📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາໂຍ

ຉກ຺ກນິປາຕປາຬິ

໑. ປຐມປຓ຺ຓາສກໍ

໑. ອາຫຸເນຍ຺ຍວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມອາຫຸເນຍ຺ຍສຸຕ຺ຕໍ

໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມຫິ ຉຫິ [ທີ. ນິ. ໓.໓໒໘; ປຏິ. ມ. ໓.໑໗]? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ ນ ທຸມ຺ມໂນ, ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ. ໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ ນ ທຸມ຺ມໂນ, ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ. ຆາເນນ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ ນ ທຸມ຺ມໂນ, ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ. ຊິວ຺ຫາຍ ຣສໍ ສາຍິຕ຺ວາ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ ນ ທຸມ຺ມໂນ, ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ. ກາເຍນ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໍ ຜຸສິຕ຺ວາ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ ນ ທຸມ຺ມໂນ, ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ. ມນສາ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາ ເນວ ສຸມໂນ ໂຫຕິ ນ ທຸມ຺ມໂນ, ອຸເປກ຺ຂໂກ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ.

ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍອາຫຸເນຍ຺ຍສຸຕ຺ຕໍ

໒. ‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມຫິ ຉຫິ [ທີ. ນິ. ໓.໓໕໖]? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອເນກວິຫິຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕິ – ເອໂກປິ ຫຸຕ຺ວາ ພຫຸຘາ ໂຫຕິ, ພຫຸຘາປິ ຫຸຕ຺ວາ ເອໂກ ໂຫຕິ; ອາວິຠາວໍ ຕິໂຣຠາວໍ; ຕິໂຣກຸຏ຺ຏໍ ຕິໂຣປາກາຣໍ ຕິໂຣປພ຺ພຕໍ ອສຊ຺ຊມາໂນ ຄຈ຺ຉຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອາກາເສ; ປຖວິຍາປິ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນິມຸຊ຺ຊໍ ກໂຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຸທເກ; ອຸທເກປິ ອຠິຊ຺ຊມາເນ ຄຈ຺ຉຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ປຖວິຍໍ; ອາກາເສປິ ປລ຺ລງ຺ເກນ ກມຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ປກ຺ຂີ ສກຸໂຓ; ອິເມປິ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ເອວໍມຫິທ຺ຘິເກ ເອວໍມຫານຸຠາເວ ປາຓິນາ ປຣິມສຕິ [ປຣາມສຕິ (ກ.)] ປຣິມຊ຺ຊຕິ; ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາປິ ກາເຍນ ວສໍ ວຕ຺ເຕຕິ.

‘‘ທິພ຺ພາຍ, ໂສຕຘາຕຸຍາ ວິສຸທ຺ຘາຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສິກາຍ ອຸໂຠ ສທ຺ເທ ສຸຓາຕິ – ທິພ຺ເພ ຈ ມານຸເສ ຈ, ເຍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ຈ.

‘‘ປຣສຕ຺ຕານໍ ປຣປຸຄ຺ຄລານໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາຕິ. ສຣາຄໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານາຕິ, ວີຕຣາຄໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ…ເປ… ສໂທສໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ວີຕໂທສໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ສໂມຫໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ວີຕໂມຫໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ສໍຂິຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ວິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ມຫຄ຺ຄຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ອມຫຄ຺ຄຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ສອຸຕ຺ຕຣໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ສມາຫິຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ອສມາຫິຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ… ອວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານາຕິ.

‘‘ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ…ເປ…. ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ.

‘‘ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ, ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ – ‘ອິເມ ວຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຣິຍານໍ ອຸປວາທກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ, ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປນ຺ນາ. ອິເມ ວາ ປນ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ວຈີສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ມໂນສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຣິຍານໍ ອນຸປວາທກາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ, ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ນາ’ຕິ. ອິຕິ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ, ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ.

‘‘ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ.

‘‘ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ອິນ຺ທ຺ຣິຍສຸຕ຺ຕໍ

໓. ‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິເຍນ, ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິເຍນ, ສຕິນ຺ທ຺ຣິເຍນ, ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິເຍນ, ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິເຍນ, ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ພລສຸຕ຺ຕໍ

໔. ‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ສທ຺ຘາພເລນ, ວີຣິຍພເລນ, ສຕິພເລນ, ສມາຘິພເລນ, ປຎ຺ຎາພເລນ, ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ປຐມອາຊານີຍສຸຕ຺ຕໍ

໕. ‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ກຕເມຫິ ຉຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ຂໂມ ໂຫຕິ ຣູປານໍ, ຂໂມ ສທ຺ທານໍ, ຂໂມ ຄນ຺ຘານໍ, ຂໂມ ຣສານໍ, ຂໂມ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພານໍ, ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຂໂມ ໂຫຕິ ຣູປານໍ, ຂໂມ ສທ຺ທານໍ, ຂໂມ ຄນ຺ຘານໍ, ຂໂມ ຣສານໍ, ຂໂມ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພານໍ, ຂໂມ ຘມ຺ມານໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ທຸຕິຍອາຊານີຍສຸຕ຺ຕໍ

໖. ‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ຂໂມ ໂຫຕິ ຣູປານໍ, ຂໂມ ສທ຺ທານໍ, ຂໂມ ຄນ຺ຘານໍ, ຂໂມ ຣສານໍ, ຂໂມ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພານໍ, ພລສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຂໂມ ໂຫຕິ ຣູປານໍ …ເປ… ຂໂມ ຘມ຺ມານໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ຕຕິຍອາຊານີຍສຸຕ຺ຕໍ

໗. ‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ຂໂມ ໂຫຕິ ຣູປານໍ, ຂໂມ ສທ຺ທານໍ, ຂໂມ ຄນ຺ຘານໍ, ຂໂມ ຣສານໍ, ຂໂມ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພານໍ, ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຂໂມ ໂຫຕິ ຣູປານໍ…ເປ… ຂໂມ ຘມ຺ມານໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ອນຸຕ຺ຕຣິຍສຸຕ຺ຕໍ

໘. [ທີ. ນິ. ໓.໓໒໗] ‘‘ຉຍິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸຕ຺ຕຣິຍານິ. ກຕມານິ ຉ? ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສວນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ລາຠານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສິກ຺ຂານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ປາຣິຈຣິຍານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ອນຸສ຺ສຕານຸຕ຺ຕຣິຍໍ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ອນຸຕ຺ຕຣິຍານີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕໍ

໙. [ທີ. ນິ. ໓.໓໒໗] ‘‘ຉຍິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານານິ. ກຕມານິ ຉ? ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິ, ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິ, ສງ຺ຆານຸສ຺ສຕິ, ສີລານຸສ຺ສຕິ, ຈາຄານຸສ຺ສຕິ, ເທວຕານຸສ຺ສຕິ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານານີ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ມຫານາມສຸຕ຺ຕໍ

໑໐. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສກ຺ເກສຸ ວິຫຣຕິ ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ມຫານາໂມ ສກ຺ໂກ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ, ໂຂ ມຫານາໂມ ສກ຺ໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ໂຍ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ອຣິຍສາວໂກ ອາຄຕຜໂລ ວິຎ຺ຎາຕສາສໂນ, ໂສ ກຕເມນ ວິຫາເຣນ ພຫຸລໍ ວິຫຣຕີ’’ຕິ?

‘‘ໂຍ ໂສ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ອາຄຕຜໂລ ວິຎ຺ຎາຕສາສໂນ, ໂສ ອິມິນາ ວິຫາເຣນ ພຫຸລໍ ວິຫຣຕິ. [ອ. ນິ. ໑໑.໑໑] ອິຘ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ຕຖາຄຕໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ. ຍສ຺ມິໍ, ມຫານາມ, ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ຕຖາຄຕໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ ເນວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂທສປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂມຫປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ; ອຸຊຸຄຕເມວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ຕຖາຄຕໍ ອາຣພ຺ຠ. ອຸຊຸຄຕຈິຕ຺ໂຕ ໂຂ ປນ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ລຠຕິ ອຕ຺ຖເວທໍ, ລຠຕິ ຘມ຺ມເວທໍ, ລຠຕິ ຘມ຺ມູປສໍຫິຕໍ ປາໂມຊ຺ຊໍ. ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ, ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວທິຍຕິ, ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຫານາມ – ‘ອຣິຍສາວໂກ ວິສມຄຕາຍ ປຊາຍ ສມປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ, ສພ຺ຍາປຊ຺ຊາຍ ປຊາຍ ອພ຺ຍາປຊ຺ໂຊ ວິຫຣຕິ, ຘມ຺ມໂສຕໍ ສມາປນ຺ໂນ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕິ’’’.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ – ‘ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີ’ຕິ. ຍສ຺ມິໍ, ມຫານາມ, ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ ເນວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂທສປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂມຫປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ; ອຸຊຸຄຕເມວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ຘມ຺ມໍ ອາຣພ຺ຠ. ອຸຊຸຄຕຈິຕ຺ໂຕ ໂຂ ປນ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ລຠຕິ ອຕ຺ຖເວທໍ, ລຠຕິ ຘມ຺ມເວທໍ, ລຠຕິ ຘມ຺ມູປສໍຫິຕ ປາໂມຊ຺ຊໍ. ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ, ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວທິຍຕິ, ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຫານາມ – ‘ອຣິຍສາວໂກ ວິສມຄຕາຍ ປຊາຍ ສມປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ, ສພ຺ຍາປຊ຺ຊາຍ ປຊາຍ ອພ຺ຍາປຊ຺ໂຊ ວິຫຣຕິ, ຘມ຺ມໂສຕໍ ສມາປນ຺ໂນ ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕິ’’’.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ສງ຺ຆໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ – ‘ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ອຸຊຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ຎາຍປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ຍທິທໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຸຣິສຍຸຄານິ ອຏ຺ຐ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລາ ເອສ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’ຕິ. ຍສ຺ມິໍ, ມຫານາມ, ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ສງ຺ຆໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ ເນວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂທສປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂມຫປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ; ອຸຊຸຄຕເມວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ສງ຺ຆໍ ອາຣພ຺ຠ. ອຸຊຸຄຕຈິຕ຺ໂຕ ໂຂ ປນ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ລຠຕິ ອຕ຺ຖເວທໍ, ລຠຕິ ຘມ຺ມເວທໍ, ລຠຕິ ຘມ຺ມູປສໍຫິຕໍ ປາໂມຊ຺ຊໍ. ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ, ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວທິຍຕິ, ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຫານາມ – ‘ອຣິຍສາວໂກ ວິສມຄຕາຍ ປຊາຍ ສມປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ, ສພ຺ຍາປຊ຺ຊາຍ ປຊາຍ ອພ຺ຍາປຊ຺ໂຊ ວິຫຣຕິ, ຘມ຺ມໂສຕໍ ສມາປນ຺ໂນ ສງ຺ຆານຸສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕິ’’’.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ອຕ຺ຕໂນ ສີລານິ ອນຸສ຺ສຣຕິ ອຂຓ຺ຑານິ ອຈ຺ຉິທ຺ທານິ ອສພລານິ ອກມ຺ມາສານິ ຠຸຊິສ຺ສານິ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖານິ ອປຣາມຏ຺ຐານິ ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິການິ. ຍສ຺ມິໍ, ມຫານາມ, ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ສີລໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ ເນວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂທສປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂມຫປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ; ອຸຊຸຄຕເມວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ສີລໍ ອາຣພ຺ຠ. ອຸຊຸຄຕຈິຕ຺ໂຕ ໂຂ ປນ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ລຠຕິ ອຕ຺ຖເວທໍ, ລຠຕິ ຘມ຺ມເວທໍ, ລຠຕິ ຘມ຺ມູປສໍຫິຕໍ ປາໂມຊ຺ຊໍ. ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ, ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວທິຍຕິ, ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຫານາມ – ‘ອຣິຍສາວໂກ ວິສມຄຕາຍ ປຊາຍ ສມປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ, ສພ຺ຍາປຊ຺ຊາຍ ປຊາຍ ອພ຺ຍາປຊ຺ໂຊ ວິຫຣຕິ, ຘມ຺ມໂສຕໍ ສມາປນ຺ໂນ ສີລານຸສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕິ’’’.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ອຕ຺ຕໂນ ຈາຄໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ – ‘ລາຠາ ວຕ ເມ, ສຸລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ! ໂຍຫໍ ມຈ຺ເຉຣມລປຣິຍຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຊາຍ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສາມິ ມຸຕ຺ຕຈາໂຄ ປຍຕປາຓິ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຣໂຕ ຍາຈໂຍໂຄ ທານສໍວິຠາຄຣໂຕ’ຕິ. ຍສ຺ມິໍ, ມຫານາມ, ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ຈາຄໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ ເນວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂທສປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂມຫປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ; ອຸຊຸຄຕເມວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ຈາຄໍ ອາຣພ຺ຠ. ອຸຊຸຄຕຈິຕ຺ໂຕ ໂຂ ປນ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ລຠຕິ ອຕ຺ຖເວທໍ, ລຠຕິ ຘມ຺ມເວທໍ, ລຠຕິ ຘມ຺ມູປສໍຫິຕໍ ປາໂມຊ຺ຊໍ. ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ, ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວທິຍຕິ, ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຫານາມ – ‘ອຣິຍສາວໂກ ວິສມຄຕາຍ ປຊາຍ ສມປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ, ສພ຺ຍາປຊ຺ຊາຍ ປຊາຍ ອພ຺ຍາປຊ຺ໂຊ ວິຫຣຕິ, ຘມ຺ມໂສຕໍ ສມາປນ຺ໂນ ຈາຄານຸສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕິ’’’.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ເທວຕານຸສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕິ – ‘ສນ຺ຕິ ເທວາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາ [ຈາຕຸມ຺ມຫາຣາຊິກາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ສນ຺ຕິ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ, ສນ຺ຕິ ເທວາ ຍາມາ, ສນ຺ຕິ ເທວາ ຕຸສິຕາ, ສນ຺ຕິ ເທວາ ນິມ຺ມານຣຕິໂນ, ສນ຺ຕິ ເທວາ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕິໂນ, ສນ຺ຕິ ເທວາ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາ, ສນ຺ຕິ ເທວາ ຕຕຸຕ຺ຕຣິ [ຕຕຸຕ຺ຕຣິໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ຕທຸຕ຺ຕຣິ (ກ.) ອ. ນິ. ໖.໒໕; ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໖໒ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ]. ຍຖາຣູປາຍ ສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ ຕາ ເທວຕາ ອິໂຕ ຈຸຕາ ຕຕ຺ຖ ອຸປປນ຺ນາ [ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປນ຺ນາ (ສີ.), ຕຕ຺ຖູປປນ຺ນາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ຕຕ຺ຖຸປປນ຺ນາ (ອ. ນິ. ໓.໗໑)], ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕຖາຣູປາ ສທ຺ຘາ ສໍວິຊ຺ຊຕິ. ຍຖາຣູເປນ ສີເລນ ສມນ຺ນາຄຕາ ຕາ ເທວຕາ ອິໂຕ ຈຸຕາ ຕຕ຺ຖ ອຸປປນ຺ນາ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕຖາຣູປໍ ສີລໍ ສໍວິຊ຺ຊຕິ. ຍຖາຣູເປນ ສຸເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ ຕາ ເທວຕາ ອິໂຕ ຈຸຕາ ຕຕ຺ຖ ອຸປປນ຺ນາ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕຖາຣູປໍ ສຸຕໍ ສໍວິຊ຺ຊຕິ. ຍຖາຣູເປນ ຈາເຄນ ສມນ຺ນາຄຕາ ຕາ ເທວຕາ ອິໂຕ ຈຸຕາ ຕຕ຺ຖ ອຸປປນ຺ນາ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕຖາຣູໂປ ຈາໂຄ ສໍວິຊ຺ຊຕິ. ຍຖາຣູປາຍ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ ຕາ ເທວຕາ ອິໂຕ ຈຸຕາ ຕຕ຺ຖ ອຸປປນ຺ນາ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕຖາຣູປາ ປຎ຺ຎາ ສໍວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ. ຍສ຺ມິໍ, ມຫານາມ, ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ຕາສຎ຺ຈ ເທວຕານໍ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ ສຸຕຎ຺ຈ ຈາຄຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ອນຸສ຺ສຣຕິ ເນວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂທສປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂມຫປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ; ອຸຊຸຄຕເມວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ຕາ ເທວຕາ ອາຣພ຺ຠ. ອຸຊຸຄຕຈິຕ຺ໂຕ ໂຂ ປນ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ລຠຕິ ອຕ຺ຖເວທໍ, ລຠຕິ ຘມ຺ມເວທໍ, ລຠຕິ ຘມ຺ມູປສໍຫິຕໍ ປາໂມຊ຺ຊໍ. ປມຸທິຕສ຺ສ ປີຕິ ຊາຍຕິ, ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສຸຂໍ ເວທິຍຕິ, ສຸຂິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຫານາມ – ‘ອຣິຍສາວໂກ ວິສມຄຕາຍ ປຊາຍ ສມປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ, ສພ຺ຍາປຊ຺ຊາຍ [ສພ຺ຍາປຊ຺ຌາຍ… ອພ຺ຍາປຊ຺ໂຌ (ກ.)] ປຊາຍ ອພ຺ຍາປຊ຺ໂຊ [ສພ຺ຍາປຊ຺ຌາຍ… ອພ຺ຍາປຊ຺ໂຌ (ກ.)] ວິຫຣຕິ, ຘມ຺ມໂສຕໍ ສມາປນ຺ໂນ ເທວຕານຸສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕິ’’’.

‘‘ໂຍ ໂສ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ອາຄຕຜໂລ ວິຎ຺ຎາຕສາສໂນ, ໂສ ອິມິນາ ວິຫາເຣນ ພຫຸລໍ ວິຫຣຕີ’’ຕິ. ທສມໍ.

ອາຫຸເນຍ຺ຍວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ທ຺ເວ ອາຫຸເນຍ຺ຍາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍ, ພລານິ ຕໂຍ ອາຊານີຍາ;

ອນຸຕ຺ຕຣິຍ ອນຸສ຺ສຕີ, ມຫານາເມນ ເຕ ທສາຕິ.

໒. ສາຣຓີຍວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມສາຣຓີຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໑. ‘‘ຉຍິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສາຣຓີຍາ [ສາຣາຓີຍາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]. ກຕເມ ຉ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ, ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ, ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ, ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເຍ ເຕ ລາຠາ ຘມ຺ມິກາ ຘມ຺ມລທ຺ຘາ ອນ຺ຕມໂສ ປຕ຺ຕປຣິຍາປນ຺ນມຕ຺ຕມ຺ປິ ຕຖາຣູເປຫິ ລາເຠຫິ ອປ຺ປຏິວິຠຕ຺ຕໂຠຄີ ໂຫຕິ ສີລວນ຺ເຕຫິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ສາຘາຣຓໂຠຄີ, ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍານິ ຕານິ ສີລານິ ອຂຓ຺ຑານິ ອຈ຺ຉິທ຺ທານິ ອສພລານິ ອກມ຺ມາສານິ ຠຸຊິສ຺ສານິ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖານິ ອປຣາມຏ຺ຐານິ ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິການິ ຕຖາຣູເປຫິ ສີເລຫິ ສີລສາມຎ຺ຎຄໂຕ ວິຫຣຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ, ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍາຍໍ ທິຏ຺ຐິ ອຣິຍາ ນິຍ຺ຍານິກາ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍ ຕຖາຣູປາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ທິຏ຺ຐິສາມຎ຺ຎຄໂຕ ວິຫຣຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ, ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຘມ຺ມາ ສາຣຓີຍາ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍສາຣຓີຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໒. ‘‘ຉຍິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສາຣຓີຍາ ປິຍກຣຓາ ຄຣຸກຣຓາ ສງ຺ຄຫາຍ ອວິວາທາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ຉ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເມຕ຺ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ, ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ ປິຍກຣໂຓ ຄຣຸກຣໂຓ ສງ຺ຄຫາຍ ອວິວາທາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເມຕ຺ຕໍ ວຈີກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ…ເປ… ເມຕ຺ຕໍ ມໂນກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ, ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ ປິຍກຣໂຓ ຄຣຸກຣໂຓ ສງ຺ຄຫາຍ ອວິວາທາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເຍ ເຕ ລາຠາ ຘມ຺ມິກາ ຘມ຺ມລທ຺ຘາ ອນ຺ຕມໂສ ປຕ຺ຕປຣິຍາປນ຺ນມຕ຺ຕມ຺ປິ ຕຖາຣູເປຫິ ລາເຠຫິ ອປ຺ປຏິວິຠຕ຺ຕໂຠຄີ ໂຫຕິ ສີລວນ຺ເຕຫິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ສາຘາຣຓໂຠຄີ, ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ ປິຍກຣໂຓ ຄຣຸກຣໂຓ ສງ຺ຄຫາຍ ອວິວາທາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍານິ ຕານິ ສີລານິ ອຂຓ຺ຑານິ ອຈ຺ຉິທ຺ທານິ ອສພລານິ ອກມ຺ມາສານິ ຠຸຊິສ຺ສານິ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖານິ ອປຣາມຏ຺ຐານິ ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິການິ ຕຖາຣູເປຫິ ສີເລຫິ ສີລສາມຎ຺ຎຄໂຕ ວິຫຣຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ, ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ ປິຍກຣໂຓ ຄຣຸກຣໂຓ ສງ຺ຄຫາຍ ອວິວາທາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍາຍໍ ທິຏ຺ຐິ ອຣິຍາ ນິຍ຺ຍານິກາ ນິຍ຺ຍາຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍ ຕຖາຣູປາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ທິຏ຺ຐິສາມຎ຺ຎຄໂຕ ວິຫຣຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ, ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສາຣຓີໂຍ ປິຍກຣໂຓ ຄຣຸກຣໂຓ ສງ຺ຄຫາຍ ອວິວາທາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຘມ຺ມາ ສາຣຓີຍາ ປິຍກຣຓາ ຄຣຸກຣຓາ ສງ຺ຄຫາຍ ອວິວາທາຍ ສາມຄ຺ຄິຍາ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ນິສ຺ສາຣຓີຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໓. ‘‘ຉຍິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິສ຺ສາຣຓີຍາ ຘາຕຸໂຍ. ກຕມາ ຉ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ເມຕ຺ຕາ ຫິ ໂຂ ເມ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ; ອຖ ຈ ປນ ເມ ພ຺ຍາປາໂທ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕີ’ຕິ. ໂສ ‘ມາ ເຫວ’ນ຺ຕິສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ມາຍສ຺ມາ, ເອວໍ ອວຈ; ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂິ, ນ ຫິ ສາຘຸ ຠຄວໂຕ ອພ຺ຠກ຺ຂານໍ, ນ ຫິ ຠຄວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ. ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ອາວຸໂສ, ອນວກາໂສ ຍໍ ເມຕ຺ຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຠາວິຕາຍ ພຫຸລີກຕາຍ ຍານີກຕາຍ ວຕ຺ຖຸກຕາຍ ອນຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິຈິຕາຍ ສຸສມາຣທ຺ຘາຍ; ອຖ ຈ ປນສ຺ສ ພ຺ຍາປາໂທ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕິ [ຐສ຺ສຕີຕິ (ສພ຺ພຕ຺ຖ) ທີ. ນິ. ໓.໓໒໖ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ນິສ຺ສຣຓຎ຺ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ຍທິທໍ ເມຕ຺ຕາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີ’’’ຕິ [ເມຕ຺ຕາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)].

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ກຣຸຓາ ຫິ ໂຂ ເມ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ; ອຖ ຈ ປນ ເມ ວິເຫສາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕີ’ຕິ. ໂສ ‘ມາ ເຫວ’ນ຺ຕິສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ມາຍສ຺ມາ, ເອວໍ ອວຈ; ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂິ, ນ ຫິ ສາຘຸ ຠຄວໂຕ ອພ຺ຠກ຺ຂານໍ, ນ ຫິ ຠຄວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ. ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ອາວຸໂສ, ອນວກາໂສ ຍໍ ກຣຸຓາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຠາວິຕາຍ ພຫຸລີກຕາຍ ຍານີກຕາຍ ວຕ຺ຖຸກຕາຍ ອນຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິຈິຕາຍ ສຸສມາຣທ຺ຘາຍ; ອຖ ຈ ປນສ຺ສ ວິເຫສາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕິ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ນິສ຺ສຣຓຎ຺ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິເຫສາຍ ຍທິທໍ ກຣຸຓາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີ’’’ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ມຸທິຕາ ຫິ ໂຂ ເມ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ; ອຖ ຈ ປນ ເມ ອຣຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕີ’ຕິ. ໂສ ‘ມາ ເຫວ’ນ຺ຕິສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ມາຍສ຺ມາ, ເອວໍ ອວຈ; ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂິ, ນ ຫິ ສາຘຸ ຠຄວໂຕ ອພ຺ຠກ຺ຂານໍ, ນ ຫິ ຠຄວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ. ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ອາວຸໂສ, ອນວກາໂສ ຍໍ ມຸທິຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຠາວິຕາຍ ພຫຸລີກຕາຍ ຍານີກຕາຍ ວຕ຺ຖຸກຕາຍ ອນຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິຈິຕາຍ ສຸສມາຣທ຺ຘາຍ; ອຖ ຈ ປນສ຺ສ ອຣຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕິ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ນິສ຺ສຣຓຎ຺ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ອຣຕິຍາ ຍທິທໍ ມຸທິຕາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີ’’’ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອຸເປກ຺ຂາ ຫິ ໂຂ ເມ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ; ອຖ ຈ ປນ ເມ ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕີ’ຕິ. ໂສ ‘ມາ ເຫວ’ນ຺ຕິສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ມາຍສ຺ມາ, ເອວໍ ອວຈ; ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂິ, ນ ຫິ ສາຘຸ ຠຄວໂຕ ອພ຺ຠກ຺ຂານໍ, ນ ຫິ ຠຄວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ. ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ອາວຸໂສ, ອນວກາໂສ ຍໍ ອຸເປກ຺ຂາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຠາວິຕາຍ ພຫຸລີກຕາຍ ຍານີກຕາຍ ວຕ຺ຖຸກຕາຍ ອນຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິຈິຕາຍ ສຸສມາຣທ຺ຘາຍ; ອຖ ຈ ປນສ຺ສ ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕິ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ນິສ຺ສຣຓຎ຺ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ຣາຄສ຺ສ ຍທິທໍ ອຸເປກ຺ຂາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີ’’’ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອນິມິຕ຺ຕາ ຫິ ໂຂ ເມ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ; ອຖ ຈ ປນ ເມ ນິມິຕ຺ຕານຸສາຣິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕີ’ຕິ. ໂສ ‘ມາ ເຫວ’ນ຺ຕິສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ມາຍສ຺ມາ, ເອວໍ ອວຈ; ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂິ, ນ ຫິ ສາຘຸ ຠຄວໂຕ ອພ຺ຠກ຺ຂານໍ, ນ ຫິ ຠຄວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ. ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ອາວຸໂສ, ອນວກາໂສ ຍໍ ອນິມິຕ຺ຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຠາວິຕາຍ ພຫຸລີກຕາຍ ຍານີກຕາຍ ວຕ຺ຖຸກຕາຍ ອນຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິຈິຕາຍ ສຸສມາຣທ຺ຘາຍ; ອຖ ຈ ປນສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕານຸສາຣິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ນິສ຺ສຣຓຎ຺ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານໍ ຍທິທໍ ອນິມິຕ຺ຕາເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕີ’’’ຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອສ຺ມີຕິ ໂຂ ເມ ວິຄຕໍ [ວິຄເຕ (ສ຺ຍາ.)], ອຍມຫມສ຺ມີຕິ ຈ [ອຍໍ ຈກາໂຣ ທີ. ນິ. ໓.໓໒໖ ນຕ຺ຖິ] ນ ສມນຸປສ຺ສາມິ; ອຖ ຈ ປນ ເມ ວິຈິກິຈ຺ຉາກຖໍກຖາສລ຺ລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕີ’ຕິ. ໂສ ‘ມາ ເຫວ’ນ຺ຕິສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ມາຍສ຺ມາ, ເອວໍ ອວຈ; ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂິ, ນ ຫິ ສາຘຸ ຠຄວໂຕ ອພ຺ຠກ຺ຂານໍ, ນ ຫິ ຠຄວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ. ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ອາວຸໂສ, ອນວກາໂສ ຍໍ ອສ຺ມີຕິ ວິຄເຕ ອຍມຫມສ຺ມີຕິ ຈ ນ ສມນຸປສ຺ສໂຕ; ອຖ ຈ ປນສ຺ສ ວິຈິກິຈ຺ຉາກຖໍກຖາສລ຺ລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕິ, ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ນິສ຺ສຣຓຎ຺ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຈິກິຈ຺ຉາກຖໍກຖາສລ຺ລສ຺ສ ຍທິທໍ ອສ຺ມີຕິ ມານສມຸຄ຺ຆາໂຕ’ຕິ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ນິສ຺ສາຣຓີຍາ ຘາຕຸໂຍ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ຠທ຺ທກສຸຕ຺ຕໍ

໑໔. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ອາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຕຖາ ຕຖາ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຫາຣໍ ກປ຺ເປຕິ ຍຖາ ຍຖາສ຺ສ ວິຫາຣໍ ກປ຺ປຍໂຕ ນ ຠທ຺ທກໍ ມຣຓໍ ໂຫຕິ, ນ ຠທ຺ທິກາ ກາລກິຣິຍາ [ກາລໍກິຣິຍາ (ກ.) ອ. ນິ. ໓.໑໑໐]. ກຖຎ຺ຈາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຕຖາ ຕຖາ ວິຫາຣໍ ກປ຺ເປຕິ ຍຖາ ຍຖາສ຺ສ ວິຫາຣໍ ກປ຺ປຍໂຕ ນ ຠທ຺ທກໍ ມຣຓໍ ໂຫຕິ, ນ ຠທ຺ທິກາ ກາລກິຣິຍາ?

‘‘ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ກມ຺ມາຣາໂມ ໂຫຕິ ກມ຺ມຣໂຕ ກມ຺ມາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ຠສ຺ສາຣາໂມ ໂຫຕິ ຠສ຺ສຣໂຕ ຠສ຺ສາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ນິທ຺ທາຣາໂມ ໂຫຕິ ນິທ຺ທາຣໂຕ ນິທ຺ທາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ສງ຺ຄຓິກາຣາໂມ ໂຫຕິ ສງ຺ຄຓິກຣໂຕ ສງ຺ຄຓິກາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ສໍສຄ຺ຄາຣາໂມ ໂຫຕິ ສໍສຄ຺ຄຣໂຕ ສໍສຄ຺ຄາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ປປຎ຺ຈາຣາໂມ ໂຫຕິ ປປຎ຺ຈຣໂຕ ປປຎ຺ຈາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຕຖາ ຕຖາ ວິຫາຣໍ ກປ຺ເປຕິ ຍຖາ ຍຖາສ຺ສ ວິຫາຣໍ ກປ຺ປຍໂຕ ນ ຠທ຺ທກໍ ມຣຓໍ ໂຫຕິ, ນ ຠທ຺ທິກາ ກາລກິຣິຍາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ – ‘ຠິກ຺ຂຸ ສກ຺ກາຍາຠິຣໂຕ ນປ຺ປຊຫາສິ [ນ ປຫາສິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ສກ຺ກາຍໍ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາຍ’’’.

‘‘ຕຖາ ຕຖາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຫາຣໍ ກປ຺ເປຕິ ຍຖາ ຍຖາສ຺ສ ວິຫາຣໍ ກປ຺ປຍໂຕ ຠທ຺ທກໍ ມຣຓໍ ໂຫຕິ, ຠທ຺ທິກາ ກາລກິຣິຍາ. ກຖຎ຺ຈາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຕຖາ ຕຖາ ວິຫາຣໍ ກປ຺ເປຕິ ຍຖາ ຍຖາສ຺ສ ວິຫາຣໍ ກປ຺ປຍໂຕ ຠທ຺ທກໍ ມຣຓໍ ໂຫຕິ, ຠທ຺ທິກາ ກາລກິຣິຍາ?

‘‘ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ກມ຺ມາຣາໂມ ໂຫຕິ ນ ກມ຺ມຣໂຕ ນ ກມ຺ມາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ນ ຠສ຺ສາຣາໂມ ໂຫຕິ ນ ຠສ຺ສຣໂຕ ນ ຠສ຺ສາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ນ ນິທ຺ທາຣາໂມ ໂຫຕິ ນ ນິທ຺ທາຣໂຕ ນິທ຺ທາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ນ ສງ຺ຄຓິກາຣາໂມ ໂຫຕິ ນ ສງ຺ຄຓິກຣໂຕ ນ ສງ຺ຄຓິກາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ນ ສໍສຄ຺ຄາຣາໂມ ໂຫຕິ ນ ສໍສຄ຺ຄຣໂຕ ນ ສໍສຄ຺ຄາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ນ ປປຎ຺ຈາຣາໂມ ໂຫຕິ ນ ປປຎ຺ຈຣໂຕ ນ ປປຎ຺ຈາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຕຖາ ຕຖາ ວິຫາຣໍ ກປ຺ເປຕິ ຍຖາ ຍຖາສ຺ສ ວິຫາຣໍ ກປ຺ປຍໂຕ ຠທ຺ທກໍ ມຣຓໍ ໂຫຕິ, ຠທ຺ທິກາ ກາລກິຣິຍາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ – ‘ຠິກ຺ຂຸ ນິພ຺ພານາຠິຣໂຕ ປຊຫາສິ ສກ຺ກາຍໍ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາຍາ’’’ຕິ.

‘‘ໂຍ ປປຎ຺ຈມນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ປປຎ຺ຈາຠິຣໂຕ ມໂຄ;

ວິຣາຘຍີ ໂສ ນິພ຺ພານໍ, ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ.

‘‘ໂຍ ຈ ປປຎ຺ຈໍ ຫິຕ຺ວານ, ນິປ຺ປປຎ຺ຈປເທ ຣໂຕ;

ອາຣາຘຍີ ໂສ ນິພ຺ພານໍ, ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸຕ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ;

໕. ອນຸຕປ຺ປິຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໕. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຕຖາ ຕຖາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຫາຣໍ ກປ຺ເປຕິ ຍຖາ ຍຖາສ຺ສ ວິຫາຣໍ ກປ຺ປຍໂຕ ກາລກິຣິຍາ ອນຸຕປ຺ປາ ໂຫຕິ. ກຖຎ຺ຈາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຕຖາ ຕຖາ ວິຫາຣໍ ກປ຺ເປຕິ ຍຖາ ຍຖາສ຺ສ ວິຫາຣໍ ກປ຺ປຍໂຕ ກາລກິຣິຍາ ອນຸຕປ຺ປາ ໂຫຕິ?

‘‘ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ກມ຺ມາຣາໂມ ໂຫຕິ ກມ຺ມຣໂຕ ກມ຺ມາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ຠສ຺ສາຣາໂມ ໂຫຕິ…ເປ… ນິທ຺ທາຣາໂມ ໂຫຕິ… ສງ຺ຄຓິກາຣາໂມ ໂຫຕິ… ສໍສຄ຺ຄາຣາໂມ ໂຫຕິ… ປປຎ຺ຈາຣາໂມ ໂຫຕິ ປປຎ຺ຈຣໂຕ ປປຎ຺ຈາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຕຖາ ຕຖາ ວິຫາຣໍ ກປ຺ເປຕິ ຍຖາ ຍຖາສ຺ສ ວິຫາຣໍ ກປ຺ປຍໂຕ ກາລກິຣິຍາ ອນຸຕປ຺ປາ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ – ‘ຠິກ຺ຂຸ ສກ຺ກາຍາຠິຣໂຕ ນປ຺ປຊຫາສິ ສກ຺ກາຍໍ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາຍ’’’.

‘‘ຕຖາ ຕຖາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຫາຣໍ ກປ຺ເປຕິ ຍຖາ ຍຖາສ຺ສ ວິຫາຣໍ ກປ຺ປຍໂຕ ກາລກິຣິຍາ ອນນຸຕປ຺ປາ ໂຫຕິ. ກຖຎ຺ຈາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຕຖາ ຕຖາ ວິຫາຣໍ ກປ຺ເປຕິ ຍຖາ ຍຖາສ຺ສ ວິຫາຣໍ ກປ຺ປຍໂຕ ກາລກິຣິຍາ ອນນຸຕປ຺ປາ ໂຫຕິ?

‘‘ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ກມ຺ມາຣາໂມ ໂຫຕິ ນ ກມ຺ມຣໂຕ ນ ກມ຺ມາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ນ ຠສ຺ສາຣາໂມ ໂຫຕິ…ເປ… ນ ນິທ຺ທາຣາໂມ ໂຫຕິ… ນ ສງ຺ຄຓິກາຣາໂມ ໂຫຕິ… ນ ສໍສຄ຺ຄາຣາໂມ ໂຫຕິ… ນ ປປຎ຺ຈາຣາໂມ ໂຫຕິ ນ ປປຎ຺ຈຣໂຕ ນ ປປຎ຺ຈາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຕຖາ ຕຖາ ວິຫາຣໍ ກປ຺ເປຕິ ຍຖາ ຍຖາສ຺ສ ວິຫາຣໍ ກປ຺ປຍໂຕ ກາລກິຣິຍາ ອນນຸຕປ຺ປາ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ – ‘ຠິກ຺ຂຸ ນິພ຺ພານາຠິຣໂຕ ປຊຫາສິ ສກ຺ກາຍໍ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາຍາ’’’ຕິ.

‘‘ໂຍ ປປຎ຺ຈມນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ປປຎ຺ຈາຠິຣໂຕ ມໂຄ;

ວິຣາຘຍີ ໂສ ນິພ຺ພານໍ, ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ.

‘‘ໂຍ ຈ ປປຎ຺ຈໍ ຫິຕ຺ວານ, ນິປ຺ປປຎ຺ຈປເທ ຣໂຕ;

ອາຣາຘຍີ ໂສ ນິພ຺ພານໍ, ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ອນຸຕ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ;

໖. ນກຸລປິຕຸສຸຕ຺ຕໍ

໑໖. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຠຄ຺ເຄສຸ ວິຫຣຕິ ສຸສຸມາຣຄິເຣ [ສຸໍສຸມາຣຄິເຣ (ສີ. ປີ.), ສໍສຸມາຣຄິເຣ (ກຕ຺ຖຈິ)] ເຠສກຬາວເນ ມິຄທາເຍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ນກຸລປິຕາ ຄຫປຕິ ອາພາຘິໂກ ໂຫຕິ ທຸກ຺ຂິໂຕ ພາຬ຺ຫຄິລາໂນ. ອຖ ໂຂ ນກຸລມາຕາ ຄຫປຕານີ ນກຸລປິຕຣໍ ຄຫປຕິໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ມາ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຄຫປຕິ, ສາເປກ຺ໂຂ [ສາເປໂຂ (ປີ. ກ.)] ກາລມກາສິ. ທຸກ຺ຂາ, ຄຫປຕິ, ສາເປກ຺ຂສ຺ສ ກາລກິຣິຍາ; ຄຣຫິຕາ ຈ ຠຄວຕາ ສາເປກ຺ຂສ຺ສ ກາລກິຣິຍາ. ສິຍາ ໂຂ ປນ ເຕ, ຄຫປຕິ, ເອວມສ຺ສ – ‘ນ ນກຸລມາຕາ ຄຫປຕານີ ມມຈ຺ຈເຍນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ [ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.), ສກ຺ໂກຕິ (ປີ. ກ.)] ທາຣເກ ໂປເສຕຸໍ, ຆຣາວາສໍ ສນ຺ຘຣິຕຸ’ນ຺ຕິ [ສນ຺ຘຣິຕຸນ຺ຕິ (ກ.), ສຓ຺ຐຣິຕຸໍ (ສ຺ຍາ.)]. ນ ໂຂ ປເນຕໍ, ຄຫປຕິ, ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກຸສລາຫໍ, ຄຫປຕິ, ກປ຺ປາສໍ ກນ຺ຕິຕຸໍ ເວຓິໍ ໂອລິຂິຕຸໍ. ສກ຺ໂກມຫໍ, ຄຫປຕິ, ຕວຈ຺ຈເຍນ ທາຣເກ ໂປເສຕຸໍ, ຆຣາວາສໍ ສນ຺ຘຣິຕຸໍ. ຕສ຺ມາຕິຫ ຕ຺ວໍ, ຄຫປຕິ, ມາ ສາເປກ຺ໂຂ ກາລມກາສິ. ທຸກ຺ຂາ, ຄຫປຕິ, ສາເປກ຺ຂສ຺ສ ກາລກິຣິຍາ; ຄຣຫິຕາ ຈ ຠຄວຕາ ສາເປກ຺ຂສ຺ສ ກາລກິຣິຍາ.

‘‘ສິຍາ ໂຂ ປນ ເຕ, ຄຫປຕິ, ເອວມສ຺ສ – ‘ນກຸລມາຕາ ຄຫປຕານີ ມມຈ຺ຈເຍນ ອຎ຺ຎໍ ຆຣໍ [ຠຕ຺ຕາຣໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ວີຣໍ (ສີ.)] ຄມິສ຺ສຕີ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ, ຄຫປຕິ, ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຕ຺ວຎ຺ເຈວ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ຊານາສິ ອຫຎ຺ຈ, ຍໍ ໂນ [ຍທາ ເຕ (ສີ.), ຍຖາ (ສ຺ຍາ.), ຍຖາ ໂນ (ປີ.)] ໂສຬສວສ຺ສານິ ຄຫຏ຺ຐກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສມາຈິຓ຺ຓໍ [ສມາທິນ຺ນໍ (ສີ.)]. ຕສ຺ມາຕິຫ ຕ຺ວໍ, ຄຫປຕິ, ມາ ສາເປກ຺ໂຂ ກາລມກາສິ. ທຸກ຺ຂາ, ຄຫປຕິ, ສາເປກ຺ຂສ຺ສ ກາລກິຣິຍາ; ຄຣຫິຕາ ຈ ຠຄວຕາ ສາເປກ຺ຂສ຺ສ ກາລກິຣິຍາ.

‘‘ສິຍາ ໂຂ ປນ ເຕ, ຄຫປຕິ, ເອວມສ຺ສ – ‘ນກຸລມາຕາ ຄຫປຕານີ ມມຈ຺ຈເຍນ ນ ທສ຺ສນກາມາ ຠວິສ຺ສຕິ ຠຄວໂຕ ນ ທສ຺ສນກາມາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສາ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ, ຄຫປຕິ, ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຫຎ຺ຫິ, ຄຫປຕິ, ຕວຈ຺ຈເຍນ ທສ຺ສນກາມຕຣາ ເຈວ ຠວິສ຺ສາມິ ຠຄວໂຕ, ທສ຺ສນກາມຕຣາ ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ. ຕສ຺ມາຕິຫ ຕ຺ວໍ, ຄຫປຕິ, ມາ ສາເປກ຺ໂຂ ກາລມກາສິ. ທຸກ຺ຂາ, ຄຫປຕິ, ສາເປກ຺ຂສ຺ສ ກາລກິຣິຍາ; ຄຣຫິຕາ ຈ ຠຄວຕາ ສາເປກ຺ຂສ຺ສ ກາລກິຣິຍາ.

‘‘ສິຍາ ໂຂ ປນ ເຕ, ຄຫປຕິ, ເອວມສ຺ສ – ‘ນ ນກຸລມາຕາ ຄຫປຕານີ ມມຈ຺ຈເຍນ ສີເລສຸ [ນກຸລມາຕາ… ນ ສີເລສຸ (ສີ. ປີ.)] ປຣິປູຣກາຣິນີ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ, ຄຫປຕິ, ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍາວຕາ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາວິກາ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິນິໂຍ, ອຫໍ ຕາສໍ ອຎ຺ຎຕຣາ. ຍສ຺ສ ໂຂ ປນສ຺ສ ກງ຺ຂາ ວາ ວິມຕິ ວາ – ອຍໍ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠຄ຺ເຄສຸ ວິຫຣຕິ ສຸສຸມາຣຄິເຣ ເຠສກຬາວເນ ມິຄທາເຍ – ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉຕຸ. ຕສ຺ມາຕິຫ ຕ຺ວໍ, ຄຫປຕິ, ມາ ສາເປກ຺ໂຂ ກາລມກາສິ. ທຸກ຺ຂາ, ຄຫປຕິ, ສາເປກ຺ຂສ຺ສ ກາລກິຣິຍາ; ຄຣຫິຕາ ຈ ຠຄວຕາ ສາເປກ຺ຂສ຺ສ ກາລກິຣິຍາ.

‘‘ສິຍາ ໂຂ ປນ ເຕ, ຄຫປຕິ, ເອວມສ຺ສ – ‘ນ ນກຸລມາຕາ ຄຫປຕານີ ລາຠິນີ [ນກຸລມາຕາ ຄຫປຕານີ ນ ລາຠິນີ (ປີ.)] ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສາ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ, ຄຫປຕິ, ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍາວຕາ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາວິກາ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ລາຠິນິໂຍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ, ອຫໍ ຕາສໍ ອຎ຺ຎຕຣາ. ຍສ຺ສ ໂຂ ປນສ຺ສ ກງ຺ຂາ ວາ ວິມຕິ ວາ – ອຍໍ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠຄ຺ເຄສຸ ວິຫຣຕິ ສຸສຸມາຣຄິເຣ ເຠສກຬາວເນ ມິຄທາເຍ – ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉຕຸ. ຕສ຺ມາຕິຫ ຕ຺ວໍ, ຄຫປຕິ, ມາ ສາເປກ຺ໂຂ ກາລມກາສິ. ທຸກ຺ຂາ, ຄຫປຕິ, ສາເປກ຺ຂສ຺ສ ກາລກິຣິຍາ; ຄຣຫິຕາ ຈ ຠຄວຕາ ສາເປກ຺ຂສ຺ສ ກາລກິຣິຍາ.

‘‘ສິຍາ ໂຂ ປນ ເຕ, ຄຫປຕິ, ເອວມສ຺ສ – ‘ນ ນກຸລມາຕາ ຄຫປຕານີ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ໂອຄາຘປ຺ປຕ຺ຕາ ປຕິຄາຘປ຺ປຕ຺ຕາ ອສ຺ສາສປ຺ປຕ຺ຕາ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ຉາ ວິຄຕກຖໍກຖາ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ຕາ ອປຣປ຺ປຈ຺ຈຍາ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ວິຫຣຕີ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ, ຄຫປຕິ, ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຍາວຕາ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາວິກາ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ໂອຄາຘປ຺ປຕ຺ຕາ ປຕິຄາຘປ຺ປຕ຺ຕາ ອສ຺ສາສປ຺ປຕ຺ຕາ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ຉາ ວິຄຕກຖໍກຖາ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ຕາ ອປຣປ຺ປຈ຺ຈຍາ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ວິຫຣນ຺ຕິ, ອຫໍ ຕາສໍ ອຎ຺ຎຕຣາ. ຍສ຺ສ ໂຂ ປນສ຺ສ ກງ຺ຂາ ວາ ວິມຕິ ວາ – ອຍໍ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠຄ຺ເຄສຸ ວິຫຣຕິ ສຸສຸມາຣຄິເຣ ເຠສກຬາວເນ ມິຄທາເຍ – ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉຕຸ. ຕສ຺ມາຕິຫ ຕ຺ວໍ, ຄຫປຕິ, ມາ ສາເປກ຺ໂຂ ກາລມກາສິ. ທຸກ຺ຂາ ຄຫປຕິ ສາເປກ຺ຂສ຺ສ ກາລກິຣິຍາ; ຄຣຫິຕາ ຈ ຠຄວຕາ ສາເປກ຺ຂສ຺ສ ກາລກິຣິຍາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ນກຸລປິຕຸໂນ ຄຫປຕິສ຺ສ ນກຸລມາຕຣາ [ນກຸລມາຕາຍ (ສີ. ສ຺ຍາ.), ນກຸລມາຕຸຍາ (ກ.)] ຄຫປຕານິຍາ ອິມິນາ ໂອວາເທນ ໂອວທິຍມານສ຺ສ ໂສ ອາພາໂຘ ຐານໂສ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠິ. ວຸຏ຺ຐຫິ [ວຸຏ຺ຐາຕິ (ກ.)] ຈ ນກຸລປິຕາ ຄຫປຕິ ຕມ຺ຫາ ອາພາຘາ; ຕຖາ ປຫີໂນ ຈ ປນ ນກຸລປິຕຸໂນ ຄຫປຕິສ຺ສ ໂສ ອາພາໂຘ ອໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ນກຸລປິຕາ ຄຫປຕິ ຄິລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ [‘‘ຄິລານຠາວໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ຐິໂຕ, ຠາວປ຺ປຘາໂນ ຫິ ອຍໍ ນິທ຺ເທໂສ’’ຕິ ຏີກາສໍວຓ຺ຓນາ] ອຈິຣວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຄລຎ຺ຎາ ທຓ຺ຑໂມລຸພ຺ຠ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ນກຸລປິຕຣໍ ຄຫປຕິໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ລາຠາ ເຕ, ຄຫປຕິ, ສຸລທ຺ຘໍ ເຕ, ຄຫປຕິ! ຍສ຺ສ ເຕ ນກຸລມາຕາ ຄຫປຕານີ ອນຸກມ຺ປິກາ ອຕ຺ຖກາມາ ໂອວາທິກາ ອນຸສາສິກາ. ຍາວຕາ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ມມ ສາວິກາ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິນິໂຍ, ນກຸລມາຕາ ຄຫປຕານີ ຕາສໍ ອຎ຺ຎຕຣາ. ຍາວຕາ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ມມ ສາວິກາ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ລາຠິນິໂຍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມຖສ຺ສ, ນກຸລມາຕາ ຄຫປຕານີ ຕາສໍ ອຎ຺ຎຕຣາ. ຍາວຕາ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ມມ ສາວິກາ ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ໂອຄາຘປ຺ປຕ຺ຕາ ປຕິຄາຘປ຺ປຕ຺ຕາ ອສ຺ສາສປ຺ປຕ຺ຕາ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ຉາ ວິຄຕກຖໍກຖາ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ຕາ ອປຣປ຺ປຈ຺ຈຍາ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ວິຫຣນ຺ຕິ, ນກຸລມາຕາ ຄຫປຕານີ ຕາສໍ ອຎ຺ຎຕຣາ. ລາຠາ ເຕ, ຄຫປຕິ, ສຸລທ຺ຘໍ ເຕ, ຄຫປຕິ! ຍສ຺ສ ເຕ ນກຸລມາຕາ ຄຫປຕານີ ອນຸກມ຺ປິກາ ອຕ຺ຖກາມາ ໂອວາທິກາ ອນຸສາສິກາ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ໂສປ຺ປສຸຕ຺ຕໍ

໑໗. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນຸປຏ຺ຐານສາລາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນຸປຏ຺ຐານສາລາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ…ເປ… ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ມຫາກສ຺ສໂປ… ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ມຫາກຈ຺ຈາຍໂນ… ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ມຫາໂກຏ຺ຐິໂກ [ມຫາໂກຏ຺ຐິໂຕ (ສີ. ປີ.)] … ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ມຫາຈຸນ຺ໂທ… ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ມຫາກປ຺ປິໂນ… ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ… ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ເຣວໂຕ… ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ອານນ຺ໂທ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນຸປຏ຺ຐານສາລາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ພຫຸເທວ ຣຕ຺ຕິໍ ນິສຊ຺ຊາຍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ປາວິສິ. ເຕປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຍຖາວິຫາຣໍ ອຄມໍສຸ. ເຍ ປນ ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູ ນວາ ອຈິຣປພ຺ພຊິຕາ ອຘຸນາຄຕາ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ເຕ ຍາວ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນາ ກາກຈ຺ຉມານາ ສຸປິໍສຸ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຍາວ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນາ ກາກຈ຺ຉມາເນ ສຸປນ຺ເຕ. ທິສ຺ວາ ເຍນຸປຏ຺ຐານສາລາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ –

‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ? ກຫໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ? ກຫໍ ມຫາກສ຺ສໂປ? ກຫໍ ມຫາກຈ຺ຈາຍໂນ? ກຫໍ ມຫາໂກຏ຺ຐິໂກ? ກຫໍ ມຫາຈຸນ຺ໂທ? ກຫໍ ມຫາກປ຺ປິໂນ? ກຫໍ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ? ກຫໍ ເຣວໂຕ? ກຫໍ ອານນ຺ໂທ? ກຫໍ ນຸ ໂຂ ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຖຣາ ສາວກາ ຄຕາ’’ຕິ? ‘‘ເຕປິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຍຖາວິຫາຣໍ ອຄມໍສູ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ໂນ [ເກນ ໂນ (ກ.), ເກ ນຸ (ກຕ຺ຖຈິ)] ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ນາຄຕາຕິ [ຠິກ຺ຂູ ນວາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ຠິກ຺ຂູ ຄຕາຕິ (?)] ຍາວ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນາ ກາກຈ຺ຉມານາ ສຸປຖ? ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນຸ ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິຏ຺ຐໍ ວາ ສຸຕໍ ວາ – ‘ຣາຊາ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ໂຕ [ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ໂຕ (ກ.)] ຍາວທຕ຺ຖໍ ເສຍ຺ຍສຸຂໍ ປສ຺ສສຸຂໍ ມິທ຺ຘສຸຂໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຍາວຊີວໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ຊນປທສ຺ສ ວາ ປິໂຍ ມນາໂປ’’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ! ມຍາປິ ໂຂ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເນວ ທິຏ຺ຐໍ ນ ສຸຕໍ – ‘ຣາຊາ ຂຕ຺ຕິໂຍ ມຸທ຺ຘາຠິສິຕ຺ໂຕ ຍາວທຕ຺ຖໍ ເສຍ຺ຍສຸຂໍ ປສ຺ສສຸຂໍ ມິທ຺ຘສຸຂໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຍາວຊີວໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ຊນປທສ຺ສ ວາ ປິໂຍ ມນາໂປ’’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນຸ ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິຏ຺ຐໍ ວາ ສຸຕໍ ວາ – ‘ຣຏ຺ຐິໂກ…ເປ… ເປຕ຺ຕຓິໂກ… ເສນາປຕິໂກ… ຄາມຄາມຓິໂກ [ຄາມຄາມິໂກ (ສີ. ປີ.)] … ປູຄຄາມຓິໂກ ຍາວທຕ຺ຖໍ ເສຍ຺ຍສຸຂໍ ປສ຺ສສຸຂໍ ມິທ຺ຘສຸຂໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຍາວຊີວໍ ປູຄຄາມຓິກຕ຺ຕໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ປູຄສ຺ສ ວາ ປິໂຍ ມນາໂປ’’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ! ມຍາປິ ໂຂ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເນວ ທິຏ຺ຐໍ ນ ສຸຕໍ – ‘ປູຄຄາມຓິໂກ ຍາວທຕ຺ຖໍ ເສຍ຺ຍສຸຂໍ ປສ຺ສສຸຂໍ ມິທ຺ຘສຸຂໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຍາວຊີວໍ ປູຄຄາມຓິກຕ຺ຕໍ ວາ ກາເຣນ຺ໂຕ ປູຄສ຺ສ ວາ ປິໂຍ ມນາໂປ’’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນຸ ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິຏ຺ຐໍ ວາ ສຸຕໍ ວາ – ‘ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ຍາວທຕ຺ຖໍ ເສຍ຺ຍສຸຂໍ ປສ຺ສສຸຂໍ ມິທ຺ຘສຸຂໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຊາຄຣິຍໍ ອນນຸຍຸຕ຺ໂຕ ອວິປສ຺ສໂກ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຸພ຺ພຣຕ຺ຕາປຣຣຕ຺ຕໍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍານໍ [ໂພຘປກ຺ຂິຍານໍ (ສີ.), ໂພຘປກ຺ຂິການໍ (ປີ.)] ຘມ຺ມານໍ ຠາວນານຸໂຍຄໍ ອນນຸຍຸຕ຺ໂຕ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣນ຺ໂຕ’’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ! ມຍາປິ ໂຂ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເນວ ທິຏ຺ຐໍ ນ ສຸຕໍ – ‘ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ຍາວທຕ຺ຖໍ ເສຍ຺ຍສຸຂໍ ປສ຺ສສຸຂໍ ມິທ຺ຘສຸຂໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຊາຄຣິຍໍ ອນນຸຍຸຕ຺ໂຕ ອວິປສ຺ສໂກ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຸພ຺ພຣຕ຺ຕາປຣຣຕ຺ຕໍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ຠາວນານຸໂຍຄໍ ອນນຸຍຸຕ຺ໂຕ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣນ຺ໂຕ’’’ຕິ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣາ ຠວິສ຺ສາມ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸໂນ, ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ, ວິປສ຺ສກາ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ, ປຸພ຺ພຣຕ຺ຕາປຣຣຕ຺ຕໍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍານໍ ຘມ຺ມານໍ, ຠາວນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣິສ຺ສາມາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ມຈ຺ຉພນ຺ຘສຸຕ຺ຕໍ

໑໘. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສເລສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣຕິ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ປເທເສ ມຈ຺ຉິກໍ ມຈ຺ຉພນ຺ຘໍ ມຈ຺ເຉ ວຘິຕ຺ວາ ວຘິຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓມານໍ. ທິສ຺ວາ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ປສ຺ສຖ ໂນ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ອມຸໍ ມຈ຺ຉິກໍ ມຈ຺ຉພນ຺ຘໍ ມຈ຺ເຉ ວຘິຕ຺ວາ ວຘິຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓມານ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນຸ ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິຏ຺ຐໍ ວາ ສຸຕໍ ວາ – ‘ມຈ຺ຉິໂກ ມຈ຺ຉພນ຺ໂຘ ມຈ຺ເຉ ວຘິຕ຺ວາ ວຘິຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓມາໂນ ເຕນ ກມ຺ເມນ ເຕນ ອາຊີເວນ ຫຕ຺ຖິຍາຍີ ວາ ອສ຺ສຍາຍີ ວາ ຣຖຍາຍີ ວາ ຍານຍາຍີ ວາ ໂຠຄໂຠຄີ ວາ ມຫນ຺ຕໍ ວາ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ອຊ຺ຌາວສນ຺ໂຕ’’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ! ມຍາປິ ໂຂ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເນວ ທິຏ຺ຐໍ ນ ສຸຕໍ – ‘ມຈ຺ຉິໂກ ມຈ຺ຉພນ຺ໂຘ ມຈ຺ເຉ ວຘິຕ຺ວາ ວຘິຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓມາໂນ ເຕນ ກມ຺ເມນ ເຕນ ອາຊີເວນ ຫຕ຺ຖິຍາຍີ ວາ ອສ຺ສຍາຍີ ວາ ຣຖຍາຍີ ວາ ຍານຍາຍີ ວາ ໂຠຄໂຠຄີ ວາ ມຫນ຺ຕໍ ວາ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ອຊ຺ຌາວສນ຺ໂຕ’ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເຕ ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຈ຺ເຉ ວຊ຺ເຌ ວຘາຍຸປນີເຕ [ວຘາຍານີເຕ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ວຘາຍ ນີເຕ (ກ.)] ປາປເກນ ມນສານຸເປກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ເນວ ຫຕ຺ຖິຍາຍີ ໂຫຕິ ນ ອສ຺ສຍາຍີ ນ ຣຖຍາຍີ ນ ຍານຍາຍີ ນ ໂຠຄໂຠຄີ, ນ ມຫນ຺ຕໍ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນຸ ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິຏ຺ຐໍ ວາ ສຸຕໍ ວາ – ‘ໂຄຆາຕໂກ ຄາໂວ ວຘິຕ຺ວາ ວຘິຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓມາໂນ ເຕນ ກມ຺ເມນ ເຕນ ອາຊີເວນ ຫຕ຺ຖິຍາຍີ ວາ ອສ຺ສຍາຍີ ວາ ຣຖຍາຍີ ວາ ຍານຍາຍີ ວາ ໂຠຄໂຠຄີ ວາ ມຫນ຺ຕໍ ວາ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ອຊ຺ຌາວສນ຺ໂຕ’’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ! ມຍາປິ ໂຂ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເນວ ທິຏ຺ຐໍ ນ ສຸຕໍ – ‘ໂຄຆາຕໂກ ຄາໂວ ວຘິຕ຺ວາ ວຘິຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓມາໂນ ເຕນ ກມ຺ເມນ ເຕນ ອາຊີເວນ ຫຕ຺ຖິຍາຍີ ວາ ອສ຺ສຍາຍີ ວາ ຣຖຍາຍີ ວາ ຍານຍາຍີ ວາ ໂຠຄໂຠຄີ ວາ ມຫນ຺ຕໍ ວາ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ອຊ຺ຌາວສນ຺ໂຕ’ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເຕ ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄາໂວ ວຊ຺ເຌ ວຘາຍຸປນີເຕ ປາປເກນ ມນສານຸເປກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ເນວ ຫຕ຺ຖິຍາຍີ ໂຫຕິ ນ ອສ຺ສຍາຍີ ນ ຣຖຍາຍີ ນ ຍານຍາຍີ ນ ໂຠຄໂຠຄີ, ນ ມຫນ຺ຕໍ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ’’.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປິ ນຸ ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິຏ຺ຐໍ ວາ ສຸຕໍ ວາ – ‘ໂອຣພ຺ຠິໂກ…ເປ… ສູກຣິໂກ [ໂສກຣິໂກ (ສ຺ຍາ.)] …ເປ… ສາກຸຓິໂກ…ເປ… ມາຄວິໂກ ມເຄ [ມິເຄ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ວຘິຕ຺ວາ ວຘິຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓມາໂນ ເຕນ ກມ຺ເມນ ເຕນ ອາຊີເວນ ຫຕ຺ຖິຍາຍີ ວາ ອສ຺ສຍາຍີ ວາ ຣຖຍາຍີ ວາ ຍານຍາຍີ ວາ ໂຠຄໂຠຄີ ວາ ມຫນ຺ຕໍ ວາ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ອຊ຺ຌາວສນ຺ໂຕ’’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ! ມຍາປິ ໂຂ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເນວ ທິຏ຺ຐໍ ນ ສຸຕໍ – ‘ມາຄວິໂກ ມເຄ ວຘິຕ຺ວາ ວຘິຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓມາໂນ ເຕນ ກມ຺ເມນ ເຕນ ອາຊີເວນ ຫຕ຺ຖິຍາຍີ ວາ ອສ຺ສຍາຍີ ວາ ຣຖຍາຍີ ວາ ຍານຍາຍີ ວາ ໂຠຄໂຠຄີ ວາ ມຫນ຺ຕໍ ວາ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ອຊ຺ຌາວສນ຺ໂຕ’ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ເຕ ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມເຄ ວຊ຺ເຌ ວຘາຍຸປນີເຕ ປາປເກນ ມນສານຸເປກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ເນວ ຫຕ຺ຖິຍາຍີ ໂຫຕິ ນ ອສ຺ສຍາຍີ ນ ຣຖຍາຍີ ນ ຍານຍາຍີ ນ ໂຠຄໂຠຄີ, ນ ມຫນ຺ຕໍ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ. ເຕ ຫິ (ນາມ) [( ) ພຫູສຸ ນຕ຺ຖິ] ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຣຈ຺ຉານຄເຕ ປາເຓ ວຊ຺ເຌ ວຘາຍຸປນີເຕ ປາປເກນ ມນສານຸເປກ຺ຂມາໂນ [ມນສານຸເປກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ເນວ ຫຕ຺ຖິຍາຍີ ຠວິສ຺ສຕິ [ໂຫຕິ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ນ ອສ຺ສຍາຍີ ນ ຣຖຍາຍີ ນ ຍານຍາຍີ ນ ໂຠຄໂຠຄີ, ນ ມຫນ຺ຕໍ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ອຊ຺ຌາວສິສ຺ສຕິ [ອຊ຺ຌາວສຕິ (ສ຺ຍາ. ກ.)]. ໂກ ປນ ວາໂທ ຍໍ ມນຸສ຺ສຠູຕໍ ວຊ຺ຌໍ ວຘາຍຸປນີຕໍ ປາປເກນ ມນສານຸເປກ຺ຂຕິ! ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ [ຕໍ ຫິສ຺ສ (ປີ. ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ. ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ປຐມມຣຓສ຺ສຕິສຸຕ຺ຕໍ

໑໙. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ນາຕິເກ [ນາທິເກ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.) ອ. ນິ. ໘.໗໓] ວິຫຣຕິ ຄິຎ຺ຊກາວສເຖ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມຣຓສ຺ສຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ. ຠາເວຖ ໂນ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ?

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຫໍ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠາເວມິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຠາເວສິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອິຘ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠາເວມິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ.

ອຎ຺ຎຕໂຣປິ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຫມ຺ປິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠາເວມິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຠາເວສິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອິຘ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ທິວສໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠາເວມິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ.

ອຎ຺ຎຕໂຣປິ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຫມ຺ປິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠາເວມິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຠາເວສິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອິຘ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ຕທນ຺ຕຣໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ ຍທນ຺ຕຣໍ ເອກປິຓ຺ຑປາຕໍ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠາເວມິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ.

ອຎ຺ຎຕໂຣປິ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຫມ຺ປິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠາເວມິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຠາເວສິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອິຘ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ຕທນ຺ຕຣໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ ຍທນ຺ຕຣໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຈ ອາໂລເປ ສງ຺ຂາທິຕ຺ວາ [ສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ (ກ.)] ອຊ຺ໂຌຫຣາມິ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠາເວມິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ.

ອຎ຺ຎຕໂຣປິ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຫມ຺ປິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠາເວມິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຠາເວສິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອິຘ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ຕທນ຺ຕຣໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ ຍທນ຺ຕຣໍ ເອກໍ ອາໂລປໍ ສງ຺ຂາທິຕ຺ວາ [ສໍຫຣິຕ຺ວາ (ກ.)] ອຊ຺ໂຌຫຣາມິ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠາເວມິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ.

ອຎ຺ຎຕໂຣປິ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຫມ຺ປິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠາເວມິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຠາເວສິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອິຘ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ຕທນ຺ຕຣໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ ຍທນ຺ຕຣໍ ອສ຺ສສິຕ຺ວາ ວາ ປສ຺ສສາມິ ປສ຺ສສິຕ຺ວາ ວາ ອສ຺ສສາມິ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠາເວມິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ຠຄວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ໂຍ ຈາຍໍ [ຍ຺ວາຍໍ (ປີ. ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາ’’’ຕິ.

‘‘ໂຍ ຈາຍໍ [ໂຍປາຍໍ (ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ທິວສໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາ’’’ຕິ.

‘‘ໂຍ ຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ຕທນ຺ຕຣໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ ຍທນ຺ຕຣໍ ເອກປິຓ຺ຑປາຕໍ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາ’’’ຕິ.

‘‘ໂຍ ຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ຕທນ຺ຕຣໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ ຍທນ຺ຕຣໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຈ ອາໂລເປ ສງ຺ຂາທິຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຫຣາມິ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາ’ຕິ. ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ປມຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ ທນ຺ຘໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວນ຺ຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ.

‘‘ໂຍ ຈ ຂ຺ວາຍໍ [ໂຍປາຍໍ (ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ຕທນ຺ຕຣໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ ຍທນ຺ຕຣໍ ເອກໍ ອາໂລປໍ ສງ຺ຂາທິຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຫຣາມິ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາ’’’ຕິ.

‘‘ໂຍ ຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ຕທນ຺ຕຣໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ ຍທນ຺ຕຣໍ ອສ຺ສສິຕ຺ວາ ວາ ປສ຺ສສາມິ ປສ຺ສສິຕ຺ວາ ວາ ອສ຺ສສາມິ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາ’ຕິ. ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ ຕິກ຺ຂໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວນ຺ຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ວິຫຣິສ຺ສາມ, ຕິກ຺ຂໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວສ຺ສາມ ອາສວານໍ ຂຍາຍາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ທຸຕິຍມຣຓສ຺ສຕິສຸຕ຺ຕໍ

໒໐. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ນາຕິເກ ວິຫຣຕິ ຄິຎ຺ຊກາວສເຖ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຣຓສ຺ສຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ. ກຖໍ ຠາວິຕາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຣຓສ຺ສຕິ ກຖໍ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ?

‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ທິວເສ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຕິຫິຕາຍ [ປຏິຄຕາຍ (ກ.) ອ. ນິ. ໘.໗໔] ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ພຫຸກາ ໂຂ ເມ ປຈ຺ຈຍາ ມຣຓສ຺ສ – ອຫິ ວາ ມໍ ຑໍເສຍ຺ຍ, ວິຈ຺ຉິໂກ ວາ ມໍ ຑໍເສຍ຺ຍ, ສຕປທີ ວາ ມໍ ຑໍເສຍ຺ຍ; ເຕນ ເມ ອສ຺ສ ກາລກິຣິຍາ, ໂສ ມມສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ. ອຸປກ຺ຂລິຕ຺ວາ ວາ ປປເຕຍ຺ຍໍ, ຠຕ຺ຕໍ ວາ ເມ ຠຸຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປິຕ຺ຕໍ ວາ ເມ ກຸປ຺ເປຍ຺ຍ, ເສມ຺ຫໍ ວາ ເມ ກຸປ຺ເປຍ຺ຍ, ສຕ຺ຖກາ ວາ ເມ ວາຕາ ກຸປ຺ເປຍ຺ຍຸໍ; ເຕນ ເມ ອສ຺ສ ກາລກິຣິຍາ, ໂສ ມມສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ’ຕິ. ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເມ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປ຺ປຫີນາ, ເຍ ເມ ອສ຺ສຸ ຣຕ຺ຕິໍ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’’’ຕິ.

‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປ຺ປຫີນາ, ເຍ ເມ ອສ຺ສຸ ຣຕ຺ຕິໍ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’ຕິ, ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕສໍເຍວ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ອຘິມຕ຺ໂຕ ຉນ຺ໂທ ຈ ວາຍາໂມ ຈ ອຸສ຺ສາໂຫ ຈ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີ ຈ ອປ຺ປຏິວານີ ຈ ສຕິ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ ກຣຓີຍໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາທິຕ຺ຕເຈໂລ ວາ ອາທິຕ຺ຕສີໂສ ວາ ຕສ຺ເສວ ເຈລສ຺ສ ວາ ສີສສ຺ສ ວາ ນິພ຺ພາປນາຍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ຉນ຺ທຎ຺ຈ ວາຍາມຎ຺ຈ ອຸສ຺ສາຫຎ຺ຈ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫິຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິວານິຎ຺ຈ ສຕິຎ຺ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ ກເຣຍ຺ຍ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕສໍເຍວ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ອຘິມຕ຺ໂຕ ຉນ຺ໂທ ຈ ວາຍາໂມ ຈ ອຸສ຺ສາໂຫ ຈ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີ ຈ ອປ຺ປຏິວານີ ຈ ສຕິ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ ກຣຓີຍໍ.

‘‘ສເຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປ຺ປຫີນາ, ເຍ ເມ ອສ຺ສຸ ຣຕ຺ຕິໍ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’ຕິ, ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕເນວ ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊນ ວິຫາຕພ຺ພໍ ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂິນາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຣຕ຺ຕິຍາ ນິກ຺ຂນ຺ຕາຍ ທິວເສ ປຕິຫິເຕ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ພຫຸກາ ໂຂ ເມ ປຈ຺ຈຍາ ມຣຓສ຺ສ – ອຫິ ວາ ມໍ ຑໍເສຍ຺ຍ, ວິຈ຺ຉິໂກ ວາ ມໍ ຑໍເສຍ຺ຍ, ສຕປທີ ວາ ມໍ ຑໍເສຍ຺ຍ; ເຕນ ເມ ອສ຺ສ ກາລກິຣິຍາ ໂສ ມມສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ. ອຸປກ຺ຂລິຕ຺ວາ ວາ ປປເຕຍ຺ຍໍ, ຠຕ຺ຕໍ ວາ ເມ ຠຸຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປິຕ຺ຕໍ ວາ ເມ ກຸປ຺ເປຍ຺ຍ, ເສມ຺ຫໍ ວາ ເມ ກຸປ຺ເປຍ຺ຍ, ສຕ຺ຖກາ ວາ ເມ ວາຕາ ກຸປ຺ເປຍ຺ຍຸໍ; ເຕນ ເມ ອສ຺ສ ກາລກິຣິຍາ ໂສ ມມສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ’ຕິ. ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເມ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປ຺ປຫີນາ, ເຍ ເມ ອສ຺ສຸ ທິວາ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’’’ຕິ.

‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປ຺ປຫີນາ, ເຍ ເມ ອສ຺ສຸ ທິວາ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’ຕິ, ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕສໍເຍວ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ອຘິມຕ຺ໂຕ ຉນ຺ໂທ ຈ ວາຍາໂມ ຈ ອຸສ຺ສາໂຫ ຈ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີ ຈ ອປ຺ປຏິວານີ ຈ ສຕິ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ ກຣຓີຍໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາທິຕ຺ຕເຈໂລ ວາ ອາທິຕ຺ຕສີໂສ ວາ ຕສ຺ເສວ ເຈລສ຺ສ ວາ ສີສສ຺ສ ວາ ນິພ຺ພາປນາຍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ຉນ຺ທຎ຺ຈ ວາຍາມຎ຺ຈ ອຸສ຺ສາຫຎ຺ຈ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫິຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິວານິຎ຺ຈ ສຕິຎ຺ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ ກເຣຍ຺ຍ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕສໍເຍວ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ອຘິມຕ຺ໂຕ ຉນ຺ໂທ ຈ ວາຍາໂມ ຈ ອຸສ຺ສາໂຫ ຈ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີ ຈ ອປ຺ປຏິວານີ ຈ ສຕິ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ ກຣຓີຍໍ.

‘‘ສເຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປ຺ປຫີນາ, ເຍ ເມ ອສ຺ສຸ ທິວາ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’ຕິ, ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕເນວ ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊນ ວິຫາຕພ຺ພໍ ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂິນາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ເອວໍ ຠາວິຕາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຣຓສ຺ສຕິ ເອວໍ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ’’ຕິ. ທສມໍ.

ສາຣຓີຍວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ທ຺ເວ ສາຣຓີ ນິສາຣຓີຍໍ, ຠທ຺ທກໍ ອນຸຕປ຺ປິຍໍ;

ນກຸລໍ ໂສປ຺ປມຈ຺ຉາ ຈ, ທ຺ເວ ໂຫນ຺ຕິ ມຣຓສ຺ສຕີຕິ.

໓. ອນຸຕ຺ຕຣິຍວຄ຺ໂຄ

໑. ສາມກສຸຕ຺ຕໍ

໒໑. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສກ຺ເກສຸ ວິຫຣຕິ ສາມຄາມເກ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາຍໍ. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ສາ ເທວຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຕໂຍເມ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ຕໂຍ? ກມ຺ມາຣາມຕາ, ຠສ຺ສາຣາມຕາ, ນິທ຺ທາຣາມຕາ – ອິເມ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ສາ ເທວຕາ. ສມນຸຎ຺ໂຎ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ສາ ເທວຕາ ‘‘ສມນຸຎ຺ໂຎ ເມ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຕ຺ຕິໍ ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາ ເທວຕາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ຕໂຍເມ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ຕໂຍ? ກມ຺ມາຣາມຕາ, ຠສ຺ສາຣາມຕາ, ນິທ຺ທາຣາມຕາ – ອິເມ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’ຕິ. ອິທມໂວຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາ ເທວຕາ. ອິທໍ ວຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິ. ເຕສໍ ໂວ [ໂຂ (ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ອລາຠາ ເຕສໍ ທຸລ຺ລທ຺ຘໍ, ເຍ ໂວ ເທວຕາປິ ຊານນ຺ຕິ ກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປຣິຫາຍມາເນ’’.

‘‘ອປເຣປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ປຣິຫານິເຍ ຘມ຺ເມ ເທເສສ຺ສາມິ. ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ປຣິຫານິຍາ ຘມ຺ມາ? ສງ຺ຄຓິກາຣາມຕາ, ໂທວຈສ຺ສຕາ, ປາປມິຕ຺ຕຕາ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ປຣິຫານິຍາ ຘມ຺ມາ’’.

‘‘ເຍ ຫິ ເກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕີຕມທ຺ຘານໍ ປຣິຫາຍິໍສຸ ກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ, ສພ຺ເພເຕ ອິເມເຫວ ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປຣິຫາຍິໍສຸ ກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ. ເຍປິ ຫິ ເກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ປຣິຫາຍິສ຺ສນ຺ຕິ ກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ, ສພ຺ເພເຕ ອິເມເຫວ ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປຣິຫາຍິສ຺ສນ຺ຕິ ກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ. ເຍປິ ຫິ ເກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ, ສພ຺ເພເຕ ອິເມເຫວ ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ອປຣິຫານິຍສຸຕ຺ຕໍ

໒໒. ‘‘ຉຍິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປຣິຫານິເຍ ຘມ຺ເມ ເທເສສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸຓາຖ…ເປ… ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ອປຣິຫານິຍາ ຘມ຺ມາ? ນ ກມ຺ມາຣາມຕາ, ນ ຠສ຺ສາຣາມຕາ, ນ ນິທ຺ທາຣາມຕາ, ນ ສງ຺ຄຓິກາຣາມຕາ, ໂສວຈສ຺ສຕາ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ອປຣິຫານິຍາ ຘມ຺ມາ.

‘‘ເຍ ຫິ ເກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕີຕມທ຺ຘານໍ ນ ປຣິຫາຍິໍສຸ ກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ, ສພ຺ເພເຕ ອິເມເຫວ ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ນ ປຣິຫາຍິໍສຸ ກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ. ເຍປິ ຫິ ເກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ນ ປຣິຫາຍິສ຺ສນ຺ຕິ ກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ, ສພ຺ເພເຕ ອິເມເຫວ ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ນ ປຣິຫາຍິສ຺ສນ຺ຕິ ກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ. ເຍປິ ຫິ ເກຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ນ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ, ສພ຺ເພເຕ ອິເມເຫວ ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ນ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຠຍສຸຕ຺ຕໍ

໒໓. ‘‘‘ຠຍ’ນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ; ‘ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ; ‘ໂຣໂຄ’ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ; ‘ຄຓ຺ໂຑ’ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ; ‘ສງ຺ໂຄ’ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ; ‘ປງ຺ໂກ’ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ.

‘‘ກສ຺ມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ‘ຠຍ’ນ຺ຕິ ກາມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ? ກາມຣາຄຣຕ຺ຕາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉນ຺ທຣາຄວິນິພທ຺ໂຘ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາປິ ຠຍາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ, ສມ຺ປຣາຍິກາປິ ຠຍາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ‘ຠຍ’ນ຺ຕິ ກາມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ກສ຺ມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ…ເປ… ໂຣໂຄຕິ… ຄຓ຺ໂຑຕິ… ສງ຺ໂຄຕິ… ປງ຺ໂກຕິ ກາມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ? ກາມຣາຄຣຕ຺ຕາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉນ຺ທຣາຄວິນິພທ຺ໂຘ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາປິ ປງ຺ກາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ, ສມ຺ປຣາຍິກາປິ ປງ຺ກາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ‘ປງ຺ໂກ’ຕິ ກາມານເມຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຠຍໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂຣໂຄ ຄຓ຺ໂຑ, ສງ຺ໂຄ ປງ຺ໂກ ຈ ອຸຠຍໍ;

ເອເຕ ກາມາ ປວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຍຕ຺ຖ ສຕ຺ໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ.

‘‘ອຸປາທາເນ ຠຍໍ ທິສ຺ວາ, ຊາຕິມຣຓສມ຺ຠເວ;

ອນຸປາທາ ວິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຊາຕິມຣຓສງ຺ຂເຍ.

‘‘ເຕ ເຂມປ຺ປຕ຺ຕາ ສຸຂິໂນ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມາຠິນິພ຺ພຸຕາ;

ສພ຺ພເວຣຠຍາຕີຕາ [ສພ຺ເພ ເວຣຠຍາຕີຕາ (ສ຺ຍາ.)], ສພ຺ພທຸກ຺ຂໍ ອຸປຈ຺ຈຄຸ’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ;

໔. ຫິມວນ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ

໒໔. ‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຫິມວນ຺ຕໍ ປພ຺ພຕຣາຊໍ ປທາເລຍ຺ຍ, ໂກ ປນ ວາໂທ ຉວາຍ ອວິຊ຺ຊາຍ! ກຕເມຫິ ຉຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສມາຘິສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິກຸສໂລ ໂຫຕິ, ສມາຘິສ຺ສ ຐິຕິກຸສໂລ ໂຫຕິ, ສມາຘິສ຺ສ ວຸຏ຺ຐານກຸສໂລ ໂຫຕິ, ສມາຘິສ຺ສ ກລ຺ລິຕກຸສໂລ [ກລ຺ລຕາກຸສໂລ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.) ສໍ. ນິ. ໓.໖໖໕ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ໂຫຕິ, ສມາຘິສ຺ສ ໂຄຈຣກຸສໂລ ໂຫຕິ, ສມາຘິສ຺ສ ອຠິນີຫາຣກຸສໂລ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຫິມວນ຺ຕໍ ປພ຺ພຕຣາຊໍ ປທາເລຍ຺ຍ, ໂກ ປນ ວາໂທ ຉວາຍ ອວິຊ຺ຊາຍາ’’ຕິ! ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕໍ

໒໕. ‘‘ຉຍິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານານິ. ກຕມານິ ຉ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ຕຖາຄຕໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ…ເປ… ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ. ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ຕຖາຄຕໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເນວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂທສປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂມຫປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ; ອຸຊຸຄຕເມວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ມຸຕ຺ຕໍ ວຸຏ຺ຐິຕໍ ເຄຘມ຺ຫາ. ‘ເຄໂຘ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ກາມຄຸຓານໍ ອຘິວຈນໍ. ອິທມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຣມ຺ມຓໍ ກຣິຕ຺ວາ ເອວມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ – ‘ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ…ເປ… ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີ’ຕິ. ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເນວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂທສປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂມຫປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ; ອຸຊຸຄຕເມວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ມຸຕ຺ຕໍ ວຸຏ຺ຐິຕໍ ເຄຘມ຺ຫາ. ‘ເຄໂຘ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ກາມຄຸຓານໍ ອຘິວຈນໍ. ອິທມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຣມ຺ມຓໍ ກຣິຕ຺ວາ ເອວມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ສງ຺ຆໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ – ‘ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’ຕິ. ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ສງ຺ຆໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເນວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂທສປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂມຫປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ; ອຸຊຸຄຕເມວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ມຸຕ຺ຕໍ ວຸຏ຺ຐິຕໍ ເຄຘມ຺ຫາ. ‘ເຄໂຘ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ກາມຄຸຓານໍ ອຘິວຈນໍ. ອິທມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຣມ຺ມຓໍ ກຣິຕ຺ວາ ເອວມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອຕ຺ຕໂນ ສີລານິ ອນຸສ຺ສຣຕິ ອຂຓ຺ຑານິ…ເປ… ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິການິ. ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ສີລໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເນວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂທສປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂມຫປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ; ອຸຊຸຄຕເມວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ມຸຕ຺ຕໍ ວຸຏ຺ຐິຕໍ ເຄຘມ຺ຫາ. ‘ເຄໂຘ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ກາມຄຸຓານໍ ອຘິວຈນໍ. ອິທມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຣມ຺ມຓໍ ກຣິຕ຺ວາ ເອວມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອຕ຺ຕໂນ ຈາຄໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ – ‘ລາຠາ ວຕ ເມ! ສຸລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ…ເປ… ຍາຈໂຍໂຄ ທານສໍວິຠາຄຣໂຕ’ຕິ. ຍສ຺ມິໍ…ເປ… ເອວມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ເທວຕາ ອນຸສ຺ສຣຕິ – ‘ສນ຺ຕິ ເທວາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາ, ສນ຺ຕິ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ, ສນ຺ຕິ ເທວາ ຍາມາ, ສນ຺ຕິ ເທວາ ຕຸສິຕາ, ສນ຺ຕິ ເທວາ ນິມ຺ມານຣຕິໂນ, ສນ຺ຕິ ເທວາ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕິໂນ, ສນ຺ຕິ ເທວາ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາ, ສນ຺ຕິ ເທວາ ຕຕຸຕ຺ຕຣິ. ຍຖາຣູປາຍ ສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ ຕາ ເທວຕາ ອິໂຕ ຈຸຕາ ຕຕ຺ຖ ອຸປປນ຺ນາ; ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕຖາຣູປາ ສທ຺ຘາ ສໍວິຊ຺ຊຕິ. ຍຖາຣູເປນ ສີເລນ… ສຸເຕນ… ຈາເຄນ… ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ ຕາ ເທວຕາ ອິໂຕ ຈຸຕາ ຕຕ຺ຖ ອຸປປນ຺ນາ; ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕຖາຣູປາ ປຎ຺ຎາ ສໍວິຊ຺ຊຕີ’’’ ຕິ.

‘‘ຍສ຺ມິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ຕາສຎ຺ຈ ເທວຕານໍ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ ສຸຕຎ຺ຈ ຈາຄຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ອນຸສ຺ສຣຕິ ເນວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂທສປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂມຫປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ; ອຸຊຸຄຕເມວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ມຸຕ຺ຕໍ ວຸຏ຺ຐິຕໍ ເຄຘມ຺ຫາ. ‘ເຄໂຘ’ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ກາມຄຸຓານໍ ອຘິວຈນໍ. ອິທມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຣມ຺ມຓໍ ກຣິຕ຺ວາ ເອວມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານານີ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ມຫາກຈ຺ຈານສຸຕ຺ຕໍ

໒໖. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາວຸໂສ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ. ‘‘ອາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາກຈ຺ຈານສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ອາວຸໂສ; ອພ຺ຠຸຕໍ, ອາວຸໂສ! ຍາວຎ຺ຈິທໍ ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສມ຺ພາເຘ ໂອກາສາຘິຄໂມ ອນຸພຸທ຺ໂຘ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ ໂສກປຣິເທວານໍ ສມຕິກ຺ກມາຍ ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຍ ຎາຍສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຍທິທໍ ຉ ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານານິ.

‘‘ກຕມານິ ຉ? ອິຘາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ຕຖາຄຕໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ …ເປ… ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ. ຍສ຺ມິໍ, ອາວຸໂສ, ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ຕຖາຄຕໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ ເນວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂທສປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂມຫປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ; ອຸຊຸຄຕເມວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ມຸຕ຺ຕໍ ວຸຏ຺ຐິຕໍ ເຄຘມ຺ຫາ. ‘ເຄໂຘ’ຕິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ກາມຄຸຓານໍ ອຘິວຈນໍ. ສ ໂຂ ໂສ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສພ຺ພໂສ ອາກາສສເມນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ. ອິທມ຺ປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອາຣມ຺ມຓໍ ກຣິຕ຺ວາ ເອວມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ວິສຸທ຺ຘິຘມ຺ມາ ຠວນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ – ‘ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ…ເປ… ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີ’ຕິ. ຍສ຺ມິໍ, ອາວຸໂສ, ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ ເນວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂທສປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂມຫປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ; ອຸຊຸຄຕເມວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ມຸຕ຺ຕໍ ວຸຏ຺ຐິຕໍ ເຄຘມ຺ຫາ. ‘ເຄໂຘ’ຕິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ກາມຄຸຓານໍ ອຘິວຈນໍ. ສ ໂຂ ໂສ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສພ຺ພໂສ ອາກາສສເມນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ. ອິທມ຺ປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອາຣມ຺ມຓໍ ກຣິຕ຺ວາ ເອວມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ວິສຸທ຺ຘິຘມ຺ມາ ຠວນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສງ຺ຆໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ – ‘ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’ຕິ. ຍສ຺ມິໍ, ອາວຸໂສ, ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ສງ຺ຆໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ ເນວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂທສປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂມຫປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ; ອຸຊຸຄຕເມວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ມຸຕ຺ຕໍ ວຸຏ຺ຐິຕໍ ເຄຘມ຺ຫາ. ‘ເຄໂຘ’ຕິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ກາມຄຸຓານໍ ອຘິວຈນໍ. ສ ໂຂ ໂສ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສພ຺ພໂສ ອາກາສສເມນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ. ອິທມ຺ປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອາຣມ຺ມຓໍ ກຣິຕ຺ວາ ເອວມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ວິສຸທ຺ຘິຘມ຺ມາ ຠວນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ອຕ຺ຕໂນ ສີລານິ ອນຸສ຺ສຣຕິ ອຂຓ຺ຑານິ…ເປ… ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິການິ. ຍສ຺ມິໍ, ອາວຸໂສ, ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ອຕ຺ຕໂນ ສີລໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ ເນວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂທສປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂມຫປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ; ອຸຊຸຄຕເມວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ມຸຕ຺ຕໍ ວຸຏ຺ຐິຕໍ ເຄຘມ຺ຫາ. ‘ເຄໂຘ’ຕິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ກາມຄຸຓານໍ ອຘິວຈນໍ. ສ ໂຂ ໂສ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສພ຺ພໂສ ອາກາສສເມນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ. ອິທມ຺ປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອາຣມ຺ມຓໍ ກຣິຕ຺ວາ ເອວມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ວິສຸທ຺ຘິຘມ຺ມາ ຠວນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ອຕ຺ຕໂນ ຈາຄໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ – ‘ລາຠາ ວຕ ເມ, ສຸລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ…ເປ… ຍາຈໂຍໂຄ ທານສໍວິຠາຄຣໂຕ’ຕິ. ຍສ຺ມິໍ, ອາວຸໂສ, ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ອຕ຺ຕໂນ ຈາຄໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ ເນວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂທສປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂມຫປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ; ອຸຊຸຄຕເມວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ມຸຕ຺ຕໍ ວຸຏ຺ຐິຕໍ ເຄຘມ຺ຫາ. ‘ເຄໂຘ’ຕິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ກາມຄຸຓານໍ ອຘິວຈນໍ. ສ ໂຂ ໂສ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສພ຺ພໂສ ອາກາສສເມນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ. ອິທມ຺ປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອາຣມ຺ມຓໍ ກຣິຕ຺ວາ ເອວມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ວິສຸທ຺ຘິຘມ຺ມາ ຠວນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ເທວຕາ ອນຸສ຺ສຣຕິ – ‘ສນ຺ຕິ ເທວາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາ, ສນ຺ຕິ ເທວາ…ເປ… ຕຕຸຕ຺ຕຣິ. ຍຖາຣູປາຍ ສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ ຕາ ເທວຕາ ອິໂຕ ຈຸຕາ ຕຕ຺ຖ ອຸປປນ຺ນາ; ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕຖາຣູປາ ສທ຺ຘາ ສໍວິຊ຺ຊຕິ. ຍຖາຣູເປນ ສີເລນ…ເປ… ສຸເຕນ… ຈາເຄນ… ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ ຕາ ເທວຕາ ອິໂຕ ຈຸຕາ ຕຕ຺ຖ ອຸປປນ຺ນາ; ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕຖາຣູປາ ປຎ຺ຎາ ສໍວິຊ຺ຊຕີ’ຕິ. ຍສ຺ມິໍ, ອາວຸໂສ, ສມເຍ ອຣິຍສາວໂກ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ຕາສຎ຺ຈ ເທວຕານໍ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ ສຸຕຎ຺ຈ ຈາຄຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ອນຸສ຺ສຣຕິ ເນວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂທສປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນ ໂມຫປຣິຍຸຏ຺ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ; ອຸຊຸຄຕເມວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ມຸຕ຺ຕໍ ວຸຏ຺ຐິຕໍ ເຄຘມ຺ຫາ. ‘ເຄໂຘ’ຕິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ກາມຄຸຓານໍ ອຘິວຈນໍ. ສ ໂຂ ໂສ, ອາວຸໂສ, ອຣິຍສາວໂກ ສພ຺ພໂສ ອາກາສສເມນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ວິປຸເລນ ມຫຄ຺ຄເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ອເວເຣນ ອພ຺ຍາປຊ຺ເຊນ. ອິທມ຺ປິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອາຣມ຺ມຓໍ ກຣິຕ຺ວາ ເອວມິເຘກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ວິສຸທ຺ຘິຘມ຺ມາ ຠວນ຺ຕິ.

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ອາວຸໂສ; ອພ຺ຠຸຕໍ, ອາວຸໂສ! ຍາວຎ຺ຈິທໍ ເຕນ ຠຄວຕາ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ອຣຫຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສມ຺ພາເຘ ໂອກາສາຘິຄໂມ ອນຸພຸທ຺ໂຘ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ ໂສກປຣິເທວານໍ ສມຕິກ຺ກມາຍ ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຍ ຎາຍສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຍທິທໍ ຉ ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານານີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ປຐມສມຍສຸຕ຺ຕໍ

໒໗. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກຕິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສມຍາ ມໂນຠາວນີຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຉຍິເມ, ຠິກ຺ຂຸ, ສມຍາ ມໂນຠາວນີຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ’’.

‘‘ກຕເມ ຉ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂຸ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ກາມຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ກາມຣາຄປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ກາມຣາຄສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ມໂນຠາວນີໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ອຫໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ກາມຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣາມິ ກາມຣາຄປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ກາມຣາຄສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາມິ. ສາຘຸ ວຕ ເມ, ອາຍສ຺ມາ, ກາມຣາຄສ຺ສ ປຫານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕູ’ຕິ. ຕສ຺ສ ມໂນຠາວນີໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ກາມຣາຄສ຺ສ ປຫານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຐໂມ ສມໂຍ ມໂນຠາວນີຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ພ຺ຍາປາທປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ພ຺ຍາປາທປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ມໂນຠາວນີໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ອຫໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ພ຺ຍາປາທປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣາມິ ພ຺ຍາປາທປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາມິ. ສາຘຸ ວຕ ເມ, ອາຍສ຺ມາ, ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ປຫານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕູ’ຕິ. ຕສ຺ສ ມໂນຠາວນີໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ປຫານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ທຸຕິໂຍ ສມໂຍ ມໂນຠາວນີຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ຖິນມິທ຺ຘປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ຖິນມິທ຺ຘປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ມໂນຠາວນີໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ອຫໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຖິນມິທ຺ຘປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣາມິ ຖິນມິທ຺ຘປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາມິ. ສາຘຸ ວຕ ເມ, ອາຍສ຺ມາ, ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ປຫານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕູ’ຕິ. ຕສ຺ສ ມໂນຠາວນີໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ຖິນມິທ຺ຘສ຺ສ ປຫານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕຕິໂຍ ສມໂຍ ມໂນຠາວນີຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ມໂນຠາວນີໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ອຫໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣາມິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາມິ. ສາຘຸ ວຕ ເມ, ອາຍສ຺ມາ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ປຫານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕູ’ຕິ. ຕສ຺ສ ມໂນຠາວນີໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສ຺ສ ປຫານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສມໂຍ ມໂນຠາວນີຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ວິຈິກິຈ຺ຉາປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ຈ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ມໂນຠາວນີໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ວິຈິກິຈ຺ຉາປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣາມິ ວິຈິກິຈ຺ຉາປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ຈ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາມິ. ສາຘຸ ວຕ ເມ, ອາຍສ຺ມາ, ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ປຫານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕູ’ຕິ. ຕສ຺ສ ມໂນຠາວນີໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ປຫານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຎ຺ຈໂມ ສມໂຍ ມໂນຠາວນີຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ຍໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ອາຄມ຺ມ ຍໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກໂຣໂຕ ອນນ຺ຕຣາ ອາສວານໍ ຂໂຍ ໂຫຕິ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ມໂນຠາວນີໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ອຫໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຍໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ອາຄມ຺ມ ຍໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກໂຣໂຕ ອນນ຺ຕຣາ ອາສວານໍ ຂໂຍ ໂຫຕິ, ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ນປ຺ປຊານາມິ. ສາຘຸ ວຕ ເມ, ອາຍສ຺ມາ, ອາສວານໍ ຂຍາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕູ’ຕິ. ຕສ຺ສ ມໂນຠາວນີໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຉຏ຺ໂຐ ສມໂຍ ມໂນຠາວນີຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ຉ ສມຍາ ມໂນຠາວນີຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ທຸຕິຍສມຍສຸຕ຺ຕໍ

໒໘. ເອກໍ ສມຍໍ ສມ຺ພຫຸລາ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ພາຣາຓສິຍໍ ວິຫຣນ຺ຕິ ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ. ອຖ ໂຂ ເຕສໍ ເຖຣານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕານໍ ມຓ຺ຑລມາເຬ ສນ຺ນິສິນ຺ນານໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ອຍມນ຺ຕຣາກຖາ ອຸທປາທິ – ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສມໂຍ ມໂນຠາວນີຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸ’’ນ຺ຕິ?

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ເຖເຣ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຍສ຺ມິໍ, ອາວຸໂສ, ສມເຍ ມໂນຠາວນີໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ປາເທ ປກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ, ໂສ ສມໂຍ ມໂນຠາວນີຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂສ ສມໂຍ ມໂນຠາວນີຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ. ຍສ຺ມິໍ, ອາວຸໂສ, ສມເຍ ມໂນຠາວນີໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ປາເທ ປກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ, ຈາຣິຕ຺ຕກິລມໂຖປິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ຠຕ຺ຕກິລມໂຖປິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອປ຺ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ອສມໂຍ ມໂນຠາວນີຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ. ຍສ຺ມິໍ, ອາວຸໂສ, ສມເຍ ມໂນຠາວນີໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ວິຫາຣປຈ຺ຉາຍາຍໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ, ໂສ ສມໂຍ ມໂນຠາວນີຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂສ ສມໂຍ ມໂນຠາວນີຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ. ຍສ຺ມິໍ, ອາວຸໂສ, ສມເຍ ມໂນຠາວນີໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ວິຫາຣປຈ຺ຉາຍາຍໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ, ຍເທວສ຺ສ ທິວາ ສມາຘິນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກຕໍ ໂຫຕິ ຕເທວສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສມຸທາຈຣຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ອສມໂຍ ມໂນຠາວນີຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ. ຍສ຺ມິໍ, ອາວຸໂສ, ສມເຍ ມໂນຠາວນີໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈູສສມຍໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ, ໂສ ສມໂຍ ມໂນຠາວນີຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂສ ສມໂຍ ມໂນຠາວນີຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ. ຍສ຺ມິໍ, ອາວຸໂສ, ສມເຍ ມໂນຠາວນີໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈູສສມຍໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ, ໂອຊຏ຺ຐາຍິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາໂຍ ໂຫຕິ ຜາສຸສ຺ສ ໂຫຕິ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ມນສິ ກາຕຸໍ. ຕສ຺ມາ ໂສ ອສມໂຍ ມໂນຠາວນີຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ ເຖເຣ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ອາວຸໂສ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ຉຍິເມ, ຠິກ຺ຂຸ, ສມຍາ ມໂນຠາວນີຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ’’’.

‘‘ກຕເມ ຉ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂຸ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ກາມຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ ກາມຣາຄປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ກາມຣາຄສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ມໂນຠາວນີໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ອຫໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ກາມຣາຄປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣາມິ ກາມຣາຄປເຣເຕນ, ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈ ກາມຣາຄສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາມິ. ສາຘຸ ວຕ ເມ ອາຍສ຺ມາ ກາມຣາຄສ຺ສ ປຫານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕູ’ຕິ. ຕສ຺ສ ມໂນຠາວນີໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ກາມຣາຄສ຺ສ ປຫານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຐໂມ ສມໂຍ ມໂນຠາວນີຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠິກ຺ຂຸ ພ຺ຍາປາທປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ…ເປ… ຖິນມິທ຺ຘປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ… ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ… ວິຈິກິຈ຺ຉາປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣຕິ… ຍໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ອາຄມ຺ມ ຍໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກໂຣໂຕ ອນນ຺ຕຣາ ອາສວານໍ ຂໂຍ ໂຫຕິ, ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ ນ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ມໂນຠາວນີໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ອຫໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຍໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ອາຄມ຺ມ ຍໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ມນສິກໂຣໂຕ ອນນ຺ຕຣາ ອາສວານໍ ຂໂຍ ໂຫຕິ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ນ ຊານາມິ ນ ປສ຺ສາມິ. ສາຘຸ ວຕ ເມ ອາຍສ຺ມາ ອາສວານໍ ຂຍາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕູ’ຕິ. ຕສ຺ສ ມໂນຠາວນີໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຉຏ຺ໂຐ ສມໂຍ ມໂນຠາວນີຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ.

‘‘ສມ຺ມຸຂາ ເມຕໍ, ອາວຸໂສ, ຠຄວໂຕ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ – ‘ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ຉ ສມຍາ ມໂນຠາວນີຍສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸ’’’ນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ອຸທາຍີສຸຕ຺ຕໍ

໒໙. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຸທາຍິໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ກຕິ ນຸ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານານີ’’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ອຸທາຍີ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຸທາຍິໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ກຕິ ນຸ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານານີ’’ຕິ? ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອຸທາຍີ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຸທາຍິໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ກຕິ ນຸ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານານີ’’ຕິ? ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອຸທາຍີ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຸທາຍິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ຕໍ, ອາວຸໂສ ອຸທາຍິ, ອາມນ຺ເຕສີ’’ຕິ. ‘‘ສຸໂຓມຫໍ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ຠຄວໂຕ. ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ – ເສຍ຺ຍຖິທໍ ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ…ເປ…. ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຎ຺ຎາສິໍ ໂຂ ອຫໍ, ອານນ຺ທ – ‘ເນວາຍໍ ອຸທາຍີ ໂມຆປຸຣິໂສ ອຘິຈິຕ຺ຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕີ’ຕິ. ກຕິ ນຸ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານານີ’’ຕິ?

‘‘ປຎ຺ຈ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານານິ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານໍ ເອວໍ ຠາວິຕໍ ເອວໍ ພຫຸລີກຕໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ອາໂລກສຎ຺ຎໍ ມນສິ ກໂຣຕິ, ທິວາ ສຎ຺ຎໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຍຖາ ທິວາ ຕຖາ ຣຕ຺ຕິໍ, ຍຖາ ຣຕ຺ຕິໍ ຕຖາ ທິວາ; ອິຕິ ວິວເຏນ ເຈຕສາ ອປຣິໂຍນທ຺ເຘນ ສປ຺ປຠາສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ. ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານໍ ເອວໍ ຠາວິຕໍ ເອວໍ ພຫຸລີກຕໍ ຎາຓທສ຺ສນປ຺ປຏິລາຠາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ອິມເມວ ກາຍໍ ອຸທ຺ຘໍ ປາທຕລາ ອໂຘ ເກສມຕ຺ຖກາ ຕຈປຣິຍນ຺ຕໍ ປູຣໍ ນານປ຺ປກາຣສ຺ສ ອສຸຈິໂນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ – ‘ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ເກສາ ໂລມາ ນຂາ ທນ຺ຕາ ຕໂຈ ມໍສໍ ນ຺ຫາຣຸ [ນຫາຣຸ (ສີ. ປີ.) ທີ. ນິ. ໒.໓໗໗; ມ. ນິ. ໑.໑໑໐] ອຏ຺ຐິ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ວກ຺ກໍ ຫທຍໍ ຍກນໍ ກິໂລມກໍ ປິຫກໍ ປປ຺ຜາສໍ ອນ຺ຕໍ ອນ຺ຕຄຸຓໍ ອຸທຣິຍໍ ກຣີສໍ ປິຕ຺ຕໍ ເສມ຺ຫໍ ປຸພ຺ໂພ ໂລຫິຕໍ ເສໂທ ເມໂທ ອສ຺ສຸ ວສາ ເຂໂຬ ສິງ຺ຆາຓິກາ ລສິກາ ມຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານໍ ເອວໍ ຠາວິຕໍ ເອວໍ ພຫຸລີກຕໍ ກາມຣາຄປ຺ປຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ເສຍ຺ຍຖາປິ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ສຣີຣໍ ສີວຖິກາຍ ຉຑ຺ຑິຕໍ [ຉຑ຺ຑິຕໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ເອກາຫມຕໍ ວາ ທ຺ວີຫມຕໍ ວາ ຕີຫມຕໍ ວາ ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ ວິນີລກໍ ວິປຸພ຺ພກຊາຕໍ. ໂສ ອິມເມວ ກາຍໍ ເອວໍ [ເອວນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕິປຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕາທີສຸ ນຕ຺ຖິ] ອຸປສໍຫຣຕິ – ‘ອຍມ຺ປິ ໂຂ ກາໂຍ ເອວໍຘມ຺ໂມ ເອວໍຠາວີ ເອວໍອນຕີໂຕ’’’ຕິ [ເອຕໍ ອນຕີໂຕຕິ (ສີ.)].

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ວາ ປນ [ເສຍ຺ຍຖາ ວາ ປນ (ສ຺ຍາ.)] ປສ຺ເສຍ຺ຍ ສຣີຣໍ ສີວຖິກາຍ ຉຑ຺ຑິຕໍ ກາເກຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ ກຸລເລຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ ຄິຊ຺ເຌຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ ສຸນເຂຫິ ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ ສິງ຺ຄາເລຫິ [ສິຄາເລຫິ (ສີ.)] ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ ວິວິເຘຫິ ວາ ປາຓກຊາເຕຫິ ຂຊ຺ຊມານໍ. ໂສ ອິມເມວ ກາຍໍ ເອວໍ ອຸປສໍຫຣຕິ – ‘ອຍມ຺ປິ ໂຂ ກາໂຍ ເອວໍຘມ຺ໂມ ເອວໍຠາວີ ເອວໍອນຕີໂຕ’’’ຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ວາ ປນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ສຣີຣໍ ສີວຖິກາຍ ຉຑ຺ຑິຕໍ ອຏ຺ຐິກສງ຺ຂລິກໍ ສມໍສໂລຫິຕໍ ນ຺ຫາຣຸສມ຺ພນ຺ຘໍ…ເປ… ອຏ຺ຐິກສງ຺ຂລິກໍ ນິມ຺ມໍສໂລຫິຕມກ຺ຂິຕໍ ນ຺ຫາຣຸສມ຺ພນ຺ຘໍ… ອຏ຺ຐິກສງ຺ຂລິກໍ ອປຄຕມໍສໂລຫິຕໍ ນ຺ຫາຣຸສມ຺ພນ຺ຘໍ. ອຏ຺ຐິການິ ອປຄຕສມ຺ພນ຺ຘານິ ທິສາວິທິສາວິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ [ທິສາວິທິສາສຸ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ (ສີ.)], ອຎ຺ເຎນ ຫຕ຺ຖຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ປາທຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ຊງ຺ຆຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ອູຣຸຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ກຏິຏ຺ຐິກໍ [ກຏຏ຺ຐິກໍ (ສີ.)] ອຎ຺ເຎນ [ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຑກໍ ອຎ຺ເຎນ ສີສກຏາຫໍ (ສີ. ປີ.), ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຑກຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ສີສກຏາຫໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ຜາສຸກຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ຂນ຺ຘຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ຄີວຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ຫນຸກຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ທນ຺ຕກຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ສີສກຏາຫໍ [ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຑກໍ ອຎ຺ເຎນ ສີສກຏາຫໍ (ສີ. ປີ.), ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຑກຏ຺ຐິກໍ ອຎ຺ເຎນ ສີສກຏາຫໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ອຏ຺ຐິການິ ເສຕານິ ສງ຺ຂວຓ຺ຓປ຺ປຏິຠາຄານິ [ສງ຺ຂວຓ຺ຓູປນິຠານິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ອຏ຺ຐິການິ ປຸຎ຺ຊກິຕານິ [ປຸຎ຺ຊກຕານິ (ປີ.)] ເຕໂຣວສ຺ສິການິ ອຏ຺ຐິການິ ປູຕີນິ ຈຸຓ຺ຓກຊາຕານິ. ໂສ ອິມເມວ ກາຍໍ ເອວໍ ອຸປສໍຫຣຕິ – ‘ອຍມ຺ປິ ໂຂ ກາໂຍ ເອວໍຘມ຺ໂມ ເອວໍຠາວີ ເອວໍອນຕີໂຕ’ຕິ. ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານໍ ເອວໍ ຠາວິຕໍ ເອວໍ ພຫຸລີກຕໍ ອສ຺ມິມານສມຸຄ຺ຆາຕາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານໍ ເອວໍ ຠາວິຕໍ ເອວໍ ພຫຸລີກຕໍ ອເນກຘາຕຸປຏິເວຘາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ປຎ຺ຈ ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານານີ’’ຕິ.

‘‘ສາຘຸ, ສາຘຸ, ອານນ຺ທ! ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ອິທມ຺ປິ ຉຏ຺ຐໍ ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານໍ ຘາເຣຫິ. ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ສໂຕວ ອຠິກ຺ກມຕິ ສໂຕວ ປຏິກ຺ກມຕິ ສໂຕວ ຕິຏ຺ຐຕິ ສໂຕວ ນິສີທຕິ ສໂຕວ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ ສໂຕວ ກມ຺ມໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ. ອິທໍ, ອານນ຺ທ, ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານໍ ເອວໍ ຠາວິຕໍ ເອວໍ ພຫຸລີກຕໍ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ອນຸຕ຺ຕຣິຍສຸຕ຺ຕໍ

໓໐. ‘‘ຉຍິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸຕ຺ຕຣິຍານິ. ກຕມານິ ຉ? ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສວນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ລາຠານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສິກ຺ຂານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ປາຣິຈຣິຍານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ອນຸສ຺ສຕານຸຕ຺ຕຣິຍນ຺ຕິ.

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ຫຕ຺ຖິຣຕນມ຺ປິ ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອສ຺ສຣຕນມ຺ປິ ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ມຓິຣຕນມ຺ປິ ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຸຈ຺ຈາວຈໍ ວາ ປນ ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກໍ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນໍ ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຕ຺ເຖຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທສ຺ສນໍ; ເນຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ວທາມິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທສ຺ສນໍ ຫີນໍ ຄມ຺ມໍ ໂປຖຸຊ຺ຊນິກໍ ອນຣິຍໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ, ນ ນິພ຺ພິທາຍ ນ ວິຣາຄາຍ ນ ນິໂຣຘາຍ ນ ອຸປສມາຍ ນ ອຠິຎ຺ຎາຍ ນ ສມ຺ໂພຘາຍ ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ໂຍ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕໍ ວາ ຕຖາຄຕສາວກໍ ວາ ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທສ຺ສນານໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ ໂສກປຣິເທວານໍ [ໂສກປຣິທ຺ທວານໍ (ສີ.)] ສມຕິກ຺ກມາຍ ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຍ [ອຕ຺ຖຄມາຍ (ສີ.)] ຎາຍສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຍທິທໍ ຕຖາຄຕໍ ວາ ຕຖາຄຕສາວກໍ ວາ ທສ຺ສນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ອິຕິ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ.

‘‘ສວນານຸຕ຺ຕຣິຍຎ຺ຈ ກຖໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ເຠຣິສທ຺ທມ຺ປິ [ເຠຣິສທ຺ທສ຺ສປິ (ກ.) ເອວໍ ວີຓາສທ຺ທມ຺ປິອິຈ຺ຈາທີສຸປິ] ສວນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ວີຓາສທ຺ທມ຺ປິ ສວນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຄີຕສທ຺ທມ຺ປິ ສວນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຸຈ຺ຈາວຈໍ ວາ ປນ ສວນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສມຓສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກສ຺ສ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຕ຺ເຖຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສວນໍ; ເນຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ວທາມິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສວນໍ ຫີນໍ ຄມ຺ມໍ ໂປຖຸຊ຺ຊນິກໍ ອນຣິຍໍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ, ນ ນິພ຺ພິທາຍ ນ ວິຣາຄາຍ ນ ນິໂຣຘາຍ ນ ອຸປສມາຍ ນ ອຠິຎ຺ຎາຍ ນ ສມ຺ໂພຘາຍ ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ໂຍ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ວາ ຕຖາຄຕສາວກສ຺ສ ວາ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສວນານໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ ໂສກປຣິເທວານໍ ສມຕິກ຺ກມາຍ ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຍ ຎາຍສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຍທິທໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວາ ຕຖາຄຕສາວກສ຺ສ ວາ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ ຄຈ຺ຉຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສວນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ອິຕິ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສວນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ.

‘‘ລາຠານຸຕ຺ຕຣິຍຎ຺ຈ ກຖໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຕ຺ຕລາຠມ຺ປິ ລຠຕິ, ທາຣລາຠມ຺ປິ ລຠຕິ, ຘນລາຠມ຺ປິ ລຠຕິ, ອຸຈ຺ຈາວຈໍ ວາ ປນ ລາຠໍ ລຠຕິ, ສມເຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິເກ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ເນ ສທ຺ຘໍ ປຏິລຠຕິ. ອຕ຺ເຖໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ລາໂຠ; ເນໂສ ນຕ຺ຖີຕິ ວທາມິ. ໂສ ຈ ໂຂ ເອໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ລາໂຠ ຫີໂນ ຄມ຺ໂມ ໂປຖຸຊ຺ຊນິໂກ ອນຣິໂຍ ອນຕ຺ຖສໍຫິໂຕ, ນ ນິພ຺ພິທາຍ ນ ວິຣາຄາຍ ນ ນິໂຣຘາຍ ນ ອຸປສມາຍ ນ ອຠິຎ຺ຎາຍ ນ ສມ຺ໂພຘາຍ ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ໂຍ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕ ວາ ຕຖາຄຕສາວເກ ວາ ສທ຺ຘໍ ປຏິລຠຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ລາຠານໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ ໂສກປຣິເທວານໍ ສມຕິກ຺ກມາຍ ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຍ ຎາຍສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຍທິທໍ ຕຖາຄເຕ ວາ ຕຖາຄຕສາວເກ ວາ ສທ຺ຘໍ ປຏິລຠຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ລາຠານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ອິຕິ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສວນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ລາຠານຸຕ຺ຕຣິຍໍ.

‘‘ສິກ຺ຂານຸຕ຺ຕຣິຍຎ຺ຈ ກຖໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ຫຕ຺ຖິສ຺ມິມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ອສ຺ສສ຺ມິມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ຣຖສ຺ມິມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ຘນຸສ຺ມິມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ຖຣຸສ຺ມິມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ອຸຈ຺ຈາວຈໍ ວາ ປນ ສິກ຺ຂຕິ, ສມຓສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກສ຺ສ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນສ຺ສ [ມິຈ຺ຉາປຏິປຕ຺ຕິໍ (ກ.)] ສິກ຺ຂຕິ. ອຕ຺ເຖສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂາ; ເນສາ ນຕ຺ຖີຕິ ວທາມິ. ສາ ຈ ໂຂ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂາ ຫີນາ ຄມ຺ມາ ໂປຖຸຊ຺ຊນິກາ ອນຣິຍາ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕາ, ນ ນິພ຺ພິທາຍ ນ ວິຣາຄາຍ ນ ນິໂຣຘາຍ ນ ອຸປສມາຍ ນ ອຠິຎ຺ຎາຍ ນ ສມ຺ໂພຘາຍ ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ໂຍ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຘິສີລມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ອຘິຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ອຘິປຎ຺ຎມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂານໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ ໂສກປຣິເທວານໍ ສມຕິກ຺ກມາຍ ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຍ ຎາຍສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຍທິທໍ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຘິສີລມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ອຘິຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ອຘິປຎ຺ຎມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ, ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ອິຕິ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສວນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ລາຠານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສິກ຺ຂານຸຕ຺ຕຣິຍໍ.

‘‘ປາຣິຈຣິຍານຸຕ຺ຕຣິຍຎ຺ຈ ກຖໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ຂຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ປຣິຈຣຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓມ຺ປິ ປຣິຈຣຕິ, ຄຫປຕິມ຺ປິ ປຣິຈຣຕິ, ອຸຈ຺ຈາວຈໍ ວາ ປນ ປຣິຈຣຕິ, ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກໍ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນໍ ປຣິຈຣຕິ. ອຕ຺ເຖສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິຈຣິຍາ; ເນສາ ນຕ຺ຖີຕິ ວທາມິ. ສາ ຈ ໂຂ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິຈຣິຍາ ຫີນາ ຄມ຺ມາ ໂປຖຸຊ຺ຊນິກາ ອນຣິຍາ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕາ, ນ ນິພ຺ພິທາຍ…ເປ… ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ໂຍ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕໍ ວາ ຕຖາຄຕສາວກໍ ວາ ປຣິຈຣຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິຈຣິຍານໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ ໂສກປຣິເທວານໍ ສມຕິກ຺ກມາຍ ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຍ ຎາຍສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຍທິທໍ ຕຖາຄຕໍ ວາ ຕຖາຄຕສາວກໍ ວາ ປຣິຈຣຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຣິຈຣິຍານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ອິຕິ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສວນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ລາຠານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສິກ຺ຂານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ປາຣິຈຣິຍານຸຕ຺ຕຣິຍໍ.

‘‘ອນຸສ຺ສຕານຸຕ຺ຕຣິຍຎ຺ຈ ກຖໍ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຕ຺ຕລາຠມ຺ປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ທາຣລາຠມ຺ປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ຘນລາຠມ຺ປິ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ອຸຈ຺ຈາວຈໍ ວາ ປນ ລາຠໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກໍ ມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ນໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ອຕ຺ເຖສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸສ຺ສຕິ; ເນສາ ນຕ຺ຖີຕິ ວທາມິ. ສາ ຈ ໂຂ ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸສ຺ສຕິ ຫີນາ ຄມ຺ມາ ໂປຖຸຊ຺ຊນິກາ ອນຣິຍາ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕາ, ນ ນິພ຺ພິທາຍ ນ ວິຣາຄາຍ ນ ນິໂຣຘາຍ ນ ອຸປສມາຍ ນ ອຠິຎ຺ຎາຍ ນ ສມ຺ໂພຘາຍ ນ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ໂຍ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕໍ ວາ ຕຖາຄຕສາວກໍ ວາ ອນຸສ຺ສຣຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ, ເອຕທານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸສ຺ສຕີນໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິສຸທ຺ຘິຍາ ໂສກປຣິເທວານໍ ສມຕິກ຺ກມາຍ ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາຍ ຎາຍສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ, ຍທິທໍ ຕຖາຄຕໍ ວາ ຕຖາຄຕສາວກໍ ວາ ອນຸສ຺ສຣຕິ ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ນິວິຏ຺ຐເປໂມ ເອກນ຺ຕຄໂຕ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸສ຺ສຕານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ອນຸຕ຺ຕຣິຍານີ’’ຕິ.

‘‘ເຍ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣໍ ລທ຺ຘາ [ເຍ ທສ຺ສນວຣໍ ລທ຺ຘາ (ສີ. ປີ.), ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ ລທ຺ຘາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ສວນຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕຣໍ;

ລາຠານຸຕ຺ຕຣິຍໍ ລທ຺ຘາ, ສິກ຺ຂານຸຕ຺ຕຣິເຍ ຣຕາ [ອນຸຕ຺ຕຣິຍໍ ຕຖາ (ກ.)].

‘‘ອຸປຏ຺ຐິຕາ ປາຣິຈຣິຍາ, ຠາວຍນ຺ຕິ ອນຸສ຺ສຕິໍ;

ວິເວກປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ, ເຂມໍ ອມຕຄາມິນິໍ.

‘‘ອປ຺ປມາເທ ປມຸທິຕາ, ນິປກາ ສີລສໍວຸຕາ;

ເຕ ເວ ກາເລນ ປຈ຺ເຈນ຺ຕິ [ປຈ຺ຈນ຺ຕິ (ສ຺ຍາ. ກ.)], ຍຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ. ທສມໍ;

ອນຸຕ຺ຕຣິຍວຄ຺ໂຄ [ສາມກວຄ຺ໂຄ (ກ.)] ຕຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ສາມໂກ ອປຣິຫານິໂຍ, ຠຍໍ ຫິມວານຸສ຺ສຕິ;

ກຈ຺ຈາໂນ ທ຺ເວ ຈ ສມຍາ, ອຸທາຍີ ອນຸຕ຺ຕຣິເຍນາຕິ.

໔. ເທວຕາວຄ຺ໂຄ

໑. ເສຂສຸຕ຺ຕໍ

໓໑. ‘‘ຉຍິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ຉ? ກມ຺ມາຣາມຕາ, ຠສ຺ສາຣາມຕາ, ນິທ຺ທາຣາມຕາ, ສງ຺ຄຓິກາຣາມຕາ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາ, ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຘມ຺ມາ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

‘‘ຉຍິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ຉ? ນ ກມ຺ມາຣາມຕາ, ນ ຠສ຺ສາຣາມຕາ, ນ ນິທ຺ທາຣາມຕາ, ນ ສງ຺ຄຓິກາຣາມຕາ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຘມ຺ມາ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ປຐມອປຣິຫານສຸຕ຺ຕໍ

໓໒. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ສາ ເທວຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຉຍິເມ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ຉ? ສຕ຺ຖຸຄາຣວຕາ, ຘມ຺ມຄາຣວຕາ, ສງ຺ຆຄາຣວຕາ, ສິກ຺ຂາຄາຣວຕາ, ອປ຺ປມາທຄາຣວຕາ, ປຏິສນ຺ຖາຣຄາຣວຕາ [ປຏິສນ຺ຘາຣຄາຣວຕາ (ກ.)] – ອິເມ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຉ ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ສາ ເທວຕາ. ສມນຸຎ຺ໂຎ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ສາ ເທວຕາ ‘‘ສມນຸຎ຺ໂຎ ເມ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຕ຺ຕິໍ ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາ ເທວຕາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ຉຍິເມ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ຉ? ສຕ຺ຖຸຄາຣວຕາ, ຘມ຺ມຄາຣວຕາ, ສງ຺ຆຄາຣວຕາ, ສິກ຺ຂາຄາຣວຕາ, ອປ຺ປມາທຄາຣວຕາ, ປຏິສນ຺ຖາຣຄາຣວຕາ – ອິເມ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຉ ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’ຕິ. ອິທມໂວຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາ ເທວຕາ. ອິທໍ ວຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີ’’ຕິ.

‘‘ສຕ຺ຖຸຄຣຸ ຘມ຺ມຄຣຸ, ສງ຺ເຆ ຈ ຕິພ຺ພຄາຣໂວ;

ອປ຺ປມາທຄຣຸ ຠິກ຺ຂຸ, ປຏິສນ຺ຖາຣຄາຣໂວ;

ອຠພ຺ໂພ ປຣິຫານາຍ, ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ສນ຺ຕິເກ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ;

໓. ທຸຕິຍອປຣິຫານສຸຕ຺ຕໍ

໓໓. ‘‘ອິມໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຕ຺ຕິໍ ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາ ເທວຕາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ຉຍິເມ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ຉ? ສຕ຺ຖຸຄາຣວຕາ, ຘມ຺ມຄາຣວຕາ, ສງ຺ຆຄາຣວຕາ, ສິກ຺ຂາຄາຣວຕາ, ຫິຣິຄາຣວຕາ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປຄາຣວຕາ – ອິເມ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຉ ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’ຕິ. ອິທມໂວຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາ ເທວຕາ. ອິທໍ ວຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີ’’ຕິ.

‘‘ສຕ຺ຖຸຄຣຸ ຘມ຺ມຄຣຸ, ສງ຺ເຆ ຈ ຕິພ຺ພຄາຣໂວ;

ຫິຣິໂອຕ຺ຕປ຺ປສມ຺ປນ຺ໂນ, ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ ສຄາຣໂວ;

ອຠພ຺ໂພ ປຣິຫານາຍ, ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ສນ຺ຕິເກ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ;

໔. ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສຸຕ຺ຕໍ

໓໔. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ຣໂຫຄຕສ຺ສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘‘ກຕເມສານໍ ເທວານໍ ເອວໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ – ‘ໂສຕາປນ຺ນາ ນາມ [ໂສຕາປນ຺ນາມ຺ຫາ (ສີ.), ໂສຕາປນ຺ນາມ຺ຫ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອວິນິປາຕຘມ຺ມາ ນິຍຕາ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍຓາ’’’ຕິ? ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຕິສ຺ໂສ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ອຘຸນາກາລງ຺ກໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ອຸປປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣປິ ນໍ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ – ‘‘ຕິສ຺ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ [ສມ຺ມິຎ຺ຊິຕໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວເມວໍ – ເຊຕວເນ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ຕສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ຕິສ຺ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວານ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອຫິ ໂຂ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ; ສ຺ວາຄຕໍ [ສາຄຕໍ (ສີ.)], ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ; ຈິຣສ຺ສໍ ໂຂ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ; ອິມໍ ປຣິຍາຍມກາສິ, ຍທິທໍ ອິຘາຄມນາຍ. ນິສີທ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອິທມາສນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ນິສີທິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ. ຕິສ຺ໂສປິ ໂຂ ພ຺ຣຫ຺ມາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ຕິສ຺ສໍ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກຕເມສານໍ ໂຂ, ຕິສ຺ສ, ເທວານໍ ເອວໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ – ‘ໂສຕາປນ຺ນາ ນາມ ອວິນິປາຕຘມ຺ມາ ນິຍຕາ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍຓາ’’’ຕິ? ‘‘ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ໂຂ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ເທວານໍ ເອວໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ – ‘ໂສຕາປນ຺ນາ ນາມ ອວິນິປາຕຘມ຺ມາ ນິຍຕາ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍຓາ’’’ຕິ.

‘‘ສພ຺ເພສຎ຺ເຎວ ນຸ ໂຂ, ຕິສ຺ສ, ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານໍ ເອວໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ – ‘ໂສຕາປນ຺ນາ ນາມ ອວິນິປາຕຘມ຺ມາ ນິຍຕາ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍຓາ’’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ສພ຺ເພສໍ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານໍ ເອວໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ – ‘ໂສຕາປນ຺ນາ ນາມ ອວິນິປາຕຘມ຺ມາ ນິຍຕາ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍຓາ’ຕິ. ເຍ ໂຂ ເຕ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາ ເທວາ ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ອສມນ຺ນາຄຕາ ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ອສມນ຺ນາຄຕາ ສງ຺ເຆ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ອສມນ຺ນາຄຕາ ອຣິຍກນ຺ເຕຫິ ສີເລຫິ ອສມນ຺ນາຄຕາ ນ ເຕສໍ ເທວານໍ ເອວໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ – ‘ໂສຕາປນ຺ນາ ນາມ ອວິນິປາຕຘມ຺ມາ ນິຍຕາ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍຓາ’ຕິ. ເຍ ຈ ໂຂ ເຕ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາ ເທວາ ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄຕາ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄຕາ, ສງ຺ເຆ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຣິຍກນ຺ເຕຫິ ສີເລຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ, ເຕສໍ ເອວໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ – ‘ໂສຕາປນ຺ນາ ນາມ ອວິນິປາຕຘມ຺ມາ ນິຍຕາ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍຓາ’’’ຕິ.

‘‘ຈາຕຸມຫາຣາຊິການຎ຺ເຎວ ນຸ ໂຂ, ຕິສ຺ສ, ເທວານໍ ເອວໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ – ‘ໂສຕາປນ຺ນາ ນາມ ອວິນິປາຕຘມ຺ມາ ນິຍຕາ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍຓາ’ຕິ ອຸທາຫຸ ຕາວຕິໍສານມ຺ປິ ເທວານໍ…ເປ… ຍາມານມ຺ປິ ເທວານໍ… ຕຸສິຕານມ຺ປິ ເທວານໍ… ນິມ຺ມານຣຕີນມ຺ປິ ເທວານໍ… ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນມ຺ປິ ເທວານໍ ເອວໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ – ‘ໂສຕາປນ຺ນາ ນາມ ອວິນິປາຕຘມ຺ມາ ນິຍຕາ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍຓາ’’’ຕິ? ‘‘ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນມ຺ປິ ໂຂ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ເທວານໍ ເອວໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ – ‘ໂສຕາປນ຺ນາ ນາມ ອວິນິປາຕຘມ຺ມາ ນິຍຕາ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍຓາ’’’ຕິ.

‘‘ສພ຺ເພສຎ຺ເຎວ ນຸ ໂຂ, ຕິສ຺ສ, ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ ເທວານໍ ເອວໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ – ‘ໂສຕາປນ຺ນາ ນາມ ອວິນິປາຕຘມ຺ມາ ນິຍຕາ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍຓາ’’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ສພ຺ເພສໍ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ ເທວານໍ ເອວໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ – ‘ໂສຕາປນ຺ນາ ນາມ ອວິນິປາຕຘມ຺ມາ ນິຍຕາ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍຓາ’ຕິ. ເຍ ໂຂ ເຕ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີ ເທວາ ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ອສມນ຺ນາຄຕາ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ອສມນ຺ນາຄຕາ, ສງ຺ເຆ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ອສມນ຺ນາຄຕາ, ອຣິຍກນ຺ເຕຫິ ສີເລຫິ ອສມນ຺ນາຄຕາ, ນ ເຕສໍ ເທວານໍ ເອວໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ – ‘ໂສຕາປນ຺ນາ ນາມ ອວິນິປາຕຘມ຺ມາ ນິຍຕາ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍຓາ’ຕິ. ເຍ ຈ ໂຂ ເຕ, ມາຣິສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີ ເທວາ ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄຕາ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄຕາ, ສງ຺ເຆ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄຕາ, ອຣິຍກນ຺ເຕຫິ ສີເລຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ເຕສໍ ເອວໍ ຎາຓໍ ໂຫຕິ – ‘ໂສຕາປນ຺ນາ ນາມ ອວິນິປາຕຘມ຺ມາ ນິຍຕາ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍຓາ’’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຕິສ຺ສສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ – ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວເມວໍ – ‘ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ເຊຕວເນ ປາຕຸຣໂຫສີ’’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ວິຊ຺ຊາຠາຄິຍສຸຕ຺ຕໍ

໓໕. ‘‘ຉຍິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ວິຊ຺ຊາຠາຄິຍາ. ກຕເມ ຉ? ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ, ອນິຈ຺ເຈ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາ, ທຸກ຺ເຂ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ປຫານສຎ຺ຎາ, ວິຣາຄສຎ຺ຎາ, ນິໂຣຘສຎ຺ຎາ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຘມ຺ມາ ວິຊ຺ຊາຠາຄິຍາ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ວິວາທມູລສຸຕ຺ຕໍ

໓໖. [ທີ. ນິ. ໓.໓໒໕; ມ. ນິ. ໓.໔໔; ຈູຬວ. ໒໑໖] ‘‘ຉຍິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິວາທມູລານິ. ກຕມານິ ຉ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ອຸປນາຫີ. ໂຍ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂກຘໂນ ໂຫຕິ ອຸປນາຫີ ໂສ ສຕ຺ຖຣິປິ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ຘມ຺ເມປິ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ສງ຺ເຆປິ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ສິກ຺ຂາຍປິ ນ ປຣິປູຣກາຣີ ໂຫຕິ. ໂຍ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ຘມ຺ເມ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ສງ຺ເຆ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ສິກ຺ຂາຍ ນ ປຣິປູຣກາຣີ ໂສ ສງ຺ເຆ ວິວາທໍ ຊເນຕິ, ໂຍ ໂຫຕິ ວິວາໂທ ພຫຸຊນາຫິຕາຍ ພຫຸຊນາສຸຂາຍ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ອນຕ຺ຖາຍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ເອວຣູປໍ ເຈ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິວາທມູລໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ສມນຸປສ຺ເສຍ຺ຍາຖ. ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ເສວ ປາປກສ຺ສ ວິວາທມູລສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍເມຍ຺ຍາຖ. ເອວຣູປໍ ເຈ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິວາທມູລໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ນ ສມນຸປສ຺ເສຍ຺ຍາຖ, ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ເສວ ປາປກສ຺ສ ວິວາທມູລສ຺ສ ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສວາຍ ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຖ. ເອວເມຕສ຺ສ ປາປກສ຺ສ ວິວາທມູລສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ປາປກສ຺ສ ວິວາທມູລສ຺ສ ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສໂວ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ມກ຺ຂີ ໂຫຕິ ປຬາສີ…ເປ… ອິສ຺ສຸກີ ໂຫຕິ ມຈ຺ຉຣີ… ສໂຐ ໂຫຕິ ມາຍາວີ… ປາປິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ… ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີ ໂຫຕິ ອາຘານຄ຺ຄາຫີ ທຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ. ໂຍ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ທິຏ຺ຐິປຣາມາສີ ໂຫຕິ ອາຘານຄ຺ຄາຫີ ທຸປ຺ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄີ, ໂສ ສຕ຺ຖຣິປິ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ຘມ຺ເມປິ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ສງ຺ເຆປິ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ສິກ຺ຂາຍປິ ນ ປຣິປູຣກາຣີ ໂຫຕິ. ໂຍ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ຘມ຺ເມ…ເປ… ສງ຺ເຆ ອຄາຣໂວ ວິຫຣຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ສິກ຺ຂາຍ ນ ປຣິປູຣກາຣີ, ໂສ ສງ຺ເຆ ວິວາທໍ ຊເນຕິ, ໂຍ ໂຫຕິ ວິວາໂທ ພຫຸຊນາຫິຕາຍ ພຫຸຊນາສຸຂາຍ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ອນຕ຺ຖາຍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ. ເອວຣູປໍ ເຈ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິວາທມູລໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ສມນຸປສ຺ເສຍ຺ຍາຖ. ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ເສວ ປາປກສ຺ສ ວິວາທມູລສ຺ສ ປຫານາຍ ວາຍເມຍ຺ຍາຖ. ເອວຣູປໍ ເຈ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິວາທມູລໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ພຫິທ຺ຘາ ວາ ນ ສມນຸປສ຺ເສຍ຺ຍາຖ. ຕຕ຺ຣ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ເສວ ປາປກສ຺ສ ວິວາທມູລສ຺ສ ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສວາຍ ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຖ. ເອວເມຕສ຺ສ ປາປກສ຺ສ ວິວາທມູລສ຺ສ ປຫານໍ ໂຫຕິ. ເອວເມຕສ຺ສ ປາປກສ຺ສ ວິວາທມູລສ຺ສ ອາຍຕິໍ ອນວສ຺ສໂວ ໂຫຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ວິວາທມູລານີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ຉຬງ຺ຄທານສຸຕ຺ຕໍ

໓໗. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ເວຬຸກຓ຺ຑກີ [ເວຬຸກຓ຺ຑກິຍາ (ອ. ນິ. ໗.໕໓; ໒.໑໓໔; ສໍ. ນິ. ໒.໑໗໓)] ນນ຺ທມາຕາ ອຸປາສິກາ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານປ຺ປມຸເຂ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ຉຬງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ທກ຺ຂິຓໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ເວຬຸກຓ຺ຑກິໍ ນນ຺ທມາຕຣໍ ອຸປາສິກໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານປ຺ປມຸເຂ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ຉຬງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ທກ຺ຂິຓໍ ປຕິຏ຺ຐາເປນ຺ຕິໍ. ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວຬຸກຓ຺ຑກີ ນນ຺ທມາຕາ ອຸປາສິກາ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານປ຺ປມຸເຂ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ຉຬງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ທກ຺ຂິຓໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ’’.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຬງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕາ ທກ຺ຂິຓາ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ທາຍກສ຺ສ ຕີຓງ຺ຄານິ ໂຫນ຺ຕິ, ປຏິຄ຺ຄາຫການໍ ຕີຓງ຺ຄານິ. ກຕມານິ ທາຍກສ຺ສ ຕີຓງ຺ຄານິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ທາຍໂກ ປຸພ຺ເພວ ທານາ ສຸມໂນ ໂຫຕິ, ທທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕິ, ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ. ອິມານິ ທາຍກສ຺ສ ຕີຓງ຺ຄານິ.

‘‘ກຕມານິ ປຏິຄ຺ຄາຫການໍ ຕີຓງ຺ຄານິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຏິຄ຺ຄາຫກາ ວີຕຣາຄາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ ຣາຄວິນຍາຍ ວາ ປຏິປນ຺ນາ, ວີຕໂທສາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ ໂທສວິນຍາຍ ວາ ປຏິປນ຺ນາ, ວີຕໂມຫາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ ໂມຫວິນຍາຍ ວາ ປຏິປນ຺ນາ. ອິມານິ ປຏິຄ຺ຄາຫການໍ ຕີຓງ຺ຄານິ. ອິຕິ ທາຍກສ຺ສ ຕີຓງ຺ຄານິ, ປຏິຄ຺ຄາຫການໍ ຕີຓງ຺ຄານິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຬງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕາ ທກ຺ຂິຓາ ໂຫຕິ.

‘‘ເອວໍ ຉຬງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທກ຺ຂິຓາຍ ນ ສຸກຣໍ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ປມາຓໍ ຄເຫຕຸໍ – ‘ເອຕ຺ຕໂກ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ໂທ ກຸສລາຠິສນ຺ໂທ ສຸຂສ຺ສາຫາໂຣ ໂສວຄ຺ຄິໂກ ສຸຂວິປາໂກ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິໂກ ອິຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕາຍ ມນາປາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ໂຍ [ອສງ຺ເຂຍ຺ໂຍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ມຫາປຸຎ຺ຎກ຺ຂນ຺ໂຘຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ນ ສຸກຣໍ ອຸທກສ຺ສ ປມາຓໍ ຄເຫຕຸໍ – ‘ເອຕ຺ຕການິ ອຸທກາຬ຺ຫການີຕິ ວາ ເອຕ຺ຕການິ ອຸທກາຬ຺ຫກສຕານີຕິ ວາ ເອຕ຺ຕການິ ອຸທກາຬ຺ຫກສຫສ຺ສານີຕິ ວາ ເອຕ຺ຕການິ ອຸທກາຬ຺ຫກສຕສຫສ຺ສານີ’ຕິ ວາ. ອຖ ໂຂ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ໂຍ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ມຫາອຸທກກ຺ຂນ຺ໂຘຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ຉຬງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕາຍ ທກ຺ຂິຓາຍ ນ ສຸກຣໍ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ປມາຓໍ ຄເຫຕຸໍ – ‘ເອຕ຺ຕໂກ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ໂທ ກຸສລາຠິສນ຺ໂທ ສຸຂສ຺ສາຫາໂຣ ໂສວຄ຺ຄິໂກ ສຸຂວິປາໂກ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິໂກ ອິຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕາຍ ມນາປາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ໂຍ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ມຫາປຸຎ຺ຎກ຺ຂນ຺ໂຘຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

[ເປ. ວ. ໓໐໕ ເປຕວຕ຺ຖຸມ຺ຫິປິ] ‘‘ປຸພ຺ເພວ ທານາ ສຸມໂນ, ທທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາທເຍ;

ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ເອສາ ຍຎ຺ຎສ຺ສ [ປຸຎ຺ຎສ຺ສ (ກ.)] ສມ຺ປທາ.

‘‘ວີຕຣາຄາ [ວີຕຣາໂຄ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.) ເອວໍ ອນນ຺ຕຣປທຕ຺ຕເຍປິ] ວີຕໂທສາ, ວີຕໂມຫາ ອນາສວາ;

ເຂຕ຺ຕໍ ຍຎ຺ຎສ຺ສ ສມ຺ປນ຺ນໍ, ສຎ຺ຎຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣໂຍ [ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)].

‘‘ສຍໍ ອາຈມຍິຕ຺ວານ, ທຕ຺ວາ ສເກຫິ ປາຓິຠິ;

ອຕ຺ຕໂນ ປຣໂຕ ເຈໂສ, ຍຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ ມຫປ຺ຜໂລ.

[ອ. ນິ. ໔.໔໐] ‘‘ເອວໍ ຍຊິຕ຺ວາ ເມຘາວີ, ສທ຺ໂຘ ມຸຕ຺ເຕນ ເຈຕສາ;

ອພ຺ຍາປຊ຺ຊໍ ສຸຂໍ ໂລກໍ, ປຓ຺ຑິໂຕ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ;

໘. ອຕ຺ຕກາຣີສຸຕ຺ຕໍ

໓໘. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຫຎ຺ຫິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເອວໍວາທີ ເອວໍທິຏ຺ຐິ – ‘ນຕ຺ຖິ ອຕ຺ຕກາໂຣ, ນຕ຺ຖິ ປຣກາໂຣ’’’ຕິ. ‘‘ມາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອວໍວາທິໍ ເອວໍທິຏ຺ຐິໍ ອທ຺ທສໍ ວາ ອສ຺ໂສສິໍ ວາ. ກຖຎ຺ຫິ ນາມ ສຍໍ ອຠິກ຺ກມນ຺ໂຕ, ສຍໍ ປຏິກ຺ກມນ຺ໂຕ ເອວໍ ວກ຺ຂຕິ – ‘ນຕ຺ຖິ ອຕ຺ຕກາໂຣ, ນຕ຺ຖິ ປຣກາໂຣ’’’ຕິ!

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຕ຺ຖິ ອາຣພ຺ຠຘາຕູ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ໂຠ’’. ‘‘ອາຣພ຺ຠຘາຕຸຍາ ສຕິ ອາຣພ຺ຠວນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ໂຠ’’. ‘‘ຍໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອາຣພ຺ຠຘາຕຸຍາ ສຕິ ອາຣພ຺ຠວນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ອຍໍ ສຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕກາໂຣ ອຍໍ ປຣກາໂຣ’’.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຕ຺ຖິ ນິກ຺ກມຘາຕຸ…ເປ… ອຕ຺ຖິ ປຣກ຺ກມຘາຕຸ… ອຕ຺ຖິ ຖາມຘາຕຸ… ອຕ຺ຖິ ຐິຕິຘາຕຸ… ອຕ຺ຖິ ອຸປກ຺ກມຘາຕູ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ໂຠ’’. ‘‘ອຸປກ຺ກມຘາຕຸຍາ ສຕິ ອຸປກ຺ກມວນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ໂຠ’’. ‘‘ຍໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຸປກ຺ກມຘາຕຸຍາ ສຕິ ອຸປກ຺ກມວນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ອຍໍ ສຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕກາໂຣ ອຍໍ ປຣກາໂຣ’’.

‘‘ມາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ [ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ມາຫໍ (ກ.)], ເອວໍວາທິໍ ເອວໍທິຏ຺ຐິໍ ອທ຺ທສໍ ວາ ອສ຺ໂສສິໍ ວາ. ກຖຎ຺ຫິ ນາມ ສຍໍ ອຠິກ຺ກມນ຺ໂຕ ສຍໍ ປຏິກ຺ກມນ຺ໂຕ ເອວໍ ວກ຺ຂຕິ – ‘ນຕ຺ຖິ ອຕ຺ຕກາໂຣ ນຕ຺ຖິ ປຣກາໂຣ’’’ຕິ.

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ! ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ນິທານສຸຕ຺ຕໍ

໓໙. ‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິທານານິ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ໂລໂຠ ນິທານໍ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ, ໂທໂສ ນິທານໍ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ, ໂມໂຫ ນິທານໍ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລຠາ ອໂລໂຠ ສມຸເທຕິ; ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລຠາ ໂລໂຠວ ສມຸເທຕິ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂທສາ ອໂທໂສ ສມຸເທຕິ; ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂທສາ ໂທໂສວ ສມຸເທຕິ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂມຫາ ອໂມໂຫ ສມຸເທຕິ; ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂມຫາ ໂມໂຫວ ສມຸເທຕິ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລຠເຊນ ກມ຺ເມນ ໂທສເຊນ ກມ຺ເມນ ໂມຫເຊນ ກມ຺ເມນ ເທວາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ສາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ຍາ ວາ ປນຎ຺ຎາປິ ກາຈິ ສຸຄຕິໂຍ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລຠເຊນ ກມ຺ເມນ ໂທສເຊນ ກມ຺ເມນ ໂມຫເຊນ ກມ຺ເມນ ນິຣໂຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິ ປຎ຺ຎາຍຕິ ເປຕ຺ຕິວິສໂຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຍາ ວາ ປນຎ຺ຎາປິ ກາຈິ ທຸຄ຺ຄຕິໂຍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ນິທານານິ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ.

‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິທານານິ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ອໂລໂຠ ນິທານໍ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ, ອໂທໂສ ນິທານໍ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ, ອໂມໂຫ ນິທານໍ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອໂລຠາ ໂລໂຠ ສມຸເທຕິ; ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອໂລຠາ ອໂລໂຠວ ສມຸເທຕິ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອໂທສາ ໂທໂສ ສມຸເທຕິ; ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອໂທສາ ອໂທໂສວ ສມຸເທຕິ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອໂມຫາ ໂມໂຫ ສມຸເທຕິ; ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອໂມຫາ ອໂມໂຫວ ສມຸເທຕິ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອໂລຠເຊນ ກມ຺ເມນ ອໂທສເຊນ ກມ຺ເມນ ອໂມຫເຊນ ກມ຺ເມນ ນິຣໂຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິ ປຎ຺ຎາຍຕິ ເປຕ຺ຕິວິສໂຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຍາ ວາ ປນຎ຺ຎາປິ ກາຈິ ທຸຄ຺ຄຕິໂຍ. ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອໂລຠເຊນ ກມ຺ເມນ ອໂທສເຊນ ກມ຺ເມນ ອໂມຫເຊນ ກມ຺ເມນ ເທວາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ສາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ຍາ ວາ ປນຎ຺ຎາປິ ກາຈິ ສຸຄຕິໂຍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ນິທານານິ ກມ຺ມານໍ ສມຸທຍາຍາ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ກິມິລສຸຕ຺ຕໍ

໔໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ກິມິລາຍໍ ວິຫຣຕິ ນິຈຸລວເນ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ກິມິໂລ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ກິມິໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ຕຖາຄເຕ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ນ ຈິຣຏ຺ຐິຕິໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ອິຘ, ກິມິລ, ຕຖາຄເຕ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຸປາສກາ ອຸປາສິກາໂຍ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣວາ ວິຫຣນ຺ຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ສາ, ຘມ຺ເມ ອຄາຣວາ ວິຫຣນ຺ຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ສາ, ສງ຺ເຆ ອຄາຣວາ ວິຫຣນ຺ຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ສາ, ສິກ຺ຂາຍ ອຄາຣວາ ວິຫຣນ຺ຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ສາ, ອປ຺ປມາເທ ອຄາຣວາ ວິຫຣນ຺ຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ສາ, ປຏິສນ຺ຖາເຣ [ປຏິສນ຺ຘາເຣ (ກ.) ອ. ນິ. ໕.໒໐໑; ໗.໕໙] ອຄາຣວາ ວິຫຣນ຺ຕິ ອປ຺ປຕິສ຺ສາ. ອຍໍ ໂຂ, ກິມິລ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ຕຖາຄເຕ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ນ ຈິຣຏ຺ຐິຕິໂກ ໂຫຕິ’’.

‘‘ໂກ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ຕຖາຄເຕ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຈິຣຏ຺ຐິຕິໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ອິຘ, ກິມິລ, ຕຖາຄເຕ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຸປາສກາ ອຸປາສິກາໂຍ ສຕ຺ຖຣິ ສຄາຣວາ ວິຫຣນ຺ຕິ ສປ຺ປຕິສ຺ສາ, ຘມ຺ເມ ສຄາຣວາ ວິຫຣນ຺ຕິ ສປ຺ປຕິສ຺ສາ, ສງ຺ເຆ ສຄາຣວາ ວິຫຣນ຺ຕິ ສປ຺ປຕິສ຺ສາ, ສິກ຺ຂາຍ ສຄາຣວາ ວິຫຣນ຺ຕິ ສປ຺ປຕິສ຺ສາ, ອປ຺ປມາເທ ສຄາຣວາ ວິຫຣນ຺ຕິ ສປ຺ປຕິສ຺ສາ, ປຏິສນ຺ຖາເຣ ສຄາຣວາ ວິຫຣນ຺ຕິ ສປ຺ປຕິສ຺ສາ. ອຍໍ ໂຂ, ກິມິລ, ເຫຕຸ ອຍໍ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ຕຖາຄເຕ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຈິຣຏ຺ຐິຕິໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ. ທສມໍ.

໑໑. ທາຣຸກ຺ຂນ຺ຘສຸຕ຺ຕໍ

໔໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສມ຺ພຫຸເລຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄິຊ຺ຌກູຏາ ປພ຺ພຕາ ໂອໂຣຫນ຺ໂຕ ອທ຺ທສ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ປເທເສ ມຫນ຺ຕໍ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ຘໍ. ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ປສ຺ສຖ ໂນ, ອາວຸໂສ, ຕຸມ຺ເຫ ອມຸໍ ມຫນ຺ຕໍ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ຘ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ.

‘‘ອາກງ຺ຂມາໂນ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ອມຸໍ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຖວີຕ຺ເວວ ອຘິມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຕ຺ຖິ, ອາວຸໂສ, ອມຸມ຺ຫິ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ເຘ ປຖວີຘາຕຸ, ຍໍ ນິສ຺ສາຍ ຠິກ຺ຂຸ ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ອມຸໍ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຖວີຕ຺ເວວ ອຘິມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ. ອາກງ຺ຂມາໂນ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ອມຸໍ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ຘໍ ອາໂປຕ຺ເວວ ອຘິມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ …ເປ… ເຕໂຊຕ຺ເວວ ອຘິມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ… ວາໂຍຕ຺ເວວ ອຘິມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ… ສຸຠນ຺ຕ຺ເວວ ອຘິມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ… ອສຸຠນ຺ຕ຺ເວວ ອຘິມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຕ຺ຖິ, ອາວຸໂສ, ອມຸມ຺ຫິ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ເຘ ອສຸຠຘາຕຸ, ຍໍ ນິສ຺ສາຍ ຠິກ຺ຂຸ ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ອມຸໍ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ຘໍ ອສຸຠນ຺ຕ຺ເວວ ອຘິມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍາ’’ຕິ. ເອກາທສມໍ.

໑໒. ນາຄິຕສຸຕ຺ຕໍ

໔໒. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສເລສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລໍ ນາມ ໂກສລານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມ ຕທວສຣິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ ຠຄວາ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄເລ ວິຫຣຕິ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລວນສຓ຺ເຑ. ອສ຺ໂສສຸໍ ໂຂ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ – ‘‘ສມໂຓ ຂລຸ, ໂຠ, ໂຄຕໂມ ສກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ສກ຺ຍກຸລາ ປພ຺ພຊິໂຕ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄເລ ວິຫຣຕິ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລວນສຓ຺ເຑ. ຕໍ ໂຂ ປນ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ເອວໍ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ…ເປ… ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ. ໂສ ອິມໍ ໂລກໍ ສເທວກໍ…ເປ… ອຣຫຕໍ ທສ຺ສນໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ປຫູຕໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ອາທາຍ ເຍນ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລວນສຓ຺ໂຑ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ພຫິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ອຏ຺ຐໍສຸ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທາ ມຫາສທ຺ທາ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ນາຄິໂຕ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄິຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເກ ປນ ເຕ, ນາຄິຕ, ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທາ ມຫາສທ຺ທາ ເກວຏ຺ຏາ ມຎ຺ເຎ ມຈ຺ຉວິໂລເປ’’ຕິ? ‘‘ເອເຕ, ຠນ຺ເຕ, ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ປຫູຕໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ອາທາຍ ພຫິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ຐິຕາ ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈາ’’ຕິ. ‘‘ມາຫໍ, ນາຄິຕ, ຍເສນ ສມາຄມໍ, ມາ ຈ ມຍາ ຍໂສ. ໂຍ ໂຂ, ນາຄິຕ, ນຍິມສ຺ສ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂສ຺ສ ປວິເວກສຸຂສ຺ສ ອຸປສມສຸຂສ຺ສ ສມ຺ໂພຘສຸຂສ຺ສ ນິກາມລາຠີ ອສ຺ສ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ຍສ຺ສາຫໍ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂສ຺ສ ປວິເວກສຸຂສ຺ສ ອຸປສມສຸຂສ຺ສ ສມ຺ໂພຘສຸຂສ຺ສ ນິກາມລາຠີ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ໂສ ຕໍ ມີຬ຺ຫສຸຂໍ ມິທ຺ຘສຸຂໍ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກສຸຂໍ ສາທິເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ອຘິວາເສຕຸ ທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ; ອຘິວາເສຕຸ, ສຸຄໂຕ; ອຘິວາສນກາໂລ ທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ. ເຍນ ເຍເນວ ທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຄມິສ຺ສຕິ, ຕນ຺ນິນ຺ນາວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ເນຄມາ ເຈວ ຊານປທາ ຈ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ຖຸລ຺ລຜຸສິຕເກ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ຍຖານິນ຺ນໍ ອຸທການິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຍນ ເຍເນວ ທານິ ຠຄວາ ຄມິສ຺ສຕິ, ຕນ຺ນິນ຺ນາວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ເນຄມາ ເຈວ ຊານປທາ ຈ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສີລປຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ມາຫໍ, ນາຄິຕ, ຍເສນ ສມາຄມໍ, ມາ ຈ ມຍາ ຍໂສ. ໂຍ ໂຂ, ນາຄິຕ, ນຍິມສ຺ສ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂສ຺ສ ປວິເວກສຸຂສ຺ສ ອຸປສມສຸຂສ຺ສ ສມ຺ໂພຘສຸຂສ຺ສ ນິກາມລາຠີ ອສ຺ສ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ຍສ຺ສາຫໍ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂສ຺ສ ປວິເວກສຸຂສ຺ສ ອຸປສມສຸຂສ຺ສ ສມ຺ໂພຘສຸຂສ຺ສ ນິກາມລາຠີ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ໂສ ຕໍ ມີຬ຺ຫສຸຂໍ ມິທ຺ຘສຸຂໍ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກສຸຂໍ ສາທິເຍຍ຺ຍ.

‘‘ອິຘາຫໍ, ນາຄິຕ, ຠິກ຺ຂຸໍ ປສ຺ສາມິ ຄາມນ຺ຕວິຫາຣິໍ ສມາຫິຕໍ ນິສິນ຺ນໍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ນາຄິຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອິທານິມໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ [ອາຣາມິໂກ ວາ ຆຏ຺ເຏສ຺ສຕິ ສມຓຸທ຺ເທໂສ ວາ, ຕໍ ຕມ຺ຫາ (ກ. ສີ. ປີ.) ອາຣາມິໂກ ວາ ຆຏ຺ເຏສ຺ສຕິ ສມຓຸທ຺ເທໂສ ວາ, ໂສ ຕໍ ຕມ຺ຫາ (ກ. ສີ.) ອ. ນິ. ໘.໘໖ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ອາຣາມິໂກ ວາ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສຕິ ສມຓຸທ຺ເທໂສ ວາ ຕໍ ຕມ຺ຫາ [ອາຣາມິໂກ ວາ ຆຏ຺ເຏສ຺ສຕິ ສມຓຸທ຺ເທໂສ ວາ, ຕໍ ຕມ຺ຫາ (ກ. ສີ. ປີ.) ອາຣາມິໂກ ວາ ຆຏ຺ເຏສ຺ສຕິ ສມຓຸທ຺ເທໂສ ວາ, ໂສ ຕໍ ຕມ຺ຫາ (ກ. ສີ.) ອ. ນິ. ໘.໘໖ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ສມາຘິມ຺ຫາ ຈາເວສ຺ສຕີ’ຕິ. ເຕນາຫໍ, ນາຄິຕ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫມິ ຄາມນ຺ຕວິຫາເຣນ. ອິຘ ປນາຫໍ, ນາຄິຕ, ຠິກ຺ຂຸໍ ປສ຺ສາມິ ອາຣຎ຺ຎິກໍ ອຣຎ຺ເຎ ປຈລາຍມານໍ ນິສິນ຺ນໍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ນາຄິຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອິທານິ ອຍມາຍສ຺ມາ ອິມໍ ນິທ຺ທາກິລມຖໍ ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎສຎ຺ຎໍເຍວ ມນສິ ກຣິສ຺ສຕິ ເອກຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ເຕນາຫໍ, ນາຄິຕ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫມິ ອຣຎ຺ຎວິຫາເຣນ.

‘‘ອິຘ ປນາຫໍ, ນາຄິຕ, ຠິກ຺ຂຸໍ ປສ຺ສາມິ ອາຣຎ຺ຎິກໍ ອຣຎ຺ເຎ ອສມາຫິຕໍ ນິສິນ຺ນໍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ນາຄິຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອິທານິ ອຍມາຍສ຺ມາ ອສມາຫິຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາທຫິສ຺ສຕິ, ສມາຫິຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸຣກ຺ຂິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເຕນາຫໍ, ນາຄິຕ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫມິ ອຣຎ຺ຎວິຫາເຣນ.

‘‘ອິຘ ປນາຫໍ, ນາຄິຕ, ຠິກ຺ຂຸໍ ປສ຺ສາມິ ອາຣຎ຺ຎິກໍ ອຣຎ຺ເຎ ສມາຫິຕໍ ນິສິນ຺ນໍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ນາຄິຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອິທານິ ອຍມາຍສ຺ມາ ອວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິໂມເຈສ຺ສຕິ, ວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸຣກ຺ຂິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເຕນາຫໍ, ນາຄິຕ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫມິ ອຣຎ຺ຎວິຫາເຣນ.

‘‘ອິຘ ປນາຫໍ, ນາຄິຕ, ຠິກ຺ຂຸໍ ປສ຺ສາມິ ຄາມນ຺ຕວິຫາຣິໍ ລາຠິໍ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ. ໂສ ຕໍ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ນິກາມຍມາໂນ ຣິຎ຺ຈຕິ ປຏິສລ຺ລານໍ ຣິຎ຺ຈຕິ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ; ຄາມນິຄມຣາຊຘານິໍ ໂອສຣິຕ຺ວາ ວາສໍ ກປ຺ເປຕິ. ເຕນາຫໍ, ນາຄິຕ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫມິ ຄາມນ຺ຕວິຫາເຣນ.

‘‘ອິຘ ປນາຫໍ, ນາຄິຕ, ຠິກ຺ຂຸໍ ປສ຺ສາມິ ອາຣຎ຺ຎິກໍ ລາຠິໍ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ. ໂສ ຕໍ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ປຏິປຓາເມຕ຺ວາ ນ ຣິຎ຺ຈຕິ ປຏິສລ຺ລານໍ ນ ຣິຎ຺ຈຕິ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ. ເຕນາຫໍ, ນາຄິຕ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫມິ ອຣຎ຺ຎວິຫາເຣນ. ຍສ຺ມາຫໍ, ນາຄິຕ, ສມເຍ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ນ ກຎ຺ຈິ [ນ ກິຎ຺ຈິ (ສີ. ປີ. ກ.)] ປສ຺ສາມິ ປຸຣໂຕ ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ວາ, ຜາສຸ ເມ, ນາຄິຕ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂຫຕິ ອນ຺ຕມໂສ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວກມ຺ມາຍາ’’ຕິ. ທ຺ວາທສມໍ.

ເທວຕາວຄ຺ໂຄ [ເສກ຺ຂປຣິຫານິຍວຄ຺ໂຄ (ສ຺ຍາ.)] ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ເສຂາ ທ຺ເວ ອປຣິຫານິ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ ວິຊ຺ຊາຠາຄິຍາ;

ວິວາທທານຕ຺ຕກາຣີ ນິທານໍ, ກິມິລທາຣຸກ຺ຂນ຺ເຘນ ນາຄິໂຕຕິ.

໕. ຘມ຺ມິກວຄ຺ໂຄ

໑. ນາຄສຸຕ຺ຕໍ

໔໓. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາຍາມານນ຺ທ, ເຍນ ປຸພ຺ພາຣາໂມ ມິຄາຣມາຕຸປາສາໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມ ທິວາວິຫາຣາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ເທນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ປຸພ຺ພາຣາໂມ ມິຄາຣມາຕຸປາສາໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາຍາມານນ຺ທ, ເຍນ ປຸພ຺ພໂກຏ຺ຐໂກ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມ ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ເທນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ປຸພ຺ພໂກຏ຺ຐໂກ ເຕນຸປສງ຺ກມິ ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈິຕຸໍ. ປຸພ຺ພໂກຏ຺ຐເກ ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ເອກຈີວໂຣ ອຏ຺ຐາສິ ຄຕ຺ຕານິ ປຸພ຺ພາປຍມາໂນ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຣຎ຺ໂຎ ປເສນທິສ຺ສ ໂກສລສ຺ສ ເສໂຕ ນາມ ນາໂຄ ມຫາຕູຣິຍ [ມຫາຕຸຣິຍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຕາຬິຕວາທິເຕນ ປຸພ຺ພໂກຏ຺ຐກາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣຕິ. ອປິສ຺ສຸ ຕໍ ຊໂນ ທິສ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ອຠິຣູໂປ ວຕ, ໂຠ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ; ທສ຺ສນີໂຍ ວຕ, ໂຠ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ; ປາສາທິໂກ ວຕ, ໂຠ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ; ກາຍຸປປນ຺ໂນ ວຕ, ໂຠ, ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຄ’’ຕິ! ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ອຸທາຍີ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຫຕ຺ຖິເມວ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ມຫນ຺ຕໍ ພ຺ຣຫນ຺ຕໍ [ມຫນ຺ຕໍ ພ຺ຣຸຫນ຺ຕໍ (ສີ.), ມຫຕ຺ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕໍ (ກ.)] ກາຍຸປປນ຺ນໍ ຊໂນ ທິສ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘ນາໂຄ ວຕ, ໂຠ, ນາໂຄ’ຕິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ກຎ຺ຈິ [ກິຎ຺ຈິ (ກ.)] ມຫນ຺ຕໍ ພ຺ຣຫນ຺ຕໍ ກາຍຸປປນ຺ນໍ ຊໂນ ທິສ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘ນາໂຄ ວຕ, ໂຠ, ນາໂຄ’’’ຕິ? ‘‘ຫຕ຺ຖິມ຺ປິ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ມຫນ຺ຕໍ ພ຺ຣຫນ຺ຕໍ ກາຍຸປປນ຺ນໍ ຊໂນ ທິສ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘ນາໂຄ ວຕ, ໂຠ, ນາໂຄ’ຕິ! ອສ຺ສມ຺ປິ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ມຫນ຺ຕໍ ພ຺ຣຫນ຺ຕໍ…ເປ… ໂຄຓມ຺ປິ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ມຫນ຺ຕໍ ພ຺ຣຫນ຺ຕໍ…ເປ… ອຸຣຄມ຺ປິ [ນາຄມ຺ປິ (ກ.)] ໂຂ, ອຸທາຍິ, ມຫນ຺ຕໍ ພ຺ຣຫນ຺ຕໍ…ເປ… ຣຸກ຺ຂມ຺ປິ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ມຫນ຺ຕໍ ພ຺ຣຫນ຺ຕໍ…ເປ… ມນຸສ຺ສມ຺ປິ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ມຫນ຺ຕໍ ພ຺ຣຫນ຺ຕໍ ກາຍຸປປນ຺ນໍ ຊໂນ ທິສ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘ນາໂຄ ວຕ, ໂຠ, ນາໂຄ’ຕິ! ອປິ ຈ, ອຸທາຍິ, ໂຍ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ອາຄຸໍ ນ ກໂຣຕິ ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ, ຕມຫໍ ‘ນາໂຄ’ຕິ ພ຺ຣູມີ’’ຕິ.

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ! ຍາວ ສຸຠາສິຕໍ ຈິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ – ອປິ ຈ, ອຸທາຍິ, ໂຍ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ອາຄຸໍ ນ ກໂຣຕິ ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ, ຕມຫໍ ‘ນາໂຄ’ຕິ ພ຺ຣູມີ’’ຕິ. ອິທຎ຺ຈ ປນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ສຸຠາສິຕໍ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ອນຸໂມທາມິ –

‘‘ມນຸສ຺ສຠູຕໍ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ອຕ຺ຕທນ຺ຕໍ ສມາຫິຕໍ;

ອິຣິຍມານໍ ພ຺ຣຫ຺ມປເຖ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສູປສເມ ຣຕໍ.

‘‘ຍໍ ມນຸສ຺ສາ ນມສ຺ສນ຺ຕິ, ສພ຺ພຘມ຺ມານ ປາຣຄຸໍ;

ເທວາປິ ຕໍ [ນໍ (ສີ. ປີ.)] ນມສ຺ສນ຺ຕິ, ອິຕິ ເມ ອຣຫໂຕ ສຸຕໍ.

‘‘ສພ຺ພສໍໂຍຊນາຕີຕໍ, ວນາ ນິພ຺ພນ [ນິພ຺ພານ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ມາຄຕໍ;

ກາເມຫິ ເນກ຺ຂມ຺ມຣຕໍ [ເນກ຺ຂມ຺ເມ ຣຕໍ (ກ. ສີ.)], ມຸຕ຺ຕໍ ເສລາວ ກຎ຺ຈນໍ.

‘‘ສພ຺ເພ ອຈ຺ຈຣຸຈີ ນາໂຄ, ຫິມວາຎ຺ເຎ ສິລຸຈ຺ຈເຍ;

ສພ຺ເພສໍ ນາຄນາມານໍ, ສຈ຺ຈນາໂມ ອນຸຕ຺ຕໂຣ.

‘‘ນາຄໍ ໂວ [ເຕ (ກ.)] ກິຕ຺ຕຍິສ຺ສາມິ, ນ ຫິ ອາຄຸໍ ກໂຣຕິ ໂສ;

ໂສຣຈ຺ຈໍ ອວິຫິໍສາ ຈ, ປາທາ ນາຄສ຺ສ ເຕ ທຸເວ.

‘‘ຕໂປ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ຈຣຓາ ນາຄສ຺ສ ຕ຺ຍາປເຣ;

ສທ຺ຘາຫຕ຺ໂຖ ມຫານາໂຄ, ອຸເປກ຺ຂາເສຕທນ຺ຕວາ.

‘‘ສຕິ ຄີວາ ສິໂຣ ປຎ຺ຎາ, ວີມໍສາ ຘມ຺ມຈິນ຺ຕນາ;

ຘມ຺ມກຸຈ຺ຉິສມາຕໂປ, ວິເວໂກ ຕສ຺ສ ວາລຘິ.

‘‘ໂສ ຌາຍີ ອສ຺ສາສຣໂຕ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸສມາຫິໂຕ [ອຊ຺ຌຕ຺ຕຸປສມາຫິໂຕ (ສ຺ຍາ. ກ.)];

ຄຈ຺ຉໍ ສມາຫິໂຕ ນາໂຄ, ຐິໂຕ ນາໂຄ ສມາຫິໂຕ.

‘‘ເສຍ຺ຍໍ ສມາຫິໂຕ ນາໂຄ, ນິສິນ຺ໂນປິ ສມາຫິໂຕ;

ສພ຺ພຕ຺ຖ ສໍວຸໂຕ ນາໂຄ, ເອສາ ນາຄສ຺ສ ສມ຺ປທາ.

‘‘ຠຸຎ຺ຊຕິ ອນວຊ຺ຊານິ, ສາວຊ຺ຊານິ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ;

ຆາສມຈ຺ຉາທນໍ ລທ຺ຘາ, ສນ຺ນິຘິໍ ປຣິວຊ຺ຊຍໍ.

‘‘ສໍໂຍຊນໍ ອຓຸໍ ຖູລໍ, ສພ຺ພໍ ເຉຕ຺ວານ ພນ຺ຘນໍ;

ເຍນ ເຍເນວ ຄຈ຺ຉຕິ, ອນເປກ຺ໂຂວ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ຍຖາປິ ອຸທເກ ຊາຕໍ, ປຸຓ຺ຑຣີກໍ ປວຑ຺ຒຕິ;

ນຸປລິປ຺ປຕິ [ນ ອຸປລິປ຺ປຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.), ນຸປລິມ຺ປຕິ (ກ.)] ໂຕເຍນ, ສຸຈິຄນ຺ຘໍ ມໂນຣມໍ.

‘‘ຕເຖວ ໂລເກ ສຸຊາໂຕ, ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ວິຫຣຕິ;

ນຸປລິປ຺ປຕິ ໂລເກນ, ໂຕເຍນ ປທຸມໍ ຍຖາ.

‘‘ມຫາຄິນີວ ຊລິໂຕ [ມຫາຄ຺ຄິນິ ປຊ຺ຊລິໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ.)], ອນາຫາຣູປສມ຺ມຕິ;

ສງ຺ຂາເຣສູປສນ຺ເຕສຸ [ອງ຺ຄາເຣສຸ ຈ ສນ຺ເຕສຸ (ກ.)], ນິພ຺ພຸໂຕຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ອຕ຺ຖສ຺ສາຍໍ ວິຎ຺ຎາປນີ, ອຸປມາ ວິຎ຺ຎູຫິ ເທສິຕາ;

ວິຎ຺ຎສ຺ສນ຺ຕິ [ວິຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕິ (ກ.)] ມຫານາຄາ, ນາຄໍ ນາເຄນ ເທສິຕໍ.

‘‘ວີຕຣາໂຄ ວີຕໂທໂສ, ວີຕໂມໂຫ ອນາສໂວ;

ສຣີຣໍ ວິຊຫໍ ນາໂຄ, ປຣິນິພ຺ພິສ຺ສຕິ [ປຣິນິພ຺ພາຕິ (ປີ. ກ.)] ອນາສໂວ’’ຕິ. ປຐມໍ;

໒. ມິຄສາລາສຸຕ຺ຕໍ

໔໔. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ມິຄສາລາຍ ອຸປາສິກາຍ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ມິຄສາລາ [ມິຄສາຓາ (ກ.) ອ. ນິ. ໑໐.໗໕] ອຸປາສິກາ ເຍນາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ມິຄສາລາ ອຸປາສິກາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກຖໍ ກຖໍ ນາມາຍໍ, ຠນ຺ເຕ ອານນ຺ທ, ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ອຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຈ ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຈ ອຸໂຠ ສມສມຄຕິກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອຠິສມ຺ປຣາຍໍ? ປິຕາ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣາໂຓ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອໂຫສິ ອາຣາຈາຣີ ວິຣໂຕ ເມຖຸນາ ຄາມຘມ຺ມາ. ໂສ ກາລງ຺ກໂຕ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກໂຕ ສກທາຄາມິສຕ຺ໂຕ [ສກທາຄາມິປຕ຺ໂຕ (ກ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ຕຸສິຕໍ ກາຍໍ ອຸປປນ຺ໂນຕິ. ເປຕ຺ເຕຍ຺ໂຍປິ [ເປຕ຺ຕຍ຺ໂຍ ປິໂຍ (ສີ. ປີ. ກ.), ປິຕຸ ປິໂຍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອິສິທຕ຺ໂຕ ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອໂຫສິ ສທາຣສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ. ໂສປິ ກາລງ຺ກໂຕ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກໂຕ ສກທາຄາມິປຕ຺ໂຕ ຕຸສິຕໍ ກາຍໍ ອຸປປນ຺ໂນຕິ. ກຖໍ ກຖໍ ນາມາຍໍ, ຠນ຺ເຕ ອານນ຺ທ, ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ອຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຈ ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຈ ອຸໂຠ ສມສມຄຕິກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອຠິສມ຺ປຣາຍ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຠຄິນິ, ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກຕ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ມິຄສາລາຍ ອຸປາສິກາຍ ນິເວສເນ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອິຘາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ມິຄສາລາຍ ອຸປາສິກາຍ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິໍ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ມິຄສາລາ ອຸປາສິກາ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ມິຄສາລາ ອຸປາສິກາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ກຖໍ ກຖໍ ນາມາຍໍ, ຠນ຺ເຕ ອານນ຺ທ, ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ອຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຈ ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຈ ອຸໂຠ ສມສມຄຕິກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອຠິສມ຺ປຣາຍໍ. ປິຕາ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຣາໂຓ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອໂຫສິ ອາຣາຈາຣີ ວິຣໂຕ ເມຖຸນາ ຄາມຘມ຺ມາ. ໂສ ກາລງ຺ກໂຕ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກໂຕ ສກທາຄາມິປຕ຺ໂຕ ຕຸສິຕໍ ກາຍໍ ອຸປປນ຺ໂນຕິ. ເປຕ຺ເຕຍ຺ໂຍປິ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອິສິທຕ຺ໂຕ ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອໂຫສິ ສທາຣສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ. ໂສປິ ກາລງ຺ກໂຕ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກໂຕ ສກທາຄາມິປຕ຺ໂຕ ຕຸສິຕໍ ກາຍໍ ອຸປປນ຺ໂນຕິ. ກຖໍ ກຖໍ ນາມາຍໍ, ຠນ຺ເຕ ອານນ຺ທ, ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ອຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຈ ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຈ ອຸໂຠ ສມສມຄຕິກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ອຠິສມ຺ປຣາຍ’ນ຺ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ມິຄສາລໍ ອຸປາສິກໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ເອວໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຠຄິນິ, ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກຕ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກາ ຈານນ຺ທ, ມິຄສາລາ ອຸປາສິກາ ພາລາ ອພ຺ຍຕ຺ຕາ ອມ຺ມກາ ອມ຺ມກສຎ຺ຎາ [ອມ຺ພກາ ອມ຺ພກປຎ຺ຎາ (ສີ. ປີ.), ອມ຺ພກາ ອມ຺ພກສຎ຺ຎາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.) ອ. ນິ. ໑໐.໗໕ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ເກ ຈ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລປໂຣປຣິຍຎາເຓ? ຉຍິເມ, ອານນ຺ທ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ກຕເມ ຉ? ອິຘານນ຺ທ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂສຣໂຕ ໂຫຕິ ສຸຂສໍວາໂສ, ອຠິນນ຺ທນ຺ຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ເອກຕ຺ຕວາເສນ. ຕສ຺ສ ສວເນນປິ ອກຕໍ ໂຫຕິ, ພາຫຸສຈ຺ເຈນປິ ອກຕໍ ໂຫຕິ, ທິຏ຺ຐິຍາປິ ອປ຺ປຏິວິທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ສາມາຍິກມ຺ປິ ວິມຸຕ຺ຕິໍ ນ ລຠຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຫານາຍ ປເຣຕິ ໂນ ວິເສສາຍ, ຫານຄາມີເຍວ ໂຫຕິ ໂນ ວິເສສຄາມີ.

‘‘ອິຘ ປນານນ຺ທ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂສຣໂຕ ໂຫຕິ ສຸຂສໍວາໂສ, ອຠິນນ຺ທນ຺ຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ເອກຕ຺ຕວາເສນ. ຕສ຺ສ ສວເນນປິ ກຕໍ ໂຫຕິ, ພາຫຸສຈ຺ເຈນປິ ກຕໍ ໂຫຕິ, ທິຏ຺ຐິຍາປິ ປຏິວິທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ສາມາຍິກມ຺ປິ ວິມຸຕ຺ຕິໍ ລຠຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ວິເສສາຍ ປເຣຕິ ໂນ ຫານາຍ, ວິເສສຄາມີເຍວ ໂຫຕິ ໂນ ຫານຄາມີ.

‘‘ຕຕ຺ຣານນ຺ທ, ປມາຓິກາ ປມິຓນ຺ຕິ – ‘ອິມສ຺ສປິ ເຕວ ຘມ຺ມາ ອປຣສ຺ສປິ ເຕວ ຘມ຺ມາ, ກສ຺ມາ ເຕສໍ ເອໂກ ຫີໂນ ເອໂກ ປຓີໂຕ’ຕິ! ຕຎ຺ຫິ ເຕສໍ, ອານນ຺ທ, ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ.

‘‘ຕຕ຺ຣານນ຺ທ, ຍ຺ວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂສຣໂຕ ໂຫຕິ ສຸຂສໍວາໂສ, ອຠິນນ຺ທນ຺ຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ເອກຕ຺ຕວາເສນ, ຕສ຺ສ ສວເນນປິ ກຕໍ ໂຫຕິ, ພາຫຸສຈ຺ເຈນປິ ກຕໍ ໂຫຕິ, ທິຏ຺ຐິຍາປິ ປຏິວິທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ສາມາຍິກມ຺ປິ ວິມຸຕ຺ຕິໍ ລຠຕິ. ອຍໍ, ອານນ຺ທ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອມຸນາ ປຸຣິເມນ ປຸຄ຺ຄເລນ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອິມໍ ຫານນ຺ທ, ປຸຄ຺ຄລໍ ຘມ຺ມໂສໂຕ ນິພ຺ພຫຕິ, ຕທນ຺ຕຣໍ ໂກ ຊາເນຍ຺ຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕຖາຄເຕນ! ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ມາ ປຸຄ຺ຄເລສຸ ປມາຓິກາ ອຫຸວຕ຺ຖ; ມາ ປຸຄ຺ຄເລສຸ ປມາຓໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ຖ. ຂຎ຺ຎຕິ ຫານນ຺ທ, ປຸຄ຺ຄເລສຸ ປມາຓໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ. ອຫໍ ວາ, ອານນ຺ທ, ປຸຄ຺ຄເລສຸ ປມາຓໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍໍ, ໂຍ ວາ ປນສ຺ສ ມາທິໂສ.

‘‘ອິຘ ປນານນ຺ທ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂກຘມາໂນ ອຘິຄໂຕ [ອວິຄໂຕ (ກ.)] ໂຫຕິ, ສມເຍນ ສມຍຎ຺ຈສ຺ສ ໂລຠຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ສວເນນປິ ອກຕໍ ໂຫຕິ, ພາຫຸສຈ຺ເຈນປິ ອກຕໍ ໂຫຕິ, ທິຏ຺ຐິຍາປິ ອປ຺ປຏິວິທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ສາມາຍິກມ຺ປິ ວິມຸຕ຺ຕິໍ ນ ລຠຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຫານາຍ ປເຣຕິ ໂນ ວິເສສາຍ, ຫານຄາມີເຍວ ໂຫຕິ ໂນ ວິເສສຄາມີ.

‘‘ອິຘ ປນານນ຺ທ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂກຘມາໂນ ອຘິຄໂຕ ໂຫຕິ, ສມເຍນ ສມຍຎ຺ຈສ຺ສ ໂລຠຘມ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ສວເນນປິ ກຕໍ ໂຫຕິ…ເປ… ໂນ ຫານຄາມີ.

‘‘ຕຕ຺ຣານນ຺ທ, ປມາຓິກາ ປມິຓນ຺ຕິ…ເປ… ໂຍ ວາ ປນສ຺ສ ມາທິໂສ.

‘‘ອິຘ, ປນານນ຺ທ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂກຘມາໂນ ອຘິຄໂຕ ໂຫຕິ, ສມເຍນ ສມຍຎ຺ຈສ຺ສ ວຈີສງ຺ຂາຣາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ສວເນນປິ ອກຕໍ ໂຫຕິ…ເປ… ສາມາຍິກມ຺ປິ ວິມຸຕ຺ຕິໍ ນ ລຠຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຫານາຍ ປເຣຕິ ໂນ ວິເສສາຍ, ຫານຄາມີເຍວ ໂຫຕິ ໂນ ວິເສສຄາມີ.

‘‘ອິຘ ປນານນ຺ທ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂກຘມາໂນ ອຘິຄໂຕ ໂຫຕິ, ສມເຍນ ສມຍຎ຺ຈສ຺ສ ວຈີສງ຺ຂາຣາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ສວເນນປິ ກຕໍ ໂຫຕິ, ພາຫຸສຈ຺ເຈນປິ ກຕໍ ໂຫຕິ, ທິຏ຺ຐິຍາປິ ປຏິວິທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ສາມາຍິກມ຺ປິ ວິມຸຕ຺ຕິໍ ລຠຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ວິເສສາຍ ປເຣຕິ ໂນ ຫານາຍ, ວິເສສຄາມີເຍວ ໂຫຕິ ໂນ ຫານຄາມີ.

‘‘ຕຕ຺ຣານນ຺ທ, ປມາຓິກາ ປມິຓນ຺ຕິ – ‘ອິມສ຺ສປິ ເຕວ ຘມ຺ມາ, ອປຣສ຺ສປິ ເຕວ ຘມ຺ມາ. ກສ຺ມາ ເຕສໍ ເອໂກ ຫີໂນ, ເອໂກ ປຓີໂຕ’ຕິ? ຕຎ຺ຫິ ເຕສໍ, ອານນ຺ທ, ໂຫຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ.

‘‘ຕຕ຺ຣານນ຺ທ, ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂກຘມາໂນ ອຘິຄໂຕ ໂຫຕິ, ສມເຍນ ສມຍຎ຺ຈສ຺ສ ວຈີສງ຺ຂາຣາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ສວເນນປິ ກຕໍ ໂຫຕິ, ພາຫຸສຈ຺ເຈນປິ ກຕໍ ໂຫຕິ, ທິຏ຺ຐິຍາປິ ປຏິວິທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ສາມາຍິກມ຺ປິ ວິມຸຕ຺ຕິໍ ລຠຕິ. ອຍໍ, ອານນ຺ທ, ປຸຄ຺ຄໂລ ອມຸນາ ປຸຣິເມນ ປຸຄ຺ຄເລນ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອິມໍ ຫານນ຺ທ, ປຸຄ຺ຄລໍ ຘມ຺ມໂສໂຕ ນິພ຺ພຫຕິ. ຕທນ຺ຕຣໍ ໂກ ຊາເນຍ຺ຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕຖາຄເຕນ! ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ມາ ປຸຄ຺ຄເລສຸ ປມາຓິກາ ອຫຸວຕ຺ຖ; ມາ ປຸຄ຺ຄເລສຸ ປມາຓໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ຖ. ຂຎ຺ຎຕິ ຫານນ຺ທ, ປຸຄ຺ຄເລສຸ ປມາຓໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ. ອຫໍ ວາ, ອານນ຺ທ, ປຸຄ຺ຄເລສຸ ປມາຓໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍໍ, ໂຍ ວາ ປນສ຺ສ ມາທິໂສ.

‘‘ກາ ຈານນ຺ທ, ມິຄສາລາ ອຸປາສິກາ ພາລາ ອພ຺ຍຕ຺ຕາ ອມ຺ມກາ ອມ຺ມກສຎ຺ຎາ, ເກ ຈ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລປໂຣປຣິຍຎາເຓ! ອິເມ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຉ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ຍຖາຣູເປນ, ອານນ຺ທ, ສີເລນ ປຸຣາໂຓ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອໂຫສິ, ຕຖາຣູເປນ ສີເລນ ອິສິທຕ຺ໂຕ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຠວິສ຺ສ. ນຍິຘ ປຸຣາໂຓ ອິສິທຕ຺ຕສ຺ສ ຄຕິມ຺ປິ ອຎ຺ຎສ຺ສ. ຍຖາຣູປາຍ ຈ, ອານນ຺ທ, ປຎ຺ຎາຍ ອິສິທຕ຺ໂຕ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອໂຫສິ, ຕຖາຣູປາຍ ປຎ຺ຎາຍ ປຸຣາໂຓ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຠວິສ຺ສ. ນຍິຘ ອິສິທຕ຺ໂຕ ປຸຣາຓສ຺ສ ຄຕິມ຺ປິ ອຎ຺ຎສ຺ສ. ອິຕິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອິເມ ປຸຄ຺ຄລາ ອຸໂຠ ເອກງ຺ຄຫີນາ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ອິຓສຸຕ຺ຕໍ

໔໕. ‘‘ທາລິທ຺ທິຍໍ [ທາຬິທ຺ທິຍໍ (ສີ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂໍ ໂລກສ຺ມິໍ ກາມໂຠຄິໂນ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທລິທ຺ໂທ [ທຬິທ຺ໂທ (ສີ.)] ອສ຺ສໂກ ອນາຬ຺ຫິໂກ [ອນທ຺ຘິໂກ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ອິຓໍ ອາທິຍຕິ, ອິຓາທານມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂໍ ໂລກສ຺ມິໍ ກາມໂຠຄິໂນ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທລິທ຺ໂທ ອສ຺ສໂກ ອນາຬ຺ຫິໂກ ອິຓໍ ອາທິຍິຕ຺ວາ ວຑ຺ຒິໍ ປຏິສ຺ສຸຓາຕິ, ວຑ຺ຒິປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂາ ໂລກສ຺ມິໍ ກາມໂຠຄິໂນ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທລິທ຺ໂທ ອສ຺ສໂກ ອນາຬ຺ຫິໂກ ວຑ຺ຒິໍ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ກາລາຠຕໍ [ກາລຄຕໍ (ກ.)] ວຑ຺ຒິໍ ນ ເທຕິ, ໂຈເທນ຺ຕິປິ ນໍ; ໂຈທນາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂາ ໂລກສ຺ມິໍ ກາມໂຠຄິໂນ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທລິທ຺ໂທ ອສ຺ສໂກ ອນາຬ຺ຫິໂກ ໂຈທິຍມາໂນ ນ ເທຕິ, ອນຸຈຣນ຺ຕິປິ ນໍ; ອນຸຈຣິຍາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂາ ໂລກສ຺ມິໍ ກາມໂຠຄິໂນ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທລິທ຺ໂທ ອສ຺ສໂກ ອນາຬ຺ຫິໂກ ອນຸຈຣິຍມາໂນ ນ ເທຕິ, ພນ຺ຘນ຺ຕິປິ ນໍ; ພນ຺ຘນມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂໍ ໂລກສ຺ມິໍ ກາມໂຠຄິໂນ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ທາລິທ຺ທິຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ໂລກສ຺ມິໍ ກາມໂຠຄິໂນ, ອິຓາທານມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ໂລກສ຺ມິໍ ກາມໂຠຄິໂນ, ວຑ຺ຒິປິ ທຸກ຺ຂາ ໂລກສ຺ມິໍ ກາມໂຠຄິໂນ, ໂຈທນາປິ ທຸກ຺ຂາ ໂລກສ຺ມິໍ ກາມໂຠຄິໂນ, ອນຸຈຣິຍາປິ ທຸກ຺ຂາ ໂລກສ຺ມິໍ ກາມໂຠຄິໂນ, ພນ຺ຘນມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ໂລກສ຺ມິໍ ກາມໂຠຄິໂນ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ສທ຺ຘາ ນຕ຺ຖິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ຫິຣີ ນຕ຺ຖິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ນຕ຺ຖິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ວີຣິຍໍ ນຕ຺ຖິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ປຎ຺ຎາ ນຕ຺ຖິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ທລິທ຺ໂທ ອສ຺ສໂກ ອນາຬ຺ຫິໂກ.

‘‘ສ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ທລິທ຺ໂທ ອສ຺ສໂກ ອນາຬ຺ຫິໂກ ສທ຺ຘາຍ ອສຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ຫິຣິຍາ ອສຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ໂອຕ຺ຕປ຺ເປ ອສຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ວີຣິເຍ ອສຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ປຎ຺ຎາຍ ອສຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ. ອິທມສ຺ສ ອິຓາທານສ຺ມິໍ ວທາມິ.

‘‘ໂສ ຕສ຺ສ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ປຏິຈ຺ຉາທນເຫຕຸ ປາປິກໍ ອິຈ຺ຉໍ ປຓິທຫຕິ [ປທຫຕິ (ກ.)]. ‘ມາ ມໍ ຊຎ຺ຎູ’ຕິ ອິຈ຺ຉຕິ, ‘ມາ ມໍ ຊຎ຺ຎູ’ຕິ ສງ຺ກປ຺ປຕິ, ‘ມາ ມໍ ຊຎ຺ຎູ’ຕິ ວາຈໍ ຠາສຕິ, ‘ມາ ມໍ ຊຎ຺ຎູ’ຕິ ກາເຍນ ປຣກ຺ກມຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ປຏິຈ຺ຉາທນເຫຕຸ…ເປ… ໂສ ຕສ຺ສ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ປຏິຈ຺ຉາທນເຫຕຸ…ເປ… ‘ມາ ມໍ ຊຎ຺ຎູ’ຕິ ກາເຍນ ປຣກ຺ກມຕິ. ອິທມສ຺ສ ວຑ຺ຒິຍາ ວທາມິ.

‘‘ຕເມນໍ ເປສລາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ເອວມາຫໍສຸ – ‘ອຍຎ຺ຈ ໂສ ອາຍສ຺ມາ ເອວໍກາຣີ ເອວໍສມາຈາໂຣ’ຕິ. ອິທມສ຺ສ ໂຈທນາຍ ວທາມິ.

‘‘ຕເມນໍ ອຣຎ຺ຎຄຕໍ ວາ ຣຸກ຺ຂມູລຄຕໍ ວາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄຕໍ ວາ ວິປ຺ປຏິສາຣສຫຄຕາ ປາປກາ ອກຸສລວິຕກ຺ກາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ. ອິທມສ຺ສ ອນຸຈຣິຍາຍ ວທາມິ.

‘‘ສ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ທລິທ຺ໂທ ອສ຺ສໂກ ອນາຬ຺ຫິໂກ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ນິຣຍພນ຺ຘເນ ວາ ພຊ຺ຌຕິ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິພນ຺ຘເນ ວາ. ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎໍ ເອກພນ຺ຘນມ຺ປິ ສມນຸປສ຺ສາມິ ເອວໍທາຣຸຓໍ ເອວໍກຏຸກໍ [ເອວໍທຸກ຺ຂໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ເອວໍອນ຺ຕຣາຍກຣໍ ອນຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ໂຍຄກ຺ເຂມສ຺ສ ອຘິຄມາຍ, ຍຖຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຣຍພນ຺ຘນໍ ວາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິພນ຺ຘນໍ ວາ’’ຕິ.

‘‘ທາລິທ຺ທິຍໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂລເກ, ອິຓາທານຎ຺ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ;

ທລິທ຺ໂທ ອິຓມາທາຍ, ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ວິຫຎ຺ຎຕິ.

‘‘ຕໂຕ ອນຸຈຣນ຺ຕິ ນໍ, ພນ຺ຘນມ຺ປິ ນິຄຈ຺ຉຕິ;

ເອຕຎ຺ຫິ ພນ຺ຘນໍ ທຸກ຺ຂໍ, ກາມລາຠາຠິຊປ຺ປິນໍ.

‘‘ຕເຖວ ອຣິຍວິນເຍ, ສທ຺ຘາ ຍສ຺ສ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ອຫິຣີໂກ ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີ, ປາປກມ຺ມວິນິພ຺ພໂຍ.

‘‘ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ກຕ຺ວາ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ຈ;

ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ກຕ຺ວາ, ‘ມາ ມໍ ຊຎ຺ຎູ’ຕິ ອິຈ຺ຉຕິ.

‘‘ໂສ ສໍສປ຺ປຕິ [ສງ຺ກປ຺ປຕິ (ກ.)] ກາເຍນ, ວາຈາຍ ອຸທ ເຈຕສາ;

ປາປກມ຺ມໍ ປວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຸນປ຺ປຸນໍ.

‘‘ໂສ ປາປກມ຺ໂມ ທຸມ຺ເມໂຘ, ຊານໍ ທຸກ຺ກຏມຕ຺ຕໂນ;

ທລິທ຺ໂທ ອິຓມາທາຍ, ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ວິຫຎ຺ຎຕິ.

‘‘ຕໂຕ ອນຸຈຣນ຺ຕິ ນໍ, ສງ຺ກປ຺ປາ ມານສາ ທຸຂາ;

ຄາເມ ວາ ຍທິ ວາຣຎ຺ເຎ, ຍສ຺ສ ວິປ຺ປຏິສາຣຊາ.

‘‘ໂສ ປາປກມ຺ໂມ ທຸມ຺ເມໂຘ, ຊານໍ ທຸກ຺ກຏມຕ຺ຕໂນ;

ໂຍນິມຎ຺ຎຕຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ນິຣເຍ ວາປິ ພຊ຺ຌຕິ.

‘‘ເອຕຎ຺ຫິ ພນ຺ຘນໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຍມ຺ຫາ ຘີໂຣ ປມຸຈ຺ຈຕິ;

ຘມ຺ມລທ຺ເຘຫິ ໂຠເຄຫິ, ທທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາທຍໍ.

‘‘ອຸຠຍຕ຺ຖ ກຏຄ຺ຄາໂຫ, ສທ຺ຘສ຺ສ ຆຣເມສິໂນ;

ທິຏ຺ຐຘມ຺ມຫິຕຕ຺ຖາຍ, ສມ຺ປຣາຍສຸຂາຍ ຈ;

ເອວເມຕໍ ຄຫຏ຺ຐານໍ, ຈາໂຄ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕິ.

‘‘ຕເຖວ ອຣິຍວິນເຍ, ສທ຺ຘາ ຍສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐິຕາ;

ຫິຣີມໂນ ຈ ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ, ປຎ຺ຎວາ ສີລສໍວຸໂຕ.

‘‘ເອໂສ ໂຂ ອຣິຍວິນເຍ, ‘ສຸຂຊີວີ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ;

ນິຣາມິສໍ ສຸຂໍ ລທ຺ຘາ, ອຸເປກ຺ຂໍ ອຘິຕິຏ຺ຐຕິ.

‘‘ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ຫິຕ຺ວາ, ນິຈ຺ຈໍ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ;

ຌານານິ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ, ເອໂກທິ ນິປໂກ ສໂຕ.

‘‘ເອວໍ ຎຕ຺ວາ ຍຖາຠູຕໍ, ສພ຺ພສໍໂຍຊນກ຺ຂເຍ;

ສພ຺ພໂສ ອນຸປາທາຍ, ສມ຺ມາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ສມ຺ມາ ວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ, ຎາຓໍ ເຈ ໂຫຕິ ຕາທິໂນ;

‘ອກຸປ຺ປາ ເມ ວິມຸຕ຺ຕີ’ຕິ, ຠວສໍໂຍຊນກ຺ຂເຍ.

‘‘ເອຕໍ ໂຂ ປຣມໍ ຎາຓໍ, ເອຕໍ ສຸຂມນຸຕ຺ຕຣໍ;

ອໂສກໍ ວິຣຊໍ ເຂມໍ, ເອຕໍ ອານຓ຺ຍມຸຕ຺ຕມ’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ;

໔. ມຫາຈຸນ຺ທສຸຕ຺ຕໍ

໔໖. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາຈຸນ຺ໂທ ເຈຕີສຸ ວິຫຣຕິ ສຍໍຊາຕິຍໍ [ສຫຊາຕິຍໍ (ສີ. ປີ.), ສຎ຺ຊາຕິຍໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)]. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາຈຸນ຺ໂທ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາວຸໂສ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ. ‘‘ອາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາຈຸນ຺ທສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ອາຍສ຺ມາ ມຫາຈຸນ຺ໂທ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອິຘາວຸໂສ, ຘມ຺ມໂຍຄາ ຠິກ຺ຂູ ຌາຍີ ຠິກ຺ຂູ ອປສາເທນ຺ຕິ – ‘ອິເມ ປນ ຌາຍິໂນມ຺ຫາ, ຌາຍິໂນມ຺ຫາຕິ ຌາຍນ຺ຕິ ປຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ອວຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ [ອປຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໕໐໘)]. ກິມິເມ [ກິໍ ຫິເມ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຌາຍນ຺ຕິ, ກິນ຺ຕິເມ ຌາຍນ຺ຕິ, ກຖໍ ອິເມ ຌາຍນ຺ຕີ’ຕິ? ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມໂຍຄາ ຈ ຠິກ຺ຂູ ນປ຺ປສີທນ຺ຕິ, ຌາຍີ ຈ ຠິກ຺ຂູ ນປ຺ປສີທນ຺ຕິ, ນ ຈ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ.

‘‘ອິຘ ປນາວຸໂສ, ຌາຍີ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມໂຍເຄ ຠິກ຺ຂູ ອປສາເທນ຺ຕິ – ‘ອິເມ ປນ ຘມ຺ມໂຍຄມ຺ຫາ, ຘມ຺ມໂຍຄມ຺ຫາຕິ ອຸທ຺ຘຕາ ອຸນ຺ນຬາ ຈປລາ ມຸຂຣາ ວິກິຓ຺ຓວາຈາ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີ ອສມ຺ປຊານາ ອສມາຫິຕາ ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ປາກຕິນ຺ທ຺ຣິຍາ. ກິມິເມ ຘມ຺ມໂຍຄາ, ກິນ຺ຕິເມ ຘມ຺ມໂຍຄາ, ກຖໍ ອິເມ ຘມ຺ມໂຍຄາ’ຕິ? ຕຕ຺ຖ ຌາຍີ ຈ ຠິກ຺ຂູ ນປ຺ປສີທນ຺ຕິ, ຘມ຺ມໂຍຄາ ຈ ຠິກ຺ຂູ ນປ຺ປສີທນ຺ຕິ, ນ ຈ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ.

‘‘ອິຘ ປນາວຸໂສ, ຘມ຺ມໂຍຄາ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມໂຍຄານຎ຺ເຎວ ຠິກ຺ຂູນໍ ວຓ຺ຓໍ ຠາສນ຺ຕິ, ໂນ ຌາຍີນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວຓ຺ຓໍ ຠາສນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມໂຍຄາ ຈ ຠິກ຺ຂູ ນປ຺ປສີທນ຺ຕິ, ຌາຍີ ຈ ຠິກ຺ຂູ ນປ຺ປສີທນ຺ຕິ, ນ ຈ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ.

‘‘ອິຘ ປນາວຸໂສ, ຌາຍີ ຠິກ຺ຂູ ຌາຍີນຎ຺ເຎວ ຠິກ຺ຂູນໍ ວຓ຺ຓໍ ຠາສນ຺ຕິ, ໂນ ຘມ຺ມໂຍຄານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວຓ຺ຓໍ ຠາສນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຌາຍີ ຈ ຠິກ຺ຂູ ນປ຺ປສີທນ຺ຕິ, ຘມ຺ມໂຍຄາ ຈ ຠິກ຺ຂູ ນປ຺ປສີທນ຺ຕິ, ນ ຈ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫາວຸໂສ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ຘມ຺ມໂຍຄາ ສມານາ ຌາຍີນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວຓ຺ຓໍ ຠາສິສ຺ສາມາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ອາວຸໂສ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຈ຺ຉຣິຍາ ເຫເຕ, ອາວຸໂສ, ປຸຄ຺ຄລາ ທຸລ຺ລຠາ ໂລກສ຺ມິໍ, ເຍ ອມຕໍ ຘາຕຸໍ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາຕິຫາວຸໂສ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ຌາຍີ ສມານາ ຘມ຺ມໂຍຄານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວຓ຺ຓໍ ຠາສິສ຺ສາມາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ອາວຸໂສ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ອຈ຺ຉຣິຍາ ເຫເຕ, ອາວຸໂສ, ປຸຄ຺ຄລາ ທຸລ຺ລຠາ ໂລກສ຺ມິໍ ເຍ ຄມ຺ຠີຣໍ ອຕ຺ຖປທໍ ປຎ຺ຎາຍ ອຕິວິຊ຺ຌ ປສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ປຐມສນ຺ທິຏ຺ຐິກສຸຕ຺ຕໍ

໔໗. ອຖ ໂຂ ໂມຬິຍສີວໂກ [ໂມລິຍສີວໂກ (ສີ. ປີ.), ໂມຬິສີວໂກ (ກ.)] ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ໂມຬິຍສີວໂກ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘‘ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ຘມ຺ໂມ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ຘມ຺ໂມ’ຕິ, ຠນ຺ເຕ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີ’’ຕິ?

‘‘ເຕນ ຫິ, ສີວກ, ຕຎ຺ເຎເວຕ຺ຖ ປຏິປຸຈ຺ຉາມິ. ຍຖາ ເຕ ຂເມຍ຺ຍ ຕຖາ ນໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາສິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ສີວກ, ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂລຠໍ ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂລໂຠ’ຕິ ປຊານາສິ, ອສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂລຠໍ ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂລໂຠ’ຕິ ປຊານາສີ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຍໍ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ສີວກ, ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂລຠໍ ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂລໂຠ’ຕິ ປຊານາສິ, ອສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂລຠໍ ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂລໂຠ’ຕິ ປຊານາສິ – ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ສີວກ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ…ເປ….

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ສີວກ, ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂທສໍ…ເປ… ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂມຫໍ…ເປ… ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂລຠຘມ຺ມໍ…ເປ… ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂທສຘມ຺ມໍ…ເປ… ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂມຫຘມ຺ມໍ ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂມຫຘມ຺ໂມ’ຕິ ປຊານາສິ, ອສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂມຫຘມ຺ມໍ ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂມຫຘມ຺ໂມ’ຕິ ປຊານາສີ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຍໍ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ສີວກ, ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂມຫຘມ຺ມໍ ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂມຫຘມ຺ໂມ’ຕິ ປຊານາສິ, ອສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂມຫຘມ຺ມໍ ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂມຫຘມ຺ໂມ’ຕິ ປຊານາສິ – ເອວໍ ໂຂ, ສີວກ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີ’’ຕິ.

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ທຸຕິຍສນ຺ທິຏ຺ຐິກສຸຕ຺ຕໍ

໔໘. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘‘ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ຘມ຺ໂມ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ຘມ຺ໂມ’ຕິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີ’’ຕິ?

‘‘ເຕນ ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕຎ຺ເຎເວຕ຺ຖ ປຏິປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ. ຍຖາ ເຕ ຂເມຍ຺ຍ ຕຖາ ນໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາສິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣາຄໍ ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣາໂຄ’ຕິ ປຊານາສິ, ອສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣາຄໍ ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣາໂຄ’ຕິ ປຊານາສີ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ໂຠ’’. ‘‘ຍໍ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣາຄໍ ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣາໂຄ’ຕິ ປຊານາສິ, ອສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣາຄໍ ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣາໂຄ’ຕິ ປຊານາສິ – ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ…ເປ….

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂທສໍ…ເປ… ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ໂມຫໍ…ເປ… ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກາຍສນ຺ໂທສໍ…ເປ… ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວຈີສນ຺ໂທສໍ…ເປ… ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ມໂນສນ຺ໂທສໍ ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ມໂນສນ຺ໂທໂສ’ຕິ ປຊານາສິ, ອສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ມໂນສນ຺ໂທສໍ ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ມໂນສນ຺ໂທໂສ’ຕິ ປຊານາສີ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ໂຠ’’. ‘‘ຍໍ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ມໂນສນ຺ໂທສໍ ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ມໂນສນ຺ໂທໂສ’ຕິ ປຊານາສິ, ອສນ຺ຕໍ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ມໂນສນ຺ໂທສໍ ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ມໂນສນ຺ໂທໂສ’ຕິ ປຊານາສິ – ເອວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິໂກ ຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ ອກາລິໂກ ເອຫິປສ຺ສິໂກ ໂອປເນຍ຺ຍິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ໂພ ວິຎ຺ຎູຫີ’’ຕິ.

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ເຂມສຸຕ຺ຕໍ

໔໙. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ຈ ເຂໂມ ອາຍສ຺ມາ ຈ ສຸມໂນ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣນ຺ຕິ ອນ຺ຘວນສ຺ມິໍ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຈ ເຂໂມ ອາຍສ຺ມາ ຈ ສຸມໂນ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ເຂໂມ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ໂຍ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ ຂີຓາສໂວ ວຸສິຕວາ ກຕກຣຓີໂຍ ໂອຫິຕຠາໂຣ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ໂຖ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊໂນ ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ນ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ເສຍ຺ໂຍຕິ ວາ ອຕ຺ຖິ ເມ ສທິໂສຕິ ວາ ອຕ຺ຖິ ເມ ຫີໂນຕິ ວາ’’’ຕິ. ອິທມໂວຈາຍສ຺ມາ ເຂໂມ. ສມນຸຎ຺ໂຎ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ເຂໂມ ‘‘ສມນຸຎ຺ໂຎ ເມ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສຸມໂນ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ເຂເມ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ໂຍ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ ຂີຓາສໂວ ວຸສິຕວາ ກຕກຣຓີໂຍ ໂອຫິຕຠາໂຣ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ໂຖ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊໂນ ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ນ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ເສຍ຺ໂຍຕິ ວາ ນຕ຺ຖິ ເມ ສທິໂສຕິ ວາ ນຕ຺ຖິ ເມ ຫີໂນຕິ ວາ’’’ຕິ. ອິທມໂວຈາຍສ຺ມາ ສຸມໂນ. ສມນຸຎ຺ໂຎ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສຸມໂນ ‘‘ສມນຸຎ຺ໂຎ ເມ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕສຸ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ຈ ເຂເມ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ຈ ສຸມເນ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລປຸຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕິ. ອຕ຺ໂຖ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ອນຸປນີໂຕ. ອຖ ຈ ປນ ອິເຘກຈ຺ເຈ ໂມຆປຸຣິສາ ຫສມານກາ [ຫສມານກໍ (ກ.) ມຫາວ. ໒໔໕] ມຎ຺ເຎ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕິ. ເຕ ປຈ຺ຉາ ວິຆາຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ນ ອຸສ຺ເສສຸ ນ ໂອເມສຸ, ສມຕ຺ເຕ ໂນປນີຍເຣ [ໂນປນິຍ຺ຍເຣ (ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)];

ຂີຓາ ຊາຕິ ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ຈຣນ຺ຕິ ສໍໂຍຊນວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ;

໘. ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສຸຕ຺ຕໍ

໕໐. [ອ. ນິ. ໕.໒໔, ໑໖໘; ໒.໗.໖໕] ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິສໍ ໂຫຕິ ສີລໍ; ສີເລ ອສຕິ ສີລວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິໂສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ; ສມ຺ມາສມາຘິມ຺ຫິ ອສຕິ ສມ຺ມາສມາຘິວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິສໍ ໂຫຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນໍ; ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສເນ ອສຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິໂສ ໂຫຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາໂຄ; ນິພ຺ພິທາວິຣາເຄ ອສຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາຄວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິສໍ ໂຫຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຸກ຺ໂຂ ສາຂາປລາສວິປນ຺ໂນ. ຕສ຺ສ ປປຏິກາປິ ນ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໂຈປິ ນ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຜຄ຺ຄຸປິ ນ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສາໂຣປິ ນ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣ ອສຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິສໍ ໂຫຕິ ສີລໍ…ເປ… ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ.

‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ສີລໍ; ສີເລ ສຕິ ສີລສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ; ສມ຺ມາສມາຘິມ຺ຫິ ສຕິ ສມ຺ມາສມາຘິສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນໍ; ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສເນ ສຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາໂຄ; ນິພ຺ພິທາວິຣາເຄ ສຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາຄສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຸກ຺ໂຂ ສາຂາປລາສສມ຺ປນ຺ໂນ. ຕສ຺ສ ປປຏິກາປິ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໂຈປິ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຜຄ຺ຄຸປິ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສາໂຣປິ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣ ສຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ສີລໍ…ເປ… ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ອານນ຺ທສຸຕ຺ຕໍ

໕໑. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມຕາ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ອສ຺ສຸຕຎ຺ເຈວ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ, ສຸຕາ ຈສ຺ສ ຘມ຺ມາ ນ ສມ຺ໂມສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຍ ຈສ຺ສ ຘມ຺ມາ ປຸພ຺ເພ ເຈຕສາ ສມ຺ຜຸຏ຺ຐປຸພ຺ພາ ເຕ ຈ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ອວິຎ຺ຎາຕຎ຺ຈ ວິຊານາຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາຍສ຺ມາ ໂຂ ອານນ຺ໂທ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ. ປຏິຠາຕຸ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍເຍວ ອານນ຺ທ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນຫາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສຸຓາຫິ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຫິ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອິຘາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓາຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ຄາຖໍ ອຸທານໍ ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ ຊາຕກໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ເວທລ຺ລໍ. ໂສ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເຣສໍ ເທເສຕິ, ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເຣສໍ ວາເຈຕິ, ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຕິ, ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ເກຕິ ອນຸວິຈາເຣຕິ ມນສານຸເປກ຺ຂຕິ. ຍສ຺ມິໍ ອາວາເສ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ວິຫຣນ຺ຕິ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ອາຄຕາຄມາ ຘມ຺ມຘຣາ ວິນຍຘຣາ ມາຕິກາຘຣາ ຕສ຺ມິໍ ອາວາເສ ວສ຺ສໍ ອຸເປຕິ. ເຕ ກາເລນ ກາລໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຣິປຸຈ຺ຉຕິ ປຣິປຎ຺ຫຕິ – ‘ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ກຖໍ; ອິມສ຺ສ ກ຺ວຕ຺ໂຖ’ຕິ? ເຕ ຕສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ອວິວຏຎ຺ເຈວ ວິວຣນ຺ຕິ, ອນຸຕ຺ຕານີກຕຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣນ຺ຕິ, ອເນກວິຫິເຕສຸ ຈ ກງ຺ຂາຐານິເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກງ຺ຂໍ ປຏິວິໂນເທນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ອສ຺ສຸຕຎ຺ເຈວ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ, ສຸຕາ ຈສ຺ສ ຘມ຺ມາ ນ ສມ຺ໂມສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຍ ຈສ຺ສ ຘມ຺ມາ ປຸພ຺ເພ ເຈຕສາ ສມ຺ຜຸຏ຺ຐປຸພ຺ພາ ເຕ ຈ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ, ອວິຎ຺ຎາຕຎ຺ຈ ວິຊານາຕີ’’ຕິ.

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ອາວຸໂສ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ອາວຸໂສ, ຍາວ ສຸຠາສິຕໍ ຈິທໍ ອາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ເທນ. ອິເມຫິ ຈ ມຍໍ ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ຘາເຣມ. ອາຍສ຺ມາ ຫິ ອານນ຺ໂທ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓາຕິ – ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ຄາຖໍ ອຸທານໍ ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ ຊາຕກໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ເວທລ຺ລໍ. ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເຣສໍ ເທເສຕິ, ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປເຣສໍ ວາເຈຕິ, ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣຕິ, ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ເກຕິ ອນຸວິຈາເຣຕິ ມນສານຸເປກ຺ຂຕິ. ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຍສ຺ມິໍ ອາວາເສ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ວິຫຣນ຺ຕິ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ອາຄຕາຄມາ ຘມ຺ມຘຣາ ວິນຍຘຣາ ມາຕິກາຘຣາ ຕສ຺ມິໍ ອາວາເສ ວສ຺ສໍ ອຸເປຕິ. ເຕ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ກາເລນ ກາລໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຣິປຸຈ຺ຉຕິ ປຣິປຎ຺ຫຕິ – ‘ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ກຖໍ; ອິມສ຺ສ ກ຺ວຕ຺ໂຖ’ຕິ? ເຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ອວິວຏຎ຺ເຈວ ວິວຣນ຺ຕິ, ອນຸຕ຺ຕານີກຕຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣນ຺ຕິ, ອເນກວິຫິເຕສຸ ຈ ກງ຺ຂາຐານິເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກງ຺ຂໍ ປຏິວິໂນເທນ຺ຕີ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ຂຕ຺ຕິຍສຸຕ຺ຕໍ

໕໒. ອຖ ໂຂ ຊາຓຸສ຺ໂສຓິ [ຊາຓຸໂສຓິ (ກ.)] ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຊາຓຸສ຺ໂສຓິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຂຕ຺ຕິຍາ, ໂຠ ໂຄຕມ, ກິໍອຘິປ຺ປາຍາ, ກິໍອຸປວິຈາຣາ, ກິໍອຘິຏ຺ຐານາ, ກິໍອຠິນິເວສາ, ກິໍປຣິໂຍສານາ’’ຕິ? ‘‘ຂຕ຺ຕິຍາ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂຠຄາຘິປ຺ປາຍາ ປຎ຺ຎູປວິຈາຣາ ພລາຘິຏ຺ຐານາ ປຖວີຠິນິເວສາ ອິສ຺ສຣິຍປຣິໂຍສານາ’’ຕິ.

‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ກິໍອຘິປ຺ປາຍາ, ກິໍອຸປວິຈາຣາ, ກິໍອຘິຏ຺ຐານາ, ກິໍອຠິນິເວສາ, ກິໍປຣິໂຍສານາ’’ຕິ? ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂຠຄາຘິປ຺ປາຍາ ປຎ຺ຎູປວິຈາຣາ ມນ຺ຕາຘິຏ຺ຐານາ ຍຎ຺ຎາຠິນິເວສາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣິໂຍສານາ’’ຕິ.

‘‘ຄຫປຕິກາ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ກິໍອຘິປ຺ປາຍາ, ກິໍອຸປວິຈາຣາ, ກິໍອຘິຏ຺ຐານາ, ກິໍອຠິນິເວສາ, ກິໍປຣິໂຍສານາ’’ຕິ? ‘‘ຄຫປຕິກາ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂຠຄາຘິປ຺ປາຍາ ປຎ຺ຎູປວິຈາຣາ ສິປ຺ປາຘິຏ຺ຐານາ ກມ຺ມນ຺ຕາຠິນິເວສາ ນິຏ຺ຐິຕກມ຺ມນ຺ຕປຣິໂຍສານາ’’ຕິ.

‘‘ອິຕ຺ຖີ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ກິໍອຘິປ຺ປາຍາ, ກິໍອຸປວິຈາຣາ, ກິໍອຘິຏ຺ຐານາ, ກິໍອຠິນິເວສາ, ກິໍປຣິໂຍສານາ’’ຕິ? ‘‘ອິຕ຺ຖີ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຸຣິສາຘິປ຺ປາຍາ ອລງ຺ກາຣູປວິຈາຣາ ປຸຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐານາ ອສປຕີຠິນິເວສາ ອິສ຺ສຣິຍປຣິໂຍສານາ’’ຕິ.

‘‘ໂຈຣາ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ກິໍອຘິປ຺ປາຍາ, ກິໍອຸປວິຈາຣາ, ກິໍອຘິຏ຺ຐານາ, ກິໍອຠິນິເວສາ, ກິໍປຣິໂຍສານາ’’ຕິ? ‘‘ໂຈຣາ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອາທານາຘິປ຺ປາຍາ ຄຫນູປວິຈາຣາ ສຕ຺ຖາຘິຏ຺ຐານາ ອນ຺ຘກາຣາຠິນິເວສາ ອທສ຺ສນປຣິໂຍສານາ’’ຕິ.

‘‘ສມຓາ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ກິໍອຘິປ຺ປາຍາ, ກິໍອຸປວິຈາຣາ, ກິໍອຘິຏ຺ຐານາ, ກິໍອຠິນິເວສາ, ກິໍປຣິໂຍສານາ’’ຕິ? ‘‘ສມຓາ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຂນ຺ຕິໂສຣຈ຺ຈາຘິປ຺ປາຍາ ປຎ຺ຎູປວິຈາຣາ ສີລາຘິຏ຺ຐານາ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຠິນິເວສາ [ອກິຎ຺ຈນາຠິນິເວສາ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ນິພ຺ພານປຣິໂຍສານາ’’ຕິ.

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ! ຂຕ຺ຕິຍານມ຺ປິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຊານາຕິ ອຘິປ຺ປາຍຎ຺ຈ ອຸປວິຈາຣຎ຺ຈ ອຘິຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອຠິນິເວສຎ຺ຈ ປຣິໂຍສານຎ຺ຈ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓານມ຺ປິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຊານາຕິ…ເປ… ຄຫປຕີນມ຺ປິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຊານາຕິ… ອິຕ຺ຖີນມ຺ປິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຊານາຕິ… ໂຈຣານມ຺ປິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຊານາຕິ … ສມຓານມ຺ປິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຊານາຕິ ອຘິປ຺ປາຍຎ຺ຈ ອຸປວິຈາຣຎ຺ຈ ອຘິຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອຠິນິເວສຎ຺ຈ ປຣິໂຍສານຎ຺ຈ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ. ທສມໍ.

໑໑. ອປ຺ປມາທສຸຕ຺ຕໍ

໕໓. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ໂຍ ອຸໂຠ ອຕ຺ເຖ ສມຘິຄ຺ຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐຕິ – ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກຎ຺ເຈວ ອຕ຺ຖໍ, ໂຍ ຈ ອຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຣາຍິໂກ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ໂຍ ອຸໂຠ ອຕ຺ເຖ ສມຘິຄ຺ຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐຕິ – ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກຎ຺ເຈວ ອຕ຺ຖໍ, ໂຍ ຈ ອຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຣາຍິໂກ’’ຕິ.

‘‘ກຕໂມ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ໂຍ ອຸໂຠ ອຕ຺ເຖ ສມຘິຄ຺ຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐຕິ – ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກຎ຺ເຈວ ອຕ຺ຖໍ, ໂຍ ຈ ອຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຣາຍິໂກ’’ຕິ? ‘‘ອປ຺ປມາໂທ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ອຸໂຠ ອຕ຺ເຖ ສມຘິຄ຺ຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐຕິ – ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກຎ຺ເຈວ ອຕ຺ຖໍ, ໂຍ ຈ ອຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຣາຍິໂກ’’.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍານິ ການິຈິ ຊງ຺ຄລານໍ [ຊງ຺ຄມານໍ (ສີ. ປີ.) ອ. ນິ. ໑໐.໑໕; ມ. ນິ. ໑.໓໐໐] ປາຓານໍ ປທຊາຕານິ, ສພ຺ພານິ ຕານິ ຫຕ຺ຖິປເທ ສໂມຘານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ; ຫຕ຺ຖິປທໍ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ, ຍທິທໍ ມຫນ຺ຕຕ຺ເຕນ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອປ຺ປມາໂທ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ອຸໂຠ ອຕ຺ເຖ ສມຘິຄ຺ຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐຕິ – ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກຎ຺ເຈວ ອຕ຺ຖໍ, ໂຍ ຈ ອຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຣາຍິໂກ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກູຏາຄາຣສ຺ສ ຍາ ກາຈິ ໂຄປານສິໂຍ ສພ຺ພາ ຕາ ກູຏງ຺ຄມາ ກູຏນິນ຺ນາ ກູຏສໂມສຣຓາ, ກູຏໍ ຕາສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ …ເປ….

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປພ຺ພຊລາຍໂກ ປພ຺ພຊໍ [ພພ຺ພຊລາຍໂກ ພພ຺ພຊໍ (ສີ. ປີ.)] ລາຍິຕ຺ວາ ອຄ຺ເຄ ຄເຫຕ຺ວາ ໂອຘຸນາຕິ ນິຘຸນາຕິ ນິຈ຺ຉາເທຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ…ເປ….

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອມ຺ພປິຓ຺ຑິຍາ ວຓ຺ຏຈ຺ຉິນ຺ນາຍ ຍານິ ການິຈິ ອມ຺ພານິ ວຓ຺ຏູປນິພນ຺ຘນານິ ສພ຺ພານິ ຕານິ ຕທນ຺ວຍານິ ຠວນ຺ຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ…ເປ….

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເຍ ເກຈິ ຂຸທ຺ທຣາຊາໂນ [ກຸຑ຺ຑຣາຊາໂນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ອຏ຺ຐ.), ກຸທ຺ທຣາຊາໂນ (ປີ.) ອ. ນິ. ໑໐.໑໕] ສພ຺ເພເຕ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ອນຸຍນ຺ຕາ [ອນຸຍຸຕ຺ຕາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຠວນ຺ຕິ, ຣາຊາ ເຕສໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ…ເປ….

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍາ ກາຈິ ຕາຣກຣູປານໍ ປຠາ ສພ຺ພາ ຕາ ຈນ຺ທສ຺ສ ປຠາຍ ກລໍ ນາຄ຺ຆນ຺ຕິ ໂສຬສິໍ, ຈນ຺ທປ຺ປຠາ ຕາສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອປ຺ປມາໂທ ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ອຸໂຠ ອຕ຺ເຖ ສມຘິຄ຺ຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐຕິ – ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກຎ຺ເຈວ ອຕ຺ຖໍ ໂຍ ຈ ອຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຣາຍິໂກ.

‘‘ອຍໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອໂກ ຘມ຺ໂມ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ອຸໂຠ ອຕ຺ເຖ ສມຘິຄ຺ຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐຕິ – ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກຎ຺ເຈວ ອຕ຺ຖໍ, ໂຍ ຈ ອຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຣາຍິໂກ’’ຕິ.

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ. ເອກາທສມໍ.

໑໒. ຘມ຺ມິກສຸຕ຺ຕໍ

໕໔. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມິໂກ ຊາຕິຠູມິຍໍ ອາວາສິໂກ ໂຫຕິ ສພ຺ພໂສ ຊາຕິຠູມິຍໍ ສຕ຺ຕສຸ ອາວາເສສຸ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ ອາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມິໂກ ອາຄນ຺ຕຸເກ ຠິກ຺ຂູ ອກ຺ໂກສຕິ ປຣິຠາສຕິ ວິຫິໍສຕິ ວິຕຸທຕິ ໂຣເສຕິ ວາຈາຍ. ເຕ ຈ ອາຄນ຺ຕຸກາ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມຕາ ຘມ຺ມິເກນ ອກ຺ໂກສິຍມານາ ປຣິຠາສິຍມານາ ວິເຫສິຍມານາ ວິຕຸທິຍມານາ ໂຣສິຍມານາ ວາຈາຍ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ນ ສຓ຺ຐນ຺ຕິ [ນ ສຓ຺ຐຫນ຺ຕິ (ສີ.)], ຣິຎ຺ຈນ຺ຕິ ອາວາສໍ.

ອຖ ໂຂ ຊາຕິຠູມການໍ [ຊາຕິຠູມິການໍ (ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)] ອຸປາສການໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ມຍໍ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣນ. ອຖ ຈ ປນ ອາຄນ຺ຕຸກາ ຠິກ຺ຂູ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ນ ສຓ຺ຐນ຺ຕິ, ຣິຎ຺ຈນ຺ຕິ ອາວາສໍ. ໂກ ນຸ ໂຂ ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ອາຄນ຺ຕຸກາ ຠິກ຺ຂູ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ນ ສຓ຺ຐນ຺ຕິ, ຣິຎ຺ຈນ຺ຕິ ອາວາສ’’ນ຺ຕິ? ອຖ ໂຂ ຊາຕິຠູມການໍ ອຸປາສການໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມິໂກ ອາຄນ຺ຕຸເກ ຠິກ຺ຂູ ອກ຺ໂກສຕິ ປຣິຠາສຕິ ວິຫິໍສຕິ ວິຕຸທຕິ ໂຣເສຕິ ວາຈາຍ. ເຕ ຈ ອາຄນ຺ຕຸກາ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມຕາ ຘມ຺ມິເກນ ອກ຺ໂກສິຍມານາ ປຣິຠາສິຍມານາ ວິເຫສິຍມານາ ວິຕຸທິຍມານາ ໂຣສິຍມານາ ວາຈາຍ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ນ ສຓ຺ຐນ຺ຕິ, ຣິຎ຺ຈນ຺ຕິ ອາວາສໍ. ຍໍນູນ ມຍໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຘມ຺ມິກໍ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍາມາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຊາຕິຠູມກາ ອຸປາສກາ ເຍນ ອາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມິໂກ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຘມ຺ມິກໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ປກ຺ກມຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມິໂກ ອິມມ຺ຫາ ອາວາສາ; ອລໍ ເຕ ອິຘ ວາເສນາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມິໂກ ຕມ຺ຫາ ອາວາສາ ອຎ຺ຎໍ ອາວາສໍ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຣປິ ສຸທໍ ອາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມິໂກ ອາຄນ຺ຕຸເກ ຠິກ຺ຂູ ອກ຺ໂກສຕິ ປຣິຠາສຕິ ວິຫິໍສຕິ ວິຕຸທຕິ ໂຣເສຕິ ວາຈາຍ. ເຕ ຈ ອາຄນ຺ຕຸກາ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມຕາ ຘມ຺ມິເກນ ອກ຺ໂກສິຍມານາ ປຣິຠາສິຍມານາ ວິເຫສິຍມານາ ວິຕຸທິຍມານາ ໂຣສິຍມານາ ວາຈາຍ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ນ ສຓ຺ຐນ຺ຕິ, ຣິຎ຺ຈນ຺ຕິ ອາວາສໍ.

ອຖ ໂຂ ຊາຕິຠູມການໍ ອຸປາສການໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ມຍໍ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣນ. ອຖ ຈ ປນ ອາຄນ຺ຕຸກາ ຠິກ຺ຂູ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ນ ສຓ຺ຐນ຺ຕິ, ຣິຎ຺ຈນ຺ຕິ ອາວາສໍ. ໂກ ນຸ ໂຂ ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ອາຄນ຺ຕຸກາ ຠິກ຺ຂູ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ນ ສຓ຺ຐນ຺ຕິ, ຣິຎ຺ຈນ຺ຕິ ອາວາສ’’ນ຺ຕິ? ອຖ ໂຂ ຊາຕິຠູມການໍ ອຸປາສການໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມິໂກ ອາຄນ຺ຕຸເກ ຠິກ຺ຂູ ອກ຺ໂກສຕິ ປຣິຠາສຕິ ວິຫິໍສຕິ ວິຕຸທຕິ ໂຣເສຕິ ວາຈາຍ. ເຕ ຈ ອາຄນ຺ຕຸກາ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມຕາ ຘມ຺ມິເກນ ອກ຺ໂກສິຍມານາ ປຣິຠາສິຍມານາ ວິເຫສິຍມານາ ວິຕຸທິຍມານາ ໂຣສິຍມານາ ວາຈາຍ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ນ ສຓ຺ຐນ຺ຕິ, ຣິຎ຺ຈນ຺ຕິ ອາວາສໍ. ຍໍນູນ ມຍໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຘມ຺ມິກໍ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍາມາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຊາຕິຠູມກາ ອຸປາສກາ ເຍນາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມິໂກ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຘມ຺ມິກໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ປກ຺ກມຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມິໂກ ອິມມ຺ຫາປິ ອາວາສາ; ອລໍ ເຕ ອິຘ ວາເສນາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມິໂກ ຕມ຺ຫາປິ ອາວາສາ ອຎ຺ຎໍ ອາວາສໍ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຣປິ ສຸທໍ ອາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມິໂກ ອາຄນ຺ຕຸເກ ຠິກ຺ຂູ ອກ຺ໂກສຕິ ປຣິຠາສຕິ ວິຫິໍສຕິ ວິຕຸທຕິ ໂຣເສຕິ ວາຈາຍ. ເຕ ຈ ອາຄນ຺ຕຸກາ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມຕາ ຘມ຺ມິເກນ ອກ຺ໂກສິຍມານາ ປຣິຠາສິຍມານາ ວິເຫສິຍມານາ ວິຕຸທິຍມານາ ໂຣສິຍມານາ ວາຈາຍ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ນ ສຓ຺ຐນ຺ຕິ, ຣິຎ຺ຈນ຺ຕິ ອາວາສໍ.

ອຖ ໂຂ ຊາຕິຠູມການໍ ອຸປາສການໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ມຍໍ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣນ. ອຖ ຈ ປນ ອາຄນ຺ຕຸກາ ຠິກ຺ຂູ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ນ ສຓ຺ຐນ຺ຕິ, ຣິຎ຺ຈນ຺ຕິ ອາວາສໍ. ໂກ ນຸ ໂຂ ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ອາຄນ຺ຕຸກາ ຠິກ຺ຂູ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ນ ສຓ຺ຐນ຺ຕິ, ຣິຎ຺ຈນ຺ຕິ ອາວາສ’’ນ຺ຕິ? ອຖ ໂຂ ຊາຕິຠູມການໍ ອຸປາສການໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມິໂກ ອາຄນ຺ຕຸເກ ຠິກ຺ຂູ ອກ຺ໂກສຕິ…ເປ…. ຍໍນູນ ມຍໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຘມ຺ມິກໍ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍາມ ສພ຺ພໂສ ຊາຕິຠູມິຍໍ ສຕ຺ຕຫິ ອາວາເສຫີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຊາຕິຠູມກາ ອຸປາສກາ ເຍນາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມິໂກ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຘມ຺ມິກໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ປກ຺ກມຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມິໂກ ສພ຺ພໂສ ຊາຕິຠູມິຍໍ ສຕ຺ຕຫິ ອາວາເສຫີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ຘມ຺ມິກສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ປພ຺ພາຊິໂຕ ໂຂມ຺ຫິ ຊາຕິຠູມເກຫິ ອຸປາສເກຫິ ສພ຺ພໂສ ຊາຕິຠູມິຍໍ ສຕ຺ຕຫິ ອາວາເສຫິ. ກຫໍ ນຸ ໂຂ ທານິ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ? ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ຘມ຺ມິກສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ຍໍນູນາຫໍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມິໂກ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ຣາຊຄຫໍ ເຕນ ປກ຺ກາມິ. ອນຸປຸພ຺ເພນ ເຍນ ຣາຊຄຫໍ ຄິຊ຺ຌກູໂຏ ປພ຺ພໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຘມ຺ມິກໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຫນ຺ທ ກຸໂຕ ນຸ ຕ຺ວໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ອາຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ? ‘‘ປພ຺ພາຊິໂຕ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຊາຕິຠູມເກຫິ ອຸປາສເກຫິ ສພ຺ພໂສ ຊາຕິຠູມິຍໍ ສຕ຺ຕຫິ ອາວາເສຫີ’’ຕິ. ‘‘ອລໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ກິໍ ເຕ ອິມິນາ, ຍໍ ຕໍ ຕໂຕ ຕໂຕ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕິ, ໂສ ຕ຺ວໍ ຕໂຕ ຕໂຕ ປພ຺ພາຊິໂຕ ມເມວ ສນ຺ຕິເກ ອາຄຈ຺ຉສິ’’.

‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ສາມຸທ຺ທິກາ ວາຓິຊາ ຕີຣທສ຺ສິໍ ສກຸຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນາວາຍ ສມຸທ຺ທໍ ອຊ຺ໂຌຄາຫນ຺ຕິ. ເຕ ອຕີຣທກ຺ຂິຓິຍາ [ອຕີຣທສ຺ສນິຍາ (ສ຺ຍາ.), ອຕີຣທສ຺ສິຍາ (ກ.)] ນາວາຍ ຕີຣທສ຺ສິໍ ສກຸຓໍ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕິ. ໂສ ຄຈ຺ຉເຕວ ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ທິສໍ, ຄຈ຺ຉຕິ ປຈ຺ຉິມໍ ທິສໍ, ຄຈ຺ຉຕິ ອຸຕ຺ຕຣໍ ທິສໍ, ຄຈ຺ຉຕິ ທກ຺ຂິຓໍ ທິສໍ, ຄຈ຺ຉຕິ ອຸທ຺ຘໍ, ຄຈ຺ຉຕິ ອນຸທິສໍ. ສເຈ ໂສ ສມນ຺ຕາ ຕີຣໍ ປສ຺ສຕິ, ຕຖາຄຕໂກວ [ຕຖາຄໂຕ (ກ.) ທີ. ນິ. ໑.໔໙໗ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ໂຫຕິ. ສເຈ ປນ ໂສ ສມນ຺ຕາ ຕີຣໍ ນ ປສ຺ສຕິ ຕເມວ ນາວໍ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ຍໍ ຕໍ ຕໂຕ ຕໂຕ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕິ ໂສ ຕ຺ວໍ ຕໂຕ ຕໂຕ ປພ຺ພາຊິໂຕ ມເມວ ສນ຺ຕິເກ ອາຄຈ຺ຉສິ.

‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ຣຎ຺ໂຎ ໂກຣພ຺ຍສ຺ສ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ໂຐ ນາມ ນິຄ຺ໂຣຘຣາຊາ ອໂຫສິ ປຎ຺ຈສາໂຂ ສີຕຈ຺ຉາໂຍ ມໂນຣໂມ. ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐສ຺ສ ໂຂ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ນິຄ຺ໂຣຘຣາຊສ຺ສ ທ຺ວາທສໂຍຊນານິ ອຠິນິເວໂສ ອໂຫສິ, ປຎ຺ຈ ໂຍຊນານິ ມູລສນ຺ຕານການໍ. ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐສ຺ສ ໂຂ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ນິຄ຺ໂຣຘຣາຊສ຺ສ ຕາວ ມຫນ຺ຕານິ ຜລານິ ອເຫສຸໍ; ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ອາຬ຺ຫກຖາລິກາ. ເອວມສ຺ສ ສາທູນິ ຜລານິ ອເຫສຸໍ; ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຂຸທ຺ທໍ ມຘຸໍ ອເນລກໍ. ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐສ຺ສ ໂຂ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ນິຄ຺ໂຣຘຣາຊສ຺ສ ເອກໍ ຂນ຺ຘໍ ຣາຊາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ ສທ຺ຘິໍ ອິຕ຺ຖາຄາເຣນ, ເອກໍ ຂນ຺ຘໍ ພລກາໂຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ເອກໍ ຂນ຺ຘໍ ເນຄມຊານປທາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ເອກໍ ຂນ຺ຘໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ເອກໍ ຂນ຺ຘໍ ມິຄາ [ມິຄປກ຺ຂິໂນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐສ຺ສ ໂຂ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ນິຄ຺ໂຣຘຣາຊສ຺ສ ນ ໂກຈິ ຜລານິ ຣກ຺ຂຕິ, ນ ຈ ສຸທໍ [ນ ຈ ປຸນ (ກ.)] ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຜລານິ ຫິໍສນ຺ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐສ຺ສ ນິຄ຺ໂຣຘຣາຊສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຜລານິ ຠກ຺ຂິຕ຺ວາ ສາຂໍ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ອຖ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ສຸປ຺ປຕິຏ຺ເຐ ນິຄ຺ໂຣຘຣາເຊ ອຘິວຕ຺ຖາຍ ເທວຕາຍ ເອຕທໂຫສິ – ‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ, ໂຠ, ອພ຺ຠຸຕໍ ວຕ, ໂຠ! ຍາວ ປາໂປ ມນຸສ຺ໂສ [ຍາວ ປາປມນຸສ຺ໂສ (ສ຺ຍາ.), ຍາວຕາ ປາປມນຸສ຺ໂສ (ກ.)], ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐສ຺ສ ນິຄ຺ໂຣຘຣາຊສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຜລານິ ຠກ຺ຂິຕ຺ວາ ສາຂໍ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປກ຺ກມິສ຺ສຕິ, ຍໍນູນ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ໂຐ ນິຄ຺ໂຣຘຣາຊາ ອາຍຕິໍ ຜລໍ ນ ທເທຍ຺ຍາ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ສຸປ຺ປຕິຏ຺ໂຐ ນິຄ຺ໂຣຘຣາຊາ ອາຍຕິໍ ຜລໍ ນ ອທາສິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ຣາຊາ ໂກຣພ຺ໂຍ ເຍນ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ຍຄ຺ເຆ, ມາຣິສ, ຊາເນຍ຺ຍາສິ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ໂຐ ນິຄ຺ໂຣຘຣາຊາ ຜລໍ ນ ເທຕີ’ຕິ? ອຖ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ຕຖາຣູປໍ ອິທ຺ຘາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂາສິ [ອຠິສງ຺ຂາເຣສິ (ສ຺ຍາ. ກ.)], ຍຖາ ຠຸສາ ວາຕວຸຏ຺ຐິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐໍ ນິຄ຺ໂຣຘຣາຊໍ ປວຕ຺ເຕສິ [ປາເຕສິ (ສີ. ປີ.)] ອຸມ຺ມູລມກາສິ. ອຖ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ສຸປ຺ປຕິຏ຺ເຐ ນິຄ຺ໂຣຘຣາເຊ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມນາ ອສ຺ສຸມຸຂີ ຣຸທມານາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເຍນ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ເຐ ນິຄ຺ໂຣຘຣາເຊ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ເຐ ນິຄ຺ໂຣຘຣາເຊ ອຘິວຕ຺ຖໍ ເທວຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ກິໍ ນຸ ຕ຺ວໍ, ເທວເຕ, ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມນາ ອສ຺ສຸມຸຂີ ຣຸທມານາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ’ຕິ? ‘ຕຖາ ຫິ ປນ ເມ, ມາຣິສ, ຠຸສາ ວາຕວຸຏ຺ຐິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠວນໍ ປວຕ຺ເຕສິ ອຸມ຺ມູລມກາສີ’ຕິ. ‘ອປິ ນຸ ຕ຺ວໍ, ເທວເຕ, ຣຸກ຺ຂຘມ຺ເມ ຐິຕາຍ ຠຸສາ ວາຕວຸຏ຺ຐິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠວນໍ ປວຕ຺ເຕສິ ອຸມ຺ມູລມກາສີ’ຕິ? ‘ກຖໍ ປນ, ມາຣິສ, ຣຸກ຺ໂຂ ຣຸກ຺ຂຘມ຺ເມ ຐິໂຕ ໂຫຕີ’ຕິ? ‘ອິຘ, ເທວເຕ, ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູລໍ ມູລຕ຺ຖິກາ ຫຣນ຺ຕິ, ຕຈໍ ຕຈຕ຺ຖິກາ ຫຣນ຺ຕິ, ປຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕຕ຺ຖິກາ ຫຣນ຺ຕິ, ປຸປ຺ຜໍ ປຸປ຺ຜຕ຺ຖິກາ ຫຣນ຺ຕິ, ຜລໍ ຜລຕ຺ຖິກາ ຫຣນ຺ຕິ. ນ ຈ ເຕນ ເທວຕາຍ ອນຕ຺ຕມນຕາ ວາ ອນຠິນນ຺ທິ [ອນຠິຣທ຺ຘິ (ສີ.)] ວາ ກຣຓີຍາ. ເອວໍ ໂຂ, ເທວເຕ, ຣຸກ຺ໂຂ ຣຸກ຺ຂຘມ຺ເມ ຐິໂຕ ໂຫຕີ’ຕິ. ‘ອຏ຺ຐິຕາເຍວ ໂຂ ເມ, ມາຣິສ, ຣຸກ຺ຂຘມ຺ເມ ຠຸສາ ວາຕວຸຏ຺ຐິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠວນໍ ປວຕ຺ເຕສິ ອຸມ຺ມູລມກາສີ’ຕິ. ‘ສເຈ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ເທວເຕ, ຣຸກ຺ຂຘມ຺ເມ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາສິ, ສິຍາ [ສິຍາປິ (ສີ. ປີ.)] ເຕ ຠວນໍ ຍຖາປຸເຣ’ຕິ? ‘ຐສ຺ສາມຫໍ, [ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາມຫໍ (ສ຺ຍາ.)] ມາຣິສ, ຣຸກ຺ຂຘມ຺ເມ, ໂຫຕຸ ເມ ຠວນໍ ຍຖາປຸເຣ’’’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ຕຖາຣູປໍ ອິທ຺ຘາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂາສິ [ອຠິສງ຺ຂາຣິ (ສ຺ຍາ. ກ.)], ຍຖາ ຠຸສາ ວາຕວຸຏ຺ຐິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐໍ ນິຄ຺ໂຣຘຣາຊໍ ອຸສ຺ສາເປສິ, ສຈ຺ຉວີນິ ມູລານິ ອເຫສຸໍ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ອປິ ນຸ ຕໍ ສມຓຘມ຺ເມ ຐິຕໍ ຊາຕິຠູມກາ ອຸປາສກາ ປພ຺ພາເຊສຸໍ ສພ຺ພໂສ ຊາຕິຠູມິຍໍ ສຕ຺ຕຫິ ອາວາເສຫີ’’ຕິ? ‘‘ກຖໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ສມໂຓ ສມຓຘມ຺ເມ ຐິໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ສມໂຓ ອກ຺ໂກສນ຺ຕໍ ນ ປຈ຺ຈກ຺ໂກສຕິ, ໂຣສນ຺ຕໍ ນ ປຏິໂຣສຕິ, ຠຓ຺ຑນ຺ຕໍ ນ ປຏິຠຓ຺ຑຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ສມໂຓ ສມຓຘມ຺ເມ ຐິໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ອຏ຺ຐິຕໍເຍວ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມຓຘມ຺ເມ ຊາຕິຠູມກາ ອຸປາສກາ ປພ຺ພາເຊສຸໍ ສພ຺ພໂສ ຊາຕິຠູມິຍໍ ສຕ຺ຕຫິ ອາວາເສຫີ’’ຕິ.

[ອ. ນິ. ໗.໖໖; ໗.໗໓] ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ສຸເນຕ຺ໂຕ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ ຕິຕ຺ຖກໂຣ ກາເມສຸ ວີຕຣາໂຄ. ສຸເນຕ຺ຕສ຺ສ ໂຂ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ສຕ຺ຖຸໂນ ອເນການິ ສາວກສຕານິ ອເຫສຸໍ. ສຸເນຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ສາວການໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກສຫພ຺ຍຕາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ເຍ ໂຂ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ສຸເນຕ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກສຫພ຺ຍຕາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕານິ ນ ປສາເທສຸໍ ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊິໍສຸ. ເຍ ໂຂ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ສຸເນຕ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກສຫພ຺ຍຕາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕານິ ປສາເທສຸໍ ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊິໍສຸ.

‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ມູຄປກ຺ໂຂ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ…ເປ… ອຣເນມິ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ… ກຸທ຺ທາລໂກ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ… ຫຕ຺ຖິປາໂລ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ… ໂຊຕິປາໂລ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ ຕິຕ຺ຖກໂຣ ກາເມສຸ ວີຕຣາໂຄ. ໂຊຕິປາລສ຺ສ ໂຂ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ສຕ຺ຖຸໂນ ອເນການິ ສາວກສຕານິ ອເຫສຸໍ. ໂຊຕິປາໂລ ສຕ຺ຖາ ສາວການໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກສຫພ຺ຍຕາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ເຍ ໂຂ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ໂຊຕິປາລສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກສຫພ຺ຍຕາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕານິ ນ ປສາເທສຸໍ ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊິໍສຸ. ເຍ ໂຂ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ໂຊຕິປາລສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກສຫພ຺ຍຕາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕານິ ປສາເທສຸໍ ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊິໍສຸ.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ໂຍ ອິເມ ຉ ສຕ຺ຖາເຣ ຕິຕ຺ຖກເຣ ກາເມສຸ ວີຕຣາເຄ, ອເນກສຕປຣິວາເຣ ສສາວກສງ຺ເຆ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ອກ຺ໂກເສຍ຺ຍ ປຣິຠາເສຍ຺ຍ, ພຫຸໍ ໂສ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສເວຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ໂຍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ອິເມ ຉ ສຕ຺ຖາເຣ ຕິຕ຺ຖກເຣ ກາເມສຸ ວີຕຣາເຄ ອເນກສຕປຣິວາເຣ ສສາວກສງ຺ເຆ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ອກ຺ໂກເສຍ຺ຍ ປຣິຠາເສຍ຺ຍ, ພຫຸໍ ໂສ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສເວຍ຺ຍ. ໂຍ ເອກໍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ອກ຺ໂກສຕິ ປຣິຠາສຕິ, ອຍໍ ຕໂຕ ພຫຸຕຣໍ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ນາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ເອວຣູປິໍ ຂນ຺ຕິໍ [ເອວຣູປໍ ຂນ຺ຕໍ (ສ຺ຍາ.)] ວທາມິ, ຍຖາມໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ. ຕສ຺ມາຕິຫ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ນ ໂນ ສມສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ [ນ ໂນ ອາມສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ (ສ຺ຍາ.), ນ ໂນ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ (ສີ. ປີ.)] ຈິຕ຺ຕານິ ປທຸຏ຺ຐານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຘມ຺ມິກ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

‘‘ສຸເນຕ຺ໂຕ ມູຄປກ຺ໂຂ ຈ, ອຣເນມິ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ;

ກຸທ຺ທາລໂກ ອຫຸ ສຕ຺ຖາ, ຫຕ຺ຖິປາໂລ ຈ ມາຓໂວ.

‘‘ໂຊຕິປາໂລ ຈ ໂຄວິນ຺ໂທ, ອຫຸ ສຕ຺ຕປຸໂຣຫິໂຕ;

ອຫິໍສກາ [ອຠິເສກາ (ສ຺ຍາ.)] ອຕີຕໍເສ, ຉ ສຕ຺ຖາໂຣ ຍສສ຺ສິໂນ.

‘‘ນິຣາມຄນ຺ຘາ ກຣຸເຓຘິມຸຕ຺ຕາ [ວິມຸຕ຺ຕາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)], ກາມສໍໂຍຊນາຕິຄາ [ກາມສໍໂຍຊນາຕິຕາ (ສ຺ຍາ.)];

ກາມຣາຄໍ ວິຣາເຊຕ຺ວາ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປຄາ ອຫຸໍ [ອຫຸ (ພຫູສຸ), ອຫູ (ກ. ສີ.)].

‘‘ອເຫສຸໍ ສາວກາ ເຕສໍ, ອເນການິ ສຕານິປິ;

ນິຣາມຄນ຺ຘາ ກຣຸເຓຘິມຸຕ຺ຕາ, ກາມສໍໂຍຊນາຕິຄາ;

ກາມຣາຄໍ ວິຣາເຊຕ຺ວາ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປຄາ ອຫຸໍ [ອຫຸ (ພຫູສຸ), ອຫູ (ກ. ສີ.)].

‘‘ເຍເຕ ອິສີ ພາຫິຣເກ, ວີຕຣາເຄ ສມາຫິເຕ;

ປທຸຏ຺ຐມນສງ຺ກປ຺ໂປ, ໂຍ ນໂຣ ປຣິຠາສຕິ;

ພຫຸຎ຺ຈ ໂສ ປສວຕິ, ອປຸຎ຺ຎໍ ຕາທິໂສ ນໂຣ.

‘‘ໂຍ ເຈກໍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ນໍ, ຠິກ຺ຂຸໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາວກໍ;

ປທຸຏ຺ຐມນສງ຺ກປ຺ໂປ, ໂຍ ນໂຣ ປຣິຠາສຕິ;

ອຍໍ ຕໂຕ ພຫຸຕຣໍ, ອປຸຎ຺ຎໍ ປສເວ ນໂຣ.

‘‘ນ ສາຘຸຣູປໍ ອາສີເທ, ທິຏ຺ຐິຏ຺ຐານປ຺ປຫາຍິນໍ;

ສຕ຺ຕໂມ ປຸຄ຺ຄໂລ ເອໂສ, ອຣິຍສງ຺ຆສ຺ສ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ອວີຕຣາໂຄ ກາເມສຸ, ຍສ຺ສ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍາ ມຸທູ;

ສທ຺ຘາ ສຕິ ຈ ວີຣິຍໍ, ສມໂຖ ຈ ວິປສ຺ສນາ.

‘‘ຕາທິສໍ ຠິກ຺ຂຸມາສຊ຺ຊ, ປຸພ຺ເພວ ອຸປຫຎ຺ຎຕິ;

ອຕ຺ຕານໍ ອຸປຫນ຺ຕ຺ວານ, ປຈ຺ຉາ ອຎ຺ຎໍ ວິຫິໍສຕິ.

‘‘ໂຍ ຈ ຣກ຺ຂຕິ ອຕ຺ຕານໍ, ຣກ຺ຂິໂຕ ຕສ຺ສ ພາຫິໂຣ;

ຕສ຺ມາ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ ອຕ຺ຕານໍ, ອກ຺ຂໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ສທາ’’ຕິ. ທ຺ວາທສມໍ;

ຘມ຺ມິກວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ນາຄມິຄສາລາ ອິຓໍ, ຈຸນ຺ທໍ ທ຺ເວ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກາ ທຸເວ;

ເຂມອິນ຺ທ຺ຣິຍ ອານນ຺ທ, ຂຕ຺ຕິຍາ ອປ຺ປມາເທນ ຘມ຺ມິໂກຕິ.

ປຐມປຓ຺ຓາສກໍ ສມຕ຺ຕໍ.

໒. ທຸຕິຍປຓ຺ຓາສກໍ

໖. ມຫາວຄ຺ໂຄ

໑. ໂສຓສຸຕ຺ຕໍ

໕໕. [ມຫາວ. ໒໔໓ ອາຄຕໍ] ເອວໍ, ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ໂສໂຓ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ສີຕວນສ຺ມິໍ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ໂສຓສ຺ສ ຣໂຫຄຕສ຺ສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘‘ເຍ ໂຂ ເກຈິ ຠຄວໂຕ ສາວກາ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ອຫໍ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ. ອຖ ຈ ປນ ເມ ນ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ເມ ກຸເລ ໂຠຄາ, ສກ຺ກາ ໂຠຄາ ຈ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ປຸຎ຺ຎານິ ຈ ກາຕຸໍ. ຍໍນູນາຫໍ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂຠເຄ ຈ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍໍ ປຸຎ຺ຎານິ ຈ ກເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມໂຕ ໂສຓສ຺ສ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມ຺ມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມ຺ມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວເມວໍ ໂຂ – ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ສີຕວເນ ອາຍສ຺ມໂຕ ໂສຓສ຺ສ ສມ຺ມຸເຂ ປາຕຸຣໂຫສິ. ນິສີທິ ຠຄວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ. ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ໂສໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ໂສຓໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ນນຸ ເຕ, ໂສຓ, ຣໂຫຄຕສ຺ສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘ເຍ ໂຂ ເກຈິ ຠຄວໂຕ ສາວກາ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ອຫໍ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ. ອຖ ຈ ປນ ເມ ນ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ, ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ເມ ກຸເລ ໂຠຄາ, ສກ຺ກາ ໂຠຄາ [ໂຠເຄ (ມຫາວ. ໒໔໓)] ຈ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ປຸຎ຺ຎານິ ຈ ກາຕຸໍ. ຍໍນູນາຫໍ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂຠເຄ ຈ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍໍ ປຸຎ຺ຎານິ ຈ ກເຣຍ຺ຍ’’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ໂສຓ, ກຸສໂລ ຕ຺ວໍ ປຸພ຺ເພ ອຄາຣິຍຠູໂຕ [ອາຄາຣິກຠູໂຕ (ສ຺ຍາ.), ອຄາຣິກຠູໂຕ (ມຫາວ. ໒໔໓)] ວີຓາຍ ຕນ຺ຕິສ຺ສເຣ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ໂສຓ, ຍທາ ເຕ ວີຓາຍ ຕນ຺ຕິໂຍ ອຈ຺ຈາຍຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ອປິ ນຸ ເຕ ວີຓາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສຣວຕີ ວາ ໂຫຕິ ກມ຺ມຎ຺ຎາ ວາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ, ໂສຓ, ຍທາ ເຕ ວີຓາຍ ຕນ຺ຕິໂຍ ອຕິສິຖິລາ ໂຫນ຺ຕິ, ອປິ ນຸ ເຕ ວີຓາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສຣວຕີ ວາ ໂຫຕິ ກມ຺ມຎ຺ຎາ ວາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ຍທາ ປນ ເຕ, ໂສຓ, ວີຓາຍ ຕນ຺ຕິໂຍ ນ ອຈ຺ຈາຍຕາ ໂຫນ຺ຕິ ນາຕິສິຖິລາ ສເມ ຄຸເຓ ປຕິຏ຺ຐິຕາ, ອປິ ນຸ ເຕ ວີຓາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສຣວຕີ ວາ ໂຫຕິ ກມ຺ມຎ຺ຎາ ວາ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ໂສຓ, ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘວີຣິຍໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ອຕິສິຖິລວີຣິຍໍ ໂກສຊ຺ຊາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ຕສ຺ມາຕິຫ ຕ຺ວໍ, ໂສຓ, ວີຣິຍສມຖໍ ອຘິຏ຺ຐຫໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານຎ຺ຈ ສມຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌ, ຕຕ຺ຖ ຈ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ໂສໂຓ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ໂສຓໍ ອິມິນາ ໂອວາເທນ ໂອວທິຕ຺ວາ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວເມວໍ ໂຂ – ສີຕວເນ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ ປາຕຸຣໂຫສິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ໂສໂຓ ອປເຣນ ສມເຍນ ວີຣິຍສມຖໍ ອຘິຏ຺ຐາສິ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານຎ຺ຈ ສມຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌິ, ຕຕ຺ຖ ຈ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ໂສໂຓ ເອໂກ ວູປກຏ຺ໂຐ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນາຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິ. ‘‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’’ຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ຈ ປນາຍສ຺ມາ ໂສໂຓ ອຣຫຕໍ ອໂຫສິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ໂສຓສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ຍໍນູນາຫໍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍໍ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ໂສໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ໂສໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ໂຍ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫໍ ຂີຓາສໂວ ວຸສິຕວາ ກຕກຣຓີໂຍ ໂອຫິຕຠາໂຣ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕສທຕ຺ໂຖ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊໂນ ສມ຺ມທຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ຉ ຐານານິ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ – ເນກ຺ຂມ຺ມາຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ປວິເວກາຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອພ຺ຍາປຊ຺ຊາຘິມຸຕ຺ໂຕ [ອພ຺ຍາປຊ຺ຌາຘິມຸຕ຺ໂຕ (ກ.) ມຫາວ. ໒໔໔ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ໂຫຕິ, ຕຓ຺ຫາກ຺ຂຍາຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອຸປາທານກ຺ຂຍາຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອສມ຺ໂມຫາຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ສິຍາ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ເອວມສ຺ສ – ‘ເກວລໍສທ຺ຘາມຕ຺ຕກໍ ນູນ ອຍມາຍສ຺ມາ ນິສ຺ສາຍ ເນກ຺ຂມ຺ມາຘິມຸຕ຺ໂຕ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຂີຓາສໂວ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ວຸສິຕວາ ກຕກຣຓີໂຍ ກຣຓີຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ອສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ກຕສ຺ສ ວາ ປຏິຈຍໍ ຂຍາ ຣາຄສ຺ສ ວີຕຣາຄຕ຺ຕາ ເນກ຺ຂມ຺ມາຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຂຍາ ໂທສສ຺ສ ວີຕໂທສຕ຺ຕາ ເນກ຺ຂມ຺ມາຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຂຍາ ໂມຫສ຺ສ ວີຕໂມຫຕ຺ຕາ ເນກ຺ຂມ຺ມາຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ສິຍາ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ເອວມສ຺ສ – ‘ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ນູນ ອຍມາຍສ຺ມາ ນິກາມຍມາໂນ ປວິເວກາຘິມຸຕ຺ໂຕ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຂີຓາສໂວ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ວຸສິຕວາ ກຕກຣຓີໂຍ ກຣຓີຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ອສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ກຕສ຺ສ ວາ ປຏິຈຍໍ ຂຍາ ຣາຄສ຺ສ ວີຕຣາຄຕ຺ຕາ ປວິເວກາຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຂຍາ ໂທສສ຺ສ ວີຕໂທສຕ຺ຕາ ປວິເວກາຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຂຍາ ໂມຫສ຺ສ ວີຕໂມຫຕ຺ຕາ ປວິເວກາຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ສິຍາ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ເອວມສ຺ສ – ‘ສີລພ຺ພຕປຣາມາສໍ ນູນ ອຍມາຍສ຺ມາ ສາຣໂຕ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອພ຺ຍາປຊ຺ຊາຘິມຸຕ຺ໂຕ’ຕິ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຂີຓາສໂວ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ວຸສິຕວາ ກຕກຣຓີໂຍ ກຣຓີຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ອສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ກຕສ຺ສ ວາ ປຏິຈຍໍ ຂຍາ ຣາຄສ຺ສ ວີຕຣາຄຕ຺ຕາ ອພ຺ຍາປຊ຺ຊາຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຂຍາ ໂທສສ຺ສ ວີຕໂທສຕ຺ຕາ ອພ຺ຍາປຊ຺ຊາຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຂຍາ ໂມຫສ຺ສ ວີຕໂມຫຕ຺ຕາ ອພ຺ຍາປຊ຺ຊາຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ຂຍາ ຣາຄສ຺ສ ວີຕຣາຄຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂຍາຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຂຍາ ໂທສສ຺ສ ວີຕໂທສຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂຍາຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຂຍາ ໂມຫສ຺ສ ວີຕໂມຫຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂຍາຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ຂຍາ ຣາຄສ຺ສ ວີຕຣາຄຕ຺ຕາ ອຸປາທານກ຺ຂຍາຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຂຍາ ໂທສສ຺ສ ວີຕໂທສຕ຺ຕາ ອຸປາທານກ຺ຂຍາຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຂຍາ ໂມຫສ຺ສ ວີຕໂມຫຕ຺ຕາ ອຸປາທານກ຺ຂຍາຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ຂຍາ ຣາຄສ຺ສ ວີຕຣາຄຕ຺ຕາ ອສມ຺ໂມຫາຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຂຍາ ໂທສສ຺ສ ວີຕໂທສຕ຺ຕາ ອສມ຺ໂມຫາຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຂຍາ ໂມຫສ຺ສ ວີຕໂມຫຕ຺ຕາ ອສມ຺ໂມຫາຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ເອວໍ ສມ຺ມາ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠຸສາ ເຈປິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣູປາ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປາຖໍ [ອາປາຕໍ (ກ.)] ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເນວສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທິຍນ຺ຕິ. ອມິສ຺ສີກຕເມວສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ຐິຕໍ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ຕໍ ວຍຎ຺ຈສ຺ສານຸປສ຺ສຕິ. ຠຸສາ ເຈປິ ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ສທ຺ທາ…ເປ… ຆານວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຄນ຺ຘາ… ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣສາ… ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ… ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຘມ຺ມາ ມນສ຺ສ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເນວສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທິຍນ຺ຕິ. ອມິສ຺ສີກຕເມວສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ຐິຕໍ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ຕໍ ວຍຎ຺ຈສ຺ສານຸປສ຺ສຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ເສໂລ ປພ຺ພໂຕ ອຈ຺ຉິທ຺ໂທ ອສຸສິໂຣ ເອກຄ຺ຆໂນ. ອຖ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ເຈປິ ທິສາຍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຠຸສາ ວາຕວຸຏ຺ຐິ ເນວ ນໍ ສງ຺ກມ຺ເປຍ຺ຍ ນ ສມ຺ປກມ຺ເປຍ຺ຍ ນ ສມ຺ປເວເຘຍ຺ຍ, ອຖ ປຈ຺ຉິມາຍ ເຈປິ ທິສາຍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຠຸສາ ວາຕວຸຏ຺ຐິ…ເປ… ອຖ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ເຈປິ ທິສາຍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຠຸສາ ວາຕວຸຏ຺ຐິ… ອຖ ທກ຺ຂິຓາຍ ເຈປິ ທິສາຍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຠຸສາ ວາຕວຸຏ຺ຐິ ເນວ ນໍ ສງ຺ກມ຺ເປຍ຺ຍ ນ ສມ຺ປກມ຺ເປຍ຺ຍ ນ ສມ຺ປເວເຘຍ຺ຍ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠຸສາ ເຈປິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣູປາ ຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເນວສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທິຍນ຺ຕິ. ອມິສ຺ສີກຕເມວສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ຐິຕໍ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ຕໍ ວຍຎ຺ຈສ຺ສານຸປສ຺ສຕິ. ຠຸສາ ເຈປິ ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ສທ຺ທາ…ເປ… ຆານວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຄນ຺ຘາ… ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣສາ… ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ… ມໂນວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຘມ຺ມາ ມນສ຺ສ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເນວສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທິຍນ຺ຕິ. ອມິສ຺ສີກຕເມວສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ຐິຕໍ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ຕໍ ວຍຎ຺ຈສ຺ສານຸປສ຺ສຕີ’’ຕິ.

‘‘ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ອຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສ, ປວິເວກຎ຺ຈ ເຈຕໂສ;

ອພ຺ຍາປຊ຺ຊາຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສ, ອຸປາທານກ຺ຂຍສ຺ສ ຈ.

‘‘ຕຓ຺ຫາກ຺ຂຍາຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສ, ອສມ຺ໂມຫຎ຺ຈ ເຈຕໂສ;

ທິສ຺ວາ ອາຍຕນຸປ຺ປາທໍ, ສມ຺ມາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ສມ຺ມາ ວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ, ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ;

ກຕສ຺ສ ປຏິຈໂຍ ນຕ຺ຖິ, ກຣຓີຍໍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ເສໂລ ຍຖາ ເອກຄ຺ຆໂນ, ວາເຕນ ນ ສມີຣຕິ;

ເອວໍ ຣູປາ ຣສາ ສທ຺ທາ, ຄນ຺ຘາ ຜສ຺ສາ ຈ ເກວລາ.

‘‘ອິຏ຺ຐາ ຘມ຺ມາ ອນິຏ຺ຐາ ຈ, ນປ຺ປເວເຘນ຺ຕິ ຕາທິໂນ;

ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕໍ [ວິມຸຕຎ຺ຈ (ກ.) ມຫາວ. ໒໔໔; ກຖາ. ໒໖໖], ວຍຎ຺ຈສ຺ສານຸປສ຺ສຕີ’’ຕິ. ປຐມໍ;

໒. ຜຄ຺ຄຸນສຸຕ຺ຕໍ

໕໖. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ຜຄ຺ຄຸໂນ [ເຜຄ຺ຄຸໂນ (ກ.), ຜຄ຺ຄຸໂຓ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ອາພາຘິໂກ ໂຫຕິ ທຸກ຺ຂິໂຕ ພາຬ຺ຫຄິລາໂນ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອາຍສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ຜຄ຺ຄຸໂນ ອາພາຘິໂກ ທຸກ຺ຂິໂຕ ພາຬ຺ຫຄິລາໂນ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ເຍນາຍສ຺ມາ ຜຄ຺ຄຸໂນ ເຕນຸປສງ຺ກມຕຸ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ. ອຘິວາເສສິ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນາຍສ຺ມາ ຜຄ຺ຄຸໂນ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຜຄ຺ຄຸໂນ ຠຄວນ຺ຕໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວານ ມຎ຺ຈເກ ສມໂຘສິ [ສມຎ຺ໂຈປິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.), ສໍ + ຘູ + ອີ = ສມໂຘສິ]. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຜຄ຺ຄຸນໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອລໍ, ຜຄ຺ຄຸນ, ມາ ຕ຺ວໍ ມຎ຺ຈເກ ສມໂຘສິ. ສນ຺ຕິມານິ ອາສນານິ ປເຣຫິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ, ຕຕ຺ຖາຫໍ ນິສີທິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ນິສີທິ ຠຄວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຜຄ຺ຄຸນໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກຈ຺ຈິ ເຕ, ຜຄ຺ຄຸນ, ຂມນີຍໍ ກຈ຺ຈິ ຍາປນີຍໍ? ກຈ຺ຈິ ເຕ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕິ, ໂນ ອຠິກ຺ກມນ຺ຕິ; ປຏິກ຺ກໂມສານໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ໂນ ອຠິກ຺ກໂມ’’ຕິ? ‘‘ນ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຂມນີຍໍ ນ ຍາປນີຍໍ. ພາຬ຺ຫາ ເມ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ອຠິກ຺ກມນ຺ຕິ, ໂນ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕິ; ອຠິກ຺ກໂມສານໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ໂນ ປຏິກ຺ກໂມ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ພລວາ ປຸຣິໂສ ຕິຓ຺ເຫນ ສິຂເຣນ ມຸທ຺ຘນິ [ມຸທ຺ຘານໍ (ສີ. ປີ.)] ອຠິມຕ຺ເຖຍ຺ຍ [ອຠິມຏ຺ເຐຍ຺ຍ (ສ຺ຍາ.)]; ເອວເມວໍ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອຘິມຕ຺ຕາ ວາຕາ ມຸທ຺ຘນິ [ຫນນ຺ຕິ (ສີ. ປີ.), ໂອຫນນ຺ຕິ (ສ຺ຍາ.)] ອູຫນນ຺ຕິ. ນ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຂມນີຍໍ ນ ຍາປນີຍໍ. ພາຬ຺ຫາ ເມ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ອຠິກ຺ກມນ຺ຕິ, ໂນ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕິ; ອຠິກ຺ກໂມສານໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ໂນ ປຏິກ຺ກໂມ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ພລວາ ປຸຣິໂສ ທຬ຺ເຫນ ວຣຕ຺ຕກ຺ຂຓ຺ເຑນ ສີສເວຐນໍ ທເທຍ຺ຍ; ເອວເມວໍ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອຘິມຕ຺ຕາ ສີເສ ສີສເວທນາ. ນ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຂມນີຍໍ ນ ຍາປນີຍໍ. ພາຬ຺ຫາ ເມ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ອຠິກ຺ກມນ຺ຕິ, ໂນ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕິ; ອຠິກ຺ກໂມສານໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ໂນ ປຏິກ຺ກໂມ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ທກ຺ໂຂ ໂຄຆາຕໂກ ວາ ໂຄຆາຕກນ຺ເຕວາສີ ວາ ຕິຓ຺ເຫນ ໂຄວິກນ຺ຕເນນ ກຸຈ຺ຉິໍ ປຣິກນ຺ເຕຍ຺ຍ; ເອວເມວໍ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອຘິມຕ຺ຕາ ວາຕາ ກຸຈ຺ຉິໍ ປຣິກນ຺ຕນ຺ຕິ. ນ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຂມນີຍໍ ນ ຍາປນີຍໍ. ພາຬ຺ຫາ ເມ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ອຠິກ຺ກມນ຺ຕິ, ໂນ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕິ; ອຠິກ຺ກໂມສານໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ໂນ ປຏິກ຺ກໂມ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ທ຺ເວ ພລວນ຺ໂຕ ປຸຣິສາ ທຸພ຺ພລຕຣໍ ປຸຣິສໍ ນານາພາຫາສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ອງ຺ຄາຣກາສຸຍາ ສນ຺ຕາເປຍ຺ຍຸໍ ສມ຺ປຣິຕາເປຍ຺ຍຸໍ; ເອວເມວໍ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອຘິມຕ຺ໂຕ ກາຍສ຺ມິໍ ຑາໂຫ. ນ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຂມນີຍໍ ນ ຍາປນີຍໍ. ພາຬ຺ຫາ ເມ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ອຠິກ຺ກມນ຺ຕິ, ໂນ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕິ; ອຠິກ຺ກໂມສານໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ໂນ ປຏິກ຺ກໂມ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຜຄ຺ຄຸນໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສມາທເປຕ຺ວາ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕ຺ວາ ສມ຺ປຫໍເສຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຜຄ຺ຄຸໂນ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາລມກາສິ. ຕມ຺ຫິ ຈສ຺ສ ສມເຍ ມຣຓກາເລ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ວິປ຺ປສີທິໍສຸ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອາຍສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ຜຄ຺ຄຸໂນ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາລມກາສິ. ຕມ຺ຫິ ຈສ຺ສ ສມເຍ ມຣຓກາເລ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ວິປ຺ປສີທິໍສູ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ຫານນ຺ທ, ຜຄ຺ຄຸນສ຺ສ [ເຜຄ຺ຄຸນສ຺ສ ອານນ຺ທ (ກ.)] ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ນ ວິປ຺ປສີທິສ຺ສນ຺ຕິ! ຜຄ຺ຄຸນສ຺ສ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຎ຺ຈຫິ ໂອຣມ຺ຠາຄິເຍຫິ ສໍໂຍຊເນຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ອວິມຸຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຫິ ໂອຣມ຺ຠາຄິເຍຫິ ສໍໂຍຊເນຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ຉຍິເມ, ອານນ຺ທ, ອານິສໍສາ ກາເລນ ຘມ຺ມສ຺ສວເນ [ຘມ຺ມສວເຓ (ສີ.)] ກາເລນ ອຕ຺ຖຸປປຣິກ຺ຂາຍ. ກຕເມ ຉ? ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຎ຺ຈຫິ ໂອຣມ຺ຠາຄິເຍຫິ ສໍໂຍຊເນຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ອວິມຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂສ ຕມ຺ຫິ ສມເຍ ມຣຓກາເລ ລຠຕິ ຕຖາຄຕໍ ທສ຺ສນາຍ. ຕສ຺ສ ຕຖາຄໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຫິ ໂອຣມ຺ຠາຄິເຍຫິ ສໍໂຍຊເນຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ອຍໍ, ອານນ຺ທ, ປຐໂມ ອານິສໍໂສ ກາເລນ ຘມ຺ມສ຺ສວເນ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຎ຺ຈຫິ ໂອຣມ຺ຠາຄິເຍຫິ ສໍໂຍຊເນຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ອວິມຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂສ ຕມ຺ຫິ ສມເຍ ມຣຓກາເລ ນ ເຫວ ໂຂ [ໂນ ຈ ໂຂ (ກ.)] ລຠຕິ ຕຖາຄຕໍ ທສ຺ສນາຍ, ອປິ ຈ ໂຂ ຕຖາຄຕສາວກໍ ລຠຕິ ທສ຺ສນາຍ. ຕສ຺ສ ຕຖາຄຕສາວໂກ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຫິ ໂອຣມ຺ຠາຄິເຍຫິ ສໍໂຍຊເນຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ອຍໍ, ອານນ຺ທ, ທຸຕິໂຍ ອານິສໍໂສ ກາເລນ ຘມ຺ມສ຺ສວເນ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຎ຺ຈຫິ ໂອຣມ຺ຠາຄິເຍຫິ ສໍໂຍຊເນຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ອວິມຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂສ ຕມ຺ຫິ ສມເຍ ມຣຓກາເລ ນ ເຫວ ໂຂ ລຠຕິ ຕຖາຄຕໍ ທສ຺ສນາຍ, ນປິ ຕຖາຄຕສາວກໍ ລຠຕິ ທສ຺ສນາຍ; ອປິ ຈ ໂຂ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ເກຕິ ອນຸວິຈາເຣຕິ ມນສານຸເປກ຺ຂຕິ. ຕສ຺ສ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ກຍໂຕ ອນຸວິຈາຣຍໂຕ ມນສານຸເປກ຺ຂໂຕ ປຎ຺ຈຫິ ໂອຣມ຺ຠາຄິເຍຫິ ສໍໂຍຊເນຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ອຍໍ, ອານນ຺ທ, ຕຕິໂຍ ອານິສໍໂສ ກາເລນ ອຕ຺ຖຸປປຣິກ຺ຂາຍ.

‘‘ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຎ຺ຈຫິ ໂອຣມ຺ຠາຄິເຍຫິ ສໍໂຍຊເນຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ອນຸຕ຺ຕເຣ ຈ ໂຂ ອຸປຘິສງ຺ຂເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອວິມຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂສ ຕມ຺ຫິ ສມເຍ ມຣຓກາເລ ລຠຕິ ຕຖາຄຕໍ ທສ຺ສນາຍ. ຕສ຺ສ ຕຖາຄໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ…ເປ… ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຕເຣ ອຸປຘິສງ຺ຂເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ອຍໍ, ອານນ຺ທ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອານິສໍໂສ ກາເລນ ຘມ຺ມສ຺ສວເນ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຎ຺ຈຫິ ໂອຣມ຺ຠາຄິເຍຫິ ສໍໂຍຊເນຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ອນຸຕ຺ຕເຣ ຈ ໂຂ ອຸປຘິສງ຺ຂເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອວິມຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂສ ຕມ຺ຫິ ສມເຍ ມຣຓກາເລ ນ ເຫວ ໂຂ ລຠຕິ ຕຖາຄຕໍ ທສ຺ສນາຍ, ອປິ ຈ ໂຂ ຕຖາຄຕສາວກໍ ລຠຕິ ທສ຺ສນາຍ. ຕສ຺ສ ຕຖາຄຕສາວໂກ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ…ເປ… ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຕເຣ ອຸປຘິສງ຺ຂເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ອຍໍ, ອານນ຺ທ, ປຎ຺ຈໂມ ອານິສໍໂສ ກາເລນ ຘມ຺ມສ຺ສວເນ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຎ຺ຈຫິ ໂອຣມ຺ຠາຄິເຍຫິ ສໍໂຍຊເນຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ອນຸຕ຺ຕເຣ ຈ ໂຂ ອຸປຘິສງ຺ຂເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອວິມຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂສ ຕມ຺ຫິ ສມເຍ ມຣຓກາເລ ນ ເຫວ ໂຂ ລຠຕິ ຕຖາຄຕໍ ທສ຺ສນາຍ, ນປິ ຕຖາຄຕສາວກໍ ລຠຕິ ທສ຺ສນາຍ; ອປິ ຈ ໂຂ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ເກຕິ ອນຸວິຈາເຣຕິ ມນສານຸເປກ຺ຂຕິ. ຕສ຺ສ ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເຈຕສາ ອນຸວິຕກ຺ກຍໂຕ ອນຸວິຈາຣຍໂຕ ມນສານຸເປກ຺ຂໂຕ ອນຸຕ຺ຕເຣ ອຸປຘິສງ຺ຂເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ອຍໍ, ອານນ຺ທ, ຉຏ຺ໂຐ ອານິສໍໂສ ກາເລນ ອຕ຺ຖຸປປຣິກ຺ຂາຍ. ອິເມ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຉ ອານິສໍສາ ກາເລນ ຘມ຺ມສ຺ສວເນ ກາເລນ ອຕ຺ຖຸປປຣິກ຺ຂາຍາ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຉຬຠິຊາຕິສຸຕ຺ຕໍ

໕໗. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປູຣເຓນ, ຠນ຺ເຕ, ກສ຺ສເປນ ຉຬຠິຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ – ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ, ນີລາຠິຊາຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ, ໂລຫິຕາຠິຊາຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ, ຫລິທ຺ທາຠິຊາຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ, ສຸກ຺ກາຠິຊາຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ, ປຣມສຸກ຺ກາຠິຊາຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ.

‘‘ຕຕ຺ຣິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ປູຣເຓນ ກສ຺ສເປນ ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ, ໂອຣພ຺ຠິກາ ສູກຣິກາ ສາກຸຓິກາ ມາຄວິກາ ລຸທ຺ທາ ມຈ຺ຉຆາຕກາ ໂຈຣາ ໂຈຣຆາຕກາ ພນ຺ຘນາຄາຣິກາ ເຍ ວາ ປນຎ຺ເຎປິ ເກຈິ ກຸຣູຣກມ຺ມນ຺ຕາ.

‘‘ຕຕ຺ຣິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ປູຣເຓນ ກສ຺ສເປນ ນີລາຠິຊາຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ, ຠິກ຺ຂູ ກຓ຺ຏກວຸຕ຺ຕິກາ ເຍ ວາ ປນຎ຺ເຎປິ ເກຈິ ກມ຺ມວາທາ ກ຺ຣິຍວາທາ.

‘‘ຕຕ຺ຣິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ປູຣເຓນ ກສ຺ສເປນ ໂລຫິຕາຠິຊາຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ, ນິຄຓ຺ຐາ ເອກສາຏກາ.

‘‘ຕຕ຺ຣິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ປູຣເຓນ ກສ຺ສເປນ ຫລິທ຺ທາຠິຊາຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ, ຄິຫີ ໂອທາຕວສນາ ອເຈລກສາວກາ.

‘‘ຕຕ຺ຣິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ປູຣເຓນ ກສ຺ສເປນ ສຸກ຺ກາຠິຊາຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ, ອາຊີວກາ ອາຊີວກິນິໂຍ.

‘‘ຕຕ຺ຣິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ປູຣເຓນ ກສ຺ສເປນ ປຣມສຸກ຺ກາຠິຊາຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ, ນນ຺ໂທ ວຈ຺ໂຉ ກິໂສ ສໍກິຈ຺ໂຈ ມກ຺ຂລິ ໂຄສາໂລ. ປູຣເຓນ, ຠນ຺ເຕ, ກສ຺ສເປນ ອິມາ ຉຬຠິຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ’’ຕິ.

‘‘ກິໍ ປນານນ຺ທ, ປູຣຓສ຺ສ ກສ຺ສປສ຺ສ ສພ຺ໂພ ໂລໂກ ເອຕທພ຺ຠນຸຊານາຕິ ອິມາ ຉຬຠິຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຎາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ປຸຣິໂສ ທລິທ຺ໂທ ອສ຺ສໂກ ອນາຬ຺ຫິໂກ, ຕສ຺ສ ອກາມກສ຺ສ ພິລໍ ໂອລຄ຺ເຄຍ຺ຍຸໍ – ‘ອິທໍ ເຕ, ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ມໍສຎ຺ຈ ຂາທິຕພ຺ພໍ, ມູລຎ຺ຈ ອນຸປ຺ປທາຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ປູຣເຓນ ກສ຺ສເປນ ອປ຺ປຏິຎ຺ຎາຍ ເອເຕສໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ອິມາ ຉຬຠິຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ, ຍຖາ ຕໍ ພາເລນ ອພ຺ຍຕ຺ເຕນ ອເຂຕ຺ຕຎ຺ຎຸນາ ອກຸສເລນ.

‘‘ອຫໍ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ຉຬຠິຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຎາເປມິ. ຕໍ ສຸຓາຫິ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຫິ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກຕມາ ຈານນ຺ທ, ຉຬຠິຊາຕິໂຍ? ອິຘານນ຺ທ, ເອກຈ຺ໂຈ ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິໂຍ ສມາໂນ ກຓ຺ຫໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊາຍຕິ. ອິຘ ປນານນ຺ທ, ເອກຈ຺ໂຈ ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິໂຍ ສມາໂນ ສຸກ຺ກໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊາຍຕິ. ອິຘ ປນານນ຺ທ, ເອກຈ຺ໂຈ ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິໂຍ ສມາໂນ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ນິພ຺ພານໍ ອຠິຊາຍຕິ. ອິຘ ປນານນ຺ທ, ເອກຈ຺ໂຈ ສຸກ຺ກາຠິຊາຕິໂຍ ສມາໂນ ກຓ຺ຫໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊາຍຕິ. ອິຘ ປນານນ຺ທ, ເອກຈ຺ໂຈ ສຸກ຺ກາຠິຊາຕິໂຍ ສມາໂນ ສຸກ຺ກໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊາຍຕິ. ອິຘ ປນານນ຺ທ, ເອກຈ຺ໂຈ ສຸກ຺ກາຠິຊາຕິໂຍ ສມາໂນ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ນິພ຺ພານໍ ອຠິຊາຍຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈານນ຺ທ, ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິໂຍ ສມາໂນ ກຓ຺ຫໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊາຍຕິ? ອິຘານນ຺ທ, ເອກຈ຺ໂຈ ນີເຈ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ໂຫຕິ – ຈຓ຺ຑາລກຸເລ ວາ ເນສາທກຸເລ ວາ ເວນກຸເລ [ເວຓກຸເລ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ວາ ຣຖກາຣກຸເລ ວາ ປຸກ຺ກຸສກຸເລ ວາ, ທລິທ຺ເທ ອປ຺ປນ຺ນປານໂຠຊເນ ກສິຣວຸຕ຺ຕິເກ, ຍຕ຺ຖ ກສິເຣນ ຆາສຈ຺ຉາໂທ ລພ຺ຠຕິ. ໂສ ຈ ໂຫຕິ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ທຸທ຺ທສິໂກ ໂອໂກຏິມໂກ ພວ຺ຫາພາໂຘ ກາໂຓ ວາ ກຸຓີ ວາ ຂຎ຺ໂຊ ວາ ປກ຺ຂຫໂຕ ວາ, ນ ລາຠີ ອນ຺ນສ຺ສ ປານສ຺ສ ວຕ຺ຖສ຺ສ ຍານສ຺ສ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນສ຺ສ ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍສ຺ສ. ໂສ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ. ໂສ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິໂຍ ສມາໂນ ກຓ຺ຫໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊາຍຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈານນ຺ທ, ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິໂຍ ສມາໂນ ສຸກ຺ກໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊາຍຕິ? ອິຘານນ຺ທ, ເອກຈ຺ໂຈ ນີເຈ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ໂຫຕິ – ຈຓ຺ຑາລກຸເລ ວາ…ເປ… ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍສ຺ສ. ໂສ ກາເຍນ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ວາຈາຍ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ມນສາ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣຕິ. ໂສ ກາເຍນ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ວາຈາຍ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ມນສາ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິໂຍ ສມາໂນ ສຸກ຺ກໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊາຍຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈານນ຺ທ, ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິໂຍ ສມາໂນ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ນິພ຺ພານໍ ອຠິຊາຍຕິ? ອິຘານນ຺ທ, ເອກຈ຺ໂຈ ນີເຈ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ໂຫຕິ – ຈຓ຺ຑາລກຸເລ ວາ…ເປ… ໂສ ຈ ໂຫຕິ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ທຸທ຺ທສິໂກ ໂອໂກຏິມໂກ. ໂສ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊຕິ. ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ, ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕ, ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ຍຖາຠູຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ນິພ຺ພານໍ ອຠິຊາຍຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິໂຍ ສມາໂນ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ນິພ຺ພານໍ ອຠິຊາຍຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈານນ຺ທ, ສຸກ຺ກາຠິຊາຕິໂຍ ສມາໂນ ກຓ຺ຫໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊາຍຕິ? ອິຘານນ຺ທ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຸຈ຺ເຈ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ໂຫຕິ – ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລກຸເລ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸເລ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລກຸເລ ວາ, ອຑ຺ເຒ ມຫທ຺ຘເນ ມຫາໂຠເຄ ປຫູຕຊາຕຣູປຣຊເຕ ປຫູຕວິຕ຺ຕູປກຣເຓ ປຫູຕຘນຘຎ຺ເຎ. ໂສ ຈ ໂຫຕິ ອຠິຣູໂປ ທສ຺ສນີໂຍ ປາສາທິໂກ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ລາຠີ ອນ຺ນສ຺ສ ປານສ຺ສ ວຕ຺ຖສ຺ສ ຍານສ຺ສ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນສ຺ສ ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍສ຺ສ. ໂສ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ. ໂສ ກາເຍນ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ວາຈາຍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ມນສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສຸກ຺ກາຠິຊາຕິໂຍ ສມາໂນ ກຓ຺ຫໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊາຍຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈານນ຺ທ, ສຸກ຺ກາຠິຊາຕິໂຍ ສມາໂນ ສຸກ຺ກໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊາຍຕິ? ອິຘານນ຺ທ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຸຈ຺ເຈ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ໂຫຕິ – ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລກຸເລ ວາ…ເປ… ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍສ຺ສ. ໂສ ກາເຍນ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ວາຈາຍ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣຕິ, ມນສາ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣຕິ. ໂສ ກາເຍນ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ວາຈາຍ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ມນສາ ສຸຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສຸກ຺ກາຠິຊາຕິໂຍ ສມາໂນ ສຸກ຺ກໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊາຍຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈານນ຺ທ, ສຸກ຺ກາຠິຊາຕິໂຍ ສມາໂນ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ນິພ຺ພານໍ ອຠິຊາຍຕິ? ອິຘານນ຺ທ, ເອກຈ຺ໂຈ ອຸຈ຺ເຈ ກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ໂຫຕິ – ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລກຸເລ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸເລ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລກຸເລ ວາ, ອຑ຺ເຒ ມຫທ຺ຘເນ ມຫາໂຠເຄ ປຫູຕຊາຕຣູປຣຊເຕ ປຫູຕວິຕ຺ຕູປກຣເຓ ປຫູຕຘນຘຎ຺ເຎ. ໂສ ຈ ໂຫຕິ ອຠິຣູໂປ ທສ຺ສນີໂຍ ປາສາທິໂກ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ລາຠີ ອນ຺ນສ຺ສ ປານສ຺ສ ວຕ຺ຖສ຺ສ ຍານສ຺ສ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນສ຺ສ ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍສ຺ສ. ໂສ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊຕິ. ໂສ ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ປຎ຺ຈ ນີວຣເຓ ປຫາຍ ເຈຕໂສ ອຸປກ຺ກິເລເສ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓ, ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕ, ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ຍຖາຠູຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ນິພ຺ພານໍ ອຠິຊາຍຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ສຸກ຺ກາຠິຊາຕິໂຍ ສມາໂນ ອກຓ຺ຫໍ ອສຸກ຺ກໍ ນິພ຺ພານໍ ອຠິຊາຍຕິ. ອິມາ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຉຬຠິຊາຕິໂຍ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ອາສວສຸຕ຺ຕໍ

໕໘. ‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ.

ກຕເມຫິ ຉຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຍ ອາສວາ ສໍວຣາ ປຫາຕພ຺ພາ ເຕ ສໍວເຣນ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຍ ອາສວາ ປຏິເສວນາ ປຫາຕພ຺ພາ ເຕ ປຏິເສວນາຍ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຍ ອາສວາ ອຘິວາສນາ ປຫາຕພ຺ພາ ເຕ ອຘິວາສນາຍ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຍ ອາສວາ ປຣິວຊ຺ຊນາ ປຫາຕພ຺ພາ ເຕ ປຣິວຊ຺ຊນາຍ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຍ ອາສວາ ວິໂນທນາ ປຫາຕພ຺ພາ ເຕ ວິໂນທນາຍ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຍ ອາສວາ ຠາວນາ ປຫາຕພ຺ພາ ເຕ ຠາວນາຍ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ສໍວຣາ ປຫາຕພ຺ພາ ເຍ ສໍວເຣນ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ. ຍໍ ຫິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣໍ ອສໍວຸຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣໍ ສໍວຸຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ໂສຕິນ຺ທ຺ຣິຍ…ເປ… ຆານິນ຺ທ຺ຣິຍ… ຊິວ຺ຫິນ຺ທ຺ຣິຍ… ກາຍິນ຺ທ຺ຣິຍ… ມນິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ. ຍໍ ຫິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣໍ ອສໍວຸຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ມນິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣໍ ສໍວຸຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ສໍວຣາ ປຫາຕພ຺ພາ ເຍ ສໍວເຣນ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ປຏິເສວນາ ປຫາຕພ຺ພາ ເຍ ປຏິເສວນາຍ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ຈີວຣໍ ປຏິເສວຕິ – ‘ຍາວເທວ ສີຕສ຺ສ ປຏິຆາຕາຍ, ອຸຓ຺ຫສ຺ສ ປຏິຆາຕາຍ, ຑໍສມກສວາຕາຕປສຣີສປສມ຺ຜສ຺ສານໍ [ຑໍສ… ສິຣິໍສປສມ຺ຜສ຺ສານໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ) ມ. ນິ. ໑.໒໓] ປຏິຆາຕາຍ, ຍາວເທວ ຫິຣິໂກປີນປຏິຈ຺ຉາທນຕ຺ຖໍ’. ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຏິເສວຕິ – ‘ເນວ ທວາຍ ນ ມທາຍ ນ ມຓ຺ຑນາຍ ນ ວິຠູສນາຍ, ຍາວເທວ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ຐິຕິຍາ ຍາປນາຍ, ວິຫິໍສູປຣຕິຍາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍານຸຄ຺ຄຫາຍ, ອິຕິ ປຸຣາຓຎ຺ຈ ເວທນໍ ປຏິຫງ຺ຂາມິ, ນວຎ຺ຈ ເວທນໍ ນ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມິ, ຍາຕ຺ຣາ ຈ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ ອນວຊ຺ຊຕາ ຈ ຜາສຸວິຫາໂຣ ຈ’ [ຜາສຸວິຫາໂຣ ຈາຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]. ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ເສນາສນໍ ປຏິເສວຕິ – ‘ຍາວເທວ ສີຕສ຺ສ ປຏິຆາຕາຍ, ອຸຓ຺ຫສ຺ສ ປຏິຆາຕາຍ, ຑໍສມກສວາຕາຕປສຣີສປສມ຺ຜສ຺ສານໍ ປຏິຆາຕາຍ, ຍາວເທວ ອຸຕຸປຣິສ຺ສຍວິໂນທນປຏິສລ຺ລານາຣາມຕ຺ຖໍ’. ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣໍ ປຏິເສວຕິ – ‘ຍາວເທວ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ເວຍ຺ຍາພາຘິການໍ ເວທນານໍ ປຏິຆາຕາຍ, ອພ຺ຍາພຊ຺ຌປຣມຕາຍາ’ຕິ. ຍໍ ຫິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປ຺ປຏິເສວໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ປຏິເສວໂຕ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ປຏິເສວນາ ປຫາຕພ຺ພາ ເຍ ປຏິເສວນາຍ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ອຘິວາສນາ ປຫາຕພ຺ພາ ເຍ ອຘິວາສນາຍ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ຂໂມ ໂຫຕິ ສີຕສ຺ສ ອຸຓ຺ຫສ຺ສ, ຊິຆຈ຺ຉາຍ, ປິປາສາຍ, ຑໍສມກສວາຕາຕປສຣີສປສມ຺ຜສ຺ສານໍ, ທຸຣຸຕ຺ຕານໍ ທຸຣາຄຕານໍ ວຈນປຖານໍ, ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສາຣີຣິການໍ ເວທນານໍ ທຸກ຺ຂານໍ ຕິພ຺ພານໍ ຂຣານໍ ກຏຸການໍ ອສາຕານໍ ອມນາປານໍ ປາຓຫຣານໍ ອຘິວາສກຊາຕິໂກ ໂຫຕິ. ຍໍ ຫິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຘິວາສໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ອຘິວາສໂຕ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ອຘິວາສນາ ປຫາຕພ຺ພາ ເຍ ອຘິວາສນາຍ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ປຣິວຊ຺ຊນາ ປຫາຕພ຺ພາ ເຍ ປຣິວຊ຺ຊນາຍ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ຈຓ຺ຑໍ ຫຕ຺ຖິໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ຈຓ຺ຑໍ ອສ຺ສໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ຈຓ຺ຑໍ ໂຄຓໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ຈຓ຺ຑໍ ກຸກ຺ກຸຣໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ອຫິໍ ຂາຓຸໍ ກຓ຺ຏກຏ຺ຐານໍ ໂສພ຺ຠໍ ປປາຕໍ ຈນ຺ທນິກໍ ໂອຬິຄລ຺ລໍ, ຍຖາຣູເປ ອນາສເນ ນິສິນ຺ນໍ, ຍຖາຣູເປ ອໂຄຈເຣ ຈຣນ຺ຕໍ, ຍຖາຣູເປ ປາປເກ ມິຕ຺ເຕ ຠຊນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎູ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ປາປເກສຸ ຐາເນສຸ ໂອກປ຺ເປຍ຺ຍຸໍ, ໂສ ຕຎ຺ຈ ອນາສນໍ ຕຎ຺ຈ ອໂຄຈຣໍ ເຕ ຈ ປາປເກ ມິຕ຺ເຕ ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ. ຍໍ ຫິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ປຣິວຊ຺ຊນາ ປຫາຕພ຺ພາ ເຍ ປຣິວຊ຺ຊນາຍ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ວິໂນທນາ ປຫາຕພ຺ພາ ເຍ ວິໂນທນາຍ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ນາຘິວາເສຕິ ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ, ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ…ເປ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ເນ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ນາຘິວາເສຕິ ປຊຫຕິ ວິໂນເທຕິ ພ຺ຍນ຺ຕີກໂຣຕິ ອນຠາວໍ ຄເມຕິ. ຍໍ ຫິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິໂນທຍໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ວິໂນທຍໂຕ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ວິໂນທນາ ປຫາຕພ຺ພາ ເຍ ວິໂນທນາຍ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ຠາວນາ ປຫາຕພ຺ພາ ເຍ ຠາວນາຍ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕໍ ນິໂຣຘນິສ຺ສິຕໍ ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມິໍ, ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ…ເປ… ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ… ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕໍ ນິໂຣຘນິສ຺ສິຕໍ ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມິໍ. ຍໍ ຫິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠາວຍໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ຠາວຍໂຕ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ຠາວນາ ປຫາຕພ຺ພາ ເຍ ຠາວນາຍ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ທາຣຸກມ຺ມິກສຸຕ຺ຕໍ

໕໙. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ນາຕິເກ ວິຫຣຕິ ຄິຎ຺ຊກາວສເຖ. ອຖ ໂຂ ທາຣຸກມ຺ມິໂກ ຄຫປຕິ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ທາຣຸກມ຺ມິກໍ ຄຫປຕິໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອປິ ນຸ ເຕ, ຄຫປຕິ, ກຸເລ ທານໍ ທີຍຕີ’’ຕິ? ‘‘ທີຍຕິ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ກຸເລ ທານໍ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ເຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຣຎ຺ຎິກາ ປິຓ຺ຑປາຕິກາ ປໍສຸກູລິກາ ອຣຫນ຺ໂຕ ວາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ວາ ສມາປນ຺ນາ, ຕຖາຣູເປສຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂູສຸ ທານໍ ທີຍຕີ’’ຕິ.

‘‘ທຸຊ຺ຊານໍ ໂຂ ເອຕໍ, ຄຫປຕິ, ຕຍາ ຄິຫິນາ ກາມໂຠຄິນາ ປຸຕ຺ຕສມ຺ພາຘສຍນໍ ອຊ຺ຌາວສນ຺ເຕນ, ກາສິກຈນ຺ທນໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠນ຺ເຕນ, ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ ຘາຣຍນ຺ເຕນ, ຊາຕຣູປຣຊຕໍ ສາທິຍນ຺ເຕນ ອິເມ ວາ ອຣຫນ຺ໂຕ ອິເມ ວາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ສມາປນ຺ນາຕິ.

‘‘ອາຣຎ຺ຎິໂກ ເຈປິ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ ອຸທ຺ຘໂຕ ອຸນ຺ນໂຬ ຈປໂລ ມຸຂໂຣ ວິກິຓ຺ຓວາໂຈ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ ອສມ຺ປຊາໂນ ອສມາຫິໂຕ ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ປາກຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ. ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ຄາຣຍ຺ໂຫ. ອາຣຎ຺ຎິໂກ ເຈປິ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ ອນຸທ຺ຘໂຕ ອນຸນ຺ນໂຬ ອຈປໂລ ອມຸຂໂຣ ອວິກິຓ຺ຓວາໂຈ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິ ສມ຺ປຊາໂນ ສມາຫິໂຕ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕ ສໍວຸຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ. ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ປາສໍໂສ.

‘‘ຄາມນ຺ຕວິຫາຣີ ເຈປິ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ ອຸທ຺ຘໂຕ…ເປ… ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ຄາຣຍ຺ໂຫ. ຄາມນ຺ຕວິຫາຣີ ເຈປິ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ ອນຸທ຺ຘໂຕ…ເປ… ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ປາສໍໂສ.

‘‘ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ເຈປິ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ ອຸທ຺ຘໂຕ…ເປ… ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ຄາຣຍ຺ໂຫ. ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ ເຈປິ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ ອນຸທ຺ຘໂຕ…ເປ… ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ປາສໍໂສ.

‘‘ເນມນ຺ຕນິໂກ ເຈປິ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ ອຸທ຺ຘໂຕ…ເປ… ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ຄາຣຍ຺ໂຫ. ເນມນ຺ຕນິໂກ ເຈປິ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ ອນຸທ຺ຘໂຕ…ເປ… ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ປາສໍໂສ.

‘‘ປໍສຸກູລິໂກ ເຈປິ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ ອຸທ຺ຘໂຕ…ເປ… ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ຄາຣຍ຺ໂຫ. ປໍສຸກູລິໂກ ເຈປິ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ ອນຸທ຺ຘໂຕ…ເປ… ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ປາສໍໂສ.

‘‘ຄຫປຕິຈີວຣຘໂຣ ເຈປິ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ ອຸທ຺ຘໂຕ ອຸນ຺ນໂຬ ຈປໂລ ມຸຂໂຣ ວິກິຓ຺ຓວາໂຈ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ ອສມ຺ປຊາໂນ ອສມາຫິໂຕ ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ປາກຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ. ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ຄາຣຍ຺ໂຫ. ຄຫປຕິຈີວຣຘໂຣ ເຈປິ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ ອນຸທ຺ຘໂຕ ອນຸນ຺ນໂຬ ອຈປໂລ ອມຸຂໂຣ ອວິກິຓ຺ຓວາໂຈ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິ ສມ຺ປຊາໂນ ສມາຫິໂຕ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕ ສໍວຸຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ. ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ປາສໍໂສ.

‘‘ອິງ຺ຆ ຕ຺ວໍ, ຄຫປຕິ, ສງ຺ເຆ ທານໍ [ທານານິ (ກ.)] ເທຫິ. ສງ຺ເຆ ເຕ ທານໍ ທທໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທິສ຺ສຕິ. ໂສ ຕ຺ວໍ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສສີ’’ຕິ. ‘‘ເອສາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ສງ຺ເຆ ທານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ຫຕ຺ຖິສາຣິປຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ

໖໐. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ພາຣາຓສິຍໍ ວິຫຣຕິ ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸລາ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕາ ມຓ຺ຑລມາເຬ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ສນ຺ນິປຕິຕາ ອຠິຘມ຺ມກຖໍ ກເຖນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ ອາຍສ຺ມາ ຈິຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຖຣານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຠິຘມ຺ມກຖໍ ກເຖນ຺ຕານໍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ກຖໍ ໂອປາເຕຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂກຏ຺ຐິໂກ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມາຍສ຺ມາ ຈິຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຖຣານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຠິຘມ຺ມກຖໍ ກເຖນ຺ຕານໍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ກຖໍ ໂອປາເຕສິ, ຍາວ ກຖາປຣິໂຍສານໍ ອາຍສ຺ມາ ຈິຕ຺ໂຕ ອາຄເມຕູ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖິສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຫາຍກາ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂກຏ຺ຐິກໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ມາຍສ຺ມາ ມຫາໂກຏ຺ຐິໂກ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອປສາເທສິ, ປຓ຺ຑິໂຕ ອາຍສ຺ມາ ຈິຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ປໂຫຕິ ຈາຍສ຺ມາ ຈິຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຖຣານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຠິຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕຸ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ທຸຊ຺ຊານໍ ໂຂ ເອຕໍ, ອາວຸໂສ, ປຣສ຺ສ ເຈໂຕປຣິຍາຍໍ ອຊານນ຺ເຕຫິ. ອິຘາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕາວເທວ ໂສຣຕໂສຣໂຕ ໂຫຕິ, ນິວາຕນິວາໂຕ ໂຫຕິ, ອຸປສນ຺ຕຸປສນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຍາວ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິຍໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໍ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ ໂສ ວປກສ຺ສເຕວ ສຕ຺ຖາຣາ, ວປກສ຺ສຕິ ຄຣຸຏ຺ຐານິເຍຫິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ, ໂສ ສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ອຸປາສເກຫິ ອຸປາສິກາຫິ ຣຎ຺ຎາ ຣາຊມຫາມຕ຺ເຕຫິ ຕິຕ຺ຖິເຍຫິ ຕິຕ຺ຖິຍສາວເກຫິ. ຕສ຺ສ ສໍສຏ຺ຐສ຺ສ ວິສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ປາກຕສ຺ສ ຠສ຺ສມນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸທ຺ຘໍເສຕິ. ໂສ ຣາຄານຸທ຺ຘໍສິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ໂຄໂຓ ກິຏ຺ຐາໂທ ທາເມນ ວາ ພທ຺ໂຘ [ອາຣາເມ ວາ ພນ຺ໂຘ (ກ.)] ວເຊ ວາ ໂອຣຸທ຺ໂຘ. ໂຍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນ ທານາຍໍ ໂຄໂຓ ກິຏ຺ຐາໂທ ປຸນເທວ ກິຏ຺ຐໍ ໂອຕຣິສ຺ສຕີ’ຕິ, ສມ຺ມາ ນຸ ໂຂ ໂສ, ອາວຸໂສ, ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’’. ‘‘ຐານຎ຺ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ໂສ ໂຄໂຓ ກິຏ຺ຐາໂທ ທາມໍ ວາ ເຉຕ຺ວາ ວຊໍ ວາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ, ອຖ ປຸນເທວ ກິຏ຺ຐໍ ໂອຕເຣຍ຺ຍາຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕາວເທວ ໂສຣຕໂສຣໂຕ ໂຫຕິ, ນິວາຕນິວາໂຕ ໂຫຕິ, ອຸປສນ຺ຕຸປສນ຺ໂຕ ໂຫຕິ ຍາວ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິຍໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໍ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ ໂສ ວປກສ຺ສເຕວ ສຕ຺ຖາຣາ, ວປກສ຺ສຕິ ຄຣຸຏ຺ຐານິເຍຫິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ, ໂສ ສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ອຸປາສເກຫິ ອຸປາສິກາຫິ ຣຎ຺ຎາ ຣາຊມຫາມຕ຺ເຕຫິ ຕິຕ຺ຖິເຍຫິ ຕິຕ຺ຖິຍສາວເກຫິ. ຕສ຺ສ ສໍສຏ຺ຐສ຺ສ ວິສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ປາກຕສ຺ສ ຠສ຺ສມນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸທ຺ຘໍເສຕິ. ໂສ ຣາຄານຸທ຺ຘໍສິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ອິຘ ປນາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ‘ລາຠິມ຺ຫິ ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສາ’ຕິ ສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ…ເປ… ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ຈາຕຸມຫາປເຖ ຖຸລ຺ລຜຸສິຕໂກ ເທໂວ ວສ຺ສນ຺ໂຕ [ຖຸລ຺ລຜຸສິຕເກ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ (ກ.)] ຣຊໍ ອນ຺ຕຣຘາເປຍ຺ຍ, ຈິກ຺ຂລ຺ລໍ ປາຕຸກເຣຍ຺ຍ. ໂຍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນ ທານິ ອມຸສ຺ມິໍ [ອມຸກສ຺ມິໍ (ກ.)] ຈາຕຸມຫາປເຖ ປຸນເທວ ຣໂຊ ປາຕຸຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ, ສມ຺ມາ ນຸ ໂຂ ໂສ, ອາວຸໂສ, ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’’. ‘‘ຐານຎ຺ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ອມຸສ຺ມິໍ ຈາຕຸມຫາປເຖ ມນຸສ຺ສາ ວາ ອຕິກ຺ກເມຍ຺ຍຸໍ, ໂຄປສູ ວາ ອຕິກ຺ກເມຍ຺ຍຸໍ, ວາຕາຕໂປ ວາ ສ຺ເນຫຄຕໍ ປຣິຍາທິເຍຍ຺ຍ, ອຖ ປຸນເທວ ຣໂຊ ປາຕຸຠເວຍ຺ຍາຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ‘ລາຠິມ຺ຫິ ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສາ’ຕິ ສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ…ເປ… ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ອິຘ ປນາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ…ເປ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ‘ລາຠິມ຺ຫິ ທຸຕິຍສ຺ສ ຌານສ຺ສາ’ຕິ ສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ…ເປ… ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ຄາມສ຺ສ ວາ ນິຄມສ຺ສ ວາ ອວິທູເຣ ມຫນ຺ຕໍ ຕຬາກໍ. ຕຕ຺ຖ ຖຸລ຺ລຜຸສິຕໂກ ເທໂວ ວຸຏ຺ໂຐ ສິປ຺ປິສມ຺ພຸກມ຺ປິ ສກ຺ຂຣກຐລມ຺ປິ ອນ຺ຕຣຘາເປຍ຺ຍ. ໂຍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນ ທານິ ອມຸສ຺ມິໍ ຕຬາເກ ປຸນເທວ ສິປ຺ປິສມ຺ພຸກາ ວາ ສກ຺ຂຣກຐລາ ວາ ປາຕຸຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ, ສມ຺ມາ ນຸ ໂຂ ໂສ, ອາວຸໂສ, ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’’. ‘‘ຐານຎ຺ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ອມຸສ຺ມິໍ ຕຬາເກ ມນຸສ຺ສາ ວາ ປິເວຍ຺ຍຸໍ, ໂຄປສູ ວາ ປິເວຍ຺ຍຸໍ, ວາຕາຕໂປ ວາ ສ຺ເນຫຄຕໍ ປຣິຍາທິເຍຍ຺ຍ, ອຖ ປຸນເທວ ສິປ຺ປິສມ຺ພຸກາປິ ສກ຺ຂຣກຐລາປິ ປາຕຸຠເວຍ຺ຍຸນ຺ຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ…ເປ… ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ‘ລາຠິມ຺ຫິ ທຸຕິຍສ຺ສ ຌານສ຺ສາ’ຕິ ສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ…ເປ… ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ອິຘ ປນາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ…ເປ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ‘ລາຠິມ຺ຫິ ຕຕິຍສ຺ສ ຌານສ຺ສາ’ຕິ ສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ…ເປ… ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ປຸຣິສໍ ປຓີຕໂຠຊນໍ ຠຸຕ຺ຕາວິໍ ອາຠິໂທສິກໍ ໂຠຊນໍ ນຈ຺ຉາເທຍ຺ຍ. ໂຍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນ ທານິ ອມຸໍ ປຸຣິສໍ ປຸນເທວ ໂຠຊນໍ ຉາເທສ຺ສຕີ’ຕິ, ສມ຺ມາ ນຸ ໂຂ ໂສ, ອາວຸໂສ, ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’’. ‘‘ຐານຎ຺ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ, ອມຸໍ ປຸຣິສໍ ປຓີຕໂຠຊນໍ ຠຸຕ຺ຕາວິໍ ຍາວສ຺ສ ສາ ໂອຊາ ກາເຍ ຐສ຺ສຕິ ຕາວ ນ ອຎ຺ຎໍ ໂຠຊນໍ ຉາເທສ຺ສຕິ. ຍໂຕ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ສາ ໂອຊາ ອນ຺ຕຣຘາຍິສ຺ສຕິ, ອຖ ປຸນເທວ ຕໍ ໂຠຊນໍ ຉາເທຍ຺ຍາຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ…ເປ… ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ‘ລາຠິມ຺ຫິ ຕຕິຍສ຺ສ ຌານສ຺ສາ’ຕິ ສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ…ເປ… ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ອິຘ, ປນາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ‘ລາຠິມ຺ຫິ ຈຕຸຕ຺ຖສ຺ສ ຌານສ຺ສາ’ຕິ ສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ…ເປ… ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ປພ຺ພຕສງ຺ເຂເປ ອຸທກຣຫໂທ ນິວາໂຕ ວິຄຕອູມິໂກ. ໂຍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນ ທານິ ອມຸສ຺ມິໍ ອຸທກຣຫເທ ປຸນເທວ ອູມິ ປາຕຸຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ, ສມ຺ມາ ນຸ ໂຂ ໂສ, ອາວຸໂສ, ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’’. ‘‘ຐານຎ຺ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ, ຍາ ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຠຸສາ ວາຕວຸຏ຺ຐິ. ສາ ຕສ຺ມິໍ ອຸທກຣຫເທ ອູມິໍ ຊເນຍ຺ຍ. ຍາ ປຈ຺ຉິມາຍ ທິສາຍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ…ເປ… ຍາ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ… ຍາ ທກ຺ຂິຓາຍ ທິສາຍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ຠຸສາ ວາຕວຸຏ຺ຐິ. ສາ ຕສ຺ມິໍ ອຸທກຣຫເທ ອູມິໍ ຊເນຍ຺ຍາຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ‘ລາຠິມ຺ຫິ ຈຕຸຕ຺ຖສ຺ສ ຌານສ຺ສາ’ຕິ ສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ…ເປ… ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ອິຘ, ປນາວຸໂສ, ເອກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານໍ ອມນສິກາຣາ ອນິມິຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ‘ລາຠິມ຺ຫິ ອນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ເຈໂຕສມາຘິສ຺ສາ’ຕິ ສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ອຸປາສເກຫິ ອຸປາສິກາຫິ ຣຎ຺ຎາ ຣາຊມຫາມຕ຺ເຕຫິ ຕິຕ຺ຖິເຍຫິ ຕິຕ຺ຖິຍສາວເກຫິ. ຕສ຺ສ ສໍສຏ຺ຐສ຺ສ ວິສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ປາກຕສ຺ສ ຠສ຺ສມນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸທ຺ຘໍເສຕິ. ໂສ ຣາຄານຸທ຺ຘໍສິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອາວຸໂສ, ຣາຊາ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ໂຕ ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ເອກຣຕ຺ຕິໍ ວາສໍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຕຕ຺ຣ [ຕຕ຺ຖ (ສີ. ປີ.)] ຫຕ຺ຖິສທ຺ເທນ ອສ຺ສສທ຺ເທນ ຣຖສທ຺ເທນ ປຕ຺ຕິສທ຺ເທນ ເຠຣິປຓວສງ຺ຂຕິຓວນິນ຺ນາທສທ຺ເທນ ຈີຣິກສທ຺ໂທ [ຈິຣິຬິກາສທ຺ໂທ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ອນ຺ຕຣຘາເຍຍ຺ຍ [ອນ຺ຕຣຘາເປຍ຺ຍ (ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)]. ໂຍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນ ທານິ ອມຸສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ປຸນເທວ ຈີຣິກສທ຺ໂທ ປາຕຸຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ, ສມ຺ມາ ນຸ ໂຂ ໂສ, ອາວຸໂສ, ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ຫິທໍ, ອາວຸໂສ’’. ‘‘ຐານຎ຺ເຫຕໍ, ອາວຸໂສ, ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ໂສ ຣາຊາ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ໂຕ ວາ ຕມ຺ຫາ ວນສຓ຺ຑາ ປກ຺ກເມຍ຺ຍ, ອຖ ປຸນເທວ ຈີຣິກສທ຺ໂທ ປາຕຸຠເວຍ຺ຍາຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານໍ ອມນສິກາຣາ ອນິມິຕ຺ຕໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ໂສ ‘ລາຠິມ຺ຫິ ອນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ເຈໂຕສມາຘິສ຺ສາ’ຕິ ສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ອຸປາສເກຫິ ອຸປາສິກາຫິ ຣຎ຺ຎາ ຣາຊມຫາມຕ຺ເຕຫິ ຕິຕ຺ຖິເຍຫິ ຕິຕ຺ຖິຍສາວເກຫິ. ຕສ຺ສ ສໍສຏ຺ຐສ຺ສ ວິສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ປາກຕສ຺ສ ຠສ຺ສມນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸທ຺ຘໍເສຕິ. ໂສ ຣາຄານຸທ຺ຘໍສິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຈິຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອປເຣນ ສມເຍນ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ. ອຖ ໂຂ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖິສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຫາຍກາ ຠິກ຺ຂູ ເຍນາຍສ຺ມາ ມຫາໂກຏ຺ຐິໂກ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂກຏ຺ຐິກໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອາຍສ຺ມຕາ ມຫາໂກຏ຺ຐິເກນ ຈິຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິໂຕ – ‘ອິມາສຎ຺ຈ ອິມາສຎ຺ຈ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕີນໍ ຈິຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ລາຠີ, ອຖ ຈ ປນ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’ຕິ; ອຸທາຫຸ ເທວຕາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘ຈິຕ຺ໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ຫຕ຺ຖິສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອິມາສຎ຺ຈ ອິມາສຎ຺ຈ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕີນໍ ລາຠີ, ອຖ ຈ ປນ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’’’ຕິ? ‘‘ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິໂຕ ເມ, ອາວຸໂສ – ‘ຈິຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອິມາສຎ຺ຈ ອິມາສຎ຺ຈ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕີນໍ ລາຠີ, ອຖ ຈ ປນ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເທວຕາປິ ເມ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘ຈິຕ຺ໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ຫຕ຺ຖິສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອິມາສຎ຺ຈ ອິມາສຎ຺ຈ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕີນໍ ລາຠີ, ອຖ ຈ ປນ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖິສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຫາຍກາ ຠິກ຺ຂູ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ຈິຕ຺ໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ຫຕ຺ຖິສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອິມາສຎ຺ຈ ອິມາສຎ຺ຈ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕີນໍ ລາຠີ, ອຖ ຈ ປນ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ໂຕ ຈິຣໍ ສຣິສ຺ສຕິ [ປທິສ຺ສຕິ (ກ.)] ເນກ຺ຂມ຺ມສ຺ສາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຈິຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ຈິຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເອໂກ ວູປກຏ຺ໂຐ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິ. ‘‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’’ຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ຈ ປນາຍສ຺ມາ ຈິຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອຣຫຕໍ ອໂຫສີຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ມຊ຺ເຌສຸຕ຺ຕໍ

໖໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ພາຣາຓສິຍໍ ວິຫຣຕິ ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸລານໍ ເຖຣານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕານໍ ມຓ຺ຑລມາເຬ ສນ຺ນິສິນ຺ນານໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ອຍມນ຺ຕຣາກຖາ ອຸທປາທິ – ‘‘ວຸຕ຺ຕມິທໍ, ອາວຸໂສ, ຠຄວຕາ ປາຣາຍເນ ເມຕ຺ເຕຍ຺ຍປຎ຺ເຫ –

[ຈູຬນິ. ຕິສ຺ສມິຕ຺ເຕຍ຺ຍມາຓວປຸຈ຺ຉາ ໖໗] ‘‘ໂຍ ອຸໂຠນ຺ເຕ ວິທິຕ຺ວານ, ມຊ຺ເຌ ມນ຺ຕາ ນ ລິປ຺ປຕິ [ນ ລິມ຺ປຕິ (ກ.)];

ຕໍ ພ຺ຣູມິ ມຫາປຸຣິໂສຕິ, ໂສຘ ສິພ຺ພິນິ [ສິພ຺ພນິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ມຈ຺ຈຄາ’’ຕິ.

‘‘ກຕໂມ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເອໂກ ອນ຺ໂຕ, ກຕໂມ ທຸຕິໂຍ ອນ຺ໂຕ, ກິໍ ມຊ຺ເຌ, ກາ ສິພ຺ພິນີ’’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ເຖເຣ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຜສ຺ໂສ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເອໂກ ອນ຺ໂຕ, ຜສ຺ສສມຸທໂຍ ທຸຕິໂຍ ອນ຺ໂຕ, ຜສ຺ສນິໂຣໂຘ ມຊ຺ເຌ, ຕຓ຺ຫາ ສິພ຺ພິນີ; ຕຓ຺ຫາ ຫິ ນໍ ສິພ຺ພຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ຠວສ຺ສ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ອຠິຊານາຕິ, ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ປຣິຊານາຕິ, ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ອຠິຊານນ຺ໂຕ [ອຠິຊານິຕ຺ວາ (ກ.)] ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ປຣິຊານນ຺ໂຕ [ປຣິຊານິຕ຺ວາ (ກ.)] ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ເຖເຣ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຕີຕໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເອໂກ ອນ຺ໂຕ, ອນາຄຕໍ ທຸຕິໂຍ ອນ຺ໂຕ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ມຊ຺ເຌ, ຕຓ຺ຫາ ສິພ຺ພິນີ; ຕຓ຺ຫາ ຫິ ນໍ ສິພ຺ພຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ຠວສ຺ສ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ອຠິຊານາຕິ, ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ປຣິຊານາຕິ, ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ອຠິຊານນ຺ໂຕ, ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ປຣິຊານນ຺ໂຕ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ເຖເຣ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຸຂາ, ອາວຸໂສ, ເວທນາ ເອໂກ ອນ຺ໂຕ, ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ທຸຕິໂຍ ອນ຺ໂຕ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ມຊ຺ເຌ, ຕຓ຺ຫາ ສິພ຺ພິນີ; ຕຓ຺ຫາ ຫິ ນໍ ສິພ຺ພຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ຠວສ຺ສ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ອຠິຊານາຕິ, ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ປຣິຊານາຕິ, ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ອຠິຊານນ຺ໂຕ, ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ປຣິຊານນ຺ໂຕ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ເຖເຣ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນາມໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເອໂກ ອນ຺ໂຕ, ຣູປໍ ທຸຕິໂຍ ອນ຺ໂຕ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ມຊ຺ເຌ, ຕຓ຺ຫາ ສິພ຺ພິນີ; ຕຓ຺ຫາ ຫິ ນໍ ສິພ຺ພຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ຠວສ຺ສ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ອຠິຊານາຕິ, ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ປຣິຊານາຕິ, ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ອຠິຊານນ຺ໂຕ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ປຣິຊານນ຺ໂຕ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ເຖເຣ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຉ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ອາຍຕນານິ ເອໂກ ອນ຺ໂຕ, ຉ ພາຫິຣານິ ອາຍຕນານິ ທຸຕິໂຍ ອນ຺ໂຕ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ມຊ຺ເຌ, ຕຓ຺ຫາ ສິພ຺ພິນີ; ຕຓ຺ຫາ ຫິ ນໍ ສິພ຺ພຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ຠວສ຺ສ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ອຠິຊານາຕິ, ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ປຣິຊານາຕິ, ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ອຠິຊານນ຺ໂຕ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ປຣິຊານນ຺ໂຕ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ເຖເຣ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສກ຺ກາໂຍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເອໂກ ອນ຺ໂຕ, ສກ຺ກາຍສມຸທໂຍ ທຸຕິໂຍ ອນ຺ໂຕ, ສກ຺ກາຍນິໂຣໂຘ ມຊ຺ເຌ, ຕຓ຺ຫາ ສິພ຺ພິນີ; ຕຓ຺ຫາ ຫິ ນໍ ສິພ຺ພຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ຠວສ຺ສ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ອຠິຊານາຕິ, ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ປຣິຊານາຕິ, ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ອຠິຊານນ຺ໂຕ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ປຣິຊານນ຺ໂຕ [ສພ຺ພຕ຺ຖປິ ເອວເມວ ທິສ຺ສຕິ] ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ເຖເຣ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ພ຺ຍາກຕໍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອມ຺ເຫຫິ ສພ຺ເພເຫວ ຍຖາສກໍ ປຏິຠານໍ. ອາຍາມາວຸໂສ, ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສ຺ສາມ. ຍຖາ ໂນ ຠຄວາ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ ຕຖາ ນໍ ຘາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ເອວມາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ອຖ ໂຂ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ໂຂ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ຍາວຕໂກ ອໂຫສິ ສພ຺ເພເຫວ ສທ຺ຘິໍ ກຖາສລ຺ລາໂປ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສຸໍ. ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຠາສິຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສພ຺ເພສໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຠາສິຕໍ ປຣິຍາເຍນ, ອປິ ຈ ຍໍ ມຍາ ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ ປາຣາຍເນ ເມຕ຺ເຕຍ຺ຍປຎ຺ເຫ –

‘‘ໂຍ ອຸໂຠນ຺ເຕ ວິທິຕ຺ວານ, ມຊ຺ເຌ ມນ຺ຕາ ນ ລິປ຺ປຕິ;

ຕໍ ພ຺ຣູມິ ມຫາປຸຣິໂສຕິ, ໂສຘ ສິພ຺ພິນິມຈ຺ຈຄາ’’ຕິ.

‘‘ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຜສ຺ໂສ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອໂກ ອນ຺ໂຕ, ຜສ຺ສສມຸທໂຍ ທຸຕິໂຍ ອນ຺ໂຕ, ຜສ຺ສນິໂຣໂຘ ມຊ຺ເຌ, ຕຓ຺ຫາ ສິພ຺ພິນີ; ຕຓ຺ຫາ ຫິ ນໍ ສິພ຺ພຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ຠວສ຺ສ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ອຠິຊານາຕິ, ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ປຣິຊານາຕິ, ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ອຠິຊານນ຺ໂຕ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ປຣິຊານນ຺ໂຕ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍຎາຓສຸຕ຺ຕໍ

໖໒. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສເລສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ທຓ຺ຑກປ຺ປກໍ ນາມ ໂກສລານໍ ນິຄໂມ ຕທວສຣິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ເຕ ຈ ຠິກ຺ຂູ ທຓ຺ຑກປ຺ປກໍ ປວິສິໍສຸ ອາວສຖໍ ປຣິເຍສິຕຸໍ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ສມ຺ພຫຸເລຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ອຈິຣວຕີ ນທີ ເຕນຸປສງ຺ກມິ ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈິຕຸໍ. ອຈິຣວຕິຍາ ນທິຍາ ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ເອກຈີວໂຣ ອຏ຺ຐາສິ ຄຕ຺ຕານິ ປຸພ຺ພາປຍມາໂນ. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ເຍນາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ສພ຺ພໍ ເຈຕໂສ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ນຸ ໂຂ ເທວທຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກໂຕ – ‘ອາປາຍິໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ ເນຣຍິໂກ ກປ຺ປຏ຺ໂຐ ອເຕກິຈ຺ໂຉ’ຕິ [ຈູຬວ. ໓໔໘; ອ. ນິ. ໘.໗ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ອຸທາຫຸ ເກນຈິເທວ ປຣິຍາເຍນາ’ຕິ? ‘‘ເອວໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກຕ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິຘາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸເລຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ອຈິຣວຕີ ນທີ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈິຕຸໍ. ອຈິຣວຕິຍາ ນທິຍາ ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ເອກຈີວໂຣ ອຏ຺ຐາສິໍ ຄຕ຺ຕານິ ປຸພ຺ພາປຍມາໂນ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອານນ຺ທ ສພ຺ພໍ ເຈຕໂສ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ນຸ ໂຂ ເທວທຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກໂຕ – ອາປາຍິໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ ເນຣຍິໂກ ກປ຺ປຏ຺ໂຐ ອເຕກິຈ຺ໂຉຕິ, ອຸທາຫຸ ເກນຈິເທວ ປຣິຍາເຍນາ’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘ເອວໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ອາວຸໂສ, ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກຕ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ໂສ ວາ [ໂສ ຈ (ສ຺ຍາ.)] ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ນໂວ ຠວິສ຺ສຕິ ອຈິຣປພ຺ພຊິໂຕ, ເຖໂຣ ວາ ປນ ພາໂລ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ. ກຖຎ຺ຫິ ນາມ ຍໍ ມຍາ ເອກໍເສນ ພ຺ຍາກຕໍ ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວຊ຺ຌໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ! ນາຫໍ, ອານນ຺ທ, ອຎ຺ຎໍ ເອກປຸຄ຺ຄລມ຺ປິ ສມນຸປສ຺ສາມິ, ໂຍ ເອວໍ ມຍາ ສພ຺ພໍ ເຈຕໂສ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ພ຺ຍາກໂຕ, ຍຖຍິທໍ ເທວທຕ຺ໂຕ. ຍາວກີວຎ຺ຈາຫໍ, ອານນ຺ທ, ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ວາລຄ຺ຄໂກຏິນິຕ຺ຕຸທນມຕ຺ຕມ຺ປິ ສຸກ຺ກຘມ຺ມໍ ອທ຺ທສໍ; ເນວ ຕາວາຫໍ ເທວທຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາກາສິໍ – ‘ອາປາຍິໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ ເນຣຍິໂກ ກປ຺ປຏ຺ໂຐ ອເຕກິຈ຺ໂຉ’ຕິ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ ອຫໍ, ອານນ຺ທ, ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ວາລຄ຺ຄໂກຏິນິຕ຺ຕຸທນມຕ຺ຕມ຺ປິ ສຸກ຺ກຘມ຺ມໍ ນ ອທ຺ທສໍ; ອຖາຫໍ ເທວທຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາກາສິໍ – ‘ອາປາຍິໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ ເນຣຍິໂກ ກປ຺ປຏ຺ໂຐ ອເຕກິຈ຺ໂຉ’ຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ຄູຖກູໂປ ສາຘິກໂປຣິໂສ ປູໂຣ ຄູຖສ຺ສ ສມຕິຕ຺ຕິໂກ. ຕຕ຺ຣ ປຸຣິໂສ ສສີສໂກ ນິມຸຄ຺ໂຄ ອສ຺ສ. ຕສ຺ສ ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ອຕ຺ຖກາໂມ ຫິຕກາໂມ ໂຍຄກ຺ເຂມກາໂມ ຕມ຺ຫາ ຄູຖກູປາ ອຸທ຺ຘຣິຕຸກາໂມ. ໂສ ຕໍ ຄູຖກູປໍ ສມນ຺ຕານຸປຣິຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເນວ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ວາລຄ຺ຄໂກຏິນິຕ຺ຕຸທນມຕ຺ຕມ຺ປິ ຄູເຖນ ອມກ຺ຂິຕໍ, ຍຕ຺ຖ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍ. ເອວເມວໍ ໂຂ ອຫໍ, ອານນ຺ທ, ຍໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ວາລຄ຺ຄໂກຏິນິຕ຺ຕຸທນມຕ຺ຕມ຺ປິ ສຸກ຺ກຘມ຺ມໍ ນ ອທ຺ທສໍ; ອຖາຫໍ ເທວທຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາກາສິໍ – ‘ອາປາຍິໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ ເນຣຍິໂກ ກປ຺ປຏ຺ໂຐ ອເຕກິຈ຺ໂຉ’ຕິ. ສເຈ ຕຸມ຺ເຫ, ອານນ຺ທ, ສຸເຓຍ຺ຍາຖ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍຎາຓານິ ວິຠຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ [ວິຠຊນ຺ຕສ຺ສາຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)]?

‘‘ເອຕສ຺ສ, ຠຄວາ, ກາໂລ; ເອຕສ຺ສ, ສຸຄຕ, ກາໂລ ຍໍ ຠຄວາ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍຎາຓານິ ວິຠເຊຍ຺ຍ. ຠຄວໂຕ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຘາເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນຫານນ຺ທ, ສຸຓາຫິ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຫິ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອິຘາຫໍ, ອານນ຺ທ, ເອກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານາ ກຸສລາປິ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາປິ ຘມ຺ມາ’ຕິ. ຕເມນໍ ອປເຣນ ສມເຍນ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ຕຣຫິຕາ, ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມຸຂີຠູຕາ. ອຕ຺ຖິ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ກຸສລມູລໍ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ຕມ຺ຫາ ຕສ຺ສ ກຸສລາ ກຸສລໍ ປາຕຸຠວິສ຺ສຕິ. ເອວມຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຍຕິໍ ອປຣິຫານຘມ຺ໂມ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ພີຊານິ ອຂຓ຺ຑານິ ອປູຕີນິ ອວາຕາຕປຫຕານິ ສາຣທານິ ສຸຂສຍິຕານິ ສຸເຂຕ຺ເຕ ສຸປຣິກມ຺ມກຕາຍ ຠູມິຍາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ. ຊາເນຍ຺ຍາສິ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ອິມານິ ພີຊານິ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ ອຫໍ, ອານນ຺ທ, ອິເຘກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານາ ກຸສລາປິ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາປິ ຘມ຺ມາ’ຕິ. ຕເມນໍ ອປເຣນ ສມເຍນ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ຕຣຫິຕາ, ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມຸຂີຠູຕາ. ອຕ຺ຖິ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ກຸສລມູລໍ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ຕມ຺ຫາ ຕສ຺ສ ກຸສລາ ກຸສລໍ ປາຕຸຠວິສ຺ສຕິ. ເອວມຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຍຕິໍ ອປຣິຫານຘມ຺ໂມ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິໂຕ ໂຫຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍຎາຓໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິຕໍ ໂຫຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາຍຕິໍ ຘມ຺ມສມຸປ຺ປາໂທ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ອິຘ ປນາຫໍ, ອານນ຺ທ, ເອກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານາ ກຸສລາປິ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາປິ ຘມ຺ມາ’ຕິ. ຕເມນໍ ອປເຣນ ສມເຍນ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ຕຣຫິຕາ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມຸຂີຠູຕາ. ອຕ຺ຖິ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ອກຸສລມູລໍ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ຕມ຺ຫາ ຕສ຺ສ ອກຸສລາ ອກຸສລໍ ປາຕຸຠວິສ຺ສຕິ. ເອວມຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຍຕິໍ ປຣິຫານຘມ຺ໂມ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ພີຊານິ ອຂຓ຺ຑານິ ອປູຕີນິ ອວາຕາຕປຫຕານິ ສາຣທານິ ສຸຂສຍິຕານິ ປຸຖຸສິລາຍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ. ຊາເນຍ຺ຍາສິ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ນຍິມານິ ພີຊານິ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ ອຫໍ, ອານນ຺ທ, ອິເຘກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານາ ກຸສລາປິ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາປິ ຘມ຺ມາ’ຕິ. ຕເມນໍ ອປເຣນ ສມເຍນ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ຕຣຫິຕາ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມຸຂີຠູຕາ. ອຕ຺ຖິ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ອກຸສລມູລໍ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ຕມ຺ຫາ ຕສ຺ສ ອກຸສລາ ອກຸສລໍ ປາຕຸຠວິສ຺ສຕິ. ເອວມຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຍຕິໍ ປຣິຫານຘມ຺ໂມ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິໂຕ ໂຫຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍຎາຓໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິຕໍ ໂຫຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາຍຕິໍ ຘມ຺ມສມຸປ຺ປາໂທ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ອິຘ ປນາຫໍ, ອານນ຺ທ, ເອກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານາ ກຸສລາປິ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາປິ ຘມ຺ມາ’ຕິ. ຕເມນໍ ອປເຣນ ສມເຍນ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ‘ນຕ຺ຖິ ອິມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາລຄ຺ຄໂກຏິນິຕ຺ຕຸທນມຕ຺ໂຕປິ ສຸກ຺ໂກ ຘມ຺ໂມ, ສມນ຺ນາຄໂຕຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ເອກນ຺ຕກາຬເກຫິ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ພີຊານິ ຂຓ຺ຑານິ ປູຕີນິ ວາຕາຕປຫຕານິ ສຸເຂຕ຺ເຕ ສຸປຣິກມ຺ມກຕາຍ ຠູມິຍາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ. ຊາເນຍ຺ຍາສິ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ນຍິມານິ ພີຊານິ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ ອຫໍ, ອານນ຺ທ, ອິເຘກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານາ ກຸສລາປິ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາປິ ຘມ຺ມາ’ຕິ. ຕເມນໍ ອປເຣນ ສມເຍນ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ‘ນຕ຺ຖິ ອິມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາລຄ຺ຄໂກຏິນິຕ຺ຕຸທນມຕ຺ໂຕປິ ສຸກ຺ໂກ ຘມ຺ໂມ, ສມນ຺ນາຄໂຕຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ເອກນ຺ຕກາຬເກຫິ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິໂຕ ໂຫຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍຎາຓໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິຕໍ ໂຫຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາຍຕິໍ ຘມ຺ມສມຸປ຺ປາໂທ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສກ຺ກາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອປເຣປິ ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ສປ຺ປຏິຠາຄາ ປຎ຺ຎາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສກ຺ກາ, ອານນ຺ທາ’’ຕິ ຠຄວາ ອໂວຈ – ‘‘ອິຘາຫໍ, ອານນ຺ທ, ເອກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານາ ກຸສລາປິ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາປິ ຘມ຺ມາ’ຕິ. ຕເມນໍ ອປເຣນ ສມເຍນ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ຕຣຫິຕາ, ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມຸຂີຠູຕາ. ອຕ຺ຖິ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ກຸສລມູລໍ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ຕມ຺ປິ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສມຸຄ຺ຆາຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວມຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຍຕິໍ ປຣິຫານຘມ຺ໂມ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ອງ຺ຄາຣານິ ອາທິຕ຺ຕານິ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕານິ ສໂຊຕິຠູຕານິ ປຸຖຸສິລາຍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ. ຊາເນຍ຺ຍາສິ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ນຍິມານິ ອງ຺ຄາຣານິ ວຸທ຺ຘິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ວາ ປນ, ອານນ຺ທ, ສາຍນ຺ຫສມຍໍ [ສາຍນ຺ຫສມເຍ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ສູຣິເຍ ໂອຄຈ຺ຉນ຺ເຕ, ຊາເນຍ຺ຍາສິ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ອາໂລໂກ ອນ຺ຕຣຘາຍິສ຺ສຕິ ອນ຺ຘກາໂຣ ປາຕຸຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ວາ, ປນານນ຺ທ, ອຠິໂທ ອທ຺ຘຣຕ຺ຕໍ ຠຕ຺ຕກາລສມເຍ, ຊາເນຍ຺ຍາສິ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ອາໂລໂກ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ອນ຺ຘກາໂຣ ປາຕຸຠູໂຕ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ ອຫໍ, ອານນ຺ທ, ອິເຘກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານາ ກຸສລາປິ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາປິ ຘມ຺ມາ’ຕິ. ຕເມນໍ ອປເຣນ ສມເຍນ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ຕຣຫິຕາ, ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມຸຂີຠູຕາ. ອຕ຺ຖິ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ກຸສລມູລໍ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ຕມ຺ປິ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສມຸຄ຺ຆາຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວມຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຍຕິໍ ປຣິຫານຘມ຺ໂມ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິໂຕ ໂຫຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍຎາຓໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິຕໍ ໂຫຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາຍຕິໍ ຘມ຺ມສມຸປ຺ປາໂທ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ອິຘ ປນາຫໍ, ອານນ຺ທ, ເອກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານາ ກຸສລາປິ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາປິ ຘມ຺ມາ’ຕິ. ຕເມນໍ ອປເຣນ ສມເຍນ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ຕຣຫິຕາ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມຸຂີຠູຕາ. ອຕ຺ຖິ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ອກຸສລມູລໍ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ຕມ຺ປິ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສມຸຄ຺ຆາຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວມຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຍຕິໍ ອປຣິຫານຘມ຺ໂມ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ອງ຺ຄາຣານິ ອາທິຕ຺ຕານິ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕານິ ສໂຊຕິຠູຕານິ ສຸກ຺ເຂ ຕິຓປຸຎ຺ເຊ ວາ ກຏ຺ຐປຸຎ຺ເຊ ວາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ. ຊາເນຍ຺ຍາສິ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ອິມານິ ອງ຺ຄາຣານິ ວຸຑ຺ຒິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ວາ ປນານນ຺ທ, ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈູສສມຍໍ [ຣຕ຺ຕິປຈ຺ຈູສສມເຍ (ກ.)] ສູຣິເຍ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ, ຊາເນຍ຺ຍາສິ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ອນ຺ຘກາໂຣ ອນ຺ຕຣຘາຍິສ຺ສຕິ, ອາໂລໂກ ປາຕຸຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ວາ ປນານນ຺ທ, ອຠິໂທ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ຠຕ຺ຕກາລສມເຍ, ຊາເນຍ຺ຍາສິ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ອນ຺ຘກາໂຣ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ອາໂລໂກ ປາຕຸຠູໂຕ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ ອຫໍ, ອານນ຺ທ, ອິເຘກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານາ ກຸສລາປິ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາປິ ຘມ຺ມາ’ຕິ. ຕເມນໍ ອປເຣນ ສມເຍນ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ຕຣຫິຕາ, ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ມຸຂີຠູຕາ. ອຕ຺ຖິ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ອກຸສລມູລໍ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ຕມ຺ປິ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສມຸຄ຺ຆາຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວມຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອາຍຕິໍ ອປຣິຫານຘມ຺ໂມ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິໂຕ ໂຫຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍຎາຓໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິຕໍ ໂຫຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາຍຕິໍ ຘມ຺ມສມຸປ຺ປາໂທ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ອິຘ ປນາຫໍ, ອານນ຺ທ, ເອກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານາ ກຸສລາປິ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາປິ ຘມ຺ມາ’ຕິ. ຕເມນໍ ອປເຣນ ສມເຍນ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ‘ນຕ຺ຖິ ອິມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາລຄ຺ຄໂກຏິນິຕ຺ຕຸທນມຕ຺ໂຕປິ ອກຸສໂລ ຘມ຺ໂມ, ສມນ຺ນາຄໂຕຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ເອກນ຺ຕສຸກ຺ເກຫິ ອນວຊ຺ເຊຫິ ຘມ຺ເມຫິ, ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ອງ຺ຄາຣານິ ສີຕານິ ນິພ຺ພຸຕານິ ສຸກ຺ເຂ ຕິຓປຸຎ຺ເຊ ວາ ກຏ຺ຐປຸຎ຺ເຊ ວາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ. ຊາເນຍ຺ຍາສິ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ນຍິມານິ ອງ຺ຄາຣານິ ວຸຑ຺ຒິໍ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’. ‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ ອຫໍ, ອານນ຺ທ, ອິເຘກຈ຺ຈໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິຊ຺ຊມານາ ກຸສລາປິ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາປິ ຘມ຺ມາ’ຕິ. ຕເມນໍ ອປເຣນ ສມເຍນ ເອວໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານາມິ – ‘ນຕ຺ຖິ ອິມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາລຄ຺ຄໂກຏິນິຕ຺ຕຸທນມຕ຺ໂຕປິ ອກຸສໂລ ຘມ຺ໂມ, ສມນ຺ນາຄໂຕຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ເອກນ຺ຕສຸກ຺ເກຫິ ອນວຊ຺ເຊຫິ ຘມ຺ເມຫິ, ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄໂລ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິໂຕ ໂຫຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຸຣິສິນ຺ທ຺ຣິຍຎາຓໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິຕໍ ໂຫຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາຍຕິໍ ຘມ຺ມສມຸປ຺ປາໂທ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ວິທິໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣານນ຺ທ, ເຍ ເຕ ປຸຣິມາ ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ເຕສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ເອໂກ ອປຣິຫານຘມ຺ໂມ, ເອໂກ ປຣິຫານຘມ຺ໂມ, ເອໂກ ອາປາຍິໂກ ເນຣຍິໂກ. ຕຕ຺ຣານນ຺ທ, ເຍເມ ປຈ຺ຉິມາ ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ເອໂກ ປຣິຫານຘມ຺ໂມ, ເອໂກ ອປຣິຫານຘມ຺ໂມ, ເອໂກ ປຣິນິພ຺ພານຘມ຺ໂມ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ນິພ຺ເພຘິກສຸຕ຺ຕໍ

໖໓. ‘‘ນິພ຺ເພຘິກປຣິຍາຍໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ ເທເສສ຺ສາມິ. ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກຕໂມ ຈ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິພ຺ເພຘິກປຣິຍາໂຍ ຘມ຺ມປຣິຍາໂຍ? ກາມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທິຕພ຺ພາ, ກາມານໍ ນິທານສມ຺ຠໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ, ກາມານໍ ເວມຕ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ, ກາມານໍ ວິປາໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ, ກາມນິໂຣໂຘ [ກາມານໍ ນິໂຣໂຘ (ກ.) ເອວໍ ເວທນານິໂຣໂຘ-ອິຈ຺ຈາທີສຸປິ] ເວທິຕພ຺ໂພ, ກາມນິໂຣຘຄາມິນີ [ກາມານໍ ນິໂຣຘຄາມິນີ (ກ.) ເອວໍ ເວທນານິໂຣຘຄາມິນີ-ອິຈ຺ຈາທີສຸປິ] ປຏິປທາ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘‘ເວທນາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທິຕພ຺ພາ, ເວທນານໍ ນິທານສມ຺ຠໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ, ເວທນານໍ ເວມຕ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ, ເວທນານໍ ວິປາໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ, ເວທນານິໂຣໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ, ເວທນານິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘‘ສຎ຺ຎາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທິຕພ຺ພາ, ສຎ຺ຎານໍ ນິທານສມ຺ຠໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ, ສຎ຺ຎານໍ ເວມຕ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ, ສຎ຺ຎານໍ ວິປາໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ, ສຎ຺ຎານິໂຣໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ, ສຎ຺ຎານິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘‘ອາສວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທິຕພ຺ພາ, ອາສວານໍ ນິທານສມ຺ຠໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ, ອາສວານໍ ເວມຕ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ, ອາສວານໍ ວິປາໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ, ອາສວນິໂຣໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ, ອາສວນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘‘ກມ຺ມໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທິຕພ຺ພໍ, ກມ຺ມານໍ ນິທານສມ຺ຠໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ, ກມ຺ມານໍ ເວມຕ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ, ກມ຺ມານໍ ວິປາໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ, ກມ຺ມນິໂຣໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ, ກມ຺ມນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘‘ທຸກ຺ຂໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທິຕພ຺ພໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິທານສມ຺ຠໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ເວມຕ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ວິປາໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ, ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘‘‘ກາມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທິຕພ຺ພາ, ກາມານໍ ນິທານສມ຺ຠໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ, ກາມານໍ ເວມຕ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ, ກາມານໍ ວິປາໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ, ກາມນິໂຣໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ, ກາມນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ເວທິຕພ຺ພາ’ຕິ, ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ [ມ. ນິ. ໑.໑໖໖; ສໍ. ນິ. ໔.໒໖໘]? ປຎ຺ຈິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມຄຸຓາ – ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣູປາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ປິຍຣູປາ ກາມູປສໍຫິຕາ ຣຊນີຍາ, ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ສທ຺ທາ… ຆານວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຄນ຺ຘາ… ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣສາ… ກາຍວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ອິຏ຺ຐາ ກນ຺ຕາ ມນາປາ ປິຍຣູປາ ກາມູປສໍຫິຕາ ຣຊນີຍາ. ອປິ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເນເຕ ກາມາ ກາມຄຸຓາ ນາເມເຕ [ເຕ ກາມຄຸຓາ ນາມ ເນເຕ ກາມາ (ກ.)] ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ –

[ກຖາ. ໕໑໔] ‘‘ສງ຺ກປ຺ປຣາໂຄ ປຸຣິສສ຺ສ ກາໂມ,

ເນເຕ [ນ ເຕ (ສ຺ຍາ.)] ກາມາ ຍານິ ຈິຕ຺ຣານິ ໂລເກ;

ສງ຺ກປ຺ປຣາໂຄ ປຸຣິສສ຺ສ ກາໂມ,

ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຣານິ ຕເຖວ ໂລເກ;

ອເຖຕ຺ຖ ຘີຣາ ວິນຍນ຺ຕິ ຉນ຺ທ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານໍ ນິທານສມ຺ຠໂວ? ຜສ຺ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານໍ ນິທານສມ຺ຠໂວ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານໍ ເວມຕ຺ຕຕາ? ອຎ຺ໂຎ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາໂມ ຣູເປສຸ, ອຎ຺ໂຎ ກາໂມ ສທ຺ເທສຸ, ອຎ຺ໂຎ ກາໂມ ຄນ຺ເຘສຸ, ອຎ຺ໂຎ ກາໂມ ຣເສສຸ, ອຎ຺ໂຎ ກາໂມ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພສຸ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານໍ ເວມຕ຺ຕຕາ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານໍ ວິປາໂກ? ຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມຍມາໂນ ຕຊ຺ຊໍ ຕຊ຺ຊໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ ປຸຎ຺ຎຠາຄິຍໍ ວາ ອປຸຎ຺ຎຠາຄິຍໍ ວາ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານໍ ວິປາໂກ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມນິໂຣໂຘ? ຜສ຺ສນິໂຣໂຘ [ຜສ຺ສນິໂຣຘາ (ສ຺ຍາ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ກາມນິໂຣໂຘ. ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ກາມນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ, ສມ຺ມາວາຈາ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ສມ຺ມາສຕິ, ສມ຺ມາສມາຘິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ [ຍໂຕ ຈ ໂຂ (ພຫູສຸ)], ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ກາເມ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ກາມານໍ ນິທານສມ຺ຠວໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ກາມານໍ ເວມຕ຺ຕຕໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ກາມານໍ ວິປາກໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ກາມນິໂຣຘໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ກາມນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ປຊານາຕິ, ໂສ ອິມໍ ນິພ຺ເພຘິກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຊານາຕິ ກາມນິໂຣຘໍ. ກາມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທິຕພ຺ພາ…ເປ… ກາມນິໂຣຘຄາມິນີ [ສພ຺ພຕ຺ຖປິ ເອວເມວ ທິສ຺ສຕິ] ປຏິປທາ ເວທິຕພ຺ພາຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ເວທນາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທິຕພ຺ພາ…ເປ… ເວທນານິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ເວທິຕພ຺ພາຕິ, ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ຕິສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນາ – ສຸຂາ ເວທນາ, ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ, ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນານໍ ນິທານສມ຺ຠໂວ? ຜສ຺ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນານໍ ນິທານສມ຺ຠໂວ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນານໍ ເວມຕ຺ຕຕາ? ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາມິສາ ສຸຂາ ເວທນາ, ອຕ຺ຖິ ນິຣາມິສາ ສຸຂາ ເວທນາ, ອຕ຺ຖິ ສາມິສາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ, ອຕ຺ຖິ ນິຣາມິສາ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ, ອຕ຺ຖິ ສາມິສາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ, ອຕ຺ຖິ ນິຣາມິສາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນານໍ ເວມຕ຺ຕຕາ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນານໍ ວິປາໂກ? ຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທິຍມາໂນ [ເວທຍມາໂນ (ສ຺ຍາ. ກໍ.) ອ. ນິ. ໔.໒໓໓] ຕຊ຺ຊໍ ຕຊ຺ຊໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ ປຸຎ຺ຎຠາຄິຍໍ ວາ ອປຸຎ຺ຎຠາຄິຍໍ ວາ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນານໍ ວິປາໂກ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນານິໂຣໂຘ? ຜສ຺ສນິໂຣໂຘ [ຜສ຺ສນິໂຣຘາ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ເວທນານິໂຣໂຘ. ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ເວທນານິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ເວທນໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ເວທນານໍ ນິທານສມ຺ຠວໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ເວທນານໍ ເວມຕ຺ຕຕໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ເວທນານໍ ວິປາກໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ເວທນານິໂຣຘໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ເວທນານິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ປຊານາຕິ. ໂສ ອິມໍ ນິພ຺ເພຘິກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຊານາຕິ ເວທນານິໂຣຘໍ. ເວທນາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທິຕພ຺ພາ…ເປ… ເວທນານິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ເວທິຕພ຺ພາຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ສຎ຺ຎາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທິຕພ຺ພາ…ເປ… ສຎ຺ຎານິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ເວທິຕພ຺ພາຕິ, ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ຉຍິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຎ຺ຎາ – ຣູປສຎ຺ຎາ, ສທ຺ທສຎ຺ຎາ, ຄນ຺ຘສຎ຺ຎາ, ຣສສຎ຺ຎາ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພສຎ຺ຎາ, ຘມ຺ມສຎ຺ຎາ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຎ຺ຎານໍ ນິທານສມ຺ຠໂວ? ຜສ຺ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຎ຺ຎານໍ ນິທານສມ຺ຠໂວ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຎ຺ຎານໍ ເວມຕ຺ຕຕາ? ອຎ຺ຎາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຎ຺ຎາ ຣູເປສຸ, ອຎ຺ຎາ ສຎ຺ຎາ ສທ຺ເທສຸ [ອຎ຺ຎາ ຠິກ຺ຂເວ ຣູເປສຸ ສຎ຺ຎາ ອຎ຺ຎາ ສທ຺ເທສຸ ສຎ຺ຎາ (ກ.) ເອວໍ ເສເສສຸປິ], ອຎ຺ຎາ ສຎ຺ຎາ ຄນ຺ເຘສຸ, ອຎ຺ຎາ ສຎ຺ຎາ ຣເສສຸ, ອຎ຺ຎາ ສຎ຺ຎາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພສຸ, ອຎ຺ຎາ ສຎ຺ຎາ ຘມ຺ເມສຸ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຎ຺ຎານໍ ເວມຕ຺ຕຕາ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຎ຺ຎານໍ ວິປາໂກ? ໂວຫາຣເວປກ຺ກໍ [ໂວຫາຣເວປກ຺ກາຫໍ (ສ຺ຍາ. ປີ.), ໂວຫາຣປກ຺ກາຫໍ (ສີ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ສຎ຺ຎໍ [ສຎ຺ຎາ (ສ຺ຍາ. ປີ.)] ວທາມິ. ຍຖາ ຍຖາ ນໍ ສຎ຺ຊານາຕິ ຕຖາ ຕຖາ ໂວຫຣຕິ, ເອວໍ ສຎ຺ຎີ ອໂຫສິນ຺ຕິ [ອໂຫສີຕິ (ກ.)]. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຎ຺ຎານໍ ວິປາໂກ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຎ຺ຎານິໂຣໂຘ? ຜສ຺ສນິໂຣໂຘ, [ຜສ຺ສນິໂຣຘາ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ຠິກ຺ຂເວ, ສຎ຺ຎານິໂຣໂຘ. ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ສຎ຺ຎານິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ສຎ຺ຎໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ສຎ຺ຎານໍ ນິທານສມ຺ຠວໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ສຎ຺ຎານໍ ເວມຕ຺ຕຕໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ສຎ຺ຎານໍ ວິປາກໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ສຎ຺ຎານິໂຣຘໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ສຎ຺ຎານິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ປຊານາຕິ, ໂສ ອິມໍ ນິພ຺ເພຘິກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຊານາຕິ ສຎ຺ຎານິໂຣຘໍ. ສຎ຺ຎາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທິຕພ຺ພາ…ເປ… ສຎ຺ຎານິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ເວທິຕພ຺ພາຕິ. ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ອາສວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທິຕພ຺ພາ…ເປ… ອາສວນິໂຣຘຄາມິນີ [ສພ຺ພຕ຺ຖປິ ເອວເມວ ທິສ຺ສຕິ] ປຏິປທາ ເວທິຕພ຺ພາຕິ, ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ – ກາມາສໂວ, ຠວາສໂວ, ອວິຊ຺ຊາສໂວ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວານໍ ນິທານສມ຺ຠໂວ? ອວິຊ຺ຊາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວານໍ ນິທານສມ຺ຠໂວ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວານໍ ເວມຕ຺ຕຕາ? ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ນິຣຍຄມນີຍາ [ນິຣຍຄາມິນິຍາ (ສີ. ກ.)], ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຄມນີຍາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ເປຕ຺ຕິວິສຍຄມນີຍາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ມນຸສ຺ສໂລກຄມນີຍາ, ອຕ຺ຖິ ອາສວາ ເທວໂລກຄມນີຍາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວານໍ ເວມຕ຺ຕຕາ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວານໍ ວິປາໂກ? ຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ຕຊ຺ຊໍ ຕຊ຺ຊໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ ປຸຎ຺ຎຠາຄິຍໍ ວາ ອປຸຎ຺ຎຠາຄິຍໍ ວາ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວານໍ ວິປາໂກ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວນິໂຣໂຘ? ອວິຊ຺ຊານິໂຣໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວນິໂຣໂຘ. ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ອາສວນິໂຣຘຄາມິນີ [ສພ຺ພຕ຺ຖປິ ເອວເມວ ທິສ຺ສຕິ] ປຏິປທາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ອາສເວ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ອາສວານໍ ນິທານສມ຺ຠວໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ອາສວານໍ ເວມຕ຺ຕຕໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ອາສວານໍ ວິປາກໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ອາສວານໍ ນິໂຣຘໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ອາສວານໍ ນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ປຊານາຕິ, ໂສ ອິມໍ ນິພ຺ເພຘິກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຊານາຕິ ອາສວນິໂຣຘໍ. ອາສວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທິຕພ຺ພາ…ເປ… ອາສວນິໂຣຘຄາມິນີ [ສພ຺ພຕ຺ຖປິ ເອວເມວ ທິສ຺ສຕິ] ປຏິປທາ ເວທິຕພ຺ພາຕິ. ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ກມ຺ມໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທິຕພ຺ພໍ…ເປ… ກມ຺ມນິໂຣຘຄາມິນີ [ສພ຺ພຕ຺ຖປິ ເອວເມວ ທິສ຺ສຕິ] ປຏິປທາ ເວທິຕພ຺ພາຕິ, ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? [ກຖາ. ໕໓໙] ເຈຕນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ວທາມິ. ເຈຕຍິຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ – ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມານໍ ນິທານສມ຺ຠໂວ? ຜສ຺ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມານໍ ນິທານສມ຺ຠໂວ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມານໍ ເວມຕ຺ຕຕາ? ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມໍ ນິຣຍເວທນີຍໍ, ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມໍ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິເວທນີຍໍ, ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມໍ ເປຕ຺ຕິວິສຍເວທນີຍໍ, ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມໍ ມນຸສ຺ສໂລກເວທນີຍໍ, ອຕ຺ຖິ ກມ຺ມໍ ເທວໂລກເວທນີຍໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມານໍ ເວມຕ຺ຕຕາ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມານໍ ວິປາໂກ? ຕິວິຘາຫໍ [ອິມາຫໍ (ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມານໍ ວິປາກໍ ວທາມິ – ທິຏ຺ເຐວ [ທິຏ຺ເຐ ວາ (ສີ.)] ຘມ຺ເມ, ອຸປປຊ຺ເຊ ວາ [ອຸປປຊ຺ຊໍ ວາ (ກ. ສີ., ອ. ນິ. ໑໐.໒໑໗), ອຸປປຊ຺ຊ ວາ (?), ມ. ນິ. ໓.໓໐໓ ປາຬິຍາ ຕທຕ຺ຖວຓ຺ຓນາຍ ຈ ສໍສທ຺ເທຕພ຺ພໍ], ອປເຣ ວາ ປຣິຍາເຍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມານໍ ວິປາໂກ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມນິໂຣໂຘ? ຜສ຺ສນິໂຣໂຘ, [ຜສ຺ສນິໂຣຘາ (ກ. ສີ. ສ຺ຍາ. ກ.)] ຠິກ຺ຂເວ, ກມ຺ມນິໂຣໂຘ. ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ກມ຺ມນິໂຣຘຄາມິນີ [ສພ຺ພຕ຺ຖປິ ເອວເມວ ທິສ຺ສຕິ] ປຏິປທາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ກມ຺ມໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ກມ຺ມານໍ ນິທານສມ຺ຠວໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ກມ຺ມານໍ ເວມຕ຺ຕຕໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ກມ຺ມານໍ ວິປາກໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ກມ຺ມນິໂຣຘໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ກມ຺ມນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ປຊານາຕິ, ໂສ ອິມໍ ນິພ຺ເພຘິກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຊານາຕິ ກມ຺ມນິໂຣຘໍ. ກມ຺ມໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທິຕພ຺ພໍ…ເປ… ກມ຺ມນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ເວທິຕພ຺ພາຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ທຸກ຺ຂໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທິຕພ຺ພໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິທານສມ຺ຠໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ເວມຕ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ວິປາໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ, ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ເວທິຕພ຺ພາຕິ. ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ຊາຕິປິ ທຸກ຺ຂາ, ຊຣາປິ ທຸກ຺ຂາ, ພ຺ຍາຘິປິ ທຸກ຺ໂຂ [ພ຺ຍາຘິປິ ທຸກ຺ຂາ (ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)], ມຣຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາປິ ທຸກ຺ຂາ, ຍມ຺ປິຈ຺ຉໍ ນ ລຠຕິ ຕມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ສໍຂິຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ [ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາປິ (ກ.)] ທຸກ຺ຂາ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິທານສມ຺ຠໂວ? ຕຓ຺ຫາ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິທານສມ຺ຠໂວ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ເວມຕ຺ຕຕາ? ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂໍ ອຘິມຕ຺ຕໍ, ອຕ຺ຖິ ປຣິຕ຺ຕໍ, ອຕ຺ຖິ ທນ຺ຘວິຣາຄິ, ອຕ຺ຖິ ຂິປ຺ປວິຣາຄິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ເວມຕ຺ຕຕາ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ວິປາໂກ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ເຍນ ທຸກ຺ເຂນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ [ປຣິຍາທິຓ຺ຓຈິຕ຺ໂຕ (ກ.)] ໂສຈຕິ ກິລມຕິ ປຣິເທວຕິ, ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ, ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເຍນ ວາ ປນ ທຸກ຺ເຂນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ປຣິເຍຏ຺ຐິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ – ‘ໂກ [ໂສ ນ (ກ.)] ເອກປທໍ ທ຺ວິປທໍ ຊານາຕິ [ປຊານາຕິ (ກ.)] ອິມສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິໂຣຘາຍາ’ຕິ? ສມ຺ໂມຫເວປກ຺ກໍ ວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂໍ ວທາມິ ປຣິເຍຏ຺ຐິເວປກ຺ກໍ ວາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ວິປາໂກ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ? ຕຓ຺ຫານິໂຣໂຘ, [ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ (ກ. ສີ. ສ຺ຍາ. ກ.)] ຠິກ຺ຂເວ, ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ. ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ເອວໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິທານສມ຺ຠວໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ເວມຕ຺ຕຕໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ວິປາກໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ປຊານາຕິ, ເອວໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ປຊານາຕິ, ໂສ ອິມໍ ນິພ຺ເພຘິກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຊານາຕິ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ. ທຸກ຺ຂໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເວທິຕພ຺ພໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິທານສມ຺ຠໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ເວມຕ຺ຕຕາ ເວທິຕພ຺ພາ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ວິປາໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ, ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ເວທິຕພ຺ພາຕິ. ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ອຍໍ ໂຂ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິພ຺ເພຘິກປຣິຍາໂຍ ຘມ຺ມປຣິຍາໂຍ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ສີຫນາທສຸຕ຺ຕໍ

໖໔. [ມ. ນິ. ໑.໑໔໘; ວິຠ. ໗໖໐; ອ. ນິ. ໑໐.໒໑; ປຏິ. ມ. ໒.໔໔] ‘‘ຉຍິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລານິ, ເຍຫິ ພເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຕຖາຄໂຕ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ກຕມານິ ຉ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ຐານຎ຺ຈ ຐານໂຕ ອຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອຏ຺ຐານໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ຐານຎ຺ຈ ຐານໂຕ ອຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອຏ຺ຐານໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ອິທມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ພລໍ ອາຄມ຺ມ ຕຖາຄໂຕ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກມ຺ມສມາທານານໍ ຐານໂສ ເຫຕຸໂສ ວິປາກໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກມ຺ມສມາທານານໍ ຐານໂສ ເຫຕຸໂສ ວິປາກໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ອິທມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ພລໍ ອາຄມ຺ມ ຕຖາຄໂຕ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ຌານວິໂມກ຺ຂສມາຘິສມາປຕ຺ຕີນໍ ສໍກິເລສໍ ໂວທານໍ ວຸຏ຺ຐານໍ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ…ເປ… ອິທມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ພລໍ ອາຄມ຺ມ ຕຖາຄໂຕ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ, ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ…ເປ… ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ, ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ…ເປ… ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ອິທມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ພລໍ ອາຄມ຺ມ ຕຖາຄໂຕ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ…ເປ… ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ…ເປ… ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ, ອິທມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ພລໍ ອາຄມ຺ມ ຕຖາຄໂຕ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອາສວານໍ ຂຍາ…ເປ… ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອາສວານໍ ຂຍາ…ເປ… ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອິທມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ພລໍ ອາຄມ຺ມ ຕຖາຄໂຕ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕພລານິ, ເຍຫິ ພເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຕຖາຄໂຕ ອາສຠໍ ຐານໍ ປຏິຊານາຕິ, ປຣິສາສຸ ສີຫນາທໍ ນທຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ຕຖາຄຕໍ ຐານຎ຺ຈ ຐານໂຕ ອຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອຏ຺ຐານໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ຎາເຓນ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍຖາ ຍຖາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຐານຎ຺ຈ ຐານໂຕ ອຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອຏ຺ຐານໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ຎາຓໍ ວິທິຕໍ ຕຖາ ຕຖາ ເຕສໍ ຕຖາຄໂຕ ຐານຎ຺ຈ ຐານໂຕ ອຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອຏ຺ຐານໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ຎາເຓນ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ພ຺ຍາກໂຣຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ຕຖາຄຕໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກມ຺ມສມາທານານໍ ຐານໂສ ເຫຕຸໂສ ວິປາກໍ ຍຖາຠູຕໍ ຎາເຓນ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍຖາ ຍຖາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກມ຺ມສມາທານານໍ ຐານໂສ ເຫຕຸໂສ ວິປາກໍ ຍຖາຠູຕໍ ຎາຓໍ ວິທິຕໍ ຕຖາ ຕຖາ ເຕສໍ ຕຖາຄໂຕ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກມ຺ມສມາທານານໍ ຐານໂສ ເຫຕຸໂສ ວິປາກໍ ຍຖາຠູຕໍ ຎາເຓນ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ພ຺ຍາກໂຣຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ຕຖາຄຕໍ ຌານວິໂມກ຺ຂສມາຘິສມາປຕ຺ຕີນໍ ສໍກິເລສໍ ໂວທານໍ ວຸຏ຺ຐານໍ ຍຖາຠູຕໍ ຎາເຓນ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍຖາ ຍຖາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ຌານວິໂມກ຺ຂສມາຘິສມາປຕ຺ຕີນໍ ສໍກິເລສໍ ໂວທານໍ ວຸຏ຺ຐານໍ ຍຖາຠູຕໍ ຎາຓໍ ວິທິຕໍ, ຕຖາ ຕຖາ ເຕສໍ ຕຖາຄໂຕ ຌານວິໂມກ຺ຂສມາຘິສມາປຕ຺ຕີນໍ ສໍກິເລສໍ ໂວທານໍ ວຸຏ຺ຐານໍ ຍຖາຠູຕໍ ຎາເຓນ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ພ຺ຍາກໂຣຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ຕຖາຄຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິໍ ຍຖາຠູຕໍ ຎາເຓນ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍຖາ ຍຖາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິໍ ຍຖາຠູຕໍ ຎາຓໍ ວິທິຕໍ, ຕຖາ ຕຖາ ເຕສໍ ຕຖາຄໂຕ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິໍ ຍຖາຠູຕໍ ຎາເຓນ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ພ຺ຍາກໂຣຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ຕຖາຄຕໍ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ຎາເຓນ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍຖາ ຍຖາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ຎາຓໍ ວິທິຕໍ, ຕຖາ ຕຖາ ເຕສໍ ຕຖາຄໂຕ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ຎາເຓນ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ພ຺ຍາກໂຣຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປເຣ ຕຖາຄຕໍ ອາສວານໍ ຂຍາ…ເປ… ຍຖາຠູຕໍ ຎາເຓນ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍຖາ ຍຖາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາສວານໍ ຂຍາ…ເປ… ຍຖາຠູຕໍ ຎາຓໍ ວິທິຕໍ, ຕຖາ ຕຖາ ເຕສໍ ຕຖາຄໂຕ ອາສວານໍ ຂຍາ…ເປ… ຍຖາຠູຕໍ ຎາເຓນ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ພ຺ຍາກໂຣຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍມ຺ປິທໍ [ຍມິທໍ (ສີ. ປີ.), ຍທິທໍ (ກ.)] ຐານຎ຺ຈ ຐານໂຕ ອຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອຏ຺ຐານໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ຎາຓໍ ຕມ຺ປິ ສມາຫິຕສ຺ສ ວທາມິ ໂນ ອສມາຫິຕສ຺ສ. ຍມ຺ປິທໍ [ຍທິທໍ (ກ.)] ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກມ຺ມສມາທານານໍ ຐານໂສ ເຫຕຸໂສ ວິປາກໍ ຍຖາຠູຕໍ ຎາຓໍ ຕມ຺ປິ ສມາຫິຕສ຺ສ ວທາມິ ໂນ ອສມາຫິຕສ຺ສ. ຍມ຺ປິທໍ [ຍທິທໍ (ກ.)] ຌານວິໂມກ຺ຂສມາຘິສມາປຕ຺ຕີນໍ ສໍກິເລສໍ ໂວທານໍ ວຸຏ຺ຐານໍ ຍຖາຠູຕໍ ຎາຓໍ ຕມ຺ປິ ສມາຫິຕສ຺ສ ວທາມິ ໂນ ອສມາຫິຕສ຺ສ. ຍມ຺ປິທໍ [ຍທິທໍ (ກ.)] ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິໍ ຍຖາຠູຕໍ ຎາຓໍ ຕມ຺ປິ ສມາຫິຕສ຺ສ ວທາມິ ໂນ ອສມາຫິຕສ຺ສ. ຍມ຺ປິທໍ [ຍທິທໍ (ກ.)] ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ຎາຓໍ ຕມ຺ປິ ສມາຫິຕສ຺ສ ວທາມິ ໂນ ອສມາຫິຕສ຺ສ. ຍມ຺ປິທໍ [ຍທິທໍ (ກ.)] ອາສວານໍ ຂຍາ…ເປ… ຍຖາຠູຕໍ ຎາຓໍ ຕມ຺ປິ ສມາຫິຕສ຺ສ ວທາມິ ໂນ ອສມາຫິຕສ຺ສ. ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມາຘິ ມຄ຺ໂຄ, ອສມາຘິ ກຸມ຺ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ. ທສມໍ.

ມຫາວຄ຺ໂຄ ຉຏ຺ໂຐ. [ປຐໂມ (ສ຺ຍາ. ກ.)]

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ໂສໂຓ ຜຄ຺ຄຸໂນ ຠິຊາຕິ, ອາສວາ ທາຣຸຫຕ຺ຖິ ຈ;

ມຊ຺ເຌ ຎາຓໍ ນິພ຺ເພຘິກໍ, ສີຫນາໂທຕິ ເຕ ທສາຕິ.

໗. ເທວຕາວຄ຺ໂຄ

໑. ອນາຄາມິຜລສຸຕ຺ຕໍ

໖໕. ‘‘ຉ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມ ອປ຺ປຫາຍ ອຠພ຺ໂພ ອນາຄາມິຜລໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ. ກຕເມ ຉ? ອສ຺ສທ຺ຘິຍໍ, ອຫິຣິກໍ, ອໂນຕ຺ຕປ຺ປໍ, ໂກສຊ຺ຊໍ, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຈ຺ຈໍ, ທຸປ຺ປຎ຺ຎຕໍ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຘມ຺ເມ ອປ຺ປຫາຍ ອຠພ຺ໂພ ອນາຄາມິຜລໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ.

‘‘ຉ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມ ປຫາຍ ຠພ຺ໂພ ອນາຄາມິຜລໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ. ກຕເມ ຉ? ອສ຺ສທ຺ຘິຍໍ, ອຫິຣິກໍ, ອໂນຕ຺ຕປ຺ປໍ, ໂກສຊ຺ຊໍ, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຈ຺ຈໍ, ທຸປ຺ປຎ຺ຎຕໍ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຘມ຺ເມ ປຫາຍ ຠພ຺ໂພ ອນາຄາມິຜລໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ອຣຫຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ

໖໖. ‘‘ຉ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມ ອປ຺ປຫາຍ ອຠພ຺ໂພ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ. ກຕເມ ຉ? ຖິນໍ [ຖີນໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ມິທ຺ຘໍ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ, ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ, ອສ຺ສທ຺ຘິຍໍ, ປມາທໍ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຘມ຺ເມ ອປ຺ປຫາຍ ອຠພ຺ໂພ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ.

‘‘ຉ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມ ປຫາຍ ຠພ຺ໂພ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ. ກຕເມ ຉ? ຖິນໍ, ມິທ຺ຘໍ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ, ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ, ອສ຺ສທ຺ຘິຍໍ, ປມາທໍ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຘມ຺ເມ ປຫາຍ ຠພ຺ໂພ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ມິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ

໖໗. ‘‘‘ໂສ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປາປມິຕ຺ໂຕ ປາປສຫາໂຍ ປາປສມ຺ປວງ຺ໂກ, ປາປມິຕ຺ເຕ [ປາປເກ ມິຕ຺ເຕ (ກ.)] ເສວມາໂນ ຠຊມາໂນ ປຍິຣຸປາສມາໂນ, ເຕສຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊມາໂນ ອາຠິສມາຈາຣິກໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ອາຠິສມາຈາຣິກໍ ຘມ຺ມໍ ອປຣິປູເຣຕ຺ວາ ເສຂໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ເສຂໍ ຘມ຺ມໍ ອປຣິປູເຣຕ຺ວາ ສີລານິ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ສີລານິ ອປຣິປູເຣຕ຺ວາ ກາມຣາຄໍ ວາ ຣູປຣາຄໍ ວາ ອຣູປຣາຄໍ ວາ ປຊຫິສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘‘ໂສ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ກລ຺ຍາຓສຫາໂຍ ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ໂກ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ເສວມາໂນ ຠຊມາໂນ ປຍິຣຸປາສມາໂນ, ເຕສຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊມາໂນ ອາຠິສມາຈາຣິກໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ອາຠິສມາຈາຣິກໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິປູເຣຕ຺ວາ ເສຂໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ເສຂໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິປູເຣຕ຺ວາ ສີລານິ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ສີລານິ ປຣິປູເຣຕ຺ວາ ກາມຣາຄໍ ວາ ຣູປຣາຄໍ ວາ ອຣູປຣາຄໍ ວາ ປຊຫິສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ສງ຺ຄຓິກາຣາມສຸຕ຺ຕໍ

໖໘. ‘‘‘ໂສ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສງ຺ຄຓິກາຣາໂມ ສງ຺ຄຓິກຣໂຕ ສງ຺ຄຓິກາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ຄຓາຣາໂມ ຄຓຣໂຕ ຄຓາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ເອໂກ ປວິເວເກ ອຠິຣມິສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ເອໂກ ປວິເວເກ ອນຠິຣມນ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄເຫສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ອປຣິປູເຣຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມາຘິໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ສມ຺ມາສມາຘິໍ ອປຣິປູເຣຕ຺ວາ ສໍໂຍຊນານິ ປຊຫິສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ສໍໂຍຊນານິ ອປ຺ປຫາຍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກຣິສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘‘ໂສ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ສງ຺ຄຓິກາຣາໂມ ນ ສງ຺ຄຓິກຣໂຕ ນ ສງ຺ຄຓິກາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ນ ຄຓາຣາໂມ ນ ຄຓຣໂຕ ນ ຄຓາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ເອໂກ ປວິເວເກ ອຠິຣມິສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ເອໂກ ປວິເວເກ ອຠິຣມນ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄເຫສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ປຣິປູເຣຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມາຘິໍ ປຣິປູເຣສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ສມ຺ມາສມາຘິໍ ປຣິປູເຣຕ຺ວາ ສໍໂຍຊນານິ ປຊຫິສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ສໍໂຍຊນານິ ປຫາຍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກຣິສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ເທວຕາສຸຕ຺ຕໍ

໖໙. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ສາ ເທວຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຉຍິເມ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ຉ? ສຕ຺ຖຸຄາຣວຕາ, ຘມ຺ມຄາຣວຕາ, ສງ຺ຆຄາຣວຕາ, ສິກ຺ຂາຄາຣວຕາ, ໂສວຈສ຺ສຕາ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ – ອິເມ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຉ ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ສາ ເທວຕາ. ສມນຸຎ຺ໂຎ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ສາ ເທວຕາ ‘‘ສມນຸຎ຺ໂຎ ເມ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຕ຺ຕິໍ ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາ ເທວຕາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ຉຍິເມ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ຉ? ສຕ຺ຖຸຄາຣວຕາ, ຘມ຺ມຄາຣວຕາ, ສງ຺ຆຄາຣວຕາ, ສິກ຺ຂາຄາຣວຕາ, ໂສວຈສ຺ສຕາ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ – ອິເມ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຉ ຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’ຕິ. ອິທມໂວຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາ ເທວຕາ. ອິທໍ ວຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິມສ຺ສ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານາມິ. ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕນາ ຈ ສຕ຺ຖຸຄາຣໂວ ໂຫຕິ ສຕ຺ຖຸຄາຣວຕາຍ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ. ເຍ ຈຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ນ ສຕ຺ຖຸຄາຣວາ ເຕ ຈ ສຕ຺ຖຸຄາຣວຕາຍ ສມາທເປຕິ. ເຍ ຈຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖຸຄາຣວາ ເຕສຎ຺ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠຓຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ. ອຕ຺ຕນາ ຈ ຘມ຺ມຄາຣໂວ ໂຫຕິ…ເປ… ສງ຺ຆຄາຣໂວ ໂຫຕິ… ສິກ຺ຂາຄາຣໂວ ໂຫຕິ … ສຸວໂຈ ໂຫຕິ… ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາຍ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ. ເຍ ຈຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ນ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕາ ເຕ ຈ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາຍ ສມາທເປຕິ. ເຍ ຈຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕາ ເຕສຎ຺ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠຓຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ. ອິມສ຺ສ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານາມີ’’ຕິ.

‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ! ສາຘຸ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອິມສ຺ສ ມຍາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານາສິ. ອິຘ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕນາ ຈ ສຕ຺ຖຸຄາຣໂວ ໂຫຕິ ສຕ຺ຖຸຄາຣວຕາຍ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ. ເຍ ຈຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ນ ສຕ຺ຖຸຄາຣວາ ເຕ ຈ ສຕ຺ຖຸຄາຣວຕາຍ ສມາທເປຕິ. ເຍ ຈຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖຸຄາຣວາ ເຕສຎ຺ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠຓຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ. ອຕ຺ຕນາ ຈ ຘມ຺ມຄາຣໂວ ໂຫຕິ…ເປ… ສງ຺ຆຄາຣໂວ ໂຫຕິ… ສິກ຺ຂາຄາຣໂວ ໂຫຕິ… ສຸວໂຈ ໂຫຕິ… ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາຍ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ. ເຍ ຈຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ນ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕາ ເຕ ຈ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາຍ ສມາທເປຕິ. ເຍ ຈຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕາ ເຕສຎ຺ຈ ວຓ຺ຓໍ ຠຓຕິ ຠູຕໍ ຕຈ຺ຉໍ ກາເລນ. ອິມສ຺ສ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ມຍາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ເອວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ສມາຘິສຸຕ຺ຕໍ

໗໐. ‘‘‘ໂສ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ສນ຺ເຕນ ສມາຘິນາ ນ ປຓີເຕນ ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິລທ຺ເຘນ [ນ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘລທ຺ເຘນ (ສີ.)] ນ ເອໂກທິຠາວາຘິຄເຕນ ອເນກວິຫິຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘໍ ປຈ຺ຈນຸຠວິສ຺ສຕິ – ເອໂກປິ ຫຸຕ຺ວາ ພຫຸຘາ ຠວິສ຺ສຕິ, ພຫຸຘາປິ ຫຸຕ຺ວາ ເອໂກ ຠວິສ຺ສຕິ…ເປ… ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາປິ ກາເຍນ ວສໍ ວຕ຺ເຕສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ ວິສຸທ຺ຘາຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສິກາຍ ອຸໂຠ ສທ຺ເທ ສຸຓິສ຺ສຕິ – ທິພ຺ເພ ຈ ມານຸເສ ຈ ເຍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ຈາ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ປຣສຕ຺ຕານໍ ປຣປຸຄ຺ຄລານໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານິສ຺ສຕິ – ສຣາຄໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານິສ຺ສຕິ …ເປ… ວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານິສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣິສ຺ສຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ, ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ…ເປ… ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣິສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສິສ຺ສຕິ…ເປ… ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານິສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ອາສວານໍ ຂຍາ…ເປ… ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘‘ໂສ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ເຕນ ສມາຘິນາ ປຓີເຕນ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິລທ຺ເຘນ ເອໂກທິຠາວາຘິຄເຕນ ອເນກວິຫິຕໍ ອິທ຺ຘິວິຘໍ ປຈ຺ຈນຸຠວິສ຺ສຕິ…ເປ… ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາປິ ກາເຍນ ວສໍ ວຕ຺ເຕສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ ວິສຸທ຺ຘາຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສິກາຍ ອຸໂຠ ສທ຺ເທ ສຸຓິສ຺ສຕິ – ທິພ຺ເພ ຈ ມານຸເສ ຈ ເຍ ທູເຣ ສນ຺ຕິເກ ຈາ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ປຣສຕ຺ຕານໍ ປຣປຸຄ຺ຄລານໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ປຊານິສ຺ສຕິ – ສຣາຄໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສຣາຄໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານິສ຺ສຕິ…ເປ… ວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຊານິສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣິສ຺ສຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ, ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ…ເປ… ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣິສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສິສ຺ສຕິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ, ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານິສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ…ເປ… ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ສກ຺ຂິຠພ຺ພສຸຕ຺ຕໍ

໗໑. ‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຠພ຺ໂພ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ສຕິ ສຕິ ອາຍຕເນ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ອິເມ ຫານຠາຄິຍາ ຘມ຺ມາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ‘ອິເມ ຐິຕິຠາຄິຍາ ຘມ຺ມາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ‘ອິເມ ວິເສສຠາຄິຍາ ຘມ຺ມາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ‘ອິເມ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍາ ຘມ຺ມາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ, ອສກ຺ກຈ຺ຈກາຣີ ຈ ໂຫຕິ, ອສປ຺ປາຍກາຣີ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຠພ຺ໂພ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ສຕິ ສຕິ ອາຍຕເນ.

‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠພ຺ໂພ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ສຕິ ສຕິ ອາຍຕເນ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ‘ອິເມ ຫານຠາຄິຍາ ຘມ຺ມາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອິເມ ຐິຕິຠາຄິຍາ ຘມ຺ມາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອິເມ ວິເສສຠາຄິຍາ ຘມ຺ມາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ‘ອິເມ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍາ ຘມ຺ມາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ, ສກ຺ກຈ຺ຈກາຣີ ຈ ໂຫຕິ, ສປ຺ປາຍກາຣີ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠພ຺ໂພ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ເຣວ ສກ຺ຂິຠພ຺ພຕໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ສຕິ ສຕິ ອາຍຕເນ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ພລສຸຕ຺ຕໍ

໗໒. ‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຠພ຺ໂພ ສມາຘິສ຺ມິໍ [ສມາຘິມ຺ຫິ (ກ.)] ພລຕໍ ປາປຸຓິຕຸໍ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ສມາຘິສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິກຸສໂລ ໂຫຕິ, ນ ສມາຘິສ຺ສ ຐິຕິກຸສໂລ ໂຫຕິ, ນ ສມາຘິສ຺ສ [ນ ສມາຘິມ຺ຫາ (ກ.) ອຸປຣິສຕ຺ຕກນິປາເຕ ເທວຕາວຄ຺ເຄ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖປິ ‘‘ສມາຘິສ຺ສ’’ອິຕ຺ເວວ ທິສ຺ສຕິ] ວຸຏ຺ຐານກຸສໂລ ໂຫຕິ, ອສກ຺ກຈ຺ຈກາຣີ ຈ ໂຫຕິ, ອສາຕຈ຺ຈກາຣີ ຈ, ອສປ຺ປາຍກາຣີ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຠພ຺ໂພ ສມາຘິສ຺ມິໍ ພລຕໍ ປາປຸຓິຕຸໍ.

‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠພ຺ໂພ ສມາຘິສ຺ມິໍ ພລຕໍ ປາປຸຓິຕຸໍ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສມາຘິສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິກຸສໂລ ໂຫຕິ, ສມາຘິສ຺ສ ຐິຕິກຸສໂລ ໂຫຕິ, ສມາຘິສ຺ສ ວຸຏ຺ຐານກຸສໂລ ໂຫຕິ, ສກ຺ກຈ຺ຈກາຣີ ຈ ໂຫຕິ, ສາຕຈ຺ຈກາຣີ ຈ, ສປ຺ປາຍກາຣີ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠພ຺ໂພ ສມາຘິສ຺ມິໍ ພລຕໍ ປາປຸຓິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ປຐມຕຊ຺ຌານສຸຕ຺ຕໍ

໗໓. ‘‘ຉ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມ ອປ຺ປຫາຍ ອຠພ຺ໂພ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸໍ. ກຕເມ ຉ? ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ, ພ຺ຍາປາທໍ, ຖິນມິທ຺ຘໍ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ, ວິຈິກິຈ຺ຉໍ. ກາເມສຸ ໂຂ ປນສ຺ສ ອາທີນໂວ ນ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຘມ຺ເມ ອປ຺ປຫາຍ ອຠພ຺ໂພ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸໍ.

‘‘ຉ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມ ປຫາຍ ຠພ຺ໂພ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸໍ. ກຕເມ ຉ? ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ, ພ຺ຍາປາທໍ, ຖິນມິທ຺ຘໍ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ, ວິຈິກິຈ຺ຉໍ, ກາເມສຸ ໂຂ ປນສ຺ສ ອາທີນໂວ ນ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຘມ຺ເມ ປຫາຍ ຠພ຺ໂພ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ທຸຕິຍຕຊ຺ຌານສຸຕ຺ຕໍ

໗໔. ‘‘ຉ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມ ອປ຺ປຫາຍ ອຠພ຺ໂພ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸໍ. ກຕເມ ຉ? ກາມວິຕກ຺ກໍ, ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ, ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ, ກາມສຎ຺ຎໍ, ພ຺ຍາປາທສຎ຺ຎໍ, ວິຫິໍສາສຎ຺ຎໍ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຘມ຺ເມ ອປ຺ປຫາຍ ອຠພ຺ໂພ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸໍ.

‘‘ຉ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມ ປຫາຍ ຠພ຺ໂພ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸໍ. ກຕເມ ຉ? ກາມວິຕກ຺ກໍ, ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ, ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ, ກາມສຎ຺ຎໍ, ພ຺ຍາປາທສຎ຺ຎໍ, ວິຫິໍສາສຎ຺ຎໍ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຘມ຺ເມ ປຫາຍ ຠພ຺ໂພ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ທສມໍ.

ເທວຕາວຄ຺ໂຄ ສຕ຺ຕໂມ. [ທຸຕິໂຍ (ສ຺ຍາ. ກ.)]

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ອນາຄາມິ ອຣຫໍ ມິຕ຺ຕາ, ສງ຺ຄຓິກາຣາມເທວຕາ;

ສມາຘິ ສກ຺ຂິຠພ຺ພໍ ພລໍ, ຕຊ຺ຌານາ ອປເຣ ທຸເວຕິ.

໘. ອຣຫຕ຺ຕວຄ຺ໂຄ

໑. ທຸກ຺ຂສຸຕ຺ຕໍ

໗໕. ‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ທຸກ຺ຂໍ ວິຫຣຕິ ສວິຆາຕໍ ສອຸປາຍາສໍ ສປຣິຬາຫໍ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ທຸຄ຺ຄຕິ ປາຏິກງ຺ຂາ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ກາມວິຕກ຺ເກນ, ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ເກນ, ວິຫິໍສາວິຕກ຺ເກນ, ກາມສຎ຺ຎາຍ, ພ຺ຍາປາທສຎ຺ຎາຍ, ວິຫິໍສາສຎ຺ຎາຍ – ອິເມຫິ, ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ທຸກ຺ຂໍ ວິຫຣຕິ ສວິຆາຕໍ ສອຸປາຍາສໍ ສປຣິຬາຫໍ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ທຸຄ຺ຄຕິ ປາຏິກງ຺ຂາ.

‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຸຂໍ ວິຫຣຕິ ອວິຆາຕໍ ອນຸປາຍາສໍ ອປຣິຬາຫໍ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິ ປາຏິກງ຺ຂາ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ເກນ, ອພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ເກນ, ອວິຫິໍສາວິຕກ຺ເກນ, ເນກ຺ຂມ຺ມສຎ຺ຎາຍ, ອພ຺ຍາປາທສຎ຺ຎາຍ, ອວິຫິໍສາສຎ຺ຎາຍ – ອິເມຫິ, ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຸຂໍ ວິຫຣຕິ ອວິຆາຕໍ ອນຸປາຍາສໍ ອປຣິຬາຫໍ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິ ປາຏິກງ຺ຂາ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ອຣຫຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ

໗໖. ‘‘ຉ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມ ອປ຺ປຫາຍ ອຠພ຺ໂພ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ. ກຕເມ ຉ? ມານໍ, ໂອມານໍ, ອຕິມານໍ, ອຘິມານໍ, ຖມ຺ຠໍ, ອຕິນິປາຕໍ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຘມ຺ເມ ອປ຺ປຫາຍ ອຠພ຺ໂພ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ.

‘‘ຉ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມ ປຫາຍ ຠພ຺ໂພ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ. ກຕເມ ຉ? ມານໍ, ໂອມານໍ, ອຕິມານໍ, ອຘິມານໍ, ຖມ຺ຠໍ, ອຕິນິປາຕໍ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຘມ຺ເມ ປຫາຍ ຠພ຺ໂພ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມສຸຕ຺ຕໍ

໗໗. ‘‘ຉ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມ ອປ຺ປຫາຍ ອຠພ຺ໂພ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມໍ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສສໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ. ກຕເມ ຉ? ມຸຏ຺ຐສ຺ສຈ຺ຈໍ, ອສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕໍ, ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕໍ, ກຸຫນໍ, ລປນໍ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຘມ຺ເມ ອປ຺ປຫາຍ ອຠພ຺ໂພ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມໍ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສສໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ.

‘‘ຉ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມ ປຫາຍ ຠພ຺ໂພ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມໍ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສສໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ. ກຕເມ ຉ? ມຸຏ຺ຐສ຺ສຈ຺ຈໍ, ອສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕໍ, ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕໍ, ກຸຫນໍ, ລປນໍ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຘມ຺ເມ ປຫາຍ ຠພ຺ໂພ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມໍ ອລມຣິຍຎາຓທສ຺ສນວິເສສໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ສຸຂໂສມນສ຺ສສຸຕ຺ຕໍ

໗໘. ‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຸຂໂສມນສ຺ສພຫຸໂລ ວິຫຣຕິ, ໂຍນິ ຈສ຺ສ ອາຣທ຺ຘາ ໂຫຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມາຣາໂມ ໂຫຕິ, ຠາວນາຣາໂມ ໂຫຕິ, ປຫານາຣາໂມ ໂຫຕິ, ປວິເວກາຣາໂມ ໂຫຕິ, ອພ຺ຍາປຊ຺ຌາຣາໂມ ໂຫຕິ, ນິປ຺ປປຎ຺ຈາຣາໂມ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຸຂໂສມນສ຺ສພຫຸໂລ ວິຫຣຕິ, ໂຍນິ ຈສ຺ສ ອາຣທ຺ຘາ ໂຫຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍາ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ອຘິຄມສຸຕ຺ຕໍ

໗໙. ‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຠພ຺ໂພ ອນຘິຄຕໍ ວາ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ, ອຘິຄຕໍ ວາ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ຜາຕິໍ ກາຕຸໍ [ຜາຕິກຕ຺ຕຸໍ (ສີ.), ຜາຕິກາຕຸໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ອາຍກຸສໂລ ຈ ໂຫຕິ, ນ ອປາຍກຸສໂລ ຈ ໂຫຕິ, ນ ອຸປາຍກຸສໂລ ຈ ໂຫຕິ, ອນຘິຄຕານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຘິຄມາຍ ນ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ, ອຘິຄເຕ ກຸສເລ ຘມ຺ເມ ນ ອາຣກ຺ຂຕິ [ສາຣກ຺ຂຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ)], ສາຕຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ນ ສມ຺ປາເທຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຠພ຺ໂພ ອນຘິຄຕໍ ວາ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ, ອຘິຄຕໍ ວາ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ຜາຕິໍ ກາຕຸໍ.

‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠພ຺ໂພ ອນຘິຄຕໍ ວາ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ, ອຘິຄຕໍ ວາ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ຜາຕິໍ ກາຕຸໍ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາຍກຸສໂລ ຈ ໂຫຕິ, ອປາຍກຸສໂລ ຈ ໂຫຕິ, ອຸປາຍກຸສໂລ ຈ ໂຫຕິ, ອນຘິຄຕານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຘິຄມາຍ ຉນ຺ທໍ ຊເນຕິ, ອຘິຄເຕ ກຸສເລ ຘມ຺ເມ ອາຣກ຺ຂຕິ, ສາຕຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ສມ຺ປາເທຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠພ຺ໂພ ອນຘິຄຕໍ ວາ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ, ອຘິຄຕໍ ວາ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ຜາຕິໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ມຫນ຺ຕຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ

໘໐. ‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນຈິຣສ຺ເສວ ມຫນ຺ຕຕ຺ຕໍ [ມຫຕ຺ຕໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ເວປຸລ຺ລຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ ຘມ຺ເມສຸ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາໂລກພຫຸໂລ ຈ ໂຫຕິ ໂຍຄພຫຸໂລ ຈ ເວທພຫຸໂລ ຈ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິພຫຸໂລ ຈ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ຈ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອຸຕ຺ຕຣິ ຈ ປຕາເຣຕິ [ປກໂຣຕິ (ກ.)]. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນຈິຣສ຺ເສວ ມຫນ຺ຕຕ຺ຕໍ ເວປຸລ຺ລຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ ຘມ຺ເມສູ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ປຐມນິຣຍສຸຕ຺ຕໍ

໘໑. ‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທາຍີ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທີ ໂຫຕິ, ປາປິຈ຺ໂຉ ຈ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ.

‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ຈ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ທຸຕິຍນິຣຍສຸຕ຺ຕໍ

໘໒. ‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ. ກຕເມຫິ ຉຫິ [ມຸສາວາທີ ໂຫຕິ, ປິສຸຓວາຈາ ໂຫຕິ, ຜຣຸສວາໂຈ ໂຫຕິ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປີ ໂຫຕິ, (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.) ເອວໍ ສຸກ຺ກປກ຺ເຂປິ]? ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທາຍີ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣີ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທີ ໂຫຕິ [ມຸສາວາທີ ໂຫຕິ, ປິສຸຓວາຈາ ໂຫຕິ, ຜຣຸສວາໂຈ ໂຫຕິ, ສມ຺ຜປ຺ປລາປີ ໂຫຕິ, (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.) ເອວໍ ສຸກ຺ກປກ຺ເຂປິ], ລຸທ຺ໂຘ ຈ, ປຄພ຺ໂຠ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ນິຣເຍ.

‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອລຸທ຺ໂຘ ຈ, ອປ຺ປຄພ຺ໂຠ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ ຠິກ຺ຂເວ ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຍຖາຠຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ອຄ຺ຄຘມ຺ມສຸຕ຺ຕໍ

໘໓. ‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຠພ຺ໂພ ອຄ຺ຄໍ ຘມ຺ມໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ອຫິຣິໂກ ໂຫຕິ, ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ, ກຸສີໂຕ ໂຫຕິ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ, ກາເຍ ຈ ຊີວິເຕ ຈ ສາເປກ຺ໂຂ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຠພ຺ໂພ ອຄ຺ຄໍ ຘມ຺ມໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ.

‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠພ຺ໂພ ອຄ຺ຄໍ ຘມ຺ມໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ຫິຣິມາ ໂຫຕິ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ ໂຫຕິ, ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ, ກາເຍ ຈ ຊີວິເຕ ຈ ອນເປກ຺ໂຂ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠພ຺ໂພ ອຄ຺ຄໍ ຘມ຺ມໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ຣຕ຺ຕິທິວສສຸຕ຺ຕໍ

໘໔. ‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຍາ ຣຕ຺ຕິ ວາ ທິວໂສ ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ ຫານິເຍວ ປາຏິກງ຺ຂາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ໂນ ວຸທ຺ຘິ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ມຫິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ, ວິຆາຕວາ, ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ, ອິຕຣີຕຣຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣນ, ອສ຺ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ທຸສ຺ສີໂລ ໂຫຕິ, ກຸສີໂຕ ໂຫຕິ, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ ໂຫຕິ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຍາ ຣຕ຺ຕິ ວາ ທິວໂສ ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ ຫານິເຍວ ປາຏິກງ຺ຂາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ໂນ ວຸທ຺ຘິ.

‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຍາ ຣຕ຺ຕິ ວາ ທິວໂສ ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ ວຸທ຺ຘິເຍວ ປາຏິກງ຺ຂາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ໂນ ປຣິຫານິ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ມຫິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ, ອວິຆາຕວາ, ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ, ອິຕຣີຕຣຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປ຺ປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣນ, ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສີລວາ ໂຫຕິ, ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ໂຫຕິ, ສຕິມາ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຍາ ຣຕ຺ຕິ ວາ ທິວໂສ ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ ວຸທ຺ຘິເຍວ ປາຏິກງ຺ຂາ, ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ໂນ ປຣິຫານີ’’ຕິ. ທສມໍ.

ອຣຫຕ຺ຕວຄ຺ໂຄ ອຏ຺ຐໂມ. [ຕຕິໂຍ (ສ຺ຍາ. ກ.)]

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ທຸກ຺ຂໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ຈ, ສຸຂໍ ອຘິຄເມນ ຈ;

ມຫນ຺ຕຕ຺ຕໍ ທ຺ວຍໍ ນິຣເຍ [ມຫຕ຺ຕທ຺ວຍນິຣເຍ (ສ຺ຍາ.)], ອຄ຺ຄຘມ຺ມຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໂຍຕິ.

໙. ສີຕິວຄ຺ໂຄ

໑. ສີຕິຠາວສຸຕ຺ຕໍ

໘໕. ‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຠພ຺ໂພ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສີຕິຠາວໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ. ກຕເມຫິ ຉຫິ [ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໖໔ ອາທໂຍ ວິຕ຺ຖາໂຣ]? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຫໍສິຕພ຺ພໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສມ຺ປຫໍເສຕິ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ, ຫີນາຘິມຸຕ຺ຕິໂກ ຈ ໂຫຕິ, ສກ຺ກາຍາຠິຣໂຕ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອຠພ຺ໂພ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສີຕິຠາວໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ.

‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠພ຺ໂພ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສີຕິຠາວໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຫໍສິຕພ຺ພໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຫໍເສຕິ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິ, ປຓີຕາຘິມຸຕ຺ຕິໂກ ຈ ໂຫຕິ, ນິພ຺ພານາຠິຣໂຕ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠພ຺ໂພ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສີຕິຠາວໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ອາວຣຓສຸຕ຺ຕໍ

໘໖. ‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸຓນ຺ໂຕປິ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ອຠພ຺ໂພ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ກມ຺ມາວຣຓຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ກິເລສາວຣຓຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ວິປາກາວຣຓຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ອສ຺ສທ຺ໂຘ ຈ ໂຫຕິ, ອຈ຺ຉນ຺ທິໂກ ຈ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸຓນ຺ໂຕປິ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ອຠພ຺ໂພ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ.

‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸຓນ຺ໂຕ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ຠພ຺ໂພ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ນ ກມ຺ມາວຣຓຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ນ ກິເລສາວຣຓຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ນ ວິປາກາວຣຓຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ສທ຺ໂຘ ຈ ໂຫຕິ, ຉນ຺ທິໂກ ຈ, ປຎ຺ຎວາ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸຓນ຺ໂຕ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ຠພ຺ໂພ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ໂວໂຣປິຕສຸຕ຺ຕໍ

໘໗. ‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸຓນ຺ໂຕປິ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ອຠພ຺ໂພ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ມາຕາ ຊີວິຕາ ໂວໂຣປິຕາ ໂຫຕິ, ປິຕາ ຊີວິຕາ ໂວໂຣປິໂຕ ໂຫຕິ, ອຣຫໍ [ອຣຫາ (ສ຺ຍາ. ກໍ.), ອຣຫນ຺ໂຕ (ກ.)] ຊີວິຕາ ໂວໂຣປິໂຕ ໂຫຕິ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ທຸຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ເຕນ ໂລຫິຕໍ ອຸປ຺ປາທິຕໍ ໂຫຕິ, ສງ຺ໂຆ ຠິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ ຊໂຬ ເອຬມູໂຄ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸຓນ຺ໂຕປິ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ອຠພ຺ໂພ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ.

‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸຓນ຺ໂຕ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ຠພ຺ໂພ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ນ ມາຕາ ຊີວິຕາ ໂວໂຣປິຕາ ໂຫຕິ, ນ ປິຕາ ຊີວິຕາ ໂວໂຣປິໂຕ ໂຫຕິ, ນ ອຣຫໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣປິໂຕ ໂຫຕິ, ນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ທຸຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ເຕນ ໂລຫິຕໍ ອຸປ຺ປາທິຕໍ ໂຫຕິ, ນ ສງ຺ໂຆ ຠິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ ອຊໂຬ ອເນຬມູໂຄ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸຓນ຺ໂຕ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ຠພ຺ໂພ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ສຸສ຺ສູສຕິສຸຕ຺ຕໍ

໘໘. ‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸຓນ຺ໂຕປິ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ອຠພ຺ໂພ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ເທສິຍມາເນ ນ ສຸສ຺ສູສຕິ, ນ ໂສຕໍ ໂອທຫຕິ, ນ ອຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕິ [ອຸປຏ຺ຐເປຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ອນຕ຺ຖໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຕ຺ຖໍ ຣິຎ຺ຈຕິ, ອນນຸໂລມິກາຍ ຂນ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸຓນ຺ໂຕປິ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ອຠພ຺ໂພ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ.

‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸຓນ຺ໂຕ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ຠພ຺ໂພ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ເທສິຍມາເນ ສຸສ຺ສູສຕິ, ໂສຕໍ ໂອທຫຕິ, ອຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕິ, ອຕ຺ຖໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອນຕ຺ຖໍ ຣິຎ຺ຈຕິ, ອນຸໂລມິກາຍ ຂນ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສຸຓນ຺ໂຕ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ຠພ຺ໂພ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິຕຸໍ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ອປ຺ປຫາຍສຸຕ຺ຕໍ

໘໙. ‘‘ຉ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມ ອປ຺ປຫາຍ ອຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ. ກຕເມ ຉ? ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິໍ, ວິຈິກິຈ຺ຉໍ, ສີລພ຺ພຕປຣາມາສໍ, ອປາຍຄມນີຍໍ ຣາຄໍ, ອປາຍຄມນີຍໍ ໂທສໍ, ອປາຍຄມນີຍໍ ໂມຫໍ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຘມ຺ເມ ອປ຺ປຫາຍ ອຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ.

‘‘ຉ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມ ປຫາຍ ຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ. ກຕເມ ຉ? ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິໍ, ວິຈິກິຈ຺ຉໍ, ສີລພ຺ພຕປຣາມາສໍ, ອປາຍຄມນີຍໍ ຣາຄໍ, ອປາຍຄມນີຍໍ ໂທສໍ, ອປາຍຄມນີຍໍ ໂມຫໍ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຘມ຺ເມ ປຫາຍ ຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ປຫີນສຸຕ຺ຕໍ

໙໐. ‘‘ຉຍິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຫີນາ. ກຕເມ ຉ? ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ, ວິຈິກິຈ຺ຉາ, ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສ, ອປາຍຄມນີໂຍ ຣາໂຄ, ອປາຍຄມນີໂຍ ໂທໂສ, ອປາຍຄມນີໂຍ ໂມໂຫ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຘມ຺ມາ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຫີນາ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ອຠພ຺ພສຸຕ຺ຕໍ

໙໑. ‘‘ຉ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມ ອຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ. ກຕເມ ຉ? ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິໍ, ວິຈິກິຈ຺ຉໍ, ສີລພ຺ພຕປຣາມາສໍ, ອປາຍຄມນີຍໍ ຣາຄໍ, ອປາຍຄມນີຍໍ ໂທສໍ, ອປາຍຄມນີຍໍ ໂມຫໍ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຘມ຺ເມ ອຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປ຺ປາເທຕຸ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ປຐມອຠພ຺ພຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕໍ

໙໒. ‘‘ຉຍິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠພ຺ພຏ຺ຐານານິ. ກຕມານິ ຉ? ອຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຕ຺ຖຣິ ອຄາຣໂວ ວິຫຣິຕຸໍ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ອຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ເມ ອຄາຣໂວ ວິຫຣິຕຸໍ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ອຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ສງ຺ເຆ ອຄາຣໂວ ວິຫຣິຕຸໍ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ອຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ສິກ຺ຂາຍ ອຄາຣໂວ ວິຫຣິຕຸໍ ອປ຺ປຕິສ຺ໂສ, ອຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ອນາຄມນີຍໍ ວຕ຺ຖຸໍ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕຸໍ, ອຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຏ຺ຐມໍ ຠວໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ອຠພ຺ພຏ຺ຐານານີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ທຸຕິຍອຠພ຺ພຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕໍ

໙໓. ‘‘ຉຍິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠພ຺ພຏ຺ຐານານິ. ກຕມານິ ຉ? ອຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ກຎ຺ຈິ [ກິຎ຺ຈິ (ກ.) ວິຠ. ໘໐໙; ມ. ນິ. ໓.໑໒໗] ສງ຺ຂາຣໍ ນິຈ຺ຈໂຕ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ, ອຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ກຎ຺ຈິ ສງ຺ຂາຣໍ ສຸຂໂຕ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ, ອຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ກຎ຺ຈິ ຘມ຺ມໍ ອຕ຺ຕໂຕ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ, ອຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ອານນ຺ຕຣິຍໍ ກມ຺ມໍ [ອານນ຺ຕຣິຍກມ຺ມໍ (ສີ.), ອນນ຺ຕຣິຍກມ຺ມໍ (ສ຺ຍາ. ປີ.) ອ. ນິ. ໔.໑໖໒ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ກາຕຸໍ, ອຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂກຕູຫລມງ຺ຄເລນ ສຸທ຺ຘິໍ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕຸໍ, ອຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ຄເວສິຕຸໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ອຠພ຺ພຏ຺ຐານານີ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ຕຕິຍອຠພ຺ພຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕໍ

໙໔. ‘‘ຉຍິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠພ຺ພຏ຺ຐານານິ. ກຕມານິ ຉ? ອຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ມາຕຣໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕຸໍ, ອຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ປິຕຣໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕຸໍ, ອຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຣຫນ຺ຕໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕຸໍ, ອຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕຖາຄຕສ຺ສ ທຸຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ເຕນ ໂລຫິຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ, ອຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິຕຸໍ, ອຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຎ຺ຎໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸທ຺ທິສິຕຸໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ອຠພ຺ພຏ຺ຐານານີ’’ຕິ. ທສມໍ.

໑໑. ຈຕຸຕ຺ຖອຠພ຺ພຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕໍ

໙໕. ‘‘ຉຍິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠພ຺ພຏ຺ຐານານິ. ກຕມານິ ຉ? ອຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຍໍກຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕຸໍ, ອຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣໍກຕໍ [ປຣກຕໍ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕຸໍ, ອຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຍໍກຕຎ຺ຈ ປຣໍກຕຎ຺ຈ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕຸໍ, ອຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ອສຍໍກາຣໍ ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕຸໍ, ອຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປຣໍກາຣໍ ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕຸໍ, ອຠພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ອສຍໍກາຣຎ຺ຈ ອປຣໍກາຣຎ຺ຈ ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕຸໍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເຫຕຸ ຈ ສຸທິຏ຺ໂຐ ເຫຕຸສມຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ຘມ຺ມາ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ອຠພ຺ພຏ຺ຐານານີ’’ຕິ. ເອກາທສມໍ.

ສີຕິວຄ຺ໂຄ ນວໂມ. [ຈຕຸຕ຺ໂຖ (ສ຺ຍາ. ກ.)]

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ສີຕິຠາວໍ ອາວຣຓໍ, ໂວໂຣປິຕາ ສຸສ຺ສູສຕິ;

ອປ຺ປຫາຍ ປຫີນາຠພ຺ໂພ, ຕຏ຺ຐານາ ຈຕຸໂຣປິ ຈາຕິ.

໑໐. ອານິສໍສວຄ຺ໂຄ

໑. ປາຕຸຠາວສຸຕ຺ຕໍ

໙໖. ‘‘ຉນ຺ນໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາຕຸຠາໂວ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມສໍ ຉນ຺ນໍ? ຕຖາຄຕສ຺ສ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປາຕຸຠາໂວ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ, ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕສ຺ສ ຘມ຺ມວິນຍສ຺ສ ເທເສຕາ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ, ອຣິຍາຍຕເນ ປຈ຺ຈາຊາຕິ ທຸລ຺ລຠາ [ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ທຸລ຺ລໂຠ (ສ຺ຍາ.)] ໂລກສ຺ມິໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອເວກລ຺ລຕາ ທຸລ຺ລຠາ ໂລກສ຺ມິໍ, ອຊຬຕາ ອເນຬມູຄຕາ ທຸລ຺ລຠາ ໂລກສ຺ມິໍ, ກຸສເລ ຘມ຺ເມ ຉນ຺ໂທ [ກຸສລຘມ຺ມຈ຺ຉນ຺ໂທ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິໍ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉນ຺ນໍ ປາຕຸຠາໂວ ທຸລ຺ລໂຠ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ອານິສໍສສຸຕ຺ຕໍ

໙໗. ‘‘ຉຍິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອານິສໍສາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ກຕເມ ຉ? ສທ຺ຘມ຺ມນິຍໂຕ ໂຫຕິ, ອປຣິຫານຘມ຺ໂມ ໂຫຕິ, ປຣິຍນ຺ຕກຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂໍ ໂຫຕິ [ທຸກ຺ຂໍ ນ ໂຫຕິ (ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)], ອສາຘາຣເຓນ ຎາເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ເຫຕຸ ຈສ຺ສ ສຸທິຏ຺ໂຐ, ເຫຕຸສມຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ຘມ຺ມາ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ອານິສໍສາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ອນິຈ຺ຈສຸຕ຺ຕໍ

໙໘. ‘‘‘ໂສ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກຎ຺ຈິ ສງ຺ຂາຣໍ ນິຈ຺ຈໂຕ ສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ອນຸໂລມິກາຍ ຂນ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ອນຸໂລມິກາຍ ຂນ຺ຕິຍາ ອສມນ຺ນາຄໂຕ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມໍ ອໂນກ຺ກມມາໂນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ວາ ສກທາຄາມິຜລໍ ວາ ອນາຄາມິຜລໍ ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ [ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ (ກ.) ປຏິ. ມ. ໓.໓໖] ວາ ສຈ຺ຉິກຣິສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘‘ໂສ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣ [ສພ຺ພສງ຺ຂາຣໍ (ສີ. ປີ.)] ອນິຈ຺ຈໂຕ ສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ອນຸໂລມິກາຍ ຂນ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ອນຸໂລມິກາຍ ຂນ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມມາໂນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ວາ ສກທາຄາມິຜລໍ ວາ ອນາຄາມິຜລໍ ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ວາ ສຈ຺ຉິກຣິສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ທຸກ຺ຂສຸຕ຺ຕໍ

໙໙. ‘‘ໂສ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກຎ຺ຈິ ສງ຺ຂາຣໍ ສຸຂໂຕ ສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ…ເປ… ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣ ທຸກ຺ຂໂຕ ສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ…ເປ… ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ’’. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ອນຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໐. ‘‘ໂສ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກຎ຺ຈິ ຘມ຺ມໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ…ເປ… ສພ຺ພຘມ຺ເມ [ສພ຺ພຘມ຺ມໍ (ສີ. ປີ.), ກິຎ຺ຈິຘມ຺ມໍ (ກ.) ປຏິ. ມ. ໓.໓໖] ອນຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ…ເປ… ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ’’. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ນິພ຺ພານສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໑. ‘‘‘ໂສ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນິພ຺ພານໍ ທຸກ຺ຂໂຕ ສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ອນຸໂລມິກາຍ ຂນ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ອນຸໂລມິກາຍ ຂນ຺ຕິຍາ ອສມນ຺ນາຄໂຕ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມໍ ອໂນກ຺ກມມາໂນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ວາ ສກທາຄາມິຜລໍ ວາ ອນາຄາມິຜລໍ ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ວາ ສຈ຺ຉິກຣິສ຺ສຕີ’ຕິ ເນຕໍ ຐານໍ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘‘ໂສ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນິພ຺ພານໍ ສຸຂໂຕ ສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ອນຸໂລມິກາຍ ຂນ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ອນຸໂລມິກາຍ ຂນ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມິສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ‘ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມມາໂນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ວາ ສກທາຄາມິຜລໍ ວາ ອນາຄາມິຜລໍ ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ວາ ສຈ຺ຉິກຣິສ຺ສຕີ’ຕິ ຐານເມຕໍ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ອນວຕ຺ຖິຕສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໒. ‘‘ຉ, ຠິກ຺ຂເວ, ອານິສໍເສ ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ອລເມວ ຠິກ຺ຂຸນາ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ອໂນຘິໍ ກຣິຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕຸໍ. ກຕເມ ຉ? ‘ສພ຺ພສງ຺ຂາຣາ ຈ ເມ ອນວຕ຺ຖິຕາ [ອນວຏ຺ຐິຕໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ຂາຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ສພ຺ພໂລເກ ຈ ເມ ມໂນ ນາຠິຣມິສ຺ສຕິ [ນ ຣມິສ຺ສຕິ (ກ.)], ສພ຺ພໂລກາ ຈ ເມ ມໂນ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສຕິ, ນິພ຺ພານໂປຓຎ຺ຈ ເມ ມານສໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ສໍໂຍຊນາ ຈ ເມ ປຫານໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ [ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ (ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)], ປຣເມນ ຈ ສາມຎ຺ເຎນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠວິສ຺ສາມີ’ຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ອານິສໍເສ ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ອລເມວ ຠິກ຺ຂຸນາ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ອໂນຘິໍ ກຣິຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິກສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໓. ‘‘ຉ, ຠິກ຺ຂເວ, ອານິສໍເສ ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ອລເມວ ຠິກ຺ຂຸນາ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ອໂນຘິໍ ກຣິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕຸໍ. ກຕເມ ຉ? ‘ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ຈ ເມ ນິພ຺ພິທສຎ຺ຎາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕາ ຠວິສ຺ສຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິເກ ວຘເກ. ສພ຺ພໂລກາ ຈ ເມ ມໂນ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສຕິ, ນິພ຺ພາເນ ຈ ສນ຺ຕທສ຺ສາວີ ຠວິສ຺ສາມິ, ອນຸສຍາ ຈ ເມ ສມຸຄ຺ຆາຕໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ [ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ (ປີ. ກ.)], ກິຈ຺ຈກາຣີ ຈ ຠວິສ຺ສາມິ, ສຕ຺ຖາ ຈ ເມ ປຣິຈິຓ຺ໂຓ ຠວິສ຺ສຕິ ເມຕ຺ຕາວຕາຍາ’ຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ອານິສໍເສ ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ອລເມວ ຠິກ຺ຂຸນາ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ອໂນຘິໍ ກຣິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ອຕມ຺ມຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໔. ‘‘ຉ, ຠິກ຺ຂເວ, ອານິສໍເສ ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ອລເມວ ຠິກ຺ຂຸນາ ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ອໂນຘິໍ ກຣິຕ຺ວາ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕຸໍ. ກຕເມ ຉ? ສພ຺ພໂລເກ ຈ ອຕມ຺ມໂຍ ຠວິສ຺ສາມິ, ອຫງ຺ກາຣາ ຈ ເມ ອຸປຣຸຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕິ, ມມງ຺ກາຣາ ຈ ເມ ອຸປຣຸຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕິ, ອສາຘາຣເຓນ ຈ ຎາເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠວິສ຺ສາມິ, ເຫຕຸ ຈ ເມ ສຸທິຏ຺ໂຐ ຠວິສ຺ສຕິ, ເຫຕຸສມຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ຘມ຺ມາ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ອານິສໍເສ ສມ຺ປສ຺ສມາເນນ ອລເມວ ຠິກ຺ຂຸນາ ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ອໂນຘິໍ ກຣິຕ຺ວາ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ຠວສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໕. ‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠວາ ປຫາຕພ຺ພາ, ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ກຕເມ ຕໂຍ ຠວາ ປຫາຕພ຺ພາ? ກາມຠໂວ, ຣູປຠໂວ, ອຣູປຠໂວ – ອິເມ ຕໂຍ ຠວາ ປຫາຕພ຺ພາ. ກຕມາສຸ ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ? ອຘິສີລສິກ຺ຂາຍ, ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາຍ, ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາຍ – ອິມາສຸ ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ. ຍໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິເມ ຕໂຍ ຠວາ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ, ອິມາສຸ ຈ ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ສິກ຺ຂິຕສິກ຺ໂຂ ໂຫຕິ – ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຈ຺ເຉຈ຺ຉິ ຕຓ຺ຫໍ, ວິວຕ຺ຕຍິ ສໍໂຍຊນໍ, ສມ຺ມາ ມານາຠິສມຍາ ອນ຺ຕມກາສິ ທຸກ຺ຂສ຺ສາ’’ຕິ. ທສມໍ.

໑໑. ຕຓ຺ຫາສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໖. ‘‘ຕິສ຺ໂສ ອິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຓ຺ຫາ ປຫາຕພ຺ພາ, ຕໂຍ ຈ ມານາ. ກຕມາ ຕິສ຺ໂສ ຕຓ຺ຫາ ປຫາຕພ຺ພາ? ກາມຕຓ຺ຫາ, ຠວຕຓ຺ຫາ, ວິຠວຕຓ຺ຫາ – ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ຕຓ຺ຫາ ປຫາຕພ຺ພາ. ກຕເມ ຕໂຍ ມານາ ປຫາຕພ຺ພາ? ມາໂນ, ໂອມາໂນ, ອຕິມາໂນ – ອິເມ ຕໂຍ ມານາ ປຫາຕພ຺ພາ. ຍໂຕ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ຕຓ຺ຫາ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ, ອິເມ ຈ ຕໂຍ ມານາ; ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຈ຺ເຉຈ຺ຉິ ຕຓ຺ຫໍ, ວິວຕ຺ຕຍິ ສໍໂຍຊນໍ, ສມ຺ມາ ມານາຠິສມຍາ ອນ຺ຕມກາສິ ທຸກ຺ຂສ຺ສາ’’ຕິ. ເອກາທສມໍ.

ອານິສໍສວຄ຺ໂຄ ທສໂມ. [ປຎ຺ຈໂມ (ສ຺ຍາ. ກ.)]

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ປາຕຸຠາໂວ ອານິສໍໂສ, ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂອນຕ຺ຕໂຕ;

ນິພ຺ພານໍ ອນວຕ຺ຖິ, ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິ ອຕມ຺ມໂຍ;

ຠວາ ຕຓ຺ຫາເຍກາ ທສາຕິ.

ທຸຕິຍປຓ຺ຓາສກໍ ສມຕ຺ຕໍ.

໑໑. ຕິກວຄ຺ໂຄ

໑. ຣາຄສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໗. ‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ຣາໂຄ, ໂທໂສ, ໂມໂຫ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ຘມ຺ມາ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ຣາຄສ຺ສ ປຫານາຍ ອສຸຠາ ຠາເວຕພ຺ພາ, ໂທສສ຺ສ ປຫານາຍ ເມຕ຺ຕາ ຠາເວຕພ຺ພາ, ໂມຫສ຺ສ ປຫານາຍ ປຎ຺ຎາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຈ຺ຈຣິຕສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໘. ‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ຘມ຺ມາ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ປຫານາຍ ກາຍສຸຈຣິຕໍ ຠາເວຕພ຺ພໍ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ປຫານາຍ ວຈີສຸຈຣິຕໍ ຠາເວຕພ຺ພໍ, ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ປຫານາຍ ມໂນສຸຈຣິຕໍ ຠາເວຕພ຺ພໍ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ວິຕກ຺ກສຸຕ຺ຕໍ

໑໐໙. ‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ກາມວິຕກ຺ໂກ, ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ, ວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ຘມ຺ມາ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ກາມວິຕກ຺ກສ຺ສ ປຫານາຍ ເນກ຺ຂມ຺ມວິຕກ຺ໂກ ຠາເວຕພ຺ໂພ, ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກສ຺ສ ປຫານາຍ ອພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ ຠາເວຕພ຺ໂພ, ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກສ຺ສ ປຫານາຍ ອວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ ຠາເວຕພ຺ໂພ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ສຎ຺ຎາສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໐. ‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ກາມສຎ຺ຎາ, ພ຺ຍາປາທສຎ຺ຎາ, ວິຫິໍສາສຎ຺ຎາ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ຘມ຺ມາ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ກາມສຎ຺ຎາຍ ປຫານາຍ ເນກ຺ຂມ຺ມສຎ຺ຎາ ຠາເວຕພ຺ພາ, ພ຺ຍາປາທສຎ຺ຎາຍ ປຫານາຍ ອພ຺ຍາປາທສຎ຺ຎາ ຠາເວຕພ຺ພາ, ວິຫິໍສາສຎ຺ຎາຍ ປຫານາຍ ອວິຫິໍສາສຎ຺ຎາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ຘາຕຸສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໑. ‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ກາມຘາຕຸ, ພ຺ຍາປາທຘາຕຸ, ວິຫິໍສາຘາຕຸ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ຘມ຺ມາ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ກາມຘາຕຸຍາ ປຫານາຍ ເນກ຺ຂມ຺ມຘາຕຸ ຠາເວຕພ຺ພາ, ພ຺ຍາປາທຘາຕຸຍາ ປຫານາຍ ອພ຺ຍາປາທຘາຕຸ ຠາເວຕພ຺ພາ, ວິຫິໍສາຘາຕຸຍາ ປຫານາຍ ອວິຫິໍສາຘາຕຸ ຠາເວຕພ຺ພາ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ອສ຺ສາທສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໒. ‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ອສ຺ສາທທິຏ຺ຐິ, ອຕ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ຘມ຺ມາ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ອສ຺ສາທທິຏ຺ຐິຍາ ປຫານາຍ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ ຠາເວຕພ຺ພາ, ອຕ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິຍາ ປຫານາຍ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ ຠາເວຕພ຺ພາ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ປຫານາຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ຠາເວຕພ຺ພາ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ອຣຕິສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໓. ‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ອຣຕິ, ວິຫິໍສາ [ວິເຫສາ (ກ.)], ອຘມ຺ມຈຣິຍາ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ຘມ຺ມາ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ອຣຕິຍາ ປຫານາຍ ມຸທິຕາ ຠາເວຕພ຺ພາ, ວິຫິໍສາຍ ປຫານາຍ ອວິຫິໍສາ ຠາເວຕພ຺ພາ, ອຘມ຺ມຈຣິຍາຍ ປຫານາຍ ຘມ຺ມຈຣິຍາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໔. ‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາ, ອສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ, ມຫິຈ຺ຉຕາ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ຘມ຺ມາ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຫານາຍ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາ ຠາເວຕພ຺ພາ, ອສມ຺ປຊຎ຺ຎສ຺ສ ປຫານາຍ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ຠາເວຕພ຺ພໍ, ມຫິຈ຺ຉຕາຍ ປຫານາຍ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ໂທວຈສ຺ສຕາສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໕. ‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ໂທວຈສ຺ສຕາ, ປາປມິຕ຺ຕຕາ, ເຈຕໂສ ວິກ຺ເຂໂປ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ຘມ຺ມາ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ໂທວຈສ຺ສຕາຍ ປຫານາຍ ໂສວຈສ຺ສຕາ ຠາເວຕພ຺ພາ, ປາປມິຕ຺ຕຕາຍ ປຫານາຍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ຠາເວຕພ຺ພາ, ເຈຕໂສ ວິກ຺ເຂປສ຺ສ ປຫານາຍ ອານາປານສ຺ສຕິ ຠາເວຕພ຺ພາ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໖. ‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ອຸທ຺ຘຈ຺ຈໍ, ອສໍວໂຣ, ປມາໂທ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂຍ ຘມ຺ມາ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ກຕເມ ຕໂຍ? ອຸທ຺ຘຈ຺ຈສ຺ສ ປຫານາຍ ສມໂຖ ຠາເວຕພ຺ໂພ, ອສໍວຣສ຺ສ ປຫານາຍ ສໍວໂຣ ຠາເວຕພ຺ໂພ, ປມາທສ຺ສ ປຫານາຍ ອປ຺ປມາໂທ ຠາເວຕພ຺ໂພ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ອິເມ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ. ທສມໍ.

ຕິກວຄ຺ໂຄ ເອກາທສໂມ. [ປຐໂມ (ສ຺ຍາ.)]

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ຣາຄທຸຈ຺ຈຣິຕວິຕກ຺ກ, ສຎ຺ຎາ ຘາຕູຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ;

ອສ຺ສາທອຣຕິຕຸຏ຺ຐິ, ທຸເວ ຈ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈນ ວຄ຺ໂຄຕິ.

໑໒. ສາມຎ຺ຎວຄ຺ໂຄ

໑. ກາຍານຸປສ຺ສີສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໗. ‘‘ຉ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມ ອປ຺ປຫາຍ ອຠພ຺ໂພ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣິຕຸໍ. ກຕເມ ຉ? ກມ຺ມາຣາມຕໍ, ຠສ຺ສາຣາມຕໍ, ນິທ຺ທາຣາມຕໍ, ສງ຺ຄຓິກາຣາມຕໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕໍ, ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕໍ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຘມ຺ເມ ອປ຺ປຫາຍ ອຠພ຺ໂພ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣິຕຸໍ.

‘‘ຉ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມ ປຫາຍ ຠພ຺ໂພ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣິຕຸໍ. ກຕເມ ຉ? ກມ຺ມາຣາມຕໍ, ຠສ຺ສາຣາມຕໍ, ນິທ຺ທາຣາມຕໍ, ສງ຺ຄຓິກາຣາມຕໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕໍ, ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕໍ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຘມ຺ເມ ປຫາຍ ຠພ຺ໂພ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໘. ‘‘ຉ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມ ອປ຺ປຫາຍ ອຠພ຺ໂພ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກາເຍ…ເປ… ພຫິທ຺ຘາ ກາເຍ…ເປ… ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ກາເຍ…ເປ… ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເວທນາສຸ…ເປ… ພຫິທ຺ຘາ ເວທນາສຸ…ເປ… ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ເວທນາສຸ…ເປ… ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ເຕ…ເປ… ພຫິທ຺ຘາ ຈິຕ຺ເຕ…ເປ… ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ຈິຕ຺ເຕ…ເປ… ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຘມ຺ເມສຸ…ເປ… ພຫິທ຺ຘາ ຘມ຺ເມສຸ…ເປ… ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣິຕຸໍ. ກຕເມ ຉ? ກມ຺ມາຣາມຕໍ, ຠສ຺ສາຣາມຕໍ, ນິທ຺ທາຣາມຕໍ, ສງ຺ຄຓິກາຣາມຕໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕໍ, ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕໍ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉ ຘມ຺ເມ ປຫາຍ ຠພ຺ໂພ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ຕປຸສ຺ສສຸຕ຺ຕໍ

໑໑໙. ‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຕປຸສ຺ໂສ [ຕປສ຺ໂສ (ປີ.) ອ. ນິ. ໑.໒໔໘] ຄຫປຕິ ຕຖາຄເຕ ນິຏ຺ຐງ຺ຄໂຕ ອມຕທ຺ທໂສ ອມຕໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອິຣິຍຕິ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ, ສງ຺ເຆ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ, ອຣິເຍນ ສີເລນ, ອຣິເຍນ ຎາເຓນ, ອຣິຍາຍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຕປຸສ຺ໂສ ຄຫປຕິ ຕຖາຄເຕ ນິຏ຺ຐງ຺ຄໂຕ ອມຕທ຺ທໂສ ອມຕໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອິຣິຍຕີ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔-໒໓. ຠລ຺ລິກາທິສຸຕ຺ຕານິ

໑໒໐-໑໓໙. ‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠລ຺ລິໂກ ຄຫປຕິ…ເປ… ສຸທຕ຺ໂຕ ຄຫປຕິ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ… ຈິຕ຺ໂຕ ຄຫປຕິ ມຈ຺ຉິກາສຓ຺ຑິໂກ… ຫຕ຺ຖໂກ ອາຬວໂກ… ມຫານາໂມ ສກ຺ໂກ… ອຸຄ຺ໂຄ ຄຫປຕິ ເວສາລິໂກ… ອຸຄ຺ຄໂຕ ຄຫປຕິ… ສູຣມ຺ພຏ຺ໂຐ [ສູໂຣ ອມ຺ພຏ຺ໂຐ (ກ.)] … ຊີວໂກ ໂກມາຣຠຈ຺ໂຈ… ນກຸລປິຕາ ຄຫປຕິ… ຕວກຓ຺ຓິໂກ ຄຫປຕິ… ປູຣໂຓ ຄຫປຕິ… ອິສິທຕ຺ໂຕ ຄຫປຕິ… ສນ຺ຘາໂນ [ສນ຺ຕາໂນ (ກ.)] ຄຫປຕິ… ວິຈໂຍ [ວິຊໂຍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ຄຫປຕິ… ວິຊຍມາຫິໂກ [ວຊ຺ຊິຍມຫິໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ຄຫປຕິ… ເມຓ຺ຑໂກ ຄຫປຕິ … ວາເສຏ຺ໂຐ ອຸປາສໂກ… ອຣິຏ຺ໂຐ ອຸປາສໂກ… ສາຣຄ຺ໂຄ [ສາທຕ຺ໂຕ (ສ຺ຍາ.)] ອຸປາສໂກ ຕຖາຄເຕ ນິຏ຺ຐງ຺ຄໂຕ ອມຕທ຺ທໂສ ອມຕໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອິຣິຍຕິ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ, ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ, ສງ຺ເຆ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ, ອຣິເຍນ ສີເລນ, ອຣິເຍນ ຎາເຓນ, ອຣິຍາຍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສາຣຄ຺ໂຄ ອຸປາສໂກ ຕຖາຄເຕ ນິຏ຺ຐງ຺ຄໂຕ ອມຕທ຺ທໂສ ອມຕໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອິຣິຍຕີ’’ຕິ. ເຕວີສຕິມໍ.

ສາມຎ຺ຎວຄ຺ໂຄ ທ຺ວາທສໂມ.

໑໓. ຣາຄເປຍ຺ຍາລໍ

໑໔໐. ‘‘ຣາຄສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ຎາຍ ຉ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ກຕເມ ຉ? ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສວນານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ລາຠານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ສິກ຺ຂານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ປາຣິຈຣິຍານຸຕ຺ຕຣິຍໍ, ອນຸສ຺ສຕານຸຕ຺ຕຣິຍໍ. ຣາຄສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ຎາຍ ອິເມ ຉ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ.

໑໔໑. ‘‘ຣາຄສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ຎາຍ ຉ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ກຕເມ ຉ? ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິ, ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິ, ສງ຺ຆານຸສ຺ສຕິ, ສີລານຸສ຺ສຕິ, ຈາຄານຸສ຺ສຕິ, ເທວຕານຸສ຺ສຕິ. ຣາຄສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ຎາຍ ອິເມ ຉ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ.

໑໔໒. ‘‘ຣາຄສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ຎາຍ ຉ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ກຕເມ ຉ? ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ, ອນິຈ຺ເຈ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາ, ທຸກ຺ເຂ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ປຫານສຎ຺ຎາ, ວິຣາຄສຎ຺ຎາ, ນິໂຣຘສຎ຺ຎາ. ຣາຄສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ຎາຍ ອິເມ ຉ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ.

໑໔໓-໑໖໙. ‘‘ຣາຄສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິຎ຺ຎາຍ…ເປ… ປຣິກ຺ຂຍາຍ… ປຫານາຍ… ຂຍາຍ… ວຍາຍ… ວິຣາຄາຍ… ນິໂຣຘາຍ… ຈາຄາຍ… ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຍ ຉ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’.

໑໗໐-໖໔໙. ‘‘ໂທສສ຺ສ…ເປ… ໂມຫສ຺ສ… ໂກຘສ຺ສ… ອຸປນາຫສ຺ສ… ມກ຺ຂສ຺ສ… ປຬາສສ຺ສ… ອິສ຺ສາຍ… ມຈ຺ຉຣິຍສ຺ສ… ມາຍາຍ… ສາເຐຍ຺ຍສ຺ສ… ຖມ຺ຠສ຺ສ… ສາຣມ຺ຠສ຺ສ… ມານສ຺ສ… ອຕິມານສ຺ສ… ມທສ຺ສ… ປມາທສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎາຍ…ເປ… ປຣິຎ຺ຎາຍ… ປຣິກ຺ຂຍາຍ… ປຫນາຍ… ຂຍາຍ… ວຍາຍ… ວິຣາຄາຍ… ນິໂຣຘາຍ… ຈາຄາຍ… ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຍ ອິເມ ຉ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມນາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທຸນ຺ຕິ.

ຣາຄເປຍ຺ຍາລໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ຉກ຺ກນິປາຕປາຬິ ນິຏ຺ຐິຕາ.