📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາໂຍ

ປຎ຺ຈກນິປາຕປາຬິ

໑. ປຐມປຓ຺ຓາສກໍ

໑. ເສຂພລວຄ຺ໂຄ

໑. ສໍຂິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ

໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສຂພລານິ [ເສກ຺ຂພລານິ (ກ.)]. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ສທ຺ຘາພລໍ, ຫິຣີພລໍ [ຫິຣິພລໍ (ສີ. ປີ.)], ໂອຕ຺ຕປ຺ປພລໍ, ວີຣິຍພລໍ [ວິຣິຍພລໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ປຎ຺ຎາພລໍ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ເສຂພລານິ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ສທ຺ຘາພເລນ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠວິສ຺ສາມ ເສຂພເລນ, ຫິຣີພເລນ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠວິສ຺ສາມ ເສຂພເລນ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປພເລນ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠວິສ຺ສາມ ເສຂພເລນ, ວີຣິຍພເລນ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠວິສ຺ສາມ ເສຂພເລນ, ປຎ຺ຎາພເລນ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠວິສ຺ສາມ ເສຂພເລນາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ວິຕ຺ຖຕສຸຕ຺ຕໍ

໒. ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສຂພລານິ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ສທ຺ຘາພລໍ, ຫິຣີພລໍ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປພລໍ, ວີຣິຍພລໍ, ປຎ຺ຎາພລໍ. ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘາພລໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສທ຺ທຫຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂພຘິໍ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘາພລໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫິຣີພລໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ຫິຣິມາ ໂຫຕິ, ຫິຣີຍຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ, ຫິຣີຍຕິ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫິຣີພລໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປພລໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕິ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປພລໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ວີຣິຍພລໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວິຫຣຕິ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທາຍ, ຖາມວາ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວີຣິຍພລໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎາພລໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ ອຸທຍຕ຺ຖຄາມິນິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍາຍ ນິພ຺ເພຘິກາຍ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນິຍາ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎາພລໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ເສຂພລານິ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ສທ຺ຘາພເລນ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠວິສ຺ສາມ ເສຂພເລນ, ຫິຣີພເລນ… ໂອຕ຺ຕປ຺ປພເລນ … ວີຣິຍພເລນ… ປຎ຺ຎາພເລນ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠວິສ຺ສາມ ເສຂພເລນາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ທຸກ຺ຂສຸຕ຺ຕໍ

໓. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ທຸກ຺ຂໍ ວິຫຣຕິ ສວິຆາຕໍ ສອຸປາຍາສໍ ສປຣິຬາຫໍ, ກາຍສ຺ສ ຈ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ທຸຄ຺ຄຕິ ປາຏິກງ຺ຂາ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ອຫິຣິໂກ ໂຫຕິ, ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ, ກຸສີໂຕ ໂຫຕິ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ທຸກ຺ຂໍ ວິຫຣຕິ ສວິຆາຕໍ ສອຸປາຍາສໍ ສປຣິຬາຫໍ, ກາຍສ຺ສ ຈ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ທຸຄ຺ຄຕິ ປາຏິກງ຺ຂາ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຸຂໍ ວິຫຣຕິ ອວິຆາຕໍ ອນຸປາຍາສໍ ອປຣິຬາຫໍ, ກາຍສ຺ສ ຈ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິ ປາຏິກງ຺ຂາ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ຫິຣີມາ ໂຫຕິ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ, ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຸຂໍ ວິຫຣຕິ ອວິຆາຕໍ ອນຸປາຍາສໍ ອປຣິຬາຫໍ, ກາຍສ຺ສ ຈ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິ ປາຏິກງ຺ຂາ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ຍຖາຠຕສຸຕ຺ຕໍ

໔. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ອຫິຣິໂກ ໂຫຕິ, ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ, ກຸສີໂຕ ໂຫຕິ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ຫິຣີມາ ໂຫຕິ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ, ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ສິກ຺ຂາສຸຕ຺ຕໍ

໕. ‘‘ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ ວາ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ສ ທິຏ຺ເຐວ [ທິຏ຺ເຐ ເຈວ (ສີ.)] ຘມ຺ເມ ປຎ຺ຈ ສຫຘມ຺ມິກາ ວາທານຸປາຕາ [ວາທານຸວາທາ (ອ. ນິ. ໘.໑໒; ອ. ນິ. ໓.໕໘)] ຄາຣຍ຺ຫາ ຐານາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ສທ຺ຘາປິ ນາມ ເຕ ນາໂຫສິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ຫິຣີປິ ນາມ ເຕ ນາໂຫສິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປມ຺ປິ ນາມ ເຕ ນາໂຫສິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ວີຣິຍມ຺ປິ ນາມ ເຕ ນາໂຫສິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ປຎ຺ຎາປິ ນາມ ເຕ ນາໂຫສິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ ວາ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ສ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອິເມ ປຎ຺ຈ ສຫຘມ຺ມິກາ ວາທານຸປາຕາ ຄາຣຍ຺ຫາ ຐານາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

‘‘ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ ວາ ສຫາປິ ທຸກ຺ເຂນ ສຫາປິ ໂທມນສ຺ເສນ ອສ຺ສຸມຸໂຂ [ອສ຺ສຸມຸໂຂປິ (ສ຺ຍາ.)] ຣຸທມາໂນ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ, ຕສ຺ສ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ປຎ຺ຈ ສຫຘມ຺ມິກາ ປາສໍສາ ຐານາ [ປາສໍສໍ ຐານໍ (ສ຺ຍາ.)] ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ສທ຺ຘາປິ ນາມ ເຕ ອໂຫສິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ຫິຣີປິ ນາມ ເຕ ອໂຫສິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປມ຺ປິ ນາມ ເຕ ອໂຫສິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ວີຣິຍມ຺ປິ ນາມ ເຕ ອໂຫສິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ປຎ຺ຎາປິ ນາມ ເຕ ອໂຫສິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ ວາ ສຫາປິ ທຸກ຺ເຂນ ສຫາປິ ໂທມນສ຺ເສນ ອສ຺ສຸມຸໂຂ ຣຸທມາໂນ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ, ຕສ຺ສ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອິເມ ປຎ຺ຈ ສຫຘມ຺ມິກາ ປາສໍສາ ຐານາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ສມາປຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕໍ

໖. ‘‘ນ ຕາວ, ຠິກ຺ຂເວ, ອກຸສລສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ ຍາວ ສທ຺ຘາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘາ ອນ຺ຕຣຫິຕາ ໂຫຕິ, ອສທ຺ຘິຍໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ; ອຖ ອກຸສລສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ.

‘‘ນ ຕາວ, ຠິກ຺ຂເວ, ອກຸສລສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ ຍາວ ຫິຣີ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫິຣີ ອນ຺ຕຣຫິຕາ ໂຫຕິ, ອຫິຣິກໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ; ອຖ ອກຸສລສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ.

‘‘ນ ຕາວ, ຠິກ຺ຂເວ, ອກຸສລສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ ຍາວ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ອນ຺ຕຣຫິຕໍ ໂຫຕິ, ອໂນຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ; ອຖ ອກຸສລສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ.

‘‘ນ ຕາວ, ຠິກ຺ຂເວ, ອກຸສລສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ ຍາວ ວີຣິຍໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວີຣິຍໍ ອນ຺ຕຣຫິຕໍ ໂຫຕິ, ໂກສຊ຺ຊໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ; ອຖ ອກຸສລສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ.

‘‘ນ ຕາວ, ຠິກ຺ຂເວ, ອກຸສລສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ ຍາວ ປຎ຺ຎາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎາ ອນ຺ຕຣຫິຕາ ໂຫຕິ, ທຸປ຺ປຎ຺ຎາ [ທຸປ຺ປຎ຺ຎໍ (ກ.)] ປຣິຍຸຏ຺ຐາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ; ອຖ ອກຸສລສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ກາມສຸຕ຺ຕໍ

໗. ‘‘ເຍຠຸຍ຺ເຍນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ກາເມສຸ ລຬິຕາ [ປລາຬິຕາ (ສີ.)]. ອສິຕພ຺ຍາຠງ຺ຄິໍ [ອສິຕພ຺ຍາຠງ຺ຄິ ເຈປິ (?)], ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ໂອຫາຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ໂຫຕິ, ‘ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິໂຕ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ລພ຺ຠາ [ລພ຺ຠາ ຫິ (ສ຺ຍາ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍພ຺ພເນນ ກາມາ ເຕ ຈ ໂຂ ຍາທິສາ ວາ ຕາທິສາ ວາ. ເຍ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫີນາ ກາມາ ເຍ ຈ ມຊ຺ຌິມາ ກາມາ ເຍ ຈ ປຓີຕາ ກາມາ, ສພ຺ເພ ກາມາ ‘ກາມາ’ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຫໂຣ ກຸມາໂຣ ມນ຺ໂທ ອຸຕ຺ຕານເສຍ຺ຍໂກ ຘາຕິຍາ ປມາທມນ຺ວາຍ ກຏ຺ຐໍ ວາ ກຐລໍ [ກຖລໍ (ກ.)] ວາ ມຸເຂ ອາຫເຣຍ຺ຍ. ຕເມນໍ ຘາຕິ ສີຆໍ ສີຆໍ [ສີຆສີຆໍ (ສີ.)] ມນສິ ກເຣຍ຺ຍ; ສີຆໍ ສີຆໍ ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ ສີຆໍ ສີຆໍ ອາຫເຣຍ຺ຍ. ໂນ ເຈ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ ສີຆໍ ສີຆໍ ອາຫຣິຕຸໍ, ວາເມນ ຫຕ຺ເຖນ ສີສໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ເຖນ ວງ຺ກງ຺ຄຸລິໍ ກຣິຕ຺ວາ ສໂລຫິຕມ຺ປິ ອາຫເຣຍ຺ຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ອຕ຺ເຖສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸມາຣສ຺ສ ວິເຫສາ; ເນສາ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ວທາມິ. ກຣຓີຍຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ [ເອວໍ (ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ຘາຕິຍາ ອຕ຺ຖກາມາຍ ຫິເຕສິນິຍາ ອນຸກມ຺ປິກາຍ, ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ກຸມາໂຣ ວຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ອລໍປຎ຺ໂຎ, ອນເປກ຺ຂາ ທານິ [ອນເປກ຺ຂາ ປນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ຘາຕິ ຕສ຺ມິໍ ກຸມາເຣ ໂຫຕິ – ‘ອຕ຺ຕຄຸຕ຺ໂຕ ທານິ ກຸມາໂຣ ນາລໍ ປມາທາຍາ’ຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາວກີວຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສທ຺ຘາຍ ອກຕໍ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ຫິຣິຍາ ອກຕໍ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ໂອຕ຺ຕປ຺ເປນ ອກຕໍ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ວີຣິເຍນ ອກຕໍ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ປຎ຺ຎາຍ ອກຕໍ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ອນຸຣກ຺ຂິຕພ຺ໂພ ຕາວ ເມ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ສທ຺ຘາຍ ກຕໍ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ຫິຣິຍາ ກຕໍ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ໂອຕ຺ຕປ຺ເປນ ກຕໍ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ວີຣິເຍນ ກຕໍ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ປຎ຺ຎາຍ ກຕໍ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ອນເປກ຺ໂຂ ທານາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ [ປນາຫໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ຕສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ໂຫມິ – ‘ອຕ຺ຕຄຸຕ຺ໂຕ ທານິ ຠິກ຺ຂຸ ນາລໍ ປມາທາຍາ’’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ຈວນສຸຕ຺ຕໍ

໘. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຈວຕິ, ນປ຺ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອສທ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈວຕິ, ນປ຺ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ. ອຫິຣິໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈວຕິ, ນປ຺ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ. ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈວຕິ, ນປ຺ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ. ກຸສີໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈວຕິ, ນປ຺ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ. ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈວຕິ, ນປ຺ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຈວຕິ, ນປ຺ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນ ຈວຕິ, ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ສທ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ຈວຕິ, ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ. ຫິຣີມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ຈວຕິ, ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ. ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ຈວຕິ, ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ. ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ຈວຕິ, ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ. ປຎ຺ຎວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ຈວຕິ, ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນ ຈວຕິ, ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ປຐມອຄາຣວສຸຕ຺ຕໍ

໙. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຄາຣໂວ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ ຈວຕິ, ນປ຺ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອສ຺ສທ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຄາຣໂວ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ ຈວຕິ, ນປ຺ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ. ອຫິຣິໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຄາຣໂວ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ ຈວຕິ, ນປ຺ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ. ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຄາຣໂວ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ ຈວຕິ, ນປ຺ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ. ກຸສີໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຄາຣໂວ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ ຈວຕິ, ນປ຺ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ. ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຄາຣໂວ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ ຈວຕິ, ນປ຺ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຄາຣໂວ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ ຈວຕິ, ນປ຺ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສຄາຣໂວ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ ນ ຈວຕິ, ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ສທ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຄາຣໂວ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ ນ ຈວຕິ, ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ. ຫິຣິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຄາຣໂວ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ ນ ຈວຕິ, ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ. ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຄາຣໂວ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ ນ ຈວຕິ, ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ. ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຄາຣໂວ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ ນ ຈວຕິ, ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ. ປຎ຺ຎວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຄາຣໂວ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ ນ ຈວຕິ, ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສຄາຣໂວ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ ນ ຈວຕິ, ປຕິຏ຺ຐາຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ທຸຕິຍອຄາຣວສຸຕ຺ຕໍ

໑໐. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຄາຣໂວ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ ອຠພ຺ໂພ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິຕຸໍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອສ຺ສທ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຄາຣໂວ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ ອຠພ຺ໂພ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິຕຸໍ. ອຫິຣິໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຄາຣໂວ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ ອຠພ຺ໂພ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິຕຸໍ. ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຄາຣໂວ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ ອຠພ຺ໂພ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິຕຸໍ. ກຸສີໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຄາຣໂວ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ ອຠພ຺ໂພ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິຕຸໍ. ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຄາຣໂວ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ ອຠພ຺ໂພ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິຕຸໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຄາຣໂວ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ ອຠພ຺ໂພ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິຕຸໍ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສຄາຣໂວ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ ຠພ຺ໂພ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິຕຸໍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ສທ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຄາຣໂວ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ ຠພ຺ໂພ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິຕຸໍ. ຫິຣີມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ…ເປ… ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ…ເປ… ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ…ເປ… ປຎ຺ຎວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຄາຣໂວ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ ຠພ຺ໂພ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິຕຸໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສຄາຣໂວ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ ຠພ຺ໂພ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ທສມໍ.

ເສຂພລວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ສໍຂິຕ຺ຕໍ ວິຕ຺ຖຕໍ ທຸກ຺ຂາ, ຠຕໍ ສິກ຺ຂາຍ ປຎ຺ຈມໍ;

ສມາປຕ຺ຕິ ຈ ກາເມສຸ, ຈວນາ ທ຺ເວ ອຄາຣວາຕິ.

໒. ພລວຄ຺ໂຄ

໑. ອນນຸສ຺ສຸຕສຸຕ຺ຕໍ

໑໑. ‘‘ປຸພ຺ພາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນນຸສ຺ສຸເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອຠິຎ຺ຎາໂວສານປາຣມິປ຺ປຕ຺ໂຕ ປຏິຊານາມິ. ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລານິ, ເຍຫິ ພເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຕຖາຄໂຕ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ສທ຺ຘາພລໍ, ຫິຣີພລໍ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປພລໍ, ວີຣິຍພລໍ, ປຎ຺ຎາພລໍ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລານິ ເຍຫິ ພເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຕຖາຄໂຕ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕີ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ກູຏສຸຕ຺ຕໍ

໑໒. ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສຂພລານິ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ສທ຺ຘາພລໍ, ຫິຣີພລໍ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປພລໍ, ວີຣິຍພລໍ, ປຎ຺ຎາພລໍ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ເສຂພລານິ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເສຂພລານໍ ເອຕໍ ອຄ຺ຄໍ ເອຕໍ ສງ຺ຄາຫິກໍ ເອຕໍ ສງ຺ຆາຕນິຍໍ, ຍທິທໍ ປຎ຺ຎາພລໍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກູຏາຄາຣສ຺ສ ເອຕໍ ອຄ຺ຄໍ ເອຕໍ ສງ຺ຄາຫິກໍ ເອຕໍ ສງ຺ຆາຕນິຍໍ, ຍທິທໍ ກູຏໍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເສຂພລານໍ ເອຕໍ ອຄ຺ຄໍ ເອຕໍ ສງ຺ຄາຫິກໍ ເອຕໍ ສງ຺ຆາຕນິຍໍ, ຍທິທໍ ປຎ຺ຎາພລໍ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ສທ຺ຘາພເລນ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠວິສ຺ສາມ ເສຂພເລນ, ຫິຣີພເລນ… ໂອຕ຺ຕປ຺ປພເລນ… ວີຣິຍພເລນ… ປຎ຺ຎາພເລນ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠວິສ຺ສາມ ເສຂພເລນາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ສໍຂິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ

໑໓. ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພລານິ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ສທ຺ຘາພລໍ, ວີຣິຍພລໍ, ສຕິພລໍ, ສມາຘິພລໍ, ປຎ຺ຎາພລໍ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ພລານີ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ວິຕ຺ຖຕສຸຕ຺ຕໍ

໑໔. ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພລານິ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ສທ຺ຘາພລໍ, ວີຣິຍພລໍ, ສຕິພລໍ, ສມາຘິພລໍ, ປຎ຺ຎາພລໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘາພລໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສທ຺ທຫຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂພຘິໍ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘາພລໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ວີຣິຍພລໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວິຫຣຕິ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທາຍ ຖາມວາ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວີຣິຍພລໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິພລໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ສຕິມາ ໂຫຕິ ປຣເມນ ສຕິເນປກ຺ເກນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຈິຣກຕມ຺ປິ ຈິຣຠາສິຕມ຺ປິ ສຣິຕາ ອນຸສ຺ສຣິຕາ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິພລໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘິພລໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນ ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕິ ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ – ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘິພລໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎາພລໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ ອຸທຍຕ຺ຖຄາມິນິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍາຍ ນິພ຺ເພຘິກາຍ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນິຍາ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎາພລໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ພລານີ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ທຏ຺ຐພ຺ພສຸຕ຺ຕໍ

໑໕. ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພລານິ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ສທ຺ຘາພລໍ, ວີຣິຍພລໍ, ສຕິພລໍ, ສມາຘິພລໍ, ປຎ຺ຎາພລໍ. ກຕ຺ຖ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘາພລໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ? ຈຕູສຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຍງ຺ເຄສຸ. ເອຕ຺ຖ ສທ຺ຘາພລໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກຕ຺ຖ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ວີຣິຍພລໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ? ຈຕູສຸ ສມ຺ມປ຺ປຘາເນສຸ. ເອຕ຺ຖ ວີຣິຍພລໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກຕ຺ຖ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິພລໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ? ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ. ເອຕ຺ຖ ສຕິພລໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກຕ຺ຖ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘິພລໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ? ຈຕູສຸ ຌາເນສຸ. ເອຕ຺ຖ ສມາຘິພລໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກຕ຺ຖ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎາພລໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ? ຈຕູສຸ ອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ. ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາພລໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ພລານີ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ປຸນກູຏສຸຕ຺ຕໍ

໑໖. ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພລານິ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ສທ຺ຘາພລໍ, ວີຣິຍພລໍ, ສຕິພລໍ, ສມາຘິພລໍ, ປຎ຺ຎາພລໍ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ພລານິ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ພລານໍ ເອຕໍ ອຄ຺ຄໍ ເອຕໍ ສງ຺ຄາຫິກໍ ເອຕໍ ສງ຺ຆາຕນິຍໍ, ຍທິທໍ ປຎ຺ຎາພລໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກູຏາຄາຣສ຺ສ ເອຕໍ ອຄ຺ຄໍ ເອຕໍ ສງ຺ຄາຫິກໍ ເອຕໍ ສງ຺ຆາຕນິຍໍ, ຍທິທໍ ກູຏໍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ພລານໍ ເອຕໍ ອຄ຺ຄໍ ເອຕໍ ສງ຺ຄາຫິກໍ ເອຕໍ ສງ຺ຆາຕນິຍໍ, ຍທິທໍ ປຎ຺ຎາພລ’’ນ຺ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ປຐມຫິຕສຸຕ຺ຕໍ

໑໗. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣຫິຕາຍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕນາ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ສີລສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣຫິຕາຍາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ທຸຕິຍຫິຕສຸຕ຺ຕໍ

໑໘. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຣຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕນາ ນ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣໍ ສີລສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ນ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣໍ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ນ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣໍ ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ນ ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣໍ ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ນ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣໍ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຣຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ອຕ຺ຕຫິຕາຍາ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ຕຕິຍຫິຕສຸຕ຺ຕໍ

໑໙. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ເນວ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣຫິຕາຍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕນາ ນ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ສີລສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ນ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ນ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ນ ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ນ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ເນວ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣຫິຕາຍາ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ຈຕຸຕ຺ຖຫິຕສຸຕ຺ຕໍ

໒໐. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ຈ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ປຣຫິຕາຍ ຈ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕນາ ຈ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສີລສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ຈ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ປຣຫິຕາຍ ຈາ’’ຕິ. ທສມໍ.

ພລວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ອນນຸສ຺ສຸຕກູຏຎ຺ຈ, ສໍຂິຕ຺ຕໍ ວິຕ຺ຖເຕນ ຈ;

ທຏ຺ຐພ຺ພຎ຺ຈ ປຸນ ກູຏໍ, ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ຫິເຕນ ຈາຕິ.

໓. ປຎ຺ຈງ຺ຄິກວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມອຄາຣວສຸຕ຺ຕໍ

໒໑. ‘‘ໂສ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຄາຣໂວ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ ອສຠາຄວຸຕ຺ຕິໂກ ‘ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ອາຠິສມາຈາຣິກໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ອາຠິສມາຈາຣິກໍ ຘມ຺ມໍ ອປຣິປູເຣຕ຺ວາ ເສຂໍ [ເສກ຺ຂໍ (ກ.)] ຘມ຺ມໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ເສຂໍ ຘມ຺ມໍ ອປຣິປູເຣຕ຺ວາ ສີລານິ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ສີລານິ ອປຣິປູເຣຕ຺ວາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ອປຣິປູເຣຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມາຘິໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ໂສ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຄາຣໂວ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ ສຠາຄວຸຕ຺ຕິໂກ ‘ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ອາຠິສມາຈາຣິກໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ອາຠິສມາຈາຣິກໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິປູເຣຕ຺ວາ ເສຂໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ເສຂໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິປູເຣຕ຺ວາ ສີລານິ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ສີລານິ ປຣິປູເຣຕ຺ວາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ປຣິປູເຣຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມາຘິໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍອຄາຣວສຸຕ຺ຕໍ

໒໒. ‘‘ໂສ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຄາຣໂວ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ ອສຠາຄວຸຕ຺ຕິໂກ ‘ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ອາຠິສມາຈາຣິກໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ອາຠິສມາຈາຣິກໍ ຘມ຺ມໍ ອປຣິປູເຣຕ຺ວາ ເສຂໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ເສຂໍ ຘມ຺ມໍ ອປຣິປູເຣຕ຺ວາ ສີລກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ສີລກ຺ຂນ຺ຘໍ ອປຣິປູເຣຕ຺ວາ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ສມາຘິກ຺ຂນ຺ຘໍ ອປຣິປູເຣຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ໂສ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຄາຣໂວ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ ສຠາຄວຸຕ຺ຕິໂກ ‘ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ອາຠິສມາຈາຣິກໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ອາຠິສມາຈາຣິກໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິປູເຣຕ຺ວາ ເສຂໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ເສຂໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິປູເຣຕ຺ວາ ສີລກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ສີລກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຣິປູເຣຕ຺ວາ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ສມາຘິກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຣິປູເຣຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ອຸປກ຺ກິເລສສຸຕ຺ຕໍ

໒໓. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊາຕຣູປສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ, ເຍຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐໍ ຊາຕຣູປໍ ນ ເຈວ ມຸທຸ ໂຫຕິ ນ ຈ ກມ຺ມນິຍໍ ນ ຈ ປຠສ຺ສຣໍ ປຠງ຺ຄຸ ຈ ນ ຈ ສມ຺ມາ ອຸເປຕິ ກມ຺ມາຍ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອໂຍ, ໂລຫໍ, ຕິປຸ, ສີສໍ, ສຊ຺ຌໍ [ສຊ຺ຌຸ (ສີ.)] – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຊາຕຣູປສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ, ເຍຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐໍ ຊາຕຣູປໍ ນ ເຈວ ມຸທຸ ໂຫຕິ ນ ຈ ກມ຺ມນິຍໍ ນ ຈ ປຠສ຺ສຣໍ ປຠງ຺ຄຸ ຈ ນ ຈ ສມ຺ມາ ອຸເປຕິ ກມ຺ມາຍ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊາຕຣູປໍ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ຕໍ [ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕໍ (ສີ.)] ໂຫຕິ, ຕໍ ໂຫຕິ ຊາຕຣູປໍ ມຸທຸ ຈ ກມ຺ມນິຍຎ຺ຈ ປຠສ຺ສຣຎ຺ຈ ນ ຈ ປຠງ຺ຄຸ ສມ຺ມາ ອຸເປຕິ ກມ຺ມາຍ. ຍສ຺ສາ ຍສ຺ສາ ຈ [ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ (ສ຺ຍາ. ປີ.)] ປິຬນ຺ຘນວິກຕິຍາ ອາກງ຺ຂຕິ – ຍທິ ມຸທ຺ທິກາຍ ຍທິ ກຸຓ຺ຑລາຍ ຍທິ ຄີເວຍ຺ຍກາຍ [ຄີເວຍ຺ຍເກນ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ., ອ. ນິ. ໓.໑໐໒)] ຍທິ ສຸວຓ຺ຓມາລາຍ – ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອນຸໂຠຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈິເມ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ, ເຍຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ເຈວ ມຸທຸ ໂຫຕິ ນ ຈ ກມ຺ມນິຍໍ ນ ຈ ປຠສ຺ສຣໍ ປຠງ຺ຄຸ ຈ ນ ຈ ສມ຺ມາ ສມາຘິຍຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ, ພ຺ຍາປາໂທ, ຖິນມິທ຺ຘໍ [ຖີນມິທ຺ຘໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ, ວິຈິກິຈ຺ຉາ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສາ ເຍຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ເຈວ ມຸທຸ ໂຫຕິ ນ ຈ ກມ຺ມນິຍໍ ນ ຈ ປຠສ຺ສຣໍ ປຠງ຺ຄຸ ຈ ນ ຈ ສມ຺ມາ ສມາຘິຍຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕໍ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ໂຫຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ມຸທຸ ຈ ກມ຺ມນິຍຎ຺ຈ ປຠສ຺ສຣຎ຺ຈ ນ ຈ ປຠງ຺ຄຸ ສມ຺ມາ ສມາຘິຍຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ. ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ຈ ອຠິຎ຺ຎາສຈ຺ຉິກຣຓີຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ ອຠິຎ຺ຎາສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິ ອາຍຕເນ.

‘‘ໂສ ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ – ‘ອເນກວິຫິຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘໍ ປຈ຺ຈນຸຠເວຍ຺ຍໍ – ເອໂກປິ ຫຸຕ຺ວາ ພຫຸຘາ ອສ຺ສໍ, ພຫຸຘາປິ ຫຸຕ຺ວາ ເອໂກ ອສ຺ສໍ; ອາວິຠາວໍ, ຕິໂຣຠາວໍ; ຕິໂຣກຸຏ຺ຏໍ ຕິໂຣປາກາຣໍ ຕິໂຣປພ຺ພຕໍ ອສຊ຺ຊມາໂນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອາກາເສ; ປຖວິຍາປິ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນິມຸຊ຺ຊໍ ກເຣຍ຺ຍໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຸທເກ; ອຸທເກປິ ອຠິຊ຺ຊມາໂນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ປຖວິຍໍ; ອາກາເສປິ ປລ຺ລງ຺ເກນ ກເມຍ຺ຍໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ປກ຺ຂີ ສກຸໂຓ; ອິເມປິ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ [ຈນ຺ທິມສຸຣິເຍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ເອວໍມຫິທ຺ຘິເກ ເອວໍມຫານຸຠາເວ ປາຓິນາ ປຣິມເສຍ຺ຍໍ [ປຣາມເສຍ຺ຍໍ (ກ.)] ປຣິມຊ຺ເຊຍ຺ຍໍ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາປິ ກາເຍນ ວສໍ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິ ອາຍຕເນ.

‘‘ໂສ ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ – ‘ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ ວິສຸທ຺ຘາຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສິກາຍ ອຸໂຠ ສທ຺ເທ ສຸເຓຍ຺ຍໍ – ທິພ຺ເພ ຈ ມານຸເສ ຈ ເຍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ຈາ’ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິ ອາຍຕເນ.

‘‘ໂສ ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ – ‘ປຣສຕ຺ຕານໍ ປຣປຸຄ຺ຄລານໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊາເນຍ຺ຍໍ – ສຣາຄໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ວີຕຣາຄໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວີຕຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ສໂທສໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສໂທສໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ວີຕໂທສໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວີຕໂທສໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ສໂມຫໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສໂມຫໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ວີຕໂມຫໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວີຕໂມຫໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ສໍຂິຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສໍຂິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ມຫຄ຺ຄຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ມຫຄ຺ຄຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ອມຫຄ຺ຄຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອມຫຄ຺ຄຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ສອຸຕ຺ຕຣໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສອຸຕ຺ຕຣໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ອນຸຕ຺ຕຣໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ສມາຫິຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ອສມາຫິຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ອວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິ ອາຍຕເນ.

‘‘ໂສ ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ – ‘ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍໍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ [ເສຍ຺ຍຖີທໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ ຕິສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຈປິ ຊາຕິໂຍ ທສປິ ຊາຕິໂຍ ວີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຕິໍສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕ຺ຕາຣີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຎາສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຊາຕິສຕມ຺ປິ ຊາຕິສຫສ຺ສມ຺ປິ ຊາຕິສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ – ອມຸຕ຺ຣາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອມຸຕ຺ຣ ອຸທປາທິໍ; ຕຕ຺ຣາປາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ, ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຘູປປນ຺ໂນຕິ, ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິ ອາຍຕເນ.

‘‘ໂສ ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ – ‘ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ, ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊາເນຍ຺ຍໍ – ອິເມ ວຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຣິຍານໍ ອຸປວາທກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ, ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປນ຺ນາ; ອິເມ ວາ ປນ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ວຈີສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ມໂນສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຣິຍານໍ ອນຸປວາທກາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ, ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ນາຕິ, ອິຕິ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ, ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊາເນຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິ ອາຍຕເນ.

‘‘ໂສ ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ – ‘ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິ ອາຍຕເນ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ທຸສ຺ສີລສຸຕ຺ຕໍ

໒໔. [ອ. ນິ. ໕.໑໖໘; ໖.໕໐; ໗.໖໕] ‘‘ທຸສ຺ສີລສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິໂສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ; ສມ຺ມາສມາຘິມ຺ຫິ ອສຕິ ສມ຺ມາສມາຘິວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິສໍ ໂຫຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນໍ; ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສເນ ອສຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິໂສ ໂຫຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາໂຄ; ນິພ຺ພິທາວິຣາເຄ ອສຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາຄວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິສໍ ໂຫຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຸກ຺ໂຂ ສາຂາປລາສວິປນ຺ໂນ. ຕສ຺ສ ປປຏິກາປິ ນ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໂຈປິ ນ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຜຄ຺ຄຸປິ ນ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສາໂຣປິ ນ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ສີລວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິໂສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ; ສມ຺ມາສມາຘິມ຺ຫິ ອສຕິ ສມ຺ມາສມາຘິວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິສໍ ໂຫຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນໍ; ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສເນ ອສຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິໂສ ໂຫຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາໂຄ; ນິພ຺ພິທາວິຣາເຄ ອສຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາຄວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິສໍ ໂຫຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ.

‘‘ສີລວໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ; ສມ຺ມາສມາຘິມ຺ຫິ ສຕິ ສມ຺ມາສມາຘິສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນໍ; ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສເນ ສຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາໂຄ; ນິພ຺ພິທາວິຣາເຄ ສຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາຄສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຸກ຺ໂຂ ສາຂາປລາສສມ຺ປນ຺ໂນ. ຕສ຺ສ ປປຏິກາປິ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໂຈປິ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຜຄ຺ຄຸປິ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສາໂຣປິ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລວໂຕ ສີລສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ; ສມ຺ມາສມາຘິມ຺ຫິ ສຕິ ສມ຺ມາສມາຘິສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນໍ; ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສເນ ສຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາໂຄ; ນິພ຺ພິທາວິຣາເຄ ສຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາຄສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ອນຸຄ຺ຄຫິຕສຸຕ຺ຕໍ

໒໕. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ອນຸຄ຺ຄຫິຕາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຜລາ ຈ ໂຫຕິ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຜລານິສໍສາ ຈ, ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິຜລາ ຈ ໂຫຕິ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິຜລານິສໍສາ ຈ.

‘‘ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສີລານຸຄ຺ຄຫິຕາ ຈ ໂຫຕິ, ສຸຕານຸຄ຺ຄຫິຕາ ຈ ໂຫຕິ, ສາກຈ຺ຉານຸຄ຺ຄຫິຕາ ຈ ໂຫຕິ, ສມຖານຸຄ຺ຄຫິຕາ ຈ ໂຫຕິ, ວິປສ຺ສນານຸຄ຺ຄຫິຕາ ຈ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ອງ຺ເຄຫິ ອນຸຄ຺ຄຫິຕາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຜລາ ຈ ໂຫຕິ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຜລານິສໍສາ ຈ, ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິຜລາ ຈ ໂຫຕິ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິຜລານິສໍສາ ຈາ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນສຸຕ຺ຕໍ

໒໖. ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນານິ ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ວາ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ ວາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸປາປຸຓາຕິ.

‘‘ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ. ຍຖາ ຍຖາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ຕຖາ ຕຖາ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ອຕ຺ຖປຏິສໍເວທີ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທີ ຈ. ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖປຏິສໍເວທິໂນ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທິໂນ ປາໂມຊ຺ຊໍ [ປາມຸຊ຺ຊໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.) ທີ. ນິ. ໓.໓໒໒] ຊາຍຕິ. ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ. ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວເທຕິ [ເວທິຍຕິ (ສີ.)]. ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມໍ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນໍ ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ວາ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ ວາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸປາປຸຓາຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ເຫວ ໂຂ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ອປິ ຈ ໂຂ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເຣສໍ ເທເສຕິ. ຍຖາ ຍຖາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເຣສໍ ເທເສຕິ ຕຖາ ຕຖາ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ອຕ຺ຖປຏິສໍເວທີ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທີ ຈ. ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖປຏິສໍເວທິໂນ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທິໂນ ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາຍຕິ. ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ. ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວເທຕິ. ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິຍໍ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນໍ ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ວາ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ ວາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸປາປຸຓາຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ເຫວ ໂຂ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ນາປິ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເຣສໍ ເທເສຕິ, ອປິ ຈ ໂຂ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຕິ. ຍຖາ ຍຖາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຕິ ຕຖາ ຕຖາ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ອຕ຺ຖປຏິສໍເວທີ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທີ ຈ. ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖປຏິສໍເວທິໂນ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທິໂນ ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາຍຕິ. ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ. ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວເທຕິ. ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິຍໍ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນໍ ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ…ເປ… ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸປາປຸຓາຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ເຫວ ໂຂ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ນາປິ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເຣສໍ ເທເສຕິ, ນາປິ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຕິ; ອປິ ຈ ໂຂ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ເກຕິ ອນຸວິຈາເຣຕິ ມນສານຸເປກ຺ຂຕິ. ຍຖາ ຍຖາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ເກຕິ ອນຸວິຈາເຣຕິ ມນສານຸເປກ຺ຂຕິ ຕຖາ ຕຖາ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ອຕ຺ຖປຏິສໍເວທີ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທີ ຈ. ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖປຏິສໍເວທິໂນ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທິໂນ ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາຍຕິ. ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ. ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວເທຕິ. ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນໍ ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ວາ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ ວາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸປາປຸຓາຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ເຫວ ໂຂ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ນາປິ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເຣສໍ ເທເສຕິ, ນາປິ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຕິ, ນາປິ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ເກຕິ ອນຸວິຈາເຣຕິ ມນສານຸເປກ຺ຂຕິ; ອປິ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ ສຸມນສິກຕໍ ສູປຘາຣິຕໍ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘໍ ປຎ຺ຎາຍ. ຍຖາ ຍຖາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ ສຸມນສິກຕໍ ສູປຘາຣິຕໍ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘໍ ປຎ຺ຎາຍ ຕຖາ ຕຖາ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ອຕ຺ຖປຏິສໍເວທີ ຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທີ ຈ. ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖປຏິສໍເວທິໂນ ຘມ຺ມປຏິສໍເວທິໂນ ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາຍຕິ. ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ. ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ. ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວເທຕິ. ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈມໍ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນໍ ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ວາ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ ວາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸປາປຸຓາຕິ.

‘‘ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນານິ ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ອປຣິກ຺ຂີຓາ ວາ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ ວາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸປາປຸຓາຕີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ສມາຘິສຸຕ຺ຕໍ

໒໗. ‘‘ສມາຘິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາເວຖ ອປ຺ປມາຓໍ ນິປກາ ປຕິສ຺ສຕາ. ສມາຘິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວຍຕໍ ອປ຺ປມາຓໍ ນິປການໍ ປຕິສ຺ສຕານໍ ປຎ຺ຈ ຎາຓານິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ‘ອຍໍ ສມາຘິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸໂຂ ເຈວ ອາຍຕິຎ຺ຈ ສຸຂວິປາໂກ’ຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ‘ອຍໍ ສມາຘິ ອຣິໂຍ ນິຣາມິໂສ’ຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ‘ອຍໍ ສມາຘິ ອກາປຸຣິສເສວິໂຕ’ຕິ [ມຫາປຸຣິສເສວິໂຕຕິ (ກ.)] ປຈ຺ຈຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ‘ອຍໍ ສມາຘິ ສນ຺ໂຕ ປຓີໂຕ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘລທ຺ໂຘ ເອໂກທິຠາວາຘິຄໂຕ, ນ ສງ຺ຂາຣນິຄ຺ຄຍ຺ຫວາຣິຕຄໂຕ’ຕິ [ນ ຈ ສສງ຺ຂາຣນິຄ຺ຄຍ຺ຫວາຣິຕປ຺ປຕິໂຕຕິ (ສີ.), ນ ຈ ສສງ຺ຂາຣນິຄ຺ຄຍ຺ຫວາຣິຕປຕ຺ໂຕຕິ (ສ຺ຍາ.), ນ ຈ ສສງ຺ຂາຣນິຄ຺ຄຍ຺ຫວາຣິວາວໂຏຕິ (ກ.), ນ ສສງ຺ຂາຣນິຄ຺ຄຍ຺ຫວາຣິຍາຘິຄໂຕຕິ (?) ທີ. ນິ. ໓.໓໕໕; ອ. ນິ. ໓.໑໐໒; ໙.໒໗] ປຈ຺ຈຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ‘ສໂຕ ໂຂ ປນາຫໍ ອິມໍ ສມາປຊ຺ຊາມິ ສໂຕ ວຸຏ຺ຐຫາມີ’ຕິ [ໂສ ໂຂ ປນາຫໍ ອິມໍ ສມາຘິໍ ສໂຕວ ສມາປຊ຺ຊາມິ, ສໂຕ ອຸຏ຺ຐຫາມີຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ປຈ຺ຈຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ສມາຘິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາເວຖ ອປ຺ປມາຓໍ ນິປກາ ປຕິສ຺ສຕາ. ສມາຘິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວຍຕໍ ອປ຺ປມາຓໍ ນິປການໍ ປຕິສ຺ສຕານໍ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ຎາຓານິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ປຎ຺ຈງ຺ຄິກສຸຕ຺ຕໍ

໒໘. ‘‘ອຣິຍສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈງ຺ຄິກສ຺ສ ສມ຺ມາສມາຘິສ຺ສ ຠາວນໍ ເທເສສ຺ສາມິ. ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສ຺ສ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກສ຺ສ ສມ຺ມາສມາຘິສ຺ສ ຠາວນາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິມເມວ ກາຍໍ ວິເວກເຊນ ປີຕິສຸເຂນ ອຠິສນ຺ເທຕິ ປຣິສນ຺ເທຕິ ປຣິປູເຣຕິ ປຣິປ຺ຜຣຕິ; ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສ ວິເວກເຊນ ປີຕິສຸເຂນ ອປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທກ຺ໂຂ ນ຺ຫາປໂກ [ນຫາປໂກ (ສີ. ປີ.)] ວາ ນ຺ຫາປກນ຺ເຕວາສີ ວາ ກໍສຖາເລ ນ຺ຫານີຍຈຸຓ຺ຓານິ [ນຫານີຍຈຸຓ຺ຓານິ (ສີ. ປີ.)] ອາກິຣິຕ຺ວາ ອຸທເກນ ປຣິປ຺ໂຜສກໍ ປຣິປ຺ໂຜສກໍ ສນ຺ເນຍ຺ຍ. ສາຍໍ ນ຺ຫານີຍປິຓ຺ຑິ [ສາສ຺ສ ນຫານີຍປິຓ຺ຑີ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ສ຺ເນຫານຸຄຕາ ສ຺ເນຫປເຣຕາ ສນ຺ຕຣພາຫິຣາ ຜຸຏາ ສ຺ເນເຫນ, ນ ຈ ປຄ຺ຆຣິນີ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິມເມວ ກາຍໍ ວິເວກເຊນ ປີຕິສຸເຂນ ອຠິສນ຺ເທຕິ ປຣິສນ຺ເທຕິ ປຣິປູເຣຕິ ປຣິປ຺ຜຣຕິ; ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສ ວິເວກເຊນ ປີຕິສຸເຂນ ອປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕິ. ອຣິຍສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈງ຺ຄິກສ຺ສ ສມ຺ມາສມາຘິສ຺ສ ອຍໍ ປຐມາ ຠາວນາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ…ເປ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິມເມວ ກາຍໍ ສມາຘິເຊນ ປີຕິສຸເຂນ ອຠິສນ຺ເທຕິ ປຣິສນ຺ເທຕິ ປຣິປູເຣຕິ ປຣິປ຺ຜຣຕິ; ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສ ສມາຘິເຊນ ປີຕິສຸເຂນ ອປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸທກຣຫໂທ ຄມ຺ຠີໂຣ ອຸພ຺ຠິໂທທໂກ [ອຸພ຺ຠິໂຕທໂກ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)]. ຕສ຺ສ ເນວສ຺ສ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ອຸທກສ຺ສ ອາຍມຸຂໍ, ນ ປຈ຺ຉິມາຍ ທິສາຍ ອຸທກສ຺ສ ອາຍມຸຂໍ, ນ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ອຸທກສ຺ສ ອາຍມຸຂໍ, ນ ທກ຺ຂິຓາຍ ທິສາຍ ອຸທກສ຺ສ ອາຍມຸຂໍ, ເທໂວ ຈ ກາເລນ ກາລໍ ສມ຺ມາ ຘາຣໍ ນານຸປ຺ປເວຈ຺ເຉຍ຺ຍ [ເທໂວ ຈ ນ ກາເລນ… ອນຸປເວຈ຺ເຉຍ຺ຍ (ທີ. ນິ. ໑.໒໒໗ ອາທໂຍ; ມ. ນິ. ໒.໒໕໑ ອາທໂຍ]. ອຖ ໂຂ ຕມ຺ຫາວ ອຸທກຣຫທາ ສີຕາ ວາຣິຘາຣາ ອຸພ຺ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕເມວ ອຸທກຣຫທໍ ສີເຕນ ວາຣິນາ ອຠິສນ຺ເທຍ຺ຍ ປຣິສນ຺ເທຍ຺ຍ ປຣິປູເຣຍ຺ຍ ປຣິປ຺ຜເຣຍ຺ຍ; ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ອຸທກຣຫທສ຺ສ ສີເຕນ ວາຣິນາ ອປ຺ຜຸຏໍ ອສ຺ສ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິມເມວ ກາຍໍ ສມາຘິເຊນ ປີຕິສຸເຂນ ອຠິສນ຺ເທຕິ ປຣິສນ຺ເທຕິ ປຣິປູເຣຕິ ປຣິປ຺ຜຣຕິ; ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສ ສມາຘິເຊນ ປີຕິສຸເຂນ ອປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕິ. ອຣິຍສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈງ຺ຄິກສ຺ສ ສມ຺ມາສມາຘິສ຺ສ ອຍໍ ທຸຕິຍາ ຠາວນາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ…ເປ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິມເມວ ກາຍໍ ນິປ຺ປີຕິເກນ ສຸເຂນ ອຠິສນ຺ເທຕິ ປຣິສນ຺ເທຕິ ປຣິປູເຣຕິ ປຣິປ຺ຜຣຕິ; ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສ ນິປ຺ປີຕິເກນ ສຸເຂນ ອປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປ຺ປລິນິຍໍ ວາ ປທຸມິນິຍໍ ວາ ປຸຓ຺ຑຣີກິນິຍໍ ວາ ອປ຺ເປກຈ຺ຈານິ ອຸປ຺ປລານິ ວາ ປທຸມານິ ວາ ປຸຓ຺ຑຣີການິ ວາ ອຸທເກ ຊາຕານິ ອຸທເກ ສໍວຑ຺ຒານິ ອຸທການຸຄ຺ຄຕານິ ອນ຺ໂຕ ນິມຸຄ຺ຄໂປສີນິ. ຕານິ ຍາວ ຈຄ຺ຄາ ຍາວ ຈ ມູລາ ສີເຕນ ວາຣິນາ ອຠິສນ຺ນານິ ປຣິສນ຺ນານິ ປຣິປູຣານິ ປຣິປ຺ຜຸຏານິ; ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວຕໍ ອຸປ຺ປລານໍ ວາ ປທຸມານໍ ວາ ປຸຓ຺ຑຣີການໍ ວາ ສີເຕນ ວາຣິນາ ອປ຺ຜຸຏໍ ອສ຺ສ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິມເມວ ກາຍໍ ນິປ຺ປີຕິເກນ ສຸເຂນ ອຠິສນ຺ເທຕິ ປຣິສນ຺ເທຕິ ປຣິປູເຣຕິ ປຣິປ຺ຜຣຕິ; ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສ ນິປ຺ປີຕິເກນ ສຸເຂນ ອປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕິ. ອຣິຍສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈງ຺ຄິກສ຺ສ ສມ຺ມາສມາຘິສ຺ສ ອຍໍ ຕຕິຍາ ຠາວນາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ …ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິມເມວ ກາຍໍ ປຣິສຸທ຺ເຘນ ເຈຕສາ ປຣິໂຍທາເຕນ ຜຣິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ; ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ເຘນ ເຈຕສາ ປຣິໂຍທາເຕນ ອປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ໂອທາເຕນ ວຕ຺ເຖນ ສສີສໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ອສ຺ສ; ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສ ໂອທາເຕນ ວຕ຺ເຖນ ອປ຺ຜຸຏໍ ອສ຺ສ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິມເມວ ກາຍໍ ປຣິສຸທ຺ເຘນ ເຈຕສາ ປຣິໂຍທາເຕນ ຜຣິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ; ນາສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ສພ຺ພາວໂຕ ກາຍສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ເຘນ ເຈຕສາ ປຣິໂຍທາເຕນ ອປ຺ຜຸຏໍ ໂຫຕິ. ອຣິຍສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈງ຺ຄິກສ຺ສ ສມ຺ມາສມາຘິສ຺ສ ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ຖາ ຠາວນາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານິມິຕ຺ຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ ສຸມນສິກຕໍ ສູປຘາຣິຕໍ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘໍ ປຎ຺ຎາຍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ໂຎວ ອຎ຺ຎໍ [ອຎ຺ໂຎ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ (ສີ.), ອຎ຺ໂຎ ວາ ອຎ຺ຎໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ອຎ຺ໂຎ ອຎ຺ຎໍ (?)] ປຈ຺ຈເວກ຺ເຂຍ຺ຍ, ຐິໂຕ ວາ ນິສິນ຺ນໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ເຂຍ຺ຍ, ນິສິນ຺ໂນ ວາ ນິປນ຺ນໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ເຂຍ຺ຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານິມິຕ຺ຕໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ໂຫຕິ ສຸມນສິກຕໍ ສູປຘາຣິຕໍ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘໍ ປຎ຺ຎາຍ. ອຣິຍສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈງ຺ຄິກສ຺ສ ສມ຺ມາສມາຘິສ຺ສ ອຍໍ ປຎ຺ຈມາ [ປຎ຺ຈມີ (ສີ.)] ຠາວນາ. ເອວໍ ຠາວິເຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ [ເອວໍ ຠາວິເຕ ໂຂ ຠິກ຺ຂເວ (ສີ.)] ອຣິເຍ ປຎ຺ຈງ຺ຄິເກ ສມ຺ມາສມາຘິມ຺ຫິ ເອວໍ ພຫຸລີກເຕ ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎາສຈ຺ຉິກຣຓີຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ ອຠິຎ຺ຎາສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິ ອາຍຕເນ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸທກມຓິໂກ ອາຘາເຣ ຐປິໂຕ ປູໂຣ ອຸທກສ຺ສ ສມຕິຕ຺ຕິໂກ ກາກເປຍ຺ໂຍ. ຕເມນໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ຍໂຕ ຍໂຕ ອາວຊ຺ເຊຍ຺ຍ [ອາວຏ຺ເຏຍ຺ຍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ອຸທກ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ຠາວິເຕ ອຣິເຍ ປຎ຺ຈງ຺ຄິເກ ສມ຺ມາສມາຘິມ຺ຫິ ເອວໍ ພຫຸລີກເຕ ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎາສຈ຺ຉິກຣຓີຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ ອຠິຎ຺ຎາສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິ ອາຍຕເນ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສເມ ຠູມິຠາເຄ ໂປກ຺ຂຣຓີ ຈຕຸຣໍສາ ອາລິພທ຺ຘາ ປູຣາ ອຸທກສ຺ສ ສມຕິຕ຺ຕິກາ ກາກເປຍ຺ຍາ. ຕເມນໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ຍໂຕ ຍໂຕ ອາລິໍ ມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍ, ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ອຸທກ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ຠາວິເຕ ອຣິເຍ ປຎ຺ຈງ຺ຄິເກ ສມ຺ມາສມາຘິມ຺ຫິ ເອວໍ ພຫຸລີກເຕ ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎາສຈ຺ຉິກຣຓີຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ…ເປ… ສຕິ ສຕິ ອາຍຕເນ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຠູມິຍໍ ຈຕຸມຫາປເຖ [ຈາຕຸມ຺ມຫາປເຖ (ສີ. ປີ.), ຈຕຸມ຺ມຫາປເຖ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອາຊຎ຺ຎຣໂຖ ຍຸຕ຺ໂຕ ອສ຺ສ ຐິໂຕ ໂອຘສ຺ຕປໂຕໂທ. ຕເມນໍ ທກ຺ໂຂ ໂຍຄ຺ຄາຈຣິໂຍ ອສ຺ສທມ຺ມສາຣຖິ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ວາເມນ ຫຕ຺ເຖນ ຣສ຺ມິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ເຖນ ປໂຕທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຍນິຈ຺ຉກໍ ຍທິຈ຺ຉກໍ ສາເຣຍ຺ຍປິ ປຈ຺ຈາສາເຣຍ຺ຍປິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ຠາວິເຕ ອຣິເຍ ປຎ຺ຈງ຺ຄິເກ ສມ຺ມາສມາຘິມ຺ຫິ ເອວໍ ພຫຸລີກເຕ ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎາສຈ຺ຉິກຣຓີຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ ອຠິຎ຺ຎາສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິ ອາຍຕເນ.

‘‘ໂສ ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ – ‘ອເນກວິຫິຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘໍ ປຈ຺ຈນຸຠເວຍ຺ຍໍ – ເອໂກປິ ຫຸຕ຺ວາ ພຫຸຘາ ອສ຺ສໍ…ເປ… ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາປິ ກາເຍນ ວສໍ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິ ອາຍຕເນ.

‘‘ໂສ ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ – ‘ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ ວິສຸທ຺ຘາຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສິກາຍ ອຸໂຠ ສທ຺ເທ ສຸເຓຍ຺ຍໍ – ທິພ຺ເພ ຈ ມານຸເສ ຈ ເຍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ຈາ’ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິ ອາຍຕເນ.

‘‘ໂສ ສເຈ ອກງ຺ຂຕິ – ‘ປຣສຕ຺ຕານໍ ປຣປຸຄ຺ຄລານໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊາເນຍ຺ຍໍ – ສຣາຄໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ວີຕຣາຄໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວີຕຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍໍ, ສໂທສໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ວີຕໂທສໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ສໂມຫໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ວີຕໂມຫໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ສໍຂິຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ມຫຄ຺ຄຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ອມຫຄ຺ຄຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ສອຸຕ຺ຕຣໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ສມາຫິຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ອສມາຫິຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ອວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊາເນຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິ ອາຍຕເນ.

‘‘ໂສ ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ – ‘ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍໍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ, ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ…ເປ… ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິ ອາຍຕເນ.

‘‘ໂສ ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ – ‘ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ…ເປ… ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊາເນຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິ ອາຍຕເນ.

‘‘ໂສ ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ – ‘ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓາຕິ ສຕິ ສຕິ ອາຍຕເນ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ຈງ຺ກມສຸຕ຺ຕໍ

໒໙. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈງ຺ກເມ ອານິສໍສາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອທ຺ຘານກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ, ປຘານກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ, ອປ຺ປາພາໂຘ ໂຫຕິ, ອສິຕໍ ປີຕໍ ຂາຍິຕໍ ສາຍິຕໍ ສມ຺ມາ ປຣິຓາມໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຈງ຺ກມາຘິຄໂຕ ສມາຘິ ຈິຣຏ຺ຐິຕິໂກ ໂຫຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຈງ຺ກເມ ອານິສໍສາ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ນາຄິຕສຸຕ຺ຕໍ

໓໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສເລສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລໍ ນາມ ໂກສລານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມ ຕທວສຣິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ ຠຄວາ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄເລ ວິຫຣຕິ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລວນສຓ຺ເຑ. ອສ຺ໂສສຸໍ ໂຂ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລກາ [ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລິກາ (ສີ.) ອ. ນິ. ໖.໔໒; ອ. ນິ. ໘.໘໖] ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ – ‘‘ສມໂຓ ຂລຸ ໂຠ ໂຄຕໂມ ສກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ສກ຺ຍກຸລາ ປພ຺ພຊິໂຕ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ; ອິຈ຺ຉານງ຺ຄເລ ວິຫຣຕິ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລວນສຓ຺ເຑ. ຕໍ ໂຂ ປນ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ເອວໍ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ – ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ, ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາຕິ. ໂສ ອິມໍ ໂລກໍ ສເທວກໍ ສມາຣກໍ ສພ຺ຣຫ຺ມກໍ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ປຊໍ ສເທວມນຸສ຺ສໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທຕິ. ໂສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຕິ. ສາຘຸ ໂຂ ປນ ຕຖາຣູປານໍ ອຣຫຕໍ ທສ຺ສນໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ປຫູຕໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ອາທາຍ ເຍນ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລວນສຓ຺ໂຑ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ພຫິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ອຏ຺ຐໍສຸ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທມຫາສທ຺ທາ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ນາຄິໂຕ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄິຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເກ ປນ ໂຂ, ນາຄິຕ, ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທມຫາສທ຺ທາ, ເກວຏ຺ຏາ ມຎ຺ເຎ ມຈ຺ຉວິໂລເປ’’ຕິ? ‘‘ເອເຕ, ຠນ຺ເຕ, ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ປຫູຕໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ອາທາຍ ພຫິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ຐິຕາ ຠຄວນ຺ຕຎ຺ເຎວ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈາ’’ຕິ. ‘‘ມາຫໍ, ນາຄິຕ, ຍເສນ ສມາຄມໍ, ມາ ຈ ມຍາ ຍໂສ. ໂຍ ໂຂ, ນາຄິຕ, ນຍິມສ຺ສ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂສ຺ສ ປວິເວກສຸຂສ຺ສ ອຸປສມສຸຂສ຺ສ ສມ຺ໂພຘສຸຂສ຺ສ ນິກາມລາຠີ ອສ຺ສ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ຍສ຺ສາຫໍ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂສ຺ສ ປວິເວກສຸຂສ຺ສ ອຸປສມສຸຂສ຺ສ ສມ຺ໂພຘສຸຂສ຺ສ ນິກາມລາຠີ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ. ໂສ ຕໍ [ໂສຫໍ (ກ.), ໂສ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ມີຬ຺ຫສຸຂໍ ມິທ຺ຘສຸຂໍ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກສຸຂໍ ສາທິເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ອຘິວາເສຕຸ ທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ, ອຘິວາເສຕຸ ສຸຄໂຕ; ອຘິວາສນກາໂລ ທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ. ເຍນ ເຍເນວ ທານິ ຠຄວາ ຄມິສ຺ສຕິ ຕໍນິນ຺ນາວ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ເນຄມາ ເຈວ ຊານປທາ ຈ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ຖຸລ຺ລຜຸສິຕເກ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ຍຖານິນ຺ນໍ ອຸທການິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຍນ ເຍເນວ ທານິ ຠຄວາ ຄມິສ຺ສຕິ, ຕໍນິນ຺ນາວ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ເນຄມາ ເຈວ ຊານປທາ ຈ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສີລປຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ມາຫໍ, ນາຄິຕ, ຍເສນ ສມາຄມໍ, ມາ ຈ ມຍາ ຍໂສ. ໂຍ ໂຂ, ນາຄິຕ, ນຍິມສ຺ສ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂສ຺ສ ປວິເວກສຸຂສ຺ສ ອຸປສມສຸຂສ຺ສ ສມ຺ໂພຘສຸຂສ຺ສ ນິກາມລາຠີ ອສ຺ສ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ຍສ຺ສາຫໍ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂສ຺ສ ປວິເວກສຸຂສ຺ສ ອຸປສມສຸຂສ຺ສ ສມ຺ໂພຘສຸຂສ຺ສ ນິກາມລາຠີ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ. ໂສ ຕໍ ມີຬ຺ຫສຸຂໍ ມິທ຺ຘສຸຂໍ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກສຸຂໍ ສາທິເຍຍ຺ຍ. ອສິຕປີຕຂາຍິຕສາຍິຕສ຺ສ ໂຂ, ນາຄິຕ, ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາໂວ – ເອໂສ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ໂທ. ປິຍານໍ ໂຂ, ນາຄິຕ, ວິປຣິຓາມຎ຺ຎຖາຠາວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ – ເອໂສ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ໂທ. ອສຸຠນິມິຕ຺ຕານຸໂຍຄໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂຂ, ນາຄິຕ, ສຸຠນິມິຕ຺ເຕ ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ [ປຏິກ຺ກູລຕາ (ສີ.), ປຏິກ຺ກູລ຺ຍຕາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ສຓ຺ຐາຕິ – ເອໂສ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ໂທ. ຉສຸ ໂຂ, ນາຄິຕ, ຜສ຺ສາຍຕເນສຸ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສິໂນ ວິຫຣໂຕ ຜສ຺ເສ ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ ສຓ຺ຐາຕິ – ເອໂສ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ໂທ. ປຎ຺ຈສຸ ໂຂ, ນາຄິຕ, ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສິໂນ ວິຫຣໂຕ ອຸປາທາເນ ປາຏິກຸລ຺ຍຕາ ສຓ຺ຐາຕິ – ເອໂສ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ໂທ’’ຕິ. ທສມໍ.

ປຎ຺ຈງ຺ຄິກວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ທ຺ເວ ອຄາຣວຸປກ຺ກິເລສາ, ທຸສ຺ສີລານຸຄ຺ຄຫິເຕນ ຈ;

ວິມຸຕ຺ຕິສມາຘິປຎ຺ຈງ຺ຄິກາ, ຈງ຺ກມໍ ນາຄິເຕນ ຈາຕິ.

໔. ສຸມນວຄ຺ໂຄ

໑. ສຸມນສຸຕ຺ຕໍ

໓໑. ເອກໍ ສມຍໍ…ເປ… ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ສຸມນາ ຣາຊກຸມາຣີ ປຎ຺ຈຫິ ຣຖສເຕຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຣາຊກຸມາຣິສເຕຫິ ປຣິວຸຕາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ສຸມນາ ຣາຊກຸມາຣີ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອິຘສ຺ສຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ທ຺ເວ ສາວກາ ສມສທ຺ຘາ ສມສີລາ ສມປຎ຺ຎາ – ເອໂກ ທາຍໂກ, ເອໂກ ອທາຍໂກ. ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ. ເທວຠູຕານໍ ປນ ເນສໍ [ເຕສໍ (ສີ.)], ຠນ຺ເຕ, ສິຍາ ວິເສໂສ, ສິຍາ ນານາກຣຓ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ສິຍາ, ສຸມເນ’’ຕິ ຠຄວາ ອໂວຈ – ‘‘ໂຍ ໂສ, ສຸມເນ, ທາຍໂກ ໂສ ອມຸໍ ອທາຍກໍ ເທວຠູໂຕ ສມາໂນ ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ອຘິຄຓ຺ຫາຕິ – ທິພ຺ເພນ ອາຍຸນາ, ທິພ຺ເພນ ວຓ຺ເຓນ, ທິພ຺ເພນ ສຸເຂນ, ທິພ຺ເພນ ຍເສນ, ທິພ຺ເພນ ອາຘິປເຕຍ຺ເຍນ. ໂຍ ໂສ, ສຸມເນ, ທາຍໂກ ໂສ ອມຸໍ ອທາຍກໍ ເທວຠູໂຕ ສມາໂນ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ອຘິຄຓ຺ຫາຕິ’’.

‘‘ສເຈ ປນ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ຕໂຕ ຈຸຕາ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ສຠູຕານໍ ປນ ເນສໍ, ຠນ຺ເຕ, ສິຍາ ວິເສໂສ, ສິຍາ ນານາກຣຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສິຍາ, ສຸມເນ’’ຕິ ຠຄວາ ອໂວຈ – ‘‘ໂຍ ໂສ, ສຸມເນ, ທາຍໂກ ໂສ ອມຸໍ ອທາຍກໍ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ອຘິຄຓ຺ຫາຕິ – ມານຸສເກນ ອາຍຸນາ, ມານຸສເກນ ວຓ຺ເຓນ, ມານຸສເກນ ສຸເຂນ, ມານຸສເກນ ຍເສນ, ມານຸສເກນ ອາຘິປເຕຍ຺ເຍນ. ໂຍ ໂສ, ສຸມເນ, ທາຍໂກ ໂສ ອມຸໍ ອທາຍກໍ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ສມາໂນ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ອຘິຄຓ຺ຫາຕິ’’.

‘‘ສເຈ ປນ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ອຸໂຠ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ປພ຺ພຊິຕານໍ ປນ ເນສໍ, ຠນ຺ເຕ, ສິຍາ ວິເສໂສ, ສິຍາ ນານາກຣຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສິຍາ, ສຸມເນ’’ຕິ ຠຄວາ ອໂວຈ – ‘‘ໂຍ ໂສ, ສຸມເນ, ທາຍໂກ ໂສ ອມຸໍ ອທາຍກໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ອຘິຄຓ຺ຫາຕິ – ຍາຈິໂຕວ ພຫຸລໍ ຈີວຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ ອປ຺ປໍ ອຍາຈິໂຕ, ຍາຈິໂຕວ ພຫຸລໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ ອປ຺ປໍ ອຍາຈິໂຕ, ຍາຈິໂຕວ ພຫຸລໍ ເສນາສນໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ ອປ຺ປໍ ອຍາຈິໂຕ, ຍາຈິໂຕວ ພຫຸລໍ ຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ ອປ຺ປໍ ອຍາຈິໂຕ. ເຍຫິ ໂຂ ປນ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຫຣຕິ ຕ຺ຍສ຺ສ ມນາເປເນວ ພຫຸລໍ ກາຍກມ຺ເມນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ ອປ຺ປໍ ອມນາເປນ, ມນາເປເນວ ພຫຸລໍ ວຈີກມ຺ເມນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ ອປ຺ປໍ ອມນາເປນ, ມນາເປເນວ ພຫຸລໍ ມໂນກມ຺ເມນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ ອປ຺ປໍ ອມນາເປນ, ມນາປໍເຍວ ພຫຸລໍ ອຸປຫາຣໍ ອຸປຫຣນ຺ຕິ ອປ຺ປໍ ອມນາປໍ. ໂຍ ໂສ, ສຸມເນ, ທາຍໂກ ໂສ ອມຸໍ ອທາຍກໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ອຘິຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ.

‘‘ສເຈ ປນ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ອຸໂຠ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕານໍ ປນ ເນສໍ, ຠນ຺ເຕ, ສິຍາ ວິເສໂສ, ສິຍາ ນານາກຣຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອຕ຺ຖ ໂຂ ປເນສາຫໍ, ສຸມເນ, ນ ກິຎ຺ຈິ ນານາກຣຓໍ ວທາມິ, ຍທິທໍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວິມຸຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ [ວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)].

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ຍາວຎ຺ຈິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ອລເມວ ທານານິ ທາຕຸໍ ອລໍ ປຸຎ຺ຎານິ ກາຕຸໍ; ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ເທວຠູຕສ຺ສາປິ ອຸປກາຣານິ ປຸຎ຺ຎານິ, ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ສາປິ ອຸປກາຣານິ ປຸຎ຺ຎານິ, ປພ຺ພຊິຕສ຺ສາປິ ອຸປກາຣານິ ປຸຎ຺ຎານີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມຕໍ, ສຸມເນ! ອລຎ຺ຫິ, ສຸມເນ, ທານານິ ທາຕຸໍ ອລໍ ປຸຎ຺ຎານິ ກາຕຸໍ! ເທວຠູຕສ຺ສາປິ ອຸປກາຣານິ ປຸຎ຺ຎານິ, ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ສາປິ ອຸປກາຣານິ ປຸຎ຺ຎານິ, ປພ຺ພຊິຕສ຺ສາປິ ອຸປກາຣານິ ປຸຎ຺ຎານີ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອິທໍ ວຕ຺ວານ [ອິທໍ ວຕ຺ວາ (ສີ. ປີ.) ເອວມຸປຣິປິ] ສຸຄໂຕ ອຖາປຣໍ ເອຕທໂວຈ ສຕ຺ຖາ –

‘‘ຍຖາປິ ຈນ຺ໂທ ວິມໂລ, ຄຈ຺ຉໍ ອາກາສຘາຕຸຍາ;

ສພ຺ເພ ຕາຣາຄເຓ ໂລເກ, ອາຠາຍ ອຕິໂຣຈຕິ.

‘‘ຕເຖວ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ, ສທ຺ໂຘ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ;

ສພ຺ເພ ມຈ຺ຉຣິໂນ ໂລເກ, ຈາເຄນ ອຕິໂຣຈຕິ.

‘‘ຍຖາປິ ເມໂຆ ຖນຍໍ, ວິຊ຺ຊຸມາລີ ສຕກ຺ກກຸ;

ຖລໍ ນິນ຺ນຎ຺ຈ ປູເຣຕິ, ອຠິວສ຺ສໍ ວສຸນ຺ຘຣໍ.

‘‘ເອວໍ ທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ໂນ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສາວໂກ;

ມຈ຺ຉຣິໍ ອຘິຄຓ຺ຫາຕິ, ປຎ຺ຈຐາເນຫິ ປຓ຺ຑິໂຕ.

‘‘ອາຍຸນາ ຍສສາ ເຈວ [ອາຍຸນາ ຈ ຍເສນ ຈ (ກ.)], ວຓ຺ເຓນ ຈ ສຸເຂນ ຈ;

ສ ເວ ໂຠຄປຣິພ຺ຍູຬ຺ໂຫ [ໂຠຄປຣິພ຺ພູຬ຺ໂຫ (ສີ.)], ເປຈ຺ຈ ສຄ຺ເຄ ປໂມທຕີ’’ຕິ. ປຐມໍ;

໒. ຈຸນ຺ທີສຸຕ຺ຕໍ

໓໒. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ອຖ ໂຂ ຈຸນ຺ທີ ຣາຊກຸມາຣີ ປຎ຺ຈຫິ ຣຖສເຕຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຈ ກຸມາຣິສເຕຫິ ປຣິວຸຕາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ຈຸນ຺ທີ ຣາຊກຸມາຣີ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອມ຺ຫາກໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠາຕາ ຈຸນ຺ໂທ ນາມ ຣາຊກຸມາໂຣ, ໂສ ເອວມາຫ – ‘ຍເທວ ໂສ ໂຫຕິ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ, ຘມ຺ມໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ, ສງ຺ຆໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ, ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ, ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ, ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ, ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ, ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍເຍວ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ໂນ ທຸຄ຺ຄຕິ’ນ຺ຕິ. ສາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມິ – ‘ກຖໍຣູເປ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສຕ຺ຖຣິ ປສນ຺ໂນ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍເຍວ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ໂນ ທຸຄ຺ຄຕິໍ? ກຖໍຣູເປ ຘມ຺ເມ ປສນ຺ໂນ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍເຍວ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ໂນ ທຸຄ຺ຄຕິໍ? ກຖໍຣູເປ ສງ຺ເຆ ປສນ຺ໂນ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍເຍວ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ໂນ ທຸຄ຺ຄຕິໍ? ກຖໍຣູເປສຸ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣີ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍເຍວ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ໂນ ທຸຄ຺ຄຕິ’’’ນ຺ຕິ?

‘‘ຍາວຕາ, ຈຸນ຺ທິ, ສຕ຺ຕາ ອປທາ ວາ ທ຺ວິປທາ ວາ ຈຕຸປ຺ປທາ ວາ ພຫຸປ຺ປທາ ວາ [ອປາທາ ວາ ທ຺ວີປາທາ ວາຈຕຸປ຺ປາທາ ວາ ພຫຸປ຺ປາທາ ວາ (ສີ.) ອ. ນິ. ໔.໓໔; ອິຕິວຸ. ໙໐] ຣູປິໂນ ວາ ອຣູປິໂນ ວາ ສຎ຺ຎິໂນ ວາ ອສຎ຺ຎິໂນ ວາ ເນວສຎ຺ຎິນາສຎ຺ຎິໂນ ວາ, ຕຖາຄໂຕ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ເຍ ໂຂ, ຈຸນ຺ທິ, ພຸທ຺ເຘ ປສນ຺ນາ, ອຄ຺ເຄ ເຕ ປສນ຺ນາ. ອຄ຺ເຄ ໂຂ ປນ ປສນ຺ນານໍ ອຄ຺ໂຄ ວິປາໂກ ໂຫຕິ.

‘‘ຍາວຕາ, ຈຸນ຺ທິ, ຘມ຺ມາ ສງ຺ຂຕາ, ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ. ເຍ, ຈຸນ຺ທິ, ອຣິເຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິເກ ມຄ຺ເຄ ປສນ຺ນາ, ອຄ຺ເຄ ເຕ ປສນ຺ນາ, ອຄ຺ເຄ ໂຂ ປນ ປສນ຺ນານໍ ອຄ຺ໂຄ ວິປາໂກ ໂຫຕິ.

‘‘ຍາວຕາ, ຈຸນ຺ທິ, ຘມ຺ມາ ສງ຺ຂຕາ ວາ ອສງ຺ຂຕາ ວາ, ວິຣາໂຄ ເຕສໍ [ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ (ສີ. ປີ. ກ.)] ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ, ຍທິທໍ – ມທນິມ຺ມທໂນ ປິປາສວິນໂຍ ອາລຍສມຸຄ຺ຆາໂຕ ວຏ຺ຏຸປຈ຺ເຉໂທ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂໂຍ ວິຣາໂຄ ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານໍ. ເຍ ໂຂ, ຈຸນ຺ທິ, ວິຣາເຄ ຘມ຺ເມ ປສນ຺ນາ, ອຄ຺ເຄ ເຕ ປສນ຺ນາ. ອຄ຺ເຄ ໂຂ ປນ ປສນ຺ນານໍ ອຄ຺ໂຄ ວິປາໂກ ໂຫຕິ.

‘‘ຍາວຕາ, ຈຸນ຺ທິ, ສງ຺ຆາ ວາ ຄຓາ ວາ, ຕຖາຄຕສາວກສງ຺ໂຆ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ, ຍທິທໍ – ຈຕ຺ຕາຣິ ປຸຣິສຍຸຄານິ ອຏ຺ຐ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລາ, ເອສ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ເຍ ໂຂ, ຈຸນ຺ທິ, ສງ຺ເຆ ປສນ຺ນາ, ອຄ຺ເຄ ເຕ ປສນ຺ນາ. ອຄ຺ເຄ ໂຂ ປນ ປສນ຺ນານໍ ອຄ຺ໂຄ ວິປາໂກ ໂຫຕິ.

‘‘ຍາວຕາ, ຈຸນ຺ທິ, ສີລານິ, ອຣິຍກນ຺ຕານິ ສີລານິ ເຕສໍ [ອຣິຍກນ຺ຕານິເຕສໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ, ຍທິທໍ – ອຂຓ຺ຑານິ ອຈ຺ຉິທ຺ທານິ ອສພລານິ ອກມ຺ມາສານິ ຠຸຊິສ຺ສານິ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖານິ ອປຣາມຏ຺ຐານິ ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິການິ. ເຍ ໂຂ, ຈຸນ຺ທິ, ອຣິຍກນ຺ເຕສຸ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິໂນ, ອຄ຺ເຄ ເຕ ປຣິປູຣກາຣິໂນ. ອຄ຺ເຄ ໂຂ ປນ ປຣິປູຣກາຣີນໍ ອຄ຺ໂຄ ວິປາໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ອຄ຺ຄໂຕ ເວ ປສນ຺ນານໍ, ອຄ຺ຄໍ ຘມ຺ມໍ ວິຊານຕໍ;

ອຄ຺ເຄ ພຸທ຺ເຘ ປສນ຺ນານໍ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ເຍ ອນຸຕ຺ຕເຣ.

‘‘ອຄ຺ເຄ ຘມ຺ເມ ປສນ຺ນານໍ, ວິຣາຄູປສເມ ສຸເຂ;

ອຄ຺ເຄ ສງ຺ເຆ ປສນ຺ນານໍ, ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ເຕ ອນຸຕ຺ຕເຣ.

‘‘ອຄ຺ຄສ຺ມິໍ ທານໍ ທທຕໍ, ອຄ຺ຄໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕິ;

ອຄ຺ຄໍ ອາຍຸ ຈ ວຓ຺ໂຓ ຈ, ຍໂສ ກິຕ຺ຕິ ສຸຂໍ ພລໍ.

‘‘ອຄ຺ຄສ຺ສ ທາຕາ ເມຘາວີ, ອຄ຺ຄຘມ຺ມສມາຫິໂຕ;

ເທວຠູໂຕ ມນຸສ຺ໂສ ວາ, ອຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ປໂມທຕີ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ;

໓. ອຸຄ຺ຄຫສຸຕ຺ຕໍ

໓໓. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຠທ຺ທິເຍ ວິຫຣຕິ ຊາຕິຍາ ວເນ. ອຖ ໂຂ ອຸຄ຺ຄໂຫ ເມຓ຺ຑກນຕ຺ຕາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອຸຄ຺ຄໂຫ ເມຓ຺ຑກນຕ຺ຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອຘິວາເສຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສ຺ວາຕນາຍ ອຕ຺ຕຈຕຸຕ຺ໂຖ ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອຘິວາເສສິ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ. ອຖ ໂຂ ອຸຄ຺ຄໂຫ ເມຓ຺ຑກນຕ຺ຕາ ຠຄວໂຕ ອຘິວາສນໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ອຸຄ຺ຄຫສ຺ສ ເມຓ຺ຑກນຕ຺ຕຸໂນ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ອຸຄ຺ຄໂຫ ເມຓ຺ຑກນຕ຺ຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ສຫຕ຺ຖາ ສນ຺ຕປ຺ເປສິ ສມ຺ປວາເຣສິ. ອຖ ໂຂ ອຸຄ຺ຄໂຫ ເມຓ຺ຑກນຕ຺ຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຠຸຕ຺ຕາວິໍ ໂອນີຕປຕ຺ຕປາຓິໍ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອຸຄ຺ຄໂຫ ເມຓ຺ຑກນຕ຺ຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິມາ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ກຸມາຣິໂຍ ປຕິກຸລານິ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ. ໂອວທຕຸ ຕາສໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ; ອນຸສາສຕຸ ຕາສໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ, ຍໍ ຕາສໍ ອສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຕາ ກຸມາຣິໂຍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ກຸມາຣິໂຍ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ຍສ຺ສ ໂວ [ຍສ຺ສ ໂຂ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ມາຕາປິຕໂຣ ຠຕ຺ຕຸໂນ ທສ຺ສນ຺ຕິ ອຕ຺ຖກາມາ ຫິເຕສິໂນ ອນຸກມ຺ປກາ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ, ຕສ຺ສ ຠວິສ຺ສາມ ປຸພ຺ພຸຏ຺ຐາຍິນິໂຍ ປຈ຺ຉານິປາຕິນິໂຍ ກິໍກາຣປຏິສ຺ສາວິນິໂຍ ມນາປຈາຣິນິໂຍ ປິຍວາທິນິໂຍ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ກຸມາຣິໂຍ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ກຸມາຣິໂຍ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ເຍ ເຕ ຠຕ຺ຕຸ ຄຣຸໂນ [ຄຸຣຸໂນ (ກ.)] ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ມາຕາຕິ ວາ ປິຕາຕິ ວາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ວາ, ເຕ ສກ຺ກຣິສ຺ສາມ ຄຣຸໍ ກຣິສ຺ສາມ [ຄຣຸກຣິສ຺ສາມ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ມາເນສ຺ສາມ ປູເຊສ຺ສາມ ອພ຺ຠາຄເຕ ຈ ອາສໂນທເກນ ປຏິປູເຊສ຺ສາມາ’ຕິ [ປູເຊສ຺ສາມາຕິ (ສີ.)]. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ກຸມາຣິໂຍ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ກຸມາຣິໂຍ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ເຍ ເຕ ຠຕ຺ຕຸ ອພ຺ຠນ຺ຕຣາ ກມ຺ມນ຺ຕາ ອຸຓ຺ຓາຕິ ວາ ກປ຺ປາສາຕິ ວາ, ຕຕ຺ຖ ທກ຺ຂາ ຠວິສ຺ສາມ ອນລສາ, ຕຕ຺ຣຸປາຍາຍ ວີມໍສາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ, ອລໍ ກາຕຸໍ ອລໍ ສໍວິຘາຕຸ’ນ຺ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ກຸມາຣິໂຍ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ກຸມາຣິໂຍ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ໂຍ ໂສ ຠຕ຺ຕຸ ອພ຺ຠນ຺ຕໂຣ [ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ (ກ.)] ອນ຺ໂຕຊໂນ ທາສາຕິ ວາ ເປສ຺ສາຕິ ວາ ກມ຺ມກຣາຕິ ວາ, ເຕສໍ ກຕຎ຺ຈ ກຕໂຕ ຊານິສ຺ສາມ ອກຕຎ຺ຈ ອກຕໂຕ ຊານິສ຺ສາມ, ຄິລານການຎ຺ຈ ພລາພລໍ ຊານິສ຺ສາມ, ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍຎ຺ຈສ຺ສ ປຈ຺ຈໍເສນ [ປຈ຺ຈຍໍ ເຕນ (ກ. ສີ.), ປຈ຺ຈຍໍເສນ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ປຈ຺ຈຍໍ ເສນາສນໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍເສນ (ກ.) ອ. ນິ. ໘.໔໖] ສໍວິຠຊິສ຺ສາມາ’ຕິ [ວິຠຊິສ຺ສາມາຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)]. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ກຸມາຣິໂຍ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ກຸມາຣິໂຍ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ຍໍ ຠຕ຺ຕາ ອາຫຣິສ຺ສຕິ ຘນໍ ວາ ຘຎ຺ຎໍ ວາ ຣຊຕໍ ວາ ຊາຕຣູປໍ ວາ, ຕໍ ອາຣກ຺ເຂນ [ຕໍ ອາຣກ຺ຂາຍ (ສີ.)] ຄຸຕ຺ຕິຍາ ສມ຺ປາເທສ຺ສາມ, ຕຕ຺ຖ ຈ ຠວິສ຺ສາມ ອຘຸຕ຺ຕີ ອເຖນີ ອໂສຓ຺ຑີ ອວິນາສິກາໂຍ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ກຸມາຣິໂຍ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ກຸມາຣິໂຍ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມາຕຸຄາໂມ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ມນາປກາຍິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂຍ ນໍ ຠຣຕິ ສພ຺ພທາ, ນິຈ຺ຈໍ ອາຕາປິ ອຸສ຺ສຸໂກ;

ສພ຺ພກາມຫຣໍ ໂປສໍ, ຠຕ຺ຕາຣໍ ນາຕິມຎ຺ຎຕິ.

‘‘ນ ຈາປິ ໂສຕ຺ຖິ ຠຕ຺ຕາຣໍ, ອິສ຺ສາຈາເຣນ [ອິຈ຺ຉາຈາເຣນ (ສີ.), ອິສ຺ສາວາເທນ (ປີ.)] ໂຣສເຍ;

ຠຕ຺ຕຸ ຈ ຄຣຸໂນ ສພ຺ເພ, ປຏິປູເຊຕິ ປຓ຺ຑິຕາ.

‘‘ອຸຏ຺ຐາຫິກາ [ອຸຏ຺ຐາຍິກາ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ອນລສາ, ສງ຺ຄຫິຕປຣິຊ຺ຊນາ;

ຠຕ຺ຕຸ ມນາປໍ [ມນາປາ (ສີ.)] ຈຣຕິ, ສມ຺ຠຕໍ ອນຸຣກ຺ຂຕິ.

‘‘ຍາ ເອວໍ ວຕ຺ຕຕີ ນາຣີ, ຠຕ຺ຕຸຉນ຺ທວສານຸຄາ;

ມນາປາ ນາມ ເຕ ເທວາ, ຍຕ຺ຖ ສາ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ;

໔. ສີຫເສນາປຕິສຸຕ຺ຕໍ

໓໔. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ອຖ ໂຂ ສີໂຫ ເສນາປຕິ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ສີໂຫ ເສນາປຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສກ຺ກາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ທານຜລໍ ປຎ຺ຎາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ສກ຺ກາ, ສີຫາ’’ຕິ ຠຄວາ ອໂວຈ – ‘‘ທາຍໂກ, ສີຫ, ທານປຕິ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ປິໂຍ ໂຫຕິ ມນາໂປ. ຍມ຺ປິ, ສີຫ, ທາຍໂກ ທານປຕິ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ປິໂຍ ໂຫຕິ ມນາໂປ, ອິທມ຺ປິ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ທານຜລໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ສີຫ, ທາຍກໍ ທານປຕິໍ ສນ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິສາ ຠຊນ຺ຕິ. ຍມ຺ປິ, ສີຫ, ທາຍກໍ ທານປຕິໍ ສນ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິສາ ຠຊນ຺ຕິ, ອິທມ຺ປິ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ທານຜລໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ສີຫ, ທາຍກສ຺ສ ທານປຕິໂນ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ. ຍມ຺ປິ, ສີຫ, ທາຍກສ຺ສ ທານປຕິໂນ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ອິທມ຺ປິ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ທານຜລໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ສີຫ, ທາຍໂກ ທານປຕິ ຍໍ ຍເທວ ປຣິສໍ ອຸປສງ຺ກມຕິ – ຍທິ ຂຕ຺ຕິຍປຣິສໍ ຍທິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິສໍ ຍທິ ຄຫປຕິປຣິສໍ ຍທິ ສມຓປຣິສໍ – ວິສາຣໂທ [ວິສາຣໂທວ (ສີ.) ອ. ນິ. ໗.໕໗ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ອຸປສງ຺ກມຕິ ອມງ຺ກຸຠູໂຕ. ຍມ຺ປິ, ສີຫ, ທາຍໂກ ທານປຕິ ຍໍ ຍເທວ ປຣິສໍ ອຸປສງ຺ກມຕິ – ຍທິ ຂຕ຺ຕິຍປຣິສໍ ຍທິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິສໍ ຍທິ ຄຫປຕິປຣິສໍ ຍທິ ສມຓປຣິສໍ – ວິສາຣໂທ ອຸປສງ຺ກມຕິ ອມງ຺ກຸຠູໂຕ, ອິທມ຺ປິ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ທານຜລໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ສີຫ, ທາຍໂກ ທານປຕິ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຍມ຺ປິ, ສີຫ, ທາຍໂກ ທານປຕິ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ອິທໍ [ອິທມ຺ປິ ສີຫ (ກ.)] ສມ຺ປຣາຍິກໍ ທານຜລ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ສີໂຫ ເສນາປຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຍານິມານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສນ຺ທິຏ຺ຐິການິ ທານຜລານິ ອກ຺ຂາຕານິ, ນາຫໍ ເອຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ສທ຺ຘາຍ ຄຈ຺ຉາມິ; ອຫໍ ເປຕານິ ຊານາມິ. ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ທາຍໂກ ທານປຕິ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ປິໂຍ ມນາໂປ. ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ທາຍໂກ ທານປຕິ; ມໍ ສນ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິສາ ຠຊນ຺ຕິ. ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ທາຍໂກ ທານປຕິ; ມຍ຺ຫໍ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ – ‘ສີໂຫ ເສນາປຕິ ທາຍໂກ ກາຣໂກ ສງ຺ຆຸປຏ຺ຐາໂກ’ຕິ. ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ທາຍໂກ ທານປຕິ ຍໍ ຍເທວ ປຣິສໍ ອຸປສງ຺ກມາມິ – ຍທິ ຂຕ຺ຕິຍປຣິສໍ ຍທິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິສໍ ຍທິ ຄຫປຕິປຣິສໍ ຍທິ ສມຓປຣິສໍ – ວິສາຣໂທ ອຸປສງ຺ກມາມິ ອມງ຺ກຸຠູໂຕ. ຍານິມານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສນ຺ທິຏ຺ຐິການິ ທານຜລານິ ອກ຺ຂາຕານິ, ນາຫໍ ເອຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ສທ຺ຘາຍ ຄຈ຺ຉາມິ; ອຫໍ ເປຕານິ ຊານາມິ. ຍຎ຺ຈ ໂຂ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ເອວມາຫ – ‘ທາຍໂກ, ສີຫ, ທານປຕິ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’ຕິ, ເອຕາຫໍ ນ ຊານາມິ; ເອຕ຺ຖ ຈ ປນາຫໍ ຠຄວໂຕ ສທ຺ຘາຍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມຕໍ, ສີຫ, ເອວເມຕໍ, ສີຫ! ທາຍໂກ ທານປຕິ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

‘‘ທທໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ ຠຊນ຺ຕິ ນໍ ພຫູ,

ກິຕ຺ຕິຎ຺ຈ ປປ຺ໂປຕິ ຍໂສ ຈ ວຑ຺ຒຕິ [ຍສສ຺ສ ວຑ຺ຒຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ຍສໍ ປວຑ຺ຒຕິ (ກ.)];

ອມງ຺ກຸຠູໂຕ ປຣິສໍ ວິຄາຫຕິ,

ວິສາຣໂທ ໂຫຕິ ນໂຣ ອມຈ຺ຉຣີ.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ທານານິ ທທນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ,

ວິເນຍ຺ຍ ມຈ຺ເຉຣມລໍ ສຸເຂສິໂນ;

ເຕ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຕິທິເວ ປຕິຏ຺ຐິຕາ,

ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຄຕາ ຣມນ຺ຕິ ເຕ [ສຫພ຺ຍຕໍ ຄຕາ ຣມນ຺ຕິ (ສີ.), ສຫພ຺ຍຕາ ຣມນ຺ຕິ ເຕ (ກ.)].

‘‘ກຕາວກາສາ ກຕກຸສລາ ອິໂຕ ຈຸຕາ [ຕໂຕ ຈຸຕາ (ສີ.)],

ສຍໍປຠາ ອນຸວິຈຣນ຺ຕິ ນນ຺ທນໍ [ນນ຺ທເນ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)];

ເຕ ຕຕ຺ຖ ນນ຺ທນ຺ຕິ ຣມນ຺ຕິ ໂມທເຣ,

ສມປ຺ປິຕາ ກາມຄຸເຓຫິ ປຎ຺ຈຫິ;

‘‘ກຕ຺ວານ ວາກ຺ຍໍ ອສິຕສ຺ສ ຕາທິໂນ,

ຣມນ຺ຕິ ສຄ຺ເຄ [ຣມນ຺ຕິ ສຸມນາ (ກ.), ກມນ຺ຕິ ສພ຺ເພ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ສຸຄຕສ຺ສ ສາວກາ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ;

໕. ທານານິສໍສສຸຕ຺ຕໍ

໓໕. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ທາເນ ອານິສໍສາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ປິໂຍ ໂຫຕິ ມນາໂປ; ສນ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິສາ ຠຊນ຺ຕິ; ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ; ຄິຫິຘມ຺ມາ ອນປຄໂຕ [ຄິຫິຘມ຺ມາ ອນເປໂຕ (ສີ. ປີ.), ຄິຫິຘມ຺ມມນຸປຄໂຕ (ກ.)] ໂຫຕິ; ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ທາເນ ອານິສໍສາ’’ຕິ.

‘‘ທທມາໂນ ປິໂຍ ໂຫຕິ, ສຕໍ ຘມ຺ມໍ ອນຸກ຺ກມໍ;

ສນ຺ໂຕ ນໍ ສທາ ຠຊນ຺ຕິ [ສນ຺ໂຕ ຠຊນ຺ຕິ ສປ຺ປຸຣິສາ (ສີ.)], ສຎ຺ຎຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣໂຍ.

‘‘ເຕ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂາປນູທນໍ;

ຍໍ ໂສ ຘມ຺ມໍ ອິຘຎ຺ຎາຍ, ປຣິນິພ຺ພາຕິ ອນາສໂວ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ;

໖. ກາລທານສຸຕ຺ຕໍ

໓໖. ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາລທານານິ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ອາຄນ຺ຕຸກສ຺ສ ທານໍ ເທຕິ; ຄມິກສ຺ສ ທານໍ ເທຕິ; ຄິລານສ຺ສ ທານໍ ເທຕິ; ທຸພ຺ຠິກ຺ເຂ ທານໍ ເທຕິ; ຍານິ ຕານິ ນວສສ຺ສານິ ນວຜລານິ ຕານິ ປຐມໍ ສີລວນ຺ເຕສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ກາລທານານີ’’ຕິ.

‘‘ກາເລ ທທນ຺ຕິ ສປ຺ປຎ຺ຎາ, ວທຎ຺ຎູ ວີຕມຈ຺ຉຣາ;

ກາເລນ ທິນ຺ນໍ ອຣິເຍສຸ, ອຸຊຸຠູເຕສຸ ຕາທິສຸ.

‘‘ວິປ຺ປສນ຺ນມນາ ຕສ຺ສ, ວິປຸລາ ໂຫຕິ ທກ຺ຂິຓາ;

ເຍ ຕຕ຺ຖ ອນຸໂມທນ຺ຕິ, ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕິ ວາ;

ນ ເຕນ [ນ ເຕສໍ (ປີ. ກ.)] ທກ຺ຂິຓາ ອູນາ, ເຕປິ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ຠາຄິໂນ.

‘‘ຕສ຺ມາ ທເທ ອປ຺ປຏິວານຈິຕ຺ໂຕ, ຍຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ;

ປຸຎ຺ຎານິ ປຣໂລກສ຺ມິໍ, ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ ປາຓິນ’’ນ຺ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ;

໙. ໂຠຊນສຸຕ຺ຕໍ

໓໗. ‘‘ໂຠຊນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທທມາໂນ ທາຍໂກ ປຏິຄ຺ຄາຫການໍ ປຎ຺ຈ ຐານານິ ເທຕິ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ອາຍຸໍ ເທຕິ, ວຓ຺ຓໍ ເທຕິ, ສຸຂໍ ເທຕິ, ພລໍ ເທຕິ, ປຏິຠານໍ [ປຏິຠາຓໍ (ສີ.)] ເທຕິ. ອາຍຸໍ ໂຂ ປນ ທຕ຺ວາ ອາຍຸສ຺ສ ຠາຄີ ໂຫຕິ ທິພ຺ພສ຺ສ ວາ ມານຸສສ຺ສ ວາ; ວຓ຺ຓໍ ທຕ຺ວາ ວຓ຺ຓສ຺ສ ຠາຄີ ໂຫຕິ ທິພ຺ພສ຺ສ ວາ ມານຸສສ຺ສ ວາ; ສຸຂໍ ທຕ຺ວາ ສຸຂສ຺ສ ຠາຄີ ໂຫຕິ ທິພ຺ພສ຺ສ ວາ ມານຸສສ຺ສ ວາ; ພລໍ ທຕ຺ວາ ພລສ຺ສ ຠາຄີ ໂຫຕິ ທິພ຺ພສ຺ສ ວາ ມານຸສສ຺ສ ວາ; ປຏິຠານໍ ທຕ຺ວາ ປຏິຠານສ຺ສ ຠາຄີ ໂຫຕິ ທິພ຺ພສ຺ສ ວາ ມານຸສສ຺ສ ວາ. ໂຠຊນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທທມາໂນ ທາຍໂກ ປຏິຄ຺ຄາຫການໍ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ຐານານິ ເທຕີ’’ຕິ.

‘‘ອາຍຸໂທ ພລໂທ ຘີໂຣ, ວຓ຺ຓໂທ ປຏິຠານໂທ;

ສຸຂສ຺ສ ທາຕາ ເມຘາວີ, ສຸຂໍ ໂສ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ອາຍຸໍ ທຕ຺ວາ ພລໍ ວຓ຺ຓໍ, ສຸຂຎ຺ຈ ປຏິຠານກໍ [ປຏິຠາຓກໍ (ສີ.), ປຏິຠານໂທ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.)];

ທີຆາຍຸ ຍສວາ ໂຫຕິ, ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖູປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ;

໘. ສທ຺ຘສຸຕ຺ຕໍ

໓໘. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ເຘ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ອານິສໍສາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ເຍ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກ ສນ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິສາ ເຕ ສທ຺ຘຎ຺ເຎວ ປຐມໍ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕາ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕິ, ໂນ ຕຖາ ອສ຺ສທ຺ຘໍ; ສທ຺ຘຎ຺ເຎວ ປຐມໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕາ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ, ໂນ ຕຖາ ອສ຺ສທ຺ຘໍ; ສທ຺ຘຎ຺ເຎວ ປຐມໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ໂນ ຕຖາ ອສ຺ສທ຺ຘໍ; ສທ຺ຘຎ຺ເຎວ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕາ ເທເສນ຺ຕິ, ໂນ ຕຖາ ອສ຺ສທ຺ຘໍ; ສທ຺ໂຘ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ສທ຺ເຘ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ອານິສໍສາ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຠູມິຍໍ ຈຕຸມຫາປເຖ ມຫານິຄ຺ໂຣໂຘ ສມນ຺ຕາ ປກ຺ຂີນໍ ປຏິສຣຓໍ ໂຫຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ໂຘ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ປຏິສຣຓໍ ໂຫຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຸປາສການໍ ອຸປາສິການ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ສາຂາປຕ຺ຕຜລູເປໂຕ [ສາຂາປຕ຺ຕພຫຸເປໂຕ (ກຕ຺ຖຈິ), ສາຂາປຕ຺ຕປລາສູເປໂຕ (?)], ຂນ຺ຘິມາວ [ຂນ຺ຘິມາ ຈ (ສີ.)] ມຫາທຸໂມ;

ມູລວາ ຜລສມ຺ປນ຺ໂນ, ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫຕິ ປກ຺ຂິນໍ.

‘‘ມໂນຣເມ ອາຍຕເນ, ເສວນ຺ຕິ ນໍ ວິຫງ຺ຄມາ;

ຉາຍໍ ຉາຍຕ຺ຖິກາ [ຉາຍຕ຺ຖິໂນ (ສີ.)] ຍນ຺ຕິ, ຜລຕ຺ຖາ ຜລໂຠຊິໂນ.

‘‘ຕເຖວ ສີລສມ຺ປນ຺ນໍ, ສທ຺ຘໍ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລໍ;

ນິວາຕວຸຕ຺ຕິໍ ອຕ຺ຖທ຺ຘໍ, ໂສຣຕໍ ສຂິລໍ ມຸທຸໍ.

‘‘ວີຕຣາຄາ ວີຕໂທສາ, ວີຕໂມຫາ ອນາສວາ;

ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕານິ ໂລກສ຺ມິໍ, ເສວນ຺ຕິ ຕາທິສໍ ນຣໍ.

‘‘ເຕ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂາປນູທນໍ;

ຍໍ ໂສ ຘມ຺ມໍ ອິຘຎ຺ຎາຍ, ປຣິນິພ຺ພາຕິ ອນາສໂວ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ;

໙. ປຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ

໓໙. ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐານານິ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ຕາ ມາຕາປິຕໂຣ ປຸຕ຺ຕໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ ກຸເລ ຊາຍມານໍ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ຠໂຕ ວາ ໂນ ຠຣິສ຺ສຕິ; ກິຈ຺ຈໍ ວາ ໂນ ກຣິສ຺ສຕິ; ກຸລວໍໂສ ຈິຣໍ ຐສ຺ສຕິ; ທາຍຊ຺ຊໍ ປຏິປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ; ອຖ ວາ ປນ ເປຕານໍ ກາລງ຺ກຕານໍ ທກ຺ຂິຓໍ ອນຸປ຺ປທສ຺ສຕີຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຐານານິ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ຕາ ມາຕາປິຕໂຣ ປຸຕ຺ຕໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ ກຸເລ ຊາຍມານ’’ນ຺ຕິ.

[ກຖາ. ໔໙໑] ‘‘ປຎ຺ຈ ຐານານິ ສມ຺ປສ຺ສໍ, ປຸຕ຺ຕໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ;

ຠໂຕ ວາ ໂນ ຠຣິສ຺ສຕິ, ກິຈ຺ຈໍ ວາ ໂນ ກຣິສ຺ສຕິ.

‘‘ກຸລວໍໂສ ຈິຣໍ ຕິຏ຺ເຐ, ທາຍຊ຺ຊໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ;

ອຖ ວາ ປນ ເປຕານໍ, ທກ຺ຂິຓໍ ອນຸປ຺ປທສ຺ສຕິ.

‘‘ຐານາເນຕານິ ສມ຺ປສ຺ສໍ, ປຸຕ຺ຕໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ;

ຕສ຺ມາ ສນ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິສາ, ກຕຎ຺ຎູ ກຕເວທິໂນ.

‘‘ຠຣນ຺ຕິ ມາຕາປິຕໂຣ, ປຸພ຺ເພ ກຕມນຸສ຺ສຣໍ;

ກໂຣນ຺ຕິ ເນສໍ ກິຈ຺ຈານິ, ຍຖາ ຕໍ ປຸພ຺ພກາຣິນໍ.

‘‘ໂອວາທກາຣີ ຠຕໂປສີ, ກຸລວໍສໍ ອຫາປຍໍ;

ສທ຺ໂຘ ສີເລນ ສມ຺ປນ຺ໂນ, ປຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ປສໍສິໂຍ’’ຕິ. ນວມໍ;

໑໐. ມຫາສາລປຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ

໔໐. ‘‘ຫິມວນ຺ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປພ຺ພຕຣາຊໍ ນິສ຺ສາຍ ມຫາສາລາ ປຎ຺ຈຫິ ວຑ຺ຒີຫິ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ກຕມາຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ສາຂາປຕ຺ຕປລາເສນ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ; ຕເຈນ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ; ປປຏິກາຍ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ; ເຜຄ຺ຄຸນາ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ; ສາເຣນ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ຫິມວນ຺ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປພ຺ພຕຣາຊໍ ນິສ຺ສາຍ ມຫາສາລາ ອິມາຫິ ປຎ຺ຈຫິ ວຑ຺ຒີຫິ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘໍ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອນ຺ໂຕຊໂນ ປຎ຺ຈຫິ ວຑ຺ຒີຫິ ວຑ຺ຒຕິ. ກຕມາຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ສທ຺ຘາຍ ວຑ຺ຒຕິ; ສີເລນ ວຑ຺ຒຕິ; ສຸເຕນ ວຑ຺ຒຕິ; ຈາເຄນ ວຑ຺ຒຕິ; ປຎ຺ຎາຍ ວຑ຺ຒຕິ. ສທ຺ຘໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອນ຺ໂຕຊໂນ ອິມາຫິ ປຎ຺ຈຫິ ວຑ຺ຒີຫິ ວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ.

‘‘ຍຖາ ຫິ ປພ຺ພໂຕ ເສໂລ, ອຣຎ຺ຎສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫາວເນ;

ຕໍ ຣຸກ຺ຂາ ອຸປນິສ຺ສາຍ, ວຑ຺ຒນ຺ເຕ ເຕ ວນປ຺ປຕີ.

‘‘ຕເຖວ ສີລສມ຺ປນ຺ນໍ, ສທ຺ຘໍ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ອິມໍ [ກຸລປຕິໍ ອິຘ (ສີ.), ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ອິຘ (ສ຺ຍາ.)];

ອຸປນິສ຺ສາຍ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ປຸຕ຺ຕທາຣາ ຈ ພນ຺ຘວາ;

ອມຈ຺ຈາ ຎາຕິສງ຺ຆາ ຈ, ເຍ ຈສ຺ສ ອນຸຊີວິໂນ.

‘‘ຕ຺ຍສ຺ສ ສີລວໂຕ ສີລໍ, ຈາຄໍ ສຸຈຣິຕານິ ຈ;

ປສ຺ສມານານຸກຸພ຺ພນ຺ຕິ, ເຍ ຠວນ຺ຕິ ວິຈກ຺ຂຓາ.

‘‘ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຈຣິຕ຺ວານ, ມຄ຺ຄໍ [ສຄ຺ຄໍ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ສຸຄຕິຄາມິນໍ;

ນນ຺ທິໂນ ເທວໂລກສ຺ມິໍ, ໂມທນ຺ຕິ ກາມກາມິໂນ’’ຕິ. ທສມໍ;

ສຸມນວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ສຸມນາ ຈຸນ຺ທີ ອຸຄ຺ຄໂຫ, ສີໂຫ ທານານິສໍສໂກ;

ກາລໂຠຊນສທ຺ຘາ ຈ, ປຸຕ຺ຕສາເລຫິ ເຕ ທສາຕິ.

໕. ມຸຓ຺ຑຣາຊວຄ຺ໂຄ

໑. ອາທິຍສຸຕ຺ຕໍ

໔໑. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຄຫປຕິ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ຄຫປຕິໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຄຫປຕິ, ໂຠຄານໍ ອາທິຍາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍາຘິຄເຕຫິ ໂຠເຄຫິ ພາຫາພລປຣິຈິເຕຫິ ເສທາວກ຺ຂິຕ຺ເຕຫິ ຘມ຺ມິເກຫິ ຘມ຺ມລທ຺ເຘຫິ ອຕ຺ຕານໍ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ ສມ຺ມາ ສຸຂໍ ປຣິຫຣຕິ; ມາຕາປິຕໂຣ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ ສມ຺ມາ ສຸຂໍ ປຣິຫຣຕິ; ປຸຕ຺ຕທາຣທາສກມ຺ມກຣໂປຣິເສ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ ສມ຺ມາ ສຸຂໍ ປຣິຫຣຕິ. ອຍໍ ປຐໂມ ໂຠຄານໍ ອາທິໂຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍາຘິຄເຕຫິ ໂຠເຄຫິ ພາຫາພລປຣິຈິເຕຫິ ເສທາວກ຺ຂິຕ຺ເຕຫິ ຘມ຺ມິເກຫິ ຘມ຺ມລທ຺ເຘຫິ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ເຈ ສຸເຂຕິ ປີເຓຕິ ສມ຺ມາ ສຸຂໍ ປຣິຫຣຕິ. ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ໂຠຄານໍ ອາທິໂຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍາຘິຄເຕຫິ ໂຠເຄຫິ ພາຫາພລປຣິຈິເຕຫິ ເສທາວກ຺ຂິຕ຺ເຕຫິ ຘມ຺ມິເກຫິ ຘມ຺ມລທ຺ເຘຫິ ຍາ ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ອາປທາ – ອຄ຺ຄິໂຕ ວາ ອຸທກໂຕ ວາ ຣາຊໂຕ ວາ ໂຈຣໂຕ ວາ ອປ຺ປິຍໂຕ ວາ ທາຍາທໂຕ [ອປ຺ປິຍໂຕ ວາ ທາຍາທໂຕ ວາ (ພຫູສຸ) ອ. ນິ. ໔.໖໑; ໕.໑໔໘] – ຕຖາຣູປາສຸ ອາປທາສຸ ໂຠເຄຫິ ປຣິໂຍຘາຍ ວຕ຺ຕຕິ, ໂສຕ຺ຖິໍ ອຕ຺ຕານໍ ກໂຣຕິ. ອຍໍ ຕຕິໂຍ ໂຠຄານໍ ອາທິໂຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍາຘິຄເຕຫິ ໂຠເຄຫິ ພາຫາພລປຣິຈິເຕຫິ ເສທາວກ຺ຂິຕ຺ເຕຫິ ຘມ຺ມິເກຫິ ຘມ຺ມລທ຺ເຘຫິ ປຎ຺ຈພລິໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ຎາຕິພລິໍ, ອຕິຖິພລິໍ, ປຸພ຺ພເປຕພລິໍ, ຣາຊພລິໍ, ເທວຕາພລິໍ – ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ໂຠຄານໍ ອາທິໂຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວໂກ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍາຘິຄເຕຫິ ໂຠເຄຫິ ພາຫາພລປຣິຈິເຕຫິ ເສທາວກ຺ຂິຕ຺ເຕຫິ ຘມ຺ມິເກຫິ ຘມ຺ມລທ຺ເຘຫິ ເຍ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ມທປ຺ປມາທາ ປຏິວິຣຕາ ຂນ຺ຕິໂສຣຈ຺ເຈ ນິວິຏ຺ຐາ ເອກມຕ຺ຕານໍ ທເມນ຺ຕິ ເອກມຕ຺ຕານໍ ສເມນ຺ຕິ ເອກມຕ຺ຕານໍ ປຣິນິພ຺ພາເປນ຺ຕິ, ຕຖາຣູເປສຸ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄິກໍ ທກ຺ຂິຓໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ ໂສວຄ຺ຄິກໍ ສຸຂວິປາກໍ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກໍ. ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ໂຠຄານໍ ອາທິໂຍ. ອິເມ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ປຎ຺ຈ ໂຠຄານໍ ອາທິຍາ.

‘‘ຕສ຺ສ ເຈ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວກສ຺ສ ອິເມ ປຎ຺ຈ ໂຠຄານໍ ອາທິເຍ ອາທິຍໂຕ ໂຠຄາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ເຍ ວຕ ໂຠຄານໍ ອາທິຍາ ເຕ ຈາຫໍ ອາທິຍາມິ ໂຠຄາ ຈ ເມ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’ຕິ. ອິຕິສ຺ສ ໂຫຕິ ອວິປ຺ປຏິສາໂຣ. ຕສ຺ສ ເຈ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວກສ຺ສ ອິເມ ປຎ຺ຈ ໂຠຄານໍ ອາທິເຍ ອາທິຍໂຕ ໂຠຄາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ເຍ ວຕ ໂຠຄານໍ ອາທິຍາ ເຕ ຈາຫໍ ອາທິຍາມິ ໂຠຄາ ຈ ເມ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕີ’ຕິ. ອິຕິສ຺ສ ໂຫຕິ [ອິຕິສ຺ສ ໂຫຕິ ອວິປ຺ປຏິສາໂຣ, (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ອຸຠເຍເນວ ອວິປ຺ປຏິສາໂຣ’’ຕິ.

‘‘ຠຸຕ຺ຕາ ໂຠຄາ ຠຕາ ຠຈ຺ຈາ [ຄຕາ ຕຈ຺ຉາ (ກ.)], ວິຕິຓ຺ຓາ ອາປທາສຸ ເມ;

ອຸທ຺ຘຄ຺ຄາ ທກ຺ຂິຓາ ທິນ຺ນາ, ອໂຖ ປຎ຺ຈພລີກຕາ;

ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສີລວນ຺ໂຕ, ສຎ຺ຎຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣໂຍ.

‘‘ຍທຕ຺ຖໍ ໂຠຄໍ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ປຓ຺ຑິໂຕ ຆຣມາວສໍ;

ໂສ ເມ ອຕ຺ໂຖ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ກຕໍ ອນນຸຕາປິຍໍ.

‘‘ເອຕໍ [ເອວໍ (ກ.)] ອນຸສ຺ສຣໍ ມຈ຺ໂຈ, ອຣິຍຘມ຺ເມ ຐິໂຕ ນໂຣ;

ອິເຘວ ນໍ ປສໍສນ຺ຕິ, ເປຈ຺ຈ ສຄ຺ເຄ ປໂມທຕີ’’ຕິ [ເປຈ຺ຈ ສຄ຺ເຄ ຈ ໂມທຕີຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ.)]. ປຐມໍ;

໒. ສປ຺ປຸຣິສສຸຕ຺ຕໍ

໔໒. ‘‘ສປ຺ປຸຣິໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸເລ ຊາຍມາໂນ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ; ມາຕາປິຕູນໍ [ມາຕາປິຕຸນ຺ນໍ (ສີ. ປີ.)] ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ; ປຸຕ຺ຕທາຣສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ; ທາສກມ຺ມກຣໂປຣິສສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ; ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈານໍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ; ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາເມໂຆ ສພ຺ພສສ຺ສານິ ສມ຺ປາເທນ຺ໂຕ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ກຸເລ ຊາຍມາໂນ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ; ມາຕາປິຕູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ; ປຸຕ຺ຕທາຣສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ; ທາສກມ຺ມກຣໂປຣິສສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ; ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈານໍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ; ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ຫິໂຕ ພຫຸນ຺ນໍ ປຏິປຊ຺ຊ ໂຠເຄ, ຕໍ ເທວຕາ ຣກ຺ຂຕິ ຘມ຺ມຄຸຕ຺ຕໍ;

ພຫຸສ຺ສຸຕໍ ສີລວຕູປປນ຺ນໍ, ຘມ຺ເມ ຐິຕໍ ນ ວິຊຫຕິ [ວິຊຫາຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ກິຕ຺ຕິ.

‘‘ຘມ຺ມຏ຺ຐໍ ສີລສມ຺ປນ຺ນໍ, ສຈ຺ຈວາທິໍ ຫິຣີມນໍ;

ເນກ຺ຂໍ ຊມ຺ໂພນທສ຺ເສວ, ໂກ ຕໍ ນິນ຺ທິຕຸມຣຫຕິ;

ເທວາປິ ນໍ ປສໍສນ຺ຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຸນາປິ ປສໍສິໂຕ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ;

໓. ອິຏ຺ຐສຸຕ຺ຕໍ

໔໓. ອຖ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຄຫປຕິ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ຄຫປຕິໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຄຫປຕິ, ຘມ຺ມາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ທຸລ຺ລຠາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອາຍຸ, ຄຫປຕິ, ອິຏ຺ໂຐ ກນ຺ໂຕ ມນາໂປ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ; ວຓ຺ໂຓ ອິຏ຺ໂຐ ກນ຺ໂຕ ມນາໂປ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ; ສຸຂໍ ອິຏ຺ຐໍ ກນ຺ຕໍ ມນາປໍ ທຸລ຺ລຠໍ ໂລກສ຺ມິໍ; ຍໂສ ອິຏ຺ໂຐ ກນ຺ໂຕ ມນາໂປ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ; ສຄ຺ຄາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ທຸລ຺ລຠາ ໂລກສ຺ມິໍ. ອິເມ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ທຸລ຺ລຠາ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ອິເມສໍ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຘມ຺ມານໍ ອິຏ຺ຐານໍ ກນ຺ຕານໍ ມນາປານໍ ທຸລ຺ລຠານໍ ໂລກສ຺ມິໍ ນ ອາຍາຈນເຫຕຸ ວາ ປຕ຺ຖນາເຫຕຸ ວາ [ນ ປຕ຺ຖນາເຫຕຸ ວາ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປຏິລາຠໍ ວທາມິ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຘມ຺ມານໍ ອິຏ຺ຐານໍ ກນ຺ຕານໍ ມນາປານໍ ທຸລ຺ລຠານໍ ໂລກສ຺ມິໍ ອາຍາຈນເຫຕຸ ວາ ປຕ຺ຖນາເຫຕຸ ວາ ປຏິລາໂຠ ອຠວິສ຺ສ, ໂກ ອິຘ ເກນ ຫາເຍຖ?

‘‘ນ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ອຣຫຕິ ອຣິຍສາວໂກ ອາຍຸກາໂມ ອາຍຸໍ ອາຍາຈິຕຸໍ ວາ ອຠິນນ຺ທິຕຸໍ ວາ ອາຍຸສ຺ສ ວາປິ ເຫຕຸ. ອາຍຸກາເມນ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວເກນ ອາຍຸສໍວຕ຺ຕນິກາ ປຏິປທາ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພາ. ອາຍຸສໍວຕ຺ຕນິກາ ຫິສ຺ສ ປຏິປທາ ປຏິປນ຺ນາ ອາຍຸປຏິລາຠາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ໂສ ລາຠີ ໂຫຕິ ອາຍຸສ຺ສ ທິພ຺ພສ຺ສ ວາ ມານຸສສ຺ສ ວາ.

‘‘ນ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ອຣຫຕິ ອຣິຍສາວໂກ ວຓ຺ຓກາໂມ ວຓ຺ຓໍ ອາຍາຈິຕຸໍ ວາ ອຠິນນ຺ທິຕຸໍ ວາ ວຓ຺ຓສ຺ສ ວາປິ ເຫຕຸ. ວຓ຺ຓກາເມນ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວເກນ ວຓ຺ຓສໍວຕ຺ຕນິກາ ປຏິປທາ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພາ. ວຓ຺ຓສໍວຕ຺ຕນິກາ ຫິສ຺ສ ປຏິປທາ ປຏິປນ຺ນາ ວຓ຺ຓປຏິລາຠາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ໂສ ລາຠີ ໂຫຕິ ວຓ຺ຓສ຺ສ ທິພ຺ພສ຺ສ ວາ ມານຸສສ຺ສ ວາ.

‘‘ນ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ອຣຫຕິ ອຣິຍສາວໂກ ສຸຂກາໂມ ສຸຂໍ ອາຍາຈິຕຸໍ ວາ ອຠິນນ຺ທິຕຸໍ ວາ ສຸຂສ຺ສ ວາປິ ເຫຕຸ. ສຸຂກາເມນ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວເກນ ສຸຂສໍວຕ຺ຕນິກາ ປຏິປທາ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພາ. ສຸຂສໍວຕ຺ຕນິກາ ຫິສ຺ສ ປຏິປທາ ປຏິປນ຺ນາ ສຸຂປຏິລາຠາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ໂສ ລາຠີ ໂຫຕິ ສຸຂສ຺ສ ທິພ຺ພສ຺ສ ວາ ມານຸສສ຺ສ ວາ.

‘‘ນ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ອຣຫຕິ ອຣິຍສາວໂກ ຍສກາໂມ ຍສໍ ອາຍາຈິຕຸໍ ວາ ອຠິນນ຺ທິຕຸໍ ວາ ຍສສ຺ສ ວາປິ ເຫຕຸ. ຍສກາເມນ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວເກນ ຍສສໍວຕ຺ຕນິກາ ປຏິປທາ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພາ. ຍສສໍວຕ຺ຕນິກາ ຫິສ຺ສ ປຏິປທາ ປຏິປນ຺ນາ ຍສປຏິລາຠາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ໂສ ລາຠີ ໂຫຕິ ຍສສ຺ສ ທິພ຺ພສ຺ສ ວາ ມານຸສສ຺ສ ວາ.

‘‘ນ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ອຣຫຕິ ອຣິຍສາວໂກ ສຄ຺ຄກາໂມ ສຄ຺ຄໍ ອາຍາຈິຕຸໍ ວາ ອຠິນນ຺ທິຕຸໍ ວາ ສຄ຺ຄານໍ ວາປິ ເຫຕຸ. ສຄ຺ຄກາເມນ, ຄຫປຕິ, ອຣິຍສາວເກນ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກາ ປຏິປທາ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພາ. ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກາ ຫິສ຺ສ ປຏິປທາ ປຏິປນ຺ນາ ສຄ຺ຄປຏິລາຠາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ໂສ ລາຠີ ໂຫຕິ ສຄ຺ຄານ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອາຍຸໍ ວຓ຺ຓໍ ຍສໍ ກິຕ຺ຕິໍ, ສຄ຺ຄໍ ອຸຈ຺ຈາກຸລີນຕໍ;

ຣຕິໂຍ ປຕ຺ຖຍາເນນ [ປຕ຺ຖຍມາເນນ (ກ.)], ອຸຬາຣາ ອປຣາປຣາ.

‘‘ອປ຺ປມາທໍ ປສໍສນ຺ຕິ, ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາສຸ ປຓ຺ຑິຕາ;

‘‘ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອຸໂຠ ອຕ຺ເຖ, ອຘິຄຓ຺ຫາຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ.

‘‘ທິຏ຺ເຐ ຘມ຺ເມ ຈ [ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ (ສີ.)] ໂຍ ອຕ຺ໂຖ, ໂຍ ຈຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຣາຍິໂກ;

ອຕ຺ຖາຠິສມຍາ ຘີໂຣ, ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ;

໔. ມນາປທາຍີສຸຕ຺ຕໍ

໔໔. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ອຸຄ຺ຄສ຺ສ ຄຫປຕິໂນ ເວສາລິກສ຺ສ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ອຸຄ຺ໂຄ ຄຫປຕິ ເວສາລິໂກ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອຸຄ຺ໂຄ ຄຫປຕິ ເວສາລິໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ມນາປທາຍີ ລຠເຕ ມນາປ’ນ຺ຕິ. ມນາປໍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສາລປຸປ຺ຜກໍ [ສາລິປຸປ຺ຜກໍ (ກ.)] ຂາທນີຍໍ; ຕໍ ເມ ຠຄວາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ. ປຏິຄ຺ຄເຫສິ ຠຄວາ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ.

‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ມນາປທາຍີ ລຠເຕ ມນາປ’ນ຺ຕິ. ມນາປໍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ປນ຺ນໂກລກໍ ສູກຣມໍສໍ [ສມ຺ປນ຺ນສູກຣມໍສໍ (ສີ.), ສມ຺ປນ຺ນວຣສູກຣມໍສໍ (ສ຺ຍາ.)]; ຕໍ ເມ ຠຄວາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ. ປຏິຄ຺ຄເຫສິ ຠຄວາ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ.

‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ມນາປທາຍີ ລຠເຕ ມນາປ’ນ຺ຕິ. ມນາປໍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ນິພ຺ພຕ຺ຕເຕລກໍ [ນິພທ຺ຘເຕລກໍ (ປີ. ສີ. ອຏ຺ຐ.), ນິພ຺ພຏ຺ຏເຕລກໍ (ສ຺ຍາ. ອຏ຺ຐ.)] ນາລິຍສາກໍ; ຕໍ ເມ ຠຄວາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ. ປຏິຄ຺ຄເຫສິ ຠຄວາ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ.

‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ມນາປທາຍີ ລຠເຕ ມນາປ’ນ຺ຕິ. ມນາໂປ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສາລີນໍ ໂອທໂນ ວິຈິຕກາຬໂກ [ວິຄຕກາລໂກ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.)] ອເນກສູໂປ ອເນກພ຺ຍຎ຺ຊໂນ; ຕໍ ເມ ຠຄວາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ. ປຏິຄ຺ຄເຫສິ ຠຄວາ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ.

‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ມນາປທາຍີ ລຠເຕ ມນາປ’ນ຺ຕິ. ມນາປານິ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ກາສິການິ ວຕ຺ຖານິ; ຕານິ ເມ ຠຄວາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ. ປຏິຄ຺ຄເຫສິ ຠຄວາ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ.

‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ມນາປທາຍີ ລຠເຕ ມນາປ’ນ຺ຕິ. ມນາໂປ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ປລ຺ລງ຺ໂກ ໂຄນກຕ຺ຖໂຕ ປຏລິກຕ຺ຖໂຕ ກທລິມິຄປວຣປຈ຺ຈຕ຺ຖຣໂຓ [ກາທລິມິຄປວຣປຈ຺ຈຕ຺ຖຣໂຓ (ສີ.)] ສອຸຕ຺ຕຣຈ຺ຉໂທ ອຸຠໂຕໂລຫິຕກູປຘາໂນ. ອປິ ຈ, ຠນ຺ເຕ, ມຍມ຺ເປຕໍ ຊານາມ – ‘ເນຕໍ ຠຄວໂຕ ກປ຺ປຕີ’ຕິ. ອິທໍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຈນ຺ທນຜລກໍ ອຄ຺ຆຕິ ອຘິກສຕສຫສ຺ສໍ; ຕໍ ເມ ຠຄວາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ. ປຏິຄ຺ຄເຫສິ ຠຄວາ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອຸຄ຺ຄໍ ຄຫປຕິໍ ເວສາລິກໍ ອິມິນາ ອນຸໂມທນີເຍນ ອນຸໂມທິ –

‘‘ມນາປທາຍີ ລຠເຕ ມນາປໍ,

ໂຍ ອຸຊ຺ຊຸຠູເຕສຸ [ອຸຊຸຠູເຕສຸ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ທທາຕິ ຉນ຺ທສາ;

ອຈ຺ຉາທນໍ ສຍນມນ຺ນປານໍ [ສຍນມຖນ຺ນປານໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)],

ນານາປ຺ປກາຣານິ ຈ ປຈ຺ຈຍານິ.

‘‘ຈຕ຺ຕຎ຺ຈ ມຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນຸຄ຺ຄຫີຕໍ [ອນຄ຺ຄຫີຕໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)],

ເຂຕ຺ຕູປເມ ອຣຫນ຺ເຕ ວິທິຕ຺ວາ;

ໂສ ທຸຈ຺ຈຊໍ ສປ຺ປຸຣິໂສ ຈຊິຕ຺ວາ,

ມນາປທາຍີ ລຠເຕ ມນາປ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອຸຄ຺ຄໍ ຄຫປຕິໍ ເວສາລິກໍ ອິມິນາ ອນຸໂມທນີເຍນ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ.

ອຖ ໂຂ ອຸຄ຺ໂຄ ຄຫປຕິ ເວສາລິໂກ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາລມກາສິ. ກາລງ຺ກໂຕ [ກາລກໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຈ ອຸຄ຺ໂຄ ຄຫປຕິ ເວສາລິໂກ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມໂນມຍໍ ກາຍໍ ອຸປປຊ຺ຊິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ອຸຄ຺ໂຄ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ໂຓ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕໍ ໂຂ ອຸຄ຺ຄໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກຈ຺ຈິ ເຕ, ອຸຄ຺ຄ, ຍຖາຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ? ‘‘ຕຄ຺ຆ ເມ, ຠຄວາ, ຍຖາຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອຸຄ຺ຄໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ຄາຖາຫິ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ມນາປທາຍີ ລຠເຕ ມນາປໍ,

ອຄ຺ຄສ຺ສ ທາຕາ ລຠເຕ ປຸນຄ຺ຄໍ;

ວຣສ຺ສ ທາຕາ ວຣລາຠິ ໂຫຕິ,

ເສຏ຺ຐໍ ທໂທ ເສຏ຺ຐມຸເປຕິ ຐານໍ.

‘‘ໂຍ ອຄ຺ຄທາຍີ ວຣທາຍີ, ເສຏ຺ຐທາຍີ ຈ ໂຍ ນໂຣ;

ທີຆາຍຸ ຍສວາ ໂຫຕິ, ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖູປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ;

໕. ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ທສຸຕ຺ຕໍ

໔໕. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ທາ ກຸສລາຠິສນ຺ທາ ສຸຂສ຺ສາຫາຣາ ໂສວຄ຺ຄິກາ ສຸຂວິປາກາ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກາ ອິຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕາຍ ມນາປາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

‘‘ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ຍສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈີວຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊມາໂນ ອປ຺ປມາຓໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອປ຺ປມາໂຓ ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ໂທ ກຸສລາຠິສນ຺ໂທ ສຸຂສ຺ສາຫາໂຣ ໂສວຄ຺ຄິໂກ ສຸຂວິປາໂກ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິໂກ ອິຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕາຍ ມນາປາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ຍສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊມາໂນ…ເປ… ຍສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຫາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊມາໂນ…ເປ… ຍສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ມຎ຺ຈປີຐໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊມາໂນ…ເປ….

‘‘ຍສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊມາໂນ ອປ຺ປມາຓໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອປ຺ປມາໂຓ ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ໂທ ກຸສລາຠິສນ຺ໂທ ສຸຂສ຺ສາຫາໂຣ ໂສວຄ຺ຄິໂກ ສຸຂວິປາໂກ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິໂກ ອິຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕາຍ ມນາປາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ທາ ກຸສລາຠິສນ຺ທາ ສຸຂສ຺ສາຫາຣາ ໂສວຄ຺ຄິກາ ສຸຂວິປາກາ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກາ ອິຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕາຍ ມນາປາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

‘‘ອິເມຫິ ຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ເທຫິ ກຸສລາຠິສນ຺ເທຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ນ ສຸກຣໍ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ປມາຓໍ ຄເຫຕຸໍ – ‘ເອຕ຺ຕໂກ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ໂທ ກຸສລາຠິສນ຺ໂທ ສຸຂສ຺ສາຫາໂຣ ໂສວຄ຺ຄິໂກ ສຸຂວິປາໂກ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິໂກ ອິຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕາຍ ມນາປາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອສງ຺ເຂຍ຺ໂຍ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ມຫາປຸຎ຺ຎກ຺ຂນ຺ໂຘຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ນ ສຸກຣໍ ອຸທກສ຺ສ ປມາຓໍ ຄເຫຕຸໍ – ‘ເອຕ຺ຕການິ ອຸທກາຬ຺ຫການີຕິ ວາ ເອຕ຺ຕການິ ອຸທກາຬ຺ຫກສຕານີຕິ ວາ ເອຕ຺ຕການິ ອຸທກາຬ຺ຫກສຫສ຺ສານີຕິ ວາ ເອຕ຺ຕການິ ອຸທກາຬ຺ຫກສຕສຫສ຺ສານີຕິ ວາ; ອຖ ໂຂ ອສງ຺ເຂຍ຺ໂຍ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ມຫາອຸທກກ຺ຂນ຺ໂຘຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ’. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ເທຫິ ກຸສລາຠິສນ຺ເທຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ນ ສຸກຣໍ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ປມາຓໍ ຄເຫຕຸໍ – ‘ເອຕ຺ຕໂກ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ໂທ ກຸສລາຠິສນ຺ໂທ ສຸຂສ຺ສາຫາໂຣ ໂສວຄ຺ຄິໂກ ສຸຂວິປາໂກ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິໂກ ອິຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕາຍ ມນາປາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອສງ຺ເຂຍ຺ໂຍ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ມຫາປຸຎ຺ຎກ຺ຂນ຺ໂຘຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

‘‘ມໂຫທຘິໍ ອປຣິມິຕໍ ມຫາສຣໍ,

ພຫຸເຠຣວໍ ຣຕ຺ນຄຓານມາລຍໍ;

ນຊ຺ໂຊ ຍຖາ ນຣຄຓສງ຺ຆເສວິຕາ [ມຈ຺ຉ ຄຓສໍຆເສວິຕາ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.) ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໓໗ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ],

ປຸຖູ ສວນ຺ຕີ ອຸປຍນ຺ຕິ ສາຄຣໍ.

‘‘ເອວໍ ນຣໍ ອນ຺ນທປານວຕ຺ຖທໍ,

ເສຍ຺ຍານິສຊ຺ຊຕ຺ຖຣຓສ຺ສ ທາຍກໍ;

ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ຘາຣາ ອຸປຍນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕໍ,

ນຊ຺ໂຊ ຍຖາ ວາຣິວຫາວ ສາຄຣ’’ນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ;

໖. ສມ຺ປທາສຸຕ຺ຕໍ

໔໖. ‘‘ປຎ຺ຈິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ປທາ. ກຕມາ ປຎ຺ຈ? ສທ຺ຘາສມ຺ປທາ, ສີລສມ຺ປທາ, ສຸຕສມ຺ປທາ, ຈາຄສມ຺ປທາ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາ – ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ສມ຺ປທາ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ຘນສຸຕ຺ຕໍ

໔໗. ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘນານິ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ສທ຺ຘາຘນໍ, ສີລຘນໍ, ສຸຕຘນໍ, ຈາຄຘນໍ, ປຎ຺ຎາຘນໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘາຘນໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສທ຺ທຫຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂພຘິໍ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ…ເປ… ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘາຘນໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລຘນໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລຘນໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຕຘນໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ໂຘ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຕຘນໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈາຄຘນໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ມຸຕ຺ຕຈາໂຄ ປຍຕປາຓິ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຣໂຕ ຍາຈໂຍໂຄ ທານສໍວິຠາຄຣໂຕ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈາຄຘນໍ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎາຘນໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ, ອຸທຍຕ຺ຖຄາມິນິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍາຍ ນິພ຺ເພຘິກາຍ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນິຍາ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎາຘນໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຘນານີ’’ຕິ.

[ອ. ນິ. ໔.໕໒] ‘‘ຍສ຺ສ ສທ຺ຘາ ຕຖາຄເຕ, ອຈລາ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕາ;

ສີລຎ຺ຈ ຍສ຺ສ ກລ຺ຍາຓໍ, ອຣິຍກນ຺ຕໍ ປສໍສິຕໍ.

‘‘ສງ຺ເຆ ປສາໂທ ຍສ຺ສຕ຺ຖິ, ອຸຊຸຠູຕຎ຺ຈ ທສ຺ສນໍ;

ອທລິທ຺ໂທຕິ ຕໍ ອາຫຸ, ອໂມຆໍ ຕສ຺ສ ຊີວິຕໍ.

‘‘ຕສ຺ມາ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ, ປສາທໍ ຘມ຺ມທສ຺ສນໍ;

ອນຸຍຸຎ຺ເຊຖ ເມຘາວີ, ສຣໍ ພຸທ຺ຘານ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ;

໘. ອລພ຺ຠນີຍຐານສຸຕ຺ຕໍ

໔໘. ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອລພ຺ຠນີຍານິ ຐານານິ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ເກນຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ‘ຊຣາຘມ຺ມໍ ມາ ຊີຣີ’ຕິ ອລພ຺ຠນີຍໍ ຐານໍ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ເກນຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ. ‘ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍ ມາ ພ຺ຍາຘີຍີ’ຕິ [ວ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍ ‘‘ມາ ວ຺ຍາຘີຍີ’’ຕິ (ສີ. ປີ.)] …ເປ… ‘ມຣຓຘມ຺ມໍ ມາ ມີຍີ’ຕິ… ‘ຂຍຘມ຺ມໍ ມາ ຂີຍີ’ຕິ… ‘ນສ຺ສນຘມ຺ມໍ ມາ ນສ຺ສີ’ຕິ ອລພ຺ຠນີຍໍ ຐານໍ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ເກນຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ອສ຺ສຸຕວໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ຊຣາຘມ຺ມໍ ຊີຣຕິ. ໂສ ຊຣາຘມ຺ເມ ຊິຓ຺ເຓ ນ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ນ ໂຂ ມຍ຺ເຫເວກສ຺ສ [ມຍ຺ຫເມເວກສ຺ສ (ສີ.)] ຊຣາຘມ຺ມໍ ຊີຣຕິ, ອຖ ໂຂ ຍາວຕາ ສຕ຺ຕານໍ ອາຄຕິ ຄຕິ ຈຸຕິ ອຸປປຕ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຊຣາຘມ຺ມໍ ຊີຣຕິ. ອຫຎ຺ເຈວ [ອຫຎ຺ເຈ (?)] ໂຂ ປນ ຊຣາຘມ຺ເມ ຊິຓ຺ເຓ ໂສເຈຍ຺ຍໍ ກິລເມຍ຺ຍໍ ປຣິເທເວຍ຺ຍໍ, ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ເທຍ຺ຍໍ, ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍໍ, ຠຕ຺ຕມ຺ປິ ເມ ນຈ຺ຉາເທຍ຺ຍ, ກາເຍປິ ທຸພ຺ພຓ຺ຓິຍໍ ໂອກ຺ກເມຍ຺ຍ, ກມ຺ມນ຺ຕາປິ ນປ຺ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸໍ [ກມ຺ມນ຺ໂຕປິ ນປ຺ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍ (ກ.)], ອມິຕ຺ຕາປິ ອຕ຺ຕມນາ ອສ຺ສຸ, ມິຕ຺ຕາປິ ທຸມ຺ມນາ ອສ຺ສູ’ຕິ. ໂສ ຊຣາຘມ຺ເມ ຊິຓ຺ເຓ ໂສຈຕິ ກິລມຕິ ປຣິເທວຕິ, ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ, ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ – ‘ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ວິທ຺ໂຘ ສວິເສນ ໂສກສລ຺ເລນ ອຕ຺ຕານໍເຍວ ປຣິຕາເປຕິ’’’.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສຸຕວໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍ ພ຺ຍາຘີຍຕິ…ເປ… ມຣຓຘມ຺ມໍ ມີຍຕິ… ຂຍຘມ຺ມໍ ຂີຍຕິ… ນສ຺ສນຘມ຺ມໍ ນສ຺ສຕິ. ໂສ ນສ຺ສນຘມ຺ເມ ນຏ຺ເຐ ນ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ນ ໂຂ ມຍ຺ເຫເວກສ຺ສ ນສ຺ສນຘມ຺ມໍ ນສ຺ສຕິ, ອຖ ໂຂ ຍາວຕາ ສຕ຺ຕານໍ ອາຄຕິ ຄຕິ ຈຸຕິ ອຸປປຕ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ສຕ຺ຕານໍ ນສ຺ສນຘມ຺ມໍ ນສ຺ສຕິ. ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ນສ຺ສນຘມ຺ເມ ນຏ຺ເຐ ໂສເຈຍ຺ຍໍ ກິລເມຍ຺ຍໍ ປຣິເທເວຍ຺ຍໍ, ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ເທຍ຺ຍໍ, ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍໍ, ຠຕ຺ຕມ຺ປິ ເມ ນຈ຺ຉາເທຍ຺ຍ, ກາເຍປິ ທຸພ຺ພຓ຺ຓິຍໍ ໂອກ຺ກເມຍ຺ຍ, ກມ຺ມນ຺ຕາປິ ນປ຺ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸໍ, ອມິຕ຺ຕາປິ ອຕ຺ຕມນາ ອສ຺ສຸ, ມິຕ຺ຕາປິ ທຸມ຺ມນາ ອສ຺ສູ’ຕິ. ໂສ ນສ຺ສນຘມ຺ເມ ນຏ຺ເຐ ໂສຈຕິ ກິລມຕິ ປຣິເທວຕິ, ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ, ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ – ‘ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ວິທ຺ໂຘ ສວິເສນ ໂສກສລ຺ເລນ ອຕ຺ຕານໍເຍວ ປຣິຕາເປຕິ’’’.

‘‘ສຸຕວໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວກສ຺ສ ຊຣາຘມ຺ມໍ ຊີຣຕິ. ໂສ ຊຣາຘມ຺ເມ ຊິຓ຺ເຓ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ນ ໂຂ ມຍ຺ເຫເວກສ຺ສ ຊຣາຘມ຺ມໍ ຊີຣຕິ, ອຖ ໂຂ ຍາວຕາ ສຕ຺ຕານໍ ອາຄຕິ ຄຕິ ຈຸຕິ ອຸປປຕ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຊຣາຘມ຺ມໍ ຊີຣຕິ. ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ຊຣາຘມ຺ເມ ຊິຓ຺ເຓ ໂສເຈຍ຺ຍໍ ກິລເມຍ຺ຍໍ ປຣິເທເວຍ຺ຍໍ, ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ເທຍ຺ຍໍ, ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍໍ, ຠຕ຺ຕມ຺ປິ ເມ ນຈ຺ຉາເທຍ຺ຍ, ກາເຍປິ ທຸພ຺ພຓ຺ຓິຍໍ ໂອກ຺ກເມຍ຺ຍ, ກມ຺ມນ຺ຕາປິ ນປ຺ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸໍ, ອມິຕ຺ຕາປິ ອຕ຺ຕມນາ ອສ຺ສຸ, ມິຕ຺ຕາປິ ທຸມ຺ມນາ ອສ຺ສູ’ຕິ. ໂສ ຊຣາຘມ຺ເມ ຊິຓ຺ເຓ ນ ໂສຈຕິ ນ ກິລມຕິ ນ ປຣິເທວຕິ, ນ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ, ນ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ – ‘ສຸຕວາ ອຣິຍສາວໂກ ອພ຺ພຸຫິ [ອພ຺ພຫິ (ສີ.)] ສວິສໍ ໂສກສລ຺ລໍ, ເຍນ ວິທ຺ໂຘ ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອຕ຺ຕານໍເຍວ ປຣິຕາເປຕິ. ອໂສໂກ ວິສລ຺ໂລ ອຣິຍສາວໂກ ອຕ຺ຕານໍເຍວ ປຣິນິພ຺ພາເປຕິ’’’.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຕວໂຕ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍ ພ຺ຍາຘີຍຕິ…ເປ… ມຣຓຘມ຺ມໍ ມີຍຕິ… ຂຍຘມ຺ມໍ ຂີຍຕິ… ນສ຺ສນຘມ຺ມໍ ນສ຺ສຕິ. ໂສ ນສ຺ສນຘມ຺ເມ ນຏ຺ເຐ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ນ ໂຂ ມຍ຺ເຫເວກສ຺ສ ນສ຺ສນຘມ຺ມໍ ນສ຺ສຕິ, ອຖ ໂຂ ຍາວຕາ ສຕ຺ຕານໍ ອາຄຕິ ຄຕິ ຈຸຕິ ອຸປປຕ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ສຕ຺ຕານໍ ນສ຺ສນຘມ຺ມໍ ນສ຺ສຕິ. ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ນສ຺ສນຘມ຺ເມ ນຏ຺ເຐ ໂສເຈຍ຺ຍໍ ກິລເມຍ຺ຍໍ ປຣິເທເວຍ຺ຍໍ, ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ເທຍ຺ຍໍ, ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍໍ, ຠຕ຺ຕມ຺ປິ ເມ ນຈ຺ຉາເທຍ຺ຍ, ກາເຍປິ ທຸພ຺ພຓ຺ຓິຍໍ ໂອກ຺ກເມຍ຺ຍ, ກມ຺ມນ຺ຕາປິ ນປ຺ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸໍ, ອມິຕ຺ຕາປິ ອຕ຺ຕມນາ ອສ຺ສຸ, ມິຕ຺ຕາປິ ທຸມ຺ມນາ ອສ຺ສູ’ຕິ. ໂສ ນສ຺ສນຘມ຺ເມ ນຏ຺ເຐ ນ ໂສຈຕິ ນ ກິລມຕິ ນ ປຣິເທວຕິ, ນ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ, ນ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ – ‘ສຸຕວາ ອຣິຍສາວໂກ ອພ຺ພຸຫິ ສວິສໍ ໂສກສລ຺ລໍ, ເຍນ ວິທ຺ໂຘ ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອຕ຺ຕານໍເຍວ ປຣິຕາເປຕິ. ອໂສໂກ ວິສລ຺ໂລ ອຣິຍສາວໂກ ອຕ຺ຕານໍເຍວ ປຣິນິພ຺ພາເປຕີ’’’ຕິ.

‘‘ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ອລພ຺ຠນີຍານິ ຐານານິ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ເກນຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ.

[ຊາ. ໑.໕.໙໖ ຊາຕເກປິ] ‘‘ນ ໂສຈນາຍ ປຣິເທວນາຍ,

ອຕ຺ໂຖຘ ລພ຺ຠາ [ອຕ຺ໂຖ ອິຘ ລພ຺ຠຕິ (ສ຺ຍາ.), ອຕ຺ໂຖ ອິຘ ລພ຺ຠາ (ປີ.)] ອປິ ອປ຺ປໂກປິ;

ໂສຈນ຺ຕເມນໍ ທຸຂິຕໍ ວິທິຕ຺ວາ,

ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ອຕ຺ຕມນາ ຠວນ຺ຕິ.

‘‘ຍໂຕ ຈ ໂຂ ປຓ຺ຑິໂຕ ອາປທາສຸ,

ນ ເວຘຕີ ອຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉຍຎ຺ຎູ;

ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາສ຺ສ ທຸຂິຕາ ຠວນ຺ຕິ,

ທິສ຺ວາ ມຸຂໍ ອວິກາຣໍ ປຸຣາຓໍ.

‘‘ຊປ຺ເປນ ມນ຺ເຕນ ສຸຠາສິເຕນ,

ອນຸປ຺ປທາເນນ ປເວຓິຍາ ວາ;

ຍຖາ ຍຖາ ຍຕ຺ຖ [ຍຖາ ຍຖາ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ (ກ.)] ລເຠຖ ອຕ຺ຖໍ,

ຕຖາ ຕຖາ ຕຕ຺ຖ ປຣກ຺ກເມຍ຺ຍ.

‘‘ສເຈ ປຊາເນຍ຺ຍ ອລພ຺ຠເນຍ຺ໂຍ,

ມຍາວ [ມຍາ ວາ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອຎ຺ເຎນ ວາ ເອສ ອຕ຺ໂຖ;

ອໂສຈມາໂນ ອຘິວາສເຍຍ຺ຍ,

ກມ຺ມໍ ທຬ຺ຫໍ ກິນ຺ຕິ ກໂຣມິ ທານີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ;

໙. ໂກສລສຸຕ຺ຕໍ

໔໙. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ.

(ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ມລ຺ລິກາ ເທວີ ກາລງ຺ກຕາ ໂຫຕິ.) [( ) ນຕ຺ຖິ (ສີ.)] ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ເຍນ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ປເສນທິສ຺ສ ໂກສລສ຺ສ ອຸປກຓ຺ຓເກ ອາໂຣເຈຕິ – ‘‘ມລ຺ລິກາ ເທວີ, ເທວ [ເທວ ເທວີ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ກາລງ຺ກຕາ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ໂຘ ອໂຘມຸໂຂ ປຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ອປ຺ປຏິຠາໂນ ນິສີທິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຣາຊານໍ ປເສນທິໍ ໂກສລໍ ທຸກ຺ຂິໍ ທຸມ຺ມນໍ ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘໍ ອໂຘມຸຂໍ ປຊ຺ຌາຍນ຺ຕໍ ອປ຺ປຏິຠານໍ ວິທິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປເສນທິໍ ໂກສລໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ມຫາຣາຊ, ອລພ຺ຠນີຍານິ ຐານານິ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ເກນຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ‘ຊຣາຘມ຺ມໍ ມາ ຊີຣີ’ຕິ ອລພ຺ຠນີຍໍ ຐານໍ…ເປ… ນ ໂສຈນາຍ ປຣິເທວນາຍ…ເປ… ກມ຺ມໍ ທຬ຺ຫໍ ກິນ຺ຕິ ກໂຣມິ ທານີ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ນາຣທສຸຕ຺ຕໍ

໕໐. ເອກໍ ສມຍໍ ອາຍສ຺ມາ ນາຣໂທ ປາຏລິປຸຕ຺ເຕ ວິຫຣຕິ ກຸກ຺ກຸຏາຣາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ມຸຓ຺ຑສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ທາ ເທວີ ກາລງ຺ກຕາ ໂຫຕິ ປິຍາ ມນາປາ. ໂສ ຠທ຺ທາຍ ເທວິຍາ ກາລງ຺ກຕາຍ ປິຍາຍ ມນາປາຍ ເນວ ນ຺ຫາຍຕິ [ນຫາຍຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ນ ວິລິມ຺ປຕິ ນ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ ນ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ປໂຍເຊຕິ – ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ [ຣຕ຺ຕິທິວໍ (ກ.)] ຠທ຺ທາຍ ເທວິຍາ ສຣີເຣ ອຊ຺ໂຌມຸຈ຺ຉິໂຕ. ອຖ ໂຂ ມຸຓ຺ໂຑ ຣາຊາ ປິຍກໍ ໂກສາຣກ຺ຂໍ [ໂສກາຣກ຺ຂໍ (ສ຺ຍາ.)] ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເຕນ ຫິ, ສມ຺ມ ປິຍກ, ຠທ຺ທາຍ ເທວິຍາ ສຣີຣໍ ອາຍສາຍ ເຕລໂທຓິຍາ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ອາຍສາຍ ໂທຓິຍາ ປຏິກຸຊ຺ຊຖ, ຍຖາ ມຍໍ ຠທ຺ທາຍ ເທວິຍາ ສຣີຣໍ ຈິຣຕຣໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍາມາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ເທວາ’’ຕິ ໂຂ ປິຍໂກ ໂກສາຣກ຺ໂຂ ມຸຓ຺ຑສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຠທ຺ທາຍ ເທວິຍາ ສຣີຣໍ ອາຍສາຍ ເຕລໂທຓິຍາ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ອາຍສາຍ ໂທຓິຍາ ປຏິກຸຊ຺ຊິ.

ອຖ ໂຂ ປິຍກສ຺ສ ໂກສາຣກ຺ຂສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ມຸຓ຺ຑສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ທາ ເທວີ ກາລງ຺ກຕາ ປິຍາ ມນາປາ. ໂສ ຠທ຺ທາຍ ເທວິຍາ ກາລງ຺ກຕາຍ ປິຍາຍ ມນາປາຍ ເນວ ນ຺ຫາຍຕິ ນ ວິລິມ຺ປຕິ ນ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ ນ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ປໂຍເຊຕິ – ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ຠທ຺ທາຍ ເທວິຍາ ສຣີເຣ ອຊ຺ໂຌມຸຈ຺ຉິໂຕ. ກໍ [ກິໍ (ກ.)] ນຸ ໂຂ ມຸຓ຺ໂຑ ຣາຊາ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ປຍິຣຸປາເສຍ຺ຍ, ຍສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສກສລ຺ລໍ ປຊເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ!

ອຖ ໂຂ ປິຍກສ຺ສ ໂກສາຣກ຺ຂສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຣໂທ ປາຏລິປຸຕ຺ເຕ ວິຫຣຕິ ກຸກ຺ກຸຏາຣາເມ. ຕໍ ໂຂ ປນາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຣທໍ ເອວໍ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ – ‘ປຓ຺ຑິໂຕ ວິຍຕ຺ໂຕ [ວ຺ຍຕ຺ໂຕ (ສີ. ປີ.), ພ຺ຍຕ຺ໂຕ (ສ຺ຍາ. ກໍ., ທີ. ນິ. ໒.໔໐໗)] ເມຘາວີ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຈິຕ຺ຕກຖີ ກລ຺ຍາຓປຏິຠາໂນ ວຸທ຺ໂຘ ເຈວ [ພຸທ຺ໂຘ ເຈວ (ກ.)] ອຣຫາ ຈ’ [ອຣຫາ ຈາ’ຕິ (?)]. ຍໍນູນ ມຸຓ຺ໂຑ ຣາຊາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຣທໍ ປຍິຣຸປາເສຍ຺ຍ, ອປ຺ເປວ ນາມ ມຸຓ຺ໂຑ ຣາຊາ ອາຍສ຺ມໂຕ ນາຣທສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສກສລ຺ລໍ ປຊເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ປິຍໂກ ໂກສາຣກ຺ໂຂ ເຍນ ມຸຓ຺ໂຑ ຣາຊາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມຸຓ຺ຑໍ ຣາຊານໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຍໍ ໂຂ, ເທວ, ອາຍສ຺ມາ ນາຣໂທ ປາຏລິປຸຕ຺ເຕ ວິຫຣຕິ ກຸກ຺ກຸຏາຣາເມ. ຕໍ ໂຂ ປນາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຣທໍ ເອວໍ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ – ‘ປຓ຺ຑິໂຕ ວິຍຕ຺ໂຕ ເມຘາວີ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຈິຕ຺ຕກຖີ ກລ຺ຍາຓປຏິຠາໂນ ວຸທ຺ໂຘ ເຈວ ອຣຫາ ຈ’ [ອຣຫາ ຈາ’ຕິ (?)]. ຍທິ ປນ ເທໂວ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຣທໍ ປຍິຣຸປາເສຍ຺ຍ, ອປ຺ເປວ ນາມ ເທໂວ ອາຍສ຺ມໂຕ ນາຣທສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສກສລ຺ລໍ ປຊເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ສມ຺ມ ປິຍກ, ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຣທໍ ປຏິເວເທຫິ. ກຖຎ຺ຫິ ນາມ ມາທິໂສ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ວິຊິເຕ ວສນ຺ຕໍ ປຸພ຺ເພ ອປ຺ປຏິສໍວິທິໂຕ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາ’’ຕິ! ‘‘ເອວໍ, ເທວາ’’ຕິ ໂຂ ປິຍໂກ ໂກສາຣກ຺ໂຂ ມຸຓ຺ຑສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ເຍນາຍສ຺ມາ ນາຣໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຣທໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ປິຍໂກ ໂກສາຣກ຺ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຣທໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອິມສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ມຸຓ຺ຑສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ທາ ເທວີ ກາລງ຺ກຕາ ປິຍາ ມນາປາ. ໂສ ຠທ຺ທາຍ ເທວິຍາ ກາລງ຺ກຕາຍ ປິຍາຍ ມນາປາຍ ເນວ ນ຺ຫາຍຕິ ນ ວິລິມ຺ປຕິ ນ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ ນ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ປໂຍເຊຕິ – ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ຠທ຺ທາຍ ເທວິຍາ ສຣີເຣ ອຊ຺ໂຌມຸຈ຺ຉິໂຕ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ນາຣໂທ ມຸຓ຺ຑສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຕຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸ ຍຖາ ມຸຓ຺ໂຑ ຣາຊາ ອາຍສ຺ມໂຕ ນາຣທສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສກສລ຺ລໍ ປຊເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ຍສ຺ສທານິ, ປິຍກ, ມຸຓ຺ໂຑ ຣາຊາ ກາລໍ ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ປິຍໂກ ໂກສາຣກ຺ໂຂ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຣທໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ເຍນ ມຸຓ຺ໂຑ ຣາຊາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມຸຓ຺ຑໍ ຣາຊານໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກຕາວກາໂສ ໂຂ, ເທວ, ອາຍສ຺ມຕາ ນາຣເທນ. ຍສ຺ສທານິ ເທໂວ ກາລໍ ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ສມ຺ມ ປິຍກ, ຠທ຺ຣານິ ຠທ຺ຣານິ ຍານານິ ໂຍຊາເປຫີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ເທວາ’’ຕິ ໂຂ ປິຍໂກ ໂກສາຣກ຺ໂຂ ມຸຓ຺ຑສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ຠທ຺ຣານິ ຠທ຺ຣານິ ຍານານິ ໂຍຊາເປຕ຺ວາ ມຸຓ຺ຑໍ ຣາຊານໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຍຸຕ຺ຕານິ ໂຂ ເຕ, ເທວ, ຠທ຺ຣານິ ຠທ຺ຣານິ ຍານານິ. ຍສ຺ສທານິ ເທໂວ ກາລໍ ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມຸຓ຺ໂຑ ຣາຊາ ຠທ຺ຣໍ ຍານໍ [ຠທ຺ຣໍ ຠທ຺ຣໍ ຍານໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.), ຠທ຺ທໍ ຍານໍ (ປີ.)] ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຠທ຺ເຣຫິ ຠທ຺ເຣຫິ ຍາເນຫິ ເຍນ ກຸກ຺ກຸຏາຣາໂມ ເຕນ ປາຍາສິ ມຫຈ຺ຈາ [ມຫຈ຺ຈ (ພຫູສຸ)] ຣາຊານຸຠາເວນ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຣທໍ ທສ຺ສນາຍ. ຍາວຕິກາ ຍານສ຺ສ ຠູມິ ຍາເນນ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ຍານາ ປຈ຺ໂຈໂຣຫິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕິໂກວ ອາຣາມໍ ປາວິສິ. ອຖ ໂຂ ມຸຓ຺ໂຑ ຣາຊາ ເຍນ ອາຍສ຺ມາ ນາຣໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຣທໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ມຸຓ຺ຑໍ ຣາຊານໍ ອາຍສ຺ມາ ນາຣໂທ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ມຫາຣາຊ, ອລພ຺ຠນີຍານິ ຐານານິ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ເກນຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ‘ຊຣາຘມ຺ມໍ ມາ ຊີຣີ’ຕິ ອລພ຺ຠນີຍໍ ຐານໍ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ເກນຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ. ‘ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍ ມາ ພ຺ຍາຘີຍີ’ຕິ…ເປ… ‘ມຣຓຘມ຺ມໍ ມາ ມີຍີ’ຕິ… ‘ຂຍຘມ຺ມໍ ມາ ຂີຍີ’ຕິ… ‘ນສ຺ສນຘມ຺ມໍ ມາ ນສ຺ສີ’ຕິ ອລພ຺ຠນີຍໍ ຐານໍ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ເກນຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ອສ຺ສຸຕວໂຕ, ມຫາຣາຊ, ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ຊຣາຘມ຺ມໍ ຊີຣຕິ. ໂສ ຊຣາຘມ຺ເມ ຊິຓ຺ເຓ ນ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ນ ໂຂ ມຍ຺ເຫເວກສ຺ສ ຊຣາຘມ຺ມໍ ຊີຣຕິ, ອຖ ໂຂ ຍາວຕາ ສຕ຺ຕານໍ ອາຄຕິ ຄຕິ ຈຸຕິ ອຸປປຕ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຊຣາຘມ຺ມໍ ຊີຣຕິ. ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ຊຣາຘມ຺ເມ ຊິຓ຺ເຓ ໂສເຈຍ຺ຍໍ ກິລເມຍ຺ຍໍ ປຣິເທເວຍ຺ຍໍ, ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ເທຍ຺ຍໍ, ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍໍ, ຠຕ຺ຕມ຺ປິ ເມ ນຈ຺ຉາເທຍ຺ຍ, ກາເຍປິ ທຸພ຺ພຓ຺ຓິຍໍ ໂອກ຺ກເມຍ຺ຍ, ກມ຺ມນ຺ຕາປິ ນປ຺ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸໍ, ອມິຕ຺ຕາປິ ອຕ຺ຕມນາ ອສ຺ສຸ, ມິຕ຺ຕາປິ ທຸມ຺ມນາ ອສ຺ສູ’ຕິ. ໂສ ຊຣາຘມ຺ເມ ຊິຓ຺ເຓ ໂສຈຕິ ກິລມຕິ ປຣິເທວຕິ, ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ, ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຫາຣາຊ – ‘ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ວິທ຺ໂຘ ສວິເສນ ໂສກສລ຺ເລນ ອຕ຺ຕານໍເຍວ ປຣິຕາເປຕິ’’’.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ອສ຺ສຸຕວໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍ ພ຺ຍາຘີຍຕິ…ເປ… ມຣຓຘມ຺ມໍ ມີຍຕິ… ຂຍຘມ຺ມໍ ຂີຍຕິ… ນສ຺ສນຘມ຺ມໍ ນສ຺ສຕິ. ໂສ ນສ຺ສນຘມ຺ເມ ນຏ຺ເຐ ນ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ນ ໂຂ ມຍ຺ເຫເວກສ຺ສ ນສ຺ສນຘມ຺ມໍ ນສ຺ສຕິ, ອຖ ໂຂ ຍາວຕາ ສຕ຺ຕານໍ ອາຄຕິ ຄຕິ ຈຸຕິ ອຸປປຕ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ສຕ຺ຕານໍ ນສ຺ສນຘມ຺ມໍ ນສ຺ສຕິ. ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ນສ຺ສນຘມ຺ເມ ນຏ຺ເຐ ໂສເຈຍ຺ຍໍ ກິລເມຍ຺ຍໍ ປຣິເທເວຍ຺ຍໍ, ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ເທຍ຺ຍໍ, ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍໍ, ຠຕ຺ຕມ຺ປິ ເມ ນຈ຺ຉາເທຍ຺ຍ, ກາເຍປິ ທຸພ຺ພຓ຺ຓິຍໍ ໂອກ຺ກເມຍ຺ຍ, ກມ຺ມນ຺ຕາປິ ນປ຺ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸໍ, ອມິຕ຺ຕາປິ ອຕ຺ຕມນາ ອສ຺ສຸ, ມິຕ຺ຕາປິ ທຸມ຺ມນາ ອສ຺ສູ’ຕິ. ໂສ ນສ຺ສນຘມ຺ເມ ນຏ຺ເຐ ໂສຈຕິ ກິລມຕິ ປຣິເທວຕິ, ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ, ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຫາຣາຊ – ‘ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ວິທ຺ໂຘ ສວິເສນ ໂສກສລ຺ເລນ ອຕ຺ຕານໍເຍວ ປຣິຕາເປຕິ’’’.

‘‘ສຸຕວໂຕ ຈ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອຣິຍສາວກສ຺ສ ຊຣາຘມ຺ມໍ ຊີຣຕິ. ໂສ ຊຣາຘມ຺ເມ ຊິຓ຺ເຓ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ນ ໂຂ ມຍ຺ເຫເວກສ຺ສ ຊຣາຘມ຺ມໍ ຊີຣຕິ, ອຖ ໂຂ ຍາວຕາ ສຕ຺ຕານໍ ອາຄຕິ ຄຕິ ຈຸຕິ ອຸປປຕ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຊຣາຘມ຺ມໍ ຊີຣຕິ. ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ຊຣາຘມ຺ເມ ຊິຓ຺ເຓ ໂສເຈຍ຺ຍໍ ກິລເມຍ຺ຍໍ ປຣິເທເວຍ຺ຍໍ, ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ເທຍ຺ຍໍ, ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍໍ, ຠຕ຺ຕມ຺ປິ ເມ ນຈ຺ຉາເທຍ຺ຍ, ກາເຍປິ ທຸພ຺ພຓ຺ຓິຍໍ ໂອກ຺ກເມຍ຺ຍ, ກມ຺ມນ຺ຕາປິ ນປ຺ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸໍ, ອມິຕ຺ຕາປິ ອຕ຺ຕມນາ ອສ຺ສຸ, ມິຕ຺ຕາປິ ທຸມ຺ມນາ ອສ຺ສູ’ຕິ. ໂສ ຊຣາຘມ຺ເມ ຊິຓ຺ເຓ ນ ໂສຈຕິ ນ ກິລມຕິ ນ ປຣິເທວຕິ, ນ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ, ນ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຫາຣາຊ – ‘ສຸຕວາ ອຣິຍສາວໂກ ອພ຺ພຸຫິ ສວິສໍ ໂສກສລ຺ລໍ, ເຍນ ວິທ຺ໂຘ ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອຕ຺ຕານໍເຍວ ປຣິຕາເປຕິ. ອໂສໂກ ວິສລ຺ໂລ ອຣິຍສາວໂກ ອຕ຺ຕານໍເຍວ ປຣິນິພ຺ພາເປຕິ’’’.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫາຣາຊ, ສຸຕວໂຕ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍ ພ຺ຍາຘີຍຕິ…ເປ… ມຣຓຘມ຺ມໍ ມີຍຕິ… ຂຍຘມ຺ມໍ ຂີຍຕິ… ນສ຺ສນຘມ຺ມໍ ນສ຺ສຕິ. ໂສ ນສ຺ສນຘມ຺ເມ ນຏ຺ເຐ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ນ ໂຂ ມຍ຺ເຫເວກສ຺ສ ນສ຺ສນຘມ຺ມໍ ນສ຺ສຕິ, ອຖ ໂຂ ຍາວຕາ ສຕ຺ຕານໍ ອາຄຕິ ຄຕິ ຈຸຕິ ອຸປປຕ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ສຕ຺ຕານໍ ນສ຺ສນຘມ຺ມໍ ນສ຺ສຕິ. ອຫຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ນສ຺ສນຘມ຺ເມ ນຏ຺ເຐ ໂສເຈຍ຺ຍໍ ກິລເມຍ຺ຍໍ ປຣິເທເວຍ຺ຍໍ, ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ເທຍ຺ຍໍ, ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍໍ, ຠຕ຺ຕມ຺ປິ ເມ ນຈ຺ຉາເທຍ຺ຍ, ກາເຍປິ ທຸພ຺ພຓ຺ຓິຍໍ ໂອກ຺ກເມຍ຺ຍ, ກມ຺ມນ຺ຕາປິ ນປ຺ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍຸໍ, ອມິຕ຺ຕາປິ ອຕ຺ຕມນາ ອສ຺ສຸ, ມິຕ຺ຕາປິ ທຸມ຺ມນາ ອສ຺ສູ’ຕິ. ໂສ ນສ຺ສນຘມ຺ເມ ນຏ຺ເຐ ນ ໂສຈຕິ ນ ກິລມຕິ ນ ປຣິເທວຕິ, ນ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ, ນ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຫາຣາຊ – ‘ສຸຕວາ ອຣິຍສາວໂກ ອພ຺ພຸຫິ ສວິສໍ ໂສກສລ຺ລໍ, ເຍນ ວິທ຺ໂຘ ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອຕ຺ຕານໍເຍວ ປຣິຕາເປຕິ. ອໂສໂກ ວິສລ຺ໂລ ອຣິຍສາວໂກ ອຕ຺ຕານໍເຍວ ປຣິນິພ຺ພາເປຕິ ’’’.

‘‘ອິມານິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ຈ ອລພ຺ຠນີຍານິ ຐານານິ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ເກນຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ນ ໂສຈນາຍ ປຣິເທວນາຍ,

ອຕ຺ໂຖຘ ລພ຺ຠາ ອປິ ອປ຺ປໂກປິ;

ໂສຈນ຺ຕເມນໍ ທຸຂິຕໍ ວິທິຕ຺ວາ,

ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ອຕ຺ຕມນາ ຠວນ຺ຕິ.

‘‘ຍໂຕ ຈ ໂຂ ປຓ຺ຑິໂຕ ອາປທາສຸ,

ນ ເວຘຕີ ອຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉຍຎ຺ຎູ;

ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາສ຺ສ ທຸຂິຕາ ຠວນ຺ຕິ,

ທິສ຺ວາ ມຸຂໍ ອວິກາຣໍ ປຸຣາຓໍ.

‘‘ຊປ຺ເປນ ມນ຺ເຕນ ສຸຠາສິເຕນ,

ອນຸປ຺ປທາເນນ ປເວຓິຍາ ວາ;

ຍຖາ ຍຖາ ຍຕ຺ຖ ລເຠຖ ອຕ຺ຖໍ,

ຕຖາ ຕຖາ ຕຕ຺ຖ ປຣກ຺ກເມຍ຺ຍ.

‘‘ສເຈ ປຊາເນຍ຺ຍ ອລພ຺ຠເນຍ຺ໂຍ,

ມຍາວ ອຎ຺ເຎນ ວາ ເອສ ອຕ຺ໂຖ;

ອໂສຈມາໂນ ອຘິວາສເຍຍ຺ຍ,

ກມ຺ມໍ ທຬ຺ຫໍ ກິນ຺ຕິ ກໂຣມິ ທານີ’’ຕິ [ຊາ. ໑ ຊາຕເກປິ].

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ມຸຓ຺ໂຑ ຣາຊາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຣທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ໂກ ນາໂມ [ໂກ ນຸ ໂຂ (ສີ. ປີ.)] ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມປຣິຍາໂຍ’’ຕິ? ‘‘ໂສກສລ຺ລຫຣໂຓ ນາມ ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ຘມ຺ມປຣິຍາໂຍ’’ຕິ. ‘‘ຕຄ຺ຆ, ຠນ຺ເຕ, ໂສກສລ຺ລຫຣໂຓ [ຕຄ຺ຆ ຠນ຺ເຕ ໂສກສລ຺ລຫຣໂຓ, ຕຄ຺ຆ ຠນ຺ເຕ ໂສກສລ຺ລຫຣໂຓ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]! ອິມຎ຺ຫິ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສກສລ຺ລໍ ປຫີນ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມຸຓ຺ໂຑ ຣາຊາ ປິຍກໍ ໂກສາຣກ຺ຂໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເຕນ ຫິ, ສມ຺ມ ປິຍກ, ຠທ຺ທາຍ ເທວິຍາ ສຣີຣໍ ຌາເປຖ; ຖູປຎ຺ຈສ຺ສາ ກໂຣຖ. ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ທານິ ມຍໍ ນ຺ຫາຍິສ຺ສາມ ເຈວ ວິລິມ຺ປິສ຺ສາມ ຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມ ກມ຺ມນ຺ເຕ ຈ ປໂຍເຊສ຺ສາມາ’’ຕິ. ທສມໍ.

ມຸຓ຺ຑຣາຊວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ອາທິໂຍ ສປ຺ປຸຣິໂສ ອິຏ຺ຐາ, ມນາປທາຍີຠິສນ຺ທໍ;

ສມ຺ປທາ ຈ ຘນໍ ຐານໍ, ໂກສໂລ ນາຣເທນ ຈາຕິ.

ປຐມປຓ຺ຓາສກໍ ສມຕ຺ຕໍ.

໒. ທຸຕິຍປຓ຺ຓາສກໍ

(໖) ໑. ນີວຣຓວຄ຺ໂຄ

໑. ອາວຣຓສຸຕ຺ຕໍ

໕໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາວຣຓາ ນີວຣຓາ ເຈຕໂສ ອຊ຺ຌາຣຸຫາ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣຓາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາວຣໂຓ ນີວຣໂຓ ເຈຕໂສ ອຊ຺ຌາຣຸໂຫ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣໂຓ. ພ຺ຍາປາໂທ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາວຣໂຓ ນີວຣໂຓ ເຈຕໂສ ອຊ຺ຌາຣຸໂຫ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣໂຓ. ຖິນມິທ຺ຘໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາວຣຓໍ ນີວຣຓໍ ເຈຕໂສ ອຊ຺ຌາຣຸຫໍ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣຓໍ. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາວຣຓໍ ນີວຣຓໍ ເຈຕໂສ ອຊ຺ຌາຣຸຫໍ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣຓໍ. ວິຈິກິຈ຺ຉາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາວຣຓາ ນີວຣຓາ ເຈຕໂສ ອຊ຺ຌາຣຸຫາ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣຓາ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ອາວຣຓາ ນີວຣຓາ ເຈຕໂສ ອຊ຺ຌາຣຸຫາ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣຓາ.

‘‘ໂສ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິເມ ປຎ຺ຈ ອາວຣເຓ ນີວຣເຓ ເຈຕໂສ ອຊ຺ຌາຣຸເຫ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ ອປ຺ປຫາຍ, ອພລາຍ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລາຍ ອຕ຺ຕຕ຺ຖໍ ວາ ຎສ຺ສຕິ ປຣຕ຺ຖໍ ວາ ຎສ຺ສຕິ ອຸຠຍຕ຺ຖໍ ວາ ຎສ຺ສຕິ ອຸຕ຺ຕຣິ [ອຸຕ຺ຕຣິໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວາ ມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສສໍ ສຈ຺ຉິກຣິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ນທີ ປພ຺ພເຕຍ຺ຍາ ທູຣງ຺ຄມາ [ທູຣຄມາ (ສີ.)] ສີຆໂສຕາ ຫາຣຫາຣິນີ. ຕສ຺ສາ ປຸຣິໂສ ອຸຠໂຕ ນງ຺ຄລມຸຂານິ ວິວເຣຍ຺ຍ. ເອວຎ຺ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຊ຺ເຌ ນທິຍາ ໂສໂຕ ວິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ວິສໂຏ ພ຺ຍາທິຓ຺ໂຓ ເນວ [ນ ເຈວ (ກ.)] ທູຣງ຺ຄໂມ ອສ຺ສ ນ [ນ ຈ (ກ.)] ສີຆໂສໂຕ ນ [ນ ຈ (ກ.)] ຫາຣຫາຣີ [ຫາຣຫາຣິຓີ (ສີ.)]. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ວຕ ຠິກ຺ຂຸ ອິເມ ປຎ຺ຈ ອາວຣເຓ ນີວຣເຓ ເຈຕໂສ ອຊ຺ຌາຣຸເຫ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ ອປ຺ປຫາຍ, ອພລາຍ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລາຍ ອຕ຺ຕຕ຺ຖໍ ວາ ຎສ຺ສຕິ ປຣຕ຺ຖໍ ວາ ຎສ຺ສຕິ ອຸຠຍຕ຺ຖໍ ວາ ຎສ຺ສຕິ ອຸຕ຺ຕຣິ ວາ ມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສສໍ ສຈ຺ຉິກຣິສ຺ສຕີຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ໂສ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິເມ ປຎ຺ຈ ອາວຣເຓ ນີວຣເຓ ເຈຕໂສ ອຊ຺ຌາຣຸເຫ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ ປຫາຍ, ພລວຕິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຕຕ຺ຖໍ ວາ ຎສ຺ສຕິ ປຣຕ຺ຖໍ ວາ ຎສ຺ສຕິ ອຸຠຍຕ຺ຖໍ ວາ ຎສ຺ສຕິ ອຸຕ຺ຕຣິ ວາ ມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສສໍ ສຈ຺ຉິກຣິສ຺ສຕີຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ນທີ ປພ຺ພເຕຍ຺ຍາ ທູຣງ຺ຄມາ ສີຆໂສຕາ ຫາຣຫາຣິນີ. ຕສ຺ສາ ປຸຣິໂສ ອຸຠໂຕ ນງ຺ຄລມຸຂານິ ປິທເຫຍ຺ຍ. ເອວຎ຺ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຊ຺ເຌ ນທິຍາ ໂສໂຕ ອວິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອວິສໂຏ ອພ຺ຍາທິຓ຺ໂຓ ທູຣງ຺ຄໂມ ເຈວ ອສ຺ສ ສີຆໂສໂຕ ຈ ຫາຣຫາຣີ ຈ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ວຕ ຠິກ຺ຂຸ ອິເມ ປຎ຺ຈ ອາວຣເຓ ນີວຣເຓ ເຈຕໂສ ອຊ຺ຌາຣຸເຫ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ ປຫາຍ, ພລວຕິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຕຕ຺ຖໍ ວາ ຎສ຺ສຕິ ປຣຕ຺ຖໍ ວາ ຎສ຺ສຕິ ອຸຠຍຕ຺ຖໍ ວາ ຎສ຺ສຕິ ອຸຕ຺ຕຣິ ວາ ມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສສໍ ສຈ຺ຉິກຣິສ຺ສຕີຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ອກຸສລຣາສິສຸຕ຺ຕໍ

໕໒. ‘‘ອກຸສລຣາສີຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວທມາໂນ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ [ອິເມ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ (ສີ.)] ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ. ເກວໂລ ຫາຍໍ [ຫຍໍ (ສີ.), ຈາຍໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ສາຍໍ (ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ອກຸສລຣາສິ ຍທິທໍ ປຎ຺ຈ ນີວຣຓາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ກາມຈ຺ຉນ຺ທນີວຣຓໍ, ພ຺ຍາປາທນີວຣຓໍ, ຖິນມິທ຺ຘນີວຣຓໍ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈນີວຣຓໍ, ວິຈິກິຈ຺ຉານີວຣຓໍ. ອກຸສລຣາສີຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວທມາໂນ ອິເມ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ. ເກວໂລ ຫາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອກຸສລຣາສິ ຍທິທໍ ປຎ຺ຈ ນີວຣຓາ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ປຘານິຍງ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ

໕໓. ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຘານິຍງ຺ຄານິ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສທ຺ທຫຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂພຘິໍ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ. ອປ຺ປາພາໂຘ ໂຫຕິ ອປ຺ປາຕງ຺ໂກ; ສມເວປາກິນິຍາ ຄຫຓິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ນາຕິສີຕາຍ ນາຈ຺ຈຸຓ຺ຫາຍ ມຊ຺ຌິມາຍ ປຘານກ຺ຂມາຍ; ອສໂຐ ໂຫຕິ ອມາຍາວີ; ຍຖາຠູຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ອາວິກຕ຺ຕາ ສຕ຺ຖຣິ ວາ ວິຎ຺ຎູສຸ ວາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ; ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວິຫຣຕິ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທາຍ, ຖາມວາ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ; ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ, ອຸທຍຕ຺ຖຄາມິນິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍາຍ ນິພ຺ເພຘິກາຍ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນິຍາ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ປຘານິຍງ຺ຄານີ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ສມຍສຸຕ຺ຕໍ

໕໔. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສມຍາ ປຘານາຍ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຊິຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ ຊຣາຍາຠິຠູໂຕ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ອສມໂຍ ປຘານາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ພ຺ຍາຘິໂຕ ໂຫຕິ ພ຺ຍາຘິນາຠິຠູໂຕ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ອສມໂຍ ປຘານາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸພ຺ຠິກ຺ຂໍ ໂຫຕິ ທຸສ຺ສສ຺ສໍ ທຸລ຺ລຠປິຓ຺ຑໍ, ນ ສຸກຣໍ ອຸຎ຺ເຉນ ປຄ຺ຄເຫນ ຍາເປຕຸໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິໂຍ ອສມໂຍ ປຘານາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຍໍ ໂຫຕິ ອຏວິສງ຺ໂກໂປ, ຈກ຺ກສມາຣູຬ຺ຫາ ຊານປທາ ປຣິຍາຍນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອສມໂຍ ປຘານາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ໂຆ ຠິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ສງ຺ເຆ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິນ຺ເນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອກ຺ໂກສາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຣິຠາສາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຣິກ຺ເຂປາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຣິຈ຺ຈຊາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປສນ຺ນາ ເຈວ ນປ຺ປສີທນ຺ຕິ, ປສນ຺ນານຎ຺ຈ ເອກຈ຺ຈານໍ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈໂມ ອສມໂຍ ປຘານາຍ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ອສມຍາ ປຘານາຍາຕິ.

‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຍາ ປຘານາຍ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ທຫໂຣ ໂຫຕິ ຍຸວາ ສຸສຸ ກາຬເກໂສ ຠທ຺ເຣນ ໂຍພ຺ພເນນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຐເມນ ວຍສາ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ສມໂຍ ປຘານາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອປ຺ປາພາໂຘ ໂຫຕິ ອປ຺ປາຕງ຺ໂກ, ສມເວປາກິນິຍາ ຄຫຓິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ນາຕິສີຕາຍ ນາຈ຺ຈຸຓ຺ຫາຍ ມຊ຺ຌິມາຍ ປຘານກ຺ຂມາຍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ສມໂຍ ປຘານາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຠິກ຺ຂໍ ໂຫຕິ ສຸສສ຺ສໍ ສຸລຠປິຓ຺ຑໍ, ສຸກຣໍ ອຸຎ຺ເຉນ ປຄ຺ຄເຫນ ຍາເປຕຸໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິໂຍ ສມໂຍ ປຘານາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ສາ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ອວິວທມານາ ຂີໂຣທກີຠູຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍຈກ຺ຂູຫິ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສມໂຍ ປຘານາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ໂຆ ສມຄ຺ໂຄ ສມ຺ໂມທມາໂນ ອວິວທມາໂນ ເອກຸທ຺ເທໂສ ຜາສຸ ວິຫຣຕິ. ສງ຺ເຆ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຄ຺ເຄ ນ ເຈວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອກ຺ໂກສາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຣິຠາສາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຣິກ຺ເຂປາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຣິຈ຺ຈຊາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປສນ຺ນາ ເຈວ ປສີທນ຺ຕິ, ປສນ຺ນານຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍຠາໂວ [ຠີຍ຺ໂຍຠາວາຍ (ກ.)] ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈໂມ ສມໂຍ ປຘານາຍ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ສມຍາ ປຘານາຍາ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ມາຕາປຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ

໕໕. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ອຸໂຠ ມາຕາປຸຕ຺ຕາ ວສ຺ສາວາສໍ ອຸປຄມິໍສຸ [ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ (ກ.)] – ຠິກ຺ຂຸ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີ ຈ. ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອຠິຓ຺ຫໍ ທສ຺ສນກາມາ ອເຫສຸໍ. ມາຕາປິ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິຓ຺ຫໍ ທສ຺ສນກາມາ ອໂຫສິ; ປຸຕ຺ໂຕປິ ມາຕຣໍ ອຠິຓ຺ຫໍ ທສ຺ສນກາໂມ ອໂຫສິ. ເຕສໍ ອຠິຓ຺ຫໍ ທສ຺ສນາ ສໍສຄ຺ໂຄ ອໂຫສິ. ສໍສຄ຺ເຄ ສຕິ ວິສ຺ສາໂສ ອໂຫສິ. ວິສ຺ສາເສ ສຕິ ໂອຕາໂຣ ອໂຫສິ. ເຕ ໂອຕິຓ຺ຓຈິຕ຺ຕາ ສິກ຺ຂໍ ອປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ອນາວິກຕ຺ວາ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວິໍສຸ.

ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ສາວຕ຺ຖິຍໍ ອຸໂຠ ມາຕາປຸຕ຺ຕາ ວສ຺ສາວາສໍ ອຸປຄມິໍສຸ – ຠິກ຺ຂຸ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີ ຈ, ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອຠິຓ຺ຫໍ ທສ຺ສນກາມາ ອເຫສຸໍ, ມາຕາປິ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິຓ຺ຫໍ ທສ຺ສນກາມາ ອໂຫສິ, ປຸຕ຺ໂຕປິ ມາຕຣໍ ອຠິຓ຺ຫໍ ທສ຺ສນກາໂມ ອໂຫສິ. ເຕສໍ ອຠິຓ຺ຫໍ ທສ຺ສນາ ສໍສຄ຺ໂຄ ອໂຫສິ, ສໍສຄ຺ເຄ ສຕິ ວິສ຺ສາໂສ ອໂຫສິ, ວິສ຺ສາເສ ສຕິ ໂອຕາໂຣ ອໂຫສິ, ເຕ ໂອຕິຓ຺ຓຈິຕ຺ຕາ ສິກ຺ຂໍ ອປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ອນາວິກຕ຺ວາ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວິໍສູ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂມຆປຸຣິໂສ ມຎ຺ຎຕິ – ‘ນ ມາຕາ ປຸຕ຺ເຕ ສາຣຊ຺ຊຕິ, ປຸຕ຺ໂຕ ວາ ປນ ມາຕຣີ’ຕິ? ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎໍ ເອກຣູປມ຺ປິ ສມນຸປສ຺ສາມິ ເອວໍ [ຍໍ ເອວໍ (ສີ.)] ຣຊນີຍໍ ເອວໍ ກມນີຍໍ ເອວໍ ມທນີຍໍ ເອວໍ ພນ຺ຘນີຍໍ ເອວໍ ມຸຈ຺ຉນີຍໍ ເອວໍ ອນ຺ຕຣາຍກຣໍ ອນຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ໂຍຄກ຺ເຂມສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ຍຖຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕ຺ຖິຣູປໍ. ອິຕ຺ຖິຣູເປ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ຣຕ຺ຕາ ຄິທ຺ຘາ ຄຖິຕາ [ຄຘິຕາ (ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)] ມຸຈ຺ຉິຕາ ອຊ຺ໂຌສນ຺ນາ [ອຊ຺ໂຌປນ຺ນາ (ພຫູສຸ)]. ເຕ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ໂສຈນ຺ຕິ ອິຕ຺ຖິຣູປວສານຸຄາ.

‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎໍ ເອກສທ຺ທມ຺ປິ…ເປ… ເອກຄນ຺ຘມ຺ປິ… ເອກຣສມ຺ປິ… ເອກໂຜຏ຺ຐພ຺ພມ຺ປິ ສມນຸປສ຺ສາມິ ເອວໍ ຣຊນີຍໍ ເອວໍ ກມນີຍໍ ເອວໍ ມທນີຍໍ ເອວໍ ພນ຺ຘນີຍໍ ເອວໍ ມຸຈ຺ຉນີຍໍ ເອວໍ ອນ຺ຕຣາຍກຣໍ ອນຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ໂຍຄກ຺ເຂມສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ຍຖຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕ຺ຖິໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອິຕ຺ຖິໂຜຏ຺ຐພ຺ເພ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ຣຕ຺ຕາ ຄິທ຺ຘາ ຄຖິຕາ ມຸຈ຺ຉິຕາ ອຊ຺ໂຌສນ຺ນາ. ເຕ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ໂສຈນ຺ຕິ ອິຕ຺ຖິໂຜຏ຺ຐພ຺ພວສານຸຄາ.

‘‘ອິຕ຺ຖີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄຈ຺ຉນ຺ຕີປິ ປຸຣິສສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ; ຐິຕາປິ…ເປ… ນິສິນ຺ນາປິ… ສຍານາປິ… ຫສນ຺ຕີປິ… ຠຓນ຺ຕີປິ… ຄາຍນ຺ຕີປິ… ໂຣທນ຺ຕີປິ… ອຸຄ຺ຆາຕິຕາປິ [ອຸຄ຺ຆານິຕາປິ (ສີ.)] … ມຕາປິ ປຸຣິສສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຍຎ຺ຫິ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ສມນ຺ຕປາໂສ ມາຣສ຺ສາ’ຕິ ມາຕຸຄາມໍເຍວ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ສມນ຺ຕປາໂສ ມາຣສ຺ສາ’’’ຕິ.

‘‘ສລ຺ລເປ ອສິຫຕ຺ເຖນ, ປິສາເຈນາປິ ສລ຺ລເປ;

ອາສີວິສມ຺ປິ ອາສີເທ [ອາສທ຺ເທ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ເຍນ ທຏ຺ໂຐ ນ ຊີວຕິ.

‘‘ນຕ຺ເວວ ເອໂກ ເອກາຍ, ມາຕຸຄາເມນ ສລ຺ລເປ;

ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິໍ ຕາ ພນ຺ຘນ຺ຕິ, ເປກ຺ຂິເຕນ ສິເຕນ ຈ [ມ຺ຫິເຕນ ຈ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)].

‘‘ອໂຖປິ ທຸນ຺ນິວຕ຺ເຖນ, ມຎ຺ຊຸນາ ຠຓິເຕນ ຈ;

ເນໂສ ຊໂນ ສ຺ວາສີສໂທ, ອປິ ອຸຄ຺ຆາຕິໂຕ ມໂຕ.

‘‘ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ ເອເຕ, ອິຕ຺ຖິຣູປສ຺ມິໍ ທິສ຺ສເຣ;

ຣູປາ ສທ຺ທາ ຣສາ ຄນ຺ຘາ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ຈ ມໂນຣມາ.

‘‘ເຕສໍ ກາໂມຆວູຬ຺ຫານໍ, ກາເມ ອປຣິຊານຕໍ;

ກາລໍ ຄຕິ [ຄຕິໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຠວາຠວໍ, ສໍສາຣສ຺ມິໍ ປຸຣກ຺ຂຕາ.

‘‘ເຍ ຈ ກາເມ ປຣິຎ຺ຎາຍ, ຈຣນ຺ຕິ ອກຸໂຕຠຍາ;

ເຕ ເວ ປາຣງ຺ຄຕາ ໂລເກ, ເຍ ປຕ຺ຕາ ອາສວກ຺ຂຍ’’ນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ;

໖. ອຸປຊ຺ຌາຍສຸຕ຺ຕໍ

໕໖. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ເຍນ ສໂກ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສກໍ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອຕຣຫິ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ມຘຸຣກຊາໂຕ ເຈວ ກາໂຍ, ທິສາ ຈ ເມ ນ ປກ຺ຂາຍນ຺ຕິ, ຘມ຺ມາ ຈ ມໍ ນປ຺ປຏິຠນ຺ຕິ, ຖິນມິທ຺ຘຎ຺ຈ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອນຠິຣໂຕ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣາມິ, ອຕ຺ຖິ ຈ ເມ ຘມ຺ເມສຸ ວິຈິກິຈ຺ຉາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຕໍ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາທາຍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວມາຫ – ‘ເອຕຣຫິ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ມຘຸຣກຊາໂຕ ເຈວ ກາໂຍ, ທິສາ ຈ ມໍ ນ ປກ຺ຂາຍນ຺ຕິ, ຘມ຺ມາ ຈ ເມ ນປ຺ປຏິຠນ຺ຕິ, ຖິນມິທ຺ຘຎ຺ຈ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອນຠິຣໂຕ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣາມິ, ອຕ຺ຖິ ຈ ເມ ຘມ຺ເມສຸ ວິຈິກິຈ຺ຉາ’’’ຕິ.

‘‘ເອວຎ຺ເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ໂຫຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣສ຺ສ, ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸໂນ, ຊາຄຣິຍໍ ອນນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ອວິປສ຺ສກສ຺ສ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ, ປຸພ຺ພຣຕ຺ຕາປຣຣຕ຺ຕໍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ຠາວນານຸໂຍຄໍ ອນນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ, ຍໍ ມຘຸຣກຊາໂຕ ເຈວ ກາໂຍ ໂຫຕິ, ທິສາ ຈສ຺ສ ນ ປກ຺ຂາຍນ຺ຕິ, ຘມ຺ມາ ຈ ຕໍ ນປ຺ປຏິຠນ຺ຕິ, ຖິນມິທ຺ຘຎ຺ຈສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອນຠິຣໂຕ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ, ໂຫຕິ ຈສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ວິຈິກິຈ຺ຉາ. ຕສ຺ມາຕິຫ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ຠວິສ຺ສາມິ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ, ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ວິປສ຺ສໂກ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ, ປຸພ຺ພຣຕ຺ຕາປຣຣຕ຺ຕໍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ຠາວນານຸໂຍຄໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣິສ຺ສາມີ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວຕາ ອິມິນາ ໂອວາເທນ ໂອວທິໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ອຖ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເອໂກ ວູປກຏ຺ໂຐ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິ. ‘‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’’ຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ປນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫຕໍ ອໂຫສິ.

ອຖ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ ເຍນ ສໂກ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສກໍ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອຕຣຫິ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ນ ເຈວ [ນ ຕ຺ເວວ (ສີ.)] ມຘຸຣກຊາໂຕ ກາໂຍ, ທິສາ ຈ ເມ ປກ຺ຂາຍນ຺ຕິ, ຘມ຺ມາ ຈ ມໍ ປຏິຠນ຺ຕິ, ຖິນມິທ຺ຘຎ຺ຈ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຠິຣໂຕ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣາມິ, ນຕ຺ຖິ ຈ ເມ ຘມ຺ເມສຸ ວິຈິກິຈ຺ຉາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຕໍ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາທາຍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວມາຫ – ‘ເອຕຣຫິ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ນ ເຈວ ມຘຸຣກຊາໂຕ ກາໂຍ, ທິສາ ຈ ເມ ປກ຺ຂາຍນ຺ຕິ, ຘມ຺ມາ ຈ ມໍ ປຏິຠນ຺ຕິ, ຖິນມິທ຺ຘຎ຺ຈ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຠິຣໂຕ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣາມິ, ນຕ຺ຖິ ຈ ເມ ຘມ຺ເມສຸ ວິຈິກິຈ຺ຉາ’’’ຕິ.

‘‘ເອວຎ຺ເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ໂຫຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣສ຺ສ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸໂນ, ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ, ວິປສ຺ສກສ຺ສ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ, ປຸພ຺ພຣຕ຺ຕາປຣຣຕ຺ຕໍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ຠາວນານຸໂຍຄໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ, ຍໍ ນ ເຈວ ມຘຸຣກຊາໂຕ ກາໂຍ ໂຫຕິ, ທິສາ ຈສ຺ສ ປກ຺ຂາຍນ຺ຕິ, ຘມ຺ມາ ຈ ຕໍ ປຏິຠນ຺ຕິ, ຖິນມິທ຺ຘຎ຺ຈສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຠິຣໂຕ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ, ນ ຈສ຺ສ ໂຫຕິ ຘມ຺ເມສຸ ວິຈິກິຈ຺ຉາ. ຕສ຺ມາຕິຫ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣາ ຠວິສ຺ສາມ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸໂນ, ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ, ວິປສ຺ສກາ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ, ປຸພ຺ພຣຕ຺ຕາປຣຣຕ຺ຕໍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ຠາວນານຸໂຍຄໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣິສ຺ສາມາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ອຠິຓ຺ຫປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພຐານສຸຕ຺ຕໍ

໕໗. ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐານານິ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພານິ ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ ປຸຣິເສນ ວາ ຄຫຏ຺ເຐນ ວາ ປພ຺ພຊິເຕນ ວາ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ‘ຊຣາຘມ຺ໂມມ຺ຫິ, ຊຣໍ ອນຕີໂຕ’ຕິ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ ປຸຣິເສນ ວາ ຄຫຏ຺ເຐນ ວາ ປພ຺ພຊິເຕນ ວາ. ‘ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມມ຺ຫິ, ພ຺ຍາຘິໍ ອນຕີໂຕ’ຕິ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ ປຸຣິເສນ ວາ ຄຫຏ຺ເຐນ ວາ ປພ຺ພຊິເຕນ ວາ. ‘ມຣຓຘມ຺ໂມມ຺ຫິ, ມຣຓໍ ອນຕີໂຕ’ຕິ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ ປຸຣິເສນ ວາ ຄຫຏ຺ເຐນ ວາ ປພ຺ພຊິເຕນ ວາ. ‘ສພ຺ເພຫິ ເມ ປິເຍຫິ ມນາເປຫິ ນານາຠາໂວ ວິນາຠາໂວ’ຕິ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ ປຸຣິເສນ ວາ ຄຫຏ຺ເຐນ ວາ ປພ຺ພຊິເຕນ ວາ. ‘ກມ຺ມສ຺ສໂກມ຺ຫິ, ກມ຺ມທາຍາໂທ ກມ຺ມໂຍນິ ກມ຺ມພນ຺ຘຸ ກມ຺ມປຏິສຣໂຓ. ຍໍ ກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມິ – ກລ຺ຍາຓໍ ວາ ປາປກໍ ວາ – ຕສ຺ສ ທາຍາໂທ ຠວິສ຺ສາມີ’ຕິ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ ປຸຣິເສນ ວາ ຄຫຏ຺ເຐນ ວາ ປພ຺ພຊິເຕນ ວາ.

‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ‘ຊຣາຘມ຺ໂມມ຺ຫິ, ຊຣໍ ອນຕີໂຕ’ຕິ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ ປຸຣິເສນ ວາ ຄຫຏ຺ເຐນ ວາ ປພ຺ພຊິເຕນ ວາ? ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕານໍ ໂຍພ຺ພເນ ໂຍພ຺ພນມໂທ, ເຍນ ມເທນ ມຕ຺ຕາ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຐານໍ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ໂຍ ໂຍພ຺ພເນ ໂຍພ຺ພນມໂທ ໂສ ສພ຺ພໂສ ວາ ປຫີຍຕິ ຕນຸ ວາ ປນ ໂຫຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ‘ຊຣາຘມ຺ໂມມ຺ຫິ, ຊຣໍ ອນຕີໂຕ’ຕິ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ ປຸຣິເສນ ວາ ຄຫຏ຺ເຐນ ວາ ປພ຺ພຊິເຕນ ວາ.

‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ‘ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມມ຺ຫິ, ພ຺ຍາຘິໍ ອນຕີໂຕ’ຕິ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ ປຸຣິເສນ ວາ ຄຫຏ຺ເຐນ ວາ ປພ຺ພຊິເຕນ ວາ? ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕານໍ ອາໂຣຄ຺ເຍ ອາໂຣຄ຺ຍມໂທ, ເຍນ ມເທນ ມຕ຺ຕາ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຐານໍ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ໂຍ ອາໂຣຄ຺ເຍ ອາໂຣຄ຺ຍມໂທ ໂສ ສພ຺ພໂສ ວາ ປຫີຍຕິ ຕນຸ ວາ ປນ ໂຫຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ‘ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມມ຺ຫິ, ພ຺ຍາຘິໍ ອນຕີໂຕ’ຕິ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ ປຸຣິເສນ ວາ ຄຫຏ຺ເຐນ ວາ ປພ຺ພຊິເຕນ ວາ.

‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ‘ມຣຓຘມ຺ໂມມ຺ຫິ, ມຣຓໍ ອນຕີໂຕ’ຕິ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ ປຸຣິເສນ ວາ ຄຫຏ຺ເຐນ ວາ ປພ຺ພຊິເຕນ ວາ? ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕານໍ ຊີວິເຕ ຊີວິຕມໂທ, ເຍນ ມເທນ ມຕ຺ຕາ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຐານໍ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ໂຍ ຊີວິເຕ ຊີວິຕມໂທ ໂສ ສພ຺ພໂສ ວາ ປຫີຍຕິ ຕນຸ ວາ ປນ ໂຫຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ‘ມຣຓຘມ຺ໂມມ຺ຫິ, ມຣຓໍ ອນຕີໂຕ’ຕິ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ ປຸຣິເສນ ວາ ຄຫຏ຺ເຐນ ວາ ປພ຺ພຊິເຕນ ວາ.

‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ‘ສພ຺ເພຫິ ເມ ປິເຍຫິ ມນາເປຫິ ນານາຠາໂວ ວິນາຠາໂວ’ຕິ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ ປຸຣິເສນ ວາ ຄຫຏ຺ເຐນ ວາ ປພ຺ພຊິເຕນ ວາ? ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕານໍ ປິເຍສຸ ມນາເປສຸ ໂຍ ຉນ຺ທຣາໂຄ ເຍນ ຣາເຄນ ຣຕ຺ຕາ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຐານໍ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ໂຍ ປິເຍສຸ ມນາເປສຸ ຉນ຺ທຣາໂຄ ໂສ ສພ຺ພໂສ ວາ ປຫີຍຕິ ຕນຸ ວາ ປນ ໂຫຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ‘ສພ຺ເພຫິ ເມ ປິເຍຫິ ມນາເປຫິ ນານາຠາໂວ ວິນາຠາໂວ’ຕິ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ ປຸຣິເສນ ວາ ຄຫຏ຺ເຐນ ວາ ປພ຺ພຊິເຕນ ວາ.

‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ‘ກມ຺ມສ຺ສໂກມ຺ຫິ, ກມ຺ມທາຍາໂທ ກມ຺ມໂຍນິ ກມ຺ມພນ຺ຘຸ ກມ຺ມປຏິສຣໂຓ, ຍໍ ກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມິ – ກລ຺ຍາຓໍ ວາ ປາປກໍ ວາ – ຕສ຺ສ ທາຍາໂທ ຠວິສ຺ສາມີ’ຕິ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ ປຸຣິເສນ ວາ ຄຫຏ຺ເຐນ ວາ ປພ຺ພຊິເຕນ ວາ? ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕານໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຐານໍ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ສພ຺ພໂສ ວາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ປຫີຍຕິ ຕນຸ ວາ ປນ ໂຫຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ‘ກມ຺ມສ຺ສໂກມ຺ຫິ, ກມ຺ມທາຍາໂທ ກມ຺ມໂຍນິ ກມ຺ມພນ຺ຘຸ ກມ຺ມປຏິສຣໂຓ, ຍໍ ກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມິ – ກລ຺ຍາຓໍ ວາ ປາປກໍ ວາ – ຕສ຺ສ ທາຍາໂທ ຠວິສ຺ສາມີ’ຕິ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ ປຸຣິເສນ ວາ ຄຫຏ຺ເຐນ ວາ ປພ຺ພຊິເຕນ ວາ.

‘‘ສ ໂຂ [ສເຈ (ປີ. ກ.)] ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ນ ໂຂ ອຫຎ຺ເຎເວໂກ ຊຣາຘມ຺ໂມ [ອຫຎ຺ເຈເວໂກ ຊຣາຘມ຺ໂມມ຺ຫິ (ກ.)] ຊຣໍ ອນຕີໂຕ, ອຖ ໂຂ ຍາວຕາ ສຕ຺ຕານໍ ອາຄຕິ ຄຕິ ຈຸຕິ ອຸປປຕ຺ຕິ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ຊຣາຘມ຺ມາ ຊຣໍ ອນຕີຕາ’ຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຐານໍ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ມຄ຺ໂຄ ສຎ຺ຊາຍຕິ. ໂສ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອາເສວຕິ ຠາເວຕິ ພຫຸລີກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອາເສວໂຕ ຠາວຍໂຕ ພຫຸລີກໂຣໂຕ ສໍໂຍຊນານິ ສພ຺ພໂສ ປຫີຍນ຺ຕິ ອນຸສຍາ ພ຺ຍນ຺ຕີໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ສ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ນ ໂຂ ອຫຎ຺ເຎເວໂກ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມ ພ຺ຍາຘິໍ ອນຕີໂຕ, ອຖ ໂຂ ຍາວຕາ ສຕ຺ຕານໍ ອາຄຕິ ຄຕິ ຈຸຕິ ອຸປປຕ຺ຕິ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມາ ພ຺ຍາຘິໍ ອນຕີຕາ’ຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຐານໍ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ມຄ຺ໂຄ ສຎ຺ຊາຍຕິ. ໂສ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອາເສວຕິ ຠາເວຕິ ພຫຸລີກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອາເສວໂຕ ຠາວຍໂຕ ພຫຸລີກໂຣໂຕ ສໍໂຍຊນານິ ສພ຺ພໂສ ປຫີຍນ຺ຕິ, ອນຸສຍາ ພ຺ຍນ຺ຕີໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ສ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ນ ໂຂ ອຫຎ຺ເຎເວໂກ ມຣຓຘມ຺ໂມ ມຣຓໍ ອນຕີໂຕ, ອຖ ໂຂ ຍາວຕາ ສຕ຺ຕານໍ ອາຄຕິ ຄຕິ ຈຸຕິ ອຸປປຕ຺ຕິ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ມຣຓຘມ຺ມາ ມຣຓໍ ອນຕີຕາ’ຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຐານໍ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ມຄ຺ໂຄ ສຎ຺ຊາຍຕິ. ໂສ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອາເສວຕິ ຠາເວຕິ ພຫຸລີກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອາເສວໂຕ ຠາວຍໂຕ ພຫຸລີກໂຣໂຕ ສໍໂຍຊນານິ ສພ຺ພໂສ ປຫີຍນ຺ຕິ, ອນຸສຍາ ພ຺ຍນ຺ຕີໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ສ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ນ ໂຂ ມຍ຺ເຫເວກສ຺ສ ສພ຺ເພຫິ ປິເຍຫິ ມນາເປຫິ ນານາຠາໂວ ວິນາຠາໂວ, ອຖ ໂຂ ຍາວຕາ ສຕ຺ຕານໍ ອາຄຕິ ຄຕິ ຈຸຕິ ອຸປປຕ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ສຕ຺ຕານໍ ປິເຍຫິ ມນາເປຫິ ນານາຠາໂວ ວິນາຠາໂວ’ຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຐານໍ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ມຄ຺ໂຄ ສຎ຺ຊາຍຕິ. ໂສ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອາເສວຕິ ຠາເວຕິ ພຫຸລີກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອາເສວໂຕ ຠາວຍໂຕ ພຫຸລີກໂຣໂຕ ສໍໂຍຊນານິ ສພ຺ພໂສ ປຫີຍນ຺ຕິ, ອນຸສຍາ ພ຺ຍນ຺ຕີໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ສ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ນ ໂຂ ອຫຎ຺ເຎເວໂກ ກມ຺ມສ຺ສໂກ ກມ຺ມທາຍາໂທ ກມ຺ມໂຍນິ ກມ຺ມພນ຺ຘຸ ກມ຺ມປ຺ປຏິສຣໂຓ, ຍໍ ກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມິ – ກລ຺ຍາຓໍ ວາ ປາປກໍ ວາ – ຕສ຺ສ ທາຍາໂທ ຠວິສ຺ສາມິ; ອຖ ໂຂ ຍາວຕາ ສຕ຺ຕານໍ ອາຄຕິ ຄຕິ ຈຸຕິ ອຸປປຕ຺ຕິ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ກມ຺ມສ຺ສກາ ກມ຺ມທາຍາທາ ກມ຺ມໂຍນິ ກມ຺ມພນ຺ຘຸ ກມ຺ມປ຺ປຏິສຣຓາ, ຍໍ ກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ – ກລ຺ຍາຓໍ ວາ ປາປກໍ ວາ – ຕສ຺ສ ທາຍາທາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຐານໍ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ ມຄ຺ໂຄ ສຎ຺ຊາຍຕິ. ໂສ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອາເສວຕິ ຠາເວຕິ ພຫຸລີກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອາເສວໂຕ ຠາວຍໂຕ ພຫຸລີກໂຣໂຕ ສໍໂຍຊນານິ ສພ຺ພໂສ ປຫີຍນ຺ຕິ, ອນຸສຍາ ພ຺ຍນ຺ຕີໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມາ ຊຣາຘມ຺ມາ, ອໂຖ ມຣຓຘມ຺ມິໂນ;

ຍຖາ ຘມ຺ມາ ຕຖາ ສຕ຺ຕາ [ສນ຺ຕາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ.

‘‘ອຫຎ຺ເຈ ຕໍ ຊິຄຸຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ເອວໍ ຘມ຺ເມສຸ ປາຓິສຸ;

ນ ເມຕໍ ປຕິຣູປສ຺ສ, ມມ ເອວໍ ວິຫາຣິໂນ.

‘‘ໂສຫໍ ເອວໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ, ຎຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ນິຣູປຘິໍ;

ອາໂຣຄ຺ເຍ ໂຍພ຺ພນສ຺ມິຎ຺ຈ, ຊີວິຕສ຺ມິຎ຺ຈ ເຍ ມທາ.

‘‘ສພ຺ເພ ມເທ ອຠິໂຠສ຺ມິ, ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ທຏ຺ຐຸ ເຂມໂຕ [ເນກ຺ຂມ຺ເມ ທຏ຺ຐຸ ເຂມຕໍ (ອ. ນິ. ໓.໓໙) ອຸຠຍຕ຺ຖປິ ອຏ຺ຐກຖາຍ ສເມຕິ];

ຕສ຺ສ ເມ ອຫຸ ອຸສ຺ສາໂຫ, ນິພ຺ພານໍ ອຠິປສ຺ສໂຕ.

‘‘ນາຫໍ ຠພ຺ໂພ ເອຕຣຫິ, ກາມານິ ປຏິເສວິຕຸໍ;

ອນິວຕ຺ຕິ [ອນິວຕ຺ຕີ (?)] ຠວິສ຺ສາມິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣາຍໂຓ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ;

໘. ລິຈ຺ຉວິກຸມາຣກສຸຕ຺ຕໍ

໕໘. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເວສາລິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ເວສາລິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ມຫາວນໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸລາ ລິຈ຺ຉວິກຸມາຣກາ ສຊ຺ຊານິ ຘນູນິ ອາທາຍ ກຸກ຺ກຸຣສງ຺ຆປຣິວຸຕາ ມຫາວເນ ອນຸຈງ຺ກມມານາ ອນຸວິຈຣມານາ ອທ຺ທສຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ນໍ; ທິສ຺ວານ ສຊ຺ຊານິ ຘນູນິ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຸກ຺ກຸຣສງ຺ຆໍ ເອກມນ຺ຕໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ປຎ຺ຊລິກາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຍິຣຸປາສນ຺ຕິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ມຫານາໂມ ລິຈ຺ຉວິ ມຫາວເນ ຊງ຺ຆາວິຫາຣໍ ອນຸຈງ຺ກມມາໂນ ອທ຺ທສ ເຕ ລິຈ຺ຉວິກຸມາຣເກ ຕຸຓ຺ຫີຠູເຕ ຕຸຓ຺ຫີຠູເຕ ປຎ຺ຊລິເກ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຍິຣຸປາສນ຺ເຕ; ທິສ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ມຫານາໂມ ລິຈ຺ຉວິ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ – ‘ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ວຊ຺ຊີ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ວຊ຺ຊີ’’’ຕິ!

‘‘ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ມຫານາມ, ເອວໍ ວເທສິ – ‘ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ວຊ຺ຊີ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ວຊ຺ຊີ’’’ຕິ? ‘‘ອິເມ, ຠນ຺ເຕ, ລິຈ຺ຉວິກຸມາຣກາ ຈຓ຺ຑາ ຜຣຸສາ ອປານຸຠາ [ອປຊຫາຕິ (ສີ.), ອປາຏຸຠາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ອປຊຫາ (ປີ.), ອປານຸຕາ (ກຕ຺ຖຈິ)]. ຍານິປິ ຕານິ ກຸເລສຸ ປເຫຓການິ [ປຫີນການິ (ສີ.), ປຫີຓການິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປຫີຍນ຺ຕິ, ອຸຈ຺ຉູຕິ ວາ ພທຣາຕິ ວາ ປູວາຕິ ວາ ໂມທກາຕິ ວາ ສໍກຸລິກາຕິ ວາ [ສກ຺ຂລິກາຕິ ວາ (ສີ. ປີ.)], ຕານິ ວິລຸມ຺ປິຕ຺ວາ ວິລຸມ຺ປິຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕິ; ກຸລິຕ຺ຖີນມ຺ປິ ກຸລກຸມາຣີນມ຺ປິ ປຈ຺ຉາລິຍໍ ຂິປນ຺ຕິ. ເຕ ທານິເມ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ປຎ຺ຊລິກາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຍິຣຸປາສນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ມຫານາມ, ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ – ຍທິ ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕສ຺ສ, ຍທິ ວາ ຣຏ຺ຐິກສ຺ສ ເປຕ຺ຕນິກສ຺ສ [ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ຕສ຺ສ (ກ.) ອ. ນິ. ໕.໑໓໕, ໑໓໖ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ຍທິ ວາ ເສນາຍ ເສນາປຕິກສ຺ສ, ຍທິ ວາ ຄາມຄາມຓິກສ຺ສ, ຍທິ ວາ ປູຄຄາມຓິກສ຺ສ, ເຍ ວາ ປນ ກຸເລສຸ ປຈ຺ເຈກາຘິປຈ຺ຈໍ ກາເຣນ຺ຕິ, ວຸທ຺ຘິເຍວ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ມຫານາມ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍາຘິຄເຕຫິ ໂຠເຄຫິ ພາຫາພລປຣິຈິເຕຫິ ເສທາວກ຺ຂິຕ຺ເຕຫິ ຘມ຺ມິເກຫິ ຘມ຺ມລທ຺ເຘຫິ ມາຕາປິຕໂຣ ສກ຺ກໂຣຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣຕິ ມາເນຕິ ປູເຊຕິ. ຕເມນໍ ມາຕາປິຕໂຣ ສກ຺ກຕາ ຄຣຸກຕາ ມານິຕາ ປູຊິຕາ ກລ຺ຍາເຓນ ມນສາ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕິ – ‘ຈິຣໍ ຊີວ, ທີຆມາຍຸໍ ປາເລຫີ’ຕິ. ມາຕາປິຕານຸກມ຺ປິຕສ຺ສ, ມຫານາມ, ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຸທ຺ຘິເຍວ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫານາມ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍາຘິຄເຕຫິ ໂຠເຄຫິ ພາຫາພລປຣິຈິເຕຫິ ເສທາວກ຺ຂິຕ຺ເຕຫິ ຘມ຺ມິເກຫິ ຘມ຺ມລທ຺ເຘຫິ ປຸຕ຺ຕທາຣທາສກມ຺ມກຣໂປຣິເສ [… ສາມນ຺ຕສໍໂວຫາເຣ (ສີ. ປີ.)] ສກ຺ກໂຣຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣຕິ ມາເນຕິ ປູເຊຕິ. ຕເມນໍ ປຸຕ຺ຕທາຣທາສກມ຺ມກຣໂປຣິສາ ສກ຺ກຕາ ຄຣຸກຕາ ມານິຕາ ປູຊິຕາ ກລ຺ຍາເຓນ ມນສາ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕິ – ‘ຈິຣໍ ຊີວ, ທີຆມາຍຸໍ ປາເລຫີ’ຕິ. ປຸຕ຺ຕທາຣທາສກມ຺ມກຣໂປຣິສານຸກມ຺ປິຕສ຺ສ, ມຫານາມ, ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຸທ຺ຘິເຍວ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫານາມ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍາຘິຄເຕຫິ ໂຠເຄຫິ ພາຫາພລປຣິຈິເຕຫິ ເສທາວກ຺ຂິຕ຺ເຕຫິ ຘມ຺ມິເກຫິ ຘມ຺ມລທ຺ເຘຫິ ເຂຕ຺ຕກມ຺ມນ຺ຕສາມນ຺ຕສພ຺ໂຍຫາເຣ ສກ຺ກໂຣຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣຕິ ມາເນຕິ ປູເຊຕິ. ຕເມນໍ ເຂຕ຺ຕກມ຺ມນ຺ຕສາມນ຺ຕສພ຺ໂຍຫາຣາ ສກ຺ກຕາ ຄຣຸກຕາ ມານິຕາ ປູຊິຕາ ກລ຺ຍາເຓນ ມນສາ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕິ – ‘ຈິຣໍ ຊີວ, ທີຆມາຍຸໍ ປາເລຫີ’ຕິ. ເຂຕ຺ຕກມ຺ມນ຺ຕສາມນ຺ຕສພ຺ໂຍຫາຣານຸກມ຺ປິຕສ຺ສ, ມຫານາມ, ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຸທ຺ຘິເຍວ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫານາມ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍາຘິຄເຕຫິ ໂຠເຄຫິ ພາຫາພລປຣິຈິເຕຫິ ເສທາວກ຺ຂິຕ຺ເຕຫິ ຘມ຺ມິເກຫິ ຘມ຺ມລທ຺ເຘຫິ ຍາວຕາ ພລິປຏິຄ຺ຄາຫິກາ ເທວຕາ ສກ຺ກໂຣຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣຕິ ມາເນຕິ ປູເຊຕິ. ຕເມນໍ ພລິປຏິຄ຺ຄາຫິກາ ເທວຕາ ສກ຺ກຕາ ຄຣຸກຕາ ມານິຕາ ປູຊິຕາ ກລ຺ຍາເຓນ ມນສາ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕິ – ‘ຈິຣໍ ຊີວ, ທີຆມາຍຸໍ ປາເລຫີ’ຕິ. ເທວຕານຸກມ຺ປິຕສ຺ສ, ມຫານາມ, ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຸທ຺ຘິເຍວ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫານາມ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍາຘິຄເຕຫິ ໂຠເຄຫິ ພາຫາພລປຣິຈິເຕຫິ ເສທາວກ຺ຂິຕ຺ເຕຫິ ຘມ຺ມິເກຫິ ຘມ຺ມລທ຺ເຘຫິ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ສກ຺ກໂຣຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣຕິ ມາເນຕິ ປູເຊຕິ. ຕເມນໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສກ຺ກຕາ ຄຣຸກຕາ ມານິຕາ ປູຊິຕາ ກລ຺ຍາເຓນ ມນສາ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕິ – ‘ຈິຣໍ ຊີວ, ທີຆມາຍຸໍ ປາເລຫີ’ຕິ. ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານຸກມ຺ປິຕສ຺ສ, ມຫານາມ, ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຸທ຺ຘິເຍວ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ.

‘‘ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ມຫານາມ, ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ – ຍທິ ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕສ຺ສ, ຍທິ ວາ ຣຏ຺ຐິກສ຺ສ ເປຕ຺ຕນິກສ຺ສ, ຍທິ ວາ ເສນາຍ ເສນາປຕິກສ຺ສ, ຍທິ ວາ ຄາມຄາມຓິກສ຺ສ, ຍທິ ວາ ປູຄຄາມຓິກສ຺ສ, ເຍ ວາ ປນ ກຸເລສຸ ປຈ຺ເຈກາຘິປຈ຺ຈໍ ກາເຣນ຺ຕິ, ວຸທ຺ຘິເຍວ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານີ’’ຕິ.

‘‘ມາຕາປິຕຸກິຈ຺ຈກໂຣ, ປຸຕ຺ຕທາຣຫິໂຕ ສທາ;

ອນ຺ໂຕຊນສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ, ເຍ ຈສ຺ສ ອນຸຊີວິໂນ.

‘‘ອຸຠິນ຺ນຎ຺ເຈວ ອຕ຺ຖາຍ, ວທຎ຺ຎູ ໂຫຕິ ສີລວາ;

ຎາຕີນໍ ປຸພ຺ພເປຕານໍ, ທິຏ຺ເຐ ຘມ຺ເມ ຈ ຊີວຕໍ [ຊີວິນໍ (ສີ.), ຊີວິຕໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.)].

‘‘ສມຓານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ, ເທວຕານຎ຺ຈ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ວິຕ຺ຕິສຎ຺ຊນໂນ ໂຫຕິ, ຘມ຺ເມນ ຆຣມາວສໍ.

‘‘ໂສ ກຣິຕ຺ວານ ກລ຺ຍາຓໍ, ປຸຊ຺ໂຊ ໂຫຕິ ປສໍສິໂຍ;

ອິເຘວ ນໍ ປສໍສນ຺ຕິ, ເປຈ຺ຈ ສຄ຺ເຄ ປໂມທຕີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ;

໙. ປຐມວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິຕສຸຕ຺ຕໍ

໕໙. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ທຸລ຺ລໂຠ ວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິໂຕ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ທຸລ຺ລໂຠ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິໂຕ ນິປຸໂຓ, ທຸລ຺ລໂຠ ອາກປ຺ປສມ຺ປນ຺ໂນ, ທຸລ຺ລໂຠ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ, ທຸລ຺ລໂຠ ຘມ຺ມກຖິໂກ, ທຸລ຺ລໂຠ ວິນຍຘໂຣ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ທຸລ຺ລໂຠ ວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ທຸຕິຍວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິຕສຸຕ຺ຕໍ

໖໐. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ທຸລ຺ລໂຠ ວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິໂຕ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ທຸລ຺ລໂຠ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິໂຕ ສຸວໂຈ, ທຸລ຺ລໂຠ ສຸຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄາຫີ, ທຸລ຺ລໂຠ ປທກ຺ຂິຓຄ຺ຄາຫີ, ທຸລ຺ລໂຠ ຘມ຺ມກຖິໂກ, ທຸລ຺ລໂຠ ວິນຍຘໂຣ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ທຸລ຺ລໂຠ ວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ. ທສມໍ.

ນີວຣຓວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ອາວຣຓໍ ຣາສິ ອງ຺ຄານິ, ສມຍໍ ມາຕຸປຸຕ຺ຕິກາ;

ອຸປຊ຺ຌາ ຐານາ ລິຈ຺ຉວິ, ກຸມາຣາ ອປຣາ ທຸເວຕິ.

(໗) ໒. ສຎ຺ຎາວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມສຎ຺ຎາສຸຕ຺ຕໍ

໖໑. ‘‘ປຎ຺ຈິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຎ຺ຎາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫນ຺ຕິ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ. ກຕມາ ປຎ຺ຈ? ອສຸຠສຎ຺ຎາ, ມຣຓສຎ຺ຎາ, ອາທີນວສຎ຺ຎາ, ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎາ, ສພ຺ພໂລເກ ອນຠິຣຕສຎ຺ຎາ [ອນຠິຣຕິສຎ຺ຎາ (ກ.) ອ. ນິ. ໕.໑໒໑-໑໒໒, ໓໐໓-໓໐໔ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] – ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ສຎ຺ຎາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫນ຺ຕິ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍສຎ຺ຎາສຸຕ຺ຕໍ

໖໒. ‘‘ປຎ຺ຈິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຎ຺ຎາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫນ຺ຕິ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ. ກຕມາ ປຎ຺ຈ? ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ, ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ມຣຓສຎ຺ຎາ, ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎາ, ສພ຺ພໂລເກ ອນຠິຣຕສຎ຺ຎາ – ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ສຎ຺ຎາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫນ຺ຕິ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ປຐມວຑ຺ຒິສຸຕ຺ຕໍ

໖໓. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຑ຺ຒີຫິ ວຑ຺ຒມາໂນ ອຣິຍສາວໂກ ອຣິຍາຍ ວຑ຺ຒິຍາ ວຑ຺ຒຕິ, ສາຣາທາຍີ ຈ ໂຫຕິ ວຣາທາຍີ ຈ ກາຍສ຺ສ. ກຕມາຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ສທ຺ຘາຍ ວຑ຺ຒຕິ, ສີເລນ ວຑ຺ຒຕິ, ສຸເຕນ ວຑ຺ຒຕິ, ຈາເຄນ ວຑ຺ຒຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ວຑ຺ຒຕິ – ອິມາຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ວຑ຺ຒີຫິ ວຑ຺ຒມາໂນ ອຣິຍສາວໂກ ອຣິຍາຍ ວຑ຺ຒິຍາ ວຑ຺ຒຕິ, ສາຣາທາຍີ ຈ ໂຫຕິ ວຣາທາຍີ ຈ ກາຍສ຺ສາ’’ຕິ.

‘‘ສທ຺ຘາຍ ສີເລນ ຈ ໂຍ ປວຑ຺ຒຕິ [ໂຍຘ ວຑ຺ຒຕິ (ສີ.)],

ປຎ຺ຎາຍ ຈາເຄນ ສຸເຕນ ຈູຠຍໍ;

ໂສ ຕາທິໂສ ສປ຺ປຸຣິໂສ ວິຈກ຺ຂໂຓ,

ອາທີຍຕີ ສາຣມິເຘວ ອຕ຺ຕໂນ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ;

໔. ທຸຕິຍວຑ຺ຒິສຸຕ຺ຕໍ

໖໔. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຑ຺ຒີຫິ ວຑ຺ຒມານາ ອຣິຍສາວິກາ ອຣິຍາຍ ວຑ຺ຒິຍາ ວຑ຺ຒຕິ, ສາຣາທາຍິນີ ຈ ໂຫຕິ ວຣາທາຍິນີ ຈ ກາຍສ຺ສ. ກຕມາຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ສທ຺ຘາຍ ວຑ຺ຒຕິ, ສີເລນ ວຑ຺ຒຕິ, ສຸເຕນ ວຑ຺ຒຕິ, ຈາເຄນ ວຑ຺ຒຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ວຑ຺ຒຕິ – ອິມາຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ວຑ຺ຒີຫິ ວຑ຺ຒມານາ ອຣິຍສາວິກາ ອຣິຍາຍ ວຑ຺ຒິຍາ ວຑ຺ຒຕິ, ສາຣາທາຍິນີ ຈ ໂຫຕິ ວຣາທາຍິນີ ຈ ກາຍສ຺ສາ’’ຕິ.

‘‘ສທ຺ຘາຍ ສີເລນ ຈ ຍາ ປວຑ຺ຒຕິ [ຍາຘ ວຑ຺ຒຕິ (ສີ.)],

ປຎ຺ຎາຍ ຈາເຄນ ສຸເຕນ ຈູຠຍໍ;

ສາ ຕາທິສີ ສີລວຕີ ອຸປາສິກາ,

ອາທີຍຕີ ສາຣມິເຘວ ອຕ຺ຕໂນ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ;

໕. ສາກຈ຺ຉສຸຕ຺ຕໍ

໖໕. [ອ. ນິ. ໕.໑໖໔] ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍສາກຈ຺ໂຉ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕນາ ຈ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ສີລສມ຺ປທາຍ ກຖາຍ ຈ ອາຄຕໍ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ກຖາຍ ຈ ອາຄຕໍ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາຍ ກຖາຍ ຈ ອາຄຕໍ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປທາຍ ກຖາຍ ຈ ອາຄຕໍ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປທາຍ ກຖາຍ ຈ ອາຄຕໍ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍສາກຈ຺ໂຉ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນ’’ນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ສາຊີວສຸຕ຺ຕໍ

໖໖. [ອ. ນິ. ໕.໑໖໔] ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍສາຊີໂວ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕນາ ຈ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ສີລສມ຺ປທາຍ ກຖາຍ ຈ ກຕໍ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ສມາຘິສມ຺ປທາຍ ກຖາຍ ຈ ກຕໍ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາຍ ກຖາຍ ຈ ກຕໍ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປທາຍ ກຖາຍ ຈ ກຕໍ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປທາຍ ກຖາຍ ຈ ກຕໍ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍສາຊີໂວ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນ’’ນ຺ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ປຐມອິທ຺ຘິປາທສຸຕ຺ຕໍ

໖໗. ‘‘ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ ວາ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ [ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ (ກ.)] ຠາເວຕິ, ປຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ [ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ (ກ.)] ພຫຸລີກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຜລານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຜລໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ – ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອຎ຺ຎາ, ສຕິ ວາ ອຸປາທິເສເສ ອນາຄາມິຕາ.

‘‘ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຉນ຺ທສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ, ວີຣິຍສມາຘິ…ເປ… ຈິຕ຺ຕສມາຘິ… ວີມໍສາສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ, ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫິຎ຺ເຎວ ປຎ຺ຈມິໍ [ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີເຍວ ປຎ຺ຈມີ (ສີ.)]. ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ ວາ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ ຠາເວຕິ, ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ ພຫຸລີກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຜລານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຜລໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ – ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອຎ຺ຎາ, ສຕິ ວາ ອຸປາທິເສເສ ອນາຄາມິຕາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ທຸຕິຍອິທ຺ຘິປາທສຸຕ຺ຕໍ

໖໘. ‘‘ປຸພ຺ເພວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂພຘິສຕ຺ໂຕວ ສມາໂນ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ ຠາເວສິໍ, ປຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ ພຫຸລີກາສິໍ [ພຫຸລິມກາສິໍ (ກ.), ພຫຸລມກາສິໍ (ກ.)]. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ຉນ຺ທສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວສິໍ, ວີຣິຍສມາຘິ… ຈິຕ຺ຕສມາຘິ… ວີມໍສາສມາຘິປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວສິໍ, ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫິຎ຺ເຎວ ປຎ຺ຈມິໍ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມສໍ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫິປຎ຺ຈມານໍ ຘມ຺ມານໍ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ພຫຸລີກຕຕ຺ຕາ ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎາສຈ຺ຉິກຣຓີຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມສິໍ ອຠິຎ຺ຎາສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓິໍ ສຕິ ສຕິ ອາຍຕເນ.

‘‘ໂສ ສເຈ ອາກງ຺ຂິໍ – ‘ອເນກວິຫິຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘໍ ປຈ຺ຈນຸຠເວຍ຺ຍໍ…ເປ… ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາປິ ກາເຍນ ວສໍ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓິໍ ສຕິ ສຕິ ອາຍຕເນ.

‘‘ໂສ ສເຈ ອາກງ຺ຂິໍ…ເປ… ‘ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓິໍ ສຕິ ສຕິ ອາຍຕເນ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ນິພ຺ພິທາສຸຕ຺ຕໍ

໖໙. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ເອກນ຺ຕນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ອຸປສມາຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

‘‘ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອສຸຠານຸປສ຺ສີ ກາເຍ ວິຫຣຕິ, ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎີ, ສພ຺ພໂລເກ ອນຠິຣຕສຎ຺ຎີ [ອນຠິຣຕິສຎ຺ຎີ (ກ.) ອ. ນິ. ໕.໑໒໑-໑໒໒, ໓໐໓-໓໐໔ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ, ມຣຓສຎ຺ຎາ ໂຂ ປນສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສູປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ເອກນ຺ຕນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ອຸປສມາຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ອາສວກ຺ຂຍສຸຕ຺ຕໍ

໗໐. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ອາສວານໍ ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອສຸຠານຸປສ຺ສີ ກາເຍ ວິຫຣຕິ, ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎີ, ສພ຺ພໂລເກ ອນຠິຣຕສຎ຺ຎີ, ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ, ມຣຓສຎ຺ຎາ ໂຂ ປນສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສູປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ອາສວານໍ ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ທສມໍ.

ສຎ຺ຎາວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ທ຺ເວ ຈ ສຎ຺ຎາ ທ຺ເວ ວຑ຺ຒີ ຈ, ສາກຈ຺ເຉນ ຈ ສາຊີວໍ;

ອິທ຺ຘິປາທາ ຈ ທ຺ເວ ວຸຕ຺ຕາ, ນິພ຺ພິທາ ຈາສວກ຺ຂຍາຕິ.

(໘) ໓. ໂຍຘາຊີວວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຜລສຸຕ຺ຕໍ

໗໑. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຜລາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຜລານິສໍສາ ຈ, ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິຜລາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິຜລານິສໍສາ ຈ.

‘‘ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອສຸຠານຸປສ຺ສີ ກາເຍ ວິຫຣຕິ, ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎີ [ປຏິກ຺ກູລສຎ຺ຎີ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ສພ຺ພໂລເກ ອນຠິຣຕສຎ຺ຎີ, ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ, ມຣຓສຎ຺ຎາ ໂຂ ປນສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສູປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຜລາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຜລານິສໍສາ ຈ, ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິຜລາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິຜລານິສໍສາ ຈ. ຍໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ໂຕ ຈ ໂຫຕິ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ ຈ ໂຫຕິ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ‘ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕປລິໂຆ ອິຕິປິ, ສໍກິຓ຺ຓປຣິໂຂ [ສໍກິຓ຺ຓປຣິກ຺ໂຂ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອິຕິປິ, ອພ຺ພູຬ຺ເຫສິໂກ ອິຕິປິ, ນິຣຄ຺ຄໂຬ ອິຕິປິ, ອຣິໂຍ ປນ຺ນທ຺ຘໂຊ ປນ຺ນຠາໂຣ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ອິຕິປິ’’’.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕປລິໂຆ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອວິຊ຺ຊາ ປຫີນາ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕປລິໂຆ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສໍກິຓ຺ຓປຣິໂຂ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ໂປໂນຠວິໂກ [ໂປໂນພ຺ຠວິໂກ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ຊາຕິສໍສາໂຣ ປຫີໂນ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວໍກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສໍກິຓ຺ຓປຣິໂຂ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອພ຺ພູຬ຺ເຫສິໂກ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຓ຺ຫາ ປຫີນາ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອພ຺ພູຬ຺ເຫສິໂກ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນິຣຄ຺ຄໂຬ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີນານິ ໂຫນ຺ຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລານິ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕານິ ອນຠາວໍກຕານິ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມານິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນິຣຄ຺ຄໂຬ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣິໂຍ ປນ຺ນທ຺ຘໂຊ ປນ຺ນຠາໂຣ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອສ຺ມິມາໂນ ປຫີໂນ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວໍກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣິໂຍ ປນ຺ນທ຺ຘໂຊ ປນ຺ນຠາໂຣ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຜລສຸຕ຺ຕໍ

໗໒. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຜລາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຜລານິສໍສາ ຈ, ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິຜລາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິຜລານິສໍສາ ຈ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ, ອນິຈ຺ເຈ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາ, ທຸກ຺ເຂ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ປຫານສຎ຺ຎາ, ວິຣາຄສຎ຺ຎາ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຜລາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຜລານິສໍສາ ຈ, ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິຜລາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິຜລານິສໍສາ ຈ. ຍໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ໂຕ ຈ ໂຫຕິ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ ຈ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ‘ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕປລິໂຆ ອິຕິປິ, ສໍກິຓ຺ຓປຣິໂຂ ອິຕິປິ, ອພ຺ພູຬ຺ເຫສິໂກ ອິຕິປິ, ນິຣຄ຺ຄໂຬ ອິຕິປິ, ອຣິໂຍ ປນ຺ນທ຺ຘໂຊ ປນ຺ນຠາໂຣ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ອິຕິປິ’’’.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕປລິໂຆ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອວິຊ຺ຊາ ປຫີນາ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕປລິໂຆ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສໍກິຓ຺ຓປຣິໂຂ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ໂປໂນຠວິໂກ ຊາຕິສໍສາໂຣ ປຫີໂນ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວໍກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສໍກິຓ຺ຓປຣິໂຂ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອພ຺ພູຬ຺ເຫສິໂກ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕຓ຺ຫາ ປຫີນາ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອພ຺ພູຬ຺ເຫສິໂກ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນິຣຄ຺ຄໂຬ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີນານິ ໂຫນ຺ຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລານິ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕານິ ອນຠາວໍກຕານິ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມານິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນິຣຄ຺ຄໂຬ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣິໂຍ ປນ຺ນທ຺ຘໂຊ ປນ຺ນຠາໂຣ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອສ຺ມິມາໂນ ປຫີໂນ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູໂລ ຕາລາວຕ຺ຖຸກໂຕ ອນຠາວໍກໂຕ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ໂມ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣິໂຍ ປນ຺ນທ຺ຘໂຊ ປນ຺ນຠາໂຣ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ປຐມຘມ຺ມວິຫາຣີສຸຕ຺ຕໍ

໗໓. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘‘ຘມ຺ມວິຫາຣີ, ຘມ຺ມວິຫາຣີ’ຕິ, ຠນ຺ເຕ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມວິຫາຣີ ໂຫຕີ’’ຕິ?

‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓາຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ, ເຄຍ຺ຍໍ, ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ຄາຖໍ, ອຸທານໍ, ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ, ຊາຕກໍ, ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ, ເວທລ຺ລໍ. ໂສ ຕາຍ ຘມ຺ມປຣິຍຕ຺ຕິຍາ ທິວສໍ ອຕິນາເມຕິ, ຣິຎ຺ຈຕິ ປຏິສລ຺ລານໍ, ນານຸຍຸຎ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂຸ – ‘ຠິກ຺ຂຸ ປຣິຍຕ຺ຕິພຫຸໂລ, ໂນ ຘມ຺ມວິຫາຣີ’’’.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເຣສໍ ເທເສຕິ. ໂສ ຕາຍ ຘມ຺ມປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ທິວສໍ ອຕິນາເມຕິ, ຣິຎ຺ຈຕິ ປຏິສລ຺ລານໍ, ນານຸຍຸຎ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂຸ – ‘ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິພຫຸໂລ, ໂນ ຘມ຺ມວິຫາຣີ’’’.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຕິ. ໂສ ເຕນ ສຊ຺ຌາເຍນ ທິວສໍ ອຕິນາເມຕິ, ຣິຎ຺ຈຕິ ປຏິສລ຺ລານໍ, ນານຸຍຸຎ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂຸ – ‘ຠິກ຺ຂຸ ສຊ຺ຌາຍພຫຸໂລ, ໂນ ຘມ຺ມວິຫາຣີ’’’.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ເກຕິ ອນຸວິຈາເຣຕິ ມນສານຸເປກ຺ຂຕິ. ໂສ ເຕຫິ ຘມ຺ມວິຕກ຺ເກຫິ ທິວສໍ ອຕິນາເມຕິ, ຣິຎ຺ຈຕິ ປຏິສລ຺ລານໍ, ນານຸຍຸຎ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂຸ – ‘ຠິກ຺ຂຸ ວິຕກ຺ກພຫຸໂລ, ໂນ ຘມ຺ມວິຫາຣີ’’’.

‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓາຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ, ເຄຍ຺ຍໍ, ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ຄາຖໍ, ອຸທານໍ, ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ, ຊາຕກໍ, ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ, ເວທລ຺ລໍ. ໂສ ຕາຍ ຘມ຺ມປຣິຍຕ຺ຕິຍາ ນ ທິວສໍ ອຕິນາເມຕິ, ນາປິ ຣິຎ຺ຈຕິ ປຏິສລ຺ລານໍ, ອນຸຍຸຎ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມວິຫາຣີ ໂຫຕິ.

‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ເທສິໂຕ ມຍາ ປຣິຍຕ຺ຕິພຫຸໂລ, ເທສິໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິພຫຸໂລ, ເທສິໂຕ ສຊ຺ຌາຍພຫຸໂລ, ເທສິໂຕ ວິຕກ຺ກພຫຸໂລ, ເທສິໂຕ ຘມ຺ມວິຫາຣີ. ຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ [ຍໍ ຠິກ຺ຂຸ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ສຕ຺ຖາຣາ ກຣຓີຍໍ ສາວການໍ ຫິເຕສິນາ ອນຸກມ຺ປເກນ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ, ກຕໍ ໂວ ຕໍ ມຍາ. ເອຕານິ, ຠິກ຺ຂຸ, ຣຸກ຺ຂມູລານິ, ເອຕານິ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານິ. ຌາຍຖ, ຠິກ຺ຂຸ, ມາ ປມາທຕ຺ຖ, ມາ ປຈ຺ຉາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ອຫຸວຕ຺ຖ. ອຍໍ ໂວ ອມ຺ຫາກໍ ອນຸສາສນີ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ທຸຕິຍຘມ຺ມວິຫາຣີສຸຕ຺ຕໍ

໗໔. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘‘ຘມ຺ມວິຫາຣີ ຘມ຺ມວິຫາຣີ’ຕິ, ຠນ຺ເຕ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມວິຫາຣີ ໂຫຕີ’’ຕິ?

‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓາຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ, ເຄຍ຺ຍໍ, ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ຄາຖໍ, ອຸທານໍ, ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ, ຊາຕກໍ, ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ, ເວທລ຺ລໍ; ອຸຕ຺ຕຣິ [ອຸຕ຺ຕຣິໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຈສ຺ສ ປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂຸ – ‘ຠິກ຺ຂຸ ປຣິຍຕ຺ຕິພຫຸໂລ, ໂນ ຘມ຺ມວິຫາຣີ’’’.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເຣສໍ ເທເສຕິ, ອຸຕ຺ຕຣິ ຈສ຺ສ ປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂຸ – ‘ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິພຫຸໂລ, ໂນ ຘມ຺ມວິຫາຣີ’’’.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຕິ, ອຸຕ຺ຕຣິ ຈສ຺ສ ປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂຸ – ‘ຠິກ຺ຂຸ ສຊ຺ຌາຍພຫຸໂລ, ໂນ ຘມ຺ມວິຫາຣີ’’’.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ເກຕິ ອນຸວິຈາເຣຕິ ມນສານຸເປກ຺ຂຕິ, ອຸຕ຺ຕຣິ ຈສ຺ສ ປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂຸ – ‘ຠິກ຺ຂຸ ວິຕກ຺ກພຫຸໂລ, ໂນ ຘມ຺ມວິຫາຣີ’’’.

‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓາຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ, ເຄຍ຺ຍໍ, ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ຄາຖໍ, ອຸທານໍ, ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ, ຊາຕກໍ, ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ, ເວທລ຺ລໍ; ອຸຕ຺ຕຣິ ຈສ຺ສ ປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖໍ ປຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມວິຫາຣີ ໂຫຕິ.

‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ເທສິໂຕ ມຍາ ປຣິຍຕ຺ຕິພຫຸໂລ, ເທສິໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິພຫຸໂລ, ເທສິໂຕ ສຊ຺ຌາຍພຫຸໂລ, ເທສິໂຕ ວິຕກ຺ກພຫຸໂລ, ເທສິໂຕ ຘມ຺ມວິຫາຣີ. ຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ສຕ຺ຖາຣາ ກຣຓີຍໍ ສາວການໍ ຫິເຕສິນາ ອນຸກມ຺ປເກນ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ, ກຕໍ ໂວ ຕໍ ມຍາ. ເອຕານິ, ຠິກ຺ຂຸ, ຣຸກ຺ຂມູລານິ, ເອຕານິ ສຸຎ຺ຎາຄາຣານິ. ຌາຍຖ ຠິກ຺ຂຸ, ມາ ປມາທຕ຺ຖ, ມາ ປຈ຺ຉາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ອຫຸວຕ຺ຖ. ອຍໍ ໂວ ອມ຺ຫາກໍ ອນຸສາສນີ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ປຐມໂຍຘາຊີວສຸຕ຺ຕໍ

໗໕. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍຘາຊີວາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ໂຍຘາຊີໂວ ຣຊຄ຺ຄຎ຺ເຎວ ທິສ຺ວາ ສໍສີທຕິ ວິສີທຕິ ນ ສນ຺ຖມ຺ຠຕິ ນ ສກ຺ໂກຕິ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕຣິຕຸໍ. ເອວຣູໂປປິ [ເອວຣູໂປ (ສີ.) ປຸ. ປ. ໑໙໓], ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ [ເອກຈ຺ໂຈ (ສີ.)] ໂຍຘາຊີໂວ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ໂຍຘາຊີໂວ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ໂຍຘາຊີໂວ ສຫຕິ ຣຊຄ຺ຄໍ; ອປິ ຈ ໂຂ ຘຊຄ຺ຄຎ຺ເຎວ ທິສ຺ວາ ສໍສີທຕິ ວິສີທຕິ, ນ ສນ຺ຖມ຺ຠຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕຣິຕຸໍ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ໂຍຘາຊີໂວ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ໂຍຘາຊີໂວ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ໂຍຘາຊີໂວ ສຫຕິ ຣຊຄ຺ຄໍ ສຫຕິ ຘຊຄ຺ຄໍ; ອປິ ຈ ໂຂ ອຸສ຺ສາຣຓຎ຺ເຎວ [ອຸສ຺ສາທນໍເຍວ (ສີ. ປີ.)] ສຸຕ຺ວາ ສໍສີທຕິ ວິສີທຕິ, ນ ສນ຺ຖມ຺ຠຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕຣິຕຸໍ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ໂຍຘາຊີໂວ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິໂຍ ໂຍຘາຊີໂວ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ໂຍຘາຊີໂວ ສຫຕິ ຣຊຄ຺ຄໍ, ສຫຕິ ຘຊຄ຺ຄໍ, ສຫຕິ ອຸສ຺ສາຣຓໍ; ອປິ ຈ ໂຂ ສມ຺ປຫາເຣ ຫຎ຺ຎຕິ [ອາຫຎ຺ຎຕິ (ສີ.)] ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ໂຍຘາຊີໂວ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ໂຍຘາຊີໂວ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ໂຍຘາຊີໂວ ສຫຕິ ຣຊຄ຺ຄໍ, ສຫຕິ ຘຊຄ຺ຄໍ, ສຫຕິ ອຸສ຺ສາຣຓໍ, ສຫຕິ ສມ຺ປຫາຣໍ. ໂສ ຕໍ ສງ຺ຄາມໍ ອຠິວິຊິນິຕ຺ວາ ວິຊິຕສງ຺ຄາໂມ ຕເມວ ສງ຺ຄາມສີສໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ໂຍຘາຊີໂວ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈໂມ ໂຍຘາຊີໂວ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ໂລກສ຺ມິໍ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ໂຍຘາຊີວາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈິເມ ໂຍຘາຊີວູປມາ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ຠິກ຺ຂູສຸ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຣຊຄ຺ຄຎ຺ເຎວ ທິສ຺ວາ ສໍສີທຕິ ວິສີທຕິ, ນ ສນ຺ຖມ຺ຠຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ [ສນ຺ຕາເນຕຸໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]. ສິກ຺ຂາທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ອາວິກຕ຺ວາ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ. ກິມສ຺ສ ຣຊຄ຺ຄສ຺ມິໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຓາຕິ – ‘ອມຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຄາເມ ວາ ນິຄເມ ວາ ອິຕ຺ຖີ ວາ ກຸມາຣີ ວາ ອຠິຣູປາ ທສ຺ສນີຍາ ປາສາທິກາ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ’ຕິ. ໂສ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສໍສີທຕິ ວິສີທຕິ, ນ ສນ຺ຖມ຺ຠຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ. ສິກ຺ຂາທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ອາວິກຕ຺ວາ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ. ອິທມສ຺ສ ຣຊຄ຺ຄສ຺ມິໍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍຘາຊີໂວ ຣຊຄ຺ຄຎ຺ເຎວ ທິສ຺ວາ ສໍສີທຕິ ວິສີທຕິ, ນ ສນ຺ຖມ຺ຠຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕຣິຕຸໍ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ໂຍຘາຊີວູປໂມ ປຸຄ຺ຄໂລ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ຠິກ຺ຂູສຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຫຕິ ຣຊຄ຺ຄໍ; ອປິ ຈ ໂຂ ຘຊຄ຺ຄຎ຺ເຎວ ທິສ຺ວາ ສໍສີທຕິ ວິສີທຕິ, ນ ສນ຺ຖມ຺ຠຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ. ສິກ຺ຂາທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ອາວິກຕ຺ວາ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ. ກິມສ຺ສ ຘຊຄ຺ຄສ຺ມິໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ເຫວ ໂຂ ສຸຓາຕິ – ‘ອມຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຄາເມ ວາ ນິຄເມ ວາ ອິຕ຺ຖີ ວາ ກຸມາຣີ ວາ ອຠິຣູປາ ທສ຺ສນີຍາ ປາສາທິກາ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ’ຕິ; ອປິ ຈ ໂຂ ສາມໍ ປສ຺ສຕິ ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ກຸມາຣິໍ ວາ ອຠິຣູປໍ ທສ຺ສນີຍໍ ປາສາທິກໍ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ສໍສີທຕິ ວິສີທຕິ, ນ ສນ຺ຖມ຺ຠຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ. ສິກ຺ຂາທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ອາວິກຕ຺ວາ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ. ອິທມສ຺ສ ຘຊຄ຺ຄສ຺ມິໍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍຘາຊີໂວ ສຫຕິ ຣຊຄ຺ຄໍ; ອປິ ຈ ໂຂ ຘຊຄ຺ຄຎ຺ເຎວ ທິສ຺ວາ ສໍສີທຕິ ວິສີທຕິ, ນ ສນ຺ຖມ຺ຠຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕຣິຕຸໍ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ໂຍຘາຊີວູປໂມ ປຸຄ຺ຄໂລ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ຠິກ຺ຂູສຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຫຕິ ຣຊຄ຺ຄໍ, ສຫຕິ ຘຊຄ຺ຄໍ; ອປິ ຈ ໂຂ ອຸສ຺ສາຣຓຎ຺ເຎວ ສຸຕ຺ວາ ສໍສີທຕິ ວິສີທຕິ, ນ ສນ຺ຖມ຺ຠຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ. ສິກ຺ຂາທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ອາວິກຕ຺ວາ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ. ກິມສ຺ສ ອຸສ຺ສາຣຓາຍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໍ ອຣຎ຺ຎຄຕໍ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລຄຕໍ ວາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄຕໍ ວາ ມາຕຸຄາໂມ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອູຫສຕິ [ອຸຫສຕິ (ກ.), ໂອຫສຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.) ປຸ. ປ. ໑໙໖] ອຸລ຺ລປຕິ ອຸຊ຺ຊຄ຺ຆຕິ ອຸປ຺ປຓ຺ເຑຕິ. ໂສ ມາຕຸຄາເມນ ອູຫສິຍມາໂນ ອຸລ຺ລປິຍມາໂນ ອຸຊ຺ຊຄ຺ຆິຍມາໂນ ອຸປ຺ປຓ຺ຑິຍມາໂນ ສໍສີທຕິ ວິສີທຕິ, ນ ສນ຺ຖມ຺ຠຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ. ສິກ຺ຂາທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ອາວິກຕ຺ວາ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ. ອິທມສ຺ສ ອຸສ຺ສາຣຓາຍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍຘາຊີໂວ ສຫຕິ ຣຊຄ຺ຄໍ, ສຫຕິ ຘຊຄ຺ຄໍ; ອປິ ຈ ໂຂ ອຸສ຺ສາຣຓຎ຺ເຎວ ສຸຕ຺ວາ ສໍສີທຕິ ວິສີທຕິ, ນ ສນ຺ຖມ຺ຠຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕຣິຕຸໍ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິໂຍ ໂຍຘາຊີວູປໂມ ປຸຄ຺ຄໂລ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ຠິກ຺ຂູສຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຫຕິ ຣຊຄ຺ຄໍ, ສຫຕິ ຘຊຄ຺ຄໍ, ສຫຕິ ອຸສ຺ສາຣຓໍ; ອປິ ຈ ໂຂ ສມ຺ປຫາເຣ ຫຎ຺ຎຕິ ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ. ກິມສ຺ສ ສມ຺ປຫາຣສ຺ມິໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໍ ອຣຎ຺ຎຄຕໍ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລຄຕໍ ວາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄຕໍ ວາ ມາຕຸຄາໂມ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຠິນິສີທຕິ ອຠິນິປຊ຺ຊຕິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕິ. ໂສ ມາຕຸຄາເມນ ອຠິນິສີທິຍມາໂນ ອຠິນິປຊ຺ຊິຍມາໂນ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຍມາໂນ ສິກ຺ຂໍ ອປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ອນາວິກຕ຺ວາ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວຕິ. ອິທມສ຺ສ ສມ຺ປຫາຣສ຺ມິໍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍຘາຊີໂວ ສຫຕິ ຣຊຄ຺ຄໍ, ສຫຕິ ຘຊຄ຺ຄໍ, ສຫຕິ ອຸສ຺ສາຣຓໍ, ອປິ ຈ ໂຂ ສມ຺ປຫາເຣ ຫຎ຺ຎຕິ ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ໂຍຘາຊີວູປໂມ ປຸຄ຺ຄໂລ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ຠິກ຺ຂູສຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຫຕິ ຣຊຄ຺ຄໍ, ສຫຕິ ຘຊຄ຺ຄໍ, ສຫຕິ ອຸສ຺ສາຣຓໍ, ສຫຕິ ສມ຺ປຫາຣໍ, ໂສ ຕໍ ສງ຺ຄາມໍ ອຠິວິຊິນິຕ຺ວາ ວິຊິຕສງ຺ຄາໂມ ຕເມວ ສງ຺ຄາມສີສໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ. ກິມສ຺ສ ສງ຺ຄາມວິຊຍສ຺ມິໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຎ຺ຎຄຕໍ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລຄຕໍ ວາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄຕໍ ວາ ມາຕຸຄາໂມ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຠິນິສີທຕິ ອຠິນິປຊ຺ຊຕິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕິ. ໂສ ມາຕຸຄາເມນ ອຠິນິສີທິຍມາໂນ ອຠິນິປຊ຺ຊິຍມາໂນ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຍມາໂນ ວິນິເວເຐຕ຺ວາ ວິນິໂມເຈຕ຺ວາ ເຍນ ກາມໍ ປກ຺ກມຕິ. ໂສ ວິວິຕ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ຠຊຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ປພ຺ພຕໍ ກນ຺ທຣໍ ຄິຣິຄຸຫໍ ສຸສານໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອພ຺ໂຠກາສໍ ປລາລປຸຎ຺ຊໍ.

‘‘ໂສ ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລຄໂຕ ວາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄໂຕ ວາ ນິສີທຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ໂສ ອຠິຊ຺ຌໍ ໂລເກ ປຫາຍ ວິຄຕາຠິຊ຺ເຌນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ, ອຠິຊ຺ຌາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ; ພ຺ຍາປາທປໂທສໍ ປຫາຍ ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ, ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີ ພ຺ຍາປາທປໂທສາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ; ຖິນມິທ຺ຘໍ ປຫາຍ ວິຄຕຖິນມິທ຺ໂຘ ວິຫຣຕິ ອາໂລກສຎ຺ຎີ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ, ຖິນມິທ຺ຘາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ; ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ປຫາຍ ອນຸທ຺ຘໂຕ ວິຫຣຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ; ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ປຫາຍ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉ ວິຫຣຕິ ອກຖໍກຖີ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ. ໂສ ອິເມ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ, ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທຕິ ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ – ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ, ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ.

‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ອາສວານໍ ຂຍຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອິເມ ອາສວາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ອາສວສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ກາມາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ຠວາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ອວິຊ຺ຊາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ໂຫຕິ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ປຊານາຕິ. ອິທມສ຺ສ ສງ຺ຄາມວິຊຍສ຺ມິໍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍຘາຊີໂວ ສຫຕິ ຣຊຄ຺ຄໍ, ສຫຕິ ຘຊຄ຺ຄໍ, ສຫຕິ ອຸສ຺ສາຣຓໍ, ສຫຕິ ສມ຺ປຫາຣໍ, ໂສ ຕໍ ສງ຺ຄາມໍ ອຠິວິຊິນິຕ຺ວາ ວິຊິຕສງ຺ຄາໂມ ຕເມວ ສງ຺ຄາມສີສໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈໂມ ໂຍຘາຊີວູປໂມ ປຸຄ຺ຄໂລ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ຠິກ຺ຂູສຸ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ໂຍຘາຊີວູປມາ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ຠິກ຺ຂູສູ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ທຸຕິຍໂຍຘາຊີວສຸຕ຺ຕໍ

໗໖. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍຘາຊີວາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ໂຍຘາຊີໂວ ອສິຈມ຺ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຘນຸກລາປໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ວິຍູຬ຺ຫໍ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕຣຕິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ສງ຺ຄາເມ ອຸສ຺ສຫຕິ ວາຍມຕິ. ຕເມນໍ ອຸສ຺ສຫນ຺ຕໍ ວາຍມນ຺ຕໍ ປເຣ ຫນນ຺ຕິ ປຣິຍາປາເທນ຺ຕິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ໂຍຘາຊີໂວ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ໂຍຘາຊີໂວ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ໂຍຘາຊີໂວ ອສິຈມ຺ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຘນຸກລາປໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ວິຍູຬ຺ຫໍ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕຣຕິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ສງ຺ຄາເມ ອຸສ຺ສຫຕິ ວາຍມຕິ. ຕເມນໍ ອຸສ຺ສຫນ຺ຕໍ ວາຍມນ຺ຕໍ ປເຣ ອຸປລິກ຺ຂນ຺ຕິ [ອຸປລິຂນ຺ຕິ (ກ.)], ຕເມນໍ ອປເນນ຺ຕິ; ອປເນຕ຺ວາ ຎາຕການໍ ເນນ຺ຕິ. ໂສ ຎາຕເກຫິ ນີຍມາໂນ ອປ຺ປຕ຺ວາວ ຎາຕເກ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ກາລໍ ກໂຣຕິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ໂຍຘາຊີໂວ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ໂຍຘາຊີໂວ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ໂຍຘາຊີໂວ ອສິຈມ຺ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຘນຸກລາປໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ວິຍູຬ຺ຫໍ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕຣຕິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ສງ຺ຄາເມ ອຸສ຺ສຫຕິ ວາຍມຕິ. ຕເມນໍ ອຸສ຺ສຫນ຺ຕໍ ວາຍມນ຺ຕໍ ປເຣ ອຸປລິກ຺ຂນ຺ຕິ, ຕເມນໍ ອປເນນ຺ຕິ; ອປເນຕ຺ວາ ຎາຕການໍ ເນນ຺ຕິ. ຕເມນໍ ຎາຕກາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ປຣິຈຣນ຺ຕິ. ໂສ ຎາຕເກຫິ ອຸປຏ຺ຐຫິຍມາໂນ ປຣິຈຣິຍມາໂນ ເຕເນວ ອາພາເຘນ ກາລໍ ກໂຣຕິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ໂຍຘາຊີໂວ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິໂຍ ໂຍຘາຊີໂວ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ໂຍຘາຊີໂວ ອສິຈມ຺ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຘນຸກລາປໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ວິຍູຬ຺ຫໍ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕຣຕິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ສງ຺ຄາເມ ອຸສ຺ສຫຕິ ວາຍມຕິ. ຕເມນໍ ອຸສ຺ສຫນ຺ຕໍ ວາຍມນ຺ຕໍ ປເຣ ອຸປລິກ຺ຂນ຺ຕິ, ຕເມນໍ ອປເນນ຺ຕິ; ອປເນຕ຺ວາ ຎາຕການໍ ເນນ຺ຕິ. ຕເມນໍ ຎາຕກາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ປຣິຈຣນ຺ຕິ. ໂສ ຎາຕເກຫິ ອຸປຏ຺ຐຫິຍມາໂນ ປຣິຈຣິຍມາໂນ ວຸຏ຺ຐາຕິ ຕມ຺ຫາ ອາພາຘາ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ໂຍຘາຊີໂວ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ໂຍຘາຊີໂວ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ໂຍຘາຊີໂວ ອສິຈມ຺ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຘນຸກລາປໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ວິຍູຬ຺ຫໍ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕຣຕິ. ໂສ ຕໍ ສງ຺ຄາມໍ ອຠິວິຊິນິຕ຺ວາ ວິຊິຕສງ຺ຄາໂມ ຕເມວ ສງ຺ຄາມສີສໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ໂຍຘາຊີໂວ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈໂມ ໂຍຘາຊີໂວ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ໂລກສ຺ມິໍ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ໂຍຘາຊີວາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈິເມ ໂຍຘາຊີວູປມາ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ຠິກ຺ຂູສຸ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ. ໂສ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຕເມວ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສຕິ ອຣກ຺ຂິເຕເນວ ກາເຍນ ອຣກ຺ຂິຕາຍ ວາຈາຍ ອຣກ຺ຂິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ອນຸປຏ຺ຐິຕາຍ ສຕິຍາ ອສໍວຸເຕຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ປສ຺ສຕິ ມາຕຸຄາມໍ ທຸນ຺ນິວຕ຺ຖໍ ວາ ທຸປ຺ປາຣຸຕໍ ວາ. ຕສ຺ສ ຕໍ ມາຕຸຄາມໍ ທິສ຺ວາ ທຸນ຺ນິວຕ຺ຖໍ ວາ ທຸປ຺ປາຣຸຕໍ ວາ ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸທ຺ຘໍເສຕິ. ໂສ ຣາຄານຸທ຺ຘໍສິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ສິກ຺ຂໍ ອປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ອນາວິກຕ຺ວາ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍຘາຊີໂວ ອສິຈມ຺ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຘນຸກລາປໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ວິຍູຬ຺ຫໍ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕຣຕິ, ໂສ ຕສ຺ມິໍ ສງ຺ຄາເມ ອຸສ຺ສຫຕິ ວາຍມຕິ, ຕເມນໍ ອຸສ຺ສຫນ຺ຕໍ ວາຍມນ຺ຕໍ ປເຣ ຫນນ຺ຕິ ປຣິຍາປາເທນ຺ຕິ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ໂຍຘາຊີວູປໂມ ປຸຄ຺ຄໂລ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ຠິກ຺ຂູສຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ. ໂສ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຕເມວ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສຕິ ອຣກ຺ຂິເຕເນວ ກາເຍນ ອຣກ຺ຂິຕາຍ ວາຈາຍ ອຣກ຺ຂິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ອນຸປຏ຺ຐິຕາຍ ສຕິຍາ ອສໍວຸເຕຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ປສ຺ສຕິ ມາຕຸຄາມໍ ທຸນ຺ນິວຕ຺ຖໍ ວາ ທຸປ຺ປາຣຸຕໍ ວາ. ຕສ຺ສ ຕໍ ມາຕຸຄາມໍ ທິສ຺ວາ ທຸນ຺ນິວຕ຺ຖໍ ວາ ທຸປ຺ປາຣຸຕໍ ວາ ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸທ຺ຘໍເສຕິ. ໂສ ຣາຄານຸທ຺ຘໍສິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ປຣິຑຍ຺ຫເຕວ ກາເຍນ ປຣິຑຍ຺ຫຕິ ເຈຕສາ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ຍໍນູນາຫໍ ອາຣາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈຍ຺ຍໍ – ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິໂຕມ຺ຫິ [ຣາຄາຍິໂຕມ຺ຫິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ)], ອາວຸໂສ, ຣາຄປເຣໂຕ, ນ ສກ຺ໂກມິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ; ສິກ຺ຂາທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ອາວິກຕ຺ວາ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕິສ຺ສາມີ’ຕິ. ໂສ ອາຣາມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອປ຺ປຕ຺ວາວ ອາຣາມໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ສິກ຺ຂາທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ອາວິກຕ຺ວາ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍຘາຊີໂວ ອສິຈມ຺ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຘນຸກລາປໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ວິຍູຬ຺ຫໍ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕຣຕິ, ໂສ ຕສ຺ມິໍ ສງ຺ຄາເມ ອຸສ຺ສຫຕິ ວາຍມຕິ, ຕເມນໍ ອຸສ຺ສຫນ຺ຕໍ ວາຍມນ຺ຕໍ ປເຣ ອຸປລິກ຺ຂນ຺ຕິ, ຕເມນໍ ອປເນນ຺ຕິ; ອປເນຕ຺ວາ ຎາຕການໍ ເນນ຺ຕິ. ໂສ ຎາຕເກຫິ ນີຍມາໂນ ອປ຺ປຕ຺ວາວ ຎາຕເກ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ກາລໍ ກໂຣຕິ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ໂຍຘາຊີວູປໂມ ປຸຄ຺ຄໂລ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ຠິກ຺ຂູສຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ. ໂສ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຕເມວ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສຕິ ອຣກ຺ຂິເຕເນວ ກາເຍນ ອຣກ຺ຂິຕາຍ ວາຈາຍ ອຣກ຺ຂິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ອນຸປຏ຺ຐິຕາຍ ສຕິຍາ ອສໍວຸເຕຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ປສ຺ສຕິ ມາຕຸຄາມໍ ທຸນ຺ນິວຕ຺ຖໍ ວາ ທຸປ຺ປາຣຸຕໍ ວາ. ຕສ຺ສ ຕໍ ມາຕຸຄາມໍ ທິສ຺ວາ ທຸນ຺ນິວຕ຺ຖໍ ວາ ທຸປ຺ປາຣຸຕໍ ວາ ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸທ຺ຘໍເສຕິ. ໂສ ຣາຄານຸທ຺ຘໍສິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ປຣິຑຍ຺ຫເຕວ ກາເຍນ ປຣິຑຍ຺ຫຕິ ເຈຕສາ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ຍໍນູນາຫໍ ອາຣາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈຍ຺ຍໍ – ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິໂຕມ຺ຫິ, ອາວຸໂສ, ຣາຄປເຣໂຕ, ນ ສກ຺ໂກມິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ; ສິກ຺ຂາທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ອາວິກຕ຺ວາ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕິສ຺ສາມີ’ຕິ. ໂສ ອາຣາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈຕິ – ‘ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິໂຕມ຺ຫິ, ອາວຸໂສ, ຣາຄປເຣໂຕ, ນ ສກ຺ໂກມິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ; ສິກ຺ຂາທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ອາວິກຕ຺ວາ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕິສ຺ສາມີ’’’ຕິ.

‘‘ຕເມນໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ໂອວທນ຺ຕິ ອນຸສາສນ຺ຕິ – ‘ອປ຺ປສ຺ສາທາ, ອາວຸໂສ, ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ [ພຫູປາຍາສາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.) ປາຈິ. ໔໑໗; ຈູຬວ. ໖໕; ມ. ນິ. ໑.໒໓໔], ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ. ອຏ຺ຐິກງ຺ກລູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ. ມໍສເປສູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ. ຕິຓຸກ຺ກູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ. ອງ຺ຄາຣກາສູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ. ສຸປິນກູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ. ຍາຈິຕກູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ. ຣຸກ຺ຂຜລູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ. ອສິສູນູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ. ສຕ຺ຕິສູລູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ. ສປ຺ປສິຣູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ. ອຠິຣມຕາຍສ຺ມາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍ; ມາຍສ຺ມາ ສິກ຺ຂາທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ອາວິກຕ຺ວາ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕີ’’’ຕິ.

‘‘ໂສ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ເອວໍ ໂອວທິຍມາໂນ ເອວໍ ອນຸສາສິຍມາໂນ ເອວມາຫ – ‘ກິຎ຺ຈາປິ, ອາວຸໂສ, ອປ຺ປສ຺ສາທາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ; ອຖ ໂຂ ເນວາຫໍ ສກ຺ໂກມິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ, ສິກ຺ຂາທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ອາວິກຕ຺ວາ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕິສ຺ສາມີ’’’ຕິ. ໂສ ສິກ຺ຂາທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ອາວິກຕ຺ວາ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍຘາຊີໂວ ອສິຈມ຺ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຘນຸກລາປໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ວິຍູຬ຺ຫໍ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕຣຕິ, ໂສ ຕສ຺ມິໍ ສງ຺ຄາເມ ອຸສ຺ສຫຕິ ວາຍມຕິ, ຕເມນໍ ອຸສ຺ສຫນ຺ຕໍ ວາຍມນ຺ຕໍ ປເຣ ອຸປລິກ຺ຂນ຺ຕິ, ຕເມນໍ ອປເນນ຺ຕິ; ອປເນຕ຺ວາ ຎາຕການໍ ເນນ຺ຕິ, ຕເມນໍ ຎາຕກາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ປຣິຈຣນ຺ຕິ. ໂສ ຎາຕເກຫິ ອຸປຏ຺ຐຫິຍມາໂນ ປຣິຈຣິຍມາໂນ ເຕເນວ ອາພາເຘນ ກາລໍ ກໂຣຕິ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິໂຍ ໂຍຘາຊີວູປໂມ ປຸຄ຺ຄໂລ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ຠິກ຺ຂູສຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ. ໂສ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຕເມວ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສຕິ ອຣກ຺ຂິເຕເນວ ກາເຍນ ອຣກ຺ຂິຕາຍ ວາຈາຍ ອຣກ຺ຂິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ອນຸປຏ຺ຐິຕາຍ ສຕິຍາ ອສໍວຸເຕຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ປສ຺ສຕິ ມາຕຸຄາມໍ ທຸນ຺ນິວຕ຺ຖໍ ວາ ທຸປ຺ປາຣຸຕໍ ວາ. ຕສ຺ສ ຕໍ ມາຕຸຄາມໍ ທິສ຺ວາ ທຸນ຺ນິວຕ຺ຖໍ ວາ ທຸປ຺ປາຣຸຕໍ ວາ ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸທ຺ຘໍເສຕິ. ໂສ ຣາຄານຸທ຺ຘໍສິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ປຣິຑຍ຺ຫເຕວ ກາເຍນ ປຣິຑຍ຺ຫຕິ ເຈຕສາ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ຍໍນູນາຫໍ ອາຣາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈຍ຺ຍໍ – ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິໂຕມ຺ຫິ, ອາວຸໂສ, ຣາຄປເຣໂຕ, ນ ສກ຺ໂກມິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ; ສິກ຺ຂາທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ອາວິກຕ຺ວາ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕິສ຺ສາມີ’ຕິ. ໂສ ອາຣາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈຕິ – ‘ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິໂຕມ຺ຫິ, ອາວຸໂສ, ຣາຄປເຣໂຕ, ນ ສກ຺ໂກມິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ; ສິກ຺ຂາທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ອາວິກຕ຺ວາ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕິສ຺ສາມີ’’’ຕິ.

‘‘ຕເມນໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ໂອວທນ຺ຕິ ອນຸສາສນ຺ຕິ – ‘ອປ຺ປສ຺ສາທາ, ອາວຸໂສ, ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ. ອຏ຺ຐິກງ຺ກລູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ. ມໍສເປສູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ…ເປ… ຕິຓຸກ຺ກູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ… ອງ຺ຄາຣກາສູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ… ສຸປິນກູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ… ຍາຈິຕກູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ… ຣຸກ຺ຂຜລູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ… ອສິສູນູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ… ສຕ຺ຕິສູລູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ… ສປ຺ປສິຣູປມາ ກາມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ. ອຠິຣມຕາຍສ຺ມາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍ; ມາຍສ຺ມາ ສິກ຺ຂາທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ອາວິກຕ຺ວາ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕີ’’’ຕິ.

‘‘ໂສ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ເອວໍ ໂອວທິຍມາໂນ ເອວໍ ອນຸສາສິຍມາໂນ ເອວມາຫ – ‘ອຸສ຺ສຫິສ຺ສາມິ, ອາວຸໂສ, ວາຍມິສ຺ສາມິ, ອາວຸໂສ, ອຠິຣມິສ຺ສາມິ, ອາວຸໂສ! ນ ທານາຫໍ, ອາວຸໂສ, ສິກ຺ຂາທຸພ຺ພລ຺ຍໍ ອາວິກຕ຺ວາ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕິສ຺ສາມີ’’’ຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍຘາຊີໂວ ອສິຈມ຺ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຘນຸກລາປໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ວິຍູຬ຺ຫໍ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕຣຕິ, ໂສ ຕສ຺ມິໍ ສງ຺ຄາເມ ອຸສ຺ສຫຕິ ວາຍມຕິ, ຕເມນໍ ອຸສ຺ສຫນ຺ຕໍ ວາຍມນ຺ຕໍ ປເຣ ອຸປລິກ຺ຂນ຺ຕິ, ຕເມນໍ ອປເນນ຺ຕິ; ອປເນຕ຺ວາ ຎາຕການໍ ເນນ຺ຕິ, ຕເມນໍ ຎາຕກາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ປຣິຈຣນ຺ຕິ. ໂສ ຎາຕເກຫິ ອຸປຏ຺ຐຫິຍມາໂນ ປຣິຈຣິຍມາໂນ ວຸຏ຺ຐາຕິ ຕມ຺ຫາ ອາພາຘາ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ໂຍຘາຊີວູປໂມ ປຸຄ຺ຄໂລ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ຠິກ຺ຂູສຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ. ໂສ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຕເມວ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສຕິ ຣກ຺ຂິເຕເນວ ກາເຍນ ຣກ຺ຂິຕາຍ ວາຈາຍ ຣກ຺ຂິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ອຸປຏ຺ຐິຕາຍ ສຕິຍາ ສໍວຸເຕຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ. ໂສ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ; ຣກ຺ຂຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ; ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ… ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ … ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ… ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ; ຣກ຺ຂຕິ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ; ມນິນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ວິວິຕ຺ຕໍ ເສນາສນໍ ຠຊຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ປພ຺ພຕໍ ກນ຺ທຣໍ ຄິຣິຄຸຫໍ ສຸສານໍ ວນປຕ຺ຖໍ ອພ຺ໂຠກາສໍ ປລາລປຸຎ຺ຊໍ. ໂສ ອຣຎ຺ຎຄໂຕ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລຄໂຕ ວາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄໂຕ ວາ ນິສີທຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ໂສ ອຠິຊ຺ຌໍ ໂລເກ ປຫາຍ…ເປ… ໂສ ອິເມ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ.

‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ອາສວານໍ ຂຍຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມຕິ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາຕິ ປຊານາຕິ’’.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍຘາຊີໂວ ອສິຈມ຺ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຘນຸກລາປໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ວິຍູຬ຺ຫໍ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕຣຕິ, ໂສ ຕໍ ສງ຺ຄາມໍ ອຠິວິຊິນິຕ຺ວາ ວິຊິຕສງ຺ຄາໂມ ຕເມວ ສງ຺ຄາມສີສໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈໂມ ໂຍຘາຊີວູປໂມ ປຸຄ຺ຄໂລ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມາໂນ ຠິກ຺ຂູສຸ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ໂຍຘາຊີວູປມາ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ຠິກ຺ຂູສູ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ປຐມອນາຄຕຠຍສຸຕ຺ຕໍ

໗໗. ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນາຄຕຠຍານິ ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ອລເມວ ອາຣຎ຺ຎິເກນ [ອາຣຎ຺ຎເກນ (ສພ຺ພຕ຺ຖ ອ. ນິ. ໕.໑໘໑; ປຣິ. ໔໔໓)] ຠິກ຺ຂຸນາ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ອາຕາປິນາ ປຫິຕຕ຺ເຕນ ວິຫຣິຕຸໍ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ.

‘‘ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຣຎ຺ຎິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ເອຕຣຫິ ເອກໂກ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣາມິ. ເອກກໍ ໂຂ ປນ ມໍ [ເອກກໍ ໂຂ ປນ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຫິ ວາ ມໍ ຑໍເສຍ຺ຍ, ວິຈ຺ຉິໂກ [ວິຈ຺ຉິກາ (ສ຺ຍາ.)] ວາ ມໍ ຑໍເສຍ຺ຍ, ສຕປທີ ວາ ມໍ ຑໍເສຍ຺ຍ, ເຕນ ເມ ອສ຺ສ ກາລງ຺ກິຣິຍາ, ໂສ ມມສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ; ຫນ຺ທາຫໍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາ’ຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມໍ ອນາຄຕຠຍໍ ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ອລເມວ ອາຣຎ຺ຎິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ອາຕາປິນາ ປຫິຕຕ຺ເຕນ ວິຫຣິຕຸໍ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຣຎ຺ຎິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ເອຕຣຫິ ເອກໂກ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣາມິ. ເອກໂກ ໂຂ ປນາຫໍ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸປກ຺ຂລິຕ຺ວາ ວາ ປປເຕຍ຺ຍໍ, ຠຕ຺ຕໍ ວາ ຠຸຕ຺ຕໍ ເມ ພ຺ຍາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປິຕ຺ຕໍ ວາ ເມ ກຸປ຺ເປຍ຺ຍ, ເສມ຺ຫໍ ວາ ເມ ກຸປ຺ເປຍ຺ຍ, ສຕ຺ຖກາ ວາ ເມ ວາຕາ ກຸປ຺ເປຍ຺ຍຸໍ, ເຕນ ເມ ອສ຺ສ ກາລງ຺ກິຣິຍາ, ໂສ ມມສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ; ຫນ຺ທາຫໍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາ’ຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິຍໍ ອນາຄຕຠຍໍ ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ອລເມວ ອາຣຎ຺ຎິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ອາຕາປິນາ ປຫິຕຕ຺ເຕນ ວິຫຣິຕຸໍ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຣຎ຺ຎິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ເອຕຣຫິ ເອກໂກ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣາມິ. ເອກໂກ ໂຂ ປນາຫໍ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວາເຬຫິ ສມາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ສີເຫນ ວາ ພ຺ຍຄ຺ເຆນ ວາ ທີປິນາ ວາ ອຈ຺ເຉນ ວາ ຕຣຈ຺ເຉນ ວາ, ເຕ ມໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຍ຺ຍຸໍ, ເຕນ ເມ ອສ຺ສ ກາລງ຺ກິຣິຍາ, ໂສ ມມສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ; ຫນ຺ທາຫໍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາ’ຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິຍໍ ອນາຄຕຠຍໍ ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ອລເມວ ອາຣຎ຺ຎິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ອາຕາປິນາ ປຫິຕຕ຺ເຕນ ວິຫຣິຕຸໍ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຣຎ຺ຎິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ເອຕຣຫິ ເອກໂກ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣາມິ. ເອກໂກ ໂຂ ປນາຫໍ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມາຓເວຫິ ສມາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ ກຕກມ຺ເມຫິ ວາ ອກຕກມ຺ເມຫິ ວາ, ເຕ ມໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຍ຺ຍຸໍ, ເຕນ ເມ ອສ຺ສ ກາລງ຺ກິຣິຍາ, ໂສ ມມສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ; ຫນ຺ທາຫໍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາ’ຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອນາຄຕຠຍໍ ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ອລເມວ ອາຣຎ຺ຎິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ອາຕາປິນາ ປຫິຕຕ຺ເຕນ ວິຫຣິຕຸໍ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຣຎ຺ຎິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ເອຕຣຫິ ເອກໂກ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣາມິ. ສນ຺ຕິ ໂຂ ປນາຣຎ຺ເຎ ວາຬາ ອມນຸສ຺ສາ, ເຕ ມໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຍ຺ຍຸໍ, ເຕນ ເມ ອສ຺ສ ກາລງ຺ກິຣິຍາ, ໂສ ມມສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ; ຫນ຺ທາຫໍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາ’ຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈມໍ ອນາຄຕຠຍໍ ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ອລເມວ ອາຣຎ຺ຎິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ອາຕາປິນາ ປຫິຕຕ຺ເຕນ ວິຫຣິຕຸໍ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ.

‘‘ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ອນາຄຕຠຍານິ ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ອລເມວ ອາຣຎ຺ຎິເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ອາຕາປິນາ ປຫິຕຕ຺ເຕນ ວິຫຣິຕຸໍ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ທຸຕິຍອນາຄຕຠຍສຸຕ຺ຕໍ

໗໘. ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນາຄຕຠຍານິ ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ອລເມວ ຠິກ຺ຂຸນາ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ອາຕາປິນາ ປຫິຕຕ຺ເຕນ ວິຫຣິຕຸໍ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ເອຕຣຫິ ທຫໂຣ ຍຸວາ ສຸສຸກາຬເກໂສ ຠທ຺ເຣນ ໂຍພ຺ພເນນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຐເມນ ວຍສາ. ໂຫຕິ ໂຂ ປນ ໂສ ສມໂຍ ຍໍ ອິມໍ ກາຍໍ ຊຣາ ຜຸສຕິ. ຊິຓ຺ເຓນ ໂຂ ປນ ຊຣາຍ ອຠິຠູເຕນ ນ ສຸກຣໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ມນສິ ກາຕຸໍ, ນ ສຸກຣານິ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວິຕຸໍ. ປຸຣາ ມໍ ໂສ ຘມ຺ໂມ ອາຄຈ຺ຉຕິ ອນິຏ຺ໂຐ ອກນ຺ໂຕ ອມນາໂປ; ຫນ຺ທາຫໍ ປຏິກຈ຺ເຈວ [ປຏິຄຈ຺ເຈວ (ສີ.)] ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ເຍນາຫໍ ຘມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຊິຓ຺ຓໂກປິ ຜາສຸໍ [ຜາສຸ (ປີ. ກ.)] ວິຫຣິສ຺ສາມີ’ຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມໍ ອນາຄຕຠຍໍ ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ອລເມວ ຠິກ຺ຂຸນາ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ອາຕາປິນາ ປຫິຕຕ຺ເຕນ ວິຫຣິຕຸໍ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ເອຕຣຫິ ອປ຺ປາພາໂຘ ອປ຺ປາຕງ຺ໂກ ສມເວປາກິນິຍາ ຄຫຓິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ນາຕິສີຕາຍ ນາຈ຺ຈຸຓ຺ຫາຍ ມຊ຺ຌິມາຍ ປຘານກ຺ຂມາຍ. ໂຫຕິ ໂຂ ປນ ໂສ ສມໂຍ ຍໍ ອິມໍ ກາຍໍ ພ຺ຍາຘິ ຜຸສຕິ. ພ຺ຍາຘິເຕນ ໂຂ ປນ ພ຺ຍາຘິນາ ອຠິຠູເຕນ [ພ຺ຍາຘາຠິຠູເຕນ (ສີ. ປີ. ກ.)] ນ ສຸກຣໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ມນສິ ກາຕຸໍ, ນ ສຸກຣານິ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວິຕຸໍ. ປຸຣາ ມໍ ໂສ ຘມ຺ໂມ ອາຄຈ຺ຉຕິ ອນິຏ຺ໂຐ ອກນ຺ໂຕ ອມນາໂປ; ຫນ຺ທາຫໍ ປຏິກຈ຺ເຈວ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ເຍນາຫໍ ຘມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພ຺ຍາຘິໂຕປິ ຜາສຸໍ ວິຫຣິສ຺ສາມີ’ຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິຍໍ ອນາຄຕຠຍໍ ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ອລເມວ ຠິກ຺ຂຸນາ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ອາຕາປິນາ ປຫິຕຕ຺ເຕນ ວິຫຣິຕຸໍ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ເອຕຣຫິ ໂຂ ສຸຠິກ຺ຂໍ ສຸສສ຺ສໍ ສຸລຠປິຓ຺ຑໍ, ສຸກຣໍ ອຸຎ຺ເຉນ ປຄ຺ຄເຫນ ຍາເປຕຸໍ. ໂຫຕິ ໂຂ ປນ ໂສ ສມໂຍ ຍໍ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂໍ ໂຫຕິ ທຸສ຺ສສ຺ສໍ ທຸລ຺ລຠປິຓ຺ຑໍ, ນ ສຸກຣໍ ອຸຎ຺ເຉນ ປຄ຺ຄເຫນ ຍາເປຕຸໍ. ທຸພ຺ຠິກ຺ເຂ ໂຂ ປນ ມນຸສ຺ສາ ເຍນ ສຸຠິກ຺ຂໍ ເຕນ ສງ຺ກມນ຺ຕິ [ເຕນຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ (ກ.)]. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຄຓິກວິຫາໂຣ ໂຫຕິ ອາກິຓ຺ຓວິຫາໂຣ. ສງ຺ຄຓິກວິຫາເຣ ໂຂ ປນ ສຕິ ອາກິຓ຺ຓວິຫາເຣ ນ ສຸກຣໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ມນສິ ກາຕຸໍ, ນ ສຸກຣານິ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວິຕຸໍ. ປຸຣາ ມໍ ໂສ ຘມ຺ໂມ ອາຄຈ຺ຉຕິ ອນິຏ຺ໂຐ ອກນ຺ໂຕ ອມນາໂປ; ຫນ຺ທາຫໍ ປຏິກຈ຺ເຈວ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ເຍນາຫໍ ຘມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ທຸພ຺ຠິກ຺ເຂປິ ຜາສຸ ວິຫຣິສ຺ສາມີ’ຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິຍໍ ອນາຄຕຠຍໍ ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ອລເມວ ຠິກ຺ຂຸນາ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ອາຕາປິນາ ປຫິຕຕ຺ເຕນ ວິຫຣິຕຸໍ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ເອຕຣຫິ ໂຂ ມນຸສ຺ສາ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ອວິວທມານາ ຂີໂຣທກີຠູຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍຈກ຺ຂູຫິ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ໂຫຕິ ໂຂ ປນ ໂສ ສມໂຍ ຍໍ ຠຍໍ ໂຫຕິ ອຏວິສງ຺ໂກໂປ, ຈກ຺ກສມາຣູຬ຺ຫາ ຊານປທາ ປຣິຍາຍນ຺ຕິ. ຠເຍ ໂຂ ປນ ສຕິ ມນຸສ຺ສາ ເຍນ ເຂມໍ ເຕນ ສງ຺ກມນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຄຓິກວິຫາໂຣ ໂຫຕິ ອາກິຓ຺ຓວິຫາໂຣ. ສງ຺ຄຓິກວິຫາເຣ ໂຂ ປນ ສຕິ ອາກິຓ຺ຓວິຫາເຣ ນ ສຸກຣໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ມນສິ ກາຕຸໍ, ນ ສຸກຣານິ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວິຕຸໍ. ປຸຣາ ມໍ ໂສ ຘມ຺ໂມ ອາຄຈ຺ຉຕິ ອນິຏ຺ໂຐ ອກນ຺ໂຕ ອມນາໂປ; ຫນ຺ທາຫໍ ປຏິກຈ຺ເຈວ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ເຍນາຫໍ ຘມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠເຍປິ ຜາສຸໍ ວິຫຣິສ຺ສາມີ’ຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອນາຄຕຠຍໍ ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ອລເມວ ຠິກ຺ຂຸນາ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ອາຕາປິນາ ປຫິຕຕ຺ເຕນ ວິຫຣິຕຸໍ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ເອຕຣຫິ ໂຂ ສງ຺ໂຆ ສມຄ຺ໂຄ ສມ຺ໂມທມາໂນ ອວິວທມາໂນ ເອກຸທ຺ເທໂສ ຜາສຸ ວິຫຣຕິ. ໂຫຕິ ໂຂ ປນ ໂສ ສມໂຍ ຍໍ ສງ຺ໂຆ ຠິຊ຺ຊຕິ. ສງ຺ເຆ ໂຂ ປນ ຠິນ຺ເນ ນ ສຸກຣໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ມນສິ ກາຕຸໍ, ນ ສຸກຣານິ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວິຕຸໍ. ປຸຣາ ມໍ ໂສ ຘມ຺ໂມ ອາຄຈ຺ຉຕິ ອນິຏ຺ໂຐ ອກນ຺ໂຕ ອມນາໂປ; ຫນ຺ທາຫໍ ປຏິກຈ຺ເຈວ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ເຍນາຫໍ ຘມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິນ຺ເນປິ ສງ຺ເຆ ຜາສຸໍ ວິຫຣິສ຺ສາມີ’ຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈມໍ ອນາຄຕຠຍໍ ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ອລເມວ ຠິກ຺ຂຸນາ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ອາຕາປິນາ ປຫິຕຕ຺ເຕນ ວິຫຣິຕຸໍ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ.

‘‘ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ອນາຄຕຠຍານິ ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ອລເມວ ຠິກ຺ຂຸນາ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ອາຕາປິນາ ປຫິຕຕ຺ເຕນ ວິຫຣິຕຸໍ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ຕຕິຍອນາຄຕຠຍສຸຕ຺ຕໍ

໗໙. ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນາຄຕຠຍານິ ເອຕຣຫິ ອສມຸປ຺ປນ຺ນານິ ອາຍຕິໍ ສມຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕານິ ໂວ [ໂຂ (ກຕ຺ຖຈິ)] ປຏິພຸຊ຺ຌິຕພ຺ພານິ; ປຏິພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈ ເຕສໍ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ.

‘‘ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ອຠາວິຕກາຍາ ອຠາວິຕສີລາ ອຠາວິຕຈິຕ຺ຕາ ອຠາວິຕປຎ຺ຎາ. ເຕ ອຠາວິຕກາຍາ ສມານາ ອຠາວິຕສີລາ ອຠາວິຕຈິຕ຺ຕາ ອຠາວິຕປຎ຺ຎາ ອຎ຺ເຎ ອຸປສມ຺ປາເທສ຺ສນ຺ຕິ. ເຕປິ [ເຕ (ສີ.)] ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ວິເນຕຸໍ ອຘິສີເລ ອຘິຈິຕ຺ເຕ ອຘິປຎ຺ຎາຍ. ເຕປິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອຠາວິຕກາຍາ ອຠາວິຕສີລາ ອຠາວິຕຈິຕ຺ຕາ ອຠາວິຕປຎ຺ຎາ. ເຕ ອຠາວິຕກາຍາ ສມານາ ອຠາວິຕສີລາ ອຠາວິຕຈິຕ຺ຕາ ອຠາວິຕປຎ຺ຎາ ອຎ຺ເຎ ອຸປສມ຺ປາເທສ຺ສນ຺ຕິ. ເຕປິ [ເຕ (?)] ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ວິເນຕຸໍ ອຘິສີເລ ອຘິຈິຕ຺ເຕ ອຘິປຎ຺ຎາຍ. ເຕປິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອຠາວິຕກາຍາ ອຠາວິຕສີລາ ອຠາວິຕຈິຕ຺ຕາ ອຠາວິຕປຎ຺ຎາ. ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສນ຺ໂທສາ ວິນຍສນ຺ໂທໂສ; ວິນຍສນ຺ໂທສາ ຘມ຺ມສນ຺ໂທໂສ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມໍ ອນາຄຕຠຍໍ ເອຕຣຫິ ອສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ອາຍຕິໍ ສມຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ຕໍ ໂວ ປຏິພຸຊ຺ຌິຕພ຺ພໍ; ປຏິພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈ ຕສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ອຠາວິຕກາຍາ ອຠາວິຕສີລາ ອຠາວິຕຈິຕ຺ຕາ ອຠາວິຕປຎ຺ຎາ. ເຕ ອຠາວິຕກາຍາ ສມານາ ອຠາວິຕສີລາ ອຠາວິຕຈິຕ຺ຕາ ອຠາວິຕປຎ຺ຎາ ອຎ຺ເຎສໍ ນິສ຺ສຍໍ ທສ຺ສນ຺ຕິ. ເຕປິ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ວິເນຕຸໍ ອຘິສີເລ ອຘິຈິຕ຺ເຕ ອຘິປຎ຺ຎາຍ. ເຕປິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອຠາວິຕກາຍາ ອຠາວິຕສີລາ ອຠາວິຕຈິຕ຺ຕາ ອຠາວິຕປຎ຺ຎາ. ເຕ ອຠາວິຕກາຍາ ສມານາ ອຠາວິຕສີລາ ອຠາວິຕຈິຕ຺ຕາ ອຠາວິຕປຎ຺ຎາ ອຎ຺ເຎສໍ ນິສ຺ສຍໍ ທສ຺ສນ຺ຕິ. ເຕປິ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ວິເນຕຸໍ ອຘິສີເລ ອຘິຈິຕ຺ເຕ ອຘິປຎ຺ຎາຍ. ເຕປິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອຠາວິຕກາຍາ ອຠາວິຕສີລາ ອຠາວິຕຈິຕ຺ຕາ ອຠາວິຕປຎ຺ຎາ. ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສນ຺ໂທສາ ວິນຍສນ຺ໂທໂສ; ວິນຍສນ຺ໂທສາ ຘມ຺ມສນ຺ໂທໂສ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິຍໍ ອນາຄຕຠຍໍ ເອຕຣຫິ ອສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ອາຍຕິໍ ສມຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ຕໍ ໂວ ປຏິພຸຊ຺ຌິຕພ຺ພໍ; ປຏິພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈ ຕສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ອຠາວິຕກາຍາ ອຠາວິຕສີລາ ອຠາວິຕຈິຕ຺ຕາ ອຠາວິຕປຎ຺ຎາ. ເຕ ອຠາວິຕກາຍາ ສມານາ ອຠາວິຕສີລາ ອຠາວິຕຈິຕ຺ຕາ ອຠາວິຕປຎ຺ຎາ ອຠິຘມ຺ມກຖໍ ເວທລ຺ລກຖໍ ກເຖນ຺ຕາ ກຓ຺ຫຘມ຺ມໍ ໂອກ຺ກມມານາ ນ ພຸຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕິ. ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສນ຺ໂທສາ ວິນຍສນ຺ໂທໂສ; ວິນຍສນ຺ໂທສາ ຘມ຺ມສນ຺ໂທໂສ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິຍໍ ອນາຄຕຠຍໍ ເອຕຣຫິ ອສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ອາຍຕິໍ ສມຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ຕໍ ໂວ ປຏິພຸຊ຺ຌິຕພ຺ພໍ; ປຏິພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈ ຕສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ອຠາວິຕກາຍາ ອຠາວິຕສີລາ ອຠາວິຕຈິຕ຺ຕາ ອຠາວິຕປຎ຺ຎາ. ເຕ ອຠາວິຕກາຍາ ສມານາ ອຠາວິຕສີລາ ອຠາວິຕຈິຕ຺ຕາ ອຠາວິຕປຎ຺ຎາ ເຍ ເຕ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ ຕຖາຄຕຠາສິຕາ ຄມ຺ຠີຣາ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຖາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ສຸຎ຺ຎຕາປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ, ເຕສຸ ຠຎ຺ຎມາເນສຸ ນ ສຸສ຺ສູສິສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ໂສຕໍ ໂອທຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ອຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ຈ ເຕ ຘມ຺ເມ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ປຣິຍາປຸຓິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ເຕ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ ກວິຕາ [ກວິກຕາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ., ສໍ. ນິ. ໒.໒໒໙) ຏີກາ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ] ກາເວຍ຺ຍາ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂຣາ ຈິຕ຺ຕພ຺ຍຎ຺ຊນາ ພາຫິຣກາ ສາວກຠາສິຕາ, ເຕສຸ ຠຎ຺ຎມາເນສຸ ສຸສ຺ສູສິສ຺ສນ຺ຕິ, ໂສຕໍ ໂອທຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ຈ ຘມ຺ເມ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ປຣິຍາປຸຓິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕິ. ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສນ຺ໂທສາ ວິນຍສນ຺ໂທໂສ; ວິນຍສນ຺ໂທສາ ຘມ຺ມສນ຺ໂທໂສ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອນາຄຕຠຍໍ ເອຕຣຫິ ອສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ອາຍຕິໍ ສມຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ຕໍ ໂວ ປຏິພຸຊ຺ຌິຕພ຺ພໍ; ປຏິພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈ ຕສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ອຠາວິຕກາຍາ ອຠາວິຕສີລາ ອຠາວິຕຈິຕ຺ຕາ ອຠາວິຕປຎ຺ຎາ. ເຕ ອຠາວິຕກາຍາ ສມານາ ອຠາວິຕສີລາ ອຠາວິຕຈິຕ຺ຕາ ອຠາວິຕປຎ຺ຎາ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ພາຫຸລິກາ [ພາຫຸລ຺ລິກາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.) ອ. ນິ. ໒.໔໙; ໓.໙໖] ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ສາຖລິກາ ໂອກ຺ກມເນ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ປວິເວເກ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາ, ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠິສ຺ສນ຺ຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ເຕສໍ ປຈ຺ຉິມາ ຊນຕາ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ສາປິ ຠວິສ຺ສຕິ ພາຫຸລິກາ ສາຖລິກາ ໂອກ຺ກມເນ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ປວິເວເກ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາ, ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠິສ຺ສຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມສນ຺ໂທສາ ວິນຍສນ຺ໂທໂສ; ວິນຍສນ຺ໂທສາ ຘມ຺ມສນ຺ໂທໂສ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈມໍ ອນາຄຕຠຍໍ ເອຕຣຫິ ອສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ອາຍຕິໍ ສມຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ຕໍ ໂວ ປຏິພຸຊ຺ຌິຕພ຺ພໍ; ປຏິພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈ ຕສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ. ‘‘ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ອນາຄຕຠຍານິ ເອຕຣຫິ ອສມຸປ຺ປນ຺ນານິ ອາຍຕິໍ ສມຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕານິ ໂວ ປຏິພຸຊ຺ຌິຕພ຺ພານິ; ປຏິພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈ ເຕສໍ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ຈຕຸຕ຺ຖອນາຄຕຠຍສຸຕ຺ຕໍ

໘໐. ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນາຄຕຠຍານິ ເອຕຣຫິ ອສມຸປ຺ປນ຺ນານິ ອາຍຕິໍ ສມຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕານິ ໂວ ປຏິພຸຊ຺ຌິຕພ຺ພານິ; ປຏິພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈ ເຕສໍ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ.

‘‘ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ຈີວເຣ ກລ຺ຍາຓກາມາ. ເຕ ຈີວເຣ ກລ຺ຍາຓກາມາ ສມານາ ຣິຎ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕິ ປໍສຸກູລິກຕ຺ຕໍ, ຣິຎ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕິ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ; ຄາມນິຄມຣາຊຘານີສຸ ໂອສຣິຕ຺ວາ ວາສໍ ກປ຺ເປສ຺ສນ຺ຕິ, ຈີວຣເຫຕຸ ຈ ອເນກວິຫິຕໍ ອເນສນໍ ອປ຺ປຕິຣູປໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມໍ ອນາຄຕຠຍໍ ເອຕຣຫິ ອສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ອາຍຕິໍ ສມຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ຕໍ ໂວ ປຏິພຸຊ຺ຌິຕພ຺ພໍ; ປຏິພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈ ຕສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ປິຓ຺ຑປາເຕ ກລ຺ຍາຓກາມາ. ເຕ ປິຓ຺ຑປາເຕ ກລ຺ຍາຓກາມາ ສມານາ ຣິຎ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕິ ປິຓ຺ຑປາຕິກຕ຺ຕໍ, ຣິຎ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕິ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ; ຄາມນິຄມຣາຊຘານີສຸ ໂອສຣິຕ຺ວາ ວາສໍ ກປ຺ເປສ຺ສນ຺ຕິ ຊິວ຺ຫຄ຺ເຄນ ຣສຄ຺ຄານິ ປຣິເຍສມານາ, ປິຓ຺ຑປາຕເຫຕຸ ຈ ອເນກວິຫິຕໍ ອເນສນໍ ອປ຺ປຕິຣູປໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິຍໍ ອນາຄຕຠຍໍ ເອຕຣຫິ ອສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ອາຍຕິໍ ສມຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ຕໍ ໂວ ປຏິພຸຊ຺ຌິຕພ຺ພໍ; ປຏິພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈ ຕສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ເສນາສເນ ກລ຺ຍາຓກາມາ. ເຕ ເສນາສເນ ກລ຺ຍາຓກາມາ ສມານາ ຣິຎ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕິ ຣຸກ຺ຂມູລິກຕ຺ຕໍ [ອາຣຎ຺ຎກຕ຺ຕໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ຣິຎ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕິ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ; ຄາມນິຄມຣາຊຘານີສຸ ໂອສຣິຕ຺ວາ ວາສໍ ກປ຺ເປສ຺ສນ຺ຕິ, ເສນາສນເຫຕຸ ຈ ອເນກວິຫິຕໍ ອເນສນໍ ອປ຺ປຕິຣູປໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິຍໍ ອນາຄຕຠຍໍ ເອຕຣຫິ ອສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ອາຍຕິໍ ສມຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ຕໍ ໂວ ປຏິພຸຊ຺ຌິຕພ຺ພໍ; ປຏິພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈ ຕສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ຠິກ຺ຂຸນີສິກ຺ຂມານາສມຓຸທ຺ເທເສຫິ ສໍສຏ຺ຐາ ວິຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂຸນີສິກ຺ຂມານາສມຓຸທ຺ເທເສຫິ ສໍສຄ຺ເຄ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິ ເອຕໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ – ‘ອນຠິຣຕາ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ສໍກິລິຏ຺ຐໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ, ສິກ຺ຂໍ ວາ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິ’. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອນາຄຕຠຍໍ ເອຕຣຫິ ອສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ອາຍຕິໍ ສມຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ຕໍ ໂວ ປຏິພຸຊ຺ຌິຕພ຺ພໍ; ປຏິພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈ ຕສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູ ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ອາຣາມິກສມຓຸທ຺ເທເສຫິ ສໍສຏ຺ຐາ ວິຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ອາຣາມິກສມຓຸທ຺ເທເສຫິ ສໍສຄ຺ເຄ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິ ເອຕໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ – ‘ອເນກວິຫິຕໍ ສນ຺ນິຘິກາຣປຣິໂຠຄໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ໂອຬາຣິກມ຺ປິ ນິມິຕ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ປຖວິຍາປິ ຫຣິຕຄ຺ເຄປິ’. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈມໍ ອນາຄຕຠຍໍ ເອຕຣຫິ ອສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ອາຍຕິໍ ສມຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ. ຕໍ ໂວ ປຏິພຸຊ຺ຌິຕພ຺ພໍ; ປຏິພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈ ຕສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ.

‘‘ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ອນາຄຕຠຍານິ ເອຕຣຫິ ອສມຸປ຺ປນ຺ນານິ ອາຍຕິໍ ສມຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕານິ ໂວ ປຏິພຸຊ຺ຌິຕພ຺ພານິ; ປຏິພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈ ເຕສໍ ປຫານາຍ ວາຍມິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ທສມໍ.

ໂຍຘາຊີວວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ທ຺ເວ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຜລາ, ທ຺ເວ ຈ ຘມ຺ມວິຫາຣິໂນ;

ໂຍຘາຊີວາ ຈ ທ຺ເວ ວຸຕ຺ຕາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ອນາຄຕາຕິ.

(໙) ໔. ເຖຣວຄ຺ໂຄ

໑. ຣຊນີຍສຸຕ຺ຕໍ

໘໑. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອປ຺ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ອມນາໂປ ຈ ອຄຣຸ ຈ ອຠາວນີໂຍ ຈ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ຣຊນີເຍ ຣຊ຺ຊຕິ, ທຸສ຺ສນີເຍ [ທຸສນີເຍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ທຸສ຺ສຕິ, ໂມຫນີເຍ ມຸຍ຺ຫຕິ, ກຸປ຺ປນີເຍ [ກຸປນີເຍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.), ໂກປນີເຍ (ປີ.)] ກຸປ຺ປຕິ, ມທນີເຍ ມຊ຺ຊຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອປ຺ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ອມນາໂປ ຈ ອຄຣຸ ຈ ອຠາວນີໂຍ ຈ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ຣຊນີເຍ ນ ຣຊ຺ຊຕິ, ທຸສ຺ສນີເຍ ນ ທຸສ຺ສຕິ, ໂມຫນີເຍ ນ ມຸຍ຺ຫຕິ, ກຸປ຺ປນີເຍ ນ ກຸປ຺ປຕິ, ມທນີເຍ ນ ມຊ຺ຊຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈາ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ວີຕຣາຄສຸຕ຺ຕໍ

໘໒. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອປ຺ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ອມນາໂປ ຈ ອຄຣຸ ຈ ອຠາວນີໂຍ ຈ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອວີຕຣາໂຄ ໂຫຕິ, ອວີຕໂທໂສ ໂຫຕິ, ອວີຕໂມໂຫ ໂຫຕິ, ມກ຺ຂີ ຈ, ປຬາສີ ຈ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອປ຺ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ອມນາໂປ ຈ ອຄຣຸ ຈ ອຠາວນີໂຍ ຈ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ວີຕຣາໂຄ ໂຫຕິ, ວີຕໂທໂສ ໂຫຕິ, ວີຕໂມໂຫ ໂຫຕິ, ອມກ຺ຂີ ຈ, ອປຬາສີ ຈ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈາ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ກຸຫກສຸຕ຺ຕໍ

໘໓. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອປ຺ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ອມນາໂປ ຈ ອຄຣຸ ຈ ອຠາວນີໂຍ ຈ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ກຸຫໂກ ຈ ໂຫຕິ, ລປໂກ ຈ, ເນມິຕ຺ຕິໂກ [ນິມິຕ຺ຕິໂກ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ນິມິຕ຺ຕໂກ (ກ.)] ຈ, ນິປ຺ເປສິໂກ ຈ, ລາເຠນ ຈ ລາຠໍ ນິຊິຄີສິຕາ [ນິຊິຄິໍສິຕາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອປ຺ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ອມນາໂປ ຈ ອຄຣຸ ຈ ອຠາວນີໂຍ ຈ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ນ ຈ ກຸຫໂກ ໂຫຕິ, ນ ຈ ລປໂກ, ນ ຈ ເນມິຕ຺ຕິໂກ, ນ ຈ ນິປ຺ເປສິໂກ, ນ ຈ ລາເຠນ ລາຠໍ ນິຊິຄີສິຕາ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈາ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ອສ຺ສທ຺ຘສຸຕ຺ຕໍ

໘໔. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອປ຺ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ, ອມນາໂປ ຈ ອຄຣຸ ຈ ອຠາວນີໂຍ ຈ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ອຫິຣິໂກ ໂຫຕິ, ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ, ກຸສີໂຕ ໂຫຕິ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອປ຺ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ອມນາໂປ ຈ ອຄຣຸ ຈ ອຠາວນີໂຍ ຈ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ຫິຣີມາ ໂຫຕິ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ, ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈາ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ອກ຺ຂມສຸຕ຺ຕໍ

໘໕. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອປ຺ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ອມນາໂປ ຈ ອຄຣຸ ຈ ອຠາວນີໂຍ ຈ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ ຣູປານໍ, ອກ຺ຂໂມ ສທ຺ທານໍ, ອກ຺ຂໂມ ຄນ຺ຘານໍ, ອກ຺ຂໂມ ຣສານໍ, ອກ຺ຂໂມ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພານໍ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອປ຺ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ອມນາໂປ ຈ ອຄຣຸ ຈ ອຠາວນີໂຍ ຈ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ຂໂມ ໂຫຕິ ຣູປານໍ, ຂໂມ ສທ຺ທານໍ, ຂໂມ ຄນ຺ຘານໍ, ຂໂມ ຣສານໍ, ຂໂມ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພານໍ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈາ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ

໘໖. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຍານິ ຕານິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອຸຈ຺ຈາວຈານິ ກິໍກຣຓີຍານິ ຕຕ຺ຖ ທກ຺ໂຂ ໂຫຕິ ອນລໂສ ຕຕ຺ຣຸປາຍາຍ ວີມໍສາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອລໍ ກາຕຸໍ ອລໍ ສໍວິຘາຕຸໍ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈາ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ສີລວນ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ

໘໗. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ສີລວາ ໂຫຕິ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ. ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ; ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ສຸຕຘໂຣ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ, ເຍ ເຕ ຘມ຺ມາ ອາທິກລ຺ຍາຓາ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓາ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓາ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ [ສາຕ຺ຖາ ສພ຺ຍຎ຺ຊນາ (ສີ.)] ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຠິວທນ຺ຕິ, ຕຖາຣູປາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ໂຫນ຺ຕິ ຘາຕາ [ຘຕາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວຈສາ ປຣິຈິຕາ ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ; ກລ຺ຍາຓວາໂຈ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓວາກ຺ກຣໂຓ ໂປຣິຍາ ວາຈາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິສ຺ສຏ຺ຐາຍ ອເນລຄຬາຍ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນິຍາ; ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ; ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ເຖຣສຸຕ຺ຕໍ

໘໘. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸຊນອຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ພຫຸຊນອສຸຂາຍ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ອນຕ຺ຖາຍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ.

‘‘ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ເຖໂຣ ໂຫຕິ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈິຣປພ຺ພຊິໂຕ; ຎາໂຕ ໂຫຕິ ຍສສ຺ສີ ສຄຫຏ຺ຐປພ຺ພຊິຕານໍ [ຄຫຏ຺ຐປພ຺ພຊິຕານໍ (ສີ.)] ພຫຸຊນປຣິວາໂຣ; ລາຠີ ໂຫຕິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ; ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ສຸຕຘໂຣ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ, ເຍ ເຕ ຘມ຺ມາ ອາທິກລ຺ຍາຓາ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓາ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓາ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຠິວທນ຺ຕິ, ຕຖາຣູປາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ໂຫນ຺ຕິ ຘາຕາ ວຈສາ ປຣິຈິຕາ ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ ທິຏ຺ຐິຍາ ອປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ; ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ ວິປຣີຕທສ຺ສໂນ, ໂສ ພຫຸຊນໍ ສທ຺ຘມ຺ມາ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອສທ຺ຘມ຺ເມ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ. ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈິຣປພ຺ພຊິໂຕ ອິຕິປິສ຺ສ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຎາໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຍສສ຺ສີ ສຄຫຏ຺ຐປພ຺ພຊິຕານໍ ພຫຸຊນປຣິວາໂຣ ອິຕິປິສ຺ສ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ລາຠີ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ ອິຕິປິສ຺ສ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສຸຕຘໂຣ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ ອິຕິປິສ຺ສ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸຊນອຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ພຫຸຊນອສຸຂາຍ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ອນຕ຺ຖາຍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ.

‘‘ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ເຖໂຣ ໂຫຕິ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈິຣປພ຺ພຊິໂຕ; ຎາໂຕ ໂຫຕິ ຍສສ຺ສີ ສຄຫຏ຺ຐປພ຺ພຊິຕານໍ ພຫຸຊນປຣິວາໂຣ; ລາຠີ ໂຫຕິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ; ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ສຸຕຘໂຣ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ, ເຍ ເຕ ຘມ຺ມາ ອາທິກລ຺ຍາຓາ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓາ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓາ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຠິວທນ຺ຕິ, ຕຖາຣູປາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ໂຫນ຺ຕິ ຘາຕາ ວຈສາ ປຣິຈິຕາ ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ; ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ ອວິປຣີຕທສ຺ສໂນ, ໂສ ພຫຸຊນໍ ອສທ຺ຘມ຺ມາ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ສທ຺ຘມ຺ເມ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ. ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈິຣປພ຺ພຊິໂຕ ອິຕິປິສ຺ສ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຎາໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຍສສ຺ສີ ສຄຫຏ຺ຐປພ຺ພຊິຕານໍ ພຫຸຊນປຣິວາໂຣ ອິຕິປິສ຺ສ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ລາຠີ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ ອິຕິປິສ຺ສ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສຸຕຘໂຣ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ ອິຕິປິສ຺ສ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ປຐມເສຂສຸຕ຺ຕໍ

໘໙. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ກມ຺ມາຣາມຕາ, ຠສ຺ສາຣາມຕາ, ນິທ຺ທາຣາມຕາ, ສງ຺ຄຓິກາຣາມຕາ, ຍຖາວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ນ ກມ຺ມາຣາມຕາ, ນ ຠສ຺ສາຣາມຕາ, ນ ນິທ຺ທາຣາມຕາ, ນ ສງ຺ຄຓິກາຣາມຕາ, ຍຖາວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ທຸຕິຍເສຂສຸຕ຺ຕໍ

໙໐. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸກິຈ຺ໂຈ ໂຫຕິ ພຫຸກຣຓີໂຍ ວິຍຕ຺ໂຕ ກິໍກຣຓີເຍສຸ; ຣິຎ຺ຈຕິ ປຏິສລ຺ລານໍ, ນານຸຍຸຎ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ຘມ຺ໂມ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນ ກມ຺ເມນ ທິວສໍ ອຕິນາເມຕິ; ຣິຎ຺ຈຕິ ປຏິສລ຺ລານໍ, ນານຸຍຸຎ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ຘມ຺ໂມ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ ຄຫຏ຺ຐປພ຺ພຊິເຕຫິ ອນນຸໂລມິເກນ ຄິຫິສໍສຄ຺ເຄນ; ຣິຎ຺ຈຕິ ປຏິສລ຺ລານໍ, ນານຸຍຸຎ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິໂຍ ຘມ຺ໂມ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ອກາເລນ ຄາມໍ ປວິສຕິ, ອຕິທິວາ ປຏິກ຺ກມຕິ; ຣິຎ຺ຈຕິ ປຏິສລ຺ລານໍ, ນານຸຍຸຎ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຘມ຺ໂມ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ຍາຍໍ ກຖາ ອາຠິສລ຺ເລຂິກາ ເຈໂຕວິວຣຓສປ຺ປາຍາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອປ຺ປິຈ຺ຉກຖາ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິກຖາ ປວິເວກກຖາ ອສໍສຄ຺ຄກຖາ ວີຣິຍາຣມ຺ຠກຖາ ສີລກຖາ ສມາຘິກຖາ ປຎ຺ຎາກຖາ ວິມຸຕ຺ຕິກຖາ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກຖາ, ເອວຣູປິຍາ ກຖາຍ ນ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ນ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ນ ອກສິຣລາຠີ [ກິຈ຺ຉລາຠີ ກສິຣລາຠີ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ)]; ຣິຎ຺ຈຕິ ປຏິສລ຺ລານໍ, ນານຸຍຸຎ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈໂມ ຘມ຺ໂມ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ນ ພຫຸກິຈ຺ໂຈ ໂຫຕິ ນ ພຫຸກຣຓີໂຍ ວິຍຕ຺ໂຕ ກິໍກຣຓີເຍສຸ; ນ ຣິຎ຺ຈຕິ ປຏິສລ຺ລານໍ, ອນຸຍຸຎ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ຘມ຺ໂມ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ນ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນ ກມ຺ເມນ ທິວສໍ ອຕິນາເມຕິ; ນ ຣິຎ຺ຈຕິ ປຏິສລ຺ລານໍ, ອນຸຍຸຎ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ຘມ຺ໂມ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ອສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ ຄຫຏ຺ຐປພ຺ພຊິເຕຫິ ອນນຸໂລມິເກນ ຄິຫິສໍສຄ຺ເຄນ; ນ ຣິຎ຺ຈຕິ ປຏິສລ຺ລານໍ, ອນຸຍຸຎ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິໂຍ ຘມ຺ໂມ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ນ ອຕິກາເລນ ຄາມໍ ປວິສຕິ, ນາຕິທິວາ ປຏິກ຺ກມຕິ; ນ ຣິຎ຺ຈຕິ ປຏິສລ຺ລານໍ, ອນຸຍຸຎ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຘມ຺ໂມ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ຍາຍໍ ກຖາ ອາຠິສລ຺ເລຂິກາ ເຈໂຕວິວຣຓສປ຺ປາຍາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອປ຺ປິຈ຺ຉກຖາ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິກຖາ ປວິເວກກຖາ ອສໍສຄ຺ຄກຖາ ວີຣິຍາຣມ຺ຠກຖາ ສີລກຖາ ສມາຘິກຖາ ປຎ຺ຎາກຖາ ວິມຸຕ຺ຕິກຖາ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກຖາ, ເອວຣູປິຍາ ກຖາຍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ; ນ ຣິຎ຺ຈຕິ ປຏິສລ຺ລານໍ, ອນຸຍຸຎ຺ຊຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈໂມ ຘມ຺ໂມ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ທສມໍ.

ເຖຣວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ຣຊນີໂຍ ວີຕຣາໂຄ, ກຸຫກາສ຺ສທ຺ຘອກ຺ຂມາ;

ປຏິສມ຺ຠິທາ ຈ ສີເລນ, ເຖໂຣ ເສຂາ ປເຣ ທຸເວຕິ.

(໑໐) ໕. ກກຸຘວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມສມ຺ປທາສຸຕ຺ຕໍ

໙໑. ‘‘ປຎ຺ຈິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ປທາ. ກຕມາ ປຎ຺ຈ? ສທ຺ຘາສມ຺ປທາ, ສີລສມ຺ປທາ, ສຸຕສມ຺ປທາ, ຈາຄສມ຺ປທາ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາ – ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ສມ຺ປທາ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍສມ຺ປທາສຸຕ຺ຕໍ

໙໒. ‘‘ປຎ຺ຈິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ປທາ. ກຕມາ ປຎ຺ຈ? ສີລສມ຺ປທາ, ສມາຘິສມ຺ປທາ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາ, ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປທາ, ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປທາ – ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ສມ຺ປທາ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ພ຺ຍາກຣຓສຸຕ຺ຕໍ

໙໓. ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎາພ຺ຍາກຣຓານິ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ມນ຺ທຕ຺ຕາ ໂມມູຫຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣຕິ; ປາປິຈ຺ໂຉ ອິຈ຺ຉາປກໂຕ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣຕິ; ອຸມ຺ມາທາ ຈິຕ຺ຕກ຺ເຂປາ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣຕິ; ອຘິມາເນນ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣຕິ; ສມ຺ມເທວ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ອຎ຺ຎາພ຺ຍາກຣຓານີ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ຜາສຸວິຫາຣສຸຕ຺ຕໍ

໙໔. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຜາສຸວິຫາຣາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ…ເປ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຜາສຸວິຫາຣາ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ອກຸປ຺ປສຸຕ຺ຕໍ

໙໕. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນຈິຣສ຺ເສວ ອກຸປ຺ປໍ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຍຖາວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນຈິຣສ຺ເສວ ອກຸປ຺ປໍ ປຏິວິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ສຸຕຘຣສຸຕ຺ຕໍ

໙໖. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອານາປານສ຺ສຕິໍ ອາເສວນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ອກຸປ຺ປໍ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອປ຺ປຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອປ຺ປກິຈ຺ໂຈ ສຸຠໂຣ ສຸສນ຺ໂຕໂສ ຊີວິຕປຣິກ຺ຂາເຣສຸ; ອປ຺ປາຫາໂຣ ໂຫຕິ ອໂນທຣິກຕ຺ຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ; ອປ຺ປມິທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ; ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ສຸຕຘໂຣ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ, ເຍ ເຕ ຘມ຺ມາ ອາທິກລ຺ຍາຓາ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓາ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓາ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຠິວທນ຺ຕິ, ຕຖາຣູປາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ໂຫນ຺ຕິ ຘາຕາ ວຈສາ ປຣິຈິຕາ ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ; ຍຖາວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອານາປານສ຺ສຕິໍ ອາເສວນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ອກຸປ຺ປໍ ປຏິວິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ກຖາສຸຕ຺ຕໍ

໙໗. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອານາປານສ຺ສຕິໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ອກຸປ຺ປໍ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອປ຺ປຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອປ຺ປກິຈ຺ໂຈ ສຸຠໂຣ ສຸສນ຺ໂຕໂສ ຊີວິຕປຣິກ຺ຂາເຣສຸ; ອປ຺ປາຫາໂຣ ໂຫຕິ ອໂນທຣິກຕ຺ຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ; ອປ຺ປມິທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ; ຍາຍໍ ກຖາ ອາຠິສລ຺ເລຂິກາ ເຈໂຕວິວຣຓສປ຺ປາຍາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອປ຺ປິຈ຺ຉກຖາ…ເປ… ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກຖາ, ເອວຣູປິຍາ ກຖາຍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ; ຍຖາວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອານາປານສ຺ສຕິໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ອກຸປ຺ປໍ ປຏິວິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ອາຣຎ຺ຎກສຸຕ຺ຕໍ

໙໘. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອານາປານສ຺ສຕິໍ ພຫຸລີກໂຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ອກຸປ຺ປໍ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອປ຺ປຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອປ຺ປກິຈ຺ໂຈ ສຸຠໂຣ ສຸສນ຺ໂຕໂສ ຊີວິຕປຣິກ຺ຂາເຣສຸ; ອປ຺ປາຫາໂຣ ໂຫຕິ ອໂນທຣິກຕ຺ຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ; ອປ຺ປມິທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ; ອາຣຎ຺ຎໂກ ໂຫຕິ ປນ຺ຕເສນາສໂນ; ຍຖາວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອານາປານສ຺ສຕິໍ ພຫຸລີກໂຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ອກຸປ຺ປໍ ປຏິວິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ສີຫສຸຕ຺ຕໍ

໙໙. ‘‘ສີໂຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຄຣາຊາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ອາສຍາ ນິກ຺ຂມຕິ; ອາສຍາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ວິຊມ຺ຠຕິ; ວິຊມ຺ຠິຕ຺ວາ ສມນ຺ຕາ ຈຕຸທ຺ທິສໍ [ຈຕຸທ຺ທິສາ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.) ອ. ນິ. ໔.໓໓; ສໍ. ນິ. ໓.໗໘ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ອນຸວິໂລເກຕິ; ສມນ຺ຕາ ຈຕຸທ຺ທິສໍ [ຈຕຸທ຺ທິສາ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.) ອ. ນິ. ໔.໓໓; ສໍ. ນິ. ໓.໗໘ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ອນຸວິໂລເກຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີຫນາທໍ ນທຕິ; ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີຫນາທໍ ນທິຕ຺ວາ ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກມຕິ. ໂສ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ເຈປິ ປຫາຣໍ ເທຕິ, ສກ຺ກຈ຺ຈຎ຺ເຎວ ປຫາຣໍ ເທຕິ, ໂນ ອສກ຺ກຈ຺ຈໍ; ມຫິໍສສ຺ສ [ມຫິສສ຺ສ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ເຈປິ ປຫາຣໍ ເທຕິ, ສກ຺ກຈ຺ຈຎ຺ເຎວ ປຫາຣໍ ເທຕິ, ໂນ ອສກ຺ກຈ຺ຈໍ; ຄວສ຺ສ ເຈປິ ປຫາຣໍ ເທຕິ, ສກ຺ກຈ຺ຈຎ຺ເຎວ ປຫາຣໍ ເທຕິ, ໂນ ອສກ຺ກຈ຺ຈໍ; ທີປິສ຺ສ ເຈປິ ປຫາຣໍ ເທຕິ, ສກ຺ກຈ຺ຈຎ຺ເຎວ ປຫາຣໍ ເທຕິ, ໂນ ອສກ຺ກຈ຺ຈໍ; ຂຸທ຺ທການຎ຺ເຈປິ ປາຓານໍ ປຫາຣໍ ເທຕິ ອນ຺ຕມໂສ ສສພິຬາຣານມ຺ປິ [ສສພິຬາຣານໍ (ກ.)], ສກ຺ກຈ຺ຈຎ຺ເຎວ ປຫາຣໍ ເທຕິ, ໂນ ອສກ຺ກຈ຺ຈໍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ມາ ເມ ໂຍຄ຺ຄປໂຖ ນສ຺ສາ’ຕິ.

‘‘ສີໂຫຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ. ຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ອິທມສ຺ສ ໂຫຕິ ສີຫນາທສ຺ມິໍ. ຠິກ຺ຂູນຎ຺ເຈປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ສກ຺ກຈ຺ຈຎ຺ເຎວ ຕຖາຄໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ໂນ ອສກ຺ກຈ຺ຈໍ; ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ເຈປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ສກ຺ກຈ຺ຈຎ຺ເຎວ ຕຖາຄໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ໂນ ອສກ຺ກຈ຺ຈໍ; ອຸປາສການຎ຺ເຈປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ສກ຺ກຈ຺ຈຎ຺ເຎວ ຕຖາຄໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ໂນ ອສກ຺ກຈ຺ຈໍ; ອຸປາສິການຎ຺ເຈປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ສກ຺ກຈ຺ຈຎ຺ເຎວ ຕຖາຄໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ໂນ ອສກ຺ກຈ຺ຈໍ; ປຸຖຸຊ຺ຊນານຎ຺ເຈປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອນ຺ຕມໂສ ອນ຺ນຠາຣເນສາທານມ຺ປິ [ອນ຺ນຠາຣເນສາທານໍ (ກ.)], ສກ຺ກຈ຺ຈຎ຺ເຎວ ຕຖາຄໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ໂນ ອສກ຺ກຈ຺ຈໍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຘມ຺ມຄຣຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ຘມ຺ມຄາຣໂວ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ກກຸຘເຖຣສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສມ຺ພິຍໍ ວິຫຣຕິ ໂຆສິຕາຣາເມ. [ຈູຬວ. ໓໓໓, ໓໔໑] ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ກກຸໂຘ ນາມ ໂກລິຍປຸຕ຺ໂຕ [ໂກຬີຍປຸຕ຺ໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກ.)] ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອຘຸນາກາລງ຺ກໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມໂນມຍໍ ກາຍໍ ອຸປປນ຺ໂນ. ຕສ຺ສ ເອວຣູໂປ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາໂຠ ໂຫຕິ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ມາຄຘການິ [ມາຄຘິການິ (ສີ. ປີ. ກ.)] ຄາມກ຺ເຂຕ຺ຕານິ. ໂສ ເຕນ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາເຠນ ເນວ ອຕ຺ຕານໍ [ເນວຕ຺ຕານໍ ພ຺ຍາພາເຘຕິ (ສີ.)] ໂນ ປຣໍ ພ຺ຍາພາເຘຕິ.

ອຖ ໂຂ ກກຸໂຘ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ເຍນາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ກກຸໂຘ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ເອວຣູປໍ ອິຈ຺ຉາຄຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ – ‘ອຫໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣິສ຺ສາມີ’ຕິ. ສຫຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ຈ, ຠນ຺ເຕ, ເທວທຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ອິທ຺ຘິຍາ ປຣິຫີໂນ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ກກຸໂຘ ເທວປຸຕ຺ໂຕ. ອິທໍ ວຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກກຸໂຘ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ໂກລິຍປຸຕ຺ໂຕ ມມໍ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອຘຸນາກາລງ຺ກໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມໂນມຍໍ ກາຍໍ ອຸປປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວຣູໂປ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາໂຠ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ມາຄຘການິ ຄາມກ຺ເຂຕ຺ຕານິ. ໂສ ເຕນ ອຕ຺ຕຠາວປຏິລາເຠນ ເນວ ອຕ຺ຕານໍ ໂນ ປຣໍ ພ຺ຍາພາເຘຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ກກຸໂຘ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ກກຸໂຘ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ເອວຣູປໍ ອິຈ຺ຉາຄຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ – ອຫໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິຫຣິສ຺ສາມີຕິ. ສຫຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ຈ, ຠນ຺ເຕ, ເທວທຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ອິທ຺ຘິຍາ ປຣິຫີໂນ’ຕິ. ອິທມໂວຈ, ຠນ຺ເຕ, ກກຸໂຘ ເທວປຸຕ຺ໂຕ. ອິທໍ ວຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ປນ ເຕ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ກກຸໂຘ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິໂຕ – ‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກກຸໂຘ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠາສຕິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕເຖວ ໂຫຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາ’’’ຕິ? ‘‘ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິໂຕ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ກກຸໂຘ ເທວປຸຕ຺ໂຕ – ‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກກຸໂຘ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠາສຕິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕເຖວ ໂຫຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາ’’’ຕິ. ‘‘ຣກ຺ຂສ຺ເສຕໍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ວາຈໍ! (ຣກ຺ຂສ຺ເສຕໍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ວາຈໍ) [( ) ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ນຕ຺ຖິ ຈູຬວ. ໓໓໓ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖປິ ທິສ຺ສຕິເຍວ]! ອິທານິ ໂສ ໂມຆປຸຣິໂສ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ປາຕຸກຣິສ຺ສຕິ.

‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ສຕ຺ຖາໂຣ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ເອກຈ຺ໂຈ ສຕ຺ຖາ ອປຣິສຸທ຺ຘສີໂລ ສມາໂນ ‘ປຣິສຸທ຺ຘສີໂລມ຺ຫີ’ຕິ ປຏິຊານາຕິ ‘ປຣິສຸທ຺ຘໍ ເມ ສີລໍ ປຣິໂຍທາຕໍ ອສໍກິລິຏ຺ຐ’ນ຺ຕິ. ຕເມນໍ ສາວກາ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ – ‘ອຍໍ ໂຂ ຠວໍ ສຕ຺ຖາ ອປຣິສຸທ຺ຘສີໂລ ສມາໂນ ປຣິສຸທ຺ຘສີໂລມ຺ຫີ’ຕິ ປຏິຊານາຕິ ‘ປຣິສຸທ຺ຘໍ ເມ ສີລໍ ປຣິໂຍທາຕໍ ອສໍກິລິຏ຺ຐ’ນ຺ຕິ. ມຍຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ຄິຫີນໍ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາມ, ນາສ຺ສສ຺ສ ມນາປໍ. ຍໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ອມນາປໍ, ກຖໍ ນໍ [ກຖໍ ນຸ ຕໍ (ສີ.), ກຖໍ ນຸ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.), ກຖໍ ຕໍ (ກຕ຺ຖຈິ)] ມຍໍ ເຕນ ສມຸທາຈເຣຍ຺ຍາມ – ‘ສມ຺ມນ຺ນຕິ ໂຂ ປນ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣນ; ຍໍ ຕຸໂມ ກຣິສ຺ສຕິ ຕຸໂມວ ເຕນ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເອວຣູປໍ ໂຂ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ສຕ຺ຖາຣໍ ສາວກາ ສີລໂຕ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ; ເອວຣູໂປ ຈ ປນ ສຕ຺ຖາ ສາວເກຫິ ສີລໂຕ ຣກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈາສີສຕິ [ປຈ຺ຈາສິໍສຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)].

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສຕ຺ຖາ ອປຣິສຸທ຺ຘາຊີໂວ ສມາໂນ ‘ປຣິສຸທ຺ຘາຊີໂວມ຺ຫີ’ຕິ ປຏິຊານາຕິ ‘ປຣິສຸທ຺ໂຘ ເມ ອາຊີໂວ ປຣິໂຍທາໂຕ ອສໍກິລິຏ຺ໂຐ’ຕິ. ຕເມນໍ ສາວກາ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ – ‘ອຍໍ ໂຂ ຠວໍ ສຕ຺ຖາ ອປຣິສຸທ຺ຘາຊີໂວ ສມາໂນ ປຣິສຸທ຺ຘາຊີໂວມ຺ຫີ’ຕິ ປຏິຊານາຕິ ‘ປຣິສຸທ຺ໂຘ ເມ ອາຊີໂວ ປຣິໂຍທາໂຕ ອສໍກິລິຏ຺ໂຐ’ຕິ. ມຍຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ຄິຫີນໍ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາມ, ນາສ຺ສສ຺ສ ມນາປໍ. ຍໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ອມນາປໍ, ກຖໍ ນໍ ມຍໍ ເຕນ ສມຸທາຈເຣຍ຺ຍາມ – ‘ສມ຺ມນ຺ນຕິ ໂຂ ປນ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣນ; ຍໍ ຕຸໂມ ກຣິສ຺ສຕິ ຕຸໂມວ ເຕນ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເອວຣູປໍ ໂຂ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ສຕ຺ຖາຣໍ ສາວກາ ອາຊີວໂຕ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ; ເອວຣູໂປ ຈ ປນ ສຕ຺ຖາ ສາວເກຫິ ອາຊີວໂຕ ຣກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈາສີສຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສຕ຺ຖາ ອປຣິສຸທ຺ຘຘມ຺ມເທສໂນ ສມາໂນ ‘ປຣິສຸທ຺ຘຘມ຺ມເທສໂນມ຺ຫີ’ຕິ ປຏິຊານາຕິ ‘ປຣິສຸທ຺ຘາ ເມ ຘມ຺ມເທສນາ ປຣິໂຍທາຕາ ອສໍກິລິຏ຺ຐາ’ຕິ. ຕເມນໍ ສາວກາ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ – ‘ອຍໍ ໂຂ ຠວໍ ສຕ຺ຖາ ອປຣິສຸທ຺ຘຘມ຺ມເທສໂນ ສມາໂນ ປຣິສຸທ຺ຘຘມ຺ມເທສໂນມ຺ຫີ’ຕິ ປຏິຊານາຕິ ‘ປຣິສຸທ຺ຘາ ເມ ຘມ຺ມເທສນາ ປຣິໂຍທາຕາ ອສໍກິລິຏ຺ຐາ’ຕິ. ມຍຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ຄິຫີນໍ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາມ, ນາສ຺ສສ຺ສ ມນາປໍ. ຍໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ອມນາປໍ, ກຖໍ ນໍ ມຍໍ ເຕນ ສມຸທາຈເຣຍ຺ຍາມ – ‘ສມ຺ມນ຺ນຕິ ໂຂ ປນ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣນ; ຍໍ ຕຸໂມ ກຣິສ຺ສຕິ ຕຸໂມວ ເຕນ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເອວຣູປໍ ໂຂ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ສຕ຺ຖາຣໍ ສາວກາ ຘມ຺ມເທສນໂຕ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ; ເອວຣູໂປ ຈ ປນ ສຕ຺ຖາ ສາວເກຫິ ຘມ຺ມເທສນໂຕ ຣກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈາສີສຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສຕ຺ຖາ ອປຣິສຸທ຺ຘເວຍ຺ຍາກຣໂຓ ສມາໂນ ‘ປຣິສຸທ຺ຘເວຍ຺ຍາກຣໂຓມ຺ຫີ’ຕິ ປຏິຊານາຕິ ‘ປຣິສຸທ຺ຘໍ ເມ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ປຣິໂຍທາຕໍ ອສໍກິລິຏ຺ຐ’ນ຺ຕິ. ຕເມນໍ ສາວກາ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ – ‘ອຍໍ ໂຂ ຠວໍ ສຕ຺ຖາ ອປຣິສຸທ຺ຘເວຍ຺ຍາກຣໂຓ ສມາໂນ ປຣິສຸທ຺ຘເວຍ຺ຍາກຣໂຓມ຺ຫີ’ຕິ ປຏິຊານາຕິ ‘ປຣິສຸທ຺ຘໍ ເມ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ປຣິໂຍທາຕໍ ອສໍກິລິຏ຺ຐ’ນ຺ຕິ. ມຍຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ຄິຫີນໍ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາມ, ນາສ຺ສສ຺ສ ມນາປໍ. ຍໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ອມນາປໍ, ກຖໍ ນໍ ມຍໍ ເຕນ ສມຸທາຈເຣຍ຺ຍາມ – ‘ສມ຺ມນ຺ນຕິ ໂຂ ປນ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣນ; ຍໍ ຕຸໂມ ກຣິສ຺ສຕິ ຕຸໂມວ ເຕນ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເອວຣູປໍ ໂຂ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ສຕ຺ຖາຣໍ ສາວກາ ເວຍ຺ຍາກຣຓໂຕ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ; ເອວຣູໂປ ຈ ປນ ສຕ຺ຖາ ສາວເກຫິ ເວຍ຺ຍາກຣຓໂຕ ຣກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈາສີສຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສຕ຺ຖາ ອປຣິສຸທ຺ຘຎາຓທສ຺ສໂນ ສມາໂນ ‘ປຣິສຸທ຺ຘຎາຓທສ຺ສໂນມ຺ຫີ’ຕິ ປຏິຊານາຕິ ‘ປຣິສຸທ຺ຘໍ ເມ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຣິໂຍທາຕໍ ອສໍກິລິຏ຺ຐ’ນ຺ຕິ. ຕເມນໍ ສາວກາ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ – ‘ອຍໍ ໂຂ ຠວໍ ສຕ຺ຖາ ອປຣິສຸທ຺ຘຎາຓທສ຺ສໂນ ສມາໂນ ປຣິສຸທ຺ຘຎາຓທສ຺ສໂນມ຺ຫີ’ຕິ ປຏິຊານາຕິ ‘ປຣິສຸທ຺ຘໍ ເມ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຣິໂຍທາຕໍ ອສໍກິລິຏ຺ຐ’ນ຺ຕິ. ມຍຎ຺ເຈວ ໂຂ ປນ ຄິຫີນໍ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາມ, ນາສ຺ສສ຺ສ ມນາປໍ. ຍໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ອມນາປໍ, ກຖໍ ນໍ ມຍໍ ເຕນ ສມຸທາຈເຣຍ຺ຍາມ – ‘ສມ຺ມນ຺ນຕິ ໂຂ ປນ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣນ; ຍໍ ຕຸໂມ ກຣິສ຺ສຕິ ຕຸໂມວ ເຕນ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເອວຣູປໍ ໂຂ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ສຕ຺ຖາຣໍ ສາວກາ ຎາຓທສ຺ສນໂຕ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ; ເອວຣູໂປ ຈ ປນ ສຕ຺ຖາ ສາວເກຫິ ຎາຓທສ຺ສນໂຕ ຣກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈາສີສຕິ. ອິເມ ໂຂ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ປຎ຺ຈ ສຕ຺ຖາໂຣ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ອຫໍ ໂຂ ປນ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ປຣິສຸທ຺ຘສີໂລ ສມາໂນ ‘ປຣິສຸທ຺ຘສີໂລມ຺ຫີ’ຕິ ປຏິຊານາມິ ‘ປຣິສຸທ຺ຘໍ ເມ ສີລໍ ປຣິໂຍທາຕໍ ອສໍກິລິຏ຺ຐ’ນ຺ຕິ. ນ ຈ ມໍ ສາວກາ ສີລໂຕ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ນ ຈາຫໍ ສາວເກຫິ ສີລໂຕ ຣກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈາສີສາມິ. ປຣິສຸທ຺ຘາຊີໂວ ສມາໂນ ‘ປຣິສຸທ຺ຘາຊີໂວມ຺ຫີ’ຕິ ປຏິຊານາມິ ‘ປຣິສຸທ຺ໂຘ ເມ ອາຊີໂວ ປຣິໂຍທາໂຕ ອສໍກິລິຏ຺ໂຐ’ຕິ. ນ ຈ ມໍ ສາວກາ ອາຊີວໂຕ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ນ ຈາຫໍ ສາວເກຫິ ອາຊີວໂຕ ຣກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈາສີສາມິ. ປຣິສຸທ຺ຘຘມ຺ມເທສໂນ ສມາໂນ ‘ປຣິສຸທ຺ຘຘມ຺ມເທສໂນມ຺ຫີ’ຕິ ປຏິຊານາມິ ‘ປຣິສຸທ຺ຘາ ເມ ຘມ຺ມເທສນາ ປຣິໂຍທາຕາ ອສໍກິລິຏ຺ຐາ’ຕິ. ນ ຈ ມໍ ສາວກາ ຘມ຺ມເທສນໂຕ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ນ ຈາຫໍ ສາວເກຫິ ຘມ຺ມເທສນໂຕ ຣກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈາສີສາມິ. ປຣິສຸທ຺ຘເວຍ຺ຍາກຣໂຓ ສມາໂນ ‘ປຣິສຸທ຺ຘເວຍ຺ຍາກຣໂຓມ຺ຫີ’ຕິ ປຏິຊານາມິ ‘ປຣິສຸທ຺ຘໍ ເມ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ປຣິໂຍທາຕໍ ອສໍກິລິຏ຺ຐ’ນ຺ຕິ. ນ ຈ ມໍ ສາວກາ ເວຍ຺ຍາກຣຓໂຕ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ນ ຈາຫໍ ສາວເກຫິ ເວຍ຺ຍາກຣຓໂຕ ຣກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈາສີສາມິ. ປຣິສຸທ຺ຘຎາຓທສ຺ສໂນ ສມາໂນ ‘ປຣິສຸທ຺ຘຎາຓທສ຺ສໂນມ຺ຫີ’ຕິ ປຏິຊານາມິ ‘ປຣິສຸທ຺ຘໍ ເມ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຣິໂຍທາຕໍ ອສໍກິລິຏ຺ຐ’ນ຺ຕິ. ນ ຈ ມໍ ສາວກາ ຎາຓທສ຺ສນໂຕ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ນ ຈາຫໍ ສາວເກຫິ ຎາຓທສ຺ສນໂຕ ຣກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈາສີສາມີ’’ຕິ. ທສມໍ.

ກກຸຘວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ທ຺ເວ ສມ຺ປທາ ພ຺ຍາກຣຓໍ, ຜາສຸ ອກຸປ຺ປປຎ຺ຈມໍ;

ສຸຕໍ ກຖາ ອາຣຎ຺ຎໂກ, ສີໂຫ ຈ ກກຸໂຘ ທສາຕິ.

ທຸຕິຍປຓ຺ຓາສກໍ ສມຕ຺ຕໍ.

໓. ຕຕິຍປຓ຺ຓາສກໍ

(໑໑) ໑. ຜາສຸວິຫາຣວຄ຺ໂຄ

໑. ສາຣຊ຺ຊສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໑. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ເສຂເວສາຣຊ຺ຊກຣຓາ ຘມ຺ມາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສີລວາ ໂຫຕິ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ, ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ.

‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສທ຺ຘສ຺ສ ສາຣຊ຺ຊໍ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘສ຺ສ ຕໍ ສາຣຊ຺ຊໍ ນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາຍໍ ຘມ຺ໂມ ເສຂເວສາຣຊ຺ຊກຣໂຓ.

‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ສາຣຊ຺ຊໍ ໂຫຕິ, ສີລວໂຕ ຕໍ ສາຣຊ຺ຊໍ ນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາຍໍ ຘມ຺ໂມ ເສຂເວສາຣຊ຺ຊກຣໂຓ.

‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປ຺ປສ຺ສຸຕສ຺ສ ສາຣຊ຺ຊໍ ໂຫຕິ, ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ຕໍ ສາຣຊ຺ຊໍ ນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາຍໍ ຘມ຺ໂມ ເສຂເວສາຣຊ຺ຊກຣໂຓ.

‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸສີຕສ຺ສ ສາຣຊ຺ຊໍ ໂຫຕິ, ອາຣທ຺ຘວີຣິຍສ຺ສ ຕໍ ສາຣຊ຺ຊໍ ນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາຍໍ ຘມ຺ໂມ ເສຂເວສາຣຊ຺ຊກຣໂຓ.

‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸປ຺ປຎ຺ຎສ຺ສ ສາຣຊ຺ຊໍ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎວໂຕ ຕໍ ສາຣຊ຺ຊໍ ນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາຍໍ ຘມ຺ໂມ ເສຂເວສາຣຊ຺ຊກຣໂຓ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ເສຂເວສາຣຊ຺ຊກຣຓາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ອຸສ຺ສງ຺ກິຕສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໒. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຸສ຺ສງ຺ກິຕປຣິສງ຺ກິໂຕ ໂຫຕິ ປາປຠິກ຺ຂູຕິ ອປິ ອກຸປ຺ປຘມ຺ໂມປິ [ອປິ ອກຸປ຺ປຘມ຺ໂມ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)].

ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເວສິຍາໂຄຈໂຣ ວາ ໂຫຕິ, ວິຘວາໂຄຈໂຣ ວາ ໂຫຕິ, ຖຸລ຺ລກຸມາຣິກາໂຄຈໂຣ ວາ ໂຫຕິ, ປຓ຺ຑກໂຄຈໂຣ ວາ ໂຫຕິ, ຠິກ຺ຂຸນີໂຄຈໂຣ ວາ ໂຫຕິ.

‘‘ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຸສ຺ສງ຺ກິຕປຣິສງ຺ກິໂຕ ໂຫຕິ ປາປຠິກ຺ຂູຕິ ອປິ ອກຸປ຺ປຘມ຺ໂມປີ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ມຫາໂຈຣສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໓. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມຫາໂຈໂຣ ສນ຺ຘິມ຺ປິ ຉິນ຺ທຕິ, ນິລ຺ໂລປມ຺ປິ ຫຣຕິ, ເອກາຄາຣິກມ຺ປິ ກໂຣຕິ, ປຣິປນ຺ເຖປິ ຕິຏ຺ຐຕິ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາໂຈໂຣ ວິສມນິສ຺ສິໂຕ ຈ ໂຫຕິ, ຄຫນນິສ຺ສິໂຕ ຈ, ພລວນິສ຺ສິໂຕ ຈ, ໂຠຄຈາຄີ ຈ, ເອກຈາຣີ ຈ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາໂຈໂຣ ວິສມນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາໂຈໂຣ ນທີວິທຸຄ຺ຄໍ ວາ ນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ ປພ຺ພຕວິສມໍ ວາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາໂຈໂຣ ວິສມນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາໂຈໂຣ ຄຫນນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາໂຈໂຣ ຕິຓຄຫນໍ ວາ ນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ ຣຸກ຺ຂຄຫນໍ ວາ ໂຣຘໍ [ເຄຘໍ (ສີ.) ອ. ນິ. ໓.໕໑] ວາ ມຫາວນສຓ຺ຑໍ ວາ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາໂຈໂຣ ຄຫນນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາໂຈໂຣ ພລວນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາໂຈໂຣ ຣາຊານໍ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕານໍ ວາ ນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ສເຈ ມໍ ໂກຈິ ກິຎ຺ຈິ ວກ຺ຂຕິ, ອິເມ ເມ ຣາຊາໂນ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕາ ວາ ປຣິໂຍຘາຍ ອຕ຺ຖໍ ຠຓິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ສເຈ ນໍ ໂກຈິ ກິຎ຺ຈິ ອາຫ, ຕ຺ຍສ຺ສ ຣາຊາໂນ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕາ ວາ ປຣິໂຍຘາຍ ອຕ຺ຖໍ ຠຓນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາໂຈໂຣ ພລວນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາໂຈໂຣ ໂຠຄຈາຄີ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາໂຈໂຣ ອຑ຺ໂຒ ໂຫຕິ ມຫທ຺ຘໂນ ມຫາໂຠໂຄ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ສເຈ ມໍ ໂກຈິ ກິຎ຺ຈິ ວກ຺ຂຕິ, ອິໂຕ ໂຠເຄນ ປຏິສນ຺ຖຣິສ຺ສາມີ’ຕິ. ສເຈ ນໍ ໂກຈິ ກິຎ຺ຈິ ອາຫ, ຕໂຕ ໂຠເຄນ ປຏິສນ຺ຖຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາໂຈໂຣ ໂຠຄຈາຄີ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາໂຈໂຣ ເອກຈາຣີ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາໂຈໂຣ ເອກໂກວ ຄຫຓານິ [ນິຄ຺ຄຫຓານິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ‘ມາ ເມ ຄຸຍ຺ຫມນ຺ຕາ ພຫິທ຺ຘາ ສມ຺ເຠທໍ ອຄມໍສູ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາໂຈໂຣ ເອກຈາຣີ ໂຫຕິ.

‘‘ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມຫາໂຈໂຣ ສນ຺ຘິມ຺ປິ ຉິນ຺ທຕິ ນິລ຺ໂລປມ຺ປິ ຫຣຕິ ເອກາຄາຣິກມ຺ປິ ກໂຣຕິ ປຣິປນ຺ເຖປິ ຕິຏ຺ຐຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປາປຠິກ຺ຂຸ ຂຕໍ ອຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ສາວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ສານຸວຊ຺ໂຊ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ວິສມນິສ຺ສິໂຕ ຈ ໂຫຕິ, ຄຫນນິສ຺ສິໂຕ ຈ, ພລວນິສ຺ສິໂຕ ຈ, ໂຠຄຈາຄີ ຈ, ເອກຈາຣີ ຈ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ວິສມນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ວິສເມນ ກາຍກມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ວິສເມນ ວຈີກມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ວິສເມນ ມໂນກມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ວິສມນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ຄຫນນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ ອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ຄຫນນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ພລວນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ຣາຊານໍ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕານໍ ວາ ນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ສເຈ ມໍ ໂກຈິ ກິຎ຺ຈິ ວກ຺ຂຕິ, ອິເມ ເມ ຣາຊາໂນ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕາ ວາ ປຣິໂຍຘາຍ ອຕ຺ຖໍ ຠຓິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ສເຈ ນໍ ໂກຈິ ກິຎ຺ຈິ ອາຫ, ຕ຺ຍສ຺ສ ຣາຊາໂນ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕາ ວາ ປຣິໂຍຘາຍ ອຕ຺ຖໍ ຠຓນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ພລວນິສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ໂຠຄຈາຄີ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ລາຠີ ໂຫຕິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ສເຈ ມໍ ໂກຈິ ກິຎ຺ຈິ ວກ຺ຂຕິ, ອິໂຕ ລາເຠນ ປຏິສນ຺ຖຣິສ຺ສາມີ’ຕິ. ສເຈ ນໍ ໂກຈິ ກິຎ຺ຈິ ອາຫ, ຕໂຕ ລາເຠນ ປຏິສນ຺ຖຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ໂຠຄຈາຄີ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ເອກຈາຣີ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ເອກໂກວ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມສຸ ຊນປເທສຸ ນິວາສໍ ກປ຺ເປຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ກຸລານິ ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ ລາຠໍ ລຠຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປຠິກ຺ຂຸ ເອກຈາຣີ ໂຫຕິ.

‘‘ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປາປຠິກ຺ຂຸ ຂຕໍ ອຸປຫຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ, ສາວຊ຺ໂຊ ຈ ໂຫຕິ ສານຸວຊ຺ໂຊ ວິຎ຺ຎູນໍ, ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕີ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ສມຓສຸຂຸມາລສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໔. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສມເຓສຸ ສມຓສຸຂຸມາໂລ ໂຫຕິ.

‘‘ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍາຈິໂຕວ ພຫຸລໍ ຈີວຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ອປ຺ປໍ ອຍາຈິໂຕ; ຍາຈິໂຕວ ພຫຸລໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ອປ຺ປໍ ອຍາຈິໂຕ; ຍາຈິໂຕວ ພຫຸລໍ ເສນາສນໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ອປ຺ປໍ ອຍາຈິໂຕ; ຍາຈິໂຕວ ພຫຸລໍ ຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ອປ຺ປໍ ອຍາຈິໂຕ. ເຍຫິ ໂຂ ປນ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຫຣຕິ, ຕ຺ຍສ຺ສ [ຕ຺ຍາສ຺ສ (ກ.) ອ. ນິ. ໔.໘໗] ມນາເປເນວ ພຫຸລໍ ກາຍກມ຺ເມນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ອປ຺ປໍ ອມນາເປນ; ມນາເປເນວ ພຫຸລໍ ວຈີກມ຺ເມນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ອປ຺ປໍ ອມນາເປນ; ມນາເປເນວ ພຫຸລໍ ມໂນກມ຺ເມນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ອປ຺ປໍ ອມນາເປນ; ມນາປໍເຍວ ອຸປຫາຣໍ ອຸປຫຣນ຺ຕິ, ອປ຺ປໍ ອມນາປໍ. ຍານິ ໂຂ ປນ ຕານິ ເວທຍິຕານິ ປິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານິ ວາ ເສມ຺ຫສມຸຏ຺ຐານານິ ວາ ວາຕສມຸຏ຺ຐານານິ ວາ ສນ຺ນິປາຕິການິ ວາ ອຸຕຸປຣິຓາມຊານິ ວາ ວິສມປຣິຫາຣຊານິ ວາ ໂອປກ຺ກມິການິ ວາ ກມ຺ມວິປາກຊານິ ວາ, ຕານິສ຺ສ ນ ພຫຸເທວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອປ຺ປາພາໂຘ ໂຫຕິ, ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສມເຓສຸ ສມຓສຸຂຸມາໂລ ໂຫຕິ.

‘‘ຍຎ຺ຫິ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ສມເຓສຸ ສມຓສຸຂຸມາໂລ’ຕິ, ມເມວ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາ [ມເມວ ຕໍ ສມ຺ມາ (?)] ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ສມເຓສຸ ສມຓສຸຂຸມາໂລ’ຕິ. ອຫຎ຺ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາຈິໂຕວ ພຫຸລໍ ຈີວຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊາມິ, ອປ຺ປໍ ອຍາຈິໂຕ; ຍາຈິໂຕວ ພຫຸລໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊາມິ, ອປ຺ປໍ ອຍາຈິໂຕ; ຍາຈິໂຕວ ພຫຸລໍ ເສນາສນໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊາມິ, ອປ຺ປໍ ອຍາຈິໂຕ; ຍາຈິໂຕວ ພຫຸລໍ ຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊາມິ, ອປ຺ປໍ ອຍາຈິໂຕ. ເຍຫິ ໂຂ ປນ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຫຣາມິ, ເຕ ມໍ ມນາເປເນວ ພຫຸລໍ ກາຍກມ຺ເມນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ອປ຺ປໍ ອມນາເປນ; ມນາເປເນວ ພຫຸລໍ ວຈີກມ຺ເມນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ອປ຺ປໍ ອມນາເປນ; ມນາເປເນວ ພຫຸລໍ ມໂນກມ຺ເມນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ອປ຺ປໍ ອມນາເປນ; ມນາປໍເຍວ ອຸປຫາຣໍ ອຸປຫຣນ຺ຕິ, ອປ຺ປໍ ອມນາປໍ. ຍານິ ໂຂ ປນ ຕານິ ເວທຍິຕານິ – ປິຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານານິ ວາ ເສມ຺ຫສມຸຏ຺ຐານານິ ວາ ວາຕສມຸຏ຺ຐານານິ ວາ ສນ຺ນິປາຕິການິ ວາ ອຸຕຸປຣິຓາມຊານິ ວາ ວິສມປຣິຫາຣຊານິ ວາ ໂອປກ຺ກມິການິ ວາ ກມ຺ມວິປາກຊານິ ວາ – ຕານິ ເມ ນ ພຫຸເທວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອປ຺ປາພາໂຘຫມສ຺ມິ, ຈຕຸນ຺ນໍ ໂຂ ປນສ຺ມິ [ຈຕຸນ຺ນໍ ໂຂ ປນ (ສີ.), ຈຕຸນ຺ນໍ (ສ຺ຍາ. ປີ.)] ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ [ນິກາມລາຠີ ໂຫມິ (ສີ. ກ.)] ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ອາສວານໍ ຂຍາ…ເປ… ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມິ.

‘‘ຍຎ຺ຫິ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ສມເຓສຸ ສມຓສຸຂຸມາໂລ’ຕິ, ມເມວ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ສມເຓສຸ ສມຓສຸຂຸມາໂລ’’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ຜາສຸວິຫາຣສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໕. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຜາສຸວິຫາຣາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ, ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ…ເປ… ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ. ຍານິ ຕານິ ສີລານິ ອຂຓ຺ຑານິ ອຈ຺ຉິທ຺ທານິ ອສພລານິ ອກມ຺ມາສານິ ຠຸຊິສ຺ສານິ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖານິ ອປຣາມຏ຺ຐານິ ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິການິ, ຕຖາຣູເປຫິ ສີເລຫິ ສີລສາມຎ຺ຎຄໂຕ ວິຫຣຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ. ຍາຍໍ ທິຏ຺ຐິ ອຣິຍາ ນິຍ຺ຍານິກາ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍ, ຕຖາຣູປາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ທິຏ຺ຐິສາມຎ຺ຎຄໂຕ ວິຫຣຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຜາສຸວິຫາຣາ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ອານນ຺ທສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໖. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສມ຺ພິຍໍ ວິຫຣຕິ ໂຆສິຕາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ເຆ [ຠິກ຺ຂຸໍສໍໂຆ (ສ຺ຍາ. ປີ.)] ວິຫຣນ຺ໂຕ ຜາສຸໍ ວິຫເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕນາ [ອຕ຺ຕນາ ຈ (ປີ. ກ.)] ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ [ໂນ ຈ (ກ.)] ປຣໍ ອຘິສີເລ ສມ຺ປວຕ຺ຕາ [ສມ຺ປວຕ຺ຕາ ໂຫຕິ (ກ.)]; ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຜາສຸໍ ວິຫເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ສິຍາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ໂຎປິ ປຣິຍາໂຍ ຍຖາ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຜາສຸໍ ວິຫເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ສິຍາ, ອານນ຺ທ [ອານນ຺ທາຕິ ຠຄວາ ອາໂວຈ (ສ຺ຍາ. ປີ.)]! ຍໂຕ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕນາ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ອຘິສີເລ ສມ຺ປວຕ຺ຕາ; ອຕ຺ຕານຸເປກ຺ຂີ ຈ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣານຸເປກ຺ຂີ; ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຜາສຸໍ ວິຫເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ສິຍາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ໂຎປິ ປຣິຍາໂຍ ຍຖາ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຜາສຸໍ ວິຫເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ສິຍາ, ອານນ຺ທ! ຍໂຕ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕນາ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ອຘິສີເລ ສມ຺ປວຕ຺ຕາ; ອຕ຺ຕານຸເປກ຺ຂີ ຈ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣານຸເປກ຺ຂີ; ອປຎ຺ຎາໂຕ ຈ ໂຫຕິ, ເຕນ ຈ ອປຎ຺ຎາຕເກນ ໂນ ປຣິຕສ຺ສຕິ; ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຜາສຸໍ ວິຫເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ສິຍາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ໂຎປິ ປຣິຍາໂຍ ຍຖາ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຜາສຸໍ ວິຫເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ສິຍາ, ອານນ຺ທ! ຍໂຕ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕນາ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ອຘິສີເລ ສມ຺ປວຕ຺ຕາ; ອຕ຺ຕານຸເປກ຺ຂີ ຈ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣານຸເປກ຺ຂີ; ອປຎ຺ຎາໂຕ ຈ ໂຫຕິ, ເຕນ ຈ ອປຎ຺ຎາຕເກນ ໂນ ປຣິຕສ຺ສຕິ; ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ [ຈຕຸນ຺ນໍ (ປີ. ກ.)] ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ; ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຜາສຸໍ ວິຫເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ສິຍາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ໂຎປິ ປຣິຍາໂຍ ຍຖາ ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຜາສຸໍ ວິຫເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ສິຍາ, ອານນ຺ທ! ຍໂຕ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕນາ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ອຘິສີເລ ສມ຺ປວຕ຺ຕາ; ອຕ຺ຕານຸເປກ຺ຂີ ຈ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣານຸເປກ຺ຂີ; ອປຎ຺ຎາໂຕ ຈ ໂຫຕິ, ເຕນ ຈ ອປຎ຺ຎາຕເກນ ໂນ ປຣິຕສ຺ສຕິ; ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ; ອາສວານຎ຺ຈ [ອາສວານໍ (ສີ. ປີ. ກ.)] ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ເຆ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຜາສຸໍ ວິຫເຣຍ຺ຍ.

‘‘ອິມມ຺ຫາ ຈາຫໍ, ອານນ຺ທ, ຜາສຸວິຫາຣາ ອຎ຺ໂຎ ຜາສຸວິຫາໂຣ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ວາ ປຓີຕຕໂຣ ວາ ນຕ຺ຖີຕິ ວທາມີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ສີລສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໗. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ.

‘‘ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ອເສຂສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໘. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ.

‘‘ກຕເມຫິ, ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອເສເຂນ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອເສເຂນ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອເສເຂນ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອເສເຂນ ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອເສເຂນ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ຈາຕຸທ຺ທິສສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໙. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຈາຕຸທ຺ທິໂສ ໂຫຕິ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ; ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ສຸຕຘໂຣ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ, ເຍ ເຕ ຘມ຺ມາ ອາທິກລ຺ຍາຓາ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓາ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓາ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຠິວທນ຺ຕິ, ຕຖາຣູປາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ໂຫນ຺ຕິ ຘາຕາ ວຈສາ ປຣິຈິຕາ ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ; ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອິຕຣີຕຣຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣນ; ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ; ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິເມຫິ, ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຈາຕຸທ຺ທິໂສ ໂຫຕີ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ອຣຎ຺ຎສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໐. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວິຕຸໍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ…ເປ… ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ; ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ; ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວິຫຣຕິ ຖາມວາ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ; ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ; ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ທສມໍ.

ຜາສຸວິຫາຣວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ສາຣຊ຺ຊໍ ສງ຺ກິໂຕ ໂຈໂຣ, ສຸຂຸມາລໍ ຜາສຸ ປຎ຺ຈມໍ;

ອານນ຺ທ ສີລາເສຂາ ຈ, ຈາຕຸທ຺ທິໂສ ອຣຎ຺ເຎນ ຈາຕິ.

(໑໒) ໒. ອນ຺ຘກວິນ຺ທວຄ຺ໂຄ

໑. ກຸລູປກສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໑. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ກຸລູປໂກ ຠິກ຺ຂຸ ກຸເລສຸ ອປ຺ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ອມນາໂປ ຈ ອຄຣຸ ຈ ອຠາວນີໂຍ ຈ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອສນ຺ຖວວິສ຺ສາສີ [ອສນ຺ຖຸຕວິສ຺ສາສີ (ສີ.), ອສນ຺ຘວວິສ຺ສາສີ (ກ.)] ຈ ໂຫຕິ, ອນິສ຺ສຣວິກປ຺ປີ ຈ, ວິສ຺ສຏ຺ຐຸປເສວີ [ວິຍຕ຺ຖຸປເສວີ (ສີ.), ພ຺ຍຕ຺ຖຸປເສວີ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ວ຺ຍຕ຺ຕູປເສວີ (ປີ.)] ຈ, ອຸປກຓ຺ຓກຊປ຺ປີ ຈ, ອຕິຍາຈນໂກ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ກຸລູປໂກ ຠິກ຺ຂຸ ກຸເລສຸ ອປ຺ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ອມນາໂປ ຈ ອຄຣຸ ຈ ອຠາວນີໂຍ ຈ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ກຸລູປໂກ ຠິກ຺ຂຸ ກຸເລສຸ ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ນ ອສນ຺ຖວວິສ຺ສາສີ ຈ ໂຫຕິ, ນ ອນິສ຺ສຣວິກປ຺ປີ ຈ, ນ ວິສ຺ສຏ຺ຐຸປເສວີ ຈ, ນ ອຸປກຓ຺ຓກຊປ຺ປີ ຈ, ນ ອຕິຍາຈນໂກ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ກຸລູປໂກ ຠິກ຺ຂຸ ກຸເລສຸ ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈາ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ປຈ຺ຉາສມຓສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໒. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຈ຺ຉາສມໂຓ ນ ອາທາຕພ຺ໂພ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອຕິທູເຣ ວາ ຄຈ຺ຉຕິ ອຈ຺ຈາສນ຺ເນ ວາ, ນ ປຕ຺ຕປຣິຍາປນ຺ນໍ ຄຓ຺ຫຕິ, ອາປຕ຺ຕິສາມນ຺ຕາ ຠຓມານໍ ນ ນິວາເຣຕິ, ຠຓມານສ຺ສ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ກຖໍ ໂອປາເຕຕິ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ ຊໂຬ ເອຬມູໂຄ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຈ຺ຉາສມໂຓ ນ ອາທາຕພ຺ໂພ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຈ຺ຉາສມໂຓ ອາທາຕພ຺ໂພ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ນາຕິທູເຣ ຄຈ຺ຉຕິ ນ ອຈ຺ຈາສນ຺ເນ, ປຕ຺ຕປຣິຍາປນ຺ນໍ ຄຓ຺ຫຕິ, ອາປຕ຺ຕິສາມນ຺ຕາ ຠຓມານໍ ນິວາເຣຕິ, ຠຓມານສ຺ສ ນ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ກຖໍ ໂອປາເຕຕິ, ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ ອຊໂຬ ອເນຬມູໂຄ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຈ຺ຉາສມໂຓ ອາທາຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ສມ຺ມາສມາຘິສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໓. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຠພ຺ໂພ ສມ຺ມາສມາຘິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸໍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ ຣູປານໍ, ອກ຺ຂໂມ ສທ຺ທານໍ, ອກ຺ຂໂມ ຄນ຺ຘານໍ, ອກ຺ຂໂມ ຣສານໍ, ອກ຺ຂໂມ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພານໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຠພ຺ໂພ ສມ຺ມາສມາຘິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸໍ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠພ຺ໂພ ສມ຺ມາສມາຘິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸໍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຂໂມ ໂຫຕິ ຣູປານໍ, ຂໂມ ສທ຺ທານໍ, ຂໂມ ຄນ຺ຘານໍ, ຂໂມ ຣສານໍ, ຂໂມ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພານໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠພ຺ໂພ ສມ຺ມາສມາຘິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ອນ຺ຘກວິນ຺ທສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໔. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ມຄເຘສຸ ວິຫຣຕິ ອນ຺ຘກວິນ຺ເທ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ເຍ ເຕ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂູ ນວາ ອຈິຣປພ຺ພຊິຕາ ອຘຸນາຄຕາ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ, ເຕ ໂວ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂູ ປຎ຺ຈສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມາທເປຕພ຺ພາ [ສມາທາເປຕພ຺ພາ (?)] ນິເວເສຕພ຺ພາ ປຕິຏ຺ຐາເປຕພ຺ພາ. ກຕເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ? ‘ເອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ, ສີລວາ ໂຫຖ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸຕາ ວິຫຣຖ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ນາ ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວິໂນ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຖ ສິກ຺ຂາປເທສູ’ຕິ – ອິຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວເຣ ສມາທເປຕພ຺ພາ ນິເວເສຕພ຺ພາ ປຕິຏ຺ຐາເປຕພ຺ພາ.

‘‘‘ເອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣາ ວິຫຣຖ ອາຣກ຺ຂສຕິໂນ ນິປກ຺ກສຕິໂນ [ນິປກສຕິໂນ (ສີ. ສ຺ຍາ.), ເນປກ຺ກສຕິໂນ (?)], ສາຣກ຺ຂິຕມານສາ ສຕາຣກ຺ເຂນ ເຈຕສາ ສມນ຺ນາຄຕາ’ຕິ – ອິຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣ ສມາທເປຕພ຺ພາ ນິເວເສຕພ຺ພາ ປຕິຏ຺ຐາເປຕພ຺ພາ.

‘‘‘ເອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ, ອປ຺ປຠສ຺ສາ ໂຫຖ, ຠສ຺ເສ ປຣິຍນ຺ຕກາຣິໂນ’ຕິ – ອິຕິ ຠສ຺ສປຣິຍນ຺ເຕ ສມາທເປຕພ຺ພາ ນິເວເສຕພ຺ພາ ປຕິຏ຺ຐາເປຕພ຺ພາ.

‘‘‘ເອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ, ອາຣຎ຺ຎິກາ ໂຫຖ, ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ ປຏິເສວຖາ’ຕິ – ອິຕິ ກາຍວູປກາເສ ສມາທເປຕພ຺ພາ ນິເວເສຕພ຺ພາ ປຕິຏ຺ຐາເປຕພ຺ພາ.

‘‘‘ເອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ອາວຸໂສ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ໂຫຖ ສມ຺ມາທສ຺ສເນນ ສມນ຺ນາຄຕາ’ຕິ – ອິຕິ ສມ຺ມາທສ຺ສເນ ສມາທເປຕພ຺ພາ ນິເວເສຕພ຺ພາ ປຕິຏ຺ຐາເປຕພ຺ພາ. ເຍ ເຕ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂູ ນວາ ອຈິຣປພ຺ພຊິຕາ ອຘຸນາຄຕາ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ, ເຕ ໂວ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂູ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມາທເປຕພ຺ພາ ນິເວເສຕພ຺ພາ ປຕິຏ຺ຐາເປຕພ຺ພາ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ມຈ຺ຉຣິນີສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໕. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເອວໍ ນິຣເຍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອາວາສມຈ຺ຉຣິນີ ໂຫຕິ, ກຸລມຈ຺ຉຣິນີ ໂຫຕິ, ລາຠມຈ຺ຉຣິນີ ໂຫຕິ, ວຓ຺ຓມຈ຺ຉຣິນີ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມມຈ຺ຉຣິນີ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເອວໍ ນິຣເຍ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ນ ອາວາສມຈ຺ຉຣິນີ ໂຫຕິ, ນ ກຸລມຈ຺ຉຣິນີ ໂຫຕິ, ນ ລາຠມຈ຺ຉຣິນີ ໂຫຕິ, ນ ວຓ຺ຓມຈ຺ຉຣິນີ ໂຫຕິ, ນ ຘມ຺ມມຈ຺ຉຣິນີ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ວຓ຺ຓນາສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໖. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເອວໍ ນິຣເຍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອນນຸວິຈ຺ຈ ອປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ອວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ອນນຸວິຈ຺ຈ ອປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ອນນຸວິຈ຺ຈ ອປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ອປ຺ປສາທນີເຍ ຐາເນ ປສາທໍ ອຸປທໍເສຕິ, ອນນຸວິຈ຺ຈ ອປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ປສາທນີເຍ ຐາເນ ອປ຺ປສາທໍ ອຸປທໍເສຕິ, ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ວິນິປາເຕຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເອວໍ ນິຣເຍ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອນຸວິຈ຺ຈ ປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ອວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ອນຸວິຈ຺ຈ ປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ອນຸວິຈ຺ຈ ປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ອປ຺ປສາທນີເຍ ຐາເນ ອປ຺ປສາທໍ ອຸປທໍເສຕິ, ອນຸວິຈ຺ຈ ປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ປສາທນີເຍ ຐາເນ ປສາທໍ ອຸປທໍເສຕິ, ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ນ ວິນິປາເຕຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ອິສ຺ສຸກິນີສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໗. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເອວໍ ນິຣເຍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອນນຸວິຈ຺ຈ ອປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ອວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ອນນຸວິຈ຺ຈ ອປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ອິສ຺ສຸກິນີ ຈ ໂຫຕິ, ມຈ຺ຉຣິນີ ຈ, ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ [ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍຎ຺ຈ (ສ຺ຍາ.)] ວິນິປາເຕຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເອວໍ ນິຣເຍ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອນຸວິຈ຺ຈ ປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ອວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ອນຸວິຈ຺ຈ ປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ອນິສ຺ສຸກິນີ ຈ ໂຫຕິ, ອມຈ຺ຉຣິນີ ຈ, ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ນ ວິນິປາເຕຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໘. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເອວໍ ນິຣເຍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອນນຸວິຈ຺ຈ ອປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ອວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ອນນຸວິຈ຺ຈ ອປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ຈ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປາ ຈ, ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ວິນິປາເຕຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເອວໍ ນິຣເຍ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອນຸວິຈ຺ຈ ປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ອວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ອນຸວິຈ຺ຈ ປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ຈ, ໂຫຕິ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາ ຈ, ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ນ ວິນິປາເຕຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ມິຈ຺ຉາວາຈາສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໙. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເອວໍ ນິຣເຍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອນນຸວິຈ຺ຈ ອປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ອວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ອນນຸວິຈ຺ຈ ອປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ມິຈ຺ຉາວາຈາ ຈ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕາ ຈ, ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ວິນິປາເຕຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເອວໍ ນິຣເຍ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອນຸວິຈ຺ຈ ປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ອວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ອນຸວິຈ຺ຈ ປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ສມ຺ມາວາຈາ ຈ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕາ ຈ, ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ນ ວິນິປາເຕຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ມິຈ຺ຉາວາຍາມສຸຕ຺ຕໍ

໑໒໐. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເອວໍ ນິຣເຍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອນນຸວິຈ຺ຈ ອປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ອວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ອນນຸວິຈ຺ຈ ອປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ມິຈ຺ຉາວາຍາມາ ຈ ໂຫຕິ, ມິຈ຺ຉາສຕິນີ ຈ [ມິຈ຺ຉາສຕິ ຈ (ສ຺ຍາ.)], ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ວິນິປາເຕຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເອວໍ ນິຣເຍ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອນຸວິຈ຺ຈ ປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ອວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ອນຸວິຈ຺ຈ ປຣິໂຍຄາເຫຕ຺ວາ ວຓ຺ຓາຣຫສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ສມ຺ມາວາຍາມາ ຈ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາສຕິນີ ຈ, ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ນ ວິນິປາເຕຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ’’ຕິ. ທສມໍ.

ອນ຺ຘກວິນ຺ທວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ກຸລູປໂກ ປຈ຺ຉາສມໂຓ, ສມາຘິອນ຺ຘກວິນ຺ທໍ;

ມຈ຺ຉຣີ ວຓ຺ຓນາ ອິສ຺ສາ, ທິຏ຺ຐິວາຈາຍ ວາຍມາຕິ.

(໑໓) ໓. ຄິລານວຄ຺ໂຄ

໑. ຄິລານສຸຕ຺ຕໍ

໑໒໑. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນ ຄິລານສາລາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທຸພ຺ພລໍ ຄິລານກໍ; ທິສ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ –

‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ [ຍໍ ກິຎ຺ຈິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໍ ທຸພ຺ພລໍ [ຠິກ຺ຂເວ ທຸພ຺ພລໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຄິລານກໍ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ນ ວິຊຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ເສຕໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ – ‘ນຈິຣສ຺ເສວ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສຕີ’’’ຕິ.

‘‘ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອສຸຠານຸປສ຺ສີ ກາເຍ ວິຫຣຕິ, ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎີ, ສພ຺ພໂລເກ ອນຠິຣຕສຎ຺ຎີ [ສພ຺ພຕ຺ຖປິ ເອວເມວ ທິສ຺ສຕິ], ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ, ມຣຓສຎ຺ຎາ ໂຂ ປນສ຺ສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສູປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໍ ທຸພ຺ພລໍ ຄິລານກໍ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ນ ວິຊຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ເສຕໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ – ‘ນຈິຣສ຺ເສວ ອາສວານໍ ຂຍາ…ເປ… ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສຕີ’’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ສຕິສູປຏ຺ຐິຕສຸຕ຺ຕໍ

໑໒໒. ‘‘ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ ວາ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ ຠາເວຕິ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ ພຫຸລີກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຜລານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຜລໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ – ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອຎ຺ຎາ, ສຕິ ວາ ອຸປາທິເສເສ ອນາຄາມິຕາ.

‘‘ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ສຕິ ສູປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ ຘມ຺ມານໍ ອຸທຍຕ຺ຖຄາມິນິຍາ ປຎ຺ຎາຍ, ອສຸຠານຸປສ຺ສີ ກາເຍ ວິຫຣຕິ, ອາຫາເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎີ, ສພ຺ພໂລເກ ອນຠິຣຕສຎ຺ຎີ, ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສີ. ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ ວາ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ ຠາເວຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ ພຫຸລີກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຜລານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຜລໍ ປາຏິກງ຺ຂໍ – ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອຎ຺ຎາ, ສຕິ ວາ ອຸປາທິເສເສ ອນາຄາມິຕາ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ປຐມອຸປຏ຺ຐາກສຸຕ຺ຕໍ

໑໒໓. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຄິລາໂນ ທູປຏ຺ຐາໂກ [ທຸປຏ຺ຐາໂກ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ. ກ.) ມຫາວ. ໓໖໖] ໂຫຕິ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອສປ຺ປາຍກາຣີ ໂຫຕິ, ສປ຺ປາເຍ ມຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ເຠສຊ຺ຊໍ ນປ຺ປຏິເສວິຕາ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຖກາມສ຺ສ ຄິລານຸປຏ຺ຐາກສ຺ສ ນ ຍຖາຠູຕໍ ອາພາຘໍ ອາວິກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ ອຠິກ຺ກມນ຺ຕໍ ວາ ອຠິກ຺ກມຕີຕິ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕໍ ວາ ປຏິກ຺ກມຕີຕິ ຐິຕໍ ວາ ຐິໂຕຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສາຣີຣິການໍ ເວທນານໍ ທຸກ຺ຂານໍ ຕິພ຺ພານໍ [ຕິປ຺ປານໍ (ສີ.) ມຫາວ. ໓໖໖] ຂຣານໍ ກຏຸການໍ ອສາຕານໍ ອມນາປານໍ ປາຓຫຣານໍ ອນຘິວາສກຊາຕິໂກ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຄິລາໂນ ທູປຏ຺ຐາໂກ ໂຫຕິ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຄິລາໂນ ສູປຏ຺ຐາໂກ ໂຫຕິ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ສປ຺ປາຍກາຣີ ໂຫຕິ, ສປ຺ປາເຍ ມຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ, ເຠສຊ຺ຊໍ ປຏິເສວິຕາ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຖກາມສ຺ສ ຄິລານຸປຏ຺ຐາກສ຺ສ ຍຖາຠູຕໍ ອາພາຘໍ ອາວິກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ ອຠິກ຺ກມນ຺ຕໍ ວາ ອຠິກ຺ກມຕີຕິ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕໍ ວາ ປຏິກ຺ກມຕີຕິ ຐິຕໍ ວາ ຐິໂຕຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສາຣີຣິການໍ ເວທນານໍ ທຸກ຺ຂານໍ ຕິພ຺ພານໍ ຂຣານໍ ກຏຸການໍ ອສາຕານໍ ອມນາປານໍ ປາຓຫຣານໍ ອຘິວາສກຊາຕິໂກ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຄິລາໂນ ສູປຏ຺ຐາໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ທຸຕິຍອຸປຏ຺ຐາກສຸຕ຺ຕໍ

໑໒໔. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຄິລານຸປຏ຺ຐາໂກ ນາລໍ ຄິລານໍ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ນປ຺ປຏິພໂລ ໂຫຕິ ເຠສຊ຺ຊໍ ສໍວິຘາຕຸໍ; ສປ຺ປາຍາສປ຺ປາຍໍ ນ ຊານາຕິ, ອສປ຺ປາຍໍ ອຸປນາເມຕິ, ສປ຺ປາຍໍ ອປນາເມຕິ; ອາມິສນ຺ຕໂຣ ຄິລານໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ໂນ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ; ເຊຄຸຈ຺ຉີ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຈາຣໍ ວາ ປສ຺ສາວໍ ວາ ວນ຺ຕໍ ວາ ເຂຬໍ ວາ ນີຫຣິຕຸໍ; ນປ຺ປຏິພໂລ ໂຫຕິ ຄິລານໍ ກາເລນ ກາລໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕຸໍ ສມາທເປຕຸໍ [ສມາທາເປຕຸໍ (?) ມຫາວ. ໓໖໖] ສມຸຕ຺ເຕເຊຕຸໍ ສມ຺ປຫໍເສຕຸໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຄິລານຸປຏ຺ຐາໂກ ນາລໍ ຄິລານໍ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຄິລານຸປຏ຺ຐາໂກ ອລໍ ຄິລານໍ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ປຏິພໂລ ໂຫຕິ ເຠສຊ຺ຊໍ ສໍວິຘາຕຸໍ; ສປ຺ປາຍາສປ຺ປາຍໍ ຊານາຕິ, ອສປ຺ປາຍໍ ອປນາເມຕິ, ສປ຺ປາຍໍ ອຸປນາເມຕິ; ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ຄິລານໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ໂນ ອາມິສນ຺ຕໂຣ; ອເຊຄຸຈ຺ຉີ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຈາຣໍ ວາ ປສ຺ສາວໍ ວາ ວນ຺ຕໍ ວາ ເຂຬໍ ວາ ນີຫຣິຕຸໍ; ປຏິພໂລ ໂຫຕິ ຄິລານໍ ກາເລນ ກາລໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕຸໍ ສມາທເປຕຸໍ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕຸໍ ສມ຺ປຫໍເສຕຸໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຄິລານຸປຏ຺ຐາໂກ ອລໍ ຄິລານໍ ອຸປຏ຺ຐາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ປຐມອນາຍຸສ຺ສາສຸຕ຺ຕໍ

໑໒໕. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ອນາຍຸສ຺ສາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອສປ຺ປາຍກາຣີ ໂຫຕິ, ສປ຺ປາເຍ ມຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ອປຣິຓຕໂຠຊີ ຈ ໂຫຕິ, ອກາລຈາຣີ ຈ ໂຫຕິ, ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຈ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອນາຍຸສ຺ສາ.

‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ອາຍຸສ຺ສາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ສປ຺ປາຍກາຣີ ໂຫຕິ, ສປ຺ປາເຍ ມຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ, ປຣິຓຕໂຠຊີ ຈ ໂຫຕິ, ກາລຈາຣີ ຈ ໂຫຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຈ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອາຍຸສ຺ສາ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ທຸຕິຍອນາຍຸສ຺ສາສຸຕ຺ຕໍ

໑໒໖. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ອນາຍຸສ຺ສາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອສປ຺ປາຍກາຣີ ໂຫຕິ, ສປ຺ປາເຍ ມຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ອປຣິຓຕໂຠຊີ ຈ ໂຫຕິ, ທຸສ຺ສີໂລ ຈ, ປາປມິຕ຺ໂຕ ຈ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອນາຍຸສ຺ສາ.

‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ອາຍຸສ຺ສາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ສປ຺ປາຍກາຣີ ໂຫຕິ, ສປ຺ປາເຍ ມຕ຺ຕໍ ຊານາຕິ, ປຣິຓຕໂຠຊີ ຈ ໂຫຕິ, ສີລວາ ຈ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ຈ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອາຍຸສ຺ສາ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ວປກາສສຸຕ຺ຕໍ

໑໒໗. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນາລໍ ສງ຺ຆມ຺ຫາ ວປກາສິຕຸໍ [ວິ + ອປ + ກາສິຕຸໍ = ວປກາສິຕຸໍ]. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອິຕຣີຕເຣນ ຈີວເຣນ, ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອິຕຣີຕເຣນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ, ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອິຕຣີຕເຣນ ເສນາສເນນ, ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອິຕຣີຕເຣນ ຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣນ, ກາມສງ຺ກປ຺ປພຫຸໂລ ຈ ວິຫຣຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນາລໍ ສງ຺ຆມ຺ຫາ ວປກາສິຕຸໍ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ສງ຺ຆມ຺ຫາ ວປກາສິຕຸໍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອິຕຣີຕເຣນ ຈີວເຣນ, ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອິຕຣີຕເຣນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ, ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອິຕຣີຕເຣນ ເສນາສເນນ, ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອິຕຣີຕເຣນ ຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣນ, ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ປພຫຸໂລ [ນ ກາມສງ຺ກປ຺ປພຫຸໂລ (ກ.)] ຈ ວິຫຣຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ສງ຺ຆມ຺ຫາ ວປກາສິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ສມຓສຸຂສຸຕ຺ຕໍ

໑໒໘. ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓທຸກ຺ຂານິ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອິຕຣີຕເຣນ ຈີວເຣນ, ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອິຕຣີຕເຣນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ, ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອິຕຣີຕເຣນ ເສນາສເນນ, ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອິຕຣີຕເຣນ ຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣນ, ອນຠິຣໂຕ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ສມຓທຸກ຺ຂານິ.

‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓສຸຂານິ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອິຕຣີຕເຣນ ຈີວເຣນ, ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອິຕຣີຕເຣນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ, ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອິຕຣີຕເຣນ ເສນາສເນນ, ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອິຕຣີຕເຣນ ຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣນ, ອຠິຣໂຕ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ສມຓສຸຂານີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ປຣິກຸປ຺ປສຸຕ຺ຕໍ

໑໒໙. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາປາຍິກາ ເນຣຍິກາ ປຣິກຸປ຺ປາ ອເຕກິຈ຺ຉາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ມາຕາ [ມາຕຣໍ (ກ.)] ຊີວິຕາ ໂວໂຣປິຕາ ໂຫຕິ, ປິຕາ [ປິຕຣໍ (ກ.)] ຊີວິຕາ ໂວໂຣປິໂຕ [ໂວໂຣປິຕາ (ກ.)] ໂຫຕິ, ອຣຫໍ [ອຣຫນ຺ຕໍ (ກ.), ອຣຫາ (ສ຺ຍາ.)] ຊີວິຕາ ໂວໂຣປິໂຕ ໂຫຕິ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ທຸຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ເຕນ ໂລຫິຕໍ ອຸປ຺ປາທິຕໍ ໂຫຕິ, ສງ຺ໂຆ ຠິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ອາປາຍິກາ ເນຣຍິກາ ປຣິກຸປ຺ປາ ອເຕກິຈ຺ຉາ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ພ຺ຍສນສຸຕ຺ຕໍ

໑໓໐. ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຍສນານິ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ຎາຕິພ຺ຍສນໍ, ໂຠຄພ຺ຍສນໍ, ໂຣຄພ຺ຍສນໍ, ສີລພ຺ຍສນໍ, ທິຏ຺ຐິພ຺ຍສນໍ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ຎາຕິພ຺ຍສນເຫຕຸ ວາ ໂຠຄພ຺ຍສນເຫຕຸ ວາ ໂຣຄພ຺ຍສນເຫຕຸ ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ສີລພ຺ຍສນເຫຕຸ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິພ຺ຍສນເຫຕຸ ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ພ຺ຍສນານິ.

‘‘ປຎ຺ຈິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ປທາ. ກຕມາ ປຎ຺ຈ? ຎາຕິສມ຺ປທາ, ໂຠຄສມ຺ປທາ, ອາໂຣຄ຺ຍສມ຺ປທາ, ສີລສມ຺ປທາ, ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທາ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ຎາຕິສມ຺ປທາເຫຕຸ ວາ ໂຠຄສມ຺ປທາເຫຕຸ ວາ ອາໂຣຄ຺ຍສມ຺ປທາເຫຕຸ ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ສີລສມ຺ປທາເຫຕຸ ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທາເຫຕຸ ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ສມ຺ປທາ’’ຕິ. ທສມໍ.

ຄິລານວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ຄິລາໂນ ສຕິສູປຏ຺ຐິ, ທ຺ເວ ອຸປຏ຺ຐາກາ ທຸວາຍຸສາ;

ວປກາສສມຓສຸຂາ, ປຣິກຸປ຺ປໍ ພ຺ຍສເນນ ຈາຕິ.

(໑໔) ໔. ຣາຊວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມຈກ຺ການຸວຕ຺ຕນສຸຕ຺ຕໍ

໑໓໑. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຘມ຺ເມເນວ ຈກ຺ກໍ ວຕ຺ເຕຕິ [ປວຕ຺ເຕຕິ (ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)]; ຕໍ ໂຫຕິ ຈກ຺ກໍ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍໍ [ອປ຺ປຕິວຕ຺ຕິຍໍ (ສີ.)] ເກນຈິ ມນຸສ຺ສຠູເຕນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກນ ປາຓິນາ.

‘‘ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ອຕ຺ຖຎ຺ຎູ ຈ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມຎ຺ຎູ ຈ, ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈ, ກາລຎ຺ຎູ ຈ, ປຣິສຎ຺ຎູ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຘມ຺ເມເນວ ຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ; ຕໍ ໂຫຕິ ຈກ຺ກໍ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍໍ ເກນຈິ ມນຸສ຺ສຠູເຕນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກນ ປາຓິນາ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ເມເນວ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ; ຕໍ ໂຫຕິ ຈກ຺ກໍ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍໍ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ເກນຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອຕ຺ຖຎ຺ຎູ, ຘມ຺ມຎ຺ຎູ, ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ, ກາລຎ຺ຎູ, ປຣິສຎ຺ຎູ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ເມເນວ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ; ຕໍ ໂຫຕິ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍໍ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ເກນຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍຈກ຺ການຸວຕ຺ຕນສຸຕ຺ຕໍ

໑໓໒. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ເຊຏ຺ໂຐ ປຸຕ຺ໂຕ ປິຕຣາ ປວຕ຺ຕິຕໍ ຈກ຺ກໍ ຘມ຺ເມເນວ ອນຸປ຺ປວຕ຺ເຕຕິ; ຕໍ ໂຫຕິ ຈກ຺ກໍ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍໍ ເກນຈິ ມນຸສ຺ສຠູເຕນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກນ ປາຓິນາ.

‘‘ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ເຊຏ຺ໂຐ ປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖຎ຺ຎູ ຈ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມຎ຺ຎູ ຈ, ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈ, ກາລຎ຺ຎູ ຈ, ປຣິສຎ຺ຎູ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ເຊຏ຺ໂຐ ປຸຕ຺ໂຕ ປິຕຣາ ປວຕ຺ຕິຕໍ ຈກ຺ກໍ ຘມ຺ເມເນວ ອນຸປ຺ປວຕ຺ເຕຕິ; ຕໍ ໂຫຕິ ຈກ຺ກໍ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍໍ ເກນຈິ ມນຸສ຺ສຠູເຕນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກນ ປາຓິນາ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຕຖາຄເຕນ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕິຕໍ ສມ຺ມເທວ ອນຸປ຺ປວຕ຺ເຕຕິ; ຕໍ ໂຫຕິ ຈກ຺ກໍ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍໍ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ເກນຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖຎ຺ຎູ, ຘມ຺ມຎ຺ຎູ, ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ, ກາລຎ຺ຎູ, ປຣິສຎ຺ຎູ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຕຖາຄເຕນ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕິຕໍ ສມ຺ມເທວ ອນຸປ຺ປວຕ຺ເຕຕິ; ຕໍ ໂຫຕິ ຈກ຺ກໍ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍໍ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ເກນຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຘມ຺ມຣາຊາສຸຕ຺ຕໍ

໑໓໓. ‘‘ໂຍປິ ໂສ [ໂຍປິ ໂຂ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ, ໂສປິ ນ ອຣາຊກໍ ຈກ຺ກໍ ວຕ຺ເຕຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ໂກ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ຘມ຺ມິກສ຺ສ ຘມ຺ມຣຎ຺ໂຎ ຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ຘມ຺ໂມ, ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ຠຄວາ ອໂວຈ.

‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂຸ, ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ຘມ຺ມຎ຺ເຎວ ນິສ຺ສາຍ ຘມ຺ມໍ ສກ຺ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ອປຈາຍມາໂນ ຘມ຺ມທ຺ຘໂຊ ຘມ຺ມເກຕຸ ຘມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ໂຍ ຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ສໍວິທຫຕິ ອນ຺ໂຕຊນສ຺ມິໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ຘມ຺ມຎ຺ເຎວ ນິສ຺ສາຍ ຘມ຺ມໍ ສກ຺ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ອປຈາຍມາໂນ ຘມ຺ມທ຺ຘໂຊ ຘມ຺ມເກຕຸ ຘມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ໂຍ ຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ສໍວິທຫຕິ ຂຕ຺ຕິເຍສຸ ອນຸຍນ຺ເຕສຸ [ອນຸຍຸຕ຺ເຕສຸ (ສີ.) ອ. ນິ. ໓.໑໔] …ເປ… ພລກາຍສ຺ມິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກສຸ ເນຄມຊານປເທສຸ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ມິຄປກ຺ຂີສຸ. ສ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂຸ, ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ຘມ຺ມຎ຺ເຎວ ນິສ຺ສາຍ ຘມ຺ມໍ ສກ຺ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ອປຈາຍມາໂນ ຘມ຺ມທ຺ຘໂຊ ຘມ຺ມເກຕຸ ຘມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ໂຍ ຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຊນສ຺ມິໍ ຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ຂຕ຺ຕິເຍສຸ ອນຸຍນ຺ເຕສຸ ພລກາຍສ຺ມິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກສຸ ເນຄມຊານປເທສຸ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ມິຄປກ຺ຂີສຸ ຘມ຺ເມເນວ ຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ; ຕໍ ໂຫຕິ ຈກ຺ກໍ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍໍ ເກນຈິ ມນຸສ຺ສຠູເຕນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກນ ປາຓິນາ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ຘມ຺ມຎ຺ເຎວ ນິສ຺ສາຍ ຘມ຺ມໍ ສກ຺ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ອປຈາຍມາໂນ ຘມ຺ມທ຺ຘໂຊ ຘມ຺ມເກຕຸ ຘມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ໂຍ ຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ສໍວິທຫຕິ ຠິກ຺ຂູສຸ – ‘ເອວຣູປໍ ກາຍກມ຺ມໍ ເສວິຕພ຺ພໍ, ເອວຣູປໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນ ເສວິຕພ຺ພໍ; ເອວຣູປໍ ວຈີກມ຺ມໍ ເສວິຕພ຺ພໍ, ເອວຣູປໍ ວຈີກມ຺ມໍ ນ ເສວິຕພ຺ພໍ; ເອວຣູປໍ ມໂນກມ຺ມໍ ເສວິຕພ຺ພໍ, ເອວຣູປໍ ມໂນກມ຺ມໍ ນ ເສວິຕພ຺ພໍ; ເອວຣູໂປ ອາຊີໂວ ເສວິຕພ຺ໂພ, ເອວຣູໂປ ອາຊີໂວ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ; ເອວຣູໂປ ຄາມນິຄໂມ ເສວິຕພ຺ໂພ, ເອວຣູໂປ ຄາມນິຄໂມ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ຘມ຺ມຎ຺ເຎວ ນິສ຺ສາຍ ຘມ຺ມໍ ສກ຺ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ອປຈາຍມາໂນ ຘມ຺ມທ຺ຘໂຊ ຘມ຺ມເກຕຸ ຘມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ໂຍ ຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ສໍວິທຫຕິ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ [ຠິກ຺ຂູສຸ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ (ສີ. ປີ.)] …ເປ… ອຸປາສເກສຸ…ເປ… ອຸປາສິກາສຸ – ‘ເອວຣູປໍ ກາຍກມ຺ມໍ ເສວິຕພ຺ພໍ, ເອວຣູປໍ ກາຍກມ຺ມໍ ນ ເສວິຕພ຺ພໍ; ເອວຣູປໍ ວຈີກມ຺ມໍ ເສວິຕພ຺ພໍ, ເອວຣູປໍ ວຈີກມ຺ມໍ ນ ເສວິຕພ຺ພໍ; ເອວຣູປໍ ມໂນກມ຺ມໍ ເສວິຕພ຺ພໍ, ເອວຣູປໍ ມໂນກມ຺ມໍ ນ ເສວິຕພ຺ພໍ; ເອວຣູໂປ ອາຊີໂວ ເສວິຕພ຺ໂພ, ເອວຣູໂປ ອາຊີໂວ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ; ເອວຣູໂປ ຄາມນິຄໂມ ເສວິຕພ຺ໂພ, ເອວຣູໂປ ຄາມນິຄໂມ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ’’’ຕິ.

‘‘ສ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ ຘມ຺ມຎ຺ເຎວ ນິສ຺ສາຍ ຘມ຺ມໍ ສກ຺ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ອປຈາຍມາໂນ ຘມ຺ມທ຺ຘໂຊ ຘມ຺ມເກຕຸ ຘມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ໂຍ ຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູສຸ, ຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ, ຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ອຸປາສເກສຸ, ຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ອຸປາສິກາສຸ ຘມ຺ເມເນວ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ; ຕໍ ໂຫຕິ ຈກ຺ກໍ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍໍ ສມເຓນ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວາ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ວາ ເກນຈິ ວາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ຍສ຺ສໍທິສໍສຸຕ຺ຕໍ

໑໓໔. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣາຊາ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ໂຕ ຍສ຺ສໍ ຍສ຺ສໍ ທິສາຍໍ ວິຫຣຕິ, ສກສ຺ມິໍເຍວ ວິຊິເຕ ວິຫຣຕິ.

‘‘ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ໂຕ ອຸຠໂຕ ສຸຊາໂຕ ໂຫຕິ ມາຕິໂຕ ຈ ປິຕິໂຕ ຈ, ສໍສຸທ຺ຘຄຫຓິໂກ, ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ປິຕາມຫຍຸຄາ ອກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອນຸປກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ຊາຕິວາເທນ; ອຑ຺ໂຒ ໂຫຕິ ມຫທ຺ຘໂນ ມຫາໂຠໂຄ ປຣິປຸຓ຺ຓໂກສໂກຏ຺ຐາຄາໂຣ; ພລວາ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອສ຺ສວາຍ ໂອວາທປຏິກຣາຍ; ປຣິຓາຍໂກ ໂຂ ປນສ຺ສ ໂຫຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ ວິຍຕ຺ໂຕ ເມຘາວີ ປຏິພໂລ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ອຕ຺ເຖ ຈິນ຺ເຕຕຸໍ; ຕສ຺ສິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ຍສໍ ປຣິປາເຈນ຺ຕິ. ໂສ ອິມິນາ ຍສປຎ຺ຈເມນ [ຍເສນ ປຎ຺ຈເມນ (ກ.), ປຎ຺ຈເມນ (ສີ.)] ຘມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍສ຺ສໍ ຍສ຺ສໍ ທິສາຍໍ ວິຫຣຕິ, ສກສ຺ມິໍເຍວ ວິຊິເຕ ວິຫຣຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ວິຊິຕາວີນໍ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຍສ຺ສໍ ຍສ຺ສໍ ທິສາຍໍ ວິຫຣຕິ, ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕວ [ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ (ສີ. ປີ.), ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ຈ (ກ.)] ວິຫຣຕິ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ – ຣາຊາວ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ໂຕ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ໂນ; ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ສຸຕຘໂຣ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ, ເຍ ເຕ ຘມ຺ມາ ອາທິກລ຺ຍາຓາ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓາ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓາ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຠິວທນ຺ຕິ, ຕຖາຣູປາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ໂຫນ຺ຕິ ຘາຕາ ວຈສາ ປຣິຈິຕາ ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ – ຣາຊາວ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ໂຕ ອຑ຺ໂຒ ມຫທ຺ຘໂນ ມຫາໂຠໂຄ ປຣິປຸຓ຺ຓໂກສໂກຏ຺ຐາຄາໂຣ; ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວິຫຣຕິ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທາຍ ຖາມວາ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ – ຣາຊາວ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ໂຕ ພລສມ຺ປນ຺ໂນ; ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ ອຸທຍຕ຺ຖຄາມິນິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍາຍ ນິພ຺ເພຘິກາຍ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນິຍາ – ຣາຊາວ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ໂຕ ປຣິຓາຍກສມ຺ປນ຺ໂນ; ຕສ຺ສິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຣິປາເຈນ຺ຕິ. ໂສ ອິມິນາ ວິມຸຕ຺ຕິປຎ຺ຈເມນ ຘມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍສ຺ສໍ ຍສ຺ສໍ ທິສາຍໍ ວິຫຣຕິ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕວ ວິຫຣຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເອວຎ຺ເຫຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ປຐມປຕ຺ຖນາສຸຕ຺ຕໍ

໑໓໕. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕສ຺ສ ເຊຏ຺ໂຐ ປຸຕ຺ໂຕ ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ເຖຕິ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕສ຺ສ ເຊຏ຺ໂຐ ປຸຕ຺ໂຕ ອຸຠໂຕ ສຸຊາໂຕ ໂຫຕິ ມາຕິໂຕ ຈ ປິຕິໂຕ ຈ, ສໍສຸທ຺ຘຄຫຓິໂກ, ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ປິຕາມຫຍຸຄາ ອກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອນຸປກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ຊາຕິວາເທນ; ອຠິຣູໂປ ໂຫຕິ ທສ຺ສນີໂຍ ປາສາທິໂກ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ; ມາຕາປິຕູນໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ ມນາໂປ; ເນຄມຊານປທສ຺ສ ປິໂຍ ໂຫຕິ ມນາໂປ; ຍານິ ຕານິ ຣຎ຺ຎໍ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕານໍ ສິປ຺ປຏ຺ຐານານິ ຫຕ຺ຖິສ຺ມິໍ ວາ ອສ຺ສສ຺ມິໍ ວາ ຣຖສ຺ມິໍ ວາ ຘນຸສ຺ມິໍ ວາ ຖຣຸສ຺ມິໍ ວາ ຕຕ຺ຖ ສິກ຺ຂິໂຕ ໂຫຕິ ອນວໂຍ.

‘‘ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ອຸຠໂຕ ສຸຊາໂຕ ມາຕິໂຕ ຈ ປິຕິໂຕ ຈ, ສໍສຸທ຺ຘຄຫຓິໂກ, ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ປິຕາມຫຍຸຄາ ອກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອນຸປກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ຊາຕິວາເທນ. ກສ຺ມາຫໍ ຣຊ຺ຊໍ ນ ປຕ຺ເຖຍ຺ຍໍ! ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ອຠິຣູໂປ ທສ຺ສນີໂຍ ປາສາທິໂກ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ກສ຺ມາຫໍ ຣຊ຺ຊໍ ນ ປຕ຺ເຖຍ຺ຍໍ! ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ມາຕາປິຕູນໍ ປິໂຍ ມນາໂປ. ກສ຺ມາຫໍ ຣຊ຺ຊໍ ນ ປຕ຺ເຖຍ຺ຍໍ! ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ເນຄມຊານປທສ຺ສ ປິໂຍ ມນາໂປ. ກສ຺ມາຫໍ ຣຊ຺ຊໍ ນ ປຕ຺ເຖຍ຺ຍໍ! ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ຍານິ ຕານິ ຣຎ຺ຎໍ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕານໍ ສິປ຺ປຏ຺ຐານານິ ຫຕ຺ຖິສ຺ມິໍ ວາ ອສ຺ສສ຺ມິໍ ວາ ຣຖສ຺ມິໍ ວາ ຘນຸສ຺ມິໍ ວາ ຖຣຸສ຺ມິໍ ວາ, ຕຕ຺ຖ [ຕຕ຺ຖມ຺ຫິ (ສີ.), ຕຕ຺ຖປິ (ກ.)] ສິກ຺ຂິໂຕ ອນວໂຍ. ກສ຺ມາຫໍ ຣຊ຺ຊໍ ນ ປຕ຺ເຖຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ! ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕສ຺ສ ເຊຏ຺ໂຐ ປຸຕ຺ໂຕ ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ເຖຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍໍ ປຕ຺ເຖຕິ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສທ຺ທຫຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂພຘິໍ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ. ອປ຺ປາພາໂຘ ໂຫຕິ ອປ຺ປາຕງ຺ໂກ, ສມເວປາກິນິຍາ ຄຫຓິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ນາຕິສີຕາຍ ນາຈ຺ຈຸຓ຺ຫາຍ ມຊ຺ຌິມາຍ ປຘານກ຺ຂມາຍ; ອສໂຐ ໂຫຕິ ອມາຍາວີ, ຍຖາຠູຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ອາວິກຕ຺ຕາ ສຕ຺ຖຣິ ວາ ວິຎ຺ຎູສຸ ວາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ; ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວິຫຣຕິ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທາຍ, ຖາມວາ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ; ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ ອຸທຍຕ຺ຖຄາມິນິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍາຍ ນິພ຺ເພຘິກາຍ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນິຍາ.

‘‘ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ສທ຺ໂຘ, ສທ຺ທຫາມິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂພຘິໍ – ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ…ເປ… ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ. ‘ກສ຺ມາຫໍ ອາສວານໍ ຂຍໍ ນ ປຕ຺ເຖຍ຺ຍໍ! ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ອປ຺ປາພາໂຘ ອປ຺ປາຕງ຺ໂກ ສມເວປາກິນິຍາ ຄຫຓິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ນາຕິສີຕາຍ ນາຈ຺ຈຸຓ຺ຫາຍ ມຊ຺ຌິມາຍ ປຘານກ຺ຂມາຍ. ກສ຺ມາຫໍ ອາສວານໍ ຂຍໍ ນ ປຕ຺ເຖຍ຺ຍໍ! ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ອສໂຐ ອມາຍາວີ ຍຖາຠູຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ອາວິກຕ຺ຕາ ສຕ຺ຖຣິ ວາ ວິຎ຺ຎູສຸ ວາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ. ກສ຺ມາຫໍ ອາສວານໍ ຂຍໍ ນ ປຕ຺ເຖຍ຺ຍໍ! ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວິຫຣາມິ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທາຍ, ຖາມວາ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ກສ຺ມາຫໍ ອາສວານໍ ຂຍໍ ນ ປຕ຺ເຖຍ຺ຍໍ! ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ປຎ຺ຎວາ ອຸທຍຕ຺ຖຄາມິນິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍາຍ ນິພ຺ເພຘິກາຍ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນິຍາ. ກສ຺ມາຫໍ ອາສວານໍ ຂຍໍ ນ ປຕ຺ເຖຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ! ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍໍ ປຕ຺ເຖຕີ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ທຸຕິຍປຕ຺ຖນາສຸຕ຺ຕໍ

໑໓໖. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕສ຺ສ ເຊຏ຺ໂຐ ປຸຕ຺ໂຕ ໂອປຣຊ຺ຊໍ [ອຸປຣຊ຺ຊໍ (ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)] ປຕ຺ເຖຕິ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕສ຺ສ ເຊຏ຺ໂຐ ປຸຕ຺ໂຕ ອຸຠໂຕ ສຸຊາໂຕ ໂຫຕິ ມາຕິໂຕ ຈ ປິຕິໂຕ ຈ, ສໍສຸທ຺ຘຄຫຓິໂກ, ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ປິຕາມຫຍຸຄາ ອກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອນຸປກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ຊາຕິວາເທນ; ອຠິຣູໂປ ໂຫຕິ ທສ຺ສນີໂຍ ປາສາທິໂກ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ; ມາຕາປິຕູນໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ ມນາໂປ, ພລກາຍສ຺ສ ປິໂຍ ໂຫຕິ ມນາໂປ; ປຓ຺ຑິໂຕ ໂຫຕິ ວິຍຕ຺ໂຕ ເມຘາວີ ປຏິພໂລ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ອຕ຺ເຖ ຈິນ຺ເຕຕຸໍ.

‘‘ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ອຸຠໂຕ ສຸຊາໂຕ ມາຕິໂຕ ຈ ປິຕິໂຕ ຈ, ສໍສຸທ຺ຘຄຫຓິໂກ, ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ປິຕາມຫຍຸຄາ ອກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອນຸປກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ຊາຕິວາເທນ. ກສ຺ມາຫໍ ໂອປຣຊ຺ຊໍ ນ ປຕ຺ເຖຍ຺ຍໍ! ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ອຠິຣູໂປ ທສ຺ສນີໂຍ ປາສາທິໂກ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ກສ຺ມາຫໍ ໂອປຣຊ຺ຊໍ ນ ປຕ຺ເຖຍ຺ຍໍ! ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ມາຕາປິຕູນໍ ປິໂຍ ມນາໂປ. ກສ຺ມາຫໍ ໂອປຣຊ຺ຊໍ ນ ປຕ຺ເຖຍ຺ຍໍ! ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ພລກາຍສ຺ສ ປິໂຍ ມນາໂປ. ກສ຺ມາຫໍ ໂອປຣຊ຺ຊໍ ນ ປຕ຺ເຖຍ຺ຍໍ! ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ປຓ຺ຑິໂຕ ວິຍຕ຺ໂຕ ເມຘາວີ ປຏິພໂລ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ອຕ຺ເຖ ຈິນ຺ເຕຕຸໍ. ກສ຺ມາຫໍ ໂອປຣຊ຺ຊໍ ນ ປຕ຺ເຖຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ! ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ມຸທ຺ຘາວສິຕ຺ຕສ຺ສ ເຊຏ຺ໂຐ ປຸຕ຺ໂຕ ໂອປຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ເຖຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍໍ ປຕ຺ເຖຕິ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ…ເປ… ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ; ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ; ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕ [ສຸປຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ.), ສູປຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕ (ກ.)] ໂຫຕິ; ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວິຫຣຕິ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທາຍ, ຖາມວາ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ; ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ, ອຸທຍຕ຺ຖຄາມິນິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍາຍ ນິພ຺ເພຘິກາຍ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນິຍາ.

‘‘ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ສີລວາ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣາມິ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂາມິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ກສ຺ມາຫໍ ອາສວານໍ ຂຍໍ ນ ປຕ຺ເຖຍ຺ຍໍ! ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ສຸຕຘໂຣ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ, ເຍ ເຕ ຘມ຺ມາ ອາທິກລ຺ຍາຓາ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓາ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓາ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ [ສຕ຺ຖາ ພ຺ຍຎ຺ຊນາ (ສີ.)] ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຠິວທນ຺ຕິ, ຕຖາຣູປາ ເມ ຘມ຺ມາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ໂຫນ຺ຕິ ຘາຕາ ວຈສາ ປຣິຈິຕາ ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ. ກສ຺ມາຫໍ ອາສວານໍ ຂຍໍ ນ ປຕ຺ເຖຍ຺ຍໍ! ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕ. ກສ຺ມາຫໍ ອາສວານໍ ຂຍໍ ນ ປຕ຺ເຖຍ຺ຍໍ! ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວິຫຣາມິ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທາຍ, ຖາມວາ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ກສ຺ມາຫໍ ອາສວານໍ ຂຍໍ ນ ປຕ຺ເຖຍ຺ຍໍ! ອຫໍ ໂຂມ຺ຫິ ປຎ຺ຎວາ ອຸທຍຕ຺ຖຄາມິນິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍາຍ ນິພ຺ເພຘິກາຍ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນິຍາ. ກສ຺ມາຫໍ ອາສວານໍ ຂຍໍ ນ ປຕ຺ເຖຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ! ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍໍ ປຕ຺ເຖຕີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ອປ຺ປໍສຸປຕິສຸຕ຺ຕໍ

໑໓໗. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປ຺ປໍ ຣຕ຺ຕິຍາ ສຸປນ຺ຕິ, ພຫຸໍ ຊຄ຺ຄນ຺ຕິ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຕ຺ຖີ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິສາຘິປ຺ປາຍາ ອປ຺ປໍ ຣຕ຺ຕິຍາ ສຸປຕິ, ພຫຸໍ ຊຄ຺ຄຕິ. ປຸຣິໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ ອປ຺ປໍ ຣຕ຺ຕິຍາ ສຸປຕິ, ພຫຸໍ ຊຄ຺ຄຕິ. ໂຈໂຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາທານາຘິປ຺ປາໂຍ ອປ຺ປໍ ຣຕ຺ຕິຍາ ສຸປຕິ, ພຫຸໍ ຊຄ຺ຄຕິ. ຣາຊາ [ຣາຊຍຸຕ຺ໂຕ (ປີ. ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊກຣຓີເຍສຸ ຍຸຕ຺ໂຕ ອປ຺ປໍ ຣຕ຺ຕິຍາ ສຸປຕິ, ພຫຸໍ ຊຄ຺ຄຕິ. ຠິກ຺ຂຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິສໍໂຍຄາຘິປ຺ປາໂຍ ອປ຺ປໍ ຣຕ຺ຕິຍາ ສຸປຕິ, ພຫຸໍ ຊຄ຺ຄຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ອປ຺ປໍ ຣຕ຺ຕິຍາ ສຸປນ຺ຕິ, ພຫຸໍ ຊຄ຺ຄນ຺ຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ຠຕ຺ຕາທກສຸຕ຺ຕໍ

໑໓໘. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຠຕ຺ຕາທໂກ ຈ ໂຫຕິ ໂອກາສຜຣໂຓ ຈ ລຓ຺ຑສາຣໂຓ ຈ ສລາກຄ຺ຄາຫີ ຈ ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ອກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ ຣູປານໍ, ອກ຺ຂໂມ ສທ຺ທານໍ, ອກ຺ຂໂມ ຄນ຺ຘານໍ, ອກ຺ຂໂມ ຣສານໍ, ອກ຺ຂໂມ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພານໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຠຕ຺ຕາທໂກ ຈ ໂອກາສຜຣໂຓ ຈ ລຓ຺ຑສາຣໂຓ ຈ ສລາກຄ຺ຄາຫີ ຈ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠຕ຺ຕາທໂກ ຈ ໂຫຕິ, ໂອກາສຜຣໂຓ ຈ ມຎ຺ຈປີຐມທ຺ທໂນ [ປີຐມທ຺ທໂນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຈ ສລາກຄ຺ຄາຫີ ຈ, ຠິກ຺ຂຸຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ ຣູປານໍ, ອກ຺ຂໂມ ສທ຺ທານໍ, ອກ຺ຂໂມ ຄນ຺ຘານໍ, ອກ຺ຂໂມ ຣສານໍ, ອກ຺ຂໂມ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພານໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠຕ຺ຕາທໂກ ຈ ໂຫຕິ ໂອກາສຜຣໂຓ ຈ ມຎ຺ຈປີຐມທ຺ທໂນ ຈ ສລາກຄ຺ຄາຫີ ຈ, ຠິກ຺ຂຸຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ອກ຺ຂມສຸຕ຺ຕໍ

໑໓໙. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ນ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ນ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ນ ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄໍຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ອກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ ຣູປານໍ, ອກ຺ຂໂມ ສທ຺ທານໍ, ອກ຺ຂໂມ ຄນ຺ຘານໍ, ອກ຺ຂໂມ ຣສານໍ, ອກ຺ຂໂມ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພານໍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ອກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ ຣູປານໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ສງ຺ຄາມຄໂຕ ຫຕ຺ຖິກາຍໍ ວາ ທິສ຺ວາ ອສ຺ສກາຍໍ ວາ ທິສ຺ວາ ຣຖກາຍໍ ວາ ທິສ຺ວາ ປຕ຺ຕິກາຍໍ ວາ ທິສ຺ວາ ສໍສີທຕິ ວິສີທຕິ, ນ ສນ຺ຖມ຺ຠຕິ ນ ສກ຺ໂກຕິ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕຣິຕຸໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ອກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ ຣູປານໍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ອກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ ສທ຺ທານໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ສງ຺ຄາມຄໂຕ ຫຕ຺ຖິສທ຺ທໍ ວາ ສຸຕ຺ວາ ອສ຺ສສທ຺ທໍ ວາ ສຸຕ຺ວາ ຣຖສທ຺ທໍ ວາ ສຸຕ຺ວາ ປຕ຺ຕິສທ຺ທໍ ວາ ສຸຕ຺ວາ ເຠຣິປຓວສງ຺ຂຕິຓວນິນ຺ນາທສທ຺ທໍ ວາ ສຸຕ຺ວາ ສໍສີທຕິ ວິສີທຕິ, ນ ສນ຺ຖມ຺ຠຕິ ນ ສກ຺ໂກຕິ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕຣິຕຸໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ອກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ ສທ຺ທານໍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ອກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ ຄນ຺ຘານໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ສງ຺ຄາມຄໂຕ ເຍ ເຕ ຣຎ຺ໂຎ ນາຄາ ອຠິຊາຕາ ສງ຺ຄາມາວຈຣາ ເຕສໍ ມຸຕ຺ຕກຣີສສ຺ສ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ສໍສີທຕິ ວິສີທຕິ, ນ ສນ຺ຖມ຺ຠຕິ ນ ສກ຺ໂກຕິ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕຣິຕຸໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ອກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ ຄນ຺ຘານໍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ອກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ ຣສານໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ສງ຺ຄາມຄໂຕ ເອກິສ຺ສາ ວາ ຕິໂຓທກທຕ຺ຕິຍາ ວິມານິໂຕ [ວິຫນີໂຕ (ສ຺ຍາ.), ວິຫານິໂຕ (ກຕ຺ຖຈິ)] ທ຺ວີຫິ ວາ ຕີຫິ ວາ ຈຕູຫິ ວາ ປຎ຺ຈຫິ ວາ ຕິໂຓທກທຕ຺ຕີຫິ ວິມານິໂຕ ສໍສີທຕິ ວິສີທຕິ, ນ ສນ຺ຖມ຺ຠຕິ ນ ສກ຺ໂກຕິ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕຣິຕຸໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ອກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ ຣສານໍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ອກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພານໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ສງ຺ຄາມຄໂຕ ເອເກນ ວາ ສຣເວເຄນ ວິທ຺ໂຘ, ທ຺ວີຫິ ວາ ຕີຫິ ວາ ຈຕູຫິ ວາ ປຎ຺ຈຫິ ວາ ສຣເວເຄຫິ ວິທ຺ໂຘ ສໍສີທຕິ ວິສີທຕິ, ນ ສນ຺ຖມ຺ຠຕິ ນ ສກ຺ໂກຕິ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕຣິຕຸໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ອກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພານໍ.

‘‘ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ນ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ນ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ ນ ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄໍຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ ນ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ນ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ນ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ນ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ ຣູປານໍ, ອກ຺ຂໂມ ສທ຺ທານໍ, ອກ຺ຂໂມ ຄນ຺ຘານໍ, ອກ຺ຂໂມ ຣສານໍ, ອກ຺ຂໂມ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພານໍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ ຣູປານໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ຣຊນີເຍ ຣູເປ ສາຣຊ຺ຊຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາທຫິຕຸໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ ຣູປານໍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ ສທ຺ທານໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຣຊນີເຍ ສທ຺ເທ ສາຣຊ຺ຊຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາທຫິຕຸໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ ສທ຺ທານໍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ ຄນ຺ຘານໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ຣຊນີເຍ ຄນ຺ເຘ ສາຣຊ຺ຊຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາທຫິຕຸໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ ຄນ຺ຘານໍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ ຣສານໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ ຣຊນີເຍ ຣເສ ສາຣຊ຺ຊຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາທຫິຕຸໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ ຣສານໍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພານໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ ຣຊນີເຍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພ ສາຣຊ຺ຊຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາທຫິຕຸໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອກ຺ຂໂມ ໂຫຕິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພານໍ.

‘‘ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ ນ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ນ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ນ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ນ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄໍຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຂໂມ ໂຫຕິ ຣູປານໍ, ຂໂມ ສທ຺ທານໍ, ຂໂມ ຄນ຺ຘານໍ, ຂໂມ ຣສານໍ, ຂໂມ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພານໍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຂໂມ ໂຫຕິ ຣູປານໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ສງ຺ຄາມຄໂຕ ຫຕ຺ຖິກາຍໍ ວາ ທິສ຺ວາ ອສ຺ສກາຍໍ ວາ ທິສ຺ວາ ຣຖກາຍໍ ວາ ທິສ຺ວາ ປຕ຺ຕິກາຍໍ ວາ ທິສ຺ວາ ນ ສໍສີທຕິ ນ ວິສີທຕິ, ສນ຺ຖມ຺ຠຕິ ສກ຺ໂກຕິ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕຣິຕຸໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຂໂມ ໂຫຕິ ຣູປານໍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຂໂມ ໂຫຕິ ສທ຺ທານໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ສງ຺ຄາມຄໂຕ ຫຕ຺ຖິສທ຺ທໍ ວາ ສຸຕ຺ວາ ອສ຺ສສທ຺ທໍ ວາ ສຸຕ຺ວາ ຣຖສທ຺ທໍ ວາ ສຸຕ຺ວາ ປຕ຺ຕິສທ຺ທໍ ວາ ສຸຕ຺ວາ ເຠຣິປຓວສງ຺ຂຕິຓວນິນ຺ນາທສທ຺ທໍ ວາ ສຸຕ຺ວາ ນ ສໍສີທຕິ ນ ວິສີທຕິ, ສນ຺ຖມ຺ຠຕິ ສກ຺ໂກຕິ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕຣິຕຸໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຂໂມ ໂຫຕິ ສທ຺ທານໍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຂໂມ ໂຫຕິ ຄນ຺ຘານໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ສງ຺ຄາມຄໂຕ ເຍ ເຕ ຣຎ຺ໂຎ ນາຄາ ອຠິຊາຕາ ສງ຺ຄາມາວຈຣາ ເຕສໍ ມຸຕ຺ຕກຣີສສ຺ສ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ນ ສໍສີທຕິ ນ ວິສີທຕິ, ສນ຺ຖມ຺ຠຕິ ສກ຺ໂກຕິ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕຣິຕຸໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຂໂມ ໂຫຕິ ຄນ຺ຘານໍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຂໂມ ໂຫຕິ ຣສານໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ສງ຺ຄາມຄໂຕ ເອກິສ຺ສາ ວາ ຕິໂຓທກທຕ຺ຕິຍາ ວິມານິໂຕ ທ຺ວີຫິ ວາ ຕີຫິ ວາ ຈຕູຫິ ວາ ປຎ຺ຈຫິ ວາ ຕິໂຓທກທຕ຺ຕີຫິ ວິມານິໂຕ ນ ສໍສີທຕິ ນ ວິສີທຕິ, ສນ຺ຖມ຺ຠຕິ ສກ຺ໂກຕິ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕຣິຕຸໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຂໂມ ໂຫຕິ ຣສານໍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຂໂມ ໂຫຕິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພານໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ສງ຺ຄາມຄໂຕ ເອເກນ ວາ ສຣເວເຄນ ວິທ຺ໂຘ, ທ຺ວີຫິ ວາ ຕີຫິ ວາ ຈຕູຫິ ວາ ປຎ຺ຈຫິ ວາ ສຣເວເຄຫິ ວິທ຺ໂຘ ນ ສໍສີທຕິ ນ ວິສີທຕິ, ສນ຺ຖມ຺ຠຕິ ສກ຺ໂກຕິ ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕຣິຕຸໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຂໂມ ໂຫຕິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພານໍ.

‘‘ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄໍຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຂໂມ ໂຫຕິ ຣູປານໍ, ຂໂມ ສທ຺ທານໍ, ຂໂມ ຄນ຺ຘານໍ, ຂໂມ ຣສານໍ, ຂໂມ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພານໍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຂໂມ ໂຫຕິ ຣູປານໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ຣຊນີເຍ ຣູເປ ນ ສາຣຊ຺ຊຕິ, ສກ຺ໂກຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາທຫິຕຸໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຂໂມ ໂຫຕິ ຣູປານໍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຂໂມ ໂຫຕິ ສທ຺ທານໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຣຊນີເຍ ສທ຺ເທ ນ ສາຣຊ຺ຊຕິ, ສກ຺ໂກຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາທຫິຕຸໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຂໂມ ໂຫຕິ ສທ຺ທານໍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຂໂມ ໂຫຕິ ຄນ຺ຘານໍ. ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ຣຊນີເຍ ຄນ຺ເຘ ນ ສາຣຊ຺ຊຕິ, ສກ຺ໂກຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາທຫິຕຸໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຂໂມ ໂຫຕິ ຄນ຺ຘານໍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຂໂມ ໂຫຕິ ຣສານໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ ຣຊນີເຍ ຣເສ ນ ສາຣຊ຺ຊຕິ, ສກ຺ໂກຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາທຫິຕຸໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຂໂມ ໂຫຕິ ຣສານໍ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຂໂມ ໂຫຕິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພານໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ ຣຊນີເຍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພ ນ ສາຣຊ຺ຊຕິ, ສກ຺ໂກຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາທຫິຕຸໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຂໂມ ໂຫຕິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພານໍ.

‘‘ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ໂສຕສຸຕ຺ຕໍ

໑໔໐. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄໍຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ໂສຕາ ຈ ໂຫຕິ, ຫນ຺ຕາ ຈ, ຣກ຺ຂິຕາ ຈ, ຂນ຺ຕາ ຈ, ຄນ຺ຕາ ຈ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ໂສຕາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຍເມນໍ ຫຕ຺ຖິທມ຺ມສາຣຖິ [ຫຕ຺ຖິທມ຺ມສາຣຖີ (ສີ.)] ກາຣຓໍ ກາເຣຕິ – ຍທິ ວາ ກຕປຸພ຺ພໍ ຍທິ ວາ ອກຕປຸພ຺ພໍ – ຕໍ ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ [ອຏ຺ຐິກຕ຺ວາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.) ອ. ນິ. ໔.໑໑໔] ມນສິ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ເຈຕສາ [ສພ຺ພເຈຕສາ (?)] ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ໂອຫິຕໂສໂຕ ສຸຓາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ໂສຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຫນ຺ຕາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ສງ຺ຄາມຄໂຕ ຫຕ຺ຖິມ຺ປິ ຫນຕິ [ຫນ຺ຕິ (ສີ. ປີ.)], ຫຕ຺ຖາຣຸຫມ຺ປິ ຫນຕິ, ອສ຺ສມ຺ປິ ຫນຕິ, ອສ຺ສາຣຸຫມ຺ປິ ຫນຕິ, ຣຖມ຺ປິ ຫນຕິ, ຣຖິກມ຺ປິ [ຣຖາຣຸຫມ຺ປິ (ປີ.)] ຫນຕິ, ປຕ຺ຕິກມ຺ປິ ຫນຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຫນ຺ຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຣກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ສງ຺ຄາມຄໂຕ ຣກ຺ຂຕິ ປຸຣິມໍ ກາຍໍ, ຣກ຺ຂຕິ ປຈ຺ຉິມໍ ກາຍໍ, ຣກ຺ຂຕິ ປຸຣິເມ ປາເທ, ຣກ຺ຂຕິ ປຈ຺ຉິເມ ປາເທ, ຣກ຺ຂຕິ ສີສໍ, ຣກ຺ຂຕິ ກຓ຺ເຓ, ຣກ຺ຂຕິ ທນ຺ເຕ, ຣກ຺ຂຕິ ໂສຓ຺ຑໍ, ຣກ຺ຂຕິ ວາລຘິໍ, ຣກ຺ຂຕິ ຫຕ຺ຖາຣຸຫໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຣກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຂນ຺ຕາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ສງ຺ຄາມຄໂຕ ຂໂມ ໂຫຕິ ສຕ຺ຕິປ຺ປຫາຣານໍ ອສິປ຺ປຫາຣານໍ ອຸສຸປ຺ປຫາຣານໍ ຜຣສຸປ຺ປຫາຣານໍ ເຠຣິປຓວສງ຺ຂຕິຓວນິນ຺ນາທສທ຺ທານໍ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຂນ຺ຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຄນ຺ຕາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຍເມນໍ ຫຕ຺ຖິທມ຺ມສາຣຖິ ທິສໍ ເປເສຕິ – ຍທິ ວາ ຄຕປຸພ຺ພໍ ຍທິ ວາ ອຄຕປຸພ຺ພໍ – ຕໍ ຂິປ຺ປເມວ ຄນ຺ຕາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຄນ຺ຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄໍຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາ ຈ ໂຫຕິ, ຫນ຺ຕາ ຈ, ຣກ຺ຂິຕາ ຈ, ຂນ຺ຕາ ຈ, ຄນ຺ຕາ ຈ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ເທສິຍມາເນ ອຏ຺ຐິໍກຕ຺ວາ ມນສິ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ເຈຕສາ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ໂອຫິຕໂສໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຫນ຺ຕາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ນາຘິວາເສຕິ, ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ (ຫນຕິ) [( ) ນຕ຺ຖິ ສີ. ປີ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ອ. ນິ. ໔.໑໑໔] ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ; ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ…ເປ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ…ເປ… ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ເນ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ນາຘິວາເສຕິ, ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ (ຫນຕິ) [( ) ນຕ຺ຖິ ສີ. ປີ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ອ. ນິ. ໔.໑໑໔] ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຫນ຺ຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຣກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ; ຣກ຺ຂຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ; ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ… ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ… ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ… ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ… ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຍ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ ນານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄາຫີ. ຍຕ຺ວາຘິກຣຓເມນໍ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອສໍວຸຕໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ສໍວຣາຍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ; ຣກ຺ຂຕິ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ; ມນິນ຺ທ຺ຣິເຍ ສໍວຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຣກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຂນ຺ຕາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຂໂມ ໂຫຕິ ສີຕສ຺ສ ອຸຓ຺ຫສ຺ສ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ປິປາສາຍ ຑໍສມກສວາຕາຕປສຣີສ [… ສິຣິໍສປ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປສມ຺ຜສ຺ສານໍ; ທຸຣຸຕ຺ຕານໍ ທຸຣາຄຕານໍ ວຈນປຖານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສາຣີຣິການໍ ເວທນານໍ ທຸກ຺ຂານໍ ຕິພ຺ພານໍ ຂຣານໍ ກຏຸການໍ ອສາຕານໍ ອມນາປານໍ ປາຓຫຣານໍ ອຘິວາສກຊາຕິໂກ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຂນ຺ຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຄນ຺ຕາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍາ ສາ ທິສາ ອຄຕປຸພ຺ພາ ອິມິນາ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ, ຍທິທໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖ ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂໂຍ ວິຣາໂຄ ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານໍ, ຕໍ ຂິປ຺ປຎ຺ເຎວ ຄນ຺ຕາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຄນ຺ຕາ ໂຫຕິ.

‘‘ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ. ທສມໍ.

ຣາຊວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ຈກ຺ການຸວຕ຺ຕນາ ຣາຊາ, ຍສ຺ສໍທິສໍ ທ຺ເວ ເຈວ ປຕ຺ຖນາ;

ອປ຺ປໍສຸປຕິ ຠຕ຺ຕາໂທ, ອກ຺ຂໂມ ຈ ໂສເຕນ ຈາຕິ.

(໑໕) ໕. ຕິກຓ຺ຑກີວຄ຺ໂຄ

໑. ອວຊານາຕິສຸຕ຺ຕໍ

໑໔໑. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ທຕ຺ວາ ອວຊານາຕິ, ສໍວາເສນ ອວຊານາຕິ, ອາເຘຍ຺ຍມຸໂຂ [ອາທິຍ຺ຍມຸໂຂ (ສີ.), ອາເທຍ຺ຍມຸໂຂ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ອາທິຍມຸໂຂ (ປີ.) ອຏ຺ຐກຖາຍ ປຐມສໍວຓ຺ຓນານຸຣູປໍ. ປຸ. ປ. ໑໙໓ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ໂຫຕິ, ໂລໂລ ໂຫຕິ, ມນ຺ໂທ ໂມມູໂຫ ໂຫຕິ [ມນ຺ໂທ ໂຫຕິ ໂມມູໂຫ (ສີ.)].

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ທຕ຺ວາ ອວຊານາຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເທຕິ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ເທມິ; ອຍໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີ’ຕິ. ຕເມນໍ ທຕ຺ວາ ອວຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ທຕ຺ວາ ອວຊານາຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສໍວາເສນ ອວຊານາຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ປຸຄ຺ຄເລນ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສຕິ ທ຺ເວ ວາ ຕີຓິ ວາ ວສ຺ສານິ. ຕເມນໍ ສໍວາເສນ ອວຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ສໍວາເສນ ອວຊານາຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອາເຘຍ຺ຍມຸໂຂ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣສ຺ສ ວຓ຺ເຓ ວາ ອວຓ຺ເຓ ວາ ຠາສິຍມາເນ ຕໍ ຂິປ຺ປຎ຺ເຎວ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕາ [ອຘິມຸຈ຺ຈິໂຕ (ສ຺ຍາ.)] ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອາເຘຍ຺ຍມຸໂຂ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ໂລໂລ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອິຕ຺ຕຣສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ອິຕ຺ຕຣຠຕ຺ຕີ ອິຕ຺ຕຣເປໂມ ອິຕ຺ຕຣປ຺ປສາໂທ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ໂລໂລ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ມນ຺ໂທ ໂມມູໂຫ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ກຸສລາກຸສເລ ຘມ຺ເມ ນ ຊານາຕິ, ສາວຊ຺ຊານວຊ຺ເຊ ຘມ຺ເມ ນ ຊານາຕິ, ຫີນປ຺ປຓີເຕ ຘມ຺ເມ ນ ຊານາຕິ, ກຓ຺ຫສຸກ຺ກສປ຺ປຏິຠາເຄ ຘມ຺ເມ ນ ຊານາຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ ມນ຺ໂທ ໂມມູໂຫ ໂຫຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ອາຣຠຕິສຸຕ຺ຕໍ

໑໔໒. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຣຠຕິ ຈ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ຈ ໂຫຕິ; ຕຎ຺ຈ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ຍຕ຺ຖສ຺ສ ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ.

[ປຸ. ປ. ໑໙໑] ‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຣຠຕິ, ນ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ໂຫຕິ; ຕຎ຺ຈ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ຍຕ຺ຖສ຺ສ ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ອາຣຠຕິ, ວິປ຺ປຏິສາຣີ ໂຫຕິ; ຕຎ຺ຈ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ຍຕ຺ຖສ຺ສ ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ອາຣຠຕິ ນ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ໂຫຕິ; ຕຎ຺ຈ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ຍຕ຺ຖສ຺ສ ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ອາຣຠຕິ ນ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ໂຫຕິ; ຕຎ຺ຈ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ ຍຕ຺ຖສ຺ສ ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຣຠຕິ ຈ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ຈ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ຍຕ຺ຖສ຺ສ ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ໂສ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ອາຍສ຺ມໂຕ ໂຂ ອາຣມ຺ຠຊາ [ອາຣພ຺ຠຊາ (ປີ. ກ.), ອາຣຠຊາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອາສວາ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວິປ຺ປຏິສາຣຊາ ອາສວາ ປວຑ຺ຒນ຺ຕິ [ສໍວຑ຺ຒນ຺ຕິ (ກ.)], ສາຘຸ ວຕາຍສ຺ມາ ອາຣມ຺ຠເຊ ອາສເວ ປຫາຍ ວິປ຺ປຏິສາຣເຊ ອາສເວ ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ຠາເວຕຸ [ຠາເວຕຸໍ (ສີ. ປີ.)]; ເອວມາຍສ຺ມາ ອມຸນາ ປຎ຺ຈເມນ ປຸຄ຺ຄເລນ ສມສໂມ ຠວິສ຺ສຕີ’’’ຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຣຠຕິ ນ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ຍຕ຺ຖສ຺ສ ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ໂສ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ອາຍສ຺ມໂຕ ໂຂ ອາຣມ຺ຠຊາ ອາສວາ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວິປ຺ປຏິສາຣຊາ ອາສວາ ນ ປວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ສາຘຸ ວຕາຍສ຺ມາ ອາຣມ຺ຠເຊ ອາສເວ ປຫາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ຠາເວຕຸ; ເອວມາຍສ຺ມາ ອມຸນາ ປຎ຺ຈເມນ ປຸຄ຺ຄເລນ ສມສໂມ ຠວິສ຺ສຕີ’’’ຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ອາຣຠຕິ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ຍຕ຺ຖສ຺ສ ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ໂສ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ອາຍສ຺ມໂຕ ໂຂ ອາຣມ຺ຠຊາ ອາສວາ ນ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວິປ຺ປຏິສາຣຊາ ອາສວາ ປວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ສາຘຸ ວຕາຍສ຺ມາ ວິປ຺ປຏິສາຣເຊ ອາສເວ ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ຠາເວຕຸ; ເອວມາຍສ຺ມາ ອມຸນາ ປຎ຺ຈເມນ ປຸຄ຺ຄເລນ ສມສໂມ ຠວິສ຺ສຕີ’’’ ຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ອາຣຠຕິ ນ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ຍຕ຺ຖສ຺ສ ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປຣິເສສາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ໂສ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ອາຍສ຺ມໂຕ ໂຂ ອາຣມ຺ຠຊາ ອາສວາ ນ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວິປ຺ປຏິສາຣຊາ ອາສວາ ນ ປວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ສາຘຸ ວຕາຍສ຺ມາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ຠາເວຕຸ; ເອວມາຍສ຺ມາ ອມຸນາ ປຎ຺ຈເມນ ປຸຄ຺ຄເລນ ສມສໂມ ຠວິສ຺ສຕີ’’’ຕິ.

‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ອມຸນາ ປຎ຺ຈເມນ ປຸຄ຺ຄເລນ ເອວໍ ໂອວທິຍມານາ ເອວໍ ອນຸສາສິຍມານາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ອາສວານໍ ຂຍໍ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ [ປຸ. ປ. ໑໙໑]. ທຸຕິຍໍ.

໓. ສາຣນ຺ທທສຸຕ຺ຕໍ

໑໔໓. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເວສາລິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານໍ ລິຈ຺ຉວິສຕານໍ ສາຣນ຺ທເທ ເຈຕິເຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນານໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ອຍມນ຺ຕຣາກຖາ ອຸທປາທິ – ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຣຕນານໍ ປາຕຸຠາໂວ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ? ຫຕ຺ຖິຣຕນສ຺ສ ປາຕຸຠາໂວ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ, ອສ຺ສຣຕນສ຺ສ ປາຕຸຠາໂວ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ, ມຓິຣຕນສ຺ສ ປາຕຸຠາໂວ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ, ອິຕ຺ຖິຣຕນສ຺ສ ປາຕຸຠາໂວ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ, ຄຫປຕິຣຕນສ຺ສ ປາຕຸຠາໂວ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ. ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຣຕນານໍ ປາຕຸຠາໂວ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ເຕ ລິຈ຺ຉວີ ມຄ຺ເຄ ປຸຣິສໍ ຐເປສຸໍ [ເປເສສຸໍ (ສ຺ຍາ. ກ.)] – ‘‘ຍທາ ຕ຺ວໍ [ຍຖາ ຕ຺ວໍ (ສີ. ປີ.)], ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ປສ຺ເສຍ຺ຍາສິ ຠຄວນ຺ຕໍ, ອຖ ອມ຺ຫາກໍ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ໂສ ປຸຣິໂສ ຠຄວນ຺ຕໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ; ທິສ຺ວານ ເຍນ ເຕ ລິຈ຺ຉວີ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕ ລິຈ຺ຉວີ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຍໍ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຄຈ຺ຉຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ; ຍສ຺ສທານິ ກາລໍ ມຎ຺ຎຖາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ເຕ ລິຈ຺ຉວີ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ເຕ ລິຈ຺ຉວີ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ –

‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ເຍນ ສາຣນ຺ທທໍ ເຈຕິຍໍ ເຕນຸປສງ຺ກມຕຸ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ. ອຘິວາເສສິ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເຍນ ສາຣນ຺ທທໍ ເຈຕິຍໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ ເຕ ລິຈ຺ຉວີ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ລິຈ຺ຉວີ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ, ກາ ຈ ປນ ໂວ ອນ຺ຕຣາກຖາ ວິປ຺ປກຕາ’’ຕິ? ‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນານໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ອຍມນ຺ຕຣາກຖາ ອຸທປາທິ – ‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຣຕນານໍ ປາຕຸຠາໂວ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ? ຫຕ຺ຖິຣຕນສ຺ສ ປາຕຸຠາໂວ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ, ອສ຺ສຣຕນສ຺ສ ປາຕຸຠາໂວ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ, ມຓິຣຕນສ຺ສ ປາຕຸຠາໂວ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ, ອິຕ຺ຖິຣຕນສ຺ສ ປາຕຸຠາໂວ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ, ຄຫປຕິຣຕນສ຺ສ ປາຕຸຠາໂວ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ. ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຣຕນານໍ ປາຕຸຠາໂວ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກາມາຘິມຸຕ຺ຕານໍ ວຕ, ໂຠ, ລິຈ຺ຉວີນໍ [ກາມາຘິມຸຕ຺ຕານໍ ວຕ ໂວ ລິຈ຺ຉວີນໍ (ສີ.), ກາມາຘິມຸຕ຺ຕານໍ ວຕ ໂວ ລິຈ຺ຉວີ (ສ຺ຍາ.), ກາມາຘິມຸຕ຺ຕານໍວ ໂວ ລິຈ຺ຉວີ (?)] ກາມໍເຍວ ອາຣພ຺ຠ ອນ຺ຕຣາກຖາ ອຸທປາທິ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ, ລິຈ຺ຉວີ, ຣຕນານໍ ປາຕຸຠາໂວ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ? ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປາຕຸຠາໂວ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ, ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕສ຺ສ ຘມ຺ມວິນຍສ຺ສ ເທເສຕາ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ, ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕສ຺ສ ຘມ຺ມວິນຍສ຺ສ ເທສິຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຕາ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ, ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕສ຺ສ ຘມ຺ມວິນຍສ຺ສ ເທສິຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຕາ [ວິຎ຺ຎາຕສ຺ສ (ສີ. ປີ.) ອ. ນິ. ໕.໑໙໕] ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ, ກຕຎ຺ຎູ ກຕເວທີ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ. ອິເມສໍ ໂຂ, ລິຈ຺ຉວີ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຣຕນານໍ ປາຕຸຠາໂວ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ຕິກຓ຺ຑກີສຸຕ຺ຕໍ

໑໔໔. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາເກເຕ ວິຫຣຕິ ຕິກຓ຺ຑກີວເນ [ກຓ຺ຑກີວເນ (ສໍ. ນິ. ໕.໙໐໒)]. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເລນ ກາລໍ ອປ຺ປຏິກູເລ ປຏິກູລສຎ຺ຎີ [ອປ຺ປຏິກ຺ກູເລ ປຏິກ຺ກູລສຎ຺ຎີ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວິຫເຣຍ຺ຍ. ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເລນ ກາລໍ ປຏິກູເລ ອປ຺ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ວິຫເຣຍ຺ຍ. ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເລນ ກາລໍ ອປ຺ປຏິກູເລ ຈ ປຏິກູເລ ຈ ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ວິຫເຣຍ຺ຍ. ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເລນ ກາລໍ ປຏິກູເລ ຈ ອປ຺ປຏິກູເລ ຈ ອປ຺ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ວິຫເຣຍ຺ຍ. ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເລນ ກາລໍ ປຏິກູລຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິກູລຎ຺ຈ ຕທຸຠຍໍ ອຠິນິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫເຣຍ຺ຍ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ.

‘‘ກິຎ຺ຈ [ກຖຎ຺ຈ (ສີ. ປີ. ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ອປ຺ປຏິກູເລ ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ວິຫເຣຍ຺ຍ? ‘ມາ ເມ ຣຊນີເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຣາໂຄ ອຸທປາທີ’ຕິ – ອິທໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ອປ຺ປຏິກູເລ ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ວິຫເຣຍ຺ຍ.

‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຏິກູເລ ອປ຺ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ວິຫເຣຍ຺ຍ? ‘ມາ ເມ ໂທສນີເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ໂທໂສ ອຸທປາທີ’ຕິ – ອິທໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຏິກູເລ ອປ຺ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ວິຫເຣຍ຺ຍ.

‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ອປ຺ປຏິກູເລ ຈ ປຏິກູເລ ຈ ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ວິຫເຣຍ຺ຍ? ‘ມາ ເມ ຣຊນີເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຣາໂຄ ອຸທປາທິ, ມາ ເມ ໂທສນີເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ໂທໂສ ອຸທປາທີ’ຕິ – ອິທໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ອປ຺ປຏິກູເລ ຈ ປຏິກູເລ ຈ ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ວິຫເຣຍ຺ຍ.

‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຏິກູເລ ຈ ອປ຺ປຏິກູເລ ຈ ອປ຺ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ວິຫເຣຍ຺ຍ? ‘ມາ ເມ ໂທສນີເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ໂທໂສ ອຸທປາທິ, ມາ ເມ ຣຊນີເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຣາໂຄ ອຸທປາທີ’ຕິ – ອິທໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຏິກູເລ ຈ ອປ຺ປຏິກູເລ ຈ ອປ຺ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ວິຫເຣຍ຺ຍ.

‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຏິກູລຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິກູລຎ຺ຈ ຕທຸຠຍໍ ອຠິນິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫເຣຍ຺ຍ? ‘ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ມາ ເມ ກ຺ວຈນິ [ກ຺ວຈິນິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ກຕ຺ຖຈິ ກິຎ຺ຈນໍ [ກິຎ຺ຈນ (ສີ. ປີ.)] ຣຊນີເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຣາໂຄ ອຸທປາທິ, ມາ ເມ ກ຺ວຈນິ ກຕ຺ຖຈິ ກິຎ຺ຈນໍ ໂທສນີເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ໂທໂສ ອຸທປາທິ, ມາ ເມ ກ຺ວຈນິ ກຕ຺ຖຈິ ກິຎ຺ຈນໍ ໂມຫນີເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ໂມໂຫ ອຸທປາທີ’ຕິ – ອິທໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຏິກູລຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິກູລຎ຺ຈ ຕທຸຠຍໍ ອຠິນິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫເຣຍ຺ຍ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ນິຣຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໔໕. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທາຍີ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທີ ໂຫຕິ, ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐາຍີ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ມິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ

໑໔໖. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ມິຕ຺ໂຕ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ກມ຺ມນ຺ຕໍ ກາເຣຕິ, ອຘິກຣຓໍ ອາທິຍຕິ, ປາໂມກ຺ເຂສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ປຏິວິຣຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ທີຆຈາຣິກໍ ອນວຕ຺ຖຈາຣິກໍ [ອວຕ຺ຖານຈາຣິກໍ (ສ຺ຍາ.)] ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ, ນປ຺ປຏິພໂລ ໂຫຕິ ກາເລນ ກາລໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕຸໍ ສມາທເປຕຸໍ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕຸໍ ສມ຺ປຫໍເສຕຸໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ມິຕ຺ໂຕ ນ ເສວິຕພ຺ໂພ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ມິຕ຺ໂຕ ເສວິຕພ຺ໂພ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ນ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ກາເຣຕິ, ນ ອຘິກຣຓໍ ອາທິຍຕິ, ນ ປາໂມກ຺ເຂສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ປຏິວິຣຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ນ ທີຆຈາຣິກໍ ອນວຕ຺ຖຈາຣິກໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ, ປຏິພໂລ ໂຫຕິ ກາເລນ ກາລໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕຸໍ ສມາທເປຕຸໍ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕຸໍ ສມ຺ປຫໍເສຕຸໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ມິຕ຺ໂຕ ເສວິຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ອສປ຺ປຸຣິສທານສຸຕ຺ຕໍ

໑໔໗. ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສປ຺ປຸຣິສທານານິ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ອສກ຺ກຈ຺ຈໍ ເທຕິ, ອຈິຕ຺ຕີກຕ຺ວາ [ອຈິຕ຺ຕິກຕ຺ວາ (ປີ.), ອຈິຕິໍ ກຕ຺ວາ (ສ຺ຍາ.), ອຈິຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ (ກ.)] ເທຕິ, ອສຫຕ຺ຖາ ເທຕິ, ອປວິທ຺ຘໍ [ອປວິຏ຺ຏໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ເທຕິ, ອນາຄມນທິຏ຺ຐິໂກ ເທຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ອສປ຺ປຸຣິສທານານິ.

‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິສທານານິ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ເທຕິ, ຈິຕ຺ຕີກຕ຺ວາ ເທຕິ, ສຫຕ຺ຖາ ເທຕິ, ອນປວິທ຺ຘໍ ເທຕິ, ອາຄມນທິຏ຺ຐິໂກ ເທຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ສປ຺ປຸຣິສທານານີ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ສປ຺ປຸຣິສທານສຸຕ຺ຕໍ

໑໔໘. ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິສທານານິ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ສທ຺ຘາຍ ທານໍ ເທຕິ, ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ທານໍ ເທຕິ, ກາເລນ ທານໍ ເທຕິ, ອນຸຄ຺ຄຫິຕຈິຕ຺ໂຕ [ອນຄ຺ຄຫິຕຈິຕ຺ໂຕ (ສີ.)] ທານໍ ເທຕິ, ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ປຣຎ຺ຈ ອນຸປຫຈ຺ຈ ທານໍ ເທຕິ.

‘‘ສທ຺ຘາຍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ທານໍ ທຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ທານສ຺ສ ວິປາໂກ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ອຑ຺ໂຒ ຈ ໂຫຕິ ມຫທ຺ຘໂນ ມຫາໂຠໂຄ, ອຠິຣູໂປ ຈ ໂຫຕິ ທສ຺ສນີໂຍ ປາສາທິໂກ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ.

‘‘ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ທານໍ ທຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ທານສ຺ສ ວິປາໂກ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ອຑ຺ໂຒ ຈ ໂຫຕິ ມຫທ຺ຘໂນ ມຫາໂຠໂຄ. ເຍປິສ຺ສ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕາຕິ ວາ ທາຣາຕິ ວາ ທາສາຕິ ວາ ເປສ຺ສາຕິ ວາ ກມ຺ມກຣາຕິ [ກມ຺ມກາຣາຕິ (ກ.)] ວາ, ເຕປິ ສຸສ຺ສູສນ຺ຕິ ໂສຕໍ ໂອທຫນ຺ຕິ ອຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ.

‘‘ກາເລນ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ທານໍ ທຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ທານສ຺ສ ວິປາໂກ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ອຑ຺ໂຒ ຈ ໂຫຕິ ມຫທ຺ຘໂນ ມຫາໂຠໂຄ; ກາລາຄຕາ ຈສ຺ສ ອຕ຺ຖາ ປຈຸຣາ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ອນຸຄ຺ຄຫິຕຈິຕ຺ໂຕ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ທານໍ ທຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ທານສ຺ສ ວິປາໂກ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ອຑ຺ໂຒ ຈ ໂຫຕິ ມຫທ຺ຘໂນ ມຫາໂຠໂຄ; ອຸຬາເຣສຸ ຈ ປຎ຺ຈສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ໂຠຄາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ.

‘‘ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ປຣຎ຺ຈ ອນຸປຫຈ຺ຈ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ທານໍ ທຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ທານສ຺ສ ວິປາໂກ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ອຑ຺ໂຒ ຈ ໂຫຕິ ມຫທ຺ຘໂນ ມຫາໂຠໂຄ; ນ ຈສ຺ສ ກຸໂຕຈິ ໂຠຄານໍ ອຸປຆາໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕິ ອຄ຺ຄິໂຕ ວາ ອຸທກໂຕ ວາ ຣາຊໂຕ ວາ ໂຈຣໂຕ ວາ ອປ຺ປິຍໂຕ ວາ ທາຍາທໂຕ ວາ [ອປ຺ປິຍໂຕ ວາ ທາຍາທໂຕ ວາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ອປ຺ປິຍທາຍາທໂຕ ວາ (ກ.)]. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ສປ຺ປຸຣິສທານານີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ປຐມສມຍວິມຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ

໑໔໙. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສມຍວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ກມ຺ມາຣາມຕາ, ຠສ຺ສາຣາມຕາ, ນິທ຺ທາຣາມຕາ, ສງ຺ຄຓິກາຣາມຕາ, ຍຖາວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ສມຍວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສມຍວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ນ ກມ຺ມາຣາມຕາ, ນ ຠສ຺ສາຣາມຕາ, ນ ນິທ຺ທາຣາມຕາ, ນ ສງ຺ຄຓິກາຣາມຕາ, ຍຖາວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ສມຍວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ທຸຕິຍສມຍວິມຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ

໑໕໐. [ກຖາ. ໒໖໗] ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສມຍວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ກມ຺ມາຣາມຕາ, ຠສ຺ສາຣາມຕາ, ນິທ຺ທາຣາມຕາ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາ, ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ສມຍວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສມຍວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ນ ກມ຺ມາຣາມຕາ, ນ ຠສ຺ສາຣາມຕາ, ນ ນິທ຺ທາຣາມຕາ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ສມຍວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ທສມໍ.

ຕິກຓ຺ຑກີວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ທຕ຺ວາ ອວຊານາຕິ ອາຣຠຕິ ຈ, ສາຣນ຺ທທ ຕິກຓ຺ຑ ນິຣເຍນ ຈ;

ມິຕ຺ໂຕ ອສປ຺ປຸຣິສສປ຺ປຸຣິເສນ, ສມຍວິມຸຕ຺ຕໍ ອປເຣ ທ຺ເວຕິ.

ຕຕິຍປຓ຺ຓາສກໍ ສມຕ຺ຕໍ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖປຓ຺ຓາສກໍ

(໑໖) ໑. ສທ຺ຘມ຺ມວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມສຸຕ຺ຕໍ

໑໕໑. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸຓນ຺ໂຕປິ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ອຠພ຺ໂພ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ກຖໍ ປຣິໂຠຕິ, ກຖິກໍ [ກຖິຕໍ (ກ.)] ປຣິໂຠຕິ, ອຕ຺ຕານໍ ປຣິໂຠຕິ, ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ, ອເນກຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕ ອໂຍນິໂສ ຈ [ອໂຍນິໂສ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ມນສິ ກໂຣຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸຓນ຺ໂຕປິ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ອຠພ຺ໂພ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸຓນ຺ໂຕ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ຠພ຺ໂພ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ນ ກຖໍ ປຣິໂຠຕິ, ນ ກຖິກໍ ປຣິໂຠຕິ, ນ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິໂຠຕິ, ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ, ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕ ໂຍນິໂສ ຈ ມນສິ ກໂຣຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸຓນ຺ໂຕ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ຠພ຺ໂພ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມສຸຕ຺ຕໍ

໑໕໒. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸຓນ຺ໂຕປິ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ອຠພ຺ໂພ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ກຖໍ ປຣິໂຠຕິ, ກຖິກໍ ປຣິໂຠຕິ, ອຕ຺ຕານໍ ປຣິໂຠຕິ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ ຊໂຬ ເອຬມູໂຄ, ອນຎ຺ຎາເຕ ອຎ຺ຎາຕມານີ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸຓນ຺ໂຕປິ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ອຠພ຺ໂພ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸຓນ຺ໂຕ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ຠພ຺ໂພ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ນ ກຖໍ ປຣິໂຠຕິ, ນ ກຖິກໍ ປຣິໂຠຕິ, ນ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິໂຠຕິ, ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ ອຊໂຬ ອເນຬມູໂຄ, ນ ອນຎ຺ຎາເຕ ອຎ຺ຎາຕມານີ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸຓນ຺ໂຕ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ຠພ຺ໂພ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຕຕິຍສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມສຸຕ຺ຕໍ

໑໕໓. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸຓນ຺ໂຕປິ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ອຠພ຺ໂພ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ມກ຺ຂີ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ ມກ຺ຂປຣິຍຸຏ຺ຐິໂຕ, ອຸປາຣມ຺ຠຈິຕ຺ໂຕ [ສອຸປາຣມ຺ຠຈິຕ຺ໂຕ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ ຣນ຺ຘຄເວສີ, ຘມ຺ມເທສເກ ອາຫຕຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ຂີລຊາໂຕ [ຂິລຊາໂຕ (ສ຺ຍາ. ປີ.)], ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ ຊໂຬ ເອຬມູໂຄ, ອນຎ຺ຎາເຕ ອຎ຺ຎາຕມານີ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸຓນ຺ໂຕປິ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ອຠພ຺ໂພ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸຓນ຺ໂຕ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ຠພ຺ໂພ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອມກ຺ຂີ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ ນ ມກ຺ຂປຣິຍຸຏ຺ຐິໂຕ, ອນຸປາຣມ຺ຠຈິຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ ນ ຣນ຺ຘຄເວສີ, ຘມ຺ມເທສເກ ອນາຫຕຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ອຂີລຊາໂຕ, ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ ອຊໂຬ ອເນຬມູໂຄ, ນ ອນຎ຺ຎາເຕ ອຎ຺ຎາຕມານີ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸຓນ຺ໂຕ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ຠພ຺ໂພ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ປຐມສທ຺ຘມ຺ມສມ຺ໂມສສຸຕ຺ຕໍ

໑໕໔. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ສມ຺ໂມສາຍ ອນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ, ນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ, ນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມໍ ຘາເຣນ຺ຕິ, ນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຘາຕານໍ [ຘຕານໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖໍ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ຕິ, ນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ສມ຺ໂມສາຍ ອນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ອນນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ, ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ, ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມໍ ຘາເຣນ຺ຕິ, ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຘາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖໍ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ຕິ, ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ອນນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ທຸຕິຍສທ຺ຘມ຺ມສມ຺ໂມສສຸຕ຺ຕໍ

໑໕໕. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ສມ຺ໂມສາຍ ອນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມໍ ນ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ, ເຄຍ຺ຍໍ, ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ຄາຖໍ, ອຸທານໍ, ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ, ຊາຕກໍ, ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ, ເວທລ຺ລໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ຘມ຺ໂມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ສມ຺ໂມສາຍ ອນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ນ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເຣສໍ ເທເສນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ຘມ຺ໂມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ສມ຺ໂມສາຍ ອນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ນ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປຣໍ [ປເຣສໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ປເຣ (?)] ວາເຈນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິໂຍ ຘມ຺ໂມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ສມ຺ໂມສາຍ ອນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ນ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຘມ຺ໂມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ສມ຺ໂມສາຍ ອນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ນ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ເກນ຺ຕິ ອນຸວິຈາເຣນ຺ຕິ ມນສານຸເປກ຺ຂນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈໂມ ຘມ຺ໂມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ສມ຺ໂມສາຍ ອນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ສມ຺ໂມສາຍ ອນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ອນນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ, ເຄຍ຺ຍໍ, ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ຄາຖໍ, ອຸທານໍ, ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ, ຊາຕກໍ, ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ, ເວທລ຺ລໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ຘມ຺ໂມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ອນນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເຣສໍ ເທເສນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ຘມ຺ໂມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ອນນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປຣໍ ວາເຈນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິໂຍ ຘມ຺ໂມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ອນນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຘມ຺ໂມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ອນນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ເກນ຺ຕິ ອນຸວິຈາເຣນ຺ຕິ ມນສານຸເປກ຺ຂນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈໂມ ຘມ຺ໂມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ອນນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ອນນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ຕຕິຍສທ຺ຘມ຺ມສມ຺ໂມສສຸຕ຺ຕໍ

໑໕໖. [ອ. ນິ. ໔.໑໖໐] ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ສມ຺ໂມສາຍ ອນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ທຸຄ຺ຄຫິຕໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ເຕຫິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ. ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປທພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສ ອຕ຺ໂຖປິ ທຸນ຺ນໂຍ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ຘມ຺ໂມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ສມ຺ໂມສາຍ ອນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ທຸພ຺ພຈາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂທວຈສ຺ສກຣເຓຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ, ອກ຺ຂມາ ອປ຺ປທກ຺ຂິຓຄ຺ຄາຫິໂນ ອນຸສາສນິໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ຘມ຺ໂມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ສມ຺ໂມສາຍ ອນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ອາຄຕາຄມາ ຘມ຺ມຘຣາ ວິນຍຘຣາ ມາຕິກາຘຣາ, ເຕ ນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ປຣໍ ວາເຈນ຺ຕິ; ເຕສໍ ອຈ຺ຈເຍນ ຉິນ຺ນມູລໂກ ສຸຕ຺ຕນ຺ໂຕ ໂຫຕິ ອປ຺ປຏິສຣໂຓ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິໂຍ ຘມ຺ໂມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ສມ຺ໂມສາຍ ອນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ພາຫຸລິກາ ໂຫນ຺ຕິ ສາຖລິກາ ໂອກ຺ກມເນ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ປວິເວເກ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາ, ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠນ຺ຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ເຕສໍ ປຈ຺ຉິມາ ຊນຕາ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ສາປິ ໂຫຕິ ພາຫຸລິກາ ສາຖລິກາ ໂອກ຺ກມເນ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ປວິເວເກ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາ, ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຘມ຺ໂມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ສມ຺ໂມສາຍ ອນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ໂຆ ຠິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ສງ຺ເຆ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິນ຺ເນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອກ຺ໂກສາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຣິຠາສາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຣິກ຺ເຂປາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຣິຈ຺ຈຊນາ [ປຣິຈ຺ຈຊາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປສນ຺ນາ ເຈວ ນປ຺ປສີທນ຺ຕິ, ປສນ຺ນານຎ຺ຈ ເອກຈ຺ຈານໍ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈໂມ ຘມ຺ໂມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ສມ຺ໂມສາຍ ອນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ສມ຺ໂມສາຍ ອນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ອນນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ປຣິຍາປຸຓນ຺ຕິ ສຸນິກ຺ຂິຕ຺ເຕຫິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ. ສຸນິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປທພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສ ອຕ຺ໂຖປິ ສຸນໂຍ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ຘມ຺ໂມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ອນນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ສຸວຈາ ໂຫນ຺ຕິ ໂສວຈສ຺ສກຣເຓຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ, ຂມາ ປທກ຺ຂິຓຄ຺ຄາຫິໂນ ອນຸສາສນິໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ຘມ຺ໂມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ອນນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ອາຄຕາຄມາ ຘມ຺ມຘຣາ ວິນຍຘຣາ ມາຕິກາຘຣາ, ເຕ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ປຣໍ ວາເຈນ຺ຕິ; ເຕສໍ ອຈ຺ຈເຍນ ນ ຉິນ຺ນມູລໂກ [ອຈ຺ຉິນ຺ນມູລໂກ (ກ.) ອ. ນິ. ໔.໑໖໐] ສຸຕ຺ຕນ຺ໂຕ ໂຫຕິ ສປ຺ປຏິສຣໂຓ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິໂຍ ຘມ຺ໂມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ອນນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ນ ພາຫຸລິກາ ໂຫນ຺ຕິ ນ ສາຖລິກາ, ໂອກ຺ກມເນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາ ປວິເວເກ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ; ວີຣິຍໍ ອາຣຠນ຺ຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ເຕສໍ ປຈ຺ຉິມາ ຊນຕາ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ສາປິ ໂຫຕິ ນ ພາຫຸລິກາ ນ ສາຖລິກາ, ໂອກ຺ກມເນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາ ປວິເວເກ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ, ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຘມ຺ໂມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ອນນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ໂຆ ສມຄ຺ໂຄ ສມ຺ໂມທມາໂນ ອວິວທມາໂນ ເອກຸທ຺ເທໂສ ຜາສຸໍ ວິຫຣຕິ. ສງ຺ເຆ ໂຂ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຄ຺ເຄ ນ ເຈວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອກ຺ໂກສາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຣິຠາສາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຣິກ຺ເຂປາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຣິຈ຺ຈຊນາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປສນ຺ນາ ເຈວ ປສີທນ຺ຕິ, ປສນ຺ນານຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍຠາໂວ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈໂມ ຘມ຺ໂມ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ອນນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ຐິຕິຍາ ອສມ຺ໂມສາຍ ອນນ຺ຕຣຘານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ທຸກ຺ກຖາສຸຕ຺ຕໍ

໑໕໗. ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລານໍ ກຖາ ທຸກ຺ກຖາ ປຸຄ຺ຄເລ ປຸຄ຺ຄລໍ [ປຸຄ຺ຄລໍ ປຸຄ຺ຄລໍ (ສີ. ປີ.)] ອຸປນິຘາຍ. ກຕເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ? ອສ຺ສທ຺ຘສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘາກຖາ ທຸກ຺ກຖາ; ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ສີລກຖາ ທຸກ຺ກຖາ; ອປ຺ປສ຺ສຸຕສ຺ສ ພາຫຸສຈ຺ຈກຖາ ທຸກ຺ກຖາ; ມຈ຺ຉຣິສ຺ສ [ມຈ຺ຉຣິຍສ຺ສ (ສີ. ປີ. ກ.)] ຈາຄກຖາ ທຸກ຺ກຖາ; ທຸປ຺ປຎ຺ຎສ຺ສ ປຎ຺ຎາກຖາ ທຸກ຺ກຖາ.

‘‘ກສ຺ມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສທ຺ຘສ຺ສ ສທ຺ຘາກຖາ ທຸກ຺ກຖາ? ອສ຺ສທ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘາກຖາຍ ກຈ຺ຉມານາຍ ອຠິສຊ຺ຊຕິ ກຸປ຺ປຕິ ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ປຕິຕ຺ຖີຍຕິ ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຎ຺ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘາສມ຺ປທໍ ອຕ຺ຕນິ ນ ສມນຸປສ຺ສຕິ [ນ ສມ຺ປສ຺ສຕິ (ສີ.)], ນ ຈ ລຠຕິ ຕໂຕນິທານໍ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ. ຕສ຺ມາ ອສ຺ສທ຺ຘສ຺ສ ສທ຺ຘາກຖາ ທຸກ຺ກຖາ.

‘‘ກສ຺ມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ສີລກຖາ ທຸກ຺ກຖາ? ທຸສ຺ສີໂລ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລກຖາຍ ກຈ຺ຉມານາຍ ອຠິສຊ຺ຊຕິ ກຸປ຺ປຕິ ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ປຕິຕ຺ຖີຍຕິ ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຎ຺ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລສມ຺ປທໍ ອຕ຺ຕນິ ນ ສມນຸປສ຺ສຕິ ນ ຈ ລຠຕິ ຕໂຕນິທານໍ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ. ຕສ຺ມາ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ສີລກຖາ ທຸກ຺ກຖາ.

‘‘ກສ຺ມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປ຺ປສ຺ສຸຕສ຺ສ ພາຫຸສຈ຺ຈກຖາ ທຸກ຺ກຖາ? ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາຫຸສຈ຺ຈກຖາຍ ກຈ຺ຉມານາຍ ອຠິສຊ຺ຊຕິ ກຸປ຺ປຕິ ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ປຕິຕ຺ຖີຍຕິ ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຎ຺ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຕສມ຺ປທໍ ອຕ຺ຕນິ ນ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ນ ຈ ລຠຕິ ຕໂຕນິທານໍ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ. ຕສ຺ມາ ອປ຺ປສ຺ສຸຕສ຺ສ ພາຫຸສຈ຺ຈກຖາ ທຸກ຺ກຖາ.

‘‘ກສ຺ມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຈ຺ຉຣິສ຺ສ ຈາຄກຖາ ທຸກ຺ກຖາ? ມຈ຺ຉຣີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈາຄກຖາຍ ກຈ຺ຉມານາຍ ອຠິສຊ຺ຊຕິ ກຸປ຺ປຕິ ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ປຕິຕ຺ຖີຍຕິ ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຎ຺ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈາຄສມ຺ປທໍ ອຕ຺ຕນິ ນ ສມນຸປສ຺ສຕິ ນ ຈ ລຠຕິ ຕໂຕນິທານໍ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ. ຕສ຺ມາ ມຈ຺ຉຣິສ຺ສ ຈາຄກຖາ ທຸກ຺ກຖາ.

‘‘ກສ຺ມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸປ຺ປຎ຺ຎສ຺ສ ປຎ຺ຎາກຖາ ທຸກ຺ກຖາ? ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎາກຖາຍ ກຈ຺ຉມານາຍ ອຠິສຊ຺ຊຕິ ກຸປ຺ປຕິ ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ປຕິຕ຺ຖີຍຕິ ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຎ຺ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປທໍ ອຕ຺ຕນິ ນ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ນ ຈ ລຠຕິ ຕໂຕນິທານໍ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ. ຕສ຺ມາ ທຸປ຺ປຎ຺ຎສ຺ສ ປຎ຺ຎາກຖາ ທຸກ຺ກຖາ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ກຖາ ທຸກ຺ກຖາ ປຸຄ຺ຄເລ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປນິຘາຍ.

‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລານໍ ກຖາ ສຸກຖາ ປຸຄ຺ຄເລ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປນິຘາຍ. ກຕເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ? ສທ຺ຘສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘາກຖາ ສຸກຖາ; ສີລວໂຕ ສີລກຖາ ສຸກຖາ; ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ພາຫຸສຈ຺ຈກຖາ ສຸກຖາ; ຈາຄວໂຕ ຈາຄກຖາ ສຸກຖາ; ປຎ຺ຎວໂຕ ປຎ຺ຎາກຖາ ສຸກຖາ.

‘‘ກສ຺ມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘສ຺ສ ສທ຺ຘາກຖາ ສຸກຖາ? ສທ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘາກຖາຍ ກຈ຺ຉມານາຍ ນາຠິສຊ຺ຊຕິ ນ ກຸປ຺ປຕິ ນ ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ນ ປຕິຕ຺ຖີຍຕິ ນ ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຎ຺ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘາສມ຺ປທໍ ອຕ຺ຕນິ ສມນຸປສ຺ສຕິ ລຠຕິ ຈ ຕໂຕນິທານໍ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ. ຕສ຺ມາ ສທ຺ຘສ຺ສ ສທ຺ຘາກຖາ ສຸກຖາ.

‘‘ກສ຺ມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລວໂຕ ສີລກຖາ ສຸກຖາ? ສີລວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລກຖາຍ ກຈ຺ຉມານາຍ ນາຠິສຊ຺ຊຕິ ນ ກຸປ຺ປຕິ ນ ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ນ ປຕິຕ຺ຖີຍຕິ ນ ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຎ຺ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລສມ຺ປທໍ ອຕ຺ຕນິ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ລຠຕິ ຈ ຕໂຕນິທານໍ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ. ຕສ຺ມາ ສີລວໂຕ ສີລກຖາ ສຸກຖາ.

‘‘ກສ຺ມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ພາຫຸສຈ຺ຈກຖາ ສຸກຖາ? ພຫຸສ຺ສຸໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາຫຸສຈ຺ຈກຖາຍ ກຈ຺ຉມານາຍ ນາຠິສຊ຺ຊຕິ ນ ກຸປ຺ປຕິ ນ ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ນ ປຕິຕ຺ຖີຍຕິ ນ ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຎ຺ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຕສມ຺ປທໍ ອຕ຺ຕນິ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ລຠຕິ ຈ ຕໂຕນິທານໍ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ. ຕສ຺ມາ ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ພາຫຸສຈ຺ຈກຖາ ສຸກຖາ.

‘‘ກສ຺ມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈາຄວໂຕ ຈາຄກຖາ ສຸກຖາ? ຈາຄວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈາຄກຖາຍ ກຈ຺ຉມານາຍ ນາຠິສຊ຺ຊຕິ ນ ກຸປ຺ປຕິ ນ ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ນ ປຕິຕ຺ຖີຍຕິ ນ ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຎ຺ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈາຄສມ຺ປທໍ ອຕ຺ຕນິ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ລຠຕິ ຈ ຕໂຕນິທານໍ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ. ຕສ຺ມາ ຈາຄວໂຕ ຈາຄກຖາ ສຸກຖາ.

‘‘ກສ຺ມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎວໂຕ ປຎ຺ຎາກຖາ ສຸກຖາ? ປຎ຺ຎວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎາກຖາຍ ກຈ຺ຉມານາຍ ນາຠິສຊ຺ຊຕິ ນ ກຸປ຺ປຕິ ນ ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ ນ ປຕິຕ຺ຖີຍຕິ ນ ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຎ຺ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປທໍ ອຕ຺ຕນິ ສມນຸປສ຺ສຕິ ລຠຕິ ຈ ຕໂຕນິທານໍ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ. ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຎວໂຕ ປຎ຺ຎາກຖາ ສຸກຖາ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ກຖາ ສຸກຖາ ປຸຄ຺ຄເລ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປນິຘາຍາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ສາຣຊ຺ຊສຸຕ຺ຕໍ

໑໕໘. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສາຣຊ຺ຊໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ [ໂອກ຺ກມນ຺ໂຕ (ກ.)] ໂຫຕິ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ທຸສ຺ສີໂລ ໂຫຕິ, ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ, ກຸສີໂຕ ໂຫຕິ, ທຸປຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສາຣຊ຺ຊໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ວິສາຣໂທ ໂຫຕິ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສີລວາ ໂຫຕິ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ, ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ວິສາຣໂທ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ອຸທາຍີສຸຕ຺ຕໍ

໑໕໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສມ຺ພິຍໍ ວິຫຣຕິ ໂຆສິຕາຣາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ອຸທາຍີ ມຫຕິຍາ ຄິຫິປຣິສາຍ ປຣິວຸໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຸທາຍິໍ ມຫຕິຍາ ຄິຫິປຣິສາຍ ປຣິວຸຕໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ. ທິສ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອາຍສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ອຸທາຍີ ມຫຕິຍາ ຄິຫິປຣິສາຍ ປຣິວຸໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີ’’ຕິ [ເທເສນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ (ສ຺ຍາ.)].

‘‘ນ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສຸກຣໍ ປເຣສໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ. ປເຣສໍ, ອານນ຺ທ, ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ເຕນ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປເຣສໍ ຘມ຺ໂມ ເທເສຕພ຺ໂພ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ‘ອນຸປຸພ຺ພິໍ ກຖໍ [ອານຸປຸພ຺ພິກຖໍ (ສີ.), ອນຸປຸພ຺ພິກຖໍ (ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)] ກເຖສ຺ສາມີ’ຕິ ປເຣສໍ ຘມ຺ໂມ ເທເສຕພ຺ໂພ; ‘ປຣິຍາຍທສ຺ສາວີ ກຖໍ ກເຖສ຺ສາມີ’ຕິ ປເຣສໍ ຘມ຺ໂມ ເທເສຕພ຺ໂພ; ‘ອນຸທ຺ທຍຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ກຖໍ ກເຖສ຺ສາມີ’ຕິ ປເຣສໍ ຘມ຺ໂມ ເທເສຕພ຺ໂພ; ‘ນ ອາມິສນ຺ຕໂຣ ກຖໍ ກເຖສ຺ສາມີ’ຕິ ປເຣສໍ ຘມ຺ໂມ ເທເສຕພ຺ໂພ; ‘ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ປຣຎ຺ຈ ອນຸປຫຈ຺ຈ ກຖໍ ກເຖສ຺ສາມີ’ຕິ ປເຣສໍ ຘມ຺ໂມ ເທເສຕພ຺ໂພ. ນ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສຸກຣໍ ປເຣສໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ. ປເຣສໍ, ອານນ຺ທ, ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ເຕນ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປເຣສໍ ຘມ຺ໂມ ເທເສຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ທຸປ຺ປຏິວິໂນທຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໖໐. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ທຸປ຺ປຏິວິໂນທຍາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຣາໂຄ ທຸປ຺ປຏິວິໂນທໂຍ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂທໂສ ທຸປ຺ປຏິວິໂນທໂຍ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂມໂຫ ທຸປ຺ປຏິວິໂນທໂຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຏິຠານໍ ທຸປ຺ປຏິວິໂນທຍໍ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຄມິກຈິຕ຺ຕໍ ທຸປ຺ປຏິວິໂນທຍໍ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ທຸປ຺ປຏິວິໂນທຍາ’’ຕິ. ທສມໍ.

ສທ຺ຘມ຺ມວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ຕໂຍ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມາ, ຕໂຍ ສທ຺ຘມ຺ມສມ຺ໂມສາ;

ທຸກ຺ກຖາ ເຈວ ສາຣຊ຺ຊໍ, ອຸທາຍິທຸພ຺ພິໂນທຍາຕິ.

(໑໗) ໒. ອາຆາຕວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມອາຆາຕປຏິວິນຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໖໑. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຆາຕປຏິວິນຍາ ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອາຆາໂຕ ສພ຺ພໂສ ປຏິວິເນຕພ຺ໂພ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄເລ ອາຆາໂຕ ຊາເຍຖ, ເມຕ຺ຕາ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ຠາເວຕພ຺ພາ; ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ອາຆາໂຕ ປຏິວິເນຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄເລ ອາຆາໂຕ ຊາເຍຖ, ກຣຸຓາ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ຠາເວຕພ຺ພາ; ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ອາຆາໂຕ ປຏິວິເນຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄເລ ອາຆາໂຕ ຊາເຍຖ, ອຸເປກ຺ຂາ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ຠາເວຕພ຺ພາ; ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ອາຆາໂຕ ປຏິວິເນຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄເລ ອາຆາໂຕ ຊາເຍຖ, ອສຕິອມນສິກາໂຣ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ອາປຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ; ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ອາຆາໂຕ ປຏິວິເນຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄເລ ອາຆາໂຕ ຊາເຍຖ, ກມ຺ມສ຺ສກຕາ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ອຘິຏ຺ຐາຕພ຺ພາ – ‘ກມ຺ມສ຺ສໂກ ອຍມາຍສ຺ມາ ກມ຺ມທາຍາໂທ ກມ຺ມໂຍນິ ກມ຺ມພນ຺ຘຸ ກມ຺ມປ຺ປຏິສຣໂຓ, ຍໍ ກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສຕິ ກລ຺ຍາຓໍ ວາ ປາປກໍ ວາ ຕສ຺ສ ທາຍາໂທ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ; ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ອາຆາໂຕ ປຏິວິເນຕພ຺ໂພ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ອາຆາຕປຏິວິນຍາ, ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອາຆາໂຕ ສພ຺ພໂສ ປຏິວິເນຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍອາຆາຕປຏິວິນຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໖໒. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາວຸໂສ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ. ‘‘ອາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ອາວຸໂສ, ອາຆາຕປຏິວິນຍາ ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອາຆາໂຕ ສພ຺ພໂສ ປຏິວິເນຕພ຺ໂພ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອິຘາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາໂຣ ໂຫຕິ ປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາໂຣ; ເອວຣູເປປິ, ອາວຸໂສ, ປຸຄ຺ຄເລ ອາຆາໂຕ ປຏິວິເນຕພ຺ໂພ. ອິຘ ປນາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາໂຣ ໂຫຕິ ປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາໂຣ; ເອວຣູເປປິ, ອາວຸໂສ, ປຸຄ຺ຄເລ ອາຆາໂຕ ປຏິວິເນຕພ຺ໂພ. ອິຘ ປນາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາໂຣ ໂຫຕິ ອປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາໂຣ, ລຠຕິ ຈ ກາເລນ ກາລໍ ເຈຕໂສ ວິວຣໍ ເຈຕໂສ ປສາທໍ; ເອວຣູເປປິ, ອາວຸໂສ, ປຸຄ຺ຄເລ ອາຆາໂຕ ປຏິວິເນຕພ຺ໂພ. ອິຘ ປນາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາໂຣ ໂຫຕິ ອປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາໂຣ, ນ ຈ ລຠຕິ ກາເລນ ກາລໍ ເຈຕໂສ ວິວຣໍ ເຈຕໂສ ປສາທໍ; ເອວຣູເປປິ, ອາວຸໂສ, ປຸຄ຺ຄເລ ອາຆາໂຕ ປຏິວິເນຕພ຺ໂພ. ອິຘ ປນາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາໂຣ ປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາໂຣ, ລຠຕິ ຈ ກາເລນ ວາ ກາລໍ ເຈຕໂສ ວິວຣໍ ເຈຕໂສ ປສາທໍ; ເອວຣູເປປິ, ອາວຸໂສ, ປຸຄ຺ຄເລ ອາຆາໂຕ ປຏິວິເນຕພ຺ໂພ.

‘‘ຕຕ຺ຣາວຸໂສ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາໂຣ ປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາໂຣ, ກຖໍ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ອາຆາໂຕ ປຏິວິເນຕພ຺ໂພ? ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ປໍສຸກູລິໂກ ຣຖິຍາຍ ນນ຺ຕກໍ ທິສ຺ວາ ວາເມນ ປາເທນ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ປາເທນ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ [ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ (ສີ. ປີ.)], ໂຍ ຕຕ຺ຖ ສາໂຣ ຕໍ ປຣິປາເຕຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ; ເອວເມວໍ ຂ຺ວາວຸໂສ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາໂຣ ປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາໂຣ, ຍາສ຺ສ ອປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາຣຕາ ນ ສາສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ມນສິ ກາຕພ຺ພາ, ຍາ ຈ ຂ຺ວາສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາຣຕາ ສາສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ມນສິ ກາຕພ຺ພາ. ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ອາຆາໂຕ ປຏິວິເນຕພ຺ໂພ.

‘‘ຕຕ຺ຣາວຸໂສ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາໂຣ ປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາໂຣ, ກຖໍ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ອາຆາໂຕ ປຏິວິເນຕພ຺ໂພ? ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ໂປກ຺ຂຣຓີ ເສວາລປຓກປຣິໂຍນທ຺ຘາ. ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ໂຕ ຆມ຺ມປເຣໂຕ ກິລນ຺ໂຕ ຕສິໂຕ ປິປາສິໂຕ. ໂສ ຕໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ອິຕິຈິຕິ ຈ ເສວາລປຓກໍ ອປວິຍູຫິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິນາ ປິວິຕ຺ວາ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາໂຣ ປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາໂຣ, ຍາສ຺ສ ອປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາຣຕາ ນ ສາສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ມນສິ ກາຕພ຺ພາ, ຍາ ຈ ຂ຺ວາສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາຣຕາ ສາສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ມນສິ ກາຕພ຺ພາ. ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ອາຆາໂຕ ປຏິວິເນຕພ຺ໂພ.

‘‘ຕຕ຺ຣາວຸໂສ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາໂຣ ອປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາໂຣ ລຠຕິ ຈ ກາເລນ ກາລໍ ເຈຕໂສ ວິວຣໍ ເຈຕໂສ ປສາທໍ, ກຖໍ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ອາຆາໂຕ ປຏິວິເນຕພ຺ໂພ? ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ປຣິຕ຺ຕໍ ໂຄປເທ [ໂຄປທເກ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ອຸທກໍ. ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ໂຕ ຆມ຺ມປເຣໂຕ ກິລນ຺ໂຕ ຕສິໂຕ ປິປາສິໂຕ. ຕສ຺ສ ເອວມສ຺ສ – ‘ອິທໍ ໂຂ ປຣິຕ຺ຕໍ ໂຄປເທ ອຸທກໍ. ສຈາຫໍ ອຎ຺ຊລິນາ ວາ ປິວິສ຺ສາມິ ຠາຊເນນ ວາ ໂຂເຠສ຺ສາມິປິ ຕໍ ໂລເຬສ຺ສາມິປິ ຕໍ ອເປຍ຺ຍມ຺ປິ ຕໍ ກຣິສ຺ສາມິ. ຍໍນູນາຫໍ ຈຕຸກ຺ກຸຓ຺ຑິໂກ [ຈຕຸຄຸຓ຺ຑິໂກ (ສີ.), ຈຕຸກຸຓ຺ຑິໂກ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ຈຕຸໂກຓ຺ຑິໂກ (ທີ. ນິ. ໓.໗)] ນິປຕິຕ຺ວາ ໂຄປີຕກໍ ປິວິຕ຺ວາ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຈຕຸກ຺ກຸຓ຺ຑິໂກ ນິປຕິຕ຺ວາ ໂຄປີຕກໍ ປິວິຕ຺ວາ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາໂຣ ອປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາໂຣ ລຠຕິ ຈ ກາເລນ ກາລໍ ເຈຕໂສ ວິວຣໍ ເຈຕໂສ ປສາທໍ, ຍາສ຺ສ ອປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາຣຕາ ນ ສາສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ມນສິ ກາຕພ຺ພາ; ຍາປິສ຺ສ ອປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາຣຕາ ນ ສາປິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ມນສິ ກາຕພ຺ພາ. ຍຎ຺ຈ ໂຂ ໂສ ລຠຕິ ກາເລນ ກາລໍ ເຈຕໂສ ວິວຣໍ ເຈຕໂສ ປສາທໍ, ຕເມວສ຺ສ [ຕເທວສ຺ສ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ມນສິ ກາຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ອາຆາໂຕ ປຏິວິເນຕພ຺ໂພ.

‘‘ຕຕ຺ຣາວຸໂສ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາໂຣ ອປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາໂຣ ນ ຈ ລຠຕິ ກາເລນ ກາລໍ ເຈຕໂສ ວິວຣໍ ເຈຕໂສ ປສາທໍ, ກຖໍ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ອາຆາໂຕ ປຏິວິເນຕພ຺ໂພ? ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ປຸຣິໂສ ອາພາຘິໂກ ທຸກ຺ຂິໂຕ ພາຬ຺ຫຄິລາໂນ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ໂນ. ຕສ຺ສ ປຸຣໂຕປິສ຺ສ ທູເຣ ຄາໂມ ປຈ຺ຉໂຕປິສ຺ສ ທູເຣ ຄາໂມ. ໂສ ນ ລເຠຍ຺ຍ ສປ຺ປາຍານິ ໂຠຊນານິ, ນ ລເຠຍ຺ຍ ສປ຺ປາຍານິ ເຠສຊ຺ຊານິ, ນ ລເຠຍ຺ຍ ປຕິຣູປໍ ອຸປຏ຺ຐາກໍ, ນ ລເຠຍ຺ຍ ຄາມນ຺ຕນາຍກໍ. ຕເມນໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ໂນ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ປຸຣິເສ ກາຣຸຎ຺ຎໍເຍວ ອຸປຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ, ອນຸທ຺ທຍໍເຍວ ອຸປຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ, ອນຸກມ຺ປໍເຍວ ອຸປຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ – ‘ອໂຫ ວຕາຍໍ ປຸຣິໂສ ລເຠຍ຺ຍ ສປ຺ປາຍານິ ໂຠຊນານິ, ລເຠຍ຺ຍ ສປ຺ປາຍານິ ເຠສຊ຺ຊານິ, ລເຠຍ຺ຍ ປຕິຣູປໍ ອຸປຏ຺ຐາກໍ, ລເຠຍ຺ຍ ຄາມນ຺ຕນາຍກໍ! ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ມາຍໍ [ອຍໍ (ກ.)] ປຸຣິໂສ ອິເຘວ ອນຍພ຺ຍສນໍ ອາປຊ຺ຊີ’ຕິ [ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ (ກ.)]! ເອວເມວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາໂຣ ອປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາໂຣ ນ ຈ ລຠຕິ ກາເລນ ກາລໍ ເຈຕໂສ ວິວຣໍ ເຈຕໂສ ປສາທໍ, ເອວຣູເປປິ [ເອວຣູເປ (ປີ.)], ອາວຸໂສ, ປຸຄ຺ຄເລ ກາຣຸຎ຺ຎໍເຍວ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ພໍ ອນຸທ຺ທຍາເຍວ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ພາ ອນຸກມ຺ປາເຍວ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ພາ – ‘ອໂຫ ວຕ ອຍມາຍສ຺ມາ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ປຫາຍ ກາຍສຸຈຣິຕໍ ຠາເວຍ຺ຍ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ປຫາຍ ວຈີສຸຈຣິຕໍ ຠາເວຍ຺ຍ, ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ປຫາຍ ມໂນສຸຈຣິຕໍ ຠາເວຍ຺ຍ! ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ມາຍໍ ອາຍສ຺ມາ [ອຍມາຍສ຺ມາ (ກ.)] ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊີ’ຕິ [ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ (ກ.)]! ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ອາຆາໂຕ ປຏິວິເນຕພ຺ໂພ.

‘‘ຕຕ຺ຣາວຸໂສ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາໂຣ ປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາໂຣ ລຠຕິ ຈ ກາເລນ ກາລໍ ເຈຕໂສ ວິວຣໍ ເຈຕໂສ ປສາທໍ, ກຖໍ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ອາຆາໂຕ ປຏິວິເນຕພ຺ໂພ? ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ໂປກ຺ຂຣຓີ ອຈ຺ໂຉທກາ ສາໂຕທກາ ສີໂຕທກາ [ອຈ຺ໂຉທິກາ ສາໂຕທິກາ ສີໂຕທິກາ (ສີ.)] ເສຕກາ [ເສໂຕທກາ (ກ.)] ສຸປຕິຕ຺ຖາ ຣມຓີຍາ ນານາຣຸກ຺ເຂຫິ ສຎ຺ຉນ຺ນາ. ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ໂຕ ຆມ຺ມປເຣໂຕ ກິລນ຺ໂຕ ຕສິໂຕ ປິປາສິໂຕ. ໂສ ຕໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ນ຺ຫາຕ຺ວາ ຈ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຣຸກ຺ຂຈ຺ຉາຍາຍ ນິສີເທຍ຺ຍ ວາ ນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ວາ.

ເອວເມວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາໂຣ ປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາໂຣ ລຠຕິ ຈ ກາເລນ ກາລໍ ເຈຕໂສ ວິວຣໍ ເຈຕໂສ ປສາທໍ, ຍາປິສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາຣຕາ ສາປິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ມນສິ ກາຕພ຺ພາ; ຍາປິສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາຣຕາ ສາປິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ມນສິ ກາຕພ຺ພາ; ຍມ຺ປິ ລຠຕິ ກາເລນ ກາລໍ ເຈຕໂສ ວິວຣໍ ເຈຕໂສ ປສາທໍ, ຕມ຺ປິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ມນສິ ກາຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ອາຆາໂຕ ປຏິວິເນຕພ຺ໂພ. ສມນ຺ຕປາສາທິກໍ, ອາວຸໂສ, ປຸຄ຺ຄລໍ ອາຄມ຺ມ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ.

‘‘ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຎ຺ຈ ອາຆາຕປຏິວິນຍາ, ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອາຆາໂຕ ສພ຺ພໂສ ປຏິວິເນຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ສາກຈ຺ຉສຸຕ຺ຕໍ

໑໖໓. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາວຸໂສ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ. ‘‘ອາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເອຕທໂວຈ –

[ອ. ນິ. ໕.໖໕-໖໖] ‘‘ປຎ຺ຈຫາວຸໂສ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ສາກຈ຺ໂຉ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕນາ ຈ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ສີລສມ຺ປທາກຖາຍ ຈ ອາຄຕໍ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ສມາຘິສມ຺ປທາກຖາຍ ຈ ອາຄຕໍ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາກຖາຍ ຈ ອາຄຕໍ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປທາກຖາຍ ຈ ອາຄຕໍ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປທາກຖາຍ ຈ ອາຄຕໍ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ສາກຈ຺ໂຉ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນ’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ສາຊີວສຸຕ຺ຕໍ

໑໖໔. [ອ. ນິ. ໕.໖໕] ຕຕ຺ຣ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ…ເປ… ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ອາວຸໂສ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍສາຊີໂວ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕນາ ຈ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ສີລສມ຺ປທາກຖາຍ ຈ ອາຄຕໍ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ສມາຘິສມ຺ປທາກຖາຍ ຈ ອາຄຕໍ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາກຖາຍ ຈ ອາຄຕໍ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປທາກຖາຍ ຈ ອາຄຕໍ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປທາກຖາຍ ຈ ອາຄຕໍ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍສາຊີໂວ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນ’’ນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉາສຸຕ຺ຕໍ

໑໖໕. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ…ເປ… ‘‘ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ອາວຸໂສ, ປຣໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ສພ຺ໂພ ໂສ ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ, ເອເຕສໍ ວາ ອຎ຺ຎຕເຣນ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ມນ຺ທຕ຺ຕາ ໂມມູຫຕ຺ຕາ [ໂມມຸຫຕ຺ຕາ (ສີ.)] ປຣໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ປາປິຈ຺ໂຉ ອິຈ຺ຉາປກໂຕ ປຣໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ປຣິຠວໍ ປຣໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອຎ຺ຎາຕຸກາໂມ ປຣໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອຖ ວາ ປເນວໍຈິຕ຺ໂຕ [ອຖ ວາ ປກຸປ຺ປນ຺ໂຕ (ສີ. ປີ.)] ປຣໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ – ‘ສເຈ ເມ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ສມ຺ມເທວ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ, ໂນ ເຈ [ໂນ ຈ (ສ຺ຍາ.)] ເມ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ສມ຺ມເທວ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ ອຫມສ຺ສ ສມ຺ມເທວ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ. ໂຍ ຫິ ໂກຈິ, ອາວຸໂສ, ປຣໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ສພ຺ໂພ ໂສ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ, ເອເຕສໍ ວາ ອຎ຺ຎຕເຣນ. ອຫໍ ໂຂ ປນາວຸໂສ, ເອວໍຈິຕ຺ໂຕ ປຣໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉາມິ – ‘ສເຈ ເມ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ສມ຺ມເທວ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ, ໂນ ເຈ ເມ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ສມ຺ມເທວ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ, ອຫມສ຺ສ ສມ຺ມເທວ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ນິໂຣຘສຸຕ຺ຕໍ

໑໖໖. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ…ເປ… ‘‘ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາປິ ວຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາປິ [ສມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍປິ ວຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍປິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] – ອຕ຺ເຖຕໍ ຐານໍ. ໂນ ເຈ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອຎ຺ຎໍ ອາຣາເຘຍ຺ຍ, ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ກພຬີກາຣາຫາຣຠກ຺ຂານໍ [ກພຬິໍກາຣາຫາຣຠກ຺ຂານໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມໂນມຍໍ ກາຍໍ ອຸປປນ຺ໂນ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາປິ ວຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາປິ – ອຕ຺ເຖຕໍ ຐານ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ອຸທາຍີ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຏ຺ຐານໍ ໂຂ ເອຕໍ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອນວກາໂສ ຍໍ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ກພຬີກາຣາຫາຣຠກ຺ຂານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມໂນມຍໍ ກາຍໍ ອຸປປນ຺ໂນ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາປິ ວຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາປິ – ນຕ຺ເຖຕໍ ຐານ’’ນ຺ຕິ.

ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາປິ ວຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາປິ – ອຕ຺ເຖຕໍ ຐານໍ. ໂນ ເຈ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອຎ຺ຎໍ ອາຣາເຘຍ຺ຍ, ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ກພຬີກາຣາຫາຣຠກ຺ຂານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມໂນມຍໍ ກາຍໍ ອຸປປນ຺ໂນ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາປິ ວຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາປິ – ອຕ຺ເຖຕໍ ຐານ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອຸທາຍີ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຏ຺ຐານໍ ໂຂ ເອຕໍ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອນວກາໂສ ຍໍ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ກພຬີກາຣາຫາຣຠກ຺ຂານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມໂນມຍໍ ກາຍໍ ອຸປປນ຺ໂນ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາປິ ວຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາປິ – ນຕ຺ເຖຕໍ ຐານ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ຍາວຕຕິຍກມ຺ປິ [ຍາວຕຕິຍມ຺ປິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ໂຂ ເມ ອາຍສ຺ມາ ອຸທາຍີ ປຏິກ຺ໂກສຕິ, ນ ຈ ເມ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ອນຸໂມທຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາປິ ວຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາປິ – ອຕ຺ເຖຕໍ ຐານໍ. ໂນ ເຈ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອຎ຺ຎໍ ອາຣາເຘຍ຺ຍ, ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ກພຬີກາຣາຫາຣຠກ຺ຂານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມໂນມຍໍ ກາຍໍ ອຸປປນ຺ໂນ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາປິ ວຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາປິ – ອຕ຺ເຖຕໍ ຐານ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ອຸທາຍີ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຏ຺ຐານໍ ໂຂ ເອຕໍ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອນວກາໂສ ຍໍ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ກພຬີກາຣາຫາຣຠກ຺ຂານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມໂນມຍໍ ກາຍໍ ອຸປປນ຺ໂນ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາປິ ວຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາປິ – ນຕ຺ເຖຕໍ ຐານ’’ນ຺ຕິ.

ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາປິ ວຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາປິ – ອຕ຺ເຖຕໍ ຐານໍ. ໂນ ເຈ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອຎ຺ຎໍ ອາຣາເຘຍ຺ຍ, ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ກພຬີກາຣາຫາຣຠກ຺ຂານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມໂນມຍໍ ກາຍໍ ອຸປປນ຺ໂນ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາປິ ວຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາປິ – ອຕ຺ເຖຕໍ ຐານ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອຸທາຍີ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຏ຺ຐານໍ ໂຂ ເອຕໍ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອນວກາໂສ ຍໍ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ກພຬີກາຣາຫາຣຠກ຺ຂານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມໂນມຍໍ ກາຍໍ ອຸປປນ຺ໂນ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາປິ ວຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາປິ – ນຕ຺ເຖຕໍ ຐານ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ຠຄວໂຕປິ ໂຂ ເມ ສມ຺ມຸຂາ ອາຍສ຺ມາ ອຸທາຍີ ຍາວຕຕິຍກໍ ປຏິກ຺ໂກສຕິ, ນ ຈ ເມ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ອນຸໂມທຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ຕຸຓ຺ຫີ ອສ຺ສ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຸທາຍິໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ກໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ອຸທາຍິ, ມໂນມຍໍ ກາຍໍ ປຈ຺ເຈສີ’’ຕິ? ‘‘ເຍ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ເທວາ ອຣູປິໂນ ສຎ຺ຎາມຍາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຕຸຍ຺ຫໍ, ອຸທາຍິ, ພາລສ຺ສ ອພ຺ຍຕ຺ຕສ຺ສ ຠຓິເຕນ! ຕ຺ວມ຺ປິ ນາມ ຠຓິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎສີ’’ຕິ! ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ນາມ, ອານນ຺ທ, ເຖຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ວິເຫສິຍມານໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິສ຺ສຖ. ນ ຫິ ນາມ, ອານນ຺ທ, ກາຣຸຎ຺ຎມ຺ປິ ຠວິສ຺ສຕິ ເຖຣມ຺ຫິ [ພ຺ຍຕ຺ຕມ຺ຫິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ຠິກ຺ຂຸມ຺ຫິ ວິເຫສິຍມານມ຺ຫີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາປິ ວຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາປິ – ອຕ຺ເຖຕໍ ຐານໍ. ໂນ ເຈ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອຎ຺ຎໍ ອາຣາເຘຍ຺ຍ, ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ກພຬີກາຣາຫາຣຠກ຺ຂານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມໂນມຍໍ ກາຍໍ ອຸປປນ຺ໂນ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາປິ ວຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາປິ – ອຕ຺ເຖຕໍ ຐານ’’ນ຺ຕິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສຸຄໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ປາວິສິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ເຍນາຍສ຺ມາ ອຸປວາໂຓ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຸປວາຓໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິຘາວຸໂສ ອຸປວາຓ, ອຎ຺ເຎ ເຖເຣ ຠິກ຺ຂູ ວິເຫເສນ຺ຕິ. ມຍໍ ເຕນ ນ ມຸຈ຺ຈາມ. ອນຈ຺ຉຣິຍໍ ໂຂ, ປເນຕໍ ອາວຸໂສ ອຸປວາຓ, ຍໍ ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເອຕເທວ ອາຣພ຺ຠ ອຸທາຫເຣຍ຺ຍ ຍຖາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍເຍເວຕ຺ຖ ອຸປວາຓໍ ປຏິຠາເສຍ຺ຍ. ອິທາເນວ ອມ຺ຫາກໍ ສາຣຊ຺ຊໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນ ອຸປຏ຺ຐານສາລາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຸປວາຓໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກຕີຫິ ນຸ ໂຂ, ອຸປວາຓ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈາ’’ຕິ? ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ…ເປ… ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ; ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ; ກລ຺ຍາຓວາໂຈ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓວາກ຺ກຣໂຓ ໂປຣິຍາ ວາຈາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິສ຺ສຏ຺ຐາຍ ອເນລຄລາຍ [ອເນລຄຬາຍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນິຍາ; ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ; ອາສວານໍ ຂຍາ…ເປ… ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈາ’’ຕິ.

‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ອຸປວາຓ! ອິເມຫິ ໂຂ, ອຸປວາຓ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈ. ອິເມ ເຈ, ອຸປວາຓ, ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ເຖຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ສໍວິຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ຕໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ນ ສກ຺ກເຣຍ຺ຍຸໍ ນ ຄຣຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ນ ມາເນຍ຺ຍຸໍ ນ ປູເຊຍ຺ຍຸໍ ຂຓ຺ຑິຈ຺ເຈນ ປາລິຈ຺ເຈນ ວລິຕ຺ຕຈຕາຍ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ອຸປວາຓ, ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ເຖຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ປູເຊນ຺ຕີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ໂຈທນາສຸຕ຺ຕໍ

໑໖໗. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ໂຈທເກນ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ປຣໍ ໂຈເທຕຸກາເມນ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປໂຣ ໂຈເທຕພ຺ໂພ’’.

‘‘ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ກາເລນ ວກ຺ຂາມິ, ໂນ ອກາເລນ; ຠູເຕນ ວກ຺ຂາມິ, ໂນ ອຠູເຕນ; ສຓ຺ເຫນ ວກ຺ຂາມິ, ໂນ ຜຣຸເສນ; ອຕ຺ຖສໍຫິເຕນ ວກ຺ຂາມິ, ໂນ ອນຕ຺ຖສໍຫິເຕນ; ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ [ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ (ສີ. ປີ. ກ.) ຈູຬວ. ໔໐໐ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ວກ຺ຂາມິ, ໂນ ໂທສນ຺ຕໂຣ [ໂທສນ຺ຕເຣນ (ສີ. ປີ. ກ.)]. ໂຈທເກນ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ປຣໍ ໂຈເທຕຸກາເມນ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປໂຣ ໂຈເທຕພ຺ໂພ.

‘‘ອິຘາຫໍ, ອາວຸໂສ, ເອກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ປສ຺ສາມິ ອກາເລນ ໂຈທິຍມານໍ ໂນ ກາເລນ ກຸປິຕໍ, ອຠູເຕນ ໂຈທິຍມານໍ ໂນ ຠູເຕນ ກຸປິຕໍ, ຜຣຸເສນ ໂຈທິຍມານໍ ໂນ ສຓ຺ເຫນ ກຸປິຕໍ, ອນຕ຺ຖສໍຫິເຕນ ໂຈທິຍມານໍ ໂນ ອຕ຺ຖສໍຫິເຕນ ກຸປິຕໍ, ໂທສນ຺ຕເຣນ ໂຈທິຍມານໍ ໂນ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ກຸປິຕໍ.

‘‘ອຘມ຺ມຈຸທິຕສ຺ສ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ອວິປ຺ປຏິສາໂຣ ອຸປທຫາຕພ຺ໂພ [ອຸປທຫິຕພ຺ໂພ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] – ‘ອກາເລນາຍສ຺ມາ ຈຸທິໂຕ ໂນ ກາເລນ, ອລໍ ເຕ ອວິປ຺ປຏິສາຣາຍ; ອຠູເຕນາຍສ຺ມາ ຈຸທິໂຕ ໂນ ຠູເຕນ, ອລໍ ເຕ ອວິປ຺ປຏິສາຣາຍ; ຜຣຸເສນາຍສ຺ມາ ຈຸທິໂຕ ໂນ ສຓ຺ເຫນ, ອລໍ ເຕ ອວິປ຺ປຏິສາຣາຍ; ອນຕ຺ຖສໍຫິເຕນາຍສ຺ມາ ຈຸທິໂຕ ໂນ ອຕ຺ຖສໍຫິເຕນ, ອລໍ ເຕ ອວິປ຺ປຏິສາຣາຍ; ໂທສນ຺ຕເຣນາຍສ຺ມາ ຈຸທິໂຕ ໂນ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ, ອລໍ ເຕ ອວິປ຺ປຏິສາຣາຍາ’ຕິ. ອຘມ຺ມຈຸທິຕສ຺ສ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ອວິປ຺ປຏິສາໂຣ ອຸປທຫາຕພ຺ໂພ.

‘‘ອຘມ຺ມໂຈທກສ຺ສ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ອຸປທຫາຕພ຺ໂພ – ‘ອກາເລນ ເຕ, ອາວຸໂສ, ໂຈທິໂຕ [ຈຸທິໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ໂນ ກາເລນ, ອລໍ ເຕ ວິປ຺ປຏິສາຣາຍ; ອຠູເຕນ ເຕ, ອາວຸໂສ, ໂຈທິໂຕ ໂນ ຠູເຕນ, ອລໍ ເຕ ວິປ຺ປຏິສາຣາຍ; ຜຣຸເສນ ເຕ, ອາວຸໂສ, ໂຈທິໂຕ ໂນ ສຓ຺ເຫນ, ອລໍ ເຕ ວິປ຺ປຏິສາຣາຍ; ອນຕ຺ຖສໍຫິເຕນ ເຕ, ອາວຸໂສ, ໂຈທິໂຕ ໂນ ອຕ຺ຖສໍຫິເຕນ, ອລໍ ເຕ ວິປ຺ປຏິສາຣາຍ; ໂທສນ຺ຕເຣນ ເຕ, ອາວຸໂສ, ໂຈທິໂຕ ໂນ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ, ອລໍ ເຕ ວິປ຺ປຏິສາຣາຍາ’ຕິ. ອຘມ຺ມໂຈທກສ຺ສ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ອຸປທຫາຕພ຺ໂພ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຍຖາ ນ ອຎ຺ໂຎປິ ຠິກ຺ຂຸ ອຠູເຕນ ໂຈເທຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ.

‘‘ອິຘ ປນາຫໍ, ອາວຸໂສ, ເອກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ປສ຺ສາມິ ກາເລນ ໂຈທິຍມານໍ ໂນ ອກາເລນ ກຸປິຕໍ, ຠູເຕນ ໂຈທິຍມານໍ ໂນ ອຠູເຕນ ກຸປິຕໍ, ສຓ຺ເຫນ ໂຈທິຍມານໍ ໂນ ຜຣຸເສນ ກຸປິຕໍ, ອຕ຺ຖສໍຫິເຕນ ໂຈທິຍມານໍ ໂນ ອນຕ຺ຖສໍຫິເຕນ ກຸປິຕໍ, ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ໂຈທິຍມານໍ ໂນ ໂທສນ຺ຕເຣນ ກຸປິຕໍ.

‘‘ຘມ຺ມຈຸທິຕສ຺ສ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ອຸປທຫາຕພ຺ໂພ – ‘ກາເລນາຍສ຺ມາ ຈຸທິໂຕ ໂນ ອກາເລນ, ອລໍ ເຕ ວິປ຺ປຏິສາຣາຍ; ຠູເຕນາຍສ຺ມາ ຈຸທິໂຕ ໂນ ອຠູເຕນ, ອລໍ ເຕ ວິປ຺ປຏິສາຣາຍ; ສຓ຺ເຫນາຍສ຺ມາ ຈຸທິໂຕ ໂນ ຜຣຸເສນ, ອລໍ ເຕ ວິປ຺ປຏິສາຣາຍ; ອຕ຺ຖສໍຫິເຕນາຍສ຺ມາ ຈຸທິໂຕ ໂນ ອນຕ຺ຖສໍຫິເຕນ, ອລໍ ເຕ ວິປ຺ປຏິສາຣາຍ; ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນາຍສ຺ມາ ຈຸທິໂຕ ໂນ ໂທສນ຺ຕເຣນ, ອລໍ ເຕ ວິປ຺ປຏິສາຣາຍາ’ຕິ. ຘມ຺ມຈຸທິຕສ຺ສ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ອຸປທຫາຕພ຺ໂພ.

‘‘ຘມ຺ມໂຈທກສ຺ສ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ອວິປ຺ປຏິສາໂຣ ອຸປທຫາຕພ຺ໂພ – ‘ກາເລນ ເຕ, ອາວຸໂສ, ໂຈທິໂຕ ໂນ ອກາເລນ, ອລໍ ເຕ ອວິປ຺ປຏິສາຣາຍ; ຠູເຕນ ເຕ, ອາວຸໂສ, ໂຈທິໂຕ ໂນ ອຠູເຕນ, ອລໍ ເຕ ອວິປ຺ປຏິສາຣາຍ; ສຓ຺ເຫນ ເຕ, ອາວຸໂສ, ໂຈທິໂຕ ໂນ ຜຣຸເສນ, ອລໍ ເຕ ອວິປ຺ປຏິສາຣາຍ; ອຕ຺ຖສໍຫິເຕນ ເຕ, ອາວຸໂສ, ໂຈທິໂຕ ໂນ ອນຕ຺ຖສໍຫິເຕນ, ອລໍ ເຕ ອວິປ຺ປຏິສາຣາຍ; ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ເຕ, ອາວຸໂສ, ໂຈທິໂຕ ໂນ ໂທສນ຺ຕເຣນ, ອລໍ ເຕ ອວິປ຺ປຏິສາຣາຍາ’ຕິ. ຘມ຺ມໂຈທກສ຺ສ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ອວິປ຺ປຏິສາໂຣ ອຸປທຫາຕພ຺ໂພ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຍຖາ ອຎ຺ໂຎປິ ຠິກ຺ຂຸ ຠູເຕນ ໂຈທິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ.

‘‘ຈຸທິເຕນ, ອາວຸໂສ, ປຸຄ຺ຄເລນ ທ຺ວີສຸ ຘມ຺ເມສຸ ປຕິຏ຺ຐາຕພ຺ພໍ – ສຈ຺ເຈ ຈ, ອກຸປ຺ເປ ຈ. ມໍ ເຈປິ [ປຎ຺ຈຫິ (ສ຺ຍາ. ກ.)], ອາວຸໂສ, ປເຣ ໂຈເທຍ຺ຍຸໍ ກາເລນ ວາ ອກາເລນ ວາ ຠູເຕນ ວາ ອຠູເຕນ ວາ ສຓ຺ເຫນ ວາ ຜຣຸເສນ ວາ ອຕ຺ຖສໍຫິເຕນ ວາ ອນຕ຺ຖສໍຫິເຕນ ວາ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ [ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ (ສີ. ປີ. ກ.) ມ. ນິ. ໑.໒໒໗ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ວາ ໂທສນ຺ຕຣາ [ໂທສນ຺ຕເຣນ (ສີ. ປີ. ກ.)] ວາ, ອຫມ຺ປິ ທ຺ວີສຸເຍວ ຘມ຺ເມສຸ ປຕິຏ຺ຐເຫຍ຺ຍໍ – ສຈ຺ເຈ ຈ, ອກຸປ຺ເປ ຈ. ສເຈ ຊາເນຍ຺ຍໍ – ‘ອຕ຺ເຖໂສ ມຍິ ຘມ຺ໂມ’ຕິ, ‘ອຕ຺ຖີ’ຕິ ນໍ ວເທຍ຺ຍໍ – ‘ສໍວິຊ຺ຊເຕໂສ ມຍິ ຘມ຺ໂມ’ຕິ. ສເຈ ຊາເນຍ຺ຍໍ – ‘ນຕ຺ເຖໂສ ມຍິ ຘມ຺ໂມ’ຕິ, ‘ນຕ຺ຖີ’ຕິ ນໍ ວເທຍ຺ຍໍ – ‘ເນໂສ ຘມ຺ໂມ ມຍິ ສໍວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ.

‘‘ເອວມ຺ປິ ໂຂ ເຕ [ເອວມ຺ປິ ໂຂ (ກ.)], ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ວຸຈ຺ຈມານາ ອຖ ຈ ປນິເຘກຈ຺ເຈ ໂມຆປຸຣິສາ ນ ປທກ຺ຂິຓໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ເຍ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຄ຺ຄລາ ອສ຺ສທ຺ຘາ ຊີວິກຕ຺ຖາ ນ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ ສຐາ ມາຍາວິໂນ ເກຕພິໂນ [ເກຏຸຠິໂນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອຸທ຺ຘຕາ ອຸນ຺ນຬາ ຈປລາ ມຸຂຣາ ວິກິຓ຺ຓວາຈາ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣາ ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸໂນ ຊາຄຣິຍໍ ອນນຸຍຸຕ຺ຕາ ສາມຎ຺ເຎ ອນເປກ຺ຂວນ຺ໂຕ ສິກ຺ຂາຍ ນ ຕິພ຺ພຄາຣວາ ພາຫຸລິກາ ສາຖລິກາ ໂອກ຺ກມເນ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ປວິເວເກ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາ ກຸສີຕາ ຫີນວີຣິຍາ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິໂນ ອສມ຺ປຊານາ ອສມາຫິຕາ ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ທຸປ຺ປຎ຺ຎາ ເອຬມູຄາ, ເຕ ມຍາ ເອວໍ ວຸຈ຺ຈມານາ ນ ປທກ຺ຂິຓໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ.

‘‘ເຍ ປນ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ ອສຐາ ອມາຍາວິໂນ ອເກຕພິໂນ ອນຸທ຺ຘຕາ ອນຸນ຺ນຬາ ອຈປລາ ອມຸຂຣາ ອວິກິຓ຺ຓວາຈາ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣາ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸໂນ ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ ສາມຎ຺ເຎ ອເປກ຺ຂວນ຺ໂຕ ສິກ຺ຂາຍ ຕິພ຺ພຄາຣວາ ນ ພາຫຸລິກາ ນ ສາຖລິກາ ໂອກ຺ກມເນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາ ປວິເວເກ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍາ ປຫິຕຕ຺ຕາ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິໂນ ສມ຺ປຊານາ ສມາຫິຕາ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎວນ຺ໂຕ ອເນຬມູຄາ, ເຕ ມຍາ ເອວໍ ວຸຈ຺ຈມານາ ປທກ຺ຂິຓໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ.

‘‘ເຍ ເຕ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຸຄ຺ຄລາ ອສ຺ສທ຺ຘາ ຊີວິກຕ຺ຖາ ນ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ ສຐາ ມາຍາວິໂນ ເກຕພິໂນ ອຸທ຺ຘຕາ ອຸນ຺ນຬາ ຈປລາ ມຸຂຣາ ວິກິຓ຺ຓວາຈາ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣາ ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸໂນ ຊາຄຣິຍໍ ອນນຸຍຸຕ຺ຕາ ສາມຎ຺ເຎ ອນເປກ຺ຂວນ຺ໂຕ ສິກ຺ຂາຍ ນ ຕິພ຺ພຄາຣວາ ພາຫຸລິກາ ສາຖລິກາ ໂອກ຺ກມເນ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ປວິເວເກ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາ ກຸສີຕາ ຫີນວີຣິຍາ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິໂນ ອສມ຺ປຊານາ ອສມາຫິຕາ ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ທຸປ຺ປຎ຺ຎາ ເອຬມູຄາ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ ເຕ.

‘‘ເຍ ປນ, ເຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາ ອສຐາ ອມາຍາວິໂນ ອເກຕພິໂນ ອນຸທ຺ຘຕາ ອນຸນ຺ນຬາ ອຈປລາ ອມຸຂຣາ ອວິກິຓ຺ຓວາຈາ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣາ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸໂນ ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ ສາມຎ຺ເຎ ອເປກ຺ຂວນ຺ໂຕ ສິກ຺ຂາຍ ຕິພ຺ພຄາຣວາ ນ ພາຫຸລິກາ ນ ສາຖລິກາ ໂອກ຺ກມເນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸຣາ ປວິເວເກ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍາ ປຫິຕຕ຺ຕາ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິໂນ ສມ຺ປຊານາ ສມາຫິຕາ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎວນ຺ໂຕ ອເນຬມູຄາ, ເຕ ຕ຺ວໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ວເທຍ຺ຍາສິ. ໂອວທ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ; ອນຸສາສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ – ‘ອສທ຺ຘມ຺ມາ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ສທ຺ຘມ຺ເມ ປຕິຏ຺ຐາເປສ຺ສາມິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ສີລສຸຕ຺ຕໍ

໑໖໘. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ທຸສ຺ສີລສ຺ສ, ອາວຸໂສ, ສີລວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິໂສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ; ສມ຺ມາສມາຘິມ຺ຫິ ອສຕິ ສມ຺ມາສມາຘິວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິສໍ ໂຫຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນໍ; ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສເນ ອສຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິໂສ ໂຫຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາໂຄ; ນິພ຺ພິທາວິຣາເຄ ອສຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາຄວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິສໍ ໂຫຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ຣຸກ຺ໂຂ ສາຂາປລາສວິປນ຺ໂນ. ຕສ຺ສ ປປຏິກາປິ ນ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໂຈປິ …ເປ… ເຜຄ຺ຄຸປິ… ສາໂຣປິ ນ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ສີລວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິໂສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ; ສມ຺ມາສມາຘິມ຺ຫິ ອສຕິ ສມ຺ມາສມາຘິວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິສໍ ໂຫຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນໍ; ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສເນ ອສຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິໂສ ໂຫຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາໂຄ; ນິພ຺ພິທາວິຣາເຄ ອສຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາຄວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິສໍ ໂຫຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ.

‘‘ສີລວໂຕ, ອາວຸໂສ, ສີລສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ; ສມ຺ມາສມາຘິມ຺ຫິ ສຕິ ສມ຺ມາສມາຘິສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນໍ; ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສເນ ສຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາໂຄ; ນິພ຺ພິທາວິຣາເຄ ສຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາຄສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ຣຸກ຺ໂຂ, ສາຂາປລາສສມ຺ປນ຺ໂນ. ຕສ຺ສ ປປຏິກາປິ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໂຈປິ…ເປ… ເຜຄ຺ຄຸປິ… ສາໂຣປິ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສີລວໂຕ ສີລສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ; ສມ຺ມາສມາຘິມ຺ຫິ ສຕິ ສມ຺ມາສມາຘິສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນໍ; ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສເນ ສຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາໂຄ; ນິພ຺ພິທາວິຣາເຄ ສຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາຄສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ [ອ. ນິ. ໕.໑໖໘; ໖.໕໐; ໗.໖໕]. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕິສຸຕ຺ຕໍ

໑໖໙. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມຕາ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ [ສາຣາຓີຍໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ, ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສຸຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄາຫີ ຈ, ພຫຸຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຄຫິຕຎ຺ຈສ຺ສ ນປ຺ປມຸສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາຍສ຺ມາ ໂຂ ອານນ຺ໂທ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ. ປຏິຠາຕຸ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍເຍວ ອານນ຺ທ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນຫາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສຸຓາຫິ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຫິ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອິຘາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖກຸສໂລ ຈ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມກຸສໂລ ຈ, ພ຺ຍຎ຺ຊນກຸສໂລ ຈ, ນິຣຸຕ຺ຕິກຸສໂລ ຈ, ປຸພ຺ພາປຣກຸສໂລ ຈ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ສຸຄ຺ຄຫິຕຄ຺ຄາຫີ ຈ, ພຫຸຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຄຫິຕຎ຺ຈສ຺ສ ນປ຺ປມຸສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ອາວຸໂສ! ອພ຺ຠຸຕໍ, ອາວຸໂສ!! ຍາວ ສຸຠາສິຕໍ ຈິທໍ ອາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ເທນ. ອິເມຫິ ຈ ມຍໍ ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ຘາເຣມ – ‘ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອຕ຺ຖກຸສໂລ ຘມ຺ມກຸສໂລ ພ຺ຍຎ຺ຊນກຸສໂລ ນິຣຸຕ຺ຕິກຸສໂລ ປຸພ຺ພາປຣກຸສໂລ’’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ຠທ຺ທຊິສຸຕ຺ຕໍ

໑໗໐. ເອກໍ ສມຍໍ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ໂກສມ຺ພິຍໍ ວິຫຣຕິ ໂຆສິຕາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຠທ຺ທຊິ ເຍນາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ເທນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຠທ຺ທຊິໍ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ ຠທ຺ທຊິ, ທສ຺ສນານໍ ອຄ຺ຄໍ, ກິໍ ສວນານໍ ອຄ຺ຄໍ, ກິໍ ສຸຂານໍ ອຄ຺ຄໍ, ກິໍ ສຎ຺ຎານໍ ອຄ຺ຄໍ, ກິໍ ຠວານໍ ອຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ?

‘‘ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ອຠິຠູ ອນຠິຠູໂຕ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸທໂສ ວສວຕ຺ຕີ, ໂຍ ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ປສ຺ສຕິ, ອິທໍ ທສ຺ສນານໍ ອຄ຺ຄໍ. ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ອາຠສ຺ສຣາ ນາມ ເທວາ ສຸເຂນ ອຠິສນ຺ນາ ປຣິສນ຺ນາ. ເຕ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ອຸທານໍ ອຸທາເນນ຺ຕິ – ‘ອໂຫ ສຸຂໍ, ອໂຫ ສຸຂ’ນ຺ຕິ! ໂຍ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຓາຕິ, ອິທໍ ສວນານໍ ອຄ຺ຄໍ. ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ສຸຠກິຓ຺ຫາ ນາມ ເທວາ. ເຕ ສນ຺ຕໍເຍວ ຕຸສິຕາ ສຸຂໍ ປຏິເວເທນ຺ຕິ, ອິທໍ ສຸຂານໍ ອຄ຺ຄໍ. ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນູປຄາ ເທວາ, ອິທໍ ສຎ຺ຎານໍ ອຄ຺ຄໍ. ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນູປຄາ ເທວາ, ອິທໍ ຠວານໍ ອຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສເມຕິ ໂຂ ອິທໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ຠທ຺ທຊິສ຺ສ, ຍທິທໍ ພຫຸນາ ຊເນນາ’’ຕິ?

‘‘ອາຍສ຺ມາ ໂຂ, ອານນ຺ໂທ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ. ປຏິຠາຕຸ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍເຍວ ອານນ຺ທ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນຫາວຸໂສ ຠທ຺ທຊິ, ສຸຓາຫິ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຫິ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຠທ຺ທຊິ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຍຖາ ປສ຺ສໂຕ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອນນ຺ຕຣາ ອາສວານໍ ຂໂຍ ໂຫຕິ, ອິທໍ ທສ຺ສນານໍ ອຄ຺ຄໍ. ຍຖາ ສຸຓໂຕ ອນນ຺ຕຣາ ອາສວານໍ ຂໂຍ ໂຫຕິ, ອິທໍ ສວນານໍ ອຄ຺ຄໍ. ຍຖາ ສຸຂິຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາ ອາສວານໍ ຂໂຍ ໂຫຕິ, ອິທໍ ສຸຂານໍ ອຄ຺ຄໍ. ຍຖາ ສຎ຺ຎິສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາ ອາສວານໍ ຂໂຍ ໂຫຕິ, ອິທໍ ສຎ຺ຎານໍ ອຄ຺ຄໍ. ຍຖາ ຠູຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາ ອາສວານໍ ຂໂຍ ໂຫຕິ, ອິທໍ ຠວານໍ ອຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ. ທສມໍ.

ອາຆາຕວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ທ຺ເວ ອາຆາຕວິນຍາ, ສາກຈ຺ຉາ ສາຊີວໂຕ ປຎ຺ຫໍ;

ປຸຈ຺ຉາ ນິໂຣໂຘ ໂຈທນາ, ສີລໍ ນິສນ຺ຕິ ຠທ຺ທຊີຕິ.

(໑໘) ໓. ອຸປາສກວຄ຺ໂຄ

໑. ສາຣຊ຺ຊສຸຕ຺ຕໍ

໑໗໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸປາສໂກ ສາຣຊ຺ຊໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທາຍີ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທີ ໂຫຕິ, ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐາຍີ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸປາສໂກ ສາຣຊ຺ຊໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸປາສໂກ ວິສາຣໂທ ໂຫຕິ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸປາສໂກ ວິສາຣໂທ ໂຫຕີ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ວິສາຣທສຸຕ຺ຕໍ

໑໗໒. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸປາສໂກ ອວິສາຣໂທ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ…ເປ… ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐາຍີ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸປາສໂກ ອວິສາຣໂທ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸປາສໂກ ວິສາຣໂທ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸປາສໂກ ວິສາຣໂທ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕີ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ນິຣຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໗໓. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸປາສໂກ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ…ເປ… ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐາຍີ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸປາສໂກ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸປາສໂກ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸປາສໂກ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ເວຣສຸຕ຺ຕໍ

໑໗໔. ອຖ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຄຫປຕິ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ຄຫປຕິໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ປຎ຺ຈ, ຄຫປຕິ, ຠຍານິ ເວຣານິ ອປ຺ປຫາຍ ‘ທຸສ຺ສີໂລ’ ອິຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນິຣຍຎ຺ຈ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ປາຓາຕິປາຕໍ, ອທິນ຺ນາທານໍ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣໍ, ມຸສາວາທໍ, ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານໍ – ອິມານິ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ປຎ຺ຈ ຠຍານິ ເວຣານິ ອປ຺ປຫາຍ ‘ທຸສ຺ສີໂລ’ ອິຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນິຣຍຎ຺ຈ ອຸປປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ປຎ຺ຈ, ຄຫປຕິ, ຠຍານິ ເວຣານິ ປຫາຍ ‘ສີລວາ’ ອິຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສຸຄຕິຎ຺ຈ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ປາຓາຕິປາຕໍ, ອທິນ຺ນາທານໍ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣໍ, ມຸສາວາທໍ, ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານໍ – ອິມານິ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ປຎ຺ຈ ຠຍານິ ເວຣານິ ປຫາຍ ‘ສີລວາ’ ອິຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສຸຄຕິຎ຺ຈ ອຸປປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ຍໍ, ຄຫປຕິ, ປາຓາຕິປາຕີ ປາຓາຕິປາຕປຈ຺ຈຍາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກມ຺ປິ ຠຍໍ ເວຣໍ ປສວຕິ, ສມ຺ປຣາຍິກມ຺ປິ ຠຍໍ ເວຣໍ ປສວຕິ, ເຈຕສິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ, ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ເນວ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກໍ ຠຍໍ ເວຣໍ ປສວຕິ, ນ ສມ຺ປຣາຍິກໍ ຠຍໍ ເວຣໍ ປສວຕິ, ນ ເຈຕສິກໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣຕສ຺ສ ເອວໍ ຕໍ ຠຍໍ ເວຣໍ ວູປສນ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

‘‘ຍໍ, ຄຫປຕິ, ອທິນ຺ນາທາຍີ…ເປ….

‘‘ຍໍ, ຄຫປຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ…ເປ….

‘‘ຍໍ, ຄຫປຕິ, ມຸສາວາທີ…ເປ….

‘‘ຍໍ, ຄຫປຕິ, ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐາຍີ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານປຈ຺ຈຍາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກມ຺ປິ ຠຍໍ ເວຣໍ ປສວຕິ, ສມ຺ປຣາຍິກມ຺ປິ ຠຍໍ ເວຣໍ ປສວຕິ, ເຈຕສິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ, ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ເນວ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກໍ ຠຍໍ ເວຣໍ ປສວຕິ, ນ ສມ຺ປຣາຍິກໍ ຠຍໍ ເວຣໍ ປສວຕິ, ນ ເຈຕສິກໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ. ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣຕສ຺ສ ເອວໍ ຕໍ ຠຍໍ ເວຣໍ ວູປສນ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂຍ ປາຓມຕິປາເຕຕິ, ມຸສາວາທຎ຺ຈ ຠາສຕິ;

ໂລເກ ອທິນ຺ນໍ ອາທິຍຕິ, ປຣທາຣຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉຕິ;

ສຸຣາເມຣຍປານຎ຺ຈ, ໂຍ ນໂຣ ອນຸຍຸຎ຺ຊຕິ.

‘‘ອປ຺ປຫາຍ ປຎ຺ຈ ເວຣານິ, ທຸສ຺ສີໂລ ອິຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ;

ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ, ນິຣຍໍ ໂສປປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ໂຍ ປາຓໍ ນາຕິປາເຕຕິ, ມຸສາວາທໍ ນ ຠາສຕິ;

ໂລເກ ອທິນ຺ນໍ ນາທິຍຕິ, ປຣທາຣໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ;

ສຸຣາເມຣຍປານຎ຺ຈ, ໂຍ ນໂຣ ນານຸຍຸຎ຺ຊຕິ.

‘‘ປຫາຍ ປຎ຺ຈ ເວຣານິ, ສີລວາ ອິຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ;

ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ສປ຺ປຎ຺ໂຎ, ສຸຄຕິໍ ໂສປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ;

໕. ຈຓ຺ຑາລສຸຕ຺ຕໍ

໑໗໕. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸປາສໂກ ອຸປາສກຈຓ຺ຑາໂລ ຈ ໂຫຕິ ອຸປາສກມລຎ຺ຈ ອຸປາສກປຕິກຸຏ຺ໂຐ ຈ [ອຸປາສກປຕິກິຏ຺ໂຐ ຈ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ; ທຸສ຺ສີໂລ ໂຫຕິ; ໂກຕູຫລມງ຺ຄລິໂກ ໂຫຕິ, ມງ຺ຄລໍ ປຈ຺ເຈຕິ ໂນ ກມ຺ມໍ; ອິໂຕ ຈ ພຫິທ຺ຘາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ຄເວສຕິ; ຕຕ຺ຖ ຈ ປຸພ຺ພກາຣໍ ກໂຣຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸປາສໂກ ອຸປາສກຈຓ຺ຑາໂລ ຈ ໂຫຕິ ອຸປາສກມລຎ຺ຈ ອຸປາສກປຕິກຸຏ຺ໂຐ ຈ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸປາສໂກ ອຸປາສກຣຕນຎ຺ຈ ໂຫຕິ ອຸປາສກປທຸມຎ຺ຈ ອຸປາສກປຸຓ຺ຑຣີກຎ຺ຈ [ອຸປາສກປຸຓ຺ຑຣີໂກ ຈ (ປີ. ກ.)]. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ; ສີລວາ ໂຫຕິ; ອໂກຕູຫລມງ຺ຄລິໂກ ໂຫຕິ, ກມ຺ມໍ ປຈ຺ເຈຕິ ໂນ ມງ຺ຄລໍ; ນ ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ຄເວສຕິ; ອິຘ ຈ ປຸພ຺ພກາຣໍ ກໂຣຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸປາສໂກ ອຸປາສກຣຕນຎ຺ຈ ໂຫຕິ ອຸປາສກປທຸມຎ຺ຈ ອຸປາສກປຸຓ຺ຑຣີກຎ຺ຈາ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ປີຕິສຸຕ຺ຕໍ

໑໗໖. ອຖ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຄຫປຕິ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ອຸປາສກສເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ຄຫປຕິໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຕຸມ຺ເຫ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣນ. ນ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ຕາວຕເກເນວ ຕຸຏ຺ຐິ ກຣຓີຍາ – ‘ມຍໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣນາ’ຕິ. ຕສ຺ມາຕິຫ, ຄຫປຕິ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ກິນ຺ຕິ ມຍໍ ກາເລນ ກາລໍ ປວິເວກໍ ປີຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາມາ’ຕິ! ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຄຫປຕິ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ຍາວ ສຸຠາສິຕໍ ຈິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ – ‘ຕຸມ຺ເຫ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣນ. ນ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ຕາວຕເກເນວ ຕຸຏ຺ຐິ ກຣຓີຍາ – ມຍໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣນາຕິ. ຕສ຺ມາຕິຫ, ຄຫປຕິ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ກິນ຺ຕິ ມຍໍ ກາເລນ ກາລໍ ປວິເວກໍ ປີຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍາມາຕິ! ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຄຫປຕິ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ. ຍສ຺ມິໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ປວິເວກໍ ປີຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ປຎ຺ຈສ຺ສ ຐານານິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ຍມ຺ປິສ຺ສ ກາມູປສໍຫິຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ, ຕມ຺ປິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ໂຫຕິ. ຍມ຺ປິສ຺ສ ກາມູປສໍຫິຕໍ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ, ຕມ຺ປິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ໂຫຕິ. ຍມ຺ປິສ຺ສ ອກຸສລູປສໍຫິຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ, ຕມ຺ປິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ໂຫຕິ. ຍມ຺ປິສ຺ສ ອກຸສລູປສໍຫິຕໍ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ, ຕມ຺ປິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ໂຫຕິ. ຍມ຺ປິສ຺ສ ກຸສລູປສໍຫິຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ, ຕມ຺ປິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມິໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ປວິເວກໍ ປີຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອິມານິສ຺ສ ປຎ຺ຈ [ອິມານິ ປຎ຺ຈສ຺ສ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ຐານານິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ! ຍສ຺ມິໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ປວິເວກໍ ປີຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ປຎ຺ຈສ຺ສ ຐານານິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ຍມ຺ປິສ຺ສ ກາມູປສໍຫິຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ, ຕມ຺ປິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ໂຫຕິ. ຍມ຺ປິສ຺ສ ກາມູປສໍຫິຕໍ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ, ຕມ຺ປິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ໂຫຕິ. ຍມ຺ປິສ຺ສ ອກຸສລູປສໍຫິຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ, ຕມ຺ປິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ໂຫຕິ. ຍມ຺ປິສ຺ສ ອກຸສລູປສໍຫິຕໍ ສຸຂໍ ໂສມນສ຺ສໍ, ຕມ຺ປິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ໂຫຕິ. ຍມ຺ປິສ຺ສ ກຸສລູປສໍຫິຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສໍ, ຕມ຺ປິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ໂຫຕິ. ຍສ຺ມິໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ປວິເວກໍ ປີຕິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອິມານິສ຺ສ [ອິມາເນຕ຺ຖ (ສີ.)] ປຎ຺ຈ ຐານານິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ວຓິຊ຺ຊາສຸຕ຺ຕໍ

໑໗໗. ‘‘ປຎ຺ຈິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຓິຊ຺ຊາ ອຸປາສເກນ ອກຣຓີຍາ. ກຕມາ ປຎ຺ຈ? ສຕ຺ຖວຓິຊ຺ຊາ, ສຕ຺ຕວຓິຊ຺ຊາ, ມໍສວຓິຊ຺ຊາ, ມຊ຺ຊວຓິຊ຺ຊາ, ວິສວຓິຊ຺ຊາ – ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ວຓິຊ຺ຊາ ອຸປາສເກນ ອກຣຓີຍາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ຣາຊາສຸຕ຺ຕໍ

໑໗໘. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນຸ ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິຏ຺ຐໍ ວາ ສຸຕໍ ວາ – ‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ປາຓາຕິປາຕໍ ປຫາຍ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕຕິ [ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕີຕິ (ສີ.), ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]. ຕເມນໍ ຣາຊາໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິເຫຕຸ ຫນນ຺ຕິ ວາ ພນ຺ຘນ຺ຕິ ວາ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕິ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕີ’’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ! ມຍາປິ ໂຂ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເນວ ທິຏ຺ຐໍ ນ ສຸຕໍ – ‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ປາຓາຕິປາຕໍ ປຫາຍ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕຕິ. ຕເມນໍ ຣາຊາໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິເຫຕຸ ຫນນ຺ຕິ ວາ ພນ຺ຘນ຺ຕິ ວາ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕິ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕີ’ຕິ. ອປິ ຈ, ຂ຺ວສ຺ສ ຕເຖວ ປາປກມ຺ມໍ ປເວເທນ຺ຕິ [ຕເຖວ ປາປກໍ ກມ຺ມໍ ປເວທຍນ຺ຕິ (ສີ.), ຕເທວ ປາປກມ຺ມໍ ປເວເທຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] – ‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ປຸຣິສໍ ວາ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສີຕິ [ໂວໂຣເປຕີຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)]. ຕເມນໍ ຣາຊາໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕເຫຕຸ ຫນນ຺ຕິ ວາ ພນ຺ຘນ຺ຕິ ວາ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕິ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ. ອປິ ນຸ ຕຸມ຺ເຫຫິ ເອວຣູປໍ ທິຏ຺ຐໍ ວາ ສຸຕໍ ວາ’’’ຕິ? ‘‘ທິຏ຺ຐຎ຺ຈ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຕຎ຺ຈ ສຸຍ຺ຍິສ຺ສຕິ [ສູຍິສ຺ສຕິ (ສີ. ປີ.)] ຈາ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນຸ ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິຏ຺ຐໍ ວາ ສຸຕໍ ວາ – ‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ອທິນ຺ນາທານໍ ປຫາຍ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕຕິ. ຕເມນໍ ຣາຊາໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓິເຫຕຸ ຫນນ຺ຕິ ວາ ພນ຺ຘນ຺ຕິ ວາ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕິ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕີ’’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ! ມຍາປິ ໂຂ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເນວ ທິຏ຺ຐໍ ນ ສຸຕໍ – ‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ອທິນ຺ນາທານໍ ປຫາຍ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕຕິ. ຕເມນໍ ຣາຊາໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓິເຫຕຸ ຫນນ຺ຕິ ວາ ພນ຺ຘນ຺ຕິ ວາ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕິ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕີ’ຕິ. ອປິ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ຕເຖວ ປາປກມ຺ມໍ ປເວເທນ຺ຕິ – ‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ຄາມາ ວາ ອຣຎ຺ຎາ ວາ ອທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທິຍີຕິ [ອາທິຍຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)]. ຕເມນໍ ຣາຊາໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ອທິນ຺ນາທານເຫຕຸ ຫນນ຺ຕິ ວາ ພນ຺ຘນ຺ຕິ ວາ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕິ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ. ອປິ ນຸ ຕຸມ຺ເຫຫິ ເອວຣູປໍ ທິຏ຺ຐໍ ວາ ສຸຕໍ ວາ’’’ຕິ? ‘‘ທິຏ຺ຐຎ຺ຈ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຕຎ຺ຈ ສຸຍ຺ຍິສ຺ສຕິ ຈາ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນຸ ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິຏ຺ຐໍ ວາ ສຸຕໍ ວາ – ‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣໍ ປຫາຍ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕຕິ. ຕເມນໍ ຣາຊາໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ເວຣມຓິເຫຕຸ ຫນນ຺ຕິ ວາ ພນ຺ຘນ຺ຕິ ວາ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕິ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕີ’’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ! ມຍາປິ ໂຂ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເນວ ທິຏ຺ຐໍ ນ ສຸຕໍ – ‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣໍ ປຫາຍ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕຕິ. ຕເມນໍ ຣາຊາໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ເວຣມຓິເຫຕຸ ຫນນ຺ຕິ ວາ ພນ຺ຘນ຺ຕິ ວາ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕິ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕີ’ຕິ. ອປິ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ຕເຖວ ປາປກມ຺ມໍ ປເວເທນ຺ຕິ – ‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ປຣິຕ຺ຖີສຸ ປຣກຸມາຣີສຸ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊີຕິ [ອາປຊ຺ຊຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)]. ຕເມນໍ ຣາຊາໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣເຫຕຸ ຫນນ຺ຕິ ວາ ພນ຺ຘນ຺ຕິ ວາ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕິ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ. ອປິ ນຸ ຕຸມ຺ເຫຫິ ເອວຣູປໍ ທິຏ຺ຐໍ ວາ ສຸຕໍ ວາ’’’ຕິ? ‘‘ທິຏ຺ຐຎ຺ຈ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຕຎ຺ຈ ສຸຍ຺ຍິສ຺ສຕິ ຈາ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນຸ ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິຏ຺ຐໍ ວາ ສຸຕໍ ວາ – ‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ມຸສາວາທໍ ປຫາຍ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕຕິ. ຕເມນໍ ຣາຊາໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ມຸສາວາທາ ເວຣມຓິເຫຕຸ ຫນນ຺ຕິ ວາ ພນ຺ຘນ຺ຕິ ວາ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕິ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕີ’’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ! ມຍາປິ ໂຂ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເນວ ທິຏ຺ຐໍ ນ ສຸຕໍ – ‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ມຸສາວາທໍ ປຫາຍ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕຕິ. ຕເມນໍ ຣາຊາໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ມຸສາວາທາ ເວຣມຓິເຫຕຸ ຫນນ຺ຕິ ວາ ພນ຺ຘນ຺ຕິ ວາ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕິ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕີ’ຕິ. ອປິ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ຕເຖວ ປາປກມ຺ມໍ ປເວເທນ຺ຕິ – ‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ຄຫປຕິສ຺ສ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ມຸສາວາເທນ ອຕ຺ຖໍ ປຠຎ຺ຊີຕິ [ຠຎ຺ຊຕີຕິ (ສີ.), ຠຎ຺ຊຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ຠຎ຺ຊີຕິ (ປີ.)]. ຕເມນໍ ຣາຊາໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ມຸສາວາທເຫຕຸ ຫນນ຺ຕິ ວາ ພນ຺ຘນ຺ຕິ ວາ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕິ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ. ອປິ ນຸ ຕຸມ຺ເຫຫິ ເອວຣູປໍ ທິຏ຺ຐໍ ວາ ສຸຕໍ ວາ’’’ຕິ? ‘‘ທິຏ຺ຐຎ຺ຈ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຕຎ຺ຈ ສຸຍ຺ຍິສ຺ສຕິ ຈາ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນຸ ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິຏ຺ຐໍ ວາ ສຸຕໍ ວາ – ‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານໍ ປຫາຍ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕຕິ. ຕເມນໍ ຣາຊາໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ເວຣມຓິເຫຕຸ ຫນນ຺ຕິ ວາ ພນ຺ຘນ຺ຕິ ວາ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕິ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕີ’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ! ມຍາປິ ໂຂ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເນວ ທິຏ຺ຐໍ ນ ສຸຕໍ – ‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານໍ ປຫາຍ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕຕິ. ຕເມນໍ ຣາຊາໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ເວຣມຓິເຫຕຸ ຫນນ຺ຕິ ວາ ພນ຺ຘນ຺ຕິ ວາ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕິ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕີ’ຕິ. ອປິ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ຕເຖວ ປາປກມ຺ມໍ ປເວເທນ຺ຕິ – ‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ປຸຣິສໍ ວາ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສິ [ໂວໂຣເປຕິ (ສ຺ຍາ.)]; ອຍໍ ປຸຣິໂສ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຄາມາ ວາ ອຣຎ຺ຎາ ວາ ອທິນ຺ນໍ ເຖຍ຺ຍສງ຺ຂາຕໍ ອາທິຍິ [ອາທິຍຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ.)]; ອຍໍ ປຸຣິໂສ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ປຣິຕ຺ຖີສຸ ປຣກຸມາຣີສຸ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊິ [ອາປຊ຺ຊຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ.)]; ອຍໍ ປຸຣິໂສ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຄຫປຕິສ຺ສ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ມຸສາວາເທນ ອຕ຺ຖໍ ປຠຎ຺ຊີຕິ. ຕເມນໍ ຣາຊາໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານເຫຕຸ ຫນນ຺ຕິ ວາ ພນ຺ຘນ຺ຕິ ວາ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕິ ວາ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ. ອປິ ນຸ ຕຸມ຺ເຫຫິ ເອວຣູປໍ ທິຏ຺ຐໍ ວາ ສຸຕໍ ວາ’’’ຕິ? ‘‘ທິຏ຺ຐຎ຺ຈ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຕຎ຺ຈ ສຸຍ຺ຍິສ຺ສຕິ ຈາ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ຄິຫິສຸຕ຺ຕໍ

໑໗໙. ອຖ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຄຫປຕິ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ອຸປາສກສເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຍໍ ກຎ຺ຈິ [ຍໍ ກິຎ຺ຈິ (ສີ. ປີ.)], ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຊາເນຍ຺ຍາຖ ຄິຫິໍ ໂອທາຕວສນໍ ປຎ຺ຈສຸ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ສໍວຸຕກມ຺ມນ຺ຕໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠິໍ ອກິຈ຺ຉລາຠິໍ ອກສິຣລາຠິໍ, ໂສ ອາກງ຺ຂມາໂນ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ – ‘ຂີຓນິຣໂຍມ຺ຫິ ຂີຓຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິ ຂີຓເປຕ຺ຕິວິສໂຍ ຂີຓາປາຍທຸຄ຺ຄຕິວິນິປາໂຕ, ໂສຕາປນ຺ໂນຫມສ຺ມິ ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມ ນິຍໂຕ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ’’’ຕິ.

‘‘ກຕເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ສໍວຸຕກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຣິຍສາວໂກ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ສໍວຸຕກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຕເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ? ອິຘ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຣິຍສາວໂກ ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ, ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ. ອຍມສ຺ສ ປຐໂມ ອາຠິເຈຕສິໂກ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາໂຣ ອຘິຄໂຕ ໂຫຕິ ອວິສຸທ຺ຘສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິສຸທ຺ຘິຍາ ອປຣິໂຍທາຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິໂຍທປນາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຣິຍສາວໂກ ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ – ‘ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີ’ຕິ. ອຍມສ຺ສ ທຸຕິໂຍ ອາຠິເຈຕສິໂກ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາໂຣ ອຘິຄໂຕ ໂຫຕິ ອວິສຸທ຺ຘສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິສຸທ຺ຘິຍາ ອປຣິໂຍທາຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິໂຍທປນາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຣິຍສາວໂກ ສງ຺ເຆ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ – ‘ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ ອຸຊຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ ຎາຍປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ຍທິທໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຸຣິສຍຸຄານິ ອຏ຺ຐ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລາ ເອສ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’ຕິ. ອຍມສ຺ສ ຕຕິໂຍ ອາຠິເຈຕສິໂກ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາໂຣ ອຘິຄໂຕ ໂຫຕິ ອວິສຸທ຺ຘສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິສຸທ຺ຘິຍາ ອປຣິໂຍທາຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິໂຍທປນາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຣິຍສາວໂກ ອຣິຍກນ຺ເຕຫິ ສີເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ ອຂຓ຺ເຑຫິ ອຈ຺ຉິທ຺ເທຫິ ອສພເລຫິ ອກມ຺ມາເສຫິ ຠຸຊິສ຺ເສຫິ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ເຖຫິ ອປຣາມຏ຺ເຐຫິ ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິເກຫິ. ອຍມສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອາຠິເຈຕສິໂກ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາໂຣ ອຘິຄໂຕ ໂຫຕິ ອວິສຸທ຺ຘສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິສຸທ຺ຘິຍາ ອປຣິໂຍທາຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິໂຍທປນາຍ. ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ.

‘‘ຍໍ ກຎ຺ຈິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຊາເນຍ຺ຍາຖ ຄິຫິໍ ໂອທາຕວສນໍ – ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ສໍວຸຕກມ຺ມນ຺ຕໍ, ອິເມສຎ຺ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠິໍ ອກິຈ຺ຉລາຠິໍ ອກສິຣລາຠິໍ, ໂສ ອາກງ຺ຂມາໂນ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ – ‘ຂີຓນິຣໂຍມ຺ຫິ ຂີຓຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິ ຂີຓເປຕ຺ຕິວິສໂຍ ຂີຓາປາຍທຸຄ຺ຄຕິວິນິປາໂຕ, ໂສຕາປນ຺ໂນຫມສ຺ມິ ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມ ນິຍໂຕ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ’’’ຕິ.

‘‘ນິຣເຍສຸ ຠຍໍ ທິສ຺ວາ, ປາປານິ ປຣິວຊ຺ຊເຍ;

ອຣິຍຘມ຺ມໍ ສມາທາຍ, ປຓ຺ຑິໂຕ ປຣິວຊ຺ຊເຍ.

‘‘ນ ຫິໍເສ ປາຓຠູຕານິ, ວິຊ຺ຊມາເນ ປຣກ຺ກເມ;

ມຸສາ ຈ ນ ຠເຓ ຊານໍ, ອທິນ຺ນໍ ນ ປຣາມເສ.

‘‘ເສຫິ ທາເຣຫິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ, ປຣທາຣຎ຺ຈ ອາຣເມ [ນາຣເມ (ສີ. ສ຺ຍາ.)];

ເມຣຍໍ ວາຣຸຓິໍ ຊນ຺ຕຸ, ນ ປິເວ ຈິຕ຺ຕໂມຫນິໍ.

‘‘ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ຘມ຺ມຎ຺ຈານຸວິຕກ຺ກເຍ;

ອພ຺ຍາປຊ຺ຊໍ [ອພ຺ຍາປຊ຺ຌໍ (?) ອພ຺ຍາປຊ຺ຌໍ (ກ.)] ຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ເທວໂລກາຍ ຠາວເຍ.

‘‘ອຸປຏ຺ຐິເຕ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມ, ປຸຎ຺ຎຕ຺ຖສ຺ສ ຊິຄີສໂຕ [ຊິຄິໍສໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)];

ສນ຺ເຕສຸ ປຐມໍ ທິນ຺ນາ, ວິປຸລາ ໂຫຕິ ທກ຺ຂິຓາ.

‘‘ສນ຺ໂຕ ຫເວ ປວກ຺ຂາມິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ ສຸໂຓຫິ ເມ;

ອິຕິ ກຓ຺ຫາສຸ ເສຕາສຸ, ໂຣຫິຓີສຸ ຫຣີສຸ ວາ.

‘‘ກມ຺ມາສາສຸ ສຣູປາສຸ, ໂຄສຸ ປາເຣວຕາສຸ ວາ;

ຍາສຸ ກາສຸຈິ ເອຕາສຸ, ທນ຺ໂຕ ຊາຍຕິ ປຸງ຺ຄໂວ.

‘‘ໂຘຣຍ຺ໂຫ ພລສມ຺ປນ຺ໂນ, ກລ຺ຍາຓຊວນິກ຺ກໂມ;

ຕເມວ ຠາເຣ ຍຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ນາສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ປຣິກ຺ຂເຣ.

‘‘ເອວເມວໍ ມນຸສ຺ເສສຸ, ຍສ຺ມິໍ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ຊາຕິເຍ;

ຂຕ຺ຕິເຍ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ເວສ຺ເສ, ສຸທ຺ເທ ຈຓ຺ຑາລປຸກ຺ກຸເສ.

‘‘ຍາສຸ ກາສຸຈິ ເອຕາສຸ, ທນ຺ໂຕ ຊາຍຕິ ສຸພ຺ພໂຕ;

ຘມ຺ມຏ຺ໂຐ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ, ສຈ຺ຈວາທີ ຫິຣີມໂນ.

‘‘ປຫີນຊາຕິມຣໂຓ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ເກວລີ;

ປນ຺ນຠາໂຣ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ, ກຕກິຈ຺ໂຈ ອນາສໂວ.

‘‘ປາຣຄູ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ, ອນຸປາທາຍ ນິພ຺ພຸໂຕ;

ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ວິຣເຊ ເຂຕ຺ເຕ, ວິປຸລາ ໂຫຕິ ທກ຺ຂິຓາ.

‘‘ພາລາ ຈ ອວິຊານນ຺ຕາ, ທຸມ຺ເມຘາ ອສ຺ສຸຕາວິໂນ;

ພຫິທ຺ຘາ ທທນ຺ຕິ ທານານິ, ນ ຫິ ສນ຺ເຕ ອຸປາສເຣ.

‘‘ເຍ ຈ ສນ຺ເຕ ອຸປາສນ຺ຕິ, ສປ຺ປຎ຺ເຎ ຘີຣສມ຺ມເຕ;

ສທ຺ຘາ ຈ ເນສໍ ສຸຄເຕ, ມູລຊາຕາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ.

‘‘ເທວໂລກຎ຺ຈ ເຕ ຍນ຺ຕິ, ກຸເລ ວາ ອິຘ ຊາຍເຣ;

ອນຸປຸພ຺ເພນ ນິພ຺ພານໍ, ອຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ. ນວມໍ;

໑໐. ຄເວສີສຸຕ຺ຕໍ

໑໘໐. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສເລສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣຕິ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ປເທເສ ມຫນ຺ຕໍ ສາລວນໍ; ທິສ຺ວານ [ທິສ຺ວາ (ສີ. ປີ.)] ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ [ອຸກ຺ກມ຺ມ (ກຕ຺ຖຈິ)] ເຍນ ຕໍ ສາລວນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ສາລວນໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ປເທເສ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ຠຄວໂຕ ສິຕສ຺ສ ປາຕຸກມ຺ມາຍ? ນ ອກາຣເຓນ ຕຖາຄຕາ ສິຕໍ ປາຕຸກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ຠຄວໂຕ ສິຕສ຺ສ ປາຕຸກມ຺ມາຍ? ນ ອກາຣເຓນ ຕຖາຄຕາ ສິຕໍ ປາຕຸກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ອານນ຺ທ, ອິມສ຺ມິໍ ປເທເສ ນຄຣໍ ອໂຫສິ ອິທ຺ຘຎ຺ເຈວ ຜີຕຎ຺ຈ ພຫຸຊນໍ ອາກິຓ຺ຓມນຸສ຺ສໍ. ຕໍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ນຄຣໍ ກສ຺ສໂປ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫາສິ. ກສ຺ສປສ຺ສ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຄເວສີ ນາມ ອຸປາສໂກ ອໂຫສິ ສີເລສຸ ອປຣິປູຣກາຣີ. ຄເວສິນາ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອຸປາສເກນ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ອຸປາສກສຕານິ ປຏິເທສິຕານິ ສມາທປິຕານິ [ສມາທາປິຕານິ (?)] ອເຫສຸໍ ສີເລສຸ ອປຣິປູຣກາຣິໂນ. ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຄເວສິສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຸປາສກສຕານໍ ພຫູປກາໂຣ [ພຫຸກາໂຣ (ກຕ຺ຖຈິ)] ປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ສມາທເປຕາ [ສມາທາເປຕາ (?)], ອຫຎ຺ຈມ຺ຫິ ສີເລສຸ ອປຣິປູຣກາຣີ, ອິມານິ ຈ ປຎ຺ຈ ອຸປາສກສຕານິ ສີເລສຸ ອປຣິປູຣກາຣິໂນ. ອິຈ຺ເຈຕໍ ສມສມໍ, ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ ອຕິເຣກໍ; ຫນ຺ທາຫໍ ອຕິເຣກາຍາ’’’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຄເວສີ ອຸປາສໂກ ເຍນ ຕານິ ປຎ຺ຈ ອຸປາສກສຕານິ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕານິ ປຎ຺ຈ ອຸປາສກສຕານິ ເອຕທໂວຈ – ‘ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ມໍ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິໍ ຘາເຣຖາ’ຕິ! ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເຕສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຸປາສກສຕານໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຍ຺ໂຍ ໂຂ ຄເວສີ ອມ຺ຫາກໍ ພຫູປກາໂຣ ປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ສມາທເປຕາ. ອຍ຺ໂຍ ຫິ ນາມ ຄເວສີ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣີ ຠວິສ຺ສຕິ. ກິມງ຺ຄໍ [ກິມງ຺ຄ (ສີ. ປີ.)] ປນ ມຍ’ນ຺ຕິ [ປນ ນ ມຍນ຺ຕິ (ສີ.) ອ. ນິ. ໔.໑໕໙; ຈູຬວ. ໓໓໐; ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໒໐ ປາຬິຍາ ສໍສນ຺ເທຕພ຺ພໍ]! ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕານິ ປຎ຺ຈ ອຸປາສກສຕານິ ເຍນ ຄເວສີ ອຸປາສໂກ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຄເວສິໍ ອຸປາສກໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ອຍ຺ໂຍ ຄເວສີ ອິມານິປິ ປຎ຺ຈ ອຸປາສກສຕານິ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິໂນ ຘາເຣຕູ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຄເວສິສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຸປາສກສຕານໍ ພຫູປກາໂຣ ປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ສມາທເປຕາ, ອຫຎ຺ຈມ຺ຫິ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣີ, ອິມານິປິ ປຎ຺ຈ ອຸປາສກສຕານິ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິໂນ. ອິຈ຺ເຈຕໍ ສມສມໍ, ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ ອຕິເຣກໍ; ຫນ຺ທາຫໍ ອຕິເຣກາຍາ’’’ຕິ!

‘‘ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຄເວສີ ອຸປາສໂກ ເຍນ ຕານິ ປຎ຺ຈ ອຸປາສກສຕານິ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕານິ ປຎ຺ຈ ອຸປາສກສຕານິ ເອຕທໂວຈ – ‘ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ມໍ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໍ ຘາເຣຖ ອາຣາຈາຣິ [ອນາຈາຣິໍ (ປີ.)] ວິຣຕໍ ເມຖຸນາ ຄາມຘມ຺ມາ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເຕສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຸປາສກສຕານໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຍ຺ໂຍ ໂຂ ຄເວສີ ອມ຺ຫາກໍ ພຫູປກາໂຣ ປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ສມາທເປຕາ. ອຍ຺ໂຍ ຫິ ນາມ ຄເວສີ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຠວິສ຺ສຕິ ອາຣາຈາຣີ ວິຣໂຕ ເມຖຸນາ ຄາມຘມ຺ມາ. ກິມງ຺ຄໍ ປນ ມຍ’ນ຺ຕິ! ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕານິ ປຎ຺ຈ ອຸປາສກສຕານິ ເຍນ ຄເວສີ ອຸປາສໂກ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຄເວສິໍ ອຸປາສກໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ອຍ຺ໂຍ ຄເວສີ ອິມານິປິ ປຎ຺ຈ ອຸປາສກສຕານິ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ຘາເຣຕຸ ອາຣາຈາຣິໂນ ວິຣຕາ ເມຖຸນາ ຄາມຘມ຺ມາ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຄເວສິສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຸປາສກສຕານໍ ພຫູປກາໂຣ ປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ສມາທເປຕາ. ອຫຎ຺ຈມ຺ຫິ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣີ. ອິມານິປິ ປຎ຺ຈ ອຸປາສກສຕານິ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິໂນ. ອຫຎ຺ຈມ຺ຫິ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອາຣາຈາຣີ ວິຣໂຕ ເມຖຸນາ ຄາມຘມ຺ມາ. ອິມານິປິ ປຎ຺ຈ ອຸປາສກສຕານິ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ອາຣາຈາຣິໂນ ວິຣຕາ ເມຖຸນາ ຄາມຘມ຺ມາ. ອິຈ຺ເຈຕໍ ສມສມໍ, ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ ອຕິເຣກໍ; ຫນ຺ທາຫໍ ອຕິເຣກາຍາ’’’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຄເວສີ ອຸປາສໂກ ເຍນ ຕານິ ປຎ຺ຈ ອຸປາສກສຕານິ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕານິ ປຎ຺ຈ ອຸປາສກສຕານິ ເອຕທໂວຈ – ‘ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ມໍ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ເອກຠຕ຺ຕິກໍ ຘາເຣຖ ຣຕ຺ຕູປຣຕໍ ວິຣຕໍ ວິກາລໂຠຊນາ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເຕສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຸປາສກສຕານໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຍ຺ໂຍ ໂຂ ຄເວສີ ພຫູປກາໂຣ ປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ສມາທເປຕາ. ອຍ຺ໂຍ ຫິ ນາມ ຄເວສີ ເອກຠຕ຺ຕິໂກ ຠວິສ຺ສຕິ ຣຕ຺ຕູປຣໂຕ ວິຣໂຕ ວິກາລໂຠຊນາ. ກິມງ຺ຄໍ ປນ ມຍ’ນ຺ຕິ! ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕານິ ປຎ຺ຈ ອຸປາສກສຕານິ ເຍນ ຄເວສີ ອຸປາສໂກ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຄເວສິໍ ອຸປາສກໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ອຍ຺ໂຍ ຄເວສີ ອິມານິປິ ປຎ຺ຈ ອຸປາສກສຕານິ ເອກຠຕ຺ຕິເກ ຘາເຣຕຸ ຣຕ຺ຕູປຣເຕ ວິຣເຕ ວິກາລໂຠຊນາ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຄເວສິສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຸປາສກສຕານໍ ພຫູປກາໂຣ ປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ສມາທເປຕາ. ອຫຎ຺ຈມ຺ຫິ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣີ. ອິມານິປິ ປຎ຺ຈ ອຸປາສກສຕານິ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິໂນ. ອຫຎ຺ຈມ຺ຫິ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອາຣາຈາຣີ ວິຣໂຕ ເມຖຸນາ ຄາມຘມ຺ມາ. ອິມານິປິ ປຎ຺ຈ ອຸປາສກສຕານິ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ອາຣາຈາຣິໂນ ວິຣຕາ ເມຖຸນາ ຄາມຘມ຺ມາ. ອຫຎ຺ຈມ຺ຫິ ເອກຠຕ຺ຕິໂກ ຣຕ຺ຕູປຣໂຕ ວິຣໂຕ ວິກາລໂຠຊນາ. ອິມານິປິ ປຎ຺ຈ ອຸປາສກສຕານິ ເອກຠຕ຺ຕິກາ ຣຕ຺ຕູປຣຕາ ວິຣຕາ ວິກາລໂຠຊນາ. ອິຈ຺ເຈຕໍ ສມສມໍ, ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ ອຕິເຣກໍ; ຫນ຺ທາຫໍ ອຕິເຣກາຍາ’’’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຄເວສີ ອຸປາສໂກ ເຍນ ກສ຺ສໂປ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ກສ຺ສປໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ລເຠຍ຺ຍາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ລເຠຍ຺ຍໍ ອຸປສມ຺ປທ’ນ຺ຕິ. ອລຕ຺ຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຄເວສີ ອຸປາສໂກ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ອລຕ຺ຖ ອຸປສມ຺ປທໍ. ອຈິຣູປສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ຄເວສີ ຠິກ຺ຂຸ ເອໂກ ວູປກຏ຺ໂຐ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ຈ ປນານນ຺ທ, ຄເວສີ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫຕໍ ອໂຫສິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ເຕສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຸປາສກສຕານໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຍ຺ໂຍ ໂຂ ຄເວສີ ອມ຺ຫາກໍ ພຫູປກາໂຣ ປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ສມາທເປຕາ. ອຍ຺ໂຍ ຫິ ນາມ ຄເວສີ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສຕິ. ກິມງ຺ຄໍ ປນ ມຍ’ນ຺ຕິ! ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕານິ ປຎ຺ຈ ອຸປາສກສຕານິ ເຍນ ກສ຺ສໂປ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ກສ຺ສປໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ລເຠຍ຺ຍາມ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ລເຠຍ຺ຍາມ ອຸປສມ຺ປທ’ນ຺ຕິ. ອລຠິໍສຸ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕານິ ປຎ຺ຈ ອຸປາສກສຕານິ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ອລຠິໍສຸ ອຸປສມ຺ປທໍ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຄເວສິສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ອິມສ຺ສ ອນຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂສ຺ສ ນິກາມລາຠີ ໂຫມິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ. ອໂຫ ວຕິມານິປິ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ອິມສ຺ສ ອນຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂສ຺ສ ນິກາມລາຠິໂນ ອສ຺ສຸ ອກິຈ຺ຉລາຠິໂນ ອກສິຣລາຠິໂນ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕານິ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ວູປກຏ຺ຐາ [ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ເອເກກາ ວູປກຏ຺ຐາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕາ ນຈິຣສ຺ເສວ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິໍສຸ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎິໍສຸ’’.

‘‘ອິຕິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕານິ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ຄເວສີປມຸຂານິ ອຸຕ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣິ [ອຸຕ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣິໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ປຓີຕປຓີຕໍ ວາຍມມານາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ວິມຸຕ຺ຕິໍ ສຈ຺ຉາກໍສຸ. ຕສ຺ມາຕິຫ, ອານນ຺ທ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ອຸຕ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣິ ປຓີຕປຓີຕໍ ວາຍມມານາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ວິມຸຕ຺ຕິໍ ສຈ຺ຉິກຣິສ຺ສາມາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ອານນ຺ທ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ທສມໍ.

ອຸປາສກວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ສາຣຊ຺ຊໍ ວິສາຣໂທ ນິຣຍໍ, ເວຣໍ ຈຓ຺ຑາລປຎ຺ຈມໍ;

ປີຕິ ວຓິຊ຺ຊາ ຣາຊາໂນ, ຄິຫີ ເຈວ ຄເວສິນາຕິ.

(໑໙) ໔. ອຣຎ຺ຎວຄ຺ໂຄ

໑. ອາຣຎ຺ຎິກສຸຕ຺ຕໍ

໑໘໑. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຣຎ຺ຎິກາ [ອາຣຎ຺ຎຕາ (ສພ຺ພຕ຺ຖ) ປຣິ. ໔໔໓ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ]. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ມນ຺ທຕ຺ຕາ ໂມມູຫຕ຺ຕາ ອາຣຎ຺ຎິໂກ ໂຫຕິ, ປາປິຈ຺ໂຉ ອິຈ຺ຉາປກໂຕ ອາຣຎ຺ຎິໂກ ໂຫຕິ, ອຸມ຺ມາທາ ຈິຕ຺ຕກ຺ເຂປາ ອາຣຎ຺ຎິໂກ ໂຫຕິ, ວຓ຺ຓິຕໍ ພຸທ຺ເຘຫິ ພຸທ຺ຘສາວເກຫີຕິ ອາຣຎ຺ຎິໂກ ໂຫຕິ, ອປ຺ປິຈ຺ຉຕໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ສລ຺ເລຂໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ປວິເວກໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ອິທມຕ຺ຖິຕໍເຍວ [ອິທມຏ຺ຐິຕໍເຍວ (ສີ. ປີ.)] ນິສ຺ສາຍ ອາຣຎ຺ຎິໂກ ໂຫຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ອາຣຎ຺ຎິກາ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອາຣຎ຺ຎິການໍ ຍ຺ວາຍໍ ອາຣຎ຺ຎິໂກ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ສລ຺ເລຂໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ປວິເວກໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ອິທມຕ຺ຖິຕໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ອາຣຎ຺ຎິໂກ ໂຫຕິ, ອຍໍ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອາຣຎ຺ຎິການໍ ອຄ຺ໂຄ ຈ ເສຏ຺ໂຐ ຈ ໂມກ຺ໂຂ [ປາໂມກ຺ໂຂ (ອ. ນິ. ໔.໙໕; ໑໐.໙໑)] ຈ ອຸຕ຺ຕໂມ ຈ ປວໂຣ ຈ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄວາ ຂີຣໍ, ຂີຣມ຺ຫາ ທຘິ, ທຘິມ຺ຫາ ນວນີຕໍ, ນວນີຕມ຺ຫາ ສປ຺ປິ, ສປ຺ປິມ຺ຫາ ສປ຺ປິມຓ຺ໂຑ, ສປ຺ປິມຓ຺ໂຑ [ສປ຺ປິມ຺ຫາ ສປ຺ປິມຓ຺ໂຑ (ກ.) ສໍ. ນິ. ໓.໖໖໒] ຕຕ຺ຖ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອາຣຎ຺ຎິການໍ ຍ຺ວາຍໍ ອາຣຎ຺ຎິໂກ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ສລ຺ເລຂໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ປວິເວກໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ອິທມຕ຺ຖິຕໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ອາຣຎ຺ຎິໂກ ໂຫຕິ, ອຍໍ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອາຣຎ຺ຎິການໍ ອຄ຺ໂຄ ຈ ເສຏ຺ໂຐ ຈ ໂມກ຺ໂຂ ຈ ອຸຕ຺ຕໂມ ຈ ປວໂຣ ຈາ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ຈີວຣສຸຕ຺ຕໍ

໑໘໒. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປໍສຸກູລິກາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ມນ຺ທຕ຺ຕາ ໂມມູຫຕ຺ຕາ ປໍສຸກູລິໂກ ໂຫຕິ…ເປ… ອິທມຕ຺ຖິຕໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ປໍສຸກູລິໂກ ໂຫຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ປໍສຸກູລິກາ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຣຸກ຺ຂມູລິກສຸຕ຺ຕໍ

໑໘໓. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຸກ຺ຂມູລິກາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ມນ຺ທຕ຺ຕາ ໂມມູຫຕ຺ຕາ ຣຸກ຺ຂມູລິໂກ ໂຫຕິ…ເປ… ອິທມຕ຺ຖິຕໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ຣຸກ຺ຂມູລິໂກ ໂຫຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ຣຸກ຺ຂມູລິກາ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ໂສສານິກສຸຕ຺ຕໍ

໑໘໔. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສສານິກາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ມນ຺ທຕ຺ຕາ ໂມມູຫຕ຺ຕາ ໂສສານິໂກ ໂຫຕິ…ເປ… ອິທມຕ຺ຖິຕໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ໂສສານິໂກ ໂຫຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ໂສສານິກາ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ອພ຺ໂຠກາສິກສຸຕ຺ຕໍ

໑໘໕. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອພ຺ໂຠກາສິກາ…ເປ…. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ເນສຊ຺ຊິກສຸຕ຺ຕໍ

໑໘໖. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ເນສຊ຺ຊິກາ…ເປ…. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ຍຖາສນ຺ຖຕິກສຸຕ຺ຕໍ

໑໘໗. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍຖາສນ຺ຖຕິກາ…ເປ…. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ເອກາສນິກສຸຕ຺ຕໍ

໑໘໘. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກາສນິກາ…ເປ…. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ຂລຸປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕິກສຸຕ຺ຕໍ

໑໘໙. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂລຸປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕິກາ…ເປ…. ນວມໍ.

໑໐. ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິກສຸຕ຺ຕໍ

໑໙໐. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິກາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ມນ຺ທຕ຺ຕາ ໂມມູຫຕ຺ຕາ ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິໂກ ໂຫຕິ, ປາປິຈ຺ໂຉ ອິຈ຺ຉາປກໂຕ ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິໂກ ໂຫຕິ, ອຸມ຺ມາທາ ຈິຕ຺ຕກ຺ເຂປາ ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິໂກ ໂຫຕິ, ‘ວຓ຺ຓິຕໍ ພຸທ຺ເຘຫິ ພຸທ຺ຘສາວເກຫີ’ຕິ ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິໂກ ໂຫຕິ, ອປ຺ປິຈ຺ຉຕໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ສລ຺ເລຂໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ປວິເວກໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ອິທມຕ຺ຖິຕໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິໂກ ໂຫຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິກາ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິການໍ ຍ຺ວາຍໍ ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິໂກ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ສລ຺ເລຂໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ປວິເວກໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ອິທມຕ຺ຖິຕໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິໂກ ໂຫຕິ, ອຍໍ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິການໍ ອຄ຺ໂຄ ຈ ເສຏ຺ໂຐ ຈ ໂມກ຺ໂຂ ຈ ອຸຕ຺ຕໂມ ຈ ປວໂຣ ຈ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄວາ ຂີຣໍ, ຂີຣມ຺ຫາ ທຘິ, ທຘິມ຺ຫາ ນວນີຕໍ, ນວນີຕມ຺ຫາ ສປ຺ປິ, ສປ຺ປິມ຺ຫາ ສປ຺ປິມຓ຺ໂຑ, ສປ຺ປິມຓ຺ໂຑ ຕຕ຺ຖ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິການໍ ຍ຺ວາຍໍ ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິໂກ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ສລ຺ເລຂໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ປວິເວກໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ອິທມຕ຺ຖິຕໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິໂກ ໂຫຕິ, ອຍໍ ອິເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປຕ຺ຕປິຓ຺ຑິການໍ ອຄ຺ໂຄ ຈ ເສຏ຺ໂຐ ຈ ໂມກ຺ໂຂ ຈ ອຸຕ຺ຕໂມ ຈ ປວໂຣ ຈາ’’ຕິ. ທສມໍ.

ອຣຎ຺ຎວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ອຣຎ຺ຎໍ ຈີວຣໍ ຣຸກ຺ຂ, ສຸສານໍ ອພ຺ໂຠກາສິກໍ;

ເນສຊ຺ຊໍ ສນ຺ຖຕໍ ເອກາສນິກໍ, ຂລຸປຈ຺ຉາປິຓ຺ຑິເກນ ຈາຕິ.

(໒໐) ໕. ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຄ຺ໂຄ

໑. ໂສຓສຸຕ຺ຕໍ

໑໙໑. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂປຣາຓາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຘມ຺ມາ ເອຕຣຫິ ສຸນເຂສຸ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ໂນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ປຸພ຺ເພ ສຸທໍ [ປຸພ຺ພສ຺ສຸທໍ (ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍເຍວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂນ ອພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ. ເອຕຣຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອພ຺ຣາຫ຺ມຓິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອຕຣຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸນຂາ ສຸນຂິໍເຍວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂນ ອສຸນຂິໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ໂປຣາໂຓ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຘມ຺ໂມ ເອຕຣຫິ ສຸນເຂສຸ ສນ຺ທິສ຺ສຕິ, ໂນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ.

‘‘ປຸພ຺ເພ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ອຸຕຸນິໍເຍວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂນ ອນຸຕຸນິໍ. ເອຕຣຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ອຸຕຸນິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນຸຕຸນິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອຕຣຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸນຂາ ສຸນຂິໍ ອຸຕຸນິໍເຍວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂນ ອນຸຕຸນິໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ໂປຣາໂຓ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຘມ຺ໂມ ເອຕຣຫິ ສຸນເຂສຸ ສນ຺ທິສ຺ສຕິ, ໂນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ.

‘‘ປຸພ຺ເພ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ເນວ ກິຓນ຺ຕິ ໂນ ວິກ຺ກິຓນ຺ຕິ, ສມ຺ປິເຍເນວ ສໍວາສໍ ສໍພນ຺ຘາຍ [ສໍສຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ (ສີ. ປີ.)] ສໍປວຕ຺ເຕນ຺ຕິ. ເອຕຣຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ກິຓນ຺ຕິປິ ວິກ຺ກິຓນ຺ຕິປິ, ສມ຺ປິເຍນປິ ສໍວາສໍ ສໍພນ຺ຘາຍ ສໍປວຕ຺ເຕນ຺ຕິ. ເອຕຣຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸນຂາ ສຸນຂິໍ ເນວ ກິຓນ຺ຕິ ໂນ ວິກ຺ກິຓນ຺ຕິ, ສມ຺ປິເຍເນວ ສໍວາສໍ ສໍພນ຺ຘາຍ ສໍປວຕ຺ເຕນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິໂຍ ໂປຣາໂຓ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຘມ຺ໂມ ເອຕຣຫິ ສຸນເຂສຸ ສນ຺ທິສ຺ສຕິ, ໂນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ.

‘‘ປຸພ຺ເພ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນ ສນ຺ນິຘິໍ ກໂຣນ຺ຕິ ຘນສ຺ສປິ ຘຎ຺ຎສ຺ສປິ ຣຊຕສ຺ສປິ ຊາຕຣູປສ຺ສປິ. ເອຕຣຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສນ຺ນິຘິໍ ກໂຣນ຺ຕິ ຘນສ຺ສປິ ຘຎ຺ຎສ຺ສປິ ຣຊຕສ຺ສປິ ຊາຕຣູປສ຺ສປິ. ເອຕຣຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸນຂາ ນ ສນ຺ນິຘິໍ ກໂຣນ຺ຕິ ຘນສ຺ສປິ ຘຎ຺ຎສ຺ສປິ ຣຊຕສ຺ສປິ ຊາຕຣູປສ຺ສປິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ໂປຣາໂຓ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຘມ຺ໂມ ເອຕຣຫິ ສຸນເຂສຸ ສນ຺ທິສ຺ສຕິ, ໂນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ.

‘‘ປຸພ຺ເພ ສຸທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສາຍໍ ສາຍມາສາຍ ປາໂຕ ປາຕຣາສາຍ ຠິກ຺ຂໍ ປຣິເຍສນ຺ຕິ. ເອຕຣຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຍາວທຕ຺ຖໍ ອຸທຣາວເທຫກໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອວເສສໍ ອາທາຍ ປກ຺ກມນ຺ຕິ. ເອຕຣຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸນຂາ ສາຍໍ ສາຍມາສາຍ ປາໂຕ ປາຕຣາສາຍ ຠິກ຺ຂໍ ປຣິເຍສນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈໂມ ໂປຣາໂຓ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຘມ຺ໂມ ເອຕຣຫິ ສຸນເຂສຸ ສນ຺ທິສ຺ສຕິ, ໂນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ໂປຣາຓາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຘມ຺ມາ ເອຕຣຫິ ສຸນເຂສຸ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ໂນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓສູ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ໂທຓພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຕ຺ຕໍ

໑໙໒. ອຖ ໂຂ ໂທໂຓ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ໂທໂຓ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ – ‘ນ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ຊິຓ຺ເຓ ວຸຑ຺ເຒ ມຫລ຺ລເກ ອທ຺ຘຄເຕ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ເຕ ອຠິວາເທຕິ ວາ ປຈ຺ຈຸຏ຺ເຐຕິ ວາ ອາສເນນ ວາ ນິມນ຺ເຕຕີ’ຕິ. ຕຍິທໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຕເຖວ. ນ ຫິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ຊິຓ຺ເຓ ວຸຑ຺ເຒ ມຫລ຺ລເກ ອທ຺ຘຄເຕ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ເຕ ອຠິວາເທຕິ ວາ ປຈ຺ຈຸຏ຺ເຐຕິ ວາ ອາສເນນ ວາ ນິມນ຺ເຕຕິ. ຕຍິທໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ນ ສມ຺ປນ຺ນເມວາ’’ຕິ. ‘‘ຕ຺ວມ຺ປິ ໂນ, ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຏິຊານາສີ’’ຕິ? ‘‘ຍຎ຺ຫິ ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຸຠໂຕ ສຸຊາໂຕ – ມາຕິໂຕ ຈ ປິຕິໂຕ ຈ, ສໍສຸທ຺ຘຄຫຓິໂກ, ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ປິຕາມຫຍຸຄາ ອກ຺ຂິໂຕ ອນຸປກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ຊາຕິວາເທນ, ອຊ຺ຌາຍໂກ ມນ຺ຕຘໂຣ, ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ປາຣຄູ ສນິຆຓ຺ຑຸເກຏຸຠານໍ ສາກ຺ຂຣປ຺ປເຠທານໍ ອິຕິຫາສປຎ຺ຈມານໍ, ປທໂກ ເວຍ຺ຍາກຣໂຓ ໂລກາຍຕມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓສຸ ອນວໂຍ’ຕິ, ມເມວ ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ. ອຫຎ຺ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຸຠໂຕ ສຸຊາໂຕ – ມາຕິໂຕ ຈ ປິຕິໂຕ ຈ, ສໍສຸທ຺ຘຄຫຓິໂກ, ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ປິຕາມຫຍຸຄາ ອກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອນຸປກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ຊາຕິວາເທນ, ອຊ຺ຌາຍໂກ ມນ຺ຕຘໂຣ, ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ປາຣຄູ ສນິຆຓ຺ຑຸເກຏຸຠານໍ ສາກ຺ຂຣປ຺ປເຠທານໍ ອິຕິຫາສປຎ຺ຈມານໍ, ປທໂກ ເວຍ຺ຍາກຣໂຓ ໂລກາຍຕມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓສຸ ອນວໂຍ’’ຕິ.

‘‘ເຍ ໂຂ, ເຕ ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ປຸພ຺ພກາ ອິສໂຍ ມນ຺ຕານໍ ກຕ຺ຕາໂຣ ມນ຺ຕານໍ ປວຕ຺ຕາໂຣ, ເຍສມິທໍ ເອຕຣຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ໂປຣາຓໍ ມນ຺ຕປທໍ ຄີຕໍ ປວຸຕ຺ຕໍ ສມິຫິຕໍ ຕທນຸຄາຍນ຺ຕິ ຕທນຸຠາສນ຺ຕິ ຠາສິຕມນຸຠາສນ຺ຕິ ສຊ຺ຌາຍິຕມນຸສຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ວາຈິຕມນຸວາເຈນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອຏ຺ຐໂກ, ວາມໂກ, ວາມເທໂວ, ເວສ຺ສາມິຕ຺ໂຕ, ຍມທຄ຺ຄິ [ຍມຕຄ຺ຄິ (ສີ.) ທີ. ນິ. ໑.໒໘໔, ໕໒໖, ໕໓໖; ມ. ນິ. ໒.໔໒໗; ມຫາວ. ໓໐໐; ອ. ນິ. ໕.໑໙໒ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ອງ຺ຄີຣໂສ, ຠາຣທ຺ວາໂຊ, ວາເສຏ຺ໂຐ, ກສ຺ສໂປ, ຠຄຸ; ຕ຺ຍາສ຺ສຸ’ເມ ປຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ – ພ຺ຣຫ຺ມສມໍ, ເທວສມໍ, ມຣິຍາທໍ, ສມ຺ຠິນ຺ນມຣິຍາທໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓຈຓ຺ຑາລໍເຍວ ປຎ຺ຈມໍ. ເຕສໍ ຕ຺ວໍ ໂທຓ, ກຕໂມ’’ຕິ?

‘‘ນ ໂຂ ມຍໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ປຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ຊານາມ, ອຖ ໂຂ ມຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕ຺ເວວ ຊານາມ. ສາຘຸ ເມ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຕຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸ ຍຖາ ອຫໍ ອິເມ ປຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ຊາເນຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສຸໂຓຫິ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຫິ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ໂຠ’’ຕິ ໂຂ ໂທໂຓ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພ຺ຣຫ຺ມສໂມ ໂຫຕິ? ອິຘ, ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຸຠໂຕ ສຸຊາໂຕ ໂຫຕິ – ມາຕິໂຕ ຈ ປິຕິໂຕ ຈ, ສໍສຸທ຺ຘຄຫຓິໂກ, ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ປິຕາມຫຍຸຄາ ອກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອນຸປກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ຊາຕິວາເທນ. ໂສ ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາລີສວສ຺ສານິ ໂກມາຣພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ [ໂກຘາຣໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ຈຣຕິ ມນ຺ເຕ ອຘີຍມາໂນ. ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາລີສວສ຺ສານິ ໂກມາຣພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕ຺ວາ ມນ຺ເຕ ອຘີຍິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອາຈຣິຍຘນໍ ປຣິເຍສຕິ ຘມ຺ເມເນວ, ໂນ ອຘມ຺ເມນ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ຈ, ໂທຓ, ໂກ ຘມ຺ໂມ? ເນວ ກສິຍາ ນ ວຓິຊ຺ຊາຍ ນ ໂຄຣກ຺ເຂນ ນ ອິສ຺ສຕ຺ເຖນ [ນ ອິສ຺ສຕ຺ເຕນ (ກ.)] ນ ຣາຊໂປຣິເສນ ນ ສິປ຺ປຎ຺ຎຕເຣນ, ເກວລໍ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍາຍ ກປາລໍ ອນຕິມຎ຺ຎມາໂນ. ໂສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອາຈຣິຍຘນໍ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ [ນີຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ (ສີ.), ນີຍາເທຕ຺ວາ (ປີ.), ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ (ກຕ຺ຖຈິ)] ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊຕິ. ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ ຕຖາ ຕຕິຍໍ ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ [ຈຕຸຕ຺ຖິໍ (ສີ.)], ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ເມຕ຺ຕາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ [ອພ຺ຍາປຊ຺ເຌນ (ກ.) ອພ຺ຍາພຊ຺ເຌນ (?)] ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ກຣຸຓາ…ເປ… ມຸທິຕາ… ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ຕຖາ ທຸຕິຍໍ ຕຖາ ຕຕິຍໍ ຕຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ, ອິຕິ ອຸທ຺ຘມໂຘ ຕິຣິຍໍ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ໂລກໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ຠາເວຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພ຺ຣຫ຺ມສໂມ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເທວສໂມ ໂຫຕິ? ອິຘ, ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຸຠໂຕ ສຸຊາໂຕ ໂຫຕິ – ມາຕິໂຕ ຈ ປິຕິໂຕ ຈ, ສໍສຸທ຺ຘຄຫຓິໂກ, ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ປິຕາມຫຍຸຄາ ອກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອນຸປກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ຊາຕິວາເທນ. ໂສ ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາລີສວສ຺ສານິ ໂກມາຣພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ ມນ຺ເຕ ອຘີຍມາໂນ. ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາລີສວສ຺ສານິ ໂກມາຣພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕ຺ວາ ມນ຺ເຕ ອຘີຍິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອາຈຣິຍຘນໍ ປຣິເຍສຕິ ຘມ຺ເມເນວ, ໂນ ອຘມ຺ເມນ. ຕຕ຺ຖ ຈ, ໂທຓ, ໂກ ຘມ຺ໂມ? ເນວ ກສິຍາ ນ ວຓິຊ຺ຊາຍ ນ ໂຄຣກ຺ເຂນ ນ ອິສ຺ສຕ຺ເຖນ ນ ຣາຊໂປຣິເສນ ນ ສິປ຺ປຎ຺ຎຕເຣນ, ເກວລໍ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍາຍ ກປາລໍ ອນຕິມຎ຺ຎມາໂນ. ໂສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອາຈຣິຍຘນໍ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ທາຣໍ ປຣິເຍສຕິ ຘມ຺ເມເນວ, ໂນ ອຘມ຺ເມນ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ຈ, ໂທຓ, ໂກ ຘມ຺ໂມ? ເນວ ກເຍນ ນ ວິກ຺ກເຍນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍເຍວ ອຸທກູປສ຺ສຏ຺ຐໍ. ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍເຍວ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຂຕ຺ຕິຍິໍ ນ ເວສ຺ສິໍ ນ ສຸທ຺ທິໍ ນ ຈຓ຺ຑາລິໍ ນ ເນສາທິໍ ນ ເວນິໍ [ນ ເວຓິໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ນ ຣຖກາຣິໍ ນ ປຸກ຺ກຸສິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຄພ຺ຠິນິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ປາຍມານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ອນຸຕຸນິໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກສ຺ມາ ຈ, ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນ ຄພ຺ຠິນິໍ ຄຈ຺ຉຕິ? ສເຈ, ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຄພ຺ຠິນິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຕິມີຬ຺ຫໂຊ ນາມ ໂສ ໂຫຕິ ມາຓວໂກ ວາ ມາຓວິກາ [ມາຓວກີ (ກ.)] ວາ. ຕສ຺ມາ, ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນ ຄພ຺ຠິນິໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກສ຺ມາ ຈ, ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນ ປາຍມານໍ ຄຈ຺ຉຕິ? ສເຈ, ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປາຍມານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອສຸຈິປຏິປີຬິໂຕ ນາມ ໂສ ໂຫຕິ ມາຓວໂກ ວາ ມາຓວິກາ ວາ. ຕສ຺ມາ, ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນ ປາຍມານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ສ ສາ ໂຫຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ເນວ ກາມຕ຺ຖາ ນ ທວຕ຺ຖາ ນ ຣຕຕ຺ຖາ, ປຊຕ຺ຖາວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ໂຫຕິ. ໂສ ເມຖຸນໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊຕິ. ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຌາເນ ຠາເວຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເທວສໂມ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຣິຍາໂທ ໂຫຕິ? ອິຘ, ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຸຠໂຕ ສຸຊາໂຕ ໂຫຕິ – ມາຕິໂຕ ຈ ປິຕິໂຕ ຈ, ສໍສຸທ຺ຘຄຫຓິໂກ, ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ປິຕາມຫຍຸຄາ ອກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອນຸປກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ຊາຕິວາເທນ. ໂສ ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາລີສວສ຺ສານິ ໂກມາຣພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ ມນ຺ເຕ ອຘີຍມາໂນ. ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາລີສວສ຺ສານິ ໂກມາຣພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕ຺ວາ ມນ຺ເຕ ອຘີຍິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອາຈຣິຍຘນໍ ປຣິເຍສຕິ ຘມ຺ເມເນວ, ໂນ ອຘມ຺ເມນ. ຕຕ຺ຖ ຈ, ໂທຓ, ໂກ ຘມ຺ໂມ? ເນວ ກສິຍາ ນ ວຓິຊ຺ຊາຍ ນ ໂຄຣກ຺ເຂນ ນ ອິສ຺ສຕ຺ເຖນ ນ ຣາຊໂປຣິເສນ ນ ສິປ຺ປຎ຺ຎຕເຣນ, ເກວລໍ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍາຍ ກປາລໍ ອນຕິມຎ຺ຎມາໂນ. ໂສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອາຈຣິຍຘນໍ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ທາຣໍ ປຣິເຍສຕິ ຘມ຺ເມເນວ, ໂນ ອຘມ຺ເມນ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ຈ, ໂທຓ, ໂກ ຘມ຺ໂມ? ເນວ ກເຍນ ນ ວິກ຺ກເຍນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍເຍວ ອຸທກູປສ຺ສຏ຺ຐໍ. ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍເຍວ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຂຕ຺ຕິຍິໍ ນ ເວສ຺ສິໍ ນ ສຸທ຺ທິໍ ນ ຈຓ຺ຑາລິໍ ນ ເນສາທິໍ ນ ເວນິໍ ນ ຣຖກາຣິໍ ນ ປຸກ຺ກຸສິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຄພ຺ຠິນິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ປາຍມານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ອນຸຕຸນິໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກສ຺ມາ ຈ, ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນ ຄພ຺ຠິນິໍ ຄຈ຺ຉຕິ? ສເຈ, ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຄພ຺ຠິນິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຕິມີຬ຺ຫໂຊ ນາມ ໂສ ໂຫຕິ ມາຓວໂກ ວາ ມາຓວິກາ ວາ. ຕສ຺ມາ, ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນ ຄພ຺ຠິນິໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກສ຺ມາ ຈ, ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນ ປາຍມານໍ ຄຈ຺ຉຕິ? ສເຈ, ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປາຍມານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອສຸຈິປຏິປີຬິໂຕ ນາມ ໂສ ໂຫຕິ ມາຓວໂກ ວາ ມາຓວິກາ ວາ. ຕສ຺ມາ, ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນ ປາຍມານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ສ ສາ ໂຫຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ເນວ ກາມຕ຺ຖາ ນ ທວຕ຺ຖາ ນ ຣຕຕ຺ຖາ, ປຊຕ຺ຖາວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ໂຫຕິ. ໂສ ເມຖຸນໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕເມວ ປຸຕ຺ຕສ຺ສາທໍ ນິກາມຍມາໂນ ກຸຏຸມ຺ພໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ, ນ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊຕິ. ຍາວ ໂປຣາຓານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ມຣິຍາໂທ ຕຕ຺ຖ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕໍ ນ ວີຕິກ຺ກມຕິ. ‘ຍາວ ໂປຣາຓານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ມຣິຍາໂທ ຕຕ຺ຖ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຐິໂຕ ຕໍ ນ ວີຕິກ຺ກມຕີ’ຕິ, ໂຂ, ໂທຓ, ຕສ຺ມາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຣິຍາໂທຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຣິຍາໂທ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສມ຺ຠິນ຺ນມຣິຍາໂທ ໂຫຕິ? ອິຘ, ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຸຠໂຕ ສຸຊາໂຕ ໂຫຕິ – ມາຕິໂຕ ຈ ປິຕິໂຕ ຈ, ສໍສຸທ຺ຘຄຫຓິໂກ, ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ປິຕາມຫຍຸຄາ ອກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອນຸປກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ຊາຕິວາເທນ. ໂສ ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາລີສວສ຺ສານິ ໂກມາຣພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ ມນ຺ເຕ ອຘີຍມາໂນ. ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາລີສວສ຺ສານິ ໂກມາຣພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕ຺ວາ ມນ຺ເຕ ອຘີຍິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອາຈຣິຍຘນໍ ປຣິເຍສຕິ ຘມ຺ເມເນວ, ໂນ ອຘມ຺ເມນ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ຈ, ໂທຓ, ໂກ ຘມ຺ໂມ? ເນວ ກສິຍາ ນ ວຓິຊ຺ຊາຍ ນ ໂຄຣກ຺ເຂນ ນ ອິສ຺ສຕ຺ເຖນ ນ ຣາຊໂປຣິເສນ ນ ສິປ຺ປຎ຺ຎຕເຣນ, ເກວລໍ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍາຍ ກປາລໍ ອນຕິມຎ຺ຎມາໂນ. ໂສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອາຈຣິຍຘນໍ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ທາຣໍ ປຣິເຍສຕິ ຘມ຺ເມນປິ ອຘມ຺ເມນປິ ກເຍນປິ ວິກ຺ກເຍນປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິມ຺ປິ ອຸທກູປສ຺ສຏ຺ຐໍ. ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ຂຕ຺ຕິຍິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ເວສ຺ສິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ສຸທ຺ທິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ຈຓ຺ຑາລິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ເນສາທິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ເວນິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ຣຖກາຣິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ປຸກ຺ກຸສິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ຄພ຺ຠິນິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ປາຍມານມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ອຸຕຸນິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ອນຸຕຸນິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ສ ສາ ໂຫຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ກາມຕ຺ຖາປິ ທວຕ຺ຖາປິ ຣຕຕ຺ຖາປິ ປຊຕ຺ຖາປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ໂຫຕິ. ຍາວ ໂປຣາຓານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ມຣິຍາໂທ ຕຕ຺ຖ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕໍ ວີຕິກ຺ກມຕິ. ‘ຍາວ ໂປຣາຓານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ມຣິຍາໂທ ຕຕ຺ຖ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນ ຐິໂຕ ຕໍ ວີຕິກ຺ກມຕີ’ຕິ ໂຂ, ໂທຓ, ຕສ຺ມາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສມ຺ຠິນ຺ນມຣິຍາໂທຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສມ຺ຠິນ຺ນມຣິຍາໂທ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຈຓ຺ຑາໂລ ໂຫຕິ? ອິຘ, ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຸຠໂຕ ສຸຊາໂຕ ໂຫຕິ – ມາຕິໂຕ ຈ ປິຕິໂຕ ຈ, ສໍສຸທ຺ຘຄຫຓິໂກ, ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ປິຕາມຫຍຸຄາ ອກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອນຸປກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ຊາຕິວາເທນ. ໂສ ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາລີສວສ຺ສານິ ໂກມາຣພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ ມນ຺ເຕ ອຘີຍມາໂນ. ອຏ຺ຐຈຕ຺ຕາລີສວສ຺ສານິ ໂກມາຣພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕ຺ວາ ມນ຺ເຕ ອຘີຍິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອາຈຣິຍຘນໍ ປຣິເຍສຕິ ຘມ຺ເມນປິ ອຘມ຺ເມນປິ ກສິຍາປິ ວຓິຊ຺ຊາຍປິ ໂຄຣກ຺ເຂນປິ ອິສ຺ສຕ຺ເຖນປິ ຣາຊໂປຣິເສນປິ ສິປ຺ປຎ຺ຎຕເຣນປິ, ເກວລມ຺ປິ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍາຍ, ກປາລໍ ອນຕິມຎ຺ຎມາໂນ.

‘‘ໂສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອາຈຣິຍຘນໍ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ທາຣໍ ປຣິເຍສຕິ ຘມ຺ເມນປິ ອຘມ຺ເມນປິ ກເຍນປິ ວິກ຺ກເຍນປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິມ຺ປິ ອຸທກູປສ຺ສຏ຺ຐໍ. ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ຂຕ຺ຕິຍິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ເວສ຺ສິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ສຸທ຺ທິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ຈຓ຺ຑາລິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ເນສາທິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ເວນິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ຣຖກາຣິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ປຸກ຺ກຸສິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ຄພ຺ຠິນິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ປາຍມານມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ອຸຕຸນິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ ອນຸຕຸນິມ຺ປິ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ສ ສາ ໂຫຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ກາມຕ຺ຖາປິ ທວຕ຺ຖາປິ ຣຕຕ຺ຖາປິ ປຊຕ຺ຖາປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ໂຫຕິ. ໂສ ສພ຺ພກມ຺ເມຫິ ຊີວິກໍ [ຊີວິຕໍ (ກ.)] ກປ຺ເປຕິ. ຕເມນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ກສ຺ມາ ຠວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຏິຊານມາໂນ ສພ຺ພກມ຺ເມຫິ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕີ’ຕິ? ໂສ ເອວມາຫ – ‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ, ອຄ຺ຄິ ສຸຈິມ຺ປິ ຑຫຕິ ອສຸຈິມ຺ປິ ຑຫຕິ, ນ ຈ ເຕນ ອຄ຺ຄິ ອຸປລິປ຺ປຕິ [ອຸປລິມ຺ປຕິ (ກ.)]; ເອວເມວໍ ໂຂ, ໂຠ, ສພ຺ພກມ຺ເມຫິ ເຈປິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ, ນ ຈ ເຕນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຸປລິປ຺ປຕິ’. ‘ສພ຺ພກມ຺ເມຫິ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕີ’ຕິ ໂຂ, ໂທຓ, ຕສ຺ມາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຈຓ຺ຑາໂລຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຈຓ຺ຑາໂລ ໂຫຕິ.

‘‘ເຍ ໂຂ ເຕ, ໂທຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ປຸພ຺ພກາ ອິສໂຍ ມນ຺ຕານໍ ກຕ຺ຕາໂຣ ມນ຺ຕານໍ ປວຕ຺ຕາໂຣ ເຍສມິທໍ ເອຕຣຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ໂປຣາຓໍ ມນ຺ຕປທໍ ຄີຕໍ ປວຸຕ຺ຕໍ ສມີຫິຕໍ ຕທນຸຄາຍນ຺ຕິ ຕທນຸຠາສນ຺ຕິ ຠາສິຕມນຸຠາສນ຺ຕິ ສຊ຺ຌາຍິຕມນຸສຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ວາຈິມນຸວາເຈນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອຏ຺ຐໂກ, ວາມໂກ, ວາມເທໂວ, ເວສ຺ສາມິຕ຺ໂຕ, ຍມທຄ຺ຄິ, ອງ຺ຄີຣໂສ, ຠາຣທ຺ວາໂຊ, ວາເສຏ຺ໂຐ, ກສ຺ສໂປ, ຠຄຸ; ຕ຺ຍາສ຺ສຸເມ ປຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ – ພ຺ຣຫ຺ມສມໍ, ເທວສມໍ, ມຣິຍາທໍ, ສມ຺ຠິນ຺ນມຣິຍາທໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓຈຓ຺ຑາລໍເຍວ ປຎ຺ຈມໍ. ເຕສໍ ຕ຺ວໍ, ໂທຓ, ກຕໂມ’’ຕິ?

‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ມຍໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓຈຓ຺ຑາລມ຺ປິ ນ ປູເຣມ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ສງ຺ຄາຣວສຸຕ຺ຕໍ

໑໙໓. ອຖ ໂຂ ສງ຺ຄາຣໂວ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ສງ຺ຄາຣໂວ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ກທາຈິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສຊ຺ຌາຍກຕາປິ ມນ຺ຕາ ນປ຺ປຏິຠນ຺ຕິ, ປເຄວ ອສຊ຺ຌາຍກຕາ? ໂກ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ກທາຈິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອສຊ຺ຌາຍກຕາປິ ມນ຺ຕາ ປຏິຠນ຺ຕິ, ປເຄວ ສຊ຺ຌາຍກຕາ’’ຕິ?

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສມເຍ ກາມຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ກາມຣາຄປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ກາມຣາຄສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ອຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ນ ປສ຺ສຕິ, ປຣຕ຺ຖມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ນ ປສ຺ສຕິ, ອຸຠຍຕ຺ຖມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ນ ປສ຺ສຕິ, ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສຊ຺ຌາຍກຕາປິ ມນ຺ຕາ ນປ຺ປຏິຠນ຺ຕິ, ປເຄວ ອສຊ຺ຌາຍກຕາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຸທປຕ຺ໂຕ ສໍສຏ຺ໂຐ ລາຂາຍ ວາ ຫລິທ຺ທິຍາ ວາ ນີລິຍາ ວາ ມຎ຺ຊິຏ຺ຐາຍ ວາ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ສກໍ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊາເນຍ຺ຍ ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ກາມຣາຄປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ກາມຣາຄສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ອຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ນ ປສ຺ສຕິ, ປຣຕ຺ຖມ຺ປິ…ເປ… ອຸຠຍຕ຺ຖມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ນ ປສ຺ສຕິ, ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສຊ຺ຌາຍກຕາປິ ມນ຺ຕາ ນປ຺ປຏິຠນ຺ຕິ, ປເຄວ ອສຊ຺ຌາຍກຕາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ພ຺ຍາປາທປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ພ຺ຍາປາທປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ອຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ນ ປສ຺ສຕິ, ປຣຕ຺ຖມ຺ປິ…ເປ… ອຸຠຍຕ຺ຖມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ນ ປສ຺ສຕິ, ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສຊ຺ຌາຍກຕາປິ ມນ຺ຕາ ນປ຺ປຏິຠນ຺ຕິ, ປເຄວ ອສຊ຺ຌາຍກຕາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຸທປຕ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິນາ ສນ຺ຕຕ຺ໂຕ ອຸກ຺ກຸຘິໂຕ [ອຸກ຺ກຏ຺ຐິໂຕ (ສີ. ປີ.), ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິໂຕ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອຸສ຺ສທກຊາໂຕ [ອຸສຸມກຊາໂຕ (ກຕ຺ຖຈິ), ອຸສ຺ສຸຣກຊາໂຕ (ກ.), ອຸສ຺ມຸທກຊາໂຕ (ມ. ນິ. ໓ ມຊ຺ຌິມນິກາເຍ)]. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ສກໍ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊາເນຍ຺ຍ ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ພ຺ຍາປາທປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ພ຺ຍາປາທປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ອຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ນ ປສ຺ສຕິ, ປຣຕ຺ຖມ຺ປິ…ເປ… ອຸຠຍຕ຺ຖມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ນ ປສ຺ສຕິ, ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສຊ຺ຌາຍກຕາປິ ມນ຺ຕາ ນປ຺ປຏິຠນ຺ຕິ, ປເຄວ ອສຊ຺ຌາຍກຕາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຖິນມິທ຺ຘປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ຖິນມິທ຺ຘປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ອຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ນ ປສ຺ສຕິ, ປຣຕ຺ຖມ຺ປິ…ເປ… ອຸຠຍຕ຺ຖມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ນ ປສ຺ສຕິ, ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສຊ຺ຌາຍກຕາປິ ມນ຺ຕາ ນປ຺ປຏິຠນ຺ຕິ, ປເຄວ ອສຊ຺ຌາຍກຕາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຸທປຕ຺ໂຕ ເສວາລປຓກປຣິໂຍນທ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ສກໍ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊາເນຍ຺ຍ ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຖິນມິທ຺ຘປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ຖິນມິທ຺ຘປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ອຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ນ ປສ຺ສຕິ, ປຣຕ຺ຖມ຺ປິ…ເປ… ອຸຠຍຕ຺ຖມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ນ ປສ຺ສຕິ, ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສຊ຺ຌາຍກຕາປິ ມນ຺ຕາ ນປ຺ປຏິຠນ຺ຕິ, ປເຄວ ອສຊ຺ຌາຍກຕາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ອຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ນ ປສ຺ສຕິ, ປຣຕ຺ຖມ຺ປິ…ເປ… ອຸຠຍຕ຺ຖມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ນ ປສ຺ສຕິ, ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສຊ຺ຌາຍກຕາປິ ມນ຺ຕາ ນປ຺ປຏິຠນ຺ຕິ, ປເຄວ ອສຊ຺ຌາຍກຕາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຸທປຕ຺ໂຕ ວາເຕຣິໂຕ ຈລິໂຕ ຠນ຺ໂຕ ອູມິຊາໂຕ [ອຸມ຺ມິຊາໂຕ (ປີ.)]. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ສກໍ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊາເນຍ຺ຍ ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ອຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ນ ປສ຺ສຕິ, ປຣຕ຺ຖມ຺ປິ…ເປ… ອຸຠຍຕ຺ຖມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ນ ປສ຺ສຕິ, ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສຊ຺ຌາຍກຕາປິ ມນ຺ຕາ ນປ຺ປຏິຠນ຺ຕິ, ປເຄວ ອສຊ຺ຌາຍກຕາ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ວິຈິກິຈ຺ຉາປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ຈ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ອຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ນ ປສ຺ສຕິ, ປຣຕ຺ຖມ຺ປິ…ເປ… ອຸຠຍຕ຺ຖມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ນ ປສ຺ສຕິ, ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສຊ຺ຌາຍກຕາປິ ມນ຺ຕາ ນປ຺ປຏິຠນ຺ຕິ, ປເຄວ ອສຊ຺ຌາຍກຕາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຸທປຕ຺ໂຕ ອາວິໂລ ລຸຬິໂຕ ກລລີຠູໂຕ ອນ຺ຘກາເຣ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ສກໍ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊາເນຍ຺ຍ ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ວິຈິກິຈ຺ຉາປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ຈ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ອຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ນ ປສ຺ສຕິ, ປຣຕ຺ຖມ຺ປິ…ເປ… ອຸຠຍຕ຺ຖມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ນ ປສ຺ສຕິ, ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສຊ຺ຌາຍກຕາປິ ມນ຺ຕາ ນປ຺ປຏິຠນ຺ຕິ, ປເຄວ ອສຊ຺ຌາຍກຕາ.

‘‘ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສມເຍ ນ ກາມຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ນ ກາມຣາຄປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ກາມຣາຄສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ອຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ, ປຣຕ຺ຖມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ, ອຸຠຍຕ຺ຖມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ, ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອສຊ຺ຌາຍກຕາປິ ມນ຺ຕາ ປຏິຠນ຺ຕິ, ປເຄວ ສຊ຺ຌາຍກຕາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຸທປຕ຺ໂຕ ອສໍສຏ຺ໂຐ ລາຂາຍ ວາ ຫລິທ຺ທິຍາ ວາ ນີລິຍາ ວາ ມຎ຺ຊິຏ຺ຐາຍ ວາ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ສກໍ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ຍຖາຠູຕໍ ປຊາເນຍ຺ຍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ກາມຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ…ເປ….

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ພ຺ຍາປາທປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ…ເປ… ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຸທປຕ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິນາ ອສນ຺ຕຕ຺ໂຕ ອນຸກ຺ກຸຘິໂຕ ອນຸສ຺ສທກຊາໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ສກໍ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ຍຖາຠູຕໍ ປຊາເນຍ຺ຍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ພ຺ຍາປາທປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ…ເປ….

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ຖິນມິທ຺ຘປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ…ເປ… ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຸທປຕ຺ໂຕ ນ ເສວາລປຓກປຣິໂຍນທ຺ໂຘ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ສກໍ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ຍຖາຠູຕໍ ປຊາເນຍ຺ຍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ຖິນມິທ຺ຘປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ…ເປ….

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ…ເປ… ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຸທປຕ຺ໂຕ ນ ວາເຕຣິໂຕ ນ ຈລິໂຕ ນ ຠນ຺ໂຕ ນ ອູມິຊາໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ສກໍ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ຍຖາຠູຕໍ ປຊາເນຍ຺ຍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ …ເປ….

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ວິຈິກິຈ຺ຉາປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ນ ວິຈິກິຈ຺ຉາປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ຈ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ອຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ, ປຣຕ຺ຖມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ, ອຸຠຍຕ຺ຖມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ, ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອສຊ຺ຌາຍກຕາປິ ມນ຺ຕາ ປຏິຠນ຺ຕິ, ປເຄວ ສຊ຺ຌາຍກຕາ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຸທປຕ຺ໂຕ ອຈ຺ໂຉ ວິປ຺ປສນ຺ໂນ ອນາວິໂລ ອາໂລເກ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ສກໍ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ຍຖາຠູຕໍ ປຊາເນຍ຺ຍ ປສ຺ເສຍ຺ຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ນ ວິຈິກິຈ຺ຉາປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ນ ວິຈິກິຈ຺ຉາປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ຈ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ອຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ, ປຣຕ຺ຖມ຺ປິ…ເປ… ອຸຠຍຕ຺ຖມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ, ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອສຊ຺ຌາຍກຕາປິ ມນ຺ຕາ ປຏິຠນ຺ຕິ, ປເຄວ ສຊ຺ຌາຍກຕາ.

‘‘ອຍໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ກທາຈິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສຊ຺ຌາຍກຕາປິ ມນ຺ຕາ ນປ຺ປຏິຠນ຺ຕິ, ປເຄວ ອສຊ຺ຌາຍກຕາ. ອຍໍ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຍນ ກທາຈິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອສຊ຺ຌາຍກຕາປິ ມນ຺ຕາ ປຏິຠນ຺ຕິ, ປເຄວ ສຊ຺ຌາຍກຕາ’’ຕິ.

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ກາຣຓປາລີສຸຕ຺ຕໍ

໑໙໔. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ກາຣຓປາລີ [ກຣຓປາລີ (ກ.)] ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ລິຈ຺ຉວີນໍ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ກາເຣຕິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ກາຣຓປາລີ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປິງ຺ຄິຍານິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ; ທິສ຺ວາ ປິງ຺ຄິຍານິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຫນ຺ທ, ກຸໂຕ ນຸ ຠວໍ ປິງ຺ຄິຍານີ ອາຄຈ຺ຉຕິ ທິວາ ທິວສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ອິໂຕຫໍ [ອິຘາຫໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ອິໂຕ ຫິ ໂຂ ອຫໍ (ມ. ນິ. ໑.໒໘໘)], ໂຠ, ອາຄຈ຺ຉາມິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ’’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຕິ ຠວໍ, ປິງ຺ຄິຍານີ, ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ? ປຓ຺ຑິໂຕ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ? ‘‘ໂກ ຈາຫໍ, ໂຠ, ໂກ ຈ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ ຊານິສ຺ສາມິ! ໂສປິ ນູນສ຺ສ ຕາທິໂສວ ໂຍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ ຊາເນຍ຺ຍາ’’ຕິ! ‘‘ອຸຬາຣາຍ ຂລຸ ຠວໍ, ປິງ຺ຄິຍານີ, ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ປສໍສາຍ ປສໍສຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ຈາຫໍ, ໂຠ, ໂກ ຈ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ປສໍສິສ຺ສາມິ! ປສຕ຺ຖປ຺ປສຕ຺ໂຖວ [ປສຏ຺ຐປສຏ຺ໂຐ ຈ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ໂສ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ເສຏ຺ໂຐ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ຠວໍ, ປິງ຺ຄິຍານີ, ອຕ຺ຖວສໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ສມເຓ ໂຄຕເມ ເອວໍ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ’’ຕິ?

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ, ປຸຣິໂສ ອຄ຺ຄຣສປຣິຕິຕ຺ໂຕ ນ ອຎ຺ເຎສໍ ຫີນານໍ ຣສານໍ ປິເຫຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ໂຠ, ຍໂຕ ຍໂຕ ຕສ຺ສ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ – ຍທິ ສຸຕ຺ຕໂສ, ຍທິ ເຄຍ຺ຍໂສ, ຍທິ ເວຍ຺ຍາກຣຓໂສ, ຍທິ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໂສ – ຕໂຕ ຕໂຕ ນ ອຎ຺ເຎສໍ ປຸຖຸສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓປ຺ປວາທານໍ ປິເຫຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ, ປຸຣິໂສ ຊິຆຈ຺ຉາທຸພ຺ພລ຺ຍປເຣໂຕ ມຘຸປິຓ຺ຑິກໍ ອຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ໂສ ຍໂຕ ຍໂຕ ສາເຍຖ, ລຠເຕວ [ສາເຍຍ຺ຍ, ລເຠເຖວ (ມ. ນິ. ໑.໒໐໕)] ສາທຸຣສໍ ອເສຈນກໍ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ໂຠ, ຍໂຕ ຍໂຕ ຕສ຺ສ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ – ຍທິ ສຸຕ຺ຕໂສ, ຍທິ ເຄຍ຺ຍໂສ, ຍທິ ເວຍ຺ຍາກຣຓໂສ, ຍທິ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໂສ – ຕໂຕ ຕໂຕ ລຠເຕວ ອຕ຺ຕມນຕໍ, ລຠຕິ ເຈຕໂສ ປສາທໍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ, ປຸຣິໂສ ຈນ຺ທນຆຏິກໍ ອຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ – ຫຣິຈນ຺ທນສ຺ສ ວາ ໂລຫິຕຈນ຺ທນສ຺ສ ວາ. ໂສ ຍໂຕ ຍໂຕ ຆາເຍຖ – ຍທິ ມູລໂຕ, ຍທິ ມຊ຺ຌໂຕ, ຍທິ ອຄ຺ຄໂຕ – ອຘິຄຈ຺ຉເຕວ [ອຘິຄຈ຺ເຉເຖວ (?)] ສຸຣຠິຄນ຺ຘໍ ອເສຈນກໍ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ໂຠ, ຍໂຕ ຍໂຕ ຕສ຺ສ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ – ຍທິ ສຸຕ຺ຕໂສ, ຍທິ ເຄຍ຺ຍໂສ, ຍທິ ເວຍ຺ຍາກຣຓໂສ, ຍທິ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໂສ – ຕໂຕ ຕໂຕ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ ປາໂມຊ຺ຊໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ ໂສມນສ຺ສໍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ, ປຸຣິໂສ ອາພາຘິໂກ ທຸກ຺ຂິໂຕ ພາຬ຺ຫຄິລາໂນ. ຕສ຺ສ ກຸສໂລ ຠິສກ຺ໂກ ຐານໂສ ອາພາຘໍ ນີຫເຣຍ຺ຍ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ໂຠ, ຍໂຕ ຍໂຕ ຕສ຺ສ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ – ຍທິ ສຸຕ຺ຕໂສ, ຍທິ ເຄຍ຺ຍໂສ, ຍທິ ເວຍ຺ຍາກຣຓໂສ, ຍທິ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໂສ – ຕໂຕ ຕໂຕ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ, ໂປກ຺ຂຣຓີ ອຈ຺ໂຉທກາ ສາໂຕທກາ ສີໂຕທກາ ເສຕກາ ສຸປຕິຕ຺ຖາ ຣມຓີຍາ. ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ໂຕ ຆມ຺ມປເຣໂຕ ກິລນ຺ໂຕ ຕສິໂຕ ປິປາສິໂຕ. ໂສ ຕໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ນ຺ຫາຕ຺ວາ ຈ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ສພ຺ພທຣຖກິລມຖປຣິຬາຫໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຍ຺ຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ໂຠ, ຍໂຕ ຍໂຕ ຕສ຺ສ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ – ຍທິ ສຸຕ຺ຕໂສ, ຍທິ ເຄຍ຺ຍໂສ, ຍທິ ເວຍ຺ຍາກຣຓໂສ, ຍທິ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໂສ – ຕໂຕ ຕໂຕ ສພ຺ພທຣຖກິລມຖປຣິຬາຫາ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນ຺ຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ກາຣຓປາລີ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓໍ ຊາຓຸມຓ຺ຑລໍ ປຖວິຍໍ ນິຫນ຺ຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

‘‘ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ;

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ;

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສາ’’ຕິ.

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ປິງ຺ຄິຍານິ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ປິງ຺ຄິຍານິ! ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ ປິງ຺ຄິຍານິ, ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ [ນິກຸຊ຺ຊິຕໍ (ກ.)] ວາ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວເຣຍ຺ຍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ ອນ຺ຘກາເຣ ວາ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ – ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ຣູປານິ ທກ຺ຂນ຺ຕີຕິ; ເອວເມວໍ ໂຠຕາ ປິງ຺ຄິຍານິນາ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕ. ເອສາຫໍ, ໂຠ ປິງ຺ຄິຍານິ, ຕໍ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ປິງ຺ຄິຍານີ ຘາເຣຕຸ, ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ປິງ຺ຄິຍານີສຸຕ຺ຕໍ

໑໙໕. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ລິຈ຺ຉວິສຕານິ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຍິຣຸປາສນ຺ຕິ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ລິຈ຺ຉວີ ນີລາ ໂຫນ຺ຕິ ນີລວຓ຺ຓາ ນີລວຕ຺ຖາ ນີລາລງ຺ກາຣາ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ລິຈ຺ຉວີ ປີຕາ ໂຫນ຺ຕິ ປີຕວຓ຺ຓາ ປີຕວຕ຺ຖາ ປີຕາລງ຺ກາຣາ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ລິຈ຺ຉວີ ໂລຫິຕກາ ໂຫນ຺ຕິ ໂລຫິຕກວຓ຺ຓາ ໂລຫິຕກວຕ຺ຖາ ໂລຫິຕກາລງ຺ກາຣາ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ລິຈ຺ຉວີ ໂອທາຕາ ໂຫນ຺ຕິ ໂອທາຕວຓ຺ຓາ ໂອທາຕວຕ຺ຖາ ໂອທາຕາລງ຺ກາຣາ. ຕ຺ຍສ຺ສຸທໍ ຠຄວາ ອຕິໂຣຈຕິ ວຓ຺ເຓນ ເຈວ ຍສສາ ຈ.

ອຖ ໂຂ ປິງ຺ຄິຍານີ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປຏິຠາຕິ ມໍ, ຠຄວາ, ປຏິຠາຕິ ມໍ, ສຸຄຕາ’’ຕິ. ‘‘ປຏິຠາຕຸ ຕໍ ປິງ຺ຄິຍານີ’’ຕິ ຠຄວາ ອໂວຈ. ອຖ ໂຂ ປິງ຺ຄິຍານີ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ສາຣຸປ຺ປາຍ ຄາຖາຍ ອຠິຕ຺ຖວິ –

‘‘ປທ຺ມໍ [ປທຸມໍ (ກ.) ສໍ. ນິ. ໑.໑໓໒] ຍຖາ ໂກກນທໍ [ໂກກນຸທໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ສຸຄນ຺ຘໍ,

ປາໂຕ ສິຍາ ຜຸລ຺ລມວີຕຄນ຺ຘໍ;

ອງ຺ຄີຣສໍ ປສ຺ສ ວິໂຣຈມານໍ,

ຕປນ຺ຕມາທິຈ຺ຈມິວນ຺ຕລິກ຺ເຂ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ເຕ ລິຈ຺ຉວີ ປຎ຺ຈຫິ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄສເຕຫິ ປິງ຺ຄິຍານິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອຈ຺ຉາເທສຸໍ. ອຖ ໂຂ ປິງ຺ຄິຍານີ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຕຫິ ປຎ຺ຈຫິ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄສເຕຫິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຈ຺ຉາເທສິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເຕ ລິຈ຺ຉວີ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ, ລິຈ຺ຉວີ, ຣຕນານໍ ປາຕຸຠາໂວ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ? ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປາຕຸຠາໂວ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ. ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕສ຺ສ ຘມ຺ມວິນຍສ຺ສ ເທເສຕາ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ. ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕສ຺ສ ຘມ຺ມວິນຍສ຺ສ ເທສິຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຕາ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ. ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕສ຺ສ ຘມ຺ມວິນຍສ຺ສ ເທສິຕສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຕາ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕຎ຺ຎູ ກຕເວທີ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ. ອິເມສໍ ໂຂ, ລິຈ຺ຉວີ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຣຕນານໍ ປາຕຸຠາໂວ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ [ອ. ນິ. ໕.໑໔໓]. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ມຫາສຸປິນສຸຕ຺ຕໍ

໑໙໖. ‘‘ຕຖາຄຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ປຎ຺ຈ ມຫາສຸປິນາ ປາຕຸຣເຫສຸໍ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ຕຖາຄຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ອຍໍ ມຫາປຖວີ ມຫາສຍນໍ ອໂຫສິ, ຫິມວາ ປພ຺ພຕຣາຊາ ພິພ຺ໂພຫນໍ [ພິພ຺ໂພຫນໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ພິມ຺ພ + ໂອຫນໍ = ອິຕິ ປທວິຠາໂຄ] ອໂຫສິ, ປຸຣຕ຺ຖິເມ ສມຸທ຺ເທ ວາໂມ ຫຕ຺ໂຖ ໂອຫິໂຕ ອໂຫສິ, ປຈ຺ຉິເມ ສມຸທ຺ເທ ທກ຺ຂິໂຓ ຫຕ຺ໂຖ ໂອຫິໂຕ ອໂຫສິ, ທກ຺ຂິເຓ ສມຸທ຺ເທ ອຸໂຠ ປາທາ ໂອຫິຕາ ອເຫສຸໍ. ຕຖາຄຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ອຍໍ ປຐໂມ ມຫາສຸປິໂນ ປາຕຸຣໂຫສິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ຕິຣິຍາ ນາມ ຕິຓຊາຕິ ນາຠິຍາ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ນຠໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕາ ອໂຫສິ. ຕຖາຄຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ມຫາສຸປິໂນ ປາຕຸຣໂຫສິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ເສຕາ ກິມີ ກຓ຺ຫສີສາ ປາເທຫິ ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ ( ) [(ອຄ຺ຄນຂໂຕ) ກຕ຺ຖຈິ ທິສ຺ສຕິ] ຍາວ ຊາຓຸມຓ຺ຑລາ ປຏິຈ຺ຉາເທສຸໍ. ຕຖາຄຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ອຍໍ ຕຕິໂຍ ມຫາສຸປິໂນ ປາຕຸຣໂຫສິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສກຸຓາ ນານາວຓ຺ຓາ ຈຕູຫິ ທິສາຫິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປາທມູເລ ນິປຕິຕ຺ວາ ສພ຺ພເສຕາ ສມ຺ປຊ຺ຊິໍສຸ. ຕຖາຄຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ມຫາສຸປິໂນ ປາຕຸຣໂຫສິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂພຘິສຕ຺ໂຕວ ສມາໂນ ມຫໂຕ ມີຬ຺ຫປພ຺ພຕສ຺ສ ອຸປຣູປຣິ ຈງ຺ກມຕິ ອລິປ຺ປມາໂນ ມີຬ຺ເຫນ. ຕຖາຄຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ມຫາສຸປິໂນ ປາຕຸຣໂຫສິ.

‘‘ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ອຍໍ ມຫາປຖວີ ມຫາສຍນໍ ອໂຫສິ, ຫິມວາ ປພ຺ພຕຣາຊາ ພິພ຺ໂພຫນໍ ອໂຫສິ, ປຸຣຕ຺ຖິເມ ສມຸທ຺ເທ ວາໂມ ຫຕ຺ໂຖ ໂອຫິໂຕ ອໂຫສິ, ປຈ຺ຉິເມ ສມຸທ຺ເທ ທກ຺ຂິໂຓ ຫຕ຺ໂຖ ໂອຫິໂຕ ອໂຫສິ, ທກ຺ຂິເຓ ສມຸທ຺ເທ ອຸໂຠ ປາທາ ໂອຫິຕາ ອເຫສຸໍ; ຕຖາຄເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ອນຸຕ຺ຕຣາ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ. ຕສ຺ສາ ອຠິສມ຺ໂພຘາຍ ອຍໍ ປຐໂມ ມຫາສຸປິໂນ ປາຕຸຣໂຫສິ.

‘‘ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ຕິຣິຍາ ນາມ ຕິຓຊາຕິ ນາຠິຍາ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ນຠໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕາ ອໂຫສິ; ຕຖາຄເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຍາວ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ສຸປ຺ປກາສິໂຕ. ຕສ຺ສ ອຠິສມ຺ໂພຘາຍ ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ມຫາສຸປິໂນ ປາຕຸຣໂຫສິ.

‘‘ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ເສຕາ ກິມີ ກຓ຺ຫສີສາ ປາເທຫິ ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ ຍາວ ຊາຓຸມຓ຺ຑລາ ປຏິຈ຺ຉາເທສຸໍ; ພຫູ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ຕຖາຄຕໍ ປາຓຸເປຕາ [ປາຓຸເປຕໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ສຣຓໍ ຄຕາ. ຕສ຺ສ ອຠິສມ຺ໂພຘາຍ ອຍໍ ຕຕິໂຍ ມຫາສຸປິໂນ ປາຕຸຣໂຫສິ.

‘‘ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສກຸຓາ ນານາວຓ຺ຓາ ຈຕູຫິ ທິສາຫິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປາທມູເລ ນິປຕິຕ຺ວາ ສພ຺ພເສຕາ ສມ຺ປຊ຺ຊິໍສຸ; ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຓ຺ຓາ ຂຕ຺ຕິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເວສ຺ສາ ສຸທ຺ທາ ເຕ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ວິມຸຕ຺ຕິໍ ສຈ຺ຉິກໂຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ອຠິສມ຺ໂພຘາຍ ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ມຫາສຸປິໂນ ປາຕຸຣໂຫສິ.

‘‘ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂພຘິສຕ຺ໂຕວ ສມາໂນ ມຫໂຕ ມີຬ຺ຫປພ຺ພຕສ຺ສ ອຸປຣູປຣິ ຈງ຺ກມຕິ ອລິປ຺ປມາໂນ ມີຬ຺ເຫນ; ລາຠີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ, ຕໍ [ຕຕ຺ຖ ຈ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຕຖາຄໂຕ ອຄຖິໂຕ [ອຄຘິໂຕ (ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)] ອມຸຈ຺ຉິໂຕ ອນຊ຺ໂຌສນ຺ໂນ [ອນຊ຺ຌາປນ຺ໂນ (ກ.) ອນຊ຺ໂຌປນ຺ໂນ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ອາທີນວທສ຺ສາວີ ນິສ຺ສຣຓປຎ຺ໂຎ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ອຠິສມ຺ໂພຘາຍ ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ມຫາສຸປິໂນ ປາຕຸຣໂຫສິ.

‘‘ຕຖາຄຕສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຸພ຺ເພວ ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ ອິເມ ປຎ຺ຈ ມຫາສຸປິນາ ປາຕຸຣເຫສຸ’’ນ຺ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ວສ຺ສສຸຕ຺ຕໍ

໑໙໗. ‘‘ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ວສ຺ສສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍາ, ຍໍ ເນມິຕ຺ຕາ [ເນມິຕ຺ຕກາ (ກຕ຺ຖຈິ)] ນ ຊານນ຺ຕິ, ຍຕ຺ຖ ເນມິຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸ ນ ກມຕິ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ອຸປຣິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາກາເສ ເຕໂຊຘາຕຸ ປກຸປ຺ປຕິ. ເຕນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ເມຆາ ປຏິວິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ວສ຺ສສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ, ຍໍ ເນມິຕ຺ຕາ ນ ຊານນ຺ຕິ, ຍຕ຺ຖ ເນມິຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸ ນ ກມຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປຣິ ອາກາເສ ວາໂຍຘາຕຸ ປກຸປ຺ປຕິ. ເຕນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ເມຆາ ປຏິວິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ວສ຺ສສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ, ຍໍ ເນມິຕ຺ຕາ ນ ຊານນ຺ຕິ, ຍຕ຺ຖ ເນມິຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸ ນ ກມຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຫຸ ອສຸຣິນ຺ໂທ ປາຓິນາ ອຸທກໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ຉຑ຺ເຑຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິໂຍ ວສ຺ສສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ, ຍໍ ເນມິຕ຺ຕາ ນ ຊານນ຺ຕິ, ຍຕ຺ຖ ເນມິຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸ ນ ກມຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວສ຺ສວລາຫກາ ເທວາ ປມຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ວສ຺ສສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ, ຍໍ ເນມິຕ຺ຕາ ນ ຊານນ຺ຕິ, ຍຕ຺ຖ ເນມິຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸ ນ ກມຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນຸສ຺ສາ ອຘມ຺ມິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈໂມ ວສ຺ສສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ, ຍໍ ເນມິຕ຺ຕາ ນ ຊານນ຺ຕິ, ຍຕ຺ຖ ເນມິຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸ ນ ກມຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈ ວສ຺ສສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍາ, ຍໍ ເນມິຕ຺ຕາ ນ ຊານນ຺ຕິ, ຍຕ຺ຖ ເນມິຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸ ນ ກມຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ວາຈາສຸຕ຺ຕໍ

໑໙໘. ‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ວາຈາ ສຸຠາສິຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ທຸພ຺ຠາສິຕາ, ອນວຊ຺ຊາ ຈ ອນນຸວຊ຺ຊາ ຈ ວິຎ຺ຎູນໍ [ອນນຸວຊ຺ຊາ ວິຎ຺ຎູນໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)]. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ກາເລນ ຈ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ, ສຈ຺ຈາ ຈ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ, ສຓ຺ຫາ ຈ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຖສໍຫິຕາ ຈ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ, ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ຈ ຠາສິຕາ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ວາຈາ ສຸຠາສິຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ທຸພ຺ຠາສິຕາ, ອນວຊ຺ຊາ ຈ ອນນຸວຊ຺ຊາ ຈ ວິຎ຺ຎູນ’’ນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ກຸລສຸຕ຺ຕໍ

໑໙໙. ‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລວນ຺ໂຕ ປພ຺ພຊິຕາ ກຸລໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວນ຺ຕິ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ສີລວນ຺ເຕ ປພ຺ພຊິເຕ ກຸລໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ເຕ ມນຸສ຺ສາ ທິສ຺ວາ ຈິຕ຺ຕານິ ປສາເທນ຺ຕິ [ປສີທນ຺ຕິ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)], ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໍ ກຸລໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ນໍ ໂຫຕິ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ສີລວນ຺ເຕ ປພ຺ພຊິເຕ ກຸລໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ເຕ ມນຸສ຺ສາ ປຈ຺ຈຸຏ຺ເຐນ຺ຕິ ອຠິວາເທນ຺ຕິ ອາສນໍ ເທນ຺ຕິ, ອຸຈ຺ຈາກຸລີນສໍວຕ຺ຕນິກໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໍ ກຸລໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ນໍ ໂຫຕິ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ສີລວນ຺ເຕ ປພ຺ພຊິເຕ ກຸລໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ເຕ ມນຸສ຺ສາ ມຈ຺ເຉຣມລໍ ປຏິວິເນນ຺ຕິ [ປຏິວິໂນເທນ຺ຕິ (ສີ. ປີ.)], ມເຫສກ຺ຂສໍວຕ຺ຕນິກໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໍ ກຸລໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ນໍ ໂຫຕິ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ສີລວນ຺ເຕ ປພ຺ພຊິເຕ ກຸລໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ເຕ ມນຸສ຺ສາ ຍຖາສຕ຺ຕິ ຍຖາພລໍ ສໍວິຠຊນ຺ຕິ, ມຫາໂຠຄສໍວຕ຺ຕນິກໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໍ ກຸລໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ນໍ ໂຫຕິ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ສີລວນ຺ເຕ ປພ຺ພຊິເຕ ກຸລໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ເຕ ມນຸສ຺ສາ ປຣິປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ ປຣິປຎ຺ຫນ຺ຕິ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ, ມຫາປຎ຺ຎາສໍວຕ຺ຕນິກໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໍ ກຸລໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລວນ຺ໂຕ ປພ຺ພຊິຕາ ກຸລໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຐາເນຫິ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວນ຺ຕີ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ນິສ຺ສາຣຓີຍສຸຕ຺ຕໍ

໒໐໐. ‘‘ປຎ຺ຈິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິສ຺ສາຣຓີຍາ [ນິສ຺ສຣຓີຍາ (ປີ.), ນິສ຺ສຣຓິຍາ (ທີ. ນິ. ໓.໓໒໑)] ຘາຕຸໂຍ. ກຕມາ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ກາມໍ [ກາເມ (ສ຺ຍາ. ກໍ.) ທີ. ນິ. ໓.໓໒໑] ມນສິກໂຣໂຕ ກາເມສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ນປ຺ປສີທຕິ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ນ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ມນສິກໂຣໂຕ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສຸຄຕໍ [ສຸກຕໍ (ປີ. ກ.)] ສຸຠາວິຕໍ ສຸວຸຏ຺ຐິຕໍ ສຸວິມຸຕ຺ຕໍ ສຸວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ [ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ (ກຕ຺ຖຈິ, ທີ. ນິ. ໓.໓໒໑)] ກາເມຫິ; ເຍ ຈ ກາມປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ມຸຕ຺ໂຕ ໂສ ເຕຫິ, ນ ໂສ ຕໍ ເວທນໍ ເວທິຍຕິ. ອິທມກ຺ຂາຕໍ ກາມານໍ ນິສ຺ສຣຓໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ພ຺ຍາປາທໍ ມນສິກໂຣໂຕ ພ຺ຍາປາເທ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ນປ຺ປສີທຕິ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ນ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ອພ຺ຍາປາທໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ມນສິກໂຣໂຕ ອພ຺ຍາປາເທ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສຸຄຕໍ ສຸຠາວິຕໍ ສຸວຸຏ຺ຐິຕໍ ສຸວິມຸຕ຺ຕໍ ສຸວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາປາເທນ; ເຍ ຈ ພ຺ຍາປາທປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ມຸຕ຺ໂຕ ໂສ ເຕຫິ, ນ ໂສ ຕໍ ເວທນໍ ເວທິຍຕິ. ອິທມກ຺ຂາຕໍ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ນ