂສ, ເສຍ຺ໂຍ ເອເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ;

ອຠິກ຺ຂຓມ຺ປິ ເຈ ໂຫຕິ, ຄນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູນ ສນ຺ຕິເກ.

‘‘ອາທິໍ ກຖາຍ ມຊ຺ຌຎ຺ຈ, ປຣິໂຍສານຎ຺ຈ ຕາທິໂສ;

ນິສິນ຺ໂນ ອາສເນ ຕສ຺ມິໍ, ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວານ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ;

ວຸຏ຺ຐິໂຕ ນປ຺ປຊານາຕິ, ຄຫິຕໍ ຫິສ຺ສ [ຄຫິຕມ຺ປິສ຺ສ (ກ.)] ມຸສ຺ສຕິ.

‘‘ປຸຖຸປຎ຺ໂຎ ຈ ປຸຣິໂສ, ເສຍ຺ໂຍ ເອເຕຫິ [ເອເຕນ (ກ.)] ວຸຈ຺ຈຕິ;

ອຠິກ຺ຂຓມ຺ປິ ເຈ ໂຫຕິ, ຄນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູນ ສນ຺ຕິເກ.

‘‘ອາທິໍ ກຖາຍ ມຊ຺ຌຎ຺ຈ, ປຣິໂຍສານຎ຺ຈ ຕາທິໂສ;

ນິສິນ຺ໂນ ອາສເນ ຕສ຺ມິໍ, ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວານ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ.

‘‘ຘາເຣຕິ ເສຏ຺ຐສງ຺ກປ຺ໂປ, ອພ຺ຍຄ຺ຄມານໂສ ນໂຣ;

ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ, ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ສິຍາ’’ຕິ. ທສມໍ;

ສມິທ຺ຘ [ກາຍສກ຺ຂິ (ສີ.), ສວິຏ຺ຐ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ເສຏ຺ຐ (ກ.)] -ຄິລານ-ສງ຺ຂາຣາ, ພຫຸກາຣາ ວຊິເຣນ ຈ;

ເສວິ-ຊິຄຸຈ຺ຉ-ຄູຖຠາຓີ, ອນ຺ໂຘ ຈ ອວກຸຊ຺ຊຕາຕິ.

໓໑. ‘‘ສພ຺ຣຫ຺ມການິ ¶ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຕານິ ກຸລານິ ເຍສໍ ປຸຕ຺ຕານໍ ມາຕາປິຕໂຣ ອຊ຺ຌາຄາເຣ ປູຊິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ສປຸພ຺ພາຈຣິຍການິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕານິ ກຸລານິ ເຍສໍ ປຸຕ຺ຕານໍ ມາຕາປິຕໂຣ ອຊ຺ຌາຄາເຣ ປູຊິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ສາຫຸເນຍ຺ຍານິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຕານິ ກຸລານິ ເຍສໍ ປຸຕ຺ຕານໍ ມາຕາປິຕໂຣ ອຊ຺ຌາຄາເຣ ປູຊິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ‘ພ຺ຣຫ຺ມາ’ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕາປິຕູນໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ‘ປຸພ຺ພາຈຣິຍາ’ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕາປິຕູນໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ‘ອາຫຸເນຍ຺ຍາ’ຕິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕາປິຕູນໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ພຫຸກາຣາ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕາປິຕໂຣ ປຸຕ຺ຕານໍ, ອາປາທກາ ໂປສກາ, ອິມສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ທສ຺ເສຕາໂຣຕິ.

‘‘ພ຺ຣຫ຺ມາຕິ ມາຕາປິຕໂຣ, ປຸພ຺ພາຈຣິຍາຕິ ວຸຈ຺ຈເຣ;

ອາຫຸເນຍ຺ຍາ ຈ ປຸຕ຺ຕານໍ, ປຊາຍ ອນຸກມ຺ປກາ.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ເນ ນມສ຺ເສຍ຺ຍ, ສກ຺ກເຣຍ຺ຍ ຈ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ອນ຺ເນນ ອຖ ປາເນນ, ວຕ຺ເຖນ ສຍເນນ ຈ;

ອຸຈ຺ຉາທເນນ ນ຺ຫາປເນນ [ນຫາປເນນ (ສີ.)], ປາທານໍ ໂຘວເນນ ຈ.

‘‘ຕາຍ ນໍ ປາຣິຈຣິຍາຍ, ມາຕາປິຕູສຸ ປຓ຺ຑິຕາ;

ອິເຘວ [ອິຘ ເຈວ (ສີ.)] ນໍ ປສໍສນ຺ຕິ, ເປຈ຺ຈ ສຄ຺ເຄ ປໂມທຕີ’’ຕິ [ສຄ຺ເຄ ຈ ໂມທຕີຕິ (ສີ.) ອິຕິວຸ. ໑໐໖ ອິຕິວຸຕ຺ຕເກ]. ປຐມໍ;

໓໒. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ¶ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ສິຍາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຖາຣູໂປ ສມາຘິປຏິລາໂຠ ຍຖາ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ສວິຎ຺ຎາຓເກ ກາເຍ ອຫງ຺ກາຣມມງ຺ກາຣມານານຸສຍາ ນາສ຺ສຸ, ພຫິທ຺ຘາ ຈ ສພ຺ພນິມິຕ຺ເຕສຸ ອຫງ຺ກາຣມມງ຺ກາຣມານານຸສຍາ ນາສ຺ສຸ; ຍຎ຺ຈ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣໂຕ ອຫງ຺ກາຣມມງ຺ກາຣມານານຸສຍາ ນ ໂຫນ຺ຕິ ຕຎ຺ຈ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ສິຍາ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ¶ ຕຖາຣູໂປ ສມາຘິປຏິລາໂຠ ຍຖາ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ສວິຎ຺ຎາຓເກ ກາເຍ ອຫງ຺ກາຣມມງ຺ກາຣມານານຸສຍາ ນາສ຺ສຸ, ພຫິທ຺ຘາ ຈ ສພ຺ພນິມິຕ຺ເຕສຸ ອຫງ຺ກາຣມມງ຺ກາຣມານານຸສຍາ ນາສ຺ສຸ; ຍຎ຺ຈ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣໂຕ ອຫງ຺ກາຣມມງ຺ກາຣມານານຸສຍາ ນ ໂຫນ຺ຕິ ຕຎ຺ຈ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ສິຍາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຖາຣູໂປ ສມາຘິປຏິລາໂຠ ຍຖາ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ສວິຎ຺ຎາຓເກ ກາເຍ ອຫງ຺ກາຣມມງ຺ກາຣມານານຸສຍາ ນາສ຺ສຸ, ພຫິທ຺ຘາ ຈ ສພ຺ພນິມິຕ຺ເຕສຸ ອຫງ຺ກາຣມມງ຺ກາຣມານານຸສຍາ ¶ ນາສ຺ສຸ; ຍຎ຺ຈ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣໂຕ ອຫງ຺ກາຣມມງ຺ກາຣມານານຸສຍາ ນ ໂຫນ຺ຕິ ຕຎ຺ຈ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ?

‘‘ອິຘານນ຺ທ ¶ , ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ເອຕໍ ສນ຺ຕໍ ເອຕໍ ປຓີຕໍ ຍທິທໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖ ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂໂຍ ວິຣາໂຄ ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານ’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສິຍາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຖາຣູໂປ ສມາຘິປຏິລາໂຠ ຍຖາ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ສວິຎ຺ຎາຓເກ ກາເຍ ອຫງ຺ກາຣມມງ຺ກາຣມານານຸສຍາ ນາສ຺ສຸ, ພຫິທ຺ຘາ ຈ ສພ຺ພນິມິຕ຺ເຕສຸ ອຫງ຺ກາຣມມງ຺ກາຣມານານຸສຍາ ນາສ຺ສຸ; ຍຎ຺ຈ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣໂຕ ອຫງ຺ກາຣມມງ຺ກາຣມານານຸສຍາ ນ ໂຫນ຺ຕິ ຕຎ຺ຈ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ອິທຎ຺ຈ ປນ ເມຕໍ, ອານນ຺ທ, ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ ປາຣາຍເນ ປຸຓ຺ຓກປຎ຺ເຫ –

‘‘ສງ຺ຂາຍ ໂລກສ຺ມິໍ ປໂຣປຣານິ [ປໂຣວຣານິ (ສີ. ປີ.) ສຸ. ນິ. ໑໐໕໔; ຈູຬນິ. ປຸຓ຺ຓກມາຓວປຸຈ຺ຉາ ໗໓],

ຍສ຺ສິຎ຺ຊິຕໍ ນຕ຺ຖິ ກຸຫິຎ຺ຈິ ໂລເກ;

ສນ຺ໂຕ ¶ ¶ ວິຘູໂມ ອນີໂຆ [ອນິໂຆ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ອນໂຆ (?)] ນິຣາໂສ,

ອຕາຣິ ໂສ ຊາຕິຊຣນ຺ຕິ ພ຺ຣູມີ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ;

໓໓. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສໍຂິຕ຺ເຕນປິ ໂຂ ອຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍໍ; ວິຕ຺ຖາເຣນປິ ໂຂ ອຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍໍ; ສໍຂິຕ຺ຕວິຕ຺ຖາເຣນປິ ໂຂ ອຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍໍ; ອຎ຺ຎາຕາໂຣ ຈ ທຸລ຺ລຠາ’’ຕິ. ‘‘ເອຕສ຺ສ, ຠຄວາ, ກາໂລ, ເອຕສ຺ສ, ສຸຄຕ, ກາໂລ ຍໍ ຠຄວາ ສໍຂິຕ຺ເຕນປິ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ, ວິຕ຺ຖາເຣນປິ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ, ສໍຂິຕ຺ຕວິຕ຺ຖາເຣນປິ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ. ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຎ຺ຎາຕາໂຣ’’ຕິ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ສວິຎ຺ຎາຓເກ ກາເຍ ອຫງ຺ກາຣມມງ຺ກາຣມານານຸສຍາ ນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ຈ ສພ຺ພນິມິຕ຺ເຕສຸ ອຫງ຺ກາຣມມງ຺ກາຣມານານຸສຍາ ນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ຍຎ຺ຈ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ¶ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣໂຕ ອຫງ຺ກາຣມມງ຺ກາຣມານານຸສຍາ ນ ໂຫນ຺ຕິ ຕຎ຺ຈ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສາມາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

‘‘ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ສວິຎ຺ຎາຓເກ ¶ ກາເຍ ອຫງ຺ກາຣມມງ຺ກາຣມານານຸສຍາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ຈ ສພ຺ພນິມິຕ຺ເຕສຸ ອຫງ຺ກາຣມມງ຺ກາຣມານານຸສຍາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຍຎ຺ຈ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ¶ ວິຫຣໂຕ ອຫງ຺ກາຣມມງ຺ກາຣມານານຸສຍາ ນ ໂຫນ຺ຕິ ຕຎ຺ຈ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ – ‘ຠິກ຺ຂຸ ອຈ຺ເຉຈ຺ຉິ [ອຈ຺ເຉຊ຺ຊິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ຕຓ຺ຫໍ, ວິວຕ຺ຕຍິ [ວາວຕ຺ຕຍິ (ສີ. ປີ.)] ສໍໂຍຊນໍ, ສມ຺ມາ ມານາຠິສມຍາ ອນ຺ຕມກາສິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ’. ອິທຎ຺ຈ ປນ ເມຕໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ ປາຣາຍເນ [ປາຣາຍເຓ (ສີ.)] ອຸທຍປຎ຺ເຫ –

‘‘ປຫານໍ ກາມສຎ຺ຎານໍ, ໂທມນສ຺ສານ ຈູຠຍໍ;

ຖິນສ຺ສ ຈ ປນູທນໍ, ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈານໍ ນິວາຣຓໍ.

‘‘ອຸເປກ຺ຂາສຕິສໍສຸທ຺ຘໍ ¶ , ຘມ຺ມຕກ຺ກປຸເຣຊວໍ;

ອຎ຺ຎາວິໂມກ຺ຂໍ ປພ຺ຣູມິ, ອວິຊ຺ຊາຍ ປເຠທນ’’ນ຺ຕິ [ສຸ. ນິ. ໑໑໑໒; ຈູຬນິ. ອຸທຍມາຓວປຸຈ຺ຉາ ໑໓໑]. ຕຕິຍໍ;

໓໔. ‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິທານານິ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ໂລໂຠ ນິທານໍ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ, ໂທໂສ ນິທານໍ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ, ໂມໂຫ ນິທານໍ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ.

‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລຠປກຕໍ ກມ຺ມໍ ໂລຠຊໍ ໂລຠນິທານໍ ໂລຠສມຸທຍໍ, ຍຕ຺ຖສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາໂວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ ຕຕ຺ຖ ຕໍ ກມ຺ມໍ ວິປຈ຺ຈຕິ. ຍຕ຺ຖ ຕໍ ກມ຺ມໍ ວິປຈ຺ຈຕິ ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກໍ ປຏິສໍເວເທຕິ, ທິຏ຺ເຐ ວາ ຘມ຺ເມ ອຸປປຊ຺ຊ ວາ [ອຸປປຊ຺ເຊ ວາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.) ອຸປປຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ມ. ນິ. ໓.໓໐໓ ປາຬິຍາ ສໍວຓ຺ຓນາ] ອປເຣ ວາ [ອປຣາປເຣ ວາ (ກ.)] ປຣິຍາເຍ.

‘‘ຍໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ໂທສປກຕໍ ກມ຺ມໍ ໂທສຊໍ ໂທສນິທານໍ ໂທສສມຸທຍໍ, ຍຕ຺ຖສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາໂວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ ຕຕ຺ຖ ຕໍ ກມ຺ມໍ ວິປຈ຺ຈຕິ. ຍຕ຺ຖ ຕໍ ກມ຺ມໍ ວິປຈ຺ຈຕິ ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກໍ ປຏິສໍເວເທຕິ, ທິຏ຺ເຐ ວາ ຘມ຺ເມ ອຸປປຊ຺ຊ ວາ ອປເຣ ວາ ປຣິຍາເຍ.

‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂມຫປກຕໍ ກມ຺ມໍ ໂມຫຊໍ ໂມຫນິທານໍ ໂມຫສມຸທຍໍ, ຍຕ຺ຖສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາໂວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ ຕຕ຺ຖ ຕໍ ກມ຺ມໍ ວິປຈ຺ຈຕິ. ຍຕ຺ຖ ຕໍ ກມ຺ມໍ ວິປຈ຺ຈຕິ ຕຕ຺ຖ ¶ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກໍ ປຏິສໍເວເທຕິ, ທິຏ຺ເຐ ວາ ຘມ຺ເມ ອຸປປຊ຺ຊ ¶ ວາ ອປເຣ ວາ ປຣິຍາເຍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພີຊານິ ອຂຓ຺ຑານິ ອປູຕີນິ ອວາຕາຕປຫຕານິ ສາຣາທານິ ສຸຂສຍິຕານິ ສຸເຂຕ຺ເຕ ສຸປຣິກມ຺ມກຕາຍ ຠູມິຍາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ. ເທໂວ ຈ ສມ຺ມາຘາຣໍ ອນຸປ຺ປເວຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ເອວສ຺ສຸ ຕານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພີຊານິ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣຸຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ໂລຠປກຕໍ ກມ຺ມໍ ໂລຠຊໍ ໂລຠນິທານໍ ໂລຠສມຸທຍໍ, ຍຕ຺ຖສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາໂວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ ຕຕ຺ຖ ຕໍ ກມ຺ມໍ ວິປຈ຺ຈຕິ. ຍຕ຺ຖ ຕໍ ກມ຺ມໍ ວິປຈ຺ຈຕິ ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກໍ ປຏິສໍເວເທຕິ, ທິຏ຺ເຐ ວາ ຘມ຺ເມ ອຸປປຊ຺ຊ ວາ ອປເຣ ວາ ປຣິຍາເຍ.

‘‘ຍໍ ¶ ໂທສປກຕໍ ກມ຺ມໍ…ເປ… ຍໍ ໂມຫປກຕໍ ກມ຺ມໍ ໂມຫຊໍ ໂມຫນິທານໍ ໂມຫສມຸທຍໍ, ຍຕ຺ຖສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາໂວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ ຕຕ຺ຖ ຕໍ ກມ຺ມໍ ວິປຈ຺ຈຕິ. ຍຕ຺ຖ ຕໍ ກມ຺ມໍ ວິປຈ຺ຈຕິ ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກໍ ປຏິສໍເວເທຕິ, ທິຏ຺ເຐ ວາ ຘມ຺ເມ ອຸປປຊ຺ຊ ວາ ອປເຣ ວາ ປຣິຍາເຍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ນິທານານິ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ.

‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິທານານິ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ອໂລໂຠ ນິທານໍ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ, ອໂທໂສ ນິທານໍ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ, ອໂມໂຫ ນິທານໍ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ.

‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອໂລຠປກຕໍ ກມ຺ມໍ ອໂລຠຊໍ ອໂລຠນິທານໍ ອໂລຠສມຸທຍໍ, ໂລເຠ ວິຄເຕ ເອວໍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລໍ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕໍ ອນຠາວງ຺ກຕໍ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມໍ.

‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອໂທສປກຕໍ ກມ຺ມໍ ອໂທສຊໍ ອໂທສນິທານໍ ອໂທສສມຸທຍໍ, ໂທເສ ວິຄເຕ ເອວໍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລໍ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕໍ ອນຠາວງ຺ກຕໍ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມໍ.

‘‘ຍໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອໂມຫປກຕໍ ກມ຺ມໍ ອໂມຫຊໍ ອໂມຫນິທານໍ ອໂມຫສມຸທຍໍ, ໂມເຫ ວິຄເຕ ເອວໍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລໍ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕໍ ອນຠາວງ຺ກຕໍ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມໍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ພີຊານິ ອຂຓ຺ຑານິ ອປູຕີນິ ອວາຕາຕປຫຕານິ ¶ ສາຣາທານິ ສຸຂສຍິຕານິ. ຕານິ ປຸຣິໂສ ອຄ຺ຄິນາ ຑເຫຍ຺ຍ. ອຄ຺ຄິນາ ຑຫິຕ຺ວາ ມສິໍ ກເຣຍ຺ຍ. ມສິໍ ກຣິຕ຺ວາ ມຫາວາເຕ ວາ ໂອຜຸເຓຍ຺ຍ [ໂອປຸເນຍ຺ຍ (ສີ. ປີ.)] ນທິຍາ ວາ ສີຆໂສຕາຍ ປວາເຫຍ຺ຍ. ເອວສ຺ສຸ ຕານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພີຊານິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລານິ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕານິ ອນຠາວງ຺ກຕານິ [ອນຠາວກຕານິ (ສີ. ປີ.)] ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມານິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ອໂລຠປກຕໍ ກມ຺ມໍ ອໂລຠຊໍ ອໂລຠນິທານໍ ອໂລຠສມຸທຍໍ, ໂລເຠ ວິຄເຕ ເອວໍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລໍ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕໍ ອນຠາວງ຺ກຕໍ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມໍ.

‘‘ຍໍ ¶ ອໂທສປກຕໍ ກມ຺ມໍ…ເປ… ຍໍ ອໂມຫປກຕໍ ກມ຺ມໍ ອໂມຫຊໍ ອໂມຫນິທານໍ ອໂມຫສມຸທຍໍ, ໂມເຫ ວິຄເຕ ເອວໍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ…ເປ… ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ນິທານານິ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍາ’’ຕິ.

‘‘ໂລຠຊໍ ໂທສຊຎ຺ເຈວ [ໂທສຊໍ ກມ຺ມໍ (ກ.)], ໂມຫຊຎ຺ຈາປວິທ຺ທສຸ;

ຍໍ ເຕນ ປກຕໍ ກມ຺ມໍ, ອປ຺ປໍ ວາ ຍທິ ວາ ພຫຸໍ;

ອິເຘວ ຕໍ ເວທນິຍໍ, ວຕ຺ຖຸ ອຎ຺ຎໍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ຕສ຺ມາ ໂລຠຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ, ໂມຫຊຎ຺ຈາປິ ວິທ຺ທສຸ;

ວິຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປາທຍໍ ຠິກ຺ຂຸ, ສພ຺ພາ ທຸຄ຺ຄຕິໂຍ ຊເຫ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ;

໓໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ອາຬວິຍໍ ວິຫຣຕິ ໂຄມຄ຺ເຄ ສິໍສປາວເນ ປຓ຺ຓສນ຺ຖເຣ. ອຖ ໂຂ ຫຕ຺ຖໂກ ອາຬວໂກ ຊງ຺ຆາວິຫາຣໍ ອນຸຈງ຺ກມມາໂນ ອນຸວິຈຣມາໂນ ອທ຺ທສ ຠຄວນ຺ຕໍ ໂຄມຄ຺ເຄ ສິໍສປາວເນ ປຓ຺ຓສນ຺ຖເຣ ນິສິນ຺ນໍ. ທິສ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ¶ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຫຕ຺ຖໂກ ອາຬວໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກຈ຺ຈິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສຸຂມສຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ ¶ , ກຸມາຣ, ສຸຂມສຍິຕ຺ຖໍ. ເຍ ຈ ປນ ໂລເກ ສຸຂໍ ເສນ຺ຕິ, ອຫໍ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ’’ຕິ.

‘‘ສີຕາ, ຠນ຺ເຕ, ເຫມນ຺ຕິກາ ຣຕ຺ຕິ, ອນ຺ຕຣຏ຺ຐໂກ ຫິມປາຕສມໂຍ, ຂຣາ ໂຄກຓ຺ຏກຫຕາ ຠູມິ, ຕນຸໂກ ປຓ຺ຓສນ຺ຖໂຣ, ວິຣຬານິ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ¶ ປຕ຺ຕານິ, ສີຕານິ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ, ສີໂຕ ຈ ເວຣມ຺ໂຠ ວາໂຕ ວາຍຕິ. ອຖ ຈ ປນ ຠຄວາ ເອວມາຫ – ‘ເອວໍ, ກຸມາຣ, ສຸຂມສຍິຕ຺ຖໍ. ເຍ ຈ ປນ ໂລເກ ສຸຂໍ ເສນ຺ຕິ, ອຫໍ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ’’’ຕິ.

‘‘ເຕນ ຫິ, ກຸມາຣ, ຕຎ຺ເຎເວຕ຺ຖ ປຏິປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ. ຍຖາ ເຕ ຂເມຍ຺ຍ ຕຖາ ນໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາສິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ກຸມາຣ, ອິຘສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ກູຏາຄາຣໍ ອຸລ຺ລິຕ຺ຕາວລິຕ຺ຕໍ ນິວາຕໍ ຜຸສິຕຄ຺ຄຬໍ ປິຫິຕວາຕປານໍ. ຕຕ຺ຣສ຺ສ ປລ຺ລງ຺ໂກ ໂຄນກຕ຺ຖໂຕ ປຏິກຕ຺ຖໂຕ ປຏລິກຕ຺ຖໂຕ ¶ ກທລິມິຄປວຣປຈ຺ຈຕ຺ຖຣໂຓ [ກາທລິມິຄປວຣປຈ຺ຈຕ຺ຖຣໂຓ (ສີ.)] ສອຸຕ຺ຕຣຈ຺ຉໂທ ອຸຠໂຕ ໂລຫິຕກູປຘາໂນ; ເຕລປ຺ປທີໂປ ເຈຕ຺ຖ ຌາເຍຍ຺ຍ [ຊາເລຍ຺ຍ (ກ.)]; ຈຕສ຺ໂສ ຈ [ຕສ຺ເສວ (ກ.)] ປຊາປຕິໂຍ ມນາປາມນາເປນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ອສ຺ສຸ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ກຸມາຣ, ສຸຂໍ ວາ ໂສ ສເຍຍ຺ຍ ໂນ ວາ? ກຖໍ ວາ ເຕ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ສຸຂໍ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ສເຍຍ຺ຍ. ເຍ ຈ ປນ ໂລເກ ສຸຂໍ ເສນ຺ຕິ, ໂສ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ກຸມາຣ, ອປິ ນຸ ຕສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ຣາຄຊາ ປຣິຬາຫາ ກາຍິກາ ວາ ເຈຕສິກາ ວາ ເຍຫິ ໂສ ຣາຄເຊຫິ ປຣິຬາເຫຫິ ປຣິຑຍ຺ຫມາໂນ ທຸກ຺ຂໍ ສເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ.

‘‘ເຍຫິ ¶ ໂຂ ໂສ, ກຸມາຣ, ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາ ຣາຄເຊຫິ ປຣິຬາເຫຫິ ປຣິຑຍ຺ຫມາໂນ ທຸກ຺ຂໍ ສເຍຍ຺ຍ, ໂສ ຣາໂຄ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຫີໂນ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວງ຺ກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ. ຕສ຺ມາຫໍ ສຸຂມສຍິຕ຺ຖໍ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ກຸມາຣ, ອປິ ນຸ ຕສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ໂທສຊາ ປຣິຬາຫາ…ເປ… ໂມຫຊາ ປຣິຬາຫາ ກາຍິກາ ວາ ເຈຕສິກາ ວາ ເຍຫິ ໂສ ໂມຫເຊຫິ ປຣິຬາເຫຫິ ປຣິຑຍ຺ຫມາໂນ ທຸກ຺ຂໍ ສເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ.

‘‘ເຍ ¶ ຫິ ໂຂ ໂສ, ກຸມາຣ, ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາ ໂມຫເຊຫິ ປຣິຬາເຫຫິ ປຣິຑຍ຺ຫມາໂນ ທຸກ຺ຂໍ ສເຍຍ຺ຍ, ໂສ ໂມໂຫ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຫີໂນ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວງ຺ກໂຕ ¶ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ. ຕສ຺ມາຫໍ ສຸຂມສຍິຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ.

[ຈູຬວ. ໓໐໕; ສໍ. ນິ. ໑.໒໔໒] ‘‘ສພ຺ພທາ ເວ ສຸຂໍ ເສຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ;

ໂຍ ນ ລິມ຺ປຕິ [ລິປ຺ປຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ກາເມສຸ, ສີຕິຠູໂຕ ນິຣູປຘິ.

‘‘ສພ຺ພາ ອາສຕ຺ຕິໂຍ ເຉຕ຺ວາ, ວິເນຍ຺ຍ ຫທເຍ ທຣໍ;

ອຸປສນ຺ໂຕ ສຸຂໍ ເສຕິ, ສນ຺ຕິໍ ປປ຺ປຸຍ຺ຍ ເຈຕໂສ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ;

໓໖. ‘‘ຕີຓິມານິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ເທວທູຕານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ. ໂສ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຣຍປາລາ ນານາພາຫາສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ຍມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສນ຺ຕິ – ‘ອຍໍ, ເທວ, ປຸຣິໂສ ອມຕ຺ເຕຍ຺ໂຍ ¶ ອເປຕ຺ເຕຍ຺ໂຍ ອສາມຎ຺ໂຎ ອພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ໂຎ, ນ ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍີ. ອິມສ຺ສ ເທໂວ ທຓ຺ຑໍ ປເຓຕູ’’’ຕິ.

‘‘ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໂມ ຣາຊາ ປຐມໍ ເທວທູຕໍ ສມນຸຍຸຎ຺ຊຕິ ສມນຸຄາຫຕິ ສມນຸຠາສຕິ – ‘ອມ຺ໂຠ, ປຸຣິສ, ນ ຕ຺ວໍ ອທ຺ທສ ມນຸສ຺ເສສຸ ປຐມໍ ເທວທູຕໍ ປາຕຸຠູຕ’ນ຺ຕິ? ໂສ ເອວມາຫ – ‘ນາທ຺ທສໍ, ຠນ຺ເຕ’’’ຕິ.

‘‘ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໂມ ຣາຊາ ເອວມາຫ – ‘ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ນ ຕ຺ວໍ ອທ຺ທສ ມນຸສ຺ເສສຸ ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ປຸຣິສໍ ວາ ອາສີຕິກໍ ວາ ນາວຸຕິກໍ ວາ ວສ຺ສສຕິກໍ ວາ [ປສ຺ສ ມ. ນິ. ໓.໒໖໓] ຊາຕິຍາ ຊິຓ຺ຓໍ ໂຄປານສິວງ຺ກໍ ໂຠຄ຺ຄໍ ທຓ຺ຑປຣາຍຓໍ [ທຓ຺ຑປຣາຍນໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປເວຘມານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ອາຕຸຣໍ ຄຕໂຍພ຺ພນໍ ຂຓ຺ຑທນ຺ຕໍ ປລິຕເກສໍ ວິລູນໍ ຂລ຺ລິຕສິຣໍ [ຂລິຕໍ ສິໂຣ (ສີ. ປີ.), ຂລິຕສິຣໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.) ມ. ນິ. ໓.໒໖໓] ວລິຕໍ ຕິລກາຫຕຄຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ? ໂສ ເອວມາຫ – ‘ອທ຺ທສໍ, ຠນ຺ເຕ’’’ຕິ.

‘‘ຕເມນໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຍໂມ ຣາຊາ ເອວມາຫ – ‘ອມ຺ໂຠ, ປຸຣິສ, ຕສ຺ສ ເຕ ວິຎ຺ຎຸສ຺ສ ສໂຕ ມຫລ຺ລກສ຺ສ ນ ເອຕທໂຫສິ – ອຫມ຺ປິ ໂຂມ຺ຫິ ຊຣາຘມ຺ໂມ ຊຣໍ ອນຕີໂຕ, ຫນ຺ທາຫໍ ກລ຺ຍາຓໍ ກໂຣມິ, ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ’ຕິ? ໂສ ¶ ເອວມາຫ – ‘ນາສກ຺ຂິສ຺ສໍ, ຠນ຺ເຕ. ປມາທສ຺ສໍ, ຠນ຺ເຕ’’’ຕິ.

‘‘ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໂມ ຣາຊາ ເອວມາຫ – ‘ອມ຺ໂຠ, ປຸຣິສ, ປມາທຕາຍ [ປມາທວຕາຍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.) ມ. ນິ. ໓.໒໖໒] ນ ກລ຺ຍາຓມກາສິ ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ. ຕຄ຺ຆ ຕ຺ວໍ [ຕໍ (ກ.)], ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ຕຖາ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ຍຖາ ຕໍ [ເຕ (ກ.)] ປມຕ຺ຕໍ. ຕໍ ໂຂ ປນ ເຕ ເອຕໍ [ຕໍ ໂຂ ປເນຕໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປາປກມ຺ມໍ [ປາປໍ ກມ຺ມໍ (ສີ.)] ເນວ ມາຕຣາ ກຕໍ, ນ ປິຕຣາ ກຕໍ, ນ ຠາຕຣາ ກຕໍ, ນ ຠຄິນິຍາ ກຕໍ, ນ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ເຈຫິ ກຕໍ, ນ ຎາຕິສາໂລຫິເຕຫິ ກຕໍ, ນ ເທວຕາຫິ ກຕໍ ¶ , ນ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ກຕໍ; ອຖ ໂຂ ຕຍາເວຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ, ຕ຺ວຎ຺ເຎເວຕສ຺ສ ວິປາກໍ ປຏິສໍເວທິສ຺ສສີ’’’ຕິ.

‘‘ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໂມ ຣາຊາ ປຐມໍ ເທວທູຕໍ ¶ ສມນຸຍຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສມນຸຄາຫິຕ຺ວາ ສມນຸຠາສິຕ຺ວາ, ທຸຕິຍໍ ເທວທູຕໍ ສມນຸຍຸຎ຺ຊຕິ ສມນຸຄາຫຕິ ສມນຸຠາສຕິ – ‘ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ນ ຕ຺ວໍ ອທ຺ທສ ມນຸສ຺ເສສຸ ທຸຕິຍໍ ເທວທູຕໍ ປາຕຸຠູຕ’ນ຺ຕິ? ໂສ ເອວມາຫ – ‘ນາທ຺ທສໍ, ຠນ຺ເຕ’ຕິ. ‘‘ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໂມ ຣາຊາ ເອວມາຫ – ‘ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ນ ຕ຺ວໍ ອທ຺ທສ ມນຸສ຺ເສສຸ ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ປຸຣິສໍ ວາ ອາພາຘິກໍ ທຸກ຺ຂິຕໍ ພາຬ຺ຫຄິລານໍ, ສເກ ມຸຕ຺ຕກຣີເສ ປລິປນ຺ນໍ ເສມານໍ, ອຎ຺ເຎຫິ ວຸຏ຺ຐາປິຍມານໍ, ອຎ຺ເຎຫິ ສໍເວສິຍມານ’ນ຺ຕິ? ໂສ ເອວມາຫ – ‘ອທ຺ທສໍ, ຠນ຺ເຕ’’’ຕິ.

‘‘ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໂມ ຣາຊາ ເອວມາຫ – ‘ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ຕສ຺ສ ເຕ ວິຎ຺ຎຸສ຺ສ ສໂຕ ມຫລ຺ລກສ຺ສ ນ ເອຕທໂຫສິ – ອຫມ຺ປິ ໂຂມ຺ຫິ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມ ພ຺ຍາຘິໍ ອນຕີໂຕ, ຫນ຺ທາຫໍ ກລ຺ຍາຓໍ ກໂຣມິ ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ’ຕິ? ໂສ ເອວມາຫ – ‘ນາສກ຺ຂິສ຺ສໍ, ຠນ຺ເຕ. ປມາທສ຺ສໍ, ຠນ຺ເຕ’’’ຕິ.

‘‘ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໂມ ຣາຊາ ເອວມາຫ – ‘ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ ¶ , ປມາທຕາຍ ນ ກລ຺ຍາຓມກາສິ ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ. ຕຄ຺ຆ ຕ຺ວໍ, ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ຕຖາ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ຍຖາ ຕໍ ປມຕ຺ຕໍ. ຕໍ ໂຂ ປນ ເຕ ເອຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ເນວ ມາຕຣາ ກຕໍ, ນ ປິຕຣາ ກຕໍ, ນ ຠາຕຣາ ກຕໍ, ນ ຠຄິນິຍາ ກຕໍ, ນ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ເຈຫິ ¶ ກຕໍ, ນ ຎາຕິສາໂລຫິເຕຫິ ກຕໍ, ນ ເທວຕາຫິ ກຕໍ, ນ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ກຕໍ; ອຖ ໂຂ ຕຍາເວຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ. ຕ຺ວຎ຺ເຎເວຕສ຺ສ ວິປາກໍ ປຏິສໍເວທິສ຺ສສີ’’’ຕິ.

‘‘ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໂມ ຣາຊາ ທຸຕິຍໍ ເທວທູຕໍ ສມນຸຍຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສມນຸຄາຫິຕ຺ວາ ສມນຸຠາສິຕ຺ວາ, ຕຕິຍໍ ເທວທູຕໍ ສມນຸຍຸຎ຺ຊຕິ ສມນຸຄາຫຕິ ສມນຸຠາສຕິ – ‘ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ນ ຕ຺ວໍ ອທ຺ທສ ມນຸສ຺ເສສຸ ¶ ຕຕິຍໍ ເທວທູຕໍ ປາຕຸຠູຕ’ນ຺ຕິ? ໂສ ເອວມາຫ – ‘ນາທ຺ທສໍ, ຠນ຺ເຕ’’’ຕິ.

‘‘ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໂມ ຣາຊາ ເອວມາຫ – ‘ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ນ ຕ຺ວໍ ອທ຺ທສ ມນຸສ຺ເສສຸ ອິຕ຺ຖິໍ ¶ ວາ ປຸຣິສໍ ວາ ເອກາຫມຕໍ ວາ ທ຺ວີຫມຕໍ ວາ ຕີຫມຕໍ ວາ ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ ວິນີລກໍ ວິປຸພ຺ພກຊາຕ’ນ຺ຕິ? ໂສ ເອວມາຫ – ‘ອທ຺ທສໍ, ຠນ຺ເຕ’’’ຕິ.

‘‘ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໂມ ຣາຊາ ເອວມາຫ – ‘ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ຕສ຺ສ ເຕ ວິຎ຺ຎຸສ຺ສ ສໂຕ ມຫລ຺ລກສ຺ສ ນ ເອຕທໂຫສິ – ອຫມ຺ປິ ໂຂມ຺ຫິ ມຣຓຘມ຺ໂມ ມຣຓໍ ອນຕີໂຕ, ຫນ຺ທາຫໍ ກລ຺ຍາຓໍ ກໂຣມິ ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ’ຕິ? ໂສ ເອວມາຫ – ‘ນາສກ຺ຂິສ຺ສໍ, ຠນ຺ເຕ. ປມາທສ຺ສໍ, ຠນ຺ເຕ’’’ຕິ.

‘‘ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໂມ ຣາຊາ ເອວມາຫ – ‘ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ປມາທຕາຍ ນ ກລ຺ຍາຓມກາສິ ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ. ຕຄ຺ຆ ຕ຺ວໍ, ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ຕຖາ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ຍຖາ ຕໍ ປມຕ຺ຕໍ. ຕໍ ໂຂ ປນ ເຕ ເອຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ເນວ ມາຕຣາ ກຕໍ, ນ ປິຕຣາ ກຕໍ, ນ ຠາຕຣາ ກຕໍ, ນ ຠຄິນິຍາ ກຕໍ, ນ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ເຈຫິ ກຕໍ, ນ ຎາຕິສາໂລຫິເຕຫິ ກຕໍ, ນ ເທວຕາຫິ ກຕໍ, ນ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ກຕໍ; ອຖ ໂຂ ຕຍາເວຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ. ຕ຺ວຎ຺ເຎເວຕສ຺ສ ວິປາກໍ ປຏິສໍເວທິສ຺ສສີ’’’ຕິ.

‘‘ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໂມ ຣາຊາ ຕຕິຍໍ ເທວທູຕໍ ສມນຸຍຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສມນຸຄາຫິຕ຺ວາ ສມນຸຠາສິຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫຕິ. ຕເມນໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ນິຣຍປາລາ ປຎ຺ຈວິຘພນ຺ຘນໍ ນາມ ກາຣຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຕໍ ອໂຍຂິລໍ ຫຕ຺ເຖ ຄເມນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຕໍ ອໂຍຂິລໍ ທຸຕິຍສ຺ມິໍ ຫຕ຺ເຖ ຄເມນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຕໍ ອໂຍຂິລໍ ປາເທ ຄເມນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຕໍ ອໂຍຂິລໍ ທຸຕິຍສ຺ມິໍ ປາເທ ຄເມນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຕໍ ອໂຍຂິລໍ ມຊ຺ເຌ ອຸຣສ຺ມິໍ ຄເມນ຺ຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂາ ¶ ຕິພ຺ພາ [ຕິປ຺ປາ (ສີ.)] ຂຣາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທິຍຕິ, ນ ຈ ຕາວ ກາລງ຺ກໂຣຕິ ຍາວ ນ ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ພ຺ຍນ຺ຕີໂຫຕິ.

‘‘ຕເມນໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ນິຣຍປາລາ ສໍເວເສຕ຺ວາ [ສໍກຑ຺ຒິຕ຺ວາ (ກ.)] ກຸຘາຣີຫິ ຕຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ຂຣາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທິຍຕິ, ນ ຈ ຕາວ ກາລງ຺ກໂຣຕິ ຍາວ ນ ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ພ຺ຍນ຺ຕີໂຫຕິ.

‘‘ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຣຍປາລາ ອຸທ຺ຘໍປາທໍ ອໂຘສິຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວາສີຫິ ຕຈ຺ຉນ຺ຕິ…ເປ… ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຣຍປາລາ ຣເຖ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອາທິຕ຺ຕາຍ ຠູມິຍາ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕາຍ ສໂຊຕິຠູຕາຍ [ສຎ຺ໂຊຕິຠູຕາຍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ສາເຣນ຺ຕິປິ ປຈ຺ຈາສາເຣນ຺ຕິປິ…ເປ… ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຣຍປາລາ ມຫນ຺ຕໍ ອງ຺ຄາຣປພ຺ພຕໍ ອາທິຕ຺ຕໍ ¶ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕໍ ສໂຊຕິຠູຕໍ ອາໂຣເປນ຺ຕິປິ ໂອໂຣເປນ຺ຕິປິ…ເປ… ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຣຍປາລາ ອຸທ຺ຘໍປາທໍ ອໂຘສິຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຕາຍ ໂລຫກຸມ຺ຠິຍາ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ອາທິຕ຺ຕາຍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕາຍ ສໂຊຕິຠູຕາຍ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ເຜຓຸທ຺ເທຫກໍ ປຈ຺ຈມາໂນ ສກິມ຺ປິ ອຸທ຺ຘໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສກິມ຺ປິ ອໂຘ ຄຈ຺ຉຕິ, ສກິມ຺ປິ ຕິຣິຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂາ ຕິພ຺ພາ ຂຣາ ກຏຸກາ ເວທນາ ເວທິຍຕິ, ນ ຈ ຕາວ ກາລໍ ກໂຣຕິ ຍາວ ນ ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ພ຺ຍນ຺ຕີໂຫຕິ. ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຣຍປາລາ ມຫານິຣເຍ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ. ໂສ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫານິຣໂຍ –

‘‘ຈຕຸກ຺ກຓ຺ໂຓ ຈຕຸທ຺ວາໂຣ, ວິຠຕ຺ໂຕ ຠາຄໂສ ມິໂຕ;

ອໂຍປາກາຣປຣິຍນ຺ໂຕ, ອຍສາ ປຏິກຸຊ຺ຊິໂຕ.

‘‘ຕສ຺ສ ¶ ອໂຍມຍາ ຠູມິ, ຊລິຕາ ເຕຊສາ ຍຸຕາ;

ສມນ຺ຕາ ¶ ໂຍຊນສຕໍ, ຜຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ ສພ຺ພທາ’’ຕິ [ເປ. ວ. ໗໐-໗໑, ໒໔໐-໒໔໑].

‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ເອຕທໂຫສິ – ‘ເຍ ກິຣ, ໂຠ, ໂລເກ ປາປການິ ກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕິ ເຕ ເອວຣູປາ ວິວິຘາ ກມ຺ມກາຣຓາ ກຣີຍນ຺ຕິ. ອໂຫ ວຕາຫໍ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ລເຠຍ຺ຍໍ, ຕຖາຄໂຕ ຈ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຕຎ຺ຈາຫໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຍິຣຸປາເສຍ຺ຍໍ. ໂສ ຈ ເມ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ຈາຫໍ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມໍ ອາຊາເນຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ຕໍ ໂຂ ປນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສມຓສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ສຸຕ຺ວາ ເອວໍ ວທາມິ, ອປິ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍເທວ ເມ ສາມໍ ຎາຕໍ ສາມໍ ທິຏ຺ຐໍ ສາມໍ ວິທິຕໍ ຕເທວາຫໍ ວທາມີ’’ຕິ.

‘‘ໂຈທິຕາ ¶ ເທວທູເຕຫິ, ເຍ ປມຊ຺ຊນ຺ຕິ ມາຓວາ;

ເຕ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ໂສຈນ຺ຕິ, ຫີນກາຍູປຄາ ນຣາ.

‘‘ເຍ ຈ ໂຂ ເທວທູເຕຫິ, ສນ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິສາ ອິຘ;

ໂຈທິຕາ ນປ຺ປມຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຣິຍຘມ຺ເມ ກຸທາຈນໍ.

‘‘ອຸປາທາເນ ¶ ຠຍໍ ທິສ຺ວາ, ຊາຕິມຣຓສມ຺ຠເວ;

ອນຸປາທາ ວິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຊາຕິມຣຓສງ຺ຂເຍ.

‘‘ເຕ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ [ເຕ ໂຂປ຺ປມຕ຺ຕາ (ສີ.), ເຕ ເຂມປ຺ປຕ຺ຕາ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.) ມ. ນິ. ໓.໒໗໑] ສຸຂິໂນ [ສຸຂິຕາ (ສີ. ສ຺ຍາ.)], ທິຏ຺ຐຘມ຺ມາຠິນິພ຺ພຸຕາ;

ສພ຺ພເວຣຠຍາຕີຕາ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂໍ ອຸປຈ຺ຈຄຸ’’ນ຺ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ;

໓໗. ‘‘ອຏ຺ຐມິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປກ຺ຂສ຺ສ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຣາຊານໍ ອມຈ຺ຈາ ປາຣິສຊ຺ຊາ ອິມໍ ໂລກໍ ອນຸວິຈຣນ຺ຕິ – ‘ກຈ຺ຈິ ພຫູ ມນຸສ຺ສາ ມນຸສ຺ເສສຸ ມຕ຺ເຕຍ຺ຍາ ເປຕ຺ເຕຍ຺ຍາ ສາມຎ຺ຎາ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎາ ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິໂນ ອຸໂປສຖໍ ¶ ອຸປວສນ຺ຕິ ປຏິຊາຄໂຣນ຺ຕິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ຕີ’ຕິ. ຈາຕຸທ຺ທສິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປກ຺ຂສ຺ສ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຣາຊານໍ ປຸຕ຺ຕາ ອິມໍ ໂລກໍ ອນຸວິຈຣນ຺ຕິ – ‘ກຈ຺ຈິ ພຫູ ມນຸສ຺ສາ ມນຸສ຺ເສສຸ ມຕ຺ເຕຍ຺ຍາ ເປຕ຺ເຕຍ຺ຍາ ສາມຎ຺ຎາ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎາ ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິໂນ ¶ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສນ຺ຕິ ປຏິຊາຄໂຣນ຺ຕິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ຕີ’ຕິ. ຕທຫຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸໂປສເຖ ປນ຺ນຣເສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ສາມຎ຺ເຎວ ອິມໍ ໂລກໍ ອນຸວິຈຣນ຺ຕິ – ‘ກຈ຺ຈິ ພຫູ ມນຸສ຺ສາ ມນຸສ຺ເສສຸ ມຕ຺ເຕຍ຺ຍາ ເປຕ຺ເຕຍ຺ຍາ ສາມຎ຺ຎາ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎາ ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິໂນ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສນ຺ຕິ ປຏິຊາຄໂຣນ຺ຕິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ຕີ’’’ຕິ.

‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປ຺ປກາ ໂຫນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສາ ມນຸສ຺ເສສຸ ມຕ຺ເຕຍ຺ຍາ ເປຕ຺ເຕຍ຺ຍາ ສາມຎ຺ຎາ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎາ ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິໂນ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສນ຺ຕິ ປຏິຊາຄໂຣນ຺ຕິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ສຸຘມ຺ມາຍ ສຠາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນານໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ – ‘ອປ຺ປກາ ໂຂ, ມາຣິສາ, ມນຸສ຺ສາ ມນຸສ຺ເສສຸ ມຕ຺ເຕຍ຺ຍາ ເປຕ຺ເຕຍ຺ຍາ ສາມຎ຺ຎາ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎາ ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິໂນ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສນ຺ຕິ ປຏິຊາຄໂຣນ຺ຕິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ຕີ’ຕິ. ເຕນ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ອນຕ຺ຕມນາ ໂຫນ຺ຕິ – ‘ທິພ຺ພາ ວຕ, ໂຠ, ກາຍາ ປຣິຫາຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ປຣິປູຣິສ຺ສນ຺ຕິ ອສຸຣກາຍາ’’’ຕິ.

‘‘ສເຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ພຫູ ໂຫນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສາ ມນຸສ຺ເສສຸ ມຕ຺ເຕຍ຺ຍາ ເປຕ຺ເຕຍ຺ຍາ ສາມຎ຺ຎາ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎາ ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິໂນ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສນ຺ຕິ ປຏິຊາຄໂຣນ຺ຕິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕເມນໍ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ສຸຘມ຺ມາຍ ສຠາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນານໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ – ‘ພຫູ ໂຂ ¶ , ມາຣິສາ, ມນຸສ຺ສາ ມນຸສ຺ເສສຸ ມຕ຺ເຕຍ຺ຍາ ເປຕ຺ເຕຍ຺ຍາ ສາມຎ຺ຎາ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎາ ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິໂນ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສນ຺ຕິ ປຏິຊາຄໂຣນ຺ຕິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ຕີ’ຕິ. ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫນ຺ຕິ – ‘ທິພ຺ພາ ວຕ, ໂຠ, ກາຍາ ປຣິປູຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ປຣິຫາຍິສ຺ສນ຺ຕິ ອສຸຣກາຍາ’’’ຕິ.

‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເທເວ ຕາວຕິໍເສ ອນຸນຍມາໂນ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ຈາຕຸທ຺ທສິໍ ¶ ປຎ຺ຈທສິໍ, ຍາ ຈ ປກ຺ຂສ຺ສ ອຏ຺ຐມີ;

ປາຏິຫາຣິຍປກ຺ຂຎ຺ຈ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສຸສມາຄຕໍ;

ອຸໂປສຖໍ ອຸປວເສຍ຺ຍ, ໂຍປິສ຺ສ [ໂຍປສ຺ສ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ມາທິໂສ ນໂຣ’’ຕິ.

‘‘ສາ ໂຂ ປເນສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ເກນ ເທວານມິນ຺ເທນ ຄາຖາ ທຸຄ຺ຄີຕາ ນ ສຸຄີຕາ ທຸພ຺ຠາສິຕາ ນ ສຸຠາສິຕາ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ສກ຺ໂກ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວານມິນ຺ໂທ ອວີຕຣາໂຄ ອວີຕໂທໂສ ອວີຕໂມໂຫ.

‘‘ໂຍ ຈ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ ຂີຓາສໂວ ວຸສິຕວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິໂຍ ກຕກຣຓີໂຍ ໂອຫິຕຠາໂຣ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ໂຖ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊໂນ ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ໂຂ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ [ຕສ຺ສ ໂຂ ເອຕໍ ຠິກ຺ຂຸໂນ (ສີ. ສ຺ຍາ.), ຕສ຺ສ ໂຂ ເອວໍ ຠິກ຺ຂເວ ຠິກ຺ຂຸໂນ (ກ.)] ກລ຺ລໍ ວຈນາຍ –

‘‘ຈາຕຸທ຺ທສິໍ ປຎ຺ຈທສິໍ, ຍາ ຈ ປກ຺ຂສ຺ສ ອຏ຺ຐມີ;

ປາຏິຫາຣິຍປກ຺ຂຎ຺ຈ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສຸສມາຄຕໍ;

ອຸໂປສຖໍ ອຸປວເສຍ຺ຍ, ໂຍປິສ຺ສ ມາທິໂສ ນໂຣ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ¶ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ໂສ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວີຕຣາໂຄ ວີຕໂທໂສ ວີຕໂມໂຫ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໓໘. ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເທເວ ຕາວຕິໍເສ ອນຸນຍມາໂນ ຕາຍໍ ¶ ເວລາຍໍ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ຈາຕຸທ຺ທສິໍ ປຎ຺ຈທສິໍ, ຍາ ຈ ປກ຺ຂສ຺ສ ອຏ຺ຐມີ;

ປາຏິຫາຣິຍປກ຺ຂຎ຺ຈ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສຸສມາຄຕໍ;

ອຸໂປສຖໍ ອຸປວເສຍ຺ຍ, ໂຍປິສ຺ສ ມາທິໂສ ນໂຣ’’ຕິ.

‘‘ສາ ໂຂ ປເນສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ເກນ ເທວານມິນ຺ເທນ ຄາຖາ ທຸຄ຺ຄີຕາ ນ ສຸຄີຕາ ທຸພ຺ຠາສິຕາ ນ ສຸຠາສິຕາ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ສກ຺ໂກ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວານມິນ຺ໂທ ອປຣິມຸຕ຺ໂຕ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ອປຣິມຸຕ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂສ຺ມາຕິ ວທາມິ.

‘‘ໂຍ ຈ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ ຂີຓາສໂວ ວຸສິຕວາ ກຕກຣຓີໂຍ ໂອຫິຕຠາໂຣ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ໂຖ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊໂນ ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ໂຂ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ກລ຺ລໍ ວຈນາຍ –

‘‘ຈາຕຸທ຺ທສິໍ ປຎ຺ຈທສິໍ, ຍາ ຈ ປກ຺ຂສ຺ສ ອຏ຺ຐມີ;

ປາຏິຫາຣິຍປກ຺ຂຎ຺ຈ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສຸສມາຄຕໍ;

ອຸໂປສຖໍ ອຸປວເສຍ຺ຍ, ໂຍປິສ຺ສ ມາທິໂສ ນໂຣ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ¶ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ໂສ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຣິມຸຕ຺ໂຕ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ປຣິມຸຕ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂສ຺ມາຕິ ວທາມີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໓໙. ‘‘ສຸຂຸມາໂລ ¶ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣມສຸຂຸມາໂລ ອຈ຺ຈນ຺ຕສຸຂຸມາໂລ. ມມ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປິຕຸ ນິເວສເນ ໂປກ຺ຂຣຓິໂຍ ກາຣິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອກຕ຺ຖ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປ຺ປລໍ ວປ຺ປຕິ [ປຸປ຺ຜຕິ (ສີ. ປີ.)], ເອກຕ຺ຖ ປທຸມໍ, ເອກຕ຺ຖ ປຸຓ຺ຑຣີກໍ, ຍາວເທວ ມມຕ຺ຖາຍ ¶ . ນ ໂຂ ປນສ຺ສາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອກາສິກໍ ຈນ຺ທນໍ ຘາເຣມິ [ກາສິກໍ ຈນ຺ທນໍ ຘາເຣມິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.), ອກາສິກໍ ຘາເຣມິ (?)]. ກາສິກໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ສຸ ເມ ຕໍ ເວຐນໍ ໂຫຕິ, ກາສິກາ ກຎ຺ຈຸກາ, ກາສິກໍ ນິວາສນໍ, ກາສິໂກ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ໂຄ. ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ [ຣຕ຺ຕິທິວໍ (ກ.)] ໂຂ ປນ ເມ ສຸ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ຘາຣີຍຕິ – ‘ມາ ນໍ ຜຸສິ ສີຕໍ ວາ ອຸຓ຺ຫໍ ວາ ຕິຓໍ ວາ ຣໂຊ ວາ ອຸສ຺ສາໂວ ວາ’’’ຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ປາສາທາ ອເຫສຸໍ – ເອໂກ ເຫມນ຺ຕິໂກ, ເອໂກ ຄິມ຺ຫິໂກ, ເອໂກ ວສ຺ສິໂກ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວສ຺ສິເກ ປາສາເທ ວສ຺ສິເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ນິປ຺ປຸຣິເສຫິ ຕູຣິເຍຫິ ປຣິຈາຣຍມາໂນ [ປຣິຈາຣິຍມາໂນ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.)] ນ ເຫຏ຺ຐາປາສາທໍ ໂອໂຣຫາມິ. ຍຖາ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ເຎສໍ ນິເວສເນ ທາສກມ຺ມກຣໂປຣິສສ຺ສ ກຓາຊກໍ ໂຠຊນໍ ທີຍຕິ ພິລງ຺ຄທຸຕິຍໍ, ເອວເມວສ຺ສຸ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປິຕຸ ນິເວສເນ ທາສກມ຺ມກຣໂປຣິສສ຺ສ ສາລິມໍໂສທໂນ ທີຍຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວຣູປາຍ ອິທ຺ຘິຍາ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ເອວຣູເປນ ຈ ສຸຂຸມາເລນ ເອຕທໂຫສິ – ‘ອສ຺ສຸຕວາ ໂຂ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອຕ຺ຕນາ ຊຣາຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ຊຣໍ ອນຕີໂຕ ປຣໍ ຊິຓ຺ຓໍ ທິສ຺ວາ ອຏ຺ຏີຍຕິ ຫຣາຍຕິ ຊິຄຸຈ຺ຉຕິ ອຕ຺ຕານໍເຍວ ອຕິສິຕ຺ວາ, ອຫມ຺ປິ ໂຂມ຺ຫິ ຊຣາຘມ຺ໂມ ຊຣໍ ອນຕີໂຕ. ອຫຎ຺ເຈວ [ອຫຎ຺ເຈ (?)] ໂຂ ປນ ຊຣາຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ຊຣໍ ອນຕີໂຕ ປຣໍ ຊິຓ຺ຓໍ ທິສ຺ວາ ອຏ຺ຏີເຍຍ຺ຍໍ ຫຣາເຍຍ຺ຍໍ ຊິຄຸຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ ¶ ນ ເມຕໍ ອສ຺ສ ປຕິຣູປ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂໂຕ ໂຍ ໂຍພ຺ພເນ ໂຍພ຺ພນມໂທ ໂສ ສພ຺ພໂສ ປຫີຍິ.

‘‘ອສ຺ສຸຕວາ ໂຂ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອຕ຺ຕນາ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ພ຺ຍາຘິໍ ອນຕີໂຕ ປຣໍ ພ຺ຍາຘິຕໍ ທິສ຺ວາ ¶ ອຏ຺ຏີຍຕິ ຫຣາຍຕິ ຊິຄຸຈ຺ຉຕິ ອຕ຺ຕານໍເຍວ ອຕິສິຕ຺ວາ – ‘ອຫມ຺ປິ ໂຂມ຺ຫິ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມ ພ຺ຍາຘິໍ ອນຕີໂຕ, ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ພ຺ຍາຘິໍ ອນຕີໂຕ ປຣໍ ພ຺ຍາຘິກໍ ທິສ຺ວາ ອຏ຺ຏີເຍຍ຺ຍໍ ຫຣາເຍຍ຺ຍໍ ຊິຄຸຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ນ ເມຕໍ ອສ຺ສ ປຕິຣູປ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂໂຕ ໂຍ ອາໂຣຄ຺ເຍ ອາໂຣຄ຺ຍມໂທ ໂສ ສພ຺ພໂສ ປຫີຍິ.

‘‘ອສ຺ສຸຕວາ ¶ ໂຂ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອຕ຺ຕນາ ມຣຓຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ມຣຓໍ ອນຕີໂຕ ປຣໍ ມຕໍ ທິສ຺ວາ ອຏ຺ຏີຍຕິ ຫຣາຍຕິ ຊິຄຸຈ຺ຉຕິ ອຕ຺ຕານໍເຍວ ອຕິສິຕ຺ວາ – ‘ອຫມ຺ປິ ໂຂມ຺ຫິ ມຣຓຘມ຺ໂມ, ມຣຓໍ ອນຕີໂຕ, ອຫໍ ເຈວ ໂຂ ປນ ¶ ມຣຓຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ມຣຓໍ ອນຕີໂຕ ປຣໍ ມຕໍ ທິສ຺ວາ ອຏ຺ຏີເຍຍ຺ຍໍ ຫຣາເຍຍ຺ຍໍ ຊິຄຸຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ນ ເມຕໍ ອສ຺ສ ປຕິຣູປ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂໂຕ ໂຍ ຊີວິເຕ ຊີວິຕມໂທ ໂສ ສພ຺ພໂສ ປຫີຍີ’’ຕິ.

‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ມທາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ໂຍພ຺ພນມໂທ, ອາໂຣຄ຺ຍມໂທ, ຊີວິຕມໂທ. ໂຍພ຺ພນມທມຕ຺ໂຕ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ. ໂສ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອາໂຣຄ຺ຍມທມຕ຺ໂຕ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ…ເປ… ຊີວິຕມທມຕ຺ໂຕ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ¶ ຈຣຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ. ໂສ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ¶ , ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ໂຍພ຺ພນມທມຕ຺ໂຕ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ. ອາໂຣຄ຺ຍມທມຕ຺ໂຕ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ…ເປ… ຊີວິຕມທມຕ຺ໂຕ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ.

‘‘ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມາ ຊຣາຘມ຺ມາ, ອໂຖ ມຣຓຘມ຺ມິໂນ;

ຍຖາຘມ຺ມາ [ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມ ຊຣາຘມ຺ໂມ, ອໂຖ ມຣຓຘມ຺ມິໂກ; ຍຖາ ຘມ຺ໂມ (ກ.)] ຕຖາສນ຺ຕາ, ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ.

‘‘ອຫຎ຺ເຈ ຕໍ ຊິຄຸຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ເອວໍຘມ຺ເມສຸ ປາຓິສຸ;

ນ ເມຕໍ ປຕິຣູປສ຺ສ, ມມ ເອວໍ ວິຫາຣິໂນ.

‘‘ໂສຫໍ ເອວໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ, ຎຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ນິຣູປຘິໍ;

ອາໂຣຄ຺ເຍ ໂຍພ຺ພນສ຺ມິຎ຺ຈ, ຊີວິຕສ຺ມິຎ຺ຈ ເຍ ມທາ.

‘‘ສພ຺ເພ ¶ ມເທ ອຠິໂຠສ຺ມິ [ອຕີໂຕສ຺ມິ (ກ.)], ເນກ຺ຂມ຺ເມ ທຏ຺ຐຸ ເຂມຕໍ;

ຕສ຺ສ ເມ ອຫຸ ອຸສ຺ສາໂຫ, ນິພ຺ພານໍ ອຠິປສ຺ສໂຕ.

‘‘ນາຫໍ ຠພ຺ໂພ ເອຕຣຫິ, ກາມານິ ປຏິເສວິຕຸໍ;

ອນິວຕ຺ຕິ ຠວິສ຺ສາມິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣາຍໂຓ’’ຕິ. ນວມໍ;

໔໐. ‘‘ຕີຓິມານິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອາຘິປເຕຍ຺ຍານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ອຕ຺ຕາຘິປເຕຍ຺ຍໍ, ໂລກາຘິປເຕຍ຺ຍໍ, ຘມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ຍໍ. ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕາຘິປເຕຍ຺ຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລຄໂຕ ວາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄໂຕ ວາ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ນ ໂຂ ປນາຫໍ ຈີວຣເຫຕຸ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ. ນ ປິຓ຺ຑປາຕເຫຕຸ, ນ ເສນາສນເຫຕຸ, ນ ¶ ອິຕິຠວາຠວເຫຕຸ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ. ອປິ ຈ ໂຂມ຺ຫິ ໂອຕິຓ຺ໂຓ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ໂຓ ທຸກ຺ຂປເຣໂຕ. ອປ຺ເປວ ນາມ ອິມສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາເຍຖາຕິ. ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ຍາທິສເກ ¶ [ຍາທິສເກ ວາ (ສີ. ປີ. ກ.)] ກາເມ ໂອຫາຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ຕາທິສເກ ວາ [ຈ (ກ.)] ກາເມ ປຣິເຍເສຍ຺ຍໍ ຕໂຕ ວາ [ຈ (ກ.)] ປາປິຏ຺ຐຕເຣ, ນ ເມຕໍ ປຕິຣູປ’ນ຺ຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອາຣທ຺ຘໍ ໂຂ ປນ ເມ ວີຣິຍໍ ຠວິສ຺ສຕິ ອສລ຺ລີນໍ, ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ, ປສ຺ສທ຺ໂຘ ກາໂຍ ອສາຣທ຺ໂຘ, ສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄ’ນ຺ຕິ. ໂສ ອຕ຺ຕານໍເຍວ ອຘິປຕິໍ ກຣິຕ຺ວາ ອກຸສລໍ ປຊຫຕິ, ກຸສລໍ ຠາເວຕິ, ສາວຊ຺ຊໍ ປຊຫຕິ, ອນວຊ຺ຊໍ ຠາເວຕິ, ສຸທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕາຘິປເຕຍ຺ຍໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລກາຘິປເຕຍ຺ຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລຄໂຕ ວາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄໂຕ ວາ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ນ ໂຂ ປນາຫໍ ຈີວຣເຫຕຸ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ. ນ ປິຓ຺ຑປາຕເຫຕຸ, ນ ເສນາສນເຫຕຸ, ນ ອິຕິຠວາຠວເຫຕຸ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ. ອປິ ຈ ໂຂມ຺ຫິ ໂອຕິຓ຺ໂຓ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ໂຓ ທຸກ຺ຂປເຣໂຕ. ອປ຺ເປວ ນາມ ອິມສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’ຕິ. ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ¶ ສມາໂນ ກາມວິຕກ຺ກໍ ວາ ວິຕກ຺ເກຍ຺ຍໍ, ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ ວາ ວິຕກ຺ເກຍ຺ຍໍ, ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ ວາ ວິຕກ຺ເກຍ຺ຍໍ, ມຫາ ໂຂ ປນາຍໍ ¶ ໂລກສນ຺ນິວາໂສ. ມຫນ຺ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ໂລກສນ຺ນິວາເສ ສນ຺ຕິ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກາ ປຣຈິຕ຺ຕວິທຸໂນ. ເຕ ທູຣໂຕປິ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ອາສນ຺ນາປິ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຈຕສາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຊານນ຺ຕິ [ຊານນ຺ຕິ (ກ.)]. ເຕປິ ມໍ ເອວໍ ຊາເນຍ຺ຍຸໍ – ‘ປສ຺ສຖ, ໂຠ, ອິມໍ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ¶ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ໂວກິຓ຺ໂຓ ວິຫຣຕິ ປາປເກຫິ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’ຕິ. ເທວຕາປິ ໂຂ ສນ຺ຕິ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕິນິໂຍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກາ ປຣຈິຕ຺ຕວິທຸນິໂຍ. ຕາ ທູຣໂຕປິ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ອາສນ຺ນາປິ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຈຕສາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານນ຺ຕິ. ຕາປິ ມໍ ເອວໍ ຊາເນຍ຺ຍຸໍ – ‘ປສ຺ສຖ, ໂຠ, ອິມໍ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ໂວກິຓ຺ໂຓ ວິຫຣຕິ ປາປເກຫິ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’ຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອາຣທ຺ຘໍ ໂຂ ປນ ເມ ວີຣິຍໍ ຠວິສ຺ສຕິ ¶ ອສລ຺ລີນໍ, ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ, ປສ຺ສທ຺ໂຘ ກາໂຍ ອສາຣທ຺ໂຘ, ສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄ’ນ຺ຕິ. ໂສ ໂລກໍເຍວ ອຘິປຕິໍ ກຣິຕ຺ວາ ອກຸສລໍ ປຊຫຕິ, ກຸສລໍ ຠາເວຕິ, ສາວຊ຺ຊໍ ປຊຫຕິ, ອນວຊ຺ຊໍ ຠາເວຕິ, ສຸທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລກາຘິປເຕຍ຺ຍໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລຄໂຕ ວາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄໂຕ ວາ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ນ ໂຂ ປນາຫໍ ຈີວຣເຫຕຸ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ. ນ ປິຓ຺ຑປາຕເຫຕຸ, ນ ເສນາສນເຫຕຸ, ນ ອິຕິຠວາຠວເຫຕຸ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ. ອປິ ຈ ໂຂມ຺ຫິ ໂອຕິຓ຺ໂຓ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ໂຓ ¶ ທຸກ຺ຂປເຣໂຕ. ອປ຺ເປວ ນາມ ອິມສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາເຍຖາຕິ. ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີຕິ. ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ເມ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຊານໍ ປສ຺ສໍ ວິຫຣນ຺ຕິ. ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ເອວໍ ສ຺ວາກ຺ຂາເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ກຸສີໂຕ ວິຫເຣຍ຺ຍໍ ປມຕ຺ໂຕ, ນ ເມຕໍ ອສ຺ສ ປຕິຣູປ’ນ຺ຕິ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອາຣທ຺ຘໍ ໂຂ ປນ ເມ ວີຣິຍໍ ຠວິສ຺ສຕິ ອສລ຺ລີນໍ, ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ, ປສ຺ສທ຺ໂຘ ກາໂຍ ອສາຣທ຺ໂຘ, ສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຘມ຺ມໍເຍວ ອຘິປຕິໍ ກຣິຕ຺ວາ ອກຸສລໍ ປຊຫຕິ, ກຸສລໍ ຠາເວຕິ, ສາວຊ຺ຊໍ ປຊຫຕິ, ອນວຊ຺ຊໍ ຠາເວຕິ, ສຸທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ຍໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ອາຘິປເຕຍ຺ຍານີ’’ຕິ.

‘‘ນຕ຺ຖິ ¶ ໂລເກ ຣໂຫ ນາມ, ປາປກມ຺ມໍ ປກຸພ຺ພໂຕ;

ອຕ຺ຕາ ເຕ ປຸຣິສ ຊານາຕິ, ສຈ຺ຈໍ ວາ ຍທິ ວາ ມຸສາ.

‘‘ກລ຺ຍາຓໍ ¶ ວຕ ໂຠ ສກ຺ຂິ, ອຕ຺ຕານໍ ອຕິມຎ຺ຎສິ;

ໂຍ ສນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕນິ ປາປໍ, ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຄູຫສິ.

ຕສ຺ມາ ຫິ ອຕ຺ຕາຘິປເຕຍ຺ຍໂກ ຈ [ອຕ຺ຕາຘິປໂກ ສໂກ ຈເຣ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)],

ສພ຺ເພສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອຕມ຺ມໂຍ ມຸນີ’’ຕິ. ທສມໍ;

ພ຺ຣຫ຺ມ ອານນ຺ທ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ນິທານໍ ຫຕ຺ຖເກນ ຈ;

ທູຕາ ທຸເວ ຈ ຣາຊາໂນ, ສຸຂຸມາລາຘິປເຕຍ຺ເຍນ ຈາຕິ.

໔໑. ‘‘ຕິຓ຺ຓໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມຸຂີຠາວາ ສທ຺ໂຘ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ກຕເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ? ສທ຺ຘາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມຸຂີຠາວາ ສທ຺ໂຘ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມຸຂີຠາວາ ສທ຺ໂຘ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມຸຂີຠາວາ ສທ຺ໂຘ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຓ຺ຓໍ ສມ຺ມຸຂີຠາວາ ສທ຺ໂຘ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕີ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໔໒. ‘‘ຕີຫິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຐາເນຫິ ສທ຺ໂຘ ປສນ຺ໂນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ສີລວນ຺ຕານໍ ທສ຺ສນກາໂມ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸກາໂມ ໂຫຕິ ¶ , ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ມຸຕ຺ຕຈາໂຄ ປຍຕປາຓິ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຣໂຕ ຍາຈໂຍໂຄ ທານສໍວິຠາຄຣໂຕ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຐາເນຫິ ສທ຺ໂຘ ປສນ຺ໂນ ເວທິຕພ຺ໂພ’’.

‘‘ທສ຺ສນກາໂມ ສີລວຕໍ, ສທ຺ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸມິຈ຺ຉຕິ;

ວິນເຍ ມຈ຺ເຉຣມລໍ, ສ ເວ ສທ຺ໂຘຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ;

໔໓. ‘‘ຕໂຍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຖວເສ ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ອລເມວ ປເຣສໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ. ກຕເມ ຕໂຍ? ໂຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ໂສ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສໍເວທີ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມປ຺ປຏິສໍເວທີ ຈ. ໂຍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ ໂສ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສໍເວທີ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມປ຺ປຏິສໍເວທີ ຈ. ໂຍ ເຈວ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ໂຍ ຈ ຘມ຺ມໍ ¶ ສຸຓາຕິ ອຸໂຠ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສໍເວທິໂນ ຈ ໂຫນ຺ຕິ ຘມ຺ມປ຺ປຏິສໍເວທິໂນ ຈ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ອຕ຺ຖວເສ ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ອລເມວ ປເຣສໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸ’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔໔. ‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐາເນຫິ ກຖາ ປວຕ຺ຕິນີ ໂຫຕິ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ໂຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ໂສ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສໍເວທີ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມປ຺ປຏິສໍເວທີ ຈ. ໂຍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ ໂສ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສໍເວທີ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມປ຺ປຏິສໍເວທີ ຈ. ໂຍ ເຈວ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ໂຍ ຈ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ ອຸໂຠ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສໍເວທິໂນ ຈ ໂຫນ຺ຕິ ຘມ຺ມປ຺ປຏິສໍເວທິໂນ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຐາເນຫິ ກຖາ ປວຕ຺ຕິນີ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໔໕. ‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓ຺ຑິຕປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ ສປ຺ປຸຣິສປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ທານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຓ຺ຑິຕປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ສປ຺ປຸຣິສປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ¶ . ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ປຓ຺ຑິຕປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ສປ຺ປຸຣິສປຎ຺ຎຕ຺ຕາ. ມາຕາປິຕູນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປຏ຺ຐານໍ ປຓ຺ຑິຕປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ສປ຺ປຸຣິສປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ປຓ຺ຑິຕປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ ສປ຺ປຸຣິສປຎ຺ຎຕ຺ຕານີ’’ຕິ.

‘‘ສພ຺ຠິ ທານໍ ອຸປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ອຫິໍສາ ສໍຍໂມ ທໂມ;

ມາຕາປິຕຸ ອຸປຏ຺ຐານໍ, ສນ຺ຕານໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນໍ.

‘‘ສຕໍ ເອຕານິ ຐານານິ, ຍານິ ເສເວຖ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ອຣິໂຍ ທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ໂນ, ສ ໂລກໍ ຠຊເຕ ສິວ’’ນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ;

໔໖. ‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລວນ຺ໂຕ ປພ຺ພຊິຕາ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ຕີຫິ ຐາເນຫິ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວນ຺ຕິ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ກາເຍນ ¶ , ວາຈາຍ ¶ , ມນສາ. ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລວນ຺ໂຕ ປພ຺ພຊິຕາ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ອິເມຫິ ຕີຫິ ຐາເນຫິ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວນ຺ຕີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໔໗. ‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຂຕສ຺ສ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ອຸປ຺ປາໂທ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ວໂຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຐິຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ສງ຺ຂຕສ຺ສ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓານີ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໔໘. ‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສງ຺ຂຕສ຺ສ ອສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ນ ອຸປ຺ປາໂທ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ນ ວໂຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ນ ຐິຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ອສງ຺ຂຕສ຺ສ ອສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓານີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໔໙. ‘‘ຫິມວນ຺ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປພ຺ພຕຣາຊໍ ນິສ຺ສາຍ ມຫາສາລາ ຕີຫິ ¶ ວຑ຺ຒີຫິ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ກຕມາຫິ ຕີຫິ? ສາຂາປຕ຺ຕປລາເສນ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ຕຈປປຏິກາຍ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ ¶ , ເຜຄ຺ຄຸສາເຣນ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ຫິມວນ຺ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປພ຺ພຕຣາຊໍ ນິສ຺ສາຍ ມຫາສາລາ ອິມາຫິ ຕີຫິ ວຑ຺ຒີຫິ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘໍ ກຸລປຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ອນ຺ໂຕ ຊໂນ ຕີຫິ ວຑ຺ຒີຫິ ວຑ຺ຒຕິ. ກຕມາຫິ ຕີຫິ? ສທ຺ຘາຍ ວຑ຺ຒຕິ, ສີເລນ ວຑ຺ຒຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ວຑ຺ຒຕິ. ສທ຺ຘໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລປຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ອນ຺ໂຕ ຊໂນ ອິມາຫິ ຕີຫິ ວຑ຺ຒີຫິ ວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ.

‘‘ຍຖາປິ ປພ຺ພໂຕ ເສໂລ, ອຣຎ຺ຎສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫາວເນ;

ຕໍ ຣຸກ຺ຂາ ອຸປນິສ຺ສາຍ, ວຑ຺ຒນ຺ເຕ ເຕ ວນປ຺ປຕີ.

‘‘ຕເຖວ ¶ ສີລສມ຺ປນ຺ນໍ, ສທ຺ຘໍ ກຸລປຕິໍ ອິຘ;

ອຸປນິສ຺ສາຍ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ປຸຕ຺ຕທາຣາ ຈ ພນ຺ຘວາ;

ອມຈ຺ຈາ ຎາຕິສງ຺ຆາ ຈ, ເຍ ຈສ຺ສ ອນຸຊີວິໂນ.

‘‘ຕ຺ຍາສ຺ສ ¶ ສີລວໂຕ ສີລໍ, ຈາຄໍ ສຸຈຣິຕານິ ຈ;

ປສ຺ສມານານຸກຸພ຺ພນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ [ເຍ ຠວນ຺ຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວິຈກ຺ຂຓາ.

‘‘ອິຘ ຘມ຺ມໍ ຈຣິຕ຺ວານ, ມຄ຺ຄໍ ສຸຄຕິຄາມິນໍ;

ນນ຺ທິໂນ ເທວໂລກສ຺ມິໍ, ໂມທນ຺ຕິ ກາມກາມິໂນ’’ຕິ. ນວມໍ;

໕໐. ‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐາເນຫິ ອາຕປ຺ປໍ ກຣຓີຍໍ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປາທາຍ ອາຕປ຺ປໍ ກຣຓີຍໍ ¶ , ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປາທາຍ ອາຕປ຺ປໍ ກຣຓີຍໍ, ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສາຣີຣິການໍ ເວທນານໍ ທຸກ຺ຂານໍ ຕິພ຺ພານໍ ຂຣານໍ ກຏຸການໍ ອສາຕານໍ ອມນາປານໍ ປາຓຫຣານໍ ອຘິວາສນາຍ ອາຕປ຺ປໍ ກຣຓີຍໍ. ອິເມຫິ ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐາເນຫິ ອາຕປ຺ປໍ ກຣຓີຍໍ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປາທາຍ ອາຕປ຺ປໍ ກໂຣຕິ, ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປາທາຍ ອາຕປ຺ປໍ ກໂຣຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສາຣີຣິການໍ ເວທນານໍ ທຸກ຺ຂານໍ ຕິພ຺ພານໍ ຂຣານໍ ກຏຸການໍ ອສາຕານໍ ອມນາປານໍ ປາຓຫຣານໍ ອຘິວາສນາຍ ອາຕປ຺ປໍ ¶ ກໂຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາຕາປີ ນິປໂກ ສໂຕ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາຍາ’’ຕິ. ທສມໍ.

໕໑. ‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມຫາໂຈໂຣ ສນ຺ຘິມ຺ປິ ຉິນ຺ທຕິ, ນິລ຺ໂລປມ຺ປິ ຫຣຕິ, ເອກາຄາຣິກມ຺ປິ ກໂຣຕິ, ປຣິປນ຺ເຖປິ ຕິຏ຺ຐຕິ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາໂຈໂຣ ¶ ວິສມນິສ຺ສິໂຕ ຈ ໂຫຕິ, ຄຫນນິສ຺ສິໂຕ ຈ ໂຫຕິ, ພລວນິສ຺ສິໂຕ ຈ ໂຫຕິ. ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາໂຈໂຣ ວິສມນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາໂຈໂຣ ນທີວິທຸຄ຺ຄໍ ວາ ນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ ປພ຺ພຕວິສມໍ ວາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາໂຈໂຣ ວິສມນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາໂຈໂຣ ຄຫນນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາໂຈໂຣ ຕິຓຄຫນໍ ວາ ນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ, ຣຸກ຺ຂຄຫນໍ ¶ ວາ ໂຣຘໍ [ເຄຘໍ (ສີ. ປີ.)] ວາ ມຫາວນສຓ຺ຑໍ ວາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາໂຈໂຣ ຄຫນນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາໂຈໂຣ ພລວນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາໂຈໂຣ ຣາຊານໍ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕານໍ ວາ ນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ສເຈ ມໍ ໂກຈິ ກິຎ຺ຈິ ວກ຺ຂຕິ, ອິເມ ເມ ຣາຊາໂນ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕາ ວາ ປຣິໂຍຘາຍ ອຕ຺ຖໍ ຠຓິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ສເຈ ນໍ ໂກຈິ ກິຎ຺ຈິ ອາຫ, ຕ຺ຍາສ຺ສ ຣາຊາໂນ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕາ ວາ ປຣິໂຍຘາຍ ອຕ຺ຖໍ ຠຓນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາໂຈໂຣ ພລວນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມຫາໂຈໂຣ ສນ຺ຘິມ຺ປິ ຉິນ຺ທຕິ, ນິລ຺ໂລປມ຺ປິ ຫຣຕິ, ເອກາຄາຣິກມ຺ປິ ກໂຣຕິ, ປຣິປນ຺ເຖປິ ຕິຏ຺ຐຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປາປຠິກ຺ຂຸ ຂຕໍ ອຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ສາວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ສານຸວຊ຺ໂຊ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ວິສມນິສ຺ສິໂຕ ຈ ໂຫຕິ ຄຫນນິສ຺ສິໂຕ ຈ ພລວນິສ຺ສິໂຕ ຈ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ວິສມນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ວິສເມນ ກາຍກມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ວິສເມນ ວຈີກມ຺ເມນ ¶ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ວິສເມນ ມໂນກມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ວິສມນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ຄຫນນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ¶ ໂຫຕິ, ອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ຄຫນນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ພລວນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ຣາຊານໍ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕານໍ ວາ ນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ສເຈ ມໍ ໂກຈິ ກິຎ຺ຈິ ວກ຺ຂຕິ, ອິເມ ເມ ຣາຊາໂນ ¶ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕາ ວາ ປຣິໂຍຘາຍ ອຕ຺ຖໍ ຠຓິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ສເຈ ນໍ ໂກຈິ ກິຎ຺ຈິ ອາຫ, ຕ຺ຍາສ຺ສ ຣາຊາໂນ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕາ ວາ ປຣິໂຍຘາຍ ອຕ຺ຖໍ ຠຓນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ພລວນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປາປຠິກ຺ຂຸ ຂຕໍ ອຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ສາວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ສານຸວຊ຺ໂຊ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕີ’’ຕິ. ເອກາທສມໍ.

ສມ຺ມຸຂີ ຐານຕ຺ຖວສໍ, ປວຕ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕ ສີລວໍ;

ສງ຺ຂຕໍ ປພ຺ພຕາຕປ຺ປໍ, ມຫາໂຈເຣເນກາທສາຕິ [ມຫາໂຈເຣນ ເຕ ທສາຕິ (ກ.)].

໕໒. ອຖ ¶ ¶ ¶ ໂຂ ທ຺ເວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຊິຓ຺ຓາ ວຸທ຺ຘາ ມຫລ຺ລກາ ອທ຺ຘຄຕາ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ ວີສວສ຺ສສຕິກາ ຊາຕິຍາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິໍສຸ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ມຍມສ຺ສຸ, ໂຠ ໂຄຕມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຊິຓ຺ຓາ ວຸທ຺ຘາ ມຫລ຺ລກາ ອທ຺ຘຄຕາ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ ວີສວສ຺ສສຕິກາ ຊາຕິຍາ; ເຕ ຈມ຺ຫາ ອກຕກລ຺ຍາຓາ ອກຕກຸສລາ ອກຕຠີຣຸຕ຺ຕາຓາ. ໂອວທຕຸ ໂນ ຠວໍ ໂຄຕໂມ, ອນຸສາສຕຸ ໂນ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ອສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ.

‘‘ຕຄ຺ຆ ຕຸມ຺ເຫ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ຊິຓ຺ຓາ ວຸທ຺ຘາ ມຫລ຺ລກາ ອທ຺ຘຄຕາ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ ວີສວສ຺ສສຕິກາ ຊາຕິຍາ; ເຕ ຈຕ຺ຖ ອກຕກລ຺ຍາຓາ ອກຕກຸສລາ ອກຕຠີຣຸຕ຺ຕາຓາ. ອຸປນີຍຕິ ໂຂ ອຍໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ໂລໂກ ຊຣາຍ ພ຺ຍາຘິນາ ມຣເຓນ. ເອວໍ ອຸປນີຍມາເນ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ໂລເກ ຊຣາຍ ພ຺ຍາຘິນາ ມຣເຓນ, ໂຍ ອິຘ ກາເຍນ ສໍຍໂມ ວາຈາຍ ສໍຍໂມ ມນສາ ສໍຍໂມ, ຕໍ ຕສ຺ສ ເປຕສ຺ສ ຕາຓຎ຺ຈ ເລຓຎ຺ຈ ທີປຎ຺ຈ ສຣຓຎ຺ຈ ປຣາຍຓຎ຺ຈາ’’ຕິ.

‘‘ໂຍຘ ¶ ກາເຍນ ສໍຍໂມ, ວາຈາຍ ອຸທ ເຈຕສາ;

ຍໍ ຊີວມາໂນ ປກໂຣຕິ ປຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ. [ສໍ. ນິ. ໑.໑໐໐] ປຐມໍ;

໕໓. ອຖ ¶ ¶ ໂຂ ທ຺ເວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຊິຓ຺ຓາ ວຸທ຺ຘາ ມຫລ຺ລກາ ອທ຺ຘຄຕາ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ ວີສວສ຺ສສຕິກາ ຊາຕິຍາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ມຍມສ຺ສຸ, ໂຠ ໂຄຕມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຊິຓ຺ຓາ ວຸທ຺ຘາ ມຫລ຺ລກາ ອທ຺ຘຄຕາ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ ວີສວສ຺ສສຕິກາ ຊາຕິຍາ; ເຕ ຈມ຺ຫາ ອກຕກລ຺ຍາຓາ ອກຕກຸສລາ ອກຕຠີຣຸຕ຺ຕາຓາ. ໂອວທຕຸ ໂນ ຠວໍ ໂຄຕໂມ, ອນຸສາສຕຸ ໂນ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ອສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ.

‘‘ຕຄ຺ຆ ຕຸມ຺ເຫ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ຊິຓ຺ຓາ ວຸທ຺ຘາ ມຫລ຺ລກາ ອທ຺ຘຄຕາ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ ວີສວສ຺ສສຕິກາ ຊາຕິຍາ; ເຕ ຈຕ຺ຖ ອກຕກລ຺ຍາຓາ ອກຕກຸສລາ ອກຕຠີຣຸຕ຺ຕາຓາ. ອາທິຕ຺ໂຕ ໂຂ ອຍໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ໂລໂກ ຊຣາຍ ພ຺ຍາຘິນາ ມຣເຓນ. ເອວໍ ອາທິຕ຺ເຕ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ໂລເກ ຊຣາຍ ພ຺ຍາຘິນາ ມຣເຓນ, ໂຍ ອິຘ ກາເຍນ ສໍຍໂມ ວາຈາຍ ສໍຍໂມ ມນສາ ສໍຍໂມ, ຕໍ ¶ ຕສ຺ສ ເປຕສ຺ສ ຕາຓຎ຺ຈ ເລຓຎ຺ຈ ທີປຎ຺ຈ ສຣຓຎ຺ຈ ປຣາຍຓຎ຺ຈາ’’ຕິ.

‘‘ອາທິຕ຺ຕສ຺ມິໍ ອຄາຣສ຺ມິໍ, ຍໍ ນີຫຣຕິ ຠາຊນໍ;

ຕໍ ຕສ຺ສ ໂຫຕິ ອຕ຺ຖາຍ, ໂນ ຈ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ຑຍ຺ຫຕິ.

‘‘ເອວໍ ອາທິຕ຺ໂຕ ໂຂ [ເອວໍ ອາທີວິໂຕ (ສີ. ປີ.), ເອວໍ ອາທິຕ຺ຕໂກ (ສ຺ຍາ. ກໍ.) ສໍ. ນິ. ໑.໔໑] ໂລໂກ, ຊຣາຍ ມຣເຓນ ຈ;

ນີຫເຣເຖວ ທາເນນ, ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ ສຸນີຫຕໍ [ສຸນິພ຺ຠຕໍ (ກ.)].

‘‘ໂຍຘ ກາເຍນ ສໍຍໂມ, ວາຈາຍ ອຸທ ເຈຕສາ;

ຍໍ ຊີວມາໂນ ປກໂຣຕິ ປຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ;

໕໔. ອຖ ¶ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ…ເປ… ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ¶ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘‘ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ຘມ຺ໂມ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ຘມ຺ໂມ’ຕິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ [ໂອປນຍິໂກ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.) ປຎ຺ຈມສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຏີກາ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ] ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີ’’ຕິ?

‘‘ຣຕ຺ໂຕ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຣາເຄນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ¶ ເຈເຕຕິ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ເຈຕສິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ຣາເຄ ປຫີເນ ເນວຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ນ ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ນ ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ນ ເຈຕສິກໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. (ຣຕ຺ໂຕ ໂຂ…ເປ… ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ. ຣາເຄ ປຫີນາ ເນວ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ນ ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ນ ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ. ຣຕ຺ໂຕ ໂຂ…ເປ… ອຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ປຣຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ອຸຠຍຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ຣາເຄ ປຫີເນ ອຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ປຣຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ອຸຠຍຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ.) [( ) ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ປາໂຐ ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ນ ທິສ຺ສຕິ, ອິຘປິ ທຸຏ຺ຐມູຬ຺ຫວາເຣສຸ] ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ…ເປ….

‘‘ທຸຏ຺ໂຐ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂທເສນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ¶ ເຈເຕຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ເຈຕສິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ໂທເສ ປຫີເນ ເນວຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ນ ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ນ ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ນ ເຈຕສິກມ຺ປິ [ນ ເຈຕສິກໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກ.)] ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ…ເປ….

‘‘ມູຬ຺ໂຫ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂມເຫນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ເຈຕສິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ໂມເຫ ປຫີເນ ເນວຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ນ ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ນ ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ¶ ເຈເຕຕິ, ນ ເຈຕສິກໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ ¶ . ເອວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີ’’ຕິ.

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ! ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ວາ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວເຣຍ຺ຍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອນ຺ຘກາເຣ ວາ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ – ‘ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ຣູປານິ ທກ຺ຂນ຺ຕີ’ຕິ; ເອວເມວໍ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕ. ເອສາຫໍ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໕໕. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິພ຺ພາຊໂກ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ…ເປ… ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘‘ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ຘມ຺ໂມ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ຘມ຺ໂມ’ຕິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີ’’ຕິ?

‘‘ຣຕ຺ໂຕ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຣາເຄນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ເຈຕສິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ຣາເຄ ປຫີເນ ເນວຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ¶ ເຈເຕຕິ, ນ ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ນ ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ນ ເຈຕສິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ.

‘‘ຣຕ຺ໂຕ ¶ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຣາເຄນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ. ຣາເຄ ປຫີເນ ເນວ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ນ ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ນ ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ.

‘‘ຣຕ຺ໂຕ ¶ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຣາເຄນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ປຣຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ອຸຠຍຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ຣາເຄ ປຫີເນ ອຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ ¶ , ປຣຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ອຸຠຍຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ…ເປ….

‘‘ທຸຏ຺ໂຐ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂທເສນ…ເປ… ມູຬ຺ໂຫ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂມເຫນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ເຈຕສິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ໂມເຫ ປຫີເນ ເນວຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ນ ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ນ ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ນ ເຈຕສິກໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ.

‘‘ມູຬ຺ໂຫ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂມເຫນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ, ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ. ໂມເຫ ປຫີເນ ເນວ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ນ ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ນ ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ.

‘‘ມູຬ຺ໂຫ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂມເຫນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ປຣຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ¶ , ອຸຠຍຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ໂມເຫ ປຫີເນ ອຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ປຣຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ອຸຠຍຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີ’’ຕິ.

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕໖. ອຖ ໂຂ ຊາຓຸສ຺ໂສຓິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຊາຓຸສ຺ໂສຓິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘‘ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ນິພ຺ພານໍ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ນິພ຺ພານ’ນ຺ຕິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຕ຺ຕາວຕາ ¶ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ນິພ຺ພານໍ ໂຫຕິ ອກາລິກໍ ເອຫິປສ຺ສິກໍ ໂອປເນຍ຺ຍິກໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ ວິຎ຺ຎູຫີ’’ຕິ?

‘‘ຣຕ຺ໂຕ ¶ ¶ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຣາເຄນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ເຈຕສິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ຣາເຄ ປຫີເນ ເນວຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ນ ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ນ ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ນ ເຈຕສິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ນິພ຺ພານໍ ໂຫຕິ.

‘‘ທຸຏ຺ໂຐ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ…ເປ… ມູຬ຺ໂຫ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂມເຫນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ເຈຕສິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ໂມເຫ ປຫີເນ ເນວຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ¶ ເຈເຕຕິ, ນ ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ນ ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ນ ເຈຕສິກໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ນິພ຺ພານໍ ໂຫຕິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ ອຍໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ [ຍໂຕ ຈ ໂຂ ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ (ສີ.), ຍໂຕ ໂຂ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ອກາລິກໍ ເອຫິປສ຺ສິກໍ ໂອປເນຍ຺ຍິກໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ (ກ.)], ອນວເສສໍ ຣາຄກ຺ຂຍໍ ປຏິສໍເວເທຕິ, ອນວເສສໍ ໂທສກ຺ຂຍໍ ປຏິສໍເວເທຕິ, ອນວເສສໍ ໂມຫກ຺ຂຍໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ເອວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ນິພ຺ພານໍ ໂຫຕິ ອກາລິກໍ ເອຫິປສ຺ສິກໍ ໂອປເນຍ຺ຍິກໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ ວິຎ຺ຎູຫີ’’ຕິ. ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໕໗. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາໂລ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ…ເປ… ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ປຸພ຺ພການໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ວຸທ຺ຘານໍ ມຫລ຺ລການໍ ອາຈຣິຍປາຈຣິຍານໍ ຠາສມານານໍ – ‘ປຸພ຺ເພ ສຸທໍ [ປຸພ຺ພສ຺ສຸທໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອຍໍ ໂລໂກ ອວີຈິ ມຎ຺ເຎ ຜຸໂຏ ອໂຫສິ ມນຸສ຺ເສຫິ, ກຸກ຺ກຸຏສໍປາຕິກາ ຄາມນິຄມຣາຊຘານິໂຍ’ຕິ. ໂກ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍເນຕຣຫິ ມນຸສ຺ສານໍ ຂໂຍ ໂຫຕິ, ຕນຸຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຄາມາປິ ¶ ¶ ອຄາມາ ໂຫນ຺ຕິ ¶ , ນິຄມາປິ ອນິຄມາ ໂຫນ຺ຕິ, ນຄຣາປິ ອນຄຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ຊນປທາປິ ອຊນປທາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ?

‘‘ເອຕຣຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມນຸສ຺ສາ ອຘມ຺ມຣາຄຣຕ຺ຕາ ວິສມໂລຠາຠິຠູຕາ ມິຈ຺ຉາຘມ຺ມປເຣຕາ. ເຕ ອຘມ຺ມຣາຄຣຕ຺ຕາ ວິສມໂລຠາຠິຠູຕາ ມິຈ຺ຉາຘມ຺ມປເຣຕາ ຕິຓ຺ຫານິ ສຕ຺ຖານິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ [ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປນ຺ຕິ, ເຕນ ພຫູ ມນຸສ຺ສາ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ ¶ , ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍເນຕຣຫິ ມນຸສ຺ສານໍ ຂໂຍ ໂຫຕິ, ຕນຸຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຄາມາປິ ອຄາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ນິຄມາປິ ອນິຄມາ ໂຫນ຺ຕິ, ນຄຣາປິ ອນຄຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ຊນປທາປິ ອຊນປທາ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອຕຣຫິ ມນຸສ຺ສາ ອຘມ຺ມຣາຄຣຕ຺ຕາ ວິສມໂລຠາຠິຠູຕາ ມິຈ຺ຉາຘມ຺ມປເຣຕາ. ເຕສໍ ອຘມ຺ມຣາຄຣຕ຺ຕານໍ ວິສມໂລຠາຠິຠູຕານໍ ມິຈ຺ຉາຘມ຺ມປເຣຕານໍ ເທໂວ ນ ສມ຺ມາຘາຣໍ ອນຸປ຺ປເວຈ຺ຉຕິ. ເຕນ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂໍ ໂຫຕິ ທຸສ຺ສສ຺ສໍ ເສຕຏ຺ຐິກໍ ສລາກາວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ພຫູ ມນຸສ຺ສາ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍເນຕຣຫິ ມນຸສ຺ສານໍ ຂໂຍ ໂຫຕິ, ຕນຸຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຄາມາປິ ອຄາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ນິຄມາປິ ອນິຄມາ ໂຫນ຺ຕິ, ນຄຣາປິ ອນຄຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ຊນປທາປິ ອຊນປທາ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອຕຣຫິ ມນຸສ຺ສາ ອຘມ຺ມຣາຄຣຕ຺ຕາ ວິສມໂລຠາຠິຠູຕາ ມິຈ຺ຉາຘມ຺ມປເຣຕາ. ເຕສໍ ອຘມ຺ມຣາຄຣຕ຺ຕານໍ ວິສມໂລຠາຠິຠູຕານໍ ມິຈ຺ຉາຘມ຺ມປເຣຕານໍ ຍກ຺ຂາ ວາເຬ ອມນຸສ຺ເສ ໂອສ຺ສຊ຺ຊນ຺ຕິ [ໂອສ຺ສຊນ຺ຕິ (ສີ.)], ເຕນ ພຫູ ມນຸສ຺ສາ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍເນຕຣຫິ ມນຸສ຺ສານໍ ຂໂຍ ໂຫຕິ, ຕນຸຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຄາມາປິ ອຄາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ນິຄມາປິ ອນິຄມາ ໂຫນ຺ຕິ, ນຄຣາປິ ອນຄຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ຊນປທາປິ ອຊນປທາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໕໘. ອຖ ¶ ໂຂ ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ໂຕ [ວຈ຺ຉປຸຕ຺ໂຕ (ກ.)] ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ ¶ ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ¶ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ໂຕ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເອວມາຫ – ‘ມຍ຺ຫເມວ ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ ¶ , ນາຎ຺ເຎສໍ ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ; ມຍ຺ຫເມວ ສາວການໍ ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ, ນາຎ຺ເຎສໍ ສາວການໍ ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ; ມຍ຺ຫເມວ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ, ນາຎ຺ເຎສໍ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ; ມຍ຺ຫເມວ ສາວການໍ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ, ນາຎ຺ເຎສໍ ສາວການໍ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລ’ນ຺ຕິ. ເຍ ເຕ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເອວມາຫໍສຸ ‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເອວມາຫ ມຍ຺ຫເມວ ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ, ນາຎ຺ເຎສໍ ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ. ມຍ຺ຫເມວ ສາວການໍ ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ, ນາຎ຺ເຎສໍ ສາວການໍ ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ. ມຍ຺ຫເມວ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ, ນາຎ຺ເຎສໍ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ. ມຍ຺ຫເມວ ສາວການໍ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ, ນາຎ຺ເຎສໍ ສາວການໍ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລ’ນ຺ຕິ. ກຈ຺ຈິ ເຕ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ວຸຕ຺ຕວາທິໂນ ຈ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ອຠູເຕນ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈານຸຘມ຺ມໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕິ, ນ ຈ ໂກຈິ ສຫຘມ຺ມິໂກ ວາທານຸປາໂຕ [ວາທານຸວາໂທ (ກ.)] ຄາຣຍ຺ຫໍ ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ? ອນພ຺ຠກ຺ຂາຕຸກາມາ ຫິ ມຍໍ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເຍ ເຕ, ວຈ຺ຉ, ເອວມາຫໍສຸ – ‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເອວມາຫ – ມຍ຺ຫເມວ ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ…ເປ… ນາຎ຺ເຎສໍ ສາວການໍ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລ’ນ຺ຕິ ນ ເມ ເຕ ວຸຕ຺ຕວາທິໂນ. ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ຈ ປນ ມໍ [ຈ ປນ ມໍ ເຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອສຕາ ອຠູເຕນ. ໂຍ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ປຣໍ ທານໍ ທທນ຺ຕໍ ວາເຣຕິ ໂສ ຕິຓ຺ຓໍ ອນ຺ຕຣາຍກໂຣ ໂຫຕິ, ຕິຓ຺ຓໍ ປາຣິປນ຺ຖິໂກ. ກຕເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ? ທາຍກສ຺ສ ປຸຎ຺ຎນ຺ຕຣາຍກໂຣ ¶ ໂຫຕິ, ປຏິຄ຺ຄາຫການໍ ລາຠນ຺ຕຣາຍກໂຣ ໂຫຕິ, ປຸພ຺ເພວ ໂຂ ປນສ຺ສ ອຕ຺ຕາ ຂໂຕ ຈ ໂຫຕິ ອຸປຫໂຕ ຈ. ໂຍ ໂຂ, ວຈ຺ຉ, ປຣໍ ທານໍ ທທນ຺ຕໍ ວາເຣຕິ ໂສ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ອນ຺ຕຣາຍກໂຣ ໂຫຕິ, ຕິຓ຺ຓໍ ປາຣິປນ຺ຖິໂກ.

‘‘ອຫໍ ໂຂ ປນ, ວຈ຺ຉ, ເອວໍ ວທາມິ – ເຍ ຫິ ເຕ ຈນ຺ທນິກາຍ ວາ ໂອລິຄລ຺ເລ ວາ ປາຓາ, ຕຕ຺ຣປິ ໂຍ ຖາລິໂຘວນໍ [ຖາລກໂຘວນໍ (ກ.)] ວາ ສຣາວໂຘວນໍ ວາ ຉຑ຺ເຑຕິ – ເຍ ¶ ຕຕ຺ຖ ປາຓາ ເຕ ເຕນ ຍາເປນ຺ຕູຕິ, ຕໂຕ ນິທານມ຺ປາຫໍ, ວຈ຺ຉ, ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ອາຄມໍ ວທາມິ. ໂກ ປນ ວາໂທ ມນຸສ຺ສຠູເຕ! ອປິ ຈາຫໍ, ວຈ຺ຉ, ສີລວໂຕ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ ວທາມິ, ໂນ ຕຖາ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ, ໂສ ຈ ໂຫຕິ ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຫີໂນ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ.

‘‘ກຕມານິ ປຎ຺ຈງ຺ຄານິ ປຫີນານິ ໂຫນ຺ຕິ? ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ພ຺ຍາປາໂທ ປຫີໂນ ໂຫຕິ ¶ , ຖິນມິທ຺ຘໍ ¶ ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຫີນາ ໂຫຕິ. ອິມານິ ປຎ຺ຈງ຺ຄານິ ວິປ຺ປຫີນານິ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ? ອເສກ຺ເຂນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອເສກ຺ເຂນ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອເສກ຺ເຂນ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອເສກ຺ເຂນ ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອເສກ຺ເຂນ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ; ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ອິຕິ ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຫີເນ ປຎ຺ຈງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລນ຺ຕິ ວທາມີ’’ຕິ.

‘‘ອິຕິ ກຓ຺ຫາສຸ ເສຕາສຸ, ໂຣຫິຓີສຸ ຫຣີສຸ ວາ;

ກມ຺ມາສາສຸ ສຣູປາສຸ, ໂຄສຸ ປາເຣວຕາສຸ ວາ.

‘‘ຍາສຸ ¶ ກາສຸຈິ ເອຕາສຸ, ທນ຺ໂຕ ຊາຍຕິ ປຸງ຺ຄໂວ;

ໂຘຣຍ຺ໂຫ ພລສມ຺ປນ຺ໂນ, ກລ຺ຍາຓຊວນິກ຺ກໂມ;

ຕເມວ ຠາເຣ ຍຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ນາສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ປຣິກ຺ຂເຣ.

‘‘ເອວເມວໍ ມນຸສ຺ເສສຸ, ຍສ຺ມິໍ ກສ຺ມິຎ຺ຈິ ຊາຕິເຍ;

ຂຕ຺ຕິເຍ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ເວສ຺ເສ, ສຸທ຺ເທ ຈຓ຺ຑາລປຸກ຺ກຸເສ.

‘‘ຍາສຸ ກາສຸຈິ ເອຕາສຸ, ທນ຺ໂຕ ຊາຍຕິ ສຸພ຺ພໂຕ;

ຘມ຺ມຏ຺ໂຐ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ, ສຈ຺ຈວາທີ ຫິຣີມໂນ.

‘‘ປຫີນຊາຕິມຣໂຓ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ເກວລີ;

ປນ຺ນຠາໂຣ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ, ກຕກິຈ຺ໂຈ ອນາສໂວ.

‘‘ປາຣຄູ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ, ອນຸປາທາຍ ນິພ຺ພຸໂຕ;

ຕສ຺ມິໍເຍວ [ຕສ຺ມິໍ ເວ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ວິຣເຊ ເຂຕ຺ເຕ, ວິປຸລາ ໂຫຕິ ທກ຺ຂິຓາ.

‘‘ພາລາ ¶ ¶ ຈ ອວິຊານນ຺ຕາ, ທຸມ຺ເມຘາ ອສ຺ສຸຕາວິໂນ;

ພຫິທ຺ຘາ ເທນ຺ຕິ ທານານິ, ນ ຫິ ສນ຺ເຕ ອຸປາສເຣ.

‘‘ເຍ ຈ ສນ຺ເຕ ອຸປາສນ຺ຕິ, ສປ຺ປຎ຺ເຎ ຘີຣສມ຺ມເຕ;

ສທ຺ຘາ ຈ ເນສໍ ສຸຄເຕ, ມູລຊາຕາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ.

‘‘ເທວໂລກຎ຺ຈ ເຕ ຍນ຺ຕິ, ກຸເລ ວາ ອິຘ ຊາຍເຣ;

ອນຸປຸພ຺ເພນ ນິພ຺ພານໍ, ອຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ;

໕໙. ອຖ ¶ ໂຂ ຕິກຓ຺ໂຓ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ…ເປ… ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຕິກຓ຺ໂຓ ¶ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ເຕວິຊ຺ຊານໍ ສຸທໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ – ‘‘ເອວມ຺ປິ ເຕວິຊ຺ຊາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ອິຕິປິ ເຕວິຊ຺ຊາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ.

‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເຕວິຊ຺ຊໍ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອິຘ, ໂຠ ໂຄຕມ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຸຠໂຕ ສຸຊາໂຕ ໂຫຕິ ມາຕິໂຕ ຈ ປິຕິໂຕ ຈ, ສໍສຸທ຺ຘຄຫຓິໂກ ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ປິຕາມຫຍຸຄາ, ອກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອນຸປກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ຊາຕິວາເທນ, ອຊ຺ຌາຍໂກ, ມນ຺ຕຘໂຣ, ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ປາຣຄູ ສນິຆຓ຺ຑຸເກຏຸຠານໍ ສາກ຺ຂຣປ຺ປເຠທານໍ ອິຕິຫາສປຎ຺ຈມານໍ, ປທໂກ, ເວຍ຺ຍາກຣໂຓ, ໂລກາຍຕມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓສຸ ອນວໂຍຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເຕວິຊ຺ຊໍ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ອຎ຺ຎຖາ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເຕວິຊ຺ຊໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ຈ ປນ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ເຕວິຊ຺ໂຊ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ເຕວິຊ຺ໂຊ ໂຫຕິ? ສາຘຸ ເມ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຕຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸ ຍຖາ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ເຕວິຊ຺ໂຊ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສຸຓາຫິ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຫິ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ໂຠ’’ຕິ ໂຂ ຕິກຓ຺ໂຓ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອິຘ ¶ , ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ປີຕິຍາ ¶ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນ, ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕິ ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ¶ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ – ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ, ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ¶ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ.

‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ ຕິສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຈປິ ຊາຕິໂຍ ທສປິ ຊາຕິໂຍ ວີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຕິໍສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕ຺ຕາຣີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຎາສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຊາຕິສຕມ຺ປິ ຊາຕິສຫສ຺ສມ຺ປິ ຊາຕິສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ, ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ – ‘ອມຸຕ຺ຣາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອມຸຕ຺ຣ ອຸທປາທິໍ. ຕຕ຺ຣາປາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຘູປປນ຺ໂນ’ຕິ. ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ອຍມສ຺ສ ປຐມາ ວິຊ຺ຊາ ອຘິຄຕາ ໂຫຕິ; ອວິຊ຺ຊາ ວິຫຕາ, ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ; ຕໂມ ວິຫໂຕ, ອາໂລໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຍຖາ ຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ.

‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕານໍ ¶ ຈຸຕູປປາຕຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ, ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ – ‘ອິເມ ວຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ…ເປ… ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຣິຍານໍ ອຸປວາທກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ, ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ¶ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປນ຺ນາ. ອິເມ ວາ ປນ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ, ວຈີສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ, ມໂນສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ¶ ອຣິຍານໍ ອນຸປວາທກາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ¶ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ, ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ນາ’ຕິ. ອິຕິ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ, ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ. ອຍມສ຺ສ ທຸຕິຍາ ວິຊ຺ຊາ ອຘິຄຕາ ໂຫຕິ; ອວິຊ຺ຊາ ວິຫຕາ, ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ; ຕໂມ ວິຫໂຕ, ອາໂລໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຍຖາ ຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ.

‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ອາສວານໍ ຂຍຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ; ‘ອິເມ ອາສວາ’ຕິ ¶ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ອາສວສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ກາມາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ຠວາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ອວິຊ຺ຊາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ; ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ໂຫຕິ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ. ອຍມສ຺ສ ຕຕິຍາ ວິຊ຺ຊາ ອຘິຄຕາ ໂຫຕິ; ອວິຊ຺ຊາ ວິຫຕາ, ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ; ຕໂມ ວິຫໂຕ, ອາໂລໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຍຖາ ຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ’’ຕິ.

‘‘ອນຸຈ຺ຈາວຈສີລສ຺ສ, ນິປກສ຺ສ ຈ ຌາຍິໂນ;

ຈິຕ຺ຕໍ ຍສ຺ສ ວສີຠູຕໍ, ເອກຄ຺ຄໍ ສຸສມາຫິຕໍ.

‘‘ຕໍ ເວ ຕໂມນຸທໍ ຘີຣໍ, ເຕວິຊ຺ຊໍ ມຈ຺ຈຸຫາຍິນໍ;

ຫິຕໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ, ອາຫຸ ສພ຺ພປ຺ປຫາຍິນໍ.

‘‘ຕີຫິ ວິຊ຺ຊາຫິ ສມ຺ປນ຺ນໍ, ອສມ຺ມູຬ຺ຫວິຫາຣິນໍ;

ພຸທ຺ຘໍ ອນ຺ຕິມເທຫິນໍ [ອນ຺ຕິມສາຣີຣໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ຕໍ ນມສ຺ສນ຺ຕິ ໂຄຕມໍ.

[ຘ. ປ. ໔໒໓; ອິຕິວຸ. ໙໙] ‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ¶ ¶ ໂຍ ເວທີ, ສຄ຺ຄາປາຍຎ຺ຈ ປສ຺ສຕິ;

ອໂຖ ຊາຕິກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ, ອຠິຎ຺ຎາໂວສິໂຕ ມຸນິ.

‘‘ເອຕາຫິ ຕີຫິ ວິຊ຺ຊາຫິ, ເຕວິຊ຺ໂຊ ໂຫຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ;

ຕມຫໍ ວທາມິ ເຕວິຊ຺ຊໍ, ນາຎ຺ຎໍ ລປິຕລາປນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເອວໍ ¶ ¶ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ເຕວິຊ຺ໂຊ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ອຎ຺ຎຖາ, ໂຠ ໂຄຕມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ເຕວິຊ຺ໂຊ, ອຎ຺ຎຖາ ຈ ປນ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ເຕວິຊ຺ໂຊ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ສ ຈ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ເຕວິຊ຺ຊສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ເຕວິຊ຺ໂຊ ກລໍ ນາຄ຺ຆຕິ ໂສຬສິໍ’’.

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໖໐. ອຖ ໂຂ ຊາຓຸສ຺ໂສຓິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ…ເປ… ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຊາຓຸສ຺ໂສຓິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຍສ຺ສສ຺ສຸ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຍຎ຺ໂຎ ວາ ສທ຺ຘໍ ວາ ຖາລິປາໂກ ວາ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ວາ, ເຕວິຊ຺ເຊສຸ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ທານໍ ທເທຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເຕວິຊ຺ຊໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອິຘ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຸຠໂຕ ສຸຊາໂຕ ໂຫຕິ ມາຕິໂຕ ຈ ປິຕິໂຕ ຈ ສໍສຸທ຺ຘຄຫຓິໂກ ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ປິຕາມຫຍຸຄາ ອກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອນຸປກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ຊາຕິວາເທນ, ອຊ຺ຌາຍໂກ ມນ຺ຕຘໂຣ, ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ປາຣຄູ ສນິຆຓ຺ຑຸເກຏຸຠານໍ ສາກ຺ຂຣປ຺ປເຠທານໍ ອິຕິຫາສປຎ຺ຈມານໍ, ປທໂກ, ເວຍ຺ຍາກຣໂຓ, ໂລກາຍຕມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓສຸ ອນວໂຍຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເຕວິຊ຺ຊໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ອຎ຺ຎຖາ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເຕວິຊ຺ຊໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ຈ ປນ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ເຕວິຊ຺ໂຊ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ເຕວິຊ຺ໂຊ ໂຫຕິ? ສາຘຸ ເມ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຕຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸ ຍຖາ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ເຕວິຊ຺ໂຊ ໂຫຕີ’’ຕິ ¶ . ‘‘ເຕນ ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສຸຓາຫິ ¶ , ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຫິ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ¶ . ‘‘ເອວໍ, ໂຠ’’ຕິ ໂຂ ຊາຓຸສ຺ໂສຓິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອິຘ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ.

‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ¶ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ…ເປ… ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ອຍມສ຺ສ ປຐມາ ວິຊ຺ຊາ ອຘິຄຕາ ໂຫຕິ; ອວິຊ຺ຊາ ວິຫຕາ, ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ; ຕໂມ ວິຫໂຕ, ອາໂລໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຍຖາ ຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ.

‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາຕຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ…ເປ… ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ. ອຍມສ຺ສ ທຸຕິຍາ ວິຊ຺ຊາ ອຘິຄຕາ ໂຫຕິ; ອວິຊ຺ຊາ ວິຫຕາ, ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ; ຕໂມ ວິຫໂຕ, ອາໂລໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຍຖາ ຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ.

‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ອາສວານໍ ຂຍຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ¶ ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ; ‘ອິເມ ອາສວາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ຊານໂຕ ¶ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ກາມາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ຠວາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ອວິຊ຺ຊາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ; ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ໂຫຕິ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ. ອຍມສ຺ສ ຕຕິຍາ ວິຊ຺ຊາ ອຘິຄຕາ ໂຫຕິ; ອວິຊ຺ຊາ ວິຫຕາ, ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ; ຕໂມ ວິຫໂຕ ¶ , ອາໂລໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຍຖາ ຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ’’ຕິ.

‘‘ໂຍ ສີລພ຺ພຕສມ຺ປນ຺ໂນ, ປຫິຕຕ຺ໂຕ ສມາຫິໂຕ;

ຈິຕ຺ຕໍ ຍສ຺ສ ວສີຠູຕໍ, ເອກຄ຺ຄໍ ສຸສມາຫິຕໍ.

[ຘ. ປ. ໔໒໓; ອິຕິວຸ. ໙໙] ‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ໂຍ ເວທີ, ສຄ຺ຄາປາຍຎ຺ຈ ປສ຺ສຕິ;

ອໂຖ ຊາຕິກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ, ອຠິຎ຺ຎາໂວສິໂຕ ມຸນິ.

‘‘ເອຕາຫິ ¶ ຕີຫິ ວິຊ຺ຊາຫິ, ເຕວິຊ຺ໂຊ ໂຫຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ;

ຕມຫໍ ວທາມິ ເຕວິຊ຺ຊໍ, ນາຎ຺ຎໍ ລປິຕລາປນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເອວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ເຕວິຊ຺ໂຊ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ອຎ຺ຎຖາ, ໂຠ ໂຄຕມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ເຕວິຊ຺ໂຊ, ອຎ຺ຎຖາ ຈ ປນ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ເຕວິຊ຺ໂຊ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ສ ຈ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ເຕວິຊ຺ຊສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ເຕວິຊ຺ໂຊ ກລໍ ນາຄ຺ຆຕິ ໂສຬສິໍ’’.

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ. ນວມໍ.

໖໑. ອຖ ¶ ໂຂ ສງ຺ຄາຣໂວ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ¶ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ສງ຺ຄາຣໂວ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມຍມສ຺ສຸ, ໂຠ ໂຄຕມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນາມ. ຍຎ຺ຎໍ ຍຊາມປິ ຍຊາເປມປິ. ຕຕ຺ຣ, ໂຠ ໂຄຕມ, ໂຍ ເຈວ ຍຊຕິ [ໂຍ ເຈວ ຍຎ຺ຎໍ ຍຊຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ໂຍ ຈ ຍຊາເປຕິ ສພ຺ເພ ເຕ ອເນກສາຣີຣິກໍ ປຸຎ຺ຎປ຺ປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ຍທິທໍ ຍຎ຺ຎາຘິກຣຓໍ. ໂຍ ປນາຍໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຍສ຺ສ ວາ ຕສ຺ສ ວາ ກຸລາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ເອກມຕ຺ຕານໍ ທເມຕິ, ເອກມຕ຺ຕານໍ ສເມຕິ, ເອກມຕ຺ຕານໍ ປຣິນິພ຺ພາເປຕິ, ເອວມສ຺ສາຍໍ ເອກສາຣີຣິກໍ ປຸຎ຺ຎປ຺ປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຍທິທໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຘິກຣຓ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເຕນ ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕຎ຺ເຎເວຕ຺ຖ ປຏິປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ. ຍຖາ ເຕ ຂເມຍ຺ຍ ຕຖາ ນໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາສິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ໂລເກ ¶ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘ເອຖາຍໍ ມຄ຺ໂຄ ອຍໍ ປຏິປທາ ຍຖາປຏິປນ຺ໂນ ອຫໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິໂຍຄຘໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທມິ; ເອຖ [ເອຕໍ (ກ.)], ຕຸມ຺ເຫປິ ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊຖ, ຍຖາປຏິປນ຺ນາ ຕຸມ຺ເຫປິ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິໂຍຄຘໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສຖາ’ຕິ. ອິຕິ ອຍຎ຺ເຈວ [ສຍໍ ເຈວ (ກ.)] ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ປເຣ ຈ ຕຖຕ຺ຖາຍ ¶ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕານິ ໂຂ ປນ ໂຫນ຺ຕິ ອເນການິປິ ສຕານິ ອເນການິປິ ສຫສ຺ສານິ ອເນການິປິ ສຕສຫສ຺ສານິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິຈ຺ຈາຍໍ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ເອກສາຣີຣິກາ ວາ ປຸຎ຺ຎປ຺ປຏິປທາ ໂຫຕິ ອເນກສາຣີຣິກາ ວາ, ຍທິທໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຘິກຣຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອິຈ຺ຈາຍມ຺ປິ ¶ [ອິຈ຺ຈາຍນ຺ເຕ (ກ.)], ໂຠ ໂຄຕມ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອເນກສາຣີຣິກາ ປຸຎ຺ຎປ຺ປຏິປທາ ໂຫຕິ, ຍທິທໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຘິກຣຓ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ສງ຺ຄາຣວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິມາສໍ ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຏິປທານໍ ກຕມາ ປຏິປທາ ຂມຕິ ອປ຺ປຕ຺ຖຕຣາ ຈ ອປ຺ປສມາຣມ຺ຠຕຣາ ຈ ມຫປ຺ຜລຕຣາ ຈ ¶ ມຫານິສໍສຕຣາ ຈາ’’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ສງ຺ຄາຣໂວ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຠວໍ ຈານນ຺ໂທ. ເອເຕ ເມ ປຸຊ຺ຊາ, ເອເຕ ເມ ປາສໍສາ’’ຕິ.

ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ສງ຺ຄາຣວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນ ໂຂ ຕ຺ຍາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອວໍ ປຸຈ຺ຉາມິ – ‘ເກ ວາ ເຕ ປຸຊ຺ຊາ ເກ ວາ ເຕ ປາສໍສາ’ຕິ? ເອວໍ ໂຂ ຕ຺ຍາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຸຈ຺ຉາມິ – ‘ອິມາສໍ ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຏິປທານໍ ກຕມາ ປຏິປທາ ຂມຕິ ອປ຺ປຕ຺ຖຕຣາ ຈ ອປ຺ປສມາຣມ຺ຠຕຣາ ຈ ມຫປ຺ຜລຕຣາ ຈ ມຫານິສໍສຕຣາ ຈາ’’’ຕິ? ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ສງ຺ຄາຣໂວ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຠວໍ ຈານນ຺ໂທ. ເອເຕ ເມ ປຸຊ຺ຊາ, ເອເຕ ເມ ປາສໍສາ’’ຕິ.

ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ສງ຺ຄາຣວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນ ໂຂ ຕ຺ຍາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອວໍ ປຸຈ຺ຉາມິ – ‘ເກ ວາ ເຕ ປຸຊ຺ຊາ ເກ ວາ ເຕ ປາສໍສາ’ຕິ? ເອວໍ ໂຂ ຕ຺ຍາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຸຈ຺ຉາມິ – ‘ອິມາສໍ ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຏິປທານໍ ກຕມາ ປຏິປທາ ຂມຕິ ອປ຺ປຕ຺ຖຕຣາ ຈ ອປ຺ປສມາຣມ຺ຠຕຣາ ຈ ມຫປ຺ຜລຕຣາ ¶ ຈ ມຫານິສໍສຕຣາ ຈາ’’’ຕິ? ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ສງ຺ຄາຣໂວ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຠວໍ ຈານນ຺ໂທ. ເອເຕ ເມ ປຸຊ຺ຊາ, ເອເຕ ເມ ¶ ປາສໍສາ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ຠຄວໂຕ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ຍາວ ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ສງ຺ຄາຣໂວ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອານນ຺ເທນ ສຫຘມ຺ມິກໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ສໍສາເທຕິ [ມ. ນິ. ໑.໓໓໗] ໂນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ປຣິໂມເຈຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສງ຺ຄາຣວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກາ ນ຺ວຊ຺ຊ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຣາຊນ຺ເຕປຸເຣ ຣາຊປຸຣິສານໍ [ຣາຊປຣິສາຍໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ສນ຺ນິສິນ຺ນານໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ອນ຺ຕຣາກຖາ ອຸທປາທີ’’ຕິ? ‘‘ອຍໍ ຂ຺ວຊ຺ຊ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຣາຊນ຺ເຕປຸເຣ ຣາຊປຸຣິສານໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນານໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ອນ຺ຕຣາກຖາ ອຸທປາທິ – ‘ປຸພ຺ເພ ສຸທໍ ອປ຺ປຕຣາ ເຈວ ຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ ພຫຸຕຣາ ຈ ອຸຕ຺ຕຣິ ມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສສຸໍ; ເອຕຣຫິ ປນ ພຫຸຕຣາ ເຈວ ຠິກ຺ຂູ ອປ຺ປຕຣາ ຈ ອຸຕ຺ຕຣິ ມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີ’ຕິ. ອຍໍ ຂ຺ວຊ຺ຊ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຣາຊນ຺ເຕປຸເຣ ຣາຊປຸຣິສານໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນານໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ອນ຺ຕຣາກຖາ ອຸທປາທີ’’ຕິ.

[ປຏິ. ມ. ໓.໓໐; ທີ. ນິ. ໑.໔໘໓] ‘‘ຕີຓິ ໂຂ ອິມານິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປາຏິຫາຣິຍານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ, ອາເທສນາປາຏິຫາຣິຍໍ ¶ , ອນຸສາສນີປາຏິຫາຣິຍໍ. ກຕມຎ຺ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ? ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຈ຺ໂຈ ອເນກວິຫິຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕິ – ‘ເອໂກປິ ຫຸຕ຺ວາ ພຫຸຘາ ໂຫຕິ, ພຫຸຘາປິ ຫຸຕ຺ວາ ເອໂກ ໂຫຕິ; ອາວິຠາວໍ, ຕິໂຣຠາວໍ; ຕິໂຣກຸຏ຺ຏໍ ຕິໂຣປາກາຣໍ ຕິໂຣປພ຺ພຕໍ ອສຊ຺ຊມາໂນ ຄຈ຺ຉຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອາກາເສ; ປຖວິຍາປິ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນິມຸຊ຺ຊໍ ກໂຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຸທເກ; ອຸທເກປິ ອຠິຊ຺ຊມາເນ ຄຈ຺ຉຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ປຖວິຍໍ; ອາກາເສປິ ປລ຺ລງ຺ເກນ ກມຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ປກ຺ຂີ ສກຸໂຓ; ອິເມປິ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ເອວໍມຫິທ຺ຘິເກ ເອວໍມຫານຸຠາເວ ປາຓິນາ ປຣິມສຕິ [ປຣາມສຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໔໘໔; ປຏິ. ມ. ໑.໑໐໒] ປຣິມຊ຺ຊຕິ, ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາປິ ກາເຍນ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕິ’. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ¶ .

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອາເທສນາປາຏິຫາຣິຍໍ? ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຈ຺ໂຈ ນິມິຕ຺ເຕນ ອາທິສຕິ – ‘ເອວມ຺ປິ ເຕ ມໂນ, ອິຕ຺ຖມ຺ປິ ເຕ ມໂນ, ອິຕິປິ ເຕ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ໂສ ພຫຸໍ ເຈປິ ອາທິສຕິ ຕເຖວ ຕໍ ໂຫຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາ.

‘‘ອິຘ ¶ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຈ຺ໂຈ ນ ເຫວ ໂຂ ນິມິຕ຺ເຕນ ອາທິສຕິ ¶ , ອປິ ຈ ໂຂ ມນຸສ຺ສານໍ ວາ ອມນຸສ຺ສານໍ ວາ ເທວຕານໍ ວາ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ອາທິສຕິ – ‘ເອວມ຺ປິ ເຕ ມໂນ, ອິຕ຺ຖມ຺ປິ ເຕ ມໂນ, ອິຕິປິ ເຕ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ໂສ ພຫຸໍ ເຈປິ ອາທິສຕິ ຕເຖວ ຕໍ ໂຫຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາ.

‘‘ອິຘ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຈ຺ໂຈ ນ ເຫວ ໂຂ ນິມິຕ຺ເຕນ ອາທິສຕິ ນປິ ມນຸສ຺ສານໍ ວາ ອມນຸສ຺ສານໍ ວາ ເທວຕານໍ ວາ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ອາທິສຕິ, ອປິ ຈ ໂຂ ວິຕກ຺ກຍໂຕ ວິຈາຣຍໂຕ ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ອາທິສຕິ – ‘ເອວມ຺ປິ ເຕ ມໂນ, ອິຕ຺ຖມ຺ປິ ເຕ ມໂນ, ອິຕິປິ ເຕ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ໂສ ພຫຸໍ ເຈປິ ອາທິສຕິ ຕເຖວ ຕໍ ໂຫຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາ.

‘‘ອິຘ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຈ຺ໂຈ ນ ເຫວ ໂຂ ນິມິຕ຺ເຕນ ອາທິສຕິ, ນປິ ມນຸສ຺ສານໍ ວາ ອມນຸສ຺ສານໍ ວາ ເທວຕານໍ ວາ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ອາທິສຕິ, ນປິ ວິຕກ຺ກຍໂຕ ວິຈາຣຍໂຕ ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ອາທິສຕິ, ອປິ ຈ ໂຂ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາຕິ – ‘ຍຖາ ອິມສ຺ສ ໂຠໂຕ ມໂນສງ຺ຂາຣາ ປຓິຫິຕາ ອິມສ຺ສ ¶ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາ ອມຸໍ ນາມ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກສ຺ສຕີ’ຕິ. ໂສ ພຫຸໍ ເຈປິ ອາທິສຕິ ຕເຖວ ຕໍ ໂຫຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອາເທສນາປາຏິຫາຣິຍໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອນຸສາສນີປາຏິຫາຣິຍໍ? ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ¶ , ເອກຈ຺ໂຈ ເອວມນຸສາສຕິ – ‘ເອວໍ ວິຕກ຺ເກຖ, ມາ ເອວໍ ວິຕກ຺ກຍິຕ຺ຖ; ເອວໍ ມນສິ ກໂຣຖ, ມາ ເອວໍ ມນສາກຕ຺ຖ; ອິທໍ ປຊຫຖ, ອິທໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຖາ’ຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອນຸສາສນີປາຏິຫາຣິຍໍ. ອິມານິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕີຓິ ປາຏິຫາຣິຍານິ. ອິເມສໍ ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕິຓ຺ຓໍ ປາຏິຫາຣິຍານໍ ກຕມໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ຂມຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣຎ຺ຈ ປຓີຕຕຣຎ຺ຈາ’’ຕິ?

‘‘ຕຕ຺ຣ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຍທິທໍ [ຍມິທໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປາຏິຫາຣິຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອເນກວິຫິຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕິ…ເປ… ຍາວ ພ຺ຣາຫ຺ມໂລກາປິ ກາເຍນ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕິ, ອິທໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ປາຏິຫາຣິຍໍ ໂຍວ [ໂຍ ຈ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.)] ນໍ ກໂຣຕິ ໂສວ [ໂສຈ ຈ (ສ຺ຍາ. ກໍ ປີ. ກ.)] ນໍ ປຏິສໍເວເທຕິ, ໂຍວ [ໂຍ ຈ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.)] ນໍ ກໂຣຕິ ຕສ຺ເສວ [ຕສ຺ສເມວ (ສີ. ກ.), ຕສ຺ສ ເຈວ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຕໍ ໂຫຕິ. ອິທໍ ເມ, ໂຠ ໂຄຕມ, ປາຏິຫາຣິຍໍ ມາຍາສຫຘມ຺ມຣູປໍ ວິຍ ຂາຍຕິ.

‘‘ຍມ຺ປິທໍ ¶ , ໂຠ ໂຄຕມ, ປາຏິຫາຣິຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ນິມິຕ຺ເຕນ ອາທິສຕິ – ‘ເອວມ຺ປິ ເຕ ມໂນ, ອິຕ຺ຖມ຺ປິ ເຕ ມໂນ, ອິຕິປິ ເຕ ຈິຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ, ໂສ ພຫຸໍ ເຈປິ ອາທິສຕິ ຕເຖວ ຕໍ ໂຫຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາ. ອິຘ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເອກຈ຺ໂຈ ນ ເຫວ ໂຂ ນິມິຕ຺ເຕນ ອາທິສຕິ, ອປິ ຈ ໂຂ ມນຸສ຺ສານໍ ວາ ອມນຸສ຺ສານໍ ວາ ເທວຕານໍ ວາ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ອາທິສຕິ…ເປ… ນປິ ມນຸສ຺ສານໍ ວາ ອມນຸສ຺ສານໍ ວາ ເທວຕານໍ ວາ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ອາທິສຕິ, ອປິ ຈ ໂຂ ວິຕກ຺ກຍໂຕ ວິຈາຣຍໂຕ ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ອາທິສຕິ…ເປ… ນປິ ວິຕກ຺ກຍໂຕ ວິຈາຣຍໂຕ ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ອາທິສຕິ, ອປິ ຈ ໂຂ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາຕິ – ‘ຍຖາ ¶ ອິມສ຺ສ ໂຠໂຕ ມໂນສງ຺ຂາຣາ ປຓິຫິຕາ ອິມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາ ອມ຺ຫໍ ນາມ ວິຕກ຺ກໍ ¶ ວິຕກ຺ເກສ຺ສຕີ’ຕິ, ໂສ ພຫຸໍ ເຈປິ ອາທິສຕິ ຕເຖວ ຕໍ ໂຫຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາ. ອິທມ຺ປິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ປາຏິຫາຣິຍໍ ໂຍວ ນໍ ກໂຣຕິ ໂສວ ນໍ ປຏິສໍເວເທຕິ, ໂຍວ ນໍ ກໂຣຕິ ຕສ຺ເສວ ຕໍ ໂຫຕິ. ອິທມ຺ປິ ເມ, ໂຠ ໂຄຕມ, ປາຏິຫາຣິຍໍ ມາຍາສຫຘມ຺ມຣູປໍ ວິຍ ຂາຍຕິ.

‘‘ຍຎ຺ຈ ໂຂ ອິທໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ປາຏິຫາຣິຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ເອວໍ ອນຸສາສຕິ – ‘ເອວໍ ວິຕກ຺ເກຖ ¶ , ມາ ເອວໍ ວິຕກ຺ກຍິຕ຺ຖ; ເອວໍ ມນສິ ກໂຣຖ, ມາ ເອວໍ ມນສາກຕ຺ຖ; ອິທໍ ປຊຫຖ, ອິທໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຖາ’ຕິ. ອິທເມວ, ໂຠ ໂຄຕມ, ປາຏິຫາຣິຍໍ ຂມຕິ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປາຏິຫາຣິຍານໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣຎ຺ຈ ປຓີຕຕຣຎ຺ຈ.

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ! ຍາວສຸຠາສິຕມິທໍ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ອິເມຫິ ຈ ມຍໍ ຕີຫິ ປາຏິຫາຣິເຍຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ຘາເຣມ. ຠວຎ຺ຫິ ໂຄຕໂມ ອເນກວິຫິຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕິ…ເປ… ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາປິ ກາເຍນ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕິ, ຠວຎ຺ຫິ ໂຄຕໂມ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາຕິ – ‘ຍຖາ ອິມສ຺ສ ໂຠໂຕ ມໂນສງ຺ຂາຣາ ປຓິຫິຕາ ອິມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາ ອມຸໍ ນາມ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກສ຺ສຕີ’ຕິ. ຠວຎ຺ຫິ ໂຄຕໂມ ເອວມນຸສາສຕິ – ‘ເອວໍ ວິຕກ຺ເກຖ, ມາ ເອວໍ ວິຕກ຺ກຍິຕ຺ຖ; ເອວໍ ມນສິ ກໂຣຖ, ມາ ເອວໍ ມນສາກຕ຺ຖ; ອິທໍ ປຊຫຖ, ອິທໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຖາ’’’ຕິ.

‘‘ອທ຺ຘາ ¶ ໂຂ ຕ຺ຍາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອາສຊ຺ຊ ອຸປນີຍ ວາຈາ ຠາສິຕາ; ອປິ ຈ ຕ຺ຍາຫໍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມິ. ອຫຎ຺ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອເນກວິຫິຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠມິ…ເປ… ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາປິ ກາເຍນ ວສໍ ວຕ຺ເຕມິ. ອຫຎ຺ຫິ ¶ , ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ‘ຍຖາ ອິມສ຺ສ ໂຠໂຕ ມໂນສງ຺ຂາຣາ ປຓິຫິຕາ, ອິມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາ ອມຸໍ ນາມ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກສ຺ສຕີ’ຕິ. ອຫຎ຺ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອວມນຸສາສາມິ – ‘ເອວໍ ວິຕກ຺ເກຖ, ມາ ເອວໍ ວິຕກ຺ກຍິຕ຺ຖ; ເອວໍ ມນສິ ກໂຣຖ, ມາ ເອວໍ ມນສາກຕ຺ຖ; ອິທໍ ປຊຫຖ, ອິທໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຖາ’’’ຕິ.

‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຎ຺ໂຎ ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ໂຍ ອິເມຫິ ຕີຫິ ປາຏິຫາຣິເຍຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນາ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກໍເຍວ ສຕໍ ນ ທ຺ເວ ສຕານິ ນ ຕີຓິ ສຕານິ ນ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕານິ ນ ປຎ຺ຈ ສຕານິ, ອຖ ໂຂ ຠິຍ຺ໂຍວ, ເຍ [ເຕ (ກ.) ປສ຺ສ ມ. ນິ. ໒.໑໙໕] ຠິກ຺ຂູ ອິເມຫິ ຕີຫິ ປາຏິຫາຣິເຍຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ’’ຕິ. ‘‘ກຫໍ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເອຕຣຫິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອິມສ຺ມິໍເຍວ ¶ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ’’ຕິ.

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ! ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂຠ ໂຄຕມ, ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ວາ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວເຣຍ຺ຍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອນ຺ຘກາເຣ ¶ ວາ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ – ‘ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ຣູປານິ ທກ຺ຂນ຺ຕີ’ຕິ, ເອວເມວໍ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕ. ເອສາຫໍ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ, ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ. ທສມໍ.

ທ຺ເວ ¶ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈຎ຺ຎຕໂຣ, ປຣິພ຺ພາຊເກນ ນິພ຺ພຸຕໍ;

ປໂລກວຈ຺ໂຉ ຕິກຓ຺ໂຓ, ໂສຓິ ສງ຺ຄາຣເວນ ຈາຕິ.

໖໒. ‘‘ຕີຓິມານິ ¶ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຕ຺ຖາຍຕນານິ ຍານິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ສມນຸຍຸຎ຺ຊິຍມານານິ [ສມນຸຄ຺ຄາຫິຍມານານິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ສມນຸຄາຫິຍມານານິ ສມນຸຠາສິຍມານານິ ປຣມ຺ປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອກິຣິຍາຍ ສຓ຺ຐຫນ຺ຕິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ຍໍ ກິຎ຺ຈາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິສໍເວເທຕິ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕູ’ຕິ. ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ຍໍ ກິຎ຺ຈາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິສໍເວເທຕິ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ ສພ຺ພໍ ຕໍ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານເຫຕູ’ຕິ. ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ຍໍ ກິຎ຺ຈາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິສໍເວເທຕິ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ ສພ຺ພໍ ຕໍ ອເຫຕຸອປ຺ປຈ຺ຈຍາ’’’ຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ຍໍ ກິຎ຺ຈາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິສໍເວເທຕິ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕູ’ຕິ, ຕ຺ຍາຫໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ວທາມິ – ‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ຍໍ ກິຎ຺ຈາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິສໍເວເທຕິ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕູ’ຕິ ¶ ? ເຕ ຈ ເມ [ເຕ ເຈ ເມ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ເອວໍ ປຸຏ຺ຐາ ‘ອາມາ’ຕິ [ອາໂມຕິ (ສີ.)] ປຏິຊານນ຺ຕິ. ຕ຺ຍາຫໍ ¶ ເອວໍ ວທາມິ – ‘ເຕນຫາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ປາຓາຕິປາຕິໂນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸ, ອທິນ຺ນາທາຍິໂນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸ, ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸ, ມຸສາວາທິໂນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸ, ປິສຸຓວາຈາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸ, ຜຣຸສວາຈາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປິໂນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸ, ອຠິຊ຺ຌາລຸໂນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸ, ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພກຕເຫຕຸ’’’.

‘‘ປຸພ຺ເພກຕໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣໂຕ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉຕໍ ນ ໂຫຕິ ຉນ຺ໂທ ວາ ວາຍາໂມ ວາ ອິທໍ ວາ ກຣຓີຍໍ ອິທໍ ວາ ອກຣຓີຍນ຺ຕິ. ອິຕິ ກຣຓີຍາກຣຓີເຍ ໂຂ ປນ ສຈ຺ຈໂຕ ເຖຕໂຕ ¶ ອນຸປລພ຺ຠິຍມາເນ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີນໍ ອນາຣກ຺ຂານໍ ວິຫຣຕໍ ນ ໂຫຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ສຫຘມ຺ມິໂກ ສມຓວາໂທ ¶ . ອຍໍ ໂຂ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕສຸ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ເອວໍວາທີສຸ ເອວໍທິຏ຺ຐີສຸ ປຐໂມ ສຫຘມ຺ມິໂກ ນິຄ຺ຄໂຫ ໂຫຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ຍໍ ກິຎ຺ຈາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິສໍເວເທຕິ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ ສພ຺ພໍ ຕໍ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານເຫຕູ’ຕິ, ຕ຺ຍາຫໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ວທາມິ – ‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ເອວໍວາທິໂນ ເອວທິຏ຺ຐິໂນ – ຍໍ ກິຎ຺ຈາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິສໍເວເທຕິ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ ສພ຺ພໍ ຕໍ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານເຫຕູ’ຕິ? ເຕ ຈ ເມ ເອວໍ ປຸຏ຺ຐາ ‘ອາມາ’ຕິ ປຏິຊານນ຺ຕິ. ຕ຺ຍາຫໍ ເອວໍ ວທາມິ – ‘ເຕນຫາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ປາຓາຕິປາຕິໂນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ¶ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານເຫຕຸ, ອທິນ຺ນາທາຍິໂນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານເຫຕຸ, ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານເຫຕຸ, ມຸສາວາທິໂນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານເຫຕຸ, ປິສຸຓວາຈາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານເຫຕຸ, ຜຣຸສວາຈາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານເຫຕຸ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປິໂນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານເຫຕຸ, ອຠິຊ຺ຌາລຸໂນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານເຫຕຸ, ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານເຫຕຸ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານເຫຕຸ’’’.

‘‘ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣໂຕ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉຕໍ ນ ໂຫຕິ ຉນ຺ໂທ ວາ ວາຍາໂມ ວາ ອິທໍ ວາ ກຣຓີຍໍ ອິທໍ ວາ ອກຣຓີຍນ຺ຕິ. ອິຕິ ກຣຓີຍາກຣຓີເຍ ໂຂ ປນ ສຈ຺ຈໂຕ ເຖຕໂຕ ອນຸປລພ຺ຠິຍມາເນ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີນໍ ອນາຣກ຺ຂານໍ ວິຫຣຕໍ ນ ໂຫຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ສຫຘມ຺ມິໂກ ສມຓວາໂທ. ອຍໍ ໂຂ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕສຸ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ເອວໍວາທີສຸ ເອວໍທິຏ຺ຐີສຸ ທຸຕິໂຍ ສຫຘມ຺ມິໂກ ນິຄ຺ຄໂຫ ໂຫຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ‘ຍໍ ກິໍ ຈາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິສໍເວເທຕິ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ ສພ຺ພໍ ຕໍ ອເຫຕຸອປ຺ປຈ຺ຈຍາ’ຕິ, ຕ຺ຍາຫໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ວທາມິ – ‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ເອວໍວາທິໂນ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ – ຍໍ ກິໍ ຈາຍໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິສໍເວເທຕິ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ວາ ສພ຺ພໍ ຕໍ ອເຫຕຸອປ຺ປຈ຺ຈຍາ’ຕິ? ເຕ ຈ ເມ ເອວໍ ປຸຏ຺ຐາ ‘ອາມາ’ຕິ ປຏິຊານນ຺ຕິ ¶ . ຕ຺ຍາຫໍ ເອວໍ ວທາມິ – ‘ເຕນຫາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ປາຓາຕິປາຕິໂນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອເຫຕຸອປ຺ປຈ຺ຈຍາ…ເປ… ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອເຫຕຸອປ຺ປຈ຺ຈຍາ’’’.

‘‘ອເຫຕຸອປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ¶ [ອເຫຕຸໍ (ສີ.), ອເຫຕຸ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ອເຫຕຸອປ຺ປຈ຺ຈຍາ (ປີ.), ອເຫຕຸໍ ອປ຺ປຈ຺ຈຍໍ (ກ.)] ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣໂຕ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉຕໍ ນ ໂຫຕິ ຉນ຺ໂທ ວາ ວາຍາໂມ ວາ ອິທໍ ວາ ກຣຓີຍໍ ອິທໍ ວາ ອກຣຓີຍນ຺ຕິ. ອິຕິ ກຣຓີຍາກຣຓີເຍ ໂຂ ປນ ສຈ຺ຈໂຕ ເຖຕໂຕ ອນຸປລພ຺ຠິຍມາເນ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີນໍ ອນາຣກ຺ຂານໍ ວິຫຣຕໍ ນ ໂຫຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ສຫຘມ຺ມິໂກ ສມຓວາໂທ. ອຍໍ ໂຂ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕສຸ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ເອວໍວາທີສຸ ເອວໍທິຏ຺ຐີສຸ ຕຕິໂຍ ¶ ສຫຘມ຺ມິໂກ ນິຄ຺ຄໂຫ ໂຫຕິ.

‘‘ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ຕິຕ຺ຖາຍຕນານິ ຍານິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ສມນຸຍຸຎ຺ຊິຍມານານິ ສມນຸຄາຫິຍມານານິ ສມນຸຠາສິຍມານານິ ປຣມ຺ປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອກິຣິຍາຍ ສຓ຺ຐຫນ຺ຕິ.

‘‘ອຍໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ອສໍກິລິຏ຺ໂຐ ອນຸປວຊ຺ໂຊ ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ໂຐ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ. ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ອສໍກິລິຏ຺ໂຐ ອນຸປວຊ຺ໂຊ ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ໂຐ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ? ອິມາ ຉ ຘາຕຸໂຍຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ອສໍກິລິຏ຺ໂຐ ອນຸປວຊ຺ໂຊ ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ໂຐ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ. ອິມານິ ຉ ຜສ຺ສາຍຕນານີຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ອສໍກິລິຏ຺ໂຐ ອນຸປວຊ຺ໂຊ ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ໂຐ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ. ອິເມ ອຏ຺ຐາຣສ ມໂນປວິຈາຣາຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ອສໍກິລິຏ຺ໂຐ ອນຸປວຊ຺ໂຊ ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ໂຐ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ. ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານີຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ອສໍກິລິຏ຺ໂຐ ອນຸປວຊ຺ໂຊ ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ໂຐ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ.

‘‘ອິມາ ຉ ຘາຕຸໂຍຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ອສໍກິລິຏ຺ໂຐ ອນຸປວຊ຺ໂຊ ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ໂຐ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫີຕິ. ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ຉຍິມາ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ຘາຕຸໂຍ – ປຖວີຘາຕຸ, ອາໂປຘາຕຸ, ເຕໂຊຘາຕຸ, ວາໂຍຘາຕຸ, ອາກາສຘາຕຸ, ວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸ. ອິມາ ¶ ຉ ຘາຕຸໂຍຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ອສໍກິລິຏ຺ໂຐ ¶ ອນຸປວຊ຺ໂຊ ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ໂຐ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫີຕິ. ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ອິມານິ ¶ ຉ ຜສ຺ສາຍຕນານີຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ອສໍກິລິຏ຺ໂຐ ອນຸປວຊ຺ໂຊ ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ໂຐ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫີຕິ. ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ຉຍິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຜສ຺ສາຍຕນານິ – ຈກ຺ຂຸ ຜສ຺ສາຍຕນໍ, ໂສຕໍ ຜສ຺ສາຍຕນໍ, ຆານໍ ຜສ຺ສາຍຕນໍ, ຊິວ຺ຫາ ຜສ຺ສາຍຕນໍ, ກາໂຍ ຜສ຺ສາຍຕນໍ, ມໂນ ຜສ຺ສາຍຕນໍ. ອິມານິ ຉ ຜສ຺ສາຍຕນານີຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ອສໍກິລິຏ຺ໂຐ ອນຸປວຊ຺ໂຊ ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ໂຐ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫີຕິ. ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ອິເມ ອຏ຺ຐາຣສ ມໂນປວິຈາຣາຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ອສໍກິລິຏ຺ໂຐ ອນຸປວຊ຺ໂຊ ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ໂຐ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫີຕິ. ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ໂສມນສ຺ສຏ຺ຐານິຍໍ ຣູປໍ ອຸປວິຈຣຕິ ໂທມນສ຺ສຏ຺ຐານິຍໍ ຣູປໍ ອຸປວິຈຣຕິ ອຸເປກ຺ຂາຏ຺ຐານິຍໍ ຣູປໍ ອຸປວິຈຣຕິ, ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ… ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ… ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ… ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ໂສມນສ຺ສຏ຺ຐານິຍໍ ຘມ຺ມໍ ອຸປວິຈຣຕິ ໂທມນສ຺ສຏ຺ຐານິຍໍ ຘມ຺ມໍ ອຸປວິຈຣຕິ ອຸເປກ຺ຂາຏ຺ຐານິຍໍ ຘມ຺ມໍ ອຸປວິຈຣຕິ. ອິເມ ອຏ຺ຐາຣສ ມໂນປວິຈາຣາຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ອສໍກິລິຏ຺ໂຐ ອນຸປວຊ຺ໂຊ ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ໂຐ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫີຕິ. ອິຕິ ¶ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານີຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ອສໍກິລິຏ຺ໂຐ ອນຸປວຊ຺ໂຊ ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ໂຐ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫີຕິ. ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ຉນ຺ນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘາຕູນໍ ອຸປາທາຍ ຄພ຺ຠສ຺ສາວກ຺ກນ຺ຕິ ໂຫຕິ; ໂອກ຺ກນ຺ຕິຍາ ສຕິ ນາມຣູປໍ, ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນໍ, ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ, ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ. ເວທິຍມານສ຺ສ ໂຂ ປນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປມິ, ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍຕິ ປຎ຺ຎເປມິ, ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘຕິ ປຎ຺ຎເປມິ, ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາຕິ ປຎ຺ຎເປມິ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ? ຊາຕິປິ ທຸກ຺ຂາ, ຊຣາປິ ທຸກ຺ຂາ ¶ , ( ) [(ພ຺ຍາຘິປິ ທຸກ຺ໂຂ) (ສີ. ປີ. ກ.) ອຏ຺ຐກຖາຍ ສໍສນ຺ເທຕພ຺ພໍ ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໕໓໗] ມຣຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ¶ , ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາປິ ທຸກ຺ຂາ, (ອປ຺ປິເຍຫິ ¶ ສມ຺ປໂຍໂຄ ທຸກ຺ໂຂ, ປິເຍຫິ ວິປ຺ປໂຍໂຄ ທຸກ຺ໂຂ,) [(ນຕ຺ຖິ ກຕ຺ຖຈິ)] ຍມ຺ປິຈ຺ຉໍ ນ ລຠຕິ ຕມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ. ສໍຂິຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂາ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂສມຸທຍໍ [ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອຣິຍສຈ຺ຈໍ? ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ, ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນາມຣູປໍ, ນາມຣູປປຈ຺ຈຍາ ສຬາຍຕນໍ, ສຬາຍຕນປຈ຺ຈຍາ ຜສ຺ໂສ, ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ, ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ, ຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ອຸປາທານໍ, ອຸປາທານປຈ຺ຈຍາ ຠໂວ, ຠວປຈ຺ຈຍາ ຊາຕິ, ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂສມຸທຍໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ [ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອຣິຍສຈ຺ຈໍ? ອວິຊ຺ຊາຍ ຕ຺ເວວ ¶ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ, ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘາ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣໂຘ, ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣຘາ ນາມຣູປນິໂຣໂຘ, ນາມຣູປນິໂຣຘາ ສຬາຍຕນນິໂຣໂຘ, ສຬາຍຕນນິໂຣຘາ ຜສ຺ສນິໂຣໂຘ, ຜສ຺ສນິໂຣຘາ ເວທນານິໂຣໂຘ, ເວທນານິໂຣຘາ ຕຓ຺ຫານິໂຣໂຘ, ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ ອຸປາທານນິໂຣໂຘ, ອຸປາທານນິໂຣຘາ ຠວນິໂຣໂຘ, ຠວນິໂຣຘາ ຊາຕິນິໂຣໂຘ, ຊາຕິນິໂຣຘາ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ? ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ, ສມ຺ມາວາຈາ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ສມ຺ມາສຕິ, ສມ຺ມາສມາຘິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ. ‘ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານີ’ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ອນິຄ຺ຄຫິໂຕ ອສໍກິລິຏ຺ໂຐ ອນຸປວຊ຺ໂຊ ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ໂຐ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫີຕິ. ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ປຐມໍ.

໖໓. ‘‘ຕີຓິມານິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອມາຕາປຸຕ຺ຕິການິ ຠຍານີຕິ ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຠາສຕິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ໂຫຕິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຍ ຍໍ ¶ ມຫາອຄ຺ຄິຑາໂຫ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ມຫາອຄ຺ຄິຑາເຫ ¶ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຸຏ຺ຐິເຕ ເຕນ ຄາມາປິ ຑຍ຺ຫນ຺ຕິ ນິຄມາປິ ຑຍ຺ຫນ຺ຕິ ນຄຣາປິ ຑຍ຺ຫນ຺ຕິ. ຄາເມສຸປິ ຑຍ຺ຫມາເນສຸ ນິຄເມສຸປິ ຑຍ຺ຫມາເນສຸ ນຄເຣສຸປິ ຑຍ຺ຫມາເນສຸ ຕຕ຺ຖ ມາຕາປິ ປຸຕ຺ຕໍ ນປ຺ປຏິລຠຕິ, ປຸຕ຺ໂຕປິ ມາຕຣໍ ນປ຺ປຏິລຠຕິ ¶ . ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມໍ ອມາຕາປຸຕ຺ຕິກໍ ຠຍນ຺ຕິ ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຠາສຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ໂສ ສມໂຍ ຍໍ ມຫາເມໂຆ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ມຫາເມເຆ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຸຏ຺ຐິເຕ ມຫາອຸທກວາຫໂກ ສຎ຺ຊາຍຕິ. ມຫາອຸທກວາຫເກ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຎ຺ຊາຍນ຺ເຕ ເຕນ ຄາມາປິ ວຸຍ຺ຫນ຺ຕິ ນິຄມາປິ ວຸຍ຺ຫນ຺ຕິ ນຄຣາປິ ວຸຍ຺ຫນ຺ຕິ. ຄາເມສຸປິ ວຸຍ຺ຫມາເນສຸ ນິຄເມສຸປິ ວຸຍ຺ຫມາເນສຸ ນຄເຣສຸປິ ວຸຍ຺ຫມາເນສຸ ຕຕ຺ຖ ມາຕາປິ ປຸຕ຺ຕໍ ນປ຺ປຏິລຠຕິ, ປຸຕ຺ໂຕປິ ມາຕຣໍ ນປ຺ປຏິລຠຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິຍໍ ອມາຕາປຸຕ຺ຕິກໍ ຠຍນ຺ຕິ ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຠາສຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ໂສ ສມໂຍ ຍໍ ຠຍໍ ໂຫຕິ ອຏວິສງ຺ໂກໂປ, ຈກ຺ກສມາຣຸຬ຺ຫາ ຊານປທາ ປຣິຍາຍນ຺ຕິ. ຠເຍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິ ອຏວິສງ຺ໂກເປ ຈກ຺ກສມາຣຸຬ຺ເຫສຸ ຊານປເທສຸ ປຣິຍາຍນ຺ເຕສຸ ຕຕ຺ຖ ມາຕາປິ ປຸຕ຺ຕໍ ນປ຺ປຏິລຠຕິ, ປຸຕ຺ໂຕປິ ມາຕຣໍ ນປ຺ປຏິລຠຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິຍໍ ອມາຕາປຸຕ຺ຕິກໍ ຠຍນ຺ຕິ ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຠາສຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ອມາຕາປຸຕ຺ຕິການິ ຠຍານີຕິ ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຠາສຕິ.

‘‘ຕານິ ໂຂ ປນິມານິ [ອິມານິ ໂຂ (ສີ.), ອິມານິ ໂຂ ປນ (ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ສມາຕາປຸຕ຺ຕິການິເຍວ ຠຍານິ ອມາຕາປຸຕ຺ຕິການິ ຠຍານີຕິ ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຠາສຕິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ໂຫຕິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຍ ຍໍ ມຫາອຄ຺ຄິຑາໂຫ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ມຫາອຄ຺ຄິຑາເຫ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຸຏ຺ຐິເຕ ເຕນ ຄາມາປິ ຑຍ຺ຫນ຺ຕິ ນິຄມາປິ ຑຍ຺ຫນ຺ຕິ ນຄຣາປິ ຑຍ຺ຫນ຺ຕິ. ຄາເມສຸປິ ຑຍ຺ຫມາເນສຸ ນິຄເມສຸປິ ຑຍ຺ຫມາເນສຸ ນຄເຣສຸປິ ຑຍ຺ຫມາເນສຸ ໂຫຕິ ໂສ ສມໂຍ ຍໍ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ມາຕາປິ ປຸຕ຺ຕໍ ¶ ¶ ປຏິລຠຕິ, ປຸຕ຺ໂຕປິ ມາຕຣໍ ປຏິລຠຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມໍ ສມາຕາປຸຕ຺ຕິກໍເຍວ ຠຍໍ ອມາຕາປຸຕ຺ຕິກໍ ຠຍນ຺ຕິ ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຠາສຕິ.

‘‘ປຸນ ¶ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ໂສ ສມໂຍ ຍໍ ມຫາເມໂຆ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ມຫາເມເຆ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຸຏ຺ຐິເຕ ມຫາອຸທກວາຫໂກ ສຎ຺ຊາຍຕິ. ມຫາອຸທກວາຫເກ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຎ຺ຊາເຕ ¶ ເຕນ ຄາມາປິ ວຸຍ຺ຫນ຺ຕິ ນິຄມາປິ ວຸຍ຺ຫນ຺ຕິ ນຄຣາປິ ວຸຍ຺ຫນ຺ຕິ. ຄາເມສຸປິ ວຸຍ຺ຫມາເນສຸ ນິຄເມສຸປິ ວຸຍ຺ຫມາເນສຸ ນຄເຣສຸປິ ວຸຍ຺ຫມາເນສຸ ໂຫຕິ ໂສ ສມໂຍ ຍໍ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ມາຕາປິ ປຸຕ຺ຕໍ ປຏິລຠຕິ, ປຸຕ຺ໂຕປິ ມາຕຣໍ ປຏິລຠຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິຍໍ ສມາຕາປຸຕ຺ຕິກໍເຍວ ຠຍໍ ອມາຕາປຸຕ຺ຕິກໍ ຠຍນ຺ຕິ ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຠາສຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ໂສ ສມໂຍ ຍໍ ຠຍໍ ໂຫຕິ ອຏວິສງ຺ໂກໂປ, ຈກ຺ກສມາຣຸຬ຺ຫາ ຊານປທາ ປຣິຍາຍນ຺ຕິ. ຠເຍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິ ອຏວິສງ຺ໂກເປ ຈກ຺ກສມາຣຸຬ຺ເຫສຸ ຊານປເທສຸ ປຣິຍາຍນ຺ເຕສຸ ໂຫຕິ ໂສ ສມໂຍ ຍໍ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ມາຕາປິ ປຸຕ຺ຕໍ ປຏິລຠຕິ, ປຸຕ຺ໂຕປິ ມາຕຣໍ ປຏິລຠຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິຍໍ ສມາຕາປຸຕ຺ຕິກໍເຍວ ຠຍໍ ອມາຕາປຸຕ຺ຕິກໍ ຠຍນ຺ຕິ ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຠາສຕິ. ‘‘ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ສມາຕາປຸຕ຺ຕິການິເຍວ ຠຍານິ ອມາຕາປຸຕ຺ຕິການິ ຠຍານີຕິ ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຠາສຕິ’’.

‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອມາຕາປຸຕ຺ຕິການິ ຠຍານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ຊຣາຠຍໍ, ພ຺ຍາຘິຠຍໍ, ມຣຓຠຍນ຺ຕິ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕາ ປຸຕ຺ຕໍ ຊີຣມານໍ ເອວໍ ລຠຕິ – ‘ອຫໍ ຊີຣາມິ, ມາ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ ຊີຣີ’ຕິ; ປຸຕ຺ໂຕ ວາ ປນ ມາຕຣໍ ຊີຣມານໍ ນ ເອວໍ ລຠຕິ – ‘ອຫໍ ຊີຣາມິ, ມາ ເມ ¶ ມາຕາ ຊີຣີ’’’ຕິ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕາ ປຸຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາຘິຍມານໍ ເອວໍ ລຠຕິ – ‘ອຫໍ ພ຺ຍາຘິຍາມິ, ມາ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ ພ຺ຍາຘິຍີ’ຕິ; ປຸຕ຺ໂຕ ວາ ປນ ມາຕຣໍ ພ຺ຍາຘິຍມານໍ ນ ເອວໍ ລຠຕິ – ‘ອຫໍ ພ຺ຍາຘິຍາມິ, ມາ ເມ ມາຕາ ພ຺ຍາຘິຍີ’’’ຕິ.

‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕາ ປຸຕ຺ຕໍ ມີຍມານໍ ເອວໍ ລຠຕິ – ‘ອຫໍ ມີຍາມິ, ມາ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ ມີຍີ’ຕິ; ປຸຕ຺ໂຕ ວາ ປນ ມາຕຣໍ ມີຍມານໍ ນ ເອວໍ ລຠຕິ – ‘ອຫໍ ມີຍາມິ, ມາ ເມ ມາຕາ ມີຍີ’ຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ອມາຕາປຸຕ຺ຕິການິ ຠຍານີ’’ຕິ.

‘‘ອຕ຺ຖິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄ ອຕ຺ຖິ ປຏິປທາ ອິເມສຎ຺ຈ ຕິຓ຺ຓໍ ສມາຕາປຸຕ຺ຕິການໍ ຠຍານໍ ອິເມສຎ຺ຈ ຕິຓ຺ຓໍ ອມາຕາປຸຕ຺ຕິການໍ ຠຍານໍ ປຫານາຍ ສມຕິກ຺ກມາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄ ກຕມາ ຈ ປຏິປທາ ¶ ອິເມສຎ຺ຈ ຕິຓ຺ຓໍ ສມາຕາປຸຕ຺ຕິການໍ ຠຍານໍ ອິເມສຎ຺ຈ ຕິຓ຺ຓໍ ¶ ອມາຕາປຸຕ຺ຕິການໍ ຠຍານໍ ປຫານາຍ ສມຕິກ຺ກມາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ? ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ສມ຺ມາສງ຺ກໂປ, ສມ຺ມາວາຈາ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ສມ຺ມາສຕິ, ສມ຺ມາສມາຘິ. ອຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຄ຺ໂຄ ອຍໍ ປຏິປທາ ອິເມສຎ຺ຈ ຕິຓ຺ຓໍ ສມາຕາປຸຕ຺ຕິການໍ ຠຍານໍ ອິເມສຎ຺ຈ ຕິຓ຺ຓໍ ອມາຕາປຸຕ຺ຕິການໍ ຠຍານໍ ປຫານາຍ ສມຕິກ຺ກມາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໖໔. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສເລສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ເວນາຄປຸຣໍ ນາມ ໂກສລານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມ ຕທວສຣິ. ອສ຺ໂສສຸໍ ໂຂ ເວນາຄປຸຣິກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ – ‘‘ສມໂຓ ຂລຸ ¶ , ໂຠ, ໂຄຕໂມ ສກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ສກ຺ຍກຸລາ ປພ຺ພຊິໂຕ ເວນາຄປຸຣໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ຕໍ ໂຂ ປນ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ເອວໍ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ [ຠຄວາ (ສີ. ສ຺ຍາ ກໍ. ປີ.) ອິທໍ ສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍ ອຏ຺ຐກຖາຍ ສໍສນ຺ເທຕພ຺ພໍ ປາຣາ. ໑; ທີ. ນິ. ໑.໒໕໕ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ]. ໂສ ອິມໍ ໂລກໍ ສເທວກໍ ສມາຣກໍ ສພ຺ຣຫ຺ມກໍ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ປຊໍ ສເທວມນຸສ຺ສໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທຕິ. ໂສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຕິ. ສາຘຸ ໂຂ ປນ ຕຖາຣູປານໍ ອຣຫຕໍ ທສ຺ສນໍ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ເວນາຄປຸຣິກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິໍສຸ, ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ¶ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ສາເວຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ເວນາຄປຸຣິໂກ ວຈ຺ຉໂຄຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ¶ , ໂຠ ໂຄຕມ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ! ຍາວຎ຺ຈິທໍ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ວິປ຺ປສນ຺ນານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ຉວິວຓ຺ໂຓ ປຣິໂຍທາໂຕ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສາຣທໍ ພທຣປຓ຺ຑຸໍ [ມຓ຺ຑໍ (ກ.)] ປຣິສຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ປຣິໂຍທາຕໍ; ເອວເມວໍ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ວິປ຺ປສນ຺ນານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ¶ ¶ ຉວິວຓ຺ໂຓ ປຣິໂຍທາໂຕ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຕາລປກ຺ກໍ ສມ຺ປຕິ ພນ຺ຘນາ ປມຸຕ຺ຕໍ [ມຸຕ຺ຕໍ (ສີ. ປີ. ກ.)] ປຣິສຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ປຣິໂຍທາຕໍ; ເອວເມວໍ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ວິປ຺ປສນ຺ນານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ຉວິວຓ຺ໂຓ ປຣິໂຍທາໂຕ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເນກ຺ຂໍ [ນິກ຺ຂໍ-ອິຕິປິ (ມ. ນິ. ໓.໑໖໘)] ຊມ຺ໂພນທໍ ທກ຺ຂກມ຺ມາຣປຸຕ຺ຕສຸປຣິກມ຺ມກຕໍ ອຸກ຺ກາມຸເຂ ສຸກຸສລສມ຺ປຫຏ຺ຐໍ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພເລ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຠາສເຕ ຈ ຕປເຕ ຈ ວິໂຣຈຕິ ຈ; ເອວເມວໍ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ວິປ຺ປສນ຺ນານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ຉວິວຓ຺ໂຓ ປຣິໂຍທາໂຕ. ຍານິ ຕານິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນານິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອາສນ຺ທິ ປລ຺ລງ຺ໂກ ໂຄນໂກ ຈິຕ຺ຕໂກ ປຏິກາ ປຏລິກາ ຕູລິກາ ວິກຕິກາ ອຸທ຺ທໂລມີ ເອກນ຺ຕໂລມີ ກຏ຺ຏິສ຺ສໍ ໂກເສຍ຺ຍໍ ກຸຕ຺ຕກໍ ຫຕ຺ຖຕ຺ຖຣໍ ອສ຺ສຕ຺ຖຣໍ ຣຖຕ຺ຖຣໍ ອຊິນປ຺ປເວຓີ ກທລິມິຄປວຣປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ [ກາທລິມິຄປວຣປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ (ສີ.)] ສອຸຕ຺ຕຣຈ຺ຉທໍ ອຸຠໂຕໂລຫິຕກູປຘານໍ, ເອວຣູປານໍ ນູນ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນານໍ ນິກາມລາຠີ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ’’ຕິ.

‘‘ຍານິ ໂຂ ປນ ຕານິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນານິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອາສນ຺ທິ ປລ຺ລງ຺ໂກ ໂຄນໂກ ຈິຕ຺ຕໂກ ປຏິກາ ປຏລິກາ ຕູລິກາ ວິກຕິກາ ອຸທ຺ທໂລມີ ເອກນ຺ຕໂລມີ ກຏ຺ຏິສ຺ສໍ ໂກເສຍ຺ຍໍ ກຸຕ຺ຕກໍ ຫຕ຺ຖຕ຺ຖຣໍ ອສ຺ສຕ຺ຖຣໍ ຣຖຕ຺ຖຣໍ ອຊິນປ຺ປເວຓີ ກທລິມິຄປວຣປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ສອຸຕ຺ຕຣຈ຺ຉທໍ ອຸຠໂຕໂລຫິຕກູປຘານໍ. ທຸລ຺ລຠານິ ຕານິ ປພ຺ພຊິຕານໍ ລທ຺ຘາ ຈ ປນ [ລທ຺ຘານິ ຈ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.), ລທ຺ຘາ ຈ (ປີ.)] ນ ກປ຺ປນ຺ຕິ.

‘‘ຕີຓິ ໂຂ, ອິມານິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນານິ, ເຍສາຫໍ ເອຕຣຫິ ນິກາມລາຠີ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ທິພ຺ພໍ ¶ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນໍ, ພ຺ຣຫ຺ມໍ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນໍ, ອຣິຍໍ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນໍ. ອິມານິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕີຓິ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນານິ, ເຍສາຫໍ ເອຕຣຫິ ນິກາມລາຠີ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ’’ຕິ.

‘‘ກຕມໍ ¶ ¶ ປນ ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ທິພ຺ພໍ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນໍ, ຍສ຺ສ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ເອຕຣຫິ ນິກາມລາຠີ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ’’ຕິ? ‘‘ອິຘາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍໍ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣາມິ, ໂສ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຕເມວ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສາມິ. ໂສ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ວນນ຺ຕຎ຺ເຎວ ປວິສາມິ [ປຈາຣຍາມິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)]. ໂສ ຍເທວ ຕຕ຺ຖ ໂຫນ຺ຕິ ຕິຓານິ ວາ ປຓ຺ຓານິ ວາ ຕານິ ເອກຊ຺ຌໍ ສງ຺ຆຣິຕ຺ວາ ນິສີທາມິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ໂສ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ¶ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມິ; ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມິ; ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣາມິ ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນ ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທມິ, ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ – ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມິ; ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມິ. ໂສ ເຈ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອວໍຠູໂຕ ຈງ຺ກມາມິ, ທິພ຺ໂພ ເມ ເອໂສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈງ຺ກໂມ ໂຫຕິ. ໂສ ເຈ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອວໍຠູໂຕ ຕິຏ຺ຐາມິ, ທິພ຺ພໍ ເມ ເອຕໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຐານໍ ໂຫຕິ. ໂສ ເຈ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອວໍຠູໂຕ ນິສີທາມິ, ທິພ຺ພໍ ເມ ເອຕໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ¶ ອາສນໍ ໂຫຕິ. ໂສ ເຈ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອວໍຠູໂຕ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປມິ, ທິພ຺ພໍ ເມ ເອຕໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນໍ ໂຫຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ທິພ຺ພໍ ¶ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນໍ, ຍສ຺ສາຫໍ ເອຕຣຫິ ນິກາມລາຠີ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ’’ຕິ.

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ! ໂກ ຈຎ຺ໂຎ ເອວຣູປສ຺ສ ທິພ຺ພສ຺ສ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນສ຺ສ ນິກາມລາຠີ ຠວິສ຺ສຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ!

‘‘ກຕມໍ ປນ ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ພ຺ຣຫ຺ມໍ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນໍ, ຍສ຺ສ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ເອຕຣຫິ ນິກາມລາຠີ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ’’ຕິ? ‘‘ອິຘາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍໍ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣາມິ, ໂສ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ¶ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຕເມວ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສາມິ. ໂສ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ວນນ຺ຕຎ຺ເຎວ ປວິສາມິ. ໂສ ຍເທວ ຕຕ຺ຖ ໂຫນ຺ຕິ ຕິຓານິ ວາ ປຓ຺ຓານິ ວາ ຕານິ ເອກຊ຺ຌໍ ສງ຺ຆຣິຕ຺ວາ ນິສີທາມິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ໂສ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣາມິ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ, ຕຖາ ຕຕິຍໍ, ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ, ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຌນ [ອພ຺ຍາປຊ຺ເຌນ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣາມິ. ກຣຸຓາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ມຸທິຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣາມິ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ, ຕຖາ ຕຕິຍໍ ¶ , ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ [ຈຕຸຕ຺ຖິໍ (ສີ.)], ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ¶ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຌນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣາມິ. ໂສ ເຈ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອວໍຠູໂຕ ຈງ຺ກມາມິ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ເມ ເອໂສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈງ຺ກໂມ ໂຫຕິ. ໂສ ເຈ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອວໍຠູໂຕ ຕິຏ຺ຐາມິ…ເປ… ນິສີທາມິ…ເປ… ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປມິ, ພ຺ຣຫ຺ມໍ ເມ ເອຕໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນໍ ໂຫຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ພ຺ຣຫ຺ມໍ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນໍ, ຍສ຺ສາຫໍ ເອຕຣຫິ ນິກາມລາຠີ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ’’ຕິ.

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ¶ , ໂຠ ໂຄຕມ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ! ໂກ ຈຎ຺ໂຎ ເອວຣູປສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນສ຺ສ ນິກາມລາຠີ ຠວິສ຺ສຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ!

‘‘ກຕມໍ ປນ ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຣິຍໍ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນໍ, ຍສ຺ສ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ເອຕຣຫິ ນິກາມລາຠີ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ’’ຕິ? ‘‘ອິຘາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍໍ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣາມິ, ໂສ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຕເມວ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສາມິ. ໂສ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ວນນ຺ຕຎ຺ເຎວ ປວິສາມິ. ໂສ ຍເທວ ຕຕ຺ຖ ໂຫນ຺ຕິ ຕິຓານິ ວາ ປຓ຺ຓານິ ວາ ຕານິ ເອກຊ຺ຌໍ ສງ຺ຆຣິຕ຺ວາ ນິສີທາມິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ໂສ ເອວໍ ຊານາມິ – ‘ຣາໂຄ ເມ ປຫີໂນ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວໍກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ; ໂທໂສ ເມ ປຫີໂນ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ¶ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວງ຺ກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ; ໂມໂຫ ເມ ປຫີໂນ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວງ຺ກໂຕ ¶ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ’. ໂສ ເຈ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອວໍຠູໂຕ ຈງ຺ກມາມິ, ອຣິໂຍ ເມ ເອໂສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈງ຺ກໂມ ໂຫຕິ. ໂສ ເຈ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອວໍຠູໂຕ ຕິຏ຺ຐາມິ…ເປ… ນິສີທາມິ…ເປ… ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປມິ, ອຣິຍໍ ເມ ເອຕໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນໍ ໂຫຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຣິຍໍ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນໍ, ຍສ຺ສາຫໍ ເອຕຣຫິ ນິກາມລາຠີ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ’’ຕິ.

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ! ໂກ ຈຎ຺ໂຎ ເອວຣູປສ຺ສ ອຣິຍສ຺ສ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນສ຺ສ ¶ ນິກາມລາມີ ຠວິສ຺ສຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ!

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ! ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ວາ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວເຣຍ຺ຍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອນ຺ຘກາເຣ ວາ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ – ‘ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ຣູປານິ ທກ຺ຂນ຺ຕີ’ຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕ. ເອເຕ ມຍໍ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ສຣຓໍ ¶ ຄຈ຺ຉາມ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ອຸປາສເກ ໂນ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປເຕ ສຣຓໍ ຄເຕ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໖໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສຣໂຠ ນາມ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ ອິມສ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍາ. ໂສ ຣາຊຄເຫ ປຣິສຕິ [ປຣິສຕິໍ (ສີ. ປີ.)] ເອວໍ ວາຈໍ ຠາສຕິ – ‘‘ອຎ຺ຎາໂຕ ມຍາ ສມຓານໍ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິການໍ ຘມ຺ໂມ. ອຎ຺ຎາຍ ຈ ປນາຫໍ ສມຓານໍ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິການໍ ຘມ຺ມໍ ເອວາຫໍ ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍາ ອປກ຺ກນ຺ໂຕ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຣາຊຄຫໍ ¶ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິໍສຸ. ອສ຺ໂສສຸໍ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ສຣຠສ຺ສ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ຣາຊຄເຫ ປຣິສຕິ ເອວໍ ວາຈໍ ຠາສມານສ຺ສ ¶ – ‘‘ອຎ຺ຎາໂຕ ມຍາ ສມຓານໍ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິການໍ ຘມ຺ໂມ. ອຎ຺ຎາຍ ຈ ປນາຫໍ ສມຓານໍ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິການໍ ຘມ຺ມໍ ເອວາຫໍ ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍາ ອປກ຺ກນ຺ໂຕ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຣາຊຄເຫ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ສຣໂຠ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍາ. ໂສ ຣາຊຄເຫ ປຣິສຕິ ເອວໍ ວາຈໍ ຠາສຕິ – ‘ອຎ຺ຎາໂຕ ມຍາ ສມຓານໍ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິການໍ ຘມ຺ໂມ. ອຎ຺ຎາຍ ຈ ປນາຫໍ ສມຓານໍ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິການໍ ຘມ຺ມໍ ເອວາຫໍ ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍາ ອປກ຺ກນ຺ໂຕ’ຕິ. ສາຘຸ ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ເຍນ ສິປ຺ປິນິກາຕີຣໍ [ສປ຺ປິນິກາຕີຣໍ (ສີ. ປີ.), ສປ຺ປິນິຍາ ຕີຣໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ປຣິພ຺ພາຊກາຣາໂມ ¶ ເຍນ ສຣໂຠ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເຕນຸປສງ຺ກມຕຸ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ. ອຘິວາເສສິ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນ ສິປ຺ປິນິກາຕີຣໍ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາໂມ ເຍນ ສຣໂຠ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ ¶ . ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ ສຣຠໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ສຣຠ, ເອວໍ ວເທສິ – ‘ອຎ຺ຎາໂຕ ມຍາ ສມຓານໍ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິການໍ ຘມ຺ໂມ. ອຎ຺ຎາຍ ຈ ປນາຫໍ ສມຓານໍ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິການໍ ຘມ຺ມໍ ເອວາຫໍ ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍາ ອປກ຺ກນ຺ໂຕ’’’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ສຣໂຠ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ.

ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ, ຠຄວາ ສຣຠໍ ¶ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ວເທຫິ, ສຣຠ, ກິນ຺ຕິ ເຕ ອຎ຺ຎາໂຕ ສມຓານໍ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິການໍ ຘມ຺ໂມ? ສເຈ ເຕ ອປຣິປູຣໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຫໍ ປຣິປູເຣສ຺ສາມິ. ສເຈ ປນ ເຕ ປຣິປູຣໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຫໍ ອນຸໂມທິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ສຣໂຠ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ.

ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຠຄວາ ສຣຠໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ເອຕທໂວຈ – (‘‘ໂຍ [ມຍາ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ໂຂ ສຣຠ ປຎ຺ຎາຍຕິ ສມຓານໍ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິການໍ ຘມ຺ໂມ) [( ) ສີ. ໂປຕ຺ຖເກ ນຕ຺ຖິ] ‘‘ວເທຫິ, ສຣຠ, ກິນ຺ຕິ ເຕ ອຎ຺ຎາໂຕ ສມຓານໍ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິການໍ ຘມ຺ໂມ? ສເຈ ເຕ ອປຣິປູຣໍ ¶ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຫໍ ປຣິປູເຣສ຺ສາມິ. ສເຈ ປນ ເຕ ປຣິປູຣໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຫໍ ອນຸໂມທິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ສຣໂຠ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ.

ອຖ ໂຂ ເຕ ປຣິພ຺ພາຊກາ ສຣຠໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ຍເທວ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ ສຣຠ, ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ຍາເຈຍ຺ຍາສິ ຕເທວ ເຕ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ປວາເຣຕິ. ວເທຫາວຸໂສ ສຣຠ, ກິນ຺ຕິ ເຕ ອຎ຺ຎາໂຕ ສມຓານໍ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິການໍ ຘມ຺ໂມ? ສເຈ ເຕ ອປຣິປູຣໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ປຣິປູເຣສ຺ສຕິ. ສເຈ ປນ ເຕ ປຣິປູຣໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອນຸໂມທິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ສຣໂຠ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ມງ຺ກຸຠູໂຕ ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ໂຘ ອໂຘມຸໂຂ ປຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ອປ຺ປຏິຠາໂນ ນິສີທິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ຠຄວາ ສຣຠໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕໍ ມງ຺ກຸຠູຕໍ ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘໍ ອໂຘມຸຂໍ ປຊ຺ຌາຍນ຺ຕໍ ອປ຺ປຏິຠານໍ ວິທິຕ຺ວາ ເຕ ປຣິພ຺ພາຊເກ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ໂຍ ໂຂ ມໍ, ປຣິພ຺ພາຊກາ [ປຣິພ຺ພາຊໂກ (ປີ. ກ.)], ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເຕ ປຏິຊານໂຕ ອິເມ ຘມ຺ມາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ’ຕິ, ຕມຫໍ ¶ ຕຕ຺ຖ ¶ ສາຘຸກໍ ສມນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍໍ ສມນຸຄາເຫຍ຺ຍໍ ສມນຸຠາເສຍ຺ຍໍ. ໂສ ວຕ ມຍາ ສາຘຸກໍ ສມນຸຍຸຎ຺ຊິຍມາໂນ ສມນຸຄາຫິຍມາໂນ ສມນຸຠາສິຍມາໂນ ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ໂສ ຕິຓ຺ຓໍ ຐານານໍ ນາຎ຺ຎຕຣໍ [ອຎ຺ຎຕຣໍ (ກ.)] ຐານໍ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອຎ຺ເຎນ ວາ ອຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣິສ຺ສຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ອປນາເມສ຺ສຕິ, ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກຣິສ຺ສຕິ, ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ມງ຺ກຸຠູໂຕ [ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ວາ ມງ຺ກຸຠູໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.), ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ວາ ມງ຺ກຸຠູໂຕ ວາ (ປີ.)] ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ໂຘ ອໂຘມຸໂຂ ປຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ອປ຺ປຏິຠາໂນ ນິສີທິສ຺ສຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ສຣໂຠ ປຣິພ຺ພາຊໂກ.

‘‘ໂຍ ໂຂ ມໍ, ປຣິພ຺ພາຊກາ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ຂີຓາສວສ຺ສ ເຕ ປຏິຊານໂຕ ອິເມ ອາສວາ ອປຣິກ຺ຂີຓາ’ຕິ, ຕມຫໍ ຕຕ຺ຖ ສາຘຸກໍ ສມນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍໍ ສມນຸຄາເຫຍ຺ຍໍ ສມນຸຠາເສຍ຺ຍໍ. ໂສ ວຕ ມຍາ ສາຘຸກໍ ສມນຸຍຸຎ຺ຊິຍມາໂນ ສມນຸຄາຫິຍມາໂນ ສມນຸຠາສິຍມາໂນ ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ໂສ ຕິຓ຺ຓໍ ຐານານໍ ນາຎ຺ຎຕຣໍ ຐານໍ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອຎ຺ເຎນ ວາ ອຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣິສ຺ສຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ອປນາເມສ຺ສຕິ, ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ¶ ປາຕຸກຣິສ຺ສຕິ, ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ມງ຺ກຸຠູໂຕ ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ໂຘ ອໂຘມຸໂຂ ປຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ອປ຺ປຏິຠາໂນ ນິສີທິສ຺ສຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ສຣໂຠ ປຣິພ຺ພາຊໂກ.

‘‘ໂຍ ໂຂ ມໍ, ປຣິພ຺ພາຊກາ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ຍສ຺ສ ໂຂ ປນ ເຕ ອຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ, ໂສ ນ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍາ’ຕິ, ຕມຫໍ ຕຕ຺ຖ ສາຘຸກໍ ສມນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍໍ ສມນຸຄາເຫຍ຺ຍໍ ສມນຸຠາເສຍ຺ຍໍ. ໂສ ວຕ ມຍາ ສາຘຸກໍ ສມນຸຍຸຎ຺ຊິຍມາໂນ ສມນຸຄາຫິຍມາໂນ ສມນຸຠາສິຍມາໂນ ອຏ຺ຐານເມຕໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ໂສ ຕິຓ຺ຓໍ ຐານານໍ ນາຎ຺ຎຕຣໍ ຐານໍ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອຎ຺ເຎນ ວາ ອຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣິສ຺ສຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ¶ ອປນາເມສ຺ສຕິ, ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກຣິສ຺ສຕິ, ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ມງ຺ກຸຠູໂຕ ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ໂຘ ອໂຘມຸໂຂ ປຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ອປ຺ປຏິຠາໂນ ນິສີທິສ຺ສຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ສຣໂຠ ປຣິພ຺ພາຊໂກ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສິປ຺ປິນິກາຕີເຣ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາເມ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີຫນາທໍ ນທິຕ຺ວາ ເວຫາສໍ ປກ຺ກາມິ.

ອຖ ¶ ໂຂ ເຕ ປຣິພ຺ພາຊກາ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສຣຠໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ສມນ຺ຕໂຕ ວາຈາຍສນ຺ນິໂຕທເກນ [ວາຈາສຕ຺ຕິໂຕທເກນ (ສີ.)] ສຎ຺ຊມ຺ຠຣິມກໍສຸ [ສຎ຺ຈຸມ຺ຠຣິມກໍສຸ (ປີ., ທີ. ນິ. ໑.໔໒໑) ສໍ. ນິ. ໒.໒໔໓ ອຸປຣິປາໂຐ ວິຍ] – ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ ສຣຠ, ພ຺ຣຫາຣຎ຺ເຎ ຊຣສິງ຺ຄາໂລ ‘ສີຫນາທໍ ນທິສ຺ສາມີ’ຕິ ສິງ຺ຄາລກໍເຍວ [ເສຄາລກໍເຍວ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ນທຕິ, ເຠຣຓ຺ຑກໍເຍວ ນທຕິ [ເຠທຓ຺ຑກໍ (ກ.)]; ເອວເມວໍ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ ສຣຠ, ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ‘ສີຫນາທໍ ນທິສ຺ສາມີ’ຕິ ¶ ສິງ຺ຄາລກໍເຍວ ນທສິ ເຠຣຓ຺ຑກໍເຍວ ນທສິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ ສຣຠ, ອມ຺ພຸກສຎ຺ຈຣີ [ອມ຺ພກມທ຺ທຣີ (ສີ.)] ‘ປຸຣິສກຣວິຕໍ [ຜຸສ຺ສກຣວິຕໍ (ສີ.), ປຸສ຺ສກຣວິຕໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຣວິສ຺ສາມີ’ຕິ ອມ຺ພຸກສຎ຺ຈຣິຣວິຕໍເຍວ ຣວຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ ສຣຠ, ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ‘ປຸຣິສກຣວິຕໍ ຣວິສ຺ສາມີ’ຕິ, ອມ຺ພຸກສຎ຺ຈຣິຣວິຕໍເຍວ ຣວສິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ ສຣຠ, ອຸສໂຠ ສຸຎ຺ຎາຍ ໂຄສາລາຍ ຄມ຺ຠີຣໍ ນທິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ ສຣຠ, ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ຄມ຺ຠີຣໍ ນທິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎສີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ເຕ ປຣິພ຺ພາຊກາ ສຣຠໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ¶ ສມນ຺ຕໂຕ ວາຈາຍສນ຺ນິໂຕທເກນ ສຎ຺ຊມ຺ຠຣິມກໍສູຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໖໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສເລສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ເກສມຸຕ຺ຕໍ [ເກສປຸຕ຺ຕໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ນາມ ກາລາມານໍ ນິຄໂມ ຕທວສຣິ. ອສ຺ໂສສຸໍ ໂຂ ເກສມຸຕ຺ຕິຍາ ກາລາມາ – ‘‘ສມໂຓ ຂລຸ, ໂຠ, ໂຄຕໂມ ສກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ສກ຺ຍກຸລາ ¶ ປພ຺ພຊິໂຕ ເກສມຸຕ຺ຕໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ຕໍ ໂຂ ປນ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ເອວໍ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ…ເປ… ສາຘຸ ໂຂ ປນ ຕຖາຣູປານໍ ອຣຫຕໍ ທສ຺ສນໍ ໂຫຕີ’’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ເກສມຸຕ຺ຕິຍາ ກາລາມາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິໍສຸ, ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ສາເວຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ເຕ ເກສມຸຕ຺ຕິຍາ ກາລາມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ –

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠນ຺ເຕ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເກສມຸຕ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕ ສກໍເຍວ ວາທໍ ທີເປນ຺ຕິ ໂຊເຕນ຺ຕິ, ປຣປ຺ປວາທໍ ປນ ຂຸໍເສນ຺ຕິ ວມ຺ເຠນ຺ຕິ ປຣິຠວນ຺ຕິ ໂອມກ຺ຂິໍ [ໂອປປກ຺ຂິໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ໂອມກ຺ຂິກໍ (ກ.)] ກໂຣນ຺ຕິ. ອປເຣປິ, ຠນ຺ເຕ, ເອເກ ¶ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເກສມຸຕ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ¶ . ເຕປິ ສກໍເຍວ ວາທໍ ທີເປນ຺ຕິ ໂຊເຕນ຺ຕິ, ປຣປ຺ປວາທໍ ປນ ຂຸໍເສນ຺ຕິ ວມ຺ເຠນ຺ຕິ ປຣິຠວນ຺ຕິ ໂອມກ຺ຂິໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຕສໍ ໂນ, ຠນ຺ເຕ ¶ , ອມ຺ຫາກໍ ໂຫເຕວ ກງ຺ຂາ ໂຫຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ – ‘ໂກ ສຸ ນາມ ອິເມສໍ ຠວຕໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສຈ຺ຈໍ ອາຫ, ໂກ ມຸສາ’’’ຕິ? ‘‘ອລຎ຺ຫິ ໂວ, ກາລາມາ, ກງ຺ຂິຕຸໍ ອລໍ ວິຈິກິຈ຺ຉິຕຸໍ. ກງ຺ຂນີເຍວ ປນ [ກງ຺ຂນີເຍວ ຈ ປນ (ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາເຍ)] ໂວ ຐາເນ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ’’.

‘‘ເອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ກາລາມາ, ມາ ອນຸສ຺ສເວນ, ມາ ປຣມ຺ປຣາຍ, ມາ ອິຕິກິຣາຍ, ມາ ປິຏກສມ຺ປທາເນນ, ມາ ຕກ຺ກເຫຕຸ, ມາ ນຍເຫຕຸ, ມາ ອາກາຣປຣິວິຕກ຺ເກນ ¶ , ມາ ທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິຍາ, ມາ ຠພ຺ພຣູປຕາຍ, ມາ ສມໂຓ ໂນ ຄຣູຕິ. ຍທາ ຕຸມ຺ເຫ, ກາລາມາ, ອຕ຺ຕນາວ ຊາເນຍ຺ຍາຖ – ‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສາວຊ຺ຊາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ວິຎ຺ຎຸຄຣຫິຕາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສມຕ຺ຕາ ສມາທິນ຺ນາ [ສມາທິຓ຺ຓາ (ກ.)] ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’’ຕິ, ອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ກາລາມາ, ປຊເຫຍ຺ຍາຖ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ກາລາມາ, ໂລໂຠ ປຸຣິສສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຫິຕາຍ ວາ ອຫິຕາຍ ວາ’’ຕິ?

‘‘ລຸທ຺ໂຘ ປນາຍໍ, ກາລາມາ, ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ໂລເຠນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ປາຓມ຺ປິ ຫນຕິ, ອທິນ຺ນມ຺ປິ ອາທິຍຕິ, ປຣທາຣມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ, ມຸສາປິ ຠຓຕິ, ປຣມ຺ປິ ຕຖຕ຺ຕາຍ [ຕທຕ຺ຖາຍ (ກ.)] ສມາທເປຕິ, ຍໍ ສ [ຍໍ ຕສ຺ສ (ກ.) ອນນ຺ຕຣສຸຕ຺ເຕ ປນ ‘‘ຍໍ’ ສ’’ ອິຕ຺ເວວ ສພ຺ພຕ຺ຖປິ ທິສ຺ສຕິ] ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍາ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ກາລາມາ, ໂທໂສ ປຸຣິສສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຫິຕາຍ ວາ ອຫິຕາຍ ວາ’’ຕິ?

‘‘ທຸຏ຺ໂຐ ປນາຍໍ, ກາລາມາ, ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ໂທເສນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ປາຓມ຺ປິ ຫນຕິ ¶ [ຫນ຺ຕິ (ສີ. ປີ.)], ອທິນ຺ນມ຺ປິ ອາທິຍຕິ, ປຣທາຣມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ, ມຸສາປິ ຠຓຕິ, ປຣມ຺ປິ ຕຖຕ຺ຕາຍ ສມາທເປຕິ, ຍໍ ສ ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍາ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ກາລາມາ, ໂມໂຫ ¶ ປຸຣິສສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຫິຕາຍ ວາ ອຫິຕາຍ ວາ’’ຕິ?

‘‘ມູຬ຺ໂຫ ¶ ປນາຍໍ, ກາລາມາ, ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ໂມເຫນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ປາຓມ຺ປິ ຫນຕິ, ອທິນ຺ນມ຺ປິ ອາທິຍຕິ, ປຣທາຣມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ, ມຸສາປິ ຠຓຕິ, ປຣມ຺ປິ ຕຖຕ຺ຕາຍ ສມາທເປຕິ, ຍໍ ສ ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍາ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ກາລາມາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ ວາ ອກຸສລາ ວາ’’ຕິ?

‘‘ວິຎ຺ຎຸຄຣຫິຕາ ວາ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖາ ວາ’’ຕິ?

‘‘ສມຕ຺ຕາ ສມາທິນ຺ນາ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ວາ? ກຖໍ ວາ [ກຖໍ ວາ ໂວ (?)] ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ ¶ ?

‘‘ສມຕ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ສມາທິນ຺ນາ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ. ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ອິຕິ ໂຂ, ກາລາມາ, ຍໍ ຕໍ ອໂວຈຸມ຺ຫາ [ອໂວຈຸມ຺ຫ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.) ອ. ນິ. ໔.໑໙໓] – ‘ເອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ກາລາມາ! ມາ ອນຸສ຺ສເວນ, ມາ ¶ ປຣມ຺ປຣາຍ, ມາ ອິຕິກິຣາຍ, ມາ ປິຏກສມ຺ປທາເນນ, ມາ ຕກ຺ກເຫຕຸ, ມາ ນຍເຫຕຸ, ມາ ອາກາຣປຣິວິຕກ຺ເກນ, ມາ ທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິຍາ, ມາ ຠພ຺ພຣູປຕາຍ, ມາ ສມໂຓ ໂນ ຄຣູຕິ. ຍທາ ຕຸມ຺ເຫ ກາລາມາ ອຕ຺ຕນາວ ຊາເນຍ຺ຍາຖ – ‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສາວຊ຺ຊາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ວິຎ຺ຎຸຄຣຫິຕາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສມຕ຺ຕາ ສມາທິນ຺ນາ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ, ອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ກາລາມາ, ປຊເຫຍ຺ຍາຖາ’ຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ເອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ກາລາມາ, ມາ ອນຸສ຺ສເວນ, ມາ ປຣມ຺ປຣາຍ, ມາ ອິຕິກິຣາຍ, ມາ ປິຏກສມ຺ປທາເນນ, ມາ ຕກ຺ກເຫຕຸ, ມາ ນຍເຫຕຸ, ມາ ອາກາຣປຣິວິຕກ຺ເກນ, ມາ ທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິຍາ, ມາ ¶ ຠພ຺ພຣູປຕາຍ, ມາ ສມໂຓ ໂນ ຄຣູຕິ. ຍທາ ຕຸມ຺ເຫ, ກາລາມາ, ອຕ຺ຕນາວ ຊາເນຍ຺ຍາຖ – ‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ອນວຊ຺ຊາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສມຕ຺ຕາ ສມາທິນ຺ນາ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’ຕິ, ອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ກາລາມາ, ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາຖ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ກາລາມາ, ອໂລໂຠ ປຸຣິສສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຫິຕາຍ ວາ ອຫິຕາຍ ວາ’’ຕິ?

‘‘ອລຸທ຺ໂຘ ປນາຍໍ, ກາລາມາ, ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ໂລເຠນ ອນຠິຠູໂຕ ອປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ເນວ ປາຓໍ ຫນຕິ, ນ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍຕິ, ນ ປຣທາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ມຸສາ ຠຓຕິ, ນ ປຣມ຺ປິ ຕຖຕ຺ຕາຍ ສມາທເປຕິ ¶ , ຍໍ ສ ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ກາລາມາ, ອໂທໂສ ປຸຣິສສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ…ເປ… ອໂມໂຫ ປຸຣິສສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ…ເປ… ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ກາລາມາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ ວາ ອກຸສລາ ວາ’’ຕິ?

‘‘ວິຎ຺ຎຸຄຣຫິຕາ ວາ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖາ ວາ’’ຕິ?

‘‘ສມຕ຺ຕາ ສມາທິນ຺ນາ ¶ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ວາ? ກຖໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ?

‘‘ສມຕ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ສມາທິນ຺ນາ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ອິຕິ ໂຂ, ກາລາມາ, ຍໍ ຕໍ ອໂວຈຸມ຺ຫາ – ‘ເອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ກາລາມາ! ມາ ອນຸສ຺ສເວນ, ມາ ປຣມ຺ປຣາຍ, ມາ ອິຕິກິຣາຍ, ມາ ປິຏກສມ຺ປທາເນນ, ມາ ຕກ຺ກເຫຕຸ, ມາ ນຍເຫຕຸ, ມາ ອາກາຣປຣິວິຕກ຺ເກນ, ມາ ທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິຍາ, ມາ ຠພ຺ພຣູປຕາຍ, ມາ ສມໂຓ ໂນ ຄຣູຕິ. ຍທາ ຕຸມ຺ເຫ, ກາລາມາ, ອຕ຺ຕນາວ ຊາເນຍ຺ຍາຖ – ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ອນວຊ຺ຊາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສມຕ຺ຕາ ສມາທິນ຺ນາ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ, ອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ກາລາມາ, ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ¶ ວິຫເຣຍ຺ຍາຖາ’ຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ສ ໂຂ ໂສ [ໂຍ ໂຂ (ກ.)], ກາລາມາ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ວິຄຕາຠິຊ຺ໂຌ ວິຄຕພ຺ຍາປາໂທ ອສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ສມ຺ປຊາໂນ ປຕິສ຺ສໂຕ [ສໂຕ (ກ.)] ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ, ຕຖາ ຕຕິຍໍ, ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ, ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຌນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ກຣຸຓາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ມຸທິຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ ¶ , ຕຖາ ຕຕິຍໍ, ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ, ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຌນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ.

‘‘ສ ¶ [ສເຈ (ກ.)] ໂຂ ໂສ, ກາລາມາ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ອເວຣຈິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ອພ຺ຍາປຊ຺ຌຈິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ອສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ວິສຸທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ສ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອສ຺ສາສາ ອຘິຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ‘ສເຈ ໂຂ ປນ ອຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ, ອຕ຺ຖິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ [ສຸກຏທຸກ຺ກຏານໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ວິປາໂກ, ອຖາຫໍ [ຐານມຫໍ (ສີ. ປີ.), ຐານເມຕໍ ເຍນາຫໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’ຕິ, ອຍມສ຺ສ ປຐໂມ ອສ຺ສາໂສ ອຘິຄໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘‘ສເຈ ¶ ໂຂ ປນ ນຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ, ນຕ຺ຖິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ວິປາໂກ, ອຖາຫໍ [ອິຘາຫໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອເວຣໍ ອພ຺ຍາປຊ຺ຌໍ ອນີຆໍ ສຸຂິໍ [ສຸຂໍ (ສີ.), ສຸຂີ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣາມີ’ຕິ, ອຍມສ຺ສ ທຸຕິໂຍ ອສ຺ສາໂສ ອຘິຄໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘‘ສເຈ ໂຂ ປນ ກໂຣໂຕ ກຣີຍຕິ ປາປໍ, ນ ໂຂ ປນາຫໍ ກສ຺ສຈິ ປາປໍ ເຈເຕມິ. ອກໂຣນ຺ຕໍ ໂຂ ປນ ມໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຸໂຕ ທຸກ຺ຂໍ ຜຸສິສ຺ສຕີ’ຕິ, ອຍມສ຺ສ ຕຕິໂຍ ອສ຺ສາໂສ ອຘິຄໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘‘ສເຈ ໂຂ ປນ ກໂຣໂຕ ນ ກຣີຍຕິ ປາປໍ, ອຖາຫໍ ອຸຠເຍເນວ ວິສຸທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕານໍ ສມນຸປສ຺ສາມີ’ຕິ, ອຍມສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອສ຺ສາໂສ ອຘິຄໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ສ ໂຂ ໂສ, ກາລາມາ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ອເວຣຈິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ອພ຺ຍາປຊ຺ຌຈິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ອສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ວິສຸທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ສ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອສ຺ສາສາ ອຘິຄຕາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ເອວເມຕໍ, ຠຄວາ, ເອວເມຕໍ, ສຸຄຕ! ສ ໂຂ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ¶ ອເວຣຈິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ອພ຺ຍາປຊ຺ຌຈິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ອສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ວິສຸທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ສ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ¶ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອສ຺ສາສາ ອຘິຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ‘ສເຈ ໂຂ ປນ ອຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ, ອຕ຺ຖິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ວິປາໂກ, ອຖາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’ຕິ, ອຍມສ຺ສ ປຐໂມ ອສ຺ສາໂສ ອຘິຄໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘‘ສເຈ ໂຂ ປນ ນຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ, ນຕ຺ຖິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ວິປາໂກ, ອຖາຫໍ ¶ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອເວຣໍ ອພ຺ຍາປຊ຺ຌໍ ອນີຆໍ ສຸຂິໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣາມີ’ຕິ, ອຍມສ຺ສ ທຸຕິໂຍ ອສ຺ສາໂສ ອຘິຄໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ສເຈ ໂຂ ປນ ກໂຣໂຕ ກຣີຍຕິ ປາປໍ, ນ ໂຂ ປນາຫໍ – ກສ຺ສຈິ ປາປໍ ເຈເຕມິ, ອກໂຣນ຺ຕໍ ໂຂ ປນ ມໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຸໂຕ ທຸກ຺ຂໍ ຜຸສິສ຺ສຕີ’ຕິ, ອຍມສ຺ສ ຕຕິໂຍ ອສ຺ສາໂສ ອຘິຄໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘‘ສເຈ ¶ ໂຂ ປນ ກໂຣໂຕ ນ ກຣີຍຕິ ປາປໍ, ອຖາຫໍ ອຸຠເຍເນວ ວິສຸທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕານໍ ສມນຸປສ຺ສາມີ’ຕິ, ອຍມສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອສ຺ສາໂສ ອຘິຄໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ສ ໂຂ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ອເວຣຈິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ອພ຺ຍາປຊ຺ຌຈິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ອສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ວິສຸທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ສ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອສ຺ສາສາ ອຘິຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ເອເຕ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ອຸປາສເກ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປເຕ ສຣຓໍ ຄເຕ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖໗. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ອາຍສ຺ມາ ນນ຺ທໂກ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ປຸພ຺ພາຣາເມ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທ. ອຖ ໂຂ ສາຬ຺ໂຫ ຈ ມິຄາຣນຕ຺ຕາ ສາໂຓ ຈ ¶ ເສຂຸນິຍນຕ຺ຕາ [ໂຣຫໂຓ ຈ ເປຂຸຓິຍນຕ຺ຕາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ເຍນາຍສ຺ມາ ນນ຺ທໂກ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນນ຺ທກໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ສາຬ຺ຫໍ ມິຄາຣນຕ຺ຕາຣໍ ອາຍສ຺ມາ ນນ຺ທໂກ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ເອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ສາຬ຺ຫາ, ມາ ອນຸສ຺ສເວນ, ມາ ປຣມ຺ປຣາຍ, ມາ ອິຕິກິຣາຍ, ມາ ປິຏກສມ຺ປທາເນນ, ມາ ຕກ຺ກເຫຕຸ, ມາ ນຍເຫຕຸ, ມາ ອາກາຣປຣິວິຕກ຺ເກນ, ມາ ທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິຍາ, ມາ ຠພ຺ພຣູປຕາຍ, ມາ ສມໂຓ ໂນ ຄຣູຕິ. ຍທາ ຕຸມ຺ເຫ, ສາຬ຺ຫາ ¶ , ອຕ຺ຕນາວ ¶ ຊາເນຍ຺ຍາຖ ‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສາວຊ຺ຊາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ວິຎ຺ຎຸຄຣຫິຕາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສມຕ຺ຕາ ສມາທິນ຺ນາ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’ຕິ, ອຖ ຕຸມ຺ເຫ ສາຬ຺ຫາ ປຊເຫຍ຺ຍາຖ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ສາຬ຺ຫາ, ອຕ຺ຖິ ໂລໂຠ’’ຕິ?

‘‘ອຠິຊ຺ຌາຕິ ໂຂ ອຫໍ, ສາຬ຺ຫາ, ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ. ລຸທ຺ໂຘ ໂຂ ອຍໍ, ສາຬ຺ຫາ, ອຠິຊ຺ຌາລຸ ປາຓມ຺ປິ ຫນຕິ, ອທິນ຺ນມ຺ປິ ອາທິຍຕິ, ປຣທາຣມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ, ມຸສາປິ ຠຓຕິ, ປຣມ຺ປິ ຕຖຕ຺ຕາຍ ສມາທເປຕິ, ຍໍ ສ ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍາ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ¶ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ສາຬ຺ຫາ, ອຕ຺ຖິ ໂທໂສ’’ຕິ?

‘‘ພ຺ຍາປາໂທຕິ ໂຂ ອຫໍ, ສາຬ຺ຫາ, ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ. ທຸຏ຺ໂຐ ໂຂ ອຍໍ, ສາຬ຺ຫາ, ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ປາຓມ຺ປິ ຫນຕິ, ອທິນ຺ນມ຺ປິ ອາທິຍຕິ, ປຣທາຣມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ, ມຸສາປິ ຠຓຕິ, ປຣມ຺ປິ ຕຖຕ຺ຕາຍ ສມາທເປຕິ, ຍໍ ສ ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍາ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ສາຬ຺ຫາ, ອຕ຺ຖິ ໂມໂຫ’’ຕິ?

‘‘ອວິຊ຺ຊາຕິ ໂຂ ອຫໍ, ສາຬ຺ຫາ, ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ. ມູຬ຺ໂຫ ໂຂ ອຍໍ, ສາຬ຺ຫາ ¶ , ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ປາຓມ຺ປິ ຫນຕິ, ອທິນ຺ນມ຺ປິ ອາທິຍຕິ, ປຣທາຣມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ, ມຸສາປິ ຠຓຕິ, ປຣມ຺ປິ ຕຖຕ຺ຕາຍ ສມາທເປຕິ, ຍໍ ສ ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍາ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ສາຬ຺ຫາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ ວາ ອກຸສລາ ວາ’’ຕິ?

‘‘ວິຎ຺ຎຸຄຣຫິຕາ ວາ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖາ ວາ’’ຕິ?

‘‘ສມຕ຺ຕາ ສມາທິນ຺ນາ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ວາ? ກຖໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ?

‘‘ສມຕ຺ຕາ ¶ , ຠນ຺ເຕ, ສມາທິນ຺ນາ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ. ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ອິຕິ ໂຂ, ສາຬ຺ຫາ, ຍໍ ຕໍ ອໂວຈຸມ຺ຫາ – ‘ເອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ສາຬ຺ຫາ, ມາ ອນຸສ຺ສເວນ, ມາ ປຣມ຺ປຣາຍ, ມາ ອິຕິກິຣາຍ, ມາ ປິຏກສມ຺ປທາເນນ, ມາ ຕກ຺ກເຫຕຸ, ມາ ນຍເຫຕຸ, ມາ ອາກາຣປຣິວິຕກ຺ເກນ, ມາ ທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິຍາ, ມາ ຠພ຺ພຣູປຕາຍ, ມາ ສມໂຓ ໂນ ຄຣູຕິ. ຍທາ ຕຸມ຺ເຫ, ສາຬ຺ຫາ, ອຕ຺ຕນາວ ຊາເນຍ຺ຍາຖ – ອິເມ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສາວຊ຺ຊາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ວິຎ຺ຎຸຄຣຫິຕາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສມຕ຺ຕາ ສມາທິນ຺ນາ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ, ອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ສາຬ຺ຫາ, ປຊເຫຍ຺ຍາຖາ’ຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ເອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ສາຬ຺ຫາ, ມາ ອນຸສ຺ສເວນ, ມາ ປຣມ຺ປຣາຍ, ມາ ອິຕິກິຣາຍ, ມາ ປິຏກສມ຺ປທາເນນ, ມາ ຕກ຺ກເຫຕຸ, ມາ ນຍເຫຕຸ, ມາ ອາກາຣປຣິວິຕກ຺ເກນ, ມາ ທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິຍາ, ມາ ຠພ຺ພຣູປຕາຍ, ມາ ສມໂຓ ໂນ ຄຣູຕິ. ຍທາ ຕຸມ຺ເຫ, ສາຬ຺ຫາ, ອຕ຺ຕນາວ ຊາເນຍ຺ຍາຖ – ‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ອນວຊ຺ຊາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ¶ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສມຕ຺ຕາ ¶ ສມາທິນ຺ນາ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’ຕິ, ອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ສາຬ຺ຫາ, ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາຖ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ສາຬ຺ຫາ, ອຕ຺ຖິ ອໂລໂຠ’’ຕິ?

‘‘ອນຠິຊ຺ຌາຕິ ¶ ໂຂ ອຫໍ, ສາຬ຺ຫາ, ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ. ອລຸທ຺ໂຘ ໂຂ ອຍໍ, ສາຬ຺ຫາ, ອນຠິຊ຺ຌາລຸ ເນວ ປາຓໍ ຫນຕິ, ນ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍຕິ, ນ ປຣທາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ມຸສາ ຠຓຕິ, ປຣມ຺ປິ ນ ຕຖຕ຺ຕາຍ ສມາທເປຕິ, ຍໍ ສ ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ສາຬ຺ຫາ, ອຕ຺ຖິ ອໂທໂສ’’ຕິ?

‘‘ອພ຺ຍາປາໂທຕິ ໂຂ ອຫໍ, ສາຬ຺ຫາ, ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ. ອທຸຏ຺ໂຐ ໂຂ ອຍໍ, ສາຬ຺ຫາ, ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ເນວ ປາຓໍ ຫນຕິ, ນ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍຕິ, ນ ປຣທາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ມຸສາ ຠຓຕິ, ປຣມ຺ປິ ນ ຕຖຕ຺ຕາຍ ສມາທເປຕິ, ຍໍ ສ ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ສາຬ຺ຫາ, ອຕ຺ຖິ ອໂມໂຫ’’ຕິ?

‘‘ວິຊ຺ຊາຕິ ໂຂ ອຫໍ, ສາຬ຺ຫາ, ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ. ອມູຬ຺ໂຫ ໂຂ ¶ ອຍໍ, ສາຬ຺ຫາ, ວິຊ຺ຊາຄໂຕ ເນວ ປາຓໍ ຫນຕິ, ນ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍຕິ, ນ ປຣທາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ມຸສາ ຠຓຕິ, ປຣມ຺ປິ ນ ຕຖຕ຺ຕາຍ ສມາທເປຕິ, ຍໍ ສ ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ສາຬ຺ຫາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ ວາ ອກຸສລາ ວາ’’ຕິ?

‘‘ວິຎ຺ຎຸຄຣຫິຕາ ວາ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖາ ວາ’’ຕິ?

‘‘ສມຕ຺ຕາ ສມາທິນ຺ນາ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ວາ? ກຖໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ?

‘‘ສມຕ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ສມາທິນ຺ນາ ¶ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ. ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ອິຕິ ໂຂ, ສາຬ຺ຫາ, ຍໍ ຕໍ ອໂວຈຸມ຺ຫາ – ‘ເອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ສາຬ຺ຫາ, ມາ ອນຸສ຺ສເວນ, ມາ ປຣມ຺ປຣາຍ, ມາ ອິຕິກິຣາຍ, ມາ ປິຏກສມ຺ປທາເນນ, ມາ ຕກ຺ກເຫຕຸ, ມາ ນຍເຫຕຸ, ມາ ອາກາຣປຣິວິຕກ຺ເກນ, ມາ ທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິຍາ, ມາ ຠພ຺ພຣູປຕາຍ, ມາ ສມໂຓ ໂນ ຄຣູຕິ. ຍທາ ຕຸມ຺ເຫ, ສາຬ຺ຫາ, ອຕ຺ຕນາວ ຊາເນຍ຺ຍາຖ – ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ອນວຊ຺ຊາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສມຕ຺ຕາ ສມາທິນ຺ນາ ¶ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ, ອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ສາຬ຺ຫາ, ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາຖາ’ຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ສ ໂຂ ໂສ, ສາຬ຺ຫາ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ວິຄຕາຠິຊ຺ໂຌ ວິຄຕພ຺ຍາປາໂທ ອສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ສມ຺ປຊາໂນ ປຕິສ຺ສໂຕ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ກຣຸຓາ…ເປ… ມຸທິຕາ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ, ຕຖາ ຕຕິຍໍ, ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ, ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຌນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ອຕ຺ຖິ ອິທໍ, ອຕ຺ຖິ ຫີນໍ, ອຕ຺ຖິ ປຓີຕໍ, ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ສ ສຎ຺ຎາຄຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິ [ອຸຕ຺ຕຣິໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ນິສ຺ສຣຓ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ກາມາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ຠວາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ອວິຊ຺ຊາສວາປິ ¶ ¶ ¶ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ; ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ໂຫຕິ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ.

‘‘ໂສ ເອວໍ ປຊານາຕິ – ‘ອຫຸ ປຸພ຺ເພ ໂລໂຠ, ຕທຫຸ ອກຸສລໍ, ໂສ ເອຕຣຫິ ນຕ຺ຖິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ; ອຫຸ ປຸພ຺ເພ ໂທໂສ…ເປ… ອຫຸ ປຸພ຺ເພ ໂມໂຫ, ຕທຫຸ ອກຸສລໍ, ໂສ ເອຕຣຫິ ນຕ຺ຖິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລ’ນ຺ຕິ. ໂສ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ນິຈ຺ຉາໂຕ ນິພ຺ພຸໂຕ ສີຕິຠູໂຕ ສຸຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ພ຺ຣຫ຺ມຠູເຕນ ອຕ຺ຕນາ ວິຫຣຕີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໖໘. ‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຖາວຕ຺ຖູນິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ອຕີຕໍ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອທ຺ຘານໍ ອາຣພ຺ຠ ກຖໍ ກເຖຍ຺ຍ – ‘ເອວໍ ອໂຫສິ ອຕີຕມທ຺ຘານ’ນ຺ຕິ. ອນາຄຕໍ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອທ຺ຘານໍ ອາຣພ຺ຠ ກຖໍ ກເຖຍ຺ຍ – ‘ເອວໍ ຠວິສ຺ສຕິ ອນາຄຕມທ຺ຘານ’ນ຺ຕິ. ເອຕຣຫິ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອທ຺ຘານໍ ອາຣພ຺ຠ ກຖໍ ກເຖຍ຺ຍ – ‘ເອວໍ ໂຫຕິ ເອຕຣຫິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມທ຺ຘານ’’’ນ຺ຕິ [ເອວໍ ເອຕຣຫິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ (ສີ. ປີ. ກ.), ເອວໍ ໂຫຕິ ເອຕຣຫິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)].

‘‘ກຖາສມ຺ປໂຍເຄນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ ຍທິ ວາ ກຈ຺ໂຉ ຍທິ ວາ ອກຈ຺ໂຉຕິ. ສຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ເອກໍສພ຺ຍາກຣຓີຍໍ ¶ ປຎ຺ຫໍ ນ ເອກໍເສນ ພ຺ຍາກໂຣຕິ, ວິຠຊ຺ຊພ຺ຍາກຣຓີຍໍ ປຎ຺ຫໍ ນ ວິຠຊ຺ຊ ພ຺ຍາກໂຣຕິ, ປຏິປຸຈ຺ຉາພ຺ຍາກຣຓີຍໍ ປຎ຺ຫໍ ນ ປຏິປຸຈ຺ຉາ ພ຺ຍາກໂຣຕິ, ຐປນີຍໍ ປຎ຺ຫໍ ນ ຐເປຕິ [ຖປນີຍໍ ປຎ຺ຫໍ ນ ຖເປຕິ (ກ.)], ເອວໍ ສນ຺ຕາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອກຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ເອກໍສພ຺ຍາກຣຓີຍໍ ປຎ຺ຫໍ ເອກໍເສນ ພ຺ຍາກໂຣຕິ, ວິຠຊ຺ຊພ຺ຍາກຣຓີຍໍ ປຎ຺ຫໍ ວິຠຊ຺ຊ ພ຺ຍາກໂຣຕິ, ປຏິປຸຈ຺ຉາພ຺ຍາກຣຓີຍໍ ປຎ຺ຫໍ ປຏິປຸຈ຺ຉາ ພ຺ຍາກໂຣຕິ ¶ , ຐປນີຍໍ ປຎ຺ຫໍ ຐເປຕິ, ເອວໍ ສນ຺ຕາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ກຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖາສມ຺ປໂຍເຄນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ ຍທິ ວາ ກຈ຺ໂຉ ຍທິ ວາ ອກຈ຺ໂຉຕິ. ສຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ຐານາຐາເນ ນ ສຓ຺ຐາຕິ ປຣິກປ຺ເປ ນ ສຓ຺ຐາຕິ ອຎ຺ຎາຕວາເທ [ອຎ຺ຎວາເທ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ອຎ຺ຎາຕວາເຣ (ກ.)] ນ ສຓ຺ຐາຕິ ¶ ປຏິປທາຍ ນ ສຓ຺ຐາຕິ, ເອວໍ ສນ຺ຕາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ¶ ອກຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ຐານາຐາເນ ສຓ຺ຐາຕິ ປຣິກປ຺ເປ ສຓ຺ຐາຕິ ອຎ຺ຎາຕວາເທ ສຓ຺ຐາຕິ ປຏິປທາຍ ສຓ຺ຐາຕິ, ເອວໍ ສນ຺ຕາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ກຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖາສມ຺ປໂຍເຄນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ ຍທິ ວາ ກຈ຺ໂຉ ຍທິ ວາ ອກຈ຺ໂຉຕິ. ສຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ອປນາເມຕິ, ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ, ເອວໍ ສນ຺ຕາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອກຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ນ ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຕິ ນ ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ອປນາເມຕິ, ນ ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ, ເອວໍ ສນ຺ຕາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ກຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖາສມ຺ປໂຍເຄນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ ຍທິ ວາ ກຈ຺ໂຉ ຍທິ ວາ ອກຈ຺ໂຉຕິ. ສຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ອຠິຫຣຕິ ອຠິມທ຺ທຕິ ອນຸປຊຄ຺ຆຕິ [ອນຸສໍຊຄ຺ຆຕິ (ກ.)] ຂລິຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວໍ ສນ຺ຕາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອກຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ນາຠິຫຣຕິ ນາຠິມທ຺ທຕິ ¶ ນ ອນຸປຊຄ຺ຆຕິ ນ ຂລິຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວໍ ສນ຺ຕາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ກຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖາສມ຺ປໂຍເຄນ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເວທິຕພ຺ໂພ ຍທິ ວາ ສອຸປນິໂສ ຍທິ ວາ ອນຸປນິໂສຕິ. ອໂນຫິຕໂສໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸປນິໂສ ໂຫຕິ, ໂອຫິຕໂສໂຕ ສອຸປນິໂສ ໂຫຕິ. ໂສ ສອຸປນິໂສ ສມາໂນ ອຠິຊານາຕິ ເອກໍ ຘມ຺ມໍ, ປຣິຊານາຕິ ເອກໍ ຘມ຺ມໍ, ປຊຫຕິ ເອກໍ ຘມ຺ມໍ, ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ ເອກໍ ຘມ຺ມໍ. ໂສ ອຠິຊານນ຺ໂຕ ເອກໍ ຘມ຺ມໍ, ປຣິຊານນ຺ໂຕ ເອກໍ ຘມ຺ມໍ, ປຊຫນ຺ໂຕ ເອກໍ ຘມ຺ມໍ, ສຈ຺ຉິກໂຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ຘມ຺ມໍ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິໍ ຜຸສຕິ. ເອຕທຕ຺ຖາ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຖາ; ເອຕທຕ຺ຖາ ມນ຺ຕນາ; ເອຕທຕ຺ຖາ ອຸປນິສາ; ເອຕທຕ຺ຖໍ ໂສຕາວຘານໍ, ຍທິທໍ ອນຸປາທາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິໂມກ຺ໂຂຕິ.

‘‘ເຍ ¶ ວິຣຸທ຺ຘາ ສລ຺ລປນ຺ຕິ, ວິນິວິຏ຺ຐາ ສມຸສ຺ສິຕາ;

ອນຣິຍຄຸຓມາສຊ຺ຊ, ອຎ຺ໂຎຎ຺ຎວິວເຣສິໂນ.

‘‘ທຸພ຺ຠາສິຕໍ ¶ ວິກ຺ຂລິຕໍ, ສມ຺ປໂມຫໍ [ສສມ຺ໂມຫໍ (ກ.)] ປຣາຊຍໍ;

ອຎ຺ໂຎຎ຺ຎສ຺ສາຠິນນ຺ທນ຺ຕິ, ຕທຣິໂຍ ກຖນາຈເຣ [ຕທຣິໂຍ ນ ກຖໍ ວເທ (ກ.)].

‘‘ສເຈ ຈສ຺ສ ກຖາກາໂມ, ກາລມຎ຺ຎາຍ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ຘມ຺ມຏ຺ຐປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ, ຍາ ອຣິຍຈຣິຕາ [ອຣິຍຎ຺ຈຣິຕາ (ສີ.), ອຣິຍາທິກາ (ກ.)] ກຖາ.

‘‘ຕໍ ກຖໍ ກຖເຍ ຘີໂຣ, ອວິຣຸທ຺ໂຘ ອນຸສ຺ສິໂຕ;

ອນຸນ຺ນເຕນ ມນສາ, ອປຬາໂສ ອສາຫໂສ.

‘‘ອນຸສູຍາຍມາໂນ ໂສ, ສມ຺ມທຎ຺ຎາຍ ຠາສຕິ;

ສຸຠາສິຕໍ ອນຸໂມເທຍ຺ຍ, ທຸພ຺ຠຏ຺ເຐ ນາປສາທເຍ [ນາວສາທເຍ (ສີ. ປີ.)].

‘‘ອຸປາຣມ຺ຠໍ ນ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ຂລິຕຎ຺ຈ ນ ຄາຫເຍ [ນ ຠາສເຍ (ກ.)];

ນາຠິຫເຣ ¶ ນາຠິມທ຺ເທ, ນ ວາຈໍ ປຍຸຕໍ ຠເຓ.

‘‘ອຎ຺ຎາຕຕ຺ຖໍ ປສາທຕ຺ຖໍ, ສຕໍ ເວ ໂຫຕິ ມນ຺ຕນາ;

ເອວໍ ໂຂ ອຣິຍາ ມນ຺ເຕນ຺ຕິ, ເອສາ ອຣິຍານ ມນ຺ຕນາ;

ເອຕທຎ຺ຎາຍ ເມຘາວີ, ນ ສມຸສ຺ເສຍ຺ຍ ມນ຺ຕເຍ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ;

໖໙. ‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ – ‘ຕໂຍເມ, ອາວຸໂສ, ຘມ຺ມາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ຣາໂຄ, ໂທໂສ, ໂມໂຫ ¶ – ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕໂຍ ຘມ຺ມາ. ອິເມສໍ, ອາວຸໂສ, ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ໂກ ວິເສໂສ ໂກ ອຘິປ຺ປຍາໂສ [ອຘິປ຺ປາໂຍ (ສີ.) ອຘິປ຺ປາຍາໂສ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.) ອຘິ + ປ + ຍສຸ + ຓ = ອຘິປ຺ປຍາໂສ] ກິໍ ນານາກຣຓ’ນ຺ຕິ? ເອວໍ ປຸຏ຺ຐາ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ກິນ຺ຕິ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ? ‘‘ຠຄວໍມູລກາ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມາ ຠຄວໍເນຕ຺ຕິກາ ຠຄວໍປຏິສຣຓາ. ສາຘຸ ວຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ປຏິຠາຕຸ ເອຕສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ. ຠຄວໂຕ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຘາເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ສເຈ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ – ‘ຕໂຍເມ, ອາວຸໂສ, ຘມ຺ມາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ຣາໂຄ, ໂທໂສ, ໂມໂຫ – ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕໂຍ ຘມ຺ມາ; ອິເມສໍ, ອາວຸໂສ, ຕິຓ຺ຓໍ ¶ ຘມ຺ມານໍ ໂກ ວິເສໂສ ໂກ ອຘິປ຺ປຍາໂສ ກິໍ ນານາກຣຓ’ນ຺ຕິ? ເອວໍ ປຸຏ຺ຐາ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາຖ – ‘ຣາໂຄ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອປ຺ປສາວຊ຺ໂຊ ທນ຺ຘວິຣາຄີ, ໂທໂສ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ ຂິປ຺ປວິຣາຄີ, ໂມໂຫ ມຫາສາວຊ຺ໂຊ ທນ຺ຘວິຣາຄີ’’’ ຕິ.

‘‘‘ໂກ ປນາວຸໂສ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ຣາໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ຣາໂຄ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’ຕິ? ‘ສຸຠນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິສ຺ສ ວຈນີຍໍ. ຕສ຺ສ ສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ອໂຍນິໂສ ມນສິ ກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ຣາໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ຣາໂຄ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ຣາໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ຣາໂຄ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’’ຕິ.

‘‘‘ໂກ ປນາວຸໂສ, ເຫຕຸ ໂກ ¶ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ໂທໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ໂທໂສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’ຕິ? ‘ປຏິຆນິມິຕ຺ຕໍ ຕິສ຺ສ ວຈນີຍໍ. ຕສ຺ສ ປຏິຆນິມິຕ຺ຕໍ ອໂຍນິໂສ ມນສິ ກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ໂທໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ໂທໂສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ໂທໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ໂທໂສ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’’ຕິ.

‘‘‘ໂກ ປນາວຸໂສ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ໂມໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ໂມໂຫ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’ຕິ? ‘ອໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ຕິສ຺ສ ວຈນີຍໍ. ຕສ຺ສ ອໂຍນິໂສ ມນສິ ກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ໂມໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ໂມໂຫ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ¶ ເວປຸລ຺ລາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ໂມໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ໂມໂຫ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’’ຕິ.

‘‘‘ໂກ ປນາວຸໂສ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ເຈວ ຣາໂຄ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຈ ຣາໂຄ ປຫີຍຕີ’ຕິ? ‘ອສຸຠນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິສ຺ສ ວຈນີຍໍ. ຕສ຺ສ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ໂຍນິໂສ ມນສິ ກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ເຈວ ຣາໂຄ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ¶ ຈ ຣາໂຄ ປຫີຍຕິ. ອຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ¶ , ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ເຈວ ຣາໂຄ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຈ ຣາໂຄ ¶ ປຫີຍຕີ’’’ຕິ.

‘‘‘ໂກ ປນາວຸໂສ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ເຈວ ໂທໂສ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂທໂສ ປຫີຍຕີ’ຕິ? ‘ເມຕ຺ຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີ ຕິສ຺ສ ວຈນີຍໍ. ຕສ຺ສ ເມຕ຺ຕໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ໂຍນິໂສ ມນສິ ກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ເຈວ ໂທໂສ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂທໂສ ປຫີຍຕິ. ອຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ເຈວ ໂທໂສ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂທໂສ ປຫີຍຕີ’’’ຕິ.

‘‘‘ໂກ ປນາວຸໂສ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ເຈວ ໂມໂຫ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂມໂຫ ປຫີຍຕີ’ຕິ? ‘ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ຕິສ຺ສ ວຈນີຍໍ. ຕສ຺ສ ໂຍນິໂສ ມນສິ ກໂຣໂຕ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ເຈວ ໂມໂຫ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂມໂຫ ປຫີຍຕິ. ອຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາ ໂມໂຫ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂມໂຫ ປຫີຍຕີ’’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໗໐. ‘‘ຕີຓິມານິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອກຸສລມູລານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ໂລໂຠ ອກຸສລມູລໍ, ໂທໂສ ອກຸສລມູລໍ, ໂມໂຫ ອກຸສລມູລໍ.

‘‘ຍທປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລໂຠ ຕທປິ ອກຸສລມູລໍ [ອກຸສລໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]; ຍທປິ ລຸທ຺ໂຘ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ ຕທປິ ອກຸສລໍ [ອກຸສລມູລໍ (ກ.)]; ຍທປິ ລຸທ຺ໂຘ ໂລເຠນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ປຣສ຺ສ ອສຕາ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາທຍຕິ [ອຸປທຫຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວເຘນ ວາ ພນ຺ຘເນນ ວາ ຊານິຍາ ວາ ຄຣຫາຍ ¶ ວາ ປພ຺ພາຊນາຍ ວາ ພລວມ຺ຫິ ພລຕ຺ໂຖ ອິຕິປິ ຕທປິ ອກຸສລໍ [ອິທໍ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖປິ ເອວເມວ ທິສ຺ສຕິ]. ອິຕິສ຺ສເມ ໂລຠຊາ ໂລຠນິທານາ ໂລຠສມຸທຍາ ໂລຠປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ.

‘‘ຍທປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂທໂສ ຕທປິ ອກຸສລມູລໍ; ຍທປິ ທຸຏ຺ໂຐ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ ຕທປິ ອກຸສລໍ; ຍທປິ ທຸຏ຺ໂຐ ໂທເສນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ປຣສ຺ສ ອສຕາ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາທຍຕິ ວເຘນ ວາ ພນ຺ຘເນນ ວາ ຊານິຍາ ວາ ຄຣຫາຍ ວາ ປພ຺ພາຊນາຍ ວາ ພລວມ຺ຫິ ¶ ພລຕ຺ໂຖ ¶ ອິຕິປິ ຕທປິ ອກຸສລໍ. ອິຕິສ຺ສເມ ໂທສຊາ ໂທສນິທານາ ໂທສສມຸທຍາ ໂທສປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ.

‘‘ຍທປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂມໂຫ ຕທປິ ອກຸສລມູລໍ; ຍທປິ ມູຬ຺ໂຫ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ ຕທປິ ອກຸສລໍ; ຍທປິ ມູຬ຺ໂຫ ໂມເຫນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ປຣສ຺ສ ອສຕາ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາທຍຕິ ວເຘນ ວາ ພນ຺ຘເນນ ວາ ຊານິຍາ ວາ ຄຣຫາຍ ວາ ປພ຺ພາຊນາຍ ວາ ພລວມ຺ຫິ ພລຕ຺ໂຖ ອິຕິປິ ຕທປິ ອກຸສລໍ. ອິຕິສ຺ສເມ ໂມຫຊາ ໂມຫນິທານາ ໂມຫສມຸທຍາ ໂມຫປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ເອວຣູໂປ ຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ວຸຈ຺ຈຕິ ອກາລວາທີຕິປິ, ອຠູຕວາທີຕິປິ, ອນຕ຺ຖວາທີຕິປິ, ອຘມ຺ມວາທີຕິປິ, ອວິນຍວາທີຕິປິ.

‘‘ກສ຺ມາ ¶ ຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ວຸຈ຺ຈຕິ ອກາລວາທີຕິປິ, ອຠູຕວາທີຕິປິ, ອນຕ຺ຖວາທີຕິປິ, ອຘມ຺ມວາທີຕິປິ, ອວິນຍວາທີຕິປິ? ຕຖາຫາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣສ຺ສ ອສຕາ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາທຍຕິ ວເຘນ ວາ ພນ຺ຘເນນ ວາ ຊານິຍາ ວາ ຄຣຫາຍ ວາ ປພ຺ພາຊນາຍ ວາ ພລວມ຺ຫິ ພລຕ຺ໂຖ ອິຕິປິ. ຠູເຕນ ໂຂ ປນ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ອວຊານາຕິ, ໂນ ປຏິຊານາຕິ; ອຠູເຕນ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ¶ ນ ອາຕປ຺ປໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ນິພ຺ເພຐນາຍ ອິຕິເປຕໍ ອຕຈ຺ຉໍ ອິຕິເປຕໍ ອຠູຕນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ວຸຈ຺ຈຕິ ອກາລວາທີຕິປິ, ອຠູຕວາທີຕິປິ, ອນຕ຺ຖວາທີຕິປິ, ອຘມ຺ມວາທີຕິປິ, ອວິນຍວາທີຕິປິ.

‘‘ເອວຣູໂປ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ໂລຠເຊຫິ ປາປເກຫິ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ທິຏ຺ເຐ ເຈວ ຘມ຺ເມ ທຸກ຺ຂໍ ວິຫຣຕິ, ສວິຆາຕໍ ສອຸປາຍາສໍ ສປຣິຬາຫໍ. ກາຍສ຺ສ ຈ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ທຸຄ຺ຄຕິ ປາຏິກງ຺ຂາ.

‘‘ໂທສເຊຫິ…ເປ… ໂມຫເຊຫິ ປາປເກຫິ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ທິຏ຺ເຐ ເຈວ ຘມ຺ເມ ທຸກ຺ຂໍ ວິຫຣຕິ, ສວິຆາຕໍ ສອຸປາຍາສໍ ສປຣິຬາຫໍ. ກາຍສ຺ສ ຈ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ທຸຄ຺ຄຕິ ປາຏິກງ຺ຂາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາໂລ ວາ ຘໂວ ວາ ຜນ຺ທໂນ ວາ ຕີຫິ ມາລຸວາລຕາຫິ ອຸທ຺ຘສ຺ໂຕ ປຣິໂຍນທ຺ໂຘ ອນຍໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ພ຺ຍສນໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອນຍພ຺ຍສນໍ ອາປຊ຺ຊຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂລຠເຊຫິ ປາປເກຫິ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ¶ ¶ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ທິຏ຺ເຐ ເຈວ ຘມ຺ເມ ທຸກ຺ຂໍ ວິຫຣຕິ, ສວິຆາຕໍ ສອຸປາຍາສໍ ສປຣິຬາຫໍ. ກາຍສ຺ສ ຈ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ທຸຄ຺ຄຕິ ປາຏິກງ຺ຂາ.

‘‘ໂທສເຊຫິ…ເປ… ໂມຫເຊຫິ ປາປເກຫິ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ທິຏ຺ເຐ ເຈວ ຘມ຺ເມ ທຸກ຺ຂໍ ວິຫຣຕິ ສວິຆາຕໍ ສອຸປາຍາສໍ ສປຣິຬາຫໍ. ກາຍສ຺ສ ຈ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ທຸຄ຺ຄຕິ ປາຏິກງ຺ຂາ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ອກຸສລມູລານີຕິ.

‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸສລມູລານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ອໂລໂຠ ກຸສລມູລໍ, ອໂທໂສ ກຸສລມູລໍ, ອໂມໂຫ ກຸສລມູລໍ.

‘‘ຍທປິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອໂລໂຠ ຕທປິ ກຸສລມູລໍ [ກຸສລໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]; ຍທປິ ອລຸທ຺ໂຘ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ ¶ ຕທປິ ກຸສລໍ [ກຸສລມູລໍ (ກ.)]; ຍທປິ ອລຸທ຺ໂຘ ໂລເຠນ ອນຠິຠູໂຕ ອປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ນ ປຣສ຺ສ ອສຕາ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາທຍຕິ ວເຘນ ວາ ພນ຺ຘເນນ ວາ ຊານິຍາ ວາ ຄຣຫາຍ ວາ ປພ຺ພາຊນາຍ ວາ ພລວມ຺ຫິ ພລຕ຺ໂຖ ອິຕິປິ ຕທປິ ກຸສລໍ. ອິຕິສ຺ສເມ ອໂລຠຊາ ອໂລຠນິທານາ ອໂລຠສມຸທຍາ ອໂລຠປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ.

‘‘ຍທປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອໂທໂສ ຕທປິ ກຸສລມູລໍ; ຍທປິ ອທຸຏ຺ໂຐ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ ຕທປິ ກຸສລໍ; ຍທປິ ອທຸຏ຺ໂຐ ໂທເສນ ອນຠິຠູໂຕ ອປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ນ ປຣສ຺ສ ອສຕາ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາທຍຕິ ວເຘນ ວາ ພນ຺ຘເນນ ວາ ຊານິຍາ ວາ ຄຣຫາຍ ວາ ປພ຺ພາຊນາຍ ວາ ພລວມ຺ຫິ ພລຕ຺ໂຖ ອິຕິປິ ຕທປິ ກຸສລໍ. ອິຕິສ຺ສເມ ອໂທສຊາ ອໂທສນິທານາ ອໂທສສມຸທຍາ ອໂທສປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ.

‘‘ຍທປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອໂມໂຫ ຕທປິ ກຸສລມູລໍ; ຍທປິ ອມູຬ຺ໂຫ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ ຕທປິ ກຸສລໍ; ຍທປິ ອມູຬ຺ໂຫ ໂມເຫນ ອນຠິຠູໂຕ ອປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ນ ປຣສ຺ສ ອສຕາ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາທຍຕິ ວເຘນ ວາ ພນ຺ຘເນນ ວາ ຊານິຍາ ວາ ຄຣຫາຍ ວາ ປພ຺ພາຊນາຍ ວາ ພລວມ຺ຫິ ພລຕ຺ໂຖ ອິຕິປິ ຕທປິ ກຸສລໍ. ອິຕິສ຺ສເມ ອໂມຫຊາ ອໂມຫນິທານາ ¶ ອໂມຫສມຸທຍາ ອໂມຫປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ເອວຣູໂປ ຈາຍໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາລວາທີຕິປິ, ຠູຕວາທີຕິປິ, ອຕ຺ຖວາທີຕິປິ, ຘມ຺ມວາທີຕິປິ, ວິນຍວາທີຕິປິ.

‘‘ກສ຺ມາ ຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາລວາທີຕິປິ, ຠູຕວາທີຕິປິ, ອຕ຺ຖວາທີຕິປິ, ຘມ຺ມວາທີຕິປິ, ວິນຍວາທີຕິປິ? ຕຖາຫາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ປຣສ຺ສ ອສຕາ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາທຍຕິ ວເຘນ ວາ ພນ຺ຘເນນ ວາ ຊານິຍາ ¶ ວາ ຄຣຫາຍ ວາ ປພ຺ພາຊນາຍ ວາ ພລວມ຺ຫິ ພລຕ຺ໂຖ ອິຕິປິ. ຠູເຕນ ໂຂ ປນ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ປຏິຊານາຕິ ໂນ ອວຊານາຕິ; ອຠູເຕນ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ອາຕປ຺ປໍ ກໂຣຕິ ຕສ຺ສ ນິພ຺ເພຐນາຍ – ‘ອິຕິເປຕໍ ອຕຈ຺ຉໍ, ອິຕິເປຕໍ ອຠູຕ’ນ຺ຕິ ¶ . ຕສ຺ມາ ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ວຸຈ຺ຈຕິ ກາລວາທີຕິປິ, ອຕ຺ຖວາທີຕິປິ, ຘມ຺ມວາທີຕິປິ, ວິນຍວາທີຕິປິ.

‘‘ເອວຣູປສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂລຠຊາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຫີນາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ. ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຸຂໍ ວິຫຣຕິ ອວິຆາຕໍ ອນຸປາຍາສໍ ອປຣິຬາຫໍ. ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ.

‘‘ໂທສຊາ…ເປ… ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ໂມຫຊາ…ເປ… ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ຠິກ຺ຂເວ, ສາໂລ ວາ ຘໂວ ວາ ຜນ຺ທໂນ ວາ ຕີຫິ ມາລຸວາລຕາຫິ ອຸທ຺ຘສ຺ໂຕ ປຣິໂຍນທ຺ໂຘ. ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ກຸທ຺ທາລ-ປິຏກໍ [ກຸທ຺ທາລປິຏກໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອາທາຍ. ໂສ ຕໍ ມາລຸວາລຕໍ ມູເລ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ມູເລ ເຉຕ຺ວາ ປລິຂເຓຍ຺ຍ, ປລິຂຓິຕ຺ວາ ມູລານິ ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍ, ອນ຺ຕມໂສ ອຸສີຣນາຬິມຕ຺ຕານິປິ [ອຸສີຣນາຬມຕ຺ຕານິປິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]. ໂສ ຕໍ ມາລຸວາລຕໍ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ເຉຕ຺ວາ ຜາເລຍ຺ຍ, ຜາເລຕ຺ວາ ສກລິກໍ ສກລິກໍ ກເຣຍ຺ຍ, ສກລິກໍ ສກລິກໍ ກຣິຕ຺ວາ ວາຕາຕເປ ວິໂສເສຍ຺ຍ, ວາຕາຕເປ ວິໂສເສຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິນາ ຑເຫຍ຺ຍ, ອຄ຺ຄິນາ ຑຫິຕ຺ວາ ມສິໍ ¶ ກເຣຍ຺ຍ, ມສິໍ ກຣິຕ຺ວາ ມຫາວາເຕ ວາ ໂອຜຸເຓຍ຺ຍ ນທິຍາ ວາ ສີຆໂສຕາຍ ປວາເຫຍ຺ຍ. ເອວມສ຺ສ [ເອວມສ຺ສຸ (ສີ.), ເອວສ຺ສຸ (ກ.)] ຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາລຸວາລຕາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ¶ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວຣູປສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂລຠຊາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຫີນາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ. ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຸຂໍ ວິຫຣຕິ ອວິຆາຕໍ ອນຸປາຍາສໍ ອປຣິຬາຫໍ. ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ.

‘‘ໂທສຊາ ¶ …ເປ… ໂມຫຊາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຫີນາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ. ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຸຂໍ ວິຫຣຕິ ອວິຆາຕໍ ອນຸປາຍາສໍ ອປຣິຬາຫໍ. ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ກຸສລມູລານີ’’ຕິ. ນວມໍ.

໗໑. ເອວໍ ¶ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ປຸພ຺ພາຣາເມ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທ. ອຖ ໂຂ ວິສາຂາ ມິຄາຣມາຕາ ຕທຫຸໂປສເຖ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ວິສາຂໍ ມິຄາຣມາຕຣໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຫນ຺ທ ກຸໂຕ ນຸ ຕ຺ວໍ, ວິສາເຂ, ອາຄຈ຺ຉສິ ທິວາ ທິວສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ອຸໂປສຖາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຊ຺ຊ ອຸປວສາມີ’’ຕິ.

‘‘ຕໂຍ ໂຂເມ, ວິສາເຂ, ອຸໂປສຖາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ໂຄປາລກຸໂປສໂຖ, ນິຄຓ຺ຐຸໂປສໂຖ, ອຣິຍຸໂປສໂຖ. ກຖຎ຺ຈ, ວິສາເຂ, ໂຄປາລກຸໂປສໂຖ ໂຫຕິ? ເສຍ຺ຍຖາປິ, ວິສາເຂ, ໂຄປາລໂກ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ສາມິການໍ ຄາໂວ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຊ຺ຊ ໂຂ ຄາໂວ ອມຸກສ຺ມິຎ຺ຈ ອມຸກສ຺ມິຎ຺ຈ ປເທເສ ຈຣິໍສຸ, ອມຸກສ຺ມິຎ຺ຈ ອມຸກສ຺ມິຎ຺ຈ ປເທເສ ປານີຍານິ ປິວິໍສຸ; ສ຺ເວ ທານິ ຄາໂວ ອມຸກສ຺ມິຎ຺ຈ ອມຸກສ຺ມິຎ຺ຈ ປເທເສ ຈຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ອມຸກສ຺ມິຎ຺ຈ ອມຸກສ຺ມິຎ຺ຈ ປເທເສ ປານີຍານິ ປິວິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ; ເອວເມວໍ ¶ ໂຂ, ວິສາເຂ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອຸໂປສຖິໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຫໍ ຂ຺ວຊ຺ຊ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ຂາທນີຍໍ ຂາທິໍ, ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ໂຠຊນີຍໍ ຠຸຎ຺ຊິໍ ¶ ; ສ຺ເວ ທານາຫໍ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ຂາທນີຍໍ ຂາທິສ຺ສາມິ, ອິທໍ ຈິທຎ຺ຈ ໂຠຊນີຍໍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’ຕິ. ໂສ ເຕນ ອຠິຊ຺ຌາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ທິວສໍ ອຕິນາເມຕິ. ເອວໍ ໂຂ ວິສາເຂ, ໂຄປາລກຸໂປສໂຖ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ໂຂ, ວິສາເຂ, ໂຄປາລກຸໂປສໂຖ ນ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ ນ ມຫານິສໍໂສ ນ ມຫາຊຸຕິໂກ ນ ມຫາວິປ຺ຜາໂຣ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ວິສາເຂ, ນິຄຓ຺ຐຸໂປສໂຖ ໂຫຕິ? ອຕ຺ຖິ, ວິສາເຂ, ນິຄຓ຺ຐາ ນາມ ສມຓຊາຕິກາ. ເຕ ສາວກໍ ເອວໍ ສມາທເປນ຺ຕິ – ‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ເຍ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ປາຓາ ປຣໍ ໂຍຊນສຕໍ ເຕສຸ ທຓ຺ຑໍ ນິກ຺ຂິປາຫິ; ເຍ ປຈ຺ຉິມາຍ ທິສາຍ ປາຓາ ປຣໍ ໂຍຊນສຕໍ ¶ ເຕສຸ ທຓ຺ຑໍ ນິກ຺ຂິປາຫິ; ເຍ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ປາຓາ ປຣໍ ໂຍຊນສຕໍ ເຕສຸ ທຓ຺ຑໍ ນິກ຺ຂິປາຫິ; ເຍ ທກ຺ຂິຓາຍ ທິສາຍ ປາຓາ ປຣໍ ໂຍຊນສຕໍ ເຕສຸ ທຓ຺ຑໍ ນິກ຺ຂິປາຫີ’ຕິ. ອິຕິ ເອກຈ຺ຈານໍ ປາຓານໍ ອນຸທ຺ທຍາຍ ອນຸກມ຺ປາຍ ສມາທເປນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ຈານໍ ປາຓານໍ ນານຸທ຺ທຍາຍ ນານຸກມ຺ປາຍ ສມາທເປນ຺ຕິ. ເຕ ຕທຫຸໂປສເຖ ສາວກໍ ເອວໍ ສມາທເປນ຺ຕິ – ‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ສພ຺ພເຈລານິ ¶ [ສພ຺ພເວຣານິ (ກ.)] ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອວໍ ວເທຫິ – ນາຫໍ ກ຺ວຈນິ ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈນຕສ຺ມິໍ [ກິຎ຺ຈນຕສ຺ມິ (?) ກິຣິຍາປທເມຕໍ ຍຖາ ກິຎ຺ຈນຕຕ຺ຖີຕິ], ນ ຈ ມມ ກ຺ວຈນິ ກຕ຺ຖຈິ ກິຎ຺ຈນຕຕ຺ຖີ’ຕິ. ຊານນ຺ຕິ ໂຂ ປນສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ – ‘ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ໂຕ’ຕິ; ໂສປິ ຊານາຕິ – ‘ອິເມ ມຍ຺ຫໍ ມາຕາປິຕໂຣ’ຕິ. ຊານາຕິ ໂຂ ປນສ຺ສ ປຸຕ຺ຕທາໂຣ ¶ – ‘ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ຠຕ຺ຕາ’ຕິ; ໂສປິ ຊານາຕິ – ‘ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕທາໂຣ’ຕິ. ຊານນ຺ຕິ ໂຂ ປນສ຺ສ ທາສກມ຺ມກຣໂປຣິສາ – ‘ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ອຍ຺ໂຍ’ຕິ; ໂສປິ ຊານາຕິ – ‘ອິເມ ມຍ຺ຫໍ ທາສກມ຺ມກຣໂປຣິສາ’ຕິ. ອິຕິ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ສຈ຺ເຈ ສມາທເປຕພ຺ພາ ມຸສາວາເທ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສມາທເປນ຺ຕິ. ອິທໍ ຕສ຺ສ ມຸສາວາທສ຺ມິໍ ວທາມິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ໂຠເຄ ອທິນ຺ນໍເຍວ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ. ອິທໍ ຕສ຺ສ ອທິນ຺ນາທານສ຺ມິໍ ວທາມິ. ເອວໍ ໂຂ, ວິສາເຂ, ນິຄຓ຺ຐຸໂປສໂຖ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ໂຂ, ວິສາເຂ, ນິຄຓ຺ຐຸໂປສໂຖ ນ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ ນ ມຫານິສໍໂສ ນ ມຫາຊຸຕິໂກ ນ ມຫາວິປ຺ຜາໂຣ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ວິສາເຂ, ອຣິຍຸໂປສໂຖ ໂຫຕິ? ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ¶ , ວິສາເຂ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ. ກຖຎ຺ຈ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ [ປຣິໂຍທາປນາ (?)] ໂຫຕິ? ອິຘ, ວິສາເຂ, ອຣິຍສາວໂກ ຕຖາຄຕໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ. ຕສ຺ສ ຕຖາຄຕໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ, ປາໂມຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ສີສສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ສີສສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ? ກກ຺ກຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ມຕ຺ຕິກຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ອຸທກຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ປຸຣິສສ຺ສ ຈ ຕຊ຺ຊໍ ວາຍາມໍ ປຏິຈ຺ຈ, ເອວໍ ໂຂ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ສີສສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ ¶ , ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ ¶ , ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ວິສາເຂ, ອຣິຍສາວໂກ ຕຖາຄຕໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ¶ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ. ຕສ຺ສ ຕຖາຄຕໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ, ປາໂມຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ວິສາເຂ – ‘ອຣິຍສາວໂກ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂປສຖໍ ອຸປວສຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຈສ຺ສ [ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຈ (ກ.)] ອາຣພ຺ຠ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ, ປາໂມຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ’. ເອວໍ ໂຂ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ¶ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ.

‘‘ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ, ວິສາເຂ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ. ກຖຎ຺ຈ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ວິສາເຂ, ອຣິຍສາວໂກ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ – ‘ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ, ປາໂມຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ ເຕ ¶ ປຫີຍນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ? ໂສຕ຺ຕິຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ, ຈຸຓ຺ຓຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ, ອຸທກຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ, ປຸຣິສສ຺ສ ຈ ຕຊ຺ຊໍ ວາຍາມໍ ປຏິຈ຺ຈ. ເອວໍ ໂຂ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ວິສາເຂ, ອຣິຍສາວໂກ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ – ‘ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ, ປາໂມຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ວິສາເຂ, ‘ອຣິຍສາວໂກ ຘມ຺ມຸໂປສຖໍ ອຸປວສຕິ, ຘມ຺ເມນ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ, ຘມ຺ມຎ຺ຈສ຺ສ ອາຣພ຺ຠ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ, ປາໂມຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ’. ເອວໍ ໂຂ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ.

‘‘ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ¶ ¶ , ວິສາເຂ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ. ກຖຎ຺ຈ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ວິສາເຂ, ອຣິຍສາວໂກ ສງ຺ຆໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ – ‘ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ອຸຊຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ຎາຍປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ຍທິທໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຸຣິສຍຸຄານິ ອຏ຺ຐ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລາ ເອສ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’ຕິ. ຕສ຺ສ ສງ຺ຆໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ, ປາໂມຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ວຕ຺ຖສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ວຕ຺ຖສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ? ອຸສ຺ມຎ຺ຈ ¶ [ອູສຎ຺ຈ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍມ຺ປິ ປາຐນ຺ຕຣໍ, ສໍ. ນິ. ໓.໘໙ ເຂມກສຸຕ຺ຕປາຬິຍາປິ ສເມຕິ.) ອຸສຸມຎ຺ຈ (ສີ.)] ປຏິຈ຺ຈ, ຂາຣຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ, ໂຄມຍຎ຺ຈ ¶ ປຏິຈ຺ຈ, ອຸທກຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ, ປຸຣິສສ຺ສ ຈ ຕຊ຺ຊໍ ວາຍາມໍ ປຏິຈ຺ຈ. ເອວໍ ໂຂ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ວຕ຺ຖສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ວິສາເຂ, ອຣິຍສາວໂກ ສງ຺ຆໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ – ‘ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’ຕິ. ຕສ຺ສ ສງ຺ຆໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ, ປາໂມຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ວິສາເຂ, ‘ອຣິຍສາວໂກ ສງ຺ຆຸໂປສຖໍ ອຸປວສຕິ, ສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ, ສງ຺ຆຎ຺ຈສ຺ສ ອາຣພ຺ຠ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ, ປາໂມຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ’. ເອວໍ ໂຂ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ.

‘‘ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ, ວິສາເຂ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ. ກຖຎ຺ຈ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ວິສາເຂ, ອຣິຍສາວໂກ ອຕ຺ຕໂນ ສີລານິ ອນຸສ຺ສຣຕິ ອຂຓ຺ຑານິ ¶ ອຈ຺ຉິທ຺ທານິ ອສພລານິ ອກມ຺ມາສານິ ຠຸຊິສ຺ສານິ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖານິ ອປຣາມຏ຺ຐານິ ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິການິ. ຕສ຺ສ ສີລໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ, ປາໂມຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ອາທາສສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ ¶ , ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ອາທາສສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ? ເຕລຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ¶ , ຉາຣິກຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ, ວາລຓ຺ຑຸປກຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ, ປຸຣິສສ຺ສ ຈ ຕຊ຺ຊໍ ວາຍາມໍ ປຏິຈ຺ຈ. ເອວໍ ໂຂ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ອາທາສສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ? ອິຘ ¶ , ວິສາເຂ, ອຣິຍສາວໂກ ອຕ຺ຕໂນ ສີລານິ ອນຸສ຺ສຣຕິ ອຂຓ຺ຑານິ…ເປ… ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິການິ. ຕສ຺ສ ສີລໍ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ, ປາໂມຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ວິສາເຂ, ‘ອຣິຍສາວໂກ ສີລຸໂປສຖໍ ອຸປວສຕິ, ສີເລນ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ, ສີລຎ຺ຈສ຺ສ ອາຣພ຺ຠ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ, ປາໂມຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ’. ເອວໍ ໂຂ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ.

‘‘ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ, ວິສາເຂ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ. ກຖຎ຺ຈ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ? ອິຘ ວິສາເຂ, ອຣິຍສາວໂກ ເທວຕາ ອນຸສ຺ສຣຕິ – ‘ສນ຺ຕິ ເທວາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາ [ຈາຕຸມ຺ມຫາຣາຊິກາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ສນ຺ຕິ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ, ສນ຺ຕິ ເທວາ ຍາມາ, ສນ຺ຕິ ເທວາ ຕຸສິຕາ, ສນ຺ຕິ ເທວາ ນິມ຺ມານຣຕິໂນ, ສນ຺ຕິ ເທວາ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕິໂນ, ສນ຺ຕິ ເທວາ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາ, ສນ຺ຕິ ເທວາ ຕຕຸຕ຺ຕຣິ [ຕຕຸຕ຺ຕຣິໍ (ສີ. ປີ.)]. ຍຖາຣູປາຍ ສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ ຕາ ເທວຕາ ອິໂຕ ຈຸຕາ ຕຕ຺ຖຸປປນ຺ນາ [ຕຕ຺ຖຸປ຺ປນ຺ນາ (ສີ. ປີ.)], ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕຖາຣູປາ ສທ຺ຘາ ສໍວິຊ຺ຊຕິ. ຍຖາຣູເປນ ສີເລນ ສມນ຺ນາຄຕາ ຕາ ເທວຕາ ອິໂຕ ຈຸຕາ ຕຕ຺ຖຸປປນ຺ນາ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕຖາຣູປໍ ສີລໍ ¶ ສໍວິຊ຺ຊຕິ. ຍຖາຣູເປນ ສຸເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ຕາ ເທວຕາ ອິໂຕ ຈຸຕາ ຕຕ຺ຖຸປປນ຺ນາ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕຖາຣູປໍ ສຸຕໍ ສໍວິຊ຺ຊຕິ. ຍຖາຣູເປນ ຈາເຄນ ສມນ຺ນາຄຕາ ຕາ ເທວຕາ ອິໂຕ ຈຸຕາ ຕຕ຺ຖຸປປນ຺ນາ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕຖາຣູໂປ ຈາໂຄ ສໍວິຊ຺ຊຕິ. ຍຖາຣູປາຍ ປຎ຺ຎາຍ ¶ ສມນ຺ນາຄຕາ ຕາ ເທວຕາ ອິໂຕ ຈຸຕາ ຕຕ຺ຖຸປປນ຺ນາ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕຖາຣູປາ ປຎ຺ຎາ ສໍວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ຕາສຎ຺ຈ ເທວຕານໍ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ ສຸຕຎ຺ຈ ຈາຄຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ, ປາໂມຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ຊາຕຣູປສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ ¶ , ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ຊາຕຣູປສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ? ອຸກ຺ກຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ, ໂລຓຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ, ເຄຣຸກຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ, ນາຬິກສຓ຺ຑາສຎ຺ຈ [ນາຬິກຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ສຓ຺ຑາສຎ຺ຈ (ປີ. ກ.)] ປຏິຈ຺ຈ, ປຸຣິສສ຺ສ ຈ ຕຊ຺ຊໍ ວາຍາມໍ ປຏິຈ຺ຈ. ເອວໍ ໂຂ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ຊາຕຣູປສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ ¶ , ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ວິສາເຂ, ອຣິຍສາວໂກ ເທວຕາ ອນຸສ຺ສຣຕິ – ‘ສນ຺ຕິ ເທວາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາ, ສນ຺ຕິ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ…ເປ… ສນ຺ຕິ ເທວາ ຕຕຸຕ຺ຕຣິ. ຍຖາຣູປາຍ ສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ ຕາ ເທວຕາ ອິໂຕ ຈຸຕາ ຕຕ຺ຖຸປປນ຺ນາ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕຖາຣູປາ ສທ຺ຘາ ສໍວິຊ຺ຊຕິ. ຍຖາຣູເປນ ສີເລນ…ເປ… ສຸເຕນ…ເປ… ຈາເຄນ…ເປ… ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ ຕາ ເທວຕາ ອິໂຕ ຈຸຕາ ¶ ຕຕ຺ຖຸປປນ຺ນາ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕຖາຣູປາ ປຎ຺ຎາ ສໍວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ຕາສຎ຺ຈ ເທວຕານໍ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ ສຸຕຎ຺ຈ ຈາຄຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ, ປາໂມຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ວິສາເຂ, ‘ອຣິຍສາວໂກ ເທວຕຸໂປສຖໍ ອຸປວສຕິ, ເທວຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ, ເທວຕາ ອາຣພ຺ຠ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ, ປາໂມຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ ເຕ ປຫີຍນ຺ຕິ’. ເອວໍ ໂຂ, ວິສາເຂ, ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກເມນ ປຣິໂຍທປນາ ໂຫຕິ.

‘‘ສ ໂຂ ໂສ, ວິສາເຂ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ຍາວຊີວໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ປາຓາຕິປາຕໍ ປຫາຍ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣຕາ ນິຫິຕທຓ຺ຑາ ນິຫິຕສຕ຺ຖາ ລຊ຺ຊີ ທຍາປນ຺ນາ ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີ ວິຫຣນ຺ຕິ; ອຫມ຺ປຊ຺ຊ ອິມຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອິມຎ຺ຈ ທິວສໍ ປາຓາຕິປາຕໍ ປຫາຍ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ນິຫິຕທຓ຺ໂຑ ນິຫິຕສຕ຺ໂຖ ລຊ຺ຊີ ທຍາປນ຺ໂນ ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີ ¶ ວິຫຣາມິ. ອິມິນາປິ [ອິມິນາປຫໍ (ສີ.) ອ. ນິ. ໘.໔໑] ອງ຺ເຄນ ອຣຫຕໍ ອນຸກໂຣມິ, ອຸໂປສໂຖ ຈ ເມ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ຍາວຊີວໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ອທິນ຺ນາທານໍ ປຫາຍ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣຕາ ທິນ຺ນາທາຍີ ທິນ຺ນປາຏິກງ຺ຂີ, ອເຖເນນ ສຸຈິຠູເຕນ ອຕ຺ຕນາ ວິຫຣນ຺ຕິ; ອຫມ຺ປຊ຺ຊ ອິມຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອິມຎ຺ຈ ທິວສໍ ອທິນ຺ນາທານໍ ປຫາຍ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ທິນ຺ນາທາຍີ ທິນ຺ນປາຏິກງ຺ຂີ, ອເຖເນນ ສຸຈິຠູເຕນ ອຕ຺ຕນາ ¶ ວິຫຣາມິ. ອິມິນາປິ ອງ຺ເຄນ ອຣຫຕໍ ອນຸກໂຣມິ, ອຸໂປສໂຖ ຈ ເມ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ຍາວຊີວໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຫາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອາຣາຈາຣີ [ອນາຈາຣີ (ປີ.)] ວິຣຕາ ເມຖຸນາ ຄາມຘມ຺ມາ; ອຫມ຺ປຊ຺ຊ ¶ ອິມຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອິມຎ຺ຈ ທິວສໍ ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຫາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອາຣາຈາຣີ ວິຣໂຕ ເມຖຸນາ ຄາມຘມ຺ມາ. ອິມິນາປິ ອງ຺ເຄນ ອຣຫຕໍ ອນຸກໂຣມິ, ອຸໂປສໂຖ ຈ ເມ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ຍາວຊີວໍ ¶ ອຣຫນ຺ໂຕ ມຸສາວາທໍ ປຫາຍ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣຕາ ສຈ຺ຈວາທີ ສຈ຺ຈສນ຺ຘາ ເຖຕາ ປຈ຺ຈຍິກາ ອວິສໍວາທກາ ໂລກສ຺ສ; ອຫມ຺ປຊ຺ຊ ອິມຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອິມຎ຺ຈ ທິວສໍ ມຸສາວາທໍ ປຫາຍ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ສຈ຺ຈວາທີ ສຈ຺ຈສນ຺ໂຘ ເຖໂຕ ປຈ຺ຈຍິໂກ ອວິສໍວາທໂກ ໂລກສ຺ສ. ອິມິນາປິ ອງ຺ເຄນ ອຣຫຕໍ ອນຸກໂຣມິ, ອຸໂປສໂຖ ຈ ເມ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ຍາວຊີວໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານໍ ປຫາຍ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣຕາ; ອຫມ຺ປຊ຺ຊ ອິມຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອິມຎ຺ຈ ທິວສໍ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານໍ ປຫາຍ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ. ອິມິນາປິ ອງ຺ເຄນ ອຣຫຕໍ ອນຸກໂຣມິ, ອຸໂປສໂຖ ຈ ເມ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ຍາວຊີວໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ເອກຠຕ຺ຕິກາ ຣຕ຺ຕູປຣຕາ ວິຣຕາ ວິກາລໂຠຊນາ; ອຫມ຺ປຊ຺ຊ ອິມຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອິມຎ຺ຈ ທິວສໍ ເອກຠຕ຺ຕິໂກ ຣຕ຺ຕູປຣໂຕ ວິຣໂຕ ວິກາລໂຠຊນາ. ອິມິນາປິ ອງ຺ເຄນ ອຣຫຕໍ ອນຸກໂຣມິ, ອຸໂປສໂຖ ຈ ເມ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ຍາວຊີວໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕວິສູກທສ຺ສນມາລາຄນ຺ຘວິເລປນຘາຣຓມຓ຺ຑນວິຠູສນຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣຕາ; ອຫມ຺ປຊ຺ຊ ອິມຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອິມຎ຺ຈ ທິວສໍ ນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕວິສູກທສ຺ສນມາລາຄນ຺ຘວິເລປນຘາຣຓມຓ຺ຑນວິຠູສນຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ¶ . ອິມິນາປິ ອງ຺ເຄນ ອຣຫຕໍ ອນຸກໂຣມິ, ອຸໂປສໂຖ ຈ ເມ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ຍາວຊີວໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນໍ ປຫາຍ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນາ ປຏິວິຣຕາ ນີຈເສຍ຺ຍໍ ¶ ¶ ກປ຺ເປນ຺ຕິ ມຎ຺ຈເກ ວາ ຕິຓສນ຺ຖາຣເກ ວາ; ອຫມ຺ປຊ຺ຊ ອິມຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອິມຎ຺ຈ ທິວສໍ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນໍ ປຫາຍ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນາ ປຏິວິຣໂຕ ນີຈເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປມິ ມຎ຺ຈເກ ວາ ຕິຓສນ຺ຖາຣເກ ວາ. ອິມິນາປິ ອງ຺ເຄນ ອຣຫຕໍ ອນຸກໂຣມິ, ອຸໂປສໂຖ ຈ ເມ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ເອວໍ ໂຂ, ວິສາເຂ, ອຣິຍຸໂປສໂຖ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ໂຂ, ວິສາເຂ, ອຣິຍຸໂປສໂຖ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ ມຫານິສໍໂສ ມຫາຊຸຕິໂກ ມຫາວິປ຺ຜາໂຣ’’.

‘‘ກີວມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ ກີວມຫານິສໍໂສ ກີວມຫາຊຸຕິໂກ ກີວມຫາວິປ຺ຜາໂຣ’’? ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ວິສາເຂ, ໂຍ ອິເມສໍ ໂສຬສນ຺ນໍ ມຫາຊນປທານໍ ປຫູຕຣຕ຺ຕຣຕນານໍ [ປຫູຕສຕ຺ຕຣຕນານໍ (ກ. ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.) ຏີກາຍໍ ທສ຺ສິຕປາຬິເຍວ. ອ. ນິ. ໘.໔໒] ອິສ຺ສຣິຍາຘິປຈ຺ຈໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຍ຺ຍ ¶ , ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອງ຺ຄານໍ, ມຄຘານໍ, ກາສີນໍ, ໂກສລານໍ, ວຊ຺ຊີນໍ, ມລ຺ລານໍ, ເຈຕີນໍ, ວງ຺ຄານໍ, ກຸຣູນໍ, ປຎ຺ຈາລານໍ, ມຈ຺ຉານໍ [ມຈ຺ຈານໍ (ກ.)], ສູຣເສນານໍ, ອສ຺ສການໍ, ອວນ຺ຕີນໍ, ຄນ຺ຘາຣານໍ, ກມ຺ໂພຊານໍ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ອຸໂປສຖສ຺ສ ເອຕໍ [ເອກໍ (ກ.)] ກລໍ ນາຄ຺ຆຕິ ໂສຬສິໍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ກປຓໍ, ວິສາເຂ, ມານຸສກໍ ຣຊ຺ຊໍ ທິພ຺ພໍ ສຸຂໍ ອຸປນິຘາຍ’’.

‘‘ຍານິ, ວິສາເຂ, ມານຸສການິ ປຎ຺ຎາສ ວສ຺ສານິ, ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານໍ ເອໂສ ເອໂກ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິໂວ [ຣຕ຺ຕິທິໂວ (ກ.)]. ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ຕິໍສຣຕ຺ຕິໂຍ ມາໂສ. ເຕນ ມາເສນ ທ຺ວາທສມາສິໂຍ ສໍວຈ຺ຉໂຣ. ເຕນ ສໍວຈ຺ຉເຣນ ທິພ຺ພານິ ປຎ຺ຈ ວສ຺ສສຕານິ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ວິສາເຂ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານໍ ¶ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອິທໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ວິສາເຂ, ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ – ‘ກປຓໍ ມານຸສກໍ ຣຊ຺ຊໍ ທິພ຺ພໍ ສຸຂໍ ອຸປນິຘາຍ’’’.

‘‘ຍໍ ¶ , ວິສາເຂ, ມານຸສກໍ ວສ຺ສສຕໍ, ຕາວຕິໍສານໍ ເທວານໍ ເອໂສ ເອໂກ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິໂວ. ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ຕິໍສຣຕ຺ຕິໂຍ ມາໂສ. ເຕນ ມາເສນ ທ຺ວາທສມາສິໂຍ ສໍວຈ຺ຉໂຣ. ເຕນ ສໍວຈ຺ຉເຣນ ທິພ຺ພໍ ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ ຕາວຕິໍສານໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ວິສາເຂ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ¶ ຕາວຕິໍສານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອິທໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ວິສາເຂ, ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ – ‘ກປຓໍ ມານຸສກໍ ຣຊ຺ຊໍ ທິພ຺ພໍ ສຸຂໍ ອຸປນິຘາຍ’’’.

‘‘ຍານິ, ວິສາເຂ, ມານຸສການິ ທ຺ເວ ວສ຺ສສຕານິ, ຍາມານໍ ເທວານໍ ເອໂສ ເອໂກ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິໂວ. ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ຕິໍສຣຕ຺ຕິໂຍ ມາໂສ. ເຕນ ມາເສນ ທ຺ວາທສມາສິໂຍ ສໍວຈ຺ຉໂຣ. ເຕນ ສໍວຈ຺ຉເຣນ ທິພ຺ພານິ ທ຺ເວ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຍາມານໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ວິສາເຂ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຍາມານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອິທໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ວິສາເຂ, ສນ຺ຘາຍ ¶ ຠາສິຕໍ – ‘ກປຓໍ ມານຸສກໍ ຣຊ຺ຊໍ ທິພ຺ພໍ ສຸຂໍ ອຸປນິຘາຍ’’’.

‘‘ຍານິ, ວິສາເຂ, ມານຸສການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວສ຺ສສຕານິ, ຕຸສິຕານໍ ເທວານໍ ເອໂສ ເອໂກ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິໂວ. ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ຕິໍສຣຕ຺ຕິໂຍ ມາໂສ. ເຕນ ມາເສນ ທ຺ວາທສມາສິໂຍ ສໍວຈ຺ຉໂຣ. ເຕນ ສໍວຈ຺ຉເຣນ ທິພ຺ພານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຕຸສິຕານໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ຐານໍ ໂຂ ¶ ປເນຕໍ, ວິສາເຂ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຕຸສິຕານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອິທໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ວິສາເຂ, ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ – ‘ກປຓໍ ມານຸສກໍ ຣຊ຺ຊໍ ທິພ຺ພໍ ສຸຂໍ ອຸປນິຘາຍ’’’.

‘‘ຍານິ, ວິສາເຂ, ມານຸສການິ ອຏ຺ຐ ວສ຺ສສຕານິ, ນິມ຺ມານຣຕີນໍ ເທວານໍ ເອໂສ ເອໂກ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິໂວ. ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ຕິໍສຣຕ຺ຕິໂຍ ມາໂສ. ເຕນ ມາເສນ ທ຺ວາທສມາສິໂຍ ສໍວຈ຺ຉໂຣ. ເຕນ ສໍວຈ຺ຉເຣນ ທິພ຺ພານິ ອຏ຺ຐ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ນິມ຺ມານຣຕີນໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ວິສາເຂ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ນິມ຺ມານຣຕີນໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ¶ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອິທໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ວິສາເຂ, ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ – ‘ກປຓໍ ມານຸສກໍ ຣຊ຺ຊໍ ທິພ຺ພໍ ສຸຂໍ ອຸປນິຘາຍ’’’.

‘‘ຍານິ, ວິສາເຂ, ມານຸສການິ ໂສຬສ ວສ຺ສສຕານິ, ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ ເທວານໍ ເອໂສ ເອໂກ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິໂວ. ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ຕິໍສຣຕ຺ຕິໂຍ ມາໂສ. ເຕນ ມາເສນ ທ຺ວາທສມາສິໂຍ ສໍວຈ຺ຉໂຣ. ເຕນ ສໍວຈ຺ຉເຣນ ທິພ຺ພານິ ໂສຬສ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ວິສາເຂ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ¶ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອິທໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ວິສາເຂ, ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ – ‘ກປຓໍ ມານຸສກໍ ຣຊ຺ຊໍ ທິພ຺ພໍ ສຸຂໍ ອຸປນິຘາຍາ’’’ຕິ.

‘‘ປາຓໍ ¶ ນ ຫຎ຺ເຎ [ນ ຫາເນ (ສີ. ປີ.), ນ ຫເນ (ກ.)] ນ ຈທິນ຺ນມາທິເຍ,

ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ ¶ ວິຣເມຍ຺ຍ ເມຖຸນາ,

ຣຕ຺ຕິໍ ນ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ວິກາລໂຠຊນໍ.

ພຸທ຺ເຘນ ທຸກ຺ຂນ຺ຕຄຸນາ ປກາສິຕໍ.

‘‘ຈນ຺ໂທ ຈ ສູຣິໂຍ ຈ ອຸໂຠ ສຸທສ຺ສນາ,

‘‘ເອຕສ຺ມິໍ ຍໍ ວິຊ຺ຊຕິ ອນ຺ຕເຣ ຘນໍ,

ສິງ຺ຄີ ສຸວຓ຺ຓໍ ອຖ ວາປິ ກຎ຺ຈນໍ,

‘‘ອຏ຺ຐງ຺ຄຸເປຕສ຺ສ ¶ ອຸໂປສຖສ຺ສ,

ອຏ຺ຐງ຺ຄຸເປຕໍ ¶ ອຸປວສ຺ສຸໂປສຖໍ;

ອນິນ຺ທິຕາ ສຄ຺ຄມຸເປນ຺ຕິ ຐານ’’ນ຺ຕິ. ທສມໍ;

ຕິຕ຺ຖຠຍຎ຺ຈ ເວນາໂຄ, ສຣໂຠ ເກສມຸຕ຺ຕິຍາ;

ສາຬ຺ໂຫ ຈາປິ ກຖາວຕ຺ຖຸ, ຕິຕ຺ຖິຍມູລຸໂປສໂຖຕິ.

໗໒. ເອກໍ ¶ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ຉນ຺ໂນ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເຍນາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ເທນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຉນ຺ໂນ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫປິ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ຣາຄສ຺ສ ປຫານໍ ປຎ຺ຎາເປຖ, ໂທສສ຺ສ ປຫານໍ ປຎ຺ຎາເປຖ, ໂມຫສ຺ສ ປຫານໍ ປຎ຺ຎາເປຖາຕິ. ມຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຣາຄສ຺ສ ປຫານໍ ປຎ຺ຎາເປມ, ໂທສສ຺ສ ປຫານໍ ¶ ປຎ຺ຎາເປມ, ໂມຫສ຺ສ ປຫານໍ ປຎ຺ຎເປມາ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ, ຣາເຄ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ຣາຄສ຺ສ ປຫານໍ ປຎ຺ຎາເປຖ, ກິໍ ໂທເສ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ໂທສສ຺ສ ປຫານໍ ປຎ຺ຎາເປຖ, ກິໍ ໂມເຫ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ໂມຫສ຺ສ ປຫານໍ ¶ ປຎ຺ຎາເປຖາ’’ຕິ?

‘‘ຣຕ຺ໂຕ ¶ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຣາເຄນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ເຈຕສິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ຣາເຄ ປຫີເນ ເນວຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ນ ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ນ ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ນ ເຈຕສິກໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ຣຕ຺ໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຣາເຄນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ; ຣາເຄ ປຫີເນ ເນວ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ນ ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ນ ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ. ຣຕ຺ໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຣາເຄນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ປຣຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ອຸຠຍຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ; ຣາເຄ ປຫີເນ ອຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ປຣຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ອຸຠຍຕ຺ຖມ຺ປິ ¶ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຣາໂຄ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອນ຺ຘກຣໂຓ ອຈກ຺ຂຸກຣໂຓ ອຎ຺ຎາຓກຣໂຓ ປຎ຺ຎານິໂຣຘິໂກ ວິຆາຕປກ຺ຂິໂກ ອນິພ຺ພານສໍວຕ຺ຕນິໂກ.

‘‘ທຸຏ຺ໂຐ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂທເສນ…ເປ… ມູຬ຺ໂຫ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂມເຫນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ເຈຕສິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ; ໂມເຫ ປຫີເນ ເນວຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ນ ປຣພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ນ ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍປິ ເຈເຕຕິ, ນ ເຈຕສິກໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ມູຬ຺ໂຫ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂມເຫນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ¶ ຈຣຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ; ໂມເຫ ປຫີເນ ເນວ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ນ ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ນ ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ. ມູຬ຺ໂຫ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂມເຫນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ປຣຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ອຸຠຍຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ; ໂມເຫ ປຫີເນ ¶ ອຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ປຣຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ອຸຠຍຕ຺ຖມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ໂມໂຫ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອນ຺ຘກຣໂຓ ອຈກ຺ຂຸກຣໂຓ ອຎ຺ຎາຓກຣໂຓ ປຎ຺ຎານິໂຣຘິໂກ ວິຆາຕປກ຺ຂິໂກ ອນິພ຺ພານສໍວຕ຺ຕນິໂກ. ອິທໍ ໂຂ ມຍໍ, ອາວຸໂສ, ຣາເຄ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ຣາຄສ຺ສ ປຫານໍ ¶ ປຎ຺ຎາເປມ. ອິທໍ ໂທເສ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ໂທສສ຺ສ ປຫານໍ ປຎ຺ຎາເປມ. ອິທໍ ໂມເຫ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ໂມຫສ຺ສ ປຫານໍ ປຎ຺ຎາເປມາ’’ຕິ.

‘‘ອຕ຺ຖິ ປນາວຸໂສ, ມຄ຺ໂຄ ອຕ຺ຖິ ປຏິປທາ ເອຕສ຺ສ ຣາຄສ຺ສ ໂທສສ຺ສ ໂມຫສ຺ສ ປຫານາຍາ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ມຄ຺ໂຄ ອຕ຺ຖິ ປຏິປທາ ເອຕສ຺ສ ຣາຄສ຺ສ ໂທສສ຺ສ ໂມຫສ຺ສ ປຫານາຍາ’’ຕິ. ‘‘ກຕໂມ ປນາວຸໂສ, ມຄ຺ໂຄ ກຕມາ ປຏິປທາ ເອຕສ຺ສ ຣາຄສ຺ສ ໂທສສ຺ສ ໂມຫສ຺ສ ປຫານາຍາ’’ຕິ? ‘‘ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິ. ອຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ມຄ຺ໂຄ ອຍໍ ປຏິປທາ ເອຕສ຺ສ ຣາຄສ຺ສ ໂທສສ຺ສ ໂມຫສ຺ສ ປຫານາຍາ’’ຕິ. ‘‘ຠທ຺ທໂກ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ມຄ຺ໂຄ ຠທ຺ທິກາ ປຏິປທາ ເອຕສ຺ສ ຣາຄສ຺ສ ໂທສສ຺ສ ໂມຫສ຺ສ ປຫານາຍ. ອລຎ຺ຈ ປນາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ອປ຺ປມາທາຍາ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໗໓. ເອກໍ ¶ ¶ ສມຍໍ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ໂກສມ຺ພິຍໍ ວິຫຣຕິ ໂຆສິຕາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອາຊີວກສາວໂກ ຄຫປຕິ ເຍນາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ໂສ ອາຊີວກສາວໂກ ຄຫປຕິ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ເກສໍ ໂນ, ຠນ຺ເຕ ອານນ຺ທ, ຘມ຺ໂມ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ? ເກ ໂລເກ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນາ? ເກ ໂລເກ ສຸກຕາ’’ຕິ [ສຸຄຕາຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]? ‘‘ເຕນ ຫິ, ຄຫປຕິ, ຕຎ຺ເຎເວຕ຺ຖ ປຏິປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ຍຖາ ເຕ ຂເມຍ຺ຍ ຕຖາ ນໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາສິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຄຫປຕິ, ເຍ ຣາຄສ຺ສ ປຫານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ, ໂທສສ຺ສ ປຫານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ, ໂມຫສ຺ສ ປຫານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຘມ຺ໂມ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ໂນ ວາ? ກຖໍ ວາ ເຕ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ເຍ ¶ , ຠນ຺ເຕ, ຣາຄສ຺ສ ປຫານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ, ໂທສສ຺ສ ປຫານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ, ໂມຫສ຺ສ ປຫານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຘມ຺ໂມ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ. ເອວໍ ເມ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຄຫປຕິ, ເຍ ຣາຄສ຺ສ ປຫານາຍ ປຏິປນ຺ນາ, ໂທສສ຺ສ ປຫານາຍ ປຏິປນ຺ນາ, ໂມຫສ຺ສ ປຫານາຍ ປຏິປນ຺ນາ, ເຕ ໂລເກ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນາ ¶ ໂນ ວາ? ກຖໍ ວາ ເຕ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ເຍ, ຠນ຺ເຕ, ຣາຄສ຺ສ ປຫານາຍ ປຏິປນ຺ນາ, ໂທສສ຺ສ ປຫານາຍ ປຏິປນ຺ນາ, ໂມຫສ຺ສ ປຫານາຍ ປຏິປນ຺ນາ, ເຕ ໂລເກ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນາ. ເອວໍ ເມ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ຄຫປຕິ, ເຍສໍ ຣາໂຄ ປຫີໂນ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວໍກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ, ເຍສໍ ໂທໂສ ປຫີໂນ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວງ຺ກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ, ເຍສໍ ໂມໂຫ ປຫີໂນ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວໍກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ, ເຕ ໂລເກ ສຸກຕາ ໂນ ວາ? ກຖໍ ວາ ເຕ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ເຍສໍ, ຠນ຺ເຕ, ຣາໂຄ ປຫີໂນ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວໍກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ, ເຍສໍ ໂທໂສ ປຫີໂນ…ເປ… ເຍສໍ ໂມໂຫ ປຫີໂນ ¶ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວໍກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ, ເຕ ໂລເກ ສຸກຕາ. ເອວໍ ເມ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ອິຕິ ¶ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ຕຍາເວຕໍ [ຕຍາ ເຈຕໍ (ສີ. ປີ. ກ.)] ພ຺ຍາກຕໍ – ‘ເຍ, ຠນ຺ເຕ, ຣາຄສ຺ສ ປຫານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ, ໂທສສ຺ສ ປຫານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ, ໂມຫສ຺ສ ປຫານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຘມ຺ໂມ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ’ຕິ. ຕຍາເວຕໍ ພ຺ຍາກຕໍ – ‘ເຍ, ຠນ຺ເຕ, ຣາຄສ຺ສ ປຫານາຍ ປຏິປນ຺ນາ, ໂທສສ຺ສ ປຫານາຍ ປຏິປນ຺ນາ, ໂມຫສ຺ສ ປຫານາຍ ປຏິປນ຺ນາ, ເຕ ໂລເກ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນາ’ຕິ. ຕຍາເວຕໍ ພ຺ຍາກຕໍ – ‘ເຍສໍ, ຠນ຺ເຕ, ຣາໂຄ ປຫີໂນ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວງ຺ກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ, ເຍສໍ ໂທໂສ ປຫີໂນ…ເປ… ເຍສໍ ໂມໂຫ ປຫີໂນ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວງ຺ກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ, ເຕ ໂລເກ ສຸກຕາ’’’ຕິ.

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ນ ເຈວ ນາມ ສຘມ຺ມຸກ຺ກໍສນາ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ຈ ປຣຘມ຺ມາປສາທນາ [ນ ປຣຘມ຺ມາປສາທນາ (ສີ. ປີ.), ນ ປຣຘມ຺ມວມ຺ຠນາ (ມ. ນິ. ໒.໒໓໖)]. ອາຍຕເນວ [ອາຍຕເນ ຈ (ມ. ນິ. ໒.໒໓໖)] ຘມ຺ມເທສນາ, ອຕ຺ໂຖ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ, ອຕ຺ຕາ ຈ ອນຸປນີໂຕ. ຕຸມ຺ເຫ, ຠນ຺ເຕ ອານນ຺ທ, ຣາຄສ຺ສ ປຫານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຖ, ໂທສສ຺ສ…ເປ… ໂມຫສ຺ສ ປຫນາຍ ຘມ຺ມໍ ¶ ເທເສຖ. ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຠນ຺ເຕ ອານນ຺ທ, ຘມ຺ໂມ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ. ຕຸມ຺ເຫ, ຠນ຺ເຕ ອານນ຺ທ, ຣາຄສ຺ສ ປຫານາຍ ¶ ປຏິປນ຺ນາ, ໂທສສ຺ສ…ເປ… ໂມຫສ຺ສ ¶ ປຫານາຍ ປຏິປນ຺ນາ. ຕຸມ຺ເຫ, ຠນ຺ເຕ, ໂລເກ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນາ. ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຠນ຺ເຕ ອານນ຺ທ, ຣາໂຄ ປຫີໂນ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວງ຺ກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂທໂສ ປຫີໂນ…ເປ… ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂມໂຫ ປຫີໂນ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວງ຺ກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ. ຕຸມ຺ເຫ ໂລເກ ສຸກຕາ.

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ວາ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວເຣຍ຺ຍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອນ຺ຘກາເຣ ວາ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ – ‘ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ຣູປານິ ທກ຺ຂນ຺ຕີ’ຕິ; ເອວເມວໍ ອຍ຺ເຍນ ອານນ຺ເທນ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕ. ເອສາຫໍ, ຠນ຺ເຕ ອານນ຺ທ, ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ອຸປາສກໍ ມໍ ອຍ຺ໂຍ ອານນ຺ໂທ ຘາເຣຕຸ, ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໗໔. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສກ຺ເກສຸ ວິຫຣຕິ ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ຄິລານາວຸຏ຺ຐິໂຕ [ຄິລານວຸຏ຺ຐິໂຕ (ສທ຺ທນີຕິ)] ໂຫຕິ ອຈິຣວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຄລຎ຺ຎາ. ອຖ ¶ ໂຂ ມຫານາໂມ ສກ຺ໂກ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ມຫານາໂມ ສກ຺ໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ທີຆຣຕ຺ຕາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມິ – ‘ສມາຫິຕສ຺ສ ຎາຓໍ, ໂນ ອສມາຫິຕສ຺ສາ’ຕິ. ສມາຘິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ປຸພ຺ເພ, ປຈ຺ຉາ ຎາຓໍ; ອຸທາຫຸ ຎາຓໍ ປຸພ຺ເພ, ປຈ຺ຉາ ສມາຘີ’’ຕິ? ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ຠຄວາ ໂຂ ຄິລານວຸຏ຺ຐິໂຕ ອຈິຣວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຄລຎ຺ຎາ ¶ . ອຍຎ຺ຈ ມຫານາໂມ ສກ຺ໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຕິຄມ຺ຠີຣໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ມຫານາມໍ ສກ຺ກໍ ເອກມນ຺ຕໍ ອປເນຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ມຫານາມໍ ສກ຺ກໍ ພາຫາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອປເນຕ຺ວາ ມຫານາມໍ ສກ຺ກໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເສຂມ຺ປິ ໂຂ, ມຫານາມ, ສີລໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ, ອເສຂມ຺ປິ ສີລໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ; ເສໂຂປິ ສມາຘິ ວຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ ¶ , ອເສໂຂປິ ສມາຘິ ວຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ; ເສຂາປິ ປຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ, ອເສຂາປິ ປຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ. ກຕມຎ຺ຈ, ມຫານາມ ¶ , ເສຂໍ ສີລໍ? ອິຘ, ມຫານາມ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ…ເປ… ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຫານາມ, ເສຂໍ ສີລໍ’’.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ມຫານາມ, ເສໂຂ ສມາຘິ? ອິຘ, ມຫານາມ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຫານາມ, ເສໂຂ ສມາຘິ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ມຫານາມ, ເສຂາ ປຎ຺ຎາ? ອິຘ, ມຫານາມ, ຠິກ຺ຂຸ ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ¶ ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຫານາມ, ເສຂາ ປຎ຺ຎາ.

‘‘ສ ໂຂ ໂສ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ເອວໍ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ເອວໍ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ມຫານາມ, ເສຂມ຺ປິ ສີລໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ, ອເສຂມ຺ປິ ສີລໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ; ເສໂຂປິ ສມາຘິ ວຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ, ອເສໂຂປິ ສມາຘິ ວຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ; ເສຂາປິ ປຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ, ອເສຂາປິ ປຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໗໕. ເອກໍ ¶ ສມຍໍ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ອຖ ໂຂ ອຠໂຍ ຈ ລິຈ຺ຉວິ ປຓ຺ຑິຕກຸມາຣໂກ ຈ ລິຈ຺ຉວິ ເຍນາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອຠໂຍ ລິຈ຺ຉວິ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນິຄຓ຺ໂຐ, ຠນ຺ເຕ, ນາຏປຸຕ຺ໂຕ [ນາຖປຸຕ຺ໂຕ (ສີ. ປີ.)] ສພ຺ພຎ຺ຎູ ສພ຺ພທສ຺ສາວີ ອປຣິເສສໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຏິຊານາຕິ – ‘ຈຣໂຕ ຈ ເມ ຕິຏ຺ຐໂຕ ຈ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຊາຄຣສ຺ສ ຈ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕ’ນ຺ຕິ. ໂສ ປຸຣາຓານໍ ກມ຺ມານໍ ຕປສາ ພ຺ຍນ຺ຕີຠາວໍ ປຎ຺ຎເປຕິ ນວານໍ ກມ຺ມານໍ ອກຣຓາ ເສຕຸຆາຕໍ ¶ . ອິຕິ ກມ຺ມກ຺ຂຍາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂໂຍ, ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາ ເວທນາກ຺ຂໂຍ, ເວທນາກ຺ຂຍາ ສພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ຠວິສ຺ສຕິ – ເອວເມຕິສ຺ສາ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກາຍ ນິຊ຺ຊຣາຍ ¶ ວິສຸທ຺ຘິຍາ ສມຕິກ຺ກໂມ ໂຫຕິ. ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ກິມາຫາ’’ຕິ?

‘‘ຕິສ຺ໂສ ໂຂ ອິມາ, ອຠຍ, ນິຊ຺ຊຣາ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕາ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ ໂສກປຣິເທວານໍ ສມຕິກ຺ກມາຍ ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຍ ຎາຍສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ກຕມາ ຕິສ຺ໂສ? ອິຘ, ອຠຍ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ…ເປ… ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ໂສ ນວຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ, ປຸຣາຓຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ຜຸສ຺ສ ຜຸສ຺ສ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ. ສນ຺ທິຏ຺ຐິກາ ນິຊ຺ຊຣາ ອກາລິກາ ເອຫິປສ຺ສິກາ ໂອປເນຍ຺ຍິກາ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພາ ວິຎ຺ຎູຫີຕິ.

‘‘ສ ¶ ໂຂ ໂສ, ອຠຍ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນ, ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕິ ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ – ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ, ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ¶ ວິຫຣຕິ. ໂສ ນວຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ, ປຸຣາຓຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ຜຸສ຺ສ ຜຸສ຺ສ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ. ສນ຺ທິຏ຺ຐິກາ ນິຊ຺ຊຣາ ອກາລິກາ ເອຫິປສ຺ສິກາ ໂອປເນຍ຺ຍິກາ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພາ ວິຎ຺ຎູຫີຕິ.

‘‘ສ ໂຂ ໂສ, ອຠຍ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ [ເອວໍ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ເອວໍ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ນວຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ, ປຸຣາຓຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ຜຸສ຺ສ ຜຸສ຺ສ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ. ສນ຺ທິຏ຺ຐິກາ ນິຊ຺ຊຣາ ອກາລິກາ ເອຫິປສ຺ສິກາ ໂອປເນຍ຺ຍິກາ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພາ ວິຎ຺ຎູຫີຕິ. ອິມາ ໂຂ, ອຠຍ, ຕິສ຺ໂສ ນິຊ຺ຊຣາ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕາ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ ໂສກປຣິເທວານໍ ສມຕິກ຺ກມາຍ ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຍ ຎາຍສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ປຓ຺ຑິຕກຸມາຣໂກ ລິຈ຺ຉວິ ອຠຍໍ ລິຈ຺ຉວິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ສມ຺ມ ອຠຍ, ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ສຸຠາສິຕໍ ສຸຠາສິຕໂຕ ນາພ຺ຠນຸໂມທສີ’’ຕິ? ‘‘ກ຺ຍາຫໍ, ສມ຺ມ ປຓ຺ຑິຕກຸມາຣກ, ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ສຸຠາສິຕໍ ສຸຠາສິຕໂຕ ¶ ນາພ຺ຠນຸໂມທິສ຺ສາມິ! ມຸທ຺ຘາປິ ຕສ຺ສ ວິປເຕຍ຺ຍ ໂຍ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ສຸຠາສິຕໍ ສຸຠາສິຕໂຕ ນາພ຺ຠນຸໂມເທຍ຺ຍາ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໗໖. ອຖ ¶ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ¶ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ເຍ, ອານນ຺ທ, ອນຸກມ຺ເປຍ຺ຍາຖ ເຍ ຈ ໂສຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍຸໍ ມິຕ຺ຕາ ວາ ອມຈ຺ຈາ ວາ ຎາຕີ ວາ ¶ ສາໂລຫິຕາ ວາ ເຕ ໂວ, ອານນ຺ທ, ຕີສຸ ຐາເນສຸ ສມາທເປຕພ຺ພາ [ສມາທາເປຕພ຺ພາ (?)] ນິເວເສຕພ຺ພາ ປຕິຏ຺ຐາເປຕພ຺ພາ. ກຕເມສຸ ຕີສຸ? ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທ ສມາທເປຕພ຺ພາ ນິເວເສຕພ຺ພາ ປຕິຏ຺ຐາເປຕພ຺ພາ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ; ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ, ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທ ສມາທເປຕພ຺ພາ ນິເວເສຕພ຺ພາ ປຕິຏ຺ຐາເປຕພ຺ພາ – ‘ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີ’ຕິ, ສງ຺ເຆ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທ ສມາທເປຕພ຺ພາ ນິເວເສຕພ຺ພາ ປຕິຏ຺ຐາເປຕພ຺ພາ – ‘ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ ອຸຊຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ ຎາຍປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ຍທິທໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຸຣິສຍຸຄານິ ອຏ຺ຐ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລາ ເອສ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’’ຕິ.

‘‘ສິຍາ, ອານນ຺ທ, ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ – ປຖວີຘາຕຸຍາ ອາໂປຘາຕຸຍາ ເຕໂຊຘາຕຸຍາ ວາໂຍຘາຕຸຍາ, ນ ຕ຺ເວວ ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ສິຍາ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ຕຕ຺ຣິທໍ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ. ໂສ ວຕານນ຺ທ, ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍສາວໂກ ນິຣຍໍ ວາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ ວາ ເປຕ຺ຕິວິສຍໍ ວາ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ສິຍາ ¶ , ອານນ຺ທ, ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ – ປຖວີຘາຕຸຍາ ອາໂປຘາຕຸຍາ ເຕໂຊຘາຕຸຍາ ວາໂຍຘາຕຸຍາ, ນ ຕ຺ເວວ ຘມ຺ເມ…ເປ… ນ ຕ຺ເວວ ສງ຺ເຆ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ¶ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ສິຍາ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ຕຕ຺ຣິທໍ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ. ໂສ ວຕານນ຺ທ, ສງ຺ເຆ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ¶ ອຣິຍສາວໂກ ນິຣຍໍ ວາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ ວາ ເປຕ຺ຕິວິສຍໍ ວາ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ເຍ, ອານນ຺ທ, ອນຸກມ຺ເປຍ຺ຍາຖ ເຍ ຈ ໂສຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍຸໍ ມິຕ຺ຕາ ວາ ອມຈ຺ຈາ ວາ ຎາຕີ ວາ ¶ ສາໂລຫິຕາ ວາ ເຕ ໂວ, ອານນ຺ທ, ອິເມສຸ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ສມາທເປຕພ຺ພາ ນິເວເສຕພ຺ພາ ປຕິຏ຺ຐາເປຕພ຺ພາ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໗໗. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຠໂວ, ຠໂວຕິ, ຠນ຺ເຕ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠໂວ ໂຫຕີ’’ຕິ?

‘‘ກາມຘາຕຸເວປກ຺ກຎ຺ຈ, ອານນ຺ທ, ກມ຺ມໍ ນາຠວິສ຺ສ, ອປິ ນຸ ໂຂ ກາມຠໂວ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ກມ຺ມໍ ເຂຕ຺ຕໍ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ພີຊໍ, ຕຓ຺ຫາ ສ຺ເນໂຫ [ສິເນໂຫ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]. ອວິຊ຺ຊານີວຣຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຕຓ຺ຫາສໍໂຍຊນານໍ ຫີນາຍ ຘາຕຸຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ເອວໍ ອາຍຕິໍ [ອາຍຕິ (ສີ.)] ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ( ) [(ເອວໍ ໂຂ ອານນ຺ທ ຠໂວ ໂຫຕີຕິ) (ກ.) ທຸຕິຍສຸຕ຺ເຕ ປນ ອິທໍ ປາຐນານຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ]

‘‘ຣູປຘາຕຸເວປກ຺ກຎ຺ຈ, ອານນ຺ທ, ກມ຺ມໍ ນາຠວິສ຺ສ, ອປິ ນຸ ໂຂ ຣູປຠໂວ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ອິຕິ ໂຂ ອານນ຺ທ, ກມ຺ມໍ ເຂຕ຺ຕໍ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ພີຊໍ, ຕຓ຺ຫາ ສ຺ເນໂຫ. ອວິຊ຺ຊານີວຣຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຕຓ຺ຫາສໍໂຍຊນານໍ ມຊ຺ຌິມາຍ ຘາຕຸຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ເອວໍ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ( ) [(ເອວໍ ໂຂ ອານນ຺ທ ຠໂວ ໂຫຕີຕິ) (ກ.) ທຸຕິຍສຸຕ຺ເຕ ປນ ອິທໍ ປາຐນານຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ]

‘‘ອຣູປຘາຕຸເວປກ຺ກຎ຺ຈ, ອານນ຺ທ, ກມ຺ມໍ ນາຠວິສ຺ສ, ອປິ ¶ ນຸ ໂຂ ອຣູປຠໂວ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ¶ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ກມ຺ມໍ ເຂຕ຺ຕໍ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ພີຊໍ, ຕຓ຺ຫາ ສ຺ເນໂຫ. ອວິຊ຺ຊານີວຣຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຕຓ຺ຫາສໍໂຍຊນານໍ ປຓີຕາຍ ຘາຕຸຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ເອວໍ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠໂວ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗໘. ອຖ ¶ ¶ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ…ເປ… ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຠໂວ, ຠໂວຕິ, ຠນ຺ເຕ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠໂວ ໂຫຕີ’’ຕິ?

‘‘ກາມຘາຕຸເວປກ຺ກຎ຺ຈ, ອານນ຺ທ, ກມ຺ມໍ ນາຠວິສ຺ສ, ອປິ ນຸ ໂຂ ກາມຠໂວ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ກມ຺ມໍ ເຂຕ຺ຕໍ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ພີຊໍ, ຕຓ຺ຫາ ສ຺ເນໂຫ. ອວິຊ຺ຊານີວຣຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຕຓ຺ຫາສໍໂຍຊນານໍ ຫີນາຍ ຘາຕຸຍາ ເຈຕນາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ປຕ຺ຖນາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ເອວໍ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ໂຫຕິ’’.

‘‘ຣູປຘາຕຸເວປກ຺ກຎ຺ຈ, ອານນ຺ທ, ກມ຺ມໍ ນາຠວິສ຺ສ, ອປິ ນຸ ໂຂ ຣູປຠໂວ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ກມ຺ມໍ ເຂຕ຺ຕໍ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ພີຊໍ, ຕຓ຺ຫາ ສ຺ເນໂຫ. ອວິຊ຺ຊານີວຣຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຕຓ຺ຫາສໍໂຍຊນານໍ ມຊ຺ຌິມາຍ ຘາຕຸຍາ ເຈຕນາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ປຕ຺ຖນາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ເອວໍ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ໂຫຕິ’’.

‘‘ອຣູປຘາຕຸເວປກ຺ກຎ຺ຈ, ອານນ຺ທ, ກມ຺ມໍ ນາຠວິສ຺ສ, ອປິ ນຸ ໂຂ ອຣູປຠໂວ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ກມ຺ມໍ ¶ ເຂຕ຺ຕໍ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ພີຊໍ, ຕຓ຺ຫາ ສ຺ເນໂຫ. ອວິຊ຺ຊານີວຣຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຕຓ຺ຫາສໍໂຍຊນານໍ ປຓີຕາຍ ຘາຕຸຍາ ເຈຕນາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ປຕ຺ຖນາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ເອວໍ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠໂວ ໂຫຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໗໙. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ¶ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສພ຺ພໍ ນຸ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສີລພ຺ພຕໍ ຊີວິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຸປຏ຺ຐານສາຣໍ ສຜລ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຂ຺ເວຕ຺ຖ, ຠນ຺ເຕ, ເອກໍເສນາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫານນ຺ທ, ວິຠຊສ຺ສູ’’ຕິ.

‘‘ຍຎ຺ຫິສ຺ສ ¶ [ຍຖາຣູປໍ ຫິສ຺ສ (?) ເສວິຕພ຺ພາເສວິຕພ຺ພສຸຕ຺ຕານຸຣູປໍ], ຠນ຺ເຕ, ສີລພ຺ພຕໍ ຊີວິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຸປຏ຺ຐານສາຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ເອວຣູປໍ ສີລພ຺ພຕໍ ຊີວິຕໍ ¶ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຸປຏ຺ຐານສາຣໍ ອຜລໍ. ຍຎ຺ຈ ຂ຺ວາສ຺ສ [ຍຎ຺ຫິສ຺ສ (ກ.), ຍຖາຣູປຎ຺ຈ ຂ຺ວາສ຺ສ (?)], ຠນ຺ເຕ, ສີລພ຺ພຕໍ ຊີວິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຸປຏ຺ຐານສາຣໍ ເສວໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ເອວຣູປໍ ສີລພ຺ພຕໍ ຊີວິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຸປຏ຺ຐານສາຣໍ ສຜລ’’ນ຺ຕິ. ອິທມໂວຈ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ; ສມນຸຎ຺ໂຎ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ‘‘ສມນຸຎ຺ໂຎ ເມ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ, ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ອານນ຺ເທ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເສໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອານນ຺ໂທ; ນ ຈ ປນສ຺ສ ສຸລຠຣູໂປ ສມສໂມ ປຎ຺ຎາຍາ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໘໐. ອຖ ¶ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຕີຓິມານິ, ຠນ຺ເຕ, ຄນ຺ຘຊາຕານິ, ເຍສໍ ອນຸວາຕໍເຍວ ຄນ຺ໂຘ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂນ ປຏິວາຕໍ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ມູລຄນ຺ໂຘ, ສາຣຄນ຺ໂຘ, ປຸປ຺ຜຄນ຺ໂຘ – ອິມານິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຕີຓິ ຄນ຺ຘຊາຕານິ, ເຍສໍ ອນຸວາຕໍເຍວ ຄນ຺ໂຘ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂນ ປຏິວາຕໍ. ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ກິຎ຺ຈິ ຄນ຺ຘຊາຕໍ ຍສ຺ສ ອນຸວາຕມ຺ປິ ຄນ຺ໂຘ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຏິວາຕມ຺ປິ ຄນ຺ໂຘ ຄຈ຺ຉຕິ, ອນຸວາຕປຏິວາຕມ຺ປິ ຄນ຺ໂຘ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ?

‘‘ອຕ຺ຖານນ຺ທ, ກິຎ຺ຈິ ຄນ຺ຘຊາຕໍ [ອຕ຺ຖານນ຺ທ ຄນ຺ຘຊາຕໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຍສ຺ສ ອນຸວາຕມ຺ປິ ຄນ຺ໂຘ ຄຈ຺ຉຕິ ¶ , ປຏິວາຕມ຺ປິ ຄນ຺ໂຘ ຄຈ຺ຉຕິ, ອນຸວາຕປຏິວາຕມ຺ປິ ຄນ຺ໂຘ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ‘‘ກຕມຎ຺ຈ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຄນ຺ຘຊາຕໍ ຍສ຺ສ ອນຸວາຕມ຺ປິ ຄນ຺ໂຘ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຏິວາຕມ຺ປິ ຄນ຺ໂຘ ຄຈ຺ຉຕິ, ອນຸວາຕປຏິວາຕມ຺ປິ ຄນ຺ໂຘ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ?

‘‘ອິຘານນ຺ທ ¶ , ຍສ຺ມິໍ ຄາເມ ວາ ນິຄເມ ວາ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ສງ຺ຆໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ ¶ , ສີລວາ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ, ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ມຸຕ຺ຕຈາໂຄ ປຍຕປາຓິ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຣໂຕ ຍາຈໂຍໂຄ ທານສໍວິຠາຄຣໂຕ.

‘‘ຕສ຺ສ ທິສາສຸ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວຓ຺ຓໍ ຠາສນ຺ຕິ – ‘ອມຸກສ຺ມິໍ [ອສຸກສ຺ມິໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ນາມ ຄາເມ ວາ ນິຄເມ ວາ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມໍ ¶ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ສງ຺ຆໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ສີລວາ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ, ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ມຸຕ຺ຕຈາໂຄ ປຍຕປາຓິ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຣໂຕ ຍາຈໂຍໂຄ ທານສໍວິຠາຄຣໂຕ’’’ຕິ.

‘‘ເທວຕາປິສ຺ສ [ເທວຕາປິສ຺ສ ອມນຸສ຺ສາ (ສີ. ປີ.), ເທວຕາປິສ຺ສ ອມນຸສ຺ສາປິ (ກ.), ເທວຕາປິສ຺ສ…ເປ… ມນຸສ຺ສາປິສ຺ສ (?)] ວຓ຺ຓໍ ຠາສນ຺ຕິ – ‘ອມຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຄາເມ ວາ ນິຄເມ ວາ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ສງ຺ຆໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ສີລວາ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ, ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ມຸຕ຺ຕຈາໂຄ ປຍຕປາຓິ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຣໂຕ ຍາຈໂຍໂຄ ທານສໍວິຠາຄຣໂຕ’ຕິ. ອິທໍ ໂຂ ຕໍ, ອານນ຺ທ, ຄນ຺ຘຊາຕໍ ຍສ຺ສ ອນຸວາຕມ຺ປິ ຄນ຺ໂຘ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຏິວາຕມ຺ປິ ຄນ຺ໂຘ ຄຈ຺ຉຕິ, ອນຸວາຕປຏິວາຕມ຺ປິ ຄນ຺ໂຘ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

ນ ຈນ຺ທນໍ ຕຄຣມລ຺ລິກາ [ຕຄ຺ຄຣມລ຺ລິກາ (ປີ.)] ວາ;

ສພ຺ພາ ທິສາ ສປ຺ປຸຣິໂສ ປວາຍຕີ’’ຕິ. ນວມໍ;

໘໑. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ¶ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ ¶ . ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສມ຺ມຸຂາເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ¶ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ຠຄວໂຕ, ອານນ຺ທ, ສິຂິສ຺ສ ອຠິຠູ ນາມ ສາວໂກ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ຐິໂຕ ສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ [ສຫສ຺ສີໂລກຘາຕຸໍ (ປີ.) ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໕ ວິຕ຺ຖາໂຣ] ສເຣນ ວິຎ຺ຎາເປສີ’ຕິ. ຠຄວາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ກີວຕກໍ ປໂຫຕິ ສເຣນ ¶ ວິຎ຺ຎາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສາວໂກ ໂສ, ອານນ຺ທ, ອປ຺ປເມຍ຺ຍາ ຕຖາຄຕາ’’ຕິ.

ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ຠຄວໂຕ, ອານນ຺ທ, ສິຂິສ຺ສ ອຠິຠູ ນາມ ສາວໂກ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ຐິໂຕ ສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ສເຣນ ວິຎ຺ຎາເປສີ’ຕິ. ຠຄວາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ກີວຕກໍ ປໂຫຕິ ສເຣນ ວິຎ຺ຎາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສາວໂກ ໂສ, ອານນ຺ທ, ອປ຺ປເມຍ຺ຍາ ຕຖາຄຕາ’’ຕິ.

ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສມ຺ມຸຂາເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ຠຄວໂຕ, ອານນ຺ທ, ສິຂິສ຺ສ ອຠິຠູ ນາມ ສາວໂກ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ຐິໂຕ ສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ສເຣນ ວິຎ຺ຎາເປສີ’ຕິ. ຠຄວາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ກີວຕກໍ ປໂຫຕິ ສເຣນ ວິຎ຺ຎາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສຸຕາ ເຕ, ອານນ຺ທ, ສຫສ຺ສີ ຈູຬນິກາ ໂລກຘາຕູ’’ຕິ? ‘‘ເອຕສ຺ສ, ຠຄວາ, ກາໂລ; ເອຕສ຺ສ, ສຸຄຕ, ກາໂລ! ຍໍ ຠຄວາ ຠາເສຍ຺ຍ. ຠຄວໂຕ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຘາເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນຫານນ຺ທ, ສຸຓາຫິ ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຫິ, ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຍາວຕາ, ອານນ຺ທ, ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ [ຈນ຺ທິມສຸຣິຍາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປຣິຫຣນ຺ຕິ, ທິສາ ຠນ຺ຕິ ວິໂຣຈນາ, ຕາວ ສຫສ຺ສຘາ ໂລໂກ. ຕສ຺ມິໍ ສຫສ຺ສຘາ ໂລເກ ສຫສ຺ສໍ [ຕສ຺ມິໍ ສຫສ຺ສໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຈນ຺ທານໍ, ສຫສ຺ສໍ ສູຣິຍານໍ, ສຫສ຺ສໍ ສິເນຣຸປພ຺ພຕຣາຊານໍ, ສຫສ຺ສໍ ຊມ຺ພຸທີປານໍ, ສຫສ຺ສໍ ອປຣໂຄຍານານໍ, ສຫສ຺ສໍ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣູນໍ, ສຫສ຺ສໍ ປຸພ຺ພວິເທຫານໍ, ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາສມຸທ຺ທສຫສ຺ສານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຣາຊສຫສ຺ສານິ, ສຫສ຺ສໍ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ, ສຫສ຺ສໍ ຕາວຕິໍສານໍ ¶ , ສຫສ຺ສໍ ຍາມານໍ ¶ , ສຫສ຺ສໍ ຕຸສິຕານໍ, ສຫສ຺ສໍ ນິມ຺ມານຣຕີນໍ, ສຫສ຺ສໍ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ, ສຫສ຺ສໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລການໍ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕານນ຺ທ, ສຫສ຺ສີ ຈູຬນິກາ ໂລກຘາຕຸ.

‘‘ຍາວຕານນ຺ທ ¶ ¶ , ສຫສ຺ສີ ຈູຬນິກາ ໂລກຘາຕຸ ຕາວ ສຫສ຺ສຘາ ໂລໂກ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕານນ຺ທ, ທ຺ວິສຫສ຺ສີ ມຊ຺ຌິມິກາ ໂລກຘາຕຸ.

‘‘ຍາວຕານນ຺ທ, ທ຺ວິສຫສ຺ສີ ມຊ຺ຌິມິກາ ໂລກຘາຕຸ ຕາວ ສຫສ຺ສຘາ ໂລໂກ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕານນ຺ທ, ຕິສຫສ຺ສີ ມຫາສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ.

‘‘ອາກງ຺ຂມາໂນ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄໂຕ ຕິສຫສ຺ສິມຫາສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ [ຕິສຫສ຺ສິ ມຫາສຫສ຺ສິໍ ໂລກຘາຕຸໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ຕິສຫສ຺ສີມຫາສຫສ຺ສີໂລກຘາຕຸໍ (ປີ.)] ສເຣນ ວິຎ຺ຎາເປຍ຺ຍ, ຍາວຕາ ປນ ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຕິສຫສ຺ສິມຫາສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ສເຣນ ວິຎ຺ຎາເປຍ຺ຍ, ຍາວຕາ ປນ ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ອິຘານນ຺ທ, ຕຖາຄໂຕ ຕິສຫສ຺ສິມຫາສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ໂອຠາເສນ ຜເຣຍ຺ຍ. ຍທາ ເຕ ສຕ຺ຕາ ຕໍ ອາໂລກໍ ສຎ຺ຊາເນຍ຺ຍຸໍ, ອຖ ຕຖາຄໂຕ ໂຆສໍ ກເຣຍ຺ຍ ສທ຺ທມນຸສ຺ສາເວຍ຺ຍ. ເອວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄໂຕ ຕິສຫສ຺ສິມຫາສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ສເຣນ ວິຎ຺ຎາເປຍ຺ຍ, ຍາວຕາ ປນ ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍາ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ (ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຸທາຍິໍ) [(ຠຄວນ຺ຕໍ) (ສີ.), ( ) ນຕ຺ຖິ ສ຺ຍາ. ກໍ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ. ອຏ຺ຐກຖາຍ ສເມຕິ] ເອຕທໂວຈ – ‘‘ລາຠາ ວຕ ເມ, ສຸລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ, ຍສ຺ສ ເມ ສຕ຺ຖາ ເອວໍມຫິທ຺ຘິໂກ ເອວໍມຫານຸຠາໂວ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ອຸທາຍີ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິໍ ຕຸຍ຺ເຫຕ຺ຖ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ຍທິ ເຕ ສຕ຺ຖາ ເອວໍມຫິທ຺ຘິໂກ ເອວໍມຫານຸຠາໂວ’’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຸທາຍິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມາ ເຫວໍ, ອຸທາຍິ, ມາ ເຫວໍ, ອຸທາຍິ. ສເຈ, ອຸທາຍິ, ອານນ຺ໂທ ອວີຕຣາໂຄ ກາລໍ ກເຣຍ຺ຍ, ເຕນ ຈິຕ຺ຕປ຺ປສາເທນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເທເວສຸ ເທວຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຍ຺ຍ, ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ¶ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຊມ຺ພຸທີເປ ມຫາຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຍ຺ຍ. ອປິ ຈ, ອຸທາຍິ, ອານນ຺ໂທ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ທສມໍ.

ຉນ຺ໂນ ອາຊີວໂກ ສກ຺ໂກ, ນິຄຓ຺ໂຐ ຈ ນິເວສໂກ;

ທຸເວ ຠວາ ສີລພ຺ພຕໍ, ຄນ຺ຘຊາຕຎ຺ຈ ຈູຬນີຕິ.

໘໒. ‘‘ຕີຓິມານິ ¶ ¶ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓສ຺ສ ສມຓິຍານິ ສມຓກຣຓີຍານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ອຘິສີລສິກ຺ຂາສມາທານໍ, ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາສມາທານໍ, ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາສມາທານໍ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ສມຓສ຺ສ ສມຓິຍານິ ສມຓກຣຓີຍານິ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ຕິພ຺ໂພ ໂນ ຉນ຺ໂທ ຠວິສ຺ສຕິ ອຘິສີລສິກ຺ຂາສມາທາເນ, ຕິພ຺ໂພ ໂນ ຉນ຺ໂທ ຠວິສ຺ສຕິ ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາສມາທາເນ, ຕິພ຺ໂພ ໂນ ຉນ຺ໂທ ຠວິສ຺ສຕິ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາສມາທາເນ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ປຐມໍ.

໘໓. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄທ຺ຣໂຠ ໂຄຄຓໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອນຸພນ຺ໂຘ ໂຫຕິ – ‘ອຫມ຺ປິ ທມ຺ໂມ, ອຫມ຺ປິ ທມ຺ໂມ’ຕິ [ອຫມ຺ປິ ໂຄ ອມ຺ຫາ ອຫມ຺ປິ ໂຄ ອມ຺ຫາຕິ (ສີ.), ອຫມ຺ປິ ອມ຺ຫາ ອຫມ຺ປິ ອມ຺ຫາຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ອຫມ຺ປິ ໂຄ ອຫມ຺ປິ ໂຄຕິ (?)]. ຕສ຺ສ ນ ຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ຄຸນ຺ນໍ, ນ ຕາທິໂສ ສໂຣ ໂຫຕິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ຄຸນ຺ນໍ, ນ ຕາທິສໍ ປທໍ ໂຫຕິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ຄຸນ຺ນໍ. ໂສ ໂຄຄຓໍເຍວ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອນຸພນ຺ໂຘ ໂຫຕິ – ‘ອຫມ຺ປິ ທມ຺ໂມ, ອຫມ຺ປິ ທມ຺ໂມ’’’ຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ¶ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອນຸພນ຺ໂຘ ໂຫຕິ – ‘ອຫມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸ, ອຫມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ. ຕສ຺ສ ນ ຕາທິໂສ ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ ອຘິສີລສິກ຺ຂາສມາທາເນ ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຎ຺ເຎສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ, ນ ຕາທິໂສ ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາສມາທາເນ ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຎ຺ເຎສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ, ນ ຕາທິໂສ ຉນ຺ໂທ ໂຫຕິ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາສມາທາເນ ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຎ຺ເຎສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍເຍວ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອນຸພນ຺ໂຘ ໂຫຕິ – ‘ອຫມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸ, ອຫມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູ’’’ຕິ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ ¶ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ຕິພ຺ໂພ ໂນ ຉນ຺ໂທ ຠວິສ຺ສຕິ ອຘິສີລສິກ຺ຂາສມາທາເນ, ຕິພ຺ໂພ ໂນ ຉນ຺ໂທ ຠວິສ຺ສຕິ ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາສມາທາເນ, ຕິພ຺ໂພ ໂນ ຉນ຺ໂທ ຠວິສ຺ສຕິ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາສມາທາເນ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໘໔. ‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກສ຺ສກສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ກຣຓີຍານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ກສ຺ສໂກ ຄຫປຕິ ປຏິກຈ຺ເຈວ [ປຏິຄຈ຺ເຈວ (ສີ. ປີ.)] ເຂຕ຺ຕໍ ສຸກຏ຺ຐໍ ກໂຣຕິ ສຸມຕິກຕໍ [ສຸມຕ຺ຕິກຕໍ (ກ.), ເອຕ຺ຖ ມຕິສທ຺ໂທ ກຏ຺ຐເຂຕ຺ຕສ຺ສ ສມີກຣຓສາຘເນ ທາຣຸຠຓ຺ເຑ ວຕ຺ຕຕີຕິ ສກ຺ກຕອຠິຘາເນສຸ ອາຄຕໍ. ຕໍ ‘‘ມຕິຍາ ສຸຏ຺ຐຸ ສມີກຕ’’ນ຺ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍ ສເມຕິ]. ປຏິກຈ຺ເຈວ ເຂຕ຺ຕໍ ສຸກຏ຺ຐໍ ກຣິຕ຺ວາ ສຸມຕິກຕໍ ກາເລນ ພີຊານິ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ. ກາເລນ ພີຊານິ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ສມເຍນ ອຸທກໍ ອຠິເນຕິປິ ອປເນຕິປິ. ອິມານິ ¶ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ກສ຺ສກສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ກຣຓີຍານິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິມານິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ກຣຓີຍານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ອຘິສີລສິກ຺ຂາສມາທານໍ, ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາສມາທານໍ, ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາສມາທານໍ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ກຣຓີຍານິ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ຕິພ຺ໂພ ໂນ ຉນ຺ໂທ ຠວິສ຺ສຕິ ອຘິສີລສິກ຺ຂາສມາທາເນ, ຕິພ຺ໂພ ¶ ໂນ ຉນ຺ໂທ ຠວິສ຺ສຕິ ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາສມາທາເນ, ຕິພ຺ໂພ ໂນ ຉນ຺ໂທ ຠວິສ຺ສຕິ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາສມາທາເນ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໘໕. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ໂສ ວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສາຘິກມິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ທິຍຑ຺ຒສິກ຺ຂາປທສຕໍ [ທິຍຑ຺ຒໍ ສິກ຺ຂາປທສຕໍ (ສີ.)] ອນ຺ວທ຺ຘມາສໍ ອຸທ຺ເທສໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ນາຫໍ ¶ ¶ , ຠນ຺ເຕ, ເອຕ຺ຖ ສກ຺ໂກມິ ສິກ຺ຂິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສສິ ປນ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ສິກ຺ຂິຕຸໍ – ອຘິສີລສິກ຺ຂາຍ, ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາຍ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາຍາ’’ຕິ? ‘‘ສກ຺ໂກມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ສິກ຺ຂິຕຸໍ – ອຘິສີລສິກ຺ຂາຍ, ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາຍ, ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາຍາ’’ຕິ. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ສິກ຺ຂສ຺ສຸ – ອຘິສີລສິກ຺ຂາຍ, ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາຍ, ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາຍ’’.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຘິສີລມ຺ປິ ສິກ຺ຂິສ຺ສສິ, ອຘິຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ສິກ຺ຂິສ຺ສສິ, ອຘິປຎ຺ຎມ຺ປິ ສິກ຺ຂິສ຺ສສິ, ຕສ຺ສ ຕຸຍ຺ຫໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຘິສີລມ຺ປິ ສິກ຺ຂໂຕ ອຘິຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ສິກ຺ຂໂຕ ອຘິປຎ຺ຎມ຺ປິ ສິກ຺ຂໂຕ ຣາໂຄ ປຫີຍິສ຺ສຕິ, ໂທໂສ ປຫີຍິສ຺ສຕິ, ໂມໂຫ ປຫີຍິສ຺ສຕິ. ໂສ ຕ຺ວໍ ຣາຄສ຺ສ ປຫານາ ໂທສສ຺ສ ປຫານາ ໂມຫສ຺ສ ປຫານາ ຍໍ ອກຸສລໍ ນ ຕໍ ກຣິສ຺ສສິ, ຍໍ ປາປໍ ນ ຕໍ ເສວິສ຺ສສີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອປເຣນ ສມເຍນ ອຘິສີລມ຺ປິ ສິກ຺ຂິ, ອຘິຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ສິກ຺ຂິ, ອຘິປຎ຺ຎມ຺ປິ ສິກ຺ຂິ. ຕສ຺ສ ອຘິສີລມ຺ປິ ¶ ສິກ຺ຂໂຕ ອຘິຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ສິກ຺ຂໂຕ ອຘິປຎ຺ຎມ຺ປິ ¶ ສິກ຺ຂໂຕ ຣາໂຄ ປຫີຍິ, ໂທໂສ ປຫີຍິ, ໂມໂຫ ປຫີຍິ. ໂສ ຣາຄສ຺ສ ປຫານາ ໂທສສ຺ສ ປຫານາ ໂມຫສ຺ສ ປຫານາ ຍໍ ອກຸສລໍ ຕໍ ນາກາສິ, ຍໍ ປາປໍ ຕໍ ນ ເສວີຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໘໖. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘‘ເສໂຂ, ເສໂຂ’ຕິ, ຠນ຺ເຕ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເສໂຂ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ສິກ຺ຂຕີຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕສ຺ມາ ເສໂຂຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຎ຺ຈ ສິກ຺ຂຕິ? ອຘິສີລມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ອຘິຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ອຘິປຎ຺ຎມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ. ສິກ຺ຂຕີຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕສ຺ມາ ເສໂຂຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

‘‘ເສຂສ຺ສ ¶ ສິກ຺ຂມານສ຺ສ, ອຸຊຸມຄ຺ຄານຸສາຣິໂນ;

ຂຍສ຺ມິໍ ປຐມໍ ຎາຓໍ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎາ ອນນ຺ຕຣາ.

‘‘ຕໂຕ ອຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ [ອຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິຍາ (ກ.)], ຎາຓໍ ເວ [ຎາຓຎ຺ຈ (ກ.)] ໂຫຕິ ຕາທິໂນ;

ອກຸປ຺ປາ ເມ ວິມຸຕ຺ຕີຕິ, ຠວສໍໂຍຊນກ຺ຂເຍ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ; ( ) [(ອຏ຺ຐມໍ ຠາຓວາຣໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ) (ກ.)]

໘໗. ‘‘ສາຘິກມິທໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ທິຍຑ຺ຒສິກ຺ຂາປທສຕໍ ອນ຺ວທ຺ຘມາສໍ ອຸທ຺ເທສໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຍຕ຺ຖ ອຕ຺ຕກາມາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສິກ຺ຂນ຺ຕິ. ຕິສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂາ ຍຕ຺ເຖຕໍ ສພ຺ພໍ ສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຕມາ ຕິສ຺ໂສ? ອຘິສີລສິກ຺ຂາ, ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາ – ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ, ຍຕ຺ເຖຕໍ ສພ຺ພໍ ສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣີ ໂຫຕິ ສມາຘິສ຺ມິໍ ມຕ຺ຕໂສ ກາຣີ ປຎ຺ຎາຍ ¶ ມຕ຺ຕໂສ ກາຣີ. ໂສ ຍານິ ຕານິ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ ຕານິ ອາປຊ຺ຊຕິປິ ວຸຏ຺ຐາຕິປິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ນ ຫິ ເມຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠພ຺ພຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ຍານິ ຈ ໂຂ ຕານິ ສິກ຺ຂາປທານິ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍການິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສາຣຸປ຺ປານິ, ຕຕ຺ຖ ຘຸວສີໂລ [ຘຸວສີລີ (ສີ.) ປຸ. ປ. ໑໒໗-໑໒໙ (ໂຖກໍ ວິສທິສໍ)] ຈ ໂຫຕິ ຐິຕສີໂລ [ຐິຕສີລີ (ສີ.)] ຈ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ໂສ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ¶ ໂສຕາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມ ນິຍໂຕ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣີ ໂຫຕິ ສມາຘິສ຺ມິໍ ມຕ຺ຕໂສ ກາຣີ ປຎ຺ຎາຍ ມຕ຺ຕໂສ ກາຣີ. ໂສ ຍານິ ຕານິ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ ຕານິ ອາປຊ຺ຊຕິປິ ວຸຏ຺ຐາຕິປິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ນ ຫິ ເມຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠພ຺ພຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ຍານິ ຈ ໂຂ ຕານິ ສິກ຺ຂາປທານິ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍການິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສາຣຸປ຺ປານິ ຕຕ຺ຖ ຘຸວສີໂລ ຈ ໂຫຕິ ຐິຕສີໂລ ຈ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ໂສ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕາ ສກທາຄາມີ ໂຫຕິ, ສກິເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກໂຣຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣີ ໂຫຕິ ສມາຘິສ຺ມິໍ ປຣິປູຣກາຣີ ປຎ຺ຎາຍ ¶ ມຕ຺ຕໂສ ກາຣີ. ໂສ ຍານິ ຕານິ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ ຕານິ ອາປຊ຺ຊຕິປິ ວຸຏ຺ຐາຕິປິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ນ ຫິ ເມຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠພ຺ພຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ຍານິ ຈ ໂຂ ຕານິ ສິກ຺ຂາປທານິ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍການິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສາຣຸປ຺ປານິ ຕຕ຺ຖ ຘຸວສີໂລ ຈ ໂຫຕິ ຐິຕສີໂລ ຈ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ໂສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ¶ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິໂກ ໂຫຕິ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍີ ¶ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມາ ໂລກາ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣີ ໂຫຕິ ສມາຘິສ຺ມິໍ ປຣິປູຣກາຣີ ປຎ຺ຎາຍ ປຣິປູຣກາຣີ. ໂສ ຍານິ ຕານິ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ ຕານິ ອາປຊ຺ຊຕິປິ ວຸຏ຺ຐາຕິປິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ນ ຫິ ເມຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠພ຺ພຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ຍານິ ຈ ໂຂ ຕານິ ສິກ຺ຂາປທານິ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍການິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສາຣຸປ຺ປານິ ຕຕ຺ຖ ຘຸວສີໂລ ຈ ໂຫຕິ ຐິຕສີໂລ ຈ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ໂສ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ.

‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເທສໍ ປເທສກາຣີ ອາຣາເຘຕິ ປຣິປູຣໍ ປຣິປູຣກາຣີ. ອວຎ຺ຌານິ ຕ຺ເວວາຫໍ [ອວຎ຺ຈຸວເນວາຫໍ (ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂາປທານິ ວທາມີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໘໘. ‘‘ສາຘິກມິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຍຑ຺ຒສິກ຺ຂາປທສຕໍ ອນ຺ວທ຺ຘມາສໍ ອຸທ຺ເທສໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ ຍຕ຺ຖ ອຕ຺ຕກາມາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ¶ ສິກ຺ຂນ຺ຕິ. ຕິສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂາ ຍຕ຺ເຖຕໍ ສພ຺ພໍ ສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຕມາ ຕິສ຺ໂສ? ອຘິສີລສິກ຺ຂາ, ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາ, ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາ – ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ຍຕ຺ເຖຕໍ ສພ຺ພໍ ສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣີ ໂຫຕິ ສມາຘິສ຺ມິໍ ມຕ຺ຕໂສ ກາຣີ ປຎ຺ຎາຍ ມຕ຺ຕໂສ ກາຣີ. ໂສ ຍານິ ຕານິ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ ຕານິ ອາປຊ຺ຊຕິປິ ວຸຏ຺ຐາຕິປິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ນ ຫິ ເມຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠພ຺ພຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ຍານິ ຈ ໂຂ ຕານິ ສິກ຺ຂາປທານິ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍການິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສາຣຸປ຺ປານິ ຕຕ຺ຖ ຘຸວສີໂລ ຈ ໂຫຕິ ຐິຕສີໂລ ຈ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ¶ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ໂສ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣໂມ ໂຫຕິ ¶ . ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣມໍ ເທເວ ຈ ມນຸສ຺ເສ ຈ ສນ຺ຘາວິຕ຺ວາ ສໍສຣິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ໂສ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂກລໍໂກໂລ ໂຫຕິ, ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ກຸລານິ ສນ຺ຘາວິຕ຺ວາ ສໍສຣິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ໂສ ຕິຓ຺ຓໍ ¶ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ເອກພີຊີ ໂຫຕິ, ເອກໍເຍວ ມານຸສກໍ ຠວໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ໂສ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕາ ສກທາຄາມີ ໂຫຕິ, ສກິເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກໂຣຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣີ ໂຫຕິ ສມາຘິສ຺ມິໍ ປຣິປູຣກາຣີ ປຎ຺ຎາຍ ມຕ຺ຕໂສ ກາຣີ. ໂສ ຍານິ ຕານິ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ ຕານິ ອາປຊ຺ຊຕິປິ ວຸຏ຺ຐາຕິປິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ນ ຫິ ເມຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠພ຺ພຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ຍານິ ຈ ໂຂ ຕານິ ສິກ຺ຂາປທານິ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍການິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສາຣຸປ຺ປານິ ຕຕ຺ຖ ຘຸວສີໂລ ຈ ໂຫຕິ ຐິຕສີໂລ ຈ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ໂສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕ ອກນິຏ຺ຐຄາມີ. ໂສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ສສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ. ໂສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ອສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ. ໂສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ອຸປຫຈ຺ຈປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ. ໂສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ອນ຺ຕຣາປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣີ ໂຫຕິ ສມາຘິສ຺ມິໍ ປຣິປູຣກາຣີ ¶ ປຎ຺ຎາຍ ປຣິປູຣກາຣີ. ໂສ ຍານິ ຕານິ ¶ ຘຸວສີໂລ ຈ ໂຫຕິ ຐິຕສີໂລ ຈ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ໂສ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ.

‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເທສໍ ປເທສກາຣີ ອາຣາເຘຕິ, ປຣິປູຣໍ ປຣິປູຣກາຣີ, ອວຎ຺ຌານິ ຕ຺ເວວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂາປທານິ ວທາມີ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘໙. ‘‘ສາຘິກມິທໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ທິຍຑ຺ຒສິກ຺ຂາປທສຕໍ ອນ຺ວທ຺ຘມາສໍ ອຸທ຺ເທສໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ ຍຕ຺ຖ ອຕ຺ຕກາມາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສິກ຺ຂນ຺ຕິ. ຕິສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂາ ¶ ຍຕ຺ເຖຕໍ ສພ຺ພໍ ສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຕມາ ຕິສ຺ໂສ? ອຘິສີລສິກ຺ຂາ, ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາ, ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາ – ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ຍຕ຺ເຖຕໍ ສພ຺ພໍ ສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣີ ໂຫຕິ ສມາຘິສ຺ມິໍ ປຣິປູຣກາຣີ ປຎ຺ຎາຍ ປຣິປູຣກາຣີ. ໂສ ຍານິ ຕານິ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທການິ ສິກ຺ຂາປທານິ ຕານິ ອາປຊ຺ຊຕິປິ ວຸຏ຺ຐາຕິປິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ນ ຫິ ເມຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠພ຺ພຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ຍານິ ຈ ໂຂ ຕານິ ສິກ຺ຂາປທານິ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍການິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສາຣຸປ຺ປານິ ຕຕ຺ຖ ຘຸວສີໂລ ຈ ໂຫຕິ ຐິຕສີໂລ ຈ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ໂສ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ¶ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ຕໍ ວາ ປນ ອນຠິສມ຺ຠວໍ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ອນ຺ຕຣາປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ. ຕໍ ວາ ປນ ອນຠິສມ຺ຠວໍ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ອຸປຫຈ຺ຈປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ. ຕໍ ວາ ປນ ອນຠິສມ຺ຠວໍ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ອສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ. ຕໍ ວາ ປນ ອນຠິສມ຺ຠວໍ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ສສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ. ຕໍ ວາ ປນ ອນຠິສມ຺ຠວໍ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕ ໂຫຕິ ອກນິຏ຺ຐຄາມີ ຕໍ ວາ ປນ ອນຠິສມ຺ຠວໍ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ, ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕາ ສກທາຄາມີ ໂຫຕິ, ສກິເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ¶ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ຕໍ ວາ ປນ ອນຠິສມ຺ຠວໍ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ເອກພີຊີ ໂຫຕິ, ເອກໍເຍວ ມານຸສກໍ ຠວໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ຕໍ ວາ ປນ ອນຠິສມ຺ຠວໍ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂກລໍໂກໂລ ໂຫຕິ, ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ກຸລານິ ສນ຺ຘາວິຕ຺ວາ ສໍສຣິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ຕໍ ວາ ປນ ອນຠິສມ຺ຠວໍ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣໂມ ໂຫຕິ, ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸປຣມໍ ເທເວ ຈ ມນຸສ຺ເສ ຈ ສນ຺ຘາວິຕ຺ວາ ສໍສຣິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກໂຣຕິ.

‘‘ອິຕິ ¶ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິປູຣໍ ປຣິປູຣກາຣີ ອາຣາເຘຕິ ປເທສໍ ປເທສກາຣີ. ອວຎ຺ຌານິຕ຺ເວວາຫໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂາປທານິ ວທາມີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙໐. ‘‘ຕິສ຺ໂສ ¶ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂາ. ກຕມາ ຕິສ຺ໂສ? ອຘິສີລສິກ຺ຂາ, ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາ, ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິສີລສິກ຺ຂາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ…ເປ… ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິສີລສິກ຺ຂາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ’’ຕິ. ນວມໍ.

໙໑. ‘‘ຕິສ຺ໂສ ¶ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂາ. ກຕມາ ຕິສ຺ໂສ? ອຘິສີລສິກ຺ຂາ, ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາ, ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ¶ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິປຎ຺ຎາ ສິກ຺ຂາ. ອິມາ ¶ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ’’ຕິ.

‘‘ອຘິສີລໍ ¶ ອຘິຈິຕ຺ຕໍ, ອຘິປຎ຺ຎຎ຺ຈ ວີຣິຍວາ;

ຖາມວາ ຘິຕິມາ ຌາຍີ, ສໂຕ ຄຸຕ຺ຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ [ອຸປ຺ປຕ຺ຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ (ກ.)] ຈເຣ.

‘‘ຍຖາ ປຸເຣ ຕຖາ ປຈ຺ຉາ, ຍຖາ ປຈ຺ຉາ ຕຖາ ປຸເຣ;

ຍຖາ ອໂຘ ຕຖາ ອຸທ຺ຘໍ, ຍຖາ ອຸທ຺ຘໍ ຕຖາ ອໂຘ.

‘‘ຍຖາ ¶ ທິວາ ຕຖາ ຣຕ຺ຕິໍ, ຍຖາ ຣຕ຺ຕິໍ ຕຖາ ທິວາ;

ອຠິຠຸຍ຺ຍ ທິສາ ສພ຺ພາ, ອປ຺ປມາຓສມາຘິນາ.

‘‘ຕມາຫຸ ເສຂໍ ປຏິປທໍ [ປາຏິປທໍ (?) ມ. ນິ. ໒.໒໗ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ອໂຖ ສໍສຸທ຺ຘຈາຣິຍໍ [ສໍສຸທ຺ຘຈາຣຓໍ (ສີ. ປີ.), ສໍສຸທ຺ຘຈາຣິນໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)];

ຕມາຫຸ ໂລເກ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ຘີຣໍ ປຏິປທນ຺ຕຄຸໍ.

‘‘ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິໂຣເຘນ, ຕຓ຺ຫາກ຺ຂຍວິມຸຕ຺ຕິໂນ;

ປຊ຺ໂຊຕສ຺ເສວ ນິພ຺ພານໍ, ວິໂມກ຺ໂຂ ໂຫຕິ ເຈຕໂສ’’ຕິ. ທສມໍ;

໙໒. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສເລສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ສງ຺ກວາ [ປງ຺ກຘາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ນາມ ໂກສລານໍ ນິຄໂມ ຕທວສຣິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ ຠຄວາ ສງ຺ກວາຍໍ ວິຫຣຕິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ກສ຺ສປໂຄຕ຺ໂຕ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ກວາຍໍ ອາວາສິໂກ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ ຠຄວາ ສິກ຺ຂາປທປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ທສ຺ເສຕິ ສມາທເປຕິ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕິ ສມ຺ປຫໍເສຕິ. ອຖ ໂຂ ກສ຺ສປໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠຄວຕິ ສິກ຺ຂາປທປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ທສ຺ເສນ຺ເຕ ສມາທເປນ຺ເຕ ສມຸຕ຺ເຕເຊນ຺ເຕ ສມ຺ປຫໍເສນ຺ເຕ ອຫຸເທວ ອກ຺ຂນ຺ຕິ ອຫຸ ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ – ‘‘ອຘິສລ຺ລິຂເຕວາຍໍ [ອຘິສລ຺ເລຂເຕວາຍໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ສມໂຓ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສງ຺ກວາຍໍ ຍຖາຠິຣນ຺ຕໍ ¶ ວິຫຣິຕ຺ວາ ເຍນ ຣາຊຄຫໍ ເຕນ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກາມິ. ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ເຍນ ຣາຊຄຫໍ ຕທວສຣິ. ຕຕ຺ຣ ¶ ສຸທໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ.

ອຖ ໂຂ ກສ຺ສປໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຫຸເທວ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອຫຸ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ – ‘‘ອລາຠາ ວຕ ເມ, ນ ວຕ ເມ ລາຠາ ¶ ; ທຸລ຺ລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ, ນ ວຕ ເມ ສຸລທ຺ຘໍ; ຍສ຺ສ ເມ ຠຄວຕິ ສິກ຺ຂາປທປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ທສ຺ເສນ຺ເຕ ສມາທເປນ຺ເຕ ສມຸຕ຺ເຕເຊນ຺ເຕ ສມ຺ປຫໍເສນ຺ເຕ ອຫຸເທວ ອກ຺ຂນ຺ຕິ ອຫຸ ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ – ‘ອຘິສລ຺ລິຂເຕວາຍໍ ສມໂຓ’ຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍໍ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອຈ຺ຈຍໍ ອຈ຺ຈຍໂຕ ເທເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ກສ຺ສປໂຄຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ເສນາສນໍ ສໍສາເມຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ຣາຊຄຫໍ ເຕນ ປກ຺ກາມິ. ອນຸປຸພ຺ເພນ ເຍນ ຣາຊຄຫໍ ເຍນ ຄິຊ຺ຌກູໂຏ ປພ຺ພໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ ¶ ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ກສ຺ສປໂຄຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ເອກມິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມຍໍ ຠຄວາ ສງ຺ກວາຍໍ ວິຫຣຕິ, ສງ຺ກວາ ນາມ ໂກສລານໍ ນິຄໂມ. ຕຕ຺ຣ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສິກ຺ຂາປທປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ທສ຺ເສສິ ສມາທເປສິ ສມຸຕ຺ເຕເຊສິ ສມ຺ປຫໍເສສິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ຠຄວຕິ ສິກ຺ຂາປທປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ທສ຺ເສນ຺ເຕ ສມາທເປນ຺ເຕ ສມຸຕ຺ເຕເຊນ຺ເຕ ສມ຺ປຫໍເສນ຺ເຕ ອຫຸເທວ ອກ຺ຂນ຺ຕິ ອຫຸ ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ¶ – ‘ອຘິສລ຺ລິຂເຕວາຍໍ ສມໂຓ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສງ຺ກວາຍໍ ຍຖາຠິຣນ຺ຕໍ ວິຫຣິຕ຺ວາ ເຍນ ຣາຊຄຫໍ ເຕນ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກາມິ. ( ) [(ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ເຍນ ຣາຊຄຫໍ ຕທວສຣິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ. ອຖ ໂຂ (ກ.)] ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຫຸເທວ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອຫຸ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ – ອລາຠາ ວຕ ເມ, ນ ວຕ ເມ ລາຠາ; ທຸລ຺ລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ, ນ ວຕ ເມ ສຸລທ຺ຘໍ; ຍສ຺ສ ເມ ຠຄວຕິ ສິກ຺ຂາປທປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ທສ຺ເສນ຺ເຕ ສມາທເປນ຺ເຕ ສມຸຕ຺ເຕເຊນ຺ເຕ ສມ຺ປຫໍເສນ຺ເຕ ອຫຸເທວ ອກ຺ຂນ຺ຕິ ອຫຸ ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ – ‘ອຘິສລ຺ລິຂເຕວາຍໍ ສມໂຓ’ຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍໍ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອຈ຺ຈຍໍ ອຈ຺ຈຍໂຕ ເທເສຍ຺ຍນ຺ຕິ. ອຈ຺ຈໂຍ ມໍ, ຠນ຺ເຕ ¶ , ອຈ຺ຈຄມາ ຍຖາພາລໍ ຍຖາມູຬ຺ຫໍ ຍຖາອກຸສລໍ ຍສ຺ສ ເມ ຠຄວຕິ ສິກ຺ຂາປທປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ທສ຺ເສນ຺ເຕ ສມາທເປນ຺ເຕ ສມຸຕ຺ເຕເຊນ຺ເຕ ສມ຺ປຫໍເສນ຺ເຕ ອຫຸເທວ ອກ຺ຂນ຺ຕິ ອຫຸ ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ – ‘ອຘິສລ຺ລິຂເຕວາຍໍ ສມໂຓ’ຕິ. ຕສ຺ສ ¶ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອຈ຺ຈຍໍ ອຈ຺ຈຍໂຕ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ, ອາຍຕິໍ ສໍວຣາຍາ’’ຕິ.

‘‘ຕຄ຺ຆ ຕໍ [ຕຄ຺ຆ ຕ຺ວໍ (ສີ. ປີ.)], ກສ຺ສປ, ອຈ຺ຈໂຍ ອຈ຺ຈຄມາ ຍຖາພາລໍ ຍຖາມູຬ຺ຫໍ ຍຖາອກຸສລໍ, ຍສ຺ສ ເຕ ມຍິ ສິກ຺ຂາປທປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ທສ຺ເສນ຺ເຕ ສມາທເປນ຺ເຕ ສມຸຕ຺ເຕເຊນ຺ເຕ ສມ຺ປຫໍເສນ຺ເຕ ອຫຸເທວ ອກ຺ຂນ຺ຕິ ອຫຸ ອປ຺ປຈ຺ຈໂຍ – ‘ອຘິສລ຺ລິຂເຕວາຍໍ ສມໂຓ’ຕິ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ກສ຺ສປ, ອຈ຺ຈຍໍ ອຈ຺ຈຍໂຕ ທິສ຺ວາ ຍຖາຘມ຺ມໍ ປຏິກໂຣສິ, ຕໍ ເຕ ມຍໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາມ. ວຸທ຺ຘິເຫສາ, ກສ຺ສປ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ໂຍ ອຈ຺ຈຍໍ ອຈ຺ຈຍໂຕ ທິສ຺ວາ ຍຖາຘມ຺ມໍ ປຏິກໂຣຕິ, ອາຍຕິໍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ເຖໂຣ ເຈປິ ¶ , ກສ຺ສປ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ ນ ສິກ຺ຂາກາໂມ ນ ສິກ຺ຂາສມາທານສ຺ສ ວຓ຺ຓວາທີ, ເຍ ຈຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ນ ສິກ຺ຂາກາມາ ເຕ ຈ ນ ສິກ຺ຂາຍ ສມາທເປຕິ, ເຍ ຈຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ¶ ສິກ຺ຂາກາມາ ເຕສຎ຺ຈ ນ ວຓ຺ຓໍ ຠຓຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ, ເອວຣູປສ຺ສາຫໍ, ກສ຺ສປ, ເຖຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ວຓ຺ຓໍ ຠຓາມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ສຕ຺ຖາ ຫິສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠຓຕີຕິ ອຎ຺ເຎ ນໍ [ຕໍ (ສີ. ປີ.)] ຠິກ຺ຂູ ຠເຊຍ຺ຍຸໍ, ເຍ ນໍ ຠເຊຍ຺ຍຸໍ ຕ຺ຍາສ຺ສ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ຍ຺ຍາສ຺ສ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ເຕສໍ ຕໍ ອສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍາຕິ. ຕສ຺ມາຫໍ, ກສ຺ສປ, ເອວຣູປສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ວຓ຺ຓໍ ຠຓາມິ.

‘‘ມຊ຺ຌິໂມ ເຈປິ, ກສ຺ສປ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ…ເປ… ນໂວ ເຈປິ, ກສ຺ສປ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ ນ ສິກ຺ຂາກາໂມ ນ ສິກ຺ຂາສມາທານສ຺ສ ວຓ຺ຓວາທີ, ເຍ ຈຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ນ ສິກ຺ຂາກາມາ ເຕ ຈ ນ ສິກ຺ຂາຍ ສມາທເປຕິ, ເຍ ຈຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ສິກ຺ຂາກາມາ ເຕສຎ຺ຈ ນ ວຓ຺ຓໍ ຠຓຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ, ເອວຣູປສ຺ສາຫໍ, ກສ຺ສປ, ນວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ວຓ຺ຓໍ ຠຓາມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ສຕ຺ຖາ ຫິສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠຓຕີຕິ ອຎ຺ເຎ ນໍ ຠິກ຺ຂູ ຠເຊຍ຺ຍຸໍ, ເຍ ນໍ ຠເຊຍ຺ຍຸໍ ¶ ຕ຺ຍາສ຺ສ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ຍ຺ຍາສ຺ສ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ເຕສໍ ຕໍ ອສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍາຕິ. ຕສ຺ມາຫໍ, ກສ຺ສປ, ເອວຣູປສ຺ສ ນວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ວຓ຺ຓໍ ຠຓາມິ.

‘‘ເຖໂຣ ¶ ເຈປິ, ກສ຺ສປ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ ສິກ຺ຂາກາໂມ ສິກ຺ຂາສມາທານສ຺ສ ວຓ຺ຓວາທີ, ເຍ ຈຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ນ ສິກ຺ຂາກາມາ ເຕ ຈ ສິກ຺ຂາຍ ສມາທເປຕິ, ເຍ ຈຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ສິກ຺ຂາກາມາ ເຕສຎ຺ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠຓຕິ ¶ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ, ເອວຣູປສ຺ສາຫໍ, ກສ຺ສປ, ເຖຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວຓ຺ຓໍ ຠຓາມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ສຕ຺ຖາ ຫິສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠຓຕີຕິ ອຎ຺ເຎ ນໍ ຠິກ຺ຂູ ຠເຊຍ຺ຍຸໍ, ເຍ ນໍ ຠເຊຍ຺ຍຸໍ ຕ຺ຍາສ຺ສ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ຍ຺ຍາສ຺ສ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ເຕສໍ ຕໍ ອສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາຕິ. ຕສ຺ມາຫໍ, ກສ຺ສປ, ເອວຣູປສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວຓ຺ຓໍ ຠຓາມິ.

‘‘ມຊ຺ຌິໂມ ເຈປິ, ກສ຺ສປ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ ສິກ຺ຂາກາໂມ…ເປ… ນໂວ ເຈປິ, ກສ຺ສປ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ ສິກ຺ຂາກາໂມ ສິກ຺ຂາສມາທານສ຺ສ ວຓ຺ຓວາທີ, ເຍ ຈຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ນ ສິກ຺ຂາກາມາ ເຕ ຈ ສິກ຺ຂາຍ ສມາທເປຕິ, ເຍ ຈຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ສິກ຺ຂາກາມາ ເຕສຎ຺ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠຓຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ, ເອວຣູປສ຺ສາຫໍ, ກສ຺ສປ, ນວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວຓ຺ຓໍ ຠຓາມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ສຕ຺ຖາ ຫິສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠຓຕີຕິ ອຎ຺ເຎ ນໍ ຠິກ຺ຂູ ຠເຊຍ຺ຍຸໍ, ເຍ ນໍ ຠເຊຍ຺ຍຸໍ ຕ຺ຍາສ຺ສ ¶ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ຍ຺ຍາສ຺ສ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ເຕສໍ ຕໍ ອສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາຕິ. ຕສ຺ມາຫໍ, ກສ຺ສປ, ເອວຣູປສ຺ສ ນວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວຓ຺ຓໍ ຠຓາມີ’’ຕິ. ເອກາທສມໍ.

ສມໂຓ ຄທ຺ຣໂຠ ເຂຕ຺ຕໍ, ວຊ຺ຊິປຸຕ຺ໂຕ ຈ ເສກ຺ຂກໍ;

ຕໂຍ ຈ ສິກ຺ຂນາ ວຸຕ຺ຕາ, ທ຺ເວ ສິກ຺ຂາ ສງ຺ກວາຍ ຈາຕິ.

໙໓. ‘‘ຕີຓິມານິ ¶ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ກສ຺ສກສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ອຈ຺ຈາຍິການິ ກຣຓີຍານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ກສ຺ສໂກ ຄຫປຕິ ສີຆໍ ສີຆໍ ເຂຕ຺ຕໍ ສຸກຏ຺ຐໍ ກໂຣຕິ ສຸມຕິກຕໍ. ສີຆໍ ສີຆໍ ເຂຕ຺ຕໍ ສຸກຏ຺ຐໍ ກຣິຕ຺ວາ ¶ ສຸມຕິກຕໍ ສີຆໍ ສີຆໍ ພີຊານິ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ. ສີຆໍ ສີຆໍ ພີຊານິ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ສີຆໍ ສີຆໍ ອຸທກໍ ອຠິເນຕິປິ ¶ ອປເນຕິປິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ກສ຺ສກສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ອຈ຺ຈາຍິການິ ກຣຓີຍານິ. ຕສ຺ສ ໂຂ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກສ຺ສກສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ນຕ຺ຖິ ສາ ອິທ຺ຘິ ວາ ອານຸຠາໂວ ວາ – ‘ອຊ຺ເຊວ ເມ ຘຎ຺ຎານິ ຊາຍນ຺ຕຸ, ສ຺ເວວ ຄພ຺ຠີນິ ໂຫນ຺ຕຸ, ອຸຕ຺ຕຣສ຺ເວວ ປຈ຺ຈນ຺ຕູ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ໂສ ສມໂຍ ຍໍ ຕສ຺ສ ກສ຺ສກສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ຕານິ ຘຎ຺ຎານິ ອຸຕຸປຣິຓາມີນິ ຊາຍນ຺ຕິປິ ຄພ຺ຠີນິປິ ໂຫນ຺ຕິ ປຈ຺ຈນ຺ຕິປິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິມານິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອຈ຺ຈາຍິການິ ກຣຓີຍານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ອຘິສີລສິກ຺ຂາສມາທານໍ, ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາສມາທານໍ, ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາສມາທານໍ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອຈ຺ຈາຍິການິ ກຣຓີຍານິ. ຕສ຺ສ ໂຂ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ນຕ຺ຖິ ສາ ອິທ຺ຘິ ວາ ອນຸຠາໂວ ວາ – ‘ອຊ຺ເຊວ ເມ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕຸ ສ຺ເວ ວາ ອຸຕ຺ຕຣສ຺ເວ ວາ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ໂສ ສມໂຍ ຍໍ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຘິສີລມ຺ປິ ສິກ຺ຂໂຕ ອຘິຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ສິກ຺ຂໂຕ ອຘິປຎ຺ຎມ຺ປິ ສິກ຺ຂໂຕ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ຕິພ຺ໂພ ໂນ ຉນ຺ໂທ ຠວິສ຺ສຕິ ອຘິສີລສິກ຺ຂາສມາທາເນ, ຕິພ຺ໂພ ຉນ຺ໂທ ຠວິສ຺ສຕິ ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາສມາທາເນ ¶ , ຕິພ຺ໂພ ຉນ຺ໂທ ຠວິສ຺ສຕິ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາສມາທາເນ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ປຐມໍ.

໙໔. ‘‘ຕີຓິມານິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ປວິເວການິ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ຈີວຣປວິເວກໍ, ປິຓ຺ຑປາຕປວິເວກໍ, ເສນາສນປວິເວກໍ.

‘‘ຕຕ຺ຣິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ຈີວຣປວິເວກສ຺ມິໍ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ, ສາຓານິປິ ຘາເຣນ຺ຕິ, ມສາຓານິປິ ຘາເຣນ຺ຕິ, ຉວທຸສ຺ສານິປິ ຘາເຣນ຺ຕິ, ປໍສຸກູລານິປິ ຘາເຣນ຺ຕິ, ຕິຣີຏານິປິ ຘາເຣນ຺ຕິ, ອຊິນມ຺ປິ ຘາເຣນ຺ຕິ, ອຊິນກ຺ຂິປມ຺ປິ ຘາເຣນ຺ຕິ, ກຸສຈີຣມ຺ປິ ຘາເຣນ຺ຕິ, ວາກຈີຣມ຺ປິ ຘາເຣນ຺ຕິ, ຜລກຈີຣມ຺ປິ ຘາເຣນ຺ຕິ, ເກສກມ຺ພລມ຺ປິ ຘາເຣນ຺ຕິ, ວາລກມ຺ພລມ຺ປິ ຘາເຣນ຺ຕິ ¶ , ອຸລູກປກ຺ຂິກມ຺ປິ ¶ ຘາເຣນ຺ຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ຈີວຣປວິເວກສ຺ມິໍ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ປິຓ຺ຑປາຕປວິເວກສ຺ມິໍ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ. ສາກຠກ຺ຂາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ສາມາກຠກ຺ຂາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ນີວາຣຠກ຺ຂາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ທທ຺ທຸລຠກ຺ຂາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ຫຏຠກ຺ຂາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ກຓຠກ຺ຂາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ອາຈາມຠກ຺ຂາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ປິຎ຺ຎາກຠກ຺ຂາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕິຓຠກ຺ຂາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ໂຄມຍຠກ຺ຂາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ວນມູລຜລາຫາຣາ ຍາເປນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕຜລໂຠຊີ. ອິທໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ປິຓ຺ຑປາຕປວິເວກສ຺ມິໍ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເສນາສນປວິເວກສ຺ມິໍ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ສຸສານໍ [ຣຸກ຺ຂມູລໍ ຠຸສາຄາຣໍ ສຸສານໍ (ກ.)] ວນປຕ຺ຖໍ ອພ຺ໂຠກາສໍ ປລາລປຸຎ຺ຊໍ ຠຸສາຄາຣໍ [ສຸຎ຺ຎາຄາຣໍ (ກ.)]. ອິທໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເສນາສນປວິເວກສ຺ມິໍ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ¶ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ປວິເວການິ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ.

‘‘ຕີຓິ ໂຂ ປນິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປວິເວການິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ຈ ໂຫຕິ, ທຸສ຺ສີລ຺ຍຎ຺ຈສ຺ສ ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ເຕນ ຈ ວິວິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ; ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ຈ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ຈສ຺ສ ປຫີນາ ໂຫຕິ, ຕາຍ ຈ ວິວິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ; ຂີຓາສໂວ ຈ ໂຫຕິ, ອາສວາ ຈສ຺ສ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕຫິ ຈ ວິວິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ¶ . ຍໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ, ທຸສ຺ສີລ຺ຍຎ຺ຈສ຺ສ ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ເຕນ ຈ ວິວິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ; ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ຈ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ຈສ຺ສ ປຫີນາ ໂຫຕິ, ຕາຍ ຈ ວິວິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ; ຂີຓາສໂວ ຈ ໂຫຕິ, ອາສວາ ຈສ຺ສ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕຫິ ຈ ວິວິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ‘ຠິກ຺ຂຸ ອຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ສາຣປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຸທ຺ໂຘ ສາເຣ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ’’’.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກສ຺ສກສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ສມ຺ປນ຺ນໍ ສາລິກ຺ເຂຕ຺ຕໍ. ຕເມນໍ ກສ຺ສໂກ ຄຫປຕິ ສີຆໍ ສີຆໍ [ສີຆສີຆໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ລວາເປຍ຺ຍ. ສີຆໍ ສີຆໍ ລວາເປຕ຺ວາ ສີຆໍ ສີຆໍ ສງ຺ຆຣາເປຍ຺ຍ. ສີຆໍ ສີຆໍ ສງ຺ຆຣາເປຕ຺ວາ ສີຆໍ ສີຆໍ ¶ ອຸພ຺ພຫາເປຍ຺ຍ ¶ [ອຸພ຺ພາຫາເປຍ຺ຍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)]. ສີຆໍ ສີຆໍ ອຸພ຺ພຫາເປຕ຺ວາ ສີຆໍ ສີຆໍ ປຸຎ຺ຊໍ ກາຣາເປຍ຺ຍ. ສີຆໍ ສີຆໍ ປຸຎ຺ຊໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ສີຆໍ ສີຆໍ ມທ຺ທາເປຍ຺ຍ. ສີຆໍ ສີຆໍ ມທ຺ທາເປຕ຺ວາ ສີຆໍ ສີຆໍ ປລາລານິ ອຸທ຺ຘຣາເປຍ຺ຍ. ສີຆໍ ສີຆໍ ປລາລານິ ອຸທ຺ຘຣາເປຕ຺ວາ ສີຆໍ ສີຆໍ ຠຸສິກໍ ອຸທ຺ຘຣາເປຍ຺ຍ. ສີຆໍ ສີຆໍ ຠຸສິກໍ ອຸທ຺ຘຣາເປຕ຺ວາ ສີຆໍ ສີຆໍ ໂອປຸນາເປຍ຺ຍ. ສີຆໍ ສີຆໍ ໂອປຸນາເປຕ຺ວາ ສີຆໍ ສີຆໍ ອຕິຫຣາເປຍ຺ຍ. ສີຆໍ ສີຆໍ ອຕິຫຣາເປຕ຺ວາ ສີຆໍ ¶ ສີຆໍ ໂກຏ຺ຏາເປຍ຺ຍ. ສີຆໍ ສີຆໍ ໂກຏ຺ຏາເປຕ຺ວາ ສີຆໍ ສີຆໍ ຖຸສານິ ອຸທ຺ຘຣາເປຍ຺ຍ. ເອວມສ຺ສຸ [ເອວສ຺ສຸ (ກ.)] ຕານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກສ຺ສກສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ຘຎ຺ຎານິ ອຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕານິ ສາຣປ຺ປຕ຺ຕານິ ສຸທ຺ຘານິ ສາເຣ ປຕິຏ຺ຐິຕານິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ຈ ໂຫຕິ, ທຸສ຺ສີລ຺ຍຎ຺ຈສ຺ສ ປຫີນໍ ໂຫຕິ, ເຕນ ຈ ວິວິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ; ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ຈ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ຈສ຺ສ ປຫີນາ ໂຫຕິ, ຕາຍ ຈ ວິວິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ; ຂີຓາສໂວ ຈ ໂຫຕິ, ອາສວາ ຈສ຺ສ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕຫິ ຈ ວິວິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ‘ຠິກ຺ຂຸ ອຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ສາຣປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຸທ຺ໂຘ ສາເຣ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ’’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໙໕. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຣທສມເຍ ວິທ຺ເຘ ວິຄຕວລາຫເກ ເທເວ ອາທິຈ຺ໂຈ ນຠໍ ອພ຺ຠຸສ຺ສກ຺ກມາໂນ [ອພ຺ຠຸສ຺ສຸກ຺ກມາໂນ (ສີ. ປີ.)] ສພ຺ພໍ ອາກາສຄຕໍ ຕມຄຕໍ ອຠິວິຫຈ຺ຈ ຠາສເຕ ຈ ຕປເຕ ຈ ວິໂຣຈຕິ ຈ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໂຕ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ວິຣຊໍ ວີຕມລໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ [ອຸທປາທິ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)], ສຫ ¶ ທສ຺ສນຸປ຺ປາທາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວກສ຺ສ ຕີຓິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີຍນ຺ຕິ – ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ, ວິຈິກິຈ຺ຉາ, ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ.

‘‘ອຖາປຣໍ ທ຺ວີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ນິຍ຺ຍາຕິ ອຠິຊ຺ຌາຍ ຈ ພ຺ຍາປາເທນ ຈ. ໂສ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ຕສ຺ມິໍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ກາລໍ ກເຣຍ຺ຍ, ນຕ຺ຖິ ຕໍ [ຕສ຺ສ (ກ.)] ສໍໂຍຊນໍ ເຍນ ¶ ສໍໂຍຊເນນ ສໍຍຸຕ຺ໂຕ ອຣິຍສາວໂກ ປຸນ ອິມໍ [ປຸນຍິມໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ໂລກໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໙໖. ‘‘ຕິສ຺ໂສ ¶ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິສາ. ກຕມາ ຕິສ຺ໂສ? ອຄ຺ຄວຕີ ປຣິສາ, ວຄ຺ຄາ ປຣິສາ, ສມຄ຺ຄາ ປຣິສາ.

‘‘ກຕມາ ¶ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຄ຺ຄວຕີ ປຣິສາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ສໍ ປຣິສາຍໍ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ນ ພາຫຸລິກາ ໂຫນ຺ຕິ ນ ສາຖລິກາ, ໂອກ຺ກມເນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາ ປວິເວເກ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ, ວີຣິຍໍ ອາຣຠນ຺ຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ເຕສໍ ປຈ຺ຉິມາ ຊນຕາ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ສາປິ ໂຫຕິ ນ ພາຫຸລິກາ ນ ສາຖລິກາ ໂອກ຺ກມເນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາ ປວິເວເກ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ, ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຄ຺ຄວຕີ ປຣິສາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຄ຺ຄາ ປຣິສາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ສໍ ປຣິສາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ຠຓ຺ຑນຊາຕາ ກລຫຊາຕາ ວິວາທາປນ຺ນາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມຸຂສຕ຺ຕີຫິ ວິຕຸທນ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຄ຺ຄາ ປຣິສາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຄ຺ຄາ ປຣິສາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ສໍ ປຣິສາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ອວິວທມານາ ຂີໂຣທກີຠູຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍຈກ຺ຂູຫິ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຄ຺ຄາ ປຣິສາ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ຠິກ຺ຂູ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ອວິວທມານາ ຂີໂຣທກີຠູຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍຈກ຺ຂູຫິ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ພຫຸໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວນ຺ຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຫາຣໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂູ ວິຫຣນ຺ຕິ, ຍທິທໍ ມຸທິຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ. ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ, ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວທິຍຕິ, ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ¶ ສມາຘິຍຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປຣິປພ຺ພເຕ ຖຸລ຺ລຜຸສິຕເກ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ຕໍ ອຸທກໍ ຍຖານິນ຺ນໍ ປວຕ຺ຕມານໍ ປພ຺ພຕກນ຺ທຣປທຣສາຂາ ປຣິປູເຣຕິ, ປພ຺ພຕກນ຺ທຣປທຣສາຂາ ປຣິປູຣາ ກຸໂສພ຺ເຠ [ກຸສ຺ສຸມ຺ເຠ (ສີ. ປີ.), ກຸສຸມ຺ເຠ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ປຣິປູເຣນ຺ຕິ, ກຸໂສພ຺ຠາ ປຣິປູຣາ ມຫາໂສພ຺ເຠ ¶ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ, ມຫາໂສພ຺ຠາ ປຣິປູຣາ ກຸນ຺ນທິໂຍ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ, ກຸນ຺ນທິໂຍ ປຣິປູຣາ ມຫານທິໂຍ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ, ມຫານທິໂຍ ປຣິປູຣາ ສມຸທ຺ທໍ [ສມຸທ຺ທສາຄເຣ (ກ.)] ປຣິປູເຣນ຺ຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂູ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ອວິວທມານາ ຂີໂຣທກີຠູຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍຈກ຺ຂູຫິ ¶ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ພຫຸໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວນ຺ຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຫາຣໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂູ ວິຫຣນ຺ຕິ, ຍທິທໍ ມຸທິຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ. ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ, ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວທິຍຕິ, ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິສ຺ໂສ ປຣິສາ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໙໗. ‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ໂຣ [ຠທ຺ໂທ (ກ.)] ອສ຺ສາຊານີໂຍ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ເຕວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ [ສງ຺ຂໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຄຈ຺ຉຕິ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ ພລສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ເຕວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ¶ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ ¶ ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ ພລສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ພລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວິຫຣຕິ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ¶ ອຸປສມ຺ປທາຍ ຖາມວາ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ພລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ; ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ; ‘ອຍໍ ¶ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ; ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໙໘. ‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ເຕວ ສງ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ ພລສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ຣາຊາຣໂຫ ¶ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ເຕວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ ພລສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ…ເປ… ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ພລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວິຫຣຕິ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທາຍ ຖາມວາ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ພລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິໂກ ໂຫຕິ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍີ ¶ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມາ ໂລກາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໙໙. ‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ເຕວ ສງ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອິຘ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ ພລສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ຣາຊາຣໂຫ ¶ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ເຕວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ ພລສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ ¶ , ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໑໐໐. ‘‘ນໂວປິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ໂປຕ຺ຖໂກ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ຈ ໂຫຕິ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ໂສ ຈ ອປ຺ປຄ຺ໂຆ ຈ; ມຊ຺ຌິໂມປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂປຕ຺ຖໂກ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ຈ ໂຫຕິ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ໂສ ຈ ອປ຺ປຄ຺ໂຆ ຈ; ຊິຓ຺ໂຓປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂປຕ຺ຖໂກ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ຈ ໂຫຕິ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ໂສ ຈ ອປ຺ປຄ຺ໂຆ ຈ. ຊິຓ຺ຓມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂປຕ຺ຖກໍ ອຸກ຺ຂລິປຣິມຊ຺ຊນໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ ສງ຺ກາຣກູເຏ ¶ ວາ ນໍ [ຕໍ (ສີ.), ຐາເນ (ກ.)] ຉຑ຺ເຑນ຺ຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ນໂວ ເຈປິ ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ ທຸສ຺ສີໂລ ປາປຘມ຺ໂມ. ອິທມສ຺ສ ທຸພ຺ພຓ຺ຓຕາຍ ວທາມິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ¶ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂປຕ຺ຖໂກ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ເຍ ໂຂ ປນສ຺ສ ເສວນ຺ຕິ ຠຊນ຺ຕິ ປຍິຣຸປາສນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຕໍ ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ. ອິທມສ຺ສ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ສຕາຍ ວທາມິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂປຕ຺ຖໂກ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ໂສ ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ເຍສໍ ໂຂ ປນ ໂສ [ເຍສໍ ໂຂ ປນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ເຍສໍ ໂສ (ກ.) ປຸ. ປ. ໑໑໖ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ, ເຕສໍ ຕໍ ນ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ນ ມຫານິສໍສໍ. ອິທມສ຺ສ ອປ຺ປຄ຺ຆຕາຍ ວທາມິ ¶ . ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂປຕ຺ຖໂກ ອປ຺ປຄ຺ໂຆ ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ມຊ຺ຌິໂມ ເຈປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ…ເປ… ເຖໂຣ ເຈປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ ທຸສ຺ສີໂລ ປາປຘມ຺ໂມ, ອິທມສ຺ສ ທຸພ຺ພຓ຺ຓຕາຍ ວທາມິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂປຕ຺ຖໂກ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ເຍ ໂຂ ປນສ຺ສ ເສວນ຺ຕິ ຠຊນ຺ຕິ ປຍິຣຸປາສນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຕໍ ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ. ອິທມສ຺ສ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ສຕາຍ ວທາມິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂປຕ຺ຖໂກ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ໂສ ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ເຍສໍ ໂຂ ປນ ໂສ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ, ເຕສໍ ຕໍ ນ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ນ ມຫານິສໍສໍ. ອິທມສ຺ສ ອປ຺ປຄ຺ຆຕາຍ ວທາມິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂປຕ຺ຖໂກ ອປ຺ປຄ຺ໂຆ ¶ ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ເອວຣູໂປ ຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ຠຓຕິ. ຕເມນໍ ຠິກ຺ຂູ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຕຸຍ຺ຫໍ ພາລສ຺ສ ອພ຺ຍຕ຺ຕສ຺ສ ຠຓິເຕນ, ຕ຺ວມ຺ປິ ນາມ ຠຓິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎສີ’ຕິ! ໂສ ກຸປິໂຕ ອນຕ຺ຕມໂນ ຕຖາຣູປິໍ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕິ ¶ ຍຖາຣູປາຍ ວາຈາຍ ສງ຺ໂຆ ຕໍ ອຸກ຺ຂິປຕິ, ສງ຺ກາຣກູເຏວ ນໍ ໂປຕ຺ຖກໍ.

‘‘ນວມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາສິກໍ ວຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓວນ຺ຕຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສຎ຺ຈ ມຫຄ຺ຆຎ຺ຈ; ມຊ຺ຌິມມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ກາສິກໍ ວຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓວນ຺ຕຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສຎ຺ຈ ມຫຄ຺ຆຎ຺ຈ; ຊິຓ຺ຓມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາສິກໍ ວຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓວນ຺ຕຎ຺ເຈວ ໂຫຕິ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສຎ຺ຈ ມຫຄ຺ຆຎ຺ຈ. ຊິຓ຺ຓມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາສິກໍ ວຕ຺ຖໍ ຣຕນປລິເວຐນໍ ວາ ກໂຣຕິ ຄນ຺ຘກຣຓ຺ຑເກ ວາ ນໍ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ນໂວ ເຈປິ ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ ສີລວາ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ, ອິທມສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓຕາຍ ວທາມິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາສິກໍ ວຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓວນ຺ຕໍ ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ເຍ ໂຂ ປນສ຺ສ ເສວນ຺ຕິ ຠຊນ຺ຕິ ປຍິຣຸປາສນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຕໍ ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ. ອິທມສ຺ສ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສຕາຍ ວທາມິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາສິກໍ ວຕ຺ຖໍ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສໍ ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ເຍສໍ ໂຂ ປນ ໂສ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ ¶ , ເຕສໍ ຕໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສໍ. ອິທມສ຺ສ ມຫຄ຺ຆຕາຍ ວທາມິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາສິກໍ ວຕ຺ຖໍ ມຫຄ຺ຆໍ ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ມຊ຺ຌິໂມ ¶ ເຈປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ…ເປ… ເຖໂຣ ເຈປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ…ເປ… ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ເອວຣູໂປ ຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ຠຓຕິ ¶ . ຕເມນໍ ຠິກ຺ຂູ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ອປ຺ປສທ຺ທາ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ໂຫຖ, ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ວິນຍຎ຺ຈ ຠຓຕີ’ຕິ. ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ກາສິກວຕ຺ຖູປມາ ຠວິສ຺ສາມ, ນ ໂປຕ຺ຖກູປມາ’ຕິ [ກາສິກໍ ວຕ຺ຖໍ ຕຖູປມາຫໍ ຠວິສ຺ສາມິ, ນ ໂປຕ຺ຖກູປມາຫນ຺ຕິ (ກ.)]. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໑໐໑. ‘‘ໂຍ [ໂຍ ໂຂ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ໂຍ ຈ ໂຂ (ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ຍຖາ ຍຖາຍໍ ປຸຣິໂສ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ ຕຖາ ຕຖາ ຕໍ ປຏິສໍເວທິຍຕີ’ຕິ, ເອວໍ ສນ຺ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ນ ໂຫຕິ, ໂອກາໂສ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາຍ ¶ . ໂຍ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ຍຖາ ຍຖາ ເວທນີຍໍ ອຍໍ ປຸຣິໂສ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ ຕຖາ ຕຖາສ຺ສ ວິປາກໍ ປຏິສໍເວທິຍຕີ’ຕິ, ເອວໍ ສນ຺ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ໂຫຕິ, ໂອກາໂສ ປຎ຺ຎາຍຕິ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ¶ ອນ຺ຕກິຣິຍາຍ. ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ປາປກມ຺ມໍ [ປາປໍ ກມ຺ມໍ (ສີ. ປີ.)] ກຕໍ ຕເມນໍ ນິຣຍໍ ອຸປເນຕິ. ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕາທິສໍເຍວ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ໂຫຕິ, ນາ’ຓຸປິ ຂາຍຕິ, ກິໍ ພຫຸເທວ.

‘‘ກຖໍຣູປສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ ຕເມນໍ ນິຣຍໍ ອຸປເນຕິ? ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຠາວິຕກາໂຍ ໂຫຕິ ອຠາວິຕສີໂລ ອຠາວິຕຈິຕ຺ໂຕ ອຠາວິຕປຎ຺ໂຎ ປຣິຕ຺ໂຕ ອປ຺ປາຕຸໂມ ອປ຺ປທຸກ຺ຂວິຫາຣີ. ເອວຣູປສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ ຕເມນໍ ນິຣຍໍ ອຸປເນຕິ.

‘‘ກຖໍຣູປສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕາທິສໍເຍວ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ໂຫຕິ, ນາ’ຓຸປິ ຂາຍຕິ, ກິໍ ພຫຸເທວ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຠາວິຕກາໂຍ ¶ ໂຫຕິ ຠາວິຕສີໂລ ຠາວິຕຈິຕ຺ໂຕ ຠາວິຕປຎ຺ໂຎ ອປຣິຕ຺ໂຕ ມຫຕ຺ໂຕ [ມຫຕ຺ຕາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອປ຺ປມາຓວິຫາຣີ. ເອວຣູປສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕາທິສໍເຍວ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ໂຫຕິ, ນາຓຸປິ ຂາຍຕິ, ກິໍ ພຫຸເທວ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ໂລຓກປລ຺ລໍ [ໂລຓຜລໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປຣິຕ຺ເຕ ອຸທກມລ຺ລເກ [ອຸທກກປລ຺ລເກ (ກ.)] ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນຸ ຕໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຸທກໍ [ອຸທກມລ຺ລເກ ອຸທກໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອມຸນາ ໂລຓກປລ຺ເລນ ໂລຓໍ ອສ຺ສ ອເປຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ’’? ‘‘ອທຸຎ຺ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ປຣິຕ຺ຕໍ ອຸທກກປລ຺ລເກ ອຸທກໍ, ຕໍ ອມຸນາ ໂລຓກປລ຺ເລນ ໂລຓໍ ອສ຺ສ ອເປຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ¶ ໂລຓກປລ຺ລກໍ ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນຸ ສາ ຄງ຺ຄາ ນທີ ອມຸນາ ໂລຓກປລ຺ເລນ ໂລຓໍ ອສ຺ສ ອເປຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ’’? ‘‘ອສຸ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ມຫາ ອຸທກກ຺ຂນ຺ໂຘ ໂສ ອມຸນາ ໂລຓກປລ຺ເລນ ໂລໂຓ ນ ອສ຺ສ ອເປຍ຺ໂຍ’’ຕິ [ໂລຓໍ ເນວສ຺ສ ອເປຍ຺ຍນ຺ຕິ (ສີ.), ນ ໂລໂຓ ອສ຺ສ ອເປຍ຺ໂຍຕິ (ປີ.)].

‘‘ເອວເມວໍ ¶ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ ຕເມນໍ ນິຣຍໍ ອຸປເນຕິ. ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕາທິສໍເຍວ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ໂຫຕິ, ນາຓຸປິ ຂາຍຕິ, ກິໍ ພຫຸເທວ.

‘‘ກຖໍຣູປສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ ຕເມນໍ ນິຣຍໍ ອຸປເນຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຠາວິຕກາໂຍ ໂຫຕິ ອຠາວິຕສີໂລ ອຠາວິຕຈິຕ຺ໂຕ ອຠາວິຕປຎ຺ໂຎ ປຣິຕ຺ໂຕ ອປ຺ປາຕຸໂມ ອປ຺ປທຸກ຺ຂວິຫາຣີ. ເອວຣູປສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ ຕເມນໍ ນິຣຍໍ ອຸປເນຕິ.

‘‘ກຖໍຣູປສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕາທິສໍເຍວ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ໂຫຕິ, ນາຓຸປິ ຂາຍຕິ, ກິໍ ພຫຸເທວ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຠາວິຕກາໂຍ ໂຫຕິ ຠາວິຕສີໂລ ຠາວິຕຈິຕ຺ໂຕ ຠາວິຕປຎ຺ໂຎ ອປຣິຕ຺ໂຕ ມຫຕ຺ໂຕ ອປ຺ປມາຓວິຫາຣີ. ເອວຣູປສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕາທິສໍເຍວ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ໂຫຕິ, ນາຓຸປິ ຂາຍຕິ, ກິໍ ພຫຸເທວ.

‘‘ອິຘ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຑ຺ຒກຫາປເຓນປິ ພນ຺ຘນໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ, ກຫາປເຓນປິ ພນ຺ຘນໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ, ກຫາປຓສເຕນປິ ¶ ພນ຺ຘນໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ. ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຑ຺ຒກຫາປເຓນປິ ນ ພນ຺ຘນໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ, ກຫາປເຓນປິ ນ ¶ ພນ຺ຘນໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ, ກຫາປຓສເຕນປິ ນ ພນ຺ຘນໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ກຖໍຣູໂປ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຑ຺ຒກຫາປເຓນປິ ພນ຺ຘນໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ, ກຫາປເຓນປິ ພນ຺ຘນໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ, ກຫາປຓສເຕນປິ ພນ຺ຘນໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ທລິທ຺ໂທ ໂຫຕິ ອປ຺ປສ຺ສໂກ ອປ຺ປໂຠໂຄ. ເອວຣູໂປ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຑ຺ຒກຫາປເຓນປິ ພນ຺ຘນໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ, ກຫາປເຓນປິ ພນ຺ຘນໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ, ກຫາປຓສເຕນປິ ພນ຺ຘນໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ກຖໍຣູໂປ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຑ຺ຒກຫາປເຓນປິ ນ ພນ຺ຘນໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ, ກຫາປເຓນປິ ນ ພນ຺ຘນໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ, ກຫາປຓສເຕນປິ ນ ພນ຺ຘນໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຑ຺ໂຒ ໂຫຕິ ມຫທ຺ຘໂນ ມຫາໂຠໂຄ. ເອວຣູໂປ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຑ຺ຒກຫາປເຓນປິ ນ ພນ຺ຘນໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ, ກຫາປເຓນປິ ນ ພນ຺ຘນໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ, ກຫາປຓສເຕນປິ ນ ພນ຺ຘນໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ. ຕເມນໍ ນິຣຍໍ ອຸປເນຕິ. ອິຘ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕາທິສໍເຍວ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ໂຫຕິ, ນາຓຸປິ ຂາຍຕິ, ກິໍ ພຫຸເທວ.

‘‘ກຖໍຣູປສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ, ຕເມນໍ ນິຣຍໍ ອຸປເນຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຠາວິຕກາໂຍ ໂຫຕິ ອຠາວິຕສີໂລ ອຠາວິຕຈິຕ຺ໂຕ ອຠາວິຕປຎ຺ໂຎ ປຣິຕ຺ໂຕ ອປ຺ປາຕຸໂມ ອປ຺ປທຸກ຺ຂວິຫາຣີ. ເອວຣູປສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕາທິສໍເຍວ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ ຕເມນໍ ນິຣຍໍ ອຸປເນຕິ.

‘‘ອິຘ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຠາວິຕກາໂຍ ໂຫຕິ ຠາວິຕສີໂລ ຠາວິຕຈິຕ຺ໂຕ ຠາວິຕປຎ຺ໂຎ ອປຣິຕ຺ໂຕ ມຫຕ຺ໂຕ ອປ຺ປມາຓວິຫາຣີ. ເອວຣູປສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕາທິສໍເຍວ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ໂຫຕິ, ນາຓຸປິ ຂາຍຕິ, ກິໍ ພຫຸເທວ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອຣພ຺ຠິໂກ ວາ ອຸຣພ຺ຠຆາຕໂກ ວາ ¶ ອປ຺ເປກຈ຺ຈໍ ອຸຣພ຺ຠໍ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍມານໍ ປໂຫຕິ ຫນ຺ຕຸໍ ວາ ພນ຺ຘິຕຸໍ ວາ ຊາເປຕຸໍ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກາຕຸໍ, ອປ຺ເປກຈ຺ຈໍ ອຸຣພ຺ຠໍ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍມານໍ ນປ຺ປໂຫຕິ ຫນ຺ຕຸໍ ວາ ພນ຺ຘິຕຸໍ ວາ ຊາເປຕຸໍ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກາຕຸໍ.

‘‘ກຖໍຣູປໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອຣພ຺ຠິໂກ ວາ ອຸຣພ຺ຠຆາຕໂກ ວາ ອຸຣພ຺ຠໍ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍມານໍ ປໂຫຕິ ຫນ຺ຕຸໍ ວາ ພນ຺ຘິຕຸໍ ວາ ຊາເປຕຸໍ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກາຕຸໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ທລິທ຺ໂທ ໂຫຕິ ອປ຺ປສ຺ສໂກ ອປ຺ປໂຠໂຄ. ເອວຣູປໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ໂອຣພ຺ຠິໂກ ວາ ອຸຣພ຺ຠຆາຕໂກ ວາ ອຸຣພ຺ຠໍ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍມານໍ ປໂຫຕິ ຫນ຺ຕຸໍ ວາ ພນ຺ຘິຕຸໍ ວາ ຊາເປຕຸໍ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກາຕຸໍ.

‘‘ກຖໍຣູປໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອຣພ຺ຠິໂກ ວາ ອຸຣພ຺ຠຆາຕໂກ ວາ ອຸຣພ຺ຠໍ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍມານໍ ນປ຺ປໂຫຕິ ຫນ຺ຕຸໍ ວາ ພນ຺ຘິຕຸໍ ວາ ຊາເປຕຸໍ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກາຕຸໍ ¶ . ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຑ຺ໂຒ ໂຫຕິ ມຫທ຺ຘໂນ ມຫາໂຠໂຄ ຣາຊາ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ໂຕ ວາ. ເອວຣູປໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອຣພ຺ຠິໂກ ວາ ອຸຣພ຺ຠຆາຕໂກ ວາ ອຸຣພ຺ຠໍ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍມານໍ ນປ຺ປໂຫຕິ ຫນ຺ຕຸໍ ວາ ພນ຺ຘິຕຸໍ ວາ ຊາເປຕຸໍ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກາຕຸໍ. ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ປຎ຺ຊລິໂກວ [ປຎ຺ຊລິໂກ (ກ.)] ນໍ [ປຣໍ (ກ.)] ຍາຈຕິ – ‘ເທຫິ ເມ, ມາຣິສ, ອຸຣພ຺ຠໍ ວາ ອຸຣພ຺ຠຘນໍ ວາ’ຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕາທິສໍເຍວ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ ຕເມນໍ ນິຣຍໍ ອຸປເນຕິ. ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕາທິສໍເຍວ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ໂຫຕິ, ນາຓຸປິ ຂາຍຕິ, ກິໍ ພຫຸເທວ.

‘‘ກຖໍຣູປສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ ຕເມນໍ ນິຣຍໍ ອຸປເນຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຠາວິຕກາໂຍ ໂຫຕິ ອຠາວິຕສີໂລ ອຠາວິຕຈິຕ຺ໂຕ ອຠາວິຕປຎ຺ໂຎ ປຣິຕ຺ໂຕ ອປ຺ປາຕຸໂມ ອປ຺ປທຸກ຺ຂວິຫາຣີ. ເອວຣູປສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ¶ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ ຕເມນໍ ນິຣຍໍ ອຸປເນຕິ.

‘‘ກຖໍຣູປສ຺ສ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕາທິສໍເຍວ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ໂຫຕິ, ນາຓຸປິ ຂາຍຕິ, ກິໍ ພຫຸເທວ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຠາວິຕກາໂຍ ໂຫຕິ ຠາວິຕສີໂລ ຠາວິຕຈິຕ຺ໂຕ ຠາວິຕປຎ຺ໂຎ ອປຣິຕ຺ໂຕ ມຫຕ຺ໂຕ ອປ຺ປມາຓວິຫາຣີ. ເອວຣູປສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕາທິສໍເຍວ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ໂຫຕິ, ນາຓຸປິ ຂາຍຕິ, ກິໍ ພຫຸເທວ.

‘‘ໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ຍຖາ ຍຖາຍໍ ປຸຣິໂສ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ ຕຖາ ຕຖາ ຕໍ ປຏິສໍເວເທຕີ’ຕິ, ເອວໍ ສນ຺ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ນ ໂຫຕິ, ໂອກາໂສ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາຍ. ໂຍ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ຍຖາ ຍຖາ ເວທນີຍໍ ອຍໍ ປຸຣິໂສ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ ຕຖາ ຕຖາ ຕສ຺ສ ວິປາກໍ ປຏິສໍເວເທຕີ’ຕິ, ເອວໍ ສນ຺ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ໂຫຕິ, ໂອກາໂສ ປຎ຺ຎາຍຕິ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາຍາ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐໒. ‘‘ສນ຺ຕິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຊາຕຣູປສ຺ສ ໂອຬາຣິກາ ອຸປກ຺ກິເລສາ ປໍສຸວາລຸກາ ¶ [ປໍສຸວາລິກາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ສກ຺ຂຣກຐລາ. ຕເມນໍ ປໍສຸໂຘວໂກ ວາ ປໍສຸໂຘວກນ຺ເຕວາສີ ວາ ໂທຓິຍໍ ອາກິຣິຕ຺ວາ ໂຘວຕິ ສນ຺ໂຘວຕິ ນິທ຺ໂຘວຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປຫີເນ ຕສ຺ມິໍ ພ຺ຍນ຺ຕີກເຕ ສນ຺ຕິ ຊາຕຣູປສ຺ສ ມຊ຺ຌິມສຫຄຕາ ອຸປກ຺ກິເລສາ ສຸຂຸມສກ຺ຂຣາ ຖູລວາລຸກາ [ຖູລວາລິກາ (ສີ. ປີ.), ຖຸລ຺ລວາລິກາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)]. ຕເມນໍ ປໍສຸໂຘວໂກ ວາ ປໍສຸໂຘວກນ຺ເຕວາສີ ວາ ໂຘວຕິ ສນ຺ໂຘວຕິ ນິທ຺ໂຘວຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປຫີເນ ຕສ຺ມິໍ ພ຺ຍນ຺ຕີກເຕ ສນ຺ຕິ ຊາຕຣູປສ຺ສ ສຸຂຸມສຫຄຕາ ອຸປກ຺ກິເລສາ ສຸຂຸມວາລຸກາ ກາຬຊລ຺ລິກາ. ຕເມນໍ ປໍສຸໂຘວໂກ ວາ ປໍສຸໂຘວກນ຺ເຕວາສີ ວາ ໂຘວຕິ ສນ຺ໂຘວຕິ ນິທ຺ໂຘວຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປຫີເນ ຕສ຺ມິໍ ພ຺ຍນ຺ຕີກເຕ ອຖາປຣໍ ສຸວຓ຺ຓສິກຕາວສິສ຺ສນ຺ຕິ [ສຸວຓ຺ຓຊາຕຣູປກາວສິສ຺ສນ຺ຕິ (ກ.)]. ຕເມນໍ ສຸວຓ຺ຓກາໂຣ ວາ ສຸວຓ຺ຓກາຣນ຺ເຕວາສີ ວາ ຊາຕຣູປໍ ມູສາຍໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຘມຕິ ສນ຺ຘມຕິ ນິທ຺ຘມຕິ ¶ . ຕໍ ໂຫຕິ ຊາຕຣູປໍ ຘນ຺ຕໍ ສນ຺ຘນ຺ຕໍ [ອຘນ຺ຕໍ ອສນ຺ຘນ຺ຕໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ນິທ຺ຘນ຺ຕໍ ອນິທ຺ຘນ຺ຕກສາວໍ [ອນິທ຺ຘນ຺ຕໍ ອນິຫິຕໍ ອນິນ຺ນີຕກສາວໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ນ ເຈວ ມຸທຸ ໂຫຕິ ນ ຈ ກມ຺ມນິຍໍ, ນ ຈ ປຠສ຺ສຣໍ ປຠງ຺ຄຸ ຈ, ນ ຈ ສມ຺ມາ ອຸເປຕິ ກມ຺ມາຍ. ໂຫຕິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຍ ຍໍ ສຸວຓ຺ຓກາໂຣ ວາ ສຸວຓ຺ຓກາຣນ຺ເຕວາສີ ວາ ຕໍ ຊາຕຣູປໍ ຘມຕິ ສນ຺ຘມຕິ ນິທ຺ຘມຕິ. ຕໍ ໂຫຕິ ຊາຕຣູປໍ ຘນ຺ຕໍ ສນ຺ຘນ຺ຕໍ ນິທ຺ຘນ຺ຕໍ ນິທ຺ຘນ຺ຕກສາວໍ [ນິຫິຕໍ ນິນ຺ນີຕກສາວໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ມຸທຸ ຈ ໂຫຕິ ກມ຺ມນິຍຎ຺ຈ ປຠສ຺ສຣຎ຺ຈ, ນ ຈ ປຠງ຺ຄຸ, ສມ຺ມາ ¶ ອຸເປຕິ ກມ຺ມາຍ. ຍສ຺ສາ ຍສ຺ສາ ຈ ປິລນ຺ຘນວິກຕິຍາ ອາກງ຺ຂຕິ – ຍທິ ປຏ຺ຏິກາຍ [ມຸທ຺ທິກາຍ (ອ. ນິ. ໕.໒໓], ຍທິ ກຸຓ຺ຑລາຍ, ຍທິ ຄີເວຍ຺ຍເກ [ຄີເວຍ຺ຍເກນ (ກ.), ຄີເວຍ຺ຍກາຍ (?)], ຍທິ ສຸວຓ຺ຓມາລາຍ – ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອນຸໂຠຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ຕິ ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ໂອຬາຣິກາ ອຸປກ຺ກິເລສາ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ຕເມນໍ ສເຈຕໂສ ຠິກ຺ຂຸ ທພ຺ພຊາຕິໂກ ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ ¶ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປຫີເນ ຕສ຺ມິໍ ພ຺ຍນ຺ຕີກເຕ ສນ຺ຕິ ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ມຊ຺ຌິມສຫຄຕາ ອຸປກ຺ກິເລສາ ກາມວິຕກ຺ໂກ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ, ຕເມນໍ ສເຈຕໂສ ຠິກ຺ຂຸ ທພ຺ພຊາຕິໂກ ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ. ຕສ຺ມິໍ ¶ ປຫີເນ ຕສ຺ມິໍ ພ຺ຍນ຺ຕີກເຕ ສນ຺ຕິ ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຸຂຸມສຫຄຕາ ອຸປກ຺ກິເລສາ ຎາຕິວິຕກ຺ໂກ ຊນປທວິຕກ຺ໂກ ອນວຎ຺ຎຕ຺ຕິປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ, ຕເມນໍ ສເຈຕໂສ ຠິກ຺ຂຸ ທພ຺ພຊາຕິໂກ ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປຫີເນ ຕສ຺ມິໍ ພ຺ຍນ຺ຕີກເຕ ອຖາປຣໍ ຘມ຺ມວິຕກ຺ກາວສິສ຺ສຕິ [ຘມ຺ມວິຕກ຺ໂກວສິສ຺ສຕິ (ກ.)]. ໂສ ໂຫຕິ ສມາຘິ ນ ເຈວ ສນ຺ໂຕ ນ ຈ ປຓີໂຕ ນປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘລທ຺ໂຘ ນ ເອໂກທິຠາວາຘິຄໂຕ ສສງ຺ຂາຣນິຄ຺ຄຍ຺ຫວາຣິຕຄໂຕ [ສສງ຺ຂາຣນິຄ຺ຄຍ຺ຫວາຣິຕວໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ສສງ຺ຂາຣນິຄ຺ຄຍ຺ຫວາຣິວາວໂຕ (ກ.), ສສງ຺ຂາຣນິຄ຺ຄຍ຺ຫວາຣິຍາຘິຄໂຕ (?) ອ. ນິ. ໙.໓໗; ທີ. ນິ. ໓.໓໕໕] ໂຫຕິ. ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຍ ຍໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍເຍວ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສນ຺ນິສີທຕິ ເອໂກທິ ໂຫຕິ [ເອໂກທິຠາວໍ ຄຈ຺ຉຕິ (ສີ.), ເອໂກທິຠາໂວ ໂຫຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.), ເອໂກທິໂຫຕິ (ປີ.)] ສມາຘິຍຕິ. ໂສ ໂຫຕິ ສມາຘິ ສນ຺ໂຕ ປຓີໂຕ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິລທ຺ໂຘ ເອໂກທິຠາວາຘິຄໂຕ ນ ສສງ຺ຂາຣນິຄ຺ຄຍ຺ຫວາຣິຕຄໂຕ. ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ຈ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຣຓີຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ ¶ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິອາຍຕເນ.

‘‘ໂສ ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ – ‘ອເນກວິຫິຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘໍ ປຈ຺ຈນຸຠເວຍ຺ຍໍ – ເອໂກປິ ຫຸຕ຺ວາ ພຫຸຘາ ອສ຺ສໍ, ພຫຸຘາປິ ຫຸຕ຺ວາ ເອໂກ ອສ຺ສໍ; ອາວິຠາວໍ, ຕິໂຣຠາວໍ; ຕິໂຣກຸຏ຺ຏໍ ຕິໂຣປາກາຣໍ ຕິໂຣປພ຺ພຕໍ ອສຊ຺ຊມາໂນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອາກາເສ; ປຖວິຍາປິ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນິມຸຊ຺ຊໍ ກເຣຍ຺ຍໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຸທເກ; ອຸທເກປິ ອຠິຊ຺ຊມາເນ [ອຠິຊ຺ຊມາໂນ (ສີ. ປີ. ກ.)] ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ປຖວິຍໍ; ອາກາເສປິ ປລ຺ລງ຺ເກນ ກເມຍ຺ຍໍ ¶ , ເສຍ຺ຍຖາປິ ປກ຺ຂີ ສກຸໂຓ; ອິເມປິ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ເອວໍມຫິທ຺ຘິເກ ເອວໍມຫານຸຠາເວ ປາຓິນາ ປຣິມເສຍ຺ຍໍ ປຣິມຊ຺ເຊຍ຺ຍໍ; ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາປິ ກາເຍນ ວສໍ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິອາຍຕເນ.

‘‘ໂສ ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ – ‘ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ ວິສຸທ຺ຘາຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສິກາຍ ອຸໂຠ ສທ຺ເທ ¶ ສຸເຓຍ຺ຍໍ ທິພ຺ເພ ຈ ມານຸເສ ຈ ເຍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ຈາ’ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິອາຍຕເນ.

‘‘ໂສ ¶ ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ – ‘ປຣສຕ຺ຕານໍ ປຣປຸຄ຺ຄລານໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊາເນຍ຺ຍໍ – ສຣາຄໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ວີຕຣາຄໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວີຕຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ; ສໂທສໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສໂທສໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ວີຕໂທສໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວີຕໂທສໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ; ສໂມຫໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສໂມຫໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ວີຕໂມຫໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວີຕໂມຫໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ; ສໍຂິຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສໍຂິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ; ມຫຄ຺ຄຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ມຫຄ຺ຄຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ອມຫຄ຺ຄຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອມຫຄ຺ຄຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ; ສອຸຕ຺ຕຣໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສອຸຕ຺ຕຣໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ອນຸຕ຺ຕຣໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ; ສມາຫິຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ອສມາຫິຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ; ວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ອວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິອາຍຕເນ.

‘‘ໂສ ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ ¶ – ‘ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍໍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ ຕິສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຈປິ ຊາຕິໂຍ ທສປິ ຊາຕິໂຍ ວີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຕິໍສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕ຺ຕາລີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຎາສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຊາຕິສຕມ຺ປິ ຊາຕິສຫສ຺ສມ຺ປິ ຊາຕິສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ – ອມຸຕ຺ຣາສິໍ ເອວໍນາໂມ ¶ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອມຸຕ຺ຣ ອຸທປາທິໍ; ຕຕ຺ຣາປາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຘູປປນ຺ໂນຕິ, ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິອາຍຕເນ.

‘‘ໂສ ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ – ‘ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ, ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊາເນຍ຺ຍໍ – ອິເມ ວຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ¶ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຣິຍານໍ ອຸປວາທກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ ¶ , ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປນ຺ນາ; ອິເມ ວາ ປນ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ວຈີສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ມໂນສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຣິຍານໍ ອນຸປວາທກາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ, ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ¶ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ນາຕິ, ອິຕິ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ, ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊາເນຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິອາຍຕເນ.

‘‘ໂສ ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ – ‘ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິອາຍຕເນ’’ຕິ. ທສມໍ.

໑໐໓. ‘‘ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ຕີຓິ ນິມິຕ຺ຕານິ ກາເລນ ກາລໍ ມນສິ ກາຕພ຺ພານິ – ກາເລນ ກາລໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິ ກາຕພ຺ພໍ, ກາເລນ ກາລໍ ປຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິ ກາຕພ຺ພໍ, ກາເລນ ກາລໍ ອຸເປກ຺ຂານິມິຕ຺ຕໍ ມນສິ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ເອກນ຺ຕໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍເຍວ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍ, ຐານໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂກສຊ຺ຊາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ເອກນ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍເຍວ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍ, ຐານໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ເອກນ຺ຕໍ ອຸເປກ຺ຂານິມິຕ຺ຕໍເຍວ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍ, ຐານໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສມ຺ມາ ສມາຘິເຍຍ຺ຍ ອາສວານໍ ຂຍາຍ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ກາເລນ ກາລໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິ ກໂຣຕິ, ກາເລນ ກາລໍ ປຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິ ກໂຣຕິ, ກາເລນ ກາລໍ ອຸເປກ຺ຂານິມິຕ຺ຕໍ ມນສິ ກໂຣຕິ, ຕໍ ໂຫຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ມຸທຸຎ຺ຈ ກມ຺ມນິຍຎ຺ຈ ປຠສ຺ສຣຎ຺ຈ, ນ ຈ ¶ ປຠງ຺ຄຸ, ສມ຺ມາ ສມາຘິຍຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸວຓ຺ຓກາໂຣ ວາ ສຸວຓ຺ຓກາຣນ຺ເຕວາສີ ວາ ອຸກ຺ກໍ ພນ຺ເຘຍ຺ຍ [ພນ຺ຘຕິ… ອາລິມ຺ປຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໘໑ ຕໍຏີກາຍໍ ຈ) ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໗໖; ມ. ນິ. ໓.໓໖໐ ຕໍອຏ຺ຐກຖາຏີກາສຸ ຈ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ອຸກ຺ກໍ ¶ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກາມຸຂໍ ອາລິມ຺ເປຍ຺ຍ, ອຸກ຺ກາມຸຂໍ ອາລິມ຺ເປຕ຺ວາ ສຓ຺ຑາເສນ ¶ ຊາຕຣູປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸກ຺ກາມຸເຂ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍ [ປກ຺ຂິປຕິ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໘໑)], ອຸກ຺ກາມຸເຂ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກາເລນ ກາລໍ ອຠິຘມຕິ, ກາເລນ ກາລໍ ອຸທເກນ ປຣິປ຺ໂຜເສຕິ, ກາເລນ ກາລໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸວຓ຺ຓກາໂຣ ວາ ສຸວຓ຺ຓກາຣນ຺ເຕວາສີ ວາ ຕໍ ຊາຕຣູປໍ ເອກນ຺ຕໍ ອຠິຘເມຍ຺ຍ, ຐານໍ ຕໍ ຊາຕຣູປໍ ຑເຫຍ຺ຍ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸວຓ຺ຓກາໂຣ ວາ ສຸວຓ຺ຓກາຣນ຺ເຕວາສີ ວາ ຕໍ ຊາຕຣູປໍ ເອກນ຺ຕໍ ອຸທເກນ ປຣິປ຺ໂຜເສຍ຺ຍ, ຐານໍ ຕໍ ຊາຕຣູປໍ ນິພ຺ພາເປຍ຺ຍ [ນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍ (ສີ.)]. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸວຓ຺ຓກາໂຣ ວາ ສຸວຓ຺ຓກາຣນ຺ເຕວາສີ ວາ ຕໍ ຊາຕຣູປໍ ເອກນ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ເຂຍ຺ຍ, ຐານໍ ຕໍ ຊາຕຣູປໍ ນ ສມ຺ມາ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸວຓ຺ຓກາໂຣ ວາ ສຸວຓ຺ຓກາຣນ຺ເຕວາສີ ວາ ຕໍ ຊາຕຣູປໍ ກາເລນ ກາລໍ ອຠິຘມຕິ, ກາເລນ ກາລໍ ອຸທເກນ ປຣິປ຺ໂຜເສຕິ, ກາເລນ ກາລໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ, ຕໍ ໂຫຕິ ຊາຕຣູປໍ ມຸທຸຎ຺ຈ ກມ຺ມນິຍຎ຺ຈ ປຠສ຺ສຣຎ຺ຈ, ນ ຈ ປຠງ຺ຄຸ, ສມ຺ມາ ອຸເປຕິ ກມ຺ມາຍ. ຍສ຺ສາ ຍສ຺ສາ ຈ ປິລນ຺ຘນວິກຕິຍາ ອາກງ຺ຂຕິ – ຍທິ ປຏ຺ຏິກາຍ, ຍທິ ກຸຓ຺ຑລາຍ, ຍທິ ຄີເວຍ຺ຍເກ, ຍທິ ສຸວຓ຺ຓມາລາຍ – ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອນຸໂຠຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຕີຓິ ນິມິຕ຺ຕານິ ກາເລນ ກາລໍ ມນສິ ກາຕພ຺ພານິ – ກາເລນ ກາລໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິ ກາຕພ຺ພໍ, ກາເລນ ກາລໍ ປຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິ ກາຕພ຺ພໍ, ກາເລນ ກາລໍ ອຸເປກ຺ຂານິມິຕ຺ຕໍ ມນສິ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ¶ ຠິກ຺ຂຸ ເອກນ຺ຕໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍເຍວ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍ ¶ , ຐານໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂກສຊ຺ຊາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ເອກນ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍເຍວ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍ, ຐານໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ເອກນ຺ຕໍ ອຸເປກ຺ຂານິມິຕ຺ຕໍເຍວ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍ, ຐານໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສມ຺ມາ ສມາຘິເຍຍ຺ຍ ອາສວານໍ ຂຍາຍ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ກາເລນ ກາລໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິ ກໂຣຕິ, ກາເລນ ກາລໍ ປຄ຺ຄຫນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິ ກໂຣຕິ, ກາເລນ ກາລໍ ອຸເປກ຺ຂານິມິຕ຺ຕໍ ມນສິ ກໂຣຕິ, ຕໍ ໂຫຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ມຸທຸຎ຺ຈ ກມ຺ມນິຍຎ຺ຈ ປຠສ຺ສຣຎ຺ຈ, ນ ຈ ປຠງ຺ຄຸ, ສມ຺ມາ ສມາຘິຍຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ. ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ຈ ອຠິຎ຺ຎາສຈ຺ຉິກຣຓີຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ ອຠິຎ຺ຎາສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິອາຍຕເນ.

‘‘ໂສ ¶ ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ – ‘ອເນກວິຫິຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘໍ ປຈ຺ຈນຸຠເວຍ຺ຍໍ…ເປ… (ຉ ອຠິຎ຺ຎາ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພາ) ¶ ອາສວານໍ ຂຍາ…ເປ… ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິອາຍຕເນ’’ຕິ. ເອກາທສມໍ.

ໂລຓກປລ຺ລວຄ຺ໂຄ [ໂລຓຜລວຄ຺ໂຄ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປຎ຺ຈໂມ.

ອຈ຺ຈາຍິກໍ ປວິເວກໍ, ສຣໂທ ປຣິສາ ຕໂຍ;

ອາຊານີຍາ ໂປຕ຺ຖໂກ ຈ, ໂລຓໍ ໂຘວຕິ ນິມິຕ຺ຕານີຕິ.

໑໐໔. ‘‘ປຸພ຺ເພວ ¶ ¶ ¶ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ເອຕທໂຫສິ – ‘ໂກ ນຸ ໂຂ ໂລເກ ອສ຺ສາໂທ, ໂກ ອາທີນໂວ, ກິໍ ນິສ຺ສຣຓ’ນ຺ຕິ? ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ຍໍ ໂຂ ໂລກໍ [ໂລເກ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ, ອຍໍ ໂລເກ ອສ຺ສາໂທ. ຍໍ ໂລໂກ [ໂລເກ (ປີ. ກ.)] ອນິຈ຺ໂຈ ທຸກ຺ໂຂ ວິປຣິຓາມຘມ຺ໂມ, ອຍໍ ໂລເກ ອາທີນໂວ. ໂຍ ໂລເກ ຉນ຺ທຣາຄວິນໂຍ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫານໍ, ອິທໍ ໂລເກ ນິສ຺ສຣຓ’ນ຺ຕິ [ໂລກນິສ຺ສຣຓໍ (ອຏ຺ຐ.) ‘‘ໂລເກ ນິສ຺ສຣຓ’’ນ຺ຕິ ປເທນ ສໍສນ຺ທິຕພ຺ພໍ]. ຍາວກີວຎ຺ຈາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ໂລກສ຺ສ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອສ຺ສາທໂຕ ¶ ອາທີນວຎ຺ຈ ອາທີນວໂຕ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ນາພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ເນວ ຕາວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ‘ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ [ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ປຈ຺ຈຎ຺ຎາສິໍ. ຍໂຕ ຈ ຂ຺ວາຫໍ [ໂຂ ອຫໍ (ສີ. ປີ.), ໂຂຫໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ໂລກສ຺ສ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອສ຺ສາທໂຕ ອາທີນວຎ຺ຈ ອາທີນວໂຕ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ອຖາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ‘ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ ປຈ຺ຈຎ຺ຎາສິໍ. ຎາຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ທສ຺ສນໍ ອຸທປາທິ – ‘ອກຸປ຺ປາ ເມ ວິມຸຕ຺ຕິ [ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ (ສີ. ປີ. ກ.)], ອຍມນ຺ຕິມາ ຊາຕິ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’’ຕິ. ປຐມໍ.

໑໐໕. ‘‘ໂລກສ຺ສາຫໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສາທປຣິເຍສນໍ ອຈຣິໍ. ໂຍ ໂລເກ ອສ຺ສາໂທ ຕທຊ຺ຌຄມໍ. ຍາວຕໂກ ໂລເກ ອສ຺ສາໂທ, ປຎ຺ຎາຍ ເມ ໂສ ສຸທິຏ຺ໂຐ. ໂລກສ຺ສາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາທີນວປຣິເຍສນໍ ອຈຣິໍ ¶ . ໂຍ ໂລເກ ອາທີນໂວ ຕທຊ຺ຌຄມໍ. ຍາວຕໂກ ໂລເກ ອາທີນໂວ, ປຎ຺ຎາຍ ¶ ເມ ໂສ ສຸທິຏ຺ໂຐ. ໂລກສ຺ສາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິສ຺ສຣຓປຣິເຍສນໍ ອຈຣິໍ. ຍໍ ໂລເກ ນິສ຺ສຣຓໍ ຕທຊ຺ຌຄມໍ. ຍາວຕກໍ ໂລເກ ນິສ຺ສຣຓໍ, ປຎ຺ຎາຍ ເມ ຕໍ ສຸທິຏ຺ຐໍ. ຍາວກີວຎ຺ຈາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລກສ຺ສ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອສ຺ສາທໂຕ ອາທີນວຎ຺ຈ ອາທີນວໂຕ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ນາພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ເນວ ຕາວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ‘ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ ປຈ຺ຈຎ຺ຎາສິໍ. ຍໂຕ ຈ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລກສ຺ສ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອສ຺ສາທໂຕ ອາທີນວຎ຺ຈ ອາທີນວໂຕ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ອຖາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ‘ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ ປຈ຺ຈຎ຺ຎາສິໍ. ຎາຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ທສ຺ສນໍ ອຸທປາທິ – ‘ອກຸປ຺ປາ ເມ ວິມຸຕ຺ຕິ, ອຍມນ຺ຕິມາ ຊາຕິ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໑໐໖. ‘‘ໂນ ¶ ເຈທໍ [ໂນ ເຈຕໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.) ສໍ. ນິ. ໓.໒໘ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກ ອສ຺ສາໂທ ອຠວິສ຺ສ, ນຍິທໍ ສຕ຺ຕາ ໂລເກ ສາຣຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຖິ ໂລເກ ອສ຺ສາໂທ, ຕສ຺ມາ ສຕ຺ຕາ ໂລເກ ສາຣຊ຺ຊນ຺ຕິ. ໂນ ເຈທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກ ອາທີນໂວ ¶ ອຠວິສ຺ສ, ນຍິທໍ ສຕ຺ຕາ ໂລເກ ນິພ຺ພິນ຺ເທຍ຺ຍຸໍ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຖິ ໂລເກ ອາທີນໂວ, ຕສ຺ມາ ສຕ຺ຕາ ໂລເກ ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ຕິ. ໂນ ເຈທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກ ນິສ຺ສຣຓໍ ອຠວິສ຺ສ, ນຍິທໍ ສຕ຺ຕາ ໂລກມ຺ຫາ [ໂລເກ (ກ.)] ນິສ຺ສເຣຍ຺ຍຸໍ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຖິ ໂລເກ ນິສ຺ສຣຓໍ, ຕສ຺ມາ ສຕ຺ຕາ ໂລກມ຺ຫາ ນິສ຺ສຣນ຺ຕິ. ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ໂລກສ຺ສ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອສ຺ສາທໂຕ ອາທີນວຎ຺ຈ ອາທີນວໂຕ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ນາພ຺ຠຎ຺ຎາສຸໍ [ນາພ຺ຠຎ຺ຎໍສຸ (ສໍ. ນິ. ໓.໒໘], ເນວ ຕາວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສເທວກາ ໂລກາ ສມາຣກາ ສພ຺ຣຫ຺ມກາ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ນິສ຺ສຏາ ວິສໍຍຸຕ຺ຕາ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາ [ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ (ກ.)] ວິມຣິຍາທີກເຕນ [ວິມຣິຍາທິກເຕນ (ສີ. ປີ. ກ.)] ເຈຕສາ ວິຫຣິໍສຸ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ໂລກສ຺ສ ¶ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອສ຺ສາທໂຕ ອາທີນວຎ຺ຈ ອາທີນວໂຕ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສຸໍ, ອຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສເທວກາ ໂລກາ ສມາຣກາ ສພ຺ຣຫ຺ມກາ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ນິສ຺ສຏາ ວິສໍຍຸຕ຺ຕາ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາ ວິມຣິຍາທີກເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໑໐໗. ‘‘ເຍ ¶ ເກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ໂລກສ຺ສ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອສ຺ສາທໂຕ ອາທີນວຎ຺ຈ ອາທີນວໂຕ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານນ຺ຕິ, ນ ເມ ເຕ [ນ ເຕ (ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ສມເຓສຸ ວາ ສມຓສມ຺ມຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສມ຺ມຕາ, ນ ຈ ປນ ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ສາມຎ຺ຎຕ຺ຖໍ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎຕ຺ຖໍ ວາ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣນ຺ຕິ. ເຍ ຈ ໂຂ ເກຈິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ໂລກສ຺ສ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອສ຺ສາທໂຕ ອາທີນວຎ຺ຈ ອາທີນວໂຕ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານນ຺ຕິ, ເຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓາ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ສມເຓສຸ ວາ ສມຓສມ຺ມຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສມ຺ມຕາ, ເຕ ຈ ປນາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ສາມຎ຺ຎຕ຺ຖຎ຺ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎຕ຺ຖຎ຺ຈ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ [ວິຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ (ສີ. ປີ.)]. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໑໐໘. ‘‘ຣຸຓ຺ຓມິທໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ຍທິທໍ ຄີຕໍ. ອຸມ຺ມຕ຺ຕກມິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ຍທິທໍ ນຈ຺ຈໍ. ໂກມາຣກມິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ຍທິທໍ ອຕິເວລໍ ທນ຺ຕວິທໍສກຫສິຕໍ [ທນ຺ຕວິທໍສກໍ ຫສິຕໍ (ສີ. ປີ.)]. ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສຕຸຆາໂຕ ຄີເຕ, ເສຕຸຆາໂຕ ນຈ຺ເຈ, ອລໍ ໂວ ຘມ຺ມປ຺ປໂມທິຕານໍ ສຕໍ ສິຕໍ ສິຕມຕ຺ຕາຍາ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໑໐໙. ‘‘ຕິຓ຺ຓໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິເສວນາຍ ນຕ຺ຖິ ຕິຕ຺ຕິ. ກຕເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ? ໂສປ຺ປສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິເສວນາຍ ນຕ຺ຖິ ຕິຕ຺ຕິ. ສຸຣາເມຣຍປານສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິເສວນາຍ ¶ ນຕ຺ຖິ ຕິຕ຺ຕິ. ເມຖຸນຘມ຺ມສມາປຕ຺ຕິຍາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິເສວນາຍ ນຕ຺ຖິ ຕິຕ຺ຕິ. ອິເມສໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຓ຺ຓໍ ປຏິເສວນາຍ ນຕ຺ຖິ ຕິຕ຺ຕີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໑໑໐. ອຖ ¶ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຄຫປຕິ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ຄຫປຕິໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຈິຕ຺ເຕ, ຄຫປຕິ, ອຣກ຺ຂິເຕ ກາຍກມ຺ມມ຺ປິ ອຣກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕິ, ວຈີກມ຺ມມ຺ປິ ອຣກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕິ ¶ , ມໂນກມ຺ມມ຺ປິ ອຣກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ອຣກ຺ຂິຕກາຍກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ອຣກ຺ຂິຕວຈີກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ອຣກ຺ຂິຕມໂນກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ກາຍກມ຺ມມ຺ປິ ອວສ຺ສຸຕໍ ໂຫຕິ, ວຈີກມ຺ມມ຺ປິ ອວສ຺ສຸຕໍ ໂຫຕິ, ມໂນກມ຺ມມ຺ປິ ອວສ຺ສຸຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ອວສ຺ສຸຕກາຍກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ອວສ຺ສຸຕວຈີກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ອວສ຺ສຸຕມໂນກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ກາຍກມ຺ມມ຺ປິ ປູຕິກໍ ໂຫຕິ, ວຈີກມ຺ມມ຺ປິ ປູຕິກໍ ໂຫຕິ, ມໂນກມ຺ມມ຺ປິ ປູຕິກໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ປູຕິກາຍກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ປູຕິວຈີກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ປູຕິມໂນກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ນ ຠທ຺ທກໍ ມຣຓໍ ໂຫຕິ, ນ ຠທ຺ທິກາ ກາລງ຺ກິຣິຍາ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຄຫປຕິ, ກູຏາຄາເຣ ທຸຈ຺ຉນ຺ເນ ກູຏມ຺ປິ ອຣກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕິ, ໂຄປານສິໂຍປິ ອຣກ຺ຂິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຠິຕ຺ຕິປິ ອຣກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ; ກູຏມ຺ປິ ອວສ຺ສຸຕໍ ໂຫຕິ, ໂຄປານສິໂຍປິ ອວສ຺ສຸຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຠິຕ຺ຕິປິ ອວສ຺ສຸຕາ ໂຫຕິ; ກູຏມ຺ປິ ປູຕິກໍ ໂຫຕິ, ໂຄປານສິໂຍປິ ປູຕິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ຠິຕ຺ຕິປິ ປູຕິກາ ໂຫຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ຈິຕ຺ເຕ ¶ ອຣກ຺ຂິເຕ ກາຍກມ຺ມມ຺ປິ ອຣກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕິ, ວຈີກມ຺ມມ຺ປິ ອຣກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕິ, ມໂນກມ຺ມມ຺ປິ ອຣກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ອຣກ຺ຂິຕກາຍກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ອຣກ຺ຂິຕວຈີກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ອຣກ຺ຂິຕມໂນກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ກາຍກມ຺ມມ຺ປິ ອວສ຺ສຸຕໍ ໂຫຕິ, ວຈີກມ຺ມມ຺ປິ ອວສ຺ສຸຕໍ ໂຫຕິ, ມໂນກມ຺ມມ຺ປິ ອວສ຺ສຸຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ອວສ຺ສຸຕກາຍກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ອວສ຺ສຸຕວຈີກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ອວສ຺ສຸຕມໂນກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ກາຍກມ຺ມມ຺ປິ ປູຕິກໍ ໂຫຕິ, ວຈີກມ຺ມມ຺ປິ ປູຕິກໍ ໂຫຕິ, ມໂນກມ຺ມມ຺ປິ ປູຕິກໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ປູຕິກາຍກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ປູຕິວຈີກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ປູຕິມໂນກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ນ ຠທ຺ທກໍ ມຣຓໍ ໂຫຕິ, ນ ຠທ຺ທິກາ ກາລງ຺ກິຣິຍາ.

‘‘ຈິຕ຺ເຕ ¶ , ຄຫປຕິ, ຣກ຺ຂິເຕ ກາຍກມ຺ມມ຺ປິ ຣກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕິ, ວຈີກມ຺ມມ຺ປິ ຣກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕິ, ມໂນກມ຺ມມ຺ປິ ຣກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ຣກ຺ຂິຕກາຍກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ຣກ຺ຂິຕວຈີກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ຣກ຺ຂິຕມໂນກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ກາຍກມ຺ມມ຺ປິ ອນວສ຺ສຸຕໍ ໂຫຕິ, ວຈີກມ຺ມມ຺ປິ ອນວສ຺ສຸຕໍ ໂຫຕິ, ມໂນກມ຺ມມ຺ປິ ອນວສ຺ສຸຕໍ ¶ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ອນວສ຺ສຸຕກາຍກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ອນວສ຺ສຸຕວຈີກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ອນວສ຺ສຸຕມໂນກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ກາຍກມ຺ມມ຺ປິ ອປູຕິກໍ ໂຫຕິ, ວຈີກມ຺ມມ຺ປິ ອປູຕິກໍ ໂຫຕິ, ມໂນກມ຺ມມ຺ປິ ອປູຕິກໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ອປູຕິກາຍກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ອປູຕິວຈີກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ອປູຕິມໂນກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ຠທ຺ທກໍ ມຣຓໍ ໂຫຕິ, ຠທ຺ທິກາ ກາລງ຺ກິຣິຍາ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຄຫປຕິ ¶ , ກູຏາຄາເຣ ສຸຈ຺ຉນ຺ເນ ກູຏມ຺ປິ ຣກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕິ, ໂຄປານສິໂຍປິ ຣກ຺ຂິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຠິຕ຺ຕິປິ ຣກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ; ກູຏມ຺ປິ ອນວສ຺ສຸຕໍ ໂຫຕິ, ໂຄປານສິໂຍປິ ອນວສ຺ສຸຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຠິຕ຺ຕິປິ ອນວສ຺ສຸຕາ ໂຫຕິ; ກູຏມ຺ປິ ອປູຕິກໍ ໂຫຕິ, ໂຄປານສິໂຍປິ ອປູຕິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ຠິຕ຺ຕິປິ ອປູຕິກາ ໂຫຕິ.

ເອວເມວໍ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ຈິຕ຺ເຕ ຣກ຺ຂິເຕ ກາຍກມ຺ມມ຺ປິ ຣກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕິ, ວຈີກມ຺ມມ຺ປິ ຣກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕິ, ມໂນກມ຺ມມ຺ປິ ຣກ຺ຂິຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ຣກ຺ຂິຕກາຍກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ຣກ຺ຂິຕວຈີກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ຣກ຺ຂິຕມໂນກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ກາຍກມ຺ມມ຺ປິ ອນວສ຺ສຸຕໍ ໂຫຕິ, ວຈີກມ຺ມມ຺ປິ ອນວສ຺ສຸຕໍ ໂຫຕິ, ມໂນກມ຺ມມ຺ປິ ອນວສ຺ສຸຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ອນວສ຺ສຸຕກາຍກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ອນວສ຺ສຸຕວຈີກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ອນວສ຺ສຸຕມໂນກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ກາຍກມ຺ມມ຺ປິ ອປູຕິກໍ ໂຫຕິ, ວຈີກມ຺ມມ຺ປິ ອປູຕິກໍ ໂຫຕິ, ມໂນກມ຺ມມ຺ປິ ອປູຕິກໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ອປູຕິກາຍກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ອປູຕິວຈີກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ອປູຕິມໂນກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ຠທ຺ທກໍ ມຣຓໍ ໂຫຕິ, ຠທ຺ທິກາ ກາລງ຺ກິຣິຍາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໑໑໑. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ຄຫປຕິໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຈິຕ຺ເຕ, ຄຫປຕິ, ພ຺ຍາປນ຺ເນ ກາຍກມ຺ມມ຺ປິ ພ຺ຍາປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ວຈີກມ຺ມມ຺ປິ ພ຺ຍາປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ມໂນກມ຺ມມ຺ປິ ພ຺ຍາປນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ພ຺ຍາປນ຺ນກາຍກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຍາປນ຺ນວຈີກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຍາປນ຺ນມໂນກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ນ ຠທ຺ທກໍ ມຣຓໍ ໂຫຕິ, ນ ຠທ຺ທິກາ ກາລງ຺ກິຣິຍາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຄຫປຕິ, ກູຏາຄາເຣ ທຸຈ຺ຉນ຺ເນ ກູຏມ຺ປິ ພ຺ຍາປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ໂຄປານສິໂຍປິ ພ຺ຍາປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ຠິຕ຺ຕິປິ ພ຺ຍາປນ຺ນາ ¶ ໂຫຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ຈິຕ຺ເຕ ພ຺ຍາປນ຺ເນ ກາຍກມ຺ມມ຺ປິ ພ຺ຍາປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ວຈີກມ຺ມມ຺ປິ ພ຺ຍາປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ມໂນກມ຺ມມ຺ປິ ພ຺ຍາປນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ພ຺ຍາປນ຺ນກາຍກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຍາປນ຺ນວຈີກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຍາປນ຺ນມໂນກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ນ ຠທ຺ທກໍ ມຣຓໍ ໂຫຕິ, ນ ຠທ຺ທິກາ ກາລງ຺ກິຣິຍາ.

‘‘ຈິຕ຺ເຕ ¶ , ຄຫປຕິ, ອພ຺ຍາປນ຺ເນ ກາຍກມ຺ມມ຺ປິ ອພ຺ຍາປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ວຈີກມ຺ມມ຺ປິ ອພ຺ຍາປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ມໂນກມ຺ມມ຺ປິ ອພ຺ຍາປນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ອພ຺ຍາປນ຺ນກາຍກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ອພ຺ຍາປນ຺ນວຈີກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ອພ຺ຍາປນ຺ນມໂນກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ຠທ຺ທກໍ ມຣຓໍ ໂຫຕິ, ຠທ຺ທິກາ ກາລງ຺ກິຣິຍາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຄຫປຕິ, ກູຏາຄາເຣ ສຸຈ຺ຉນ຺ເນ ກູຏມ຺ປິ ອພ຺ຍາປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ໂຄປານສິໂຍປິ ¶ ອພ຺ຍາປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ຠິຕ຺ຕິປິ ອພ຺ຍາປນ຺ນາ ໂຫຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ຈິຕ຺ເຕ ອພ຺ຍາປນ຺ເນ ກາຍກມ຺ມມ຺ປິ ອພ຺ຍາປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ວຈີກມ຺ມມ຺ປິ ອພ຺ຍາປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ມໂນກມ຺ມມ຺ປິ ອພ຺ຍາປນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ອພ຺ຍາປນ຺ນກາຍກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ…ເປ… ອພ຺ຍາປນ຺ນມໂນກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ຠທ຺ທກໍ ມຣຓໍ ໂຫຕິ, ຠທ຺ທິກາ ¶ ກາລງ຺ກິຣິຍາ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໑໑໒. ‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິທານານິ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ໂລໂຠ ນິທານໍ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ, ໂທໂສ ນິທານໍ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ, ໂມໂຫ ນິທານໍ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ. ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລຠປກຕໍ ກມ຺ມໍ ໂລຠຊໍ ໂລຠນິທານໍ ໂລຠສມຸທຍໍ, ຕໍ ກມ຺ມໍ ອກຸສລໍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ສາວຊ຺ຊໍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ, ຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມສມຸທຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ນ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມນິໂຣຘາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂທສປກຕໍ ກມ຺ມໍ ໂທສຊໍ ໂທສນິທານໍ ໂທສສມຸທຍໍ, ຕໍ ກມ຺ມໍ ອກຸສລໍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ສາວຊ຺ຊໍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ, ຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມສມຸທຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ນ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມນິໂຣຘາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂມຫປກຕໍ ກມ຺ມໍ ໂມຫຊໍ ໂມຫນິທານໍ ໂມຫສມຸທຍໍ, ຕໍ ກມ຺ມໍ ອກຸສລໍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ສາວຊ຺ຊໍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ, ຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມສມຸທຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ນ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມນິໂຣຘາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ນິທານານິ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ.

‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິທານານິ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ອໂລໂຠ ນິທານໍ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ, ອໂທໂສ ນິທານໍ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ, ອໂມໂຫ ນິທານໍ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ. ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອໂລຠປກຕໍ ກມ຺ມໍ ອໂລຠຊໍ ອໂລຠນິທານໍ ອໂລຠສມຸທຍໍ, ຕໍ ¶ ກມ຺ມໍ ກຸສລໍ ຕໍ ¶ ກມ຺ມໍ ອນວຊ຺ຊໍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ສຸຂວິປາກໍ, ຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມນິໂຣຘາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ນ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມສມຸທຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອໂທສປກຕໍ ກມ຺ມໍ ອໂທສຊໍ ອໂທສນິທານໍ ອໂທສສມຸທຍໍ, ຕໍ ກມ຺ມໍ ກຸສລໍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ອນວຊ຺ຊໍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ສຸຂວິປາກໍ, ຕໍ ¶ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມນິໂຣຘາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ນ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມສມຸທຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອໂມຫປກຕໍ ກມ຺ມໍ ອໂມຫຊໍ ອໂມຫນິທານໍ ອໂມຫສມຸທຍໍ, ຕໍ ກມ຺ມໍ ກຸສລໍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ອນວຊ຺ຊໍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ສຸຂວິປາກໍ, ຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມນິໂຣຘາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ນ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມສມຸທຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ນິທານານິ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍາ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໑໓. ‘‘ຕີຓິມານິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ນິທານານິ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ອຕີເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉນ຺ທຣາຄຏ຺ຐານິເຍ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຉນ຺ໂທ ຊາຍຕິ; ອນາຄເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉນ຺ທຣາຄຏ຺ຐານິເຍ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຉນ຺ໂທ ຊາຍຕິ; ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉນ຺ທຣາຄຏ຺ຐານິເຍ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຉນ຺ໂທ ຊາຍຕິ. ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕີເຕ ຉນ຺ທຣາຄຏ຺ຐານິເຍ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຉນ຺ໂທ ຊາຍຕິ? ອຕີເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉນ຺ທຣາຄຏ຺ຐານິເຍ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ເກຕິ ອນຸວິຈາເຣຕິ. ຕສ຺ສ ອຕີເຕ ຉນ຺ທຣາຄຏ຺ຐານິເຍ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ກຍໂຕ ອນຸວິຈາຣຍໂຕ ຉນ຺ໂທ ຊາຍຕິ. ຉນ຺ທຊາໂຕ ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສໍຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ເອຕມຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສໍໂຍຊນໍ ວທາມິ ໂຍ ເຈຕໂສ ສາຣາໂຄ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕີເຕ ຉນ຺ທຣາຄຏ຺ຐານິເຍ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຉນ຺ໂທ ຊາຍຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນາຄເຕ ຉນ຺ທຣາຄຏ຺ຐານິເຍ ¶ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຉນ຺ໂທ ຊາຍຕິ? ອນາຄເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉນ຺ທຣາຄຏ຺ຐານິເຍ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ເກຕິ ອນຸວິຈາເຣຕິ. ຕສ຺ສ ອນາຄເຕ ຉນ຺ທຣາຄຏ຺ຐານິເຍ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ກຍໂຕ ອນຸວິຈາຣຍໂຕ ຉນ຺ໂທ ຊາຍຕິ. ຉນ຺ທຊາໂຕ ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສໍຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ເອຕມຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສໍໂຍຊນໍ ວທາມິ ໂຍ ເຈຕໂສ ສາຣາໂຄ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນາຄເຕ ຉນ຺ທຣາຄຏ຺ຐານິເຍ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຉນ຺ໂທ ຊາຍຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ຉນ຺ທຣາຄຏ຺ຐານິເຍ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຉນ຺ໂທ ຊາຍຕິ? ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉນ຺ທຣາຄຏ຺ຐານິເຍ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ເກຕິ ¶ ອນຸວິຈາເຣຕິ. ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ຉນ຺ທຣາຄຏ຺ຐານິເຍ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ກຍໂຕ ອນຸວິຈາຣຍໂຕ ຉນ຺ໂທ ຊາຍຕິ. ຉນ຺ທຊາໂຕ ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສໍຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ເອຕມຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສໍໂຍຊນໍ ວທາມິ ໂຍ ເຈຕໂສ ¶ ສາຣາໂຄ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ຉນ຺ທຣາຄຏ຺ຐານິເຍ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຉນ຺ໂທ ຊາຍຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ນິທານານິ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ.

‘‘ຕີຓິມານິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ນິທານານິ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ອຕີເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉນ຺ທຣາຄຏ຺ຐານິເຍ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຉນ຺ໂທ ນ ຊາຍຕິ; ອນາຄເຕ ຠິກ຺ຂເວ, ຉນ຺ທຣາຄຏ຺ຐານິເຍ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຉນ຺ໂທ ນ ຊາຍຕິ; ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉນ຺ທຣາຄຏ຺ຐານິເຍ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຉນ຺ໂທ ນ ຊາຍຕິ. ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕີເຕ ຉນ຺ທຣາຄຏ຺ຐານິເຍ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຉນ຺ໂທ ນ ຊາຍຕິ? ອຕີຕານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉນ຺ທຣາຄຏ຺ຐານິຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ອາຍຕິໍ ວິປາກໍ ປຊານາຕິ. ອາຍຕິໍ ວິປາກໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕທຠິນິວຕ຺ເຕຕິ. ຕທຠິນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ [ຕທຠິນິວຊ຺ເຊຕິ, ຕທຠິນິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ເຈຕສາ ອຠິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ [ອຠິວິຣາເຊຕ຺ວາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປຎ຺ຎາຍ ອຕິວິຊ຺ຌ [ອຠິນິວິຊ຺ຌ (ກ.)] ປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕີເຕ ຉນ຺ທຣາຄຏ຺ຐານິເຍ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຉນ຺ໂທ ນ ຊາຍຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນາຄເຕ ຉນ຺ທຣາຄຏ຺ຐານິເຍ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຉນ຺ໂທ ນ ຊາຍຕິ? ອນາຄຕານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉນ຺ທຣາຄຏ຺ຐານິຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ອາຍຕິໍ ວິປາກໍ ປຊານາຕິ. ອາຍຕິໍ ວິປາກໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕທຠິນິວຕ຺ເຕຕິ. ຕທຠິນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເຈຕສາ ອຠິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍ ອຕິວິຊ຺ຌ ປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນາຄເຕ ຉນ຺ທຣາຄຏ຺ຐານິເຍ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຉນ຺ໂທ ນ ຊາຍຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ຉນ຺ທຣາຄຏ຺ຐານິເຍ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຉນ຺ໂທ ນ ຊາຍຕິ? ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉນ຺ທຣາຄຏ຺ຐານິຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ອາຍຕິໍ ວິປາກໍ ປຊານາຕິ, ອາຍຕິໍ ວິປາກໍ ¶ ວິທິຕ຺ວາ ຕທຠິນິວຕ຺ເຕຕິ, ຕທຠິນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເຈຕສາ ອຠິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍ ອຕິວິຊ຺ຌ ປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ຉນ຺ທຣາຄຏ຺ຐານິເຍ ຘມ຺ເມ ອາຣພ຺ຠ ຉນ຺ໂທ ນ ຊາຍຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ນິທານານິ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍາ’’ຕິ. ທສມໍ.

ປຸພ຺ເພວ ¶ ທຸເວ ອສ຺ສາທາ, ສມໂຓ ຣຸຓ຺ຓປຎ຺ຈມໍ;

ອຕິຕ຺ຕິ ທ຺ເວ ຈ ວຸຕ຺ຕານິ, ນິທານານິ ອປເຣ ທຸເວຕິ.

໑໑໔. ‘‘ຕໂຍເມ ¶ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອາປາຍິກາ ເນຣຍິກາ ອິທມປ຺ປຫາຍ. ກຕເມ ຕໂຍ? ໂຍ ¶ ຈ ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິປຏິຎ຺ໂຎ, ໂຍ ຈ ສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕໍ ອມູລເກນ [ອຠູເຕນ (ກ.)] ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ອນຸທ຺ຘໍເສຕິ, ໂຍ ຈາຍໍ ເອວໍວາທີ ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ‘ນຕ຺ຖິ ກາເມສຸ ໂທໂສ’ຕິ, ໂສ ຕາຍ ກາເມສຸ ປາຕພ຺ຍຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ອາປາຍິກາ ເນຣຍິກາ ອິທມປ຺ປຫາຍາ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໑໑໕. ‘‘ຕິຓ຺ຓໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຕຸຠາໂວ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ? ຕຖາຄຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປາຕຸຠາໂວ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ, ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕສ຺ສ ຘມ຺ມວິນຍສ຺ສ ເທເສຕາ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ, ກຕຎ຺ຎູ ກຕເວທີ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຓ຺ຓໍ ປາຕຸຠາໂວ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໑໑໖. ‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຕໂຍ? ສຸປ຺ປເມຍ຺ໂຍ, ທຸປ຺ປເມຍ຺ໂຍ, ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ. ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສຸປ຺ປເມຍ຺ໂຍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸທ຺ຘໂຕ ໂຫຕິ ອຸນ຺ນໂຬ ຈປໂລ ມຸຂໂຣ ວິກິຓ຺ຓວາໂຈ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ ອສມ຺ປຊາໂນ ອສມາຫິໂຕ ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ປາກຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສຸປ຺ປເມຍ຺ໂຍ.

‘‘ກຕໂມ ¶ ¶ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸປ຺ປເມຍ຺ໂຍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອນຸທ຺ຘໂຕ ໂຫຕິ ອນຸນ຺ນໂຬ ອຈປໂລ ອມຸຂໂຣ ອວິກິຓ຺ຓວາໂຈ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິ ສມ຺ປຊາໂນ ສມາຫິໂຕ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕ ສໍວຸຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ. ອຍໍ ¶ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸປ຺ປເມຍ຺ໂຍ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ ໂຫຕິ ຂີຓາສໂວ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໑໑໗. ‘‘ຕໂຍເມ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຕໂຍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ຕທສ຺ສາເທຕິ ຕໍ ນິກາເມຕິ ເຕນ ຈ ວິຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຣ ຐິໂຕ ຕທຘິມຸຕ຺ໂຕ ຕພ຺ພຫຸລວິຫາຣີ ອປຣິຫີໂນ ກາລໍ ກຸຣຸມາໂນ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນູປຄານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນູປຄານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວານໍ ວີສຕິ ກປ຺ປສຫສ຺ສານິ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ຕຕ຺ຖ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຍາວຕກໍ ເຕສໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ເຂເປຕ຺ວາ ນິຣຍມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ເປຕ຺ຕິວິສຍມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ. ຠຄວໂຕ ປນ ສາວໂກ ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຍາວຕກໍ ເຕສໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ເຂເປຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຠເວ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ອຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິເສໂສ ອຍໍ ອຘິປ຺ປຍາໂສ ອິທໍ ນານາກຣຓໍ ສຸຕວໂຕ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ອສ຺ສຸຕວຕາ ປຸຖຸຊ຺ຊເນນ, ຍທິທໍ ຄຕິຍາ ອຸປປຕ຺ຕິຍາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ຕທສ຺ສາເທຕິ ຕໍ ¶ ນິກາເມຕິ ເຕນ ຈ ວິຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຣ ຐິໂຕ ຕທຘິມຸຕ຺ໂຕ ຕພ຺ພຫຸລວິຫາຣີ ອປຣິຫີໂນ ກາລໍ ກຸຣຸມາໂນ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນູປຄານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນູປຄານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວານໍ ຈຕ຺ຕາຣີສໍ ກປ຺ປສຫສ຺ສານິ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ຕຕ຺ຖ ¶ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ¶ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຍາວຕກໍ ເຕສໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ເຂເປຕ຺ວາ ນິຣຍມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ເປຕ຺ຕິວິສຍມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ. ຠຄວໂຕ ປນ ສາວໂກ ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຍາວຕກໍ ເຕສໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ເຂເປຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຠເວ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ອຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິເສໂສ ອຍໍ ອຘິປ຺ປຍາໂສ ອິທໍ ນານາກຣຓໍ ¶ ສຸຕວໂຕ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ອສ຺ສຸຕວຕາ ປຸຖຸຊ຺ຊເນນ, ຍທິທໍ ຄຕິຍາ ອຸປປຕ຺ຕິຍາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ຕທສ຺ສາເທຕິ ຕໍ ນິກາເມຕິ ເຕນ ຈ ວິຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຣ ຐິໂຕ ຕທຘິມຸຕ຺ໂຕ ຕພ຺ພຫຸລວິຫາຣີ ອປຣິຫີໂນ ກາລໍ ກຸຣຸມາໂນ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນູປຄານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນູປຄານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວານໍ ສຏ຺ຐິ ກປ຺ປສຫສ຺ສານິ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ຕຕ຺ຖ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຍາວຕກໍ ເຕສໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ເຂເປຕ຺ວາ ນິຣຍມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ເປຕ຺ຕິວິສຍມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ. ຠຄວໂຕ ປນ ສາວໂກ ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຍາວຕກໍ ເຕສໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ເຂເປຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຠເວ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ອຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິເສໂສ ¶ , ອຍໍ ອຘິປ຺ປຍາໂສ ອິທໍ ນານາກຣຓໍ ສຸຕວໂຕ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ອສ຺ສຸຕວຕາ ປຸຖຸຊ຺ຊເນນ, ຍທິທໍ ຄຕິຍາ ອຸປປຕ຺ຕິຍາ. ‘ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’’ນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໑໑໘. ‘‘ຕິສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປຕ຺ຕິໂຍ. ກຕມາ ຕິສ຺ໂສ? ສີລວິປຕ຺ຕິ, ຈິຕ຺ຕວິປຕ຺ຕິ, ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິ. ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລວິປຕ຺ຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທາຍີ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທີ ໂຫຕິ, ປິສຸຓວາໂຈ ໂຫຕິ, ຜຣຸສວາໂຈ ໂຫຕິ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປີ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລວິປຕ຺ຕິ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕວິປຕ຺ຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຠິຊ຺ຌາລຸ ໂຫຕິ ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕວິປຕ຺ຕິ.

‘‘ກຕມາ ¶ ¶ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ ວິປຣີຕທສ຺ສໂນ – ‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ, ນຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ, ນຕ຺ຖິ ຫຸຕໍ, ນຕ຺ຖິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ ¶ , ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ວິປາໂກ, ນຕ຺ຖິ ອຍໍ ໂລໂກ, ນຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ, ນຕ຺ຖິ ມາຕາ, ນຕ຺ຖິ ປິຕາ, ນຕ຺ຖິ ສຕ຺ຕາ ໂອປປາຕິກາ, ນຕ຺ຖິ ໂລເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນາ ເຍ ອິມຎ຺ຈ ໂລກໍ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕີ’ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິ. ສີລວິປຕ຺ຕິເຫຕຸ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ; ຈິຕ຺ຕວິປຕ຺ຕິເຫຕຸ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ; ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິເຫຕຸ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ¶ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິສ຺ໂສ ວິປຕ຺ຕິໂຍຕິ.

‘‘ຕິສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ປທາ. ກຕມາ ຕິສ຺ໂສ? ສີລສມ຺ປທາ, ຈິຕ຺ຕສມ຺ປທາ, ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທາ. ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລສມ຺ປທາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລສມ຺ປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕສມ຺ປທາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອນຠິຊ຺ຌາລຸ ໂຫຕິ ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕສມ຺ປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ ອວິປຣີຕທສ຺ສໂນ – ‘ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ, ອຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ, ອຕ຺ຖິ ຫຸຕໍ, ອຕ຺ຖິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ວິປາໂກ, ອຕ຺ຖິ ອຍໍ ໂລໂກ, ອຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ, ອຕ຺ຖິ ມາຕາ, ອຕ຺ຖິ ປິຕາ, ອຕ຺ຖິ ສຕ຺ຕາ ໂອປປາຕິກາ, ອຕ຺ຖິ ໂລເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນາ ເຍ ອິມຎ຺ຈ ໂລກໍ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕີ’ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທາ. ສີລສມ຺ປທາເຫຕຸ ¶ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ; ຈິຕ຺ຕສມ຺ປທາເຫຕຸ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ¶ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ ¶ ; ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທາເຫຕຸ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ¶ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິສ຺ໂສ ສມ຺ປທາ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໑໑໙. ‘‘ຕິສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປຕ຺ຕິໂຍ. ກຕມາ ຕິສ຺ໂສ? ສີລວິປຕ຺ຕິ, ຈິຕ຺ຕວິປຕ຺ຕິ, ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິ. ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລວິປຕ຺ຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ…ເປ… ສມ຺ຜປ຺ປລາປີ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລວິປຕ຺ຕິ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ ວິປຣີຕທສ຺ສໂນ – ‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ, ນຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ…ເປ… ເຍ ອິມຎ຺ຈ ໂລກໍ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕີ’ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິ. ສີລວິປຕ຺ຕິເຫຕຸ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິເຫຕຸ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປຓ຺ຓໂກ ມຓິ ອຸທ຺ຘໍ ຂິຕ຺ໂຕ ເຍນ ເຍເນວ ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕໍເຍວ ປຕິຏ຺ຐາຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລວິປຕ຺ຕິເຫຕຸ ວາ ສຕ຺ຕາ…ເປ… ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິສ຺ໂສ ວິປຕ຺ຕິໂຍຕິ.

‘‘ຕິສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ປທາ. ກຕມາ ຕິສ຺ໂສ? ສີລສມ຺ປທາ, ຈິຕ຺ຕສມ຺ປທາ, ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທາ ¶ . ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລສມ຺ປທາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລສມ຺ປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ ອວິປຣີຕທສ຺ສໂນ – ‘ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ, ອຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ…ເປ… ເຍ ອິມຎ຺ຈ ໂລກໍ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕີ’ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທາ. ສີລສມ຺ປທາເຫຕຸ ວາ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຈິຕ຺ຕສມ຺ປທາເຫຕຸ ວາ…ເປ… ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທາເຫຕຸ ¶ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປຓ຺ຓໂກ ມຓິ ອຸທ຺ຘໍ ຂິຕ຺ໂຕ ເຍນ ເຍເນວ ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕໍເຍວ ປຕິຏ຺ຐາຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລສມ຺ປທາເຫຕຸ ວາ ສຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຈິຕ຺ຕສມ຺ປທາເຫຕຸ ວາ ສຕ຺ຕາ…ເປ… ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທາເຫຕຸ ວາ ສຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິສ຺ໂສ ສມ຺ປທາ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໑໒໐. ‘‘ຕິສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິປຕ຺ຕິໂຍ. ກຕມາ ຕິສ຺ໂສ? ກມ຺ມນ຺ຕວິປຕ຺ຕິ, ອາຊີວວິປຕ຺ຕິ, ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິ. ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມນ຺ຕວິປຕ຺ຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ…ເປ… ສມ຺ຜປ຺ປລາປີ ໂຫຕິ ¶ . ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມນ຺ຕວິປຕ຺ຕິ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຊີວວິປຕ຺ຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາອາຊີເວນ ຊີວິກໍ [ຊີວິຕໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ກປ຺ເປຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຊີວວິປຕ຺ຕິ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິ? ອິຘ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ ວິປຣີຕທສ຺ສໂນ – ‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ, ນຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ…ເປ… ເຍ ອິມຎ຺ຈ ໂລກໍ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕີ’ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິວິປຕ຺ຕິ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິສ຺ໂສ ວິປຕ຺ຕິໂຍຕິ.

‘‘ຕິສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ປທາ. ກຕມາ ຕິສ຺ໂສ? ກມ຺ມນ຺ຕສມ຺ປທາ, ອາຊີວສມ຺ປທາ, ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທາ. ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມນ຺ຕສມ຺ປທາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມນ຺ຕສມ຺ປທາ.

‘‘ກຕມາ ¶ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຊີວສມ຺ປທາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາອາຊີເວນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຊີວສມ຺ປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ ອວິປຣີຕທສ຺ສໂນ – ‘ອຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ, ອຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ…ເປ… ເຍ ອິມຎ຺ຈ ໂລກໍ ປຣຎ຺ຈ ¶ ໂລກໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕີ’ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທາ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິສ຺ໂສ ສມ຺ປທາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໑໒໑. ‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສເຈຍ຺ຍານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ກາຍໂສເຈຍ຺ຍໍ, ວຈີໂສເຈຍ຺ຍໍ, ມໂນໂສເຈຍ຺ຍໍ. ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍໂສເຈຍ຺ຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ¶ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍໂສເຈຍ຺ຍໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຈີໂສເຈຍ຺ຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ວຈີໂສເຈຍ຺ຍໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມໂນໂສເຈຍ຺ຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອນຠິຊ຺ຌາລຸ ໂຫຕິ ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ. ອິທໍ ¶ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມໂນໂສເຈຍ຺ຍໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ໂສເຈຍ຺ຍານີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໑໒໒. ‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສເຈຍ຺ຍານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ກາຍໂສເຈຍ຺ຍໍ, ວຈີໂສເຈຍ຺ຍໍ, ມໂນໂສເຈຍ຺ຍໍ. ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍໂສເຈຍ຺ຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປາຓາຕິປາຕາ ¶ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍໂສເຈຍ຺ຍໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຈີໂສເຈຍ຺ຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຈີໂສເຈຍ຺ຍໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມໂນໂສເຈຍ຺ຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ – ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ’ຕິ ປຊານາຕິ; ອສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ – ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ’ຕິ ປຊານາຕິ; ຍຖາ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ¶ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ; ຍຖາ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ ¶ , ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ; ຍຖາ ຈ ປຫີນສ຺ສ ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ; ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາປາທໍ – ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາປາໂທ’ຕິ ປຊານາຕິ; ອສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາປາທໍ – ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາປາໂທ’ຕິ ປຊານາຕິ; ຍຖາ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ; ຍຖາ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ; ຍຖາ ຈ ປຫີນສ຺ສ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ; ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຖິນມິທ຺ຘໍ – ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຖິນມິທ຺ຘ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ; ອສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຖິນມິທ຺ຘໍ – ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຖິນມິທ຺ຘ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ; ຍຖາ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ; ຍຖາ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ; ຍຖາ ຈ ປຫີນສ຺ສ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ; ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ – ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ; ອສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ¶ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ – ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ປຊານາຕິ; ຍຖາ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ; ຍຖາ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ; ຍຖາ ຈ ປຫີນສ຺ສ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ; ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວິຈິກິຈ຺ຉໍ – ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວິຈິກິຈ຺ຉາ’ຕິ ປຊານາຕິ; ອສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວິຈິກິຈ຺ຉໍ – ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ¶ ວິຈິກິຈ຺ຉາ’ຕິ ປຊານາຕິ; ຍຖາ ຈ ອນຸປ຺ປນ຺ນາຍ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ອຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ; ຍຖາ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ປຫານໍ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ¶ ປຊານາຕິ; ຍຖາ ຈ ປຫີນາຍ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມໂນໂສເຈຍ຺ຍໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ໂສເຈຍ຺ຍານີຕິ.

[ອິຕິວຸ. ໖໖] ‘‘ກາຍສຸຈິໍ ວຈີສຸຈິໍ, ເຈໂຕສຸຈິໍ ອນາສວໍ;

ສຸຈິໍ ໂສເຈຍ຺ຍສມ຺ປນ຺ນໍ, ອາຫຸ ນິນ຺ຫາຕປາປກ’’ນ຺ຕິ. ນວມໍ;

໑໒໓. ‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂມເນຍ຺ຍານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ກາຍໂມເນຍ຺ຍໍ, ວຈີໂມເນຍ຺ຍໍ, ມໂນໂມເນຍ຺ຍໍ. ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍໂມເນຍ຺ຍໍ ¶ ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍໂມເນຍ຺ຍໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຈີໂມເນຍ຺ຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຈີໂມເນຍ຺ຍໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມໂນໂມເນຍ຺ຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມໂນໂມເນຍ຺ຍໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ໂມເນຍ຺ຍານີ’’ຕິ.

‘‘ກາຍມຸນິໍ ວຈີມຸນິໍ, ເຈໂຕມຸນິໍ ອນາສວໍ;

ມຸນິໍ ໂມເນຍ຺ຍສມ຺ປນ຺ນໍ, ອາຫຸ ສພ຺ພປ຺ປຫາຍິນ’’ນ຺ຕິ. ທສມໍ;

ອາປາຍິໂກ ¶ ທຸລ຺ລໂຠ ອປ຺ປເມຍ຺ຍໍ, ອາເນຎ຺ຊວິປຕ຺ຕິສມ຺ປທາ;

ອປຓ຺ຓໂກ ຈ ກມ຺ມນ຺ໂຕ, ທ຺ເວ ໂສເຈຍ຺ຍານິ ໂມເນຍ຺ຍນ຺ຕິ.

໑໒໔. ເອກໍ ¶ ¶ ສມຍໍ ຠຄວາ ກຸສິນາຣາຍໍ ວິຫຣຕິ ພລິຫຣເຓ ວນສຓ຺ເຑ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ. ຕເມນໍ ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສ຺ວາຕນາຍ ຠຕ຺ເຕນ ນິມນ຺ເຕຕິ ¶ . ອາກງ຺ຂມາໂນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຘິວາເສຕິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ຕສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມຕິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທຕິ. ຕເມນໍ ໂສ ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ສຫຕ຺ຖາ ສນ຺ຕປ຺ເປຕິ ສມ຺ປວາເຣຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ສາຘຸ ວຕ ມ຺ຍາຍໍ ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ສຫຕ຺ຖາ ສນ຺ຕປ຺ເປຕິ ສມ຺ປວາເຣຕີ’ຕິ. ເອວມ຺ປິສ຺ສ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕ ມາຍໍ ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາ ອາຍຕິມ຺ປິ ເອວຣູເປນ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ສຫຕ຺ຖາ ສນ຺ຕປ຺ເປຍ຺ຍ ¶ ສມ຺ປວາເຣຍ຺ຍາ’ຕິ! ໂສ ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຄຖິໂຕ [ຄຘິໂຕ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ມຸຈ຺ຉິໂຕ ອຊ຺ໂຌສນ຺ໂນ [ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນ (ສີ. ກ.) ອຊ຺ໂຌປນ຺ໂນ (ຏີກາ)] ອນາທີນວທສ຺ສາວີ ອນິສ຺ສຣຓປຎ຺ໂຎ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ກາມວິຕກ຺ກມ຺ປິ ວິຕກ຺ເກຕິ, ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກມ຺ປິ ວິຕກ຺ເກຕິ, ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກມ຺ປິ ວິຕກ຺ເກຕິ. ເອວຣູປສ຺ສາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ທິນ຺ນໍ ນ ມຫປ຺ຜລນ຺ຕິ ວທາມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ປມຕ຺ໂຕ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຫຣຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ. ຕເມນໍ ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສ຺ວາຕນາຍ ຠຕ຺ເຕນ ນິມນ຺ເຕຕິ. ອາກງ຺ຂມາໂນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຘິວາເສຕິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ¶ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ຕສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມຕິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທຕິ. ຕເມນໍ ໂສ ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ສຫຕ຺ຖາ ສນ຺ຕປ຺ເປຕິ ສມ຺ປວາເຣຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ນ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ສາຘຸ ວຕ ມ຺ຍາຍໍ ຄຫປຕິ ວາ ¶ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ສຫຕ຺ຖາ ສນ຺ຕປ຺ເປຕິ ສມ຺ປວາເຣຕີ’ຕິ. ເອວມ຺ປິສ຺ສ ນ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕ ມາຍໍ ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາ ອາຍຕິມ຺ປິ ເອວຣູເປນ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ສຫຕ຺ຖາ ສນ຺ຕປ຺ເປຍ຺ຍ ສມ຺ປວາເຣຍ຺ຍາ’ຕິ! ໂສ ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອຄຖິໂຕ ອມຸຈ຺ຉິໂຕ ອນຊ຺ໂຌສນ຺ໂນ ອາທີນວທສ຺ສາວີ ນິສ຺ສຣຓປຎ຺ໂຎ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ກມ຺ປິ ¶ ວິຕກ຺ເກຕິ, ອພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກມ຺ປິ ວິຕກ຺ເກຕິ, ອວິຫິໍສາວິຕກ຺ກມ຺ປິ ວິຕກ຺ເກຕິ. ເອວຣູປສ຺ສາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລນ຺ຕິ ¶ ວທາມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຫຣຕີ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໑໒໕. ‘‘ຍສ຺ສໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິສາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ຠຓ຺ຑນຊາຕາ ກລຫຊາຕາ ວິວາທາປນ຺ນາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມຸຂສຕ຺ຕີຫິ ວິຕຸທນ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ມນສິ ກາຕຸມ຺ປິ ເມ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິສາ ນ ຜາສຸ ໂຫຕິ, ປເຄວ ຄນ຺ຕຸໍ! ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາມິ – ‘ອທ຺ຘາ ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ ປຊຫິໍສຸ, ຕໂຍ ຘມ຺ເມ ພຫຸລມກໍສຸ [ພຫຸລີມກໍສຸ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]. ກຕເມ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ ປຊຫິໍສຸ? ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ກໍ, ອພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ, ອວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ – ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ ປຊຫິໍສຸ. ກຕເມ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ ພຫຸລມກໍສຸ? ກາມວິຕກ຺ກໍ, ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ, ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ – ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ ພຫຸລມກໍສຸ’. ຍສ຺ສໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິສາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ຠຓ຺ຑນຊາຕາ ກລຫຊາຕາ ວິວາທາປນ຺ນາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມຸຂສຕ຺ຕີຫິ ວິຕຸທນ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ມນສິ ກາຕຸມ຺ປິ ເມ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິສາ ນ ຜາສຸ ໂຫຕິ, ປເຄວ ຄນ຺ຕຸໍ! ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາມິ – ‘ອທ຺ຘາ ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ ປຊຫິໍສຸ, ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ ພຫຸລມກໍສຸ’’’.

‘‘ຍສ຺ສໍ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິສາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ອວິວທມານາ ຂີໂຣທກີຠູຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍຈກ຺ຂູຫິ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ຄນ຺ຕຸມ຺ປິ ເມ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິສາ ຜາສຸ ໂຫຕິ, ປເຄວ ມນສິ ກາຕຸໍ! ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາມິ – ‘ອທ຺ຘາ ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ ¶ ປຊຫິໍສຸ, ຕໂຍ ຘມ຺ເມ ພຫຸລມກໍສຸ. ກຕເມ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ ປຊຫິໍສຸ? ກາມວິຕກ຺ກໍ ¶ , ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ, ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ – ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ ປຊຫິໍສຸ. ກຕເມ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ ພຫຸລມກໍສຸ? ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ກໍ, ອພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ, ອວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ – ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ ພຫຸລມກໍສຸ’. ຍສ຺ສໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ທິສາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ອວິວທມານາ ຂີໂຣທກີຠູຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍຈກ຺ຂູຫິ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ຄນ຺ຕຸມ຺ປິ ເມ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິສາ ຜາສຸ ໂຫຕິ, ປເຄວ ມນສິ ກາຕຸໍ! ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາມິ – ‘ອທ຺ຘາ ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ ປຊຫິໍສຸ, ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ ພຫຸລມກໍສູ’’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໑໒໖. ເອກໍ ¶ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ໂຄຕມເກ ເຈຕິເຍ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອຠິຎ຺ຎາຍາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ, ໂນ ອນຠິຎ຺ຎາຍ. ສນິທານາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ, ໂນ ອນິທານໍ. ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ, ໂນ ອປ຺ປາຏິຫາຣິຍໍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມໍ ເທສຍໂຕ ໂນ ອນຠິຎ຺ຎາຍ, ສນິທານໍ ຘມ຺ມໍ ເທສຍໂຕ ໂນ ອນິທານໍ, ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທສຍໂຕ ໂນ ອປ຺ປາຏິຫາຣິຍໍ, ກຣຓີໂຍ ໂອວາໂທ, ກຣຓີຍາ ອນຸສາສນີ. ອລຎ຺ຈ ປນ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸຏ຺ຐິຍາ, ອລໍ ອຕ຺ຕມນຕາຍ, ອລໍ ໂສມນສ຺ສາຍ – ‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ, ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຘມ຺ໂມ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສງ຺ໂຆ’’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ປນ ເວຍ຺ຍາກຣຓສ຺ມິໍ ຠຎ຺ຎມາເນ ສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ອກມ຺ປິຕ຺ຖາຕິ. ຕຕິຍໍ.

໑໒໗. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສເລສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ເຍນ ກປິລວຕ຺ຖຸ ຕທວສຣິ. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ມຫານາໂມ ສກ຺ໂກ – ‘‘ຠຄວາ ກິຣ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ¶ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ມຫານາໂມ ¶ ສກ຺ໂກ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕໍ ໂຂ ມຫານາມໍ ສກ຺ກໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຄຈ຺ຉ, ມຫານາມ, ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ, ຕຖາຣູປໍ ອາວສຖໍ ຊານ ຍຕ຺ຖຊ຺ຊ ມຍໍ ເອກຣຕ຺ຕິໍ ວິຫເຣຍ຺ຍາມາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ¶ , ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ມຫານາໂມ ສກ຺ໂກ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເກວລກປ຺ປໍ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ອນ຺ວາຫິຓ຺ຑນ຺ໂຕ [ອາຫິຓ຺ຑນ຺ໂຕ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ນາທ຺ທສ ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ຕຖາຣູປໍ ອາວສຖໍ ຍຕ຺ຖຊ຺ຊ ຠຄວາ ເອກຣຕ຺ຕິໍ ວິຫເຣຍ຺ຍ.

ອຖ ໂຂ ມຫານາໂມ ສກ຺ໂກ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ຕຖາຣູໂປ ອາວສໂຖ ¶ ຍຕ຺ຖຊ຺ຊ ຠຄວາ ເອກຣຕ຺ຕິໍ ວິຫເຣຍ຺ຍ. ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຣຓ຺ຑຸ ກາລາໂມ ຠຄວໂຕ ປຸຣາຓສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ. ຕສ຺ສຊ຺ຊ ຠຄວາ ອສ຺ສເມ ເອກຣຕ຺ຕິໍ ວິຫຣຕູ’’ຕິ. ‘‘ຄຈ຺ຉ, ມຫານາມ, ສນ຺ຖຣໍ ປຎ຺ຎເປຫີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ມຫານາໂມ ສກ຺ໂກ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນ ຠຣຓ຺ຑຸສ຺ສ ກາລາມສ຺ສ ອສ຺ສໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສນ຺ຖຣໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອຸທກໍ ຐເປຕ຺ວາ ປາທານໍ ໂຘວນາຍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສນ຺ຖໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ສນ຺ຖາໂຣ, ອຸທກໍ ຐປິຕໍ ປາທານໍ ໂຘວນາຍ. ຍສ຺ສທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ກາລໍ ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເຍນ ຠຣຓ຺ຑຸສ຺ສ ກາລາມສ຺ສ ອສ຺ສໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ ປາເທ ປກ຺ຂາເລສິ. ອຖ ໂຂ ມຫານາມສ຺ສ ສກ຺ກສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອກາໂລ ໂຂ ອຊ຺ຊ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຍິຣຸປາສິຕຸໍ. ກິລນ຺ໂຕ ¶ ຠຄວາ. ສ຺ເວ ທານາຫໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຍິຣຸປາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ອຖ ໂຂ ມຫານາໂມ ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ມຫານາມໍ ສກ຺ກໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຕໂຍ ໂຂເມ, ມຫານາມ, ສຕ຺ຖາໂຣ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຕໂຍ? ອິຘ, ມຫານາມ, ເອກຈ຺ໂຈ ສຕ຺ຖາ ກາມານໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎາເປຕິ; ນ ຣູປານໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎາເປຕິ, ນ ເວທນານໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎາເປຕິ. ອິຘ ປນ, ມຫານາມ, ເອກຈ຺ໂຈ ສຕ຺ຖາ ກາມານໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎາເປຕິ ¶ , ຣູປານໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎາເປຕິ; ນ ເວທນານໍ ¶ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎາເປຕິ. ອິຘ ປນ, ມຫານາມ, ເອກຈ຺ໂຈ ສຕ຺ຖາ ກາມານໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎາເປຕິ, ຣູປານໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎາເປຕິ, ເວທນານໍ ປຣິຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຎາເປຕິ. ອິເມ ໂຂ, ມຫານາມ, ຕໂຍ ສຕ຺ຖາໂຣ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ‘ອິເມສໍ, ມຫານາມ, ຕິຓ຺ຓໍ ສຕ຺ຖາຣານໍ ເອກາ ນິຏ຺ຐາ ອຸທາຫຸ ປຸຖຸ ນິຏ຺ຐາ’’’ຕິ?

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ຠຣຓ຺ຑຸ ກາລາໂມ ມຫານາມໍ ສກ຺ກໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອກາຕິ, ມຫານາມ, ວເທຫີ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ຠຄວາ ມຫານາມໍ ສກ຺ກໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນານາຕິ, ມຫານາມ, ວເທຫີ’’ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຠຣຓ຺ຑຸ ກາລາໂມ ມຫານາມໍ ສກ຺ກໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອກາຕິ, ມຫານາມ, ວເທຫີ’’ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຠຄວາ ມຫານາມໍ ສກ຺ກໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນານາຕິ, ມຫານາມ, ວເທຫີ’’ຕິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຠຣຓ຺ຑຸ ກາລາໂມ ມຫານາມໍ ສກ຺ກໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອກາຕິ, ມຫານາມ ¶ , ວເທຫີ’’ຕິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຠຄວາ ມຫານາມໍ ສກ຺ກໍ ¶ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນານາຕິ, ມຫານາມ, ວເທຫີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຣຓ຺ຑຸ ກາລາມສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ມເຫສກ຺ຂສ຺ສ ວຕມ຺ຫິ ມຫານາມສ຺ສ ສກ຺ກສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ຍາວຕຕິຍໍ ອປສາທິໂຕ. ຍໍນູນາຫໍ ກປິລວຕ຺ຖຸມ຺ຫາ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຣຓ຺ຑຸ ກາລາໂມ ກປິລວຕ຺ຖຸມ຺ຫາ ປກ຺ກາມິ. ຍໍ ກປິລວຕ຺ຖຸມ຺ຫາ ປກ຺ກາມິ ຕຖາ ປກ຺ກນ຺ໂຕວ ອໂຫສິ ນ ປຸນ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉີຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໑໒໘. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ຫຕ຺ຖໂກ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ໂຓ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ – ‘‘ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕ ຐສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂອສີທຕິເມວ ສໍສີທຕິເມວ [ໂອສີທຕິ ເຈວ ສໍສີທຕິ ຈ (ສີ. ປີ.), ໂອສີທຕິ ສໍສີທຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ນ ສກ຺ໂກຕິ ສຓ຺ຐາຕຸໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ສປ຺ປິ ວາ ເຕລໍ ວາ ວາລຸກາຍ ອາສິຕ຺ຕໍ ໂອສີທຕິເມວ ສໍສີທຕິເມວ, ນ ສຓ຺ຐາຕິ; ເອວເມວໍ ຫຕ຺ຖໂກ ເທວປຸຕ຺ໂຕ – ‘‘ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕ ຐສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂອສີທຕິເມວ ສໍສີທຕິເມວ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ສຓ຺ຐາຕຸໍ.

ອຖ ¶ ໂຂ ຠຄວາ ຫຕ຺ຖກໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ໂອຬາຣິກໍ, ຫຕ຺ຖກ, ອຕ຺ຕຠາວໍ ອຠິນິມ຺ມິນາຫີ’’ຕິ ¶ . ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ, ໂຂ ຫຕ຺ຖໂກ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ໂອຬາຣິກໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕໍ ໂຂ ຫຕ຺ຖກໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ເຍ ເຕ, ຫຕ຺ຖກ, ຘມ຺ມາ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໂນ ອເຫສຸໍ, ອປິ ນຸ ເຕ ເຕ ຘມ຺ມາ ເອຕຣຫິ ປວຕ຺ຕິໂນ’’ຕິ? ‘‘ເຍ ຈ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມາ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໂນ ອເຫສຸໍ, ເຕ ຈ ເມ ຘມ຺ມາ ເອຕຣຫິ ປວຕ຺ຕິໂນ; ເຍ ຈ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມາ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ສ ¶ ນປ຺ປວຕ຺ຕິໂນ ອເຫສຸໍ, ເຕ ຈ ເມ ຘມ຺ມາ ເອຕຣຫິ ປວຕ຺ຕິໂນ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ເອຕຣຫິ ອາກິຓ຺ໂຓ ວິຫຣຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ອຸປາສເກຫິ ອຸປາສິກາຫິ ຣາຊູຫິ ¶ ຣາຊມຫາມຕ຺ເຕຫິ ຕິຕ຺ຖິເຍຫິ ຕິຕ຺ຖິຍສາວເກຫິ; ເອວເມວໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາກິຓ຺ໂຓ ວິຫຣາມິ ເທວປຸຕ຺ເຕຫິ. ທູຣໂຕປິ, ຠນ຺ເຕ, ເທວປຸຕ຺ຕາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖກສ຺ສ ເທວປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ‘ຘມ຺ມໍ ໂສສ຺ສາມາ’ຕິ. ຕິຓ຺ຓາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມານໍ ອຕິຕ຺ໂຕ ອປ຺ປຏິວາໂນ ກາລງ຺ກໂຕ. ກຕເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ? ຠຄວໂຕ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ທສ຺ສນສ຺ສ ອຕິຕ຺ໂຕ ອປ຺ປຏິວາໂນ ກາລງ຺ກໂຕ; ສທ຺ຘມ຺ມສວນສ຺ສາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຕິຕ຺ໂຕ ອປ຺ປຏິວາໂນ ກາລງ຺ກໂຕ; ສງ຺ຆສ຺ສາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປຏ຺ຐານສ຺ສ ອຕິຕ຺ໂຕ ອປ຺ປຏິວາໂນ ກາລງ຺ກໂຕ. ອິເມສໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕິຕ຺ໂຕ ອປ຺ປຏິວາໂນ ກາລງ຺ກໂຕ’’ຕິ.

‘‘ນາຫໍ ຠຄວໂຕ ທສ຺ສນສ຺ສ, ຕິຕ຺ຕິມຊ຺ຌຄາ [ຕິຕ຺ຕິ ຕິຕ຺ຕິສມ຺ຠວໍ (ກ.)] ກຸທາຈນໍ;

ສງ຺ຆສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານສ຺ສ, ສທ຺ຘມ຺ມສວນສ຺ສ ຈ.

‘‘ອຘິສີລໍ ສິກ຺ຂມາໂນ, ສທ຺ຘມ຺ມສວເນ ຣໂຕ;

ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕິຕ຺ໂຕ, ຫຕ຺ຖໂກ ອວິຫໍ ຄໂຕ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ;

໑໒໙. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ພາຣາຓສິຍໍ ວິຫຣຕິ ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ພາຣາຓສິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ອທ຺ທສາ ¶ ໂຂ ຠຄວາ ໂຄໂຍຄປິລກ຺ຂສ຺ມິໍ [ໂຄໂຍຄມິລກ຺ຂສ຺ມິໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣມາໂນ [ຈຣມານໍ (ກ.)] ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຣິຕ຺ຕສ຺ສາທໍ ພາຫິຣສ຺ສາທໍ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິໍ ¶ ອສມ຺ປຊານໍ ອສມາຫິຕໍ ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ປາກຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ທິສ຺ວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເອຕທໂວຈ ¶ –

‘‘ມາ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຕ຺ຕານໍ ກຏຸວິຍມກາສິ. ຕໍ ວຕ ຠິກ຺ຂຸ ກຏຸວິຍກຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ອາມຄນ຺ເຘນ [ອາມຄນ຺ເຘ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອວສ຺ສຸຕໍ ມກ຺ຂິກາ ນານຸປຕິສ຺ສນ຺ຕິ ນານ຺ວາສ຺ສວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ [ນານຸພນ຺ຘິສ຺ສນ຺ຕິ (ກ.)], ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວຕາ ອິມິນາ ໂອວາເທນ ໂອວທິໂຕ ສໍເວຄມາປາທິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ພາຣາຓສິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ –

‘‘ອິຘາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ພາຣາຓສິໍ ¶ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິໍ. ອທ຺ທສໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຄໂຍຄປິລກ຺ຂສ຺ມິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣມາໂນ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຣິຕ຺ຕສ຺ສາທໍ ພາຫິຣສ຺ສາທໍ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິໍ ອສມ຺ປຊານໍ ອສມາຫິຕໍ ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ປາກຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ທິສ຺ວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເອຕທໂວຈໍ –

‘‘‘ມາ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຕ຺ຕານໍ ກຏຸວິຍມກາສິ. ຕໍ ວຕ ຠິກ຺ຂຸ ກຏຸວິຍກຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ອາມຄນ຺ເຘນ ອວສ຺ສຸຕໍ ມກ຺ຂິກາ ນານຸປຕິສ຺ສນ຺ຕິ ນານ຺ວາສ຺ສວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ມຍາ ອິມິນາ ໂອວາເທນ ໂອວທິໂຕ ສໍເວຄມາປາທີ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ກຏຸວິຍໍ? ໂກ ອາມຄນ຺ໂຘ? ກາ ມກ຺ຂິກາ’’ຕິ?

‘‘ອຠິຊ຺ຌາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ກຏຸວິຍໍ; ພ຺ຍາປາໂທ ອາມຄນ຺ໂຘ; ປາປກາ ອກຸສລາ ວິຕກ຺ກາ ມກ຺ຂິກາ. ຕໍ ວຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ກຏຸວິຍກຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ອາມຄນ຺ເຘນ ອວສ຺ສຸຕໍ ມກ຺ຂິກາ ນານຸປຕິສ຺ສນ຺ຕິ ນານ຺ວາສ຺ສວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

‘‘ອຄຸຕ຺ຕໍ ¶ ຈກ຺ຂຸໂສຕສ຺ມິໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອສໍວຸຕໍ;

ມກ຺ຂິການຸປຕິສ຺ສນ຺ຕິ ¶ , ສງ຺ກປ຺ປາ ຣາຄນິສ຺ສິຕາ.

‘‘ກຏຸວິຍກໂຕ ¶ ຠິກ຺ຂຸ, ອາມຄນ຺ເຘ ອວສ຺ສຸໂຕ;

ອາຣກາ ໂຫຕິ ນິພ຺ພານາ, ວິຆາຕສ຺ເສວ ຠາຄວາ.

‘‘ຄາເມ ວາ ຍທິ ວາຣຎ຺ເຎ, ອລທ຺ຘາ ສມຖມຕ຺ຕໂນ [ສມມຕ຺ຕໂນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.), ສມ຺ມມຕ຺ຕໂນ (ປີ.)];

ປເຣຕິ [ຈເຣຕິ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ພາໂລ ທຸມ຺ເມໂຘ, ມກ຺ຂິກາຫິ ປຸຣກ຺ຂໂຕ.

‘‘ເຍ ຈ ສີເລນ ສມ຺ປນ຺ນາ, ປຎ຺ຎາຍູປສເມຣຕາ;

ອຸປສນ຺ຕາ ສຸຂໍ ເສນ຺ຕິ, ນາສຍິຕ຺ວານ ມກ຺ຂິກາ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ;

໑໓໐. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິຘາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ¶ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປສ຺ສາມິ ມາຕຸຄາມໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊມານໍ. ກຕິຫິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມາຕຸຄາໂມ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ?

‘‘ຕີຫິ ໂຂ, ອນຸຣຸທ຺ຘ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມາຕຸຄາໂມ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອິຘ, ອນຸຣຸທ຺ຘ, ມາຕຸຄາໂມ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ມຈ຺ເຉຣມລປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍໍ ອິສ຺ສາປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ກາມຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ¶ . ອິເມຫິ ໂຂ, ອນຸຣຸທ຺ຘ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມາຕຸຄາໂມ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໑໓໑. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ເຍນາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມຕາ ¶ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ¶ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິຘາຫໍ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຫສ຺ສໍ ໂລກໍ ໂອໂລເກມິ. ອາຣທ຺ຘໍ ໂຂ ປນ ເມ ວີຣິຍໍ ອສລ຺ລີນໍ, ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ [ອປມ຺ມຸຏ຺ຐາ (ສີ.), ອປມຸຏ຺ຐາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ປສ຺ສທ຺ໂຘ ກາໂຍ ອສາຣທ຺ໂຘ, ສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ. ອຖ ຈ ປນ ເມ ນານຸປາທາຍ [ນ ອນຸປາທາຍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

‘‘ຍໍ ໂຂ ເຕ, ອາວຸໂສ ອນຸຣຸທ຺ຘ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຫສ຺ສໍ ໂລກໍ ໂວໂລເກມີ’ຕິ, ອິທໍ ເຕ ມານສ຺ມິໍ. ຍມ຺ປິ ເຕ, ອາວຸໂສ ອນຸຣຸທ຺ຘ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອາຣທ຺ຘໍ ໂຂ ປນ ເມ ວີຣິຍໍ ອສລ຺ລີນໍ, ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ, ປສ຺ສທ຺ໂຘ ກາໂຍ ອສາຣທ຺ໂຘ, ສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄ’ນ຺ຕິ, ອິທໍ ເຕ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສ຺ມິໍ. ຍມ຺ປິ ເຕ, ອາວຸໂສ ອນຸຣຸທ຺ຘ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຖ ຈ ປນ ເມ ນານຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕີ’ຕິ, ອິທໍ ¶ ເຕ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ມິໍ. ສາຘຸ ວຕາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ ປຫາຍ, ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ ອມນສິກຣິຕ຺ວາ ອມຕາຍ ຘາຕຸຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣຕູ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ອປເຣນ ¶ ສມເຍນ ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ ປຫາຍ, ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ເມ ອມນສິກຣິຕ຺ວາ ອມຕາຍ ຘາຕຸຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປສໍຫຣິ [ອຸປສໍຫາສິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ອຸປສໍຫຣຕິ (ກ.)]. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ເອໂກ ວູປກຏ຺ໂຐ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິ. ‘‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’’ຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ຈ ປນາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ອຣຫຕໍ ອໂຫສີຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໑໓໒. ‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານິ ອາວຫນ຺ຕິ [ວຫນ຺ຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ໂນ ວິວຏານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ມາຕຸຄາໂມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ ອາວຫຕິ, ໂນ ວິວໂຏ; ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນ຺ຕາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ອາວຫນ຺ຕິ, ໂນ ວິວຏາ ¶ ; ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ອາວຫຕິ, ໂນ ວິວຏາ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານິ ອາວຫນ຺ຕິ, ໂນ ວິວຏານິ.

‘‘ຕີຓິມານິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ວິວຏານິ ວິໂຣຈນ຺ຕິ, ໂນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິວຏໍ ວິໂຣຈຕິ, ໂນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ; ສູຣິຍມຓ຺ຑລໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິວຏໍ ວິໂຣຈຕິ, ໂນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ; ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິໂຕ ຘມ຺ມວິນໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິວໂຏ ວິໂຣຈຕິ, ໂນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ວິວຏານິ ວິໂຣຈນ຺ຕິ, ໂນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານີ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໓໓. ‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຕໂຍ? ປາສາຓເລຂູປໂມ ປຸຄ຺ຄໂລ, ປຖວິເລຂູປໂມ ປຸຄ຺ຄໂລ, ອຸທກເລຂູປໂມ ¶ ປຸຄ຺ຄໂລ. ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາສາຓເລຂູປໂມ ປຸຄ຺ຄໂລ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຠິຓ຺ຫໍ ກຸຊ຺ຌຕິ. ໂສ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ໂກໂຘ ¶ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອນຸເສຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາສາເຓ ເລຂາ ນ ຂິປ຺ປໍ ລຸຊ຺ຊຕິ ວາເຕນ ວາ ອຸທເກນ ວາ, ຈິຣຏ຺ຐິຕິກາ ໂຫຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຠິຓ຺ຫໍ ກຸຊ຺ຌຕິ. ໂສ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ໂກໂຘ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອນຸເສຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາສາຓເລຂູປໂມ ປຸຄ຺ຄໂລ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຖວິເລຂູປໂມ ປຸຄ຺ຄໂລ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຠິຓ຺ຫໍ ກຸຊ຺ຌຕິ. ໂສ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ໂກໂຘ ນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອນຸເສຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຖວິຍາ ເລຂາ ຂິປ຺ປໍ ລຸຊ຺ຊຕິ ວາເຕນ ວາ ອຸທເກນ ວາ, ນ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກາ ໂຫຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຠິຓ຺ຫໍ ກຸຊ຺ຌຕິ. ໂສ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ໂກໂຘ ນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອນຸເສຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຖວິເລຂູປໂມ ປຸຄ຺ຄໂລ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸທກເລຂູປໂມ ປຸຄ຺ຄໂລ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຄາຬ຺ເຫນປິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ຜຣຸເສນປິ ¶ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ອມນາເປນປິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ສນ຺ຘິຍຕິເມວ [… ເຍວ (ສ຺ຍາ. ກໍ.) … ເຈວ (ປີ.)] ສໍສນ຺ທຕິເມວ [… ເຍວ (ສ຺ຍາ. ກໍ.) … ເຈວ (ປີ.)] ສມ຺ໂມທຕິເມວ [… ເຍວ (ສ຺ຍາ. ກໍ.) … ເຈວ (ປີ.)]. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸທເກ ເລຂາ ຂິປ຺ປໍເຍວ ປຏິວິຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກາ ໂຫຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຄາຬ຺ເຫນປິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ຜຣຸເສນປິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ອມນາເປນປິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ສນ຺ຘິຍຕິເມວ ສໍສນ຺ທຕິເມວ ສມ຺ໂມທຕິເມວ. ອຍໍ ¶ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸທກເລຂູປໂມ ປຸຄ຺ຄໂລ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ [ປຸ. ປ. ໑໑໕]. ທສມໍ.

ກຸສິນາຣຠຓ຺ຑນາ ¶ ເຈວ, ໂຄຕມຠຣຓ຺ຑຸຫຕ຺ຖໂກ;

ກຏຸວິຍໍ ທ຺ເວ ອນຸຣຸທ຺ຘາ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ເລເຂນ ເຕ ທສາຕິ.

໑໓໔. ‘‘ຕີຫິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຍຘາຊີໂວ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ເຕວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ ¶ ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍຘາຊີໂວ ທູເຣ ປາຕີ ຈ ໂຫຕິ ອກ຺ຂຓເວຘີ ຈ ມຫໂຕ ຈ ກາຍສ຺ສ ປທາເລຕາ. ອິເມຫິ, ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຍຘາຊີໂວ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ເຕວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ທູເຣ ປາຕີ ຈ ໂຫຕິ ອກ຺ຂຓເວຘີ ຈ ມຫໂຕ ຈ ກາຍສ຺ສ ປທາເລຕາ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ທູເຣ ປາຕີ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ໂອຬາຣິກໍ ວາ ສຸຂຸມໍ ວາ ຫີນໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ, ສພ຺ພໍ ຣູປໍ – ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ. ຍາ ກາຈິ ເວທນາ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ໂອຬາຣິກາ ວາ ສຸຂຸມາ ວາ ຫີນາ ວາ ປຓີຕາ ວາ ຍາ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ, ສພ຺ພໍ ເວທນໍ ¶ [ສພ຺ພາ ເວທນາ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.)] – ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ ¶ , ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ. ຍາ ກາຈິ ສຎ຺ຎາ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ໂອຬາຣິກາ ວາ ສຸຂຸມາ ວາ ຫີນາ ວາ ປຓີຕາ ວາ ຍາ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ, ສພ຺ພໍ ສຎ຺ຎໍ [ສພ຺ພາ ສຎ຺ຎາ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.)] – ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ. ເຍ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕາ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ໂອຬາຣິກາ ວາ ສຸຂຸມາ ວາ ຫີນາ ວາ ປຓີຕາ ວາ ເຍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ, ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາເຣ – ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ໂອຬາຣິກໍ ວາ ສຸຂຸມໍ ວາ ຫີນໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ, ສພ຺ພໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ¶ – ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ທູເຣ ປາຕີ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອກ຺ຂຓເວຘີ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ; ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ; ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ; ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ¶ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອກ຺ຂຓເວຘີ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ມຫໂຕ ກາຍສ຺ສ ປທາເລຕາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ມຫນ຺ຕໍ ອວິຊ຺ຊາກ຺ຂນ຺ຘໍ ປທາເລຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ມຫໂຕ ກາຍສ຺ສ ປທາເລຕາ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ¶ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໑໓໕. ‘‘ຕິສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິສາ. ກຕມາ ຕິສ຺ໂສ? ອຸກ຺ກາຈິຕວິນີຕາ ປຣິສາ, ປຏິປຸຈ຺ຉາວິນີຕາ ປຣິສາ, ຍາວຕາວິນີຕາ [ຍາວຕຊ຺ຌາວິນີຕາ (ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປາຐນ຺ຕຣໍ)] ປຣິສາ – ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິສ຺ໂສ ປຣິສາ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໑໓໖. ‘‘ຕີຫິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມິຕ຺ໂຕ ເສວິຕພ຺ໂພ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ( ) [(ອິຘ ຠິກ຺ຂເວ ຠິກ຺ຂຸ) (ປີ. ກ.)] ທຸທ຺ທທໍ ທທາຕິ, ທຸກ຺ກຣໍ ກໂຣຕິ, ທຸກ຺ຂມໍ ຂມຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມິຕ຺ໂຕ ເສວິຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໑໓໗. ‘‘ອຸປ຺ປາທາ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕານໍ ອນຸປ຺ປາທາ ວາ ຕຖາຄຕານໍ, ຐິຕາວ ສາ ຘາຕຸ ¶ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕຕາ ຘມ຺ມນິຍາມຕາ. ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ. ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌຕິ ອຠິສເມຕິ. ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຠິສເມຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂຕິ ເທເສຕິ ປຎ຺ຎາເປຕິ ປຏ຺ຐເປຕິ ວິວຣຕິ ວິຠຊຕິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣຕິ – ‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ’ຕິ. ອຸປ຺ປາທາ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕານໍ ອນຸປ຺ປາທາ ວາ ຕຖາຄຕານໍ ຐິຕາວ ສາ ຘາຕຸ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕຕາ ຘມ຺ມນິຍາມຕາ. ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ທຸກ຺ຂາ. ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌຕິ ອຠິສເມຕິ. ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ¶ ອຠິສເມຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂຕິ ເທເສຕິ ປຎ຺ຎາເປຕິ ປຏ຺ຐເປຕິ ວິວຣຕິ ວິຠຊຕິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣຕິ – ‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ທຸກ຺ຂາ’ຕິ. ອຸປ຺ປາທາ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕານໍ ອນຸປ຺ປາທາ ວາ ຕຖາຄຕານໍ ຐິຕາວ ສາ ຘາຕຸ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕຕາ ຘມ຺ມນິຍາມຕາ. ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ອນຕ຺ຕາ. ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌຕິ ອຠິສເມຕິ. ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຠິສເມຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂຕິ ເທເສຕິ ປຎ຺ຎາເປຕິ ປຏ຺ຐເປຕິ ວິວຣຕິ ວິຠຊຕິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣຕິ – ‘ສພ຺ເພ ¶ ຘມ຺ມາ ອນຕ຺ຕາ’’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໑໓໘. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍານິ ການິຈິ ຕນ຺ຕາວຸຕານໍ ວຕ຺ຖານໍ, ເກສກມ຺ພໂລ ເຕສໍ ປຏິກິຏ຺ໂຐ ອກ຺ຂາຍຕິ. ເກສກມ຺ພໂລ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີເຕ ສີໂຕ, ອຸຓ຺ເຫ ອຸຓ຺ໂຫ, ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ, ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ, ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ໂສ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍານິ ການິຈິ ປຸຖຸສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓວາທານໍ [ສມຓປ຺ປວາທານໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ມກ຺ຂລິວາໂທ ເຕສໍ ປຏິກິຏ຺ໂຐ ອກ຺ຂາຍຕິ.

‘‘ມກ຺ຂລິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂມຆປຸຣິໂສ ເອວໍວາທີ ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ‘ນຕ຺ຖິ ກມ຺ມໍ, ນຕ຺ຖິ ກິຣິຍໍ, ນຕ຺ຖິ ວີຣິຍ’ນ຺ຕິ. ເຍປິ ¶ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອເຫສຸໍ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ເຕປິ ຠຄວນ຺ໂຕ ກມ຺ມວາທາ ເຈວ ອເຫສຸໍ ກິຣິຍວາທາ ຈ ວີຣິຍວາທາ ຈ. ເຕປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມກ຺ຂລິ ໂມຆປຸຣິໂສ ປຏິພາຫຕິ – ‘ນຕ຺ຖິ ກມ຺ມໍ, ນຕ຺ຖິ ກິຣິຍໍ, ນຕ຺ຖິ ວີຣິຍ’ນ຺ຕິ. ເຍປິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ເຕປິ ຠຄວນ຺ໂຕ ກມ຺ມວາທາ ເຈວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ກິຣິຍວາທາ ຈ ວີຣິຍວາທາ ຈ. ເຕປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມກ຺ຂລິ ໂມຆປຸຣິໂສ ປຏິພາຫຕິ – ‘ນຕ຺ຖິ ກມ຺ມໍ, ນຕ຺ຖິ ກິຣິຍໍ, ນຕ຺ຖິ ວີຣິຍ’ນ຺ຕິ. ອຫມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ກມ຺ມວາໂທ ເຈວ ກິຣິຍວາໂທ ຈ ວີຣິຍວາໂທ ຈ. ມມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມກ຺ຂລິ ໂມຆປຸຣິໂສ ປຏິພາຫຕິ – ‘ນຕ຺ຖິ ກມ຺ມໍ, ນຕ຺ຖິ ກິຣິຍໍ, ນຕ຺ຖິ ວີຣິຍ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ນທີມຸເຂ ຂິປ຺ປໍ ອຸຑ຺ເຑຍ຺ຍ [ໂອຑ຺ເຑຍ຺ຍ (ສີ.)] ພຫູນໍ [ພຫຸນ຺ນໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ມຈ຺ຉານໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ອນຍາຍ ພ຺ຍສນາຍ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມກ຺ຂລິ ໂມຆປຸຣິໂສ ມນຸສ຺ສຂິປ຺ປໍ ມຎ຺ເຎ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ພຫູນໍ ສຕ຺ຕານໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ອນຍາຍ ¶ ພ຺ຍສນາຍາ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໑໓໙. ‘‘ຕິສ຺ໂສ ¶ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ປທາ. ກຕມາ ຕິສ຺ໂສ? ສທ຺ຘາສມ຺ປທາ, ສີລສມ຺ປທາ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາ – ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິສ຺ໂສ ສມ຺ປທາ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໑໔໐. ‘‘ຕິສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຸທ຺ຘິໂຍ. ກຕມາ ຕິສ຺ໂສ? ສທ຺ຘາວຸທ຺ຘິ, ສີລວຸທ຺ຘິ, ປຎ຺ຎາວຸທ຺ຘິ – ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິສ຺ໂສ ວຸທ຺ຘິໂຍ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໑໔໑. ‘‘ຕໂຍ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສຂຬຸງ຺ເກ ເທເສສ຺ສາມິ ຕໂຍ ຈ ປຸຣິສຂຬຸງ຺ເກ. ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ອສ຺ສຂຬຸງ຺ກາ? ອິຘ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອສ຺ສຂຬຸງ຺ໂກ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ; ນ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ, ນ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ. ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອສ຺ສຂຬຸງ຺ໂກ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ; ນ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ. ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອສ຺ສຂຬຸງ຺ໂກ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ອສ຺ສຂຬຸງ຺ກາ.

‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ປຸຣິສຂຬຸງ຺ກາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຣິສຂຬຸງ຺ໂກ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ; ນ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ, ນ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ. ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຣິສຂຬຸງ຺ໂກ ¶ ¶ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ; ນ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ. ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຣິສຂຬຸງ຺ໂກ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສຂຬຸງ຺ໂກ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ; ນ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ນ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ອິທມສ຺ສ ຊວສ຺ມິໍ ວທາມິ. ອຠິຘມ຺ເມ ໂຂ ປນ ອຠິວິນເຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ສໍສາເທຕິ ¶ [ສໍຫີເຣຕິ (ກ.)], ໂນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ອິທມສ຺ສ ນ ວຓ຺ຓສ຺ມິໍ ວທາມິ. ນ ໂຂ ປນ ລາຠີ ໂຫຕິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ. ອິທມສ຺ສ ນ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສ຺ມິໍ ວທາມິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສຂຬຸງ຺ໂກ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ; ນ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ, ນ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສຂຬຸງ຺ໂກ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ; ນ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ອິທມສ຺ສ ຊວສ຺ມິໍ ວທາມິ. ອຠິຘມ຺ເມ ໂຂ ປນ ອຠິວິນເຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ໂນ ສໍສາເທຕິ. ອິທມສ຺ສ ວຓ຺ຓສ຺ມິໍ ວທາມິ. ນ ປນ ລາຠີ ໂຫຕິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ. ອິທມສ຺ສ ນ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສ຺ມິໍ ວທາມິ. ເອວໍ ໂຂ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສຂຬຸງ຺ໂກ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ; ນ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສຂຬຸງ຺ໂກ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ¶ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ອິທມສ຺ສ ຊວສ຺ມິໍ ວທາມິ. ອຠິຘມ຺ເມ ໂຂ ປນ ອຠິວິນເຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ໂນ ສໍສາເທຕິ. ອິທມສ຺ສ ວຓ຺ຓສ຺ມິໍ ວທາມິ. ລາຠີ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ. ອິທມສ຺ສ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສ຺ມິໍ ¶ ວທາມິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສຂຬຸງ຺ໂກ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ປຸຣິສຂຬຸງ຺ກາ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໑໔໒. ‘‘ຕໂຍ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສປຣສ຺ເສ [ອສ຺ສສທສ຺ເສ (ສີ ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ເທເສສ຺ສາມິ ຕໂຍ ຈ ປຸຣິສປຣສ຺ເສ [ປຸຣິສສທສ຺ເສ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]. ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກຕເມ ¶ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ອສ຺ສປຣສ຺ສາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອສ຺ສປຣສ຺ໂສ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ; ນ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ນ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ. ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອສ຺ສປຣສ຺ໂສ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ; ນ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ. ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອສ຺ສປຣສ຺ໂສ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ອສ຺ສປຣສ຺ສາ.

‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ປຸຣິສປຣສ຺ສາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຣິສປຣສ຺ໂສ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ; ນ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ນ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ. ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຣິສປຣສ຺ໂສ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ; ນ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ. ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຣິສປຣສ຺ໂສ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສປຣສ຺ໂສ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ; ນ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ, ນ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິໂກ ໂຫຕິ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍີ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມາ ໂລກາ. ອິທມສ຺ສ ຊວສ຺ມິໍ ວທາມິ. ອຠິຘມ຺ເມ ໂຂ ປນ ອຠິວິນິເຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ສໍສາເທຕິ, ໂນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ອິທມສ຺ສ ນ ວຓ຺ຓສ຺ມິໍ ວທາມິ. ນ ໂຂ ປນ ລາຠີ ໂຫຕິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ ¶ . ອິທມສ຺ສ ນ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສ຺ມິໍ ວທາມິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສປຣສ຺ໂສ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ; ນ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ, ນ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສປຣສ຺ໂສ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ, ນ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິໂກ ໂຫຕິ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍີ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມາ ໂລກາ. ອິທມສ຺ສ ຊວສ຺ມິໍ ວທາມິ. ອຠິຘມ຺ເມ ໂຂ ປນ ອຠິວິນເຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ໂນ ສໍສາເທຕິ. ອິທມສ຺ສ ວຓ຺ຓສ຺ມິໍ ວທາມິ. ນ ໂຂ ປນ ລາຠີ ໂຫຕິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ. ອິທມສ຺ສ ນ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສ຺ມິໍ ວທາມິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສປຣສ຺ໂສ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ; ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ, ນ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສປຣສ຺ໂສ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິໂກ ໂຫຕິ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍີ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມາ ໂລກາ. ອິທມສ຺ສ ຊວສ຺ມິໍ ວທາມິ. ອຠິຘມ຺ເມ ໂຂ ປນ ອຠິວິນເຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ໂນ ສໍສາເທຕິ. ອິທມສ຺ສ ວຓ຺ຓສ຺ມິໍ ວທາມິ. ລາຠີ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ. ອິທມສ຺ສ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສ຺ມິໍ ວທາມິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສປຣສ຺ໂສ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ປຸຣິສປຣສ຺ສາ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໔໓. ‘‘ຕໂຍ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠທ຺ເຣ ອສ຺ສາຊານີເຍ ເທເສສ຺ສາມິ ຕໂຍ ຈ ຠທ຺ເຣ ປຸຣິສາຊານີເຍ. ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກຕເມ ¶ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ຠທ຺ຣາ ອສ຺ສາຊານີຍາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ¶ …ເປ… ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ຠທ຺ຣາ ອສ຺ສາຊານີຍາ.

‘‘ກຕເມ ຈ ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ຠທ຺ຣາ ປຸຣິສາຊານີຍາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ຠທ຺ໂຣ ປຸຣິສາຊານີໂຍ…ເປ… ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠທ຺ໂຣ ປຸຣິສາຊານີໂຍ…ເປ… ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ¶ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິທມສ຺ສ ຊວສ຺ມິໍ ວທາມິ. ອຠິຘມ຺ເມ ໂຂ ປນ ອຠິວິນເຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ໂນ ສໍສາເທຕິ. ອິທມສ຺ສ ວຓ຺ຓສ຺ມິໍ ວທາມິ. ລາຠີ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ. ອິທມສ຺ສ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສ຺ມິໍ ວທາມິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠທ຺ໂຣ ປຸຣິສາຊານີໂຍ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ¶ ຈ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ຠທ຺ຣາ ປຸຣິສາຊານີຍາ’’ຕິ. ທສມໍ.

໑໔໔. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ໂມຣນິວາເປ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕໂຍຄກ຺ເຂມີ ອຈ຺ຈນ຺ຕພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອຈ຺ຈນ຺ຕປຣິໂຍສາໂນ ເສຏ຺ໂຐ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອເສກ຺ເຂນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ, ອເສກ຺ເຂນ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘນ, ອເສກ຺ເຂນ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘນ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕໂຍຄກ຺ເຂມີ ອຈ຺ຈນ຺ຕພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອຈ຺ຈນ຺ຕປຣິໂຍສາໂນ ເສຏ຺ໂຐ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ. ເອກາທສມໍ.

໑໔໕. ‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕໂຍຄກ຺ເຂມີ ¶ ອຈ຺ຈນ຺ຕພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອຈ຺ຈນ຺ຕປຣິໂຍສາໂນ ເສຏ຺ໂຐ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິເຍນ ¶ , ອາເທສນາປາຏິຫາຣິເຍນ, ອນຸສາສນີປາຏິຫາຣິເຍນ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ¶ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕໂຍຄກ຺ເຂມີ ອຈ຺ຈນ຺ຕພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອຈ຺ຈນ຺ຕປຣິໂຍສາໂນ ເສຏ຺ໂຐ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ. ທ຺ວາທສມໍ.

໑໔໖. ‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕໂຍຄກ຺ເຂມີ ອຈ຺ຈນ຺ຕພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອຈ຺ຈນ຺ຕປຣິໂຍສາໂນ ເສຏ຺ໂຐ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ, ສມ຺ມາຎາເຓນ, ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິຍາ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຈ຺ຈນ຺ຕນິຏ຺ໂຐ ¶ ໂຫຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕໂຍຄກ຺ເຂມີ ອຈ຺ຈນ຺ຕພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອຈ຺ຈນ຺ຕປຣິໂຍສາໂນ ເສຏ຺ໂຐ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ. ເຕຣສມໍ.

ໂຍໂຘ ປຣິສມິຕ຺ຕຎ຺ຈ, ອຸປ຺ປາທາ ເກສກມ຺ພໂລ;

ສມ຺ປທາ ວຸທ຺ຘິ ຕໂຍ, ອສ຺ສາ ຕໂຍ ໂມຣນິວາປິໂນຕິ.

໑໔໗. ‘‘ຕີຫິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອກຸສເລນ ກາຍກມ຺ເມນ, ອກຸສເລນ ວຈີກມ຺ເມນ, ອກຸສເລນ ມໂນກມ຺ເມນ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ.

‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ກຸສເລນ ກາຍກມ຺ເມນ, ກຸສເລນ ວຈີກມ຺ເມນ, ກຸສເລນ ມໂນກມ຺ເມນ – ອິເມຫິ ໂຂ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໑໔໘. ‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ສາວຊ຺ເຊນ ກາຍກມ຺ເມນ, ສາວຊ຺ເຊນ ວຈີກມ຺ເມນ, ສາວຊ຺ເຊນ ມໂນກມ຺ເມນ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ.

‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອນວຊ຺ເຊນ ກາຍກມ຺ເມນ, ອນວຊ຺ເຊນ ວຈີກມ຺ເມນ, ອນວຊ຺ເຊນ ມໂນກມ຺ເມນ – ອິເມຫິ ໂຂ…ເປ… ເອວໍ ສຄ຺ເຄ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໑໔໙. ‘‘ຕີຫິ ¶ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ວິສເມນ ກາຍກມ຺ເມນ, ວິສເມນ ວຈີກມ຺ເມນ, ວິສເມນ ມໂນກມ຺ເມນ – ອິເມຫິ ໂຂ…ເປ… ເອວໍ ນິຣເຍ.

‘‘ຕີຫິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ…ເປ… ສເມນ ກາຍກມ຺ເມນ, ສເມນ ວຈີກມ຺ເມນ, ສເມນ ມໂນກມ຺ເມນ – ອິເມຫິ ໂຂ…ເປ… ເອວໍ ສຄ຺ເຄ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໑໕໐. ‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ອສຸຈິນາ ກາຍກມ຺ເມນ, ອສຸຈິນາ ວຈີກມ຺ເມນ, ອສຸຈິນາ ມໂນກມ຺ເມນ – ອິເມຫິ ໂຂ…ເປ… ເອວໍ ນິຣເຍ.

‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ສຸຈິນາ ກາຍກມ຺ເມນ, ສຸຈິນາ ວຈີກມ຺ເມນ, ສຸຈິນາ ມໂນກມ຺ເມນ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໑໕໑. ‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພາໂລ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ອສປ຺ປຸຣິໂສ ຂຕໍ ອຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ສາວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ສານຸວຊ຺ໂຊ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອກຸສເລນ ກາຍກມ຺ເມນ, ອກຸສເລນ ວຈີກມ຺ເມນ, ອກຸສເລນ ມໂນກມ຺ເມນ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພາໂລ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ອສປ຺ປຸຣິໂສ ຂຕໍ ອຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ສາວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ສານຸວຊ຺ໂຊ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ.

‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ¶ ປຓ຺ຑິໂຕ ວິຍຕ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິໂສ ອກ຺ຂຕໍ ອນຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ອນວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ອນນຸວຊ຺ໂຊ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ກຸສເລນ ກາຍກມ຺ເມນ, ກຸສເລນ ວຈີກມ຺ເມນ, ກຸສເລນ ມໂນກມ຺ເມນ…ເປ…. ປຎ຺ຈມໍ.

໑໕໒. ‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ສາວຊ຺ເຊນ ກາຍກມ຺ເມນ, ສາວຊ຺ເຊນ ວຈີກມ຺ເມນ, ສາວຊ຺ເຊນ ມໂນກມ຺ເມນ…ເປ….

‘‘ຕີຫິ ¶ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ອນວຊ຺ເຊນ ກາຍກມ຺ເມນ, ອນວຊ຺ເຊນ ວຈີກມ຺ເມນ, ອນວຊ຺ເຊນ ມໂນກມ຺ເມນ…ເປ…. ຉຏ຺ຐໍ.

໑໕໓. ‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ວິສເມນ ກາຍກມ຺ເມນ, ວິສເມນ ວຈີກມ຺ເມນ, ວິສເມນ ມໂນກມ຺ເມນ…ເປ….

‘‘ຕີຫິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ສເມນ ກາຍກມ຺ເມນ, ສເມນ ວຈີກມ຺ເມນ, ສເມນ ມໂນກມ຺ເມນ…ເປ…. ສຕ຺ຕມໍ.

໑໕໔. ‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ອສຸຈິນາ ກາຍກມ຺ເມນ, ອສຸຈິນາ ວຈີກມ຺ເມນ, ອສຸຈິນາ ມໂນກມ຺ເມນ…ເປ….

‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ສຸຈິນາ ກາຍກມ຺ເມນ, ສຸຈິນາ ວຈີກມ຺ເມນ, ສຸຈິນາ ມໂນກມ຺ເມນ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ວິຍຕ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິໂສ ອກ຺ຂຕໍ ອນຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ອນວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ອນນຸວຊ຺ໂຊ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໑໕໕. ‘‘ຕິສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວນ຺ທນາ. ກຕມາ ຕິສ຺ໂສ? ກາເຍນ, ວາຈາຍ, ມນສາ – ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິສ຺ໂສ ວນ຺ທນາ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໕໖. ‘‘ເຍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ກາເຍນ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ ¶ , ວາຈາຍ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ມນສາ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ສຸປຸພ຺ພຓ຺ໂຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ.

‘‘ເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມຍໍ ກາເຍນ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ວາຈາຍ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ມນສາ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ສຸມຊ຺ຌນ຺ຫິໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ.

‘‘ເຍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ກາເຍນ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ວາຈາຍ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ມນສາ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ສຸສາຍນ຺ໂຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕສໍ ສຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ສຸນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ສຸມງ຺ຄລໍ, ສຸປ຺ປຠາຕໍ ສຸຫຸຏ຺ຐິຕໍ [ສຸວຸຏ຺ຐິຕໍ (ສີ. ປີ.)];

ສຸຂໂຓ ສຸມຸຫຸຕ຺ໂຕ ຈ, ສຸຍິຏ຺ຐໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິສຸ.

‘‘ປທກ຺ຂິຓໍ ກາຍກມ຺ມໍ, ວາຈາກມ຺ມໍ ປທກ຺ຂິຓໍ;

ປທກ຺ຂິຓໍ ມໂນກມ຺ມໍ, ປຓີຘິ ເຕ ປທກ຺ຂິເຓ [ປຓິຘິໂຍ ປທກ຺ຂິຓາ (ສີ. ປີ.), ປຓິຘິ ເຕ ປທກ຺ຂິຓາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)];

ປທກ຺ຂິຓານິ ກຕ຺ວານ, ລຠນ຺ຕຕ຺ເຖ [ລຠຕຕ຺ເຖ (ສີ. ປີ.)] ປທກ຺ຂິເຓ.

‘‘ເຕ ອຕ຺ຖລທ຺ຘາ ສຸຂິຕາ, ວິຣຸຬ຺ຫາ ພຸທ຺ຘສາສເນ;

ອໂຣຄາ ສຸຂິຕາ ໂຫຖ, ສຫ ສພ຺ເພຫິ ຎາຕິຠີ’’ຕິ. ທສມໍ;

ອກຸສລຎ຺ຈ ສາວຊ຺ຊໍ, ວິສມາສຸຈິນາ ສຫ;

ຈຕຸໂຣ ຂຕາ ວນ຺ທນາ, ປຸພ຺ພຓ຺ເຫນ ຈ ເຕ ທສາຕິ.

໑໕໗-໑໖໓. ‘‘ຕິສ຺ໂສ ¶ ¶ ¶ ¶ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິປທາ. ກຕມາ ຕິສ຺ໂສ? ອາຄາຬ຺ຫາ ປຏິປທາ, ນິຊ຺ຌາມາ ປຏິປທາ, ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ. ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຄາຬ຺ຫາ ປຏິປທາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ເອວໍວາທີ ໂຫຕິ ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ‘ນຕ຺ຖິ ກາເມສຸ ໂທໂສ’ຕິ. ໂສ ກາເມສຸ ປາຕພ຺ຍຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຄາຬ຺ຫາ ປຏິປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຊ຺ຌາມາ ປຏິປທາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອເຈລໂກ ໂຫຕິ ມຸຕ຺ຕາຈາໂຣ, ຫຕ຺ຖາປເລຂໂນ [ຫຕ຺ຖາວເລຂໂນ (ສ຺ຍາ. ກໍ.) ທີ. ນິ. ໑.໓໙໔; ມ. ນິ. ໑.໑໕໕ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ນ ເອຫິຠທນ຺ຕິໂກ, ນ ຕິຏ຺ຐຠທນ຺ຕິໂກ, ນາຠິຫຏໍ ນ ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕໍ ນ ນິມນ຺ຕນໍ ສາທິຍຕິ. ໂສ ນ ກຸມ຺ຠິມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ກໂຬປິມຸຂາ [ຂໂຬປິມຸຂາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ນ ເອຬກມນ຺ຕຣໍ ນ ທຓ຺ຑມນ຺ຕຣໍ ນ ມຸສລມນ຺ຕຣໍ ນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠຸຎ຺ຊມານານໍ ນ ຄພ຺ຠິນິຍາ ນ ປາຍມານາຍ ນ ປຸຣິສນ຺ຕຣຄຕາຍ ນ ສງ຺ກິຕ຺ຕີສຸ ນ ຍຕ຺ຖ ສາ ອຸປຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ ນ ຍຕ຺ຖ ມກ຺ຂິກາ ສຓ຺ຑສຓ຺ຑຈາຣິນີ ນ ມຈ຺ຉໍ ນ ມໍສໍ ນ ສຸຣໍ ນ ເມຣຍໍ, ນ ຖຸໂສທກໍ ປິວຕິ. ໂສ ເອກາຄາຣິໂກ ວາ ໂຫຕິ ເອກາໂລປິໂກ, ທ຺ວາຄາຣິໂກ ວາ ໂຫຕິ ທ຺ວາໂລປິໂກ… ສຕ຺ຕາຄາຣິໂກ ວາ ໂຫຕິ ສຕ຺ຕາໂລປິໂກ; ເອກິສ຺ສາປິ ທຕ຺ຕິຍາ ຍາເປຕິ, ທ຺ວີຫິປິ ທຕ຺ຕີຫິ ຍາເປຕິ… ສຕ຺ຕຫິປິ ທຕ຺ຕີຫິ ຍາເປຕິ; ເອກາຫິກມ຺ປິ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ, ທ຺ວາຫິກມ຺ປິ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ… ສຕ຺ຕາຫິກມ຺ປິ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ – ອິຕິ ເອວຣູປໍ ອທ຺ຘມາສິກມ຺ປິ ປຣິຍາຍຠຕ຺ຕໂຠຊນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ.

ໂສ ສາກຠກ຺ໂຂປິ ໂຫຕິ, ສາມາກຠກ຺ໂຂປິ ໂຫຕິ, ນີວາຣຠກ຺ໂຂປິ ໂຫຕິ, ທທ຺ທຸລຠກ຺ໂຂປິ ໂຫຕິ, ຫຏຠກ຺ໂຂປິ ໂຫຕິ ¶ , ກຓ຺ຫຠກ຺ໂຂປິ ໂຫຕິ, ອາຈາມຠກ຺ໂຂປິ ໂຫຕິ, ປິຎ຺ຎາກຠກ຺ໂຂປິ ໂຫຕິ, ຕິຓຠກ຺ໂຂປິ ໂຫຕິ, ໂຄມຍຠກ຺ໂຂປິ ໂຫຕິ, ວນມູລຜລາຫາໂຣ ຍາເປຕິ ປວຕ຺ຕຜລໂຠຊີ.

ໂສ ສາຓານິປິ ຘາເຣຕິ, ມສາຓານິປິ ຘາເຣຕິ, ຉວທຸສ຺ສານິປິ ຘາເຣຕິ, ປໍສຸກູລານິປິ ຘາເຣຕິ, ຕິຣີຏານິປິ ຘາເຣຕິ, ອຊິນມ຺ປິ ຘາເຣຕິ, ອຊິນກ຺ຂິປມ຺ປິ ຘາເຣຕິ, ກຸສຈີຣມ຺ປິ ຘາເຣຕິ ¶ , ວາກຈີຣມ຺ປິ ຘາເຣຕິ, ຜລກຈີຣມ຺ປິ ຘາເຣຕິ, ເກສກມ຺ພລມ຺ປິ ຘາເຣຕິ, ວາຬກມ຺ພລມ຺ປິ ¶ ຘາເຣຕິ, ອຸລູກປກ຺ຂິກມ຺ປິ ¶ ຘາເຣຕິ, ເກສມສ຺ສຸໂລຈໂກປິ ໂຫຕິ ເກສມສ຺ສຸໂລຈນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ອຸພ຺ຠຏ຺ຐໂກປິ ໂຫຕິ ອາສນປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ, ອຸກ຺ກຸຏິໂກປິ ໂຫຕິ ອຸກ຺ກຸຏິກປ຺ປຘານມນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ກຓ຺ຏກາປສ຺ສຍິໂກປິ ໂຫຕິ ກຓ຺ຏກາປສ຺ສເຍ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ, ສາຍຕຕິຍກມ຺ປິ ອຸທໂກໂຣຫນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ – ອິຕິ ເອວຣູປໍ ອເນກວິຫິຕໍ ກາຍສ຺ສ ອາຕາປນປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຊ຺ຌາມາ ປຏິປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ; ເວທນາສຸ…ເປ… ຈິຕ຺ເຕ…ເປ… ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິສ຺ໂສ ປຏິປທາ’’ຕິ.

‘‘ຕິສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິປທາ. ກຕມາ ຕິສ຺ໂສ? ອາຄາຬ຺ຫາ ປຏິປທາ, ນິຊ຺ຌາມາ ປຏິປທາ, ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ. ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຄາຬ຺ຫາ ປຏິປທາ…ເປ… ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຄາຬ຺ຫາ ປຏິປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຊ຺ຌາມາ ປຏິປທາ…ເປ… ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຊ຺ຌາມາ ປຏິປທາ.

‘‘ກຕມາ ¶ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປາທາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ວາຍມຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕິ; ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ວາຍມຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕິ; ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປາທາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ວາຍມຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕິ; ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ຉນ຺ທໍ ¶ ຊເນຕິ ວາຍມຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕິ….

‘‘ຉນ຺ທສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ¶ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ ວີຣິຍສມາຘິ…ເປ… ຈິຕ຺ຕສມາຘິ…ເປ… ວີມໍສາສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ…ເປ….

‘‘ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຠາເວຕິ… ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຠາເວຕິ… ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຠາເວຕິ… ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຠາເວຕິ… ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຠາເວຕິ….

‘‘ສທ຺ຘາພລໍ ¶ ຠາເວຕິ… ວີຣິຍພລໍ ຠາເວຕິ… ສຕິພລໍ ຠາເວຕິ… ສມາຘິພລໍ ຠາເວຕິ… ປຎ຺ຎາພລໍ ຠາເວຕິ….

‘‘ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ….

‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ຠາເວຕິ… ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໍ ຠາເວຕິ… ສມ຺ມາວາຈໍ ຠາເວຕິ… ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕໍ ຠາເວຕິ ¶ … ສມ຺ມາອາຊີວໍ ຠາເວຕິ… ສມ຺ມາວາຍາມໍ ຠາເວຕິ… ສມ຺ມາສຕິໍ ຠາເວຕິ… ສມ຺ມາສມາຘິໍ ຠາເວຕິ…. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຊ຺ຌິມາ ປຏິປທາ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິສ຺ໂສ ປຏິປທາ’’ຕິ.

ສຕິປຏ຺ຐານໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ, ອິທ຺ຘິປາທິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ຈ;

ພລໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ມຄ຺ໂຄ ຈ, ປຏິປທາຍ ໂຍຊເຍຕິ.

໑໖໔-໑໘໓. ‘‘ຕີຫິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອຕ຺ຕນາ ຈ ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ປາຓາຕິປາເຕ ສມາທເປຕິ, ປາຓາຕິປາເຕ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ.

‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອຕ຺ຕນາ ຈ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ, ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິຍາ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ….

‘‘ອຕ຺ຕນາ ຈ ອທິນ຺ນາທາຍີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ອທິນ຺ນາທາເນ ສມາທເປຕິ, ອທິນ຺ນາທາເນ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ….

‘‘ອຕ຺ຕນາ ຈ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ, ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓິຍາ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ….

‘‘ອຕ຺ຕນາ ¶ ຈ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາເຣ ¶ ສມາທເປຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາເຣ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ….

‘‘ອຕ຺ຕນາ ຈ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ເວຣມຓິຍາ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ….

‘‘ອຕ຺ຕນາ ຈ ມຸສາວາທີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມຸສາວາເທ ສມາທເປຕິ, ມຸສາວາເທ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ….

‘‘ອຕ຺ຕນາ ¶ ຈ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມຸສາວາທາ ¶ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ, ມຸສາວາທາ ເວຣມຓິຍາ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ….

‘‘ອຕ຺ຕນາ ຈ ປິສຸຓວາໂຈ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ສມາທເປຕິ, ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ….

‘‘ອຕ຺ຕນາ ຈ ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ, ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓິຍາ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ….

‘‘ອຕ຺ຕນາ ຈ ຜຣຸສວາໂຈ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ສມາທເປຕິ, ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ….

‘‘ອຕ຺ຕນາ ຈ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ, ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓິຍາ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ….

‘‘ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມ຺ຜປ຺ປລາປີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມ຺ຜປ຺ປລາເປ ສມາທເປຕິ, ສມ຺ຜປ຺ປລາເປ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ….

‘‘ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ເວຣມຓິຍາ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ….

‘‘ອຕ຺ຕນາ ຈ ອຠິຊ຺ຌາລຸ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ອຠິຊ຺ຌາຍ ສມາທເປຕິ, ອຠິຊ຺ຌາຍ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ….

‘‘ອຕ຺ຕນາ ຈ ອນຠິຊ຺ຌາລຸ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ອນຠິຊ຺ຌາຍ ສມາທເປຕິ, ອນຠິຊ຺ຌາຍ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ….

‘‘ອຕ຺ຕນາ ¶ ¶ ¶ ຈ ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ພ຺ຍາປາເທ ສມາທເປຕິ, ພ຺ຍາປາເທ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ….

‘‘ອຕ຺ຕນາ ຈ ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ອພ຺ຍາປາເທ ສມາທເປຕິ, ອພ຺ຍາປາເທ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ….

‘‘ອຕ຺ຕນາ ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ສມາທເປຕິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ ¶ ….

‘‘ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ສມາທເປຕິ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ’’ຕິ.

ປາຓໍ ອທິນ຺ນມິຈ຺ຉາ ຈ, ມຸສາວາທີ ຈ ປິສຸຓາ;

ຜຣຸສາ ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ ຈ, ອຠິຊ຺ຌາ ພ຺ຍາປາທທິຏ຺ຐິ ຈ;

ກມ຺ມປເຖສຸ ເປຍ຺ຍາລໍ, ຕິກເກນ ນິໂຍຊເຍຕິ.

໑໘໔. ‘‘ຣາຄສ຺ສ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ຎາຍ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ສຸຎ຺ຎໂຕ ສມາຘິ, ອນິມິຕ຺ໂຕ ສມາຘິ, ອປ຺ປຓິຫິໂຕ ສມາຘິ – ຣາຄສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ຎາຍ ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ( ) [(ຣາຄສ຺ສ ຠິກ຺ຂເວ ອຠິຎ຺ຎາຍ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ສວິຕກ຺ກສວິຈາໂຣ ສມາຘິ, ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ໂຕ ສມາຘິ, ອວິຕກ຺ກອວິຈາໂຣ ສມາຘິ. ຣາຄສ຺ສ ຠິກ຺ຂເວ ອຠິຎ຺ຎາຍ ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ.) ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ປາໂຐ ກຕ຺ຖຈິ ທິສ຺ສຕິ, ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປສ຺ສິຕພ຺ໂພ]

‘‘ຣາຄສ຺ສ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິຎ຺ຎາຍ…ເປ… ປຣິກ຺ຂຍາຍ… ປຫານາຍ… ຂຍາຍ… ວຍາຍ… ວິຣາຄາຍ… ນິໂຣຘາຍ… ຈາຄາຍ… ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຍ ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ.

‘‘ໂທສສ຺ສ… ໂມຫສ຺ສ… ໂກຘສ຺ສ… ອຸປນາຫສ຺ສ… ມກ຺ຂສ຺ສ… ປລາສສ຺ສ… ອິສ຺ສາຍ… ມຈ຺ຉຣິຍສ຺ສ… ມາຍາຍ… ສາເຐຍ຺ຍສ຺ສ… ຖມ຺ຠສ຺ສ… ສາຣມ຺ຠສ຺ສ… ມານສ຺ສ… ອຕິມານສ຺ສ… ມທສ຺ສ… ປມາທສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎາຍ… ປຣິຎ຺ຎາຍ… ປຣິກ຺ຂຍາຍ… ປຫານາຍ… ຂຍາຍ… ວຍາຍ… ວິຣາຄາຍ… ນິໂຣຘາຍ… ຈາຄາຍ… ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຍ ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ.

(ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.) [( ) ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ປາໂຐ ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ນ ທິສ຺ສຕິ]

[ອິມາ ອຸທ຺ທານຄາຖາໂຍ ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ] ຣາຄໍ ໂທສຎ຺ຈ ໂມຫຎ຺ຈ, ໂກຘູປນາຫປຎ຺ຈມໍ;

ມກ຺ຂປຬາສອິສ຺ສາ ຈ, ມຈ຺ຉຣິມາຍາສາເຐຍ຺ຍາ.

ຖມ຺ຠສາຣມ຺ຠມານຎ຺ຈ, ອຕິມານມທສ຺ສ ຈ;

ປມາທາ ສຕ຺ຕຣສ ວຸຕ຺ຕາ, ຣາຄເປຍ຺ຍາລນິສ຺ສິຕາ.

ເອເຕ ¶ ໂອປມ຺ມຍຸຕ຺ເຕນ, ອາປາເທນ ອຠິຎ຺ຎາຍ;

ປຣິຎ຺ຎາຍ ປຣິກ຺ຂຍາ, ປຫານກ຺ຂຍພ຺ພເຍນ;

ວິຣາຄນິໂຣຘຈາຄໍ, ປຏິນິສ຺ສຄ຺ເຄ ອິເມ ທສ.

ສຸຎ຺ຎໂຕ ອນິມິຕ຺ໂຕ ຈ, ອປ຺ປຓິຫິໂຕ ຈ ຕໂຍ;

ສມາຘິມູລກາ ເປຍ຺ຍາເລສຸປິ ວວຕ຺ຖິຕາ ຈາຕິ.