📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ.

ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາໂຍ

ຈຕຸກ຺ກນິປາຕປາຬິ

໑. ປຐມປຓ຺ຓາສກໍ

໑. ຠຓ຺ຑຄາມວຄ຺ໂຄ

໑. ອນຸພຸທ຺ຘສຸຕ຺ຕໍ

໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ວຊ຺ຊີສຸ ວິຫຣຕິ ຠຓ຺ຑຄາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມານໍ ອນນຸໂພຘາ ອປ຺ປຏິເວຘາ ເອວມິທໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ສນ຺ຘາວິຕໍ ສໍສຣິຕໍ ມມຎ຺ເຈວ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ. ກຕເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ? ອຣິຍສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລສ຺ສ ອນນຸໂພຘາ ອປ຺ປຏິເວຘາ ເອວມິທໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ສນ຺ຘາວິຕໍ ສໍສຣິຕໍ ມມຎ຺ເຈວ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ. ອຣິຍສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘິສ຺ສ ອນນຸໂພຘາ ອປ຺ປຏິເວຘາ ເອວມິທໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ສນ຺ຘາວິຕໍ ສໍສຣິຕໍ ມມຎ຺ເຈວ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ. ອຣິຍາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎາຍ ອນນຸໂພຘາ ອປ຺ປຏິເວຘາ ເອວມິທໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ສນ຺ຘາວິຕໍ ສໍສຣິຕໍ ມມຎ຺ເຈວ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ. ອຣິຍາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອນນຸໂພຘາ ອປ຺ປຏິເວຘາ ເອວມິທໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ສນ຺ຘາວິຕໍ ສໍສຣິຕໍ ມມຎ຺ເຈວ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ. ຕຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍໍ ສີລໍ ອນຸພຸທ຺ຘໍ ປຏິວິທ຺ຘໍ, ອຣິໂຍ ສມາຘິ ອນຸພຸທ຺ໂຘ ປຏິວິທ຺ໂຘ, ອຣິຍາ ປຎ຺ຎາ ອນຸພຸທ຺ຘາ ປຏິວິທ຺ຘາ, ອຣິຍາ ວິມຸຕ຺ຕິ ອນຸພຸທ຺ຘາ ປຏິວິທ຺ຘາ, ອຸຈ຺ຉິນ຺ນາ ຠວຕຓ຺ຫາ, ຂີຓາ ຠວເນຕ຺ຕິ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສຸຄໂຕ ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈ ສຕ຺ຖາ –

‘‘ສີລໍ ສມາຘິ ປຎ຺ຎາ ຈ, ວິມຸຕ຺ຕິ ຈ ອນຸຕ຺ຕຣາ;

ອນຸພຸທ຺ຘາ ອິເມ ຘມ຺ມາ, ໂຄຕເມນ ຍສສ຺ສິນາ.

‘‘ອິຕິ ພຸທ຺ໂຘ ອຠິຎ຺ຎາຍ, ຘມ຺ມມກ຺ຂາສິ ຠິກ຺ຂຸນໍ;

ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ສຕ຺ຖາ, ຈກ຺ຂຸມາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ. ປຐມໍ;

໒. ປປຕິຕສຸຕ຺ຕໍ

໒. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ອສມນ຺ນາຄໂຕ ‘ອິມສ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍາ ປປຕິໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອຣິເຍນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີເລນ ອສມນ຺ນາຄໂຕ ‘ອິມສ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍາ ປປຕິໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຣິເຍນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘິນາ ອສມນ຺ນາຄໂຕ ‘ອິມສ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍາ ປປຕິໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຣິຍາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎາຍ ອສມນ຺ນາຄໂຕ ‘ອິມສ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍາ ປປຕິໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຣິຍາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອສມນ຺ນາຄໂຕ ‘ອິມສ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍາ ປປຕິໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອສມນ຺ນາຄໂຕ ‘ອິມສ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍາ ປປຕິໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ‘ອິມສ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍາ ອປປຕິໂຕ’ຕິ [ອປ຺ປປຕິໂຕຕິ (ກ.)] ວຸຈ຺ຈຕິ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອຣິເຍນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ‘ອິມສ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍາ ອປປຕິໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຣິເຍນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘິນາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ‘ອິມສ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍາ ອປປຕິໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຣິຍາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ‘ອິມສ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍາ ອປປຕິໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຣິຍາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ‘ອິມສ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍາ ອປປຕິໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ‘ອິມສ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍາ ອປປຕິໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

‘‘ຈຸຕາ ປຕນ຺ຕິ ປຕິຕາ, ຄິທ຺ຘາ ຈ ປຸນຣາຄຕາ;

ກຕໍ ກິຈ຺ຈໍ ຣຕໍ ຣມ຺ມໍ, ສຸເຂນານ຺ວາຄຕໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ;

໓. ປຐມຂຕສຸຕ຺ຕໍ

໓. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພາໂລ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ [ອວ຺ຍຕ຺ໂຕ (ສີ. ປີ.)] ອສປ຺ປຸຣິໂສ ຂຕໍ ອຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ສາວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ສານຸວຊ຺ໂຊ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອນນຸວິຈ຺ຈ ອປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ອວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ອນນຸວິຈ຺ຈ ອປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ອນນຸວິຈ຺ຈ ອປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ອປ຺ປສາທນີເຍ ຐາເນ ປສາທໍ ອຸປທໍເສຕິ, ອນນຸວິຈ຺ຈ ອປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ປສາທນີເຍ ຐາເນ ອປ຺ປສາທໍ ອຸປທໍເສຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພາໂລ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ອສປ຺ປຸຣິໂສ ຂຕໍ ອຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ສາວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ສານຸວຊ຺ໂຊ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ.

‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ວິຍຕ຺ໂຕ [ວ຺ຍຕ຺ໂຕ (ສີ. ປີ.), ພ຺ຍຕ຺ໂຕ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ສປ຺ປຸຣິໂສ ອກ຺ຂຕໍ ອນຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ອນວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ອນນຸວຊ຺ໂຊ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອນຸວິຈ຺ຈ ປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ອວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ອນຸວິຈ຺ຈ ປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ອນຸວິຈ຺ຈ ປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ອປ຺ປສາທນີເຍ ຐາເນ ອປ຺ປສາທໍ ອຸປທໍເສຕິ, ອນຸວິຈ຺ຈ ປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ປສາທນີເຍ ຐາເນ ປສາທໍ ອຸປທໍເສຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ວິຍຕ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິໂສ ອກ຺ຂຕໍ ອນຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ອນວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ອນນຸວຊ຺ໂຊ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕີ’’ຕິ.

[ສຸ. ນິ. ໖໖໓; ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໐] ‘‘ໂຍ ນິນ຺ທິຍໍ ປສໍສຕິ,

ຕໍ ວາ ນິນ຺ທຕິ ໂຍ ປສໍສິໂຍ;

ວິຈິນາຕິ ມຸເຂນ ໂສ ກລິໍ,

ກລິນາ ເຕນ ສຸຂໍ ນ ວິນ຺ທຕິ.

[ສຸ. ນິ. ໖໖໓; ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໐] ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອຍໍ ກລິ,

ໂຍ ອກ຺ເຂສຸ ຘນປຣາຊໂຍ;

ສພ຺ພສ຺ສາປິ ສຫາປິ ອຕ຺ຕນາ,

ອຍເມວ ມຫນ຺ຕຕໂຣ ກລິ;

ໂຍ ສຸຄເຕສຸ ມນໍ ປໂທສເຍ.

‘‘ສຕໍ ສຫສ຺ສານໍ ນິຣພ຺ພຸທານໍ,

ຉຕ຺ຕິໍສຕີ ປຎ຺ຈ ຈ ອພ຺ພຸທານິ;

ຍມຣິຍຄຣຫີ [ຍມຣິຍໍ ຄຣຫີຍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ນິຣຍໍ ອຸເປຕິ,

ວາຈໍ ມນຎ຺ຈ ປຓິຘາຍ ປາປກ’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ;

໔. ທຸຕິຍຂຕສຸຕ຺ຕໍ

໔. ‘‘ຈຕູສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ ພາໂລ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ອສປ຺ປຸຣິໂສ ຂຕໍ ອຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ ສາວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ສານຸວຊ຺ໂຊ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ກຕເມສຸ ຈຕູສຸ? ມາຕຣິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ ພາໂລ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ອສປ຺ປຸຣິໂສ ຂຕໍ ອຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ສາວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ສານຸວຊ຺ໂຊ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ປິຕຣິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ…ເປ… ຕຖາຄເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ…ເປ… ຕຖາຄຕສາວເກ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຈ຺ຉາ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ ພາໂລ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ອສປ຺ປຸຣິໂສ ຂຕໍ ອຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ສາວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ສານຸວຊ຺ໂຊ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ອິເມສຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູສຸ ມິຈ຺ຉາ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ ພາໂລ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ອສປ຺ປຸຣິໂສ ຂຕໍ ອຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ສາວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ສານຸວຊ຺ໂຊ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ.

‘‘ຈຕູສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ ປຓ຺ຑິໂຕ ວິຍຕ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິໂສ ອກ຺ຂຕໍ ອນຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ອນວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ອນນຸວຊ຺ໂຊ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ກຕເມສຸ ຈຕູສຸ? ມາຕຣິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ ປຓ຺ຑິໂຕ ວິຍຕ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິໂສ ອກ຺ຂຕໍ ອນຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ອນວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ອນນຸວຊ຺ໂຊ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ປິຕຣິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ…ເປ… ຕຖາຄເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ…ເປ… ຕຖາຄຕສາວເກ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ ປຓ຺ຑິໂຕ ວິຍຕ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິໂສ ອກ຺ຂຕໍ ອນຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ອນວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ອນນຸວຊ຺ໂຊ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ອິເມສຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູສຸ ສມ຺ມາ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ ປຓ຺ຑິໂຕ ວິຍຕ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິໂສ ອກ຺ຂຕໍ ອນຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ອນວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ອນນຸວຊ຺ໂຊ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕີ’’ຕິ.

‘‘ມາຕຣິ ປິຕຣິ ຈາປິ, ໂຍ ມິຈ຺ຉາ ປຏິປຊ຺ຊຕິ;

ຕຖາຄເຕ ວາ ສມ຺ພຸທ຺ເຘ, ອຖ ວາ ຕສ຺ສ ສາວເກ;

ພຫຸຎ຺ຈ ໂສ ປສວຕິ, ອປຸຎ຺ຎໍ ຕາທິໂສ ນໂຣ.

‘‘ຕາຍ ນໍ ອຘມ຺ມຈຣິຍາຍ [ຕາຍ ອຘມ຺ມຈຣິຍາຍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ມາຕາປິຕູສຸ ປຓ຺ຑິຕາ;

ອິເຘວ ນໍ ຄຣຫນ຺ຕິ, ເປຈ຺ຈາປາຍຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ມາຕຣິ ປິຕຣິ ຈາປິ, ໂຍ ສມ຺ມາ ປຏິປຊ຺ຊຕິ;

ຕຖາຄເຕ ວາ ສມ຺ພຸທ຺ເຘ, ອຖ ວາ ຕສ຺ສ ສາວເກ;

ພຫຸຎ຺ຈ ໂສ ປສວຕິ, ປຸຎ຺ຎໍ ເອຕາທິໂສ [ປຸຎ຺ຎມ຺ປິ ຕາທິໂສ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ນໂຣ.

‘‘ຕາຍ ນໍ ຘມ຺ມຈຣິຍາຍ, ມາຕາປິຕູສຸ ປຓ຺ຑິຕາ;

ອິເຘວ [ອິຘ ເຈວ (ສີ.)] ນໍ ປສໍສນ຺ຕິ, ເປຈ຺ຈ ສຄ຺ເຄ ປໂມທຕີ’’ຕິ [ສຄ຺ເຄ ຈ ໂມທຕີຕິ (ສີ.)]. ຈຕຸຕ຺ຖໍ;

໕. ອນຸໂສຕສຸຕ຺ຕໍ

໕. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອນຸໂສຕຄາມີ ປຸຄ຺ຄໂລ, ປຏິໂສຕຄາມີ ປຸຄ຺ຄໂລ, ຐິຕຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ, ຕິຓ຺ໂຓ ປາຣງ຺ຄໂຕ [ປາຣຄໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ຖເລ ຕິຏ຺ຐຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ. ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸໂສຕຄາມີ ປຸຄ຺ຄໂລ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາເມ ຈ ປຏິເສວຕິ, ປາປຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸໂສຕຄາມີ ປຸຄ຺ຄໂລ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິໂສຕຄາມີ ປຸຄ຺ຄໂລ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາເມ ຈ ນປ຺ປຏິເສວຕິ, ປາປຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ, ສຫາປິ ທຸກ຺ເຂນ ສຫາປິ ໂທມນສ຺ເສນ ອສ຺ສຸມຸໂຂປິ ຣຸທມາໂນ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິໂສຕຄາມີ ປຸຄ຺ຄໂລ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐິຕຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິໂກ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍີ, ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມາ ໂລກາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐິຕຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຕິຓ຺ໂຓ ປາຣງ຺ຄໂຕ ຖເລ ຕິຏ຺ຐຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຕິຓ຺ໂຓ ປາຣງ຺ຄໂຕ ຖເລ ຕິຏ຺ຐຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເຍ ເກຈິ ກາເມສຸ ອສຎ຺ຎຕາ ຊນາ,

ອວີຕຣາຄາ ອິຘ ກາມໂຠຄິໂນ;

ປຸນປ຺ປຸນໍ ຊາຕິຊຣູປຄາມິ ເຕ [ຊາຕິຊຣູປຄາຫິໂນ (ສີ.), ຊາຕິຊຣູປຄາ ຫິ ເຕ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)],

ຕຓ຺ຫາຘິປນ຺ນາ ອນຸໂສຕຄາມິໂນ.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ຘີໂຣ ອິຘຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕີ,

ກາເມ ຈ ປາເປ ຈ ອເສວມາໂນ;

ສຫາປິ ທຸກ຺ເຂນ ຊເຫຍ຺ຍ ກາເມ,

ປຏິໂສຕຄາມີຕິ ຕມາຫຸ ປຸຄ຺ຄລໍ.

‘‘ໂຍ ເວ ກິເລສານິ ປຫາຍ ປຎ຺ຈ,

ປຣິປຸຓ຺ຓເສໂຂ ອປຣິຫານຘມ຺ໂມ;

ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ສມາຫິຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ,

ສ ເວ ຐິຕຕ຺ໂຕຕິ ນໂຣ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ປໂຣປຣາ ຍສ຺ສ ສເມຈ຺ຈ ຘມ຺ມາ,

ວິຘູປິຕາ ອຕ຺ຖຄຕາ ນ ສນ຺ຕິ;

ສ ເວ ມຸນິ [ສ ເວທຄູ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວຸສິຕພ຺ຣຫ຺ມຈຣິໂຍ,

ໂລກນ຺ຕຄູ ປາຣຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ;

໖. ອປ຺ປສ຺ສຸຕສຸຕ຺ຕໍ

໖. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ ສຸເຕນ ອນຸປປນ຺ໂນ, ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ ສຸເຕນ ອຸປປນ຺ໂນ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ສຸເຕນ ອນຸປປນ຺ໂນ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ສຸເຕນ ອຸປປນ຺ໂນ. ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ສຸເຕນ ອນຸປປນ຺ໂນ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອປ຺ປກໍ ສຸຕໍ ໂຫຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ຄາຖາ ອຸທານໍ ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ ຊາຕກໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ເວທລ຺ລໍ. ໂສ ຕສ຺ສ ອປ຺ປກສ຺ສ ສຸຕສ຺ສ ນ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ [ນ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ (ປີ. ກ.)] ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ສຸເຕນ ອນຸປປນ຺ໂນ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ສຸເຕນ ອຸປປນ຺ໂນ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອປ຺ປກໍ ສຸຕໍ ໂຫຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ຄາຖາ ອຸທານໍ ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ ຊາຕກໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ເວທລ຺ລໍ. ໂສ ຕສ຺ສ ອປ຺ປກສ຺ສ ສຸຕສ຺ສ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ສຸເຕນ ອຸປປນ຺ໂນ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ສຸເຕນ ອນຸປປນ຺ໂນ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ພຫຸກໍ ສຸຕໍ ໂຫຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ຄາຖາ ອຸທານໍ ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ ຊາຕກໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ເວທລ຺ລໍ. ໂສ ຕສ຺ສ ພຫຸກສ຺ສ ສຸຕສ຺ສ ນ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ [ນ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ (ປີ.)] ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ສຸເຕນ ອນຸປປນ຺ໂນ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ສຸເຕນ ອຸປປນ຺ໂນ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ພຫຸກໍ ສຸຕໍ ໂຫຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ຄາຖາ ອຸທານໍ ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ ຊາຕກໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ເວທລ຺ລໍ. ໂສ ຕສ຺ສ ພຫຸກສ຺ສ ສຸຕສ຺ສ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ສຸເຕນ ອຸປປນ຺ໂນ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕປິ ເຈ ໂຫຕິ, ສີເລສຸ ອສມາຫິໂຕ;

ອຸຠເຍນ ນໍ ຄຣຫນ຺ຕິ, ສີລໂຕ ຈ ສຸເຕນ ຈ.

‘‘ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕປິ ເຈ ໂຫຕິ, ສີເລສຸ ສຸສມາຫິໂຕ;

ສີລໂຕ ນໍ ປສໍສນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ສມ຺ປຊ຺ຊເຕ ສຸຕໍ.

‘‘ພຫຸສ຺ສຸໂຕປິ ເຈ ໂຫຕິ, ສີເລສຸ ອສມາຫິໂຕ;

ສີລໂຕ ນໍ ຄຣຫນ຺ຕິ, ນາສ຺ສ ສມ຺ປຊ຺ຊເຕ ສຸຕໍ.

‘‘ພຫຸສ຺ສຸໂຕປິ ເຈ ໂຫຕິ, ສີເລສຸ ສຸສມາຫິໂຕ;

ອຸຠເຍນ ນໍ ປສໍສນ຺ຕິ, ສີລໂຕ ຈ ສຸເຕນ ຈ.

‘‘ພຫຸສ຺ສຸຕໍ ຘມ຺ມຘຣໍ, ສປ຺ປຎ຺ຎໍ ພຸທ຺ຘສາວກໍ;

ເນກ຺ຂໍ ຊມ຺ໂພນທສ຺ເສວ, ໂກ ຕໍ ນິນ຺ທິຕຸມຣຫຕິ;

ເທວາປິ ນໍ ປສໍສນ຺ຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຸນາປິ ປສໍສິໂຕ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ;

໗. ໂສຠນສຸຕ຺ຕໍ

໗. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຍຕ຺ຕາ ວິນີຕາ ວິສາຣທາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມຘຣາ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ນາ ສງ຺ຆໍ ໂສເຠນ຺ຕິ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຠິກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຍຕ຺ໂຕ ວິນີໂຕ ວິສາຣໂທ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຘມ຺ມຘໂຣ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສງ຺ຆໍ ໂສເຠຕິ. ຠິກ຺ຂຸນີ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຍຕ຺ຕາ ວິນີຕາ ວິສາຣທາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມຘຣາ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ນາ ສງ຺ຆໍ ໂສເຠຕິ. ອຸປາສໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຍຕ຺ໂຕ ວິນີໂຕ ວິສາຣໂທ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຘມ຺ມຘໂຣ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສງ຺ຆໍ ໂສເຠຕິ. ອຸປາສິກາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຍຕ຺ຕາ ວິນີຕາ ວິສາຣທາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມຘຣາ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ນາ ສງ຺ຆໍ ໂສເຠຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ວິຍຕ຺ຕາ ວິນີຕາ ວິສາຣທາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມຘຣາ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ນາ ສງ຺ຆໍ ໂສເຠນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂຍ ໂຫຕິ ວິຍຕ຺ໂຕ [ວ຺ຍຕ຺ໂຕ (ສີ. ປີ.), ພ຺ຍຕ຺ໂຕ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ຈ ວິສາຣໂທ ຈ,

ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຘມ຺ມຘໂຣ ຈ ໂຫຕິ;

ຘມ຺ມສ຺ສ ໂຫຕິ ອນຸຘມ຺ມຈາຣີ,

ສ ຕາທິໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ ສງ຺ຆໂສຠໂນ [ສໍຆໂສຠໂຓ (ກ.)].

‘‘ຠິກ຺ຂຸ ຈ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ, ຠິກ຺ຂຸນີ ຈ ພຫຸສ຺ສຸຕາ;

ອຸປາສໂກ ຈ ໂຍ ສທ຺ໂຘ, ຍາ ຈ ສທ຺ຘາ ອຸປາສິກາ;

ເອເຕ ໂຂ ສງ຺ຆໍ ໂສເຠນ຺ຕິ, ເອເຕ ຫິ ສງ຺ຆໂສຠນາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ;

໘. ເວສາຣຊ຺ຊສຸຕ຺ຕໍ

໘. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ເວສາຣຊ຺ຊານິ, ເຍຫິ ເວສາຣຊ຺ເຊຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຕຖາຄໂຕ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເຕ ປຏິຊານໂຕ ອິເມ ຘມ຺ມາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ’ຕິ ຕຕ຺ຣ ວຕ ມໍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເທໂວ ວາ ມາໂຣ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ໂກຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ ສຫຘມ຺ເມນ ປຏິໂຈເທສ຺ສຕີຕິ ນິມິຕ຺ຕເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ສມນຸປສ຺ສາມິ. ເອຕມຫໍ [ເອຕມ຺ປຫໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ນິມິຕ຺ຕໍ ອສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ເຂມປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຠຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຫຣາມິ.

‘‘‘ຂີຓາສວສ຺ສ ເຕ ປຏິຊານໂຕ ອິເມ ອາສວາ ອປຣິກ຺ຂີຓາ’ຕິ ຕຕ຺ຣ ວຕ ມໍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເທໂວ ວາ ມາໂຣ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ໂກຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ ສຫຘມ຺ເມນ ປຏິໂຈເທສ຺ສຕີຕິ ນິມິຕ຺ຕເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ສມນຸປສ຺ສາມິ. ເອຕມຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິມິຕ຺ຕໍ ອສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ເຂມປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຠຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຫຣາມິ.

‘‘‘ເຍ ໂຂ ປນ ເຕ ອນ຺ຕຣາຍິກາ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ ເຕ ປຏິເສວໂຕ ນາລໍ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’ຕິ ຕຕ຺ຣ ວຕ ມໍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເທໂວ ວາ ມາໂຣ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ໂກຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ ສຫຘມ຺ເມນ ປຏິໂຈເທສ຺ສຕີຕິ ນິມິຕ຺ຕເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ສມນຸປສ຺ສາມິ. ເອຕມຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິມິຕ຺ຕໍ ອສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ເຂມປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຠຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຫຣາມິ.

‘‘‘ຍສ຺ສ ໂຂ ປນ ເຕ ອຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ໂສ ນ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍາ’ຕິ ຕຕ຺ຣ ວຕ ມໍ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເທໂວ ວາ ມາໂຣ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ໂກຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ ສຫຘມ຺ເມນ ປຏິໂຈເທສ຺ສຕີຕິ ນິມິຕ຺ຕເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ສມນຸປສ຺ສາມິ. ເອຕມຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິມິຕ຺ຕໍ ອສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ເຂມປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຠຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຫຣາມິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເວສາຣຊ຺ຊານິ, ເຍຫິ ເວສາຣຊ຺ເຊຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຕຖາຄໂຕ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕີ’’ຕິ.

‘‘ເຍ ເກຈິເມ ວາທປຖາ ປຸຖຸສ຺ສິຕາ,

ຍໍ ນິສ຺ສິຕາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈ;

ຕຖາຄຕໍ ປຕ຺ວາ ນ ເຕ ຠວນ຺ຕິ,

ວິສາຣທໍ ວາທປຖາຕິວຕ຺ຕໍ [ວາທປຖາຠິວຕ຺ຕິນໍ (ສີ.), ວາທປຖາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ (ປີ. ກ.)].

‘‘ໂຍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ເກວລີ [ເກວລໍ (ສ຺ຍາ.), ເກວໂລ (ກ.)],

ປວຕ຺ຕຍີ ສພ຺ພຠູຕານຸກມ຺ປີ;

ຕໍ ຕາທິສໍ ເທວມນຸສ຺ສເສຏ຺ຐໍ,

ສຕ຺ຕາ ນມສ຺ສນ຺ຕິ ຠວສ຺ສ ປາຣຄຸ’’ນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ;

໙. ຕຓ຺ຫຸປ຺ປາທສຸຕ຺ຕໍ

໙. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຓ຺ຫຸປ຺ປາທາ ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຈີວຣເຫຕຸ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ປິຓ຺ຑປາຕເຫຕຸ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ເສນາສນເຫຕຸ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ; ອິຕິຠວາຠວເຫຕຸ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຕຓ຺ຫຸປ຺ປາທາ ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

‘‘ຕຓ຺ຫາ ທຸຕິໂຍ ປຸຣິໂສ, ທີຆມທ຺ຘານ ສໍສຣໍ;

ອິຕ຺ຖຠາວຎ຺ຎຖາຠາວໍ, ສໍສາຣໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ເອວມາທີນວໍ ຎຕ຺ວາ, ຕຓ຺ຫໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສມ຺ຠວໍ;

ວີຕຕຓ຺ໂຫ ອນາທາໂນ, ສໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິພ຺ພເຊ’’ຕິ [ອິຕິວຸ. ໑໕, ໑໐໕]. ນວມໍ;

໑໐. ໂຍຄສຸຕ຺ຕໍ

໑໐. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍຄາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ກາມໂຍໂຄ, ຠວໂຍໂຄ, ທິຏ຺ຐິໂຍໂຄ, ອວິຊ຺ຊາໂຍໂຄ. ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມໂຍໂຄ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ກາມານໍ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ [ອຕ຺ຖຄມຎ຺ຈ (ສີ. ປີ.)] ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ກາມານໍ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ອປ຺ປຊານໂຕ [ນປ຺ປຊານໂຕ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ໂຍ ກາເມສຸ ກາມຣາໂຄ ກາມນນ຺ທີ [ກາມນນ຺ທິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ກາມສ຺ເນໂຫ ກາມມຸຈ຺ຉາ ກາມປິປາສາ ກາມປຣິຬາໂຫ ກາມຊ຺ໂຌສານໍ ກາມຕຓ຺ຫາ ສານຸເສຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມໂຍໂຄ. ອິຕິ ກາມໂຍໂຄ.

‘‘ຠວໂຍໂຄ ຈ ກຖໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ຠວານໍ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ຠວານໍ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ອປ຺ປຊານໂຕ ໂຍ ຠເວສຸ ຠວຣາໂຄ ຠວນນ຺ທີ ຠວສ຺ເນໂຫ ຠວມຸຈ຺ຉາ ຠວປິປາສາ ຠວປຣິຬາໂຫ ຠວຊ຺ໂຌສານໍ ຠວຕຓ຺ຫາ ສານຸເສຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠວໂຍໂຄ. ອິຕິ ກາມໂຍໂຄ ຠວໂຍໂຄ.

‘‘ທິຏ຺ຐິໂຍໂຄ ຈ ກຖໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ທິຏ຺ຐີນໍ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐີນໍ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ອປ຺ປຊານໂຕ ໂຍ ທິຏ຺ຐີສຸ ທິຏ຺ຐິຣາໂຄ ທິຏ຺ຐິນນ຺ທີ ທິຏ຺ຐິສ຺ເນໂຫ ທິຏ຺ຐິມຸຈ຺ຉາ ທິຏ຺ຐິປິປາສາ ທິຏ຺ຐິປຣິຬາໂຫ ທິຏ຺ຐິຊ຺ໂຌສານໍ [ທິຏ຺ຐິອຊ຺ໂຌສານໍ (ສີ. ປີ.)] ທິຏ຺ຐິຕຓ຺ຫາ ສານຸເສຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິໂຍໂຄ. ອິຕິ ກາມໂຍໂຄ ຠວໂຍໂຄ ທິຏ຺ຐິໂຍໂຄ.

‘‘ອວິຊ຺ຊາໂຍໂຄ ຈ ກຖໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ຉນ຺ນໍ ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ຉນ຺ນໍ ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ອປ຺ປຊານໂຕ ຍາ ຉສຸ ຜສ຺ສາຍຕເນສຸ ອວິຊ຺ຊາ ອຎ຺ຎາຓໍ ສານຸເສຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິຊ຺ຊາໂຍໂຄ. ອິຕິ ກາມໂຍໂຄ ຠວໂຍໂຄ ທິຏ຺ຐິໂຍໂຄ ອວິຊ຺ຊາໂຍໂຄ, ສໍຍຸຕ຺ໂຕ ປາປເກຫິ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສໍກິເລສິເກຫິ ໂປໂນຠວິເກຫິ [ໂປໂນ ພ຺ຠວິເກຫິ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ສທເຣຫິ ທຸກ຺ຂວິປາເກຫິ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓິເກຫິ. ຕສ຺ມາ ອໂຍຄກ຺ເຂມີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຍຄາ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິສໍໂຍຄາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ກາມໂຍຄວິສໍໂຍໂຄ, ຠວໂຍຄວິສໍໂຍໂຄ, ທິຏ຺ຐິໂຍຄວິສໍໂຍໂຄ, ອວິຊ຺ຊາໂຍຄວິສໍໂຍໂຄ. ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມໂຍຄວິສໍໂຍໂຄ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ກາມານໍ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ກາມານໍ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານໂຕ ໂຍ ກາເມສຸ ກາມຣາໂຄ ກາມນນ຺ທີ ກາມສ຺ເນໂຫ ກາມມຸຈ຺ຉາ ກາມປິປາສາ ກາມປຣິຬາໂຫ ກາມຊ຺ໂຌສານໍ ກາມຕຓ຺ຫາ ສາ ນານຸເສຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມໂຍຄວິສໍໂຍໂຄ. ອິຕິ ກາມໂຍຄວິສໍໂຍໂຄ.

‘‘ຠວໂຍຄວິສໍໂຍໂຄ ຈ ກຖໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ຠວານໍ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ຠວານໍ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານໂຕ ໂຍ ຠເວສຸ ຠວຣາໂຄ ຠວນນ຺ທີ ຠວສ຺ເນໂຫ ຠວມຸຈ຺ຉາ ຠວປິປາສາ ຠວປຣິຬາໂຫ ຠວຊ຺ໂຌສານໍ ຠວຕຓ຺ຫາ ສາ ນານຸເສຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠວໂຍຄວິສໍໂຍໂຄ. ອິຕິ ກາມໂຍຄວິສໍໂຍໂຄ ຠວໂຍຄວິສໍໂຍໂຄ.

‘‘ທິຏ຺ຐິໂຍຄວິສໍໂຍໂຄ ຈ ກຖໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ທິຏ຺ຐີນໍ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐີນໍ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານໂຕ ໂຍ ທິຏ຺ຐີສຸ ທິຏ຺ຐິຣາໂຄ ທິຏ຺ຐິນນ຺ທີ ທິຏ຺ຐິສ຺ເນໂຫ ທິຏ຺ຐິມຸຈ຺ຉາ ທິຏ຺ຐິປິປາສາ ທິຏ຺ຐິປຣິຬາໂຫ ທິຏ຺ຐິຊ຺ໂຌສານໍ ທິຏ຺ຐິຕຓ຺ຫາ ສາ ນານຸເສຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິໂຍຄວິສໍໂຍໂຄ. ອິຕິ ກາມໂຍຄວິສໍໂຍໂຄ ຠວໂຍຄວິສໍໂຍໂຄ ທິຏ຺ຐິໂຍຄວິສໍໂຍໂຄ.

‘‘ອວິຊ຺ຊາໂຍຄວິສໍໂຍໂຄ ຈ ກຖໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ຉນ຺ນໍ ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ຉນ຺ນໍ ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ສມຸທຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມຎ຺ຈ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານໂຕ ຍາ ຉສຸ ຜສ຺ສາຍຕເນສຸ ອວິຊ຺ຊາ ອຎ຺ຎາຓໍ ສາ ນານຸເສຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິຊ຺ຊາໂຍຄວິສໍໂຍໂຄ. ອິຕິ ກາມໂຍຄວິສໍໂຍໂຄ ຠວໂຍຄວິສໍໂຍໂຄ ທິຏ຺ຐິໂຍຄວິສໍໂຍໂຄ ອວິຊ຺ຊາໂຍຄວິສໍໂຍໂຄ, ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ປາປເກຫິ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສໍກິເລສິເກຫິ ໂປໂນຠວິເກຫິ ສທເຣຫິ ທຸກ຺ຂວິປາເກຫິ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓິເກຫິ. ຕສ຺ມາ ໂຍຄກ຺ເຂມີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ວິສໍໂຍຄາ’’ຕິ.

‘‘ກາມໂຍເຄນ ສໍຍຸຕ຺ຕາ, ຠວໂຍເຄນ ຈູຠຍໍ;

ທິຏ຺ຐິໂຍເຄນ ສໍຍຸຕ຺ຕາ, ອວິຊ຺ຊາຍ ປຸຣກ຺ຂຕາ.

‘‘ສຕ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ສໍສາຣໍ, ຊາຕິມຣຓຄາມິໂນ;

ເຍ ຈ ກາເມ ປຣິຎ຺ຎາຍ, ຠວໂຍຄຎ຺ຈ ສພ຺ພໂສ.

‘‘ທິຏ຺ຐິໂຍຄໍ ສມູຫຈ຺ຈ, ອວິຊ຺ຊຎ຺ຈ ວິຣາຊຍໍ;

ສພ຺ພໂຍຄວິສໍຍຸຕ຺ຕາ, ເຕ ເວ ໂຍຄາຕິຄາ ມຸນີ’’ຕິ. ທສມໍ;

ຠຓ຺ຑຄາມວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ອນຸພຸທ຺ຘໍ ປປຕິຕໍ ທ຺ເວ, ຂຕາ ອນຸໂສຕປຎ຺ຈມໍ;

ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ ຈ ໂສຠນໍ, ເວສາຣຊ຺ຊໍ ຕຓ຺ຫາໂຍເຄນ ເຕ ທສາຕິ.

໒. ຈຣວຄ຺ໂຄ

໑. ຈຣສຸຕ຺ຕໍ

໑໑. [ອິຕິວຸ. ໑໑໐] ‘‘ຈຣໂຕ ເຈປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ກາມວິຕກ຺ໂກ ວາ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ ວາ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ ວາ. ຕໍ ເຈ ຠິກ຺ຂຸ ອຘິວາເສຕິ, ນປ຺ປຊຫຕິ ນ ວິໂນເທຕິ ນ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ [ພ຺ຍນ຺ຕິກໂຣຕິ (ປີ.), ພ຺ຍນ຺ຕິໍ ກໂຣຕິ (ກ.)] ນ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ, ຈຣມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍຠູໂຕ ‘ອນາຕາປີ ອໂນຕ຺ຕາປີ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ກຸສີໂຕ ຫີນວີຣິໂຍ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ຐິຕສ຺ສ ເຈປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ກາມວິຕກ຺ໂກ ວາ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ ວາ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ ວາ. ຕໍ ເຈ ຠິກ຺ຂຸ ອຘິວາເສຕິ, ນປ຺ປຊຫຕິ ນ ວິໂນເທຕິ ນ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ນ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ, ຐິໂຕປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍຠູໂຕ ‘ອນາຕາປີ ອໂນຕ຺ຕາປີ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ກຸສີໂຕ ຫີນວີຣິໂຍ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ນິສິນ຺ນສ຺ສ ເຈປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ກາມວິຕກ຺ໂກ ວາ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ ວາ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ ວາ. ຕໍ ເຈ ຠິກ຺ຂຸ ອຘິວາເສຕິ, ນປ຺ປຊຫຕິ ນ ວິໂນເທຕິ ນ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ນ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ, ນິສິນ຺ໂນປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍຠູໂຕ ‘ອນາຕາປີ ອໂນຕ຺ຕາປີ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ກຸສີໂຕ ຫີນວີຣິໂຍ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ສຍານສ຺ສ ເຈປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຊາຄຣສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ກາມວິຕກ຺ໂກ ວາ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ ວາ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ ວາ. ຕໍ ເຈ ຠິກ຺ຂຸ ອຘິວາເສຕິ, ນປ຺ປຊຫຕິ ນ ວິໂນເທຕິ ນ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ນ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ, ສຍາໂນປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຊາຄໂຣ ເອວໍຠູໂຕ ‘ອນາຕາປີ ອໂນຕ຺ຕາປີ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ກຸສີໂຕ ຫີນວີຣິໂຍ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ຈຣໂຕ ເຈປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ກາມວິຕກ຺ໂກ ວາ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ ວາ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ ວາ. ຕໍ ເຈ ຠິກ຺ຂຸ ນາຘິວາເສຕິ, ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ, ຈຣມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍຠູໂຕ ‘ອາຕາປີ ໂອຕ຺ຕາປີ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ປຫິຕຕ຺ໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ຐິຕສ຺ສ ເຈປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ກາມວິຕກ຺ໂກ ວາ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ ວາ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ ວາ. ຕໍ ເຈ ຠິກ຺ຂຸ ນາຘິວາເສຕິ, ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ, ຐິໂຕປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍຠູໂຕ ‘ອາຕາປີ ໂອຕ຺ຕາປີ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ປຫິຕຕ຺ໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ນິສິນ຺ນສ຺ສ ເຈປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ກາມວິຕກ຺ໂກ ວາ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ ວາ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ ວາ. ຕໍ ເຈ ຠິກ຺ຂຸ ນາຘິວາເສຕິ, ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ, ນິສິນ຺ໂນປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍຠູໂຕ ‘ອາຕາປີ ໂອຕ຺ຕາປີ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ປຫິຕຕ຺ໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ສຍານສ຺ສ ເຈປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຊາຄຣສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ກາມວິຕກ຺ໂກ ວາ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ ວາ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ ວາ. ຕໍ ເຈ ຠິກ຺ຂຸ ນາຘິວາເສຕິ, ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ, ສຍາໂນປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຊາຄໂຣ ເອວໍຠູໂຕ ‘ອາຕາປີ ໂອຕ຺ຕາປີ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ປຫິຕຕ຺ໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

‘‘ຈຣໍ ວາ ຍທິ ວາ ຕິຏ຺ຐໍ, ນິສິນ຺ໂນ ອຸທ ວາ ສຍໍ;

ໂຍ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກຕິ, ປາປກໍ ເຄຫນິສ຺ສິຕໍ.

‘‘ກຸມ຺ມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ໂສ, ໂມຫເນຍ຺ເຍສຸ ມຸຈ຺ຉິໂຕ;

ອຠພ຺ໂພ ຕາທິໂສ ຠິກ຺ຂຸ, ຜຸຏ຺ຐຸໍ ສມ຺ໂພຘິມຸຕ຺ຕມໍ.

‘‘ໂຍ ຈ ຈຣໍ ວາ ຕິຏ຺ຐໍ ວາ, ນິສິນ຺ໂນ ອຸທ ວາ ສຍໍ;

ວິຕກ຺ກໍ ສມຍິຕ຺ວານ, ວິຕກ຺ກູປສເມ ຣໂຕ;

ຠພ຺ໂພ ໂສ ຕາທິໂສ ຠິກ຺ຂຸ, ຜຸຏ຺ຐຸໍ ສມ຺ໂພຘິມຸຕ຺ຕມ’’ນ຺ຕິ. ປຐມໍ;

໒. ສີລສຸຕ຺ຕໍ

໑໒. ‘‘ສມ຺ປນ຺ນສີລາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຫຣຖ ສມ຺ປນ຺ນປາຕິໂມກ຺ຂາ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸຕາ ວິຫຣຖ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ນາ ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວິໂນ. ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຖ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ສມ຺ປນ຺ນສີລານໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຫຣຕໍ ສມ຺ປນ຺ນປາຕິໂມກ຺ຂານໍ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸຕານໍ ວິຫຣຕໍ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ນານໍ ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີນໍ ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕໍ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ກິມສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິ ກຣຓີຍໍ?

‘‘ຈຣໂຕ ເຈປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາໂທ ວິຄໂຕ ໂຫຕິ, ຖິນມິທ຺ຘໍ… ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ… ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຫີນາ ໂຫຕິ, ອາຣທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ວີຣິຍໍ ອສລ຺ລີນໍ, ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ, ປສ຺ສທ຺ໂຘ ກາໂຍ ອສາຣທ຺ໂຘ, ສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ, ຈຣມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍຠູໂຕ ‘ອາຕາປີ ໂອຕ຺ຕາປີ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ປຫິຕຕ຺ໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ຐິຕສ຺ສ ເຈປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາໂທ ວິຄໂຕ ໂຫຕິ, ຖິນມິທ຺ຘໍ… ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ… ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຫີນາ ໂຫຕິ, ອາຣທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ວີຣິຍໍ ອສລ຺ລີນໍ, ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ, ປສ຺ສທ຺ໂຘ ກາໂຍ ອສາຣທ຺ໂຘ, ສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ, ຐິໂຕປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍຠູໂຕ ‘ອາຕາປີ ໂອຕ຺ຕາປີ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ປຫິຕຕ຺ໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ນິສິນ຺ນສ຺ສ ເຈປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາໂທ ວິຄໂຕ ໂຫຕິ, ຖິນມິທ຺ຘໍ… ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ… ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຫີນາ ໂຫຕິ, ອາຣທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ວີຣິຍໍ ອສລ຺ລີນໍ, ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ, ປສ຺ສທ຺ໂຘ ກາໂຍ ອສາຣທ຺ໂຘ, ສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ, ນິສິນ຺ໂນປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍຠູໂຕ ‘ອາຕາປີ ໂອຕ຺ຕາປີ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ປຫິຕຕ຺ໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ສຍານສ຺ສ ເຈປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຊາຄຣສ຺ສ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາໂທ ວິຄໂຕ ໂຫຕິ, ຖິນມິທ຺ຘໍ… ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ… ວິຈິກິຈ຺ຉາ ປຫີນາ ໂຫຕິ, ອາຣທ຺ຘໍ ໂຫຕິ ວີຣິຍໍ ອສລ຺ລີນໍ, ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ, ປສ຺ສທ຺ໂຘ ກາໂຍ ອສາຣທ຺ໂຘ, ສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ, ສຍາໂນປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຊາຄໂຣ ເອວໍຠູໂຕ ‘ອາຕາປີ ໂອຕ຺ຕາປີ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ປຫິຕຕ຺ໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

‘‘ຍຕໍ [ຍຖາ (ກ.) ອິຕິວຸ. ໑໑໑] ຈເຣ ຍຕໍ [ຍຖາ (ກ.) ອິຕິວຸ. ໑໑໑] ຕິຏ຺ເຐ, ຍຕໍ [ຍຖາ (ກ.) ອິຕິວຸ. ໑໑໑] ອຈ຺ເຉ ຍຕໍ [ຍຖາ (ກ.) ອິຕິວຸ. ໑໑໑] ສເຍ;

ຍຕໍ [ຍຖາ (ກ.) ອິຕິວຸ. ໑໑໑] ສມິຎ຺ຊເຍ [ສມ຺ມິຎ຺ຊເຍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຠິກ຺ຂຸ, ຍຕເມນໍ [ຍຕເມວ ນໍ (ສີ.), ຍຕເມຕໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ຍຕເມວ (?)] ປສາຣເຍ.

‘‘ອຸທ຺ຘໍ ຕິຣິຍໍ ອປາຈີນໍ, ຍາວຕາ ຊຄໂຕ ຄຕິ;

ສມເວກ຺ຂິຕາ ຈ ຘມ຺ມານໍ, ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍພ຺ພຍໍ.

‘‘ເຈໂຕສມຖສາມີຈິໍ, ສິກ຺ຂມານໍ ສທາ ສຕໍ;

ສຕຕໍ ປຫິຕຕ຺ໂຕຕິ, ອາຫຸ ຠິກ຺ຂຸໍ ຕຖາວິຘ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ;

໓. ປຘານສຸຕ຺ຕໍ

໑໓. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມປ຺ປຘານານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປາທາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ວາຍມຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕິ; ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ວາຍມຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕິ; ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປາທາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ວາຍມຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕິ; ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ວາຍມຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ສມ຺ມປ຺ປຘານານີ’’ຕິ.

‘‘ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ມາຣເຘຍ຺ຍາຠິຠູຕາ,

ເຕ ອສິຕາ ຊາຕິມຣຓຠຍສ຺ສ ປາຣຄູ;

ເຕ ຕຸສິຕາ ເຊຕ຺ວາ ມາຣໍ ສວາຫິນິໍ [ສວາຫນໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.)] ເຕ ອເນຊາ,

ສພ຺ພໍ ນມຸຈິພລໍ ອຸປາຕິວຕ຺ຕາ ເຕ ສຸຂິຕາ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ;

໔. ສໍວຣສຸຕ຺ຕໍ

໑໔. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຘານານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ສໍວຣປ຺ປຘານໍ, ປຫານປ຺ປຘານໍ, ຠາວນາປ຺ປຘານໍ, ອນຸຣກ຺ຂຓາປ຺ປຘານໍ. ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສໍວຣປ຺ປຘານໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຣກ຺ຂຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ… ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ… ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ… ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ, ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຣກ຺ຂຕິ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ມນິນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສໍວຣປ຺ປຘານໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຫານປ຺ປຘານໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ນາຘິວາເສຕິ ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ; ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ…ເປ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ…ເປ… ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ເນ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ນາຘິວາເສຕິ ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຫານປ຺ປຘານໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວນາປ຺ປຘານໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕໍ ນິໂຣຘນິສ຺ສິຕໍ ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມິໍ, ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕໍ ນິໂຣຘນິສ຺ສິຕໍ ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມິໍ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວນາປ຺ປຘານໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸຣກ຺ຂຓາປ຺ປຘານໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠທ຺ທກໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ອນຸຣກ຺ຂຕິ ອຏ຺ຐິກສຎ຺ຎໍ ປຸຬວກສຎ຺ຎໍ ວິນີລກສຎ຺ຎໍ ວິຈ຺ຉິທ຺ທກສຎ຺ຎໍ ອຸທ຺ຘຸມາຕກສຎ຺ຎໍ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸຣກ຺ຂຓາປ຺ປຘານໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ປຘານານີ’’ຕິ.

‘‘ສໍວໂຣ ຈ ປຫານຎ຺ຈ, ຠາວນາ ອນຸຣກ຺ຂຓາ;

ເອເຕ ປຘານາ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ເທສິຕາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນາ;

ເຍຫິ ຠິກ຺ຂຸ ອິຘາຕາປີ, ຂຍໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປາປຸເຓ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ;

໕. ປຎ຺ຎຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕໍ

໑໕. ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຄ຺ຄປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ. ກຕມາ ຈຕສ຺ໂສ? ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕຠາວີນໍ ຍທິທໍ – ຣາຫຸ ອສຸຣິນ຺ໂທ. ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມໂຠຄີນໍ ຍທິທໍ – ຣາຊາ ມນ຺ຘາຕາ. ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຘິປເຕຍ຺ຍານໍ ຍທິທໍ – ມາໂຣ ປາປິມາ. ສເທວເກ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ຕຖາຄໂຕ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕສ຺ໂສ ອຄ຺ຄປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິ.

‘‘ຣາຫຸຄ຺ຄໍ ອຕ຺ຕຠາວີນໍ, ມນ຺ຘາຕາ ກາມໂຠຄິນໍ;

ມາໂຣ ອາຘິປເຕຍ຺ຍານໍ, ອິທ຺ຘິຍາ ຍສສາ ຊລໍ.

‘‘ອຸທ຺ຘໍ ຕິຣິຍໍ ອປາຈີນໍ, ຍາວຕາ ຊຄໂຕ ຄຕິ;

ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ, ພຸທ຺ໂຘ ອຄ຺ໂຄ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ;

໖. ໂສຂຸມ຺ມສຸຕ຺ຕໍ

໑໖. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສຂຸມ຺ມານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຣູປໂສຂຸມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ ປຣເມນ; ເຕນ ຈ ຣູປໂສຂຸມ຺ເມນ ອຎ຺ຎໍ ຣູປໂສຂຸມ຺ມໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ວາ ປຓີຕຕຣໍ ວາ ນ ສມນຸປສ຺ສຕິ; ເຕນ ຈ ຣູປໂສຂຸມ຺ເມນ ອຎ຺ຎໍ ຣູປໂສຂຸມ຺ມໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ວາ ປຓີຕຕຣໍ ວາ ນ ປຕ຺ເຖຕິ. ເວທນາໂສຂຸມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ ປຣເມນ; ເຕນ ຈ ເວທນາໂສຂຸມ຺ເມນ ອຎ຺ຎໍ ເວທນາໂສຂຸມ຺ມໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ວາ ປຓີຕຕຣໍ ວາ ນ ສມນຸປສ຺ສຕິ; ເຕນ ຈ ເວທນາໂສຂຸມ຺ເມນ ອຎ຺ຎໍ ເວທນາໂສຂຸມ຺ມໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ວາ ປຓີຕຕຣໍ ວາ ນ ປຕ຺ເຖຕິ. ສຎ຺ຎາໂສຂຸມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ ປຣເມນ; ເຕນ ຈ ສຎ຺ຎາໂສຂຸມ຺ເມນ ອຎ຺ຎໍ ສຎ຺ຎາໂສຂຸມ຺ມໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ວາ ປຓີຕຕຣໍ ວາ ນ ສມນຸປສ຺ສຕິ; ເຕນ ຈ ສຎ຺ຎາໂສຂຸມ຺ເມນ ອຎ຺ຎໍ ສຎ຺ຎາໂສຂຸມ຺ມໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ວາ ປຓີຕຕຣໍ ວາ ນ ປຕ຺ເຖຕິ. ສງ຺ຂາຣໂສຂຸມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ ປຣເມນ; ເຕນ ຈ ສງ຺ຂາຣໂສຂຸມ຺ເມນ ອຎ຺ຎໍ ສງ຺ຂາຣໂສຂຸມ຺ມໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ວາ ປຓີຕຕຣໍ ວາ ນ ສມນຸປສ຺ສຕິ; ເຕນ ຈ ສງ຺ຂາຣໂສຂຸມ຺ເມນ ອຎ຺ຎໍ ສງ຺ຂາຣໂສຂຸມ຺ມໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ວາ ປຓີຕຕຣໍ ວາ ນ ປຕ຺ເຖຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ໂສຂຸມ຺ມານີ’’ຕິ.

‘‘ຣູປໂສຂຸມ຺ມຕໍ ຎຕ຺ວາ, ເວທນານຎ຺ຈ ສມ຺ຠວໍ;

ສຎ຺ຎາ ຍໂຕ ສມຸເທຕິ, ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕິ ຍຕ຺ຖ ຈ;

ສງ຺ຂາເຣ ປຣໂຕ ຎຕ຺ວາ, ທຸກ຺ຂໂຕ ໂນ ຈ ອຕ຺ຕໂຕ.

‘‘ສ ເວ ສມ຺ມທ຺ທໂສ ຠິກ຺ຂຸ, ສນ຺ໂຕ ສນ຺ຕິປເທ ຣໂຕ;

ຘາເຣຕິ ອນ຺ຕິມໍ ເທຫໍ, ເຊຕ຺ວາ ມາຣໍ ສວາຫິນິ’’ນ຺ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ;

໗. ປຐມອຄຕິສຸຕ຺ຕໍ

໑໗. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຄຕິຄມນານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂທສາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂມຫາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຠຍາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຄຕິຄມນານີ’’ຕິ.

‘‘ຉນ຺ທາ ໂທສາ ຠຍາ ໂມຫາ, ໂຍ ຘມ຺ມໍ ອຕິວຕ຺ຕຕິ;

ນິຫີຍຕິ ຕສ຺ສ ຍໂສ, ກາຬປກ຺ເຂວ ຈນ຺ທິມາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ;

໘. ທຸຕິຍອຄຕິສຸຕ຺ຕໍ

໑໘. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ນາຄຕິຄມນານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ນ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ໂທສາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ໂມຫາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຠຍາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ນາຄຕິຄມນານີ’’ຕິ.

‘‘ຉນ຺ທາ ໂທສາ ຠຍາ ໂມຫາ, ໂຍ ຘມ຺ມໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ;

ອາປູຣຕິ ຕສ຺ສ ຍໂສ, ສຸກ຺ກປກ຺ເຂວ ຈນ຺ທິມາ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ;

໙. ຕຕິຍອຄຕິສຸຕ຺ຕໍ

໑໙. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຄຕິຄມນານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂທສາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂມຫາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຠຍາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຄຕິຄມນານິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ນາຄຕິຄມນານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ນ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ໂທສາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ໂມຫາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຠຍາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ນາຄຕິຄມນານີ’’ຕິ.

‘‘ຉນ຺ທາ ໂທສາ ຠຍາ ໂມຫາ, ໂຍ ຘມ຺ມໍ ອຕິວຕ຺ຕຕິ;

ນິຫີຍຕິ ຕສ຺ສ ຍໂສ, ກາຬປກ຺ເຂວ ຈນ຺ທິມາ.

‘‘ຉນ຺ທາ ໂທສາ ຠຍາ ໂມຫາ, ໂຍ ຘມ຺ມໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ;

ອາປູຣຕິ ຕສ຺ສ ຍໂສ, ສຸກ຺ກປກ຺ເຂວ ຈນ຺ທິມາ’’ຕິ. ນວມໍ;

໑໐. ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສກສຸຕ຺ຕໍ

໒໐. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສໂກ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂທສາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂມຫາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຠຍາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສໂກ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ.

‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສໂກ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ນ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ໂທສາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ໂມຫາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຠຍາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສໂກ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ’’ຕິ.

‘‘ເຍ ເກຈິ ກາເມສຸ ອສຎ຺ຎຕາ ຊນາ,

ອຘມ຺ມິກາ ໂຫນ຺ຕິ ອຘມ຺ມຄາຣວາ;

ຉນ຺ທາ ໂທສາ ໂມຫາ ຈ ຠຍາ ຄາມິໂນ [ຉນ຺ທາ ຈ ໂທສາ ຈ ຠຍາ ຈ ຄາມິໂນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ)],

ປຣິສາກສໂຏ [ປຣິສກ຺ກສາໂວ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຈ ປເນສ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ເອວຎ຺ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ສມເຓນ ຊານຕາ,

ຕສ຺ມາ ຫິ ເຕ ສປ຺ປຸຣິສາ ປສໍສິຍາ;

ຘມ຺ເມ ຐິຕາ ເຍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ ປາປກໍ,

ນ ຉນ຺ທາ ນ ໂທສາ ນ ໂມຫາ ນ ຠຍາ ຈ ຄາມິໂນ [ນ ຉນ຺ທໂທສາ ນ ຠຍາ ຈ ຄາມິໂນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)];

‘‘ປຣິສາຍ ມຓ຺ໂຑ ຈ ປເນສ ວຸຈ຺ຈຕິ,

ເອວຎ຺ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ສມເຓນ ຊານຕາ’’ຕິ. ທສມໍ;

ຈຣວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ຈຣໍ ສີລໍ ປຘານານິ, ສໍວຣໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປຎ຺ຈມໍ;

ໂສຂຸມ຺ມໍ ຕໂຍ ອຄຕີ, ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທເສນ ເຕ ທສາຕິ.

໓. ອຸຣຸເວລວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມອຸຣຸເວລສຸຕ຺ຕໍ

໒໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ [ສໍ. ນິ. ໑.໑໗໓ ອາຄຕໍ] – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ເອກມິທາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຍໍ ອຸຣຸເວລາຍໍ ວິຫຣາມິ ນຊ຺ຊາ ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ຕີເຣ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣເຘ ປຐມາຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣໂຫຄຕສ຺ສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘ທຸກ຺ຂໍ ໂຂ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ [ຄຣຸກຕ຺ວາ (ສີ. ປີ.)] ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍ’’’ນ຺ຕິ?

‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສິ – ອປຣິປູຣສ຺ສ ໂຂ ອຫໍ ສີລກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປາຣິປູຣິຍາ ອຎ຺ຎໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍໍ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ປສ຺ສາມິ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ອຎ຺ຎໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ອຕ຺ຕນາ ສີລສມ຺ປນ຺ນຕຣໍ, ຍມຫໍ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍໍ.

‘‘ອປຣິປູຣສ຺ສ ໂຂ ອຫໍ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປາຣິປູຣິຍາ ອຎ຺ຎໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍໍ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ປສ຺ສາມິ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ອຎ຺ຎໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ອຕ຺ຕນາ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ນຕຣໍ, ຍມຫໍ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍໍ.

‘‘ອປຣິປູຣສ຺ສ ໂຂ ອຫໍ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປາຣິປູຣິຍາ ອຎ຺ຎໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍໍ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ປສ຺ສາມິ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ອຎ຺ຎໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ອຕ຺ຕນາ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ນຕຣໍ, ຍມຫໍ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍໍ.

‘‘ອປຣິປູຣສ຺ສ ໂຂ ອຫໍ ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປາຣິປູຣິຍາ ອຎ຺ຎໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍໍ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ ປສ຺ສາມິ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ອຎ຺ຎໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ອຕ຺ຕນາ ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ນຕຣໍ, ຍມຫໍ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ຍໍນູນາຫໍ ຍ຺ວາຍໍ [ໂຍປາຍໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຘມ຺ໂມ ມຍາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຕເມວ ຘມ຺ມໍ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ ມມ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ [ສມ຺ມິຎ຺ຊິຕໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວເມວໍ – ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ມມ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓໍ ຊາຓຸມຓ຺ຑລໍ ປຖວິຍໍ ນິຫນ຺ຕ຺ວາ ເຍນາຫໍ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ເອວເມຕໍ ຠຄວາ, ເອວເມຕໍ ສຸຄຕ! ເຍປິ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ອເຫສຸໍ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເຕປິ ຠຄວນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍເຍວ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣິໍສຸ; ເຍປິ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ເຕປິ ຠຄວນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍເຍວ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ; ຠຄວາປິ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕຣຫິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ມໍເຍວ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕູ’’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ. ອິທໍ ວຕ຺ວາ ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ເຍ ຈ ອຕີຕາ [ເຍ ຈພ຺ຠຕີຕາ (ສີ. ປີ. ກ.)] ສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ເຍ ຈ ພຸທ຺ຘາ ອນາຄຕາ;

ໂຍ ເຈຕຣຫິ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ພຫູນໍ [ພຫຸນ຺ນໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.) ສໍ. ນິ. ໑.໑໗໓] ໂສກນາສໂນ.

‘‘ສພ຺ເພ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸໂນ, ວິຫໍສຸ [ວິຫຣິໍສຸ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ວິຫຣນ຺ຕິ ຈ;

ອໂຖປິ ວິຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອສາ ພຸທ຺ຘານ ຘມ຺ມຕາ.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ອຕ຺ຕກາເມນ [ອຕ຺ຖກາເມນ (ສີ. ກ.)], ມຫຕ຺ຕມຠິກງ຺ຂຕາ;

ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຄຣຸກາຕພ຺ໂພ, ສຣໍ ພຸທ຺ຘານ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອິທມໂວຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ. ອິທໍ ວຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິ. ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ຈ ອຊ຺ເຌສນໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຕິຣູປໍ ຍ຺ວາຍໍ [ໂຍປາຍໍ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ຘມ຺ໂມ ມຍາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຕເມວ ຘມ຺ມໍ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫາສິໍ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ໂຆປິ ມຫຕ຺ເຕນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອຖ ເມ ສງ຺ເຆປິ ຄາຣໂວ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍອຸຣຸເວລສຸຕ຺ຕໍ

໒໒. ‘‘ເອກມິທາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຍໍ ອຸຣຸເວລາຍໍ ວິຫຣາມິ ນຊ຺ຊາ ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ຕີເຣ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣເຘ ປຐມາຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ພຫຸລາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຊິຓ຺ຓາ ວຸທ຺ຘາ ມຫລ຺ລກາ ອທ຺ຘຄຕາ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິໍສຸ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ມໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ສຸຕໍ ເນຕໍ [ເມຕໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)], ໂຠ ໂຄຕມ – ນ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ຊິຓ຺ເຓ ວຸທ຺ເຘ ມຫລ຺ລເກ ອທ຺ຘຄເຕ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ເຕ ອຠິວາເທຕິ ວາ ປຈ຺ຈຸຏ຺ເຐຕິ ວາ ອາສເນນ ວາ ນິມນ຺ເຕຕີຕິ. ຕຍິທໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຕເຖວ. ນ ຫິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ຊິຓ຺ເຓ ວຸທ຺ເຘ ມຫລ຺ລເກ ອທ຺ຘຄເຕ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ເຕ ອຠິວາເທຕິ ວາ ປຈ຺ຈຸຏ຺ເຐຕິ ວາ ອາສເນນ ວາ ນິມນ຺ເຕຕິ. ຕຍິທໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ນ ສມ຺ປນ຺ນເມວາ’’’ຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ນຍິເມ [ນ ວຕ ເມ (ສີ. ປີ.), ນ ຈຍິເມ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ນ ວຕິເມ (?)] ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຊານນ຺ຕິ ເຖຣໍ ວາ ເຖຣກຣເຓ ວາ ຘມ຺ເມ’ຕິ. ວຸທ຺ໂຘ ເຈປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ອາສີຕິໂກ ວາ ນາວຸຕິໂກ ວາ ວສ຺ສສຕິໂກ ວາ ຊາຕິຍາ. ໂສ ຈ ໂຫຕິ ອກາລວາທີ ອຠູຕວາທີ ອນຕ຺ຖວາທີ ອຘມ຺ມວາທີ ອວິນຍວາທີ, ອນິຘານວຕິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ອກາເລນ ອນປເທສໍ ອປຣິຍນ຺ຕວຕິໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ. ອຖ ໂຂ ໂສ ‘ພາໂລ ເຖໂຣ’ຕ຺ເວວ [ເຕວ (ສີ. ປີ.)] ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ທຫໂຣ ເຈປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ຍຸວາ ສຸສຸກາຬເກໂສ ຠທ຺ເຣນ ໂຍພ຺ພເນນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຐເມນ ວຍສາ. ໂສ ຈ ໂຫຕິ ກາລວາທີ ຠູຕວາທີ ອຕ຺ຖວາທີ ຘມ຺ມວາທີ ວິນຍວາທີ ນິຘານວຕິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ກາເລນ ສາປເທສໍ ປຣິຍນ຺ຕວຕິໍ ອຕ຺ຖສໍຫິຕໍ. ອຖ ໂຂ ໂສ ‘ປຓ຺ຑິໂຕ ເຖໂຣ’ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຖຣກຣຓາ ຘມ຺ມາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ສຸຕຘໂຣ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ, ເຍ ເຕ ຘມ຺ມາ ອາທິກລ຺ຍາຓາ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓາ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓາ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ [ສາຕ຺ຖາ ສພ຺ຍຎ຺ຊນາ (ສີ. ປີ.)] ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ [ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓາ (ສີ.)] ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຠິວທນ຺ຕິ, ຕຖາຣູປາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ໂຫນ຺ຕິ ຘາຕາ [ຘຕາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວຈສາ ປຣິຈິຕາ ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ, ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ເຖຣກຣຓາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ.

‘‘ໂຍ ອຸທ຺ຘເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ, ສມ຺ຜຎ຺ຈ ພຫຸ ຠາສຕິ;

ອສມາຫິຕສງ຺ກປ຺ໂປ, ອສທ຺ຘມ຺ມຣໂຕ ມໂຄ;

ອາຣາ ໂສ ຖາວເຣຍ຺ຍມ຺ຫາ, ປາປທິຏ຺ຐິ ອນາທໂຣ.

‘‘ໂຍ ຈ ສີເລນ ສມ຺ປນ຺ໂນ, ສຸຕວາ ປຏິຠານວາ;

ສຎ຺ຎໂຕ ຘີໂຣ ຘມ຺ເມສຸ [ສຎ຺ຎໂຕ ຘີຣຘມ຺ເມສຸ (ສີ.), ສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຖິຣຘມ຺ເມສຸ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ປຎ຺ຎາຍຕ຺ຖໍ ວິປສ຺ສຕິ.

‘‘ປາຣຄູ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ, ອຂິໂລ ປຏິຠານວາ;

ປຫີນຊາຕິມຣໂຓ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ເກວລີ.

‘‘ຕມຫໍ ວທາມິ ເຖໂຣຕິ, ຍສ຺ສ ໂນ ສນ຺ຕິ ອາສວາ;

ອາສວານໍ ຂຍາ ຠິກ຺ຂຸ, ໂສ ເຖໂຣຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ;

໓. ໂລກສຸຕ຺ຕໍ

໒໓. ‘‘ໂລໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ໂລກສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ. ໂລກສມຸທໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ໂລກສມຸທໂຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຫີໂນ. ໂລກນິໂຣໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ໂລກນິໂຣໂຘ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກໂຕ. ໂລກນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ. ໂລກນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຠາວິຕາ.

‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ສມາຣກສ຺ສ ສພ຺ຣຫ຺ມກສ຺ສ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ມຸຕໍ ວິຎ຺ຎາຕໍ ປຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສິຕໍ ອນຸວິຈຣິຕໍ ມນສາ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘໍ. ຕສ຺ມາ ‘ຕຖາຄໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ຍຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຕ຺ຕິໍ ຕຖາຄໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌຕິ ຍຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ, ຍໍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ຠາສຕິ ລປຕິ ນິທ຺ທິສຕິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕເຖວ ໂຫຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາ. ຕສ຺ມາ ‘ຕຖາຄໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ຍຖາວາທີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ຕຖາກາຣີ, ຍຖາກາຣີ ຕຖາວາທີ. ອິຕິ ຍຖາວາທີ ຕຖາກາຣີ, ຍຖາກາຣີ ຕຖາວາທີ. ຕສ຺ມາ ‘ຕຖາຄໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ສເທວເກ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ຕຖາຄໂຕ ອຠິຠູ ອນຠິຠູໂຕ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ທໂສ ວສວຕ຺ຕີ. ຕສ຺ມາ ‘ຕຖາຄໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ’’.

‘‘ສພ຺ພໍ ໂລກໍ ອຠິຎ຺ຎາຍ, ສພ຺ພໍ ໂລເກ ຍຖາຕຖໍ;

ສພ຺ພໍ ໂລກໍ [ສພ຺ພໂລກ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ, ສພ຺ພໂລເກ ອນູປໂຍ.

‘‘ສ ເວ ສພ຺ພາຠິຠູ ຘີໂຣ, ສພ຺ພຄນ຺ຖປ຺ປໂມຈໂນ;

ຜຸຏ຺ຐ’ສ຺ສ ປຣມາ ສນ຺ຕິ, ນິພ຺ພານໍ ອກຸໂຕຠຍໍ.

‘‘ເອສ ຂີຓາສໂວ ພຸທ຺ໂຘ, ອນີໂຆ ຉິນ຺ນສໍສໂຍ;

ສພ຺ພກມ຺ມກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ, ວິມຸຕ຺ໂຕ ອຸປຘິສງ຺ຂເຍ.

‘‘ເອສ ໂສ ຠຄວາ ພຸທ຺ໂຘ, ເອສ ສີໂຫ ອນຸຕ຺ຕໂຣ;

ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ, ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕຍີ.

‘‘ອິຕິ ເທວາ ມນຸສ຺ສາ ຈ, ເຍ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄຕາ;

ສງ຺ຄມ຺ມ ຕໍ ນມສ຺ສນ຺ຕິ, ມຫນ຺ຕໍ ວີຕສາຣທໍ.

‘‘ທນ຺ໂຕ ທມຍຕໍ ເສຏ຺ໂຐ, ສນ຺ໂຕ ສມຍຕໍ ອິສິ;

ມຸຕ຺ໂຕ ໂມຈຍຕໍ ອຄ຺ໂຄ, ຕິຓ຺ໂຓ ຕາຣຍຕໍ ວໂຣ.

‘‘ອິຕິ ເຫຕໍ ນມສ຺ສນ຺ຕິ, ມຫນ຺ຕໍ ວີຕສາຣທໍ;

ສເທວກສ຺ມິໍ ໂລກສ຺ມິໍ, ນຕ຺ຖິ ເຕ [ນຕ຺ຖິ ເຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ;

໔. ກາຬກາຣາມສຸຕ຺ຕໍ

໒໔. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາເກເຕ ວິຫຣຕິ ກາຬກາຣາເມ [ໂກຬິກາຣາເມ (ກ.)]. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ສມາຣກສ຺ສ ສພ຺ຣຫ຺ມກສ຺ສ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ມຸຕໍ ວິຎ຺ຎາຕໍ ປຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສິຕໍ ອນຸວິຈຣິຕໍ ມນສາ, ຕມຫໍ ຊານາມິ.

‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ສມາຣກສ຺ສ ສພ຺ຣຫ຺ມກສ຺ສ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ມຸຕໍ ວິຎ຺ຎາຕໍ ປຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສິຕໍ ອນຸວິຈຣິຕໍ ມນສາ, ຕມຫໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ. ຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວິທິຕໍ, ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ນ ອຸປຏ຺ຐາສິ.

‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ສມາຣກສ຺ສ ສພ຺ຣຫ຺ມກສ຺ສ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ມຸຕໍ ວິຎ຺ຎາຕໍ ປຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສິຕໍ ອນຸວິຈຣິຕໍ ມນສາ, ຕມຫໍ ນ ຊານາມີຕິ ວເທຍ຺ຍໍ, ຕໍ ມມສ຺ສ ມຸສາ.

‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ຕມຫໍ ຊານາມິ ຈ ນ ຈ ຊານາມີຕິ ວເທຍ຺ຍໍ, ຕໍປສ຺ສ [ຕໍ ປິສ຺ສ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ຕໍ ມມສ຺ສ (ກ.)] ຕາທິສເມວ.

‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ຕມຫໍ ເນວ ຊານາມິ ນ ນ ຊານາມີຕິ ວເທຍ຺ຍໍ, ຕໍ ມມສ຺ສ ກລິ.

‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ທຏ຺ຐາ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ທິຏ຺ຐໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ອທິຏ຺ຐໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ທຏ຺ຐາຣໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ; ສຸຕ຺ວາ ໂສຕພ຺ພໍ, ສຸຕໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ອສຸຕໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ໂສຕພ຺ພໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ໂສຕາຣໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ; ມຸຕ຺ວາ ໂມຕພ຺ພໍ, ມຸຕໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ອມຸຕໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ໂມຕພ຺ພໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ໂມຕາຣໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ; ວິຎ຺ຎຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ, ວິຎ຺ຎາຕໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ອວິຎ຺ຎາຕໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ວິຎ຺ຎາຕາຣໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ. ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ທິຏ຺ຐສຸຕມຸຕວິຎ຺ຎາຕພ຺ເພສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຕາທີເຍວ ຕາທີ [ຕາທິໂສວ ຕາທີ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ຕາທິເສ ເຍວ ຕາທີ (ປີ.), ຕາທີເຍວ ຕາທີເຍເວກາ (ກ.)]. ຕມ຺ຫາ ຈ ປນ ຕາທິມ຺ຫາ [ຕາທິຕມ຺ຫາ (ສີ. ປີ.)] ອຎ຺ໂຎ ຕາທີ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ວາ ປຓີຕຕໂຣ ວາ ນຕ຺ຖີຕິ ວທາມີ’’ຕິ.

‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ທິຏ຺ຐໍວ ສຸຕໍ ມຸຕໍ ວາ,

ອຊ຺ໂຌສິຕໍ ສຈ຺ຈມຸຕໍ ປເຣສໍ;

ນ ເຕສຸ ຕາທີ ສຍສໍວຸເຕສຸ,

ສຈ຺ຈໍ ມຸສາ ວາປິ ປຣໍ ທເຫຍ຺ຍ.

‘‘ເອຕຎ຺ຈ ສລ຺ລໍ ປຏິກຈ຺ຈ [ປຏິຄຈ຺ຈ (ສີ. ປີ.)] ທິສ຺ວາ,

ອຊ຺ໂຌສິຕາ ຍຕ຺ຖ ປຊາ ວິສຕ຺ຕາ;

ຊານາມິ ປສ຺ສາມິ ຕເຖວ ເອຕໍ,

ອຊ຺ໂຌສິຕໍ ນຕ຺ຖິ ຕຖາຄຕານ’’ນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ;

໕. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສຸຕ຺ຕໍ

໒໕. ‘‘ນຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕິ ຊນກຸຫນຕ຺ຖໍ, ນ ຊນລປນຕ຺ຖໍ, ນ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລການິສໍສຕ຺ຖໍ, ນ ອິຕິວາທປ຺ປໂມກ຺ຂານິສໍສຕ຺ຖໍ, ນ ‘ອິຕິ ມໍ ຊໂນ ຊານາຕູ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕິ ສໍວຣຕ຺ຖໍ ປຫານຕ຺ຖໍ ວິຣາຄຕ຺ຖໍ ນິໂຣຘຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ສໍວຣຕ຺ຖໍ ປຫານຕ຺ຖໍ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອນີຕິຫໍ;

ອເທສຍິ ໂສ ຠຄວາ, ນິພ຺ພາໂນຄຘຄາມິນໍ;

ເອສ ມຄ຺ໂຄ ມຫນ຺ເຕຫິ [ມຫຕ຺ເຕຠິ (ກ.) ອິຕິວຸ. ໓໕], ອນຸຍາໂຕ ມເຫສິຠິ.

‘‘ເຍ ຈ ຕໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຍຖາ ພຸທ຺ເຘນ ເທສິຕໍ;

ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ສຕ຺ຖຸສາສນກາຣິໂນ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ;

໖. ກຸຫສຸຕ຺ຕໍ

໒໖. [ອິຕິວຸ. ໑໐໘ ອິຕິວຸຕ຺ຕເກປິ] ‘‘ເຍ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ກຸຫາ ຖທ຺ຘາ ລປາ ສິງ຺ຄີ ອຸນ຺ນຬາ ອສມາຫິຕາ, ນ ເມ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ມາມກາ. ອປຄຕາ ຈ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍາ, ນ ຈ ເຕ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣຸຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຍ ຈ ໂຂ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ນິກ຺ກຸຫາ ນິລ຺ລປາ ຘີຣາ ອຕ຺ຖທ຺ຘາ ສຸສມາຫິຕາ, ເຕ ໂຂ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ມາມກາ. ອນປຄຕາ ຈ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍາ. ເຕ ຈ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣຸຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

[ອິຕິວຸ. ໑໐໘ ອິຕິວຸຕ຺ຕເກປິ] ‘‘ກຸຫາ ຖທ຺ຘາ ລປາ ສິງ຺ຄີ, ອຸນ຺ນຬາ ອສມາຫິຕາ;

ນ ເຕ ຘມ຺ເມ ວິຣູຫນ຺ຕິ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘເທສິເຕ.

‘‘ນິກ຺ກຸຫາ ນິລ຺ລປາ ຘີຣາ, ອຕ຺ຖທ຺ຘາ ສຸສມາຫິຕາ;

ເຕ ເວ ຘມ຺ເມ ວິຣູຫນ຺ຕິ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘເທສິເຕ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ;

໗. ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິສຸຕ຺ຕໍ

໒໗. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປ຺ປານິ ຈ [ເຈວ (ກ.)] ສຸລຠານິ ຈ, ຕານິ ຈ ອນວຊ຺ຊານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ປໍສຸກູລໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈີວຣານໍ ອປ຺ປຎ຺ຈ ສຸລຠຎ຺ຈ, ຕຎ຺ຈ ອນວຊ຺ຊໍ. ປິຓ຺ຑິຍາໂລໂປ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຠຊນານໍ ອປ຺ປຎ຺ຈ ສຸລຠຎ຺ຈ, ຕຎ຺ຈ ອນວຊ຺ຊໍ. ຣຸກ຺ຂມູລໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສນາສນານໍ ອປ຺ປຎ຺ຈ ສຸລຠຎ຺ຈ, ຕຎ຺ຈ ອນວຊ຺ຊໍ. ປູຕິມຸຕ຺ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຠສຊ຺ຊານໍ ອປ຺ປຎ຺ຈ ສຸລຠຎ຺ຈ, ຕຎ຺ຈ ອນວຊ຺ຊໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອປ຺ປານິ ຈ ສຸລຠານິ ຈ, ຕານິ ຈ ອນວຊ຺ຊານິ. ຍໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອປ຺ເປນ ຈ ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ສຸລເຠນ ຈ, ອິທມສ຺ສາຫໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສາມຎ຺ຎງ຺ຄນ຺ຕິ [ສາມຎ຺ຎນ຺ຕິ (ກ.)] ວທາມີ’’ຕິ.

‘‘ອນວຊ຺ເຊນ ຕຸຏ຺ຐສ຺ສ, ອປ຺ເປນ ສຸລເຠນ ຈ;

ນ ເສນາສນມາຣພ຺ຠ, ຈີວຣໍ ປານໂຠຊນໍ;

ວິຆາໂຕ ໂຫຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ທິສາ ນປ຺ປຏິຫຎ຺ຎຕິ.

‘‘ເຍ ຈສ຺ສ ຘມ຺ມາ ອກ຺ຂາຕາ, ສາມຎ຺ຎສ຺ສານຸໂລມິກາ;

ອຘິຄ຺ຄຫິຕາ ຕຸຏ຺ຐສ຺ສ, ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ສິກ຺ຂໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ;

໘. ອຣິຍວໍສສຸຕ຺ຕໍ

໒໘. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍວໍສາ ອຄ຺ຄຎ຺ຎາ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎາ ວໍສຎ຺ຎາ ໂປຣາຓາ ອສໍກິຓ຺ຓາ ອສໍກິຓ຺ຓປຸພ຺ພາ, ນ ສໍກີຍນ຺ຕິ ນ ສໍກີຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ຐາ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອິຕຣີຕເຣນ ຈີວເຣນ, ອິຕຣີຕຣຈີວຣສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ນ ຈ ຈີວຣເຫຕຸ ອເນສນໍ ອປ຺ປຕິຣູປໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອລທ຺ຘາ ຈ ຈີວຣໍ ນ ປຣິຕສ຺ສຕິ, ລທ຺ຘາ ຈ ຈີວຣໍ ອຄຘິໂຕ [ອຄຖິໂຕ (ສີ. ປີ.)] ອມຸຈ຺ຉິໂຕ ອນຊ຺ໂຌສນ຺ໂນ ອາທີນວທສ຺ສາວີ ນິສ຺ສຣຓປຎ຺ໂຎ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ; ຕາຍ ຈ ປນ ອິຕຣີຕຣຈີວຣສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ໂນ [ນ (ທີ. ນິ. ໓.໓໐໙)] ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ໂຍ ຫິ ຕຕ຺ຖ ທກ຺ໂຂ ອນລໂສ ສມ຺ປຊາໂນ ປຕິສ຺ສໂຕ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂປຣາເຓ ອຄ຺ຄຎ຺ເຎ ອຣິຍວໍເສ ຐິໂຕ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອິຕຣີຕເຣນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ, ອິຕຣີຕຣປິຓ຺ຑປາຕສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ນ ຈ ປິຓ຺ຑປາຕເຫຕຸ ອເນສນໍ ອປ຺ປຕິຣູປໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອລທ຺ຘາ ຈ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ນ ປຣິຕສ຺ສຕິ, ລທ຺ຘາ ຈ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອຄຘິໂຕ ອມຸຈ຺ຉິໂຕ ອນຊ຺ໂຌສນ຺ໂນ ອາທີນວທສ຺ສາວີ ນິສ຺ສຣຓປຎ຺ໂຎ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ; ຕາຍ ຈ ປນ ອິຕຣີຕຣປິຓ຺ຑປາຕສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ໂນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ໂຍ ຫິ ຕຕ຺ຖ ທກ຺ໂຂ ອນລໂສ ສມ຺ປຊາໂນ ປຕິສ຺ສໂຕ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂປຣາເຓ ອຄ຺ຄຎ຺ເຎ ອຣິຍວໍເສ ຐິໂຕ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອິຕຣີຕເຣນ ເສນາສເນນ, ອິຕຣີຕຣເສນາສນສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ, ນ ຈ ເສນາສນເຫຕຸ ອເນສນໍ ອປ຺ປຕິຣູປໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອລທ຺ຘາ ຈ ເສນາສນໍ ນ ປຣິຕສ຺ສຕິ, ລທ຺ຘາ ຈ ເສນາສນໍ ອຄຘິໂຕ ອມຸຈ຺ຉິໂຕ ອນຊ຺ໂຌສນ຺ໂນ ອາທີນວທສ຺ສາວີ ນິສ຺ສຣຓປຎ຺ໂຎ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ; ຕາຍ ຈ ປນ ອິຕຣີຕຣເສນາສນສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ໂນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ໂຍ ຫິ ຕຕ຺ຖ ທກ຺ໂຂ ອນລໂສ ສມ຺ປຊາໂນ ປຕິສ຺ສໂຕ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂປຣາເຓ ອຄ຺ຄຎ຺ເຎ ອຣິຍວໍເສ ຐິໂຕ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຠາວນາຣາໂມ ໂຫຕິ ຠາວນາຣໂຕ, ປຫານາຣາໂມ ໂຫຕິ ປຫານຣໂຕ; ຕາຍ ຈ ປນ ຠາວນາຣາມຕາຍ ຠາວນາຣຕິຍາ ປຫານາຣາມຕາຍ ປຫານຣຕິຍາ ເນວຕ຺ຕານຸກ຺ກໍເສຕິ, ໂນ ປຣໍ ວມ຺ເຠຕິ. ໂຍ ຫິ ຕຕ຺ຖ ທກ຺ໂຂ ອນລໂສ ສມ຺ປຊາໂນ ປຕິສ຺ສໂຕ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂປຣາເຓ ອຄ຺ຄຎ຺ເຎ ອຣິຍວໍເສ ຐິໂຕ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍວໍສາ ອຄ຺ຄຎ຺ຎາ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎາ ວໍສຎ຺ຎາ ໂປຣາຓາ ອສໍກິຓ຺ຓາ ອສໍກິຓ຺ຓປຸພ຺ພາ, ນ ສໍກີຍນ຺ຕິ ນ ສໍກີຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ຐາ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ.

‘‘ອິເມຫິ ຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ອຣິຍວໍເສຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ເຈປິ ທິສາຍ ວິຫຣຕິ ສ຺ເວວ ອຣຕິໍ ສຫຕິ, ນ ຕໍ ອຣຕິ ສຫຕິ; ປຈ຺ຉິມາຍ ເຈປິ ທິສາຍ ວິຫຣຕິ ສ຺ເວວ ອຣຕິໍ ສຫຕິ, ນ ຕໍ ອຣຕິ ສຫຕິ; ອຸຕ຺ຕຣາຍ ເຈປິ ທິສາຍ ວິຫຣຕິ ສ຺ເວວ ອຣຕິໍ ສຫຕິ, ນ ຕໍ ອຣຕິ ສຫຕິ; ທກ຺ຂິຓາຍ ເຈປິ ທິສາຍ ວິຫຣຕິ ສ຺ເວວ ອຣຕິໍ ສຫຕິ, ນ ຕໍ ອຣຕິ ສຫຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຣຕິຣຕິສໂຫ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘີໂຣ’’ຕິ.

‘‘ນາຣຕິ ສຫຕິ ຘີຣໍ [ວີຣໍ (ສີ.)], ນາຣຕິ ຘີຣໍ ສຫຕິ;

ຘີໂຣວ ອຣຕິໍ ສຫຕິ, ຘີໂຣ ຫິ ອຣຕິສ຺ສໂຫ.

‘‘ສພ຺ພກມ຺ມວິຫາຍີນໍ, ປນຸຓ຺ຓໍ [ປຓຸນ຺ນໍ (?)] ໂກ ນິວາຣເຍ;

ເນກ຺ຂໍ ຊມ຺ໂພນທສ຺ເສວ, ໂກ ຕໍ ນິນ຺ທິຕຸມຣຫຕິ;

ເທວາປິ ນໍ ປສໍສນ຺ຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຸນາປິ ປສໍສິໂຕ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ;

໙. ຘມ຺ມປທສຸຕ຺ຕໍ

໒໙. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມປທານິ ອຄ຺ຄຎ຺ຎານິ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎານິ ວໍສຎ຺ຎານິ ໂປຣາຓານິ ອສໍກິຓ຺ຓານິ ອສໍກິຓ຺ຓປຸພ຺ພານິ, ນ ສໍກີຍນ຺ຕິ ນ ສໍກີຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ຐານິ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອນຠິຊ຺ຌາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມປທໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎໍ ວໍສຎ຺ຎໍ ໂປຣາຓໍ ອສໍກິຓ຺ຓໍ ອສໍກິຓ຺ຓປຸພ຺ພໍ, ນ ສໍກີຍຕິ ນ ສໍກີຍິສ຺ສຕິ, ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ຐໍ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ.

‘‘ອພ຺ຍາປາໂທ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມປທໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎໍ ວໍສຎ຺ຎໍ ໂປຣາຓໍ ອສໍກິຓ຺ຓໍ ອສໍກິຓ຺ຓປຸພ຺ພໍ, ນ ສໍກີຍຕິ ນ ສໍກີຍິສ຺ສຕິ, ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ຐໍ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ.

‘‘ສມ຺ມາສຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມປທໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎໍ ວໍສຎ຺ຎໍ ໂປຣາຓໍ ອສໍກິຓ຺ຓໍ ອສໍກິຓ຺ຓປຸພ຺ພໍ, ນ ສໍກີຍຕິ ນ ສໍກີຍິສ຺ສຕິ, ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ຐໍ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ.

‘‘ສມ຺ມາສມາຘິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມປທໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎໍ ວໍສຎ຺ຎໍ ໂປຣາຓໍ ອສໍກິຓ຺ຓໍ ອສໍກິຓ຺ຓປຸພ຺ພໍ, ນ ສໍກີຍຕິ ນ ສໍກີຍິສ຺ສຕິ, ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ຐໍ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຘມ຺ມປທານິ ອຄ຺ຄຎ຺ຎານິ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎານິ ວໍສຎ຺ຎານິ ໂປຣາຓານິ ອສໍກິຓ຺ຓານິ ອສໍກິຓ຺ຓປຸພ຺ພານິ, ນ ສໍກີຍນ຺ຕິ ນ ສໍກີຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ຐານິ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫີ’’ຕິ.

‘‘ອນຠິຊ຺ຌາລຸ ວິຫເຣຍ຺ຍ, ອພ຺ຍາປນ຺ເນນ ເຈຕສາ;

ສໂຕ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ຕສ຺ສ [ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ຕາຍໍ (ກ.)], ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸສມາຫິໂຕ’’ຕິ. ນວມໍ;

໑໐. ປຣິພ຺ພາຊກສຸຕ຺ຕໍ

໓໐. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸລາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ສິປ຺ປິນິກາຕີເຣ [ສປ຺ປິນິຍາ ຕີເຣ (ສີ. ປີ.), ສິປ຺ປິນິຍາ ຕີເຣ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ສິປ຺ປິນິຍາ ນທິຍາ ຕີເຣ (ກ.)] ປຣິພ຺ພາຊກາຣາເມ ປຏິວສນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ ອນ຺ນຠາໂຣ ວຣຘໂຣ ສກຸລຸທາຍີ ຈ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອຎ຺ເຎ ຈ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ປຣິພ຺ພາຊກາ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນ ສິປ຺ປິນິກາຕີຣໍ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ ເຕ ປຣິພ຺ພາຊເກ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ປຣິພ຺ພາຊກາ, ຘມ຺ມປທານິ ອຄ຺ຄຎ຺ຎານິ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎານິ ວໍສຎ຺ຎານິ ໂປຣາຓານິ ອສໍກິຓ຺ຓານິ ອສໍກິຓ຺ຓປຸພ຺ພານິ, ນ ສໍກີຍນ຺ຕິ ນ ສໍກີຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ຐານິ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອນຠິຊ຺ຌາ, ປຣິພ຺ພາຊກາ, ຘມ຺ມປທໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎໍ ວໍສຎ຺ຎໍ ໂປຣາຓໍ ອສໍກິຓ຺ຓໍ ອສໍກິຓ຺ຓປຸພ຺ພໍ, ນ ສໍກີຍຕິ ນ ສໍກີຍິສ຺ສຕິ, ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ຐໍ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ. ອພ຺ຍາປາໂທ, ປຣິພ຺ພາຊກາ, ຘມ຺ມປທໍ…ເປ… ສມ຺ມາສຕິ, ປຣິພ຺ພາຊກາ, ຘມ຺ມປທໍ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິ, ປຣິພ຺ພາຊກາ, ຘມ຺ມປທໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎໍ ວໍສຎ຺ຎໍ ໂປຣາຓໍ ອສໍກິຓ຺ຓໍ ອສໍກິຓ຺ຓປຸພ຺ພໍ, ນ ສໍກີຍຕິ ນ ສໍກີຍິສ຺ສຕິ, ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ຐໍ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ. ອິມານິ ໂຂ, ປຣິພ຺ພາຊກາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຘມ຺ມປທານິ ອຄ຺ຄຎ຺ຎານິ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎານິ ວໍສຎ຺ຎານິ ໂປຣາຓານິ ອສໍກິຓ຺ຓານິ ອສໍກິຓ຺ຓປຸພ຺ພານິ, ນ ສໍກີຍນ຺ຕິ ນ ສໍກີຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ຐານິ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ.

‘‘ໂຍ ໂຂ, ປຣິພ຺ພາຊກາ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອຫເມຕໍ ອນຠິຊ຺ຌໍ ຘມ຺ມປທໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ອຠິຊ຺ຌາລຸໍ ກາເມສຸ ຕິພ຺ພສາຣາຄໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສາມີ’ຕິ, ຕມຫໍ ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍໍ – ‘ເອຕຸ ວທຕຸ ພ຺ຍາຫຣຕຸ ປສ຺ສາມິສ຺ສານຸຠາວ’ນ຺ຕິ. ໂສ ວຕ, ປຣິພ຺ພາຊກາ, ອນຠິຊ຺ຌໍ ຘມ຺ມປທໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ອຠິຊ຺ຌາລຸໍ ກາເມສຸ ຕິພ຺ພສາຣາຄໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ໂຍ ໂຂ, ປຣິພ຺ພາຊກາ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອຫເມຕໍ ອພ຺ຍາປາທໍ ຘມ຺ມປທໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ຕໍ ປທຸຏ຺ຐມນສງ຺ກປ຺ປໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສາມີ’ຕິ, ຕມຫໍ ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍໍ – ‘ເອຕຸ ວທຕຸ ພ຺ຍາຫຣຕຸ ປສ຺ສາມິສ຺ສານຸຠາວ’ນ຺ຕິ. ໂສ ວຕ, ປຣິພ຺ພາຊກາ, ອພ຺ຍາປາທໍ ຘມ຺ມປທໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ຕໍ ປທຸຏ຺ຐມນສງ຺ກປ຺ປໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ໂຍ ໂຂ, ປຣິພ຺ພາຊກາ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອຫເມຕໍ ສມ຺ມາສຕິໍ ຘມ຺ມປທໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິໍ ອສມ຺ປຊານໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສາມີ’ຕິ, ຕມຫໍ ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍໍ – ‘ເອຕຸ ວທຕຸ ພ຺ຍາຫຣຕຸ ປສ຺ສາມິສ຺ສານຸຠາວ’ນ຺ຕິ. ໂສ ວຕ, ປຣິພ຺ພາຊກາ, ສມ຺ມາສຕິໍ ຘມ຺ມປທໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິໍ ອສມ຺ປຊານໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ໂຍ ໂຂ, ປຣິພ຺ພາຊກາ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອຫເມຕໍ ສມ຺ມາສມາຘິໍ ຘມ຺ມປທໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ອສມາຫິຕໍ ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສາມີ’ຕິ, ຕມຫໍ ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍໍ – ‘ເອຕຸ ວທຕຸ ພ຺ຍາຫຣຕຸ ປສ຺ສາມິສ຺ສານຸຠາວ’ນ຺ຕິ. ໂສ ວຕ, ປຣິພ຺ພາຊກາ, ສມ຺ມາສມາຘິໍ ຘມ຺ມປທໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ອສມາຫິຕໍ ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ໂຍ ໂຂ, ປຣິພ຺ພາຊກາ, ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຘມ຺ມປທານິ ຄຣຫິຕພ຺ພໍ ປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຫຘມ຺ມິກາ ວາທານຸປາຕາ ຄາຣຍ຺ຫາ ຐານາ [ວາທານຸວາທາ ຄາຣຍ຺ຫໍ ຐານໍ (ມ. ນິ. ໓.໘)] ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອນຠິຊ຺ຌໍ ເຈ ຠວໍ ຘມ຺ມປທໍ ຄຣຫຕິ ປຏິກ຺ໂກສຕິ, ເຍ ຈ ຫິ [ເຍ ຈ (ມ. ນິ. ໓.໑໔໒-໑໔໓)] ອຠິຊ຺ຌາລູ ກາເມສຸ ຕິພ຺ພສາຣາຄາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເຕ ໂຠໂຕ ປຸຊ຺ຊາ ເຕ ໂຠໂຕ ປາສໍສາ. ອພ຺ຍາປາທໍ ເຈ ຠວໍ ຘມ຺ມປທໍ ຄຣຫຕິ ປຏິກ຺ໂກສຕິ, ເຍ ຈ ຫິ ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ປທຸຏ຺ຐມນສງ຺ກປ຺ປາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເຕ ໂຠໂຕ ປຸຊ຺ຊາ ເຕ ໂຠໂຕ ປາສໍສາ. ສມ຺ມາສຕິໍ ເຈ ຠວໍ ຘມ຺ມປທໍ ຄຣຫຕິ ປຏິກ຺ໂກສຕິ, ເຍ ຈ ຫິ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີ ອສມ຺ປຊານາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເຕ ໂຠໂຕ ປຸຊ຺ຊາ ເຕ ໂຠໂຕ ປາສໍສາ. ສມ຺ມາສມາຘິໍ ເຈ ຠວໍ ຘມ຺ມປທໍ ຄຣຫຕິ ປຏິກ຺ໂກສຕິ, ເຍ ຈ ຫິ ອສມາຫິຕາ ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເຕ ໂຠໂຕ ປຸຊ຺ຊາ ເຕ ໂຠໂຕ ປາສໍສາ.

‘‘ໂຍ ໂຂ, ປຣິພ຺ພາຊກາ, ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຘມ຺ມປທານິ ຄຣຫິຕພ຺ພໍ ປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຫຘມ຺ມິກາ ວາທານຸປາຕາ ຄາຣຍ຺ຫາ ຐານາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຍປິ ເຕ ປຣິພ຺ພາຊກາ ອເຫສຸໍ ອຸກ຺ກລາ ວສ຺ສຠຎ຺ຎາ [ວສ຺ສຠິຎ຺ຎາ (ກ.) ສໍ. ນິ. ໓.໖໒ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ອເຫຕຸກວາທາ ອກິຣິຍວາທາ ນຕ຺ຖິກວາທາ, ເຕປິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຘມ຺ມປທານິ ນ ຄຣຫິຕພ຺ພໍ ນ ປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ພໍ ອມຎ຺ຎິໍສຸ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ນິນ຺ທາພ຺ຍາໂຣສນອຸປາຣມ຺ຠຠຍາ’’ຕິ [ອຸປວາທຠຍາຕິ (ກ.) ມ. ນິ. ໓.໑໕໐; ສໍ. ນິ. ໓.໖໒ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ].

‘‘ອພ຺ຍາປນ຺ໂນ ສທາ ສໂຕ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸສມາຫິໂຕ;

ອຠິຊ຺ຌາວິນເຍ ສິກ຺ຂໍ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ທສມໍ;

ອຸຣຸເວລວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ທ຺ເວ ອຸຣຸເວລາ ໂລໂກ ກາຬໂກ [ໂກຬິໂກ (ກ.)], ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ປຎ຺ຈມໍ;

ກຸຫໍ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິ ວໍໂສ ຈ, ຘມ຺ມປທໍ ປຣິພ຺ພາຊເກນ ຈາຕິ.

໔. ຈກ຺ກວຄ຺ໂຄ

໑. ຈກ຺ກສຸຕ຺ຕໍ

໓໑. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈກ຺ການິ, ເຍຫິ ສມນ຺ນາຄຕານໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ຈຕຸຈກ຺ກໍ ວຕ຺ຕຕິ, ເຍຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ເທວມນຸສ຺ສາ ນຈິຣສ຺ເສວ ມຫນ຺ຕຕ຺ຕໍ ເວປຸລ຺ລຕ຺ຕໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ ໂຠເຄສຸ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ປຕິຣູປເທສວາໂສ, ສປ຺ປຸຣິສາວສ຺ສໂຍ [ສປ຺ປຸຣິສູປສ຺ສໂຍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ອຕ຺ຕສມ຺ມາປຓິຘິ, ປຸພ຺ເພ ຈ ກຕປຸຎ຺ຎຕາ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຈກ຺ການິ, ເຍຫິ ສມນ຺ນາຄຕານໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ຈຕຸຈກ຺ກໍ ວຕ຺ຕຕິ, ເຍຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ເທວມນຸສ຺ສາ ນຈິຣສ຺ເສວ ມຫນ຺ຕຕ຺ຕໍ ເວປຸລ຺ລຕ຺ຕໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ ໂຠເຄສູ’’ຕິ.

‘‘ປຕິຣູເປ ວເສ ເທເສ, ອຣິຍມິຕ຺ຕກໂຣ ສິຍາ;

ສມ຺ມາປຓິຘິສມ຺ປນ຺ໂນ, ປຸພ຺ເພ ປຸຎ຺ຎກໂຕ ນໂຣ;

ຘຎ຺ຎໍ ຘນໍ ຍໂສ ກິຕ຺ຕິ, ສຸຂຎ຺ເຈຕໍຘິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. ປຐມໍ;

໒. ສງ຺ຄຫສຸຕ຺ຕໍ

໓໒. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູນິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ທານໍ, ເປຍ຺ຍວຊ຺ຊໍ, ອຕ຺ຖຈຣິຍາ, ສມານຕ຺ຕຕາ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູນີ’’ຕິ.

‘‘ທານຎ຺ຈ ເປຍ຺ຍວຊ຺ຊຎ຺ຈ [ສງ຺ຄເຫ (ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປາຐນ຺ຕຣໍ) ທີ. ນິ. ໓.໒໗໓ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ອຕ຺ຖຈຣິຍາ ຈ ຍາ ອິຘ;

ສມານຕ຺ຕຕາ ຈ ຘມ຺ເມສຸ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຍຖາຣຫໍ;

ເອເຕ ໂຂ ສງ຺ຄຫາ ໂລເກ, ຣຖສ຺ສາຓີວ ຍາຍໂຕ.

‘‘ເອເຕ ຈ ສງ຺ຄຫາ ນາສ຺ສຸ, ນ ມາຕາ ປຸຕ຺ຕກາຣຓາ;

ລເຠຖ ມານໍ ປູຊໍ ວາ, ປິຕາ ວາ ປຸຕ຺ຕກາຣຓາ.

‘‘ຍສ຺ມາ ຈ ສງ຺ຄຫາ [ສງ຺ຄເຫ (ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປາຐນ຺ຕຣໍ) ທີ. ນິ. ໓.໒໗໓ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ເອເຕ, ສມເວກ຺ຂນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ;

ຕສ຺ມາ ມຫຕ຺ຕໍ ປປ຺ໂປນ຺ຕິ, ປາສໍສາ ຈ ຠວນ຺ຕິ ເຕ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ;

໓. ສີຫສຸຕ຺ຕໍ

໓໓. ‘‘ສີໂຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຄຣາຊາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ອາສຍາ ນິກ຺ຂມຕິ. ອາສຍາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ວິຊມ຺ຠຕິ. ວິຊມ຺ຠິຕ຺ວາ ສມນ຺ຕາ ຈຕຸທ຺ທິສາ ອນຸວິໂລເກຕິ. ສມນ຺ຕາ ຈຕຸທ຺ທິສາ ອນຸວິໂລເກຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີຫນາທໍ ນທຕິ. ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີຫນາທໍ ນທິຕ຺ວາ ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກມຕິ. ເຍ ໂຂ ປນ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາ ປາຓາ ສີຫສ຺ສ ມິຄຣຎ຺ໂຎ ນທໂຕ ສທ຺ທໍ ສຸຓນ຺ຕິ, ເຕ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຠຍໍ ສໍເວຄໍ ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ພິລໍ ພິລາສຍາ ປວິສນ຺ຕິ, ທກໍ ທກາສຍາ [ອຸທກໍ ອຸທກາສຍາ (ກ.) ສໍ. ນິ. ໓.໗໘; ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໓໗ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ປວິສນ຺ຕິ, ວນໍ ວນາສຍາ ປວິສນ຺ຕິ, ອາກາສໍ ປກ຺ຂິໂນ ຠຊນ຺ຕິ. ເຍປິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາຄາ ຄາມນິຄມຣາຊຘານີສຸ ທຬ຺ເຫຫິ ວຣຕ຺ເຕຫິ ພນ຺ຘເນຫິ ພທ຺ຘາ, ເຕປິ ຕານິ ພນ຺ຘນານິ ສຎ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສມ຺ປທາເລຕ຺ວາ ຠີຕາ ມຸຕ຺ຕກຣີສໍ ຈຊມານາ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປລາຍນ຺ຕິ. ເອວໍ ມຫິທ຺ຘິໂກ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕານໍ ປາຓານໍ, ເອວໍ ມເຫສກ຺ໂຂ ເອວໍ ມຫານຸຠາໂວ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍທາ ຕຖາຄໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ, ໂສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ – ‘ອິຕິ ສກ຺ກາໂຍ, ອິຕິ ສກ຺ກາຍສມຸທໂຍ, ອິຕິ ສກ຺ກາຍນິໂຣໂຘ [ສກ຺ກາຍສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ (ອຏ຺ຐ., ສໍ. ນິ. ໓.໗໘) ‘‘ສກ຺ກາຍນິໂຣຘຄາມິນີ’’ຕິ ປຈ຺ຉິມປທໍ ປນ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ອິຕິ ສກ຺ກາຍນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ. ເຍປິ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວາ ທີຆາຍຸກາ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ສຸຂພຫຸລາ ອຸຈ຺ເຈສຸ ວິມາເນສຸ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກາ, ເຕປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຠຍໍ ສໍເວຄໍ ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ – ‘ອນິຈ຺ຈາ ວຕ ກິຣ, ໂຠ, ມຍໍ ສມານາ ນິຈ຺ຈມ຺ຫາຕິ ອມຎ຺ຎິມ຺ຫ; ອທ຺ຘຸວາ ວຕ ກິຣ, ໂຠ, ມຍໍ ສມານາ ຘຸວມ຺ຫາຕິ ອມຎ຺ຎິມ຺ຫ; ອສສ຺ສຕາ ວຕ ກິຣ, ໂຠ, ມຍໍ ສມານາ ສສ຺ສຕມ຺ຫາຕິ ອມຎ຺ຎິມ຺ຫ. ມຍໍ ກິຣ, ໂຠ, ອນິຈ຺ຈາ ອທ຺ຘຸວາ ອສສ຺ສຕາ ສກ຺ກາຍປຣິຍາປນ຺ນາ’ຕິ. ເອວໍ ມຫິທ຺ຘິໂກ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ, ເອວໍ ມເຫສກ຺ໂຂ ເອວໍ ມຫານຸຠາໂວ’’ຕິ.

‘‘ຍທາ ພຸທ຺ໂຘ ອຠິຎ຺ຎາຍ, ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕຍີ;

ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ, ສຕ຺ຖາ ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ.

‘‘ສກ຺ກາຍຎ຺ຈ ນິໂຣຘຎ຺ຈ, ສກ຺ກາຍສ຺ສ ຈ ສມ຺ຠວໍ;

ອຣິຍຎ຺ຈຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ, ທຸກ຺ຂູປສມຄາມິນໍ.

‘‘ເຍປິ ທີຆາຍຸກາ ເທວາ, ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ຍສສ຺ສິໂນ;

ຠີຕາ ສນ຺ຕາສມາປາທຸໍ, ສີຫສ຺ເສວິ’ຕເຣມິຄາ.

‘‘ອວີຕິວຕ຺ຕາ ສກ຺ກາຍໍ, ອນິຈ຺ຈາ ກິຣ ໂຠ ມຍໍ;

ສຸຕ຺ວາ ອຣຫໂຕ ວາກ຺ຍໍ, ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕສ຺ສ ຕາທິໂນ’’ຕິ [ສໍ. ນິ. ໓.໗໘]. ຕຕິຍໍ;

໔. ອຄ຺ຄປ຺ປສາທສຸຕ຺ຕໍ

໓໔. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຄ຺ຄປ຺ປສາທາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ອປທາ ວາ ທ຺ວິປທາ [ທິປທາ (ສີ. ປີ.) ອ. ນິ. ໕.໓໒; ອິຕິວຸ. ໙໐] ວາ ຈຕຸປ຺ປທາ ວາ ພຫຸປ຺ປທາ ວາ ຣູປິໂນ ວາ ອຣູປິໂນ ວາ ສຎ຺ຎິໂນ ວາ ອສຎ຺ຎິໂນ ວາ ເນວສຎ຺ຎິນາສຎ຺ຎິໂນ ວາ, ຕຖາຄໂຕ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພຸທ຺ເຘ ປສນ຺ນາ, ອຄ຺ເຄ ເຕ ປສນ຺ນາ. ອຄ຺ເຄ ໂຂ ປນ ປສນ຺ນານໍ ອຄ຺ໂຄ ວິປາໂກ ໂຫຕິ.

‘‘ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສງ຺ຂຕາ, ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ. ເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິເຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິເກ ມຄ຺ເຄ ປສນ຺ນາ, ອຄ຺ເຄ ເຕ ປສນ຺ນາ. ອຄ຺ເຄ ໂຂ ປນ ປສນ຺ນານໍ ອຄ຺ໂຄ ວິປາໂກ ໂຫຕິ.

‘‘ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສງ຺ຂຕາ ວາ ອສງ຺ຂຕາ ວາ, ວິຣາໂຄ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ, ຍທິທໍ ມທນິມ຺ມທໂນ ປິປາສວິນໂຍ ອາລຍສມຸຄ຺ຆາໂຕ ວຏ຺ຏຸປຈ຺ເຉໂທ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂໂຍ ວິຣາໂຄ ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານໍ. ເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຣາເຄ ຘມ຺ເມ ປສນ຺ນາ, ອຄ຺ເຄ ເຕ ປສນ຺ນາ. ອຄ຺ເຄ ໂຂ ປນ ປສນ຺ນານໍ ອຄ຺ໂຄ ວິປາໂກ ໂຫຕິ.

‘‘ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຆາ ວາ ຄຓາ ວາ, ຕຖາຄຕສາວກສງ຺ໂຆ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ, ຍທິທໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຸຣິສຍຸຄານິ ອຏ຺ຐ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລາ ເອສ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ເຆ ປສນ຺ນາ, ອຄ຺ເຄ ເຕ ປສນ຺ນາ. ອຄ຺ເຄ ໂຂ ປນ ປສນ຺ນານໍ ອຄ຺ໂຄ ວິປາໂກ ໂຫຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຄ຺ຄປ຺ປສາທາ’’ຕິ.

‘‘ອຄ຺ຄໂຕ ເວ ປສນ຺ນານໍ, ອຄ຺ຄໍ ຘມ຺ມໍ ວິຊານຕໍ;

ອຄ຺ເຄ ພຸທ຺ເຘ ປສນ຺ນານໍ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ເຍ ອນຸຕ຺ຕເຣ.

‘‘ອຄ຺ເຄ ຘມ຺ເມ ປສນ຺ນານໍ, ວິຣາຄູປສເມ ສຸເຂ;

ອຄ຺ເຄ ສງ຺ເຆ ປສນ຺ນານໍ, ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ເຕ ອນຸຕ຺ຕເຣ.

‘‘ອຄ຺ຄສ຺ມິໍ ທານໍ ທທຕໍ, ອຄ຺ຄໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕິ;

ອຄ຺ຄໍ ອາຍຸ ຈ ວຓ຺ໂຓ ຈ, ຍໂສ ກິຕ຺ຕິ ສຸຂໍ ພລໍ.

‘‘ອຄ຺ຄສ຺ສ ທາຕາ ເມຘາວີ, ອຄ຺ຄຘມ຺ມສມາຫິໂຕ;

ເທວຠູໂຕ ມນຸສ຺ໂສ ວາ, ອຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ປໂມທຕີ’’ຕິ [ອິຕິວຸ. ໙໐]. ຈຕຸຕ຺ຖໍ;

໕. ວສ຺ສກາຣສຸຕ຺ຕໍ

໓໕. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ອຖ ໂຂ ວສ຺ສກາໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຄຘມຫາມຕ຺ໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ວສ຺ສກາໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຄຘມຫາມຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຈຕູຫິ ໂຂ ມຍໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ມຫາປຎ຺ຎໍ ມຫາປຸຣິສໍ ປຎ຺ຎາເປມ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອິຘ, ໂຠ ໂຄຕມ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ສຸຕຊາຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ໂຂ ປນ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ຊານາຕິ – ‘ອຍໍ ອິມສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ, ອຍໍ ອິມສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ’ຕິ. ສຕິມາ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ ຈິຣກຕມ຺ປິ ຈິຣຠາສິຕມ຺ປິ ສຣິຕາ ອນຸສ຺ສຣິຕາ ຍານິ ໂຂ ປນ ຕານິ ຄຫຏ຺ຐການິ ກິໍກຣຓີຍານິ, ຕຕ຺ຖ ທກ຺ໂຂ ໂຫຕິ ອນລໂສ, ຕຕ຺ຣຸປາຍາຍ ວີມໍສາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອລໍ ກາຕຸໍ ອລໍ ສໍວິຘາຕຸໍ. ອິເມຫິ ໂຂ ມຍໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ມຫາປຎ຺ຎໍ ມຫາປຸຣິສໍ ປຎ຺ຎາເປມ. ສເຈ ເມ [ສເຈ ປນ ເມ (ສີ. ກ.), ສເຈ ເມ ປນ (ປີ.)], ໂຠ ໂຄຕມ, ອນຸໂມທິຕພ຺ພໍ ອນຸໂມທຕຸ ເມ ຠວໍ ໂຄຕໂມ; ສເຈ ປນ ເມ, ໂຠ ໂຄຕມ, ປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ພໍ ປຏິກ຺ໂກສຕຸ ເມ ຠວໍ ໂຄຕໂມ’’ຕິ.

‘‘ເນວ ໂຂ ຕ຺ຍາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອນຸໂມທາມິ ນ ປຏິກ຺ໂກສາມິ. ຈຕູຫິ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ມຫາປຎ຺ຎໍ ມຫາປຸຣິສໍ ປຎ຺ຎາເປມິ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ພຫຸຊນສຸຂາຍ; ພຫຸສ຺ສ ຊນຕາ ອຣິເຍ ຎາເຍ ປຕິຏ຺ຐາປິຕາ, ຍທິທໍ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມຕາ ກຸສລຘມ຺ມຕາ. ໂສ ຍໍ ວິຕກ຺ກໍ ອາກງ຺ຂຕິ ວິຕກ຺ເກຕຸໍ ຕໍ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກຕິ, ຍໍ ວິຕກ຺ກໍ ນາກງ຺ຂຕິ ວິຕກ຺ເກຕຸໍ ນ ຕໍ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກຕິ; ຍໍ ສງ຺ກປ຺ປໍ ອາກງ຺ຂຕິ ສງ຺ກປ຺ເປຕຸໍ ຕໍ ສງ຺ກປ຺ປໍ ສງ຺ກປ຺ເປຕິ, ຍໍ ສງ຺ກປ຺ປໍ ນາກງ຺ຂຕິ ສງ຺ກປ຺ເປຕຸໍ ນ ຕໍ ສງ຺ກປ຺ປໍ ສງ຺ກປ຺ເປຕິ. ອິຕິ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ວິຕກ຺ກປເຖ. ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ. ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເນວ ໂຂ ຕ຺ຍາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອນຸໂມທາມິ ນ ປນ ປຏິກ຺ໂກສາມິ. ອິເມຫິ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ມຫາປຎ຺ຎໍ ມຫາປຸຣິສໍ ປຎ຺ຎາເປມີ’’ຕິ.

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ! ຍາວ ສຸຠາສິຕໍ ຈິທໍ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ. ອິເມຫິ ຈ ມຍໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ຘາເຣມ; ຠວຎ຺ຫິ ໂຄຕໂມ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ພຫຸຊນສຸຂາຍ; ພຫຸ ເຕ [ພຫຸສ຺ສ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ຊນຕາ ອຣິເຍ ຎາເຍ ປຕິຏ຺ຐາປິຕາ, ຍທິທໍ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມຕາ ກຸສລຘມ຺ມຕາ. ຠວຎ຺ຫິ ໂຄຕໂມ ຍໍ ວິຕກ຺ກໍ ອາກງ຺ຂຕິ ວິຕກ຺ເກຕຸໍ ຕໍ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກຕິ, ຍໍ ວິຕກ຺ກໍ ນາກງ຺ຂຕິ ວິຕກ຺ເກຕຸໍ ນ ຕໍ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກຕິ, ຍໍ ສງ຺ກປ຺ປໍ ອາກງ຺ຂຕິ ສງ຺ກປ຺ເປຕຸໍ ຕໍ ສງ຺ກປ຺ປໍ ສງ຺ກປ຺ເປຕິ, ຍໍ ສງ຺ກປ຺ປໍ ນາກງ຺ຂຕິ ສງ຺ກປ຺ເປຕຸໍ ນ ຕໍ ສງ຺ກປ຺ປໍ ສງ຺ກປ຺ເປຕິ. ຠວຎ຺ຫິ ໂຄຕໂມ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ກປເຖ. ຠວຎ຺ຫິ ໂຄຕໂມ ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ. ຠວຎ຺ຫິ ໂຄຕໂມ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’’ຕິ.

‘‘ອທ຺ຘາ ໂຂ ຕ຺ຍາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອາສຊ຺ຊ ອຸປນີຍ ວາຈາ ຠາສິຕາ. ອປິ ຈ, ຕ຺ຍາຫໍ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມິ – ‘ອຫຎ຺ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ພຫຸຊນສຸຂາຍ; ພຫຸ ເມ [ພຫຸສ຺ສ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ຊນຕາ ອຣິເຍ ຎາເຍ ປຕິຏ຺ຐາປິຕາ, ຍທິທໍ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມຕາ ກຸສລຘມ຺ມຕາ. ອຫຎ຺ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍໍ ວິຕກ຺ກໍ ອາກງ຺ຂາມິ ວິຕກ຺ເກຕຸໍ ຕໍ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກມິ, ຍໍ ວິຕກ຺ກໍ ນາກງ຺ຂາມິ ວິຕກ຺ເກຕຸໍ ນ ຕໍ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກມິ, ຍໍ ສງ຺ກປ຺ປໍ ອາກງ຺ຂາມິ ສງ຺ກປ຺ເປຕຸໍ ຕໍ ສງ຺ກປ຺ປໍ ສງ຺ກປ຺ເປມິ, ຍໍ ສງ຺ກປ຺ປໍ ນາກງ຺ຂາມິ ສງ຺ກປ຺ເປຕຸໍ ນ ຕໍ ສງ຺ກປ຺ປໍ ສງ຺ກປ຺ເປມິ. ອຫຎ຺ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ກປເຖ. ອຫຎ຺ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ. ອຫຎ຺ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມີ’’’ຕິ.

‘‘ໂຍ ເວທິ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ, ມຈ຺ຈຸປາສປ຺ປໂມຈນໍ;

ຫິຕໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ, ຎາຍໍ ຘມ຺ມໍ ປກາສຍິ;

ຍໍ ເວ ທິສ຺ວາ ຈ ສຸຕ຺ວາ ຈ, ປສີທນ຺ຕິ ພຫູ ຊນາ [ປສີທຕິ ພຫຸຊ຺ຊໂນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)].

‘‘ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄສ຺ສ ກຸສໂລ, ກຕກິຈ຺ໂຈ ອນາສໂວ;

ພຸທ຺ໂຘ ອນ຺ຕິມສາຣີໂຣ [ອນ຺ຕິມຘາຣິໂຕ (ກ.)], ‘‘(ມຫາປຎ຺ໂຎ) [( ) ສ຺ຍາ. ໂປຕ຺ຖເກ ນຕ຺ຖິ] ມຫາປຸຣິໂສຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ;

໖. ໂທຓສຸຕ຺ຕໍ

໓໖. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ອນ຺ຕຣາ ຈ ອຸກ຺ກຏ຺ຐໍ ອນ຺ຕຣາ ຈ ເສຕພ຺ຍໍ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ໂທໂຓປິ ສຸທໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອນ຺ຕຣາ ຈ ອຸກ຺ກຏ຺ຐໍ ອນ຺ຕຣາ ຈ ເສຕພ຺ຍໍ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ໂທໂຓ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວໂຕ ປາເທສຸ ຈກ຺ການິ ສຫສ຺ສາຣານິ ສເນມິການິ ສນາຠິການິ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣານິ; ທິສ຺ວານສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ, ໂຠ, ອພ຺ຠຸຕໍ ວຕ, ໂຠ! ນ ວຕິມານິ ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ສ ປທານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ!! ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ອຖ ໂຂ ໂທໂຓ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວໂຕ ປທານິ ອນຸຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອທ຺ທສ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ນໍ ປາສາທິກໍ ປສາທນີຍໍ ສນ຺ຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສນ຺ຕມານສໍ ອຸຕ຺ຕມທມຖສມຖມນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ ທນ຺ຕໍ ຄຸຕ຺ຕໍ ສໍຍຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ [ຍຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ (ມຫາວ. ໒໕໗)] ນາຄໍ. ທິສ຺ວານ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ເທໂວ ໂນ ຠວໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເທໂວ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ໂນ ຠວໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ຍກ຺ໂຂ ໂນ ຠວໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍກ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ມນຸສ຺ໂສ ໂນ ຠວໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມນຸສ຺ໂສ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

‘‘‘ເທໂວ ໂນ ຠວໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ, ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ – ‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເທໂວ ຠວິສ຺ສາມີ’ຕິ ວເທສິ. ‘ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ໂນ ຠວໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ, ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ – ‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ຠວິສ຺ສາມີ’ຕິ ວເທສິ. ‘ຍກ຺ໂຂ ໂນ ຠວໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ, ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ – ‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍກ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສາມີ’ຕິ ວເທສິ. ‘ມນຸສ຺ໂສ ໂນ ຠວໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ, ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ – ‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມນຸສ຺ໂສ ຠວິສ຺ສາມີ’ຕິ ວເທສິ. ອຖ ໂກ ຈຣຫິ ຠວໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ?

‘‘ເຍສໍ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອາສວານໍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ເທໂວ ຠເວຍ຺ຍໍ, ເຕ ເມ ອາສວາ ປຫີນາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ. ເຍສໍ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອາສວານໍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ຠເວຍ຺ຍໍ… ຍກ຺ໂຂ ຠເວຍ຺ຍໍ… ມນຸສ຺ໂສ ຠເວຍ຺ຍໍ, ເຕ ເມ ອາສວາ ປຫີນາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຸປ຺ປລໍ ວາ ປທຸມໍ ວາ ປຸຓ຺ຑຣີກໍ ວາ ອຸທເກ ຊາຕໍ ອຸທເກ ສໍວຑ຺ຒໍ ອຸທກາ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄມ຺ມ ຕິຏ຺ຐຕິ ອນຸປລິຕ຺ຕໍ ອຸທເກນ; ເອວເມວໍ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂລເກ ຊາໂຕ ໂລເກ ສໍວຑ຺ໂຒ ໂລກໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫຣາມິ ອນຸປລິຕ຺ໂຕ ໂລເກນ. ພຸທ຺ໂຘຕິ ມໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຘາເຣຫີ’’ຕິ.

‘‘ເຍນ ເທວູປປຕ຺ຍສ຺ສ, ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ວາ ວິຫງ຺ຄໂມ;

ຍກ຺ຂຕ຺ຕໍ ເຍນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຎ຺ຈ ອພ຺ພເຊ;

ເຕ ມຍ຺ຫໍ, ອາສວາ ຂີຓາ, ວິທ຺ຘສ຺ຕາ ວິນຬີກຕາ.

‘‘ປຸຓ຺ຑຣີກໍ ຍຖາ ວຄ຺ຄຸ, ໂຕເຍນ ນຸປລິປ຺ປຕິ [ນຸປລິມ຺ປຕິ (ກ.)];

ນຸປລິປ຺ປາມິ [ນຸປລິມ຺ປາມິ (ກ.)] ໂລເກນ, ຕສ຺ມາ ພຸທ຺ໂຘສ຺ມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ;

໗. ອປຣິຫານິຍສຸຕ຺ຕໍ

໓໗. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຠພ຺ໂພ ປຣິຫານາຍ ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ສນ຺ຕິເກ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ໂຫຕິ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ໂຫຕິ, ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ; ຣກ຺ຂຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ; ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ… ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ… ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ… ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ; ຣກ຺ຂຕິ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ; ມນິນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ – ‘ເນວ ທວາຍ ນ ມທາຍ ນ ມຓ຺ຑນາຍ ນ ວິຠູສນາຍ; ຍາວເທວ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ຐິຕິຍາ ຍາປນາຍ ວິຫິໍສູປຣຕິຍາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍານຸຄ຺ຄຫາຍ. ອິຕິ ປຸຣາຓຎ຺ຈ ເວທນໍ ປຏິຫງ຺ຂາມິ, ນວຎ຺ຈ ເວທນໍ ນ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມິ, ຍາຕ຺ຣາ ຈ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ, ອນວຊ຺ຊຕາ ຈ ຜາສຸວິຫາໂຣ ຈາ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ທິວສໍ ຈງ຺ກເມນ ນິສຊ຺ຊາຍ ອາວຣຓີເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ; ຣຕ຺ຕິຍາ ປຐມໍ ຍາມໍ ຈງ຺ກເມນ ນິສຊ຺ຊາຍ ອາວຣຓີເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ; ຣຕ຺ຕິຍາ ມຊ຺ຌິມໍ ຍາມໍ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ, ປາເທ ປາທໍ ອຈ຺ຈາຘາຍ, ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອຸຏ຺ຐານສຎ຺ຎໍ ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ; ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຉິມໍ ຍາມໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຍ ຈງ຺ກເມນ ນິສຊ຺ຊາຍ ອາວຣຓີເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຠພ຺ໂພ ປຣິຫານາຍ, ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ສນ຺ຕິເກຕິ.

‘‘ສີເລ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຈ ສໍວຸໂຕ;

ໂຠຊນມ຺ຫິ ຈ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ, ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊຕິ.

‘‘ເອວໍ ວິຫາຣີ ອາຕາປີ, ອໂຫຣຕ຺ຕມຕນ຺ທິໂຕ;

ຠາວຍໍ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ, ໂຍຄກ຺ເຂມສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ.

‘‘ອປ຺ປມາທຣໂຕ ຠິກ຺ຂຸ, ປມາເທ ຠຍທສ຺ສິ ວາ [ຠຍທສ຺ສາວີ (ກ.) ຘ. ປ. ໓໒ ຘມ຺ມປເທປິ];

ອຠພ຺ໂພ ປຣິຫານາຍ, ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ສນ຺ຕິເກ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ;

໘. ປຕິລີນສຸຕ຺ຕໍ

໓໘. ‘‘ປນຸຓ຺ຓປຈ຺ເຈກສຈ຺ໂຈ [ປຓຸນ຺ນປຈ຺ເຈກສຈ຺ໂຈ (?)], ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ສມວຍສຏ຺ເຐສໂນ ປສ຺ສທ຺ຘກາຍສງ຺ຂາໂຣ ປຕິລີໂນ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປນຸຓ຺ຓປຈ຺ເຈກສຈ຺ໂຈ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຍານິ ຕານິ ປຸຖຸສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ປຸຖຸປຈ຺ເຈກສຈ຺ຈານິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກຕິ ວາ, ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກຕິ ວາ, ອນ຺ຕວາ ໂລໂກຕິ ວາ, ອນນ຺ຕວາ ໂລໂກຕິ ວາ, ຕໍ ຊີວໍ ຕໍ ສຣີຣນ຺ຕິ ວາ, ອຎ຺ຎໍ ຊີວໍ ອຎ຺ຎໍ ສຣີຣນ຺ຕິ ວາ, ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາຕິ ວາ, ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາຕິ ວາ, ໂຫຕິ ຈ ນ ຈ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາຕິ ວາ, ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາຕິ ວາ; ສພ຺ພານິ ຕານິ ນຸຓ຺ຓານິ ໂຫນ຺ຕິ ປນຸຓ຺ຓານິ ຈຕ຺ຕານິ ວນ຺ຕານິ ມຸຕ຺ຕານິ ປຫີນານິ ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐານິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປນຸຓ຺ຓປຈ຺ເຈກສຈ຺ໂຈ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສມວຍສຏ຺ເຐສໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ກາເມສນາ ປຫີນາ ໂຫຕິ, ຠເວສນາ ປຫີນາ ໂຫຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍສນາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສມວຍສຏ຺ເຐສໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປສ຺ສທ຺ຘກາຍສງ຺ຂາໂຣ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປສ຺ສທ຺ຘກາຍສງ຺ຂາໂຣ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຕິລີໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອສ຺ມິມາໂນ ປຫີໂນ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວໍກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຕິລີໂນ ໂຫຕິ. ປນຸຓ຺ຓປຈ຺ເຈກສຈ຺ໂຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ສມວຍສຏ຺ເຐສໂນ ປສ຺ສທ຺ຘກາຍສງ຺ຂາໂຣ ປຕິລີໂນ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

[ອິຕິວຸ. ໕໕ ອິຕິວຸຕ຺ຕເກປິ] ‘‘ກາເມສນາ ຠເວສນາ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍສນາ ສຫ;

ອິຕິ ສຈ຺ຈປຣາມາໂສ, ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານາ ສມຸສ຺ສຍາ.

[ອິຕິວຸ. ໕໕ ອິຕິວຸຕ຺ຕເກປິ] ‘‘ສພ຺ພຣາຄວິຣຕ຺ຕສ຺ສ, ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍວິມຸຕ຺ຕິໂນ;

ເອສນາ ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐາ, ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານາ ສມູຫຕາ.

‘‘ສ ເວ ສນ຺ໂຕ ສໂຕ ຠິກ຺ຂຸ, ປສ຺ສທ຺ໂຘ ອປຣາຊິໂຕ;

ມານາຠິສມຍາ ພຸທ຺ໂຘ, ປຕິລີໂນຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ;

໙. ອຸຊ຺ຊຍສຸຕ຺ຕໍ

໓໙. ອຖ ໂຂ ອຸຊ຺ຊໂຍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອຸຊ຺ຊໂຍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຠວມ຺ປິ ໂນ ໂຄຕໂມ ຍຎ຺ຎໍ ວຓ຺ເຓຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສພ຺ພໍ ຍຎ຺ຎໍ ວຓ຺ເຓມິ; ນ ປນາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສພ຺ພໍ ຍຎ຺ຎໍ ນ ວຓ຺ເຓມິ. ຍຖາຣູເປ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍຎ຺ເຎ ຄາໂວ ຫຎ຺ຎນ຺ຕິ, ອເຊຬກາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕິ, ກຸກ຺ກຸຏສູກຣາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕິ, ວິວິຘາ ປາຓາ ສງ຺ຆາຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ; ເອວຣູປໍ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສາຣມ຺ຠໍ ຍຎ຺ຎໍ ນ ວຓ຺ເຓມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຣູປຎ຺ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສາຣມ຺ຠໍ ຍຎ຺ຎໍ ນ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ ອຣຫນ຺ໂຕ ວາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ວາ ສມາປນ຺ນາ.

‘‘ຍຖາຣູເປ ຈ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍຎ຺ເຎ ເນວ ຄາໂວ ຫຎ຺ຎນ຺ຕິ, ນ ອເຊຬກາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕິ, ນ ກຸກ຺ກຸຏສູກຣາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕິ, ນ ວິວິຘາ ປາຓາ ສງ຺ຆາຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ; ເອວຣູປໍ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ນິຣາຣມ຺ຠໍ ຍຎ຺ຎໍ ວຓ຺ເຓມິ, ຍທິທໍ ນິຈ຺ຈທານໍ ອນຸກຸລຍຎ຺ຎໍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຣູປຎ຺ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ນິຣາຣມ຺ຠໍ ຍຎ຺ຎໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ ອຣຫນ຺ໂຕ ວາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ວາ ສມາປນ຺ນາ’’ຕິ.

‘‘ອສ຺ສເມຘໍ ປຸຣິສເມຘໍ, ສມ຺ມາປາສໍ ວາຊເປຍ຺ຍໍ ນິຣຄ຺ຄຬໍ;

ມຫາຍຎ຺ຎາ ມຫາຣມ຺ຠາ [ສມ຺ມາປາສໍ ວາຊເປຍ຺ຍໍ; ນິຣຄ຺ຄຬໍ ມຫາຣມ຺ຠາ (ປີ.) ສໍ. ນິ. ໑.໑໒໐], ນ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ມຫປ຺ຜລາ.

‘‘ອເຊຬກາ ຈ ຄາໂວ ຈ, ວິວິຘາ ຍຕ຺ຖ ຫຎ຺ຎເຣ;

ນ ຕໍ ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ ຍຎ຺ຎໍ, ອຸປຍນ຺ຕິ ມເຫສິໂນ.

‘‘ເຍ ຈ ຍຎ຺ຎາ ນິຣາຣມ຺ຠາ, ຍຊນ຺ຕິ ອນຸກຸລໍ ສທາ;

ອເຊຬກາ ຈ ຄາໂວ ຈ, ວິວິຘາ ເນຕ຺ຖ ຫຎ຺ຎເຣ [ນາເຊຬກາ ຈ ຄາໂວ ຈ, ວິວິຘາ ຍຕ຺ຖ ຫຎ຺ຎເຣ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)];

ຕຎ຺ຈ ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ ຍຎ຺ຎໍ, ອຸປຍນ຺ຕິ ມເຫສິໂນ.

‘‘ເອຕໍ [ເອວໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ຍເຊຖ ເມຘາວີ, ເອໂສ ຍຎ຺ໂຎ ມຫປ຺ຜໂລ;

ເອຕໍ [ເອວໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ຫິ ຍຊມານສ຺ສ, ເສຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ ນ ປາປິໂຍ;

ຍຎ຺ໂຎ ຈ ວິປຸໂລ ໂຫຕິ, ປສີທນ຺ຕິ ຈ ເທວຕາ’’ຕິ. ນວມໍ;

໑໐. ອຸທາຍີສຸຕ຺ຕໍ

໔໐. ອຖ ໂຂ ອຸທາຍີ [ອຸທາຍິ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ …ເປ… ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອຸທາຍີ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຠວມ຺ປິ ໂນ ໂຄຕໂມ ຍຎ຺ຎໍ ວຓ຺ເຓຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສພ຺ພໍ ຍຎ຺ຎໍ ວຓ຺ເຓມິ; ນ ປນາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສພ຺ພໍ ຍຎ຺ຎໍ ນ ວຓ຺ເຓມິ. ຍຖາຣູເປ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍຎ຺ເຎ ຄາໂວ ຫຎ຺ຎນ຺ຕິ, ອເຊຬກາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕິ, ກຸກ຺ກຸຏສູກຣາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕິ, ວິວິຘາ ປາຓາ ສງ຺ຆາຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ; ເອວຣູປໍ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສາຣມ຺ຠໍ ຍຎ຺ຎໍ ນ ວຓ຺ເຓມິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຣູປຎ຺ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສາຣມ຺ຠໍ ຍຎ຺ຎໍ ນ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ ອຣຫນ຺ໂຕ ວາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ວາ ສມາປນ຺ນາ.

‘‘ຍຖາຣູເປ ຈ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍຎ຺ເຎ ເນວ ຄາໂວ ຫຎ຺ຎນ຺ຕິ, ນ ອເຊຬກາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕິ, ນ ກຸກ຺ກຸຏສູກຣາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕິ, ນ ວິວິຘາ ປາຓາ ສງ຺ຆາຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ; ເອວຣູປໍ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ນິຣາຣມ຺ຠໍ ຍຎ຺ຎໍ ວຓ຺ເຓມິ, ຍທິທໍ ນິຈ຺ຈທານໍ ອນຸກຸລຍຎ຺ຎໍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຣູປຎ຺ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ນິຣາຣມ຺ຠໍ ຍຎ຺ຎໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ ອຣຫນ຺ໂຕ ວາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ວາ ສມາປນ຺ນາ’’ຕິ.

‘‘ອຠິສງ຺ຂຕໍ ນິຣາຣມ຺ຠໍ, ຍຎ຺ຎໍ ກາເລນ ກປ຺ປິຍໍ;

ຕາທິສໍ ອຸປສໍຍນ຺ຕິ, ສຎ຺ຎຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣໂຍ.

‘‘ວິວຏຈ຺ຉທາ [ວິວຕ຺ຕຈ຺ຉທາ (ສີ. ປີ.), ວິວຏ຺ຏຈ຺ຉທາ (ກ.)] ເຍ ໂລເກ, ວີຕິວຕ຺ຕາ ກຸລໍ ຄຕິໍ;

ຍຎ຺ຎເມຕໍ ປສໍສນ຺ຕິ, ພຸທ຺ຘາ ຍຎ຺ຎສ຺ສ [ປຸຎ຺ຎສ຺ສ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ໂກວິທາ.

‘‘ຍຎ຺ເຎ ວາ ຍທິ ວາ ສທ຺ເຘ, ຫພ຺ຍໍ [ຫວ຺ຍໍ (ສີ. ປີ.), ຫຸຎ຺ຎໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ກຕ຺ວາ ຍຖາຣຫໍ;

ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ຍຊຕິ [ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ຍຊນ຺ຕິ (ກ.)], ສຸເຂຕ຺ເຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິສຸ.

‘‘ສຸຫຸຕໍ ສຸຍິຏ຺ຐໍ ສຸປ຺ປຕ຺ຕໍ [ສມ຺ປຕ຺ຕໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)], ທກ຺ຂິເຓຍ຺ເຍສຸ ຍໍ ກຕໍ;

ຍຎ຺ໂຎ ຈ ວິປຸໂລ ໂຫຕິ, ປສີທນ຺ຕິ ຈ ເທວຕາ.

‘‘ເອວໍ [ເອຕໍ (ກ.) ອ. ນິ. ໖.໓໗] ຍຊິຕ຺ວາ ເມຘາວີ, ສທ຺ໂຘ ມຸຕ຺ເຕນ ເຈຕສາ;

ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ສຸຂໍ ໂລກໍ, ປຓ຺ຑິໂຕ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ທສມໍ;

ຈກ຺ກວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ຈກ຺ໂກ ສງ຺ຄໂຫ ສີໂຫ, ປສາໂທ ວສ຺ສກາເຣນ ປຎ຺ຈມໍ;

ໂທໂຓ ອປຣິຫານິໂຍ ປຕິລີໂນ, ອຸຊ຺ຊໂຍ ອຸທາຍິນາ ເຕ ທສາຕິ.

໕. ໂຣຫິຕສ຺ສວຄ຺ໂຄ

໑. ສມາຘິຠາວນາສຸຕ຺ຕໍ

໔໑. ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘິຠາວນາ. ກຕມາ ຈຕສ຺ໂສ? ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘິຠາວນາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘິຠາວນາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຎາຓທສ຺ສນປ຺ປຏິລາຠາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘິຠາວນາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘິຠາວນາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ອາສວານໍ ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘິຠາວນາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘິຠາວນາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘິຠາວນາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຎາຓທສ຺ສນປ຺ປຏິລາຠາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາໂລກສຎ຺ຎໍ ມນສິ ກໂຣຕິ, ທິວາສຎ຺ຎໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ – ຍຖາ ທິວາ ຕຖາ ຣຕ຺ຕິໍ, ຍຖາ ຣຕ຺ຕິໍ ຕຖາ ທິວາ. ອິຕິ ວິວເຏນ ເຈຕສາ ອປຣິໂຍນທ຺ເຘນ ສປ຺ປຠາສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘິຠາວນາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຎາຓທສ຺ສນປ຺ປຏິລາຠາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘິຠາວນາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິທິຕາ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ; ວິທິຕາ ສຎ຺ຎາ…ເປ… ວິທິຕາ ວິຕກ຺ກາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘິຠາວນາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘິຠາວນາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ອາສວານໍ ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ – ‘ອິຕິ ຣູປໍ, ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ [ອຕ຺ຖຄໂມ (ສີ. ປີ.)]; ອິຕິ ເວທນາ, ອິຕິ ເວທນາຍ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ເວທນາຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ; ອິຕິ ສຎ຺ຎາ, ອິຕິ ສຎ຺ຎາຍ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ສຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ; ອິຕິ ສງ຺ຂາຣາ, ອິຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ; ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ’ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘິຠາວນາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ອາສວານໍ ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕສ຺ໂສ ສມາຘິຠາວນາ. ອິທຎ຺ຈ ປນ ເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ ປາຣາຍເນ ປຸຓ຺ຓກປຎ຺ເຫ –

‘‘ສງ຺ຂາຍ ໂລກສ຺ມິໍ ປໂຣປຣານິ,

ຍສ຺ສິຎ຺ຊິຕໍ ນຕ຺ຖິ ກຸຫິຎ຺ຈິ ໂລເກ;

ສນ຺ໂຕ ວິຘູໂມ ອນີໂຆ ນິຣາໂສ,

ອຕາຣິ ໂສ ຊາຕິຊຣນ຺ຕິ ພ຺ຣູມີ’’ຕິ [ສຸ. ນິ. ໑໐໕໔; ຈູຬນິ. ປຸຓ຺ຓກມາຓວປຸຈ຺ຉາ ໗໓]. ປຐມໍ;

໒. ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣຓສຸຕ຺ຕໍ

໔໒. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣຓານິ [ປຎ຺ຫາພ຺ຍາກຣຓານິ (ກ.)]. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ໂຫ ເອກໍສພ຺ຍາກຣຓີໂຍ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ໂຫ ວິຠຊ຺ຊພ຺ຍາກຣຓີໂຍ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ໂຫ ປຏິປຸຈ຺ຉາພ຺ຍາກຣຓີໂຍ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ໂຫ ຐປນີໂຍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣຓານີ’’ຕິ.

‘‘ເອກໍສວຈນໍ ເອກໍ, ວິຠຊ຺ຊວຈນາປຣໍ;

ຕຕິຍໍ ປຏິປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ປນ ຐາປເຍ.

‘‘ໂຍ ຈ ເຕສໍ [ເນສໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ, ຊານາຕິ ອນຸຘມ຺ມຕໍ;

ຈຕຸປຎ຺ຫສ຺ສ ກຸສໂລ, ອາຫຸ ຠິກ຺ຂຸໍ ຕຖາວິຘໍ.

‘‘ທຸຣາສໂທ ທຸປ຺ປສໂຫ, ຄມ຺ຠີໂຣ ທຸປ຺ປຘໍສິໂຍ;

ອໂຖ ອຕ຺ເຖ ອນຕ຺ເຖ ຈ, ອຸຠຍສ຺ສ ໂຫຕິ ໂກວິໂທ [ອຸຠຍຕ຺ຖສ຺ສ ໂກວິໂທ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)].

‘‘ອນຕ຺ຖໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ອຕ຺ຖໍ ຄຓ຺ຫາຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ອຕ຺ຖາຠິສມຍາ ຘີໂຣ, ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ;

໓. ປຐມໂກຘຄຣຸສຸຕ຺ຕໍ

໔໓. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ໂກຘຄຣຸ ນ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸ, ມກ຺ຂຄຣຸ ນ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸ, ລາຠຄຣຸ ນ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸ, ສກ຺ກາຣຄຣຸ ນ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸ ນ ໂກຘຄຣຸ, ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸ ນ ມກ຺ຂຄຣຸ, ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸ ນ ລາຠຄຣຸ, ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸ ນ ສກ຺ກາຣຄຣຸ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ໂກຘມກ຺ຂຄຣູ ຠິກ຺ຂູ, ລາຠສກ຺ກາຣຄາຣວາ;

ນ ເຕ ຘມ຺ເມ ວິຣູຫນ຺ຕິ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘເທສິເຕ.

‘‘ເຍ ຈ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸໂນ, ວິຫໍສຸ ວິຫຣນ຺ຕິ ຈ;

ເຕ ເວ ຘມ຺ເມ ວິຣູຫນ຺ຕິ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘເທສິເຕ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ;

໔. ທຸຕິຍໂກຘຄຣຸສຸຕ຺ຕໍ

໔໔. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສທ຺ຘມ຺ມາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ໂກຘຄຣຸຕາ ນ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸຕາ, ມກ຺ຂຄຣຸຕາ ນ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸຕາ, ລາຠຄຣຸຕາ ນ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸຕາ, ສກ຺ກາຣຄຣຸຕາ ນ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸຕາ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອສທ຺ຘມ຺ມາ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘມ຺ມາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸຕາ ນ ໂກຘຄຣຸຕາ, ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸຕາ ນ ມກ຺ຂຄຣຸຕາ, ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸຕາ ນ ລາຠຄຣຸຕາ, ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸຕາ ນ ສກ຺ກາຣຄຣຸຕາ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສທ຺ຘມ຺ມາ’’ຕິ.

‘‘ໂກຘມກ຺ຂຄຣຸ ຠິກ຺ຂຸ, ລາຠສກ຺ກາຣຄາຣໂວ;

ສຸເຂຕ຺ເຕ ປູຕິພີຊໍວ, ສທ຺ຘມ຺ເມ ນ ວິຣູຫຕິ.

‘‘ເຍ ຈ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸໂນ, ວິຫໍສຸ ວິຫຣນ຺ຕິ ຈ;

ເຕ ເວ ຘມ຺ເມ ວິຣູຫນ຺ຕິ, ສ຺ເນຫານ຺ວຍມິໂວສຘາ’’ຕິ [ສ຺ເນຫມນ຺ວາຍມິໂວສຘາຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]. ຈຕຸຕ຺ຖໍ;

໕. ໂຣຫິຕສ຺ສສຸຕ຺ຕໍ

໔໕. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ [ສໍ. ນິ. ໑.໑໐໗] ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ໂຣຫິຕສ຺ໂສ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ໂຓ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ໂຣຫິຕສ຺ໂສ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຍຕ຺ຖ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ນ ຊາຍຕິ ນ ຊີຍຕິ ນ ມີຍຕິ ນ ຈວຕິ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ສກ຺ກາ ນຸ ໂຂ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຄມເນນ ໂລກສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຎາຕຸໍ ວາ ທຏ຺ຐຸໍ ວາ ປາປຸຓິຕຸໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ຍຕ຺ຖ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ນ ຊາຍຕິ ນ ຊີຍຕິ ນ ມີຍຕິ ນ ຈວຕິ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ນາຫໍ ຕໍ ຄມເນນ ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ຎາເຕຍ຺ຍໍ ທຏ຺ເຐຍ຺ຍໍ ປຕ຺ເຕຍ຺ຍນ຺ຕິ ວທາມີ’’ຕິ.

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ຍາວ ສຸຠາສິຕມິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ – ‘ຍຕ຺ຖ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ນ ຊາຍຕິ ນ ຊີຍຕິ ນ ມີຍຕິ ນ ຈວຕິ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ນາຫໍ ຕໍ ຄມເນນ ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ຎາເຕຍ຺ຍໍ ທຏ຺ເຐຍ຺ຍໍ ປຕ຺ເຕຍ຺ຍນ຺ຕິ ວທາມີ’’’ຕິ.

‘‘ຠູຕປຸພ຺ພາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ໂຣຫິຕສ຺ໂສ ນາມ ອິສິ ອໂຫສິໍ ໂຠຊປຸຕ຺ໂຕ ອິທ຺ຘິມາ ເວຫາສງ຺ຄໂມ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວຣູໂປ ຊໂວ ອໂຫສິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ທຬ຺ຫຘມ຺ມາ [ທຬ຺ຫຘມ຺ໂມ, ອ. ນິ. ໙.໓໘; ມ. ນິ. ໑.໑໖໑ (ສພ຺ພຕ຺ຖ) ຏີກາ ຈ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານພ຺ຍາກຣຓໍ ຈ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ] ຘນຸຄ຺ຄໂຫ ສິກ຺ຂິໂຕ ກຕຫຕ຺ໂຖ ກຕູປາສໂນ ລຫຸເກນ ອສເນນ ອປ຺ປກສິເຣນ ຕິຣິຍໍ ຕາລຈ຺ຉາຍໍ ອຕິປາເຕຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວຣູໂປ ປທວີຕິຫາໂຣ ອໂຫສິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ປຸຣຕ຺ຖິມາ ສມຸທ຺ທາ ປຈ຺ຉິໂມ ສມຸທ຺ໂທ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວຣູເປນ ຊເວນ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ເອວຣູເປນ ຈ ປທວີຕິຫາເຣນ ເອວຣູປໍ ອິຈ຺ຉາຄຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ – ‘ອຫໍ ຄມເນນ ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສາມີ’ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ອສິຕປີຕຂາຍິຕສາຍິຕາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວກມ຺ມາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ນິທ຺ທາກິລມຖປຏິວິໂນທນາ ວສ຺ສສຕາຍຸໂກ ວສ຺ສສຕຊີວີ ວສ຺ສສຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອປ຺ປຕ຺ວາວ ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ອນ຺ຕຣາເຍວ ກາລງ຺ກໂຕ.

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ຍາວ ສຸຠາສິຕມິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ – ‘ຍຕ຺ຖ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ນ ຊາຍຕິ ນ ຊີຍຕິ ນ ມີຍຕິ ນ ຈວຕິ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ນາຫໍ ຕໍ ຄມເນນ ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ຎາເຕຍ຺ຍໍ ທຏ຺ເຐຍ຺ຍໍ ປຕ຺ເຕຍ຺ຍນ຺ຕິ ວທາມີ’’’ຕິ.

‘‘‘ຍຕ຺ຖ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ນ ຊາຍຕິ ນ ຊີຍຕິ ນ ມີຍຕິ ນ ຈວຕິ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ນາຫໍ ຕໍ ຄມເນນ ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ຎາເຕຍ຺ຍໍ ທຏ຺ເຐຍ຺ຍໍ ປຕ຺ເຕຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ ວທາມິ. ນ ຈາຫໍ, ອາວຸໂສ, ອປ຺ປຕ຺ວາວ ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍໍ ວທາມິ. ອປິ ຈາຫໍ, ອາວຸໂສ, ອິມສ຺ມິໍເຍວ ພ຺ຍາມມຕ຺ເຕ ກເຬວເຣ [ກເຬພເຣ (ສີ. ປີ.)] ສສຎ຺ຎິມ຺ຫິ ສມນເກ ໂລກຎ຺ຈ ປຎ຺ຎາເປມິ ໂລກສມຸທຍຎ຺ຈ ໂລກນິໂຣຘຎ຺ຈ ໂລກນິໂຣຘຄາມິນິຎ຺ຈ ປຏິປທ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຄມເນນ ນ ປຕ຺ຕພ຺ໂພ, ໂລກສ຺ສນ຺ໂຕ ກຸທາຈນໍ;

ນ ຈ ອປ຺ປຕ຺ວາ ໂລກນ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂາ ອຕ຺ຖິ ປໂມຈນໍ.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫເວ ໂລກວິທູ ສຸເມໂຘ,

ໂລກນ຺ຕຄູ ວຸສິຕພ຺ຣຫ຺ມຈຣິໂຍ;

ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ສມິຕາວິ ຎຕ຺ວາ,

ນາສີສຕີ [ນາສິໍສຕີ (ສີ.)] ໂລກມິມໍ ປຣຎ຺ຈາ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ;

໖. ທຸຕິຍໂຣຫິຕສ຺ສສຸຕ຺ຕໍ

໔໖. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຕ຺ຕິໍ ໂຣຫິຕສ຺ໂສ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ໂຓ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຣຫິຕສ຺ໂສ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ຍຕ຺ຖ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ [ສໍ. ນິ. ໑.໑໐໗], ນ ຊາຍຕິ ນ ຊີຍຕິ ນ ມີຍຕິ ນ ຈວຕິ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ສກ຺ກາ ນຸ ໂຂ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຄມເນນ ໂລກສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຎາຕຸໍ ວາ ທຏ຺ຐຸໍ ວາ ປາປຸຓິຕຸໍ ວາ’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຣຫິຕສ຺ສໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ຍຕ຺ຖ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ນ ຊາຍຕິ ນ ຊີຍຕິ ນ ມີຍຕິ ນ ຈວຕິ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ນາຫໍ ຕໍ ຄມເນນ ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ຎາເຕຍ຺ຍໍ ທຏ຺ເຐຍ຺ຍໍ ປຕ຺ເຕຍ຺ຍນ຺ຕິ ວທາມີ’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຣຫິຕສ຺ໂສ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ຍາວ ສຸຠາສິຕມິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ – ຍຕ຺ຖ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ນ ຊາຍຕິ ນ ຊີຍຕິ ນ ມີຍຕິ ນ ຈວຕິ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ນາຫໍ ຕໍ ຄມເນນ ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ຎາເຕຍ຺ຍໍ ທຏ຺ເຐຍ຺ຍໍ ປຕ຺ເຕຍ຺ຍນ຺ຕິ ວທາມິ’’’.

‘‘ຠູຕປຸພ຺ພາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ໂຣຫິຕສ຺ໂສ ນາມ ອິສິ ອໂຫສິໍ ໂຠຊປຸຕ຺ໂຕ ອິທ຺ຘິມາ ເວຫາສງ຺ຄໂມ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວຣູໂປ ຊໂວ ອໂຫສິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ທຬ຺ຫຘມ຺ມາ ຘນຸຄ຺ຄໂຫ ສິກ຺ຂິໂຕ ກຕຫຕ຺ໂຖ ກຕູປາສໂນ ລຫຸເກນ ອສເນນ ອປ຺ປກສິເຣນ ຕິຣິຍໍ ຕາລຈ຺ຉາຍໍ ອຕິປາເຕຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວຣູໂປ ປທວີຕິຫາໂຣ ອໂຫສິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ປຸຣຕ຺ຖິມາ ສມຸທ຺ທາ ປຈ຺ຉິໂມ ສມຸທ຺ໂທ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວຣູເປນ ຊເວນ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ເອວຣູເປນ ຈ ປທວີຕິຫາເຣນ ເອວຣູປໍ ອິຈ຺ຉາຄຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ – ອຫໍ ຄມເນນ ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ອສິຕປີຕຂາຍິຕສາຍິຕາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວກມ຺ມາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ນິທ຺ທາກິລມຖປຏິວິໂນທນາ ວສ຺ສສຕາຍຸໂກ ວສ຺ສສຕຊີວີ ວສ຺ສສຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອປ຺ປຕ຺ວາວ ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ອນ຺ຕຣາເຍວ ກາລງ຺ກໂຕ.

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ຍາວ ສຸຠາສິຕມິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ – ‘ຍຕ຺ຖ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ນ ຊາຍຕິ ນ ຊີຍຕິ ນ ມີຍຕິ ນ ຈວຕິ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ນາຫໍ ຕໍ ຄມເນນ ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ຎາເຕຍ຺ຍໍ ທຏ຺ເຐຍ຺ຍໍ ປຕ຺ເຕຍ຺ຍນ຺ຕິ ວທາມີ’’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຣຫິຕສ຺ສໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈໍ –

‘‘‘ຍຕ຺ຖ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ນ ຊາຍຕິ ນ ຊີຍຕິ ນ ມີຍຕິ ນ ຈວຕິ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ນາຫໍ, ຕໍ ຄມເນນ ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ຎາເຕຍ຺ຍໍ ທຏ຺ເຐຍ຺ຍໍ ປຕ຺ເຕຍ຺ຍນ຺ຕິ ວທາມີ’ຕິ. ນ ຈາຫໍ, ອາວຸໂສ, ອປ຺ປຕ຺ວາວ ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກິຣິຍໍ ວທາມິ. ອປິ ຈາຫໍ, ອາວຸໂສ, ອິມສ຺ມິໍເຍວ ພ຺ຍາມມຕ຺ເຕ ກເຬວເຣ ສສຎ຺ຎິມ຺ຫິ ສມນເກ ໂລກຎ຺ຈ ປຎ຺ຎາເປມິ ໂລກສມຸທຍຎ຺ຈ ໂລກນິໂຣຘຎ຺ຈ ໂລກນິໂຣຘຄາມິນິຎ຺ຈ ປຏິປທ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຄມເນນ ນ ປຕ຺ຕພ຺ໂພ, ໂລກສ຺ສນ຺ໂຕ ກຸທາຈນໍ;

ນ ຈ ອປ຺ປຕ຺ວາ ໂລກນ຺ຕໍ, ທຸກ຺ຂາ ອຕ຺ຖິ ປໂມຈນໍ.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫເວ ໂລກວິທູ ສຸເມໂຘ,

ໂລກນ຺ຕຄູ ວຸສິຕພ຺ຣຫ຺ມຈຣິໂຍ;

ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ສມິຕາວິ ຎຕ຺ວາ,

ນາສີສຕີ ໂລກມິມໍ ປຣຎ຺ຈາ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ;

໗. ສຸວິທູຣສຸຕ຺ຕໍ

໔໗. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸວິທູຣວິທູຣານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ນຠຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຖວີ ຈ; ອິທໍ ປຐມໍ ສຸວິທູຣວິທູເຣ. ໂອຣິມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຣໍ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ປາຣິມຎ຺ຈ; ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ສຸວິທູຣວິທູເຣ. ຍໂຕ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວໂຣຈໂນ ອພ຺ຠຸເທຕິ ຍຕ຺ຖ ຈ ອຕ຺ຖເມຕິ [ອຕ຺ຖງ຺ຄເມຕິ (ສ຺ຍາ.), ເວຕິ (ກ.)]; ອິທໍ ຕຕິຍໍ ສຸວິທູຣວິທູເຣ. ສຕຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ໂມ ອສຕຎ຺ຈ ຘມ຺ໂມ; ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ສຸວິທູຣວິທູເຣ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ສຸວິທູຣວິທູຣານີ’’ຕິ.

[ຊາ. ໒.໒໑.໔໑໔, ໔໔໘] ‘‘ນຠຎ຺ຈ ທູເຣ ປຖວີ ຈ ທູເຣ,

ປາຣໍ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ຕທາຫຸ ທູເຣ;

ຍໂຕ ຈ ເວໂຣຈໂນ ອພ຺ຠຸເທຕິ,

ປຠງ຺ກໂຣ ຍຕ຺ຖ ຈ ອຕ຺ຖເມຕິ;

ຕໂຕ ຫເວ ທູຣຕຣໍ ວທນ຺ຕິ,

ສຕຎ຺ຈ ຘມ຺ມໍ ອສຕຎ຺ຈ ຘມ຺ມໍ.

‘‘ອພ຺ຍາຍິໂກ ໂຫຕິ ສຕໍ ສມາຄໂມ,

ຍາວາປິ [ຍາວມ຺ປິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ຕເຖວ ໂຫຕິ;

ຂິປ຺ປຎ຺ຫິ ເວຕິ ອສຕໍ ສມາຄໂມ,

ຕສ຺ມາ ສຕໍ ຘມ຺ໂມ ອສພ຺ຠິ ອາຣກາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ;

໘. ວິສາຂສຸຕ຺ຕໍ

໔໘. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ວິສາໂຂ ປຎ຺ຈາລປຸຕ຺ໂຕ [ປຎ຺ຈາລິປຸຕ຺ໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອຸປຏ຺ຐານສາລາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕິ ສມາທເປຕິ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕິ ສມ຺ປຫໍເສຕິ, ໂປຣິຍາ ວາຈາຍ ວິສ຺ສຏ຺ຐາຍ ອເນລຄລາຍ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນິຍາ ປຣິຍາປນ຺ນາຍ ອນິສ຺ສິຕາຍ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນ ອຸປຏ຺ຐານສາລາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ –

‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປຏ຺ຐານສາລາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕິ ສມາທເປຕິ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕິ ສມ຺ປຫໍເສຕິ ໂປຣິຍາ ວາຈາຍ ວິສ຺ສຏ຺ຐາຍ ອເນລຄລາຍ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນິຍາ ປຣິຍາປນ຺ນາຍ ອນິສ຺ສິຕາຍາ’’ຕິ? ‘‘ອາຍສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ວິສາໂຂ ປຎ຺ຈາລປຸຕ຺ໂຕ ອຸປຏ຺ຐານສາລາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕິ ສມາທເປຕິ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕິ ສມ຺ປຫໍເສຕິ ໂປຣິຍາ ວາຈາຍ ວິສ຺ສຏ຺ຐາຍ ອເນລຄລາຍ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນິຍາ ປຣິຍາປນ຺ນາຍ ອນິສ຺ສິຕາຍາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ວິສາຂໍ ປຎ຺ຈາລປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ວິສາຂ! ສາຘຸ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ວິສາຂ, ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສສິ ສມາທເປສິ ສມຸຕ຺ເຕເຊສິ ສມ຺ປຫໍເສສິ ໂປຣິຍາ ວາຈາຍ ວິສ຺ສຏ຺ຐາຍ ອເນລຄລາຍ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນິຍາ ປຣິຍາປນ຺ນາຍ ອນິສ຺ສິຕາຍາຕິ.

‘‘ນາຠາສມານໍ ຊານນ຺ຕິ, ມິສ຺ສໍ ພາເລຫິ ປຓ຺ຑິຕໍ;

ຠາສມານຎ຺ຈ ຊານນ຺ຕິ, ເທເສນ຺ຕໍ ອມຕໍ ປທໍ.

‘‘ຠາສເຍ ໂຊຕເຍ ຘມ຺ມໍ, ປຄ຺ຄຓ຺ເຫ ອິສິນໍ ຘຊໍ;

ສຸຠາສິຕຘຊາ ອິສໂຍ, ຘມ຺ໂມ ຫິ ອິສິນໍ ຘໂຊ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ;

໙. ວິປລ຺ລາສສຸຕ຺ຕໍ

໔໙. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຎ຺ຎາວິປລ຺ລາສາ ຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາສາ ທິຏ຺ຐິວິປລ຺ລາສາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອນິຈ຺ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາວິປລ຺ລາໂສ ຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາໂສ ທິຏ຺ຐິວິປລ຺ລາໂສ; ທຸກ຺ເຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຂນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາວິປລ຺ລາໂສ ຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາໂສ ທິຏ຺ຐິວິປລ຺ລາໂສ; ອນຕ຺ຕນິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕາຕິ ສຎ຺ຎາວິປລ຺ລາໂສ ຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາໂສ ທິຏ຺ຐິວິປລ຺ລາໂສ; ອສຸເຠ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຠນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາວິປລ຺ລາໂສ ຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາໂສ ທິຏ຺ຐິວິປລ຺ລາໂສ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຎ຺ຎາວິປລ຺ລາສາ ຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາສາ ທິຏ຺ຐິວິປລ຺ລາສາ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ນສຎ຺ຎາວິປລ຺ລາສາ ນຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາສາ ນທິຏ຺ຐິວິປລ຺ລາສາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອນິຈ຺ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ນສຎ຺ຎາວິປລ຺ລາໂສ ນຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາໂສ ນທິຏ຺ຐິວິປລ຺ລາໂສ; ທຸກ຺ເຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ນສຎ຺ຎາວິປລ຺ລາໂສ ນຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາໂສ ນທິຏ຺ຐິວິປລ຺ລາໂສ; ອນຕ຺ຕນິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຕ຺ຕາຕິ ນສຎ຺ຎາວິປລ຺ລາໂສ ນຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາໂສ ນທິຏ຺ຐິວິປລ຺ລາໂສ; ອສຸເຠ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສຸຠນ຺ຕິ ນສຎ຺ຎາວິປລ຺ລາໂສ ນຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາໂສ ນທິຏ຺ຐິວິປລ຺ລາໂສ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ນສຎ຺ຎາວິປລ຺ລາສາ ນຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາສາ ນທິຏ຺ຐິວິປລ຺ລາສາ’’ຕິ.

‘‘ອນິຈ຺ເຈ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎິໂນ, ທຸກ຺ເຂ ຈ ສຸຂສຎ຺ຎິໂນ;

ອນຕ຺ຕນິ ຈ ອຕ຺ຕາຕິ, ອສຸເຠ ສຸຠສຎ຺ຎິໂນ;

ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຫຕາ ສຕ຺ຕາ, ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ວິສຎ຺ຎິໂນ.

‘‘ເຕ ໂຍຄຍຸຕ຺ຕາ ມາຣສ຺ສ, ອໂຍຄກ຺ເຂມິໂນ ຊນາ;

ສຕ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ສໍສາຣໍ, ຊາຕິມຣຓຄາມິໂນ.

‘‘ຍທາ ຈ ພຸທ຺ຘາ ໂລກສ຺ມິໍ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ປຠງ຺ກຣາ;

ເຕ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ [ເຕມໍ ຘມ຺ມໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ປກາເສນ຺ຕິ, ທຸກ຺ຂູປສມຄາມິນໍ.

‘‘ເຕສໍ ສຸຕ຺ວານ ສປ຺ປຎ຺ຎາ, ສຈິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈລທ຺ຘາ ເຕ;

ອນິຈ຺ຈໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທກ຺ຂຸໍ, ທຸກ຺ຂມທ຺ທກ຺ຂຸ ທຸກ຺ຂໂຕ.

‘‘ອນຕ຺ຕນິ ອນຕ຺ຕາຕິ, ອສຸຠໍ ອສຸຠຕທ຺ທສຸໍ;

ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສມາທານາ, ສພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປຈ຺ຈຄຸ’’ນ຺ຕິ [ປຏິ. ມ. ໑.໒໓໖]. ນວມໍ;

໑໐. ອຸປກ຺ກິເລສສຸຕ຺ຕໍ

໕໐. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ [ຈູຬວ. ໔໔໗], ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ອຸປກ຺ກິເລສາ, ເຍຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐາ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ນ ຕປນ຺ຕິ ນ ຠາສນ຺ຕິ ນ ວິໂຣຈນ຺ຕິ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອພ຺ຠາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ອຸປກ຺ກິເລສາ, ເຍນ ອຸປກ຺ກິເລເສນ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐາ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ນ ຕປນ຺ຕິ ນ ຠາສນ຺ຕິ ນ ວິໂຣຈນ຺ຕິ.

‘‘ມຫິກາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ອຸປກ຺ກິເລສາ, ເຍນ ອຸປກ຺ກິເລເສນ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐາ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ນ ຕປນ຺ຕິ ນ ຠາສນ຺ຕິ ນ ວິໂຣຈນ຺ຕິ.

‘‘ຘູໂມ ຣໂຊ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ເຍນ ອຸປກ຺ກິເລເສນ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐາ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ນ ຕປນ຺ຕິ ນ ຠາສນ຺ຕິ ນ ວິໂຣຈນ຺ຕິ.

‘‘ຣາຫຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສຸຣິນ຺ໂທ ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ເຍນ ອຸປກ຺ກິເລເສນ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐາ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ນ ຕປນ຺ຕິ ນ ຠາສນ຺ຕິ ນ ວິໂຣຈນ຺ຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ອຸປກ຺ກິເລສາ, ເຍຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐາ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ນ ຕປນ຺ຕິ ນ ຠາສນ຺ຕິ ນ ວິໂຣຈນ຺ຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣເມ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ອຸປກ຺ກິເລສາ, ເຍຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐາ ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນ ຕປນ຺ຕິ ນ ຠາສນ຺ຕິ ນ ວິໂຣຈນ຺ຕິ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສຸຣໍ ປິວນ຺ຕິ ເມຣຍໍ, ສຸຣາເມຣຍປານາ ອປ຺ປຏິວິຣຕາ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ເຍນ ອຸປກ຺ກິເລເສນ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐາ ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນ ຕປນ຺ຕິ ນ ຠາສນ຺ຕິ ນ ວິໂຣຈນ຺ຕິ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວນ຺ຕິ, ເມຖຸນສ຺ມາ ຘມ຺ມາ ອປ຺ປຏິວິຣຕາ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ເຍນ ອຸປກ຺ກິເລເສນ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐາ ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນ ຕປນ຺ຕິ ນ ຠາສນ຺ຕິ ນ ວິໂຣຈນ຺ຕິ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຊາຕຣູປຣຊຕໍ ສາທິຍນ຺ຕິ, ຊາຕຣູປຣຊຕປຏິຄ຺ຄຫຓາ ອປ຺ປຏິວິຣຕາ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິໂຍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ເຍນ ອຸປກ຺ກິເລເສນ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐາ ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນ ຕປນ຺ຕິ ນ ຠາສນ຺ຕິ ນ ວິໂຣຈນ຺ຕິ.

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ມິຈ຺ຉາຊີເວນ ຊີວນ຺ຕິ, ມິຈ຺ຉາຊີວາ ອປ຺ປຏິວິຣຕາ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ເຍນ ອຸປກ຺ກິເລເສນ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐາ ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນ ຕປນ຺ຕິ ນ ຠາສນ຺ຕິ ນ ວິໂຣຈນ຺ຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ອຸປກ຺ກິເລສາ, ເຍຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐາ ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນ ຕປນ຺ຕິ ນ ຠາສນ຺ຕິ ນ ວິໂຣຈນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຣາຄໂທສປຣິກ຺ກິຏ຺ຐາ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ອວິຊ຺ຊານິວຸຕາ ໂປສາ, ປິຍຣູປາຠິນນ຺ທິໂນ.

‘‘ສຸຣໍ ປິວນ຺ຕິ ເມຣຍໍ, ປຏິເສວນ຺ຕິ ເມຖຸນໍ;

ຣຊຕໍ ຊາຕຣູປຎ຺ຈ, ສາທິຍນ຺ຕິ ອວິທ຺ທສູ;

ມິຈ຺ຉາຊີເວນ ຊີວນ຺ຕິ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ.

‘‘ເອເຕ ອຸປກ຺ກິເລສາ ວຸຕ຺ຕາ, ພຸທ຺ເຘນາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນາ;

ເຍຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ [ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐາ (ສີ. ປີ.)], ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ນ ຕປນ຺ຕິ ນ ຠາສນ຺ຕິ, ອສຸທ຺ຘາ ສຣຊາ ມຄາ.

‘‘ອນ຺ຘກາເຣນ ໂອນທ຺ຘາ, ຕຓ຺ຫາທາສາ ສເນຕ຺ຕິກາ;

ວຑ຺ເຒນ຺ຕິ ກຏສິໍ ໂຆຣໍ, ອາທິຍນ຺ຕິ ປຸນພ຺ຠວ’’ນ຺ຕິ. ທສມໍ;

ໂຣຫິຕສ຺ສວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ສມາຘິປຎ຺ຫາ ທ຺ເວ ໂກຘາ, ໂຣຫິຕສ຺ສາປເຣ ທຸເວ;

ສຸວິທູຣວິສາຂວິປລ຺ລາສາ, ອຸປກ຺ກິເລເສນ ເຕ ທສາຕິ.

ປຐມປຓ຺ຓາສກໍ ສມຕ຺ຕໍ.

໒. ທຸຕິຍປຓ຺ຓາສກໍ

(໖) ໑. ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ທວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ທສຸຕ຺ຕໍ

໕໑. ສາວຕ຺ຖິນິທານໍ. ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ທາ ກຸສລາຠິສນ຺ທາ ສຸຂສ຺ສາຫາຣາ ໂສວຄ຺ຄິກາ ສຸຂວິປາກາ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກາ ອິຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕາຍ ມນາປາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຍສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈີວຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊມາໂນ ອປ຺ປມາຓໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອປ຺ປມາໂຓ ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ໂທ ກຸສລາຠິສນ຺ໂທ ສຸຂສ຺ສາຫາໂຣ ໂສວຄ຺ຄິໂກ ສຸຂວິປາໂກ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິໂກ ອິຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕາຍ ມນາປາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ຍສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊມາໂນ ອປ຺ປມາຓໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອປ຺ປມາໂຓ ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ໂທ ກຸສລາຠິສນ຺ໂທ ສຸຂສ຺ສາຫາໂຣ ໂສວຄ຺ຄິໂກ ສຸຂວິປາໂກ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິໂກ ອິຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕາຍ ມນາປາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ຍສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເສນາສນໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊມາໂນ ອປ຺ປມາຓໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອປ຺ປມາໂຓ ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ໂທ ກຸສລາຠິສນ຺ໂທ ສຸຂສ຺ສາຫາໂຣ ໂສວຄ຺ຄິໂກ ສຸຂວິປາໂກ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິໂກ ອິຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕາຍ ມນາປາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ຍສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊມາໂນ ອປ຺ປມາຓໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອປ຺ປມາໂຓ ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ໂທ ກຸສລາຠິສນ຺ໂທ ສຸຂສ຺ສາຫາໂຣ ໂສວຄ຺ຄິໂກ ສຸຂວິປາໂກ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິໂກ ອິຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕາຍ ມນາປາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ທາ ກຸສລາຠິສນ຺ທາ ສຸຂສ຺ສາຫາຣາ ໂສວຄ຺ຄິກາ ສຸຂວິປາກາ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກາ ອິຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕາຍ ມນາປາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

‘‘ອິເມຫິ ຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ເທຫິ ກຸສລາຠິສນ຺ເທຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ນ ສຸກຣໍ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ປມາຓໍ ຄເຫຕຸໍ [ຄເຓຕຸໍ (ກ.)] – ‘ເອຕ຺ຕໂກ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ໂທ ກຸສລາຠິສນ຺ໂທ ສຸຂສ຺ສາຫາໂຣ ໂສວຄ຺ຄິໂກ ສຸຂວິປາໂກ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິໂກ ອິຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕາຍ ມນາປາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ໂຍ [ອສງ຺ເຂຍ຺ໂຍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ມຫາປຸຎ຺ຎກ຺ຂນ຺ໂຘຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ [ສງ຺ຂໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ນ ສຸກຣໍ ອຸທກສ຺ສ ປມາຓໍ ຄເຫຕຸໍ – ‘ເອຕ຺ຕການິ ອຸທກາຬ຺ຫການີຕິ ວາ, ເອຕ຺ຕການິ ອຸທກາຬ຺ຫກສຕານີຕິ ວາ, ເອຕ຺ຕການິ ອຸທກາຬ຺ຫກສຫສ຺ສານີຕິ ວາ, ເອຕ຺ຕການິ ອຸທກາຬ຺ຫກສຕສຫສ຺ສານີຕິ ວາ’, ອຖ ໂຂ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ໂຍ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ມຫາອຸທກກ຺ຂນ຺ໂຘຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ເທຫິ ກຸສລາຠິສນ຺ເທຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ນ ສຸກຣໍ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ປມາຓໍ ຄເຫຕຸໍ – ‘ເອຕ຺ຕໂກ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ໂທ ກຸສລາຠິສນ຺ໂທ ສຸຂສ຺ສາຫາໂຣ ໂສວຄ຺ຄິໂກ ສຸຂວິປາໂກ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິໂກ ອິຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕາຍ ມນາປາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ໂຍ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ມຫາປຸຎ຺ຎກ຺ຂນ຺ໂຘຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

‘‘ມໂຫທຘິໍ ອປຣິມິຕໍ ມຫາສຣໍ,

ພຫຸເຠຣວໍ ຣຕນວຣານມາລຍໍ [ຣຕນຄຓານມາລຍໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)];

ນຊ຺ໂຊ ຍຖາ ນຣຄຓສງ຺ຆເສວິຕາ [ມຈ຺ຉຄຓສໍຆເສວິຕາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)],

ປຸຖູ ສວນ຺ຕີ ອຸປຍນ຺ຕິ ສາຄຣໍ.

‘‘ເອວໍ ນຣໍ ອນ຺ນທປານວຕ຺ຖທໍ [ອນ຺ນປານວຕ຺ຖໍ (ກ.)],

ເສຍ຺ຍານິສຊ຺ຊຕ຺ຖຣຓສ຺ສ ທາຍກໍ;

ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ຘາຣາ ອຸປຍນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕໍ,

ນຊ຺ໂຊ ຍຖາ ວາຣິວຫາວ ສາຄຣ’’ນ຺ຕິ. ປຐມໍ;

໒. ທຸຕິຍປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ທສຸຕ຺ຕໍ

໕໒. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ທາ ກຸສລາຠິສນ຺ທາ ສຸຂສ຺ສາຫາຣາ ໂສວຄ຺ຄິກາ ສຸຂວິປາກາ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກາ ອິຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕາຍ ມນາປາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ໂທ ກຸສລາຠິສນ຺ໂທ ສຸຂສ຺ສາຫາໂຣ ໂສວຄ຺ຄິໂກ ສຸຂວິປາໂກ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິໂກ ອິຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕາຍ ມນາປາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ – ‘ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີ’ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ໂທ ກຸສລາຠິສນ຺ໂທ ສຸຂສ຺ສາຫາໂຣ ໂສວຄ຺ຄິໂກ ສຸຂວິປາໂກ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິໂກ ອິຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕາຍ ມນາປາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ສງ຺ເຆ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ – ‘ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ອຸຊຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ຎາຍປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ຍທິທໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຸຣິສຍຸຄານິ ອຏ຺ຐ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລາ, ເອສ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິໂຍ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ໂທ ກຸສລາຠິສນ຺ໂທ ສຸຂສ຺ສາຫາໂຣ ໂສວຄ຺ຄິໂກ ສຸຂວິປາໂກ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິໂກ ອິຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕາຍ ມນາປາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອຣິຍກນ຺ເຕຫິ ສີເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ ອຂຓ຺ເຑຫິ ອຈ຺ຉິທ຺ເທຫິ ອສພເລຫິ ອກມ຺ມາເສຫິ ຠຸຊິສ຺ເສຫິ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ເຖຫິ ອປຣາມຏ຺ເຐຫິ ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິເກຫິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ໂທ ກຸສລາຠິສນ຺ໂທ ສຸຂສ຺ສາຫາໂຣ ໂສວຄ຺ຄິໂກ ສຸຂວິປາໂກ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິໂກ ອິຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕາຍ ມນາປາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ທາ ກຸສລາຠິສນ຺ທາ ສຸຂສ຺ສາຫາຣາ ໂສວຄ຺ຄິກາ ສຸຂວິປາກາ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກາ ອິຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕາຍ ມນາປາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ.

[ອ. ນິ. ໕.໔໗] ‘‘ຍສ຺ສ ສທ຺ຘາ ຕຖາຄເຕ, ອຈລາ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕາ;

ສີລຎ຺ຈ ຍສ຺ສ ກລ຺ຍາຓໍ, ອຣິຍກນ຺ຕໍ ປສໍສິຕໍ.

‘‘ສງ຺ເຆ ປສາໂທ ຍສ຺ສຕ຺ຖິ, ອຸຊຸຠູຕຎ຺ຈ ທສ຺ສນໍ;

ອທລິທ຺ໂທຕິ ຕໍ ອາຫຸ, ອໂມຆໍ ຕສ຺ສ ຊີວິຕໍ.

‘‘ຕສ຺ມາ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ, ປສາທໍ ຘມ຺ມທສ຺ສນໍ;

ອນຸຍຸຎ຺ເຊຖ ເມຘາວີ, ສຣໍ ພຸທ຺ຘານ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ;

໓. ປຐມສໍວາສສຸຕ຺ຕໍ

໕໓. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ອນ຺ຕຣາ ຈ ມຘຸຣໍ ອນ຺ຕຣາ ຈ ເວຣຎ຺ຊໍ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ສມ຺ພຫຸລາປິ ໂຂ ຄຫປຕີ ຈ ຄຫປຕານິໂຍ ຈ ອນ຺ຕຣາ ຈ ມຘຸຣໍ ອນ຺ຕຣາ ຈ ເວຣຎ຺ຊໍ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ( ) [(ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ) (ປີ. ກ.)] ນິສີທິ. ອທ຺ທສໍສຸ ໂຂ ຄຫປຕີ ຈ ຄຫປຕານິໂຍ ຈ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ນໍ. ທິສ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ເນ ໂຂ ເຕ ຄຫປຕີ ຈ ຄຫປຕານິໂຍ ຈ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຄຫປຕໂຍ, ສໍວາສາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຉໂວ ຉວາຍ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ, ຉໂວ ເທວິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ, ເທໂວ ຉວາຍ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ, ເທໂວ ເທວິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຄຫປຕໂຍ, ຉໂວ ຉວາຍ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ? ອິຘ, ຄຫປຕໂຍ, ສາມິໂກ ໂຫຕິ ປາຓາຕິປາຕີ ອທິນ຺ນາທາຍີ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ມຸສາວາທີ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐາຍີ ທຸສ຺ສີໂລ ປາປຘມ຺ໂມ ມຈ຺ເຉຣມລປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ອກ຺ໂກສກປຣິຠາສໂກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ; ຠຣິຍາປິສ຺ສ ໂຫຕິ ປາຓາຕິປາຕິນີ ອທິນ຺ນາທາຍິນີ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣິນີ ມຸສາວາທິນີ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐາຍິນີ ທຸສ຺ສີລາ ປາປຘມ຺ມາ ມຈ຺ເຉຣມລປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ອກ຺ໂກສິກປຣິຠາສິກາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ຉໂວ ຉວາຍ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຄຫປຕໂຍ, ຉໂວ ເທວິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ? ອິຘ, ຄຫປຕໂຍ, ສາມິໂກ ໂຫຕິ ປາຓາຕິປາຕີ ອທິນ຺ນາທາຍີ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ມຸສາວາທີ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐາຍີ ທຸສ຺ສີໂລ ປາປຘມ຺ໂມ ມຈ຺ເຉຣມລປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ອກ຺ໂກສກປຣິຠາສໂກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ; ຠຣິຍາ ຂ຺ວສ຺ສ ໂຫຕິ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣຕາ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣຕາ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣຕາ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣຕາ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣຕາ ສີລວຕີ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ອນກ຺ໂກສິກປຣິຠາສິກາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ຉໂວ ເທວິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຄຫປຕໂຍ, ເທໂວ ຉວາຍ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ? ອິຘ, ຄຫປຕໂຍ, ສາມິໂກ ໂຫຕິ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ສີລວາ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ອນກ຺ໂກສກປຣິຠາສໂກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ; ຠຣິຍາ ຂ຺ວສ຺ສ ໂຫຕິ ປາຓາຕິປາຕິນີ…ເປ… ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐາຍິນີ ທຸສ຺ສີລາ ປາປຘມ຺ມາ ມຈ຺ເຉຣມລປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ອກ຺ໂກສິກປຣິຠາສິກາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ເທໂວ ຉວາຍ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຄຫປຕໂຍ, ເທໂວ ເທວິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ? ອິຘ, ຄຫປຕໂຍ, ສາມິໂກ ໂຫຕິ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ…ເປ… ສີລວາ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ອນກ຺ໂກສກປຣິຠາສໂກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ; ຠຣິຍາປິສ຺ສ ໂຫຕິ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣຕາ…ເປ… ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣຕາ ສີລວຕີ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ອນກ຺ໂກສິກປຣິຠາສິກາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ເທໂວ ເທວິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຄຫປຕໂຍ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສໍວາສາ’’ຕິ.

‘‘ອຸໂຠ ຈ ໂຫນ຺ຕິ ທຸສ຺ສີລາ, ກທຣິຍາ ປຣິຠາສກາ;

ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ຊານິປຕໂຍ, ຉວາ ສໍວາສມາຄຕາ.

‘‘ສາມິໂກ ໂຫຕິ ທຸສ຺ສີໂລ, ກທຣິໂຍ ປຣິຠາສໂກ;

ຠຣິຍາ ສີລວຕີ ໂຫຕິ, ວທຎ຺ຎູ ວີຕມຈ຺ຉຣາ;

ສາປິ ເທວີ ສໍວສຕິ, ຉເວນ ປຕິນາ ສຫ.

‘‘ສາມິໂກ ສີລວາ ໂຫຕິ, ວທຎ຺ຎູ ວີຕມຈ຺ຉໂຣ;

ຠຣິຍາ ໂຫຕິ ທຸສ຺ສີລາ, ກທຣິຍາ ປຣິຠາສິກາ;

ສາປິ ຉວາ ສໍວສຕິ, ເທເວນ ປຕິນາ ສຫ.

‘‘ອຸໂຠ ສທ຺ຘາ ວທຎ຺ຎູ ຈ, ສຎ຺ຎຕາ ຘມ຺ມຊີວິໂນ;

ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ຊານິປຕໂຍ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍໍວທາ.

‘‘ອຕ຺ຖາສໍ ປຈຸຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ຜາສຸກໍ [ຜາສຕ຺ຕໍ (ສີ.), ວາສຕ຺ຖໍ (ປີ.)] ອຸປຊາຍຕິ;

ອມິຕ຺ຕາ ທຸມ຺ມນາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຸຠິນ຺ນໍ ສມສີລິນໍ.

‘‘ອິຘ ຘມ຺ມໍ ຈຣິຕ຺ວານ, ສມສີລພ຺ພຕາ ອຸໂຠ;

ນນ຺ທິໂນ ເທວໂລກສ຺ມິໍ, ໂມທນ຺ຕິ ກາມກາມິໂນ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ;

໔. ທຸຕິຍສໍວາສສຸຕ຺ຕໍ

໕໔. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສໍວາສາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຉໂວ ຉວາຍ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ, ຉໂວ ເທວິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ, ເທໂວ ຉວາຍ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ, ເທໂວ ເທວິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉໂວ ຉວາຍ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ. ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາມິໂກ ໂຫຕິ ປາຓາຕິປາຕີ ອທິນ຺ນາທາຍີ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ມຸສາວາທີ ປິສຸຓວາໂຈ ຜຣຸສວາໂຈ ສມ຺ຜປ຺ປລາປີ ອຠິຊ຺ຌາລຸ ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ທຸສ຺ສີໂລ ປາປຘມ຺ໂມ ມຈ຺ເຉຣມລປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ອກ຺ໂກສກປຣິຠາສໂກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ; ຠຣິຍາປິສ຺ສ ໂຫຕິ ປາຓາຕິປາຕິນີ ອທິນ຺ນາທາຍິນີ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣິນີ ມຸສາວາທິນີ ປິສຸຓວາຈາ ຜຣຸສວາຈາ ສມ຺ຜປ຺ປລາປິນີ ອຠິຊ຺ຌາລຸນີ ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ທຸສ຺ສີລາ ປາປຘມ຺ມາ ມຈ຺ເຉຣມລປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ອກ຺ໂກສິກປຣິຠາສິກາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉໂວ ຉວາຍ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉໂວ ເທວິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາມິໂກ ໂຫຕິ ປາຓາຕິປາຕີ…ເປ… ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ທຸສ຺ສີໂລ ປາປຘມ຺ໂມ ມຈ຺ເຉຣມລປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ອກ຺ໂກສກປຣິຠາສໂກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ; ຠຣິຍາ ຂ຺ວສ຺ສ ໂຫຕິ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣຕາ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣຕາ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣຕາ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣຕາ ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣຕາ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣຕາ ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ປຏິວິຣຕາ ອນຠິຊ຺ຌາລຸນີ ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ສີລວຕີ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ອນກ຺ໂກສິກປຣິຠາສິກາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉໂວ ເທວິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທໂວ ຉວາຍ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາມິໂກ ໂຫຕິ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ປຏິວິຣໂຕ ອນຠິຊ຺ຌາລຸ ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ສີລວາ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ອນກ຺ໂກສກປຣິຠາສໂກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ; ຠຣິຍາ ຂ຺ວສ຺ສ ໂຫຕິ ປາຓາຕິປາຕິນີ…ເປ… ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ທຸສ຺ສີລາ ປາປຘມ຺ມາ ມຈ຺ເຉຣມລປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ອກ຺ໂກສິກປຣິຠາສິກາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທໂວ ຉວາຍ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທໂວ ເທວິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາມິໂກ ໂຫຕິ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ…ເປ… ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ສີລວາ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ອນກ຺ໂກສກປຣິຠາສໂກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ; ຠຣິຍາປິສ຺ສ ໂຫຕິ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣຕາ…ເປ… ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ສີລວຕີ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ອນກ຺ໂກສິກປຣິຠາສິກາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທໂວ ເທວິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສໍວາສາ’’ຕິ.

‘‘ອຸໂຠ ຈ ໂຫນ຺ຕິ ທຸສ຺ສີລາ, ກທຣິຍາ ປຣິຠາສກາ;

ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ຊານິປຕໂຍ, ຉວາ ສໍວາສມາຄຕາ.

‘‘ສາມິໂກ ໂຫຕິ ທຸສ຺ສີໂລ, ກທຣິໂຍ ປຣິຠາສໂກ;

ຠຣິຍາ ສີລວຕີ ໂຫຕິ, ວທຎ຺ຎູ ວີຕມຈ຺ຉຣາ;

ສາປິ ເທວີ ສໍວສຕິ, ຉເວນ ປຕິນາ ສຫ.

‘‘ສາມິໂກ ສີລວາ ໂຫຕິ, ວທຎ຺ຎູ ວີຕມຈ຺ຉໂຣ;

ຠຣິຍາ ໂຫຕິ ທຸສ຺ສີລາ, ກທຣິຍາ ປຣິຠາສິກາ;

ສາປິ ຉວາ ສໍວສຕິ, ເທເວນ ປຕິນາ ສຫ.

‘‘ອຸໂຠ ສທ຺ຘາ ວທຎ຺ຎູ ຈ, ສຎ຺ຎຕາ ຘມ຺ມຊີວິໂນ;

ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ຊານິປຕໂຍ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍໍວທາ.

‘‘ອຕ຺ຖາສໍ ປຈຸຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ຜາສຸກໍ ອຸປຊາຍຕິ;

ອມິຕ຺ຕາ ທຸມ຺ມນາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຸຠິນ຺ນໍ ສມສີລິນໍ.

‘‘ອິຘ ຘມ຺ມໍ ຈຣິຕ຺ວານ, ສມສີລພ຺ພຕາ ອຸໂຠ;

ນນ຺ທິໂນ ເທວໂລກສ຺ມິໍ, ໂມທນ຺ຕິ ກາມກາມິໂນ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ;

໕. ປຐມສມຊີວີສຸຕ຺ຕໍ

໕໕. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຠຄ຺ເຄສຸ ວິຫຣຕິ ສຸສຸມາຣຄິເຣ [ສຸໍສຸມາຣຄິເຣ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ເຠສກຬາວເນ [ເຠສກລາວເນ (ສີ. ປີ. ກ.)] ມິຄທາເຍ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ນກຸລປິຕຸໂນ ຄຫປຕິສ຺ສ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ນກຸລປິຕາ ຈ ຄຫປຕິ ນກຸລມາຕາ ຈ ຄຫປຕານີ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ນກຸລປິຕາ ຄຫປຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຍໂຕ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ນກຸລມາຕາ ຄຫປຕານີ ທຫຣສ຺ເສວ ທຫຣາ ອານີຕາ, ນາຠິຊານາມິ ນກຸລມາຕຣໍ ຄຫປຕານິໍ ມນສາປິ ອຕິຈຣິຕາ, ກຸໂຕ ປນ ກາເຍນ! ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍາມ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ທິຏ຺ເຐ ເຈວ ຘມ຺ເມ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ອຠິສມ຺ປຣາຍຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປສ຺ສິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ນກຸລມາຕາປິ ໂຂ ຄຫປຕານີ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຍໂຕຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ນກຸລປິຕຸໂນ ຄຫປຕິສ຺ສ ທຫຣສ຺ເສວ ທຫຣາ ອານີຕາ, ນາຠິຊານາມິ ນກຸລປິຕຣໍ ຄຫປຕິໍ ມນສາປິ ອຕິຈຣິຕາ, ກຸໂຕ ປນ ກາເຍນ! ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍາມ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ທິຏ຺ເຐ ເຈວ ຘມ຺ເມ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ອຠິສມ຺ປຣາຍຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປສ຺ສິຕຸ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍຸໍ ເຈ, ຄຫປຕໂຍ, ອຸໂຠ ຊານິປຕໂຍ ທິຏ຺ເຐ ເຈວ ຘມ຺ເມ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ອຠິສມ຺ປຣາຍຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ອຸໂຠວ [ອຸໂຠ ຈ (ສີ. ປີ.)] ອສ຺ສຸ ສມສທ຺ຘາ ສມສີລາ ສມຈາຄາ ສມປຎ຺ຎາ, ເຕ ທິຏ຺ເຐ ເຈວ ຘມ຺ເມ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ ອຠິສມ຺ປຣາຍຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ [ປສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕີຕິ (ກ.)].

‘‘ອຸໂຠ ສທ຺ຘາ ວທຎ຺ຎູ ຈ, ສຎ຺ຎຕາ ຘມ຺ມຊີວິໂນ;

ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ຊານິປຕໂຍ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍໍວທາ.

‘‘ອຕ຺ຖາສໍ ປຈຸຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ຜາສຸກໍ ອຸປຊາຍຕິ;

ອມິຕ຺ຕາ ທຸມ຺ມນາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຸຠິນ຺ນໍ ສມສີລິນໍ.

‘‘ອິຘ ຘມ຺ມໍ ຈຣິຕ຺ວານ, ສມສີລພ຺ພຕາ ອຸໂຠ;

ນນ຺ທິໂນ ເທວໂລກສ຺ມິໍ, ໂມທນ຺ຕິ ກາມກາມິໂນ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ;

໖. ທຸຕິຍສມຊີວີສຸຕ຺ຕໍ

໕໖. ‘‘ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍຸໍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸໂຠ ຊານິປຕໂຍ ທິຏ຺ເຐ ເຈວ ຘມ຺ເມ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ອຠິສມ຺ປຣາຍຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ອຸໂຠວ ອສ຺ສຸ ສມສທ຺ຘາ ສມສີລາ ສມຈາຄາ ສມປຎ຺ຎາ, ເຕ ທິຏ຺ເຐ ເຈວ ຘມ຺ເມ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ ອຠິສມ຺ປຣາຍຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ອຸໂຠ ສທ຺ຘາ ວທຎ຺ຎູ ຈ, ສຎ຺ຎຕາ ຘມ຺ມຊີວິໂນ;

ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ຊານິປຕໂຍ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍໍວທາ.

‘‘ອຕ຺ຖາສໍ ປຈຸຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ຜາສຸກໍ ອຸປຊາຍຕິ;

ອມິຕ຺ຕາ ທຸມ຺ມນາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຸຠິນ຺ນໍ ສມສີລິນໍ.

‘‘ອິຘ ຘມ຺ມໍ ຈຣິຕ຺ວານ, ສມສີລພ຺ພຕາ ອຸໂຠ;

ນນ຺ທິໂນ ເທວໂລກສ຺ມິໍ, ໂມທນ຺ຕິ ກາມກາມິໂນ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ;

໗. ສຸປ຺ປວາສາສຸຕ຺ຕໍ

໕໗. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກລິເຍສຸ ວິຫຣຕິ ປຊ຺ຊນິກໍ [ສຊ຺ຊເນລໍ (ສີ. ປີ.), ປຊ຺ຊເນລໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ນາມ ໂກລິຍານໍ ນິຄໂມ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ສຸປ຺ປວາສາຍ ໂກລິຍຘີຕຸຍາ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ສຸປ຺ປວາສາ ໂກລິຍຘີຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ສຫຕ຺ຖາ ສນ຺ຕປ຺ເປສິ ສມ຺ປວາເຣສິ. ອຖ ໂຂ ສຸປ຺ປວາສາ ໂກລິຍຘີຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຠຸຕ຺ຕາວິໍ ໂອນີຕປຕ຺ຕປາຓິໍ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ສຸປ຺ປວາສໍ ໂກລິຍຘີຕຣໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ໂຠຊນໍ, ສຸປ຺ປວາເສ, ເທນ຺ຕີ ອຣິຍສາວິກາ ປຏິຄ຺ຄາຫການໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ຐານານິ ເທຕິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອາຍຸໍ ເທຕິ, ວຓ຺ຓໍ ເທຕິ, ສຸຂໍ ເທຕິ, ພລໍ ເທຕິ. ອາຍຸໍ ໂຂ ປນ ທຕ຺ວາ ອາຍຸສ຺ສ ຠາຄິນີ ໂຫຕິ ທິພ຺ພສ຺ສ ວາ ມານຸສສ຺ສ ວາ. ວຓ຺ຓໍ ທຕ຺ວາ ວຓ຺ຓສ຺ສ ຠາຄິນີ ໂຫຕິ ທິພ຺ພສ຺ສ ວາ ມານຸສສ຺ສ ວາ. ສຸຂໍ ທຕ຺ວາ ສຸຂສ຺ສ ຠາຄິນີ ໂຫຕິ ທິພ຺ພສ຺ສ ວາ ມານຸສສ຺ສ ວາ. ພລໍ ທຕ຺ວາ ພລສ຺ສ ຠາຄິນີ ໂຫຕິ ທິພ຺ພສ຺ສ ວາ ມານຸສສ຺ສ ວາ. ໂຠຊນໍ, ສຸປ຺ປວາເສ, ເທນ຺ຕີ ອຣິຍສາວິກາ ປຏິຄ຺ຄາຫການໍ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຐານານິ ເທຕີ’’ຕິ.

‘‘ສຸສງ຺ຂຕໍ ໂຠຊນໍ ຍາ ທທາຕິ,

ສຸຈິໍ ປຓີຕໍ [ສຸປຓີຕໍ (ກ.)] ຣສສາ ອຸເປຕໍ;

ສາ ທກ຺ຂິຓາ ອຸຊ຺ຊຸຄເຕສຸ ທິນ຺ນາ,

ຈຣຓູປປນ຺ເນສຸ ມຫຄ຺ຄເຕສຸ;

ປຸຎ຺ເຎນ ປຸຎ຺ຎໍ ສໍສນ຺ທມານາ,

ມຫປ຺ຜລາ ໂລກວິທູນ ວຓ຺ຓິຕາ.

‘‘ເອຕາທິສໍ ຍຎ຺ຎມນຸສ຺ສຣນ຺ຕາ,

ເຍ ເວທຊາຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ ໂລເກ;

ວິເນຍ຺ຍ ມຈ຺ເຉຣມລໍ ສມູລໍ,

ອນິນ຺ທິຕາ ສຄ຺ຄມຸເປນ຺ຕິ ຐານ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ;

໘. ສຸທຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ

໕໘. ອຖ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຄຫປຕິ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ຄຫປຕິໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ໂຠຊນໍ, ຄຫປຕິ, ທທມາໂນ ອຣິຍສາວໂກ ປຏິຄ຺ຄາຫການໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ຐານານິ ເທຕິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອາຍຸໍ ເທຕິ, ວຓ຺ຓໍ ເທຕິ, ສຸຂໍ ເທຕິ, ພລໍ ເທຕິ. ອາຍຸໍ ໂຂ ປນ ທຕ຺ວາ ອາຍຸສ຺ສ ຠາຄີ ໂຫຕິ ທິພ຺ພສ຺ສ ວາ ມານຸສສ຺ສ ວາ. ວຓ຺ຓໍ ທຕ຺ວາ… ສຸຂໍ ທຕ຺ວາ… ພລໍ ທຕ຺ວາ ພລສ຺ສ ຠາຄີ ໂຫຕິ ທິພ຺ພສ຺ສ ວາ ມານຸສສ຺ສ ວາ. ໂຠຊນໍ, ຄຫປຕິ, ທທມາໂນ ອຣິຍສາວໂກ ປຏິຄ຺ຄາຫການໍ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຐານານິ ເທຕີ’’ຕິ.

[ມຫາວ. ໒໘໒] ‘‘ໂຍ ສຎ຺ຎຕານໍ ປຣທຕ຺ຕໂຠຊິນໍ,

ກາເລນ ສກ຺ກຈ຺ຈ ທທາຕິ ໂຠຊນໍ;

ຈຕ຺ຕາຣິ ຐານານິ ອນຸປ຺ປເວຈ຺ຉຕິ,

ອາຍຸຎ຺ຈ ວຓ຺ຓຎ຺ຈ ສຸຂໍ ພລຎ຺ຈ.

‘‘ໂສ ອາຍຸທາຍີ ວຓ຺ຓທາຍີ [ໂສ ອາຍຸທາຍີ ພລທາຍີ (ສີ. ປີ.), ອາຍຸທາຍີ ພລທາຍີ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ສຸຂໍ ພລໍ ທໂທ [ສຸຂໍ ວຓ຺ຓໍ ທໂທ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ສຸຂພລທໂທ (ກ.)] ນໂຣ;

ທີຆາຍຸ ຍສວາ ໂຫຕິ, ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖູປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ;

໙. ໂຠຊນສຸຕ຺ຕໍ

໕໙. ‘‘ໂຠຊນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທທມາໂນ ທາຍໂກ ປຏິຄ຺ຄາຫການໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ຐານານິ ເທຕິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອາຍຸໍ ເທຕິ, ວຓ຺ຓໍ ເທຕິ, ສຸຂໍ ເທຕິ, ພລໍ ເທຕິ. ອາຍຸໍ ໂຂ ປນ ທຕ຺ວາ ອາຍຸສ຺ສ ຠາຄີ ໂຫຕິ ທິພ຺ພສ຺ສ ວາ ມານຸສສ຺ສ ວາ. ວຓ຺ຓໍ ທຕ຺ວາ… ສຸຂໍ ທຕ຺ວາ… ພລໍ ທຕ຺ວາ ພລສ຺ສ ຠາຄີ ໂຫຕິ ທິພ຺ພສ຺ສ ວາ ມານຸສສ຺ສ ວາ. ໂຠຊນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທທມາໂນ ທາຍໂກ ປຏິຄ຺ຄາຫການໍ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຐານານິ ເທຕີ’’ຕິ.

[ມຫາວ. ໒໘໒] ‘‘ໂຍ ສຎ຺ຎຕານໍ ປຣທຕ຺ຕໂຠຊິນໍ,

ກາເລນ ສກ຺ກຈ຺ຈ ທທາຕິ ໂຠຊນໍ;

ຈຕ຺ຕາຣິ ຐານານິ ອນຸປ຺ປເວຈ຺ຉຕິ,

ອາຍຸຎ຺ຈ ວຓ຺ຓຎ຺ຈ ສຸຂໍ ພລຎ຺ຈ.

‘‘ໂສ ອາຍຸທາຍີ ວຓ຺ຓທາຍີ, ສຸຂໍ ພລໍ ທໂທ ນໂຣ;

ທີຆາຍຸ ຍສວາ ໂຫຕິ, ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖູປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ນວມໍ;

໑໐. ຄິຫິສາມີຈິສຸຕ຺ຕໍ

໖໐. ອຖ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຄຫປຕິ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ຄຫປຕິໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຈຕູຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍສາວໂກ ຄິຫິສາມີຈິປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ຍໂສປຏິລາຠິນິໍ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກໍ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອິຘ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ ຈີວເຣນ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ ປິຓ຺ຑປາເຕນ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ ເສນາສເນນ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ ຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣນ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍສາວໂກ ຄິຫິສາມີຈິປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ຍໂສປຏິລາຠິນິໍ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຄິຫິສາມີຈິປຏິປທໍ, ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ;

ສມ຺ມຄ຺ຄເຕ ສີລວນ຺ເຕ, ຈີວເຣນ ອຸປຏ຺ຐິຕາ.

ປິຓ຺ຑປາຕສຍເນນ, ຄິລານປ຺ປຈ຺ຈເຍນ ຈ;

ເຕສໍ ທິວາ ຈ ຣຕ຺ໂຕ ຈ, ສທາ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕິ;

ສຄ຺ຄຎ຺ຈ ກມຕິຏ຺ຐານໍ [ສຄ຺ຄຎ຺ຈ ສປ຺ປຕິຏ຺ຐານໍ (ກ.)], ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວານ ຠທ຺ທກ’’ນ຺ຕິ. ທສມໍ;

ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ທວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ທ຺ເວ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ທາ ທ຺ເວ ຈ, ສໍວາສາ ສມຊີວິໂນ;

ສຸປ຺ປວາສາ ສຸທຕ຺ໂຕ ຈ, ໂຠຊນໍ ຄິຫິສາມິຈີຕິ.

(໗) ໒. ປຕ຺ຕກມ຺ມວຄ຺ໂຄ

໑. ປຕ຺ຕກມ຺ມສຸຕ຺ຕໍ

໖໑. ອຖ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຄຫປຕິ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ຄຫປຕິໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຄຫປຕິ, ຘມ຺ມາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ທຸລ຺ລຠາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ໂຠຄາ ເມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕຸ ສຫຘມ຺ເມນາຕິ, ອຍໍ ປຐໂມ ຘມ຺ໂມ ອິຏ຺ໂຐ ກນ຺ໂຕ ມນາໂປ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ໂຠເຄ ລທ຺ຘາ ສຫຘມ຺ເມນ ຍໂສ ເມ ອາຄຈ຺ຉຕຸ ສຫ ຎາຕີຫິ ສຫ ອຸປຊ຺ຌາເຍຫີຕິ, ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ຘມ຺ໂມ ອິຏ຺ໂຐ ກນ຺ໂຕ ມນາໂປ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ໂຠເຄ ລທ຺ຘາ ສຫຘມ຺ເມນ ຍສໍ ລທ຺ຘາ ສຫ ຎາຕີຫິ ສຫ ອຸປຊ຺ຌາເຍຫິ ຈິຣໍ ຊີວາມິ ທີຆມາຍຸໍ ປາເລມີຕິ, ອຍໍ ຕຕິໂຍ ຘມ຺ໂມ ອິຏ຺ໂຐ ກນ຺ໂຕ ມນາໂປ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ໂຠເຄ ລທ຺ຘາ ສຫຘມ຺ເມນ ຍສໍ ລທ຺ຘາ ສຫ ຎາຕີຫິ ສຫ ອຸປຊ຺ຌາເຍຫິ ຈິຣໍ ຊີວິຕ຺ວາ ທີຆມາຍຸໍ ປາເລຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊາມີຕິ, ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຘມ຺ໂມ ອິຏ຺ໂຐ ກນ຺ໂຕ ມນາໂປ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ. ອິເມ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ທຸລ຺ລຠາ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ອິເມສໍ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ຈຕຸນ຺ນໍ ຘມ຺ມານໍ ອິຏ຺ຐານໍ ກນ຺ຕານໍ ມນາປານໍ ທຸລ຺ລຠານໍ ໂລກສ຺ມິໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ປຏິລາຠາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ສທ຺ຘາສມ຺ປທາ, ສີລສມ຺ປທາ, ຈາຄສມ຺ປທາ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຄຫປຕິ, ສທ຺ຘາສມ຺ປທາ? ອິຘ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສທ຺ທຫຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂພຘິໍ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ, ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຄຫປຕິ, ສທ຺ຘາສມ຺ປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຄຫປຕິ, ສີລສມ຺ປທາ? ອິຘ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຄຫປຕິ, ສີລສມ຺ປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຄຫປຕິ, ຈາຄສມ຺ປທາ? ອິຘ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ມຸຕ຺ຕຈາໂຄ ປຍຕປາຓິ ໂວສຄ຺ຄຣໂຕ ຍາຈໂຍໂຄ ທານສໍວິຠາຄຣໂຕ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຄຫປຕິ, ຈາຄສມ຺ປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຄຫປຕິ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາ? ອຠິຊ຺ຌາວິສມໂລຠາຠິຠູເຕນ, ຄຫປຕິ, ເຈຕສາ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ, ກິຈ຺ຈໍ ອປຣາເຘຕິ. ອກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ກິຈ຺ຈໍ ອປຣາເຘນ຺ໂຕ ຍສາ ຈ ສຸຂາ ຈ ຘໍສຕິ. ພ຺ຍາປາທາຠິຠູເຕນ, ຄຫປຕິ, ເຈຕສາ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ, ກິຈ຺ຈໍ ອປຣາເຘຕິ. ອກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ກິຈ຺ຈໍ ອປຣາເຘນ຺ໂຕ ຍສາ ຈ ສຸຂາ ຈ ຘໍສຕິ. ຖິນມິທ຺ຘາຠິຠູເຕນ, ຄຫປຕິ, ເຈຕສາ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ ກິຈ຺ຈໍ ອປຣາເຘຕິ. ອກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ກິຈ຺ຈໍ ອປຣາເຘນ຺ໂຕ ຍສາ ຈ ສຸຂາ ຈ ຘໍສຕິ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຠິຠູເຕນ, ຄຫປຕິ, ເຈຕສາ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ, ກິຈ຺ຈໍ ອປຣາເຘຕິ. ອກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ກິຈ຺ຈໍ ອປຣາເຘນ຺ໂຕ ຍສາ ຈ ສຸຂາ ຈ ຘໍສຕິ. ວິຈິກິຈ຺ຉາຠິຠູເຕນ, ຄຫປຕິ, ເຈຕສາ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ, ກິຈ຺ຈໍ ອປຣາເຘຕິ. ອກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ກິຈ຺ຈໍ ອປຣາເຘນ຺ໂຕ ຍສາ ຈ ສຸຂາ ຈ ຘໍສຕິ.

‘‘ສ ໂຂ ໂສ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອຠິຊ຺ຌາວິສມໂລໂຠ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສຕິ, ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ອຠິຊ຺ຌາວິສມໂລຠໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫຕິ. ພ຺ຍາປາໂທ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສຕິ, ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ພ຺ຍາປາທໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫຕິ. ຖິນມິທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສຕິ, ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ຖິນມິທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫຕິ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສຕິ, ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫຕິ. ວິຈິກິຈ຺ຉາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສຕິ, ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສໍ ປຊຫຕິ.

‘‘ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວກສ຺ສ ອຠິຊ຺ຌາວິສມໂລໂຠ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສຕິ, ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ອຠິຊ຺ຌາວິສມໂລໂຠ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ໂຫຕິ. ພ຺ຍາປາໂທ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສຕິ, ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ພ຺ຍາປາໂທ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ໂຫຕິ. ຖິນມິທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສຕິ, ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ຖິນມິທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ໂຫຕິ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສຕິ, ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ໂຫຕິ. ວິຈິກິຈ຺ຉາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສຕິ, ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລໂສ ປຫີໂນ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ມຫາປຎ຺ໂຎ ປຸຖຸປຎ຺ໂຎ ອາປາຕທໂສ [ອາປາຖທໂສ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ [ຫາສປຎ຺ໂຎ (ກ.)]. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຄຫປຕິ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ຈຕຸນ຺ນໍ ຘມ຺ມານໍ ອິຏ຺ຐານໍ ກນ຺ຕານໍ ມນາປານໍ ທຸລ຺ລຠານໍ ໂລກສ຺ມິໍ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ປຏິລາຠາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

‘‘ສ ໂຂ ໂສ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍາຘິຄເຕຫິ ໂຠເຄຫິ ພາຫາພລປຣິຈິເຕຫິ ເສທາວກ຺ຂິຕ຺ເຕຫິ ຘມ຺ມິເກຫິ ຘມ຺ມລທ຺ເຘຫິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຕ຺ຕກມ຺ມານິ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອິຘ ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍາຘິຄເຕຫິ ໂຠເຄຫິ ພາຫາພລປຣິຈິເຕຫິ ເສທາວກ຺ຂິຕ຺ເຕຫິ ຘມ຺ມິເກຫິ ຘມ຺ມລທ຺ເຘຫິ ອຕ຺ຕານໍ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ ສມ຺ມາ ສຸຂໍ ປຣິຫຣຕິ. ມາຕາປິຕໂຣ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ ສມ຺ມາ ສຸຂໍ ປຣິຫຣຕິ. ປຸຕ຺ຕທາຣທາສກມ຺ມກຣໂປຣິເສ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ ສມ຺ມາ ສຸຂໍ ປຣິຫຣຕິ. ມິຕ຺ຕາມຈ຺ເຈ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ ສມ຺ມາ ສຸຂໍ ປຣິຫຣຕິ. ອິທມສ຺ສ ປຐມໍ ຐານຄຕໍ ໂຫຕິ ປຕ຺ຕຄຕໍ ອາຍຕນໂສ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍາຘິຄເຕຫິ ໂຠເຄຫິ ພາຫາພລປຣິຈິເຕຫິ ເສທາວກ຺ຂິຕ຺ເຕຫິ ຘມ຺ມິເກຫິ ຘມ຺ມລທ຺ເຘຫິ ຍາ ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ອາປທາ ອຄ຺ຄິໂຕ ວາ ອຸທກໂຕ ວາ ຣາຊໂຕ ວາ ໂຈຣໂຕ ວາ ອປ຺ປິຍໂຕ ວາ ທາຍາທໂຕ [ອ. ນິ. ໕.໔໑], ຕຖາຣູປາສຸ ອາປທາສຸ ປຣິໂຍຘາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ໂສຕ຺ຖິໍ ອຕ຺ຕານໍ ກໂຣຕິ. ອິທມສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ຐານຄຕໍ ໂຫຕິ ປຕ຺ຕຄຕໍ ອາຍຕນໂສ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍາຘິຄເຕຫິ ໂຠເຄຫິ ພາຫາພລປຣິຈິເຕຫິ ເສທາວກ຺ຂິຕ຺ເຕຫິ ຘມ຺ມິເກຫິ ຘມ຺ມລທ຺ເຘຫິ ປຎ຺ຈພລິໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ – ຎາຕິພລິໍ, ອຕິຖິພລິໍ, ປຸພ຺ພເປຕພລິໍ, ຣາຊພລິໍ, ເທວຕາພລິໍ. ອິທມສ຺ສ ຕຕິຍໍ ຐານຄຕໍ ໂຫຕິ ປຕ຺ຕຄຕໍ ອາຍຕນໂສ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍາຘິຄເຕຫິ ໂຠເຄຫິ ພາຫາພລປຣິຈິເຕຫິ ເສທາວກ຺ຂິຕ຺ເຕຫິ ຘມ຺ມິເກຫິ ຘມ຺ມລທ຺ເຘຫິ ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ມທປ຺ປມາທາ ປຏິວິຣຕາ ຂນ຺ຕິໂສຣຈ຺ເຈ ນິວິຏ຺ຐາ ເອກມຕ຺ຕານໍ ທເມນ຺ຕິ, ເອກມຕ຺ຕານໍ ສເມນ຺ຕິ, ເອກມຕ຺ຕານໍ ປຣິນິພ຺ພາເປນ຺ຕິ, ຕຖາຣູເປສຸ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄິກໍ ທກ຺ຂິຓໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ ໂສວຄ຺ຄິກໍ ສຸຂວິປາກໍ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກໍ. ອິທມສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຐານຄຕໍ ໂຫຕິ ປຕ຺ຕຄຕໍ ອາຍຕນໂສ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ສ ໂຂ ໂສ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍາຘິຄເຕຫິ ໂຠເຄຫິ ພາຫາພລປຣິຈິເຕຫິ ເສທາວກ຺ຂິຕ຺ເຕຫິ ຘມ຺ມິເກຫິ ຘມ຺ມລທ຺ເຘຫິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຕ຺ຕກມ຺ມານິ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ຄຫປຕິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ປຕ຺ຕກມ຺ເມຫິ ໂຠຄາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຄຫປຕິ, ໂຠຄາ ອຏ຺ຐານຄຕາ ອປຕ຺ຕຄຕາ ອນາຍຕນໂສ ປຣິຠຸຕ຺ຕາ. ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ຄຫປຕິ, ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ປຕ຺ຕກມ຺ເມຫິ ໂຠຄາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຄຫປຕິ, ໂຠຄາ ຐານຄຕາ ປຕ຺ຕຄຕາ ອາຍຕນໂສ ປຣິຠຸຕ຺ຕາ’’ຕິ.

‘‘ຠຸຕ຺ຕາ ໂຠຄາ ຠຕາ ຠຈ຺ຈາ [ຄຕາ ຠູຕາ (ກ.) ຠຏາ ຠຈ຺ຈາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ວິຕິຓ຺ຓາ ອາປທາສຸ ເມ;

ອຸທ຺ຘຄ຺ຄາ ທກ຺ຂິຓາ ທິນ຺ນາ, ອໂຖ ປຎ຺ຈພລີ ກຕາ;

ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສີລວນ຺ໂຕ, ສຎ຺ຎຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣໂຍ.

‘‘ຍທຕ຺ຖໍ ໂຠຄໍ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ປຓ຺ຑິໂຕ ຆຣມາວສໍ;

ໂສ ເມ ອຕ຺ໂຖ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ກຕໍ ອນນຸຕາປິຍໍ.

‘‘ເອຕໍ [ເອວໍ (ກ.)] ອນຸສ຺ສຣໍ ມຈ຺ໂຈ, ອຣິຍຘມ຺ເມ ຐິໂຕ ນໂຣ;

ອິເຘວ ນໍ ປສໍສນ຺ຕິ, ເປຈ຺ຈ ສຄ຺ເຄ ປໂມທຕີ’’ຕິ. ປຐມໍ;

໒. ອານຓ຺ຍສຸຕ຺ຕໍ

໖໒. ອຖ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຄຫປຕິ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ຄຫປຕິໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຄຫປຕິ, ສຸຂານິ ອຘິຄມນີຍານິ ຄິຫິນາ ກາມໂຠຄິນາ ກາເລນ ກາລໍ ສມເຍນ ສມຍໍ ອຸປາທາຍ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອຕ຺ຖິສຸຂໍ, ໂຠຄສຸຂໍ, ອານຓ຺ຍສຸຂໍ [ອຓຓສຸຂໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ອນວຊ຺ຊສຸຂໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຄຫປຕິ, ອຕ຺ຖິສຸຂໍ? ອິຘ, ຄຫປຕິ, ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂຠຄາ ໂຫນ຺ຕິ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍາຘິຄຕາ ພາຫາພລປຣິຈິຕາ ເສທາວກ຺ຂິຕ຺ຕາ ຘມ຺ມິກາ ຘມ຺ມລທ຺ຘາ. ໂສ ‘ໂຠຄາ ເມ ອຕ຺ຖິ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍາຘິຄຕາ ພາຫາພລປຣິຈິຕາ ເສທາວກ຺ຂິຕ຺ຕາ ຘມ຺ມິກາ ຘມ຺ມລທ຺ຘາ’ຕິ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ ສຸຂໍ, ອຘິຄຈ຺ຉຕິ ໂສມນສ຺ສໍ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຄຫປຕິ, ອຕ຺ຖິສຸຂໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຄຫປຕິ, ໂຠຄສຸຂໍ? ອິຘ, ຄຫປຕິ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍາຘິຄເຕຫິ ໂຠເຄຫິ ພາຫາພລປຣິຈິເຕຫິ ເສທາວກ຺ຂິຕ຺ເຕຫິ ຘມ຺ມິເກຫິ ຘມ຺ມລທ຺ເຘຫິ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ ປຸຎ຺ຎານິ ຈ ກໂຣຕິ. ໂສ ‘ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍາຘິຄເຕຫິ ໂຠເຄຫິ ພາຫາພລປຣິຈິເຕຫິ ເສທາວກ຺ຂິຕ຺ເຕຫິ ຘມ຺ມິເກຫິ ຘມ຺ມລທ຺ເຘຫິ ປຣິຠຸຎ຺ຊາມິ ປຸຎ຺ຎານິ ຈ ກໂຣມີ’ຕິ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ ສຸຂໍ, ອຘິຄຈ຺ຉຕິ ໂສມນສ຺ສໍ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຄຫປຕິ, ໂຠຄສຸຂໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຄຫປຕິ, ອານຓ຺ຍສຸຂໍ? ອິຘ, ຄຫປຕິ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ນ ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິ ຘາເຣຕິ ອປ຺ປໍ ວາ ພຫຸໍ ວາ. ໂສ ‘ນ ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິ ຘາເຣມິ [ກິຎ຺ຈິ ວາ ເທຕິ (ກ.)] ອປ຺ປໍ ວາ ພຫຸໍ ວາ’ຕິ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ ສຸຂໍ, ອຘິຄຈ຺ຉຕິ ໂສມນສ຺ສໍ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຄຫປຕິ, ອານຓ຺ຍສຸຂໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຄຫປຕິ, ອນວຊ຺ຊສຸຂໍ? ອິຘ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອນວຊ຺ເຊນ ກາຍກມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອນວຊ຺ເຊນ ວຈີກມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອນວຊ຺ເຊນ ມໂນກມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ໂສ ‘ອນວຊ຺ເຊນມ຺ຫິ ກາຍກມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອນວຊ຺ເຊນ ວຈີກມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອນວຊ຺ເຊນ ມໂນກມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ’ຕິ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ ສຸຂໍ, ອຘິຄຈ຺ຉຕິ ໂສມນສ຺ສໍ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຄຫປຕິ, ອນວຊ຺ຊສຸຂໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ສຸຂານິ ອຘິຄມນີຍານິ ຄິຫິນາ ກາມໂຠຄິນາ ກາເລນ ກາລໍ ສມເຍນ ສມຍໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ.

‘‘ອານຓ຺ຍສຸຂໍ ຎຕ຺ວານ, ອໂຖ ອຕ຺ຖິສຸຂໍ ປຣໍ;

ຠຸຎ຺ຊໍ ໂຠຄສຸຂໍ ມຈ຺ໂຈ, ຕໂຕ ປຎ຺ຎາ ວິປສ຺ສຕິ.

‘‘ວິປສ຺ສມາໂນ ຊານາຕິ, ອຸໂຠ ໂຠເຄ ສຸເມຘໂສ;

ອນວຊ຺ຊສຸຂສ຺ເສຕໍ, ກລໍ ນາຄ຺ຆຕິ ໂສຬສິ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ;

໓. ພ຺ຣຫ຺ມສຸຕ຺ຕໍ

໖໓. ‘‘ສພ຺ຣຫ຺ມການິ, ຠິກ຺ຂເວ [ອິຕິວຸ. ໑໐໖], ຕານິ ກຸລານິ ເຍສໍ ປຸຕ຺ຕານໍ ມາຕາປິຕໂຣ ອຊ຺ຌາຄາເຣ ປູຊິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ສປຸພ຺ພາຈຣິຍການິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕານິ ກຸລານິ, ເຍສໍ ປຸຕ຺ຕານໍ ມາຕາປິຕໂຣ ອຊ຺ຌາຄາເຣ ປູຊິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ສປຸພ຺ພເທວຕານິ [ສປຸພ຺ພເທວານິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ຕານິ ກຸລານິ ເຍສໍ ປຸຕ຺ຕານໍ ມາຕາປິຕໂຣ ອຊ຺ຌາຄາເຣ ປູຊິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ສາຫຸເນຍ຺ຍການິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕານິ ກຸລານິ ເຍສໍ ປຸຕ຺ຕານໍ ມາຕາປິຕໂຣ ອຊ຺ຌາຄາເຣ ປູຊິຕາ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ພ຺ຣຫ຺ມາຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕາປິຕູນໍ [ມາຕາປິຕຸນ຺ນໍ (ສີ. ປີ.)] ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ປຸພ຺ພາຈຣິຍາຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕາປິຕູນໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ປຸພ຺ພເທວຕາຕິ [ປຸພ຺ພເທວາຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕາປິຕູນໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອາຫຸເນຍ຺ຍາຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕາປິຕູນໍ ເອຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ພຫຸກາຣາ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕາປິຕໂຣ, ປຸຕ຺ຕານໍ ອາປາທກາ ໂປສກາ ອິມສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ທສ຺ເສຕາໂຣ’’ຕິ.

‘‘ພ຺ຣຫ຺ມາຕິ ມາຕາປິຕໂຣ, ປຸພ຺ພາຈຣິຍາຕິ ວຸຈ຺ຈເຣ;

ອາຫຸເນຍ຺ຍາ ຈ ປຸຕ຺ຕານໍ, ປຊາຍ ອນຸກມ຺ປກາ.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ເນ ນມສ຺ເສຍ຺ຍ, ສກ຺ກເຣຍ຺ຍ ຈ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ອນ຺ເນນ ອຖ ປາເນນ, ວຕ຺ເຖນ ສຍເນນ ຈ;

ອຸຈ຺ຉາທເນນ ນ຺ຫາປເນນ, ປາທານໍ ໂຘວເນນ ຈ.

‘‘ຕາຍ ນໍ ປາຣິຈຣິຍາຍ, ມາຕາປິຕູສຸ ປຓ຺ຑິຕາ;

ອິເຘວ ນໍ ປສໍສນ຺ຕິ, ເປຈ຺ຈ ສຄ຺ເຄ ປໂມທຕີ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ;

໔. ນິຣຍສຸຕ຺ຕໍ

໖໔. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທາຍີ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທີ ໂຫຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ’’ຕິ.

‘‘ປາຓາຕິປາໂຕ ອທິນ຺ນາທານໍ, ມຸສາວາໂທ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ;

ປຣທາຣຄມນຎ຺ຈາປິ, ນປ຺ປສໍສນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ;

໕. ຣູປສຸຕ຺ຕໍ

໖໕. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຣູປປ຺ປມາໂຓ ຣູປປ຺ປສນ຺ໂນ, ໂຆສປ຺ປມາໂຓ ໂຆສປ຺ປສນ຺ໂນ, ລູຂປ຺ປມາໂຓ ລູຂປ຺ປສນ຺ໂນ, ຘມ຺ມປ຺ປມາໂຓ ຘມ຺ມປ຺ປສນ຺ໂນ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເຍ ຈ ຣູເປ ປມາຓິໍສຸ [ເຍ ຈ ຣູເປນ ປາມິໍສຸ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ເຍ ຈ ໂຆເສນ ອນ຺ວຄູ;

ຉນ຺ທຣາຄວສູເປຕາ, ນາຠິຊານນ຺ຕິ ເຕ ຊນາ [ນ ເຕ ຊານນ຺ຕິ ຕໍ ຊນາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)].

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຈ ນ ຊານາຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ຈ ນ ປສ຺ສຕິ;

ສມນ຺ຕາວຣໂຓ ພາໂລ, ສ ເວ ໂຆເສນ ວຸຍ຺ຫຕິ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຈ ນ ຊານາຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ຈ ວິປສ຺ສຕິ;

ພຫິທ຺ຘາ ຜລທສ຺ສາວີ, ໂສປິ ໂຆເສນ ວຸຍ຺ຫຕິ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຊານາຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ຈ ວິປສ຺ສຕິ;

ວິນີວຣຓທສ຺ສາວີ, ນ ໂສ ໂຆເສນ ວຸຍ຺ຫຕີ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ;

໖. ສຣາຄສຸຕ຺ຕໍ

໖໖. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ສຣາໂຄ, ສໂທໂສ, ສໂມໂຫ, ສມາໂນ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ສາຣຕ຺ຕາ ຣຊນີເຍສຸ, ປິຍຣູປາຠິນນ຺ທິໂນ;

ໂມເຫນ ອາວຸຕາ [ອຘມາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ສຕ຺ຕາ, ພທ຺ຘາ [ພນ຺ຘາ (ກ.)] ວຑ຺ເຒນ຺ຕິ ພນ຺ຘນໍ.

‘‘ຣາຄຊໍ ໂທສຊຎ຺ຈາປິ, ໂມຫຊໍ ຈາປວິທ຺ທສູ;

ກໂຣນ຺ຕາກຸສລໍ ກມ຺ມໍ [ຘມ຺ມໍ (ກ.)], ສວິຆາຕໍ ທຸຂຸທ຺ຣຍໍ.

‘‘ອວິຊ຺ຊານິວຸຕາ ໂປສາ, ອນ຺ຘຠູຕາ ອຈກ຺ຂຸກາ;

ຍຖາ ຘມ຺ມາ ຕຖາ ສນ຺ຕາ, ນ ຕສ຺ເສວນ຺ຕິ [ນສ຺ເສວນ຺ຕິ (ສີ.)] ມຎ຺ຎເຣ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ;

໗. ອຫິຣາຊສຸຕ຺ຕໍ

໖໗. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ອຫິນາ ທຏ຺ໂຐ ກາລງ຺ກໂຕ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ສາວຕ຺ຖິຍໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ອຫິນາ ທຏ຺ໂຐ ກາລງ຺ກໂຕ’’ຕິ.

‘‘ນ ຫິ ນູນ [ນ ຫ ນູນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຫິຣາຊກຸລານິ ເມຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ຜຣິ. ສເຈ ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຫິຣາຊກຸລານິ ເມຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ຜເຣຍ຺ຍ, ນ ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຫິນາ ທຏ຺ໂຐ ກາລງ຺ກເຣຍ຺ຍ.

‘‘ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ວິຣູປກ຺ຂໍ ອຫິຣາຊກຸລໍ, ເອຣາປຖໍ ອຫິຣາຊກຸລໍ, ຉພ຺ຍາປຸຕ຺ຕໍ ອຫິຣາຊກຸລໍ, ກຓ຺ຫາໂຄຕມກໍ ອຫິຣາຊກຸລໍ. ນ ຫິ ນູນ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຫິຣາຊກຸລານິ ເມຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ຜຣິ. ສເຈ ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຫິຣາຊກຸລານິ ເມຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ຜເຣຍ຺ຍ, ນ ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຫິນາ ທຏ຺ໂຐ ກາລງ຺ກເຣຍ຺ຍ.

‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຫິຣາຊກຸລານິ ເມຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ຜຣິຕຸໍ ອຕ຺ຕຄຸຕ຺ຕິຍາ ອຕ຺ຕຣກ຺ຂາຍ ອຕ຺ຕປຣິຕ຺ຕາຍາ’’ຕິ.

[ຈູຬວ. ໒໕໑; ຊາ. ໑.໒.໑໐໕ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ‘‘ວິຣູປກ຺ເຂຫິ ເມ ເມຕ຺ຕໍ, ເມຕ຺ຕໍ ເອຣາປເຖຫິ ເມ;

ຉພ຺ຍາປຸຕ຺ເຕຫິ ເມ ເມຕ຺ຕໍ, ເມຕ຺ຕໍ ກຓ຺ຫາໂຄຕມເກຫິ ຈ.

‘‘ອປາທເກຫິ ເມ ເມຕ຺ຕໍ, ເມຕ຺ຕໍ ທ຺ວິປາທເກຫິ [ທິປາທເກຫິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ເມ;

ຈຕຸປ຺ປເທຫິ ເມ ເມຕ຺ຕໍ, ເມຕ຺ຕໍ ພຫຸປ຺ປເທຫິ ເມ.

‘‘ມາ ມໍ ອປາທໂກ ຫິໍສິ, ມາ ມໍ ຫິໍສິ ທ຺ວິປາທໂກ [ທິປາທໂກ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)];

ມາ ມໍ ຈຕຸປ຺ປໂທ ຫິໍສິ, ມາ ມໍ ຫິໍສິ ພຫຸປ຺ປໂທ.

‘‘ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ສພ຺ເພ ປາຓາ, ສພ຺ເພ ຠູຕາ ຈ ເກວລາ;

ສພ຺ເພ ຠທ຺ຣານິ ປສ຺ສນ຺ຕຸ, ມາ ກຎ຺ຈິ [ກິຎ຺ຈິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ປາປມາຄມາ.

‘‘ອປ຺ປມາໂຓ ພຸທ຺ໂຘ, ອປ຺ປມາໂຓ ຘມ຺ໂມ;

ອປ຺ປມາໂຓ ສງ຺ໂຆ, ປມາຓວນ຺ຕານິ ສຣີສປານິ [ສິຣິໍສປານິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)].

‘‘ອຫິວິຈ຺ຉິກາ ສຕປທີ, ອຸຓ຺ຓນາຠີ ສຣພູ ມູສິກາ;

ກຕາ ເມ ຣກ຺ຂາ ກຕາ ເມ ປຣິຕ຺ຕາ [ກຕໍ ເມ ປຣິຕ຺ຕໍ (?)], ປຏິກ຺ກມນ຺ຕຸ ຠູຕານິ;

ໂສຫໍ ນໂມ ຠຄວໂຕ, ນໂມ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘານ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ;

໘. ເທວທຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ

໖໘. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕ ເທວທຕ຺ເຕ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຕ຺ຕວຘາຍ, ຠິກ຺ຂເວ [ຈູຬວ. ໒໕໒; ສໍ. ນິ. ໒.໑໘໔], ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລໂກ ອຸທປາທິ. ປຣາຠວາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລໂກ ອຸທປາທິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກທລີ ອຕ຺ຕວຘາຍ ຜລໍ ເທຕິ, ປຣາຠວາຍ ຜລໍ ເທຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕວຘາຍ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລໂກ ອຸທປາທິ, ປຣາຠວາຍ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລໂກ ອຸທປາທິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວຬຸ ອຕ຺ຕວຘາຍ ຜລໍ ເທຕິ, ປຣາຠວາຍ ຜລໍ ເທຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕວຘາຍ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລໂກ ອຸທປາທິ, ປຣາຠວາຍ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລໂກ ອຸທປາທິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ນໂຬ ອຕ຺ຕວຘາຍ ຜລໍ ເທຕິ, ປຣາຠວາຍ ຜລໍ ເທຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕວຘາຍ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລໂກ ອຸທປາທິ, ປຣາຠວາຍ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລໂກ ອຸທປາທິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສຕຣີ ອຕ຺ຕວຘາຍ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ປຣາຠວາຍ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫາຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕວຘາຍ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລໂກ ອຸທປາທິ, ປຣາຠວາຍ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລໂກ ອຸທປາທີ’’ຕິ.

‘‘ຜລໍ ເວ ກທລິໍ ຫນ຺ຕິ, ຜລໍ ເວຬຸໍ ຜລໍ ນຬໍ;

ສກ຺ກາໂຣ ກາປຸຣິສໍ ຫນ຺ຕິ, ຄພ຺ໂຠ ອສ຺ສຕຣິໍ ຍຖາ’’ຕິ [ຈູຬວ. ໓໓໕; ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໓; ໒.໑໘໔; ເນຕ຺ຕິ. ໙໐]. ອຏ຺ຐມໍ;

໙. ປຘານສຸຕ຺ຕໍ

໖໙. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຘານານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ສໍວຣປ຺ປຘານໍ, ປຫານປ຺ປຘານໍ, ຠາວນາປ຺ປຘານໍ, ອນຸຣກ຺ຂຓາປ຺ປຘານໍ. ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສໍວຣປ຺ປຘານໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປາທາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ວາຍມຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສໍວຣປ຺ປຘານໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຫານປ຺ປຘານໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ວາຍມຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຫານປ຺ປຘານໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວນາປ຺ປຘານໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປາທາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ວາຍມຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວນາປ຺ປຘານໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸຣກ຺ຂຓາປ຺ປຘານໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ວາຍມຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸຣກ຺ຂຓາປ຺ປຘານໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ປຘານານີ’’ຕິ.

‘‘ສໍວໂຣ ຈ ປຫານຎ຺ຈ, ຠາວນາ ອນຸຣກ຺ຂຓາ;

ເອເຕ ປຘານາ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ເທສິຕາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນາ;

ໂຍ ຫິ [ເຍຫິ (?)] ຠິກ຺ຂຸ ອິຘາຕາປີ, ຂຍໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປາປຸເຓ’’ຕິ. ນວມໍ;

໑໐. ອຘມ຺ມິກສຸຕ຺ຕໍ

໗໐. ‘‘ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ຣາຊາໂນ ອຘມ຺ມິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ຣາຊາຍຸຕ຺ຕາປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຘມ຺ມິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ຣາຊາຍຸຕ຺ເຕສຸ ອຘມ຺ມິເກສຸ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຘມ຺ມິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກສຸ ອຘມ຺ມິເກສຸ ເນຄມຊານປທາປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຘມ຺ມິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ເນຄມຊານປເທສຸ ອຘມ຺ມິເກສຸ ວິສມໍ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ວິສມໍ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍສຸ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ວິສມໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕານິ ຕາຣກຣູປານິ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ວິສມໍ ນກ຺ຂຕ຺ເຕສຸ ຕາຣກຣູເປສຸ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ວິສມໍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວາ [ຣຕ຺ຕິທິວາ (ກ.)] ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ວິສມໍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິເວສຸ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ວິສມໍ ມາສທ຺ຘມາສາ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ວິສມໍ ມາສທ຺ຘມາເສສຸ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ວິສມໍ ອຸຕຸສໍວຈ຺ຉຣາ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ວິສມໍ ອຸຕຸສໍວຈ຺ຉເຣສຸ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ວິສມໍ ວາຕາ ວາຍນ຺ຕິ ວິສມາ ອປຎ຺ຊສາ. ວິສມໍ ວາເຕສຸ ວາຍນ຺ເຕສຸ ວິສເມສຸ ອປຎ຺ຊເສສຸ ເທວຕາ ປຣິກຸປິຕາ ຠວນ຺ຕິ. ເທວຕາສຸ ປຣິກຸປິຕາສຸ ເທໂວ ນ ສມ຺ມາ ຘາຣໍ ອນຸປ຺ປເວຈ຺ຉຕິ. ເທເວ ນ ສມ຺ມາ ຘາຣໍ ອນຸປ຺ປເວຈ຺ຉນ຺ເຕ ວິສມປາການິ [ວິສມປາກີນິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.), ວິສມໍ ປາການິ (ກ.)] ສສ຺ສານິ ຠວນ຺ຕິ. ວິສມປາການິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສສ຺ສານິ ມນຸສ຺ສາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ອປ຺ປາຍຸກາ ໂຫນ຺ຕິ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ ຈ ພວ຺ຫາພາຘາ [ພຫ຺ວາພາຘາ (ກ.)] ຈ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ຣາຊາໂນ ຘມ຺ມິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ຣາຊາຍຸຕ຺ຕາປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຘມ຺ມິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ຣາຊາຍຸຕ຺ເຕສຸ ຘມ຺ມິເກສຸ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຘມ຺ມິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກສຸ ຘມ຺ມິເກສຸ ເນຄມຊານປທາປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຘມ຺ມິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ເນຄມຊານປເທສຸ ຘມ຺ມິເກສຸ ສມໍ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ສມໍ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍສຸ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ສມໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕານິ ຕາຣກຣູປານິ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ສມໍ ນກ຺ຂຕ຺ເຕສຸ ຕາຣກຣູເປສຸ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ສມໍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວາ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ສມໍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິເວສຸ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ສມໍ ມາສທ຺ຘມາສາ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ສມໍ ມາສທ຺ຘມາເສສຸ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ສມໍ ອຸຕຸສໍວຈ຺ຉຣາ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ສມໍ ອຸຕຸສໍວຈ຺ຉເຣສຸ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ສມໍ ວາຕາ ວາຍນ຺ຕິ ສມາ ປຎ຺ຊສາ. ສມໍ ວາເຕສຸ ວາຍນ຺ເຕສຸ ສເມສຸ ປຎ຺ຊເສສຸ ເທວຕາ ອປຣິກຸປິຕາ ຠວນ຺ຕິ. ເທວຕາສຸ ອປຣິກຸປິຕາສຸ ເທໂວ ສມ຺ມາ ຘາຣໍ ອນຸປ຺ປເວຈ຺ຉຕິ. ເທເວ ສມ຺ມາ ຘາຣໍ ອນຸປ຺ປເວຈ຺ຉນ຺ເຕ ສມປາການິ ສສ຺ສານິ ຠວນ຺ຕິ. ສມປາການິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສສ຺ສານິ ມນຸສ຺ສາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ທີຆາຍຸກາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ຈ ພລວນ຺ໂຕ ຈ ອປ຺ປາພາຘາ ຈາ’’ຕິ.

‘‘ຄຸນ຺ນໍ ເຈ ຕຣມານານໍ, ຊິມ຺ຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ ປຸງ຺ຄໂວ;

ສພ຺ພາ ຕາ ຊິມ຺ຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເນຕ຺ເຕ ຊິມ຺ຫໍ ຄເຕ ສຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ມນຸສ຺ເສສຸ, ໂຍ ໂຫຕິ ເສຏ຺ຐສມ຺ມໂຕ;

ໂສ ເຈ ອຘມ຺ມໍ ຈຣຕິ, ປເຄວ ອິຕຣາ ປຊາ;

ສພ຺ພໍ ຣຏ຺ຐໍ ທຸກ຺ຂໍ ເສຕິ, ຣາຊາ ເຈ ໂຫຕິ ອຘມ຺ມິໂກ.

‘‘ຄຸນ຺ນໍ ເຈ ຕຣມານານໍ, ອຸຊຸໍ ຄຈ຺ຉຕິ ປຸງ຺ຄໂວ;

ສພ຺ພາ ຕາ ອຸຊຸໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເນຕ຺ເຕ ອຸຊຸໍ ຄເຕ ສຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ມນຸສ຺ເສສຸ, ໂຍ ໂຫຕິ ເສຏ຺ຐສມ຺ມໂຕ;

ໂສ ສເຈ [ໂສ ເຈວ (ສີ. ປີ.), ໂສ ເຈ (ສ຺ຍາ.)] ຘມ຺ມໍ ຈຣຕິ, ປເຄວ ອິຕຣາ ປຊາ;

ສພ຺ພໍ ຣຏ຺ຐໍ ສຸຂໍ ເສຕິ, ຣາຊາ ເຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມິໂກ’’ຕິ. ທສມໍ;

ປຕ຺ຕກມ຺ມວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ປຕ຺ຕກມ຺ມໍ ອານຓ຺ຍໂກ [ອນຓໂກ (ສີ. ປີ.), ອນຓ຺ຍໂກ (ກ.)], ສພ຺ຣຫ຺ມນິຣຍາ ຣູເປນ ປຎ຺ຈມໍ;

ສຣາຄອຫິຣາຊາ ເທວທຕ຺ໂຕ, ປຘານໍ ອຘມ຺ມິເກນ ຈາຕິ.

(໘) ໓. ອປຓ຺ຓກວຄ຺ໂຄ

໑. ປຘານສຸຕ຺ຕໍ

໗໑. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອປຓ຺ຓກປ຺ປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂຍນິ ຈສ຺ສ ອາຣທ຺ຘາ ໂຫຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ, ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອປຓ຺ຓກປ຺ປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂຍນິ ຈສ຺ສ ອາຣທ຺ຘາ ໂຫຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍາ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສຸຕ຺ຕໍ

໗໒. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອປຓ຺ຓກປ຺ປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂຍນິ ຈສ຺ສ ອາຣທ຺ຘາ ໂຫຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ເກນ, ອພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ເກນ, ອວິຫິໍສາວິຕກ຺ເກນ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອປຓ຺ຓກປ຺ປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂຍນິ ຈສ຺ສ ອາຣທ຺ຘາ ໂຫຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍາ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ສປ຺ປຸຣິສສຸຕ຺ຕໍ

໗໓. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອສປ຺ປຸຣິໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ໂຍ ໂຫຕິ ປຣສ຺ສ ອວຓ຺ໂຓ ຕໍ ອປຸຏ຺ໂຐປິ ປາຕຸ ກໂຣຕິ, ໂກ ປນ ວາໂທ ປຸຏ຺ຐສ຺ສ! ປຸຏ຺ໂຐ ໂຂ ປນ ປຎ຺ຫາຠິນີໂຕ ອຫາເປຕ຺ວາ ອລມ຺ພິຕ຺ວາ ປຣິປູຣໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປຣສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ. ເວທິຕພ຺ພເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ໂຍ ໂຫຕິ ປຣສ຺ສ ວຓ຺ໂຓ ຕໍ ປຸຏ຺ໂຐປິ ນ ປາຕຸ ກໂຣຕິ, ໂກ ປນ ວາໂທ ອປຸຏ຺ຐສ຺ສ! ປຸຏ຺ໂຐ ໂຂ ປນ ປຎ຺ຫາຠິນີໂຕ ຫາເປຕ຺ວາ ລມ຺ພິຕ຺ວາ ອປຣິປູຣໍ ອວິຕ຺ຖາເຣນ ປຣສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ. ເວທິຕພ຺ພເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ໂຍ ໂຫຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອວຓ຺ໂຓ ຕໍ ປຸຏ຺ໂຐປິ ນ ປາຕຸ ກໂຣຕິ, ໂກ ປນ ວາໂທ ອປຸຏ຺ຐສ຺ສ! ປຸຏ຺ໂຐ ໂຂ ປນ ປຎ຺ຫາຠິນີໂຕ ຫາເປຕ຺ວາ ລມ຺ພິຕ຺ວາ ອປຣິປູຣໍ ອວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຕໂນ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ. ເວທິຕພ຺ພເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ໂຍ ໂຫຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວຓ຺ໂຓ ຕໍ ອປຸຏ຺ໂຐປິ ປາຕຸ ກໂຣຕິ, ໂກ ປນ ວາໂທ ປຸຏ຺ຐສ຺ສ! ປຸຏ຺ໂຐ ໂຂ ປນ ປຎ຺ຫາຠິນີໂຕ ອຫາເປຕ຺ວາ ອລມ຺ພິຕ຺ວາ ປຣິປູຣໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຕໂນ ວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ. ເວທິຕພ຺ພເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວນ຺ຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອສປ຺ປຸຣິໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສປ຺ປຸຣິໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ໂຍ ໂຫຕິ ປຣສ຺ສ ອວຓ຺ໂຓ ຕໍ ປຸຏ຺ໂຐປິ ນ ປາຕຸ ກໂຣຕິ, ໂກ ປນ ວາໂທ ອປຸຏ຺ຐສ຺ສ! ປຸຏ຺ໂຐ ໂຂ ປນ ປຎ຺ຫາຠິນີໂຕ ຫາເປຕ຺ວາ ລມ຺ພິຕ຺ວາ ອປຣິປູຣໍ ອວິຕ຺ຖາເຣນ ປຣສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ. ເວທິຕພ຺ພເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ໂຍ ໂຫຕິ ປຣສ຺ສ ວຓ຺ໂຓ ຕໍ ອປຸຏ຺ໂຐປິ ປາຕຸ ກໂຣຕິ, ໂກ ປນ ວາໂທ ປຸຏ຺ຐສ຺ສ! ປຸຏ຺ໂຐ ໂຂ ປນ ປຎ຺ຫາຠິນີໂຕ ອຫາເປຕ຺ວາ ອລມ຺ພິຕ຺ວາ ປຣິປູຣໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປຣສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ. ເວທິຕພ຺ພເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ໂຍ ໂຫຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອວຓ຺ໂຓ ຕໍ ອປຸຏ຺ໂຐປິ ປາຕຸ ກໂຣຕິ, ໂກ ປນ ວາໂທ ປຸຏ຺ຐສ຺ສ! ປຸຏ຺ໂຐ ໂຂ ປນ ປຎ຺ຫາຠິນີໂຕ ອຫາເປຕ຺ວາ ອລມ຺ພິຕ຺ວາ ປຣິປູຣໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຕໂນ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ. ເວທິຕພ຺ພເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ໂຍ ໂຫຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວຓ຺ໂຓ ຕໍ ປຸຏ຺ໂຐປິ ນ ປາຕຸ ກໂຣຕິ, ໂກ ປນ ວາໂທ ອປຸຏ຺ຐສ຺ສ! ປຸຏ຺ໂຐ ໂຂ ປນ ປຎ຺ຫາຠິນີໂຕ ຫາເປຕ຺ວາ ລມ຺ພິຕ຺ວາ ອປຣິປູຣໍ ອວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຕໂນ ວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ. ເວທິຕພ຺ພເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວນ຺ຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສປ຺ປຸຣິໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຘຸກາ ຍຎ຺ຎເທວ ຣຕ຺ຕິໍ ວາ ທິວໍ ວາ ອານີຕາ ໂຫຕິ, ຕາວເທວສ຺ສາ ຕິພ຺ພໍ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ສສ຺ສຸຍາປິ ສສຸເຣປິ ສາມິເກປິ ອນ຺ຕມໂສ ທາສກມ຺ມກຣໂປຣິເສສຸ. ສາ ອປເຣນ ສມເຍນ ສໍວາສມນ຺ວາຍ ວິສ຺ສາສມນ຺ວາຍ ສສ຺ສຸມ຺ປິ ສສຸຣມ຺ປິ ສາມິກມ຺ປິ ເອວມາຫ – ‘ອເປຖ, ກິໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ ຊານາຖາ’ຕິ! ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ຍຎ຺ຎເທວ ຣຕ຺ຕິໍ ວາ ທິວໍ ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ, ຕາວເທວສ຺ສ ຕິພ຺ພໍ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ຠິກ຺ຂູສຸ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ ອຸປາສເກສຸ ອຸປາສິກາສຸ ອນ຺ຕມໂສ ອາຣາມິກສມຓຸທ຺ເທເສສຸ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ສໍວາສມນ຺ວາຍ ວິສ຺ສາສມນ຺ວາຍ ອາຈຣິຍມ຺ປິ ອຸປຊ຺ຌາຍມ຺ປິ ເອວມາຫ – ‘ອເປຖ, ກິໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ ຊານາຖາ’ຕິ! ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ອຘຸນາຄຕວຘຸກາສເມນ ເຈຕສາ ວິຫຣິສ຺ສາມາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ປຐມອຄ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ

໗໔. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຄ຺ຄານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ສີລຄ຺ຄໍ, ສມາຘິຄ຺ຄໍ [ສມາຘຄ຺ຄໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ)], ປຎ຺ຎາຄ຺ຄໍ, ວິມຸຕ຺ຕຄ຺ຄໍ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຄ຺ຄານີ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ທຸຕິຍອຄ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ

໗໕. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຄ຺ຄານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ຣູປຄ຺ຄໍ, ເວທນາຄ຺ຄໍ, ສຎ຺ຎາຄ຺ຄໍ, ຠວຄ຺ຄໍ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຄ຺ຄານີ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ກຸສິນາຣສຸຕ຺ຕໍ

໗໖. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ກຸສິນາຣາຍໍ ວິຫຣຕິ ອຸປວຕ຺ຕເນ ມລ຺ລານໍ ສາລວເນ ອນ຺ຕເຣນ ຍມກສາລານໍ ປຣິນິພ຺ພານສມເຍ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ສິຍາ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ [ທີ. ນິ. ໒.໒໑໗], ເອກຠິກ຺ຂຸສ຺ສປິ ກງ຺ຂາ ວາ ວິມຕິ ວາ ພຸທ຺ເຘ ວາ ຘມ຺ເມ ວາ ສງ຺ເຆ ວາ ມຄ຺ເຄ ວາ ປຏິປທາຍ ວາ, ປຸຈ຺ຉຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາ ປຈ຺ຉາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ອຫຸວຕ຺ຖ – ‘ສມ຺ມຸຂີຠູໂຕ ໂນ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ, ນາສກ຺ຂິມ຺ຫ ຠຄວນ຺ຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕຸ’’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ສິຍາ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຠິກ຺ຂຸສ຺ສປິ ກງ຺ຂາ ວາ ວິມຕິ ວາ ພຸທ຺ເຘ ວາ ຘມ຺ເມ ວາ ສງ຺ເຆ ວາ ມຄ຺ເຄ ວາ ປຏິປທາຍ ວາ, ປຸຈ຺ຉຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາ ປຈ຺ຉາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ອຫຸວຕ຺ຖ – ‘ສມ຺ມຸຂີຠູໂຕ ໂນ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ, ນາສກ຺ຂິມ຺ຫ ຠຄວນ຺ຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕຸ’’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ສິຍາ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຠິກ຺ຂຸສ຺ສປິ ກງ຺ຂາ ວາ ວິມຕິ ວາ ພຸທ຺ເຘ ວາ ຘມ຺ເມ ວາ ສງ຺ເຆ ວາ ມຄ຺ເຄ ວາ ປຏິປທາຍ ວາ, ປຸຈ຺ຉຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາ ປຈ຺ຉາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ອຫຸວຕ຺ຖ – ‘ສມ຺ມຸຂີຠູໂຕ ໂນ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ, ນາສກ຺ຂິມ຺ຫ ຠຄວນ຺ຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕຸ’’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ສິຍາ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຖຸຄາຣເວນປິ ນ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖ, ສຫາຍໂກປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຫາຍກສ຺ສ ອາໂຣເຈຕູ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ເອວໍ ປສນ຺ໂນ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ! ນຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ເອກຠິກ຺ຂຸສ຺ສປິ ກງ຺ຂາ ວາ ວິມຕິ ວາ ພຸທ຺ເຘ ວາ ຘມ຺ເມ ວາ ສງ຺ເຆ ວາ ມຄ຺ເຄ ວາ ປຏິປທາຍ ວາ’’ຕິ.

‘‘ປສາທາ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ວເທສິ. ຎາຓເມວ ເຫຕ຺ຖ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສ – ‘ນຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ເອກຠິກ຺ຂຸສ຺ສປິ ກງ຺ຂາ ວາ ວິມຕິ ວາ ພຸທ຺ເຘ ວາ ຘມ຺ເມ ວາ ສງ຺ເຆ ວາ ມຄ຺ເຄ ວາ ປຏິປທາຍ ວາ’. ອິເມສຎ຺ຫິ, ອານນ຺ທ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ໂຍ ປຈ຺ຉິມໂກ ຠິກ຺ຂຸ ໂສ ໂສຕາປນ຺ໂນ ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມ ນິຍໂຕ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ອຈິນ຺ເຕຍ຺ຍສຸຕ຺ຕໍ

໗໗. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຈິນ຺ເຕຍ຺ຍານິ, ນ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ພານິ; ຍານິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ອຸມ຺ມາທສ຺ສ ວິຆາຕສ຺ສ ຠາຄີ ອສ຺ສ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ພຸທ຺ຘານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພຸທ຺ຘວິສໂຍ ອຈິນ຺ເຕຍ຺ໂຍ, ນ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ໂພ; ຍໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ອຸມ຺ມາທສ຺ສ ວິຆາຕສ຺ສ ຠາຄີ ອສ຺ສ. ຌາຍິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຌານວິສໂຍ ອຈິນ຺ເຕຍ຺ໂຍ, ນ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ໂພ; ຍໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ອຸມ຺ມາທສ຺ສ ວິຆາຕສ຺ສ ຠາຄີ ອສ຺ສ. ກມ຺ມວິປາໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຈິນ຺ເຕຍ຺ໂຍ, ນ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ໂພ; ຍໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ອຸມ຺ມາທສ຺ສ ວິຆາຕສ຺ສ ຠາຄີ ອສ຺ສ. ໂລກຈິນ຺ຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຈິນ຺ເຕຍ຺ຍາ, ນ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ພາ; ຍໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ອຸມ຺ມາທສ຺ສ ວິຆາຕສ຺ສ ຠາຄີ ອສ຺ສ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຈິນ຺ເຕຍ຺ຍານິ, ນ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ພານິ; ຍານິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ອຸມ຺ມາທສ຺ສ ວິຆາຕສ຺ສ ຠາຄີ ອສ຺ສາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ທກ຺ຂິຓສຸຕ຺ຕໍ

໗໘. ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ທກ຺ຂິຓາ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ. ກຕມາ ຈຕສ຺ໂສ? ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທກ຺ຂິຓາ ທາຍກໂຕ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ໂນ ປຏິຄ຺ຄາຫກໂຕ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທກ຺ຂິຓາ ປຏິຄ຺ຄາຫກໂຕ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ໂນ ທາຍກໂຕ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທກ຺ຂິຓາ ເນວ ທາຍກໂຕ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ໂນ ປຏິຄ຺ຄາຫກໂຕ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທກ຺ຂິຓາ ທາຍກໂຕ ເຈວ ວິສຸຊ຺ຌຕິ ປຏິຄ຺ຄາຫກໂຕ ຈ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທກ຺ຂິຓາ ທາຍກໂຕ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ໂນ ປຏິຄ຺ຄາຫກໂຕ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ທາຍໂກ ໂຫຕິ ສີລວາ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ; ປຏິຄ຺ຄາຫກາ ໂຫນ຺ຕິ ທຸສ຺ສີລາ ປາປຘມ຺ມາ [ປຏິຄ຺ຄາຫໂກ ໂຫຕິ ທຸສ຺ສີໂລ ປາປຘມ຺ໂມ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.) ມ. ນິ. ໓.໓໘໑ ໂອໂລເກຕພ຺ພໍ]. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ທກ຺ຂິຓາ ທາຍກໂຕ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ໂນ ປຏິຄ຺ຄາຫກໂຕ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທກ຺ຂິຓາ ປຏິຄ຺ຄາຫກໂຕ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ໂນ ທາຍກໂຕ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ທາຍໂກ ໂຫຕິ ທຸສ຺ສີໂລ ປາປຘມ຺ໂມ; ປຏິຄ຺ຄາຫກາ ໂຫນ຺ຕິ ສີລວນ຺ໂຕ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ທກ຺ຂິຓາ ປຏິຄ຺ຄາຫກໂຕ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ໂນ ທາຍກໂຕ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທກ຺ຂິຓາ ເນວ ທາຍກໂຕ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ໂນ ປຏິຄ຺ຄາຫກໂຕ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ທາຍໂກ ໂຫຕິ ທຸສ຺ສີໂລ ປາປຘມ຺ໂມ; ປຏິຄ຺ຄາຫກາປິ ໂຫນ຺ຕິ ທຸສ຺ສີລາ ປາປຘມ຺ມາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ທກ຺ຂິຓາ ເນວ ທາຍກໂຕ ວິສຸຊ຺ຌຕິ, ໂນ ປຏິຄ຺ຄາຫກໂຕ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທກ຺ຂິຓາ ທາຍກໂຕ ເຈວ ວິສຸຊ຺ຌຕິ ປຏິຄ຺ຄາຫກໂຕ ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ທາຍໂກ ໂຫຕິ ສີລວາ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ; ປຏິຄ຺ຄາຫກາປິ ໂຫນ຺ຕິ ສີລວນ຺ໂຕ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ທກ຺ຂິຓາ ທາຍກໂຕ ເຈວ ວິສຸຊ຺ຌຕິ ປຏິຄ຺ຄາຫກໂຕ ຈ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕສ຺ໂສ ທກ຺ຂິຓາ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ວຓິຊ຺ຊສຸຕ຺ຕໍ

໗໙. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ມິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຕາທິສາວ ວຓິຊ຺ຊາ ປຍຸຕ຺ຕາ ເຉທຄາມິນີ ໂຫຕິ? ໂກ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ມິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຕາທິສາວ ວຓິຊ຺ຊາ ປຍຸຕ຺ຕາ ນ ຍຖາຘິປ຺ປາຍາ [ຍຖາຘິປ຺ປາຍໍ (ສີ.)] ໂຫຕິ? ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ມິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຕາທິສາວ ວຓິຊ຺ຊາ ປຍຸຕ຺ຕາ ຍຖາຘິປ຺ປາຍາ [ຍຖາຘິປ຺ປາຍໍ (ສີ.)] ໂຫຕິ? ໂກ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ມິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຕາທິສາວ ວຓິຊ຺ຊາ ປຍຸຕ຺ຕາ ປຣາຘິປ຺ປາຍາ ໂຫຕີ’’ຕິ?

‘‘ອິຘ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປວາເຣຕິ – ‘ວທຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ປຈ຺ຈເຍນາ’ຕິ. ໂສ ເຍນ ປວາເຣຕິ ຕໍ ນ ເທຕິ. ໂສ ເຈ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ໂສ ຍຎ຺ຎເທວ ວຓິຊ຺ຊໍ ປໂຍເຊຕິ, ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ເຉທຄາມິນີ.

‘‘ອິຘ ປນ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປວາເຣຕິ – ‘ວທຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ປຈ຺ຈເຍນາ’ຕິ. ໂສ ເຍນ ປວາເຣຕິ ຕໍ ນ ຍຖາຘິປ຺ປາຍໍ ເທຕິ. ໂສ ເຈ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ໂສ ຍຎ຺ຎເທວ ວຓິຊ຺ຊໍ ປໂຍເຊຕິ, ສາສ຺ສ ນ ໂຫຕິ ຍຖາຘິປ຺ປາຍາ [ຍຖາຘິປ຺ປາຍໍ (ສີ. ກ.)].

‘‘ອິຘ ປນ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປວາເຣຕິ – ‘ວທຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ປຈ຺ຈເຍນາ’ຕິ. ໂສ ເຍນ ປວາເຣຕິ ຕໍ ຍຖາຘິປ຺ປາຍໍ ເທຕິ. ໂສ ເຈ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ໂສ ຍຎ຺ຎເທວ ວຓິຊ຺ຊໍ ປໂຍເຊຕິ, ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ຍຖາຘິປ຺ປາຍາ [ຍຖາຘິປ຺ປາຍໍ (ສີ. ກ.)].

‘‘ອິຘ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປວາເຣຕິ – ‘ວທຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ປຈ຺ຈເຍນາ’ຕິ. ໂສ ເຍນ ປວາເຣຕິ ຕໍ ປຣາຘິປ຺ປາຍໍ ເທຕິ. ໂສ ເຈ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ໂສ ຍຎ຺ຎເທວ ວຓິຊ຺ຊໍ ປໂຍເຊຕິ, ສາສ຺ສ ໂຫຕິ ປຣາຘິປ຺ປາຍາ [ປຣາຘິປ຺ປາຍໍ (ກ.)].

‘‘ອຍໍ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ມິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຕາທິສາວ ວຓິຊ຺ຊາ ປຍຸຕ຺ຕາ ເຉທຄາມິນີ ໂຫຕິ. ອຍໍ ປນ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ມິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຕາທິສາວ ວຓິຊ຺ຊາ ປຍຸຕ຺ຕາ ນ ຍຖາຘິປ຺ປາຍາ ໂຫຕິ. ອຍໍ ໂຂ ປນ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ມິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຕາທິສາວ ວຓິຊ຺ຊາ ປຍຸຕ຺ຕາ ຍຖາຘິປ຺ປາຍາ ໂຫຕິ. ອຍໍ ປນ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ມິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ຕາທິສາວ ວຓິຊ຺ຊາ ປຍຸຕ຺ຕາ ປຣາຘິປ຺ປາຍາ ໂຫຕີ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ກມ຺ໂພຊສຸຕ຺ຕໍ

໘໐. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສມ຺ພິຍໍ ວິຫຣຕິ ໂຆສິຕາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ມາຕຸຄາໂມ ເນວ ສຠາຍໍ ນິສີທຕິ, ນ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ປໂຍເຊຕິ, ນ ກມ຺ໂພຊໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ? ‘‘ໂກຘໂນ, ອານນ຺ທ, ມາຕຸຄາໂມ; ອິສ຺ສຸກີ, ອານນ຺ທ, ມາຕຸຄາໂມ; ມຈ຺ຉຣີ, ອານນ຺ທ, ມາຕຸຄາໂມ; ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ, ອານນ຺ທ, ມາຕຸຄາໂມ – ອຍໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ມາຕຸຄາໂມ ເນວ ສຠາຍໍ ນິສີທຕິ, ນ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ປໂຍເຊຕິ, ນ ກມ຺ໂພຊໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ທສມໍ.

ອປຓ຺ຓກວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ປຘານໍ ທິຏ຺ຐິສປ຺ປຸຣິສ, ວຘຸກາ ທ຺ເວ ຈ ໂຫນ຺ຕິ ອຄ຺ຄານິ;

ກຸສິນາຣອຈິນ຺ເຕຍ຺ຍາ, ທກ຺ຂິຓາ ຈ ວຓິຊ຺ຊາ ກມ຺ໂພຊນ຺ຕິ.

(໙) ໔. ມຈລວຄ຺ໂຄ

໑. ປາຓາຕິປາຕສຸຕ຺ຕໍ

໘໑. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທາຍີ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທີ ໂຫຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ.

‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ມຸສາວາທສຸຕ຺ຕໍ

໘໒. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ມຸສາວາທີ ໂຫຕິ, ປິສຸຓວາໂຈ ໂຫຕິ, ຜຣຸສວາໂຈ ໂຫຕິ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປີ ໂຫຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ.

‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ອວຓ຺ຓາຣຫສຸຕ຺ຕໍ

໘໓. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອນນຸວິຈ຺ຈ ອປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ອວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ອນນຸວິຈ຺ຈ ອປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ອນນຸວິຈ຺ຈ ອປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ອປ຺ປສາທນີເຍ ຐາເນ ປສາທໍ ອຸປທໍເສຕິ, ອນນຸວິຈ຺ຈ ອປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ປສາທນີເຍ ຐາເນ ອປ຺ປສາທໍ ອຸປທໍເສຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ.

‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອນຸວິຈ຺ຈ ປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ອວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ອນຸວິຈ຺ຈ ປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ອນຸວິຈ຺ຈ ປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ອປ຺ປສາທນີເຍ ຐາເນ ອປ຺ປສາທໍ ອຸປທໍເສຕິ ອນຸວິຈ຺ຈ ປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ປສາທນີເຍ ຐາເນ ປສາທໍ ອຸປທໍເສຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ໂກຘຄຣຸສຸຕ຺ຕໍ

໘໔. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ໂກຘຄຣຸ ໂຫຕິ ນ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸ, ມກ຺ຂຄຣຸ ໂຫຕິ ນ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸ, ລາຠຄຣຸ ໂຫຕິ ນ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸ, ສກ຺ກາຣຄຣຸ ໂຫຕິ ນ ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ.

‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸ ໂຫຕິ ນ ໂກຘຄຣຸ, ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸ ໂຫຕິ ນ ມກ຺ຂຄຣຸ, ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸ ໂຫຕິ ນ ລາຠຄຣຸ, ສທ຺ຘມ຺ມຄຣຸ ໂຫຕິ ນ ສກ຺ກາຣຄຣຸ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ຕໂມຕມສຸຕ຺ຕໍ

໘໕. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຕໂມ ຕມປຣາຍໂຓ [… ປຣາຍໂນ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.) ປຸ. ປ. ໑໖໘; ສໍ. ນິ. ໑.໑໓໒], ຕໂມ ໂຊຕິປຣາຍໂຓ, ໂຊຕິ ຕມປຣາຍໂຓ, ໂຊຕິ ໂຊຕິປຣາຍໂຓ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຕໂມ ໂຫຕິ ຕມປຣາຍໂຓ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ນີເຈ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ໂຫຕິ – ຈຓ຺ຑາລກຸເລ ວາ ເວນກຸເລ ວາ ເນສາທກຸເລ ວາ ຣຖກາຣກຸເລ ວາ ປຸກ຺ກຸສກຸເລ ວາ ທລິທ຺ເທ ອປ຺ປນ຺ນປານໂຠຊເນ ກສິຣວຸຕ຺ຕິເກ, ຍຕ຺ຖ ກສິເຣນ ຆາສຈ຺ຉາໂທ ລພ຺ຠຕິ. ໂສ ຈ ໂຫຕິ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ທຸທ຺ທສິໂກ ໂອໂກຏິມໂກ ພວ຺ຫາພາໂຘ ກາໂຓ ວາ ກຸຓີ ວາ ຂຎ຺ໂຊ ວາ ປກ຺ຂຫໂຕ ວາ, ນ ລາຠີ ອນ຺ນສ຺ສ ປານສ຺ສ ວຕ຺ຖສ຺ສ ຍານສ຺ສ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນສ຺ສ ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍສ຺ສ. ໂສ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ. ໂສ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຕໂມ ໂຫຕິ ຕມປຣາຍໂຓ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຕໂມ ໂຫຕິ ໂຊຕິປຣາຍໂຓ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ນີເຈ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ໂຫຕິ – ຈຓ຺ຑາລກຸເລ ວາ ເວນກຸເລ ວາ ເນສາທກຸເລ ວາ ຣຖກາຣກຸເລ ວາ ປຸກ຺ກຸສກຸເລ ວາ ທລິທ຺ເທ ອປ຺ປນ຺ນປານໂຠຊເນ ກສິຣວຸຕ຺ຕິເກ, ຍຕ຺ຖ ກສິເຣນ ຆາສຈ຺ຉາໂທ ລພ຺ຠຕິ; ໂສ ຈ ໂຫຕິ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ທຸທ຺ທສິໂກ ໂອໂກຏິມໂກ ພວ຺ຫາພາໂຘ ກາໂຓ ວາ ກຸຓີ ວາ ຂຎ຺ໂຊ ວາ ປກ຺ຂຫໂຕ ວາ ນ ລາຠີ ອນ຺ນສ຺ສ ປານສ຺ສ ວຕ຺ຖສ຺ສ ຍານສ຺ສ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນສ຺ສ ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍສ຺ສ. ໂສ ກາເຍນ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ວາຈາຍ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ມນສາ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣຕິ. ໂສ ກາເຍນ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ວາຈາຍ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ມນສາ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຕໂມ ໂຫຕິ ໂຊຕິປຣາຍໂຓ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຊຕິ ໂຫຕິ ຕມປຣາຍໂຓ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸຈ຺ເຈ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ໂຫຕິ – ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລກຸເລ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸເລ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລກຸເລ ວາ ອຑ຺ເຒ ມຫທ຺ຘເນ ມຫາໂຠເຄ ປຫູຕຊາຕຣູປຣຊເຕ ປຫູຕວິຕ຺ຕູປກຣເຓ ປຫູຕຘນຘຎ຺ເຎ; ໂສ ຈ ໂຫຕິ ອຠິຣູໂປ ທສ຺ສນີໂຍ ປາສາທິໂກ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ລາຠີ ອນ຺ນສ຺ສ ປານສ຺ສ ວຕ຺ຖສ຺ສ ຍານສ຺ສ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນສ຺ສ ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍສ຺ສ. ໂສ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ. ໂສ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຊຕິ ໂຫຕິ ຕມປຣາຍໂຓ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຊຕິ ໂຫຕິ ໂຊຕິປຣາຍໂຓ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸຈ຺ເຈ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ໂຫຕິ – ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລກຸເລ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸເລ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລກຸເລ ວາ ອຑ຺ເຒ ມຫທ຺ຘເນ ມຫາໂຠເຄ ປຫູຕຊາຕຣູປຣຊເຕ ປຫູຕວິຕ຺ຕູປກຣເຓ ປຫູຕຘນຘຎ຺ເຎ; ໂສ ຈ ໂຫຕິ ອຠິຣູໂປ ທສ຺ສນີໂຍ ປາສາທິໂກ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ລາຠີ ອນ຺ນສ຺ສ ປານສ຺ສ ວຕ຺ຖສ຺ສ ຍານສ຺ສ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນສ຺ສ ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍສ຺ສ. ໂສ ກາເຍນ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ວາຈາຍ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ມນສາ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣຕິ. ໂສ ກາເຍນ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ວາຈາຍ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ມນສາ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຊຕິ ໂຫຕິ ໂຊຕິປຣາຍໂຓ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ໂອຓໂຕຓຕສຸຕ຺ຕໍ

໘໖. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ໂອຓໂຕຓໂຕ, ໂອຓຕຸຓ຺ຓໂຕ, ອຸຓ຺ຓໂຕຓໂຕ, ອຸຓ຺ຓຕຸຓ຺ຓໂຕ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ [ປຸ. ປ. ໑໖໙]. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ປຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ

໘໗. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ສມຓມຈໂລ, ສມຓປຸຓ຺ຑຣີໂກ, ສມຓປທຸໂມ, ສມເຓສຸ ສມຓສຸຂຸມາໂລ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຓມຈໂລ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເສໂຂ ໂຫຕິ ປາຏິປໂທ [ປຏິປໂທ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.) ມ. ນິ. ໒ ເສຂສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ]; ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ວິຫຣຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕສ຺ສ ເຊຏ຺ໂຐ ປຸຕ຺ໂຕ ອາຠິເສໂກ ອນຠິສິຕ຺ໂຕ ມຈລປ຺ປຕ຺ໂຕ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເສໂຂ ໂຫຕິ ປາຏິປໂທ, ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ວິຫຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຓມຈໂລ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຓປຸຓ຺ຑຣີໂກ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ເຂ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ [ຜສ຺ສິຕ຺ວາ (ສີ. ປີ.)]. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຓປຸຓ຺ຑຣີໂກ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຓປທຸໂມ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອຏ຺ຐ ຈ ວິໂມກ຺ເຂ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຓປທຸໂມ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມເຓສຸ ສມຓສຸຂຸມາໂລ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍາຈິໂຕວ ພຫຸລໍ ຈີວຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ອປ຺ປໍ ອຍາຈິໂຕ; ຍາຈິໂຕວ ພຫຸລໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ອປ຺ປໍ ອຍາຈິໂຕ; ຍາຈິໂຕວ ພຫຸລໍ ເສນາສນໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ອປ຺ປໍ ອຍາຈິໂຕ; ຍາຈິໂຕວ ພຫຸລໍ ຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ອປ຺ປໍ ອຍາຈິໂຕ. ເຍຫິ ໂຂ ປນ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຫຣຕິ, ຕ຺ຍສ຺ສ [ຕ຺ຍາສ຺ສ (ສີ.) ອ. ນິ. ໕.໑໐໔] ມນາເປເນວ ພຫຸລໍ ກາຍກມ຺ເມນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ອປ຺ປໍ ອມນາເປນ; ມນາເປເນວ ພຫຸລໍ ວຈີກມ຺ເມນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ອປ຺ປໍ ອມນາເປນ; ມນາເປເນວ ພຫຸລໍ ມໂນກມ຺ເມນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ອປ຺ປໍ ອມນາເປນ; ມນາປໍເຍວ ພຫຸລໍ ອຸປຫາຣໍ ອຸປຫຣນ຺ຕິ, ອປ຺ປໍ ອມນາປໍ. ຍານິ ໂຂ ປນ ຕານິ ເວທຍິຕານິ ປິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານິ ວາ ເສມ຺ຫສມຸຏ຺ຐານານິ ວາ ວາຕສມຸຏ຺ຐານານິ ວາ ສນ຺ນິປາຕິການິ ວາ ອຸຕຸປຣິຓາມຊານິ ວາ ວິສມປຣິຫາຣຊານິ ວາ ໂອປກ຺ກມິການິ ວາ ກມ຺ມວິປາກຊານິ ວາ, ຕານິ ປນສ຺ສ ນ ພຫຸເທວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອປ຺ປາພາໂຘ ໂຫຕິ. ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມເຓສຸ ສມຓສຸຂຸມາໂລ ໂຫຕິ.

‘‘ຍຎ຺ຫິ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ ສມເຓສຸ ສມຓສຸຂຸມາໂລຕິ, ມເມວ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ ສມເຓສຸ ສມຓສຸຂຸມາໂລຕິ. ອຫຎ຺ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາຈິໂຕວ ພຫຸລໍ ຈີວຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊາມິ, ອປ຺ປໍ ອຍາຈິໂຕ; ຍາຈິໂຕວ ພຫຸລໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊາມິ, ອປ຺ປໍ ອຍາຈິໂຕ; ຍາຈິໂຕວ ພຫຸລໍ ເສນາສນໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊາມິ, ອປ຺ປໍ ອຍາຈິໂຕ; ຍາຈິໂຕວ ພຫຸລໍ ຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊາມິ, ອປ຺ປໍ ອຍາຈິໂຕ. ເຍຫິ ໂຂ ປນ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຫຣາມິ ເຕ ເມ ມນາເປເນວ ພຫຸລໍ ກາຍກມ຺ເມນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ອປ຺ປໍ ອມນາເປນ; ມນາເປເນວ ພຫຸລໍ ວຈີກມ຺ເມນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ອປ຺ປໍ ອມນາເປນ; ມນາເປເນວ ພຫຸລໍ ມໂນກມ຺ເມນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ອປ຺ປໍ ອມນາເປນ; ມນາປໍເຍວ ພຫຸລໍ ອຸປຫາຣໍ ອຸປຫຣນ຺ຕິ, ອປ຺ປໍ ອມນາປໍ. ຍານິ ໂຂ ປນ ຕານິ ເວທຍິຕານິ ປິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານິ ວາ ເສມ຺ຫສມຸຏ຺ຐານານິ ວາ ວາຕສມຸຏ຺ຐານານິ ວາ ສນ຺ນິປາຕິການິ ວາ ອຸຕຸປຣິຓາມຊານິ ວາ ວິສມປຣິຫາຣຊານິ ວາ ໂອປກ຺ກມິການິ ວາ ກມ຺ມວິປາກຊານິ ວາ, ຕານິ ເມ ນ ພຫຸເທວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອປ຺ປາພາໂຘຫມສ຺ມິ. ຈຕຸນ຺ນໍ ໂຂ ປນສ຺ມິ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມິ.

‘‘ຍຎ຺ຫິ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ ສມເຓສຸ ສມຓສຸຂຸມາໂລຕິ, ມເມວ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ ສມເຓສຸ ສມຓສຸຂຸມາໂລຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ສໍໂຍຊນສຸຕ຺ຕໍ

໘໘. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ສມຓມຈໂລ, ສມຓປຸຓ຺ຑຣີໂກ, ສມຓປທຸໂມ, ສມເຓສຸ ສມຓສຸຂຸມາໂລ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ [ປຸ. ປ. ໑໙໐ (ໂຖກໍ ວິສທິສໍ)] ສມຓມຈໂລ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂສຕາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມ ນິຍໂຕ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຓມຈໂລ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຓປຸຓ຺ຑຣີໂກ ໂຫຕິ? ອິຘ ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ, ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕາ ສກທາຄາມີ ໂຫຕິ, ສກິເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຓປຸຓ຺ຑຣີໂກ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຓປທຸໂມ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິໂກ ໂຫຕິ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍີ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມາ ໂລກາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຓປທຸໂມ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມເຓສຸ ສມຓສຸຂຸມາໂລ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມເຓສຸ ສມຓສຸຂຸມາໂລ ໂຫຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສຸຕ຺ຕໍ

໘໙. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ສມຓມຈໂລ, ສມຓປຸຓ຺ຑຣີໂກ, ສມຓປທຸໂມ, ສມເຓສຸ ສມຓສຸຂຸມາໂລ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຓມຈໂລ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາວາໂຈ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາສຕິ [ສມ຺ມາສຕີ (ສີ. ກ.)] ໂຫຕິ, ສມ຺ມາສມາຘິ [ສມ຺ມາສມາຘີ (ສີ. ກ.)] ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຓມຈໂລ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຓປຸຓ຺ຑຣີໂກ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາວາໂຈ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາສຕິ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາສມາຘິ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາຎາຓີ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິ [ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕີ (ສີ. ກ.)] ໂຫຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ເຂ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຓປຸຓ຺ຑຣີໂກ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຓປທຸໂມ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ…ເປ… ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອຏ຺ຐ ຈ ວິໂມກ຺ເຂ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຓປທຸໂມ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມເຓສຸ ສມຓສຸຂຸມາໂລ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍາຈິໂຕວ ພຫຸລໍ ຈີວຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ອປ຺ປໍ ອຍາຈິໂຕ…ເປ… ຍຎ຺ຫິ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ ສມເຓສຸ ສມຓສຸຂຸມາໂລຕິ, ມເມວ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ ສມເຓສຸ ສມຓສຸຂຸມາໂລຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ຂນ຺ຘສຸຕ຺ຕໍ

໙໐. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ສມຓມຈໂລ, ສມຓປຸຓ຺ຑຣີໂກ, ສມຓປທຸໂມ, ສມເຓສຸ ສມຓສຸຂຸມາໂລ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຓມຈໂລ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເສໂຂ ໂຫຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕມານໂສ, ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ວິຫຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຓມຈໂລ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຓປຸຓ຺ຑຣີໂກ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ – ‘ອິຕິ ຣູປໍ, ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ; ອິຕິ ເວທນາ…ເປ… ອິຕິ ສຎ຺ຎາ…ເປ… ອິຕິ ສງ຺ຂາຣາ…ເປ… ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ’ຕິ; ໂນ ຈ ໂຂ ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ເຂ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຓປຸຓ຺ຑຣີໂກ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຓປທຸໂມ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ – ‘ອິຕິ ຣູປໍ, ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ; ອິຕິ ເວທນາ…ເປ… ອິຕິ ສຎ຺ຎາ…ເປ… ອິຕິ ສງ຺ຂາຣາ…ເປ… ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ’ຕິ; ອຏ຺ຐ ຈ ວິໂມກ຺ເຂ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມຓປທຸໂມ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສມເຓສຸ ສມຓສຸຂຸມາໂລ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍາຈິໂຕວ ພຫຸລໍ ຈີວຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ອປ຺ປໍ ອຍາຈິໂຕ…ເປ… ມເມວ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ ສມເຓສຸ ສມຓສຸຂຸມາໂລຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ທສມໍ.

ມຈລວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ປາຓາຕິປາໂຕ ຈ ມຸສາ, ອວຓ຺ຓໂກຘຕໂມຓຕາ;

ປຸຕ຺ໂຕ ສໍໂຍຊນຎ຺ເຈວ, ທິຏ຺ຐິ ຂນ຺ເຘນ ເຕ ທສາຕິ.

(໑໐) ໕. ອສຸຣວຄ຺ໂຄ

໑. ອສຸຣສຸຕ຺ຕໍ

໙໑. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອສຸໂຣ ອສຸຣປຣິວາໂຣ, ອສຸໂຣ ເທວປຣິວາໂຣ, ເທໂວ ອສຸຣປຣິວາໂຣ, ເທໂວ ເທວປຣິວາໂຣ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອສຸໂຣ ໂຫຕິ ອສຸຣປຣິວາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸສ຺ສີໂລ ໂຫຕິ ປາປຘມ຺ໂມ, ປຣິສາປິສ຺ສ ໂຫຕິ ທຸສ຺ສີລາ ປາປຘມ຺ມາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອສຸໂຣ ໂຫຕິ ອສຸຣປຣິວາໂຣ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອສຸໂຣ ໂຫຕິ ເທວປຣິວາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸສ຺ສີໂລ ໂຫຕິ ປາປຘມ຺ໂມ, ປຣິສາ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ໂຫຕິ ສີລວຕີ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອສຸໂຣ ໂຫຕິ ເທວປຣິວາໂຣ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເທໂວ ໂຫຕິ ອສຸຣປຣິວາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສີລວາ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ, ປຣິສາ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ໂຫຕິ ທຸສ຺ສີລາ ປາປຘມ຺ມາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເທໂວ ໂຫຕິ ອສຸຣປຣິວາໂຣ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເທໂວ ໂຫຕິ ເທວປຣິວາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສີລວາ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ, ປຣິສາປິສ຺ສ ໂຫຕິ ສີລວຕີ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເທໂວ ໂຫຕິ, ເທວປຣິວາໂຣ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ປຐມສມາຘິສຸຕ຺ຕໍ

໙໒. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ລາຠີ ໂຫຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ, ນ ລາຠີ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ. ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ລາຠີ ໂຫຕິ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ, ນ ລາຠີ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ. ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ເຈວ ລາຠີ ໂຫຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ ນ ຈ ລາຠີ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ. ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ລາຠີ ເຈວ ໂຫຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ ລາຠີ ຈ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ທຸຕິຍສມາຘິສຸຕ຺ຕໍ

໙໓. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ລາຠີ ໂຫຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ, ນ ລາຠີ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ. ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ລາຠີ ໂຫຕິ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ, ນ ລາຠີ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ. ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ເຈວ ລາຠີ ໂຫຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ ນ ຈ ລາຠີ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ. ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ລາຠີ ເຈວ ໂຫຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ ລາຠີ ຈ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ລາຠີ ໂຫຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ ນ ລາຠີ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ, ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄເລນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມເຖ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ລາຠີ ເຈວ ໂຫຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ ລາຠີ ຈ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ລາຠີ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ ນ ລາຠີ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ, ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄເລນ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມເຖ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ລາຠີ ເຈວ ໂຫຕິ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ ລາຠີ ຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ເຈວ ລາຠີ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ ນ ຈ ລາຠີ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ, ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄເລນ ເຕສໍເຍວ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຏິລາຠາຍ ອຘິມຕ຺ໂຕ ຉນ຺ໂທ ຈ ວາຍາໂມ ຈ ອຸສ຺ສາໂຫ ຈ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີ ຈ ອປ຺ປຏິວານີ ຈ ສຕິ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ ກຣຓີຍໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາທິຕ຺ຕເຈໂລ ວາ ອາທິຕ຺ຕສີໂສ ວາ ຕສ຺ເສວ [ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ເຈລສ຺ສ ວາ ສີສສ຺ສ ວາ ນິພ຺ພາປນາຍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ຉນ຺ທຎ຺ຈ ວາຍາມຎ຺ຈ ອຸສ຺ສາຫຎ຺ຈ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫິຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິວານິຎ຺ຈ ສຕິຎ຺ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ ກເຣຍ຺ຍ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕນ ປຸຄ຺ຄເລນ ເຕສໍເຍວ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຏິລາຠາຍ ອຘິມຕ຺ໂຕ ຉນ຺ໂທ ຈ ວາຍາໂມ ຈ ອຸສ຺ສາໂຫ ຈ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີ ຈ ອປ຺ປຏິວານີ ຈ ສຕິ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ ກຣຓີຍໍ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ລາຠີ ເຈວ ໂຫຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ ລາຠີ ຈ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ລາຠີ ເຈວ ໂຫຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ ລາຠີ ຈ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ, ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄເລນ ເຕສຸເຍວ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອຸຕ຺ຕຣິ [ອຸຕ຺ຕຣິໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອາສວານໍ ຂຍາຍ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ຕຕິຍສມາຘິສຸຕ຺ຕໍ

໙໔. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ລາຠີ ໂຫຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ, ນ ລາຠີ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ. ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ລາຠີ ໂຫຕິ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ, ນ ລາຠີ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ. ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ເຈວ ລາຠີ ໂຫຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ ນ ຈ ລາຠີ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ. ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ລາຠີ ເຈວ ໂຫຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ ລາຠີ ຈ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ລາຠີ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ ນ ລາຠີ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ, ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄເລນ ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ລາຠີ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ ໂສ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສງ຺ຂາຣາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ? ກຖໍ ສງ຺ຂາຣາ ສມ຺ມສິຕພ຺ພາ? ກຖໍ ສງ຺ຂາຣາ ວິປສ຺ສິຕພ຺ພາ’ [ປສ຺ສິຕພ຺ພາ (ກ.)] ຕິ? ຕສ຺ສ ໂສ ຍຖາທິຏ຺ຐໍ ຍຖາວິທິຕໍ ພ຺ຍາກໂຣຕິ – ‘ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສງ຺ຂາຣາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ເອວໍ ສງ຺ຂາຣາ ສມ຺ມສິຕພ຺ພາ, ເອວໍ ສງ຺ຂາຣາ ວິປສ຺ສິຕພ຺ພາ’ຕິ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ລາຠີ ເຈວ ໂຫຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ ລາຠີ ຈ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ລາຠີ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ ນ ລາຠີ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ, ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄເລນ ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ລາຠີ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ ໂສ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຈິຕ຺ຕໍ ສຓ຺ຐເປຕພ຺ພໍ? ກຖໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ນິສາເທຕພ຺ພໍ? ກຖໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອໂກທິ ກາຕພ຺ພໍ? ກຖໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາທຫາຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ? ຕສ຺ສ ໂສ ຍຖາທິຏ຺ຐໍ ຍຖາວິທິຕໍ ພ຺ຍາກໂຣຕິ – ‘ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຈິຕ຺ຕໍ ສຓ຺ຐເປຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ນິສາເທຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອໂກທິ ກາຕພ຺ພໍ [ເອໂກທິ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ (ປີ.)], ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາທຫາຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍ ລາຠີ ເຈວ ໂຫຕິ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ ລາຠີ ຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ເຈວ ລາຠີ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ ນ ຈ ລາຠີ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ, ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄເລນ ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ລາຠີ ເຈວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ ລາຠີ ຈ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ ໂສ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຈິຕ຺ຕໍ ສຓ຺ຐເປຕພ຺ພໍ? ກຖໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ນິສາເທຕພ຺ພໍ? ກຖໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອໂກທິ ກາຕພ຺ພໍ? ກຖໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາທຫາຕພ຺ພໍ? ກຖໍ ສງ຺ຂາຣາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ? ກຖໍ ສງ຺ຂາຣາ ສມ຺ມສິຕພ຺ພາ? ກຖໍ ສງ຺ຂາຣາ ວິປສ຺ສິຕພ຺ພາ’ຕິ? ຕສ຺ສ ໂສ ຍຖາທິຏ຺ຐໍ ຍຖາວິທິຕໍ ພ຺ຍາກໂຣຕິ – ‘ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຈິຕ຺ຕໍ ສຓ຺ຐເປຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ນິສາເທຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອໂກທິ ກາຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາທຫາຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ສງ຺ຂາຣາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ເອວໍ ສງ຺ຂາຣາ ສມ຺ມສິຕພ຺ພາ, ເອວໍ ສງ຺ຂາຣາ ວິປສ຺ສິຕພ຺ພາ’ຕິ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ລາຠີ ເຈວ ໂຫຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ ລາຠີ ຈ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ລາຠີ ເຈວ ໂຫຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ ລາຠີ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນາຍ, ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄເລນ ເຕສຸ ເຈວ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອຸຕ຺ຕຣິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ຉວາລາຕສຸຕ຺ຕໍ

໙໕. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ເນວຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂນ ປຣຫິຕາຍ, ປຣຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂນ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ, ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂນ ປຣຫິຕາຍ, ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ເຈວ [ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ຈ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປຏິປນ຺ໂນ ປຣຫິຕາຍ ຈ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉວາລາຕໍ ອຸຠໂຕ ປທິຕ຺ຕໍ [ອາທິຕ຺ຕໍ (ກ.)], ມຊ຺ເຌ ຄູຖຄຕໍ, ເນວ ຄາເມ ກຏ຺ຐຕ຺ຖໍ ຜຣຕິ ນ ອຣຎ຺ເຎ ( ) [(ກຏ຺ຐຕ຺ຖໍ ຜຣຕິ) ກຕ຺ຖຈິ]; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂນ ປຣຫິຕາຍ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂນ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ, ອຍໍ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈ. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂນ ປຣຫິຕາຍ, ອຍໍ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈ. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ເຈວ ປຏິປນ຺ໂນ ປຣຫິຕາຍ ຈ, ອຍໍ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຄ຺ໂຄ ຈ ເສຏ຺ໂຐ ຈ ປາໂມກ຺ໂຂ [ໂມກ຺ໂຂ (ປີ.) ສໍ. ນິ. ໓.໖໖໒-໖໖໓; ອ. ນິ. ໕.໑໘໑] ຈ ອຸຕ຺ຕໂມ ຈ ປວໂຣ ຈ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄວາ ຂີຣໍ, ຂີຣມ຺ຫາ ທຘິ, ທຘິມ຺ຫາ ນວນີຕໍ, ນວນີຕມ຺ຫາ ສປ຺ປິ, ສປ຺ປິມ຺ຫາ ສປ຺ປິມຓ຺ໂຑ, ສປ຺ປິມຓ຺ໂຑ [ສປ຺ປິມ຺ຫາ ສປ຺ປິມຓ຺ໂຑ (ກ.)] ຕຕ຺ຖ [ຕຕ຺ຣ (ສໍ. ນິ. ໓.໖໖໒-໖໖໒)] ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ເຈວ ປຏິປນ຺ໂນ ປຣຫິຕາຍ ຈ, ອຍໍ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຄ຺ໂຄ ຈ ເສຏ຺ໂຐ ຈ ປາໂມກ຺ໂຂ ຈ ອຸຕ຺ຕໂມ ຈ ປວໂຣ ຈ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ຣາຄວິນຍສຸຕ຺ຕໍ

໙໖. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂນ ປຣຫິຕາຍ, ປຣຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂນ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ, ເນວຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂນ ປຣຫິຕາຍ, ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ເຈວ ປຏິປນ຺ໂນ ປຣຫິຕາຍ ຈ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ໂນ ປຣຫິຕາຍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນາ ຣາຄວິນຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ຣາຄວິນຍາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ໂທສວິນຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ໂທສວິນຍາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ໂມຫວິນຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ໂມຫວິນຍາຍ ສມາທເປຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣຫິຕາຍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນາ ນ ຣາຄວິນຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣໍ ຣາຄວິນຍາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ນ ໂທສວິນຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣໍ ໂທສວິນຍາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ນ ໂມຫວິນຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣໍ ໂມຫວິນຍາຍ ສມາທເປຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣຫິຕາຍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນາ ນ ຣາຄວິນຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ຣາຄວິນຍາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ນ ໂທສວິນຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ໂທສວິນຍາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ນ ໂມຫວິນຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ໂມຫວິນຍາຍ ສມາທເປຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣຫິຕາຍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ເຈວ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ປຣຫິຕາຍ ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນາ ຈ ຣາຄວິນຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ຣາຄວິນຍາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ໂທສວິນຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ໂທສວິນຍາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ໂມຫວິນຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ໂມຫວິນຍາຍ ສມາທເປຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ເຈວ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ປຣຫິຕາຍ ຈ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕິສຸຕ຺ຕໍ

໙໗. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂນ ປຣຫິຕາຍ, ປຣຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂນ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ, ເນວຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂນ ປຣຫິຕາຍ, ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ເຈວ ປຏິປນ຺ໂນ ປຣຫິຕາຍ ຈ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣຫິຕາຍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕີ ຈ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ສຸຕານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ຘາຣກຊາຕິໂກ [ຘາຣຓຊາຕິໂກ (ກ.)] ໂຫຕິ, ຘາຕານຎ຺ຈ [ຘຕານຎ຺ຈ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖູປປຣິກ຺ຂີ ໂຫຕິ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ, ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ; ໂນ ຈ ກລ຺ຍາຓວາໂຈ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓວາກ຺ກຣໂຓ ໂປຣິຍາ ວາຈາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິສ຺ສຏ຺ຐາຍ ອເນລຄລາຍ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນິຍາ, ໂນ ຈ ສນ຺ທສ຺ສໂກ ໂຫຕິ ສມາທປໂກ [ສມາທາປໂກ (?)] ສມຸຕ຺ເຕຊໂກ ສມ຺ປຫໍສໂກ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣຫິຕາຍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ເຫວ ໂຂ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕີ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ໂນ ຈ ສຸຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ຘາຣກຊາຕິໂກ ໂຫຕິ, ໂນ ຈ ຘາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖູປປຣິກ຺ຂີ ໂຫຕິ, ໂນ ຈ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ; ກລ຺ຍາຓວາໂຈ ຈ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓວາກ຺ກຣໂຓ ໂປຣິຍາ ວາຈາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິສ຺ສຏ຺ຐາຍ ອເນລຄລາຍ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນິຍາ, ສນ຺ທສ຺ສໂກ ຈ ໂຫຕິ ສມາທປໂກ ສມຸຕ຺ເຕຊໂກ ສມ຺ປຫໍສໂກ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣຫິຕາຍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ເຫວ ໂຂ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕີ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ໂນ ຈ ສຸຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ຘາຣກຊາຕິໂກ ໂຫຕິ, ໂນ ຈ ຘາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖູປປຣິກ຺ຂີ ໂຫຕິ, ໂນ ຈ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ; ໂນ ຈ ກລ຺ຍາຓວາໂຈ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓວາກ຺ກຣໂຓ ໂປຣິຍາ ວາຈາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິສ຺ສຏ຺ຐາຍ ອເນລຄລາຍ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນິຍາ, ໂນ ຈ ສນ຺ທສ຺ສໂກ ໂຫຕິ ສມາທປໂກ ສມຸຕ຺ເຕຊໂກ ສມ຺ປຫໍສໂກ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣຫິຕາຍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ເຈວ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ປຣຫິຕາຍ ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕີ ຈ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ສຸຕານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ຘາຣກຊາຕິໂກ ໂຫຕິ, ຘາຕານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖູປປຣິກ຺ຂີ ໂຫຕິ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ, ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ; ກລ຺ຍາຓວາໂຈ ຈ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓວາກ຺ກຣໂຓ ໂປຣິຍາ ວາຈາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິສ຺ສຏ຺ຐາຍ ອເນລຄລາຍ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນິຍາ, ສນ຺ທສ຺ສໂກ ຈ ໂຫຕິ ສມາທປໂກ ສມຸຕ຺ເຕຊໂກ ສມ຺ປຫໍສໂກ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ເຈວ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ປຣຫິຕາຍ ຈ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ອຕ຺ຕຫິຕສຸຕ຺ຕໍ

໙໘. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂນ ປຣຫິຕາຍ, ປຣຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂນ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ, ເນວຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂນ ປຣຫິຕາຍ, ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ເຈວ ປຏິປນ຺ໂນ ປຣຫິຕາຍ ຈ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ສິກ຺ຂາປທສຸຕ຺ຕໍ

໙໙. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂນ ປຣຫິຕາຍ, ປຣຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂນ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ, ເນວຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂນ ປຣຫິຕາຍ, ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ເຈວ ປຏິປນ຺ໂນ ປຣຫິຕາຍ ຈ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣຫິຕາຍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນາ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ມຸສາວາທາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣຫິຕາຍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນາ ປາຓາຕິປາຕາ ອປ຺ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣໍ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ອທິນ຺ນາທານາ ອປ຺ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣໍ ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ອປ຺ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣໍ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ມຸສາວາທາ ອປ຺ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣໍ ມຸສາວາທາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ອປ຺ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣໍ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ໂນ ປຣຫິຕາຍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນາ ປາຓາຕິປາຕາ ອປ຺ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ…ເປ… ອຕ຺ຕນາ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ອປ຺ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣຫິຕາຍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ເຈວ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ປຣຫິຕາຍ ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນາ ຈ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ…ເປ… ອຕ຺ຕນາ ຈ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ເຈວ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ປຣຫິຕາຍ ຈ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ໂປຕລິຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໐. ອຖ ໂຂ ໂປຕລິໂຍ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ໂປຕລິຍໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ໂປຕລິຍ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ໂປຕລິຍ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ [ປຸ. ປ. ໑໖໕] ອວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ, ໂນ ຈ ໂຂ ວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ. ອິຘ ປນ, ໂປຕລິຍ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ, ໂນ ຈ ໂຂ ອວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ. ອິຘ ປນ, ໂປຕລິຍ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວ ອວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ, ໂນ ຈ ວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ. ອິຘ ປນ, ໂປຕລິຍ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ຈ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ, ວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ. ອິເມ ໂຂ, ໂປຕລິຍ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ອິເມສໍ ໂຂ, ໂປຕລິຍ, ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ກຕໂມ ເຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ຂມຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈາ’’ຕິ?

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ໂຠ ໂຄຕມ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ, ໂນ ຈ ໂຂ ວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ. ອິຘ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ, ໂນ ຈ ໂຂ ອວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ. ອິຘ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວ ອວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ, ໂນ ຈ ວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ. ອິຘ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ຈ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ, ວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ. ອິເມ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ອິເມສໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວ ອວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ, ໂນ ຈ ວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ; ອຍໍ ເມ ປຸຄ຺ຄໂລ ຂມຕິ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ [ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕຣາ (ກ.)] ເຫສາ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຍທິທໍ ອຸເປກ຺ຂາ’’ຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ໂປຕລິຍ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ…ເປ… ອິເມ ໂຂ, ໂປຕລິຍ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ອິເມສໍ ໂຂ, ໂປຕລິຍ, ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ຈ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ, ວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ; ອຍໍ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ ເຫສາ, ໂປຕລິຍ, ຍທິທໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ກາລຎ຺ຎຸຕາ’’ຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ໂຠ ໂຄຕມ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ…ເປ… ອິເມ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ອິເມສໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ຈ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ, ວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕາ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ; ອຍໍ ເມ ປຸຄ຺ຄໂລ ຂມຕິ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ ເຫສາ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຍທິທໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ກາລຎ຺ຎຸຕາ.

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ! ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ວາ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວເຣຍ຺ຍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອນ຺ຘກາເຣ ວາ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ – ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ຣູປານິ ທກ຺ຂນ຺ຕີຕິ, ເອວເມວໍ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕ. ເອສາຫໍ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ. ທສມໍ.

ອສຸຣວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ອສຸໂຣ ຕໂຍ ສມາຘີ, ຉວາລາເຕນ ປຎ຺ຈມໍ;

ຣາໂຄ ນິສນ຺ຕິ ອຕ຺ຕຫິຕໍ, ສິກ຺ຂາ ໂປຕລິເຍນ ຈາຕິ.

ທຸຕິຍປຓ຺ຓາສກໍ ສມຕ຺ຕໍ.

໓. ຕຕິຍປຓ຺ຓາສກໍ

(໑໑) ໑. ວລາຫກວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມວລາຫກສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ວລາຫກາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຄຊ຺ຊິຕາ ໂນ ວສ຺ສິຕາ, ວສ຺ສິຕາ ໂນ ຄຊ຺ຊິຕາ, ເນວ ຄຊ຺ຊິຕາ ໂນ ວສ຺ສິຕາ, ຄຊ຺ຊິຕາ ຈ ວສ຺ສິຕາ ຈ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ວລາຫກາ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ວລາຫກູປມາ [ປຸ. ປ. ໑໕໗] ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຄຊ຺ຊິຕາ ໂນ ວສ຺ສິຕາ, ວສ຺ສິຕາ ໂນ ຄຊ຺ຊິຕາ, ເນວ ຄຊ຺ຊິຕາ ໂນ ວສ຺ສິຕາ, ຄຊ຺ຊິຕາ ຈ ວສ຺ສິຕາ ຈ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຄຊ຺ຊິຕາ ໂຫຕິ ໂນ ວສ຺ສິຕາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ກຕ຺ຕາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຄຊ຺ຊິຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ວສ຺ສິຕາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ວລາຫໂກ ຄຊ຺ຊິຕາ, ໂນ ວສ຺ສິຕາ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ວສ຺ສິຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ຄຊ຺ຊິຕາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ຠາສິຕາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ວສ຺ສິຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ຄຊ຺ຊິຕາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ວລາຫໂກ ວສ຺ສິຕາ, ໂນ ຄຊ຺ຊິຕາ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວ ຄຊ຺ຊິຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ວສ຺ສິຕາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ກຕ຺ຕາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວ ຄຊ຺ຊິຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ວສ຺ສິຕາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ວລາຫໂກ ເນວ ຄຊ຺ຊິຕາ [ເນວ ຄຊ຺ຊິຕາ ໂຫຕິ (ກ.)], ໂນ ວສ຺ສິຕາ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຄຊ຺ຊິຕາ ຈ ໂຫຕິ ວສ຺ສິຕາ ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຠາສິຕາ ຈ ໂຫຕິ ກຕ຺ຕາ ຈ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຄຊ຺ຊິຕາ ຈ ໂຫຕິ ວສ຺ສິຕາ ຈ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ວລາຫໂກ ຄຊ຺ຊິຕາ ຈ [ຄຊ຺ຊິຕາ ຈ ໂຫຕິ (ກ.)] ວສ຺ສິຕາ ຈ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ວລາຫກູປມາ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍວລາຫກສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໒. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ວລາຫກາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຄຊ຺ຊິຕາ ໂນ ວສ຺ສິຕາ, ວສ຺ສິຕາ ໂນ ຄຊ຺ຊິຕາ, ເນວ ຄຊ຺ຊິຕາ ໂນ ວສ຺ສິຕາ ຄຊ຺ຊິຕາ ຈ ວສ຺ສິຕາ ຈ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ວລາຫກາ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ວລາຫກູປມາ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຄຊ຺ຊິຕາ ໂນ ວສ຺ສິຕາ, ວສ຺ສິຕາ ໂນ ຄຊ຺ຊິຕາ, ເນວ ຄຊ຺ຊິຕາ ໂນ ວສ຺ສິຕາ, ຄຊ຺ຊິຕາ ຈ ວສ຺ສິຕາ ຈ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຄຊ຺ຊິຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ວສ຺ສິຕາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓາຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ, ເຄຍ຺ຍໍ, ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ຄາຖໍ, ອຸທານໍ, ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ, ຊາຕກໍ, ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ, ເວທລ຺ລໍ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຄຊ຺ຊິຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ວສ຺ສິຕາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ວລາຫໂກ ຄຊ຺ຊິຕາ, ໂນ ວສ຺ສິຕາ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ວສ຺ສິຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ຄຊ຺ຊິຕາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມໍ ນ ປຣິຍາປຸຓາຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ, ເຄຍ຺ຍໍ, ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ຄາຖໍ, ອຸທານໍ, ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ, ຊາຕກໍ, ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ, ເວທລ຺ລໍ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ວສ຺ສິຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ຄຊ຺ຊິຕາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ວລາຫໂກ ວສ຺ສິຕາ, ໂນ ຄຊ຺ຊິຕາ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວ ຄຊ຺ຊິຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ວສ຺ສິຕາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓາຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ, ເຄຍ຺ຍໍ, ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ຄາຖໍ, ອຸທານໍ, ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ, ຊາຕກໍ, ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ, ເວທລ຺ລໍ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວ ຄຊ຺ຊິຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ວສ຺ສິຕາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ວລາຫໂກ ເນວ ຄຊ຺ຊິຕາ, ໂນ ວສ຺ສິຕາ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຄຊ຺ຊິຕາ ຈ ໂຫຕິ ວສ຺ສິຕາ ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓາຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ, ເຄຍ຺ຍໍ, ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ຄາຖໍ, ອຸທານໍ, ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ, ຊາຕກໍ, ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ, ເວທລ຺ລໍ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຄຊ຺ຊິຕາ ຈ ໂຫຕິ ວສ຺ສິຕາ ຈ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ວລາຫໂກ ຄຊ຺ຊິຕາ ຈ ວສ຺ສິຕາ ຈ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ວລາຫກູປມາ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ກຸມ຺ຠສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໓. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸມ຺ຠາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຕຸຈ຺ໂຉ ປິຫິໂຕ, ປູໂຣ ວິວໂຏ, ຕຸຈ຺ໂຉ ວິວໂຏ, ປູໂຣ ປິຫິໂຕ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຸມ຺ຠາ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຸມ຺ຠູປມາ [ປຸ. ປ. ໑໖໐] ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຕຸຈ຺ໂຉ ປິຫິໂຕ, ປູໂຣ ວິວໂຏ, ຕຸຈ຺ໂຉ ວິວໂຏ, ປູໂຣ ປິຫິໂຕ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຕຸຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ ປິຫິໂຕ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປາສາທິກໍ ໂຫຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ປຏິກ຺ກນ຺ຕໍ ອາໂລກິຕໍ ວິໂລກິຕໍ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ປສາຣິຕໍ ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣຓໍ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຕຸຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ ປິຫິໂຕ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸມ຺ໂຠ ຕຸຈ຺ໂຉ ປິຫິໂຕ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປູໂຣ ໂຫຕິ ວິວໂຏ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນ ປາສາທິກໍ ໂຫຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ປຏິກ຺ກນ຺ຕໍ ອາໂລກິຕໍ ວິໂລກິຕໍ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ປສາຣິຕໍ ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣຓໍ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປູໂຣ ໂຫຕິ ວິວໂຏ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸມ຺ໂຠ ປູໂຣ ວິວໂຏ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຕຸຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ ວິວໂຏ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນ ປາສາທິກໍ ໂຫຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ປຏິກ຺ກນ຺ຕໍ ອາໂລກິຕໍ ວິໂລກິຕໍ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ປສາຣິຕໍ ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣຓໍ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຕຸຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ ວິວໂຏ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸມ຺ໂຠ ຕຸຈ຺ໂຉ ວິວໂຏ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປູໂຣ ໂຫຕິ ປິຫິໂຕ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປາສາທິກໍ ໂຫຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ປຏິກ຺ກນ຺ຕໍ ອາໂລກິຕໍ ວິໂລກິຕໍ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ປສາຣິຕໍ ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣຓໍ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປູໂຣ ໂຫຕິ ປິຫິໂຕ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸມ຺ໂຠ ປູໂຣ ປິຫິໂຕ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຸມ຺ຠູປມາ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ອຸທກຣຫທສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໔. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸທກຣຫທາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອຸຕ຺ຕາໂນ ຄມ຺ຠີໂຣຠາໂສ, ຄມ຺ຠີໂຣ ອຸຕ຺ຕາໂນຠາໂສ, ອຸຕ຺ຕາໂນ ອຸຕ຺ຕາໂນຠາໂສ, ຄມ຺ຠີໂຣ ຄມ຺ຠີໂຣຠາໂສ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຸທກຣຫທາ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຸທກຣຫທູປມາ [ປຸ. ປ. ໑໖໑] ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອຸຕ຺ຕາໂນ ຄມ຺ຠີໂຣຠາໂສ, ຄມ຺ຠີໂຣ ອຸຕ຺ຕາໂນຠາໂສ, ອຸຕ຺ຕາໂນ ອຸຕ຺ຕາໂນຠາໂສ, ຄມ຺ຠີໂຣ ຄມ຺ຠີໂຣຠາໂສ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸຕ຺ຕາໂນ ໂຫຕິ ຄມ຺ຠີໂຣຠາໂສ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປາສາທິກໍ ໂຫຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ປຏິກ຺ກນ຺ຕໍ ອາໂລກິຕໍ ວິໂລກິຕໍ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ປສາຣິຕໍ ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣຓໍ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸຕ຺ຕາໂນ ໂຫຕິ ຄມ຺ຠີໂຣຠາໂສ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸທກຣຫໂທ ອຸຕ຺ຕາໂນ ຄມ຺ຠີໂຣຠາໂສ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຄມ຺ຠີໂຣ ໂຫຕິ ອຸຕ຺ຕາໂນຠາໂສ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນ ປາສາທິກໍ ໂຫຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ປຏິກ຺ກນ຺ຕໍ ອາໂລກິຕໍ ວິໂລກິຕໍ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ປສາຣິຕໍ ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣຓໍ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຄມ຺ຠີໂຣ ໂຫຕິ ອຸຕ຺ຕາໂນຠາໂສ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸທກຣຫໂທ ຄມ຺ຠີໂຣ ອຸຕ຺ຕາໂນຠາໂສ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸຕ຺ຕາໂນ ໂຫຕິ ອຸຕ຺ຕາໂນຠາໂສ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນ ປາສາທິກໍ ໂຫຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ປຏິກ຺ກນ຺ຕໍ ອາໂລກິຕໍ ວິໂລກິຕໍ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ປສາຣິຕໍ ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣຓໍ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸຕ຺ຕາໂນ ໂຫຕິ ອຸຕ຺ຕາໂນຠາໂສ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸທກຣຫໂທ ອຸຕ຺ຕາໂນ ອຸຕ຺ຕາໂນຠາໂສ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຄມ຺ຠີໂຣ ໂຫຕິ ຄມ຺ຠີໂຣຠາໂສ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປາສາທິກໍ ໂຫຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ປຏິກ຺ກນ຺ຕໍ ອາໂລກິຕໍ ວິໂລກິຕໍ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ປສາຣິຕໍ ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣຓໍ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຄມ຺ຠີໂຣ ໂຫຕິ ຄມ຺ຠີໂຣຠາໂສ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸທກຣຫໂທ ຄມ຺ຠີໂຣ ຄມ຺ຠີໂຣຠາໂສ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຸທກຣຫທູປມາ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ອມ຺ພສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໕. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອມ຺ພານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອາມໍ ປກ຺ກວຓ຺ຓິ [ປກ຺ກວຓ຺ຓີ (ປຸ. ປ. ໑໕໙)], ປກ຺ກໍ ອາມວຓ຺ຓິ [ອາມວຓ຺ຓີ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ອາມໍ ອາມວຓ຺ຓິ, ປກ຺ກໍ ປກ຺ກວຓ຺ຓິ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອມ຺ພານິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອມ຺ພູປມາ [ປກ຺ກວຓ຺ຓີ (ປຸ. ປ. ໑໕໙)] ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອາໂມ ປກ຺ກວຓ຺ຓີ, ປກ຺ໂກ ອາມວຓ຺ຓີ, ອາໂມ ອາມວຓ຺ຓີ, ປກ຺ໂກ ປກ຺ກວຓ຺ຓີ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອາໂມ ໂຫຕິ ປກ຺ກວຓ຺ຓີ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປາສາທິກໍ ໂຫຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ປຏິກ຺ກນ຺ຕໍ ອາໂລກິຕໍ ວິໂລກິຕໍ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ປສາຣິຕໍ ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣຓໍ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອາໂມ ໂຫຕິ ປກ຺ກວຓ຺ຓີ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອມ຺ພໍ ອາມໍ ປກ຺ກວຓ຺ຓິ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປກ຺ໂກ ໂຫຕິ ອາມວຓ຺ຓີ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນ ປາສາທິກໍ ໂຫຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ປຏິກ຺ກນ຺ຕໍ ອາໂລກິຕໍ ວິໂລກິຕໍ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ປສາຣິຕໍ ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣຓໍ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປກ຺ໂກ ໂຫຕິ ອາມວຓ຺ຓີ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອມ຺ພໍ ປກ຺ກໍ ອາມວຓ຺ຓິ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອາໂມ ໂຫຕິ ອາມວຓ຺ຓີ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນ ປາສາທິກໍ ໂຫຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ປຏິກ຺ກນ຺ຕໍ ອາໂລກິຕໍ ວິໂລກິຕໍ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ປສາຣິຕໍ ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣຓໍ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອາໂມ ໂຫຕິ ອາມວຓ຺ຓີ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອມ຺ພໍ ອາມໍ ອາມວຓ຺ຓິ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປກ຺ໂກ ໂຫຕິ ປກ຺ກວຓ຺ຓີ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປາສາທິກໍ ໂຫຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ປຏິກ຺ກນ຺ຕໍ ອາໂລກິຕໍ ວິໂລກິຕໍ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ປສາຣິຕໍ ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣຓໍ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປກ຺ໂກ ໂຫຕິ ປກ຺ກວຓ຺ຓີ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອມ຺ພໍ ປກ຺ກໍ ປກ຺ກວຓ຺ຓິ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອມ຺ພູປມາ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ທຸຕິຍອມ຺ພສຸຕ຺ຕໍ

(ຉຏ຺ຐໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ທສ຺ສິຕໍ, ປາຬິໂປຕ຺ຖເກສຸ ປນ ກຕ຺ຖຈິປິ ນ ທິສ຺ສຕິ.) [( ) ‘‘ຉຏ຺ຐໍ ອຸກ຺ການຕ຺ຖເມວາ’’ຕິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ທສ຺ສິຕໍ, ປາຬິໂປຕ຺ຖເກສຸ ປນ ກຕ຺ຖຈິປິ ນ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘… ອາມໍ ປກ຺ໂກຠາສໍ, ປກ຺ກໍ ອາໂມຠາສ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ປາໂຐ ຠເວຍ຺ຍ]

໗. ມູສິກສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໗. ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ມູສິກາ. ກຕມາ ຈຕສ຺ໂສ? ຄາຘໍ ກຕ຺ຕາ ໂນ ວສິຕາ, ວສິຕາ ໂນ ຄາຘໍ ກຕ຺ຕາ, ເນວ ຄາຘໍ ກຕ຺ຕາ ໂນ ວສິຕາ, ຄາຘໍ ກຕ຺ຕາ ຈ ວສິຕາ ຈ – ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕສ຺ໂສ ມູສິກາ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມູສິກູປມາ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຄາຘໍ ກຕ຺ຕາ ໂນ ວສິຕາ, ວສິຕາ ໂນ ຄາຘໍ ກຕ຺ຕາ, ເນວ ຄາຘໍ ກຕ຺ຕາ ໂນ ວສິຕາ, ຄາຘໍ ກຕ຺ຕາ ຈ ວສິຕາ ຈ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຄາຘໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ ໂນ ວສິຕາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓາຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ, ເຄຍ຺ຍໍ, ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ຄາຖໍ, ອຸທານໍ, ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ, ຊາຕກໍ, ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ, ເວທລ຺ລໍ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຄາຘໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ວສິຕາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ມູສິກາ ຄາຘໍ ກຕ຺ຕາ, ໂນ ວສິຕາ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ວສິຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ຄາຘໍ ກຕ຺ຕາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມໍ ນ ປຣິຍາປຸຓາຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ, ເຄຍ຺ຍໍ, ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ຄາຖໍ, ອຸທານໍ, ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ, ຊາຕກໍ, ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ, ເວທລ຺ລໍ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ວສິຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ຄາຘໍ ກຕ຺ຕາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ມູສິກາ ວສິຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ຄາຘໍ ກຕ຺ຕາ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ, ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວ ຄາຘໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ ໂນ ວສິຕາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມໍ ນ ປຣິຍາປຸຓາຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ, ເຄຍ຺ຍໍ, ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ຄາຖໍ, ອຸທານໍ, ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ, ຊາຕກໍ, ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ, ເວທລ຺ລໍ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວ ຄາຘໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ວສິຕາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ມູສິກາ ເນວ ຄາຘໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ວສິຕາ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຄາຘໍ ກຕ຺ຕາ ຈ ໂຫຕິ ວສິຕາ ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓາຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ, ເຄຍ຺ຍໍ, ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ຄາຖໍ, ອຸທານໍ, ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ, ຊາຕກໍ, ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ, ເວທລ຺ລໍ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ຄາຘໍ ກຕ຺ຕາ ຈ ໂຫຕິ ວສິຕາ ຈ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ມູສິກາ ຄາຘໍ ກຕ຺ຕາ ຈ ໂຫຕິ ວສິຕາ ຈ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມູສິກູປມາ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ພລີພທ຺ທສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໘. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ພລີພທ຺ທາ [ພລິວທ຺ທາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ພລິພທ຺ຘາ (ກ.) ປຸ. ປ. ໑໖໒]. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ສຄວຈຓ຺ໂຑ ໂນ ປຣຄວຈຓ຺ໂຑ, ປຣຄວຈຓ຺ໂຑ ໂນ ສຄວຈຓ຺ໂຑ, ສຄວຈຓ຺ໂຑ ຈ ປຣຄວຈຓ຺ໂຑ ຈ, ເນວ ສຄວຈຓ຺ໂຑ ໂນ ປຣຄວຈຓ຺ໂຑ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ພລີພທ຺ທາ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ພລີພທ຺ທູປມາ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ສຄວຈຓ຺ໂຑ ໂນ ປຣຄວຈຓ຺ໂຑ, ປຣຄວຈຓ຺ໂຑ ໂນ ສຄວຈຓ຺ໂຑ, ສຄວຈຓ຺ໂຑ ຈ ປຣຄວຈຓ຺ໂຑ ຈ, ເນວ ສຄວຈຓ຺ໂຑ ໂນ ປຣຄວຈຓ຺ໂຑ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສຄວຈຓ຺ໂຑ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣຄວຈຓ຺ໂຑ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສກປຣິສໍ ອຸພ຺ເພເຊຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣປຣິສໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສຄວຈຓ຺ໂຑ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣຄວຈຓ຺ໂຑ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ພລີພທ຺ໂທ ສຄວຈຓ຺ໂຑ, ໂນ ປຣຄວຈຓ຺ໂຑ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣຄວຈຓ຺ໂຑ ໂຫຕິ, ໂນ ສຄວຈຓ຺ໂຑ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣປຣິສໍ ອຸພ຺ເພເຊຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ສກປຣິສໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣຄວຈຓ຺ໂຑ ໂຫຕິ, ໂນ ສຄວຈຓ຺ໂຑ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ພລີພທ຺ໂທ ປຣຄວຈຓ຺ໂຑ, ໂນ ສຄວຈຓ຺ໂຑ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສຄວຈຓ຺ໂຑ ຈ ໂຫຕິ ປຣຄວຈຓ຺ໂຑ ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສກປຣິສໍ ອຸພ຺ເພເຊຕາ ໂຫຕິ ປຣປຣິສຎ຺ຈ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສຄວຈຓ຺ໂຑ ຈ ໂຫຕິ ປຣຄວຈຓ຺ໂຑ ຈ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ພລີພທ຺ໂທ ສຄວຈຓ຺ໂຑ ຈ ປຣຄວຈຓ຺ໂຑ ຈ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວ ສຄວຈຓ຺ໂຑ ໂຫຕິ ໂນ ປຣຄວຈຓ຺ໂຑ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວ ສກປຣິສໍ ອຸພ຺ເພເຊຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣປຣິສຎ຺ຈ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວ ສຄວຈຓ຺ໂຑ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣຄວຈຓ຺ໂຑ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ພລີພທ຺ໂທ ເນວ ສຄວຈຓ຺ໂຑ, ໂນ ປຣຄວຈຓ຺ໂຑ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ພລີພທ຺ທູປມາ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ຣຸກ຺ຂສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໙. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຸກ຺ຂາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ເຜຄ຺ຄຸ ເຜຄ຺ຄຸປຣິວາໂຣ, ເຜຄ຺ຄຸ ສາຣປຣິວາໂຣ, ສາໂຣ ເຜຄ຺ຄຸປຣິວາໂຣ, ສາໂຣ ສາຣປຣິວາໂຣ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຣຸກ຺ຂາ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຣຸກ຺ຂູປມາ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ເຜຄ຺ຄຸ ເຜຄ຺ຄຸປຣິວາໂຣ, ເຜຄ຺ຄຸ ສາຣປຣິວາໂຣ, ສາໂຣ ເຜຄ຺ຄຸປຣິວາໂຣ, ສາໂຣ ສາຣປຣິວາໂຣ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເຜຄ຺ຄຸ ໂຫຕິ ເຜຄ຺ຄຸປຣິວາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸສ຺ສີໂລ ໂຫຕິ ປາປຘມ຺ໂມ; ປຣິສາປິສ຺ສ ໂຫຕິ ທຸສ຺ສີລາ ປາປຘມ຺ມາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເຜຄ຺ຄຸ ໂຫຕິ ເຜຄ຺ຄຸປຣິວາໂຣ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຸກ຺ໂຂ ເຜຄ຺ຄຸ ເຜຄ຺ຄຸປຣິວາໂຣ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເຜຄ຺ຄຸ ໂຫຕິ ສາຣປຣິວາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸສ຺ສີໂລ ໂຫຕິ ປາປຘມ຺ໂມ; ປຣິສາ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ໂຫຕິ ສີລວຕີ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເຜຄ຺ຄຸ ໂຫຕິ ສາຣປຣິວາໂຣ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຸກ຺ໂຂ ເຜຄ຺ຄຸ ສາຣປຣິວາໂຣ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສາໂຣ ໂຫຕິ ເຜຄ຺ຄຸປຣິວາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສີລວາ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ; ປຣິສາ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ໂຫຕິ ທຸສ຺ສີລາ ປາປຘມ຺ມາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສາໂຣ ໂຫຕິ ເຜຄ຺ຄຸປຣິວາໂຣ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຸກ຺ໂຂ ສາໂຣ ເຜຄ຺ຄຸປຣິວາໂຣ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສາໂຣ ໂຫຕິ ສາຣປຣິວາໂຣ? ອິຘ ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສີລວາ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ; ປຣິສາປິສ຺ສ ໂຫຕິ ສີລວຕີ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສາໂຣ ໂຫຕິ ສາຣປຣິວາໂຣ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຸກ຺ໂຂ ສາໂຣ ສາຣປຣິວາໂຣ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຣຸກ຺ຂູປມາ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ [ປຸ. ປ. ໑໗໐]. ນວມໍ.

໑໐. ອາສີວິສສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໐. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສີວິສາ [ອາສິວິສາ (ກ.) ປຸ. ປ. ໑໖໓]. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອາຄຕວິໂສ ນ ໂຆຣວິໂສ, ໂຆຣວິໂສ ນ ອາຄຕວິໂສ, ອາຄຕວິໂສ ຈ ໂຆຣວິໂສ ຈ, ເນວາຄຕວິໂສ ນ ໂຆຣວິໂສ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສີວິສາ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສີວິສູປມາ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອາຄຕວິໂສ ນ ໂຆຣວິໂສ, ໂຆຣວິໂສ ນ ອາຄຕວິໂສ, ອາຄຕວິໂສ ຈ ໂຆຣວິໂສ ຈ, ເນວາຄຕວິໂສ ນ ໂຆຣວິໂສ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຄຕວິໂສ ໂຫຕິ, ນ ໂຆຣວິໂສ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຠິຓ຺ຫໍ ກຸຊ຺ຌຕິ. ໂສ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ໂກໂຘ [ໂກໂປ (ກ.) ປຸ. ປ. ໑໖໓] ນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອນຸເສຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຄຕວິໂສ ໂຫຕິ, ນ ໂຆຣວິໂສ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສີວິໂສ ອາຄຕວິໂສ, ນ ໂຆຣວິໂສ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຆຣວິໂສ ໂຫຕິ, ນ ອາຄຕວິໂສ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ເຫວ ໂຂ ອຠິຓ຺ຫໍ ກຸຊ຺ຌຕິ. ໂສ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ໂກໂຘ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອນຸເສຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຆຣວິໂສ ໂຫຕິ, ນ ອາຄຕວິໂສ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສີວິໂສ ໂຆຣວິໂສ, ນ ອາຄຕວິໂສ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຄຕວິໂສ ຈ ໂຫຕິ ໂຆຣວິໂສ ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຠິຓ຺ຫໍ ກຸຊ຺ຌຕິ. ໂສ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ໂກໂຘ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອນຸເສຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຄຕວິໂສ ຈ ໂຫຕິ ໂຆຣວິໂສ ຈ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສີວິໂສ ອາຄຕວິໂສ ຈ ໂຆຣວິໂສ ຈ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວາຄຕວິໂສ ໂຫຕິ ນ ໂຆຣວິໂສ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ເຫວ ໂຂ ອຠິຓ຺ຫໍ ກຸຊ຺ຌຕິ. ໂສ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ໂກໂຘ ນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອນຸເສຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວາຄຕວິໂສ ໂຫຕິ, ນ ໂຆຣວິໂສ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສີວິໂສ ເນວາຄຕວິໂສ ນ ໂຆຣວິໂສ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສີວິສູປມາ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ທສມໍ.

ວລາຫກວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ທ຺ເວ ວລາຫາ ກຸມ຺ຠ-ອຸທກ, ຣຫທາ ທ຺ເວ ໂຫນ຺ຕິ ອມ຺ພານິ;

ມູສິກາ ພລີພທ຺ທາ ຣຸກ຺ຂາ, ອາສີວິເສນ ເຕ ທສາຕິ.

(໑໒) ໒. ເກສິວຄ຺ໂຄ

໑. ເກສິສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໑. ອຖ ໂຂ ເກສິ ອສ຺ສທມ຺ມສາຣຖິ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ເກສິໍ ອສ຺ສທມ຺ມສາຣຖິໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຕ຺ວໍ ໂຂສິ, ເກສິ, ປຎ຺ຎາໂຕ ອສ຺ສທມ຺ມສາຣຖີຕິ [ສຎ຺ຎາໂຕ ອສ຺ສທມ຺ມສາຣຖິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]. ກຖໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ເກສິ, ອສ຺ສທມ຺ມໍ ວິເນສີ’’ຕິ? ‘‘ອຫໍ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອສ຺ສທມ຺ມໍ ສຓ຺ເຫນປິ ວິເນມິ, ຜຣຸເສນປິ ວິເນມິ, ສຓ຺ຫຜຣຸເສນປິ ວິເນມີ’’ຕິ. ‘‘ສເຈ ເຕ, ເກສິ, ອສ຺ສທມ຺ໂມ ສຓ຺ເຫນ ວິນຍໍ ນ ອຸເປຕິ, ຜຣຸເສນ ວິນຍໍ ນ ອຸເປຕິ, ສຓ຺ຫຜຣຸເສນ ວິນຍໍ ນ ອຸເປຕິ, ກິນ຺ຕິ ນໍ ກໂຣສີ’’ຕິ? ‘‘ສເຈ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອສ຺ສທມ຺ໂມ ສຓ຺ເຫນ ວິນຍໍ ນ ອຸເປຕິ, ຜຣຸເສນ ວິນຍໍ ນ ອຸເປຕິ, ສຓ຺ຫຜຣຸເສນ ວິນຍໍ ນ ອຸເປຕິ; ຫນາມິ ນໍ, ຠນ຺ເຕ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ມາ ເມ ອາຈຣິຍກຸລສ຺ສ ອວຓ຺ໂຓ ອໂຫສີ’’ຕິ.

‘‘ຠຄວາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ. ກຖໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ປຸຣິສທມ຺ມໍ ວິເນຕີ’’ຕິ? ‘‘ອຫໍ ໂຂ, ເກສິ, ປຸຣິສທມ຺ມໍ ສຓ຺ເຫນປິ ວິເນມິ, ຜຣຸເສນປິ ວິເນມິ, ສຓ຺ຫຜຣຸເສນປິ ວິເນມິ. ຕຕ຺ຣິທໍ, ເກສິ, ສຓ຺ຫສ຺ມິໍ – ອິຕິ ກາຍສຸຈຣິຕໍ ອິຕິ ກາຍສຸຈຣິຕສ຺ສ ວິປາໂກ, ອິຕິ ວຈີສຸຈຣິຕໍ ອິຕິ ວຈີສຸຈຣິຕສ຺ສ ວິປາໂກ, ອິຕິ ມໂນສຸຈຣິຕໍ ອິຕິ ມໂນສຸຈຣິຕສ຺ສ ວິປາໂກ, ອິຕິ ເທວາ, ອິຕິ ມນຸສ຺ສາຕິ. ຕຕ຺ຣິທໍ, ເກສິ, ຜຣຸສສ຺ມິໍ – ອິຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ອິຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ວິປາໂກ, ອິຕິ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ອິຕິ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ວິປາໂກ, ອິຕິ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ອິຕິ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ວິປາໂກ, ອິຕິ ນິຣໂຍ, ອິຕິ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິ, ອິຕິ ເປຕ຺ຕິວິສໂຍ’’ຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣິທໍ, ເກສິ, ສຓ຺ຫຜຣຸສສ຺ມິໍ – ອິຕິ ກາຍສຸຈຣິຕໍ ອິຕິ ກາຍສຸຈຣິຕສ຺ສ ວິປາໂກ, ອິຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ອິຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ວິປາໂກ, ອິຕິ ວຈີສຸຈຣິຕໍ ອິຕິ ວຈີສຸຈຣິຕສ຺ສ ວິປາໂກ, ອິຕິ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ອິຕິ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ວິປາໂກ, ອິຕິ ມໂນສຸຈຣິຕໍ ອິຕິ ມໂນສຸຈຣິຕສ຺ສ ວິປາໂກ, ອິຕິ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ອິຕິ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ວິປາໂກ, ອິຕິ ເທວາ, ອິຕິ ມນຸສ຺ສາ, ອິຕິ ນິຣໂຍ, ອິຕິ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິ, ອິຕິ ເປຕ຺ຕິວິສໂຍ’’ຕິ.

‘‘ສເຈ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິສທມ຺ໂມ ສຓ຺ເຫນ ວິນຍໍ ນ ອຸເປຕິ, ຜຣຸເສນ ວິນຍໍ ນ ອຸເປຕິ, ສຓ຺ຫຜຣຸເສນ ວິນຍໍ ນ ອຸເປຕິ, ກິນ຺ຕິ ນໍ ຠຄວາ ກໂຣຕີ’’ຕິ? ‘‘ສເຈ ເມ, ເກສິ, ປຸຣິສທມ຺ໂມ ສຓ຺ເຫນ ວິນຍໍ ນ ອຸເປຕິ, ຜຣຸເສນ ວິນຍໍ ນ ອຸເປຕິ, ສຓ຺ຫຜຣຸເສນ ວິນຍໍ ນ ອຸເປຕິ, ຫນາມິ ນໍ, ເກສີ’’ຕິ. ‘‘ນ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ປາຓາຕິປາໂຕ ກປ຺ປຕິ. ອຖ ຈ ປນ ຠຄວາ ເອວມາຫ – ‘ຫນາມິ, ນໍ ເກສີ’’’ຕິ! ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ເກສິ! ນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປາຓາຕິປາໂຕ ກປ຺ປຕິ. ອປິ ຈ ໂຍ ປຸຣິສທມ຺ໂມ ສຓ຺ເຫນ ວິນຍໍ ນ ອຸເປຕິ, ຜຣຸເສນ ວິນຍໍ ນ ອຸເປຕິ, ສຓ຺ຫຜຣຸເສນ ວິນຍໍ ນ ອຸເປຕິ, ນ ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອນຸສາສິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎຕິ, ນາປິ ວິຎ຺ຎູ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອນຸສາສິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ວໂຘ ເຫໂສ, ເກສິ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ – ຍໍ ນ ຕຖາຄໂຕ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອນຸສາສິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎຕິ, ນາປິ ວິຎ຺ຎູ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອນຸສາສິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂສ ຫິ ນູນ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຫໂຕ ໂຫຕິ – ຍໍ ນ ຕຖາຄໂຕ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອນຸສາສິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎຕິ, ນາປິ ວິຎ຺ຎູ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອນຸສາສິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕີຕິ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ຊວສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໒. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ເຕວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອຊ຺ຊເວນ, ຊເວນ, ຂນ຺ຕິຍາ, ໂສຣຈ຺ເຈນ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ, ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ເຕວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອຊ຺ຊເວນ, ຊເວນ, ຂນ຺ຕິຍາ, ໂສຣຈ຺ເຈນ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ປໂຕທສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໓. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠທ຺ຣາ ອສ຺ສາຊານີຍາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ປໂຕທຈ຺ຉາຍໍ ທິສ຺ວາ ສໍວິຊ຺ຊຕິ ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊຕິ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ມໍ ອຊ຺ຊ ອສ຺ສທມ຺ມສາຣຖິ ກາຣຓໍ ກາເຣສ຺ສຕິ, ກິມສ຺ສາຫໍ [ກຖມສ຺ສາຫໍ (ກ.)] ປຏິກໂຣມີ’ຕິ! ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ນ ເຫວ ໂຂ ປໂຕທຈ຺ຉາຍໍ ທິສ຺ວາ ສໍວິຊ຺ຊຕິ ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອປິ ຈ ໂຂ ໂລມເວຘວິທ຺ໂຘ ສໍວິຊ຺ຊຕິ ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊຕິ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ມໍ ອຊ຺ຊ ອສ຺ສທມ຺ມສາຣຖິ ກາຣຓໍ ກາເຣສ຺ສຕິ, ກິມສ຺ສາຫໍ ປຏິກໂຣມີ’ຕິ! ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ນ ເຫວ ໂຂ ປໂຕທຈ຺ຉາຍໍ ທິສ຺ວາ ສໍວິຊ຺ຊຕິ ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາປິ ໂລມເວຘວິທ຺ໂຘ ສໍວິຊ຺ຊຕິ ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອປິ ຈ ໂຂ ຈມ຺ມເວຘວິທ຺ໂຘ ສໍວິຊ຺ຊຕິ ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊຕິ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ມໍ ອຊ຺ຊ ອສ຺ສທມ຺ມສາຣຖິ ກາຣຓໍ ກາເຣສ຺ສຕິ, ກິມສ຺ສາຫໍ ປຏິກໂຣມີ’ຕິ! ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິໂຍ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ນ ເຫວ ໂຂ ປໂຕທຈ຺ຉາຍໍ ທິສ຺ວາ ສໍວິຊ຺ຊຕິ ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາປິ ໂລມເວຘວິທ຺ໂຘ ສໍວິຊ຺ຊຕິ ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ນາປິ ຈມ຺ມເວຘວິທ຺ໂຘ ສໍວິຊ຺ຊຕິ ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອປິ ຈ ໂຂ ອຏ຺ຐິເວຘວິທ຺ໂຘ ສໍວິຊ຺ຊຕິ ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊຕິ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ມໍ ອຊ຺ຊ ອສ຺ສທມ຺ມສາຣຖິ ກາຣຓໍ ກາເຣສ຺ສຕິ, ກິມສ຺ສາຫໍ ປຏິກໂຣມີ’ຕິ! ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ໂລກສ຺ມິໍ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠທ຺ຣາ ອສ຺ສາຊານີຍາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣເມ ຠທ຺ຣາ ປຸຣິສາຊານີຍາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ຠທ຺ໂຣ ປຸຣິສາຊານີໂຍ ສຸຓາຕິ – ‘ອມຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຄາເມ ວາ ນິຄເມ ວາ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ທຸກ຺ຂິໂຕ ວາ ກາລງ຺ກໂຕ [ກາລກໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວາ’ຕິ. ໂສ ເຕນ ສໍວິຊ຺ຊຕິ, ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ສໍວິຄ຺ໂຄ ໂຍນິໂສ ປທຫຕິ. ປຫິຕຕ຺ໂຕ ກາເຍນ ເຈວ ປຣມສຈ຺ຈໍ [ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈໍ (ກ.) ມ. ນິ. ໒.໑໘໓ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈ ອຕິວິຊ຺ຌ ປສ຺ສຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ປໂຕທຈ຺ຉາຍໍ ທິສ຺ວາ ສໍວິຊ຺ຊຕິ ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊຕິ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ຠທ຺ຣໍ ປຸຣິສາຊານີຍໍ ວທາມິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠທ຺ໂຣ ປຸຣິສາຊານີໂຍ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ຠທ຺ໂຣ ປຸຣິສາຊານີໂຍ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠທ຺ໂຣ ປຸຣິສາຊານີໂຍ ນ ເຫວ ໂຂ ສຸຓາຕິ – ‘ອມຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຄາເມ ວາ ນິຄເມ ວາ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ທຸກ຺ຂິໂຕ ວາ ກາລງ຺ກໂຕ ວາ’ຕິ, ອປິ ຈ ໂຂ ສາມໍ ປສ຺ສຕິ ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ປຸຣິສໍ ວາ ທຸກ຺ຂິຕໍ ວາ ກາລງ຺ກຕໍ ວາ. ໂສ ເຕນ ສໍວິຊ຺ຊຕິ, ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ສໍວິຄ຺ໂຄ ໂຍນິໂສ ປທຫຕິ. ປຫິຕຕ຺ໂຕ ກາເຍນ ເຈວ ປຣມສຈ຺ຈໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈ ອຕິວິຊ຺ຌ ປສ຺ສຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ໂລມເວຘວິທ຺ໂຘ ສໍວິຊ຺ຊຕິ ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊຕິ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ຠທ຺ຣໍ ປຸຣິສາຊານີຍໍ ວທາມິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠທ຺ໂຣ ປຸຣິສາຊານີໂຍ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ຠທ຺ໂຣ ປຸຣິສາຊານີໂຍ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠທ຺ໂຣ ປຸຣິສາຊານີໂຍ ນ ເຫວ ໂຂ ສຸຓາຕິ – ‘ອມຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຄາເມ ວາ ນິຄເມ ວາ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ທຸກ຺ຂິໂຕ ວາ ກາລງ຺ກໂຕ ວາ’ຕິ, ນາປິ ສາມໍ ປສ຺ສຕິ ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ປຸຣິສໍ ວາ ທຸກ຺ຂິຕໍ ວາ ກາລງ຺ກຕໍ ວາ, ອປິ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ຎາຕິ ວາ ສາໂລຫິໂຕ ວາ ທຸກ຺ຂິໂຕ ວາ ໂຫຕິ ກາລງ຺ກໂຕ ວາ. ໂສ ເຕນ ສໍວິຊ຺ຊຕິ, ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ສໍວິຄ຺ໂຄ ໂຍນິໂສ ປທຫຕິ. ປຫິຕຕ຺ໂຕ ກາເຍນ ເຈວ ປຣມສຈ຺ຈໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈ ອຕິວິຊ຺ຌ ປສ຺ສຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ຈມ຺ມເວຘວິທ຺ໂຘ ສໍວິຊ຺ຊຕິ ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊຕິ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ຠທ຺ຣໍ ປຸຣິສາຊານີຍໍ ວທາມິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠທ຺ໂຣ ປຸຣິສາຊານີໂຍ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິໂຍ ຠທ຺ໂຣ ປຸຣິສາຊານີໂຍ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠທ຺ໂຣ ປຸຣິສາຊານີໂຍ ນ ເຫວ ໂຂ ສຸຓາຕິ – ‘ອມຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຄາເມ ວາ ນິຄເມ ວາ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ທຸກ຺ຂິໂຕ ວາ ກາລງ຺ກໂຕ ວາ’ຕິ, ນາປິ ສາມໍ ປສ຺ສຕິ ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ປຸຣິສໍ ວາ ທຸກ຺ຂິຕໍ ວາ ກາລງ຺ກຕໍ ວາ, ນາປິສ຺ສ ຎາຕິ ວາ ສາໂລຫິໂຕ ວາ ທຸກ຺ຂິໂຕ ວາ ໂຫຕິ ກາລງ຺ກໂຕ ວາ, ອປິ ຈ ໂຂ ສາມຎ຺ເຎວ ຜຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ສາຣີຣິກາຫິ ເວທນາຫິ ທຸກ຺ຂາຫິ ຕິພ຺ພາຫິ [ຕິປ຺ປາຫິ (ສີ. ປີ.)] ຂຣາຫິ ກຏຸກາຫິ ອສາຕາຫິ ອມນາປາຫິ ປາຓຫຣາຫິ. ໂສ ເຕນ ສໍວິຊ຺ຊຕິ, ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ສໍວິຄ຺ໂຄ ໂຍນິໂສ ປທຫຕິ. ປຫິຕຕ຺ໂຕ ກາເຍນ ເຈວ ປຣມສຈ຺ຈໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈ ອຕິວິຊ຺ຌ ປສ຺ສຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ອຏ຺ຐິເວຘວິທ຺ໂຘ ສໍວິຊ຺ຊຕິ ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊຕິ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ຠທ຺ຣໍ ປຸຣິສາຊານີຍໍ ວທາມິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠທ຺ໂຣ ປຸຣິສາຊານີໂຍ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຠທ຺ໂຣ ປຸຣິສາຊານີໂຍ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ໂລກສ຺ມິໍ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠທ຺ຣາ ປຸຣິສາຊານີຍາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ນາຄສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໔. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ເຕວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ໂສຕາ ຈ ໂຫຕິ, ຫນ຺ຕາ ຈ, ຂນ຺ຕາ ຈ, ຄນ຺ຕາ ຈ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ໂສຕາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຍເມນໍ ຫຕ຺ຖິທມ຺ມສາຣຖິ ກາຣຓໍ ກາເຣຕິ – ຍທິ ວາ ກຕປຸພ຺ພໍ ຍທິ ວາ ອກຕປຸພ຺ພໍ – ຕໍ ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ [ອຏ຺ຐິກຕ຺ວາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.) ອ. ນິ. ໕.໑໔໐] ມນສິ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພເຈຕສາ [ສພ຺ພໍ ເຈຕໂສ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ໂອຫິຕໂສໂຕ ສຸຓາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ໂສຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຫນ຺ຕາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ສງ຺ຄາມຄໂຕ ຫຕ຺ຖິມ຺ປິ ຫນຕິ, ຫຕ຺ຖາຣຸຫມ຺ປິ ຫນຕິ, ອສ຺ສມ຺ປິ ຫນຕິ, ອສ຺ສາຣຸຫມ຺ປິ ຫນຕິ, ຣຖມ຺ປິ ຫນຕິ, ຣຖິກມ຺ປິ ຫນຕິ, ປຕ຺ຕິກມ຺ປິ ຫນຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຫນ຺ຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຂນ຺ຕາ ໂຫຕິ? ອິຘ ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ສງ຺ຄາມຄໂຕ ຂໂມ ໂຫຕິ ສຕ຺ຕິປ຺ປຫາຣານໍ ອສິປ຺ປຫາຣານໍ ອຸສຸປ຺ປຫາຣານໍ ຜຣສຸປ຺ປຫາຣານໍ [‘‘ຜຣສຸປ຺ປຫາຣານ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ປທໍ ສ຺ຍາມໂປຕ຺ຖເກ ນຕ຺ຖິ. ມ. ນິ. ໓.໒໑໗ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ເຠຣິປຓວສງ຺ຂຕິຓວນິນ຺ນາທສທ຺ທານໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຂນ຺ຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຄນ຺ຕາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຍເມນໍ ຫຕ຺ຖິທມ຺ມສາຣຖິ ທິສໍ ເປເສຕິ – ຍທິ ວາ ຄຕປຸພ຺ພໍ ຍທິ ວາ ອຄຕປຸພ຺ພໍ – ຕໍ ຂິປ຺ປເມວ ຄນ຺ຕາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຄນ຺ຕາ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ເຕວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ …ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາ ຈ ໂຫຕິ, ຫນ຺ຕາ ຈ, ຂນ຺ຕາ ຈ, ຄນ຺ຕາ ຈ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ເທສິຍມາເນ ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ມນສິ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພເຈຕສາ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ໂອຫິຕໂສໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຫນ຺ຕາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ນາຘິວາເສຕິ ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ (ຫນຕິ) [( ) ນຕ຺ຖິ ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ. ອ. ນິ. ໔.໑໖໔ ປຏິປທາວຄ຺ເຄ ຈຕຸຕ຺ຖສຸຕ຺ເຕ ປນ ‘‘ສເມຕີ’’ຕິ ປທໍ ສພ຺ພຕ຺ຖປິ ທິສ຺ສຕິ] ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ…ເປ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ…ເປ… ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ເນ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ນາຘິວາເສຕິ ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ ຫນຕິ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຫນ຺ຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຂນ຺ຕາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຂໂມ ໂຫຕິ ສີຕສ຺ສ ອຸຓ຺ຫສ຺ສ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ປິປາສາຍ, ຑໍສມກສວາຕາຕປສຣີສປສມ຺ຜສ຺ສານໍ ທຸຣຸຕ຺ຕານໍ ທຸຣາຄຕານໍ ວຈນປຖານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສາຣີຣິການໍ ເວທນານໍ ທຸກ຺ຂານໍ ຕິພ຺ພານໍ ຂຣານໍ ກຏຸການໍ ອສາຕານໍ ອມນາປານໍ ປາຓຫຣານໍ ອຘິວາສກຊາຕິໂກ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຂນ຺ຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຄນ຺ຕາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍາຍໍ ທິສາ ອຄຕປຸພ຺ພາ ອິມິນາ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ ຍທິທໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖ ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂໂຍ ວິຣາໂຄ ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານໍ, ຕໍ ຂິປ຺ປຎ຺ເຎວ ຄນ຺ຕາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຄນ຺ຕາ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ຐານສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໕. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐານານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐານໍ ອມນາປໍ ກາຕຸໍ; ຕຎ຺ຈ ກຍິຣມານໍ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐານໍ ອມນາປໍ ກາຕຸໍ; ຕຎ຺ຈ ກຍິຣມານໍ ອຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐານໍ ມນາປໍ ກາຕຸໍ; ຕຎ຺ຈ ກຍິຣມານໍ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐານໍ ມນາປໍ ກາຕຸໍ; ຕຎ຺ຈ ກຍິຣມານໍ ອຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍມິທໍ [ຍທິທໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ຐານໍ ອມນາປໍ ກາຕຸໍ; ຕຎ຺ຈ ກຍິຣມານໍ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ – ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐານໍ ອຸຠເຍເນວ ນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎຕິ [ປຎ຺ຎາຍຕິ (?)]. ຍມ຺ປິທໍ [ຍທິທໍ (ກ.)] ຐານໍ ອມນາປໍ ກາຕຸໍ; ອິມິນາປິ ນໍ [ຕໍ (ສີ. ປີ.) ສ຺ຍາມໂປຕ຺ຖເກ ນຕ຺ຖິ] ນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎຕິ. ຍມ຺ປິທໍ ຐານໍ ກຍິຣມານໍ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ; ອິມິນາປິ ນໍ [ຕໍ (ປີ.) ສີ. ສ຺ຍາ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ນຕ຺ຖິ] ນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐານໍ ອຸຠເຍເນວ ນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍມິທໍ ຐານໍ ອມນາປໍ ກາຕຸໍ; ຕຎ຺ຈ ກຍິຣມານໍ ອຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ – ອິມສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐາເນ ພາໂລ ຈ ປຓ຺ຑິໂຕ ຈ ເວທິຕພ຺ໂພ ປຸຣິສຖາເມ ປຸຣິສວີຣິເຍ ປຸຣິສປຣກ຺ກເມ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາໂລ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ກິຎ຺ຈາປິ ໂຂ ອິທໍ ຐານໍ ອມນາປໍ ກາຕຸໍ; ອຖ ຈຣຫິທໍ ຐານໍ ກຍິຣມານໍ ອຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’ຕິ. ໂສ ຕໍ ຐານໍ ນ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຐານໍ ອກຍິຣມານໍ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ປຓ຺ຑິໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ກິຎ຺ຈາປິ ໂຂ ອິທໍ ຐານໍ ອມນາປໍ ກາຕຸໍ; ອຖ ຈຣຫິທໍ ຐານໍ ກຍິຣມານໍ ອຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’ຕິ. ໂສ ຕໍ ຐານໍ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຐານໍ ກຍິຣມານໍ ອຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍມິທໍ [ຍທິທໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ຐານໍ ມນາປໍ ກາຕຸໍ; ຕຎ຺ຈ ກຍິຣມານໍ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ – ອິມສ຺ມິມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐາເນ ພາໂລ ຈ ປຓ຺ຑິໂຕ ຈ ເວທິຕພ຺ໂພ ປຸຣິສຖາເມ ປຸຣິສວີຣິເຍ ປຸຣິສປຣກ຺ກເມ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາໂລ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ກິຎ຺ຈາປິ ໂຂ ອິທໍ ຐານໍ ມນາປໍ ກາຕຸໍ; ອຖ ຈຣຫິທໍ ຐານໍ ກຍິຣມານໍ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’ຕິ. ໂສ ຕໍ ຐານໍ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຐານໍ ກຍິຣມານໍ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ປຓ຺ຑິໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ກິຎ຺ຈາປິ ໂຂ ອິທໍ ຐານໍ ມນາປໍ ກາຕຸໍ; ອຖ ຈຣຫິທໍ ຐານໍ ກຍິຣມານໍ ອນຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’ຕິ. ໂສ ຕໍ ຐານໍ ນ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຐານໍ ອກຍິຣມານໍ ອຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍມິທໍ ຐານໍ ມນາປໍ ກາຕຸໍ, ຕຎ຺ຈ ກຍິຣມານໍ ອຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ – ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐານໍ ອຸຠເຍເນວ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎຕິ. ຍມ຺ປິທໍ ຐານໍ ມນາປໍ ກາຕຸໍ, ອິມິນາປິ ນໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎຕິ; ຍມ຺ປິທໍ ຐານໍ ກຍິຣມານໍ ອຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ອິມິນາປິ ນໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐານໍ ອຸຠເຍເນວ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຐານານີ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ອປ຺ປມາທສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໖. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐາເນຫິ ອປ຺ປມາໂທ ກຣຓີໂຍ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຊຫຖ, ກາຍສຸຈຣິຕໍ ຠາເວຖ; ຕຕ຺ຖ ຈ ມາ ປມາທຕ຺ຖ. ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຊຫຖ, ວຈີສຸຈຣິຕໍ ຠາເວຖ; ຕຕ຺ຖ ຈ ມາ ປມາທຕ຺ຖ. ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຊຫຖ, ມໂນສຸຈຣິຕໍ ຠາເວຖ; ຕຕ຺ຖ ຈ ມາ ປມາທຕ຺ຖ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຊຫຖ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ຠາເວຖ; ຕຕ຺ຖ ຈ ມາ ປມາທຕ຺ຖ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ ກາຍສຸຈຣິຕໍ ຠາວິຕໍ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ ວຈີສຸຈຣິຕໍ ຠາວິຕໍ, ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ປຫີນໍ ໂຫຕິ ມໂນສຸຈຣິຕໍ ຠາວິຕໍ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ປຫີນາ ໂຫຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ຠາວິຕາ, ໂສ ນ ຠາຍຕິ ສມ຺ປຣາຍິກສ຺ສ ມຣຓສ຺ສາ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ອາຣກ຺ຂສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໗. ‘‘ຈຕູສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐາເນສຸ ອຕ຺ຕຣູເປນ ອປ຺ປມາໂທ ສຕິ ເຈຕໂສ ອາຣກ຺ໂຂ ກຣຓີໂຍ. ກຕເມສຸ ຈຕູສຸ? ‘ມາ ເມ ຣຊນີເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ຣຊ຺ຊີ’ຕິ ອຕ຺ຕຣູເປນ ອປ຺ປມາໂທ ສຕິ ເຈຕໂສ ອາຣກ຺ໂຂ ກຣຓີໂຍ; ‘ມາ ເມ ໂທສນີເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ທຸສ຺ສີ’ຕິ ອຕ຺ຕຣູເປນ ອປ຺ປມາໂທ ສຕິ ເຈຕໂສ ອາຣກ຺ໂຂ ກຣຓີໂຍ; ‘ມາ ເມ ໂມຫນີເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ມຸຍ຺ຫີ’ຕິ ອຕ຺ຕຣູເປນ ອປ຺ປມາໂທ ສຕິ ເຈຕໂສ ອາຣກ຺ໂຂ ກຣຓີໂຍ; ‘ມາ ເມ ມທນີເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ມຊ຺ຊີ’ຕິ ອຕ຺ຕຣູເປນ ອປ຺ປມາໂທ ສຕິ ເຈຕໂສ ອາຣກ຺ໂຂ ກຣຓີໂຍ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຣຊນີເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ຣຊ຺ຊຕິ ວີຕຣາຄຕ຺ຕາ, ໂທສນີເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ທຸສ຺ສຕິ ວີຕໂທສຕ຺ຕາ, ໂມຫນີເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ມຸຍ຺ຫຕິ ວີຕໂມຫຕ຺ຕາ, ມທນີເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ມຊ຺ຊຕິ ວີຕມທຕ຺ຕາ, ໂສ ນ ຉມ຺ຠຕິ ນ ກມ຺ປຕິ ນ ເວຘຕິ ນ ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ນ ຈ ປນ ສມຓວຈນເຫຕຸປິ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ສໍເວຊນີຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໘. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ທສ຺ສນີຍານິ ສໍເວຊນີຍານິ ຐານານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ‘ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ຊາໂຕ’ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ທສ຺ສນີຍໍ ສໍເວຊນີຍໍ ຐານໍ. ‘ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ທສ຺ສນີຍໍ ສໍເວຊນີຍໍ ຐານໍ. ‘ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕສີ’ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ທສ຺ສນີຍໍ ສໍເວຊນີຍໍ ຐານໍ. ‘ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ທສ຺ສນີຍໍ ສໍເວຊນີຍໍ ຐານໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ສທ຺ຘສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ທສ຺ສນີຍານິ ສໍເວຊນີຍານິ ຐານານີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ປຐມຠຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໙. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຍານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ຊາຕິຠຍໍ, ຊຣາຠຍໍ, ພ຺ຍາຘິຠຍໍ, ມຣຓຠຍໍ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຠຍານີ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ທຸຕິຍຠຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໒໐. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຍານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອຄ຺ຄິຠຍໍ, ອຸທກຠຍໍ, ຣາຊຠຍໍ, ໂຈຣຠຍໍ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຠຍານີ’’ຕິ. ທສມໍ.

ເກສິວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ເກສິ ຊໂວ ປໂຕໂທ ຈ, ນາໂຄ ຐາເນນ ປຎ຺ຈມໍ;

ອປ຺ປມາໂທ ຈ ອາຣກ຺ໂຂ, ສໍເວຊນີຍຎ຺ຈ ທ຺ເວ ຠຍາຕິ.

(໑໓) ໓. ຠຍວຄ຺ໂຄ

໑. ອຕ຺ຕານຸວາທສຸຕ຺ຕໍ

໑໒໑. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຍານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອຕ຺ຕານຸວາທຠຍໍ, ປຣານຸວາທຠຍໍ, ທຓ຺ຑຠຍໍ, ທຸຄ຺ຄຕິຠຍໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕານຸວາທຠຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຫຎ຺ເຈວ [ອຫຎ຺ເຈ (?)] ໂຂ ປນ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈເຣຍ຺ຍໍ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈເຣຍ຺ຍໍ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈເຣຍ຺ຍໍ, ກິຎ຺ຈ ຕໍ ຍໍ ມໍ [ກິຎ຺ຈ ຕໍ ມໍ (ສີ.), ກິຎ຺ຈ ມໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ກິຎ຺ຈ ຕໍ ກມ຺ມໍ (ປີ. ກ.)] ອຕ຺ຕາ ສີລໂຕ ນ ອຸປວເທຍ຺ຍາ’ຕິ! ໂສ ອຕ຺ຕານຸວາທຠຍສ຺ສ ຠີໂຕ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ປຫາຍ ກາຍສຸຈຣິຕໍ ຠາເວຕິ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ປຫາຍ ວຈີສຸຈຣິຕໍ ຠາເວຕິ, ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ປຫາຍ ມໂນສຸຈຣິຕໍ ຠາເວຕິ, ສຸທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕານຸວາທຠຍໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣານຸວາທຠຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈເຣຍ຺ຍໍ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈເຣຍ຺ຍໍ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈເຣຍ຺ຍໍ, ກິຎ຺ຈ ຕໍ ຍໍ ມໍ ປເຣ ສີລໂຕ ນ ອຸປວເທຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ! ໂສ ປຣານຸວາທຠຍສ຺ສ ຠີໂຕ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ປຫາຍ ກາຍສຸຈຣິຕໍ ຠາເວຕິ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ປຫາຍ ວຈີສຸຈຣິຕໍ ຠາເວຕິ, ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ປຫາຍ ມໂນສຸຈຣິຕໍ ຠາເວຕິ, ສຸທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣານຸວາທຠຍໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຓ຺ຑຠຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປສ຺ສຕິ ໂຈຣໍ ອາຄຸຈາຣິໍ, ຣາຊາໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ວິວິຘາ ກມ຺ມກາຣຓາ ກາເຣນ຺ເຕ, ກສາຫິປິ ຕາເຬນ຺ເຕ, ເວຕ຺ເຕຫິປິ ຕາເຬນ຺ເຕ, ອທ຺ຘທຓ຺ຑເກຫິປິ ຕາເຬນ຺ເຕ, ຫຕ຺ຖມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ເຕ, ປາທມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ເຕ, ຫຕ຺ຖປາທມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ເຕ, ກຓ຺ຓມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ເຕ, ນາສມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ເຕ, ກຓ຺ຓນາສມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ເຕ, ພິລງ຺ຄຖາລິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕ, ສງ຺ຂມຸຓ຺ຑິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕ, ຣາຫຸມຸຂມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕ, ໂຊຕິມາລິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕ, ຫຕ຺ຖປຊ຺ໂຊຕິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕ, ເອຣກວຕ຺ຕິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕ, ຈີຣກວາສິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕ, ເອເຓຍ຺ຍກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕ, ພລິສມໍສິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕ, ກຫາປຓກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕ, ຂາຣາປຕຈ຺ຉິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕ, ປລິຆປຣິວຕ຺ຕິກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕ, ປລາລປີຐກມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕ, ຕຕ຺ເຕນປິ ເຕເລນ ໂອສິຎ຺ຈນ຺ເຕ, ສຸນເຂຫິປິ ຂາທາເປນ຺ເຕ, ຊີວນ຺ຕມ຺ປິ ສູເລ ອຸຕ຺ຕາເສນ຺ເຕ, ອສິນາປິ ສີສໍ ຉິນ຺ທນ຺ເຕ.

‘‘ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ຍຖາຣູປານໍ ໂຂ ປາປການໍ ກມ຺ມານໍ ເຫຕຸ ໂຈຣໍ ອາຄຸຈາຣິໍ ຣາຊາໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ວິວິຘາ ກມ຺ມກາຣຓາ ກາເຣນ຺ຕິ, ກສາຫິປິ ຕາເຬນ຺ຕິ…ເປ… ອສິນາປິ ສີສໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ເອວຣູປໍ ປາປກມ຺ມໍ ກເຣຍ຺ຍໍ, ມມ຺ປິ ຣາຊາໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ເອວຣູປາ ວິວິຘາ ກມ຺ມກາຣຓາ ກາເຣຍ຺ຍຸໍ, ກສາຫິປິ ຕາເຬຍ຺ຍຸໍ, ເວຕ຺ເຕຫິປິ ຕາເຬຍ຺ຍຸໍ, ອທ຺ຘທຓ຺ຑເກຫິປິ ຕາເຬຍ຺ຍຸໍ, ຫຕ຺ຖມ຺ປິ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍຸໍ, ປາທມ຺ປິ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍຸໍ, ຫຕ຺ຖປາທມ຺ປິ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍຸໍ, ກຓ຺ຓມ຺ປິ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍຸໍ, ນາສມ຺ປິ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍຸໍ, ກຓ຺ຓນາສມ຺ປິ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍຸໍ, ພິລງ຺ຄຖາລິກມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ສງ຺ຂມຸຓ຺ຑິກມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍຸໍ; ຣາຫຸມຸຂມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ໂຊຕິມາລິກມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ຫຕ຺ຖປຊ຺ໂຊຕິກມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ເອຣກວຕ຺ຕິກມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ຈີຣກວາສິກມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ເອເຓຍ຺ຍກມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ພລິສມໍສິກມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ກຫາປຓກມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ຂາຣາປຕຈ຺ຉິກມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ປລິຆປຣິວຕ຺ຕິກມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ປລາລປີຐກມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ຕຕ຺ເຕນປິ ເຕເລນ ໂອສິຎ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ, ສຸນເຂຫິປິ ຂາທາເປຍ຺ຍຸໍ, ຊີວນ຺ຕມ຺ປິ ສູເລ ອຸຕ຺ຕາເສຍ຺ຍຸໍ, ອສິນາປິ ສີສໍ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ. ໂສ ທຓ຺ຑຠຍສ຺ສ ຠີໂຕ ນ ປເຣສໍ ປາຠຕໍ ວິລຸມ຺ປນ຺ໂຕ ຈຣຕິ. ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ປຫາຍ…ເປ… ສຸທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຓ຺ຑຠຍໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຄ຺ຄຕິຠຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ໂຂ ປາປໂກ ວິປາໂກ ອຠິສມ຺ປຣາຍໍ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ປາປໂກ ວິປາໂກ ອຠິສມ຺ປຣາຍໍ, ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ປາປໂກ ວິປາໂກ ອຠິສມ຺ປຣາຍໍ. ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈເຣຍ຺ຍໍ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈເຣຍ຺ຍໍ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈເຣຍ຺ຍໍ, ກິຎ຺ຈ ຕໍ ຍາຫໍ ນ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ! ໂສ ທຸຄ຺ຄຕິຠຍສ຺ສ ຠີໂຕ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ປຫາຍ ກາຍສຸຈຣິຕໍ ຠາເວຕິ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ປຫາຍ ວຈີສຸຈຣິຕໍ ຠາເວຕິ, ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ປຫາຍ ມໂນສຸຈຣິຕໍ ຠາເວຕິ, ສຸທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຄ຺ຄຕິຠຍໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຠຍານີ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ອູມິຠຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໒໒. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຍານິ ອຸທໂກໂຣຫນ຺ຕສ຺ສ [ອຸທໂກໂຣຫນ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໒.໑໖໑)] ປາຏິກງ຺ຂິຕພ຺ພານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອູມິຠຍໍ, ກຸມ຺ຠີລຠຍໍ, ອາວຏ຺ຏຠຍໍ, ສຸສຸກາຠຍໍ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຠຍານິ ອຸທໂກໂຣຫນ຺ຕສ຺ສ ປາຏິກງ຺ຂິຕພ຺ພານິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຠຍານິ ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຄາຣສ຺ມາ [ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ [ປພ຺ພຊໂຕ (ສີ.)] ປາຏິກງ຺ຂິຕພ຺ພານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອູມິຠຍໍ, ກຸມ຺ຠີລຠຍໍ, ອາວຏ຺ຏຠຍໍ, ສຸສຸກາຠຍໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອູມິຠຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ – ‘ໂອຕິຓ຺ໂຓມ຺ຫິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ໂຓ ທຸກ຺ຂປເຣໂຕ; ອປ຺ເປວ ນາມ ອິມສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’ຕິ! ຕເມນໍ ຕຖາ ປພ຺ພຊິຕໍ ສມານໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ໂອວທນ຺ຕິ ອນຸສາສນ຺ຕິ – ‘ເອວໍ ເຕ ອຠິກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ເຕ ປຏິກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ເຕ ອາໂລເກຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ເຕ ວິໂລເກຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ເຕ ສມິຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ເຕ ປສາຣິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ເຕ ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຘາເຣຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ມຍໍ ໂຂ ປຸພ຺ເພ ອຄາຣິຍຠູຕາ ສມານາ ອຎ຺ເຎ ໂອວທາມປິ ອນຸສາສາມປິ. ອິເມ ປນມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ຕມຕ຺ຕາ ມຎ຺ເຎ ນຕ຺ຕມຕ຺ຕາ ມຎ຺ເຎ ໂອວທິຕພ຺ພໍ ອນຸສາສິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕີ’ຕິ. ໂສ ກຸປິໂຕ ອນຕ຺ຕມໂນ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອູມິຠຍສ຺ສ ຠີໂຕ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ໂຕ. ອູມິຠຍນ຺ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກຘູປາຍາສສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອູມິຠຍໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸມ຺ຠີລຠຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ – ‘ໂອຕິຓ຺ໂຓມ຺ຫິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ໂຓ ທຸກ຺ຂປເຣໂຕ; ອປ຺ເປວ ນາມ ອິມສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’ຕິ! ຕເມນໍ ຕຖາ ປພ຺ພຊິຕໍ ສມານໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ໂອວທນ຺ຕິ ອນຸສາສນ຺ຕິ – ‘ອິທໍ ເຕ ຂາທິຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ເຕ ນ ຂາທິຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ເຕ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ເຕ ນ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ເຕ ສາຍິຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ເຕ ນ ສາຍິຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ເຕ ປາຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ເຕ ນ ປາຕພ຺ພໍ, ກປ຺ປິຍໍ ເຕ ຂາທິຕພ຺ພໍ, ອກປ຺ປິຍໍ ເຕ ນ ຂາທິຕພ຺ພໍ, ກປ຺ປິຍໍ ເຕ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ອກປ຺ປິຍໍ ເຕ ນ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ກປ຺ປິຍໍ ເຕ ສາຍິຕພ຺ພໍ, ອກປ຺ປິຍໍ ເຕ ນ ສາຍິຕພ຺ພໍ, ກປ຺ປິຍໍ ເຕ ປາຕພ຺ພໍ, ອກປ຺ປິຍໍ ເຕ ນ ປາຕພ຺ພໍ, ກາເລ ເຕ ຂາທິຕພ຺ພໍ, ວິກາເລ ເຕ ນ ຂາທິຕພ຺ພໍ, ກາເລ ເຕ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ວິກາເລ ເຕ ນ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ກາເລ ເຕ ສາຍິຕພ຺ພໍ, ວິກາເລ ເຕ ນ ສາຍິຕພ຺ພໍ, ກາເລ ເຕ ປາຕພ຺ພໍ, ວິກາເລ ເຕ ນ ປາຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ມຍໍ ໂຂ ປຸພ຺ເພ ອຄາຣິຍຠູຕາ ສມານາ ຍໍ ອິຈ຺ຉາມ ຕໍ ຂາທາມ, ຍໍ ນ ອິຈ຺ຉາມ ນ ຕໍ ຂາທາມ; ຍໍ ອິຈ຺ຉາມ ຕໍ ຠຸຎ຺ຊາມ, ຍໍ ນ ອິຈ຺ຉາມ ນ ຕໍ ຠຸຎ຺ຊາມ; ຍໍ ອິຈ຺ຉາມ ຕໍ ສາຍາມ, ຍໍ ນ ອິຈ຺ຉາມ ນ ຕໍ ສາຍາມ; ຍໍ ອິຈ຺ຉາມ ຕໍ ປິວາມ, ຍໍ ນ ອິຈ຺ຉາມ ນ ຕໍ ປິວາມ; ກປ຺ປິຍມ຺ປິ ຂາທາມ ອກປ຺ປິຍມ຺ປິ ຂາທາມ ກປ຺ປິຍມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊາມ ອກປ຺ປິຍມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊາມ ກປ຺ປິຍມ຺ປິ ສາຍາມ ອກປ຺ປິຍມ຺ປິ ສາຍາມ ກປ຺ປິຍມ຺ປິ ປິວາມ ອກປ຺ປິຍມ຺ປິ ປິວາມ, ກາເລປິ ຂາທາມ ວິກາເລປິ ຂາທາມ ກາເລປິ ຠຸຎ຺ຊາມ ວິກາເລປິ ຠຸຎ຺ຊາມ ກາເລປິ ສາຍາມ ວິກາເລປິ ສາຍາມ ກາເລປິ ປິວາມ ວິກາເລປິ ປິວາມ; ຍມ຺ປິ ໂນ ສທ຺ຘາ ຄຫປຕິກາ ທິວາ ວິກາເລ ປຓີຕໍ ຂາທນີຍໍ ວາ ໂຠຊນີຍໍ ວາ ເທນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣປິເມ [ຕຕ຺ຖປິເມ (ມ. ນິ. ໒.໑໖໓)] ມຸຂາວຣຓໍ ມຎ຺ເຎ ກໂຣນ຺ຕີ’ຕິ. ໂສ ກຸປິໂຕ ອນຕ຺ຕມໂນ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກຸມ຺ຠີລຠຍສ຺ສ ຠີໂຕ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ໂຕ. ກຸມ຺ຠີລຠຍນ຺ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອທຣິກຕ຺ຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸມ຺ຠີລຠຍໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາວຏ຺ຏຠຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ – ‘ໂອຕິຓ຺ໂຓມ຺ຫິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ, ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ໂຓ ທຸກ຺ຂປເຣໂຕ; ອປ຺ເປວ ນາມ ອິມສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’ຕິ! ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສຕິ ອຣກ຺ຂິເຕເນວ ກາເຍນ ອຣກ຺ຂິຕາຍ ວາຈາຍ ອຣກ຺ຂິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ອນຸປຏ຺ຐິຕາຍ ສຕິຍາ ອສໍວຸເຕຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ປສ຺ສຕິ ຄຫປຕິໍ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕໍ ວາ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິຕໍ ສມງ຺ຄີຠູຕໍ ປຣິຈາຣຍມານໍ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ມຍໍ ໂຂ ປຸພ຺ເພ ອຄາຣິຍຠູຕາ ສມານາ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິຕາ ສມງ຺ຄີຠູຕາ ປຣິຈາຣິມ຺ຫາ; ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ເມ ກຸເລ ໂຠຄາ. ສກ຺ກາ ໂຠເຄ ຈ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ປຸຎ຺ຎານິ ຈ ກາຕຸໍ. ຍໍນູນາຫໍ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂຠເຄ ຈ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍໍ ປຸຎ຺ຎານິ ຈ ກເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ! ໂສ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາວຏ຺ຏຠຍສ຺ສ ຠີໂຕ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ໂຕ. ອາວຏ຺ຏຠຍນ຺ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ກາມຄຸຓານໍ ອຘິວຈນໍ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາວຏ຺ຏຠຍໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸສຸກາຠຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ – ‘ໂອຕິຓ຺ໂຓມ຺ຫິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ໂຓ ທຸກ຺ຂປເຣໂຕ; ອປ຺ເປວ ນາມ ອິມສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາ ປຎ຺ຎາເຍຖາ’ຕິ! ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສຕິ ອຣກ຺ຂິເຕເນວ ກາເຍນ ອຣກ຺ຂິຕາຍ ວາຈາຍ ອຣກ຺ຂິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ອນຸປຏ຺ຐິຕາຍ ສຕິຍາ ອສໍວຸເຕຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ປສ຺ສຕິ ມາຕຸຄາມໍ ທຸນ຺ນິວຕ຺ຖໍ ວາ ທຸປ຺ປາຣຸຕໍ ວາ. ຕສ຺ສ ມາຕຸຄາມໍ ທິສ຺ວາ ທຸນ຺ນິວຕ຺ຖໍ ວາ ທຸປ຺ປາຣຸຕໍ ວາ ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸທ຺ຘໍເສຕິ. ໂສ ຣາຄານຸທ຺ຘໍສິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸສຸກາຠຍສ຺ສ ຠີໂຕ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ໂຕ. ສຸສຸກາຠຍນ຺ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາມສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸສຸກາຠຍໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຠຍານິ ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ປາຏິກງ຺ຂິຕພ຺ພານີ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ປຐມນານາກຣຓສຸຕ຺ຕໍ

໑໒໓. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? [ກຖາ. ໖໗໑ ອາທໂຍ] ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ຕທສ຺ສາເທຕິ, ຕໍ ນິກາເມຕິ, ເຕນ ຈ ວິຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ ຕທຘິມຸຕ຺ໂຕ ຕພ຺ພຫຸລວິຫາຣີ ອປຣິຫີໂນ ກາລໍ ກຸຣຸມາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິການໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວານໍ ກປ຺ໂປ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ຕຕ຺ຖ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຍາວຕກໍ ເຕສໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ເຂເປຕ຺ວາ ນິຣຍມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ເປຕ຺ຕິວິສຍມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ. ຠຄວໂຕ ປນ ສາວໂກ ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຍາວຕກໍ ເຕສໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ເຂເປຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຠເວ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ອຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິເສໂສ ອຍໍ ອຘິປ຺ປຍາໂສ ອິທໍ ນານາກຣຓໍ ສຸຕວໂຕ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ອສ຺ສຸຕວຕາ ປຸຖຸຊ຺ຊເນນ, ຍທິທໍ ຄຕິຍາ ອຸປປຕ຺ຕິຍາ ສຕິ [ຍທິທໍ ຈຸຕິຍາ ອຸປປຕ຺ຕິຍາ ຈາຕິ (ກ.) ອ. ນິ. ໓.໑໑໗ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ].

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ຕທສ຺ສາເທຕິ, ຕໍ ນິກາເມຕິ, ເຕນ ຈ ວິຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ ຕທຘິມຸຕ຺ໂຕ ຕພ຺ພຫຸລວິຫາຣີ ອປຣິຫີໂນ ກາລໍ ກຸຣຸມາໂນ ອາຠສ຺ສຣານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອາຠສ຺ສຣານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວານໍ ທ຺ເວ ກປ຺ປາ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ຕຕ຺ຖ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຍາວຕກໍ ເຕສໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ເຂເປຕ຺ວາ ນິຣຍມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ເປຕ຺ຕິວິສຍມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ. ຠຄວໂຕ ປນ ສາວໂກ ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຍາວຕກໍ ເຕສໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ເຂເປຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຠເວ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ອຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິເສໂສ ອຍໍ ອຘິປ຺ປຍາໂສ ອິທໍ ນານາກຣຓໍ ສຸຕວໂຕ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ອສ຺ສຸຕວຕາ ປຸຖຸຊ຺ຊເນນ, ຍທິທໍ ຄຕິຍາ ອຸປປຕ຺ຕິຍາ ສຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນ ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕິ ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ – ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ຕທສ຺ສາເທຕິ, ຕໍ ນິກາເມຕິ, ເຕນ ຈ ວິຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ ຕທຘິມຸຕ຺ໂຕ ຕພ຺ພຫຸລວິຫາຣີ ອປຣິຫີໂນ, ກາລໍ ກຸຣຸມາໂນ ສຸຠກິຓ຺ຫານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ສຸຠກິຓ຺ຫານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວານໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກປ຺ປາ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ຕຕ຺ຖ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຍາວຕກໍ ເຕສໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ເຂເປຕ຺ວາ ນິຣຍມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ເປຕ຺ຕິວິສຍມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ. ຠຄວໂຕ ປນ ສາວໂກ ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຍາວຕກໍ ເຕສໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ເຂເປຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຠເວ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ອຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິເສໂສ ອຍໍ ອຘິປ຺ປຍາໂສ ອິທໍ ນານາກຣຓໍ ສຸຕວໂຕ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ອສ຺ສຸຕວຕາ ປຸຖຸຊ຺ຊເນນ, ຍທິທໍ ຄຕິຍາ ອຸປປຕ຺ຕິຍາ ສຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ຕທສ຺ສາເທຕິ, ຕໍ ນິກາເມຕິ, ເຕນ ຈ ວິຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ ຕທຘິມຸຕ຺ໂຕ ຕພ຺ພຫຸລວິຫາຣີ ອປຣິຫີໂນ ກາລໍ ກຸຣຸມາໂນ ເວຫປ຺ຜລານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ເວຫປ຺ຜລານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວານໍ ປຎ຺ຈ ກປ຺ປສຕານິ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ຕຕ຺ຖ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຍາວຕກໍ ເຕສໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ເຂເປຕ຺ວາ ນິຣຍມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ເປຕ຺ຕິວິສຍມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ. ຠຄວໂຕ ປນ ສາວໂກ ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຍາວຕກໍ ເຕສໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ເຂເປຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຠເວ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ອຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິເສໂສ ອຍໍ ອຘິປ຺ປຍາໂສ ອິທໍ ນານາກຣຓໍ ສຸຕວໂຕ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ອສ຺ສຸຕວຕາ ປຸຖຸຊ຺ຊເນນ, ຍທິທໍ ຄຕິຍາ ອຸປປຕ຺ຕິຍາ ສຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ທຸຕິຍນານາກຣຓສຸຕ຺ຕໍ

໑໒໔. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ຍເທວ ຕຕ຺ຖ ໂຫຕິ ຣູປຄຕໍ ເວທນາຄຕໍ ສຎ຺ຎາຄຕໍ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ວິຎ຺ຎາຓຄຕໍ, ເຕ ຘມ຺ເມ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ໂຣຄໂຕ ຄຓ຺ຑໂຕ ສລ຺ລໂຕ ອຆໂຕ ອາພາຘໂຕ ປຣໂຕ ປໂລກໂຕ ສຸຎ຺ຎໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸທ຺ຘາວາສານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປປຕ຺ຕິ ອສາຘາຣຓາ ປຸຖຸຊ຺ຊເນຫິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ…ເປ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ…ເປ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ຍເທວ ຕຕ຺ຖ ໂຫຕິ ຣູປຄຕໍ ເວທນາຄຕໍ ສຎ຺ຎາຄຕໍ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ວິຎ຺ຎາຓຄຕໍ, ເຕ ຘມ຺ເມ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ໂຣຄໂຕ ຄຓ຺ຑໂຕ ສລ຺ລໂຕ ອຆໂຕ ອາພາຘໂຕ ປຣໂຕ ປໂລກໂຕ ສຸຎ຺ຎໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸທ຺ຘາວາສານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປປຕ຺ຕິ ອສາຘາຣຓາ ປຸຖຸຊ຺ຊເນຫິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ປຐມເມຕ຺ຕາສຸຕ຺ຕໍ

໑໒໕. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ ຕຖາ ຕຕິຍໍ ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ໂສ ຕທສ຺ສາເທຕິ, ຕໍ ນິກາເມຕິ, ເຕນ ຈ ວິຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ ຕທຘິມຸຕ຺ໂຕ ຕພ຺ພຫຸລວິຫາຣີ ອປຣິຫີໂນ ກາລໍ ກຸຣຸມາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິການໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວານໍ ກປ຺ໂປ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ຕຕ຺ຖ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຍາວຕກໍ ເຕສໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ເຂເປຕ຺ວາ ນິຣຍມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ເປຕ຺ຕິວິສຍມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ. ຠຄວໂຕ ປນ ສາວໂກ ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຍາວຕກໍ ເຕສໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ເຂເປຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຠເວ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ອຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິເສໂສ ອຍໍ ອຘິປ຺ປຍາໂສ ອິທໍ ນານາກຣຓໍ ສຸຕວໂຕ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ອສ຺ສຸຕວຕາ ປຸຖຸຊ຺ຊເນນ, ຍທິທໍ ຄຕິຍາ ອຸປປຕ຺ຕິຍາ ສຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ກຣຸຓາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ມຸທິຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ ຕຖາ ຕຕິຍໍ ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ໂສ ຕທສ຺ສາເທຕິ, ຕໍ ນິກາເມຕິ, ເຕນ ຈ ວິຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ ຕທຘິມຸຕ຺ໂຕ ຕພ຺ພຫຸລວິຫາຣີ ອປຣິຫີໂນ ກາລໍ ກຸຣຸມາໂນ ອາຠສ຺ສຣານໍ [ສ຺ຍາມໂປຕ຺ຖເກ ປນ ກຣຸຓາທໂຍ ຕໂຍ ວິຫາຣາ ອາຠສ຺ສຣາທີຫິ ຕີຫິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓເມວ ທສ຺ສິຕໍ] ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອາຠສ຺ສຣານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວານໍ ທ຺ເວ ກປ຺ປາ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ…ເປ… ສຸຠກິຓ຺ຫານໍ [ສ຺ຍາມໂປຕ຺ຖເກ ປນ ກຣຸຓາທໂຍ ຕໂຍ ວິຫາຣາ ອາຠສ຺ສຣາທີຫິ ຕີຫິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓເມວ ທສ຺ສິຕໍ] ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ສຸຠກິຓ຺ຫານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວານໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກປ຺ປາ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ…ເປ… ເວຫປ຺ຜລານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ເວຫປ຺ຜລານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວານໍ ປຎ຺ຈ ກປ຺ປສຕານິ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ຕຕ຺ຖ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຍາວຕກໍ ເຕສໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ເຂເປຕ຺ວາ ນິຣຍມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ເປຕ຺ຕິວິສຍມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ. ຠຄວໂຕ ປນ ສາວໂກ ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຍາວຕກໍ ເຕສໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ເຂເປຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຠເວ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ. ອຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິເສໂສ ອຍໍ ອຘິປ຺ປຍາໂສ ອິທໍ ນານາກຣຓໍ ສຸຕວໂຕ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ອສ຺ສຸຕວຕາ ປຸຖຸຊ຺ຊເນນ, ຍທິທໍ ຄຕິຍາ ອຸປປຕ຺ຕິຍາ ສຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ທຸຕິຍເມຕ຺ຕາສຸຕ຺ຕໍ

໑໒໖. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ ຕຖາ ຕຕິຍໍ ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ໂສ ຍເທວ ຕຕ຺ຖ ໂຫຕິ ຣູປຄຕໍ ເວທນາຄຕໍ ສຎ຺ຎາຄຕໍ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ວິຎ຺ຎາຓຄຕໍ ເຕ ຘມ຺ເມ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ໂຣຄໂຕ ຄຓ຺ຑໂຕ ສລ຺ລໂຕ ອຆໂຕ ອາພາຘໂຕ ປຣໂຕ ປໂລກໂຕ ສຸຎ຺ຎໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸທ຺ຘາວາສານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປປຕ຺ຕິ ອສາຘາຣຓາ ປຸຖຸຊ຺ຊເນຫິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ກຣຸຓາ…ເປ… ມຸທິຕາ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ ຕຖາ ຕຕິຍໍ ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ໂສ ຍເທວ ຕຕ຺ຖ ໂຫຕິ ຣູປຄຕໍ ເວທນາຄຕໍ ສຎ຺ຎາຄຕໍ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ວິຎ຺ຎາຓຄຕໍ ເຕ ຘມ຺ເມ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ໂຣຄໂຕ ຄຓ຺ຑໂຕ ສລ຺ລໂຕ ອຆໂຕ ອາພາຘໂຕ ປຣໂຕ ປໂລກໂຕ ສຸຎ຺ຎໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸທ຺ຘາວາສານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປປຕ຺ຕິ ອສາຘາຣຓາ ປຸຖຸຊ຺ຊເນຫິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ປຐມຕຖາຄຕອຈ຺ຉຣິຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໒໗. ‘‘ຕຖາຄຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ [ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມາ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ປາຕຸຠວນ຺ຕິ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຍທາ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຸສິຕາ ກາຍາ ຈວິຕ຺ວາ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ອຖ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ອປ຺ປມາໂຓ ອຸຬາໂຣ ໂອຠາໂສ ປາຕຸຠວຕິ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ເທວານໍ ເທວານຸຠາວໍ. ຍາປິ ຕາ ໂລກນ຺ຕຣິກາ ອຆາ ອສໍວຸຕາ ອນ຺ຘກາຣາ ອນ຺ຘກາຣຕິມິສາ ຍຕ຺ຖປິເມສໍ [ຍຕ຺ຖິເມສໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ເອວໍມຫິທ຺ຘິການໍ ເອວໍມຫານຸຠາວານໍ ອາຠາ ນານຸໂຠນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖປິ ອປ຺ປມາໂຓ ອຸຬາໂຣ ໂອຠາໂສ ປາຕຸຠວຕິ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ເທວານໍ ເທວານຸຠາວໍ. ເຍປິ ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາ ອຸປປນ຺ນາ ເຕປິ ເຕໂນຠາເສນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ – ‘ອຎ຺ເຎປິ ກິຣ, ໂຠ, ສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ ອິຘູປປນ຺ນາ’ຕິ. ຕຖາຄຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ອຍໍ ປຐໂມ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ [ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ໂມ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ປາຕຸຠວຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມຕິ, ອຖ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ອປ຺ປມາໂຓ ອຸຬາໂຣ ໂອຠາໂສ ປາຕຸຠວຕິ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ເທວານໍ ເທວານຸຠາວໍ. ຍາປິ ຕາ ໂລກນ຺ຕຣິກາ ອຆາ ອສໍວຸຕາ ອນ຺ຘກາຣາ ອນ຺ຘກາຣຕິມິສາ ຍຕ຺ຖປິເມສໍ ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ເອວໍມຫິທ຺ຘິການໍ ເອວໍມຫານຸຠາວານໍ ອາຠາ ນານຸໂຠນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖປິ ອປ຺ປມາໂຓ ອຸຬາໂຣ ໂອຠາໂສ ປາຕຸຠວຕິ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ເທວານໍ ເທວານຸຠາວໍ. ເຍປິ ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາ ອຸປປນ຺ນາ ເຕປິ ເຕໂນຠາເສນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ – ‘ອຎ຺ເຎປິ ກິຣ, ໂຠ, ສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ ອິຘູປປນ຺ນາ’ຕິ. ຕຖາຄຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ປາຕຸຠວຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍທາ ຕຖາຄໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌຕິ, ອຖ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ອປ຺ປມາໂຓ ອຸຬາໂຣ ໂອຠາໂສ ປາຕຸຠວຕິ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ເທວານໍ ເທວານຸຠາວໍ. ຍາປິ ຕາ ໂລກນ຺ຕຣິກາ ອຆາ ອສໍວຸຕາ ອນ຺ຘກາຣາ ອນ຺ຘກາຣຕິມິສາ ຍຕ຺ຖປິເມສໍ ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ເອວໍມຫິທ຺ຘິການໍ ເອວໍມຫານຸຠາວານໍ ອາຠາ ນານຸໂຠນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖປິ ອປ຺ປມາໂຓ ອຸຬາໂຣ ໂອຠາໂສ ປາຕຸຠວຕິ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ເທວານໍ ເທວານຸຠາວໍ. ເຍປິ ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາ ອຸປປນ຺ນາ ເຕປິ ເຕໂນຠາເສນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ – ‘ອຎ຺ເຎປິ ກິຣ, ໂຠ, ສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ ອິຘູປປນ຺ນາ’ຕິ. ຕຖາຄຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ອຍໍ ຕຕິໂຍ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ປາຕຸຠວຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍທາ ຕຖາຄໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ, ອຖ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ອປ຺ປມາໂຓ ອຸຬາໂຣ ໂອຠາໂສ ປາຕຸຠວຕິ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ເທວານໍ ເທວານຸຠາວໍ. ຍາປິ ຕາ ໂລກນ຺ຕຣິກາ ອຆາ ອສໍວຸຕາ ອນ຺ຘກາຣາ ອນ຺ຘກາຣຕິມິສາ ຍຕ຺ຖປິເມສໍ ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ເອວໍມຫິທ຺ຘິການໍ ເອວໍມຫານຸຠາວານໍ ອາຠາ ນານຸໂຠນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖປິ ອປ຺ປມາໂຓ ອຸຬາໂຣ ໂອຠາໂສ ປາຕຸຠວຕິ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ເທວານໍ ເທວານຸຠາວໍ. ເຍປິ ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາ ອຸປປນ຺ນາ ເຕປິ ເຕໂນຠາເສນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ – ‘ອຎ຺ເຎປິ ກິຣ, ໂຠ, ສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ ອິຘູປປນ຺ນາ’ຕິ. ຕຖາຄຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ປາຕຸຠວຕິ. ຕຖາຄຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ ປາຕຸຠວນ຺ຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ທຸຕິຍຕຖາຄຕອຈ຺ຉຣິຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໒໘. ‘‘ຕຖາຄຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອາລຍາຣາມາ [ອາລຍຣາມາ (ອຎ຺ຎສຸຕ຺ເຕສຸ)], ຠິກ຺ຂເວ, ປຊາ ອາລຍຣຕາ ອາລຍສມ຺ມຸທິຕາ; ສາ ຕຖາຄເຕນ ອນາລເຍ ຘມ຺ເມ ເທສິຍມາເນ ສຸສ຺ສູສຕິ ໂສຕໍ ໂອທຫຕິ ອຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕິ. ຕຖາຄຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ອຍໍ ປຐໂມ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ປາຕຸຠວຕິ.

‘‘ມານາຣາມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຊາ ມານຣຕາ ມານສມ຺ມຸທິຕາ. ສາ ຕຖາຄເຕນ ມານວິນເຍ ຘມ຺ເມ ເທສິຍມາເນ ສຸສ຺ສູສຕິ ໂສຕໍ ໂອທຫຕິ ອຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕິ. ຕຖາຄຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ປາຕຸຠວຕິ.

‘‘ອນຸປສມາຣາມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຊາ ອນຸປສມຣຕາ ອນຸປສມສມ຺ມຸທິຕາ. ສາ ຕຖາຄເຕນ ໂອປສມິເກ ຘມ຺ເມ ເທສິຍມາເນ ສຸສ຺ສູສຕິ ໂສຕໍ ໂອທຫຕິ ອຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕິ. ຕຖາຄຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ອຍໍ ຕຕິໂຍ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ປາຕຸຠວຕິ.

‘‘ອວິຊ຺ຊາຄຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຊາ ອຓ຺ຑຠູຕາ ປຣິໂຍນທ຺ຘາ. ສາ ຕຖາຄເຕນ ອວິຊ຺ຊາວິນເຍ ຘມ຺ເມ ເທສິຍມາເນ ສຸສ຺ສູສຕິ ໂສຕໍ ໂອທຫຕິ ອຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕິ. ຕຖາຄຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ປາຕຸຠວຕິ. ຕຖາຄຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປາຕຸຠາວາ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ ປາຕຸຠວນ຺ຕີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ອານນ຺ທອຈ຺ຉຣິຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໒໙. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ ອານນ຺ເທ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸປຣິສາ ອານນ຺ທໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ທສ຺ສເນນປິ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ ເຈ ອານນ຺ໂທ ຘມ຺ມໍ ຠາສຕິ, ຠາສິເຕນປິ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ອຕິຕ຺ຕາວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸປຣິສາ ໂຫຕິ, ອຖ ອານນ຺ໂທ ຕຸຓ຺ຫີ ຠວຕິ.

‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນິປຣິສາ ອານນ຺ທໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ທສ຺ສເນນປິ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຈ ອານນ຺ໂທ ຘມ຺ມໍ ຠາສຕິ, ຠາສິເຕນປິ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ອຕິຕ຺ຕາວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນິປຣິສາ ໂຫຕິ, ອຖ ອານນ຺ໂທ ຕຸຓ຺ຫີ ຠວຕິ.

‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປາສກປຣິສາ ອານນ຺ທໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ທສ຺ສເນນປິ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ ເຈ ອານນ຺ໂທ ຘມ຺ມໍ ຠາສຕິ, ຠາສິເຕນປິ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ອຕິຕ຺ຕາວ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປາສກປຣິສາ ໂຫຕິ, ອຖ ອານນ຺ໂທ ຕຸຓ຺ຫີ ຠວຕິ.

‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປາສິກາປຣິສາ ອານນ຺ທໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ທສ຺ສເນນປິ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ ເຈ ອານນ຺ໂທ ຘມ຺ມໍ ຠາສຕິ, ຠາສິເຕນປິ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ອຕິຕ຺ຕາວ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປາສິກາປຣິສາ ໂຫຕິ, ອຖ ອານນ຺ໂທ ຕຸຓ຺ຫີ ຠວຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ ອານນ຺ເທ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ຈກ຺ກວຕ຺ຕິອຈ຺ຉຣິຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໓໐. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ ຣຎ຺ເຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິມ຺ຫິ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂຕ຺ຕິຍປຣິສາ ຣາຊານໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ທສ຺ສເນນປິ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ ເຈ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຠາສຕິ, ຠາສິເຕນປິ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ອຕິຕ຺ຕາວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂຕ຺ຕິຍປຣິສາ ໂຫຕິ, ອຖ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຕຸຓ຺ຫີ ຠວຕິ.

‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິສາ ຣາຊານໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ທສ຺ສເນນປິ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ ເຈ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຠາສຕິ, ຠາສິເຕນປິ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ອຕິຕ຺ຕາວ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິສາ ໂຫຕິ, ອຖ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຕຸຓ຺ຫີ ຠວຕິ.

‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄຫປຕິປຣິສາ ຣາຊານໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ທສ຺ສເນນປິ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ ເຈ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຠາສຕິ, ຠາສິເຕນປິ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ອຕິຕ຺ຕາວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄຫປຕິປຣິສາ ໂຫຕິ, ອຖ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຕຸຓ຺ຫີ ຠວຕິ.

‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓປຣິສາ ຣາຊານໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ທສ຺ສເນນປິ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ ເຈ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຠາສຕິ, ຠາສິເຕນປິ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ອຕິຕ຺ຕາວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓປຣິສາ ໂຫຕິ, ອຖ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຕຸຓ຺ຫີ ຠວຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ ຣຎ຺ເຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິມ຺ຫິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ [ຈຕ຺ຕາໂຣເມ (ກ.)] ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ ອານນ຺ເທ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸປຣິສາ ອານນ຺ທໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ທສ຺ສເນນປິ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ ເຈ ອານນ຺ໂທ ຘມ຺ມໍ ຠາສຕິ, ຠາສິເຕນປິ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ອຕິຕ຺ຕາວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸປຣິສາ ໂຫຕິ, ອຖ ອານນ຺ໂທ ຕຸຓ຺ຫີ ຠວຕິ.

‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນິປຣິສາ…ເປ… ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປາສກປຣິສາ…ເປ… ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປາສິກາປຣິສາ ອານນ຺ທໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ທສ຺ສເນນປິ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ ເຈ ອານນ຺ໂທ ຘມ຺ມໍ ຠາສຕິ, ຠາສິເຕນປິ ສາ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຕິ. ອຕິຕ຺ຕາວ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປາສິກາປຣິສາ ໂຫຕິ, ອຖ ອານນ຺ໂທ ຕຸຓ຺ຫີ ຠວຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ ອານນ຺ເທ’’ຕິ. ທສມໍ.

ຠຍວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ອຕ຺ຕານຸວາທອູມິ ຈ, ທ຺ເວ ຈ ນານາ ທ຺ເວ ຈ ໂຫນ຺ຕິ;

ເມຕ຺ຕາ ທ຺ເວ ຈ ອຈ຺ຉຣິຍາ, ອປຣາ ຈ ຕຖາ ທຸເວຕິ.

(໑໔) ໔. ປຸຄ຺ຄລວຄ຺ໂຄ

໑. ສໍໂຍຊນສຸຕ຺ຕໍ

໑໓໑. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ອປ຺ປຫີນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອຸປປຕ຺ຕິປຏິລາຠິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ອປ຺ປຫີນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຠວປຏິລາຠິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ອປ຺ປຫີນານິ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອຸປປຕ຺ຕິປຏິລາຠິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ອປ຺ປຫີນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຠວປຏິລາຠິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ອປ຺ປຫີນານິ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອຸປປຕ຺ຕິປຏິລາຠິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຠວປຏິລາຠິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ອປ຺ປຫີນານິ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອຸປປຕ຺ຕິປຏິລາຠິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຠວປຏິລາຠິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີນານິ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ກຕມສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ອປ຺ປຫີນານິ, ອຸປປຕ຺ຕິປຏິລາຠິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ອປ຺ປຫີນານິ, ຠວປຏິລາຠິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ອປ຺ປຫີນານິ? ສກທາຄາມິສ຺ສ. ອິມສ຺ສ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ອປ຺ປຫີນານິ, ອຸປປຕ຺ຕິປຏິລາຠິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ອປ຺ປຫີນານິ, ຠວປຏິລາຠິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ອປ຺ປຫີນານິ.

‘‘ກຕມສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີນານິ, ອຸປປຕ຺ຕິປຏິລາຠິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ອປ຺ປຫີນານິ, ຠວປຏິລາຠິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ອປ຺ປຫີນານິ? ອຸທ຺ຘໍໂສຕສ຺ສ ອກນິຏ຺ຐຄາມິໂນ. ອິມສ຺ສ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີນານິ, ອຸປປຕ຺ຕິປຏິລາຠິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ອປ຺ປຫີນານິ, ຠວປຏິລາຠິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ອປ຺ປຫີນານິ.

‘‘ກຕມສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີນານິ, ອຸປປຕ຺ຕິປຏິລາຠິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີນານິ, ຠວປຏິລາຠິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ອປ຺ປຫີນານິ? ອນ຺ຕຣາປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສ. ອິມສ຺ສ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີນານິ, ອຸປປຕ຺ຕິປຏິລາຠິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີນານິ, ຠວປຏິລາຠິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ອປ຺ປຫີນານິ.

‘‘ກຕມສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີນານິ, ອຸປປຕ຺ຕິປຏິລາຠິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີນານິ, ຠວປຏິລາຠິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີນານິ? ອຣຫໂຕ. ອິມສ຺ສ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີນານິ, ອຸປປຕ຺ຕິປຏິລາຠິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີນານິ, ຠວປຏິລາຠິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີນານິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ປຏິຠານສຸຕ຺ຕໍ

໑໓໒. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຍຸຕ຺ຕປ຺ປຏິຠາໂນ, ໂນ ມຸຕ຺ຕປ຺ປຏິຠາໂນ; ມຸຕ຺ຕປ຺ປຏິຠາໂນ, ໂນ ຍຸຕ຺ຕປ຺ປຏິຠາໂນ; ຍຸຕ຺ຕປ຺ປຏິຠາໂນ ຈ ມຸຕ຺ຕປ຺ປຏິຠາໂນ ຈ; ເນວ ຍຸຕ຺ຕປ຺ປຏິຠາໂນ ນ ມຸຕ຺ຕປ຺ປຏິຠາໂນ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ [ປຸ. ປ. ໑໕໒ ອາທໂຍ]. ທຸຕິຍໍ.

໓. ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູສຸຕ຺ຕໍ

໑໓໓. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູ, ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູ, ເນຍ຺ໂຍ, ປທປຣໂມ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ [ປຸ. ປ. ໑໕໒ ອາທໂຍ]. ຕຕິຍໍ.

໔. ອຸຏ຺ຐານຜລສຸຕ຺ຕໍ

໑໓໔. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອຸຏ຺ຐານຜລູປຊີວີ ນ ກມ຺ມຜລູປຊີວີ, ກມ຺ມຜລູປຊີວີ ນ ອຸຏ຺ຐານຜລູປຊີວີ, ອຸຏ຺ຐານຜລູປຊີວີ ເຈວ ກມ຺ມຜລູປຊີວີ ຈ, ເນວ ອຸຏ຺ຐານຜລູປຊີວີ ນ ກມ຺ມຜລູປຊີວີ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ [ປຸ. ປ. ໑໖໗]. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ສາວຊ຺ຊສຸຕ຺ຕໍ

໑໓໕. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ [ປຸ. ປ. ໑໔໔ ອາທໂຍ] ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ສາວຊ຺ໂຊ, ວຊ຺ຊພຫຸໂລ, ອປ຺ປວຊ຺ໂຊ, ອນວຊ຺ໂຊ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສາວຊ຺ໂຊ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສາວຊ຺ເຊນ ກາຍກມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ສາວຊ຺ເຊນ ວຈີກມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ສາວຊ຺ເຊນ ມໂນກມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສາວຊ຺ໂຊ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ວຊ຺ຊພຫຸໂລ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສາວຊ຺ເຊນ ພຫຸລໍ ກາຍກມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອປ຺ປໍ ອນວຊ຺ເຊນ; ສາວຊ຺ເຊນ ພຫຸລໍ ວຈີກມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອປ຺ປໍ ອນວຊ຺ເຊນ; ສາວຊ຺ເຊນ ພຫຸລໍ ມໂນກມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອປ຺ປໍ ອນວຊ຺ເຊນ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ວຊ຺ຊພຫຸໂລ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປວຊ຺ໂຊ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອນວຊ຺ເຊນ ພຫຸລໍ ກາຍກມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອປ຺ປໍ ສາວຊ຺ເຊນ; ອນວຊ຺ເຊນ ພຫຸລໍ ວຈີກມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອປ຺ປໍ ສາວຊ຺ເຊນ; ອນວຊ຺ເຊນ ພຫຸລໍ ມໂນກມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອປ຺ປໍ ສາວຊ຺ເຊນ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປວຊ຺ໂຊ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອນວຊ຺ໂຊ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອນວຊ຺ເຊນ ກາຍກມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອນວຊ຺ເຊນ ວຈີກມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອນວຊ຺ເຊນ ມໂນກມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອນວຊ຺ໂຊ ໂຫຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ປຐມສີລສຸຕ຺ຕໍ

໑໓໖. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສີເລສຸ ນ ປຣິປູຣກາຣີ ໂຫຕິ, ສມາຘິສ຺ມິໍ ນ ປຣິປູຣກາຣີ, ປຎ຺ຎາຍ ນ ປຣິປູຣກາຣີ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣີ ໂຫຕິ, ສມາຘິສ຺ມິໍ ນ ປຣິປູຣກາຣີ, ປຎ຺ຎາຍ ນ ປຣິປູຣກາຣີ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣີ ໂຫຕິ, ສມາຘິສ຺ມິໍ ປຣິປູຣກາຣີ, ປຎ຺ຎາຍ ນ ປຣິປູຣກາຣີ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣີ ໂຫຕິ, ສມາຘິສ຺ມິໍ ປຣິປູຣກາຣີ, ປຎ຺ຎາຍ ປຣິປູຣກາຣີ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ທຸຕິຍສີລສຸຕ຺ຕໍ

໑໓໗. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ສີລຄຣຸ ໂຫຕິ ນ ສີລາຘິປເຕຍ຺ໂຍ, ນ ສມາຘິຄຣຸ ໂຫຕິ ນ ສມາຘາຘິປເຕຍ຺ໂຍ, ນ ປຎ຺ຎາຄຣຸ ໂຫຕິ ນ ປຎ຺ຎາຘິປເຕຍ຺ໂຍ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສີລຄຣຸ ໂຫຕິ ສີລາຘິປເຕຍ຺ໂຍ, ນ ສມາຘິຄຣຸ ໂຫຕິ ນ ສມາຘາຘິປເຕຍ຺ໂຍ, ນ ປຎ຺ຎາຄຣຸ ໂຫຕິ ນ ປຎ຺ຎາຘິປເຕຍ຺ໂຍ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສີລຄຣຸ ໂຫຕິ ສີລາຘິປເຕຍ຺ໂຍ, ສມາຘິຄຣຸ ໂຫຕິ ສມາຘາຘິປເຕຍ຺ໂຍ, ນ ປຎ຺ຎາຄຣຸ ໂຫຕິ ນ ປຎ຺ຎາຘິປເຕຍ຺ໂຍ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສີລຄຣຸ ໂຫຕິ ສີລາຘິປເຕຍ຺ໂຍ, ສມາຘິຄຣຸ ໂຫຕິ ສມາຘາຘິປເຕຍ຺ໂຍ, ປຎ຺ຎາຄຣຸ ໂຫຕິ ປຎ຺ຎາຘິປເຕຍ຺ໂຍ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ນິກຏ຺ຐສຸຕ຺ຕໍ

໑໓໘. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ນິກຏ຺ຐກາໂຍ ອນິກຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ, ອນິກຏ຺ຐກາໂຍ ນິກຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ, ອນິກຏ຺ຐກາໂຍ ຈ ອນິກຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຈ, ນິກຏ຺ຐກາໂຍ ຈ ນິກຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຈ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ນິກຏ຺ຐກາໂຍ ໂຫຕິ ອນິກຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ [ອຣຎ຺ເຎ ວນປຕ຺ຖານິ (ສີ. ປີ.)] ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ກາມວິຕກ຺ກມ຺ປິ ວິຕກ຺ເກຕິ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກມ຺ປິ ວິຕກ຺ເກຕິ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກມ຺ປິ ວິຕກ຺ເກຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ນິກຏ຺ຐກາໂຍ ໂຫຕິ ອນິກຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອນິກຏ຺ຐກາໂຍ ໂຫຕິ ນິກຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ນເຫວ ໂຂ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ກມ຺ປິ ວິຕກ຺ເກຕິ ອພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກມ຺ປິ ວິຕກ຺ເກຕິ ອວິຫິໍສາວິຕກ຺ກມ຺ປິ ວິຕກ຺ເກຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອນິກຏ຺ຐກາໂຍ ໂຫຕິ ນິກຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອນິກຏ຺ຐກາໂຍ ຈ ໂຫຕິ ອນິກຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ນເຫວ ໂຂ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ກາມວິຕກ຺ກມ຺ປິ ວິຕກ຺ເກຕິ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກມ຺ປິ ວິຕກ຺ເກຕິ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກມ຺ປິ ວິຕກ຺ເກຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອນິກຏ຺ຐກາໂຍ ຈ ໂຫຕິ ອນິກຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຈ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ນິກຏ຺ຐກາໂຍ ຈ ໂຫຕິ ນິກຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ກມ຺ປິ ວິຕກ຺ເກຕິ ອພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກມ຺ປິ ວິຕກ຺ເກຕິ ອວິຫິໍສາວິຕກ຺ກມ຺ປິ ວິຕກ຺ເກຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ນິກຏ຺ຐກາໂຍ ຈ ໂຫຕິ ນິກຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຈ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ຘມ຺ມກຖິກສຸຕ຺ຕໍ

໑໓໙. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມກຖິກາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ຘມ຺ມກຖິໂກ ອປ຺ປຎ຺ຈ ຠາສຕິ ອສຫິຕຎ຺ຈ; ປຣິສາ ຈສ຺ສ [ປຣິສາ ຈ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.) ປຸ. ປ. ໑໕໖] ນ ກຸສລາ ໂຫຕິ ສຫິຕາສຫິຕສ຺ສ. ເອວຣູໂປ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມກຖິໂກ ເອວຣູປາຍ ປຣິສາຍ ຘມ຺ມກຖິໂກຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ຘມ຺ມກຖິໂກ ອປ຺ປຎ຺ຈ ຠາສຕິ ສຫິຕຎ຺ຈ; ປຣິສາ ຈສ຺ສ ກຸສລາ ໂຫຕິ ສຫິຕາສຫິຕສ຺ສ. ເອວຣູໂປ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມກຖິໂກ ເອວຣູປາຍ ປຣິສາຍ ຘມ຺ມກຖິໂກຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ຘມ຺ມກຖິໂກ ພຫຸຎ຺ຈ ຠາສຕິ ອສຫິຕຎ຺ຈ; ປຣິສາ ຈສ຺ສ ນ ກຸສລາ ໂຫຕິ ສຫິຕາສຫິຕສ຺ສ. ເອວຣູໂປ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມກຖິໂກ ເອວຣູປາຍ ປຣິສາຍ ຘມ຺ມກຖິໂກຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ຘມ຺ມກຖິໂກ ພຫຸຎ຺ຈ ຠາສຕິ ສຫິຕຎ຺ຈ; ປຣິສາ ຈສ຺ສ ກຸສລາ ໂຫຕິ ສຫິຕາສຫິຕສ຺ສ. ເອວຣູໂປ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມກຖິໂກ ເອວຣູປາຍ ປຣິສາຍ ຘມ຺ມກຖິໂກຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມກຖິກາ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ວາທີສຸຕ຺ຕໍ

໑໔໐. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ວາທີ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວາທີ ອຕ຺ຖໂຕ ປຣິຍາທານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂນ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວາທີ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ປຣິຍາທານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂນ ອຕ຺ຖໂຕ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວາທີ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ຈ ປຣິຍາທານໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວາທີ ເນວຕ຺ຖໂຕ ໂນ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ປຣິຍາທານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາທີ. ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນວກາໂສ ຍໍ ຈຕູຫິ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ [ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອຕ຺ຖໂຕ ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ວາ ປຣິຍາທານໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ. ທສມໍ.

ປຸຄ຺ຄລວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ສໍໂຍຊນໍ ປຏິຠາໂນ, ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸ ອຸຏ຺ຐານໍ;

ສາວຊ຺ໂຊ ທ຺ເວ ຈ ສີລານິ, ນິກຏ຺ຐ ຘມ຺ມ ວາທີ ຈາຕິ.

(໑໕) ໕. ອາຠາວຄ຺ໂຄ

໑. ອາຠາສຸຕ຺ຕໍ

໑໔໑. ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຠາ. ກຕມາ ຈຕສ຺ໂສ? ຈນ຺ທາຠາ, ສູຣິຍາຠາ, ອຄ຺ຄາຠາ, ປຎ຺ຎາຠາ – ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕສ຺ໂສ ອາຠາ. ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມາສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ [ຈຕສ຺ສນ຺ນໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.) ສທ຺ທນີຕິປທມາລາ ປສ຺ສິຕພ຺ພາ] ອາຠານໍ ຍທິທໍ ປຎ຺ຎາຠາ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ປຠາສຸຕ຺ຕໍ

໑໔໒. ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຠາ. ກຕມາ ຈຕສ຺ໂສ? ຈນ຺ທປ຺ປຠາ, ສູຣິຍປ຺ປຠາ, ອຄ຺ຄິປ຺ປຠາ, ປຎ຺ຎາປຠາ – ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕສ຺ໂສ ປຠາ. ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມາສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຠານໍ ຍທິທໍ ປຎ຺ຎາປຠາ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ອາໂລກສຸຕ຺ຕໍ

໑໔໓. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາໂລກາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຈນ຺ທາໂລໂກ, ສູຣິຍາໂລໂກ, ອຄ຺ຄາໂລໂກ, ປຎ຺ຎາໂລໂກ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາໂລກາ. ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອາໂລການໍ ຍທິທໍ ປຎ຺ຎາໂລໂກ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ໂອຠາສສຸຕ຺ຕໍ

໑໔໔. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອຠາສາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຈນ຺ໂທຠາໂສ, ສູຣິໂຍຠາໂສ, ອຄ຺ໂຄຠາໂສ, ປຎ຺ໂຎຠາໂສ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂອຠາສາ. ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ໂອຠາສານໍ ຍທິທໍ ປຎ຺ໂຎຠາໂສ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ປຊ຺ໂຊຕສຸຕ຺ຕໍ

໑໔໕. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຊ຺ໂຊຕາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຈນ຺ທປຊ຺ໂຊໂຕ, ສູຣິຍປຊ຺ໂຊໂຕ, ອຄ຺ຄິປຊ຺ໂຊໂຕ, ປຎ຺ຎາປຊ຺ໂຊໂຕ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຊ຺ໂຊຕາ. ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຊ຺ໂຊຕານໍ ຍທິທໍ ປຎ຺ຎາປຊ຺ໂຊໂຕ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ປຐມກາລສຸຕ຺ຕໍ

໑໔໖. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາລາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ກາເລນ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ, ກາເລນ ຘມ຺ມສາກຈ຺ຉາ, ກາເລນ ສມ຺ມສນາ [ກາເລນ ສມໂຖ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ກາເລນ ວິປສ຺ສນາ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ກາລາ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ທຸຕິຍກາລສຸຕ຺ຕໍ

໑໔໗. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາລາ ສມ຺ມາ ຠາວິຍມານາ ສມ຺ມາ ອນຸປຣິວຕ຺ຕິຍມານາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ອາສວານໍ ຂຍໍ ປາເປນ຺ຕິ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ກາເລນ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ, ກາເລນ ຘມ຺ມສາກຈ຺ຉາ, ກາເລນ ສມ຺ມສນາ, ກາເລນ ວິປສ຺ສນາ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ກາລາ ສມ຺ມາ ຠາວິຍມານາ ສມ຺ມາ ອນຸປຣິວຕ຺ຕິຍມານາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ອາສວານໍ ຂຍໍ ປາເປນ຺ຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປຣິປພ຺ພເຕ ຖຸລ຺ລຜຸສິຕເກ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ຕໍ ອຸທກໍ ຍຖານິນ຺ນໍ ປວຕ຺ຕມານໍ ປພ຺ພຕກນ຺ທຣປທຣສາຂາ ປຣິປູເຣຕິ; ປພ຺ພຕກນ຺ທຣປທຣສາຂາ ປຣິປູຣາ ກຸໂສພ຺ເຠ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ; ກຸໂສພ຺ຠາ ປຣິປູຣາ ມຫາໂສພ຺ເຠ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ; ມຫາໂສພ຺ຠາ ປຣິປູຣາ ກຸນ຺ນທິໂຍ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ; ກຸນ຺ນທິໂຍ ປຣິປູຣາ ມຫານທິໂຍ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ; ມຫານທິໂຍ ປຣິປູຣາ ສມຸທ຺ທໍ [ສມຸທ຺ທໍ ສາຄຣໍ (ສີ. ປີ. ກ.), ສມຸທ຺ທສາຄຣໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ປຣິປູເຣນ຺ຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກາລາ ສມ຺ມາ ຠາວິຍມານາ ສມ຺ມາ ອນຸປຣິວຕ຺ຕິຍມານາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ອາສວານໍ ຂຍໍ ປາເປນ຺ຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ທຸຈ຺ຈຣິຕສຸຕ຺ຕໍ

໑໔໘. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ມຸສາວາໂທ, ປິສຸຓາ ວາຈາ, ຜຣຸສາ ວາຈາ, ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕານີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ສຸຈຣິຕສຸຕ຺ຕໍ

໑໔໙. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຈີສຸຈຣິຕານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ສຈ຺ຈວາຈາ, ອປິສຸຓາ ວາຈາ, ສຓ຺ຫາ ວາຈາ, ມນ຺ຕຠາສາ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ວຈີສຸຈຣິຕານີ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ສາຣສຸຕ຺ຕໍ

໑໕໐. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ສີລສາໂຣ, ສມາຘິສາໂຣ, ປຎ຺ຎາສາໂຣ, ວິມຸຕ຺ຕິສາໂຣ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສາຣາ’’ຕິ. ທສມໍ.

ອາຠາວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ອາຠາ ປຠາ ຈ ອາໂລກາ, ໂອຠາສາ ເຈວ ປຊ຺ໂຊຕາ;

ທ຺ເວ ກາລາ ຈຣິຕາ ທ຺ເວ ຈ, ໂຫນ຺ຕິ ສາເຣນ ເຕ ທສາຕິ.

ຕຕິຍປຓ຺ຓາສກໍ ສມຕ຺ຕໍ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖປຓ຺ຓາສກໍ

(໑໖) ໑. ອິນ຺ທ຺ຣິຍວຄ຺ໂຄ

໑. ອິນ຺ທ຺ຣິຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໕໑. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານີ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ສທ຺ຘາພລສຸຕ຺ຕໍ

໑໕໒. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພລານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ສທ຺ຘາພລໍ, ວີຣິຍພລໍ, ສຕິພລໍ, ສມາຘິພລໍ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ພລານີ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ປຎ຺ຎາພລສຸຕ຺ຕໍ

໑໕໓. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພລານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ປຎ຺ຎາພລໍ, ວີຣິຍພລໍ, ອນວຊ຺ຊພລໍ, ສງ຺ຄຫພລໍ [ສງ຺ຄາຫພລໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ພລານີ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ສຕິພລສຸຕ຺ຕໍ

໑໕໔. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພລານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ສຕິພລໍ, ສມາຘິພລໍ, ອນວຊ຺ຊພລໍ, ສງ຺ຄຫພລໍ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ພລານີ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ປຏິສງ຺ຂານພລສຸຕ຺ຕໍ

໑໕໕. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພລານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ປຏິສງ຺ຂານພລໍ, ຠາວນາພລໍ, ອນວຊ຺ຊພລໍ, ສງ຺ຄຫພລໍ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ພລານີ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ກປ຺ປສຸຕ຺ຕໍ

໑໕໖. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກປ຺ປສ຺ສ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ຍທາ, ຠິກ຺ຂເວ, ກປ຺ໂປ ສໍວຏ຺ຏຕິ, ຕໍ ນ ສຸກຣໍ ສງ຺ຂາຕຸໍ – ເອຕ຺ຕການິ ວສ຺ສານີຕິ ວາ, ເອຕ຺ຕການິ ວສ຺ສສຕານີຕິ ວາ, ເອຕ຺ຕການິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານີຕິ ວາ, ເອຕ຺ຕການິ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານີຕິ ວາ.

‘‘ຍທາ, ຠິກ຺ຂເວ, ກປ຺ໂປ ສໍວຏ຺ໂຏ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕໍ ນ ສຸກຣໍ ສງ຺ຂາຕຸໍ – ເອຕ຺ຕການິ ວສ຺ສານີຕິ ວາ, ເອຕ຺ຕການິ ວສ຺ສສຕານີຕິ ວາ, ເອຕ຺ຕການິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານີຕິ ວາ, ເອຕ຺ຕການິ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານີຕິ ວາ.

‘‘ຍທາ, ຠິກ຺ຂເວ, ກປ຺ໂປ ວິວຏ຺ຏຕິ, ຕໍ ນ ສຸກຣໍ ສງ຺ຂາຕຸໍ – ເອຕ຺ຕການິ ວສ຺ສານີຕິ ວາ, ເອຕ຺ຕການິ ວສ຺ສສຕານີຕິ ວາ, ເອຕ຺ຕການິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານີຕິ ວາ, ເອຕ຺ຕການິ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານີຕິ ວາ.

‘‘ຍທາ, ຠິກ຺ຂເວ, ກປ຺ໂປ ວິວຏ຺ໂຏ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕໍ ນ ສຸກຣໍ ສງ຺ຂາຕຸໍ – ເອຕ຺ຕການິ ວສ຺ສານີຕິ ວາ, ເອຕ຺ຕການິ ວສ຺ສສຕານີຕິ ວາ, ເອຕ຺ຕການິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານີຕິ ວາ, ເອຕ຺ຕການິ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານີຕິ ວາ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ກປ຺ປສ຺ສ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ໂຣຄສຸຕ຺ຕໍ

໑໕໗. ‘‘ທ຺ເວເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຣຄາ. ກຕເມ ທ຺ເວ? ກາຍິໂກ ຈ ໂຣໂຄ ເຈຕສິໂກ ຈ ໂຣໂຄ. ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ກາຍິເກນ ໂຣເຄນ ເອກມ຺ປິ ວສ຺ສໍ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ປຏິຊານມານາ, ທ຺ເວປິ ວສ຺ສານິ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ປຏິຊານມານາ, ຕີຓິປິ ວສ຺ສານິ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ປຏິຊານມານາ, ຈຕ຺ຕາຣິປິ ວສ຺ສານິ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ປຏິຊານມານາ, ປຎ຺ຈປິ ວສ຺ສານິ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ປຏິຊານມານາ, ທສປິ ວສ຺ສານິ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ປຏິຊານມານາ, ວີສຕິປິ ວສ຺ສານິ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ປຏິຊານມານາ, ຕິໍສມ຺ປິ ວສ຺ສານິ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ປຏິຊານມານາ, ຈຕ຺ຕາຣີສມ຺ປິ ວສ຺ສານິ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ປຏິຊານມານາ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປິ ວສ຺ສານິ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ປຏິຊານມານາ, ວສ຺ສສຕມ຺ປິ, ຠິຍ຺ໂຍປິ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ປຏິຊານມານາ. ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສຸທຸລ຺ລຠາ [ທຸລ຺ລຠາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ໂລກສ຺ມິໍ ເຍ ເຈຕສິເກນ ໂຣເຄນ ມຸຫຸຕ຺ຕມ຺ປິ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ປຏິຊານນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຂີຓາສເວຫິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ໂຣຄາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ມຫິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ ວິຆາຕວາ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ອິຕຣີຕຣຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣນ. ໂສ ມຫິຈ຺ໂຉ ສມາໂນ ວິຆາຕວາ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ອິຕຣີຕຣຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣນ ປາປິກໍ ອິຈ຺ຉໍ ປຓິທຫຕິ ອນວຎ຺ຎປ຺ປຏິລາຠາຍ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກປ຺ປຏິລາຠາຍ. ໂສ ອຸຏ຺ຐຫຕິ ຆຏຕິ ວາຍມຕິ ອນວຎ຺ຎປ຺ປຏິລາຠາຍ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກປ຺ປຏິລາຠາຍ. ໂສ ສງ຺ຂາຍ ກຸລານິ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ສງ຺ຂາຍ ນິສີທຕິ, ສງ຺ຂາຍ ຘມ຺ມໍ ຠາສຕິ, ສງ຺ຂາຍ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວໍ ສນ຺ຘາເຣຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ໂຣຄາ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ນ ມຫິຈ຺ຉາ ຠວິສ຺ສາມ ວິຆາຕວນ຺ໂຕ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ ອິຕຣີຕຣຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣນ, ນ ປາປິກໍ ອິຈ຺ຉໍ ປຓິທຫິສ຺ສາມ ອນວຎ຺ຎປ຺ປຏິລາຠາຍ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກປ຺ປຏິລາຠາຍ, ນ ອຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມ ນ ຆເຏສ຺ສາມ ນ ວາຍມິສ຺ສາມ ອນວຎ຺ຎປ຺ປຏິລາຠາຍ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກປ຺ປຏິລາຠາຍ, ຂມາ ຠວິສ຺ສາມ ສີຕສ຺ສ ອຸຓ຺ຫສ຺ສ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ປິປາສາຍ ຑໍສມກສວາຕາຕປສຣີສປສມ຺ຜສ຺ສານໍ ທຸຣຸຕ຺ຕານໍ ທຸຣາຄຕານໍ ວຈນປຖານໍ, ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສາຣີຣິການໍ ເວທນານໍ ທຸກ຺ຂານໍ ຕິພ຺ພານໍ ຂຣານໍ ກຏຸການໍ ອສາຕານໍ ອມນາປານໍ ປາຓຫຣານໍ ອຘິວາສກຊາຕິກາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ປຣິຫານິສຸຕ຺ຕໍ

໑໕໘. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາວຸໂສ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ. ‘‘ອາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ເມ ອຕ຺ຕນິ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ – ‘ປຣິຫາຍາມິ ກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ’. ປຣິຫານເມຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຣາຄເວປຸລ຺ລຕ຺ຕໍ [ຣາຄເວປຸລ຺ລຕໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ໂທສເວປຸລ຺ລຕ຺ຕໍ, ໂມຫເວປຸລ຺ລຕ຺ຕໍ, ຄມ຺ຠີເຣສຸ ໂຂ ປນສ຺ສ ຐານາຐາເນສຸ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸ ນ ກມຕິ. ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ ວາ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ເມ ອຕ຺ຕນິ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ – ‘ປຣິຫາຍາມິ ກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ’. ປຣິຫານເມຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ.

‘‘ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ເມ ອຕ຺ຕນິ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ – ‘ນ ປຣິຫາຍາມິ ກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ’. ອປຣິຫານເມຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຣາຄຕນຸຕ຺ຕໍ [ຣາຄຕນຸຕ຺ຕນໍ (ກ.)], ໂທສຕນຸຕ຺ຕໍ, ໂມຫຕນຸຕ຺ຕໍ, ຄມ຺ຠີເຣສຸ ໂຂ ປນສ຺ສ ຐານາຐາເນສຸ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸ ກມຕິ. ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ ວາ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ເມ ອຕ຺ຕນິ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ – ‘ນ ປຣິຫາຍາມິ ກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ’. ອປຣິຫານເມຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ຠິກ຺ຂຸນີສຸຕ຺ຕໍ

໑໕໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ໂກສມ຺ພິຍໍ ວິຫຣຕິ ໂຆສິຕາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕຣາ ຠິກ຺ຂຸນີ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຸຣິສໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ເຍນຍ຺ໂຍ ອານນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມມ ວຈເນນ ອຍ຺ຍສ຺ສ ອານນ຺ທສ຺ສ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມາ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸນີ ອາພາຘິກິນີ ທຸກ຺ຂິຕາ ພາຬ຺ຫຄິລານາ. ສາ ອຍ຺ຍສ຺ສ ອານນ຺ທສ຺ສ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທຕີ’ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ວເທຫິ – ‘ສາຘຸ ກິຣ, ຠນ຺ເຕ, ອຍ຺ໂຍ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສໂຍ ເຍນ ສາ ຠິກ຺ຂຸນີ ເຕນຸປສງ຺ກມຕຸ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ອຍ຺ເຍ’’ຕິ ໂຂ ໂສ ປຸຣິໂສ ຕສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ໂສ ປຸຣິໂສ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມາ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸນີ ອາພາຘິກິນີ ທຸກ຺ຂິຕາ ພາຬ຺ຫຄິລານາ. ສາ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທຕິ, ເອວຎ຺ຈ ວເທຕິ – ‘ສາຘຸ ກິຣ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສໂຍ ເຍນ ສາ ຠິກ຺ຂຸນີ ເຕນຸປສງ຺ກມຕຸ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’’’ຕິ. ອຘິວາເສສິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສໂຍ ເຍນ ສາ ຠິກ຺ຂຸນີ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ສາ ຠິກ຺ຂຸນີ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວາ ສສີສໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ມຎ຺ຈເກ ນິປຊ຺ຊິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ສາ ຠິກ຺ຂຸນີ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອາຫາຣສມ຺ຠູໂຕ ອຍໍ, ຠຄິນິ, ກາໂຍ ອາຫາຣໍ ນິສ຺ສາຍ. ອາຫາໂຣ ປຫາຕພ຺ໂພ. ຕຓ຺ຫາສມ຺ຠູໂຕ ອຍໍ, ຠຄິນິ, ກາໂຍ ຕຓ຺ຫໍ ນິສ຺ສາຍ. ຕຓ຺ຫາ ປຫາຕພ຺ພາ. ມານສມ຺ຠູໂຕ ອຍໍ, ຠຄິນິ, ກາໂຍ ມານໍ ນິສ຺ສາຍ. ມາໂນ ປຫາຕພ຺ໂພ. ເມຖຸນສມ຺ຠູໂຕ ອຍໍ, ຠຄິນິ, ກາໂຍ. ເມຖຸເນ ຈ ເສຕຸຆາໂຕ ວຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ.

‘‘‘ອາຫາຣສມ຺ຠູໂຕ ອຍໍ, ຠຄິນິ, ກາໂຍ ອາຫາຣໍ ນິສ຺ສາຍ. ອາຫາໂຣ ປຫາຕພ຺ໂພ’ຕິ, ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ອິຘ, ຠຄິນິ, ຠິກ຺ຂຸ ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ – ‘ເນວ ທວາຍ ນ ມທາຍ ນ ມຓ຺ຑນາຍ ນ ວິຠູສນາຍ, ຍາວເທວ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ຐິຕິຍາ ຍາປນາຍ ວິຫິໍສູປຣຕິຍາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍານຸຄ຺ຄຫາຍ. ອິຕິ ປຸຣາຓຎ຺ຈ ເວທນໍ ປຏິຫງ຺ຂາມິ, ນວຎ຺ຈ ເວທນໍ ນ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມິ. ຍາຕ຺ຣາ ຈ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ ອນວຊ຺ຊຕາ ຈ ຜາສຸວິຫາໂຣ ຈາ’ຕິ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ອາຫາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ອາຫາຣໍ ປຊຫຕິ. ‘ອາຫາຣສມ຺ຠູໂຕ ອຍໍ, ຠຄິນິ, ກາໂຍ ອາຫາຣໍ ນິສ຺ສາຍ. ອາຫາໂຣ ປຫາຕພ຺ໂພ’ຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘‘ຕຓ຺ຫາສມ຺ຠູໂຕ ອຍໍ, ຠຄິນິ, ກາໂຍ ຕຓ຺ຫໍ ນິສ຺ສາຍ. ຕຓ຺ຫາ ປຫາຕພ຺ພາ’ຕິ, ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ອິຘ, ຠຄິນິ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຓາຕິ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ກຸທາສ຺ສຸ ນາມ ອຫມ຺ປິ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສາມີ’ຕິ! ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ຕຓ຺ຫໍ ນິສ຺ສາຍ ຕຓ຺ຫໍ ປຊຫຕິ. ‘ຕຓ຺ຫາສມ຺ຠູໂຕ ອຍໍ, ຠຄິນິ, ກາໂຍ ຕຓ຺ຫໍ ນິສ຺ສາຍ. ຕຓ຺ຫາ ປຫາຕພ຺ພາ’ຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘‘ມານສມ຺ຠູໂຕ ອຍໍ, ຠຄິນິ, ກາໂຍ ມານໍ ນິສ຺ສາຍ. ມາໂນ ປຫາຕພ຺ໂພ’ຕິ, ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ອິຘ, ຠຄິນິ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຓາຕິ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ໂສ ຫິ ນາມ ອາຍສ຺ມາ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສຕິ; ກິມງ຺ຄໍ [ກິມງ຺ຄ (ສີ. ປີ.) ອ. ນິ. ໕.໑໘໐; ຈູຬວ. ໓໓໑; ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໒໐] ປນາຫ’ນ຺ຕິ! ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ມານໍ ນິສ຺ສາຍ ມານໍ ປຊຫຕິ. ‘ມານສມ຺ຠູໂຕ ອຍໍ, ຠຄິນິ, ກາໂຍ ມານໍ ນິສ຺ສາຍ. ມາໂນ ປຫາຕພ຺ໂພ’ຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ເມຖຸນສມ຺ຠູໂຕ ອຍໍ, ຠຄິນິ, ກາໂຍ. ເມຖຸເນ ຈ ເສຕຸຆາໂຕ ວຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ສາ ຠິກ຺ຂຸນີ ມຎ຺ຈກາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ປາເທສຸ ສິຣສາ ນິປຕິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຈ຺ຈໂຍ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຈ຺ຈຄມາ, ຍຖາພາລໍ ຍຖາມູຬ຺ຫໍ ຍຖາອກຸສລໍ, ຍາຫໍ ເອວມກາສິໍ. ຕສ຺ສາ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອຍ຺ໂຍ ອານນ຺ໂທ ອຈ຺ຈຍໍ ອຈ຺ຈຍໂຕ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ, ອາຍຕິໍ ສໍວຣາຍາ’’ຕິ. ‘‘ຕຄ຺ຆ ຕໍ [ຕຄ຺ຆ ຕ຺ວໍ (ສີ. ປີ. ກ.)], ຠຄິນິ, ອຈ຺ຈໂຍ ອຈ຺ຈຄມາ, ຍຖາພາລໍ ຍຖາມູຬ຺ຫໍ ຍຖາອກຸສລໍ, ຍາ ຕ຺ວໍ ເອວມກາສິ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຠຄິນິ, ອຈ຺ຈຍໍ ອຈ຺ຈຍໂຕ ທິສ຺ວາ ຍຖາຘມ຺ມໍ ປຏິກໂຣສິ, ຕໍ ເຕ ມຍໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາມ. ວຸທ຺ຘິ ເຫສາ, ຠຄິນິ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ໂຍ ອຈ຺ຈຍໍ ອຈ຺ຈຍໂຕ ທິສ຺ວາ ຍຖາຘມ຺ມໍ ປຏິກໂຣຕິ ອາຍຕິໍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ສຸຄຕວິນຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໖໐. ‘‘ສຸຄໂຕ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກ ຕິຏ຺ຐມາໂນ ສຸຄຕວິນໂຍ ວາ ຕທສ຺ສ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຄໂຕ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຄໂຕ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຄຕວິນໂຍ? ໂສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຄຕວິນໂຍ. ເອວໍ ສຸຄໂຕ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກ ຕິຏ຺ຐມາໂນ ສຸຄຕວິນໂຍ ວາ ຕທສ຺ສ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານນ຺ຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ສມ຺ໂມສາຍ ອນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ທຸຄ຺ຄຫິຕໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ເຕຫິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ. ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປທພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສ ອຕ຺ໂຖປິ ທຸນ຺ນໂຍ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ຘມ຺ໂມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ສມ຺ໂມສາຍ ອນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ທຸພ຺ພຈາ ໂຫນ຺ຕິ ໂທວຈສ຺ສກຣເຓຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ອກ຺ຂມາ ອປ຺ປທກ຺ຂິຓຄ຺ຄາຫິໂນ ອນຸສາສນິໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ຘມ຺ໂມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ສມ຺ໂມສາຍ ອນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ອາຄຕາຄມາ ຘມ຺ມຘຣາ ວິນຍຘຣາ ມາຕິກາຘຣາ, ເຕ ນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ປຣໍ ວາເຈນ຺ຕິ. ເຕສໍ ອຈ຺ຈເຍນ ຉິນ຺ນມູລໂກ ສຸຕ຺ຕນ຺ໂຕ ໂຫຕິ ອປ຺ປຏິສຣໂຓ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິໂຍ ຘມ຺ໂມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ສມ຺ໂມສາຍ ອນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ພາຫຸລິກາ ໂຫນ຺ຕິ ສາຖລິກາ, ໂອກ຺ກມເນ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ, ປວິເວເກ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາ, ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠນ຺ຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ເຕສໍ ປຈ຺ຉິມາ ຊນຕາ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ສາປິ ໂຫຕິ ພາຫຸລິກາ ສາຖລິກາ, ໂອກ຺ກມເນ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ, ປວິເວເກ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາ, ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຘມ຺ໂມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ສມ຺ໂມສາຍ ອນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ສມ຺ໂມສາຍ ອນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ອນນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ ສຸນິກ຺ຂິຕ຺ເຕຫິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ. ສຸນິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປທພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສ ອຕ຺ໂຖປິ ສຸນໂຍ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ຘມ຺ໂມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ອນນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ສຸວຈາ ໂຫນ຺ຕິ ໂສວຈສ຺ສກຣເຓຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ຂມາ ປທກ຺ຂິຓຄ຺ຄາຫິໂນ ອນຸສາສນິໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ຘມ຺ໂມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ອນນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ອາຄຕາຄມາ ຘມ຺ມຘຣາ ວິນຍຘຣາ ມາຕິກາຘຣາ, ເຕ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ປຣໍ ວາເຈນ຺ຕິ. ເຕສໍ ອຈ຺ຈເຍນ ນຈ຺ຉິນ຺ນມູລໂກ [ອຈ຺ຉິນ຺ນມູລໂກ (ສ຺ຍາ. ກໍ.) ອ. ນິ. ໕.໑໕໖] ສຸຕ຺ຕນ຺ໂຕ ໂຫຕິ ສປ຺ປຏິສຣໂຓ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິໂຍ ຘມ຺ໂມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ອນນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ນ ພາຫຸລິກາ ໂຫນ຺ຕິ ນ ສາຖລິກາ, ໂອກ຺ກມເນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາ, ປວິເວເກ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ, ວີຣິຍໍ ອາຣຠນ຺ຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ເຕສໍ ປຈ຺ຉິມາ ຊນຕາ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ສາປິ ໂຫຕິ ນ ພາຫຸລິກາ ນ ສາຖລິກາ, ໂອກ຺ກມເນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາ, ປວິເວເກ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ, ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຘມ຺ໂມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ອນນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ອນນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ທສມໍ.

ອິນ຺ທ຺ຣິຍວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສທ຺ຘາ ປຎ຺ຎາ, ສຕິ ສງ຺ຂານປຎ຺ຈມໍ;

ກປ຺ໂປ ໂຣໂຄ ປຣິຫານິ, ຠິກ຺ຂຸນີ ສຸຄເຕນ ຈາຕິ.

(໑໗) ໒. ປຏິປທາວຄ຺ໂຄ

໑. ສໍຂິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ

໑໖໑. ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິປທາ. ກຕມາ ຈຕສ຺ໂສ? ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ – ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕສ຺ໂສ ປຏິປທາ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ວິຕ຺ຖາຣສຸຕ຺ຕໍ

໑໖໒. ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິປທາ. ກຕມາ ຈຕສ຺ໂສ? ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປກຕິຍາປິ ຕິພ຺ພຣາຄຊາຕິໂກ ໂຫຕິ, ອຠິກ຺ຂຓໍ ຣາຄຊໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ປກຕິຍາປິ ຕິພ຺ພໂທສຊາຕິໂກ ໂຫຕິ, ອຠິກ຺ຂຓໍ ໂທສຊໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ປກຕິຍາປິ ຕິພ຺ພໂມຫຊາຕິໂກ ໂຫຕິ, ອຠິກ຺ຂຓໍ ໂມຫຊໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ຕສ຺ສິມານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ມຸທູນິ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ – ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ໂສ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ມຸທຸຕ຺ຕາ ທນ຺ຘໍ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ປາປຸຓາຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປກຕິຍາປິ ຕິພ຺ພຣາຄຊາຕິໂກ ໂຫຕິ, ອຠິກ຺ຂຓໍ ຣາຄຊໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ປກຕິຍາປິ ຕິພ຺ພໂທສຊາຕິໂກ ໂຫຕິ, ອຠິກ຺ຂຓໍ ໂທສຊໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ປກຕິຍາປິ ຕິພ຺ພໂມຫຊາຕິໂກ ໂຫຕິ, ອຠິກ຺ຂຓໍ ໂມຫຊໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ຕສ຺ສິມານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອຘິມຕ຺ຕານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ – ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ໂສ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຘິມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຂິປ຺ປໍ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ປາປຸຓາຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປກຕິຍາປິ ນ ຕິພ຺ພຣາຄຊາຕິໂກ ໂຫຕິ, ນາຠິກ຺ຂຓໍ ຣາຄຊໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ປກຕິຍາປິ ນ ຕິພ຺ພໂທສຊາຕິໂກ ໂຫຕິ, ນາຠິກ຺ຂຓໍ ໂທສຊໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ປກຕິຍາປິ ນ ຕິພ຺ພໂມຫຊາຕິໂກ ໂຫຕິ, ນາຠິກ຺ຂຓໍ ໂມຫຊໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ຕສ຺ສິມານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ມຸທູນິ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ – ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ…ເປ… ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ໂສ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ມຸທຸຕ຺ຕາ ທນ຺ຘໍ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ປາປຸຓາຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປກຕິຍາປິ ນ ຕິພ຺ພຣາຄຊາຕິໂກ ໂຫຕິ, ນາຠິກ຺ຂຓໍ ຣາຄຊໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ປກຕິຍາປິ ນ ຕິພ຺ພໂທສຊາຕິໂກ ໂຫຕິ, ນາຠິກ຺ຂຓໍ ໂທສຊໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ປກຕິຍາປິ ນ ຕິພ຺ພໂມຫຊາຕິໂກ ໂຫຕິ, ນາຠິກ຺ຂຓໍ ໂມຫຊໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ຕສ຺ສິມານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອຘິມຕ຺ຕານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ – ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ໂສ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຘິມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຂິປ຺ປໍ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ປາປຸຓາຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕສ຺ໂສ ປຏິປທາ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ອສຸຠສຸຕ຺ຕໍ

໑໖໓. ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິປທາ. ກຕມາ ຈຕສ຺ໂສ? ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອສຸຠານຸປສ຺ສີ ກາເຍ ວິຫຣຕິ, ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎີ [ປຏິກ຺ກູລສຎ຺ຎີ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ສພ຺ພໂລເກ ອນຠິຣຕິສຎ຺ຎີ [ອນຠິຣຕສຎ຺ຎີ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ; ມຣຓສຎ຺ຎາ ໂຂ ປນສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສູປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ໂສ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ເສຂພລານິ [ເສກ຺ຂພລານິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ – ສທ຺ຘາພລໍ, ຫິຣິພລໍ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປພລໍ, ວີຣິຍພລໍ, ປຎ຺ຎາພລໍ. ຕສ຺ສິມານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ມຸທູນິ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ – ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ໂສ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ມຸທຸຕ຺ຕາ ທນ຺ຘໍ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ປາປຸຓາຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອສຸຠານຸປສ຺ສີ ກາເຍ ວິຫຣຕິ, ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎີ, ສພ຺ພໂລເກ ອນຠິຣຕິສຎ຺ຎີ, ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ; ມຣຓສຎ຺ຎາ ໂຂ ປນສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສູປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ໂສ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ເສຂພລານິ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ – ສທ຺ຘາພລໍ…ເປ… ປຎ຺ຎາພລໍ. ຕສ຺ສິມານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອຘິມຕ຺ຕານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ – ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ…ເປ… ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ໂສ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຘິມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຂິປ຺ປໍ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ປາປຸຓາຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ? ອິຘ ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນ ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕິ ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ – ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ເສຂພລານິ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ – ສທ຺ຘາພລໍ…ເປ… ປຎ຺ຎາພລໍ. ຕສ຺ສິມານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ມຸທູນິ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ – ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ…ເປ… ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ໂສ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ມຸທຸຕ຺ຕາ ທນ຺ຘໍ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ປາປຸຓາຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ? [ກຖາ. ໘໑໕ ອາທໂຍ] ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ…ເປ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ…ເປ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ເສຂພລານິ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ – ສທ຺ຘາພລໍ, ຫິຣິພລໍ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປພລໍ, ວີຣິຍພລໍ, ປຎ຺ຎາພລໍ. ຕສ຺ສິມານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອຘິມຕ຺ຕານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ – ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ໂສ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຘິມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຂິປ຺ປໍ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ປາປຸຓາຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕສ຺ໂສ ປຏິປທາ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ປຐມຂມສຸຕ຺ຕໍ

໑໖໔. ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິປທາ. ກຕມາ ຈຕສ຺ໂສ? ອກ຺ຂມາ ປຏິປທາ, ຂມາ ປຏິປທາ, ທມາ ປຏິປທາ, ສມາ ປຏິປທາ. ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອກ຺ຂມາ ປຏິປທາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ [ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອກ຺ໂກສນ຺ຕໍ ປຈ຺ຈກ຺ໂກສຕິ, ໂຣສນ຺ຕໍ ປຏິໂຣສຕິ, ຠຓ຺ຑນ຺ຕໍ ປຏິຠຓ຺ຑຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອກ຺ຂມາ ປຏິປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂມາ ປຏິປທາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອກ຺ໂກສນ຺ຕໍ ນ ປຈ຺ຈກ຺ໂກສຕິ, ໂຣສນ຺ຕໍ ນ ປຏິໂຣສຕິ, ຠຓ຺ຑນ຺ຕໍ ນ ປຏິຠຓ຺ຑຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂມາ ປຏິປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທມາ ປຏິປທາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ; ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ; ຣກ຺ຂຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ; ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ… ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ… ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ… ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ; ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ; ຣກ຺ຂຕິ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ; ມນິນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທມາ ປຏິປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາ ປຏິປທາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ນາຘິວາເສຕິ ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ ສເມຕິ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ; ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ…ເປ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ເນ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ນາຘິວາເສຕິ ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ ສເມຕິ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາ ປຏິປທາ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕສ຺ໂສ ປຏິປທາ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ທຸຕິຍຂມສຸຕ຺ຕໍ

໑໖໕. ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິປທາ. ກຕມາ ຈຕສ຺ໂສ? ອກ຺ຂມາ ປຏິປທາ, ຂມາ ປຏິປທາ, ທມາ ປຏິປທາ, ສມາ ປຏິປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອກ຺ຂມາ ປຏິປທາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ ສີຕສ຺ສ ອຸຓ຺ຫສ຺ສ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ປິປາສາຍ, ຑໍສມກສວາຕາຕປສຣີສປສມ຺ຜສ຺ສານໍ ທຸຣຸຕ຺ຕານໍ ທຸຣາຄຕານໍ ວຈນປຖານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສາຣີຣິການໍ ເວທນານໍ ທຸກ຺ຂານໍ ຕິພ຺ພານໍ ຂຣານໍ ກຏຸການໍ ອສາຕານໍ ອມນາປານໍ ປາຓຫຣານໍ ອນຘິວາສກຊາຕິໂກ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອກ຺ຂມາ ປຏິປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂມາ ປຏິປທາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ຂໂມ ໂຫຕິ ສີຕສ຺ສ ອຸຓ຺ຫສ຺ສ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ປິປາສາຍ, ຑໍສມກສວາຕາຕປສຣີສປສມ຺ຜສ຺ສານໍ ທຸຣຸຕ຺ຕານໍ ທຸຣາຄຕານໍ ວຈນປຖານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສາຣີຣິການໍ ເວທນານໍ ທຸກ຺ຂານໍ ຕິພ຺ພານໍ ຂຣານໍ ກຏຸການໍ ອສາຕານໍ ອມນາປານໍ ປາຓຫຣານໍ ອຘິວາສກຊາຕິໂກ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂມາ ປຏິປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທມາ ປຏິປທາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ…ເປ… ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ… ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ… ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ… ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ; ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ; ຣກ຺ຂຕິ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ; ມນິນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທມາ ປຏິປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາ ປຏິປທາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ນາຘິວາເສຕິ ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ ສເມຕິ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ…ເປ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ເນ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ນາຘິວາເສຕິ ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ ສເມຕິ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາ ປຏິປທາ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕສ຺ໂສ ປຏິປທາ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ອຸຠຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໖໖. ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິປທາ. ກຕມາ ຈຕສ຺ໂສ? ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາຍໍ ປຏິປທາ ທຸກ຺ຂາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິປທາ ອຸຠເຍເນວ ຫີນາ ອກ຺ຂາຍຕິ. ຍມ຺ປາຍໍ ປຏິປທາ ທຸກ຺ຂາ, ອິມິນາປາຍໍ ຫີນາ ອກ຺ຂາຍຕິ; ຍມ຺ປາຍໍ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາ, ອິມິນາປາຍໍ ຫີນາ ອກ຺ຂາຍຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິປທາ ອຸຠເຍເນວ ຫີນາ ອກ຺ຂາຍຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາຍໍ ປຏິປທາ ທຸກ຺ຂາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ, ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິປທາ ທຸກ຺ຂຕ຺ຕາ ຫີນາ ອກ຺ຂາຍຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາຍໍ ປຏິປທາ ສຸຂາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິປທາ ທນ຺ຘຕ຺ຕາ ຫີນາ ອກ຺ຂາຍຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາຍໍ ປຏິປທາ ສຸຂາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ, ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິປທາ ອຸຠເຍເນວ ປຓີຕາ ອກ຺ຂາຍຕິ. ຍມ຺ປາຍໍ ປຏິປທາ ສຸຂາ, ອິມິນາປາຍໍ ປຓີຕາ ອກ຺ຂາຍຕິ; ຍມ຺ປາຍໍ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາ, ອິມິນາປາຍໍ ປຓີຕາ ອກ຺ຂາຍຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິປທາ ອຸຠເຍເນວ ປຓີຕາ ອກ຺ຂາຍຕິ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕສ຺ໂສ ປຏິປທາ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສຸຕ຺ຕໍ

໑໖໗. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຍນາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມຕາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຈຕສ຺ໂສ ອິມາ, ອາວຸໂສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ປຏິປທາ. ກຕມາ ຈຕສ຺ໂສ? ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ. ອິມາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຈຕສ຺ໂສ ປຏິປທາ. ອິມາສໍ, ອາວຸໂສ, ຈຕຸນ຺ນໍ ປຏິປທານໍ [ຈຕສ຺ສນ຺ນໍ ປຏິປທານໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ກຕມໍ ເຕ ປຏິປທໍ ອາຄມ຺ມ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ຈຕສ຺ໂສ ອິມາ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຏິປທາ. ກຕມາ ຈຕສ຺ໂສ? ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ. ອິມາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຈຕສ຺ໂສ ປຏິປທາ. ອິມາສໍ, ອາວຸໂສ, ຈຕຸນ຺ນໍ ປຏິປທານໍ ຍາຍໍ ປຏິປທາ ທຸກ຺ຂາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ, ອິມໍ ເມ ປຏິປທໍ ອາຄມ຺ມ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ສາຣິປຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ

໑໖໘. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເຍນາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມຕາ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຈຕສ຺ໂສ ອິມາ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຏິປທາ. ກຕມາ ຈຕສ຺ໂສ? ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ. ອິມາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຈຕສ຺ໂສ ປຏິປທາ. ອິມາສໍ, ອາວຸໂສ, ຈຕຸນ຺ນໍ ປຏິປທານໍ ກຕມໍ ເຕ ປຏິປທໍ ອາຄມ຺ມ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ຈຕສ຺ໂສ ອິມາ, ອາວຸໂສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ປຏິປທາ. ກຕມາ ຈຕສ຺ໂສ? ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ສຸຂາ ປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ. ອິມາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຈຕສ຺ໂສ ປຏິປທາ. ອິມາສໍ, ອາວຸໂສ, ຈຕຸນ຺ນໍ ປຏິປທານໍ ຍາຍໍ ປຏິປທາ ສຸຂາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ, ອິມໍ ເມ ປຏິປທໍ ອາຄມ຺ມ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ສສງ຺ຂາຣສຸຕ຺ຕໍ

໑໖໙. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ. ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ສສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ. ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ. ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ອສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອສຸຠານຸປສ຺ສີ ກາເຍ ວິຫຣຕິ, ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎີ, ສພ຺ພໂລເກ ອນຠິຣຕິສຎ຺ຎີ, ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ. ມຣຓສຎ຺ຎາ ໂຂ ປນສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສູປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ໂສ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ເສຂພລານິ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ – ສທ຺ຘາພລໍ, ຫິຣິພລໍ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປພລໍ, ວີຣິຍພລໍ, ປຎ຺ຎາພລໍ. ຕສ຺ສິມານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອຘິມຕ຺ຕານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ – ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ໂສ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຘິມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ສສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອສຸຠານຸປສ຺ສີ ກາເຍ ວິຫຣຕິ, ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎີ, ສພ຺ພໂລເກ ອນຠິຣຕິສຎ຺ຎີ, ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ. ມຣຓສຎ຺ຎາ ໂຂ ປນສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສູປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ໂສ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ເສຂພລານິ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ – ສທ຺ຘາພລໍ, ຫິຣິພລໍ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປພລໍ, ວີຣິຍພລໍ, ປຎ຺ຎາພລໍ. ຕສ຺ສິມານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ມຸທູນິ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ – ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ໂສ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ມຸທຸຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ສສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ສສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ…ເປ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ…ເປ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ເສຂພລານິ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ – ສທ຺ຘາພລໍ…ເປ… ປຎ຺ຎາພລໍ. ຕສ຺ສິມານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອຘິມຕ຺ຕານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ – ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ…ເປ… ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ໂສ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຘິມຕ຺ຕຕ຺ຕາ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ອສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ…ເປ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ…ເປ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ເສຂພລານິ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ – ສທ຺ຘາພລໍ, ຫິຣິພລໍ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປພລໍ, ວີຣິຍພລໍ, ປຎ຺ຎາພລໍ. ຕສ຺ສິມານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ…ເປ… ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ໂສ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ມຸທຸຕ຺ຕາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ອສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ອສງ຺ຂາຣປຣິນິພ຺ພາຍີ ໂຫຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ຍຸຄນທ຺ຘສຸຕ຺ຕໍ

໑໗໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ໂກສມ຺ພິຍໍ ວິຫຣຕິ ໂຆສິຕາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາວຸໂສ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ. ‘‘ອາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ ວາ ມມ ສນ຺ຕິເກ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິໍ [ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕໍ (ກ.) ປຏິ. ມ. ໒.໑ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ເຄປິ] ພ຺ຍາກໂຣຕິ, ສພ຺ໂພ ໂສ ຈຕູຫິ ມຄ຺ເຄຫິ, ເອເຕສໍ ວາ ອຎ຺ຎຕເຣນ.

‘‘ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອິຘ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສມຖປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ວິປສ຺ສນໍ ຠາເວຕິ. ຕສ຺ສ ສມຖປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ວິປສ຺ສນໍ ຠາວຍໂຕ ມຄ຺ໂຄ ສຎ຺ຊາຍຕິ. ໂສ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອາເສວຕິ ຠາເວຕິ ພຫຸລີກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອາເສວໂຕ ຠາວຍໂຕ ພຫຸລີກໂຣໂຕ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີຍນ຺ຕິ, ອນຸສຍາ ພ຺ຍນ຺ຕີໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ວິປສ຺ສນາປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ສມຖໍ ຠາເວຕິ. ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ສມຖໍ ຠາວຍໂຕ ມຄ຺ໂຄ ສຎ຺ຊາຍຕິ. ໂສ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອາເສວຕິ ຠາເວຕິ ພຫຸລີກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອາເສວໂຕ ຠາວຍໂຕ ພຫຸລີກໂຣໂຕ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີຍນ຺ຕິ, ອນຸສຍາ ພ຺ຍນ຺ຕີໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສມຖວິປສ຺ສນໍ ຍຸຄນທ຺ຘໍ ຠາເວຕິ. ຕສ຺ສ ສມຖວິປສ຺ສນໍ ຍຸຄນທ຺ຘໍ ຠາວຍໂຕ ມຄ຺ໂຄ ສຎ຺ຊາຍຕິ. ໂສ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອາເສວຕິ ຠາເວຕິ ພຫຸລີກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອາເສວໂຕ ຠາວຍໂຕ ພຫຸລີກໂຣໂຕ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີຍນ຺ຕິ, ອນຸສຍາ ພ຺ຍນ຺ຕີໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຘມ຺ມຸທ຺ຘຈ຺ຈວິຄ຺ຄຫິຕໍ ມານສໍ ໂຫຕິ. ໂຫຕິ ໂສ, ອາວຸໂສ, ສມໂຍ ຍໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສນ຺ນິສີທຕິ ເອໂກທິ ໂຫຕິ ສມາຘິຍຕິ. ຕສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ ສຎ຺ຊາຍຕິ. ໂສ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອາເສວຕິ ຠາເວຕິ ພຫຸລີກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອາເສວໂຕ ຠາວຍໂຕ ພຫຸລີກໂຣໂຕ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີຍນ຺ຕິ, ອນຸສຍາ ພ຺ຍນ຺ຕີໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ ວາ ມມ ສນ຺ຕິເກ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິໍ ພ຺ຍາກໂຣຕິ, ສພ຺ໂພ ໂສ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ມຄ຺ເຄຫິ, ເອເຕສໍ ວາ ອຎ຺ຎຕເຣນາ’’ຕິ. ທສມໍ.

ປຏິປທາວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ສໍຂິຕ຺ຕໍ ວິຕ຺ຖາຣາສຸຠໍ, ທ຺ເວ ຂມາ ອຸຠເຍນ ຈ;

ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ສສງ຺ຂາຣໍ ຍຸຄນທ຺ເຘນ ຈາຕິ.

(໑໘) ໓. ສຎ຺ເຈຕນິຍວຄ຺ໂຄ

໑. ເຈຕນາສຸຕ຺ຕໍ

໑໗໑. [ກຖາ. ໕໓໙] ‘‘ກາເຍ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິ ກາຍສຎ຺ເຈຕນາເຫຕຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ. ວາຈາຍ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິ ວຈີສຎ຺ເຈຕນາເຫຕຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ. ມເນ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາເຫຕຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາວ.

‘‘ສາມໍ ວາ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ຍໍປຈ຺ຈຍາສ຺ສ ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ. ປເຣ ວາສ຺ສ [ປເຣ ວາ ຕສ຺ສ (ກ.)] ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕິ, ຍໍປຈ຺ຈຍາສ຺ສ ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ. ສມ຺ປຊາໂນ ວາ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ຍໍປຈ຺ຈຍາສ຺ສ ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ. ອສມ຺ປຊາໂນ ວາ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ຍໍປຈ຺ຈຍາສ຺ສ ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ.

‘‘ສາມໍ ວາ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຈີສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ຍໍປຈ຺ຈຍາສ຺ສ ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ; ປເຣ ວາສ຺ສ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຈີສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕິ; ຍໍປຈ຺ຈຍາສ຺ສ ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ; ສມ຺ປຊາໂນ ວາ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຈີສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ຍໍປຈ຺ຈຍາສ຺ສ ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ; ອສມ຺ປຊາໂນ ວາ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຈີສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ຍໍປຈ຺ຈຍາສ຺ສ ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ.

‘‘ສາມໍ ວາ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມໂນສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ຍໍປຈ຺ຈຍາສ຺ສ ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ; ປເຣ ວາສ຺ສ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມໂນສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕິ, ຍໍປຈ຺ຈຍາສ຺ສ ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ; ສມ຺ປຊາໂນ ວາ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມໂນສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ຍໍປຈ຺ຈຍາສ຺ສ ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ; ອສມ຺ປຊາໂນ ວາ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມໂນສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ຍໍປຈ຺ຈຍາສ຺ສ ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ.

‘‘ອິເມສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມສຸ ອວິຊ຺ຊາ ອນຸປຕິຕາ, ອວິຊ຺ຊາຍຕ຺ເວວ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ໂສ ກາໂຍ ນ ໂຫຕິ ຍໍປຈ຺ຈຍາສ຺ສ ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ, ສາ ວາຈາ ນ ໂຫຕິ ຍໍປຈ຺ຈຍາສ຺ສ ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ, ໂສ ມໂນ ນ ໂຫຕິ ຍໍປຈ຺ຈຍາສ຺ສ ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ, ເຂຕ຺ຕໍ ຕໍ [ວຕ຺ຖຸໍ ຕໍ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ນ ໂຫຕິ…ເປ… ວຕ຺ຖຸໍ ຕໍ ນ ໂຫຕິ…ເປ… ອາຍຕນໍ ຕໍ ນ ໂຫຕິ…ເປ… ອຘິກຣຓໍ ຕໍ ນ ໂຫຕິ ຍໍປຈ຺ຈຍາສ຺ສ ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາຠາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາໂຠ, ຍສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາເຠ ອຕ຺ຕສຎ຺ເຈຕນາ ກມຕິ, ໂນ ປຣສຎ຺ເຈຕນາ. ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາໂຠ, ຍສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາເຠ ປຣສຎ຺ເຈຕນາ ກມຕິ, ໂນ ອຕ຺ຕສຎ຺ເຈຕນາ. ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາໂຠ, ຍສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາເຠ ອຕ຺ຕສຎ຺ເຈຕນາ ຈ ກມຕິ ປຣສຎ຺ເຈຕນາ ຈ. ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາໂຠ, ຍສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາເຠ ເນວຕ຺ຕສຎ຺ເຈຕນາ ກມຕິ, ໂນ ປຣສຎ຺ເຈຕນາ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາຠາ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານາມິ – ‘ຕຕ຺ຣ, ຠນ຺ເຕ, ຍາຍໍ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາໂຠ ຍສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາເຠ ອຕ຺ຕສຎ຺ເຈຕນາ ກມຕິ ໂນ ປຣສຎ຺ເຈຕນາ, ອຕ຺ຕສຎ຺ເຈຕນາເຫຕຸ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຕມ຺ຫາ ກາຍາ ຈຸຕິ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ, ຠນ຺ເຕ, ຍາຍໍ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາໂຠ ຍສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາເຠ ປຣສຎ຺ເຈຕນາ ກມຕິ ໂນ ອຕ຺ຕສຎ຺ເຈຕນາ, ປຣສຎ຺ເຈຕນາເຫຕຸ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຕມ຺ຫາ ກາຍາ ຈຸຕິ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ, ຠນ຺ເຕ, ຍາຍໍ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາໂຠ ຍສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາເຠ ອຕ຺ຕສຎ຺ເຈຕນາ ຈ ກມຕິ ປຣສຎ຺ເຈຕນາ ຈ, ອຕ຺ຕສຎ຺ເຈຕນາ ຈ ປຣສຎ຺ເຈຕນາ ຈ ເຫຕຸ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຕມ຺ຫາ ກາຍາ ຈຸຕິ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣ, ຠນ຺ເຕ, ຍາຍໍ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາໂຠ ຍສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາເຠ ເນວ ອຕ຺ຕສຎ຺ເຈຕນາ ກມຕິ ໂນ ປຣສຎ຺ເຈຕນາ, ກຕເມ ເຕນ ເທວາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ’’’ຕິ? ‘‘ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນູປຄາ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເທວາ ເຕນ ທຏ຺ຐພ຺ພາ’’ຕິ.

‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ຕມ຺ຫາ ກາຍາ ຈຸຕາ ອາຄາມິໂນ ໂຫນ຺ຕິ ອາຄນ຺ຕາໂຣ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ? ໂກ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ຕມ຺ຫາ ກາຍາ ຈຸຕາ ອນາຄາມິໂນ ໂຫນ຺ຕິ ອນາຄນ຺ຕາໂຣ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອິຘ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ອປ຺ປຫີນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ໂສ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ຕທສ຺ສາເທຕິ, ຕໍ ນິກາເມຕິ, ເຕນ ຈ ວິຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ; ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ ຕທຘິມຸຕ຺ໂຕ ຕພ຺ພຫຸລວິຫາຣີ ອປຣິຫີໂນ ກາລໍ ກຸຣຸມາໂນ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນູປຄານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອາຄາມີ ໂຫຕິ ອາຄນ຺ຕາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ.

‘‘ອິຘ ປນ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ໂສ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ຕທສ຺ສາເທຕິ, ຕໍ ນິກາເມຕິ, ເຕນ ຈ ວິຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ; ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ ຕທຘິມຸຕ຺ໂຕ ຕພ຺ພຫຸລວິຫາຣີ ອປຣິຫີໂນ ກາລໍ ກຸຣຸມາໂນ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນູປຄານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອນາຄາມີ ໂຫຕິ ອນາຄນ຺ຕາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ.

‘‘ອຍໍ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ຕມ຺ຫາ ກາຍາ ຈຸຕາ ອາຄາມິໂນ ໂຫນ຺ຕິ ອາຄນ຺ຕາໂຣ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ປນ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ຕມ຺ຫາ ກາຍາ ຈຸຕາ ອນາຄາມິໂນ ໂຫນ຺ຕິ ອນາຄນ຺ຕາໂຣ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ວິຠຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕໍ

໑໗໒. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາວຸໂສ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ. ‘‘ອາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອທ຺ຘມາສູປສມ຺ປນ຺ເນນ ເມ, ອາວຸໂສ, ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ ສຈ຺ຉິກຕາ ໂອຘິໂສ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂສ. ຕມຫໍ ອເນກປຣິຍາເຍນ ອາຈິກ຺ຂາມິ ເທເສມິ ປຎ຺ຎາເປມິ ປຏ຺ຐເປມິ ວິວຣາມິ ວິຠຊາມິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣມິ. ຍສ຺ສ ໂຂ ປນສ຺ສ ກງ຺ຂາ ວາ ວິມຕິ ວາ, ໂສ ມໍ ປຎ຺ເຫນ. ອຫໍ ເວຍ຺ຍາກຣເຓນ ສມ຺ມຸຂີຠູໂຕ ໂນ ສຕ຺ຖາ ໂຍ ໂນ ຘມ຺ມານໍ ສຸກຸສໂລ.

‘‘ອທ຺ຘມາສູປສມ຺ປນ຺ເນນ ເມ, ອາວຸໂສ, ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ ສຈ຺ຉິກຕາ ໂອຘິໂສ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂສ. ຕມຫໍ ອເນກປຣິຍາເຍນ ອາຈິກ຺ຂາມິ ເທເສມິ ປຎ຺ຎາເປມິ ປຏ຺ຐເປມິ ວິວຣາມິ ວິຠຊາມິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣມິ. ຍສ຺ສ ໂຂ ປນສ຺ສ ກງ຺ຂາ ວາ ວິມຕິ ວາ, ໂສ ມໍ ປຎ຺ເຫນ. ອຫໍ ເວຍ຺ຍາກຣເຓນ ສມ຺ມຸຂີຠູໂຕ ໂນ ສຕ຺ຖາ ໂຍ ໂນ ຘມ຺ມານໍ ສຸກຸສໂລ.

‘‘ອທ຺ຘມາສູປສມ຺ປນ຺ເນນ ເມ, ອາວຸໂສ, ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາ ສຈ຺ຉິກຕາ ໂອຘິໂສ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂສ. ຕມຫໍ ອເນກປຣິຍາເຍນ ອາຈິກ຺ຂາມິ ເທເສມິ ປຎ຺ຎາເປມິ ປຏ຺ຐເປມິ ວິວຣາມິ ວິຠຊາມິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣມິ. ຍສ຺ສ ໂຂ ປນສ຺ສ ກງ຺ຂາ ວາ ວິມຕິ ວາ, ໂສ ມໍ ປຎ຺ເຫນ. ອຫໍ ເວຍ຺ຍາກຣເຓນ ສມ຺ມຸຂີຠູໂຕ ໂນ ສຕ຺ຖາ ໂຍ ໂນ ຘມ຺ມານໍ ສຸກຸສໂລ.

‘‘ອທ຺ຘມາສູປສມ຺ປນ຺ເນນ ເມ, ອາວຸໂສ, ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາ ສຈ຺ຉິກຕາ ໂອຘິໂສ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂສ. ຕມຫໍ ອເນກປຣິຍາເຍນ ອາຈິກ຺ຂາມິ ເທເສມິ ປຎ຺ຎາເປມິ ປຏ຺ຐເປມິ ວິວຣາມິ ວິຠຊາມິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣມິ. ຍສ຺ສ ໂຂ ປນສ຺ສ ກງ຺ຂາ ວາ ວິມຕິ ວາ, ໂສ ມໍ ປຎ຺ເຫນ. ອຫໍ ເວຍ຺ຍາກຣເຓນ ສມ຺ມຸຂີຠູໂຕ ໂນ ສຕ຺ຖາ ໂຍ ໂນ ຘມ຺ມານໍ ສຸກຸສໂລ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ມຫາໂກຏ຺ຐິກສຸຕ຺ຕໍ

໑໗໓. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂກຏ຺ຐິໂກ ເຍນາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມຕາ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂກຏ຺ຐິໂກ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຉນ຺ນໍ, ອາວຸໂສ, ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ອຕ຺ຖຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ?

‘‘ມາ ເຫວໍ, ອາວຸໂສ’’.

‘‘ຉນ຺ນໍ, ອາວຸໂສ, ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ນຕ຺ຖຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ?

‘‘ມາ ເຫວໍ, ອາວຸໂສ’’.

‘‘ຉນ຺ນໍ, ອາວຸໂສ, ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ອຕ຺ຖິ ຈ ນຕ຺ຖິ ຈ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ?

‘‘ມາ ເຫວໍ, ອາວຸໂສ’’.

‘‘ຉນ຺ນໍ, ອາວຸໂສ, ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ເນວຕ຺ຖິ ໂນ ນຕ຺ຖຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ?

‘‘ມາ ເຫວໍ, ອາວຸໂສ’’.

‘‘‘ຉນ຺ນໍ, ອາວຸໂສ, ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ອຕ຺ຖຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ, ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ມາ ເຫວໍ, ອາວຸໂສ’ຕິ ວເທສິ. ‘ຉນ຺ນໍ, ອາວຸໂສ, ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ນຕ຺ຖຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ, ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ – ‘ມາ ເຫວໍ, ອາວຸໂສ’ຕິ ວເທສິ. ‘ຉນ຺ນໍ, ອາວຸໂສ, ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ອຕ຺ຖິ ຈ ນຕ຺ຖິ ຈ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ, ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ – ‘ມາ ເຫວໍ, ອາວຸໂສ’ຕິ ວເທສິ. ‘ຉນ຺ນໍ, ອາວຸໂສ, ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ເນວຕ຺ຖິ ໂນ ນຕ຺ຖຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ, ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ – ‘ມາ ເຫວໍ, ອາວຸໂສ’ຕິ ວເທສິ. ຍຖາ ກຖໍ ປນ, ອາວຸໂສ, ອິມສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ?

‘‘‘ຉນ຺ນໍ, ອາວຸໂສ, ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ອຕ຺ຖຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ, ອິຕິ ວທໍ ອປ຺ປປຎ຺ຈໍ ປປຎ຺ເຈຕິ. ‘ຉນ຺ນໍ, ອາວຸໂສ, ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ນຕ຺ຖຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ, ອິຕິ ວທໍ ອປ຺ປປຎ຺ຈໍ ປປຎ຺ເຈຕິ. ‘ຉນ຺ນໍ, ອາວຸໂສ, ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ອຕ຺ຖິ ຈ ນຕ຺ຖິ ຈ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ, ອິຕິ ວທໍ ອປ຺ປປຎ຺ຈໍ ປປຎ຺ເຈຕິ. ‘ຉນ຺ນໍ, ອາວຸໂສ, ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ເນວຕ຺ຖິ ໂນ ນຕ຺ຖຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ, ອິຕິ ວທໍ ອປ຺ປປຎ຺ຈໍ ປປຎ຺ເຈຕິ. ຍາວຕາ, ອາວຸໂສ, ຉນ຺ນໍ ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ຄຕິ ຕາວຕາ ປປຎ຺ຈສ຺ສ ຄຕິ; ຍາວຕາ ປປຎ຺ຈສ຺ສ ຄຕິ ຕາວຕາ ຉນ຺ນໍ ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ຄຕິ. ຉນ຺ນໍ, ອາວຸໂສ, ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ປປຎ຺ຈນິໂຣໂຘ ປປຎ຺ຈວູປສໂມ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ອານນ຺ທສຸຕ຺ຕໍ

໑໗໔. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນາຍສ຺ມາ ມຫາໂກຏ຺ຐິໂກ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມຕາ ມຫາໂກຏ຺ຐິເກນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂກຏ຺ຐິກໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຉນ຺ນໍ, ອາວຸໂສ, ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ອຕ຺ຖຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ?

‘‘ມາ ເຫວໍ, ອາວຸໂສ’’.

‘‘ຉນ຺ນໍ, ອາວຸໂສ, ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ນຕ຺ຖຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ?

‘‘ມາ ເຫວໍ, ອາວຸໂສ’’.

‘‘ຉນ຺ນໍ, ອາວຸໂສ, ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ອຕ຺ຖິ ຈ ນຕ຺ຖິ ຈ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ?

‘‘ມາ ເຫວໍ, ອາວຸໂສ’’.

‘‘ຉນ຺ນໍ, ອາວຸໂສ, ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ເນວຕ຺ຖິ ໂນ ນຕ຺ຖຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ?

‘‘ມາ ເຫວໍ, ອາວຸໂສ’’.

‘‘‘ຉນ຺ນໍ, ອາວຸໂສ, ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ອຕ຺ຖຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ, ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ – ‘ມາ ເຫວໍ, ອາວຸໂສ’ຕິ ວເທສິ. ‘ຉນ຺ນໍ, ອາວຸໂສ, ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ນຕ຺ຖຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ, ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ – ‘ມາ ເຫວໍ, ອາວຸໂສ’ຕິ ວເທສິ. ‘ຉນ຺ນໍ, ອາວຸໂສ, ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ອຕ຺ຖິ ຈ ນຕ຺ຖິ ຈ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ, ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ – ‘ມາ ເຫວໍ, ອາວຸໂສ’ຕິ ວເທສິ. ‘ຉນ຺ນໍ, ອາວຸໂສ, ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ເນວຕ຺ຖິ ໂນ ນຕ຺ຖຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ, ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ – ‘ມາ ເຫວໍ, ອາວຸໂສ’ຕິ ວເທສິ. ຍຖາ ກຖໍ ປນາວຸໂສ, ອິມສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ?

‘‘‘ຉນ຺ນໍ, ອາວຸໂສ, ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ອຕ຺ຖຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ, ອິຕິ ວທໍ ອປ຺ປປຎ຺ຈໍ ປປຎ຺ເຈຕິ. ‘ຉນ຺ນໍ, ອາວຸໂສ, ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ນຕ຺ຖຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ, ອິຕິ ວທໍ ອປ຺ປປຎ຺ຈໍ ປປຎ຺ເຈຕິ. ‘ຉນ຺ນໍ, ອາວຸໂສ, ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ອຕ຺ຖິ ຈ ນຕ຺ຖິ ຈ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ, ອິຕິ ວທໍ ອປ຺ປປຎ຺ຈໍ ປປຎ຺ເຈຕິ. ‘ຉນ຺ນໍ, ອາວຸໂສ, ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ເນວຕ຺ຖິ ໂນ ນຕ຺ຖຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ, ອິຕິ ວທໍ ອປ຺ປປຎ຺ຈໍ ປປຎ຺ເຈຕິ. ຍາວຕາ, ອາວຸໂສ, ຉນ຺ນໍ ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ຄຕິ ຕາວຕາ ປປຎ຺ຈສ຺ສ ຄຕິ. ຍາວຕາ ປປຎ຺ຈສ຺ສ ຄຕິ ຕາວຕາ ຉນ຺ນໍ ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ຄຕິ. ຉນ຺ນໍ, ອາວຸໂສ, ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ປປຎ຺ຈນິໂຣໂຘ ປປຎ຺ຈວູປສໂມ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ອຸປວາຓສຸຕ຺ຕໍ

໑໗໕. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອຸປວາໂຓ ເຍນາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມຕາ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອຸປວາໂຓ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ວິຊ຺ຊາຍນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິ?

‘‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’’.

‘‘ກິໍ ປນາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຈຣເຓນນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິ?

‘‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’’.

‘‘ກິໍ ປນາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ວິຊ຺ຊາຈຣເຓນນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິ?

‘‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’’.

‘‘ກິໍ ປນາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ວິຊ຺ຊາຈຣເຓນນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິ?

‘‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’’.

‘‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ວິຊ຺ຊາຍນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕີ’ຕິ, ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ – ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’ຕິ ວເທສິ. ‘ກິໍ ປນາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຈຣເຓນນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕີ’ຕິ, ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ – ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’ຕິ ວເທສິ. ‘ກິໍ ປນາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ວິຊ຺ຊາຈຣເຓນນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕີ’ຕິ, ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ – ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’ຕິ ວເທສິ. ‘ກິໍ ປນາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ວິຊ຺ຊາຈຣເຓນນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕີ’ຕິ, ອິຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ – ‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’ຕິ ວເທສິ. ຍຖາ ກຖໍ ປນາວຸໂສ, ອນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິ?

‘‘ວິຊ຺ຊາຍ ເຈ, ອາວຸໂສ, ອນ຺ຕກໂຣ ອຠວິສ຺ສ, ສອຸປາທາໂນວ ສມາໂນ ອນ຺ຕກໂຣ ອຠວິສ຺ສ. ຈຣເຓນ ເຈ, ອາວຸໂສ, ອນ຺ຕກໂຣ ອຠວິສ຺ສ, ສອຸປາທາໂນວ ສມາໂນ ອນ຺ຕກໂຣ ອຠວິສ຺ສ. ວິຊ຺ຊາຈຣເຓນ ເຈ, ອາວຸໂສ, ອນ຺ຕກໂຣ ອຠວິສ຺ສ, ສອຸປາທາໂນວ ສມາໂນ ອນ຺ຕກໂຣ ອຠວິສ຺ສ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ວິຊ຺ຊາຈຣເຓນ ເຈ, ອາວຸໂສ, ອນ຺ຕກໂຣ ອຠວິສ຺ສ, ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອນ຺ຕກໂຣ ອຠວິສ຺ສ. ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຫິ, ອາວຸໂສ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ວິຊ຺ຊາຈຣເຓນ. ຈຣຓວິປນ຺ໂນ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຍຖາຠູຕໍ ນ ຊານາຕິ ນ ປສ຺ສຕິ. ຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຍຖາຠູຕໍ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ. ຍຖາຠູຕໍ ຊານໍ ປສ຺ສໍ ອນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ອາຍາຈນສຸຕ຺ຕໍ

໑໗໖. ‘‘ສທ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ສມ຺ມາ ອາຍາຈມາໂນ ອາຍາເຈຍ຺ຍ – ‘ຕາທິໂສ ໂຫມິ ຍາທິສາ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ’ຕິ [ອ. ນິ. ໒.໑໓໑ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອາຄຕໍ]. ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸລາ ເອຕໍ ປມາຓໍ ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ, ຍທິທໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ.

‘‘ສທ຺ຘາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນີ ເອວໍ ສມ຺ມາ ອາຍາຈມານາ ອາຍາເຈຍ຺ຍ – ‘ຕາທິສາ ໂຫມິ ຍາທິສາ ເຂມາ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ຈາ’ຕິ. ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸລາ ເອຕໍ ປມາຓໍ ມມ ສາວິການໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ, ຍທິທໍ ເຂມາ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ຈ.

‘‘ສທ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປາສໂກ ເອວໍ ສມ຺ມາ ອາຍາຈມາໂນ ອາຍາເຈຍ຺ຍ – ‘ຕາທິໂສ ໂຫມິ ຍາທິໂສ ຈິຕ຺ໂຕ ຈ ຄຫປຕິ ຫຕ຺ຖໂກ ຈ ອາຬວໂກ’ຕິ. ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸລາ ເອຕໍ ປມາຓໍ ມມ ສາວການໍ ອຸປາສການໍ, ຍທິທໍ ຈິຕ຺ໂຕ ຈ ຄຫປຕິ ຫຕ຺ຖໂກ ຈ ອາຬວໂກ.

‘‘ສທ຺ຘາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປາສິກາ ເອວໍ ສມ຺ມາ ອາຍາຈມານາ ອາຍາເຈຍ຺ຍ – ‘ຕາທິສາ ໂຫມິ ຍາທິສາ ຂຸຊ຺ຊຸຕ຺ຕຣາ ຈ ອຸປາສິກາ ເວຬຸກຓ຺ຑກິຍາ ຈ ນນ຺ທມາຕາ’ຕິ. ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸລາ ເອຕໍ ປມາຓໍ ມມ ສາວິການໍ ອຸປາສິການໍ, ຍທິທໍ ຂຸຊ຺ຊຸຕ຺ຕຣາ ຈ ອຸປາສິກາ ເວຬຸກຓ຺ຑກິຍາ ຈ ນນ຺ທມາຕາ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ຣາຫຸລສຸຕ຺ຕໍ

໑໗໗. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຣາຫຸໂລ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຣາຫຸລໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຍາ ຈ, ຣາຫຸລ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີຘາຕຸ ຍາ ຈ ພາຫິຣາ ປຖວີຘາຕຸ, ປຖວີຘາຕຸເຣເວສາ. ‘ຕໍ ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ, ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ປຖວີຘາຕຸຍາ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ປຖວີຘາຕຸຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຣາເຊຕິ.

‘‘ຍາ ຈ, ຣາຫຸລ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ອາໂປຘາຕຸ ຍາ ຈ ພາຫິຣາ ອາໂປຘາຕຸ, ອາໂປຘາຕຸເຣເວສາ. ‘ຕໍ ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ, ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ອາໂປຘາຕຸຍາ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ອາໂປຘາຕຸຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຣາເຊຕິ.

‘‘ຍາ ຈ, ຣາຫຸລ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ເຕໂຊຘາຕຸ ຍາ ຈ ພາຫິຣາ ເຕໂຊຘາຕຸ, ເຕໂຊຘາຕຸເຣເວສາ. ‘ຕໍ ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ, ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ເຕໂຊຘາຕຸຍາ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ເຕໂຊຘາຕຸຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຣາເຊຕິ.

‘‘ຍາ ຈ, ຣາຫຸລ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ວາໂຍຘາຕຸ ຍາ ຈ ພາຫິຣາ ວາໂຍຘາຕຸ, ວາໂຍຘາຕຸເຣເວສາ. ‘ຕໍ ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ, ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ວາໂຍຘາຕຸຍາ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ວາໂຍຘາຕຸຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຣາເຊຕິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ຣາຫຸລ, ຠິກ຺ຂຸ ອິມາສຸ ຈຕູສຸ ຘາຕູສຸ ເນວຕ຺ຕານໍ ນ ອຕ຺ຕນິຍໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຣາຫຸລ, ຠິກ຺ຂຸ ອຈ຺ເຉຈ຺ຉິ ຕຓ຺ຫໍ, ວິວຕ຺ຕຍິ ສໍໂຍຊນໍ, ສມ຺ມາ ມານາຠິສມຍາ ອນ຺ຕມກາສິ ທຸກ຺ຂສ຺ສາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ຊມ຺ພາລີສຸຕ຺ຕໍ

໑໗໘. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສນ຺ຕໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ສກ຺ກາຍນິໂຣຘໍ ມນສິ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ສກ຺ກາຍນິໂຣຘໍ ມນສິ ກໂຣໂຕ ສກ຺ກາຍນິໂຣເຘ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ນປ຺ປສີທຕິ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ນາຘິມຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ໂຂ ເອວໍ [ຕສ຺ສ ໂກ ເອຕໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ເອວໍ ໂຂ ຕສ຺ສ (?) ‘‘ເອວໍ ຫິ ຕສ຺ສາ ຠິກ຺ຂເວ ຊມ຺ພາລິຍາ’’ຕິ ປາໂຐ ວິຍ], ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ສກ຺ກາຍນິໂຣໂຘ ປາຏິກງ຺ໂຂ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ເລປຄເຕນ [ລສຄເຕນ (ສີ. ປີ.)] ຫຕ຺ເຖນ ສາຂໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ໂສ ຫຕ຺ໂຖ ສຊ຺ເຊຍ຺ຍປິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍປິ [ຄຍ຺ເຫຍ຺ຍປິ (?)] ພຊ຺ເຌຍ຺ຍປິ [ຂຊ຺ເຊຍ຺ຍປິ (ສີ.)]; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສນ຺ຕໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ສກ຺ກາຍນິໂຣຘໍ ມນສິ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ສກ຺ກາຍນິໂຣຘໍ ມນສິ ກໂຣໂຕ ສກ຺ກາຍນິໂຣເຘ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ນປ຺ປສີທຕິ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ນາຘິມຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ໂຂ ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ສກ຺ກາຍນິໂຣໂຘ ປາຏິກງ຺ໂຂ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສນ຺ຕໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ສກ຺ກາຍນິໂຣຘໍ ມນສິ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ສກ຺ກາຍນິໂຣຘໍ ມນສິ ກໂຣໂຕ ສກ຺ກາຍນິໂຣເຘ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ໂຂ ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ສກ຺ກາຍນິໂຣໂຘ ປາຏິກງ຺ໂຂ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ສຸທ຺ເຘນ ຫຕ຺ເຖນ ສາຂໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ໂສ ຫຕ຺ໂຖ ເນວ ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ ນ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ ນ ພຊ຺ເຌຍ຺ຍ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສນ຺ຕໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ສກ຺ກາຍນິໂຣຘໍ ມນສິ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ສກ຺ກາຍນິໂຣຘໍ ມນສິ ກໂຣໂຕ ສກ຺ກາຍນິໂຣເຘ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ໂຂ ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ສກ຺ກາຍນິໂຣໂຘ ປາຏິກງ຺ໂຂ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສນ຺ຕໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອວິຊ຺ຊາປ຺ປເຠທໍ ມນສິ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາປ຺ປເຠທໍ ມນສິ ກໂຣໂຕ ອວິຊ຺ຊາປ຺ປເຠເທ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ນປ຺ປສີທຕິ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ນາຘິມຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ໂຂ ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ອວິຊ຺ຊາປ຺ປເຠໂທ ປາຏິກງ຺ໂຂ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊມ຺ພາລີ ອເນກວສ຺ສຄຓິກາ. ຕສ຺ສາ ປຸຣິໂສ ຍານິ ເຈວ ອາຍມຸຂານິ ຕານິ ປິທເຫຍ຺ຍ, ຍານິ ຈ ອປາຍມຸຂານິ ຕານິ ວິວເຣຍ຺ຍ, ເທໂວ ຈ ນ ສມ຺ມາ ຘາຣໍ ອນຸປ຺ປເວຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ເອວຎ຺ຫິ ຕສ຺ສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊມ຺ພາລິຍາ ນ ອາຬິປ຺ປເຠໂທ ປາຏິກງ຺ໂຂ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສນ຺ຕໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອວິຊ຺ຊາປ຺ປເຠທໍ ມນສິ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາປ຺ປເຠທໍ ມນສິ ກໂຣໂຕ ອວິຊ຺ຊາປ຺ປເຠເທ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ນປ຺ປສີທຕິ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ນາຘິມຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ໂຂ ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ອວິຊ຺ຊາປ຺ປເຠໂທ ປາຏິກງ຺ໂຂ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສນ຺ຕໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອວິຊ຺ຊາປ຺ປເຠທໍ ມນສິ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາປ຺ປເຠທໍ ມນສິ ກໂຣໂຕ ອວິຊ຺ຊາປ຺ປເຠເທ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ໂຂ ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອວິຊ຺ຊາປ຺ປເຠໂທ ປາຏິກງ຺ໂຂ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊມ຺ພາລີ ອເນກວສ຺ສຄຓິກາ. ຕສ຺ສາ ປຸຣິໂສ ຍານິ ເຈວ ອາຍມຸຂານິ ຕານິ ວິວເຣຍ຺ຍ, ຍານິ ຈ ອປາຍມຸຂານິ ຕານິ ປິທເຫຍ຺ຍ, ເທໂວ ຈ ສມ຺ມາ ຘາຣໍ ອນຸປ຺ປເວຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ເອວຎ຺ຫິ ຕສ຺ສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊມ຺ພາລິຍາ ອາຬິປ຺ປເຠໂທ ປາຏິກງ຺ໂຂ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສນ຺ຕໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອວິຊ຺ຊາປ຺ປເຠທໍ ມນສິ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາປ຺ປເຠທໍ ມນສິ ກໂຣໂຕ ອວິຊ຺ຊາປ຺ປເຠເທ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ອຘິມຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ໂຂ ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອວິຊ຺ຊາປ຺ປເຠໂທ ປາຏິກງ຺ໂຂ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ນິພ຺ພານສຸຕ຺ຕໍ

໑໗໙. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມຕາ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ນ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕີ’’ຕິ?

‘‘ອິຘາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ສຕ຺ຕາ ອິມາ ຫານຠາຄິຍາ ສຎ຺ຎາຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານນ຺ຕິ, ອິມາ ຐິຕິຠາຄິຍາ ສຎ຺ຎາຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານນ຺ຕິ, ອິມາ ວິເສສຠາຄິຍາ ສຎ຺ຎາຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານນ຺ຕິ, ອິມາ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍາ ສຎ຺ຎາຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານນ຺ຕິ. ອຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ນ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂກ ປນາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອິຘາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ສຕ຺ຕາ ອິມາ ຫານຠາຄິຍາ ສຎ຺ຎາຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານນ຺ຕິ, ອິມາ ຐິຕິຠາຄິຍາ ສຎ຺ຎາຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານນ຺ຕິ, ອິມາ ວິເສສຠາຄິຍາ ສຎ຺ຎາຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານນ຺ຕິ, ອິມາ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍາ ສຎ຺ຎາຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານນ຺ຕິ. ອຍໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕີ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ມຫາປເທສສຸຕ຺ຕໍ

໑໘໐. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂຠຄນຄເຣ ວິຫຣຕິ ອານນ຺ທເຈຕິເຍ [ອານນ຺ເທ ເຈຕິເຍ (ທີ. ນິ. ໒.໑໘໖) ມຫາວ. ໓໐໓ ປນ ອຎ຺ຎຖາ ອາຄຕໍ]. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາປເທເສ ເທເສສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກຕເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາປເທສາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ອາວຸໂສ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ອຍໍ ຘມ຺ໂມ, ອຍໍ ວິນໂຍ, ອິທໍ ສຕ຺ຖຸສາສນ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາສິຕໍ ເນວ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ນປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ພໍ. ອນຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ຕານິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ສາຘຸກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕາເຣຕພ຺ພານິ [ໂອສາເຣຕພ຺ພານິ], ວິນເຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕພ຺ພານິ. ຕານິ ເຈ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕາຣິຍມານານິ [ໂອສາຣິຍມານານິ] ວິນເຍ ສນ຺ທສ຺ສິຍມານານິ ນ ເຈວ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕຣນ຺ຕິ [ໂອສຣນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໘໘)] ນ ວິນເຍ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ – ‘ອທ຺ຘາ, ອິທໍ ນ ເຈວ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ; ອິມສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທຸຄ຺ຄຫິຕ’ນ຺ຕິ. ອິຕິ ເຫຕໍ [ອິຕິ ຫິທໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ຉຑ຺ເຑຍ຺ຍາຖ.

[ເອຕ຺ຕໂກ ປາໂຐ ທີຆນິກາເຍ ນ ທິສ຺ສຕິ, ເປຍ຺ຍາລມຸເຂນ ທສ຺ສິໂຕ ຠເວຍ຺ຍ] ‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ອາວຸໂສ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ອຍໍ ຘມ຺ໂມ, ອຍໍ ວິນໂຍ, ອິທໍ ສຕ຺ຖຸສາສນ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາສິຕໍ ເນວ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ນປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ພໍ. ອນຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ຕານິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ສາຘຸກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕາເຣຕພ຺ພານິ, ວິນເຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕພ຺ພານິ [ເອຕ຺ຕໂກ ປາໂຐ ທີຆນິກາເຍ ນ ທິສ຺ສຕິ, ເປຍ຺ຍາລມຸເຂນ ທສ຺ສິໂຕ ຠເວຍ຺ຍ]. ຕານິ ເຈ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕາຣິຍມານານິ ວິນເຍ ສນ຺ທສ຺ສິຍມານານິ ສຸຕ຺ເຕ ເຈວ ໂອຕຣນ຺ຕິ ວິນເຍ ຈ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ – ‘ອທ຺ຘາ, ອິທໍ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ; ອິມສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຸຄ຺ຄຫິຕ’ນ຺ຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມໍ ມຫາປເທສໍ ຘາເຣຍ຺ຍາຖ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ອາວາເສ ສງ຺ໂຆ ວິຫຣຕິ ສເຖໂຣ ສປາໂມກ຺ໂຂ. ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ຆສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ອຍໍ ຘມ຺ໂມ, ອຍໍ ວິນໂຍ, ອິທໍ ສຕ຺ຖຸສາສນ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາສິຕໍ ເນວ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ນປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ພໍ. ອນຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ຕານິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ສາຘຸກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕາເຣຕພ຺ພານິ, ວິນເຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕພ຺ພານິ. ຕານິ ເຈ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕາຣິຍມານານິ ວິນເຍ ສນ຺ທສ຺ສິຍມານານິ ນ ເຈວ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕຣນ຺ຕິ ນ ວິນເຍ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ – ‘ອທ຺ຘາ, ອິທໍ ນ ເຈວ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ; ຕສ຺ສ ຈ ສງ຺ຆສ຺ສ ທຸຄ຺ຄຫິຕ’ນ຺ຕິ. ອິຕິ ເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຑ຺ເຑຍ຺ຍາຖ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ອາວາເສ ສງ຺ໂຆ ວິຫຣຕິ ສເຖໂຣ ສປາໂມກ຺ໂຂ. ຕສ຺ສ ເມ ສງ຺ຆສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ອຍໍ ຘມ຺ໂມ, ອຍໍ ວິນໂຍ, ອິທໍ ສຕ຺ຖຸສາສນ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາສິຕໍ ເນວ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ນປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ພໍ. ອນຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ຕານິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ສາຘຸກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕາເຣຕພ຺ພານິ, ວິນເຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕພ຺ພານິ. ຕານິ ເຈ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕາຣິຍມານານິ, ວິນເຍ ສນ຺ທສ຺ສິຍມານານິ ສຸຕ຺ເຕ ເຈວ ໂອຕຣນ຺ຕິ ວິນເຍ ຈ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ – ‘ອທ຺ຘາ, ອິທໍ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ; ຕສ຺ສ ຈ ສງ຺ຆສ຺ສ ສຸຄ຺ຄຫິຕ’ນ຺ຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິຍໍ ມຫາປເທສໍ ຘາເຣຍ຺ຍາຖ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ອາວາເສ ສມ຺ພຫຸລາ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ວິຫຣນ຺ຕິ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ອາຄຕາຄມາ ຘມ຺ມຘຣາ ວິນຍຘຣາ ມາຕິກາຘຣາ. ເຕສໍ ເມ ເຖຣານໍ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ອຍໍ ຘມ຺ໂມ, ອຍໍ ວິນໂຍ, ອິທໍ ສຕ຺ຖຸສາສນ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາສິຕໍ ເນວ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ນປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ພໍ. ອນຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ຕານິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ສາຘຸກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕາເຣຕພ຺ພານິ, ວິນເຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕພ຺ພານິ. ຕານິ ເຈ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕາຣິຍມານານິ ວິນເຍ ສນ຺ທສ຺ສິຍມານານິ ນ ເຈວ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕຣນ຺ຕິ ນ ວິນເຍ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ – ‘ອທ຺ຘາ, ອິທໍ ນ ເຈວ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ; ເຕສຎ຺ຈ ເຖຣານໍ ທຸຄ຺ຄຫິຕ’ນ຺ຕິ. ອິຕິ ເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຑ຺ເຑຍ຺ຍາຖ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ອາວາເສ ສມ຺ພຫຸລາ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ວິຫຣນ຺ຕິ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ອາຄຕາຄມາ ຘມ຺ມຘຣາ ວິນຍຘຣາ ມາຕິກາຘຣາ. ເຕສໍ ເມ ເຖຣານໍ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ອຍໍ ຘມ຺ໂມ, ອຍໍ ວິນໂຍ, ອິທໍ ສຕ຺ຖຸສາສນ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາສິຕໍ ເນວ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ນປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ພໍ. ອນຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ຕານິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ສາຘຸກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕາເຣຕພ຺ພານິ, ວິນເຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕພ຺ພານິ. ຕານິ ເຈ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕາຣິຍມານານິ ວິນເຍ ສນ຺ທສ຺ສິຍມານານິ ສຸຕ຺ເຕ ເຈວ ໂອຕຣນ຺ຕິ ວິນເຍ ຈ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ – ‘ອທ຺ຘາ, ອິທໍ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ; ເຕສຎ຺ຈ ເຖຣານໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕ’ນ຺ຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິຍໍ ມຫາປເທສໍ ຘາເຣຍ຺ຍາຖ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ອາວາເສ ເອໂກ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ວິຫຣຕິ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ອາຄຕາຄໂມ ຘມ຺ມຘໂຣ ວິນຍຘໂຣ ມາຕິກາຘໂຣ. ຕສ຺ສ ເມ ເຖຣສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ອຍໍ ຘມ຺ໂມ, ອຍໍ ວິນໂຍ, ອິທໍ ສຕ຺ຖຸສາສນ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາສິຕໍ ເນວ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ນປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ພໍ. ອນຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ຕານິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ສາຘຸກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕາເຣຕພ຺ພານິ, ວິນເຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕພ຺ພານິ. ຕານິ ເຈ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕາຣິຍມານານິ ວິນເຍ ສນ຺ທສ຺ສິຍມານານິ ນ ເຈວ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕຣນ຺ຕິ ນ ວິນເຍ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ – ‘ອທ຺ຘາ, ອິທໍ ນ ເຈວ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ; ຕສ຺ສ ຈ ເຖຣສ຺ສ ທຸຄ຺ຄຫິຕ’ນ຺ຕິ. ອິຕິ ເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຑ຺ເຑຍ຺ຍາຖ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ອາວາເສ ເອໂກ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ວິຫຣຕິ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ອາຄຕາຄໂມ ຘມ຺ມຘໂຣ ວິນຍຘໂຣ ມາຕິກາຘໂຣ. ຕສ຺ສ ເມ ເຖຣສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ອຍໍ ຘມ຺ໂມ, ອຍໍ ວິນໂຍ, ອິທໍ ສຕ຺ຖຸສາສນ’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາສິຕໍ ເນວ ອຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ ນປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ພໍ. ອນຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ຕານິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ສາຘຸກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕາເຣຕພ຺ພານິ, ວິນເຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕພ຺ພານິ. ຕານິ ເຈ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕາຣິຍມານານິ ວິນເຍ ສນ຺ທສ຺ສິຍມານານິ ສຸຕ຺ເຕ ເຈວ ໂອຕຣນ຺ຕິ ວິນເຍ ຈ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ – ‘ອທ຺ຘາ, ອິທໍ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ; ຕສ຺ສ ຈ ເຖຣສ຺ສ ສຸຄ຺ຄຫິຕ’ນ຺ຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ມຫາປເທສໍ ຘາເຣຍ຺ຍາຖ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາປເທສາ’’ຕິ. ທສມໍ.

ສຎ຺ເຈຕນິຍວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ເຈຕນາ ວິຠຕ຺ຕິ ໂກຏ຺ຐິໂກ, ອານນ຺ໂທ ອຸປວາຓປຎ຺ຈມໍ;

ອາຍາຈນ-ຣາຫຸລ-ຊມ຺ພາລີ, ນິພ຺ພານໍ ມຫາປເທເສນາຕິ.

(໑໙) ໔. ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຄ຺ໂຄ

໑. ໂຍຘາຊີວສຸຕ຺ຕໍ

໑໘໑. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຍຘາຊີໂວ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ເຕວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍຘາຊີໂວ ຐານກຸສໂລ ຈ ໂຫຕິ, ທູເຣປາຕີ ຈ, ອກ຺ຂຓເວຘີ ຈ, ມຫໂຕ ຈ ກາຍສ຺ສ ປທາເລຕາ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຍຘາຊີໂວ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ເຕວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຐານກຸສໂລ ຈ ໂຫຕິ, ທູເຣປາຕີ ຈ, ອກ຺ຂຓເວຘີ ຈ, ມຫໂຕ ຈ ກາຍສ຺ສ ປທາເລຕາ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຐານກຸສໂລ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ…ເປ… ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຐານກຸສໂລ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ທູເຣປາຕີ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ໂອຬາຣິກໍ ວາ ສຸຂຸມໍ ວາ ຫີນໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ, ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ. ຍາ ກາຈິ ເວທນາ…ເປ… ຍາ ກາຈິ ສຎ຺ຎາ… ເຍ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ… ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ໂອຬາຣິກໍ ວາ ສຸຂຸມໍ ວາ ຫີນໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ, ສພ຺ພໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ທູເຣປາຕີ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອກ຺ຂຓເວຘີ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອກ຺ຂຓເວຘີ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ມຫໂຕ ກາຍສ຺ສ ປທາເລຕາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ມຫນ຺ຕໍ ອວິຊ຺ຊາກ຺ຂນ຺ຘໍ ປທາເລຕາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ມຫໂຕ ກາຍສ຺ສ ປທາເລຕາ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ປາຏິໂຠຄສຸຕ຺ຕໍ

໑໘໒. [ກຖາ. ໖໒໔] ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມານໍ ນຕ຺ຖິ ໂກຈິ ປາຏິໂຠໂຄ – ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເທໂວ ວາ ມາໂຣ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ໂກຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ກຕເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ? ‘ຊຣາຘມ຺ມໍ ມາ ຊີຣີ’ຕິ ນຕ຺ຖິ ໂກຈິ ປາຏິໂຠໂຄ – ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເທໂວ ວາ ມາໂຣ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ໂກຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ; ‘ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍ ມາ ພ຺ຍາຘິຍີ’ຕິ ນຕ຺ຖິ ໂກຈິ ປາຏິໂຠໂຄ – ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເທໂວ ວາ ມາໂຣ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ໂກຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ; ‘ມຣຓຘມ຺ມໍ ມາ ມີຍີ’ຕິ ນຕ຺ຖິ ໂກຈິ ປາຏິໂຠໂຄ – ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເທໂວ ວາ ມາໂຣ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ໂກຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ; ‘ຍານິ ໂຂ ປນ ຕານິ ປຸພ຺ເພ ອຕ຺ຕນາ ກຕານິ ປາປການິ ກມ຺ມານິ ສໍກິເລສິການິ ໂປໂນຠວິການິ ສທຣານິ ທຸກ຺ຂວິປາການິ ອາຍຕິໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓິການິ, ເຕສໍ ວິປາໂກ ມາ ນິພ຺ພຕ຺ຕີ’ຕິ ນຕ຺ຖິ ໂກຈິ ປາຏິໂຠໂຄ – ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເທໂວ ວາ ມາໂຣ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ໂກຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸນ຺ນໍ ຘມ຺ມານໍ ນຕ຺ຖິ ໂກຈິ ປາຏິໂຠໂຄ – ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເທໂວ ວາ ມາໂຣ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ໂກຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ສຸຕສຸຕ຺ຕໍ

໑໘໓. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ອຖ ໂຂ ວສ຺ສກາໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຄຘມຫາມຕ຺ໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ວສ຺ສກາໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຄຘມຫາມຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອຫຎ຺ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເອວໍວາທີ ເອວໍທິຏ຺ຐິ [ເອວໍທິຏ຺ຐີ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] – ‘ໂຍ ໂກຈິ ທິຏ຺ຐໍ ຠາສຕິ – ເອວໍ ເມ ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ນຕ຺ຖິ ຕໂຕ ໂທໂສ; ໂຍ ໂກຈິ ສຸຕໍ ຠາສຕິ – ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ, ນຕ຺ຖິ ຕໂຕ ໂທໂສ; ໂຍ ໂກຈິ ມຸຕໍ ຠາສຕິ – ເອວໍ ເມ ມຸຕນ຺ຕິ, ນຕ຺ຖິ ຕໂຕ ໂທໂສ; ໂຍ ໂກຈິ ວິຎ຺ຎາຕໍ ຠາສຕິ – ເອວໍ ເມ ວິຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ, ນຕ຺ຖິ ຕໂຕ ໂທໂສ’’’ຕິ.

‘‘ນາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສພ຺ພໍ ທິຏ຺ຐໍ ຠາສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທາມິ; ນ ປນາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສພ຺ພໍ ທິຏ຺ຐໍ ນ ຠາສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທາມິ; ນາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສພ຺ພໍ ສຸຕໍ ຠາສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທາມິ; ນ ປນາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສພ຺ພໍ ສຸຕໍ ນ ຠາສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທາມິ; ນາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສພ຺ພໍ ມຸຕໍ ຠາສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທາມິ; ນ ປນາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສພ຺ພໍ ມຸຕໍ ນ ຠາສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທາມິ; ນາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສພ຺ພໍ ວິຎ຺ຎາຕໍ ຠາສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທາມິ; ນ ປນາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສພ຺ພໍ ວິຎ຺ຎາຕໍ ນ ຠາສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທາມິ.

‘‘ຍຎ຺ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ທິຏ຺ຐໍ ຠາສໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ເອວຣູປໍ ທິຏ຺ຐໍ ນ ຠາສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທາມິ. ຍຎ຺ຈ ຂ຺ວສ຺ສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ທິຏ຺ຐໍ ອຠາສໂຕ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ເອວຣູປໍ ທິຏ຺ຐໍ ຠາສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທາມິ.

‘‘ຍຎ຺ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສຸຕໍ ຠາສໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ເອວຣູປໍ ສຸຕໍ ນ ຠາສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທາມິ. ຍຎ຺ຈ ຂ຺ວສ຺ສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສຸຕໍ ອຠາສໂຕ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ເອວຣູປໍ ສຸຕໍ ຠາສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທາມິ.

‘‘ຍຎ຺ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມຸຕໍ ຠາສໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ເອວຣູປໍ ມຸຕໍ ນ ຠາສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທາມິ. ຍຎ຺ຈ ຂ຺ວສ຺ສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມຸຕໍ ອຠາສໂຕ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ເອວຣູປໍ ມຸຕໍ ຠາສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທາມິ.

‘‘ຍຎ຺ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ວິຎ຺ຎາຕໍ ຠາສໂຕ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ເອວຣູປໍ ວິຎ຺ຎາຕໍ ນ ຠາສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທາມິ. ຍຎ຺ຈ ຂ຺ວສ຺ສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ວິຎ຺ຎາຕໍ ອຠາສໂຕ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ເອວຣູປໍ ວິຎ຺ຎາຕໍ ຠາສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວທາມີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ວສ຺ສກາໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຄຘມຫາມຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມີຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ອຠຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໘໔. ອຖ ໂຂ ຊາຓຸສ຺ໂສຓິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຊາຓຸສ຺ໂສຓິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອຫຎ຺ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເອວໍວາທີ ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ‘ນຕ຺ຖິ ໂຍ ມຣຓຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ນ ຠາຍຕິ, ນ ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ມຣຓສ຺ສາ’’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມຣຓຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ຠາຍຕິ, ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ມຣຓສ຺ສ; ອຕ຺ຖິ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມຣຓຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ນ ຠາຍຕິ, ນ ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ມຣຓສ຺ສ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມຣຓຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ຠາຍຕິ, ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ມຣຓສ຺ສ? ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຈ຺ໂຈ ກາເມສຸ ອວີຕຣາໂຄ ໂຫຕິ ອວິຄຕຈ຺ຉນ຺ໂທ ອວິຄຕເປໂມ ອວິຄຕປິປາໂສ ອວິຄຕປຣິຬາໂຫ ອວິຄຕຕຓ຺ໂຫ. ຕເມນໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຄາຬ຺ໂຫ ໂຣຄາຕງ຺ໂກ ຜຸສຕິ. ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຄາຬ຺ເຫນ ໂຣຄາຕງ຺ເກນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ປິຍາ ວຕ ມໍ ກາມາ ຊຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ປິເຍ ຈາຫໍ ກາເມ ຊຫິສ຺ສາມີ’ຕິ. ໂສ ໂສຈຕິ ກິລມຕິ ປຣິເທວຕິ, ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ, ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມຣຓຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ຠາຍຕິ, ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ມຣຓສ຺ສ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ກາເຍ ອວີຕຣາໂຄ ໂຫຕິ ອວິຄຕຈ຺ຉນ຺ໂທ ອວິຄຕເປໂມ ອວິຄຕປິປາໂສ ອວິຄຕປຣິຬາໂຫ ອວິຄຕຕຓ຺ໂຫ. ຕເມນໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຄາຬ຺ໂຫ ໂຣຄາຕງ຺ໂກ ຜຸສຕິ. ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຄາຬ຺ເຫນ ໂຣຄາຕງ຺ເກນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ປິໂຍ ວຕ ມໍ ກາໂຍ ຊຫິສ຺ສຕິ, ປິຍຎ຺ຈາຫໍ ກາຍໍ ຊຫິສ຺ສາມີ’ຕິ. ໂສ ໂສຈຕິ ກິລມຕິ ປຣິເທວຕິ, ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ, ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມຣຓຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ຠາຍຕິ, ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ມຣຓສ຺ສ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອກຕກລ຺ຍາໂຓ ໂຫຕິ ອກຕກຸສໂລ ອກຕຠີຣຸຕ຺ຕາໂຓ ກຕປາໂປ ກຕລຸທ຺ໂທ ກຕກິພ຺ພິໂສ. ຕເມນໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຄາຬ຺ໂຫ ໂຣຄາຕງ຺ໂກ ຜຸສຕິ. ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຄາຬ຺ເຫນ ໂຣຄາຕງ຺ເກນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອກຕໍ ວຕ ເມ ກລ຺ຍາຓໍ, ອກຕໍ ກຸສລໍ, ອກຕໍ ຠີຣຸຕ຺ຕາຓໍ; ກຕໍ ປາປໍ, ກຕໍ ລຸທ຺ທໍ, ກຕໍ ກິພ຺ພິສໍ. ຍາວຕາ, ໂຠ, ອກຕກລ຺ຍາຓານໍ ອກຕກຸສລານໍ ອກຕຠີຣຸຕ຺ຕາຓານໍ ກຕປາປານໍ ກຕລຸທ຺ທານໍ ກຕກິພ຺ພິສານໍ ຄຕິ ຕໍ ຄຕິໍ ເປຈ຺ຈ ຄຈ຺ຉາມີ’ຕິ. ໂສ ໂສຈຕິ ກິລມຕິ ປຣິເທວຕິ, ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ, ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມຣຓຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ຠາຍຕິ, ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ມຣຓສ຺ສ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ກງ຺ຂີ ໂຫຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉີ ອນິຏ຺ຐງ຺ຄໂຕ ສທ຺ຘມ຺ເມ. ຕເມນໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຄາຬ຺ໂຫ ໂຣຄາຕງ຺ໂກ ຜຸສຕິ. ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຄາຬ຺ເຫນ ໂຣຄາຕງ຺ເກນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ກງ຺ຂີ ວຕມ຺ຫິ ວິຈິກິຈ຺ຉີ ອນິຏ຺ຐງ຺ຄໂຕ ສທ຺ຘມ຺ເມ’ຕິ. ໂສ ໂສຈຕິ ກິລມຕິ ປຣິເທວຕິ, ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ, ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມຣຓຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ຠາຍຕິ, ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ມຣຓສ຺ສ. ອິເມ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຣຓຘມ຺ມາ ສມານາ ຠາຍນ຺ຕິ, ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ ມຣຓສ຺ສ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມຣຓຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ນ ຠາຍຕິ, ນ ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ມຣຓສ຺ສ? ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຈ຺ໂຈ ກາເມສຸ ວີຕຣາໂຄ ໂຫຕິ ວິຄຕຈ຺ຉນ຺ໂທ ວິຄຕເປໂມ ວິຄຕປິປາໂສ ວິຄຕປຣິຬາໂຫ ວິຄຕຕຓ຺ໂຫ. ຕເມນໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຄາຬ຺ໂຫ ໂຣຄາຕງ຺ໂກ ຜຸສຕິ. ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຄາຬ຺ເຫນ ໂຣຄາຕງ຺ເກນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ນ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ປິຍາ ວຕ ມໍ ກາມາ ຊຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ປິເຍ ຈາຫໍ ກາເມ ຊຫິສ຺ສາມີ’ຕິ. ໂສ ນ ໂສຈຕິ ນ ກິລມຕິ ນ ປຣິເທວຕິ, ນ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ, ນ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມຣຓຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ນ ຠາຍຕິ, ນ ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ມຣຓສ຺ສ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ກາເຍ ວີຕຣາໂຄ ໂຫຕິ ວິຄຕຈ຺ຉນ຺ໂທ ວິຄຕເປໂມ ວິຄຕປິປາໂສ ວິຄຕປຣິຬາໂຫ ວິຄຕຕຓ຺ໂຫ. ຕເມນໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຄາຬ຺ໂຫ ໂຣຄາຕງ຺ໂກ ຜຸສຕິ. ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຄາຬ຺ເຫນ ໂຣຄາຕງ຺ເກນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ນ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ປິໂຍ ວຕ ມໍ ກາໂຍ ຊຫິສ຺ສຕິ, ປິຍຎ຺ຈາຫໍ ກາຍໍ ຊຫິສ຺ສາມີ’ຕິ. ໂສ ນ ໂສຈຕິ ນ ກິລມຕິ ນ ປຣິເທວຕິ, ນ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ, ນ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມຣຓຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ນ ຠາຍຕິ, ນ ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ມຣຓສ຺ສ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອກຕປາໂປ ໂຫຕິ ອກຕລຸທ຺ໂທ ອກຕກິພ຺ພິໂສ ກຕກລ຺ຍາໂຓ ກຕກຸສໂລ ກຕຠີຣຸຕ຺ຕາໂຓ. ຕເມນໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຄາຬ຺ໂຫ ໂຣຄາຕງ຺ໂກ ຜຸສຕິ. ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຄາຬ຺ເຫນ ໂຣຄາຕງ຺ເກນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອກຕໍ ວຕ ເມ ປາປໍ, ອກຕໍ ລຸທ຺ທໍ, ອກຕໍ ກິພ຺ພິສໍ; ກຕໍ ກລ຺ຍາຓໍ, ກຕໍ ກຸສລໍ, ກຕໍ ຠີຣຸຕ຺ຕາຓໍ. ຍາວຕາ, ໂຠ, ອກຕປາປານໍ ອກຕລຸທ຺ທານໍ ອກຕກິພ຺ພິສານໍ ກຕກລ຺ຍາຓານໍ ກຕກຸສລານໍ ກຕຠີຣຸຕ຺ຕາຓານໍ ຄຕິ ຕໍ ຄຕິໍ ເປຈ຺ຈ ຄຈ຺ຉາມີ’ຕິ. ໂສ ນ ໂສຈຕິ ນ ກິລມຕິ ນ ປຣິເທວຕິ, ນ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ, ນ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມຣຓຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ນ ຠາຍຕິ, ນ ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ມຣຓສ຺ສ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອກງ຺ຂີ ໂຫຕິ ອວິຈິກິຈ຺ຉີ ນິຏ຺ຐງ຺ຄໂຕ ສທ຺ຘມ຺ເມ. ຕເມນໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຄາຬ຺ໂຫ ໂຣຄາຕງ຺ໂກ ຜຸສຕິ. ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຄາຬ຺ເຫນ ໂຣຄາຕງ຺ເກນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອກງ຺ຂີ ວຕມ຺ຫິ ອວິຈິກິຈ຺ຉີ ນິຏ຺ຐງ຺ຄໂຕ ສທ຺ຘມ຺ເມ’ຕິ. ໂສ ນ ໂສຈຕິ ນ ກິລມຕິ ນ ປຣິເທວຕິ, ນ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ, ນ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຍມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມຣຓຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ນ ຠາຍຕິ, ນ ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ ມຣຓສ຺ສ. ອິເມ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຣຓຘມ຺ມາ ສມານາ ນ ຠາຍນ຺ຕິ, ນ ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ ມຣຓສ຺ສາ’’ຕິ.

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ພ຺ຣາຫ຺ມຓສຈ຺ຈສຸຕ຺ຕໍ

໑໘໕. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸລາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ສິປ຺ປິນິກາຕີເຣ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາເມ ປຏິວສນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ ອນ຺ນຠາໂຣ ວຣຘໂຣ ສກຸລຸທາຍີ ຈ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອຎ຺ເຎ ຈ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ປຣິພ຺ພາຊກາ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນ ສິປ຺ປິນິກາຕີເຣ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາໂມ ເຕນຸປສງ຺ກມິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນານໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ອຍມນ຺ຕຣາ ກຖາ ອຸທປາທິ – ‘‘ອິຕິປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສຈ຺ຈານິ, ອິຕິປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສຈ຺ຈານີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເຍນ ເຕ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ ເຕ ປຣິພ຺ພາຊເກ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ປຣິພ຺ພາຊກາ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ, ກາ ຈ ປນ ໂວ ອນ຺ຕຣາກຖາ ວິປ຺ປກຕາ’’ຕິ? ‘‘ອິຘ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນານໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ອຍມນ຺ຕຣາກຖາ ອຸທປາທິ – ‘ອິຕິປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສຈ຺ຈານິ, ອິຕິປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສຈ຺ຈານີ’’’ຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ປຣິພ຺ພາຊກາ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓສຈ຺ຈານິ ມຍາ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວທິຕານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອິຘ, ປຣິພ຺ພາຊກາ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເອວມາຫ – ‘ສພ຺ເພ ປາຓາ ອວຊ຺ຌາ’ຕິ. ອິຕິ ວທໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສຈ຺ຈໍ ອາຫ, ໂນ ມຸສາ. ໂສ ເຕນ ນ ສມໂຓຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ນ ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ນ ສທິໂສຫມສ຺ມີຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ນ ຫີໂນຫມສ຺ມີຕິ ມຎ຺ຎຕິ. ອປິ ຈ ຍເທວ ຕຕ຺ຖ ສຈ຺ຈໍ ຕທຠິຎ຺ຎາຍ ປາຓານໍເຍວ ອນຸທ຺ທຍາຍ [ຕທຠິຎ຺ຎາຍ ອນຸທຍາຍ (ກ.)] ອນຸກມ຺ປາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ປຣິພ຺ພາຊກາ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເອວມາຫ – ‘ສພ຺ເພ ກາມາ ອນິຈ຺ຈາ ທຸກ຺ຂາ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມາ’ຕິ. ອິຕິ ວທໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສຈ຺ຈມາຫ, ໂນ ມຸສາ. ໂສ ເຕນ ນ ສມໂຓຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ນ ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ນ ສທິໂສຫມສ຺ມີຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ນ ຫີໂນຫມສ຺ມີຕິ ມຎ຺ຎຕິ. ອປິ ຈ ຍເທວ ຕຕ຺ຖ ສຈ຺ຈໍ ຕທຠິຎ຺ຎາຍ ກາມານໍເຍວ ນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ປຣິພ຺ພາຊກາ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເອວມາຫ – ‘ສພ຺ເພ ຠວາ ອນິຈ຺ຈາ…ເປ… ຠວານໍເຍວ ນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ປຣິພ຺ພາຊກາ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເອວມາຫ – ‘ນາຫໍ ກ຺ວຈນິ [ກ຺ວຈນ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈນຕສ຺ມິໍ ນ ຈ ມມ ກ຺ວຈນິ ກຕ຺ຖຈິ ກິຎ຺ຈນຕຕ຺ຖີ’ຕິ. ອິຕິ ວທໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສຈ຺ຈໍ ອາຫ, ໂນ ມຸສາ. ໂສ ເຕນ ນ ສມໂຓຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ນ ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ນ ສທິໂສຫມສ຺ມີຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ນ ຫີໂນຫມສ຺ມີຕິ ມຎ຺ຎຕິ. ອປິ ຈ ຍເທວ ຕຕ຺ຖ ສຈ຺ຈໍ ຕທຠິຎ຺ຎາຍ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎໍເຍວ ປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ປຣິພ຺ພາຊກາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສຈ຺ຈານິ ມຍາ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວທິຕານີ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ອຸມ຺ມຄ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ

໑໘໖. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເກນ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ໂລໂກ ນີຍຕິ, ເກນ ໂລໂກ ປຣິກສ຺ສຕິ, ກສ຺ສ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວສໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ?

‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂຸ! ຠທ຺ທໂກ ໂຂ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຸມ຺ມຄ຺ໂຄ [ອຸມ຺ມງ຺ໂຄ (ສ຺ຍາ. ກ.)], ຠທ຺ທກໍ ປຏິຠານໍ, ກລ຺ຍາຓີ [ກລ຺ຍາຓາ (ກ.)] ປຣິປຸຈ຺ຉາ. ເອວຎ຺ຫິ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຸຈ຺ຉສິ – ‘ເກນ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ໂລໂກ ນີຍຕິ, ເກນ ໂລໂກ ປຣິກສ຺ສຕິ, ກສ຺ສ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວສໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຈິຕ຺ເຕນ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ໂລໂກ ນີຍຕິ, ຈິຕ຺ເຕນ ປຣິກສ຺ສຕິ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວສໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ປຎ຺ຫໍ ອປຸຈ຺ຉິ – ‘‘‘ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຘມ຺ມຘໂຣ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຘມ຺ມຘໂຣ’ຕິ, ຠນ຺ເຕ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຘມ຺ມຘໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິ?

‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂຸ! ຠທ຺ທໂກ ໂຂ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸມ຺ມຄ຺ໂຄ, ຠທ຺ທກໍ ປຏິຠານໍ, ກລ຺ຍາຓີ ປຣິປຸຈ຺ຉາ. ເອວຎ຺ຫິ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຸຈ຺ຉສິ – ‘ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຘມ຺ມຘໂຣ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຘມ຺ມຘໂຣຕິ, ຠນ຺ເຕ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຘມ຺ມຘໂຣ ໂຫຕີ’’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ພຫູ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ມຍາ ຘມ຺ມາ ເທສິຕາ [ພຫຸ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ມຍາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ (ກ.)] – ສຸຕ຺ຕໍ, ເຄຍ຺ຍໍ, ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ຄາຖາ, ອຸທານໍ, ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ, ຊາຕກໍ, ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ, ເວທລ຺ລໍ. ຈຕຸປ຺ປທາຍ ເຈປິ, ຠິກ຺ຂຸ, ຄາຖາຍ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຘມ຺ມຘໂຣຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’’ຕິ.

‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ປຎ຺ຫໍ ອປຸຈ຺ຉິ – ‘‘‘ສຸຕວາ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ໂຎ, ສຸຕວາ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ໂຎ’ຕິ, ຠນ຺ເຕ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຕວາ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ໂຎ ໂຫຕີ’’ຕິ?

‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂຸ! ຠທ຺ທໂກ ໂຂ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຸມ຺ມຄ຺ໂຄ, ຠທ຺ທກໍ ປຏິຠານໍ, ກລ຺ຍາຓີ ປຣິປຸຈ຺ຉາ. ເອວຎ຺ຫິ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຸຈ຺ຉສິ – ‘ສຸຕວາ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ໂຎ, ສຸຕວາ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ໂຎຕິ, ຠນ຺ເຕ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຕວາ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ໂຎ ໂຫຕີ’’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ສຸຕໍ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອຕິວິຊ຺ຌ ປສ຺ສຕິ; ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’ຕິ ສຸຕໍ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອຕິວິຊ຺ຌ ປສ຺ສຕິ; ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ ສຸຕໍ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອຕິວິຊ຺ຌ ປສ຺ສຕິ; ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ສຸຕໍ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອຕິວິຊ຺ຌ ປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ສຸຕວາ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ໂຎ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ປຎ຺ຫໍ ອປຸຈ຺ຉິ – ‘‘‘ປຓ຺ຑິໂຕ ມຫາປຎ຺ໂຎ, ປຓ຺ຑິໂຕ ມຫາປຎ຺ໂຎ’ຕິ, ຠນ຺ເຕ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ປຓ຺ຑິໂຕ ມຫາປຎ຺ໂຎ ໂຫຕີ’’ຕິ?

‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ ຠິກ຺ຂຸ! ຠທ຺ທໂກ ໂຂ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຸມ຺ມຄ຺ໂຄ, ຠທ຺ທກໍ ປຏິຠານໍ, ກລ຺ຍາຓີ ປຣິປຸຈ຺ຉາ. ເອວຎ຺ຫິ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ປຸຈ຺ຉສິ – ‘ປຓ຺ຑິໂຕ ມຫາປຎ຺ໂຎ, ປຓ຺ຑິໂຕ ມຫາປຎ຺ໂຎຕິ, ຠນ຺ເຕ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ປຓ຺ຑິໂຕ ມຫາປຎ຺ໂຎ ໂຫຕີ’’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຓ຺ຑິໂຕ ມຫາປຎ຺ໂຎ ເນວຕ຺ຕພ຺ຍາພາຘາຍ ເຈເຕຕິ ນ ປຣພ຺ຍາພາຘາຍ ເຈເຕຕິ ນ ອຸຠຍພ຺ຍາພາຘາຍ ເຈເຕຕິ ອຕ຺ຕຫິຕປຣຫິຕອຸຠຍຫິຕສພ຺ພໂລກຫິຕເມວ ຈິນ຺ຕຍມາໂນ ຈິນ຺ເຕຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຓ຺ຑິໂຕ ມຫາປຎ຺ໂຎ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ວສ຺ສກາຣສຸຕ຺ຕໍ

໑໘໗. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ອຖ ໂຂ ວສ຺ສກາໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຄຘມຫາມຕ຺ໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ວສ຺ສກາໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຄຘມຫາມຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຊາເນຍ຺ຍ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອສປ຺ປຸຣິສໍ – ‘ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວ’’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຏ຺ຐານໍ ໂຂ ເອຕໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອນວກາໂສ ຍໍ ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອສປ຺ປຸຣິສໍ ຊາເນຍ຺ຍ – ‘ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວ’’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຊາເນຍ຺ຍ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ສປ຺ປຸຣິສໍ – ‘ສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວ’’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອຕມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຏ຺ຐານໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ອສປ຺ປຸຣິໂສ ສປ຺ປຸຣິສໍ ຊາເນຍ຺ຍ – ‘ສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວ’’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຊາເນຍ຺ຍ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ສປ຺ປຸຣິສໍ – ‘ສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວ’’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຐານໍ ໂຂ ເອຕໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ສປ຺ປຸຣິໂສ ສປ຺ປຸຣິສໍ ຊາເນຍ຺ຍ – ‘ສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວ’’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຊາເນຍ຺ຍ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ອສປ຺ປຸຣິສໍ – ‘ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວ’’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອຕມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ສປ຺ປຸຣິໂສ ອສປ຺ປຸຣິສໍ ຊາເນຍ຺ຍ – ‘ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ! ຍາວ ສຸຠາສິຕໍ ຈິທໍ, ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ – ‘ອຏ຺ຐານໍ ໂຂ ເອຕໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອນວກາໂສ ຍໍ ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອສປ຺ປຸຣິສໍ ຊາເນຍ຺ຍ – ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວນ຺ຕິ. ເອຕມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຏ຺ຐານໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ອສປ຺ປຸຣິໂສ ສປ຺ປຸຣິສໍ ຊາເນຍ຺ຍ – ສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວນ຺ຕິ. ຐານໍ ໂຂ ເອຕໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ສປ຺ປຸຣິໂສ ສປ຺ປຸຣິສໍ ຊາເນຍ຺ຍ – ສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວນ຺ຕິ. ເອຕມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ສປ຺ປຸຣິໂສ ອສປ຺ປຸຣິສໍ ຊາເນຍ຺ຍ – ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເອກມິທໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສມຍໍ ໂຕເທຍ຺ຍສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຣິສຕິ ປຣູປາຣມ຺ຠໍ ວຕ຺ເຕນ຺ຕິ – ‘ພາໂລ ອຍໍ ຣາຊາ ເອເຬຍ຺ໂຍ ສມເຓ ຣາມປຸຕ຺ເຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ, ສມເຓ ຈ ປນ ຣາມປຸຕ຺ເຕ ເອວຣູປໍ ປຣມນິປຈ຺ຈກາຣໍ ກໂຣຕິ, ຍທິທໍ ອຠິວາທນໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານໍ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມໍ ສາມີຈິກມ຺ມ’ນ຺ຕິ. ອິເມປິ ຣຎ຺ໂຎ ເອເຬຍ຺ຍສ຺ສ ປຣິຫາຣກາ ພາລາ – ຍມໂກ ໂມຄ຺ຄລ຺ໂລ [ປຸຄ຺ຄໂລ (ກ.)] ອຸຄ຺ໂຄ ນາວິນ຺ທກີ ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ອຄ຺ຄິເວສ຺ໂສ, ເຍ ສມເຓ ຣາມປຸຕ຺ເຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ນາ, ສມເຓ ຈ ປນ ຣາມປຸຕ຺ເຕ ເອວຣູປໍ ປຣມນິປຈ຺ຈກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຍທິທໍ ອຠິວາທນໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານໍ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມໍ ສາມີຈິກມ຺ມນ຺ຕິ. ຕ຺ຍາສ຺ສຸທໍ ໂຕເທຍ຺ໂຍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອິມິນາ ນເຍນ ເນຕິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ໂຠນ຺ໂຕ, ປຓ຺ຑິໂຕ ຣາຊາ ເອເຬຍ຺ໂຍ ກຣຓີຍາຘິກຣຓີເຍສຸ ວຈນີຍາຘິວຈນີເຍສຸ ອລມຕ຺ຖທສຕເຣຫິ ອລມຕ຺ຖທສຕໂຣ’ຕິ? ‘ເອວໍ, ໂຠ, ປຓ຺ຑິໂຕ ຣາຊາ ເອເຬຍ຺ໂຍ ກຣຓີຍາຘິກຣຓີເຍສຸ ວຈນີຍາຘິວຈນີເຍສຸ ອລມຕ຺ຖທສຕເຣຫິ ອລມຕ຺ຖທສຕໂຣ’’’ຕິ.

‘‘ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ໂຠ, ສມໂຓ ຣາມປຸຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ຎາ ເອເຬຍ຺ເຍນ ປຓ຺ຑິເຕນ ປຓ຺ຑິຕຕໂຣ ກຣຓີຍາຘິກຣຓີເຍສຸ ວຈນີຍາຘິວຈນີເຍສຸ ອລມຕ຺ຖທສຕເຣນ ອລມຕ຺ຖທສຕໂຣ, ຕສ຺ມາ ຣາຊາ ເອເຬຍ຺ໂຍ ສມເຓ ຣາມປຸຕ຺ເຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ, ສມເຓ ຈ ປນ ຣາມປຸຕ຺ເຕ ເອວຣູປໍ ປຣມນິປຈ຺ຈກາຣໍ ກໂຣຕິ, ຍທິທໍ ອຠິວາທນໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານໍ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມໍ ສາມີຈິກມ຺ມໍ’’.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ໂຠນ຺ໂຕ, ປຓ຺ຑິຕາ ຣຎ຺ໂຎ ເອເຬຍ຺ຍສ຺ສ ປຣິຫາຣກາ – ຍມໂກ ໂມຄ຺ຄລ຺ໂລ ອຸຄ຺ໂຄ ນາວິນ຺ທກີ ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ອຄ຺ຄິເວສ຺ໂສ, ກຣຓີຍາຘິກຣຓີເຍສຸ ວຈນີຍາຘິວຈນີເຍສຸ ອລມຕ຺ຖທສຕເຣຫິ ອລມຕ຺ຖທສຕຣາຕິ? ‘ເອວໍ, ໂຠ, ປຓ຺ຑິຕາ ຣຎ຺ໂຎ ເອເຬຍ຺ຍສ຺ສ ປຣິຫາຣກາ – ຍມໂກ ໂມຄ຺ຄລ຺ໂລ ອຸຄ຺ໂຄ ນາວິນ຺ທກີ ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ອຄ຺ຄິເວສ຺ໂສ, ກຣຓີຍາຘິກຣຓີເຍສຸ ວຈນີຍາຘິວຈນີເຍສຸ ອລມຕ຺ຖທສຕເຣຫິ ອລມຕ຺ຖທສຕຣາ’’’ຕິ.

‘‘ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ໂຠ, ສມໂຓ ຣາມປຸຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ເອເຬຍ຺ຍສ຺ສ ປຣິຫາຣເກຫິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ປຓ຺ຑິຕຕໂຣ ກຣຓີຍາຘິກຣຓີເຍສຸ ວຈນີຍາຘິວຈນີເຍສຸ ອລມຕ຺ຖທສຕເຣຫິ ອລມຕ຺ຖທສຕໂຣ, ຕສ຺ມາ ຣຎ຺ໂຎ ເອເຬຍ຺ຍສ຺ສ ປຣິຫາຣກາ ສມເຓ ຣາມປຸຕ຺ເຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ນາ; ສມເຓ ຈ ປນ ຣາມປຸຕ຺ເຕ ເອວຣູປໍ ປຣມນິປຈ຺ຈກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຍທິທໍ ອຠິວາທນໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານໍ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມໍ ສາມີຈິກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ໂຠ, ໂຄຕມ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ! ຍາວ ສຸຠາສິຕໍ ຈິທໍ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ – ‘ອຏ຺ຐານໍ ໂຂ ເອຕໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອນວກາໂສ ຍໍ ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອສປ຺ປຸຣິສໍ ຊາເນຍ຺ຍ – ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວນ຺ຕິ. ເອຕມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຏ຺ຐານໍ ອນວກາໂສ ຍໍ ອສປ຺ປຸຣິໂສ ສປ຺ປຸຣິສໍ ຊາເນຍ຺ຍ – ສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວນ຺ຕິ. ຐານໍ ໂຂ ເອຕໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ສປ຺ປຸຣິໂສ ສປ຺ປຸຣິສໍ ຊາເນຍ຺ຍ – ສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວນ຺ຕິ. ເອຕມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ສປ຺ປຸຣິໂສ ອສປ຺ປຸຣິສໍ ຊາເນຍ຺ຍ – ອສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍໍ ຠວ’ນ຺ຕິ. ຫນ຺ທ ຈ ທານິ ມຍໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຄຈ຺ຉາມ. ພຫຸກິຈ຺ຈາ ມຍໍ ພຫຸກຣຓີຍາ’’ຕິ. ‘‘ຍສ຺ສທານິ ຕ຺ວໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກາລໍ ມຎ຺ຎສີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ວສ຺ສກາໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຄຘມຫາມຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມີຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ອຸປກສຸຕ຺ຕໍ

໑໘໘. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ. ອຖ ໂຂ ອຸປໂກ ມຓ຺ຑິກາປຸຕ຺ໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອຸປໂກ ມຓ຺ຑິກາປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອຫຎ຺ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍວາທີ ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ‘ໂຍ ໂກຈິ ປຣູປາຣມ຺ຠໍ ວຕ຺ເຕຕິ, ປຣູປາຣມ຺ຠໍ ວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ສພ຺ໂພ ໂສ [ສພ຺ພໂສ (ສີ. ປີ.)] ນ ອຸປປາເທຕິ. ອນຸປປາເທນ຺ໂຕ ຄາຣຍ຺ໂຫ ໂຫຕິ ອຸປວຊ຺ໂຊ’’’ຕິ. ‘‘ປຣູປາຣມ຺ຠໍ ເຈ, ອຸປກ, ວຕ຺ເຕຕິ ປຣູປາຣມ຺ຠໍ ວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ນ ອຸປປາເທຕິ, ອນຸປປາເທນ຺ໂຕ ຄາຣຍ຺ໂຫ ໂຫຕິ ອຸປວຊ຺ໂຊ. ຕ຺ວໍ ໂຂ, ອຸປກ, ປຣູປາຣມ຺ຠໍ ວຕ຺ເຕສິ, ປຣູປາຣມ຺ຠໍ ວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ນ ອຸປປາເທສິ, ອນຸປປາເທນ຺ໂຕ ຄາຣຍ຺ໂຫ ໂຫສິ ອຸປວຊ຺ໂຊ’’ຕິ. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊມານກໍເຍວ ມຫຕາ ປາເສນ ພນ຺ເຘຍ຺ຍ; ເອວເມວໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊມານໂກເຍວ ຠຄວຕາ ມຫຕາ ວາທປາເສນ [ມຫຕາ ປາເສນ (ກ.)] ພທ຺ໂຘ’’ຕິ.

‘‘ອິທໍ ອກຸສລນ຺ຕິ ໂຂ, ອຸປກ, ມຍາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອປຣິມາຓາ ປທາ ອປຣິມາຓາ ພ຺ຍຎ຺ຊນາ ອປຣິມາຓາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນາ – ອິຕິປິທໍ ອກຸສລນ຺ຕິ. ຕໍ ໂຂ ປນິທໍ ອກຸສລໍ ປຫາຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຂ, ອຸປກ, ມຍາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອປຣິມາຓາ ປທາ ອປຣິມາຓາ ພ຺ຍຎ຺ຊນາ ອປຣິມາຓາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນາ – ອິຕິປິທໍ ອກຸສລໍ ປຫາຕພ຺ພນ຺ຕິ.

‘‘ອິທໍ ກຸສລນ຺ຕິ ໂຂ, ອຸປກ, ມຍາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອປຣິມາຓາ ປທາ ອປຣິມາຓາ ພ຺ຍຎ຺ຊນາ ອປຣິມາຓາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນາ – ອິຕິປິທໍ ກຸສລນ຺ຕິ. ຕໍ ໂຂ ປນິທໍ ກຸສລໍ ຠາເວຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຂ, ອຸປກ, ມຍາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອປຣິມາຓາ ປທາ ອປຣິມາຓາ ພ຺ຍຎ຺ຊນາ ອປຣິມາຓາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນາ – ອິຕິປິທໍ ກຸສລໍ ຠາເວຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອຸປໂກ ມຓ຺ຑິກາປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ເຍນ ຣາຊາ ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຍາວຕໂກ ອໂຫສິ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ກຖາສລ຺ລາໂປ ຕໍ ສພ຺ພໍ ຣຎ຺ໂຎ ມາຄຘສ຺ສ ອຊາຕສຕ຺ຕຸສ຺ສ ເວເທຫິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ຣາຊາ ມາຄໂຘ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເວເທຫິປຸຕ຺ໂຕ ກຸປິໂຕ ອນຕ຺ຕມໂນ ອຸປກໍ ມຓ຺ຑິກາປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຍາວ ຘໍສີ ວຕາຍໍ ໂລຓກາຣທາຣໂກ ຍາວ ມຸຂໂຣ ຍາວ ປຄພ຺ໂພ ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອາສາເທຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສຕິ; ອເປຫິ ຕ຺ວໍ, ອຸປກ, ວິນສ຺ສ, ມາ ຕໍ ອທ຺ທສ’’ນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ສຈ຺ຉິກຣຓີຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໘໙. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຈ຺ຉິກຣຓີຍາ ຘມ຺ມາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ກາເຍນ ສຈ຺ຉິກຣຓີຍາ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສຕິຍາ ສຈ຺ຉິກຣຓີຍາ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ຈກ຺ຂຸນາ ສຈ຺ຉິກຣຓີຍາ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາຍ ສຈ຺ຉິກຣຓີຍາ. ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ກາເຍນ ສຈ຺ຉິກຣຓີຍາ? ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ຂາ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາເຍນ ສຈ຺ຉິກຣຓີຍາ.

‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສຕິຍາ ສຈ຺ຉິກຣຓີຍາ? ປຸພ຺ເພນິວາໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິຍາ ສຈ຺ຉິກຣຓີໂຍ.

‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ຈກ຺ຂຸນາ ສຈ຺ຉິກຣຓີຍາ? ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈກ຺ຂຸນາ ສຈ຺ຉິກຣຓີໂຍ.

‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາຍ ສຈ຺ຉິກຣຓີຍາ? ອາສວານໍ ຂໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎາຍ ສຈ຺ຉິກຣຓີໂຍ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຈ຺ຉິກຣຓີຍາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ອຸໂປສຖສຸຕ຺ຕໍ

໑໙໐. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ປຸພ຺ພາຣາເມ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ຕທຫຸໂປສເຖ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕໍ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອນຸວິໂລເກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ –

‘‘ອປລາປາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິສາ ນິປ຺ປລາປາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິສາ ສຸທ຺ຘາ ສາເຣ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ຕຖາຣູໂປ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ, ຕຖາຣູປາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິສາ. ຍຖາຣູປາ ປຣິສາ ທຸລ຺ລຠາ ທສ຺ສນາຍປິ ໂລກສ຺ມິໍ, ຕຖາຣູໂປ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ, ຕຖາຣູປາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິສາ. ຍຖາຣູປາ ປຣິສາ ອາຫຸເນຍ຺ຍາ ປາຫຸເນຍ຺ຍາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ ອຎ຺ຊລິກຣຓີຍາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ, ຕຖາຣູໂປ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ, ຕຖາຣູປາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິສາ. ຍຖາຣູປາຍ ປຣິສາຍ ອປ຺ປໍ ທິນ຺ນໍ ພຫຸ ໂຫຕິ ພຫຸ ທິນ຺ນໍ ພຫຸຕຣໍ, ຕຖາຣູໂປ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ, ຕຖາຣູປາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິສາ. ຍຖາຣູປໍ ປຣິສໍ ອລໍ ໂຍຊນຄຓນານິປິ ທສ຺ສນາຍ ຄນ຺ຕຸໍ ອປິ ປຸໂຏເສນາປິ, ຕຖາຣູໂປ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ, (ຕຖາຣູປາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິສາ) [( ) ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ນຕ຺ຖິ].

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ເທວປ຺ປຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ; ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ພ຺ຣຫ຺ມປ຺ປຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ; ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ; ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ອຣິຍປ຺ປຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເທວປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ…ເປ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ…ເປ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເທວປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ພ຺ຣຫ຺ມປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ ຕຖາ ຕຕິຍໍ ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ກຣຸຓາ… ມຸທິຕາ… ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ ຕຖາ ຕຕິຍໍ ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ. ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ພ຺ຣຫ຺ມປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສພ຺ພໂສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣິຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣິຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ. ທສມໍ.

ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຄ຺ໂຄ [ໂຍຘາຊີວວຄ຺ໂຄ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ໂຍຘາ ປາຏິໂຠຄສຸຕໍ, ອຠຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສຈ຺ເຈນ ປຎ຺ຈມໍ;

ອຸມ຺ມຄ຺ຄວສ຺ສກາໂຣ, ອຸປໂກ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາ ຈ ອຸໂປສໂຖຕິ.

(໒໐) ໕. ມຫາວຄ຺ໂຄ

໑. ໂສຕານຸຄຕສຸຕ຺ຕໍ

໑໙໑. ‘‘ໂສຕານຸຄຕານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມານໍ, ວຈສາ ປຣິຈິຕານໍ, ມນສານຸເປກ຺ຂິຕານໍ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘານໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອານິສໍສາ ປາຏິກງ຺ຂາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓາຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ, ເຄຍ຺ຍໍ, ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ຄາຖໍ, ອຸທານໍ, ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ, ຊາຕກໍ, ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ, ເວທລ຺ລໍ. ຕສ຺ສ ເຕ ຘມ຺ມາ ໂສຕານຸຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ວຈສາ ປຣິຈິຕາ, ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ. ໂສ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ [ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີ (ສີ.)] ກາລໍ ກຸຣຸມາໂນ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເທວນິກາຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ສຸຂິໂນ ຘມ຺ມປທາ ປ຺ລວນ຺ຕິ [ປິລປນ຺ຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]. ທນ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕຸປ຺ປາໂທ; ອຖ ໂສ ສຕ຺ໂຕ ຂິປ຺ປໍເຍວ ວິເສສຄາມີ ໂຫຕິ. ໂສຕານຸຄຕານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມານໍ, ວຈສາ ປຣິຈິຕານໍ, ມນສານຸເປກ຺ຂິຕານໍ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘານໍ ອຍໍ ປຐໂມ ອານິສໍໂສ ປາຏິກງ຺ໂຂ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓາຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ, ເຄຍ຺ຍໍ, ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ຄາຖໍ, ອຸທານໍ, ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ, ຊາຕກໍ, ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ, ເວທລ຺ລໍ. ຕສ຺ສ ເຕ ຘມ຺ມາ ໂສຕານຸຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ວຈສາ ປຣິຈິຕາ, ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ. ໂສ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ ກາລໍ ກຸຣຸມາໂນ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເທວນິກາຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ນ ເຫວ ໂຂ ສຸຂິໂນ ຘມ຺ມປທາ ປ຺ລວນ຺ຕິ; ອປິ ຈ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ເທວປຣິສາຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຍໍ ວາ ໂສ ຘມ຺ມວິນໂຍ, ຍຕ຺ຖາຫໍ ປຸພ຺ເພ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຈຣິ’ນ຺ຕິ. ທນ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕຸປ຺ປາໂທ; ອຖ ໂສ ສຕ຺ໂຕ ຂິປ຺ປເມວ ວິເສສຄາມີ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ກຸສໂລ ເຠຣິສທ຺ທສ຺ສ. ໂສ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ເຠຣິສທ຺ທໍ ສຸເຓຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ນ ເຫວ ໂຂ ອສ຺ສ ກງ຺ຂາ ວາ ວິມຕິ ວາ – ‘ເຠຣິສທ຺ໂທ ນຸ ໂຂ, ນ ນຸ ໂຂ ເຠຣິສທ຺ໂທ’ຕິ! ອຖ ໂຂ ເຠຣິສທ຺ໂທຕ຺ເວວ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓາຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ, ເຄຍ຺ຍໍ, ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ຄາຖໍ, ອຸທານໍ, ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ, ຊາຕກໍ, ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ, ເວທລ຺ລໍ. ຕສ຺ສ ເຕ ຘມ຺ມາ ໂສຕານຸຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ວຈສາ ປຣິຈິຕາ, ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ. ໂສ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ ກາລໍ ກຸຣຸມາໂນ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເທວນິກາຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ນ ເຫວ ໂຂ ສຸຂິໂນ ຘມ຺ມປທາ ປ຺ລວນ຺ຕິ; ອປິ ຈ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ເທວປຣິສາຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຍໍ ວາ ໂສ ຘມ຺ມວິນໂຍ, ຍຕ຺ຖາຫໍ ປຸພ຺ເພ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຈຣິ’ນ຺ຕິ. ທນ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕຸປ຺ປາໂທ; ອຖ ໂສ ສຕ຺ໂຕ ຂິປ຺ປໍເຍວ ວິເສສຄາມີ ໂຫຕິ. ໂສຕານຸຄຕານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມານໍ, ວຈສາ ປຣິຈິຕານໍ, ມນສານຸເປກ຺ຂິຕານໍ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘານໍ ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ອານິສໍໂສ ປາຏິກງ຺ໂຂ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓາຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ, ເຄຍ຺ຍໍ, ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ຄາຖໍ, ອຸທານໍ, ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ, ຊາຕກໍ, ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ, ເວທລ຺ລໍ. ຕສ຺ສ ເຕ ຘມ຺ມາ ໂສຕານຸຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ວຈສາ ປຣິຈິຕາ, ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ. ໂສ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ ກາລໍ ກຸຣຸມາໂນ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເທວນິກາຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ນ ເຫວ ໂຂ ສຸຂິໂນ ຘມ຺ມປທາ ປ຺ລວນ຺ຕິ, ນປິ ຠິກ຺ຂຸ ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ເທວປຣິສາຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ; ອປິ ຈ ໂຂ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ເທວປຣິສາຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຍໍ ວາ ໂສ ຘມ຺ມວິນໂຍ, ຍຕ຺ຖາຫໍ ປຸພ຺ເພ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຈຣິ’ນ຺ຕິ. ທນ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕຸປ຺ປາໂທ; ອຖ ໂສ ສຕ຺ໂຕ ຂິປ຺ປໍເຍວ ວິເສສຄາມີ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ກຸສໂລ ສງ຺ຂສທ຺ທສ຺ສ. ໂສ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສງ຺ຂສທ຺ທໍ ສຸເຓຍ຺ຍ. ຕສ຺ສ ນ ເຫວ ໂຂ ອສ຺ສ ກງ຺ຂາ ວາ ວິມຕິ ວາ – ‘ສງ຺ຂສທ຺ໂທ ນຸ ໂຂ, ນ ນຸ ໂຂ ສງ຺ຂສທ຺ໂທ’ຕິ! ອຖ ໂຂ ສງ຺ຂສທ຺ໂທຕ຺ເວວ ນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓາຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ, ເຄຍ຺ຍໍ, ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ຄາຖໍ, ອຸທານໍ, ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ, ຊາຕກໍ, ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ, ເວທລ຺ລໍ. ຕສ຺ສ ເຕ ຘມ຺ມາ ໂສຕານຸຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ວຈສາ ປຣິຈິຕາ, ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ. ໂສ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ ກາລໍ ກຸຣຸມາໂນ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເທວນິກາຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ນ ເຫວ ໂຂ ສຸຂິໂນ ຘມ຺ມປທາ ປ຺ລວນ຺ຕິ, ນປິ ຠິກ຺ຂຸ ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ເທວປຣິສາຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ; ອປິ ຈ ໂຂ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ເທວປຣິສາຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຍໍ ວາ ໂສ ຘມ຺ມວິນໂຍ, ຍຕ຺ຖາຫໍ ປຸພ຺ເພ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຈຣິ’ນ຺ຕິ. ທນ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕຸປ຺ປາໂທ; ອຖ ໂສ ສຕ຺ໂຕ ຂິປ຺ປໍເຍວ ວິເສສຄາມີ ໂຫຕິ. ໂສຕານຸຄຕານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມານໍ, ວຈສາ ປຣິຈິຕານໍ, ມນສານຸເປກ຺ຂິຕານໍ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘານໍ ອຍໍ ຕຕິໂຍ ອານິສໍໂສ ປາຏິກງ຺ໂຂ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓາຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ, ເຄຍ຺ຍໍ, ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ຄາຖໍ, ອຸທານໍ, ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ, ຊາຕກໍ, ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ, ເວທລ຺ລໍ. ຕສ຺ສ ເຕ ຘມ຺ມາ ໂສຕານຸຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ວຈສາ ປຣິຈິຕາ, ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ. ໂສ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ ກາລໍ ກຸຣຸມາໂນ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເທວນິກາຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ນ ເຫວ ໂຂ ສຸຂິໂນ ຘມ຺ມປທາ ປ຺ລວນ຺ຕິ, ນປິ ຠິກ຺ຂຸ ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ເທວປຣິສາຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ນປິ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ເທວປຣິສາຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ; ອປິ ຈ ໂຂ ໂອປປາຕິໂກ ໂອປປາຕິກໍ ສາເຣຕິ – ‘ສຣສິ ຕ຺ວໍ, ມາຣິສ, ສຣສິ ຕ຺ວໍ, ມາຣິສ, ຍຕ຺ຖ ມຍໍ ປຸພ຺ເພ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຈຣິມ຺ຫາ’ຕິ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘ສຣາມິ, ມາຣິສ, ສຣາມິ, ມາຣິສາ’ຕິ. ທນ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕຸປ຺ປາໂທ; ອຖ ໂສ ສຕ຺ໂຕ ຂິປ຺ປໍເຍວ ວິເສສຄາມີ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ເວ ສຫາຍກາ ສຫປໍສຸກີຬິກາ [ສຫປໍສຸກີຬກາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)]. ເຕ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ. ອຎ຺ໂຎ ປນ [ສມາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ຕເມນໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ສຫາຍໂກ ສຫາຍກໍ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອິທມ຺ປິ, ສມ຺ມ, ສຣສິ, ອິທມ຺ປິ, ສມ຺ມ, ສຣສີ’ຕິ. ໂສ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ສຣາມິ, ສມ຺ມ, ສຣາມິ, ສມ຺ມາ’ຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓາຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ, ເຄຍ຺ຍໍ, ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ຄາຖໍ, ອຸທານໍ, ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ, ຊາຕກໍ, ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ, ເວທລ຺ລໍ. ຕສ຺ສ ເຕ ຘມ຺ມາ ໂສຕານຸຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ວຈສາ ປຣິຈິຕາ, ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ. ໂສ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ ກາລໍ ກຸຣຸມາໂນ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເທວນິກາຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ນ ເຫວ ໂຂ ສຸຂິໂນ ຘມ຺ມປທາ ປ຺ລວນ຺ຕິ, ນປິ ຠິກ຺ຂຸ ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ເທວປຣິສາຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ນປິ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ເທວປຣິສາຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ; ອປິ ຈ ໂຂ ໂອປປາຕິໂກ ໂອປປາຕິກໍ ສາເຣຕິ – ‘ສຣສິ ຕ຺ວໍ, ມາຣິສ, ສຣສິ ຕ຺ວໍ, ມາຣິສ, ຍຕ຺ຖ ມຍໍ ປຸພ຺ເພ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຈຣິມ຺ຫາ’ຕິ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘ສຣາມິ, ມາຣິສ, ສຣາມິ, ມາຣິສາ’ຕິ. ທນ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕຸປ຺ປາໂທ; ອຖ ໂຂ ໂສ ສຕ຺ໂຕ ຂິປ຺ປໍເຍວ ວິເສສຄາມີ ໂຫຕິ. ໂສຕານຸຄຕານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມານໍ, ວຈສາ ປຣິຈິຕານໍ, ມນສານຸເປກ຺ຂິຕານໍ, ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘານໍ ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອານິສໍໂສ ປາຏິກງ຺ໂຂ. ໂສຕານຸຄຕານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມານໍ, ວຈສາ ປຣິຈິຕານໍ, ມນສານຸເປກ຺ຂິຕານໍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘານໍ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອານິສໍສາ ປາຏິກງ຺ຂາ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ຐານສຸຕ຺ຕໍ

໑໙໒. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐານານິ ຈຕູຫິ ຐາເນຫິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ສໍວາເສນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ, ນ ອິຕ຺ຕຣໍ; ມນສິກໂຣຕາ, ໂນ ອມນສິກໂຣຕາ; ປຎ຺ຎວຕາ, ໂນ ທຸປ຺ປຎ຺ເຎນ. ສໍໂວຫາເຣນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສເຈຍ຺ຍໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ, ນ ອິຕ຺ຕຣໍ; ມນສິກໂຣຕາ, ໂນ ອມນສິກໂຣຕາ; ປຎ຺ຎວຕາ, ໂນ ທຸປ຺ປຎ຺ເຎນ. ອາປທາສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ຖາໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ, ໂສ ຈ ໂຂ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ, ນ ອິຕ຺ຕຣໍ; ມນສິກໂຣຕາ, ໂນ ອມນສິກໂຣຕາ; ປຎ຺ຎວຕາ, ໂນ ທຸປ຺ປຎ຺ເຎນ. ສາກຈ຺ຉາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎາ ເວທິຕພ຺ພາ, ສາ ຈ ໂຂ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ, ນ ອິຕ຺ຕຣໍ; ມນສິກໂຣຕາ, ໂນ ອມນສິກໂຣຕາ; ປຎ຺ຎວຕາ, ໂນ ທຸປ຺ປຎ຺ເຎນາຕິ.

[ສໍ. ນິ. ໑.໑໒໒] ‘‘‘ສໍວາເສນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ, ນ ອິຕ຺ຕຣໍ; ມນສິກໂຣຕາ, ໂນ ອມນສິກໂຣຕາ; ປຎ຺ຎວຕາ, ໂນ ທຸປ຺ປຎ຺ເຎນາ’ຕິ, ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຸຄ຺ຄເລນ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ທີຆຣຕ຺ຕໍ ໂຂ ອຍມາຍສ຺ມາ ຂຓ຺ຑກາຣີ ຉິທ຺ທກາຣີ ສພລກາຣີ ກມ຺ມາສກາຣີ, ນ ສນ຺ຕຕກາຣີ ນ ສນ຺ຕຕວຸຕ຺ຕິ [ສຕຕວຸຕ຺ຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)]; ສີເລສຸ ທຸສ຺ສີໂລ ອຍມາຍສ຺ມາ, ນາຍມາຍສ຺ມາ ສີລວາ’’’ຕິ.

‘‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຸຄ຺ຄເລນ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ທີຆຣຕ຺ຕໍ ໂຂ ອຍມາຍສ຺ມາ ອຂຓ຺ຑກາຣີ ອຈ຺ຉິທ຺ທກາຣີ ອສພລກາຣີ ອກມ຺ມາສກາຣີ ສນ຺ຕຕກາຣີ ສນ຺ຕຕວຸຕ຺ຕິ; ສີເລສຸ ສີລວາ ອຍມາຍສ຺ມາ, ນາຍມາຍສ຺ມາ ທຸສ຺ສີໂລ’ຕິ. ‘ສໍວາເສນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ, ນ ອິຕ຺ຕຣໍ; ມນສິກໂຣຕາ, ໂນ ອມນສິກໂຣຕາ; ປຎ຺ຎວຕາ, ໂນ ທຸປ຺ປຎ຺ເຎນາ’ຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘‘ສໍໂວຫາເຣນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສເຈຍ຺ຍໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ, ນ ອິຕ຺ຕຣໍ; ມນສິກໂຣຕາ, ໂນ ອມນສິກໂຣຕາ; ປຎ຺ຎວຕາ, ໂນ ທຸປ຺ປຎ຺ເຎນາ’ຕິ, ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຸຄ຺ຄເລນ ສທ຺ຘິໍ ສໍໂວຫຣມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ອຎ຺ຎຖາ ໂຂ ອຍມາຍສ຺ມາ ເອເກນ ເອໂກ ໂວຫຣຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ທ຺ວີຫິ, ອຎ຺ຎຖາ ຕີຫິ, ອຎ຺ຎຖາ ສມ຺ພຫຸເລຫິ; ໂວກ຺ກມຕິ ອຍມາຍສ຺ມາ ປຸຣິມໂວຫາຣາ ປຈ຺ຉິມໂວຫາຣໍ; ອປຣິສຸທ຺ຘໂວຫາໂຣ ອຍມາຍສ຺ມາ, ນາຍມາຍສ຺ມາ ປຣິສຸທ຺ຘໂວຫາໂຣ’’’ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຸຄ຺ຄເລນ ສທ຺ຘິໍ ສໍໂວຫຣມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ຍເຖວ ໂຂ ອຍມາຍສ຺ມາ ເອເກນ ເອໂກ ໂວຫຣຕິ, ຕຖາ ທ຺ວີຫິ, ຕຖາ ຕີຫິ, ຕຖາ ສມ຺ພຫຸເລຫິ. ນາຍມາຍສ຺ມາ ໂວກ຺ກມຕິ ປຸຣິມໂວຫາຣາ ປຈ຺ຉິມໂວຫາຣໍ; ປຣິສຸທ຺ຘໂວຫາໂຣ ອຍມາຍສ຺ມາ, ນາຍມາຍສ຺ມາ ອປຣິສຸທ຺ຘໂວຫາໂຣ’ຕິ. ‘ສໍໂວຫາເຣນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສເຈຍ຺ຍໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ, ນ ອິຕ຺ຕຣໍ; ມນສິກໂຣຕາ, ໂນ ອມນສິກໂຣຕາ; ປຎ຺ຎວຕາ, ໂນ ທຸປ຺ປຎ຺ເຎນາ’ຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘‘ອາປທາສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ຖາໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ, ໂສ ຈ ໂຂ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ, ນ ອິຕ຺ຕຣໍ; ມນສິກໂຣຕາ, ໂນ ອມນສິກໂຣຕາ; ປຎ຺ຎວຕາ, ໂນ ທຸປ຺ປຎ຺ເຎນາ’ຕິ, ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ຎາຕິພ຺ຍສເນນ ວາ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ, ໂຠຄພ຺ຍສເນນ ວາ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ, ໂຣຄພ຺ຍສເນນ ວາ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ນ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ຕຖາຠູໂຕ ໂຂ ອຍໍ ໂລກສນ຺ນິວາໂສ ຕຖາຠູໂຕ ອຍໍ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາໂຠ ຍຖາຠູເຕ ໂລກສນ຺ນິວາເສ ຍຖາຠູເຕ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາເຠ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ມາ ໂລກໍ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂລໂກ ຈ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ເມ ອນຸປຣິວຕ຺ຕຕິ – ລາໂຠ ຈ, ອລາໂຠ ຈ, ຍໂສ ຈ, ອຍໂສ ຈ, ນິນ຺ທາ ຈ, ປສໍສາ ຈ, ສຸຂຎ຺ຈ, ທຸກ຺ຂຎ຺ຈາ’ຕິ. ໂສ ຎາຕິພ຺ຍສເນນ ວາ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ໂຠຄພ຺ຍສເນນ ວາ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ໂຣຄພ຺ຍສເນນ ວາ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ໂສຈຕິ ກິລມຕິ ປຣິເທວຕິ, ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ, ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ຎາຕິພ຺ຍສເນນ ວາ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ໂຠຄພ຺ຍສເນນ ວາ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ໂຣຄພ຺ຍສເນນ ວາ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ຕຖາຠູໂຕ ໂຂ ອຍໍ ໂລກສນ຺ນິວາໂສ ຕຖາຠູໂຕ ອຍໍ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາໂຠ ຍຖາຠູເຕ ໂລກສນ຺ນິວາເສ ຍຖາຠູເຕ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາເຠ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ມາ ໂລກໍ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂລໂກ ຈ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ເມ ອນຸປຣິວຕ຺ຕຕິ – ລາໂຠ ຈ, ອລາໂຠ ຈ, ຍໂສ ຈ, ອຍໂສ ຈ, ນິນ຺ທາ ຈ, ປສໍສາ ຈ, ສຸຂຎ຺ຈ, ທຸກ຺ຂຎ຺ຈາ’ຕິ. ໂສ ຎາຕິພ຺ຍສເນນ ວາ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ໂຠຄພ຺ຍສເນນ ວາ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ໂຣຄພ຺ຍສເນນ ວາ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ນ ໂສຈຕິ ນ ກິລມຕິ ນ ປຣິເທວຕິ, ນ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ, ນ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ‘ອາປທາສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ຖາໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ, ໂສ ຈ ໂຂ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ, ນ ອິຕ຺ຕຣໍ; ມນສິກໂຣຕາ, ໂນ ອມນສິກໂຣຕາ; ປຎ຺ຎວຕາ, ໂນ ທຸປ຺ປຎ຺ເຎນາ’ຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘‘ສາກຈ຺ຉາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎາ ເວທິຕພ຺ພາ, ສາ ຈ ໂຂ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ, ນ ອິຕ຺ຕຣໍ; ມນສິກໂຣຕາ, ໂນ ອມນສິກໂຣຕາ; ປຎ຺ຎວຕາ, ໂນ ທຸປ຺ປຎ຺ເຎນາ’ຕິ, ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຸຄ຺ຄເລນ ສທ຺ຘິໍ ສາກຈ຺ຉາຍມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ຍຖາ ໂຂ ອິມສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ອຸມ຺ມຄ຺ໂຄ ຍຖາ ຈ ອຠິນີຫາໂຣ ຍຖາ ຈ ປຎ຺ຫາສມຸທາຫາໂຣ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ອຍມາຍສ຺ມາ, ນາຍມາຍສ຺ມາ ປຎ຺ຎວາ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິ ອຍມາຍສ຺ມາ ນ ເຈວ ຄມ຺ຠີຣໍ ອຕ຺ຖປທໍ ອຸທາຫຣຕິ ສນ຺ຕໍ ປຓີຕໍ ອຕກ຺ກາວຈຣໍ ນິປຸຓໍ ປຓ຺ຑິຕເວທນີຍໍ. ຍຎ຺ຈ ອຍມາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມໍ ຠາສຕິ ຕສ຺ສ ຈ ນປ຺ປຏິພໂລ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ວາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ວາ ອຕ຺ຖໍ ອາຈິກ຺ຂິຕຸໍ ເທເສຕຸໍ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ ປຏ຺ຐເປຕຸໍ ວິວຣິຕຸໍ ວິຠຊິຕຸໍ ອຸຕ຺ຕານີກາຕຸໍ. ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ອຍມາຍສ຺ມາ, ນາຍມາຍສ຺ມາ ປຎ຺ຎວາ’’’ຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ອຸທກຣຫທສ຺ສ ຕີເຣ ຐິໂຕ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ປຣິຕ຺ຕໍ ມຈ຺ຉໍ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊມານໍ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ຍຖາ ໂຂ ອິມສ຺ສ ມຈ຺ຉສ຺ສ ອຸມ຺ມຄ຺ໂຄ ຍຖາ ຈ ອູມິຆາໂຕ ຍຖາ ຈ ເວຄາຍິຕຕ຺ຕໍ, ປຣິຕ຺ໂຕ ອຍໍ ມຈ຺ໂຉ, ນາຍໍ ມຈ຺ໂຉ ມຫນ຺ໂຕ’ຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຸຄ຺ຄເລນ ສທ຺ຘິໍ ສາກຈ຺ຉາຍມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ຍຖາ ໂຂ ອິມສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ອຸມ຺ມຄ຺ໂຄ ຍຖາ ຈ ອຠິນີຫາໂຣ ຍຖາ ຈ ປຎ຺ຫາສມຸທາຫາໂຣ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ອຍມາຍສ຺ມາ, ນາຍມາຍສ຺ມາ ປຎ຺ຎວາ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິ ອຍມາຍສ຺ມາ ນ ເຈວ ຄມ຺ຠີຣໍ ອຕ຺ຖປທໍ ອຸທາຫຣຕິ ສນ຺ຕໍ ປຓີຕໍ ອຕກ຺ກາວຈຣໍ ນິປຸຓໍ ປຓ຺ຑິຕເວທນີຍໍ. ຍຎ຺ຈ ອຍມາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມໍ ຠາສຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ນ ປຏິພໂລ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ວາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ວາ ອຕ຺ຖໍ ອາຈິກ຺ຂິຕຸໍ ເທເສຕຸໍ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ ປຏ຺ຐເປຕຸໍ ວິວຣິຕຸໍ ວິຠຊິຕຸໍ ອຸຕ຺ຕານີກາຕຸໍ. ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ອຍມາຍສ຺ມາ, ນາຍມາຍສ຺ມາ ປຎ຺ຎວາ’’’ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຸຄ຺ຄເລນ ສທ຺ຘິໍ ສາກຈ຺ຉາຍມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ຍຖາ ໂຂ ອິມສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ອຸມ຺ມຄ຺ໂຄ ຍຖາ ຈ ອຠິນີຫາໂຣ ຍຖາ ຈ ປຎ຺ຫາສມຸທາຫາໂຣ, ປຎ຺ຎວາ ອຍມາຍສ຺ມາ, ນາຍມາຍສ຺ມາ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິ ອຍມາຍສ຺ມາ ຄມ຺ຠີຣຎ຺ເຈວ ອຕ຺ຖປທໍ ອຸທາຫຣຕິ ສນ຺ຕໍ ປຓີຕໍ ອຕກ຺ກາວຈຣໍ ນິປຸຓໍ ປຓ຺ຑິຕເວທນີຍໍ. ຍຎ຺ຈ ອຍມາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມໍ ຠາສຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ປຏິພໂລ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ວາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ວາ ອຕ຺ຖໍ ອາຈິກ຺ຂິຕຸໍ ເທເສຕຸໍ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ ປຏ຺ຐເປຕຸໍ ວິວຣິຕຸໍ ວິຠຊິຕຸໍ ອຸຕ຺ຕານີກາຕຸໍ. ປຎ຺ຎວາ ອຍມາຍສ຺ມາ, ນາຍມາຍສ຺ມາ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ’’’ຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ອຸທກຣຫທສ຺ສ ຕີເຣ ຐິໂຕ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ມຫນ຺ຕໍ ມຈ຺ຉໍ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊມານໍ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ຍຖາ ໂຂ ອິມສ຺ສ ມຈ຺ຉສ຺ສ ອຸມ຺ມຄ຺ໂຄ ຍຖາ ຈ ອູມິຆາໂຕ ຍຖາ ຈ ເວຄາຍິຕຕ຺ຕໍ, ມຫນ຺ໂຕ ອຍໍ ມຈ຺ໂຉ, ນາຍໍ ມຈ຺ໂຉ ປຣິຕ຺ໂຕ’ຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຸຄ຺ຄເລນ ສທ຺ຘິໍ ສາກຈ຺ຉາຍມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ຍຖາ ໂຂ ອິມສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ອຸມ຺ມຄ຺ໂຄ ຍຖາ ຈ ອຠິນີຫາໂຣ ຍຖາ ຈ ປຎ຺ຫາສມຸທາຫາໂຣ, ປຎ຺ຎວາ ອຍມາຍສ຺ມາ, ນາຍມາຍສ຺ມາ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິ ອຍມາຍສ຺ມາ ຄມ຺ຠີຣຎ຺ເຈວ ອຕ຺ຖປທໍ ອຸທາຫຣຕິ ສນ຺ຕໍ ປຓີຕໍ ອຕກ຺ກາວຈຣໍ ນິປຸຓໍ ປຓ຺ຑິຕເວທນີຍໍ. ຍຎ຺ຈ ອຍມາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມໍ ຠາສຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ປຏິພໂລ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ວາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ວາ ອຕ຺ຖໍ ອາຈິກ຺ຂິຕຸໍ ເທເສຕຸໍ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ ປຏ຺ຐເປຕຸໍ ວິວຣິຕຸໍ ວິຠຊິຕຸໍ ອຸຕ຺ຕານີກາຕຸໍ. ປຎ຺ຎວາ ອຍມາຍສ຺ມາ, ນາຍມາຍສ຺ມາ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ’ຕິ.

‘‘‘ສາກຈ຺ຉາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎາ ເວທິຕພ຺ພາ, ສາ ຈ ໂຂ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ, ນ ອິຕ຺ຕຣໍ; ມນສິກໂຣຕາ, ໂນ ອມນສິກໂຣຕາ; ປຎ຺ຎວຕາ, ໂນ ທຸປ຺ປຎ຺ເຎນາ’ຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຐານານິ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ຐາເນຫິ ເວທິຕພ຺ພານີ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຠທ຺ທິຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໙໓. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ອຖ ໂຂ ຠທ຺ທິໂຍ ລິຈ຺ຉວິ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຠທ຺ທິໂຍ ລິຈ຺ຉວິ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ – ‘ມາຍາວີ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອາວຏ຺ຏນິໍ ມາຍໍ [ອາວຏ຺ຏນີມາຍໍ (ສີ.), ອາວຏ຺ຏນິມາຍໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.) ມ. ນິ. ໒.໖໐ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ຊານາຕິ ຍາຍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ສາວເກ ອາວຏ຺ເຏຕີ’ຕິ. ເຍ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ເອວມາຫໍສຸ – ‘ມາຍາວີ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອາວຏ຺ຏນິໍ ມາຍໍ ຊານາຕິ ຍາຍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ສາວເກ ອາວຏ຺ເຏຕີ’ຕິ, ກຈ຺ຈິ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ວຸຕ຺ຕວາທິໂນ, ນ ຈ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠູເຕນ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ອນຸຘມ຺ມໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕິ, ນ ຈ ໂກຈິ ສຫຘມ຺ມິໂກ ວາທານຸປາໂຕ ຄາຣຍ຺ຫໍ ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອນພ຺ຠກ຺ຂາຕຸກາມາ ຫິ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ເອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ຠທ຺ທິຍ, ມາ ອນຸສ຺ສເວນ, ມາ ປຣມ຺ປຣາຍ, ມາ ອິຕິກິຣາຍ, ມາ ປິຏກສມ຺ປທາເນນ, ມາ ຕກ຺ກເຫຕຸ, ມາ ນຍເຫຕຸ, ມາ ອາກາຣປຣິວິຕກ຺ເກນ, ມາ ທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິຍາ, ມາ ຠພ຺ພຣູປຕາຍ, ມາ ‘ສມໂຓ ໂນ ຄຣູ’ຕິ. ຍທາ ຕຸມ຺ເຫ, ຠທ຺ທິຍ, ອຕ຺ຕນາວ ຊາເນຍ຺ຍາຖ – ‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສາວຊ຺ຊາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ວິຎ຺ຎຸຄຣຫິຕາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສມຕ຺ຕາ ສມາທິນ຺ນາ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’ຕິ, ອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ຠທ຺ທິຍ, ປຊເຫຍ຺ຍາຖ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠທ຺ທິຍ, ໂລໂຠ ປຸຣິສສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຫິຕາຍ ວາ ອຫິຕາຍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ອຫິຕາຍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ລຸທ຺ໂຘ ປນາຍໍ, ຠທ຺ທິຍ, ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ໂລເຠນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ປາຓມ຺ປິ ຫນຕິ, ອທິນ຺ນມ຺ປິ ອາທິຍຕິ, ປຣທາຣມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ, ມຸສາປິ ຠຓຕິ, ປຣມ຺ປິ ຕຖຕ຺ຕາຍ [ຕທຕ຺ຖາຍ (ກ.) ອ. ນິ. ໓.໖໖] ສມາທເປຕິ ຍໍສ ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠທ຺ທິຍ, ໂທໂສ ປຸຣິສສ຺ສ…ເປ… ໂມໂຫ ປຸຣິສສ຺ສ…ເປ… ສາຣມ຺ໂຠ ປຸຣິສສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຫິຕາຍ ວາ ອຫິຕາຍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ອຫິຕາຍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ສາຣທ຺ໂຘ ປນາຍໍ, ຠທ຺ທິຍ, ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ສາຣມ຺ເຠນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ປາຓມ຺ປິ ຫນຕິ, ອທິນ຺ນມ຺ປິ ອາທິຍຕິ, ປຣທາຣມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ, ມຸສາປິ ຠຓຕິ, ປຣມ຺ປິ ຕຖຕ຺ຕາຍ ສມາທເປຕິ ຍໍສ ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠທ຺ທິຍ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ ວາ ອກຸສລາ ວາ’’ຕິ? ‘‘ອກຸສລາ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ສາວຊ຺ຊາ ວາ ອນວຊ຺ຊາ ວາ’’ຕິ? ‘‘ສາວຊ຺ຊາ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ວິຎ຺ຎຸຄຣຫິຕາ ວາ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖາ ວາ’’ຕິ? ‘‘ວິຎ຺ຎຸຄຣຫິຕາ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ສມຕ຺ຕາ ສມາທິນ຺ນາ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ວາ? ກຖໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ສມຕ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ສມາທິນ຺ນາ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠທ຺ທິຍ, ຍໍ ຕໍ ເຕ ອໂວຈຸມ຺ຫາ – ເອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ຠທ຺ທິຍ, ມາ ອນຸສ຺ສເວນ, ມາ ປຣມ຺ປຣາຍ, ມາ ອິຕິກິຣາຍ, ມາ ປິຏກສມ຺ປທາເນນ, ມາ ຕກ຺ກເຫຕຸ, ມາ ນຍເຫຕຸ, ມາ ອາກາຣປຣິວິຕກ຺ເກນ, ມາ ທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິຍາ, ມາ ຠພ຺ພຣູປຕາຍ, ມາ ‘ສມໂຓ ໂນ ຄຣູ’ຕິ. ຍທາ ຕຸມ຺ເຫ, ຠທ຺ທິຍ, ອຕ຺ຕນາວ ຊາເນຍ຺ຍາຖ – ‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສາວຊ຺ຊາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ວິຎ຺ຎຸຄຣຫິຕາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສມຕ຺ຕາ ສມາທິນ຺ນາ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ, ອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ຠທ຺ທິຍ, ປຊເຫຍ຺ຍາຖາ’ຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ເອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ຠທ຺ທິຍ, ມາ ອນຸສ຺ສເວນ, ມາ ປຣມ຺ປຣາຍ, ມາ ອິຕິກິຣາຍ, ມາ ປິຏກສມ຺ປທາເນນ, ມາ ຕກ຺ກເຫຕຸ, ມາ ນຍເຫຕຸ, ມາ ອາກາຣປຣິວິຕກ຺ເກນ, ມາ ທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິຍາ, ມາ ຠພ຺ພຣູປຕາຍ, ມາ ‘ສມໂຓ ໂນ ຄຣູ’ຕິ. ຍທາ ຕຸມ຺ເຫ, ຠທ຺ທິຍ, ອຕ຺ຕນາວ ຊາເນຍ຺ຍາຖ – ‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ອນວຊ຺ຊາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສມຕ຺ຕາ ສມາທິນ຺ນາ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’ຕິ, ອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ຠທ຺ທິຍ, ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠທ຺ທິຍ, ອໂລໂຠ ປຸຣິສສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຫິຕາຍ ວາ ອຫິຕາຍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ຫິຕາຍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ອລຸທ຺ໂຘ ປນາຍໍ, ຠທ຺ທິຍ, ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ໂລເຠນ ອນຠິຠູໂຕ ອປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ເນວ ປາຓໍ ຫນຕິ, ນ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍຕິ, ນ ປຣທາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ມຸສາ ຠຓຕິ, ປຣມ຺ປິ ຕຖຕ຺ຕາຍ ນ ສມາທເປຕິ ຍໍ’ສ ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠທ຺ທິຍ, ອໂທໂສ ປຸຣິສສ຺ສ…ເປ… ອໂມໂຫ ປຸຣິສສ຺ສ…ເປ… ອສາຣມ຺ໂຠ ປຸຣິສສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຫິຕາຍ ວາ ອຫິຕາຍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ຫິຕາຍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ອສາຣທ຺ໂຘ ປນາຍໍ, ຠທ຺ທິຍ, ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ສາຣມ຺ເຠນ ອນຠິຠູໂຕ ອປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ເນວ ປາຓໍ ຫນຕິ, ນ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍຕິ, ນ ປຣທາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ມຸສາ ຠຓຕິ, ປຣມ຺ປິ ຕຖຕ຺ຕາຍ ນ ສມາທເປຕິ ຍໍ’ສ ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠທ຺ທິຍ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ ວາ ອກຸສລາ ວາ’’ຕິ? ‘‘ກຸສລາ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ສາວຊ຺ຊາ ວາ ອນວຊ຺ຊາ ວາ’’ຕິ? ‘‘ອນວຊ຺ຊາ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ວິຎ຺ຎຸຄຣຫິຕາ ວາ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖາ ວາ’’ຕິ? ‘‘ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖາ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ສມຕ຺ຕາ ສມາທິນ຺ນາ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂນ ວາ? ກຖໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ສມຕ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ສມາທິນ຺ນາ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠທ຺ທິຍ, ຍໍ ຕໍ ເຕ ອໂວຈຸມ຺ຫາ – ເອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ຠທ຺ທິຍ, ມາ ອນຸສ຺ສເວນ, ມາ ປຣມ຺ປຣາຍ, ມາ ອິຕິກິຣາຍ, ມາ ປິຏກສມ຺ປທາເນນ, ມາ ຕກ຺ກເຫຕຸ, ມາ ນຍເຫຕຸ, ມາ ອາກາຣປຣິວິຕກ຺ເກນ, ມາ ທິຏ຺ຐິນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິຍາ, ມາ ຠພ຺ພຣູປຕາຍ, ມາ ‘ສມໂຓ ໂນ ຄຣູ’ຕິ. ຍທາ ຕຸມ຺ເຫ, ຠທ຺ທິຍ, ອຕ຺ຕນາວ ຊາເນຍ຺ຍາຖ – ‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ອນວຊ຺ຊາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ສມຕ຺ຕາ ສມາທິນ຺ນາ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ, ອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ຠທ຺ທິຍ, ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາຖາ’ຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ເຍ ໂຂ ເຕ, ຠທ຺ທິຍ, ໂລເກ ສນ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິສາ ເຕ ສາວກໍ ເອວໍ ສມາທເປນ຺ຕິ – ‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ໂລຠໍ ວິເນຍ຺ຍ [ວິເນຍ຺ຍ ວິເນຍ຺ຍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ວິຫຣາຫິ. ໂລຠໍ ວິເນຍ຺ຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນ ໂລຠຊໍ ກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສສິ ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ. ໂທສໍ ວິເນຍ຺ຍ ວິຫຣາຫິ. ໂທສໍ ວິເນຍ຺ຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນ ໂທສຊໍ ກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສສິ ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ. ໂມຫໍ ວິເນຍ຺ຍ ວິຫຣາຫິ. ໂມຫໍ ວິເນຍ຺ຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນ ໂມຫຊໍ ກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສສິ ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ. ສາຣມ຺ຠໍ ວິເນຍ຺ຍ ວິຫຣາຫິ. ສາຣມ຺ຠໍ ວິເນຍ຺ຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນ ສາຣມ຺ຠຊໍ ກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສສິ ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ’’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ຠທ຺ທິໂຍ ລິຈ຺ຉວິ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອປິ ນຸ ຕາຫໍ, ຠທ຺ທິຍ, ເອວໍ ອວຈໍ – ‘ເອຫິ ເມ ຕ຺ວໍ, ຠທ຺ທິຍ, ສາວໂກ ໂຫຫິ; ອຫໍ ສຕ຺ຖາ ຠວິສ຺ສາມີ’’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວໍວາທິໍ ໂຂ ມໍ, ຠທ຺ທິຍ, ເອວມກ຺ຂາຍິໍ ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອສຕາ ຕຸຈ຺ຉາ ມຸສາ ອຠູເຕນ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ – ‘ມາຍາວີ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອາວຏ຺ຏນິໍ ມາຍໍ ຊານາຕິ ຍາຍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ສາວເກ ອາວຏ຺ເຏຕີ’’’ຕິ. ‘‘ຠທ຺ທິກາ, ຠນ຺ເຕ, ອາວຏ຺ຏນີ ມາຍາ. ກລ຺ຍາຓີ, ຠນ຺ເຕ, ອາວຏ຺ຏນີ ມາຍາ. ປິຍາ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ອິມາຍ ອາວຏ຺ຏນິຍາ ອາວຏ຺ເຏຍ຺ຍຸໍ, ປິຍານມ຺ປິ ເມ ອສ຺ສ ຎາຕິສາໂລຫິຕານໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ. ສພ຺ເພ ເຈປິ, ຠນ຺ເຕ, ຂຕ຺ຕິຍາ ອິມາຍ ອາວຏ຺ຏນິຍາ ອາວຏ຺ເຏຍ຺ຍຸໍ, ສພ຺ເພສມ຺ປິສ຺ສ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ. ສພ຺ເພ ເຈປິ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ… ເວສ຺ສາ … ສຸທ຺ທາ ອິມາຍ ອາວຏ຺ຏນິຍາ ອາວຏ຺ເຏຍ຺ຍຸໍ, ສພ຺ເພສມ຺ປິສ຺ສ ສຸທ຺ທານໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ.

‘‘ເອວເມຕໍ, ຠທ຺ທິຍ, ເອວເມຕໍ, ຠທ຺ທິຍ! ສພ຺ເພ ເຈປິ, ຠທ຺ທິຍ, ຂຕ຺ຕິຍາ ອິມາຍ ອາວຏ຺ຏນິຍາ ອາວຏ຺ເຏຍ຺ຍຸໍ ອກຸສລຘມ຺ມປ຺ປຫານາຍ ກຸສລຘມ຺ມູປສມ຺ປທາຍ, ສພ຺ເພສມ຺ປິສ຺ສ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ. ສພ຺ເພ ເຈປິ, ຠທ຺ທິຍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ… ເວສ຺ສາ… ສຸທ຺ທາ ອາວຏ຺ເຏຍ຺ຍຸໍ ອກຸສລຘມ຺ມປ຺ປຫານາຍ ກຸສລຘມ຺ມູປສມ຺ປທາຍ, ສພ຺ເພສມ຺ປິສ຺ສ ສຸທ຺ທານໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ. ສເທວໂກ ເຈປິ, ຠທ຺ທິຍ, ໂລໂກ ສມາຣໂກ ສພ຺ຣຫ຺ມໂກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ປຊາ ສເທວມນຸສ຺ສາ ອິມາຍ ອາວຏ຺ຏນິຍາ ອາວຏ຺ເຏຍ຺ຍຸໍ [ອາວຏ຺ເຏຍ຺ຍ (?)] ອກຸສລຘມ຺ມປ຺ປຫານາຍ ກຸສລຘມ຺ມູປສມ຺ປທາຍ, ສເທວກສ຺ສປິສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ສມາຣກສ຺ສ ສພ຺ຣຫ຺ມກສ຺ສ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ. ອິເມ ເຈປິ, ຠທ຺ທິຍ, ມຫາສາລາ ອິມາຍ ອາວຏ຺ຏນິຍາ ອາວຏ຺ເຏຍ຺ຍຸໍ ອກຸສລຘມ຺ມປ຺ປຫານາຍ ກຸສລຘມ຺ມູປສມ຺ປທາຍ, ອິເມສມ຺ປິສ຺ສ ມຫາສາລານໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ( ) [(ສເຈ ເຈເຕຍ຺ຍຸໍ) (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), (ອາວຏ຺ເຏຍ຺ຍຸໍ) (ກ.) ອ. ນິ. ໘.໔໔]. ໂກ ປນ ວາໂທ ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ສາ’’ຕິ! ຕຕິຍໍ.

໔. ສາມຸຄິຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໙໔. ເອກໍ ສມຍໍ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ໂກລິເຍສຸ ວິຫຣຕິ ສາມຸຄໍ ນາມ [ສາປູຄໍ ນາມ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ໂກລິຍານໍ ນິຄໂມ. ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ສາມຸຄິຍາ ໂກລິຍປຸຕ຺ຕາ ເຍນາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ເນ ໂຂ ເຕ ສາມຸຄິເຍ ໂກລິຍປຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊາ, ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄານິ ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕານິ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ ໂສກປຣິເທວານໍ [ໂສກປຣິທ຺ທວານໍ (ສີ.)] ສມຕິກ຺ກມາຍ ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຍ ຎາຍສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ສີລປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ, ຈິຕ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ, ທິຏ຺ຐິປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ, ວິມຸຕ຺ຕິປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊາ, ສີລປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ? ອິຘ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊາ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ…ເປ… ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊາ, ສີລປາຣິສຸທ຺ຘິ. ອິຕິ ເອວຣູປິໍ ສີລປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອປຣິປູຣໍ ວາ ປຣິປູເຣສ຺ສາມິ ປຣິປູຣໍ ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາຍ ອນຸຄ຺ຄເຫສ຺ສາມີຕິ, ໂຍ ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ໂທ ຈ ວາຍາໂມ ຈ ອຸສ຺ສາໂຫ ຈ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີ ຈ ອປ຺ປຏິວານີ ຈ ສຕິ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊາ, ສີລປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊາ, ຈິຕ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ? ອິຘ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊາ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊາ, ຈິຕ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິ. ອິຕິ ເອວຣູປິໍ ຈິຕ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອປຣິປູຣໍ ວາ ປຣິປູເຣສ຺ສາມິ ປຣິປູຣໍ ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາຍ ອນຸຄ຺ຄເຫສ຺ສາມີຕິ, ໂຍ ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ໂທ ຈ ວາຍາໂມ ຈ ອຸສ຺ສາໂຫ ຈ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີ ຈ ອປ຺ປຏິວານີ ຈ ສຕິ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊາ, ຈິຕ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊາ, ທິຏ຺ຐິປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ? ອິຘ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊາ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊາ, ທິຏ຺ຐິປາຣິສຸທ຺ຘິ. ອິຕິ ເອວຣູປິໍ ທິຏ຺ຐິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອປຣິປູຣໍ ວາ…ເປ… ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາຍ ອນຸຄ຺ຄເຫສ຺ສາມີຕິ, ໂຍ ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ໂທ ຈ ວາຍາໂມ ຈ ອຸສ຺ສາໂຫ ຈ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີ ຈ ອປ຺ປຏິວານີ ຈ ສຕິ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊາ, ທິຏ຺ຐິປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊາ, ວິມຸຕ຺ຕິປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ? ສ ໂຂ ໂສ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊາ, ອຣິຍສາວໂກ ອິມິນາ ຈ ສີລປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອິມິນາ ຈ ຈິຕ຺ຕປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອິມິນາ ຈ ທິຏ຺ຐິປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຊນີເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຣາເຊຕິ, ວິໂມຈນີເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ວິໂມເຈຕິ. ໂສ ຣຊນີເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຣາເຊຕ຺ວາ, ວິໂມຈນີເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ວິໂມເຈຕ຺ວາ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິໍ ຜຸສຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊາ, ວິມຸຕ຺ຕິປາຣິສຸທ຺ຘິ. ອິຕິ ເອວຣູປິໍ ວິມຸຕ຺ຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ອປຣິປູຣໍ ວາ ປຣິປູເຣສ຺ສາມິ ປຣິປູຣໍ ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາຍ ອນຸຄ຺ຄເຫສ຺ສາມີຕິ, ໂຍ ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ໂທ ຈ ວາຍາໂມ ຈ ອຸສ຺ສາໂຫ ຈ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີ ຈ ອປ຺ປຏິວານີ ຈ ສຕິ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ, ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊາ, ວິມຸຕ຺ຕິປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄໍ.

‘‘ອິມານິ ໂຂ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄານິ ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕານິ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ ໂສກປຣິເທວານໍ ສມຕິກ຺ກມາຍ ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຍ ຎາຍສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ວປ຺ປສຸຕ຺ຕໍ

໑໙໕. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສກ຺ເກສຸ ວິຫຣຕິ ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ວປ຺ໂປ ສກ຺ໂກ ນິຄຓ຺ຐສາວໂກ ເຍນາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ວປ຺ປໍ ສກ຺ກໍ ນິຄຓ຺ຐສາວກໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອິຘສ຺ສ, ວປ຺ປ, ກາເຍນ ສໍວຸໂຕ ວາຈາຍ ສໍວຸໂຕ ມນສາ ສໍວຸໂຕ ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາ ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທາ. ປສ຺ສສິ ໂນ ຕ຺ວໍ, ວປ຺ປ, ຕໍ ຐານໍ ຍໂຕນິທານໍ ປຸຣິສໍ ທຸກ຺ຂເວທນິຍາ ອາສວາ ອສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ [ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ (ກ.)] ອຠິສມ຺ປຣາຍ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ປສ຺ສາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕໍ ຐານໍ. ອິຘສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ປຸພ຺ເພ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ ອວິປກ຺ກວິປາກໍ. ຕໂຕນິທານໍ ປຸຣິສໍ ທຸກ຺ຂເວທນິຍາ ອາສວາ ອສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ ອຠິສມ຺ປຣາຍ’’ນ຺ຕິ. ອຍຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ວປ຺ເປນ ສກ຺ເກນ ນິຄຓ຺ຐສາວເກນ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ຕຣາກຖາ ວິປ຺ປກຕາ ໂຫຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນ ອຸປຏ຺ຐານສາລາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ; ກາ ຈ ປນ ໂວ ອນ຺ຕຣາກຖາ ວິປ຺ປກຕາ’’ຕິ? ‘‘ອິຘາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ວປ຺ປໍ ສກ຺ກໍ ນິຄຓ຺ຐສາວກໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ອິຘສ຺ສ, ວປ຺ປ, ກາເຍນ ສໍວຸໂຕ ວາຈາຍ ສໍວຸໂຕ ມນສາ ສໍວຸໂຕ ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາ ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທາ. ປສ຺ສສິ ໂນ ຕ຺ວໍ, ວປ຺ປ, ຕໍ ຐານໍ ຍໂຕນິທານໍ ປຸຣິສໍ ທຸກ຺ຂເວທນິຍາ ອາສວາ ອສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ ອຠິສມ຺ປຣາຍ’ນ຺ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ວປ຺ໂປ ສກ຺ໂກ ນິຄຓ຺ຐສາວໂກ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ປສ຺ສາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕໍ ຐານໍ. ອິຘສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ປຸພ຺ເພ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ ອວິປກ຺ກວິປາກໍ. ຕໂຕນິທານໍ ປຸຣິສໍ ທຸກ຺ຂເວທນິຍາ ອາສວາ ອສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ ອຠິສມ຺ປຣາຍ’ນ຺ຕິ. ອຍໍ ໂຂ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ວປ຺ເປນ ສກ຺ເກນ ນິຄຓ຺ຐສາວເກນ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ຕຣາກຖາ ວິປ຺ປກຕາ; ອຖ ຠຄວາ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ວປ຺ປໍ ສກ຺ກໍ ນິຄຓ຺ຐສາວກໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສເຈ ເມ ຕ຺ວໍ, ວປ຺ປ, ອນຸຎ຺ເຎຍ຺ຍຎ຺ເຈວ ອນຸຊາເນຍ຺ຍາສິ, ປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ພຎ຺ຈ ປຏິກ຺ໂກເສຍ຺ຍາສິ, ຍສ຺ສ ຈ ເມ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ນ ຊາເນຍ຺ຍາສິ ມເມເວຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕຣິ ປຏິປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ – ‘ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ກຖໍ, ອິມສ຺ສ ໂກ ອຕ຺ໂຖ’ຕິ, ສິຍາ ໂນ ເອຕ຺ຖ ກຖາສລ຺ລາໂປ’’ຕິ. ‘‘ອນຸຎ຺ເຎຍ຺ຍຎ຺ເຈວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ອນຸຊານິສ຺ສາມິ, ປຏິກ຺ໂກສິຕພ຺ພຎ຺ຈ ປຏິກ຺ໂກສິສ຺ສາມິ, ຍສ຺ສ ຈາຫໍ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ນ ຊານິສ຺ສາມິ ຠຄວນ຺ຕໍເຍເວຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕຣິ ປຏິປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ – ‘ອິທໍ ຠນ຺ເຕ, ກຖໍ, ອິມສ຺ສ ໂກ ອຕ຺ໂຖ’ຕິ? ໂຫຕຸ ໂນ ເອຕ຺ຖ ກຖາສລ຺ລາໂປ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ວປ຺ປ, ເຍ ກາຍສມາຣມ຺ຠປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ກາຍສມາຣມ຺ຠາ ປຏິວິຣຕສ຺ສ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ໂສ ນວຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ, ປຸຣາຓຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ຜຸສ຺ສ ຜຸສ຺ສ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິກາ ນິຊ຺ຊຣາ ອກາລິກາ ເອຫິປສ຺ສິກາ ໂອປເນຍ຺ຍິກາ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພາ ວິຎ຺ຎູຫິ [ວິຎ຺ຎູຫີຕິ (ສີ. ປີ. ກ.) ສໍ. ນິ. ໔.໓໖໔ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ]. ປສ຺ສສິ ໂນ ຕ຺ວໍ, ວປ຺ປ, ຕໍ ຐານໍ ຍໂຕນິທານໍ ປຸຣິສໍ ທຸກ຺ຂເວທນິຍາ ອາສວາ ອສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ ອຠິສມ຺ປຣາຍ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ວປ຺ປ, ເຍ ວຈີສມາຣມ຺ຠປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ວຈີສມາຣມ຺ຠາ ປຏິວິຣຕສ຺ສ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ໂສ ນວຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ, ປຸຣາຓຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ຜຸສ຺ສ ຜຸສ຺ສ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ. ສນ຺ທິຏ຺ຐິກາ ນິຊ຺ຊຣາ ອກາລິກາ ເອຫິປສ຺ສິກາ ໂອປເນຍ຺ຍິກາ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພາ ວິຎ຺ຎູຫິ. ປສ຺ສສິ ໂນ ຕ຺ວໍ, ວປ຺ປ, ຕໍ ຐານໍ ຍໂຕນິທານໍ ປຸຣິສໍ ທຸກ຺ຂເວທນິຍາ ອາສວາ ອສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ ອຠິສມ຺ປຣາຍ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ວປ຺ປ, ເຍ ມໂນສມາຣມ຺ຠປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ມໂນສມາຣມ຺ຠາ ປຏິວິຣຕສ຺ສ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ໂສ ນວຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ, ປຸຣາຓຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ຜຸສ຺ສ ຜຸສ຺ສ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ. ສນ຺ທິຏ຺ຐິກາ ນິຊ຺ຊຣາ ອກາລິກາ ເອຫິປສ຺ສິກາ ໂອປເນຍ຺ຍິກາ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພາ ວິຎ຺ຎູຫິ. ປສ຺ສສິ ໂນ ຕ຺ວໍ, ວປ຺ປ, ຕໍ ຐານໍ ຍໂຕນິທານໍ ປຸຣິສໍ ທຸກ຺ຂເວທນິຍາ ອາສວາ ອສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ ອຠິສມ຺ປຣາຍ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ວປ຺ປ, ເຍ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາ ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທາ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ໂສ ນວຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ, ປຸຣາຓຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ຜຸສ຺ສ ຜຸສ຺ສ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ. ສນ຺ທິຏ຺ຐິກາ ນິຊ຺ຊຣາ ອກາລິກາ ເອຫິປສ຺ສິກາ ໂອປເນຍ຺ຍິກາ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພາ ວິຎ຺ຎູຫິ. ປສ຺ສສິ ໂນ ຕ຺ວໍ, ວປ຺ປ, ຕໍ ຐານໍ ຍໂຕນິທານໍ ປຸຣິສໍ ທຸກ຺ຂເວທນິຍາ ອາສວາ ອສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ ອຠິສມ຺ປຣາຍ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ເອວໍ ສມ຺ມາ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ໂຂ, ວປ຺ປ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຉ ສຕຕວິຫາຣາ ອຘິຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ໂສ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ ນ ທຸມ຺ມໂນ; ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ…ເປ… ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ…ເປ... ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ…ເປ… ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ…ເປ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ ນ ທຸມ຺ມໂນ; ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ. ໂສ ກາຍປຣິຍນ຺ຕິກໍ ເວທນໍ ເວທິຍມາໂນ ‘ກາຍປຣິຍນ຺ຕິກໍ ເວທນໍ ເວທິຍາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ຊີວິຕປຣິຍນ຺ຕິກໍ ເວທນໍ ເວທິຍມາໂນ ‘ຊີວິຕປຣິຍນ຺ຕິກໍ ເວທນໍ ເວທິຍາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ‘ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ອຸທ຺ຘໍ ຊີວິຕປຣິຍາທານາ ອິເຘວ ສພ຺ພເວທຍິຕານິ ອນຠິນນ຺ທິຕານິ ສີຕີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ’’.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ວປ຺ປ, ຖູຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ຉາຍາ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ກຸທ຺ທາລປິຏກໍ ອາທາຍ. ໂສ ຕໍ ຖູຓໍ ມູເລ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ; ມູເລ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປລິຂເຓຍ຺ຍ; ປລິຂຓິຕ຺ວາ ມູລານິ ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍ, ອນ຺ຕມໂສ ອຸສີຣນາຬິມຕ຺ຕານິປິ [ອຸສີຣນາຬມຕ຺ຕານິປິ (ສີ.)]. ໂສ ຕໍ ຖູຓໍ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ. ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ເຉຕ຺ວາ ຜາເລຍ຺ຍ. ຜາເລຕ຺ວາ ສກລິກໍ ສກລິກໍ ກເຣຍ຺ຍ. ສກລິກໍ ສກລິກໍ ກຕ຺ວາ ວາຕາຕເປ ວິໂສເສຍ຺ຍ. ວາຕາຕເປ ວິໂສເສຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິນາ ຑເຫຍ຺ຍ. ອຄ຺ຄິນາ ຑເຫຕ຺ວາ ມສິໍ ກເຣຍ຺ຍ. ມສິໍ ກຣິຕ຺ວາ ມຫາວາເຕ ວາ ໂອຜຸເຓຍ຺ຍ ນທິຍາ ວາ ສີຆໂສຕາຍ ປວາເຫຍ຺ຍ. ເອວໍ ຫິສ຺ສ, ວປ຺ປ, ຍາ ຖູຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ຉາຍາ ສາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ວປ຺ປ, ເອວໍ ສມ຺ມາ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຉ ສຕຕວິຫາຣາ ອຘິຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ໂສ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ ນ ທຸມ຺ມໂນ; ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ…ເປ… ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ…ເປ… ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ…ເປ… ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ…ເປ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ ນ ທຸມ຺ມໂນ; ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ. ໂສ ກາຍປຣິຍນ຺ຕິກໍ ເວທນໍ ເວທິຍມາໂນ ‘ກາຍປຣິຍນ຺ຕິກໍ ເວທນໍ ເວທິຍາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ຊີວິຕປຣິຍນ຺ຕິກໍ ເວທນໍ ເວທິຍມາໂນ ‘ຊີວິຕປຣິຍນ຺ຕິກໍ ເວທນໍ ເວທິຍາມີ’ຕິ ປຊານາຕິ; ‘ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ອຸທ຺ຘໍ ຊີວິຕປຣິຍາທານາ ອິເຘວ ສພ຺ພເວທຍິຕານິ ອນຠິນນ຺ທິຕານິ ສີຕີ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ ປຊານາຕິ’’.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ວປ຺ໂປ ສກ຺ໂກ ນິຄຓ຺ຐສາວໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣິໂສ ອຸທຍຕ຺ຖິໂກ ອສ຺ສປຓິຍໍ ໂປເສຍ຺ຍ. ໂສ ອຸທຍຎ຺ເຈວ ນາຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອຸຕ຺ຕຣິຎ຺ຈ ກິລມຖສ຺ສ ວິຆາຕສ຺ສ ຠາຄີ ອສ຺ສ. ເອວເມວໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຸທຍຕ຺ຖິໂກ ພາເລ ນິຄຓ຺ເຐ ປຍິຣຸປາສິໍ. ສ຺ວາຫໍ ອຸທຍຎ຺ເຈວ ນາຘິຄຈ຺ຉິໍ, ອຸຕ຺ຕຣິຎ຺ຈ ກິລມຖສ຺ສ ວິຆາຕສ຺ສ ຠາຄີ ອໂຫສິໍ. ເອສາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ໂຍ ເມ ພາເລສຸ ນິຄຓ຺ເຐສຸ ປສາໂທ ຕໍ ມຫາວາເຕ ວາ ໂອຜຸຓາມິ ນທິຍາ ວາ ສີຆໂສຕາຍ ປວາເຫມິ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ສາຬ຺ຫສຸຕ຺ຕໍ

໑໙໖. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ອຖ ໂຂ ສາຬ຺ໂຫ ຈ ລິຈ຺ຉວິ ອຠໂຍ ຈ ລິຈ຺ຉວິ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ສາຬ຺ໂຫ ລິຈ຺ຉວິ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ສນ຺ຕິ, ຠນ຺ເຕ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ທ຺ວເຍນ ໂອຆສ຺ສ ນິຕ຺ຖຣຓໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ – ສີລວິສຸທ຺ຘິເຫຕຸ ຈ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາເຫຕຸ ຈ. ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ກິມາຫາ’’ຕິ?

‘‘ສີລວິສຸທ຺ຘິໍ ໂຂ ອຫໍ, ສາຬ຺ຫ, ອຎ຺ຎຕຣໍ ສາມຎ຺ຎງ຺ຄນ຺ຕິ ວທາມິ. ເຍ ເຕ, ສາຬ຺ຫ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາວາທາ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາສາຣາ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາອລ຺ລີນາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ເຕ ໂອຆສ຺ສ ນິຕ຺ຖຣຓາຍ. ເຍປິ ເຕ, ສາຬ຺ຫ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາຣາ ອປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາຣາ ອປຣິສຸທ຺ຘມໂນສມາຈາຣາ ອປຣິສຸທ຺ຘາຊີວາ, ອຠພ຺ພາ ເຕ ຎາຓທສ຺ສນາຍ ອນຸຕ຺ຕຣາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສາຬ຺ຫ, ປຸຣິໂສ ນທິໍ ຕຣິຕຸກາໂມ ຕິຓ຺ຫໍ ກຸຐາຣິໍ [ກຸຘາຣິໍ (ກ.)] ອາທາຍ ວນໍ ປວິເສຍ຺ຍ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ມຫຕິໍ ສາລລຏ຺ຐິໍ ອຸຊຸໍ ນວໍ ອກຸກ຺ກຸຈ຺ຈກຊາຕໍ. ຕເມນໍ ມູເລ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ; ມູເລ ເຉຕ຺ວາ ອຄ຺ເຄ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ; ອຄ຺ເຄ ເຉຕ຺ວາ ສາຂາປລາສໍ ສຸວິໂສຘິຕໍ ວິໂສເຘຍ຺ຍ; ສາຂາປລາສໍ ສຸວິໂສຘິຕໍ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ກຸຐາຣີຫິ ຕຈ຺ເຉຍ຺ຍ; ກຸຐາຣີຫິ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ວາສີຫິ ຕຈ຺ເຉຍ຺ຍ; ວາສີຫິ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ເລຂຓິຍາ ລິເຂຍ຺ຍ; ເລຂຓິຍາ ລິຂິຕ຺ວາ ປາສາຓຄຸເຬນ ໂຘເວຍ຺ຍ [ໂຘເປຍ຺ຍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]; ປາສາຓຄຸເຬນ ໂຘເວຕ຺ວາ ນທິໍ ປຕາເຣຍ຺ຍ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ສາຬ຺ຫ, ຠພ຺ໂພ ນຸ ໂຂ ໂສ ປຸຣິໂສ ນທິໍ ຕຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ’’? ‘‘ອສຸ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ສາລລຏ຺ຐິ ພຫິທ຺ຘາ ສຸປຣິກມ຺ມກຕາ ອນ຺ໂຕ ອວິສຸທ຺ຘາ. ຕສ຺ເສຕໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ – ສາລລຏ຺ຐິ ສໍສີທິສ຺ສຕິ, ປຸຣິໂສ ອນຍພ຺ຍສນໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ສາຬ຺ຫ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາວາທາ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາສາຣາ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາອລ຺ລີນາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ອຠພ຺ພາ ເຕ ໂອຆສ຺ສ ນິຕ຺ຖຣຓາຍ. ເຍປິ ເຕ, ສາຬ຺ຫ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາຣາ ອປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາຣາ ອປຣິສຸທ຺ຘມໂນສມາຈາຣາ ອປຣິສຸທ຺ຘາຊີວາ, ອຠພ຺ພາ ເຕ ຎາຓທສ຺ສນາຍ ອນຸຕ຺ຕຣາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ.

‘‘ເຍ ຈ ໂຂ ເຕ, ສາຬ຺ຫ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາວາທາ ນ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາສາຣາ ນ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາອລ຺ລີນາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ຠພ຺ພາ ເຕ ໂອຆສ຺ສ ນິຕ຺ຖຣຓາຍ. ເຍປິ ເຕ, ສາຬ຺ຫ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາຣາ ປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາຣາ ປຣິສຸທ຺ຘມໂນສມາຈາຣາ ປຣິສຸທ຺ຘາຊີວາ, ຠພ຺ພາ ເຕ ຎາຓທສ຺ສນາຍ ອນຸຕ຺ຕຣາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສາຬ຺ຫ, ປຸຣິໂສ ນທິໍ ຕຣິຕຸກາໂມ ຕິຓ຺ຫໍ ກຸຐາຣິໍ ອາທາຍ ວນໍ ປວິເສຍ຺ຍ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ມຫຕິໍ ສາລລຏ຺ຐິໍ ອຸຊຸໍ ນວໍ ອກຸກ຺ກຸຈ຺ຈກຊາຕໍ. ຕເມນໍ ມູເລ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ; ມູເລ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຄ຺ເຄ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ; ອຄ຺ເຄ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສາຂາປລາສໍ ສຸວິໂສຘິຕໍ ວິໂສເຘຍ຺ຍ; ສາຂາປລາສໍ ສຸວິໂສຘິຕໍ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ກຸຐາຣີຫິ ຕຈ຺ເຉຍ຺ຍ; ກຸຐາຣີຫິ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ວາສີຫິ ຕຈ຺ເຉຍ຺ຍ; ວາສີຫິ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ນິຂາທນໍ ອາທາຍ ອນ຺ໂຕ ສຸວິໂສຘິຕໍ ວິໂສເຘຍ຺ຍ; ອນ຺ໂຕ ສຸວິໂສຘິຕໍ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ເລຂຓິຍາ ລິເຂຍ຺ຍ; ເລຂຓິຍາ ລິຂິຕ຺ວາ ປາສາຓຄຸເຬນ ໂຘເວຍ຺ຍ; ປາສາຓຄຸເຬນ ໂຘເວຕ຺ວາ ນາວໍ ກເຣຍ຺ຍ; ນາວໍ ກຕ຺ວາ ຜິຍາຣິຕ຺ຕໍ [ປິຍາຣິຕ຺ຕໍ (ສີ. ປີ.)] ພນ຺ເຘຍ຺ຍ; ຜິຍາຣິຕ຺ຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນທິໍ ປຕາເຣຍ຺ຍ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ສາຬ຺ຫ, ຠພ຺ໂພ ນຸ ໂຂ ໂສ ປຸຣິໂສ ນທິໍ ຕຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ’’? ‘‘ອສຸ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ສາລລຏ຺ຐິ ພຫິທ຺ຘາ ສຸປຣິກມ຺ມກຕາ, ອນ຺ໂຕ ສຸວິສຸທ຺ຘາ ນາວາກຕາ [ສຸວິສຸທ຺ຘກຕາ (ກ.)] ຜິຍາຣິຕ຺ຕພທ຺ຘາ. ຕສ຺ເສຕໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ – ‘ນາວາ ນ ສໍສີທິສ຺ສຕິ, ປຸຣິໂສ ໂສຕ຺ຖິນາ ປາຣໍ ຄມິສ຺ສຕີ’’’ຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ສາຬ຺ຫ, ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາວາທາ ນ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາສາຣາ ນ ຕໂປຊິຄຸຈ຺ຉາອລ຺ລີນາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ຠພ຺ພາ ເຕ ໂອຆສ຺ສ ນິຕ຺ຖຣຓາຍ. ເຍປິ ເຕ, ສາຬ຺ຫ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາຣາ ປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາຣາ ປຣິສຸທ຺ຘມໂນສມາຈາຣາ ປຣິສຸທ຺ຘາຊີວາ, ຠພ຺ພາ ເຕ ຎາຓທສ຺ສນາຍ ອນຸຕ຺ຕຣາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສາຬ຺ຫ, ໂຍຘາຊີໂວ ພຫູນິ ເຈປິ ກຓ຺ຑຈິຕ຺ຣການິ ຊານາຕິ; ອຖ ໂຂ ໂສ ຕີຫິ ຐາເນຫິ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ເຕວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ທູເຣປາຕີ ຈ, ອກ຺ຂຓເວຘີ ຈ, ມຫໂຕ ຈ ກາຍສ຺ສ ປທາເລຕາ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສາຬ຺ຫ, ໂຍຘາຊີໂວ ທູເຣປາຕີ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ສາຬ຺ຫ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາສມາຘິ ໂຫຕິ. ສມ຺ມາສມາຘິ, ສາຬ຺ຫ, ອຣິຍສາວໂກ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ໂອຬາຣິກໍ ວາ ສຸຂຸມໍ ວາ ຫີນໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ. ຍາ ກາຈິ ເວທນາ…ເປ… ຍາ ກາຈິ ສຎ຺ຎາ… ເຍ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ… ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ໂອຬາຣິກໍ ວາ ສຸຂຸມໍ ວາ ຫີນໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ ຍໍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ວາ, ສພ຺ພໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມໂສ ອຕ຺ຕາ’ຕິ ເອວເມຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສາຬ຺ຫ, ໂຍຘາຊີໂວ ອກ຺ຂຓເວຘີ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ສາຬ຺ຫ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ສາຬ຺ຫ, ອຣິຍສາວໂກ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ສາຬ຺ຫ, ໂຍຘາຊີໂວ ມຫໂຕ ກາຍສ຺ສ ປທາເລຕາ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ສາຬ຺ຫ, ອຣິຍສາວໂກ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິ, ສາຬ຺ຫ, ອຣິຍສາວໂກ ມຫນ຺ຕໍ ອວິຊ຺ຊາກ຺ຂນ຺ຘໍ ປທາເລຕີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ມລ຺ລິກາເທວີສຸຕ຺ຕໍ

໑໙໗. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ມລ຺ລິກາ ເທວີ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ມລ຺ລິກາ ເທວີ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ມິເຘກຈ຺ໂຈ ມາຕຸຄາໂມ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ ຈ ໂຫຕິ ທຸຣູປາ ສຸປາປິກາ [ສ຺ຍາ. ປີ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ‘‘ທຸພ຺ພໂຓ ຈ ໂຫຕິ ທຸຣູໂປ ສຸປາປໂກ’’ຕິ ເອວມາທິນາ ປຸລ຺ລິງ຺ຄິກວເສນ ທິສ຺ສຕິ] ທສ຺ສນາຍ; ທລິທ຺ທາ ຈ ໂຫຕິ ອປ຺ປສ຺ສກາ ອປ຺ປໂຠຄາ ອປ຺ເປສກ຺ຂາ ຈ?

‘‘ໂກ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ມິເຘກຈ຺ໂຈ ມາຕຸຄາໂມ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ ຈ ໂຫຕິ ທຸຣູປາ ສຸປາປິກາ ທສ຺ສນາຍ; ອຑ຺ຒາ ຈ ໂຫຕິ ມຫທ຺ຘນາ ມຫາໂຠຄາ ມເຫສກ຺ຂາ ຈ?

‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ມິເຘກຈ຺ໂຈ ມາຕຸຄາໂມ ອຠິຣູປາ ຈ ໂຫຕິ ທສ຺ສນີຍາ ປາສາທິກາ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ; ທລິທ຺ທາ ຈ ໂຫຕິ ອປ຺ປສ຺ສກາ ອປ຺ປໂຠຄາ ອປ຺ເປສກ຺ຂາ ຈ?

‘‘ໂກ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ມິເຘກຈ຺ໂຈ ມາຕຸຄາໂມ ອຠິຣູປາ ຈ ໂຫຕິ ທສ຺ສນີຍາ ປາສາທິກາ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ, ອຑ຺ຒາ ຈ ໂຫຕິ ມຫທ຺ຘນາ ມຫາໂຠຄາ ມເຫສກ຺ຂາ ຈາ’’ຕິ?

‘‘ອິຘ, ມລ຺ລິເກ, ເອກຈ຺ໂຈ ມາຕຸຄາໂມ ໂກຘນາ ໂຫຕິ ອຸປາຍາສພຫຸລາ. ອປ຺ປມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕາ ສມານາ ອຠິສຊ຺ຊຕິ ກຸປ຺ປຕິ ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ປຕິຕ຺ຖີຍຕິ, ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ. ສາ [ໂສ (ສ຺ຍາ.)] ນ ທາຕາ ໂຫຕິ ສມຓສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ອນ຺ນໍ ປານໍ ວຕ຺ຖໍ ຍານໍ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍໍ. ອິສ຺ສາມນິກາ [ອິສ຺ສາມນໂກ (ສ຺ຍາ.)] ໂຂ ປນ ໂຫຕິ; ປຣລາຠສກ຺ກາຣຄຣຸກາຣມານນວນ຺ທນປູຊນາສຸ ອິສ຺ສຕິ ອຸປທຸສ຺ສຕິ ອິສ຺ສໍ ພນ຺ຘຕິ. ສາ ເຈ ຕໂຕ ຈຸຕາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ສາ [ໂສ (ສ຺ຍາ.)] ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ປຈ຺ຈາຊາຍຕິ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ ຈ ໂຫຕິ ທຸຣູປາ ສຸປາປິກາ ທສ຺ສນາຍ; ທລິທ຺ທາ ຈ ໂຫຕິ ອປ຺ປສ຺ສກາ ອປ຺ປໂຠຄາ ອປ຺ເປສກ຺ຂາ ຈ.

‘‘ອິຘ ປນ, ມລ຺ລິເກ, ເອກຈ຺ໂຈ ມາຕຸຄາໂມ ໂກຘນາ ໂຫຕິ ອຸປາຍາສພຫຸລາ. ອປ຺ປມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕາ ສມານາ ອຠິສຊ຺ຊຕິ ກຸປ຺ປຕິ ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ປຕິຕ຺ຖີຍຕິ, ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ. ສາ ທາຕາ ໂຫຕິ ສມຓສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ອນ຺ນໍ ປານໍ ວຕ຺ຖໍ ຍານໍ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍໍ. ອນິສ຺ສາມນິກາ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ; ປຣລາຠສກ຺ກາຣຄຣຸກາຣມານນວນ຺ທນປູຊນາສຸ ນ ອິສ຺ສຕິ ນ ອຸປທຸສ຺ສຕິ ນ ອິສ຺ສໍ ພນ຺ຘຕິ. ສາ ເຈ ຕໂຕ ຈຸຕາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ສາ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ປຈ຺ຈາຊາຍຕິ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ ຈ ໂຫຕິ ທຸຣູປາ ສຸປາປິກາ ທສ຺ສນາຍ; ອຑ຺ຒາ ຈ ໂຫຕິ ມຫທ຺ຘນາ ມຫາໂຠຄາ ມເຫສກ຺ຂາ ຈ.

‘‘ອິຘ ປນ, ມລ຺ລິເກ, ເອກຈ຺ໂຈ ມາຕຸຄາໂມ ອກ຺ໂກຘນາ ໂຫຕິ ອນຸປາຍາສພຫຸລາ. ພຫຸມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕາ ສມານາ ນາຠິສຊ຺ຊຕິ ນ ກຸປ຺ປຕິ ນ ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ນ ປຕິຕ຺ຖີຍຕິ, ນ ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ. ສາ ນ ທາຕາ ໂຫຕິ ສມຓສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ອນ຺ນໍ ປານໍ ວຕ຺ຖໍ ຍານໍ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍໍ. ອິສ຺ສາມນິກາ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ; ປຣລາຠສກ຺ກາຣຄຣຸກາຣມານນວນ຺ທນປູຊນາສຸ ອິສ຺ສຕິ ອຸປທຸສ຺ສຕິ ອິສ຺ສໍ ພນ຺ຘຕິ. ສາ ເຈ ຕໂຕ ຈຸຕາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ສາ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ປຈ຺ຈາຊາຍຕິ ອຠິຣູປາ ຈ ໂຫຕິ ທສ຺ສນີຍາ ປາສາທິກາ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ; ທລິທ຺ທາ ຈ ໂຫຕິ ອປ຺ປສ຺ສກາ ອປ຺ປໂຠຄາ ອປ຺ເປສກ຺ຂາ ຈ.

‘‘ອິຘ ປນ, ມລ຺ລິເກ, ເອກຈ຺ໂຈ ມາຕຸຄາໂມ ອກ຺ໂກຘນາ ໂຫຕິ ອນຸປາຍາສພຫຸລາ. ພຫຸມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕາ ສມານາ ນາຠິສຊ຺ຊຕິ ນ ກຸປ຺ປຕິ ນ ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ນ ປຕິຕ຺ຖີຍຕິ, ນ ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ. ສາ ທາຕາ ໂຫຕິ ສມຓສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ອນ຺ນໍ ປານໍ ວຕ຺ຖໍ ຍານໍ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍໍ. ອນິສ຺ສາມນິກາ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ; ປຣລາຠສກ຺ກາຣຄຣຸກາຣມານນວນ຺ທນປູຊນາສຸ ນ ອິສ຺ສຕິ ນ ອຸປທຸສ຺ສຕິ ນ ອິສ຺ສໍ ພນ຺ຘຕິ. ສາ ເຈ ຕໂຕ ຈຸຕາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ສາ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ປຈ຺ຈາຊາຍຕິ ອຠິຣູປາ ຈ ໂຫຕິ ທສ຺ສນີຍາ ປາສາທິກາ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ; ອຑ຺ຒາ ຈ ໂຫຕິ ມຫທ຺ຘນາ ມຫາໂຠຄາ ມເຫສກ຺ຂາ ຈ.

‘‘ອຍໍ ໂຂ, ມລ຺ລິເກ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ມິເຘກຈ຺ໂຈ ມາຕຸຄາໂມ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ ຈ ໂຫຕິ ທຸຣູປາ ສຸປາປິກາ ທສ຺ສນາຍ; ທລິທ຺ທາ ຈ ໂຫຕິ ອປ຺ປສ຺ສກາ ອປ຺ປໂຠຄາ ອປ຺ເປສກ຺ຂາ ຈ. ອຍໍ ປນ, ມລ຺ລິເກ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ມິເຘກຈ຺ໂຈ ມາຕຸຄາໂມ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ ຈ ໂຫຕິ ທຸຣູປາ ສຸປາປິກາ ທສ຺ສນາຍ; ອຑ຺ຒາ ຈ ໂຫຕິ ມຫທ຺ຘນາ ມຫາໂຠຄາ ມເຫສກ຺ຂາ ຈ. ອຍໍ ໂຂ, ມລ຺ລິເກ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ມິເຘກຈ຺ໂຈ ມາຕຸຄາໂມ ອຠິຣູປາ ຈ ໂຫຕິ ທສ຺ສນີຍາ ປາສາທິກາ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ; ທລິທ຺ທາ ຈ ໂຫຕິ ອປ຺ປສ຺ສກາ ອປ຺ປໂຠຄາ ອປ຺ເປສກ຺ຂາ ຈ. ອຍໍ ປນ, ມລ຺ລິເກ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ມິເຘກຈ຺ໂຈ ມາຕຸຄາໂມ ອຠິຣູປາ ຈ ໂຫຕິ ທສ຺ສນີຍາ ປາສາທິກາ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ; ອຑ຺ຒາ ຈ ໂຫຕິ ມຫທ຺ຘນາ ມຫາໂຠຄາ ມເຫສກ຺ຂາ ຈາ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ມລ຺ລິກາ ເທວີ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຍາ ນູນາຫໍ [ສາ ນູນາຫໍ (ສ຺ຍາ.), ຍໍ ນູນາຫໍ (ກ.)] ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎໍ ຊາຕິໍ [ອຎ຺ຎາຍ ຊາຕິຍາ (ສ຺ຍາ.)] ໂກຘນາ ອໂຫສິໍ ອຸປາຍາສພຫຸລາ, ອປ຺ປມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕາ ສມານາ ອຠິສຊ຺ຊິໍ ກຸປ຺ປິໍ ພ຺ຍາປຊ຺ຊິໍ ປຕິຕ຺ຖີຍິໍ ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕ຺ວາກາສິໍ, ສາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕຣຫິ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ ທຸຣູປາ ສຸປາປິກາ ທສ຺ສນາຍ.

‘‘ຍາ ນູນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎໍ ຊາຕິໍ ທາຕາ ອໂຫສິໍ ສມຓສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ອນ຺ນໍ ປານໍ ວຕ຺ຖໍ ຍານໍ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍໍ, ສາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕຣຫິ ອຑ຺ຒາ [ອຑ຺ຒາ ຈ (ສີ. ປີ. ກ.)] ມຫທ຺ຘນາ ມຫາໂຠຄາ.

‘‘ຍາ ນູນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎໍ ຊາຕິໍ ອນິສ຺ສາມນິກາ ອໂຫສິໍ, ປຣລາຠສກ຺ກາຣຄຣຸກາຣມານນວນ຺ທນປູຊນາສຸ ນ ອິສ຺ສິໍ ນ ອຸປທຸສ຺ສິໍ ນ ອິສ຺ສໍ ພນ຺ຘິໍ, ສາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕຣຫິ ມເຫສກ຺ຂາ. ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍ ຣາຊກຸເລ ຂຕ຺ຕິຍກຎ຺ຎາປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຎ຺ຎາປິ ຄຫປຕິກຎ຺ຎາປິ, ຕາສາຫໍ ອິສ຺ສຣາຘິປຈ຺ຈໍ ກາເຣມິ. ເອສາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ອກ຺ໂກຘນາ ຠວິສ຺ສາມິ ອນຸປາຍາສພຫຸລາ, ພຫຸມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕາ ສມານາ ນາຠິສຊ຺ຊິສ຺ສາມິ ນ ກຸປ຺ປິສ຺ສາມິ ນ ພ຺ຍາປຊ຺ຊິສ຺ສາມິ ນ ປຕິຕ຺ຖີຍິສ຺ສາມິ, ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ນ ປາຕຸກຣິສ຺ສາມິ; ທສ຺ສາມິ ສມຓສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ອນ຺ນໍ ປານໍ ວຕ຺ຖໍ ຍານໍ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍໍ. ອນິສ຺ສາມນິກາ ຠວິສ຺ສາມິ, ປຣລາຠສກ຺ກາຣຄຣຸກາຣມານນວນ຺ທນປູຊນາສຸ ນ ອິສ຺ສິສ຺ສາມິ ນ ອຸປທຸສ຺ສິສ຺ສາມິ ນ ອິສ຺ສໍ ພນ຺ຘິສ຺ສາມິ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ອຸປາສິກໍ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ອຕ຺ຕນ຺ຕປສຸຕ຺ຕໍ

໑໙໘. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ [ປຸ. ປ. ໑໗໔; ມ. ນິ. ໒.໗; ທີ. ນິ. ໓.໓໑໔; ອ. ນິ. ໓.໑໕໗-໑໖໓] ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ໂຫຕິ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ. ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣນ຺ຕໂປ ໂຫຕິ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ. ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ຈ ໂຫຕິ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ປຣນ຺ຕໂປ ຈ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ. ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ໂຫຕິ ນາຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ນ ປຣນ຺ຕໂປ ນ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ເນວ ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ນ ປຣນ຺ຕໂປ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ນິຈ຺ຉາໂຕ ນິພ຺ພຸໂຕ ສີຕີຠູໂຕ ສຸຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ພ຺ຣຫ຺ມຠູເຕນ ອຕ຺ຕນາ ວິຫຣຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ໂຫຕິ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອເຈລໂກ ໂຫຕິ ມຸຕ຺ຕາຈາໂຣ ຫຕ຺ຖາປເລຂໂນ ນເອຫິຠທ຺ທນ຺ຕິໂກ ນຕິຏ຺ຐຠທ຺ທນ຺ຕິໂກ ນາຠິຫຏໍ ນ ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕໍ ນ ນິມນ຺ຕນໍ ສາທິຍຕິ. ໂສ ນ ກຸມ຺ຠິມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ກໂຬປິມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ນ ເອຬກມນ຺ຕຣໍ ນ ທຓ຺ຑມນ຺ຕຣໍ ນ ມຸສລມນ຺ຕຣໍ ນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠຸຎ຺ຊມານານໍ ນ ຄພ຺ຠິນິຍາ ນ ປາຍມານາຍ ນ ປຸຣິສນ຺ຕຣຄຕາຍ ນ ສງ຺ກິຕ຺ຕີສຸ ນ ຍຕ຺ຖ ສາ ອຸປຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ ນ ຍຕ຺ຖ ມກ຺ຂິກາ ສຓ຺ຑສຓ຺ຑຈາຣິນີ ນ ມຈ຺ຉໍ ນ ມໍສໍ ນ ສຸຣໍ ນ ເມຣຍໍ ນ ຖຸໂສທກໍ ປິວຕິ. ໂສ ເອກາຄາຣິໂກ ວາ ໂຫຕິ ເອກາໂລປິໂກ ທ຺ວາຄາຣິໂກ ວາ ໂຫຕິ ທ຺ວາໂລປິໂກ…ເປ… ສຕ຺ຕາຄາຣິໂກ ວາ ໂຫຕິ ສຕ຺ຕາໂລປິໂກ; ເອກິສ຺ສາປິ ທຕ຺ຕິຍາ ຍາເປຕິ ທ຺ວີຫິປິ ທຕ຺ຕີຫິ ຍາເປຕິ…ເປ… ສຕ຺ຕຫິປິ ທຕ຺ຕີຫິ ຍາເປຕິ; ເອກາຫິກມ຺ປິ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ ທ຺ວາຫິກມ຺ປິ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ…ເປ… ສຕ຺ຕາຫິກມ຺ປິ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ. ອິຕິ ເອວຣູປໍ ອຑ຺ຒມາສິກມ຺ປິ ປຣິຍາຍຠຕ຺ຕໂຠຊນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ.

‘‘ໂສ ສາກຠກ຺ໂຂປິ ໂຫຕິ ສາມາກຠກ຺ໂຂປິ ໂຫຕິ ນີວາຣຠກ຺ໂຂປິ ໂຫຕິ ທທ຺ທຸລຠກ຺ໂຂປິ ໂຫຕິ ຫຏຠກ຺ໂຂປິ ໂຫຕິ ກຓຠກ຺ໂຂປິ ໂຫຕິ ອາຈາມຠກ຺ໂຂປິ ໂຫຕິ ປິຎ຺ຎາກຠກ຺ໂຂປິ ໂຫຕິ ຕິຓຠກ຺ໂຂປິ ໂຫຕິ ໂຄມຍຠກ຺ໂຂປິ ໂຫຕິ; ວນມູລຜລາຫາໂຣປິ ຍາເປຕິ ປວຕ຺ຕຜລໂຠຊີ.

‘‘ໂສ ສາຓານິປິ ຘາເຣຕິ ມສາຓານິປິ ຘາເຣຕິ ຉວທຸສ຺ສານິປິ ຘາເຣຕິ ປໍສຸກູລານິປິ ຘາເຣຕິ ຕິຣີຏານິປິ ຘາເຣຕິ ອຊິນມ຺ປິ ຘາເຣຕິ ອຊິນກ຺ຂິປມ຺ປິ ຘາເຣຕິ ກຸສຈີຣມ຺ປິ ຘາເຣຕິ ວາກຈີຣມ຺ປິ ຘາເຣຕິ ຜລກຈີຣມ຺ປິ ຘາເຣຕິ ເກສກມ຺ພລມ຺ປິ ຘາເຣຕິ ວາຬກມ຺ພລມ຺ປິ ຘາເຣຕິ ອຸລູກປກ຺ຂມ຺ປິ ຘາເຣຕິ; ເກສມສ຺ສຸໂລຈໂກປິ ໂຫຕິ ເກສມສ຺ສຸໂລຈນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ; ອຸພ຺ຠຏ຺ຐໂກປິ ໂຫຕິ ອາສນປ຺ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ; ອຸກ຺ກຸຏິໂກປິ ໂຫຕິ ອຸກ຺ກຸຏິກປ຺ປຘານມນຸຍຸຕ຺ໂຕ; ກຓ຺ຏກາປສ຺ສຍິໂກປິ ໂຫຕິ ກຓ຺ຏກາປສ຺ສເຍ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ; ສາຍຕຕິຍກມ຺ປິ ອຸທໂກໂຣຫນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ອິຕິ ເອວຣູປໍ ອເນກວິຫິຕໍ ກາຍສ຺ສ ອາຕາປນປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ໂຫຕິ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣນ຺ຕໂປ ໂຫຕິ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂອຣພ຺ຠິໂກ ໂຫຕິ ສູກຣິໂກ ສາກຸຓິໂກ ມາຄວິໂກ ລຸທ຺ໂທ ມຈ຺ຉຆາຕໂກ ໂຈໂຣ ໂຈຣຆາຕໂກ ໂຄຆາຕໂກ ພນ຺ຘນາຄາຣິໂກ, ເຍ ວາ ປນຎ຺ເຎປິ ເກຈິ ກຸຣູຣກມ຺ມນ຺ຕາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣນ຺ຕໂປ ໂຫຕິ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ຈ ໂຫຕິ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ປຣນ຺ຕໂປ ຈ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຣາຊາ ວາ ໂຫຕິ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ໂຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ໂຫຕິ ມຫາສາໂລ. ໂສ ປຸຣຕ຺ຖິເມນ ນຄຣສ຺ສ ນວໍ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ຂຣາຊິນໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ສປ຺ປິເຕເລນ ກາຍໍ ອພ຺ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ມຄວິສາເຓນ ປິຏ຺ຐິໍ ກຓ຺ຑຸວມາໂນ ນວໍ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ປວິສຕິ, ສທ຺ຘິໍ ມເຫສິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ຈ ປຸໂຣຫິເຕນ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ອນນ຺ຕຣຫິຕາຍ ຠູມິຍາ ຫຣິຕຸປລິຕ຺ຕາຍ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ. ເອກິສ຺ສາຍ ຄາວິຍາ ສຣູປວຈ຺ຉາຍ ຍໍ ເອກສ຺ມິໍ ຖເນ ຂີຣໍ ໂຫຕິ ເຕນ ຣາຊາ ຍາເປຕິ; ຍໍ ທຸຕິຍສ຺ມິໍ ຖເນ ຂີຣໍ ໂຫຕິ ເຕນ ມເຫສີ ຍາເປຕິ; ຍໍ ຕຕິຍສ຺ມິໍ ຖເນ ຂີຣໍ ໂຫຕິ ເຕນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຸໂຣຫິໂຕ ຍາເປຕິ; ຍໍ ຈຕຸຕ຺ຖສ຺ມິໍ ຖເນ ຂີຣໍ ໂຫຕິ ເຕນ ອຄ຺ຄິໍ ຊຸຫຕິ [ຊຸຫນ຺ຕິ (ສີ. ປີ.)]; ອວເສເສນ ວຈ຺ຉໂກ ຍາເປຕິ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘ເອຕ຺ຕກາ ອຸສຠາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ, ເອຕ຺ຕກາ ວຈ຺ຉຕຣາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ, ເອຕ຺ຕກາ ວຈ຺ຉຕຣິໂຍ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ, ເອຕ຺ຕກາ ອຊາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ, ເອຕ຺ຕກາ ອຸຣພ຺ຠາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ, (ເອຕ຺ຕກາ ອສ຺ສາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ຍຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ,) [( ) ນຕ຺ຖິ ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ] ເອຕ຺ຕກາ ຣຸກ຺ຂາ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕຸ ຍູປຕ຺ຖາຍ, ເອຕ຺ຕກາ ທພ຺ຠາ ລູຍນ຺ຕຸ ພຣິຫິສຕ຺ຖາຍາ’ຕິ [ປຣິກມ຺ມຕ຺ຖາຍາຕິ (ກ.)]. ເຍປິສ຺ສ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ທາສາຕິ ວາ ເປສ຺ສາຕິ ວາ ກມ຺ມກຣາຕິ ວາ ເຕປິ ທຓ຺ຑຕຊ຺ຊິຕາ ຠຍຕຊ຺ຊິຕາ ອສ຺ສຸມຸຂາ ຣຸທມານາ ປຣິກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ຈ ໂຫຕິ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ປຣນ຺ຕໂປ ຈ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ໂຫຕິ ນາຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ນ ປຣນ຺ຕໂປ ນ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ? ໂສ ອນຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ອປຣນ຺ຕໂປ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ນິຈ຺ຉາໂຕ ນິພ຺ພຸໂຕ ສີຕີຠູໂຕ ສຸຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ພ຺ຣຫ຺ມຠູເຕນ ອຕ຺ຕນາ ວິຫຣຕິ. ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ. ໂສ ອິມໍ ໂລກໍ ສເທວກໍ ສມາຣກໍ ສພ຺ຣຫ຺ມກໍ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ປຊໍ ສເທວມນຸສ຺ສໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທຕິ. ໂສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຕິ. ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ ຄຫປຕິ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວາ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ. ໂສ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຖາຄເຕ ສທ຺ຘໍ ປຏິລຠຕິ. ໂສ ເຕນ ສທ຺ຘາປຏິລາເຠນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ສມ຺ພາໂຘ ຆຣາວາໂສ ຣຊາປໂຖ, ອພ຺ໂຠກາໂສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ; ນຍິທໍ ສຸກຣໍ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕາ ເອກນ຺ຕປຣິປຸຓ຺ຓໍ ເອກນ຺ຕປຣິສຸທ຺ຘໍ ສງ຺ຂລິຂິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕຸໍ; ຍໍນູນາຫໍ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ອປ຺ປໍ ວາ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຫາຍ, ມຫນ຺ຕໍ ວາ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຫາຍ, ອປ຺ປໍ ວາ ຎາຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ປຫາຍ, ມຫນ຺ຕໍ ວາ ຎາຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ປຫາຍ, ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊຕິ.

‘‘ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ຠິກ຺ຂູນໍ ສິກ຺ຂາສາຊີວສມາປນ຺ໂນ ປາຓາຕິປາຕໍ ປຫາຍ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ ນິຫິຕທຓ຺ໂຑ ນິຫິຕສຕ຺ໂຖ ລຊ຺ຊີ ທຍາປນ຺ໂນ, ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີ ວິຫຣຕິ. ອທິນ຺ນາທານໍ ປຫາຍ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ ທິນ຺ນາທາຍີ ທິນ຺ນປາຏິກງ຺ຂີ, ອເຖເນນ ສຸຈິຠູເຕນ ອຕ຺ຕນາ ວິຫຣຕິ. ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຫາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ໂຫຕິ ອາຣາຈາຣີ ວິຣໂຕ ອສທ຺ຘມ຺ມາ ຄາມຘມ຺ມາ. ມຸສາວາທໍ ປຫາຍ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ ສຈ຺ຈວາທີ ສຈ຺ຈສນ຺ໂຘ ເຖໂຕ ປຈ຺ຈຍິໂກ ອວິສໍວາທໂກ ໂລກສ຺ສ. ປິສຸຓໍ ວາຈໍ ປຫາຍ ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ນ ອິໂຕ ສຸຕ຺ວາ ອມຸຕ຺ຣ ອກ຺ຂາຕາ ອິເມສໍ ເຠທາຍ, ນ ອມຸຕ຺ຣ ວາ ສຸຕ຺ວາ ອິເມສໍ ອກ຺ຂາຕາ ອມູສໍ ເຠທາຍ; ອິຕິ ຠິນ຺ນານໍ ວາ ສນ຺ຘາຕາ, ສຫິຕານໍ ວາ ອນຸປ຺ປທາຕາ, ສມຄ຺ຄາຣາໂມ ສມຄ຺ຄຣໂຕ ສມຄ຺ຄນນ຺ທີ ສມຄ຺ຄກຣຓິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ. ຜຣຸສໍ ວາຈໍ ປຫາຍ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ; ຍາ ສາ ວາຈາ ເນລາ ກຓ຺ຓສຸຂາ ເປມນີຍາ ຫທຍງ຺ຄມາ ໂປຣີ ພຫຸຊນກນ຺ຕາ ພຫຸຊນມນາປາ ຕຖາຣູປິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ. ສມ຺ຜປ຺ປລາປໍ ປຫາຍ ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ ກາລວາທີ ຠູຕວາທີ ອຕ຺ຕວາທີ ຘມ຺ມວາທີ ວິນຍວາທີ; ນິຘານວຕິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ ກາເລນ ສາປເທສໍ ປຣິຍນ຺ຕວຕິໍ ອຕ຺ຖສໍຫິຕໍ.

‘‘ໂສ ພີຊຄາມຠູຕຄາມສມາຣມ຺ຠາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ເອກຠຕ຺ຕິໂກ ໂຫຕິ ຣຕ຺ຕູປຣໂຕ ວິຣໂຕ ວິກາລໂຠຊນາ. ນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕວິສູກທສ຺ສນາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນຘາຣຓມຓ຺ຑນວິຠູສນຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ຊາຕຣູປຣຊຕປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອາມກຘຎ຺ຎປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອາມກມໍສປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອິຕ຺ຖິກຸມາຣິກປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ທາສິທາສປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອເຊຬກປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ກຸກ຺ກຸຏສູກຣປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ຫຕ຺ຖິຄວາສ຺ສວຬວປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸປຏິຄ຺ຄຫຓາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ທູເຕຍ຺ຍປຫິຓຄມນານຸໂຍຄາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ກຍວິກ຺ກຍາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ຕຸລາກູຏກໍສກູຏມານກູຏາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອຸກ຺ໂກຏນວຎ຺ຈນນິກຕິສາຈິໂຍຄາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ເຉທນວຘພນ຺ຘນວິປຣາໂມສອາໂລປສຫສາກາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ໂສ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ກາຍປຣິຫາຣິເກນ ຈີວເຣນ ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິເກນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ. ໂສ ເຍນ ເຍເນວ ປກ຺ກມຕິ ສມາທາເຍວ ປກ຺ກມຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ປກ຺ຂີ ສກຸໂຓ ເຍນ ເຍເນວ ເຑຕິ, ສປຕ຺ຕຠາໂຣວ ເຑຕິ; ເອວເມວໍ ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ກາຍປຣິຫາຣິເກນ ຈີວເຣນ ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິເກນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ. ໂສ ເຍນ ເຍເນວ ປກ຺ກມຕິ, ສມາທາເຍວ ປກ຺ກມຕິ. ໂສ ອິມິນາ ອຣິເຍນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອນວຊ຺ຊສຸຂໍ ປຏິສໍເວເທຕິ.

‘‘ໂສ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ; ຣກ຺ຂຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ; ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ… ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ… ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ… ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ; ຣກ຺ຂຕິ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ; ມນິນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ອິມິນາ ອຣິເຍນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອພ຺ຍາເສກສຸຂໍ ປຏິສໍເວເທຕິ.

‘‘ໂສ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ອາໂລກິເຕ ວິໂລກິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ສມິຎ຺ຊິເຕ ປສາຣິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣເຓ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ອສິເຕ ປີເຕ ຂາຍິເຕ ສາຍິເຕ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວກມ຺ເມ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ, ຄເຕ ຐິເຕ ນິສິນ຺ເນ ສຸຕ຺ເຕ ຊາຄຣິເຕ ຠາສິເຕ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວ ສມ຺ປຊານກາຣີ ໂຫຕິ.

‘‘ໂສ ອິມິນາ ຈ ອຣິເຍນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, (ອິມາຍ ຈ ອຣິຍາຍ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ,) [( ) ນຕ຺ຖິ ສີ. ສ຺ຍາ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ. ມ. ນິ. ໑.໒໙໖; ມ. ນິ. ໒.໑໓ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ອິມິນາ ຈ ອຣິເຍນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອິມິນາ ຈ ອຣິເຍນ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ສມນ຺ນາຄໂຕ [ສມນ຺ນາຄໂຕ. ໂສ (ກ.)] ວິວິຕ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ຠຊຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ປພ຺ພຕໍ ກນ຺ທຣໍ ຄິຣິຄຸຫໍ ສຸສານໍ ວນປ຺ປຕ຺ຖໍ ອພ຺ໂຠກາສໍ ປລາລປຸຎ຺ຊໍ. ໂສ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ນິສີທຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ໂສ ອຠິຊ຺ຌໍ ໂລເກ ປຫາຍ ວິຄຕາຠິຊ຺ເຌນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ, ອຠິຊ຺ຌາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ. ພ຺ຍາປາທປໂທສໍ ປຫາຍ ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີ, ພ຺ຍາປາທປໂທສາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ. ຖິນມິທ຺ຘໍ ປຫາຍ ວິຄຕຖິນມິທ຺ໂຘ ວິຫຣຕິ ອາໂລກສຎ຺ຎີ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ, ຖິນມິທ຺ຘາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຫາຍ ອນຸທ຺ຘໂຕ ວິຫຣຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ. ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ປຫາຍ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉ ວິຫຣຕິ ອກຖໍກຖີ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ. ໂສ ອິເມ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ.

‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓາຍ…ເປ… ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາຕຎາຓາຍ…ເປ… (ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ) ອາສວານໍ ຂຍຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ‘ອິເມ ອາສວາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ອາສວສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ເອວໍ ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ກາມາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ຠວາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ອວິຊ຺ຊາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ; ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ໂຫຕິ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ເນວຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ໂຫຕິ ນາຕ຺ຕປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ນ ປຣນ຺ຕໂປ ນ ປຣປຣິຕາປນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ນ ອຕ຺ຕນ຺ຕໂປ ນ ປຣນ຺ຕໂປ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ນິຈ຺ຉາໂຕ ນິພ຺ພຸໂຕ ສີຕີຠູໂຕ ສຸຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ພ຺ຣຫ຺ມຠູເຕນ ອຕ຺ຕນາ ວິຫຣຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ຕຓ຺ຫາສຸຕ຺ຕໍ

໑໙໙. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຕຓ຺ຫໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ ຊາລິນິໍ ສຣິຕໍ ວິສຏໍ ວິສຕ຺ຕິກໍ, ຍາຍ ອຍໍ ໂລໂກ ອຸທ຺ຘສ຺ໂຕ ປຣິໂຍນທ຺ໂຘ ຕນ຺ຕາກຸລກຊາໂຕ ຄຸລາຄຸຓ຺ຐິກຊາໂຕ [ກຸລາຄຸຓ຺ຐິກຊາໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.) ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໔.໑໙໙] ມຸຎ຺ຊປພ຺ພຊຠູໂຕ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ສໍສາຣໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ. ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກຕມາ ຈ ສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຓ຺ຫາ ຊາລິນີ ສຣິຕາ ວິສຏາ ວິສຕ຺ຕິກາ, ຍາຍ ອຍໍ ໂລໂກ ອຸທ຺ຘສ຺ໂຕ ປຣິໂຍນທ຺ໂຘ ຕນ຺ຕາກຸລກຊາໂຕ ຄຸລາຄຸຓ຺ຐິກຊາໂຕ ມຸຎ຺ຊປພ຺ພຊຠູໂຕ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ສໍສາຣໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ? ອຏ຺ຐາຣສ ໂຂ ປນິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກສ຺ສ ອຸປາທາຍ, ອຏ຺ຐາຣສ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ ພາຫິຣສ຺ສ ອຸປາທາຍ.

‘‘ກຕມານິ ອຏ຺ຐາຣສ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກສ຺ສ ອຸປາທາຍ? ອສ຺ມີຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິ ອິຕ຺ຖສ຺ມີຕິ ໂຫຕິ, ເອວໍສ຺ມີຕິ [ເອວມສ຺ມິ (ສີ.), ເອວສ຺ມິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.) ວິຠ. ໙໗໓ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎຖາສ຺ມີຕິ ໂຫຕິ, ອສສ຺ມີຕິ ໂຫຕິ, ສຕສ຺ມີຕິ ໂຫຕິ, ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອິຕ຺ຖໍ ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອປິຫໍ [ອປິຫ (ສີ. ປີ.), ອປິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອປິຫໍ [ອປິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອິຕ຺ຖໍ ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອປິຫໍ [ອປິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ເອວໍ ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອປິຫໍ [ອປິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອຎ຺ຎຖາ ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອິຕ຺ຖໍ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ. ອິມານິ ອຏ຺ຐາຣສ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກສ຺ສ ອຸປາທາຍ.

‘‘ກຕມານິ ອຏ຺ຐາຣສ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ ພາຫິຣສ຺ສ ອຸປາທາຍ? ອິມິນາສ຺ມີຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິ ອິມິນາ ອິຕ຺ຖສ຺ມີຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ເອວໍສ຺ມີຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອຎ຺ຎຖາສ຺ມີຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອສສ຺ມີຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ສຕສ຺ມີຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອິຕ຺ຖໍ ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ເອວໍ ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອຎ຺ຎຖາ ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອປິຫໍ ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອປິຫໍ ອິຕ຺ຖໍ ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອປິຫໍ ເອວໍ ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອປິຫໍ ອຎ຺ຎຖາ ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອິຕ຺ຖໍ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ເອວໍ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອຎ຺ຎຖາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ. ອິມານິ ອຏ຺ຐາຣສ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ ພາຫິຣສ຺ສ ອຸປາທາຍ.

‘‘ອິຕິ ອຏ຺ຐາຣສ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກສ຺ສ ອຸປາທາຍ, ອຏ຺ຐາຣສ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ ພາຫິຣສ຺ສ ອຸປາທາຍ. ອິມານິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຕ຺ຕິໍສ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ. ອິຕິ ເອວຣູປານິ ອຕີຕານິ ຉຕ຺ຕິໍສ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ, ອນາຄຕານິ ຉຕ຺ຕິໍສ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານິ ຉຕ຺ຕິໍສ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ. ເອວໍ ອຏ຺ຐສຕໍ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕໍ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ອຍໍ ໂຂ ສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຓ຺ຫາ ຊາລິນີ ສຣິຕາ ວິສຏາ ວິສຕ຺ຕິກາ, ຍາຍ ອຍໍ ໂລໂກ ອຸທ຺ຘສ຺ໂຕ ປຣິໂຍນທ຺ໂຘ ຕນ຺ຕາກຸລກຊາໂຕ ຄຸລາຄຸຓ຺ຐິກຊາໂຕ ມຸຎ຺ຊປພ຺ພຊຠູໂຕ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ສໍສາຣໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ເປມສຸຕ຺ຕໍ

໒໐໐. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, (ເປມານິ) [( ) ນຕ຺ຖິ ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ] ຊາຍນ຺ຕິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ເປມາ ເປມໍ ຊາຍຕິ, ເປມາ ໂທໂສ ຊາຍຕິ, ໂທສາ ເປມໍ ຊາຍຕິ, ໂທສາ ໂທໂສ ຊາຍຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເປມາ ເປມໍ ຊາຍຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອິຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ກນ຺ໂຕ ມນາໂປ. ຕໍ ປເຣ ອິຏ຺ເຐນ ກນ຺ເຕນ ມນາເປນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ໂຍ ໂຂ ມ຺ຍາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອິຏ຺ໂຐ ກນ຺ໂຕ ມນາໂປ, ຕໍ ປເຣ ອິຏ຺ເຐນ ກນ຺ເຕນ ມນາເປນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕີ’ຕິ. ໂສ ເຕສຸ ເປມໍ ຊເນຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເປມາ ເປມໍ ຊາຍຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເປມາ ໂທໂສ ຊາຍຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອິຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ກນ຺ໂຕ ມນາໂປ. ຕໍ ປເຣ ອນິຏ຺ເຐນ ອກນ຺ເຕນ ອມນາເປນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ໂຍ ໂຂ ມ຺ຍາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອິຏ຺ໂຐ ກນ຺ໂຕ ມນາໂປ, ຕໍ ປເຣ ອນິຏ຺ເຐນ ອກນ຺ເຕນ ອມນາເປນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕີ’ຕິ. ໂສ ເຕສຸ ໂທສໍ ຊເນຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເປມາ ໂທໂສ ຊາຍຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂທສາ ເປມໍ ຊາຍຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອນິຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອກນ຺ໂຕ ອມນາໂປ. ຕໍ ປເຣ ອນິຏ຺ເຐນ ອກນ຺ເຕນ ອມນາເປນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ໂຍ ໂຂ ມ຺ຍາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອນິຏ຺ໂຐ ອກນ຺ໂຕ ອມນາໂປ, ຕໍ ປເຣ ອນິຏ຺ເຐນ ອກນ຺ເຕນ ອມນາເປນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕີ’ຕິ. ໂສ ເຕສຸ ເປມໍ ຊເນຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂທສາ ເປມໍ ຊາຍຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂທສາ ໂທໂສ ຊາຍຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອນິຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອກນ຺ໂຕ ອມນາໂປ. ຕໍ ປເຣ ອິຏ຺ເຐນ ກນ຺ເຕນ ມນາເປນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ໂຍ ໂຂ ມ຺ຍາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອນິຏ຺ໂຐ ອກນ຺ໂຕ ອມນາໂປ, ຕໍ ປເຣ ອິຏ຺ເຐນ ກນ຺ເຕນ ມນາເປນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕີ’ຕິ. ໂສ ເຕສຸ ໂທສໍ ຊເນຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂທສາ ໂທໂສ ຊາຍຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ເປມານິ ຊາຍນ຺ຕິ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ຍມ຺ປິສ຺ສ ເປມາ ເປມໍ ຊາຍຕິ ຕມ຺ປິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ໂຫຕິ, ໂຍປິສ຺ສ ເປມາ ໂທໂສ ຊາຍຕິ ໂສປິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ໂຫຕິ, ຍມ຺ປິສ຺ສ ໂທສາ ເປມໍ ຊາຍຕິ ຕມ຺ປິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ໂຫຕິ, ໂຍປິສ຺ສ ໂທສາ ໂທໂສ ຊາຍຕິ ໂສປິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ໂຫຕິ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ…ເປ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ…ເປ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ຍມ຺ປິສ຺ສ ເປມາ ເປມໍ ຊາຍຕິ ຕມ຺ປິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ໂຫຕິ, ໂຍປິສ຺ສ ເປມາ ໂທໂສ ຊາຍຕິ ໂສປິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ໂຫຕິ, ຍມ຺ປິສ຺ສ ໂທສາ ເປມໍ ຊາຍຕິ ຕມ຺ປິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ໂຫຕິ, ໂຍປິສ຺ສ ໂທສາ ໂທໂສ ຊາຍຕິ ໂສປິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ໂຫຕິ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ຍມ຺ປິສ຺ສ ເປມາ ເປມໍ ຊາຍຕິ ຕມ຺ປິສ຺ສ ປຫີນໍ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລໍ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕໍ ອນຠາວໍກຕໍ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມໍ, ໂຍປິສ຺ສ ເປມາ ໂທໂສ ຊາຍຕິ ໂສປິສ຺ສ ປຫີໂນ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວໍກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ, ຍມ຺ປິສ຺ສ ໂທສາ ເປມໍ ຊາຍຕິ ຕມ຺ປິສ຺ສ ປຫີນໍ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລໍ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕໍ ອນຠາວໍກຕໍ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມໍ, ໂຍປິສ຺ສ ໂທສາ ໂທໂສ ຊາຍຕິ ໂສປິສ຺ສ ປຫີໂນ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວໍກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເນວ ອຸສ຺ເສເນຕິ ນ ປຏິເສເນຕິ [ນ ປຏິສ຺ເສເນຕິ (ສີ. ປີ.)] ນ ຘູປາຍຕິ ນ ປຊ຺ຊລຕິ ນ ສມ຺ປຊ຺ຌາຍຕິ [ນ ອປຊ຺ຌາຍຕິ (ສີ.), ນ ປຊ຺ຌາຍຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)].

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸສ຺ເສເນຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ຣູປວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ອຕ຺ຕນິ ວາ ຣູປໍ, ຣູປສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ; ເວທນໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ເວທນາວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ອຕ຺ຕນິ ວາ ເວທນໍ, ເວທນາຍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ; ສຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ສຎ຺ຎາວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ອຕ຺ຕນິ ວາ ສຎ຺ຎໍ, ສຎ຺ຎາຍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ; ສງ຺ຂາເຣ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ສງ຺ຂາຣວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ອຕ຺ຕນິ ວາ ສງ຺ຂາເຣ, ສງ຺ຂາເຣສຸ ວາ ອຕ຺ຕານໍ; ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ວິຎ຺ຎາຓວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ອຕ຺ຕນິ ວາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸສ຺ເສເນຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ອຸສ຺ເສເນຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ຣູປໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ນ ຣູປວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ນ ອຕ຺ຕນິ ວາ ຣູປໍ, ນ ຣູປສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ; ນ ເວທນໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ນ ເວທນາວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ນ ອຕ຺ຕນິ ວາ ເວທນໍ, ນ ເວທນາຍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ; ນ ສຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ນ ສຎ຺ຎາວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ນ ອຕ຺ຕນິ ວາ ສຎ຺ຎໍ, ນ ສຎ຺ຎາຍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ; ນ ສງ຺ຂາເຣ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ນ ສງ຺ຂາຣວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ນ ອຕ຺ຕນິ ວາ ສງ຺ຂາເຣ, ນ ສງ຺ຂາເຣສຸ ວາ ອຕ຺ຕານໍ; ນ ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ນ ວິຎ຺ຎາຓວນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ນ ອຕ຺ຕນິ ວາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ນ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ມິໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ອຸສ຺ເສເນຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຏິເສເນຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອກ຺ໂກສນ຺ຕໍ ປຈ຺ຈກ຺ໂກສຕິ, ໂຣສນ຺ຕໍ ປຏິໂຣສຕິ, ຠຓ຺ຑນ຺ຕໍ ປຏິຠຓ຺ຑຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຏິເສເນຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ປຏິເສເນຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອກ຺ໂກສນ຺ຕໍ ນ ປຈ຺ຈກ຺ໂກສຕິ, ໂຣສນ຺ຕໍ ນ ປຏິໂຣສຕິ, ຠຓ຺ຑນ຺ຕໍ ນ ປຏິຠຓ຺ຑຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ປຏິເສເນຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘູປາຍຕິ? ອສ຺ມີຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິ ອິຕ຺ຖສ຺ມີຕິ ໂຫຕິ, ເອວໍສ຺ມີຕິ ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎຖາສ຺ມີຕິ ໂຫຕິ, ອສສ຺ມີຕິ ໂຫຕິ, ສຕສ຺ມີຕິ ໂຫຕິ, ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອິຕ຺ຖໍ ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອປິຫໍ ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອປິຫໍ ອິຕ຺ຖໍ ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອປິຫໍ ເອວໍ ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອປິຫໍ ອຎ຺ຎຖາ ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອິຕ຺ຖໍ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘູປາຍຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ຘູປາຍຕິ? ອສ຺ມີຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສຕິ ອິຕ຺ຖສ຺ມີຕິ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍສ຺ມີຕິ ນ ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎຖາສ຺ມີຕິ ນ ໂຫຕິ, ອສສ຺ມີຕິ ນ ໂຫຕິ, ສຕສ຺ມີຕິ ນ ໂຫຕິ, ສນ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ອິຕ຺ຖໍ ສນ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສນ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ສນ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ອປິຫໍ ສນ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ອປິຫໍ ອິຕ຺ຖໍ ສນ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ອປິຫໍ ເອວໍ ສນ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ອປິຫໍ ອຎ຺ຎຖາ ສນ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ອິຕ຺ຖໍ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ຘູປາຍຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຊ຺ຊລຕິ? ອິມິນາ ອສ຺ມີຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິ ອິມິນາ ອິຕ຺ຖສ຺ມີຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ເອວໍສ຺ມີຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອຎ຺ຎຖາສ຺ມີຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອສສ຺ມີຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ສຕສ຺ມີຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອິຕ຺ຖໍ ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ເອວໍ ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອຎ຺ຎຖາ ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອປິຫໍ ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອປິຫໍ ອິຕ຺ຖໍ ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອປິຫໍ ເອວໍ ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອປິຫໍ ອຎ຺ຎຖາ ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອິຕ຺ຖໍ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ເອວໍ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອຎ຺ຎຖາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຊ຺ຊລຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ປຊ຺ຊລຕິ? ອິມິນາ ອສ຺ມີຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສຕິ ອິມິນາ ອິຕ຺ຖສ຺ມີຕິ ນ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ເອວໍສ຺ມີຕິ ນ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອຎ຺ຎຖາສ຺ມີຕິ ນ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອສສ຺ມີຕິ ນ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ສຕສ຺ມີຕິ ນ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ສນ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອິຕ຺ຖໍ ສນ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ເອວໍ ສນ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອຎ຺ຎຖາ ສນ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອປິຫໍ ສນ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອປິຫໍ ອິຕ຺ຖໍ ສນ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອປິຫໍ ເອວໍ ສນ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອປິຫໍ ອຎ຺ຎຖາ ສນ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອິຕ຺ຖໍ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ເອວໍ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ອຎ຺ຎຖາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ນ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ປຊ຺ຊລຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ປຊ຺ຌາຍຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອສ຺ມິມາໂນ ປຫີໂນ ນ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວໍກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ປຊ຺ຌາຍຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ສມ຺ປຊ຺ຌາຍຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອສ຺ມິມາໂນ ປຫີໂນ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວໍກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ສມ຺ປຊ຺ຌາຍຕີ’’ຕິ. ທສມໍ.

ມຫາວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ໂສຕານຸຄຕໍ ຐານໍ, ຠທ຺ທິຍ ສາມຸຄິຍ ວປ຺ປ ສາຬ຺ຫາ ຈ;

ມລ຺ລິກ ອຕ຺ຕນ຺ຕາໂປ, ຕຓ຺ຫາ ເປເມນ ຈ ທສາ ເຕຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖມຫາປຓ຺ຓາສກໍ ສມຕ຺ຕໍ.

໕. ປຎ຺ຈມປຓ຺ຓາສກໍ

(໒໑) ໑. ສປ຺ປຸຣິສວຄ຺ໂຄ

໑. ສິກ຺ຂາປທສຸຕ຺ຕໍ

໒໐໑. ‘‘ອສປ຺ປຸຣິສຎ຺ຈ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ, ອສປ຺ປຸຣິເສນ ອສປ຺ປຸຣິສຕຣຎ຺ຈ; ສປ຺ປຸຣິສຎ຺ຈ, ສປ຺ປຸຣິເສນ ສປ຺ປຸຣິສຕຣຎ຺ຈ. ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທາຍີ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທີ ໂຫຕິ, ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐາຍີ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິເສນ ອສປ຺ປຸຣິສຕໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຈ ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ປາຓາຕິປາເຕ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ອທິນ຺ນາທາຍີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ອທິນ຺ນາທາເນ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາເຣ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ມຸສາວາທີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມຸສາວາເທ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐາຍີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐາເນ ສມາທເປຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິເສນ ອສປ຺ປຸຣິສຕໂຣ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິເສນ ສປ຺ປຸຣິສຕໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຈ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມຸສາວາທາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິເສນ ສປ຺ປຸຣິສຕໂຣ’’ຕິ [ປຸ. ປ. ໑໓໕]. ປຐມໍ.

໒. ອສ຺ສທ຺ຘສຸຕ຺ຕໍ

໒໐໒. ‘‘ອສປ຺ປຸຣິສຎ຺ຈ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ, ອສປ຺ປຸຣິເສນ ອສປ຺ປຸຣິສຕຣຎ຺ຈ; ສປ຺ປຸຣິສຎ຺ຈ, ສປ຺ປຸຣິເສນ ສປ຺ປຸຣິສຕຣຎ຺ຈ. ຕໍ ສຸຓາຖ…ເປ….

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ອຫິຣິໂກ ໂຫຕິ, ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ, ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ, ກຸສີໂຕ ໂຫຕິ, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ ໂຫຕິ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິເສນ ອສປ຺ປຸຣິສຕໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຈ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ອສ຺ສທ຺ຘິເຍ [ອສທ຺ຘາຍ (ກ.)] ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ອຫິຣິໂກ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ອຫິຣິກຕາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ອໂນຕ຺ຕປ຺ເປ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ອປ຺ປສ຺ສຸເຕ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ກຸສີໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ໂກສຊ຺ເຊ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຈ຺ເຈ [ມຸຏ຺ຐສຈ຺ເຈ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ທຸປ຺ປຎ຺ຎຕາຍ ສມາທເປຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິເສນ ອສປ຺ປຸຣິສຕໂຣ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ຫິຣິມາ ໂຫຕິ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ, ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ໂຫຕິ, ສຕິມາ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິເສນ ສປ຺ປຸຣິສຕໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຈ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສທ຺ຘາສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ຫິຣິມາ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ຫິຣິມຕາຍ [ຫິຣິສມ຺ປທາຍ (ກ.)] ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ໂອຕ຺ຕປ຺ເປ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ພາຫຸສຈ຺ເຈ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ວີຣິຍາຣມ຺ເຠ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສຕິອຸປຏ຺ຐາເນ [ສຕິປຏ຺ຐາເນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິເສນ ສປ຺ປຸຣິສຕໂຣ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ສຕ຺ຕກມ຺ມສຸຕ຺ຕໍ

໒໐໓. ‘‘ອສປ຺ປຸຣິສຎ຺ຈ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ, ອສປ຺ປຸຣິເສນ ອສປ຺ປຸຣິສຕຣຎ຺ຈ; ສປ຺ປຸຣິສຎ຺ຈ, ສປ຺ປຸຣິເສນ ສປ຺ປຸຣິສຕຣຎ຺ຈ. ຕໍ ສຸຓາຖ…ເປ….

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທາຍີ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທີ ໂຫຕິ, ປິສຸຓວາໂຈ ໂຫຕິ, ຜຣຸສວາໂຈ ໂຫຕິ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປີ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິເສນ ອສປ຺ປຸຣິສຕໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຈ ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ປາຓາຕິປາເຕ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ອທິນ຺ນາທາຍີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ອທິນ຺ນາທາເນ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາເຣ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ມຸສາວາທີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມຸສາວາເທ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ປິສຸຓວາໂຈ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ຜຣຸສວາໂຈ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມ຺ຜປ຺ປລາປີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມ຺ຜປ຺ປລາເປ ສມາທເປຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິເສນ ອສປ຺ປຸຣິສຕໂຣ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ, ໂຫຕິ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິເສນ ສປ຺ປຸຣິສຕໂຣ? ອິຘ ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຈ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມຸສາວາທາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິເສນ ສປ຺ປຸຣິສຕໂຣ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ທສກມ຺ມສຸຕ຺ຕໍ

໒໐໔. ‘‘ອສປ຺ປຸຣິສຎ຺ຈ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ, ອສປ຺ປຸຣິເສນ ອສປ຺ປຸຣິສຕຣຎ຺ຈ; ສປ຺ປຸຣິສຎ຺ຈ, ສປ຺ປຸຣິເສນ ສປ຺ປຸຣິສຕຣຎ຺ຈ. ຕໍ ສຸຓາຖ…ເປ….

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທາຍີ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທີ ໂຫຕິ, ປິສຸຓວາໂຈ ໂຫຕິ, ຜຣຸສວາໂຈ ໂຫຕິ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປີ ໂຫຕິ, ອຠິຊ຺ຌາລຸ ໂຫຕິ, ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິເສນ ອສປ຺ປຸຣິສຕໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຈ ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ປາຓາຕິປາເຕ ສມາທເປຕິ…ເປ… ອຕ຺ຕນາ ຈ ອຠິຊ຺ຌາລຸ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ອຠິຊ຺ຌາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ພ຺ຍາປາເທ ສມາທເປຕິ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ສມາທເປຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິເສນ ອສປ຺ປຸຣິສຕໂຣ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຠິຊ຺ຌາລຸ ໂຫຕິ, ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິເສນ ສປ຺ປຸຣິສຕໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຈ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ…ເປ… ອຕ຺ຕນາ ຈ ອນຠິຊ຺ຌາລຸ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ອນຠິຊ຺ຌາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ອພ຺ຍາປາເທ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ສມາທເປຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິເສນ ສປ຺ປຸຣິສຕໂຣ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ອຏ຺ຐງ຺ຄິກສຸຕ຺ຕໍ

໒໐໕. ‘‘ອສປ຺ປຸຣິສຎ຺ຈ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ, ອສປ຺ປຸຣິເສນ ອສປ຺ປຸຣິສຕຣຎ຺ຈ; ສປ຺ປຸຣິສຎ຺ຈ, ສປ຺ປຸຣິເສນ ສປ຺ປຸຣິສຕຣຎ຺ຈ. ຕໍ ສຸຓາຖ…ເປ….

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາວາໂຈ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາວາຍາໂມ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາສຕິ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາສມາຘິ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິເສນ ອສປ຺ປຸຣິສຕໂຣ? ອິຘ ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ເປ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ມິຈ຺ຉາວາໂຈ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມິຈ຺ຉາວາຈາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ເຕ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມິຈ຺ຉາອາຊີເວ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ມິຈ຺ຉາວາຍາໂມ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມິຈ຺ຉາວາຍາເມ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ມິຈ຺ຉາສຕິ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມິຈ຺ຉາສຕິຍາ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ມິຈ຺ຉາສມາຘິ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມິຈ຺ຉາສມາຘິມ຺ຫິ ສມາທເປຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິເສນ ອສປ຺ປຸຣິສຕໂຣ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາວາໂຈ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາສຕິ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາສມາຘິ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິເສນ ສປ຺ປຸຣິສຕໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ເປ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມ຺ມາວາໂຈ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມ຺ມາວາຈາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ເຕ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມ຺ມາອາຊີເວ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມ຺ມາວາຍາເມ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມ຺ມາສຕິ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມ຺ມາສຕິຍາ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມ຺ມາສມາຘິ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມ຺ມາສມາຘິມ຺ຫິ ສມາທເປຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິເສນ ສປ຺ປຸຣິສຕໂຣ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ທສມຄ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ

໒໐໖. ‘‘ອສປ຺ປຸຣິສຎ຺ຈ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ, ອສປ຺ປຸຣິເສນ ອສປ຺ປຸຣິສຕຣຎ຺ຈ; ສປ຺ປຸຣິສຎ຺ຈ, ສປ຺ປຸຣິເສນ ສປ຺ປຸຣິສຕຣຎ຺ຈ. ຕໍ ສຸຓາຖ…ເປ….

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ …ເປ… ມິຈ຺ຉາຎາຓີ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິເສນ ອສປ຺ປຸຣິສຕໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ສມາທເປຕິ…ເປ… ອຕ຺ຕນາ ຈ ມິຈ຺ຉາຎາຓີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມິຈ຺ຉາຎາເຓ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມາທເປຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິເສນ ອສປ຺ປຸຣິສຕໂຣ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ…ເປ… ສມ຺ມາຎາຓີ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິເສນ ສປ຺ປຸຣິສຕໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ສມາທເປຕິ…ເປ… ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມ຺ມາຎາຓີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມ຺ມາຎາເຓ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມາທເປຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິເສນ ສປ຺ປຸຣິສຕໂຣ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ປຐມປາປຘມ຺ມສຸຕ຺ຕໍ

໒໐໗. ‘‘ປາປຎ຺ຈ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ, ປາເປນ ປາປຕຣຎ຺ຈ; ກລ຺ຍາຓຎ຺ຈ, ກລ຺ຍາເຓນ ກລ຺ຍາຓຕຣຎ຺ຈ. ຕໍ ສຸຓາຖ…ເປ….

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາໂປ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ…ເປ… ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາໂປ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາເປນ ປາປຕໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຈ ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ປາຓາຕິປາເຕ ສມາທເປຕິ…ເປ… ອຕ຺ຕນາ ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ສມາທເປຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາເປນ ປາປຕໂຣ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກລ຺ຍາໂຓ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກລ຺ຍາໂຓ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກລ຺ຍາເຓນ ກລ຺ຍາຓຕໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຈ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ…ເປ… ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ສມາທເປຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກລ຺ຍາເຓນ ກລ຺ຍາຓຕໂຣ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ທຸຕິຍປາປຘມ຺ມສຸຕ຺ຕໍ

໒໐໘. ‘‘ປາປຎ຺ຈ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ, ປາເປນ ປາປຕຣຎ຺ຈ; ກລ຺ຍາຓຎ຺ຈ, ກລ຺ຍາເຓນ ກລ຺ຍາຓຕຣຎ຺ຈ. ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິກໂຣຖ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເອວໍ…ເປ… ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາໂປ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ…ເປ… ມິຈ຺ຉາຎາຓີ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາໂປ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາເປນ ປາປຕໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ສມາທເປຕິ…ເປ… ອຕ຺ຕນາ ຈ ມິຈ຺ຉາຎາຓີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມິຈ຺ຉາຎາເຓ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມາທເປຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາເປນ ປາປຕໂຣ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກລ຺ຍາໂຓ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ …ເປ… ສມ຺ມາຎາຓີ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກລ຺ຍາໂຓ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກລ຺ຍາເຓນ ກລ຺ຍາຓຕໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ສມາທເປຕິ…ເປ… ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມ຺ມາຎາຓີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມ຺ມາຎາເຓ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມາທເປຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກລ຺ຍາເຓນ ກລ຺ຍາຓຕໂຣ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ຕຕິຍປາປຘມ຺ມສຸຕ຺ຕໍ

໒໐໙. ‘‘ປາປຘມ຺ມຎ຺ຈ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ, ປາປຘມ຺ເມນ ປາປຘມ຺ມຕຣຎ຺ຈ; ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມຎ຺ຈ, ກລ຺ຍາຓຘມ຺ເມນ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມຕຣຎ຺ຈ. ຕໍ ສຸຓາຖ…ເປ….

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຘມ຺ໂມ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ…ເປ… ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຘມ຺ໂມ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຘມ຺ເມນ ປາປຘມ຺ມຕໂຣ? ອິຘ ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຈ ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ປາຓາຕິປາເຕ ສມາທເປຕິ…ເປ… ອຕ຺ຕນາ ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ສມາທເປຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຘມ຺ເມນ ປາປຘມ຺ມຕໂຣ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກລ຺ຍາຓຘມ຺ເມນ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມຕໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຈ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ…ເປ… ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ສມາທເປຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກລ຺ຍາຓຘມ຺ເມນ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມຕໂຣ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ຈຕຸຕ຺ຖປາປຘມ຺ມສຸຕ຺ຕໍ

໒໑໐. ‘‘ປາປຘມ຺ມຎ຺ຈ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ, ປາປຘມ຺ເມນ ປາປຘມ຺ມຕຣຎ຺ຈ; ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມຎ຺ຈ, ກລ຺ຍາຓຘມ຺ເມນ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມຕຣຎ຺ຈ. ຕໍ ສຸຓາຖ…ເປ….

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຘມ຺ໂມ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ…ເປ… ມິຈ຺ຉາຎາຓີ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຘມ຺ໂມ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຘມ຺ເມນ ປາປຘມ຺ມຕໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ສມາທເປຕິ…ເປ… ອຕ຺ຕນາ ຈ ມິຈ຺ຉາຎາຓີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມິຈ຺ຉາຎາເຓ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມາທເປຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຘມ຺ເມນ ປາປຘມ຺ມຕໂຣ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ…ເປ… ສມ຺ມາຎາຓີ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກລ຺ຍາຓຘມ຺ເມນ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມຕໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ສມາທເປຕິ…ເປ… ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມ຺ມາຎາຓີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມ຺ມາຎາເຓ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມາທເປຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກລ຺ຍາຓຘມ຺ເມນ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມຕໂຣ’’ຕິ. ທສມໍ.

ສປ຺ປຸຣິສວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ສິກ຺ຂາປທຎ຺ຈ ອສ຺ສທ຺ຘໍ, ສຕ຺ຕກມ຺ມໍ ອໂຖ ຈ ທສກມ຺ມໍ;

ອຏ຺ຐງ຺ຄິກຎ຺ຈ ທສມຄ຺ຄໍ, ທ຺ເວ ປາປຘມ຺ມາ ອປເຣ ທ຺ເວຕິ.

(໒໒) ໒. ປຣິສາວຄ຺ໂຄ

໑. ປຣິສາສຸຕ຺ຕໍ

໒໑໑. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິສທູສນາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຠິກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂເວ [ອິຘ ຠິກ຺ຂເວ ຠິກ຺ຂຸ (ປີ. ກ.)], ທຸສ຺ສີໂລ ປາປຘມ຺ໂມ ປຣິສທູສໂນ; ຠິກ຺ຂຸນີ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸສ຺ສີລາ ປາປຘມ຺ມາ ປຣິສທູສນາ; ອຸປາສໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸສ຺ສີໂລ ປາປຘມ຺ໂມ ປຣິສທູສໂນ; ອຸປາສິກາ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸສ຺ສີລາ ປາປຘມ຺ມາ ປຣິສທູສນາ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຣິສທູສນາ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິສໂສຠນາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຠິກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລວາ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ ປຣິສໂສຠໂນ; ຠິກ຺ຂຸນີ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລວຕີ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ ປຣິສໂສຠນາ; ອຸປາສໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລວາ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ ປຣິສໂສຠໂນ; ອຸປາສິກາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລວຕີ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ ປຣິສໂສຠນາ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຣິສໂສຠນາ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທິຏ຺ຐິສຸຕ຺ຕໍ

໒໑໒. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ, ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ.

‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ກາຍສຸຈຣິເຕນ, ວຈີສຸຈຣິເຕນ, ມໂນສຸຈຣິເຕນ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ອກຕຎ຺ຎຸຕາສຸຕ຺ຕໍ

໒໑໓. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ, ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ, ອກຕຎ຺ຎຸຕາ ອກຕເວທິຕາ [ອກຕຎ຺ຎຸຕາອກຕເວທິຕາຍ (ສີ.)] – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ.

‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ກາຍສຸຈຣິເຕນ, ວຈີສຸຈຣິເຕນ, ມໂນສຸຈຣິເຕນ, ກຕຎ຺ຎຸຕາກຕເວທິຕາ [ກຕຎ຺ຎຸຕາກຕເວທິຕາຍ (ສີ.)] – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ປາຓາຕິປາຕີສຸຕ຺ຕໍ

໒໑໔. …ເປ… ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທາຍີ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທີ ໂຫຕິ…ເປ… ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ປຐມມຄ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ

໒໑໕. …ເປ… ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາວາໂຈ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາວາໂຈ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ທຸຕິຍມຄ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ

໒໑໖. …ເປ… ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາວາຍາໂມ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາສຕິ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາສມາຘິ ໂຫຕິ…ເປ… ສມ຺ມາອາຊີໂວ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາສຕິ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາສມາຘິ ໂຫຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ປຐມໂວຫາຣປຖສຸຕ຺ຕໍ

໒໑໗. …ເປ… ອທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐວາທີ ໂຫຕິ, ອສຸເຕ ສຸຕວາທີ ໂຫຕິ, ອມຸເຕ ມຸຕວາທີ ໂຫຕິ, ອວິຎ຺ຎາເຕ ວິຎ຺ຎາຕວາທີ ໂຫຕິ…ເປ… ອທິຏ຺ເຐ ອທິຏ຺ຐວາທີ ໂຫຕິ, ອສຸເຕ ອສຸຕວາທີ ໂຫຕິ, ອມຸເຕ ອມຸຕວາທີ ໂຫຕິ, ອວິຎ຺ຎາເຕ ອວິຎ຺ຎາຕວາທີ ໂຫຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ທຸຕິຍໂວຫາຣປຖສຸຕ຺ຕໍ

໒໑໘. …ເປ… ທິຏ຺ເຐ ອທິຏ຺ຐວາທີ ໂຫຕິ, ສຸເຕ ອສຸຕວາທີ ໂຫຕິ, ມຸເຕ ອມຸຕວາທີ ໂຫຕິ, ວິຎ຺ຎາເຕ ອວິຎ຺ຎາຕວາທີ ໂຫຕິ…ເປ… ທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐວາທີ ໂຫຕິ, ສຸເຕ ສຸຕວາທີ ໂຫຕິ, ມຸເຕ ມຸຕວາທີ ໂຫຕິ, ວິຎ຺ຎາເຕ ວິຎ຺ຎາຕວາທີ ໂຫຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ອຫິຣິກສຸຕ຺ຕໍ

໒໑໙. …ເປ… ອສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ທຸສ຺ສີໂລ ໂຫຕິ, ອຫິຣິໂກ ໂຫຕິ, ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ…ເປ… ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສີລວາ ໂຫຕິ, ຫິຣິມາ ໂຫຕິ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ທຸສ຺ສີລສຸຕ຺ຕໍ

໒໒໐. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ທຸສ຺ສີໂລ ໂຫຕິ, ກຸສີໂຕ ໂຫຕິ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ.

‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສີລວາ ໂຫຕິ, ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ’’ຕິ. ທສມໍ.

ປຣິສາວຄ຺ໂຄ [ໂສຠນວຄ຺ໂຄ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ທຸຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ປຣິສາ ທິຏ຺ຐິ ອກຕຎ຺ຎຸຕາ, ປາຓາຕິປາຕາປິ ທ຺ເວ ມຄ຺ຄາ;

ທ຺ເວ ໂວຫາຣປຖາ ວຸຕ຺ຕາ, ອຫິຣິກໍ ທຸປ຺ປຎ຺ເຎນ ຈາຕິ.

(໒໓) ໓. ທຸຈ຺ຈຣິຕວຄ຺ໂຄ

໑. ທຸຈ຺ຈຣິຕສຸຕ຺ຕໍ

໒໒໑. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ມຸສາວາໂທ, ປິສຸຓາ ວາຈາ, ຜຣຸສາ ວາຈາ, ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕານິ. ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຈີສຸຈຣິຕານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ສຈ຺ຈວາຈາ, ອປິສຸຓາ ວາຈາ, ສຓ຺ຫາ ວາຈາ, ມນ຺ຕວາຈາ [ມນ຺ຕາ ວາຈາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ວຈີສຸຈຣິຕານີ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທິຏ຺ຐິສຸຕ຺ຕໍ

໒໒໒. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພາໂລ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ອສປ຺ປຸຣິໂສ ຂຕໍ ອຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ສາວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ສານຸວຊ຺ໂຊ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ; ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ, ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພາໂລ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ອສປ຺ປຸຣິໂສ ຂຕໍ ອຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ສາວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ສານຸວຊ຺ໂຊ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ.

‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ວິຍຕ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິໂສ ອກ຺ຂຕໍ ອນຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ອນວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ອນນຸວຊ຺ໂຊ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ກາຍສຸຈຣິເຕນ, ວຈີສຸຈຣິເຕນ, ມໂນສຸຈຣິເຕນ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ວິຍຕ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິໂສ ອກ຺ຂຕໍ ອນຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ອນວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ອນນຸວຊ຺ໂຊ ວິຎ຺ຎູນໍ; ພຫຸຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕີ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ອກຕຎ຺ຎຸຕາສຸຕ຺ຕໍ

໒໒໓. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພາໂລ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ອສປ຺ປຸຣິໂສ ຂຕໍ ອຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ສາວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ສານຸວຊ຺ໂຊ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ, ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ, ອກຕຎ຺ຎຸຕາ ອກຕເວທິຕາ – ອິເມຫິ…ເປ… ປຓ຺ຑິໂຕ… ກາຍສຸຈຣິເຕນ, ວຈີສຸຈຣິເຕນ, ມໂນສຸຈຣິເຕນ ກຕຎ຺ຎຸຕາກຕເວທິຕາ…ເປ…. ຕຕິຍໍ.

໔. ປາຓາຕິປາຕີສຸຕ຺ຕໍ

໒໒໔. … ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທາຍີ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທີ ໂຫຕິ…ເປ… ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ…ເປ…. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ປຐມມຄ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ

໒໒໕. … ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາວາໂຈ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາວາໂຈ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຫຕິ…ເປ…. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ທຸຕິຍມຄ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ

໒໒໖. … ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາວາຍາໂມ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາສຕິ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາສມາຘິ ໂຫຕິ…ເປ… ສມ຺ມາອາຊີໂວ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາສຕິ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາສມາຘິ ໂຫຕິ…ເປ…. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ປຐມໂວຫາຣປຖສຸຕ຺ຕໍ

໒໒໗. … ອທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐວາທີ ໂຫຕິ, ອສຸເຕ ສຸຕວາທີ ໂຫຕິ, ອມຸເຕ ມຸຕວາທີ ໂຫຕິ, ອວິຎ຺ຎາເຕ ວິຎ຺ຎາຕວາທີ ໂຫຕິ…ເປ… ອທິຏ຺ເຐ ອທິຏ຺ຐວາທີ ໂຫຕິ, ອສຸເຕ ອສຸຕວາທີ ໂຫຕິ, ອມຸເຕ ອມຸຕວາທີ ໂຫຕິ, ອວິຎ຺ຎາເຕ ອວິຎ຺ຎາຕວາທີ ໂຫຕິ…ເປ…. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ທຸຕິຍໂວຫາຣປຖສຸຕ຺ຕໍ

໒໒໘. … ທິຏ຺ເຐ ອທິຏ຺ຐວາທີ ໂຫຕິ, ສຸເຕ ອສຸຕວາທີ ໂຫຕິ, ມຸເຕ ອມຸຕວາທີ ໂຫຕິ, ວິຎ຺ຎາເຕ ອວິຎ຺ຎາຕວາທີ ໂຫຕິ…ເປ… ທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐວາທີ ໂຫຕິ, ສຸເຕ ສຸຕວາທີ ໂຫຕິ, ມຸເຕ ມຸຕວາທີ ໂຫຕິ, ວິຎ຺ຎາເຕ ວິຎ຺ຎາຕວາທີ ໂຫຕິ…ເປ…. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ອຫິຣິກສຸຕ຺ຕໍ

໒໒໙. … ອສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ທຸສ຺ສີໂລ ໂຫຕິ, ອຫິຣິໂກ ໂຫຕິ, ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ…ເປ… ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສີລວາ ໂຫຕິ, ຫິຣິມາ ໂຫຕິ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ…ເປ…. ນວມໍ.

໑໐. ທຸປ຺ປຎ຺ຎສຸຕ຺ຕໍ

໒໓໐. … ອສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ທຸສ຺ສີໂລ ໂຫຕິ, ກຸສີໂຕ ໂຫຕິ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ…ເປ… ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສີລວາ ໂຫຕິ, ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ວິຍຕ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິໂສ ອກ຺ຂຕໍ ອນຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ອນວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ອນນຸວຊ຺ໂຊ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕີ’’ຕິ. ທສມໍ.

໑໑. ກວິສຸຕ຺ຕໍ

໒໓໑. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ກວີ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຈິນ຺ຕາກວິ, ສຸຕກວິ, ອຕ຺ຖກວິ, ປຏິຠານກວິ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ກວີ’’ຕິ. ເອກາທສມໍ.

ທຸຈ຺ຈຣິຕວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ທິຏ຺ຐິ ອກຕຎ຺ຎູ ຈ, ປາຓາຕິປາຕາປິ ທ຺ເວ ມຄ຺ຄາ;

ທ຺ເວ ໂວຫາຣປຖາ ວຸຕ຺ຕາ, ອຫິຣິກໍ ທຸປ຺ປຎ຺ຎກວິນາ ຈາຕິ.

(໒໔) ໔. ກມ຺ມວຄ຺ໂຄ

໑. ສໍຂິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ

໒໓໒. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມານິ ມຍາ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວທິຕານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ສຸກ຺ກວິປາກໍ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກໍ [ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.) (ທີ. ນິ. ໓.໓໑໒; ມ. ນິ. ໒.໘໑)] ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ກມ຺ມານິ ມຍາ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວທິຕານີ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ວິຕ຺ຖາຣສຸຕ຺ຕໍ

໒໓໓. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມານິ ມຍາ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວທິຕານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ສຸກ຺ກວິປາກໍ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ [ສພ຺ຍາປຊ຺ຌໍ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ວຈີສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ມໂນສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ. ໂສ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ວຈີສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ມໂນສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕເມນໍ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ນໍ ສມານໍ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌາ ຜສ຺ສາ ຜຸສນ຺ຕິ. ໂສ ສພ຺ຍາພຊ຺ເຌຫິ ຜສ຺ເສຫິ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ເວທນໍ ເວທິຍຕິ [ເວທຍຕິ (ກ.) ອ. ນິ. ໖.໖໓] ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ສຕ຺ຕາ ເນຣຍິກາ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ສຸກ຺ກວິປາກໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ວຈີສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ມໂນສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ. ໂສ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ, ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ວຈີສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ, ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ມໂນສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕເມນໍ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ນໍ ສມານໍ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌາ ຜສ຺ສາ ຜຸສນ຺ຕິ. ໂສ ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌຫິ ຜສ຺ເສຫິ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ເວທນໍ ເວທິຍຕິ ເອກນ຺ຕສຸຂໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ສຸຠກິຓ຺ຫາ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ສຸກ຺ກວິປາກໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ວຈີສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ມໂນສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ. ໂສ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ວຈີສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ມໂນສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕເມນໍ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ນໍ ສມານໍ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌາປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌາປິ ຜສ຺ສາ ຜຸສນ຺ຕິ. ໂສ ສພ຺ຍາພຊ຺ເຌຫິປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌຫິປິ ຜສ຺ເສຫິ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ເວທນໍ ເວທິຍຕິ ໂວກິຓ຺ຓສຸຂທຸກ຺ຂໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ມນຸສ຺ສາ ເອກຈ຺ເຈ ຈ ເທວາ ເອກຈ຺ເຈ ຈ ວິນິປາຕິກາ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ? ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍມິທໍ ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ ຕສ຺ສ ປຫານາຍ ຍາ ເຈຕນາ, ຍມິທໍ [ຍມ຺ປິທໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ສຸກ຺ກວິປາກໍ ຕສ຺ສ ປຫານາຍ ຍາ ເຈຕນາ, ຍມິທໍ [ຍມ຺ປິທໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ ຕສ຺ສ ປຫານາຍ ຍາ ເຈຕນາ – ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ກມ຺ມານິ ມຍາ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວທິຕານີ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ໂສຓກາຍນສຸຕ຺ຕໍ

໒໓໔. ອຖ ໂຂ ສິຂາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ສິຂາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ປຸຣິມານິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ທິວສານິ ປຸຣິມຕຣານິ ໂສຓກາຍໂນ ມາຓໂວ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສພ຺ພກມ຺ມານໍ ອກິຣິຍໍ ປຎ຺ຎເປຕິ, ສພ຺ພກມ຺ມານໍ ໂຂ ປນ ອກິຣິຍໍ ປຎ຺ຎເປນ຺ໂຕ ອຸຈ຺ເຉທໍ ອາຫ ໂລກສ຺ສ – ກມ຺ມສຈ຺ຈາຍໍ [ກມ຺ມສຈ຺ຈາຍີ (ກ.)], ໂຠ, ໂລໂກ ກມ຺ມສມາຣມ຺ຠຏ຺ຐາຍີ’’’ຕິ.

‘‘ທສ຺ສນມ຺ປິ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂສຓກາຍນສ຺ສ ມາຓວສ຺ສ ນາຠິຊານາມິ; ກຸໂຕ ປເນວຣູໂປ ກຖາສລ຺ລາໂປ! ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກມ຺ມານິ ມຍາ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວທິຕານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອຕ຺ຖິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ; ອຕ຺ຖິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ສຸກ຺ກວິປາກໍ; ອຕ຺ຖິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ; ອຕ຺ຖິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ? ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຈ຺ໂຈ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ວຈີສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ມໂນສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ. ໂສ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ວຈີສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ມໂນສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕເມນໍ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ນໍ ສມານໍ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌາ ຜສ຺ສາ ຜຸສນ຺ຕິ. ໂສ ສພ຺ຍາພຊ຺ເຌຫິ ຜສ຺ເສຫິ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ເວທນໍ ເວທິຍຕິ ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ສຕ຺ຕາ ເນຣຍິກາ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ສຸກ຺ກວິປາກໍ? ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຈ຺ໂຈ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ວຈີສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ມໂນສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ. ໂສ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ, ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ວຈີສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ, ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ມໂນສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕເມນໍ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ນໍ ສມານໍ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌາ ຜສ຺ສາ ຜຸສນ຺ຕິ. ໂສ ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌຫິ ຜສ຺ເສຫິ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ເວທນໍ ເວທິຍຕິ ເອກນ຺ຕສຸຂໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ເທວາ ສຸຠກິຓ຺ຫາ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ສຸກ຺ກວິປາກໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ? ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຈ຺ໂຈ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ວຈີສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ມໂນສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ. ໂສ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ວຈີສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ມໂນສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕເມນໍ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ນໍ ສມານໍ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌາປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌາປິ ຜສ຺ສາ ຜຸສນ຺ຕິ. ໂສ ສພ຺ຍາພຊ຺ເຌຫິປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌຫິປິ ຜສ຺ເສຫິ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ເວທນໍ ເວທິຍຕິ ໂວກິຓ຺ຓສຸຂທຸກ຺ຂໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ມນຸສ຺ສາ ເອກຈ຺ເຈ ຈ ເທວາ ເອກຈ຺ເຈ ຈ ວິນິປາຕິກາ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ? ຕຕ຺ຣ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍມິທໍ ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ ຕສ຺ສ ປຫານາຍ ຍາ ເຈຕນາ, ຍມິທໍ ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ສຸກ຺ກວິປາກໍ ຕສ຺ສ ປຫານາຍ ຍາ ເຈຕນາ, ຍມິທໍ ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ ຕສ຺ສ ປຫານາຍ ຍາ ເຈຕນາ – ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຈຕ຺ຕາຣິ ກມ຺ມານິ ມຍາ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວທິຕານີ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ປຐມສິກ຺ຂາປທສຸຕ຺ຕໍ

໒໓໕. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມານິ ມຍາ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວທິຕານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ສຸກ຺ກວິປາກໍ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທາຍີ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທີ ໂຫຕິ, ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐາຍີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ສຸກ຺ກວິປາກໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ສຸກ຺ກວິປາກໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ…ເປ… ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ? ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍມິທໍ ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ…ເປ… ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ກມ຺ມານິ ມຍາ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວທິຕານີ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ທຸຕິຍສິກ຺ຂາປທສຸຕ຺ຕໍ

໒໓໖. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມານິ ມຍາ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວທິຕານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ສຸກ຺ກວິປາກໍ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ເຈນ ມາຕາ [ເອກຈ຺ໂຈ ມາຕຣໍ (ກ.)] ຊີວິຕາ ໂວໂຣປິຕາ ໂຫຕິ, ປິຕາ [ປິຕຣໍ (ກ.)] ຊີວິຕາ ໂວໂຣປິໂຕ [ໂວໂຣປິຕາ (ກ.)] ໂຫຕິ, ອຣຫໍ [ອຣຫນ຺ຕໍ (ກ.)] ຊີວິຕາ ໂວໂຣປິໂຕ [ໂວໂຣປິຕາ (ກ.)] ໂຫຕິ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ທຸຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ເຕນ ໂລຫິຕໍ ອຸປ຺ປາທິຕໍ [ອຸປ຺ປາທິຕາ (ກ.)] ໂຫຕິ, ສງ຺ໂຆ ຠິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ສຸກ຺ກວິປາກໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອນຠິຊ຺ຌາລຸ ໂຫຕິ, ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ [ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ໂຫຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ສຸກ຺ກວິປາກໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ…ເປ… ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ? ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍມິທໍ ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ…ເປ… ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ກມ຺ມານິ ມຍາ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວທິຕານີ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ອຣິຍມຄ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ

໒໓໗. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມານິ ມຍາ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວທິຕານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ສຸກ຺ກວິປາກໍ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ…ເປ… ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ສຸກ຺ກວິປາກໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ…ເປ… ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ສຸກ຺ກວິປາກໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ…ເປ… ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ? ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ກມ຺ມານິ ມຍາ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວທິຕານີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ

໒໓໘. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມານິ…ເປ… ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ…ເປ… ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ…ເປ… ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫໍ ກຓ຺ຫວິປາກໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ສຸກ຺ກວິປາກໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ…ເປ… ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ສຸກ຺ກໍ ສຸກ຺ກວິປາກໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ສພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌມ຺ປິ ກາຍສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ…ເປ… ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກໍ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກວິປາກໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ? ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ – ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກໍ ອກຓ຺ຫອສຸກ຺ກວິປາກໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ກມ຺ມານິ ມຍາ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວທິຕານີ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ສາວຊ຺ຊສຸຕ຺ຕໍ

໒໓໙. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ສາວຊ຺ເຊນ ກາຍກມ຺ເມນ, ສາວຊ຺ເຊນ ວຈີກມ຺ເມນ, ສາວຊ຺ເຊນ ມໂນກມ຺ເມນ, ສາວຊ຺ຊາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ.

‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອນວຊ຺ເຊນ ກາຍກມ຺ເມນ, ອນວຊ຺ເຊນ ວຈີກມ຺ເມນ, ອນວຊ຺ເຊນ ມໂນກມ຺ເມນ, ອນວຊ຺ຊາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ອພ຺ຍາພຊ຺ຌສຸຕ຺ຕໍ

໒໔໐. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ສພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ກາຍກມ຺ເມນ, ສພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ວຈີກມ຺ເມນ, ສພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ມໂນກມ຺ເມນ, ສພ຺ຍາພຊ຺ຌາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ.

‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ກາຍກມ຺ເມນ, ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ວຈີກມ຺ເມນ, ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ ມໂນກມ຺ເມນ, ອພ຺ຍາພຊ຺ຌາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ສມຓສຸຕ຺ຕໍ

໒໔໑. ‘‘‘ອິເຘວ, ຠິກ຺ຂເວ, (ປຐໂມ) ສມໂຓ, ອິຘ ທຸຕິໂຍ ສມໂຓ, ອິຘ ຕຕິໂຍ ສມໂຓ, ອິຘ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສມໂຓ; ສຸຎ຺ຎາ ປຣປ຺ປວາທາ ສມເຓຫິ ອຎ຺ເຎຫີ’ຕິ [ສມເຓຫິ ອຎ຺ເຎຕິ (ສີ. ປີ. ກ.) ເອຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎຫີຕິ ສກາຍ ປຏິຎ຺ຎາຍ ສຈ຺ຈາຠິຎ຺ເຎຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ທີ. ນິ. ໒.໒໑໔; ມ. ນິ. ໑.໑໔໐] – ເອວເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາ ສີຫນາທໍ ນທຖ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ສມໂຓ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂສຕາປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມ ນິຍໂຕ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ສມໂຓ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ສມໂຓ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ຣາຄໂທສໂມຫານໍ ຕນຸຕ຺ຕາ ສກທາຄາມີ ໂຫຕິ, ສກິເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ສມໂຓ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິໂຍ ສມໂຓ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາ ໂອປປາຕິໂກ ໂຫຕິ ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພາຍີ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຕສ຺ມາ ໂລກາ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິໂຍ ສມໂຓ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສມໂຓ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສມໂຓ.

‘‘‘ອິເຘວ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ສມໂຓ, ອິຘ ທຸຕິໂຍ ສມໂຓ, ອິຘ ຕຕິໂຍ ສມໂຓ, ອິຘ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສມໂຓ; ສຸຎ຺ຎາ ປຣປ຺ປວາທາ ສມເຓຠິ ອຎ຺ເຎຫີ’ຕິ – ເອວເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາ ສີຫນາທໍ ນທຖາ’’ຕິ. ທສມໍ.

໑໑. ສປ຺ປຸຣິສານິສໍສສຸຕ຺ຕໍ

໒໔໒. ‘‘ສປ຺ປຸຣິສໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິສ຺ສາຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອານິສໍສາ ປາຏິກງ຺ຂາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອຣິເຍນ ສີເລນ ວຑ຺ຒຕິ, ອຣິເຍນ ສມາຘິນາ ວຑ຺ຒຕິ, ອຣິຍາຍ ປຎ຺ຎາຍ ວຑ຺ຒຕິ, ອຣິຍາຍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວຑ຺ຒຕິ – ສປ຺ປຸຣິສໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິສ຺ສາຍ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອານິສໍສາ ປາຏິກງ຺ຂາ’’ຕິ. ເອກາທສມໍ.

ກມ຺ມວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ສໍຂິຕ຺ຕ ວິຕ຺ຖາຣ ໂສຓກາຍນ,

ສິກ຺ຂາປທໍ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ;

ສາວຊ຺ຊຎ຺ເຈວ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ,

ສມໂຓ ຈ ສປ຺ປຸຣິສານິສໍໂສຕິ.

(໒໕) ໕. ອາປຕ຺ຕິຠຍວຄ຺ໂຄ

໑. ສງ຺ຆເຠທກສຸຕ຺ຕໍ

໒໔໓. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສມ຺ພິຍໍ ວິຫຣຕິ ໂຆສິຕາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອປິ ນຸ ຕໍ, ອານນ຺ທ, ອຘິກຣຓໍ ວູປສນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ກຸໂຕ ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຘິກຣຓໍ ວູປສມິສ຺ສຕິ [ວູປສມ຺ມິສ຺ສຕິ (?)]! ອາຍສ຺ມໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸຣຸທ຺ຘສ຺ສ ພາຫິໂຍ ນາມ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ເກວລກປ຺ປໍ ສງ຺ຆເຠທາຍ ຐິໂຕ. ຕຕ຺ຣາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ນ ເອກວາຈິກມ຺ປິ ຠຓິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິ.

‘‘ກທາ ປນານນ຺ທ, ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ອຘິກຣເຓສຸ [ອຘິກຣເຓສຸ ເຕສຸ (ກ.)] ໂວຍຸຎ຺ຊຕິ! ນນຸ, ອານນ຺ທ, ຍານິ ການິຈິ ອຘິກຣຓານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສພ຺ພານິ ຕານິ ຕຸມ຺ເຫ ເຈວ ວູປສເມຖ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ ຈ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ອານນ຺ທ, ອຕ຺ຖວເສ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ປາປຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆເຠເທນ ນນ຺ທຕິ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘານນ຺ທ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ທຸສ຺ສີໂລ ໂຫຕິ ປາປຘມ຺ໂມ ອສຸຈິ ສງ຺ກສ຺ສຣສມາຈາໂຣ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກມ຺ມນ຺ໂຕ ອສ຺ສມໂຓ ສມຓປຏິຎ຺ໂຎ ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິປຏິຎ຺ໂຎ ອນ຺ໂຕປູຕິ ອວສ຺ສຸໂຕ ກສມ຺ພຸຊາໂຕ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ສເຈ ໂຂ ມໍ ຠິກ຺ຂູ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ – ທຸສ຺ສີໂລ ປາປຘມ຺ໂມ ອສຸຈິ ສງ຺ກສ຺ສຣສມາຈາໂຣ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກມ຺ມນ຺ໂຕ ອສ຺ສມໂຓ ສມຓປຏິຎ຺ໂຎ ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິປຏິຎ຺ໂຎ ອນ຺ໂຕປູຕິ ອວສ຺ສຸໂຕ ກສມ຺ພຸຊາໂຕຕິ, ສມຄ຺ຄາ ມໍ ສນ຺ຕາ ນາເສສ຺ສນ຺ຕິ; ວຄ຺ຄາ ປນ ມໍ ນ ນາເສສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ອິທໍ, ອານນ຺ທ, ປຐມໍ ອຕ຺ຖວສໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ປາປຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆເຠເທນ ນນ຺ທຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ສເຈ ໂຂ ມໍ ຠິກ຺ຂູ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ – ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ, ສມຄ຺ຄາ ມໍ ສນ຺ຕາ ນາເສສ຺ສນ຺ຕິ; ວຄ຺ຄາ ປນ ມໍ ນ ນາເສສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ອິທໍ, ອານນ຺ທ, ທຸຕິຍໍ ອຕ຺ຖວສໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ປາປຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆເຠເທນ ນນ຺ທຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາອາຊີເວນ ຊີວິກໍ [ຊີວິຕໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.)] ກປ຺ເປຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ສເຈ ໂຂ ມໍ ຠິກ຺ຂູ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ – ມິຈ຺ຉາອາຊີໂວ ມິຈ຺ຉາອາຊີເວນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕີຕິ, ສມຄ຺ຄາ ມໍ ສນ຺ຕາ ນາເສສ຺ສນ຺ຕິ; ວຄ຺ຄາ ປນ ມໍ ນ ນາເສສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ອິທໍ, ອານນ຺ທ, ຕຕິຍໍ ອຕ຺ຖວສໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ປາປຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆເຠເທນ ນນ຺ທຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ລາຠກາໂມ ໂຫຕິ ສກ຺ກາຣກາໂມ ອນວຎ຺ຎຕ຺ຕິກາໂມ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ສເຈ ໂຂ ມໍ ຠິກ຺ຂູ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ – ລາຠກາໂມ ສກ຺ກາຣກາໂມ ອນວຎ຺ຎຕ຺ຕິກາໂມຕິ, ສມຄ຺ຄາ ມໍ ສນ຺ຕາ ນ ສກ຺ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ນ ຄຣຸໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ນ ມາເນສ຺ສນ຺ຕິ ນ ປູເຊສ຺ສນ຺ຕິ; ວຄ຺ຄາ ປນ ມໍ ສກ຺ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ມາເນສ຺ສນ຺ຕິ ປູເຊສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ອິທໍ, ອານນ຺ທ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຖວສໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ປາປຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆເຠເທນ ນນ຺ທຕິ. ອິເມ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຕ຺ຖວເສ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ປາປຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຆເຠເທນ ນນ຺ທຕີ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ອາປຕ຺ຕິຠຍສຸຕ຺ຕໍ

໒໔໔. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາປຕ຺ຕິຠຍານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຈຣໍ ອາຄຸຈາຣິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສຍ຺ຍຸໍ – ‘ອຍໍ ເຕ, ເທວ, ໂຈໂຣ ອາຄຸຈາຣີ. ອິມສ຺ສ ເທໂວ ທຓ຺ຑໍ ປເຓຕູ’ຕິ. ຕເມນໍ ຣາຊາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ຄຈ຺ຉຖ, ໂຠ, ອິມໍ ປຸຣິສໍ ທຬ຺ຫາຍ ຣຊ຺ຊຸຍາ ປຈ຺ຉາພາຫໍ ຄາຬ຺ຫພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຂຸຣມຸຓ຺ຑໍ ກຣິຕ຺ວາ ຂຣສ຺ສເຣນ ປຓເວນ ຣຖິກາຍ ຣຖິກໍ ສິງ຺ຆາຏເກນ ສິງ຺ຆາຏກໍ ປຣິເນຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂາເມຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓໂຕ ນຄຣສ຺ສ ສີສໍ ຉິນ຺ທຖາ’ຕິ. ຕເມນໍ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຣິສາ ທຬ຺ຫາຍ ຣຊ຺ຊຸຍາ ປຈ຺ຉາພາຫໍ ຄາຬ຺ຫພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຂຸຣມຸຓ຺ຑໍ ກຣິຕ຺ວາ ຂຣສ຺ສເຣນ ປຓເວນ ຣຖິກາຍ ຣຖິກໍ ສິງ຺ຆາຏເກນ ສິງ຺ຆາຏກໍ ປຣິເນຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂາເມຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓໂຕ ນຄຣສ຺ສ ສີສໍ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍຸໍ. ຕຕ຺ຣຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຖລຏ຺ຐສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ປາປກໍ ວຕ, ໂຠ, ອຍໍ ປຸຣິໂສ ກມ຺ມໍ ອກາສິ ຄາຣຍ຺ຫໍ ສີສຈ຺ເຉຊ຺ຊໍ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຣິສາ ທຬ຺ຫາຍ ຣຊ຺ຊຸຍາ ປຈ຺ຉາພາຫໍ ຄາຬ຺ຫພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຂຸຣມຸຓ຺ຑໍ ກຣິຕ຺ວາ ຂຣສ຺ສເຣນ ປຓເວນ ຣຖິກາຍ ຣຖິກໍ ສິງ຺ຆາຏເກນ ສິງ຺ຆາຏກໍ ປຣິເນຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂາເມຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓໂຕ ນຄຣສ຺ສ ສີສໍ ຉິນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ! ໂສ ວຕສ຺ສາຫໍ [ໂສ ວຕສ຺ສາຍໍ (ສີ.)] ເອວຣູປໍ ປາປກມ຺ມໍ [ປາປໍ ກມ຺ມໍ (ສີ. ປີ.)] ນ ກເຣຍ຺ຍໍ [ນ ກເຣຍ຺ຍ (ສີ.) ທີ. ນິ. ໑.໑໘໓ ປາຬິຍາ ຕທຏ຺ຐກຖາຍ ຈ ສໍສນ຺ເທຕພ຺ພໍ] ຄາຣຍ຺ຫໍ ສີສຈ຺ເຉຊ຺ຊ’ນ຺ຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວາ ເອວໍ ຕິພ຺ພາ ຠຍສຎ຺ຎາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ ປາຣາຊິເກສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ຕສ຺ເສຕໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ – ອນາປນ຺ໂນ ວາ ປາຣາຊິກໍ ຘມ຺ມໍ ນ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ອາປນ຺ໂນ ວາ ປາຣາຊິກໍ ຘມ຺ມໍ ຍຖາຘມ຺ມໍ ປຏິກຣິສ຺ສຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ກາຬວຕ຺ຖໍ [ກາຬກໍ ວຕ຺ຖໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປຣິຘາຍ ເກເສ ປກິຣິຕ຺ວາ ມຸສລໍ ຂນ຺ເຘ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ມຫາຊນກາຍໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປາປກມ຺ມໍ ອກາສິໍ ຄາຣຍ຺ຫໍ ໂມສລ຺ລໍ, ເຍນ ເມ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫນ຺ຕິ ຕໍ ກໂຣມີ’ຕິ. ຕຕ຺ຣຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຖລຏ຺ຐສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ປາປກໍ ວຕ, ໂຠ, ອຍໍ ປຸຣິໂສ ກມ຺ມໍ ອກາສິ ຄາຣຍ຺ຫໍ ໂມສລ຺ລໍ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ກາຬວຕ຺ຖໍ ປຣິຘາຍ ເກເສ ປກິຣິຕ຺ວາ ມຸສລໍ ຂນ຺ເຘ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ມຫາຊນກາຍໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ວກ຺ຂຕິ – ‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປາປກມ຺ມໍ ອກາສິໍ ຄາຣຍ຺ຫໍ ໂມສລ຺ລໍ, ເຍນ ເມ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫນ຺ຕິ ຕໍ ກໂຣມີຕິ. ໂສ ວຕສ຺ສາຫໍ ເອວຣູປໍ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກເຣຍ຺ຍໍ ຄາຣຍ຺ຫໍ ໂມສລ຺ລ’ນ຺ຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວາ ເອວໍ ຕິພ຺ພາ ຠຍສຎ຺ຎາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ ສງ຺ຆາທິເສເສສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ຕສ຺ເສຕໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ – ອນາປນ຺ໂນ ວາ ສງ຺ຆາທິເສສໍ ຘມ຺ມໍ ນ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ອາປນ຺ໂນ ວາ ສງ຺ຆາທິເສສໍ ຘມ຺ມໍ ຍຖາຘມ຺ມໍ ປຏິກຣິສ຺ສຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ກາຬວຕ຺ຖໍ ປຣິຘາຍ ເກເສ ປກິຣິຕ຺ວາ ຠສ຺ມປຸຏໍ [ອສ຺ສປຸຏໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຂນ຺ເຘ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ມຫາຊນກາຍໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປາປກມ຺ມໍ ອກາສິໍ ຄາຣຍ຺ຫໍ ຠສ຺ມປຸຏໍ. ເຍນ ເມ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫນ຺ຕິ ຕໍ ກໂຣມີ’ຕິ. ຕຕ຺ຣຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຖລຏ຺ຐສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ປາປກໍ ວຕ, ໂຠ, ອຍໍ ປຸຣິໂສ ກມ຺ມໍ ອກາສິ ຄາຣຍ຺ຫໍ ຠສ຺ມປຸຏໍ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ກາຬວຕ຺ຖໍ ປຣິຘາຍ ເກເສ ປກິຣິຕ຺ວາ ຠສ຺ມປຸຏໍ ຂນ຺ເຘ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ມຫາຊນກາຍໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ວກ຺ຂຕິ – ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປາປກມ຺ມໍ ອກາສິໍ ຄາຣຍ຺ຫໍ ຠສ຺ມປຸຏໍ; ເຍນ ເມ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫນ຺ຕິ ຕໍ ກໂຣມີຕິ. ໂສ ວຕສ຺ສາຫໍ ເອວຣູປໍ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກເຣຍ຺ຍໍ ຄາຣຍ຺ຫໍ ຠສ຺ມປຸຏ’ນ຺ຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວາ ເອວໍ ຕິພ຺ພາ ຠຍສຎ຺ຎາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ ປາຈິຕ຺ຕິເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ຕສ຺ເສຕໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ – ອນາປນ຺ໂນ ວາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ຘມ຺ມໍ ນ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ອາປນ຺ໂນ ວາ ປາຈິຕ຺ຕິຍໍ ຘມ຺ມໍ ຍຖາຘມ຺ມໍ ປຏິກຣິສ຺ສຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ກາຬວຕ຺ຖໍ ປຣິຘາຍ ເກເສ ປກິຣິຕ຺ວາ ມຫາຊນກາຍໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປາປກມ຺ມໍ ອກາສິໍ ຄາຣຍ຺ຫໍ ອຸປວຊ຺ຊໍ. ເຍນ ເມ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫນ຺ຕິ ຕໍ ກໂຣມີ’ຕິ. ຕຕ຺ຣຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຖລຏ຺ຐສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ປາປກໍ ວຕ, ໂຠ, ອຍໍ ປຸຣິໂສ ກມ຺ມໍ ອກາສິ ຄາຣຍ຺ຫໍ ອຸປວຊ຺ຊໍ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ກາຬວຕ຺ຖໍ ປຣິຘາຍ ເກເສ ປກິຣິຕ຺ວາ ມຫາຊນກາຍໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ວກ຺ຂຕິ – ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປາປກມ຺ມໍ ອກາສິໍ ຄາຣຍ຺ຫໍ ອຸປວຊ຺ຊໍ; ເຍນ ເມ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫນ຺ຕິ ຕໍ ກໂຣມີຕິ. ໂສ ວຕສ຺ສາຫໍ ເອວຣູປໍ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກເຣຍ຺ຍໍ ຄາຣຍ຺ຫໍ ອຸປວຊ຺ຊ’ນ຺ຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ວາ ເອວໍ ຕິພ຺ພາ ຠຍສຎ຺ຎາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ ປາຏິເທສນີເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ຕສ຺ເສຕໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ – ອນາປນ຺ໂນ ວາ ປາຏິເທສນີຍໍ ຘມ຺ມໍ ນ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ອາປນ຺ໂນ ວາ ປາຏິເທສນີຍໍ ຘມ຺ມໍ ຍຖາຘມ຺ມໍ ປຏິກຣິສ຺ສຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອາປຕ຺ຕິຠຍານີ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ສິກ຺ຂານິສໍສສຸຕ຺ຕໍ

໒໔໕. ‘‘ສິກ຺ຂານິສໍສມິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕິ ປຎ຺ຎຸຕ຺ຕຣໍ ວິມຸຕ຺ຕິສາຣໍ ສຕາຘິປເຕຍ຺ຍໍ. ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂານິສໍສໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ສາວການໍ ອາຠິສມາຈາຣິກາ ສິກ຺ຂາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ອປ຺ປສນ຺ນານໍ ປສາທາຍ ປສນ຺ນານໍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ. ຍຖາ ຍຖາ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ສາວການໍ ອາຠິສມາຈາຣິກາ ສິກ຺ຂາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ອປ຺ປສນ຺ນານໍ ປສາທາຍ ປສນ຺ນານໍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ຕຖາ ຕຖາ ໂສ ຕສ຺ສາ ສິກ຺ຂາຍ ອຂຓ຺ຑກາຣີ ໂຫຕິ ອຈ຺ຉິທ຺ທກາຣີ ອສພລກາຣີ ອກມ຺ມາສກາຣີ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ສາວການໍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍິກາ ສິກ຺ຂາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍ. ຍຖາ ຍຖາ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ສາວການໍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍິກາ ສິກ຺ຂາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍ ຕຖາ ຕຖາ ໂສ ຕສ຺ສາ ສິກ຺ຂາຍ ອຂຓ຺ຑກາຣີ ໂຫຕິ ອຈ຺ຉິທ຺ທກາຣີ ອສພລກາຣີ ອກມ຺ມາສກາຣີ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂານິສໍສໍ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎຸຕ຺ຕຣໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ສາວການໍ ຘມ຺ມາ ເທສິຕາ ສພ຺ພໂສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍ. ຍຖາ ຍຖາ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ສາວການໍ ຘມ຺ມາ ເທສິຕາ ສພ຺ພໂສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍ ຕຖາ ຕຖາສ຺ສ ເຕ ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາຍ ສມເວກ຺ຂິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎຸຕ຺ຕຣໍ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິມຸຕ຺ຕິສາຣໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ສາວການໍ ຘມ຺ມາ ເທສິຕາ ສພ຺ພໂສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍ. ຍຖາ ຍຖາ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ສາວການໍ ຘມ຺ມາ ເທສິຕາ ສພ຺ພໂສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍ ຕຖາ ຕຖາສ຺ສ ເຕ ຘມ຺ມາ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຜຸສິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິມຸຕ຺ຕິສາຣໍ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕາຘິປເຕຍ຺ຍໍ ໂຫຕິ? ‘ອິຕິ ອປຣິປູຣໍ ວາ ອາຠິສມາຈາຣິກໍ ສິກ຺ຂໍ ປຣິປູເຣສ຺ສາມິ, ປຣິປູຣໍ ວາ ອາຠິສມາຈາຣິກໍ ສິກ຺ຂໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາຍ ອນຸຄ຺ຄເຫສ຺ສາມີ’ຕິ – ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍເຍວ ສຕິ ສູປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ‘ອິຕິ ອປຣິປູຣໍ ວາ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍິກໍ ສິກ຺ຂໍ ປຣິປູເຣສ຺ສາມິ, ປຣິປູຣໍ ວາ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍິກໍ ສິກ຺ຂໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາຍ ອນຸຄ຺ຄເຫສ຺ສາມີ’ຕິ – ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍເຍວ ສຕິ ສູປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ‘ອິຕິ ອສມເວກ຺ຂິຕໍ ວາ ຘມ຺ມໍ ປຎ຺ຎາຍ ສມເວກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ສມເວກ຺ຂິຕໍ ວາ ຘມ຺ມໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາຍ ອນຸຄ຺ຄເຫສ຺ສາມີ’ຕິ – ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍເຍວ ສຕິ ສູປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ‘ອິຕິ ອຜຸສິຕໍ ວາ ຘມ຺ມໍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຜຸສິສ຺ສາມິ, ຜຸສິຕໍ ວາ ຘມ຺ມໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາຍ ອນຸຄ຺ຄເຫສ຺ສາມີ’ຕິ – ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍເຍວ ສຕິ ສູປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕາຘິປເຕຍ຺ຍໍ ໂຫຕິ. ‘ສິກ຺ຂານິສໍສມິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕິ ປຎ຺ຎຸຕ຺ຕຣໍ ວິມຸຕ຺ຕິສາຣໍ ສຕາຘິປເຕຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ເສຍ຺ຍາສຸຕ຺ຕໍ

໒໔໖. ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສຍ຺ຍາ. ກຕມາ ຈຕສ຺ໂສ? ເປຕເສຍ຺ຍາ, ກາມໂຠຄິເສຍ຺ຍາ, ສີຫເສຍ຺ຍາ, ຕຖາຄຕເສຍ຺ຍາ. ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເປຕເສຍ຺ຍາ? ເຍຠຸຍ຺ເຍນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເປຕາ ອຸຕ຺ຕານາ ເສນ຺ຕິ; ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເປຕເສຍ຺ຍາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມໂຠຄິເສຍ຺ຍາ? ເຍຠຸຍ຺ເຍນ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມໂຠຄີ ວາເມນ ປສ຺ເສນ ເສນ຺ຕິ; ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມໂຠຄິເສຍ຺ຍາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີຫເສຍ຺ຍາ? ສີໂຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຄຣາຊາ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ, ປາເທ ປາທໍ ອຈ຺ຈາຘາຍ, ອນ຺ຕຣສຕ຺ຖິມ຺ຫິ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ອນຸປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ. ໂສ ປຏິພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຸຣິມໍ ກາຍໍ ອພ຺ຠຸນ຺ນາເມຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມໍ ກາຍໍ ອນຸວິໂລເກຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ ກິຎ຺ຈິ ປສ຺ສຕິ ກາຍສ຺ສ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວາ ວິສຏໍ ວາ, ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ ອນຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ ນ ກິຎ຺ຈິ ປສ຺ສຕິ ກາຍສ຺ສ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວາ ວິສຏໍ ວາ, ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີຫເສຍ຺ຍາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕເສຍ຺ຍາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕເສຍ຺ຍາ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕສ຺ໂສ ເສຍ຺ຍາ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ຖູປາຣຫສຸຕ຺ຕໍ

໒໔໗. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຖູປາຣຫາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຖູປາຣໂຫ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຖູປາຣໂຫ, ຕຖາຄຕສາວໂກ ຖູປາຣໂຫ, ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຖູປາຣໂຫ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຖູປາຣຫາ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ປຎ຺ຎາວຸທ຺ຘິສຸຕ຺ຕໍ

໒໔໘. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາວຸທ຺ຘິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ສປ຺ປຸຣິສສໍເສໂວ, ສທ຺ຘມ຺ມສວນໍ, ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ, ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປຕ຺ຕິ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎາວຸທ຺ຘິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ພຫຸກາຣສຸຕ຺ຕໍ

໒໔໙. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ສ ພຫຸກາຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ສປ຺ປຸຣິສສໍເສໂວ, ສທ຺ຘມ຺ມສວນໍ, ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ, ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປຕ຺ຕິ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ສ ພຫຸກາຣາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ປຐມໂວຫາຣສຸຕ຺ຕໍ

໒໕໐. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຣິຍໂວຫາຣາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐວາທິຕາ, ອສຸເຕ ສຸຕວາທິຕາ, ອມຸເຕ ມຸຕວາທິຕາ, ອວິຎ຺ຎາເຕ ວິຎ຺ຎາຕວາທິຕາ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອນຣິຍໂວຫາຣາ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ທຸຕິຍໂວຫາຣສຸຕ຺ຕໍ

໒໕໑. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍໂວຫາຣາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອທິຏ຺ເຐ ອທິຏ຺ຐວາທິຕາ, ອສຸເຕ ອສຸຕວາທິຕາ, ອມຸເຕ ອມຸຕວາທິຕາ, ອວິຎ຺ຎາເຕ ອວິຎ຺ຎາຕວາທິຕາ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍໂວຫາຣາ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ຕຕິຍໂວຫາຣສຸຕ຺ຕໍ

໒໕໒. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຣິຍໂວຫາຣາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ທິຏ຺ເຐ ອທິຏ຺ຐວາທິຕາ, ສຸເຕ ອສຸຕວາທິຕາ, ມຸເຕ ອມຸຕວາທິຕາ, ວິຎ຺ຎາເຕ ອວິຎ຺ຎາຕວາທິຕາ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອນຣິຍໂວຫາຣາ’’ຕິ. ທສມໍ.

໑໑. ຈຕຸຕ຺ຖໂວຫາຣສຸຕ຺ຕໍ

໒໕໓. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍໂວຫາຣາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐວາທິຕາ, ສຸເຕ ສຸຕວາທິຕາ, ມຸເຕ ມຸຕວາທິຕາ, ວິຎ຺ຎາເຕ ວິຎ຺ຎາຕວາທິຕາ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍໂວຫາຣາ’’ຕິ. ເອກາທສມໍ.

ອາປຕ຺ຕິຠຍວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ເຠທອາປຕ຺ຕິ ສິກ຺ຂາ ຈ, ເສຍ຺ຍາ ຖູປາຣເຫນ ຈ;

ປຎ຺ຎາວຸທ຺ຘິ ພຫຸກາຣາ, ໂວຫາຣາ ຈຕຸໂຣ ຐິຕາຕິ.

ປຎ຺ຈມປຓ຺ຓາສກໍ ສມຕ຺ຕໍ.

(໒໖) ໖. ອຠິຎ຺ຎາວຄ຺ໂຄ

໑. ອຠິຎ຺ຎາສຸຕ຺ຕໍ

໒໕໔. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ຎາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ຎາ ປຫາຕພ຺ພາ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ຎາ ຠາເວຕພ຺ພາ; ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ.

‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ຎາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ? ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ [ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາຕິສ຺ສ ວຈນີຍໍ (ກ.)] – ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ຎາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ.

‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ຎາ ປຫາຕພ຺ພາ? ອວິຊ຺ຊາ ຈ ຠວຕຓ຺ຫາ ຈ – ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ຎາ ປຫາຕພ຺ພາ.

‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ຎາ ຠາເວຕພ຺ພາ? ສມໂຖ ຈ ວິປສ຺ສນາ ຈ – ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ຎາ ຠາເວຕພ຺ພາ.

‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ? ວິຊ຺ຊາ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິ ຈ – ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ປຣິເຍສນາສຸຕ຺ຕໍ

໒໕໕. ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຣິຍປຣິເຍສນາ. ກຕມາ ຈຕສ຺ໂສ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຊຣາຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ຊຣາຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສຕິ; ອຕ຺ຕນາ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສຕິ; ອຕ຺ຕນາ ມຣຓຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ມຣຓຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສຕິ; ອຕ຺ຕນາ ສໍກິເລສຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ສໍກິເລສຘມ຺ມໍເຍວ ປຣິເຍສຕິ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕສ຺ໂສ ອນຣິຍປຣິເຍສນາ.

‘‘ຈຕສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍປຣິເຍສນາ. ກຕມາ ຈຕສ຺ໂສ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຊຣາຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ຊຣາຘມ຺ເມ ອາທີນວໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຊຣໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍສຕິ; ອຕ຺ຕນາ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ເມ ອາທີນວໍ ວິທິຕ຺ວາ ອພ຺ຍາຘິໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍສຕິ; ອຕ຺ຕນາ ມຣຓຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ມຣຓຘມ຺ເມ ອາທີນວໍ ວິທິຕ຺ວາ ອມຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍສຕິ; ອຕ຺ຕນາ ສໍກິເລສຘມ຺ໂມ ສມາໂນ ສໍກິເລສຘມ຺ເມ ອາທີນວໍ ວິທິຕ຺ວາ ອສໍກິລິຏ຺ຐໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍສຕິ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕສ຺ໂສ ອຣິຍປຣິເຍສນາ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖຸສຸຕ຺ຕໍ

໒໕໖. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູນິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ທານໍ, ເປຍ຺ຍວຊ຺ຊໍ [ປິຍວາຈາ (ກ.) ອ. ນິ. ໔.໓໒ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ອຕ຺ຖຈຣິຍາ, ສມານຕ຺ຕຕາ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູນີ’’ຕິ.

໔. ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ

໒໕໗. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ [ມາລຸງ຺ກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ສາຘຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸ, ຍມຫໍ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ເອໂກ ວູປກຏ຺ໂຐ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອຕ຺ຖ ອິທານິ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ກິໍ ທຫເຣ ຠິກ຺ຂູ ວກ຺ຂາມ; ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ຕ຺ວໍ ຊິຓ຺ໂຓ ວຸທ຺ໂຘ ມຫລ຺ລໂກ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ໂອວາທໍ ຍາຈສີ’’ຕິ! ‘‘ເທເສຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມໍ; ເທເສຕຸ ສຸຄໂຕ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມໍ. ອປ຺ເປວ ນາມາຫໍ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອາຊາເນຍ຺ຍໍ; ອປ຺ເປວ ນາມາຫໍ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕສ຺ສ ທາຍາໂທ [ຠຄວໂຕ ສາວໂກ (ກ.)] ອສ຺ສ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ຕຓ຺ຫຸປ຺ປາທາ ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຈີວຣເຫຕຸ ວາ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ປິຓ຺ຑປາຕເຫຕຸ ວາ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເສນາສນເຫຕຸ ວາ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຕິຠວາຠວເຫຕຸ ວາ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິເມ ໂຂ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຕຓ຺ຫຸປ຺ປາທາ ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍໂຕ ໂຂ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຓ຺ຫາ ປຫີນາ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ‘ຠິກ຺ຂຸ ອຈ຺ເຉຈ຺ຉິ ຕຓ຺ຫໍ, ວິວຕ຺ຕຍິ ສໍໂຍຊນໍ, ສມ຺ມາ ມານາຠິສມຍາ ອນ຺ຕມກາສິ ທຸກ຺ຂສ຺ສາ’’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ ອິມິນາ ໂອວາເທນ ໂອວທິໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ເອໂກ ວູປກຏ຺ໂຐ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິ. ‘‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’’ຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ຈ ປນາຍສ຺ມາ ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ອຣຫຕໍ ອໂຫສີຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ກຸລສຸຕ຺ຕໍ

໒໕໘. ‘‘ຍານິ ການິຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລານິ ໂຠເຄສຸ ມຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕານິ ນ ຈິຣຏ຺ຐິຕິການິ ຠວນ຺ຕິ, ສພ຺ພານິ ຕານິ ຈຕູຫິ ຐາເນຫິ, ເອເຕສໍ ວາ ອຎ຺ຎຕເຣນ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ນຏ຺ຐໍ ນ ຄເວສນ຺ຕິ, ຊິຓ຺ຓໍ ນ ປຏິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕິ, ອປຣິມິຕປານໂຠຊນາ ໂຫນ຺ຕິ, ທຸສ຺ສີລໍ ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ປຸຣິສໍ ວາ ອາຘິປຈ຺ເຈ ຐເປນ຺ຕິ. ຍານິ ການິຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລານິ ໂຠເຄສຸ ມຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕານິ ນ ຈິຣຏ຺ຐິຕິການິ ຠວນ຺ຕິ, ສພ຺ພານິ ຕານິ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ຐາເນຫິ, ເອເຕສໍ ວາ ອຎ຺ຎຕເຣນ.

‘‘ຍານິ ການິຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລານິ ໂຠເຄສຸ ມຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕານິ ຈິຣຏ຺ຐິຕິການິ ຠວນ຺ຕິ, ສພ຺ພານິ ຕານິ ຈຕູຫິ ຐາເນຫິ, ເອເຕສໍ ວາ ອຎ຺ຎຕເຣນ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ນຏ຺ຐໍ ຄເວສນ຺ຕິ, ຊິຓ຺ຓໍ ປຏິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕິ, ປຣິມິຕປານໂຠຊນາ ໂຫນ຺ຕິ, ສີລວນ຺ຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ປຸຣິສໍ ວາ ອາຘິປຈ຺ເຈ ຐເປນ຺ຕິ. ຍານິ ການິຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລານິ ໂຠເຄສຸ ມຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕານິ ຈິຣຏ຺ຐິຕິການິ ຠວນ຺ຕິ, ສພ຺ພານິ ຕານິ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ຐາເນຫິ, ເອເຕສໍ ວາ ອຎ຺ຎຕເຣນາ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ປຐມອາຊານີຍສຸຕ຺ຕໍ

໒໕໙. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ເຕວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ ພລສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ເຕວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ ພລສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ…ເປ… ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ພລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວິຫຣຕິ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທາຍ, ຖາມວາ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ພລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ລາຠີ ໂຫຕິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ທຸຕິຍອາຊານີຍສຸຕ຺ຕໍ

໒໖໐. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ເຕວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ, ພລສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ, ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ, ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ເຕວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ, ພລສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ, ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ, ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ…ເປ… ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ພລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວິຫຣຕິ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທາຍ, ຖາມວາ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ພລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍາ…ເປ… ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ລາຠີ ໂຫຕິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ພລສຸຕ຺ຕໍ

໒໖໑. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພລານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ວີຣິຍພລໍ, ສຕິພລໍ, ສມາຘິພລໍ, ປຎ຺ຎາພລໍ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາຣິ ພລານີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ອຣຎ຺ຎສຸຕ຺ຕໍ

໒໖໒. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນາລໍ ອຣຎ຺ຎວນປ຺ປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວິຕຸໍ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ກາມວິຕກ຺ເກນ, ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ເກນ, ວິຫິໍສາວິຕກ຺ເກນ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ ຊໂຬ ເອລມູໂຄ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນາລໍ ອຣຎ຺ຎວນປ຺ປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວິຕຸໍ.

‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ອຣຎ຺ຎວນປ຺ປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວິຕຸໍ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ເກນ, ອພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ເກນ, ອວິຫິໍສາວິຕກ຺ເກນ, ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ ອຊໂຬ ອເນລມູໂຄ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ອຣຎ຺ຎວນປ຺ປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ກມ຺ມສຸຕ຺ຕໍ

໒໖໓. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພາໂລ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ອສປ຺ປຸຣິໂສ ຂຕໍ ອຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ສາວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ສານຸວຊ຺ໂຊ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ສາວຊ຺ເຊນ ກາຍກມ຺ເມນ, ສາວຊ຺ເຊນ ວຈີກມ຺ເມນ, ສາວຊ຺ເຊນ ມໂນກມ຺ເມນ, ສາວຊ຺ຊາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພາໂລ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ອສປ຺ປຸຣິໂສ ຂຕໍ ອຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ສາວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ສານຸວຊ຺ໂຊ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ.

‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ວິຍຕ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິໂສ ອກ຺ຂຕໍ ອນຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ອນວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ອນນຸວຊ຺ໂຊ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອນວຊ຺ເຊນ ກາຍກມ຺ເມນ, ອນວຊ຺ເຊນ ວຈີກມ຺ເມນ, ອນວຊ຺ເຊນ ມໂນກມ຺ເມນ, ອນວຊ຺ຊາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ວິຍຕ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິໂສ ອກ຺ຂຕໍ ອນຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ອນວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ອນນຸວຊ຺ໂຊ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕີ’’ຕິ. ທສມໍ.

ອຠິຎ຺ຎາວຄ຺ໂຄ ຉຏ຺ໂຐ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ອຠິຎ຺ຎາ ປຣິເຍສນາ, ສງ຺ຄຫໍ ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ;

ກຸລໍ ທ຺ເວ ຈ ອາຊານີຍາ, ພລໍ ອຣຎ຺ຎກມ຺ມຸນາຕິ.

(໒໗) ໗. ກມ຺ມປຖວຄ຺ໂຄ

໑. ປາຓາຕິປາຕີສຸຕ຺ຕໍ

໒໖໔. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອຕ຺ຕນາ ຈ ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ປາຓາຕິປາເຕ ສມາທເປຕິ, ປາຓາຕິປາເຕ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ, ປາຓາຕິປາຕສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ.

‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອຕ຺ຕນາ ຈ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ, ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິຍາ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ, ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິຍາ ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ອທິນ຺ນາທາຍີສຸຕ຺ຕໍ

໒໖໕. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອຕ຺ຕນາ ຈ ອທິນ຺ນາທາຍີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ອທິນ຺ນາທາເນ ສມາທເປຕິ, ອທິນ຺ນາທາເນ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ…ເປ….

‘‘ອຕ຺ຕນາ ຈ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ, ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓິຍາ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓິຍາ ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ…. ທຸຕິຍໍ.

໓. ມິຈ຺ຉາຈາຣີສຸຕ຺ຕໍ

໒໖໖. … ອຕ຺ຕນາ ຈ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາເຣ ສມາທເປຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາເຣ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ…ເປ….

ອຕ຺ຕນາ ຈ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ເວຣມຓິຍາ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ເວຣມຓິຍາ ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ…ເປ…. ຕຕິຍໍ.

໔. ມຸສາວາທີສຸຕ຺ຕໍ

໒໖໗. … ອຕ຺ຕນາ ຈ ມຸສາວາທີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມຸສາວາເທ ສມາທເປຕິ, ມຸສາວາເທ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ…ເປ….

ອຕ຺ຕນາ ຈ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມຸສາວາທາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ, ມຸສາວາທາ ເວຣມຓິຍາ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທາ ເວຣມຓິຍາ ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ – ອິເມຫິ…ເປ…. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ປິສຸຓວາຈາສຸຕ຺ຕໍ

໒໖໘. … ອຕ຺ຕນາ ຈ ປິສຸຓວາໂຈ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ສມາທເປຕິ, ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ, ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ – ອິເມຫິ…ເປ….

ອຕ຺ຕນາ ຈ ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ, ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓິຍາ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ, ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓິຍາ ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ – ອິເມຫິ…ເປ…. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ຜຣຸສວາຈາສຸຕ຺ຕໍ

໒໖໙. … ອຕ຺ຕນາ ຈ ຜຣຸສວາໂຈ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ສມາທເປຕິ, ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ, ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ…ເປ….

ອຕ຺ຕນາ ຈ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ, ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓິຍາ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ, ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ເວຣມຓິຍາ ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ…ເປ…. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ສມ຺ຜປ຺ປລາປສຸຕ຺ຕໍ

໒໗໐. … ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມ຺ຜປ຺ປລາປີ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມ຺ຜປ຺ປລາເປ ສມາທເປຕິ, ສມ຺ຜປ຺ປລາເປ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ – ອິເມຫິ…ເປ….

ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ເວຣມຓິຍາ ສມາທເປຕິ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ເວຣມຓິຍາ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປາ ເວຣມຓິຍາ ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ…. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ອຠິຊ຺ຌາລຸສຸຕ຺ຕໍ

໒໗໑. … ອຕ຺ຕນາ ຈ ອຠິຊ຺ຌາລຸ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ອຠິຊ຺ຌາຍ ສມາທເປຕິ, ອຠິຊ຺ຌາຍ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ, ອຠິຊ຺ຌາຍ ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ…ເປ….

‘‘ອຕ຺ຕນາ ຈ ອນຠິຊ຺ຌາລຸ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ອນຠິຊ຺ຌາຍ ສມາທເປຕິ, ອນຠິຊ຺ຌາຍ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ, ອນຠິຊ຺ຌາຍ ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ…ເປ…. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ

໒໗໒. … ອຕ຺ຕນາ ຈ ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ພ຺ຍາປາເທ ສມາທເປຕິ, ພ຺ຍາປາເທ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ, ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ – ອິເມຫິ…ເປ….

ອຕ຺ຕນາ ຈ ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ອພ຺ຍາປາເທ ສມາທເປຕິ, ອພ຺ຍາປາເທ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ, ອພ຺ຍາປາທສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ…ເປ…. ນວມໍ.

໑໐. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິສຸຕ຺ຕໍ

໒໗໓. … ອຕ຺ຕນາ ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ສມາທເປຕິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ – ອິເມຫິ…ເປ….

ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ສມາທເປຕິ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ຈ ສມນຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄຕິ. ທສມໍ.

ກມ຺ມປຖວຄ຺ໂຄ ສຕ຺ຕໂມ.

(໒໘) ໘. ຣາຄເປຍ຺ຍາລໍ

໑. ສຕິປຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕໍ

໒໗໔. ‘‘ຣາຄສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ຎາຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ; ເວທນາສຸ…ເປ… ຈິຕ຺ເຕ…ເປ… ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ. ຣາຄສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ຎາຍ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ສມ຺ມປ຺ປຘານສຸຕ຺ຕໍ

໒໗໕. ‘‘ຣາຄສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ຎາຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອນຸປ຺ປາທາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ວາຍມຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕິ; ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ…ເປ… ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປາທາຍ…ເປ… ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ ວາຍມຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ປທຫຕິ. ຣາຄສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ຎາຍ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ອິທ຺ຘິປາທສຸຕ຺ຕໍ

໒໗໖. ‘‘ຣາຄສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ຎາຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຉນ຺ທສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ; ວີຣິຍສມາຘິ…ເປ… ຈິຕ຺ຕສມາຘິ…ເປ… ວີມໍສາສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ. ຣາຄສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ຎາຍ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔-໓໐. ປຣິຎ຺ຎາທິສຸຕ຺ຕານິ

໒໗໗-໓໐໓. ‘‘ຣາຄສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິຎ຺ຎາຍ…ເປ… ປຣິກ຺ຂຍາຍ… ປຫານາຍ… ຂຍາຍ … ວຍາຍ… ວິຣາຄາຍ… ນິໂຣຘາຍ… ຈາຄາຍ… ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ…ເປ…. ຕິໍສຕິມໍ.

໓໑-໕໑໐. ໂທສອຠິຎ຺ຎາທິສຸຕ຺ຕານິ

໓໐໔-໗໘໓. ‘‘ໂທສສ຺ສ…ເປ… ໂມຫສ຺ສ… ໂກຘສ຺ສ… ອຸປນາຫສ຺ສ… ມກ຺ຂສ຺ສ… ປຬາສສ຺ສ… ອິສ຺ສາຍ… ມຈ຺ຉຣິຍສ຺ສ… ມາຍາຍ… ສາເຐຍ຺ຍສ຺ສ… ຖມ຺ຠສ຺ສ… ສາຣມ຺ຠສ຺ສ… ມານສ຺ສ… ອຕິມານສ຺ສ… ມທສ຺ສ… ປມາທສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎາຍ… ປຣິຎ຺ຎາຍ… ປຣິກ຺ຂຍາຍ… ປຫານາຍ… ຂຍາຍ… ວຍາຍ… ວິຣາຄາຍ… ນິໂຣຘາຍ… ຈາຄາຍ… ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຍ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ. ທສຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຈສຕິມໍ.

ຣາຄເປຍ຺ຍາລໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ຈຕຸກ຺ກນິປາຕປາຬິ ນິຏ຺ຐິຕາ.