📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ.

ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາໂຍ

ອຏ຺ຐກນິປາຕປາຬິ

໑. ປຐມປຓ຺ຓາສກໍ

໑. ເມຕ຺ຕາວຄ຺ໂຄ

໑. ເມຕ຺ຕາສຸຕ຺ຕໍ

໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

[ອ. ນິ. ໑໑.໑໕] ‘‘ເມຕ຺ຕາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອາເສວິຕາຍ ຠາວິຕາຍ ພຫຸລີກຕາຍ ຍານີກຕາຍ ວຕ຺ຖຸກຕາຍ ອນຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິຈິຕາຍ ສຸສມາຣທ຺ຘາຍ ອຏ຺ຐານິສໍສາ ປາຏິກງ຺ຂາ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ສຸຂໍ ສຸປຕິ, ສຸຂໍ ປຏິພຸຊ຺ຌຕິ, ນ ປາປກໍ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ, ມນຸສ຺ສານໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ, ອມນຸສ຺ສານໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ, ເທວຕາ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ນາສ຺ສ ອຄ຺ຄິ ວາ ວິສໍ ວາ ສຕ຺ຖໍ ວາ ກມຕິ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ໂຫຕິ. ເມຕ຺ຕາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອາເສວິຕາຍ ຠາວິຕາຍ ພຫຸລີກຕາຍ ຍານີກຕາຍ ວຕ຺ຖຸກຕາຍ ອນຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິຈິຕາຍ ສຸສມາຣທ຺ຘາຍ ອິເມ ອຏ຺ຐານິສໍສາ ປາຏິກງ຺ຂາ’’ຕິ.

‘‘ໂຍ ຈ ເມຕ຺ຕໍ ຠາວຍຕິ, ອປ຺ປມາຓໍ ປຏິສ຺ສໂຕ [ປຕິສ຺ສໂຕ (ສີ.)];

ຕນູ ສໍໂຍຊນາ ໂຫນ຺ຕິ, ປສ຺ສໂຕ ອຸປຘິກ຺ຂຍໍ.

‘‘ເອກມ຺ປິ ເຈ ປາຓມທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ,

ເມຕ຺ຕາຍຕິ ກຸສລີ ເຕນ ໂຫຕິ;

ສພ຺ເພ ຈ ປາເຓ ມນສານຸກມ຺ປີ,

ປຫູຕມຣິໂຍ ປກໂຣຕິ ປຸຎ຺ຎໍ.

‘‘ເຍ ສຕ຺ຕສຓ຺ຑໍ ປຖວິໍ ວິເຊຕ຺ວາ,

ຣາຊິສໂຍ ຍຊມານາ ອນຸປຣິຍຄາ;

ອສ຺ສເມຘໍ ປຸຣິສເມຘໍ,

ສມ຺ມາປາສໍ ວາຊເປຍ຺ຍໍ ນິຣຄ຺ຄຬໍ.

‘‘ເມຕ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຠາວິຕສ຺ສ,

ກລມ຺ປິ ເຕ ນານຸຠວນ຺ຕິ ໂສຬສິໍ;

ຈນ຺ທປ຺ປຠາ ຕາຣຄຓາວ ສພ຺ເພ,

ຍຖາ ນ ອຄ຺ຆນ຺ຕິ ກລມ຺ປິ ໂສຬສິໍ [ອຍໍ ປາໂທ ພຫູສຸ ນ ທິສ຺ສຕິ].

‘‘ໂຍ ນ ຫນ຺ຕິ ນ ຆາເຕຕິ, ນ ຊິນາຕິ ນ ຊາປເຍ;

ເມຕ຺ຕໍໂສ ສພ຺ພຠູຕານໍ, ເວຣໍ ຕສ຺ສ ນ ເກນຈີ’’ຕິ. ປຐມໍ;

໒. ປຎ຺ຎາສຸຕ຺ຕໍ

໒. ‘‘ອຏ຺ຐິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຫຕູ ອຏ຺ຐ ປຈ຺ຈຍາ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘາຍ ປຏິລາຠາຍ, ປຏິລທ຺ຘາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິຍໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໍ, ຍຕ຺ຖສ຺ສ ຕິພ຺ພໍ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ເປມຎ຺ຈ ຄາຣໂວ ຈ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ເຫຕຸ ປຐໂມ ປຈ຺ຈໂຍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘາຍ ປຏິລາຠາຍ, ປຏິລທ຺ຘາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ໂສ ຕໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິຍໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໍ, ຍຕ຺ຖສ຺ສ ຕິພ຺ພໍ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ເປມໍ ຄາຣໂວ ຈ, ເຕ ກາເລນ ກາລໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຣິປຸຈ຺ຉຕິ ປຣິປຎ຺ຫຕິ – ‘ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ກຖໍ; ອິມສ຺ສ ໂກ ອຕ຺ໂຖ’ຕິ? ຕສ຺ສ ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອວິວຏຎ຺ເຈວ ວິວຣນ຺ຕິ, ອນຸຕ຺ຕານີກຕຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕານີ ກໂຣນ຺ຕິ, ອເນກວິຫິເຕສຸ ຈ ກງ຺ຂາຐານິເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກງ຺ຂໍ ປຏິວິໂນເທນ຺ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ເຫຕຸ ທຸຕິໂຍ ປຈ຺ຈໂຍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘາຍ ປຏິລາຠາຍ, ປຏິລທ຺ຘາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ໂສ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ທ຺ວເຍນ ວູປກາເສນ ສມ຺ປາເທຕິ – ກາຍວູປກາເສນ ຈ ຈິຕ຺ຕວູປກາເສນ ຈ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິໂຍ ເຫຕຸ ຕຕິໂຍ ປຈ຺ຈໂຍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘາຍ ປຏິລາຠາຍ, ປຏິລທ຺ຘາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ສີລວາ ໂຫຕິ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ເຫຕຸ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ປຈ຺ຈໂຍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘາຍ ປຏິລາຠາຍ, ປຏິລທ຺ຘາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ ສຸຕຘໂຣ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ. ເຍ ເຕ ຘມ຺ມາ ອາທິກລ຺ຍາຓາ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓາ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓາ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ [ສຕ຺ຖາ ສພ຺ຍຎ຺ຊນາ (ກ. ສີ.)] ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຠິວທນ຺ຕິ, ຕຖາຣູປາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ໂຫນ຺ຕິ ຘາຕາ [ຘຕາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວຈສາ ປຣິຈິຕາ ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈໂມ ເຫຕຸ ປຎ຺ຈໂມ ປຈ຺ຈໂຍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘາຍ ປຏິລາຠາຍ, ປຏິລທ຺ຘາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວິຫຣຕິ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທາຍ, ຖາມວາ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຏ຺ໂຐ ເຫຕຸ ຉຏ຺ໂຐ ປຈ຺ຈໂຍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘາຍ ປຏິລາຠາຍ, ປຏິລທ຺ຘາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ສງ຺ຆຄໂຕ ໂຂ ປນ ອນານາກຖິໂກ ໂຫຕິ ອຕິຣຈ຺ຉານກຖິໂກ. ສາມໍ ວາ ຘມ຺ມໍ ຠາສຕິ ປຣໍ ວາ ອຊ຺ເຌສຕິ ອຣິຍໍ ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາວໍ ນາຕິມຎ຺ຎຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕໂມ ເຫຕຸ ສຕ຺ຕໂມ ປຈ຺ຈໂຍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘາຍ ປຏິລາຠາຍ, ປຏິລທ຺ຘາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຎ຺ຈສຸ ໂຂ ປນ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ – ‘ອິຕິ ຣູປໍ, ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ; ອິຕິ ເວທນາ, ອິຕິ ເວທນາຍ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ເວທນາຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ; ອິຕິ ສຎ຺ຎາ…ເປ… ອິຕິ ສງ຺ຂາຣາ…ເປ… ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ’ຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐໂມ ເຫຕຸ ອຏ຺ຐໂມ ປຈ຺ຈໂຍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘາຍ ປຏິລາຠາຍ, ປຏິລທ຺ຘາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ຕເມນໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ເອວໍ ສມ຺ຠາເວນ຺ຕິ – ‘ອຍໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິຍໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໍ, ຍຕ຺ຖສ຺ສ ຕິພ຺ພໍ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ເປມຎ຺ຈ ຄາຣໂວ ຈ. ອທ຺ຘາ ອຍມາຍສ຺ມາ ຊານໍ ຊານາຕິ ປສ຺ສໍ ປສ຺ສຕີ’ຕິ! ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ປິຍຕ຺ຕາຍ ຄຣຸຕ຺ຕາຍ [ປິຍຕາຍ ຄຣຸຕາຍ (ສ຺ຍາ.)] ຠາວນາຍ ສາມຎ຺ຎາຍ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘‘ຕໍ ໂຂ ປນາຍມາຍສ຺ມາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວາ ຄຣຸຏ຺ຐານິຍໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໍ, ຍຕ຺ຖສ຺ສ ຕິພ຺ພໍ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕໍ ໂຫຕິ ເປມຎ຺ຈ ຄາຣໂວ ຈ, ເຕ ກາເລນ ກາລໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຣິປຸຈ຺ຉຕິ ປຣິປຎ຺ຫຕິ – ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ກຖໍ; ອິມສ຺ສ ໂກ ອຕ຺ໂຖຕິ? ຕສ຺ສ ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອວິວຏຎ຺ເຈວ ວິວຣນ຺ຕິ, ອນຸຕ຺ຕານີກຕຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕານີ ກໂຣນ຺ຕິ, ອເນກວິຫິເຕສຸ ຈ ກງ຺ຂາຐານິເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກງ຺ຂໍ ປຏິວິໂນເທນ຺ຕິ. ອທ຺ຘາ ອຍມາຍສ຺ມາ ຊານໍ ຊານາຕິ ປສ຺ສໍ ປສ຺ສຕີ’ຕິ! ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ປິຍຕ຺ຕາຍ ຄຣຸຕ຺ຕາຍ ຠາວນາຍ ສາມຎ຺ຎາຍ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘‘ຕໍ ໂຂ ປນາຍມາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ທ຺ວເຍນ ວູປກາເສນ ສມ຺ປາເທຕິ – ກາຍວູປກາເສນ ຈ ຈິຕ຺ຕວູປກາເສນ ຈ. ອທ຺ຘາ ອຍມາຍສ຺ມາ ຊານໍ ຊານາຕິ ປສ຺ສໍ ປສ຺ສຕີ’ຕິ! ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ປິຍຕ຺ຕາຍ ຄຣຸຕ຺ຕາຍ ຠາວນາຍ ສາມຎ຺ຎາຍ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘‘ສີລວາ ໂຂ ປນາຍມາຍສ຺ມາ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ອທ຺ຘາ ອຍມາຍສ຺ມາ ຊານໍ ຊານາຕິ ປສ຺ສໍ ປສ຺ສຕີ’ຕິ! ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ປິຍຕ຺ຕາຍ ຄຣຸຕ຺ຕາຍ ຠາວນາຍ ສາມຎ຺ຎາຍ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘‘ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຂ ປນາຍມາຍສ຺ມາ ສຸຕຘໂຣ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ. ເຍ ເຕ ຘມ຺ມາ ອາທິກລ຺ຍາຓາ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓາ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓາ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຠິວທນ຺ຕິ, ຕຖາຣູປາສ຺ສ ຘມ຺ມາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ໂຫນ຺ຕິ ຘາຕາ ວຈສາ ປຣິຈິຕາ ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ. ອທ຺ຘາ ອຍມາຍສ຺ມາ ຊານໍ ຊານາຕິ ປສ຺ສໍ ປສ຺ສຕີ’ຕິ! ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ປິຍຕ຺ຕາຍ ຄຣຸຕ຺ຕາຍ ຠາວນາຍ ສາມຎ຺ຎາຍ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘‘ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ໂຂ ປນາຍມາຍສ຺ມາ ວິຫຣຕິ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທາຍ, ຖາມວາ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ອທ຺ຘາ ອຍມາຍສ຺ມາ ຊານໍ ຊານາຕິ ປສ຺ສໍ ປສ຺ສຕີ’ຕິ! ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ປິຍຕ຺ຕາຍ ຄຣຸຕ຺ຕາຍ ຠາວນາຍ ສາມຎ຺ຎາຍ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘‘ສງ຺ຆຄໂຕ ໂຂ ປນາຍມາຍສ຺ມາ ອນານາກຖິໂກ ໂຫຕິ ອຕິຣຈ຺ຉານກຖິໂກ. ສາມໍ ວາ ຘມ຺ມໍ ຠາສຕິ ປຣໍ ວາ ອຊ຺ເຌສຕິ ອຣິຍໍ ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາວໍ ນາຕິມຎ຺ຎຕິ. ອທ຺ຘາ ອຍມາຍສ຺ມາ ຊານໍ ຊານາຕິ ປສ຺ສໍ ປສ຺ສຕີ’ຕິ! ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ປິຍຕ຺ຕາຍ ຄຣຸຕ຺ຕາຍ ຠາວນາຍ ສາມຎ຺ຎາຍ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘‘ປຎ຺ຈສຸ ໂຂ ປນາຍມາຍສ຺ມາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ – ອິຕິ ຣູປໍ, ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ຣູປສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ; ອິຕິ ເວທນາ…ເປ… ອິຕິ ສຎ຺ຎາ…ເປ… ອິຕິ ສງ຺ຂາຣາ…ເປ… ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ສມຸທໂຍ, ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມຕິ. ອທ຺ຘາ ອຍມາຍສ຺ມາ ຊານໍ ຊານາຕິ ປສ຺ສໍ ປສ຺ສຕີ’ຕິ! ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ປິຍຕ຺ຕາຍ ຄຣຸຕ຺ຕາຍ ຠາວນາຍ ສາມຎ຺ຎາຍ ເອກີຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ເຫຕູ ອຏ຺ຐ ປຈ຺ຈຍາ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອປ຺ປຏິລທ຺ຘາຍ ປຏິລາຠາຍ, ປຏິລທ຺ຘາຍ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ເວປຸລ຺ລາຍ ຠາວນາຍ ປາຣິປູຣິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ປຐມອປ຺ປິຍສຸຕ຺ຕໍ

໓. ‘‘ອຏ຺ຐຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອປ຺ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ອມນາໂປ ຈ ອຄຣຸ ຈ ອຠາວນີໂຍ ຈ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອປ຺ປິຍປສໍສີ ຈ ໂຫຕິ, ປິຍຄຣຫີ ຈ, ລາຠກາໂມ ຈ, ສກ຺ກາຣກາໂມ ຈ, ອຫິຣິໂກ ຈ, ອໂນຕ຺ຕປ຺ປີ ຈ, ປາປິຈ຺ໂຉ ຈ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອປ຺ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ອມນາໂປ ຈ ອຄຣຸ ຈ ອຠາວນີໂຍ ຈ.

‘‘ອຏ຺ຐຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ອປ຺ປິຍປສໍສີ ຈ ໂຫຕິ, ນ ປິຍຄຣຫີ ຈ, ນ ລາຠກາໂມ ຈ, ນ ສກ຺ກາຣກາໂມ ຈ, ຫິຣີມາ ຈ ໂຫຕິ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ ຈ, ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ຈ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ຈ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈາ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ທຸຕິຍອປ຺ປິຍສຸຕ຺ຕໍ

໔. ‘‘ອຏ຺ຐຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອປ຺ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ອມນາໂປ ຈ ອຄຣຸ ຈ ອຠາວນີໂຍ ຈ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ລາຠກາໂມ ຈ ໂຫຕິ, ສກ຺ກາຣກາໂມ ຈ, ອນວຎ຺ຎຕ຺ຕິກາໂມ ຈ, ອກາລຎ຺ຎູ ຈ, ອມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈ, ອສຸຈິ ຈ, ພຫຸຠາຓີ ຈ, ອກ຺ໂກສກປຣິຠາສໂກ ຈ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ອປ຺ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ອມນາໂປ ຈ ອຄຣຸ ຈ ອຠາວນີໂຍ ຈ.

‘‘ອຏ຺ຐຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ລາຠກາໂມ ຈ ໂຫຕິ, ນ ສກ຺ກາຣກາໂມ ຈ, ນ ອນວຎ຺ຎຕ຺ຕິກາໂມ ຈ, ກາລຎ຺ຎູ ຈ, ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈ, ສຸຈິ ຈ, ນ ພຫຸຠາຓີ ຈ, ອນກ຺ໂກສກປຣິຠາສໂກ ຈ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຈ ຄຣຸ ຈ ຠາວນີໂຍ ຈາ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ປຐມໂລກຘມ຺ມສຸຕ຺ຕໍ

໕. ‘‘ອຏ຺ຐິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລກຘມ຺ມາ ໂລກໍ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂລໂກ ຈ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ເມ ອນຸປຣິວຕ຺ຕຕິ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ລາໂຠ ຈ, ອລາໂຠ ຈ, ຍໂສ ຈ, ອຍໂສ ຈ, ນິນ຺ທາ ຈ, ປສໍສາ ຈ, ສຸຂຎ຺ຈ, ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ມາ ໂລກໍ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂລໂກ ຈ ອິເມ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ເມ ອນຸປຣິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ.

‘‘ລາໂຠ ອລາໂຠ ຈ ຍສາຍໂສ ຈ,

ນິນ຺ທາ ປສໍສາ ຈ ສຸຂໍ ທຸຂຎ຺ຈ;

ເອເຕ ອນິຈ຺ຈາ ມນຸເຊສຸ ຘມ຺ມາ,

ອສສ຺ສຕາ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມາ.

‘‘ເອເຕ ຈ ຎຕ຺ວາ ສຕິມາ ສຸເມໂຘ,

ອເວກ຺ຂຕິ ວິປຣິຓາມຘມ຺ເມ;

ອິຏ຺ຐສ຺ສ ຘມ຺ມາ ນ ມເຖນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ,

ອນິຏ຺ຐໂຕ ໂນ ປຏິຆາຕເມຕິ.

‘‘ຕສ຺ສານຸໂຣຘາ ອຖ ວາ ວິໂຣຘາ,

ວິຘູປິຕາ ອຕ຺ຖງ຺ຄຕາ ນ ສນ຺ຕິ;

ປທຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ວິຣຊໍ ອໂສກໍ,

ສມ຺ມປ຺ປຊານາຕິ ຠວສ຺ສ ປາຣຄູ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ;

໖. ທຸຕິຍໂລກຘມ຺ມສຸຕ຺ຕໍ

໖. ‘‘ອຏ຺ຐິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລກຘມ຺ມາ ໂລກໍ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂລໂກ ຈ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ເມ ອນຸປຣິວຕ຺ຕຕິ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ລາໂຠ ຈ, ອລາໂຠ ຈ, ຍໂສ ຈ, ອຍໂສ ຈ, ນິນ຺ທາ ຈ, ປສໍສາ ຈ, ສຸຂຎ຺ຈ, ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ມາ ໂລກໍ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂລໂກ ຈ ອິເມ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ເມ ອນຸປຣິວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ອສ຺ສຸຕວໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລາໂຠປິ ອລາໂຠປິ ຍໂສປິ ອຍໂສປິ ນິນ຺ທາປິ ປສໍສາປິ ສຸຂມ຺ປິ ທຸກ຺ຂມ຺ປິ. ສຸຕວໂຕປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວກສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລາໂຠປິ ອລາໂຠປິ ຍໂສປິ ອຍໂສປິ ນິນ຺ທາປິ ປສໍສາປິ ສຸຂມ຺ປິ ທຸກ຺ຂມ຺ປິ. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກ ວິເສໂສ ໂກ ອຘິປ຺ປຍາໂສ [ອຘິປ຺ປາໂຍ (ສີ.), ອຘິປ຺ປາຍໂສ (ສ຺ຍາ. ກໍ.) ອຘິ + ປ + ຍສຸ + ຓ = ອຘິປ຺ປຍາໂສ] ກິໍ ນານາກຣຓໍ ສຸຕວໂຕ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ອສ຺ສຸຕວຕາ ປຸຖຸຊ຺ຊເນນາ’’ຕິ? ‘‘ຠຄວໍມູລກາ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມາ ຠຄວໍເນຕ຺ຕິກາ ຠຄວໍປຏິສຣຓາ. ສາຘຸ ວຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ປຏິຠາຕຸ ເອຕສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ. ຠຄວໂຕ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຘາເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ເຕນ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອສ຺ສຸຕວໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລາໂຠ. ໂສ ນ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຂ ເມ ອຍໍ ລາໂຠ; ໂສ ຈ ໂຂ ອນິຈ຺ໂຈ ທຸກ຺ໂຂ ວິປຣິຓາມຘມ຺ໂມ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອລາໂຠ…ເປ… ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຍໂສ… ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຍໂສ… ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນິນ຺ທາ… ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປສໍສາ… ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂໍ… ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທຸກ຺ຂໍ. ໂສ ນ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຂ ເມ ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ; ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ນປ຺ປຊານາຕິ’’.

‘‘ຕສ຺ສ ລາໂຠປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອລາໂຠປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຍໂສປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຍໂສປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ນິນ຺ທາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ປສໍສາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ສຸຂມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ທຸກ຺ຂມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ໂສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ລາຠໍ ອນຸຣຸຊ຺ຌຕິ, ອລາເຠ ປຏິວິຣຸຊ຺ຌຕິ; ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຍສໍ ອນຸຣຸຊ຺ຌຕິ, ອຍເສ ປຏິວິຣຸຊ຺ຌຕິ; ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປສໍສໍ ອນຸຣຸຊ຺ຌຕິ, ນິນ຺ທາຍ ປຏິວິຣຸຊ຺ຌຕິ; ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສຸຂໍ ອນຸຣຸຊ຺ຌຕິ, ທຸກ຺ເຂ ປຏິວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ໂສ ເອວໍ ອນຸໂຣຘວິໂຣຘສມາປນ຺ໂນ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ. ‘ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ມາ’ຕິ ວທາມິ’’.

‘‘ສຸຕວໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວກສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລາໂຠ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຂ ເມ ອຍໍ ລາໂຠ; ໂສ ຈ ໂຂ ອນິຈ຺ໂຈ ທຸກ຺ໂຂ ວິປຣິຓາມຘມ຺ໂມ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອລາໂຠ…ເປ… ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຍໂສ… ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ອຍໂສ… ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ນິນ຺ທາ… ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປສໍສາ… ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ສຸຂໍ… ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ທຸກ຺ຂໍ. ໂສ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຂ ເມ ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ; ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ’’.

‘‘ຕສ຺ສ ລາໂຠປິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອລາໂຠປິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຍໂສປິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຍໂສປິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ນິນ຺ທາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ປສໍສາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ສຸຂມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ທຸກ຺ຂມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ໂສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ລາຠໍ ນານຸຣຸຊ຺ຌຕິ, ອລາເຠ ນປ຺ປຏິວິຣຸຊ຺ຌຕິ; ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຍສໍ ນານຸຣຸຊ຺ຌຕິ, ອຍເສ ນປ຺ປຏິວິຣຸຊ຺ຌຕິ; ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປສໍສໍ ນານຸຣຸຊ຺ຌຕິ, ນິນ຺ທາຍ ນປ຺ປຏິວິຣຸຊ຺ຌຕິ; ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສຸຂໍ ນານຸຣຸຊ຺ຌຕິ, ທຸກ຺ເຂ ນປ຺ປຏິວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ໂສ ເອວໍ ອນຸໂຣຘວິໂຣຘວິປ຺ປຫີໂນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ. ‘ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ມາ’ຕິ ວທາມິ. ອຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິເສໂສ ອຍໍ ອຘິປ຺ປຍາໂສ ອິທໍ ນານາກຣຓໍ ສຸຕວໂຕ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ອສ຺ສຸຕວຕາ ປຸຖຸຊ຺ຊເນນາ’’ຕິ.

‘‘ລາໂຠ ອລາໂຠ ຈ ຍສາຍໂສ ຈ,

ນິນ຺ທາ ປສໍສາ ຈ ສຸຂໍ ທຸຂຎ຺ຈ;

ເອເຕ ອນິຈ຺ຈາ ມນຸເຊສຸ ຘມ຺ມາ,

ອສສ຺ສຕາ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມາ.

‘‘ເອເຕ ຈ ຎຕ຺ວາ ສຕິມາ ສຸເມໂຘ,

ອເວກ຺ຂຕິ ວິປຣິຓາມຘມ຺ເມ;

ອິຏ຺ຐສ຺ສ ຘມ຺ມາ ນ ມເຖນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ,

ອນິຏ຺ຐໂຕ ໂນ ປຏິຆາຕເມຕິ.

‘‘ຕສ຺ສານຸໂຣຘາ ອຖ ວາ ວິໂຣຘາ,

ວິຘູປິຕາ ອຕ຺ຖງ຺ຄຕາ ນ ສນ຺ຕິ;

ປທຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ວິຣຊໍ ອໂສກໍ,

ສມ຺ມປ຺ປຊານາຕິ ຠວສ຺ສ ປາຣຄູ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ;

໗. ເທວທຕ຺ຕວິປຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕໍ

໗. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕ ເທວທຕ຺ເຕ. ຕຕ຺ຣ ຠຄວາ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເລນ ກາລໍ ອຕ຺ຕວິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ. ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເລນ ກາລໍ ປຣວິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ. ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເລນ ກາລໍ ອຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ. ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເລນ ກາລໍ ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ. ອຏ຺ຐຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສທ຺ຘມ຺ເມຫິ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ໂຕ ອາປາຍິໂກ ເນຣຍິໂກ ກປ຺ປຏ຺ໂຐ ອເຕກິຈ຺ໂຉ’’.

[ຈູຬວ. ໓໔໘] ‘‘ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ລາເຠນ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ໂຕ ອາປາຍິໂກ ເນຣຍິໂກ ກປ຺ປຏ຺ໂຐ ອເຕກິຈ຺ໂຉ. ອລາເຠນ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ຍເສນ, ຠິກ຺ຂເວ… ອຍເສນ, ຠິກ຺ຂເວ… ສກ຺ກາເຣນ, ຠິກ຺ຂເວ… ອສກ຺ກາເຣນ, ຠິກ຺ຂເວ… ປາປິຈ຺ຉຕາຍ, ຠິກ຺ຂເວ… ປາປມິຕ຺ຕຕາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ໂຕ ອາປາຍິໂກ ເນຣຍິໂກ ກປ຺ປຏ຺ໂຐ ອເຕກິຈ຺ໂຉ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐຫິ ອສທ຺ຘມ຺ເມຫິ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ໂຕ ອາປາຍິໂກ ເນຣຍິໂກ ກປ຺ປຏ຺ໂຐ ອເຕກິຈ຺ໂຉ.

‘‘ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ລາຠໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫເຣຍ຺ຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອລາຠໍ…ເປ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຍສໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຍສໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສກ຺ກາຣໍ … ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອສກ຺ກາຣໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປາປິຈ຺ຉຕໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປາປມິຕ຺ຕຕໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫເຣຍ຺ຍ.

‘‘ກິຎ຺ຈ [ກຖຎ຺ຈ (ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ລາຠໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫເຣຍ຺ຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອລາຠໍ…ເປ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຍສໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຍສໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສກ຺ກາຣໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອສກ຺ກາຣໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປາປິຈ຺ຉຕໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປາປມິຕ຺ຕຕໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫເຣຍ຺ຍ?

‘‘ຍໍ ຫິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ລາຠໍ ອນຠິຠຸຍ຺ຍ [ອນຠິຠູຍ຺ຍ ອນຠິຠູຍ຺ຍ (ກ.)] ວິຫຣໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ລາຠໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ [ອຠິຠູຍ຺ຍ ອຠິຠູຍ຺ຍ (ກ.)] ວິຫຣໂຕ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ຍໍ ຫິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອລາຠໍ…ເປ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຍສໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຍສໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສກ຺ກາຣໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອສກ຺ກາຣໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປາປິຈ຺ຉຕໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປາປມິຕ຺ຕຕໍ ອນຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫຣໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປາປມິຕ຺ຕຕໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫຣໂຕ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ລາຠໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫເຣຍ຺ຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອລາຠໍ…ເປ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຍສໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຍສໍ … ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສກ຺ກາຣໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອສກ຺ກາຣໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປາປິຈ຺ຉຕໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປາປມິຕ຺ຕຕໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫເຣຍ຺ຍ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ລາຠໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫຣິສ຺ສາມ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອລາຠໍ…ເປ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຍສໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຍສໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສກ຺ກາຣໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອສກ຺ກາຣໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປາປິຈ຺ຉຕໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປາປມິຕ຺ຕຕໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫຣິສ຺ສາມາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ອຸຕ຺ຕຣວິປຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕໍ

໘. ເອກໍ ສມຍໍ ອາຍສ຺ມາ ອຸຕ຺ຕໂຣ ມຫິສວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ວິຫຣຕິ ສງ຺ເຂຍ຺ຍເກ ປພ຺ພເຕ ວຏຊາລິກາຍໍ [ຘວຊາລິກາຍໍ (ສີ.), ວຏ຺ຏຊາລິກາຍໍ (ສ຺ຍາ.)]. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອຸຕ຺ຕໂຣ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ສາຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເລນ ກາລໍ ອຕ຺ຕວິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ. ສາຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເລນ ກາລໍ ປຣວິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ. ສາຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເລນ ກາລໍ ອຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ. ສາຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເລນ ກາລໍ ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕາ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ເວສ຺ສວໂຓ ມຫາຣາຊາ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ທກ຺ຂິຓໍ ທິສໍ ຄຈ຺ຉຕິ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ເວສ຺ສວໂຓ ມຫາຣາຊາ ອາຍສ຺ມໂຕ ອຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ມຫິສວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສງ຺ເຂຍ຺ຍເກ ປພ຺ພເຕ ວຏຊາລິກາຍໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ – ‘‘ສາຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເລນ ກາລໍ ອຕ຺ຕວິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ. ສາຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເລນ ກາລໍ ປຣວິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ. ສາຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເລນ ກາລໍ ອຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ. ສາຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເລນ ກາລໍ ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕາ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ເວສ຺ສວຓ຺ໂຓ ມຫາຣາຊາ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ [ສມ຺ມິຎ຺ຊິຕໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ [ສມ຺ມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)], ເອວເມວໍ ມຫິສວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສງ຺ເຂຍ຺ຍເກ ປພ຺ພເຕ ວຏຊາລິກາຍໍ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ເທເວສຸ ຕາວຕິໍເສສຸ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ເວສ຺ສວຓ຺ໂຓ ມຫາຣາຊາ ເຍນ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຍຄ຺ເຆ ມາຣິສ, ຊາເນຍ຺ຍາສິ! ເອໂສ ອາຍສ຺ມາ ອຸຕ຺ຕໂຣ ມຫິສວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສງ຺ເຂຍ຺ຍເກ ປພ຺ພເຕ ວຏຊາລິກາຍໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ – ‘ສາຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເລນ ກາລໍ ອຕ຺ຕວິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ. ສາຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເລນ ກາລໍ ປຣວິປຕ຺ຕິໍ…ເປ… ອຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິໍ… ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕາ ໂຫຕີ’’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວເມວໍ ເທເວສຸ ຕາວຕິໍເສສຸ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ມຫິສວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສງ຺ເຂຍ຺ຍເກ ປພ຺ພເຕ ວຏຊາລິກາຍໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ອຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ສມ຺ມຸເຂ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເຍນາຍສ຺ມາ ອຸຕ຺ຕໂຣ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕຣໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕຣໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ອຸຕ຺ຕໂຣ ຠິກ຺ຂູນໍ ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ – ‘ສາຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເລນ ກາລໍ ອຕ຺ຕວິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ, ສາຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເລນ ກາລໍ ປຣວິປຕ຺ຕິໍ…ເປ… ອຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິໍ… ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕາ ໂຫຕີ’’’ ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ເທວານມິນ຺ທາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນິທໍ [ກິໍ ປນ (ສ຺ຍາ.)], ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມໂຕ ອຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ສກໍ ປຏິຠານໍ [ສກປຏິຠານໍ ອຸປາທາຍ (ກ.)], ອຸທາຫຸ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ເຕນ ຫິ, ເທວານມິນ຺ທ, ອຸປມໍ ເຕ ກຣິສ຺ສາມິ. ອຸປມາຍ ມິເຘກຈ຺ເຈ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິສາ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ເທວານມິນ຺ທ, ຄາມສ຺ສ ວາ ນິຄມສ຺ສ ວາ ອວິທູເຣ ມຫາຘຎ຺ຎຣາສິ. ຕໂຕ ມຫາຊນກາໂຍ ຘຎ຺ຎໍ ອາຫເຣຍ຺ຍ – ກາເຊຫິປິ ປິຏເກຫິປິ ອຸຈ຺ຉງ຺ເຄຫິປິ ອຎ຺ຊລີຫິປິ. ໂຍ ນຸ ໂຂ, ເທວານມິນ຺ທ, ຕໍ ມຫາຊນກາຍໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ – ‘ກຸໂຕ ອິມໍ ຘຎ຺ຎໍ ອາຫຣຖາ’ຕິ, ກຖໍ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ນຸ ໂຂ, ເທວານມິນ຺ທ, ໂສ ມຫາຊນກາໂຍ ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘‘ອມຸມ຺ຫາ ມຫາຘຎ຺ຎຣາສິມ຺ຫາ ອາຫຣາມາ’ຕິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ໂສ ມຫາຊນກາໂຍ ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ເທວານມິນ຺ທ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສຸຠາສິຕໍ ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ. ຕໂຕ ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ມຍໍ ຈຎ຺ເຎ ຈ ຠຓາມາ’’ຕິ.

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ ຠນ຺ເຕ! ຍາວ ສຸຠາສິຕໍ ຈິທໍ ອາຍສ຺ມຕາ ອຸຕ຺ຕເຣນ – ‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສຸຠາສິຕໍ ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ. ຕໂຕ ອຸປາທາຍຸປາທາຍ ມຍໍ ຈຎ຺ເຎ ຈ ຠຓາມາ’ຕິ. ເອກມິທໍ, ຠນ຺ເຕ ອຸຕ຺ຕຣ, ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕ ເທວທຕ຺ເຕ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ –

‘‘ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເລນ ກາລໍ ອຕ຺ຕວິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ. ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ກາເລນ ກາລໍ ປຣວິປຕ຺ຕິໍ…ເປ… ອຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິໍ… ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ. ອຏ຺ຐຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສທ຺ຘມ຺ເມຫິ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ໂຕ ອາປາຍິໂກ ເນຣຍິໂກ ກປ຺ປຏ຺ໂຐ ອເຕກິຈ຺ໂຉ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ລາເຠນ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ໂຕ ອາປາຍິໂກ ເນຣຍິໂກ ກປ຺ປຏ຺ໂຐ ອເຕກິຈ຺ໂຉ; ອລາເຠນ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ຍເສນ, ຠິກ຺ຂເວ … ອຍເສນ, ຠິກ຺ຂເວ… ສກ຺ກາເຣນ, ຠິກ຺ຂເວ… ອສກ຺ກາເຣນ, ຠິກ຺ຂເວ… ປາປິຈ຺ຉຕາຍ, ຠິກ຺ຂເວ… ປາປມິຕ຺ຕຕາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ໂຕ ອາປາຍິໂກ ເນຣຍິໂກ ກປ຺ປຏ຺ໂຐ ອເຕກິຈ຺ໂຉ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐຫິ ອສທ຺ຘມ຺ເມຫິ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ໂຕ ອາປາຍິໂກ ເນຣຍິໂກ ກປ຺ປຏ຺ໂຐ ອເຕກິຈ຺ໂຉ.

‘‘ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ລາຠໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫເຣຍ຺ຍ; ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອລາຠໍ…ເປ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຍສໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຍສໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສກ຺ກາຣໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອສກ຺ກາຣໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປາປິຈ຺ຉຕໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປາປມິຕ຺ຕຕໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫເຣຍ຺ຍ.

‘‘ກິຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ລາຠໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫເຣຍ຺ຍ; ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອລາຠໍ…ເປ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຍສໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຍສໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສກ຺ກາຣໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອສກ຺ກາຣໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປາປິຈ຺ຉຕໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປາປມິຕ຺ຕຕໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫເຣຍ຺ຍ?

‘‘ຍໍ ຫິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ລາຠໍ ອນຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫຣໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ລາຠໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫຣໂຕ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ຍໍ ຫິສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອລາຠໍ…ເປ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຍສໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຍສໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສກ຺ກາຣໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອສກ຺ກາຣໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປາປິຈ຺ຉຕໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປາປມິຕ຺ຕຕໍ ອນຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫຣໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປາປມິຕ຺ຕຕໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫຣໂຕ ເອວໍສ ເຕ ອາສວາ ວິຆາຕປຣິຬາຫາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖວສໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ລາຠໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫເຣຍ຺ຍ; ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອລາຠໍ…ເປ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຍສໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຍສໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສກ຺ກາຣໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອສກ຺ກາຣໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປາປິຈ຺ຉຕໍ … ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປາປມິຕ຺ຕຕໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫເຣຍ຺ຍ.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ລາຠໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫຣິສ຺ສາມ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອລາຠໍ…ເປ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຍສໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຍສໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສກ຺ກາຣໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອສກ຺ກາຣໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປາປິຈ຺ຉຕໍ… ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປາປມິຕ຺ຕຕໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫຣິສ຺ສາມາຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ, ຠນ຺ເຕ ອຸຕ຺ຕຣ, ມນຸສ຺ເສສຸ ຈຕສ຺ໂສ ປຣິສາ – ຠິກ຺ຂູ, ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ, ອຸປາສກາ, ອຸປາສິກາໂຍ. ນາຍໍ ຘມ຺ມປຣິຍາໂຍ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ອຸປຏ຺ຐິໂຕ [ປຕິຏ຺ຐິໂຕ (ສີ. ສ຺ຍາ.)]. ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ອຸຕ຺ຕໂຣ ອິມໍ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ. ປຣິຍາປຸຓາຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ອຸຕ຺ຕໂຣ ອິມໍ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ. ຘາເຣຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ອາຍສ຺ມາ ອຸຕ຺ຕໂຣ ອິມໍ ຘມ຺ມປຣິຍາຍໍ. ອຕ຺ຖສໍຫິໂຕ ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມປຣິຍາໂຍ ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໂກ’’ຕິ [ອາທິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍິໂກ (ສີ. ກ.)]. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ນນ຺ທສຸຕ຺ຕໍ

໙. ‘‘‘ກຸລປຸຕ຺ໂຕ’ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ທໍ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ. ‘ພລວາ’ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ທໍ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ. ‘ປາສາທິໂກ’ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ທໍ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ. ‘ຕິພ຺ພຣາໂຄ’ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ທໍ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ. ກິມຎ຺ຎຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ໂທ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ, ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ເຍຫິ [ເຍນ (ກ.)] ນນ຺ໂທ ສກ຺ໂກຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕຸໍ! ຕຕ຺ຣິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ທສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາຍ ໂຫຕິ. ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ທສ຺ສ ປຸຣຕ຺ຖິມາ ທິສາ ອາໂລເກຕພ຺ພາ ໂຫຕິ, ສພ຺ພໍ ເຈຕສາ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ນນ຺ໂທ ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ທິສໍ ອາໂລເກຕິ – ‘ເອວໍ ເມ ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ທິສໍ ອາໂລກຍໂຕ ນາຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສວິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ທສ຺ສ ປຈ຺ຉິມາ ທິສາ ອາໂລເກຕພ຺ພາ ໂຫຕິ…ເປ… ອຸຕ຺ຕຣາ ທິສາ ອາໂລເກຕພ຺ພາ ໂຫຕິ… ທກ຺ຂິຓາ ທິສາ ອາໂລເກຕພ຺ພາ ໂຫຕິ… ອຸທ຺ຘໍ ອຸລ຺ໂລເກຕພ຺ພາ ໂຫຕິ… ອໂຘ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ ໂຫຕິ… ອນຸທິສາ ອນຸວິໂລເກຕພ຺ພາ ໂຫຕິ, ສພ຺ພໍ ເຈຕສາ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ນນ຺ໂທ ອນຸທິສໍ ອນຸວິໂລເກຕິ – ‘ເອວໍ ເມ ອນຸທິສໍ ອນຸວິໂລກຍໂຕ ນາຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສວິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ທສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາຍ ໂຫຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ທສ຺ສ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາຍ ໂຫຕິ. ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ໂທ ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ – ‘ເນວ ທວາຍ ນ ມທາຍ ນ ມຓ຺ຑນາຍ ນ ວິຠູສນາຍ, ຍາວເທວ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ຐິຕິຍາ ຍາປນາຍ ວິຫິໍສູປຣຕິຍາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍານຸຄ຺ຄຫາຍ ອິຕິ ປຸຣາຓຎ຺ຈ ເວທນໍ ປຏິຫງ຺ຂາມິ, ນວຎ຺ຈ ເວທນໍ ນ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມິ, ຍາຕ຺ຣາ ຈ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ ອນວຊ຺ຊຕາ ຈ ຜາສຸວິຫາໂຣ ຈາ’ຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ທສ຺ສ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາຍ ໂຫຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ທສ຺ສ ຊາຄຣິຍານຸໂຍຄສ຺ມິໍ ໂຫຕິ. ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ໂທ ທິວສໍ ຈງ຺ກເມນ ນິສຊ຺ຊາຍ ອາວຣຓີເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ; ຣຕ຺ຕິຍາ ປຐມໍ ຍາມໍ ຈງ຺ກເມນ ນິສຊ຺ຊາຍ ອາວຣຓີເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ; ຣຕ຺ຕິຍາ ມຊ຺ຌິມໍ ຍາມໍ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ ປາເທ ປາທໍ ອຈ຺ຈາຘາຍ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອຸຏ຺ຐານສຎ຺ຎໍ ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ; ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຉິມໍ ຍາມໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຍ ຈງ຺ກເມນ ນິສຊ຺ຊາຍ ອາວຣຓີເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ທສ຺ສ ຊາຄຣິຍານຸໂຍຄສ຺ມິໍ ໂຫຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ທສ຺ສ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎສ຺ມິໍ ໂຫຕິ. ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ທສ຺ສ ວິທິຕາ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ວິທິຕາ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ; ວິທິຕາ ສຎ຺ຎາ…ເປ… ວິທິຕາ ວິຕກ຺ກາ…ເປ… ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ທສ຺ສ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎສ຺ມິໍ ໂຫຕິ.

‘‘ກິມຎ຺ຎຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ໂທ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ, ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ, ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ເຍຫິ ນນ຺ໂທ ສກ຺ໂກຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ! ນວມໍ.

໑໐. ກາຣຓ຺ຑວສຸຕ຺ຕໍ

໑໐. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຈມ຺ປາຍໍ ວິຫຣຕິ ຄຄ຺ຄຣາຍ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ຕີເຣ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ໂຈເທນ຺ຕິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂູຫິ ອາປຕ຺ຕິຍາ ໂຈທິຍມາໂນ ອຎ຺ເຎນາຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ອປນາເມຕິ, ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ນິທ຺ຘມເຖຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລໍ; ນິທ຺ຘມເຖຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລໍ. ອປເນຍ຺ເຍໂສ [ອປເນຍ຺ໂຍ ໂສ (ສີ.), ອປເນຍ຺ໂຍ (ສ຺ຍາ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄໂລ. ກິໍ ໂວ ເຕນ ປຣປຸຕ຺ເຕນ ວິໂສຘິເຕນ [ກິໍ ໂວປຣປຸຕ຺ໂຕ ວິເຫຐິຍຕິ (ສີ.), ກິໍ ປຣປຸຕ຺ໂຕ ວິເຫເຐຕິ (ສ຺ຍາ.), ກິໍ ໂວ ປຣປຸຕ຺ຕາ ວິເຫເຐຕິ (ປີ.), ກິໍ ໂສ ປຣປຸຕ຺ໂຕ ວິໂສເຘຕິ (ກ.)]! ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕາທິສໍເຍວ ໂຫຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ປຏິກ຺ກນ຺ຕໍ ອາໂລກິຕໍ ວິໂລກິຕໍ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ປສາຣິຕໍ ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣຓໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຎ຺ເຎສໍ ຠທ຺ທການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ – ຍາວສ຺ສ ຠິກ຺ຂູ ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ຍໂຕ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ຠິກ຺ຂູ ອາປຕ຺ຕິໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ຕເມນໍ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ – ‘ສມຓທູສີວາຍໍ [ສມຓຣູປີ (ກ.)] ສມຓປລາໂປ ສມຓກາຣຓ຺ຑໂວ’ຕິ [ສມຓກຣຓ຺ຑໂວຕິ (ກ.)]. ຕເມນໍ ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາ ນາເສນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ມາ ອຎ຺ເຎ ຠທ຺ທເກ ຠິກ຺ຂູ ທູເສສີ’’ຕິ!

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ປນ຺ເນ ຍວກຣເຓ ຍວທູສີ [ຍວຣູປີ (ກ.)] ຊາເຍຖ ຍວປລາໂປ ຍວກາຣຓ຺ຑໂວຕິ. ຕສ຺ສ ຕາທິສໍເຍວ ມູລໍ ໂຫຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຎ຺ເຎສໍ ຠທ຺ທການໍ ຍວານໍ; ຕາທິສໍເຍວ ນາຬໍ ໂຫຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຎ຺ເຎສໍ ຠທ຺ທການໍ ຍວານໍ; ຕາທິສໍເຍວ ປຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຎ຺ເຎສໍ ຠທ຺ທການໍ ຍວານໍ – ຍາວສ຺ສ ສີສໍ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ຍໂຕ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ສີສໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕເມນໍ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ – ‘ຍວທູສີວາຍໍ ຍວປລາໂປ ຍວກາຣຓ຺ຑໂວ’ຕິ. ຕເມນໍ ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ສມູລໍ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາ ຍວກຣຓສ຺ສ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ມາ ອຎ຺ເຎ ຠທ຺ທເກ ຍເວ ທູເສສີຕິ!

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕາທິສໍເຍວ ໂຫຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ປຏິກ຺ກນ຺ຕໍ ອາໂລກິຕໍ ວິໂລກິຕໍ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ປສາຣິຕໍ ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣຓໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຎ຺ເຎສໍ ຠທ຺ທການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ – ຍາວສ຺ສ ຠິກ຺ຂູ ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ຍໂຕ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ຠິກ຺ຂູ ອາປຕ຺ຕິໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ຕເມນໍ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ – ‘ສມຓທູສີວາຍໍ ສມຓປລາໂປ ສມຓກາຣຓ຺ຑໂວ’ຕິ. ຕເມນໍ ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາ ນາເສນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ມາ ອຎ຺ເຎ ຠທ຺ທເກ ຠິກ຺ຂູ ທູເສສີຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫໂຕ ຘຎ຺ຎຣາສິສ຺ສ ຜຸຓມານສ຺ສ [ວຸຍ຺ຫມານສ຺ສ (ສີ. ປີ.), ຜຸສຍມານສ຺ສ (ສ຺ຍາ.), ປຸນມານສ຺ສ (?)] ຕຕ຺ຖ ຍານິ ຕານິ ຘຎ຺ຎານິ ທຬ຺ຫານິ ສາຣວນ຺ຕານິ ຕານິ ເອກມນ຺ຕໍ ປຸຎ຺ຊໍ ໂຫຕິ, ຍານິ ປນ ຕານິ ຘຎ຺ຎານິ ທຸພ຺ພລານິ ປລາປານິ ຕານິ ວາໂຕ ເອກມນ຺ຕໍ ອປວຫຕິ [ອປກສ຺ສຕິ (ສີ.)]. ຕເມນໍ ສາມິກາ ສມ຺ມຊ຺ຊນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ອປສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ມາ ອຎ຺ເຎ ຠທ຺ທເກ ຘຎ຺ເຎ ທູເສສີຕິ! ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕາທິສໍເຍວ ໂຫຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ປຏິກ຺ກນ຺ຕໍ ອາໂລກິຕໍ ວິໂລກິຕໍ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ປສາຣິຕໍ ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣຓໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຎ຺ເຎສໍ ຠທ຺ທການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ – ຍາວສ຺ສ ຠິກ຺ຂູ ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ຍໂຕ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ຠິກ຺ຂູ ອາປຕ຺ຕິໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ຕເມນໍ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ – ‘ສມຓທູສີວາຍໍ ສມຓປລາໂປ ສມຓກາຣຓ຺ຑໂວ’ຕິ. ຕເມນໍ ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາ ນາເສນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ມາ ອຎ຺ເຎ ຠທ຺ທເກ ຠິກ຺ຂູ ທູເສສີຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ອຸທປານປນາຬິຍຕ຺ຖິໂກ ຕິຓ຺ຫໍ ກຸຐາຣິໍ [ກຸຘາຣິໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ. ກ.)] ອາທາຍ ວນໍ ປວິເສຍ຺ຍ. ໂສ ຍໍ ຍເທວ ຣຸກ຺ຂໍ ກຸຐາຣິປາເສນ ອາໂກເຏຍ຺ຍ ຕຕ຺ຖ ຍານິ ຕານິ ຣຸກ຺ຂານິ ທຬ຺ຫານິ ສາຣວນ຺ຕານິ ຕານິ ກຸຐາຣິປາເສນ ອາໂກຏິຕານິ ກກ຺ຂຬໍ ປຏິນທນ຺ຕິ; ຍານິ ປນ ຕານິ ຣຸກ຺ຂານິ ອນ຺ໂຕປູຕີນິ ອວສ຺ສຸຕານິ ກສມ຺ພຸຊາຕານິ ຕານິ ກຸຐາຣິປາເສນ ອາໂກຏິຕານິ ທທ຺ທຣໍ ປຏິນທນ຺ຕິ. ຕເມນໍ ມູເລ ຉິນ຺ທຕິ, ມູເລ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຄ຺ເຄ ຉິນ຺ທຕິ, ອຄ຺ເຄ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ສຸວິໂສຘິຕໍ ວິໂສເຘຕິ, ອນ຺ໂຕ ສຸວິໂສຘິຕໍ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ອຸທປານປນາຬິໍ ໂຍເຊຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ຈສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕາທິສໍເຍວ ໂຫຕິ ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ປຏິກ຺ກນ຺ຕໍ ອາໂລກິຕໍ ວິໂລກິຕໍ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ປສາຣິຕໍ ສງ຺ຆາຏິປຕ຺ຕຈີວຣຘາຣຓໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຎ຺ເຎສໍ ຠທ຺ທການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ – ຍາວສ຺ສ ຠິກ຺ຂູ ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ຍໂຕ ຈ ຂ຺ວສ຺ສ ຠິກ຺ຂູ ອາປຕ຺ຕິໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ຕເມນໍ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ – ‘ສມຓທູສີວາຍໍ ສມຓປລາໂປ ສມຓກາຣຓ຺ຑໂວ’ຕິ. ຕເມນໍ ອິຕິ ວິທິຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາ ນາເສນ຺ຕິ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ມາ ອຎ຺ເຎ ຠທ຺ທເກ ຠິກ຺ຂູ ທູເສສີ’’ຕິ.

‘‘ສໍວາສາຍໍ ວິຊານາຖ, ປາປິຈ຺ໂຉ ໂກຘໂນ ອິຕິ;

ມກ຺ຂີ ຖມ຺ຠີ ປຬາສີ ຈ, ອິສ຺ສຸກີ ມຈ຺ຉຣີ ສໂຐ.

‘‘ສນ຺ຕວາໂຈ ຊນວຕິ, ສມໂຓ ວິຍ ຠາສຕິ;

ຣໂຫ ກໂຣຕິ ກຣຓໍ, ປາປທິຏ຺ຐິ ອນາທໂຣ.

‘‘ສໍສປ຺ປີ ຈ ມຸສາວາທີ, ຕໍ ວິທິຕ຺ວາ ຍຖາຕຖໍ;

ສພ຺ເພ ສມຄ຺ຄາ ຫຸຕ຺ວານ, ອຠິນິພ຺ພຊ຺ຊຍາຖ [ອຠິນິພ຺ພິຊ຺ຊເຍຖ (ກ.)] ນໍ.

‘‘ກາຣຓ຺ຑວໍ [ກຣຓ຺ຑວໍ (ກ.) ສຸ. ນິ. ໒໘໓ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ນິທ຺ຘມຖ, ກສມ຺ພຸໍ ອປກສ຺ສຖ [ອວກສ຺ສຖ (ກ.)];

ຕໂຕ ປລາເປ ວາເຫຖ, ອສ຺ສມເຓ ສມຓມານິເນ.

‘‘ນິທ຺ຘມິຕ຺ວານ ປາປິຈ຺ເຉ, ປາປອາຈາຣໂຄຈເຣ;

ສຸທ຺ຘາສຸທ຺ເຘຫິ ສໍວາສໍ, ກປ຺ປຍວ຺ໂຫ ປຕິສ຺ສຕາ;

ຕໂຕ ສມຄ຺ຄາ ນິປກາ, ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ. ທສມໍ;

ເມຕ຺ຕາວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ເມຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາ ຈ ທ຺ເວ ປິຍາ, ທ຺ເວ ໂລກາ ທ຺ເວ ວິປຕ຺ຕິໂຍ;

ເທວທຕ຺ໂຕ ຈ ອຸຕ຺ຕໂຣ, ນນ຺ໂທ ກາຣຓ຺ຑເວນ ຈາຕິ.

໒. ມຫາວຄ຺ໂຄ

໑. ເວຣຎ຺ຊສຸຕ຺ຕໍ

໑໑. [ປາຣາ. ໑ ອາທໂຍ] ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວຣຎ຺ຊາຍໍ ວິຫຣຕິ ນເຬຣຸປຸຈິມນ຺ທມູເລ. ອຖ ໂຂ ເວຣຎ຺ໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ [ສາຣາຓີຍໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ເວຣຎ຺ໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ – ‘ນ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ຊິຓ຺ເຓ ວຸຑ຺ເຒ ມຫລ຺ລເກ ອທ຺ຘຄເຕ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ເຕ ອຠິວາເທຕິ ວາ ປຈ຺ຈຸຏ຺ເຐຕິ ວາ ອາສເນນ ວາ ນິມນ຺ເຕຕີ’ຕິ. ຕຍິທໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຕເຖວ. ນ ຫິ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ຊິຓ຺ເຓ ວຸຑ຺ເຒ ມຫລ຺ລເກ ອທ຺ຘຄເຕ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ເຕ ອຠິວາເທຕິ ວາ ປຈ຺ຈຸຏ຺ເຐຕິ ວາ ອາສເນນ ວາ ນິມນ຺ເຕຕິ. ຕຍິທໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ນ ສມ຺ປນ຺ນເມວາ’’ຕິ. ‘‘ນາຫໍ ຕໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປສ຺ສາມິ ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ຍມຫໍ ອຠິວາເທຍ຺ຍໍ ວາ ປຈ຺ຈຸຏ຺ເຐຍ຺ຍໍ ວາ ອາສເນນ ວາ ນິມນ຺ເຕຍ຺ຍໍ. ຍຎ຺ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕຖາຄໂຕ ອຠິວາເທຍ຺ຍ ວາ ປຈ຺ຈຸຏ຺ເຐຍ຺ຍ ວາ ອາສເນນ ວາ ນິມນ຺ເຕຍ຺ຍ, ມຸທ຺ຘາປິ ຕສ຺ສ ວິປເຕຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ອຣສຣູໂປ ຠວໍ ໂຄຕໂມ’’ຕິ! ‘‘ອຕ຺ຖິ ຂ຺ເວສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອຣສຣູໂປ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ. ເຍ ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຣູປຣສາ ສທ຺ທຣສາ ຄນ຺ຘຣສາ ຣສຣສາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພຣສາ, ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຫີນາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ [ອນຠາວກຕາ (ສີ. ປີ.)] ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ. ອຍໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອຣສຣູໂປ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ຍໍ ຕ຺ວໍ ສນ຺ຘາຍ ວເທສີ’’ຕິ [ວເທສິ (ສີ. ກ.)].

‘‘ນິພ຺ໂຠໂຄ ຠວໍ ໂຄຕໂມ’’ຕິ! ‘‘ອຕ຺ຖິ ຂ຺ເວສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນິພ຺ໂຠໂຄ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ. ເຍ ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຣູປໂຠຄາ ສທ຺ທໂຠຄາ ຄນ຺ຘໂຠຄາ ຣສໂຠຄາ ໂຜຏ຺ຐພ຺ພໂຠຄາ, ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຫີນາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ. ອຍໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ນິພ຺ໂຠໂຄ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ຍໍ ຕ຺ວໍ ສນ຺ຘາຍ ວເທສີ’’ຕິ.

‘‘ອກິຣິຍວາໂທ ຠວໍ ໂຄຕໂມ’’ຕິ! ‘‘ອຕ຺ຖິ ຂ຺ເວສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອກິຣິຍວາໂທ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ. ອຫຎ຺ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອກິຣິຍໍ ວທາມິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ; ອເນກວິຫິຕານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອກິຣິຍໍ ວທາມິ. ອຍໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອກິຣິຍວາໂທ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ຍໍ ຕ຺ວໍ ສນ຺ຘາຍ ວເທສີ’’ຕິ.

‘‘ອຸຈ຺ເຉທວາໂທ ຠວໍ ໂຄຕໂມ’’ຕິ! ‘‘ອຕ຺ຖິ ຂ຺ເວສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອຸຈ຺ເຉທວາໂທ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ. ອຫຎ຺ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຸຈ຺ເຉທໍ ວທາມິ ຣາຄສ຺ສ ໂທສສ຺ສ ໂມຫສ຺ສ; ອເນກວິຫິຕານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸຈ຺ເຉທໍ ວທາມິ. ອຍໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອຸຈ຺ເຉທວາໂທ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ຍໍ ຕ຺ວໍ ສນ຺ຘາຍ ວເທສີ’’ຕິ.

‘‘ເຊຄຸຈ຺ຉີ ຠວໍ ໂຄຕໂມ’’ຕິ! ‘‘ອຕ຺ຖິ ຂ຺ເວສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ເຊຄຸຈ຺ຉີ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ. ອຫຎ຺ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຊິຄຸຈ຺ຉາມິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ; ຊິຄຸຈ຺ຉາມິ ອເນກວິຫິຕານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ. ອຍໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ເຊຄຸຈ຺ຉີ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ຍໍ ຕ຺ວໍ ສນ຺ຘາຍ ວເທສີ’’ຕິ.

‘‘ເວນຍິໂກ ຠວໍ ໂຄຕໂມ’’ຕິ! ‘‘ອຕ຺ຖິ ຂ຺ເວສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ເວນຍິໂກ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ. ອຫຎ຺ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ວິນຍາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ ຣາຄສ຺ສ ໂທສສ຺ສ ໂມຫສ຺ສ; ອເນກວິຫິຕານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ວິນຍາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ. ອຍໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ເວນຍິໂກ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ຍໍ ຕ຺ວໍ ສນ຺ຘາຍ ວເທສີ’’ຕິ.

‘‘ຕປສ຺ສີ ຠວໍ ໂຄຕໂມ’’ຕິ! ‘‘ອຕ຺ຖິ ຂ຺ເວສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ຕປສ຺ສີ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ. ຕປນີຍາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ວທາມິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ. ຍສ຺ສ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕປນີຍາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຫີນາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ, ຕມຫໍ ‘ຕປສ຺ສີ’ຕິ ວທາມິ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕປນີຍາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຫີນາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ. ອຍໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ຕປສ຺ສີ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ຍໍ ຕ຺ວໍ ສນ຺ຘາຍ ວເທສີ’’ຕິ.

‘‘ອປຄພ຺ໂຠ ຠວໍ ໂຄຕໂມ’’ຕິ! ‘‘ອຕ຺ຖິ ຂ຺ເວສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອປຄພ຺ໂຠ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ. ຍສ຺ສ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອາຍຕິໍ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍາ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ປຫີນາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ, ຕມຫໍ ‘ອປຄພ຺ໂຠ’ຕິ ວທາມິ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອາຍຕິໍ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍາ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ປຫີນາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ. ອຍໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອປຄພ຺ໂຠ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’ຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ຍໍ ຕ຺ວໍ ສນ຺ຘາຍ ວເທສິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ອຓ຺ຑານິ ອຏ຺ຐ ວາ ທສ ວາ ທ຺ວາທສ ວາ. ຕານາສ຺ສຸ ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ສມ຺ມາ ອຘິສຍິຕານິ ສມ຺ມາ ປຣິເສທິຕານິ ສມ຺ມາ ປຣິຠາວິຕານິ. ໂຍ ນຸ ໂຂ ເຕສໍ ກຸກ຺ກຸຏຈ຺ຉາປການໍ ປຐມຕຣໍ ປາທນຂສິຂາຍ ວາ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ວາ ອຓ຺ຑໂກສໍ ປທາເລຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ອຠິນິພ຺ຠິຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ກິນ຺ຕິ ສ຺ວາສ຺ສ ວຈນີໂຍ – ‘ເຊຏ຺ໂຐ ວາ ກນິຏ຺ໂຐ ວາ’’’ຕິ? ‘‘ເຊຏ຺ໂຐ ຕິສ຺ສ, ໂຠ ໂຄຕມ, ວຈນີໂຍ. ໂສ ຫິ ເນສໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ເຊຏ຺ໂຐ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອວິຊ຺ຊາຄຕາຍ ປຊາຍ ອຓ຺ຑຠູຕາຍ ປຣິໂຍນທ຺ຘາຍ ອວິຊ຺ຊຓ຺ຑໂກສໍ ປທາເລຕ຺ວາ ເອໂກວ ໂລເກ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ອຫຎ຺ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເຊຏ຺ໂຐ ເສຏ຺ໂຐ ໂລກສ຺ສ. ອາຣທ຺ຘໍ ໂຂ ປນ ເມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ວີຣິຍໍ ອໂຫສິ ອສລ຺ລີນໍ, ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ອສມ຺ມຸຏ຺ຐາ, ປສ຺ສທ຺ໂຘ ກາໂຍ ອສາຣທ຺ໂຘ, ສມາຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ.

‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມິ; ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມິ; ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣາມິ ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນ ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທມິ ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ – ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມິ; ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣາມິ.

‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມສິໍ. ໂສ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣາມິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ ຕິສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຈປິ ຊາຕິໂຍ ທສປິ ຊາຕິໂຍ ວີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຕິໍສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຈຕ຺ຕາລີສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ປຎ຺ຎາສມ຺ປິ ຊາຕິໂຍ ຊາຕິສຕມ຺ປິ ຊາຕິສຫສ຺ສມ຺ປິ ຊາຕິສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ ອເນເກປິ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ – ‘ອມຸຕ຺ຣາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ. ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອມຸຕ຺ຣ ອຸທປາທິໍ; ຕຕ຺ຣາປາສິໍ ເອວໍນາໂມ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ ເອວໍວຓ຺ໂຓ ເອວມາຫາໂຣ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທີ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ. ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິຘູປປນ຺ໂນ’ຕິ. ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣາມິ.

‘‘ອຍໍ ໂຂ ເມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຣຕ຺ຕິຍາ ປຐເມ ຍາເມ ປຐມາ ວິຊ຺ຊາ ອຘິຄຕາ; ອວິຊ຺ຊາ ວິຫຕາ ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ; ຕໂມ ວິຫໂຕ ອາໂລໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຍຖາ ຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ. ອຍໍ ໂຂ ເມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຐມາ ອຠິນິພ຺ຠິທາ ອໂຫສິ ກຸກ຺ກຸຏຈ຺ຉາປກສ຺ເສວ ອຓ຺ຑໂກສມ຺ຫາ.

‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາຕຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມສິໍ. ໂສ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສາມິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ, ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາມິ – ‘ອິເມ ວຕ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ, ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ, ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ, ອຣິຍານໍ ອຸປວາທກາ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ. ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປນ຺ນາຕິ. ອິເມ ວາ ປນ ໂຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາ ກາຍສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ, ວຈີສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ, ມໂນສຸຈຣິເຕນ ສມນ຺ນາຄຕາ, ອຣິຍານໍ ອນຸປວາທກາ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານາ. ເຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປນ຺ນາ’ຕິ. ອິຕິ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ ສຕ຺ເຕ ປສ຺ສາມິ ຈວມາເນ ອຸປປຊ຺ຊມາເນ ຫີເນ ປຓີເຕ ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ, ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາມິ.

‘‘ອຍໍ ໂຂ ເມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຣຕ຺ຕິຍາ ມຊ຺ຌິເມ ຍາເມ ທຸຕິຍາ ວິຊ຺ຊາ ອຘິຄຕາ; ອວິຊ຺ຊາ ວິຫຕາ ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ; ຕໂມ ວິຫໂຕ ອາໂລໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຍຖາ ຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ. ອຍໍ ໂຂ ເມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ທຸຕິຍາ ອຠິນິພ຺ຠິທາ ອໂຫສິ ກຸກ຺ກຸຏຈ຺ຉາປກສ຺ເສວ ອຓ຺ຑໂກສມ຺ຫາ.

‘‘ໂສ ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ ອາສວານໍ ຂຍຎາຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມສິໍ. ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ‘ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ; ‘ອິເມ ອາສວາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ‘ອຍໍ ອາສວສມຸທໂຍ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣໂຘ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ‘ອຍໍ ອາສວນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ. ຕສ຺ສ ເມ ເອວໍ ຊານໂຕ ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ກາມາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິຕ຺ຖ, ຠວາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິຕ຺ຖ, ອວິຊ຺ຊາສວາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິຕ຺ຖ. ວິມຸຕ຺ຕສ຺ມິໍ ວິມຸຕ຺ຕມິຕິ ຎາຓໍ ອໂຫສິ. ‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’ຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ.

‘‘ອຍໍ ໂຂ ເມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຉິເມ ຍາເມ ຕຕິຍາ ວິຊ຺ຊາ ອຘິຄຕາ; ອວິຊ຺ຊາ ວິຫຕາ ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ; ຕໂມ ວິຫໂຕ ອາໂລໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຍຖາ ຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ອາຕາປິໂນ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ. ອຍໍ ໂຂ ເມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕຕິຍາ ອຠິນິພ຺ຠິທາ ອໂຫສິ ກຸກ຺ກຸຏຈ຺ຉາປກສ຺ເສວ ອຓ຺ຑໂກສມ຺ຫາ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ເວຣຎ຺ໂຊ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເຊຏ຺ໂຐ ຠວໍ ໂຄຕໂມ, ເສຏ຺ໂຐ ຠວໍ ໂຄຕໂມ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ! ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ [ນິກຸຊ຺ຊິຕໍ (ກ.)] ວາ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວາ ວິວເຣຍ຺ຍ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ວາ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອນ຺ຘກາເຣ ວາ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ – ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ ຣູປານິ ທກ຺ຂນ຺ຕີຕິ; ເອວເມວໍ ໂຠຕາ ໂຄຕເມນ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕ. ເອສາຫໍ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ອຸປາສກໍ ມໍ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ສີຫສຸຕ຺ຕໍ

໑໒. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸລາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ລິຈ຺ຉວີ ສນ຺ຖາຄາເຣ [ສນ຺ຘາຄາເຣ (ກ.)] ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ສນ຺ນິປຕິຕາ ອເນກປຣິຍາເຍນ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສນ຺ຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສນ຺ຕິ, ສງ຺ຆສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສນ຺ຕິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສີໂຫ ເສນາປຕິ ນິຄຓ຺ຐສາວໂກ ຕສ຺ສໍ ປຣິສາຍໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ສີຫສ຺ສ ເສນາປຕິສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ນິສ຺ສໍສຍໍ ໂຂ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕຖາ ຫິເມ ສມ຺ພຫຸລາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ລິຈ຺ຉວີ ສນ຺ຖາຄາເຣ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ສນ຺ນິປຕິຕາ ອເນກປຣິຍາເຍນ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສນ຺ຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສນ຺ຕິ, ສງ຺ຆສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສນ຺ຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ສີໂຫ ເສນາປຕິ ເຍນ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ [ນາຖປຸຕ຺ໂຕ (ກ. ສີ.), ນາຕປຸຕ຺ໂຕ (ກ. ສີ.)] ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ນິຄຓ຺ຐໍ ນາຏປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ສີຫ, ກິຣິຍວາໂທ ສມາໂນ ອກິຣິຍວາທໍ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິສ຺ສສິ? ສມໂຓ ຫິ, ສີຫ, ໂຄຕໂມ ອກິຣິຍວາໂທ, ອກິຣິຍາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຈ ສາວເກ ວິເນຕີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ສີຫສ຺ສ ເສນາປຕິສ຺ສ ໂຍ ອໂຫສິ ຄມິຍາຠິສງ຺ຂາໂຣ [ຄມິກາຠິສງ຺ຂາໂຣ (ກ. ສີ.) ມຫາວ. ໒໙໐] ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ, ໂສ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠິ.

ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ລິຈ຺ຉວີ ສນ຺ຖາຄາເຣ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ສນ຺ນິປຕິຕາ ອເນກປຣິຍາເຍນ ພຸທ຺ຘສ຺ສ…ເປ… ຘມ຺ມສ຺ສ…ເປ… ສງ຺ຆສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສນ຺ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ສີຫສ຺ສ ເສນາປຕິສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ນິສ຺ສໍສຍໍ ໂຂ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕຖາ ຫິເມ ສມ຺ພຫຸລາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ລິຈ຺ຉວີ ສນ຺ຖາຄາເຣ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ສນ຺ນິປຕິຕາ ອເນກປຣິຍາເຍນ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສນ຺ຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສ…ເປ… ສງ຺ຆສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສນ຺ຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ສີໂຫ ເສນາປຕິ ເຍນ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ນິຄຓ຺ຐໍ ນາຏປຸຕ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ສີຫ, ກິຣິຍວາໂທ ສມາໂນ ອກິຣິຍວາທໍ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິສ຺ສສິ? ສມໂຓ ຫິ, ສີຫ, ໂຄຕໂມ ອກິຣິຍວາໂທ ອກິຣິຍາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຈ ສາວເກ ວິເນຕີ’’ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ສີຫສ຺ສ ເສນາປຕິສ຺ສ ໂຍ ອໂຫສິ ຄມິຍາຠິສງ຺ຂາໂຣ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ, ໂສ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠິ.

ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ລິຈ຺ຉວີ ສນ຺ຖາຄາເຣ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ສນ຺ນິປຕິຕາ ອເນກປຣິຍາເຍນ ພຸທ຺ຘສ຺ສ…ເປ… ຘມ຺ມສ຺ສ…ເປ… ສງ຺ຆສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສນ຺ຕິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ສີຫສ຺ສ ເສນາປຕິສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ນິສ຺ສໍສຍໍ ໂຂ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕຖາ ຫິເມ ສມ຺ພຫຸລາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ລິຈ຺ຉວີ ສນ຺ຖາຄາເຣ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ສນ຺ນິປຕິຕາ ອເນກປຣິຍາເຍນ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສນ຺ຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສນ຺ຕິ, ສງ຺ຆສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສນ຺ຕິ. ກິໍ ຫິເມ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ນິຄຓ຺ຐາ ອປໂລກິຕາ ວາ ອນປໂລກິຕາ ວາ? ຍໍນູນາຫໍ ອນປໂລເກຕ຺ວາວ ນິຄຓ຺ເຐ [ນິຄຓ຺ຐໍ (ສ຺ຍາ. ກ.) ມຫາວ. ໒໙໐ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍໍ ອຣຫນ຺ຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ສີໂຫ ເສນາປຕິ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ຣຖສເຕຫິ ທິວາທິວສ຺ສ ເວສາລິຍາ ນິຍ຺ຍາສິ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ. ຍາວຕິກາ ຍານສ຺ສ ຠູມິ, ຍາເນນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍານາ ປຈ຺ໂຈໂຣຫິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕິໂກວ ອຄມາສິ. ອຖ ໂຂ ສີໂຫ ເສນາປຕິ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ສີໂຫ ເສນາປຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ – ‘ອກິຣິຍວາໂທ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ອກິຣິຍາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຈ ສາວເກ ວິເນຕີ’ຕິ. ເຍ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ເອວມາຫໍສຸ – ‘ອກິຣິຍວາໂທ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ອກິຣິຍາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຈ ສາວເກ ວິເນຕີ’ຕິ, ກຈ຺ຈິ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ວຸຕ຺ຕວາທິໂນ ນ ຈ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠູເຕນ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ຘມ຺ມສ຺ສ ຈານຸຘມ຺ມໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕິ ນ ຈ ໂກຈິ ສຫຘມ຺ມິໂກ ວາທານຸວາໂທ [ວາທານຸປາໂຕ (ກ. ສີ. ສ຺ຍາ.) ອ. ນິ. ໓.໕໘; ໕.໕] ຄາຣຍ຺ຫໍ ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ? ອນພ຺ຠກ຺ຂາຕຸກາມາ ຫິ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອຕ຺ຖິ, ສີຫ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອກິຣິຍວາໂທ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ອກິຣິຍາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຈ ສາວເກ ວິເນຕີ’’’ຕິ.

‘‘ອຕ຺ຖິ, ສີຫ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ກິຣິຍວາໂທ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ກິຣິຍາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຈ ສາວເກ ວິເນຕີ’’’ຕິ.

‘‘ອຕ຺ຖິ, ສີຫ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອຸຈ຺ເຉທວາໂທ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ອຸຈ຺ເຉທາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຈ ສາວເກ ວິເນຕີ’’’ຕິ.

‘‘ອຕ຺ຖິ, ສີຫ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ເຊຄຸຈ຺ຉີ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ເຊຄຸຈ຺ຉິຕາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຈ ສາວເກ ວິເນຕີ’’’ຕິ.

‘‘ອຕ຺ຖິ, ສີຫ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ເວນຍິໂກ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ວິນຍາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຈ ສາວເກ ວິເນຕີ’’’ຕິ.

‘‘ອຕ຺ຖິ, ສີຫ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ຕປສ຺ສີ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ຕປສ຺ສິຕາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຈ ສາວເກ ວິເນຕີ’’’ຕິ.

‘‘ອຕ຺ຖິ, ສີຫ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອປຄພ຺ໂຠ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ອປຄພ຺ຠຕາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຈ ສາວເກ ວິເນຕີ’’’ຕິ.

‘‘ອຕ຺ຖິ, ສີຫ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອສ຺ສາສໂກ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ອສ຺ສາສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຈ ສາວເກ ວິເນຕີ’’’ຕິ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ສີຫ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອກິຣິຍວາໂທ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ອກິຣິຍາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຈ ສາວເກ ວິເນຕີ’ຕິ? ອຫຎ຺ຫິ, ສີຫ, ອກິຣິຍໍ ວທາມິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ; ອເນກວິຫິຕານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອກິຣິຍໍ ວທາມິ. ອຍໍ ໂຂ, ສີຫ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອກິຣິຍວາໂທ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ອກິຣິຍາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຈ ສາວເກ ວິເນຕີ’’’ຕິ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ສີຫ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ກິຣິຍວາໂທ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ກິຣິຍາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຈ ສາວເກ ວິເນຕີ’ຕິ? ອຫຎ຺ຫິ, ສີຫ, ກິຣິຍໍ ວທາມິ ກາຍສຸຈຣິຕສ຺ສ ວຈີສຸຈຣິຕສ຺ສ ມໂນສຸຈຣິຕສ຺ສ; ອເນກວິຫິຕານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ກິຣິຍໍ ວທາມິ. ອຍໍ ໂຂ, ສີຫ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ກິຣິຍວາໂທ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ກິຣິຍາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຈ ສາວເກ ວິເນຕີ’’’ຕິ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ສີຫ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອຸຈ຺ເຉທວາໂທ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ອຸຈ຺ເຉທາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຈ ສາວເກ ວິເນຕີ’ຕິ? ອຫຎ຺ຫິ, ສີຫ, ອຸຈ຺ເຉທໍ ວທາມິ ຣາຄສ຺ສ ໂທສສ຺ສ ໂມຫສ຺ສ; ອເນກວິຫິຕານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸຈ຺ເຉທໍ ວທາມິ. ອຍໍ ໂຂ, ສີຫ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອຸຈ຺ເຉທວາໂທ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ອຸຈ຺ເຉທາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຈ ສາວເກ ວິເນຕີ’’’ຕິ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ສີຫ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ເຊຄຸຈ຺ຉີ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ເຊຄຸຈ຺ຉິຕາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຈ ສາວເກ ວິເນຕີ’ຕິ? ອຫຎ຺ຫິ, ສີຫ, ຊິຄຸຈ຺ຉາມິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ; ຊິຄຸຈ຺ຉາມິ ອເນກວິຫິຕານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ. ອຍໍ ໂຂ, ສີຫ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ເຊຄຸຈ຺ຉີ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ເຊຄຸຈ຺ຉິຕາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຈ ສາວເກ ວິເນຕີ’’’ຕິ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ສີຫ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ເວນຍິໂກ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ວິນຍາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຈ ສາວເກ ວິເນຕີ’ຕິ? ອຫຎ຺ຫິ, ສີຫ, ວິນຍາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ ຣາຄສ຺ສ ໂທສສ຺ສ ໂມຫສ຺ສ; ອເນກວິຫິຕານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ວິນຍາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ. ອຍໍ ໂຂ, ສີຫ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ເວນຍິໂກ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ວິນຍາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຈ ສາວເກ ວິເນຕີ’’’ຕິ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ສີຫ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ຕປສ຺ສີ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ຕປສ຺ສິຕາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຈ ສາວເກ ວິເນຕີ’ຕິ? ຕປນີຍາຫໍ, ສີຫ, ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ວທາມິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ. ຍສ຺ສ ໂຂ, ສີຫ, ຕປນີຍາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຫີນາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ, ຕມຫໍ ‘ຕປສ຺ສີ’ຕິ ວທາມິ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ສີຫ, ຕປນີຍາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຫີນາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ. ອຍໍ ໂຂ, ສີຫ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ຕປສ຺ສີ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ຕປສ຺ສິຕາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຈ ສາວເກ ວິເນຕີ’’’ຕິ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ສີຫ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອປຄພ຺ໂຠ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ອປຄພ຺ຠຕາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຈ ສາວເກ ວິເນຕີ’ຕິ? ຍສ຺ສ ໂຂ, ສີຫ, ອາຍຕິໍ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍາ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ປຫີນາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ, ຕມຫໍ ‘ອປຄພ຺ໂຠ’ຕິ ວທາມິ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ສີຫ, ອາຍຕິໍ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍາ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ປຫີນາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລາ ຕາລາວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຠາວໍກຕາ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມາ. ອຍໍ ໂຂ, ສີຫ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອປຄພ຺ໂຠ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ອປຄພ຺ຠຕາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຈ ສາວເກ ວິເນຕີ’’’ຕິ.

‘‘ກຕໂມ ຈ, ສີຫ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອສ຺ສາສໂກ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ອສ຺ສາສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຈ ສາວເກ ວິເນຕີ’ຕິ? ອຫຎ຺ຫິ, ສີຫ, ອສ຺ສາສໂກ ປຣເມນ ອສ຺ສາເສນ, ອສ຺ສາສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ, ເຕນ ຈ ສາວເກ ວິເນມິ. ອຍໍ ໂຂ, ສີຫ, ປຣິຍາໂຍ, ເຍນ ມໍ ປຣິຍາເຍນ ສມ຺ມາ ວທມາໂນ ວເທຍ຺ຍ – ‘ອສ຺ສາສໂກ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ, ອສ຺ສາສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ເຕນ ຈ ສາວເກ ວິເນຕີ’’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ສີໂຫ ເສນາປຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ…ເປ… ອຸປາສກໍ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ອນຸວິຈ຺ຈກາຣໍ ໂຂ, ສີຫ, ກໂຣຫິ. ອນຸວິຈ຺ຈກາໂຣ ຕຸມ຺ຫາທິສານໍ ຎາຕມນຸສ຺ສານໍ ສາຘຸ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ອິມິນາປາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ອຠິຣທ຺ໂຘ, ຍໍ ມໍ ຠຄວາ ເອວມາຫ – ‘ອນຸວິຈ຺ຈກາຣໍ ໂຂ, ສີຫ, ກໂຣຫິ. ອນຸວິຈ຺ຈກາໂຣ ຕຸມ຺ຫາທິສານໍ ຎາຕມນຸສ຺ສານໍ ສາຘຸ ໂຫຕີ’ຕິ. ມຎ຺ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ສາວກໍ ລຠິຕ຺ວາ ເກວລກປ຺ປໍ ເວສາລິໍ ປຏາກໍ ປຣິຫເຣຍ຺ຍຸໍ – ‘ສີໂຫ ອມ຺ຫາກໍ ເສນາປຕິ ສາວກຕ຺ຕໍ ອຸປຄໂຕ’ຕິ. ອຖ ຈ ປນ ຠຄວາ ເອວມາຫ – ‘ອນຸວິຈ຺ຈກາຣໍ, ສີຫ, ກໂຣຫິ. ອນຸວິຈ຺ຈກາໂຣ ຕຸມ຺ຫາທິສານໍ ຎາຕມນຸສ຺ສານໍ ສາຘຸ ໂຫຕີ’ຕິ. ເອສາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ທຸຕິຍມ຺ປິ ຠຄວນ຺ຕໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ອຸປາສກໍ ມໍ ຠຄວາ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ທີຆຣຕ຺ຕໍ ໂຂ ເຕ, ສີຫ, ນິຄຓ຺ຐານໍ ໂອປານຠູຕໍ ກຸລໍ, ເຍນ ເນສໍ ອຸປຄຕານໍ ປິຓ຺ຑກໍ ທາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ‘‘ອິມິນາປາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ອຠິຣທ຺ໂຘ, ຍໍ ມໍ ຠຄວາ ເອວມາຫ – ‘ທີຆຣຕ຺ຕໍ ໂຂ ເຕ, ສີຫ, ນິຄຓ຺ຐານໍ ໂອປານຠູຕໍ ກຸລໍ, ເຍນ ເນສໍ ອຸປຄຕານໍ ປິຓ຺ຑກໍ ທາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາສີ’ຕິ. ສຸຕໍ ເມຕໍ, ຠນ຺ເຕ – ‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເອວມາຫ – ມຍ຺ຫເມວ ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ, ມຍ຺ຫເມວ ສາວການໍ ທາຕພ຺ພໍ; ມຍ຺ຫເມວ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ, ນ ອຎ຺ເຎສໍ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ; ມຍ຺ຫເມວ ສາວການໍ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ, ນ ອຎ຺ເຎສໍ ສາວການໍ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລ’ນ຺ຕິ, ອຖ ຈ ປນ ມໍ ຠຄວາ ນິຄຓ຺ເຐສຸປິ ທາເນ ສມາທເປຕິ [ສມາທາເປຕິ (?)]. ອປິ ຈ, ຠນ຺ເຕ, ມຍເມຕ຺ຖ ກາລໍ ຊານິສ຺ສາມ. ເອສາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຕິຍມ຺ປິ ຠຄວນ຺ຕໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມິ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ. ອຸປາສກໍ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສີຫສ຺ສ ເສນາປຕິສ຺ສ ອນຸປຸພ຺ພິໍ ກຖໍ [ອນຸປຸພ຺ພິກຖໍ (ສພ຺ພຕ຺ຖ)] ກເຖສິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ທານກຖໍ ສີລກຖໍ ສຄ຺ຄກຖໍ, ກາມານໍ ອາທີນວໍ ໂອກາຣໍ ສໍກິເລສໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ອານິສໍສໍ ປກາເສສິ. ຍທາ ຠຄວາ ອຎ຺ຎາສິ ສີຫໍ ເສນາປຕິໍ ກລ຺ລຈິຕ຺ຕໍ ມຸທຸຈິຕ຺ຕໍ ວິນີວຣຓຈິຕ຺ຕໍ ອຸທຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕໍ, ອຖ ຍາ ພຸທ຺ຘານໍ ສາມຸກ຺ກໍສິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ຕໍ ປກາເສສິ – ທຸກ຺ຂໍ ສມຸທຍໍ ນິໂຣຘໍ ມຄ຺ຄໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ສຸທ຺ຘໍ ວຕ຺ຖໍ ອປຄຕກາຬກໍ ສມ຺ມເທວ ຣຊນໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ; ເອວເມວໍ ສີຫສ຺ສ ເສນາປຕິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອາສເນ ວິຣຊໍ ວີຕມລໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ – ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສມຸທຍຘມ຺ມໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ສີໂຫ ເສນາປຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ໂມ ປຕ຺ຕຘມ຺ໂມ ວິທິຕຘມ຺ໂມ ປຣິໂຍຄາຬ຺ຫຘມ຺ໂມ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉ ວິຄຕກຖໍກໂຖ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕ ອປຣປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຘິວາເສຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສ຺ວາຕນາຍ ຠຕ຺ຕໍ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນາ’’ຕິ. ອຘິວາເສສິ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ.

ອຖ ໂຂ ສີໂຫ ເສນາປຕິ ຠຄວໂຕ ອຘິວາສນໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ອຖ ໂຂ ສີໂຫ ເສນາປຕິ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຸຣິສໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ປວຕ຺ຕມໍສໍ ຊານາຫີ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ສີໂຫ ເສນາປຕິ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ສເກ ນິເວສເນ ປຓີຕໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ປຏິຍາທາເປຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ກາລໍ ອາໂຣຈາເປສິ – ‘‘ກາໂລ, ຠນ຺ເຕ! ນິຏ຺ຐິຕໍ ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ສີຫສ຺ສ ເສນາປຕິສ຺ສ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸລາ ນິຄຓ຺ຐາ ເວສາລິຍໍ ຣຖິກາຍ ຣຖິກໍ [ຣຖິຍາຍ ຣຖິຍໍ (ພຫູສຸ)] ສິງ຺ຆາຏເກນ ສິງ຺ຆາຏກໍ ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທນ຺ຕິ – ‘‘ອຊ຺ຊ ສີເຫນ ເສນາປຕິນາ ຖູລໍ ປສຸໍ ວຘິຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ກຕໍ. ຕໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຊານໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕໍ ມໍສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ ປຏິຈ຺ຈກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ເຍນ ສີໂຫ ເສນາປຕິ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສີຫສ຺ສ ເສນາປຕິສ຺ສ ອຸປກຓ຺ຓເກ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ຍຄ຺ເຆ, ຠນ຺ເຕ, ຊາເນຍ຺ຍາສິ! ເອເຕ ສມ຺ພຫຸລາ ນິຄຓ຺ຐາ ເວສາລິຍໍ ຣຖິກາຍ ຣຖິກໍ ສິງ຺ຆາຏເກນ ສິງ຺ຆາຏກໍ ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທນ຺ຕິ – ‘ອຊ຺ຊ ສີເຫນ ເສນາປຕິນາ ຖູລໍ ປສຸໍ ວຘິຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ກຕໍ. ຕໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຊານໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕໍ ມໍສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ ປຏິຈ຺ຈກມ຺ມ’ນ຺ຕິ. ອລໍ ອຍ຺ໂຍ ທີຆຣຕ຺ຕຎ຺ຫິ ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອວຓ຺ຓກາມາ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອວຓ຺ຓກາມາ ຘມ຺ມສ຺ສ ອວຓ຺ຓກາມາ ສງ຺ຆສ຺ສ. ນ ຈ ປເນເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຊິຣິທນ຺ຕິ ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອສຕາ ຕຸຈ຺ຉາ ມຸສາ ອຠູເຕນ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂິຕຸໍ; ນ ຈ ມຍໍ ຊີວິຕເຫຕຸປິ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ປາຓໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຍ຺ຍາມາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ສີໂຫ ເສນາປຕິ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ສຫຕ຺ຖາ ສນ຺ຕປ຺ເປສິ ສມ຺ປວາເຣສິ. ອຖ ໂຂ ສີໂຫ ເສນາປຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ຠຸຕ຺ຕາວິໍ ໂອນີຕປຕ຺ຕປາຓິໍ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ສີຫໍ ເສນາປຕິໍ ຠຄວາ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສມາທເປຕ຺ວາ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕ຺ວາ ສມ຺ປຫໍເສຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມີຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ອສ຺ສາຊານີຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໓. ‘‘ອຏ຺ຐຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ໂທ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ເຕວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ໂທ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ອຸຠໂຕ ສຸຊາໂຕ ໂຫຕິ – ມາຕິໂຕ ຈ ປິຕິໂຕ ຈ. ຍສ຺ສໍ ທິສາຍໍ ອຎ຺ເຎປິ ຠທ຺ທາ ອສ຺ສາຊານີຍາ ຊາຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ສໍ ທິສາຍໍ ຊາໂຕ ໂຫຕິ. ຍໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ໂຠຊນໍ ເທນ຺ຕິ – ອລ຺ລໍ ວາ ສຸກ຺ຂໍ ວາ – ຕໍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍເຍວ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ ອວິກິຣນ຺ໂຕ. ເຊຄຸຈ຺ຉີ ໂຫຕິ ອຸຈ຺ຈາຣໍ ວາ ປສ຺ສາວໍ ວາ ອຠິນິສີທິຕຸໍ ວາ ອຠິນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ວາ. ໂສຣໂຕ ໂຫຕິ ສຸຂສໍວາໂສ, ນ ຈ ອຎ຺ເຎ ອສ຺ເສ ອຸພ຺ເພເຊຕາ. ຍານິ ໂຂ ປນສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ [ຍານິ ໂຂ ປນສ຺ສ ຕານິ (ສ຺ຍາ.)] ສາເຐຍ຺ຍານິ ກູເຏຍ຺ຍານິ ຊິມ຺ເຫຍ຺ຍານິ ວງ຺ເກຍ຺ຍານິ, ຕານິ ຍຖາຠູຕໍ ສາຣຖິສ຺ສ ອາວິກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ເຕສມສ຺ສ ສາຣຖິ ອຠິນິມ຺ມທນາຍ ວາຍມຕິ. ວາຫີ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ. ‘ກາມຎ຺ເຎ ອສ຺ສາ ວຫນ຺ຕຸ ວາ ມາ ວາ, ອຫເມຕ຺ຖ ວຫິສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ໂຂ ປນ ອຸຊຸມຄ຺ເຄເນວ ຄຈ຺ຉຕິ. ຖາມວາ ໂຫຕິ ຍາວ ຊີວິຕມຣຓປຣິຍາທານາ ຖາມໍ ອຸປທໍເສຕາ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ໂທ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ຣາຊາຣໂຫ ໂຫຕິ ຣາຊໂຠຄ຺ໂຄ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄນ຺ເຕວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣຕິ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ, ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ. ຍໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ໂຠຊນໍ ເທນ຺ຕິ – ລູຂໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ – ຕໍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍເຍວ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ ອວິຫຎ຺ຎມາໂນ. ເຊຄຸຈ຺ຉີ ໂຫຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິເຕນ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິເຕນ; ເຊຄຸຈ຺ຉີ ໂຫຕິ ອເນກວິຫິຕານໍ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ. ໂສຣໂຕ ໂຫຕິ ສຸຂສໍວາໂສ, ນ ອຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ອຸພ຺ເພເຊຕາ. ຍານິ ໂຂ ປນສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ ສາເຐຍ຺ຍານິ ກູເຏຍ຺ຍານິ ຊິມ຺ເຫຍ຺ຍານິ ວງ຺ເກຍ຺ຍານິ, ຕານິ ຍຖາຠູຕໍ ອາວິກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ ສຕ຺ຖຣິ ວາ ວິຎ຺ຎູສຸ ວາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ. ເຕສມສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ວາ ວິຎ຺ຎູ ວາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອຠິນິມ຺ມທນາຍ ວາຍມຕິ. ສິກ຺ຂິຕາ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ. ‘ກາມຎ຺ເຎ ຠິກ຺ຂູ ສິກ຺ຂນ຺ຕຸ ວາ ມາ ວາ, ອຫເມຕ຺ຖ ສິກ຺ຂິສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ໂຂ ປນ ອຸຊຸມຄ຺ເຄເນວ ຄຈ຺ຉຕິ; ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຸຊຸມຄ຺ໂຄ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິ. ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວິຫຣຕິ – ‘ກາມໍ ຕໂຈ ຈ ນ຺ຫາຣຸ [ນຫາຣຸ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ຈ ອຏ຺ຐິ ຈ ອວສິສ຺ສຕຸ, ສຣີເຣ ອຸປສຸສ຺ສຕຸ ມໍສໂລຫິຕໍ; ຍໍ ຕໍ ປຸຣິສຖາເມນ ປຸຣິສວີຣິເຍນ ປຸຣິສປຣກ຺ກເມນ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ຕໍ ອປາປຸຓິຕ຺ວາ ວີຣິຍສ຺ສ ສຓ຺ຐານໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ອສ຺ສຂຬຸງ຺ກສຸຕ຺ຕໍ

໑໔. ‘‘ອຏ຺ຐ ຈ [ອຏ຺ຐ (ສ຺ຍາ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສຂຬຸງ຺ເກ [ອສ຺ສຂລຸງ຺ເກ (ສີ.)] ເທເສສ຺ສາມິ ອຏ຺ຐ ຈ ອສ຺ສໂທເສ, ອຏ຺ຐ ຈ ປຸຣິສຂຬຸງ຺ເກ ອຏ຺ຐ ຈ ປຸຣິສໂທເສ. ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ອສ຺ສຂຬຸງ຺ກາ ອຏ຺ຐ ຈ ອສ຺ສໂທສາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ອສ຺ສຂຬຸງ຺ໂກ ‘ເປຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ວິທ຺ໂຘ ສມາໂນ ໂຈທິໂຕ ສາຣຖິນາ ປຈ຺ຉໂຕ ປຏິກ຺ກມຕິ, ປິຏ຺ຐິໂຕ ຣຖໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອສ຺ສຂຬຸງ຺ໂກ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ອສ຺ສໂທໂສ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອສ຺ສຂຬຸງ຺ໂກ ‘ເປຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ວິທ຺ໂຘ ສມາໂນ ໂຈທິໂຕ ສາຣຖິນາ ປຈ຺ຉາ ລງ຺ຆຕິ, ກຸພ຺ພຣໍ ຫນຕິ, ຕິທຓ຺ຑໍ ຠຎ຺ຊຕິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອສ຺ສຂຬຸງ຺ໂກ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ອສ຺ສໂທໂສ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອສ຺ສຂຬຸງ຺ໂກ ‘ເປຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ວິທ຺ໂຘ ສມາໂນ ໂຈທິໂຕ ສາຣຖິນາ ຣຖີສາຍ ສຕ຺ຖິໍ ອຸສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຣຖີສໍເຍວ ອຊ຺ໂຌມທ຺ທຕິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອສ຺ສຂຬຸງ຺ໂກ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິໂຍ ອສ຺ສໂທໂສ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອສ຺ສຂຬຸງ຺ໂກ ‘ເປຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ວິທ຺ໂຘ ສມາໂນ ໂຈທິໂຕ ສາຣຖິນາ ອຸມ຺ມຄ຺ຄໍ ຄຓ຺ຫຕິ, ອຸພ຺ພຏຸມໍ ຣຖໍ ກໂຣຕິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອສ຺ສຂຬຸງ຺ໂກ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອສ຺ສໂທໂສ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອສ຺ສຂຬຸງ຺ໂກ ‘ເປຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ວິທ຺ໂຘ ສມາໂນ ໂຈທິໂຕ ສາຣຖິນາ ລງ຺ຆຕິ ປຸຣິມກາຍໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫຕິ ປຸຣິເມ ປາເທ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອສ຺ສຂຬຸງ຺ໂກ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈໂມ ອສ຺ສໂທໂສ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອສ຺ສຂຬຸງ຺ໂກ ‘ເປຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ວິທ຺ໂຘ ສມາໂນ ໂຈທິໂຕ ສາຣຖິນາ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ສາຣຖິໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ປໂຕທລຏ຺ຐິໍ [ປໂຕທໍ (ສີ. ປີ.), ປໂຕທຍຏ຺ຐິໍ (ສ຺ຍາ. ກໍ.)] ທນ຺ເຕຫິ ມຸຂາຘານໍ [ມຸຂາຐານໍ (ກ.)] ວິຘໍສິຕ຺ວາ ເຍນ ກາມໍ ປກ຺ກມຕິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອສ຺ສຂຬຸງ຺ໂກ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຏ຺ໂຐ ອສ຺ສໂທໂສ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອສ຺ສຂຬຸງ຺ໂກ ‘ເປຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ວິທ຺ໂຘ ສມາໂນ ໂຈທິໂຕ ສາຣຖິນາ ເນວ ອຠິກ຺ກມຕິ ໂນ ປຏິກ຺ກມຕິ ຕຕ຺ເຖວ ຂີລຏ຺ຐາຍີ ຐິໂຕ ໂຫຕິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອສ຺ສຂຬຸງ຺ໂກ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕໂມ ອສ຺ສໂທໂສ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອສ຺ສຂຬຸງ຺ໂກ ‘ເປຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ວິທ຺ໂຘ ສມາໂນ ໂຈທິໂຕ ສາຣຖິນາ ປຸຣິເມ ຈ ປາເທ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິເມ ຈ ປາເທ ສໍຫຣິຕ຺ວາ [ສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ (ກ.)] ຕຕ຺ເຖວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາເທ ອຠິນິສີທຕິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອສ຺ສຂຬຸງ຺ໂກ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐໂມ ອສ຺ສໂທໂສ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ອສ຺ສຂຬຸງ຺ກາ ອຏ຺ຐ ຈ ອສ຺ສໂທສາ.

[ວິຠ. ໙໕໖] ‘‘ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ປຸຣິສຂຬຸງ຺ກາ ອຏ຺ຐ ຈ ປຸຣິສໂທສາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ໂຈເທນ຺ຕິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂູຫິ ອາປຕ຺ຕິຍາ ໂຈທິຍມາໂນ ‘ນ ສຣາມີ’ຕິ ອສຕິຍາ ນິພ຺ເພເຐຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສຂຬຸງ຺ໂກ ‘ເປຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ວິທ຺ໂຘ ສມາໂນ ໂຈທິໂຕ ສາຣຖິນາ ປຈ຺ຉໂຕ ປຏິກ຺ກມຕິ, ປິຏ຺ຐິໂຕ ຣຖໍ ວຕ຺ເຕຕິ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຣິສຂຬຸງ຺ໂກ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ປຸຣິສໂທໂສ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ໂຈເທນ຺ຕິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂູຫິ ອາປຕ຺ຕິຍາ ໂຈທິຍມາໂນ ໂຈທກໍເຍວ ປຏິປ຺ຜຣຕິ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຕຸຍ຺ຫໍ ພາລສ຺ສ ອພ຺ຍຕ຺ຕສ຺ສ ຠຓິເຕນ! ຕ຺ວມ຺ປິ ນາມ ຠຓິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎສີ’ຕິ! ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສຂຬຸງ຺ໂກ ‘ເປຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ວິທ຺ໂຘ ສມາໂນ ໂຈທິໂຕ ສາຣຖິນາ ປຈ຺ຉາ ລງ຺ຆຕິ, ກຸພ຺ພຣໍ ຫນຕິ, ຕິທຓ຺ຑໍ ຠຎ຺ຊຕິ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຣິສຂຬຸງ຺ໂກ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ປຸຣິສໂທໂສ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ໂຈເທນ຺ຕິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂູຫິ ອາປຕ຺ຕິຍາ ໂຈທິຍມາໂນ ໂຈທກສ຺ເສວ ປຈ຺ຈາໂຣເປຕິ – ‘ຕ຺ວໍ ໂຂສິ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ, ຕ຺ວໍ ຕາວ ປຐມໍ ປຏິກໂຣຫີ’ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສຂຬຸງ຺ໂກ ‘ເປຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ວິທ຺ໂຘ ສມາໂນ ໂຈທິໂຕ ສາຣຖິນາ ຣຖີສາຍ ສຕ຺ຖິໍ ອຸສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຣຖີສໍເຍວ ອຊ຺ໂຌມທ຺ທຕິ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຣິສຂຬຸງ຺ໂກ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິໂຍ ປຸຣິສໂທໂສ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ໂຈເທນ຺ຕິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂູຫິ ອາປຕ຺ຕິຍາ ໂຈທິຍມາໂນ ອຎ຺ເຎນາຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ກຖໍ ອປນາເມຕິ, ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕຸກໂຣຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສຂຬຸງ຺ໂກ ‘ເປຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ວິທ຺ໂຘ ສມາໂນ ໂຈທິໂຕ ສາຣຖິນາ ອຸມ຺ມຄ຺ຄໍ ຄຓ຺ຫຕິ, ອຸພ຺ພຏຸມໍ ຣຖໍ ກໂຣຕິ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຣິສຂຬຸງ຺ໂກ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ປຸຣິສໂທໂສ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ໂຈເທນ຺ຕິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂູຫິ ອາປຕ຺ຕິຍາ ໂຈທິຍມາໂນ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ພາຫຸວິກ຺ເຂປໍ ກໂຣຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສຂຬຸງ຺ໂກ ‘ເປຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ວິທ຺ໂຘ ສມາໂນ ໂຈທິໂຕ ສາຣຖິນາ ລງ຺ຆຕິ, ປຸຣິມກາຍໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫຕິ ປຸຣິເມ ປາເທ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຣິສຂຬຸງ຺ໂກ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈໂມ ປຸຣິສໂທໂສ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ໂຈເທນ຺ຕິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂູຫິ ອາປຕ຺ຕິຍາ ໂຈທິຍມາໂນ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ສງ຺ຆໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ໂຈທກໍ ສາປຕ຺ຕິໂກວ ເຍນ ກາມໍ ປກ຺ກມຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສຂຬຸງ຺ໂກ ‘ເປຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ວິທ຺ໂຘ ສມາໂນ ໂຈທິໂຕ ສາຣຖິນາ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ສາຣຖິໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ປໂຕທລຏ຺ຐິໍ ທນ຺ເຕຫິ ມຸຂາຘານໍ ວິຘໍສິຕ຺ວາ ເຍນ ກາມໍ ປກ຺ກມຕິ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຣິສຂຬຸງ຺ໂກ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຏ຺ໂຐ ປຸຣິສໂທໂສ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ໂຈເທນ຺ຕິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂູຫິ ອາປຕ຺ຕິຍາ ໂຈທິຍມາໂນ ‘ເນວາຫໍ ອາປນ຺ໂນມ຺ຫິ, ນ ປນາຫໍ ອາປນ຺ໂນມ຺ຫີ’ຕິ ໂສ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ ສງ຺ຆໍ ວິເຫເຐຕິ [ວິເຫເສຕິ (ປີ. ກ.)]. ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສຂຬຸງ຺ໂກ ‘ເປຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ວິທ຺ໂຘ ສມາໂນ ໂຈທິໂຕ ສາຣຖິນາ ເນວ ອຠິກ຺ກມຕິ ໂນ ປຏິກ຺ກມຕິ ຕຕ຺ເຖວ ຂີລຏ຺ຐາຍີ ຐິໂຕ ໂຫຕິ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຣິສຂຬຸງ຺ໂກ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕໂມ ປຸຣິສໂທໂສ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາປຕ຺ຕິຍາ ໂຈເທນ຺ຕິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂູຫິ ອາປຕ຺ຕິຍາ ໂຈທິຍມາໂນ ເອວມາຫ – ‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຕຸມ຺ເຫ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອຕິພາຬ຺ຫໍ ມຍິ ພ຺ຍາວຏາ ຍາວ [ອິທໍ ປທໍ ສີຫຬໂປຕ຺ຖເກ ນຕ຺ຖິ] ອິທານາຫໍ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕິສ຺ສາມີ’ຕິ. ໂສ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘ອິທານິ ໂຂ ຕຸມ຺ເຫ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕມນາ ໂຫຖາ’ຕິ? ເສຍ຺ຍຖາປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສຂຬຸງ຺ໂກ ‘ເປຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ວິທ຺ໂຘ ສມາໂນ ໂຈທິໂຕ ສາຣຖິນາ ປຸຣິເມ ຈ ປາເທ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິເມ ຈ ປາເທ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາເທ ອຠິນິສີທຕິ; ຕຖູປມາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວທາມິ. ເອວຣູໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປຸຣິສຂຬຸງ຺ໂກ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐໂມ ປຸຣິສໂທໂສ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ປຸຣິສຂຬຸງ຺ກາ ອຏ຺ຐ ຈ ປຸຣິສໂທສາ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ມລສຸຕ຺ຕໍ

໑໕. ‘‘ອຏ຺ຐິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມລານິ. ກຕມານິ ອຏ຺ຐ? ອສຊ຺ຌາຍມລາ, ຠິກ຺ຂເວ, ມນ຺ຕາ; ອນຸຏ຺ຐານມລາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຆຣາ; ມລໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຓ຺ຓສ຺ສ ໂກສຊ຺ຊໍ; ປມາໂທ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣກ຺ຂໂຕ ມລໍ; ມລໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕ຺ຖິຍາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ; ມຈ຺ເຉຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທທໂຕ ມລໍ; ມລາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອສ຺ມິໍ ໂລເກ ປຣມ຺ຫິ ຈ; ຕໂຕ [ຕໂຕ ຈ (ສ຺ຍາ. ປີ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ມລາ ມລຕຣໍ ອວິຊ຺ຊາ ປຣມໍ ມລໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ມລານີ’’ຕິ.

‘‘ອສຊ຺ຌາຍມລາ ມນ຺ຕາ, ອນຸຏ຺ຐານມລາ ຆຣາ;

ມລໍ ວຓ຺ຓສ຺ສ ໂກສຊ຺ຊໍ, ປມາໂທ ຣກ຺ຂໂຕ ມລໍ.

‘‘ມລິຕ຺ຖິຍາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ມຈ຺ເຉຣໍ ທທໂຕ ມລໍ;

ມລາ ເວ ປາປກາ ຘມ຺ມາ, ອສ຺ມິໍ ໂລເກ ປຣມ຺ຫິ ຈ;

ຕໂຕ ມລາ ມລຕຣໍ, ອວິຊ຺ຊາ ປຣມໍ ມລ’’ນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ;

໖. ທູເຕຍ຺ຍສຸຕ຺ຕໍ

໑໖. [ຈູຬວ. ໓໔໗] ‘‘ອຏ຺ຐຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ທູເຕຍ຺ຍໍ ຄນ຺ຕຸມຣຫຕິ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາ ຈ ໂຫຕິ, ສາເວຕາ ຈ, ອຸຄ຺ຄເຫຕາ ຈ, ຘາເຣຕາ ຈ, ວິຎ຺ຎາຕາ ຈ, ວິຎ຺ຎາເປຕາ ຈ, ກຸສໂລ ຈ ສຫິຕາສຫິຕສ຺ສ, ໂນ ຈ ກລຫກາຣໂກ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ທູເຕຍ຺ຍໍ ຄນ຺ຕຸມຣຫຕິ. ອຏ຺ຐຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ທູເຕຍ຺ຍໍ ຄນ຺ຕຸມຣຫຕິ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ໂສຕາ ຈ ໂຫຕິ, ສາເວຕາ ຈ, ອຸຄ຺ຄເຫຕາ ຈ, ຘາເຣຕາ ຈ, ວິຎ຺ຎາຕາ ຈ, ວິຎ຺ຎາເປຕາ ຈ, ກຸສໂລ ຈ ສຫິຕາສຫິຕສ຺ສ, ໂນ ຈ ກລຫກາຣໂກ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ທູເຕຍ຺ຍໍ ຄນ຺ຕຸມຣຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂຍ ເວ ນ ພ຺ຍຖຕິ [ນ ເວຘຕິ (ສີ.), ນ ພ຺ຍາຘຕິ (ສ຺ຍາ. ປີ.)] ປຕ຺ວາ, ປຣິສໍ ອຸຄ຺ຄວາທິນິໍ [ອຸຄ຺ຄວາທິນໍ (ສີ.), ອຸຄ຺ຄຫວາທິນໍ (ສ຺ຍາ. ປີ.), ອຸຄ຺ຄຕວາທິນິໍ (ກ.)];

ນ ຈ ຫາເປຕິ ວຈນໍ, ນ ຈ ຉາເທຕິ ສາສນໍ.

‘‘ອສນ຺ທິທ຺ຘຎ຺ຈ ຠຓຕິ [ອສນ຺ທິທ຺ໂຘ ຈ ອກ຺ຂາຕິ (ຈູຬວ. ໓໔໗)], ປຸຈ຺ຉິໂຕ ນ ຈ ກຸປ຺ປຕິ;

ສ ເວ ຕາທິສໂກ ຠິກ຺ຂຸ, ທູເຕຍ຺ຍໍ ຄນ຺ຕຸມຣຫຕີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ;

໗. ປຐມພນ຺ຘນສຸຕ຺ຕໍ

໑໗. ‘‘ອຏ຺ຐຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາກາເຣຫິ ອິຕ຺ຖີ ປຸຣິສໍ ພນ຺ຘຕິ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ຣຸຓ຺ເຓນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕ຺ຖີ ປຸຣິສໍ ພນ຺ຘຕິ; ຫສິເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕ຺ຖີ ປຸຣິສໍ ພນ຺ຘຕິ; ຠຓິເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕ຺ຖີ ປຸຣິສໍ ພນ຺ຘຕິ; ອາກປ຺ເປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕ຺ຖີ ປຸຣິສໍ ພນ຺ຘຕິ; ວນຠງ຺ເຄນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕ຺ຖີ ປຸຣິສໍ ພນ຺ຘຕິ; ຄນ຺ເຘນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕ຺ຖີ ປຸຣິສໍ ພນ຺ຘຕິ; ຣເສນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕ຺ຖີ ປຸຣິສໍ ພນ຺ຘຕິ; ຜສ຺ເສນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕ຺ຖີ ປຸຣິສໍ ພນ຺ຘຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐຫາກາເຣຫິ ອິຕ຺ຖີ ປຸຣິສໍ ພນ຺ຘຕິ. ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສຸພທ຺ຘາ [ສຸພນ຺ຘາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກ.)], ເຍ [ເຍວ (ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)] ຜສ຺ເສນ ພທ຺ຘາ’’ຕິ [ພນ຺ຘາຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກ.)]. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ທຸຕິຍພນ຺ຘນສຸຕ຺ຕໍ

໑໘. ‘‘ອຏ຺ຐຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາກາເຣຫິ ປຸຣິໂສ ອິຕ຺ຖິໍ ພນ຺ຘຕິ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ຣຸຓ຺ເຓນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ອິຕ຺ຖິໍ ພນ຺ຘຕິ; ຫສິເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ອິຕ຺ຖິໍ ພນ຺ຘຕິ; ຠຓິເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ອິຕ຺ຖິໍ ພນ຺ຘຕິ; ອາກປ຺ເປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ອິຕ຺ຖິໍ ພນ຺ຘຕິ; ວນຠງ຺ເຄນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ອິຕ຺ຖິໍ ພນ຺ຘຕິ; ຄນ຺ເຘນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ອິຕ຺ຖິໍ ພນ຺ຘຕິ; ຣເສນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ອິຕ຺ຖິໍ ພນ຺ຘຕິ; ຜສ຺ເສນ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ອິຕ຺ຖິໍ ພນ຺ຘຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐຫາກາເຣຫິ ປຸຣິໂສ ອິຕ຺ຖິໍ ພນ຺ຘຕິ. ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສຸພທ຺ຘາ, ເຍ ຜສ຺ເສນ ພທ຺ຘາ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ປຫາຣາທສຸຕ຺ຕໍ

໑໙. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວຣຎ຺ຊາຍໍ ວິ ຫຣຕິ ນເຬຣຸປຸຈິມນ຺ທມູເລ. ອຖ ໂຂ ປຫາຣາໂທ ອສຸຣິນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕໍ ໂຂ ປຫາຣາທໍ ອສຸຣິນ຺ທໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອປິ [ກິໍ (ກ.)] ປນ, ປຫາຣາທ, ອສຸຣາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຠິຣມນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອຠິຣມນ຺ຕິ, ຠນ຺ເຕ, ອສຸຣາ ມຫາສມຸທ຺ເທ’’ຕິ. ‘‘ກຕິ ປນ, ປຫາຣາທ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ [ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມາ (ສ຺ຍາ. ກ.) ຈູຬວ. ໓໘໔ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ເຍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ອສຸຣາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຠິຣມນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອຏ຺ຐ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ, ເຍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ອສຸຣາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຠິຣມນ຺ຕິ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ມຫາສມຸທ຺ໂທ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸປຸພ຺ພນິນ຺ໂນ ອນຸປຸພ຺ພໂປໂຓ ອນຸປຸພ຺ພປພ຺ຠາໂຣ, ນ ອາຍຕເກເນວ ປປາໂຕ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ອນຸປຸພ຺ພນິນ຺ໂນ ອນຸປຸພ຺ພໂປໂຓ ອນຸປຸພ຺ພປພ຺ຠາໂຣ, ນ ອາຍຕເກເນວ ປປາໂຕ. ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ປຐໂມ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ, ຍໍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ອສຸຣາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຠິຣມນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ຐິຕຘມ຺ໂມ ເວລໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ຐິຕຘມ຺ໂມ ເວລໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ; ອຍໍ [ອຍມ຺ປິ (ກ.)], ຠນ຺ເຕ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ທຸຕິໂຍ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ຍໍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ອສຸຣາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຠິຣມນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ນ ມເຕນ ກຸຓເປນ ສໍວສຕິ [ສໍວຕ຺ຕຕິ (ສ຺ຍາ.)]. ຍໍ ໂຫຕິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ມຕໍ ກຸຓປໍ, ຕໍ ຂິປ຺ປເມວ [ຂິປ຺ປໍເຍວ (ສີ.), ຂິປ຺ປໍເອວ (ປີ.), ຂິປ຺ປຎ຺ເຎວ (ຈູຬວ. ໓໘໔)] ຕີຣໍ ວາເຫຕິ, ຖລໍ ອຸສ຺ສາເຣຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ນ ມເຕນ ກຸຓເປນ ສໍວສຕິ, ຍໍ ໂຫຕິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ມຕໍ ກຸຓປໍ, ຕໍ ຂິປ຺ປເມວ ຕີຣໍ ວາເຫຕິ, ຖລໍ ອຸສ຺ສາເຣຕິ; ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ຕຕິໂຍ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ, ຍໍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ອສຸຣາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຠິຣມນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍາ ກາຈິ ມຫານທິໂຍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຄງ຺ຄາ ຍມຸນາ ອຈິຣວຕີ ສຣຠູ ມຫີ, ຕາ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປຕ຺ວາ [ປຕ຺ຕາ (ກ., ຈູຬວ. ໓໘໔)] ຊຫນ຺ຕິ ປຸຣິມານິ ນາມໂຄຕ຺ຕານິ, ‘ມຫາສມຸທ຺ໂທ’ ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ຍາ ກາຈິ ມຫານທິໂຍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຄງ຺ຄາ ຍມຸນາ ອຈິຣວຕີ ສຣຠູ ມຫີ, ຕາ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປຕ຺ວາ ຊຫນ຺ຕິ ປຸຣິມານິ ນາມໂຄຕ຺ຕານິ, ‘ມຫາສມຸທ຺ໂທ’ ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ; ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ, ຍໍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ອສຸຣາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຠິຣມນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍາ ຈ [ຍາ ກາຈິ (ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)] ໂລເກ ສວນ຺ຕິໂຍ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ອປ຺ເປນ຺ຕິ ຍາ ຈ ອນ຺ຕລິກ຺ຂາ ຘາຣາ ປປຕນ຺ຕິ, ນ ເຕນ ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ອູນຕ຺ຕໍ ວາ ປູຣຕ຺ຕໍ ວາ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ຍາ ຈ ໂລເກ ສວນ຺ຕິໂຍ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ອປ຺ເປນ຺ຕິ ຍາ ຈ ອນ຺ຕລິກ຺ຂາ ຘາຣາ ປປຕນ຺ຕິ, ນ ເຕນ ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ອູນຕ຺ຕໍ ວາ ປູຣຕ຺ຕໍ ວາ ປຎ຺ຎາຍຕິ; ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ປຎ຺ຈໂມ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ, ຍໍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ອສຸຣາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຠິຣມນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ເອກຣໂສ ໂລຓຣໂສ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ເອກຣໂສ ໂລຓຣໂສ; ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ຉຏ຺ໂຐ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ, ຍໍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ອສຸຣາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຠິຣມນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ພຫຸຣຕໂນ [ປຫູຕຣຕໂນ (ກ.)] ອເນກຣຕໂນ. ຕຕ຺ຣິມານິ ຣຕນານິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ມຸຕ຺ຕາ ມຓິ ເວຬຸຣິໂຍ ສງ຺ໂຂ ສິລາ ປວາຬໍ ຣຊຕໍ ຊາຕຣູປໍ ໂລຫິຕໂກ ມສາຣຄລ຺ລໍ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ພຫຸຣຕໂນ ອເນກຣຕໂນ; ຕຕ຺ຣິມານິ ຣຕນານິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ມຸຕ຺ຕາ ມຓິ ເວຬຸຣິໂຍ ສງ຺ໂຂ ສິລາ ປວາຬໍ ຣຊຕໍ ຊາຕຣູປໍ ໂລຫິຕໂກ ມສາຣຄລ຺ລໍ. ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ສຕ຺ຕໂມ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ, ຍໍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ອສຸຣາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຠິຣມນ຺ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ມຫຕໍ ຠູຕານໍ ອາວາໂສ. ຕຕ຺ຣິເມ ຠູຕາ – ຕິມິ ຕິມິງ຺ຄໂລ ຕິມິຣປິງ຺ຄໂລ [ຕິມິຕິມິງ຺ຄລາ ຕິມິຣປິງ຺ຄລາ (ສີ.), ຕິມິຕິມິງ຺ຄລາ ຕິມິຣມິງ຺ຄລາ (ສ຺ຍາ. ປີ.)] ອສຸຣາ ນາຄາ ຄນ຺ຘພ຺ພາ. ສນ຺ຕິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ໂຍຊນສຕິກາປິ ອຕ຺ຕຠາວາ, ທ຺ວິໂຍຊນສຕິກາປິ ອຕ຺ຕຠາວາ, ຕິໂຍຊນສຕິກາປິ ອຕ຺ຕຠາວາ, ຈຕຸໂຍຊນສຕິກາປິ ອຕ຺ຕຠາວາ, ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕິກາປິ ອຕ຺ຕຠາວາ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ມຫຕໍ ຠູຕານໍ ອາວາໂສ; ຕຕ຺ຣິເມ ຠູຕາ – ຕິມິ ຕິມິງ຺ຄໂລ ຕິມິຣປິງ຺ຄໂລ ອສຸຣາ ນາຄາ ຄນ຺ຘພ຺ພາ; ສນ຺ຕິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ໂຍຊນສຕິກາປິ ອຕ຺ຕຠາວາ…ເປ… ທ຺ວິໂຍຊນ… ຕິໂຍຊນ… ຈຕຸໂຍຊນ… ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕິກາປິ ອຕ຺ຕຠາວາ; ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຏ຺ຐໂມ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ, ຍໍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ອສຸຣາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຠິຣມນ຺ຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຏ຺ຐ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ, ເຍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ອສຸຣາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຠິຣມນ຺ຕີຕິ.

‘‘ອປິ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຠິຣມນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອຠິຣມນ຺ຕິ, ປຫາຣາທ, ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ’’ຕິ. ‘‘ກຕິ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ, ເຍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຠິຣມນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອຏ຺ຐ, ປຫາຣາທ, ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ, ເຍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຠິຣມນ຺ຕິ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ເສຍ຺ຍຖາປິ, ປຫາຣາທ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ອນຸປຸພ຺ພນິນ຺ໂນ ອນຸປຸພ຺ພໂປໂຓ ອນຸປຸພ຺ພປພ຺ຠາໂຣ, ນ ອາຍຕເກເນວ ປປາໂຕ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ປຫາຣາທ, ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອນຸປຸພ຺ພສິກ຺ຂາ ອນຸປຸພ຺ພກິຣິຍາ ອນຸປຸພ຺ພປຏິປທາ, ນ ອາຍຕເກເນວ ອຎ຺ຎາປຏິເວໂຘ. ຍມ຺ປິ, ປຫາຣາທ, ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອນຸປຸພ຺ພສິກ຺ຂາ ອນຸປຸພ຺ພກິຣິຍາ ອນຸປຸພ຺ພປຏິປທາ, ນ ອາຍຕເກເນວ ອຎ຺ຎາປຏິເວໂຘ. ອຍໍ, ປຫາຣາທ, ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ປຐໂມ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ, ຍໍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຠິຣມນ຺ຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ປຫາຣາທ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ຐິຕຘມ຺ໂມ ເວລໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ປຫາຣາທ, ຍໍ ມຍາ ສາວການໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ຕໍ ມມ ສາວກາ ຊີວິຕເຫຕຸປິ ນາຕິກ຺ກມນ຺ຕິ. ຍມ຺ປິ, ປຫາຣາທ, ມຍາ ສາວການໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ຕໍ ມມ ສາວກາ ຊີວິຕເຫຕຸປິ ນາຕິກ຺ກມນ຺ຕິ. ອຍໍ, ປຫາຣາທ, ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ທຸຕິໂຍ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ, ຍໍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຠິຣມນ຺ຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ປຫາຣາທ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ນ ມເຕນ ກຸຓເປນ ສໍວສຕິ. ຍໍ ໂຫຕິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ມຕໍ ກຸຓປໍ, ຕໍ ຂິປ຺ປເມວ ຕີຣໍ ວາເຫຕິ ຖລໍ ອຸສ຺ສາເຣຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ປຫາຣາທ, ໂຍ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸສ຺ສີໂລ ປາປຘມ຺ໂມ ອສຸຈິສງ຺ກສ຺ສຣສມາຈາໂຣ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກມ຺ມນ຺ໂຕ ອສ຺ສມໂຓ ສມຓປຏິຎ຺ໂຎ ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິປຏິຎ຺ໂຎ ອນ຺ໂຕປູຕິ ອວສ຺ສຸໂຕ ກສມ຺ພຸຊາໂຕ, ນ ເຕນ ສງ຺ໂຆ ສໍວສຕິ; ຂິປ຺ປເມວ ນໍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປຕິ.

‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ໂສ ໂຫຕິ ມຊ຺ເຌ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສນ຺ນິສິນ຺ໂນ, ອຖ ໂຂ ໂສ ອາຣກາວ ສງ຺ຆມ຺ຫາ ສງ຺ໂຆ ຈ ເຕນ. ຍມ຺ປິ, ປຫາຣາທ, ໂຍ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸສ຺ສີໂລ ປາປຘມ຺ໂມ ອສຸຈິສງ຺ກສ຺ສຣສມາຈາໂຣ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກມ຺ມນ຺ໂຕ ອສ຺ສມໂຓ ສມຓປຏິຎ຺ໂຎ ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິປຏິຎ຺ໂຎ ອນ຺ໂຕປູຕິ ອວສ຺ສຸໂຕ ກສມ຺ພຸຊາໂຕ, ນ ເຕນ ສງ຺ໂຆ ສໍວສຕິ; ຂິປ຺ປເມວ ນໍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປຕິ; ກິຎ຺ຈາປິ ໂສ ໂຫຕິ ມຊ຺ເຌ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສນ຺ນິສິນ຺ໂນ, ອຖ ໂຂ ໂສ ອາຣກາວ ສງ຺ຆມ຺ຫາ ສງ຺ໂຆ ຈ ເຕນ. ອຍໍ, ປຫາຣາທ, ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ຕຕິໂຍ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ, ຍໍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຠິຣມນ຺ຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ປຫາຣາທ, ຍາ ກາຈິ ມຫານທິໂຍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຄງ຺ຄາ ຍມຸນາ ອຈິຣວຕີ ສຣຠູ ມຫີ, ຕາ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປຕ຺ວາ ຊຫນ຺ຕິ ປຸຣິມານິ ນາມໂຄຕ຺ຕານິ, ‘ມຫາສມຸທ຺ໂທ’ ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ປຫາຣາທ, ຈຕ຺ຕາໂຣເມ ວຓ຺ຓາ – ຂຕ຺ຕິຍາ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ເວສ຺ສາ, ສຸທ຺ທາ, ເຕ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຊຫນ຺ຕິ ປຸຣິມານິ ນາມໂຄຕ຺ຕານິ, ‘ສມຓາ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍາ’ ຕ຺ເວວ [ສມໂຓ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິໂຍ ຕ຺ເວວ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍມ຺ປິ, ປຫາຣາທ, ຈຕ຺ຕາໂຣເມ ວຓ຺ຓາ – ຂຕ຺ຕິຍາ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ເວສ຺ສາ, ສຸທ຺ທາ, ເຕ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຊຫນ຺ຕິ ປຸຣິມານິ ນາມໂຄຕ຺ຕານິ, ‘ສມຓາ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍາ’ ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຍໍ, ປຫາຣາທ, ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ, ຍໍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຠິຣມນ຺ຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ປຫາຣາທ, ຍາ ຈ ໂລເກ ສວນ຺ຕິໂຍ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ອປ຺ເປນ຺ຕິ ຍາ ຈ ອນ຺ຕລິກ຺ຂາ ຘາຣາ ປປຕນ຺ຕິ, ນ ເຕນ ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ອູນຕ຺ຕໍ ວາ ປູຣຕ຺ຕໍ ວາ ປຎ຺ຎາຍຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ປຫາຣາທ, ພຫູ ເຈປິ ຠິກ຺ຂູ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕິ, ນ ເຕນ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ອູນຕ຺ຕໍ ວາ ປູຣຕ຺ຕໍ ວາ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຍມ຺ປິ, ປຫາຣາທ, ພຫູ ເຈປິ ຠິກ຺ຂູ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕິ, ນ ເຕນ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ອູນຕ຺ຕໍ ວາ ປູຣຕ຺ຕໍ ວາ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ອຍໍ, ປຫາຣາທ, ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ປຎ຺ຈໂມ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ, ຍໍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຠິຣມນ຺ຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ປຫາຣາທ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ເອກຣໂສ ໂລຓຣໂສ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ປຫາຣາທ, ອຍໍ ຘມ຺ມວິນໂຍ ເອກຣໂສ, ວິມຸຕ຺ຕິຣໂສ. ຍມ຺ປິ ປຫາຣາທ, ອຍໍ ຘມ຺ມວິນໂຍ ເອກຣໂສ, ວິມຸຕ຺ຕິຣໂສ; ອຍໍ, ປຫາຣາທ, ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ຉຏ຺ໂຐ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ, ຍໍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຠິຣມນ຺ຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ປຫາຣາທ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ພຫຸຣຕໂນ ອເນກຣຕໂນ; ຕຕ຺ຣິມານິ ຣຕນານິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ມຸຕ຺ຕາ ມຓິ ເວຬຸຣິໂຍ ສງ຺ໂຂ ສິລາ ປວາຬໍ ຣຊຕໍ ຊາຕຣູປໍ ໂລຫິຕໂກ ມສາຣຄລ຺ລໍ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ປຫາຣາທ, ອຍໍ ຘມ຺ມວິນໂຍ ພຫຸຣຕໂນ ອເນກຣຕໂນ. ຕຕ຺ຣິມານິ ຣຕນານິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ, ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ປຎ຺ຈ ພລານິ, ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ. ຍມ຺ປິ, ປຫາຣາທ, ອຍໍ ຘມ຺ມວິນໂຍ ພຫຸຣຕໂນ ອເນກຣຕໂນ; ຕຕ຺ຣິມານິ ຣຕນານິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ, ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ປຎ຺ຈ ພລານິ, ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ; ອຍໍ, ປຫາຣາທ, ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ສຕ຺ຕໂມ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ, ຍໍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຠິຣມນ຺ຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ປຫາຣາທ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ມຫຕໍ ຠູຕານໍ ອາວາໂສ; ຕຕ຺ຣິເມ ຠູຕາ – ຕິມິ ຕິມິງ຺ຄໂລ ຕິມິຣປິງ຺ຄໂລ ອສຸຣາ ນາຄາ ຄນ຺ຘພ຺ພາ; ສນ຺ຕິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ໂຍຊນສຕິກາປິ ອຕ຺ຕຠາວາ, ທ຺ວິໂຍຊນສຕິກາປິ ອຕ຺ຕຠາວາ, ຕິໂຍຊນສຕິກາປິ ອຕ຺ຕຠາວາ, ຈຕຸໂຍຊນສຕິກາປິ ອຕ຺ຕຠາວາ, ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕິກາປິ ອຕ຺ຕຠາວາ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ປຫາຣາທ, ອຍໍ ຘມ຺ມວິນໂຍ ມຫຕໍ ຠູຕານໍ ອາວາໂສ; ຕຕ຺ຣິເມ ຠູຕາ – ໂສຕາປນ຺ໂນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ, ສກທາຄາມີ ສກທາຄາມິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ, ອນາຄາມີ ອນາຄາມິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ, ອຣຫາ ອຣຫຕ຺ຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ. ຍມ຺ປິ, ປຫາຣາທ, ອຍໍ ຘມ຺ມວິນໂຍ ມຫຕໍ ຠູຕານໍ ອາວາໂສ; ຕຕ຺ຣິເມ ຠູຕາ – ໂສຕາປນ຺ໂນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ, ສກທາຄາມີ ສກທາຄາມິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ, ອນາຄາມີ ອນາຄາມິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ, ອຣຫາ ອຣຫຕ຺ຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ; ອຍໍ, ປຫາຣາທ, ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຏ຺ຐໂມ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ, ຍໍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຠິຣມນ຺ຕິ. ອິເມ ໂຂ, ປຫາຣາທ, ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຏ຺ຐ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ, ເຍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຠິຣມນ຺ຕີ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ອຸໂປສຖສຸຕ຺ຕໍ

໒໐. [ຈູຬວ. ໓໘໓; ອຸທາ. ໔໕; ກຖາ. ໓໔໖] ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ປຸພ຺ພາຣາເມ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ຕທຫຸໂປສເຖ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ, ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ປຐເມ ຍາເມ, ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ຣຕ຺ຕິ, ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ປຐໂມ ຍາໂມ, ຈິຣນິສິນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ. ອຸທ຺ທິສຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຕິໂມກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ, ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ມຊ຺ຌິເມ ຍາເມ, ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ຣຕ຺ຕິ, ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ມຊ຺ຌິໂມ ຍາໂມ, ຈິຣນິສິນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ. ອຸທ຺ທິສຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຕິໂມກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ, ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ປຈ຺ຉິເມ ຍາເມ, ອຸທ຺ຘສ຺ເຕ ອຣຸເຓ, ນນ຺ທິມຸຂິຍາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເອກໍສໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ຣຕ຺ຕິ, ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ປຈ຺ຉິໂມ ຍາໂມ, ອຸທ຺ຘສ຺ຕໍ ອຣຸຓໍ, ນນ຺ທິມຸຂີ ຣຕ຺ຕິ; ຈິຣນິສິນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ. ອຸທ຺ທິສຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຕິໂມກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອປຣິສຸທ຺ຘາ, ອານນ຺ທ, ປຣິສາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ກໍ ນຸ ໂຂ ຠຄວາ ປຸຄ຺ຄລໍ ສນ຺ຘາຍ ເອວມາຫ – ‘ອປຣິສຸທ຺ຘາ, ອານນ຺ທ, ປຣິສາ’’’ຕິ? ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ສພ຺ພາວນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ມນສາກາສິ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ທຸສ຺ສີລໍ ປາປຘມ຺ມໍ ອສຸຈິໍ ສງ຺ກສ຺ສຣສມາຈາຣໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກມ຺ມນ຺ຕໍ ອສ຺ສມຓໍ ສມຓປຏິຎ຺ຎໍ ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິປຏິຎ຺ຎໍ ອນ຺ໂຕປູຕິໍ ອວສ຺ສຸຕໍ ກສມ຺ພຸຊາຕໍ ມຊ຺ເຌ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ນິສິນ຺ນໍ; ທິສ຺ວານ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ເຍນ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຸຏ຺ເຐຫາວຸໂສ, ທິຏ຺ໂຐສິ ຠຄວຕາ. ນຕ຺ຖິ ເຕ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາໂສ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຸຏ຺ເຐຫາວຸໂສ, ທິຏ຺ໂຐສິ ຠຄວຕາ. ນຕ຺ຖິ ເຕ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາໂສ’’ຕິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຸຏ຺ເຐຫາວຸໂສ, ທິຏ຺ໂຐສິ ຠຄວຕາ. ນຕ຺ຖິ ເຕ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາໂສ’’ຕິ. ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ພາຫາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ພຫິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກາ ນິກ຺ຂາເມຕ຺ວາ ສູຈິຆຏິກໍ ທຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ນິກ຺ຂາມິໂຕ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຄ຺ຄໂລ ມຍາ. ປຣິສຸທ຺ຘາ ປຣິສາ. ອຸທ຺ທິສຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຕິໂມກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ! ຍາວ ພາຫາ ຄຫຓາປິ ນາມ ໂສ ໂມຆປຸຣິໂສ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ!

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫວ ທານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸໂປສຖໍ ກເຣຍ຺ຍາຖ, ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິເສຍ຺ຍາຖ. ນ ທານາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ອຸໂປສຖໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິສ຺ສາມິ. ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນວກາໂສ ຍໍ ຕຖາຄໂຕ ອປຣິສຸທ຺ຘາຍ ປຣິສາຍ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິເສຍ຺ຍ’’.

‘‘ອຏ຺ຐິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ, ເຍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ອສຸຣາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຠິຣມນ຺ຕິ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ມຫາສມຸທ຺ໂທ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸປຸພ຺ພນິນ຺ໂນ ອນຸປຸພ຺ພໂປໂຓ ອນຸປຸພ຺ພປພ຺ຠາໂຣ, ນ ອາຍຕເກເນວ ປປາໂຕ. ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ອນຸປຸພ຺ພນິນ຺ໂນ ອນຸປຸພ຺ພໂປໂຓ ອນຸປຸພ຺ພປພ຺ຠາໂຣ, ນ ອາຍຕເກເນວ ປປາໂຕ; ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ປຐໂມ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ, ຍໍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ອສຸຣາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຠິຣມນ຺ຕິ…ເປ… (ຍຖາ ປຸຣິເມ ຕຖາ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ໂພ).

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ມຫຕໍ ຠູຕານໍ ອາວາໂສ. ຕຕ຺ຣິເມ ຠູຕາ – ຕິມິ ຕິມິງ຺ຄໂລ ຕິມິຣປິງ຺ຄໂລ ອສຸຣາ ນາຄາ ຄນ຺ຘພ຺ພາ. ວສນ຺ຕິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ໂຍຊນສຕິກາປິ ອຕ຺ຕຠາວາ…ເປ… ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕິກາປິ ອຕ຺ຕຠາວາ. ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ມຫຕໍ ຠູຕານໍ ອາວາໂສ; ຕຕ຺ຣິເມ ຠູຕາ – ຕິມິ ຕິມິງ຺ຄໂລ ຕິມິຣປິງ຺ຄໂລ ອສຸຣາ ນາຄາ ຄນ຺ຘພ຺ພາ; ວສນ຺ຕິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ໂຍຊນສຕິກາປິ ອຕ຺ຕຠາວາ…ເປ… ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕິກາປິ ອຕ຺ຕຠາວາ; ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຏ຺ຐໂມ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ, ຍໍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ອສຸຣາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຠິຣມນ຺ຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຏ຺ຐ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ, ຍໍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ອສຸຣາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຠິຣມນ຺ຕິ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ, ເຍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຠິຣມນ຺ຕິ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ອນຸປຸພ຺ພນິນ຺ໂນ ອນຸປຸພ຺ພໂປໂຓ ອນຸປຸພ຺ພປພ຺ຠາໂຣ, ນ ອາຍຕເກເນວ ປປາໂຕ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອນຸປຸພ຺ພສິກ຺ຂາ ອນຸປຸພ຺ພກິຣິຍາ ອນຸປຸພ຺ພປຏິປທາ, ນ ອາຍຕເກເນວ ອຎ຺ຎາປຏິເວໂຘ. ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອນຸປຸພ຺ພສິກ຺ຂາ ອນຸປຸພ຺ພກິຣິຍາ ອນຸປຸພ຺ພປຏິປທາ, ນ ອາຍຕເກເນວ ອຎ຺ຎາປຏິເວໂຘ; ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ປຐໂມ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ, ຍໍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຠິຣມນ຺ຕິ…ເປ… ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ມຫຕໍ ຠູຕານໍ ອາວາໂສ; ຕຕ຺ຣິເມ ຠູຕາ – ຕິມິ ຕິມິງ຺ຄໂລ ຕິມິຣປິງ຺ຄໂລ ອສຸຣາ ນາຄາ ຄນ຺ຘພ຺ພາ, ວສນ຺ຕິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ໂຍຊນສຕິກາປິ ອຕ຺ຕຠາວາ…ເປ… ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕິກາປິ ອຕ຺ຕຠາວາ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຍໍ ຘມ຺ມວິນໂຍ ມຫຕໍ ຠູຕານໍ ອາວາໂສ. ຕຕ຺ຣິເມ ຠູຕາ – ໂສຕາປນ຺ໂນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ…ເປ… ອຣຫາ ອຣຫຕ຺ຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ. ຍມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຍໍ ຘມ຺ມວິນໂຍ ມຫຕໍ ຠູຕານໍ ອາວາໂສ; ຕຕ຺ຣິເມ ຠູຕາ – ໂສຕາປນ຺ໂນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ…ເປ… ອຣຫາ ອຣຫຕ຺ຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ; ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຏ຺ຐໂມ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ, ຍໍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຠິຣມນ຺ຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຏ຺ຐ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ, ເຍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຠິຣມນ຺ຕີ’’ຕິ. ທສມໍ.

ມຫາວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ເວຣຎ຺ໂຊ ສີໂຫ ອາຊຎ຺ຎໍ, ຂຬຸງ຺ເກນ ມລານິ ຈ;

ທູເຕຍ຺ຍໍ ທ຺ເວ ຈ ພນ຺ຘນາ, ປຫາຣາໂທ ອຸໂປສໂຖຕິ.

໓. ຄຫປຕິວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມອຸຄ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ

໒໑. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ ‘‘ອຏ຺ຐຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຈ຺ຉຣິເຍຫິ ອພ຺ຠຸເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ [ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ເມຫິ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸຄ຺ຄໍ ຄຫປຕິໍ ເວສາລິກໍ ຘາເຣຖາ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສຸຄໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ປາວິສິ.

ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ອຸຄ຺ຄສ຺ສ ຄຫປຕິໂນ ເວສາລິກສ຺ສ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ອຸຄ຺ໂຄ ຄຫປຕິ ເວສາລິໂກ ເຍນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອຸຄ຺ຄໍ ຄຫປຕິໍ ເວສາລິກໍ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອຏ຺ຐຫິ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຄຫປຕິ, ອຈ຺ຉຣິເຍຫິ ອພ຺ຠຸເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກໂຕ. ກຕເມ ເຕ, ຄຫປຕິ, ອຏ຺ຐ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ, ເຍຫິ ຕ຺ວໍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກໂຕ’’ຕິ? ‘‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຊານາມິ – ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ ອຈ຺ຉຣິເຍຫິ ອພ຺ຠຸເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກໂຕຕິ. ອປິ ຈ, ຠນ຺ເຕ, ເຍ ເມ ອຏ຺ຐ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໍ ສຸໂຓຫິ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຫິ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຄຫປຕີ’’ຕິ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຸຄ຺ຄສ຺ສ ຄຫປຕິໂນ ເວສາລິກສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອຸຄ຺ໂຄ ຄຫປຕິ ເວສາລິໂກ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຍທາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ປຐມໍ ທູຣໂຕວ ອທ຺ທສໍ; ສຫ ທສ຺ສເນເນວ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທິ. ອຍໍ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ປຐໂມ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ສໍວິຊ຺ຊຕິ’’.

‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຍິຣຸປາສິໍ. ຕສ຺ສ ເມ ຠຄວາ ອນຸປຸພ຺ພິໍ ກຖໍ ກເຖສິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ທານກຖໍ ສີລກຖໍ ສຄ຺ຄກຖໍ; ກາມານໍ ອາທີນວໍ ໂອກາຣໍ ສໍກິເລສໍ, ເນກ຺ຂມ຺ເມ ອານິສໍສໍ ປກາເສສິ. ຍທາ ມໍ ຠຄວາ ອຎ຺ຎາສິ ກລ຺ລຈິຕ຺ຕໍ ມຸທຸຈິຕ຺ຕໍ ວິນີວຣຓຈິຕ຺ຕໍ ອຸທຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕໍ, ອຖ ຍາ ພຸທ຺ຘານໍ ສາມຸກ຺ກໍສິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ຕໍ ປກາເສສິ – ທຸກ຺ຂໍ, ສມຸທຍໍ, ນິໂຣຘໍ, ມຄ຺ຄໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ສຸທ຺ຘໍ ວຕ຺ຖໍ ອປຄຕກາຬກໍ ສມ຺ມເທວ ຣຊນໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ; ເອວເມວໍ ໂຂ ເມ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອາສເນ ວິຣຊໍ ວີຕມລໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ – ‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສມຸທຍຘມ຺ມໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມ’ນ຺ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ໂມ ປຕ຺ຕຘມ຺ໂມ ວິທິຕຘມ຺ໂມ ປຣິໂຍຄາຬ຺ຫຘມ຺ໂມ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉ ວິຄຕກຖໍກໂຖ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕ ອປຣປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ຕຕ຺ເຖວ ພຸທ຺ຘຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ສງ຺ຆຎ຺ຈ ສຣຓໍ ອຄມາສິໍ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຎ຺ຈມານິ ຈ ສິກ຺ຂາປທານິ ສມາທິຍິໍ. ອຍໍ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ທຸຕິໂຍ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ສໍວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຈຕສ຺ໂສ ໂກມາຣິໂຍ ປຊາປຕິໂຍ ອເຫສຸໍ. ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເຍນ ຕາ ປຊາປຕິໂຍ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕາ ປຊາປຕິໂຍ ເອຕທວຈໍ – ‘ມຍາ ໂຂ, ຠຄິນິໂຍ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຎ຺ຈມານິ ສິກ຺ຂາປທານິ ສມາທິນ຺ນານິ [ສມາທິຓ຺ຓານິ (ສີ. ກ.)]. ຍາ ອິຈ຺ຉຕິ ສາ ອິເຘວ ໂຠເຄ ຈ ຠຸຎ຺ຊຕຸ ປຸຎ຺ຎານິ ຈ ກໂຣຕຸ, ສການິ ວາ ຎາຕິກຸລານິ ຄຈ຺ຉຕຸ. ໂຫຕິ ວາ ປນ ປຸຣິສາຘິປ຺ປາໂຍ, ກສ຺ສ ໂວ ທມ຺ມີ’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ສາ, ຠນ຺ເຕ, ເຊຏ຺ຐາ ປຊາປຕິ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ມໍ, ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ປຸຣິສສ຺ສ ເທຫີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕໍ ປຸຣິສໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ວາເມນ ຫຕ຺ເຖນ ປຊາປຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ເຖນ ຠິງ຺ຄາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ໂອໂຓເຊສິໍ. ໂກມາຣິໍ ໂຂ ປນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ທາຣໍ ປຣິຈ຺ຈຊນ຺ໂຕ ນາຠິຊານາມິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຕຕິໂຍ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ສໍວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ກຸເລ ໂຠຄາ. ເຕ ຈ ໂຂ ອປ຺ປຏິວິຠຕ຺ຕາ ສີລວນ຺ເຕຫິ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ເມຫິ. ອຍໍ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ສໍວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ຍໍ ໂຂ ປນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸໍ ປຍິຣຸປາສາມິ; ສກ຺ກຈ຺ຈໍເຍວ ປຍິຣຸປາສາມິ, ໂນ ອສກ຺ກຈ຺ຈໍ. ອຍໍ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ປຎ຺ຈໂມ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ສໍວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ໂສ ເຈ, ຠນ຺ເຕ, ເມ ອາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ; ສກ຺ກຈ຺ຈໍເຍວ ສຸໂຓມິ, ໂນ ອສກ຺ກຈ຺ຈໍ. ໂນ ເຈ ເມ ໂສ ອາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ອຫມສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ. ອຍໍ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ ຉຏ຺ໂຐ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ສໍວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ອນຈ຺ຉຣິຍໍ ໂຂ ປນ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ເທວຕາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ – ‘ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ, ຄຫປຕິ, ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕາ ເທວຕາ ເອວໍ ວທາມິ – ‘ວເທຍ຺ຍາຖ ວາ ເອວໍ ໂຂ ຕຸມ຺ເຫ ເທວຕາ ໂນ ວາ ວເທຍ຺ຍາຖ, ອຖ ໂຂ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ’ຕິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຠິຊານາມິ ຕໂຕນິທານໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸນ຺ນຕິໍ [ອຸຓ຺ຓຕິໍ (ກ.) ຘ. ສ. ໑໑໒໑; ວິຠ. ໘໔໓, ໘໔໕ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] – ‘ມໍ ວາ ເທວຕາ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ, ອຫໍ ວາ ເທວຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປາມີ’ຕິ. ອຍໍ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສຕ຺ຕໂມ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ສໍວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ຍານິມານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ເທສິຕານິ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ, ນາຫໍ ເຕສໍ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຕນິ ອປ຺ປຫີນໍ ສມນຸປສ຺ສາມິ. ອຍໍ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອຏ຺ຐໂມ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ສໍວິຊ຺ຊຕິ. ອິເມ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອຏ຺ຐ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ນ ຈ ໂຂ ອຫໍ ຊານາມິ – ກຕເມຫິ ຈາຫໍ [ກຕເມຫິປຫໍ (ສີ.), ກຕເມຫິປາຫໍ (ປີ. ກ.)] ອຏ຺ຐຫິ ອຈ຺ຉຣິເຍຫິ ອພ຺ຠຸເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກໂຕ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຸຄ຺ຄສ຺ສ ຄຫປຕິໂນ ເວສາລິກສ຺ສ ນິເວສເນ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ. ອຖ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕໂກ ອໂຫສິ ອຸຄ຺ເຄນ ຄຫປຕິນາ ເວສາລິເກນ ສທ຺ຘິໍ ກຖາສລ຺ລາໂປ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ.

‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂຸ! ຍຖາ ຕໍ ອຸຄ຺ໂຄ ຄຫປຕິ ເວສາລິໂກ ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ, ອິເມເຫວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຏ຺ຐຫິ ອຈ຺ຉຣິເຍຫິ ອພ຺ຠຸເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸຄ຺ໂຄ ຄຫປຕິ ເວສາລິໂກ ມຍາ ພ຺ຍາກໂຕ. ອິເມຫິ ຈ ປນ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຏ຺ຐຫິ ອຈ຺ຉຣິເຍຫິ ອພ຺ຠຸເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸຄ຺ຄໍ ຄຫປຕິໍ ເວສາລິກໍ ຘາເຣຫີ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍອຸຄ຺ຄສຸຕ຺ຕໍ

໒໒. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ວຊ຺ຊີສຸ ວິຫຣຕິ ຫຕ຺ຖິຄາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຏ຺ຐຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຈ຺ຉຣິເຍຫິ ອພ຺ຠຸເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸຄ຺ຄໍ ຄຫປຕິໍ ຫຕ຺ຖິຄາມກໍ ຘາເຣຖາ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສຸຄໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ປາວິສິ.

ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ອຸຄ຺ຄສ຺ສ ຄຫປຕິໂນ ຫຕ຺ຖິຄາມກສ຺ສ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ອຸຄ຺ໂຄ ຄຫປຕິ ຫຕ຺ຖິຄາມໂກ ເຍນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອຸຄ຺ຄໍ ຄຫປຕິໍ ຫຕ຺ຖິຄາມກໍ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຏ຺ຐຫິ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ຄຫປຕິ, ອຈ຺ຉຣິເຍຫິ ອພ຺ຠຸເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກໂຕ. ກຕເມ ເຕ, ຄຫປຕິ, ອຏ຺ຐ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ, ເຍຫິ ຕ຺ວໍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກໂຕ’’ຕິ?

‘‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຊານາມິ – ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ ອຈ຺ຉຣິເຍຫິ ອພ຺ຠຸເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກໂຕຕິ. ອປິ ຈ, ຠນ຺ເຕ, ເຍ ເມ ອຏ຺ຐ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໍ ສຸຓາຫິ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຫິ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຄຫປຕີ’’ຕິ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຸຄ຺ຄສ຺ສ ຄຫປຕິໂນ ຫຕ຺ຖິຄາມກສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ. ອຸຄ຺ໂຄ ຄຫປຕິ ຫຕ຺ຖິຄາມໂກ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຍທາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ນາຄວເນ ປຣິຈຣນ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຐມໍ ທູຣໂຕວ ອທ຺ທສໍ; ສຫ ທສ຺ສເນເນວ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທິ, ສຸຣາມໂທ ຈ ປຫີຍິ. ອຍໍ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ປຐໂມ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ສໍວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຍິຣຸປາສິໍ. ຕສ຺ສ ເມ ຠຄວາ ອນຸປຸພ຺ພິໍ ກຖໍ ກເຖສິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ທານກຖໍ ສີລກຖໍ ສຄ຺ຄກຖໍ; ກາມານໍ ອາທີນວໍ ໂອກາຣໍ ສໍກິເລສໍ, ເນກ຺ຂມ຺ເມ ອານິສໍສໍ ປກາເສສິ. ຍທາ ມໍ ຠຄວາ ອຎ຺ຎາສິ ກລ຺ລຈິຕ຺ຕໍ ມຸທຸຈິຕ຺ຕໍ ວິນີວຣຓຈິຕ຺ຕໍ ອຸທຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕໍ, ອຖ ຍາ ພຸທ຺ຘານໍ ສາມຸກ຺ກໍສິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ຕໍ ປກາເສສິ – ທຸກ຺ຂໍ, ສມຸທຍໍ, ນິໂຣຘໍ, ມຄ຺ຄໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ສຸທ຺ຘໍ ວຕ຺ຖໍ ອປຄຕກາຬກໍ ສມ຺ມເທວ ຣຊນໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ; ເອວເມວໍ ໂຂ ເມ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອາສເນ ວິຣຊໍ ວີຕມລໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ – ‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສມຸທຍຘມ຺ມໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມ’ນ຺ຕິ. ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ໂມ ປຕ຺ຕຘມ຺ໂມ ວິທິຕຘມ຺ໂມ ປຣິໂຍຄາຬ຺ຫຘມ຺ໂມ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉ ວິຄຕກຖໍກໂຖ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕ ອປຣປ຺ປຈ຺ຈໂຍ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ຕຕ຺ເຖວ ພຸທ຺ຘຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ສງ຺ຆຎ຺ຈ ສຣຓໍ ອຄມາສິໍ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຎ຺ຈມານິ ຈ ສິກ຺ຂາປທານິ ສມາທິຍິໍ. ອຍໍ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ທຸຕິໂຍ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ສໍວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຈຕສ຺ໂສ ໂກມາຣິໂຍ ປຊາປຕິໂຍ ອເຫສຸໍ. ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເຍນ ຕາ ປຊາປຕິໂຍ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕາ ປຊາປຕິໂຍ ເອຕທວຈໍ – ‘ມຍາ ໂຂ, ຠຄິນິໂຍ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຎ຺ຈມານິ ສິກ຺ຂາປທານິ ສມາທິນ຺ນານິ. ຍາ ອິຈ຺ຉຕິ ສາ ອິເຘວ ໂຠເຄ ຈ ຠຸຎ຺ຊຕຸ ປຸຎ຺ຎານິ ຈ ກໂຣຕຸ, ສການິ ວາ ຎາຕິກຸລານິ ຄຈ຺ຉຕຸ. ໂຫຕິ ວາ ປນ ປຸຣິສາຘິປ຺ປາໂຍ, ກສ຺ສ ໂວ ທມ຺ມີ’ຕິ? ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ສາ, ຠນ຺ເຕ, ເຊຏ຺ຐາ ປຊາປຕິ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສ ມໍ, ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ປຸຣິສສ຺ສ ເທຫີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕໍ ປຸຣິສໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ວາເມນ ຫຕ຺ເຖນ ປຊາປຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ເຖນ ຠິງ຺ຄາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ໂອໂຓເຊສິໍ. ໂກມາຣິໍ ໂຂ ປນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ທາຣໍ ປຣິຈ຺ຈຊນ຺ໂຕ ນາຠິຊານາມິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຕຕິໂຍ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ສໍວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ກຸເລ ໂຠຄາ. ເຕ ຈ ໂຂ ອປ຺ປຏິວິຠຕ຺ຕາ ສີລວນ຺ເຕຫິ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ເມຫິ. ອຍໍ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ສໍວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ຍໍ ໂຂ ປນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸໍ ປຍິຣຸປາສາມິ; ສກ຺ກຈ຺ຈໍເຍວ ປຍິຣຸປາສາມິ, ໂນ ອສກ຺ກຈ຺ຈໍ. ໂສ ເຈ ເມ ອາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ; ສກ຺ກຈ຺ຈໍເຍວ ສຸໂຓມິ, ໂນ ອສກ຺ກຈ຺ຈໍ. ໂນ ເຈ ເມ ໂສ ອາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ອຫມສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ. ອຍໍ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ປຎ຺ຈໂມ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ສໍວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ອນຈ຺ຉຣິຍໍ ໂຂ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ເຆ ນິມນ຺ຕິເຕ ເທວຕາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ – ‘ອສຸໂກ, ຄຫປຕິ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ໂຕ ອສຸໂກ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ໂຕ ອສຸໂກ ກາຍສກ຺ຂີ ອສຸໂກ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ໂຕ [ທິຏ຺ຐປ຺ປຕ຺ໂຕ (ກ.)] ອສຸໂກ ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ໂຕ ອສຸໂກ ຘມ຺ມານຸສາຣີ ອສຸໂກ ສທ຺ຘານຸສາຣີ ອສຸໂກ ສີລວາ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ ອສຸໂກ ທຸສ຺ສີໂລ ປາປຘມ຺ໂມ’ຕິ. ສງ຺ຆໍ ໂຂ ປນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຣິວິສນ຺ໂຕ ນາຠິຊານາມິ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕ – ‘ອິມສ຺ສ ວາ ໂຖກໍ ເທມິ ອິມສ຺ສ ວາ ພຫຸກ’ນ຺ຕິ. ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມຈິຕ຺ໂຕວ ເທມິ. ອຍໍ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຉຏ຺ໂຐ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ສໍວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ອນຈ຺ຉຣິຍໍ ໂຂ ປນ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ເທວຕາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ – ‘ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ, ຄຫປຕິ, ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕາ ເທວຕາ ເອວໍ ວເທມິ – ‘ວເທຍ຺ຍາຖ ວາ ເອວໍ ໂຂ ຕຸມ຺ເຫ ເທວຕາ ໂນ ວາ ວເທຍ຺ຍາຖ, ອຖ ໂຂ ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ’ຕິ. ນ ໂຂ ປນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຠິຊານາມິ ຕໂຕນິທານໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸນ຺ນຕິໍ – ‘ມໍ ຕາ ເທວຕາ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ, ອຫໍ ວາ ເທວຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປາມີ’ຕິ. ອຍໍ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສຕ຺ຕໂມ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ສໍວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ສເຈ ໂຂ ປນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ປຐມຕຣໍ ກາລໍ ກເຣຍ຺ຍໍ, ອນຈ຺ຉຣິຍໍ ໂຂ ປເນຕໍ ຍໍ ມໍ ຠຄວາ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ – ‘ນຕ຺ຖິ ຕໍ ສໍໂຍຊນໍ ເຍນ ສໍຍຸຕ຺ໂຕ ອຸຄ຺ໂຄ ຄຫປຕິ ຫຕ຺ຖິຄາມໂກ ປຸນ ອິມໍ ໂລກໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’ຕິ. ອຍໍ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອຏ຺ຐໂມ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມ ສໍວິຊ຺ຊຕິ. ອິເມ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອຏ຺ຐ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ນ ຈ ໂຂ ອຫໍ ຊານາມິ – ກຕເມຫິ ຈາຫໍ ອຏ຺ຐຫິ ອຈ຺ຉຣິເຍຫິ ອພ຺ຠຸເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກໂຕ’’ຕິ.

‘‘ອຖ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຸຄ຺ຄສ຺ສ ຄຫປຕິໂນ ຫຕ຺ຖິຄາມກສ຺ສ ນິເວສເນ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ. ອຖ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຍາວຕໂກ ອໂຫສິ ອຸຄ຺ເຄນ ຄຫປຕິນາ ຫຕ຺ຖິຄາມເກນ ສທ຺ຘິໍ ກຖາສລ຺ລາໂປ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ.

‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂຸ! ຍຖາ ຕໍ ອຸຄ຺ໂຄ ຄຫປຕິ ຫຕ຺ຖິຄາມໂກ ສມ຺ມາ ພ຺ຍາກຣມາໂນ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ, ອິເມເຫວ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ, ອຏ຺ຐຫິ ອຈ຺ຉຣິເຍຫິ ອພ຺ຠຸເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸຄ຺ໂຄ ຄຫປຕິ ຫຕ຺ຖິຄາມໂກ ມຍາ ພ຺ຍາກໂຕ. ອິເມຫິ ຈ ປນ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຏ຺ຐຫິ ອຈ຺ຉຣິເຍຫິ ອພ຺ຠຸເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸຄ຺ຄໍ ຄຫປຕິໍ ຫຕ຺ຖິຄາມກໍ ຘາເຣຫີ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ປຐມຫຕ຺ຖກສຸຕ຺ຕໍ

໒໓. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ອາຬວິຍໍ ວິຫຣຕິ ອຄ຺ຄາຬເວ ເຈຕິເຍ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຕ຺ຕຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຈ຺ຉຣິເຍຫິ ອພ຺ຠຸເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ຫຕ຺ຖກໍ ອາຬວກໍ ຘາເຣຖ. ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ? ສທ຺ໂຘ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫຕ຺ຖໂກ ອາຬວໂກ; ສີລວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫຕ຺ຖໂກ ອາຬວໂກ; ຫິຣີມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫຕ຺ຖໂກ ອາຬວໂກ; ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫຕ຺ຖໂກ ອາຬວໂກ; ພຫຸສ຺ສຸໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫຕ຺ຖໂກ ອາຬວໂກ; ຈາຄວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫຕ຺ຖໂກ ອາຬວໂກ; ປຎ຺ຎວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫຕ຺ຖໂກ ອາຬວໂກ – ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕຫິ ອຈ຺ຉຣິເຍຫິ ອພ຺ຠຸເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ຫຕ຺ຖກໍ ອາຬວກໍ ຘາເຣຖາ’’ຕິ. ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສຸຄໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ປາວິສິ.

ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ຫຕ຺ຖກສ຺ສ ອາຬວກສ຺ສ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ຫຕ຺ຖໂກ ອາຬວໂກ ເຍນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ຫຕ຺ຖກໍ ອາຬວກໍ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ສຕ຺ຕຫິ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ອຈ຺ຉຣິເຍຫິ ອພ຺ຠຸເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກໂຕ. ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ? ‘ສທ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫຕ຺ຖໂກ ອາຬວໂກ; ສີລວາ…ເປ… ຫິຣິມາ… ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ… ພຫຸສ຺ສຸໂຕ… ຈາຄວາ… ປຎ຺ຎວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫຕ຺ຖໂກ ອາຬວໂກ’ຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຕຫິ ອຈ຺ຉຣິເຍຫິ ອພ຺ຠຸເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກໂຕ’’ຕິ. ‘‘ກຈ຺ຈິຕ຺ຖ, ຠນ຺ເຕ, ນ ໂກຈິ ຄິຫີ ອໂຫສິ ໂອທາຕວສໂນ’’ຕິ? ‘‘ນ ເຫຕ຺ຖ, ອາວຸໂສ, ໂກຈິ ຄິຫີ ອໂຫສິ ໂອທາຕວສໂນ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ຍເທຕ຺ຖ ນ ໂກຈິ ຄິຫີ ອໂຫສິ ໂອທາຕວສໂນ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຫຕ຺ຖກສ຺ສ ອາຬວກສ຺ສ ນິເວສເນ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ. ອຖ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອິຘາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຍນ ຫຕ຺ຖກສ຺ສ ອາຬວກສ຺ສ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິໍ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຫຕ຺ຖໂກ ອາຬວໂກ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຫຕ຺ຖກໍ ອາຬວກໍ ເອຕທວຈໍ – ‘ສຕ຺ຕຫິ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ອຈ຺ຉຣິເຍຫິ ອພ຺ຠຸເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກໂຕ. ກຕເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ? ສທ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫຕ຺ຖໂກ ອາຬວໂກ; ສີລວາ…ເປ… ຫິຣິມາ… ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ… ພຫຸສ຺ສຸໂຕ… ຈາຄວາ… ປຎ຺ຎວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫຕ຺ຖໂກ ອາຬວໂກຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຕຫິ ອຈ຺ຉຣິເຍຫິ ອພ຺ຠຸເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠຄວຕາ ພ຺ຍາກໂຕ’ຕິ.

‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ຫຕ຺ຖໂກ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ກຈ຺ຈິຕ຺ຖ, ຠນ຺ເຕ, ນ ໂກຈິ ຄິຫີ ອໂຫສິ ໂອທາຕວສໂນ’ຕິ? ‘ນ ເຫຕ຺ຖ, ອາວຸໂສ, ໂກຈິ ຄິຫີ ອໂຫສິ ໂອທາຕວສໂນ’ຕິ. ‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ຍເທຕ຺ຖ ນ ໂກຈິ ຄິຫີ ອໂຫສິ ໂອທາຕວສໂນ’’’ຕິ.

‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂຸ! ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ໂສ, ຠິກ຺ຂຸ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ. ສນ຺ເຕເຍວ ອຕ຺ຕນິ ກຸສລຘມ຺ເມ ນ ອິຈ຺ຉຕິ ປເຣຫິ ຎາຍມາເນ [ປຎ຺ຎາປຍມາເນ (ກ.)]. ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອິມິນາປິ ອຏ຺ຐເມນ ອຈ຺ຉຣິເຍນ ອພ຺ຠຸເຕນ ຘມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄຕໍ ຫຕ຺ຖກໍ ອາຬວກໍ ຘາເຣຫິ, ຍທິທໍ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍາ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ທຸຕິຍຫຕ຺ຖກສຸຕ຺ຕໍ

໒໔. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ອາຬວິຍໍ ວິຫຣຕິ ອຄ຺ຄາຬເວ ເຈຕິເຍ. ອຖ ໂຂ ຫຕ຺ຖໂກ ອາຬວໂກ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ອຸປາສກສເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ຫຕ຺ຖກໍ ອາຬວກໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມຫຕີ ໂຂ ຕ຺ຍາຍໍ, ຫຕ຺ຖກ, ປຣິສາ. ກຖໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ຫຕ຺ຖກ, ອິມໍ ມຫຕິໍ ປຣິສໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາສີ’’ຕິ? ‘‘ຍານິມານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ເທສິຕານິ [ອ. ນິ. ໔.໓໒; ທີ. ນິ. ໓.໓໑໓] ຈຕ຺ຕາຣິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູນິ, ເຕຫາຫໍ [ເຕນາຫໍ (ສີ.)] ອິມໍ ມຫຕິໍ ປຣິສໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາມິ. ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ຊານາມິ – ‘ອຍໍ ທາເນນ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ’ຕິ, ຕໍ ທາເນນ ສງ຺ຄຓ຺ຫາມິ; ຍໍ ຊານາມິ – ‘ອຍໍ ເປຍ຺ຍວຊ຺ເຊນ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ’ຕິ, ຕໍ ເປຍ຺ຍວຊ຺ເຊນ ສງ຺ຄຓ຺ຫາມິ; ຍໍ ຊານາມິ – ‘ອຍໍ ອຕ຺ຖຈຣິຍາຍ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ’ຕິ, ຕໍ ອຕ຺ຖຈຣິຍາຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາມິ; ຍໍ ຊານາມິ – ‘ອຍໍ ສມານຕ຺ຕຕາຍ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ’ຕິ, ຕໍ ສມານຕ຺ຕຕາຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາມິ. ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ໂຂ ປນ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ກຸເລ ໂຠຄາ. ທລິທ຺ທສ຺ສ ໂຂ ໂນ ຕຖາ ໂສຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ຫຕ຺ຖກ! ໂຍນິ ໂຂ ຕ຺ຍາຍໍ, ຫຕ຺ຖກ, ມຫຕິໍ ປຣິສໍ ສງ຺ຄເຫຕຸໍ. ເຍ ຫິ ເກຈິ, ຫຕ຺ຖກ, ອຕີຕມທ຺ຘານໍ ມຫຕິໍ ປຣິສໍ ສງ຺ຄເຫສຸໍ, ສພ຺ເພ ເຕ ອິເມເຫວ ຈຕູຫິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູຫິ ມຫຕິໍ ປຣິສໍ ສງ຺ຄເຫສຸໍ. ເຍປິ ຫິ ເກຈິ, ຫຕ຺ຖກ, ອນາຄຕມທ຺ຘານໍ ມຫຕິໍ ປຣິສໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ເຕ ອິເມເຫວ ຈຕູຫິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູຫິ ມຫຕິໍ ປຣິສໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຍປິ ຫິ ເກຈິ, ຫຕ຺ຖກ, ເອຕຣຫິ ມຫຕິໍ ປຣິສໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ເຕ ອິເມເຫວ ຈຕູຫິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູຫິ ມຫຕິໍ ປຣິສໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຫຕ຺ຖໂກ ອາຬວໂກ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ສິໂຕ ສມາທປິໂຕ ສມຸຕ຺ເຕຊິໂຕ ສມ຺ປຫໍສິໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕ ຫຕ຺ຖເກ ອາຬວເກ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຏ຺ຐຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຈ຺ຉຣິເຍຫິ ອພ຺ຠຸເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ຫຕ຺ຖກໍ ອາຬວກໍ ຘາເຣຖ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ສທ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫຕ຺ຖໂກ ອາຬວໂກ; ສີລວາ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ຫິຣີມາ… ໂອຕ຺ຕປ຺ປີ… ພຫຸສ຺ສຸໂຕ… ຈາຄວາ… ປຎ຺ຎວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫຕ຺ຖໂກ ອາຬວໂກ; ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫຕ຺ຖໂກ ອາຬວໂກ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐຫິ ອຈ຺ຉຣິເຍຫິ ອພ຺ຠຸເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ຫຕ຺ຖກໍ ອາຬວກໍ ຘາເຣຖາ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ມຫານາມສຸຕ຺ຕໍ

໒໕. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສກ຺ເກສຸ ວິຫຣຕິ ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ມຫານາໂມ ສກ຺ໂກ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ມຫານາໂມ ສກ຺ໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາສໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ມຫານາມ, ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ສງ຺ຆໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ; ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ມຫານາມ, ອຸປາສໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາສໂກ ສີລວາ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ມຫານາມ, ອຸປາສໂກ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ, ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ; ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ມຫານາມ, ອຸປາສໂກ ສີລວາ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາສໂກ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣຫິຕາຍາ’’ຕິ? ‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ມຫານາມ, ອຸປາສໂກ ອຕ຺ຕນາວ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ສທ຺ຘາສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ [ສມາທາເປຕິ (?)]; ອຕ຺ຕນາວ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ສີລສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາວ ຈາຄສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ຈາຄສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາວ ຠິກ຺ຂູນໍ ທສ຺ສນກາໂມ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ທສ຺ສເນ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາວ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວເນ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາວ ສຸຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ຘາຣຓຊາຕິໂກ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ຘມ຺ມຘາຣຓາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາວ ສຸຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖູປປຣິກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ອຕ຺ຖູປປຣິກ຺ຂາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ສມາທເປຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ມຫານາມ, ອຸປາສໂກ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣຫິຕາຍາ’’ຕິ.

‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາສໂກ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ຈ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ປຣຫິຕາຍ ຈາ’’ຕິ? ‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ມຫານາມ, ອຸປາສໂກ ອຕ຺ຕນາ ຈ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສທ຺ຘາສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສີລສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ຈາຄສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ຈາຄສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ທສ຺ສນກາໂມ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ທສ຺ສເນ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວເນ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ສຸຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ຘາຣຓຊາຕິໂກ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ຘມ຺ມຘາຣຓາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ສຸຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖູປປຣິກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ອຕ຺ຖູປປຣິກ຺ຂາຍ ສມາທເປຕິ, ອຕ຺ຕນາ ຈ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ສມາທເປຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ມຫານາມ, ອຸປາສໂກ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ຈ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ປຣຫິຕາຍ ຈາ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ຊີວກສຸຕ຺ຕໍ

໒໖. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຊີວກມ຺ພວເນ. ອຖ ໂຂ ຊີວໂກ ໂກມາຣຠຈ຺ໂຈ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ຊີວໂກ ໂກມາຣຠຈ຺ໂຈ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາສໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ຊີວກ, ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ສງ຺ຆໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ; ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ ຊີວກ, ອຸປາສໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາສໂກ ສີລວາ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ຊີວກ, ອຸປາສໂກ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ; ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ຊີວກ, ອຸປາສໂກ ສີລວາ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາສໂກ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣຫິຕາຍາ’’ຕິ? ‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ຊີວກ, ອຸປາສໂກ ອຕ຺ຕນາວ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ສທ຺ຘາສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ…ເປ… ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣໍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ສມາທເປຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ຊີວກ, ອຸປາສໂກ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂນ ປຣຫິຕາຍາ’’ຕິ.

‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາສໂກ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ຈ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ປຣຫິຕາຍ ຈາ’’ຕິ? ‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ຊີວກ, ອຸປາສໂກ ອຕ຺ຕນາ ຈ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສທ຺ຘາສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສີລສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ຈາຄສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ຈາຄສມ຺ປທາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ທສ຺ສນກາໂມ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ທສ຺ສເນ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວເນ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ສຸຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ຘາຣຓຊາຕິໂກ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ຘມ຺ມຘາຣຓາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ສຸຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖູປປຣິກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ອຕ຺ຖູປປຣິກ຺ຂາຍ ສມາທເປຕິ; ອຕ຺ຕນາ ຈ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣຎ຺ຈ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ສມາທເປຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ຊີວກ, ອຸປາສໂກ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ຈ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ປຣຫິຕາຍ ຈາ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ປຐມພລສຸຕ຺ຕໍ

໒໗. ‘‘ອຏ຺ຐິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ພລານິ. ກຕມານິ ອຏ຺ຐ? ຣຸຓ຺ຓພລາ, ຠິກ຺ຂເວ, ທາຣກາ, ໂກຘພລາ ມາຕຸຄາມາ, ອາວຸຘພລາ ໂຈຣາ, ອິສ຺ສຣິຍພລາ ຣາຊາໂນ, ອຸຊ຺ຌຕ຺ຕິພລາ ພາລາ, ນິຊ຺ຌຕ຺ຕິພລາ ປຓ຺ຑິຕາ, ປຏິສງ຺ຂານພລາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ, ຂນ຺ຕິພລາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ – ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ພລານີ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ທຸຕິຍພລສຸຕ຺ຕໍ

໒໘. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກຕິ ນຸ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພລານິ, ເຍຫິ ພເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍໍ ປຏິຊານາຕິ – ‘ຂີຓາ ເມ ອາສວາ’’’ຕິ? ‘‘ອຏ຺ຐ, ຠນ຺ເຕ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພລານິ, ເຍຫິ ພເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍໍ ປຏິຊານາຕິ – ‘ຂີຓາ ເມ ອາສວາ’’’ຕິ.

‘‘ກຕມານິ ອຏ຺ຐ? [ອ. ນິ. ໑໐.໙໐; ປຏິ. ມ. ໒.໔໔] ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນິຈ຺ຈໂຕ ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນິຈ຺ຈໂຕ ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ, ອິທມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພລໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ພລໍ ອາຄມ຺ມ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍໍ ປຏິຊານາຕິ – ‘ຂີຓາ ເມ ອາສວາ’’’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອງ຺ຄາຣກາສູປມາ ກາມາ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອງ຺ຄາຣກາສູປມາ ກາມາ ຍຖາຠູຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ສຸທິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ, ອິທມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພລໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ພລໍ ອາຄມ຺ມ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍໍ ປຏິຊານາຕິ – ‘ຂີຓາ ເມ ອາສວາ’’’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິເວກນິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ວິເວກໂປຓໍ ວິເວກປພ຺ຠາຣໍ ວິເວກຏ຺ຐໍ ເນກ຺ຂມ຺ມາຠິຣຕໍ ພ຺ຍນ຺ຕິຠູຕໍ ສພ຺ພໂສ ອາສວຏ຺ຐານິເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວິເວກນິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ວິເວກໂປຓໍ ວິເວກປພ຺ຠາຣໍ ວິເວກຏ຺ຐໍ ເນກ຺ຂມ຺ມາຠິຣຕໍ ພ຺ຍນ຺ຕິຠູຕໍ ສພ຺ພໂສ ອາສວຏ຺ຐານິເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ, ອິທມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພລໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ພລໍ ອາຄມ຺ມ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍໍ ປຏິຊານາຕິ – ‘ຂີຓາ ເມ ອາສວາ’’’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຠາວິຕາ ໂຫນ຺ຕິ ສຸຠາວິຕາ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຠາວິຕາ ໂຫນ຺ຕິ ສຸຠາວິຕາ, ອິທມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພລໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ພລໍ ອາຄມ຺ມ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍໍ ປຏິຊານາຕິ – ‘ຂີຓາ ເມ ອາສວາ’’’ຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ ໂຫນ຺ຕິ ສຸຠາວິຕາ…ເປ… ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠາວິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ສຸຠາວິຕານິ…ເປ… ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ຠາວິຕາ ໂຫນ຺ຕິ ສຸຠາວິຕາ…ເປ… ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ຠາວິໂຕ ໂຫຕິ ສຸຠາວິໂຕ. ຍມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ຠາວິໂຕ ໂຫຕິ ສຸຠາວິໂຕ, ອິທມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພລໍ ໂຫຕິ, ຍໍ ພລໍ ອາຄມ຺ມ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍໍ ປຏິຊານາຕິ – ‘ຂີຓາ ເມ ອາສວາ’’’ຕິ.

‘‘ອິມານິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອຏ຺ຐ ຂີຓາສວສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ພລານິ, ເຍຫິ ພເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ອາສວານໍ ຂຍໍ ປຏິຊານາຕິ – ‘ຂີຓາ ເມ ອາສວາ’’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ອກ຺ຂຓສຸຕ຺ຕໍ

໒໙. ‘‘‘ຂຓກິຈ຺ໂຈ ໂລໂກ, ຂຓກິຈ຺ໂຈ ໂລໂກ’ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສ຺ສຸຕວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຠາສຕິ, ໂນ ຈ ໂຂ ໂສ ຊານາຕິ ຂຓໍ ວາ ອກ຺ຂຓໍ ວາ. ອຏ຺ຐິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອກ຺ຂຓາ ອສມຍາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ຈ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ, ຘມ຺ໂມ ຈ ເທສິຍຕິ ໂອປສມິໂກ ປຣິນິພ຺ພານິໂກ ສມ຺ໂພຘຄາມີ ສຸຄຕປ຺ປເວທິໂຕ; ອຍຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ນິຣຍໍ ອຸປປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ອກ຺ຂໂຓ ອສມໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ຈ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ…ເປ… ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ, ຘມ຺ໂມ ຈ ເທສິຍຕິ ໂອປສມິໂກ ປຣິນິພ຺ພານິໂກ ສມ຺ໂພຘຄາມີ ສຸຄຕປ຺ປເວທິໂຕ; ອຍຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ ອຸປປນ຺ໂນ ໂຫຕິ…ເປ….

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ອຍຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ເປຕ຺ຕິວິສຍໍ ອຸປປນ຺ໂນ ໂຫຕິ…ເປ….

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ອຍຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຎ຺ຎຕຣໍ ທີຆາຍຸກໍ ເທວນິກາຍໍ ອຸປປນ຺ໂນ ໂຫຕິ…ເປ….

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ອຍຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມສຸ ຊນປເທສຸ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ໂຫຕິ, ໂສ ຈ ໂຫຕິ ອວິຎ຺ຎາຕາເຣສຸ ມິລກ຺ເຂສຸ [ມິລກ຺ຂູສຸ (ສ຺ຍາ. ກ.) ທີ. ນິ. ໓.໓໕໘], ຍຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ ຄຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຸປາສການໍ ອຸປາສິການໍ…ເປ… ປຎ຺ຈໂມ ອກ຺ຂໂຓ ອສມໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ອຍຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ມຊ຺ຌິເມສຸ ຊນປເທສຸ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ໂຫຕິ, ໂສ ຈ ໂຫຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ວິປຣີຕທສ຺ສໂນ – ‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ, ນຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ, ນຕ຺ຖິ ຫຸຕໍ, ນຕ຺ຖິ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ ກມ຺ມານໍ ຜລໍ ວິປາໂກ, ນຕ຺ຖິ ອຍໍ ໂລໂກ, ນຕ຺ຖິ ປໂຣ ໂລໂກ, ນຕ຺ຖິ ມາຕາ, ນຕ຺ຖິ ປິຕາ, ນຕ຺ຖິ ສຕ຺ຕາ ໂອປປາຕິກາ, ນຕ຺ຖິ ໂລເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສມ຺ມຄ຺ຄຕາ ສມ຺ມາ ປຏິປນ຺ນາ ເຍ ອິມຎ຺ຈ ໂລກໍ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕີ’ຕິ…ເປ….

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ອຍຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ມຊ຺ຌິເມສຸ ຊນປເທສຸ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ໂຫຕິ, ໂສ ຈ ໂຫຕິ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ຊໂຬ ເອຬມູໂຄ ອປ຺ປຏິພໂລ ສຸຠາສິຕທຸພ຺ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຕຸໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕໂມ ອກ຺ຂໂຓ ອສມໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ຈ ໂລເກ ອນຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ…ເປ… ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ. ຘມ຺ໂມ ຈ ນ ເທສິຍຕິ ໂອປສມິໂກ ປຣິນິພ຺ພານິໂກ ສມ຺ໂພຘຄາມີ ສຸຄຕປ຺ປເວທິໂຕ. ອຍຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ມຊ຺ຌິເມສຸ ຊນປເທສຸ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ໂຫຕິ, ໂສ ຈ ໂຫຕິ ປຎ຺ຎວາ ອຊໂຬ ອເນຬມູໂຄ ປຏິພໂລ ສຸຠາສິຕທຸພ຺ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຕຸໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐໂມ ອກ຺ຂໂຓ ອສມໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍ. ‘ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ອກ຺ຂຓາ ອສມຍາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍ’’’.

‘‘ເອໂກວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂໂຓ ຈ ສມໂຍ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍ. ກຕໂມ ເອໂກ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ຈ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ. ຘມ຺ໂມ ຈ ເທສິຍຕິ ໂອປສມິໂກ ປຣິນິພ຺ພານິໂກ ສມ຺ໂພຘຄາມີ ສຸຄຕປ຺ປເວທິໂຕ. ອຍຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ມຊ຺ຌິເມສຸ ຊນປເທສຸ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ໂຫຕິ, ໂສ ຈ ໂຫຕິ ປຎ຺ຎວາ ອຊໂຬ ອເນຬມູໂຄ ປຏິພໂລ ສຸຠາສິຕທຸພ຺ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຕຸໍ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອໂກວ ຂໂຓ ຈ ສມໂຍ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍາ’’ຕິ.

‘‘ມນຸສ຺ສລາຠໍ [ມນຸສ຺ສໂລກໍ (ສ຺ຍາ.)] ລທ຺ຘານ, ສທ຺ຘມ຺ເມ ສຸປ຺ປເວທິເຕ;

ເຍ ຂຓໍ ນາຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຕິນາເມນ຺ຕິ ເຕ ຂຓໍ.

‘‘ພຫູ ຫິ ອກ຺ຂຓາ ວຸຕ຺ຕາ, ມຄ຺ຄສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍິກາ;

ກທາຈິ ກຣຫຈິ ໂລເກ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕຖາຄຕາ.

‘‘ຕຍິທໍ [ຕສ຺ສິທໍ (ກ.)] ສມ຺ມຸຂີຠູຕໍ, ຍໍ ໂລກສ຺ມິໍ ສຸທຸລ຺ລຠໍ;

ມນຸສ຺ສປຏິລາໂຠ ຈ, ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ເທສນາ;

ອລໍ ວາຍມິຕຸໍ ຕຕ຺ຖ, ອຕ຺ຕກາເມນ [ອຕ຺ຖກາເມນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກ.)] ຊນ຺ຕຸນາ.

‘‘ກຖໍ ວິຊຎ຺ຎາ ສທ຺ຘມ຺ມໍ, ຂໂຓ ເວ [ໂວ (ສ຺ຍາ.)] ມາ ອຸປຈ຺ຈຄາ;

ຂຓາຕີຕາ ຫິ ໂສຈນ຺ຕິ, ນິຣຍມ຺ຫິ ສມປ຺ປິຕາ.

‘‘ອິຘ ເຈ ນໍ ວິຣາເຘຕິ, ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ນິຍາມຕໍ [ນິຍາມິຕໍ (ສ຺ຍາ.)];

ວາຓິໂຊວ ອຕີຕຕ຺ໂຖ, ຈິຣຕ຺ຕໍ [ຈິຣນ຺ຕໍ (ກ.)] ອນຸຕປິສ຺ສຕິ.

‘‘ອວິຊ຺ຊານິວຸໂຕ ໂປໂສ, ສທ຺ຘມ຺ມໍ ອປຣາຘິໂກ;

ຊາຕິມຣຓສໍສາຣໍ, ຈິຣໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠສ຺ສຕິ.

‘‘ເຍ ຈ ລທ຺ຘາ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ, ສທ຺ຘມ຺ເມ ສຸປ຺ປເວທິເຕ;

ອກໍສຸ ສຕ຺ຖຸ ວຈນໍ, ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ກໂຣນ຺ຕິ ວາ.

‘‘ຂຓໍ ປຈ຺ຈວິທຸໍ ໂລເກ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ;

ເຍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິໍສຸ, ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕໍ.

‘‘ເຍ ສໍວຣາ ຈກ຺ຂຸມຕາ, ເທສິຕາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນາ;

ເຕສຸ [ເຕສໍ (ກ.)] ຄຸຕ຺ໂຕ ສທາ ສໂຕ, ວິຫເຣ ອນວສ຺ສຸໂຕ.

‘‘ສພ຺ເພ ອນຸສເຍ ເຉຕ຺ວາ, ມາຣເຘຍ຺ຍປຣານຸເຄ;

ເຕ ເວ ປາຣງ຺ຄຕາ [ປາຣຄຕາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ໂລເກ, ເຍ ປຕ຺ຕາ ອາສວກ຺ຂຍ’’ນ຺ຕິ. ນວມໍ;

໑໐. ອນຸຣຸທ຺ຘມຫາວິຕກ຺ກສຸຕ຺ຕໍ

໓໐. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຠຄ຺ເຄສຸ ວິຫຣຕິ ສຸໍສຸມາຣຄິເຣ ເຠສກຬາວເນ ມິຄທາເຍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ເຈຕີສຸ ວິຫຣຕິ ປາຈີນວໍສທາເຍ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ອນຸຣຸທ຺ຘສ຺ສ ຣໂຫຄຕສ຺ສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘‘ອປ຺ປິຈ຺ຉສ຺ສາຍໍ ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ມຫິຈ຺ຉສ຺ສ; ສນ຺ຕຸຏ຺ຐສ຺ສາຍໍ ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐສ຺ສ; ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສາຍໍ ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ສງ຺ຄຓິກາຣາມສ຺ສ; ອາຣທ຺ຘວີຣິຍສ຺ສາຍໍ ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ກຸສີຕສ຺ສ; ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິສ຺ສາຍໍ [ອຸປຏ຺ຐິຕສຕິສ຺ສາຍໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິສ຺ສ [ມຸຏ຺ຐສຕິສ຺ສ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)]; ສມາຫິຕສ຺ສາຍໍ ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ອສມາຫິຕສ຺ສ; ປຎ຺ຎວໂຕ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ທຸປ຺ປຎ຺ຎສ຺ສາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມໂຕ ອນຸຣຸທ຺ຘສ຺ສ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ; ເອວເມວໍ – ຠຄ຺ເຄສຸ ສຸໍສຸມາຣຄິເຣ ເຠສກຬາວເນ ມິຄທາເຍ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ເຈຕີສຸ ປາຈີນວໍສທາເຍ ອາຍສ຺ມໂຕ ອນຸຣຸທ຺ຘສ຺ສ ສມ຺ມຸເຂ ປາຕຸຣໂຫສິ. ນິສີທິ ຠຄວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ. ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ

ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອນຸຣຸທ຺ຘໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ອນຸຣຸທ຺ຘ! ສາຘຸ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘ, (ຍໍ ຕໍ ມຫາປຸຣິສວິຕກ຺ກໍ) [ສຕ຺ຕ ມຫາປຸຣິສວິຕກ຺ເກ (ສີ. ປີ.) ທີ. ນິ. ໓.໓໕໘] ວິຕກ຺ເກສິ – ‘ອປ຺ປິຈ຺ຉສ຺ສາຍໍ ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ມຫິຈ຺ຉສ຺ສ; ສນ຺ຕຸຏ຺ຐສ຺ສາຍໍ ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐສ຺ສ; ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສາຍໍ ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ສງ຺ຄຓິກາຣາມສ຺ສ; ອາຣທ຺ຘວີຣິຍສ຺ສາຍໍ ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ກຸສີຕສ຺ສ; ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິສ຺ສາຍໍ ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິສ຺ສ; ສມາຫິຕສ຺ສາຍໍ ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ອສມາຫິຕສ຺ສ; ປຎ຺ຎວໂຕ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ທຸປ຺ປຎ຺ຎສ຺ສາ’ຕິ. ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘ, ອິມມ຺ປິ ອຏ຺ຐມໍ ມຫາປຸຣິສວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກຫິ – ‘ນິປ຺ປປຎ຺ຈາຣາມສ຺ສາຍໍ ຘມ຺ໂມ ນິປ຺ປປຎ຺ຈຣຕິໂນ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ປປຎ຺ຈາຣາມສ຺ສ ປປຎ຺ຈຣຕິໂນ’’’ຕິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘ, ອິເມ ອຏ຺ຐ ມຫາປຸຣິສວິຕກ຺ເກ ວິຕກ຺ເກສ຺ສສິ, ຕໂຕ ຕ຺ວໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘ, ຍາວເທວ [ຍາວເທ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໕໒)] ອາກງ຺ຂິສ຺ສສິ, ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສວິຕກ຺ກໍ ສວິຈາຣໍ ວິເວກຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ປຐມໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສສິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘ, ອິເມ ອຏ຺ຐ ມຫາປຸຣິສວິຕກ຺ເກ ວິຕກ຺ເກສ຺ສສິ, ຕໂຕ ຕ຺ວໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘ, ຍາວເທວ ອາກງ຺ຂິສ຺ສສິ, ວິຕກ຺ກວິຈາຣານໍ ວູປສມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສາທນໍ ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວໍ ອວິຕກ຺ກໍ ອວິຈາຣໍ ສມາຘິຊໍ ປີຕິສຸຂໍ ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສສິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘ, ອິເມ ອຏ຺ຐ ມຫາປຸຣິສວິຕກ຺ເກ ວິຕກ຺ເກສ຺ສສິ, ຕໂຕ ຕ຺ວໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘ, ຍາວເທວ ອາກງ຺ຂິສ຺ສສິ, ປີຕິຍາ ຈ ວິຣາຄາ ອຸເປກ຺ຂໂກ ຈ ວິຫຣິສ຺ສສິ ສໂຕ ຈ ສມ຺ປຊາໂນ ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວທິສ຺ສສິ ຍໍ ຕໍ ອຣິຍາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ – ‘ອຸເປກ຺ຂໂກ ສຕິມາ ສຸຂວິຫາຣີ’ຕິ ຕຕິຍໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສສິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘ, ອິເມ ອຏ຺ຐ ມຫາປຸຣິສວິຕກ຺ເກ ວິຕກ຺ເກສ຺ສສິ, ຕໂຕ ຕ຺ວໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘ, ຍາວເທວ ອາກງ຺ຂິສ຺ສສິ, ສຸຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ ປຸພ຺ເພວ ໂສມນສ຺ສໂທມນສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ອທຸກ຺ຂມສຸຂໍ ອຸເປກ຺ຂາສຕິປາຣິສຸທ຺ຘິໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣິສ຺ສສິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘ, ອິເມ ຈ ອຏ຺ຐ ມຫາປຸຣິສວິຕກ຺ເກ ວິຕກ຺ເກສ຺ສສິ, ອິເມສຎ຺ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ຠວິສ຺ສສິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ຕໂຕ ຕຸຍ຺ຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຄຫປຕິສ຺ສ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ນານາຣຕ຺ຕານໍ ທຸສ຺ສານໍ ທຸສ຺ສກຣຓ຺ຑໂກ ປູໂຣ; ເອວເມວໍ ເຕ ປໍສຸກູລຈີວຣໍ ຂາຍິສ຺ສຕິ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ຣຕິຍາ ອປຣິຕສ຺ສາຍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ ໂອກ຺ກມນາຍ ນິພ຺ພານສ຺ສ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘ, ອິເມ ຈ ອຏ຺ຐ ມຫາປຸຣິສວິຕກ຺ເກ ວິຕກ຺ເກສ຺ສສິ, ອິເມສຎ຺ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ຠວິສ຺ສສິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ຕໂຕ ຕຸຍ຺ຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຄຫປຕິສ຺ສ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ສາລີນໍ ໂອທໂນ ວິຈິຕກາຬໂກ ອເນກສູໂປ ອເນກພ຺ຍຎ຺ຊໂນ; ເອວເມວໍ ເຕ ປິຓ຺ຑິຍາໂລປໂຠຊນໍ ຂາຍິສ຺ສຕິ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ຣຕິຍາ ອປຣິຕສ຺ສາຍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ ໂອກ຺ກມນາຍ ນິພ຺ພານສ຺ສ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘ, ອິເມ ຈ ອຏ຺ຐ ມຫາປຸຣິສວິຕກ຺ເກ ວິຕກ຺ເກສ຺ສສິ, ອິເມສຎ຺ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ຠວິສ຺ສສິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ຕໂຕ ຕຸຍ຺ຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຄຫປຕິສ຺ສ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ກູຏາຄາຣໍ ອຸລ຺ລິຕ຺ຕາວລິຕ຺ຕໍ ນິວາຕໍ ຜຸສິຕຄ຺ຄຬໍ ປິຫິຕວາຕປານໍ; ເອວເມວໍ ເຕ ຣຸກ຺ຂມູລເສນາສນໍ ຂາຍິສ຺ສຕິ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ຣຕິຍາ ອປຣິຕສ຺ສາຍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ ໂອກ຺ກມນາຍ ນິພ຺ພານສ຺ສ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘ, ອິເມ ຈ ອຏ຺ຐ ມຫາປຸຣິສວິຕກ຺ເກ ວິຕກ຺ເກສ຺ສສິ, ອິເມສຎ຺ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ຠວິສ຺ສສິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ຕໂຕ ຕຸຍ຺ຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຄຫປຕິສ຺ສ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ປລ຺ລງ຺ໂກ ໂຄນກຕ຺ຖໂຕ ປຏິກຕ຺ຖໂຕ ປຏລິກຕ຺ຖໂຕ ກທລິມິຄປວຣປຈ຺ຈຕ຺ຖຣໂຓ [ກາທລິ… ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣໂຓ (ສີ.)] ສອຸຕ຺ຕຣຈ຺ຉໂທ ອຸຠໂຕໂລຫິຕກູປຘາໂນ; ເອວເມວໍ ເຕ ຕິຓສນ຺ຖາຣກສຍນາສນໍ ຂາຍິສ຺ສຕິ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ຣຕິຍາ ອປຣິຕສ຺ສາຍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ ໂອກ຺ກມນາຍ ນິພ຺ພານສ຺ສ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘ, ອິເມ ຈ ອຏ຺ຐ ມຫາປຸຣິສວິຕກ຺ເກ ວິຕກ຺ເກສ຺ສສິ, ອິເມສຎ຺ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ຠວິສ຺ສສິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ຕໂຕ ຕຸຍ຺ຫໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຄຫປຕິສ຺ສ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ນານາເຠສຊ຺ຊານິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສປ຺ປິ ນວນີຕໍ ເຕລໍ ມຘຸ ຜາຓິຕໍ; ເອວເມວໍ ເຕ ປູຕິມຸຕ຺ຕເຠສຊ຺ຊໍ ຂາຍິສ຺ສຕິ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ຣຕິຍາ ອປຣິຕສ຺ສາຍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ ໂອກ຺ກມນາຍ ນິພ຺ພານສ຺ສ. ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘ, ອາຍຕິກມ຺ປິ ວສ຺ສາວາສໍ ອິເຘວ ເຈຕີສຸ ປາຈີນວໍສທາເຍ ວິຫເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອນຸຣຸທ຺ຘໍ ອິມິນາ ໂອວາເທນ ໂອວທິຕ຺ວາ – ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວເມວໍ – ເຈຕີສຸ ປາຈີນວໍສທາເຍ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ຠຄ຺ເຄສຸ ສຸໍສຸມາຣຄິເຣ ເຠສກຬາວເນ ມິຄທາເຍ ປາຕຸຣໂຫສີຕິ. ນິສີທິ ຠຄວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຏ຺ຐ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາປຸຣິສວິຕກ຺ເກ ເທເສສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸຓາຖ…ເປ… ກຕເມ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ມຫາປຸຣິສວິຕກ຺ກາ? ອປ຺ປິຈ຺ຉສ຺ສາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ມຫິຈ຺ຉສ຺ສ; ສນ຺ຕຸຏ຺ຐສ຺ສາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐສ຺ສ; ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ສງ຺ຄຓິກາຣາມສ຺ສ; ອາຣທ຺ຘວີຣິຍສ຺ສາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ກຸສີຕສ຺ສ; ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິສ຺ສາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິສ຺ສ; ສມາຫິຕສ຺ສາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ອສມາຫິຕສ຺ສ; ປຎ຺ຎວໂຕ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ທຸປ຺ປຎ຺ຎສ຺ສ; ນິປ຺ປປຎ຺ຈາຣາມສ຺ສາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ໂມ ນິປ຺ປປຎ຺ຈຣຕິໂນ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ປປຎ຺ຈາຣາມສ຺ສ ປປຎ຺ຈຣຕິໂນ’’.

‘‘‘ອປ຺ປິຈ຺ຉສ຺ສາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ມຫິຈ຺ຉສ຺ສາ’ຕິ, ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ສມາໂນ ‘ອປ຺ປິຈ຺ໂຉຕິ ມໍ ຊາເນຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ‘ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐຕິ ມໍ ຊາເນຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ປວິວິຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ‘ປວິວິຕ຺ໂຕຕິ ມໍ ຊາເນຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ສມາໂນ ‘ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍຕິ ມໍ ຊາເນຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິ ສມາໂນ ‘ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕີຕິ ມໍ ຊາເນຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ສມາຫິໂຕ ສມາໂນ ‘ສມາຫິໂຕຕິ ມໍ ຊາເນຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ປຎ຺ຎວາ ສມາໂນ ‘ປຎ຺ຎວາຕິ ມໍ ຊາເນຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ນິປ຺ປປຎ຺ຈາຣາໂມ ສມາໂນ ‘ນິປ຺ປປຎ຺ຈາຣາໂມຕິ ມໍ ຊາເນຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ ນ ອິຈ຺ຉຕິ. ‘ອປ຺ປິຈ຺ຉສ຺ສາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ມຫິຈ຺ຉສ຺ສາ’ຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘‘ສນ຺ຕຸຏ຺ຐສ຺ສາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐສ຺ສາ’ຕິ, ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອິຕຣີຕຣຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາເຣນ. ‘ສນ຺ຕຸຏ຺ຐສ຺ສາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐສ຺ສາ’ຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘‘ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ສງ຺ຄຓິກາຣາມສ຺ສາ’ຕິ, ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ຠວນ຺ຕິ ອຸປສງ຺ກມິຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຸປາສກາ ອຸປາສິກາໂຍ ຣາຊາໂນ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕາ ຕິຕ຺ຖິຍາ ຕິຕ຺ຖິຍສາວກາ. ຕຕ຺ຣ ຠິກ຺ຂຸ ວິເວກນິນ຺ເນນ ຈິຕ຺ເຕນ ວິເວກໂປເຓນ ວິເວກປພ຺ຠາເຣນ ວິເວກຏ຺ເຐນ ເນກ຺ຂມ຺ມາຠິຣເຕນ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ອຸຍ຺ໂຍຊນິກປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍເຍວ ກຖໍ ກຕ຺ຕາ [ປວຕ຺ຕາ (ກ.)] ໂຫຕິ. ‘ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ສງ຺ຄຓິກາຣາມສ຺ສາ’ຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘‘ອາຣທ຺ຘວີຣິຍສ຺ສາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ກຸສີຕສ຺ສາ’ຕິ, ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວິຫຣຕິ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທາຍ ຖາມວາ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ‘ອາຣທ຺ຘວີຣິຍສ຺ສາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ກຸສີຕສ຺ສາ’ຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘‘ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິສ຺ສາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິສ຺ສາ’ຕິ, ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕິມາ ໂຫຕິ ປຣເມນ ສຕິເນປກ຺ເກນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຈິຣກຕມ຺ປິ ຈິຣຠາສິຕມ຺ປິ ສຣິຕາ ອນຸສ຺ສຣິຕາ. ‘ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິສ຺ສາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ, ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິສ຺ສາ’ຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘‘ສມາຫິຕສ຺ສາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ອສມາຫິຕສ຺ສາ’ຕິ, ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຌານໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ‘ສມາຫິຕສ຺ສາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ອສມາຫິຕສ຺ສາ’ຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘‘ປຎ຺ຎວໂຕ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ທຸປ຺ປຎ຺ຎສ຺ສາ’ຕິ, ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ ອຸທຍຕ຺ຖຄາມິນິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍາຍ ນິພ຺ເພຘິກາຍ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນິຍາ. ‘ປຎ຺ຎວໂຕ ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ທຸປ຺ປຎ຺ຎສ຺ສາ’ຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘‘ນິປ຺ປປຎ຺ຈາຣາມສ຺ສາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ໂມ ນິປ຺ປປຎ຺ຈຣຕິໂນ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ປປຎ຺ຈາຣາມສ຺ສ ປປຎ຺ຈຣຕິໂນ’ຕິ, ອິຕິ ໂຂ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ເຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕໍ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປປຎ຺ຈນິໂຣເຘ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປສີທຕິ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ວິມຸຈ຺ຈຕິ. ‘ນິປ຺ປປຎ຺ຈາຣາມສ຺ສາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ໂມ, ນິປ຺ປປຎ຺ຈຣຕິໂນ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ ປປຎ຺ຈາຣາມສ຺ສ ປປຎ຺ຈຣຕິໂນ’ຕິ, ອິຕິ ຍໍ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອິທເມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ອາຍຕິກມ຺ປິ ວສ຺ສາວາສໍ ຕຕ຺ເຖວ ເຈຕີສຸ ປາຈີນວໍສທາເຍ ວິຫາສິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ເອໂກ ວູປກຏ຺ໂຐ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິ. ‘‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’’ຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ຈ ປນາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ອຣຫຕໍ ອໂຫສີຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

[ເຖຣຄາ. ໙໐໑-໙໐໓] ‘‘ມມ ສງ຺ກປ຺ປມຎ຺ຎາຍ, ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ອນຸຕ຺ຕໂຣ;

ມໂນມເຍນ ກາເຍນ, ອິທ຺ຘິຍາ ອຸປສງ຺ກມິ.

‘‘ຍຖາ ເມ ອຫຸ ສງ຺ກປ຺ໂປ, ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ເທສຍິ;

ນິປ຺ປປຎ຺ຈຣໂຕ ພຸທ຺ໂຘ, ນິປ຺ປປຎ຺ຈໍ ອເທສຍິ.

‘‘ຕສ຺ສາຫໍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ, ວິຫາສິໍ ສາສເນ ຣໂຕ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. ທສມໍ;

ຄຫປຕິວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ທ຺ເວ ອຸຄ຺ຄາ ທ຺ເວ ຈ ຫຕ຺ຖກາ, ມຫານາເມນ ຊີວໂກ;

ທ຺ເວ ພລາ ອກ຺ຂຓາ ວຸຕ຺ຕາ, ອນຸຣຸທ຺ເຘນ ເຕ ທສາຕິ.

໔. ທານວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມທານສຸຕ຺ຕໍ

໓໑. [ທີ. ນິ. ໓.໓໓໖] ‘‘ອຏ຺ຐິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທານານິ. ກຕມານິ ອຏ຺ຐ? ອາສຊ຺ຊ ທານໍ ເທຕິ, ຠຍາ ທານໍ ເທຕິ, ‘ອທາສິ ເມ’ຕິ ທານໍ ເທຕິ, ‘ທສ຺ສຕິ ເມ’ຕິ ທານໍ ເທຕິ, ‘ສາຫຸ ທານ’ນ຺ຕິ ທານໍ ເທຕິ, ‘ອຫໍ ປຈາມິ, ອິເມ ນ ປຈນ຺ຕິ; ນາຣຫາມິ ປຈນ຺ໂຕ ອປຈນ຺ຕານໍ ທານໍ ອທາຕຸ’ນ຺ຕິ ທານໍ ເທຕິ, ‘ອິມໍ ເມ ທານໍ ທທໂຕ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕີ’ຕິ ທານໍ ເທຕິ, ຈິຕ຺ຕາລງ຺ກາຣຈິຕ຺ຕປຣິກ຺ຂາຣຕ຺ຖໍ ທານໍ ເທຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ທານານີ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍທານສຸຕ຺ຕໍ

໓໒.

[ກຖາ. ໔໘໐] ‘‘ສທ຺ຘາ ຫິຣິຍໍ ກຸສລຎ຺ຈ ທານໍ,

ຘມ຺ມາ ເອເຕ ສປ຺ປຸຣິສານຸຍາຕາ;

ເອຕຎ຺ຫິ ມຄ຺ຄໍ ທິວິຍໍ ວທນ຺ຕິ,

ເອເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉຕິ ເທວໂລກ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ;

໓. ທານວຕ຺ຖຸສຸຕ຺ຕໍ

໓໓. ‘‘ອຏ຺ຐິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທານວຕ຺ຖູນິ. ກຕມານິ ອຏ຺ຐ? ຉນ຺ທາ ທານໍ ເທຕິ, ໂທສາ ທານໍ ເທຕິ, ໂມຫາ ທານໍ ເທຕິ, ຠຍາ ທານໍ ເທຕິ, ‘ທິນ຺ນປຸພ຺ພໍ ກຕປຸພ຺ພໍ ປິຕຸປິຕາມເຫຫິ, ນາຣຫາມິ ໂປຣາຓໍ ກຸລວໍສໍ ຫາເປຕຸ’ນ຺ຕິ ທານໍ ເທຕິ, ‘ອິມາຫໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’ຕິ ທານໍ ເທຕິ, ‘ອິມໍ ເມ ທານໍ ທທໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ, ອຕ຺ຕມນຕາ ໂສມນສ຺ສໍ ອຸປຊາຍຕີ’ຕິ ທານໍ ເທຕິ, ຈິຕ຺ຕາລງ຺ກາຣຈິຕ຺ຕປຣິກ຺ຂາຣຕ຺ຖໍ ທານໍ ເທຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ທານວຕ຺ຖູນີ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ເຂຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ

໓໔. ‘‘ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຂຕ຺ເຕ ພີຊໍ ວຸຕ຺ຕໍ ນ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ນ ມຫສ຺ສາທໍ ນ ຜາຕິເສຍ຺ຍໍ [ນ ຜາຕິເສຍ຺ຍນ຺ຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກ.), ນ ຜາຕິເສຍ຺ຍາ (ກຕ຺ຖຈິ)]. ກຖໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຂຕ຺ຕໍ ອຸນ຺ນາມນິນ຺ນາມິ ຈ ໂຫຕິ, ປາສາຓສກ຺ຂຣິກຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ອູສຣຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ນ ຈ ຄມ຺ຠີຣສິຕໍ ໂຫຕິ, ນ ອາຍສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ນ ອປາຍສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ນ ມາຕິກາສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ນ ມຣິຍາທສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຂຕ຺ເຕ ພີຊໍ ວຸຕ຺ຕໍ ນ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ນ ມຫສ຺ສາທໍ ນ ຜາຕິເສຍ຺ຍໍ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕສຸ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ທານໍ ທິນ຺ນໍ ນ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ນ ມຫານິສໍສໍ ນ ມຫາຊຸຕິກໍ ນ ມຫາວິປ຺ຜາຣໍ. ກຖໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕສຸ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປາ, ມິຈ຺ຉາວາຈາ, ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕາ, ມິຈ຺ຉາອາຊີວາ, ມິຈ຺ຉາວາຍາມາ, ມິຈ຺ຉາສຕິໂນ, ມິຈ຺ຉາສມາຘິໂນ. ເອວໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ທານໍ ທິນ຺ນໍ ນ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ນ ມຫານິສໍສໍ ນ ມຫາຊຸຕິກໍ ນ ມຫາວິປ຺ຜາຣໍ.

‘‘ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຂຕ຺ເຕ ພີຊໍ ວຸຕ຺ຕໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ມຫສ຺ສາທໍ ຜາຕິເສຍ຺ຍໍ. ກຖໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຂຕ຺ຕໍ ອນຸນ຺ນາມານິນ຺ນາມິ ຈ ໂຫຕິ, ອປາສາຓສກ຺ຂຣິກຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ອນູສຣຎ຺ຈ ໂຫຕິ, ຄມ຺ຠີຣສິຕໍ ໂຫຕິ, ອາຍສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ອປາຍສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ມາຕິກາສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ມຣິຍາທສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຂຕ຺ເຕ ພີຊໍ ວຸຕ຺ຕໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ມຫສ຺ສາທໍ ຜາຕິເສຍ຺ຍໍ.

‘‘ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕສຸ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ທານໍ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສໍ ມຫາຊຸຕິກໍ ມຫາວິປ຺ຜາຣໍ. ກຖໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕສຸ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາ, ສມ຺ມາວາຈາ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕາ, ສມ຺ມາອາຊີວາ, ສມ຺ມາວາຍາມາ, ສມ຺ມາສຕິໂນ, ສມ຺ມາສມາຘິໂນ. ເອວໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕສຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ທານໍ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສໍ ມຫາຊຸຕິກໍ ມຫາວິປ຺ຜາຣ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຍຖາປິ ເຂຕ຺ເຕ ສມ຺ປນ຺ເນ, ປວຸຕ຺ຕາ ພີຊສມ຺ປທາ;

ເທເວ ສມ຺ປາທຍນ຺ຕມ຺ຫິ [ສຎ຺ຊາຍນ຺ຕມ຺ຫິ (ກ.)], ໂຫຕິ ຘຎ຺ຎສ຺ສ ສມ຺ປທາ.

‘‘ອນີຕິສມ຺ປທາ ໂຫຕິ, ວິຣູຬ຺ຫີ ຠວຕິ ສມ຺ປທາ;

ເວປຸລ຺ລສມ຺ປທາ ໂຫຕິ, ຜລໍ ເວ ໂຫຕິ ສມ຺ປທາ.

‘‘ເອວໍ ສມ຺ປນ຺ນສີເລສຸ, ທິນ຺ນາ ໂຠຊນສມ຺ປທາ;

ສມ຺ປທານໍ ອຸປເນຕິ, ສມ຺ປນ຺ນໍ ຫິສ຺ສ ຕໍ ກຕໍ.

‘‘ຕສ຺ມາ ສມ຺ປທມາກງ຺ຂີ, ສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຖູຘ ປຸຄ຺ຄໂລ;

ສມ຺ປນ຺ນປຎ຺ເຎ ເສເວຖ, ເອວໍ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ ສມ຺ປທາ.

‘‘ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ເນ, ລທ຺ຘາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ປທໍ;

ກໂຣຕິ ກມ຺ມສມ຺ປທໍ, ລຠຕິ ຈຕ຺ຖສມ຺ປທໍ.

‘‘ໂລກໍ ຎຕ຺ວາ ຍຖາຠູຕໍ, ປປ຺ປຸຍ຺ຍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປທໍ;

ມຄ຺ຄສມ຺ປທມາຄມ຺ມ, ຍາຕິ ສມ຺ປນ຺ນມານໂສ.

‘‘ໂອຘຸນິຕ຺ວາ ມລໍ ສພ຺ພໍ, ປຕ຺ວາ ນິພ຺ພານສມ຺ປທໍ;

ມຸຈ຺ຈຕິ ສພ຺ພທຸກ຺ເຂຫິ, ສາ ໂຫຕິ ສພ຺ພສມ຺ປທາ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ;

໕. ທານູປປຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕໍ

໓໕. [ທີ. ນິ. ໓.໓໓໗] ‘‘ອຏ຺ຐິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ທານູປປຕ຺ຕິໂຍ. ກຕມາ ອຏ຺ຐ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ທານໍ ເທຕິ ສມຓສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ອນ຺ນໍ ປານໍ ວຕ຺ຖໍ ຍານໍ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍໍ. ໂສ ຍໍ ເທຕິ ຕໍ ປຈ຺ຈາສີສຕິ [ປຈ຺ຈາສິໍສຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)]. ໂສ ປສ຺ສຕິ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາເລ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາເລ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາເລ ວາ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິເຕ ສມງ຺ຄີຠູເຕ ປຣິຈາຣຍມາເນ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລານໍ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ວາ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ! ໂສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຫຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຫີເນ ວິມຸຕ຺ຕໍ [ຫີເນຘິມຸຕ຺ຕໍ (ສ຺ຍາ. ປີ.) ວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິມຸຕ຺ຕໍ, ວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວາ ວິສ຺ສຏ຺ຐໍ (ຏີກາສໍວຓ຺ຓນາ)], ອຸຕ຺ຕຣິ ອຠາວິຕໍ, ຕຕ຺ຣູປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລານໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລານໍ ວາ ຄຫປຕິມຫາສາລານໍ ວາ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ສີລວໂຕ ວທາມິ, ໂນ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ. ອິຊ຺ຌຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລວໂຕ ເຈໂຕປຓິຘິ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ທານໍ ເທຕິ ສມຓສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ອນ຺ນໍ ປານໍ ວຕ຺ຖໍ ຍານໍ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍໍ. ໂສ ຍໍ ເທຕິ ຕໍ ປຈ຺ຈາສີສຕິ. ຕສ຺ສ ສຸຕໍ ໂຫຕິ – ‘ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາ [ຈາຕຸມ຺ມຫາຣາຊິກາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.)] ເທວາ ທີຆາຍຸກາ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ສຸຂພຫຸລາ’ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຫຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຫີເນ ວິມຸຕ຺ຕໍ, ອຸຕ຺ຕຣິ ອຠາວິຕໍ, ຕຕ຺ຣູປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ສີລວໂຕ ວທາມິ, ໂນ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ. ອິຊ຺ຌຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລວໂຕ ເຈໂຕປຓິຘິ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ທານໍ ເທຕິ ສມຓສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ອນ຺ນໍ ປານໍ ວຕ຺ຖໍ ຍານໍ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍໍ. ໂສ ຍໍ ເທຕິ ຕໍ ປຈ຺ຈາສີສຕິ. ຕສ຺ສ ສຸຕໍ ໂຫຕິ – ຕາວຕິໍສາ ເທວາ…ເປ… ຍາມາ ເທວາ… ຕຸສິຕາ ເທວາ… ນິມ຺ມານຣຕີ ເທວາ… ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີ ເທວາ ທີຆາຍຸກາ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ສຸຂພຫຸລາຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຫຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຫີເນ ວິມຸຕ຺ຕໍ, ອຸຕ຺ຕຣິ ອຠາວິຕໍ, ຕຕ຺ຣູປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ສີລວໂຕ ວທາມິ, ໂນ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ. ອິຊ຺ຌຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລວໂຕ ເຈໂຕປຓິຘິ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ທານໍ ເທຕິ ສມຓສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ອນ຺ນໍ ປານໍ ວຕ຺ຖໍ ຍານໍ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ ເສຍ຺ຍາວສຖປທີເປຍ຺ຍໍ. ໂສ ຍໍ ເທຕິ ຕໍ ປຈ຺ຈາສີສຕິ. ຕສ຺ສ ສຸຕໍ ໂຫຕິ – ‘ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາ ເທວາ ທີຆາຍຸກາ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ສຸຂພຫຸລາ’ຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຫຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຫີເນ ວິມຸຕ຺ຕໍ, ອຸຕ຺ຕຣິ ອຠາວິຕໍ, ຕຕ຺ຣູປປຕ຺ຕິຍາ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ສີລວໂຕ ວທາມິ, ໂນ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ; ວີຕຣາຄສ຺ສ, ໂນ ສຣາຄສ຺ສ. ອິຊ຺ຌຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລວໂຕ ເຈໂຕປຓິຘິ ວີຕຣາຄຕ຺ຕາ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ທານູປປຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸສຸຕ຺ຕໍ

໓໖. ‘‘ຕີຓິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນິ. ກຕມານິ ຕີຓິ? ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ [ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸໍ (ສີ. ປີ.) ເອວມຸປຣິປິ], ສີລມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ, ຠາວນາມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ. ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ປຣິຕ຺ຕໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ສີລມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ປຣິຕ຺ຕໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ຠາວນາມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸໍ [ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ (ສ຺ຍາ.)] ນາຠິສມ຺ໂຠຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ມນຸສ຺ສໂທຠຄ຺ຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ມຕ຺ຕໂສ ກຕໍ ໂຫຕິ, ສີລມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ມຕ຺ຕໂສ ກຕໍ ໂຫຕິ, ຠາວນາມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸໍ ນາຠິສມ຺ໂຠຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ມນຸສ຺ສໂສຠຄ຺ຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ອຘິມຕ຺ຕໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ສີລມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ອຘິມຕ຺ຕໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ຠາວນາມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸໍ ນາຠິສມ຺ໂຠຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸໍ ອຕິເຣກໍ ກຣິຕ຺ວາ, ສີລມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸໍ ອຕິເຣກໍ ກຣິຕ຺ວາ, ຈາຕຸມຫາຣາຊິເກ ເທເວ ທສຫິ ຐາເນຫິ ອຘິຄຓ຺ຫນ຺ຕິ – ທິພ຺ເພນ ອາຍຸນາ, ທິພ຺ເພນ ວຓ຺ເຓນ, ທິພ຺ເພນ ສຸເຂນ, ທິພ຺ເພນ ຍເສນ, ທິພ຺ເພນ ອາຘິປເຕຍ຺ເຍນ, ທິພ຺ເພຫິ ຣູເປຫິ, ທິພ຺ເພຫິ ສທ຺ເທຫິ, ທິພ຺ເພຫິ ຄນ຺ເຘຫິ, ທິພ຺ເພຫິ ຣເສຫິ, ທິພ຺ເພຫິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພຫິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ອຘິມຕ຺ຕໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ສີລມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ອຘິມຕ຺ຕໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ຠາວນາມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸໍ ນາຠິສມ຺ໂຠຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຕາວຕິໍສານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸໍ ອຕິເຣກໍ ກຣິຕ຺ວາ ສີລມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸໍ ອຕິເຣກໍ ກຣິຕ຺ວາ ຕາວຕິໍເສ ເທເວ ທສຫິ ຐາເນຫິ ອຘິຄຓ຺ຫາຕິ – ທິພ຺ເພນ ອາຍຸນາ…ເປ… ທິພ຺ເພຫິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພຫິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ອຘິມຕ຺ຕໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ສີລມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ອຘິມຕ຺ຕໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ຠາວນາມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸໍ ນາຠິສມ຺ໂຠຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຍາມານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຍາໂມ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸໍ ອຕິເຣກໍ ກຣິຕ຺ວາ, ສີລມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸໍ ອຕິເຣກໍ ກຣິຕ຺ວາ, ຍາເມ ເທເວ ທສຫິ ຐາເນຫິ ອຘິຄຓ຺ຫາຕິ – ທິພ຺ເພນ ອາຍຸນາ…ເປ… ທິພ຺ເພຫິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພຫິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ອຘິມຕ຺ຕໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ສີລມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ອຘິມຕ຺ຕໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ຠາວນາມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸໍ ນາຠິສມ຺ໂຠຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຕຸສິຕານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ຕຸສິໂຕ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸໍ ອຕິເຣກໍ ກຣິຕ຺ວາ, ສີລມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸໍ ອຕິເຣກໍ ກຣິຕ຺ວາ, ຕຸສິເຕ ເທເວ ທສຫິ ຐາເນຫິ ອຘິຄຓ຺ຫາຕິ – ທິພ຺ເພນ ອາຍຸນາ…ເປ… ທິພ຺ເພຫິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພຫິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ອຘິມຕ຺ຕໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ສີລມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ອຘິມຕ຺ຕໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ຠາວນາມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸໍ ນາຠິສມ຺ໂຠຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ນິມ຺ມານຣຕີນໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸນິມ຺ມິໂຕ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸໍ ອຕິເຣກໍ ກຣິຕ຺ວາ, ສີລມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸໍ ອຕິເຣກໍ ກຣິຕ຺ວາ, ນິມ຺ມານຣຕີເທເວ ທສຫິ ຐາເນຫິ ອຘິຄຓ຺ຫາຕິ – ທິພ຺ເພນ ອາຍຸນາ…ເປ… ທິພ຺ເພຫິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພຫິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ອຘິມຕ຺ຕໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ສີລມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ອຘິມຕ຺ຕໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ຠາວນາມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸໍ ນາຠິສມ຺ໂຠຕິ. ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ຕຕ຺ຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ວສວຕ຺ຕີ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸໍ ອຕິເຣກໍ ກຣິຕ຺ວາ, ສີລມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸໍ ອຕິເຣກໍ ກຣິຕ຺ວາ, ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີເທເວ ທສຫິ ຐາເນຫິ ອຘິຄຓ຺ຫາຕິ – ທິພ຺ເພນ ອາຍຸນາ, ທິພ຺ເພນ ວຓ຺ເຓນ, ທິພ຺ເພນ ສຸເຂນ, ທິພ຺ເພນ ຍເສນ, ທິພ຺ເພນ ອາຘິປເຕຍ຺ເຍນ, ທິພ຺ເພຫິ ຣູເປຫິ, ທິພ຺ເພຫິ ສທ຺ເທຫິ, ທິພ຺ເພຫິ ຄນ຺ເຘຫິ, ທິພ຺ເພຫິ ຣເສຫິ, ທິພ຺ເພຫິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພຫິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຓິ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ສປ຺ປຸຣິສທານສຸຕ຺ຕໍ

໓໗. ‘‘ອຏ຺ຐິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິສທານານິ. ກຕມານິ ອຏ຺ຐ? ສຸຈິໍ ເທຕິ, ປຓີຕໍ ເທຕິ, ກາເລນ ເທຕິ, ກປ຺ປິຍໍ ເທຕິ, ວິເຈຍ຺ຍ ເທຕິ, ອຠິຓ຺ຫໍ ເທຕິ, ທທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕິ, ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ສປ຺ປຸຣິສທານານີ’’ຕິ.

‘‘ສຸຈິໍ ປຓີຕໍ ກາເລນ, ກປ຺ປິຍໍ ປານໂຠຊນໍ;

ອຠິຓ຺ຫໍ ທທາຕິ ທານໍ, ສຸເຂຕ຺ເຕສຸ [ສຸເຂຕ຺ເຕ (ສີ. ປີ.)] ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິສຸ.

‘‘ເນວ [ນ ຈ (ສີ. ປີ.)] ວິປ຺ປຏິສາຣິສ຺ສ, ຈຊິຕ຺ວາ ອາມິສໍ ພຫຸໍ;

ເອວໍ ທິນ຺ນານິ ທານານິ, ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ ວິປສ຺ສິໂນ.

‘‘ເອວໍ ຍຊິຕ຺ວາ ເມຘາວີ, ສທ຺ໂຘ ມຸຕ຺ເຕນ ເຈຕສາ;

ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ [ອພ຺ຍາປຊ຺ຌໍ (ກ.) ອ. ນິ. ໔.໔໐; ໖.໓໗] ສຸຂໍ ໂລກໍ, ປຓ຺ຑິໂຕ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ;

໘. ສປ຺ປຸຣິສສຸຕ຺ຕໍ

໓໘. ‘‘ສປ຺ປຸຣິໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸເລ ຊາຍມາໂນ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ – ມາຕາປິຕູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ, ປຸຕ຺ຕທາຣສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ, ທາສກມ຺ມກຣໂປຣິສສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ, ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈານໍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ, ປຸພ຺ພເປຕານໍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ, ຣຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ, ເທວຕານໍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາເມໂຆ ສພ຺ພສສ຺ສານິ ສມ຺ປາເທນ຺ໂຕ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ [ຫິຕາຍ…ເປ… (ສ຺ຍາ. ກ.)] ໂຫຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ກຸເລ ຊາຍມາໂນ ພຫຸໂນ ຊນສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ – ມາຕາປິຕູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ, ປຸຕ຺ຕທາຣສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ, ທາສກມ຺ມກຣໂປຣິສສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ, ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈານໍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ, ປຸພ຺ພເປຕານໍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ, ຣຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ, ເທວຕານໍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕິ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ພຫູນໍ [ພຫຸນ຺ນໍ (ສີ. ປີ.)] ວຕ ອຕ຺ຖາຍ, ສປ຺ປຎ຺ໂຎ ຆຣມາວສໍ;

ມາຕຣໍ ປິຕຣໍ ປຸພ຺ເພ, ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວມຕນ຺ທິໂຕ.

‘‘ປູເຊຕິ ສຫຘມ຺ເມນ, ປຸພ຺ເພກຕມນຸສ຺ສຣໍ;

ອນາຄາເຣ ປພ຺ພຊິເຕ, ອປເຈ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣໂຍ [ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ (ສ຺ຍາ.)].

‘‘ນິວິຏ຺ຐສທ຺ໂຘ ປູເຊຕິ, ຎຕ຺ວາ ຘມ຺ເມ ຈ ເປສໂລ [ເປສເລ (ກ.)];

ຣຎ຺ໂຎ ຫິໂຕ ເທວຫິໂຕ, ຎາຕີນໍ ສຂິນໍ ຫິໂຕ.

‘‘ສພ຺ເພສໍ [ສພ຺ເພສຸ (ກ.)] ໂສ [ສ (ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)] ຫິໂຕ ໂຫຕິ, ສທ຺ຘມ຺ເມ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິໂຕ;

ວິເນຍ຺ຍ ມຈ຺ເຉຣມລໍ, ສ ໂລກໍ ຠຊເຕ ສິວ’’ນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ;

໙. ອຠິສນ຺ທສຸຕ຺ຕໍ

໓໙. ‘‘ອຏ຺ຐິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ທາ ກຸສລາຠິສນ຺ທາ ສຸຂສ຺ສາຫາຣາ ໂສວຄ຺ຄິກາ ສຸຂວິປາກາ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກາ, ອິຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕາຍ ມນາປາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐໂມ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ໂທ ກຸສລາຠິສນ຺ໂທ ສຸຂສ຺ສາຫາໂຣ ໂສວຄ຺ຄິໂກ ສຸຂວິປາໂກ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິໂກ, ອິຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕາຍ ມນາປາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ຘມ຺ມໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິໂຍ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ໂທ…ເປ… ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ສງ຺ຆໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິໂຍ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ໂທ ກຸສລາຠິສນ຺ໂທ ສຸຂສ຺ສາຫາໂຣ ໂສວຄ຺ຄິໂກ ສຸຂວິປາໂກ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິໂກ, ອິຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕາຍ ມນາປາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

[ກຖາ. ໔໘໐] ‘‘ປຎ຺ຈິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທານານິ ມຫາທານານິ ອຄ຺ຄຎ຺ຎານິ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎານິ ວໍສຎ຺ຎານິ ໂປຣາຓານິ ອສໍກິຓ຺ຓານິ ອສໍກິຓ຺ຓປຸພ຺ພານິ, ນ ສໍກິຍນ຺ຕິ ນ ສໍກິຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ຐານິ [ອປ຺ປຕິກຸຏ຺ຐານິ (ສີ.)] ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ. ກຕມານິ ປຎ຺ຈ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ປາຓາຕິປາຕໍ ປຫາຍ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອປຣິມາຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ອຠຍໍ ເທຕິ, ອເວຣໍ ເທຕິ, ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ [ອພ຺ຍາປຊ຺ຌໍ (ກ.) ເອວມຸປຣິປິ] ເທຕິ. ອປຣິມາຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ອຠຍໍ ທຕ຺ວາ ອເວຣໍ ທຕ຺ວາ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ທຕ຺ວາ ອປຣິມາຓສ຺ສ ອຠຍສ຺ສ ອເວຣສ຺ສ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌສ຺ສ ຠາຄີ ໂຫຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມໍ ທານໍ ມຫາທານໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎໍ ວໍສຎ຺ຎໍ ໂປຣາຓໍ ອສໍກິຓ຺ຓໍ ອສໍກິຓ຺ຓປຸພ຺ພໍ, ນ ສໍກິຍຕິ ນ ສໍກິຍິສ຺ສຕິ, ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ຐໍ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ. ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ໂທ ກຸສລາຠິສນ຺ໂທ ສຸຂສ຺ສາຫາໂຣ ໂສວຄ຺ຄິໂກ ສຸຂວິປາໂກ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິໂກ, ອິຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕາຍ ມນາປາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອທິນ຺ນາທານໍ ປຫາຍ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣໍ ປຫາຍ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ມຸສາວາທໍ ປຫາຍ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານໍ ປຫາຍ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອປຣິມາຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ອຠຍໍ ເທຕິ ອເວຣໍ ເທຕິ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ເທຕິ. ອປຣິມາຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ອຠຍໍ ທຕ຺ວາ ອເວຣໍ ທຕ຺ວາ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌໍ ທຕ຺ວາ, ອປຣິມາຓສ຺ສ ອຠຍສ຺ສ ອເວຣສ຺ສ ອພ຺ຍາພຊ຺ຌສ຺ສ ຠາຄີ ໂຫຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈມໍ ທານໍ ມຫາທານໍ ອຄ຺ຄຎ຺ຎໍ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎໍ ວໍສຎ຺ຎໍ ໂປຣາຓໍ ອສໍກິຓ຺ຓໍ ອສໍກິຓ຺ຓປຸພ຺ພໍ, ນ ສໍກິຍຕິ ນ ສໍກິຍິສ຺ສຕິ, ອປ຺ປຏິກຸຏ຺ຐໍ ສມເຓຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ວິຎ຺ຎູຫິ. ອຍໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐໂມ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ໂທ ກຸສລາຠິສນ຺ໂທ ສຸຂສ຺ສາຫາໂຣ ໂສວຄ຺ຄິໂກ ສຸຂວິປາໂກ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິໂກ, ອິຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕາຍ ມນາປາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ທາ ກຸສລາຠິສນ຺ທາ ສຸຂສ຺ສາຫາຣາ ໂສວຄ຺ຄິກາ ສຸຂວິປາກາ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກາ, ອິຏ຺ຐາຍ ກນ຺ຕາຍ ມນາປາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ທຸຈ຺ຈຣິຕວິປາກສຸຕ຺ຕໍ

໔໐. ‘‘ປາຓາຕິປາໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາເສວິໂຕ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ນິຣຍສໍວຕ຺ຕນິໂກ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິສໍວຕ຺ຕນິໂກ ເປຕ຺ຕິວິສຍສໍວຕ຺ຕນິໂກ. ໂຍ ສພ຺ພລຫຸໂສ [ສພ຺ພລຫຸໂສຕິ ສພ຺ພລຫຸໂກ (ສ຺ຍາ. ອຏ຺ຐ.)] ປາຓາຕິປາຕສ຺ສ ວິປາໂກ, ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ສ ອປ຺ປາຍຸກສໍວຕ຺ຕນິໂກ ໂຫຕິ.

‘‘ອທິນ຺ນາທານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາເສວິຕໍ ຠາວິຕໍ ພຫຸລີກຕໍ ນິຣຍສໍວຕ຺ຕນິກໍ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິສໍວຕ຺ຕນິກໍ ເປຕ຺ຕິວິສຍສໍວຕ຺ຕນິກໍ. ໂຍ ສພ຺ພລຫຸໂສ ອທິນ຺ນາທານສ຺ສ ວິປາໂກ, ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ສ ໂຠຄພ຺ຍສນສໍວຕ຺ຕນິໂກ ໂຫຕິ.

‘‘ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາເສວິໂຕ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ນິຣຍສໍວຕ຺ຕນິໂກ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິສໍວຕ຺ຕນິໂກ ເປຕ຺ຕິວິສຍສໍວຕ຺ຕນິໂກ. ໂຍ ສພ຺ພລຫຸໂສ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣສ຺ສ ວິປາໂກ, ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ສ ສປຕ຺ຕເວຣສໍວຕ຺ຕນິໂກ ໂຫຕິ.

‘‘ມຸສາວາໂທ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາເສວິໂຕ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ນິຣຍສໍວຕ຺ຕນິໂກ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິສໍວຕ຺ຕນິໂກ ເປຕ຺ຕິວິສຍສໍວຕ຺ຕນິໂກ. ໂຍ ສພ຺ພລຫຸໂສ ມຸສາວາທສ຺ສ ວິປາໂກ, ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ສ ອຠູຕພ຺ຠກ຺ຂານສໍວຕ຺ຕນິໂກ ໂຫຕິ.

‘‘ປິສຸຓາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວາຈາ ອາເສວິຕາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ນິຣຍສໍວຕ຺ຕນິກາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິສໍວຕ຺ຕນິກາ ເປຕ຺ຕິວິສຍສໍວຕ຺ຕນິກາ. ໂຍ ສພ຺ພລຫຸໂສ ປິສຸຓາຍ ວາຈາຍ ວິປາໂກ, ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ສ ມິຕ຺ເຕຫິ ເຠທນສໍວຕ຺ຕນິໂກ ໂຫຕິ.

‘‘ຜຣຸສາ, ຠິກ຺ຂເວ, ວາຈາ ອາເສວິຕາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ນິຣຍສໍວຕ຺ຕນິກາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິສໍວຕ຺ຕນິກາ ເປຕ຺ຕິວິສຍສໍວຕ຺ຕນິກາ. ໂຍ ສພ຺ພລຫຸໂສ ຜຣຸສາຍ ວາຈາຍ ວິປາໂກ, ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ສ ອມນາປສທ຺ທສໍວຕ຺ຕນິໂກ ໂຫຕິ.

‘‘ສມ຺ຜປ຺ປລາໂປ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາເສວິໂຕ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ນິຣຍສໍວຕ຺ຕນິໂກ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິສໍວຕ຺ຕນິໂກ ເປຕ຺ຕິວິສຍສໍວຕ຺ຕນິໂກ. ໂຍ ສພ຺ພລຫຸໂສ ສມ຺ຜປ຺ປລາປສ຺ສ ວິປາໂກ, ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ສ ອນາເທຍ຺ຍວາຈາສໍວຕ຺ຕນິໂກ ໂຫຕິ.

‘‘ສຸຣາເມຣຍປານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາເສວິຕໍ ຠາວິຕໍ ພຫຸລີກຕໍ ນິຣຍສໍວຕ຺ຕນິກໍ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິສໍວຕ຺ຕນິກໍ ເປຕ຺ຕິວິສຍສໍວຕ຺ຕນິກໍ. ໂຍ ສພ຺ພລຫຸໂສ ສຸຣາເມຣຍປານສ຺ສ ວິປາໂກ, ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ສ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສໍວຕ຺ຕນິໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ. ທສມໍ.

ທານວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ທ຺ເວ ທານານິ ວຕ຺ຖຸຎ຺ຈ, ເຂຕ຺ຕໍ ທານູປປຕ຺ຕິໂຍ;

ກິຣິຍໍ ທ຺ເວ ສປ຺ປຸຣິສາ, ອຠິສນ຺ໂທ ວິປາໂກ ຈາຕິ.

໕. ອຸໂປສຖວຄ຺ໂຄ

໑. ສງ຺ຂິຕ຺ຕູໂປສຖສຸຕ຺ຕໍ

໔໑. ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ – ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸໂປສໂຖ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ ມຫານິສໍໂສ ມຫາຊຸຕິໂກ ມຫາວິປ຺ຜາໂຣ. ກຖໍ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸໂປສໂຖ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ ມຫານິສໍໂສ ມຫາຊຸຕິໂກ ມຫາວິປ຺ຜາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ຍາວຊີວໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ປາຓາຕິປາຕໍ ປຫາຍ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣຕາ ນິຫິຕທຓ຺ຑາ ນິຫິຕສຕ຺ຖາ ລຊ຺ຊີ ທຍາປນ຺ນາ, ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປິໂນ ວິຫຣນ຺ຕິ. ອຫໍ ປຊ຺ຊ ອິມຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອິມຎ຺ຈ ທິວສໍ ປາຓາຕິປາຕໍ ປຫາຍ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ນິຫິຕທຓ຺ໂຑ ນິຫິຕສຕ຺ໂຖ ລຊ຺ຊີ ທຍາປນ຺ໂນ, ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີ ວິຫຣາມິ. ອິມິນາປງ຺ເຄນ [ອິມິນາປິ ອງ຺ເຄນ (ສີ. ປີ.) ອ. ນິ. ໓.໗໑] ອຣຫຕໍ ອນຸກໂຣມິ, ອຸໂປສໂຖ ຈ ເມ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ອິມິນາ ປຐເມນ ອງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘‘ຍາວຊີວໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ອທິນ຺ນາທານໍ ປຫາຍ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣຕາ ທິນ຺ນາທາຍີ ທິນ຺ນປາຏິກງ຺ຂີ, ອເຖເນນ ສຸຈິຠູເຕນ ອຕ຺ຕນາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ອຫໍ ປຊ຺ຊ ອິມຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອິມຎ຺ຈ ທິວສໍ ອທິນ຺ນາທານໍ ປຫາຍ ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣໂຕ ທິນ຺ນາທາຍີ ທິນ຺ນປາຏິກງ຺ຂີ, ອເຖເນນ ສຸຈິຠູເຕນ ອຕ຺ຕນາ ວິຫຣາມິ. ອິມິນາປງ຺ເຄນ ອຣຫຕໍ ອນຸກໂຣມິ, ອຸໂປສໂຖ ຈ ເມ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ອິມິນາ ທຸຕິເຍນ ອງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘‘ຍາວຊີວໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຫາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ອາຣາຈາຣິໂນ ວິຣຕາ ເມຖຸນາ ຄາມຘມ຺ມາ. ອຫໍ ປຊ຺ຊ ອິມຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອິມຎ຺ຈ ທິວສໍ ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຫາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອາຣາຈາຣີ [ອນາຈາຣີ (ກ.)] ວິຣໂຕ ເມຖຸນາ ຄາມຘມ຺ມາ. ອິມິນາປງ຺ເຄນ ອຣຫຕໍ ອນຸກໂຣມິ, ອຸໂປສໂຖ ຈ ເມ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ອິມິນາ ຕຕິເຍນ ອງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘‘ຍາວຊີວໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ມຸສາວາທໍ ປຫາຍ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣຕາ ສຈ຺ຈວາທິໂນ ສຈ຺ຈສນ຺ຘາ ເຖຕາ ປຈ຺ຈຍິກາ ອວິສໍວາທໂກ ໂລກສ຺ສ. ອຫໍ ປຊ຺ຊ ອິມຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອິມຎ຺ຈ ທິວສໍ ມຸສາວາທໍ ປຫາຍ ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣໂຕ ສຈ຺ຈວາທີ ສຈ຺ຈສນ຺ໂຘ ເຖໂຕ ປຈ຺ຈຍິໂກ ອວິສໍວາທໂກ ໂລກສ຺ສ. ອິມິນາປງ຺ເຄນ ອຣຫຕໍ ອນຸກໂຣມິ, ອຸໂປສໂຖ ຈ ເມ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ອິມິນາ ຈຕຸຕ຺ເຖນ ອງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘‘ຍາວຊີວໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານໍ ປຫາຍ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣຕາ. ອຫໍ ປຊ຺ຊ ອິມຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອິມຎ຺ຈ ທິວສໍ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານໍ ປຫາຍ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ. ອິມິນາປງ຺ເຄນ ອຣຫຕໍ ອນຸກໂຣມິ, ອຸໂປສໂຖ ຈ ເມ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ອິມິນາ ປຎ຺ຈເມນ ອງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘‘ຍາວຊີວໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ເອກຠຕ຺ຕິກາ ຣຕ຺ຕູປຣຕາ ວິຣຕາ ວິກາລໂຠຊນາ. ອຫໍ ປຊ຺ຊ ອິມຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອິມຎ຺ຈ ທິວສໍ ເອກຠຕ຺ຕິໂກ ຣຕ຺ຕູປຣໂຕ ວິຣໂຕ ວິກາລໂຠຊນາ. ອິມິນາປງ຺ເຄນ ອຣຫຕໍ ອນຸກໂຣມິ, ອຸໂປສໂຖ ຈ ເມ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ອິມິນາ ຉຏ຺ເຐນ ອງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘‘ຍາວຊີວໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕວິສູກທສ຺ສນມາລາຄນ຺ຘວິເລປນຘາຣຓມຓ຺ຑນວິຠູສນຏ຺ຐານໍ ປຫາຍ ນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕວິສູກທສ຺ສນມາລາຄນ຺ຘວິເລປນຘາຣຓມຓ຺ຑນວິຠູສນຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣຕາ. ອຫໍ ປຊ຺ຊ ອິມຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອິມຎ຺ຈ ທິວສໍ ນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕວິສູກທສ຺ສນມາລາຄນ຺ຘວິເລປນຘາຣຓມຓ຺ຑນວິຠູສນຏ຺ຐານໍ ປຫາຍ ນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕວິສູກທສ຺ສນມາລາຄນ຺ຘວິເລປນຘາຣຓມຓ຺ຑນວິຠູສນຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ. ອິມິນາປງ຺ເຄນ ອຣຫຕໍ ອນຸກໂຣມິ, ອຸໂປສໂຖ ຈ ເມ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ອິມິນາ ສຕ຺ຕເມນ ອງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘‘ຍາວຊີວໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນໍ ປຫາຍ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນາ ປຏິວິຣຕາ ນີຈເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປນ຺ຕິ – ມຎ຺ຈເກ ວາ ຕິຓສນ຺ຖາຣເກ ວາ. ອຫໍ ປຊ຺ຊ ອິມຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອິມຎ຺ຈ ທິວສໍ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນໍ ປຫາຍ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນາ ປຏິວິຣໂຕ ນີຈເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປມິ – ມຎ຺ຈເກ ວາ ຕິຓສນ຺ຖາຣເກ ວາ. ອິມິນາປງ຺ເຄນ ອຣຫຕໍ ອນຸກໂຣມິ, ອຸໂປສໂຖ ຈ ເມ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ອິມິນາ ອຏ຺ຐເມນ ອງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸໂປສໂຖ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ ມຫານິສໍໂສ ມຫາຊຸຕິໂກ ມຫາວິປ຺ຜາໂຣ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ວິຕ຺ຖຕູໂປສຖສຸຕ຺ຕໍ

໔໒. ‘‘ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸໂປສໂຖ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ ມຫານິສໍໂສ ມຫາຊຸຕິໂກ ມຫາວິປ຺ຜາໂຣ. ກຖໍ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸໂປສໂຖ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ ມຫານິສໍໂສ ມຫາຊຸຕິໂກ ມຫາວິປ຺ຜາໂຣ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ຍາວຊີວໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ປາຓາຕິປາຕໍ ປຫາຍ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣຕາ ນິຫິຕທຓ຺ຑາ ນິຫິຕສຕ຺ຖາ ລຊ຺ຊີ ທຍາປນ຺ນາ, ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປິໂນ ວິຫຣນ຺ຕິ. ອຫໍ ປຊ຺ຊ ອິມຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອິມຎ຺ຈ ທິວສໍ ປາຓາຕິປາຕໍ ປຫາຍ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ນິຫິຕທຓ຺ໂຑ ນິຫິຕສຕ຺ໂຖ ລຊ຺ຊີ ທຍາປນ຺ໂນ, ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີ ວິຫຣາມິ. ອິມິນາປງ຺ເຄນ ອຣຫຕໍ ອນຸກໂຣມິ, ອຸໂປສໂຖ ຈ ເມ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ອິມິນາ ປຐເມນ ອງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ…ເປ….

‘‘‘ຍາວຊີວໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນໍ ປຫາຍ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນາ ປຏິວິຣຕາ ນີຈເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປນ຺ຕິ – ມຎ຺ຈເກ ວາ ຕິຓສນ຺ຖາຣເກ ວາ. ອຫໍ ປຊ຺ຊ ອິມຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອິມຎ຺ຈ ທິວສໍ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນໍ ປຫາຍ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນາ ປຏິວິຣໂຕ ນີຈເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປມິ – ມຎ຺ຈເກ ວາ ຕິຓສນ຺ຖາຣເກ ວາ. ອິມິນາປງ຺ເຄນ ອຣຫຕໍ ອນຸກໂຣມິ, ອຸໂປສໂຖ ຈ ເມ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ອິມິນາ ອຏ຺ຐເມນ ອງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸໂປສໂຖ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ ມຫານິສໍໂສ ມຫາຊຸຕິໂກ ມຫາວິປ຺ຜາໂຣ.

‘‘ກີວມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ ກີວມຫານິສໍໂສ ກີວມຫາຊຸຕິໂກ ກີວມຫາວິປ຺ຜາໂຣ? ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍ ອິເມສໍ ໂສຬສນ຺ນໍ ມຫາຊນປທານໍ ປຫູຕຣຕ຺ຕຣຕນານໍ [ປຫູຕສຕ຺ຕຣຕນານໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ກໍ. ປີ.) ອ. ນິ. ໓.໗໑ ປາຬິຍາ ຏີກາຍໍ ທສ຺ສິຕປາຬິເຍວ. ຕທຏ຺ຐກຖາປິ ປສ຺ສິຕພ຺ພາ] ອິສ຺ສຣິຍາຘິປຈ຺ຈໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຍ຺ຍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອງ຺ຄານໍ ມຄຘານໍ ກາສີນໍ ໂກສລານໍ ວຊ຺ຊີນໍ ມລ຺ລານໍ ເຈຕີນໍ ວງ຺ຄານໍ ກຸຣູນໍ ປຎ຺ຈາລານໍ ມຈ຺ຉານໍ [ມຊ຺ຊານໍ (ກ.)] ສູຣເສນານໍ ອສ຺ສການໍ ອວນ຺ຕີນໍ ຄນ຺ຘາຣານໍ ກມ຺ໂພຊານໍ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ອຸໂປສຖສ຺ສ ເອຕໍ [ເອກໍ (ກ.)] ກລໍ ນາຄ຺ຆຕິ ໂສຬສິໍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ກປຓໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມານຸສກໍ ຣຊ຺ຊໍ ທິພ຺ພໍ ສຸຂໍ ອຸປນິຘາຍ.

‘‘ຍານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມານຸສການິ ປຎ຺ຎາສ ວສ຺ສານິ, ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານໍ ເອໂສ ເອໂກ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິໂວ [ຣຕ຺ຕິທິໂວ (ກ.)]. ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ຕິໍສຣຕ຺ຕິໂຍ ມາໂສ. ເຕນ ມາເສນ ທ຺ວາທສມາສິໂຍ ສໍວຈ຺ຉໂຣ. ເຕນ ສໍວຈ຺ຉເຣນ ທິພ຺ພານິ ປຎ຺ຈ ວສ຺ສສຕານິ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອິທໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ – ‘ກປຓໍ ມານຸສກໍ ຣຊ຺ຊໍ ທິພ຺ພໍ ສຸຂໍ ອຸປນິຘາຍ’’’.

‘‘ຍານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມານຸສການິ ວສ຺ສສຕານິ, ຕາວຕິໍສານໍ ເທວານໍ ເອໂສ ເອໂກ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິໂວ. ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ຕິໍສຣຕ຺ຕິໂຍ ມາໂສ. ເຕນ ມາເສນ ທ຺ວາທສມາສິໂຍ ສໍວຈ຺ຉໂຣ. ເຕນ ສໍວຈ຺ຉເຣນ ທິພ຺ພໍ ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ ຕາວຕິໍສານໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຕາວຕິໍສານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອິທໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ – ‘ກປຓໍ ມານຸສກໍ ຣຊ຺ຊໍ ທິພ຺ພໍ ສຸຂໍ ອຸປນິຘາຍ’’’.

‘‘ຍານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມານຸສການິ ທ຺ເວ ວສ຺ສສຕານິ, ຍາມານໍ ເທວານໍ ເອໂສ ເອໂກ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິໂວ. ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ຕິໍສຣຕ຺ຕິໂຍ ມາໂສ. ເຕນ ມາເສນ ທ຺ວາທສມາສິໂຍ ສໍວຈ຺ຉໂຣ. ເຕນ ສໍວຈ຺ຉເຣນ ທິພ຺ພານິ ທ຺ເວ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຍາມານໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຍາມານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອິທໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ – ‘ກປຓໍ ມານຸສກໍ ຣຊ຺ຊໍ ທິພ຺ພໍ ສຸຂໍ ອຸປນິຘາຍ’’’.

‘‘ຍານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມານຸສການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວສ຺ສສຕານິ, ຕຸສິຕານໍ ເທວານໍ ເອໂສ ເອໂກ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິໂວ. ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ຕິໍສຣຕ຺ຕິໂຍ ມາໂສ. ເຕນ ມາເສນ ທ຺ວາທສມາສິໂຍ ສໍວຈ຺ຉໂຣ. ເຕນ ສໍວຈ຺ຉເຣນ ທິພ຺ພານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຕຸສິຕານໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຕຸສິຕານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອິທໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ – ‘ກປຓໍ ມານຸສກໍ ຣຊ຺ຊໍ ທິພ຺ພໍ ສຸຂໍ ອຸປນິຘາຍ’’’.

‘‘ຍານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມານຸສການິ ອຏ຺ຐ ວສ຺ສສຕານິ, ນິມ຺ມານຣຕີນໍ ເທວານໍ ເອໂສ ເອໂກ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິໂວ. ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ຕິໍສຣຕ຺ຕິໂຍ ມາໂສ. ເຕນ ມາເສນ ທ຺ວາທສມາສິໂຍ ສໍວຈ຺ຉໂຣ. ເຕນ ສໍວຈ຺ຉເຣນ ທິພ຺ພານິ ອຏ຺ຐ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ນິມ຺ມານຣຕີນໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ນິມ຺ມານຣຕີນໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອິທໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ – ‘ກປຓໍ ມານຸສກໍ ຣຊ຺ຊໍ ທິພ຺ພໍ ສຸຂໍ ອຸປນິຘາຍ’’’.

‘‘ຍານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມານຸສການິ ໂສຬສ ວສ຺ສສຕານິ, ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ ເທວານໍ ເອໂສ ເອໂກ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິໂວ. ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ຕິໍສຣຕ຺ຕິໂຍ ມາໂສ. ເຕນ ມາເສນ ທ຺ວາທສມາສິໂຍ ສໍວຈ຺ຉໂຣ. ເຕນ ສໍວຈ຺ຉເຣນ ທິພ຺ພານິ ໂສຬສ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອິທໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ – ‘ກປຓໍ ມານຸສກໍ ຣຊ຺ຊໍ ທິພ຺ພໍ ສຸຂໍ ອຸປນິຘາຍາ’’’ຕິ.

‘‘ປາຓໍ ນ ຫຎ຺ເຎ [ຫາເນ (ສີ.), ເຫນ (ກ.) ອ. ນິ. ໓.໗໑] ນ ຈທິນ຺ນມາທິເຍ,

ມຸສາ ນ ຠາເສ ນ ຈ ມຊ຺ຊໂປ ສິຍາ;

ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ ວິຣເມຍ຺ຍ ເມຖຸນາ,

ຣຕ຺ຕິໍ ນ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ວິກາລໂຠຊນໍ.

‘‘ມາລໍ ນ ຘາເຣ ນ ຈ ຄນ຺ຘມາຈເຣ [ຄນ຺ຘມາຘເຣ (ກ.)],

ມຎ຺ເຈ ຉມາຍໍ ວ ສເຍຖ ສນ຺ຖເຕ;

ເອຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກມາຫຸໂປສຖໍ,

ພຸທ຺ເຘນ ທຸກ຺ຂນ຺ຕຄຸນາ ປກາສິຕໍ.

‘‘ຈນ຺ໂທ ຈ ສຸຣິໂຍ ຈ ອຸໂຠ ສຸທສ຺ສນາ,

ໂອຠາສຍໍ ອນຸປຣິຍນ຺ຕິ ຍາວຕາ;

ຕໂມນຸທາ ເຕ ປນ ອນ຺ຕລິກ຺ຂຄາ,

ນເຠ ປຠາສນ຺ຕິ ທິສາວິໂຣຈນາ.

‘‘ເອຕສ຺ມິໍ ຍໍ ວິຊ຺ຊຕິ ອນ຺ຕເຣ ຘນໍ,

ມຸຕ຺ຕາ ມຓິ ເວຬຸຣິຍຎ຺ຈ ຠທ຺ທກໍ;

ສິງ຺ຄີສຸວຓ຺ຓໍ ອຖ ວາປິ ກຎ຺ຈນໍ,

ຍໍ ຊາຕຣູປໍ ຫຏກນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ອຏ຺ຐງ຺ຄຸເປຕສ຺ສ ອຸໂປສຖສ຺ສ,

ກລມ຺ປິ ເຕ ນານຸຠວນ຺ຕິ ໂສຬສິໍ;

ຈນ຺ທປ຺ປຠາ ຕາຣຄຓາ ຈ ສພ຺ເພ.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ນາຣີ ຈ ນໂຣ ຈ ສີລວາ,

ອຏ຺ຐງ຺ຄຸເປຕໍ ອຸປວສ຺ສຸໂປສຖໍ;

ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວານ ສຸຂຸທ຺ຣຍານິ,

ອນິນ຺ທິຕາ ສຄ຺ຄມຸເປນ຺ຕິ ຐານ’’ນ຺ຕິ. ທຸຕິຍໍ;

໓. ວິສາຂາສຸຕ຺ຕໍ

໔໓. [ອ. ນິ. ໓.໗໑] ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ປຸພ຺ພາຣາເມ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທ. ອຖ ໂຂ ວິສາຂາ ມິຄາຣມາຕາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ວິສາຂໍ ມິຄາຣມາຕຣໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຂ, ວິສາເຂ, ອຸໂປສໂຖ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ ມຫານິສໍໂສ ມຫາຊຸຕິໂກ ມຫາວິປ຺ຜາໂຣ. ກຖໍ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ຈ, ວິສາເຂ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸໂປສໂຖ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ ມຫານິສໍໂສ ມຫາຊຸຕິໂກ ມຫາວິປ຺ຜາໂຣ? ອິຘ, ວິສາເຂ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ຍາວຊີວໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ປາຓາຕິປາຕໍ ປຫາຍ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣຕາ ນິຫິຕທຓ຺ຑາ ນິຫິຕສຕ຺ຖາ ລຊ຺ຊີ ທຍາປນ຺ນາ, ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປິໂນ ວິຫຣນ຺ຕິ. ອຫໍ ປຊ຺ຊ ອິມຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອິມຎ຺ຈ ທິວສໍ ປາຓາຕິປາຕໍ ປຫາຍ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ນິຫິຕທຓ຺ໂຑ ນິຫິຕສຕ຺ໂຖ ລຊ຺ຊີ ທຍາປນ຺ໂນ, ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີ ວິຫຣາມິ. ອິມິນາປງ຺ເຄນ ອຣຫຕໍ ອນຸກໂຣມິ, ອຸໂປສໂຖ ຈ ເມ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕີ’’’ຕິ. ອິມິນາ ປຐເມນ ອງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ…ເປ….

‘‘‘ຍາວຊີວໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນໍ ປຫາຍ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນາ ປຏິວິຣຕາ ນີຈເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປນ຺ຕິ – ມຎ຺ຈເກ ວາ ຕິຓສນ຺ຖາຣເກ ວາ. ອຫໍ ປຊ຺ຊ ອິມຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອິມຎ຺ຈ ທິວສໍ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນໍ ປຫາຍ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນາ ປຏິວິຣໂຕ ນີຈເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປມິ – ມຎ຺ຈເກ ວາ ຕິຓສນ຺ຖາຣເກ ວາ. ອິມິນາປງ຺ເຄນ ອຣຫຕໍ ອນຸກໂຣມິ, ອຸໂປສໂຖ ຈ ເມ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ອິມິນາ ອຏ຺ຐເມນ ອງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ໂຂ, ວິສາເຂ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸໂປສໂຖ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ ມຫານິສໍໂສ ມຫາຊຸຕິໂກ ມຫາວິປ຺ຜາໂຣ.

‘‘ກີວມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ, ກີວມຫານິສໍໂສ, ກີວມຫາຊຸຕິໂກ, ກີວມຫາວິປ຺ຜາໂຣ? ເສຍ຺ຍຖາປິ, ວິສາເຂ, ໂຍ ອິເມສໍ ໂສຬສນ຺ນໍ ມຫາຊນປທານໍ ປຫູຕຣຕ຺ຕຣຕນານໍ ອິສ຺ສຣິຍາຘິປຈ຺ຈໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຍ຺ຍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອງ຺ຄານໍ ມຄຘານໍ ກາສີນໍ ໂກສລານໍ ວຊ຺ຊີນໍ ມລ຺ລານໍ ເຈຕີນໍ ວງ຺ຄານໍ ກຸຣູນໍ ປຎ຺ຈາລານໍ ມຈ຺ຉານໍ ສູຣເສນານໍ ອສ຺ສການໍ ອວນ຺ຕີນໍ ຄນ຺ຘາຣານໍ ກມ຺ໂພຊານໍ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ອຸໂປສຖສ຺ສ ເອຕໍ ກລໍ ນາຄ຺ຆຕິ ໂສຬສິໍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ກປຓໍ, ວິສາເຂ, ມານຸສກໍ ຣຊ຺ຊໍ ທິພ຺ພໍ ສຸຂໍ ອຸປນິຘາຍ.

‘‘ຍານິ, ວິສາເຂ, ມານຸສການິ ປຎ຺ຎາສ ວສ຺ສານິ, ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານໍ ເອໂສ ເອໂກ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິໂວ. ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ຕິໍສຣຕ຺ຕິໂຍ ມາໂສ. ເຕນ ມາເສນ ທ຺ວາທສມາສິໂຍ ສໍວຈ຺ຉໂຣ. ເຕນ ສໍວຈ຺ຉເຣນ ທິພ຺ພານິ ປຎ຺ຈ ວສ຺ສສຕານິ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ວິສາເຂ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອິທໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ວິສາເຂ, ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ – ‘ກປຓໍ ມານຸສກໍ ຣຊ຺ຊໍ ທິພ຺ພໍ ສຸຂໍ ອຸປນິຘາຍ’’’.

‘‘ຍໍ, ວິສາເຂ, ມານຸສກໍ ວສ຺ສສຕໍ, ຕາວຕິໍສານໍ ເທວານໍ ເອໂສ ເອໂກ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິໂວ. ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ຕິໍສຣຕ຺ຕິໂຍ ມາໂສ. ເຕນ ມາເສນ ທ຺ວາທສມາສິໂຍ ສໍວຈ຺ຉໂຣ. ເຕນ ສໍວຈ຺ຉເຣນ ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ ຕາວຕິໍສານໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ວິສາເຂ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຕາວຕິໍສານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອິທໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ວິສາເຂ, ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ – ‘ກປຓໍ ມານຸສກໍ ຣຊ຺ຊໍ ທິພ຺ພໍ ສຸຂໍ ອຸປນິຘາຍ’’’.

‘‘ຍານິ, ວິສາເຂ, ມານຸສການິ ທ຺ເວ ວສ຺ສສຕານິ…ເປ… ຈຕ຺ຕາຣິ ວສ຺ສສຕານິ…ເປ… ອຏ຺ຐ ວສ຺ສສຕານິ…ເປ… ໂສຬສ ວສ຺ສສຕານິ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ ເທວານໍ ເອໂສ ເອໂກ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິໂວ. ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ຕິໍສຣຕ຺ຕິໂຍ ມາໂສ. ເຕນ ມາເສນ ທ຺ວາທສມາສິໂຍ ສໍວຈ຺ຉໂຣ. ເຕນ ສໍວຈ຺ຉເຣນ ທິພ຺ພານິ ໂສຬສ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ວິສາເຂ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອິທໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ວິສາເຂ, ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ – ‘ກປຓໍ ມານຸສກໍ ຣຊ຺ຊໍ ທິພ຺ພໍ ສຸຂໍ ອຸປນິຘາຍາ’’’ຕິ.

‘‘ປາຓໍ ນ ຫຎ຺ເຎ ນ ຈທິນ຺ນມາທິເຍ,

ມຸສາ ນ ຠາເສ ນ ຈ ມຊ຺ຊໂປ ສິຍາ;

ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ ວິຣເມຍ຺ຍ ເມຖຸນາ,

ຣຕ຺ຕິໍ ນ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ວິກາລໂຠຊນໍ.

‘‘ມາລໍ ນ ຘາເຣ ນ ຈ ຄນ຺ຘມາຈເຣ,

ມຎ຺ເຈ ຉມາຍໍ ວ ສເຍຖ ສນ຺ຖເຕ;

ເອຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກມາຫຸໂປສຖໍ,

ພຸທ຺ເຘນ ທຸກ຺ຂນ຺ຕຄຸນາ ປກາສິຕໍ.

‘‘ຈນ຺ໂທ ຈ ສຸຣິໂຍ ຈ ອຸໂຠ ສຸທສ຺ສນາ,

ໂອຠາສຍໍ ອນຸປຣິຍນ຺ຕິ ຍາວຕາ;

ຕໂມນຸທາ ເຕ ປນ ອນ຺ຕລິກ຺ຂຄາ,

ນເຠ ປຠາສນ຺ຕິ ທິສາວິໂຣຈນາ.

‘‘ເອຕສ຺ມິໍ ຍໍ ວິຊ຺ຊຕິ ອນ຺ຕເຣ ຘນໍ,

ມຸຕ຺ຕາ ມຓິ ເວຬຸຣິຍຎ຺ຈ ຠທ຺ທກໍ;

ສິງ຺ຄີສຸວຓ຺ຓໍ ອຖ ວາປິ ກຎ຺ຈນໍ,

ຍໍ ຊາຕຣູປໍ ຫຏກນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ອຏ຺ຐງ຺ຄຸເປຕສ຺ສ ອຸໂປສຖສ຺ສ,

ກລມ຺ປິ ເຕ ນານຸຠວນ຺ຕິ ໂສຬສິໍ;

ຈນ຺ທປ຺ປຠາ ຕາຣຄຓາ ຈ ສພ຺ເພ.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ນາຣີ ຈ ນໂຣ ຈ ສີລວາ,

ອຏ຺ຐງ຺ຄຸເປຕໍ ອຸປວສ຺ສຸໂປສຖໍ;

ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວານ ສຸຂຸທ຺ຣຍານິ,

ອນິນ຺ທິຕາ ສຄ຺ຄມຸເປນ຺ຕິ ຐານ’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ;

໔. ວາເສຏ຺ຐສຸຕ຺ຕໍ

໔໔. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ອຖ ໂຂ ວາເສຏ຺ໂຐ ອຸປາສໂກ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ວາເສຏ຺ຐໍ ອຸປາສກໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ, ວາເສຏ຺ຐ, ອຸໂປສໂຖ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ…ເປ… ອນິນ຺ທິຕາ ສຄ຺ຄມຸເປນ຺ຕິ ຐານ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ວາເສຏ຺ໂຐ ອຸປາສໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປິຍາ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວເສຍ຺ຍຸໍ, ປິຍານມ຺ປິ ເມ ອສ຺ສ ຎາຕິສາໂລຫິຕານໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ. ສພ຺ເພ ເຈປິ, ຠນ຺ເຕ, ຂຕ຺ຕິຍາ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວເສຍ຺ຍຸໍ, ສພ຺ເພສມ຺ປິສ຺ສ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ. ສພ຺ເພ ເຈປິ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ…ເປ… ເວສ຺ສາ … ສຸທ຺ທາ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວເສຍ຺ຍຸໍ, ສພ຺ເພສມ຺ປິສ຺ສ ສຸທ຺ທານໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ.

‘‘ເອວເມຕໍ, ວາເສຏ຺ຐ, ເອວເມຕໍ, ວາເສຏ຺ຐ! ສພ຺ເພ ເຈປິ, ວາເສຏ຺ຐ, ຂຕ຺ຕິຍາ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວເສຍ຺ຍຸໍ, ສພ຺ເພສມ຺ປິສ຺ສ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ. ສພ຺ເພ ເຈປິ, ວາເສຏ຺ຐ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ…ເປ… ເວສ຺ສາ… ສຸທ຺ທາ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວເສຍ຺ຍຸໍ, ສພ຺ເພສມ຺ປິສ຺ສ ສຸທ຺ທານໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ. ສເທວໂກ ເຈປິ, ວາເສຏ຺ຐ, ໂລໂກ ສມາຣໂກ ສພ຺ຣຫ຺ມໂກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ປຊາ ສເທວມນຸສ຺ສາ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວເສຍ຺ຍຸໍ [ອຸປວເສຍ຺ຍ (?)], ສເທວກສ຺ສປິສ຺ສ [ສເທວກສ຺ສ (ສພ຺ພຕ຺ຖ) ອ. ນິ. ໔.໑໙໓; ມ. ນິ. ໓.໖໔ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ໂລກສ຺ສ ສມາຣກສ຺ສ ສພ຺ຣຫ຺ມກສ຺ສ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ. ອິເມ ເຈປິ, ວາເສຏ຺ຐ, ມຫາສາລາ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວເສຍ຺ຍຸໍ, ອິເມສມ຺ປິສ຺ສ ມຫາສາລານໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ( ) [(ສເຈ ເຈເຕຍ຺ຍຸໍ) ກຕ຺ຖຈິ ອຕ຺ຖິ. ອ. ນິ. ໔.໑໙໓ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ]. ໂກ ປນ ວາໂທ ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ສາ’’ຕິ! ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ໂພຊ຺ຌສຸຕ຺ຕໍ

໔໕. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ໂພຊ຺ຌາ ອຸປາສິກາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ໂພຊ຺ຌໍ ອຸປາສິກໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ, ໂພຊ຺ເຌ, ອຸໂປສໂຖ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ ມຫານິສໍໂສ ມຫາຊຸຕິໂກ ມຫາວິປ຺ຜາໂຣ. ກຖໍ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ຈ, ໂພຊ຺ເຌ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸໂປສໂຖ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ ມຫານິສໍໂສ ມຫາຊຸຕິໂກ ມຫາວິປ຺ຜາໂຣ? ອິຘ, ໂພຊ຺ເຌ, ອຣິຍສາວໂກ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ຍາວຊີວໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ປາຓາຕິປາຕໍ ປຫາຍ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣຕາ ນິຫິຕທຓ຺ຑາ ນິຫິຕສຕ຺ຖາ ລຊ຺ຊີ ທຍາປນ຺ນາ, ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປິໂນ ວິຫຣນ຺ຕິ. ອຫໍ ປຊ຺ຊ ອິມຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອິມຎ຺ຈ ທິວສໍ ປາຓາຕິປາຕໍ ປຫາຍ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ນິຫິຕທຓ຺ໂຑ ນິຫິຕສຕ຺ໂຖ ລຊ຺ຊີ ທຍາປນ຺ໂນ, ສພ຺ພປາຓຠູຕຫິຕານຸກມ຺ປີ ວິຫຣາມິ. ອິມິນາປງ຺ເຄນ ອຣຫຕໍ ອນຸກໂຣມິ, ອຸໂປສໂຖ ຈ ເມ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ອິມິນາ ປຐເມນ ອງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ…ເປ….

‘‘‘ຍາວຊີວໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນໍ ປຫາຍ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນາ ປຏິວິຣຕາ ນີຈເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປນ຺ຕິ – ມຎ຺ຈເກ ວາ ຕິຓສນ຺ຖາຣເກ ວາ. ອຫໍ ປຊ຺ຊ ອິມຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອິມຎ຺ຈ ທິວສໍ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນໍ ປຫາຍ ອຸຈ຺ຈາສຍນມຫາສຍນາ ປຏິວິຣໂຕ ນີຈເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປມິ – ມຎ຺ຈເກ ວາ ຕິຓສນ຺ຖາຣເກ ວາ. ອິມິນາປງ຺ເຄນ ອຣຫຕໍ ອນຸກໂຣມິ, ອຸໂປສໂຖ ຈ ເມ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ. ອິມິນາ ອຏ຺ຐເມນ ອງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ ໂຂ, ໂພຊ຺ເຌ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ອຸໂປສໂຖ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ ມຫານິສໍໂສ ມຫາຊຸຕິໂກ ມຫາວິປ຺ຜາໂຣ.

‘‘ກີວມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ, ກີວມຫານິສໍໂສ, ກີວມຫາຊຸຕິໂກ, ກີວມຫາວິປ຺ຜາໂຣ? ເສຍ຺ຍຖາປິ, ໂພຊ຺ເຌ, ໂຍ ອິເມສໍ ໂສຬສນ຺ນໍ ມຫາຊນປທານໍ ປຫູຕຣຕ຺ຕຣຕນານໍ ອິສ຺ສຣິຍາຘິປຈ຺ຈໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຍ຺ຍ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອງ຺ຄານໍ ມຄຘານໍ ກາສີນໍ ໂກສລານໍ ວຊ຺ຊີນໍ ມລ຺ລານໍ ເຈຕີນໍ ວງ຺ຄານໍ ກຸຣູນໍ ປຎ຺ຈາລານໍ ມຈ຺ຉານໍ ສູຣເສນານໍ ອສ຺ສການໍ ອວນ຺ຕີນໍ ຄນ຺ຘາຣານໍ ກມ຺ໂພຊານໍ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ອຸໂປສຖສ຺ສ ເອຕໍ ກລໍ ນາຄ຺ຆຕິ ໂສຬສິໍ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ກປຓໍ, ໂພຊ຺ເຌ, ມານຸສກໍ ຣຊ຺ຊໍ ທິພ຺ພໍ ສຸຂໍ ອຸປນິຘາຍ.

‘‘ຍານິ, ໂພຊ຺ເຌ, ມານຸສການິ ປຎ຺ຎາສ ວສ຺ສານິ, ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານໍ ເອໂສ ເອໂກ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິໂວ. ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ຕິໍສຣຕ຺ຕິໂຍ ມາໂສ. ເຕນ ມາເສນ ທ຺ວາທສມາສິໂຍ ສໍວຈ຺ຉໂຣ. ເຕນ ສໍວຈ຺ຉເຣນ ທິພ຺ພານິ ປຎ຺ຈ ວສ຺ສສຕານິ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ໂພຊ຺ເຌ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອິທໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ໂພຊ຺ເຌ, ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ – ‘ກປຓໍ ມານຸສກໍ ຣຊ຺ຊໍ ທິພ຺ພໍ ສຸຂໍ ອຸປນິຘາຍ’’’.

‘‘ຍໍ, ໂພຊ຺ເຌ, ມານຸສກໍ ວສ຺ສສຕໍ…ເປ… ຕານິ, ໂພຊ຺ເຌ, ມານຸສການິ ທ຺ເວ ວສ຺ສສຕານິ…ເປ… ຈຕ຺ຕາຣິ ວສ຺ສສຕານິ…ເປ… ອຏ຺ຐ ວສ຺ສສຕານິ…ເປ… ໂສຬສ ວສ຺ສສຕານິ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ ເທວານໍ ເອໂສ ເອໂກ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິໂວ. ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ຕິໍສຣຕ຺ຕິໂຍ ມາໂສ. ເຕນ ມາເສນ ທ຺ວາທສມາສິໂຍ ສໍວຈ຺ຉໂຣ. ເຕນ ສໍວຈ຺ຉເຣນ ທິພ຺ພານິ ໂສຬສ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ ເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ໂພຊ຺ເຌ, ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສິຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອິທໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ໂພຊ຺ເຌ, ສນ຺ຘາຍ ຠາສິຕໍ – ‘ກປຓໍ ມານຸສກໍ ຣຊ຺ຊໍ ທິພ຺ພໍ ສຸຂໍ ອຸປນິຘາຍາ’’’ຕິ.

‘‘ປາຓໍ ນ ຫຎ຺ເຎ ນ ຈທິນ຺ນມາທິເຍ,

ມຸສາ ນ ຠາເສ ນ ຈ ມຊ຺ຊໂປ ສິຍາ;

ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ ວິຣເມຍ຺ຍ ເມຖຸນາ,

ຣຕ຺ຕິໍ ນ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ວິກາລໂຠຊນໍ.

‘‘ມາລໍ ນ ຘາເຣ ນ ຈ ຄນ຺ຘມາຈເຣ,

ມຎ຺ເຈ ຉມາຍໍ ວ ສເຍຖ ສນ຺ຖເຕ;

ເອຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກມາຫຸໂປສຖໍ,

ພຸທ຺ເຘນ ທຸກ຺ຂນ຺ຕຄຸນາ ປກາສິຕໍ.

‘‘ຈນ຺ໂທ ຈ ສຸຣິໂຍ ຈ ອຸໂຠ ສຸທສ຺ສນາ,

ໂອຠາສຍໍ ອນຸປຣິຍນ຺ຕິ ຍາວຕາ;

ຕໂມນຸທາ ເຕ ປນ ອນ຺ຕລິກ຺ຂຄາ,

ນເຠ ປຠາສນ຺ຕິ ທິສາວິໂຣຈນາ.

‘‘ເອຕສ຺ມິໍ ຍໍ ວິຊ຺ຊຕິ ອນ຺ຕເຣ ຘນໍ,

ມຸຕ຺ຕາ ມຓິ ເວຬຸຣິຍຎ຺ຈ ຠທ຺ທກໍ;

ສິງ຺ຄີສຸວຓ຺ຓໍ ອຖ ວາປິ ກຎ຺ຈນໍ,

ຍໍ ຊາຕຣູປໍ ຫຏກນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ອຏ຺ຐງ຺ຄຸເປຕສ຺ສ ອຸໂປສຖສ຺ສ,

ກລມ຺ປິ ເຕ ນານຸຠວນ຺ຕິ ໂສຬສິໍ;

ຈນ຺ທປ຺ປຠາ ຕາຣຄຓາ ຈ ສພ຺ເພ.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ນາຣີ ຈ ນໂຣ ຈ ສີລວາ,

ອຏ຺ຐງ຺ຄຸເປຕໍ ອຸປວສ຺ສຸໂປສຖໍ;

ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວານ ສຸຂຸທ຺ຣຍານິ,

ອນິນ຺ທິຕາ ສຄ຺ຄມຸເປນ຺ຕິ ຐານ’’ນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ;

໖. ອນຸຣຸທ຺ຘສຸຕ຺ຕໍ

໔໖. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສມ຺ພິຍໍ ວິຫຣຕິ ໂຆສິຕາຣາເມ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ທິວາວິຫາຣໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ ປຏິສລ຺ລີໂນ. ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ມນາປກາຍິກາ ເທວຕາ ເຍນາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອນຸຣຸທ຺ຘໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ຕາ ເທວຕາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອນຸຣຸທ຺ຘໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ ອນຸຣຸທ຺ຘ, ມນາປກາຍິກາ ນາມ ເທວຕາ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ອິສ຺ສຣິຍໍ ກາເຣມ ວສໍ ວຕ຺ເຕມ. ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ ອນຸຣຸທ຺ຘ, ຍາທິສກໍ ວຓ຺ຓໍ ອາກງ຺ຂາມ ຕາທິສກໍ ວຓ຺ຓໍ ຐານໂສ ປຏິລຠາມ; ຍາທິສກໍ ສຣໍ ອາກງ຺ຂາມ ຕາທິສກໍ ສຣໍ ຐານໂສ ປຏິລຠາມ; ຍາທິສກໍ ສຸຂໍ ອາກງ຺ຂາມ ຕາທິສກໍ ສຸຂໍ ຐານໂສ ປຏິລຠາມ. ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ ອນຸຣຸທ຺ຘ, ມນາປກາຍິກາ ນາມ ເທວຕາ ອິເມສຸ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ອິສ຺ສຣິຍໍ ກາເຣມ ວສໍ ວຕ຺ເຕມາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ອນຸຣຸທ຺ຘສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອໂຫ ວຕິມາ ເທວຕາ ສພ຺ພາວ ນີລາ ອສ຺ສຸ ນີລວຓ຺ຓາ ນີລວຕ຺ຖາ ນີລາລງ຺ກາຣາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຕາ ເທວຕາ ອາຍສ຺ມໂຕ ອນຸຣຸທ຺ຘສ຺ສ ຈິຕ຺ຕມຎ຺ຎາຍ ສພ຺ພາວ ນີລາ ອເຫສຸໍ ນີລວຓ຺ຓາ ນີລວຕ຺ຖາ ນີລາລງ຺ກາຣາ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ອນຸຣຸທ຺ຘສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອໂຫ ວຕິມາ ເທວຕາ ສພ຺ພາວ ປີຕາ ອສ຺ສຸ…ເປ… ສພ຺ພາວ ໂລຫິຕກາ ອສ຺ສຸ… ສພ຺ພາວ ໂອທາຕາ ອສ຺ສຸ ໂອທາຕວຓ຺ຓາ ໂອທາຕວຕ຺ຖາ ໂອທາຕາລງ຺ກາຣາ’’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຕາ ເທວຕາ ອາຍສ຺ມໂຕ ອນຸຣຸທ຺ຘສ຺ສ ຈິຕ຺ຕມຎ຺ຎາຍ ສພ຺ພາວ ໂອທາຕາ ອເຫສຸໍ ໂອທາຕວຓ຺ຓາ ໂອທາຕວຕ຺ຖາ ໂອທາຕາລງ຺ກາຣາ.

ອຖ ໂຂ ຕາ ເທວຕາ ເອກາ ຈ [ໂກ (ສີ.), ເອກາວ (ສ຺ຍາ. ປີ.)] ຄາຍິ ເອກາ ຈ [ເອກາ ປນ (ສີ.), ເອກາວ (ສ຺ຍາ. ປີ.)] ນຈ຺ຈິ ເອກາ ຈ [ເອກາ (ສີ.), ເອກາວ (ສ຺ຍາ. ປີ.)] ອຈ຺ຉຣໍ ວາເທສິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກສ຺ສ ຕູຣິຍສ຺ສ [ຕຸຣິຍສ຺ສ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ສຸວິນີຕສ຺ສ ສຸປ຺ປຏິປຕາຬິຕສ຺ສ ກຸສເລຫິ ສຸສມນ຺ນາຫຕສ຺ສ ສທ຺ໂທ ໂຫຕິ ວຄ຺ຄຸ ຈ ຣຊນີໂຍ ຈ ກມນີໂຍ ຈ ເປມນີໂຍ ຈ ມທນີໂຍ ຈ; ເອວເມວໍ ຕາສໍ ເທວຕານໍ ອລງ຺ກາຣານໍ ສທ຺ໂທ ໂຫຕິ ວຄ຺ຄຸ ຈ ຣຊນີໂຍ ຈ ກມນີໂຍ ຈ ເປມນີໂຍ ຈ ມທນີໂຍ ຈ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ໂອກ຺ຂິປິ.

ອຖ ໂຂ ຕາ ເທວຕາ ‘‘ນ ຂ຺ວຍ຺ໂຍ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ສາທິຍຕີ’’ຕິ [ສາທຍຕີຕິ (ສທ຺ທນີຕິຘາຕຸມາລາ)] ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິໍສຸ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອິຘາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ທິວາວິຫາຣໍ ຄໂຕ ໂຫມິ ປຏິສລ຺ລີໂນ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຫຸລາ ມນາປກາຍິກາ ເທວຕາ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຕາ ເທວຕາ ມໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ ອນຸຣຸທ຺ຘ, ມນາປກາຍິກາ ນາມ ເທວຕາ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ອິສ຺ສຣິຍໍ ກາເຣມ ວສໍ ວຕ຺ເຕມ. ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ ອນຸຣຸທ຺ຘ, ຍາທິສກໍ ວຓ຺ຓໍ ອາກງ຺ຂາມ ຕາທິສກໍ ວຓ຺ຓໍ ຐານໂສ ປຏິລຠາມ; ຍາທິສກໍ ສຣໍ ອາກງ຺ຂາມ ຕາທິສກໍ ສຣໍ ຐານໂສ ປຏິລຠາມ; ຍາທິສກໍ ສຸຂໍ ອາກງ຺ຂາມ ຕາທິສກໍ ສຸຂໍ ຐານໂສ ປຏິລຠາມ. ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ ອນຸຣຸທ຺ຘ, ມນາປກາຍິກາ ນາມ ເທວຕາ ອິເມສຸ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ອິສ຺ສຣິຍໍ ກາເຣມ ວສໍ ວຕ຺ເຕມາ’ຕິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ອໂຫ ວຕິມາ ເທວຕາ ສພ຺ພາວ ນີລາ ອສ຺ສຸ ນີລວຓ຺ຓາ ນີລວຕ຺ຖາ ນີລາລງ຺ກາຣາ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຕາ ເທວຕາ ມມ ຈິຕ຺ຕມຎ຺ຎາຍ ສພ຺ພາວ ນີລາ ອເຫສຸໍ ນີລວຓ຺ຓາ ນີລວຕ຺ຖາ ນີລາລງ຺ກາຣາ.

‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ອໂຫ ວຕິມາ ເທວຕາ ສພ຺ພາວ ປີຕາ ອສ຺ສຸ…ເປ… ສພ຺ພາວ ໂລຫິຕກາ ອສ຺ສຸ…ເປ… ສພ຺ພາວ ໂອທາຕາ ອສ຺ສຸ ໂອທາຕວຓ຺ຓາ ໂອທາຕວຕ຺ຖາ ໂອທາຕາລງ຺ກາຣາ’ຕິ. ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຕາ ເທວຕາ ມມ ຈິຕ຺ຕມຎ຺ຎາຍ ສພ຺ພາວ ໂອທາຕາ ອເຫສຸໍ ໂອທາຕວຓ຺ຓາ ໂອທາຕວຕ຺ຖາ ໂອທາຕາລງ຺ກາຣາ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຕາ ເທວຕາ ເອກາ ຈ ຄາຍິ ເອກາ ຈ ນຈ຺ຈິ ເອກາ ຈ ອຈ຺ຉຣໍ ວາເທສິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກສ຺ສ ຕູຣິຍສ຺ສ ສຸວິນີຕສ຺ສ ສຸປ຺ປຏິປຕາຬິຕສ຺ສ ກຸສເລຫິ ສຸສມນ຺ນາຫຕສ຺ສ ສທ຺ໂທ ໂຫຕິ ວຄ຺ຄຸ ຈ ຣຊນີໂຍ ຈ ກມນີໂຍ ຈ ເປມນີໂຍ ຈ ມທນີໂຍ ຈ; ເອວເມວໍ ຕາສໍ ເທວຕານໍ ອລງ຺ກາຣານໍ ສທ຺ໂທ ໂຫຕິ ວຄ຺ຄຸ ຈ ຣຊນີໂຍ ຈ ກມນີໂຍ ຈ ເປມນີໂຍ ຈ ມທນີໂຍ ຈ. ອຖ ຂ຺ວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ໂອກ຺ຂິປິໍ.

‘‘ອຖ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຕາ ເທວຕາ ‘ນ ຂ຺ວຍ຺ໂຍ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ສາທິຍຕີ’ຕິ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິໍສຸ. ກຕິຫິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມາຕຸຄາໂມ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ມນາປກາຍິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ?

‘‘ອຏ຺ຐຫິ ໂຂ, ອນຸຣຸທ຺ຘ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມາຕຸຄາໂມ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ມນາປກາຍິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ອິຘ, ອນຸຣຸທ຺ຘ, ມາຕຸຄາໂມ ຍສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ຠຕ຺ຕຸໂນ ເທນ຺ຕິ ອຕ຺ຖກາມາ ຫິເຕສິໂນ ອນຸກມ຺ປກາ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ ຕສ຺ສ ໂຫຕິ ປຸພ຺ພຸຏ຺ຐາຍິນີ ປຈ຺ຉານິປາຕິນີ ກິງ຺ກາຣປຏິສ຺ສາວິນີ ມນາປຈາຣິນີ ປິຍວາທິນີ.

‘‘ເຍ ເຕ ຠຕ຺ຕຸ ຄຣຸໂນ [ຄຸຣຸໂນ (ກ.)] ໂຫນ຺ຕິ – ມາຕາຕິ ວາ ປິຕາຕິ ວາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ວາ – ເຕ ສກ຺ກໂຣຕິ, ຄຣຸໍ ກໂຣຕິ [ຄຣຸກໂຣຕິ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)], ມາເນຕິ, ປູເຊຕິ, ອພ຺ຠາຄເຕ ຈ ອາສໂນທເກນ ປຏິປູເຊຕິ.

‘‘ເຍ ເຕ ຠຕ຺ຕຸ ອພ຺ຠນ຺ຕຣາ ກມ຺ມນ຺ຕາ – ອຸຓ຺ຓາຕິ ວາ ກປ຺ປາສາຕິ ວາ – ຕຕ຺ຖ ທກ຺ຂາ ໂຫຕິ ອນລສາ ຕຕ຺ຣຸປາຍາຍ [ຕຕ຺ຣູປາຍາຍ (ສີ.), ອ. ນິ. ໔.໓໕; ໑໑.໑໔] ວີມໍສາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ ອລໍ ກາຕຸໍ ອລໍ ສໍວິຘາຕຸໍ.

‘‘ໂຍ ໂສ ຠຕ຺ຕຸ ອພ຺ຠນ຺ຕໂຣ ອນ຺ໂຕຊໂນ – ທາສາຕິ ວາ ເປສ຺ສາຕິ ວາ ກມ຺ມກຣາຕິ ວາ – ເຕສໍ ກຕຎ຺ຈ ກຕໂຕ ຊານາຕິ ອກຕຎ຺ຈ ອກຕໂຕ ຊານາຕິ, ຄິລານການຎ຺ຈ ພລາພລໍ ຊານາຕິ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍຎ຺ຈສ຺ສ ປຈ຺ຈໍເສນ [ປຈ຺ຈເຍນ (ສ຺ຍາ.), ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍເສນ (ກ.) ອ. ນິ. ໕.໓໓] ສໍວິຠຊຕິ.

‘‘ຍໍ ຠຕ຺ຕຸ ອາຫຣຕິ ຘນໍ ວາ ຘຎ຺ຎໍ ວາ ຊາຕຣູປໍ ວາ ຕໍ ອາຣກ຺ເຂນ ຄຸຕ຺ຕິຍາ ສມ຺ປາເທຕິ, ຕຕ຺ຖ ຈ ໂຫຕິ ອຘຸຕ຺ຕີ ອເຖນີ ອໂສຓ຺ຑີ ອວິນາສິກາ.

‘‘ອຸປາສິກາ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄຕາ ຘມ຺ມໍ ສຣຓໍ ຄຕາ ສງ຺ຆໍ ສຣຓໍ ຄຕາ.

‘‘ສີລວຕີ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ – ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣຕາ, ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣຕາ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ ປຏິວິຣຕາ, ມຸສາວາທາ ປຏິວິຣຕາ, ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣຕາ.

‘‘ຈາຄວຕີ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ. ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ມຸຕ຺ຕຈາຄາ [ມຸຕ຺ຕຈາຄີ (ສ຺ຍາ.)] ປຍຕປາຓິນີ [ປຍຕປາຓິ (ສີ.), ປຍຕປາຓີ (ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.)] ໂວສ຺ສຄ຺ຄຣຕາ ຍາຈໂຍຄາ ທານສໍວິຠາຄຣຕາ.

‘‘ອິເມຫິ ໂຂ, ອນຸຣຸທ຺ຘ, ອຏ຺ຐຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມາຕຸຄາໂມ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ມນາປກາຍິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂຍ ນໍ ຠຣຕິ ສພ຺ພທາ, ນິຈ຺ຈໍ ອາຕາປິ ອຸສ຺ສຸໂກ;

ຕໍ ສພ຺ພກາມທໍ [ຕໍ ສພ຺ພກາມຫຣໍ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.) ສພ຺ພກາມຫຣໍ (ອ. ນິ. ໕.໓໓] ໂປສໍ, ຠຕ຺ຕາຣໍ ນາຕິມຎ຺ຎຕິ.

‘‘ນ ຈາປິ ໂສຕ຺ຖິ ຠຕ຺ຕາຣໍ, ອິສ຺ສາວາເທນ ໂຣສເຍ;

ຠຕ຺ຕຸ ຈ ຄຣຸໂນ ສພ຺ເພ, ປຏິປູເຊຕິ ປຓ຺ຑິຕາ.

‘‘ອຸຏ຺ຐາຫິກາ [ອຸຏ຺ຐາຍິກາ (ກ.)] ອນລສາ, ສງ຺ຄຫິຕປຣິຊ຺ຊນາ;

ຠຕ຺ຕຸ ມນາປໍ ຈຣຕິ, ສມ຺ຠຕໍ ອນຸຣກ຺ຂຕິ.

‘‘ຍາ ເອວໍ ວຕ຺ຕຕິ ນາຣີ, ຠຕ຺ຕຸ ຉນ຺ທວສານຸຄາ;

ມນາປາ ນາມ ເຕ [ມນາປກາຍິກາ (ສີ. ກ.)] ເທວາ, ຍຕ຺ຖ ສາ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ;

໗. ທຸຕິຍວິສາຂາສຸຕ຺ຕໍ

໔໗. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ປຸພ຺ພາຣາເມ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທ. ອຖ ໂຂ ວິສາຂາ ມິຄາຣມາຕາ…ເປ… ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ວິສາຂໍ ມິຄາຣມາຕຣໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອຏ຺ຐຫິ ໂຂ, ວິສາເຂ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມາຕຸຄາໂມ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ມນາປກາຍິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ອິຘ, ວິສາເຂ, ມາຕຸຄາໂມ ຍສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ຠຕ຺ຕຸໂນ ເທນ຺ຕິ ອຕ຺ຖກາມາ ຫິເຕສິໂນ ອນຸກມ຺ປກາ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ ຕສ຺ສ ໂຫຕິ ປຸພ຺ພຸຏ຺ຐາຍິນີ ປຈ຺ຉານິປາຕິນີ ກິງ຺ກາຣປຏິສ຺ສາວິນີ ມນາປຈາຣິນີ ປິຍວາທິນີ…ເປ….

‘‘ຈາຄວຕີ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ. ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ມຸຕ຺ຕຈາຄາ ປຍຕປາຓິນີ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຣຕາ ຍາຈໂຍຄາ ທານສໍວິຠາຄຣຕາ. ອິເມຫິ ໂຂ, ວິສາເຂ, ອຏ຺ຐຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມາຕຸຄາໂມ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ມນາປກາຍິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂຍ ນໍ ຠຣຕິ ສພ຺ພທາ, ນິຈ຺ຈໍ ອາຕາປິ ອຸສ຺ສຸໂກ;

ຕໍ ສພ຺ພກາມທໍ ໂປສໍ, ຠຕ຺ຕາຣໍ ນາຕິມຎ຺ຎຕິ.

‘‘ນ ຈາປິ ໂສຕ຺ຖິ ຠຕ຺ຕາຣໍ, ອິສ຺ສາວາເທນ ໂຣສເຍ;

ຠຕ຺ຕຸ ຈ ຄຣຸໂນ ສພ຺ເພ, ປຏິປູເຊຕິ ປຓ຺ຑິຕາ.

‘‘ອຸຏ຺ຐາຫິກາ ອນລສາ, ສງ຺ຄຫິຕປຣິຊ຺ຊນາ;

ຠຕ຺ຕຸ ມນາປໍ ຈຣຕິ, ສມ຺ຠຕໍ ອນຸຣກ຺ຂຕິ.

‘‘ຍາ ເອວໍ ວຕ຺ຕຕິ ນາຣີ, ຠຕ຺ຕຸ ຉນ຺ທວສານຸຄາ;

ມນາປາ ນາມ ເຕ [ມນາປກາຍິກາ (ສີ. ກ.)] ເທວາ, ຍຕ຺ຖ ສາ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ;

໘. ນກຸລມາຕາສຸຕ຺ຕໍ

໔໘. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຠຄ຺ເຄສຸ ວິຫຣຕິ ສຸໍສຸມາຣຄິເຣ [ສຸໍສຸມາຣຄິເຣ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ເຠສກຬາວເນ ມິຄທາເຍ. ອຖ ໂຂ ນກຸລມາຕາ ຄຫປຕານີ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ…ເປ…. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ນກຸລມາຕຣໍ ຄຫປຕານິໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ອຏ຺ຐຫິ ໂຂ, ນກຸລມາເຕ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມາຕຸຄາໂມ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ມນາປກາຍິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ອິຘ, ນກຸລມາເຕ, ມາຕຸຄາໂມ ຍສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ຠຕ຺ຕຸໂນ ເທນ຺ຕິ ອຕ຺ຖກາມາ ຫິເຕສິໂນ ອນຸກມ຺ປກາ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ ຕສ຺ສ ໂຫຕິ ປຸພ຺ພຸຏ຺ຐາຍິນີ ປຈ຺ຉານິປາຕິນີ ກິງ຺ກາຣປຏິສ຺ສາວິນີ ມນາປຈາຣິນີ ປິຍວາທິນີ.

‘‘ເຍ ເຕ ຠຕ຺ຕຸ ຄຣຸໂນ ໂຫນ຺ຕິ – ມາຕາຕິ ວາ ປິຕາຕິ ວາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ວາ – ເຕ ສກ຺ກໂຣຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣຕິ ມາເນຕິ ປູເຊຕິ, ອພ຺ຠາຄເຕ ຈ ອາສໂນທເກນ ປຏິປູເຊຕິ.

‘‘ເຍ ເຕ ຠຕ຺ຕຸ ອພ຺ຠນ຺ຕຣາ ກມ຺ມນ຺ຕາ – ອຸຓ຺ຓາຕິ ວາ ກປ຺ປາສາຕິ ວາ – ຕຕ຺ຖ ທກ຺ຂາ ໂຫຕິ ອນລສາ ຕຕ຺ຣຸປາຍາຍ ວີມໍສາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ ອລໍ ກາຕຸໍ ອລໍ ສໍວິຘາຕຸໍ.

‘‘ໂຍ ໂສ ຠຕ຺ຕຸ ອພ຺ຠນ຺ຕໂຣ ອນ຺ໂຕຊໂນ – ທາສາຕິ ວາ ເປສ຺ສາຕິ ວາ ກມ຺ມກຣາຕິ ວາ – ເຕສໍ ກຕຎ຺ຈ ກຕໂຕ ຊານາຕິ ອກຕຎ຺ຈ ອກຕໂຕ ຊານາຕິ, ຄິລານການຎ຺ຈ ພລາພລໍ ຊານາຕິ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍຎ຺ຈສ຺ສ ປຈ຺ຈໍເສນ ສໍວິຠຊຕິ.

‘‘ຍໍ ຠຕ຺ຕາ ອາຫຣຕິ ຘນໍ ວາ ຘຎ຺ຎໍ ວາ ຣຊຕໍ ວາ ຊາຕຣູປໍ ວາ ຕໍ ອາຣກ຺ເຂນ ຄຸຕ຺ຕິຍາ ສມ຺ປາເທຕິ, ຕຕ຺ຖ ຈ ໂຫຕິ ອຘຸຕ຺ຕີ ອເຖນີ ອໂສຓ຺ຑີ ອວິນາສິກາ.

‘‘ອຸປາສິກາ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄຕາ ຘມ຺ມໍ ສຣຓໍ ຄຕາ ສງ຺ຆໍ ສຣຓໍ ຄຕາ.

‘‘ສີລວຕີ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ – ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣຕາ…ເປ… ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣຕາ…ເປ….

‘‘ຈາຄວຕີ ໂຂ ປນ ໂຫຕິ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ມຸຕ຺ຕຈາຄາ ປຍຕປາຓິນີ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຣຕາ ຍາຈໂຍຄາ ທານສໍວິຠາຄຣຕາ.

‘‘ອິເມຫິ ໂຂ, ນກຸລມາເຕ, ອຏ຺ຐຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມາຕຸຄາໂມ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ມນາປກາຍິການໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

‘‘ໂຍ ນໍ ຠຣຕິ ສພ຺ພທາ, ນິຈ຺ຈໍ ອາຕາປິ ອຸສ຺ສຸໂກ;

ຕໍ ສພ຺ພກາມທໍ ໂປສໍ, ຠຕ຺ຕາຣໍ ນາຕິມຎ຺ຎຕິ.

‘‘ນ ຈາປິ ໂສຕ຺ຖິ ຠຕ຺ຕາຣໍ, ອິສ຺ສາວາເທນ ໂຣສເຍ;

ຠຕ຺ຕຸ ຈ ຄຣຸໂນ ສພ຺ເພ, ປຏິປູເຊຕິ ປຓ຺ຑິຕາ.

‘‘ອຸຏ຺ຐາຫິກາ ອນລສາ, ສງ຺ຄຫິຕປຣິຊ຺ຊນາ;

ຠຕ຺ຕຸ ມນາປໍ ຈຣຕິ, ສມ຺ຠຕໍ ອນຸຣກ຺ຂຕິ.

‘‘ຍາ ເອວໍ ວຕ຺ຕຕິ ນາຣີ, ຠຕ຺ຕຸ ຉນ຺ທວສານຸຄາ;

ມນາປາ ນາມ ເຕ [ມນາປກາຍິກາ (ສີ.)] ເທວາ, ຍຕ຺ຖ ສາ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ;

໙. ປຐມອິຘໂລກິກສຸຕ຺ຕໍ

໔໙. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ປຸພ຺ພາຣາເມ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທ. ອຖ ໂຂ ວິສາຂາ ມິຄາຣມາຕາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ…ເປ…. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ວິສາຂໍ ມິຄາຣມາຕຣໍ ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ຈຕູຫິ ໂຂ, ວິສາເຂ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມາຕຸຄາໂມ ອິຘໂລກວິຊຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອຍໍສ ໂລໂກ ອາຣທ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອິຘ, ວິສາເຂ, ມາຕຸຄາໂມ ສຸສໍວິຫິຕກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ສງ຺ຄຫິຕປຣິຊໂນ, ຠຕ຺ຕຸ ມນາປໍ ຈຣຕິ, ສມ຺ຠຕໍ ອນຸຣກ຺ຂຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ວິສາເຂ, ມາຕຸຄາໂມ ສຸສໍວິຫິຕກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ວິສາເຂ, ມາຕຸຄາໂມ ເຍ ເຕ ຠຕ຺ຕຸ ອພ຺ຠນ຺ຕຣາ ກມ຺ມນ຺ຕາ – ອຸຓ຺ຓາຕິ ວາ ກປ຺ປາສາຕິ ວາ – ຕຕ຺ຖ ທກ຺ຂາ ໂຫຕິ ອນລສາ ຕຕ຺ຣຸປາຍາຍ ວີມໍສາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ ອລໍ ກາຕຸໍ ອລໍ ສໍວິຘາຕຸໍ. ເອວໍ ໂຂ, ວິສາເຂ, ມາຕຸຄາໂມ ສຸສໍວິຫິຕກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ວິສາເຂ, ມາຕຸຄາໂມ ສງ຺ຄຫິຕປຣິຊໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ວິສາເຂ, ມາຕຸຄາໂມ ໂຍ ໂສ ຠຕ຺ຕຸ ອພ຺ຠນ຺ຕໂຣ ອນ຺ໂຕຊໂນ – ທາສາຕິ ວາ ເປສ຺ສາຕິ ວາ ກມ຺ມກຣາຕິ ວາ – ເຕສໍ ກຕຎ຺ຈ ກຕໂຕ ຊານາຕິ ອກຕຎ຺ຈ ອກຕໂຕ ຊານາຕິ, ຄິລານການຎ຺ຈ ພລາພລໍ ຊານາຕິ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍຎ຺ຈສ຺ສ ປຈ຺ຈໍເສນ ສໍວິຠຊຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ວິສາເຂ, ມາຕຸຄາໂມ ສງ຺ຄຫິຕປຣິຊໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ວິສາເຂ, ມາຕຸຄາໂມ ຠຕ຺ຕຸ ມນາປໍ ຈຣຕິ? ອິຘ, ວິສາເຂ, ມາຕຸຄາໂມ ຍໍ ຠຕ຺ຕຸ ອມນາປສງ຺ຂາຕໍ ຕໍ ຊີວິຕເຫຕຸປິ ນ ອຊ຺ຌາຈຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ວິສາເຂ, ມາຕຸຄາໂມ ຠຕ຺ຕຸ ມນາປໍ ຈຣຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ວິສາເຂ, ມາຕຸຄາໂມ ສມ຺ຠຕໍ ອນຸຣກ຺ຂຕິ? ອິຘ, ວິສາເຂ, ມາຕຸຄາໂມ ຍໍ ຠຕ຺ຕາ ອາຫຣຕິ ຘນໍ ວາ ຘຎ຺ຎໍ ວາ ຣຊຕໍ ວາ ຊາຕຣູປໍ ວາ ຕໍ ອາຣກ຺ເຂນ ຄຸຕ຺ຕິຍາ ສມ຺ປາເທຕິ, ຕຕ຺ຖ ຈ ໂຫຕິ ອຘຸຕ຺ຕີ ອເຖນີ ອໂສຓ຺ຑີ ອວິນາສິກາ. ເອວໍ ໂຂ, ວິສາເຂ, ມາຕຸຄາໂມ ສມ຺ຠຕໍ ອນຸຣກ຺ຂຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ວິສາເຂ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມາຕຸຄາໂມ ອິຘໂລກວິຊຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອຍໍສ ໂລໂກ ອາຣທ຺ໂຘ ໂຫຕິ.

‘‘ຈຕູຫິ ໂຂ, ວິສາເຂ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມາຕຸຄາໂມ ປຣໂລກວິຊຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣໂລໂກ ອາຣທ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອິຘ, ວິສາເຂ, ມາຕຸຄາໂມ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຈາຄສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ວິສາເຂ, ມາຕຸຄາໂມ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ວິສາເຂ, ມາຕຸຄາໂມ ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສທ຺ທຫຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂພຘິໍ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ວິສາເຂ, ມາຕຸຄາໂມ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ວິສາເຂ, ມາຕຸຄາໂມ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ວິສາເຂ, ມາຕຸຄາໂມ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ວິສາເຂ, ມາຕຸຄາໂມ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ວິສາເຂ, ມາຕຸຄາໂມ ຈາຄສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ວິສາເຂ, ມາຕຸຄາໂມ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ມຸຕ຺ຕຈາຄາ ປຍຕປາຓິນີ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຣຕາ ຍາຈໂຍຄາ ທານສໍວິຠາຄຣຕາ. ເອວໍ ໂຂ, ວິສາເຂ, ມາຕຸຄາໂມ ຈາຄສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ວິສາເຂ, ມາຕຸຄາໂມ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ວິສາເຂ, ມາຕຸຄາໂມ ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ…ເປ… ເອວໍ ໂຂ, ວິສາເຂ, ມາຕຸຄາໂມ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ວິສາເຂ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມາຕຸຄາໂມ ປຣໂລກວິຊຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣໂລໂກ ອາຣທ຺ໂຘ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ສຸສໍວິຫິຕກມ຺ມນ຺ຕາ, ສງ຺ຄຫິຕປຣິຊ຺ຊນາ;

ຠຕ຺ຕຸ ມນາປໍ ຈຣຕິ, ສມ຺ຠຕໍ ອນຸຣກ຺ຂຕິ.

‘‘ສທ຺ຘາ ສີເລນ ສມ຺ປນ຺ນາ, ວທຎ຺ຎູ ວີຕມຈ຺ຉຣາ;

ນິຈ຺ຈໍ ມຄ຺ຄໍ ວິໂສເຘຕິ, ໂສຕ຺ຖານໍ ສມ຺ປຣາຍິກໍ.

‘‘ອິຈ຺ເຈເຕ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ຈ, ຍສ຺ສາ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາຣິຍາ;

ຕມ຺ປິ ສີລວຕິໍ ອາຫຸ, ຘມ຺ມຏ຺ຐໍ ສຈ຺ຈວາທິນິໍ.

‘‘ໂສຬສາກາຣສມ຺ປນ຺ນາ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສຸສມາຄຕາ;

ຕາທິສີ ສີລວຕີ ອຸປາສິກາ;

ອຸປປຊ຺ຊຕິ ເທວໂລກໍ ມນາປ’’ນ຺ຕິ. ນວມໍ;

໑໐. ທຸຕິຍອິຘໂລກິກສຸຕ຺ຕໍ

໕໐. ‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມາຕຸຄາໂມ ອິຘໂລກວິຊຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອຍໍສ ໂລໂກ ອາຣທ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາໂມ ສຸສໍວິຫິຕກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ສງ຺ຄຫິຕປຣິຊໂນ, ຠຕ຺ຕຸ ມນາປໍ ຈຣຕິ, ສມ຺ຠຕໍ ອນຸຣກ຺ຂຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາໂມ ສຸສໍວິຫິຕກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາໂມ ເຍ ເຕ ຠຕ຺ຕຸ ອພ຺ຠນ຺ຕຣາ ກມ຺ມນ຺ຕາ…ເປ… ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາໂມ ສຸສໍວິຫິຕກມ຺ມນ຺ໂຕ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາໂມ ສງ຺ຄຫິຕປຣິຊໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາໂມ ໂຍ ໂສ ຠຕ຺ຕຸ ອພ຺ຠນ຺ຕໂຣ ອນ຺ໂຕຊໂນ…ເປ… ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາໂມ ສງ຺ຄຫິຕປຣິຊໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາໂມ ຠຕ຺ຕຸ ມນາປໍ ຈຣຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາໂມ ຍໍ ຠຕ຺ຕຸ ອມນາປສງ຺ຂາຕໍ ຕໍ ຊີວິຕເຫຕຸປິ ນ ອຊ຺ຌາຈຣຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາໂມ ຠຕ຺ຕຸ ມນາປໍ ຈຣຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາໂມ ສມ຺ຠຕໍ ອນຸຣກ຺ຂຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາໂມ ຍໍ ຠຕ຺ຕາ ອາຫຣຕິ…ເປ… ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາໂມ ສມ຺ຠຕໍ ອນຸຣກ຺ຂຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມາຕຸຄາໂມ ອິຘໂລກວິຊຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອຍໍສ ໂລໂກ ອາຣທ຺ໂຘ ໂຫຕິ.

‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມາຕຸຄາໂມ ປຣໂລກວິຊຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣໂລໂກ ອາຣທ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາໂມ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຈາຄສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາໂມ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາໂມ ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ…ເປ… ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາໂມ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາໂມ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາໂມ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາໂມ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາໂມ ຈາຄສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາໂມ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ…ເປ… ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາໂມ ຈາຄສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາໂມ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາໂມ ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ…ເປ… ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາໂມ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມາຕຸຄາໂມ ປຣໂລກວິຊຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຣໂລໂກ ອາຣທ຺ໂຘ ໂຫຕີ’’ຕິ.

‘‘ສຸສໍວິຫິຕກມ຺ມນ຺ຕາ, ສງ຺ຄຫິຕປຣິຊ຺ຊນາ;

ຠຕ຺ຕຸ ມນາປໍ ຈຣຕິ, ສມ຺ຠຕໍ ອນຸຣກ຺ຂຕິ.

‘‘ສທ຺ຘາ ສີເລນ ສມ຺ປນ຺ນາ, ວທຎ຺ຎູ ວີຕມຈ຺ຉຣາ;

ນິຈ຺ຈໍ ມຄ຺ຄໍ ວິໂສເຘຕິ, ໂສຕ຺ຖານໍ ສມ຺ປຣາຍິກໍ.

‘‘ອິຈ຺ເຈເຕ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ຈ, ຍສ຺ສາ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາຣິຍາ;

ຕມ຺ປິ ສີລວຕິໍ ອາຫຸ, ຘມ຺ມຏ຺ຐໍ ສຈ຺ຈວາທິນິໍ.

‘‘ໂສຬສາກາຣສມ຺ປນ຺ນາ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສຸສມາຄຕາ;

ຕາທິສີ ສີລວຕີ ອຸປາສິກາ, ອຸປປຊ຺ຊຕິ ເທວໂລກໍ ມນາປ’’ນ຺ຕິ. ທສມໍ;

ອຸໂປສຖວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ສໍຂິຕ຺ເຕ ວິຕ຺ຖເຕ ວິສາເຂ, ວາເສຏ຺ໂຐ ໂພຊ຺ຌາຍ ປຎ຺ຈມໍ;

ອນຸຣຸທ຺ຘໍ ປຸນ ວິສາເຂ, ນກຸລາ ອິຘໂລກິກາ ທ຺ເວຕິ.

ປຐມປຓ຺ຓາສກໍ ສມຕ຺ຕໍ.

໒. ທຸຕິຍປຓ຺ຓາສກໍ

(໖) ໑. ໂຄຕມີວຄ຺ໂຄ

໑. ໂຄຕມີສຸຕ຺ຕໍ

໕໑. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສກ຺ເກສຸ ວິຫຣຕິ ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ມຫາປຊາປຕີ [ມຫາປຊາປຕິ (ສ຺ຍາ.) ຈູຬວ. ໔໐໒] ໂຄຕມີ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ມຫາປຊາປຕີ ໂຄຕມີ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ລເຠຍ຺ຍ ມາຕຸຄາໂມ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອລໍ, ໂຄຕມິ! ມາ ເຕ ຣຸຈ຺ຈິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ’’ຕິ.

ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ມຫາປຊາປຕີ ໂຄຕມີ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ລເຠຍ຺ຍ ມາຕຸຄາໂມ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອລໍ, ໂຄຕມິ! ມາ ເຕ ຣຸຈ຺ຈິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ’’ຕິ. ‘‘ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ມຫາປຊາປຕີ ໂຄຕມີ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສາຘຸ ຠນ຺ເຕ, ລເຠຍ຺ຍ ມາຕຸຄາໂມ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອລໍ, ໂຄຕມິ! ມາ ເຕ ຣຸຈ຺ຈິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ມຫາປຊາປຕີ ໂຄຕມີ ‘‘ນ ຠຄວາ ອນຸຊານາຕິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມນາ ອສ຺ສຸມຸຂີ ຣຸທມານາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ຍຖາຠິຣນ຺ຕໍ ວິຫຣິຕ຺ວາ ເຍນ ເວສາລີ ເຕນ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກາມິ. ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ເຍນ ເວສາລີ ຕທວສຣິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ອຖ ໂຂ ມຫາປຊາປຕີ ໂຄຕມີ ເກເສ ເຉທາເປຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ສມ຺ພຫຸລາຫິ ສາກິຍານີຫິ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ເວສາລີ ເຕນ ປກ຺ກາມິ. ອນຸປຸພ຺ເພນ ເຍນ ເວສາລີ ມຫາວນໍ ກູຏາຄາຣສາລາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອຖ ໂຂ ມຫາປຊາປຕີ ໂຄຕມີ ສູເນຫິ ປາເທຫິ ຣໂຊກິຓ຺ເຓນ ຄຕ຺ເຕນ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມນາ ອສ຺ສຸມຸຂີ ຣຸທມານາ ພຫິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ອຏ຺ຐາສິ.

ອທ຺ທສາ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ມຫາປຊາປຕິໍ ໂຄຕມິໍ ສູເນຫິ ປາເທຫິ ຣໂຊກິຓ຺ເຓນ ຄຕ຺ເຕນ ທຸກ຺ຂິໍ ທຸມ຺ມນໍ ອສ຺ສຸມຸຂິໍ ຣຸທມານໍ ພຫິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ຐິຕໍ. ທິສ຺ວານ ມຫາປຊາປຕິໍ ໂຄຕມິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິໍ ນຸ ຕ຺ວໍ, ໂຄຕມິ, ສູເນຫິ ປາເທຫິ ຣໂຊກິຓ຺ເຓນ ຄຕ຺ເຕນ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມນາ ອສ຺ສຸມຸຂີ ຣຸທມານາ ພຫິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ຐິຕາ’’ຕິ? ‘‘ຕຖາ ຫິ ປນ, ຠນ຺ເຕ ອານນ຺ທ, ນ ຠຄວາ ອນຸຊານາຕິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ, ໂຄຕມິ, ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ອິເຘວ ຕາວ ໂຫຫິ, ຍາວາຫໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈາມິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ເອສາ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາປຊາປຕີ ໂຄຕມີ ສູເນຫິ ປາເທຫິ ຣໂຊກິຓ຺ເຓນ ຄຕ຺ເຕນ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມນາ ອສ຺ສຸມຸຂີ ຣຸທມານາ ພຫິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ຐິຕາ – ‘ນ ຠຄວາ ອນຸຊານາຕິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊ’ນ຺ຕິ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ລເຠຍ຺ຍ ມາຕຸຄາໂມ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອລໍ, ອານນ຺ທ! ມາ ເຕ ຣຸຈ຺ຈິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ’’ຕິ.

ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ລເຠຍ຺ຍ ມາຕຸຄາໂມ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອລໍ, ອານນ຺ທ! ມາ ເຕ ຣຸຈ຺ຈິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ນ ຠຄວາ ອນຸຊານາຕິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ. ຍໍນູນາຫໍ ອຎ຺ເຎນປິ ປຣິຍາເຍນ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາເຈຍ຺ຍໍ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຠພ຺ໂພ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ມາຕຸຄາໂມ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ວາ ສກທາຄາມິຜລໍ ວາ ອນາຄາມິຜລໍ ວາ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ວາ ສຈ຺ຉິກາຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຠພ຺ໂພ, ອານນ຺ທ, ມາຕຸຄາໂມ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລມ຺ປິ ສກທາຄາມິຜລມ຺ປິ ອນາຄາມິຜລມ຺ປິ ອຣຫຕ຺ຕຜລມ຺ປິ ສຈ຺ຉິກາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສເຈ, ຠນ຺ເຕ, ຠພ຺ໂພ ມາຕຸຄາໂມ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລມ຺ປິ…ເປ… ອຣຫຕ຺ຕຜລມ຺ປິ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ, ພຫຸກາຣາ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາປຊາປຕີ ໂຄຕມີ ຠຄວໂຕ ມາຕຸຈ຺ຉາ ອາປາທິກາ ໂປສິກາ ຂີຣສ຺ສ ທາຍິກາ; ຠຄວນ຺ຕໍ ຊເນຕ຺ຕິຍາ ກາລງ຺ກຕາຍ ຖຎ຺ຎໍ ປາເຍສິ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ລເຠຍ຺ຍ ມາຕຸຄາໂມ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ສເຈ, ອານນ຺ທ, ມຫາປຊາປຕີ ໂຄຕມີ ອຏ຺ຐ ຄຣຸຘມ຺ເມ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ສາວສ຺ສາ ໂຫຕຸ ອຸປສມ຺ປທາ –

[ປາຈິ. ໑໔໙; ຈູຬວ. ໔໐໓] ‘‘ວສ຺ສສຕູປສມ຺ປນ຺ນາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຕທຫູປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຠິວາທນໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານໍ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມໍ ສາມີຈິກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ [ຄຣຸກຕ຺ວາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ມາເນຕ຺ວາ ປູເຊຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ອນຕິກ຺ກມນີໂຍ.

‘‘ນ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອຠິກ຺ຂຸເກ ອາວາເສ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ມາເນຕ຺ວາ ປູເຊຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ອນຕິກ຺ກມນີໂຍ.

‘‘ອນ຺ວຑ຺ຒມາສໍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໂຕ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ປຈ຺ຈາສີສິຕພ຺ພາ [ປຈ຺ຈາສິໍສິຕພ຺ພາ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] – ອຸໂປສຖປຸຈ຺ຉກຎ຺ຈ, ໂອວາທູປສງ຺ກມນຎ຺ຈ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ມາເນຕ຺ວາ ປູເຊຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ອນຕິກ຺ກມນີໂຍ.

‘‘ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອຸຠໂຕສງ຺ເຆ ຕີຫິ ຐາເນຫິ ປວາເຣຕພ຺ພໍ – ທິຏ຺ເຐນ ວາ ສຸເຕນ ວາ ປຣິສງ຺ກາຍ ວາ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ມາເນຕ຺ວາ ປູເຊຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ອນຕິກ຺ກມນີໂຍ.

‘‘ຄຣຸຘມ຺ມໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ນາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອຸຠໂຕສງ຺ເຆ ປກ຺ຂມານຕ຺ຕໍ ຈຣິຕພ຺ພໍ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ມາເນຕ຺ວາ ປູເຊຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ອນຕິກ຺ກມນີໂຍ.

‘‘ທ຺ເວ ວສ຺ສານິ ຉສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສິກ຺ຂິຕສິກ຺ຂາຍ ສິກ຺ຂມານາຍ ອຸຠໂຕສງ຺ເຆ ອຸປສມ຺ປທາ ປຣິເຍສິຕພ຺ພາ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ມາເນຕ຺ວາ ປູເຊຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ອນຕິກ຺ກມນີໂຍ.

‘‘ນ ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຠິກ຺ຂຸ ອກ຺ໂກສິຕພ຺ໂພ ປຣິຠາສິຕພ຺ໂພ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ມາເນຕ຺ວາ ປູເຊຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ອນຕິກ຺ກມນີໂຍ.

‘‘ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ໂອວໂຏ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຠິກ຺ຂູສຸ ວຈນປໂຖ, ອໂນວໂຏ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ ວຈນປໂຖ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ມາເນຕ຺ວາ ປູເຊຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ອນຕິກ຺ກມນີໂຍ.

‘‘ສເຈ, ອານນ຺ທ, ມຫາປຊາປຕີ ໂຄຕມີ ອິເມ ອຏ຺ຐ ຄຣຸຘມ຺ເມ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ສາວສ຺ສາ ໂຫຕຸ ອຸປສມ຺ປທາ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອິເມ ອຏ຺ຐ ຄຣຸຘມ຺ເມ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເຍນ ມຫາປຊາປຕີ ໂຄຕມີ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມຫາປຊາປຕິໍ ໂຄຕມິໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ສເຈ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ໂຄຕມິ, ອຏ຺ຐ ຄຣຸຘມ຺ເມ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາສິ, ສາວ ເຕ ຠວິສ຺ສຕິ ອຸປສມ຺ປທາ –

‘‘ວສ຺ສສຕູປສມ຺ປນ຺ນາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຕທຫູປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຠິວາທນໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານໍ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມໍ ສາມີຈິກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ມາເນຕ຺ວາ ປູເຊຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ອນຕິກ຺ກມນີໂຍ…ເປ….

‘‘ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ໂອວໂຏ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຠິກ຺ຂູສຸ ວຈນປໂຖ, ອໂນວໂຏ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ ວຈນປໂຖ. ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ໂມ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ມາເນຕ຺ວາ ປູເຊຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ອນຕິກ຺ກມນີໂຍ. ສເຈ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ໂຄຕມິ, ອິເມ ອຏ຺ຐ ຄຣຸຘມ຺ເມ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາສິ, ສາວ ເຕ ຠວິສ຺ສຕິ ອຸປສມ຺ປທາ’’ຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ ອານນ຺ທ, ອິຕ຺ຖີ ວາ ປຸຣິໂສ ວາ ທຫໂຣ ຍຸວາ ມຓ຺ຑນກຊາຕິໂກ [ມຓ຺ຑນກຊາຕິໂຍ (ສີ. ປີ.)] ສີສໍນ຺ຫາໂຕ [ສີສໍນຫາໂຕ (ສີ. ປີ.), ສີສນຫາໂຕ (ສ຺ຍາ.)] ອຸປ຺ປລມາລໍ ວາ ວສ຺ສິກມາລໍ ວາ ອຘິມຸຕ຺ຕກມາລໍ [ອຕິມຸຕ຺ຕກມາລໍ (ສີ.)] ວາ ລຠິຕ຺ວາ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕມງ຺ເຄ ສິຣສ຺ມິໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ; ເອວເມວໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ ອານນ຺ທ, ອິເມ ອຏ຺ຐ ຄຣຸຘມ຺ເມ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາມິ ຍາວຊີວໍ ອນຕິກ຺ກມນີເຍ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ປຏິຄ຺ຄຫິຕາ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາປຊາປຕິຍາ ໂຄຕມິຍາ ອຏ຺ຐ ຄຣຸຘມ຺ມາ ຍາວຊີວໍ ອນຕິກ຺ກມນີຍາ’’ຕິ.

‘‘ສເຈ, ອານນ຺ທ, ນາລຠິສ຺ສ ມາຕຸຄາໂມ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ, ອານນ຺ທ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຠວິສ຺ສ, ວສ຺ສສຫສ຺ສເມວ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ມາຕຸຄາໂມ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ, ນ ທານິ, ອານນ຺ທ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ປຎ຺ເຈວ ທານິ, ອານນ຺ທ, ວສ຺ສສຕານິ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຐສ຺ສຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ຍານິ ການິຈິ ກຸລານິ ພຫຸຕ຺ຖິການິ [ພຫຸກິຕ຺ຖິການິ (ສີ. ປີ.), ພຫຸອິຕ຺ຖິການິ (ສ຺ຍາ.)] ອປ຺ປປຸຣິສການິ, ຕານິ ສຸປ຺ປຘໍສິຍານິ ໂຫນ຺ຕິ ໂຈເຣຫິ ກຸມ຺ຠຕ຺ເຖນເກຫິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຍສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ລຠຕິ ມາຕຸຄາໂມ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ນ ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ ໂຫຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ສມ຺ປນ຺ເນ ສາລິກ຺ເຂຕ຺ເຕ ເສຕຏ຺ຐິກາ ນາມ ໂຣຄຊາຕິ ນິປຕຕິ, ເອວໍ ຕໍ ສາລິກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ນ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ ໂຫຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຍສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ລຠຕິ ມາຕຸຄາໂມ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ນ ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ ໂຫຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ສມ຺ປນ຺ເນ ອຸຈ຺ຉຸກ຺ເຂຕ຺ເຕ ມຎ຺ຊິຏ຺ຐິກາ [ມຎ຺ເຊຏ຺ຐິກາ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ນາມ ໂຣຄຊາຕິ ນິປຕຕິ, ເອວໍ ຕໍ ອຸຈ຺ຉຸກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ນ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ ໂຫຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຍສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ລຠຕິ ມາຕຸຄາໂມ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ນ ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ ໂຫຕິ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ອານນ຺ທ, ປຸຣິໂສ ມຫໂຕ ຕຬາກສ຺ສ ປຏິກຈ຺ເຈວ [ປຏິຄຈ຺ເຈວ (ສີ. ປີ.)] ອາຬິໍ ພນ຺ເຘຍ຺ຍ ຍາວເທວ ອຸທກສ຺ສ ອນຕິກ຺ກມນາຍ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ມຍາ ປຏິກຈ຺ເຈວ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຏ຺ຐ ຄຣຸຘມ຺ມາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ຍາວຊີວໍ ອນຕິກ຺ກມນີຍາ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ໂອວາທສຸຕ຺ຕໍ

໕໒. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກຕິຫິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທໂກ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພ’’ຕິ?

[ປາຈິ. ໑໔໗] ‘‘ອຏ຺ຐຫິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທໂກ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ອິຘານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ…ເປ… ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ; ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ; ອຸຠຍານິ ໂຂ ປນສ຺ສ ປາຕິໂມກ຺ຂານິ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສ຺ວາຄຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ສຸວິຠຕ຺ຕານິ ສຸປ຺ປວຕ຺ຕີນິ ສຸວິນິຈ຺ຉິຕານິ ສຸຕ຺ຕໂສ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນໂສ; ກລ຺ຍາຓວາໂຈ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓວາກ຺ກຣໂຓ, ໂປຣິຍາ ວາຈາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິສ຺ສຏ຺ຐາຍ [ວິສຏ຺ຐາຍ (ກ.)] ອເນລຄຬາຍ [ອເນຬຄຬາຍ (ສີ. ກ.)] ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນິຍາ; ປຏິພໂລ ໂຫຕິ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆສ຺ສ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕຸໍ ສມາທເປຕຸໍ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕຸໍ ສມ຺ປຫໍເສຕຸໍ; ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ ມນາໂປ; ນ ໂຂ ປເນຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕາຍ ກາສາຍວຕ຺ຖນິວສນາຍ ຄຣຸຘມ຺ມໍ ອຊ຺ຌາປນ຺ນປຸພ຺ໂພ ໂຫຕິ; ວີສຕິວສ຺ໂສ ວາ ໂຫຕິ ອຕິເຣກວີສຕິວສ຺ໂສ ວາ. ອິເມຫິ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອຏ຺ຐຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທໂກ ສມ຺ມນ຺ນິຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ສໍຂິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ

໕໓. [ຈູຬວ. ໔໐໖] ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ອຖ ໂຂ ມຫາປຊາປຕີ ໂຄຕມີ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ໂຂ ສາ ມຫາປຊາປຕີ ໂຄຕມີ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ສາຘຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸ, ຍມຫໍ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ເອກາ ວູປກຏ຺ຐາ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ອາຕາປິນີ ປຫິຕຕ຺ຕາ ວິຫເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຍ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ໂຄຕມິ, ຘມ຺ເມ ຊາເນຍ຺ຍາສິ – ‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ສຣາຄາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ວິຣາຄາຍ; ສໍໂຍຄາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ວິສໍໂຍຄາຍ; ອາຈຍາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ອປຈຍາຍ; ມຫິຈ຺ຉຕາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ; ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ; ສງ຺ຄຓິກາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ປວິເວກາຍ; ໂກສຊ຺ຊາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ວີຣິຍາຣມ຺ຠາຍ; ທຸພ຺ຠຣຕາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ສຸຠຣຕາຍາ’ຕິ, ເອກໍເສນ, ໂຄຕມິ, ຘາເຣຍ຺ຍາສິ – ‘ເນໂສ ຘມ຺ໂມ, ເນໂສ ວິນໂຍ, ເນຕໍ ສຕ຺ຖຸສາສນ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ເຍ ຈ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ໂຄຕມິ, ຘມ຺ເມ ຊາເນຍ຺ຍາສິ – ‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ວິຣາຄາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ສຣາຄາຍ; ວິສໍໂຍຄາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ສໍໂຍຄາຍ; ອປຈຍາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ອາຈຍາຍ; ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ມຫິຈ຺ຉຕາຍ; ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ; ປວິເວກາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ສງ຺ຄຓິກາຍ; ວີຣິຍາຣມ຺ຠາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ໂກສຊ຺ຊາຍ; ສຸຠຣຕາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ ທຸພ຺ຠຣຕາຍາ’ຕິ, ເອກໍເສນ, ໂຄຕມິ, ຘາເຣຍ຺ຍາສິ – ‘ເອໂສ ຘມ຺ໂມ, ເອໂສ ວິນໂຍ, ເອຕໍ ສຕ຺ຖຸສາສນ’’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ທີຆຊາຓຸສຸຕ຺ຕໍ

໕໔. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກລິເຍສຸ ວິຫຣຕິ ກກ຺ກຣປຕ຺ຕໍ ນາມ ໂກລິຍານໍ ນິຄໂມ. ອຖ ໂຂ ທີຆຊາຓຸ ໂກລິຍປຸຕ຺ໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ທີຆຊາຓຸ ໂກລິຍປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຄິຫີ ກາມໂຠຄິໂນ [ກາມໂຠຄີ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ປຸຕ຺ຕສມ຺ພາຘສຍນໍ ອຊ຺ຌາວສາມ, ກາສິກຈນ຺ທນໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠມ, ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ ຘາຣຍາມ, ຊາຕຣູປຣຊຕໍ ສາທຍາມ. ເຕສໍ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອມ຺ຫາກໍ ຕຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸ ເຍ ອມ຺ຫາກໍ ອສ຺ສຸ ຘມ຺ມາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມຫິຕາຍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂາຍ, ສມ຺ປຣາຍຫິຕາຍ ສມ຺ປຣາຍສຸຂາຍາ’’ຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ຘມ຺ມາ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມຫິຕາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂາຍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອຸຏ຺ຐານສມ຺ປທາ, ອາຣກ຺ຂສມ຺ປທາ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ, ສມຊີວິຕາ [ສມຊີວິກຕາ (ສີ.) ອ. ນິ. ໘.໗໕]. ກຕມາ ຈ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ອຸຏ຺ຐານສມ຺ປທາ? ອິຘ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ເຍນ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນນ ຊີວິກໍ [ຊີວິຕໍ (ກ.)] ກປ຺ເປຕິ – ຍທິ ກສິຍາ, ຍທິ ວຓິຊ຺ຊາຍ, ຍທິ ໂຄຣກ຺ເຂນ, ຍທິ ອິສ຺ສຕ຺ເຕນ [ອິສ຺ສຕ຺ເຖນ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)], ຍທິ ຣາຊໂປຣິເສນ, ຍທິ ສິປ຺ປຎ຺ຎຕເຣນ – ຕຕ຺ຖ ທກ຺ໂຂ ໂຫຕິ ອນລໂສ, ຕຕ຺ຣຸປາຍາຍ ວີມໍສາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອລໍ ກາຕຸໍ ອລໍ ສໍວິຘາຕຸໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ອຸຏ຺ຐານສມ຺ປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ອາຣກ຺ຂສມ຺ປທາ? ອິຘ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂຠຄາ ໂຫນ຺ຕິ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍາຘິຄຕາ ພາຫາພລປຣິຈິຕາ, ເສທາວກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ຘມ຺ມິກາ ຘມ຺ມລທ຺ຘາ. ເຕ ອາຣກ຺ເຂນ ຄຸຕ຺ຕິຍາ ສມ຺ປາເທຕິ – ‘ກິນ຺ຕິ ເມ ອິເມ ໂຠເຄ ເນວ ຣາຊາໂນ ຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ນ ໂຈຣາ ຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ນ ອຄ຺ຄິ ຑເຫຍ຺ຍ, ນ ອຸທກໍ ວເຫຍ຺ຍ, ນ ອປ຺ປິຍາ ທາຍາທາ ຫເຣຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ! ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ອາຣກ຺ຂສມ຺ປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ? ອິຘ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ຍສ຺ມິໍ ຄາເມ ວາ ນິຄເມ ວາ ປຏິວສຕິ, ຕຕ຺ຖ ເຍ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ – ຄຫປຕີ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕາ ວາ ທຫຣາ ວາ ວຸທ຺ຘສີລິໂນ, ວຸທ຺ຘາ ວາ ວຸທ຺ຘສີລິໂນ, ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ນາ, ສີລສມ຺ປນ຺ນາ, ຈາຄສມ຺ປນ຺ນາ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ນາ – ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສລ຺ລປຕິ ສາກຈ຺ຉໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ; ຍຖາຣູປານໍ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ນານໍ ສທ຺ຘາສມ຺ປທໍ ອນຸສິກ຺ຂຕິ, ຍຖາຣູປານໍ ສີລສມ຺ປນ຺ນານໍ ສີລສມ຺ປທໍ ອນຸສິກ຺ຂຕິ, ຍຖາຣູປານໍ ຈາຄສມ຺ປນ຺ນານໍ ຈາຄສມ຺ປທໍ ອນຸສິກ຺ຂຕິ, ຍຖາຣູປານໍ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ນານໍ ປຎ຺ຎາສມ຺ປທໍ ອນຸສິກ຺ຂຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ສມຊີວິຕາ? ອິຘ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອາຍຎ຺ຈ ໂຠຄານໍ ວິທິຕ຺ວາ, ວຍຎ຺ຈ ໂຠຄານໍ ວິທິຕ຺ວາ, ສມໍ ຊີວິກໍ [ສມຊີວິກໍ (ສ຺ຍາ.), ສມຊີວິຕໍ (ກ.)] ກປ຺ເປຕິ ນາຈ຺ໂຈຄາຬ຺ຫໍ ນາຕິຫີນໍ – ‘ເອວໍ ເມ ອາໂຍ ວຍໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕິ, ນ ຈ ເມ ວໂຍ ອາຍໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕີ’ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ຕຸລາຘາໂຣ ວາ ຕຸລາຘາຣນ຺ເຕວາສີ ວາ ຕຸລໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຊານາຕິ – ‘ເອຕ຺ຕເກນ ວາ ໂອນຕໍ [ໂອຓຕໍ (ກ.)], ເອຕ຺ຕເກນ ວາ ອຸນ຺ນຕ’ນ຺ຕິ [ອຸຓ຺ຓຕນ຺ຕິ (ກ.)]; ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອາຍຎ຺ຈ ໂຠຄານໍ ວິທິຕ຺ວາ, ວຍຎ຺ຈ ໂຠຄານໍ ວິທິຕ຺ວາ, ສມໍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ ນາຈ຺ໂຈຄາຬ຺ຫໍ ນາຕິຫີນໍ – ‘ເອວໍ ເມ ອາໂຍ ວຍໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕິ, ນ ຈ ເມ ວໂຍ ອາຍໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕີ’ຕິ. ສຈາຍໍ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອປ຺ປາໂຍ ສມາໂນ ອຸຬາຣໍ ຊີວິກໍ [ຊີວິຕໍ (ກ.)] ກປ຺ເປຕິ, ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ – ‘ອຸທຸມ຺ພຣຂາທີວາຍໍ [ອຸທຸມ຺ພຣຂາທິກໍ ວາຍໍ (ສີ. ປີ.), ອຸທຸມ຺ພຣຂາທກໍ ຈາຍໍ (ສ຺ຍາ.)] ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ໂຠເຄ ຂາທຕີ’ຕິ. ສເຈ ປນາຍໍ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ມຫາໂຍ ສມາໂນ ກສິຣໍ ຊີວິກໍ [ຊີວິຕໍ (ກ.)] ກປ຺ເປຕິ, ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ – ‘ອເຊຏ຺ຐມຣຓໍວາຍໍ [ອຊທ຺ຘຸມາຣິກໍ ວາຍໍ (ສີ. ປີ.), ອທ຺ຘມາຣກໍ ຈາຍໍ (ສ຺ຍາ.), ເອຕ຺ຖ ຊທ຺ຘູຕິ ອສນໍ = ຠຕ຺ຕຠຸຎ຺ຊນໍ, ຕສ຺ມາ ອຊທ຺ຘຸມາຣິກນ຺ຕິ ອນສນມຣຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ມ. ນິ. ໑.໓໗໙ ອໂຘລິປິຍາ ‘‘ອຊທ຺ຘຸກ’’ນ຺ຕິ ປທໍ ທສ຺ສິຕໍ] ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ມຣິສ຺ສຕີ’ຕິ. ຍໂຕ ຈ ໂຂຍໍ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອາຍຎ຺ຈ ໂຠຄານໍ ວິທິຕ຺ວາ, ວຍຎ຺ຈ ໂຠຄານໍ ວິທິຕ຺ວາ, ສມໍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ ນາຈ຺ໂຈຄາຬ຺ຫໍ ນາຕິຫີນໍ – ‘ເອວໍ ເມ ອາໂຍ ວຍໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕິ, ນ ຈ ເມ ວໂຍ ອາຍໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕີ’ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ສມຊີວິຕາ.

‘‘ເອວໍ ສມຸປ຺ປນ຺ນານໍ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ໂຠຄານໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ອປາຍມຸຂານິ ໂຫນ຺ຕິ – ອິຕ຺ຖິຘຸຕ຺ໂຕ, ສຸຣາຘຸຕ຺ໂຕ, ອກ຺ຂຘຸຕ຺ໂຕ, ປາປມິຕ຺ໂຕ ປາປສຫາໂຍ ປາປສມ຺ປວງ຺ໂກ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ມຫໂຕ ຕຬາກສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ເຈວ ອາຍມຸຂານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ອປາຍມຸຂານິ. ຕສ຺ສ ປຸຣິໂສ ຍານິ ເຈວ ອາຍມຸຂານິ ຕານິ ປິທເຫຍ຺ຍ, ຍານິ ຈ ອປາຍມຸຂານິ ຕານິ ວິວເຣຍ຺ຍ; ເທໂວ ຈ ນ ສມ຺ມາ ຘາຣໍ ອນຸປ຺ປເວຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ເອວຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ມຫໂຕ ຕຬາກສ຺ສ ປຣິຫານິເຍວ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ວຸທ຺ຘິ; ເອວເມວໍ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ເອວໍ ສມຸປ຺ປນ຺ນານໍ ໂຠຄານໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ອປາຍມຸຂານິ ໂຫນ຺ຕິ – ອິຕ຺ຖິຘຸຕ຺ໂຕ, ສຸຣາຘຸຕ຺ໂຕ, ອກ຺ຂຘຸຕ຺ໂຕ, ປາປມິຕ຺ໂຕ ປາປສຫາໂຍ ປາປສມ຺ປວງ຺ໂກ.

‘‘ເອວໍ ສມຸປ຺ປນ຺ນານໍ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ໂຠຄານໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ອາຍມຸຂານິ ໂຫນ຺ຕິ – ນ ອິຕ຺ຖິຘຸຕ຺ໂຕ, ນ ສຸຣາຘຸຕ຺ໂຕ, ນ ອກ຺ຂຘຸຕ຺ໂຕ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ກລ຺ຍາຓສຫາໂຍ ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ໂກ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ມຫໂຕ ຕຬາກສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ເຈວ ອາຍມຸຂານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ອປາຍມຸຂານິ. ຕສ຺ສ ປຸຣິໂສ ຍານິ ເຈວ ອາຍມຸຂານິ ຕານິ ວິວເຣຍ຺ຍ, ຍານິ ຈ ອປາຍມຸຂານິ ຕານິ ປິທເຫຍ຺ຍ; ເທໂວ ຈ ສມ຺ມາ ຘາຣໍ ອນຸປ຺ປເວຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ເອວຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ມຫໂຕ ຕຬາກສ຺ສ ວຸທ຺ຘິເຍວ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ເອວໍ ສມຸປ຺ປນ຺ນານໍ ໂຠຄານໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ອາຍມຸຂານິ ໂຫນ຺ຕິ – ນ ອິຕ຺ຖິຘຸຕ຺ໂຕ, ນ ສຸຣາຘຸຕ຺ໂຕ, ນ ອກ຺ຂຘຸຕ຺ໂຕ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ກລ຺ຍາຓສຫາໂຍ ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ໂກ. ອິເມ ໂຂ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມຫິຕາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂາຍ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ຘມ຺ມາ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ປຣາຍຫິຕາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ປຣາຍສຸຂາຍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ສທ຺ຘາສມ຺ປທາ, ສີລສມ຺ປທາ, ຈາຄສມ຺ປທາ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາ. ກຕມາ ຈ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ສທ຺ຘາສມ຺ປທາ? ອິຘ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສທ຺ທຫຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂພຘິໍ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ…ເປ… ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ສທ຺ຘາສມ຺ປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ສີລສມ຺ປທາ? ອິຘ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ສີລສມ຺ປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ຈາຄສມ຺ປທາ? ອິຘ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ມຸຕ຺ຕຈາໂຄ ປຍຕປາຓິ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຣໂຕ ຍາຈໂຍໂຄ ທານສໍວິຠາຄຣໂຕ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ຈາຄສມ຺ປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາ? ອິຘ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ, ອຸທຍຕ຺ຖຄາມິນິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຣິຍາຍ ນິພ຺ເພຘິກາຍ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນິຍາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາ. ອິເມ ໂຂ, ພ຺ຍຄ຺ຆປຊ຺ຊ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ປຣາຍຫິຕາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ປຣາຍສຸຂາຍາ’’ຕິ.

‘‘ອຸຏ຺ຐາຕາ ກມ຺ມເຘຍ຺ເຍສຸ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ວິຘານວາ;

ສມໍ ກປ຺ເປຕິ ຊີວິກໍ [ຊີວິຕໍ (ກ.)], ສມ຺ຠຕໍ ອນຸຣກ຺ຂຕິ.

‘‘ສທ຺ໂຘ ສີເລນ ສມ຺ປນ຺ໂນ, ວທຎ຺ຎູ ວີຕມຈ຺ຉໂຣ;

ນິຈ຺ຈໍ ມຄ຺ຄໍ ວິໂສເຘຕິ, ໂສຕ຺ຖານໍ ສມ຺ປຣາຍິກໍ.

‘‘ອິຈ຺ເຈເຕ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ຈ, ສທ຺ຘສ຺ສ ຆຣເມສິໂນ;

ອກ຺ຂາຕາ ສຈ຺ຈນາເມນ, ອຸຠຍຕ຺ຖ ສຸຂາວຫາ.

‘‘ທິຏ຺ຐຘມ຺ມຫິຕຕ຺ຖາຍ, ສມ຺ປຣາຍສຸຂາຍ ຈ;

ເອວເມຕໍ ຄຫຏ຺ຐານໍ, ຈາໂຄ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ;

໕. ອຸຊ຺ຊຍສຸຕ຺ຕໍ

໕໕. ອຖ ໂຂ ອຸຊ຺ຊໂຍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິ. ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສາຣຓີຍໍ ວີຕິສາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອຸຊ຺ຊໂຍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມຍໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ປວາສໍ ຄນ຺ຕຸກາມາ. ເຕສໍ ໂນ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ອມ຺ຫາກໍ ຕຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸ – ເຍ ອມ຺ຫາກໍ ອສ຺ສຸ ຘມ຺ມາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມຫິຕາຍ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂາຍ, ສມ຺ປຣາຍຫິຕາຍ, ສມ຺ປຣາຍສຸຂາຍາ’’ຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຘມ຺ມາ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມຫິຕາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂາຍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ອຸຏ຺ຐານສມ຺ປທາ, ອາຣກ຺ຂສມ຺ປທາ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ, ສມຊີວິຕາ. ກຕມາ ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຸຏ຺ຐານສມ຺ປທາ? ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ເຍນ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ – ຍທິ ກສິຍາ, ຍທິ ວຓິຊ຺ຊາຍ, ຍທິ ໂຄຣກ຺ເຂນ, ຍທິ ອິສ຺ສຕ຺ເຕນ, ຍທິ ຣາຊໂປຣິເສນ, ຍທິ ສິປ຺ປຎ຺ຎຕເຣນ – ຕຕ຺ຖ ທກ຺ໂຂ ໂຫຕິ ອນລໂສ, ຕຕ຺ຣຸປາຍາຍ ວີມໍສາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອລໍ ກາຕຸໍ ອລໍ ສໍວິຘາຕຸໍ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຸຏ຺ຐານສມ຺ປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອາຣກ຺ຂສມ຺ປທາ? ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂຠຄາ ໂຫນ຺ຕິ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍາຘິຄຕາ, ພາຫາພລປຣິຈິຕາ, ເສທາວກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ຘມ຺ມິກາ ຘມ຺ມລທ຺ຘາ. ເຕ ອາຣກ຺ເຂນ ຄຸຕ຺ຕິຍາ ສມ຺ປາເທຕິ – ‘ກິນ຺ຕິ ເມ ອິເມ ໂຠເຄ ເນວ ຣາຊາໂນ ຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ນ ໂຈຣາ ຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ນ ອຄ຺ຄິ ຑເຫຍ຺ຍ, ນ ອຸທກໍ ວເຫຍ຺ຍ, ນ ອປ຺ປິຍາ ທາຍາທາ ຫເຣຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອາຣກ຺ຂສມ຺ປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ? ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ຍສ຺ມິໍ ຄາເມ ວາ ນິຄເມ ວາ ປຏິວສຕິ ຕຕ຺ຣ ເຍ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ – ຄຫປຕີ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕາ ວາ ທຫຣາ ວາ ວຸທ຺ຘສີລິໂນ, ວຸທ຺ຘາ ວາ ວຸທ຺ຘສີລິໂນ, ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ນາ, ສີລສມ຺ປນ຺ນາ, ຈາຄສມ຺ປນ຺ນາ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ນາ – ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສລ຺ລປຕິ ສາກຈ຺ຉໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ; ຍຖາຣູປານໍ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ນານໍ ສທ຺ຘາສມ຺ປທໍ ອນຸສິກ຺ຂຕິ, ຍຖາຣູປານໍ ສີລສມ຺ປນ຺ນານໍ ສີລສມ຺ປທໍ ອນຸສິກ຺ຂຕິ, ຍຖາຣູປານໍ ຈາຄສມ຺ປນ຺ນານໍ ຈາຄສມ຺ປທໍ ອນຸສິກ຺ຂຕິ, ຍຖາຣູປານໍ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ນານໍ ປຎ຺ຎາສມ຺ປທໍ ອນຸສິກ຺ຂຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສມຊີວິຕາ? ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອາຍຎ຺ຈ ໂຠຄານໍ ວິທິຕ຺ວາ ວຍຎ຺ຈ ໂຠຄານໍ ວິທິຕ຺ວາ ສມໍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ ນາຈ຺ໂຈຄາຬ຺ຫໍ ນາຕິຫີນໍ – ‘ເອວໍ ເມ ອາໂຍ ວຍໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕິ, ນ ຈ ເມ ວໂຍ ອາຍໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕີ’ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕຸລາຘາໂຣ ວາ ຕຸລາຘາຣນ຺ເຕວາສີ ວາ ຕຸລໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຊານາຕິ – ‘ເອຕ຺ຕເກນ ວາ ໂອນຕໍ, ເອຕ຺ຕເກນ ວາ ອຸນ຺ນຕ’ນ຺ຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອາຍຎ຺ຈ ໂຠຄານໍ ວິທິຕ຺ວາ ວຍຎ຺ຈ ໂຠຄານໍ ວິທິຕ຺ວາ ສມໍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ ນາຈ຺ໂຈຄາຬ຺ຫໍ ນາຕິຫີນໍ – ‘ເອວໍ ເມ ອາໂຍ ວຍໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕິ, ນ ຈ ເມ ວໂຍ ອາຍໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕີ’ຕິ. ສຈາຍໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອປ຺ປາໂຍ ສມາໂນ ອຸຬາຣໍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ, ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ – ‘ອຸທຸມ຺ພຣຂາທີວາຍໍ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ໂຠເຄ ຂາທຕີ’ຕິ. ສເຈ ປນາຍໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ມຫາໂຍ ສມາໂນ ກສິຣໍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ, ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ – ‘ອເຊຏ຺ຐມຣຓໍວາຍໍ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ມຣິສ຺ສຕີ’ຕິ. ຍໂຕ ຈ ໂຂຍໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອາຍຎ຺ຈ ໂຠຄານໍ ວິທິຕ຺ວາ ວຍຎ຺ຈ ໂຠຄານໍ ວິທິຕ຺ວາ ສມໍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ ນາຈ຺ໂຈຄາຬ຺ຫໍ ນາຕິຫີນໍ – ‘ເອວໍ ເມ ອາໂຍ ວຍໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕິ, ນ ຈ ເມ ວໂຍ ອາຍໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕີ’ຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສມຊີວິຕາ.

‘‘ເອວໍ ສມຸປ຺ປນ຺ນານໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂຠຄານໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ອປາຍມຸຂານິ ໂຫນ຺ຕິ – ອິຕ຺ຖິຘຸຕ຺ໂຕ, ສຸຣາຘຸຕ຺ໂຕ, ອກ຺ຂຘຸຕ຺ໂຕ, ປາປມິຕ຺ໂຕ ປາປສຫາໂຍ ປາປສມ຺ປວງ຺ໂກ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມຫໂຕ ຕຬາກສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ເຈວ ອາຍມຸຂານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ອປາຍມຸຂານິ. ຕສ຺ສ ປຸຣິໂສ ຍານິ ເຈວ ອາຍມຸຂານິ ຕານິ ປິທເຫຍ຺ຍ, ຍານິ ຈ ອປາຍມຸຂານິ ຕານິ ວິວເຣຍ຺ຍ; ເທໂວ ຈ ນ ສມ຺ມາ ຘາຣໍ ອນຸປ຺ປເວຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ເອວຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມຫໂຕ ຕຬາກສ຺ສ ປຣິຫານິເຍວ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ວຸທ຺ຘິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອວໍ ສມຸປ຺ປນ຺ນານໍ ໂຠຄານໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ອປາຍມຸຂານິ ໂຫນ຺ຕິ – ອິຕ຺ຖິຘຸຕ຺ໂຕ, ສຸຣາຘຸຕ຺ໂຕ, ອກ຺ຂຘຸຕ຺ໂຕ, ປາປມິຕ຺ໂຕ ປາປສຫາໂຍ ປາປສມ຺ປວງ຺ໂກ.

‘‘ເອວໍ ສມຸປ຺ປນ຺ນານໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂຠຄານໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ອາຍມຸຂານິ ໂຫນ຺ຕິ – ນ ອິຕ຺ຖິຘຸຕ຺ໂຕ, ນ ສຸຣາຘຸຕ຺ໂຕ, ນ ອກ຺ຂຘຸຕ຺ໂຕ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ກລ຺ຍາຓສຫາໂຍ ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ໂກ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມຫໂຕ ຕຬາກສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ເຈວ ອາຍມຸຂານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ອປາຍມຸຂານິ. ຕສ຺ສ ປຸຣິໂສ ຍານິ ເຈວ ອາຍມຸຂານິ ຕານິ ວິວເຣຍ຺ຍ, ຍານິ ຈ ອປາຍມຸຂານິ ຕານິ ປິທເຫຍ຺ຍ; ເທໂວ ຈ ສມ຺ມາ ຘາຣໍ ອນຸປ຺ປເວຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ເອວຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມຫໂຕ ຕຬາກສ຺ສ ວຸທ຺ຘິເຍວ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອວໍ ສມຸປ຺ປນ຺ນານໍ ໂຠຄານໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ອາຍມຸຂານິ ໂຫນ຺ຕິ – ນ ອິຕ຺ຖິຘຸຕ຺ໂຕ…ເປ… ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ໂກ. ອິເມ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມຫິຕາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂາຍ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມາ ສມ຺ປຣາຍຫິຕາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ປຣາຍສຸຂາຍ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ສທ຺ຘາສມ຺ປທາ, ສີລສມ຺ປທາ, ຈາຄສມ຺ປທາ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາ. ກຕມາ ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສທ຺ຘາສມ຺ປທາ? ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສທ຺ທຫຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂພຘິໍ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ…ເປ… ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສທ຺ຘາສມ຺ປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສີລສມ຺ປທາ? ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສີລສມ຺ປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຈາຄສມ຺ປທາ? ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ ມຸຕ຺ຕຈາໂຄ ປຍຕປາຓິ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຣໂຕ ຍາຈໂຍໂຄ ທານສໍວິຠາຄຣໂຕ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຈາຄສມ຺ປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາ? ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ…ເປ… ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນິຍາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາ. ອິເມ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ປຣາຍຫິຕາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ປຣາຍສຸຂາຍາ’’ຕິ.

‘‘ອຸຏ຺ຐາຕາ ກມ຺ມເຘຍ຺ເຍສຸ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ວິຘານວາ;

ສມໍ ກປ຺ເປຕິ ຊີວິກໍ, ສມ຺ຠຕໍ ອນຸຣກ຺ຂຕິ.

‘‘ສທ຺ໂຘ ສີເລນ ສມ຺ປນ຺ໂນ, ວທຎ຺ຎູ ວີຕມຈ຺ຉໂຣ;

ນິຈ຺ຈໍ ມຄ຺ຄໍ ວິໂສເຘຕິ, ໂສຕ຺ຖານໍ ສມ຺ປຣາຍິກໍ.

‘‘ອິຈ຺ເຈເຕ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ຈ, ສທ຺ຘສ຺ສ ຆຣເມສິໂນ;

ອກ຺ຂາຕາ ສຈ຺ຈນາເມນ, ອຸຠຍຕ຺ຖ ສຸຂາວຫາ.

‘‘ທິຏ຺ຐຘມ຺ມຫິຕຕ຺ຖາຍ, ສມ຺ປຣາຍສຸຂາຍ ຈ;

ເອວເມຕໍ ຄຫຏ຺ຐານໍ, ຈາໂຄ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ;

໖. ຠຍສຸຕ຺ຕໍ

໕໖. ‘‘‘ຠຍ’ນ຺ຕິ [ຈູຬນິ. ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສ ໑໓໗], ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ‘ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ‘ໂຣໂຄ’ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ‘ຄຓ຺ໂຑ’ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ‘ສລ຺ລ’ນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ‘ສງ຺ໂຄ’ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ‘ປງ຺ໂກ’ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ‘ຄພ຺ໂຠ’ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ກສ຺ມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ‘ຠຍ’ນ຺ຕິ ກາມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ? ຍສ຺ມາ ຈ ກາມຣາຄຣຕ຺ຕາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉນ຺ທຣາຄວິນິພທ຺ໂຘ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາປິ ຠຍາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ, ສມ຺ປຣາຍິກາປິ ຠຍາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ‘ຠຍ’ນ຺ຕິ ກາມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ. ກສ຺ມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ‘ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ…ເປ… ‘ໂຣໂຄ’ຕິ… ‘ຄຓ຺ໂຑ’ຕິ… ‘ສລ຺ລ’ນ຺ຕິ… ‘ສງ຺ໂຄ’ຕິ… ‘ປງ຺ໂກ’ຕິ… ‘ຄພ຺ໂຠ’ຕິ ກາມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ? ຍສ຺ມາ ຈ ກາມຣາຄຣຕ຺ຕາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉນ຺ທຣາຄວິນິພທ຺ໂຘ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາປິ ຄພ຺ຠາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ, ສມ຺ປຣາຍິກາປິ ຄພ຺ຠາ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ‘ຄພ຺ໂຠ’ຕິ ກາມານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ’’.

‘‘ຠຍໍ ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ໂຣໂຄ ຈ, ຄຓ຺ໂຑ ສລ຺ລຎ຺ຈ ສງ຺ໂຄ ຈ;

ປງ຺ໂກ ຄພ຺ໂຠ ຈ ອຸຠຍໍ, ເອເຕ ກາມາ ປວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ;

ຍຕ຺ຖ ສຕ຺ໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ.

‘‘ໂອຕິຓ຺ໂຓ ສາຕຣູເປນ, ປຸນ ຄພ຺ຠາຍ ຄຈ຺ຉຕິ;

ຍໂຕ ຈ ຠິກ຺ຂຸ ອາຕາປີ, ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ [ສມ຺ປຊຎ຺ໂຎ (ສ຺ຍາ. ກ.) ສໍ. ນິ. ໔.໒໕໑ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ນ ຣິຈ຺ຈຕິ.

‘‘ໂສ ອິມໍ ປລິປຖໍ ທຸຄ຺ຄໍ, ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຕຖາວິໂຘ;

ປຊໍ ຊາຕິຊຣູເປຕໍ, ຜນ຺ທມານໍ ອເວກ຺ຂຕີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ;

໗. ປຐມອາຫຸເນຍ຺ຍສຸຕ຺ຕໍ

໕໗. ‘‘ອຏ຺ຐຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ ປາຫຸເນຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອຎ຺ຊລິກຣຓີໂຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ …ເປ… ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ; ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ; ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓສຫາໂຍ ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ໂກ; ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາທສ຺ສເນນ ສມນ຺ນາຄໂຕ; ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ; ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ…ເປ… ອິຕິ ສາກາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອເນກວິຫິຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣຕິ; ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນ…ເປ… ຍຖາກມ຺ມູປເຄ ສຕ຺ເຕ ປຊານາຕິ; ອາສວານໍ ຂຍາ…ເປ… ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ທຸຕິຍອາຫຸເນຍ຺ຍສຸຕ຺ຕໍ

໕໘. ‘‘ອຏ຺ຐຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ ໂຫຕິ …ເປ… ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ; ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ; ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວິຫຣຕິ ຖາມວາ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມ ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ; ອາຣຎ຺ຎິໂກ ໂຫຕິ ປນ຺ຕເສນາສໂນ; ອຣຕິຣຕິສໂຫ ໂຫຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຣຕິໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫຣຕິ; ຠຍເຠຣວສໂຫ ໂຫຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠຍເຠຣວໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫຣຕິ; ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ; ອາສວານໍ ຂຍາ…ເປ… ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫຸເນຍ຺ໂຍ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ປຐມປຸຄ຺ຄລສຸຕ຺ຕໍ

໕໙. ‘‘ອຏ຺ຐິເມ ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ອາຫຸເນຍ຺ຍາ ປາຫຸເນຍ຺ຍາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ ອຎ຺ຊລິກຣຓີຍາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ? ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ໂສຕາປນ຺ໂນ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ, ສກທາຄາມີ, ສກທາຄາມິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ, ອນາຄາມີ, ອນາຄາມິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ, ອຣຫາ, ອຣຫຕ຺ຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ປຸຄ຺ຄລາ ອາຫຸເນຍ຺ຍາ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ປຏິປນ຺ນາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ຜເລ ຐິຕາ;

ເອສ ສງ຺ໂຆ ອຸຊຸຠູໂຕ, ປຎ຺ຎາສີລສມາຫິໂຕ.

‘‘ຍຊມານານໍ ມນຸສ຺ສານໍ, ປຸຎ຺ຎເປກ຺ຂານ ປາຓິນໍ;

ກໂຣຕໍ ໂອປຘິກໍ ປຸຎ຺ຎໍ, ສງ຺ເຆ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ. ນວມໍ;

໑໐. ທຸຕິຍປຸຄ຺ຄລສຸຕ຺ຕໍ

໖໐. ‘‘ອຏ຺ຐິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ອາຫຸເນຍ຺ຍາ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ໂສຕາປນ຺ໂນ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ…ເປ… ອຣຫາ, ອຣຫຕ຺ຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ປຸຄ຺ຄລາ ອາຫຸເນຍ຺ຍາ…ເປ… ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ປຏິປນ຺ນາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ຜເລ ຐິຕາ;

ເອສ ສງ຺ໂຆ ສມຸກ຺ກຏ຺ໂຐ, ສຕ຺ຕານໍ ອຏ຺ຐ ປຸຄ຺ຄລາ.

‘‘ຍຊມານານໍ ມນຸສ຺ສານໍ, ປຸຎ຺ຎເປກ຺ຂານ ປາຓິນໍ;

ກໂຣຕໍ ໂອປຘິກໍ ປຸຎ຺ຎໍ, ເອຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ. ທສມໍ;

ໂຄຕມີວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ໂຄຕມີ ໂອວາທໍ ສໍຂິຕ຺ຕໍ, ທີຆຊາຓຸ ຈ ອຸຊ຺ຊໂຍ;

ຠຍາ ທ຺ເວ ອາຫຸເນຍ຺ຍາ ຈ, ທ຺ເວ ຈ ອຏ຺ຐ ປຸຄ຺ຄລາຕິ.

(໗) ໒. ຠູມິຈາລວຄ຺ໂຄ

໑. ອິຈ຺ຉາສຸຕ຺ຕໍ

໖໑. [ອ. ນິ. ໘.໗໗] ‘‘ອຏ຺ຐິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ນິຣາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິໂນ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລາຠາຍ. ໂສ ອຸຏ຺ຐຫຕິ ຆຏຕິ ວາຍມຕິ ລາຠາຍ. ຕສ຺ສ ອຸຏ຺ຐຫໂຕ ຆຏໂຕ ວາຍມໂຕ ລາຠາຍ ລາໂຠ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ເຕນ ອລາເຠນ ໂສຈຕິ ກິລມຕິ ປຣິເທວຕິ, ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ, ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ – ‘ຠິກ຺ຂຸ ອິຈ຺ໂຉ ວິຫຣຕິ ລາຠາຍ, ອຸຏ຺ຐຫຕິ ຆຏຕິ ວາຍມຕິ ລາຠາຍ, ນ ຈ ລາຠີ, ໂສຈີ ຈ ປຣິເທວີ ຈ, ຈຸໂຕ ຈ ສທ຺ຘມ຺ມາ’’’.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ນິຣາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິໂນ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລາຠາຍ. ໂສ ອຸຏ຺ຐຫຕິ ຆຏຕິ ວາຍມຕິ ລາຠາຍ. ຕສ຺ສ ອຸຏ຺ຐຫໂຕ ຆຏໂຕ ວາຍມໂຕ ລາຠາຍ ລາໂຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ເຕນ ລາເຠນ ມຊ຺ຊຕິ ປມຊ຺ຊຕິ ປມາທມາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ – ‘ຠິກ຺ຂຸ ອິຈ຺ໂຉ ວິຫຣຕິ ລາຠາຍ, ອຸຏ຺ຐຫຕິ ຆຏຕິ ວາຍມຕິ ລາຠາຍ, ລາຠີ ຈ ມທີ ຈ ປມາທີ ຈ, ຈຸໂຕ ຈ ສທ຺ຘມ຺ມາ’’’.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ນິຣາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິໂນ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລາຠາຍ. ໂສ ນ ອຸຏ຺ຐຫຕິ ນ ຆຏຕິ ນ ວາຍມຕິ ລາຠາຍ. ຕສ຺ສ ອນຸຏ຺ຐຫໂຕ ອຆຏໂຕ ອວາຍມໂຕ ລາຠາຍ ລາໂຠ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ເຕນ ອລາເຠນ ໂສຈຕິ, ກິລມຕິ, ປຣິເທວຕິ, ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ, ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ – ‘ຠິກ຺ຂຸ ອິຈ຺ໂຉ ວິຫຣຕິ ລາຠາຍ, ນ ອຸຏ຺ຐຫຕິ ນ ຆຏຕິ ນ ວາຍມຕິ ລາຠາຍ, ນ ຈ ລາຠີ, ໂສຈີ ຈ ປຣິເທວີ ຈ, ຈຸໂຕ ຈ ສທ຺ຘມ຺ມາ’’’.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ນິຣາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິໂນ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລາຠາຍ. ໂສ ນ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ນ ຆຏຕິ, ນ ວາຍມຕິ ລາຠາຍ. ຕສ຺ສ ອນຸຏ຺ຐຫໂຕ, ອຆຏໂຕ, ອວາຍມໂຕ ລາຠາຍ ລາໂຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ເຕນ ລາເຠນ ມຊ຺ຊຕິ, ປມຊ຺ຊຕິ, ປມາທມາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ – ‘ຠິກ຺ຂຸ ອິຈ຺ໂຉ ວິຫຣຕິ ລາຠາຍ, ນ ອຸຏ຺ຐຫຕິ ນ ຆຏຕິ ນ ວາຍມຕິ ລາຠາຍ, ລາຠີ ຈ ມທີ ຈ, ປມາທີ ຈ, ຈຸໂຕ ຈ ສທ຺ຘມ຺ມາ’’’.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ນິຣາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິໂນ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລາຠາຍ. ໂສ ອຸຏ຺ຐຫຕິ ຆຏຕິ ວາຍມຕິ ລາຠາຍ. ຕສ຺ສ ອຸຏ຺ຐຫໂຕ ຆຏໂຕ ວາຍມໂຕ ລາຠາຍ ລາໂຠ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ເຕນ ອລາເຠນ ນ ໂສຈຕິ ນ ກິລມຕິ ນ ປຣິເທວຕິ, ນ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ, ນ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ – ‘ຠິກ຺ຂຸ ອິຈ຺ໂຉ ວິຫຣຕິ ລາຠາຍ, ອຸຏ຺ຐຫຕິ ຆຏຕິ ວາຍມຕິ ລາຠາຍ, ນ ຈ ລາຠີ, ນ ຈ ໂສຈີ ນ ຈ ປຣິເທວີ, ອຈ຺ຈຸໂຕ ຈ ສທ຺ຘມ຺ມາ’’’.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ນິຣາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິໂນ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລາຠາຍ. ໂສ ອຸຏ຺ຐຫຕິ ຆຏຕິ ວາຍມຕິ ລາຠາຍ. ຕສ຺ສ ອຸຏ຺ຐຫໂຕ ຆຏໂຕ ວາຍມໂຕ ລາຠາຍ ລາໂຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ເຕນ ລາເຠນ ນ ມຊ຺ຊຕິ, ນ ປມຊ຺ຊຕິ, ນ ປມາທມາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ – ‘ຠິກ຺ຂຸ ອິຈ຺ໂຉ ວິຫຣຕິ ລາຠາຍ, ອຸຏ຺ຐຫຕິ ຆຏຕິ ວາຍມຕິ ລາຠາຍ, ລາຠີ ຈ, ນ ຈ ມທີ ນ ຈ ປມາທີ, ອຈ຺ຈຸໂຕ ຈ ສທ຺ຘມ຺ມາ’’’.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ນິຣາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິໂນ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລາຠາຍ. ໂສ ນ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ນ ຆຏຕິ, ນ ວາຍມຕິ ລາຠາຍ. ຕສ຺ສ ອນຸຏ຺ຐຫໂຕ, ອຆຏໂຕ, ອວາຍມໂຕ ລາຠາຍ ລາໂຠ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ເຕນ ອລາເຠນ ນ ໂສຈຕິ, ນ ກິລມຕິ, ນ ປຣິເທວຕິ, ນ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ, ນ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ – ‘ຠິກ຺ຂຸ ອິຈ຺ໂຉ ວິຫຣຕິ ລາຠາຍ, ນ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ນ ຆຏຕິ, ນ ວາຍມຕິ ລາຠາຍ, ນ ຈ ລາຠີ, ນ ຈ ໂສຈີ ນ ຈ ປຣິເທວີ, ອຈ຺ຈຸໂຕ ຈ ສທ຺ຘມ຺ມາ’’’.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ນິຣາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິໂນ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລາຠາຍ. ໂສ ນ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ນ ຆຏຕິ, ນ ວາຍມຕິ ລາຠາຍ. ຕສ຺ສ ອນຸຏ຺ຐຫໂຕ ອຆຏໂຕ ອວາຍມໂຕ ລາຠາຍ ລາໂຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ເຕນ ລາເຠນ ນ ມຊ຺ຊຕິ, ນ ປມຊ຺ຊຕິ, ນ ປມາທມາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ – ‘ຠິກ຺ຂຸ ອິຈ຺ໂຉ ວິຫຣຕິ ລາຠາຍ, ນ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ນ ຆຏຕິ, ນ ວາຍມຕິ ລາຠາຍ, ລາຠີ ຈ, ນ ຈ ມທີ ນ ຈ ປມາທີ, ອຈ຺ຈຸໂຕ ຈ ສທ຺ຘມ຺ມາ ’. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ອລໍສຸຕ຺ຕໍ

໖໒. ‘‘ຉຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ອຕ຺ຕໂນ ອລໍ ປເຣສໍ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ; ສຸຕານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ຘາຣຓຊາຕິໂກ [ຘາຣກຊາຕິໂກ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.) ອ. ນິ. ໘.໗໘] ໂຫຕິ; ຘາຕານຎ຺ຈ [ຘຕານຎ຺ຈ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖູປປຣິກ຺ຂິຕາ [ອຕ຺ຖູປວຣິກ຺ຂີ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ໂຫຕິ; ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ; ກລ຺ຍາຓວາໂຈ ຈ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓວາກ຺ກຣໂຓ, ໂປຣິຍາ ວາຈາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິສ຺ສຏ຺ຐາຍ ອເນລຄຬາຍ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນິຍາ; ສນ຺ທສ຺ສໂກ ຈ ໂຫຕິ ສມາທປໂກ [ສມາທາປໂກ (?)] ສມຸຕ຺ເຕຊໂກ ສມ຺ປຫໍສໂກ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ອຕ຺ຕໂນ ອລໍ ປເຣສໍ.

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ອຕ຺ຕໂນ ອລໍ ປເຣສໍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ເຫວ ໂຂ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ; ສຸຕານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ຘາຣຓຊາຕິໂກ ໂຫຕິ; ຘາຕານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖູປປຣິກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ; ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ; ກລ຺ຍາຓວາໂຈ ຈ ໂຫຕິ…ເປ… ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນິຍາ; ສນ຺ທສ຺ສໂກ ຈ ໂຫຕິ ສມາທປໂກ ສມຸຕ຺ເຕຊໂກ ສມ຺ປຫໍສໂກ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ອຕ຺ຕໂນ ອລໍ ປເຣສໍ.

‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ອຕ຺ຕໂນ ນາລໍ ປເຣສໍ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ; ສຸຕານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ຘາຣຓຊາຕິໂກ ໂຫຕິ; ຘາຕານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖູປປຣິກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ; ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ; ໂນ ຈ ກລ຺ຍາຓວາໂຈ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓວາກ຺ກຣໂຓ, ໂປຣິຍາ ວາຈາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິສ຺ສຏ຺ຐາຍ ອເນລຄຬາຍ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນິຍາ; ໂນ ຈ ສນ຺ທສ຺ສໂກ ໂຫຕິ ສມາທປໂກ ສມຸຕ຺ເຕຊໂກ ສມ຺ປຫໍສໂກ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ອຕ຺ຕໂນ ນາລໍ ປເຣສໍ.

‘‘ຈຕູຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ປເຣສໍ ນາລໍ ອຕ຺ຕໂນ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ; ສຸຕານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ຘາຣຓຊາຕິໂກ ໂຫຕິ; ໂນ ຈ ຘາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖູປປຣິກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ; ນ ຈ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ; ກລ຺ຍາຓວາໂຈ ຈ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓວາກ຺ກຣໂຓ…ເປ… ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນິຍາ; ສນ຺ທສ຺ສໂກ ຈ ໂຫຕິ…ເປ… ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ປເຣສໍ, ນາລໍ ອຕ຺ຕໂນ.

‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ອຕ຺ຕໂນ ນາລໍ ປເຣສໍ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ເຫວ ໂຂ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ; ສຸຕານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ຘາຣຓຊາຕິໂກ ໂຫຕິ; ຘາຕານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖູປປຣິກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ; ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ; ໂນ ຈ ກລ຺ຍາຓວາໂຈ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓວາກ຺ກຣໂຓ, ໂປຣິຍາ ວາຈາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິສ຺ສຏ຺ຐາຍ ອເນລຄຬາຍ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນິຍາ; ໂນ ຈ ສນ຺ທສ຺ສໂກ ໂຫຕິ ສມາທປໂກ ສມຸຕ຺ເຕຊໂກ ສມ຺ປຫໍສໂກ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ອຕ຺ຕໂນ, ນາລໍ ປເຣສໍ.

‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ປເຣສໍ, ນາລໍ ອຕ຺ຕໂນ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ເຫວ ໂຂ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ; ສຸຕານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ຘາຣຓຊາຕິໂກ ໂຫຕິ; ໂນ ຈ ຘາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖູປປຣິກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ; ໂນ ຈ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ; ກລ຺ຍາຓວາໂຈ ຈ ໂຫຕິ…ເປ… ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນິຍາ; ສນ຺ທສ຺ສໂກ ຈ ໂຫຕິ ສມາທປໂກ ສມຸຕ຺ເຕຊໂກ ສມ຺ປຫໍສໂກ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ປເຣສໍ, ນາລໍ ອຕ຺ຕໂນ.

‘‘ທ຺ວີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ອຕ຺ຕໂນ, ນາລໍ ປເຣສໍ. ກຕເມຫິ ທ຺ວີຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ເຫວ ໂຂ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ; ໂນ ຈ ສຸຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ຘາຣຓຊາຕິໂກ ໂຫຕິ; ຘາຕານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖູປປຣິກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ; ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ; ໂນ ຈ ກລ຺ຍາຓວາໂຈ ໂຫຕິ…ເປ… ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນິຍາ; ໂນ ຈ ສນ຺ທສ຺ສໂກ ໂຫຕິ…ເປ… ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ວີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ອຕ຺ຕໂນ, ນາລໍ ປເຣສໍ.

‘‘ທ຺ວີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ປເຣສໍ, ນາລໍ ອຕ຺ຕໂນ. ກຕເມຫິ ທ຺ວີຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ເຫວ ໂຂ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ; ໂນ ຈ ສຸຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ຘາຣຓຊາຕິໂກ ໂຫຕິ; ໂນ ຈ ຘາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖູປປຣິກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ; ໂນ ຈ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ; ກລ຺ຍາຓວາໂຈ ຈ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓວາກ຺ກຣໂຓ, ໂປຣິຍາ ວາຈາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິສ຺ສຏ຺ຐາຍ ອເນລຄຬາຍ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນິຍາ; ສນ຺ທສ຺ສໂກ ຈ ໂຫຕິ ສມາທປໂກ ສມຸຕ຺ເຕຊໂກ ສມ຺ປຫໍສໂກ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ວີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ປເຣສໍ, ນາລໍ ອຕ຺ຕໂນ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ສໍຂິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ

໖໓. ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ…ເປ… ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສາຘຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸ, ຍມຫໍ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ເອໂກ ວູປກຏ຺ໂຐ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວເມວໍ ປນິເຘກຈ຺ເຈ ໂມຆປຸຣິສາ ມມຎ຺ເຎວ ອຊ຺ເຌສນ຺ຕິ. ຘມ຺ເມ ຈ ຠາສິເຕ ມມຎ຺ເຎວ ອນຸພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເທເສຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມໍ, ເທເສຕຸ ສຸຄໂຕ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມໍ. ອປ຺ເປວ ນາມາຫໍ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອາຊາເນຍ຺ຍໍ, ອປ຺ເປວ ນາມາຫໍ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕສ຺ສ ທາຍາໂທ ອສ຺ສ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ຐິຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ ສຸສຓ຺ຐິຕໍ, ນ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ’’.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຐິຕໍ ໂຫຕິ ສຸສຓ຺ຐິຕໍ, ນ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ຕໂຕ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ເມຕ຺ຕາ ເມ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ຠາວິຕາ ຠວິສ຺ສຕິ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຍໍ ສມາຘິ ເອວໍ ຠາວິໂຕ ໂຫຕິ ພຫຸລີກໂຕ, ຕໂຕ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອິມໍ ສມາຘິໍ ສວິຕກ຺ກມ຺ປິ ສວິຈາຣໍ [ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣມ຺ປິ (ກ.)] ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ອວິຕກ຺ກມ຺ປິ ວິຈາຣມຕ຺ຕໍ [ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕມ຺ປິ (ກ.) ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໒໗໑ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ອວິຕກ຺ກມ຺ປິ ອວິຈາຣໍ [ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣມ຺ປິ (ກ.)] ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ສປ຺ປີຕິກມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ນິປ຺ປີຕິກມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ສາຕສຫຄຕມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ, ເຕ ຠິກ຺ຂຸ, ອຍໍ ສມາຘິ ເອວໍ ຠາວິໂຕ ໂຫຕິ ສຸຠາວິໂຕ, ຕໂຕ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ກຣຸຓາ ເມ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ… ມຸທິຕາ ເມ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ… ອຸເປກ຺ຂາ ເມ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ຠາວິຕາ ຠວິສ຺ສຕິ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຍໍ ສມາຘິ ເອວໍ ຠາວິໂຕ ໂຫຕິ ສຸຠາວິໂຕ, ຕໂຕ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອິມໍ ສມາຘິໍ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ສປ຺ປີຕິກມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ນິປ຺ປີຕິກມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ສາຕສຫຄຕມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຍໍ ສມາຘິ ເອວໍ ຠາວິໂຕ ໂຫຕິ ສຸຠາວິໂຕ, ຕໂຕ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣິສ຺ສາມິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ, ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສ’ນ຺ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຍໍ ສມາຘິ ເອວໍ ຠາວິໂຕ ໂຫຕິ ພຫຸລີກໂຕ, ຕໂຕ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອິມໍ ສມາຘິໍ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ສປ຺ປີຕິກມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ນິປ຺ປີຕິກມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ສາຕສຫຄຕມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຍໍ ສມາຘິ ເອວໍ ຠາວິໂຕ ໂຫຕິ ສຸຠາວິໂຕ, ຕໂຕ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ ວິຫຣິສ຺ສາມິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ, ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສ’ນ຺ຕິ; ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ ວິຫຣິສ຺ສາມິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ, ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສ’ນ຺ຕິ; ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣິສ຺ສາມິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ, ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສ’ນ຺ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຍໍ ສມາຘິ ເອວໍ ຠາວິໂຕ ໂຫຕິ ພຫຸລີກໂຕ, ຕໂຕ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອິມໍ ສມາຘິໍ ສວິຕກ຺ກສວິຈາຣມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ສປ຺ປີຕິກມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ນິປ຺ປີຕິກມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ສາຕສຫຄຕມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສິ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕມ຺ປິ ຠາເວຍ຺ຍາສິ.

‘‘ຍໂຕ ໂຂ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຍໍ ສມາຘິ ເອວໍ ຠາວິໂຕ ໂຫຕິ ສຸຠາວິໂຕ, ຕໂຕ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ເຍນ ເຍເນວ ຄຄ຺ຆສິ ຜາສຸໍເຍວ ຄຄ຺ຆສິ, ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຐສ຺ສສິ ຜາສຸໍເຍວ ຐສ຺ສສິ, ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ນິສີທິສ຺ສສິ ຜາສຸໍເຍວ ນິສີທິສ຺ສສິ, ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປສ຺ສສິ ຜາສຸໍເຍວ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປສ຺ສສີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວຕາ ອິມິນາ ໂອວາເທນ ໂອວທິໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ອຖ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເອໂກ ວູປກຏ຺ໂຐ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ – ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມເທວ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ຕທນຸຕ຺ຕຣໍ – ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສິ. ‘‘ຂີຓາ ຊາຕິ, ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກຕໍ ກຣຓີຍໍ, ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາ’’ຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ຈ ປນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫຕໍ ອໂຫສີຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ຄຍາສີສສຸຕ຺ຕໍ

໖໔. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຄຍາຍໍ ວິຫຣຕິ ຄຍາສີເສ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ…ເປ… ‘‘ປຸພ຺ພາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂພຘິສຕ຺ໂຕວ ສມາໂນ ໂອຠາສຎ຺ເຎວ ໂຂ ສຎ຺ຊານາມິ, ໂນ ຈ ຣູປານິ ປສ຺ສາມິ’’.

‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ສເຈ ໂຂ ອຫໍ ໂອຠາສຎ຺ເຈວ ສຎ຺ຊາເນຍ຺ຍໍ ຣູປານິ ຈ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ; ເອວໍ ເມ ອິທໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຣິສຸທ຺ຘຕຣໍ ອສ຺ສາ’’’ຕິ.

‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປເຣນ ສມເຍນ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂອຠາສຎ຺ເຈວ ສຎ຺ຊານາມິ, ຣູປານິ ຈ ປສ຺ສາມິ; ໂນ ຈ ໂຂ ຕາຫິ ເທວຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐາມິ ສລ຺ລປາມິ ສາກຈ຺ຉໍ ສມາປຊ຺ຊາມິ.

‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ສເຈ ໂຂ ອຫໍ ໂອຠາສຎ຺ເຈວ ສຎ຺ຊາເນຍ຺ຍໍ, ຣູປານິ ຈ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ, ຕາຫິ ຈ ເທວຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍໍ ສລ຺ລເປຍ຺ຍໍ ສາກຈ຺ຉໍ ສມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍໍ; ເອວໍ ເມ ອິທໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຣິສຸທ຺ຘຕຣໍ ອສ຺ສາ’’’ຕິ.

‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປເຣນ ສມເຍນ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂອຠາສຎ຺ເຈວ ສຎ຺ຊານາມິ, ຣູປານິ ຈ ປສ຺ສາມິ, ຕາຫິ ຈ ເທວຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐາມິ ສລ຺ລປາມິ ສາກຈ຺ຉໍ ສມາປຊ຺ຊາມິ; ໂນ ຈ ໂຂ ຕາ ເທວຕາ ຊານາມິ – ອິມາ ເທວຕາ ອມຸກມ຺ຫາ ວາ ອມຸກມ຺ຫາ ວາ ເທວນິກາຍາຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ສເຈ ໂຂ ອຫໍ ໂອຠາສຎ຺ເຈວ ສຎ຺ຊາເນຍ຺ຍໍ, ຣູປານິ ຈ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ, ຕາຫິ ຈ ເທວຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍໍ ສລ຺ລເປຍ຺ຍໍ ສາກຈ຺ຉໍ ສມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍໍ, ຕາ ຈ ເທວຕາ ຊາເນຍ຺ຍໍ – ອິມາ ເທວຕາ ອມຸກມ຺ຫາ ວາ ອມຸກມ຺ຫາ ວາ ເທວນິກາຍາ’ຕິ; ເອວໍ ເມ ອິທໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຣິສຸທ຺ຘຕຣໍ ອສ຺ສາ’’’ຕິ.

‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປເຣນ ສມເຍນ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂອຠາສຎ຺ເຈວ ສຎ຺ຊານາມິ, ຣູປານິ ຈ ປສ຺ສາມິ, ຕາຫິ ຈ ເທວຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐາມິ ສລ຺ລປາມິ ສາກຈ຺ຉໍ ສມາປຊ຺ຊາມິ, ຕາ ຈ ເທວຕາ ຊານາມິ – ‘ອິມາ ເທວຕາ ອມຸກມ຺ຫາ ວາ ອມຸກມ຺ຫາ ວາ ເທວນິກາຍາ’ຕິ; ໂນ ຈ ໂຂ ຕາ ເທວຕາ ຊານາມິ – ‘ອິມາ ເທວຕາ ອິມສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາເກນ ອິໂຕ ຈຸຕາ ຕຕ຺ຖ ອຸປປນ຺ນາ’ຕິ…ເປ… ຕາ ຈ ເທວຕາ ຊານາມິ – ‘ອິມາ ເທວຕາ ອິມສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາເກນ ອິໂຕ ຈຸຕາ ຕຕ຺ຖ ອຸປປນ຺ນາ’ຕິ; ໂນ ຈ ໂຂ ຕາ ເທວຕາ ຊານາມິ – ‘ອິມາ ເທວຕາ ອິມສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາເກນ ເອວມາຫາຣາ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທິນິໂຍ’ຕິ …ເປ… ຕາ ຈ ເທວຕາ ຊານາມິ – ‘ອິມາ ເທວຕາ ອິມສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາເກນ ເອວມາຫາຣາ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທິນິໂຍ’ຕິ; ໂນ ຈ ໂຂ ຕາ ເທວຕາ ຊານາມິ – ‘ອິມາ ເທວຕາ ເອວໍທີຆາຍຸກາ ເອວໍຈິຣຏ຺ຐິຕິກາ’ຕິ…ເປ… ຕາ ຈ ເທວຕາ ຊານາມິ – ‘ອິມາ ເທວຕາ ເອວໍທີຆາຍຸກາ ເອວໍຈິຣຏ຺ຐິຕິກາ’ຕິ; ໂນ ຈ ໂຂ ຕາ ເທວຕາ ຊານາມິ ຍທິ ວາ ເມ ອິມາຫິ ເທວຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ນິວຸຕ຺ຖປຸພ຺ພໍ ຍທິ ວາ ນ ສນ຺ນິວຸຕ຺ຖປຸພ຺ພນ຺ຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕທໂຫສິ – ‘ສເຈ ໂຂ ອຫໍ ໂອຠາສຎ຺ເຈວ ສຎ຺ຊາເນຍ຺ຍໍ, ຣູປານິ ຈ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ, ຕາຫິ ຈ ເທວຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍໍ ສລ຺ລເປຍ຺ຍໍ ສາກຈ຺ຉໍ ສມາປຊ຺ເຊຍ຺ຍໍ, ຕາ ຈ ເທວຕາ ຊາເນຍ຺ຍໍ – ‘ອິມາ ເທວຕາ ອມຸກມ຺ຫາ ວາ ອມຸກມ຺ຫາ ວາ ເທວນິກາຍາ’ຕິ, ຕາ ຈ ເທວຕາ ຊາເນຍ຺ຍໍ – ‘ອິມາ ເທວຕາ ອິມສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາເກນ ອິໂຕ ຈຸຕາ ຕຕ຺ຖ ອຸປປນ຺ນາ’ຕິ, ຕາ ຈ ເທວຕາ ຊາເນຍ຺ຍໍ – ‘ອິມາ ເທວຕາ ເອວມາຫາຣາ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທິນິໂຍ’ຕິ, ຕາ ຈ ເທວຕາ ຊາເນຍ຺ຍໍ – ‘ອິມາ ເທວຕາ ເອວໍທີຆາຍຸກາ ເອວໍຈິຣຏ຺ຐິຕິກາ’ຕິ, ຕາ ຈ ເທວຕາ ຊາເນຍ຺ຍໍ ຍທິ ວາ ເມ ອິມາຫິ ເທວຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ນິວຸຕ຺ຖປຸພ຺ພໍ ຍທິ ວາ ນ ສນ຺ນິວຸຕ຺ຖປຸພ຺ພນ຺ຕິ; ເອວໍ ເມ ອິທໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ປຣິສຸທ຺ຘຕຣໍ ອສ຺ສາ’’’ຕິ.

‘‘ໂສ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປເຣນ ສມເຍນ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອາຕາປີ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂອຠາສຎ຺ເຈວ ສຎ຺ຊານາມິ, ຣູປານິ ຈ ປສ຺ສາມິ, ຕາຫິ ຈ ເທວຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐາມິ ສລ຺ລປາມິ ສາກຈ຺ຉໍ ສມາປຊ຺ຊາມິ, ຕາ ຈ ເທວຕາ ຊານາມິ – ‘ອິມາ ເທວຕາ ອມຸກມ຺ຫາ ວາ ອມຸກມ຺ຫາ ວາ ເທວນິກາຍາ’ຕິ, ຕາ ຈ ເທວຕາ ຊານາມິ – ‘ອິມາ ເທວຕາ ອິມສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາເກນ ອິໂຕ ຈຸຕາ ຕຕ຺ຖ ອຸປປນ຺ນາ’ຕິ, ຕາ ຈ ເທວຕາ ຊານາມິ – ‘ອິມາ ເທວຕາ ເອວມາຫາຣາ ເອວໍສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປຏິສໍເວທິນິໂຍ’ຕິ, ຕາ ຈ ເທວຕາ ຊານາມິ – ‘ອິມາ ເທວຕາ ເອວໍທີຆາຍຸກາ ເອວໍຈິຣຏ຺ຐິຕິກາ’ຕິ, ຕາ ຈ ເທວຕາ ຊານາມິ ຍທິ ວາ ເມ ເທວຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ນິວຸຕ຺ຖປຸພ຺ພໍ ຍທິ ວາ ນ ສນ຺ນິວຸຕ຺ຖປຸພ຺ພນ຺ຕິ.

‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ອຏ຺ຐປຣິວຏ຺ຏໍ ອຘິເທວຎາຓທສ຺ສນໍ ນ ສຸວິສຸທ຺ຘໍ ອໂຫສິ, ເນວ ຕາວາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ‘ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ [ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ປຈ຺ຈຎ຺ຎາສິໍ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ອຏ຺ຐປຣິວຏ຺ຏໍ ອຘິເທວຎາຓທສ຺ສນໍ ສຸວິສຸທ຺ຘໍ ອໂຫສິ, ອຖາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ‘ສເທວເກ ໂລເກ ສມາຣເກ ສພ຺ຣຫ຺ມເກ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຊາຍ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’ຕິ ປຈ຺ຈຎ຺ຎາສິໍ; ຎາຓຎ຺ຈ ປນ ເມ ທສ຺ສນໍ ອຸທປາທິ; ອກຸປ຺ປາ ເມ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ [ວິມຸຕ຺ຕິ (ກ. ສີ. ກ.)]; ອຍມນ຺ຕິມາ ຊາຕິ ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ອຠິຠາຍຕນສຸຕ຺ຕໍ

໖໕. [ທີ. ນິ. ໓.໓໓໘, ໓໕໘; ອ. ນິ. ໑໐.໒໙] ‘‘ອຏ຺ຐິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຠາຍຕນານິ. ກຕມານິ ອຏ຺ຐ? ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປຣິຕ຺ຕານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ. ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ, ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ປຐມໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ອປ຺ປມາຓານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ. ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ, ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ທຸຕິຍໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປຣິຕ຺ຕານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ. ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ, ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ຕຕິຍໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ອປ຺ປມາຓານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ. ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ, ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ນີລານິ ນີລວຓ຺ຓານິ ນີລນິທສ຺ສນານິ ນີລນິຠາສານິ. ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ, ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ປຎ຺ຈມໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປີຕານິ ປີຕວຓ຺ຓານິ ປີຕນິທສ຺ສນານິ ປີຕນິຠາສານິ. ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ, ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ຉຏ຺ຐໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ໂລຫິຕການິ ໂລຫິຕກວຓ຺ຓານິ ໂລຫິຕກນິທສ຺ສນານິ ໂລຫິຕກນິຠາສານິ. ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ, ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ສຕ຺ຕມໍ ອຠິຠາຍຕນໍ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ໂອທາຕານິ ໂອທາຕວຓ຺ຓານິ ໂອທາຕນິທສ຺ສນານິ ໂອທາຕນິຠາສານິ. ‘ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ, ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອິທໍ ອຏ຺ຐມໍ ອຠິຠາຍຕນໍ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ອຠິຠາຍຕນານີ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ.

໖. ວິໂມກ຺ຂສຸຕ຺ຕໍ

໖໖. ‘‘ອຏ຺ຐິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິໂມກ຺ຂາ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ຣູປີ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ. ອຍໍ ປຐໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ, ພຫິທ຺ຘາ [ອຣູປສຎ຺ຎີ ເອໂກ ພຫິທ຺ຘາ (ສ຺ຍາ. ປີ. ກ.) ທີ. ນິ. ໒.໑໒໙; ທີ. ນິ. ໓.໓໓໘, ໓໕໘; ອ. ນິ. ໘.໑໑໙; ມ. ນິ. ໒.໒໔໘ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ. ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ວິໂມກ຺ໂຂ.

‘‘ສຸຠນ຺ເຕວ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ອຍໍ ຕຕິໂຍ ວິໂມກ຺ໂຂ.

‘‘ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ວິໂມກ຺ໂຂ.

‘‘ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ປຎ຺ຈໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ.

‘‘ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ຉຏ຺ໂຐ ວິໂມກ຺ໂຂ.

‘‘ສພ຺ພໂສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ສຕ຺ຕໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ.

‘‘ສພ຺ພໂສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ. ອຍໍ ອຏ຺ຐໂມ ວິໂມກ຺ໂຂ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ຂາ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ອນຣິຍໂວຫາຣສຸຕ຺ຕໍ

໖໗. ‘‘ອຏ຺ຐິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຣິຍໂວຫາຣາ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ອທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐວາທິຕາ, ອສຸເຕ ສຸຕວາທິຕາ, ອມຸເຕ ມຸຕວາທິຕາ, ອວິຎ຺ຎາເຕ ວິຎ຺ຎາຕວາທິຕາ, ທິຏ຺ເຐ ອທິຏ຺ຐວາທິຕາ, ສຸເຕ ອສຸຕວາທິຕາ, ມຸເຕ ອມຸຕວາທິຕາ, ວິຎ຺ຎາເຕ ອວິຎ຺ຎາຕວາທິຕາ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ອນຣິຍໂວຫາຣາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ອຣິຍໂວຫາຣສຸຕ຺ຕໍ

໖໘. ‘‘ອຏ຺ຐິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍໂວຫາຣາ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ອທິຏ຺ເຐ ອທິຏ຺ຐວາທິຕາ, ອສຸເຕ ອສຸຕວາທິຕາ, ອມຸເຕ ອມຸຕວາທິຕາ, ອວິຎ຺ຎາເຕ ອວິຎ຺ຎາຕວາທິຕາ, ທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐວາທິຕາ, ສຸເຕ ສຸຕວາທິຕາ, ມຸເຕ ມຸຕວາທິຕາ, ວິຎ຺ຎາເຕ ວິຎ຺ຎາຕວາທິຕາ. ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ອຣິຍໂວຫາຣາ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ປຣິສາສຸຕ຺ຕໍ

໖໙. ‘‘ອຏ຺ຐິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິສາ. ກຕມາ ອຏ຺ຐ? ຂຕ຺ຕິຍປຣິສາ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິສາ, ຄຫປຕິປຣິສາ, ສມຓປຣິສາ, ຈາຕຸມຫາຣາຊິກປຣິສາ, ຕາວຕິໍສປຣິສາ, ມາຣປຣິສາ, ພ຺ຣຫ຺ມປຣິສາ. ອຠິຊານາມິ ໂຂ ປນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອເນກສຕໍ ຂຕ຺ຕິຍປຣິສໍ ອຸປສງ຺ກມິຕາ. ຕຕ຺ຣປິ ມຍາ ສນ຺ນິສິນ຺ນປຸພ຺ພຎ຺ເຈວ ສລ຺ລປິຕປຸພ຺ພຎ຺ຈ ສາກຈ຺ຉາ ຈ ສມາປນ຺ນປຸພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ຍາທິສໂກ ເຕສໍ ວຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ ຕາທິສໂກ ມຍ຺ຫໍ ວຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ, ຍາທິສໂກ ເຕສໍ ສໂຣ ໂຫຕິ ຕາທິສໂກ ມຍ຺ຫໍ ສໂຣ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມິຍາ ຈ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສມິ ສມາທເປມິ ສມຸຕ຺ເຕເຊມິ ສມ຺ປຫໍເສມິ. ຠາສມານຎ຺ຈ ມໍ ນ ຊານນ຺ຕິ – ‘ໂກ ນຸ ໂຂ ອຍໍ ຠາສຕິ ເທໂວ ວາ ມນຸສ຺ໂສ ວາ’ຕິ. ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສມາທເປຕ຺ວາ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕ຺ວາ ສມ຺ປຫໍເສຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຘາຍາມິ. ອນ຺ຕຣຫິຕຎ຺ຈ ມໍ ນ ຊານນ຺ຕິ – ‘ໂກ ນຸ ໂຂ ອຍໍ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ເທໂວ ວາ ມນຸສ຺ໂສ ວາ’’’ຕິ.

‘‘ອຠິຊານາມິ ໂຂ ປນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອເນກສຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິສໍ…ເປ… ຄຫປຕິປຣິສໍ… ສມຓປຣິສໍ… ຈາຕຸມຫາຣາຊິກປຣິສໍ… ຕາວຕິໍສປຣິສໍ… ມາຣປຣິສໍ… ພ຺ຣຫ຺ມປຣິສໍ ອຸປສງ຺ກມິຕາ. ຕຕ຺ຣປິ ມຍາ ສນ຺ນິສິນ຺ນປຸພ຺ພຎ຺ເຈວ ສລ຺ລປິຕປຸພ຺ພຎ຺ຈ ສາກຈ຺ຉາ ຈ ສມາປນ຺ນປຸພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ຍາທິສໂກ ເຕສໍ ວຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ ຕາທິສໂກ ມຍ຺ຫໍ ວຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ, ຍາທິສໂກ ເຕສໍ ສໂຣ ໂຫຕິ ຕາທິສໂກ ມຍ຺ຫໍ ສໂຣ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມິຍາ ຈ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສມິ ສມາທເປມິ ສມຸຕ຺ເຕເຊມິ ສມ຺ປຫໍເສມິ. ຠາສມານຎ຺ຈ ມໍ ນ ຊານນ຺ຕິ – ‘ໂກ ນຸ ໂຂ ອຍໍ ຠາສຕິ ເທໂວ ວາ ມນຸສ຺ໂສ ວາ’ຕິ. ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສມາທເປຕ຺ວາ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕ຺ວາ ສມ຺ປຫໍເສຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຘາຍາມິ. ອນ຺ຕຣຫິຕຎ຺ຈ ມໍ ນ ຊານນ຺ຕິ – ‘ໂກ ນຸ ໂຂ ອຍໍ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ເທໂວ ວາ ມນຸສ຺ໂສ ວາ’ຕິ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ປຣິສາ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ຠູມິຈາລສຸຕ຺ຕໍ

໗໐. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເວສາລິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ເວສາລິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຄຓ຺ຫາຫິ, ອານນ຺ທ, ນິສີທນໍ. ເຍນ ຈາປາລໍ ເຈຕິຍໍ [ປາວາລເຈຕິຍໍ (ສ຺ຍາ.), ຈາປາລເຈຕິຍໍ (ປີ. ກ.)] ເຕນຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມ ທິວາວິຫາຣາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ນິສີທນໍ ອາທາຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອນຸພນ຺ຘິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເຍນ ຈາປາລໍ ເຈຕິຍໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຣມຓີຍາ, ອານນ຺ທ, ເວສາລີ, ຣມຓີຍໍ ອຸເທນໍ ເຈຕິຍໍ, ຣມຓີຍໍ ໂຄຕມກໍ ເຈຕິຍໍ, ຣມຓີຍໍ ສຕ຺ຕມ຺ພໍ ເຈຕິຍໍ, ຣມຓີຍໍ ພຫຸປຸຕ຺ຕກໍ ເຈຕິຍໍ; ຣມຓີຍໍ ສາຣນ຺ທທໍ ເຈຕິຍໍ, ຣມຓີຍໍ ຈາປາລໍ ເຈຕິຍໍ. ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ, ອາກງ຺ຂມາໂນ ໂສ, ອານນ຺ທ, ກປ຺ປໍ ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ. ອາກງ຺ຂມາໂນ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄໂຕ ກປ຺ປໍ ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ’’ຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວຕາ ໂອຬາຣິເກ ນິມິຕ຺ເຕ ກຍິຣມາເນ ໂອຬາຣິເກ ໂອຠາເສ ກຍິຣມາເນ ນາສກ຺ຂິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ; ນ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈິ – ‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ກປ຺ປໍ, ຕິຏ຺ຐຕຸ ສຸຄໂຕ ກປ຺ປໍ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ, ຍຖາ ຕໍ ມາເຣນ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕ.

ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຠຄວາ…ເປ… ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຣມຓີຍາ, ອານນ຺ທ, ເວສາລີ, ຣມຓີຍໍ ອຸເທນໍ ເຈຕິຍໍ, ຣມຓີຍໍ ໂຄຕມກໍ ເຈຕິຍໍ, ຣມຓີຍໍ ສຕ຺ຕມ຺ພໍ ເຈຕິຍໍ, ຣມຓີຍໍ ພຫຸປຸຕ຺ຕກໍ ເຈຕິຍໍ, ຣມຓີຍໍ ສາຣນ຺ທທໍ ເຈຕິຍໍ, ຣມຓີຍໍ ຈາປາລໍ ເຈຕິຍໍ. ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ຍານີກຕາ ວຕ຺ຖຸກຕາ ອນຸຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈິຕາ ສຸສມາຣທ຺ຘາ, ອາກງ຺ຂມາໂນ ໂສ, ອານນ຺ທ, ກປ຺ປໍ ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ…ເປ… ອາກງ຺ຂມາໂນ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄໂຕ ກປ຺ປໍ ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ’’ຕິ. ເອວມ຺ປິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວຕາ ໂອຬາຣິເກ ນິມິຕ຺ເຕ ກຍິຣມາເນ ໂອຬາຣິເກ ໂອຠາເສ ກຍິຣມາເນ ນາສກ຺ຂິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ; ນ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈິ – ‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ກປ຺ປໍ, ຕິຏ຺ຐຕຸ ສຸຄໂຕ ກປ຺ປໍ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍ ໂລການຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ, ຍຖາ ຕໍ ມາເຣນ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ [ຄຈ຺ຉ ໂຂ ຕ຺ວໍ (ສໍ. ນິ. ໕.໘໒໒) ອຸທາ. ໕໑ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ອານນ຺ທ, ຍສ຺ສ ທານິ ກາລໍ ມຎ຺ຎສີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອວິທູເຣ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ອານນ຺ເທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ປຣິນິພ຺ພາຕຸ ທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ, ປຣິນິພ຺ພາຕຸ ສຸຄໂຕ. ປຣິນິພ຺ພານກາໂລ ທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ. ຠາສິຕາ ໂຂ ປເນສາ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ວາຈາ – ‘ນ ຕາວາຫໍ, ປາປິມ, ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມິ ຍາວ ເມ ຠິກ຺ຂູ ນ ສາວກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ວິຍຕ຺ຕາ ວິນີຕາ ວິສາຣທາ ປຕ຺ຕໂຍຄກ຺ເຂມາ [ອິທໍ ປທໍ ທີ. ນິ. ໒.໑໖໘ ຈ ສໍ. ນິ. ໕.໘໒໒ ຈ ນ ທິສ຺ສຕິ] ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມຘຣາ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ນາ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ນາ ອນຸຘມ຺ມຈາຣິໂນ, ສກໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ເທເສສ຺ສນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປສ຺ສນ຺ຕິ ປຏ຺ຐເປສ຺ສນ຺ຕິ ວິວຣິສ຺ສນ຺ຕິ ວິຠຊິສ຺ສນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕານີກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຣປ຺ປວາທໍ ສຫຘມ຺ເມນ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ເອຕຣຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ສາວກາ ວິຍຕ຺ຕາ ວິນີຕາ ວິສາຣທາ ປຕ຺ຕໂຍຄກ຺ເຂມາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມຘຣາ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ນາ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ນາ ອນຸຘມ຺ມຈາຣິໂນ, ສກໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ເທເສນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ ວິວຣນ຺ຕິ ວິຠຊນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຣປ຺ປວາທໍ ສຫຘມ຺ເມນ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ.

‘‘ປຣິນິພ຺ພາຕຸ ທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ, ປຣິນິພ຺ພາຕຸ ສຸຄໂຕ. ປຣິນິພ຺ພານກາໂລ ທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ. ຠາສິຕາ ໂຂ ປເນສາ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ວາຈາ – ‘ນ ຕາວາຫໍ, ປາປິມ, ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມິ ຍາວ ເມ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ນ ສາວິກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ…ເປ… ຍາວ ເມ ອຸປາສກາ ນ ສາວກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ…ເປ… ຍາວ ເມ ອຸປາສິກາ ນ ສາວິກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ວິຍຕ຺ຕາ ວິນີຕາ ວິສາຣທາ ປຕ຺ຕໂຍຄກ຺ເຂມາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມຘຣາ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ນາ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ນາ ອນຸຘມ຺ມຈາຣິນິໂຍ, ສກໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ເທເສສ຺ສນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປສ຺ສນ຺ຕິ ປຏ຺ຐເປສ຺ສນ຺ຕິ ວິວຣິສ຺ສນ຺ຕິ ວິຠຊິສ຺ສນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕານີກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຣປ຺ປວາທໍ ສຫຘມ຺ເມນ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ເອຕຣຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາສິກາ ຠຄວໂຕ ສາວິກາ ວິຍຕ຺ຕາ ວິນີຕາ ວິສາຣທາ ປຕ຺ຕໂຍຄກ຺ເຂມາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມຘຣາ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ນາ ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ນາ ອນຸຘມ຺ມຈາຣິນິໂຍ, ສກໍ ອາຈຣິຍກໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ເທເສນ຺ຕິ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ ປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ ວິວຣນ຺ຕິ ວິຠຊນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຣປ຺ປວາທໍ ສຫຘມ຺ເມນ ສຸນິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ.

‘‘ປຣິນິພ຺ພາຕຸ ທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ, ປຣິນິພ຺ພາຕຸ ສຸຄໂຕ. ປຣິນິພ຺ພານກາໂລ ທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ. ຠາສິຕາ ໂຂ ປເນສາ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ວາຈາ – ‘ນ ຕາວາຫໍ, ປາປິມ, ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມິ ຍາວ ເມ ອິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນ ອິທ຺ຘຎ຺ເຈວ ຠວິສ຺ສຕິ ຜີຕຎ຺ຈ ວິຕ຺ຖາຣິກໍ ພາຫຸຊຎ຺ຎໍ ປຸຖຸຠູຕໍ, ຍາວ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ສຸປ຺ປກາສິຕ’ນ຺ຕິ. ເອຕຣຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອິທ຺ຘຎ຺ເຈວ ຜີຕຎ຺ຈ ວິຕ຺ຖາຣິກໍ ພາຫຸຊຎ຺ຎໍ ປຸຖຸຠູຕໍ, ຍາວ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ສຸປ຺ປກາສິຕໍ.

‘‘ປຣິນິພ຺ພາຕຸ ທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ, ປຣິນິພ຺ພາຕຸ ສຸຄໂຕ. ປຣິນິພ຺ພານກາໂລ ທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ’’ຕິ. ‘‘ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ຕ຺ວໍ, ປາປິມ, ໂຫຫິ. ນຈິຣໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພານໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ອິໂຕ ຕິຓ຺ຓໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ຕຖາຄໂຕ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຈາປາເລ ເຈຕິເຍ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ໂອສ຺ສຊິ. ໂອສ຺ສຏ຺ເຐ ຈ ຠຄວຕາ ອາຍຸສງ຺ຂາເຣ ມຫາຠູມິຈາໂລ ອໂຫສິ ຠິໍສນໂກ ສໂລມຫໍໂສ, ເທວທຸນ຺ທຸຠິໂຍ ຈ ຜລິໍສຸ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

‘‘ຕຸລມຕຸລຎ຺ຈ ສມ຺ຠວໍ, ຠວສງ຺ຂາຣມວສ຺ສຊິ ມຸນິ;

ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣໂຕ ສມາຫິໂຕ, ອຠິນ຺ທິ ກວຈມິວຕ຺ຕສມ຺ຠວ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ມຫາ ວຕາຍໍ ຠູມິຈາໂລ; ສຸມຫາ ວຕາຍໍ ຠູມິຈາໂລ ຠິໍສນໂກ ສໂລມຫໍໂສ, ເທວທຸນ຺ທຸຠິໂຍ ຈ ຜລິໍສຸ. ໂກ ນຸ ໂຂ ເຫຕຸ, ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍາ’’ຕິ?

ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມຫາ ວຕາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠູມິຈາໂລ; ສຸມຫາ ວຕາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠູມິຈາໂລ ຠິໍສນໂກ ສໂລມຫໍໂສ, ເທວທຸນ຺ທຸຠິໂຍ ຈ ຜລິໍສຸ. ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ, ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍາ’’ຕິ?

‘‘ອຏ຺ຐິເມ, ອານນ຺ທ, ເຫຕູ, ອຏ຺ຐ ປຈ຺ຈຍາ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ອຍໍ, ອານນ຺ທ, ມຫາປຖວີ ອຸທເກ ປຕິຏ຺ຐິຕາ; ອຸທກໍ ວາເຕ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ; ວາໂຕ ອາກາສຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ. ໂສ, ອານນ຺ທ, ສມໂຍ ຍໍ ມຫາວາຕາ ວາຍນ຺ຕິ; ມຫາວາຕາ ວາຍນ຺ຕາ ອຸທກໍ ກມ຺ເປນ຺ຕິ; ອຸທກໍ ກມ຺ປິຕໍ ປຖວິໍ ກມ຺ເປຕິ. ອຍໍ, ອານນ຺ທ, ປຐໂມ ເຫຕຸ, ປຐໂມ ປຈ຺ຈໂຍ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ອິທ຺ຘິມາ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ ເທວຕາ ວາ ມຫິທ຺ຘິກາ ມຫານຸຠາວາ. ຕສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕາ ປຖວີສຎ຺ຎາ ຠາວິຕາ ໂຫຕິ, ອປ຺ປມາຓາ ອາໂປສຎ຺ຎາ. ໂສ ອິມໍ ປຖວິໍ ກມ຺ເປຕິ ສງ຺ກມ຺ເປຕິ ສມ຺ປກມ຺ເປຕິ ສມ຺ປເວເຘຕິ. ອຍໍ, ອານນ຺ທ, ທຸຕິໂຍ ເຫຕຸ, ທຸຕິໂຍ ປຈ຺ຈໂຍ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຍທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຸສິຕາ ກາຍາ ຈວິຕ຺ວາ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມຕິ, ຕທາຍໍ ປຖວີ ກມ຺ປຕິ ສງ຺ກມ຺ປຕິ ສມ຺ປກມ຺ປຕິ ສມ຺ປເວຘຕິ. ອຍໍ, ອານນ຺ທ, ຕຕິໂຍ ເຫຕຸ; ຕຕິໂຍ ປຈ຺ຈໂຍ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຍທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມາ ນິກ຺ຂມຕິ, ຕທາຍໍ ປຖວີ ກມ຺ປຕິ ສງ຺ກມ຺ປຕິ ສມ຺ປກມ຺ປຕິ ສມ຺ປເວຘຕິ. ອຍໍ, ອານນ຺ທ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ເຫຕຸ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ປຈ຺ຈໂຍ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຍທາ ຕຖາຄໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌຕິ, ຕທາຍໍ ປຖວີ ກມ຺ປຕິ ສງ຺ກມ຺ປຕິ ສມ຺ປກມ຺ປຕິ ສມ຺ປເວຘຕິ. ອຍໍ, ອານນ຺ທ, ປຎ຺ຈໂມ ເຫຕຸ, ປຎ຺ຈໂມ ປຈ຺ຈໂຍ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຍທາ ຕຖາຄໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕິ, ຕທາຍໍ ປຖວີ ກມ຺ປຕິ ສງ຺ກມ຺ປຕິ ສມ຺ປກມ຺ປຕິ ສມ຺ປເວຘຕິ. ອຍໍ, ອານນ຺ທ, ຉຏ຺ໂຐ ເຫຕຸ, ຉຏ຺ໂຐ ປຈ຺ຈໂຍ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຍທາ ຕຖາຄໂຕ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ໂອສ຺ສຊ຺ຊຕິ, ຕທາຍໍ ປຖວີ ກມ຺ປຕິ ສງ຺ກມ຺ປຕິ ສມ຺ປກມ຺ປຕິ ສມ຺ປເວຘຕິ. ອຍໍ, ອານນ຺ທ, ສຕ຺ຕໂມ ເຫຕຸ, ສຕ຺ຕໂມ ປຈ຺ຈໂຍ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ອານນ຺ທ, ຍທາ ຕຖາຄໂຕ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ, ຕທາຍໍ ປຖວີ ກມ຺ປຕິ ສງ຺ກມ຺ປຕິ ສມ຺ປກມ຺ປຕິ ສມ຺ປເວຘຕິ. ອຍໍ, ອານນ຺ທ, ອຏ຺ຐໂມ ເຫຕຸ, ອຏ຺ຐໂມ ປຈ຺ຈໂຍ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍ. ອິເມ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອຏ຺ຐ ເຫຕູ, ອຏ຺ຐ ປຈ຺ຈຍາ ມຫໂຕ ຠູມິຈາລສ຺ສ ປາຕຸຠາວາຍາ’’ຕິ. ທສມໍ.

ຠູມິຈາລວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ອິຈ຺ຉາ ອລຎ຺ຈ ສໍຂິຕ຺ຕໍ, ຄຍາ ອຠິຠຸນາ ສຫ;

ວິໂມກ຺ໂຂ ທ຺ເວ ຈ ໂວຫາຣາ, ປຣິສາ ຠູມິຈາເລນາຕິ.

(໘) ໓. ຍມກວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມສທ຺ຘາສຸຕ຺ຕໍ

໗໑. ‘‘ສທ຺ໂຘ ຈ [ສທ຺ໂຘ (ສ຺ຍາ.) ເອຕ຺ເຖວ. ອ. ນິ. ໙.໔], ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ, ໂນ ຈ [ໂນ (ສ຺ຍາ.) ເອວມຸປຣິປິ ‘‘ໂນ’’ຕ຺ເວວ ທິສ຺ສຕິ] ສີລວາ. ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ອປຣິປູໂຣ ໂຫຕິ. ເຕນ ຕໍ ອງ຺ຄໍ ປຣິປູເຣຕພ຺ພໍ – ‘ກິນ຺ຕາຫໍ ສທ຺ໂຘ ຈ ອສ຺ສໍ ສີລວາ ຈາ’ຕິ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ໂຘ ຈ ໂຫຕິ ສີລວາ ຈ, ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ປຣິປູໂຣ ໂຫຕິ.

‘‘ສທ຺ໂຘ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ ສີລວາ ຈ, ໂນ ຈ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ. ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ອປຣິປູໂຣ ໂຫຕິ. ເຕນ ຕໍ ອງ຺ຄໍ ປຣິປູເຣຕພ຺ພໍ – ‘ກິນ຺ຕາຫໍ ສທ຺ໂຘ ຈ ອສ຺ສໍ, ສີລວາ ຈ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຈາ’ຕິ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ໂຘ ຈ ໂຫຕິ ສີລວາ ຈ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຈ, ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ປຣິປູໂຣ ໂຫຕິ.

‘‘ສທ຺ໂຘ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ ສີລວາ ຈ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຈ, ໂນ ຈ ຘມ຺ມກຖິໂກ…ເປ… ຘມ຺ມກຖິໂກ ຈ, ໂນ ຈ ປຣິສາວຈໂຣ…ເປ… ປຣິສາວຈໂຣ ຈ, ໂນ ຈ ວິສາຣໂທ ປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ…ເປ… ວິສາຣໂທ ຈ ປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ໂນ ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ…ເປ… ຈຕຸນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ໂນ ຈ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ອປຣິປູໂຣ ໂຫຕິ. ເຕນ ຕໍ ອງ຺ຄໍ ປຣິປູເຣຕພ຺ພໍ – ‘ກິນ຺ຕາຫໍ ສທ຺ໂຘ ຈ ອສ຺ສໍ, ສີລວາ ຈ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຈ, ຘມ຺ມກຖິໂກ ຈ, ປຣິສາວຈໂຣ ຈ, ວິສາຣໂທ ຈ ປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍໍ, ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ອສ຺ສໍ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ອາສວານຎ຺ຈ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ໂຘ ຈ ໂຫຕິ, ສີລວາ ຈ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຈ, ຘມ຺ມກຖິໂກ ຈ, ປຣິສາວຈໂຣ ຈ, ວິສາຣໂທ ຈ ປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ຈຕຸນ຺ນຎ຺ຈ ຌານານໍ ອາຠິເຈຕສິການໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣານໍ ນິກາມລາຠີ ໂຫຕິ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ອາສວານຎ຺ຈ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ປຣິປູໂຣ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ, ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສມນ຺ຕປາສາທິໂກ ຈ ໂຫຕິ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູໂຣ ຈາ’’ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ທຸຕິຍສທ຺ຘາສຸຕ຺ຕໍ

໗໒. ‘‘ສທ຺ໂຘ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ, ໂນ ຈ ສີລວາ. ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ອປຣິປູໂຣ ໂຫຕິ. ເຕນ ຕໍ ອງ຺ຄໍ ປຣິປູເຣຕພ຺ພໍ – ‘ກິນ຺ຕາຫໍ ສທ຺ໂຘ ຈ ອສ຺ສໍ ສີລວາ ຈາ’ຕິ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ໂຘ ຈ ໂຫຕິ ສີລວາ ຈ, ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ປຣິປູໂຣ ໂຫຕິ.

‘‘ສທ຺ໂຘ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ ສີລວາ ຈ, ໂນ ຈ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ…ເປ… ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຈ, ໂນ ຈ ຘມ຺ມກຖິໂກ…ເປ… ຘມ຺ມກຖິໂກ ຈ, ໂນ ຈ ປຣິສາວຈໂຣ…ເປ… ປຣິສາວຈໂຣ ຈ, ໂນ ຈ ວິສາຣໂທ ປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ …ເປ… ວິສາຣໂທ ຈ ປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ໂນ ຈ ເຍ ເຕ ສນ຺ຕາ ວິໂມກ຺ຂາ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຣູເປ ອາຣຸປ຺ປາ ເຕ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ…ເປ… ເຍ ເຕ ສນ຺ຕາ ວິໂມກ຺ຂາ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຣູເປ ອາຣຸປ຺ປາ ເຕ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ໂນ ຈ ອາສວານໍ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ອປຣິປູໂຣ ໂຫຕິ. ເຕນ ຕໍ ອງ຺ຄໍ ປຣິປູເຣຕພ຺ພໍ – ‘ກິນ຺ຕາຫໍ ສທ຺ໂຘ ຈ ອສ຺ສໍ, ສີລວາ ຈ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຈ, ຘມ຺ມກຖິໂກ ຈ, ປຣິສາວຈໂຣ ຈ, ວິສາຣໂທ ຈ ປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍໍ, ເຍ ເຕ ສນ຺ຕາ ວິໂມກ຺ຂາ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຣູເປ ອາຣຸປ຺ປາ ເຕ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫເຣຍ຺ຍໍ, ອາສວານຎ຺ຈ ຂຍາ ອນາສວໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫເຣຍ຺ຍ’’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ໂຘ ຈ ໂຫຕິ, ສີລວາ ຈ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຈ, ຘມ຺ມກຖິໂກ ຈ, ປຣິສາວຈໂຣ ຈ, ວິສາຣໂທ ຈ ປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ເຍ ເຕ ສນ຺ຕາ ວິໂມກ຺ຂາ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຣູເປ ອາຣຸປ຺ປາ ເຕ ຈ ກາເຍນ ຜຸສິຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ອາສວານຎ຺ຈ ຂຍາ…ເປ… ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ; ເອວໍ ໂສ ເຕນງ຺ເຄນ ປຣິປູໂຣ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສມນ຺ຕປາສາທິໂກ ຈ ໂຫຕິ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູໂຣ ຈາ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ປຐມມຣຓສ຺ສຕິສຸຕ຺ຕໍ

໗໓. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ນາຕິເກ [ນາທິເກ (ສີ. ສ຺ຍາ.), ນາຏິເກ (ປີ.) ອ. ນິ. ໖.໑໙] ວິຫຣຕິ ຄິຎ຺ຊກາວສເຖ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມຣຓສ຺ສຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ. ຠາເວຖ ໂນ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຫໍ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠາເວມິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຠາເວສິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອິຘ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸ [ພຫຸໍ (ສີ. ປີ.)] ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠາເວມິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ.

ອຎ຺ຎຕໂຣປິ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຫມ຺ປິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠາເວມິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຠາເວສິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອິຘ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ທິວສໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠາເວມິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ.

ອຎ຺ຎຕໂຣປິ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຫມ຺ປິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠາເວມິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຠາເວສິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອິຘ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ອຸປຑ຺ຒທິວສໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠາເວມິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ.

ອຎ຺ຎຕໂຣປິ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຫມ຺ປິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠາເວມິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຠາເວສິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອິຘ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ຕທນ຺ຕຣໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ ຍທນ຺ຕຣໍ ເອກປິຓ຺ຑປາຕໍ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠາເວມິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ.

ອຎ຺ຎຕໂຣປິ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຫມ຺ປິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠາເວມິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຠາເວສິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອິຘ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ຕທນ຺ຕຣໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ ຍທນ຺ຕຣໍ ອຸປຑ຺ຒປິຓ຺ຑປາຕໍ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠາເວມິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ.

ອຎ຺ຎຕໂຣປິ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຫມ຺ປິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠາເວມິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຠາເວສິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອິຘ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ຕທນ຺ຕຣໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ ຍທນ຺ຕຣໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຈ ອາໂລເປ ສງ຺ຂາທິຕ຺ວາ [ສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ (ກ.)] ອຊ຺ໂຌຫຣາມິ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠາເວມິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ.

ອຎ຺ຎຕໂຣປິ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຫມ຺ປິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠາເວມິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຠາເວສິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອິຘ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ຕທນ຺ຕຣໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ ຍທນ຺ຕຣໍ ເອກໍ ອາໂລປໍ ສງ຺ຂາທິຕ຺ວາ [ສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ (ກ.)] ອຊ຺ໂຌຫຣາມິ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠາເວມິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ.

ອຎ຺ຎຕໂຣປິ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຫມ຺ປິ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຠາເວມິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຍຖາ ກຖໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຠາເວສິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອິຘ ມຍ຺ຫໍ ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ຕທນ຺ຕຣໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ ຍທນ຺ຕຣໍ ອສ຺ສສິຕ຺ວາ ວາ ປສ຺ສສາມິ, ປສ຺ສສິຕ຺ວາ ວາ ອສ຺ສສາມິ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາ’ຕິ. ເອວໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ ຠາເວມິ ມຣຓສ຺ສຕິ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ຠຄວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຍ຺ວາຍໍ [ໂຍ ຈາຍໍ (ກ. ສີ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາ’ຕິ. ໂຍ ຈາຍໍ [ໂຍ ປາຍໍ (ກ.) ອ. ນິ. ໖.໑໙ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ທິວສໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາ’ຕິ; ໂຍ ຈາຍໍ [ໂຍ ປາຍໍ (ກ.) ອ. ນິ. ໖.໑໙ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ອຸປຑ຺ຒທິວສໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາ’ຕິ. ໂຍ ຈາຍໍ [ໂຍ ປາຍໍ (ກ.) ອ. ນິ. ໖.໑໙ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ຕທນ຺ຕຣໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ ຍທນ຺ຕຣໍ ເອກປິຓ຺ຑປາຕໍ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາ’ຕິ; ໂຍ ຈາຍໍ [ໂຍ ປາຍໍ (ກ.) ອ. ນິ. ໖.໑໙ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ຕທນ຺ຕຣໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ ຍທນ຺ຕຣໍ ອຸປຑ຺ຒປິຓ຺ຑປາຕໍ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາ’ຕິ. ໂຍ ຈາຍໍ [ໂຍ ປາຍໍ (ກ.) ອ. ນິ. ໖.໑໙ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ], ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ຕທນ຺ຕຣໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ ຍທນ຺ຕຣໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຈ ອາໂລເປ ສງ຺ຂາທິຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຫຣາມິ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາ’ຕິ – ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ‘ຠິກ຺ຂູ ປມຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ທນ຺ຘໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວນ຺ຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ’’’.

‘‘ໂຍ ຈ ຂ຺ວາຍໍ [ໂຍ ຈາຍໍ (ສ຺ຍາ.), ໂຍ ຈ ໂຂ ຍໍ (ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ຕທນ຺ຕຣໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ ຍທນ຺ຕຣໍ ເອກໍ ອາໂລປໍ ສງ຺ຂາທິຕ຺ວາ ອຊ຺ໂຌຫຣາມິ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາ’ຕິ. ໂຍ ຈາຍໍ [ໂຍ ປາຍໍ (ກ.)], ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕິ – ‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ຕທນ຺ຕຣໍ ຊີເວຍ຺ຍໍ ຍທນ຺ຕຣໍ ອສ຺ສສິຕ຺ວາ ວາ ປສ຺ສສາມິ, ປສ຺ສສິຕ຺ວາ ວາ ອສ຺ສສາມິ, ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ມນສິ ກເຣຍ຺ຍໍ, ພຫຸ ວຕ ເມ ກຕໍ ອສ຺ສາ’ຕິ – ອິເມ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ‘ຠິກ຺ຂູ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ຕິກ຺ຂໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວນ຺ຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ’’’.

‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ວິຫຣິສ຺ສາມ, ຕິກ຺ຂໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາວຍິສ຺ສາມ ອາສວານໍ ຂຍາຍາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ທຸຕິຍມຣຓສ຺ສຕິສຸຕ຺ຕໍ

໗໔. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ນາຕິເກ ວິຫຣຕິ ຄິຎ຺ຊກາວສເຖ. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ …ເປ… ມຣຓສ຺ສຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ.

‘‘ກຖໍ ຠາວິຕາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຣຓສ຺ສຕິ ກຖໍ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ທິວເສ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຕິຫິຕາຍ [ປຏິຫິຕາຍ (ປີ.), (ອ. ນິ. ໖.໒໐ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ)] ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ພຫຸກາ ໂຂ ເມ ປຈ຺ຈຍາ ມຣຓສ຺ສ – ອຫິ ວາ ມໍ ຑໍເສຍ຺ຍ, ວິຈ຺ຉິໂກ ວາ ມໍ ຑໍເສຍ຺ຍ, ສຕປທີ ວາ ມໍ ຑໍເສຍ຺ຍ; ເຕນ ເມ ອສ຺ສ ກາລກິຣິຍາ. ໂສ ມມ ອສ຺ສ [ມມສ຺ສ (ອ. ນິ. ໖.໒໐)] ອນ຺ຕຣາໂຍ. ອຸປກ຺ຂລິຕ຺ວາ ວາ ປປເຕຍ຺ຍໍ, ຠຕ຺ຕໍ ວາ ເມ ຠຸຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປິຕ຺ຕໍ ວາ ເມ ກຸປ຺ເປຍ຺ຍ, ເສມ຺ຫໍ ວາ ເມ ກຸປ຺ເປຍ຺ຍ, ສຕ຺ຖກາ ວາ ເມ ວາຕາ ກຸປ຺ເປຍ຺ຍຸໍ, ມນຸສ຺ສາ ວາ ມໍ ອຸປກ຺ກເມຍ຺ຍຸໍ, ອມນຸສ຺ສາ ວາ ມໍ ອຸປກ຺ກເມຍ຺ຍຸໍ; ເຕນ ເມ ອສ຺ສ ກາລກິຣິຍາ. ໂສ ມມ ອສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ’ຕິ. ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເມ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປ຺ປຫີນາ ເຍ ເມ ອສ຺ສຸ ຣຕ຺ຕິໍ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’’’ຕິ.

‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປ຺ປຫີນາ ເຍ ເມ ອສ຺ສຸ ຣຕ຺ຕິໍ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’ຕິ, ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕສໍເຍວ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ອຘິມຕ຺ໂຕ ຉນ຺ໂທ ຈ ວາຍາໂມ ຈ ອຸສ຺ສາໂຫ ຈ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີ ຈ ອປ຺ປຏິວານີ ຈ ສຕິ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ ກຣຓີຍໍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາທິຕ຺ຕເຈໂລ ວາ ອາທິຕ຺ຕສີໂສ ວາ ຕສ຺ເສວ ເຈລສ຺ສ ວາ ສີສສ຺ສ ວາ ນິພ຺ພາປນາຍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ຉນ຺ທຎ຺ຈ ວາຍາມຎ຺ຈ ອຸສ຺ສາຫຎ຺ຈ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫິຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິວານິຎ຺ຈ ສຕິຎ຺ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ ກເຣຍ຺ຍ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕສໍເຍວ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ອຘິມຕ຺ໂຕ ຉນ຺ໂທ ຈ ວາຍາໂມ ຈ ອຸສ຺ສາໂຫ ຈ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີ ຈ ອປ຺ປຏິວານີ ຈ ສຕິ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ ກຣຓີຍໍ.

‘‘ສເຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປ຺ປຫີນາ ເຍ ເມ ອສ຺ສຸ ຣຕ຺ຕິໍ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’ຕິ, ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕເນວ ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊນ ວິຫາຕພ຺ພໍ ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂິນາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ.

‘‘ອິຘ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຣຕ຺ຕິຍາ ນິກ຺ຂນ຺ຕາຍ ທິວເສ ປຕິຫິເຕ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂຕິ – ‘ພຫຸກາ ໂຂ ເມ ປຈ຺ຈຍາ ມຣຓສ຺ສ – ອຫິ ວາ ມໍ ຑໍເສຍ຺ຍ, ວິຈ຺ຉິໂກ ວາ ມໍ ຑໍເສຍ຺ຍ, ສຕປທີ ວາ ມໍ ຑໍເສຍ຺ຍ; ເຕນ ເມ ອສ຺ສ ກາລກິຣິຍາ. ໂສ ມມ ອສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ. ອຸປກ຺ຂລິຕ຺ວາ ວາ ປປເຕຍ຺ຍໍ, ຠຕ຺ຕໍ ວາ ເມ ຠຸຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປິຕ຺ຕໍ ວາ ເມ ກຸປ຺ເປຍ຺ຍ, ເສມ຺ຫໍ ວາ ເມ ກຸປ຺ເປຍ຺ຍ, ສຕ຺ຖກາ ວາ ເມ ວາຕາ ກຸປ຺ເປຍ຺ຍຸໍ, ມນຸສ຺ສາ ວາ ມໍ ອຸປກ຺ກເມຍ຺ຍຸໍ, ອມນຸສ຺ສາ ວາ ມໍ ອຸປກ຺ກເມຍ຺ຍຸໍ; ເຕນ ເມ ອສ຺ສ ກາລກິຣິຍາ. ໂສ ມມ ອສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ’ຕິ. ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອິຕິ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ – ‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເມ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປ຺ປຫີນາ ເຍ ເມ ອສ຺ສຸ ທິວາ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’’’ຕິ.

‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ອຕ຺ຖິ ເມ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປ຺ປຫີນາ ເຍ ເມ ອສ຺ສຸ ທິວາ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’ຕິ, ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕສໍເຍວ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ອຘິມຕ຺ໂຕ ຉນ຺ໂທ ຈ ວາຍາໂມ ຈ ອຸສ຺ສາໂຫ ຈ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີ ຈ ອປ຺ປຏິວານີ ຈ ສຕິ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ ກຣຓີຍໍ.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາທິຕ຺ຕເຈໂລ ວາ ອາທິຕ຺ຕສີໂສ ວາ ຕສ຺ເສວ ເຈລສ຺ສ ວາ ສີສສ຺ສ ວາ ນິພ຺ພາປນາຍ ອຘິມຕ຺ຕໍ ຉນ຺ທຎ຺ຈ ວາຍາມຎ຺ຈ ອຸສ຺ສາຫຎ຺ຈ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫິຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິວານິຎ຺ຈ ສຕິຎ຺ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ ກເຣຍ຺ຍ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕສໍເຍວ ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ອຘິມຕ຺ໂຕ ຉນ຺ໂທ ຈ ວາຍາໂມ ຈ ອຸສ຺ສາໂຫ ຈ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫີ ຈ ອປ຺ປຏິວານີ ຈ ສຕິ ຈ ສມ຺ປຊຎ຺ຎຎ຺ຈ ກຣຓີຍໍ.

‘‘ສເຈ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ຊານາຕິ – ‘ນຕ຺ຖິ ເມ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອປ຺ປຫີນາ ເຍ ເມ ອສ຺ສຸ ທິວາ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’ຕິ, ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ເຕເນວ ປີຕິປາໂມຊ຺ເຊນ ວິຫາຕພ຺ພໍ ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂິນາ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ເອວໍ ຠາວິຕາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຣຓສ຺ສຕິ ເອວໍ ພຫຸລີກຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ ອມໂຕຄຘາ ອມຕປຣິໂຍສານາ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ປຐມສມ຺ປທາສຸຕ຺ຕໍ

໗໕. ‘‘ອຏ຺ຐິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ປທາ. ກຕມາ ອຏ຺ຐ? [ອ. ນິ. ໘.໕໔] ອຸຏ຺ຐານສມ຺ປທາ, ອາຣກ຺ຂສມ຺ປທາ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ, ສມຊີວິຕາ, ສທ຺ຘາສມ຺ປທາ, ສີລສມ຺ປທາ, ຈາຄສມ຺ປທາ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາ – ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ສມ຺ປທາ’’ຕິ.

‘‘ອຸຏ຺ຐາຕາ ກມ຺ມເຘຍ຺ເຍສຸ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ວິຘານວາ;

ສມໍ ກປ຺ເປຕິ ຊີວິກໍ, ສມ຺ຠຕໍ ອນຸຣກ຺ຂຕິ.

‘‘ສທ຺ໂຘ ສີເລນ ສມ຺ປນ຺ໂນ, ວທຎ຺ຎູ ວີຕມຈ຺ຉໂຣ;

ນິຈ຺ຈໍ ມຄ຺ຄໍ ວິໂສເຘຕິ, ໂສຕ຺ຖານໍ ສມ຺ປຣາຍິກໍ.

‘‘ອິຈ຺ເຈເຕ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ຈ, ສທ຺ຘສ຺ສ ຆຣເມສິໂນ;

ອກ຺ຂາຕາ ສຈ຺ຈນາເມນ, ອຸຠຍຕ຺ຖ ສຸຂາວຫາ.

‘‘ທິຏ຺ຐຘມ຺ມຫິຕຕ຺ຖາຍ, ສມ຺ປຣາຍສຸຂາຍ ຈ;

ເອວເມຕໍ ຄຫຏ຺ຐານໍ, ຈາໂຄ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ;

໖. ທຸຕິຍສມ຺ປທາສຸຕ຺ຕໍ

໗໖. ‘‘ອຏ຺ຐິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ປທາ. ກຕມາ ອຏ຺ຐ? ອຸຏ຺ຐານສມ຺ປທາ, ອາຣກ຺ຂສມ຺ປທາ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ, ສມຊີວິຕາ, ສທ຺ຘາສມ຺ປທາ, ສີລສມ຺ປທາ, ຈາຄສມ຺ປທາ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາ. ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຏ຺ຐານສມ຺ປທາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ເຍນ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນນ ຊີວິຕໍ ກປ຺ເປຕິ – ຍທິ ກສິຍາ ຍທິ ວຓິຊ຺ຊາຍ ຍທິ ໂຄຣກ຺ເຂນ ຍທິ ອິສ຺ສຕ຺ເຕນ ຍທິ ຣາຊໂປຣິເສນ ຍທິ ສິປ຺ປຎ຺ຎຕເຣນ – ຕຕ຺ຖ ທກ຺ໂຂ ໂຫຕິ ອນລໂສ, ຕຕ຺ຣຸປາຍາຍ ວີມໍສາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອລໍ ກາຕຸໍ ອລໍ ສໍວິຘາຕຸນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຏ຺ຐານສມ຺ປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຣກ຺ຂສມ຺ປທາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂຠຄາ ໂຫນ຺ຕິ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍາຘິຄຕາ ພາຫາພລປຣິຈິຕາ ເສທາວກ຺ຂິຕ຺ຕາ ຘມ຺ມິກາ ຘມ຺ມລທ຺ຘາ ເຕ ອາຣກ຺ເຂນ ຄຸຕ຺ຕິຍາ ສມ຺ປາເທຕິ – ‘ກິນ຺ຕິ ເມ ໂຠເຄ ເນວ ຣາຊາໂນ ຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ນ ໂຈຣາ ຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ນ ອຄ຺ຄິ ຑເຫຍ຺ຍ, ນ ອຸທກໍ ວເຫຍ຺ຍ, ນ ອປ຺ປິຍາ ທາຍາທາ ຫເຣຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຣກ຺ຂສມ຺ປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ຍສ຺ມິໍ ຄາເມ ວາ ນິຄເມ ວາ ປຏິວສຕິ, ຕຕ຺ຖ ເຍ ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ຄຫປຕີ ວາ ຄຫປຕິປຸຕ຺ຕາ ວາ ທຫຣາ ວາ ວຸທ຺ຘສີລິໂນ ວຸທ຺ຘາ ວາ ວຸທ຺ຘສີລິໂນ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ນາ ສີລສມ຺ປນ຺ນາ ຈາຄສມ຺ປນ຺ນາ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ນາ, ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ ສລ຺ລປຕິ ສາກຈ຺ຉໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ; ຍຖາຣູປານໍ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ນານໍ ສທ຺ຘາສມ຺ປທໍ ອນຸສິກ຺ຂຕິ, ຍຖາຣູປານໍ ສີລສມ຺ປນ຺ນານໍ ສີລສມ຺ປທໍ ອນຸສິກ຺ຂຕິ, ຍຖາຣູປານໍ ຈາຄສມ຺ປນ຺ນານໍ ຈາຄສມ຺ປທໍ ອນຸສິກ຺ຂຕິ, ຍຖາຣູປານໍ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ນານໍ ປຎ຺ຎາສມ຺ປທໍ ອນຸສິກ຺ຂຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຊີວິຕາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອາຍຎ຺ຈ ໂຠຄານໍ ວິທິຕ຺ວາ ວຍຎ຺ຈ ໂຠຄານໍ ວິທິຕ຺ວາ ສມໍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ ນາຈ຺ໂຈຄາຬ຺ຫໍ ນາຕິຫີນໍ – ‘ເອວໍ ເມ ອາໂຍ ວຍໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕິ, ນ ຈ ເມ ວໂຍ ອາຍໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕີ’ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸລາຘາໂຣ ວາ ຕຸລາຘາຣນ຺ເຕວາສີ ວາ ຕຸລໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຊານາຕິ – ‘ເອຕ຺ຕເກນ ວາ ໂອນຕໍ, ເອຕ຺ຕເກນ ວາ ອຸນ຺ນຕ’ນ຺ຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອາຍຎ຺ຈ ໂຠຄານໍ ວິທິຕ຺ວາ ວຍຎ຺ຈ ໂຠຄານໍ ວິທິຕ຺ວາ ສມໍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ ນາຈ຺ໂຈຄາຬ຺ຫໍ ນາຕິຫີນໍ – ‘ເອວໍ ເມ ອາໂຍ ວຍໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕິ, ນ ຈ ເມ ວໂຍ ອາຍໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕີ’ຕິ. ສຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອປ຺ປາໂຍ ສມາໂນ ອຸຬາຣໍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ, ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ ‘ອຸທຸມ຺ພຣຂາທີ ວາຍໍ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ໂຠເຄ ຂາທຕີ’ຕິ. ສເຈ ປນາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ມຫາໂຍ ສມາໂນ ກສິຣໍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ, ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ – ‘ອເຊຏ຺ຐມຣຓໍ ວາຍໍ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ມຣິສ຺ສຕີ’ຕິ. ຍໂຕ ຈ ໂຂຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອາຍຎ຺ຈ ໂຠຄານໍ ວິທິຕ຺ວາ ວຍຎ຺ຈ ໂຠຄານໍ ວິທິຕ຺ວາ ສມໍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ ນາຈ຺ໂຈຄາຬ຺ຫໍ ນາຕິຫີນໍ – ‘ເອວໍ ເມ ອາໂຍ ວຍໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕິ, ນ ຈ ເມ ວໂຍ ອາຍໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕີ’ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມຊີວິຕາ.

‘‘ກຕມາ ຈ ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘາສມ຺ປທາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ສທ຺ທຫຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂພຘິໍ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ…ເປ… ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ຘາສມ຺ປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລສມ຺ປທາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປມາທຏ຺ຐານາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລສມ຺ປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈາຄສມ຺ປທາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉເຣນ ເຈຕສາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ…ເປ… ຍາຈໂຍໂຄ ທານສໍວິຠາຄຣໂຕ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈາຄສມ຺ປທາ.

‘‘ກຕມາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຎວາ ໂຫຕິ…ເປ… ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນິຍາ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາ. ອິມາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ສມ຺ປທາ’’ຕິ.

‘‘ອຸຏ຺ຐາຕາ ກມ຺ມເຘຍ຺ເຍສຸ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ວິຘານວາ;

ສມໍ ກປ຺ເປຕິ ຊີວິກໍ, ສມ຺ຠຕໍ ອນຸຣກ຺ຂຕິ.

‘‘ສທ຺ໂຘ ສີເລນ ສມ຺ປນ຺ໂນ, ວທຎ຺ຎູ ວີຕມຈ຺ຉໂຣ;

ນິຈ຺ຈໍ ມຄ຺ຄໍ ວິໂສເຘຕິ, ໂສຕ຺ຖານໍ ສມ຺ປຣາຍິກໍ.

‘‘ອິຈ຺ເຈເຕ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ຈ, ສທ຺ຘສ຺ສ ຆຣເມສິໂນ;

ອກ຺ຂາຕາ ສຈ຺ຈນາເມນ, ອຸຠຍຕ຺ຖ ສຸຂາວຫາ.

‘‘ທິຏ຺ຐຘມ຺ມຫິຕຕ຺ຖາຍ, ສມ຺ປຣາຍສຸຂາຍ ຈ;

ເອວເມຕໍ ຄຫຏ຺ຐານໍ, ຈາໂຄ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ;

໗. ອິຈ຺ຉາສຸຕ຺ຕໍ

໗໗. ຕຕ຺ຣ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາວຸໂສ ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ! ‘‘ອາວຸໂສ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເອຕທໂວຈ –

[ອ. ນິ. ໘.໖໑] ‘‘ອຏ຺ຐິເມ, ອາວຸໂສ, ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິໍ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ນິຣາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິໂນ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລາຠາຍ. ໂສ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ຆຏຕິ, ວາຍມຕິ ລາຠາຍ. ຕສ຺ສ ອຸຏ຺ຐຫໂຕ, ຆຏໂຕ, ວາຍມໂຕ ລາຠາຍ ລາໂຠ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ເຕນ ອລາເຠນ ໂສຈຕິ ກິລມຕິ ປຣິເທວຕິ, ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ, ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ‘ຠິກ຺ຂຸ ອິຈ຺ໂຉ ວິຫຣຕິ ລາຠາຍ, ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ຆຏຕິ, ວາຍມຕິ ລາຠາຍ, ນ ຈ ລາຠີ, ໂສຈີ ຈ ປຣິເທວີ ຈ, ຈຸໂຕ ຈ ສທ຺ຘມ຺ມາ’’’.

‘‘ອິຘ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ນິຣາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິໂນ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລາຠາຍ. ໂສ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ຆຏຕິ, ວາຍມຕິ ລາຠາຍ. ຕສ຺ສ ອຸຏ຺ຐຫໂຕ ຆຏໂຕ ວາຍມໂຕ ລາຠາຍ ລາໂຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ເຕນ ລາເຠນ ມຊ຺ຊຕິ ປມຊ຺ຊຕິ ປມາທມາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ‘ຠິກ຺ຂຸ ອິຈ຺ໂຉ ວິຫຣຕິ ລາຠາຍ, ອຸຏ຺ຐຫຕິ ຆຏຕິ ວາຍມຕິ ລາຠາຍ, ລາຠີ ຈ, ມທີ ຈ ປມາທີ ຈ, ຈຸໂຕ ຈ ສທ຺ຘມ຺ມາ’’’.

‘‘ອິຘ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ນິຣາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິໂນ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລາຠາຍ. ໂສ ນ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ນ ຆຏຕິ, ນ ວາຍມຕິ ລາຠາຍ. ຕສ຺ສ ອນຸຏ຺ຐຫໂຕ, ອຆຏໂຕ, ອວາຍມໂຕ ລາຠາຍ ລາໂຠ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ເຕນ ອລາເຠນ ໂສຈຕິ ກິລມຕິ ປຣິເທວຕິ, ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ, ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ‘ຠິກ຺ຂຸ ອິຈ຺ໂຉ ວິຫຣຕິ ລາຠາຍ, ນ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ນ ຆຏຕິ, ນ ວາຍມຕິ ລາຠາຍ, ນ ຈ ລາຠີ, ໂສຈີ ຈ ປຣິເທວີ ຈ, ຈຸໂຕ ຈ ສທ຺ຘມ຺ມາ’’’.

‘‘ອິຘ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ນິຣາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິໂນ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລາຠາຍ. ໂສ ນ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ນ ຆຏຕິ, ນ ວາຍມຕິ ລາຠາຍ. ຕສ຺ສ ອນຸຏ຺ຐຫໂຕ, ອຆຏໂຕ, ອວາຍມໂຕ ລາຠາຍ ລາໂຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ເຕນ ລາເຠນ ມຊ຺ຊຕິ ປມຊ຺ຊຕິ ປມາທມາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ‘ຠິກ຺ຂຸ ອິຈ຺ໂຉ ວິຫຣຕິ ລາຠາຍ, ນ ອຸຏ຺ຐຫຕິ ນ ຆຏຕິ ນ ວາຍມຕິ ລາຠາຍ, ລາຠີ ຈ, ມທີ ຈ ປມາທີ ຈ, ຈຸໂຕ ຈ ສທ຺ຘມ຺ມາ’’’.

‘‘ອິຘ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ນິຣາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິໂນ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລາຠາຍ. ໂສ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ຆຏຕິ, ວາຍມຕິ ລາຠາຍ. ຕສ຺ສ ອຸຏ຺ຐຫໂຕ, ຆຏໂຕ, ວາຍມໂຕ ລາຠາຍ, ລາໂຠ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ເຕນ ອລາເຠນ ນ ໂສຈຕິ ນ ກິລມຕິ ນ ປຣິເທວຕິ, ນ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ, ນ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ‘ຠິກ຺ຂຸ ອິຈ຺ໂຉ ວິຫຣຕິ ລາຠາຍ, ອຸຏ຺ຐຫຕິ ຆຏຕິ ວາຍມຕິ ລາຠາຍ, ນ ຈ ລາຠີ, ນ ຈ ໂສຈີ ນ ຈ ປຣິເທວີ, ອຈ຺ຈຸໂຕ ຈ ສທ຺ຘມ຺ມາ’’’.

‘‘ອິຘ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ນິຣາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິໂນ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລາຠາຍ. ໂສ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ຆຏຕິ, ວາຍມຕິ ລາຠາຍ. ຕສ຺ສ ອຸຏ຺ຐຫໂຕ, ຆຏໂຕ, ວາຍມໂຕ ລາຠາຍ, ລາໂຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ເຕນ ລາເຠນ ນ ມຊ຺ຊຕິ ນ ປມຊ຺ຊຕິ ນ ປມາທມາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ‘ຠິກ຺ຂຸ ອິຈ຺ໂຉ ວິຫຣຕິ ລາຠາຍ, ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ຆຏຕິ, ວາຍມຕິ ລາຠາຍ, ລາຠີ ຈ, ນ ຈ ມທີ ນ ຈ ປມາທີ, ອຈ຺ຈຸໂຕ ຈ ສທ຺ຘມ຺ມາ’’’.

‘‘ອິຘ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ນິຣາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິໂນ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລາຠາຍ. ໂສ ນ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ນ ຆຏຕິ, ນ ວາຍມຕິ ລາຠາຍ. ຕສ຺ສ ອນຸຏ຺ຐຫໂຕ, ອຆຏໂຕ, ອວາຍມໂຕ ລາຠາຍ, ລາໂຠ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ເຕນ ອລາເຠນ ນ ໂສຈຕິ ນ ກິລມຕິ ນ ປຣິເທວຕິ, ນ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ, ນ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ‘ຠິກ຺ຂຸ ອິຈ຺ໂຉ ວິຫຣຕິ ລາຠາຍ, ນ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ນ ຆຏຕິ, ນ ວາຍມຕິ ລາຠາຍ, ນ ຈ ລາຠີ, ນ ຈ ໂສຈີ ນ ຈ ປຣິເທວີ, ອຈ຺ຈຸໂຕ ຈ ສທ຺ຘມ຺ມາ’’’.

‘‘ອິຘ ປນາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຫຣໂຕ ນິຣາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິໂນ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ລາຠາຍ. ໂສ ນ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ນ ຆຏຕິ, ນ ວາຍມຕິ ລາຠາຍ. ຕສ຺ສ ອນຸຏ຺ຐຫໂຕ, ອຆຏໂຕ, ອວາຍມໂຕ ລາຠາຍ, ລາໂຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂສ ເຕນ ລາເຠນ ນ ມຊ຺ຊຕິ ນ ປມຊ຺ຊຕິ ນ ປມາທມາປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕາວຸໂສ, ‘ຠິກ຺ຂຸ ອິຈ຺ໂຉ ວິຫຣຕິ ລາຠາຍ, ນ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ນ ຆຏຕິ, ນ ວາຍມຕິ ລາຠາຍ, ລາຠີ ຈ, ນ ຈ ມທີ ນ ຈ ປມາທີ, ອຈ຺ຈຸໂຕ ຈ ສທ຺ຘມ຺ມາ’. ອິເມ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ອຏ຺ຐ ປຸຄ຺ຄລາ ສນ຺ໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານາ ໂລກສ຺ມິ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ອລໍສຸຕ຺ຕໍ

໗໘. [ອ. ນິ. ໘.໖໒] ຕຕ຺ຣ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ…ເປ… ຉຫາວຸໂສ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ອຕ຺ຕໂນ, ອລໍ ປເຣສໍ. ກຕເມຫິ ຉຫິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ; ສຸຕານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ຘາຣຓຊາຕິໂກ ໂຫຕິ; ຘາຕານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖູປປຣິກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ; ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ; ກລ຺ຍາຓວາໂຈ ຈ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓວາກ຺ກຣໂຓ, ໂປຣິຍາ ວາຈາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິສ຺ສຏ຺ຐາຍ ອເນລຄຬາຍ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນິຍາ; ສນ຺ທສ຺ສໂກ ຈ ໂຫຕິ ສມາທປໂກ ສມຸຕ຺ເຕຊໂກ ສມ຺ປຫໍສໂກ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຉຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ອຕ຺ຕໂນ, ອລໍ ປເຣສໍ.

‘‘ປຎ຺ຈຫາວຸໂສ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ອຕ຺ຕໂນ, ອລໍ ປເຣສໍ. ກຕເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ເຫວ ໂຂ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ; ສຸຕານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ຘາຣຓຊາຕິໂກ ໂຫຕິ; ຘາຕານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖູປປຣິກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ; ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ; ກລ຺ຍາຓວາໂຈ ຈ ໂຫຕິ…ເປ… ສນ຺ທສ຺ສໂກ ຈ ໂຫຕິ…ເປ… ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຎ຺ຈຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ອຕ຺ຕໂນ, ອລໍ ປເຣສໍ.

‘‘ຈຕູຫາວຸໂສ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ອຕ຺ຕໂນ, ນາລໍ ປເຣສໍ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ; ສຸຕານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ຘາຣຓຊາຕິໂກ ໂຫຕິ; ຘາຕານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖູປປຣິກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ; ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ; ໂນ ຈ ກລ຺ຍາຓວາໂຈ ໂຫຕິ…ເປ… ໂນ ຈ ສນ຺ທສ຺ສໂກ ໂຫຕິ…ເປ… ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ອຕ຺ຕໂນ, ນາລໍ ປເຣສໍ.

‘‘ຈຕູຫາວຸໂສ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ປເຣສໍ, ນາລໍ ອຕ຺ຕໂນ. ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ; ສຸຕານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ຘາຣຓຊາຕິໂກ ໂຫຕິ; ໂນ ຈ ຘາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖູປປຣິກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ; ໂນ ຈ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ; ກລ຺ຍາຓວາໂຈ ຈ ໂຫຕິ…ເປ… ສນ຺ທສ຺ສໂກ ຈ ໂຫຕິ…ເປ… ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ປເຣສໍ, ນາລໍ ອຕ຺ຕໂນ.

‘‘ຕີຫາວຸໂສ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ອຕ຺ຕໂນ, ນາລໍ ປເຣສໍ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ເຫວ ໂຂ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ; ສຸຕານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ຘາຣຓຊາຕິໂກ ໂຫຕິ; ຘາຕານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖູປປຣິກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ; ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ; ໂນ ຈ ກລ຺ຍາຓວາໂຈ ໂຫຕິ…ເປ… ໂນ ຈ ສນ຺ທສ຺ສໂກ ໂຫຕິ…ເປ… ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ອຕ຺ຕໂນ, ນາລໍ ປເຣສໍ.

‘‘ຕີຫາວຸໂສ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ປເຣສໍ, ນາລໍ ອຕ຺ຕໂນ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ເຫວ ໂຂ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ; ສຸຕານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ຘາຣຓຊາຕິໂກ ໂຫຕິ; ໂນ ຈ ຘາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖູປປຣິກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ; ໂນ ຈ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ; ກລ຺ຍາຓວາໂຈ ຈ ໂຫຕິ…ເປ… ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນິຍາ, ສນ຺ທສ຺ສໂກ ຈ ໂຫຕິ…ເປ… ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ປເຣສໍ, ນາລໍ ອຕ຺ຕໂນ.

‘‘ທ຺ວີຫາວຸໂສ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ອຕ຺ຕໂນ, ນາລໍ ປເຣສໍ. ກຕເມຫິ ທ຺ວີຫິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ເຫວ ໂຂ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ; ໂນ ຈ ສຸຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ຘາຣຓຊາຕິໂກ ໂຫຕິ; ຘາຕານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖູປປຣິກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ; ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ; ໂນ ຈ ກລ຺ຍາຓວາໂຈ ໂຫຕິ…ເປ… ໂນ ຈ ສນ຺ທສ຺ສໂກ ໂຫຕິ…ເປ… ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ທ຺ວີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ອຕ຺ຕໂນ, ນາລໍ ປເຣສໍ.

‘‘ທ຺ວີຫາວຸໂສ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ປເຣສໍ, ນາລໍ ອຕ຺ຕໂນ. ກຕເມຫິ ທ຺ວີຫິ? ອິຘາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ເຫວ ໂຂ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ; ໂນ ຈ ສຸຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ຘາຣຓຊາຕິໂກ ໂຫຕິ; ໂນ ຈ ຘາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖູປປຣິກ຺ຂິຕາ ໂຫຕິ; ໂນ ຈ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ; ກລ຺ຍາຓວາໂຈ ຈ ໂຫຕິ ກລ຺ຍາຓວາກ຺ກຣໂຓ, ໂປຣິຍາ ວາຈາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິສ຺ສຏ຺ຐາຍ ອເນລຄຬາຍ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນິຍາ; ສນ຺ທສ຺ສໂກ ຈ ໂຫຕິ ສມາທປໂກ ສມຸຕ຺ເຕຊໂກ ສມ຺ປຫໍສໂກ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ. ອິເມຫິ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ທ຺ວີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອລໍ ປເຣສໍ, ນາລໍ ອຕ຺ຕໂນ’’ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ປຣິຫານສຸຕ຺ຕໍ

໗໙. ‘‘ອຏ຺ຐິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ກມ຺ມາຣາມຕາ, ຠສ຺ສາຣາມຕາ, ນິທ຺ທາຣາມຕາ, ສງ຺ຄຓິກາຣາມຕາ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາ, ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ, ສໍສຄ຺ຄາຣາມຕາ, ປປຎ຺ຈາຣາມຕາ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

‘‘ອຏ຺ຐິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ນ ກມ຺ມາຣາມຕາ, ນ ຠສ຺ສາຣາມຕາ, ນ ນິທ຺ທາຣາມຕາ, ນ ສງ຺ຄຓິກາຣາມຕາ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ, ອສໍສຄ຺ຄາຣາມຕາ, ນິປ຺ປປຎ຺ຈາຣາມຕາ – ອິເມ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ເສຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອປຣິຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ກຸສີຕາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸສຸຕ຺ຕໍ

໘໐. [ທິ. ນິ. ໓.໓໓໔, ໓໕໘] ‘‘ອຏ຺ຐິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸສີຕວຕ຺ຖູນິ. ກຕມານິ ອຏ຺ຐ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ກມ຺ມໍ ໂຂ ເມ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ກມ຺ມໍ ໂຂ ປນ ເມ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກາໂຍ ກິລມິສ຺ສຕິ. ຫນ຺ທາຫໍ ນິປຊ຺ຊາມີ’ຕິ. ໂສ ນິປຊ຺ຊຕິ, ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມໍ ກຸສີຕວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ກມ຺ມໍ ກຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ກມ຺ມໍ ອກາສິໍ. ກມ຺ມໍ ໂຂ ປນ ເມ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກາໂຍ ກິລນ຺ໂຕ. ຫນ຺ທາຫໍ ນິປຊ຺ຊາມີ’ຕິ. ໂສ ນິປຊ຺ຊຕິ, ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິຍໍ ກຸສີຕວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ມຄ຺ໂຄ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ມຄ຺ໂຄ ເມ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ຠວິສ຺ສຕິ. ມຄ຺ຄໍ ໂຂ ປນ ເມ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ກາໂຍ ກິລມິສ຺ສຕິ. ຫນ຺ທາຫໍ ນິປຊ຺ຊາມີ’ຕິ. ໂສ ນິປຊ຺ຊຕິ, ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິຍໍ ກຸສີຕວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ມຄ຺ໂຄ ຄໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ມຄ຺ຄໍ ອຄມາສິໍ. ມຄ຺ຄໍ ໂຂ ປນ ເມ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ກາໂຍ ກິລນ຺ໂຕ. ຫນ຺ທາຫໍ ນິປຊ຺ຊາມີ’ຕິ. ໂສ ນິປຊ຺ຊຕິ, ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ອິທໍ ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ກຸສີຕວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ນ ລຠຕິ ລູຂສ຺ສ ວາ ປຓີຕສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຣິປູຣິໍ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ນາລຕ຺ຖໍ ລູຂສ຺ສ ວາ ປຓີຕສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຣິປູຣິໍ. ຕສ຺ສ ເມ ກາໂຍ ກິລນ຺ໂຕ ອກມ຺ມຎ຺ໂຎ. ຫນ຺ທາຫໍ ນິປຊ຺ຊາມີ’ຕິ. ໂສ ນິປຊ຺ຊຕິ, ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ…ເປ… ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈມໍ ກຸສີຕວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ລຠຕິ ລູຂສ຺ສ ວາ ປຓີຕສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຣິປູຣິໍ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ອລຕ຺ຖໍ ລູຂສ຺ສ ວາ ປຓີຕສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຣິປູຣິໍ. ຕສ຺ສ ເມ ກາໂຍ ຄຣຸໂກ ອກມ຺ມຎ຺ໂຎ ມາສາຈິຕໍ ມຎ຺ເຎ. ຫນ຺ທາຫໍ ນິປຊ຺ຊາມີ’ຕິ. ໂສ ນິປຊ຺ຊຕິ, ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ…ເປ… ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຏ຺ຐໍ ກຸສີຕວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກ ອາພາໂຘ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຂ ເມ ອຍໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກ ອາພາໂຘ ອຕ຺ຖິ ກປ຺ໂປ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ. ຫນ຺ທາຫໍ ນິປຊ຺ຊາມີ’ຕິ. ໂສ ນິປຊ຺ຊຕິ, ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ…ເປ… ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕມໍ ກຸສີຕວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຄິລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ [ອ. ນິ. ໖.໑໖ ສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ຏີກາ ໂອໂລເກຕພ຺ພາ] ໂຫຕິ ອຈິຣວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຄລຎ຺ຎາ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ຄິລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ອຈິຣວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຄລຎ຺ຎາ. ຕສ຺ສ ເມ ກາໂຍ ທຸພ຺ພໂລ ອກມ຺ມຎ຺ໂຎ. ຫນ຺ທາຫໍ ນິປຊ຺ຊາມີ’ຕິ. ໂສ ນິປຊ຺ຊຕິ, ນ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐມໍ ກຸສີຕວຕ຺ຖຸ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ກຸສີຕວຕ຺ຖູນິ.

[ທີ. ນິ. ໓.໓໓໕, ໓໕໘] ‘‘ອຏ຺ຐິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖູນິ. ກຕມານິ ອຏ຺ຐ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ກມ຺ມໍ ໂຂ ເມ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ກມ຺ມໍ ໂຂ ມຍາ ກໂຣນ຺ເຕນ ນ ສຸກຣໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ມນສິ ກາຕຸໍ. ຫນ຺ທາຫໍ ປຏິກຈ຺ເຈວ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາ’ຕິ. ໂສ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມໍ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ກມ຺ມໍ ກຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ກມ຺ມໍ ອກາສິໍ. ກມ຺ມໍ ໂຂ ປນາຫໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນາສກ຺ຂິໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ມນສິ ກາຕຸໍ. ຫນ຺ທາຫໍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາ’ຕິ. ໂສ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຕິຍໍ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ມຄ຺ໂຄ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ມຄ຺ໂຄ ໂຂ ເມ ຄນ຺ຕພ຺ໂພ ຠວິສ຺ສຕິ. ມຄ຺ຄໍ ໂຂ ປນ ເມ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ນ ສຸກຣໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ມນສິ ກາຕຸໍ. ຫນ຺ທາຫໍ ວີຣິຍໍ…ເປ… ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕິຍໍ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ມຄ຺ໂຄ ຄໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ອຫໍ ໂຂ ມຄ຺ຄໍ ອຄມາສິໍ. ມຄ຺ຄໍ ໂຂ ປນາຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນາສກ຺ຂິໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ມນສິ ກາຕຸໍ. ຫນ຺ທາຫໍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ…ເປ… ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ນ ລຠຕິ ລູຂສ຺ສ ວາ ປຓີຕສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຣິປູຣິໍ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ອຫໍ ໂຂ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ນາລຕ຺ຖໍ ລູຂສ຺ສ ວາ ປຓີຕສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຣິປູຣິໍ. ຕສ຺ສ ເມ ກາໂຍ ລຫຸໂກ ກມ຺ມຎ຺ໂຎ. ຫນ຺ທາຫໍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ…ເປ… ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈມໍ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ລຠຕິ ລູຂສ຺ສ ວາ ປຓີຕສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຣິປູຣິໍ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ອຫໍ ໂຂ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ອລຕ຺ຖໍ ລູຂສ຺ສ ວາ ປຓີຕສ຺ສ ວາ ໂຠຊນສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຣິປູຣິໍ. ຕສ຺ສ ເມ ກາໂຍ ພລວາ ກມ຺ມຎ຺ໂຎ. ຫນ຺ທາຫໍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ…ເປ… ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉຏ຺ຐໍ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກ ອາພາໂຘ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຂ ເມ ອຍໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກ ອາພາໂຘ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ເມ ອາພາໂຘ ປວຑ຺ເຒຍ຺ຍ. ຫນ຺ທາຫໍ ປຏິກຈ຺ເຈວ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ…ເປ… ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕມໍ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸ.

‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຄິລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ໂຫຕິ ອຈິຣວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຄລຎ຺ຎາ. ຕສ຺ສ ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອຫໍ ໂຂ ຄິລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ອຈິຣວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຄລຎ຺ຎາ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ ຍໍ ເມ ອາພາໂຘ ປຈ຺ຈຸທາວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ຫນ຺ທາຫໍ ປຏິກຈ຺ເຈວ ວີຣິຍໍ ອາຣຠາມິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍາ’ຕິ. ໂສ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນຘິຄຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອສຈ຺ຉິກຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ. ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐມໍ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸ. ອິມານິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖູນີ’’ຕິ. ທສມໍ.

ຍມກວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ທ຺ເວ ສທ຺ຘາ ທ຺ເວ ມຣຓສ຺ສຕີ, ທ຺ເວ ສມ຺ປທາ ອຖາປເຣ;

ອິຈ຺ຉາ ອລໍ ປຣິຫານໍ, ກຸສີຕາຣມ຺ຠວຕ຺ຖູນີຕິ.

(໙) ໔. ສຕິວຄ຺ໂຄ

໑. ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎສຸຕ຺ຕໍ

໘໑. ‘‘ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສຕິ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິສໍ ໂຫຕິ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ. ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປ ອສຕິ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິໂສ ໂຫຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣ ອສຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິສໍ ໂຫຕິ ສີລໍ. ສີເລ ອສຕິ ສີລວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິໂສ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ. ສມ຺ມາສມາຘິມ຺ຫິ ອສຕິ ສມ຺ມາສມາຘິວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິສໍ ໂຫຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນໍ. ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສເນ ອສຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິໂສ ໂຫຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາໂຄ. ນິພ຺ພິທາວິຣາເຄ ອສຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາຄວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິສໍ ໂຫຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຸກ຺ໂຂ ສາຂາປລາສວິປນ຺ໂນ. ຕສ຺ສ ປປຏິກາປິ ນ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໂຈປິ… ເຜຄ຺ຄຸປິ… ສາໂຣປິ ນ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎ ອສຕິ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິສໍ ໂຫຕິ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ; ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປ ອສຕິ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປວິປນ຺ນສ຺ສ ຫຕູປນິໂສ ໂຫຕິ…ເປ… ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ.

‘‘ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ. ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປ ສຕິ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣ ສຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ສີລໍ. ສີເລ ສຕິ ສີລສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ສມ຺ມາສມາຘິ. ສມ຺ມາສມາຘິມ຺ຫິ ສຕິ ສມ຺ມາສມາຘິສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນໍ. ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສເນ ສຕິ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາໂຄ. ນິພ຺ພິທາວິຣາເຄ ສຕິ ນິພ຺ພິທາວິຣາຄສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຸກ຺ໂຂ ສາຂາປລາສສມ຺ປນ຺ໂນ. ຕສ຺ສ ປປຏິກາປິ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໂຈປິ… ເຜຄ຺ຄຸປິ… ສາໂຣປິ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎ ສຕິ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ; ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປ ສຕິ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຸປນິສສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ…ເປ… ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ. ປຐມໍ.

໒. ປຸຓ຺ຓິຍສຸຕ຺ຕໍ

໘໒. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ປຸຓ຺ຓິໂຍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ປຸຓ຺ຓິໂຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ເຍນ ອປ຺ເປກທາ ຕຖາຄຕໍ ຘມ຺ມເທສນາ ປຏິຠາຕິ, ອປ຺ເປກທາ ນ ປຏິຠາຕີ’’ຕິ? ‘‘ສທ຺ໂຘ ຈ, ປຸຓ຺ຓິຍ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ, ໂນ ຈຸປສງ຺ກມິຕາ; ເນວ ຕຖາຄຕໍ ຘມ຺ມເທສນາ ປຏິຠາຕິ. ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ປຸຓ຺ຓິຍ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ໂຘ ຈ ໂຫຕິ, ອຸປສງ຺ກມິຕາ ຈ; ເອວໍ ຕຖາຄຕໍ ຘມ຺ມເທສນາ ປຏິຠາຕິ. ສທ຺ໂຘ ຈ, ປຸຓ຺ຓິຍ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ, ອຸປສງ຺ກມິຕາ ຈ, ໂນ ຈ ປຍິຣຸປາສິຕາ…ເປ… ປຍິຣຸປາສິຕາ ຈ, ໂນ ຈ ປຣິປຸຈ຺ຉິຕາ… ປຣິປຸຈ຺ຉິຕາ ຈ, ໂນ ຈ ໂອຫິຕໂສໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ… ໂອຫິຕໂສໂຕ ຈ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ, ໂນ ຈ ສຸຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ຘາເຣຕິ… ສຸຕ຺ວາ ຈ ຘມ຺ມໍ ຘາເຣຕິ, ໂນ ຈ ຘາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖໍ ອຸປປຣິກ຺ຂຕິ… ຘາຕານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖໍ ອຸປປຣິກ຺ຂຕິ, ໂນ ຈ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ເນວ ຕາວ ຕຖາຄຕໍ ຘມ຺ມເທສນາ ປຏິຠາຕິ.

‘‘ຍໂຕ ຈ ໂຂ, ປຸຓ຺ຓິຍ, ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ໂຘ ຈ ໂຫຕິ, ອຸປສງ຺ກມິຕາ ຈ, ປຍິຣຸປາສິຕາ ຈ, ປຣິປຸຈ຺ຉິຕາ ຈ, ໂອຫິຕໂສໂຕ ຈ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ, ສຸຕ຺ວາ ຈ ຘມ຺ມໍ ຘາເຣຕິ, ຘາຕານຎ຺ຈ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖໍ ອຸປປຣິກ຺ຂຕິ, ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຈ ໂຫຕິ; ເອວໍ ຕຖາຄຕໍ ຘມ຺ມເທສນາ ປຏິຠາຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ປຸຓ຺ຓິຍ, ອຏ຺ຐຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ [ສມນ຺ນາຄໂຕ (ສີ. ປີ.), ສມນ຺ນາຄຕໍ (ສ຺ຍາ. ກ.)] ເອກນ຺ຕປຏິຠານາ [ເອກນ຺ຕປຏິຠານໍ (ສພ຺ພຕ຺ຖ) ອ. ນິ. ໑໐.໘໓ ປນ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ຕຖາຄຕໍ ຘມ຺ມເທສນາ ໂຫຕີ’’ຕິ. ທຸຕິຍໍ.

໓. ມູລກສຸຕ຺ຕໍ

໘໓. [ອ. ນິ. ໑໐.໕໘ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ] ‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ – ‘ກິໍມູລກາ, ອາວຸໂສ, ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ, ກິໍສມ຺ຠວາ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ, ກິໍສມຸທຍາ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ, ກິໍສໂມສຣຓາ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ, ກິໍປມຸຂາ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ, ກິໍອຘິປເຕຍ຺ຍາ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ, ກິໍອຸຕ຺ຕຣາ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ, ກິໍສາຣາ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ’ຕິ, ເອວໍ ປຸຏ຺ຐາ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ກິນ຺ຕິ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ? ‘‘ຠຄວໍມູລກາ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມາ, ຠຄວໍເນຕ຺ຕິກາ ຠຄວໍປຏິສຣຓາ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ປຏິຠາຕຸ ເອຕສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ. ຠຄວໂຕ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຘາເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ເຕນ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ. ຕໍ ສຸຓາຖ, ສາຘຸກໍ ມນສິ ກໂຣຖ; ຠາສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸໍ. ຠຄວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ເອວໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ – ‘ກິໍມູລກາ, ອາວຸໂສ, ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ, ກິໍສມ຺ຠວາ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ, ກິໍສມຸທຍາ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ, ກິໍສໂມສຣຓາ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ, ກິໍປມຸຂາ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ, ກິໍອຘິປເຕຍ຺ຍາ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ, ກິໍອຸຕ຺ຕຣາ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ, ກິໍສາຣາ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ’ຕິ, ເອວໍ ປຸຏ຺ຐາ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາຖ – ‘ຉນ຺ທມູລກາ, ອາວຸໂສ, ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ, ມນສິກາຣສມ຺ຠວາ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ, ຜສ຺ສສມຸທຍາ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ, ເວທນາສໂມສຣຓາ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ, ສມາຘິປ຺ປມຸຂາ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ, ສຕາຘິປເຕຍ຺ຍາ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ, ປຎ຺ຎຸຕ຺ຕຣາ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ, ວິມຸຕ຺ຕິສາຣາ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ’ຕິ, ເອວໍ ປຸຏ຺ຐາ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ຕຕິຍໍ.

໔. ໂຈຣສຸຕ຺ຕໍ

໘໔. ‘‘ອຏ຺ຐຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມຫາໂຈໂຣ ຂິປ຺ປໍ ປຣິຍາປຊ຺ຊຕິ, ນ ຈິຣຏ຺ຐິຕິໂກ ໂຫຕິ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ອປ຺ປຫຣນ຺ຕສ຺ສ ປຫຣຕິ, ອນວເສສໍ ອາທິຍຕິ, ອິຕ຺ຖິໍ ຫນຕິ, ກຸມາຣິໍ ທູເສຕິ, ປພ຺ພຊິຕໍ ວິລຸມ຺ປຕິ, ຣາຊໂກສໍ ວິລຸມ຺ປຕິ, ອຈ຺ຈາສນ຺ເນ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ນ ຈ ນິຘານກຸສໂລ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມຫາໂຈໂຣ ຂິປ຺ປໍ ປຣິຍາປຊ຺ຊຕິ, ນ ຈິຣຏ຺ຐິຕິໂກ ໂຫຕິ.

‘‘ອຏ຺ຐຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມຫາໂຈໂຣ ນ ຂິປ຺ປໍ ປຣິຍາປຊ຺ຊຕິ, ຈິຣຏ຺ຐິຕິໂກ ໂຫຕິ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ນ ອປ຺ປຫຣນ຺ຕສ຺ສ ປຫຣຕິ, ນ ອນວເສສໍ ອາທິຍຕິ, ນ ອິຕ຺ຖິໍ ຫນຕິ, ນ ກຸມາຣິໍ ທູເສຕິ, ນ ປພ຺ພຊິຕໍ ວິລຸມ຺ປຕິ, ນ ຣາຊໂກສໍ ວິລຸມ຺ປຕິ, ນ ອຈ຺ຈາສນ຺ເນ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ນິຘານກຸສໂລ ຈ ໂຫຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມຫາໂຈໂຣ ນ ຂິປ຺ປໍ ປຣິຍາປຊ຺ຊຕິ, ຈິຣຏ຺ຐິຕິໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ສມຓສຸຕ຺ຕໍ

໘໕. ‘‘‘ສມໂຓ’ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ. ‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ. ‘ເວທຄູ’ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ. ‘ຠິສກ຺ໂກ’ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ. ‘ນິມ຺ມໂລ’ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ. ‘ວິມໂລ’ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ. ‘ຎາຓີ’ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ. ‘ວິມຸຕ຺ໂຕ’ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສາ’’ຕິ.

‘‘ຍໍ ສມເຓນ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວຸສີມຕາ;

ຍໍ ເວທຄຸນາ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຠິສກ຺ເກນ ອນຸຕ຺ຕຣໍ.

‘‘ຍໍ ນິມ຺ມເລນ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ, ວິມເລນ ສຸຈີມຕາ;

ຍໍ ຎາຓິນາ ຈ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ, ວິມຸຕ຺ເຕນ ອນຸຕ຺ຕຣໍ.

‘‘ໂສຫໍ ວິຊິຕສງ຺ຄາໂມ, ມຸຕ຺ໂຕ ໂມເຈມິ ພນ຺ຘນາ;

ນາໂຄມ຺ຫິ ປຣມທນ຺ໂຕ, ອເສໂຂ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ. ປຎ຺ຈມໍ;

໖. ຍສສຸຕ຺ຕໍ

໘໖. ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ໂກສເລສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ເຍນ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລໍ ນາມ ໂກສລານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມ ຕທວສຣິ. ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ ຠຄວາ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄເລ ວິຫຣຕິ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລວນສຓ຺ເຑ. ອສ຺ໂສສຸໍ ໂຂ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ – ‘‘ສມໂຓ ຂລຸ ໂຠ ໂຄຕໂມ ສກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ສກ຺ຍກຸລາ ປພ຺ພຊິໂຕ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄເລ ວິຫຣຕິ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລວນສຓ຺ເຑ. ຕໍ ໂຂ ປນ ຠວນ຺ຕໍ ໂຄຕມໍ ເອວໍ ກລ຺ຍາໂຓ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ – ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ…ເປ… ສາຘຸ ໂຂ ປນ ຕຖາຣູປານໍ ອຣຫຕໍ ທສ຺ສນໍ ໂຫຕີ’’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ປຫຸຕໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ອາທາຍ ເຍນ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລວນສຓ຺ໂຑ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ພຫິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ອຏ຺ຐໍສຸ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທາ ມຫາສທ຺ທາ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ນາຄິໂຕ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນາຄິຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເກ ປນ ເຕ, ນາຄິຕ, ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທາ ມຫາສທ຺ທາ ເກວຏ຺ຏາ ມຎ຺ເຎ ມຈ຺ຉວິໂລເປ’’ຕິ? ‘‘ເອເຕ, ຠນ຺ເຕ, ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ປຫຸຕໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ອາທາຍ ພຫິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ຐິຕາ ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈາ’’ຕິ. ‘‘ມາຫໍ, ນາຄິຕ, ຍເສນ ສມາຄມໍ, ມາ ຈ ມຍາ ຍໂສ. ໂຍ ໂຂ, ນາຄິຕ, ນຍິມສ຺ສ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂສ຺ສ ປວິເວກສຸຂສ຺ສ ອຸປສມສຸຂສ຺ສ ສມ຺ໂພຘສຸຂສ຺ສ ນິກາມລາຠີ ອສ຺ສ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ. ຍສ຺ສາຫໍ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂສ຺ສ ປວິເວກສຸຂສ຺ສ ອຸປສມສຸຂສ຺ສ ສມ຺ໂພຘສຸຂສ຺ສ ນິກາມລາຠີ [ນິກາມລາຠີ ອສ຺ສໍ (ພຫູສຸ) ອ. ນິ. ໕.໓໐ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ອຍໍ ປາຐເຠທາ ນຕ຺ຖິ] ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ໂສ ຕໍ ມີຬ຺ຫສຸຂໍ ມິທ຺ຘສຸຂໍ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກສຸຂໍ ສາທິເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ.

‘‘ອຘິວາເສຕຸ ທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ. ອຘິວາເສຕຸ ສຸຄໂຕ. ອຘິວາສນກາໂລ ທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ. ເຍນ ເຍເນວ ທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຄມິສ຺ສຕິ ຕນ຺ນິນ຺ນາວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ເນຄມາ ເຈວ ຊານປທາ ຈ. ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ຖຸລ຺ລຜຸສິຕເກ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ຍຖານິນ຺ນໍ ອຸທການິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ; ເອວເມວໍ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຍນ ເຍເນວ ທານິ ຠຄວາ ຄມິສ຺ສຕິ ຕນ຺ນິນ຺ນາວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ເນຄມາ ເຈວ ຊານປທາ ຈ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຕຖາ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສີລປຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ມາຫໍ, ນາຄິຕ, ຍເສນ ສມາຄມໍ, ມາ ຈ ມຍາ ຍໂສ. ໂຍ ໂຂ, ນາຄິຕ, ນຍິມສ຺ສ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂສ຺ສ ປວິເວກສຸຂສ຺ສ ອຸປສມສຸຂສ຺ສ ສມ຺ໂພຘສຸຂສ຺ສ ນິກາມລາຠີ ອສ຺ສ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ. ຍສ຺ສາຫໍ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂສ຺ສ ປວິເວກສຸຂສ຺ສ ອຸປສມສຸຂສ຺ສ ສມ຺ໂພຘສຸຂສ຺ສ ນິກາມລາຠີ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ, ໂສ ຕໍ ມີຬ຺ຫສຸຂໍ ມິທ຺ຘສຸຂໍ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກສຸຂໍ ສາທິເຍຍ຺ຍ.

‘‘ເທວຕາປິ ໂຂ, ນາຄິຕ, ເອກຈ຺ຈາ ນຍິມສ຺ສ [ເອກຈ຺ຈາ ອິມສ຺ສ (?)] ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂສ຺ສ ປວິເວກສຸຂສ຺ສ ອຸປສມສຸຂສ຺ສ ສມ຺ໂພຘສຸຂສ຺ສ ນິກາມລາຠິນິໂຍ ອສ຺ສຸ [ອິທໍ ປທໍ ກຕ຺ຖຈິ ນຕ຺ຖິ] ອກິຈ຺ຉລາຠິນິໂຍ [ນິກາມລາຠິນິໂຍ ອກິຈ຺ຉລາຠິນິໂຍ (?)] ອກສິຣລາຠິນິໂຍ, ຍສ຺ສາຫໍ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂສ຺ສ ປວິເວກສຸຂສ຺ສ ອຸປສມສຸຂສ຺ສ ສມ຺ໂພຘສຸຂສ຺ສ ນິກາມລາຠີ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ. ຕຸມ຺ຫາກມ຺ປິ [ຕາສມ຺ປິ (?)] ໂຂ, ນາຄິຕ, ສງ຺ຄມ຺ມ ສມາຄມ຺ມ ສງ຺ຄຓິກວິຫາຣໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕານໍ ວິຫຣຕໍ [ອນຸຍຸຕ຺ເຕ ວິຫຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ (?)] ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ນ ຫິ ນູນເມ [ນ ຫນູນເມ (ສີ. ສ຺ຍາ. ປີ.)] ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອິມສ຺ສ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂສ຺ສ ປວິເວກສຸຂສ຺ສ ອຸປສມສຸຂສ຺ສ ສມ຺ໂພຘສຸຂສ຺ສ ນິກາມລາຠິໂນ ອສ຺ສຸ [ອິທໍ ປທໍ ກຕ຺ຖຈິ ນຕ຺ຖິ] ອກິຈ຺ຉລາຠິໂນ ອກສິຣລາຠິໂນ. ຍສ຺ສາຫໍ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂສ຺ສ ປວິເວກສຸຂສ຺ສ ອຸປສມສຸຂສ຺ສ ສມ຺ໂພຘສຸຂສ຺ສ ນິກາມລາຠີ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ. ຕຖາ ຫິ ປນ ເມ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ສງ຺ຄມ຺ມ ສມາຄມ຺ມ ສງ຺ຄຓິກວິຫາຣໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ’’’.

‘‘ອິຘາຫໍ, ນາຄິຕ, ຠິກ຺ຂູ ປສ຺ສາມິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອງ຺ຄຸລິປໂຕທເກນ [ອງ຺ຄຸລິປໂຕທເກຫິ (ສີ. ປີ. ກ.)] ສຎ຺ຊຄ຺ຆນ຺ເຕ ສງ຺ກີຬນ຺ເຕ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ນາຄິຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ນ ຫິ ນູນເມ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອິມສ຺ສ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂສ຺ສ ປວິເວກສຸຂສ຺ສ ອຸປສມສຸຂສ຺ສ ສມ຺ໂພຘສຸຂສ຺ສ ນິກາມລາຠິໂນ ອສ຺ສຸ ອກິຈ຺ຉລາຠິໂນ ອກສິຣລາຠິໂນ. ຍສ຺ສາຫໍ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂສ຺ສ ປວິເວກສຸຂສ຺ສ ອຸປສມສຸຂສ຺ສ ສມ຺ໂພຘສຸຂສ຺ສ ນິກາມລາຠີ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ. ຕຖາ ຫິ ປນ ເມ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອງ຺ຄຸລິປໂຕທເກນ ສຎ຺ຊຄ຺ຆນ຺ຕິ ສງ຺ກີຬນ຺ຕິ’’’.

‘‘ອິຘ ປນາຫໍ [ອິຘາຫໍ (ສີ. ປີ. ກ.)], ນາຄິຕ, ຠິກ຺ຂູ ປສ຺ສາມິ ຍາວທຕ຺ຖໍ ອຸທຣາວເທຫກໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ເສຍ຺ຍສຸຂໍ ປສ຺ສສຸຂໍ ມິທ຺ຘສຸຂໍ ອນຸຍຸຕ຺ເຕ ວິຫຣນ຺ເຕ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ນາຄິຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ນ ຫິ ນູນເມ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ອິມສ຺ສ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂສ຺ສ ປວິເວກສຸຂສ຺ສ ອຸປສມສຸຂສ຺ສ ສມ຺ໂພຘສຸຂສ຺ສ ນິກາມລາຠິໂນ ອສ຺ສຸ ອກິຈ຺ຉລາຠິໂນ ອກສິຣລາຠິໂນ. ຍສ຺ສາຫໍ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂສ຺ສ ປວິເວກສຸຂສ຺ສ ອຸປສມສຸຂສ຺ສ ສມ຺ໂພຘສຸຂສ຺ສ ນິກາມລາຠີ ອກິຈ຺ຉລາຠີ ອກສິຣລາຠີ. ຕຖາ ຫິ ປນ ເມ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຍາວທຕ຺ຖໍ ອຸທຣາວເທຫກໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ເສຍ຺ຍສຸຂໍ ປສ຺ສສຸຂໍ ມິທ຺ຘສຸຂໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ’’’.

‘‘ອິຘາຫໍ [ອິຘ ປນາຫໍ (?)], ນາຄິຕ, ຠິກ຺ຂຸໍ ປສ຺ສາມິ ຄາມນ຺ຕວິຫາຣິໍ ສມາຫິຕໍ ນິສິນ຺ນໍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ນາຄິຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອິທານິ ອິມໍ [ອິທານິມໍ (ກຕ຺ຖຈິ) ອ. ນິ. ໖.໔໒] ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອາຣາມິໂກ ວາ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສຕິ [ປຈ຺ເຈສ຺ສຕິ (ສີ. ປີ.), ອຸປຏ຺ຐຫຕິ (ກ.)] ສມຓຸທ຺ເທໂສ ວາ. ຕໍ ຕມ຺ຫາ [ໂສ ຕມ຺ຫາ (ກ. ສີ.), ໂສ ຕໍ ຕມ຺ຫາ (?)] ສມາຘິມ຺ຫາ ຈາເວສ຺ສຕີ’ຕິ. ເຕນາຫໍ, ນາຄິຕ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫມິ ຄາມນ຺ຕວິຫາເຣນ.

‘‘ອິຘ ປນາຫໍ, ນາຄິຕ, ຠິກ຺ຂຸໍ ປສ຺ສາມິ ອາຣຎ຺ຎິກໍ ອຣຎ຺ເຎ ປຈລາຍມານໍ ນິສິນ຺ນໍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ນາຄິຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອິທານິ ອຍມາຍສ຺ມາ ອິມໍ ນິທ຺ທາກິລມຖໍ ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎສຎ຺ຎໍເຍວ ມນສິ ກຣິສ຺ສຕິ ເອກຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ. ເຕນາຫໍ, ນາຄິຕ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫມິ ອຣຎ຺ຎວິຫາເຣນ.

‘‘ອິຘ ປນາຫໍ, ນາຄິຕ, ຠິກ຺ຂຸໍ ປສ຺ສາມິ ອາຣຎ຺ຎິກໍ ອຣຎ຺ເຎ ອສມາຫິຕໍ ນິສິນ຺ນໍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ນາຄິຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອິທານິ ອຍມາຍສ຺ມາ ອສມາຫິຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາທຫິສ຺ສຕິ [ສມາທເຫສ຺ສຕິ (ກຕ຺ຖຈິ)], ສມາຫິຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸຣກ຺ຂິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເຕນາຫໍ, ນາຄິຕ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫມິ ອຣຎ຺ຎວິຫາເຣນ.

‘‘ອິຘ ປນາຫໍ, ນາຄິຕ, ຠິກ຺ຂຸໍ ປສ຺ສາມິ ອາຣຎ຺ຎິກໍ ອຣຎ຺ເຎ ສມາຫິຕໍ ນິສິນ຺ນໍ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ນາຄິຕ, ເອວໍ ໂຫຕິ – ‘ອິທານິ ອຍມາຍສ຺ມາ ອວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິສ຺ສຕິ, ວິມຸຕ຺ຕໍ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອນຸຣກ຺ຂິສ຺ສຕີ’ຕິ. ເຕນາຫໍ, ນາຄິຕ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫມິ ອຣຎ຺ຎວິຫາເຣນ.

‘‘ອິຘ ປນາຫໍ, ນາຄິຕ, ຠິກ຺ຂຸໍ ປສ຺ສາມິ ຄາມນ຺ຕວິຫາຣິໍ ລາຠິໍ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ. ໂສ ຕໍ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ນິກາມຍມາໂນ ຣິຎ຺ຈຕິ ປຏິສລ຺ລານໍ, ຣິຎ຺ຈຕິ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ; ຄາມນິຄມຣາຊຘານິໍ ໂອສຣິຕ຺ວາ ວາສໍ ກປ຺ເປຕິ. ເຕນາຫໍ, ນາຄິຕ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫມິ ຄາມນ຺ຕວິຫາເຣນ.

‘‘ອິຘ ປນາຫໍ, ນາຄິຕ, ຠິກ຺ຂຸໍ ປສ຺ສາມິ ອາຣຎ຺ຎິກໍ ລາຠິໍ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ. ໂສ ຕໍ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ປຏິປຓາເມຕ຺ວາ ນ ຣິຎ຺ຈຕິ ປຏິສລ຺ລານໍ, ນ ຣິຎ຺ຈຕິ ອຣຎ຺ຎວນປຕ຺ຖານິ ປນ຺ຕານິ ເສນາສນານິ. ເຕນາຫໍ, ນາຄິຕ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫມິ ອຣຎ຺ຎວິຫາເຣນ. [[ ] ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ປາໂຐ ອ. ນິ. ໖.໔໒ ຉກ຺ກນິປາເຕເຍວ ທິສ຺ສຕິ, ນ ເອຕ຺ຖ ອຏ຺ຐກນິປາເຕ]

‘‘ຍສ຺ມາຫໍ [ຍສ຺ມິໍຫໍ (ກຕ຺ຖຈິ)], ນາຄິຕ, ສມເຍ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ນ ກຎ຺ຈິ ປສ຺ສາມິ ປຸຣໂຕ ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ວາ, ຜາສຸ ເມ, ນາຄິຕ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂຫຕິ ອນ຺ຕມໂສ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວກມ຺ມາຍາ’’ຕິ. ຉຏ຺ຐໍ.

໗. ປຕ຺ຕນິກຸຊ຺ຊນສຸຕ຺ຕໍ

໘໗. [ຈູຬວ. ໒໖໕] ‘‘ອຏ຺ຐຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ອາກງ຺ຂມາໂນ ສງ຺ໂຆ ປຕ຺ຕໍ ນິກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ [ນິກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ (ກ.)]. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ຠິກ຺ຂູນໍ ອລາຠາຍ ປຣິສກ຺ກຕິ, ຠິກ຺ຂູນໍ ອນຕ຺ຖາຍ ປຣິສກ຺ກຕິ, ຠິກ຺ຂູນໍ ອວາສາຍ [ອນາວາສາຍ (ສີ. ສ຺ຍາ.)] ປຣິສກ຺ກຕິ, ຠິກ຺ຂູ ອກ຺ໂກສຕິ ປຣິຠາສຕິ, ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂູຫິ ເຠເທຕິ [ວິເຠເທຕິ (ພຫູສຸ)], ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ສງ຺ຆສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ອາກງ຺ຂມາໂນ ສງ຺ໂຆ ປຕ຺ຕໍ ນິກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ.

‘‘ອຏ຺ຐຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ອາກງ຺ຂມາໂນ ສງ຺ໂຆ ປຕ຺ຕໍ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ນ ຠິກ຺ຂູນໍ ອລາຠາຍ ປຣິສກ຺ກຕິ, ນ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນຕ຺ຖາຍ ປຣິສກ຺ກຕິ, ນ ຠິກ຺ຂູນໍ ອວາສາຍ ປຣິສກ຺ກຕິ, ນ ຠິກ຺ຂູ ອກ຺ໂກສຕິ ປຣິຠາສຕິ, ນ ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂູຫິ ເຠເທຕິ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ສງ຺ຆສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ອາກງ຺ຂມາໂນ ສງ຺ໂຆ ປຕ຺ຕໍ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ. ສຕ຺ຕມໍ.

໘. ອປ຺ປສາທປເວທນີຍສຸຕ຺ຕໍ

໘໘. ‘‘ອຏ຺ຐຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາກງ຺ຂມານາ ອຸປາສກາ ອປ຺ປສາທໍ ປເວເທຍ຺ຍຸໍ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ຄິຫີນໍ ອລາຠາຍ ປຣິສກ຺ກຕິ, ຄິຫີນໍ ອນຕ຺ຖາຍ ປຣິສກ຺ກຕິ, ຄິຫີ ອກ຺ໂກສຕິ ປຣິຠາສຕິ, ຄິຫີ ຄິຫີຫິ ເຠເທຕິ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ສງ຺ຆສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ອໂຄຈເຣ ຈ ນໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາກງ຺ຂມານາ ອຸປາສກາ ອປ຺ປສາທໍ ປເວເທຍ຺ຍຸໍ.

‘‘ອຏ຺ຐຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາກງ຺ຂມານາ ອຸປາສກາ ປສາທໍ ປເວເທຍ຺ຍຸໍ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ນ ຄິຫີນໍ ອລາຠາຍ ປຣິສກ຺ກຕິ, ນ ຄິຫີນໍ ອນຕ຺ຖາຍ ປຣິສກ຺ກຕິ, ນ ຄິຫີ ອກ຺ໂກສຕິ ປຣິຠາສຕິ, ນ ຄິຫີ ຄິຫີຫິ ເຠເທຕິ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ສງ຺ຆສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ໂຄຈເຣ ຈ ນໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາກງ຺ຂມານາ ອຸປາສກາ ປສາທໍ ປເວເທຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐມໍ.

໙. ປຏິສາຣຓີຍສຸຕ຺ຕໍ

໘໙. [ຈູຬວ. ໓໙ ໂຖກໍ ວິສທິສໍ] ‘‘ອຏ຺ຐຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາກງ຺ຂມາໂນ ສງ຺ໂຆ ປຏິສາຣຓີຍກມ຺ມໍ ກເຣຍ຺ຍ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ຄິຫີນໍ ອລາຠາຍ ປຣິສກ຺ກຕິ, ຄິຫີນໍ ອນຕ຺ຖາຍ ປຣິສກ຺ກຕິ, ຄິຫີ ອກ຺ໂກສຕິ ປຣິຠາສຕິ, ຄິຫີ ຄິຫີຫິ ເຠເທຕິ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ສງ຺ຆສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ຘມ຺ມິກຎ຺ຈ ຄິຫິປຏິສ຺ສວໍ ນ ສຈ຺ຈາເປຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາກງ຺ຂມາໂນ ສງ຺ໂຆ ປຏິສາຣຓີຍໍ ກມ຺ມໍ ກເຣຍ຺ຍ.

‘‘ອຏ຺ຐຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາກງ຺ຂມາໂນ ສງ຺ໂຆ ປຏິສາຣຓີຍກມ຺ມໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຍ຺ຍ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ນ ຄິຫີນໍ ອລາຠາຍ ປຣິສກ຺ກຕິ, ນ ຄິຫີນໍ ອນຕ຺ຖາຍ ປຣິສກ຺ກຕິ, ນ ຄິຫີ ອກ຺ໂກສຕິ ປຣິຠາສຕິ, ນ ຄິຫີ ຄິຫີຫິ ເຠເທຕິ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ສງ຺ຆສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ຘມ຺ມິກຎ຺ຈ ຄິຫິປຏິສ຺ສວໍ ສຈ຺ຈາເປຕິ. ອິເມຫິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຏ຺ຐຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອາກງ຺ຂມາໂນ ສງ຺ໂຆ ປຏິສາຣຓີຍກມ຺ມໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຍ຺ຍາ’’ຕິ. ນວມໍ.

໑໐. ສມ຺ມາວຕ຺ຕນສຸຕ຺ຕໍ

໙໐. [ຈູຬວ. ໒໑໑] ‘‘ຕສ຺ສປາປິຍສິກກມ຺ມກເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອຏ຺ຐສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ – ນ ອຸປສມ຺ປາເທຕພ຺ໂພ, ນ ນິສ຺ສໂຍ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ສາມເຓໂຣ ອຸປຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ, ນ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທກສມ຺ມຸຕິ ສາທິຕພ຺ພາ, ສມ຺ມເຕນປິ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ນ ໂອວທິຕພ຺ພາ, ນ ກາຈິ ສງ຺ຆສມ຺ມຸຕິ ສາທິຕພ຺ພາ, ນ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ປຈ຺ເຈກຏ຺ຐາເນ ຐເປຕພ຺ໂພ, ນ ຈ ເຕນ ມູເລນ ວຸຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ສປາປິຍສິກກມ຺ມກເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອິເມສຸ ອຏ຺ຐສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ທສມໍ.

ສຕິວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ສຕິປຸຓ຺ຓິຍມູເລນ, ໂຈຣສມເຓນ ປຎ຺ຈມໍ;

ຍໂສ ປຕ຺ຕປ຺ປສາເທນ, ປຏິສາຣຓີຍຎ຺ຈ ວຕ຺ຕນນ຺ຕິ.

(໑໐) ໕. ສາມຎ຺ຎວຄ຺ໂຄ

໙໑-໑໑໖. ອຖ ໂຂ [ເອຕ຺ຖ ‘‘ອຖ ໂຂ’’ຕິ ຈ, ‘‘ອຸປາສິກາ’’ຕິ ຈ ອິທໍ ອຏ຺ຐກຖາຍເມວ ທິສ຺ສຕິ, ນ ປາຬິໂປຕ຺ຖເກສຸ] ໂພຊ຺ຌາ [ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ (ກ. ສີ.)] ອຸປາສິກາ [ເອຕ຺ຖ ‘‘ອຖ ໂຂ’’ຕິ ຈ, ອຸປາສິກາ’’ຕິ ຈ ອິທໍ ອຏ຺ຐກຖາຍເມວ ທິສ຺ສຕິ, ນ ປາຬິໂປຕ຺ຖເກສຸ], ສິຣີມາ, ປທຸມາ, ສຸຕນາ [ສຸຘນາ (ສີ. ປີ.), ສຸຘມ຺ມາ (ສ຺ຍາ.)], ມນຸຊາ, ອຸຕ຺ຕຣາ, ມຸຕ຺ຕາ, ເຂມາ, ຣຸຈີ [ຣູປີ (ສີ. ປີ.)], ຈຸນ຺ທີ, ພິມ຺ພີ, ສຸມນາ, ມລ຺ລິກາ, ຕິສ຺ສາ, ຕິສ຺ສມາຕາ [ຕິສ຺ສາຍ ມາຕາ (ສີ. ປີ.)], ໂສຓາ, ໂສຓາຍ ມາຕາ [ໂສຓມາຕາ (ສ຺ຍາ.)], ກາຓາ, ກາຓມາຕາ [ກາຓາຍ ມາຕາ (ສີ. ປີ.)], ອຸຕ຺ຕຣາ ນນ຺ທມາຕາ, ວິສາຂາ ມິຄາຣມາຕາ, ຂຸຊ຺ຊຸຕ຺ຕຣາ ອຸປາສິກາ, ສາມາວຕີ ອຸປາສິກາ, ສຸປ຺ປວາສາ ໂກລິຍຘີຕາ [ໂກຬິຍຘີຕາ (ສ຺ຍາ. ປີ.)], ສຸປ຺ປິຍາ ອຸປາສິກາ, ນກຸລມາຕາ ຄຫປຕານີ.

ສາມຎ຺ຎວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

ທຸຕິຍປຓ຺ຓາສກໍ ສມຕ຺ຕໍ.

(໑໑). ຣາຄເປຍ຺ຍາລໍ

໑໑໗. ‘‘ຣາຄສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ຎາຍ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ, ສມ຺ມາວາຈາ, ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ, ສມ຺ມາອາຊີໂວ, ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ສມ຺ມາສຕິ, ສມ຺ມາສມາຘິ – ຣາຄສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ຎາຍ ອິເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ.

໑໑໘. ‘‘ຣາຄສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ຎາຍ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣູປສຎ຺ຎີ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປຣິຕ຺ຕານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ, ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ‘ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຣູປສຎ຺ຎີ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ອປ຺ປມາຓານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ, ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ‘ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ປຣິຕ຺ຕານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ, ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ‘ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ອປ຺ປມາຓານິ ສຸວຓ຺ຓທຸພ຺ພຓ຺ຓານິ, ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ‘ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ ນີລານິ ນີລວຓ຺ຓານິ ນີລນິທສ຺ສນານິ ນີລນິຠາສານິ ປີຕານິ ປີຕວຓ຺ຓານິ…ເປ… ໂລຫິຕການິ ໂລຫິຕກວຓ຺ຓານິ…ເປ… ໂອທາຕານິ ໂອທາຕວຓ຺ຓານິ…ເປ… ໂອທາຕນິຠາສານິ, ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ‘ຊານາມິ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫຕິ – ຣາຄສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ຎາຍ ອິເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’.

໑໑໙. ‘‘ຣາຄສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ຎາຍ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ຣູປີ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕິ, ສຸຠນ຺ເຕວ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ສພ຺ພໂສ ຣູປສຎ຺ຎານໍ ສມຕິກ຺ກມາ ປຏິຆສຎ຺ຎານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມາ ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ ‘ອນນ຺ໂຕ ອາກາໂສ’ຕິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ສພ຺ພໂສ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ອນນ຺ຕໍ ວິຎ຺ຎາຓ’ນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ສພ຺ພໂສ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’ຕິ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ສພ຺ພໂສ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ສພ຺ພໂສ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ – ຣາຄສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຠິຎ຺ຎາຍ ອິເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’.

໑໒໐-໑໔໖. ‘‘ຣາຄສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຣິຎ຺ຎາຍ…ເປ… ປຣິກ຺ຂຍາຍ… ປຫານາຍ… ຂຍາຍ… ວຍາຍ… ວິຣາຄາຍ… ນິໂຣຘາຍ… ຈາຄາຍ… ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຍ…ເປ… ອິເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’.

໑໔໗-໖໒໖. ‘‘ໂທສສ຺ສ…ເປ… ໂມຫສ຺ສ… ໂກຘສ຺ສ… ອຸປນາຫສ຺ສ… ມກ຺ຂສ຺ສ… ປຬາສສ຺ສ… ອິສ຺ສາຍ… ມຈ຺ຉຣິຍສ຺ສ … ມາຍາຍ… ສາເຐຍ຺ຍສ຺ສ… ຖມ຺ຠສ຺ສ… ສາຣມ຺ຠສ຺ສ… ມານສ຺ສ… ອຕິມານສ຺ສ… ມທສ຺ສ… ປມາທສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎາຍ…ເປ… ປຣິຎ຺ຎາຍ… ປຣິກ຺ຂຍາຍ… ປຫານາຍ… ຂຍາຍ… ວຍາຍ… ວິຣາຄາຍ… ນິໂຣຘາຍ… ຈາຄາຍ… ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຍ…ເປ… ອິເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ.

ຣາຄເປຍ຺ຍາລໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ.

ອຏ຺ຐກນິປາຕປາຬິ ນິຏ຺ຐິຕາ.