📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ຂຸທ຺ທກນິກາເຍ

ເນຕ຺ຕິວິຠາວິນີ

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ

ຍຊິຕພ຺ພໍ ຍຊິຕ຺ວານ, ນມິຕພ຺ພໍ ນມາມຫໍ;

ຍຊນາທ຺ຍານຸຠາເວນ, ອນ຺ຕຣາເຍ ຊຫໍ ສທາ.

ເຍນ ຍາ ຣຈິຕາ ເນຕ຺ຕິ, ເຍນ ສາ ອນຸໂມທິຕາ;

ເຍຫິ ສໍວຓ຺ຓນາ ກຕາ, ເຕສານຸຠາວນິສ຺ສິໂຕ.

ກິຎ຺ຈິ ກິຎ຺ຈິ ສຣິຕ຺ວານ, ລີນາລີນານຸສນ຺ຘ຺ຍາທິໍ;

ກຣິສ຺ສໍ ຊິນສຸຕ຺ຕານໍ, ຫິຕໍ ເນຕ຺ຕິວິຠາວນໍ.

ອປ຺ປເມຍ຺ຍຄຸໂຓ ມຫາຘມ຺ມຣາຊວ຺ຫໂຍ ຠເວ;

ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ໂຍ, ໂພຘິສມ຺ຠາຣປູຣໂຓ.

ນານາຣຏ຺ຐິສ຺ສຣິສ຺ສໂຣ, ເສຏ຺ໂຐ ສາສນປຄ຺ຄໂຫ;

ປາສໍສຣາຊປາສໍໂສ, ນຣາຈິນ຺ເຕຍ຺ຍຈິນ຺ຕໂກ.

ຈິນ຺ຕິຕກາຣໂກ ຣາຊາ, ສິຣຏ຺ຐິມາລປາລໂກ;

ອເຊຍ຺ຍເຊຍ຺ຍໂກ ມຫາເຈຕ຺ຍາທິກາຣໂກ ສທາ.

ອສ຺ສາມຈ຺ເຈນ ພ຺ຍຕ຺ເຕນ, ຊິນຈກ຺ກຫິຕຕ຺ຖິນາ;

ອນນ຺ຕສຸຕິນາເມນ, ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຠິຍາຈິໂຕ.

ກາມໍ ສໍວຓ຺ຓນາ ກຕາ, ເຖຣາສເຠຫິ ຄມ຺ຠີຣາ;

ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ຕຸ ຊານິຕຸໍ, ຊິນປຸຕ຺ເຕຫິ ທຸກ຺ກຣາ.

ຕສ຺ມາ ຍາຈິຕານຸຣູເປນ, ກຣິສ຺ສໍ ສາທຣໍ ສຸຓ;

ສິສ຺ສສິກ຺ຂນຍານຸຄໍ, ໂຍຕ຺ຕໍ ເນຕ຺ຕິວິຠາວນນ຺ຕິ.

໑. ສງ຺ຄຫວາຣອຕ຺ຖວິຠາວນາ

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສງ຺ຄຫສ຺ສ ນວງ຺ຄສ຺ສ ສຕ຺ຖຸສາສນວຣສ຺ສ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນໍ ຍໍ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓໍ ກາຕຸກາໂມ, ຕສ຺ສ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓສ຺ສ ນິສ຺ສຍໍ ວິສຍຠູຕໍ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພສຫິຕໍ, ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພໍ ເອວ ວາ ສໂລກປາເລນ ຕິໂລເກນ ສທາ ປູເຊຕພ຺ພສ຺ສ ເຈວ ນມສ຺ສິຕພ຺ພສ຺ສ ຈ ນຣຸຕ຺ຕມສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ສາສນວຣໍ ວິທູເຫວ ຎາຕພ຺ພໍ. ເອຕໍ ສາສນວຣໍ ຕາວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຕໍຊນເກນ, ຕໍວິຊານກວິທູຫິ ຈ ນິຍເມຕຸໍ, ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓປຣິທີປນຎ຺ຈ ກາຕຸໍ –

‘‘ຍໍ ໂລໂກ ປູຊຍເຕ, ສໂລກປາໂລ ສທາ ນມສ຺ສຕິ ຈ;

ຕສ຺ເສຕ ສາສນວຣໍ, ວິທູຫິ ເຎຍ຺ຍໍ ນຣວຣສ຺ສາ’’ຕິ. – ປຐມຄາຖມາຫ;

ອິມາຍ ຫິ ປຐມຄາຖາຍ ‘‘ເອຕໍ ສາສນວຣໍ ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ເອກນ຺ຕໂຕ ກຣຓວິເສສຠາເວນ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ເອເຕເນວ ວິເສສກຣເຓນ ເອກນ຺ຕາຘິປ຺ເປຕເນຕ຺ຕິວິສຍສາສນວຣສ຺ສ ທສ຺ສິຕຕ຺ຕາ. ເອກນ຺ຕາຘິປ຺ເປຕສາສນວຣເມວ ເນຕ຺ຕິສໍວຓ຺ຓນາຍ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພຕ຺ຕາ ວິສຍໍ ເຕເນວ ວກ຺ຂຕິ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິໂຍ –

‘‘ເອຕໍ ອິທານິ ອມ຺ເຫຫິ ວິຠຊິຕພ຺ພຫາຣນຍປຏ຺ຐານວິຈາຣຓວິສຍຠູຕໍ ສາສນໍ ອາທິກລ຺ຍາຓຕາທິຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວຣໍ ອຄ຺ຄໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ນິປຸຓຎາຓໂຄຈຣຕາຍ ປຓ຺ຑິຕເວທນີຍເມວາ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ສງ຺ຄຫວາຣວຓ຺ຓນາ) ຈ,

‘‘ເອຕໍ ຕິວິຘມ຺ປິ ‘ສາສນວຣ’ນ຺ຕິ ປເທນ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຍໍ ປຐມໍ, ຕໍ ອິຕເຣສໍ ອຘິຄມູປາໂຍຕິ ສພ຺ພສາສນມູລຠູຕໍ, ອຕ຺ຕໂນ ປກຣຓສ຺ສ ຈ ວິສຍຠູຕໍ ປຣິຍຕ຺ຕິສາສນເມວາ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ສງ຺ຄຫວາຣວຓ຺ຓນາ) ຈ,

‘‘ອິທານິ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘ສາສນວຣໍ ວິທູຫິ ເຎຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ເນຕ຺ຕິສໍວຓ຺ຓນາຍ ວິສຍຠູຕໍ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມເມວ ປກາຣນ຺ຕເຣນ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸ’’ນ຺ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ສງ຺ຄຫວາຣວຓ຺ຓນາ) ຈ.

ຕຕ຺ຖ ປຣິຍຕ຺ຕິສາສນສ຺ສາປິ ມູລໍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສພ຺ພສາສນມູລຠູຕ’’ນ຺ຕິ. ເອເຕນ ກມ຺ມສາຘເນນປິ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ເຖ ສິທ຺ເຘ ນານາວິຘສາຘກວຈນໍ ນານາວາທານໍ ອໂນກາສກຣຓຕ຺ຖາຍ ກຕໍ. ສ຺ວາກ຺ຂາຕຕາທິຘມ຺ມຄຸຓາ ປນ ສາສນສ຺ສ ວິເສສເທສກນຣວຣສທ຺ເທນ ວາ ປຣິທີປກຕ຺ຖຠາເວນ ວາ ທີປິຕາ ອວິນາຠາວໂຕ. ສາສນວຣສ຺ສ ປນ ຊນກສມ຺ພນ຺ຘິເປກ຺ຂຕ຺ຕາ ‘‘ນຣວຣສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ຈ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄໂລ ສາສນວຣຊນໂກ ວາຈກຕ຺ຖສມ຺ພນ຺ຘິຠາເວນ ວຸຕ຺ໂຕ. ອນຎ຺ຎສາຘາຣຓມຫາກຣຸຓາສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓາທິຄຸຓວິເສສາ ປນ ຊນກສມ຺ພນ຺ຘິຠູຕສ຺ສ ນຣສ຺ສ ວິເສສເກນວຣສທ຺ເທນ ວາ ປຣິທີປກຕ຺ຖຠາເວນ ວາ ທີປິໂຕ.

ກິໍ ນຸ ໂສ ສາສນວຣຊນໂກ ນຣວໂຣ ປຣມຕ຺ໂຖວ, ອຸທາຫຸ ປູຊນີໂຍ ເຈວ ນມສ຺ສນີໂຍ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍໍ ໂລໂກ…ເປ… ນມສ຺ສຕິ ຈາ’’ຕິ, ເຕນ ສາສນວຣຊນໂກ ນຣວໂຣ ປຣມຕ຺ໂຖວ ນ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ສໂລກປາເລນ ໂລເກນ ສທາ ສພ຺ພກາເລສຸ ປູຊນີໂຍ ເຈວ ນມສ຺ສນີໂຍ ຈາຕິ ວິເສສິໂຕ ໂຖມິໂຕຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ປູຊນນມສ຺ສນເຈຕນາວາຈເກນ ວາ ປູຊນນມສ຺ສນສທ຺ເທນ ຜລູປຈາຣຕ຺ໂຖ ປຸຎ຺ຎມຫຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຕ ປູຊນີຍຠາໂວ ເຈວ ອາສວກ຺ຂຍຎາຓປທຏ຺ຐານສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓາທິຄຸຓສງ຺ຂາໂຕ ນມສ຺ສນີຍຠາໂວ ຈ ທີປກຕ຺ຖຠາເວນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ທີປິໂຕ. ເຕນາຫ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິໂຍ ‘‘ຠຄວໂຕ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ປູຊນີຍວນ຺ທນີຍຠາໂວ, ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄລຠາໂວ ຈ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ຄຸຓວິສິຏ຺ຐຕໍ ທີເປຕີ’’ຕິອາທິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ສງ຺ຄຫວາຣວຓ຺ຓນາ).

ຕາທິສສ຺ສ ນຣວຣສ຺ສ ຕາທິສໍ ສາສນວຣໍ ກິໍ ເຍນ ເກນຈິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວິທູຫີ’’ຕິ. ເຕນ ຕິປິຏກຘຣາ ອຣິຍຠູຕາ ປຓ຺ຑິຕາ ວາຈກຕ຺ຖຠາເວນ ຄຫິຕາ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນຕາທິສງ຺ຆຄຸຓາ ປນ ວນ຺ທຘາຕຸວຈເນນ ວາ ທີປກຕ຺ຖຠາເວນ ວາ ທີປິຕາຕິ. ເອວໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ທີປິເຕ ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸເຓ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເອວໍ ປຐມຄາຖາຍ ສາຕິສຍໍ ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓປຣິທີປນໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ສງ຺ຄຫວາຣວຓ຺ຓນາ) ວກ຺ຂຕິ, ນ ຄາຖາຍ ນິຣວເສສຕ຺ເຖ. ຕຕ຺ຖ ເອວນ຺ຕິ ເອວໍ ສາສນວຣທສ຺ສນຠູຕາຍ ປຐມຄາຖາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອປເຣ ປນາຈຣິຍາ ‘‘ອິມາຍ ປຐມຄາຖາຍ ເອກນ຺ຕໂຕ ອຘິປ຺ເປຕານາຘິປ຺ເປຕວຈນານິ ເຈວ ວາຈກຕ຺ຖທີປກຕ຺ຖວິເສສານິ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ອວິຈາເຣຕ຺ວາ ‘ເອວໍ ປຐມຄາຖາຍ ສາຕິສຍໍ ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓປຣິທີປນໍ ກຕ຺ວາ’ຕິ ວຈນຈ຺ຉາຍໍ ນິສ຺ສາຍ ສາຕິສຍໍ ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓປຣິທີປນໍ ກາຕຸໍ ‘ຍໍ ໂລໂກຕ຺ຍາທິມາຫາ’ຕິ ຈ ສາຕິສຍຣຕນຕ຺ຕຍຄຸເຓ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘ຍໍ ໂລໂກຕ຺ຍາທິມາຫາ’ຕິ’’ ຈ ວທນ຺ຕິ. ເຕສໍ ວາໂທ ອມ຺ຫາກໍ ນກ຺ຂມຕິ. ກາຣຓໍ ປນ ມຍາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕານຸສາເຣນ ຎາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຍໍ ປທານຸກ຺ກມານຸຣູປານຸສນ຺ຘ຺ຍຕ຺ໂຖ.

ອຖ ວາ ເອກໍ ສມຍໍ ຊມ຺ພຸວນສຓ຺ເຑ ນິສີທິຕ຺ວາ ສິສ຺ສານໍ ຫິຕໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ, ອຕ຺ຕໂນ ອຠິນີຫາຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ປສໍສິໂຕ, ມຫາກຈ຺ຈາຍໂນ ສຕ຺ຖາຣາ ອນຸໂມທິຕໍ ສາສນາຍຕ຺ຕໍ ນວງ຺ຄສ຺ສຕ຺ຖວຓ຺ຓນໍ ໂສຬສຫາຣາທິອເນກຕ຺ຖວິຘໍ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓໍ ອາຣຠນ຺ໂຕ, ‘‘ຍໍ ໂລໂກ’’ຕ຺ຍາທິມາຫ. ຍທິ ເອວໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓຠູຕໍ ໂສຬສຫາຣາຕ຺ຍາທິກໍ ອາຣຠິຕພ຺ພໍ, ຕໍ ອນາຣຠິຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓໂຕ ພຫິຠູຕໍ ‘‘ຍໍ ໂລໂກ’’ຕ຺ຍາທິກໍ ອາຣຠິຕພ຺ພໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ອມ຺ພໍ ປຸຏ຺ໂຐ ລພຸຊໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ, ລພຸຊໍ ປຸຏ຺ໂຐ ອມ຺ພໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ, ເອວເມວ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓມາຣຠນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎໍ ອາຣຠຕີຕິ? ຕຖາປິ ຍສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ສາສນວຣສ຺ສ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນໍ ຍໍ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓໍ ກາຕຸກາໂມ ຍສ຺ສ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓສ຺ສ ວິສຍຠູຕໍ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພສຫິຕໍ, ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພໍ ເອວ ວາ ຕໍ ສາສນວຣໍ ຕາວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຕໍຊນເກນ, ຕໍວິຊານກວິທູຫິ ຈ ນິຍເມຕຸໍ, ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓປຣິທີປນຎ຺ຈ ກາຕຸໍ ‘‘ຍໍ ໂລໂກ’’ຕ຺ຍາທິມາຫ. ອຍໍ ລີນນ຺ຕຣໂຈທນາສຫິໂຕ ອນຸສນ຺ຘ຺ຍຕ຺ໂຖ.

‘‘ຍໍ ໂລໂກ ປູຊຍເຕ, ສໂລກປາໂລ ສທາ ນມສ຺ສຕິ ຈ;

ຕສ຺ເສຕ ສາສນວຣໍ, ວິທູຫິ ເຎຍ຺ຍໍ ນຣວຣສ຺ສາ’’ຕິ. –

ນິຄ຺ຄຫິຕໂລປໍ ກຕ຺ວາ ຣຈິຕາ ຄາຖາ ອຣິຍາສາມຎ຺ຎລກ຺ຂເຓນ ສມ຺ປນ຺ນາ. ກຖໍ? ປຸພ຺ພຑ຺ເຒ ຕິໍສ ມຕ຺ຕາ, ອປຣຑ຺ເຒ ສຕ຺ຕວີສ ມຕ຺ຕາ. ສມ຺ປິຓ຺ຑິຕາ ສຕ຺ຕປຎ຺ຎາສ ມຕ຺ຕາວ ຠວນ຺ຕິ. ອກ຺ຂຣານໍ ປນ ອິມິສ຺ສໍ ຄາຖາຍໍ ສຕ຺ຕຕິໍສ. ເຕສຸ ຄຣຸກ຺ຂຣາ ວີສຕິ, ລຫຸກ຺ຂຣາ ສຕ຺ຕຣສ ຠວນ຺ຕິ. ‘‘ຕສ຺ເສຕໍ ສາສນວຣ’’ນ຺ຕິ ປນ ສານຸນາສິກໍ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນິທ຺ເທສຕ຺ໂຖ ອຏ຺ຐກຖານຸສາເຣນ ວິຊານິຕພ຺ໂພ. ສໂລກປາໂລ ສພ຺ໂພ ສຕ຺ຕໂລໂກ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓາທິອເນກຄຸຓານຸສ຺ສຣເຓນ ວາ ປູເຊຕພ຺ພປູຊເນນ ວາ ປຏິປຕ຺ຕິປູຊເນນ ວາ ສທາ ສພ຺ພກາເລສຸ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຍໍ ນຣວຣໍ ປູຊຍເຕ ເຈວ ນມສ຺ສຕິ ຈ, ຕສ຺ສ ປູເຊຕພ຺ພສ຺ສ ເຈວ ນມສ຺ສິຕພ຺ພສ຺ສ ຈ ສຕ຺ຖຸໂນ ນຣວຣສ຺ສ ຕິໂລກຄ຺ຄສ຺ສ ມຍາ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພສຫິຕໍ, ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພໍ ເອວ ວາ ວິທູເຫວ ເຎຍ຺ຍໍ ຎາຕພ຺ພໍ. ນິປຸຓຎາຓໂຄຈຣໍ ເອຕໍ ມຍາ ພຸທ຺ຘິຍໍ ຐປິຕໍ ສາສນວຣໍ ມຍາ ອາຣຠິຕພ຺ພສ຺ສ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓສ຺ສ ວິສຍນ຺ຕິ ປຐມໍ ຊານິຕພ຺ພໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາຠູຕໍ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓໍ ອຫໍ ອາຣຠິສ຺ສາມິ, ຕໍ ຕຸມ຺ເຫ ສາຘໂວ ສຸຓາຖ ມນສິ ກໂຣຖາຕິ ສມຸທາຍໂຍຊນາ, ອວຍວໂຍຊນາປິ ກາຕພ຺ພາ.

ກຖໍ? ‘‘ສໂລກປາໂລ ໂລໂກ’’ຕິ ວິເສສນວິເສສິຕພ຺ພຠາເວນ ໂຍຊນາ. ໂລກປາໂລ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອວເສໂສ ໂລໂກ ຈ ນ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ໂລກປາລສຫິໂຕ ໂລໂກຕິ ວິເສເສຕິ. ‘‘ໂລໂກ ປູຊຍເຕ ເຈວ ນມສ຺ສຕິ ຈາ’’ຕິ ກຕ຺ຕຸກາຣກອາຂ຺ຍາຕກິຣິຍາຠາເວນ ໂຍຊນາ ‘‘ໂຍ ກໂຣຕິ, ສ ກຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ໂຍ ໂລໂກ ກາຣໂກ, ໂສ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕຸ. ໂຍ ໂລໂກ ປູຊຍເຕ ເຈວ ນມສ຺ສຕິ ຈ, ກຖໍ ໂສ ກຕ຺ຕາຕິ? ‘‘ໂຍ ກໂຣຕິ, ສ ກຕ຺ຕາ’’ຕິ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ‘‘ໂຍ ກໂຣຕິ ກິຣິຍໍ ນິປ຺ຜາເທຕິ, ໂສ ກິຣິຍານິປ຺ຜາທໂກ ກຕ຺ຕາ’’ຕິ ອຕ຺ຖສມ຺ຠວໂຕ ສຍນຠຸຎ຺ຊນາທິສພ຺ພກິຣິຍານິປ຺ຜາທໂກ ກຕ຺ຕາເຍວ ໂຫຕິ. ອຍຎ຺ຈ ໂລໂກ ປູຊນນມສ຺ສນກິຣິຍານິປ຺ຜາທໂກເຍວາຕິ. ກຖໍ ອຍໍ ໂລໂກ ກິຣິຍານິປ຺ຜາທໂກຕິ? ‘‘ໂລໂກ’’ຕິ ສຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອວິຊ຺ຊມານາຍປິ ປຎ຺ຎາເປຕພ຺ໂພ ສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ຕມາໂນ ຫທຍວຕ຺ຖຸນິສ຺ສິໂຕ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ໂສ ຍຖາຣຫໍ ເຫຕາຘິປຕິສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ ນິປ຺ຜາທໂກ ຠເວ. ເອວໍ ໂລກສ຺ສ ກຕ຺ຕຸກາຣກຠາໂວ ວິຊານິຕພ຺ໂພຕິ ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຠາເວນ ໂຍຊນາ. ເອສ ນໂຍ ຕີສຸ ປິຏເກສຸປິ ເອວຣູເປສຸ ຐາເນສຸ.

‘‘ຍໍ ນຣວຣໍ ປູຊຍເຕ ເຈວ ນມສ຺ສຕິ ຈາ’’ຕິ ກມ຺ມກາຣກອາຂ຺ຍາຕກິຣິຍາຠາເວນ ໂຍຊນາ ‘‘ຍໍ ກໂຣຕິ, ຕໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຍໍ ກາຕພ຺ພໍ, ຕໍ ກມ຺ມໍ ໂຫຕຸ. ຍໍ ປູຊຍຕິ ເຈວ ນມສ຺ສຕິ ຈ, ກຖໍ ຕໍ ກມ຺ມນ຺ຕິ? ‘‘ຍໍ ກໂຣຕິ, ຕໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ‘‘ຍໍ ກໂຣຕິ ກິຣິຍາຍ ສມ຺ພຊ຺ຌຕິ, ກິຣິຍາຍ ສມ຺ພຊ຺ຌິຕພ຺ພໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຖສມ຺ຠວໂຕ ກຣຓວາຈກວຈນີຍາທິສພ຺ພກິຣິຍາຍ ສມ຺ພຊ຺ຌິຕພ຺ພໍ ກມ຺ມໍ ໂຫຕ຺ເວວ. ອຍຎ຺ຈ ນຣວໂຣ ປູຊນນມສ຺ສນກິຣິຍາຍ ວາຈກວຈນີຍຠາເວນ ສມ຺ພຊ຺ຌິຕພ຺ໂພເຍວາຕິ. ກຖໍ ອຍໍ ນຣວໂຣ ວຈນີໂຍຕິ? ປູຊນນມສ຺ສນເຈຕນາຍ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ນຣວໂຣ ວຈນີໂຍ, ເຈຕນາ ວາຈກາ, ເອວໍ ວາຈກວຈິຕພ຺ພຠາໂວ ໂຫຕ຺ເວວ. ‘‘ຍໍ ນຣວຣ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອວິຊ຺ຊມານາຍປິ ປຎ຺ຎາເປຕພ຺ໂພ ສນ຺ຕານວເສນ ປວຕ຺ຕມາໂນ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຄຸຓສຫິໂຕ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈໂກ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ, ເຈຕນາ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຠາເວນ ໂຍຊນາ. ເອສ ນໂຍ ຕີສຸ ປິຏເກສຸ ເອວຣູເປສຸ ຐາເນສຸ.

‘‘ຕສ຺ສ ນຣວຣສ຺ສາ’’ຕິ ວິເສສນວິເສສິຕພ຺ພຠາເວນ ໂຍຊນາ. ນຣວໂຣ ນາມ ນິມນ຺ຕິຕພ຺ພາທິໂກ ນ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ປູເຊຕພ຺ໂພ ນມສ຺ສິຕພ຺ໂພ ເອວາຕິ ວິເສເສຕິ. ຕສ຺ສ ປູເຊຕພ຺ພສ຺ສ ເຈວ ນມສ຺ສິຕພ຺ພສ຺ສ ຈ ນຣວຣສ຺ສ ສາສນວຣນ຺ຕິ ຊຎ຺ຎຊນກຠາເວນ ໂຍຊນາ. ສາສນວຣໍ ນາມ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສາວກພຸທ຺ຘຣາຊຣາຊາທີນໍ ສາສນວຣໍ ນ ໂຫຕິ, ປູເຊຕພ຺ພສ຺ສ ເຈວ ນມສ຺ສິຕພ຺ພສ຺ສ ຈ ນຣວຣສ຺ສ ຕິໂລກສ຺ເສວ ສາສນວຣນ຺ຕິ ນິຍເມຕິ.

‘‘ວິທູຫິ ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ກຕ຺ຕຸກາຣກກິຕກິຣິຍາຠາເວນ ໂຍຊນາ. ກຕ຺ຕຸຠາໂວ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ໂຕວ. ‘‘ວິທູຫີ’’ຕິ ສຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອວິຊ຺ຊມານາຍປິ ປຎ຺ຎາເປຕພ຺ໂພ ສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ຕມາໂນ ສາສນວເຣ ສມ຺ໂມຫຘໍສກຎາຓສຫິໂຕ ຫທຍວຕ຺ຖຸນິສ຺ສິໂຕ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ຍຖາຣຫໍ ເຫຕາຘິປຕິສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຈໂຍ ນິປ຺ຜາທໂກ ຠເວ. ຎາ-ອິຕິຘາຕຸຍາ ອຕ຺ຖຠູຕໍ ຎາຓໍ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນໍ ນິປ຺ຜາເທຍ຺ຍໍ ຠເວ, ເອວໍ ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຠາເວນ ໂຍຊນາ.

‘‘ເຎຍ຺ຍໍ ສາສນວຣ’’ນ຺ຕິ ວິເສສນວິເສສ຺ຍຠາເວນ ໂຍຊນາ. ສາສນວຣໍ ນາມ ນ ເຍນ ເກນຈິ ເຎຍ຺ຍໍ, ອຖ ໂຂ ວິທູເຫວ ສຓ຺ຫສຸຂຸມຎາເຓນ ເຎຍ຺ຍໍ ສາສນວຣນ຺ຕິ ວິເສເສຕິ.

‘‘ເອຕໍ ສາສນວຣ’’ນ຺ຕິ ວິເສສນວິເສສ຺ຍຠາເວນ ໂຍຊນາ. ສາສນວຣໍ ນາມ ມຍາ ພຸທ຺ຘິຍໍ ອຏ຺ຐປິຕໍ ອປ຺ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ມຍາ ອິທານິ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓສ຺ສ ວິສຍຠາເວນ ພຸທ຺ຘິຍໍ ວິປຣິວຕ຺ຕມານໍ ຐເປຕພ຺ພໍ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ ສາສນວຣນ຺ຕິ ວິເສເສຕິ. ເອຕໍ ສາສນວຣໍ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓສ຺ສ ວິສຍນ຺ຕິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ເຕນາຫ ‘‘ເອຕໍ ອິທານິ ອມ຺ເຫຫິ ວິຠຊິຕພ຺ພຫາຣນຍປຏ຺ຐານວິຈາຣຓວິສຍຠູຕໍ ສາສນ’’ນ຺ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ສງ຺ຄຫວາຣວຓ຺ຓນາ). ອິຈ຺ເຈວໍ ເນຕ຺ຕິຍາ ປຐມຄາຖາຍ ສງ຺ເຂເປນ ໂຍຊນຕ຺ໂຖ ສມຕ຺ໂຕ.

ຕຕ຺ຖ ຍນ຺ຕິ ອນິຍມນຣວຣສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ວາຈກໍ ປໂຍຄວນ຺ຕສພ຺ພນາມໍ. ອນິຍໂມ ຈ ປູຊນນມສ຺ສນກິຣິຍາຍ ອນິຍມິຕຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ນຣວຣໂຕ ອຎ຺ຎສຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສສານິຍເຕສຸປິ ຕີສຸ ປິຏເກສຸ. ໂລກິຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸຎ຺ຎາປຸຎ຺ຎານິ, ຕພ຺ພິປາໂກ ຈາຕິ ໂລໂກ.ເອຕ຺ຖ ສຕ຺ຕນິກາເຍ ປຸຎ຺ຎາປຸຎ຺ຎານິ ໂລກິຍນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕພ຺ພິປາໂກ ຈ ໂລກິຍຕິ ປວຕ຺ຕຕິ, ອິຕິ ສຕ຺ຕນິກາຍສ຺ສ ປຸຎ຺ຎາປຸຎ຺ຎານໍ, ຕພ຺ພິປາກສ຺ສ ຈ ປວຕ຺ຕນສ຺ສ ອາຘາຣຠາວໂຕ ‘‘ເອຕ຺ຖາ’’ຕິປເທນ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ສຕ຺ຕນິກາໂຍ ໂລໂກນາມ. ປູຊຍເຕຕິ ວິຄ຺ຄຫວິຣຫິຕໍ ອາຂ຺ຍາຕປທໍ, ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ປູຊນໍ ກໂຣຕິ.

ໂລກໍ ປາເລນ຺ຕີຕິ ໂລກປາລາ, ປຸຎ຺ຎາປຸຎ຺ຎານຎ຺ເຈວ ຕພ຺ພິປາກສ຺ສ ຈ ປວຕ຺ຕນາຘາຣຕ຺ຕາ ໂລກາ ຈ. ເກ ເຕ? ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ, ອິນ຺ທຍມວຣຸຓກຸເວຣາ ວາ, ຂຕ຺ຕິຍຈຕຸມຫາຣາຊສກ຺ກສຸຍາມສນ຺ຕຸສິຕສຸນິມ຺ມິຕປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕິມຫາພ຺ຣຫ຺ມາທໂຍ ວາ. ປາລນຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອິສ຺ສຣິຍາຘິປຈ຺ເຈນ ຕໍຕໍສຕ຺ຕໂລກສ຺ສ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິເຫສນນິວາຣຓາທິອາຓາປວຕ຺ຕາປນຍສປຣິວາຣຏ຺ຐານນ຺ຕຣາທິນິຍ຺ຍາທນາ, ສຫ ໂລກປາເລຫິ ໂຍ ວຕ຺ຕຕີຕິ ສໂລກປາໂລ. ອຖ ວາ ເຍ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປາ ໂລກໍ ປາເລນ຺ຕິ, ອິຕິ ປາລນໂຕ ເຕ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປາ ໂລກປາລາ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ທ຺ເວເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸກ຺ກາ ຘມ຺ມາ ໂລກໍ ປາເລນ຺ຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໒.໙; ອິຕິວຸ. ໔໒). ໂລກປາເລຫິ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂລໂກ ສໂລກປາໂລ ນາມ. ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປສມ຺ປນ຺ໂນ ຫິ ສປ຺ປຸຣິໂສ ໂລໂກ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສທາ ສພ຺ພກາເລສຸ ປູຊຍຕິ ເຈວ ນມສ຺ສຕິ ຈ ປາປຫິຣິຊິຄຸຈ຺ຉນໂຕ, ຘມ຺ມຈ຺ຉນ຺ທວນ຺ຕຕາຍ ຈ.

ອຎ຺ເຎ ປນ ປູເຊນ຺ຕາ ນມສ຺ສນ຺ຕາປິ ກທາຈິເຍວ ປູເຊນ຺ຕິ ນມສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ສພ຺ພທາຕິ. ສທາຕິ ປູຊນນມສ຺ສນກາລວາຈກວິຄ຺ຄຫວິຣຫິຕໍ ວິກປ຺ປນາມໍ, ສພ຺ພນາມໍ ວາ. ນມສ຺ສຕີຕິ ວິຄ຺ຄຫວິຣຫິຕໍ ອາຂ຺ຍາຕປທໍ, ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ນມສ຺ສນໍ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ເສຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕສ຺ສາຕິ ນິຍມວາຈກໍ ປໂຍຄວນ຺ຕສພ຺ພນາມໍ ວິຄ຺ຄຫວິຣຫິຕເມວ. ນິຍໂມ ຈ ປູຊນນມສ຺ສນກິຣິຍາຍ ວິເສສິໂຕ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ປູຊນນມສ຺ສນກິຣິຍາຍ ນິຍມິຕພ຺ພສ຺ສ ປູເຊຕພ຺ພສ຺ສ ນມສ຺ສິຕພ຺ພສ຺ສ ນຣວຣສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ ຍຸຕ຺ໂຕວ. ເສສນິຍເມສຸ ອຎ຺ເຎສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕນ຺ຕິ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຊິຕພ຺ພຫາຣນຍປຏ຺ຐານວິຈາຣຓວິສຍຠູຕສ຺ສ ສາສນວຣປຣາມສນໍ ປໂຍຄວນ຺ຕສພ຺ພນາມໍ ວິຄ຺ຄຫວິຣຫິຕໍ.

ສາສຕິ ເອເຕນາຕິ ສາສນໍ, ເອເຕນ ນວວິຘສຸຕ຺ຕນ຺ເຕນ, ນວວິຘສຸຕ຺ຕນ຺ຕສຫິເຕນ ວາ ວເຣນ ສພ຺ເພນ ສມຕ຺ເຖ ເວເນຍ຺ເຍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກປຣມຕ຺ເຖຫິ ຕິວິຘຍານມຸເຂນ ຍຖາຣຫໍ ສຕ຺ເຕ ສາສຕິ ອນຸສາສຕິ ວິເນຕິ. ອິຕິ ສາສນານຸສາສນກິຣິຍານຸສາເຣນ ເວເນຍ຺ຍສຕ຺ຕານໍ ຊານນປຏິປຊ຺ຊນາຘິຄມສ຺ສ ກາຣຓກຣຓຕ຺ຕາ ‘‘ເອເຕນາ’’ຕິ ປເທນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ ນວວິຘສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ, ນວວິຘສຸຕ຺ຕນ຺ຕສຫິຕໍ ວາ ວຣໍ ສພ຺ພໍ ສາສນໍ ນາມ. ນວວິຘສຸຕ຺ຕນ຺ຕເທສນາຍ ຫິ ເວເນຍ຺ຍານໍ ຊານນໍ ປຸຣິມຊານເນນ ປຈ຺ຉິມຊານນໍ, ຊານເນນ ປຏິປຊ຺ຊເນນ ປຈ຺ຉິມປຏິປຊ຺ຊເນນ ອຘິຄໂມ, ປຸຣິມາຘິຄເມນ ປຈ຺ຉິມາຘິຄໂມ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສທ຺ຘາ ສີລໍ ສຸຕໍ ຈາໂຄ ປຎ຺ຎາ ສທ຺ຘາຍ ສີລສ຺ສ ສຸຕສ຺ສ ຈາຄສ຺ສ ປຎ຺ຎາຍາ’’ຕິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໒໓) ຈ ‘‘ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ ປຣິກມ຺ມໍ ປຐມສ຺ສ ຌານສ຺ສ’’ຕ຺ຍາທິ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໒໓) ຈ. ສາສຘາຕຸຍາ ເທສນາສທ຺ໂທ ຈ ຕໍຊນໂກ ເທສນາຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ຈ ມຸຂ຺ຍຕ຺ໂຖ, ຕໍອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍາ ເວເນຍ຺ຍານໍ ອຕ຺ຖຊານນປຏິປຊ຺ຊນອຘິຄມນາທິ ກາຣຓູປຈາຣຕ຺ໂຖ, ‘‘ເອເຕນາ’’ຕິ ປເທນ ວຸຕ຺ຕາຍ ສາສນຠູຕາຍ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ກຣຓສຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕາ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍສຕ຺ຕິ ຜລູປຈາຣຕ຺ໂຖ. ອິຕິ-ສທ຺ໂທປິ ຕເມວ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍສຕ຺ຕິໍ ເຫຕຸຠາເວນ ປຣາມສຕິ, ຕສ຺ສາ ສຕ຺ຕິຍາ ອາຘາຣຠູຕາ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຍຸ-ປຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ. ເອເສວ ນໂຍ ຕີສຸ ປິຏເກສຸ ເອວຣູເປສຸ ຐາເນສຸ.

ເອກນ຺ຕນິຍ຺ຍານຏ຺ເຐນ, ອນຎ຺ຎສາຘາຣຓຄຸຓຕາຍ ຈ ອຸຕ຺ຕມຏ຺ເຐນ ວຣໍ ອຸຕ຺ຕມໍ, ປຣິຍຕ຺ຕິສາສນມ຺ຫິ ຜລນິຍ຺ຍາທນໂຕ, ມຄ຺ຄນິຍ຺ຍານເຫຕຸຠາວໂຕ ຈ ນິຍ຺ຍານຏ຺ເຐນ, ສາວກາທີຫິ ອຊນິຍຕ຺ຕາ ອສາຘາຣຓຏ຺ເຐນ ຈ ອຸຕ຺ຕມຏ຺ເຐນ ວຣໍ, ວຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວາ ວຣໍ. ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ສາສນສ຺ສ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ອຠິປຕ຺ຖິຕສມິທ຺ຘິເຫຕຸຕາຍ ວຣິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ປຕ຺ເຖຕພ຺ພຕ຺ຕາ ສາສນວຣໍ ນາມ, ຍຖາວຸຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ວາ ສາສນຎ຺ຈ ຕໍ ວຣຎ຺ຈາຕິ ສາສນວຣໍ. ຈ-ສທ຺ເທນ ສຕ຺ຕິເຠທໍ, ຕໍ-ສທ຺ເທນ ອຕ຺ຖາເຠທໍ ເທສ຺ເສຕິ.

ວິທນ຺ຕີຕິ ວິທູ. ເຍ ປຓ຺ຑິຕາ ຍຖາສຠາວໂຕ ກມ຺ມກມ຺ມຜລານິ, ກຸສລາທິເຠເທ ຈ ຘມ຺ເມ ວິທນ຺ຕິ, ອິຕິ ວິທນໂຕ ເຕ ປຓ຺ຑິຕາ ວິທູ ນາມ, ເຕຫິ. ຎາຕພ຺ພນ຺ຕິ ເຎຍ຺ຍໍ. ຎາ-ຘາຕຸຍາ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ອາຣມ຺ມຓິກໍ ຎາຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຐານູປຈາຣໂຕ ສາສນວຣສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຠາໂວ ທສ຺ສິໂຕ, ອິຕິ-ສທ຺ເທນ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຠາໂວ ປຣາມສິໂຕ. ຕສ຺ສ ອິຕິ-ສທ຺ເທນ ປຣາມສິຕພ຺ພສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຠາວສ຺ສ ອາຘາຣໍ ສາສນວຣໍ ຓ຺ຍ-ປຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຎາຓໍ ອຣຫຕີຕິ ວາ ເຎຍ຺ຍໍ, ວິທູນໍ ຎາຓໍ ຊານນໍ ອາຣມ຺ມຓຠາເວນ ອຣຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມສ຺ມິໍ ນເຍ ຕທ຺ຘິຕປທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ນຣຕິ ເນຕີຕິ ນໂຣ. ໂຍ ປຸຣິໂສ ອຕ຺ຕານໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ອຸຈ຺ຈຏ຺ຐານໍ ນຣຕິ ເນຕິ, ອິຕິ ນຣນໂຕ ນຍນໂຕ ໂສ ປຸຣິໂສ ນໂຣ ນາມ. ໂສ ຫິ ປຸຕ຺ຕຠູໂຕປິ ມາຕຸຍາ ປິຕຸຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ກນິຏ຺ຐຠາຕຸຠູໂຕປິ ເຊຏ຺ຐຠຄິນີນໍ ປິຕຸຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອຖ ວາ ນຣິຕພ຺ໂພ ເນຕພ຺ໂພຕິ ນໂຣ. ໂສ ຫິ ຊາຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາເວນ ອຕ຺ຕານໍ ຘາເຣຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນ ໂຫຕິ, ຕາວ ປເຣຫິ ເນຕພ຺ໂພ, ນ ຕຖາ ອຎ຺ໂຎ ຕິຣຈ຺ຉານາທິໂກຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ສຕ຺ຖຸວິສຍຕາຍ ນຣຕິ ເວເນຍ຺ຍສຕ຺ເຕຕິ ນໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ສຕ຺ຖາ ຫິ ສຕ຺ເຕ ອປາຍາທິໂຕ ສຸຄຕິໍ ວາ ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານໍ ວາ ເນຕີຕິ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓາທິອເນກຄຸຓສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ວໂຣ ອຸຕ຺ຕໂມ, ວຣິຕພ຺ໂພ ປຕ຺ເຖຕພ຺ໂພຕິ ວາ ວໂຣ, ຕິໂລກຄ຺ໂຄ. ປກຕິຍາ ອຸຈ຺ຈຏ຺ຐານຏ຺ໂຐ ນໂຣ ຄຸຓຸຕ຺ຕເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວໂຣ, ນໂຣ ຈ ໂສ ວໂຣ ຈາຕິ ນຣວໂຣ. ຈ-ຕ-ສທ຺ທານໍ ອຕ຺ຖເຠໂທ ວຸຕ຺ໂຕວ, ວິເສສນປຣປທສມາໂສຍໍ. ເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄລສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ສງ຺ຄຫວາຣວຓ຺ຓນາ). ອຎ຺ເຎ ປນ ‘‘ນຣານໍ, ນເຣສຸ ວາ ວໂຣຕິ ນຣວໂຣ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ວຈນໍ ‘‘ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄລສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ສງ຺ຄຫວາຣວຓ຺ຓນາ) ອຏ຺ຐກຖາວຈເນນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ ມຎ຺ເຎ. ຕສ຺ສ ນຣວຣສ຺ສາຕິ. ອິຈ຺ເຈວໍ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓສ຺ສ ອາທິຄາຖາຍ ສມາເສນ ຈ ວຈນຕ຺ໂຖ ສມຕ຺ໂຕ.

ສຣູປຕ຺ໂຖ ໂຍຊນຕ຺ຖວຈນຕ຺ຖານຸສາເຣນ ວິຊານິຕພ຺ໂພ. ຕຖາປິ ວິສຸໍ ສຸຏ຺ຐຸ ຊານນຕ຺ຖາຍ ປຸນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ‘‘ຍ’’ນ຺ຕິ ປທສ຺ສ ອນຎ຺ຎສາຘາຣຓສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓາທິອເນກຄຸຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສໂລກປາເລນ ໂລເກນ ປູເຊຕພ຺ໂພ ເຈວ ນມສ຺ສິຕພ຺ໂພ ຈ ສາສນວຣເທສໂກ ຕິໂລກຄ຺ໂຄ ສຣູປຕ຺ໂຖ. ‘‘ໂລໂກ’’ຕິ ປທສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂລກປາລສຫິໂຕ ສທ຺ຘາຈາຄາທິສມ຺ປນ຺ໂນ ສພ຺ພສຕ຺ຕໂລໂກ ສຣູປຕ຺ໂຖ. ໂລກສທ຺ໂທ ເອກວຈນຍຸຕ຺ໂຕປິ ຊາຕິສທ຺ທຕ຺ຕາ ນິຣວເສສໂຕ ສຕ຺ເຕ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ຍຖາ ‘‘ມຫາຊໂນ’’ຕິ. ກາມຎ຺ເຈຕ຺ຖ ໂລກສທ຺ໂທ ‘‘ໂລກວິທູ’’ຕ຺ຍາທີສຸ ສງ຺ຂາຣຠາຊເນສຸປິ ປວຕ຺ໂຕ, ປູຊນນມສ຺ສນກິຣິຍາສາຘນຕ຺ຕາ ປນ ສຕ຺ຕໂລເກວ ວາຈກຠາເວນ ປວຕ຺ໂຕຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ປູຊນກິຣິຍາໂຍຄ຺ຍຠູຕຕາວເສນາ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ສງ຺ຄຫວາຣວຓ຺ຓນາ).

ປູຊຍເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ປູຊນກິຣິຍາຍ ມຸຂ຺ຍໂຕ ປູຊນສງ຺ຂາໂຕ ປູເຊນ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ສຣູປຕ຺ໂຖ, ຜລູປຈາເຣນ ຕໍຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປກຕູປນິສ຺ສຍຠູຕາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ສພ຺ເພ ພຸທ຺ຘຄຸຓາ ສຣູປຕ຺ຖາ. ເຕ-ວິຠຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍສ຺ສ ປູຊນກິຣິຍາສາຘໂກ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣ ໂລໂກ ຈ ສຣູປຕ຺ໂຖ, ເອວໍ ສຕິ ອຕ຺ຖເຠທາຠາວໂຕ ທ຺ວີສຸ ວາຈເກສຸ ເອໂກວ ວາຈໂກ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ກສ຺ມາ ເອກສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ທ຺ເວ ວາຈກາ ວຸຕ຺ຕາຕິ? ນາຍໍ ໂທໂສ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວາຈການໍ ສາມຎ຺ຎວິເສສວາຈກຕ຺ຕາ. ໂລກສທ຺ໂທ ຫິ ປູຊນກິຣິຍາສາຘໂກ, ອຎ຺ຎກິຣິຍາສາຘໂກ ຈ ວທຕີຕິ ສາມຎ຺ຎວາຈໂກ ຈ ໂຫຕິ. ປູຊຍເຕ-ສທ຺ໂທ ໂລກປູຊນອິຕ຺ຖິປູຊນປຸຣິສປູຊນຕິຣຈ຺ຉານປູຊນາທິກິຣິຍາສາຘກຎ຺ຈ ວທຕີຕິ ສາມຎ຺ຎວາຈໂກ. ຕສ຺ມາ ປູຊຍເຕ-ສທ຺ໂທ ໂລກສທ຺ທສ຺ສ ສຣູປຕ຺ໂຖ, ປູຊນກິຣິຍາສາຘໂກ ຈ ນ ອຎ຺ຎກິຣິຍາສາຘໂກຕິ ນິຍເມຕິ. ໂລກສທ຺ໂທ ຈ ປູຊຍເຕສທ຺ທສ຺ສ ສຣູປຕ຺ໂຖ ປູຊນກິຣິຍາສາຘໂກ. ໂລໂກ ປນ ປູຊນກິຣິຍາສາຘໂກ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສຕິຣຈ຺ຉານາທິໂກຕິ ນິຍເມຕິ. ຕີສຸ ປິຏເກສຸ ອຎ຺ເຎສຸປິ ເອວຣູເປສຸ ຐາເນສຸ ເອເສວ ນໂຍ.

‘‘ສໂລກປາໂລ’’ຕິ ປທສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ຕເສຏ຺ຐໂລກປາລສຫຄໂຕ, ປູຊນນມສ຺ສນກິຣິຍາສາຘໂກ ຈ ສຕ຺ຕນິກາໂຍ ສຣູປຕ຺ໂຖ. ‘‘ສທາ’’ຕິ ປທສ຺ສ ຣຕ຺ຕິທິວສກາໂລ ອຕີຕຠຄວໂຕ ຘຣມານກາໂລ ຕໂຕ ປຣກາໂລ ອຠິນີຫາຣໂຕ ຍາວ ສາສນນ຺ຕຣຘານາ ກາໂລ ຕໂຕ ປຣກາໂລ ສຣູປຕ຺ໂຖ. ໂສ ປນ ອນາຄຕພຸທ຺ຘຸປ຺ປຊ຺ຊນກາໂລ ອຕີຕສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ອິທານິ ປູຊຍນ຺ຕິ ນມສ຺ສນ຺ຕິ ວິຍ ປູຊຍິສ຺ສຕິ ເຈວ ນມສ຺ສິສ຺ສຕິ ຈ. ນມສ຺ສຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ນມສ຺ສນກິຣິຍາຍ ມຸຂ຺ຍໂຕ ນມສ຺ສນສງ຺ຂາໂຕ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ສຣູປຕ຺ໂຖ, ຜລູປຈາເຣນ ຕໍຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປກຕູປນິສ຺ສຍຠູຕາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ສພ຺ເພ ພຸທ຺ຘຄຸຓາ ສຣູປຕ຺ໂຖ. ຕິ-ວິຠຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍສ຺ສ ນມສ຺ສນກິຣິຍາສາຘໂກ ຍຖາວຸຕ຺ຕສຕ຺ຕນິກາໂຍ ໂລໂກ ຈ ສຣູປຕ຺ໂຖ, ອຕ຺ຖເຠທາຠາເວປິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວາຈການໍ ປວຕ຺ຕຠາໂວ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ໂຕວ. ‘‘ຈາ’’ຕິ ປທສ຺ສ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ປູເຊນ຺ໂຕປິ ນ ນມສ຺ສຕິ, ນມສ຺ສນ຺ໂຕປິ ນ ປູເຊຕິ ຈ, ອຍໍ ປນ ສຕ຺ຕນິກາໂຍ ໂລໂກ ປູຊຍຕິ ເຈວ ນມສ຺ສຕິ ຈາຕິ ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ ສຣູປຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕໍ-ສທ຺ທສ຺ສ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓາທິອເນກຄຸຓສມນ຺ນາຄໂຕ ປູເຊຕພ຺ໂພ ນມສ຺ສິຕພ຺ໂພ ຕິໂລກຄ຺ໂຄ ສຕ຺ຖາ ສຣູປຕ຺ໂຖ, ຉຏ຺ຐີວິຠຕ຺ຕິຍາ ຊນກສ຺ສ ນຣວຣສ຺ສ ຊຎ຺ເຎນ ສາສນວເຣນ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ປຘານສຣູປຕ຺ໂຖ, ຊຎ຺ຎສາສນວຣສ຺ສ ຊນເກນ ນຣວເຣນ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ອປຘານສຣູປຕ຺ໂຖ. ຕີສຸ ປິຏເກສຸ ເອວຣູເປສຸ ອຎ຺ເຎສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

‘‘ເອຕ’’ນ຺ຕິ ປທສ຺ສ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຊິຕພ຺ພຫາຣນຍປຏ຺ຐານວິຈາຣຓວິສຍຠູຕໍ ສາສນໍ ສຣູປຕ຺ໂຖ. ‘‘ສາສນວຣ’’ນ຺ຕິ ປທສ຺ສາປິ ຕເມວ ສຣູປຕ຺ໂຖ, ເອຕໍ ສາສນວຣໍ ປຣິຍຕ຺ຕິປຏິປຕ຺ຕິປຏິເວຘເຠເທນ ຕິວິຘມ຺ປິ ປຣິຍຕ຺ຕິສາສນເມວ ສພ຺ພສາສນມູລຠູຕຕ຺ຕາ, ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓສ຺ສ ວິສຍຠູຕຕ຺ຕາ ຈ ວິເສສໂຕ ອຘິປ຺ເປຕໍ ຕສ຺ສ ມູລຠູຕຠາວໂຕ ວິນຍສໍວຓ຺ຓນາທີສຸ ພຫູປກາເຣນ ທສ຺ສິໂຕຕິ ອມ຺ເຫຫິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ວທນ຺ໂຕປິ ອຎ຺ຎໍ ຣຈິຕພ຺ພໍ ຣຈິຕຸໍ ອສມຕ຺ໂຖວ ຫຸຕ຺ວາ ວທຕີຕິ ຄຫິຕພ຺ໂພ ວເທຍ຺ຍ.

ຕໍ ປນ ປຣິຍຕ຺ຕິສາສນໍ ວິມຸຕ຺ຕິຣສວເສນ ເອກວິຘໍ, ຘມ຺ມວິນຍວເສນ ທຸວິຘໍ, ວິນຍປິຏກສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກອຠິຘມ຺ມປິຏກວເສນ ຕິວິຘໍ, ອາຓາເທສນາໂວຫາຣເທສນາປຣມຕ຺ຖເທສນາວເສນ ຕິວິຘໍ, ຍຖາປຣາຘສາສນາຍຖານຸໂລມສາສນາຍຖາຘມ຺ມສາສນາເຠເທນປິ ຕິວິຘໍ, ສໍວຣາສໍວຣກຖາທິຏ຺ຐິວິນິເວຐນກຖານາມຣູປປຣິຈ຺ເຉທກຖາເຠເທນປິ ຕິວິຘໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເທສນາ ເທສກາຘີນາ, ສາສນໍ ສາສິຕພ຺ພາຍຕ຺ຕໍ, ກຖາ ກເຖຕພ຺ພຕ຺ຖາເປກ຺ຂາຕິ ວິເສໂສ. ທີຆນິກາໂຍ, ມຊ຺ຌິມນິກາໂຍ, ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາໂຍ, ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາໂຍ, ຂຸທ຺ທກນິກາໂຍຕິ ນິກາຍເຠເທນ ປນ ປຎ຺ຈວິຘໍ; ສຸຕ຺ຕເຄຍ຺ຍເວຍ຺ຍາກຣຓຄາຖາອຸທານອິຕິວຸຕ຺ຕກຊາຕກອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມເວທລ຺ລເຠເທນ ປນ ນວວິຘໍ; ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘເຠເທນ ປນ ຈຕຸຣາສີຕິຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສຫສ຺ສວິຘໍ; ‘‘ສໍກິເລສຠາຄິຍວາສນາຠາຄິຍນິພ຺ເພຘຠາຄິຍອເສກ຺ຂຠາຄິຍາຕິ ອມິສ຺ສານິ ຈຕ຺ຕາຣິ; ສໍກິເລສຠາຄິຍວາສນາຠາຄິຍສໍກິເລສຠາຄິຍນິພ຺ເພຘ ຠາຄິຍສໍກິເລສຠາຄິຍອເສກ຺ຂຠາຄິຍວາສນາຠາຄິຍນິພ຺ເພຘຠາຄິຍາຕິ ມິສ຺ສກທຸການິ ຈຕ຺ຕາຣິ; ສໍກິເລສຠາຄິຍວາສນາຠາຄິຍອເສກ຺ຂຠາຄິຍສໍກິເລສຠາຄິຍວາສນາ ຠາຄິຍນິພ຺ເພຘຠາຄິຍາຕິ ມິສ຺ສກຕິການິ ທ຺ເວ; ຕຓ຺ຫາສໍກິເລສທິຏ຺ຐິສໍກິເລສທຸຈ຺ຈຣິຕສໍກິເລສຕຓ຺ຫາໂວທານຠາຄິຍທິຏ຺ຐິວ- ອຸທານຠາຄິຍທຸຈ຺ຈຣິຕໂວທານຠາຄິຍາຕິຉາ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ໘໙) ໂສຬສນ຺ນໍ ສຸຕ຺ຕານໍ ເຠເທນ ໂສຬສວິຘໍ; ‘‘ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣສຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐານຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານສຕ຺ຕຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານຎາຓເຎຍ຺ຍ- ຎາຓເຎຍ຺ຍທສ຺ສນຠາວນາທສ຺ສນຠາວນາສກວຈນປຣວຈນສກວຈນປຣວຈນ ວິສ຺ສຊ຺ຊນີຍອວິສ຺ສຊ຺ຊນີຍວິສ຺ສຊ຺ຊນີຍອວິສ຺ສຊ຺ຊນີຍກມ຺ມວິປາກກມ຺ມວິປາກກຸສລ ອກຸສລກຸສລາກຸສລອນຸຎ຺ຎາຕປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕອນຸຎ຺ຎາຕປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຖວສ຺ສ ເຠເທນ ອຏ຺ຐວີສຕິວິຘ’’ນ຺ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ໑໑໒) ເອວມາທິພຫຸວິຘໍ ປຣິຍຕ຺ຕິສາສນໍ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓສ຺ສ ວິເສສໂຕ ວິສຍໍ. ຕສ຺ສ ວິສຍຠາເວ ສຕິ ປຏິປຕ຺ຕິປຏິເວຘສງ຺ຂາຕໍ ສາສນທ຺ວຍມ຺ປິ ຕມ຺ມູລກຕ຺ຕາ ວິສຍໍ ໂຫຕິ ປຣິຍາຍໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

‘‘ວິທູຫີ’’ຕິ ປທສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ຕສາສນວຣສ຺ສ ສປຣສນ຺ຕານປວຕ຺ຕນປວຕ຺ຕາປນາທິວເສນ ວິຊານນສມຕ຺ໂຖ ສຓ຺ຫສຸຂຸມຎາຓາທິຄຸຓສມ຺ປນ຺ໂນ ກລ຺ຍາຓປຸຖຸຊ຺ຊນໂສຕາປນ຺ນາທິໂກ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຣູປຕ຺ໂຖ. ‘‘ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປທສ຺ສ ຕາທິເສຫິ ວິທູຫິ ສຓ຺ຫສຸຂຸມຎາຓາທິນາ ວິຊານິຕພ຺ພໍ ສາສນວຣໍ ສຣູປຕ຺ໂຖ. ‘‘ນຣວຣສ຺ສາ’’ຕິ ປທສ຺ສ ເອກວິຘາທິເຠທສ຺ສ ສາສນວຣສ຺ສ ຊນໂກ ອເນກຄຸຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຕິໂລກຄ຺ໂຄ ສຣູປຕ຺ໂຖ. ອິຈ຺ເຈວໍ ເນຕ຺ຕິຍາ ອາທິຄາຖາຍ ສຣູປຕ຺ໂຖ ສງ຺ເຂເປນ ວິຊານິຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ຕສ຺ສາ ອນຸສນ຺ຘ຺ຍາທີນໍ ຊານິຕພ຺ພຠາເວ ສຕິປິ ອຊານນ຺ໂຕ ວິຍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ໂທສໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປຣິຫາຣວເສນາປິ ຄມ຺ຠີຣາຘິປ຺ປາຍສ຺ສ ອນາກຸລສ຺ສ ວິເສສຊານນໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ໂທສໍ ໂຣເປຕ຺ວາ ປຣິຫາຣວເສນ ຄມ຺ຠີຣາຘິປ຺ປາຍໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ກຖຍິສ຺ສໍ. ອມ຺ຫາກາຈຣິຍ ກິມຕ຺ຖໍ ‘‘ຍໍ ໂລໂກ’’ຕ຺ຍາທິມາຫ? ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓໍ ກາຕຸໍ. ເອວໍ ສຕິ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓຠູຕໍ ‘‘ໂສຬສຫາຣາ ເນຕ຺ຕິ’’ຕ຺ຍາທິກໍ ເອວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ກສ຺ມາ ຕໍ ອວຕ຺ວາ ຕໂຕ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓໂຕ ອຎ຺ຎໍ ‘‘ຍໍ ໂລໂກ ປູຊຍເຕ’’ຕ຺ຍາທິມາຫ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ສມຸທ຺ທໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຫິມວນ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສມຸທ຺ທໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສາສນວຣທສ຺ສນໍ ກໂຣຕີຕິ? ສຈ຺ຈໍ, ຕຖາປິ ຍສ຺ສ ສໍວຓ຺ຓນໍ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓໍ ກາຕຸກາໂມ ຕໍ ສາສນວຣໍ ປຐມໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍໍ ໂລໂກ’’ຕ຺ຍາທິມາຫ. ເອວໍ ສຕິ ‘‘ເອຕໍ ສາສນວຣ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ກສ຺ມາ ‘‘ຍໍ ໂລໂກ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ຕໍ ສາສນວຣໍ ຊນເກນ ນຣວເຣນ ນິຍເມຕ຺ວາ ໂຖເມຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາປິ ‘‘ຕສ຺ສ ນຣວຣສ຺ສາ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ກສ຺ມາ ‘‘ຍໍ ໂລໂກ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ຕໍ ຊນກໍ ນຣວຣໍ ໂລກປາເລນ ໂລກເສຏ຺ເຐນ ສທ຺ຘິໍ ສພ຺ເພນ ໂລເກນ ປູຊນີຍນມສ຺ສນີຍຠາເວນ ໂຖເມຕຸໍ ‘‘ຍໍ ໂລໂກ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປູເຊນ຺ຕາປິ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປູເຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປູຊຍເຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ? ຕຖາປິ ເກຈິ ເກສຎ຺ຈິ ປູຊາສກ຺ກາຣາທີນິ ກໂຣນ຺ຕາປິ ເຕສໍ ອປາກຏຄຸຓຕາຍ ນມກ຺ກາຣໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ເອວໍ ຠຄວໂຕ ຍຖາຠູຕອພ຺ຠຸຄ຺ຄຕສທ຺ທຕາຍ ປນ ຠຄວນ຺ຕໍ ປູເຊຕ຺ວາປິ ວນ຺ທຕິເຍວາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນມສ຺ສຕິ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປູເຊນ຺ໂຕ, ນມສ຺ສນ຺ໂຕ ຈ ນ ກທາຈິເຍວ, ອຖ ໂຂ ສພ຺ພກາລນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສທາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕາທິສສ຺ສ ນຣວຣສ຺ສ ຕາທິສໍ ສາສນວຣໍ ສຓ຺ຫສຸຂຸມຎາຓສມ຺ປນ຺ເນຫິ ວິທູເຫວ ສຸຂຸມຎາເຓເນວ ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ສາສນວຣໍ ໂຖເມຕຸໍ ‘‘ວິທູຫິ ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ປູຊຍເຕ, ນມສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອເຕຫິ ປູຊນນມສ຺ສນກິຣິຍາຍ ເຫຕຸຠູຕາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓາທໂຍ ອເນເກ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຄຸຓາ ປກາສິຕາ ໂຫນ຺ຕິ ເຕ ຄຸເຓ ອາຄມ຺ມ ສພ຺ພໂລກສ຺ສ ປູຊນນມສ຺ສນເຈຕນາຍ ປວຕ຺ຕນໂຕ. ເຕສຸ ຫິ ກິຎ຺ຈິ ສຣູປໂຕ, ກິຎ຺ຈິ ອນຸມານໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣາທໂຍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ, ປູເຊນ຺ຕິ, ນມສ຺ສນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນຸສ຺ສເຣຖ ສມ຺ພຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໔໙). ເອກເທສຄຸຓາປິ ປູຊາຣຫາ ນມສ຺ສນາຣຫາ, ກສ຺ມາ ສພ຺ເພປິ ຄຸຓາ ປກາສິຕາຕິ? ສພ຺ພຄຸຓທສ຺ສເນນ ໂພຘິສມ຺ຠາຣສມ຺ຠຣຓມຫາກຣຸຓາໂຍຄສງ຺ຂາຕເຫຕຸຎາຓປຫານ- ອານຸຠາວຣູປກາຍສມ຺ປຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕຜລຫິຕຊ຺ຌາສຍິນ຺ທ຺ຣິຍ- ປາກກາລາຄມນເທສນາຎາຓສງ຺ຂາຕສຕ຺ຕຸ- ປກາຣສມ຺ປທາວເສນ ໂຖມນາ ທສ຺ສິຕາ. ເຕນ ອຕ຺ຕຫິຕປຏິປຕ຺ຕິ, ປຣຫິຕປຏິປຕ຺ຕິ ຈ ນິຣຸປກ຺ກິເລສູປຄມນາປຄມນຎ຺ຈ ໂລກສມຎ຺ຎານຸປປວຕ຺ຕິ, ຕທນຕິຘາວນຎ຺ຈ ຈຣຓສມ຺ປຕ຺ຕິ, ວິຊ຺ຊາສມ຺ປຕ຺ຕິ ຈ ອຕ຺ຕາຘິປຕິຕາ, ຘມ຺ມາຘິປຕິຕາ ຈ ໂລກນາຖອຕ຺ຕນາຖຕາ ຈ ປຸພ຺ພກາຣິກຕຎ຺ຎຸຕາ ຈ ອປຣນ຺ຕປຕາ, ອນຕ຺ຕນ຺ຕປຕາ ຈ ພຸທ຺ຘກຣຓຘມ຺ມພຸທ຺ຘຠາວສິທ຺ຘິ ຈ ປຣຕາຣຓອຕ຺ຕຕາຣຓຎ຺ຈ ສຕ຺ຕານຸຄ຺ຄຫຈິຕ຺ຕຕາ, ຘມ຺ມວິຣຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຕາ ຈ ປກາສິຕາ ຠວນ຺ຕິ. ເຕນ ສພ຺ພປ຺ປກາເຣນ ອນຸຕ຺ຕຣທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຕາອຸຕ຺ຕມປູຊນີຍນມສ຺ສນີຍຠາວປູຊນນມສ຺ສນກິຣິຍາຍ ຈ ເຂຕ຺ຕງ຺ຄຕຠາວໍ ປກາເສຕິ. ເຕນ ປູຊນກນມສ຺ສນການໍ ຍຖິຈ຺ຉິຕພ຺ພປໂຍຊນສມ຺ປຕ຺ຕິ ປກາສິຕາຕິ ສພ຺ພຄຸຓາ ປກາສິຕາຕິ.

ອາທິກລ຺ຍາຓຕາທິຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວຣໍ ອຄ຺ຄໍ ອຸຕ຺ຕມໍ, ນິປຸຓຎາຓໂຄຈຣຕາຍ ປຓ຺ຑິຕເວທນີຍຎ຺ຈ, ຕສ຺ມາ ‘‘ວຣໍ ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ວຈເນຫິ ສ຺ວາກ຺ຂາຕຕາທໂຍ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມຄຸຓາ ປກາສິຕາ. ອຣິຍສຈ຺ຈປຏິເວເຘນ ສມຸຄ຺ຆາຕກິເລສສມ຺ໂມຫາເຍວ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ປຓ຺ຑິຕາ ພາລ຺ຍາທິສມຕິກ຺ກມນໂຕ, ຕສ຺ມາ ຠາວິຕໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄາ, ສຈ຺ຉິກຕສາມຎ຺ຎຜລາ ຈ ປຸຄ຺ຄລາ ວິເສສໂຕ ‘‘ວິທູ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເຕ ຫິ ຍຖາວຸຕ຺ຕສາສນວຣໍ ອວິປຣີຕໂຕ ຎາຕຸໍ, ເນຕຸຎ຺ຈ ສປຣສນ຺ຕາເນ ສກ຺ກຸຓນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຍ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນຕາທໂຍ ອເນເກຫິ ສຸຕ຺ຕປເທຫິ ສໍວຓ຺ຓິຕາ, ເຕ ອຣິຍສງ຺ຆຄຸຓາປິ ນິຣວເສສໂຕ ‘‘ວິທູຫີ’’ຕິ ປເທນ ປກາສິຕາຕິ. ເອວໍ ເນຕ຺ຕິຍາ ປຐມຄາຖາຍ ‘‘ເອຕໍ ສາສນວຣ’’ນ຺ຕິ ປເທນ ສາສນຕ຺ຕຍໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອິຕເຣສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຘິຄມູປາຍຠາວໂຕ ສພ຺ພສາສນມູລຠູຕສ຺ສ, ອຕ຺ຕໂນ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓສ຺ສ ຈ ວິສຍຠູຕສ຺ສ ປຣິຍຕ຺ຕິສາສນວຣສ຺ສ ທສ຺ສນມຸເຂນ ສພ຺ເພ ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓາປິ ໂຖມນາວເສນ ນຍໂຕວ ປກາສິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ນຍໂຕ ຫິ ທສ຺ສິຕາ ສພ຺ເພ ຄຸຓາ ນິຣວເສສາ ຄຫິຕາ ຠວນ຺ຕິ, ນ ສຣູປໂຕ. ເຕນາຫ ຠຄວນ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຎວນ຺ຕານໍ ອຄ຺ຄຠູໂຕ ຘມ຺ມເສນາປຕິສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ ພຸທ຺ຘຄຸຓປຣິຈ຺ເຉທນມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ‘‘ອປິຈ ເມ ຘມ຺ມນ຺ວໂຍ ວິທິໂຕ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໔໖) ຠຄວຕາປິ –

‘‘ເອວໍ ອຈິນ຺ຕິຍາ ພຸທ຺ຘາ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ອຈິນ຺ຕິຍາ;

ອຈິນ຺ຕິເຍ ປສນ຺ນານໍ, ວິປາໂກ ໂຫຕິ ອຈິນ຺ຕິໂຍ’’ຕິ. (ອປ. ເຖຣ ໑.໑.໘໒; ເນຕ຺ຕິ. ໙໕) –

ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາຕິ ພຸທ຺ຘຄຸຓາ. ອມ຺ຫາກໍ ປນ ຍາວຊີວໍ ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓປຣິທີປເນ ອຕິອຸສ຺ສາຫນ຺ຕານມ຺ປິ ສຣູປໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຠາໂວ ປເຄວ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

ອິຈ຺ເຈວໍ –

‘‘ຍໍ ໂລໂກ ປູຊຍເຕ, ສໂລກປາໂລ ສທາ ນມສ຺ສຕິ ຈ;

ຕສ຺ເສຕ ສາສນວຣໍ, ວິທູຫິ ເຎຍ຺ຍໍ ນຣວຣສ຺ສາ’’ຕິ. –

ນິຄ຺ຄຫິຕໂລປວເສນ ວຸຕ຺ຕາຍ ຄາຖາຍ ສງ຺ເຂເປນ ກຖິໂຕ ອນຸສນ຺ຘ຺ຍາທິໂກ ສມຕ຺ໂຕຕິ.

‘‘ຍໍ ໂລໂກ ປູຊຍເຕ, ສ ໂລກປາໂລ ສທາ ນມສ຺ສຕິ ຈ;

ຕໍ ຕສ຺ສ ສາສນວຣໍ, ວິທູຫິ ເຎຍ຺ຍໍ ນຣວຣສ຺ສາ’’ຕິ. –

ຄາຖໍ ອປເຣ ປຐນ຺ຕິ. ຕສ຺ສາປິ ອນຸສນ຺ຘ຺ຍຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ຕນໂຍວ. ໂຍຊນຕ຺ໂຖ ປນ ວິເສໂສ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ສໂລກປາໂລ ໂລໂກ ຍສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ນຣວຣສ຺ສ ຍໍ ສາສນວຣໍ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພສຫິຕໍ, ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພໍ ເອວ ວາ ປູຊຍເຕ ເຈວ ນມສ຺ສຕິ ຈ, ຕສ຺ສ ໂລກປາລສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ຕໍ ປູເຊຕພ຺ພໍ, ນມສ຺ສິຕພ຺ພຎ຺ຈ ວິທູເຫວ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ, ເອຕໍ ສາສນວຣໍ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓສ຺ສ ວິສຍນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ໂຍຊນາກາໂຣປິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນໂຍວ.

ວິຄ຺ຄຫຕ຺ໂຖປິ ວິເສໂສ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ນເຍ ໂລກໍ ປາເລນ຺ຕີຕິ ໂລກປາລາ, ຍຖາວຸຕ຺ຕຈຕຸມຫາຣາຊາທໂຍ. ເຕຫິ ໂລກປາເລຫິ ສຫິຕໍ ສພ຺ພໂລກໍ ປາເລຕິ ໂລກຄ຺ຄນາຍກຕ຺ຕາຕິ ໂລກປາໂລຕິ ຠຄວາປິ ໂລກປາລສທ຺ເທນ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ຫິ ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕໍ-ສທ຺ເທນ ປຣາມສີຍຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ໂລກປາລສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ນຣວຣສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄຫິໂຕ. ຍທິ ເອວໍ ໂລກປາໂລ ຄຸຓີຠູໂຕ ອປຘາໂນ ປຘານຠູຕໍ ໂລກໍ ວິເສເສຕ຺ວາ ວິນິວຕ຺ໂຕ, ກຖໍ ຕໍ-ສທ຺ເທນ ປຣາມສີຍຕີຕິ? ໂລກວິເສສໂກ ສມາໂນປິ ສາສນວຣາເປກ຺ຂຕາຍ ຊນກສາມິຠາເວນ ສມ຺ພນ຺ຘິວິເສສຠູຕຕ຺ຕາ ປຘານຠູໂຕ ວິຍ ປຣາມສີຍຕີຕິ. ຠຄວາ ສາສນວຣສ຺ສ ສາມິຠາເວນ ຄຫິໂຕ. ກຖໍ ສາສນວຣສ຺ສ ສາມີ ຠຄວາ ສາສນວຣໍ ປູຊຍຕີຕິ? ນ ຈາຍໍ ວິໂຣໂຘ. ພຸທ຺ຘາ ຫິ ຠຄວນ຺ໂຕ ຘມ຺ມຄຣຸໂນ, ເຕ ສພ຺ພກາລໍ ຘມ຺ມມປຈຍມານາວ ວິຫຣນ຺ຕີຕິ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ຘມ຺ມຄຣຸຘມ຺ມາປຈຍມານຠາໂວ ‘‘ຍໍນູນາຫໍ…ເປ… ຕເມວ ຘມ຺ມໍ ສກ຺ກຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ມາເນຕ຺ວາ ປູເຊຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໑) ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ໂລກປາໂລ ຠຄວາ ສາສນວຣໍ ປູຊຍຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເອວໍ ສຕິ ໂລກປາໂລ ຠຄວາ ສາສນວຣໍ ປູຊຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕຸ, ກຖໍ ໂລກປາໂລ ຠຄວາ ສາສນວຣໍ ນມສ຺ສຕີຕິ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ? ຍຸຕ຺ໂຕວ ‘‘ນມສ຺ສຕີ’’ຕິ ປທສ຺ສ ຄຣຸກຣເຓນ ຕນ຺ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາໂຣຕິ ອຕ຺ຖສ຺ສາປິ ລພ຺ຠນໂຕ. ຠຄວາ ຫິ ຘມ຺ມຄຣຸຕາຍ ສພ຺ພກາລໍ ຘມ຺ມນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣຠາເວນ ວິຫຣຕີຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ເຍນ ສຸທໍ ນິຈ຺ຈກປ຺ປໍ ວິຫຣາມີ’’ຕິອາທິ. ເສສເມຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວາ ສໍວຓ຺ຓນາສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວາ ຎາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອມ຺ເຫຫິ ນ ວິຕ຺ຖາຣີຍຕິ.

ເອວໍ ປຐມຄາຖາຍ ‘‘ສາສນວຣ’’ນ຺ຕິ ປເທນ ຕິວິຘມ຺ປິ ສາສນໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຣິຍຕ຺ຕິສາສນເມວ ອຕ຺ຕໂນ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓສ຺ສ ວິສຍໍ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ທ຺ວາທສ ປທານິ’’ຕ຺ຍາທິມາຫ. ອຖ ວາ ປຐມຄາຖາຍ ຣຕນຕ຺ຕຍໂຖມເນນ ສຫ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓຕາວິສຍໍ ສາສນວຣໍ ອາຈຣິເຍນ ທສ຺ສິຕໍ, ‘‘ຕສ຺ສ ສາສນວຣໍ ກິໍ ສພ຺ພໍເຍວ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓສ຺ສ ວິສຍໍ, ອຸທາຫຸ ປຣິຍຕ຺ຕິສາສນເມວາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ປຣິຍຕ຺ຕິສາສນຠູຕໍ ສຸຕ຺ຕເມວາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ທ຺ວາທສ ປທານິ ສຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສາສນວຣ’’ນ຺ຕິ ສາມຎ຺ເຎນ ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ປຣິຍຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕເມວ ສາສນວຣນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຕໍ ປນ ກຕິວິຘ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ທ຺ວາທສ ປທານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ສງ຺ເຂປໂຕ ປເຠເທນ ທ຺ວາທສວິຘນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປເຠທໂຕ ທ຺ວາທສວິຘມ຺ປິ ພ຺ຍຎ຺ຊນປທອຕ຺ຖປທໂຕ ປນ ທຸວິຘເມວາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕໍ ສພ຺ພໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນຎ຺ຈ ອຕ຺ໂຖ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຕສ຺ມິໍ ທ຺ວເຍ ເອກເມວ ສຣູປໂຕ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓສ຺ສ ວິສຍນ຺ຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ, ອຸທາຫຸ ອຸຠຍ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອຸຠຍນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕໍ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ອຸຠຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຈນວຈນີຍຠາເວນ ສມ຺ພນ຺ເຘ ຍສ຺ມິໍ ພ຺ຍຎ຺ຊເນ, ອຕ຺ເຖ ຈ ‘‘ສຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ໂວຫາໂຣ ປວຕ຺ໂຕ, ຕໍ ອຸຠຍໍ ສຣູປໂຕ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓສ຺ສ ວິສຍນ຺ຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ກິນ຺ຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ໂກ ອຕ຺ໂຖ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ກຕມ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຉພ຺ຍຎ຺ຊນປທຉອຕ຺ຖປທເຠເທນ ທ຺ວາທສວິຘໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນປທອຕ຺ຖປທວເສນ ທຸວິຘໍ ສພ຺ພປຣິຍຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ມມ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓສ຺ສ ວິສຍໍ ສາສນວຣນ຺ຕິ ຎາຕພ຺ພໍ. ສຣູປໂຕ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖປທໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນປທຎ຺ຈ ສຣູປໂຕ ຎາຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ເອວໍ ປຐມຄາຖາຍ ‘‘ສາສນວຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິຍຕ຺ຕິຠາວຎ຺ເຈວ ອຕ຺ຖປທພ຺ຍຎ຺ຊນປທຠາເວນ ເວທິຕພ຺ພຕ຺ຕຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ປວິຈຍູປາຍໍ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓໍ ປທຕ຺ຖວິຠາເຄນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂສຬສຫາຣາ’’ຕ຺ຍາທິມາຫ. ອຖ ວາ ທຸຕິຍຄາຖາຍ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓສ຺ສ ວິສຍໍ ສາສນວຣໍ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕໍ, ‘‘ເນຕ຺ຕິ ນາມ ກຕມາ, ກຕິວິຘາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ເນຕ຺ຕິນາມ ເອຕ຺ຕິກາຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂສຬສຫາຣາ’’ຕ຺ຍາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ສາສນສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖປຣິເຍຏ຺ຐິ ເນຕ຺ຕິສໍວຓ຺ຓນາ ມຍາ ມຫາກຈ຺ຈາຍເນນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ ເນຕ຺ຕິ ນາມ ໂສຬສຫາຣສມຸທາຍາ ປຎ຺ຈນຍສມຸທາຍາ ອຏ຺ຐາຣສມູລປທສມຸທາຍາຕິ ວິຊານິຕພ຺ພາຕິ.

ເຕ ຫາຣາທໂຍ ເກນຏ຺ເຐນ ເນຕ຺ຕິ ນາມ? ເວເນຍ຺ຍສຕ຺ເຕ ອຣິຍຘມ຺ມໍ ເນຕີຕິ ເນຕ຺ຕີຕິ ເອວມາທິ ອຕ຺ໂຖ ສໍວຓ຺ຓນາສຸ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ) ວຸຕ຺ໂຕວ. ອິມາຍ ຕຕິຍຄາຖາຍປິ ‘‘ມຫາກຈ຺ຈາເນນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ’’ຕິ ປາໂຐ ສຸນ຺ທໂຣ. ‘‘ມຫາກຈ຺ຈາຍເນນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ນ ສຸນ຺ທໂຣ. ລກ຺ຂຓຎ຺ຫິ ມຍາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ‘‘ໂສຬສຫາຣາທິສມຸທາຍາ ເນຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕ ຫາຣາ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຍຎ຺ຊນວິຈໂຍ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖວິຈໂຍ ວາ, ນຍາ ຈ ພ຺ຍຎ຺ຊນວິຈໂຍ ວາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖວິຈໂຍ ວາຕິ ວິຈາຣຓາຍໍ ສຕິ ‘‘ອິເມ ອິມສ຺ສ ວິຈໂຍ’’ຕິ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຫາຣາ ພ຺ຍຎ຺ຊນວິຈໂຍ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຫາຣາ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຍຎ຺ຊນວິຈໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ອຕ຺ຖວິຈໂຍ ໂສຬສຫາຣານໍ ມູລປທນິທ຺ຘາຣຓໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊນມຸເຂເນວ ສໍວຓ຺ຓນາຠາວໂຕ. ຕໂຍ ປນ ນຍາ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖວິຈໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ຕິຓ຺ຓໍ ນຍານໍ ມູລປທສງ຺ຂາຕອວິຊ຺ຊາທິສຠາວຘມ຺ມນິທ຺ຘາຣຓມຸເຂເນວ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາຠາວໂຕຕິ.

‘‘ຕໍ ອຸຠຍໍ ສຸຕ຺ເຕ ສໍວຓ຺ຓນາຠາເວນ ເກນຈິ ກຕ຺ຖຈິເຍວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ, ອຸທາຫຸ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ໂຍຊິຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຠາວໂຕ ຕໍ ອຸຠຍໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສຸຕ຺ເຕສຸ ສພ຺ພຖາ ໂຍຊິຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຸຠຍໍ ປຣິຄ຺ຄຫີຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຫາຣາ ເຈວ ນຍາ ຈ ອຸຠຍໍ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖນິທ຺ຘາຣຓວເສນ ປຣິໂຕ ສມນ຺ຕໂຕ ຄຫິຕໍ ສພ຺ພຖາ ສຸຕ຺ເຕສຸ ໂຍຊິຕນ຺ຕິ.

‘‘ຫາຣາທິສມຸທາຍຠູຕໍ ເນຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ກຖໍ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພໍ ສຸຕ຺ຕໍ ສໍວຓ຺ເຓຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວຸຈ຺ຈຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ຍຖາສຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ເນຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ສໍວຓ຺ຓນາສຸຕ຺ຕໍ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພສຸຕ຺ຕານຸຣູປໍ ຍຖາ ເຍນ ເຍນ ເທສນາຫາເຣນ ວາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພໍ, ເຕນ ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ສໍວຓ຺ເຓຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ‘‘ເນຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ກິຕ຺ຕກໍ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພໍ ສຸຕ຺ຕໍ ສໍວຓ຺ເຓຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວຸຈ຺ຈຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ຍຖາສຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາສຸຕ຺ຕໍ ຍໍ ຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເນຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວທຕິ ອສ຺ສາທາທີນວທສ຺ສນວເສນ ສໍວຓ຺ເຓຕີຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເນຕ຺ຕິນເຍນ ຫິ ສໍວຓ຺ເຓຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໍ ນາມ ສຸຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ສງ຺ຄຫວາຣວຓ຺ຓນາ).

‘‘ຍໍ ຍໍ ຠຄວຕາ ເທສິຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ເນຕ຺ຕິສໍວຓ຺ຓນາຍ ສໍວຓ຺ຓິຕໍ, ສາ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພາ ເທສນາ ຈ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ, ອຸທາຫຸ ເທສິຕພ຺ພຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ ‘‘ຍາ ເຈວ ເທສນາ’’ຕ຺ຍາທິມາຫ. ຍາ ເຈວ ເທສນາ ປາຬິ ສໍວຓ຺ຓິຕາ, ສາ ຈ, ຕາຍ ເທສນາຍ ເທສິຕໍ ຍໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ, ຕຎ຺ຈ ອຸຠຍໍ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນເທສນາສີເສນ ປຣິຈຍໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ເອກນ຺ເຕນ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ອຸຠຍສ຺ເສວ ອນຸປາທິເສສປຣິນິພ຺ພານປຣິໂຍສານານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ເຫຕຸຠາວໂຕ. ‘‘ຕສ຺ສ ອຸຠຍສ຺ສ ວິຊານເນ ສາເຘຕພ຺ເພ ສາເຘຕພ຺ພສ຺ສ ວິຊານນສ຺ສ ເຫຕຸຠູຕາ ກຕມາ ອນຸປຸພ຺ພີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຠາວໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕຕ຺ຣາ’’ຕ຺ຍາທິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຣ ວິຊານເນ ສາເຘຕພ຺ເພ ສຸຕ຺ຕາທິນວງ຺ຄສ຺ສ ສາສນສ຺ສ ອຕ຺ຖປຣິເຍສນາ ອຕ຺ຖວິຈາຣຓາ ຫາຣນຍານໍ ອຍໍ ອນຸປຸພ຺ພີ ວິຊານນສ຺ສ ສາເຘຕພ຺ພສ຺ສ ເຫຕຸຠູຕາ ອນຸປຸພ຺ພີ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ຕສ຺ສ ອຸຠຍສ຺ສ ວິຊານເນ ສາເຘຕພ຺ເພ ສຸຕ຺ຕາທິນວງ຺ຄສ຺ສ ສາສນສ຺ສ ອຕ຺ຖປຣິເຍສນາຍ ອຕ຺ຖວິຈາຣຓາຍ ອຍໍ ອນຸປຸພ຺ພີ ວິຊານນສ຺ສ ສາເຘຕພ຺ພສ຺ສ ເຫຕຸຠູຕາ ອນຸປຸພ຺ພີ ນາມາຕິ. ອຖ ວາ ວກ຺ຂມານາຍ ຫາຣນຍານຸປຸພ຺ພິຍາ ນວວິຘສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິເຍສນາ ວິຊານນສ຺ສ ເຫຕຸຠູຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຕນາກາເຣເນວ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ຕິຘາ ວຸຕ຺ຕາຕິ.

ສງ຺ຄຫວາຣສ຺ສ ອຕ຺ຖວິຠາວນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອຸທ຺ເທສວາຣອຕ຺ຖວິຠາວນາ

໑. ເອວໍ ສງ຺ຄຫວາເຣນ ສງ຺ເຂປໂຕ ທສ຺ສິເຕ ຫາຣາທໂຍ ອິທານິ ວິຠາເຄນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕເມ ໂສຬສ ຫາຣາ’’ຕິອາທິເທສນາ ອາຣທ຺ຘາ. ອຖ ວາ ໂສຬສຫາຣາທິສມຸທາຍາ ເນຕ຺ຕິ ນາມ ມຍາ ມຫາກຈ຺ຈາເນນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ‘‘ກຕເມ ເຕ ໂສຬສ ຫາຣາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ໂສຬສ ຫາຣາ’’ຕ຺ຍາທິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ໂສຬສຫາຣາທີສຸ. ເທສນາ ຫາໂຣ, ວິຈໂຍ ຫາໂຣ…ເປ… ສາມາໂຣປໂນ ຫາໂຣຕິ ອິເມ ໂສຬສ ຫາຣາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ຫາຣປທສ຺ສ ວຈນຕ຺ໂຖ ປຐມໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ເກນຏ຺ເຐນ ຫາຣາຕິ? ຫຣີຍນ຺ຕິ ເອເຕຫີຕິ ຫາຣາ. ເອເຕຫິ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສເສຫິ ສໍວຓ຺ຓິເຍສຸ ສຸຕ຺ຕເຄຍ຺ຍາທີສຸ ອຎ຺ຎາຓສໍສຍວິປລ຺ລາສາ ຫຣີຍນ຺ຕິ, ອິຕິ ອຎ຺ຎາຓາທິຫຣຓກາຣຓຕ຺ຕາ ‘‘ເອເຕຫີ’’ຕິ ປເທນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສາ ຫາຣາ ນາມ, ຫຣ-ຘາຕຸຍາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ວຈີເຠທສທ຺ໂທ, ຕໍສມຸຏ຺ຐາປໂກ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ຈ ມຸຂ຺ຍຕ຺ໂຖ, ເວເນຍ຺ຍານໍ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຊານນາທິຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ກາຣຓູປຈາຣຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຠູຕານໍ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສານໍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍສຕ຺ຕິ ຜລູປຈາຣຕ຺ໂຖ, ອິຕິ-ສທ຺ເທນ ສາ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍສຕ຺ຕິເຍວ ປຣາມສີຍຕິ. ຕໍສຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ນາ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສາ ຓ-ປຈ຺ຈຍຕ຺ຖາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ເອວຣູເປສຸ ຐາເນສຸປິ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໑) ວຸຕ຺ໂຕ ເອວ.

ອສາຘາຣຓໂຕ ປນ ເທສີຍຕິ ເອຕາຍາຕິ ເທສນາ. ເອຕາຍ ສໍວຓ຺ຓນາຍ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພສຸຕ຺ຕຕ຺ໂຖ ເທສີຍຕິ ສໍວຓ຺ຓີຍຕິ ສໍວຓ຺ຓນານຸສາເຣນ ຎາປີຍຕິ, ອິຕິ ຎາປນກາຣຓຕ຺ຕາ ‘‘ເອຕາຍາ’’ຕິ ປເທນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ ວິເສສສໍວຓ຺ຓນາ ເທສນາ ນາມ, ນ ປາຬິເທສນາ, ປາຬິເທສນາຍ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພສໍວຓ຺ຓນາຠາເວນ ສຫຈຣຓໂຕ ວາ ເທສນາ. ກິຎ຺ຈາປິ ອຎ຺ເຎ ຫາຣາ ເທສນາປາຬິສງ຺ຂາຕສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາຠາວໂຕ ເທສນາຍ ສຫຈາຣິໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ອຍໍ ປນ ຫາໂຣ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຍຖາຣຸຕວເສເນວ ວິຎ຺ຎາຍມານຕ຺ຕາ ປາຬິເທສນາຍ ສຫ ຈຣຕີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອຣຫຕິ, ນ ຕຖາ ປເຣ. ນ ຫິ ອສ຺ສາທາທີນວນິສ຺ສຣຓາທິສນ຺ທສ຺ສນລກ຺ຂຓຣຫິຕາ ປາຬິເທສນາ ອຕ຺ຖິ, ອຍຎ຺ຈ ຫາໂຣ ອສ຺ສາທາທິສນ຺ທສ຺ສນລກ຺ຂໂຓຕິ.

ວິຈິຍນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ວິຈໂຍ. ເອເຕນ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສເສນ ສຸຕ຺ເຕ ປທປຎ຺ຫາທໂຍ ວິຈິຍນ຺ຕິ, ອິຕິ ວິຈາຣຓກາຣຓຕ຺ຕາ ໂສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ວິຈໂຍ ນາມ. ກຕ຺ວຕ຺ຖາຘິກຣຓຕ຺ຖາປິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ. ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພສຸຕ຺ເຕນ ປທປຎ຺ຫາທິວິຈຍນລກ຺ຂໂຓ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ວິຈໂຍ ຫາໂຣ.

ຍຸຕ຺ຕາຍຸຕ຺ຕິ ວິຈາຣີຍຕິ ເອຕາຍາຕິ ຍຸຕ຺ຕິ. ເອຕາຍ ວິເສສສໍວຓ຺ຓນາຍ ສພ຺ເພສໍ ຫາຣານໍ ຠູມິໂຄຈຣານໍ ຍຸຕ຺ຕາຍຸຕ຺ຕິ ວິຈາຣີຍຕິ, ອິຕິ ວິຈາຣຓກາຣຓຕ຺ຕາ ‘‘ເອຕາຍາ’’ຕິ ປເທນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ ວິເສສສໍວຓ຺ຓນາ ຍຸຕ຺ຕິ ນາມ. ອິຘ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລໂປ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ຍຸຕ຺ຕິຍາ ວິຈາຣຓາ, ວິຈາຣຓີຍຠາເວນ ສຫຈຣຓໂຕ ວາ ຍຸຕ຺ຕິ. ສພ຺ພຫາຣານໍ ຠູມິໂຄຈຣານໍ ຍຸຕ຺ຕາຍຸຕ຺ຕິວິຈາຣຓລກ຺ຂໂຓ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ຍຸຕ຺ຕິ ຫາໂຣ.

ປທຕິ ປວຕ຺ເຕຕິ ຜລໍ ເອເຕນາຕິ ປທໍ, ກາຣຓໍ. ຐນ຺ຕິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຜລານິ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍາຕິ ຐານໍ, ກາຣຓໍ. ປທຎ຺ຈ ຕໍ ຐານຎ຺ຈາຕິ ປທຏ຺ຐານໍ, ອາສນ຺ນກາຣຓໍ. ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕຘມ຺ມານໍ ປທຏ຺ຐານໍ ວິຈາຣີຍຕິ ເອຕາຍາຕິ ປທຏ຺ຐານາ, ວິເສສສໍວຓ຺ຓນາ, ວິຈາຣຓໂລໂປວ, ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕຘມ຺ມານໍ ປທຏ຺ຐານານໍ, ເຕສຎ຺ຈ ປທຏ຺ຐານານໍ ວິຈາຣຓລກ຺ຂໂຓ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ປທຏ຺ຐາໂນ ຫາໂຣ.

ສຸຕ຺ເຕ ອວຸຕ຺ຕາປິ ສມານລກ຺ຂຓາ ຘມ຺ມາ ລກ຺ຂີຍນ຺ຕິ ເອເຕນ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສເສນາຕິ ລກ຺ຂໂຓ, ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ເຕນ ຘມ຺ເມນ ສມານລກ຺ຂຓານໍ ຘມ຺ມານໍ ອວຸຕ຺ຕານມ຺ປິ ນິທ຺ຘາຣຓລກ຺ຂໂຓ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ລກ຺ຂໂຓ ຫາໂຣ.

ສຸຕ຺ເຕ ທສ຺ສິຍມານາ ນິພ຺ພຈນາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ວິຍູຫີຍນ຺ຕິ ວິຠາເຄນ ສມ຺ປິຓ຺ຑີຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ, ເອເຕນ ວາຕິ ພ຺ຍູໂຫ, ຈຕຸນ຺ນໍ ນິພ຺ພຈນາທີນໍ ພ຺ຍູໂຫ ຈຕຸພ຺ຍູໂຫ. ນິພ຺ພຈນາຘິປ຺ປາຍພ຺ຍຎ຺ຊນານຎ຺ເຈວ ເທສນານິທານສ຺ສ ຈ ປຸພ຺ພາປເຣນ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ທສ຺ສນລກ຺ຂໂຓ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ຈຕຸພ຺ຍູໂຫ ຫາໂຣ.

ເທສນາຍ ຄຫິຕຘມ຺ເມນ ສຠາຄາ, ວິສຠາຄາ ຈ ຘມ຺ມາ ອາວຏ຺ຏີຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ, ເອເຕນ ວາຕິ ອາວຏ຺ໂຏ, ເທສນາຍ ຄຫິຕຘມ຺ມານໍ ສຠາຄວິສຠາຄຘມ຺ມວເສນ ອາວຏ຺ຏນລກ຺ຂໂຓ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ອາວຏ຺ໂຏ ຫາໂຣ.

ອສາຘາຣຓາສາຘາຣຓານໍ ສໍກິເລສຘມ຺ເມ, ໂວທານຘມ຺ເມ ຈ ສາຘາຣຓາສາຘາຣຓໂຕ, ປທຏ຺ຐານໂຕ, ຠູມິໂຕ ຈ ວິຠຊນລກ຺ຂໂຓ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ວິຠຕ຺ຕິ ຫາໂຣ.

ສຸຕ຺ເຕ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ ຘມ຺ມາ ປຏິປກ຺ຂວເສນ ປຣິວຕ຺ຕີຍນ຺ຕິ ອິມິນາ, ເອຕ຺ຖ ວາຕິ ປຣິວຕ຺ໂຕ, ສຸຕ຺ເຕ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຏິປກ຺ຂໂຕ ປຣິວຕ຺ຕນລກ຺ຂໂຓ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ປຣິວຕ຺ຕໂນ ຫາໂຣ.

ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ເອກສ຺ເສວ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວາຈກໍ ວິວິຘໍ ວຈນໍ ເອຕ຺ຖ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສເສຕິ ວິວຈນໍ, ວິວຈນເມວ ເວວຈນໍ, ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ເຕ ເອກສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ອເນກປຣິຍາຍສທ຺ທໂຍຊນາລກ຺ຂໂຓ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ເວວຈໂນ ຫາໂຣ.

ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖາ ປກາເຣຫິ ຎາປີຍນ຺ຕິ ອິມິນາ, ເອຕ຺ຖ ວາຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ເອເກກສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອເນກາຫິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຫິ ປຎ຺ຎາເປຕພ຺ພາກາຣລກ຺ຂໂຓ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຫາໂຣ.

ສຸຕ຺ຕາຄຕາ ຘມ຺ມາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທາທີສຸ ໂອຕຣີຍນ຺ຕິ ອນຸປ຺ປເວສີຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ, ເອເຕນ ວາຕິ ໂອຕຣໂຓ, ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທາທິມຸເຂຫິ ສຸຕ຺ຕຕ຺ຖສ຺ສ ໂອຕຣຓລກ຺ຂໂຓ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ໂອຕຣໂຓ ຫາໂຣ.

ສຸຕ຺ເຕ ປທປທຕ຺ຖປຎ຺ຫາຣມ຺ຠາ ໂສຘີຍນ຺ຕິ ສມາຘີຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ, ເອເຕນ ວາຕິ ໂສຘໂນ, ສຸຕ຺ເຕ ປທປທຕ຺ຖປຎ຺ຫາຣມ຺ຠານໍ ໂສຘນລກ຺ຂໂຓ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ໂສຘໂນ ຫາໂຣ.

ສາມຎ຺ຎວິເສສຠູຕາ ຘມ຺ມາ ວິນາ ວິກປ຺ເປນ ອຘິຏ຺ຐີຍນ຺ຕິ ອນຸປ຺ປວຕ຺ຕີຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ, ເອເຕນ ວາຕິ ອຘິຏ຺ຐາໂນ, ສຸຕ຺ຕາຄຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອວິກປ຺ປນວເສນ ສາມຎ຺ຎວິເສສນິທ຺ຘາຣຓລກ຺ຂໂຓ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ອຘິຏ຺ຐາໂນ ຫາໂຣ.

ໂຍ ເຫຕຸ ເຈວ ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ຜລໍ ປຣິກໂຣຕິ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ, ອິຕິ ໂສ ເຫຕຸ ເຈວ ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ປຣິກ຺ຂາໂຣ, ໂຍ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ຕໍ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ເຫຕຸຎ຺ເຈວ ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ອາຈິກ຺ຂຕິ, ອິຕິ ໂສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ນາມ. ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕຘມ຺ມານໍ ປຣິກ຺ຂາຣສງ຺ຂາເຕ ເຫຕຸປຈ຺ຈເຍ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ສໍວຓ຺ຓນາລກ຺ຂໂຓ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ຫາໂຣ.

ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕຘມ຺ມາ ປທຏ຺ຐານາທິມຸເຂນ ສມາໂຣປີຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ, ເອເຕນ ວາຕິ ສມາໂຣປໂນ, ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕຘມ຺ມານໍ ປທຏ຺ຐານເວວຈນຠາວປຫານສມາໂຣປນວິຈາຣຓລກ຺ຂໂຓ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ສມາໂຣປໂນ ຫາໂຣ. ຠາວສາຘນວເສນາປິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວຈນຕ຺ໂຖ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ຕສ຺ສາປິ ວເສນ ໂຍເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ. ເສສໍ ສໍວຓ຺ຓນານຸສາເຣນ ຎາຕພ຺ພນ຺ຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕເມ ໂສຬສ ຫາຣາ ເທສນາ’’ຕ຺ຍາທິນາ ຫາຣສຣູປໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ກິມຕ຺ຖໍ ‘‘ຕສ຺ສານຸຄີຕິ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ອນຸຄີຕິຄາຖາຍ ສຸຂຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ປຸນ ‘‘ຕສ຺ສານຸຄີຕິ ເທສນາ ວິຈໂຍ ຍຸຕ຺ຕິ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສາຕິ ຫາຣຸທ຺ເທສສ຺ສ. ອນຸຄີຕີຕິ ອນຸ ປຈ຺ຉາ ຄາຍນຄາຖາ. ປຎ຺ຈທໂສຕິ ປຎ຺ຈທສໂມ. ໂສຬໂສຕິ ໂສຬສໂມ. ອຕ຺ຖໂຕ ອສໍກິຓ຺ຓາຕິ ເທສນາທິປທຕ຺ຖໂຕ ລກ຺ຂຓຕ຺ຖໂຕ ສງ຺ກຣໂຕ ຣຫິຕາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ໂສ ຈ ເນສໍ ອສງ຺ກໂຣ ລກ຺ຂຓນິທ຺ເທເສ ສຸປາກໂຏ ໂຫຕີ’’ຕິ. ເສສໍ ສໍວຓ຺ຓນານຸສາເຣນ ຎາຕພ຺ພນ຺ຕິ. ‘‘ເກຈິ ຫາຣາ ເກຫິຈິ ຫາເຣຫິ ສໍກິຓ຺ຓາ ວິຍ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ກສ຺ມາ ອສໍກິຓ຺ຓາຕິ ຎາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອເຕສຎ຺ເຈວາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ເອເຕສຎ຺ເຈວ ຠວຕີຕິ ເອເຕສໍ ໂສຬສນ຺ນໍ ຫາຣານໍ ຍຖາ ເຍນາກາເຣນ ອສງ຺ກໂຣ ໂຫຕິ, ຕຖາ ອສງ຺ກຣາກາເຣນ ຠວຕິ. ອຍຕິ ປວຕ຺ຕຕິ ນຍວິຠຕ຺ຕີຕິ ອຍາ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຍາຕິ ວິຕ຺ຖາຣຕຍາ, ຕ-ກາໂຣ ມິສ຺ສກໂທສາປຄມຕ຺ຖາຍ ອາຄໂຕ, ນຍວິຠຕ຺ຕິວິເສສວຈນໍ. ນເຍນ ຎາເຍນ ວິຠຕ຺ຕິ ນຍວິຠຕ຺ຕິ, ນ ປຎ຺ຈນຍວິຠຕ຺ຕາຫາຣານໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ປວຕ຺ຕາ ຎາຍວິຠຕ຺ຕິ ຕຖາ ອສງ຺ກຣາກາເຣນ ຠວຕິ ຕສ຺ມິໍ ອສໍກິຓ຺ຓາຕິ ຎາຕພ຺ພາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒. ໂສຬສ ຫາຣາ ສຣູປໂຕ ວຸຕ຺ຕາ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ວິຎ຺ຎາຕາ, ‘‘ກຕເມ ປຎ຺ຈ ນຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ ຕຖາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສຣູປໂຕ ອຸທ຺ທິສິຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕເມ ປຎ຺ຈ ນຍາ’’ຕ຺ຍາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ເອວໍ ຫາເຣ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອິທານິ ນເຍ ອຸທ຺ທິສິຕຸໍ ‘ຕຕ຺ຖ ກຕເມ’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໒) ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ນຍນ຺ຕິ ສໍກິເລເສ, ໂວທາເນ ຈ ວິຠາຄໂຕ ຎາເປນ຺ຕີຕິ ນຍາ, ນີຍນ຺ຕິ ວາ ຕານິ ເອຕ຺ຖ, ເອເຕຫິ ວາຕິ ນຍາ’’ຕິອາທິນາ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໒) ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ວຈນຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ນີ-ຘາຕຸຍາ ນນ຺ທິຍາວຏ຺ຏາທິນຍານຸສາເຣນ ສໍກິເລເສ, ໂວທາເນ ຈ ອາລມ຺ພິຕ຺ວາ ປວຕ຺ໂຕ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ມຸຂ຺ຍຕ຺ໂຖ, ນນ຺ທິຍາວຏ຺ຏາທິນຍານໍ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍສຕ຺ຕິ ຜລູປຈາຣໂຕ ຄຫິຕາ, ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ຕໍ ຜລູປຈາຣໂຕ ຄຫິຕສຕ຺ຕິໍ ປຣາມສິ, ຕໍສຕ຺ຕິສຫິຕາ ນນ຺ທິຍາວຏ຺ຏາທິນຍາ ອ-ປຈ຺ຈຍຕ຺ຖາ.

ຕຓ຺ຫາອວິຊ຺ຊາຫິ ສໍກິເລສປກ຺ຂສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ, ສມຖວິປສ຺ສນາຫິ ໂວທານປກ຺ຂສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈຕຸສຈ຺ຈໂຍຊນມຸເຂນ ນຍນລກ຺ຂໂຓ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ນນ຺ທິຍາວຏ຺ໂຏ ນໂຍ. ຕຕ຺ຖ ຈຕຸສຈ຺ຈນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາ ຈ ອວິຊ຺ຊາ ຈ ຠວມູລຕ຺ຕາ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ອວເສສາ ເຕຠູມກາ ຘມ຺ມາ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ສມຖວິປສ຺ສນາ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ, ເຕນ ປຕ຺ຕພ຺ພາ ອສງ຺ຂຕຘາຕຸ ນິໂຣຘສຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ຕີຫິ ອວຍເວຫິ ໂລຠາທີຫິ ສໍກິເລສປກ຺ເຂ, ຕີຫິ ອວຍເວຫິ ອໂລຠາທີຫິ ຈ ໂວທານປກ຺ເຂ ປຸກ຺ຂໂລ ໂສຠໂນຕິ ຕິປຸກ຺ຂໂລ, ອກຸສລມູເລຫິ ສໍກິເລສປກ຺ຂສ຺ສ, ກຸສລມູເລຫິ ໂວທານປກ຺ຂສ຺ສ ສຸຕ຺ຕຕ຺ຖສ຺ສ ຈຕຸສຈ຺ຈໂຍຊນມຸເຂນ ນຍນລກ຺ຂໂຓ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ຕິປຸກ຺ຂໂລ.

ສີຫສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວິກ຺ກີຬິຕໍ ເອຕ຺ຖ ນເຍຕິ ສີຫວິກ຺ກີຬິໂຕ, ສຸຠສຎ຺ຎາທີຫິ ວິປລ຺ລາເສຫິ ສກລສໍກິເລສປກ຺ຂສ຺ສ, ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທີຫິ ໂວທານປກ຺ຂສ຺ສ ສຸຕ຺ຕຕ຺ຖສ຺ສ ຈຕຸສຈ຺ຈໂຍຊນມຸເຂນ ນຍນລກ຺ຂໂຓ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ສີຫວິກ຺ກີຬິຕນໂຍ.

ອຕ຺ຖນຍຕ຺ຕຍທິສາຠາເວນ ກຸສລາທິຘມ຺ມານໍ ອາໂລຈນໍ ທິສາໂລຈນໍ. ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖນຍສ຺ສ ໂຍຊນຕ຺ຖໍ ກເຕສຸ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖວິສ຺ສຊ຺ຊເນສຸ ເຍ ໂວທານາທໂຍ, ສໍກິເລສິກາ ຈ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ນຍສ຺ສ ທິສາຠູຕາ ຘມ຺ມາ ສຸຕ຺ຕໂຕ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ກຖິຕາ, ເຕສໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ຈິຕ຺ເຕເນວ ‘‘ອຍໍ ປຐມາ ທິສາ, ອຍໍ ທຸຕິຍາ ທິສາ’’ຕິອາທິນາ ອາໂລຈນໍ ທິສາໂລຈນໍ.

ຕຖາ ອາໂລຈິຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖນຍຕ຺ຕຍໂຍຊເນ ສມານຍນໂຕ ອງ຺ກຸໂສ ວິຍາຕິ ອງ຺ກຸໂສ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ນຍສ຺ສ ທິສາຠູຕານໍ ກຸສລາທິຘມ຺ມານໍ ສມານຍນໍ ອງ຺ກຸໂສ ນໂຍ.

ລຎ຺ເຊຕີຕິ ລຎ຺ຊໂກ. ໂຍ ນໂຍ ສຸຕ຺ຕຕ຺ຖໍ ລຎ຺ເຊຕິ ປກາເສຕິ, ອິຕິ ລຎ຺ຊນໂຕ ປກາສນໂຕ ໂສ ນໂຍ ລຎ຺ຊໂກ ນາມ, ນໂຍ ຈ ໂສ ລຎ຺ຊໂກ ຈາຕິ ນຍລຎ຺ຊໂກ. ນຍລຎ຺ຊໂກ ປຐໂມ ນນ຺ທິຍາວຏ຺ໂຏ ນາມ, ນຍລຎ຺ຊໂກ ທຸຕິໂຍ ຕິປຸກ຺ຂໂລ ນາມ, ນຍລຎ຺ຊໂກ ຕຕິໂຍ ສີຫວິກ຺ກີຬິໂຕ ນາມາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ.

ອຸຄ຺ຄຕານໍ ວິເສເສນ ອຸຄ຺ຄໂຕຕິ ອຸຕ຺ຕໂມ, ຕໍ ອຸຕ຺ຕມໍ. ຄຕາຕິ ຎາຕາ, ມຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ມຕາ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ. ເສສເມຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນປິ ສໍວຓ຺ຓນານຸສາເຣນປິ ຊານິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ຍຖາວຸຕ຺ຕນຍວິເສສສໍວຓ຺ຓນາຍ ຏີກາຍໍ –

‘‘ສມູຫາທິໍ ອຸປາທາຍ ໂລກສງ຺ເກຕສິທ຺ຘາ ໂວຫາຣມຕ຺ຕຕາ ສມ຺ມຸຕິສຠາໂວ, ປຖວີຜສ຺ສາທີນໍ ກກ຺ຂຬຜຸສນາທິລກ຺ຂຓໍ ປຣມຕ຺ຖສຠາໂວ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ – ຍສ຺ມິໍ ຠິນ຺ເນ, ອິຕຣາໂປເຫ ວາ ຈິຕ຺ເຕນ ກເຕ ນ ຕຖາ ພຸທ຺ຘິ, ອິທໍ ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈໍ ຍຖາ ຆເຏ, ສສມ຺ຠາຣຊເລ ຈ, ຕພ຺ພິປຣິຍາເຍນ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ –

ວຈເນ ຆຏກຖລອາປຊລກທ຺ທມາທິສງ຺ຂາຕໍ ສມູຫາທິໍ ອຸປາທາຍ ໂລກສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ຆຏກຖລອາປຊລກທ຺ທມາທິສງ຺ເກຕສິທ຺ຘາ ຆຏກຖລອາປຊລກທ຺ທມາທິໂວຫາຣມຕ຺ຕຕາ ສມ຺ມຸຕິສຠາໂວ ສງ຺ເກຕວເສນ ອວິຕຖຕ຺ຕາ. ປຖວີອາທີນໍ ກກ຺ຂຬາທິລກ຺ຂຓໍ, ຜສ຺ສາທີນໍ ຜຸສນາທິລກ຺ຂຓໍ ປຣມຕ຺ຖສຠາໂວ. ‘‘ຍທິ ເອວໍ ຆຏາທິເກ ອຠິນ຺ເນ ວາ ອາປາທິເກ ວາ ອນຸຣູເປນ ອູນຠາເວນ ອປ຺ປວຕ຺ຕມາເນ ວາ ສຕິ ສມ຺ມຸຕິຠາໂວ ໂຫຕຸ, ຠິນ຺ເນ ວາ ອູເນ ວາ ກຖໍ ສມ຺ມຸຕິຠາໂວ ຠເວຍ຺ຍ, ປຖວີຜສ຺ສາທີນມ຺ປິ ຠິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ, ກກ຺ຂຬຜຸສນາທີນຎ຺ຈ ປຖວີຜສ຺ສາທີຫິ ອນຎ຺ຎຕ຺ຕາ ກຖໍ ປຣມຕ຺ຖສຠາໂວ ຠເວຍ຺ຍ, ກຕເມນ ສງ຺ເຂເປນ ອຕ຺ເຖນ ສມ຺ມຸຕິສຠາໂວ, ປຣມຕ຺ຖສຠາໂວ ຈ ອມ຺ເຫຫິ ຊານິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ ‘‘ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເອຕ຺ຖາຕິ ເອເຕສຸ ສມ຺ມຸຕິສຠາວປຣມຕ຺ຖສຠາເວສຸ ອຍໍ ນໂຍ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ສງ຺ເຂໂປ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຍສ຺ມິໍ ຆຏາທິເກ ຠິນ຺ເນ ສຕິ ຕໂຕ ຆຏາທິໂຕ ອິຕໂຣ ກຖລາທິຠາໂວ ຈິຕ຺ເຕນ ປຸພ຺ເພ ກເຕນ ຍຖາ ເຍນ ກຖລາທິໂວຫາເຣນ ຠວຕິ, ຍສ຺ມິໍ ອາປາທິເກ ສມ຺ຠາຣຊລາທິເກ ອູນຠາເວນ ປວຕ຺ຕມາເນ ສຕິ ວາ ຕໂຕ ອາປາທິໂຕ ອິຕໂຣ ກທ຺ທມາທິຠາໂວ ຈິຕ຺ເຕນ ປຸພ຺ເພ ກເຕນ ຍຖາ ເຍນ ກທ຺ທມາທິໂວຫາເຣນ ຠວຕິ, ຕຖາ ເຕນ ໂວຫາເຣນ ພຸທ຺ຘິ ກຖລາທິສຠາວຊານນໍ ກທ຺ທມາທິສຠາວຊານນໍ ຠວຕິ, ອິທໍ ອຠິນ຺ເນ ຆຏາທິກໍ ວາ ຠິນ຺ເນ ກຖລາທິກໍ ວາ ອນູເນ ອາປາທິກໍ ວາ ອູເນ ກທ຺ທມາທິກໍ ວາ ສພ຺ພໍ ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈໍ ໂຫຕ຺ເວວ. ‘‘ກທ຺ທມສ຺ມິໍ ຠິນ຺ເນ, ກທ຺ທມສ຺ມິໍ ອູເນ ວາ ສຕິ ອິຕໂຣ ສມ຺ມຸຕິສຠາໂວ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຠາວໂຕ ‘‘ຆເຏ, ສມ຺ຠາຣຊເລ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈສຠາໂວ ຕຸມ຺ເຫຫິ ວຸຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຕໂມ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈສຠາໂວ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ ‘‘ຕພ຺ພິປຣິຍາເຍນ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຖວີອາທີນໍ ກກ຺ຂຬາທິລກ຺ຂຓໂຕ ອິຕຣສ຺ສ ຜຸສນາທິລກ຺ຂຓສ຺ສ ອສມ຺ຠວໂຕ, ຜສ຺ສາທີນຎ຺ຈ ຜຸສນາທິລກ຺ຂຓໂຕ ອິຕຣສ຺ສ ກກ຺ຂຬາທິລກ຺ຂຓສ຺ສ ອສມ຺ຠວໂຕ ປຖວີຜສ຺ສາທີນໍ ລກ຺ຂຬຜຸສນາທິລກ຺ຂຓໍ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈໍ ໂຫຕ຺ເວວາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ເຖ ຄຫິເຕ ໂກຈິ ວິໂຣໂຘ ນຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ.

໓. ປຎ຺ຈ ນຍາ ສຣູປໂຕ ອາຈຣິເຍນ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ວິຎ຺ຎາຕາ, ‘‘ຍານິ ປທານິ ອຏ຺ຐາຣສ ມູລປທານິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ, ກຕມານິ ຕານີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຕານິ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມານິ ອຏ຺ຐາຣສ ມູລປທານິ’’ຕ຺ຍາທິມາຫ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ເອວໍ ນເຍປິ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອິທານິ ມູລປທານິ ອຸທ຺ທິສິຕຸໍ ‘ຕຕ຺ຖ ກຕມານີ’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ກຸສລານິ ນວ ປທານິ, ອກຸສລານິ ນວ ປທານິ ອຏ຺ຐາຣສ ມູລປທານີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພານີຕິ ໂຍຊນາ. ມູລນ຺ຕິ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ເອເຕຫິ ນຍາ, ປຕິຏ຺ຐານວິຠາຄາ ຈາຕິ ມູລານິ, ປທນ຺ຕິ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ນຍາ, ປຏ຺ຐານວິຠາຄາ, ອຘິຄມາ ຈາຕິ ປທານິ, ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣຏ຺ເຐນ ມູລານິ ຈ ຕານິ ປທານິ ຈາຕິ ມູລປທານິ. ກຸຈ຺ຉິເຕ ປາປຘມ຺ເມ ສລຍນ຺ຕີຕິ ກຸສລານິ, ກຸເສ ຣາຄາທໂຍ ລຸນນ຺ຕີຕິ ກຸສລານິ, ກຸສາ ວິຍ ລຸນນ຺ຕີຕິ ກຸສລານິ, ກຸເສນ ຎາເຓນ ລາຕພ຺ພານິ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພານີຕິ ກຸສລານິ. ກຸສລານໍ ປຏິປກ຺ຂານີຕິ ອກຸສລານິ ອ-ສທ຺ໂທ ເຈຕ຺ຖ ປຏິປກ຺ຂຕ຺ໂຖຕິ.

ນວ ປທານິ ກຸສລານິ, ນວ ປທານິ ອກຸສລານີຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉທໂຕ, ຊາຕິເຠທໂຕ ຈ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານິ, ‘‘ກຕມານິ ຕານີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ນວ ປທານິ ອກຸສລານິ ປຈ຺ຈາສຕ຺ຕິນ຺ຍາເຍນ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກຕມານິ ນວ ປທານິ ອກຸສລານີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ –

‘‘ເອວໍ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉທໂຕ, ຊາຕິເຠທໂຕ ຈ ມູລປທານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສໍກິເລສປກ຺ຂໍເຍວ ປຐມໍ ອຸທ຺ທິສຕິ ‘ຕຓ຺ຫາ’ຕິອາທິນາ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໓) –

ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຣູປາທິເກ ຂນ຺ເຘ ຕສຕິ ປຣິຕສຕີຕິ ຕຓ຺ຫາ. ອວິນ຺ທິຍໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິໍ ວິນ຺ທຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ, ວິນ຺ທິຍໍ ກາຍສຸຈຣິຕາທິໍ ນ ວິນ຺ທຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ, ວິຊ຺ຊາຍ ປຏິປກ຺ຂາຕິ ວາ ອວິຊ຺ຊາ. ລຸພ຺ຠນ຺ຕິ ເຕນາຕິ ໂລໂຠ, ລຸພ຺ຠຕີຕິ ວາ ໂລໂຠ, ລຸພ຺ຠນໍ ວາ ໂລໂຠ. ໂທສໂມເຫສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອສຸເຠ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິເກ ‘‘ສຸຠ’’ນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາ ສຸຠສຎ຺ຎາ. ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂາທິເກ ‘‘ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາ ສຸຂສຎ຺ຎາ. ອນິຈ຺ເຈ ສງ຺ຂາຣຘມ຺ເມ ‘‘ນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ. ອນຕ຺ຕສຠາເວສຸ ຈກ຺ຂາທີສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ປວຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎາ. ຍຕ຺ຖາຕິ ເຍສຸ ປເທສຸ ສພ຺ໂພ ອກຸສລປກ຺ໂຂ ສງ຺ຄຫໍ ສໂມສຣຓໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕານິ ປທານິ ອກຸສລານີຕິ ໂຍຊນາ. ສງ຺ຄຫໍ ຄຓນໍ. ສໂມສຣຓໍ ສມາໂຣປນໍ.

ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈາທິເກ ນີວຣເຓ ສເມຕິ ວູປສເມຕິ ຕທງ຺ຄວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນາຕິ ສມໂຖ. ສງ຺ຂາເຣ ອນິຈ຺ຈາທີຫິ ວິວິເຘຫິ ອາກາເຣຫິ ປສ຺ສຕີຕິ ວິປສ຺ສນາ. ໂລຠສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ ອໂລໂຠ. ໂທສສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ ອໂທໂສ. ໂມຫສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ ອໂມໂຫ. ເອຕ຺ຖາປິ ອ-ສທ຺ໂທ ປຏິປກ຺ຂຕ຺ໂຖ, ນ ອຠາວຕ຺ຖາທິໂກຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອສຸເຠ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທິເກ, ຈກ຺ຂາທິມ຺ຫິ ວາ ‘‘ອສຸຠ’’ນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາປຘານຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ອສຸຠສຎ຺ຎາ, ວິເສສໂຕ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ. ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂຕາທີສຸ ‘‘ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາປຘານຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາ, ວິເສສໂຕ ເວທນານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ. ອນິຈ຺ເຈ ຂນ຺ຘາທິເກ ວິປຣິຓາມຘມ຺ເມ ‘‘ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາປຘານຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ, ວິເສສໂຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ. ອນຕ຺ຕສຠາເວ ຂນ຺ເຘ, ຈກ຺ຂາທິມ຺ຫິ ວາ ‘‘ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ປວຕ຺ຕາ ສຎ຺ຎາປຘານຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ, ວິເສສໂຕ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາສຕິປຘານໍ. ປຎ຺ຎາສຕິສີເສນ ຫິ ປວຕ຺ຕາ ອຍໍ ເທສນາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕິພລໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ? ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ, ເອຕ຺ຖ ສຕິພລໍ ທຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖາຕິ ເຍສຸ ປເທສຸ ສພ຺ໂພ ກຸສລປກ຺ໂຂ ສງ຺ຄຫໍ ສໂມສຣຓໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕານິ ປທານິ ກຸສລານີຕິ ໂຍຊນາ.

ອຸທ຺ທານນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘໍ ທານໍ ຣກ຺ຂຓໍ ອຸທ຺ທານໍ, ສງ຺ຄຫວຈນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸທ຺ທາເນ ອວຸຕ຺ເຕ ສຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓຠາໂວ ທິນ຺ໂນ ວິຍ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓຠາວສ຺ສ ນິວາຣຓຕ຺ຖໍ ອຸທ຺ທານນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຈຕຸໂຣ ຈ ວິປລ຺ລາສາຕິ ສຸຠສຸຂນິຈ຺ຈອຕ຺ຕສຎ຺ຎາ. ກິເລສາ ຠວນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ນວປເທສູຕິ ຠູມີ, ກິເລສານໍ ຠູມີຕິ ກິເລສຠູມີ, ກິເລສປວຕ຺ຕນຏ຺ຐານານິ ນວ ປທານີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຈຕຸໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາຕິ ອສຸຠທຸກ຺ຂອນິຈ຺ຈອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍຠູມີຕິ ສທ຺ຘາທີນໍ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ຠູມີ ປວຕ຺ຕນຏ຺ຐານານິ ສໂມສຣຓຏ຺ຐານານິ.

ນວຫິ ກຸສລປເທຫິ ກຸສລປກ຺ຂາ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ ໂຍຊີຍນ຺ຕິ, ນວຫິ ອກຸສລປເທຫິ ອກຸສລປກ຺ຂາ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ ໂຍຊີຍນ຺ຕິ. ນວຫິ ກຸສລປເທຫິ ສຫ ກຸສລປກ຺ຂາ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ, ນວຫິ ອກຸສລປເທຫິ ສຫ ອກຸສລປກ຺ຂາ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕາ ຠວນ຺ຕີຕິ ອຸທ຺ເທສວາເຣ ວຸຕ຺ຕາວເສໂສ ສໍວຓ຺ຓນານຸສາເຣນ ວິຊານິຕພ຺ໂພ.

ອິຕິ ສຕ຺ຕິພລານຸຣູປາ ຣຈິຕາ

ອຸທ຺ເທສວາຣສ຺ສ ອຕ຺ຖວິຠາວນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ນິທ຺ເທສວາຣອຕ຺ຖວິຠາວນາ

ໂສຬສຫາຣນິທ຺ເທສວິຠາວນາ

໔. ຫາຣາທີສຸ ສມຸທາຍສ຺ສ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓສ຺ສ ອຸທ຺ເທໂສ ອຸທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຕໂມ ນິທ຺ເທໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອຸທ຺ທິຏ຺ເຐ ຫາຣາທໂຍ ນິທ຺ທິສິຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປໂຕ ເນຕ຺ຕີ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ເອວໍ ອຸທ຺ທິຏ຺ເຐ ຫາຣາທໂຍ ນິທ຺ທິສິຕຸໍ ‘ຕຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປໂຕ’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໔) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕເມ ໂສຬສ ຫາຣາ? ເທສນາ ວິຈໂຍ’’ຕິອາທິອຸທ຺ເທສປາເຐ. ສງ຺ເຂປໂຕຕິ ສມາສໂຕ. ເນຕ຺ຕີຕິ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓໍ. ກິຕ຺ຕິຕາຕິ ກຖິຕາ, ອິທານິ ນິທ຺ເທສໂຕ ກເຖສ຺ສາມີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໑.

‘‘ອສ຺ສາທາທີນວຕາ, ນິສ຺ສຣຓມ຺ປິ ຈ ຜລໍ ອຸປາໂຍ ຈ.

ອາຓຕ຺ຕີ ຈ ຠຄວໂຕ, ໂຍຄີນໍ ເທສນາຫາໂຣ’’ຕິ. –

ຄາຖາຍໍ ເຍນ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສເສນ ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕາ ອສ຺ສາໂທປິ ອາທີນວຕາ ອາທີນໂວປິ ນິສ຺ສຣຓມ຺ປິ ຜລມ຺ປິ ອຸປາໂຍປິ ໂຍຄີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຠຄວໂຕ ອາຓຕ຺ຕິປິ ອິເມ ຘມ຺ມາ ທສ຺ສິຕາ ສໍວຓ຺ຓິຕາ ສໍວຓ຺ຓນາວເສນ ຎາປິຕາ, ໂສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ເທສນາຫາໂຣ ນາມາຕິ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ.

ວຈນຕ຺ຖາທໂຍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວຸຕ຺ຕາວ, ຕສ຺ມາ ກິຎ຺ຈິມຕ຺ຕເມວ ກເຖສ຺ສາມິ. ອສ຺ສາທີຍເຕຕິ ອສ຺ສາໂທ, ໂກ ໂສ? ສຸຂໍ, ໂສມນສ຺ສໍ, ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓຠູຕາ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ຈ. ອສ຺ສາເທຕິ ເອຕາຍາຕິ ວາ ອສ຺ສາໂທ, ໂກ ໂສ? ຕຓ຺ຫາ, ວິປລ຺ລາສາ ຈ. ວິປລ຺ລາສວເສນ ຫິ ເອກຈ຺ເຈ ສຕ຺ຕາ ອນິຏ຺ຐມ຺ປິ ອາຣມ຺ມຓໍ ອິຏ຺ຐາກາເຣນ ອສ຺ສາເທນ຺ຕິ.

ອາຠຸສໍ ກມ຺ເມນ ທີນໍ ທຸກ຺ຂາທິ ຫຸຕ຺ວາ ວາຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອາທີນໂວ, ທຸກ຺ຂາທິ. ອຖ ວາ ອຕິວິຍ ອາທີນໍ ກປຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ວາຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອາທີນໂວ, ກປຓມນຸສ຺ໂສ, ຕຖາຠາວາ ຈ ເຕຠູມກາ ຘມ຺ມາ ອນິຈ຺ຈຕາທິໂຍຄໂຕ.

ນິສ຺ສຣຕິ ເອເຕນາຕິ ນິສ຺ສຣຓໍ, ອຣິຍມຄ຺ໂຄ. ນິສ຺ສຣຕີຕິ ວາ ນິສ຺ສຣຓໍ, ນິພ຺ພານໍ. ປິ-ສທ຺ໂທ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ. ນິສ຺ສຣຓເຠໂທ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໔ ຫາຣສງ຺ເຂປ) ພຫຸຘາ ວຸຕ຺ໂຕວ.

ຜລຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ຜລໍ, ເທສນາຍ ຜລໍ. ຍທິປິ ເທສນາ ຜລນິປ຺ຜາທິກາ ນ ໂຫຕິ, ຕຖາປິ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎສມ຺ຠາຣາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ປຸຎ຺ຎສມ຺ຠາຣເຫຕຸໂຕ ຜລໍ ປວຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ເທສນາຍ ຜລໍ ນາມາຕິ. ກຕມໍ ຕໍ? ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ອາຍຸວຓ຺ຓສຸຂພລຍສປຣິວາຣອຘິປເຕຍ຺ຍອຸປຘິສມ຺ປຕ຺ຕິຈກ຺ກວຕ຺ຕິສິຣິເທວຣຊ຺ຊ- ສິຣິຈຕຸສມ຺ປຕ຺ຕິຈກ຺ກສີລສມາຘິສມ຺ປທາ ວິຊ຺ຊາຠິຎ຺ຎາ ປຏິສມ຺ຠິທາ ສາວກໂພຘິປຈ຺ເຈກໂພຘິສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໂຍ.

ປຈ຺ຈຍສາມຄ຺ຄິໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອຍຕິ ປວຕ຺ຕຕິ ຜລໍ ເອເຕນາຕິ ອຸປາໂຍ, ໂກ ໂສ? ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທາ. ປຸຣິມາ ປຏິປທາ ຫິ ປຈ຺ຉິມາຍ ປຏິປທາຍ ອຘິຄມູປາໂຍ, ປຣມ຺ປຣາຍ ມຄ຺ຄນິພ຺ພານາຘິຄມສ຺ສ ຈ ອຸປາໂຍ. ເກຈິ ‘‘ມຄ຺ໂຄປິ ອຸປາໂຍ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕສໍ ມເຕນ ນິພ຺ພານເມວ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ສິຍາ. ‘‘ເຕ ປຫາຍ ຕເຣ ໂອຆນ຺ຕິ ອິທໍ ນິສ຺ສຣຓ’’ນ຺ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ໕) ປນ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓຠາວໍ ວກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ມາ ເກສຎ຺ຈິ ວາໂທ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ອາຓຕ຺ຕີຕິ ອາຓາຣຫສ຺ສ ຠຄວໂຕ ເວເນຍ຺ຍານໍ ຫິຕສິທ຺ຘິຍາ ‘‘ເອວໍ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຏິປຊ຺ຊາຫິ, ມິຈ຺ຉາປຏິປຕ຺ຕິໍ ມາ ປຏິປຊ຺ຊາຫີ’’ຕິ ວິຘານໍ ອາຓາຐປນໍ ອາຓຕ຺ຕິ ນາມ.

ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ ປຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈກມ຺ມຏ຺ຐານຠາວນາສູຕິ ໂຍຄິໂນ, ເວເນຍ຺ຍາ, ເຕສໍ ໂຍຄີນໍ ອຕ຺ຖາຍາຕິ ວຈນເສສໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕານໍ ສພ຺ເພສໍ ອສ຺ສາທາທີນໍ ເອກເທສາຄຕານມ຺ປິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ສພ຺ເພສໍ ວິຠຊນສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ເທສນາຫາໂຣຕິ ນິທ຺ເທສໂຕ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ໂສ ຈ ວິຠຊນາກາໂຣ ເທສນາຫາຣວິຠງ຺ເຄ (ເນຕ຺ຕິ. ໕) ອາຄມິສ຺ສຕີຕິ ອິຘ ນ ທສ຺ສິໂຕຕິ.

ເທສນາຫາຣນິທ຺ເທໂສ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຕໂມ ວິຈຍຫາຣນິທ຺ເທໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ –

໒.

‘‘ຍໍ ປຸຈ຺ຉິຕຎ຺ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕຎ຺ຈ, ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຍາ ຈ ອນຸຄີຕິ.

ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂຍ ປວິຈໂຍ, ຫາໂຣ ວິຈໂຍຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ. –

ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຍໍ ປຸຈ຺ຉິຕຎ຺ຈ ຍາ ປຸຈ຺ຉາ ວິຈຍມານາ ຈ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຍໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕຎ຺ຈ ຍາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ ວິຈຍມານາ ຈ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂຍ ປທາທິວິຈໂຍ, ອສ຺ສາທາທິວິຈໂຍ ຈ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ວິຈຍມານາ ປຸຈ຺ຉາທໂຍ ເຍນ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສເສນ ວິຈິຍນ຺ຕິ, ໂສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ວິຈໂຍ ຫາໂຣຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐຕິ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ.

ປຸຈ຺ຉີຍເຕ ປຸຈ຺ຉິຕໍ. ວິສ຺ສຊ຺ຊີຍເຕ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕນ຺ຕິ ຠາວສາຘນຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ນ ກມ຺ມສາຘນຕ຺ໂຖ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ຏີກາຍໍ ‘‘ຠາວຕ຺ເຖ ໂຕຕິ ອາຫ – ‘ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕນ຺ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ’’’ຕິ.

‘‘ສຸຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ນິຍມິຕຕ຺ຕາ ສໍວຓ຺ຓນາວເສນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາຄຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ໂສ ວິຈໂຍ ຫາໂຣ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໔ ຫາຣສງ຺ເຂປ) ວຸຕ຺ໂຕວ. ກຖໍ? –

‘‘ອຍໍ ປຸຈ຺ຉາ ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາ ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາ ວິມຕິຈ຺ເຉທນາ ອນຸມຕິປຸຈ຺ຉາ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາ ສຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐານາ ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານາ ເອກາຘິຏ຺ຐານາ ອເນກາຘິຏ຺ຐານາ ສມ຺ມຸຕິວິສຍາ ປຣມຕ຺ຖວິສຍາ ອຕີຕວິສຍາ ອນາຄຕວິສຍາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວິສຍາ’’ຕິອາທິນາ ປຸຈ຺ຉາວິຈໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ‘‘ອິທໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ເອກໍສພ຺ຍາກຣຓໍ ວິຠຊ຺ຊພ຺ຍາກຣຓໍ ປຏິປຸຈ຺ຉາພ຺ຍາກຣຓໍ ຐປນໍ ສາວເສສໍ ນິຣວເສສໍ ສອຸຕ຺ຕຣໍ ນິຣຸຕ຺ຕຣໍ ໂລກິຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນວິຈໂຍ.

‘‘ອຍໍ ປຸຈ຺ຉາ ອິມິນາ ສເມຕິ, ເອເຕນ ນ ສເມຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕຕ຺ຖໍ ອາເນຕ຺ວາ, ວິຈໂຍ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ຈ ວິຈໂຍ ປຸພ຺ພາປຣວິຈໂຍ. ‘‘ອຍໍ ອນຸຄີຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖສງ຺ຄຫາ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຖສງ຺ຄຫາ ຕທຸຠຍຕ຺ຖສງ຺ຄຫາ ກຸສລຕ຺ຖສງ຺ຄຫາ ອກຸສລຕ຺ຖສງ຺ຄຫາ’’ຕິອາທິນາ ອນຸຄີຕິວິຈໂຍ. ອສ຺ສາທາທີສຸ ສຸຂເວທນາຍ ‘‘ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓານຸຠວນລກ຺ຂຓາ’’ຕິອາທິນາ, ຕຓ຺ຫາຍ ‘‘ອາຣມ຺ມຓຄ຺ຄຫຓລກ຺ຂຓາ’’ຕິອາທິນາ, ວິປລ຺ລາສານໍ ‘‘ວິປຣີຕຄ຺ຄຫຓລກ຺ຂຓາ’’ຕິອາທິນາ, ອວສິຏ຺ຐານໍ ເຕຠູມກຘມ຺ມານໍ ‘‘ຍຖາສກລກ຺ຂຓາ’’ຕິອາທິນາ ສພ຺ເພສຎ຺ຈ ທ຺ວາວີສຕິຍາ ຕິເກສຸ, ທ຺ວາຈຕ຺ຕາລີສາຘິເກ ຈ ທຸກສເຕ ລພ຺ຠມານປທວເສນ ຕໍຕໍອສ຺ສາທຕ຺ຖວິເສສນິທ຺ຘາຣຓໍ ອສ຺ສາທວິຈໂຍ.

ທຸກ຺ຂເວທນາຍ ‘‘ອນິຏ຺ຐານຸຠວນລກ຺ຂຓາ’’ຕິອາທິນາ, ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈານໍ ‘‘ປຏິສນ຺ຘິລກ຺ຂຓາ’’ຕິອາທິນາ, ອນິຈ຺ຈຕາທີນໍ ອາທິອນ຺ຕວນ຺ຕຕາຍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິກຕາຍ ຈ ‘‘ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິອາທິນາ ສພ຺ເພສຎ຺ຈ ໂລກິຍຘມ຺ມານໍ ສໍກິເລສຠາຄິຍຫານຠາຄິຍຕາທິວເສນ ອາທີນວວຸຕ຺ຕິຍາ ໂອກາຣນິທ຺ຘາຣເຓນ ອາທີນວວິຈໂຍ. ນິສ຺ສຣຓປເທ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ອາຄມນໂຕ ກາຍານຸປສ຺ສນາທິປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທາວິຠາຄວິເສສນິທ຺ຘາຣຓວເສນ, ນິພ຺ພານສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ຕປຣິຍາຍວິຠາຄວິເສສນິທ຺ຘາຣຓວເສນາຕິ ເອວໍ ນິສ຺ສຣຓວິຈໂຍ. ຜລາທີນໍ ຕໍຕໍສຸຕ຺ຕເທສນາຍ ສາເຘຕພ຺ພຜລສ຺ສ ຕທຸປາຍສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕວິຘິວຈນສ຺ສ ຈ ວິຠາຄນິທ຺ຘາຣຓວເສນ ວິຈໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ປທປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນປຸຈ຺ຉາປຸພ຺ພາປຣານຸຄີຕີນໍ, ອສ຺ສາທາທີນຎ຺ຈ ວິເສສນິທ຺ຘາຣຓວເສເນວ ວິຈຍລກ຺ຂໂຓ ‘‘ວິຈໂຍ ຫາໂຣ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ –

ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕວ.

ວິສ຺ສຊ຺ຊນວິເສໂສ ປນ ຏີກາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ກຖໍ? –

‘‘ຈກ຺ຂຸ ອນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ເຐ ‘‘ອາມ, ຈກ຺ຂຸ ອນິຈ຺ຈເມວາ’’ຕິ ເອກນ຺ຕໂຕ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ເອກໍສພ຺ຍາກຣຓໍ, ‘‘ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຠາເວຕພ຺ພໍ, ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພຎ຺ຈາ’’ຕິ ປຸຏ຺ເຐ ‘‘ມຄ຺ຄປຣິຍາປນ຺ນໍ ຠາເວຕພ຺ພໍ, ຜລປຣິຍາປນ຺ນໍ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ວິຠຊ຺ຊພ຺ຍາກຣຓໍ, ‘‘ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ກຸສລ’’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ເຐ ‘‘ກິໍ ອນວຊ຺ຊຏ຺ໂຐ ກຸສລຕ຺ໂຖ, ອຸທາຫຸ ສຸຂວິປາກຏ຺ໂຐ’’ຕິ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ປຏິປຸຈ຺ຉາພ຺ຍາກຣຓໍ, ‘‘ສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ, ອສສ຺ສໂຕ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອພ຺ຍາກຕເມຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ຐປນໍ, ‘‘ກິໍ ປເນເຕ ‘ກຸສລາ’ຕິ ວາ ‘ຘມ຺ມາ’ຕິ ວາ ເອກຕ຺ຖາ, ອຸທາຫຸ ນານຕ຺ຖາ’’ຕິ ອິທໍ ປຸຈ຺ຉນໍ ສາວເສສໍ. ວິສ຺ສຊ຺ຊນສ຺ສ ປນ ສາວເສສໂຕ ເວເນຍ຺ຍຊ຺ຌາສຍວເສນ ເທສນາຍໍ ເວທິຕພ຺ພາ. ອປາຏິຫີຣກໍ ສອຸຕ຺ຕຣໍ ສປ຺ປາຏິຫີຣກໍ ນິຣຸຕ຺ຕຣໍ, ເສສໍ ວິຈຍຫາຣນິທ຺ເທເສ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວາຕິ –

ວຸຕ຺ໂຕວ. ສໍວຓ຺ຓນາສຸ ວຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ໂຖ ອນາກຸໂລ ປາກໂຏ ຍຕິໂປເຕຫິ ວິຎ຺ຎາໂຕ, ໂສ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອມ຺ເຫຫິ ນ ວິຠຕ຺ໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ວິຈຍຫາຣນິທ຺ເທໂສ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຕໂມ ຍຸຕ຺ຕິຫາຣນິທ຺ເທໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ –

໓.

‘‘ສພ຺ເພສໍ ຫາຣານໍ, ຍາ ຠູມີ ໂຍ ຈ ໂຄຈໂຣ ເຕສໍ.

ຍຸຕ຺ຕາຍຸຕ຺ຕປຣິກ຺ຂາ, ຫາໂຣ ຍຸຕ຺ຕີຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ. –

ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພສໍ ໂສຬສນ຺ນໍ ຫາຣານໍ ຍາ ຠູມິ ປວຕ຺ຕນຏ຺ຐານຠູຕໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ໂຍ ໂຄຈໂຣ ສຸຕ຺ຕຕ຺ໂຖ ຈ ອຕ຺ຖິ, ເຕສໍ ຠູມິສງ຺ຂາຕພ຺ຍຎ຺ຊນໂຄຈຣສງ຺ຂາຕສຸຕ຺ຕຕ຺ຖານໍ ຍາ ຍຸຕ຺ຕາຍຸຕ຺ຕປຣິກ຺ຂາ ຍຸຕ຺ຕາຍຸຕ຺ຕີນໍ ວິຈາຣຓາ ສໍວຓ຺ຓນາ ກຕາ, ໂສ ຍຸຕ຺ຕິອຍຸຕ຺ຕິປຣິກ຺ຂາວິຈາຣຓສງ຺ຂາໂຕ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ‘‘ຍຸຕ຺ຕິ ຫາໂຣ’’ຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐຕິ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ.

ເຕສໍ ຫາຣານໍ ຠູມິຠູຕສ຺ສ ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕສ຺ສ ພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສ ຍຸຕ຺ຕິຠາໂວ ທຸວິໂຘ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິຠາໂວ, ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຖວາຈກຠາໂວ ຈ. ໂຄຈຣຠູຕສ຺ສ ປນ ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕສ຺ສ ຍຸຕ຺ຕິຠາໂວ ສຸຕ຺ຕວິນຍຘມ຺ມຕາຫິ ອວິໂລມນໍ. ອຍຸຕ຺ຕິຠາໂວ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ຍຸຕ຺ຕິຫາຣນິທ຺ເທໂສ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຕໂມ ປທຏ຺ຐານຫາຣນິທ຺ເທໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ –

໔.

‘‘ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ຊິໂນ, ຕສ຺ສ ຈ ຘມ຺ມສ຺ສ ຍໍ ປທຏ຺ຐານໍ.

ອິຕິ ຍາວ ສພ຺ພຘມ຺ມາ, ເອໂສ ຫາໂຣ ປທຏ຺ຐາໂນ’’ຕິ. –

ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກຸສລາທິຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ເຕ ຊິໂນ ເທເສຕິ, ຕສ຺ສ ສຸຕ຺ເຕ ຊິເນນ ເທສິຕສ຺ສ ກຸສລາທິຘມ຺ມສ຺ສ ຍຎ຺ຈ ປທຏ຺ຐານໍ ນິທ຺ຘາເຣຕພ຺ພໍ, ຕໍ ຕໍ ປທຏ຺ຐານຎ຺ຈາຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຍາວ ຍຕ຺ຕກາ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ສຸຕ຺ເຕ ຊິເນນ ເທສິຕາ, ຕຕ຺ຕການໍ ສພ຺ເພສໍ ຘມ຺ມານໍ ຍຎ຺ຈ ປທຏ຺ຐານໍ ນິທ຺ຘາເຣຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ສ ຈ ປທຏ຺ຐານສ຺ສ ຍຎ຺ຈ ປທຏ຺ຐານໍ ນິທ຺ຘາເຣຕພ຺ພໍ, ຕໍ ຕໍ ປທຏ຺ຐານຎ຺ຈ, ອິຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຍາວ ຍຕ຺ຕກາ ສພ຺ເພ ປທຏ຺ຐານຘມ຺ມາ ນິທ຺ຘາເຣຕພ຺ພາວ, ຕຕ຺ຕການິ ສພ຺ພານິ ຘມ຺ມປທຏ຺ຐານານິ ຍຖານຸຣູປໍ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ເຍນ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສເສນ ກຖິຕານິ, ເອໂສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ‘‘ປທຏ຺ຐາໂນ ຫາໂຣ’’ຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐຕິ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ.

ສຸຕ຺ເຕ ເທສິຕກຸສລຘມ຺ມສ຺ສ ໂຍນິໂສມນສິກາຣສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສຍາທິ ປທຏ຺ຐານໍ, ສຸຕ຺ເຕ ເທສິຕອກຸສລຘມ຺ມສ຺ສ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣອສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນອສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສຍາທິ ປທຏ຺ຐານໍ, ອພ຺ຍາກຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຍຖາຣຫໍ ກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕາ ປທຏ຺ຐານນ຺ຕິອາທິນາ ນິທ຺ຘາເຣຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ປທຏ຺ຐານຫາຣນິທ຺ເທໂສ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຕໂມ ລກ຺ຂຓຫາຣນິທ຺ເທໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ –

໕.

‘‘ວຸຕ຺ຕມ຺ຫິ ເອກຘມ຺ເມ, ເຍ ຘມ຺ມາ ເອກລກ຺ຂຓາ ເກຈິ.

ວຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ ສພ຺ເພ, ໂສ ຫາໂຣ ລກ຺ຂໂຓ ນາມາ’’ຕິ. –

ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ເອກຘມ຺ເມ ສຸຕ຺ເຕ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕມ຺ຫິ, ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ນິທ຺ຘາຣິເຕ ວາ ສຕິ ເຕນ ຘມ຺ເມນ ເຍ ເກຈິ ຘມ຺ມາ ເອກລກ຺ຂຓາ ຠວນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ເຕ ຘມ຺ມາ ສຸຕ຺ເຕ ສຣູປໂຕ ອວຸຕ຺ຕາປິ ສມານລກ຺ຂຓຕາຍ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພຠາເວນ ອາເນຕ຺ວາ ເຍນ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ, ໂສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ‘‘ລກ຺ຂໂຓ ນາມ ຫາໂຣ’’ຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐຕິ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ.

ເອກໍ ສມານໍ ລກ຺ຂຓໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ເອກລກ຺ຂຓາ, ສມານລກ຺ຂຓາ, ສຫຈາຣິຕາຍ ວາ ສມານກິຈ຺ຈຕາຍ ວາ ສມານເຫຕຸຕາຍ ວາ ສມານຜລຕາຍ ວາ ສມານາຣມ຺ມຓຕາຍ ວາ ອວຸຕ຺ຕາປິ ນິທ຺ຘາຣິຕາຕິ. ກຖໍ? – ‘‘ນານຕ຺ຕກາຍານານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ (ທີ. ນິ. ໓.໓໔໑, ໓໕໗, ໓໕໙; ອ. ນິ. ໙.໒໔), ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ’’ຕິອາທີສຸ ສຫຈາຣິຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ສຫຄຕາ ຘມ຺ມາ ນິທ຺ຘາຣິຕາ. ‘‘ທທໍ ມິຕ຺ຕານິ ຄນ຺ຖຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໔໖; ສຸ. ນິ. ໑໘໙) ສມານກິຈ຺ຈຕາ, ປິຍວຈນອຕ຺ຖຈຣິຍາ ສມານຕ຺ຖຕາປິ ນິທ຺ຘາຣິຕາ, ‘‘ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໑໒໖; ສໍ. ນິ. ໒.໑; ມຫາວ. ໑; ວິຠ. ໒໒໕; ອຸທາ. ໑; ເນຕ຺ຕິ. ໒໔) ສມານເຫຕຸຕາຍ ສຎ຺ຎາທໂຍປິ ນິທ຺ຘາຣິຕາ, ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໑໒໖; ສໍ. ນິ. ໒.໑; ມຫາວ. ໑; ວິຠ. ໒໒໕; ອຸທາ. ໑; ເນຕ຺ຕິ. ໒໔) ສມານຜລຕາຍ ຕຓ຺ຫຸປາທານາທໂຍປິ ນິທ຺ຘາຣິຕາ, ‘‘ຣູປໍ ອສ຺ສາເທຕິ ອຠິນນ຺ທຕິ, ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ຣາໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ປຏ຺ຐາ. ໑.໑.໔໒໔) ສມານາຣມ຺ມຓຕາຍ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເວທນາທໂຍປິ ນິທ຺ຘາຣິຕາ, ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖຕິ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ວິຠງ຺ຄວາເຣ (ເນຕ຺ຕິ. ໒໓) ອາຄມິສ຺ສຕິ.

ລກ຺ຂໂຓ ຫາໂຣ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຕໂມ ຈຕຸພ຺ຍູໂຫ ຫາໂຣ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ –

໖.

‘‘ເນຣຸຕ຺ຕມຘິປ຺ປາໂຍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນມຖ ເທສນານິທານຎ຺ຈ;

ປຸພ຺ພາປຣານຸສນ຺ຘີ, ເອໂສ ຫາໂຣ ຈຕຸພ຺ຍູໂຫ’’ຕິ. –

ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ເນຣຸຕ຺ຕໍ ສຸຕ຺ຕປທນິພ຺ພຈນຎ຺ຈ ພຸທ຺ຘານໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ເທສການໍ, ສາວການໍ ວາ ອຘິປ຺ປາໂຍ ຈ ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ພ຺ຍຎ຺ຊນມຸເຂນ ເທສນານິທານຎ຺ຈ ປຸພ຺ພາປເຣນ ອນຸສນ຺ຘິ ຈ ເອເຕ ນິຣຸຕ຺ຕາທໂຍ ເຍນ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສເສນ ວິຠາວີຍນ຺ຕິ, ເອໂສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ‘‘ຈຕຸພ຺ຍູໂຫ ຫາໂຣ’’ຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ເທສນາປວຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ ເທສກສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍາທິ ເທສນານິທານໍ ນາມ. ຈຕຸພ຺ຍູຫຫາຣສ຺ສ ພຫຸວິສຍຕ຺ຕາ ວິຠງ຺ເຄ (ເນຕ຺ຕິ. ໒໕ ອາທໂຍ) ລກ຺ຂຓສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ກຖຍິສ຺ສາມ.

ຈຕຸພ຺ຍູຫຫາຣນິທ຺ເທໂສ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຕໂມ ອາວຏ຺ຏຫາຣນິທ຺ເທໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ –

໗.

‘‘ເອກມ຺ຫິ ປທຏ຺ຐາເນ, ປຣິເຍສຕິ ເສສກໍ ປທຏ຺ຐານໍ;

ອາວຏ຺ຏຕິ ປຏິປກ຺ເຂ, ອາວຏ຺ໂຏ ນາມ ໂສ ຫາໂຣ’’ຕິ. –

ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ປຣກ຺ກມຘາຕຸອາທີນໍ ປທຏ຺ຐາເນ ເອກມ຺ຫິ ອາຣມ຺ຠຘາຕຸອາທິເກ ເທສນາຣຸຬ຺ເຫ ສຕິ ວິສຠາຄຕາຍ ວາ ເສສກໍ ປທຏ຺ຐານໍ ປຣິເຍສຕິ, ເທສນາຍ ສຣູປໂຕ ອຄ຺ຄຫເຓນ ວາ ເສສກໍ ປທຏ຺ຐານໍ ປຣິເຍສຕິ, ເຍນ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສເສນ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ໂຍເຊນ຺ໂຕ ເທສນໍ ປມາທາທີນໍ ປທຏ຺ຐານຠູເຕ ໂກສຊ຺ຊາທິເກ ປຏິປກ຺ເຂ ອາວຏ຺ຏຕິ ອາວຏ຺ຏາເປຕິ, ໂສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ‘‘ອາວຏ຺ໂຏ ຫາໂຣ ນາມາ’’ຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐຕິ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ.

‘‘ປຏິປກ຺ເຂ’’ຕິ ອິທໍ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ, ເສເສປິ ສຠາເຄ ອາວຏ຺ຏນໂຕ. ນ ຫິ ອາຣມ຺ຠຘາຕຸອາທິເກ ເທສນາຣຸຬ຺ເຫ ສຕິ ຕປ຺ປຏິປກ຺ເຂ ໂກສຊ຺ຊາທິເກເຍວ ເທສນໍ ອາວຏ຺ເຏຕິ, ອຖ ໂຂ ອວເສສວີຣິຍາຣມ຺ຠາທິເກປິ ເທສນໍ ອາວຏ຺ເຏຕີຕິ.

ອາວຏ຺ຏຫາຣນິທ຺ເທໂສ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຕໂມ ວິຠຕ຺ຕິຫາຣນິທ຺ເທໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ –

໘.

‘‘ຘມ຺ມຎ຺ຈ ປທຏ຺ຐານໍ, ຠູມິຎ຺ຈ ວິຠຊເຕ ອຍໍ ຫາໂຣ.

ສາຘາຣເຓ ອສາຘາຣເຓ ຈ ເນຍ຺ໂຍ ວິຠຕ຺ຕີ’’ຕິ. –

ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ກຸສລາທິວເສນ ອເນກວິຘໍ ສຠາວຘມ຺ມຎ຺ຈ ທານສີລາທິປທຏ຺ຐານຎ຺ຈ ‘‘ທສ຺ສນຠູມິ ຠາວນາຠູມີ’’ຕິ ເອວມາທິກໍ ຠູມິຎ຺ຈ ສາຘາຣເຓ ຈ ອສາຘາຣເຓ ຈ ເຍນ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສເສນ ວິຠຊເຕ, ໂສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ‘‘ວິຠຕ຺ຕິ ຫາໂຣ’’ຕິ ເນຍ຺ໂຍຕິ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ.

‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕາ ກຸສລາ ວາສນາຠາຄິຍາ, ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕາ ກຸສລາ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍາ’’ຕ຺ຍາທິນາ, ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕາ ອກຸສລາ ກິເລສຠາຄິຍາ’’ຕ຺ຍາທິນາ ຘມ຺ມຎ຺ຈ, ‘‘ອິທໍ ສີລໍ ອິມສ຺ສ ມຫຄ຺ຄຕວິເສສສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ, ອິທໍ ສີລໍ ອິທໍ ຌານໍ ອິມສ຺ສ ໂລກຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ປທຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕ຺ຍາທິນາ ປທຏ຺ຐານຎ຺ຈ, ‘‘ທສ຺ສນປຫາຕພ຺ພສ຺ສ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຠູມິ, ຠາວນາປຫາຕພ຺ພສ຺ສ ໂສຕາປນ຺ນາທໂຍ ຠູມິ’’ຕ຺ຍາທິນາ ຠູມິຎ຺ຈ, ‘‘ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທາ ປຸຖຸຊ຺ຊນໂສຕາປນ຺ນານໍ ສາຘາຣຓາ’’ຕ຺ຍາທິນາ ສາຘາຣເຓ ຈ, ‘‘ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທາ ອນາຄາມິອຣຫນ຺ຕານໍ ອສາຘາຣຓາ’’ຕ຺ຍາທິນາ ອສາຘາຣເຓ ຈ ເຍນ ວິຠຊຕິ, ໂສ ວິຠຕ຺ຕິ ຫາໂຣ ນາມາຕິອາທິນາ (ເນຕ຺ຕິ. ໓໓-໓໔) ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ວິຠຊນາກາໂຣ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ວິຠຕ຺ຕິຫາຣນິທ຺ເທໂສ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຕໂມ ປຣິວຕ຺ຕນຫາຣນິທ຺ເທໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ –

໙.

‘‘ກຸສລາກຸສເລ ຘມ຺ເມ, ນິທ຺ທິຏ຺ເຐ ຠາວິເຕ ປຫີເນ ຈ.

ປຣິວຕ຺ຕຕິ ປຏິປກ຺ເຂ, ຫາໂຣ ປຣິວຕ຺ຕໂນ ນາມາ’’ຕິ. –

ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ສຸຕ຺ເຕ ຠາວິເຕ ຠາວິຕພ຺ເພ ກຸສເລ ອນວຊ຺ຊຘມ຺ເມ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐ ກຖິເຕ, ສໍວຓ຺ຓິເຕ ວາ ປຫີເນ ປຫາຕພ຺ເພ ອກຸສເລ ສາວຊ຺ຊຘມ຺ເມ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐ ກຖິເຕ, ສໍວຓ຺ຓິເຕ ວາ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ປຏິປກ຺ເຂ ວິປຣີຕຘມ຺ເມ ເຍນ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສເສນ ປຣິວຕ຺ຕຕິ ປຣິວຕ຺ເຕຕິ, ໂສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ‘‘ປຣິວຕ຺ຕໂນ ຫາໂຣ ນາມາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ.

‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ຠວຕີ’’ຕິອາທິນາ ຈ ‘‘ຍສ຺ສ ວາ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣຕສ຺ສ ປາຓາຕິປາໂຕ ປຫີໂນ’’ຕິອາທິນາ ຈ ‘‘ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພາ ກາມາ …ເປ… ກາເມຫິ ເວຣມຓີ ເຕສໍ ອຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທິນາ ຈ ປຏິປກ຺ເຂ ປຣິວຕ຺ຕນຠາວໍ ວິຠງ຺ຄວາເຣ (ເນຕ຺ຕິ. ໓໕ ອາທໂຍ) ວກ຺ຂຕີຕິ ນ ວິຕ຺ຖາຣິຕາ.

ປຣິວຕ຺ຕນຫາຣນິທ຺ເທໂສ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຕໂມ ເວວຈນຫາຣນິທ຺ເທໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ –

໑໐.

‘‘ເວວຈນານິ ພຫູນິ ຕຸ, ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕານິ ເອກຘມ຺ມສ຺ສ.

ໂຍ ຊານາຕິ ສຸຕ຺ຕວິທູ, ເວວຈໂນ ນາມ ໂສ ຫາໂຣ’’ຕິ. –

ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ເອກຘມ຺ມສ຺ສ ປທຕ຺ຖສ຺ສ ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕານິ ຕຸ ວຸຕ຺ຕານິ ເອວ, ພຫູນິ ຕຸ ພຫູນິ ເອວ ເວວຈນານິ ເຍນ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສເສນ ໂຍ ສຸຕ຺ຕວິທູ ຊານາຕິ, ຊານິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ປທຕ຺ເຖ ໂຍເຊຕິ, ຕສ຺ສ ສຸຕ຺ຕວິທຸໂນ ໂສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ‘‘ເວວຈໂນ ນາມ ຫາໂຣ’’ຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐຕິ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ໂຍ ໂສ-ສທ຺ທາ ອສມານຕ຺ຖາ ຈ ໂຫນ຺ຕີຕິ ‘‘ໂຍ ສຸຕ຺ຕວິທູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ໂສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ‘‘ຠຄວາ’’ຕິ ປທສ຺ສ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ເຖ ຠຄວຕິ ‘‘ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ໂລກວິທູ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ, ຜລນິປ຺ຜຕ຺ຕິຄໂຕ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຘິຄຕປຏິສມ຺ຠິໂທ ຈຕຸໂຍຄວິປ຺ປຫີໂນ ອຄຕິຄມນວີຕິວຕ຺ໂຕ ອຸທ຺ຘຏສລ຺ໂລ ນິຣຸຬ຺ຫວໂຓ ມທ຺ທິຕກຓ຺ຏໂກ ນິພ຺ພາປິຕປຣິຍຸຏ຺ຐາໂນ ພນ຺ຘນາຕີໂຕ ຄນ຺ຖວິນິເວຐໂນ ອຊ຺ຌາສຍວີຕິວຕ຺ໂຕ ຠິນ຺ນນ຺ຘກາໂຣ ຈກ຺ຂຸມາ ໂລກຘມ຺ມສມຕິກ຺ກນ຺ໂຕ ອນຸໂຣຘວິໂຣຘວິປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ເຐສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອສງ຺ເຂປຄໂຕ ພນ຺ຘນາຕິວຕ຺ໂຕ ຐປິຕສງ຺ຄາໂມ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕໂຣ ອຸກ຺ກາຘໂຣ ອາໂລກກໂຣ ປຊ຺ໂຊຕກໂຣ ຕໂມນຸໂທ ຣຓຎ຺ຊໂຫ ອປຣິມາຓວຓ຺ໂຓ ອປ຺ປເມຍ຺ຍວຓ຺ໂຓ ອສງ຺ເຂຍ຺ຍວຓ຺ໂຓ ອາຠງ຺ກໂຣ ປຠງ຺ກໂຣ ຘມ຺ໂມຠາສປຊ຺ໂຊຕກໂຣ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ໓໘) ເອວມາທີນິ ພຫູນິ ເວວຈນານິ ໂຍຊິຕານິ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ວິຠງ຺ຄວາເຣ (ເນຕ຺ຕິ. ໓໗ ອາທໂຍ) ອາຄມິສ຺ສຕິ.

ເວວຈນຫາຣນິທ຺ເທໂສ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຕໂມ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຫາຣນິທ຺ເທໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ –

໑໑.

‘‘ເອກໍ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຫິ ວິວິຘາຫິ ເທເສຕິ.

ໂສ ອາກາໂຣ ເຎຍ຺ໂຍ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕີ ນາມ ໂສ ຫາໂຣ’’ຕິ. –

ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ເອກໍ ຂນ຺ຘາທິຘມ຺ມໍ ວິວິຘາຫິ ນິກ຺ເຂປປ຺ປຠວປຎ຺ຎຕ຺ຕາທີຫິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຫິ ເຍນ ປຎ຺ຎາເປຕພ຺ພາກາເຣນ ເທເສຕິ, ໂສ ປຎ຺ຎາເປຕພ຺ພາກາໂຣ ເຍນ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສເສນ ວິຠາວິໂຕ, ໂສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ‘‘ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຫາໂຣ ນາມາ’’ຕິ ເຎຍ຺ໂຍຕິ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ.

ຕຕ຺ຖ ວິວິຘາຫິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຫິ ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິປຠວປຎ຺ຎຕ຺ຕິປຣິຎ຺ຎາປຎ຺ຎຕ຺ຕິປຫານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ- ຠາວນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຎ຺ຎຕ຺ຕິນິໂຣຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິນິພ຺ພິທາປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ເອວມາທິປຎ຺ຎຕ຺ຕີຫິ ເອກປທຕ຺ຖສ຺ເສວ ປຎ຺ຎາເປຕພ຺ພາກາຣວິຠາວນາລກ຺ຂໂຓ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຫາໂຣ ນາມາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ, ຉນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ, ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ, ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ອາຍຕນານໍ, ທສນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ.

‘‘ກພຬີກາເຣ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຫາເຣ ອຕ຺ຖິ ຣາໂຄ, ອຕ຺ຖິ ນນ຺ທີ, ອຕ຺ຖິ ຕຓ຺ຫາ, ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຣຸຬ຺ຫໍ. ຍຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ວິຣຸຬ຺ຫໍ, ອຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ນາມຣູປສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ນາມຣູປສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣານໍ ວຸທ຺ຘີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໖໔; ກຖາ. ໒໙໖) ເອວມາທິ ປຠວປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ສມຸທຍສ຺ສ ຈາຕິ.

‘‘ກພຬີກາເຣ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຫາເຣ ນຕ຺ຖິ ຣາໂຄ, ນຕ຺ຖິ ນນ຺ທີ, ນຕ຺ຖິ ຕຓ຺ຫາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໖໔; ກຖາ. ໒໙໖) ເອວມາທິ ປຣິຎ຺ຎາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ, ‘‘ປຫານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສມຸທຍສ຺ສ, ຠາວນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ມຄ຺ຄສ຺ສ, ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນິໂຣຘສ຺ສາ’’ຕິ ຈ ‘‘ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສຸຕມຍິຍາ ປຎ຺ຎາຍ, ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ, ປວຕ຺ຕນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຘມ຺ມຈກ຺ກສ຺ສາ’’ຕິ ເອວມາທິວິຕ຺ຖາໂຣ ວິຠງ຺ເຄ (ເນຕ຺ຕິ. ໓໙ ອາທໂຍ) ອາຄມິສ຺ສຕີຕິ.

ປຓ຺ຓຕ຺ຕິຫາຣນິທ຺ເທໂສ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຕໂມ ໂອຕຣຓຫາຣນິທ຺ເທໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ –

໑໒.

‘‘ໂຍ ຈ ປຏິຈ຺ຈຸປ຺ປາໂທ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍຂນ຺ຘາ ຈ ຘາຕຸອາຍຕນາ.

ເອເຕຫິ ໂອຕຣຕິ ໂຍ, ໂອຕຣໂຓ ນາມ ໂສ ຫາໂຣ’’ຕິ. –

ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ຈ ເຍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຂນ຺ຘາ ຈ ຍານິ ຘາຕຸອາຍຕນານິ ຈ ເຍນ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສເສນ ນິທ຺ຘາຣິຕານິ, ເອເຕຫິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທາທິນ຺ທ຺ຣິຍຂນ຺ຘຘາຕາຍຕເນຫິ, ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕປທຕ຺ຖມຸເຂນ ນິທ຺ຘາຣິຍມາເນຫິ ຈ ໂຍ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ໂອຕຣຕິ ໂອຄາຫຕິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທາທິເກ ຕຕ຺ຖ ວາຈກວເສນ, ຕຕ຺ຖ ຎາປກວເສນ ວາ ອນຸປວິສຕິ, ໂສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ໂອຕຣໂຓ ຫາໂຣ ນາມາຕິ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ.

ຕຕ຺ຖ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຂນ຺ຘາຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຈ ຂນ຺ຘາ ຈາຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຂນ຺ຘາ. ຘາຕຸອາຍຕນາຕິ ຘາຕຸໂຍ ຈ ອາຍຕນານິ ຈ ຘາຕຸອາຍຕນາ. ກຖໍ ໂອຕຣໂຓ? ‘‘ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ສພ຺ພຘິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິ (ເນຕ຺ຕິ. ໔໒) ປາໂຐ.

ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ຣູປຘາຕຸ ຈ ອຣູປຘາຕຸ ຈ. ອໂຘຕິ ກາມຘາຕຸ. ສພ຺ພຘິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕຕິ ເຕຘາຕຸເກ ອຍໍ ອເສກ຺ຂາວິມຸຕ຺ຕິ. ຕານິເຍວ ອເສກ຺ຂານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ອຍໍ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ໂອຕຣຓາ.

ຕານິເຍວ ອເສກ຺ຂານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ວິຊ຺ຊາ, ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທາ ອວິຊ຺ຊານິໂຣໂຘ…ເປ… ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ, ອຍໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທຫິ ໂອຕຣຓາ.

ຕານິເຍວ ອເສກ຺ຂານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຕີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສງ຺ຄຫິຕານິ ສີລກ຺ຂນ຺ເຘນ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ເຘນ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘນ, ອຍໍ ຂນ຺ເຘຫິ ໂອຕຣຓາ.

ຕານິເຍວ ອເສກ຺ຂານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສງ຺ຂາຣປຣິຍາປນ຺ນານິ ເຍ ສງ຺ຂາຣາ ອນາສວາ, ໂນ ຈ ຠວງ຺ຄາ, ເຕ ສງ຺ຂາຣາ ຘມ຺ມຘາຕຸສງ຺ຄຫິຕາ, ອຍໍ ຘາຕູຫິ ໂອຕຣຓາ.

ສາ ຘມ຺ມຘາຕຸ ຘມ຺ມາຍຕນປຣິຍາປນ຺ນາ, ຍໍ ອາຍຕນໍ ອນາສວໍ, ໂນ ຈ ຠວງ຺ຄໍ, ອຍໍ ອາຍຕເນຫິ ໂອຕຣຓາຕິ ເອວມາທີຫິ ວິຠງ຺ເຄ (ເນຕ຺ຕິ. ໔໒ ອາທໂຍ) ອາຄມິສ຺ສຕີຕິ.

ໂອຕຣຓຫາຣນິທ຺ເທໂສ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຕໂມ ໂສຘນຫາຣນິທ຺ເທໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ –

໑໓.

‘‘ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕມ຺ຫິ ປຎ຺ເຫ, ຄາຖາຍໍ ປຸຈ຺ຉິຕາ ຍມາຣພ຺ຠ.

ສຸທ຺ຘາສຸທ຺ຘປຣິກ຺ຂາ, ຫາໂຣ ໂສ ໂສຘໂນ ນາມາ’’ຕິ. –

ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ຕິສ຺ສໍ ຄາຖາຍໍ ອາຣຸຬ຺ເຫ ປຎ຺ເຫ ຎາຕຸມິຈ຺ຉິເຕ ອຕ຺ເຖ ຠຄວຕາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນຄາຖາຍໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕມ຺ຫິ ຍໍ ສຸຕ຺ຕຕ຺ຖໍ ອາຣພ຺ຠ ອຘິກິຈ຺ຈ ສາ ຄາຖາ ປຸຈ຺ຉິຕາ ປຸຈ຺ຉນຕ຺ຖາຍ ຐປິຕາ, ຕສ຺ສ ສຸຕ຺ຕຕ຺ຖສ຺ສ ເຍນ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສເສນ ສຸທ຺ຘາສຸທ຺ຘປຣິກ຺ຂາ ວິຈາຣຓາ ຠເວ, ໂສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ໂສຘໂນ ຫາໂຣ ນາມາຕິ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ.

ກຖໍ? ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ ປທໍ ໂສຘິຕໍ, ອາຣມ຺ໂຠ ນ ໂສຘິໂຕ. ‘‘ວິວິຈ຺ຉາ ປມາທາ ນປ຺ປກາສຕີ’’ຕິ ປທໍ ໂສຘິຕໍ, ອາຣມ຺ໂຠ ນ ໂສຘິໂຕ. ‘‘ຊປ຺ປາຠິເລປນໍ ພ຺ຣູມີ’’ຕິ ປທໍ ໂສຘິຕໍ, ອາຣມ຺ໂຠ ນ ໂສຘິໂຕ. ‘‘ທຸກ຺ຂມສ຺ສ ມຫພ຺ຠຍ’’ນ຺ຕິ ປທຎ຺ຈ ໂສຘິຕໍ, ອາຣມ຺ໂຠ ຈ ໂສຘິໂຕຕິ. ເອວໍ ປທາທີນໍ ໂສຘິຕາໂສຘິຕຠາວວິຈາໂຣ ຫາໂຣ ໂສຘໂນ ນາມ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ວິຠງ຺ເຄ (ເນຕ຺ຕິ. ໔໕ ອາທໂຍ) ອາຄມິສ຺ສຕີຕິ.

ໂສຘນຫາຣນິທ຺ເທໂສ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຕໂມ ອຘິຏ຺ຐານຫາຣນິທ຺ເທໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ –

໑໔.

‘‘ເອກຕ຺ຕຕາຍ ຘມ຺ມາ, ເຍປິ ຈ ເວມຕ຺ຕຕາຍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ.

ເຕ ນ ວິກປ຺ປຍິຕພ຺ພາ, ເອໂສ ຫາໂຣ ອຘິຏ຺ຐາໂນ’’ຕິ. –

ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈາທໂຍ ຘມ຺ມາ ເອກຕ຺ຕຕາຍ ສາມຎ຺ເຎນປິ ຈ ເວມຕ຺ຕຕາຍ ວິເສເສນປິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ເຍນ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈາທໂຍ ຘມ຺ມາ ນ ວິກປ຺ປຍິຕພ຺ພາ ສາມຎ຺ຎວິເສສກປ຺ປນາຍ ໂວຫາຣຠາເວນ ອນວຏ຺ຐານໂຕ, ກາລທິສາວິເສສາທີນໍ ວິຍ ອເປກ຺ຂາສິທ຺ຘິໂຕ ຈ, ເອໂສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ອຘິຏ຺ຐາໂນ ຫາໂຣຕິ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ.

ຕຕ຺ຖ ເອກຕ຺ຕຕາຍາຕິ ເອກສ຺ສ ສມານສ຺ສ ຠາໂວ ເອກຕ຺ຕໍ, ເອກຕ຺ຕເມວ ເອກຕ຺ຕຕາ, ຕາຍ. ເອກສທ຺ໂທ ເຈຕ຺ຖ ສມານຕ຺ຖວາຈໂກ, ນ ສງ຺ຂ຺ຍາວາຈໂກຕິ. ເວມຕ຺ຕຕາຍາຕິ ວິສິຏ຺ຐາ ມຕ຺ຕາ ວິມຕ຺ຕາ, ວິມຕ຺ຕາ ເອວ ເວມຕ຺ຕໍ, ເວມຕ຺ຕສ຺ສ ຠາໂວ ເວມຕ຺ຕຕາ, ຕາຍ. ຍຖາ ຫິ ‘‘ອຊ຺ຊ ສ຺ເວ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມານາ ກາລວິເສສາ ອນວຏ຺ຐິຕາ ຠວນ຺ຕິ, ‘‘ປຸຣິມາ ທິສາ, ປຈ຺ຉິມາ ທິສາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມານາ ທິສາວິເສສາ, ເອວໍ ສາມຎ຺ຎວິເສສາ ຈ ອຕ຺ຖສ຺ສ ສຠາວາຕິ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈມານໍ ຊາຕິອາທິໍ ອເປກ຺ຂາຍ ສາມຎ຺ຎໍ ສມານມ຺ປິ ສຈ຺ຈາເປກ຺ຂາຍ ວິເສໂສ ໂຫຕິ. ເອສ ນໂຍ ສມຸທຍສຈ຺ຈາທີສຸປີຕິ. ‘‘ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ເອກຕ຺ຕຕາ. ‘‘ຊາຕິ ທຸກ຺ຂາ, ຊຣາ ທຸກ຺ຂາ, ມຣຓໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທິ ເວມຕ຺ຕຕາ. ‘‘ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ’’ຕິ ເອກຕ຺ຕຕາ, ‘‘ຕຓ຺ຫາ ໂປໂນຠວິກາ ນນ຺ທີຣາຄສຫຄຕາ’’ຕິ ເອວມາທິ ເວມຕ຺ຕຕາຕິ ເອວມາທິ ວິຕ຺ຖາໂຣ ວິຠງ຺ເຄ (ເນຕ຺ຕິ. ໔໖ ອາທໂຍ) ອາຄມິສ຺ສຕີຕິ.

ອຘິຏ຺ຐານຫາຣນິທ຺ເທໂສ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຕໂມ ປຣິກ຺ຂາຣຫາຣນິທ຺ເທໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ –

໑໕.

‘‘ເຍ ຘມ຺ມາ ຍໍ ຘມ຺ມໍ, ຊນຍນ຺ຕິປ຺ປຈ຺ຈຍາ ປຣມ຺ປຣໂຕ.

ເຫຕຸມວກຑ຺ຒຍິຕ຺ວາ, ເອໂສ ຫາໂຣ ປຣິກ຺ຂາໂຣ’’ຕິ. –

ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາທິກາ ເຍ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມາ ສງ຺ຂາຣາທິກໍ ຍໍ ຜລຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈຍາ ສຫຊາຕປຈ຺ຈເຍນ ປຣມ຺ປຣໂຕ ປຣມ຺ປຣປຈ຺ຈຍຠາເວນ ຊນຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ສງ຺ຂາຣາທິຜລສ຺ສ ປຈ຺ຈຍໍ ປຣິກ຺ຂາຣຠູຕໍ ປຸຣິມຸປ຺ປນ຺ນໍ ອວິຊ຺ຊາທິກໍ ອສາຘາຣຓໍ ຊນກໍ ເຫຕຸໍ, ອໂຍນິໂສມນສິກາຣາທິກໍ ສາຘາຣຓໍ ປຈ຺ຈຍເຫຕຸຎ຺ຈ ອວກຑ຺ຒຍິຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕໂຕ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ໂຍ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ປຣິກ຺ຂາຣສໍວຓ຺ຓນາຠາເວນ ປວຕ຺ໂຕ, ເອໂສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ຫາໂຣ ນາມາຕິ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ. ອວິຊ຺ຊາທໂຍ ຫິ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ອສາຘາຣຓເຫຕູ ຠວນ຺ຕິ, ອໂຍນິໂສມນສິກາຣາທໂຍ ສາຘາຣຓປຈ຺ຈຍາ. ເຕນາຫ – ‘‘ອສາຘາຣຓລກ຺ຂໂຓ ເຫຕຸ, ສາຘາຣຓລກ຺ຂໂຓ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ, ‘‘ອວິຊ຺ຊາ ອວິຊ຺ຊາຍ ເຫຕຸ, ອໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທິກໍ (ເນຕ຺ຕິ. ໔໙) ວິຠງ຺ຄວຈນຎ຺ຈ.

ປຣິກ຺ຂາຣຫາຣນິທ຺ເທໂສ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຕໂມ ສມາໂຣປນຫາຣນິທ຺ເທໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ –

໑໖.

‘‘ເຍ ຘມ຺ມາ ຍໍມູລາ, ເຍ ເຈກຕ຺ຖາ ປກາສິຕາ ມຸນິນາ.

ເຕ ສມາໂຣປຍິຕພ຺ພາ, ເອສ ສມາໂຣປໂນ ຫາໂຣ’’ຕິ. –

ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ສີລາທໂຍ ຘມ຺ມາ ຍໍມູລາ ເຍສໍ ສມາຘິອາທີນໍ ມູລາ, ເຕ ສີລາທໂຍ ຘມ຺ມາ ເຕສໍ ສມາຘິອາທີນໍ ປທຏ຺ຐານຠາເວນ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສເສນ ສມາໂຣປຍິຕພ຺ພາ, ເຍ ຈ ຣາຄວິຣາຄເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິເສກ຺ຂຜລກາມຘາຕຸສມຕິກ຺ກມນາທິສທ຺ທາ ອນາຄາມິຜລຕ຺ຖຕາຍ ເອກຕ຺ຖາ ສມານຕ຺ຖາຕິ ພຸທ຺ຘມຸນິນາ ປກາສິຕາ, ເຕ ຣາຄ…ເປ… ຕິກ຺ກມນາທິສທ຺ທາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນຠາເວນ ສມາໂຣປຍິຕພ຺ພາ, ເອໂສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ສມາໂຣປໂນ ຫາໂຣ ນາມາຕິ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ສີລາທິກ຺ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍສ຺ສ ປຣິຍາຍນ຺ຕຣວິຠາວນາປາຣິປູຣີ ກຖິຕາ, ຠາວນາປາຣິປູຣີ ຈ ປຫາຕພ຺ພສ຺ສ ປຫາເນນ ໂຫຕີຕິ ຠາວນາສມາໂຣປນປຫານສມາໂຣປນາປິ ທສ຺ສິຕາຕິ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ສມາໂຣປໂນ ປທຏ຺ຐານສມາໂຣປໂນ, ເວວຈນສມາໂຣປໂນ, ຠາວນາສມາໂຣປໂນ, ປຫານສມາໂຣປໂນຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາຍິກສຸຈຣິຕໍ, ວາຈສິກສຸຈຣິຕຎ຺ຈ ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ, ມໂນສຸຈຣິເຕ ອນຠິຊ຺ຌາ, ອພ຺ຍາປາໂທ ຈ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ. ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ, ສມາຘິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ສີລກ຺ຂນ຺ໂຘ, ສມາຘິກ຺ຂນ຺ໂຘ ຈ ສມຖສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ, ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິປສ຺ສນາຍ ປທຏ຺ຐານໍ. ສມໂຖ ຣາຄວິຣາຄເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ປທຏ຺ຐານໍ, ວິປສ຺ສນາ ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິຍາ ປທຏ຺ຐານນ຺ຕິ ເອວມາທິ ປທຏ຺ຐານສມາໂຣປໂນ. ຣາຄວິຣາຄາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ເສກ຺ຂຜລໍ, ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິ ອເສກ຺ຂຜລໍ, ອິທໍ ເວວຈນໍ. ຣາຄວິຣາຄາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ອນາຄາມິຜລໍ, ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິ ອຄ຺ຄຜລໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ເວວຈນໍ. ຣາຄວິຣາຄາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ກາມຘາຕຸສມຕິກ຺ກມນໍ, ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ເຕຘາຕຸສມຕິກ຺ກມນໍ, ອິທໍ ເວວຈນໍ. ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ປຎ຺ຎາພລໍ, ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາ, ປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ເອວມາທິ ເວວຈນນ຺ຕິ ເອວມາທິ ເວວຈນສມາໂຣປໂນ. ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສິໂນ ວິຫຣໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ຠາວິຍມາເນສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຈຕູສຸ ສມ຺ມປ຺ປຘາເນສຸ ຠາວິຍມາເນສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ເອວມາທິ ຠາວນາສມາໂຣປໂນ. ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອສຸເຠ ‘‘ສຸຠ’’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາສໍ ປຊຫຕິ, ກພຬີກາໂຣ ຈສ຺ສ ອາຫາໂຣ ປຣິຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ກາມຸປາທາເນນ ຈ ອນຸປາທາໂນ ຠວຕິ, ກາມໂຍເຄນ ຈ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຠວຕິ, ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ເຖນ ຈ ວິປ຺ປຍຸຊ຺ຊຕິ, ກາມາສເວນ ຈ ອນາສໂວ ຠວຕິ, ກາໂມຆຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ໂຓ ຠວຕິ, ຣາຄສລ຺ເລນ ຈ ວິສລ຺ໂລ ຠວຕິ, ຣູປູປິກາ ຈສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິ ປຣິຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຣູປຘາຕຸຍໍ ຈສ຺ສ ຣາໂຄ ປຫີໂນ ຠວຕິ, ນ ຈ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເວທນາສູຕິ ເອວມາທິ ປຫານສມາໂຣປໂນຕິ ເອວມາທິ ສມາໂຣປໂນ ຫາໂຣ ນິຍຸຕ຺ໂຕຕິ.

ອິຕິ ສຕ຺ຕິພລານຸຣູປາ ຣຈິຕາ.

ໂສຬສຫາຣນິທ຺ເທສວິຠາວນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນຍນິທ຺ເທສວິຠາວນາ

໑໗. ຫາຣນິທ຺ເທສາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕາ, ‘‘ກຕເມ ນຍນິທ຺ເທສາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຓ຺ຫຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ເອວໍ ອຸທ຺ເທສກ຺ກເມເນວ ຫາເຣ ນິທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອິທານິ ນເຍ ນິທ຺ທິສິຕຸໍ ‘‘ຕຓ຺ຫຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕໍ ຕຓ຺ຫຎ຺ຈ ອວິຊ຺ຊຎ຺ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ນິທ຺ຘາຣຓວເສນ ຄຫິຕໍ ຕຓ຺ຫຎ຺ຈ ອວິຊ຺ຊຎ຺ຈ ສໍກິເລສປກ຺ຂໍ ເນຕິ, ສຸຕ຺ເຕ ອາຄເຕນ ສມເຖນ, ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ອຕ຺ຖໂຕ ນິທ຺ຘາຣຓວເສນ ວາ ຄຫິເຕນ ສມເຖນ, ຄຫິຕາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ໂວທານປກ຺ຂໍ ເນຕິ, ນຍນ຺ໂຕ ຈ ສຈ຺ເຈຫິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເນຕິ, ອຍໍ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ໂສ ນນ຺ທິຍາວຏ຺ໂຏ ນໂຍ ນາມາຕິ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ອຕ຺ຖນຍສ຺ສ ຠູມິ, ສໍວຓ຺ຓນາ ຈ ຄາຖາຍໍ ‘‘ນໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຫິ ອຕ຺ຖນໂຍ ສໍວຓ຺ຓນາ, ຈຕຸສຈ຺ຈປຏິເວຘສ຺ສ ອນຸຣູໂປ ປຸພ຺ພຠາເຄ ອນຸຄາຫຓນໂຍ ອຕ຺ຖນໂຍວ. ຕສ຺ສ ປນ ອຕ຺ຖນຍສ຺ສ ຍາ ສໍວຓ຺ຓນາ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸອາທີນໍ ວເສນ ຕຓ຺ຫາທິມຸເຂນ ນຍຠູມິຣຈນາ ປວຕ຺ຕາ, ຕສ຺ສ ສໍວຓ຺ຓນາວ ນຍໂວຫາໂຣ ກໂຕຕິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຫາຣສມ຺ປາເຕ (ເນຕ຺ຕິ. ໗໘-໗໙) ອາຄມິສ຺ສຕິ.

ນນ຺ທິຍາວຏ຺ຏນຍນິທ຺ເທໂສ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຕໂມ ຕິປຸກ຺ຂລນຍນິທ຺ເທໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ –

໑໘.

‘‘ໂຍ ອກຸສເລ ສມູເລຫິ, ເນຕິ ກຸສເລ ຈ ກຸສລມູເລຫິ.

ຠູຕໍ ຕຖໍ ອວິຕຖໍ, ຕິປຸກ຺ຂລໍ ຕໍ ນຍໍ ອາຫູ’’ຕິ. –

ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ອກຸສເລ ສມູເລຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອກຸສລສ຺ສ ຕີຫິ ໂລຠາທີຫິ ມູເລຫິ ສໍກິເລສປກ຺ຂໍ ເນຕິ, ກຸສເລ ຈ ກຸສລມູເລຫິ ຕີຫິ ອໂລຠາທີຫິ ໂວທານປກ຺ຂໍ ເນຕິ, ນຍນ຺ໂຕ ຈ ຠູຕໍ ກຸສລາກຸສລໍ ເນຕິ, ນ ອຠູຕໍ ມາຍາມຣີຈິອາທໂຍ ວິຍ, ຕຖໍ ກຸສລາກຸສລໍ ເນຕິ, ນ ຆຏາທໂຍ ວິຍ ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈມຕ຺ຕໍ, ອວິຕຖໍ ກຸສລາກຸສລໍ ເນຕິ, ນ ວິຕຖໍ. ກຸສລາກຸສລານໍ ສຠາວໂຕ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ຠູຕາ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈຕ຺ຕາ ຕຖາ, ອກຸສລສ຺ສ ອິຏ຺ຐວິປາກຕາຠາວໂຕ, ກຸສລສ຺ສ ຈ ອນິຏ຺ຐວິປາກຕາຠາວໂຕ ວິປາເກ ສຕິ ອວິສໍວາທກຕ຺ຕາ ອວິຕຖາ ຠວນ຺ຕິ, ກຸສລາກຸສລາ ຫິ ເອເຕສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ‘‘ຠູຕໍ, ຕຖໍ, ອວິຕຖ’’ນ຺ຕິ ປທານໍ ກຸສລາກຸສລວິເສສນຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ອຖ ວາ ອກຸສລມູເລຫິ ອກຸສລານິ, ກຸສລມູເລຫິ ຈ ກຸສລານິ ນຍນ຺ໂຕ ອຍໍ ນໂຍ ຠູຕໍ ຕຖໍ ອວິຕຖໍ ເນຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ໂຍເຊຕິ. ທຸກ຺ຂາທີນິ ຫິ ພາຘກາທິຠາວໂຕ ອຎ຺ຎຖາຠາວາຠາເວນ ຠູຕານິ, ສຈ຺ຈສຠາວຕ຺ຕາ ຕຖານິ, ອວິສໍວາທນໂຕ ອວິຕຖານິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ – ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖານິ ອວິຕຖານິ ອນຎ຺ຎຖານີ’’ຕິ ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໙໐; ປຏິ. ມ. ໒.໘). ອກຸສລາທິສຸຕ຺ຕຕ຺ຖສ຺ສ ຈຕຸສຈ຺ຈໂຍຊນມຸເຂນ ນຍນລກ຺ຂຓໍ ຕໍ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສໍ ຕິປຸກ຺ຂລໍ ນຍນ຺ຕິ ອາຫູຕິ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ.

ຕຕ຺ຖ ຕີຫິ ເຫຕູຫິ ປຸກ຺ຂໂລ ໂສຠໂນຕິ ຕິປຸກ຺ຂໂລ ອກຸສລາທິໂກ ອຕ຺ຖນໂຍ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສຕິ ຐານູປຈາຣໂຕ ຕິປຸກ຺ຂລນໂຍ ນາມາຕິ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ຫາຣສມ຺ປາເຕ (ເນຕ຺ຕິ. ໘໗-໘໘) ອາຄມິສ຺ສຕິ.

ຕິປຸກ຺ຂລນຍນິທ຺ເທໂສ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຕໂມ ສີຫວິກ຺ກີຬິຕນຍນິທ຺ເທໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ –

໑໙.

‘‘ໂຍ ເນຕິ ວິປລ຺ລາເສຫິ, ກິເລເສ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ສທ຺ຘມ຺ເມ.

ເອຕໍ ນຍໍ ນຍວິທູ, ສີຫວິກ຺ກີຬິຕໍ ອາຫູ’’ຕິ. –

ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ເຕຫິ ວິປລ຺ລາເສຫິ ກິເລເສ ສໍກິເລສປກ຺ຂໍ ເນຕິ, ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ເຕຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ສທ຺ຘມ຺ເມ ໂວທານປກ຺ຂໍ ເນຕິ, ເອຕໍ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສໍ ນຍວິທູ ສທ຺ຘມ຺ມນຍໂກວິທາ, ອຕ຺ຖນຍກຸສລາ ເອວ ວາ ສີຫວິກ຺ກີຬິຕໍ ນຍນ຺ຕິ ອາຫູຕິ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ.

ຕຕ຺ຖ ວິປລ຺ລາເສຫີຕິ ອສຸເຠ ສຸຠໍ, ທຸກ຺ເຂ ສຸຂໍ, ອນິຈ຺ເຈ ນິຈ຺ຈໍ, ອນຕ຺ຕນິ ອຕ຺ຕາຕິ ຈຕູຫິ ວິປລ຺ລາເສຫິ. ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫີຕິ ສທ຺ຘາທີຫິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ. ສທ຺ຘມ຺ເມຕິ ປຏິປຕ຺ຕິປຏິເວຘສທ຺ຘມ຺ເມ. ເສສເມຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ຫາຣສມ຺ປາເຕ (ເນຕ຺ຕິ. ໘໖-໘໗) ອາຄມິສ຺ສຕີຕິ.

ສີຫວິກ຺ກີຬິຕນຍນິທ຺ເທໂສ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຕໂມ ທິສາໂລຈນນຍນິທ຺ເທໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ –

໒໐.

‘‘ເວຍ຺ຍາກຣເຓສຸ ຫິ ເຍ, ກຸສລາກຸສລາ ຕຫິໍ ຕຫິໍ ວຸຕ຺ຕາ.

ມນສາ ໂວໂລກຍເຕ, ຕໍ ຂຸ ທິສາໂລຈນໍ ອາຫູ’’ຕິ. –

ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ‘‘ສີຫໂລຈນໍ ອາຫູ’’ຕິ ປາໂຐ ລິຂິໂຕ, ໂສ ປນ ນ ເຖຣສ຺ສ ປາໂຐຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ ຠິນ຺ນລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ຕຫິໍ ຕຫິໍ ເວຍ຺ຍາກຣເຓສຸ ເຍ ກຸສລາກຸສລາ ນຍສ຺ສ ທິສາຠູຕາ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕ ກຸສລາກຸສເລ ນຍສ຺ສ ທິສາຠູຕຘມ຺ເມ ອພຫິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ຈິຕ຺ເຕ ເອວ ຍໍ ໂອໂລກນໍ ກໂຣຕິ, ຕໍ ໂອໂລກນໍ ຂຸ ໂອໂລກນໍ ເອວ ທິສາໂລຈນນ຺ຕິ ອາຫູຕິ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ.

ຕຕ຺ຖ ເວຍ຺ຍາກຣເຓສູຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖນຍສ຺ສ ໂຍຊນຕ຺ຖໍ ກເຕສຸ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖວິສ຺ສຊ຺ຊເນສຸ. ກຸສລາຕິ ໂວທານິຍາ. ອກຸສລາຕິ ສໍກິເລສິກາ. ວຸຕ຺ຕາຕິ ສຸຕ຺ຕໂຕ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ກຖິຕາ. ໂອໂລກຍເຕຕິ ເຕ ກຸສລາທິຘມ຺ເມ ຈິຕ຺ເຕເນວ ‘‘ອຍໍ ປຐມາ ທິສາ, ອຍໍ ທຸຕິຍາ ທິສາ’’ຕິອາທິນາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ນຍສ຺ສ ທິສາຠາເວນ ອຸປປຣິກ຺ຂຕິ, ວິຈາເຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຂູຕິ ອວຘາຣຓຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ເຕນ ທິສາໂລຈນນໂຍ ໂກຈິ ອຕ຺ຖວິເສໂສ ນ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕີຕິ.

໒໑. ທິສາໂລຈນນຍນິທ຺ເທໂສ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ. ‘‘ກຕໂມ ອງ຺ກຸສນຍນິທ຺ເທໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ໂອໂລເກຕ຺ວາ’’ຕິອາທິຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ຕໍຕໍນຍທິສາຠູເຕ ສພ຺ເພ ກຸສລາກຸສເລ ທິສາໂລຈເນນ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປິຍ ສຸຕ຺ຕໂຕ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຍໍ ສມາເນຕິ ຍໍ ສມານຍນໍ ກໂຣຕິ, ອຍໍ ສມານຍນສງ຺ຂາໂຕ ນໂຍ ອງ຺ກຸໂສ ນໂຍ ນາມາຕິ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ອງ຺ກຸໂສ ນາມ ຫຕ຺ຖີນໍ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ອານຍນກາຣຓຠູໂຕ ວຊິຣາທິມໂຍ ຕິກ຺ຂຄ຺ໂຄ ອຸຊຸວງ຺ກຠູໂຕ ທພ຺ພສມ຺ຠາຣວິເສໂສ, ອຍມ຺ປິ ນໂຍ ອງ຺ກຸໂສ ວິຍາຕິ ອຕ຺ເຖນ ອງ຺ກຸໂສ. ເອເຕນ ຫິ ນເຍນ ອິຈ຺ຉິຕໍ ສຸຕ຺ຕຕ຺ຖໍ ນຍຕີຕິ. ມຸຂ຺ຍໂຕ ປນ ອງ຺ເກ ວິຊ຺ຌນຏ຺ຐາເນ ອຸທ຺ຘໂຏ ອສຕິ ອນ຺ໂຕ ປວິສຕີຕິ ອງ຺ກຸໂສ. ອງ຺ກສທ຺ທູປປທອຸປຸພ຺ພອສຘາຕຸ ອປຈ຺ຈໂຍຕິ. ອຍມ຺ປິ ນໂຍ ໂກຈິປິ ອຕ຺ຖວິເສໂສ ນ ໂຫຕີຕິ.

ໂສຬສ ຫາຣນິທ຺ເທສາ ເຈວ ປຎ຺ຈ ນຍນິທ຺ເທສາ ຈ ອາຈຣິເຍນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ. ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕາ, ‘‘ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພສຸຕ຺ເຕ ກິໍ ໂສຬສ ຫາຣາ ປຐມໍ ໂຍເຊຕພ຺ພາ, ອຸທາຫຸ ນຍາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ –

໒໒.

‘‘ໂສຬສ ຫາຣາ ປຐມໍ, ທິສາໂລຈນໂຕ ທິສາ ວິໂລເກຕ຺ວາ.

ສງ຺ຂິປິຍ ອງ຺ກຸເສນ ຫິ, ນເຍຫິ ຕິຫິ ນິທ຺ທິເສ ສຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ເອວໍ ຫາເຣ, ນເຍ ຈ ນິທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອິທານິ ເນສໍ ໂຍຊນກ຺ກມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘ໂສຬສ ຫາຣາ ປຐມ’ນ຺ຕິອາທິມາຫາ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໒໒) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂສຬສ ຫາຣາ ພ຺ຍຎ຺ຊນປຣິເຍຏ຺ຐິຠາວໂຕ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພສຸຕ຺ເຕ ສໍວຓ຺ຓນາຠາເວນ ປຐມໍ ໂຍເຊຕພ຺ພາ, ໂຍເຊນ຺ເຕນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ ຫາຣານຸກ຺ກເມເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພາ, ນ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ. ຫາຣສໍວຓ຺ຓນານຸກ຺ກເມນ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພໍ ປຐມໍ ສໍວຓ຺ເຓຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ທິສາໂລຈເນນ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອງ຺ກຸສນເຍນ ເນຕ຺ວາ ຕີຫິ ອຕ຺ຖນເຍຫິ ນິທ຺ທິເສຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອິຕິ ສຕ຺ຕິພລານຸຣູປາ ຣຈິຕາ

ນຍນິທ຺ເທສວິຠາວນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທ຺ວາທສປທວິຠາວນາ

ເນຕ຺ຕິວິສຍໍ ສາສນວຣສງ຺ຂາຕໍ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພສຸຕ຺ຕໍ ເຍສໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນປທານໍ, ອຕ຺ຖປທານຎ຺ຈ ວເສນ ‘‘ທ຺ວາທສ ປທານິ ສຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ຄຫວາເຣ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ກຕມານິ ຕານີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ສຣູປໂຕ ນິທ຺ທິສິຕຸໍ –

໒໓.

‘‘ອກ຺ຂຣໍ ປທໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ນິຣຸຕ຺ຕິ ຕເຖວ ນິທ຺ເທໂສ.

ອາກາຣຉຏ຺ຐວຈນໍ, ເອຕ຺ຕາວ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ສພ຺ພໍ.

໒໔.

ສງ຺ກາສນາ ປກາສນາ, ວິວຣຓາ ວິຠຊນຸຕ຺ຕານີກມ຺ມປຎ຺ຎຕ຺ຕິ.

ເອເຕຫິ ຉຫິ ປເທຫິ, ອຕ຺ໂຖ ກມ຺ມຎ຺ຈ ນິທ຺ທິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ. –

ຄາຖາທ຺ວຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ອິທານິ ເຍສໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນປທານໍ, ອຕ຺ຖປທານຎ຺ຈ ວເສນ ‘ທ຺ວາທສ ປທານິ ‘ສຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕານິ ປທານິ ນິທ຺ທິສິຕຸໍ ‘ອກ຺ຂຣປທ’ນ຺ຕິອາທິມາຫາ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໒໓) ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ເກນຏ຺ເຐນ ອກ຺ຂຣນ຺ຕິ? ອກ຺ຂຣຏ຺ເຐນ ອສຎ຺ຈຣຓຏ຺ເຐນ. ອກາຣາທິວຓ຺ໂຓ ຫິ ອກາຣາທິໂຕ ອິກາຣາທິປຣິຍາຍໍ ນກ຺ຂຣຕິ, ນ ສຎ຺ຈຣຕິ, ນ ສງ຺ກມຕິ. ເຕນາຫ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ອປຣິໂຍສິເຕ ປເທ ວຓ຺ໂຓ ອກ຺ຂຣໍ ປຣິຍາຍວເສນ ອກ຺ຂຣຓໂຕ ອສຎ຺ຈຣຓໂຕ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໒໓). ອປຣິໂຍສິເຕ ປເທຕິ ຈ ວິຠຕ຺ຍນ຺ຕຠາວໍ ອປ຺ປຕ຺ເຕ ທ຺ວິຕິຈຕຸກ຺ຂຣວນ຺ເຕສຸ ປເທສຸ ເອກທ຺ວິຕິກ຺ຂຣມຕ຺ເຕເຍວ ອກ຺ຂຣໍ ນາມ, ປຣິໂຍສິເຕ ປທໍເຍວ, ນ ອກ຺ຂຣນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປທໍ ປນ ປເວສນໂຕ ອຕ຺ຖວເສນ ປຣິຍາຍໍ ສຎ຺ຈຣນ຺ຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ນ ເອວໍ ອກາຣາທິວຓ຺ໂຓ ອເວວຈນຕ຺ຕາ. ‘‘ມາ ເອວໍ ມຎ຺ຎສີ’’ຕິອາທີສຸ ວາ ເອກກ຺ຂຣປທາ ມາ-ກາຣາທິ ອກ຺ຂຣໍ ນາມ, ວິຠຕ຺ຍນ຺ຕໍ ປທໍ ປນ ປທເມວ ໂຫຕິ.

ປຊ຺ຊຕິ ອຕ຺ໂຖ ເອເຕນາຕິ ປທໍ. ຕໍ ນາມາຂ຺ຍາໂຕປສຄ຺ຄນິປາຕປ຺ປເຠເທນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ. ຕຕ຺ຖ ທພ຺ພປຘານໍ ‘‘ຜສ຺ໂສ ເວທນາ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທິກໍ ນາມປທໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ທພ຺ພມາວິຠູຕຣູປໍ, ກິຣິຍາ ອນາວິຠູຕຣູປາ. ກິຣິຍາປຘານໍ ‘‘ຜຸສຕິ ເວທຍຕິ ວິຊານາຕີ’’ຕິ ເອວມາທິກໍ ອາຂ຺ຍາຕປທໍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ຜຸສນາທິກິຣິຍາ ອາວິຠູຕຣູປາ, ທພ຺ພມນາວິຠູຕຣູປໍ. ກິຣິຍາວິເສສໂພຘເຫຕຸຠູຕໍ ປ-ອຸປ-ອິຕິເອວມາທິກໍ ອຸປສຄ຺ຄປທໍ ນາມ. ‘‘ຈິຣປ຺ປວາສິໍ (ຘ. ປ. ໒໑໙) ອຸປວຸຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໗໑; ສຸ. ນິ. ໔໐໕) ເອວມາທີສຸ ຫິ ປ-ອຸປາທິສທ຺ທາ ວສນາທິກິຣິຍາຍ ວິໂຍຄາທິວິສິຏ຺ຐຕໍ ທີເປນ຺ຕິ. ວຈນຕ຺ໂຖ ປນ ນາມປທອາຂ຺ຍາຕປທທ຺ວຍໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປທທ຺ວຍສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ສຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຸປສຄ຺ຄາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ກິຣິຍາຍ ເຈວ ທພ຺ພສ຺ສ ຈ ສຣູປວິເສສປກາສນເຫຕຸຠູຕໍ ‘‘ເອວໍ, ອິຕີ’’ຕິ ເອວມາທິກໍ ນິປາຕປທໍ ອສ຺ສປິ ສໍວຓ຺ຓນາຍປິ ອິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ, ອກ຺ຂເຣນ ປນ ກຖໍ ຄຫິໂຕຕິ ເຈ? ອກ຺ຂເຣຫິ ສຸຍ຺ຍມາເນຫິ ສຸຓນ຺ຕານໍ ວິເສສວິຘານສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ປທປຣິໂຍສາເນ ປທຕ຺ຖສມ຺ປຏິປຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ອກ຺ຂເຣນປິ ອຕ຺ຖາກາໂຣ ຄຫິໂຕວາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອກ຺ຂເຣຫິ ສງ຺ກາເສຕິ, ປເທຫິ ປກາເສຕິ, ອກ຺ຂເຣຫິ ຈ ປເທຫິ ຈ ອຸຄ຺ຆເຏຕີ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ໙) ຈ.

ວິວຣຓາ ວິຕ຺ຖາຣຓາ. ວິຠຊນາ ຈ ອຸຕ຺ຕານີກມ຺ມຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ວິຠຊນຸຕ຺ຕານີກມ຺ມປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ສມາຫາເຣ ອຍໍ ທ຺ວນ຺ທສມາໂສ. ຕຕ຺ຖ ວິຠາຄກຣຓໍ ວິຠຊນໍ ນາມ. ພ຺ຍຎ຺ຊນາກາເຣຫິ ໂຍ ອຕ຺ຖາກາໂຣ ນິທ຺ທິສິຍມາໂນ, ໂສ ອຕ຺ຖາກາໂຣ ວິວຣຓວິຠຊນາຕິ ທ຺ວີຫິ ອຕ຺ຖປເທຫິ ນິທ຺ທິສິໂຕ. ປາກຏກຣຓໍ ອຸຕ຺ຕານີກມ຺ມໍ ນາມ. ປກາເຣຫິ ຎາປນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ນິຣຸຕ຺ຕິນິທ຺ເທສສງ຺ຂາເຕຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊນປເທຫິ ປກາສິຍມາໂນ ໂຍ ອຕ຺ຖາກາໂຣ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ອຕ຺ຖາກາໂຣ ອຸຕ຺ຕານີກມ຺ມປຎ຺ຎຕ຺ຕີຫິ ປຏິນິທ຺ທິສິໂຕ. ເອເຕຫິ ສງ຺ກາສນາທີຫິ ຉຫິ ອຕ຺ຖປເທຫິ ອຕ຺ໂຖ ສຸຕ຺ຕຕ຺ໂຖ ຄຫິໂຕ, ກມ຺ມຎ຺ຈ ອຸຄ຺ຆຏນາທິກມ຺ມຎ຺ຈ ນິທ຺ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍນ ສຸຕ຺ຕຕ຺ເຖນ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸໂນ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານສ຺ສ ສມ຺ໂພຘນກິຣິຍາສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຸຄ຺ຆຏນກມ຺ມສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ຠເວ, ໂສ ສຸຕ຺ຕຕ຺ໂຖ ສງ຺ກາສນາປກາສນາກາໂຣ ໂຫຕິ. ເຍນ ສຸຕ຺ຕຕ຺ເຖນ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎຸໂນ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານສ຺ສ ໂພຘນກິຣິຍາສງ຺ຂາຕສ຺ສ ວິປຎ຺ຈນກມ຺ມສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ໂສ ສຸຕ຺ຕຕ຺ໂຖ ວິວຣຓາວິຠຊນາກາໂຣ ໂຫຕິ. ເຍນ ສຸຕ຺ຕຕ຺ເຖນ ເນຍ຺ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານສ຺ສ ປໂພຘນກິຣິຍາສງ຺ຂາຕສ຺ສ ນຍກມ຺ມສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ໂສ ສຸຕ຺ຕຕ຺ໂຖ ອຸຕ຺ຕານີກມ຺ມປຎ຺ຎຕ຺ຕາກາໂຣ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຕນາຫ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິໂຍ ‘‘ສຸຕ຺ຕຕ຺ເຖນ ຫິ ເທສນາຍ ປວຕ຺ຕິຍມາເນນ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸອາທິເວເນຍ຺ຍານໍ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານສ຺ສ ປໂພຘນກິຣິຍານິພ຺ພຕ຺ຕິ, ໂສ ຈ ສຸຕ຺ຕຕ຺ໂຖ ສງ຺ກາສນາທິອາກາໂຣ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໒໔).

‘‘ຍຖາວຸຕ຺ເຕຫິ ຕີຫິ ອຕ຺ຖນເຍຫິ ເຈວ ຉຫິ ອຕ຺ຖປເທຫິ ຈ ອຍຸຕ຺ໂຕປິ ອຕ຺ໂຖ ກິໍ ໂກຈິ ອຕ຺ຖິ, ອຸທາຫຸ ສພ຺ໂພ ອຕ຺ໂຖ ຍຸຕ຺ໂຕ ເອວາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ –

໒໕.

‘‘ຕີຓິ ຈ ນຍາ ອນູນາ, ອຕ຺ຖສ຺ສ ຈ ຉປ຺ປທານິ ຄຓິຕານິ.

ນວຫິ ປເທຫິ ຠຄວໂຕ, ວຈນສ຺ສຕ຺ໂຖ ສມາຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕີຓີຕິ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາສນິທ຺ເທໂສ, ຕໂຍຕິ ປນ ປກຕິລິງ຺ຄນິທ຺ເທໂສ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ຄຓິຕາ ອນູນາ ຕໂຍ ອຕ຺ຖສ຺ສ ນຍາ ຈ ຄຓິຕານິ ອນູນານິ ຉ ອຕ຺ຖສ຺ສ ປທານິ ຈ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ, ນິທ຺ທິຏ຺ເຐຫິ ຈ ອຕ຺ຖປເທຫິ ຠຄວໂຕ ວຈນສ຺ສ ສພ຺ໂພ ອຕ຺ໂຖ ສມາຍຸຕ຺ໂຕວ ອຍຸຕ຺ໂຕ ໂກຈິ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖີຕິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ອຕ຺ຖສ຺ສາຕິ ສຸຕ຺ຕຕ຺ຖສ຺ສ. ນຍາຕິ ເນຕ຺ຕິອຕ຺ຖນຍາ. ປທານີຕິ ເນຕ຺ຕິອຕ຺ຖປທານິ.

໒໖. ເຍ ຫາຣາທໂຍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ເຕ ຫາຣາທໂຍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕ຺ວາ ເນຕ຺ຕິປ຺ປກຣຓສ຺ສ ປທຕ຺ເຖ ສຸຂຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ຄຓນວເສນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຕ຺ຖສ຺ສາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖສ຺ສ ສມູຫສ຺ສ ອວຍວຠູຕານິ ນວເຠທານິ ອຕ຺ຖປທານິ ສຸຕ຺ຕພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ປຣິເຍຏ຺ຐິສງ຺ຂາຕາຍ ສໍວຓ຺ຓນາຍ ຄຓນໂຕ ຈຕຸວີສຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນປທານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖປທພ຺ຍຎ຺ຊນປທຠູຕໍ ອຸຠຍໍ ສງ຺ເຂປຍໂຕ ສມ຺ປິຓ຺ຑຍໂຕ ເຕຕ຺ຕິໍສາ ເຕຕ຺ຕິໍສວິຘາ ເອຕ຺ຕິກາ ເຕຕ຺ຕິໍສວິຘາວ ເນຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ຕຕ຺ຖ ນວປ຺ປທານີຕິ ຕໂຍ ອຕ຺ຖນຍາ, ຉ ອຕ຺ຖປທານິ ຈ. ຈຕຸພ຺ພີສາຕິ ໂສຬສ ຫາຣາ, ຉ ພ຺ຍຎ຺ຊນປທານິ, ທ຺ເວ ທິສາໂລຈນນຍອງ຺ກຸສນຍາ ຈາຕິ ເອວໍ ເຕຕ຺ຕິໍສວິຘາ ຈ ເນຕ຺ຕິ ນາມ, ອິໂຕ ວິນິມຸຕ຺ໂຕ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ເນຕ຺ຕິປທຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

‘‘ເອວໍ ເຕຕ຺ຕິໍສປທຕ຺ຖາຍ ເນຕ຺ຕິຍາ ຫາຣນຍານໍ ກຕໂມ ເທສນາຫາຣວິຈຍຫາໂຣ’’ຕິອາທິ ເທສນາກ຺ກເມເນວ ສິທ຺ໂຘ, ເອວໍ ສິທ຺ເຘ ສຕິປິ ‘‘ໂສຬສ ຫາຣາ ປຐມ’’ນ຺ຕິ ອາຣມ຺ໂຠ ‘‘ສພ຺ເພປິເມ ຫາຣາ ເຈວ ນຍາ ຈ ອິມິນາ ທສ຺ສິຕກ຺ກເມເນວ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ເພສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ສໍວຓ຺ຓນາວເສນ ໂຍເຊຕພ຺ພາ, ນ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ. ທີປນວຈນສວນານຸສາເຣນ ຎາເປຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ກໂມ ທສ຺ສິໂຕ, ອສ຺ສາທາທີນວນິສ຺ສຣຓານິ ຘມ຺ມເທສນາຍ ນິສ຺ສຍານິ, ຜລຎ຺ຈ ຘມ຺ມເທສນາຍ ຜລໍ, ອຸປາໂຍ ຈ ຘມ຺ມເທສນາຍ ອຸປາໂຍ, ອາຓຕ຺ຕິ ຈ ຘມ຺ມເທສນາຍ ສຣີຣໍ. ເທສນາຫາຣສ຺ສ ຕາສໍ ອສ຺ສາທາທີນວນິສ຺ສຣຓຜລຸປາຍາຓຕ຺ຕີນໍ ວິຠາວນສຠາວຕ຺ຕາ.

ນິທ຺ຘາຣເຓນ ວິນາປິ ປກຕິຍາ ສພ຺ພສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພສຸຕ຺ເຕສຸ ອນຣູປາຕິ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ, ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສານໍ ວິຈຍຫາຣາທີນໍ ນິສ຺ສຍຠາວໂຕ ຈ ປຐມໍ ເທສນາຫາໂຣ ທສ຺ສິໂຕ.

ປທປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນາປຸຈ຺ຉາປທານຸຄີຕີຫິ ສທ຺ຘິໍ ເທສນາຫາຣປທຕ຺ຖານໍ ອສ຺ສາທາທີນໍ ປວິຈຍຠາວໂຕ ເທສນາຫາຣານນ຺ຕຣໍ ວິຈໂຍ ຫາໂຣ.

ວິຈຍຫາເຣນ ປວິຈິຕານໍ ອຕ຺ຖານໍ ຍຸຕ຺ຕາຍຸຕ຺ຕິວິຈາຣຓຠາວໂຕ ວິຈຍຫາຣານນ຺ຕຣໍ ຍຸຕ຺ຕິ ຫາໂຣ.

ປທຏ຺ຐານຫາຣສ຺ສ ຍຸຕ຺ຕາຍຸຕ຺ຕານໍເຍວ ອຕ຺ຖານໍ ອຸປປຕ຺ຕິອນຸຣູປໍ ກາຣຓປຣມ຺ປຣາຍ ນິທ຺ຘາຣຓຕ຺ຕາ ຍຸຕ຺ຕິຫາຣານນ຺ຕຣໍ ປທຏ຺ຐານຫາໂຣ.

ຍຸຕ຺ຕາຍຸຕ຺ຕານໍ ກາຣຓປຣມ຺ປຣາຍ ປຣິຄ຺ຄຫິຕສຠາວານໍເຍວ ຈ ຘມ຺ມານໍ ອວຸຕ຺ຕານມ຺ປິ ສມານລກ຺ຂຓຕາຍ ຄຫຓລກ຺ຂຓຕ຺ຕາຍ ປທຏ຺ຐານຫາຣານນ຺ຕຣໍ ລກ຺ຂຓຫາໂຣ.

ລກ຺ຂຓຫາເຣນ ອຕ຺ຖໂຕ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຣໂຕ ນິທ຺ຘາຣິຕານມ຺ປິ ຘມ຺ມານໍ ນິພ຺ພຈນາທີນິ ວຕ຺ຕພ຺ພານິ, ນ ສຸຕ຺ເຕ ສຣູປໂຕ ອາຄຕຘມ຺ມານໍເຍວາຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ລກ຺ຂຓຫາຣານນ຺ຕຣໍ ຈຕຸພ຺ຍູໂຫ ຫາໂຣ. ເອວຎ຺ຫິ ນິຣວເສສໂຕ ອຕ຺ຖາວໂພໂຘ ໂຫຕິ.

ຈຕຸພ຺ຍູເຫນ ຫາເຣນ ວຸຕ຺ເຕຫິ ນິພ຺ພຈນາຘິປ຺ປາຍນິທາເນຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຸຕ຺ເຕ ປທຕ຺ຖານໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຣສໍສນ຺ທນສງ຺ຂາເຕ ປຸພ຺ພາປຣວິຈາເຣ ທສ຺ສິເຕ ເຕສໍ ສຸຕ຺ຕປທຕ຺ຖານໍ ສຠາຄວິສຠາຄຘມ຺ມນ຺ຕຣາວຏ຺ຏນໍ ສຸເຂນ ສກ຺ກາ ທສ຺ເສຕຸນ຺ຕິ ຈຕຸພ຺ຍູຫຫາຣານນ຺ຕຣໍ ອາວຏ຺ໂຏ ຫາໂຣ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຣສໍສນ຺ທນສ຺ສ ຫິ ສຠາຄວິສຠາຄຘມ຺ມນ຺ຕຣາວຏ຺ຏນຍສ຺ສ ອຸປາຍຠາວໂຕ ‘‘ອາຣມ຺ຠຖ ນິກ຺ກມຖາ’’ຕິອາທິຄາຖາຍ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໕; ເນຕ຺ຕິ. ໒໙; ເປຏໂກ. ໓໘) ອາຣມ຺ຠນນິກ຺ກມນພຸທ຺ຘສາສນໂຍຄຘຸນເນຫິ ວີຣິຍສມາຘິປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ເຕສຸ ອາຣມ຺ຠນນິກ຺ກມນພຸທ຺ຘສາສນໂຍຄຘຸນເນສຸ ອນນຸໂຍຄສ຺ສ ມູລໍ ປມາໂທຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕເຣ ທສ຺ສິໂຕ ປມາໂທ ອາວຏ຺ຏິໂຕຕິ.

ອາວຏ຺ເຏນ ຫາເຣນ ສຠາຄວິສຠາຄຘມ຺ມາວຏ຺ຏເນນ ປໂຍຊິເຕ ສາຘາຣຓາສາຘາຣຓວເສນ ສໍກິເລສໂວທານຘມ຺ມານໍ ປທຏ຺ຐານໂຕ ເຈວ ຠູມິໂຕ ຈ ວິຠາໂຄ ສກ຺ກາ ສຸເຂນ ໂຍເຊຕຸນ຺ຕິ ອາວຏ຺ຏຫາຣານນ຺ຕຣໍ ວິຠຕ຺ຕິ ຫາໂຣ.

ວິຠຕ຺ຕິຫາເຣນ ສໍກິເລສໂວທານຘມ຺ມານໍ ວິຠາເຄ ກເຕ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕາ ຘມ຺ມາ ອກສິເຣນ ປຏິປກ຺ຂໂຕ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ວິຠຕ຺ຕິຫາຣານນ຺ຕຣໍ ປຣິວຕ຺ຕນຫາໂຣ. ວິຠຕ຺ຕິຫາເຣນ ຫິ ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ໂຫຕີ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ໓໕) ປຏິວິຠຕ຺ຕສຠາເວ ເອວ ຘມ຺ເມ ປຣິວຕ຺ຕນຫາຣວິຠງ຺ເຄ ອຸທາຫຣີຍິສ຺ສຕິ.

ປຣິວຕ຺ຕນຫາເຣນ ປຏິປກ຺ຂໂຕ ປຣິວຕ຺ຕິຕາປິ ຘມ຺ມາ ປຣິຍາຍວຈເນຫິ ໂພເຘຕພ຺ພາ, ນ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕຘມ຺ມາເຍວາຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ປຣິວຕ຺ຕນຫາຣານນ຺ຕຣໍ ເວວຈນຫາໂຣ.

ເວວຈນຫາເຣນ ປຣິຍາຍໂຕ ປກາສິຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ປເຠທໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິວເສນ ວິຠຊນໍ ສຸເຂນ ສກ຺ກາ ຎາຕຸນ຺ຕິ ເວວຈນຫາຣານນ຺ຕຣໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຫາໂຣ.

ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຫາເຣນ ປຠວປຣິຎ຺ຎາທິປຎ຺ຎຕ຺ຕິວິຠາຄມຸເຂນ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສຈ຺ຈາທິຘມ຺ມວິຠາເຄ ກເຕ ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕຘມ຺ມານໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທາທິມຸເຂນ ອວຕຣຓໍ ສກ຺ກາ ທສ຺ເສຕຸນ຺ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຫາຣານນ຺ຕຣໍ ໂອຕຣໂຓ ຫາໂຣ.

ໂອຕຣເຓນ ຫາເຣນ ຘາຕາຍຕນາທີສຸ ໂອຕາຣິຕານໍ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພສຸຕ຺ເຕ ປທຕ຺ຖານໍ ປຸຈ຺ຉາຣມ຺ຠໂສຘນໍ ສກ຺ກາ ສຸເຂນ ສມ຺ປາເທຕຸນ຺ຕິ ໂອຕຣຓຫາຣານນ຺ຕຣໍ ໂສຘໂນ ຫາໂຣ.

ໂສຘເນນ ຫາເຣນ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພສຸຕ຺ເຕ ປທປທຕ຺ເຖສຸ ວິໂສຘິເຕສຸ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ເອກຕ຺ຕຕາຍ ວາ ເວມຕ຺ຕຕາຍ ວາ ລພ຺ຠມານສາມຎ຺ຎວິເສສຠາໂວ ສຸກໂຣ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ໂສຘນຫາຣານນ຺ຕຣໍ ອຘິຏ຺ຐາໂນ ຫາໂຣ.

ສາມຎ຺ຎວິເສສຠູເຕສຸ ສາຘາຣຓາສາຘາຣເຓສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອຘິຏ຺ຐາເນນ ຫາເຣນ ປເວທິເຕສຸ ປຣິກ຺ຂາຣສງ຺ຂາຕສ຺ສ ສາຘາຣຓາສາຘາຣຓຣູປສ຺ສ ປຈ຺ຈຍເຫຕຸຣາສິສ຺ສ ປເຠໂທ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍຕິ ອຘິຏ຺ຐານຫາຣານນ຺ຕຣໍ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ຫາໂຣ.

ອສາຘາຣເຓ, ສາຘາຣເຓ ຈ ກາຣເຓ ປຣິກ຺ຂາເຣນ ຫາເຣນ ທສ຺ສິເຕ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຜເລສຸ ກາຣຓາກາໂຣ, ເຕສໍ ເຫຕຸຜລານໍ ປເຠທໂຕ ເທສນາກາໂຣ, ຠາເວຕພ຺ພປຫາຕພ຺ພຘມ຺ມານໍ ຠາວນາປຫານານິ ຈ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈມານານິ ສມ຺ມາ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ຕຖຕ຺ຕາວໂພຘາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ປຣິກ຺ຂາຣຫາຣານນ຺ຕຣໍ ສມາໂຣປໂນ ຫາໂຣ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ອິທໍ ຫາຣານໍ ທສ຺ສນານຸກ຺ກມກາຣຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອຸທ຺ເທໂສ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸໂນ ອຸປກາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ ຍຖາ, ເອວໍ ນນ຺ທິຍາວຏ຺ຏນໂຍ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸໂນ ອຸປກາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ປຐມໍ ນນ຺ທິຍາວຏ຺ຏນໂຍ ທສ຺ສິໂຕ. ນິທ຺ເທໂສ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎຸໂນ ອຸປກາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ ຍຖາ, ເອວໍ ຕິປຸກ຺ຂລນໂຍ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎຸໂນ ອຸປກາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ນນ຺ທິຍາວຏ຺ຏນຍານນ຺ຕຣໍ ຕິປຸກ຺ຂລນໂຍ. ປຏິນິທ຺ເທໂສ ເນຍ຺ຍສ຺ສ ອຸປກາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ ຍຖາ, ເອວໍ ສີຫວິກ຺ກີຬິຕນໂຍ ເນຍ຺ຍສ຺ສ ອຸປກາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ຕສ຺ມາ ຕິປຸກ຺ຂລານນ຺ຕຣໍ ສີຫວິກ຺ກີຬິຕນໂຍ ທສ຺ສິໂຕຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ອຕ຺ຖນຍານໍ ທສ຺ສນານຸກ຺ກໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຕ຺ຖນຍານໍ ທິສາຠູຕາຍ ຠູມິຍາ ອາໂລເກຕ຺ວາ ເຕສໍ ຕສ຺ສາ ທິສາຍ ຠູມິຍາ ສມານຍນໍ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ສມາເນຕຸນ຺ຕິ ທິສາໂລຈນນຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອງ຺ກຸສນໂຍ ທສ຺ສິໂຕ. ໂປຕ຺ຖກາຣຸຬ຺ຫາວເຉກາ ສພ຺ພາສຸ ທິສາສຸ ຫຕ຺ຖິຄມນຏ຺ຐານໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອງ຺ກຸເສນ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ສມານຍນ຺ຕິ. ເກຈິ ອຈ຺ເຉກາ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ວິນຍນ຺ຕິ. ເຕສໍ ນຍນມຕ຺ຕເມວ, ນ ສມານຍນໍ. ເອວເມວ ປຓ຺ຑິຕາ ສຸຕ຺ຕຕ຺ຖໍ ວຓ຺ເຓນ຺ຕາ ມນສາວ ໂອໂລເກຕ຺ວາວ ນຍາ ເນຕພ຺ພາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ສມຸຏ຺ຐານສໍວຓ຺ຓນາ ອຘິປ຺ປາຍສໍວຓ຺ຓນາ ປທຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາ ວິຘິອນຸວາທສໍວຓ຺ຓນາ ນິຄມນສໍວຓ຺ຓນາຕິ ວາ, ປໂຍຊນສໍວຓ຺ຓນາ ປິຓ຺ຑຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາ ອນຸສນ຺ຘິສໍວຓ຺ຓນາ ໂຈທນາສໍວຓ຺ຓນາ ປຣິຫາຣສໍວຓ຺ຓນາຕິ ວາ, ອຸໂປຄ຺ຆາຏສໍວຓ຺ຓນາ ປທວິຄ຺ຄຫສໍວຓ຺ຓນາ ປທຕ຺ຖຈາລນສໍວຓ຺ຓນາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານສໍວຓ຺ຓນາຕິ ວາ, ຕຖາ ເອກນາຬິກາກຖາ ຈຕຸຣສ຺ສກຖາ ນິສິນ຺ນວຕ຺ຕິກາກຖາຕິ ວາ ອາຄຕາ.

ຕຕ຺ຖ ສມຸຏ຺ຐານໍ ນິທານເມວ. ວິຘິອນຸວາໂທ ວິເສສວຈນເມວ. ອຸໂປຄ຺ຆາໂຏ ນິທານເມວ. ຈາລນາ ໂຈທນາເຍວ. ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ ປຣິຫາໂຣວ.

ປາຬິໍ ວຕ຺ວາ ເອເກກປທສ຺ສ ອຕ຺ຖກຖນສງ຺ຂາຕາ ສໍວຓ຺ຓນາ ເອກນາຬິກາກຖາ ນາມ.

ປຏິປກ຺ຂໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຏິປກ຺ຂສ຺ສ ອຸປມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສປກ຺ຂໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສປກ຺ຂສ຺ສ ອຸປມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກຖນສງ຺ຂາຕາ ສໍວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຣສ຺ສກຖາ ນາມ.

ວິສຠາຄຘມ຺ມວເສເນວ ປຣິໂຍສານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ສຠາຄຘມ຺ມວເສເນວ ປຣິໂຍສານຄມນສງ຺ຂາຕາ ສໍວຓ຺ຓນາ ນິສິນ຺ນວຕ຺ຕິກາກຖາ ນາມ.

ຕາ ສພ຺ພາ ສໍວຓ຺ຓນາໂຍປິ ເທສນາຫາຣາທີສຸ ເນຕ຺ຕິສໍວຓ຺ຓນາສຸ ອນ຺ໂຕຄຘາເຍວ. ເຕນາຫ ‘‘ຍຕ຺ຕກາ ຫິ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສາ, ສພ຺ເພ ເຕ ເນຕ຺ຕິອຸປເທສາຍຕ຺ຕາ’’ຕິ. ເອວໍ ເອຕ຺ຕາວຕາ ເອຕປຣມຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ເຫຕຸຜລຠູມິອຸປນິສາສຠາຄວິສຠາຄລກ຺ຂຓນຍາທໂຍ ປນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໔ ທ຺ວາທສປທ) ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວຸຕ຺ຕາຕິ ນ ວິຕ຺ຖາຣຍິສ຺ສາມີຕິ.

ອິຕິ ສຕ຺ຕິພລານຸຣູປາ ຣຈິຕາ

ນິທ຺ເທສວາຣອຕ຺ຖວິຠາວນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ປຏິນິທ຺ເທສວາຣອຕ຺ຖວິຠາວນາ

໑. ເທສນາຫາຣວິຠງ຺ຄວິຠາວນາ

໕. ເອວໍ ຫາຣາທໂຍ ສຣູປໂຕ ອາຈຣິເຍນ ອຸທ຺ເທສໂຕ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ, ນິທ຺ເທສໂຕ ຈ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕາ, ອຖ ກສ຺ມາ ປຸນ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ເທສນາຫາໂຣ’’ຕິອາທິໂກ ອາຣທ຺ໂຘຕິ ເຈ? ເວເນຍ຺ຍານໍ ຕິວິຘຕ຺ຕາ. ເວເນຍ຺ຍາ ຫິ ອຕິຕິກ຺ຂປຎ຺ໂຎ ນາຕິຕິກ຺ຂປຎ຺ໂຎ ມນ຺ທປຎ຺ໂຎຕິ ຕິວິຘາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຎ຺ຫິ ອຕິຕິກ຺ຂປຎ຺ຎສ຺ສານຸຣູປໍ ຫາຣາທໂຍ ອຸທ຺ເທສໂຕ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ, ນາຕິຕິກ຺ຂປຎ຺ຎສ຺ສ ອນຸຣູປໍ ນິທ຺ເທສໂຕ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ອິທານິ ມນ຺ທປຎ຺ຎສ຺ສານຸຣູປໍ ຫາຣາທໂຍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ເທສນາຫາໂຣ’’ຕິອາທິໂກ ວິຠງ຺ຄວາໂຣ ອາຣທ຺ໂຘ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ເອວໍ ຫາຣາທໂຍສຸຂຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ສຣູປໂຕ ນິທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອິທານິ ເຕສຸ ຫາເຣ ຕາວ ປຏິນິທ຺ເທສວເສນ ວິຠຊິຕຸໍ ‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ເທສນາຫາໂຣ’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໕) ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ເຍ ຫາຣາທໂຍ ອຸທ຺ເທສນິທ຺ເທເສສຸ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ຕຕ຺ຖ ຫາຣາທີສຸ ກຕໂມ ເທສນາຫາໂຣຕິ ເຈ? ຍາ ‘‘ອສ຺ສາທາທີນວຕາ’’ຕິອາທິຄາຖາ (ເນຕ຺ຕິ. ໔) ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ອຍໍ ຄາຖາ ນິທ຺ເທສວເສນ ເທສນາຫາໂຣ ນາມ, ຕສ຺ສ ‘‘ອສ຺ສາທາທີນວຕາ’’ຕິອາທິ (ເນຕ຺ຕິ. ໔) ນິທ຺ເທສສ຺ສ ອິທານິ ມຍາ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ‘‘ອຍໍ ເທສນາຫາໂຣ ກິໍ ເທສຍຕີ’’ຕິອາທິໂກ ວິຕ຺ຖາຣສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ເທສນາຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ອຍໍ ເທສນາຫາໂຣ ກິໍ ເທສຍຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ປຸຈ຺ຉໍ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ເທສຍຕີ’’ຕິ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຍໍ ເທສນາຫາໂຣ ກິໍ ເທສຍຕິ? ອສ຺ສາທໍ ອາທີນວ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຍໍ ເທສນາຫາໂຣ ກິໍ ເທສຍຕີຕິ ເຈ? ອສ຺ສາທໍ ເທສຍຕິ ສໍວຓ຺ເຓຕິ ວິຕ຺ຖາເຣຕິ, ອາທີນວໍ ເທສຍຕິ…ເປ… ວິຕ຺ຖາເຣຕິ, ນິສ຺ສຣຓໍ ເທສຍຕິ…ເປ… ວິຕ຺ຖາເຣຕິ, ຜລໍ ເທສຍຕິ…ເປ… ວິຕ຺ຖາເຣຕິ, ອຸປາຍໍ ເທສຍຕິ…ເປ… ວິຕ຺ຖາເຣຕິ, ອາຓຕ຺ຕິໍ ເທສຍຕິ ສໍວຓ຺ເຓຕິ ວິຕ຺ຖາເຣຕີຕິ ໂຍຊໂນ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ອຍໍ ເທສນາຫາໂຣ’’ຕິ ສທ຺ໂທ ປຸພ຺ພາປຣາເປກ຺ໂຂຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ‘‘‘ອສ຺ສາທາທີນວຕາ’ຕິອາທິຄາຖາຍໍ (ເນຕ຺ຕິ. ໔) ທສ຺ສິຕາ ອິເມ ອສ຺ສາທາທໂຍ ກຕ຺ຖ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ເພ ປາຬິຘມ຺ເມ ອາຄຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຘມ຺ມໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘‘ອສ຺ສາທາທີນວຕາ’ຕິອາທິຄາຖາຍໍ (ເນຕ຺ຕິ. ໔) ທສ຺ສິຕາ ອິເມ ອສ຺ສາທາທໂຍ ກຕ຺ຖ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ເພ ປາຬິຘມ຺ເມ ອາຄຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຘມ຺ມໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎາຕພ຺ເພ ປາຬິຘມ຺ເມ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ເພ ເຍ ອສ຺ສາທາທໂຍ ອາຄຕາ, ເຕ ອຍໍ ເທສນາຫາໂຣ ເທສຍຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມສທ຺ໂທ ປຣິຍຕ຺ຕິສຈ຺ຈສມາຘິປຎ຺ຎາປກຕິປຸຎ຺ຎາປຕ຺ຕິເຎຍ຺ຍາທີສຸ ພຫູສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ປວຕ຺ໂຕ, ຕຖາປິ ອິຘ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ເມເຍວ ປວຕ຺ໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຕ຺ຖຸທ຺ເທໂສ ປນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໕) ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ອິຘ ມຍາ ນ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂວ-ກາໂຣປິ ອຸປໂຍຄກຣຓປທປູຣຓສມ຺ປທານຕ຺ເຖສຸ ທິສ຺ສຕິ ຈ, ຕຖາປິ ອິຘ ສມ຺ປທານຕ຺ເຖວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຠິກ຺ຂນ຺ຕິ ຍາຈນ຺ຕິ ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ, ປຈ຺ຈເຍ ວາ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາຕິ ຠິກ຺ຂູ, ສໍສາເຣ ຠຍໍ ອິກ຺ຂນ຺ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ວາ ຠິກ຺ຂູ. ຠິກ຺ຂເວຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາລປຕິ, ກິມຕ຺ຖາຍາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ມຸຂາຠິມຸຂໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມສ຺ສວເນ ອຕິອຸສ຺ສາຫເນ ນິໂຍເຊຕຸໍ ອາລປຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສາມີຕິ ນາຫໍ ອິສ຺ສຣຕາຍ ຕຸມ຺ເຫ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ກາເຣຍ຺ຍາມິ, ຘມ຺ມໍເຍວ ເທເສສ຺ສາມິ, ເທເສນ຺ໂຕ ຈ ນ ອຎ຺ເຎສໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸຕມຍຎາຓານຸສາເຣນ ເທເສສ຺ສາມິ, ອນາວຣຓຎາເຓນ ສພ຺ພເຎຍ຺ຍຘມ຺ເມສຸ ປຈ຺ຈກ຺ຂກາຣິຕາຍ ອິທານິ ມຍາເຍວ ປວຕ຺ຕິຍມານໍ ຘມ຺ມໍ ອຫໍ ເທເສສ຺ສາມີຕິ ປຏິຊານາຕິ. ອາທິມ຺ຫິ ກລ຺ຍາຓໍ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ, ອາທິ ກລ຺ຍາຓເມຕສ຺ສາຕິ ວາ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອາທິກລ຺ຍາຓາທໂຍ ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ຖກລ຺ຍາຓາທິວເສນ ວຸຕ຺ຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ເຕນາຫ – ‘‘ສີເລນ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ, ສມາຘິນາ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ, ປຎ຺ຎາຍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ. ພຸທ຺ຘສຸພຸທ຺ຘຕາຍ ວາ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ, ຘມ຺ມສຸຘມ຺ມຕາຍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ, ສງ຺ຆສຸປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ. ອຖ ວາ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸວິນຍເນນ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ, ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎຸວິນຍເນນ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ, ເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລວິນຍເນນ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ. ອຍເມວຕ຺ໂຖ ອິຘາຘິປ຺ເປໂຕ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໕).

ອຣີຍຕິ ຎາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອຣ-ຘາຕຸຍາ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ຎາຓປ຺ປຘາໂນ ອາຣມ຺ມຓິກຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ອຕ຺ໂຖ, ຐານູປຈາຣໂຕ ອຕ຺ຖສ຺ສ ຎາຕພ຺ພສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍສຕ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອິຕິ-ສທ຺ເທນ ສາເຍວ ສຕ຺ຕິ ປຣາມສີຍຕິ, ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍສຕ຺ຕິສຫິໂຕ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍສງ຺ຂາໂຕ ຎາຕພ຺ໂພ ອຕ຺ໂຖ ຕ-ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອຕ຺ໂຖຕິ ຘາຕຸປຈ຺ຈຍານໍ ອຕ຺ຖວິເສໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອສຕິ ຠວຕີຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ, ສຫ ອຕ຺ເຖນ ໂຍ ຘມ຺ໂມ ວຕ຺ຕຕີຕິ ໂສ ຘມ຺ໂມ ສາຕ຺ໂຖ, ອຕ຺ເຖນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວາ ຘມ຺ໂມ ສາຕ຺ໂຖ, ສງ຺ກາສນາທິຉອຕ຺ຖປທສມາໂຍຄໂຕ ວາ ສາຕ຺ໂຖ. ອຍເມວຕ຺ໂຖ ອິຘາຘິປ຺ເປໂຕ ເນຕ຺ຕິວິສຍຕ຺ຕາ. ສມ຺ປນ຺ນໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ຍສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ສພ຺ຍຎ຺ຊໂນ. ສິຖິລຘນິຕທີຆຣສ຺ສຄຣຸລຫຸສມ຺ພນ຺ຘວວຕ຺ຖິຕວິມຸຕ຺ຕນິຄ຺ຄຫິຕສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ, ອກາຣນ຺ຕາທິອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄາທິເອກວຈນາທິສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ, ປມາທເລຂາທິຣຫິຕຕ຺ຕາ ຈ ອວຍໂວ ສມ຺ປນ຺ໂນ ຕໍສມູຫຕ຺ຕາ ຘມ຺ໂມ ສມ຺ປນ຺ນພ຺ຍຎ຺ຊໂນ ນາມ, ອກ຺ຂຣາທິຉພ຺ຍຎ຺ຊນປທສມາໂຍຄາ ວາ ສພ຺ຍຎ຺ຊໂນ. ອຍເມວຕ຺ໂຖ ອິຘາຘິປ຺ເປໂຕ. ອິມສ຺ມິໍ ອຍໍ ອູໂນ, ໂສ ເນຕພ຺ໂພ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ໂພຕິ ອຸປເນຕພ຺ພາຠາວໂຕ ເກວລປຣິປຸຓ຺ໂຓ, ສີລກ຺ຂນ຺ຘສມາຘິກ຺ຂນ຺ຘປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ຘ- ວິມຸຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນກ຺ຂນ຺ຘປາຣິປູຣິຍາ ວາ ເກວລປຣິປຸຓ຺ໂຓ. ອິຘາຍໍ ອຕິເຣໂກ, ໂສ ອປເນຕພ຺ໂພຕິ ວຕ຺ວາ ອປເນຕພ຺ພາຠາວໂຕ ປຣິສຸທ຺ໂຘ, ຈຕຸໂຣຆນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາຍ, ໂລກາມິສນິຣເປກ຺ຂຕາຍ ປວຕ຺ຕິຍມານຕ຺ຕາ ວາ ປຣິສຸທ຺ໂຘ. ເສຏ຺ຐຕ຺ຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ວາ ເສຏ຺ຐານໍ ອຣິຍານໍ ຈຣິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ປພ຺ພຊ຺ຊພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສາສນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາທີສຸ ສາສນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາສຍິສ຺ສາມິ, ປຣິທີປຍິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

‘‘ຘມ຺ມໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມິ…ເປ… ປກາເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎາຕພ຺ເພ ປາຬິຘມ຺ເມ ອາຄເຕ ອສ຺ສາທາທໂຍ ເທສນາຫາໂຣ ເທສຍຕິ ສໍວຓ຺ເຓຕິ ວິຕ຺ຖາເຣຕີຕິ ອາຈຣິເຍນ ສາມຎ຺ຎວເສເນວ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ເທສນາຫາໂຣ ອິຘ ປາຬິຍໍ ອາຄຕໍ ອິມໍ ອສ຺ສາທໍ ເທສຍຕິ, ອິຘ ປາຬິຍໍ ອາຄຕໍ ອິມໍ ອາທີນວໍ ເທສຍຕີຕິອາທິ ວິເສໂສ ນ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ, ‘‘ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອິຘ ປາຬິຍໍ ອາຄໂຕ ອຍໍ ອສ຺ສາໂທ, ອິຘ ປາຬິຍໍ ອາຄໂຕ ອຍໍ ອາທີນໂວ’’ຕິ ວິເສສໍ ນິຍເມຕ຺ວາ ອຸປລກ຺ຂຓນເຍນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອສ຺ສາໂທ? ກາມໍ ກາມຍມານສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ສໍ ‘‘ອສ຺ສາທາທີນວຕາ’’ຕິອາທິຄາຖາຍໍ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐສຸ ວິສຍວິສຍິເຠເທສຸ ອສ຺ສາເທສຸ ກຕໂມ ອສ຺ສາໂທ ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ປາຬິຘມ຺ເມສຸ ກຕ຺ຖ ປາຬິຍໍ ອາຄໂຕຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ –

‘‘ກາມໍ ກາມຍມານສ຺ສ, ຕສ຺ສ ເຈຕໍ ສມິຊ຺ຌຕິ;

ອທ຺ຘາ ປີຕິມໂນ ໂຫຕິ, ລທ຺ຘາ ມຈ຺ໂຈ ຍທິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໗໗໒; ມຫານິ. ໑) –

ອິຘ ປາຬິຄາຖາຍໍ ໂຍ ວິສຍຠູໂຕ ອສ຺ສາໂທ ອາຄໂຕ, ໂສ ອຍໍ ອສ຺ສາເທຕພ຺ໂພ ອສ຺ສາໂທ ເທສນາຫາຣສ຺ສ ວິສໂຍຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ –

‘‘ເອວໍ ຠຄວຕາ ເທສິໂຕ, ປກາສິໂຕ ຈ ສາສນຘມ຺ໂມ ເຍສໍ ອສ຺ສາທາທີນໍ ທສ຺ສນວເສນ ປວຕ຺ໂຕ, ເຕ ອສ຺ສາທາທໂຍ ເທສນາຫາຣສ຺ສ ວິສຍຠູຕາ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ປາເຐ ສວິເສສໍ ວຸຕ຺ຕາ, ຕໂຕ ຕໂຕ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ອຸທາຫຣຓວເສນ ອິຘາເນຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອສ຺ສາໂທ’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໕) ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສາທີຍເຕຕິ ອສ຺ສາໂທ, ອສ຺ສາເທຕພ຺ໂພ ວຕ຺ຖຸກາໂມ. ກາມີຍເຕຕິ ກາໂມ, ວຕ຺ຖຸກາໂມ ຈ. ຕໍ ກາມຍຕີຕິ ກາມຍມາໂນ, ສຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ສ ປີຕິຍາ ຍຸຕ຺ຕໍ ມໂນ ເອຕສ຺ສາຕິ ປີຕິມໂນ. ມນຕິ ຊານາຕີຕິອາທິວຈນຕ຺ເຖນ ມຈ຺ໂຈ. ກາມໍ ກາມິຕພ຺ພໍ ວຕ຺ຖຸ ກາມຍມານສ຺ສ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕໍ ກາມິຕພ຺ພໍ ວຕ຺ຖຸ ສເຈ ສມິຊ຺ຌຕິ, ເອວໍ ສຕິ ໂສ ສຕ຺ໂຕ ອທ຺ຘາ ປີຕິມໂນ ໂຫຕິ. ໂຍ ມຈ຺ໂຈ ຍໍ ວຕ຺ຖຸໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ໂສ ມຈ຺ໂຈ ລທ຺ຘາ ອທ຺ຘາ ປີຕິມໂນ ໂຫຕີຕິ ຄາຖາຍຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

‘‘ກາມໍ …ເປ… ປີຕິມໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ອວຕ຺ວາ ‘‘ລທ຺ຘາ ມຈ຺ໂຈ ຍທິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ໂລຠນີຍໍ ວຕ຺ຖຸໍເຍວ ລທ຺ຘາ ປີຕິມໂນ ນ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ປຕ຺ເຖຕພ຺ພໍ ປູເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ລທ຺ຘາ ມຈ຺ໂຈ ປີຕິມໂນ ຈ ໂຫຕີຕິ ອຕິເຣກຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ວິສຍຠູໂຕ ອສ຺ສາເທຕພ຺ໂພ ອສ຺ສາໂທ ອິຘ ປາຬິຍໍ ຄາຖາຍໍ ອາຄໂຕຕິ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສາທິເຠເທສຸ ອາທີນເວສຸ ກຕໂມ ອາທີນໂວ ກຕ຺ຖ ປາຬິຘມ຺ເມ ອາຄໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອາທີນໂວ? ຕສ຺ສ ເຈ ກາມຍານສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ສໍ ‘‘ອສ຺ສາທາທີນວຕາ’’ຕິອາທິຄາຖາຍໍ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐສຸ ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສາທີສຸ ອາທີນເວສຸ ກຕໂມ ອາທີນໂວ ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ປາຬິຘມ຺ເມສຸ ກຕ຺ຖ ປາຬິຍໍ ອາຄໂຕຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ –

‘‘ຕສ຺ສ ເຈ ກາມຍານສ຺ສ, ຉນ຺ທຊາຕສ຺ສ ຊນ຺ຕຸໂນ;

ເຕ ກາມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ສລ຺ລວິທ຺ໂຘວ ຣຸປ຺ປຕີ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໗໗໓; ມຫານິ. ໒) –

ອິຘ ປາຬິຄາຖາຍໍ ໂຍ ໂທມນສ຺ສສງ຺ຂາໂຕ ອາທີນໂວ ອາຄໂຕ, ໂສ ອຍໍ ໂທມນສ຺ສສງ຺ຂາໂຕ ອາທີນໂວ ເທສນາຫາຣສ຺ສ ວິສໂຍຕິ.

ຄາຖາຍໍ ປນ ກາມຍຕິ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ກາມຍາໂນ. ອຖ ວາ ຍາຍຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຍາໂນ, ກາເມນ ຍາໂນ ກາມຍາໂນ, ຕສ຺ສ. ຉນ຺ໂທ ຊາໂຕ ຍສ຺ສ ໂສ ຉນ຺ທຊາໂຕ, ຕສ຺ສ. ວິຊ຺ຌີຍເຕຕິ ວິທ຺ໂຘ, ສລ຺ລຕິ ປວິສຕີຕິ ສລ຺ໂລ, ສລ຺ເລນ ວິທ຺ໂຘ ສລ຺ລວິທ຺ໂຘ. ກາມໍ ກາມຍານສ຺ສ ຉນ຺ທຊາຕສ຺ສ ຊນ຺ຕຸໂນ ເຍ ກາມາ ລຠິຕພ຺ພາ, ເຕ ກາມາ ເກນຈິ ອນ຺ຕຣາເຍນ ຍທາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ຕທາ ໂສ ຊນ຺ຕຸ ຣຸປ຺ປຕິ. ກີທິໂສວ ຣຸປ຺ປຕິ? ອໂຍມຍສລ຺ລວິທ຺ໂຘ ມິໂຄ ຣຸປ຺ປຕິ ອິວ, ປຣິຫີນກາໂມ ຊນ຺ຕຸ ຣຸປ຺ປຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ຣຸປ຺ປຕີ’’ຕິວຈເນນ ໂທມນສ຺ສຸປ຺ປຕ຺ຕິ ທສ຺ສິຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ໂທມນສ຺ສຠູໂຕ ອາທີນໂວ ອິຘ ປາຬິຍໍ ອາຄໂຕຕິ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ມຄ຺ຄນິພ຺ພານວເສນ ທຸວິເຘສຸ ນິສ຺ສຣເຓສຸ ກຕມໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ກຕ຺ຖ ປາຬິຍໍ ອາຄຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ນິສ຺ສຣຓໍ? ໂຍ ກາເມ ປຣິວຊ຺ເຊຕີ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ສໍ ‘‘ອສ຺ສາທາທີນວຕາ’’ຕິອາທິຄາຖາຍໍ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐສຸ ມຄ຺ຄນິພ຺ພານວເສນ ທຸວິເຘສຸ ນິສ຺ສຣເຓສຸ ກຕມໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ປາຬິຘມ຺ເມສຸ ກຕ຺ຖ ປາຬິຘມ຺ເມ ອາຄຕນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ –

‘‘ໂຍ ກາເມ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ສປ຺ປສ຺ເສວ ປທາ ສິໂຣ;

ໂສມໍ ວິສຕ຺ຕິກໍ ໂລເກ, ສໂຕ ສມຕິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໗໗໔; ມຫານິ. ໓) –

ອິຘ ປາຬິຄາຖາຍໍ ຍໍ ສມຕິວຕ຺ຕນກຣຓໍ ມຄ຺ຄສງ຺ຂາຕໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ອາຄຕໍ, ຕໍ ອິທໍ ມຄ຺ຄສງ຺ຂາຕໍ ສມຕິວຕ຺ຕນກຣຓໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ເທສນາຫາຣສ຺ສ ວິສຍນ຺ຕິ.

ຄາຖາຍໍ ໂຍຕິ ຌານລາຠີ ວາ ອຣິໂຍ ວາ. ກາເມຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣ ວຕ຺ຖຸກາໂມ. ເຕສຸ ປວຕ຺ຕຉນ຺ທຣາຄສ຺ສ ວິກ຺ຂມ຺ຠເນນ ວາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທເນນ ວາ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ. ກິໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ ອິວ ວຊ຺ເຊຕິ? ສປ຺ປສ຺ສ ສິໂຣ ສິຣໍ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ທິສ຺ວາ ປທາ ປາເທນ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ ອິວ, ເອວໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ. ສໂຕ ສຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂລເກ ຣູປາທີສຸ ວິສຕ຺ຕິກໍ ອິມໍ ຕຓ຺ຫໍ ເຍນ ມຄ຺ເຄນ ສມຕິວຕ຺ຕຕິ ສໍ ສຸຏ຺ຐຸ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕຕິ, ອິທໍ ມຄ຺ຄສງ຺ຂາຕໍ ສມຕິວຕ຺ຕນກຣຓໍ ເອກເທສໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ນາມາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ‘‘ປາທາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ອາກາຣສ຺ສ ຣສ຺ສໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ປທາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປາທາຕິ ຈ ປາເທນ ຍຖາ ‘‘ອໂມຫຠາວາ ອໂມຫຠາເວນາ’’ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ປາເທນາ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໕).

ເອກເທໂສ ວິສຍສງ຺ຂາໂຕ ອສ຺ສາໂທ ອິຘ ປາຬິຍໍ ອາຄໂຕຕິ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ເອກເທໂສ ວິສຍິສງ຺ຂາໂຕ ອສ຺ສາໂທ ກຕ຺ຖ ປາຬິຍໍ ອາຄໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອສ຺ສາໂທ? ເຂຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຖຸ’’ນ຺ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ອຖ ວາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອສ຺ສາໂທ? ເຂຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຖຸ’’ນ຺ຕິອາທິ ກສ຺ມາ ເອວໍ ອາຣທ຺ຘໍ, ນນຸ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອສ຺ສາໂທ? ກາມໍ ກາມຍມານສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ ອສ຺ສາໂທ ວິຠຕ຺ໂຕ? ສຈ຺ຈໍ, ອສ຺ສາໂທ ປນ ທຸວິໂຘ ວິສຍວິສຍິວເສນ, ຕສ຺ມິໍ ວິສຍສງ຺ຂາໂຕ ອສ຺ສາໂທ ປຸພ຺ເພ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອິທານິ ວິສຍິສງ຺ຂາຕໍ ອສ຺ສາທໍ ວິຠຊິຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອສ຺ສາໂທ? ເຂຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຖຸ’’ນ຺ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ສໍ ‘‘ອສ຺ສາທາທີນວຕາ’’ຕິອາທິຄາຖາຍໍ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐສຸ ວິສຍວິສຍິເຠເທສຸ ອສ຺ສາເທສຸ ກຕໂມ ອສ຺ສາໂທ ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ປາຬິຘມ຺ເມສຸ ກຕ຺ຖ ປາຬິຍໍ ອາຄໂຕຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ –

‘‘ເຂຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ຫິຣຎ຺ຎໍ ວາ, ຄວາສ຺ສໍ ທາສໂປຣິສໍ;

ຖິໂຍ ພນ຺ຘູ ປຸຖູ ກາເມ, ໂຍ ນໂຣ ອນຸຄິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໗໗໕; ມຫານິ. ໔) –

ອິຘ ປາຬິຄາຖາຍໍ ໂຍ ອນຸຄິຊ຺ຌນສງ຺ຂາໂຕ ອສ຺ສາໂທ ອາຄໂຕ, ໂສ ອຍໍ ອນຸຄິຊ຺ຌນສງ຺ຂາໂຕ ວິສຍິອສ຺ສາໂທ ເທສນາຫາຣສ຺ສ ວິສໂຍຕິ.

ຄາຖາຍໍ ເຂຕ຺ຕນ຺ຕິ ຂິປີຍນ຺ຕິ ພີຊານິ ເອຕ຺ຖ ຐາເນຕິ ເຂຕ຺ຕໍ. ຂິປນ຺ຕານໍ ຊນານໍ ຂິປນກິຣິຍາ ຂິປ-ຘາຕຸຍາ ມຸຂ຺ຍຕ຺ໂຖ, ຂິປນກິຣິຍາຊນໂກ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ຜລູປຈາຣຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍຠູຕສ຺ສ ເກທາຣສ຺ສ ວິຣຸຬ຺ຫາປນສຕ຺ຕິ ຜລູປຈາຣຕ຺ໂຖ, ອິຕິ-ສທ຺ເທນ ສາ ວິຣຸຬ຺ຫາປນສຕ຺ຕິເຍວ ປຣາມສີຍຕິ, ຕສ຺ສາ ສຕ຺ຕິຍາ ປຕິຏ຺ຐໍ ເກທາຣສງ຺ຂາຕໍ ຐານໍ ຕ-ປຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ. ເອສ ນໂຍ ຕີສຸ ປິຏເກສຸ ເອວຣູເປສຸ ຈ ວຈນຕ຺ເຖສຸ ຍຖາຣຫໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ວປນ຺ຕິ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ວຕ຺ຖຸ. ອປຣຓ຺ຓາທີນໍ ປຕິຏ຺ຐຫນໍ ວປ-ຘາຕຸຍາ ມຸຂ຺ຍຕ຺ໂຖ, ຐານສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐາປນສຕ຺ຕິ ຜລູປຈາຣຕ຺ໂຖ, ອິຕິ-ສທ຺ເທນ ສາ ປຕິຏ຺ຐາປນສຕ຺ຕິ ປຣາມສີຍຕິ. ຕສ຺ສາ ສຕ຺ຕິຍາ ປຕິຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ ຕ-ປຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ. ເຂຕ຺ຕໍ ປນ ປຸພ຺ພຓ຺ຓວິຣູຫນຏ຺ຐານໍ, ວຕ຺ຖຸ ອປຣຓ຺ຓວິຣູຫນຏ຺ຐານໍ.

ຫິໂນຕິ ປວຕ຺ຕຕິ ປີຕິໂສມນສ຺ສນ຺ຕິ ຫິ, ກິໍ ຕໍ? ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ, ຣາຕິ ປວຕ຺ເຕຕິ ຊາຕຣູປນ຺ຕິ ຣໍ, ກິໍ ຕໍ? ຊາຕຣູປໍ, ຫິໍ ຣນ຺ຕິ ຫິຣໍ, ທຸຕິຍາຕປ຺ປຸຣິສສມາໂສ. ຎາເປຕິ ໂຕເສຕີຕິ ຎໍ, ກິໍ ຕໍ? ຊາຕຣູປໍ. ຫິຣໍ ຫຸຕ຺ວາ ຎໍ ຫິຣຎ຺ຎໍ, ປວຕ຺ຕມານໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຊເນ ວິເສເສນ ໂຕເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ວາ-ສທ຺ໂທ ວຸຕ຺ຕາວຸຕ຺ຕຕ຺ຖສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ. ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ວິເສເສນາຕິ ຄາໂວ, ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ອສນ຺ຕິ ຠກ຺ຂນ຺ຕິ ວິເສເສນາຕິ ອສ຺ສາ, ຄາໂວ ຈ ອສ຺ສາ ຈ ຄວາສ຺ສໍ. ທາຕພ຺ພໍ ປຐມໍ ເທນ຺ຕີຕິ ທາ, ອສນ຺ຕິ ຠກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ອສາ, ທຕ຺ວາ ອສາ ທາສາ, ສາມິການໍ ທາຕພ຺ພໍ ປຐມໍ ທຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອສນ຺ຕິ ຠກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາມິເກຫິ ວາ ທິນ຺ນໍ ອສນ຺ຕິ ຠກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ທາສາ, ທຸກ຺ເຂນ ກສິເຣນ ອສນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ວາ ທາສາ,. ມາຕາປິຕູນໍ ຫທຍໍ ປຸເຣນ຺ຕີຕິ ປຸຣິສາ, ປຸຣໍ ຫິຕໍ ວາ ອິສນ຺ຕິ ຄເວສນ຺ຕີຕິ ປຸຣິສາ. ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘຈກ຺ກວຕ຺ຕິຠາວໍ ປຸເຣຕິ ກມ຺ມນ຺ຕິ ປຸຣໍ, ກິໍ ຕໍ? ພລວກມ຺ມໍ, ປຸຣໍ ອິສນ຺ຕິ ສີເລນາຕິ ວາ ປຸຣິສາ. ປຸຣິສາ ເອວ ຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘຈກ຺ກວຕ຺ຕິຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ‘‘ປຸຣິ ອຸຈ຺ຈຏ຺ຐາເນ ເສນ຺ຕີຕິ ວາ ປຸຣິສາ. ປຸຣິສາ ຫິ ມາຕູນໍ ປິຕຸຏ຺ຐາເນ ຐິຕາ’’ຕິ ອິເມ ວຈນຕ຺ຖາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ຍຸຕ຺ຕາເຍວ ອຕ຺ຖສມ຺ຠວໂຕ. ທາສາ ຈ ປຸຣິສາ ຈ ທາສໂປຣິສໍ, ມຊ຺ເຌ ວຸທ຺ຘິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ທາສຄ຺ຄຫເຓນ ທາສີປິ ຄຫິຕາ. ທາສາ ທຸກ຺ກຏຊນາ, ປຸຣິສາ ສຸຂິຕຊນາຕິ ວິເສໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຐນ຺ຕິ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ມາຕຸຄາເມ ປຸຕ຺ຕຘີຕາຕິ ຖິໂຍ. ນຣສທ຺ທສ຺ສ ວິຄ຺ຄຫຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ໂຕວ.

ເອກເທໂສ ໂທມນສ຺ສສງ຺ຂາໂຕ ອາທີນໂວ ອິຘ ປາຬິຄາຖາຍໍ ອາຄໂຕຕິ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ທຸກ຺ຂສງ຺ຂາໂຕ ອາທີນໂວ ກຕ຺ຖ ປາຬິຍໍ ອາຄໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອາທີນໂວ? ອພລາ ນໍ ພລີຍນ຺ຕີ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ອຖ ວາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອາທີນໂວ? ອພລາ ນໍ ພລີຍນ຺ຕີ’’ຕິອາທິ ກສ຺ມາ ເອວໍ ອາຣທ຺ຘໍ, ນນຸ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອາທີນໂວ? ຕສ຺ສ ເຈ ກາມຍານສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ ອາທີນໂວ ວິຠຕ຺ໂຕຕິ? ສຈ຺ຈໍ, ອາທີນໂວ ປນ ພຫຸວິໂຘ ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສາທິວເສນ, ຕສ຺ມິໍ ພຫຸວິເຘ ອາທີນເວ ເອກເທໂສ ໂທມນສ຺ສສງ຺ຂາໂຕ ອາທີນໂວ ປຸພ຺ເພ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອິທານິ ທຸກ຺ຂສງ຺ຂາຕໍ ອາທີນວໍ ວິຠຊິຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອາທີນໂວ? ອພລາ ນໍ ພລີຍນ຺ຕີ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ສໍ ‘‘ອສ຺ສາທາທີນວຕາ’’ຕິອາທິຄາຖາຍໍ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐສຸ ທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສາທີສຸ ອາທີນເວສຸ ກຕໂມ ອາທີນໂວ ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ປາຬິຘມ຺ເມສຸ ກຕ຺ຖ ປາຬິຘມ຺ເມ ອາຄໂຕຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ –

‘‘ອພລາ ນໍ ພລີຍນ຺ຕິ, ມທ຺ທນ຺ເຕນໍ ປຣິສ຺ສຍາ;

ຕໂຕ ນໍ ທຸກ຺ຂມນ຺ເວຕິ, ນາວໍ ຠິນ຺ນມິໂວທກ’’ນ຺ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໗໗໖; ມຫານິ. ໕) –

ອິຘ ປາຬິຄາຖາຍໍ ໂຍ ທຸກ຺ຂສງ຺ຂາໂຕ ເອກເທໂສ ອາທີນໂວ ອາຄໂຕ, ໂສ ອຍໍ ທຸກ຺ຂສງ຺ຂາໂຕ ເອກເທໂສ ອາທີນໂວ ເທສນາຫາຣສ຺ສ ວິສໂຍຕິ.

ຄາຖາຍໍ ນຕ຺ຖິ ພລໍ ເອເຕສໍ ກິເລສານນ຺ຕິ ອພລາ. ກສ຺ມາ ກິເລສາ ອພລາ ໂຫນ຺ຕີຕິ? ກຸສເລຫິ ປຫາຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ນຣນ຺ຕິ ເຂຕ຺ຕາທິກາເມ ອນຸຄິຊ຺ຌນ຺ຕໍ ນຣໍ, ສທ຺ຘາພລາທິວິຣຫໂຕ ວາ ອພລໍ ຕໍ ນຣໍ ພລີຍນ຺ຕິ ອຠິຠວນ຺ຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ກິເລສາ ກຸສເລຫິ ປຫາຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອພລາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາປິ ກາມມນຸຄິຊ຺ຌນ຺ຕໍ ສທ຺ຘາພລາທິວິຣຫິຕໍ ອຠິຠວິຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ຠວນ຺ຕິ. ມທ຺ທນ຺ເຕນໍ ປຣິສ຺ສຍາຕິ ກາມຄິທ຺ຘໍ ກາເມ ປຣິເຍສນ຺ຕໍ, ກາມໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕຎ຺ຈ ເອນໍ ນຣໍ ປຣິ ສມນ຺ຕໂຕ ປຣິປີເຬຕ຺ວາ ອຍນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ປຣິສ຺ສຍາ, ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທໂຍ ເຈວ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທໂຍ ຈ ມທ຺ທນ຺ຕິ. ຕໂຕ ເຕຫິ ປຣິສ຺ສເຍຫິ ອຠິຠູຕໍ ນໍ ນຣໍ ຊາຕິອາທິທຸກ຺ຂໍ ອນ຺ເວຕິ ອນຸຄຈ຺ຉຕິ. ກິມິວ ອນ຺ເວຕິ? ອຸທກໍ ຠິນ຺ນນາວໍ ອນ຺ເວຕິ ອິວ, ເອວໍ ອນ຺ເວຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອກເທສໍ ມຄ຺ຄສງ຺ຂາຕໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ອິຘ ປາຬິຄາຖາຍໍ ອາຄຕນ຺ຕິ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ຕໍ, ອມ຺ເຫຕິ ຈ ວິຎ຺ຎາຕໍ, ‘‘ນິພ຺ພານສງ຺ຂາຕໍ ເອກເທສໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ກຕ຺ຖ ປາຬິຘມ຺ເມ ອາຄຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ນິສ຺ສຣຓໍ? ຕສ຺ມາ ຊນ຺ຕຸ ສທາ ສໂຕ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ອຖ ວາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ນິສ຺ສຣຓໍ? ຕສ຺ມາ ຊນ຺ຕຸ ສທາ ສໂຕ’’ຕິອາທິ ກສ຺ມາ ເອວໍ ອາຣທ຺ຘໍ, ນນຸ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ນິສ຺ສຣຓໍ? ໂຍ ກາເມ ປຣິວຊ຺ເຊຕີ’’ຕິອາທິນາ ນິສ຺ສຣຓໍ ວິຠຕ຺ຕນ຺ຕິ? ສຈ຺ຈໍ, ນິສ຺ສຣຓໍ ປນ ທຸວິຘໍ ມຄ຺ຄນິພ຺ພານວເສນ, ຕຕ຺ຖ ທຸວິເຘ ນິສ຺ສຣເຓ ມຄ຺ຄສງ຺ຂາຕໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ປຸພ຺ເພ ວິຠຕ຺ຕໍ, ອິທານິ ນິພ຺ພານສງ຺ຂາຕໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ວິຠຊິຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ນິສ຺ສຣຓໍ? ຕສ຺ມາ ຊນ຺ຕຸ ສທາ ສໂຕ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ສໍ ‘‘ອສ຺ສາທາທີນວຕາ’’ຕິອາທິຄາຖາຍໍ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐສຸ ມຄ຺ຄນິພ຺ພາເນສຸ ນິສ຺ສຣເຓສຸ ເອກເທສໍ ນິພ຺ພານສງ຺ຂາຕໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ປາຬິຘມ຺ເມສຸ ກຕ຺ຖ ປາຬິຘມ຺ເມ ອາຄຕນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ –

‘‘ຕສ຺ມາ ຊນ຺ຕຸ ສທາ ສໂຕ, ກາມານິ ປຣິວຊ຺ຊເຍ;

ເຕ ປຫາຍ ຕເຣ ໂອຆໍ, ນາວໍ ສິຕ຺ວາວ ປາຣຄູ’’ຕິ. –

ອິຘ ປາຬິຄາຖາຍໍ ຍໍ ນິພ຺ພານສງ຺ຂາຕໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ອາຄຕໍ, ອິທໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ເທສນາຫາຣສ຺ສ ວິສຍນ຺ຕິ.

ຄາຖາຍໍ ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ກາມຄິທ຺ຘໍ ນຣໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນ຺ເວຕິ, ຕສ຺ມາ ຊນ຺ຕຸ ສທາ ສພ຺ພກາເລ ປຸພ຺ພຣຕ຺ຕາປຣຣຕ຺ເຕ ຊາຄຣິຍານຸໂຍເຄນ ສໂຕ ສຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ກາມານິ ກິເລສກາເມ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ວາ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ວາ ປຣິວຊ຺ຊເຍ ປຣິຊເຫຍ຺ຍ. ເຕ ກາເມ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ປຫາຍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ໂອຆໍ ຕເຣຍ຺ຍ ຕຣິຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ. ໂກ ຕຣຕິ ອິວ ຕເຣຍ຺ຍ? ນາວາສາມິໂກ ນາວໍ ຍໍ ປວິສນ຺ຕໍ ອຸທກໍ ສິຕ຺ວາ ພຫິ ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ລຫຸກາຍ ນາວາຍ ອປ຺ປກສິເຣນ ຕຣິຕ຺ວາ ປາຣຄູ ປາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ ອິວ, ເອວໍ ອຕ຺ຕນິ ປວຕ຺ຕໍ ກິເລສູທກໍ ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ນີຫຣິຕ຺ວາ ລຫຸເກນ ອຕ຺ຕຠາເວນ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ນິພ຺ພາເນນ ປາຣໍ ນິພ຺ພານໍ ສນ຺ຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ນິພ຺ພານໍ ກສ຺ມາ ນິສ຺ສຣຓໍ ໂຫຕິ? ສພ຺ພສງ຺ຂຕນິສ຺ສຣຓໂຕ ນິສ຺ສຣຓໍ ນາມ.

ອິທໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ອິຘ ປາຬິຘມ຺ເມ ອາຄຕນ຺ຕິ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ຕໍ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ວິຎ຺ຎາຕໍ, ‘‘ກຕມໍ ຜລໍ ກຕ຺ຖ ປາຬິຘມ຺ເມ ອາຄຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ຜລໍ? ຘມ຺ໂມ ຫເວ ຣກ຺ຂຕິ ຘມ຺ມຈາຣິ’’ນ຺ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ສໍ ‘‘ອສ຺ສາທາທີນວຕາ’’ຕິອາທິຄາຖາຍໍ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐສຸ ຣກ຺ຂນນິປ຺ຜາທນມຈ຺ຈຸຕຣຓາທີສຸ ຜເລສຸ ກຕມໍ ຜລໍ ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ປາຬິຘມ຺ເມສຸ ກຕ຺ຖ ປາຬິຘມ຺ເມ ອາຄຕນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ –

‘‘ຘມ຺ໂມ ຫເວ ຣກ຺ຂຕິ ຘມ຺ມຈາຣິໍ, ຉຕ຺ຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ຍຖ ວສ຺ສກາເລ;

ເອສານິສໍໂສ ຘມ຺ເມ ສຸຈິຓ຺ເຓ, ນ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ຘມ຺ມຈາຣີ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໑໐໒, ໑໐໓) –

ອິຘ ປາຬິຄາຖາຍໍ ຍໍ ອນຕ຺ເຖຫິ ຘມ຺ມສ຺ສ ຣກ຺ຂນຜລໍ ອາຄຕໍ, ຣກ຺ຂາວຫນສ຺ສ ອພ຺ຠຸທຍສ຺ສ ຍຎ຺ຈ ນິປ຺ຜາທນໍ ຜລໍ ອາຄຕໍ, ອິທໍ ຣກ຺ຂນນິປ຺ຜາທນໍ ຜລໍ ເທສນາຫາຣສ຺ສ ວິສຍນ຺ຕິ.

ຄາຖາຍໍ ຘມ຺ໂມຕິ ເຍນ ປຸຄ຺ຄເລນ ໂຍ ທານາທິປ຺ປເຠໂທ ປຸຎ຺ຎຘມ຺ໂມ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ, ໂສ ຘມ຺ໂມ. ຘມ຺ມຈາຣິໍ ຘມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕກໍ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອນຕ຺ເຖຫິ ຣກ຺ຂຕິ. ກິມິວ? ວສ຺ສກາເລ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ສຕິ ມຫນ຺ຕໍ ກຸສເລນ ຘາເຣຕພ຺ພໍ ຉຕ຺ຕໍ ຘາເຣນ຺ຕໍ ກຸສລໍ ຕໍ ຊນໍ ວສ຺ສເຕມນໂຕ ຣກ຺ຂຕິ ຍຖາ, ເອວໍ ຣກ຺ຂິຕພ຺ໂພ ຘມ຺ໂມປິ ອຕ຺ຕສມ຺ມາປຓິຘາເນນ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສຸຏ຺ຐຸ ຘມ຺ມໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕໍເຍວ ຣກ຺ຂຕິ, ຕາທິໂສ ຘມ຺ມຈາຣີເຍວ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອໂສ ອານິສໍໂສ ສຸຈິຓ຺ເຓ ສຸຈິຓ຺ຓສ຺ສ ຘມ຺ເມ ຘມ຺ມສ຺ສ ອານິສໍໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອກເທສໍ ຜລໍ ອິຘ ປາຬິຘມ຺ເມ ອາຄຕນ຺ຕິ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ຕໍ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕໍ, ‘‘ກຕໂມ ອຸປາໂຍ ກຕ຺ຖ ປາຬິຍໍ ອາຄໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອຸປາໂຍ? ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ສໍ ‘‘ອສ຺ສາທາທີນວຕາ’’ຕິອາທິຄາຖາຍໍ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐສຸ ວິປສ຺ສນາປຸພ຺ພງ຺ຄມນິພ຺ພິທາທີສຸ ອຸປາເຍສຸ ກຕໂມ ອຸປາໂຍ ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ປາຬິຘມ຺ເມສຸ ກຕ຺ຖ ປາຬິຘມ຺ເມ ອາຄໂຕຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ –

‘‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ‘ອນິຈ຺ຈາ’ຕິ…ເປ…;

ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ‘ອນຕ຺ຕາ’ຕິ, ຍທາ ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໒໗໗-໒໗໙) –

ອິຘ ປາຬິຄາຖາສຸ ໂຍ ວິປສ຺ສນາປຸພ຺ພງ຺ຄມນິພ຺ພິທາຎາຓສງ຺ຂາໂຕ ວິສຸທ຺ຘິຍາ ອຘິຄມເຫຕຸຠາວໂຕ ມຄ຺ໂຄ ອາຄໂຕ, ອຍໍ ອຸປາໂຍ ເທສນາຫາຣສ຺ສ ວິສໂຍຕິ.

ຄາຖາສຸ ສພ຺ເພ ນິຣວເສສາ ກມ຺ມຈິຕ຺ໂຕຕຸອາຫາເຣຫິ ສງ຺ຂຣິຕາ ສງ຺ຂຕສງ຺ຂາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ຈາ ອິຕິ ຍທາ ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ, ອຖ ອນິຈ຺ເຈ ທຸກ຺ຂສຠາເວ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ເອໂສ ວິປສ຺ສນາປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ນິພ຺ພິນ຺ທນຎາຓສງ຺ຂາໂຕ ຘມ຺ໂມ ວິສຸທ຺ຘິຍາ ມຄ຺ໂຄຕິ. ‘‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິອາທີສຸ ສງ຺ຂາຣານໍ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມຠາໂວ ປຈ຺ຈຍາກາຣວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍໍ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໒໒໖ ສງ຺ຂາຣປທນິທ຺ເທສ) ວຸຕ຺ໂຕວ, ຕໍ ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖໍ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ເອກຈ຺ເຈ ອາຈຣິຍາ ‘‘ວິປສ຺ສນາຎາຓາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ເຕຠູມກຘມ຺ມາເຍວາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເອວໍ ສຕິ ມຄ຺ຄຜລຘມ຺ມານໍ ນິຈ຺ຈາທິຠາໂວ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖານຸຣູໂປວ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ທຸກ຺ຂາຕິ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຠາເວນ ທຸກ຺ຂາ. ອນຕ຺ຕາຕິ ນິຈ຺ຈສາຣສຸຂສາຣອຕ຺ຕສາຣຣຫິຕຕ຺ຕາ ອສາຣກຏ຺ເຐນ ອນຕ຺ຕາ, ອວສວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ວາ ອນຕ຺ຕາ.

ເອກເທໂສ ອຸປາໂຍ ອິຘ ປາຬິຘມ຺ເມ ອາຄໂຕຕິ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຕມາ ອາຓຕ຺ຕິ ກຕ຺ຖ ປາຬິຘມ຺ເມ ອາຄຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ອາຓຕ຺ຕິ? ຈກ຺ຂຸມາ ວິສມານີວາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ສໍ ‘‘ອສ຺ສາທາທີນວຕາ’’ຕິອາທິຄາຖາຍໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາສຸ ປາປທຸຈ຺ຈຣິຕປຣິວຊ຺ຊນາຓຕ຺ຕິກລ຺ຍາຓສຸຈຣິຕຈຣຓາຓຕ຺ຕິອາທີສຸ ກຕມາຓຕ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ປາຬິຘມ຺ເມສຸ ກຕ຺ຖ ປາຬິຘມ຺ເມ ອາຄຕາຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ –

‘‘ຈກ຺ຂຸມາ ວິສມານີວ, ວິຊ຺ຊມາເນ ປຣກ຺ກເມ;

ປຓ຺ຑິໂຕ ຊີວໂລກສ຺ມິໍ, ປາປານິ ປຣິວຊ຺ຊເຍ’’ຕິ. (ອຸທາ. ໔໓) –

ອິຘ ປາຬິຘມ຺ເມ ຍາ ປາປທຸຈ຺ຈຣິຕປຣິວຊ຺ຊນາຓຕ຺ຕິ ອາຄຕາ, ອຍໍ ປາປທຸຈ຺ຈຣິຕປຣິວຊ຺ຊນາຓຕ຺ຕິ ເທສນາຫາຣສ຺ສ ວິສຍາຕິ.

ຄາຖາຍໍ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ວິຊ຺ຊມາເນ ປຣກ຺ກເມ ອາວຫິຕໍ ສຣີຣໍ ອາວຫນ຺ໂຕວ ຫຸຕ຺ວາ ວິສມານິ ຠູມິປ຺ປເທສານິ ວາ ວິສເມ ຫຕ຺ຖິອາທໂຍ ວາ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ ອິວ, ເອວໍ ຊີວໂລກສ຺ມິໍ ປຓ຺ຑິໂຕ ປາປານິ ລາມການິ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ. ອາຓຕ຺ຕິ ນາມ ອາຓາຣຫສ຺ສ ຘມ຺ມຣາຊສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອາຓາ, ສາ ພຫຸວິຘາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ກເຣຍ຺ຍ ກລ຺ຍາຓ’’ນ຺ຕິອາທິຄາຖາຍໍ ສຸຈຣິຕຈຣຓາ ອາຓຕ຺ຕິ.

‘‘ອຸເປຖ ສຣຓໍ ພຸທ຺ຘໍ, ຘມ຺ມໍ ສງ຺ຆຎ຺ຈ ຕາທິນໍ;

ສມາທິຍຖ ສີລານິ, ຕໍ ໂວ ອຕ຺ຖາຍ ເຫຫິຕີ’’ຕິ. (ເຖຣີຄາ. ໒໔໙-໒໕໐, ໒໘໙-໒໙໐) –

ອາທີສຸ ຄາຖາສຸ ສຣຓຄມນາຓຕ຺ຕິສີລສມາທານາຓຕ຺ຕິອາທິ ອາຄຕາຕິ.

‘‘ສຸຎ຺ຎໂຕ ໂລກໍ ອເວກ຺ຂສ຺ສູ’’ຕິອາທິ ກສ຺ມາ ເອວໍ ອາຣທ຺ຘໍ, ນນຸ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ຜລໍ? ຘມ຺ໂມ ຫເວ’’ຕິອາທິນາ, ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອຸປາໂຍ? ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທິນາ, ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ອາຓຕ຺ຕິ? ຈກ຺ຂຸມາ’’ຕິອາທິນາ ຈ ຜລູປາຍາຓຕ຺ຕິໂຍ ວິຠຕ຺ຕາຕິ? ສຈ຺ຈໍ, ວິສຸໍ ວິສຸໍ ປນ ສຸຕ຺ເຕສຸ ອາຄຕາ ຜລູປາຍາຓຕ຺ຕິໂຍ ວິຠຕ຺ຕາ, ອິທານິ ເອກໂຕ ອາຄຕາ ຜລູປາຍາຓຕ຺ຕິໂຍ ວິຠຊິຕຸໍ ‘‘ສຸຎ຺ຎໂຕ ໂລກໍ ອເວກ຺ຂສ຺ສູ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຎ຺ຎໂຕ ໂລກໍ ອເວກ຺ຂສ຺ສູຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ສງ຺ຂາຣໂລກໍ ອຕ຺ຕໂຕ ສຸຎ຺ໂຎຕິ ອວສວຕ຺ຕິຕາສລ຺ລກ຺ຂຓວເສນ ວາ ຕຸຈ຺ຉຠາວສມນຸປສ຺ສນວເສນ ວາ ປສ຺ສາຕິ ອິທໍ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ວິຘານຠາວໂຕ ອາຓຕ຺ຕິ ນາມ. ນິຈ຺ຈສາຣສຸຂສາຣອຕ຺ຕສາຣາທິຣຫິຕຕ຺ຕາ ‘‘ໂມຆຣາຊາ’’ຕິ ອາລປຕິ, ສທ຺ຘາສີລສຸຕຈາຄາທິຣຫິຕຕ຺ຕາ ວາ ໂມໂຆ.

‘‘ສທາ ສໂຕ’’ຕິ ປຸຄ຺ຄລວເສນ ວຸຕ຺ຕາຍ ສຕິຍາ ສຸຎ຺ຎຕາທສ຺ສນສ຺ສ ສມ຺ປຊານເຫຕຸຠາວໂຕ ສຕິເຍວ ອຸປາໂຍ, ນ ສຕິມາຕິ ເອຕ຺ຖ ສຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອຕ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິໍ ອູຫຈ຺ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິ ນາມ ‘‘ຣູປໍ ອຕ຺ຕາ, ຣູປວາ ອຕ຺ຕາ, ຣູປສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕາ, ອຕ຺ຕນິ ຣູປ’’ນ຺ຕິອາທິປ຺ປກາຣາ ວີສຕິວຕ຺ຖຸກາ ທິຏ຺ຐິ. ມຄ຺ເຄນ ອູຫຈ຺ຈ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕວິຘິນາ ມຈ຺ຈຸຕໂຣ ມຈ຺ຈຸໂນ ວິສຍາຕິກ຺ກນ຺ໂຕ ສິຍາ ຠເວຍ຺ຍ. ເອຕ຺ຖ ຍໍ ມຈ຺ຈຸວິສຍໍ ຕຣຓໍ ອຕິກ຺ກມນໍ, ຕສ຺ສ ອຕິກ຺ກມນສ຺ສ ຍຎ຺ຈ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທາສມ຺ປຊ຺ຊນໍ, ອິທໍ ຠຄວໂຕ ເທສນາຍ ຜລໍ ເທສນາຫາຣສ຺ສ ວິສຍນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຸພ຺ເພ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ຜລູປາຍາຓຕ຺ຕິໂຍ ວິຠຕ຺ຕາປິ –

‘‘ສຸຎ຺ຎໂຕ ໂລກໍ ອເວກ຺ຂສ຺ສຸ, ໂມຆຣາຊ ສທາ ສໂຕ;

ອຕ຺ຕານຸທິຏ຺ຐິໍ ອູຫຈ຺ຈ, ເອວໍ ມຈ຺ຈຸຕໂຣ ສິຍາ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໑໑໒໕; ມຫານິ. ໑໘໖; ຈູຬນິ. ປິງ຺ຄິຍມາຓວປຸຈ຺ຉາ ໑໔໔, ໂມຆຣາຊມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໘໘) –

ເອກຄາຖາຍໍ ປຸນ ເອກໂຕ ວິຠຊນໂຕ ຜລາທີສຸ ເອກໂຕ ທສ຺ສິເຕສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສຸຕ຺ເຕສຸ ວາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຄາຖາສຸ ວາ ຜລາທໂຍ ທສ຺ເສຕພ຺ພາ ອສ຺ສາທາທໂຍ ວິຍ ກຕ຺ຖຈິ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາຕິ ວິເສໂສ ວິຊານິຕພ຺ໂພ. ເຕນາຫ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິໂຍ ‘‘ຍຖາ ປນ…ເປ… ເອກໂຕ ອຸທາຫຣຓໍ ກຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໕).

໖. ເທສນາຫາຣສ຺ສ ວິສຍຠູຕາ ອສ຺ສາທາທໂຍ ‘‘ອິຘ ປາຬິຘມ຺ເມ ອຍໍ ອສ຺ສາໂທ ອາຄໂຕ, ອິຘ ປາຬິຘມ຺ເມ ອຍໍ ອາທີນໂວ ອາຄໂຕ’’ຕິອາທິນາ ວິເສສໂຕ ນິທສ຺ສນວເສນ ສຣູປໂຕ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ຕາ, ເຕ ອສ຺ສາທາທໂຍ ຕິຓ຺ຓໍ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸອາທີນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ສາມຎ຺ຎໂຕ ຠຄວາ ກິໍ ນຸ ໂຂ ເທເສຕິ, ອຸທາຫຸ ເອກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຍຖາລາຠໍ ກິໍ ນຸ ເທເສຕີຕິ ອນຸໂຍຄສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕ ອິມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອິມໍ ເທເສຕິ, ອິມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອິມໍ ເທເສຕີຕິ ປຸຄ຺ຄລເຠເທນ ອສ຺ສາທາທໂຍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ອສ຺ສາທາທີສຸ. ນິສ຺ສຣຓໍ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຠຄວາ ເທເສຕິ, ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ອິເມ ທ຺ເວ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎຸສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຠຄວາ ເທເສຕິ, ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ອິເມ ຕໂຍ ເນຍ຺ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຠຄວາ ເທເສຕີຕິ ໂຍຊນຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ເອວໍ ອສ຺ສາທາທໂຍ ອຸທາຫຣຓວເສນ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄລວິຠາເຄນ ເທສນາວິຠາຄໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸສ຺ສາຕິ ອຸຄ຺ຆຏີຍເຕ ປຏິວິຊ຺ຌີຍເຕ, ຐປີຍເຕ ວາ ສປ຺ປເຠໂທ ວິຕ຺ຖາໂຣ ອຕ຺ໂຖຕິ ອຸຄ຺ຆຏິໂຕ, ຊານາຕີຕິ ຎູ, ອຸຄ຺ຆຏິຕໍ ອຕ຺ຖໍ ຎູ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູ, ອຸທ຺ເທສມຕ຺ເຕເນວ ສປ຺ປເຠທໍ ສວິຕ຺ຖາຣໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖໍ ປຏິວິຊ຺ຌຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸທ຺ເທເສເນວ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐມຕ຺ເຕເນວ ອຕ຺ຖໍ ຎຕ຺ວາ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ໂສ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູ ນາມ.

ວິປຎ຺ຈີຍເຕ ວິຕ຺ຖຣີຍເຕ ອຕ຺ໂຖຕິ ວິປຎ຺ຈິໂຕ, ຕໍ ຊານາຕີຕິ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູ. ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ນິທ຺ເທເສນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕເມວ ອຕ຺ຖໍ ຎຕ຺ວາ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູ ນາມ.

ປຏິນິທ຺ເທເສນ ອຕ຺ໂຖ ເນຕພ຺ໂພ ປາເປຕພ຺ໂພຕິ ເນຍ຺ໂຍ. ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິນິທ຺ເທເສນ ວາ ປຏິໂລເມນ ວາ ວິຠຕ຺ຕໍ ເອວ ອຕ຺ຖໍ ຎຕ຺ວາ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ໂຕ, ໂສ ເນຍ຺ໂຍ ນາມ. ນິສ຺ສຣຓເທສນາເຍວ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸສ຺ສ ປຏິເວຘາຠິສມໂຍ ສິທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ອາທີນວເທສນາຍ ເຈວ ນິສ຺ສຣຓເທສນາຍ ຈ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎຸສ຺ສ ປຏິເວຘາຠິສມໂຍ ສິທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ອສ຺ສາທເທສນາຍ ຈ ອາທີນວເທສນາຍ ຈ ນິສ຺ສຣຓເທສນາຍ ຈ ເນຍ຺ຍສ຺ສ ປຏິເວຘາຠິສມໂຍ ສິທ຺ໂຘ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ ອິຘ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ປທປຣໂມ ປເນຕ຺ຖ ປຏິເວຘາຠິສມຍຠຊນາຠາວໂຕ ນ ຄຫິໂຕ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ອຄ຺ຄຫິເຕ ອສ຺ສາໂທ, ອາທີນໂວ, ນິສ຺ສຣຓໍ, ອສ຺ສາທາທີນວາ, ອສ຺ສາທນິສ຺ສຣຓານິ, ອາທີນວນິສ຺ສຣຓານິ, ອສ຺ສາທາທີນວນິສ຺ສຣຓານິ ຈາຕິ ສຕ຺ຕສຸ ປຏ຺ຐານນເຍສຸ ຕຕິຍຉຏ຺ຐສຕ຺ຕມາວ ຄຫິຕາ, ອວເສສາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ນຍາ ນ ຄຫິຕາ. ເວເນຍ຺ຍວິນຍນາຠາວໂຕ ຫິ ຄຫຓາຄຫຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເວເນຍ຺ຍວິນຍຎ຺ຈ ເວເນຍ຺ຍານໍ ສນ຺ຕາເນ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສຸປ຺ປາທນໍ, ນ ສາສນວິນຍນມຕ຺ຕໍ, ອຣິຍມຄ຺ຄຸປ຺ປາທນຎ຺ຈ ຍຖາວຸຕ຺ເຕຫິ ເອວ ຕີຫິ ປທຏ຺ຐານນເຍຫິ ສິຊ຺ຌຕີຕິ ອິຕເຣ ນຍາ ອິຘ ນ ວຸຕ຺ຕາ.

ຍສ຺ມາ ປນ ເປຏເກ (ເປຏໂກ. ໒໓) –

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອສ຺ສາໂທ ຈ ອາທີນໂວ ຈ?

‘ຍານິ ກໂຣຕິ ປຸຣິໂສ, ຕານິ ປສ຺ສຕິ ອຕ຺ຕນິ;

ກລ຺ຍາຓກາຣີ ກລ຺ຍາຓໍ, ປາປກາຣີ ຈ ປາປກ’ນ຺ຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ຍໍ ກລ຺ຍາຓກາຣີ ກລ຺ຍາຓໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕິ, ອຍໍ ອສ຺ສາໂທ. ຍໍ ປາປກາຣີ ປາປໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕິ, ອຍໍ ອາທີນໂວ.

‘‘ອຏ຺ຐິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລກຘມ຺ມາ. ກຕເມ ອຏ຺ຐ? ‘ລາໂຠ’ຕິອາທິ (ອ. ນິ. ໘.໖). ຕຕ຺ຖ ລາໂຠ ຍໂສ ສຸຂໍ ປສໍສາ, ອຍໍ ອສ຺ສາໂທ. ອລາໂຠ ອຍໂສ ທຸກ຺ຂໍ ນິນ຺ທາ, ອຍໍ ອາທີນໂວ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອສ຺ສາໂທ ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ?

‘ສຸໂຂ ວິປາໂກ ປຸຎ຺ຎານໍ, ອຘິປ຺ປາໂຍ ຈ ອິຊ຺ຌຕິ;

ຂິປ຺ປຎ຺ຈ ປຣມໍ ສນ຺ຕິໍ, ນິພ຺ພານມຘິຄຈ຺ຉຕີ’ຕິ. –

ອຍໍ ອສ຺ສາໂທ ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ.

‘‘ທ຺ວຕ຺ຕິໍສິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓານິ, ເຍຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ທ຺ເວເຍວ ຄຕິໂຍ ຠວນ຺ຕິ…ເປ… ວິວຏຈ຺ຉໂທຕິ ສພ຺ພໍ ລກ຺ຂຓສຸຕ຺ຕໍ (ທີ. ນິ. ໓.໑໙໙) ອຍໍ ອສ຺ສາໂທ ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອາທີນໂວ ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ?

‘ຠາຣາ ຫເວ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ, ຠາຣຫາໂຣ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ;

ຠາຣາທານໍ ທຸຂໍ ໂລເກ, ຠາຣນິກ຺ເຂປນໍ ສຸຂໍ.

‘ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ຠາຣໍ, ອຎ຺ຎໍ ຠາຣໍ ອນາທິຍ;

ສມູລໍ ຕຓ຺ຫມພ຺ພຸຍ຺ຫ, ນິຈ຺ຉາໂຕ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໓.໒໒) –

ອຍໍ ອາທີນໂວ ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອສ຺ສາໂທ ຈ ອາທີນໂວ ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ?

‘ກາມາ ຫິ ຈິຕ຺ຣາ ມຘຸຣາ ມໂນຣມາ, ວິຣູປຣູເປນ ມເຖນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ;

ຕສ຺ມາ ອຫໍ ປພ຺ພຊິໂຕມ຺ຫິ ຣາຊ, ອປຓ຺ຓກໍ ສາມຎ຺ຎເມວ ເສຍ຺ໂຍ’ຕິ. (ມ. ນິ. ໒.໓໐໗; ເຖຣຄາ. ໗໘໗; ເປຏໂກ. ໒໓) –

ອຍໍ ອສ຺ສາໂທ ຈ ອາທີນໂວ ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ເຕປິ ນຍາ ອິຘ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຜລາທີສຸປິ ອຍໍ ນໂຍ ລພ຺ຠຕິເຍວ.

ຍສ຺ມາ ເປຏເກ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓, ໑໙໒; ເປຏໂກ. ໒໒; ມິ. ປ. ໒.໑.໙) – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ຜລຎ຺ຈ ອຸປາໂຍ ຈ? ‘ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ນໂຣ ສປ຺ປຎ຺ໂຎ’ຕິ ຄາຖາ, ອິທໍ ຜລຎ຺ຈ ອຸປາໂຍ ຈ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ຜລຎ຺ຈ ອາຓຕ຺ຕິ ຈ?

‘ສເຈ ຠາຍຖ ທຸກ຺ຂສ຺ສ, ສເຈ ໂວ ທຸກ຺ຂມປ຺ປິຍໍ;

ມາກຕ຺ຖ ປາປກໍ ກມ຺ມໍ, ອາວິ ວາ ຍທິ ວາ ຣໂຫ’ຕິ. (ອຸທາ. ໔໔) –

ອິທໍ ຜລຎ຺ຈ ອາຓຕ຺ຕິ ຈ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອຸປາໂຍ ຈ ອາຓຕ຺ຕິ ຈ?

‘ກຸມ຺ຠູປມໍ ກາຍມິມໍ ວິທິຕ຺ວາ, ນຄຣູປມໍ ຈິຕ຺ຕມິທໍ ຐເປຕ຺ວາ;

ໂຍເຘຖ ມາຣໍ ປຎ຺ຎາວຸເຘນ, ຊິຕຎ຺ຈ ຣກ຺ເຂ ອນິເວສໂນ ສິຍາ’ຕິ. (ຘ. ປ. ໔໐) –

ອຍໍ ອຸປາໂຍ ຈ ອາຓຕ຺ຕິ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ຜລາທີນໍ ທຸກ຺ຂວເສນາປິ ອຸທາຫຣຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

‘‘ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸອາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອິມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອິມໍ ເທເສຕິ, ອິມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອິມໍ ເທເສຕີ’’ຕິ ເຍຫິ ປຸຄ຺ຄເລຫິ ອສ຺ສາທາທໂຍ ຍຖາຣຫໍ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ຕາ, ເຕ ປຸຄ຺ຄລາ ຍາຫິ ປຏິປທາຫິ ຠິນ຺ນາ, ຕາ ປຏິປທາ ກິຕ຺ຕິກາ ຠວນ຺ຕິ, ຕາຫິ ຠິນ຺ນາ ປຸຄ຺ຄລາ ຈ ກິຕ຺ຕິກາຕິ ວິຈາຣຓາຍ ສມ຺ຠວໂຕ ຕາ ປຏິປທາ, ເຕ ຈ ປຸຄ຺ຄລາ ເອຕ຺ຕກາຕິ ຄຓນໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິປທາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ.

ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸອາທີສຸ ປຸຄ຺ຄເລສຸ. ເຍ ປຸຄ຺ຄລາ ຍາຫິ ປຏິປທາຫິ ຠິນ຺ນາ, ຕາ ປຏິປທາ ຈຕສ຺ໂສ ຠວນ຺ຕິ, ເຕ ຈ ປຸຄ຺ຄລາ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ກຕມາ ຈຕສ຺ໂສ? ທຸກ຺ຂາປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ທຸກ຺ຂາປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ, ສຸຂາປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ, ສຸຂາປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ ຈາຕິ ຈຕສ຺ໂສ. ກຕເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ? ຕຓ຺ຫາຈຣິໂຕ ມນ຺ໂທ ປຸຄ຺ຄໂລ, ຕຓ຺ຫາຈຣິໂຕ ອຸທຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ, ທິຏ຺ຐິຈຣິໂຕ ມນ຺ໂທ ປຸຄ຺ຄໂລ, ທິຏ຺ຐິຈຣິໂຕ ອຸທຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ຈາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ.

ປຏິປທາຠິຎ຺ຎາຫິ ກໂຕ ວິຠາໂຄປິ ປຏິປທາຫິ ກໂຕ ວິຠາໂຄ ນາມ ໂຫຕິ ອວິນາຠາວໂຕຕິ ມນສິ ກຕ຺ວາ ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ປຏິປທາຠິຎ຺ຎາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ຈຕສ຺ໂສ ປຏິປທາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕາ ປເນຕາ ສມຖວເສນາປິ ຠິນ຺ນາ, ວິປສ຺ສນາວເສນາປິ ຠິນ຺ນາ. ກຖໍ ສມຖວເສນ? ປຖວີກສິຓາທີສຸ ສພ຺ພປຐມໍ ‘‘ປຖວີ ປຖວີ’’ຕິອາທິນາ ປວຕ຺ຕມນສິກາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ຌານສ຺ສ ອຸປຈາຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕາວ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ ສມຖຠາວນາ ‘‘ປຏິປທາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸປຈາຣໂຕ ປນ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອປ຺ປນາ, ຕາວ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາ ‘‘ອຠິຎ຺ຎາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ເຫຏ຺ຐິມປຎ຺ຎາໂຕ ອຘິຄຕປຎ຺ຎາຠາວໂຕ.

ສາ ຈ ປຏິປທາ ກສ຺ສຈິ ທຸກ຺ຂາ ກິຈ຺ຉາ ໂຫຕິ ນີວຣຓາທິປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມສມຸທາຈາຣຄ຺ຄຫຓຕາຍ, ກສ຺ສຈິ ຕທຠາວໂຕ ສຸຂາ ອກິຈ຺ຉາ ໂຫຕິ, ອຠິຎ຺ຎາປິ ກສ຺ສຈິ ທນ຺ຘາ ອສີຆປ຺ປວຕ຺ຕິ ໂຫຕິ ອວິສທຎາຓຕາຍ, ກສ຺ສຈິ ຂິປ຺ປາ ສີຆປ຺ປວຕ຺ຕິ ໂຫຕິ ວິສທຎາຓຕາຍາຕິ.

ກຖໍ ວິປສ຺ສນາວເສນ? ໂຍ ຣູປາຣູປມຸເຂນ ວິປສ຺ສນໍ ອຠິນິວິສນ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາຠູຕານິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປາທາຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຣູປາຣູປໍ ປນ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ທຸກ຺ເຂນ ກສິເຣນ ກິລມນ຺ໂຕ ປຣິຄ຺ຄຫເອຕອຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂາປຏິປທາ ນາມ ໂຫຕິ. ປຣິຄ຺ຄຫິຕຣູປາຣູປສ຺ສ ວິປສ຺ສນາປຣິວາເສ ມຄ຺ຄປາຕຸຠາວທນ຺ຘຕາຍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ ນາມ ໂຫຕິ. ຕພ຺ພິປຣິຍາເຍນ ອິຕຣາ ທ຺ເວ ໂຫນ຺ຕິ. ວິປສ຺ສນາວເສນ ປນ ຠິນ຺ນາເຍວ ປຏິປທາຠິຎ຺ຎາໂຍ ອິຘ ທຏ຺ຐພ຺ພາ ອຠິສມຍາຘິກາຣຕ຺ຕາ, ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ເອວໍ ເຍສໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ວເສນ ເທສນາວິຠາໂຄ ທສ຺ສິໂຕ, ເຕ ປຸຄ຺ຄເລ ປຏິປທາວິຠາເຄນ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ຈຕສ຺ໂສ ປຏິປທາ’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໖) ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຍຊນານໂຍ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຈຕູຫິ ປຏິປທາຠິຎ຺ຎາຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ສພ຺ເພວ ອນິຍມໂຕ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໂຕ ກິໍ ນຸ ໂຂ ນິຍ຺ຍນ຺ຕິ, ອຸທາຫຸ ‘‘ອິມາຍ ປຏິປທາຠິຎ຺ຎາຍ ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ນິຍ຺ຍາຕິ, ອິມາຍ ປຏິປທາຠິຎ຺ຎາຍ ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ນິຍ຺ຍາຕີ’’ຕິ ນິຍມໂຕ ຈ ນິຍ຺ຍາຕີຕິ ວິຈາຣຓາຍ ສມ຺ຠວໂຕ ‘‘ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອິເມຫິ ນິສ຺ສເຍຫິ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ອິມາຍ ປຏິປທາຠິຎ຺ຎາຍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໂຕ ນິຍ຺ຍາຕີ’’ຕິ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຓ຺ຫາຈຣິໂຕ ມນ຺ໂທ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາຈຣິໂຕ ມນ຺ໂທ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຕິປຏ຺ຐາເນຫິ ນິສ຺ສເຍຫິ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ສຕິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍາຘິເກນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ທຸກ຺ຂາປຏິປທາທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາຍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໂຕ ນິຍ຺ຍາຕິ, ຕຓ຺ຫາຈຣິໂຕ ອຸທຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ຌາເນຫິ ນິສ຺ສເຍຫິ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍາຘິເກນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ທຸກ຺ຂາປຏິປທາຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາຍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໂຕ ນິຍ຺ຍາຕິ, ທິຏ຺ຐິຈຣິໂຕ ມນ຺ໂທ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມ຺ມປ຺ປຘາເນຫິ ນິສ຺ສເຍຫິ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍາຘິເກນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ສຸຂາປຏິປທາທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາຍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໂຕ ນິຍ຺ຍາຕິ, ທິຏ຺ຐິຈຣິໂຕ ອຸທຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຈ຺ເຈຫິ ນິສ຺ສເຍຫິ ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍາຘິເກນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ສຸຂາປຏິປທາຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາຍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໂຕ ນິຍ຺ຍາຕີຕິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ –

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕປຏິປທາວິຠາເຄເນວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຏິປນ຺ນກປຸຄ຺ຄລາ, ຕໍ ປນ ປຏິປທາວິຠາຄໍ ສທ຺ຘິໍ ເຫຕຸປາຍຜເລຫິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ຕຓ຺ຫາຈຣິໂຕ’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໖) –

ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາຈຣິໂຕຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໍ ຈຣິຕໍ ເອຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສາຕິ ຕຓ຺ຫາຈຣິໂຕ. ມນ຺ໂທຕິ ມນ຺ທິຍາຍ ອວິຊ຺ຊາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ມນ຺ໂທ, ໂມຫາຘິກປຸຄ຺ຄໂລ. ອຸທຕ຺ໂຕຕິ ອຸທອຕ຺ໂຕ, ອຸຬາຣປຎ຺ໂຎຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຬາຣໍ ຜລໍ ເທຕີຕິ ອຸໂທ, ໂກ ໂສ? ປວິຈໂຍ, ອຕ຺ຕນິ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຕ, ອຸໂທ ອຕ຺ໂຕ ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສາຕິ ອຸທຕ຺ໂຕຕິ ວຈນຕ຺ໂຖ ກາຕພ຺ໂພ.

ປຐມາຍ ປຏິປທາຍ ເຫຕຸ ນາມ ຕຓ຺ຫາຈຣິຕຕາ, ມນ຺ທປຎ຺ຎຕາ ຈ, ອຸປາໂຍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ສພ຺ພາສມ຺ປິ ຜລໍ ນິຍ຺ຍານເມວ. ທຸຕິຍາຍ ປຏິປທາຍ ເຫຕຸ ນາມ ຕຓ຺ຫາຈຣິຕຕາ, ອຸທຕ຺ຕປຎ຺ຎຕາ ຈ, ອຸປາໂຍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຕຕິຍາຍ ປຏິປທາຍ ເຫຕຸ ນາມ ທິຏ຺ຐິຈຣິຕຕາ, ມນ຺ທປຎ຺ຎຕາ ຈ, ອຸປາໂຍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ຈຕຸຕ຺ຖິຍາ ປຏິປທາຍ ເຫຕຸ ນາມ ທິຏ຺ຐິຈຣິຕຕາ, ອຸທຕ຺ຕປຎ຺ຎຕາ ຈ, ອຸປາໂຍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ເຫຕຸປາຍຜລານິ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ທິຏ຺ຐິຈຣິໂຕ ອຸທຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູ ນາມ, ທິຏ຺ຐິຈຣິໂຕ ມນ຺ໂທ ເຈວ ຕຓ຺ຫາຈຣິໂຕ ອຸທຕ຺ໂຕ ຈ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູ ນາມ, ຕຓ຺ຫາຈຣິໂຕ ມນ຺ໂທ ປຸຄ຺ຄໂລ ເນຍ຺ໂຍ ນາມ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ເທສຍຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸອາທິເວເນຍ຺ຍຕ຺ຕຍສ຺ສ ເຠທທສ຺ສເນນ ນິສ຺ສຣຓໍ ເທສຍຕິ, ‘‘ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ເທສຍຕິ, ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈ ເທສຍຕີ’’ຕິ ເທສນາວິຠາໂຄ ທສ຺ສິໂຕ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິປທາ’’ຕິອາທິນາ ປຏິປທາເຠທທສ຺ສເນນ ‘‘ຕຓ຺ຫາຈຣິໂຕ ມນ຺ໂທ ປຸຄ຺ຄໂລ, ຕຓ຺ຫາຈຣິໂຕ ອຸທຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ, ທິຏ຺ຐິຈຣິໂຕ ມນ຺ໂທ ປຸຄ຺ຄໂລ, ທິຏ຺ຐິຈຣິໂຕ ອຸທຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ ຈຕຸຘາ ຠິນ຺ນໍ ຕຓ຺ຫາຈຣິຕມນ຺ທາທິກໍ ປຸຄ຺ຄລຈຕຸກ຺ກໍ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອິທານິ ຈຕູຫິ ປຏິປທາຠິຎ຺ຎາຫິ ຈຕຸຘາ ຠິນ຺ນໍ ຕຓ຺ຫາຈຣິຕມນ຺ທຈຕຸກ຺ກໍ ອຕ຺ຖນຍໂຍຊນາຍ ທຸຕິຍາຍ ວິສຍໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຸໂຠ ຕຓ຺ຫາຈຣິຕາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາຍ ສມາຘິປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫາຈຣິຕາ ມນ຺ທອຸທຕ຺ຕາ ອຸໂຠ ປຸຄ຺ຄລາ ສມຖປຸພ຺ພງ຺ຄມາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ຣາຄວິຣາຄາຍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ນິຍ຺ຍນ຺ຕິ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ເສກ຺ຂຜລຠາວາຍ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສຫິເຕເນວ ສມ຺ມາສມາຘິນາ ນິຍ຺ຍານໍ ຠວຕິ, ນ ສມ຺ມາສມາຘິນາ ເອວ, ຕສ຺ມາ ທິຏ຺ຐິຈຣິຕາ ມນ຺ທອຸທຕ຺ຕາ ອຸໂຠ ປຸຄ຺ຄລາ ວິປສ຺ສນາປຸພ຺ພງ຺ຄເມນ ສມເຖນ ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາຍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ນິຍ຺ຍນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອເສກ຺ຂຜລຠາວາຍາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ປຸຄ຺ຄລາ ທຸວິຘາເຍວ ຠວນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຣາຄວິຣາຄາຍາຕິ ຣຎ຺ຊຕີຕິ ຣາໂຄ, ໂສ ວິຣຊ຺ຊຕິ ເອຕາຍາຕິ ວິຣາຄາ, ຣາຄສ຺ສ ວິຣາຄາ ຣາຄວິຣາຄາ, ຕາຍ ຣາຄວິຣາຄາຍ. ເຈໂຕຕິ ຈິຕ຺ຕປ຺ປເຠເທນ ຈ ສມາຘິ ວຸຈ຺ຈຕິ ຍຖາ ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ຠາວຍ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓, ໑໙໒; ມິ. ປ. ໒.໑.໙.). ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິວເສນ ປຏິປກ຺ຂໂຕ ວິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ວິມຸຕ຺ຕິ, ເຈຕສາ ຈິຕ຺ເຕນ ສມາຘິນາ ວິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ເຈໂຕ ເອວ ວາ ວິມຸຕ຺ຕິ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ, ອນາຄາມິຜລສມາຘິ. ອນາຄາມິປຸຄ຺ຄໂລ ຫິ ສມາຘິສ຺ມິໍ ປຣິປູຣກາຣິຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ນິຍ຺ຍາຕິ. ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາຍາຕິ ອວິນ຺ທິຍໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິໍ ວິນ຺ທຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ, ວິນ຺ທິຍໍ ວາ ກາຍສຸຈຣິຕາທິໍ ນ ວິນ຺ທຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ ນິຣຸຕ຺ຕິນເຍນ. ວິຣຊ຺ຊຕິ ເອຕາຍາຕິ ວິຣາຄາ, ອວິຊ຺ຊາຍ ວິຣາຄາ ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາ, ຕາຍ ອວິຊ຺ຊາວິຣາຄາຍ. ປກາເຣຫິ ຊານາຕີຕິ ປຎ຺ຎາ, ວິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ວິມຸຕ຺ຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ວິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິ, ປຎ຺ຎາ ເອວ ວາ ວິມຸຕ຺ຕິ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິ, ອຣຫຕ຺ຕຜລປຎ຺ຎາ, ຕາຍ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິຍາ.

‘‘ເຕສຸ ກຕເມ ປຸຄ຺ຄລາ ເກນ ອຕ຺ຖນເຍນ ຫາຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ‘‘ຕຕ຺ຖ ເຍ ສມຖປຸພ຺ພງ຺ຄມາຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ‘‘ອຸໂຠ ຕຓ຺ຫາຈຣິຕາ’’ຕິອາທິນາ ວິຠຕ຺ເຕສຸ ປຸຄ຺ຄເລສຸ ເຍ ອຸໂຠ ຕຓ຺ຫາຈຣິຕາ ມນ຺ທອຸທຕ຺ຕາ ປຸຄ຺ຄລາ ສມຖ…ເປ… ນິຍ຺ຍນ຺ຕິ, ເຕ ອຸໂຠ ຕຓ຺ຫາຈຣິຕາ ມນ຺ທອຸທຕ຺ຕາ ປຸຄ຺ຄລາ ນນ຺ທິຍາວຏ຺ເຏນ ນເຍນ ຫາຕພ຺ພາ ຄເມຕພ຺ພາ ເນຕພ຺ພາ. ເຍ ອຸໂຠ ທິຏ຺ຐິຈຣິຕາ ມນ຺ທອຸທຕ຺ຕາ ປຸຄ຺ຄລາ ວິປສ຺ສນາ…ເປ… ສມເຖນ ນິຍ຺ຍນ຺ຕິ, ເຕ ອຸໂຠ ທິຏ຺ຐິຈຣິຕາ ມນ຺ທອຸທຕ຺ຕາ ປຸຄ຺ຄລາ ສີຫວິກ຺ກີຬິເຕນ ນເຍນ ຫາຕພ຺ພາ ຄເມຕພ຺ພາ ເນຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໗. ‘‘ຕຕ຺ຖ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິປທາ’’ຕິອາທິນາ ເທສນາຫາເຣນ ທຸກ຺ຂາປຏິປທາເຠເທນ ຕຓ຺ຫາຈຣິຕມນ຺ທາທິເຠໂທ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ຕສ຺ສ ວິຠຕ຺ຕານນ຺ຕຣໍ ສ຺ວາຍໍ ເທສນາຫາໂຣ ກຕ຺ຖ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ເກນຈິ ອາກາເຣນ ສມ຺ຠວຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຠາວໂຕ ‘‘ສ຺ວາຍໍ ຫາໂຣ ກຕ຺ຖ ສມ຺ຠວຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ນວມກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ຍາ ວີມໍສາທິກາ ສຸຕມຍາທິກາ ຕິສ຺ໂສ ປຎ຺ຎາ ວິຠຕ຺ຕາ, ຕາຫິ ປຎ຺ຎາຫິ ເຍ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸອາທໂຍ ຕໂຍ ປຸຄ຺ຄລາ ວິຠຕ຺ຕາ, ອິຕິ ວິຠຕ຺ຕາກາເຣນ ອຍໍ ເທສນາຫາໂຣ ສຕ຺ຖາຣາ ເທເສຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ສມ຺ຠວຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ສ຺ວາຍໍ ຫາໂຣຕິ ເທສນາຫາເຣນ ປຏິປທາວິຠາເຄນ ເວເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລວິຠາໂຄ ທສ຺ສິໂຕ, ໂສ ອຍໍ ເທສນາຫາໂຣ. ກຕ຺ຖ ສມ຺ຠວຕີຕິ ກຕ຺ຖ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ສໍວຓ຺ຓນາຠາເວນ ສມ຺ຠວຕີຕິ. ຍສ຺ສາຕິ ໂຍ ໂສ ເວເນຍ຺ໂຍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຊາທີຫິ ອຏ຺ຐຫິ ອກ຺ຂເຓຫິ ວິມຸຕ຺ໂຕ, ສວນຘາຣຓາທີຫິ ຈ ສມ຺ປຕ຺ຕີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຕສ຺ສ ເວເນຍ຺ຍສ຺ສ. ສຕ຺ຖາຕິ ສເທວກໍ ໂລກໍ ສາສຕິ ອນຸສາສຕີຕິ ສຕ຺ຖາ. ຘມ຺ມນ຺ຕິ ເທສິຕໍ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພໍ ຘມ຺ມໍ. ເທສຍຕີຕິ ສງ຺ເຂປນຍວິຕ຺ຖາຣນເຍຫິ ຠາສຕິ. ອຎ຺ຎຕໂຣຕິ ຠຄວໂຕ ສາວເກສຸ ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ສາວໂກ. ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍຕິ ຄາຣວສ຺ສ ຐານຠູເຕຫິ ສີລສຸຕຈາຄາທິຄຸຓວິເສເສຫິ ຍຸຕ຺ໂຕ ມານິໂຕ ສທ຺ທຫິຕພ຺ພວຈໂນ. ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຕິ ສມໍ, ສຫ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໍ ສຕ຺ຖຸສາສນໍ ຈຣຕິ ປຏິປຊ຺ຊຕີຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ. ສທ຺ຘໍ ລຠຕິ ‘‘ໂຍ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ໂສ ສຕ຺ຖາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂຫຕີ’’ຕິ ສຕ຺ຖຣິ, ‘‘ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ວຕາຍໍ ຘມ຺ໂມ ສາຕ຺ໂຖ ສພ຺ຍຎ຺ຊໂນ ເອກນ຺ຕປຣິປຸຓ຺ໂຓ ເອກນ຺ຕປຣິສຸທ຺ໂຘ ອຕ຺ຖາວໂຫ ຫິຕາວໂຫ ສຸຂາວໂຫ ຌານມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພຕ຺ຕໂກ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ເທສິເຕ ຘມ຺ເມ ຈ ອຈລສທ຺ຘໍ ລຠຕິ, ສທ຺ທຫນໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ຕຖາ ‘‘ໂຍ ສາວໂກ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ໂສ ສາວໂກ ສງ຺ເຂປໂຕ ວາ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ວຕ ຄຣຸຏ຺ຐານິໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ມານິໂຕ ສທ຺ທຫິຕພ຺ພວຈໂນ’’ຕິ ເທສເກ ສາວເກ ຈ ‘‘ຕາທິເສນ ສາວເກນ ເທສິໂຕ ໂຍ ຘມ຺ໂມ, ໂສ ຘມ຺ໂມ ສາຕ຺ໂຖ ສພ຺ຍຎ຺ຊໂນ ເອກນ຺ຕປຣິປຸຓ຺ໂຓ ເອກນ຺ຕປຣິສຸທ຺ໂຘ ອຕ຺ຖາວໂຫ ຫິຕາວໂຫ ສຸຂາວໂຫ ຌານມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພຕ຺ຕໂກ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ສາວເກນ ເທສິຕຘມ຺ເມ ຈ ສທ຺ຘໍ ສທ຺ທຫນໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ສທ຺ທຫິຕພ຺ເພ ສຕ຺ຖາຣາ ເທສິຕຘມ຺ເມ ເຈວ ສາວເກນ ເທສິຕຘມ຺ເມ ຈ ສທ຺ທຫນ຺ຕສ຺ສ ເວເນຍ຺ຍສ຺ສ ຍາ ວີມໍສາ, ວີມໍສນ຺ຕສ຺ສ ຍາ ອຸສ຺ສາຫນາ, ອຸສ຺ສຫນ຺ຕສ຺ສ ຍາ ຕຸລນາ, ຕຸລຍນ຺ຕສ຺ສ ຍາ ອຸປປຣິກ຺ຂາ, ສາ ອຍໍ ວີມໍສາທິກາ ປຎ຺ຎາ ສທ຺ຘານຸສາເຣນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ສຸຕມຍີ ປຎ຺ຎາ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ວີມໍສນໍ ວິມໍສາ, ປາຬິຍາ, ປາຬິອຕ຺ຖສ຺ສ ຈ ວີມໍສາ. ວີມໍສຕີຕິ ວາ ວີມໍສາ, ປທໍ ປທນ຺ຕເຣນ, ປທຕ຺ຖໍ ປທຕ຺ຖນ຺ຕເຣນ ວິຈາຣຓກາ ປຎ຺ຎາ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ, ເອວໍ ອຸສ຺ສາຫນາທີສຸປິ ຠາວສາຘນກຕ຺ຕຸສາຘນານິ ກາຕພ຺ພານິ. ອຸສ຺ສາຫນາ ຈ ອຸສ຺ສາເຫນ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠິກາ ຘມ຺ມສ຺ສ ຘາຣຓປຣິຈຍສາຘິກາ ປຎ຺ຎາ ຈ, ນ ວີຣິຍໍ, ເອຕ຺ຖ ຈ ຍາ ສຸຕມຕ຺ເຕເຍວ ປວຕ຺ຕາ, ວີມໍສາທິຠາວໍ ອປ຺ປຕ຺ຕາ ນິວຕ຺ຕາ, ສາ ສຸຕມຍີ ປຎ຺ຎາ ນ ໂຫຕິ. ຍາ ຈ ສຸຕ຺ວາ ວີມໍສິຕ຺ວາ ອຸສ຺ສາຫນາທິຠາວໍ ອປ຺ປຕ຺ຕາ ນິວຕ຺ຕາ, ຍາ ຈ ສຸຕ຺ວາ ວີມໍສິຕ຺ວາ ອຸສ຺ສຫິຕ຺ວາ ຕຸລນາທິຠາວໍ ອປ຺ປຕ຺ຕາ ນິວຕ຺ຕາ, ຍາ ຈ ສຸຕ຺ວາ ວີມໍສິຕ຺ວາ ອຸສ຺ສຫິຕ຺ວາ ຕຸລຍິຕ຺ວາ ອຸປປຣິກ຺ຂນຠາວໍ ອປ຺ປຕ຺ຕາ ນິວຕ຺ຕາ, ສາປິ ປຎ຺ຎາ ນ ສຸຕມຍີ ປຎ຺ຎາ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຍາ ປນ ສຸຕ຺ວາ ສທ຺ທຫນ຺ຕສ຺ສ ວີມໍສາ, ວີມໍສນ຺ຕສ຺ສ ອຸສ຺ສາຫນາ, ອຸສ຺ສຫນ຺ຕສ຺ສ ຕຸລນາ, ຕຸລຍນ຺ຕສ຺ສ ອຸປປຣິກ຺ຂາ ໂຫຕິ, ອຍໍ ສຸຕມຍີ ປຎ຺ຎາ ນາມ ໂຫຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ສຸຕມຍີ ປຎ຺ຎາ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ຕາ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕາ, ‘‘ກຕມາ ຈິນ຺ຕາມຍີ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ ສຸຕມຍິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ວິຠຊນານນ຺ຕຣໍ ຈິນ຺ຕາມຍິໍ ປຎ຺ຎໍ ວິຠຊິຕຸໍ ‘‘ຕຖາ ສຸເຕນ ນິສ຺ສເຍນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຸຕນ຺ຕິ ສຸຍ຺ຍເຕ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ໂມຕິ ສຸໂຕ, ສວນໍ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ວາ ສຸຕໍ, ທຸວິຘມ຺ປິ ສຸຕໍ. ນິສ຺ສເຍນ ອຸປນິສ຺ສາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕລກ຺ຂເຓ ເຈຕໍ ‘‘ສຸເຕນ ນິສ຺ສເຍນາ’’ຕິ ກຣຓວຈນໍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ‘‘ອິທໍ ປາຓາຕິປາຕາທິວິຣມນໍ ສີລນຏ຺ເຐນ ສີລໍ, ອຍໍ ເອກຄ຺ຄຕາ ສມາທຫນຏ຺ເຐນ ສມາຘິ, ອິມານິ ຠູຕຸປາທານິ ຣຸປ຺ປນຏ຺ເຐນ ຣູປານິ, ອິເມ ຜສ຺ສາທໂຍ ນມນຏ຺ເຐນ ນາມານິ, ອິເມ ຣູປາທໂຍ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ຣາສຏ຺ເຐນ ຂນ຺ຘາ’’ຕິ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ປີຬນາທິສຠາວສ຺ສ ວີມໍສນາຠູຕາ ປຎ຺ຎາ ວີມໍສາ ນາມ. ເຕສໍເຍວ ສີລສມາຘິອາທີນໍ ສີລຕິ ປຕິຏ຺ຐຫຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ສີລນ຺ຕິອາທິວຈນຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສຠາຄລກ຺ຂຓຣສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານປທຏ຺ຐານານໍ ຕຸເລຕ຺ວາ ວິຍ ຄຫຓປຎ຺ຎາ ຕຸລນໍ ນາມ. ເຕສໍເຍວ ສີລສມາຘິອາທີນໍ ຘມ຺ມານໍ ສຠາວລກ຺ຂຓໍ ອວິຊຫິຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຈຕາທຸກ຺ຂຕາທິນມນຣຸປ຺ປນາທິສປ຺ປຈ຺ຈຍສງ຺ຂຕາທິອາກາເຣ ວິຕກ຺ເກຕ຺ວາ ອຸປປຣິກ຺ຂຓປຎ຺ຎາ ເອວ ອຸປປຣິກ຺ຂາ ນາມາຕິ ວິເສສໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສຸຕຘມ຺ມສ຺ສ ຘາຣຓປຣິຈຍວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ສຸຕມຍີ ປຎ຺ຎາ ອຸສ຺ສາຫນາ ຊາຕາ ວິຍ ນ ຈິນ຺ຕາມຍີ ປຎ຺ຎາ ຈິນ຺ຕິຕສ຺ສ ຘາຣຓປຣິຈຍວເສນ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕຕິ ‘‘ອຸສ຺ສາຫນາ’’ຕິ ນ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສຸຕມຍີ ປຎ຺ຎາ ເຈວ ຈິນ຺ຕາມຍີ ປຎ຺ຎາ ຈ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ຕາ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕາ, ‘‘ກຕມາ ຠາວນາມຍີ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ ກາຣຓຠູຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຸຕມຍິຈິນ຺ຕາມຍິປຎ຺ຎານໍ ທສ຺ສນານນ຺ຕຣໍ ຜລຠູຕໍ ຠາວນາມຍິໍ ປຎ຺ຎໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ‘‘ອິມາຫິ ທ຺ວີຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອິມາຫິ ທ຺ວີຫິ ປຎ຺ຎາຫີຕິ ສຸຕມຍິຈິນ຺ຕາມຍິປຎ຺ຎາຫິ ກາຣຓຠູຕາຫິ. ສຸຕມຍິປຎ຺ຎາຍ ວາ ຈິນ຺ຕາມຍິປຎ຺ຎາຍ ວາ ອຸຠຍຕ຺ຖ ວາ ຐິໂຕເຍວ ໂຍຄາວຈໂຣ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠຕີຕິ. ມນສິກາຣສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ຣູປາຣູເປສຸ ປຣິຄ຺ຄຫາທິວເສນ ສງ຺ຂາເຣສຸ ອນິຈ຺ຈຕາທິວເສນ ມນສິກາເຣນ ສມ຺ມາ ປກາເຣຫິ ຍຸຕ຺ຕປ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ. ທິຏ຺ຐິວິສຸທ຺ຘິກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄາມຄ຺ຄຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິ- ປຏິປທາຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິສມ຺ປາທເນນ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ສນ຺ຕາເນ ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິສງ຺ຂາຕໍ ຍໍ ອຣິຍມຄ຺ຄຎາຓໍ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓທສ຺ສນຠູມິຍໍ ວາ ຠາວນາຠູມິຍໍ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ຠາວນາມຍີ ປຎ຺ຎາຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍທິປິ ປຐມມຄ຺ຄຎາຓໍ ປຐມໍ ນິພ຺ພານທສ຺ສນໂຕ ‘‘ທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຠາວນາວເສນ ປນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ‘‘ຠາວນາມຍີ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ທສ຺ສນຠູມີຕິ ປຐມມຄ຺ຄຜລານິ, ເສສານິ ‘‘ຠາວນາຠູມີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

໘. ອມ຺ຫາກາຈຣິຍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ‘‘ຍສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ວາ’’ຕິອາທິນາ ສຸຕມຍິປຎ຺ຎາທິກາ ວິຠຕ຺ຕາ, ເອວໍ ສຕິ ສຸເຕນ ວິນາ ຈິນ຺ຕາມຍີ ປຎ຺ຎາ ນາມ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ມຫາໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ປນ ສຸເຕນ ວິນາ ຈິນ຺ຕາມຍີ ປຎ຺ຎາ ໂຫຕ຺ເວວາຕິ ໂຈທນໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປກາຣນ຺ຕເຣນ ວິຠຊິຕຸໍ ‘‘ປຣໂຕໂຆສາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ປຣໂຕໂຆສາຕິ ປຣໂຕ ປວຕ຺ໂຕ ເທສນາໂຆໂສ ປຈ຺ຈໂຍ ເອຕິສ຺ສາຕິ ປຣໂຕໂຆສາ. ປຈ຺ຈຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐິຕາຕິ ປຕິ ວິສຸໍ ອຕ຺ຕນິເຍວ ສມຸຏ຺ຐິຕາ. ໂຍນິໂສມນສິກາຣາຕິ ເຕສໍ ເຕສໍ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ພານໍ ຣູປາທີນໍ ຘມ຺ມານໍ ຣຸປ຺ປນນມນາທິສຠາວປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນາທິນາ ອຸປາເຍນ ປວຕ຺ຕມນສິກາຣາ ຈິນ຺ຕາມຍີ ປຎ຺ຎາ ນາມ, ອິມິນາ ສາວກາປິ ສາມຎ຺ຎໂຕ ຄຫິຕາ, ຕຖາປິ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸອາທີນໍເຍວ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສາວກາ ອິຘ ຄຫິຕາ, ຕສ຺ມາ ປຸຣິມນໂຍ ຍຸຕ຺ຕຕໂຣ. ປຣໂຕຕິ ຘມ຺ມເທສກໂຕ ປວຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເທສນາໂຆເສນ ເຫຕຸນາ ຍໍ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຈ຺ຈຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐິເຕນ, ໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ຈ ເຫຕຸນາ ຍໍ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ຠາວນາວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ຠາວນາມຍີ ປຎ຺ຎາ ນາມ, ອິມິນາ ສາວກາປິ ສາມຎ຺ຎໂຕ ຄຫິຕາ, ຕຖາປິ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸອາທີນໍເຍວ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສາວກາ ອິຘ ຄຫິຕາ, ຕສ຺ມາ ປຸຣິມນໂຍ ຍຸຕ຺ຕຕໂຣ. ປຣໂຕຕິ ຘມ຺ມເທສກໂຕ ປວຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມເທສນາໂຆເສນ ເຫຕຸນາ ຍໍ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຈ຺ຈຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐິເຕນ, ໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ຈ ເຫຕຸນາ ຍໍ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ຠາວນາວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ຠາວນາມຍີ ປຎ຺ຎາ ນາມາຕິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ເຎຍ຺ຍາຕິ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຖໍ ຎາຕຸໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕຫິ ‘‘ເອວໍ ປຏິປທາວິຠາເຄນາ’’ຕິອາທິນາ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໙) ອຏ຺ຐກຖາວຈເນນ ຊານິຕພ຺ໂພ.

ສຸຕມຍິປຎ຺ຎາທິກາ ຕິສ຺ໂສ ປຎ຺ຎາ ອາຈຣິເຍນ ນານານເຍຫິ ວິຠຕ຺ຕາ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕາ, ‘‘ຕາສຸ ຍສ຺ສ ເອກາ ວາ ທ຺ເວ ວາ ປຎ຺ຎາ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂກນາໂມ, ຍສ຺ສ ເອກາປິ ນຕ຺ຖິ, ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂກນາໂມ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຠາວໂຕ ຍສ຺ສ ອຍໍ ປຎ຺ຎາ, ອິມາ ວາ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ, ຍສ຺ສ ນຕ຺ຖິ, ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມຕິ ປຏິປທາປຎ຺ຎາປ຺ປເຠເທນ ປຸຄ຺ຄລໍ ວິຠຊິຕຸໍ ‘‘ຍສ຺ສ ອິມາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ອຕິຕິກ຺ຂປຎ຺ຎສ຺ສ ສຸຕມຍີ ປຎ຺ຎາ ເຈວ ຈິນ຺ຕາມຍີ ປຎ຺ຎາ ຈ ອິມາ ທ຺ເວ ປຎ຺ຎາ ອຕ຺ຖິ, ອຍໍ ອຕິຕິກ຺ຂປຎ຺ໂຎ ອຸທ຺ເທສມຕ຺ເຕເນວ ຊານນໂຕ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎູ ນາມ. ຍສ຺ສ ນາຕິຕິກ຺ຂປຎ຺ຎສ຺ສ ອຸທ຺ເທສນິທ຺ເທເສຫິ ສຸຕມຍີ ປຎ຺ຎາ ອຕ຺ຖິ, ຈິນ຺ຕາມຍີ ປຎ຺ຎາ ນຕ຺ຖິ, ອຍໍ ນາຕິຕິກ຺ຂປຎ຺ໂຎ ອຸທ຺ເທສນິທ຺ເທເສຫິ ຊານນໂຕ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎູ ນາມ. ຍສ຺ສ ມນ຺ທປຎ຺ຎສ຺ສ ອຸທ຺ເທສນິທ຺ເທເສຫິ ເນວ ສຸຕມຍີ ປຎ຺ຎາ ອຕ຺ຖິ, ນ ຈິນ຺ຕາມຍີ ປຎ຺ຎາ ຈ, ອຍໍ ມນ຺ທປຎ຺ໂຎ ອຸທ຺ເທສນິທ຺ເທສປຏິນິທ຺ເທເສຫິ ຊານນໂຕ ນິຣວເສສວິຕ຺ຖາຣເທສນາຍ ເນຕພ຺ພໂຕ ເນຍ຺ໂຍ ນາມາຕິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ອິທານິ ຍທຕ຺ຖໍ ອິມາ ປຎ຺ຎາ ອຸທ຺ຘຏາ, ຕເມວ ເວເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລວິຠາຄໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ຍສ຺ສາ’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໘) ວຸຕ຺ຕໍ.

໙. ‘‘ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ ເທສນໍ ວິຠາເວຕິ, ‘‘ຕຕ຺ຖ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິປທາ’’ຕິອາທິນາ ປຏິປທາວິຠາເຄຫິ, ‘‘ສ຺ວາຍໍ ຫາໂຣ’’ຕິອາທິນາ ຎາຓວິຠາເຄຫິ ຈ ເທສນາຠາຊນໍ ເວເນຍ຺ຍຕ຺ຕຍໍ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ຕໍ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕໍ, ‘‘ຍາຍ ເທສນາປາຬິຍາ ເທສນາຫາຣໍ ໂຍເຊຕຸໍ ປຸພ຺ເພ ‘ຘມ຺ມໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທເສສ຺ສາມີ’ຕິອາທິນາ ເທສນາຫາຣສ຺ສ ວິສຍຠາເວນ ຍາ ປາຬິເທສນາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ສາ ປາຬິເທສນາ ເທສນາຫາເຣນ ນິທ຺ຘາຣິເຕສຸ ອສ຺ສາທາທີສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ກິມຕ຺ຖໍ ເທສຍຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອິມໍ ອຕ຺ຖໍ ເທສຍຕີ’’ຕິ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສາຍໍ ຘມ຺ມເທສນາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ.

ຕຕ຺ຖ ສາຍໍ ຘມ຺ມເທສນາຕິ ຍາ ຘມ຺ມເທສນາ ອາທິກລ຺ຍາຓາທິກາ ປຸພ຺ເພ ເທສນາຫາຣສ຺ສ ວິສຍຠາເວນ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ສາຍໍ ຘມ຺ມເທສນາ ອສ຺ສາທາທີສຸ ກິມຕ຺ຖໍ ເທສຍຕີຕິ ກເຖຕຸກາມຕາຍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ເທສຍຕີ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ຕານິ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ສມຸທຍໍ ນິໂຣຘໍ ມຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປວຕ຺ຕິປວຕ຺ຕກນິວຕ຺ຕິນິວຕ຺ຕນຸປາຍຠາເວນ ອວິປຣີຕຠາວໂຕ ‘‘ສຈ຺ຈານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ.

ຍສ຺ສໍ ເທສນາຍໍ ສຈ຺ຈານິ ເທສນາຫາເຣນ ນິທ຺ຘາຣິຕານິ, ສາ ເທສນາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ເທສຍຕີຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕຸ. ຍສ຺ສໍ ເທສນາຍໍ ອສ຺ສາທາທໂຍ ນິທ຺ຘາຣິຕາ, ສາ ເທສນາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ເທສຍຕີຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ເຫຏ຺ຐາ ຈ ອສ຺ສາທາທໂຍ ນິທ຺ຘາຣິຕາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອສ຺ສາທາທໂຍ’’ຕິປິ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຈທນໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ‘‘ອາທີນໂວ ຜລຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເທສນາຫາເຣນ ສໍວຓ຺ຓນານເຍນ ເທສນາຍໍ ນິທ຺ຘາຣິໂຕ ອາທີນໂວ ເຈວ ຜລຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ໂຫຕິ, ອສ຺ສາໂທ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ນິສ຺ສຣຓໍ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ, ອຸປາໂຍ ເຈວ ອາຓຕ຺ຕິ ຈ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ເທສຍຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວາຕິ.

ຕຓ຺ຫາວຊ຺ຊາ ເຕຠູມກຘມ຺ມາ ທຸກ຺ຂໍ, ເຕ ຈ ອນິຈ຺ຈາທີຫິ ປີຬິຕຕ຺ຕາ ອາທີນວາເຍວ. ຜລນ຺ຕິ ເທສນາຍ ຜລໍ ໂລກິຍໍ, ນ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ, ຕສ຺ມາ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ. ອສ຺ສາໂທຕິ ຕຓ຺ຫາສ຺ສາທສ຺ສ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ‘‘ອສ຺ສາໂທ ສມຸທໂຍ’’ຕິ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອສ຺ສາເທກເທໂສ ທຸກ຺ຂເມວ, ອສ຺ສາເທກເທໂສ ທຸກ຺ຂຎ຺ເຈວ ສມຸທໂຍ ຈ. ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ຈ ຠຄວໂຕ ອາຓຕ຺ຕິ ຈ ເທສນາຍ ຜລາຘິຄມສ຺ສ ອຸປາຍຠາວໂຕ ‘‘ອຸປາໂຍ, ອາຓຕ຺ຕິ ຈ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນິສ຺ສຣເຓກເທໂສປິ ມຄ຺ໂຄຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ‘‘ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ຍາ ເທສນາ ວິເສສໂຕ ເທສຍຕິ, ກຕມາ ສາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ວິເສສໍ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ອິທໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈມານໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ວິເສສໂຕ ເທສຍຕີຕິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ.

‘‘ຍາ ເທສນາ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ວິເສສໂຕ ເທສຍຕິ, ຕສ຺ສາ ເທສນາຍ ຘມ຺ມຈກ຺ກຠາວໍ ກິໍ ຠຄວາ ອາຫາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ ‘‘ຍຖາຫ ຠຄວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຊາຕິປິ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ (ມຫາວ. ໑໔) ຕຓ຺ຫາວຊ຺ຊໍ ຊາຕິອາທິກໍ ເຕຠູມກຘມ຺ມຊາຕໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານຠາເວນ, ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂາທິຠາເວນ ຈ ‘‘ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເມຕິ ມຍາ ປວຕ຺ຕິຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຠິກ຺ຂເວຕິ ສວເນ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊເນຕຸໍ ອາລປຕິ. ພາຣາຓສິຍນ຺ຕິ ພາຣາຓສີນຄຣສ຺ສ ອວິທູເຣ. ອິສິປຕເນຕິ ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ອິສນໂຕ ຄເວສນໂຕ ‘‘ອິສີ’’ຕິ ໂວຫຣິຕານໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ປຕນຏ຺ຐາເນ. ມິຄທາເຍຕິ ມິຄານໍ ອຠຍທານຏ຺ຐາເນ ກາຣິເຕ ອສ຺ສເມວ.

ອນຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາຠາເວນ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ອນຕິສຍໍ. ຘມ຺ມຈກ຺ກນ຺ຕິ ສຕິປຏ຺ຐານາທິເກ ສຠາວຘາຣຓາທິນາ ອຕ຺ເຖນ ຘມ຺ໂມ ເຈວ ປວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ຈກ຺ກຎ຺ຈາຕິ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ. ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອປ຺ປຏິເສຘນີຍໍ. ກສ຺ມາ? ຊນກສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມິສ຺ສຣຕ຺ຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ, ຊຎ຺ຎສ຺ສ ຈ ອນຸຕ຺ຕຣຕ຺ຕາ ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎາທີນຎ຺ເຈວ ອຏ຺ຐາຣສພ຺ຣຫ຺ມໂກຏິຍາ ຈ ຈຕຸສຈ຺ຈປຏິເວຘສາຘນໂຕ ຈ. ‘‘ເກນ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ສມເຓນ ວາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສມເຓນາຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊມຕ຺ຕູປຄເຕນ. ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນາຕິ ຊາຕິພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ. ປຣມຕ຺ຖານຎ຺ຫິ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ປຏິເສຘເນ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານຸປ຺ປຊ຺ຊນມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ. ເທເວນາຕິ ຉກາມາວຈຣເທເວນ. ພ຺ຣຫ຺ມຸນາຕິ ຣູປພ຺ຣຫ຺ມາ ຄຫິຕາ. ‘‘ສມເຓນ ວາ …ເປ… ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ອວຕ຺ວາ‘‘ເກນຈີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕວຈເນນ ອວເສສຂຕ຺ຕິຍຄຫປຕິປຣິສຊນາ ສງ຺ຄຫິຕາ. ຕສ຺ມາ ຂຕ຺ຕິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິສມຓຈາຕຸມຫາຣາຊິກຕາວຕິໍສມາຣພ຺ຣຫ຺ມປຣິສາ ອຏ຺ຐວິຘາປິ ປຏິເສເຘຕຸໍ ອສມຕ຺ຖາເຍວາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ໂລກສ຺ມິນ຺ຕິ ສຕ຺ຕສມູເຫ ຘມ຺ມຈກ຺ກາຘາເຣ.

‘‘ທ຺ວາທສ ປທານິ ສຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຄາຖານຸຣູປໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກສຸຕ຺ເຕ ປທານິ ວິຠຊນ຺ໂຕ ‘‘ຕຕ຺ຖ ອປຣິມາຓາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຘມ຺ມຈກ຺ກເທສນາຍໍ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໘໑; ມຫາວ. ໑໓ ອາທໂຍ; ປຏິ. ມ. ໒.໓໐). ‘‘ອປຣິມາຓາ ອກ຺ຂຣາ ອປຣິມາຓາ ປທາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ອປຣິມາຓາ ປທາ ອປຣິມາຓາ ອກ຺ຂຣາ’’ຕິ ອຸປ຺ປຏິປາຏິວຈເນຫິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປທສງ຺ຄຫິຕານີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປທາ, ອກ຺ຂຣາ, ພ຺ຍຎ຺ຊນາຕິ ຈ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາສານີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພານິ. ເອຕສ຺ເສວ ອຕ຺ຖສ຺ສາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາກາຣສ຺ສ ຈຕຸສຈ຺ຈສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ເສວ ສງ຺ກາສນາ ປກາສນາ ປກາສນາກາໂຣ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາກາໂຣຕິ ອາກາຣວນ຺ຕອາກາຣສມ຺ພນ຺ເຘ ສາມິວຈນໍ. ສງ຺ກາສນາກາໂຣຕິ ຈ ສງ຺ກາສນີຍສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອາກາໂຣ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ອິຕິປີຕິ ອິຕິ ອິມິນາ ປກາເຣນປິ, ອິມິນາ ປກາເຣນປິ ອິທໍ ຊາຕິອາທິກໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຍນ຺ຕິ ກາມຕຓ຺ຫາທິເຠທາ ອຍໍ ຕຓ຺ຫາ. ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍຕິ ທຸກ຺ຂນິພ຺ພຕ຺ຕນສ຺ສ ເຫຕຸຠາວໂຕ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ. ອຍນ຺ຕິ ສພ຺ພສງ຺ຂຕໂຕ ນິສ຺ສຏາ ອຍໍ ອສງ຺ຂຕາ ຘາຕຸ. ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘຕິ ຊາຕິອາທິປ຺ປເຠທສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນຸປ຺ປາທນນິໂຣຘປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ. ອຍນ຺ຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐາທິໂກ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ອຣິໂຍ ມຄ຺ໂຄ. ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຠູຕໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ຄຕຕ຺ຕາ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຏິປທາຠາວໂຕ ຈ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ອປຣິມາຓາ’’ຕິອາທິນາ ພ຺ຍຎ຺ຊນປທອຕ຺ຖປທານິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິສຍິວິສຍຠາເວນ ສມ຺ພນ຺ຘຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ອກ຺ຂເຣຫິ ສງ຺ກາເສຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ຠຄວາ ກິໍ ສາມຎ຺ເຎຫິ ອກ຺ຂຣາທີຫິ ສງ຺ກາເສຕິ ວາ ປກາເສຕິ ວາ, ອຸທາຫຸ ຍຖາຣຫໍ ສງ຺ກາເສຕິ ປກາເສຕີຕິອາທິວິຈາຣຓາຍ ສມ຺ຠວໂຕ ວິສຍວິສຍິຠາເວນ ສມ຺ພນ຺ຘຠາວໍ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ອກ຺ຂເຣຫິ ສງ຺ກາເສຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອກ຺ຂເຣຫິ ສງ຺ກາເສຕີ’’ຕິ ກສ຺ມາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນນຸ ‘‘ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ປເທເນວ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈຕ຺ຖຕ຺ຕາທິໂກ ສງ຺ກາສິຕພ຺ໂພຕິ? ສຈ຺ຈໍ, ປທາວຍວສ຺ສ ປນ ອກ຺ຂຣສ຺ສ ຄຫຓມຸເຂເນວ ອກ຺ຂຣສມຸທາຍສ຺ສປິ ປທສ຺ສ ຄຫຓໍ ໂຫຕິ, ປເທ ຄຫິເຕ ຈ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈຕ຺ຖາທິກາວໂພໂຘ ໂຫຕ຺ເວວ, ເອວໍ ສຕິ ປເທເນວ ສິຊ຺ຌນໂຕ ອກ຺ຂໂຣ ວິສຸໍ ນ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ? ນ, ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈຕ຺ຖາທິກາວໂພຘສ຺ສ ວິເສສຸປ຺ປຕ຺ຕິຠາວໂຕ. ທຸ-ອິຕິ ອກ຺ຂເຣນ ຫິ ອເນກຸປທ຺ທວາຘິຏ຺ຐານຠາເວນ ກຸຈ຺ຉິຕຕ຺ໂຖ ຄຫິໂຕ, ຂ-ອິຕິ ອກ຺ຂເຣນ ຘຸວສຸຠສຸຂຕ຺ຕຠາວວິຣເຫນ ຕຸຈ຺ຉຕ຺ໂຖຕິ ເອວມາທິກາວໂພຘສ຺ສ ວິເສສຸປ຺ປຕ຺ຕິ ຠວຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປທຕ຺ຖຄຫຓສ຺ສ ວິເສສາຘານໍ ຊາຍຕີ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໙). ປທປຣິໂຍສາເນ ວາກ຺ຍປຣິໂຍສານາຠາວໂຕ ອກ຺ຂເຣຫິ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ທີປິຍມາໂນ ອຕ຺ໂຖ ປເທຫິ ປກາສິໂຕວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປເທຫິ ປກາເສຕີ’’ຕິ. ວາກ຺ຍປຣິໂຍສາເນ ປນ ສງ຺ກາສິໂຕ ປກາສິໂຕ ອຕ຺ໂຖ ວິວຣິໂຕ ວິວໂຏ ກໂຕວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ວິວຣຕີ’’ຕິ. ປກາເຣຫິ ຈ ວາກ຺ຍເຠເທ ກເຕ ໂສ ອຕ຺ໂຖ ວິຠຕ຺ໂຕ ນາມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາກາເຣຫິ ວິຠຊຕີ’’ຕິ. ວາກ຺ຍາວຍວານໍ ປທານໍ ປຈ຺ເຈກໍ ນິພ຺ພຈນວິຠາເຄ ກເຕ ໂສ ອຕ຺ໂຖ ປາກໂຏ ກໂຕວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນິຣຸຕ຺ຕີຫິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣຕີ’’ຕິ. ກຕນິພ຺ພຈເນຫິ ວາກ຺ຍາວຍເວຫິ ວິຕ຺ຖາຣວເສນ ນິຣວເສສໂຕ ເທສິເຕຫິ ເວເນຍ຺ຍສຕ຺ຕານໍ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສມນ຺ຕໂຕ ໂຕສນໍ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎາເຕຊນຎ຺ຈາຕິ ອາຫ ‘‘ນິທ຺ເທເສຫິ ປຎ຺ຎເປຕີ’’ຕິ.

‘‘ຠຄວາ ອກ຺ຂເຣຫິ ສງ຺ກາເສຕີ’’ຕິອາທີສຸ ‘‘ຠຄວາ ເອວາ’’ຕິ ວາ ‘‘ອກ຺ຂເຣຫິ ເອວາ’’ຕິ ວາ ອວຘາຣເຓ ໂຍຊິເຕ ‘‘ສາວໂກ ນ ສງ຺ກາເສຕິ, ປທາທີຫິ ນ ສງ຺ກາເສຕີ’’ຕິ ອຕ຺ໂຖ ຠເວຍ຺ຍ, ສາວໂກ ຈ ສງ຺ກາເສຕິ, ປທາທີຫິ ຈ ສງ຺ກາເສຕິ. ກຕ຺ຖ ອວຘາຣຓໍ ໂຍເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ ເຈ? ‘‘ຠຄວາ ອກ຺ຂເຣຫິ ສງ຺ກາເສຕິເຍວາ’’ຕິ ອວຘາຣຓໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເອວຎ຺ຫິ ສຕິ ສາວເກນ ສງ຺ກາສິໂຕ ວາ ປທາທີຫິ ສງ຺ກາສິໂຕ ວາ ອຕ຺ໂຖ ສງ຺ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ. ອຕ຺ຖປທານຎ຺ຈ ອກ຺ຂຣາທິນານາວິສຍຕາ ສິທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ເຕນ ເອການຸສນ຺ຘິເກ ສຸຕ຺ເຕ ຉເຬວ ອຕ຺ຖປທານິ ນິທ຺ຘາເຣຕພ຺ພານິ, ອເນການຸສນ຺ຘິເກ ສຸຕ຺ເຕ ອນຸສນ຺ຘິເຠເທນ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ຉ ຉ ອຕ຺ຖປທານິ ນິທ຺ຘາເຣຕພ຺ພານິ.

‘‘ຉສຸ ພ຺ຍຎ຺ຊນປເທສຸ ກຕເມນ ພ຺ຍຎ຺ຊນປເທນ ກຕມໍ ກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອິມິນາ ອິທໍ ກິຈ຺ຈໍ, ອິມິນາ ອິທໍ ກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕີ’’ຕິ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ອກ຺ຂເຣຫິ ຈ ປເທຫິ ຈ ອຸຄ຺ຆເຏຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ອກ຺ຂຣາທີສຸ ພ຺ຍຎ຺ຊນປເທສຸ. ອຸຄ຺ຆເຏຕີຕິ ອຸຄ຺ຆຏນກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິຎ຺ຈາປິ ເທສນາວ ອຸຄ຺ຆຏນກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕິ, ຠຄວາ ປນ ເທສນາຊນກຕ຺ຕາ ອຸຄ຺ຆຏນກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເສເສສຸປິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

‘‘ອຸຄ຺ຆຏນກິຈ຺ຈສາຘິກາ ເທສນາເຍວ ກິໍ ວິປຎ຺ຈນວິຕ຺ຖາຣຓກິຈ຺ຈສາຘິກາ ເທສນາຊນກຕ຺ຕາ, ອຸທາຫຸ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ກິຈ຺ຈສາຘິກາ ອຎ຺ຎາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຠາວໂຕ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ກິຈ຺ຈສາຘິກາ ອຎ຺ຎາ ເທສນາຕິ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ອຸຄ຺ຆຏນາ ອາທີ’’ຕິອາທິມາຫ. ອຖ ວາ ‘‘ກຕມາ ອຸຄ຺ຆຏນາ, ກຕມາ ວິປຎ຺ຈນາ, ກຕມາ ວິຕ຺ຖາຣຓາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ອຸຄ຺ຆຏນາ ອາທີ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ອຸຄ຺ຆຏນາທິກິຈ຺ຈສາຘິກາສຸ ເທສນາສຸ. ອຸຄ຺ຆຏນາຕິ ອຸຄ຺ຆຏນກິຈ຺ຈສາຘິກາ ເທສນາ ອາທິເທສນາ ໂຫຕິ. ວິປຎ຺ຈນາຕິ ວິປຎ຺ຈນກິຈ຺ຈສາຘິກາ ເທສນາ ມຊ຺ເຌເທສນາ ໂຫຕິ. ວິຕ຺ຖາຣຓາຕິ ວິຕ຺ຖາຣຓກິຈ຺ຈສາຘິກາ ເທສນາ ປຣິໂຍສານເທສນາ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

‘‘ອຸຄ຺ຆຏິຍນ຺ໂຕ ອຸທ຺ທິສິຍມາໂນ ປຣິຍຕ຺ຕິອຕ຺ຖຠູໂຕ ຘມ຺ມວິນໂຍ ກຕມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວິເນຕິ, ວິປຎ຺ຈິຍນ຺ໂຕ ນິທ຺ທິສິຍມາໂນ ປຣິຍຕ຺ຕິອຕ຺ຖຠູໂຕ ຘມ຺ມວິນໂຍ ກຕມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວິເນຕິ, ວິຕ຺ຖາຣິຍນ຺ໂຕ ປຏິນິທ຺ທິສິຍມາໂນ ປຣິຍຕ຺ຕິອຕ຺ຖຠູໂຕ ຘມ຺ມວິນໂຍ ກຕມໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວິເນຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ໂສຍໍ ຘມ຺ມວິນໂຍ’’ຕິອາທິມາຫ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ເອວໍ ‘ອກ຺ຂເຣຫິ ສງ຺ກາເສຕີ’ຕິອາທີນໍ ຉນ຺ນໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນປທານໍ ພ຺ຍາປາຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອຕ຺ຖປທານໍ ພ຺ຍາປາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ໂສຍໍ ຘມ຺ມວິນໂຍ’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໙) ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ອຸຄ຺ຆຏິຍນ຺ໂຕ ອຸທ຺ທິສິຍມາໂນ ອຸທ຺ເທສປຣິຍຕ຺ຕິອຕ຺ຖຠູໂຕ ໂສ ອຍໍ ຘມ຺ມວິນໂຍ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸປຸຄ຺ຄລໍ ວິເນຕິ, ເຕນ ອຸຄ຺ຆຏິຕຎ຺ຎຸໂນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິນຍເນນ ນໍ ອຸຄ຺ຆຏິຍນ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສິຍມານໍ ອຸທ຺ເທສປຣິຍຕ຺ຕິອຕ຺ຖຠູຕໍ ວິນຍໍ ‘‘ອາທິກລ຺ຍາໂຓ’’ຕິ ອາຫຸ. ວິປຎ຺ຈິຍນ຺ໂຕ ນິທ຺ທິສິຍມາໂນ ນິທ຺ເທສປຣິຍຕ຺ຕິອຕ຺ຖຠູໂຕ ໂສ ອຍໍ ຘມ຺ມວິນໂຍ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎຸປຸຄ຺ຄລໍ ວິເນຕິ, ເຕນ ວິປຎ຺ຈິຕຎ຺ຎຸປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິນຍເນນ ນໍ ວິປຎ຺ຈິຍນ຺ຕໍ ນິທ຺ທິສິຍມານໍ ນິທ຺ເທສປຣິຍຕ຺ຕິອຕ຺ຖຠູຕໍ ວິນຍໍ ‘‘ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາໂຓ’’ຕິ ອາຫຸ. ວິຕ຺ຖາຣິຍນ຺ໂຕ ປຏິນິທ຺ທິສິຍມາໂນ ປຏິນິທ຺ເທສປຣິຍຕ຺ຕິອຕ຺ຖຠູໂຕ ໂສ ອຍໍ ຘມ຺ມວິນໂຍ ເນຍ຺ຍໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວິເນຕິ ວິນຍນໍ ຊເນຕິ, ເຕນ ເນຍ຺ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິນຍເນນ ນໍ ວິຕ຺ຖາຣິຍນ຺ຕໍ ປຏິນິທ຺ທິສິຍມານໍ ປຏິນິທ຺ເທສປຣິຍຕ຺ຕິອຕ຺ຖຠູຕໍ ວິນຍໍ ‘‘ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາໂຓ’’ຕິ ອາຫູຕິ ໂຍຊນຕ຺ໂຖຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອຖ ວາ ‘‘ອກ຺ຂເຣຫິ ສງ຺ກາເສຕີ’’ຕິອາທິນາ ຉນ຺ນໍ ປທານໍ ພ຺ຍາປາໂຣ ທສ຺ສິໂຕ, ເອວໍ ສຕິ ອຕ຺ໂຖ ນິພ຺ຍາປາໂຣ ສິຍາ, ອຕ຺ໂຖ ຈ ນິປ຺ປຣິຍາຍໂຕ ສພ຺ຍາປາໂຣເຍວາຕິ ໂຈທນໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ໂສຍໍ ຘມ຺ມວິນໂຍ’’ຕິອາທິ. ເອເຕນ ອຕ຺ໂຖເຍວ ມຸຂ຺ຍໂຕ ເວເນຍ຺ຍຕ຺ຕຍສ຺ສ ວິນຍນກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕິ, ອຕ຺ຖວາຈໂກ ປນ ສທ຺ໂທ ຐານູປຈາຣໂຕ ເວເນຍ຺ຍຕ຺ຕຍສ຺ສ ວິນຍນກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປທປຣມສ຺ສ ປນ ສຈ຺ຈປ຺ປຏິເວຘສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐານາຠາວໂຕ ໂສ ອິຘ ນ ວຸຕ຺ໂຕ. ເສກ຺ຂຄ຺ຄຫເຓນ ວາ ກລ຺ຍາຓປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ວິຍ ເນຍ຺ຍຄ຺ຄຫເຓນ ປທປຣມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສາປິ ຄຫຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອກ຺ຂເຣຫີຕິອາທີສຸ ກຣຓຕ຺ເຖ ກຣຓວຈນໍ, ນ ເຫຕ຺ວຕ຺ເຖ. ອກ຺ຂຣາທີນຎ຺ຫິ ອຸຄ຺ຆຏນາທີນິ ປໂຍຊນານິເຍວ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ອຸຄ຺ຆຏນາທີນໍ ອກ຺ຂຣາທີນິ ປໂຍຊນານີຕິ ‘‘ອນ຺ເນນ ວສຕີ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ນ ເຫຕຸອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ອນ຺ເນນ ເຫຕຸນາ ວສຕິ, ວສເນນ ເຫຕຸນາ ອນ຺ນໍ ລທ຺ຘນ຺ຕິ ວສນກິຣິຍາຍ ຜລໍ ວສນກິຣິຍາຍ ເຫຕຸຠາເວນ ຄຫິຕໍ. ‘‘ອຊ຺ເຌສເນນ ວສຕີ’’ຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຕນາຫ ‘‘ຍທຕ຺ຖາ ຈ ກິຣິຍາ, ໂສ ເຫຕູ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໙). ຕຕ຺ຖ ຍທຕ຺ຖາຕິ ໂສ ອນ຺ນາທິໂກ ອຕ຺ໂຖ ຍສ຺ສາ ວສນາທິກິຣິຍາຍາຕິ ຍທຕ຺ຖາ, ວສນາທິກິຣິຍາ, ໂສ ອນ຺ນາທິໂກ ອຕ຺ໂຖ ຕສ຺ສາ ວສນາທິກິຣິຍາຍ ເຫຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑໐. ‘‘ຕຕ຺ຖ ອປຣິມາຓາ ປທາ’’ຕິອາທິນາ ‘‘ຘມ຺ມໍ ໂວ ຠິກ຺ຂເວ ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາຍ ປາຬິຍາ ທ຺ວາທສປທສມ຺ປຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ຕິວິຘກລ຺ຍາຓຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຉອຕ຺ຖປທຉພ຺ຍຎ຺ຊນປທເຠເທນ ສມ຺ປຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖປທພ຺ຍຎ຺ຊນປທກລ຺ຍາຓຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຉປ຺ປທານິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິອາທິມາຫ. ອຖ ວາ ‘‘ທ຺ວາທສ ປທານິ ສຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕານຸຣູປໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ອປຣິມາຓາ’’ຕິອາທິນາ ‘‘ຘມ຺ມໍ ໂວ ຠິກ຺ຂເວ ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາຍ ປາຬິຍາ ທ຺ວາທສປທຕາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕານຸຣູປໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ອກ຺ຂເຣຫິ ຈາ’’ຕິອາທິນາ ຕສ຺ສາ ປາຬິຍາ ຕິວິຘກລ຺ຍາຓຕາ ທສ຺ສິຕາ, ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ‘‘ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕານຸຣູປໍ ຕສ຺ສາ ປາຬິຍາ ຉອຕ຺ຖປທພ຺ຍຎ຺ຊນປທສມ຺ປນ຺ນຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຉປ຺ປທານິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕິສ຺ສໍ ເທສນາຫາຣວິສຍສງ຺ຂາຕາຍໍ ປາຬິຍໍ ຉປ຺ປທານິ ອຕ຺ໂຖ. ກຕມານິ ຉປ຺ປທານິ? ສງ຺ກາສນາ, ປກາສນາ, ວິວຣຓາ, ວິຠຊນາ, ອຸຕ຺ຕານີກມ຺ມໍ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອິມານິ ຉປ຺ປທານິ. ອຕ຺ໂຖ ຍສ຺ສ ອຕ຺ຖິ ຕສ຺ມາ ສາຕ຺ຖໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕິສ຺ສໍ ເທສນາຫາຣວິສຍສງ຺ຂາຕາຍໍ ປາຬິຍໍ ຉປ຺ປທານິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ. ກຕມານິ ຉປ຺ປທານິ? ອກ຺ຂຣໍ, ປທໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ, ອາກາໂຣ, ນິຣຸຕ຺ຕິ, ນິທ຺ເທໂສ ອິມານິ ຉປ຺ປທານິ. ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ຍສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ສພ຺ຍຎ຺ຊນນ຺ຕິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ເຕນາຕິ ຕສ຺ສາ ປາຬິຍາ ຕິວິຘກລ຺ຍາຓຉອຕ຺ຖປທສມ຺ປນ຺ນຉພ຺ຍຎ຺ຊນປທສມ຺ປນ຺ນຏ຺ເຐນ, ‘‘ຘມ຺ມໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ສຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ຠຄວາ ອາຫາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເກວລສທ຺ທສ຺ສ ສກລາທິອຕ຺ຖວາຈກຕ຺ຕາ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຖໍ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເກວລນ຺ຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ນ ມິສ຺ສໍ ໂລກິເຍຫິ ຘມ຺ເມຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຣິປຸຓ຺ຓນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ເຖ ເອໂກປິ ອຕ຺ໂຖ ອູໂນ ນຕ຺ຖິ, ວາຈກສທ຺ເທສຸປິ ອນຕ຺ຖໂກ ເອໂກປິ ສທ຺ໂທ ອຘິໂກ ນຕ຺ຖີຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອນູນໍ ອນຕິເຣກໍ. ປຣິສຸທ຺ຘນ຺ຕິ ສທ຺ທໂທສອຕ຺ຖໂທສາທິວິຣຫໂຕ ວາ ປຣິສຸທ຺ຘໍ, ຣາຄາທິມລວິຣຫໂຕ ວາ ປຣິໂຍທາຕານໍ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມວິເສສານໍ ອຸປຏ຺ຐິຕຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ປຣິໂຍທາຕໍ. ນິຄ຺ຄຕໍ ມລໍ ເອຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ນິມ຺ມລໍ. ສທ຺ທໂທສາທິວິຣຫໂຕ ວາ ຣາຄາທິວິຣຫໂຕ ວາ ສພ຺ພມເລຫິ ອປຄຕໍ ປຣິ ສມນ຺ຕໂຕ ໂອທາຕນ຺ຕິ ປຣິໂຍທາຕໍ. ອຸປຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ອຸປຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສພ຺ພວິເສສາຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕໍ ຍຖາ ‘‘ປທກ຺ກນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ປທກ຺ກນ຺ຕໍ ປທກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐານໍ. ວິສິສນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສຘມ຺ເມຫີຕິ ວິເສສາ, ສພ຺ເພ ວິເສສາ ສພ຺ພວິເສສາ, ສພ຺ພໂຕ ວາ ວິເສສາຕິ ສພ຺ພວິເສສາ, ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ. ເຕສໍ ສພ຺ພວິເສສານໍ ອຸປຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ອິທນ຺ຕິ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສງ຺ຄຫໍ ສາສນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປທນ຺ຕິ ຕຖາຄຕປທໍ. ປທນ຺ຕິ ຈ ປຏິປຕ຺ຕິຄມເນນ ວາ ເທສນາຄມເນນ ວາ ກິເລສຄ຺ຄຫຓໍ. ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຄມນຏ຺ຐານໍ ອິຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຖາຄເຕນ ໂຄຈຣາເສວເນນ ວາ ຠາວນາເສວເນນ ວາ ນິເສວິຕໍ ຠຊິຕໍ ອິຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ມຫາວຊິຣຎາຓສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓທນ຺ເຕຫິ ອາຣຎ຺ຊິຕໍ ອາຣຎ຺ຊິຕຏ຺ຐານໍ ອິຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອໂຕ ຕຖາຄຕປທາທິຠາເວນ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ ເອຕໍ ສາສນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອິຕິ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ສພ຺ພສຕ຺ຕຸຕ຺ຕມສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຈຣິຍໍ, ພ຺ຣຫ຺ມໍ ວາ ສພ຺ພເສຏ຺ຐໍ ຈຣິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕຫິ ປກາເຣຫິ ຎາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘‘ອິມສ຺ສ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສ຺ສ ສງ຺ຄຫສ຺ສ ສາສນສ຺ສ ປຣິປຸຓ຺ຓຠາວປຣິສຸທ຺ຘຠາວສງ຺ຂາຕໍ ຕຖາຄຕປທຠາວໍ!ຕຖາຄຕປທຠາວໍ, ຕຖາຄຕນິເສວິຕຠາວໍ, ຕຖາຄຕອາຣຎ຺ຊິຕຠາວໍ, ເຕຫິ ປກາເຣຫິ ຎາປິຕຠາວໍ ກຖໍ ມຍໍ ນິກ຺ກງ຺ຂາ ຊານິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ‘‘ເຕນາຫ ຠຄວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕພ຺ຠາວທີປເກນ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ເຕນ ວຈເນນ ຕຸມ຺ເຫຫິ ນິກ຺ກງ຺ເຂຫິ ຊານິຕພ຺ໂພຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຍທິ ຠຄວາ ອກ຺ຂເຣຫິ ຈ ປເທຫິ ຈ ອຸຄ຺ຆເຏຕິ, ພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ຈ ອາກາເຣຫິ ຈ ວິປຎ຺ຈຍຕິ, ນິຣຸຕ຺ຕີຫິ ຈ ນິທ຺ເທເສຫິ ຈ ວິຕ຺ຖາເຣຕິ, ເອວໍ ສຕິ ອາຈຣິເຍນ ຣຈິເຕນ ເທສນາຫາເຣນ ປໂຍຊນໍ ນ ຠວຕິ, ເທສນາຫາເຣນ ນ ວິນາ ຠຄວໂຕ ເທສນາຍເມວ ອຕ຺ຖສິຊ຺ຌນໂຕຕິ ໂຈທນໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ‘‘ເກສໍ ອຍໍ ຘມ຺ມເທສນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ໂຍຄີນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂຍຄີນນ຺ຕິ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈກມ຺ມຏ຺ຐານຠາວນາຍນ຺ຕິ ໂຍຄິໂນ, ເຕສໍ ໂຍຄີນໍ. ເຕນ ມຍາ ຣຈິເຕນ ເທສນາຫາເຣນ ສໍວຓ຺ຓິຕາ ອຍໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ຠຄວໂຕ ເທສນາ ອຸຄ຺ຆຏນາທິກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕີຕິ ເທສນາຫາໂຣ ໂຍຄີນໍ ສາຕ຺ຖໂກເຍວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ‘‘ເທສນາຫາຣສ຺ສ ອສ຺ສາທາທິເທສນາຫາຣຠາໂວ ເກນ ອມ຺ເຫຫິ ຊານິຕພ຺ໂພ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເຕນາຫ ອາຍສ຺ມາ…ເປ… ເທສນາຫາໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເຕນ ອສ຺ສາທາທິເທສນາຫາຣຠາເວນ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ ‘‘ອສ຺ສາທາທີນວຕາ…ເປ… ເທສນາຫາໂຣ’’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ ອາຫ, ເຕນ ວຈເນນ ຕຸມ຺ເຫຫິ ເທສນາຫາຣສ຺ສ ໂຍຄີນໍ ອສ຺ສາທາທິເທສນາຫາຣຠາໂວ ຊານິຕພ຺ໂພ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

‘‘ກິໍ ປນ ເອຕ຺ຕາວຕາ ເທສນາຫາໂຣ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ, ອຎ຺ໂຎ ນິຍຸຕ຺ໂຕ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ນິຍຸຕ຺ໂຕ ເທສນາຫາໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສໍ ເທສນາຍໍ ອສ຺ສາທາທໂຍ ເຍນ ເທສນາຫາເຣນ ນິທ຺ຘາຣິຕາ, ຕສ຺ສໍ ເທສນາຍໍ ໂສ ເທສນາຫາໂຣ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ໂຍຊິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ.

ອິຕິ ເທສນາຫາຣວິຠງ຺ເຄ ສຕ຺ຕິພລານຸຣູປາ ຣຈິຕາ

ວິຠາວນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຓ຺ຑິເຕຫິ ປນ ອຏ຺ຐກຖາຏີການຸສາເຣນ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ໂຖ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ.

໒. ວິຈຍຫາຣວິຠງ຺ຄວິຠາວນາ

໑໑. ເຍນ ເຍນ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສຠູເຕນ ເທສນາຫາຣວິຠງ຺ເຄນ ອສ຺ສາທາທໂຍ ສຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ຕາ, ໂສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສຠູໂຕ ເທສນາຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ, ‘‘ກຕໂມ ວິຈໂຍ ຫາໂຣ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ວິຈໂຍ ຫາໂຣ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐສຸ ໂສຬສສຸ ເທສນາຫາຣາທີສຸ ຫາເຣສຸ ກຕໂມ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ວິຈໂຍ ຫາໂຣ ວິຈຍຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ນາມາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ‘‘ຍໍ ປຸຈ຺ຉິຕຎ຺ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິນິທ຺ເທສຄາຖາຍ ອິທານິ ມຍາ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ‘‘ອຍໍ ວິຈໂຍ ຫາໂຣ ກິໍ ວິຈິນຕີ’’ຕິອາທິໂກ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ວິຈຍຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ.

‘‘ອຍໍ ວິຈໂຍ ຫາໂຣ ກິໍ ວິຈິນຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ໂຍ ວິຈໂຍ ວິຈິນິຕພ຺ໂພ, ຕໍ ວິຈຍໍ ວິຈິນິຕພ຺ພໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ວິຈິນິຕພ຺ພໍ ວິສຍໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປທໍ ວິຈິນຕິ, ປຎ຺ຫໍ ວິຈິນຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ກິໍ ວິຈໂຍ ປທວິຈໂຍ’’ຕິອາທິໍ ອວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ວິຈິນຕິ, ປທໍ ວິຈິນຕີ’’ຕິອາທິວຈເນນ ວິຈຍສທ຺ທສ຺ສ ກຕ຺ຕຸສາຘນຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ປທໍ ວິຈິນຕີຕິ ນວວິຘສ຺ສ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພໍ ປທໍ ຍາວ ນິຄມນາ ນາມປທາທິຊາຕິສທ຺ທາທິອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄາທິອາກາຣນ຺ຕາທິປຐມວິຠຕ຺ຍນ຺ຕາທິເອກວຈນາທິວເສນ ວິຈິນຕິ. ປຎ຺ຫໍ ວິຈິນຕີຕິ ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາທິສຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐານາທິສມ຺ມຸຕິວິສຍາທິອຕີຕວິສຍາທິວເສນ ວິຈິນຕິ. ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ວິຈິນຕີຕິ ເອກໍສພ຺ຍາກຣຓວິສ຺ສຊ຺ຊນາທິສາວເສສພ຺ຍາກຣຓວິສ຺ສຊ຺ຊນາທິ ສອຸຕ຺ຕຣພ຺ຍາກຣຓ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາທິ ໂລກິຍພ຺ຍາກຣຓວິສ຺ສຊ຺ຊນາທິວເສນ ວິຈິນຕິ. ປຸພ຺ພາປຣໍ ວິຈິນຕີຕິ ປຸພ຺ເພນ ອປຣໍ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ວິຈິນຕິ. ອສ຺ສາທໍ ວິຈິນຕີຕິ ອສ຺ສາທກຕຓ຺ຫາທິອສ຺ສາເທຕພ຺ພສຸຂາທິວເສນ ວິຈິນຕິ. ອາທີນວໍ ວິຈິນຕີຕິ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂວເສນ ວາ ອນິຏ຺ຐານຸຠວນາທິອາທິອນ຺ຕວນ຺ຕຕາທິສໍກິເລສຠາຄິຍາທິວເສນ ວາ ວິຈິນຕິ. ນິສ຺ສຣຓໍ ວິຈິນຕີຕິ ມຄ຺ຄວເສນ ວາ ນິພ຺ພານວເສນ ວາ ມຄ຺ຄສ຺ສ ວາ ອາຄມວເສນ, ນິພ຺ພານສ຺ສ ອສງ຺ຂຕຘາຕຸອາທິປຣິຍາຍວເສນ ວາ ວິຈິນຕິ. ຜລໍ ວິຈິນຕີຕິ ຘມ຺ມຈຣຓສ຺ສ ທຸຄ຺ຄຕິຄມນາຠາເວນ ວາ ມຈ຺ຈຸຕຣຓາທິນາ ວາ ເທສນາຍ ຜລໍ, ເທສນານຸສາເຣນ ຈຣຓສ຺ສ ຜລໍ ວິຈິນຕິ. ອຸປາຍໍ ວິຈິນຕີຕິ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທິວເສນ ປວຕ຺ຕນນິພ຺ພິທາຎາຓາທິວເສນ ວາ ສທ຺ຘາສຕິວເສນ ວາ ວິສຸທ຺ຘິຍາ ອຸປາຍໍ ວິຈິນຕິ. ອາຓຕ຺ຕິໍ ວິຈິນຕີຕິ ປາປປຣິວຊ຺ຊນາຓຕ຺ຕິວເສນ ວາ ໂລກສ຺ສ ສຸຎ຺ຎຕາເປກ຺ຂນາຓຕ຺ຕິວເສນ ວາ ວິຈິນຕິ. ອນຸຄີຕິໍ ວິຈິນຕີຕິ ວຸຕ຺ຕານຸຄີຕິວເສນ ວາ ວຸຈ຺ຈມານານຸຄີຕິວເສນ ວາ ອນຸຣູປໍ ຄີຕິໍ ວິຈິນຕິ. ສພ຺ເພ ນວ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ວິຈິນຕີຕິ ສຸຕ຺ຕເຄຍ຺ຍາທິເກ ນວ ສຸຕ຺ເຕ ອາຫຈ຺ຈວຈນວເສນ ວາ ອນຸສນ຺ຘິວຈນວເສນ ວາ ນີຕຕ຺ຖວຈນວເສນ ວາ ເນຍ຺ຍຕ຺ຖວຈນວເສນ ວາ ສໍກິເລສຠາຄິຍາທິວເສນ ວາ ວິຈິນຕິ.

ກິຎ຺ຈາປິ ປທວິຈໂຍ ປຐມໍ ວິຠຕ຺ໂຕ, ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ອນຸປທໍ ວິຈິນິຕພ຺ພຕາຍ ອຕິຠາຣິໂຍ, ນ ສຸກໂຣ ປທວິຈໂຍຕິ ຕໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຫາວິຈຍວິສ຺ສຊ຺ຊນວິຈເຍ ຕາວ ວິຠຊນ຺ໂຕ ‘‘ຍຖາ ກິໍ ຠເວ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ກິໍ ຠເວຕິ ເຍນ ປກາເຣນ ໂສ ປຎ຺ຫາວິຈໂຍ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ, ຕໍ ປກາຣຊາຕໍ ກີທິສໍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອາຍສ຺ມາ ອຊິໂຕ ປາຣາຍເນ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຎ຺ຫໍ ຍຖາ ເຍນ ປກາເຣນ ປຸຈ຺ຉຕິ, ຕຖາ ເຕນ ປກາເຣນ ປຎ຺ຫາວິຈໂຍ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ອາຍສ຺ມາຕິ ປິຍວຈນໍ. ອຊິໂຕຕິ ພາວຣີພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຣິຈາຣກຠູຕານໍ ໂສຬສນ຺ນໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອຊິໂຕ. ປາຣາຍເນຕິ ປາຣໍ ນິພ຺ພານໍ ອຍຕິ ຄຈ຺ຉຕິ ເອເຕນາຕິ ປາຣາຍນໍ, ອຊິຕສຸຕ຺ຕາທິໂສຬສສຸຕ຺ຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ.

‘‘ເກນສ຺ສຸ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ, (ອິຈ຺ຈາຍສ຺ມາ ອຊິໂຕ,)

ເກນສ຺ສຸ ນປ຺ປກາສຕິ;

ກິສ຺ສາຠິເລປນໍ ພ຺ຣູສິ, ກິໍ ສຸ ຕສ຺ສ ມຫພ຺ຠຍ’’ນ຺ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໑໐໓໘; ຈູຬນິ. ວຕ຺ຖຸຄາຖາ ໕໗, ອຊິຕມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໑) –

ຄາຖາຍ ‘‘ເກນ ຘມ຺ເມນ ໂລໂກ ອຣິຍວຊ຺ໂຊ ສຕ຺ໂຕ ນິວຸໂຕ ປຏິຈ຺ຉາທິໂຕ, ອິຕິ ອາຍສ຺ມາ ອຊິໂຕ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເກນ ເຫຕຸນາ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂລໂກ ນປ຺ປກາສຕິ, ອສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂລກສ຺ສ ກິໍ ອຠິເລປນໍ ອິຕິ ຕ຺ວໍ ພ຺ຣູສິ, ຕສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂລກສ຺ສ ກິໍ ມຫພ຺ຠຍນ຺ຕິ ຕ຺ວໍ ພ຺ຣູສີຕິ ປຸຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ອິມິນາ ປເຠເທນ ຈຕ຺ຕາຣິ ອິມານິ ຄາຖາປາທປທານິ ປຸຈ຺ຉິຕານິ ປຸຈ຺ຉາວເສນ ວຸຕ຺ຕານິ, ປຸຈ຺ຉິຕຕ຺ຖທີປການິ ວາ, ປຘານວເສນ ປນ ໂສ ‘‘ເອໂກ ປຎ຺ໂຫ’’ຕິ ມໂຕ, ຍທິປິ ຈຕຸນ຺ນໍ ປທານໍ ປຸຈ຺ຉນວເສນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈຕຸພ຺ພິໂຘຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ຎາຕຸໍ ປນ ອິຈ຺ຉິຕສ຺ສ ເອກສ຺ເສວ ອຕ຺ຖສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕ ‘‘ເອໂກ ປຎ຺ໂຫ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ກາຣຓໍ ວເທຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ກາຣຓມາຫ ‘‘ເອກວຕ຺ຖຸປຣິຄ຺ຄຫາ’’ຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ຍທິປິ ນິວາຣຓາປກາສນາຠິເລປນມຫພ຺ຠຍສງ຺ຂາຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຕ຺ຖາ ປຸຈ຺ຉາຍໍ ຄຫິຕາ, ເອກສ຺ສ ປນ ອຠິເຘຍ຺ຍຕ຺ຖສ຺ສ ຄຫຓໂຕ ‘ເອໂກ ປຎ຺ໂຫ’ຕິ ປຘານວເສນ ຄຫິໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ. ‘‘ເອກວຕ຺ຖຸປຣິຄ຺ຄຫຓໍ ກຖໍ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ທຫິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ ‘‘ເອວຎ຺ຫິ ອາຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ເອກວຕ຺ຖຸປຣິຄ຺ຄຫເຓເນວ ຠຄວາ ຫິ ຍສ຺ມາ ອາຫ, ອິຕິ ຕສ຺ມາ ເອກວຕ຺ຖຸປຣິຄ຺ຄຫຓໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ທຫິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

‘‘ເກນສ຺ສຸ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ ອິມິນາ ໂລກາຘິຏ຺ຐານໍ ປຏິຈ຺ຉາທນໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ນ ນານາຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານໍ. ‘‘ເກນສ຺ສຸ ນປ຺ປກາສຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ໂລກສ຺ເສວ ອປ຺ປກາສນໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ນ ນານາສຠາວຘມ຺ມສ຺ສ. ‘‘ກິສ຺ສາຠິເລປນໍ ພ຺ຣູສີ’’ຕິ ອິມິນາ ໂລກສ຺ເສວ ອຠິເລປນໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ນ ນານາສຠາວຘມ຺ມສ຺ສ. ‘‘ກິໍ ສຸ ຕສ຺ສ ມຫພ຺ຠຍ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ຕສ຺ເສວ ໂລກສ຺ສ ມຫພ຺ຠຍໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ນ ນານາສຠາວຘມ຺ມສ຺ສ. ຕສ຺ມາ ‘‘ເກນສ຺ສຸ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິອາທິປຎ຺ໂຫ ເອກາຘິຏ຺ຐານນານາຘິຏ຺ຐາເນສຸ ເອກາຘິຏ຺ຐາໂນ, ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານສຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐາເນສຸ ສຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐາໂນ, ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາທີສຸ ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາປຎ຺ໂຫຕິອາທິນາ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ວິຈິນິຕພ຺ໂພຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

‘‘ປຎ຺ຫສ຺ສ ໂຍ ໂລໂກ ‘ອຘິຏ຺ຐາໂນ’ຕິ ຄຫິໂຕ, ໂສ ໂລໂກ ຕິວິໂຘ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ ‘‘ໂລໂກ ຕິວິໂຘ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕໂຍ ວິຘາ ເອຕສ຺ສ ໂລກສ຺ສາຕິ ຕິວິໂຘ. ກິລິສ຺ສຕິ ຣາຄາທິວເສນ ກາມາວຈຣສຕ຺ໂຕຕິ ກິເລໂສ, ກິເລໂສ ຈ ໂສ ໂລໂກ ຈາຕິ ກິເລສໂລໂກ, ກາມາວຈຣສຕ຺ໂຕ. ໂສ ຫິ ຣາຄາທິກິເລສພຫຸລຕາຍ ກິເລສໂລໂກຕິ. ຠວຕິ ຌານາຠິຎ຺ຎາຫິ ພຸທ຺ຘີຫີຕິ ຠໂວ, ຠໂວ ຈ ໂສ ໂລໂກ ຈາຕິ ຠວໂລໂກ, ຣູປາວຈຣສຕ຺ໂຕ. ໂສ ຫິ ຌານາທິພຸທ຺ຘີຫິ ຠວຕີຕິ. ອິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິໂຍ, ອິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ຈ ໂສ ໂລໂກ ຈາຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໂລໂກ, ອຣູປາວຈຣສຕ຺ໂຕ. ໂສ ຫິ ອາເນຎ຺ຊສມາຘິພຫຸລຕາຍ ວິສຸທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ໂຫຕີຕິ ໂລກສມຎ຺ຎາ ປຣິຍາປນ຺ນຘມ຺ມວເສນ ປວຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ອຣິຍາ ນ ຄຫິຕາຕິ.

‘‘ເກນສ຺ສຸ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິອາທິຄາຖາຍ ປຸຈ຺ຉາວິຈໂຍ ຫາໂຣ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ວິສ຺ສຊ຺ຊນາວິຈໂຍ ຫາໂຣ ກຕ຺ຖ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາຍ ວິຠຕ຺ໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ສໍ ‘‘ເກນສ຺ສຸ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິອາທິປຸຈ຺ຉາຍໍ –

‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ, (ອຊິຕາຕິ ຠຄວາ,)

ວິວິຈ຺ຉາ ປມາທາ ນປ຺ປກາສຕິ;

ຊປ຺ປາຠິເລປນໍ ພ຺ຣູມິ, ທຸກ຺ຂມສ຺ສ ມຫພ຺ຠຍ’’ນ຺ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໑໐໓໙; ຈູຬນິ. ວຕ຺ຖຸຄາຖາ ໕໘, ອຊິຕມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ) –

ອຍໍ ຄາຖາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາຍ ນິວຸໂຕ ໂລໂກຕິ ກາຬປກ຺ຂຈຕຸທ຺ທສີ, ຆນວນສຓ຺ຑ, ເມຆປຏລຈ຺ຉາທນ, ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕີນໍ ວເສນ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕນ ອນ຺ຘກາເຣນ ຣຖຆຏາທິ ປຏິຈ຺ຉາທິໂຕ ວິຍ ຘມ຺ມສຠາວປຏິຈ຺ຉາທນລກ຺ຂຓາຍ ອວິຊ຺ຊາຍ ສຕ຺ຕໂລໂກ ນິວຸໂຕ ປຏິຈ຺ຉາທິໂຕ. ‘‘ອຊິຕາ’’ຕິ ຈ ອາລປນໍ ກຕ຺ວາ ຠຄວາ ອາຫ. ວິວິຈ຺ຉາຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ປມາທເຫຕຸ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂລໂກ ນປ຺ປກາສຕິ. ຊປ຺ປໍ ຕຓ຺ຫໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂລກສ຺ສ ‘‘ອຠິເລປນ’’ນ຺ຕິ ອຫໍ ພ຺ຣູມີຕິ ຠຄວາ ອາຫ, ທຸກ຺ຂໍ ຊາຕິອາທິວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ອສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂລກສ຺ສ ‘‘ມຫພ຺ຠຍ’’ນ຺ຕິ ອຫໍ ພ຺ຣູມີຕິ ຠຄວາ ອຊິຕໍ ອາຫາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

‘‘ອິມາຍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາຍ ກຖໍ ວິຈິເນຍ຺ຍາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປທານີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປທານີຕິ ‘‘ເກນສ຺ສຸ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິອາທິປຸຈ຺ຉາຄາຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕານິ ຄາຖາປທານິ. ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ປເທຫີຕິ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາຄາຖາຍໍ ວຸຕ຺ເຕຫິ ຄາຖາປເທຫິ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕານິ. ກຖໍ? ປຐມໍ ປທໍ ປຐເມນ ປເທນ, ທຸຕິຍໍ ປທໍ ທຸຕິເຍນ ປເທນ, ຕຕິຍໍ ປທໍ ຕຕິເຍນ ປເທນ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ປທໍ ຈຕຸຕ຺ເຖນ ປເທນ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕໍ.

‘‘ເກນສ຺ສຸ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ ປຐມປຎ຺ເຫ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ ປຐມາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ ກຕາ, ນ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ. ວິຊ຺ຊາຍ ປຏິປກ຺ຂາ ອວິຊ຺ຊາ, ຕສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາຍ ອຊານໂກ ໂລໂກ ຠເວຍ຺ຍ. ກຖໍ ນິວຸໂຕ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ນີວຣເຓຫິ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ. ຍທິ ເອວໍ ‘‘ນີວຣເຓນ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ ກາຕພ຺ພາຕິ ໂຈທນໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອວິຊ຺ຊານີວຣຓາ ຫິ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ’’ຕິ. ‘‘ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອວິຊ຺ຊານີວຣຓຠາໂວ ເກນ ວຈເນນ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຍຖາຫ ຠຄວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພປາຓານໍ ສພ຺ພຠູຕານໍ, ປຣິຍາຍໂຕ ເອກເມວ ນີວຣຓໍ ວທາມິ, ຍທິທໍ ອວິຊ຺ຊາ. ອວິຊ຺ຊານີວຣຓາ ຫິ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ. ສພ຺ພໂສວ ຠິກ຺ຂເວ ອວິຊ຺ຊາຍ ນິໂຣຘາ ຈາຄາ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ ນຕ຺ຖິ ສຕ຺ຕານໍ ນີວຣຓນ຺ຕິ ວທາມີ’’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ ຍຖາ ເຍນ ປກາເຣນ ຠຄວາ ອາຫ, ຕຖາ ເຕນ ປກາເຣນ ວຸຕ຺ເຕນ ເຕນ ວຈເນນ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອວິຊ຺ຊານີວຣຓຠາໂວ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພຕິ.

‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ ປເທນ ‘‘ເກນສ຺ສຸ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ ປຐມສ຺ເສວ ປທສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ ນ ສິຍາ, ‘‘ເກນສ຺ສຸ ນປ຺ປກາສຕີ’’ຕິ ທຸຕິຍປທສ຺ສາປິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ ສິຍາຕິ ໂຈທນໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເຕນ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ ປເທນ ‘‘ເກນສ຺ສຸ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ ປຐມສ຺ສ ປທສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ ຍຸຕ຺ຕາ ຍຸຕ຺ຕຕຣາ ໂຫຕິ, ຍຸຕ຺ຕຕຣຕ຺ຕາ ‘‘ເກນສ຺ສຸ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ ປຎ຺ເຫ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາຕິ ມຍາ ວຕ຺ຕພ຺ພາເຍວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

‘‘ເກນສ຺ສຸ ນປ຺ປກາສຕີ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປຎ຺ເຫ ‘‘ວິວິຈ຺ຉາ ປມາທາ ນປ຺ປກາສຕີ’’ຕິ ອຍໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ ກາຕພ຺ພາ, ວິວິຈ຺ຉາຍ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ປມາທາ ຈ ໂລໂກ ນປ຺ປກາສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອວິຊ຺ຊານີວຣຓາຍ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ ນປ຺ປກາສຕີຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ ກາຕພ຺ພາ, ‘‘ກຖໍ ວິວິຈ຺ຉາ ປມາທາ ໂລໂກ ນປ຺ປກາສຕີຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ ກຕາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠູໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ອວິຊ຺ຊານີວຣເຓຫິ ນິວຸໂຕ, ໂສ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠູໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິວິຈ຺ຉາຍ ວິວິຈ຺ຉຕິ. ‘‘ຍາຍ ວິວິຈ຺ຉາຍ ວິວິຈ຺ຉຕິ, ສາ ວິວິຈ຺ຉາ ກຕມາ ນາມາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ວິວິຈ຺ຉາ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຕາຍ ກສ຺ມາ ນປ຺ປກາສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ໂສ ວິຈິກິຈ຺ຉນ຺ໂຕ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕາຍ ວິຈິກິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ໂສ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠູໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ສທ຺ທຫິຕພ຺ເພສຸ ນາຠິສທ຺ທຫຕິ; ສທ຺ທຫິຕພ຺ເພສຸ ນ ອຠິສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ອາຣຠິຕພ຺ພໍ ວີຣິຍໍ ນາຣຠຕິ; ອນາຣຠນ຺ໂຕ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ອິຘ ໂລເກ ປມາທມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕີຕິ, ປມາເທນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປມຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຸກ຺ເກ ຘມ຺ເມ ນ ອຸປ຺ປາທິຍຕິ; ອນຸປ຺ປາທຍນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເຕ ສຸກ຺ກາ ຘມ຺ມາ ອນຸປ຺ປາທິຍມານາ ຫຸຕ຺ວາ ນປ຺ປກາສນ຺ຕິ ປກາສນວເສນ ນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ; ຕສ຺ມາ ‘‘ວິວິຈ຺ຉາ ປມາທາ ໂລໂກ ນປ຺ປກາສຕີ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ ກາຕພ຺ພາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

‘‘ຕາທິສສ຺ສ ສຸກ຺ກຘມ຺ມານໍ ອປ຺ປກາສນຠາໂວ ອມ຺ເຫຫິ ເກນ ວຈເນນ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ ‘‘ຍຖາຫ ຠຄວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ –

‘‘ທູເຣ ສນ຺ໂຕ ປກາສນ຺ຕິ, ຫິມວນ຺ໂຕວ ປພ຺ພໂຕ;

ອສນ຺ເຕຕ຺ຖ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຣຕ຺ຕິໍ ຂິຕ຺ຕາ ຍຖາ ສຣາ;

ເຕ ຄຸເຓຫິ ປກາສນ຺ຕິ, ກິຕ຺ຕິຍາ ຈ ຍເສນ ຈາ’’ຕິ. –

ຍໍ ຄາຖາປາຐໍ ຠຄວາ ຍຖາ ເຍນ ອປ຺ປກາສນາກາເຣນ ອາຫ, ຕຖາ ເຕນ ອປ຺ປກາສນາກາເຣນ ວຸຕ຺ເຕນ ເຕນ ຄາຖາປາເຐນ ຕາທິສສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສຸກ຺ກຘມ຺ມານໍ ອປ຺ປກາສນຠາໂວ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພເຍວ, ຕສ຺ມາ ‘‘ວິວິຈ຺ຉາ ປມາທາ ໂລໂກ ນປ຺ປກາສຕີ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ ກາຕພ຺ພາວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຄາຖາຕ຺ໂຖ ປນ – ຫິມວນ຺ໂຕ ປພ຺ພໂຕ ທູເຣ ຐິໂຕ ທູເຣ ຐິຕານມ຺ປິ ສຈກ຺ຂຸການໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ປກາສຕິ ອິວ, ເອວໍ ສນ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິສາ ທູເຣ ຐິຕານມ຺ປິ ຄຸຓວເສນ ປວຕ຺ຕາຍ ກິຕ຺ຕິຍາ ຈ ຄຸຓວເສນ ປວຕ຺ເຕຫິ ຍສປຣິໂຠຄປຣິວາເຣຫິ ຈ ທູເຣ ຐິຕານໍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ປກາສນ຺ຕິ, ຣຕ຺ຕິກາເລ ຂິຕ຺ຕາ ສຣາ ອຸສູ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ຍຖາ, ເອຕ຺ຖ ສຕ຺ຕໂລເກ ວິວິຈ຺ຉາປມາທານໍ ວເສນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອສນ຺ໂຕ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຍ ສນ຺ໂຕ ປກາສນ຺ຕິ, ເຕ ສນ຺ໂຕ ຄຸເຓຫິ ປກາສນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຕ ຄຸເຓຫິ ປກາສນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຄຸຓາ ນາມ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຊາຕາ, ‘‘ກຖໍ ຄຸເຓຫິ ປກາສນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ກິຕ຺ຕິຍາ ຈ ຍເສນ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຄຸຓານຸຠາເວນ ປວຕ຺ຕາຍ ກິຕ຺ຕິຍາ ຈ ຄຸຓານຸຠາເວນ ປວຕ຺ເຕນ ຍເສນ ຈ ປກາສນ຺ຕາ ປຸຄ຺ຄລາ ຄຸເຓຫິ ປກາສນ຺ຕີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາວາຕິ.

ຍທິ ວິວິຈ຺ຉາປມາທານໍ ວເສນ ນປ຺ປກາສຕິ, ເອວໍ ສຕິ ໂລໂກ ນິວຸໂຕ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປຐມສ຺ສ ປທສ຺ສາປິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ ກາຕພ຺ພາຕິ ໂຈທນໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເຕນາຕິ ‘‘ວິວິຈ຺ຉາ ປມາທາ ນປ຺ປກາສຕີ’’ຕິ ປເທນ ‘‘ເກນສ຺ສຸ ນປ຺ປກາສຕີ’’ຕິ ທຸຕິຍສ຺ສ ປທສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ ຍຸຕ຺ຕາ ຍຸຕ຺ຕຕຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປເທນາຕິ ຈ ປທຕ຺ຖຏ຺ເຐນ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປທສ຺ສາຕິ ປທຕ຺ຖສ຺ສ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເອສ ນໂຍ ເຫຏ຺ຐາ, ອຸປຣິ ຈ.

‘‘ກິສ຺ສາຠິເລປນໍ ພ຺ຣູສີ’’ຕິ ປຎ຺ເຫ ‘‘ຊປ຺ປາຠິເລປນໍ ພ຺ຣູມີ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ ຕສ຺ສາ ອຊິເຕນ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ‘‘ກຕມາ ຊປ຺ປາ ນາມາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຊປ຺ປາ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕຓ຺ຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສາ ຕຓ຺ຫາ ໂລກໍ ອຠິລິມ຺ປຕີຕິ ກຖໍ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍຖາຫ ຠຄວາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ເຍນ ຕຓ຺ຫາຍ ອຠິເລປນຠາເວນ –

‘‘ຣຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖໍ ນ ຊານາຕິ, ຣຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ນ ປສ຺ສຕິ;

ອນ຺ຘໍ ຕມໍ ຕທາ ໂຫຕິ, ຍໍ ຣາໂຄ ສຫເຕ ນຣ’’ນ຺ຕິ. –

ຍໍ ຄາຖໍ ຠຄວາ ອາຫ, ຕຖາ ເຕນ ອຠິເລປນຠາເວນ ວຸຕ຺ຕາຍ ຕາຍ ຄາຖາຍ ສາ ຕຓ຺ຫາ ໂລກໍ ອຠິລິມ຺ປຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຄາຖາຍໍ ປນ – ຣຊ຺ຊຕິ ສຕ຺ໂຕຕິ ຣຕ຺ໂຕ, ຣາຄສມງ຺ຄີສຕ຺ໂຕ. ກາຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ອສຕິ ປວຕ຺ຕຕິ ຜລນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໍ, ຜລໍ. ກາຣຓໍ ຜລໍ ຘາເຣຕິ, ຕໍ ກາຣຓໍ ຘມ຺ມໍ ນາມ. ອນ຺ຘກາຣໍ ອນ຺ຘໍ. ຍນ຺ຕິ ຍມ຺ຫິ ກາເລ. ຍນ຺ຕິ ຫິ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ. ຍມ຺ຫິ ກາເລ ຣາໂຄ ນຣໍ ຣາຄສມງ຺ຄິໍ ສຫເຕ ອຠິຠວຕິ, ຕທາ ກາເລ ອນ຺ຘໍ ອນ຺ຘກາຣໍ ຕມໍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຣາໂຄ ນຣໍ ຍໍ ຍສ຺ມາ ສຫເຕ, ຕສ຺ມາ ອນ຺ຘໍ ຕມໍ ຕທາ ໂຫຕີຕິ ວາ, ຣາໂຄ ຍໍ ນຣໍ ສຫເຕ, ຕສ຺ສ ນຣສ຺ສ ອນ຺ຘໍ ຕມໍ ຕທາ ໂຫຕີຕິ ວາ, ຣາໂຄ ນຣໍ ຍໍ ສຫເຕ ອຠິຠູຍເຕ ຍໍ ສຫນໍ ອຠິຠວນໍ ນິປ຺ຜາເທຕິ, ຕໍ ສຫນໍ ອຠິຠວນໍ ອນ຺ຘໍ ອນ຺ຘກາຣໍ ຕມໍ ໂຫຕີຕິ ວາ ໂຍຊນາ.

‘‘ຍທິ ຣຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖາທິກໍ ນ ຊານາຕິ, ເອວໍ ສຕິ ກຖໍ ຊປ຺ປາຠິເລປນໍ ຠວຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ສາຍໍ ຕຓ຺ຫາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອາສຕ຺ຕິພຫຸລສ຺ສ ອາສງ຺ຄພຫຸລສ຺ສ ຕຓ຺ຫາສມງ຺ຄິສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສາ ອຍໍ ຕຓ຺ຫາ ເອວໍ ພຫຸອາສງ຺ຄວເສນ ອຠິຊປ຺ປາ ປຣິຍຸຏ຺ຐານຏ຺ຐາຍິນີ ໂຫຕິ. ອິຕິ ກຣິຕ຺ວາ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຕຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາຍ ສຕ຺ຕໂລໂກ ເກນຈິ ສິເລເສນ ອຠິລິຕ຺ໂຕ ມກ຺ຂິໂຕ ວິຍ ຊປ຺ປາຠິເລເປນ ອຠິລິຕ຺ໂຕ ນາມ ຠວຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຊປ຺ປາຠິເລປນໍ ອປ຺ປກາສນສ຺ສປິ ກາຣຓໍ ຠວຕິ, ຕສ຺ມາ ‘ເກນສ຺ສຸ ນປ຺ປກາສຕີ’ຕິ ທຸຕິຍປທຕ຺ຖສ຺ສປິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ ສິຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເຕນ ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ຕສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ມຫພ຺ຠຍໍ ກິ’’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ເຫ ‘‘ອສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ທຸກ຺ຂໍ ມຫພ຺ຠຍໍ ຠເວ’’ຕິ ອຍໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ ຕສ຺ສາ ອຊິເຕນ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຠາຍຕິ ໂລໂກ ເອຕສ຺ມາຕິ ຠຍໍ, ມຫນ຺ຕໍ ຠຍໍ ມຫພ຺ຠຍໍ. ‘‘ກຕິວິຘໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ທຸວິຘໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທ຺ເວ ວິຘາ ອສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ ທຸວິຘໍ. ‘‘ກຕມໍ ທຸວິຘໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ກາຍິກຎ຺ຈ ເຈຕສິກຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ກຕມໍ ກາຍິກໍ, ກຕມໍ ເຈຕສິກ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຍໍ ກາຍິກໍ, ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ຍໍ ເຈຕສິກໍ, ອິທໍ ໂທມນສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ໂຣຄາທິສຕ຺ຖາທິອນິຏ຺ຐຣູປໍ ສຕ຺ຕໂລກສ຺ສ ມຫພ຺ຠຍໍ ຠເວຍ຺ຍ, ‘‘ກຖໍ ທຸກ຺ຂໍ ມຫພ຺ຠຍໍ ຠເວຕິ ສທ຺ທເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ ‘‘ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຸພ຺ພິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ທຸກ຺ເຂນ ສມສມໍ ອຎ຺ຎໍ ຠຍໍ ສຕ຺ຕານໍ ນຕ຺ຖິ, ທຸກ຺ຂໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ວາ ປນ ຠຍໍ ກຸໂຕ ອຕ຺ຖິ. ຫິ ຍສ຺ມາ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ທຸກ຺ຂໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຠຍສ຺ສ ອຠາວໂຕ ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ໂລກສ຺ສ ມຫພ຺ຠຍ’’ນ຺ຕິ ວຈນໍ ສທ຺ທຫິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

‘‘ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິວຈເນນ ໂຣຄາທິສຕ຺ຖາທິອນິຏ຺ຐຣູປໍ ທຸກ຺ຂມູລເມວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ກາຍິກເຈຕສິກວເສນ ທຸວິຘໍ ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂເວທນາເຍວ, ເອວໍ ສຕິ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂານໍ ມຫພ຺ຠຍຠາໂວ ນ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ ‘‘ຕິສ຺ໂສ ທຸກ຺ຂຕາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ຕິສ຺ໂສ ທຸກ຺ຂຕາ ສພ຺ເພສໍ ສຕ຺ຕານໍ ສພ຺ພກາເລສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກທາຈິ ກສ຺ສຈິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ໂລໂກ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕາສຸ ຕີສຸ ທຸກ຺ຂຕາສຸ. ໂລໂກຕິ ໂຠຄສມ຺ປນ຺ໂນ ເຈວ ອປ຺ປາພາໂຘ ຈ ສຕ຺ຕໂລໂກ. ໂອຘໂສ ໂອຘິໂສ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ອຕ຺ຕູປກ຺ກມມູລາຍ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂຕາຍ ມຸຈ຺ຈຕິ, ກທາຈິ ປຣູປກ຺ກມມູລາຍ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂຕາຍ ມຸຈ຺ຈຕິ, ຕຖາ ໂອຘໂສ ໂອຘິໂສ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ທີຆາຍຸໂກ ໂລໂກ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂຕາຍ ມຸຈ຺ຈຕິ, ‘‘ເກນ ເຫຕຸນາ ມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ປຸຈ຺ຉໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຫຕຸໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຕ຺ຕໂລເກ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ອປ຺ປາພາຘາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ໂຠຄສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ເຈວ ອປ຺ປາພາຘຕ຺ຕາ ຈ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂຕາຍ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ວິເສສໂຕ ຣູປາວຈຣສຕ຺ຕາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ທີຆາຍຸກາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ທີຆາຍຸກຕ຺ຕາ ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂຕາຍ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ; ວິເສສໂຕ ອຣູປາວຈຣສຕ຺ຕາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ອຣູປາວຈຣສຕ຺ຕານໍ ອຸເປກ຺ຂາສມາປຕ຺ຕິພຫຸລຕ຺ຕາ.

ເຕສໍ ຕາຫິ ທຸກ຺ຂຕາຫິ ມຸຈ຺ຈນໍ ອເນກນ຺ຕິກໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕາຫິ ອນຕິກ຺ກນ຺ຕຕ຺ຕາ ອເນກນ຺ຕິກໍ ມຸຈ຺ຈນໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕໍ, ‘‘ກຕມໍ ເອກນ຺ຕິກມຸຈ຺ຈນ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຕາຍ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຕາຍາຕິ ທຸກ຺ຂເວທນາປິ ສງ຺ຂຕຕ຺ຕາ ສງ຺ຂາຣປຣິຍາປນ຺ນາ, ຕາທິສາຍ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ໂລໂກຕິ ອຣຫາ. ອຸປາທີຍຕິ ວິປາກກ຺ຂນ຺ຘຈຕຸກ຺ກກຏຕ຺ຕາຣູປສງ຺ຂາຕໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກນ຺ຕິ ອຸປາທິ, ອຸປາທິເຍວ ເສສໍ ອຸປາທິເສສໍ, ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ, ຕໍ ນຕ຺ຖິ ເອຕິສ຺ສາ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາຕິ ອນຸປາທິເສສາ. ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ອນຸປາທິເສສນິພ຺ພານຘາຕຸ ຫຸຕ຺ວາ ມຸຈ຺ຈຕິ, ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕລກ຺ຂເຓ ຈາຍໍ ກຣຓນິທ຺ເທໂສ. ນິພ຺ພານຘາຕູຕິ ຈ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກສ຺ສ ນິພ຺ພາຍນມຕ຺ຕໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ນ ອສງ຺ຂຕຘາຕຸ. ຕສ຺ມາຕິ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຕາຍ ສກລໂລກພ຺ຍາປກຠາເວນ ສພ຺ພໂລກສງ຺ຄາຫກຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຕາຍ ສພ຺ພໂລກສ຺ສ ທຸກ຺ຂໍ ໂຫຕິ, ອິຕິ ກຕ຺ວາ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຕາຍ ສພ຺ພໂລກສ຺ສ ທຸກ຺ຂຠາວໂຕ ‘‘ທຸກ຺ຂມສ຺ສ ມຫພ຺ຠຍ’’ນ຺ຕິ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ເວທນາປຈ຺ຈຍາ ຕຓ຺ຫາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໑໒໖; ສໍ. ນິ. ໒.໑, ໓, ໓໖; ມຫາວ. ໑; ວິຠ. ໒໒໕) ວຈນໂຕ ‘‘ທຸກ຺ຂມສ຺ສ ມຫພ຺ຠຍ’’ນ຺ຕິ ປເທນ ‘‘ກິສ຺ສາຠິເລປນໍ ພ຺ຣູສີ’’ຕິ ຕຕິຍປທສ຺ສາປິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ ສິຍາຕິ ອາສງ຺ກຠາວໂຕ ‘‘ເຕນ ຈ ຈຕຸຕ຺ຖສ຺ສ ປທສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ ຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ເກນ ຍຖາກ຺ກມໍ ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນານໍ ຍຸຕ຺ຕຕຣຠາໂວ ຊານິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເຕນາຫ ຠຄວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ຍຖາກ຺ກມໍ ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນານໍ ຍຸຕ຺ຕຕຣຕ຺ຕາ ຍຸຕ຺ຕຕຣຊານນໂກ ຠຄວາ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິອາທິມາຫ, ຕສ຺ມາ ຍຸຕ຺ຕຕຣຠາໂວ ຕຸມ຺ເຫຫິ ຊານິຕພ຺ໂພຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ໂລກສ຺ສ ນີວຣຓາທີນິ ອຊານນ຺ເຕນ ຈ ຕິຕ຺ຖິຍວາເທສຸ ສມຍນ຺ຕເຣສຸ ປຣິຈເຍນ ຈ ເຕສຸ ສມຍນ຺ຕເຣສຸ ເຈວ ນີວຣຓາທີສຸ ຈ ສໍສຍປກ຺ຂນ຺ເທນ ເອກໍເສເນວ ສຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐາເນນ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ, ເອກໍເສເນວ ສຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐາເນນ ພ຺ຍາກາຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຈ ສຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐານາ ປຸຈ຺ຉາ ກຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສາ ຈາຍໍ ປຸຈ຺ຉາ ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ຊານນຕ຺ຖາຍ, ຊາຕສໍສຍສ຺ສ ຈ ສໍສຍວິໂນທນຕ຺ຖາຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພສ຺ສ ນີວຣຓາທິວິສຍສ຺ສ ຈຕຸພ຺ພິຘຕ຺ຕາ ຈຕຸພ຺ພິຘາ. ນີວຣຓາທີນໍ ປນ ວິສຍານໍ ໂລໂກ ຈ ອາຘາຣຠາເວນ ຄາຖາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ‘‘ເອໂກ ປຎ຺ໂຫ ທສ຺ສິໂຕ’’ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ປຸຈ຺ຉາວິຈໂຍ, ວິສ຺ສຊ຺ຊນາວິຈໂຍ ປນ ‘‘ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ, ວິມຕິຈ຺ເຉທນາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ’’ຕິອາທິນາ ປຸຈ຺ຉາວິຈເຍ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອກາຘາເຣ ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ວິຈໂຍ ອາຈຣິເຍຫິ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ອເນກາຘາເຣ ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ໂຍ ວິຈໂຍ ວິຠຊນາຣໂຫ, ໂສ ວິຈໂຍ ກຖໍ ອມ຺ເຫຫິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ວິຎ຺ຎາປນຕ຺ຖາຍ ຕສ຺ມິໍ ວິຈຍໍ ວິຠຊຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ ອເນກາຘາຣໍ ປຸຈ຺ຉໍ ຕາວ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ –

‘‘ສວນ຺ຕິ ສພ຺ພຘິ ໂສຕາ, (ອິຈ຺ຈາຍສ຺ມາ ອຊິໂຕ,)

ໂສຕານໍ ກິໍ ນິວາຣຓໍ;

ໂສຕານໍ ສໍວຣໍ ພ຺ຣູຫິ, ເກນ ໂສຕາ ປິຘີຍເຣ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໑໐໔໐; ຈູຬນິ. ວຕ຺ຖຸຄາຖາ ໕໙, ອຊິຕມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໓) –

ຄາຖມາຫ. ຄາຖາຕ຺ໂຖ ຕາວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສວນ຺ຕີຕິ ສນ຺ທນ຺ຕິ, ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພຘີຕິ ຕຓ຺ຫາທີນໍ ອາຣມ຺ມຓຠູເຕສຸ ສພ຺ເພສຸ ຣູປາທີສຸ ອາຍຕເນສຸ. ໂສຕາຕິ ຕຓ຺ຫາຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທາທໂຍ ໂສຕາ. ອິຈ຺ຈາຍສ຺ມາຕິ ອິຕິ ເອວໍ ອາຍສ຺ມາ ອຊິໂຕ ອາຫ. ໂສຕານນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທາທີນໍ ໂສຕານໍ. ກິໍ ນິວາຣຓນ຺ຕິ ກິໍ ກຕມໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ ອາວຣຓໍ ຠເວ, ກາ ກຕມາ ຘມ຺ມຊາຕິ ຣກ຺ຂາ ຠເວ. ໂສຕານໍ ສໍວຣໍ ພ຺ຣູຫີຕິ ໂສຕານໍ ຕຓ຺ຫາຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທາທີນໍ ສໍວຣຓໍ ອາວຣຓໍ ອິທໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ ຠເວຕິ ສພ຺ພສຕ຺ຕຫິຕຕ຺ຖໍ ອມ຺ຫາກໍ ຕ຺ວໍ ກເຖຫິ. ເກນ ໂສຕາ ປິຘີຍເຣຕິ ເກນ ປຫາຍກຘມ຺ເມນ ຕຓ຺ຫາຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທາທໂຍ ໂສຕາ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ປິຘີຍເຣຕິ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ ປຸຈ຺ຉິຕານິ.

‘‘ປຸຈ຺ຉາວເສນ ກຖິຕາຍ ‘ສວນ຺ຕິ…ເປ… ປິຘີຍເຣ’ຕິ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ກິຕ຺ຕການິ ປທານິ ປຸຈ຺ຉິຕານິ, ກິຕ຺ຕກາ ປຎ຺ຫາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປທານິ ປຸຈ຺ຉິຕານິ, ເຕ ທ຺ເວ ປຎ຺ຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ປຸຈ຺ຉາວເສນ ປວຕ຺ຕາຍ ອິມິສ຺ສາ ຄາຖາຍ ຍທິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປທານິ ສິຍຸໍ, ເອວໍ ສນ຺ເຕສຸ ປຎ຺ຫາປິ ຈຕຸພ຺ພິຘາ ສິຍຸໍ, ກສ຺ມາ ‘ທ຺ເວ’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ກສ຺ມາ? ອິເມ ຫິ ພຫ຺ວາຘິວຈເນນ ປຸຈ຺ຉິຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິເມ ເອຕາຍ ຄາຖາຍ ຄຫິຕາ ອຕ຺ຖາ ພຫ຺ວາຘິວຈເນນ ປຸຈ຺ຉິຕາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ສວນ຺ຕິ…ເປ… ປິຘີຍເຣຕິ ພຫູນິ ວຈນານິ ອຘິກິຈ຺ຈ ປວຕ຺ຕາ ສໍວຣສງ຺ຂາຕາ ສຕິ ເຈວ ປິທຫນເຫຕຸຠູຕາ ປຎ຺ຎາ ຈາຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ອຕ຺ຖາວ ປຸຈ຺ຉິຕາ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຖວເສນ ທ຺ເວ ປຎ຺ຫາ ວຸຕ຺ຕາ ວາ’’ຕິ. ‘‘ປຸຈ຺ຉາຍ ທຸວິຘຕ຺ຖວິສຍຕາ ກຖໍ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ປຸຈ຺ຉາຍ ທຸວິຘຕ຺ຖວິສຍຕໍ ວິວຣິຕຸໍ ‘‘ເອວໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສາຕິ ອິມາຫິ ທຸຄ຺ຄຕິເຫຕຸຠູຕາຫິ ຎາຕິພ຺ຍສນາທິສງ຺ຂາຕາຫິ ອາປທາຫິ ວາ, ປາຓວຘາທີຫິ ອາປທາຫິ ວາ, ສມໍ ສຫ, ສພ຺ພຖາ ວາ ອຍໍ ສຕ຺ຕໂລໂກ ອາປນ຺ໂນ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖໂຏ, ເອວໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏສ຺ສ ວາ ສມາປນ຺ນສ຺ສ. ເອວໍ ສໍກິລິຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ຎາຕິພ຺ຍສນາທໂຍ ວາ ປາຓວຘາທີນິ ອາຄມ຺ມ ປວຕ຺ເຕຫິ ທສຫິ ກິເລສວຕ຺ຖູຫິ ຈ ອຍໍ ສຕ຺ຕໂລໂກ ສໍກິລິຏ຺ໂຐ, ເອວໍ ສໍກິລິຏ຺ຐສ຺ສ ຈ ໂລກສ຺ສາຕິ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ໂວທານໍ ວຸຏ຺ຐານໍ ກິໍ ກຕມໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ ຠເວ. ອິຕິ ເອວຎ຺ຫິ ສຈ຺ຈໍ ອຊິຕສຸຕ຺ເຕ ອາຫາຕິ ວິຕ຺ຖາຣຕ຺ໂຖ, ປຸຈ຺ຉາຍ ທຸວິຘຕ຺ຖວິສຍຕາ ຎາຕພ຺ພາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂສຕາ ສພ຺ພສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ສພ຺ພຘິ ສວນ຺ຕິ, ອຸທາຫຸ, ເອກຈ຺ຈສ຺ເສວາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ສວນ຺ຕິ ສພ຺ພຘິ ໂສຕາຕິ, ອສມາຫິຕສ຺ສ ສວນ຺ຕິ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທປ຺ປມາທພຫຸລສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທປ຺ປມາທພຫຸລຕ຺ຕາ ຣູປາທີສຸ ນານາຣມ຺ມເຓສຸ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ເສວ ໂສຕາ ສວນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ນ ສມາຫິຕສ຺ສ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທປ຺ປມາທວິຣຫິຕສ຺ສາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ‘‘ກຕມາ ອຠິຊ຺ຌາ, ກຕໂມ ພ຺ຍາປາໂທ, ກຕໂມ ປມາໂທ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຍາ ອຠິຊ຺ຌາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທປ຺ປມາເທສຸ. ຍາ ອຠິຊ຺ຌາ, ອຍໍ ໂລໂຠ, ນ ອຠິຊ຺ຌາຍນມຕ຺ຕໍ. ໂລໂຠ ຈ ອກຸສລມູລໍ, ນ ລຸພ຺ຠນມຕ຺ຕໍ. ໂຍ ພ຺ຍາປາໂທ, ອຍໍ ໂທໂສ, ນ ພ຺ຍາປຊ຺ຊນມຕ຺ຕໍ. ໂທໂສ ຈ ອກຸສລມູລໍ, ນ ທູສນມຕ຺ຕໍ. ໂຍ ປມາໂທ, ອຍໍ ໂມໂຫ, ນ ສຕິວິປ຺ປວາສມຕ຺ຕໍ. ໂມໂຫ ຈ ອກຸສລມູລໍ, ນ ມູຫນມຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ອິມິນາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ອຠິຊ຺ຌາທີນໍ ອກຸສລມູລຕ຺ຕາ ຍສ຺ສ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທປ຺ປມາທພຫຸລສ຺ສ ອສມາຫິຕສ຺ສ ຉສຸ ຣູປາທີສຸ ອາຍຕເນສຸ ຕຓ຺ຫາ ສວນ຺ຕິ.

‘‘ກຕິວິຘາ ສາ ຕຓ຺ຫາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຣູປຕຓ຺ຫາ…ເປ… ຘມ຺ມຕຓ຺ຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຉນ຺ນໍ ຣູປຕຓ຺ຫາທີນໍ ຉສຸ ຣູປາທິອາຍຕເນສຸ ສວນໍ ເກນ ຈ ວຈເນນ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ທຫິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຍຖາຫ ຠຄວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ສວຕີຕິ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ປຏິຫຎ຺ຎຕີ’’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ ຠຄວາ ຍຖາ ເຍນ ປກາເຣນ ອາຫ, ຕຖາ ເຕນ ປກາເຣນ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວຈເນນ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ທຫິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຈກ຺ຂາທີນໍ ຣູປຕຓ຺ຫາທີນໍ ຉນ຺ນໍ ໂສຕານໍ ທ຺ວາຣຠາເວນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈກ຺ຂາທໂຍ ນິສ຺ສິຕູປຈາຣວເສນ ສຍໍ ສວນ຺ໂຕ ວິຍ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ອິຕີຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ສພ຺ພາ ສພ຺ພສ຺ມາ ຈກ຺ຂາທິທ຺ວາຣໂຕ ຈ ສວຕິ ປວຕ຺ຕຕິ. ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພປ຺ປກາເຣນ ຕຓ຺ຫາຍນມິຈ຺ຉາຠິນິເວສນອຸນ຺ນມນາທິປ຺ປກາເຣນ ສວຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ກສ຺ມາ ສພ຺ພສ຺ມາ ຈກ຺ຂາທິທ຺ວາຣໂຕ ຈ ສວຕິ ປວຕ຺ຕຕິ, ສພ຺ພປ຺ປກາເຣນ ຕຓ຺ຫາຍນມິຈ຺ຉາຠິນິເວສນອຸນ຺ນມນາທິປ຺ປກາເຣນ ສວນຠາໂວ ວິຊານິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເຕນາຫາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເຕນາຕິ ອສມາຫິຕສ຺ສ ອຠິຊ຺ຌາພ຺ຍາປາທາທີນໍ ຈກ຺ຂາທິທ຺ວາຣໂຕ ຈ ຕຓ຺ຫາຍນມິຈ຺ຉາຠິນິເວສອຸນ຺ນມນາກາເຣນ ຕຓ຺ຫາທິວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ປວຕ຺ຕຊານນໂກ ຠຄວາ ‘‘ສວນ຺ຕິ ສພ຺ພຘິ ໂສຕາ’’ຕິ ອາຫ.

‘‘ໂສຕານໍ ‘ກິໍ ນິວາຣຓ’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ກິໍ ປຸຈ຺ຉຕິ? ໂສຕານໍ ອນຸສຍປ຺ປຫານໍ ປຸຈ຺ຉຕິ ກິໍ? ອຸທາຫຸ ວີຕິກ຺ກມປ຺ປຫານໍ ປຸຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ໂສຕານໍ ກິໍ ນິວາຣຓນ຺ຕິ ປຣິຍຸຏ຺ຐານວິຆາຕໍ ປຸຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອິທໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐານວິຆາຕໍ ໂວທານໍ, ອຸທາຫຸ ວຸຏ຺ຐານໍ ກິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອິທໍ ໂວທານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ໂສຕານໍ ສໍວຣໍ ພ຺ຣູຫິ, ‘ເກນ ໂສຕາ ປິຘີຍເຣ’ຕິ ອິມິນາ ກິໍ ປຸຈ຺ຉຕິ? ໂສຕານໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉຕິ ກິໍ? ອຸທາຫຸ ວີຕິກ຺ກມນໍ, ສມຸຄ຺ຆາຏໍ ວາ ປຸຈ຺ຉຕິ ກິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ໂສຕານໍ…ເປ… ປິຘີຍເຣຕິ ອນຸສຍສມຸຄ຺ຆາຏໍ ປຸຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອິທໍ ອນຸສຍສມຸຄ຺ຆາຏໍ ໂວທານໍ ກິໍ, ອຸທາຫຸ ວຸຏ຺ຐານໍ ກິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອິທໍ ວຸຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ສວນ຺ຕິ ສພ຺ພຘິ ໂສຕາ’’ຕິອາທິປຸຈ຺ຉາວິຈໂຍ ອາຈຣິເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ; ຕາຍ ປຸຈ຺ຉາຍ ‘‘ກຕໂມ ວິສ຺ສຊ຺ຊນວິຈໂຍ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຸຈ຺ຉາຍໍ –

‘‘ຍານິ ໂສຕານິ ໂລກສ຺ມິໍ, (ອຊິຕາຕິ ຠຄວາ,)

ສຕິ ເຕສໍ ນິວາຣຓໍ;

ໂສຕານໍ ສໍວຣໍ ພ຺ຣູມິ, ປຎ຺ຎາເຍເຕ ປິຘີຍເຣ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໑໐໔໑ ຈູຬນິ. ວຕ຺ຖຸຄາຖາ ໖໐, ອຊິຕມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໔) –

ຄາຖາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຕສ຺ສໍ ຄາຖາຍໍ ອຊິຕ ໂລກສ຺ມິໍ ຍານິ ໂສຕານິ ສວນ຺ຕິ, ເຕສໍ ໂສຕານໍ ຍໍ ນິວາຣຓໍ, ສາ ສຕິ ໂຫຕິ; ຕໍ ສຕິໍ ໂສຕານໍ ສໍວຣນ຺ຕິ ອຫໍ ພ຺ຣູມິ; ເອເຕ ໂສຕາ ປຎ຺ຎາຍ ປິຘີຍເຣຕິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ສຕີຕິ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຕິ. ປຎ຺ຎາຍາຕິ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ. ປິຘີຍເຣຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ອປ຺ປທານວເສນ ປິຘີຍນ຺ຕິ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ.

‘‘ສຕິ ເຕສໍ ນິວາຣຓໍ ໂສຕານໍ ສໍວຣໍ ພ຺ຣູມີ’’ຕິ ຠຄວາ ອາຫ – ‘‘ຍາຍ ກາຍຈິ ສຕິຍາ ໂສຕານໍ ສໍວຣຓກິຈ຺ຈໍ ສິທ຺ຘໍ ກິໍ, ວິສິຏ຺ຐາຍ ສຕິຍາ ໂສຕານໍ ສໍວຣຓກິຈ຺ຈໍ ສິທ຺ຘໍ ກິໍ, ກຕມາຍ ສຕິຍາ ໂສຕານໍ ສໍວຣຓກິຈ຺ຈໍ ສິທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ກາຍຄຕາຍ ສຕິຍາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ກາຍຄຕາຍ ສຕິຍາຕິ ຣູປກາເຍ ຄຕໍ ເກສາທິກໍ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ວິປສ຺ສິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາຍ ວິປສ຺ສນາຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາຍ ສຕິຍາ. ຠາວິຕາຍາຕິ ກາຍຄຕໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ນິພ຺ພິນ຺ທນໂຕ ວິຣຊ຺ຊນໂຕ ນິໂຣຘນໂຕ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນໂຕ ອນຸປສ຺ສນາວເສນ ຠາວິຕາຍ. ເອວຎ຺ຫິ ອນິຈ຺ຈໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕິ; ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ສຸຂສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕິ; ອນຕ຺ຕໂຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ປຊຫຕິ; ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ໂຕ ນນ຺ທິໍ ປຊຫຕິ; ວິຣຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຣາຄໍ ປຊຫຕິ; ນິໂຣເຘນ຺ໂຕ ສມຸທຍໍ ປຊຫຕິ; ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອາທານໍ ປຊຫຕີຕິ. ພຫຸລີກຕາຍາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ທິວສມ຺ປິ ມາສມ຺ປິ ສໍວຈ຺ຉຣມ຺ປິ ສຕ຺ຕສໍວຈ຺ຉຣມ຺ປິ ພຫຸລີກຕາຍ. ຈກ຺ຂຸນ຺ຕິ ອຠິຊ຺ຌາທິປວຕ຺ຕິທ຺ວາຣຠາເວນ ຐິຕໍ ຈກ຺ຂຸໍ, ນິຄ຺ຄຫິຕາຄມໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ນາວິຎ຺ຉຕີຕິ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ປວຕ຺ຕໍ ອຠິຊ຺ຌາທິສຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ, ຕໍສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄລໍ ວາ ນາກຑ຺ຒຕິ, ມນາປິເກສຸ ຣູເປສຸ ນາວິຎ຺ຉຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອມນາປິເກສຸ ຣູເປສຸ ນ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ. ກາຍຄຕາຍ ສຕິຍາ ຠາວິຕາຍ ພຫຸລີກຕາຍ ໂສຕໍ ນາວິຎ຺ຉຕິ. ມນາປິເກສຸ ສທ຺ເທສຸ…ເປ… ອມນາປິເກສຸ ສທ຺ເທສຸ ນ ປຏິຫຎ຺ຎຕີຕິ ໂຍຊນາ ຍຖາສມ຺ຠວໂຕ ກາຕພ຺ພາ.

‘‘ເກນ ກາຣເຓນ ນາວິຎ຺ຉຕິ ປຏິຫຎ຺ຎຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ສໍວຸຕນິວາຣິຕຕ຺ຕາ ນາວິຎ຺ຉຕິ ນ ປຏິຫຎ຺ຎຕີຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ‘‘ເກນາຣກ຺ເຂນ ເຕ ສໍວຸຕນິວາຣິຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ, ສຕິອາຣກ຺ເຂນ ເຕ ສໍວຸຕນິວາຣິຕາຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ‘‘ສຕິອາຣກ຺ເຂນ ສໍວຸຕນິວາຣິຕຠາໂວ ເກນ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ເຕນາຫາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເຕນາຕິ ຕສ຺ມາ ສຕິອາຣກ຺ເຂນ ສໍວຸຕນິວາຣິຕຕ຺ຕາ ສໍວຸຕນິວາຣິຕຊານນໂກ ຠຄວາ ‘‘ສຕິ ເຕສໍ ນິວາຣຓ’’ນ຺ຕິ ຍໍ ວຈນໍ ອາຫ, ເຕນ ວຈເນນ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສຕິອາຣກ຺ເຂນ ສໍວຸຕນິວາຣິຕຠາໂວ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພຕິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ປຎ຺ຎາ ສຕ຺ຍານຸຄາຕິ ກິຈ຺ຈເມເວຕ຺ຖ ອຘິກນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

‘‘ສຕິ ເຕສໍ ນິວາຣຓ’’ນ຺ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣຕ຺ໂຖ ອາຈຣິເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ປຎ຺ຎາເຍເຕ ປິຘີຍເຣ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣຕ຺ໂຖ ‘‘ກຖໍ ອມ຺ເຫຫິ ຊານິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ປຎ຺ຎາເຍເຕ ປິຘີຍເຣ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປຎ຺ຎາຍ ອນຸສຍາ ປຫີຍນ຺ຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາຍາຕິ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ. ອນຸສຍາຕິ ອນຸຣູປໍ ກາຣຓໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣຫາ ກາມຣາຄານຸສຍາທໂຍ. ປຫີຍນ຺ຕິ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ອນຸສເຍສຸ ປຎ຺ຎາຍ ປຫີເນສຸ ປຣິຍຸຏ຺ຐານາປິ ອຕ຺ຖໂຕ ປຫີຍນ຺ຕິ. ກິສ຺ສ ປຫີນຕ຺ຕາ ‘‘ປຫີຍນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ? ອນຸສຍສ຺ສ ປຫີນຕ຺ຕາ ປຣິຍຸຏ຺ຐານາ ປຫີຍນ຺ຕີຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ.

‘‘ຕໍ ອນຸສຍປ຺ປຫາເນນ ປຣິຍຸຏ຺ຐານປ຺ປຫານໍ ກິໍ ວິຍ ຠວຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕໍ ຍຖາ ຂນ຺ຘວນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຂນ຺ຘວນ຺ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ກຸທາລາທິນາ ຠູມິໍ ຂຓິຕ຺ວາ ອນວເສສມູລຸທ຺ຘຣເຓ ກເຕ ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປຸປ຺ຜຜລປລ຺ລວງ຺ກຸຣສນ຺ຕຕິປິ ກຸທາລາທິນາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາວ ຠວຕິ ຍຖາ, ເອວໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາເຓນ ອນຸສເຍສຸ ປຫີເນສຸ ອນຸສຍານໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐານສນ຺ຕຕິ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ ປິທຫິຕາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ຠວຕິ. ເກນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ ຠວຕິ? ປຎ຺ຎາຍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ ຠວຕີຕິ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ‘‘ປຎ຺ຎາຍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຠາໂວ ກຖໍ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເຕນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ປຎ຺ຎາເຍເຕ ປິຘີຍເຣ’’ຕິ ວຈນໂຕ ອນຸສຍານໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐານສນ຺ຕຕິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຠາໂວ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອິເມສຸ ປຎ຺ຫາວິສ຺ສຊ຺ຊເນສຸ ໂສຕານໍ ສໍວຣໍ, ປິຘານຎ຺ຈ ອຊານນ຺ເຕນ ວາ ສໍສຍິເຕນ ວາ ສໍວຣປິຘານານໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານາ ປຸຈ຺ຉາຕິ ປຸຈ຺ຉາວິຈໂຍ ເຈວ ສຕິປຎ຺ຎານໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນນ຺ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນວິຈໂຍ ຈ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອເຕສຸ ຈ ‘‘ເກນສ຺ສຸ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິອາທິໂກ ປຎ຺ໂຫ ນີວຣຓວິຈິກິຈ຺ຉາປມາທຊປ຺ປານໍ ວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘປິ ໂລກາຘິຏ຺ຐານວເສນ ເອໂກ ປຎ຺ໂຫຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ສຕິ ‘‘ສວນ຺ຕິ ສພ຺ພຘິ ໂສຕາ’’ຕິອາທິໂກປິ ປຎ຺ໂຫ ສໍວຣປິຘານານໍ ວເສນ ທຸວິໂຘປິ ເອກຕ຺ຖວເສນ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກາຘິຏ຺ຐານວເສນ ‘‘ເອໂກ ປຎ຺ໂຫ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ໂສຕານໍ ພຫຸຠາວໂຕ ວາ ‘‘ພຫຸປຎ຺ໂຫ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ; ຕຖາ ປນ ອວຕ຺ວາ ໂສເຕ ອນາມສິຕ຺ວາ ສໍວຣປິຘານານໍ ວເສນ ‘‘ສວນ຺ຕິ ສພ຺ພຘິ ໂສຕາ’’ຕິອາທິມ຺ຫິ ‘‘ທ຺ເວ ປຎ຺ຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕທນຸສາເຣນ ‘‘ເກນສ຺ສຸ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິອາທິມ຺ຫິປິ ໂລກໍ ອນາມສິຕ຺ວາ ນີວຣຓາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ວເສນ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຫາ’’ຕິປິ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ອຍໍ ນໂຍ ທສ຺ສິໂຕຕິ ນຍທສ຺ສນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ເທສນາກາເລ ວຸຕ຺ຕຘມ຺ມສ຺ສ ອນຸສນ຺ຘິມຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ຣຈິຕນິຍາເມເນວ ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ຫສ຺ສ ເຈວ ປຎ຺ຫໍ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ, ປຏິຎ຺ຎຎ຺ຈ ອກຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນສ຺ສ ຈ ວິຈຍຫາໂຣ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ເທສນາກາເລ ວຸຕ຺ຕຘມ຺ມສ຺ສ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ຫສ຺ສ ເຈວ ຕໍ ປຎ຺ຫໍ ຐເປຕ຺ວາ, ປຏິຎ຺ຎຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນສ຺ສ ຈ ໂຍ ວິຈໂຍ ຫາໂຣ ວິຠຕ຺ໂຕ, ໂສ ວິຈຍຫາໂຣ ກຖໍ ອມ຺ເຫຫິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ວິຎ຺ຎາປນຕ຺ຖາຍ ຕສ຺ມິໍ ວິຈຍໍ ວິຠເຊຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ ເຕສຸ ວິເຈຕພ຺ພາກາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍານິ ໂສຕານີ’’ຕິອາທິຄາຖາຍ ວິຈຍາກາຣທສ຺ສນານນ຺ຕຣໍ ‘‘ປຎ຺ຎາ ເຈວ ສຕິ ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຄາຖາຕ຺ໂຖ ຕາວ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ – ຍາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອນຸສຍປ຺ປຫາເນນ ໂສຕນິຣຸຊ຺ຌນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຍາຍ ສຕິຍາ ຈ ປຣິຍຸຏ຺ຐານປ຺ປຫາເນນ ໂສຕນິຣຸຊ຺ຌນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ສາຍໍ ປຎ຺ຎາ ເຈວ ສາຍໍ ສຕິ ຈ ຕາຫິ ປຎ຺ຎາສຕີຫິ ອເສສໍ ສຫຸປ຺ປນ຺ນໍ ນາມຎ຺ເຈວ ຣູປຎ຺ຈ, ເອຕໍ ສພ຺ພໍ ກຕ຺ຖ ນິຣຸຊ຺ຌມາເນ ອເສສໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ມາຣິສ ເມ ມຍາ ປຸຏ຺ໂຐ ຕ຺ວໍ ຠຄວາ ມຍ຺ຫໍ ເອຕໍ ນິຣຸຊ຺ຌນໍ ປພ຺ຣູຫິ, ອິຕິ ອາຍສ຺ມາ ອຊິໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ອຊິຕ ຕ຺ວໍ ຍເມຕໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ນິຣຸຊ຺ຌນໍ ມໍ ອປຸຈ຺ຉິ, ອຫໍ ເຕ ຕວ ຕໍ ນິຣຸຊ຺ຌນໍ ວທາມິ. ຍຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣເຘ ປຎ຺ຎາສຕິສຫິຕໍ ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິໂຣເຘນ ສຫ ເອກໂຕ ອເສສໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕິ, ເອຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣເຘ ເອຕໍ ສພ຺ພໍ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣເຘນ ເອກໂຕ ເອກກ຺ຂເຓ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕິ, ເອຕໍ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣຘໍ ຕສ຺ສ ນາມຣູປສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ, ຕໍ ຕໍ ນາມຣູປນິໂຣຘໍ ໂສ ໂສ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣໂຘ ນາຕິວຕ຺ຕຕີຕິ.

‘‘ຕສ຺ມິໍ ປຎ຺ເຫ ອຍໍ ອຊິໂຕ ກິໍ ປຸຈ຺ຉຕິ? ອຸປຣຸຊ຺ຌນເມວ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ຎໍ ປຸຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ‘‘ອຍໍ ປຎ຺ເຫ ອນຸສນ຺ຘິໍ ປຸຈ຺ຉຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຍນ຺ຕິ ໂຍ ອາຍສ຺ມາ ອຊິໂຕ ປຎ຺ຫໍ ອປຸຈ຺ຉີຕິ ອຍໍ ອຊິໂຕ. ປຎ຺ເຫຕິ ‘‘ປຎ຺ຎາ ເຈວ ສຕິ ຈາ’’ຕິອາທິປຎ຺ເຫ. ຍທິ ອນຸສນ຺ຘິໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ສຕິ ‘‘ກຕ຺ເຖຕໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ? ນ, ອນຸສນ຺ຘີຍຕິ ເອເຕນ ອຸປນິຣຸຊ຺ຌເນນາຕິ ອນຸສນ຺ຘີຕິ ອຕ຺ຖສມ຺ຠວໂຕ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນຸສນ຺ຘິໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກິໍ…ເປ… ນິພ຺ພານຘາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ອນຸສນ຺ຘິປຸຈ຺ຉເນນ ອນຸປາທິເສສນິພ຺ພານຘາຕຸຍາປິ ປຸຈ຺ຉນໂຕ ‘‘ກຕ຺ເຖຕໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນໍ ຍຸຕ຺ຕເມວ.

‘‘ຍາ ອນຸປາທິເສສນິພ຺ພານຘາຕຸ ປຸຈ຺ຉິຕາ, ຕໍ ກຕມາຍ ປຏິປທາຍ ອຘິຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຈຕຸສຈ຺ຈກມ຺ມຏ຺ຐານຠາວນາສງ຺ຂາຕໍ ປຏິປທໍ ວິສເຍນ ສຫ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕີຓີ ສຈ຺ຈານີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂຕານີຕິ ກມ຺ມາທິປຈ຺ຈເຍຫິ ສເມຈ຺ຈ ສມ຺ຠູຍ ທຸກ຺ຂາທີນິ ກຣີຍນ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂຕານິ. ນິໂຣຘຘມ຺ມານີຕິ ນິຣຸຊ຺ຌນໍ ນິໂຣໂຘ, ຘມ຺ໂມປິ ນິໂຣຘຘມ຺ໂມວ, ຕສ຺ມາ ນິໂຣໂຘ ຘມ຺ໂມ ສຠາໂວ ເຍສໍ ທຸກ຺ຂາທີນນ຺ຕິ ນິໂຣຘຘມ຺ມານີຕິ ອຕ຺ໂຖວ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ຕານິ ຕີຓິ ສຈ຺ຈານິ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ສມຸທໂຍ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕີຓິ ທຸກ຺ຂສມຸທຍມຄ຺ຄສຈ຺ຈານິ ສງ຺ຂຕານີຕິ ວຸຕ຺ຕານິ, ‘‘ກິໍ ນິໂຣຘສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ນິໂຣໂຘ ອສງ຺ຂໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘ ‘‘ນິໂຣຘຘມ຺ໂມ’’ຕິປິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ກມ຺ມາທິປຈ຺ຈເຍຫິ ອສງ຺ຂຕຕ຺ຕາ ອສງ຺ຂໂຕ. ອຸປ຺ປາທນິໂຣຘາຠາວໂຕ ອນິໂຣຘຘມ຺ໂມ. ‘‘ປຫາຍກປຫາຕພ຺ເພສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ກຕເມນ ປຫາຍເກນ ກຕໂມ ປຫາຕພ຺ໂພ, ກຕມາຍ ຠູມິຍາ ປຫີໂນ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ສມຸທໂຍ ທ຺ວີສຸ ຠູມີສູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ວີສຸ ຠູມີສູຕິ ທສ຺ສນຠາວນາຠູມີສຸ. ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທຕິ ກາມຠວຣາໂຄ. ຣູປຣາໂຄຕິ ຣູປຠວຣາໂຄ. ອຣູປຣາໂຄຕິ ອຣູປຠວຣາໂຄ. ສໍໂຍຊນເຠທໂຕ ທສ ສໍໂຍຊນານິ ປຫີຍນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໑໒. ປຫາຕພ຺ພສໍໂຍຊນານິ ທສ຺ສນຠູມິຠາວນາຠູມິເຠເທນ ວິຠຕ຺ຕານິ, ອມ຺ເຫຫິປິ ຎາຕານິ, ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍເຠທໂຕ ກຖໍ ວິຠຕ຺ຕານີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຕີຓີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ‘‘ປຫາຕພ຺ພສໍໂຍຊເນສຸ ກຕມານິ ສໍໂຍຊນານິ ກຕມໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຫາຍກໍ ກຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຕີຓີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຘິຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປຫາຍກໍ ກຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ອນຸປ຺ປາທວເສນ. ‘‘ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ສໍໂຍຊນານໍ ນິຣຸຊ຺ຌນເຫຕຸ ໂຫຕຸ, ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ກິສ຺ສ ເຫຕູ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຍໍ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ເຍນ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ອຣຫາ ‘‘ເມ ຊາຕິ ຂີຓາ’’ຕິ ເອວໍ ຊານາຕິ, ອິທໍ ຊານນເຫຕຸ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຂເຍ ຊາຕິກ຺ຂເຍ ອຣຫຕ຺ຕຜເລ ປວຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ. ຍໍ ເຍນ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ອຣຫາ ‘‘ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍ ອປຣໍ ນ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຊານາຕິ, ອິທໍ ປຊານນເຫຕຸ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອນຸປ຺ປາເທ ປນ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊເນ ອຣຫຕ຺ຕຜເລ ປວຕ຺ຕໍ ຎາຓໍ ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຊານນເຫຕຸ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍຎາຓານິ ປຫາຍການິ ກຕ຺ວາ ສໍໂຍຊນານິ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ‘‘ຕານິ ຎາຓານິ ກທາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຍຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປາປຸຓນ຺ຕສ຺ສ ນິຣຸຊ຺ຌຕຸ, ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓນ຺ຕສ຺ສ ນິຣຸຊ຺ຌຕຸ, ອຎ຺ຎາຕາວິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ກທາ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຍຎ຺ຈ ຂເຍ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວຕິ ກິຈ຺ຈເຠເທນ ທ຺ເວ, ສຠາວໂຕ ປນ ເອກາວ.

‘‘ປຊານນກິຈ຺ຈມ຺ປິ ເອກເມວ, ກຖໍ ທ຺ເວ ສິຍຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອປິຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາຣມ຺ມຓປຎ຺ຎາເຠເທນ ທ຺ເວ ນາມານິ ລພ຺ຠນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສາຕິ ຍາ ປຎ຺ຎາ ປຸພ຺ພຄາຖາຍໍ ໂສຕປິຘານກິຈ຺ເຈນ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ປຎ຺ຎາ ປກາເຣຫິ ຊານນສຠາເວນ ປຎ຺ຎາ ນາມ. ຍຖາທິຏ຺ຐໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອປິລາປນຏ຺ເຐນ ໂອຄາຫນຏ຺ເຐນ ສຕິ ນາມ.

໑໓. ‘‘ປຎ຺ຎາ ເຈວ ສຕິ ຈາ’’ຕິ ປທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ນາມຣູປຎ຺ຈາ’ຕິ ປທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ກຖໍ ອມ຺ເຫຫິ ຎາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ນາມຣູປໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ‘‘ຕຕ຺ຖ ເຍ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ກມ຺ມວິປາກວຏ຺ຏເຠເທ ຠວຕ຺ຕເຍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຂາຕນາມຣູປສມຸທາເຍ. ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານີຕິ ຈກ຺ຂາທິປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ປຈຸຣຊນສ຺ສ ປນ ອວິຠຊິຕ຺ວາ ຄຫຓີຍສຠາວມຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຠາຄໍ ຊານນ຺ເຕຫິ ປນ ‘‘ນາມໍ ວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ, ຣູປໍ ປນ ນ ວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ, ສຫຊາຕ’’ນ຺ຕິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສາຕິ ປຎ຺ຎາສຕິສຫິຕສ຺ສ ນາມຣູປສ຺ສ. ນິໂຣຘນ຺ຕິ ອນຸປາທິເສສນິພ຺ພານຘາຕຸໍ.

ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມາ ອຊິໂຕ ‘‘ປຎ຺ຎາ ເຈວ…ເປ… ກຕ຺ເຖຕໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປາຣາຍເນ ອາຫ. ‘‘ປຎ຺ຎາ ເຈວາຕິອາທິຄາຖາຍ ຍາ ອນຸປາທິເສສນິພ຺ພານຘາຕຸ ປຸຈ຺ຉິຕາ, ສາ ອນຸປາທິເສສນິພ຺ພານຘາຕຸ ກຕເມນ ອຘິຄເມນ ປຕ຺ຕພ຺ພາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຈຕຸຣິທ຺ຘິປາທມຸເຂນ ອຣິຍມຄ຺ຄາຘິຄມມຸເຂນ ປຕ຺ຕພ຺ພາ, ຈຕຸຣິທ຺ຘິປາທຠາວນາຍ ຈ ຈຕ຺ຕາຣິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ມູລຠູຕານິ, ຕສ຺ມາ ມູລຠູຕານິ ຕານິ ຈຕ຺ຕາຣິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕຕ຺ຖ ສຕິ ຈ ປຎ຺ຎາ ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ກຸສລາກຸສລຘມ຺ມຄຕິໂຍ ສມນ຺ເວສມານາຍ ສຕິຍາ ສິຊ຺ຌມານາຍ ເອກນ຺ເຕນ ສມາຘິ ນິປ຺ຜາເທຕພ຺ໂພ, ສຕິຄ຺ຄຫເຓນ ຈ ປຣິຍຸຏ຺ຐານປ຺ປຫານໍ ຄາຖາຍໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ປຣິຍຸຏ຺ຐານປ຺ປຫາເນນ ຈ ສມາຘິກິຈ຺ຈໍ ປາກຏນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສຕິ ທ຺ເວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈາ’’ຕິ. ປຎ຺ຎາຍ ອນຸສຍສມຸຄ຺ຆາຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘສມ຺ມປ຺ປຘານສງ຺ຂາເຕນ ວີຣິເຍນ ສິຊ຺ຌຕິ, ນ ວິນາ ເຕນາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຎ຺ຎາ ທ຺ເວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈາ’’ຕິ.

ອິເມສຸ ຍຖາວຸຕ຺ເຕສຸ ຈຕູສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ປຸພ຺ພຠາເຄ ວາ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ວາ ສິຊ຺ຌນ຺ເຕສຸ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຍາ ສທ຺ທຫນາ ໂອກປ຺ປນາ ສິທ຺ຘາ, ອິທໍ ສທ຺ທຫນໂອກປ຺ປນສງ຺ຂາຕໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສິທ຺ຘໍ, ‘‘ເຕສຸ ມູລຠູເຕສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ສິທ຺ເຘສຸ ກຕເມນ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ກຕໂມ ຘມ຺ໂມ ສິທ຺ໂຘ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອິມິນາ ອຍໍ ສິທ຺ໂຘຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຍາ ສທ຺ຘາຘິປເຕຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ສຕ຺ຍາທີສຸ. ສທ຺ຘາຘິປເຕຍ຺ຍາຕິ ປຈ຺ຈຍຠູຕາຍ ສທ຺ຘາຍ ສິທ຺ໂຘ ຉນ຺ໂທ ອຘິປຕີຕິ ສທ຺ຘາຘິປຕິ, ສທ຺ຘາຘິປຕິນາ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຕິ ສທ຺ຘາຘິປເຕຍ຺ຍາ. ຉນ຺ທສມາຘີຕິ ຉນ຺ທໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິໂຕ ສມາຘິ ວາ ຉນ຺ທາຘິປຕິນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ປຸພ຺ພຠາເຄ ປວຕ຺ໂຕ ສມາຘິ ວາ ຉນ຺ທສມາຘິ, ປຫານໍ ປຫານເຫຕຸ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ປຫານນ຺ຕິ ຈ ປຊຫຕິ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕກິເລເສ ເອເຕນ ຉນ຺ທສມາຘິນາຕິ ປຫານນ຺ຕິ ກຣຓສາຘນຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ປຏິສງ຺ຂານພເລນາຕິ ປຣິກມ຺ມພເລນ. ຠາວນາພເລນາຕິ ມຫຄ຺ຄຕຠາວນາພເລນ.

‘‘ໂສ ຉນ຺ທສມາຘິ ສຍໍ ເກວໂລວ ປຫານ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ເຍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ. ‘‘ຕສ຺ມິໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ ອສ຺ສາສາ’’ຕິອາທິນາ ອສ຺ສາສາທິສີເສນ ອສ຺ສາສາທິຊນກາ ວີຣິຍສງ຺ຂາຣາ ຄຫິຕາ, ເຕ ຈ ຍາວ ຠາວນາປາຣິປູຣີ, ຕາວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສຣຓໂຕ ຈ ສຣາ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ສງ຺ກປ຺ປໂຕ ຈ ສງ຺ກປ຺ປາ. ໂຍ ປນ ‘‘ສຣສງ຺ກປ຺ປາ, ອິເມ ສງ຺ຂາຣາ ຈາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣ ປຸຣິມໂກ ຉນ຺ທສມາຘິ ວາ ກິເລສວິກ຺ຂມ຺ຠນຕາຍ ຈ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານຕາຍ ຈ ປຫານໍ ປຫານເຫຕຸປຘານໍ ວາ, ‘‘ອິເມ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ສງ຺ຂາຣາທໂຍ ກິໍ ຠາເວນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອິເມ ຈ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອິເມ ສງ຺ຂາຣາ ຈ ຕທຸຠຍຎ຺ຈ ຉນ຺ທສມາຘິປ຺ປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕໍ ນິໂຣຘນິສ຺ສິຕໍ ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມິໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ຉນ຺ທສມາຘິປ຺ປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕນ຺ຕິ ຉນ຺ໂທ ເອວ ອຘິປຕິ ຉນ຺ທາຘິປຕິ, ຉນ຺ທາຘິປຕິສມາຘິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ – ‘‘ຉນ຺ທໍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອຘິປຕິໍ ກຣິຕ຺ວາ ລຠຕິ ສມາຘິ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໔໓໒). ຉນ຺ທເຫຕຸໂກ ວາ ສມາຘິ, ຉນ຺ທາທິໂກ ວາ ສມາຘິ ຉນ຺ທສມາຘິ, ຉນ຺ທາຘິປຕິສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ໂນ ສມາຘີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຘານຠູຕາ ສງ຺ຂາຣາ ປຘານສງ຺ຂາຣາ, ປຘານສທ຺ເທນ ສງ຺ຂຕສງ຺ຂາຣາທໂຍ ນິວຕ຺ຕາປິຕາ, ຉນ຺ທສມາຘິ ຈ ປຘານສງ຺ຂາຣາ ຈາຕິ ຉນ຺ທສມາຘິປ຺ປຘານສງ຺ຂາຣາ, ເຕຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຉນ຺ທ…ເປ… ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຕໍ…ເປ… ຄຕໍ. ອິຊ຺ຌຕິ ສມິຊ຺ຌຕິ ນິປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອິທ຺ຘິ, ໂກຏ຺ຐາໂສ, ອິທ຺ຘິ ເອວ ປາໂທ ໂກຏ຺ຐາໂສຕິ ອິທ຺ຘິປາໂທ, ອິທ຺ຘິປາທຈຕຸຕ຺ໂຖ. ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ ວາ ຕາຍ ສຕ຺ຕາ ອິທ຺ຘາ ວຸທ຺ຘາ ອຸກ຺ກໍສຄຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິທ຺ຘິ, ປຊ຺ຊຕິ ເອເຕນາຕິ ປາໂທ, ອິທ຺ຘິຍາ ປາໂທຕິ ອິທ຺ຘິປາໂທ. ອິທ຺ຘິປາໂທຕິ ສາມຎ຺ຎຕ຺ຖວເສນ ວຸຕ຺ໂຕປິ ‘‘ຉນ຺ທສມາຘິປ຺ປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຉນ຺ທິທ຺ຘິປາໂທວ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຕໍ ຉນ຺ທິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ ວຑ຺ເຒຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ກິຈ຺ຈໂຕ ຕທງ຺ຄວິເວກນິສ຺ສິຕໍ, ອຊ຺ຌາສຍໂຕ ນິສ຺ສຣຓວິເວກນິສ຺ສິຕໍ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ກິຈ຺ຈໂຕ ສມຸຈ຺ເຉທວິເວກນິສ຺ສິຕໍ, ອາຣມ຺ມຓໂຕ ນິສ຺ສຣຓວິເວກນິສ຺ສິຕໍ. ວິຣາຄນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ກິຈ຺ຈໂຕ ຕທງ຺ຄວິຣາຄນິສ຺ສິຕໍ, ອຊ຺ຌາສຍໂຕ ນິສ຺ສຣຓວິເວກນິສ຺ສິຕໍ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ກິຈ຺ຈໂຕ ສມຸຈ຺ເຉທວິຣາຄນິສ຺ສິຕໍ, ອາຣມ຺ມຓໂຕ ນິສ຺ສຣຓວິຣາຄນິສ຺ສິຕໍ. ນິໂຣຘນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ກິຈ຺ຈໂຕ ຕທງ຺ຄນິໂຣຘນິສ຺ສິຕໍ, ອຊ຺ຌາສຍໂຕ ນິສ຺ສຣຓນິໂຣຘນິສ຺ສິຕໍ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ກິຈ຺ຈໂຕ ສມຸຈ຺ເຉທນິໂຣຘນິສ຺ສິຕໍ, ອາຣມ຺ມຓໂຕ ນິສ຺ສຣຓນິໂຣຘນິສ຺ສິຕໍ. ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຣິຈ຺ຈາຄໂວສ຺ສຄ຺ຄປກ຺ຂນ຺ທນໂວສ຺ສຄ຺ຄວເສນ ໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ ທຸວິໂຘ. ຕຕ຺ຖປິ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ຕທງ຺ຄວເສນ ປຣິຈ຺ຈາຄໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ, ນິພ຺ພານນິນ຺ນຠາເວນ ປກ຺ຂນ຺ທນໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ປຣິຈ຺ຈາຄໂວສ຺ສຄ຺ໂຄ, ອາຣມ຺ມຓກຣເຓນ ນິພ຺ພານປກ຺ຂນ຺ທນໂວສ຺ສຄ຺ໂຄຕິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ຍຖາວຸຕ຺ຕໂວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ຖໍ ປຣິຓມຕິ, ປຣິຓຕໍ ວາ ປຣິປຈຕິ ປຣິປຈນໍ ກໂຣຕີຕິ ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມີ, ຕໍ ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມິໍ.

ຉນ຺ທິທ຺ຘິປາທຠາວນາກາໂຣ ອາຈຣິເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຖໍ ວີຣິຍິທ຺ຘິປາທຠາວນາກາໂຣ ອມ຺ເຫຫິ ວິຊານິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຍາ ວີຣິຍາຘິປເຕຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣເນວ ວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ. ສໍຂິຕ຺ຕວເສນ ປນ ຐປິຕໍ ປາຐໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຐເປສ຺ສາມິ. ກຖໍ? –

‘‘ຕຕ຺ຖ ຍາ ວີຣິຍາຘິປເຕຍ຺ຍາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ, ອຍໍ ວີຣິຍສມາຘິ. ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ກິເລສານໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນຕາຍ ປຏິສງ຺ຂານພເລນ ວາ ຠາວນາພເລນ ວາ, ອິທໍ ປຫານໍ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕາ ສຣສງ຺ກປ຺ປາ, ອິເມ ສງ຺ຂາຣາ. ອິຕິ ປຸຣິມໂກ ຈ ວີຣິຍສມາຘິ, ກິເລສວິກ຺ຂມ຺ຠນຕາຍ ຈ ປຫານໍ ອິເມ ຈ ສງ຺ຂາຣາ, ຕທຸຠຍໍ ວີຣິຍສມາຘິປ຺ປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕໍ ນິໂຣຘນິສ຺ສິຕໍ ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມິໍ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ຍາ ຈິຕ຺ຕາຘິປເຕຍ຺ຍາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ, ອຍໍ ຈິຕ຺ຕສມາຘິ. ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ກິເລສານໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນຕາຍ ປຏິສງ຺ຂານພເລນ ວາ ຠາວນາພເລນ ວາ, ອິທໍ ປຫານໍ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕາ ສຣສງ຺ກປ຺ປາ, ອິເມ ສງ຺ຂາຣາ. ອິຕິ ປຸຣິມໂກ ຈ ຈິຕ຺ຕສມາຘິ, ກິເລສວິກ຺ຂມ຺ຠນຕາຍ ຈ ປຫານໍ ອິເມ ຈ ສງ຺ຂາຣາ, ຕທຸຠຍໍ ຈິຕ຺ຕສມາຘິປ຺ປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕໍ ນິໂຣຘນິສ຺ສິຕໍ ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມິໍ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ຍາ ວີມໍສາຘິປເຕຍ຺ຍາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ, ອຍໍ ວີມໍສາສມາຘິ, ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ກິເລສານໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນຕາຍ ປຏິສງ຺ຂານພເລນ ວາ ຠາວນາພເລນ ວາ, ອິທໍ ປຫານໍ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາ ວິຕກ຺ກວິຈາຣາ ສຎ຺ຎາເວທຍິຕາ ສຣສງ຺ກປ຺ປາ, ອິເມ ສງ຺ຂາຣາ. ອິຕິ ປຸຣິມໂກ ຈ ວີມໍສາສມາຘິ ກິເລສວິກ຺ຂມ຺ຠນຕາຍ ຈ ປຫານໍ ອິເມ ຈ ສງ຺ຂາຣາ, ຕທຸຠຍໍ ວີມໍສາສມາຘິປ຺ປຘານສງ຺ຂາຣສມນ຺ນາຄຕໍ ອິທ຺ຘິປາທໍ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕໍ ນິໂຣຘນິສ຺ສິຕໍ ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມິ’’ນ຺ຕິ.

ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ວີຣິຍສມາຘີຕິ ວີຣິຍໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິໂຕ ສມາຘິ ວາ ວີຣິຍາຘິປຕິນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ປຸພ຺ພຠາເຄ ປວຕ຺ໂຕ ສມາຘິ ວາ ວີຣິຍສມາຘິ. ຈິຕ຺ຕສມາຘີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິໂຕ ສມາຘິ ວາ ຈິຕ຺ຕາຘິປຕິນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ປຸພ຺ພຠາເຄ ປວຕ຺ໂຕ ສມາຘິ ວາ ຈິຕ຺ຕສມາຘິ. ວີມໍສາສມາຘີຕິ ວີມໍສໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິໂຕ ສມາຘິ ວາ ວີມໍສາຘິປຕິນາ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ປຸພ຺ພຠາເຄ ປວຕ຺ໂຕ ສມາຘິ ວາ ວີມໍສາສມາຘີຕິ.

ສຕ຺ຕິພລານຸຣູເປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປວຓ຺ຓນາ ກຕາ, ຄມ຺ຠີຣຎາເຓຫິ ປນ ອຏ຺ຐກຖາຏີການຸຣູເປນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວາ ຄມ຺ຠີຣໂຕ ວາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພາ.

໑໔. ‘‘ຉນ຺ທສມາຘິ ວີຣິຍສມາຘິ ຈິຕ຺ຕສມາຘິ ວີມໍສາສມາຘີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ‘‘ເອວໍ ສຕິ ວີມໍສາສມາຘິເຍວ ຎາຓມູລໂກ ຎາຓປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕິ ຠເວຍ຺ຍ, ອຎ຺ເຎ ຕໂຍ ສມາຘໂຍ ອຎ຺ຎາຓມູລກາ ອຎ຺ຎາຓປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ອຎ຺ຎາຓປວຕ຺ຕິໂຍ ຠເວຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ສພ຺ເພ ສມາຘໂຍ ຎາຓມູລກາທໂຍເຍວາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສພ຺ໂພ ສມາຘິ ຎາຓມູລໂກ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ໂພ ສມາຘີຕິ ຉນ຺ທສມາຘິ, ວີຣິຍສມາຘິ, ຈິຕ຺ຕສມາຘິ, ວີມໍສາສມາຘີຕິ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ສມາຘິ. ຎາຓມູລໂກຕິ ເອກາວຊ຺ຊນວີຖິນານາວຊ຺ຊນວີຖີສຸ ປວຕ຺ຕໍ ອຸປຈາຣຎາຓມູລໂກ. ຎາຓປຸພ຺ພງ຺ຄໂມຕິ ອຘິຄມຎາຓໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ອສ຺ສາຕິ ຎາຓປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ. ຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕີຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ ອນຸປຣິວຕ຺ຕິ ອສ຺ສາຕິ ຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕິ. ອຖ ວາ ນານາວຊ຺ຊນູປຈາຣຎາຓໍ ວາ ປຏິສນ຺ຘິຎາຓໍ ວາ ມູລໍ ອສ຺ສາຕິ ຎາຓມູລໂກ, ອຸປຈາຣຎາຓໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ອສ຺ສາຕິ ຎາຓປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ, ອປ຺ປນາຎາຓໍ ອນຸປຣິວຕ຺ຕິ ອສ຺ສາຕິ ຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕິ. ສພ຺ພໍ ວາ ອຸປຈາຣຎາຓໍ ມູລໍ ອສ຺ສາຕິ ຎາຓມູລໂກ. ອປ຺ປນາຎາຓໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ອສ຺ສາຕິ ຎາຓປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ. ອຠິຎ຺ຎາຎາຓໍ ອນຸປຣິວຕ຺ຕິ ອສ຺ສາຕິ ຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕິ, ອນຸປຣິວຕ຺ຕນໍ ວາ ອນຸປຣິວຕ຺ຕິ, ຎາຓສ຺ສ ອນຸປຣິວຕ຺ຕິ ຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕິ, ຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕິ ອສ຺ສາຕິ ຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕິ. ຎາຓໍ ປນ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣເມວ.

ຍຖາ ປຸເຣ ຕຖາ ປຈ຺ຉາຕິ ຍຖາ ຉນ຺ທສມາຘິອາທິຈຕຸພ຺ພິຘສມາຘິສ຺ສ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕິຠາເວນ ປຸເຣ ອຕີຕາສຸ ຊາຕີສຸ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍສຸປິ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ເຏສຸ ອຕ຺ຕໂນ ຂນ຺ຘປຏິພທ຺ຘສ຺ສ, ປເຣສໍ ຂນ຺ຘປຏິພທ຺ຘສ຺ສ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ປຏິວິຊ຺ຌນເມວ, ນ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນໍ ຕຖາ ຕຖາວຸຕ຺ຕສມາຘິສ຺ສ ອນາຄຕໍສຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕິຠາເວນ ປຈ຺ຉາ ອນາຄຕາສຸ ຊາຕີສຸ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍສຸປິ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ເຏສຸ ອຕ຺ຕໂນ ຂນ຺ຘປຏິພທ຺ຘສ຺ສ, ປເຣສໍ ຂນ຺ຘປຏິພທ຺ຘສ຺ສ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ປຏິວິຊ຺ຌນເມວ, ນ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍຖາ ປຈ຺ຉາ ຕຖາ ປຸເຣຕິ ຍຖາ ຍຖາວຸຕ຺ຕສມາຘິສ຺ສ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕິຠາເວນ ອນາຄເຕສຸ ສຕ຺ຕສຸເຍວ ທິວເສສຸ ປຣສຕ຺ຕານໍເຍວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຏ຺ຐຸ ປຏິວິຊ຺ຌນເມວ, ນ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນໍ, ຕຖາ ຕຖາວຸຕ຺ຕສມາຘິສ຺ສ ປຸເຣ ອຕີເຕສຸ ສຕ຺ຕສຸເຍວ ທິວເສສຸ ປຣສຕ຺ຕານໍເຍວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຏ຺ຐຸ ປຏິວິຊ຺ຌນເມວ, ນ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຍຖາ ທິວາ ຕຖາ ຣຕ຺ຕິນ຺ຕິ ຍຖາ ຈກ຺ຂຸມນ຺ຕານໍ ສຕ຺ຕານໍ ທິວສຠາເຄ ສູຣິຍາໂລເກນ ອນ຺ຘກາຣສ຺ສ ວິທ຺ຘໍສິຕຕ຺ຕາ ອາປາຖຄຕໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຣູປໍ ມໂນວິຎ຺ຎາເຓນປິ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ, ຕຖາ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕປິ ອນ຺ຘກາເຣ ວຕ຺ຕມາເນ ຍຖາວຸຕ຺ຕສມາຘິສ຺ສ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕິຠາເວນ ຣູປາຍຕນສ຺ສ ສຸຏ຺ຐຸ ປຏິວິຊ຺ຌນເມວ, ນ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນໍ. ຍຖາ ຣຕ຺ຕິໍ ຕຖາ ທິວາຕິ ຍຖາ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕປິ ອນ຺ຘກາເຣ ຍຖາວຸຕ຺ຕສມາຘິສ຺ສ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕິຠາເວນ ຣູປາຍຕນສ຺ສ ສຸຏ຺ຐຸ ປຏິວິຊ຺ຌນເມວ, ນ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນໍ, ຕຖາ ທິວສຠາເຄ ສຸຂຸມສ຺ສ ຣູປາຍຕນສ຺ສ ວາ ເກນຈິ ປາກາຣາທິນາ ຕິໂຣຫິຕສ຺ສ ຣູປາຍຕນສ຺ສ ວາ ອຕິທູຣຏ຺ຐາເນ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຣູປາຍຕນສ຺ສ ວາ ຍຖາວຸຕ຺ຕສມາຘິສ຺ສ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕິຠາເວນ ສຸຏ຺ຐຸ ປຏິວິຊ຺ຌນເມວ, ນ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຍຖາ ຍຖາວຸຕ຺ຕສມາຘິສ຺ສ ທິວສຠາເຄ ທິພ຺ພໂສຕຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕິຠາເວນ ສຸຂຸມສ຺ສ ສທ຺ທາຍຕນສ຺ສ ວາ ເກນຈິ ປາກາຣາທິນາ ຕິໂຣຫິຕສ຺ສ ສທ຺ທາຍຕນສ຺ສ ວາ ອຕິທູຣຏ຺ຐາເນ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ທາຍຕນສ຺ສ ວາ ສຸຏ຺ຐຸ ປຏິວິຊ຺ຌນເມວ, ນ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນໍ, ຕຖາ ຣຕ຺ຕິຠາເຄປິ ຍຖາວຸຕ຺ຕສມາຘິສ຺ສ ທິພ຺ພໂສຕຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕິຠາເວນ ສຸຂຸມສ຺ສ ສທ຺ທາຍຕນສ຺ສ ວາ ເກນຈິ ປາກາຣາທິນາ ຕິໂຣຫິຕສ຺ສ ສທ຺ທາຍຕນສ຺ສ ວາ ອຕິທູຣຏ຺ຐາເນ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ທາຍຕນສ຺ສ ວາ ສຸຏ຺ຐຸ ປຏິວິຊ຺ຌນເມວ, ນ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນນ຺ຕິ ອຍໍ ນໂຍປິ ເນຕພ຺ໂພ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ –

‘‘ຍຖາ ປຸເຣຕິ ຍຖາ ສມາຘິສ຺ສ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕິຠາເວນາ’’ຕິອາທິໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ຍຖາ ຈ ຣູປາຍຕເນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາ ສມາຘິສ຺ສ ທິພ຺ພໂສຕຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕິຕາຍ ສທ຺ທາຍຕເນ ຈ ເນຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໑໔).

‘‘ຎາຓມູລກາທິສມາຘິນາ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕິຠາວາທິສຫິເຕນ ກິໍ ຠາເວຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອິຕິ ວິວເຏນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອິຕີຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ. ອປຣິໂຍນທ຺ເຘນາຕິ ນີວຣຓາທິວິຄມເນນ. ສປ຺ປຠາສໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິທ຺ຘິປາທສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕິ. ອິທ຺ຘິປາທສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນ ຫິ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕສຫຠູນິ ກຸສລານິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍສຕິນ຺ທ຺ຣິຍສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍຠູຕານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ມຄ຺ຄຈິຕ຺ເຕ ນິຣຸຊ຺ຌມາເນ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນຠາເວນ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓິກຕ຺ຕາ. ເອວໍ ມຄ຺ຄວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິໂຣຘາ ປຎ຺ຎາ ຈ ສຕິ ຈ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ໂຍຊນາ.

‘‘ກສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິໂຣຘາ ນາມຣູປໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ນາມຣູປຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິໂຣຘາ ນາມຣູປຎ຺ຈ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິໂຣຘາ ປຎ຺ຎາ ຈ ສຕິ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ເອວໍ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ນາມຣູປຎ຺ຈ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ນິຣຸຊ຺ຌມານໍ ປນ ນາມຣູປໍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິໂຣຘາ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນາມຣູປຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ນາມຣູປຎ຺ຈາຕິ ມຄ຺ເຄນ ຕຓ຺ຫາອວິຊ຺ຊາທິເກ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣຫໍ ເວທນາທິກ຺ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍໍ, ຠູຕຸປາທາຣູປຎ຺ຈ. ວິຎ຺ຎາຓເຫຕຸກນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣຫໍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓໍ ເຫຕຸ ອສ຺ສ ນາມຣູປສ຺ສາຕິ ວິຎ຺ຎາຓເຫຕຸກໍ. ວິຎ຺ຎາຓປຈ຺ຈຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາເຓນ ປຈ຺ຈເຍນ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສາຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣຫສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ. ເຫຕູຕິ ຕຓ຺ຫາອວິຊ຺ຊາທິໂກ ກິເລໂສ. ວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣຫໍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓໍ. ອນາຫາຣນ຺ຕິ ອປ຺ປຈ຺ຈຍໍ. ອນຠິນນ຺ທິຕນ຺ຕິ ກາມຕຓ຺ຫາທີຫິ ອນຠິນນ຺ທິຕພ຺ພໍ. ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກນ຺ຕິ ປຸນພ຺ຠວາຠິສນ຺ທຫນຣຫິຕໍ. ນ຺ຕິ ຕາທິສໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ. ອເຫຕູຕິ ນຕ຺ຖິ ເຫຕຸສງ຺ຂາຕໍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓໍ ອິມສ຺ສ ນາມຣູປສ຺ສາຕິ ອເຫຕຸ. ອປ຺ປຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ສຫາຍວິຣເຫນ ນຕ຺ຖິ ປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ ອິມສ຺ສາຕິ ອປ຺ປຈ຺ຈຍໍ. ເອວໍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ນິໂຣຘາ ນາມຣູປຎ຺ຈ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ.

‘‘ປຎ຺ຎາສຕີນຎ຺ເຈວ ນາມຣູປສ຺ສ ຈ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ນິຣຸຊ຺ຌນຠາໂວ ກຖໍ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເຕນາຫ ຠຄວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວຕ຺ຕພ຺ພາກາເຣນ ປຎ຺ຎາສຕີນຎ຺ເຈວ ນາມຣູປສ຺ສ ຈ ນິຣຸຊ຺ຌນຠາວຊານນໂກ ຠຄວາ ຍຖານິຣຸຊ຺ຌນຠາວທີປກໍ ‘‘ຍເມຕໍ…ເປ… ເອຕ຺ເຖຕໍ ອຸປຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ຄາຖາວຈນໍ ອາຫ. ເຕນ ຄາຖາວຈເນນ ຕຸມ຺ເຫຫິ ມຍາ ວຸຕ຺ໂຕ ນິຣຸຊ຺ຌນຠາໂວ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພເຍວາຕິ. ເອຕ຺ຖາປິ ປຎ຺ຎາສຕິນາມຣູປານໍ ນິຣຸຊ຺ຌນໍ ອຊານນ຺ເຕນ ຕຕ຺ຖ ວາ ສໍສຍນ຺ເຕນ ອຊິເຕນ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາ ປຸຈ຺ຉາຕິ ວາ ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາ ປຸຈ຺ຉາຕິ ວາ ປຎ຺ຎາທີນໍ ອເນກຕ຺ຖຕ຺ຕາ ຘມ຺ມໂຕ ວາ ອເນກາຘິຏ຺ຐານາ ປຸຈ຺ຉາຕິ ວາ ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານາ ປຸຈ຺ຉາ’’ຕິ ວາ ອິຈ຺ເຈວມາທິປຸຈ຺ຉາວິຈໂຍ ນິທ຺ຘາເຣຕພ຺ໂພ. ‘‘ສຣູປທສ຺ສນວິສ຺ສຊ຺ຊນນ຺ຕິ ວາ ອເນກາຘິຏ຺ຐານວິສ຺ສຊ຺ຊນນ຺ຕິ ວາ ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານວິສ຺ສຊ຺ຊນ’’ນ຺ຕິ ວາ ອິຈ຺ເຈວມາທິວິສ຺ສຊ຺ຊນວິຈໂຍ ນິທ຺ຘາເຣຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ສຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐານາທິປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ເຈວ ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານາທິປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ຈ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉາວິຈໂຍ ເຈວ ວິສ຺ສຊ຺ຊນວິຈໂຍ ຈ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ສຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐານຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐາເນສຸ ເອກໂຕ ທສ຺ສິເຕສຸ ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊເນສຸ ກຖໍ ປຸຈ຺ຉາວິຈໂຍ ເຈວ ວິສ຺ສຊ຺ຊນວິຈໂຍ ຈ ອມ຺ເຫຫິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐານຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວິຈຍໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ‘‘ເຍ ຈ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມາເສ’’ຕິອາທິມາຫ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ –

‘‘ເອວໍ ອນຸສນ຺ຘິປຸຈ຺ຉມ຺ປິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ສຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐານາ, ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານາ ຈ ປຸຈ຺ຉາ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ທສ຺ສິຕາຕິ ອິທານິ ຕາ ສຫ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຍ ຈ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມາເສ’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໑໔) –

ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສາຍໍ ອຕ຺ໂຖ – ອິຘ ສາສເນ ເຍ ອຣຫນ຺ໂຕ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຸຖູ ພຫູເຍວ ສຕ຺ຕ ຊນາ ເສກ຺ຂາ ສີລາທິສິກ຺ຂມານາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອຣຫນ຺ຕາວຎ຺ເຈວ ເສກ຺ຂານຎ຺ຈ ອິຣິຍໍ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ເມໍ ມຫາ ປຸຏ຺ໂຐ ນິປໂກ ຕ຺ວໍ ຠຄວາ ປພ຺ຣູຫິ ມາຣິສ ອິຕິ ອາຍສ຺ມາ ອຊິໂຕ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອາຫາຕິ.

໑໕. ຕສ຺ສໍ ຄາຖາຍໍ ‘‘ກິຕ຺ຕການິ ປຸຈ຺ຉິຕານີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອິມານີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປທຕ຺ຖານຸຣູປໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອິມານິ ຕີຓິ ປທານິ ປຸຈ຺ຉິຕານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ເຍ ຈ …ເປ… ມາຣິສາ’’ຕິ ຄາຖາຍໍ ເຍ ປຎ຺ຫາ ປຸຈ຺ຉິຕາ, ເຕ ປຎ຺ຫາ ຕໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ‘‘ກິສ຺ສ ເກນ ກາຣເຓນ ຕໂຍ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ກິສ຺ສ…ເປ… ໂຍເຄນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສກ຺ຂາ ອຣິຍາ ຈ ອເສກ຺ຂາ ອຣິຍາ ຈ ວິປສ຺ສນາປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ປຫານຎ຺ຈາຕິ ເສຂາເສຂວິປສ຺ສນາປຸພ຺ພງ຺ຄມປ຺ປຫານານິ, ເຕສໍ ໂຍໂຄຕິ ເສຂາ…ເປ… ໂຍໂຄ, ເຕນ ເສຂາ…ເປ… ໂຍເຄນ. ເອວໍ ປຸຈ຺ຉາວິຘິນາ ຫິ ຍສ຺ມາ ‘‘ເຍ ຈ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມາເສ…ເປ… ມາຣິສາ’’ຕິ ຄາຖມາຫ, ຕສ຺ມາ ຕໂຍ ປຎ຺ຫາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

‘‘ເຍ ຈ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມາເສ’’ຕິ ອິມິນາ ອເສກ຺ຂານໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ‘‘ເຍ ຈ ເສກ຺ຂາ ປຸຖູ ອິຘາ’’ຕິ ອິມິນາ ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂານໍ ເສກ຺ຂສິກ຺ຂນໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ‘‘ເຕສໍ ເມ ນິປໂກ ອິຣິຍໍ, ປຸຏ຺ໂຐ ປພ຺ຣູຫິ ມາຣິສາ’’ຕິ ອິມິນາ ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂານໍ ວິປສ຺ສນາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ‘‘ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາ ປຸຈ຺ຉາຕິ ວາ ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາ ປຸຈ຺ຉາຕິ ວາ ສຕ຺ຕາຘິຏ຺ຐານາ ປຸຈ຺ຉາຕິ ວາ ອເນກາຘິຏ຺ຐານາ ປຸຈ຺ຉາ’’ຕິ ວາ ອິຈ຺ເຈວມາທິປຸຈ຺ຉາວິຈໂຍ ນິທ຺ຘາເຣຕພ຺ໂພ.

ສຕ຺ຕຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉາວິຈໂຍ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ຕສ຺ສໍ ປຸຈ຺ຉາຍໍ ກຕມາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາຄາຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ສໍ ຄາຖາຍໍ. ‘‘ກາເມສຸ…ເປ… ປຣິພ຺ພເຊ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາຄາຖາ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ກາເມສູຕິ ກາມີຍນ຺ຕີຕິ ກາມາ, ເຕສຸ ກາເມສຸ. ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ ກິເລສກາເມນ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ນາຠິຄິຊ຺ເຌຍ຺ຍ. ມນສາ ນາວິໂລສິຍາຕິ ອາວິລຠາວກເຣ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກາທໂຍ ເຈວ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທໂຍ ຈ ຘມ຺ເມ ປຊຫນ຺ໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ມນສາ ອນາວິໂລ ສຸປ຺ປສນ຺ໂນ ຠເວຍ຺ຍ. ກຸສໂລ ສພ຺ພຘມ຺ມານນ຺ຕິ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ອນິຈ຺ຈຕາທິນາ ປຣິຕຸລິຕຕ຺ຕາ ອນິຈ຺ຈຕາທີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ກຸສໂລ ເຉໂກ. ສໂຕຕິ ເກສາທີສຸ ສຣຕີຕິ ສໂຕ. ຠິກ຺ຂູຕິ ສງ຺ຂຕຘມ຺ເມ ຠຍາທິໂຕ ອິກ຺ຂຕີຕິ ຠິກ຺ຂຸ. ປຣິພ຺ພເຊຕິ ຕທງ຺ຄວິກ຺ຂມ຺ຠນສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານຠາເວນ ກິເລສກາມວຕ຺ຖຸກາເມ ປຣິ ສມນ຺ຕໂຕ ວຊ຺ເຊຍ຺ຍ.

ປຸຈ຺ຉາຄາຖາຍໍ ‘‘ນິປໂກ’’ຕິ ປເທນ ປສໍສິເຕນ ຠຄວຕາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ເຍນ ອນາວຣຓຎາເຓນ ອຸກ຺ກໍສຄເຕນ ປກ຺ກຠາໂວ ທສ຺ສິໂຕ, ຕໍ ອນາວຣຓຎາຓໍ ຕາວ ກາຍກມ຺ມາທິເຠເທຫິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຠຄວໂຕ ສພ຺ພໍ ກາຍກມ຺ມ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອນາວຣຓຎາເຓນ ຊານິຕ຺ວາ ກຕໍ ສພ຺ພໍ ກາຍກມ຺ມໍ ຎາຓປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ຎາຓານຸປຣິວຕ຺ຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ອຕີເຕ ອໍເສຕິ ອຕີຕຠເວ ສປຣກ຺ຂນ຺ຘາທິເກ ໂກຏ຺ຐາເສ ອຎ຺ຎາເຓນ ອປ຺ປຏິຫຕໍ ຠຄວໂຕ ຎາຓທສ຺ສນໍ. ອນາຄເຕ ອໍເສຕິ ອນາຄຕຠເວ ສປຣກ຺ຂນ຺ຘາທິເກ ໂກຏ຺ຐາເສ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ອໍເສຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ຠເວ ສປຣກ຺ຂນ຺ຘາທິເກ ໂກຏ຺ຐາເສ.

‘‘ຎາຓທສ຺ສນສ຺ສ ກຕຣສ຺ມິໍ ປຏິຆາໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ປຸຈ຺ຉໍ ຐເປຕ຺ວາ ປຏິຆາຕວິສຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂກ ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ‘‘ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠເວ ສປຣກ຺ຂນ຺ຘາທິເກ ໂກຏ຺ຐາເສ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ຎາຓທສ຺ສນໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຕທນຸສາເຣນ ອຕີຕານາຄຕໂກຏ຺ຐາເສສຸປິ ກຕຣສ຺ມິໍ ອຎ຺ເຎສໍ ຎາຓທສ຺ສນສ຺ສ ປຏິຆາໂຕ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ປຸຈ຺ຉໍ ຐເປຕ຺ວາ ປຏິຆາຕວິສຍໍ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂກ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂກ ຈາຕິ ກ຺ວ ກຕຣສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຎ຺ເຎສໍ ຎາຓທສ຺ສນສ຺ສ ປຏິຆາໂຕ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ປຸຈ຺ຉິ.

ອນິຈ຺ເຈ, ທຸກ຺ເຂ, ອນຕ຺ຕນິເຍ ຈ ອຎ຺ເຎສໍ ອຎ຺ຎາຓໍ ຍໍ ອທສ຺ສນໍ ອຕ຺ຖິ, ອຎ຺ຎາຓາທສ຺ສນສງ຺ຂາໂຕ ສຠາໂວ ຎາຓທສ຺ສນສ຺ສ ປຏິຆາໂຕ ຠວຕິ, ນ ສປຣກ຺ຂນ຺ຘາທິທສ຺ສນມຕ຺ຕປຏິຆາໂຕ. ເອເຕນ ອນິຈ຺ຈໂຕ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕເຍ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຎາຓທສ຺ສນສ຺ສ ອຎ຺ເຎສໍ ທຸຣຠິສມ຺ຠວໍ, ຠຄວໂຕ ຈ ຎາຓທສ຺ສນສ຺ສ ອຎ຺ເຎຫິ ອສາຘາຣຓຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ຠຄວໂຕ ຫິ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍວິຠາວເນນ ເວເນຍ຺ຍາ ຈຕຸສຈ຺ຈປ຺ປຏິເວຘໍ ລຠນ຺ຕິ. ‘‘ຠຄວໂຕ ຎາຓທສ຺ສນປຏິຆາຕາຠາເວນ ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ຎາຓທສ຺ສນສ຺ສ ປຏິຆາຕຠາໂວ ກຕມາຍ ອຸປມາຍ ອມ຺ຫາກໍ ປາກໂຏ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ ອຸປມາຍ ປາກຏໍ ກາຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ອິຘາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອິຘ ສຕ຺ຕໂລເກ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ອາກາເສ ຕາຣການິ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ຄຓນສງ຺ເກເຕນ ‘‘ເອຕ຺ຕການີ’’ຕິ ໂນ ຈ ຊາເນຍ຺ຍ ຍຖາ, ເອວໍ ອຎ຺ເຎສໍ ຎາຓທສ຺ສນສ຺ສ ປຏິຆາໂຕ ອຍໍ ອຎ຺ຎາຓທສ຺ສນສຠາໂວ ຠວຕິ.

ຠຄວໂຕ ປນ ຕຖາ ອຠາວໂຕ ເກນຈິ ອຎ຺ຎາເຓນ ອທສ຺ສເນນ ອປ຺ປຏິຫຕໍ ຎາຓທສ຺ສນໍ ຠວຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ‘‘ຠຄວໂຕ ຎາຓທສ຺ສນສ຺ສ ອປ຺ປຏິຫຕຠາໂວ ກສ຺ມາ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອນາວຣຓຎາຓທສ຺ສນາ ຫິ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ນິປກສ຺ສ…ເປ… ຠຄວໂຕ ອນາວຣຓຎາຓໍ ກາຍກມ຺ມາທິເຠເທຫິ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕໍ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕໍ, ປຈ຺ຉາ ຄາຖາຍ ‘ອິຣິຍ’ນ຺ຕິ ປເທນ ປຸຈ຺ຉິຕາ ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂປຏິປທາ ກຖໍ ວິຊານິຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂປຏິປທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ເສເຂນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ. ເສເຂນາຕິ ສິກ຺ຂນສີເລນ ປຸຄ຺ຄເລນ ຣຊນີເຍສຸ ຣູປາຣມ຺ມຓາທີສຸ ຘມ຺ເມສຸ ເຄຘາ ຈິຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ປຣິຍຸຏ຺ຐານີເຍສຸ ອາຆາຕວຕ຺ຖູສຸ ໂທສາ ຈິຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

‘‘ເຕສຸ ເຄຘໂທເສສຸ ກຕມໍ ນິວາເຣນ຺ໂຕ ຠຄວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນຄາຖາຍໍ ກຕມໍ ປທມາຫາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຍາ ອິຈ຺ຉາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຄຘໂທເສສຸ. ອິຈ຺ຉາຕິ ຣາຄິຈ຺ຉາ. ມຸຈ຺ຉາຕິ ໂລຠໂມຫສຫຄຕໂມຫມຸຈ຺ຉາ. ປຕ຺ຖນາຕິ ຣາຄປຕ຺ຖນາ. ປິຍາຍນາຕິ ຕຓ຺ຫາປິຍາຍນາວ, ນ ເມຕ຺ຕາປິຍາຍນາ. ກີຬນາຕິ ເຄຘກີຬນາ. ເອຕານິ ຫິ ເຄຘປຣິຍາຍວຈນານິ. ຕໍ ເຄຘສງ຺ຂາຕໍ ອິຈ຺ຉາທິກໍ ນິວາເຣນ຺ໂຕ ຠຄວາ ‘‘ກາເມສຸ ນາຠິຄິຊ຺ເຌຍ຺ຍາ’’ຕິ ເອວໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ປກາເຣນ ອາຫ.

ປຣິຍຸຏ຺ຐານວິຆາຕໍ ໂທສໍ ນິວາເຣນ຺ໂຕ ຠຄວາ ‘‘ມນສານາວິໂລ ສິຍາ’’ຕິ ເອວໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ປກາເຣນ ອາຫາຕິ ໂຍຊນາ. ເຄຘໂທສານໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ນິວາເຣນ຺ໂຕ ຠຄວາ ທ຺ເວ ປທານິ ອາຫາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ຕໍ ເກນ ອຕ຺ເຖນ ສທ຺ທຫິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຖາ ຫິ ເສໂຂ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣຊນີເຍສຸ ອຠິຄິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ເສໂຂ ອນຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂລຠປຘານໍ ກິເລສຎ຺ຈ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກິເລສຎ຺ຈ ຜາຕິໍ ອຠິວຑ຺ຒນໍ ກໂຣຕິ, ປຣິຍຸຏ຺ຐານີເຍສຸ ອາວິໂລ ເສໂຂ ອນຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂທສປຘານໍ ກິເລສຎ຺ຈ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກິເລສຎ຺ຈ ຜາຕິໍ ວຑ຺ຒນໍ ກໂຣຕິ, ອິຕິ ອິມິນາ ປຏິກ຺ເຂປອຕ຺ເຖນ ຕໍ ມມ ວຈນໍ ສທ຺ທຫິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

‘‘ກິໍ ປນ ອນຠິຄິຊ຺ຌນ຺ໂຕ, ອນາວິໂລ ຈ ເສກ຺ໂຂ ອເຄຘໂທສນິວາຣຓເມວ ກໂຣຕິ, ອຸທາຫຸ ອຸຕ຺ຕຣິປິ ປຏິປທໍ ປູເຣຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕຣິປິ ປຏິປທໍ ປູເຣຕິເຍວາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ໂຍ ປນ ອນາວິລສງ຺ກປ຺ໂປ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອນາວິລສງ຺ກປ຺ໂປຕິ ນຕ຺ຖິ ອາວິລກຣາ ສງ຺ກປ຺ປາ ພ຺ຍາປາທສງ຺ກປ຺ປວິຫິໍສາສງ຺ກປ຺ປາ ເອຕສ຺ສາຕິ ອນາວິລສງ຺ກປ຺ໂປ, ອິຈ຺ຉາທິເຄຘສ຺ສ ອຠາເວນ ອນຠິຄິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ວາຍມຕິ ກຸສລວາຍາມໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ‘‘ກຖໍ ວາຍມຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ໂສ ອນຸປ຺ປນ຺ນານ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂສຕິ ອຸປຣິຠາວນາມຄ຺ຄຠາວຕ຺ຖາຍ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ ເສກ຺ໂຂ. ອນຸປ຺ປນ຺ນານນ຺ຕິອາທີນໍ ອຕ຺ໂຖ ສກ຺ກາ ອຏ຺ຐກຖາວຈເນເນວ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໑໕-໑໖) ຊານິຕຸນ຺ຕິ ນ ວິຠຕ຺ໂຕ.

໑໖. ເຍນາຕິ ອສຸຠາທີນໍ ອນຸສ຺ສຣຓລກ຺ຂເຓນ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ຕຓ຺ຫາມຍິຕວຕ຺ຖູສຸ ກາມຕຓ຺ຫາຍ ສຫຊາຕໍ ວິຕກ຺ກໍ ວາເຣຕິ, ອິທໍ ອສຸຠາທິອນຸສ຺ສຣຓລກ຺ຂຓໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ເຍນ ມຫຄ຺ຄຕຠາວປ຺ປຕ຺ເຕນ ອວິກ຺ເຂເປນ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ ວາເຣຕິ, ອິທໍ ອວິກ຺ເຂປສງ຺ຂາຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ເຍນ ສມ຺ມປ຺ປຘາເນນ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ ວາເຣຕິ, ອິທໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານສງ຺ຂາຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ເຍນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາເຕນ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍນ ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ເນ…ເປ… ນາຘິວາເສຕິ, ອິທໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ສຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ຍາ ສທ຺ທຫນາ ໂອກປ຺ປນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອນາວິລຠາວໂຕ ອິທໍ ສທ຺ທຫນສງ຺ຂາຕໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ອິມານິ ເສກ຺ຂສ຺ສ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ.

ເອກສ຺ມິໍເຍວ ວິສເຍ ເຊຏ຺ຐກຠາວໍ ນ ປາປຸເຓຍ຺ຍຸໍ, ອຕ຺ຕໂນ ວິສເຍ ເຊຏ຺ຐກຠາວໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ອຣຫນ຺ຕິ, ‘‘ກຕມໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ກຕ຺ຖ ວິສເຍ ເຊຏ຺ຐກຠາວໍ ປວຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຠາວໂຕ ອິທໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ວິສເຍ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕຕ຺ຖ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ກຕ຺ຖ ທຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຈຕູສຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຍງ຺ເຄສຸ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ເຊຏ຺ຐກຠາວໍ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ກິໍ ນຸ ເສກ຺ໂຂ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິເຍວ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ’ຕິ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຖມິໂຕ, ອຸທາຫຸ ສພ຺ເພຫິ ກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ສພ຺ເພຫິ ກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍປມຸເຂຫິ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຖມິໂຕ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອວໍ ເສໂຂ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິທສ຺ສເນນ ເສໂຂ ປຸຄ຺ຄໂລ ສພ຺ເພຫິ ກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕຕິ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຖມິໂຕ ອນາວິລຕາຍ ມນສາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ເສກ຺ຂສ຺ສ ອນາວິລຕາ ເກນ ສທ຺ທຫິຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເຕນາຫ ຠຄວາ ມນສານາວິໂລ ສິຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠຄວຕາ ‘‘ມນສານາວິໂລ ສິຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເສກ຺ຂສ຺ສ ອນາວິລຕາ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ທຫິຕພ຺ພາຕິ.

໑໗. ເສກ຺ຂສ຺ສ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕາ ປຏິປທາ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ຕາ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕາ, ‘‘ກຖໍ ອເສກ຺ຂສ຺ສ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕາ ປຏິປທາ ຎາຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອເສກ຺ຂສ຺ສ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕໍ ປຏິປທໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກຸສໂລ ສພ຺ພຘມ຺ມານ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພຘມ຺ມານນ຺ຕິ ສພ຺ເພສຸ ຘມ຺ເມສຸ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕາຍ ປຏິປທາຍ ອເສກ຺ໂຂ ກຸສໂລ ເຉກຕໂຣຕິ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຖມິໂຕ ອນາວິລຕາຍ ມນສາຕິ. ອເສກ຺ຂສ຺ສ ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ຍໍ ໂກສລ຺ລໍ ທສ຺ເສຕຸກາໂມ, ຕສ຺ສ ໂກສລ຺ລສ຺ສ ວິສຍຠູເຕ ສພ຺ພຘມ຺ເມ ຕາວ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐາເນນ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂລໂກ ນາມາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສພ຺ພຘມ຺ມານ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ວຸຕ຺ຕຘມ຺ມສງ຺ຂາໂຕ ໂລໂກ ນາມ ກິເລສໂລໂກ, ຠວໂລໂກ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍໂລໂກຕິ ຕິວິໂຘ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຕ຺ຕຘມ຺ມຏ຺ໂຐ ກິເລສຊນນຏ຺ເຐນ ກິເລໂສ, ກຸສລາທິປວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ໂລໂກ ຈາຕິ ກິເລສໂລໂກ. ມຫຄ຺ຄຕຘມ຺ມຏ຺ໂຐ ຠວນຏ຺ເຐນ ຠໂວ, ວຸຕ຺ຕນເຍນ ໂລໂກ ຈາຕິ ຠວໂລໂກ. ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທິຘມ຺ມຏ຺ໂຐ ອາຘິປຈ຺ຈຏ຺ຐໂຍຄວເສນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຠູໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທິປຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ໂລໂກ ຈາຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໂລໂກ.

‘‘ຕີສຸ ໂລເກສຸ ກຕເມນ ກຕໂມ ສມຸທາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ສທ຺ຘາທິອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ໂກ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ໂສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂສຕິ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ກິເລສໂລກສງ຺ຂາເຕ ປຣິຕ຺ຕຘມ຺ເມ, ຠວໂລກສງ຺ຂາເຕ ມຫຄ຺ຄຕຘມ຺ເມ ຈ ຕໍຕໍສມ຺ປາທນວເສນ ຐິໂຕ, ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕິ.

‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຕ຺ຕສນ຺ຕາເນສຸ ປຸນປ຺ປຸນໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາປນວເສນ ວຸຑ຺ຒາປິຍມາເນສຸ ກາ ປຎ຺ຎາ ຠວຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເນຍ຺ຍສ຺ສາຕິ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍສ຺ສ. ປຣິຎ຺ຎາຕິ ຣູປາຣູປຘມ຺ເມ ສລກ຺ຂຓໂຕ, ປຈ຺ຈຍໂຕ ຈ ປຣິຄ຺ຄຫາທິວເສນ ປວຕ຺ຕປຎ຺ຎາ. ‘‘ສາ ປຣິຎ຺ຎາ ກຕິວິເຘນ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕພ຺ພາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ສາ ທຸວິເຘນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສາ ປຣິຎ຺ຎາ ທສ຺ສນປຣິຎ຺ຎາຍ ຈ ຠາວນາປຣິຎ຺ຎາຍ ຈ ທຸວິເຘນ ວິຎ຺ຎູຫິ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພາຕິ. ທສ຺ສນປຣິຎ຺ຎາຍາຕິ ຈ ທສ຺ສນມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຊນິກາຍ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ເຕນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທສ຺ສນປຣິຎ຺ຎາຕິ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໑໗). ຠາວນາປຣິຎ຺ຎາຍາຕິ ຠາວນາມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຊນິກາຍ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ສທ຺ຘິໍ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

‘‘ສາ ທຸວິເຘນາ’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ໂຖ ອຕິສງ຺ເຂໂປ ນ ສກ຺ກາ ວິຎ຺ຎາຕຸໍ, ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກເຖຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຍທາ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍທາຕິ ພລວວິປສ຺ສນຸປ຺ປຊ຺ຊນກາເລ. ເສໂຂຕິ ສິກ຺ຂນສີລຕາຍ ກລ຺ຍາຓປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ເຈວ ໂສຕາປນ຺ນາທິໂກ ຈ. ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ຎາຕພ຺ພໍ ຣູປາທິກໍ ສງ຺ຂາຣໍ. ປຣິຊານາຕີຕິ ປຣິຄ຺ຄຫາທິຎາເຓນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຊານາຕິ ນິພ຺ພິທາຎາຓສຫຄເຕນ. ຕສ຺ສາຕິ ກລ຺ຍາຓປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ເຈວ ໂສຕາປນ຺ນາທິກສ຺ສ ຈ. ທ຺ເວ ຘມ຺ມາຕິ ກລ຺ຍາຓປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ພລວວິປສ຺ສນາຘມ຺ໂມ ເຈວ ໂສຕາປນ຺ນາທິກສ຺ສ ຈ ພລວວິປສ຺ສນາຘມ຺ໂມ ຈ. ຍຖາກ຺ກມໍ ທສ຺ສນໂກສລ຺ລໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຎາຓຎ຺ເຈວ ຠາວນາໂກສລ຺ລໍ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄາທິກຎ຺ຈ ສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ຕາປນວເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

‘‘ປຸພ຺ເພ ຍໍ ຎາຓໍ ‘ເນຍ຺ຍສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຎາຓໍ ກຕິວິເຘນ ເວທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕໍ ຎາຓໍ ປຎ຺ຈວິເຘນ ເວທິຕພ຺ພໍ…ເປ... ສຈ຺ຉິກິຣິຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຕາສຸ ວິປສ຺ສນາເຠເທນ ຠິນ຺ນາສຸ ປຎ຺ຈສຸ ອຠິຎ຺ຎາທີສຸ ກຕມາ ອຠິຎ຺ຎາ, ກຕມາ ປຣິຎ຺ຎາ, ກຕມໍ ປຫານໍ, ກຕມາ ຠາວນາ, ກຕມາ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ອຠິຎ຺ຎາທີສຸ. ຍໍ ຘມ຺ມານໍ ສລກ຺ຂເຓ ຎາຓນ຺ຕິ ຣູປຘມ຺ມານໍ ກກ຺ຂຬາທິສລກ຺ຂເຓ, ອຣູປຘມ຺ມານໍ ຜຸສນາທິສລກ຺ຂເຓ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ຍໍ ຎາຓໍ ເຫຕຸຜລຊານນເຫຕຸຊານນສງ຺ຂາຕາ ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາ ເຈວ ເຫຕຸຜລຊານນສງ຺ຂາຕາ ອຕ຺ຖປຏິສມ຺ຠິທາ ຈ ຠວຕິ. ອຍໍ ສລກ຺ຂເຓນ ສທ຺ຘິໍ ເຫຕຸຜລຊານນາ ປຎ຺ຎາ ອຠິຎ຺ຎາ ນາມ.

ເອວນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ. ອຠິຎ຺ຎາຎາເຓນ ອຠິຊານິຕ຺ວາ. ຍາ ປຣິຊານນາຕິອາທີສຸ ‘‘ອິທໍ ອນວຊ຺ຊໍ ກຸສລໍ, ອິທໍ ສາວຊ຺ຊໍ ອກຸສລໍ, ອິທໍ ອກຸສລວິປາກຊນກໍ ສາວຊ຺ຊໍ, ອິທໍ ກຸສລວິປາກຊນກໍ ອນວຊ຺ຊໍ, ອິທໍ ສໍກິລິຏ຺ຐໍ ກຓ຺ຫໍ, ອິທໍ ອສໍກິລິຏ຺ຐໍ ສຸກ຺ກໍ, ອິທໍ ກຸສລໍ ອນວຊ຺ຊາທິກໍ ເສວິຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ອກຸສລໍ ສາວຊ຺ຊາທິກໍ ນ ເສວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອນິຈ຺ຈາທິໂຕ ກລາປສມ຺ມສນາທິວເສນ ຄຫິຕາ ສມ຺ມສິຕາ ອິເມ ວິປສ຺ສນາຍ ອາຣມ຺ມຓຠູຕາ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມາ ອິທໍ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓາທິຜລໍ ອານິສໍສໍ ອນຸກ຺ກເມນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາເປນ຺ຕິ. ຕນ຺ນິພ຺ພຕ຺ຕວິປສ຺ສນາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ອຸປຈາຣໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ, ເອວໍ ອນຸກ຺ກເມນ ຄຫິຕານໍ ປວຕ຺ຕິຕານໍ ເຕສໍ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓາທີນໍ ອຍໍ ສຈ຺ຈານຸໂພຘປຏິເວໂຘ ອຕ຺ໂຖຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຍາ ປຣິຊານນາ ປວຕ຺ຕາ, ສາ ອຍໍ ປຣິຊານນາ ປຣິຎ຺ຎາ ນາມາຕິ ໂຍເຊຕ຺ວາ, ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຍ ປຣິຎ຺ຎາປຎ຺ຎາຍ ປຣິຊານິຕ຺ວາ ປຫາຕພ຺ພາ, ຠາເວຕພ຺ພາ, ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ ຈ ຕໂຍ ຘມ຺ມາ ອວສິຏ຺ຐາ ຠວນ຺ຕິ. ‘‘ເຍ ອກຸສລາ, ເຕ ປຫາຕພ຺ພາ’’ຕິ ຍາ ປຣິຊານນາ ປຎ຺ຎາ ປວຕ຺ຕາ, ອິທໍ ປຫານໍ ປຫານຎາຓໍ. ‘‘ເຍ ກຸສລາ, ເຕ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ ຍາ ປຣິຊານນາ ປຎ຺ຎາ ປວຕ຺ຕາ, ສາ ຠາວນາປຎ຺ຎາ. ‘‘ຍໍ ອສງ຺ຂຕໍ, ອິທໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍ’’ນ຺ຕິ ຍາ ປຣິຊານນາ ປຎ຺ຎາ ປວຕ຺ຕາ, ສາ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຎ຺ຎາຕິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຏ຺ຐກຖາຘິປ຺ປາເຍນ ອວິຣຸທ຺ໂຘ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ອຠິຎ຺ຎາທໂຍ ປຎ຺ຈວິຘາ ປຎ຺ຎາ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ຕາ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕາ, ‘‘ຕາຫິ ປຣິຎ຺ຎາຫິ ຊານນ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ‘ກິ’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂຖມີຍຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ໂຍ ເອວ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ຊານາຕິ, ອຍໍ ຊານນ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກຸສລຕ຺ຕາ ເຉກຕ຺ຕາ ‘‘ອຕ຺ຖກຸສໂລ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂຖມີຍຕິ, ປຈ຺ຈຍຘມ຺ເມສຸ ກຸສລຕ຺ຕາ ‘‘ຘມ຺ມກຸສໂລ’’ຕິ ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ເອກຕ຺ຕາທີນໍ ນຍານໍ ຍຸຕ຺ຕຕາຍ ໂກວິທຕ຺ຕາ ‘‘ກລ຺ຍາຓຕາກຸສໂລ’’ຕິ ຈ ຜລສມາປຕ຺ຕີສຸ ໂກວິທຕ຺ຕາ ‘‘ຜລຕາກຸສໂລ’’ຕິ ຈ ວຑ຺ຒີສຸ ໂກວິທຕ຺ຕາ ‘‘ອາຍກຸສໂລ’’ຕິ ຈ ອວຑ຺ຒີສຸ ໂກວິທຕ຺ຕາ ‘‘ອປາຍກຸສໂລ’’ຕິ ຈ ອຈ຺ຈາຍິເກ ກິຈ຺ເຈ ວາ ຠເຍ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ສຕິ ຕສ຺ສ ກິຈ຺ຈສ຺ສ, ຠຍສ຺ສ ວາ ຕິກິຈ຺ຉນສມຕ຺ເຖ ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິຍກາຣເຓ ໂກວິທຕ຺ຕາ ‘‘ອຸປາຍກຸສໂລ’’ຕິ ຈ ມຫນ຺ເຕສຸ ອຠິກ຺ກມາທີສຸ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎາຍ ສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ‘‘ມຫຕາ ໂກສລ຺ເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂຖມີຍຕິ. ‘‘ຕສ຺ສ ອເສກ຺ຂສ຺ສ ອຕ຺ຖາທີສຸ ກຸສລຠາໂວ ກຖໍ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເຕນາຫາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ກຸສໂລ ສພ຺ພຘມ຺ມານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

‘‘ກຸສໂລ ສພ຺ພຘມ຺ມານ’’ນ຺ຕິ ປທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ສໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິພ຺ພເຊ’’ຕິ ປທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ກຖໍ ອມ຺ເຫຫິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິຎ຺ຎາໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ສໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິພ຺ພເຊ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ‘‘ສໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິພ຺ພເຊ’’ຕິ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ກຕ຺ຖ ປວຕ຺ເຕນ ສຕິສຫິເຕນ ຎາເຓນ ສມ຺ປນ຺ໂນ ສໂຕ ກິມຕ຺ຖໍ ປຣິພ຺ພເຊ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອິເມສຸ ປວຕ຺ເຕນ ສຕິສຫິຕຎາເຓນ ສມ຺ປນ຺ໂນ ສໂຕ ອິມມຕ຺ຖໍ ປຣິພ຺ພເຊ’’ຕິ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິພ຺ພເຊ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເຕນາຕິ ໂຍ ອຠິກ຺ກມາທີສຸ ປວຕ຺ເຕນ ສຕິສຫິຕຎາເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສໂຕ ອເສກ຺ຂຠິກ຺ຂຸ, ເຕນ ອເສກ຺ຂຠິກ຺ຂຸນາ ປຣິນິຏ຺ຐິຕສິກ຺ຂຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎປໂຍຊນາຠາວໂຕ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣຕ຺ຖໍ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕ…ເປ… ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ ສເຕນ ສຕິສຫິເຕນ ສມ຺ປຊາເນນ ຎາເຓນ ວິຫາຕພ຺ພໍ ຈຕຸອິຣິຍາປຖປຣິວຕ຺ຕນສງ຺ຂາຕໍ ວິຫຣຓໍ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ.

‘‘ຍາ ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂປຏິປທາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ອິມາ ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂປຏິປທາ ສງ຺ເຂປໂຕ ກຕິວິຘາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອິມາ ປຏິປທາສງ຺ຂາຕາ ຈຣິຍາ ສງ຺ເຂປໂຕ ປຸຄ຺ຄລວເສນ ທ຺ເວຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອິມາ ທ຺ເວ ຈຣິຍາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍາ ຈຣິຍາ ຠາເວຕພ຺ພກຸສລາທິເຠເທນ ວາ ອຕ຺ຖໂກສລ຺ລາທິເຠເທນ ວາ ອຠິກ຺ກມາທີສຸ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎເຠເທນ ວາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ອິມາ ຈຣິຍາ ທ຺ເວຕິ ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ ອນຸຊານນວເສນ ເທສິຕາ, ວິສຸທ຺ຘານໍ ອຣຫນ຺ຕານໍ ເອກາ ຈຣິຍາ, ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕານໍ ເສກ຺ຂານໍ ເອກາ ຈຣິຍາຕິ ປຸຄ຺ຄລວເສນ ທ຺ເວຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

‘‘ອເສກ຺ໂຂເຍວ ກສ຺ມາ ‘ສໂຕ ອຠິກ຺ກມຕີ’ຕິອາທິນາ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂຖມີຍຕິ, ກລ຺ຍາຓປຸຖຸຊ຺ຊໂນປິ ‘ສໂຕ ອຠິກ຺ກມຕີ’ຕິອາທິນາ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂຖມີຍຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ກຕກິຈ຺ຈານິ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຣຫໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ກຕກິຈ຺ຈານິ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ກຕກິຈ຺ຈຕ຺ຕາ ຍໍ ປຸຈ຺ຉໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາຠິສມເຍນ ໂພຊ຺ຌິຕພ຺ພໍ…ເປ… ນິໂຣຘສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠິສມເຍນ ໂພຊ຺ຌິຕພ຺ພໍ ຠເວ. ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອິທໍ ໂພຊ຺ຌໍ ໂພຊ຺ຌິຕພ຺ພໍ ໂຍ ອເສກ຺ໂຂ ສຕິເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເອວໍ ປຣິຎ຺ຎາຠິສມຍາທິນາ ຊານາຕິ, ອຍໍ ອເສກ຺ໂຂ ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ‘‘ຣາຄສ຺ສ ຂຍາຍ, ໂທສສ຺ສ ຂຍາຍ, ໂມຫສ຺ສ ຂຍາຍ ສໂຕ ອຠິກ຺ກມຕິ, ສໂຕ ປຏິກ຺ກມຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂຖມີຍຕິ. ເສກ຺ໂຂປິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ໂພຊ຺ຌໍ ໂພຊ຺ຌິຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຎ຺ຎາຠິສມຍາທິນາ ຊານາຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສໂຕ…ເປ… ໂມຫສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂຖມີຍຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເກ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕາ? ເສກ຺ຂາ’’ຕິ.

‘‘ກສ຺ມາ ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂານໍ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ອຠິກ຺ກມນາທິຠາໂວ, ຣາຄາທີນຎ຺ຈ ຂຍຠາໂວ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຕນາຫ ຠຄວາ ສໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິພ຺ພເຊ’’ຕິ. ‘‘ຠຄວໂຕ ສພ຺ພໍ ກາຍກມ຺ມໍ ຎາຓປຸພ຺ພງ຺ຄມ’ນ຺ຕິອາທິນາ (ເນຕ຺ຕິ. ໑໕) ມນາປິເກສຸ ກາເມສຸ ນາຠິຄິຊ຺ຌນຠາໂວ, ອມນາປິເກສຸ ກາເມສຸ ມນສາ ອນາວິລຠາໂວ, ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ກຸສລຠາໂວ, ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ປຣິພ຺ພຊນຠາໂວ ອາຈຣິເຍນ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ໂສ ນາຠິຄິຊ຺ຌນຠາວາທິໂກ ກສ຺ມາ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຕນາຫ ກາເມສຸ…ເປ… ປຣິພ຺ພເຊ’’ຕິ. ອິມິສ຺ສາ ຄາຖາຍປິ ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນວິຈໂຍ ປຸພ຺ເພ ເອກາຘິຏ຺ຐານາທິຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານາທິວເສນ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ວິຈຍຫາຣວິຠງ຺ເຄ ອຊິຕສຸຕ຺ຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນວິຈໂຍ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຕໂມ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕເຣສຸ ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນວິຈໂຍ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອຊິຕສຸຕ຺ເຕ ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນວິຈຍນຍານຸສາເຣນ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕເຣສຸປິ ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນານິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉາວິຈຍວິສ຺ສຊ຺ຊນວິຈຍາ ໂຍເຊຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອວໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ –

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ມຫາເຖໂຣ ວິຈຍຫາຣໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ອຊິຕສຸຕ຺ຕວເສນ ປຸຈ຺ຉາວິຈຍໍ, ວິສ຺ສຊ຺ຊນວິຈຍຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕເຣສຸປິ ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນວິຈຍານໍ ນຍໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ອາຫາ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໑໗) –

ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເອວນ຺ຕິ ອຊິຕສຸຕ຺ເຕ (ສຸ. ນິ. ໑໐໓໘ ອາທໂຍ; ຈູຬນິ. ວຕ຺ຖຸຄາຖາ ໕໗, ອຊິຕມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໑ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ຕປຸຈ຺ຉາວິຈຍານຸສາເຣນ ປຸຈ຺ຉາວເສນ ປວຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉາວິຈໂຍ ວິຠເຊຕພ຺ໂພ, ເອວໍ ອຊິຕສຸຕ຺ເຕ (ສຸ. ນິ. ໑໐໓໘ ອາທໂຍ; ຈູຬນິ. ວຕ຺ຖຸຄາຖາ ໕໗ ອາທໂຍ, ອຊິຕມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໑ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ຕວິສ຺ສຊ຺ຊນວິຈຍານຸສາເຣນ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕເຣສຸປິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນວເສນ ປວຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນວິຈໂຍ ວິຠເຊຕພ຺ໂພ.

ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນວິຈຍາ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ຕາ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕາ, ‘‘ກຕໂມ ສຸຕ຺ຕອນຸຄີຕິວິຈໂຍ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອນຸຄີຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ນີຫຣິຕສຸຕ຺ຕສ຺ສ. ອນຸຄີຕີຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຣເທສນາສງ຺ຂາຕາ ອນຸຄີຕິ. ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ຈ ສມາເນຕພ຺ພາຕິ ຕສ຺ສາ ອນຸຄີຕິຍາ ອຕ຺ຖໂຕ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ຈ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພສຸຕ຺ເຕນ ສມານາ ສທິສີ ກາຕພ຺ພາ, ຕສ຺ມິໍ ວາ ສໍວຓ຺ຓິຍມານສຸຕ຺ເຕ ອນຸຄີຕິ ສຸຕ຺ຕຕ຺ຖໂຕ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ຈ ສມາເນຕພ຺ພາ. ‘‘ອຕ຺ຖໂຕ ອສມາເນ ໂກ ນາມ ໂທໂສ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖາປຄຕໍ ຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ສມ຺ຜປ຺ປລາປໍ ຠວຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອຕ຺ຖໂຕ ອສມາເນ ໂທໂສ ວຸຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ອສມາເນ ປນ ໂກ ນາມ ໂທໂສ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນສ຺ສ ອຕ຺ໂຖປິ ທຸນ຺ນໂຍ ຠວຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ສໂທສຕ຺ຕາ ອນຸຄີຕິຍາ ວາ ສຸຕ຺ເຕນ ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນູເປຕໍ ສງ຺ຄາຍິຕພ຺ພໍ.

ອນຸຄີຕິວິຈໂຍ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຕໂມ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິຈໂຍ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ສຸຕ຺ຕຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ນິທ຺ຘາຣິຕສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ. ‘‘ອິທໍ ນິທ຺ຘາຣິຕສຸຕ຺ຕໍ ນາມ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ອາຫຈ຺ຈວຈນໍ ກິໍ, ອຸທາຫຸ ສງ຺ຄາຍນ຺ເຕຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ອນຸສນ຺ຘິວຈນໍ ກິ’’ນ຺ຕິ ປວິຈິນິຕພ຺ພໍ, ‘‘ອິທໍ ນິທ຺ຘາຣິຕສຸຕ຺ຕໍ ນີຕຕ຺ຖໍ ກິໍ, ອຸທາຫຸ ເນຍ຺ຍຕ຺ຖໍ ກິ’’ນ຺ຕິ ປວິຈິນິຕພ຺ພໍ, ‘‘ອິທໍ ນິທ຺ຘາຣິຕສຸຕ຺ຕໍ ສໍກິເລສຠາຄິຍໍ ກິໍ, ອຸທາຫຸ ວາສນາຠາຄິຍໍ ກິ’’ນ຺ຕິ ປວິຈິນິຕພ຺ພໍ, ‘‘ອິທໍ ນິທ຺ຘາຣິຕສຸຕ຺ຕໍ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍໍ ກິໍ, ອຸທາຫຸ ອເສກ຺ຂຠາຄິຍໍ ກິ’’ນ຺ຕິ ປວິຈິນິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ປວິຈິນິຕ຺ວາ ຍທິ ອາຫຈ຺ຈວຈນໍ ຠເວ, ເອວໍ ສຕິ ‘‘ອາຫຈ຺ຈວຈນ’’ນ຺ຕິ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຍທິ ອເສກ຺ຂສຸຕ຺ຕໍ ຠເວ, ເອວໍ ສຕິ ‘‘ອເສກ຺ຂສຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ, ຎາຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

‘‘ສຸຕ຺ຕໍ ປວິຈິນິຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຠູຕານິ ສພ຺ພານິ ສຈ຺ຈານິ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ກຕ຺ຖ ປເທເສ ປສ຺ສິຕພ຺ພານີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ປຸຈ຺ຉໍ ຐເປຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ປເທເສ ປສ຺ສິຕພ຺ພານີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກຸຫິໍ ອິມສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພານິ…ເປ… ປຣິໂຍສາເນ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອິມສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ວິຈິນິຕຸໍ ນິທ຺ຘາຣິຕໍ, ອິມສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈຕຸສຈ຺ຈວິນິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຕ຺ຕຕ຺ຖສ຺ສ ອຠາວໂຕ ສພ຺ພານິ ສຈ຺ຈານິ ຕສ຺ເສວ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສາເນ ປສ຺ສິຕພ຺ພານີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ສຸຕ຺ຕວິຈຍໍ ນິຄເມນ຺ໂຕ ‘‘ເອວໍ ສຸຕ຺ຕໍ ປວິເຈຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ນ ຍຖາວຸຕ຺ຕປຸຈ຺ຉາທີນໍ ປວິເຈຕພ຺ພຠາໂວ ອມ຺ເຫຫິ ຊານິຕພ຺ໂພ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ ‘‘ເຕນາຫ…ເປ… ອນຸຄີຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເຕນ ຍຖາວຸຕ຺ຕປຸຈ຺ຉາທີນໍ ວິເຈຕພ຺ພຠາເວນ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ ‘‘ຍໍ ປຸຈ຺ຉິຕຎ຺ຈ…ເປ… ອນຸຄີຕີ’’ຕິອາທິກໍ ຍໍ ວຈນໍ ອາຫ, ເຕນ ວຈເນນ ວິເຈຕພ຺ພຠາໂວ ຕຸມ຺ເຫຫິ ຊານິຕພ຺ໂພ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

‘‘ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣ ຈ ວິຈໂຍ ຫາໂຣ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ ກິໍ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ໂຎປິ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ ອຕ຺ຖິ ກິ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ນິຍຸຕ຺ໂຕ ວິຈໂຍ ຫາໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຸຈ຺ຉາວິຈຍວິສ຺ສຊ຺ຊນວິຈຍປຸພ຺ພາປຣວິຈຍອນຸຄີຕິວິຈຍສຸຕ຺ຕວິຈຍາ ສຣູປໂຕ ວິຠຕ຺ຕາ, ເຕຫິ ອວເສໂສ ອສ຺ສາທາທິວິຈໂຍປິ ຍຖາຣຫໍ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ຍຸຕ຺ໂຕ ຍຸຎ຺ຊິຕພ຺ໂພຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອິຕິ ວິຈຍຫາຣວິຠງ຺ເຄ ສຕ຺ຕິພລານຸຣູປາ ຣຈິຕາ

ວິຠາວນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຓ຺ຑິເຕຫິ ປນ ອຏ຺ຐກຖາຏີການຸສາເຣນ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ໂຖ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ.

໓. ຍຸຕ຺ຕິຫາຣວິຠງ຺ຄວິຠາວນາ

໑໘. ເຍນ ເຍນ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສຠູເຕນ ວິຈຍຫາຣວິຠງ຺ເຄນ ປທປຎ຺ຫາທໂຍ ວິຈິຕາ, ໂສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສຠູໂຕ ວິຈຍຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ, ‘‘ກຕໂມ ຍຸຕ຺ຕິຫາຣວິຠງ຺ໂຄ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ຍຸຕ຺ຕິຫາໂຣ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐສຸ ໂສຬສສຸ ຫາເຣສຸ ກຕໂມ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ຍຸຕ຺ຕິຫາໂຣ ຍຸຕ຺ຕິຫາຣວິຠງ຺ໂຄຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສພ຺ເພສໍ ຫາຣານ’’ນ຺ຕິອາທິນິທ຺ເທສສ຺ສ ອິທານິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ‘‘ອຍໍ ຍຸຕ຺ຕິຫາໂຣ’’ຕິອາທິໂກ ວິຕ຺ຖາຣສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ຍຸຕ຺ຕິຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ນາມາຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ຍຸຕ຺ຕິຫາໂຣຕິອາທິ ຍຸຕ຺ຕິຫາຣວິຠງ຺ໂຄ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໑໘). ອຍໍ ຍຸຕ຺ຕິຫາໂຣ ກິໍ ນາມ ສຸຕ຺ຕຕ຺ຖໍ ຍຸຕ຺ຕາຍຸຕ຺ຕິວເສນ ໂຍຊຍຕີຕິ ຍຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ ສຸຕ຺ຕຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ສຸຕ຺ຕຕ຺ໂຖ ປນ ທຸວິໂຘ ອຕຖາກາເຣນ ຄຍ຺ຫມາໂນ, ຕຖາກາເຣນ ຄຍ຺ຫມາໂນ ອຕ຺ໂຖຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຕຖາກາເຣນ ຄຍ຺ຫມາໂນວ ອຕ຺ໂຖ ຍາຖາວໂຕ ຍຸຕ຺ຕິນິທ຺ຘາຣເຓນ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ, ອິຕໂຣ ປນ ຠູຕກຖນມຕ຺ເຕນ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ມາ ປນາຍໍ ຍຸຕ຺ຕິຄເວສນາ ນາມ ສໍວຓ຺ຓນາ ມຫາປເທເສຫິ ວິນາ ນ ສມ຺ຠວຕິ, ຕສ຺ມາ ຍຸຕ຺ຕິຫາຣໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຍຸຕ຺ຕິຫາຣສ຺ສ ລກ຺ຂຓໍ ປຐມໍ ອຸປທິສິຕຸໍ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາປເທສາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ມຫາປເທສາຕິ ມຫນ຺ເຕ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ອປທິສິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕານິ ກາຣຓານິ, ມຫນ຺ຕານິ ວາ ຘມ຺ມສ຺ສ ອປເທສານິ ປຕິຏ຺ຐານານິ. ອປທິສີຍເຕຕິ ອປເທໂສ, ພຸທ຺ໂຘ ອປເທໂສ ເອຕສ຺ສ ກາຣຓສ຺ສາຕິ ພຸທ຺ຘາປເທໂສ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ ເນຕພ຺ໂພ. ‘‘ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ເອຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ມຍາ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຠຕສ຺ສ ຄນ຺ຖສ຺ສ ສຸຕ຺ຕວິນເຍຫິ ສໍສນ຺ທນໍ ຘມ຺ໂມ, ອສໍສນ຺ທນໍ ອຘມ຺ໂມຕິ ວິນິຈ຺ຉຍກາຣຓໍ ມຫາປເທໂສຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ມຍາ ອາຠຕໍ, ສງ຺ຆສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ມຍາ ອາຠຕໍ, ສມ຺ພຫຸລຕ຺ເຖຣານໍ ສມ຺ມຸຂາ ມຍາ ອາຠຕໍ, ເອກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ມຍາ ອາຠຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຠຕສ຺ສ ຄນ຺ຖສ຺ສ ຍານິ ພ຺ຍຎ຺ຊນປທອຕ຺ຖປທານິ ສນ຺ຕິ, ຕານິ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ຠຄວຕາ ເທສິເຕ ສຸຕ຺ເຕ ໂອຕຣຍິຕພ຺ພານິ ອນຸປ຺ປເວສິຕານິ, ວິນເຍ ຣາຄາທິວິນເຍ ສນ຺ທສ຺ສຍິຕພ຺ພານິ ສໍສນ຺ເທຕພ຺ພານິ. ຘມ຺ມຕາຍໍ ອຸປນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພານິ ປກ຺ຂິປິຕພ຺ພານິ. ຍທິ ສຸຕ຺ຕຕ຺ເຖນ, ວິນຍຕ຺ເຖນ, ຘມ຺ມຕາຍ ຈ ອວິຣຸທ຺ຘານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ສຕິ ຕວ ອາຠຕປທພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ຍຸຕ຺ຕານີຕິ ວິນິຈ຺ຉຍນ຺ເຕຫິ ວຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພານີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ສຸຕ຺ຕວິນຍຘມ຺ມຕາສຸ ໂອຕຣຍິຕພ຺ພານິ ສນ຺ທສ຺ສຍິຕພ຺ພານິ ອຸປນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພານີຕິ ອາຈຣິເຍນ ວຸຕ຺ຕານິ, ‘‘ກຕ຺ຖ ສຸຕ຺ເຕ, ກຕ຺ຖ ວິນເຍ, ກຕ຺ຖ ຘມ຺ມຕາຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ກຕມສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຈຕູສຸ ອຣິຍສຈ຺ເຈສູຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ທສ຺ສນເກສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ. ຣາໂຄ ວິນສ຺ສຕິ ວູປສມຕິ ເອເຕນ ອສຸຠາທິນາຕິ ຣາຄວິນຍໍ, ກິໍ ຕໍ? ອສຸຠາທິນິມິຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ຣາຄວິນໂຍ, ໂກ ໂສ? ອສຸຠາທິນິມິຕ຺ຕທສ຺ສນໂກ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕວິເສໂສ. ເອສ ນໂຍ ໂທສວິນໂຍຕິອາທີສຸປິ. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ນາມ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິໍ ວິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເອກຕ຺ຕນຍາທີນໍ ທີປເນນ ອວິຊ຺ຊາທິສງ຺ຂາຣາທິສຠາວຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຠາວທີປໂກຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກຕມິສ຺ສໍ ຘມ຺ມຕາຍໍ ອຸປນິກ຺ຂິປິຕພ຺ພານິ? ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທ’’ຕິ.

‘‘ສຸຕ຺ຕາທີສຸ ອວຕຣນ຺ເຕ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ເຕ ອວິໂລເມນ຺ເຕ ກິໍ ນ ຊເນຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ‘‘ຈຕູສູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ພຸທ຺ຘາທີນໍ ສມ຺ມຸຂາ ມຍາ ອາຠຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຠຕຄນ຺ໂຖ ຈຕູສຸ ອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ ຍທິ ອວຕຣຕິ, ເອວໍ ສຕິ ອາຠຕຄນ຺ໂຖ ອາສເວ ນ ຊເນຕິ. ຣາຄາທິກິເລສວິນເຍ ຍທິ ສນ຺ທິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ສຕິ ອາຠຕຄນ຺ໂຖ ອາສເວ ນ ຊເນຕິ. ຘມ຺ມຕຎ຺ຈ ຍທິ ນ ວິໂລເມຕິ, ເອວໍ ສຕິ ອາຠຕຄນ຺ໂຖ ອາສເວ ນ ຊເນຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

‘‘ກິມຕ຺ຖໍ ຍຸຕ຺ຕິຫາຣວິຠງ຺ເຄ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາປເທສາ ອາຠຕາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຈຕູຫິ ມຫາປເທເສຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອາຠຕຄນ຺ເຖ ຍໍ ຍໍ ອຕ຺ຖຊາຕໍ, ຍໍ ຍໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ ວາ ຈຕູຫິ ມຫາປເທເສຫິ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ຕໍ ອຕ຺ຖຊາຕໍ ວາ ຕໍ ຕໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ ວາ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພສຸຕ຺ເຕ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເຍນ ເຍນ ກາຣເຓນ ຈ ຈຕູຫິ ມຫາປເທເສຫິ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ຕໍ ກາຣຓໍ ສໍວຓ຺ຓນາວເສນ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພສຸຕ຺ເຕ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຍຖາ ປກາເຣນ ຈຕູຫິ ມຫາປເທເສຫິ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ໂສ ໂສ ປກາໂຣ ສໍວຓ຺ຓນາວເສນ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພສຸຕ຺ເຕ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ຄາຫຓຕ຺ຖໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາປເທສາ ອາຠຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໙. ຈຕູຫິ ມຫາປເທເສຫິ ຍຸຕ຺ຕໍ ອວິຣຸທ຺ຘໍ ຕໍ ຕໍ ອຕ຺ຖຊາຕໍ ຄເຫຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຈຣິເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ກຕ຺ຖ ເກນ ຍຸຕ຺ຕິນິທ຺ຘາຣຓໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິເຕນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຎ຺ເຫ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິເຕນ ປຸຄ຺ຄເລນ ຍຸຕ຺ຕິນິທ຺ຘາຣຓໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຫນ຺ຕິ ປຎ຺ຫິຕພ຺ພໍ ສຠາວຘມ຺ມໍ. ປຸຈ຺ຉິເຕນາຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ສມຕ຺ເຖນ ປຓ຺ຑິຕປຸຄ຺ຄເລນ. ປຎ຺ເຫຕິ ປຸຈ຺ຉາວເສນ ປວຕ຺ຕປາເຐ. ປທານິ ກຕິ ກິຕ຺ຕການິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ປທໂສ ປຐມໍ ປຣິໂຍຄາຫິຕພ຺ພໍ ຍຸຕ຺ຕິຫາເຣນ ວິເຈຕພ຺ພໍ ວີມໍສິຕພ຺ພໍ. ‘‘ກຖໍ ວິເຈຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຍທິ ສພ຺ພານີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພານິ ປທານີຕິ ປຸຈ຺ຉິຕປາເຐ ນິຣວເສສານິ ປທານິ ເອກໍ ສມານໍ ອຕ຺ຖໍ ຍທິ ອຠິວທນ຺ຕິ, ເອວໍ ສຕິ ອຕ຺ຖວເສນ ເອໂກ ປຎ຺ໂຫ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕທຕ຺ຖສ຺ເສກສ຺ສ ຎາຕຸໍ ອິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໑໙).

ເອກນ຺ຕິ ອຕ຺ຖວເສນ ເອກວິຘໍ ປຎ຺ຫໍ. ອຸປປຣິກ຺ຂມາເນນ ປຸຄ຺ຄເລນ ອຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ທຬ຺ຫໍ ຊານິຕພ຺ພໍ. ‘‘ໂກ ອາຊານນາກາໂຣ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອາຊານນາກາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ອິເມ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເຍ ຫິ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມາ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພາ, ອິເມ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມາ ນານຕ຺ຖາ ໂຫນ຺ຕິ ກິໍ, ນານາພ຺ຍຎ຺ຊນາ ໂຫນ຺ຕິ ກິໍ, ອຸທາຫຸ ອິເມສໍ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມານໍ ເອໂກ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານໍ ໂຫຕິ ກິ’’ນ຺ຕິ ຍຸຕ຺ຕິໂຕ ວິເຈຕ຺ວາ ອຎ຺ຎາຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ຍຖາວຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ໂຫ ກິໍ ຠເວ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຫໍ ເອກເທສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ກິໍ ຠເວ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຍຖາ ສາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕສ຺ສໍ ປຸຈ຺ຉາຄາຖາຍໍ – ໂຈຣຆາຕເກນ ມນຸສ຺ເສນ ໂຈໂຣ ອພ຺ຠາຫໂຕ ວິຍ ເກນ ຘມ຺ເມນ ສຕ຺ຕໂລໂກ ສທາ ອພ຺ຠາຫໂຕ, ມາລຸວລຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສິຕຣຸກ຺ໂຂ ປຣິວາຣິໂຕ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖໂຏ ວິຍ ເກນ ຘມ຺ເມນ ສຕ຺ຕໂລໂກ ສທາ ປຣິວາຣິໂຕ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖໂຏ, ວິສປ຺ປີຕຂຸຣປ຺ເປນ ສລ຺ເລນ ໂອຕິຓ຺ໂຓ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ ວິຍ ເກນ ສລ຺ເລນ ສຕ຺ຕໂລໂກ ສທາ ໂອຕິຓ຺ໂຓ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ, ກິສ຺ສ ເກນ ກາຣເຓນ ສຕ຺ຕໂລໂກ ສທາ ຘູປາຍິໂຕ ສນ຺ຕາປິໂຕຕິ ໂຍຊນາ.

‘‘ອິມາຍ ປຸຈ຺ຉາຄາຖາຍ ກິຕ຺ຕການິ ປທານີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອິມານີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຸຈ຺ຉິຕານີຕິ ປຸຈ຺ຉິຕຕ຺ຖານິ ປທານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ໂຫນ຺ຕິ. ‘‘ກິຕ຺ຕກາ ປຎ຺ຫາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເຕ ຕໂຍ ປຎ຺ຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຠຄວາ ເທວຕາຍ ຫິ ຍສ຺ມາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ອິຕິ ຕສ຺ມາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໂຕ ‘‘ຕໂຍປຎ຺ຫາ’’ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ‘‘ກຕມາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນຄາຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ –

‘‘ມຈ຺ຈຸນາພ຺ຠາຫໂຕ ໂລໂກ, ຊຣາຍ ປຣິວາຣິໂຕ;

ຕຓ຺ຫາສລ຺ເລນ ໂອຕິຓ຺ໂຓ, ອິຈ຺ຉາຘູປາຍິໂຕ ສທາ’’ຕິ. –

ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນຄາຖາຍໍ – ໂຈຣຆາຕເກນ ມນຸສ຺ເສນ ໂຈໂຣ ອພ຺ຠາຫໂຕ ວິຍ ມຈ຺ຈຸນາ ສຕ຺ຕໂລໂກ ສທາ ອພ຺ຠາຫໂຕ, ມາລຸວລຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສິຕຣຸກ຺ໂຂ ປຣິວາຣິໂຕ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖໂຏ ວິຍ ຊຣາຍ ສຕ຺ຕໂລໂກ ສທາ ປຣິວາຣິໂຕ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖໂຏ, ວິສປ຺ປີຕຂຸຣປ຺ເປນ ສລ຺ເລນ ໂອຕິຓ຺ໂຓ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ ວິຍ ຕຓ຺ຫາສລ຺ເລນ ສຕ຺ຕໂລໂກ ສທາ ໂອຕິຓ຺ໂຓ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ, ອິຈ຺ຉາຍ ສຕ຺ຕໂລໂກ ສທາ ຘູປາຍິໂຕ ສນ຺ຕາປິໂຕຕິ ໂຍຊນາ.

໒໐. ‘‘ກຕມໍ ມຈ຺ຈຸ, ກຕມາ ຊຣາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຊຣາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕິສ຺ສໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນຄາຖາຍໍ. ທຸຕິຍປເທ ວຸຕ຺ຕາ ຊຣາ ຈ ປຐມປເທ ວຸຕ຺ຕໍ ມຣຓຎ຺ຈ ອິມານິ ທ຺ເວ ສງ຺ຂຕສ຺ສ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກສ຺ສ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓານິ ໂຫນ຺ຕິ, ສງ຺ຂຕໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ວິສຸໍ ນ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓານໍ ຊຣາມຣຓານໍ ກຖໍ ເຠໂທ ຊານິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຊຣາຍໍ ຐິຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຊຣາຍໍ ຐິຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕນ຺ຕິ ຐິຕສ຺ສ ຂນ຺ຘປ຺ປພນ຺ຘສ຺ສ ຍໍ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ, ອຍໍ ປາກຏຊຣາ ນາມ, ນ ຂຓຏ຺ຐິຕິຊຣາ. ມຣຓໍ ວໂຍຕິ ສມ຺ມຸຕິມຣຓໍ ຈຸຕິເຍວ ໂຫຕິ, ນ ຂຓິກມຣຓໍ, ນ ສມຸຈ຺ເຉທມຣຓໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸປ຺ປາໂທ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ວໂຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຐິຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໓໘; ອ. ນິ. ໓.໔໗; ກຖາ. ໒໑໔).

ຍທິ ຐິຕສ຺ເສວ ມຣຓໍ ສິຍາ, ເອວໍ ສຕິ ຊຣາມຣຓານໍ ນານຕ຺ຕໍ ຍຸຕ຺ຕໍ ນ ສິຍາ, ອຍຸຕ຺ເຕ ສຕິ ‘‘ເຕ ຕໂຍ ປຎ຺ຫາ’’ຕິ ວຈນມ຺ປິ ອຍຸຕ຺ຕເມວາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຊຣາຍ ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕິສ຺ສໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນຄາຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕາຍ ຊຣາຍ ຈ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ມຣຓສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ນານຕ຺ຕໍ ຍຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ເກນ ກາຣເຓນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ກຖໍ ກາຣເຓນ ນານຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຄພ຺ຠຄຕາປິ ຫິ ມີຍນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຊຣໍ ອປ຺ປຕ຺ຕາ ຄພ຺ຠຄຕາປິ ສຕ຺ຕາ ຫິ ຍສ຺ມາ ມີຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ນານຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ‘‘ຄພ຺ຠຄຕາປິ ຊຣປ຺ປຕ຺ຕາ ຠເວຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ນ ຈ ເຕ ຊິຓ຺ຓາ ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຊຣປ຺ປຕ຺ຕາປິ ອຊິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ຊິຓ຺ຓຊຣໍ ອປ຺ປຕ຺ຕາວ ມີຍນ຺ຕິ, ເອວໍ ອິຘາຘິປ຺ເປຕສ຺ສ ຊິຓ຺ຓຊຣາວິຣຫິຕສ຺ສ ມຣຓສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕ ອຎ຺ຎາ ຊຣາ, ອຎ຺ຎໍ ມຣຓນ຺ຕິ ຎາຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ນ ຄພ຺ຠຄຕານໍເຍວ ຊິຓ຺ຓຊຣໍ ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ມຣຓໍ ອຕ຺ຖິ, ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ ‘‘ອຕ຺ຖິ ຈ ເທວານໍ ມຣຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ເທວາປິ ຈິຣກາລສມ຺ຠວໂຕ ຊຣໍ ປຕ຺ຕາ ຠເວຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ນ ຈ ເຕສໍ ສຣີຣານິ ຊີຣນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຊຣາມຣຓານໍ ນານຕ຺ເຕ ກາຣຓໍ ເອຕ຺ຕກເມວາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ອຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສກ຺ກເຕ ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຊິຓ຺ຓຊຣາຍ ປຏິກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ກເຕວ, ມຣຓສ຺ສ ປນ ປຏິກມ຺ມສ຺ສ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກເຕວ, ອິມິນາປິ ກາຣເຓນ ຊຣາມຣຓານໍ ນານຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ພເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ນ ສກ຺ກເຕ ມຣຓສ຺ສ ປຏິກມ຺ມໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນນຸ ອິທ຺ຘິປາທຠາວນາຍ ວສີຠາເວ ສຕິ ສກ຺ກາ ມຣຓສ຺ສາປິ ປຏິກມ຺ມໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ໂຈທນໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕານໍ ອິທ຺ຘິວິສຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຊຣາມຣຓານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນານາຠາໂວ ອາຈຣິເຍນ ທສ຺ສິໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຖໍ ປນ ຕຓ຺ຫາຍ ຊຣາມຣເຓຫິ ນານາຠາໂວ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ເຕຫິ ຕຓ຺ຫາຍ ນານຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍໍ ປນາຫາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຓ຺ຫາຍ ອວິຊ຺ຊມານາຍປິ ຊີຣນ຺ຕາປິ ມີຍນ຺ຕາປິ ວີຕຣາຄາ ຍສ຺ມາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຓ຺ຫາຍ ຊຣາມຣເຓຫິ ນານາຠາໂວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ.

‘‘ຕຓ຺ຫາຍ ຊີຣຓຠິຊ຺ຊນລກ຺ຂຓໍ ອຕ຺ຖີຕິ ເຕຫິ ຕຓ຺ຫາຍ ອນຎ຺ຎຕ຺ເຕ ໂກ ນາມ ໂທໂສ ສິຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ໂທສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍທິ ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຊຣາມຣຓໍ ຍຖາ ເຍນ ຊີຣຓຠິຊ຺ຊນລກ຺ຂເຓນ ປາກຏໍ, ເອວໍ ຊີຣຓຠິຊ຺ຊນລກ຺ຂເຓນ ຕຓ຺ຫາປິ ປາກຏາ. ຍທິ ຈ ສິຍາ; ເອວໍ ສນ຺ເຕ ໂຍພ຺ພນຏ຺ຐາປິ ສພ຺ເພ ມາຓວາ ວິຄຕຕຓ຺ຫາ ສິຍຸໍ, ນ ຈ ວິຄຕຕຓ຺ຫາ, ຕສ຺ມາ ນານາຠາໂວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ຕໂຕ ອຎ຺ໂຎປິ ໂທໂສ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ຈ ຕຓ຺ຫາ ທຸກ຺ຂສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຊຣາມຣຓານໍ ຕຓ຺ຫາຍ ອນຎ຺ຎຕ຺ເຕ ສຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ຠວຕຓ຺ຫາຍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຊຣາມຣຓມ຺ປິ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ ສິຍາ. ຍສ຺ມາ ນ ຊຣາມຣຓໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ, ຕສ຺ມາ ຊຣາມຣເຓຫິ ຕຓ຺ຫາຍ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເຕຫິ ຕາຍ ອນຎ຺ຎຕ຺ເຕ ສຕິ ເອວມ຺ປິ ໂທໂສ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ຈ ຕຓ຺ຫາ ມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເຕຫິ ຕາຍ ອນຎ຺ຎຕ຺ເຕ ສຕິ ຍຖາ ຕຓ຺ຫາ ມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຊຣາມຣຓມ຺ປິ ມຄ຺ຄວຊ຺ຌໍ ສິຍາ. ຍຖາ ຊຣາມຣຓໍ ມຄ຺ຄວຊ຺ຌໍ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຕຓ຺ຫາປິ ມຄ຺ຄວຊ຺ຌາ ນ ສິຍາ, ຕຖາ ຈ ນ ໂຫຕິ ປຫາຕພ຺ພາປຫາຕພ຺ພຠາວໂຕ, ຕສ຺ມາປິ ຊຣາມຣເຓຫິ ຕຓ຺ຫາຍ ນານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

‘‘ຍທິ ຈາຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕາຍ ຍຸຕ຺ຕິຍາ ອຸປປຕ຺ຕິຍາ ເອວ ຊຣາມຣເຓຫິ ຕຓ຺ຫາຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ຄເວສິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອຎ຺ເຎຫິປິ ກາຣເຓຫິ ຄເວສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອິມາຍ ຍຸຕ຺ຕິຍາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອິມາຍ ຍຸຕ຺ຕິຍາຕິ ຍາ ຍຸຕ຺ຕິ ‘‘ຍທິ ຈາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕາຍ ອິມາຍ ຍຸຕ຺ຕິຍາ ອຸປປຕ຺ຕິຍາ. ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ ກາຣເຓຫິ ອຎ຺ເຎຫິ ອຎ຺ເຎຫິ ກາຣຓຠູເຕຫິ ອຸປປຕ຺ຕີຫິ ຊຣາມຣເຓຫິ ຕຓ຺ຫາຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ຄເວສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ ກາຣເຓຫິ ຄເວສິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ກສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນນຸ ຍຸຕ຺ຕິຍາ, ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ອຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ສນ຺ທິສ຺ສຕີຕິ ໂຈທນໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ‘‘ຍທິ ຈ ສນ຺ທິສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍຸຕ຺ຕິສມາຣຸຬ຺ຫໍ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ມຣເຓຫິ ຕຓ຺ຫາຍ ຈ ອຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ຍທິ ຈ ສນ຺ທິສ຺ສຕິ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕປິ ອຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ຄເວສິຕພ຺ພເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

‘‘ກຖໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ຄເວສິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ສລ຺ໂລຕິ ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ສລ຺ໂລ’’ຕິ ວາ ‘‘ຘູປາຍນ’’ນ຺ຕິ ວາ ທ຺ວີຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ວຸຈ຺ຈມານານໍ ອິເມສໍ ອິຈ຺ຉາຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກຕ຺ຕໍ ສມານຕ຺ຕໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ນ ອຎ຺ຎຕ຺ຕໍ. ‘‘ສລ຺ໂລ’’ຕິ ວາ ‘‘ຘູປາຍນ’’ນ຺ຕິ ວາ ທ຺ວີຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ອວຸຈ຺ຈມານານໍ ຊຣາມຣຓານໍ ຕຓ຺ຫາຍ ເອກຕ຺ຕໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ຕເມວຕ຺ຖໍ ວິວຣິຕຸໍ ‘‘ນ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອິຈ຺ຉາຍ ຈ ຕຓ຺ຫາຍ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ເອກຕ຺ຕເມວ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອິຈ຺ຉາຍ ຈ ຕຓ຺ຫາຍ ຈ ຊີຣຓຠິຊ຺ຊນສມ຺ຠວໂຕ ຊຣາມຣເຓຫິ ຕຓ຺ຫາຍ ເອກຕ຺ຕໍ ສິຍາ, ‘‘ກສ຺ມາ ອຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ‘‘ຕຓ຺ຫາຍ ອຘິປ຺ປາເຍ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາຍ ອຘິປ຺ປາເຍ ອປຣິປູຣມາເນ ນວສຸ ອາຆາຕວຕ຺ຖູສຸ ໂກໂຘ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປນາໂຫ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຊຣາມຣເຓສຸ ອປຣິປູຣມາເນສຸ ນວສຸ ອາຆາຕວຕ຺ຖູສຸ ໂກໂຘ ຈ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປນາໂຫ ຈ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຕິ ອິມາຍ ຍຸຕ຺ຕິຍາ ຊຣາຍ ຈ ມຣຓສ຺ສ ຈ ຕຓ຺ຫາຍ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ຍຸຊ຺ຊຕິເຍວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຍທິ ອິຈ຺ຉາ ຕຓ຺ຫາຍ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກຕ຺ຕໍ ຍຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ສຕິ ກສ຺ມາ ຠຄວຕາ ‘‘ມຈ຺ຈຸນາພ຺ຠາຫໂຕ ໂລໂກ’’ຕິອາທິຄາຖາຍໍ ‘‘ຕຓ຺ຫາສລ຺ເລນ ໂອຕິຓ຺ໂຓ, ອິຈ຺ຉາຘູປາຍິໂຕ ສທາ’’ຕິ ທ຺ວິຘາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ໂຈທນໍ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ‘‘ຍໍ ປນິທໍ ຠຄວຕາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອິຈ຺ຉາ’’ຕິປິ ‘‘ຕຓ຺ຫາ’’ຕິປິ ທ຺ວີຫິ ນາເມຫິ ຍໍ ປນິທໍ ອຠິລປິຕໍ ຍໍ ປນິທໍ ອຠິລປນໍ ກຕໍ, ອິທໍ ອຠິລປນໍ ຠຄວຕາ ພາຫິຣານໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພຕສິຕພ຺ພານໍ ວຕ຺ຖູນໍ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓານໍ ເຠທານໍ ວເສນ ‘‘ອິຈ຺ຉາ’’ຕິປິ ‘‘ຕຓ຺ຫາ’’ຕິປິ ທ຺ວີຫິ ນາເມຫິ ອຠິລປິຕໍ ອຠິລປນວເສນ ກຕນ຺ຕິ ເອກຕ຺ຕໍ ຍຸຕ຺ຕເມວ, ນ ນານຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

‘‘ນາມວເສນ ທ຺ວິຘາ ວຸຕ຺ຕານໍ ອິຈ຺ຉາຕຓ຺ຫາທີນໍ ເກນ ເອກຕ຺ຕໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສທ຺ທຫິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ສພ຺ພາຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ນານານາມວເສນ ປເຠທາ ສພ຺ພາ ອິຈ຺ຉາທິກາ ຕຓ຺ຫາ ອຊ຺ໂຌສານລກ຺ຂເຓນ ເອກລກ຺ຂຓາ ຫິ ຍສ຺ມາ ຍຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ນາມວເສນ ຠິນ຺ນານມ຺ປິ ເອກລກ຺ຂເຓນ ເອກຕ຺ຕໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສທ຺ທຫິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ກິມິວ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຍຖາ ສພ຺ໂພ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ກຏ຺ຐຄ຺ຄິອາທິວເສນ ອເນໂກ ສພ຺ໂພ ອຄ຺ຄິ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕລກ຺ຂເຓນ ເອກລກ຺ຂໂຓ ຍຖາ, ເອວໍ ອຊ຺ໂຌສານລກ຺ຂເຓນ ເອກລກ຺ຂຓາຕິ ໂຍຊນາ. ສພ຺ພສ຺ສ ອຄ຺ຄິໂນ ອຸປາທານວເສນ ອເນການິ ນາມານິ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອປິຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ປາກໂຏ. ອາຣມ຺ມຓວເສນ ຕຓ຺ຫາ ອຎ຺ເຎຫິ ອຎ຺ເຎຫິ ນາເມຫິ ຠຄວຕາ ອຠິລປິຕາ, ອຸປາທານວເສນ ອຄ຺ຄິ ອຎ຺ເຎຫິ ອຎ຺ເຎຫິ ນາເມຫິ ອຠິລປິໂຕຕິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ.

‘‘ວິສ຺ສຊ຺ຊນຄາຖາຍໍ ອາຄຕນາເມຫິ ເອວ ຕຓ຺ຫາ ອຠິລປິຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອເນເກຫິ ນາເມຫິ ອຠິລປິຕາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອິຈ຺ຉາອິຕິປີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພານິ ອຕ຺ຖານິ ຣູປາທີນິ ອາຣມ຺ມຓານິ ສຕ຺ຕາ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ ເອຕາຍາຕິ ອິຈ຺ຉາ. ຕສນ຺ຕິ ເອຕາຍາຕິ ຕຓ຺ຫາ. ສລ຺ລຕິ ປວິສຕິ ວິສປ຺ປີຕໍ ສລ຺ລໍ ວິຍາຕິ ສລ຺ລາ, ສນ຺ຕາປໍ ລາຕິ ອາທທາຕີຕິ ວາ ສລ຺ລາ, ສນ຺ຕາປໍ ລາຕິ ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ວາ ສລ຺ລາ. ຘູປາຍຕິ ສນ຺ຕາເປຕິ ປຣິທຫຕີຕິ ຘູປາຍນາ. ສຣຕິ ອາກຑ຺ຒຕິ ອວຫຣຕິ ສີຆໂສຕາ ສຣິຕາ ວິຍາຕິ ສຣິຕາ, ສຣຕິ ສລ຺ລຕີຕິ ວາ ສຣິຕາ. ວິສຣຕີຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ. ປີຕິວເສນ ສິເນຫຕີຕິ ສິເນໂຫ. ຕາສຸ ຕາສຸ ຄຕີສຸ ກິລມຖໍ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ ກິລມໂຖ. ສຕ຺ຕາ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓານິ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ ເອຕາຍາຕິ ມຎ຺ຎນາ. ຠວໍ ພນ຺ຘຕີຕິ ພນ຺ໂຘ. ອາສີຍເຕ ປຕ຺ຖີຍເຕຕິ ອາສາ. ອາສິຍຕິ ປຕ຺ເຖຕີຕິ ວາ ອາສາ. ປິປາສີຍເຕຕິ ປິປາສາ, ອາຣມ຺ມຓຣສໍ ປິປາສຕີຕິ ວາ ປິປາສາ. ອຠິນນ຺ທີຍເຕຕິ ອຠິນນ຺ທນາ, ອຠິນນ຺ທຕີຕິ ວາ ອຠິນນ຺ທນາ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອຏ຺ຐກຖາວເສນ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໒໐) ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘‘ຕຓ຺ຫາຍ ອິຈ຺ຉາທິປ຺ປກາຣວເສນ ອາລປິຕຠາໂວ ເກນ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຍຖາ ຈ ເວວຈເນ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເວວຈນຫາຣວິຠງ຺ເຄ ‘‘ອາສາ ຈ ປີຫາ…ເປ… ເວວຈນ’’ນ຺ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ໓໗) ຍາ ຕຓ຺ຫາ ຍຖາ ເຍນ ປກາເຣນ ວຸຕ຺ຕາ, ຕຖາ ເຕນ ປກາເຣນ ວຸຕ຺ຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ອິຈ຺ຉາທິປ຺ປກາຣວເສນ ອາລປິຕຠາໂວ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ. ‘‘ເວວຈນວິຠງ຺ເຄ ອາຈຣິເຍນ ວຸຕ຺ໂຕປິ ຠຄວຕາ ອວຸຕ຺ເຕ ເກນ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຍຖາຫ ຠຄວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ເຍນ ປກາເຣນ ຠຄວາ ‘‘ຣູເປ ຕິສ຺ສາ’’ຕິອາທິກໍ ຍໍ ວຈນມາຫ, ຕຖາ ເຕນ ປກາເຣນ ວຸຕ຺ເຕນ ເຕນ ວຈເນນ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ ວາຕິ. ເອວໍ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອິຈ຺ຉາຕຓ຺ຫານໍ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກຕ຺ຕາ, ຊຣາຍ ຈ ມຣຓສ຺ສ ຈ ຕຓ຺ຫາຍ ຈ ອຕ຺ຖໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຕາ ຈ ‘‘ຕໂຍ ປຎ຺ຫາ’’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ວຈນໍ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

໒໑. ‘‘ເກນສ຺ສຸພ຺ຠາຫໂຕ ໂລໂກຕິອາທິຄາຖາຍ ຕໂຍ ປຎ຺ຫາ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ປຎ຺ຫຕ຺ຕຍຠາເວ ຍຸຕ຺ຕິ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ຕາ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕາ. ‘‘ຕໂຕ ອຎ຺ເຎຫິ ປກາເຣຫິ ຍຸຕ຺ຕິ ກຖໍ ຎາຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ ອຎ຺ເຎຫິ ປກາເຣຫິປິ ຍຸຕ຺ຕິຄເວສນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສພ຺ໂພ ທຸກ຺ຂູປຈາໂຣ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ໂພ ທຸກ຺ຂູປຈາໂຣ ກາມຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຣມູລໂກຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ສພ຺ໂພ ນິພ຺ພິທູປຈາໂຣ ກາມຕຓ຺ຫາປຣິກ຺ຂາຣມູລໂກຕິ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ວຈນຕ຺ຖໂຕ ປນ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຸປຈາໂຣ ປວຕ຺ຕີຕິ ທຸກ຺ຂູປຈາໂຣ. ກາມຕຓ຺ຫາປຈ຺ຈຍາ ປວຕ຺ໂຕ ສງ຺ຂາໂຣ ມູລໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ກາມຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຣມູລໂກ. ນິພ຺ພິທາຍ ອຸປຈາໂຣ ປວຕ຺ຕີຕິ ນິພ຺ພິທູປຈາໂຣ. ກາມຕຓ຺ຫາຍ ປຣິກ຺ຂາຣຠູໂຕ ວຕ຺ຖຸກາໂມ ມູລໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ກາມຕຓ຺ຫາປຣິກ຺ຂາຣມູລໂກຕິ. ຕຕ຺ຖ ອນຠິຣຕິສງ຺ຂາຕາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐາ ນິພ຺ພິທາ ກາມຕຓ຺ຫາປຣິກ຺ຂາຣມູລິກາ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ຎາຓນິພ຺ພິທາ ກາມຕຓ຺ຫາປຣິກ຺ຂາຣມູລິກາ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ໂພ ນິພ຺ພິທູປຈາໂຣ ກາມຕຓ຺ຫາປຣິກ຺ຂາຣມູລໂກຕິ ນ ປນ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ປຎ຺ຫຕ຺ຕຍຠາເວ ເຈວ ທຸກ຺ຂູປຈາຣນິພ຺ພິທູປຈາເຣ ຈ ຍາ ຍຸຕ຺ຕິ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ຕາ, ສາວ ຍຸຕ຺ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພາ ກິໍ, ອຸທາຫຸ ອິມາຍ ຍຸຕ຺ຕິຍາ ອຎ຺ຎາປິ ຍຸຕ຺ຕິ ຄເວສິຕພ຺ພາ ກິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ນຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອິມາຍາ’’ຕິອາທິມາຫ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ປຎ຺ຫຕ຺ຕຍຠາເວ ເຈວ ທຸກ຺ຂູປຈາຣນິພ຺ພິທູປຈາເຣ ຈ ຍາ ຍຸຕ຺ຕິ ມຍາ ວິຠຕ຺ຕາ, ອິມາຍ ຍຸຕ຺ຕິຍາ ອນຸສາເຣນ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ ກາຣເຓຫິ ເຕສຸ ເຕສຸ ປາຬິປ຺ປເທເສສຸ ຍຸຕ຺ຕິປິ ຄເວສິຕພ຺ພາຕິ.

‘‘ອິທໍ ນຍທສ຺ສນໍ ສໍຂິຕ຺ຕໍ, ນ ສກ຺ກາ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຄເວສິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ຕໍ ນຍທສ຺ສນໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ຫິ ຠຄວາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ອສຸຠສ຺ສ ຊິຄຸຈ຺ຉນີຍຠາວໂຕ ຣາຄຸປ຺ປາໂທ ນ ຍຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ຣາຄຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອສຸຠເທສນາ ຣາຄວິນຍາຍ ຍຸຕ຺ຕາ. ເມຕ຺ຕາຍ ໂທສປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ໂທສຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເມຕ຺ຕາເທສນາ ໂທສວິນຍາຍ ຍຸຕ຺ຕາ. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສ຺ສ ປຎ຺ຎາວິສຍຕ຺ຕາ ໂມຫຈຣິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທເທສນາ ໂມຫວິນຍາຍ ຍຸຕ຺ຕາ. ‘‘ຣາຄຈຣິຕສ຺ສາປິ ເມຕ຺ຕາທິເທສນາ ຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ ສພ຺ພສຕ຺ຕສາຘາຣຓຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຍທິ ຫິ ຠຄວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕິພ຺ພກິເລສສ຺ສ ຣາຄຈຣິຕສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ຕາທິສສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເມຕ຺ຕໍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິໍ ຍທິ ເທເສຍ຺ຍ, ເອວໍ ສຕິ ເມຕ຺ຕາວເສນປິ ຣາຄຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ເທສນາ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ສຸຂໍ ປຏິປທໍ ວາ ຍທິ ເທເສຍ຺ຍ, ເອວໍ ສຕິ ຣາຄຈຣິຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂາປຏິປທາຍຸຊ຺ຊນໂຕ ເທສນາ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ວິປສ຺ສນາປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ປຫານໍ ວາ ຍທິປິ ເທເສຍ຺ຍ, ເອວໍ ສຕິ ຣາຄຈຣິຕສ຺ສ ອສຸຠານຸປສ຺ສນໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາປຸພ຺ພງ຺ຄມສ຺ສ ປຫານສ຺ສ ທຸກ຺ກຣໂຕ ເທສນາ ນ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ໂຍຊນາ.

‘‘ຠຄວາ ຣາຄຈຣິຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ ນິຣວເສສວເສນ ຍຸຕ຺ຕິ ນ ວິຠຕ຺ຕາ, ນຍທສ຺ສນເມວາຕິ ໂຍ ນໂຍ ທສ຺ສິໂຕ, ເຕນ ນເຍນ ອຎ຺ຎາປິ ຄເວສິຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອວໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣາຄສ຺ສ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອນຸໂລມປ຺ປຫານໍ, ໂທສສ຺ສ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອນຸໂລມປ຺ປຫານໍ, ໂມຫສ຺ສ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອນຸໂລມປ຺ປຫານໍ ເທສິຕໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອນຸໂລມປ຺ປຫານໍ ຍຕ຺ຕກາ ປາຬິປ຺ປເທສາ ຎາຓສ຺ສ ຠູມິ, ຕຕ຺ຕເກສຸ ວິຈເຍນ ຫາເຣນ ວິຈິນິຕ຺ວາ ຍຸຕ຺ຕິຫາເຣນ ໂຍເຊຕພ຺ພນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

‘‘ຣາຄາທິປ຺ປຫານວເສນ ຍຸຕ຺ຕິ ຄເວສິຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ ອຎ຺ເຎຫິປິ ເມຕ຺ຕາທິພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຜລສມາປຕ຺ຕິນວານຸປຸພ຺ພສມາປຕ຺ຕິວສີຠາເວຫິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຍຸຕ຺ຕິຄເວສນໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເມຕ຺ຕາວິຫາຣິສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣິສ຺ສ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣລາຠິໂນ ສໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເມຕ຺ຕາຍ ພ຺ຍາປາທປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ພ຺ຍາປາໂທ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕີຕິ ເທສນາ ນ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ຈ, ເມຕ຺ຕາວິຫາຣິສ຺ສ ສໂຕ ພ຺ຍາປາໂທ ປຫານໍ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເທສນາ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ກຣຸຓາວິຫາຣິສ຺ສ ກຣຸຓາວິຫາຣລາຠິໂນ ສໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ກຣຸຓາຍ ວິເຫສາຍ ປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ວິເຫສາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕີຕິ ເທສນາ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ກຣຸຓາວິຫາຣິສ຺ສ ສໂຕ ວິເຫສາ ປຫານໍ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເທສນາ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ມຸທິຕາວິຫາຣິສ຺ສ ມຸທິຕາວິຫາຣລາຠິໂນ ສໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ມຸທິຕາຍ ອຣຕິຍາ ປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ອຣຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕີຕິ ເທສນາ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ມຸທິຕາວິຫາຣິສ຺ສ ສໂຕ ອຣຕິ ປຫານໍ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເທສນາ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ອຸເປກ຺ຂາວິຫາຣິສ຺ສ ອຸເປກ຺ຂາວິຫາຣລາຠິໂນ ສໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸເປກ຺ຂາຍ ຣາຄສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ຣາໂຄ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕີຕິ ເທສນາ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ອຸເປກ຺ຂາວິຫາຣິສ຺ສ ສໂຕ ຣາໂຄ ປຫານໍ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເທສນາ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

ອນິມິຕ຺ຕວິຫາຣິສ຺ສ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາມຸເຂນ ປຏິລທ຺ຘຜລສມາປຕ຺ຕິວິຫາຣລາຠິໂນ ສໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕານຸສາຣິ ເຕນ ເຕເນວ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕານຸສາເຣເນວ ນິຈ຺ຈາທີສຸ ປຫີເນນ ນິມິຕ຺ເຕນ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ເທສນາ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ອນິມິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາຍ ນິຈ຺ຈາທິວິປລ຺ລາສປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ອນິມິຕ຺ຕວິຫາຣິສ຺ສ ສໂຕ ນິມິຕ຺ຕໍ ປຫານໍ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເທສນາ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ‘‘ອສ຺ມີ’’ຕິ ມຎ຺ຎິຕໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ອຕ຺ຕວິຄຕໍ ‘‘ອຍໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈໂກ ອຫໍ ອສ຺ມີ’’ຕິ ນ ສມນຸປສ຺ສາມິ, ອຖ ຈ ປນ ອສມນຸປສ຺ສເນ ສຕິປິ ‘‘ເມ ກິໍ ອສ຺ມີ’’ຕິ ‘‘ກຖໍ ອສ຺ມີ’’ຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ກຖໍກຖາສລ຺ລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຐສ຺ສຕີຕິ ເທສນາ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ປຫາເນກຏ຺ຐຠາວໂຕ ‘‘ອຍໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈໂກ ອຫໍ ອສ຺ມີ’’ຕິ ອສມນຸປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ກຖໍກຖາສລ຺ລໍ ປຫານໍ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເທສນາ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

‘‘ຜລສມາປຕ຺ຕິວເສເນວ ຍຸຕ຺ຕິ ຄເວສິຕພ຺ພາ ກິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຌານສມາປຕ຺ຕິວເສນປິ ຍຸຕ຺ຕິ ຄເວສິຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ວາ ປນ ປຐມໍ ຌານ’’ນ຺ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ອຖ ວາ ‘‘ຜລສມາປຕ຺ຕິວິຫາຣິສ຺ເສວ ຍຸຕ຺ຕິ ຄເວສິຕພ຺ພາ ກິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຌານສມາປຕ຺ຕິວເສນປິ ຍຸຕ຺ຕິ ຄເວສິຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ວາ ປນ ປຐມໍ ຌານ’’ນ຺ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ຜລສມາປຕ຺ຕິວິຫາຣິສ຺ສ ຍຸຕ຺ຕິ ຄເວສິຕພ຺ພາ, ເອວໍ ຌານສມາປຕ຺ຕິວິຫາຣິສ຺ສປິ ຍຸຕ຺ຕິ ຄເວສິຕພ຺ພາ. ກຖໍ? ປຐມໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ປຐມຊ຺ຌານສມງ຺ຄິໂນ ສໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນີວຣຓວິກ຺ຂມ຺ຠນໂຕ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທາ ວິເສສາຍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເທສນາ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທາ ຌານສ຺ສ ຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເທສນາ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ວິຕກ຺ກສຫຄຕາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ອຸປຈາຣຘມ຺ເມນ ສຫ ທຸຕິຍຊ຺ຌານຘມ຺ມາ ຌານສ຺ສ ຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເທສນາ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ວິຕກ຺ກສຫຄຕາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ວິເສສາຍ ອຸປຣິຌານຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເທສນາ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

ທຸຕິຍໍ ຌານໍ ສມາປນ຺ນສ຺ສ ສໂຕ ສໍວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວິຕກ຺ກວິຈາຣສຫຄຕາ ວາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ອຸປຈາຣຘມ຺ເມນ ສຫ ປຐມຊ຺ຌານຘມ຺ມາ ວິເສສາຍ ອຸປຣິຌານຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເທສນາ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ວິຕກ຺ກວິຈາຣສຫຄຕາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ອວິຕກ຺ກຌານສ຺ສ ຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເທສນາ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ວາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ອຸປຈາຣຘມ຺ເມນ ສຫ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານຘມ຺ມາ ຌານສ຺ສ ຫານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເທສນາ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕາ ສຎ຺ຎາມນສິກາຣາ ວິເສສາຍ ອຸປຣິຌານຕ຺ຖາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເທສນາ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ເສເສສຸປິ ອຕ຺ຖານຸຣູປໍ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ຍຖາວຸຕ຺ຕສມາປຕ຺ຕີສຸ ວສີຠາເວນ ປຣິຈິຕໍ ກລ຺ລຕາປຣິຈິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນາມ.

ເອຕ຺ຕກເມວ ຍຸຕ຺ຕິຄເວສນໍ ນ ກາຕພ຺ພໍ, ນວວິຘສຸຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ຍຖາລທ຺ຘຍຸຕ຺ຕິຄເວສນມ຺ປິ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອວໍ ສພ຺ເພ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ສພ຺ເພສໍ ຫາຣານໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕຠູມິໂຄຈຣານໍ ວິຈຍຫາເຣນ ວິຈິນິຕ຺ວາ ຍຸຕ຺ຕິຫາເຣນ ໂຍເຊຕພ຺ພຠາໂວ ເກນ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເຕນາຫາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເຕນ ໂຍເຊຕພ຺ພຠາເວນ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ ‘‘ສພ຺ເພສ’’ນ຺ຕິອາທິກໍ ຍໍ ວຈນໍ ອາຫ, ເຕນ ວຈເນນ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອິຕິ ຍຸຕ຺ຕິຫາຣວິຠງ຺ເຄ ສຕ຺ຕິພລານຸຣູປາ ຣຈິຕາ

ວິຠາວນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຓ຺ຑິເຕຫິ ປນ ອຏ຺ຐກຖາຏີການຸສາເຣນ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ໂຖ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ.

໔. ປທຏ຺ຐານຫາຣວິຠງ຺ຄວິຠາວນາ

໒໒. ເຍນ ເຍນ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສຠູເຕນ ຍຸຕ຺ຕິຫາຣວິຠງ຺ຄຠູເຕນ ປຎ຺ຫາວິສ຺ສຊ຺ຊນາທີນໍ ຍຸຕ຺ຕາຍຸຕ຺ຕຠາໂວ ວິຠຕ຺ໂຕ, ໂສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສຠູໂຕ ຍຸຕ຺ຕິຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ, ‘‘ກຕໂມ ປທຏ຺ຐານຫາຣວິຠງ຺ໂຄ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ປທຏ຺ຐາໂນ ຫາໂຣ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐສຸ ໂສຬສສຸ ເທສນາຫາຣາທີສຸ ຫາເຣສຸ ກຕໂມ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ປທຏ຺ຐາໂນ ຫາໂຣ ປທຏ຺ຐານຫາຣວິຠງ຺ໂຄຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ‘‘ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ ຊິໂນ’’ຕິອາທິນິທ຺ເທສສ຺ສ ອິທານິ ມຍາ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ‘‘ອຍໍ ປທຏ຺ຐາໂນ ຫາໂຣ’’ຕິອາທິໂກ ວິຕ຺ຖາຣສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ປທຏ຺ຐານຫາຣວິຠງ຺ໂຄຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ປທຏ຺ຐາໂນ ຫາໂຣຕິອາທິ ປທຏ຺ຐານຫາຣວິຠງ຺ໂຄ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໒໒). ‘‘ອຍໍ ອິທານິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ວິຕ຺ຖາຣຠູໂຕ ປທຏ຺ຐາໂນ ຫາໂຣ ປິຏກຕ຺ຕເຍ ເທສິເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກິໍ ນາມ ຘມ຺ມໍ ເທສຍຕິ ສໍວຓ຺ເຓຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉໍ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ອາສນ຺ນກາຣຓໍ ອິມສ຺ສ ອາສນ຺ນຜລສ຺ສ ປທຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ນິຍເມຕ຺ວາ ວິຠຊິຕຸໍ ‘‘ອຍໍ ປທຏ຺ຐາໂນ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສພ຺ເພສຸ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຘມ຺ເມສຸ ຍາຖາວໂຕ ອສມ຺ປຏິເວໂຘ ລກ຺ຂຓໍ ເອຕິສ຺ສາ ອວິຊ຺ຊາຍາຕິ ສພ຺ພຘມ຺ມຍາຖາວອສມ຺ປຏິເວຘລກ຺ຂຓາ, ອວິຊ຺ຊາ, ຕສ຺ສາ ອວິຊ຺ຊາຍ ອສຸເຠ ‘‘ສຸຠ’’ນ຺ຕິອາທິວິປລ຺ລາສາ ປທຏ຺ຐານໍ ອາສນ຺ນກາຣຓໍ. ວິປລ຺ລາເສ ສຕິ ອວິຊ຺ຊາ ວຕ຺ຕຕິ ອຸປຣູປຣິ ຊາຍຕິ ນ ຫາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ວິປລ຺ລາສາ ອວິຊ຺ຊາຍ ປທຏ຺ຐານໍ ອາສນ຺ນກາຣຓໍ ຠວນ຺ຕິ. ອວິຊ຺ຊາຍ ວຏ຺ຏມູລກຕ຺ຕາ ຕໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ປທຏ຺ຐານໍ ວິຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຕຓ຺ຫາຍປິ ວຏ຺ຏມູລກຕ຺ຕາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ຕຓ຺ຫາຍ ປທຏ຺ຐານໍ ວິຠຊິຕຸໍ ‘‘ອຊ຺ໂຌສານລກ຺ຂຓາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປນ຺ຕິ ປິຍສຠາວໍ ສາຕສຠາວໍ ຈກ຺ຂາທິຘມ຺ມຊາຕໍ. ປິຍນີຍສາຕນີເຍ ຈກ຺ຂາທິເກ ສຕິ ຕຓ຺ຫາ ວຕ຺ຕຕິ ອຸປຣູປຣິ ຊາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ ຕຓ຺ຫາຍ ປທຏ຺ຐານໍ ອາສນ຺ນກາຣຓໍ ຠວຕິ.

ອທິນ຺ນາທາເນ ສຕິ ໂລໂຠ ວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ອທິນ຺ນາທານໍ ໂລຠສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ ຠວຕິ. ອທິນ຺ນາທານຎ຺ຫິ ເອກວາຣໍ ອຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ອນາທີນວທສ຺ສນໂຕ ໂລຠສ຺ສ ອາສນ຺ນກາຣຓໍ ຠວຕ຺ເວວ.

ເກສາທີສຸ ອສຸເຠສຸ ປວຕ຺ຕາຍປິ ສຸຠສຎ຺ຎາຍ ນີລາທິວຓ຺ຓທີຆາທິສຓ຺ຐານຫສນາທິພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄຫຓລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍາທີນໍ ອສໍວໂຣ ສຸຠສຎ຺ຎາຍ ປທຏ຺ຐານໍ ຠວຕິ.

ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂາທີສຸ ປວຕ຺ຕາຍປິ ສຸຂສຎ຺ຎາຍ ສາສວຜສ຺ສູປຄມນລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ຣູປາທີສຸ ອສ຺ສາໂທ ສຸຂສຎ຺ຎາຍ ປທຏ຺ຐານໍ.

ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີສຸ ອນິຈ຺ເຈສຸ ປວຕ຺ຕາຍປິ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາຍ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓານໍ ຘມ຺ມານໍ ອສມນຸປສ຺ສນລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີສຸ ນິຈ຺ຈຄ຺ຄຫຓໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາຍ ປທຏ຺ຐານໍ.

ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕສງ຺ຂາເຕສຸ ຂນ຺ຘາທີສຸ ປວຕ຺ຕາຍປິ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎາຍ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາທຸກ຺ຂສຎ຺ຎານໍ ອສມນຸປສ຺ສນລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ອຫໍມມາທິວເສນ ປວຕ຺ໂຕ ນາມກາໂຍ ອຕ຺ຕສຎ຺ຎາຍ ປທຏ຺ຐານໍ.

ເອວໍ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ອກຸສລປກ຺ຂານໍ ຘມ຺ມານໍ ປທຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂານໍ ວິຊ຺ຊາທີນໍ ຘມ຺ມານໍ ປທຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສພ຺ພຘມ຺ມສມ຺ປຏິເວຘລກ຺ຂຓາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສພ຺ເພສຸ ເຎຍ຺ຍຘມ຺ເມສຸ ປວຕ຺ຕາຍ ວິຊ຺ຊາຍ ສພ຺ພຘມ຺ມສມ຺ປຏິເວຘລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ສພ຺ພໍ ເນຍ຺ຍໍ ວິຊ຺ຊາຍ ປທຏ຺ຐານໍ.

ສມຖສ຺ສ ຈິຕ຺ຕວິກ຺ເຂປສງ຺ຂາຕອຸທ຺ຘຈ຺ຈປຏິສໍຫຣຓສງ຺ຂາຕວິກ຺ຂມ຺ຠນລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ປຏິຠາຄນິມິຕ຺ຕຠູຕາ ອສຸຠາ ສມຖສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ອສຸຠາຍ ຫິ ຕຓ຺ຫາປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ, ຕຓ຺ຫາຍ ຈ ອຠາເວ ສມໂຖ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ.

ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓິວເສນ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ອໂລຠສ຺ສ ອິຈ຺ຉາວຈຣປຏິສໍຫຣຓລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ອທິນ຺ນາທານາ ເວຣມຓີ ອໂລຠສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ.

ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິວເສນ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ອໂທສສ຺ສ ອພ຺ຍາປຊ຺ຊລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓີ ອໂທສສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ.

ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິວເສນ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ອໂມຫສ຺ສ ວຕ຺ຖຸອວິປ຺ປຏິປຕ຺ຕິລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິ ອໂມຫສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ.

ນິພ຺ພິທາວເສນ ປວຕ຺ຕາຍ ອສຸຠສຎ຺ຎາຍ ວິນີລກວິປຸພ຺ພກຄຫຓລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ນິພ຺ພິທາ ອສຸຠສຎ຺ຎາຍ ປທຏ຺ຐານໍ. ນິພ຺ພິທາຎາເຓນ ຫິ ອນຠິຣຕິ ປວຕ຺ຕຕິ, ອນຠິຣຕິຍາ ຈ ອສຸຠສຎ຺ຎາ ຐິຕາຕິ.

ທຸກ຺ຂເວທນາວເສນ ປວຕ຺ຕາຍ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາຍ ສາສວຜສ຺ສປຣິຊານນລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ເວທນາ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາຍ ປທຏ຺ຐານໍ.

ອຸປ຺ປາທວຍວເສນ ປວຕ຺ຕາຍ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາຍ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓານໍ ຘມ຺ມານໍ ສມນຸປສ຺ສນລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປາທວຍາ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາຍ ປທຏ຺ຐານໍ. ອຸປ຺ປາທວຍຎ຺ຫິ ສມນຸປສ຺ສິຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ ປວຕ຺ຕາ.

ຘມ຺ມມຕ຺ຕສຎ຺ຎາວເສນ ປວຕ຺ຕາຍ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາຍ ສພ຺ພຘມ຺ມອຠິນິເວສລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ຘມ຺ມສຎ຺ຎາ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາຍ ປທຏ຺ຐານໍ.

ກາມຣາຄສ຺ສ ຣູປາທິປຎ຺ຈກາມຄຸຓາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ ກາມຣາຄສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ.

ຣູປສງ຺ຂາເຕ ກາເຍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຣູປຣາຄສ຺ສ ຈກ຺ຂາທິປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອນຸສາເຣນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຣູປານິ ຣູປຣາຄສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ.

ຠວນິກນ຺ຕິວເສນ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຠວຣາຄສ຺ສ ຉຬາຍຕນໍ ປທຏ຺ຐານໍ. ນິພ຺ພຕ຺ຕຠວານຸປສ຺ສິຕາຕິ ‘‘ເອທິສໍ ອນິຏ຺ຐໍ ຣູປໍ ມາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕຸ, ເອທິສໍ ອິຏ຺ຐໍ ຣູປໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕຸ ເອທິສີ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ມາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕຸ, ເອທິສີ ສຸຂາ ເວທນາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕູ’’ຕິ ເອວມາທິນາ ປກາເຣນ ປວຕ຺ຕາ ຣູປາຠິນນ຺ທນາ, ສາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘານໍ ປທຏ຺ຐານໍ.

ກມ຺ມສ຺ສກຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓານຸຄຕຕ຺ຕາ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓທສ຺ສນໍ ກມ຺ມສ຺ສກຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ.

ໂອກປ຺ປນໍ ລກ຺ຂຓໍ ຍສ຺ສາ ສທ຺ຘາຍາຕິ ໂອກປ຺ປນລກ຺ຂຓາ ສທ຺ຘາ. ອຘິມຸຕ຺ຕິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ ຍສ຺ສາ ສທ຺ຘາຍາຕິ ອຘິມຸຕ຺ຕິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ຈ ສທ຺ຘາ. ອນາວິລໍ ລກ຺ຂຓໍ ຍສ຺ສ ປສາທສ຺ສາຕິ ອນາວິລລກ຺ຂໂຓຕິ ປສາໂທ. ສມ຺ປສີທນໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ ຍສ຺ສ ປສາທສ຺ສາຕິ ສມ຺ປສີທນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ ຈ ປສາໂທ. ໂສ ປນ ປສາໂທ ສທ຺ຘາຍ ເອວ ອວຕ຺ຖາວິເສໂສຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອເວຈ຺ຈປສາໂທ ອຠິປຕ຺ຖິຍນລກ຺ຂຓາຍ ສທ຺ຘາຍ ປທຏ຺ຐານໍ, ໂອກປ຺ປນລກ຺ຂຓາ ສທ຺ຘາ ອນາວິລລກ຺ຂຓສ຺ສ ປສາທສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ, ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ ວີຣິຍໍ ອາຣມ຺ຠລກ຺ຂຓສ຺ສ ວີຣິຍສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ, ກາຍາທິສຕິປຏ຺ຐານໍ ອປິລາປນລກ຺ຂຓາຍ ສຕິຍາ ປທຏ຺ຐານໍ, ຌານສຫິຕສ຺ສ ສມາຘິສ຺ສ ເອກຄ຺ຄລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ວິຕກ຺ກາທິຌານານິ ສມາຘິສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ, ປຎ຺ຎາຍ ກິຈ຺ຈປຊານນອາຣມ຺ມຓປຊານນລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ສຈ຺ຈານິ ປຎ຺ຎາຍ ປທຏ຺ຐານໍ.

‘‘ເຍສໍ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ປທຏ຺ຐານານິ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ຕານິ, ເຕ ອວິຊ຺ຊາທໂຍ ກຕເມສໍ ຘມ຺ມານໍ ປທຏ຺ຐານານີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ເຕ ອວິຊ຺ຊາທໂຍປິ ອິເມສໍ ຘມ຺ມານໍ ປທຏ຺ຐານາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອປໂຣ ນໂຍ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອວິຊ຺ຊາ ອສ຺ສາທມນສິກາຣລກ຺ຂຓສ຺ສ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ອວິຊ຺ຊາຍ ຫິ ອາທີນວຈ຺ຉາທນໂຕ ອໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ຊາໂຕຕິ. ສຈ຺ຈສມ຺ໂມຫນລກ຺ຂຓາ ອວິຊ຺ຊາ ປຸຎ຺ຎາປຸຎ຺ຎາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣານໍ ປທຏ຺ຐານໍ, ປຸນພ຺ຠວວິໂຣຫນລກ຺ຂຓາ ເຕຠູມກເຈຕນາ ສງ຺ຂາຣາ ວິປາກວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ, ໂອປປຈ຺ຈຍິກສງ຺ຂາເຕນ ອຸປປຕ຺ຕິຠວຠາເວນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓໍ ປຏິສນ຺ຘິວິຎ຺ຎາຓໍ ນາມຣູປສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ, ນາມກາຍຣູປກາຍສງ຺ຆາຕລກ຺ຂຓໍ ນາມຣູປໍ ຉຬາຍຕນສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ, ຈກ຺ຂາທີນໍ ຉນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປວຕ຺ຕານໍ ລກ຺ຂຓໍ ຉຬາຍຕນໍ ຉພ຺ພິຘສ຺ສ ຜສ຺ສສ຺ສ ຍຖາກ຺ກມໍ ປທຏ຺ຐານໍ ນິສ຺ສຍາທິປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ, ຈກ຺ຂຸປສາທຣູປາຣມ຺ມຓໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິສນ຺ນິປາຕລກ຺ຂໂຓ ຉພ຺ພິໂຘ ຜສ຺ໂສ, ຕໍ ເວທນາຍ ເຕນ ຉພ຺ພິເຘນ ຜສ຺ເສນ ສຫຊາຕາຍ ຉພ຺ພິຘາຍ ເວທນາຍ ຍຖາກ຺ກມໍ ປທຏ຺ຐານໍ ສຫຊາຕາທິປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ, ອິຏ຺ຐານຸຠວນອນິຏ຺ຐານຸຠວນອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐານຸຠວນລກ຺ຂຓາ ຕິວິຘາ ເວທນາ, ຕໍ ຕຓ຺ຫາຍ ຕາຍ ຕິວິຘາຍ ເວທນາຍ ວເສນ ປວຕ຺ຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ປທຏ຺ຐານໍ ອຸປນິສ຺ສຍາທິປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ, ສປຣສນ຺ຕາເນສຸ ອຊ຺ໂຌສານລກ຺ຂຓາ ຕຓ຺ຫາ, ຕໍ ອຸປາທານສ຺ສ ຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ວເສນ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຈຕຸພ຺ພິຘສ຺ສ ອຸປາທານສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ ອຸປນິສ຺ສຍາທິປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ. ‘‘ໂສ ເວທນາຍາ’’ຕິ ຈ ‘‘ສາ ຕຓ຺ຫາຍາ’’ຕິ ຈ ‘‘ສາ ອຸປາທານສ຺ສາ’’ຕິ ຈ ປາເຐນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາສນິທ຺ເທໂສ ວາ ສິຍາ.

ຍໍ ອຸປາທານໍ ໂອປປຈ຺ຈຍິກໍ ອຸປປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘນິພ຺ພຕ຺ຕກໍ, ຕໍ ອຸປາທານໍ ທຸວິຘສ຺ສ ຠວສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ໂຍ ກມ຺ມຠໂວ ນາມກາຍຣູປກາຍສມ຺ຠວນລກ຺ຂໂຓ, ໂສ ກມ຺ມຠໂວ ຊາຕິຍາ ປທຏ຺ຐານໍ. ຍາ ອຸປປຕ຺ຕິຠູຕາ ຊາຕິ ຂນ຺ຘປາຕຸຠາວລກ຺ຂຓາ, ຕໍ ສາ ຊາຕິ ຊຣາຍ ປທຏ຺ຐານໍ. ຍາ ຊິຓ຺ຓຊຣາ ອຸປຘິກ຺ຂນ຺ຘປຣິປາກລກ຺ຂຓາ, ຕໍ ສາ ຊິຓ຺ຓຊຣາ ມຣຓສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ຍມ຺ປິ ຍສ຺ສ ສມ຺ມຸຕິມຣຓໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຸປຈ຺ເຉທລກ຺ຂຓໍ, ຕມ຺ປິ ຕສ຺ສ ສມ຺ມຸຕິມຣຓໍ ໂສກສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ປິຍສ຺ສ ມຣຓໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ໂສກຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ໂຍ ໂສໂກ ຎາຕິອາທິປິເຍສຸ ອຸສ຺ສຸກ຺ກກາຣໂກ, ຕໍ ໂສ ໂສໂກ ປຣິເທວສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ໂຍ ປຣິເທໂວ ລາລປ຺ປກາຣໂກ, ຕໍ ໂສ ປຣິເທໂວ ກາຍິກທຸກ຺ຂສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ຍໍ ກາຍິກໍ ທຸກ຺ຂໍ ກາຍສມ຺ປີຬນລກ຺ຂຓໍ, ຕໍ ກາຍິກໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ຍໍ ໂທມນສ຺ສໍ ຈິຕ຺ຕສມ຺ປີຬນລກ຺ຂຓໍ, ຕໍ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປາຍາສສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ໂຍ ອຸປາຍາໂສ ໂອທຫນກາຣໂກ ອວທຫນກາຣໂກ, ຕໍ ໂສ ອຸປາຍາໂສ ຠວສ຺ສ ອຸປາຍາສສ຺ສ ນິສ຺ສຍສນ຺ຕານຠວສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ.

ຠວສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ຕຠວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອິມານີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຠວງ຺ຄານິ ກິເລໂສ ຠວສ຺ສ ອງ຺ຄໍ ກາຣຓໍ ກມ຺ມວຏ຺ຏວິປາກວຏ຺ຏານິ ຠວສງ຺ຂາຕານິ ອງ຺ຄານິ ອວຍວານິ. ຍທາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາທິກາເລ ສມຄ຺ຄານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕານິ ຠວນ຺ຕິ, ຕທາ ໂສ ກິເລສວຏ຺ຏກມ຺ມວຏ຺ຏວິປາກວຏ຺ຏສງ຺ຂາໂຕ ຘມ຺ມສມູໂຫ ‘‘ຠວສ຺ສາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຠໂວຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕໍ ຠວສງ຺ຂາຕໍ ກິເລສວຏ຺ຏກມ຺ມວຏ຺ຏວິປາກວຏ຺ຏຕ຺ຕຍໍ ສໍສາຣສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ ປຸຣິມໍ ປຸຣິມໍ ຊາຕິນິປ຺ຜນ຺ນກິເລສາທິວຏ຺ເຏນ ສໍສາຣສ຺ສ ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ, ໂຍ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ນິຍ຺ຍານິກລກ຺ຂໂຓ, ຕໍ ໂສ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ນິໂຣຘສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ ສມ຺ປາປກເຫຕຸຠາວໂຕ.

ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ສພ຺ພສິສ຺ສາທີນໍ ປຕິຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ຕິຕ຺ຖໍ ວິຍາຕິ ຕິຕ຺ຖໍ, ຊານາຕີຕິ ຎູ, ຕິຕ຺ຖໍ ຎູຕິ ຕິຕ຺ຖຎ຺ຎູ, ຕິຕ຺ຖຎ຺ຎຸໂນ ຠາໂວ ຕິຕ຺ຖຎ຺ຎຸຕາ, ສມ຺ມາປຍິຣຸປາສນາ, ສາ ປີຕຎ຺ຎຸຕາຍ ປທຏ຺ຐານໍ. ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ຫິ ສມ຺ມາປຍິຣຸປາສນາຍ ຘມ຺ມູປສຎ຺ຫິຕໍ ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາຍຕິ, ປາໂມຊ຺ເຊນ ຈ ກມ຺ມຏ຺ຐານພ຺ຣູຫນາ ຊາຍຕີຕິ ສປ຺ປາຍຘມ຺ມສ຺ສວເນນ ປີຕິໍ ຊານາຕີຕິ ປີຕຎ຺ຎູ, ປີຕຎ຺ຎຸໂນ ຠາໂວ ປີຕຎ຺ຎຸຕາ, ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ພ຺ຣູຫນາ, ສາ ປຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາຍ ປທຏ຺ຐານໍ. ກມ຺ມຏ຺ຐານພ຺ຣູຫນາຍ ຫິ ຠາວນາປຕ຺ຕຊານນຕາ ຊາຍຕີຕິ ປຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ. ຠາວນາປຕ຺ຕຊານນຕາ ອຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາຍ ປທຏ຺ຐານໍ. ຠາວນາປຕ຺ຕຊານນຕາຍ ຫິ ປຎ຺ຈຫິ ປຘານິຍງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຊານນຕາ ຊາຍຕີຕິ ອຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ ປຸພ຺ເພກຕປຸຎ຺ຎຕາຍ ປທຏ຺ຐານໍ.

ປຘານິຍງ຺ເຄສຸ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕຊານນຕາຍ ຫິ ປຸພ຺ເພ ປຸຎ຺ຎກຣຓໍ ຊາຕໍ, ປຸພ຺ເພກຕປຸຎ຺ຎຕາ ປຕິຣູປເທສວາສສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ປຸພ຺ເພ ຫິ ກເຕນ ປຸຎ຺ເຎນ ປຕິຣູປເທສວາໂສ ລທ຺ໂຘ, ປຕິຣູປເທສວາໂສ ສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສຍສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ປຕິຣູປເທສວາເສນ ຫິ ສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສໂຍ ລທ຺ໂຘ, ສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສໂຍ ອຕ຺ຕສມ຺ມາປຓິຘານສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສເຍນ ຫິ ອຕ຺ຕສມ຺ມາປຓິຘານໍ ຊາຕໍ, ອຕ຺ຕສມ຺ມາປຓິຘານໍ ສີລານໍ ປທຏ຺ຐານໍ. ອຕ຺ຕສມ຺ມາປຓິຘາເນນ ຫິ ສີລານິ ສມ຺ປຕິຏ຺ຐິຕານິ, ສີລານິ ອວິປ຺ປຏິສາຣສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ອຕ຺ຕນິ ຫິ ສມ຺ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ສີລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ນຕ຺ເຖວາຕິ, ອວິປ຺ປຏິສາເຣນ ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ອວິປ຺ປຏິສາໂຣ ປາໂມຊ຺ຊສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ປາໂມຊ຺ເຊນ ປີຕິ ຊາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ປາໂມຊ຺ຊໍ ປີຕິຍາ ປທຏ຺ຐານໍ. ປີຕິຍາ ປສ຺ສທ຺ຘິ ຊາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ປີຕິ ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ປທຏ຺ຐານໍ. ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ສຸຂໍ ຊາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ປສ຺ສທ຺ຘິ ສຸຂສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ສຸເຂນ ສມາຘິ ຊາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ສຸຂໍ ສມາຘິສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ສມາຘິນາ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນໍ ຊາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ສມາຘິ ຍຖາຠູຕຎາຓສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສເນນ ນິພ຺ພິທາຎາຓໍ ຊາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ຍຖາຠູຕຎາຓທສ຺ສນໍ ນິພ຺ພິທາຍ ປທຏ຺ຐານໍ. ນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາໂຄ ຊາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ນິພ຺ພິທາ ວິຣາຄສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ວິຣາເຄນ ວິມຸຕ຺ຕິ ຊາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ວິຣາໂຄ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ປທຏ຺ຐານໍ. ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ ຊາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ວິມຸຕ຺ຕິ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ. ເອວໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕນເຍນ ໂຍ ໂກຈິ ຘມ຺ໂມ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ໂຫຕິ, ໂຍ ໂກຈິ ຘມ຺ໂມ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ສພ຺ໂພ ໂສ ຘມ຺ໂມ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ປທຏ຺ຐານນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

‘‘ອຸປນິສ຺ສຍຘມ຺ມສ຺ສ, ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມສ຺ສ ວາ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມສ຺ສ ປທຏ຺ຐານຠາໂວ ເກນ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເຕນາຫາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເຕນາຕິ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຸປນິສ຺ສຍຘມ຺ມສ຺ສ, ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມສ຺ສ ປທຏ຺ຐານຠາເວນ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ ‘‘ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ຊິໂນ’’ຕິອາທິກໍ ຍໍ ວຈນໍ ອາຫ, ເຕນ ວຈເນນ ເຕສໍ ອຸປນິສ຺ສຍຘມ຺ມປຈ຺ຈຍຘມ຺ມານໍ ປທຏ຺ຐານຠາໂວ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພຕິ. ‘‘ຍຖາວຸຕ຺ໂຕ ປທຏ຺ຐາໂນ ຫາໂຣ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ ກິໍ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ໂຎ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ ອຕ຺ຖິ ກິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ນິຍຸຕ຺ໂຕ ປທຏ຺ຐາໂນ ຫາໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິຘ ປາຬິຍໍ ອວິຠຕ຺ຕມ຺ປິ ຍຖາລາຠວເສນ ປທຏ຺ຐາໂນ ຫາໂຣ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຍຸຕ຺ໂຕ ຍຸຊ຺ຊິຕພ຺ໂພ, ວິຠຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອິຕິ ປທຏ຺ຐານຫາຣວິຠງ຺ເຄ ສຕ຺ຕິພລານຸຣູປາ ຣຈິຕາ

ວິຠາວນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຓ຺ຑິເຕຫິ ປນ ອຏ຺ຐກຖາຏີການຸສາເຣນ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ໂຖ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ.

໕. ລກ຺ຂຓຫາຣວິຠງ຺ຄວິຠາວນາ

໒໓. ເຍນ ເຍນ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສຠູເຕນ ປທຏ຺ຐານວິຠງ຺ເຄນ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ປທຏ຺ຐານານິ ວິຠຕ຺ຕານິ, ໂສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສຠູໂຕ ປທຏ຺ຐານຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ, ‘‘ກຕໂມ ລກ຺ຂຓຫາຣວິຠງ຺ໂຄ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ລກ຺ຂໂຓ ຫາໂຣ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ-ສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕວ. ກຕໂມ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ລກ຺ຂໂຓ ຫາໂຣ ລກ຺ຂຓຫາຣວິຠງ຺ໂຄຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ‘‘ວຸຕ຺ຕມ຺ຫິ ເອກຘມ຺ເມ’’ຕິອາທິນິທ຺ເທສສ຺ສ ອິທານິ ມຍາ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ‘‘ເຍ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິໂກ ວິຕ຺ຖາຣສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ລກ຺ຂໂຓ ຫາໂຣ ລກ຺ຂຓຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ນາມາຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ລກ຺ຂໂຓ ຫາໂຣຕິອາທິ ລກ຺ຂຓຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ນາມາ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໒໓). ອຍໍ ອິທານິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ວິຕ຺ຖາຣຠູໂຕ ລກ຺ຂໂຓ ຫາໂຣ ປິຏກຕ຺ຕເຍ ເທສິເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກິໍ ນາມ ລກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ຘມ຺ມໍ ລກ຺ຂີຍຕີຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິເຕ ລກ຺ຂຓຫາຣວິຈເຍ ຘມ຺ເມ ສງ຺ເຂເປນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຍ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ຘມ຺ມາຕິ ເຍ ສມູຫາ ຘມ຺ມາ. ເອກລກ຺ຂຓາຕິ ສມານລກ຺ຂຓາ. ເຕສໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ສມານລກ຺ຂຓານໍ ເຕສໍ ສມູຫຘມ຺ມານໍ, ນິທ຺ຘາຣເຓ ເຈຕໍ. ເອກສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມຕິ ສມານລກ຺ຂເຓ ເອກສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ, ປາຬິຍໍ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ເຕ ສຕິ ວຸຕ຺ຕຘມ຺ມໂຕ ອວສິຏ຺ຐສມານລກ຺ຂຓາ ຘມ຺ມາ ສມານລກ຺ຂເຓນ ວຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ລກ຺ຂຓຫາຣວິສເຍ ຘມ຺ເມ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ວຸຕ຺ເຕ ອິເມ ສມານລກ຺ຂຓາ ຘມ຺ມາປິ ວຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕີຕິ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ກິໍ ຠເວ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ເຍນ ປກາເຣນ ວຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ, ໂສ ປກາໂຣ ກິໍ ຠເວຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຍຖາ ເຍນ ປກາເຣນ ວຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ, ໂສ ປກາໂຣ ສມານລກ຺ຂຓາຕິ ຠາໂວ ຠເວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິນ຺ຕິ ຠຄວາ ອາຫ? ‘‘ຈກ຺ຂຸໍ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິໍ ຠຄວາ ອາຫ. ‘‘ຈກ຺ຂຸໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນວຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິອາທິມ຺ຫິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ໂສຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນວຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕເມວ ຠວຕິ.

‘‘ອນວຏ຺ຐິຕາທິລກ຺ຂເຓນ ສມານລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍຕນຠາເວນ ສມານລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ວາຕິ ອາຍຕນວເສເນວ ເອກລກ຺ຂຓໍ ວຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘວເສນປິ ເອກລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ຈາຫາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອຕີເຕ, ຣາຘ, ຣູເປ ອນເປກ຺ໂຂ ໂຫຕິ, ອນາຄຕໍ ຣູປໍ ມາ ອຠິນນ຺ທິ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຣູປສ຺ສ ນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ຈາຄາຍ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຍ ປຏິປຊ຺ຊາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຕີຕາຍ, ຣາຘ, ເວທນາຍ ອນເປກ຺ໂຂ ໂຫຕິ, ອນາຄຕໍ ເວທນໍ ມາ ອຠິນນ຺ທິ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາຍ ເວທນາຍ ນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ຈາຄາຍ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາຍ ປຏິປຊ຺ຊາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ ຠເວ.

‘‘ອນເປກ຺ຂນີຍລກ຺ຂເຓນ ສມານລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ວາ ຂນ຺ຘລກ຺ຂເຓນ ສມານລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ວາຕິ ຂນ຺ຘາຍຕນວເສເນວ ເອກລກ຺ຂຓຘມ຺ມາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ສຕິປຏ຺ຐານວເສນາປິ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຖາຫາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ເຍນ ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ເຕນ ຈ ຠຄວາ ອາຫ, ຕຖາ ຈ ເຕນ ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ເຕນ ຈ ອວຸຕ຺ຕາປິ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍ ວິປສ຺ສກາ ປຸຄ຺ຄລາ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ນິຈ຺ຈໍ ສຸສມາຣທ຺ຘາ ນິຈ຺ຈໍ ກາຍຄຕາສຕິໍ ຠາເວນ຺ຕິ, ເຕ ວິປສ຺ສກາ ອກິຈ຺ຈໍ ສຸຠສຸຂາທິກໍ, ກສິວາຓິຊ຺ຊາທິກມ຺ມໍ ວາ ນ ເສວນ຺ຕິ, ກິຈ຺ເຈ ອສຸຠາສຸຂາທິເກ, ກາຍາທິເກ ວາ ສາຕຈ຺ຈກາຣິໂນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຠຄວາ ອາຫາຕິ ໂຍຊນາ.

ອິຕິສທ຺ທສ຺ສ ເຈຕ຺ຖ ເອກສ຺ສ ໂລໂປ. ອິຕິ ເອວໍ ‘‘ເຍສຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິຄາຖາຍ ເກສາທິເກ ກາເຍ ຄຕາຍ ປວຕ຺ຕາຍ ສຕິຍາ ຠຄວຕາ ສຣູເປນ ວຸຕ຺ຕາຍ ວິຊ຺ຊມານາຍ ຕທວເສສາ ເວທນາຄຕາ ສຕິ ຈ ຈິຕ຺ຕຄຕາ ສຕິ ຈ ຘມ຺ມຄຕາ ສຕິ ຈ ສຕິປຏ຺ຐານຠາເວນ ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ເຕນ ວຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕີຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ນິຈ຺ຈໍ ສຸສມາຣທ຺ຘາ ນິຈ຺ຈໍ ເວທນາຄຕາ ສຕິ ຈ…ເປ… ນິຈ຺ຈໍ ຈິຕ຺ຕຄຕາ ສຕິ ຈ…ເປ… ນິຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມຄຕາ ສຕີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ.

‘‘ສຕິປຏ຺ຐານວເສເນວ ເອກລກ຺ຂຓາ ຘມ຺ມາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຖາ ຍໍ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຣູປາຍຕນໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ທິຏ຺ຐໍ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສທ຺ທາຍຕນໍ ໂສຕວິຎ຺ຎາເຓນ ສຸຕໍ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ ຆານວິຎ຺ຎາຓາທິຕ຺ຕເຍນ ວິຎ຺ຎາເຓນ ມຸຕໍ, ອິຕິ ເອວໍ ທິຏ຺ຐາທິຕ຺ຕເຍ ຠຄວຕາ ສຣູເປນ ວຸຕ຺ເຕ ສຕິ ຕທວເສສໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິຎ຺ຎາຕໍ ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓປຣິຍາປນ຺ນໍ ຣູປໍ ຠຄວຕາ ອາລມ຺ພິຕພ຺ພຠາເວນ ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ຠວຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຣູປາຍຕນໍ ທິຏ຺ຐໍ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມິໍ ວຸຕ຺ເຕ ສຕິ ຕທວເສສໍ ສຸຕາທິກມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ ອາທິອຕ຺ໂຖ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ທິຏ຺ຐໍ ວາ ສຸຕໍ ວາ ມຸຕໍ ວາ’’ຕິ.

‘‘ກາຍຄຕາຍ ສຕິຍາ ວຸຕ຺ຕາຍ ຕທວເສສາ ເວທນາຄຕາສຕິອາທໂຍເຍວ ວຕ຺ຕພ຺ພາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕຕິໍສໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມາປິ ວຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ຈາຫ ຠຄວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ເຍນ ນິຍ຺ຍານິກລກ຺ຂເຓນ ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ເຕນ ຈ ຠຄວາ ອາຫ, ຕຖາ ເຕນ ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ເຕນ ຈ ຠຄວາ ອາຫ, ຕຖາ ເຕນ ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ເຕນ ຈ ວຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຕສ຺ມາ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ເສນ ອຠິຠູຕຕ຺ຕາ ອິຫ ມມ ສາສເນ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕ຺ວໍ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ຫຸຕ຺ວາ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫາເນນ ວາ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫາເນນ ວາ ວິເນຍ຺ຍ ວິນຍິຕ຺ວາ ກາເຍ ເກສາທິຣູປກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ ເກສາທິຣູປກາຍານຸປສ຺ສີ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣາຫີ’’ຕິ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ເຕ ສຕິ ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ, ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ, ເວທນາສຸ ເວທນານຸປສ຺ສີ ວິຫຣາຫິ ອາຕາປີ ສມ຺ປຊາໂນ ສຕິມາ ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສໍ, ຕສ຺ມາຕິຫ, ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ, ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສີ ວິຫຣາຫິ…ເປ… ໂທມນສ຺ສໍ, ຕສ຺ມາຕິຫ, ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ, ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສີ ວິຫຣາຫິ…ເປ… ໂທມນສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ຠວຕີຕິ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວິຕ຺ຖາຣຕ຺ໂຖ ປນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໒໓) ພຫຸຘາ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອມ຺ເຫຫິ ນ ວິຕ຺ຖາຣິໂຕ.

‘‘ເອກສ຺ມິໍ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ວຸຕ຺ເຕ ກສ຺ມາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ວຸຕ຺ຕາ ຠເວຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອາຕາປີຕິ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອາຕາປີ’’ຕິ ອິມິນາ ປເທນ ກາຍເວທນາຈິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ປວຕ຺ຕໍ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ສມ຺ປຊາໂນ’’ຕິ ປເທນ ກາຍເວທນາຈິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ປວຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ສຕິມາ’’ຕິ ປເທນ ກາຍເວທນາຈິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ປວຕ຺ຕໍ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ວິເນຍ຺ຍ ໂລເກ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ປເທນ ກາຍເວທນາຈິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ປວຕ຺ຕໍ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ກາເຍເຍວ ປວຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ປກາເຣນ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສິໂນ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ເຈ ວເທຍ຺ຍ, ເອວໍ ສຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ວີຣິຍປຎ຺ຎາສຕິສມາຘີນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຕິປຏ຺ຐານານໍ ສາຘກຠາເວນ ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ສມານລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ – ‘‘ຈຕຸສຕິປຏ຺ຐານສາຘເນ ອິເມສໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ສຠາວເຠທາຠາວໂຕ ສມານລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໒໓).

໒໔. ‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາເຍວ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ກຖໍ ສຕ຺ຕຕິໍສໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ເຍນ ໂຍຄາວຈເຣນ ຠາວິຍມາເນສຸ ຕສ຺ສ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ພຸຊ຺ຌນໍ ໂພຘໍ, ອຣິຍມຄ຺ຄຎາຓໍ, ໂພຘໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ໂພຘງ຺ຄມາ. ໂພຘສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ປກ຺ເຂ ຠວາຕິ ໂພຘິປກ຺ຂິຍາ.

‘‘ກຸສລາເຍວ ຘມ຺ມາ ເອກລກ຺ຂຓຠາເວນ ນີຫຣິຕາ ກິໍ, ອຸທາຫຸ ອກຸສລາປິ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເອວໍ ອກຸສລາປີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ເຕນ ນິທ຺ຘາຣິຕາ ຍຖາ, ເອວໍ ອກຸສລາປິ ຘມ຺ມາ ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ເຕນ ນິທ຺ຘາຣິຕພ຺ພາເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ກຖໍ ນິທ຺ຘາເຣຕພ຺ພາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ປຫາເນກຏ຺ຐຠາເວນ ນິທ຺ຘາເຣຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ປຫານໍ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ຕາຕິ ປຫາເນກຏ຺ຐຠາເວນ ສມານລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ. ‘‘ກຕມໍ ປຫານໍ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ຈຕູສຸ…ເປ… ປຣິຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ກາຍາຄຕາສຕິປຏ຺ຐາເນ ໂຍຄາວຈເຣນ ຠາວິຍມາເນ ສຕິ ເຕນ ໂຍຄາວຈເຣນ ອສຸເຠ ເກສາທິເກ ຣູປກາເຍ ‘‘ສຸຠ’’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາໂສ ປຫີຍຕິ, ອສ຺ສ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ກພຬີກາຣາຫາໂຣ ປຣິຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ‘‘ອາຫາຣສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໕໖) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຣູປກາເຍ ຉນ຺ທຣາຄໍ ປຊຫນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ສມຸທເຍ ກພຬີກາຣາຫາເຣປິ ຉນ຺ທຣາໂຄ ປຫີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເວທນາຄຕາສຕິປຏ຺ຐາເນ ຠາວິຍມາເນ ສຕິ ທຸກ຺ເຂ ‘‘ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາໂສ ປຫີຍຕິ, ອສ຺ສ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ຜສ຺ສາຫາໂຣ ປຣິຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ‘‘ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ເວທນາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໑໒໖; ສໍ. ນິ. ໒.໑, ໓໙; ມຫາວ. ໑; ອຸທາ. ໑; ວິຠ. ໒໒໕) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເວທນາຍ ຉນ຺ທຣາຄໍ ປຊຫນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈເຍ ຜສ຺ສາຫາເຣ ຉນ຺ທຣາໂຄ ປຫີຍຕິ. ຈິຕ຺ຕຄຕາສຕິປຏ຺ຐາເນ ຠາວິຍມາເນ ອນິຈ຺ເຈ ‘‘ນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາໂສ ປຫີຍຕິ, ອສ຺ສ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຓາຫາໂຣ ປຣິຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຘມ຺ມຄຕາສຕິປຏ຺ຐາເນ ຠາວິຍມາເນ ອນຕ຺ຕນິ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ວິປລ຺ລາໂສ ປຫີຍຕິ, ອສ຺ສ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຫາໂຣ ປຣິຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເອເກກສ຺ມິໍ ປຫາຕພ຺ເພ ວຸຕ຺ເຕ ຕທວເສສາ ປຫາຕພ຺ພາ ວຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ ປຫາຕພ຺ພຠາເວນ ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

‘‘ອາຫາຣາ ຈສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ວຈເນ ອາຫາເຣສຸ ປວຕ຺ຕາ ກາມຣາຄໂທສໂມຫາ ພ຺ຍນ຺ຕີກຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄຫິໂຕ. ກພຬີກາຣາຫາຣຎ຺ຫິ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ເຕ ກາມຣາເຄ ວິຊ຺ຊມາເນ ກພຬີກາຣາຫາຣສ຺ສ ວິຊານນາ ນຕ຺ເຖວ, ຕສ຺ມິໍ ກາມຣາເຄ ປນ ປຫີເນ ປຣິຊານນາ ຠວຕີຕິ. ເສສາຫາຣຊານນມ຺ປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍສ຺ສ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຠາວິຕາ, ວິປລ຺ລາສາ ປຫີນາ, ອາຫາຣປຣິຊານນາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ໂສ ໂຍຄາວຈໂຣ ອຸປາທາເນຫິ ອນຸປາທາໂນ ຠວຕິ. ສຸຠສຎ຺ຎິເຕ ຫິ ກາເຍ ກາມຸປາທານໍ ວິເສເສນ ຠວຕີຕິ ສຸຠສຎ຺ຎິໂຕ ກາໂຍ ກາມຸປາທານສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ, ກາຍຄຕາຍ ສຕິຍາ ອນຸສຣິຕພ຺ໂພ ອສຸຠສຎ຺ຎິໂຕ ເກສາທິ ກາມຸປາທານສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ນ ໂຫຕ຺ເວວ. ສຸຂເວທນາຍ ອສ຺ສາທວເສນ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ ຠວຕີຕິ ສຸຂສຎ຺ຎິຕາ ເວທນາ ທິຏ຺ຐຸປາທານສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ, ເວທນາຄຕາຍ ປນ ສຕິຍາ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ ເວທນາ ທິຏ຺ຐຸປາທານສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ນ ໂຫຕ຺ເວວ. ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິຄຫຓວເສນ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສີລວຕວເສນ ປຣິສຸທ຺ຘີຕິ ປຣາມສນໍ ໂຫຕີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ສີລພ຺ພຕຸປາທານສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ, ຈິຕ຺ຕຄຕາຍ ປນ ສຕິຍາ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສີລພ຺ພຕຸປາທານສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ນ ໂຫຕ຺ເວວ. ຘມ຺ເມ ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉເທນ ຍຖາຠູຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ອຕ຺ຕາຠິນິເວໂສ ໂຫຕີຕິ ຘມ຺ມາ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ, ຘມ຺ມຄຕາຍ ປນ ສຕິຍາ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ນ ໂຫນ຺ຕິ ເອວ. ຕສ຺ມາ ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ຠາວິຍມາເນສຸ ອຸປາທາເນຫິ ອນຸປາທາໂນ ຠວຕີຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

‘‘ເຍນ ໂຍຄາວຈເຣນ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຠາວິຕາ, ໂສ ໂຍຄາວຈໂຣ ອຸປາທາເນຫິເຍວ ອນຸປາທາໂນ ຠວຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ໂຍຄາທີຫິປິ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຠວຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂຍເຄຫິ ຈ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂຍເຄຫິ ຈາຕິ ກາມໂຍຄຠວໂຍຄທິຏ຺ຐິໂຍຄອວິຊ຺ຊາໂຍເຄຫິ ຈ. ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕຕິ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫານສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານວເສນ ວິຄໂຕ, ວິມຸຕ຺ໂຕ ຈ ຠວຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຠສຎ຺ຎິໂຕ ຫິ ຣູປກາໂຍ ກາມຣາຄສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ໂຫຕິ, ກາຍຄຕາຍ ປນ ສຕິຍາ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ໂພ ກາໂຍ ກາມຣາຄສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ນ ໂຫຕ຺ເວວ. ‘‘ສຸໂຂ’’ຕິ ວາ ‘‘ສຸຂເຫຕູ’’ຕິ ວາ ຄຫຓີໂຍ ຠໂວ ຠວຣາຄສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ໂຫຕິ, ເວທນາຄຕາຍ ປນ ສຕິຍາ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ໂພ ຠໂວ ຠວຣາຄສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ນ ໂຫຕິ. ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ອຠິນິວິສິຕພ຺ພໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐິໂຍຄສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ໂຫຕິ, ຈິຕ຺ຕຄຕາຍ ປນ ສຕິຍາ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐິໂຍຄສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ນ ໂຫຕິ. ວິນິພ຺ໂຠຄສ຺ສ ທຸກ຺ກຣຕ຺ຕາ, ຘມ຺ມານໍ ຘມ຺ມມຕ຺ຕຕາຍ ຈ ທຸປ຺ປຏິວິຊ຺ຌຕ຺ຕາ ອວິນິພ຺ຠຸຊິຕພ຺ພາ, ຘມ຺ມມຕ຺ຕຕາຍ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌິຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາໂຍຄສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ໂຫນ຺ຕິ, ຘມ຺ມຄຕາຍ ປນ ສຕິຍາ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາໂຍຄສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຈຕຸສຕິປຏ຺ຐານານຸປສ຺ສໂກ ‘‘ໂຍເຄຫິ ຈ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຍໍ ນໂຍ ອາສເວຫິ ຈ ອນາສໂວ ຠວຕິ, ໂອເຆຫິ ຈ ນິຕ຺ຖິຓ຺ໂຓ ຠວຕີຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ.

ຄນ຺ເຖຫິ ຈ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ຠວຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ສຸຠສຎ຺ຎິໂຕ ຣູປກາໂຍ ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ຖສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ, ກາຍຄຕາຍ ປນ ສຕິຍາ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ໂພ ຣູປກາໂຍ ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ຖສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ນ ໂຫຕິ. ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂຠູຕາ ເວທນາ ພ຺ຍາປາທກາຍຄນ຺ຖສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ທຸກ຺ຂາຍ ເວທນາຍ ປຏິຆານຸສໂຍ ອນຸເສຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໕). ເວທນາຄຕາຍ ປນ ສຕິຍາ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ ເວທນາ ພ຺ຍາປາທກາຍຄນ຺ຖສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ນ ໂຫຕິ. ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ອຠິນິເວສວເສນ ສສ຺ສຕສ຺ສ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ສີເລນ ສຸທ຺ຘິ, ວເຕນ ສຸທ຺ຘີ’’ຕິ ປຣາມສນໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ຄຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສີລພ຺ພຕປຣາມາສກາຍຄນ຺ຖສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ, ຈິຕ຺ຕຄຕາຍ ປນ ສຕິຍາ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສີລພ຺ພຕປຣາມາສສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ນ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມານໍ ສປ຺ປຈ຺ຈຍນາມຣູປສຠາວສ຺ສ ອທສ຺ສນໂຕ ຠວທິຏ຺ຐິວິຠວທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອິທໍ ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ອຠິນິວິສິຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ ອິທໍສຈ຺ຈາຠິນິເວສກາຍຄນ຺ຖສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ, ຘມ຺ມຄຕາຍ ປນ ສຕິຍາ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ ອິທໍສຈ຺ຈາຠິນິເວສກາຍຄນ຺ຖສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຈຕຸສຕິປຏ຺ຐານານຸປສ຺ສໂກ ‘‘ຄນ຺ເຖຫິ ຈ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

ສຸຠສຎ຺ຎິໂຕ ຈ ກາໂຍ ຣາຄສລ຺ລສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ, ກາຍຄຕາຍ ປນ ສຕິຍາ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ໂພ ກາໂຍ ຣາຄສລ຺ລສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ນ ໂຫຕິ. ສຸຂສຎ຺ຎິຕາຍ ເວທນາຍ ໂທໂສ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເວທນາ ໂທສສລ຺ລສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ, ເວທນາຄຕາຍ ປນ ສຕິຍາ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ ເວທນາ ໂທສສລ຺ລສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ນ ໂຫຕິ. ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຕາ ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິອາທິວເສນ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ມານສລ຺ລສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຖຸ, ຈິຕ຺ຕຄຕາຍ ປນ ສຕິຍາ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພໍ ຈິຕ຺ຕໍ ມານສລ຺ລສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ນ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມານໍ ສປ຺ປຈ຺ຈຍນາມຣູປສຠາວສ຺ສ ອຊານນໂຕ ຘມ຺ມາ ໂມຫສລ຺ລສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ, ຘມ຺ມຄຕາຍ ປນ ສຕິຍາ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ ໂມຫສລ຺ລສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຈຕຸສຕິປຏ຺ຐານານຸປສ຺ສໂກ ‘‘ສລ຺ເລຫິ ຈ ວິສລ຺ໂລ ຠວຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

‘‘ອາຫາຣາ ຈສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຈຣິເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ກິໍ ປນ ອາຫາຣາວ ອສ຺ສ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ເຎປີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ ຈ ອສ຺ສ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ ຈສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຍນ ໂຍຄາວຈເຣນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຠາວິຕາ, ຕສ຺ສ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ກາຍເວທນາຈິຕ຺ຕຘມ຺ມາວ ປຣິຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ນ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍຕິ ເຈ ວເທຍ຺ຍ ກາຍານຸປສ຺ສນາທີຫິ ຈ ກາຍເວທນາຈິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ປຣິຎ຺ຎາເຕສຸ ສຎ຺ຎາຍປິ ປຣິຎ຺ຎາຕພ຺ພຠາວໂຕ. ສາ ຫິ ເວທນາຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາເຕນ ຘມ຺ເມສຸ ປຣິຎ຺ຎາເຕສຸ ອວິນາຠາວໂຕ ປຣິຎ຺ຎາຕາວາຕິ.

ເຍນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ ຠາວິຕາ, ໂສ ໂຍຄາວຈໂຣ ອຸປາທາເນຫິ ອນຸປາທາໂນ ຈ, ໂຍເຄຫິ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ຈ, ຂນ຺ເຘຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ຈ, ອາສເວຫິ ອນາສໂວ ຈ, ໂອເຆຫິ ນິຕ຺ຖິຓ຺ໂຓ ຈ, ສລ຺ເລຫິ ວິສລ຺ໂລ ຈ ຠວຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ‘‘ກິໍ ປນ ຕຖາວິໂຘວ ໂຫຕິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ຎຖາປີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອຄຕິມ຺ປິ ນ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຄຕິຄມເນຫິ ຈ ນ ອຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ອາຫ. ສຸຠາທິສຎ຺ຎິເຕ ຣູປກາເຍ ອເປກ຺ຂມາໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ສຸຠາທິສຎ຺ຎິໂຕ ຣູປກາໂຍ ວິເສສໂຕ ຉນ຺ທາຄຕິຍາ ວຕ຺ຖຸ ໂຫຕິ, ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐາເນນ ປນ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ໂພ ອສ຺ສາສປສ຺ສາສາທິໂກ ກາໂຍ ຉນ຺ທາຄຕິຍາ ວຕ຺ຖຸ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານຠາວນໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ສຸຂເວທນສ຺ສາທວເສນ ເວທຍມາໂນ ຕທຠາເວນ ພ຺ຍາປາທໍ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ສຸຂເວທນາ ໂທສາຄຕິຍາ ວຕ຺ຖຸ ໂຫຕິ, ເວທນານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐາເນນ ປນ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ ເວທນາ ໂທສາຄຕິຍາ ວຕ຺ຖຸ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເວທນາສຕິປຏ຺ຐານຠາວນໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂທສາຄຕິໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ສນ຺ຕຕິຆນວເສນ ‘‘ນິຈ຺ຈໍ, ຘຸວ’’ນ຺ຕິ ຄຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂມຫສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ໂຫຕິ, ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐາເນນ ປນ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂມຫສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຈິຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານຠາວນໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂທສາຄຕິໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ວິຠຊິຕ຺ວາ ຘມ຺ມສຠາວໍ ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ຠຍໍ ຊາຍຕີຕິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອຊານິຍສຠາວາ ຘມ຺ມາ ຠຍສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ໂຫນ຺ຕິ, ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐາເນນ ປນ ອນຸປສ຺ສິຕພ຺ພາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຊານິຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ ຣາຄສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານຠາວນໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ຠຍາຄຕິໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ປຫາຕພ຺ພຠາເວນ ເອກລກ຺ຂເຓ ອກຸສເລປິ ຘມ຺ເມ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອິທານິ ນິຄເມຕຸໍ ‘‘ເອວໍ ອກຸສລາປິ ຘມ຺ມາ ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ປຫານໍ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸນ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຠາເວຕພ຺ເພສຸ ຘມ຺ເມສຸ ເອກເທເສສຸ ວຸຕ຺ເຕ ຕທວເສສາປິ ຠາເວຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ປຫາຕພ຺ເພສຸປິ ຘມ຺ເມສຸ ເອກເທເສ ວຸຕ຺ເຕ ຕທວເສສາປິ ຘມ຺ມາ ປຫາຕພ຺ພາ ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ອາຈຣິເຍນ ວຸຕ຺ຕາ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕາ, ‘‘ອຎ຺ຎຖາປິ ຍທິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ສິຍຸໍ, ເຕປິ ວທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ ອຎ຺ເຎນປິ ປຣິຍາເຍນ ລກ຺ຂຓຫາຣສ຺ສ ອຸທາຫຣຓານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຕ຺ຖ ວາ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຍສ຺ສໍ ຣູເປກເທສເທສນາຍໍ ຣູປິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍາທິຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິໂຍສານໍ ອຏ຺ຐວິຘໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຣູເປກເທສໍ ຠຄວຕາ ເທສິຕໍ. ຕຕ຺ເຖວ ຕສ຺ສໍ ຣູເປກເທສເທສນາຍໍ ຣູປຘາຕຸ ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓາ ຈກ຺ຂຸຘາຕາທິໂຜຏ຺ຐພ຺ພຘາຕຸປຣິໂຍສານາ ທສວິຘາ ຣູປຘາຕຸ ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂເຓນ ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ເທສິຕາ. ສພ຺ໂພ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ຈ ເທສິໂຕ. ຣູປາຍຕນໍ ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ ຈກ຺ຂາຍຕນາທິໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນປຣິໂຍສານໍ ທສວິຘໍ ອາຍຕນໍ ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂເຓນ ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ເທສິຕໍ.

ຍຕ຺ຖ ວາ ປນ ຍສ຺ສໍ ເວທເນກເທສເທສນາຍໍ ສຸຂາ ເວທນາ ຠຄວຕາ ເທສິຕາ, ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສໍ ເວທເນກເທສເທສນາຍໍ ສຸຂິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ເທສິຕໍ, ໂສມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ເທສິຕໍ, ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ ອຣິຍສຈ຺ຈຎ຺ຈ ເທສິຕໍ ສຸຂເວທນາຠາເວນ ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ. ຍຕ຺ຖ ວາ ປນ ຍສ຺ສໍ ເວທເນກເທສເທສນາຍໍ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ຠຄວຕາ ເທສິຕາ, ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສໍ ເວທເນກເທສເທສນາຍໍ ທຸກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ເທສິຕໍ ໂທມນສ຺ສິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ເທສິຕໍ, ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈຎ຺ຈ ເທສິຕໍ ທຸກ຺ຂເວທນາຠາເວນ ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ. ຍຕ຺ຖ ວາ ປນ ຍສ຺ສໍ ເວທເນກເທສເທສນາຍໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ຠຄວຕາ ເທສິຕາ, ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສໍ ເວທເນກເທສເທສນາຍໍ ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ຈ ເທສິຕໍ, ສພ຺ໂພ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ຈ ເທສິໂຕຕິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ.

ຍສ຺ສໍ ເທສນາຍໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ ເທສິຕາ, ຕສ຺ສໍ ເທສນາຍໍ ອຸເປກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ເທສິຕໍ ໂຫຕຸ ສມານລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ, ‘‘ເກນ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ເທສິໂຕ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ ‘‘ເກນ ກາຣເຓນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາຍ ເວທນາຍ ຫິ ຍສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາ ອນຸເສຕິ, ຕສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາ ເທສິຕາ ໂຫຕິ. ອວິຊ຺ຊາຍ ຈ ເທສິຕາຍ ອວິຊ຺ຊາມູລໂກ ສພ຺ໂພປິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ…ເປ… ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ ເທສິໂຕວ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ…ເປ… ສມຸທໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອນຸໂລມວເສນ ປວຕ຺ໂຕ ໂຍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ເທສິໂຕຕິ ອາຈຣິເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ, ‘‘ຍທິ ຕຖາ ປວຕ຺ໂຕ ໂສ ຈ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ເທສິໂຕ, ເອວໍ ສຕິ ສພ຺ໂພ ຈ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ເທສິໂຕ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ໂຈທນໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ‘‘ໂສ ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈ ອນຸໂລມວເສນ ປວຕ຺ໂຕ, ໂສ ຈ ສຣາຄສໂທສສໂມຫສໍກິເລສປກ຺ເຂນ ຫາຕພ຺ໂພ. ໂຍ ຈ ປຏິໂລມວເສນ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ຕ຺ເວວ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ’’ຕິອາທິໂກ ປວຕ຺ໂຕ, ໂສ ຈ ວີຕຣາຄວີຕໂທສວີຕໂມຫອຣິຍຘມ຺ເມຫິ ຫາຕພ຺ໂພ. ໂຍ ຈ ອນຸໂລມປຏິໂລມວເສນ ປວຕ຺ໂຕ, ໂສ ຈ ຕທຸຠເຍຫິ ຫາຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ມາ ‘‘ສພ຺ໂພ ຈ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ເທສິໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

‘‘ເຍ ຘມ຺ມາ ເອກລກ຺ຂຓາ, ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ເອກສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ວຸຕ຺ເຕ ອວສິຏ຺ຐາ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕີຕິອາທິນາ (ເນຕ຺ຕິ. ໒໓) ອາຈຣິເຍນ ຍາ ລກ຺ຂຓຫາຣໂຍຊນາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາວ ກາຕພ຺ພາ, ນ ອຎ຺ຎຖາ ກາຕພ຺ພາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຠາວໂຕ ອຎ຺ຎຖາປິ ລກ຺ຂຓຫາຣໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາເຍວາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອວໍ ເຍ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ປຖວີອາທໂຍ ຣູປຘມ຺ມາ, ເຍ ຜສ຺ສາທໂຍ ອຣູປຘມ຺ມາ ສນ຺ຘາຣຓາທິກິຈ຺ຈໂຕ ສງ຺ຆຏ຺ຏນາທິກິຈ຺ຈໂຕ ເອກລກ຺ຂຓາ, ເຕສໍ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ເອກສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ວຸຕ຺ເຕ ອວສິຏ຺ຐາ ຣູປາຣູປຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ. ເຍ ປຖວີອາທໂຍ ຣູປຘມ຺ມາ, ເຍ ຜສ຺ສາທໂຍ ອຣູປຘມ຺ມາ ກກ຺ຂຬາທິລກ຺ຂຓໂຕ ຜຸສນາທິລກ຺ຂຓໂຕ ເອກລກ຺ຂຓາ, ເຕສໍ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ເອກສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ວຸຕ຺ເຕ ອວສິຏ຺ຐາ ຣູປາຣູປຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ. ເຍ ຘມ຺ມາ ຣຸປ຺ປນສາມຎ຺ຎໂຕ ນມນສາມຎ຺ຎໂຕ ອນິຈ຺ຈາທິສາມຎ຺ຎໂຕ ວາ ຂນ຺ຘາຍຕນາທິສາມຎ຺ຎໂຕ ວາ ເອກລກ຺ຂຓາ, ເຕສໍ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມານໍ ເອກສ຺ມິໍ ສງ຺ຂຕຘມ຺ເມ ວຸຕ຺ເຕ ອວສິຏ຺ຐາ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ. ເຍ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມາ ຠງ຺ຄຸປ຺ປາທໂຕ ສງ຺ຂໂຕ ຈຸຕູປປາຕໂຕ ສມານນິໂຣຘຸປ຺ປາທສງ຺ຂຕໂຕ ວາ ຈຸຕູປປາຕໂຕ ເອກລກ຺ຂຓາ, ເຕສໍ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມານໍ ເອກສ຺ມິໍ ສງ຺ຂຕຘມ຺ເມ ວຸຕ຺ເຕ ອວສິຏ຺ຐາ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ.

ກິຈ຺ຈໂຕ ຈ ລກ຺ຂຓໂຕ ຈາຕິອາທີສຸ ຈ-ສທ຺ເທນ ສຫຈຣຓສມານເຫຕຸຕາທໂຍ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ສຫຈຣຓາທີສຸ ຈ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ‘‘ນານຕ຺ຕກາຍນານຕ຺ຕສຎ຺ຎິໂນ (ທີ. ນິ. ໓.໓໔໑, ໓໕໗, ໓໕໙; ອ. ນິ. ໙.໒໔), ນານຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ອມນສິກາຣາ’’ຕິອາທີສຸ ສຫຈາຣິຕາຍ ສຎ຺ຎາສຫຄຕາ ຘມ຺ມາ ນິທ຺ຘາຣິຕາຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕເມວ.

‘‘ເອກສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ສຣູປໂຕ ວຸຕ຺ເຕ ເອກລກ຺ຂຓາທິໂຕ ອວສິຏ຺ຐຘມ຺ມານມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕຠາໂວ ເກນ ອມ຺ເຫຫິ ຊານິຕພ຺ໂພ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ ‘‘ເຕນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເຕນ ອວສິຏ຺ຐຘມ຺ມານມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕຠາເວນ ‘‘ວຸຕ຺ຕມ຺ຫິ ເອກຘມ຺ເມ’’ຕິອາທິກໍ ຍໍ ວຈນໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ ອາຫ, ເຕນ ວຈເນນ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອວສິຏ຺ຐານມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕຠາໂວ ຊານິຕພ຺ໂພ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ລກ຺ຂຓຫາໂຣ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ, ອຎ຺ໂຎ ນິຍຸຕ຺ໂຕ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ນິຍຸຕ຺ໂຕ ລກ຺ຂໂຓ ຫາໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສໍ ປາຬິຍໍ ເອກສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ວຸຕ຺ເຕ ອວສິຏ຺ຐຘມ຺ມາປິ ເຍນ ລກ຺ຂຓຫາເຣນ ນິທ຺ຘາຣິຕາ, ຕສ຺ສໍ ປາຬິຍໍ ໂສ ລກ຺ຂໂຓ ຫາໂຣ ນິຍຸຕ຺ໂຕ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ໂຍຊິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພຕິ.

ອິຕິ ລກ຺ຂຓຫາຣວິຠງ຺ເຄ ສຕ຺ຕິພລານຸຣູປາ ຣຈິຕາ

ວິຠາວນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຓ຺ຑິເຕຫິ ປນ ອຏ຺ຐກຖາຏີການຸສາເຣນ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ໂຖ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ.

໖. ຈຕຸພ຺ຍູຫຫາຣວິຠງ຺ຄວິຠາວນາ

໒໕. ເຍນ ເຍນ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສຠູເຕນ ລກ຺ຂຓຫາຣວິຠງ຺ເຄນ ສຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຫິ ສມານຕ຺ຖາ ວິຠຕ຺ຕາ, ໂສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສຠູໂຕ ລກ຺ຂຓຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ, ‘‘ກຕໂມ ຈຕຸພ຺ຍູຫຫາຣວິຠງ຺ໂຄ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ຈຕຸພ຺ຍູໂຫ ຫາໂຣ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐສຸ ໂສຬສສຸ ເທສນາຫາຣາທີສຸ. ກຕໂມຕິ ກຕໂມ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ຈຕຸພ຺ຍູໂຫ ຫາໂຣ ຈຕຸພ຺ຍູຫຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ນາມາຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ຈຕຸພ຺ຍູໂຫ ຫາໂຣຕິ ຈຕຸພ຺ຍູຫຫາຣວິຠງ຺ໂຄ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໒໕). ‘‘ອິມິນາ ຈຕຸພ຺ຍູຫຫາເຣນ ກຕມສ຺ສ ເນຣຸຕ຺ຕາທໂຍ ຄເວສິຕພ຺ພາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ພ຺ຍຎ຺ຊເນນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ພ຺ຍຎ຺ຊເນນາຕິ ຈຕຸພ຺ຍູຫຫາຣສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິເສສໂຕ ພ຺ຍຎ຺ຊນວິຈຍຠາວໂຕ ‘‘ພ຺ຍຎ຺ຊນາ’’ຕິ ໂວຫາຣິເຕນ ອິມິນາ ຈຕຸພ຺ຍູຫຫາເຣນ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ເນຣຸຕ຺ຕຎ຺ຈ, ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍ ຈ, ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິທານຎ຺ຈ, ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພາປຣສນ຺ຘິ ຈ ສໍວຓ຺ເຓນ຺ເຕຫິ ຄເວສິຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ.

‘‘ຈຕຸພ຺ຍູຫຫາເຣນ ຄເວສິຕພ຺ເພສຸ ເນຣຸຕ຺ຕາທີສຸ ກຕມໍ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຄເວສິຕພ຺ພໍ ເນຣຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ເນຣຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ອິມິນາ ຈຕຸພ຺ຍູຫຫາເຣນ ຄເວສິຕພ຺ເພສຸ ເນຣຸຕ຺ຕາທີສຸ ກຕມໍ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ເນຣຸຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພຈນໍ ນາມາຕິ ເຈ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ? ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຍາ ນິຣຸຕ຺ຕິ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ ສຠາວປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຄເວສິຕພ຺ພາ, ອິທໍ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິຠູຕໍ ນິພ຺ພຈນໍ ເນຣຸຕ຺ຕໍ ນາມາຕິ. ‘‘ຍາ ນິຣຸຕ຺ຕິ ເນຣຸຕ຺ຕໍ ນາມາຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ກາ ປນ ສາ ນິຣຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ປທສໍຫິຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປເທສຸ ສໍຫິຕາ ຍຸຕ຺ຕາ ປທສໍຫິຕາ. ຍຖາ ຍຖາ ສຸຕ຺ຕຕ຺ໂຖ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ຕຖາ ຕຖາ ຍາ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິ ປວຕ຺ຕາ, ສາ ປວຕ຺ຕາ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິເຍວ ນິຣຸຕ຺ຕິ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ກາ ປນ ສາ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຈ ‘‘ຍໍ ຘມ຺ມານໍ ນາມໂສ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ຍາຍ ກາຣຓຠູຕາຍ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ຘມ຺ມານໍ ເນຍ຺ຍານໍ ນາມໂສ ປຖວີນາມາທິນາ ວາ ຜສ຺ສນາມາທິນາ ວາ ຂນ຺ຘນາມາທິນາ ວາ ວິວິເຘນ ນາເມນ ອຕ຺ຖຘມ຺ມາທີສຸ ກຸສລສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຎາຓໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ສາ ກາຣຓຠູຕາ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍນ຺ຕິ ຈ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາໂສ, ຍາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ລິງ຺ຄປກຕິຘມ຺ມານໍ ນາມໂສ ປວຕ຺ຕມານໍ ຎາຓໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ກເຖຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຍທາ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ຍທາ ຫິ ຠິກ຺ຂູຕິອາທິນາ ‘ຘມ຺ມານໍ ນາມໂສ ຎາຓ’ນ຺ຕິ ປທສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ວິວຣຕີ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໒໕) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ໂຕວາຕິ ນ ວິຈາຣິໂຕ.

໒໖. ເນຣຸຕ຺ຕໍ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ຕໍ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕໍ ‘‘ກຕໂມ ສຸຕ຺ເຕ ຄເວສິຕພ຺ໂພ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ປາກໂຏ. ອປິຈ ‘‘ຘມ຺ໂມ ຫເວ ຣກ຺ຂຕີ’’ຕິອາທີສຸ ເຍນ ປຸຄ຺ຄເລນ ອຕ຺ຕນາ ຣກ຺ຂິເຕນ ຘມ຺ເມນ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພຠາໂວ ອິຈ຺ຉິໂຕ, ໂສ ຘມ຺ມໍ ຣກ຺ຂິສ຺ສຕີຕິ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸຄ຺ຄຕິໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາໂມ, ໂສ ຘມ຺ມໍ ຣກ຺ຂິສ຺ສຕີຕິ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ໂຈໂຣ ຍຖາ ສນ຺ຘິມຸເຂ ຄຫິໂຕຕິອາທີສຸ ໂຍ ໂຈໂຣ ຆາຕນໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາໂມ, ໂສ ໂຈຣກມ຺ມໍ ນ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປາຍາທິທຸກ຺ຂໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາໂມ, ໂສ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ສຸຂກາມານີຕິອາທີສຸ ເຍ ປຸຄ຺ຄລາ ສຸຂໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕ ປຣຫິໍສນໂຕ ວິວຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ມິທ຺ຘີ ຍທາ ໂຫຕິ ມຫຄ຺ຆໂສ ຈາຕິອາທີສຸ ເຍ ປຸຄ຺ຄລາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປວຕ຺ຕມານຊາຕິຊຣາມຣຓໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມາ, ເຕ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸໂນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ສຸທ຺ຘາຊີວາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີລສມ຺ປນ຺ນາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຕນ຺ທິໂນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ວິປສ຺ສກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ສຄາຣວາ ສປ຺ປຕິສ຺ສາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອປ຺ປມາໂທ ອມຕປທນ຺ຕິອາທີສຸ ເຍ ປຸຄ຺ຄລາ ມຈ຺ຈຸໂນ ຠາຍນ຺ຕິ, ນິພ຺ພານມິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕ ປຸຄ຺ຄລາ ທານສີລຠາວນາກມ຺ເມສຸ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒໗. ສຸຕ຺ເຕ ຄເວສິຕພ຺ໂພ ອຘິປ຺ປາໂຍ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ວິຎ຺ຎາໂຕ, ‘‘ກຕມໍ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຄເວສິຕພ຺ພໍ ນິທານ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ນິທານ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ນິທານນ຺ຕິ ຜລໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເທຕີຕິ ນິທານໍ. ກິໍ ຕໍ? ກາຣຓໍ. ຘນິໂຍຕິ ຘນວຑ຺ຒນກາຣເຓ ນິຍຸຕ຺ໂຕຕິ ຘນິໂຍ. ໂຄປາລໂກຕິ ຄາໂວ ອິສ຺ສຣຠາເວນ ປາເລຕິ ຣກ຺ຂຕີຕິ ໂຄປາລໂກ. ອຸປຘີຫີຕິ ປຸຕ຺ຕໂຄຓາທີຫິ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໓໓). ນຣສ຺ສາຕິ ປຸຕ຺ຕິມນ຺ຕສ຺ສ ວາ ໂຄປາລກສ຺ສ ວາ ນຣສ຺ສາຕິ ຈ ປທຏ຺ຐານວເສນ ວາ ເຍຠຸຍ຺ຍວເສນ ວາ ຄາຖາຍໍ ອາຄຕວເສນ ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນາຣິຍາປິ ອຸປຘີຫິ ນນ຺ທນາ ອຕ຺ເຖວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ອິມິນາ ວຕ຺ຖຸນາຕິ ອຸປຘິສງ຺ຂາເຕນ ອິມິນາວ ປຸຕ຺ຕຄວາທິນາ ວຕ຺ຖຸນາ. ວສຕິ ປວຕ຺ຕຕິ ນນ຺ທນາ ເອຕ຺ຖ ປຸຕ຺ຕໂຄຓາທິເກຕິ ວຕ຺ຖຸ. ນນ຺ທນໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເທຕິ ປຸຕ຺ຕໂຄຓາທິກນ຺ຕິ ນິທານນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຘນິໂຍ ‘‘ອຸປຘີຫິ ນຣສ຺ສ ນນ຺ທນາ’’ຕິ ອາຫ. ຠຄວາ ປນ ‘‘ວສຕິ ປວຕ຺ຕຕິ ໂສຈນາ ເອຕ຺ຖ ປຸຕ຺ຕໂຄຓາທິເກຫິ ວຕ຺ຖຸ, ໂສຈນໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເທຕິ ປຸຕ຺ຕໂຄຓາທິກນ຺ຕິ ນິທານ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຸປຘີຫິ ນຣສ຺ສ ໂສຈນາ’’ຕິ ອາຫ. ປຣິຄ຺ຄຫີຍເຕຕິ ປຣິຄ຺ຄຫໍ. ກິໍ ຕໍ? ປຸຕ຺ຕໂຄຓາທິກໍ, ຕໍ ປຣິຄ຺ຄຫໍ ‘‘ອຸປຘີ’’ຕິ ອາຫ, ນ ກິເລສູປຘິກາຍຂນ຺ຘູປຘິນ຺ຕິ.

ອຸປຘີສູຕິ ຂນ຺ຘສງ຺ຂາເຕສຸ ກາເຍສຸ. ກາຍໍ ‘‘ອຸປຘີ’’ຕິ ອາຫ, ນ ປຸຕ຺ຕຄວາທິກໍ, ນ ປຣິຄ຺ຄຫໍ.

ພາຫິເຣສຸ ວຕ຺ຖູສູຕິ ມຓິກຸຓ຺ຑລປຸຕ຺ຕທາຣາທີສຸ ວຕ຺ຖູສຸ.

ກາມສຸຂນ຺ຕິ ກາມນີເຍສຸ ອສ຺ສາທສຸຂວເສນ ປວຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫາ. ພາຫິຣວຕ຺ຖຸກາຍ ຕຓ຺ຫາຍາຕິ ກາມນີເຍສຸ ພາຫິຣວຕ຺ຖູສຸ ອສ຺ສາທສຸຂວເສນ ປວຕ຺ຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກວຕ຺ຖຸກາຍາຕິ ຣູປກາຍສງ຺ຂາເຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ອຠິນນ຺ທນວເສນ ປວຕ຺ຕາຍ.

ປຸນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກວຕ຺ຖຸກາຍາຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຂາເຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ສິເນຫວເສນ ປວຕ຺ຕາຍ.

ຄເວສິຕພ຺ພໍ ນິທານໍ ວິຠຕ຺ຕໍ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕໍ, ‘‘ກຕໂມ ຄເວສິຕພ຺ໂພ ປຸພ຺ພາປຣສນ຺ຘີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ປຸພ຺ພາປຣສນ຺ຘີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ເນຣຸຕ຺ຕາຘິປ຺ປາຍນິທານປຸພ຺ພາປຣສນ຺ຘີສຸ. ຍຖາຕິ ເຍນ ອນ຺ຘກາຣາທິນາ ສຠາເວນ ‘‘ກາມນ຺ຘາ…ເປ… ມາຕຣ’’ນ຺ຕິ ຍໍ ກາມຕຓ຺ຫໍ ຠຄວາ ອາຫ, ອຍໍ ກາມຕຓ຺ຫາ ຕຖາ ເຕນ ອນ຺ຘກາຣາທິນາ ສຠາເວນ ‘‘ກາມນ຺ຘາ…ເປ… ມາຕຣ’’ນ຺ຕິ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ໂຍຊນາ.

ຄາຖາຕ຺ໂຖ ປນ – ກາເມຕີຕິ ກາໂມ, ກາມຕຓ຺ຫາ, ກາເມນ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອຊານນຕາຍ ຘມ຺ມສ຺ສ, ອປສ຺ສນຕາຍ ຈ ອນ຺ຘາຕິ ກາມນ຺ຘາ. ກາມຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາເຕນ ຊາເລນ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານໍ ອຊານນາປສ຺ສເນນ ສຎ຺ຉນ຺ນາ ປລິຄຸຓ຺ຐິຕາຕິ ຊາລສຎ຺ຉນ຺ນາ. ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາເຕນ ຉທເນນ ເຕສໍເຍວ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານໍ ອຊານນາປສ຺ສເນນ ຉາທິຕາ ປິຫິຕາຕິ ຕຓ຺ຫາຉທນຉາທິຕາ. ອຕ຺ຖຘມ຺ເມສຸ ປມຕ຺ຕສງ຺ຂາເຕນ ປມາເທນ ພນ຺ຘເນນ ພທ຺ຘາ ພນ຺ຘິຕພ຺ພາ ປຸຄ຺ຄລາ ຊຣາມຣຓໍ ອນ຺ເວນ຺ຕິ, ກຸມິນາມຸເຂ ປວຕ຺ຕາ ມຈ຺ຉາ ມຣຓໍ ອນ຺ເວນ຺ຕິ ອິວ ຈ, ຂີຣປໂກ ວຈ຺ໂຉ ມາຕຣໍ ອນ຺ເວຕິ ອິວ ຈ, ຕຖາ ຊຣາມຣຓໍ ອນ຺ເວນ຺ຕີຕິ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

‘‘ກາມນ຺ຘາ…ເປ… ມາຕຣ’ນ຺ຕິ ຍາຍ ເທສນາຍ, ຄາຖາຍ ວາ ກາມຕຓ຺ຫາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ເທສນາ, ຄາຖາ ວາ ກຕເມນ ເທສນາຠູເຕນ ອປເຣນ ຍຸຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຕຖາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອິມາຍ ເທສນາຍ, ຄາຖາຍ ວາ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສາ ກຕເມນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສາຕິ ‘‘ກາມນ຺ຘາ…ເປ… ອນ຺ເວນ຺ຕີ’’ຕິ ເທສນາ, ຄາຖາ ວາ. ປຸພ຺ພາປເຣນາຕິ ຕໂຕ ເທສນາໂຕ ປຸພ຺ເພນ ເທສນາວຈເນນ, ຄາຖາວຈເນນ ວາ ອປເຣນ ເທສນາວຈເນນ, ຄາຖາວຈເນນ ວາ. ຍຸຊ຺ຊຕິ ຍຸຊ຺ຊນໍ ເອຕິ ສເມຕີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ຍຖາຕິ ເຍນ ອນ຺ຘກຣຓາທິນາ. ‘‘ຣຕ຺ໂຕ…ເປ… ນຣ’’ນ຺ຕິ ຍໍ ຄາຖາວຈນໍ ຠຄວາ ອາຫ, ເຕນ ຄາຖາວຈເນນ ຕຖາ ອນ຺ຘກຣຓາທິນາ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຄາຖາຕ຺ໂຖ ປນ – ຣຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ຊນ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຕຫິຕປໂຍຊນໍ ປຣຫິຕປໂຍຊນໍ ນ ຊານາຕິ. ຣຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ຊນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ເຫຕຸໍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ນ ປສ຺ສຕິ. ຣາໂຄ ຍໍ ນຣໍ ຍທາ ສຫເຕ, ຕທາ ຕສ຺ສ ນຣສ຺ສ ອນ຺ຘໍ ອນ຺ຘກາຣໍ ຕມໍ ອຎ຺ຎາຓໍ ໂຫຕີຕິ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ອິຕີຕິ ເອວໍ. ອນ຺ຘຕາຍ ອນ຺ຘກຣຓຕາຍ ສຎ຺ຉນ຺ນຕາຍ ສຎ຺ຉນ຺ນກຣຓຕາຍ. ສາເຍວ ຕຓ຺ຫາຕິ ‘‘ກາມນ຺ຘາ…ເປ… ມາຕຣ’’ນ຺ຕິ ຄາຖາວຈເນນ ຍາ ກາມຕຓ຺ຫາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາເຍວ ກາມຕຓ຺ຫາ. ອຠິລປິຕາຕິ ‘‘ຣຕ຺ໂຕ…ເປ… ນຣ’’ນ຺ຕິ ອປເຣນ ຄາຖາວຈເນນ ຠຄວຕາ ໂວຫາຣິຕາ ໂວຫຣເຓນ ຎາປິຕາ, ອຠິລປິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ສມານຕາ ປຸພ຺ພເທສນາ ອປຣເທສນາຍ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

‘‘ທ຺ວີສຸ ຄາຖາສຸ ກຕເມຫິ ປເທຫິ ສາເຍວ ຕຓ຺ຫາ ອຠິລປິຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອິເມຫິ ອຠິລປິຕາຕິ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຎ຺ຈາຫາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຐມຄາຖາຍໍ ‘‘ກາມນ຺ຘາ…ເປ… ຉາທິຕາ’’ຕິ ຍຎ຺ຈ ປທໍ ອາຫ, ທຸຕິຍຄາຖາຍຎ຺ຈ ‘‘ຣຕ຺ໂຕ…ເປ… ນ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ຍຎ຺ຈ ປທໍ ອາຫ. ປຣິຍຸຏ຺ຐາເນຫິ ປຣິຍຸຏ຺ຐານທີປເກຫິ ອິເມຫິ ‘‘ກາມນ຺ຘາ…ເປ… ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ປເທຫິ ສາເຍວ ປຐມຄາຖາຍ ວຸຕ຺ຕາ ກາມຕຓ຺ຫາ ຈ ຠຄວຕາ ອຠິລປິຕາ.

‘‘ຍໍ ອນ຺ຘກາຣໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ກຕມໍ ຕໍ? ຍາ ຕຓ຺ຫາ ໂປໂນຠວິກາ ວຸຕ຺ຕາ, ກຕມາ ສາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຍໍ ອນ຺ຘກາຣ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອນ຺ຘກາຣໍ ຍໍ ອຎ຺ຎາຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ ຠເວ. ຍາ ຈ ຕຓ຺ຫາ ໂປໂນຠວິກາ ວຸຕ຺ຕາ, ອຍຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ ຠເວຕິ ໂຍຊນາ.

‘‘ກາມາ’’ຕິ ຍຎ຺ຈ ປທໍ ຠຄວາ ອາຫ, ເຕນ ປເທນ ອິເມ ກິເລສກາມາ ວຸຕ຺ຕາ. ‘‘ຊາລສຎ຺ຉນ຺ນາ’’ຕິ ຍຎ຺ຈ ປທໍ ຠຄວາ ອາຫ, ເຕນ ປເທນ ເຕສໍເຍວ ກິເລສກາມານໍ ປໂຍເຄນ ສມຸທາຈາເຣນ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ຠຄວາ ທສ຺ເສຕິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ຍສ຺ມິໍ ສນ຺ຕາເນ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕໍ ສນ຺ຕານໍ ສໍສາຣໂຕ ນິສ຺ສຣິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ຣູປາຣມ຺ມຓາທີຫິ ປໂລຠຍມານາ ຫຸຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ກິເລເສຫິ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຓ຺ຫາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ສນ຺ຕາເນ ຕິຏ຺ຐມານຕ຺ຕາ. ກິເລສວເສນາຕິ ວີຕິກ຺ກມກິເລສວເສນ. ປຣິຍຸຏ຺ຐານວເສນາຕິ ວີຕິກ຺ກມນໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານວເສນ. ເຍຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣຕຓ຺ຫາສຫິຕປຸຄ຺ຄລສທິສາ. ເຕຕິ ເຕ ຕຓ຺ຫາພນ຺ຘນພທ຺ຘາ ຈ ເອທິສກາ ຈ ປຸຄ຺ຄລາ. ຊຣາມຣຓໍ ອນ຺ເວນ຺ຕິ ຊຣາມຣຓໍ ອຕິກ຺ກມິຕຸໍ ນ ສກ຺ກຸຓນ຺ຕິ. ອຍນ຺ຕິ ຊຣາມຣຓານຸປ຺ປວຕ຺ຕິ ‘‘ຊຣາມຣຓມນ຺ເວນ຺ຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ວຈເນນ ຠຄວຕາ ທສ຺ສິຕາຕິ ໂຍຊນາ.

‘‘ກາມນ຺ຘາ’’ຕິອາທິຄາຖາຍ ເຈວ ‘‘ຣຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິຄາຖາຍ ຈ ປຸພ຺ພາປຣສນ຺ຘິ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຖໍ ‘ຍສ຺ສ ປປຎ຺ຈາ ຐິຕີ ຈາ’ຕິອາທິຄາຖາສຸ ປຸພ຺ພາປຣສນ຺ຘິ ອມ຺ເຫຫິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຍສ຺ສ ປປຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສາ ຄາຖາຍ – ຍສ຺ສ ມຸນິໂນ ປປຎ຺ຈາ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐີ ຈ ນຕ຺ຖິ, ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐີຫິ ອຠິສງ຺ຂຕາ ສງ຺ຂາຣາ ຈ ນຕ຺ຖິ, ຐິຕີ ອນຸສຍາ ຕຓ຺ຫາ ຈ ນຕ຺ຖິ, ສນ຺ທານສທິສໍ ຕຓ຺ຫາປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ນຕ຺ຖິ, ປລິຆສທິໂສ ໂມໂຫ ຈ ນຕ຺ຖິ, ໂສ ມຸນິ ປປຎ຺ຈາທິກໍ ສພ຺ພໍ ວີຕິວຕ຺ໂຕ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນິຕ຺ຕຓ຺ຫໍ ນິມານໍ ນິທິຏ຺ຐິໍ ນິສນ຺ທານໍ ນິປລິຆໍ ໂລເກ ຈຣນ຺ຕໍ ຕໍ ມຸນິໍ ສເທວໂກ ຕຓ຺ຫາສຫິໂຕ ໂລໂກ ນ ວິຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຄາຖາຍໍ ປປຎ຺ຈາທໂຍ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ‘‘ກຕເມ ເຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ປປຎ຺ຈາ ນາມາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຕໂນ ອາຘາຣປຸຄ຺ຄລໍ ສໍສາເຣ ຈິຣໍ ປປຎ຺ຈນ຺ຕາເປນ຺ຕີ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິໂຍ ຈ, ຕາຫິ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐີຫິ ສຫຊາຕວເສນ ວາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນວເສນ ວາ ອຠິສງ຺ຂຕາ ສງ຺ຂາຣາ ຈ ປປຎ຺ຈາ ນາມ. ສນ຺ຕາເນ ອປ຺ປຫີນຏ຺ເຐນ ອນຸສຍາ ຕຓ຺ຫາ ສຕ຺ຕານໍ ຕິຏ຺ຐນເຫຕຸຕ຺ຕາ ຐິຕີ ນາມ. ປວຕ຺ຕມານາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ຍໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ຉຕ຺ຕິໍສຕຓ຺ຫາຍ ຊາລິນິຍາ ຍານິ ວິຈຣິຕານິ ຈ ວຸຕ຺ຕານິ, ອິທໍ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຕໂນ ອາຘາຣໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ພນ຺ຘນຏ຺ເຐນ ສນ຺ທານສທິສຕ຺ຕາ ສນ຺ທານໍ ນາມ. ໂມໂຫ ອຕ຺ຕໂນ ອາຘາຣສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນິພ຺ພານນຄຣປ຺ປເວສນສ຺ສ ປຏິເສຘກຕ຺ຕາ ປລິຆສທິສຕ຺ຕາ ປລິໂຆ ນາມ. ‘‘ຍສ຺ສ ປປຎ຺ຈາທໂຍ ນຕ຺ຖິ, ໂສ ກິໍ ວີຕິວຕ຺ໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເຍ ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ປປຎ຺ຈາ ສງ຺ຂາຣາ, ຍາ ຈ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ຐິຕິ, ຍໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ສນ຺ທານຎ຺ຈ, ຍໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ປລິຆຎ຺ຈ ນຕ຺ຖີຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ສພ຺ພໍ ເອຕໍ ປປຎ຺ຈາທິກໍ ໂຍ ມຸນິ ສມຕິກ຺ກນ຺ໂຕ, ອຍໍ ມຸນິ ‘‘ນິຕ຺ຕຓ຺ໂຫ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໒໘. ‘‘ຍສ຺ສ ປປຎ຺ຈາຕິອາທິຄາຖາຍໍ ເຍ ປປຎ຺ຈາທໂຍ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕສຸ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐິເຫຕຸກາ ສງ຺ຂາຣາ ກທາ ກຕິວິຘໍ ຜລໍ ເທນ຺ຕິ, ຕໍສງ຺ຂາຣສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫາ ກທາ ກຕິວິຘໍ ຜລໍ ເທຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ປຣິຍຸຏ຺ຐານສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ປປຎ຺ຈສງ຺ຂາຣາທີສຸ. ປຣິຍຸຏ຺ຐານສງ຺ຂາຣາຕິ ວີຕິກ຺ກມວເສນ ປວຕ຺ຕາ ປຣິຍຸຏ຺ຐານາ ອກຸສລສງ຺ຂາຣາ ເຈຕນາ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍາທີຕິ ທິຏ຺ເຐ ປສ຺ສິຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ອຕ຺ຕຠາເວ ເວທນີຍໍ ຜລໍ ເທຕີຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍາ, ທິຏ຺ເຐ ຘມ຺ເມ ຜລໍ ເວເທຕີຕິ ວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍາ. ກາ ສາ? ອປທຸສ຺ສນີຍາທີສຸ ອຕິທຸສ຺ສນາທິວເສນ ປວຕ຺ຕາ ປຐມຊວນເຈຕນາ. ອຸປປຊ຺ເຊ ຜລໍ ເວເທຕີຕິ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍາ, ສຕ຺ຕມຊວນເຈຕນາ. ອປຣາປຣິຍາເຍ ອຕ຺ຕຠາເວ ຜລໍ ເວເທຕີຕິ ອປຣາປຣິຍາຍເວທນີຍາ, ມຊ຺ເຌ ປວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈ ຊວນເຈຕນາ. ຕິຜລທານວເສນ ຕິວິຘາ ສງ຺ຂາຣາ. ເອວໍ ອິມາຍ ຕິວິຘາຍ ສງ຺ຂາຣເຈຕນາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຕິວິຘາ ຕຓ຺ຫາ ຕິວິຘໍ ຜລໍ ທິຏ຺ເຐ ວາ ຘມ຺ເມ ອຕ຺ຕຠາເວ, ອຸປປຊ຺ເຊ ວາ ອນນ຺ຕຣຠເວ, ອປເຣ ວາ ປຣິຍາເຍ ຠເວ ເທຕິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕີຕິ ເອວໍ ຜລນິພ຺ພຕ຺ຕກສງ຺ຂາຣໍ ວາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຕຓ຺ຫໍ ວາ ຠຄວາ ອາຫ.

‘‘ຍາຍ ເທສນາຍ, ຄາຖາຍ ວາ ຜລນິພ຺ພຕ຺ຕກໍ ສງ຺ຂາຣໍ ອາຫ, ສາ ເທສນາ, ຄາຖາ ວາ ກຕເມນ ເທສນາຠູເຕນ ວາ ອປເຣນ ຍຸຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຍໍ ໂລຠປກຕໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍາ ‘‘ຍສ຺ສ…ເປ… ໂລໂກ’’ຕິ ເທສນາ ຈ ຍາ ‘‘ຍໍ ໂລຠປກຕໍ ກມ຺ມໍ…ເປ… ອປເຣ ວາ ປຣິຍາເຍ’’ຕິ ເທສນາ ຈ ວຸຕ຺ຕາ, ຠຄວໂຕ ອິທໍ ເທສນາທ຺ວຍໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຸພ຺ພາປເຣນ ປຸພ຺ພໍ ອປເຣນ ອປຣໍ ປຸພ຺ເພນ ຍຸຊ຺ຊຕິ ຍຸຊ຺ຊນໍ ເອຕິ ສເມຕິ, ຍຖາ ຄງ຺ໂຄທກໍ ຍມຸໂນທເກນ, ຍມຸໂນທກມ຺ປິ ຄງ຺ໂຄທເກນ ສໍສນ຺ທຕິ ສເມຕິ. ‘‘ຍສ຺ສ…ເປ… ໂລໂກ’’ຕິ ເທສນາ ‘‘ຍໍ ໂລຠປກຕໍ…ເປ… ປຣິຍາເຍ’’ຕິ ເທສນາຍ ສໍສນ຺ທຕິ ສເມຕິ, ‘‘ຍໍ ໂລຠປກຕໍ…ເປ… ປຣິຍາເຍ’’ຕິ ເທສນາປິ ‘‘ຍສ຺ສ…ເປ… ໂລໂກ’’ຕິ ເທສນາຍ ສໍສນ຺ທຕິ ສເມຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ‘‘ກຖໍ ຍຸຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ປຣິຍຸຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍາທິຜລຕ຺ຕຍນິພ຺ພຕ຺ຕກຏ຺ເຐນ ຍຸຊ຺ຊຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຍໍ ຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ ເທສິຕໍ ປຸພ຺ພາປເຣນ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ຕໍ ສຸຕ຺ຕມ຺ປິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປຸພ຺ພາປຣສໍສນ຺ທນໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຖາຫາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສໍສນ຺ທນາກາໂຣ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ປຣິຍຸຏ຺ຐານສງ຺ຂາຣຕຓ຺ຫາວິຈຣິເຕສຸ. ປຣິຍຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ຣູປາຣມ຺ມຓາທີນິ ອໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ອາຣພ຺ຠ ສຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ຕໍ ຕຓ຺ຫາຈຣິຕໍ. ປຏິສງ຺ຂານພເລນາຕິ ອສຸຠານິຈ຺ຈາທິທສ຺ສນພເລນ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານວເສນ ປຫາຕພ຺ພໍ. ສງ຺ຂາຣາຕິ ທສ຺ສນປຫາຕພ຺ພາ ສງ຺ຂາຣາ. ທສ຺ສນພເລນາຕິ ທສ຺ສນສງ຺ຂາຕປຐມມຄ຺ຄຎາຓພເລນ ປຫາຕພ຺ພາ. ຉຕ຺ຕິໍສ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານີຕິ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ພຕຓ຺ຫາວິຈຣິເຕຫິ ອວເສສານິ ຉຕ຺ຕິໍສ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ. ນິຄ຺ຄຕາ ຕຓ຺ຫາ ຍສ຺ສ ໂສ ນິຕ຺ຕຓ຺ໂຫ, ນິຕ຺ຕຓ຺ຫສ຺ສ ຠາໂວ ນິຕ຺ຕຓ຺ຫຕາ, ກາ ສາ? ສອຸປາທິເສສາ ນິພ຺ພານຘາຕຸ.

ປປຎ຺ຈສງ຺ຂາຣາຠິນນ຺ທນຕ຺ຕຍໍ ຍທິປິ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ ສມານໍ, ເທສນາຍ ປນ ປທກ຺ຂຣາທີຫິ ວິເສໂສ ອຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອປິຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ໂຍຍໍ ປຸພ຺ພາປຣສນ຺ຘິ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ໂສຍໍ ກຕິວິໂຘ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ໂສ ຈາຍໍ ປຸພ຺ພາປໂຣ ສນ຺ຘີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ນ ເກວລໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕຣສໍສນ຺ທນເມວ ປຸພ຺ພາປຣສນ຺ຘິ, ອຖ ໂຂ ອຎ຺ໂຎປິ ອຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ໂສ ຈາຍ’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໒໘). ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖສນ຺ຘີຕິ ກິຣິຍາກາຣກາທິວເສນ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອຕ຺ເຖນ ສນ຺ຘິ. ປທສນ຺ຘີຕິ ນາມປທາທິກສ຺ສ ນາມປທາທິກນ຺ຕເຣນ ສນ຺ຘິ. ເທສນາສນ຺ຘີຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣສ຺ສ ເທສນນ຺ຕຣສ຺ສ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ເທສນນ຺ຕເຣນ ສນ຺ຘິ. ນິທ຺ເທສສນ຺ຘີຕິ ນິທ຺ເທສນ຺ຕຣສ຺ສ ນິທ຺ເທສນ຺ຕເຣນ ສນ຺ຘິ.

ສນ຺ຘິ ຈ ນາມ ອຕ຺ຖາທໂຍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ສຠາວຘມ຺ໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຖາທີນຎ຺ຈ ຉອຕ຺ຖປທາທີສຸ ອວໂຣຘນໂຕ ‘‘ອຕ຺ຖສນ຺ຘິ ຉປ຺ປທານີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຕ຺ຖສນ຺ຘິພ຺ຍຎ຺ຊນສນ຺ຘໂຍ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ຕາ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕາ, ‘‘ກຕມາ ເທສນາສນ຺ຘີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເທສນາສນ຺ຘິ ນ ຈ ປຖວິ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ນ ຈ ປຖວິໍ ນິສ຺ສາຍ ຌາຍຕິ ຌາຍີ ຌາຍຕິ ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ຌາຍີ ຌານສມງ຺ຄີ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຖວິໍ ນິສ຺ສາຍ ອາລມ຺ພິຕ຺ວາ ນ ຈ ຌາຍຕິ, ສພ຺ພສງ຺ຂາຣນິສ຺ສຏໍ ປນ ນິພ຺ພານໍ ນິສ຺ສາຍ ອາລມ຺ພິຕ຺ວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ຌາຍຕິ ສມາປຊ຺ຊຕິ ເອວາຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ນ ຈ ອາປນ຺ຕິອາທີສຸປິ ເອສ ນໂຍ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ຜລສມາປຕ຺ຕິສມງ຺ຄີ ປຸຄ຺ຄໂລ ຫິ ປຖວີອາທໂຍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນິພ຺ພານເມວ ອາຣພ຺ຠ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊຕີຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຖວີອາທີຫິ ມຫາຠູເຕຫິ ກາມຠວຣູປຠວາ ຄຫິຕາ ຣູປປຏິພທ຺ຘວຸຕ຺ຕິຕາຍ. ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນາທີຫິປິ ອຣູປຠໂວ ຄຫິໂຕ, ຠວຕ຺ຕຍໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຈ ຌາຍຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍທິ ປຖວີອາທໂຍ ນິສ຺ສາຍ ນ ຌາຍີ ຌາຍຕິ ຈ, ເອວໍ ສຕິ ອິຘໂລກສງ຺ຂາຕໍ ສຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ວາ ປຣໂລກສງ຺ຂາຕໍ ສຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ວາ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍສນ຺ຕານໍ ວາ ນິສ຺ສາຍ ຌາຍີ ຌາຍຕີຕິ ອາສງ຺ກນີຍຕ຺ຕາ ຕໍ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ‘‘ນ ຈ ອິມໍ ໂລກ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອິມໍ ໂລກນ຺ຕິ ອິຘໂລກສງ຺ຂາໂຕ ທິຏ຺ໂຐ ອຕ຺ຕຠາໂວ ສຕ຺ຕສນ຺ຕາໂນ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມິໍ ນິສ຺ສາຍ ນ ຌາຍຕິ ຌາຍີ ຌາຍຕິ ຈ. ປຣໂລກນ຺ຕິ ອິຘໂລກໂຕ ອຎ຺ໂຎ ຠວນ຺ຕຣສງ຺ຂາໂຕ ສຕ຺ຕສນ຺ຕາໂນ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມິໍ ນິສ຺ສາຍ ນ ຈ ຌາຍຕິ ຌາຍີ ຌາຍຕິ ຈ.

ຍມິທໍ ອຸຠຍນ຺ຕິອາທີສຸ ອິທໍ ອຸຠຍໍ ອິຘໂລກປຣໂລກທ຺ວຍໍ ອນ຺ຕເຣນ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍໍ ຣູປາຍຕນໍ ທິຏ຺ຐໍ, ຕໍ ຣູປາຍຕນມ຺ປິ. ຍໍ ສທ຺ທາຍຕນໍ ສຸຕໍ, ຕໍ ສທ຺ທາຍຕນມ຺ປິ. ຍໍ ຄນ຺ຘາຍຕນຣສາຍຕນໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ ມຸຕໍ, ຕໍ ຄນ຺ຘາຍຕນຣສາຍຕນໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນມ຺ປິ. ຍໍ ອາໂປຘາຕຸ ອາກາສຘາຕຸ ລກ຺ຂຓຣູປໍ ໂອຊາສງ຺ຂາຕໍ ຘມ຺ມາຍຕເນກເທສຣູປໍ ວິຎ຺ຎາຕໍ, ຕໍ ອາໂປຘາຕາທິກໍ ຘມ຺ມາຍຕເນກເທສຣູປມ຺ປິ. ຍໍ ວຕ຺ຖຸ ປຣິເຍສິຕໍ ວາ ອປຣິເຍສິຕໍ ວາ ສນ຺ຕິເກ ປຕ຺ຕໍ, ຕໍ ວຕ຺ຖຸມ຺ປິ. ຍໍ ວຕ຺ຖຸ ປຕ຺ຕໍ ວາ ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ວາ ປຣິເຍສິຕໍ ປຣິເຍສນາຣຫໍ ສຸນ຺ທຣໍ, ຕໍ ວຕ຺ຖຸມ຺ປິ. ຍໍ ວຕ຺ຖຸ ວິຕກ຺ກິຕໍ ວິຕກ຺ກນວເສນ ອາລມ຺ພິຕພ຺ພໍ, ຕໍ ວຕ຺ຖຸມ຺ປິ. ຍໍ ວຕ຺ຖຸ ວິຈາຣິຕໍ ອນຸມຊ຺ຊນວເສນ ອາລມ຺ພິຕພ຺ພໍ, ຕໍ ວຕ຺ຖຸມ຺ປິ. ຍໍ ວຕ຺ຖຸ ມນສາ ຈິຕ຺ເຕເນວ ອນຸຈິນ຺ຕິຕໍ ອນຸຈິນ຺ຕນວເສນ ອາລມ຺ພິຕພ຺ພໍ, ຕໍ ວຕ຺ຖຸມ຺ປິ ນິສ຺ສາຍ ນ ຌາຍຕິ ຌາຍີ ຌາຍຕິ ຈາຕິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ.

ເອຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐາທິກໍ ພຫິທ຺ຘາຣູປເມວ ຄເຫຕພ຺ພໍ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ຘຣູປສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິໂຍ – ‘‘ຕທຸຠຍວິນິມຸຕ຺ໂຕ ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ໂຘ ຣູປສນ຺ຕາໂນ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໒໘). ‘‘ຍທິ ຌາຍີ ປຸຄ຺ຄໂລ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ປຖວີອາທໂຍ ນິສ຺ສາຍ ນ ຌາຍຕິ ຌາຍີ ຌາຍຕິ ຈ, ເອວໍ ສຕິ ອຍໍ ຌາຍີ ປຸຄ຺ຄໂລ ອິທໍ ນາມ ນິສ຺ສາຍ ຌາຍຕີຕິ ໂລເກ ເກນຈິ ຎາຍຕິ ກິໍ, ອຸທາຫຸ ນ ຎາຍຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ນ ຎາຍຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຍໍ ສເທວເກ ໂລເກ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຜລສມາປຕ຺ຕິຌາເນນ ຌາຍນ຺ໂຕ ອຍໍ ຂີຓາສວປຸຄ຺ຄໂລ ສເທວເກ ໂລເກ…ເປ… ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ປຊາຍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິປິ ອນິສ຺ສິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ຌາຍຕີຕິ ສເທວເກ ໂລເກ…ເປ… ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ປຊາຍ ເກນຈິ ນ ຎາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ນໂມ ເຕ ປຸຣິສາຊຎ຺ຎ, ນໂມ ເຕ ປຸຣິສຸຕ຺ຕມ;

ຍສ຺ສ ເຕ ນາຠິຊານາມ, ກິໍ ຕ຺ວໍ ນິສ຺ສາຍ ຌາຍສີ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໓.໗໙; ເນຕ຺ຕິ. ໑໐໔);

‘‘ເກນຈິ ອວິຎ຺ຎາຍຠາໂວ ເກນ ສຸຕ຺ເຕນ ວິຠາເວຕພ຺ໂພ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອິມິນາ ໂຄຘິກສຸຕ຺ເຕນ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໕໙) ວິຠາເວຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ມາໂຣ ປາປິມາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ອິທານິ ຂີຓາສວຈິຕ຺ຕສ຺ສ ກຕ຺ຖຈິປິ ອນິສ຺ສິຕຠາວໍ ໂຄຘິກສຸຕ຺ເຕນ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໕໙) ວກ຺ກລິສຸຕ຺ເຕນ (ສໍ. ນິ. ໓.໘໗) ຈ ວິຠາເວຕຸໍ ‘ຍຖາ ມາໂຣ’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໒໘) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ທານາທິປຸຎ຺ຎກາຣເກ, ປຸຎ຺ເຎ ວາ ມາເຣຕິ ນິວາເຣຕີຕິ ມາໂຣ, ອຕ຺ຕຫິຕປຣຫິເຕ ມາເຣຕີຕິ ວາ ມາໂຣ. ປາປຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທວນ຺ຕຕາຍ ປາປິມາ. ປຸພ຺ພຕ຺ຕຠາເວ ໂຄຘສ຺ສ ຆາຕກຕ຺ຕາ ‘‘ໂຄຘິໂກ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພານໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ປຏິສນ຺ຘາທິ ວິຎ຺ຎາຓໍ ສມນ຺ເວສນ຺ໂຕ ນ ຊານາຕິ ນ ປສ຺ສຕິ. ‘‘ປຣຈິຕ຺ຕຊານນໂກ ມາໂຣ ກສ຺ມາ ນ ຊານາຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ໂສ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສ ໂຄຘິໂກ ຫິ ຍສ຺ມາ ປປຎ຺ຈາຕີໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕຓ຺ຫາປຫາເນນ ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສໂຍປິ ອສ຺ສ ໂຄຘິກສ຺ສ ຍສ຺ມາ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຈ ນ ຊານາຕີຕິ.

‘‘ໂຄຘິກສຸຕ຺ເຕເນວ ວິຠາເວຕພ຺ໂພ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຍຖາ ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ໂຄຘິກສຸຕ຺ຕວກ຺ກລິສຸຕ຺ເຕຫິ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ອນິສ຺ສິຕຠາໂວ ວິຠາວິໂຕ, ເອວໍ ສຕິ ສອຸປາທິເສສນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ອນິສ຺ສິຕຠາໂວ ເກນ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຕທາປິ ນ ວິຎ຺ຎາຍຕິເຍວາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສເທວເກນ ໂລເກນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສອຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ຜລສມາປຕ຺ຕິຌາເນນ ຌາຍມານາ ອິເມ ຂີຓາສວາ ກຕ຺ຖຈິ ອນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ຌາຍນ຺ຕີຕິ ສເທວເກນ ໂລເກນ ນ ຎາຍນ຺ຕິ ສມາຣເກນ…ເປ… ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ນ ຎາຍນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ອນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ນ ຎາຍນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຫິ ນ-ກາໂຣ ຈ ‘‘ຌາຍມານາ’’ຕິ ປເທ ນ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ ‘‘ນ ຌາຍມານາ’’ຕິ ອຕ຺ຖສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕ. ‘‘ນ ຎາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ປນ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ ເຫຏ຺ຐາ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ເອວ ‘‘ໂລເກ ເກນຈິປິ ນ ຎາຍຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ອຍໍ ເທສນາສນ຺ຘີຕິ ໂຄຘິກສຸຕ຺ຕວກ຺ກລິສຸຕ຺ຕານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຖວເສນ ສໍສນ຺ທນາ ນິທ຺ຘາຣິຕາ ວິຍ ‘‘ນ ຈ ປຖວິໍ ນິສ຺ສາຍາ’’ຕິອາທິເທສນາຍ ຈ ‘‘ນ ຈ ອິມໍ ໂລກ’’ນ຺ຕິອາທິເທສນາຍ ຈ ຍາຍ ເທສນາຍ ອຕ຺ຖວເສນ ສໍສນ຺ທນາ ນິທ຺ຘາຣິຕາ, ຕາຍ ເທສນາຍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ນິສ຺ສາຍ ຌາຍີ ນ ຌາຍຕິ, ນິພ຺ພານໍ ນິສ຺ສາຍ ຌາຍີ ຌາຍຕີຕິ ອຕ຺ຖວເສນ ນິທ຺ຘາຣິຕາ, ອຍໍ ສໍສນ຺ທນາ ເທສນາສນ຺ຘິ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ເທສນາສນ຺ຘິ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ຕາ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕາ, ‘‘ກຕມາ ນິທ຺ເທສສນ຺ຘີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ນິທ຺ເທສສນ຺ຘີຕິ ນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ຈຕູສຸ ອຕ຺ຖສນ຺ຘິພ຺ຍຎ຺ຊນສນ຺ຘິເທສນາສນ຺ຘິນິທ຺ເທສສນ຺ຘີສຸ ຍາ ສນ຺ຘິ ‘‘ນິທ຺ເທສສນ຺ຘີ’’ຕິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ, ສາ ນິທ຺ເທສໂຕ ກຕມາຕິ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິສຫຊາຕວເສນ ວາ ອຸປນິສ຺ສຍວເສນ ວາ ນິສ຺ສິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເຍສໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນານນ຺ຕິ ນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ, ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ປຸຄ຺ຄລາ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ ອິມາຍ ເທສນາຍ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານຕ຺ຕາ. ຍທິ ເທສນາ ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານາ, ເອວໍ ສຕິ ນິສ຺ສິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕປ຺ປເທເສສຸ ເທສິຕນ຺ຕິ ນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕຊານນຕ຺ຖາຍ ເທສິຕາ ສຸຕ຺ຕປ຺ປເທສາ. ອນິສ຺ສິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເຍສໍ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານນ຺ຕິ ອນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ, ອຣິຍປຸຄ຺ຄລາ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ ອິມາຍ ເທສນາຍ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານຕ຺ຕາ. ຘມ຺ມາຘິຏ຺ຐານາຍ ປນ ອນິສ຺ສິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຍຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕປ຺ປເທເສສຸ ເທສິຕນ຺ຕິ ອນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ, ອນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕຊານນຕ຺ຖາຍ ເທສິຕາ ສຸຕ຺ຕປ຺ປເທສາ.

‘‘ນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ເກນ ນິທ຺ເທເສນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ, ອນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ເກນ ນິທ຺ເທເສນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ອກຸສລປກ຺ເຂນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອກຸສລປກ຺ເຂນ ນິທ຺ເທເສນ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພາ. ກຸສລປກ຺ເຂນາຕິອາທີສຸປິ ເອສ ນໂຍ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ອກຸສລປກ຺ຂສາມຎ຺ຎກຸສລປກ຺ຂສາມຎ຺ເຎຫິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອກຸສລວິເສສກຸສລວິເສເສຫິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕາ ສໍກິເລເສນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ນິທ຺ເທສສນ຺ຘີຕິ ອກຸສລປກ຺ຂາທິກສ຺ສ ປຸຣິມນິທ຺ເທສສ຺ສ ສໍກິເລສາທິເກນ ປຈ຺ຉິເມນ ນິທ຺ເທເສນ ນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕວເສນ ອຍໍ ສໍສນ຺ທນາ ຈ ນິທ຺ເທສສນ຺ຘິ ນາມ. ກຸສລປກ຺ຂາທິກສ຺ສ ປຸຣິມສ຺ສ ນິທ຺ເທສສ຺ສ ໂວທານາທິເກນ ປຈ຺ຉິເມນ ນິທ຺ເທເສນ ອນິສ຺ສິຕຈິຕ຺ຕວເສນ ອຍໍ ສໍສນ຺ທນາ ຈ ນິທ຺ເທສສນ຺ຘິ ນາມາຕິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘‘ຈຕຸພ຺ຍູຫຫາຣສ຺ສ ເນຣຸຕ຺ຕມຘິປ຺ປາຍນິທານປຸພ຺ພາປຣສນ຺ຘິປ຺ປເຠເທນ ເຈວ ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນສນ຺ຘິນິທ຺ເທສສນ຺ຘິເທສນາສນ຺ຘິປ຺ປເຠເທນ ຈ ວິຠຊິຕພ຺ພຠາໂວ ເກນ ອມ຺ເຫຫິ ຊານິຕພ຺ໂພ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຠາວໂຕ ‘‘ເຕນາຫາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເຕນ ຕຖາ ວິຠຊິຕພ຺ພຠາເວນ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ ‘‘ເນຣຸຕ຺ຕມຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິອາທິກໍ (ເນຕ຺ຕິ. ໔ ຫາຣສງ຺ເຂປ) ຍໍ ວຈນໍ ອາຫ, ເຕນ ວຈເນນ ຕຸມ຺ເຫຫິ ຈຕຸພ຺ຍູຫຫາຣສ຺ສ ຕຖາ ວິຠຊິຕພ຺ພຠາໂວ ຊານິຕພ຺ໂພ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ຈຕຸພ຺ຍູຫຫາໂຣ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ, ອຎ຺ໂຎ ນິຍຸຕ຺ໂຕ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ນິຍຸຕ຺ໂຕ ຈຕຸພ຺ຍູໂຫ ຫາໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສໍ ຍສ຺ສໍ ປາຬິຍໍ ໂຍ ໂຍ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ, ໂສ ໂສ ຈຕຸພ຺ຍູຫຫາໂຣ ຈ ຍຖາລາຠວເສນ ໂຍຊິໂຕ, ຕສ຺ສໍ ຕສ຺ສໍ ປາຬິຍໍ ໂສ ໂສ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ຈຕຸພ຺ຍູຫຫາໂຣ ຕຖາ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ຍຸຕ຺ໂຕ ໂຍຊິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອິຕິ ຈຕຸພ຺ຍູຫຫາຣວິຠງ຺ເຄ ສຕ຺ຕິພລານຸຣູປາ ຣຈິຕາ

ວິຠາວນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຓ຺ຑິເຕຫິ ປນ ອຏ຺ຐກຖາຏີການຸສາເຣນ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ໂຖ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ.

໗. ອາວຏ຺ຏຫາຣວິຠງ຺ຄວິຠາວນາ

໒໙. ເຍນ ເຍນ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສຠູເຕນ ຈຕຸພ຺ຍູຫຫາຣວິຠງ຺ເຄນ ເນຣຸຕ຺ຕາທໂຍ ວິຠຕ຺ຕາ, ໂສ…ເປ… ຈຕຸພ຺ຍູຫຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ, ‘‘ກຕໂມ ອາວຏ຺ໂຏ ຫາຣວິຠງ຺ໂຄ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອາວຏ຺ໂຏ ຫາໂຣ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐສຸ ໂສຬສສຸ ເທສນາຫາຣາທີສຸ ກຕໂມ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ອາວຏ຺ໂຏ ຫາໂຣ ອາວຏ຺ຏຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ນາມາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ‘‘ເອກມ຺ຫິ ປທຏ຺ຐາເນ’’ນ຺ຕິອາທິນິທ຺ເທສສ຺ສ ອິທານິ ມຍາ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ‘‘ອາຣມ຺ຠຖາ’’ຕິອາທິໂກ ວິຕ຺ຖາຣສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ອາວຏ຺ຏຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ນາມາຕິ ຄຫິໂຕ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ເທສນາຍໍ ເອກສ຺ມິໍ ປທຏ຺ຐາເນ ເທສນາຣຸຬ຺ເຫ ເສສກໍ ປທຏ຺ຐານໍ ປຣິເຍສຕິ, ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ກຖໍ ປຏິປກ຺ເຂ ອາວຏ຺ເຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ –

‘‘ອາຣມ຺ຠຖ ນິກ຺ກມຖ, ຍຸຎ຺ຊຖ ພຸທ຺ຘສາສເນ;

ຘຸນາຖ ມຈ຺ຈຸໂນ ເສນໍ, ນຬາຄາຣໍວ ກຸຎ຺ຊໂຣ’’ຕິ. –

ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ອິຘ ຄາຖາຍໍ ເອກສ຺ມິໍ ປທຏ຺ຐາເນ ເທສນາຣຸຬ຺ເຫ ເສສກໍ ປທຏ຺ຐານໍ ປຣິເຍສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຄາຖາຕ຺ໂຖ ປນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໒໙) ວຸຕ຺ໂຕ.

‘‘ອາຣມ຺ຠຖາ’ຕິອາທິຄາຖາຍໍ ກຕຣສ຺ມິໍ ປທຏ຺ຐາເນ ເທສນາຣຸຬ຺ເຫ ກຕມໍ ເສສກໍ ປທຏ຺ຐານໍ ປຣິເຍສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອາຣມ຺ຠຖ ນິກ຺ກມຖາຕິ ວີຣິຍສ຺ສ ປທຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ວີຣິຍສ຺ສ ປທຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ສາມຎ຺ຎວເສນ ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ອາຣມ຺ຠຘາຕຸສງ຺ຂາຕໍ ວີຣິຍໍ ນິກ຺ກມຘາຕຸສງ຺ຂາຕສ຺ສ ວີຣິຍສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ, ນິກ຺ກມຘາຕຸສງ຺ຂາຕໍ ວີຣິຍໍ ປຣກ຺ກມຘາຕຸສງ຺ຂາຕສ຺ສ ວີຣິຍສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ, ປຣກ຺ກມຘາຕຸສງ຺ຂາຕໍ ວີຣິຍໍ ສມຖຠາວນາສຫິຕສ຺ສ ວີຣິຍສ຺ສ ປທຏ຺ຐານນ຺ຕິອາທິນາ ປຣິເຍສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ‘‘ຍຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ອິມິນາ ວຸຕ຺ຕໍ ສມຖຠາວນາສຫິຕໍ ວີຣິຍໍ ‘‘ພຸທ຺ຘສາສເນ’’ຕິ ອິມິນາ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ມຫຄ຺ຄຕສມາຘິສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ, ເທສນາຣຸຬ຺ຫໍ ສຸຂາທິກໍ ເສສກມ຺ປິ ປທຏ຺ຐານໍ ປຣິເຍສິຕພ຺ພໍ. ‘‘ຘຸນາຖ ມຈ຺ຈຸໂນ ເສນ’’ນ຺ຕິ ປເທນ ຄຫິຕໍ ວິປສ຺ສນາສຫິຕໍ ວີຣິຍໍ ກິເລສຘຸນເນ ສມຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຎາຍ ປທຏ຺ຐານໍ, ເທສນາຣຸຬ຺ຫໍ ສມາຘິອາທິກໍ ເສສກມ຺ປິ ປທຏ຺ຐານໍ ປຣິເຍສິຕພ຺ພໍ.

‘‘ຍທິ ‘ອາຣມ຺ຠຖາ’ຕິອາທິກໍ ວຸຕ຺ຕໍ ວີຣິຍໍ ສາມຎ຺ຎຠູຕານໍ ວີຣິຍສມາຘິປຎ຺ຎານໍເຍວ ປທຏ຺ຐານໍ ສິຍາ, ເອວໍ ສຕິ ກຖໍ ວຏ຺ຏມູລໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວິວຏ຺ຏໍ ປາເປສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ປຸນ ‘‘ອາຣມ຺ຠຖ ນິກ຺ກມຖາຕິ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ປທຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາຘິປຈ຺ຈກິຈ຺ຈຕາຍ ຍຸຕ຺ຕສ຺ສາປິ ວີຣິຍາຘິກສ຺ສ ປທຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ອາຣຠນ຺ຕາ ໂຍຄາວຈຣປຸຄ຺ຄລາ ວຏ຺ຏມູລໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວິວຏ຺ຏໍ ປາເປນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ອາຣມ຺ຠຖາ’’ຕິອາທິກາ ປນ ຍສ຺ມາ ວີຣິຍາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸອາທິເທສນາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸອາທີນິເຍວ ສໍວຓ຺ຓິຕານິ ປທຏ຺ຐານນ຺ຕິ ໂຈທນໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ອິມານິ ປທຏ຺ຐານານິ ເທສນາ’’ຕິ. ‘‘ອາຣມ຺ຠຖາ’’ຕິອາທິກາ ຍຖາວຸຕ຺ຕປທຏ຺ຐານານິ ເທສນາ ໂຫຕິ, ນ ວີຣິຍາຣມ຺ຠວຕ຺ຖຸອາທີນິ, ຕສ຺ມາ ປທຏ຺ຐານໍເຍວ ສໍວຓ຺ຓິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ເອວໍ ‘‘ອາຣມ຺ຠຖາ’’ຕິອາທິເທສນາຍ ປທຏ຺ຐານວເສນ ອຕ຺ໂຖ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຖໍ ຕສ຺ສາເຍວ ເທສນາຍ ປຏິປກ຺ຂວເສນ ອຕ຺ໂຖ ວິຠຊິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອຍຸຎ຺ຊນ຺ຕານໍ ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂຍເຄ ຠາວນາຍໍ ອຍຸຎ຺ຊນ຺ຕານໍ ສຕ຺ຕານໍ ອປຣິປກ຺ກຎາຓານໍ ໂຍເຄ ໂຍຄເຫຕຸ ວາສນາຠາຄິຍວເສນ ອາຍຕິໍ ຊານນຕ຺ຖາຍ ‘‘ອາຣມ຺ຠຖາ’’ຕິອາທິເທສນາ ອາຣທ຺ຘາ. ຍຸຎ຺ຊນ຺ຕານໍ ປຣິປກ຺ກຎາຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາຣມ຺ເຠ ອາຣມ຺ຠເຫຕຸ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ປຣິຊານນຕ຺ຖາຍ ‘‘ອາຣມ຺ຠຖາ’’ຕິອາທິເທສນາ ອາຣທ຺ຘາ.

ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ຍຸຎ຺ຊນ຺ຕາຍຸຎ຺ຊນ຺ເຕສຸ ປຣິປກ຺ກາປຣິປກ຺ກຎາເຓສຸ ເຍ ອປຣິປກ຺ກຎາຓາ ສຕ຺ຕາ ນ ຍຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕ ອປຣິປກ຺ກຎາຓາ ສຕ຺ຕາ ປມາທມູລກາ ຫຸຕ຺ວາ ໂຍເຄ ຠາວນາຍໍ ເຍນ ປມາເທນ ນ ຍຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ປມາໂທ ຕຓ຺ຫາມູລໂກ ປມາໂທ, ອວິຊ຺ຊາມູລໂກ ປມາໂທຕິ ທຸພ຺ພິໂຘ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມິໍ ທຸພ຺ພິເຘ ປມາເທ ອຎ຺ຎາເຓນ ນິວຸໂຕ ອວິຊ຺ຊາມູລໂກ ສຕ຺ໂຕ ເຍນ ປມາເທນ ເຎຍ຺ຍຏ຺ຐານໍ ‘‘ອິເມ ອຸປ຺ປາທວຍຘມ຺ມາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ເຎຍ຺ຍຏ຺ຐານໍ ນາມາ’’ຕິ ນປ຺ປຊານາຕິ, ອຍໍ ອຎ຺ຎາຓເຫຕຸໂກ ປມາໂທ ອວິຊ຺ຊາມູລໂກ ປມາທາ ນາມ. ໂຍ ປມາໂທ ຕຓ຺ຫາມູລໂກ, ໂສ ປມາໂທ ຕິວິໂຘ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ໂຠຄານໍ ອຸປ຺ປາທາຍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ຕຓ຺ຫິໂກ ສຕ຺ໂຕ ຍໍ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ປມາໂທ ຈ, ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ໂຠຄານໍ ຐິຕຕ຺ຖາຍ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ຕຓ຺ຫິໂກ ສຕ຺ໂຕ ອາຣກ຺ຂນິມິຕ຺ຕໍ ຍໍ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ປມາໂທ ຈ, ຐິຕໍ ໂຠຄໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ຕຓ຺ຫິໂກ ສຕ຺ໂຕ ປຣິໂຠຄນິມິຕ຺ຕໍ ຍໍ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ອຍໍ ປມາໂທ ຈາຕິ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ. ອິຕິ ໂລເກ ອຍໍ ປມາໂທ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ອວິຊ຺ຊາປທຏ຺ຐາໂນ ເອກວິໂຘ ປມາໂທ, ຕຓ຺ຫາປທຏ຺ຐາໂນ ຕິວິໂຘ ປມາໂທຕິ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕາສຸ ອວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫາສຸ ນາມກາໂຍ ຜສ຺ສາທິນາມສມູໂຫ ອວິຊ຺ຊາຍ ປທຏ຺ຐານໍ, ຣູປກາໂຍ ປຖວີອາທິຣູປສມູໂຫ ຕຓ຺ຫາຍ ປທຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອາຣມ຺ຠຘາຕຸນິກ຺ກມຘາຕຸສງ຺ຂາຕສ຺ສ ວີຣິຍສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ປມາໂທ ນິທ຺ຘາເຣຕພ຺ໂພ, ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ເອກວິຘສ຺ສ ປມາທສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາ ປທຏ຺ຐານໍ, ຕິວິຘສ຺ສ ປມາທສ຺ສ ຕຓ຺ຫາ ປທຏ຺ຐານໍ. ອວິຊ຺ຊາຍ ນາມກາໂຍ ປທຏ຺ຐານໍ, ຕຓ຺ຫາຍ ຣູປກາໂຍ ປທຏ຺ຐານນ຺ຕິ ປຏິປກ຺ເຂ ອາວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ປທຏ຺ຐານໍ ປຣິເຍສິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

‘‘ກສ຺ມາ ນາມກາໂຍ ອວິຊ຺ຊາຍ ປທຏ຺ຐານໍ ຠວຕິ, ຣູປກາໂຍ ຕຓ຺ຫາຍ ປທຏ຺ຐານໍ ຠວຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕູ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຣູປີສຸ ຠເວສຸ ອຊ຺ໂຌສານໍ, ອຣູປີສຸ ສມ຺ໂມໂຫ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣູປີສຸ ຠເວສຸ ຣູປຘມ຺ເມສຸ ອຫໍມມາທິວເສນ ອຊ຺ໂຌສານໍ ຕຓ຺ຫາຠິນິເວໂສ ສຕ຺ເຕສຸ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ຍສ຺ມາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຣູປກາໂຍ ຕຓ຺ຫາຍ ປທຏ຺ຐານໍ ຠວຕິ. ອນມຕຄ຺ເຄ ຫິ ສໍສາເຣ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຣູປາຠິຣາມາ ຠວນ຺ຕິ. ອຣູປີສຸ ຜສ຺ສາທີສຸ ສຸຂຸມຠາວໂຕ ສມ຺ໂມໂຫ ສຕ຺ເຕສຸ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ຍສ຺ມາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນາມກາໂຍ ອວິຊ຺ຊາຍ ປທຏ຺ຐານໍ ຠວຕີຕິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຣູປກາຍນາມກາເຍສຸ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ຕຓ຺ຫາຍ ຈ ອວິຊ຺ຊາຍ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ຣູປກາໂຍ ຕຓ຺ຫາຍ ປທຏ຺ຐານໍ, ນາມກາໂຍ ອວິຊ຺ຊາຍ ປທຏ຺ຐານນ຺ຕິ ນີຫຣິຕພ຺ພາວາຕິ.

‘‘ກຕໂມ ຣູປກາໂຍ, ກຕໂມ ນາມກາໂຍ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຣູປກາໂຍ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ, ນາມກາໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ຣູປກາຍນາມກາເຍສຸ ຣູປກາໂຍ ຣູປສມູໂຫ ນາມ ຣູປກ຺ຂນ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ນາມກາໂຍ ນາມສມູໂຫ ນາມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣູປິໂນ ຂນ຺ຘາຕິ. ອິເມ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ອວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫານໍ ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ສອຸປາທານາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ‘‘ກຕເມນ ອຸປາທາເນນ ສອຸປາທານາ ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຕເຖວ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ‘‘ອິເມ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ກຕເມນ ອຸປາທາເນນ ສອຸປາທານາ? ຕຓ຺ຫາຍ ຈ ອວິຊ຺ຊາຍ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຸປາທານຠູຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ຈ ອຸປາທານຠູຕາຍ ອວິຊ຺ຊາຍ ຈ ອິເມ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ສອຸປາທານາ ນາມ ຠວນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ.

‘‘ກິຕ຺ຕການິ ອຸປາທານານິ ຕຓ຺ຫາ ນາມ ຠວນ຺ຕິ, ກິຕ຺ຕການິ ອຸປາທານານິ ອວິຊ຺ຊາ ນາມ ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາ ທ຺ເວ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕາສຸ ຕຓ຺ຫາອວິຊ຺ຊາສຸ. ກາມຸປາທານຎ຺ຈ ສີລພ຺ພຕຸປາທານຎ຺ຈ ທ຺ເວ ອຸປາທານານິ ຕຓ຺ຫາ ນາມ ຠວນ຺ຕິ. ຕຓ຺ຫາວເສນ ຫິ ‘‘ມມ ສີລໍ, ມມ ວຕ’’ນ຺ຕິ ປຣາມສນໍ ຠວຕິ. ທິຏ຺ຐຸປາທານຎ຺ຈ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານຎ຺ຈ ທ຺ເວ ອຸປາທານານິ ອວິຊ຺ຊາ ນາມ ຠວນ຺ຕິ. ອວິຊ຺ຊາວເສນ ຫິ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ ເຈວ ອຫໍມມາທິທິຏ຺ຐິ ຈ ຠວນ຺ຕິ. ‘‘ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ອຸປາທາເນຫິ ສອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ກິຕ຺ຕກໍ ສຈ຺ຈໍ ນາມາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອິເມຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຍ ໂລກິຍກ຺ຂນ຺ຘາ ສອຸປາທານາ ຂນ຺ຘາ ຠວນ຺ຕິ, ອຸປາທາເນນ ຫິ ອຸປາທານານິປິ ຠວນ຺ຕິ, ອິທໍ ສອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ນາມ. ຍານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸປາທານານິ ທຸກ຺ຂກາຣຓານິ ຠວນ຺ຕິ, ອຍໍ ອຸປາທານຈຕຸກ຺ໂກ ສມຸທໂຍ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ນາມ ຠວຕິ. ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາຕິ ສອຸປາທານາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ ທຸກ຺ຂໍ. ເຕສນ຺ຕິ ສອຸປາທານານໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘານໍ. ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີຕິ ‘‘ອາຣມ຺ຠຖາ’’ຕິອາທິກໍ ຘມ຺ມໍ ເວເນຍ຺ຍານຸຣູປໍ ຠຄວາ ເທເສຕິ. ສາມຎ຺ເຎນ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖວເສນ ວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ‘‘ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາຍ, ສມຸທຍສ຺ສ ປຫານາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓໐. ອາຣມ຺ຠປຏິປກ຺ຂຠູຕປມາທວເສນ ປຸຣິມສຈ຺ຈທ຺ວຍໍ ອາຈຣິເຍນ ນິທ຺ຘາຣິຕໍ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕໍ, ‘‘ອິຕຣສຈ຺ຈທ຺ວຍໍ ກຖໍ ນິທ຺ຘາຣິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຕໍ ທ຺ວຍມ຺ປິ ປມາທມຸເຂເນວ ນິທ຺ຘາຣິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຕິວິໂຘ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ຕຓ຺ຫາມູລກອວິຊ຺ຊາມູລເກສຸ ປມາເທສຸ. ຕສ຺ສາຕິ ຕິວິຘສ຺ສ ຕຓ຺ຫາມູລກສ຺ສ ປມາທສ຺ສ. ສມ຺ປຏິເວເຘນາຕິ ອສ຺ສາທາທີນໍ ປຣິຊານເນນ. ຣກ຺ຂຓາຕິ ອຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຣກ຺ຂຓສງ຺ຂາຕາ. ປຏິສໍຫຣຓາຕິ ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ອິມິນາ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ປມາທສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຠູເຕນ ອປ຺ປມາທານນຸໂຍເຄນ ສໍຫຣຓາ ຍາ ເຂປນາ ອຕ຺ຖິ, ອຍໍ ປມາທສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຠູເຕນ ອປ຺ປມາທານຸໂຍເຄນ ປວຕ຺ຕາ ເຂປນສງ຺ຂາຕາ ຠາວນາ ສມໂຖ ນາມາຕິ ປມາທສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂມຸເຂນ ປຸນ ອາວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ສມໂຖ ນິທ຺ຘາຣິໂຕຕິ.

‘‘ໂສ ສມໂຖ ກຖໍ ເກນ ອຸປາເຍນ ຠວຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຕຖາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຸປາຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂສ ກຖ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ກຖນ຺ຕິ ເກນ ອຸປາເຍນ. ‘‘ກາເມນ຺ຕີຕິ ກາມາ, ກາມີຍນ຺ຕີຕິ ວາ ກາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກາມານໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ, ‘‘ອປ຺ປສ຺ສາທາ ກາມາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ’’ຕິອາທິ (ມ. ນິ. ໑.໒໓໕) ວຈນໂຕ ອປ຺ປສ຺ສາທນີຍານໍ ກາມານໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ອາທີນວຎ຺ຈ. ກາມານນ຺ຕິ ຈ ກມ຺ມຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –‘‘ກາເມ ປຏິຈ຺ຈາ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໓໐). ‘‘ກາມານເມຕໍ ນິສ຺ສຣຓໍ, ຍທິທໍ ເນກ຺ຂມ຺ມ’’ນ຺ຕິ (ອິຕິວຸ. ໗໒) ວຈນໂຕ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ອິຘ ປຐມຊ຺ຌານໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ໂວກາຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວ-ກາໂຣ ອາຄໂມ, ໂອ-ກາຣໍ ລາມກຠາວໍ. ອານິສໍສນ຺ຕິ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລາທິກໍ. ຍທາ ຊານາຕິ, ຕທາ ເຕນ ອຸປາເຍນ ສມໂຖ ຠວຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສມໂຖ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຕມາ ວິປສ຺ສນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນໍ ວິຠຊິຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຍາ ວີມໍສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ກາມານໍ ອສ຺ສາທາທໂຍ ຍທາ ຊານາຕິ, ຕທາ ສມໂຖ ຠວຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ‘‘ຕສ຺ມິໍ ສມເຖ ຠວມາເນ ສຕິ ກຕມາ ຠວຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຍາ ວີມໍສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຖ ຠວມາເນ ສຕິ ອສ຺ສາທາທີນໍ ຍາ ອນິຈ຺ຈາທິວີມໍສາ ອຸປປຣິກ຺ຂາ ປຎ຺ຎາ ຠວຕິ, ອຍໍ ວີມໍສາ ອຸປປຣິກ຺ຂາ ປຎ຺ຎາ ວິເສເສນ ປສ຺ສນໂຕ ວິປສ຺ສນາ ນາມ. ອຖ ວາ ຕິວິຘສ຺ສ ຕຓ຺ຫາມູລກສ຺ສ ປມາທສ຺ສ ສມ຺ປຏິເວເຘນ ຣກ຺ຂຓາ ປຏິສໍຫຣຓາ, ອຍໍ ສມໂຖຕິ ອາຈຣິເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ, ‘‘ກຕມາ ວິປສ຺ສນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຍາ ວີມໍສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ສມເຖ ສຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ປມາທສ຺ສ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ຍາ ວີມໍສາ ອຸປປຣິກ຺ຂາ ປຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ອຍໍ ວີມໍສາ ອຸປປຣິກ຺ຂາ ປຎ຺ຎາ ວິເສເສນ ປສ຺ສນໂຕ ວິປສ຺ສນາ ນາມ. ວີມໍສາວ ທຸພ຺ພລາ, ອຸປປຣິກ຺ຂາ ພລວຕີຕິ ວິເສໂສ.

ສມໂຖ ເຈວ ວິປສ຺ສນາ ຈ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ອາຈຣິເຍນ ນິທ຺ຘາຣິຕາ, ‘‘ອິເມ ນິທ຺ຘາຣິຕາ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ກິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອິເມ ທ຺ເວ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມໂຖ ສມຖຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ວິປສ຺ສນາ ວິປສ຺ສນາຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ‘‘ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຠາວິຍມາເນສຸ ກຕເມ ໂຍຄາວຈເຣນ ປຫີຍນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອິເມສູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມເຖ ຘມ຺ເມ ຠາວິຍມາເນ ຕຓ຺ຫາ ໂຍຄາວຈເຣນ ປຫີຍຕິ, ວິປສ຺ສນາຍ ຠາວິຍມານາຍ ອວິຊ຺ຊາ ໂຍຄາວຈເຣນ ປຫີຍຕີຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ປຫາຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ ປຫີຍນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາ ເຈວ ອວິຊ຺ຊາ ຈ. ‘‘ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ຘມ຺ເມສຸ ປຫີຍມາເນສຸ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອຸປາທານາທໂຍປິ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ສກລວຏ຺ຏທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ຘມ຺ເມສຸ ປຫີເນສູ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາຍ ສມຖຠາວນາຍ ປຫີຍມານາຍ, ອວິຊ຺ຊາຍ ວິປສ຺ສນາຠາວນາຍ ປຫີຍມານາຍ ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ຘມ຺ເມສຸ ທ຺ວີຫິ ຠາວນາຫິ ປຫີເນສຸ ກາມຸປາທານາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸປາທານານິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ນ ຠງ຺ຄກ຺ຂຓວເສນ.

ເອຕ຺ຖາຫ – ‘‘ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ ອຸປາທານນິໂຣໂຘ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ຕຓ຺ຫາຍ ປຫີຍມານາຍ ອຸປາທານານິ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ ວຈນໍ ຍຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕຸ, ກຖໍ ອວິຊ຺ຊາຍ ປຫີຍມານາຍ ອຸປາທານານິ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ? ‘‘ຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ ອຸປາທານນິໂຣໂຘ’’ຕິ ປາເຐ ອວິຊ຺ຊາສຫິຕຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ ອຸປາທານນິໂຣໂຘຕິ ອຕ຺ຖສມ຺ຠວໂຕ. ຍຖາ ຫິ ຕຓ຺ຫາສຫິຕາວ ອວິຊ຺ຊາ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈໂຍ, ເອວໍ ອວິຊ຺ຊາສຫິຕາວ ຕຓ຺ຫາ ອຸປາທານານໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາສຫິຕຕຓ຺ຫານິໂຣຘາ ອຸປາທານນິໂຣໂຘຕິ ອຕ຺ໂຖ ສມ຺ຠວຕີຕິ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ວິກ຺ຂມ຺ຠນສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ອຸປາທານນິໂຣຘາ ຕເຖວ ຠວນິໂຣໂຘຕິ ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣໂຘຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ຕຓ຺ຫາສຫິຕອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘຕິອາທິໂກ ຄຫິໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອິຕີຕິ ເອວໍ ວິສຠາຄສຠາຄຘມ຺ມານໍ ອາວຏ຺ຏນວເສນ ນິທ຺ຘາຣິຕານິ ຈ ປຸຣິມການິ ທ຺ເວ ສຈ຺ຈານິ ຈ, ສມໂຖ ຈ ວິປສ຺ສນາ ຈ ອິເມ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ມຄ຺ໂຄ ຈ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈຎ຺ຈ, ວຏ຺ຏນິໂຣໂຘ ວຏ຺ຏນິໂຣຘສຈ຺ຈຎ຺ຈ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ນິທ຺ຘາຣິຕານິ.

‘‘ວີຣິຍປຏິປກ຺ຂຠູຕສ຺ສ ປມາທາທິຘມ຺ມສ຺ສ ວເສນ ວາ ສຠາຄຠູຕສ຺ສ ປມາທາທິຘມ຺ມສ຺ສ ວເສນ ວາ ອາວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ນິທ຺ຘາຣິຕພ຺ພຠາໂວ ອມ຺ເຫຫິ ເກນ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເຕນາຫາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ຕຖາ ນິທ຺ຘາຣິຕພ຺ພຠາເວນ ຠຄວາ ‘‘ອາຣມ຺ຠຖ ນິກ຺ກມຖາ’’ຕິອາທິຄາຖາວຈນໍ ອາຫ, ເຕນ ‘‘ອາຣມ຺ຠຖ ນິກ຺ກມຖາ’’ຕິອາທິຄາຖາວຈເນນ ຕຖາ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ນິທ຺ຘາຣິຕພ຺ພຠາໂວ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

‘‘ອາຣມ຺ຠຖ ນິກ຺ກມຖາ’ຕິອາທິນາ ໂວທານປກ຺ຂໍເຍວ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ໂວທານປກ຺ຂສ຺ສ ວິສຠາຄຘມ຺ມສຠາຄຘມ຺ມວເສເນວ ອາວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຈຕຸສຈ຺ຈນິທ຺ຘາຣຓໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ສໍກິເລສປກ຺ຂມ຺ປິ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ສໍກິເລສສ຺ສ ວິສຠາຄຘມ຺ມສຠາຄຘມ຺ມວເສນປິ ອາວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຈຕຸສຈ຺ຈນິທ຺ຘາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍຖາປິ ມູເລ’’ຕິອາທິຄາຖາວຈນມາຫ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ –

‘‘ເອວໍ ໂວທານປກ຺ຂໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວິສຠາຄຘມ຺ມວເສນ, ສຠາຄຘມ຺ມວເສນ ຈ ອາວຏ຺ຏນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ສໍກິເລສປກ຺ຂໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວິສຠາຄຘມ຺ມວເສນ, ສຠາຄຘມ຺ມວເສນ ຈ ອາວຏ຺ຏນໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ຍຖາປິ ມູເລ’ຕິ ຄາຖມາຫາ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໓໐) –

ວຸຕ຺ຕໍ. ຄາຖາຕ຺ໂຖປິ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຖາປິ ຍຕິໂປຕານໍ ອຕ຺ຖາຍ ອຏ຺ຐກຖານຸສາເຣເນວ ກຖຍິສ຺ສາມ.

ສມູໂຫ ຣຸກ຺ໂຂ ມູລຕິ ປຕິຏ຺ຐາຕິ ເອເຕນ ອວຍເວນ ຠູມິຠາເຄ ຐິເຕນາຕິ ມູລໍ, ກິໍ ຕໍ? ຠູມິຠາເຄ ຐິໂຕ ມູລສງ຺ຂາໂຕ ຣຸກ຺ຂາວຍໂວ, ຕສ຺ມິໍ ມູເລ. ນຕ຺ຖິ ອຸປທ຺ທໂວ ຜຣສຸເຉທາທິອນ຺ຕຣາໂຍ ອສ຺ສ ມູລສ຺ສາຕິ ອນຸປທ຺ທໂວ. ທຬ຺ເຫຕິ ອຸປທ຺ທວາຠາເວນ ສຠາວໂຕ ຖິເຣ ສຕິ. ຉິນ຺ທີຍຕີຕິ ຉິນ຺ໂນ, ໂກ ໂສ? ຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິຕມູລສຫິໂຕ ຣຸກ຺ຂາວຍໂວ, ນ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຫິໂຕ ຣຸກ຺ຂາວຍໂວ. ຣຸຫຕິ ວຑ຺ຒຕີຕິ ຣຸກ຺ໂຂ. ໂສ ຈ ຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐິຕມູລສຫິໂຕ ຣຸກ຺ຂາວຍໂວ ຣຸກ຺ໂຂຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ຍຖາ ‘‘ສມຸທ຺ໂທ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ. ປຸນເຣວ ຣູຫຕີຕິ ປຸນ ອງ຺ກຸຣຸປ຺ປາທນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຓ຺ຫານຸສເຍຕິ ອຕ຺ຕຠາວສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູເລ. ອນູຫເຕຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາເຓນ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ເນ ສຕິ ອິທໍ ອຕ຺ຕຠາວສງ຺ຂາຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂເຫຕຸ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕິເຍວາຕິ ຄາຖາຕ຺ໂຖ.

‘‘ອິຘ ຄາຖາຍໍ ໂຍ ຕຓ຺ຫານຸສໂຍ ອນູຫຕຠາເວນ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕນສ຺ສ ມູລນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ອຍໍ ຕຓ຺ຫານຸສໂຍ ກຕມສ຺ສາ ຕຓ຺ຫາຍ ອນຸສໂຍ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ, ‘‘ຕຓ຺ຫາຍ ກາມຕຓ຺ຫາທິວເສນ ພຫຸວິຘຕ຺ຕາ ຠວຕຓ຺ຫາຍ ອນຸສໂຍ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ ຠວສ຺ສາທຕຓ຺ຫາຠາວໂຕ. ໂຍ ອນຸສໂຍ ເອຕສ຺ສ ຠວຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ອຍໍ ອນຸສໂຍ ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍ ໂຫຕິ. ‘‘ອນຸສໂຍ ພຫຸວິໂຘ, ກສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍຕິ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ຫິ ຠວຕຓ຺ຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອວິຊ຺ຊາຍ ຠວຕຓ຺ຫາຍ ປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ອວິຊ຺ຊານຸສໂຍ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ. ອວິຊ຺ຊາຍ ຫິ ຠເວສຸ ອາທີນວສ຺ສ ອທສ຺ສນວເສນ ຠວສ຺ສາທຕຓ຺ຫາ ຠວຕີຕິ. ອິເມ ທ຺ເວ ກິເລສາຕິອາທິມ຺ຫິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ວິສຠາຄສຠາຄຘມ຺ມາວຏ຺ຏນໍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ, ສມຖວິປສ຺ສນາ ປນ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາວ ຄເຫຕພ຺ພາ.

‘‘ສພ຺ພປາປສ຺ສາ’’ຕິອາທິກສ຺ສ ອນຸສນ຺ຘ຺ຍຕ຺ໂຖ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໓໐) ວຸຕ຺ໂຕ. ສພ຺ພປາປສ຺ສາຕິ ກມ຺ມປຖຠາວປ຺ປຕ຺ຕາປຕ຺ຕສ຺ສ ນິຣວເສສສ຺ສ ອກຸສລສ຺ສ. ອກຣຓນ຺ຕິ ສປຣສນ຺ຕາເນສຸ ອນຸປ຺ປາທນໍ. ກຸສລສ຺ສາຕິ ກມ຺ມປຖຠາວປ຺ປຕ຺ຕາປຕ຺ຕສ຺ສ ເຕຠູມກກຸສລສ຺ສ ເຈວ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລສ຺ສ ຈ. ອຸປສມ຺ປທາຕິ ສນ຺ຕາເນ ອຸປ຺ປາທນວເສນ ສມ຺ປທາ. ສສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຈິຕ຺ຕໍ, ສຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິໂຍທາປນໍ ໂວທານໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາຕິ ສຈິຕ຺ຕປຣິໂຍທາປນໍ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຸປ຺ປາໂທ ປນ ‘‘ກຸສລສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາ’’ຕິ ປເທນ ຄຫິໂຕ. ເອຕໍ ອກຣຓາທິຕ຺ຕຍທີປນໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ໂອວາໂທຕິ ຄາຖາຕ຺ໂຖ.

ຄາຖາຍໍ ຍສ຺ສ ປາປສ຺ສ ອກຣຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປາປໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕກມ຺ມປຖວເສນ ວິຠຊິຕຸໍ ‘‘ສພ຺ພປາປໍ ນາມາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂທສສມຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ເຍຠຸຍ຺ຍວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ໂລຠສມຸຏ຺ຐານມ຺ປິ ຠວຕິ. ໂລຠສມຸຏ຺ຐານນ຺ຕິປິ ເຍຠຸຍ຺ຍວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ໂທສສມຸຏ຺ຐານມ຺ປິ ຠວຕິ. ໂມຫສມຸຏ຺ຐານມ຺ປິ ຕເຖວ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂລຠສມຸຏ຺ຐານໂທສສມຸຏ຺ຐານມ຺ປິ ສມ຺ຠວຕີຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສພ຺ພປາໂປ ທຸຈ຺ຈຣິຕກມ຺ມປຖປ຺ປເຠເທນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ‘‘ເອຕ຺ຕເກເນວ ວິຠຊິຕພ຺ໂພ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ເຎນ ວິຠຊິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອຎ຺ເຎນ ອກຸສລມູລອຄຕິຄມນເຠເທນປິ ວິຠຊິຕຸໍ ‘‘ຍາ ອຠິຊ຺ຌາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ເອວໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕອກຸສລກມ຺ມປຖກມ຺ມວິຠາເຄນ ‘ສພ຺ພປາປ’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕປາປໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອິທານິສ຺ສ ອກຸສລມູລວເສນ ອຄຕິຄມນວິຠາຄມ຺ປິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ອກຸສລມູລ’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໓໐) ອນຸສນ຺ຘ຺ຍຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂມຫວເສນ ສຠາວໍ ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ຠຍສມ຺ຠວໂຕ ຍໍ ຠຍາ ຈ ໂມຫາ ຈ ອຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອິທໍ ໂມຫສມຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສພ຺ພປາໂປ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຕມໍ ສພ຺ພປາປສ຺ສ ອກຣຓ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ໂລໂຠ ອສຸຠາຍາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ –

‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ‘ສພ຺ພປາປສ຺ສ ອກຣຓ’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປາປໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕສ຺ສ ອກຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘ໂລໂຠ…ເປ… ປຎ຺ຎາຍາ’ຕິ ຕີຫິ ກຸສລມູເລຫິ ຕິຓ຺ຓໍ ອກຸສລມູລານໍ ປຫານວເສນ ສພ຺ພປາປສ຺ສ ອກຣຓໍ ອນຸປ຺ປາທນມາຫາ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໓໐) –

ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸຠາຘິມຸຕ຺ຕວເສນ ປວຕ຺ໂຕ ໂລໂຠ ອສຸຠາຍ ອສຸຠຠາວນາຍ ຕຖາປວຕ຺ເຕນ ອໂລເຠນ ຕທງ຺ຄວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫາເນນ ປຫີຍຕິ, ສຕ຺ເຕສຸ ກຸຊ຺ຌນທຸສ຺ສນວເສນ ປວຕ຺ໂຕ ໂທໂສ ເມຕ຺ຕາຍ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ຕຖາປວຕ຺ເຕນ ອໂທເສນ ຈ ຕທງ຺ຄວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫາເນນ ປຫີຍຕິ, ສຕ຺ເຕສຸ ເຈວ ສງ຺ຂາເຣສຸ ຈ ມຸຍ຺ຫນວເສນ ປວຕ຺ໂຕ ໂມໂຫ ປຎ຺ຎາຍ ວິຈາຣຓປຎ຺ຎາຍ ຈ ຠາວນາມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ຈ ຕທງ຺ຄວິກ຺ຂມ຺ຠນສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫາເນນ ປຫີຍຕິ.

‘‘ຍທິ ຕີຫິ ກຸສລມູເລເຫວ ອກຸສລມູລານິ ປຫີຍນ຺ຕິ, ເອວໍ ສຕິ ອຸເປກ຺ຂາກຣຸຓາມຸທິຕາ ນິຣຕ຺ຖກາ ຠເວຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຖາ ໂລໂຠ ອຸເປກ຺ຂາຍາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸເປກ຺ຂາຍາຕິ ‘‘ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ກມ຺ມສ຺ສກາ’’ຕິອາທິນາ ຠາວິຕາຍ ອຸເປກ຺ຂາຍ. ມຸທິຕາ ອຣຕິໍ ວູປສເມຕ຺ວາ ອຣຕິຍາ ມູລຠູຕໍ ໂມຫມ຺ປິ ປຊຫຕີຕິ ມນສິ ກຕ຺ວາ ‘‘ໂມໂຫ ມຸທິຕາຍ ປຫານໍ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອກຸສລມູລານໍ ກຸສລມູລາທີຫິ ປຫາຕພ຺ພຕ຺ຕໍ ເກນ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ທຫິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເຕນາຫາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ຕຖາ ປຫາຕພ຺ພຕ຺ເຕນ ຠຄວາ ‘‘ສພ຺ພປາປສ຺ສ ອກຣຓ’’ນ຺ຕິ ວຈນໍ ອາຫ, ເຕນ ‘‘ສພ຺ພປາປສ຺ສ ອກຣຓ’’ນ຺ຕິ ວຈເນນ ຕຖາ ປຫາຕພ຺ພຕ຺ຕໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ທຫິຕພ຺ພນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໓໑. ‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ສພ຺ພປາໂປ ວິຠຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ອກຣຓຎ຺ຈ ວິຠຕ຺ຕໍ ສິຍາ, ເອວໍ ສຕິ ອຏ຺ຐມິຈ຺ຉຕ຺ຕານໍ ອກຣຓໍ ອນິວາຣິຕໍ ສິຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ສພ຺ພປາປໍ ນາມ ອຏ຺ຐ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕານີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມິຈ຺ຉາສຕີຕິ ອນິຈ຺ຈາທີສຸ ‘‘ນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ອນຸສ຺ສຣຓຈິນ຺ຕນາທິວເສນ ປວຕ຺ຕອກຸສລປ຺ປວຕ຺ຕິ.

ສພ຺ພປາປສ຺ສ ອກຣຓໍ ພຫຸຘາ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ຕໍ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ວິຎ຺ຎາຕໍ, ‘‘ກຖໍ ກຸສລສ຺ສ ສມ຺ປທາ ວິຠຊິຕພ຺ພາ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ກຸສລສ຺ສ ສມ຺ປທໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຏ຺ຐສຸ ມິຈ຺ຉຕ຺ເຕສຸ ປຫີເນສູ’’ຕິອາທິມາຫ. ອຏ຺ຐ ສມ຺ມຕ຺ຕານີຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ສມ຺ມາວາຈາ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ ສມ຺ມາອາຊີໂວ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ສມ຺ມາສຕິ ສມ຺ມາສມາຘີຕິ ອຏ຺ຐສມ຺ມຕ຺ຕານິ ວິສຠາຄປຣິວຕ຺ຕນຘມ຺ມວເສນ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຕີຕສ຺ສາຕິ ອຕີເຕນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ເທສິຕສ຺ສ. ວິປສ຺ສິໂນ ຫິ ຠຄວໂຕ ອຍໍ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສຄາຖາ. ຈິຕ຺ເຕ ປຣິໂຍທາປິເຕຕິ ຈິຕ຺ຕປຏິພທ຺ຘາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາປິ ປຣິໂຍທາປິຕາ ຠວນ຺ຕິ. ‘‘ຈິຕ຺ຕປຣິໂຍທາປິເຕນ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ປຣິໂຍທາປິຕຠາໂວ ກຖໍ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເອວຎ຺ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ຠຄວາ ຍໍ ‘‘ເຈໂຕວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖໍ ຠິກ຺ຂເວ ຕຖາຄເຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຈນໍ ອາຫ, ເຕນ ‘‘ເຈໂຕ…ເປ… ວຸສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຈເນນ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ປຣິໂຍທາປນາ ກຕິວິຘາ ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ທຸວິຘາ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມຖວິປສ຺ສນາຍ ນີວຣຓປ຺ປຫານຎ຺ຈ ອຣິຍມຄ຺ຄຠາວນາຍ ອນຸສຍສມຸຄ຺ຆາໂຕ ຈາຕິ ປຣິໂຍທາປນສ຺ສ ທຸວິຘຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ປຣິໂຍທາປິຕາ ຠວນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຫີນນີວຣຓານຸສຍາ ຫິ ປຸຄ຺ຄລາ ປສາທນີຍວຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ.

‘‘ປຣິໂຍທາປນສ຺ສ ກິຕ຺ຕິກາ ຠູມິໂຍ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ທ຺ເວ ປຣິໂຍທາປນຠູມິໂຍ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘‘ສພ຺ພປາປສ຺ສ ອກຣຓ’ນ຺ຕິອາທິຄາຖາຍ ເທສິເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກຕມໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ກຕມໍ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ, ກຕມໍ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ, ກຕມໍ ນິໂຣຘສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຍໍ ປຏິເວເຘນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຄາຖາຍ ເທສິເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຍໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ປຏິເວເຘນ ປຣິຎ຺ຎາຠິສມເຍນ ປຣິໂຍທາເປຕິ, ອິທໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ ຠເວ. ຍໂຕ ຕຓ຺ຫາສໍກິເລສໂຕ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ປຣິໂຍທາເປຕິ, ອຍໍ ຕຓ຺ຫາສໍກິເລໂສ ສມຸທໂຍ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ. ເຍນ ອຣິຍມຄ຺ຄງ຺ເຄນ ປຣິໂຍທາເປຕິ, ອຍໍ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ. ຍໍ ອສງ຺ຂຕຘາຕຸໍ ອຘິຄເຕນ ປຸຄ຺ຄເລນ ປຣິໂຍທາປິຕໍ, ອຍໍ ອສງ຺ຂຕຘາຕຸຘມ຺ໂມ ນິໂຣໂຘ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ ຠເວ. ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ຄາຖາຍ ເທສິຕຘມ຺ມານໍ ສຠາຄວິສຠາຄຘມ຺ມາວຏ຺ຏນວເສນ ນິທ຺ຘາຣິຕານິ. ‘‘ເຕນາຫາ’’ຕິອາທິກສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘‘ສພ຺ພປາປສ຺ສ ອກຣຓ’’ນ຺ຕິອາທິຄາຖາຍ ເທສິຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ສຠາຄວິສຠາຄຘມ຺ມາວຏ຺ຏນວເສນ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ອາຈຣິເຍນ ນິທ຺ຘາຣິຕານິ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ວິຎ຺ຎາຕານິ.

‘‘‘ຘມ຺ໂມ ຫເວ ຣກ຺ຂຕິ ຘມ຺ມຈາຣິໍ, ຉຕ຺ຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ຍຖ ວສ຺ສກາເລ;

ເອສານິສໍໂສ ຘມ຺ເມ ສຸຈິຓ຺ເຓ, ນ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ຘມ຺ມຈາຣີ’ຕິ –

ຄາຖາຍ ເທສິຕານໍ ຘມ຺ມານໍ ວິສຠາຄສຠາຄຘມ຺ມານໍ ອາວຏ຺ຏນວເສນ ກຖໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ນິທ຺ຘາຣິຕານີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຘມ຺ໂມ ຫເວ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕາຍ ຄາຖາຍ ເທສິເຕ ຘມ຺ເມ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຘມ຺ໂມ ນາມາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ໂມ ນາມາຕິ ປຸຎ຺ຎຘມ຺ໂມ ນາມ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣຕິ ມນຈ຺ຉຏ຺ຐິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສີລາທິໂກ ສພ຺ໂພ ສໍວໂຣ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສີເສນ ເຈຕ຺ຖ ສພ຺ພມ຺ປິ ສີລໍ ຄຫິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໓໑). ຈຕ຺ຕາໂຣ ອປາຍາ ທຸກ຺ກຏກມ຺ມກາຣີນໍ ຄຕິຠູຕຕ຺ຕາ ທຸຄ຺ຄຕິ. ສພ຺ພາ ອຸປປຕ຺ຕິໂຍ ປນ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂສມງ຺ຄີນໍ ຄຕິຠູຕຕ຺ຕາ ທຸຄ຺ຄຕິ ນາມ.

‘‘ຕສ຺ມິໍ ທຸວິເຘ ຘມ຺ເມ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣຘມ຺ໂມ ກຕ຺ຖ ຐິໂຕ, ກຖໍ ສຸຈິຓ຺ໂຓ, ກຸໂຕ ຣກ຺ຂຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຍາ ສໍວຣສີເລ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ທຸວິເຘ ຘມ຺ເມ. ສໍວຣສີເລ ຐິຕາ ຍາ ອຂຓ຺ຑກາຣິຕາ ໂຫຕິ, ອຍໍ ອຂຓ຺ຑວເສນ ກາຕພ຺ໂພ ສໍວຣສີເລ ຐິໂຕ ສຸຏ຺ຐຸ ອາຈິຓ຺ຓປຣິຈິຓ຺ໂຓ ປຸຎ຺ຎຘມ຺ໂມ ຈຕູຫິ ອປາເຍຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອາຘາຣໍ ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອກນ຺ຕິກຠາເວນ ຣກ຺ຂຕິ, ອເນກນ຺ຕິກຠາເວນ ປນ ຣກ຺ຂິຕມຕ຺ໂຕ ປຸຎ຺ຎຘມ຺ໂມປິ ຣກ຺ຂຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ອປາເຍຫີຕິ ຈ ປຘານວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ໂຣຄາທິອນ຺ຕຣາຍໂຕປິ ຣກ຺ຂຕິ. ໂຣຄາທິອນ຺ຕຣາໂຍ ວາ ອຍໂຕ ອປຄຕຕ຺ຕາ ອປາຍນ຺ໂຕຄໂຘຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

‘‘ຕຖາ ຣກ຺ຂຕີຕິ ເກນ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເອວໍ ຠຄວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ລກ຺ຂຓປກາຣທສ຺ສນໍ ຠຄວາ ‘‘ທ຺ເວມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລວໂຕ ຄຕິໂຍ ເທວາ ຈ ມນຸສ຺ສາ ຈາ’’ຕິ ຍໍ ວຈນໍ ອາຫ, ເຕນ ‘‘ທ຺ເວມາ…ເປ… ມນຸສ຺ສາ ຈາ’’ຕິ ວຈເນນ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ສໍວຣສີເລ ຐິຕສ຺ສ ອຂຓ຺ຑກາຕພ຺ພສ຺ສ ສຸຈິຓ຺ຓສ຺ສ ປຸຎ຺ຎຘມ຺ມສ຺ສ ອປາເຍຫິ ຣກ຺ຂເຓ ເອກນ຺ຕິກຠາໂວ ເກນ ສຸຕ຺ເຕນ ທີເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເອວຎ຺ຈ ນາຬນ຺ທາຍ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເອວຎ຺ຈາຕິ ອິມິນາ ອິທານິ ວຸຈ຺ຈມາເນນ ປກາເຣນປິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ນາຬນ຺ທາຍນ຺ຕິ ນາຬນ຺ທນາມເກ ນິຄເມ ນິສິນ຺ໂນ ອສິພນ຺ຘກນາມສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຄາມຓິ ຄາມເຊຏ຺ຐໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕໍ ວຸຈ຺ຈມານໍ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ.

ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ພາຫິຣກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ. ຠນ຺ເຕຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄາມຓິ ອາລປຕິ. ປຈ຺ຉາຠູມກາຕິ ປຈ຺ຉິມທິສາຍ ນິສິນ຺ນກາ. ອຸຍ຺ຍາເປນ຺ຕີຕິ ມນຸສ຺ສໂລກໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ເທວໂລກໍ ຍາເປນ຺ຕິ ປາເປນ຺ຕິ.

ອິຘສ຺ສາຕິ ອິຘໂລເກ ອສ຺ສ ຠເວຍ຺ຍ. ປຸຣິໂສ ປາຓາຕິປາຕີ…ເປ… ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ອສ຺ສ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ໂຍຊນາ. ເສສໍ ປາຬິໂຕ ເຈວ ວຸຕ຺ຕານຸສາເຣນ ຈ ເຎຍ຺ຍໍ.

໓໒. ‘‘ວິສຠາຄຘມ຺ມສຠາຄຘມ຺ມາວຏ຺ຏນວເສນ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ນິທ຺ຘາຣິຕຠາໂວ ເກນ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເຕນາຫ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ ເອກມ຺ຫິ ປທຏ຺ຐາເນ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ອາວຏ຺ໂຏ ຫາໂຣ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ, ອຎ຺ໂຎ ນິຍຸຕ຺ໂຕ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ນິຍຸຕ຺ໂຕ ອາວຏ຺ໂຏ ຫາໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ສໍ ຍສ຺ສໍ ປາຬິຍໍ ໂຍ ໂຍ ອາວຏ຺ໂຏ ຫາໂຣ ຍຖາລາຠວເສນ ໂຍຊິໂຕ, ຕສ຺ສໍ ຕສ຺ສໍ ປາຬິຍໍ ໂສ ໂສ ອາວຏ຺ໂຏ ຫາໂຣ ຕຖາ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ຍຸຕ຺ໂຕ ໂຍຊິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອິຕິ ອາວຏ຺ຏຫາຣວິຠງ຺ເຄ ສຕ຺ຕິພລານຸຣູປາ ຣຈິຕາ

ວິຠາວນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຓ຺ຑິເຕຫິ ປນ ອຏ຺ຐກຖາຏີການຸສາເຣເນວ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ໂຖ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ.

໘. ວິຠຕ຺ຕິຫາຣວິຠງ຺ຄວິຠາວນາ

໓໓. ເຍນ ເຍນ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສຠູເຕນ ອາວຏ຺ຏຫາຣວິຠງ຺ເຄນ ອາວຏ຺ເຏຕພ຺ພາ ປທຏ຺ຐານາທໂຍ ວິຠຕ຺ຕາ, ໂສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສຠູໂຕ ອາວຏ຺ຏຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ, ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ວິຠຕ຺ຕິຫາຣວິຠງ຺ໂຄ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ວິຠຕ຺ຕິຫາໂຣ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐສຸ ໂສຬສສຸ ເທສນາຫາຣາທີສຸ ກຕໂມ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ວິຠຕ຺ຕິຫາໂຣ ວິຠຕ຺ຕິຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ນາມາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ‘‘ຘມ຺ມຎ຺ຈ ປທຏ຺ຐານໍ ຠູມິຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິນິທ຺ເທສສ຺ສ ອິທານິ ມຍາ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ‘‘ທ຺ເວ ສຸຕ຺ຕານີ’’ຕິອາທິໂກ ວິຕ຺ຖາຣຠູໂຕ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ວິຠຕ຺ຕິຫາໂຣ ວິຠຕ຺ຕິຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

‘‘ເຍສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ວຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມປທຏ຺ຐານຠູມິໂຍ ອິມິນາ ວິຠຕ຺ຕິຫາເຣນ ວິຠຕ຺ຕາ, ຕານິ ສຸຕ຺ຕານິ ກິຕ຺ຕການີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຕານິ ສຸຕ຺ຕານິ ປຐມໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ທ຺ເວ ສຸຕ຺ຕານິ ວາສນາຠາຄິຍຎ຺ຈ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ວາສນາຠາຄິຍນ຺ຕິ ປຸຎ຺ຎຠາວນາ ວາສນາ ນາມ, ວາສນາຍ ຠາໂຄ ໂກຏ຺ຐາໂສ ວາສນາຠາໂຄ, ວາສນາຠາເຄ ວາຈກຠາເວນ ນິຍຸຕ຺ຕໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວາສນາຠາຄິຍໍ, ກຕມໍ ຕໍ? ຍສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ຕີຓິ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນິ ຠຄວຕາ ເທສິຕານິ, ຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ວາສນາຠາຄິຍໍ. ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍນ຺ຕິ ໂລຠກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ນິພ຺ພິຊ຺ຌນໍ ປທາລນໍ ນິພ຺ເພໂຘ, ນິພ຺ເພຘສ຺ສ ຠາໂຄ ໂກຏ຺ຐາໂສ ນິພ຺ເພຘຠາໂຄ, ນິພ຺ເພຘຠາເຄ ວາຈກຠາເວນ ນິຍຸຕ຺ຕໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍໍ, ກຕມໍ ຕໍ? ຍສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂຘມ຺ມາ ຠຄວຕາ ເທສິຕາ, ຕໍ ສຸຕ຺ຕໍ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍໍ.

‘‘ເຕສໍ ສຸຕ຺ຕານໍ ປຏິຄ຺ຄາຫກາ ປຸຄ຺ຄລາ ຍາຫິ ປຏິປທາຫິ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕາ ປຏິປທາ ກິຕ຺ຕິກາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ທ຺ເວ ປຏິປທາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທານສີລຠາວນາມຍປຸຎ຺ຎຠາເຄ ຠວາ ປຏິປທາຕິ ປຸຎ຺ຎຠາຄິຍາ. ຜລຠາເຄ ຠວາ ປຏິປທາຕິ ຜລຠາຄິຍາ. ‘‘ເຍສຸ ສີເລສຸ ຐິຕາ ປຏິຄ຺ຄາຫກາ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕານິ ສີລານິ ກິຕ຺ຕການີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ທ຺ເວ ສີລານີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສໍວຣຕິ ເອເຕນ ສໍວເຣນາຕິ ສໍວໂຣ, ໂສ ສໍວໂຣ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣ, ສຕິສໍວໂຣ, ຎາຓສໍວໂຣ, ຂນ຺ຕິສໍວໂຣ, ວີຣິຍສໍວໂຣຕິ ປຎ຺ຈວິໂຘ. ສພ຺ໂພປິ ປາປສໍວຣຓໂຕ ສໍວໂຣ, ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣສມ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ສີລໍ ນາມ. ປຊຫຕິ ເອເຕນ ປຫາຕພ຺ເພຕິ ປຫານໍ, ປຊຫນໍ ວາ ປຫານໍ, ຕຎ຺ຈ ປຫານໍ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານໍ, ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫານໍ, ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານໍ, ປຏິປສ຺ສທ຺ຘິປ຺ປຫານໍ, ນິສ຺ສຣຓປ຺ປຫານນ຺ຕິ ປຎ຺ຈວິຘໍ. ຕຕ຺ຖ ນິສ຺ສຣຓປ຺ປຫານໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ປຫານໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສີລໍ ນາມ.

‘‘ເຕສຸ ສຸຕ຺ຕາທີສຸ ຠຄວາ ກຕມໍ ສຸຕ຺ຕໍ ກຕມາຍ ປຏິປທາຍ ເທສຍຕິ, ກຕຣສ຺ມິໍ ສີເລ ຐິໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ກຕເມນ ສີເລນ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຠວຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຕຖາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ວາສນາຠາຄິຍາທີສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ວາສນາຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ຕຕ຺ຖ ຕາສຸ ປຸຎ຺ຎຠາຄິຍາທິປຏິປທາສຸ ປຸຎ຺ຎຠາຄິຍາຍ ປຏິປທາຍ ຠຄວາ ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເທສຍຕິ, ໂສ ວາສນາຠາຄິຍສຸຕ຺ຕປຏິຄ຺ຄາຫໂກ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕຕ຺ຖ ສໍວຣສີລາທີສຸ ສໍວຣສີເລ ຐິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເຕນ ສໍວຣສີລສງ຺ຂາເຕນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ເສຏ຺ຐຈຣິເຍນ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ເສຏ຺ຐາຈາຣປູຣໂກ ຠວຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ວາສນາຠາຄິຍາທີສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ຕຕ຺ຖ ຕາສຸ ປຸຎ຺ຎຠາຄິຍາທິປຏິປທາສຸ ຜລຠາຄິຍາຍ ປຏິປທາຍ ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຠຄວາ ເທສຍຕິ, ໂສ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍສຸຕ຺ຕປຏິຄ຺ຄາຫໂກ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕຕ຺ຖ ສໍວຣສີລາທີສຸ ປຫານສີເລ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປ຺ປຫານວເສນ ຐິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເຕນ ປຫານສີລສງ຺ຂາເຕນ ວິເສສຠູເຕນ ມຄ຺ຄສງ຺ຂາເຕນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຠວຕີຕິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ.

‘‘ວາສນາຠາຄິຍສຸຕ຺ຕາທີສຸ ກຕມໍ ວາສນາຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ວາສນາຠາຄິຍສຸຕ຺ຕາທີສຸ. ທານກຖາຕິ ສປ຺ປຸຣິສທານທານຜລອສປ຺ປຸຣິສທານທານຜລກຖາ. ສີລກຖາຕິ ປຎ຺ຈສີລາທິສີລຜລກຖາ. ສຄ຺ຄກຖາຕິ ສຄ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິສຸຂກຖາ ເຈວ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕາປກປຸຎ຺ຎກຖາ ຈ. ອາທີນໂວຕິ ອາທີນວທສ຺ສໂກ ສຸຕ຺ຕນ຺ໂຕ. ອານິສໍໂສຕິ ອານິສໍສທສ຺ສໂກ ສຸຕ຺ຕນ຺ໂຕ. ວາສນາຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ອນຸສນ຺ຘ຺ຍຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ຕນໂຍວ. ຍາ ເທສນາ ຈຕຸສຈ຺ຈປ຺ປກາສນາ, ສາ ເທສນາ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ນາມາຕິ ໂຍຊນາ. ເອວຎ຺ຈ ສຕິ ວາສນາຠາຄິຍສຸຕ຺ຕສ຺ສປິ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍສຸຕ຺ຕຠາໂວ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ຈຕຸສຈ຺ຈປ຺ປກາສນໂຕຕິ ໂຈທນໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ‘‘ວາສນາຠາຄິເຍ ສຸຕ຺ເຕ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ວາສນາຠາຄິເຍ ສຸຕ຺ເຕ ປຊານນາ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາ ອຣິຍມຄ຺ຄປທຏ຺ຐານຠູຕາ ປຎ຺ຎາ ນຕ຺ຖິ, ມຄ຺ໂຄ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ນຕ຺ຖິ, ຜລໍ ອຣິຍຜລໍ ນຕ຺ຖິ. ນິພ຺ເພຘຠາຄິເຍ ສຸຕ຺ເຕ ປນ ປຊານນາທໂຍ ອຕ຺ຖິ, ວາສນາຠາຄິເຍ ສຸຕ຺ເຕ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ປຊານນາ’’ຕິອາທິນາ ຈຕຸສຈ຺ຈປ຺ປກາສນາ ທານກຖາທິກາ ນິພ຺ເພຘຠາຄິເຍ ສຸຕ຺ເຕ ອນ຺ໂຕຄຘາ, ອິຕຣໍເຍວ ວາສນາຠາຄິຍສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ນາມາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຍສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ວຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມປທຏ຺ຐານຠູມິໂຍ ວິຠຕ຺ຕາ, ຕານິ ສຸຕ຺ຕານິ ທ຺ເວເຍວ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ກສ຺ມາ ‘‘ທ຺ເວເຍວ ສຸຕ຺ຕານິ ນິທ຺ຘາຣິຕານີ’’ຕິ ເຈ ວເທຍ຺ຍຸໍ? ອສງ຺ກຣໂຕ ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ມປທຏ຺ຐານຠູມີນໍ ວິຠຊິຕພ຺ພານໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ. ‘‘ຍທິ ເອວໍ ສໍກິເລສຠາຄິຍອເສກ຺ຂຠາຄິຍສຸຕ຺ຕານິປິ ນິທ຺ຘາຣິຕານິ ອສງ຺ກຣຕ຺ຕາ’’ຕິ ເຈ ວເທຍ຺ຍຸໍ? ໂນ ນິທ຺ຘາຣິຕານິ, ວາສນາຠາຄິຍສຸຕ຺ເຕ ນິທ຺ຘາຣິເຕ ສໍກິເລສຠາຄິຍສຸຕ຺ຕມ຺ປິ ນິທ຺ຘາຣິຕໍ, ສໍກິເລສຘມ຺ມໂຕ ນິສ຺ສຏ຺ຐຘມ຺ມານໍເຍວ ວາສນາຠາຄິຍຘມ຺ມຕ຺ຕາ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍສຸຕ຺ເຕ ຈ ນິທ຺ຘາຣິເຕ ອເສກ຺ຂຠາຄິຍສຸຕ຺ຕມ຺ປິ ນິທ຺ຘາຣິຕໍ ອນຎ຺ຎຕ຺ຕາ.

‘‘ເຍສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ວຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມປທຏ຺ຐານຠູມິໂຍ ວິຠຕ຺ຕິຫາເຣນ ວິຠຕ຺ຕາ, ຕານິ ສຸຕ຺ຕານິ ກຕເມນ ຜເລນ ໂຍຊຍິຕພ຺ພານີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຸຕ຺ຕານີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຸຕ຺ຕານີຕິ ຍຖານິທ຺ຘາຣິຕານິ ວາສນາຠາຄິຍນິພ຺ເພຘຠາຄິຍສຸຕ຺ຕານິ ເຈວ ຕໍນິທ຺ຘາຣເຓນ ນິທ຺ຘາຣິຕານິ ສໍກິເລສຠາຄິຍອເສກ຺ຂຠາຄິຍສຸຕ຺ຕານິ ຈາຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຸຕ຺ຕານິ ອິເມສໍເຍວ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຸຕ຺ຕານໍ ເທສນາຍ ນເຍນ ນີເຕນ ຜເລນ ສພ຺ພໂຕ ສພ຺ພຠາເຄນ ສໍວຣສີລປ຺ປຫານສີເລນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ໂຍຊຍິຕພ຺ພານິ. ໂຍເຊນ຺ເຕນ ຈ ສພ຺ພໂຕ ສພ຺ພຠາເຄນ ຈ ປທາທິວິຈເຍນ ຫາເຣນ ສໍວຣສີລາທິກໍ ຜລໍ ວິຈິນິຕ຺ວາ ຍຸຕ຺ຕິຫາເຣນ ຍຸຕ຺ຕໍ ຜລໍ ຄເວສິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ຜລໍ ອິມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຜລໍ, ອິທໍ ຜລໍ ອິມສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ຜລ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕານິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ຜເລນ ໂຍຊຍິຕພ຺ພານີຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

‘‘ກິຕ຺ຕເກນ ຜເລນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ໂຍເຊຕພ຺ພານີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຍາວຕິກາ ຎາຓສ຺ສ ຠູມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠຄວຕາ ເທສິເຕນ ວາສນາຠາຄິຍສຸຕ຺ເຕນ ສິທ຺ຘາ ຍາວຕິກາ ປຸຎ຺ຎຠາຄິຍາ ປຏິປທາທໂຍ ວິຠຊນຎາຓສ຺ສ ຠູມິ ອາຣມ຺ມຓາ ຠວິຕຸມຣຫນ຺ຕິ, ຕາວຕິກາຫິ ຠູມີຫິ ວາສນາຠາຄິຍສຸຕ຺ຕໍ ໂຍຊຍິຕພ຺ພໍ. ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍສຸຕ຺ເຕນ ສິທ຺ຘາ ຍາວຕິກາ ຜລຠາຄິຍາ ປຏິປທາທໂຍ ວິຠຊນຎາຓສ຺ສ ຠູມິ ອາຣມ຺ມຓາ ຠວິຕຸມຣຫນ຺ຕິ, ຕາວຕິກາຫິ ຠູມີຫິ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍສຸຕ຺ຕໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອິຕຣທ຺ວຍມ຺ປິ ສຸຕ຺ຕໍ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເອເຕນ ຎາຓສ຺ສ ຠູມີນໍ ສຸຕ຺ຕຕ຺ຖານໍ ພຫຸວິຘຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕິ.

໓໔. ວາສນາຠາຄິຍສຸຕ຺ຕາທີສຸ ວຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ ວາສນາຠາຄິຍນິພ຺ເພຘຠາຄິຍຠາເວຫິ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ຕາ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕາ, ‘‘ກຖໍ ສໍກິເລສຠາຄິຍອເສກ຺ຂາຠາຄິຍຠາເວຫິ ອສາຘາຣຓາສາຘາຣຓຠາເວຫິ ວິຠຊິຕພ຺ພາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ສາຘາຣຓາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍ ປນ –

‘‘ເອວໍ ວາສນາຠາຄິຍນິພ຺ເພຘຠາຄິຍຠາເວຫິ ຘມ຺ເມ ເອກເທເສນ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ເຕສໍ ກິເລສຠາຄິຍອເສກ຺ຂຠາຄິຍຠາເວຫິ ສາຘາຣຓາສາຘາຣຓຠາເວຫິ ວິຠຊິຕຸໍ ‘ຕຕ຺ຖ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ສາຘາຣຓາ’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໓໔) –

ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຍ ຘມ຺ມາ ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕາ ວິຠຕ຺ຕິຫາເຣນ ວິຠຊິຕພ຺ພາ, ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ສາຘາຣຓາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ, ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ ສາຘາຣຓາຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ເຕ ທ຺ເວ ຘມ຺ເມ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນາມສາຘາຣຓາ, ວຕ຺ຖຸສາຘາຣຓາ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ນາມສາຘາຣຓາຕິ ນາເມນ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ສາຘາຣຓາ ສມານາ, ‘‘ກຸສລາ’’ຕິ ນາເມນ ເອກວີສຕິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ສມານາ, ‘‘ອກຸສລາ’’ຕ຺ຍາທິນາເມນ ທ຺ວາທສ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ສມານາ, ກຸສລາທິນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິວຈເນນ ວຈນີຍາ ອຕ຺ຖາ ກຸສລາທິນາມສາຘາຣຓາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕນ ຏີກາຍໍ –

‘‘ນາມໍ ນາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ຕໍມຸເຂເນວ ສທ຺ທໂຕ ຕທຕ຺ຖາວຄໂມ. ສທ຺ເທນ ຈ ສາມຎ຺ຎຣູເປເນວ ຕຖາຣູປສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ຄຫຓໍ, ນ ວິເສສຣູເປນ. ຕສ຺ມາ ສທ຺ທວຈນີຍາ ອຕ຺ຖາ ສາຘາຣຓຣູປນາມາຍຕ຺ຕຄຫຓີຍຕາຍ ນາມສາຘາຣຓາ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ –

ວຸຕ຺ຕໍ. ວຕ຺ຖຸສາຘາຣຓາຕິ ປຕິຏ຺ຐານຠູເຕນ ວຕ຺ຖຸນາ ສາຘາຣຓາ. ຍສ຺ມິໍ ປຕິຏ຺ຐານຠູເຕ ສນ຺ຕາເນ ວາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາທິມ຺ຫິ ວາ ເຍ ຘມ຺ມາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເຕ ຘມ຺ມາ ເຕນ ສນ຺ຕາເນນ ວາ ວຕ຺ຖຸນາ ເຕນ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາທິນາ ວາ ສາຘາຣຓາ ສມານາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກສນ຺ຕາເນ ປຕິຕຕ຺ຕາ ຜຸສນາທິສຠາວໂຕ ຠິນ຺ນາປິ ວຕ຺ຖຸສາຘາຣຓາ ສມານວຕ຺ຖຸກາເຍວ ຠວນ຺ຕີຕິ ວິຠຕ຺ຕິຫາເຣນ ວິຠຊິຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

‘‘ກິໍ ນາມສາຘາຣຓວຕ຺ຖຸສາຘາຣຓາເຍວ ວິຠຊິຕພ຺ພາ, ອຎ຺ຎໍ ວິຠຊິຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຍໍ ວາ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນາມສາຘາຣຓວຕ຺ຖຸສາຘາຣເຓຫິ ອຎ຺ຎໍ ຍໍ ວາ ປນ ກິຈ຺ຈສາຘາຣຓປຈ຺ຈຍສາຘາຣຓປຏິປກ຺ຂາທິສາຘາຣຓມ຺ປິ ຘມ຺ມຊາຕໍ ເອວໍຊາຕິຍໍ ສາຘາຣຓຊາຕິຍໍ, ຕມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ວິຈຍຫາເຣນ ວິຈິນິຕ຺ວາ ຍຸຕ຺ຕິຫາເຣນ ຄເວສິຕ຺ວາ ຍຸຕ຺ຕໍ ສາຘາຣຓໍ ວິຠຕ຺ຕິຫາເຣນ ວິຠຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ເຕສຸ ນາມສາຘາຣຓາທີສຸ ກຕເມ ນາມສາຘາຣຓາ, ກຕເມ ວຕ຺ຖຸສາຘາຣຓາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕານໍ ສຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມາຕຸຆາຕກາທີນໍ ຉນ຺ນໍ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕກມ຺ມກຣານໍ ສຕ຺ຕານຎ຺ຈ ທຸຄ຺ຄຕິອເຫຕຸກສຸຄຕິອເຫຕຸກທຸເຫຕຸກຕິເຫຕຸການໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ອນິຍຕກມ຺ມກຣານໍ ສຕ຺ຕານຎ຺ຈ ສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ຕາ ທສ຺ສນປຫາຕພ຺ພາ ກິເລສາ ທສ຺ສນປຫາຕພ຺ພນາມສາຘາຣຓາ ສມານາ ຠວນ຺ຕິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາສີລພ຺ພຕປຣາມສນວເສນ ຠິນ຺ນສຠາວານມ຺ປິ ທສ຺ສນປຫາຕພ຺ພນາມນາຕິວຕ຺ຕນໂຕ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣານໍ ນິຍຕານິຍຕສຕ຺ຕານໍ ທສ຺ສນປຫາຕພ຺ພານໍ ກິເລສານໍ ປຕິຏ຺ຐານວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ ວຕ຺ຖຸສາຘາຣຓາ ຈ ສມານວຕ຺ຖຸກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ທຸຄ຺ຄຕິອເຫຕຸກາທິຈຕຸພ຺ພິຘສຕ຺ຕສ຺ສ, ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ຈ ສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ຕາ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທາ ກິເລສາ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທນາມສາຘາຣຓາ ສມານາ ຠວນ຺ຕິ ສກທາຄາມິມຄ຺ຄປ຺ປຫາຕພ຺ພອນາຄາມິມຄ຺ຄປ຺ປຫາຕພ຺ພວເສນ ຠິນ຺ນສຠາວານມ຺ປິ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທນາມນາຕິວຕ຺ຕນໂຕ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣສ຺ສ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ, ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ຈ ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທານໍ ປຕິຏ຺ຐານວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ ວຕ຺ຖຸສາຘາຣຓາ ສມານວຕ຺ຖຸກາຕິ ອຕ຺ໂຖ ຈ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ, ອນາຄາມິສ຺ສ ຈ ສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ຕາ ອຸທ຺ຘໍຠາຄິຍາ ສໍໂຍຊນາ ອຸທ຺ຘມ຺ຠາຄິຍນາມສາຘາຣຓາ ສມານາ ຠວນ຺ຕິ ຣູປຣາຄາທິວເສນ ຠິນ຺ນສຠາວານມ຺ປິ ອຸທ຺ຘໍຠາຄິຍນາມນາຕິວຕ຺ຕນໂຕ. ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ, ອນາຄາມິສ຺ສ ຈ ອຸທ຺ຘໍຠາຄິຍານໍ ປຕິຏ຺ຐານວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ ວຕ຺ຖຸສາຘາຣຓາ ສມານວຕ຺ຖຸກາຕິ ອຕ຺ໂຖ ຈ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ຏີກາຍໍ – ‘‘ທສ຺ສນປຫາຕພ຺ພານຎ຺ຫິ ຍຖາ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕສຕ຺ຕາ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ, ເອວໍ ອນິຍຕາປີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສງ຺ເຂປໂຕ ປນ ສໍກິເລສປກ຺ເຂ ປຫາເນກຏ຺ຐາ ກິເລສາ ນາມສາຘາຣຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ສຫເຊກຏ຺ຐາ ກິເລສາ ວຕ຺ຖຸສາຘາຣຓາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ສໍກິເລສປກ຺ເຂ ສາຘາຣຓາ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ຕາ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕາ, ‘‘ກຖໍ ໂວທານປກ຺ເຂ ສາຘາຣຓາ ວິຠຕ຺ຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອຣິຍສາວໂກ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ກິຎ຺ຈີຕິ ສາມຎ຺ຎວເສນ ວຸຕ຺ຕາ ປຐມຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິອາທິກາ ໂລກິຍາ ສມາປຕ຺ຕິເຍວ ຄຫິຕາ. ອຣິຍສາວໂກຕິ ອຣິຍສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາວໂກ ອຣິຍສາວໂກຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ຌານລາຠີ ຈ ຜລຏ຺ໂຐ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ, ນ ມຄ຺ຄຏ຺ໂຐ. ມຄ຺ຄຏ຺ໂຐ ຫິ ໂລກິຍໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສມາປຕ຺ຕິໍ ນ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ສພ຺ພາ ສາ ໂລກິຍສມາປຕ຺ຕິ ຣູປາວຈຣາ ອຣູປາວຈຣາ ທິພ຺ພວິຫາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາໂຣ ປຐມຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕີຕິ ເອວມາທີຫິ ປຣິຍາເຍຫິ ສາຘາຣຓາ ຕໍສມງ຺ຄີຫິ ວີຕຣາຄາວີຕຣາເຄຫິ ສາຘາຣຓາ ໂລກິຍສມາປຕ຺ຕິນາມນາຕິວຕ຺ຕນໂຕ ຈ ວີຕຣາຄາວີຕຣາເຄຫິ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ ຈ. ‘‘ອຣິຍສາວໂກ ຈ ໂລກິຍໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ໂອຘິໂສ ໂອຘິໂສ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ສຕິ ກຖໍ ວີຕຣາເຄຫິ ສາຘາຣຓາຕິ ສທ຺ທຫິຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ສາຘາຣຓາ ຫິ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ – ‘‘ກຖໍ ເຕ ໂອຘິໂສ ຄຫິຕາ, ອຖ ໂອຘິໂສ ຄເຫຕພ຺ພາ, ກຖໍ ສາຘາຣຓາຕິ ອນຸໂຍຄໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ຕໍ ວິໂສເຘນ຺ໂຕ ອາຫ – ‘ສາຘາຣຓາ ຫິ ຘມ຺ມາ ເອວໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິອາທີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ວີຕຣາຄາວີຕຣາເຄຫິ ໂອຘິໂສ ໂອຘິໂສ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ ປຣໍ ປຣໍ ປຈ຺ຉາ ປຈ຺ຉາ ປວຕ຺ຕິຍມານໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ ສກໍ ສກໍ ປຸພ຺ເພ ປຸພ຺ເພ ຊາຕໍ ‘‘ໂລກິຍສມາປຕ຺ຕີ’’ຕິ ນາມໍ ນິຍຕວິສຍໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຫຸຕ຺ວາ ຫິ ຍສ຺ມາ ນາຕິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສາຘາຣຓາຕິ ສທ຺ທຫິຕພ຺ພາ ຄເຫຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປຣໍ ປຣໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ກຖໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ນາຕິວຕ຺ຕນໍ ປາກຏໍ ກາຕຸໍ ‘‘ໂຍປີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຍ ອຣິຍສາວໂກ ວາ ອວີຕຣາໂຄ ວາ. ອິເມຫິ ໂລກິຍສມາປຕ຺ຕິຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ໂສ ອຣິຍສາວໂກ ວາ ອວີຕຣາໂຄ ວາ ປຣໍ ປຣໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ໂຕປິ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ໂລກິຍໍ ສມາປຕ຺ຕິຘມ຺ມໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ, ອຎ຺ຎໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ນາຕິກ຺ກມຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍຫິ ໂລກິຍສມາປຕ຺ຕິຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອິເມ ໂລກິຍສມາປຕ຺ຕິ ຘມ຺ມາ ສາຘາຣຓາວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

‘‘ວາສນາຠາຄິຍາທິສຸຕ຺ເຕສຸ ວຸຕ຺ຕາ ເຍ ຘມ຺ມາ ອິມິນາ ວິຠຕ຺ຕິຫາເຣນ ວິຠຕ຺ຕາ, ເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ອສາຘາຣຓາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ອສາຘາຣຓາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ວິຠຊິຕພ຺ເພສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ອສາຘາຣຓາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ, ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຍາວ ເທສນໍ ອຸປາທາຍ ອສາຘາຣຓາ ຘມ຺ມາ ຄເວສິຕພ຺ພາ, ‘‘ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂາ’’ຕິ ວາ ຄເວສິຕພ຺ພາ, ‘‘ຠພ຺ພາຠພ຺ພາ’’ຕິ ວາ ຄເວສິຕພ຺ພາ. ອຖ ວາ ຍາວ ‘‘ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂາ ຠພ຺ພາຠພ຺ພາ’’ຕິ ເທສນາ ວຸຕ຺ຕາ, ຕາວ ເທສນໍ ອຸປາທາຍ ອສາຘາຣຓາ ຄເວສິຕພ຺ພາ. ກຖໍ ຄເວສິຕພ຺ພາ? ອຣິເຍສຸ ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂຘມ຺ມວເສນ ‘‘ເສກ຺ຂາ’’ຕິ ນາມໍ ອເສກ຺ເຂນ ອສາຘາຣຓໍ, ‘‘ອເສກ຺ຂາ’’ຕິ ນາມໍ ເສກ຺ເຂນ ອສາຘາຣຓນ຺ຕິ ວາ, ອນຣິເຍສຸ ‘‘ຠພ຺ພາ’’ຕິ ນາມໍ ອຠພ຺ເພນ ອສາຘາຣຓໍ, ‘‘ອຠພ຺ພາ’’ຕິ ນາມໍ ຠພ຺ເພນ ອສາຘາຣຓນ຺ຕິ ວາ ຄເວສິຕພ຺ພາ. ກາມຣາຄພ຺ຍາປາທາ ສໍໂຍຊນາ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ອນຸສຍຠາເວນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣຫຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐມກສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຏ຺ຐສ຺ສ ຈ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ຜລຏ຺ຐສ຺ສ ຈ ສາຘາຣຓາ ຠວນ຺ຕິ, ຘມ຺ມຕາ ຘມ຺ມສຠາໂວ ອສາຘາຣໂຓ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອຏ຺ຐມກສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຏ຺ຐຕາ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ອສາຘາຣຓາ, ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ໂສຕາປນ຺ນຜລຏ຺ຐຕາ ຈ ອຏ຺ຐມກສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຏ຺ຐສ຺ສ ອສາຘາຣຓາ. ອຏ຺ຐມກສ຺ສ ວາ ປຫີຍມານກິເລສຕາ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ອສາຘາຣຓາ, ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ປຫີນກິເລສຕາ ຈ ອຏ຺ຐມກສ຺ສ ອສາຘາຣຓາ’’ຕິ.

ອຸທ຺ຘມ຺ຠາຄິຍາ ສໍໂຍຊນາ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ອນຸສຍຠາເວນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣຫຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐມກສ຺ສ ມຄ຺ຄຏ຺ຐຠາເວນ ອຏ຺ຐມກສທິສສ຺ສ ອນາຄາມິມຄ຺ຄຏ຺ຐສ຺ສ ຈ ອນາຄາມິສ຺ສ ຜລຏ຺ຐສ຺ສ ຈ ສາຘາຣຓາ, ຘມ຺ມຕາ ຘມ຺ມສຠາໂວ ອສາຘາຣຓາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອຏ຺ຐມກສ຺ສ ອນາຄາມິມຄ຺ຄຏ຺ຐຕາ ອນາຄາມິສ຺ສ ຜລຏ຺ຐສ຺ສ ອສາຘາຣຓາ, ອນາຄາມິສ຺ສ ອນາຄາມິຜລຏ຺ຐຕາ ຈ ອຏ຺ຐມກສ຺ສ ອສາຘາຣຓາ. ອຏ຺ຐມກສ຺ສ ວາ ປຫີຍມານກິເລສຕາ ອນາຄາມິສ຺ສ ອສາຘາຣຓາ, ອນາຄາມິສ຺ສ ຜລຏ຺ຐສ຺ສ ປຫີນກິເລສຕາ ຈ ອຏ຺ຐມກສ຺ສ ອສາຘາຣຓາ’’ຕິ. ‘‘ມຄ຺ຄຏ຺ຐຕາ ຜລຏ຺ຐຕາຍ ອສາຘາຣຓາ, ຜລຏ຺ຐຕາ ຈ ມຄ຺ຄຏ຺ຐຕາຍ ອສາຘາຣຓາ’’ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ສພ຺ເພສໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ເສກ຺ຂານໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ນາມໍ ‘‘ເສກ຺ຂາ’’ຕິ ນາມໍ ສາຘາຣຓໍ. ຘມ຺ມຕາ ອສາຘາຣຓາຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຄ຺ຄຏ຺ຐານໍ ຕໍຕໍມຄ຺ຄຏ຺ຐຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມຄ຺ຄຏ຺ຐານໍ ອສາຘາຣຓາ. ເຫຏ຺ຐິມຜລຕ຺ຕຍຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອສາຘາຣຓາ, ເຫຏ຺ຐິມຜລຕ຺ຕຍຏ຺ຐານໍ ຕໍຕໍຜລຏ຺ຐຕາ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຜລຏ຺ຐານໍ ອສາຘາຣຓາ, ຈຕຸນ຺ນໍ ມຄ຺ຄຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອສາຘາຣຓາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເສກ຺ຂານໍ ຕໍຕໍມຄ຺ຄຏ຺ຐຕາ ຕໍຕໍຜລຏ຺ຐຕາຍ ອສາຘາຣຓາ, ຕໍຕໍຜລຏ຺ຐຕາ ຈ ຕໍຕໍມຄ຺ຄຏ຺ຐຕາຍ ອສາຘາຣຓາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ສພ຺ເພສໍ ປຏິປນ຺ນການນ຺ຕິ ຜລຕ຺ຖາຍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ປຏິປນ຺ນກາ, ເຕສໍ ມຄ຺ຄສມງ຺ຄີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ນາມໍ ‘‘ປຏິປນ຺ນກາ’’ຕິ ນາມໍ ສາຘາຣຓໍ, ຘມ຺ມຕາ ຕໍຕໍມຄ຺ຄຏ຺ຐຕາ ອສາຘາຣຓາ. ສພ຺ເພສໍ ເສກ຺ຂານໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ເສກ຺ຂານໍ ສີລໍ ສາຘາຣຓໍ, ຘມ຺ມຕາ ຕໍຕໍມຄ຺ຄຏ຺ຐຜລຏ຺ຐຕາ ອສາຘາຣຓາຕິ. ວາສນາຠາຄິຍສໍກິເລສຠາຄິຍສຸຕ຺ເຕສຸ ວຸຕ຺ຕາ ທສ຺ສເນນປຫາຕພ຺ພາທໂຍ ເຈວ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍອເສກ຺ຂຠາຄິຍສຸຕ຺ເຕສຸ ວຸຕ຺ຕາ ເສກ຺ຂາທໂຍ ຈ ຘມ຺ມາ ສາຘາຣຓາສາຘາຣຓເຠເທນ ວິຠຕ຺ຕິຫາເຣນ ວິຠຊິຕພ຺ພາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘‘ອຏ຺ຐມກສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ ອຣິເຍສຸ ປຸຄ຺ຄເລສຸ ອສາຘາຣຓາ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ຕາ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕາ, ‘‘ກຖໍ ອນຣິເຍສຸ ອສາຘາຣຓາ ວິຠຕ຺ຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອຣິເຍສຸ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ອນຣິເຍສຸປິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຄເວສິຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອວໍ ວິເສສານຸປສ຺ສິນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ – ‘‘ເອວໍ ‘ອຏ຺ຐມກສ຺ສາ’ຕິອາທິນາ ອຣິຍປຸຄ຺ຄເລສຸ ອສາຘາຣຓຘມ຺ມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິຕເຣສຸ ນຍທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘ເອວໍ ວິເສສານຸປສ຺ສິນາ’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ອຣິເຍສຸ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ຠພ຺ພາຠພ຺ເພສຸ ອນຣິເຍສຸ ວິເສສານຸປສ຺ສິນາ ອສາຘາຣຓໂຕ ວິເສສໍ ອສາຘາຣຓໍ ອນຸປສ຺ສິນາ ຄເວສເກນ ປຓ຺ຑິເຕນ ຠພ຺ພາຠພ຺ເພສຸປິ ຫີນຸກ຺ກຏ຺ຐມຊ຺ຌິມໍ ອຸປາທາຍ ຄເວສິຕພ຺ພໍ. ກຖໍ? ມາຕຸຆາຕາທິວເສນ ປວຕ຺ຕານໍ ປຏິຆສມ຺ປຍຸຕ຺ຕທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສຕ຺ຕມຊວນຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທານໍ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕານໍ ຕໍສມງ຺ຄີນໍ ວາ ຕຖາປວຕ຺ຕາ ປຐມຊວນຈິຕ຺ຕຸປາທາທໂຍ ອນິຍຕາ ຘມ຺ມາ ປຏິຆສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາທິຠາເວນ ສາຘາຣຓາ, ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕາ ຘມ຺ມາ ເອກຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທຕ຺ຕາ ອສາຘາຣຓາ. ຍຖາ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ‘‘ຈິຕ຺ຕສໍສຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕາປິ ‘‘ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕສາຘາຣຓາ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍເຕສຸປິ ນິຍຕມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິການໍ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສຕ຺ຕມຊວນຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສມງ຺ຄີນໍ ອນິຍຕາ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕປຐມຊວນຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາທໂຍ ຘມ຺ມາ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາທິຠາເວນ ສາຘາຣຓາ, ນິຍຕມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ເອກຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສມງ຺ຄີຠາວໂຕ ອສາຘາຣຓາ. ເຕນາຫ ອຏ຺ຐກຖາຈຣິໂຍ –

‘‘ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕານໍ ອນິຍຕາ ຘມ຺ມາ ສາຘາຣຓ, ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕາ ຘມ຺ມາ ອສາຘາຣຓາ. ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍເຕສຸປິ ນິຍຕມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິການໍ ອນິຍຕາ ຘມ຺ມາ ສາຘາຣຓາ, ນິຍຕມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ອສາຘາຣຓາຕິ ອິມິນາ ນເຍນ ວິເສສານຸປສ຺ສິນາ ເວທິຕພ຺ພາ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໓໔).

ຕຕ຺ຖ ‘‘ອິມິນາ ນເຍນາ’’ຕິ ອິມິນາ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕນິຍຕານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ຠພ຺ພາ ອນິຍຕາ ຘມ຺ມາ ສາຘາຣຓາ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ອຠພ຺ພາ ອນິຍຕາ ຘມ຺ມາ ອສາຘາຣຓາຕິ ຄຫິຕາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຠພ຺ພາຠພ຺ພາ’’ຕິ. ຕຖາ ຫີນສ຺ສ ຫີໂນ ຫີນຠາເວນ ສາຘາຣໂຓ, ມຊ຺ຌິມຸກ຺ກຏ຺ຐາ ອສາຘາຣຓາ. ມຊ຺ຌິມສ຺ສ ມຊ຺ຌິໂມ ສາຘາຣໂຓ, ຫີນຸກ຺ກຏ຺ຐາ ອສາຘາຣຓາ. ອຸກ຺ກຏ຺ຐສ຺ສ ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐ ອຸກ຺ກຏ຺ຐຠາເວນ ສາຘາຣໂຓ, ຫີນມຊ຺ຌິມາ ອສາຘາຣຓາຕິປິ ຄເວສິຕພ຺ພາ. ເຕນາຫ – ‘‘ຫີນຸກ຺ກຏ຺ຐມຊ຺ຌິມໍ ອຸປາທາຍ ຄເວສິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕເມ ຘມ຺ມາ ສາຘາຣຓາ’’ຕິອາທິນາ ນານາວິເຘນ ວິຠຕ຺ຕິຫາຣນເຍນ ຘມ຺ມາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕາ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕາ, ‘‘ກຖໍ ຠູມິປທຏ຺ຐານານິ ວິຠຕ຺ຕິຫາຣນເຍນ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕານີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຠາວໂຕ ຘມ຺ມວິຠຊນານນ຺ຕຣໍ ຠູມິປທຏ຺ຐານານິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ທສ຺ສນຠູມີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ທສ຺ສນຠູມີຕິ ທສ຺ສນໍ ຠວຕິ ເອຕ຺ຖ ປຐມມຄ຺ເຄຕິ ທສ຺ສນຠູມິ, ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ. ນິຍາມາວກ຺ກນ຺ຕິຍາຕິ ນິຍມນໍ ນິຍາໂມ, ໂກ ໂສ? ສມ຺ປຕ຺ຕນິຍາໂມ, ອວກ຺ກນໍ ອວກ຺ກນ຺ຕິ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ, ນິຍາມສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕິ ນິຍາມາວກ຺ກນ຺ຕິ, ຕາຍ. ທສ຺ສນຠູມິນາມໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ນິຍາມາວກ຺ກນ຺ຕິນາມກສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ປທຏ຺ຐານໍ. ປຐມມຄ຺ຄສມງ຺ຄີ ປຸຄ຺ຄໂລ ຫິ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກມນ຺ໂຕ ນາມ, ຜລສມງ຺ຄີ ປນ ນິຍາມໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນິຍາມາວກ຺ກນ຺ຕິສທ຺ເທນ ປຐມຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິ ຄຫິຕາ. ຠາວນາຠູມີຕິ ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຕຍໍ. ອຸຕ຺ຕຣິການນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປຣິປວຕ຺ຕານໍ ຕໍຕໍຜລານໍ ປຕ຺ຕິຍາ ປທຏ຺ຐານນ຺ຕິ ປຈ຺ເຈກໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ທຸກ຺ຂາ ປຏິປທາ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎາ ມນ຺ທປຎ຺ຎສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ສມຖໍ ອາວຫນ຺ຕີ ຫຸຕ຺ວາ ສມຖສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ສຸຂາປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎາ ຎາຓາຘິກສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ວິປສ຺ສນາວຫນ຺ຕີ ຫຸຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ປທຏ຺ຐານໍ, ອວເສສາ ທ຺ເວ ປຏິປທາປິ ນາຕິປຎ຺ຎສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ສມຖສ຺ສ ປທຏ຺ຐານນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພາ. ເຕນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອິຕຣາ ປນ ຕິສ຺ໂສປິ ປຏິປທາ ສມຖໍ ອາວຫນ຺ຕີ’’ຕິອາທິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໓໔). ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ສຍເມວ ເອກນ຺ເຕນ ຘມ຺ມສ຺ສວນສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ ນ ໂຫຕິ, ວນ຺ທນຍາຈນປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉນາທໂຍປິ ປທຏ຺ຐານໍ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕຫິ ກາຣເຓຫິ ສາຘາຣຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຣໂຕໂຆສສ຺ສ ປທຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ປຣໂຕໂຆໂສ ຈ ຘມ຺ມສ຺ສວນປຎ຺ຫາວິສ຺ສຊ຺ຊນາທິວເສນ ປວຕ຺ໂຕ. ທາຕພ຺ພວຕ຺ຖຸປຣິຈ຺ຈຊນວນ຺ທນຍາຈນກາເລສຸ ຫິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ, ປຎ຺ຫາປຸຈ຺ຉນາທິກາເລສຸ ຈ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ, ປຏິປຸຈ຺ຉສາກຈ຺ຉາທີນິ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ. ສີລມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ປາໂມຊ຺ຊປີຕິປສ຺ສທ຺ຘິສຸຂສມາຘີຫິ ປທຏ຺ຐານຠາເວນ ສາຘາຣຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ຕາມຍິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ປທຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ສີລວນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ສີລໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ປາໂມຊ຺ຊາທໂຍ ໂຫນ຺ຕິ, ສມາຫິໂຕ ຈ ຘມ຺ມຈິນ຺ຕເນ ສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ.

ຠາວນາມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູຕິ ປຸຣິມາ ປຸຣິມາ ສມຖຠາວນາ ເຈວ ວິປສ຺ສນາຠາວນາ ຈ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸທານສີລາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ສາຘາຣຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ຠາວນາມຍິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ປຈ຺ຉິມາຍ ປຈ຺ຉິມາຍ ສມຖຠາວນາຍ ເຈວ ວິປສ຺ສນາຠາວນາຍ ຈ ປທຏ຺ຐານໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ – ‘‘ສາຘາຣຓນ຺ຕິ ນ ພີຊໍ ວິຍ ອງ຺ກຸຣສ຺ສ, ທສ຺ສນຠູມິອາທໂຍ ວິຍ ນິຍາມາວກ຺ກນ຺ຕິອາທີນໍ ອາເວຓິກໍ, ອຖ ໂຂ ສາຘາຣຓໍ ຕທຎ຺ຎກາຣເຓຫິປີ’’ຕິ. ‘‘ທານມຍສີລມຍຠາວນາມຍປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນໍ ປຣໂຕໂຆສຈິນ຺ຕາມຍິຠາວນາມຍິປຎ຺ຎານໍ ປທຏ຺ຐານຠາໂວ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ສຕິ ເຕສໍ ທານມຍາທີນໍ ຍຖາກ຺ກມໍ ປຣິຍຕ຺ຕິພາຫຸສຈ຺ຈກມ຺ມຏ຺ຐານານຸໂຍຄມຄ຺ຄສມ຺ມາທິຏ຺ຐີນໍ ປທຏ຺ຐານຠາໂວ ນ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຕຖາປວຕ຺ຕໍ ປທຏ຺ຐານຠາວມ຺ປິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸ ປຣໂຕ ຈ ໂຆສສ຺ສ ສຸຕມຍິຍາ ຈ ປຎ຺ຎາຍາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ –

‘‘ອິທານິ ຍສ຺ມາ ທານໍ, ສີລໍ, ໂລກິຍຠາວນາ ຈ ນ ເກວລໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕປຣໂຕໂຆສາທີນໍເຍວ, ອຖ ໂຂ ຍຖາກ຺ກມໍ ປຣິຍຕ຺ຕິພາຫຸສຈ຺ຈກມ຺ມຏ຺ຐານານຸໂຍຄມຄ຺ຄສມ຺ມາທິຏ຺ຐີນມ຺ປິ ປຈ຺ຈຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕມ຺ປິ ນຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ‘ທານມຍ’ນ຺ຕິອາທິນາ ເທສນໍ ວຑ຺ເຒສີ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໓໔) –

ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ທານມຍປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸໂນ ປຣໂຕໂຆສສ຺ສ ສາຘາຣຓປທຏ຺ຐານຠາໂວ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຎາຕພ຺ໂພ. ທານໍ ປນ ທຕ຺ວາ ເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸຕານຸສາເຣນ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕມານາຍ ສຸຕມຍິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ວນ຺ທນຍາຈນາທີຫິ ສາຘາຣຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ປທຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ສີລມຍປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸໂນປິ ຈິນ຺ຕາມຍິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສາຘາຣຓປທຏ຺ຐານຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ປຣິສຸທ຺ຘສີລໍ ປນ ນິສ຺ສາຍ ‘‘ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສາມິ, ມຄ຺ຄຜລໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສາມີ’’ຕິອາທິນາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕມານສ຺ສ ໂຍນິໂສມນສິກາຣສ຺ສ ປາໂມຊ຺ຊາທີຫິ ສາຘາຣຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ປທຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ຠາວນາມຍປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸໂນ ຠາວນາມຍິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສາຘາຣຓປທຏ຺ຐານຠາໂວປິ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ສມຖຠາວນາສງ຺ຂາຕໍ ປນ ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ວາ ປຣິປາກໍ ວິປສ຺ສນາຠາວໍເຍວ ວາ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕມານາຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ປຣິສຸທ຺ຘສີລາທີຫິ ສາຘາຣຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ປທຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ.

ທານມຍປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖຸອາທີນໍ ປຣໂຕໂຆສາທີນໍ ປທຏ຺ຐານຠາໂວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ປຕິຣູປເທສວາສາທໂຍປິ ອິເມສໍ ຘມ຺ມານໍ ປທຏ຺ຐານານີຕິ ຍຖາ ວິຠຊິຕພ຺ພາ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພາ, ຕຖາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ເຕປິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຕິຣູປເທສວາໂສ’’ຕິອາທິມາຫ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ຕຖາ ປຕິຣູປເທສວາສາທໂຍ ກາຍວິເວກຈິຕ຺ຕວິເວກາທີນໍ ກາຣຓໍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິມໍ ນຍໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ປຕິຣູປເທສວາໂສ’ຕິອາທິມາຫາ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໓໔) ວຸຕ຺ຕໍ. ປຕິຣູປເທສໍ ນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ຕສ຺ສ ກາຍວິເວກຈິຕ຺ຕວິເວກວຑ຺ຒນໂຕ, ສມາຘິວຑ຺ຒນໂຕ ຈ ປຕິຣູປເທສວາໂສ ກາຍຈິຕ຺ຕວິເວກສ຺ສ ຈ ອຸປຈາຣສມາຘິອປ຺ປນາສມາຘິສ຺ສ ຈ ສີລາທີຫິ ສາຘາຣຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ປທຏ຺ຐານໍ. ສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສໂຍຕິ ສປ຺ປຸຣິສສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ໂຕ ປຍິຣຸປາສໂຕ ອາລມ຺ພິຕພ຺ໂພ ປສາໂທ, ຕໂຕ ວາ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຍິຣຸປາສນ຺ຕານໍ ສນ຺ຕາເນ ປວຕ຺ໂຕ ປຸພ຺ພປສາໂທ ຍຖາວິໂຘ ສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສໂຍ ປຍິຣຸປາສນ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຣຕນຕ຺ຕເຍ ຕິຓ຺ຓໍ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາທານໍ ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓາທີຫິ ສາຘາຣຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ປທຏ຺ຐານໍ, ສມຖສ຺ສ ລຠນນິມິຕ຺ຕທາຍກໍ ສປ຺ປຸຣິສໍ ປຍິຣຸປາສິຕ຺ວາ ເຕນ ທິນ຺ນນເຍ ຐຕ຺ວາ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພສ຺ສ ສມຖສ຺ສ ສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສໂຍ ສີລປາໂມຊ຺ຊປີຕາທີຫິ ສາຘາຣຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ປທຏ຺ຐານໍ. ອຕ຺ຕສມ຺ມາປຓິຫິຕສ຺ສ ປາປຊິຄຸຈ຺ຉາທີນໍ ສມ຺ຠວໂຕ ອຕ຺ຕສມ຺ມາປຓິຘານໍ ຊາຕິວຍາທິປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓນ ສາຘາຣຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ຫິຣິຍາ ຈ ປທຏ຺ຐານໍ, ອຕ຺ຕສມ຺ມາປຓິຫິຕສ຺ສ ນິພ຺ພິທາທີນໍ ສມ຺ຠວໂຕ ສີລາທີຫິ ສາຘາຣຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ຈ ປທຏ຺ຐານໍ.

ຕທງ຺ຄາທິວເສນ ອກຸສລປຣິຈ຺ຈາໂຄ ນິພ຺ພິທາຎາຓາທີຫິ ສາຘາຣຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ກຸສລວີມໍສາຍ ປຏິສງ຺ຂານຸປສ຺ສນາຍ ປຎ຺ຎາຍ ຈ ອຣິຍມຄ຺ຄສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ຈ ປທຏ຺ຐານໍ. ຘມ຺ມສ຺ວາກ຺ຂາຕຕາ ສ຺ວາກ຺ຂາຕຘມ຺ມສ຺ສວນານຸສາເຣນ ປວຕ຺ຕກຸສລມູລກາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣສມ຺ປຕ຺ຕິ ກຸສລມູລໂຣປນາ ນາມ, ຕາຍ ຈ ຕຖາວິຘກຸສລມູລກາຍ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ຈ ປທຏ຺ຐານໍ. ສງ຺ຆສຸປ຺ປຏິປນ຺ນຕາ ສງ຺ຆສຸຏ຺ຐຸຕາຍ ສງ຺ຆສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ສຸຏ຺ຐຸຠາວາຍ ສປ຺ປຕິສ຺ສວາຍ ວຈນສມ຺ປຏິຈ຺ຉນຠາວາຍ ປທຏ຺ຐານໍ. ສຕ຺ຖຸສມ຺ປທາ ສຕ຺ຖຣິ ເຈວ ຘມ຺ມາທີສຸ ຈ ຄຸຓອຊານນຕາຍ ອປ຺ປສນ຺ນານຎ຺ຈ ປສາທາຍ ປສນ຺ນານຎ຺ຈ ອປ຺ປມຕ຺ຕກປສາທານຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ວຑ຺ຒນາຍ ປທຏ຺ຐານໍ. ອປ຺ປຏິຫຕປາຕິໂມກ຺ຂຕາ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ວາ ປຣິສມຊ຺ເຌ ວາ ທຸມ຺ມງ຺ກູນໍ ທຸມ຺ມຸຂານໍ ທຸສ຺ສີລານໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ນິຄ຺ຄຫາຍ, ເປສລານໍ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣາທິສີລສມ຺ປນ຺ນານໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ ຈ ປທຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ໂຫນ຺ໂຕ ປນ ຍຖານຸຣູເປຫິ ອຎ຺ເຎຫິ ກາຣເຓຫິ ສາຘາຣຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ໂຫຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘‘ວາສນາຠາຄິຍສຸຕ຺ຕາທີສຸ ວຸຕ຺ຕຘມ຺ມຠູມິປທຏ຺ຐານານໍ ວິຠຕ຺ຕິຫາເຣນ ວິຠຊິຕພ຺ພຠາໂວ ອມ຺ເຫຫິ ເກນ ຊານິຕພ຺ໂພ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເຕນາຫາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ວິຠຕ຺ຕິຫາໂຣ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ, ອຎ຺ໂຎ ນິຍຸຕ຺ໂຕ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ນິຍຸຕ຺ໂຕ ວິຠຕ຺ຕິຫາໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ສຸຕ຺ເຕ ເຍ ເຍ ຘມ຺ມາທໂຍ ວຸຕ຺ຕາ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ເຕສຸ ເຕສຸ ເຕສຸ ຘມ຺ມາທີສຸ ຍຖາລາຠວເສນ ໂຍ ໂຍ ວິຠຕ຺ຕິຫາໂຣ ໂຍຊິໂຕ, ໂສ ໂສ ວິຠຕ຺ຕິຫາໂຣ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ຍຸຕ຺ໂຕ ໂຍຊິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອິຕິ ວິຠຕ຺ຕິຫາຣວິຠງ຺ເຄ ສຕ຺ຕິພລານຸຣູປາ ຣຈິຕາ

ວິຠາວນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຓ຺ຑິເຕຫິ ປນ ອຏ຺ຐກຖາຏີການຸສາເຣເນວ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ໂຖ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ.

໙. ປຣິວຕ຺ຕນຫາຣວິຠງ຺ຄວິຠາວນາ

໓໕. ເຍນ ເຍນ ສໍວຓ຺ຓາວິເສສຠູເຕນ ວິຠຕ຺ຕິຫາຣວິຠງ຺ເຄນ ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາທໂຍ ວິຠຕ຺ຕາ, ໂສ ສໍວຓ຺ຓາວິເສສຠູໂຕ ວິຠງ຺ໂຄ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ, ‘‘ກຕໂມ ປຣິວຕ຺ຕນຫາຣວິຠງ຺ໂຄ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ປຣິວຕ຺ຕໂນ ຫາໂຣ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐສຸ ໂສຬສສຸ ເທສນາຫາຣາທີສຸ ກຕໂມ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ປຣິວຕ຺ຕໂນ ຫາໂຣ ປຣິວຕ຺ຕນຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ນາມາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ‘‘ກຸສລາກຸສເລ ຘມ຺ເມ’’ຕິອາທິນິທ຺ເທສສ຺ສ ອິທານິ ມຍາ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສາ’’ຕິອາທິໂກ ວິຕ຺ຖາຣສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ປຣິວຕ຺ຕໂນ ຫາໂຣ ປຣິວຕ຺ຕນຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

‘‘ສໍວຓ຺ຓິຍມາເນ ສຸຕ຺ເຕ ນິທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ ກຕມສ຺ສ ຠາວິຕພ຺ພສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ກຕໂມ ປຏິປກ຺ໂຂ, ກຖໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອິມສ຺ສ ຠາວິຕພ຺ພສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ອຍໍ ປຏິປກ຺ໂຂ, ເອວໍ ປຫາຕພ຺ພຠາວວເສນ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສາ’’ຕິອາທິມາຫ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ –

‘‘ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ສໍວຓ຺ຓິຍມາເນ ສຸຕ຺ເຕ ຍຖານິທ຺ທິຏ຺ຐານໍ ກຸສລາກຸສລຘມ຺ມານໍ ປຏິປກ຺ຂຠູເຕ ອກຸສລກຸສລຘມ຺ເມ ປຫາຕພ຺ພຠາວາທິວເສນ ນິທ຺ຘາຣຓໍ ປຏິປກ຺ຂໂຕ ປຣິວຕ຺ຕນໍ, ຕສ຺ມາ ‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ຠວຕີ’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໓໕) –

ວຸຕ຺ຕໍ. ປຫາຍກສ຺ສ ຫິ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຫາຕພ຺ພຠາວວເສນ ນິທ຺ຘາຣຓໍ, ປຫາຕພ຺ພສ຺ສ ຈ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຫາຍກຠາວວເສນ ນິທ຺ຘາຣຓໍ ປຏິປກ຺ຂໂຕ ປຣິວຕ຺ຕນໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສ຺ສາຕິ ສມ຺ມາ ສຸນ຺ທຣາ ປສຕ຺ຖາ ທິຏ຺ຐິ ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສາຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ. ປຸຄ຺ຄລປທຏ຺ຐານາ ຫິ ອຍໍ ເທສນາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສາ’’ຕິ. ສາ ປນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ກມ຺ມກມ຺ມຜລາທິສທ຺ທຫນວເສນ ວາ ອນິຈ຺ຈາທິວິປສ຺ສນາວເສນ ວາ ມຄ຺ຄສມ຺ມາທສ຺ສນວເສນ ວາ ປວຕ຺ຕາ ນິຣວເສສາວ ຄຫິຕາ. ‘‘ຍາຍ ຠາວິຕາຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ປຫາຕພ຺ພາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ຠວຕິ, ຍທິ ເກວລາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິເຍວ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ຠວຕິ, ເອວໍ ສຕິ ຕທວເສສາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຊິຓ຺ຓາ

ຠເວຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເຍ ຈສ຺ສ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ປາປກາ ອກຸສລາເຍວ ຘມ຺ມາ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣຫາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ເຕ ຈ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອສ຺ສ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ປຫາຕພ຺ພາຣຫາ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນສຠາວາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ອຸປາທານນິໂຣຘາ ຠວນິໂຣໂຘ’’ຕິ (ອຸທາ. ໒; ມຫາວ. ໑).

‘‘ຍທິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ, ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ອກຸສລຘມ຺ມາເຍວ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓາ ຠວນ຺ຕິ, ເອວໍ ສຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ນ ສມ຺ຠເວຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອສ຺ສ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣຫາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຍາ ອເນເກ ກຸສລາ ສມຖວິປສ຺ສນາ ວາ ໂພຘິປກ຺ຂິຍາ ວາ ຘມ຺ມາ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຈ ເຕ ຘມ຺ມາ ອສ຺ສ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສນ຺ຕາເນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປວຕ຺ຕນວເສນ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ປຏິປກ຺ຂານໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ, ຕປ຺ປຈ຺ຈຍານໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຣິວຕ຺ຕນຠາໂວ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ ຘມ຺ໂມ ກຖໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຍຊນຕ຺ຖ ອາທໂຍ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ພາ. ສມ຺ມາ ສຸນ຺ທຣາ ປສຕ຺ຖາ ວາຈາ ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສາຕິ ສມ຺ມາວາໂຈ, ຕສ຺ສ ສມ຺ມາວາຈສ຺ສ. ‘‘ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສາ’’ຕິອາທີນໍ ອຕ຺ໂຖປິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຍໍ ປນ ວິເສສຕ຺ໂຖສມ຺ມາ ອວິປຣີຕໂຕ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສາຕິ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສໂນ, ຕສ຺ສ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ປຸຣິສປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ‘‘ອວິມຸຕ຺ຕາວ ສມານາ ວິມຸຕ຺ຕາ ມຍ’’ນ຺ຕິ ມິຈ຺ຉາຠິນິເວສວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ ນິຊ຺ຊິຓ຺ຓໍ ວິຄຕໍ ຠວຕິ. ‘‘ເຍ ຈສ຺ສາ’’ຕິອາທີນໍ ອນຸສນ຺ຘ຺ຍາທິໂກ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໓໖. ‘‘ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສ຺ສາຕິອາທິນາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທີນໍ ກຸສລານໍ ປຏິປກ຺ຂາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐາທິກາເຍວ ອກຸສລາ ປຫາຕພ຺ພຠາເວນ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ພາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ປາຓາຕິປາຕາເວຣມຓິອາທີນໍ ກຸສລານໍ ປຏິປກ຺ຂາ ປາຓາຕິປາຕາທິກາປິ ອກຸສລາ ປຫາຕພ຺ພຠາເວນ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍສ຺ສ ວາ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ເອວໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທິມຸເຂນ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິອາທິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ປາຓາຕິປາຕອທິນ຺ນາທານກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາທິໂຕ ເວຣມຓິຍາທີຫິ ປາຓາຕິປາຕາທີນໍ ປຣິວຕ຺ຕນໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ຍສ຺ສາ’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໓໖) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕທງ຺ຄາທິວເສນປຫີໂນ ໂຫຕິ. ກາລວາທິສ຺ສາຕິ ວທິຕພ຺ພກາເລ ວທິຕພ຺ພໍ ວທຕິ ສີເລນາຕິ ກາລວາທີ, ຕສ຺ສ.

‘‘ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣເນວ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ພາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອຎ຺ເຎນ ປກາເຣນປິ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຍ ຈ ໂຂ ເກຈີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ເຍ ຈ ໂຂ ເກຈີຕິອາທິນາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທິມຸເຂເນວ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິອາທີຫິ ເອວ ປຣິວຕ຺ຕນໍ ປກາຣນ຺ຕເຣນ ທສ຺ເສຕີ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໓໖) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເກຈິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປາທິກາເຍວ ປຸຄ຺ຄລາ ປເຣສໍ ອຣິຍານໍ ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ຄຣຫນ຺ຕິ. ສນ຺ທິຏ຺ຐິກາ ສນ຺ທິຏ຺ເຐ ນິຍຸຕ຺ຕາ, ສຫຘມ຺ມິກາ ສຫ ຘມ຺ເມນ ກາຣເຓນ ເຍ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຫຘມ຺ມິກາ. ຄາຣຍ຺ຫາ ຄຣຫິຕພ຺ພາກາເຣ ຍຸຕ຺ຕາ. ວາທາ ຈ ອນຸວາທາ ຈ ວາທານຸວາທາ, ເຕ ຠວນ຺ໂຕ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຎ຺ຈ ຘມ຺ມໍ ຄຣຫນ຺ຕິ. ເຕນ ຄຣຫເຓນ. ປຸຊ຺ຊາ ປູຊິຕພ຺ພາ ຈ ນ ຠວນ຺ຕິ, ປາສໍສາ ປສໍສິຕພ຺ພາ ຈ ນ ຠວນ຺ຕິ. ເອວນ຺ຕິອາທີສຸ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໍ ວາ ສມ຺ມາວາຈາທິກໍ ວາ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປຎ຺ຈ ເຕ ຠວນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ຄຣຫນ຺ຕິ. ເຕນ ຫິ ເຍ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປິກາ, ເຕ ຠວນ຺ໂຕ ນ ປຸຊ຺ຊາ ຈ ປາສໍສາ ຈ…ເປ… ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິຎ຺ຈ ເຕ ຠວນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ຄຣຫນ຺ຕິ. ເຕນ ຫິ ເຍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິວາຈິກາ, ເຕ ຠວນ຺ໂຕ ນ ປຸຊ຺ຊາ ຈ ປາສໍສາ ຈ. ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນຎ຺ຈ ເຕ ຠວນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ຄຣຫນ຺ຕິ. ເຕນ ຫິ ເຍ ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິກາ, ເຕ ຠວນ຺ໂຕ ນ ປຸຊ຺ຊາ ຈ ປາສໍສາ ຈ. ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນຎ຺ຈ ເຕ ຠວນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ຄຣຫນ຺ຕິ. ເຕນ ຫິ ເຍ ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນິກາ, ເຕ ຠວນ຺ໂຕ ນ ປຸຊ຺ຊາ ຈ ປາສໍສາ ຈາຕິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ‘‘ມິຈ຺ຉາວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນາ’’ຕິປິ ປາໂຐ ອຕ຺ຖິ.

‘‘ອຣິຍມຄ຺ຄສມ຺ມາທິຏ຺ຐາທີນໍ ຄຣຫວເສເນວ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐາທໂຍ ຈ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ພາ, ນາວເສສານໍ ປສໍສາວເສນາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ກາມາທີນໍ ປສໍສາວເສນປິ ກາມານໍ ປຏິປກ຺ຂາ ເວຣມຓິຍາທໂຍປິ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຍ ຈ ໂຂ ເກຈິ ເອວມາຫໍສູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພາ ກາມາ, ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພາ ກາມາ, ອາເສວິຕພ຺ພາ ກາມາ, ນິເສວິຕພ຺ພາ ກາມາຕິ ເອຕ຺ຖ ກາມີຍນ຺ເຕຕິ ກາມາຕິ ກມ຺ມສາຘນວເສນ ວຕ຺ຖຸກາມາ ຄຫິຕາ, ນາຕິປຓີຕາ ກາມາ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພາ, ອຕິປຓີຕາ ກາມາ ປຣິ ສມນ຺ຕໂຕ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພາ. ອຕິປຓີຕຕຣາ ກາມາ ອາ ຠຸໂສ ເສວິຕພ຺ພາ, ນິຍຕາ ເສວິຕພ຺ພາ. ຠາວຍິຕພ຺ພາ ກາມາ, ພຫຸລີກາຕພ຺ພາ ກາມາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ກາເມນ຺ຕີຕິ ກາມາຕິ ກຕ຺ຕຸສາຘນວເສນ ກິເລສກາມາ ຄຫິຕາ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປາທນວເສນ ຠາວຍິຕພ຺ພາ ວຑ຺ຒາເປຕພ຺ພາ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພາ ກິເລສກາມາ, ພຫູນໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປາທນວເສນ ກາຕພ຺ພາ ວຑ຺ຒາເປຕພ຺ພາ ກິເລສກາມາຕິ ເຍ ຈ ກາມວສິກາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ເກຈິ ເອວມາຫໍສຸ ເຕສໍ ກາມວສິການໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ເກສຎ຺ຈິ ຕາທິເສຫິ ກາເມຫິ ເວຣມຓີ ກຸສລເຈຕນາ ປຏິປກ຺ຂວເສນ ອຘມ຺ໂມ ອເສວິຕພ຺ໂພ ນາມ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ອນ຺ຕທ຺ວຍວເສນ ປຣິວຕ຺ຕນໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຍ ວາ ປນ ເກຈີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍໂຄ ຘມ຺ໂມຕິ ນິຍ຺ຍານິໂກຕິ ເຍ ວາ ປນ ປຎ຺ຈາຕປາທິປຏິປນ຺ນກາ ຕຕ຺ຖິຍາ ເອວມາຫໍສຸ, ເຕສໍ ປຎ຺ຈາຕປາທິປຏິປນ຺ນການໍ ນິຍ຺ຍານິໂກ ຘມ຺ໂມ ມຊ຺ຌິມາປຏິປທາສງ຺ຂາໂຕ ວິປສ຺ສນາສຫິໂຕ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ອຘມ຺ໂມ ອນິຍ຺ຍານິໂກ ອຠາເວຕພ຺ໂພ ນາມ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ. ສຸຂທຸກ຺ຂວເສນປິ ປຣິວຕ຺ຕນໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຍ ຈ ໂຂ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ປາປໍ ນິຊ຺ຊຣາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຕ຺ຕຫິໍສນາທິວເສນ ປຏິປນ຺ນການໍ ປວຕ຺ໂຕ ສຣີຣຕາປໂນ ທຸກ຺ໂຂ ຘມ຺ໂມ ນິຍ຺ຍານິໂກຕິ.

ເຍ ຈ ຕຖາປຏິປນ຺ນກາ ເກຈິ ເອວມາຫໍສຸ, ເຕສໍ ຕຖາປຏິປນ຺ນການໍ ອນວຊ຺ຊປຈ຺ຈຍປຣິໂຠຄວເສນ ປວຕ຺ໂຕ ສຣີຣທຸກ຺ຂູປສໂມ ສຸໂຂ ຘມ຺ໂມ ອຘມ຺ໂມ ອປ຺ປວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ.

ອນ຺ຕທ຺ວຍາທິວເສນ ປຣິວຕ຺ຕນໍ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ຕໍ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕໍ, ‘‘ກຖໍ ອສຸຠສຎ຺ຎາທິວເສນ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ໂພ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ເອວໍ ອສຸຠສຎ຺ຎາທິວເສນ ສຸຠສຎ຺ຎາທິກາ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ວາ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ອິທານິ ອສຸຠສຎ຺ຎາທິມຸເຂນ ສຸຠສຎ຺ຎາທິປຣິວຕ຺ຕນໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ຍຖາ ວາ ປນາ’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໓໖) ວຸຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສູຕິ ເຕຠູມກສງ຺ຂາເຣສຸ. ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກສ຺ສ ຫິ ເຕຠູມກາ ຘມ຺ມາ ກິເລສາສຸຈິປຄ຺ຆຣຓກຕ຺ຕາ ອສຸຠໂຕ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ.

‘‘ຍທິ ສຣູປໂຕເຍວ ອິເມສໍ ອິເມ ປຏິປກ຺ຂາຕິ ອປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ພາ ສິຍຸໍ, ເອວໍ ສຕິ ນິຣວເສສາ ຈ ປຏິປກ຺ຂາ ນ ສກ຺ກາ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ, ກຖໍ ສກ຺ກາ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ປຣິວຕ຺ຕນລກ຺ຂຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍໍ ຍໍ ວາ ປນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກຸສລໍ ວາ ອກຸສລໍ ວາ ຍໍ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸກາໂມ ອາຈຣິໂຍ ຈິຕ຺ເຕນ ໂຣຈຍຕິ ທິຏ຺ຐິຍາ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ກຸສລສ຺ສ ວາ ອກຸສລສ຺ສ ວາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຣຸຈິກສ຺ສ ອຸປຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ໂຍ ປຏິປກ຺ໂຂ, ໂສ ປຏິປກ຺ຂຘມ຺ໂມ ອສທ຺ຘມ຺ໂມ ອສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອນິຏ຺ຐໂຕ ປຈ຺ຈນີກໂຕ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ປຣິຎ຺ຎາໂຕ. ອິຏ຺ຐໍ ວາ ອນິຏ຺ຐໍ ວາ ຍໍ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸກາໂມ ອາຈຣິໂຍ ຈິຕ຺ເຕນ ໂຣຈຍຕິ ທິຏ຺ຐິຍາ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ອິຏ຺ຐສ຺ສ ວາ ອນິຏ຺ຐສ຺ສ ວາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຣຸຈິກສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ໂຍ ປຏິປກ຺ໂຂ, ໂສ ປຏິປກ຺ຂຘມ຺ໂມ ອສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອນິຏ຺ຐໂຕ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມໂຕ ອຊ຺ຌາປນ຺ໂນ ປຣິຎ຺ຎາໂຕ ຠວຕີຕິ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸກາເມນ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພຘມ຺ມານຸຣູປປຏິປກ຺ຂວເສນ ປຣິວຕ຺ຕນໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຣິວຕ຺ຕເນ ປຏິປກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປຏິປກ຺ຂສ຺ສ ລກ຺ຂຓໍ ວິຠາເວຕີ’’ຕິ.

‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ປຣິວຕ຺ຕນໍ ອມ຺ເຫຫິ ກຖໍ ສທ຺ທຫິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕາ ‘‘ເຕນາຫາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ປຣິວຕ຺ໂຕ ຫາໂຣ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ, ອຎ຺ໂຎ ນິຍຸຕ຺ໂຕ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ນິຍຸຕ຺ໂຕ ປຣິວຕ຺ຕໂນ ຫາໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ກຸສລາກຸສເລ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐ ປຏິປກ຺ຂວເສນ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ໂຍ ໂຍ ປຣິວຕ຺ຕໂນ ຫາໂຣ ນິຍຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມິໍ ສຸຕ຺ເຕ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐ ປຏິປກ຺ຂວເສນ ນີຫຣິຕ຺ວາ ໂສ ໂສ ປຣິວຕ຺ຕໂນ ຫາໂຣ ນິຍຸຕ຺ໂຕ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ຍຸຕ຺ໂຕ ໂຍຊິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ.

ອິຕິ ປຣິວຕ຺ຕນຫາຣວິຠງ຺ເຄ ສຕ຺ຕິພລານຸຣູປາ ຣຈິຕາ

ວິຠາວນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຓ຺ຑິເຕຫິ ປນ ອຏ຺ຐກຖາຏີການຸສາເຣນ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ໂຖ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ.

໑໐. ເວວຈນຫາຣວິຠງ຺ຄວິຠາວນາ

໓໗. ເຍນ ເຍນ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສຠູເຕນ ປວຕ຺ຕນຫາຣວິຠງ຺ເຄນ ປຣິວຕ຺ເຕຕພ຺ພາ ສຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ ວິຠຕ຺ຕາ, ໂສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສຠູໂຕ ປຣິວຕ຺ຕນຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ, ‘‘ກຕໂມ ເວວຈນຫາຣວິຠງ຺ໂຄ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ເວວຈໂນ ຫາໂຣ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐສຸ ໂສຬສສຸ ເທສນາຫາຣາທີສຸ ກຕໂມ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ເວວຈໂນ ຫາໂຣ ເວວຈນຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ນາມາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ‘‘ເວວຈນານິ ພຫູນີ’’ຕິອາທິນິທ຺ເທສສ຺ສ ອິທານິ ມຍາ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ‘‘ເອກໍ ຠຄວາ ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິອາທິໂກ ວິຕ຺ຖາຣສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ເວວຈໂນ ຫາໂຣ ເວວຈນຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ‘‘ຍານິ ເວວຈນານິ ນິທ຺ຘາຣິຕານິ, ກຕມານິ ຕານິ ເວວຈນານີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຍຖາ ເອກ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອກໍ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພໍ ຘມ຺ມໍ ສຠາວຘມ຺ມໍ ປຎ຺ຎາເປຕພ຺ພໍ ວາ ຘມ຺ມໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ ຍຖາ ເຍຫິ ປກາເຣຫິ ເຈວ ເວວຈເນຫິ ຈ ຠຄວາ ນິທ຺ທິສຕິ, ຕຖາປກາຣານິ ເວວຈນານິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຕານິ ເວວຈນານິ ກິນ຺ຕິ ຠຄວາ ອາຫາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຍຖາຫ ຠຄວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ຍໍຍໍປກາຣານິ ເວວຈນານິ –

‘‘ອາສາ ຈ ປິຫາ ຈ ອຠິນນ຺ທນາ ຈ, ອເນກຘາຕູສຸ ສຣາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ;

ອຎ຺ຎາຓມູລປ຺ປຠວາ ປຊປ຺ປິຕາ, ສພ຺ພາ ມຍາ ພ຺ຍນ຺ຕິກຕາ ສມູລິກາ’’ຕິ. –

ຠຄວາ ອາຫ, ຕໍຕໍປກາຣານິ ເວວຈນານິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພານີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອກສ຺ເສວ ຘມ຺ມສ຺ສ ອເນເກຫິ ປຣິຍາຍຠູເຕຫິ ເວວຈເນຫິ ນິທ຺ທິສເນ ຜລໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໓໗) ພຫຸຘາ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອມ຺ເຫຫິ ນ ທສ຺ສິຕໍ. ‘‘ກຕມາ ອາສາ, ກຕມາ ປິຫາທີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອາສາ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍາ ຠວິສ຺ສສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອາສີສນາ ອວສ຺ສໍ ອາຄມິສ຺ສຕີຕິ ຍາ ອາສາ ອສ຺ສ ອາສີສນ຺ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ອາສີສນາ ‘‘ອາສາ ນາມາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວຕ຺ຕມານສ຺ສ ຍາ ປຕ຺ຖນາ ອສ຺ສ ປຕ຺ຖຍນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເສຍ຺ຍຕຣໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອທິໂສ ອຫໍ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຍາ ປິຫາ ອສ຺ສ ປິຫຍນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສາ ປຕ຺ຖນາ ‘‘ປິຫາ ນາມາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອນາຄຕຕ຺ຖໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫາ ‘‘ອາສາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອນາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຖໍ ອາຣພ຺ຠ ປວຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫາ ‘‘ປິຫາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຖາປິ ຕຓ຺ຫາຠາເວນ ເອກຕ຺ຕາ ເອໂກ ຘມ຺ໂມວ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອິຈ຺ຉິຕສ຺ສ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖນິປ຺ຜຕ຺ຕິ, ປຏິປາເລຕິ ເອຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍາຕິ ປຏິປາລນາ, ອຕ຺ຖນິປ຺ຜຕ຺ຕິຍາ ປຏິປາລນາຕິ ອຕ຺ຖນິປ຺ຜຕ຺ຕິປຏິປາລນາ. ຍາ ຕຓ຺ຫາ ອສ຺ສ ປາລຍນ຺ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສາ ຕຓ຺ຫາ ‘‘ອຠິນນ຺ທນາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ຍາ ອຕ຺ຖນິປ຺ຜຕ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ປຏິປາເລຕພ຺ພາ, ກຕມາ ສາ ອຕ຺ຖນິປ຺ຜຕ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຕໍ ອຕ຺ຖນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ສຕ຺ຕໂຕ ວາ ສງ຺ຂາຣໂຕ ວາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປິຍໍ ວາ ຎາຕິໍ, ປິຍໍ ວາ ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຎາຕິ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ມິຕ຺ຕພນ຺ຘວາທໂຍປິ ຄຫິຕາ. ຘມ຺ມໍ ປນ ປິຍຣູປາຣມ຺ມຓາທິກໍ ຉພ຺ພິຘມ຺ປິ ຍາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ຕຓ຺ຫິໂກ ອຠິນນ຺ທຕິ, ສາ ຕຓ຺ຫາ ‘‘ອຠິນນ຺ທນາ ນາມາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຏິກ຺ກູລໍ ຎາຕິໍ ວາ ຘມ຺ມໍ ວາ ວິປລ຺ລາສວເສນ ອປ຺ປຏິກ຺ກູລໍ ຎາຕິໍ ວາ ຘມ຺ມໍ ວາ ສຠາວວເສນ ອປ຺ປຏິກ຺ກູລໂຕ ຍາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ຕຓ຺ຫິໂກ ອຠິນນ຺ທຕິ, ສາ ຕຓ຺ຫາ ວາ ‘‘ອຠິນນ຺ທນາ ນາມາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

‘‘ຍາສຸ ອເນກາສຸ ຘາຕູສຸ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ຕຓ຺ຫາ ‘ສຣາ’ຕິ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ກຕມາ ຕາ ຘາຕຸໂຍ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຕາ ຘາຕຸໂຍ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈກ຺ຂຸຘາຕູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ຕາສຸ ຘາຕູສຸ ກຕມາຍ ຘາຕຸຍາ ກຕມາ ສຣາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ປວຕ຺ຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອິມາຍ ຘາຕຸຍາ ອຍໍ ສຣາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ປວຕ຺ຕາຕິ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສຣາຕິ ເກຈິ ຣູປາຘິມຸຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເກຈີຕິ ສຣາສງ຺ຂາຕາຍ ຣູປຕຓ຺ຫາຍ ຕຓ຺ຫິກາ ປຸຄ຺ຄລາ. ຣູປາຘິມຸຕ຺ຕາຕິ ຣູປຘາຕຸສງ຺ຂາເຕ ອາຣມ຺ມເຓ ອຘິມຸຕ຺ຕາ ອຊ຺ໂຌສິຕາ. ອິມິນາ ປເທນ ຣູປຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຕາ ສຣາ ຣູປຘາຕຸຍາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ປວຕ຺ຕາຕິ ຄຫິຕາ, ‘‘ເກຈິ ສທ຺ທາຘິມຸຕ຺ຕາ’’ຕິອາທີຫິປິ ສທ຺ທຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຕາທໂຍ ສຣາ ສທ຺ທຘາຕຸຍາທີສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ປວຕ຺ຕາ ສຣາວ ຄຫິຕາ. ເກຈິ ຘມ຺ມາຘິມຸຕ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ມຄ຺ຄຫເຓນ ຈກ຺ຂຸຘາຕຸໂສຕຘາຕຸຆານຘາຕຸຊິວ຺ຫາຘາຕຸກາຍຘາຕຸສຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓຘາຕຸຘມ຺ມຘາຕຸໂຍ ຄຫິຕາ, ຕສ຺ມາ ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ ປຕິຏ຺ຐານຠາເວນ ຄຫິຕາປິ ຉພ຺ພິຘາວ ຄຫິຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ‘‘ຣູປາຘິມຸຕ຺ຕາທີສຸ ກິຕ຺ຕການິ ປທານິ ຕຓ຺ຫາປກ຺ເຂ ຕຓ຺ຫາຍ ເວວຈນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ເອຕາທິສານິ ເອຕ຺ຕການິ ປທານິ ຕຓ຺ຫາປກ຺ເຂ ຕຓ຺ຫາເວວຈນານີຕິ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຍານິ ຉ ເຄຫສິຕານີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ຉສຸ ຣູປາທີສຸ. ຉ ເຄຫສິຕານິ ໂທມນສ຺ສານີຕິ ຉສຸ ຣູປາທີສຸ ປວຕ຺ຕໍ ຕຓ຺ຫາເປມໍ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕານິ ຉ ໂທມນສ຺ສານິ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ‘‘ຉ ອຸເປກ຺ຂາ ເຄຫສິຕາປິ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ກສ຺ມາ ນ ຄຫິຕາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຍາ ຉ ອຸເປກ຺ຂາ ເຄຫສິຕາ, ອຍໍ ທິຏ຺ຐິປກ຺ໂຂ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ທິຏ຺ຐິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ນ ຄຫິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໘. ‘‘ກຖໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ຕຓ຺ຫາ ເອວ ຄຫິຕາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ສາເຍວ ປຕ຺ຖນາກາເຣນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ເອວ ຕຓ຺ຫາ ປຕ຺ຖນາກາເຣນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ອາສາທິປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕາ, ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓຘມ຺ເມສຸ ນນ຺ທນໂຕ ‘‘ຘມ຺ມນນ຺ທີ’’ຕິ ປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕາ, ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓຘມ຺ເມສຸ ຄິລິຕ຺ວາ ປຣິນິຏ຺ຐເປຕິ ວິຍ ອຊ຺ໂຌສາຍ ຕິຏ຺ຐນໂຕ ‘‘ຘມ຺ມຊ຺ໂຌສານ’’ນ຺ຕິ ປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ຕຓ຺ຫາຍ ເວວຈນານິ ໂຫນ຺ຕິ.

ຕຓ຺ຫາຍ ເວວຈນານິ ອາຈຣິເຍນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕານິ, ‘‘ກຕມານິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເວວຈນານີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ມໂນ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອາຣມ຺ມຓໍ ຈິນ຺ເຕຕີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ. ມນຕິ ຊານາຕີຕິ ມໂນ. ວິຊານາຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອຕ຺ໂຖ ປກຣເຓສຸ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໕) ວຸຕ຺ໂຕວ, ຕສ຺ມາ ອມ຺ເຫຫິ ນ ວິຕ຺ຖາຣິໂຕ. ເວວຈນານິເຍວ ອິມານິ ອິມສ຺ສ ເວວຈນານີຕິ ເອຕ຺ຕການິເຍວ ກຖຍິສ຺ສາມ. ‘‘ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຎ຺ຎາພລ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ປຎ຺ຎາເວວຈນານິ.

‘‘ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິອາທີນິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເວວຈນານິ. ‘‘ຕານິ ກຕ຺ຖ ເທສິຕານີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຍຖາ ຈ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິເທສນາຍໍ ຍຖາ ຈ ຍໍຍໍປກາຣໍ ເວວຈນໍ ຠຄວຕາ ‘‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ…ເປ… ຠຄວໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອຕໍປກາຣໍ ເວວຈນໍ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິຍາ ເວວຈນໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເວວຈນນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ຍຖາ ຈ ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິຍໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸປິ ເອວເມວ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ.

‘‘ເຕນາຫາ’’ຕິອາທ຺ຍານຸສນ຺ຘ຺ຍາທິອຕ຺ໂຖ ເຈວ ‘‘ນິຍຸຕ຺ໂຕ ເວວຈໂນ ຫາໂຣ’’ຕິອານຸສນ຺ຘ຺ຍາທິອຕ຺ໂຖ ຈ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິຕິ ເວວຈນຫາຣວິຠງ຺ເຄ ສຕ຺ຕິພລານຸຣູປາ ຣຈິຕາ

ວິຠາວນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຓ຺ຑິເຕຫິ ປນ ອຏ຺ຐກຖາຏີການຸສາເຣນ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ໂຖ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ.

໑໑. ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຫາຣວິຠງ຺ຄວິຠາວນາ

໓໙. ເຍນ ເຍນ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສຠູເຕນ ວິຠງ຺ເຄນ ເວວຈນານິ ວິຠຕ຺ຕານິ, ໂສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສຠູໂຕ ວິຠງ຺ໂຄ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ, ‘‘ກຕໂມ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຫາຣວິຠງ຺ໂຄ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຫາໂຣ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐສຸ ໂສຬສສຸ ເທສນາຫາຣາທີສຸ ກຕໂມ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຫາໂຣ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ນາມາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ‘‘ເອກໍ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຫິ ວິວິຘາຫິ ເທເສຕີ’’ຕິອາທິນິທ຺ເທສສ຺ສ ອິທານິ ມຍາ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ‘‘ຍາ ປກຕິກຖາຍ ເທສນາ’’ຕິອາທິໂກ ວິຕ຺ຖາຣສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຫາໂຣ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ນາມາຕິ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

‘‘ຍາຫິ ວິວິຘາຫິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີຫິ ເອກໍ ຘມ຺ມໍ ຠຄວາ ເທເສຕິ, ກຕມາ ຕາ ວິວິຘາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຍາ ປກຕິກຖາຍາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປກຕິກຖາຍາຕິ ອສ຺ສາທາທິປທຕ຺ຖວິເສສໍ ອນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ອຕ຺ຖສຠາເວນ ປວຕ຺ຕາຍ ກຖາຍ ສາຘຸກໍ ມນສິກາຣຘມ຺ມກຖາຍ ຍາ ເທສນາ ຍຖາຘິປ຺ເປຕມຕ຺ຖໍ ເວເນຍ຺ຍສນ຺ຕາເນ ນິກ຺ຂິປຕິ ປຕິຏ຺ຐເປຕິ ປກາເຣນ ຎາເປຕິ, ຕສ຺ມາ ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ຕາຍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຍາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ‘ປກຕິກຖາຍ ເທສນາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ກຕມາ ສາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຕຖາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກາ ຈ ປກຕິກຖາຍ ເທສນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ –‘‘ອິຕິ ‘ປກຕິກຖາຍ ເທສນາ’ຕິ ສງ຺ເຂເປນ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ວິຠຊິຕຸໍ ‘ກາ ຈ ປກຕິກຖາຍ ເທສນາ’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານີ’ຕິອາທິມາຫາ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໓໙) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເທສນາເທເສຕພ຺ພສ຺ສ ເຠທຠາເວປິ ອເຠໂທປຈາເຣນ ‘‘ເທສນາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ເທສນາ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

‘‘ກຖໍ ຕໍ ສຈ຺ຈປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ຠຄວາ ອາຫາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຍຖາ ຠຄວາ ອາຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ເຍນ ປກາເຣນ ຠຄວາ ຍໍ ຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ອາຫ, ຕຖາ ເຕນ ປກາເຣນ ສາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຊານິຕພ຺ພາ. ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ຠຄວາ ອາຫ, ອຍໍ ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ຉນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ອາຍຕນານໍ ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ທສນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຈ ໂລກິຍາເນວ. ປີຬນສງ຺ຂຕສນ຺ຕາປວິປຣິຓາມຕ຺ຖຕາສາມຎ຺ເຎນ ເອກຕ຺ຕໍ ອຸປເນຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ທສນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆານຊິວ຺ຫາກາຍອິຕ຺ຖິປຸຣິສຊີວິຕມນເວທນິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ທສນ຺ນໍ. ອນຸຠວນລກ຺ຂເຓນ ເອກລກ຺ຂຓຕ຺ຕາ ເວທນິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ເອກນ຺ຕິ ຄຫິຕໍ, ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນິ ປນ ມຄ຺ຄປຣິຍາປນ຺ນຕ຺ຕາ ນ ຄຫິຕານິ.

ກພຬີກາເຣຕິ ຐານູປຈາເຣນ ໂວຫຣິເຕ ໂອຊາສງ຺ຂາເຕ ອາຫາເຣ, ຣາໂຄ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ອປ຺ປຫາຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອນຸສຍວເສນ, ອາສາວເສນ ວາ ປຕ຺ຖນາວເສນ ວາ ອຕ຺ຖິ ນນ຺ທີ. ອຕ຺ຖິ ຕຓ຺ຫາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ວິຣຸຬ຺ຫນ຺ຕິ ປຏິສນ຺ຘິອາກຑ຺ຒນສມຕ຺ຖຕາປຕ຺ຕິຍາ ປຕິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ປຕິຏ຺ຐິຕຎ຺ເຈວ ວິຣຸຬ຺ຫຎ຺ຈາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ສງ຺ຂາຣານນ຺ຕິ ປຸນພ຺ຠວນິພ຺ພຕ຺ຕກສ຺ສ ຠວສ຺ສ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິເຫຕຸການໍ ສງ຺ຂາຣານໍ. ຊາຕິຊຣາມຣຓນ຺ຕິ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕນລກ຺ຂຓາ ຊາຕິ, ນ ອຸປ຺ປາໂທວ, ປຣິປາກລກ຺ຂຓາ ຊຣາ, ນ ຐິຕິເຍວ, ເຠທນລກ຺ຂຓໍ ມຣຓໍ, ນ ຠງ຺ຄເມວ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສໂສກໍ ສທຣໍ ສອຸປາຍາສ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ຜສ຺ເສ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຫາເຣ…ເປ… ມໂນສຎ຺ເຈຕນາຍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຫາເຣ…ເປ… ວິຎ຺ຎາເຓ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຫາເຣ ອຕ຺ຖິ ຣາໂຄ…ເປ… ວທາມີ’’ຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ສມຸທຍສ຺ສ ຈ ປຠວສ຺ສ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ປຠວປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ.

ວຏ຺ຏວເສນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິເຠໂທ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຖໍ ວິວຏ຺ຏວເສນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິເຠໂທ ວິຠຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ກພຬີກາເຣ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຫາເຣ ນຕ຺ຖິ ຣາໂຄ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ກພຬີກາເຣ…ເປ… ອນຸປາຍາສນ຺ຕິ ວທາມີ’’ຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາຍ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ປຣິຎ຺ຎາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ສມຸທຍສ຺ສ ປຫານສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ປຫານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ມຄ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ຠາວນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ນິໂຣຘສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ.

໔໐. ວິວຏ຺ຏວເສນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິເຠໂທ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຖໍ ສມ຺ມສນວເສນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິເຠໂທ ວິຠຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ສມາຘິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາເວຖາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ສມາຘິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາເວຖ…ເປ… ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີ’’ຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ມຄ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ຠາວນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາຍ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ປຣິຎ຺ຎາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ສມຸທຍສ຺ສ ປຫານສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ປຫານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ນິໂຣຘສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ.

ສມ຺ມສນວເສນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິເຠໂທ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຖໍ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘວເສນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິເຠໂທ ວິຠຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຣູປໍ, ຣາຘ, ວິກິຣຖາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຣູປໍ, ຣາຘ, ວິກິຣຖ…ເປ… ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຕສ຺ສ ໂຣຘສ຺ສ ນິໂຣຘສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ນິໂຣຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ອສ຺ສາທສ຺ສ ນິພ຺ພິທາຍ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ນິພ຺ພິທາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາຍ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ປຣິຎ຺ຎາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ສມຸທຍສ຺ສ ປຫານສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ປຫານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ມຄ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ຠາວນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ນິໂຣຘສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ.

‘‘ຣູປເວທນາສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓານິ ວິກິຣນ຺ໂຕ ວິທ຺ຘໍເສນ຺ໂຕ ວິກີຬນິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາຍ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂຍາຍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ກິໍ ປຊານາຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ໂສ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີຕິ…ເປ… ນິໂຣຘຄາມິນິປຏິປທາຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີ’’ຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສຈ຺ຈານໍ ປຏິເວຘສ຺ສ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ປຏິເວຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ທສ຺ສນຠູມິຍາ ນິກ຺ເຂປສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ມຄ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ຠາວນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ‘‘ໂສ ‘ອິເມ ອາສວາ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕິ…ເປ… ‘ອາສວາ ອເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’ຕິ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີ’’ຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຂເຍຎາຓສ຺ສ ອຸປ຺ປາທສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ອຸປ຺ປາທປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ອນຸປ຺ປາເທຎາຓສ຺ສ ໂອກາສສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ໂອກາສປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ມຄ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ຠາວນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາຍ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ປຣິຎ຺ຎາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ສມຸທຍສ຺ສ ປຫານສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ປຫານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອາຣມ຺ຠສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ອາຣມ຺ຠປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ອາສາຏິການໍ ອາຫຏນາຍ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ອາຫຏນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ຠາວນາຠູມິຍາ ນິກ຺ເຂປສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ປາປການໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຠິນິຆາຕສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ອຠິນິຆາຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ.

໔໑. ວຏ຺ຏວເສນ ວາ ວິວຏ຺ຏວເສນ ວາ ຘມ຺ມສມ຺ມສນວເສນ ວາ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘວເສນ ວາ ປຊານນວເສນ ວາ ສຈ຺ເຈສຸ ນານາວິໂຘ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິເຠໂທ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຖໍ ເຕປຣິວຏ຺ຏວເສນ ສຈ຺ເຈສຸ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິເຠໂທ ວິຠຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ເຕປຣິວຏ຺ຏວເສນ ສຈ຺ເຈສຸ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິເຠທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ – ‘‘ເອວໍ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏມຸເຂນ ສມ຺ມສນອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘມຸເຂເນວ ສຈ຺ເຈສຸ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິວິຠາຄໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເຕປຣິວຏ຺ຏວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເມ ຠິກ຺ຂເວ’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໔໑) ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພ ປຣິຊານນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ. ອນນຸສ຺ສຸເຕສູຕິ ປຣິຊານນວເສນ ອນນຸສ຺ສຸເຕສຸ ຈຕູສຸ ສຈ຺ຈຘມ຺ເມສຸ. ຈກ຺ຂຸນ຺ຕິ ປຐມໍ ນິພ຺ພານທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ຈກ຺ຂຸ ນາມ. ຍຖາສຠາວໂຕ ກິຈ຺ຈປຣິຊານນຏ຺ເຐນ ສຈ຺ຉິກິຣິຍປຣິຊານນຏ຺ເຐນ ຎາຓໍ ນາມ. ຍຖາສຠາວໂຕ ກິຈ຺ຈປຣິຊານນາທີນໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຊານນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາ ນາມ. ຕຖາ ວິທິຕກຣຓຏ຺ເຐນ ວິຊ຺ຊາ ນາມ. ອາໂລໂກຠາສກຣຓຏ຺ເຐນ ອາໂລໂກ ນາມ. ອິທໍ ຈກ຺ຂາທິກໍ ສພ຺ພໍ ປຎ຺ຎາເວວຈນເມວ. ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເມ ຠິກ຺ຂເວ…ເປ… ອຸທປາທີ’’ຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສຈ຺ຈານໍ ເທສນາຍ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ເທສນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ສຸຕມຍິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ນິກ຺ເຂປສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ອນຎ຺ຎາຕຎ຺ຎສ຺ສາມີຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ຘມ຺ມຈກ຺ກສ຺ສ ປວຕ຺ຕນາຍ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ປວຕ຺ຕນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ.

‘‘ຕໍ ໂຂ ປນິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ…ເປ… ອຸທປາທີ’’ຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ມຄ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ຠາວນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ຈິນ຺ຕາມຍິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ນິກ຺ເຂປສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ອຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ.

‘‘ຕໍ ໂຂ ປນິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ຎາຕໍ…ເປ… ອຸທປາທີ’’ຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ມຄ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ຠາວນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ຠາວນາມຍິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ນິກ຺ເຂປສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ອຎ຺ຎາຕາວິໂນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ຘມ຺ມຈກ຺ກສ຺ສ ປວຕ຺ຕນາຍ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ປວຕ຺ຕນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ.

ເຕປຣິວຏ຺ຏວເສນ ສຈ຺ເຈສຸ ນານາວິໂຘ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິເຠໂທ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ກຖໍ ກຸສລາກຸສລາທິວເສນ ເທສິຕຘມ຺ມສ຺ສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິເຠໂທ ວິຠຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຸລມຕຸລຎ຺ຈ ສມ຺ຠວ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ຘມ຺ມຈກ຺ກສຸຕ຺ເຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິເຠໂທ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ຕຸລມຕຸລຎ຺ຈາຕິອາທິຄາຖາຍ ກຖໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິເຠໂທ ວິຠຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຸລມຕຸລຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຸລີຍຕິ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊີຍຕີຕິ ຕຸລໍ, ກາມາວຈຣກມ຺ມໍ, ນຕ຺ຖິ ຕຸລໍ ສທິສໍ ອຎ຺ຎໍ ໂລກິຍກມ຺ມໍ ອສ຺ສ ມຫຄ຺ຄຕກມ຺ມສ຺ສາຕິ ອຕຸລໍ, ຣູປາຣູປາວຈຣກມ຺ມໍ. ປຸນພ຺ຠວໍ ສມ຺ຠວຕິ ເອເຕນ ສງ຺ຂາເຣນາຕິ ສມ຺ຠໂວ, ຕໍ ສມ຺ຠວໍ. ປຸນພ຺ຠວໍ ສງ຺ຂໂຣຕີຕິ ຠວສງ຺ຂາໂຣ. ອຊ຺ຌຕ຺ເຕ ວິປສ຺ສນາວເສນ ຣມຕີຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣໂຕ. ສມຖວເສນ ສມາຘິຍຕີຕິ ສມາຫິໂຕ. ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ຠວຕີຕິ ອຕ຺ຕສມ຺ຠໂວ, ຕໍ ອຕ຺ຕສມ຺ຠວໍ. ມຸນິ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ສມ຺ຠວໍ ຠວສງ຺ຂາຣໍ ຕຸລຎ຺ຈ ອຕຸລຎ຺ຈ ອວສ຺ສຊິ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣໂຕ ສມາຫິໂຕ ກວຈໍ ອຠິນ຺ທິ ອິວ, ເອວໍ ອຕ຺ຕສມ຺ຠວໍ ອຠິນ຺ທິ ປທາລຍີຕິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ອຖ ວາ ມຸນິ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ‘‘ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ອນິຈ຺ຈາ ທຸກ຺ຂາ ອນຕ຺ຕາ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມາ, ນິພ຺ພານໍ ປນ ນິຈ຺ຈໍ ສຸຂໍ ອສງ຺ຂຕໍ ອວິປຣິຓາມຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ຕຸລໍ ຕຸລຍນ຺ໂຕ ອຕຸລໍ ນິພ຺ພານໍ ທິສ຺ວາ ສມ຺ຠວໍ ຠວສງ຺ຂາຣໍ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ອວສ຺ສຊິ. ກຖໍ ອວສ຺ສຊິ? ໂສ ຫິ ມຸນິ ວິປສ຺ສນາວເສນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣໂຕ ຈ ຫຸຕ຺ວາ, ສມຖວເສນ ອຸປຈາຣປ຺ປນາສຸ ສມາຫິໂຕ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ກວຈໍ ອຠິນ຺ທິ ອິວ, ເອວໍ ອຕ຺ຕສມ຺ຠວໍ ອຕ຺ຕນິ ສຎ຺ຊາຕໍ ກິເລສໍ ອຠິນ຺ທິ ປທາລຍິ, ກິເລສາຠາເວນ ກມ຺ມຎ຺ຈ ຊຫີຕິ ຄາຖາຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

‘‘ຕຸລມຕຸລຎ຺ຈ ສມ຺ຠວ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ອຠິຎ຺ຎາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ຘມ຺ມປຏິສມ຺ຠິທາຍ ນິກ຺ເຂປສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ‘‘ຠວສງ຺ຂາຣມວສ຺ສຊິ ມຸນີ’’ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສມຸທຍສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈາຄສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ປຣິຈ຺ຈາຄປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາຍ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ປຣິຎ຺ຎາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣໂຕ ສມາຫິໂຕ’’ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ກາຍຄຕາຍ ສຕິຍາ ຠາວນາຍ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ຠາວນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາຍ ຐິຕິຍາ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ຐິຕິປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ‘‘ອຠິນ຺ທິ ກວຈມິວຕ຺ຕສມ຺ຠວ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິນິພ຺ພິທາຍ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ອຠິນິພ຺ພິທາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາຍ ອຸປາທານສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ອຸປາທານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ອວິຊ຺ຊາຓ຺ຑໂກສານໍ ປທາລນາຍ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ປທາລປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ‘‘ຍຖາວຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິປ຺ປເຠໂທ ເກນ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເຕນາຫາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິປ຺ປເຠທສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕ ຠຄວາ ຍໍ ‘‘ຕຸລມຕຸລ’’ນ຺ຕິອາທິຄາຖມາຫ, ຕຖາສມ຺ຠວໂຕ ຍຖາວຸຕ຺ຕາຍ ຄາຖາຍ ຍຖາວຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິປ຺ປເຠໂທ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພຕິ.

‘‘ຕຸລມຕຸລຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິຄາຖາຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິປ຺ປເຠໂທ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ.

‘ໂຍ ທຸກ຺ຂມທ຺ທກ຺ຂິ ຍໂຕນິທານໍ, ກາເມສຸ ໂສ ຊນ຺ຕຸ ກຖໍ ນເມຍ຺ຍ;

ກາມາ ຫິ ໂລເກ ສງ຺ໂຄຕິ ຎຕ຺ວາ, ເຕສໍ ສຕີມາ ວິນຍາຍ ສິກ຺ເຂ’ຕິ. –

ຄາຖາຍໍ ປນ ກຖໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິເຠໂທ ວິຠຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ໂຍ ທຸກ຺ຂມທ຺ທກ຺ຂີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຍ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສໂກ ຊນ຺ຕຸ ຍໂຕນິທານໍ ສພ຺ພໍ ເຕຠູມກໍ ເຫຕຸຜລໍ ທຸກ຺ຂໍ ອທ຺ທກ຺ຂິ, ໂສ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສໂກ ຊນ຺ຕຸ ກາເມສຸ ກຖໍ ນເມຍ຺ຍ ນເມຕຸໍ ນາຣຫຕິ. ກາມາ ໂລເກ ‘‘ສງ຺ໂຄ’’ຕິ ຫິ ຍສ຺ມາ ປສ຺ສິຕພ຺ພາ, ຕສ຺ມາ ນເມຕຸໍ ນາຣຫຕິ, ອິຕິ ເອຕໍ ທຸກ຺ຂຠາວໍ ທຸກ຺ຂເຫຕຸຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ເຕສໍ ກາມານໍ ວິນຍາຍ ວູປສມາຍ ສຕິມາ ກາຍຄຕາສຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ຕີຓິ ສິກ຺ຂານິ ສິກ຺ເຂ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາຕິ ຄາຖາຕ຺ໂຖ ສງ຺ເຂເປນ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໔໑) ປນ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສໍວຓ຺ຓິໂຕ.

‘‘ໂຍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ເວວຈນສ຺ສ ຈ ປຣິຎ຺ຎາຍ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ເວວຈນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ປຣິຎ຺ຎາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ. ‘‘ຍໂຕນິທານ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສມຸທຍສ຺ສ ປຠວສ຺ສ ຈ ປຫານສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ປຠວປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ເຈວ ປຫານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ. ‘‘ອທ຺ທກ຺ຂີ’’ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຎາຓຈກ຺ຂຸສ຺ສ ເວວຈນສ຺ສ ຈ ປຏິເວຘສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ເວວຈນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ເຈວ ປຏິເວຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ. ‘‘ກາເມສຸ ໂສ ຊນ຺ຕຸ ກຖໍ ນເມຍ຺ຍາ’’ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ກາມຕຓ຺ຫາຍ ເວວຈນສ຺ສ ຈ ອນຠິນິວິສສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ເວວຈນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ເຈວ ອນຠິນິເວສປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ. ‘‘ກາມາ ຫິ ໂລເກ ສງ຺ໂຄຕິ ຎຕ຺ວາ’’ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ກາມານໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກໂຕ ທສ຺ສນສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ທສ຺ສນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ກາມາ ຫິ ອນຕ຺ຖຊານນໂຕ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກສທິສາ.

‘‘ກີທິສາ ຫຸຕ຺ວາ ອນຕ຺ຖຊນກາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ກາມາ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາມາ ຣາຄຄ຺ຄິອາທີຫິ ອນ຺ໂຕທຍ຺ຫນໂຕ ອງ຺ຄາຣກາສູປມາ ຈ, ປູຕິຠາວາປຊ຺ຊນໂຕ ມໍສເປສູປມາ ຈ, ພຫິ ອຎ຺ເຎນ ທຍ຺ຫນໂຕ ປາວກກປ຺ປາ ຊລິຕຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘູປມາ ຈ, ປຕິຏ຺ຐານາຠາວໂຕ ປປາຕູປມາ ຈ, ວິສສທິເສຫິ ໂທສາທີຫິ ປຣຫິໍສນໂຕ ອຸຣໂຄປມາ ຈ. ‘‘ເຕສໍ ສຕີມາ’’ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປຫານາຍ ອປຈຍສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ອປຈຍປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ກາຍຄຕາຍ ສຕິຍາ ນິກ຺ເຂປສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ມຄ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ຠາວນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ‘‘ວິນຍາຍ ສິກ຺ເຂ’’ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຣາຄວິນຍສ຺ສ ໂທສວິນຍສ຺ສ ໂມຫວິນຍສ຺ສ ປຏິເວຘສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ປຏິເວຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ‘‘ຊນ຺ຕູ’’ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂຍຄິສ຺ສ ເວວຈນສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ເວວຈນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ.

‘‘ຊນ຺ຕູຕິ ສາມຎ຺ຎສຕ຺ຕວາຈໂກ ສທ຺ໂທ ກສ຺ມາ ໂຍຄິວາຈໂກຕິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຍທາ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຍຄີ ຍທາ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ ກາມາ ສງ຺ໂຄຕິ ປຊານາຕິ, ຕທາ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ໂສ ໂຍຄີ ກາມານໍ ອນຸປ຺ປາທາຍ ກຸສເລ ຘມ຺ເມ ກາຍຄຕາສຕິອາທີຫິ ອຸປ຺ປາທຍຕິ, ໂສ ກຸສເລ ຘມ຺ເມ ອຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕ ໂຍຄີ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປາທາຍ ວາຍມຕິ ກຸສລວີຣິຍໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ໂຍຄີວາຈໂກ ຊນ຺ຕຸສທ຺ໂທຕິ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ. ‘‘ຊນ຺ຕູ’’ຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ຌານຘມ຺ມາທິກສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ວາຍາມສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ວາຍາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ໂອຣມຕ຺ຕິກາຍ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ນິກ຺ເຂປສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ‘‘ໂສ ອນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປາທາຍ ວາຍມຕີ’’ຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ວາຍາມປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ‘‘ເຫຕຸໂສ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ຐິຕິຍາ ວາຍມຕີຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ກຕມາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ໂສ ອຸປ຺ປນ຺ນານ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມິໍ ‘‘ອນຸປ຺ປນ຺ນານ’’ນ຺ຕິອາທິມ຺ຫິ. ‘‘ໂສ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ຐິຕິຍາ ວາຍມຕີ’’ຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຠາວນາຍ ອປ຺ປມາທສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ອປ຺ປມາທປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ນິກ຺ເຂປສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອາຣກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ອາຣກ຺ຂປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາຍ ຐິຕິຍາ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ຐິຕິປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ‘‘ເກນ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິປ຺ປເຠໂທ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເຕນາຫາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ໂຍ ທຸກ຺ຂມທ຺ທກ຺ຂິ ຍໂຕນິທານ’’ນ຺ຕິອາທິຄາຖາຍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິປ຺ປເຠໂທ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ.

‘‘ໂມຫສມ຺ພນ຺ຘໂນ ໂລໂກ, ຠພ຺ພຣູໂປວ ທິສ຺ສຕິ;

ອຸປຘິພນ຺ຘໂນ ພາໂລ, ຕມສາ ປຣິວາຣິໂຕ;

ອສ຺ສິຣີ ວິຍ ຂາຍຕິ, ປສ຺ສໂຕ ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ. –

ຄາຖາຍໍ ປນ ກຖໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິປ຺ປເຠໂທ ວິຠຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ໂມຫສມ຺ພນ຺ຘໂນ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ໂມຫສມ຺ພນ຺ຘໂນຕິ ໂມຫເຫຕຸເກຫິ ສໍໂຍຊເນຫິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ໂລໂກຕິ ອປ຺ປຫີນສໍໂຍຊໂນ ສຕ຺ຕໂລໂກ. ຠພ຺ພຣູໂປວ ທິສ຺ສຕີຕິ ອຠພ຺ໂພປິ ອຕ຺ຕາ ຠພ຺ພຣູໂປວ ຠພ຺ພຊາຕິໂກ ວິຍ ພາລານໍ ອວິປສ຺ສການໍ ທິສ຺ສຕິ. ອຸປຘິພນ຺ຘໂນຕິ ກິເລສູປຘີຫິ ພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ. ຍຸ-ປຈ຺ຈໂຍ ຫິ ກມ຺ມຕ຺ເຖ ວິຫິໂຕ. ອຸປຘີສຸ ວາ ກິເລສານໍ ພນ຺ຘນໍ ຍສ຺ສ ພາລສ຺ສາຕິ ອຸປຘິພນ຺ຘໂນ. ທ຺ເວ ອວຑ຺ຒິໂຍ ລາຕິ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ພາໂລ. ຕມສາ ສມ຺ໂມເຫນ ປຣິວາຣິໂຕ ປຏິຈ຺ຉາທິໂຕ ປຓ຺ຑິຕານໍ ວິປສ຺ສການໍ ອສ຺ສິຣີ ວິຍ ສິຣີວິຣຫິໂຕ ວິຍ ຂາຍຕິ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ປສ຺ສໂຕ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ກິຎ຺ຈນໍ ນຕ຺ຖີຕິ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

‘‘ໂມຫສມ຺ພນ຺ຘໂນ ໂລໂກ’’ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂມຫສີເສນ ຄຫິຕານໍ ວິປລ຺ລາສານໍ ເທສນາຍ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ເທສນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ‘‘ຠພ຺ພຣູໂປວ ທິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂລກສ຺ສ ວິປຣີຕສ຺ສ ວິປຣີຕາກາເຣນ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ວິປຣີຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ‘‘ອຸປຘິພນ຺ຘໂນ ພາໂລ’’ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປາປການໍ ອິຈ຺ຉາວຈຣານໍ ປຠວສ຺ສ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ປຠວປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ‘‘ອຸປຘິພນ຺ຘໂນ ພາໂລ’’ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປຣິຍຸຏ຺ຐານານໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ພນ຺ຘນກິຈ຺ຈສ຺ສ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ກິຈ຺ຈປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ‘‘ອຸປຘິພນ຺ຘໂນ ພາໂລ’’ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ກິເລສານໍ ພນ຺ຘນພລມູຫນພລານໍ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ພລປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ‘‘ອຸປຘິພນ຺ຘໂນ ພາໂລ’’ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ວິຣຸຫນາຍ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ວິຣຸຫນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ‘‘ຕມສາ ປຣິວາຣິໂຕ’’ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາຣສ຺ສ ເທສນາຍ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ເທສນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ, ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາຣສ຺ສ ເວວຈນສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ເວວຈນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ‘‘ອສ຺ສິຣີ ວິຍ ຂາຍຕີ’’ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸສ຺ສ ທສ຺ສນກິຣິຍາຍ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ທສ຺ສນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ‘‘ອສ຺ສິຣີ ວິຍ ຂາຍຕີ’’ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸສ຺ສ ນິກ຺ເຂປສ຺ສ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ນິກ຺ເຂປປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ‘‘ປສ຺ສໂຕ ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈນ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສຕ຺ຕານໍ ອຣິຍານໍ ປຏິເວຘສ຺ສ ປຎ຺ຎາປນໂຕ ປຏິເວຘປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ.

‘‘ກຕມໍ ກິຎ຺ຈນ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຣາໂຄ ກິຎ຺ຈນ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຍຖາວຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິປ຺ປເຠໂທ ກຖໍ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເຕນາຫາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິປ຺ປເຠທສ຺ສ ສມ຺ຠວໂຕ ຠຄວາ ຍໍ ‘‘ໂມຫສມ຺ພນ຺ຘໂນ’’ຕິອາທິມາຫ, ຕຖາສມ຺ຠວໂຕ ຕາຍ ຄາຖາຍ ຍຖາວຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິປ຺ປເຠໂທ ຄາຖານຸສາເຣນ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ.

‘‘ໂມຫສມ຺ພນ຺ຘໂນ ໂລໂກ’’ຕິອາທິຄາຖາຍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິປ຺ປເຠໂທ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາໂຕ, ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຊາຕ’ນ຺ຕິອາທິປາຐສ຺ສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິປ຺ປເຠໂທ ກຖໍ ວິຠຕ຺ໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິປາຬິມາຫ. ‘‘ສາ ປນ ປາຬິ ກິມຕ຺ຖໍ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ເຈ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ? ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ນິພ຺ພານໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ ວຈນໍ ສສວິສາຓວຈນໍ ວິຍ ອນຕ຺ຖໍ, ໂວຫາຣມຕ຺ຕເມຕນ຺ຕິ ວທນ຺ຕານໍ ມິຈ຺ຉາວາທໍ ຠຎ຺ຊິຕຸໍ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ກຸໂຕຈິປິ ອຊາຕຕ຺ຕາ ອຠູຕຕ຺ຕາ ອຊາຕໍ ອຠູຕໍ. ປຈ຺ຈເຍຫິ ອກຕຕ຺ຕາ ອກຕໍ. ສງ຺ຂຕາຠາວໂຕ ອສງ຺ຂຕໍ ນິພ຺ພານໍ ອຕ຺ຖິ. ເອຕໍ ອຊາຕາທິກໍ ນິພ຺ພານໍ ໂນ ເຈ ອຠວິສ຺ສ, ເອວໍ ສຕິ ນິສ຺ສຣຓໍ ນ ປຎ຺ຎາເຍຖ, ນິພ຺ພານສ຺ສ ຈ ອຣິຍມຄ຺ຄຜລານໍ ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ, ມຄ຺ຄຜລານຎ຺ຈ ກິເລສານໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນໂຕ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນໂຕ, ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທເນນ ຈ ຕິວິຘສ຺ສ ວຏ຺ຏສ຺ສ ອປວຏ຺ຏນໂຕ ອຊາຕາທິກໍ ນິພ຺ພານໍ ອຕ຺ຖິເຍວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຊາຕໍ…ເປ… ອສງ຺ຂຕ’’ນ຺ຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ເທສນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ນິພ຺ພານສ຺ສ ເວວຈນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ. ‘‘ນຍິຘ ຊາຕສ຺ສ…ເປ… ປຎ຺ຎາເຍຖາ’’ຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ສງ຺ຂຕສ຺ສ ເວວຈນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ສງ຺ຂຕສ຺ສ ອຸປນຍນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ. ‘‘ຍສ຺ມາ ຈ…ເປ… ອສງ຺ຂຕ’’ນ຺ຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ເວວຈນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ນິພ຺ພານສ຺ສ ໂຊຕນາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ໂຫຕິ. ‘‘ຍສ຺ມາ ຊາຕສ຺ສ…ເປ… ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ເວວຈນປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ມຄ຺ຄສ຺ສ ສໍສາຣໂຕ ນິຍ຺ຍານິກປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ນິສ຺ສຣຓປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຈ ໂຫຕີຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິວິເສໂສ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

‘‘ຍຖາວຸຕ຺ໂຕ ນິພ຺ພານສ຺ສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິປ຺ປເຠໂທ ເກນ ສທ຺ທຫິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເຕນາຫ ຠຄວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ເຕນາຫ ອາຍສ຺ມາ’’ຕິອາທ຺ຍານຸສນ຺ຘ຺ຍາທິອຕ຺ໂຖ ເຈວ ‘‘ນິຍຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຫາໂຣ’’ຕິ ອນຸສນ຺ຘ຺ຍາທິອຕ຺ໂຖ ຈ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິຕິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຫາຣວິຠງ຺ເຄ ສຕ຺ຕິພລານຸຣູປາ ຣຈິຕາ

ວິຠາວນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຓ຺ຑິເຕຫິ ປນ ອຏ຺ຐກຖາຏີການຸສາເຣນ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ໂຖ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ.

໑໒. ໂອຕຣຓຫາຣວິຠງ຺ຄວິຠາວນາ

໔໒. ເຍນ ເຍນ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສຠູເຕນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຫາຣວິຠງ຺ເຄນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂຍ ວິຠຕ຺ຕາ, ໂສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສຠູໂຕ ວິຠງ຺ໂຄ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ, ‘‘ກຕໂມ ໂອຕຣໂຓ ຫາຣວິຠງ຺ໂຄ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ໂອຕຣໂຓ ຫາໂຣ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐສຸ ໂສຬສສຸ ເທສນາຫາຣາທີສຸ ກຕໂມ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ໂອຕຣໂຓ ຫາໂຣ ໂອຕຣຓຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ນາມາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ‘‘ໂຍ ຈ ປຏິຈ຺ຈຸປ຺ປາໂທ’’ຕິອາທິນິທ຺ເທສສ຺ສ ອິທານິ ມຍາ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ‘‘ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ສພ຺ພຘິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິໂກ ວິຕ຺ຖາຣສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ໂອຕຣໂຓ ຫາໂຣ ໂອຕຣຓຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ນາມາຕິ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ປາເຐ ‘‘ກຕເມ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທາທໂຍ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ກຕເມຫິ ນິທ຺ຘາຣິເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ໂອຕຣຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອິມສ຺ມິໍ ປາເຐ ອິເມ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທາທໂຍ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ອິເມຫິ ນິທ຺ຘາຣິເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ໂອຕຣຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ສພ຺ພຘິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ກາມຘາຕຸໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອຸປຣິຠາເຄ ປວຕ຺ຕາຍ ຣູປຘາຕຸອຣູປຘາຕຸຍາ. ອໂຘຕິ ຣູປຘາຕຸໂຕ ເຫຏ຺ຐາຠາເຄ ປວຕ຺ຕາຍ ກາມຘາຕຸຍາ. ສພ຺ພຘີຕິ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ກາມຣູປອຣູປຘາຕຸມ຺ຫິ. ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕຕິ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ອເສກ຺ໂຂ. ອຍໍ ເສກ຺ໂຂ ທສ຺ສນມຄ຺ເຄນ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ ສມຸຄ຺ຆາຕຕ຺ຕາ ‘‘ອຫໍ ອສ຺ມີ’’ຕິ ອນານຸປສ຺ສີ ວິຫຣຕິ. ເອວໍ ເສກ຺ຂາຍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ເຈວ ອເສກ຺ຂາຍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຈ ເສກ຺ໂຂ ເຈວ ອເສກ຺ໂຂ ຈ ອຕິຓ຺ຓປຸພ຺ພໍ ໂອຆໍ ອປຸນພ຺ຠວາຍ ວິມຸຕ຺ໂຕ ອຸທຕາຣີຕິ ຄາຖາຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ຕສ຺ມິໍ ຄາຖາປາເຐ ‘‘ກຕເມ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ກຕເມຫິ ໂອຕຣຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ຣູປຘາຕູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສໂລກໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາທໂຍປິ ຄຫິຕາຕິ ອຕ຺ຖສມ຺ຠວໂຕ ຕໍ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ‘‘ຣູປຘາຕຸ ອຣູປຘາຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອໂຘຕິ ມນຸສ຺ສຠວໂຕ ອໂຘ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອປາຍຠູມິໂຍ ຈ ຄຫິຕາຕິ ອຕ຺ຖສມ຺ຠວໂຕ ຕໍ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ‘‘ກາມຘາຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພຘີຕິ ຈຕຸຠູມິເກຕິ ອຕ຺ຖສມ຺ຠວໂຕ ‘‘ເຕຘາຕຸເກ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ອເສກ຺ຂາ ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ອເສກ຺ຂສ຺ສ ຍາ ວິຣາຄຕາ ອຕ຺ຖິ, ອຍມ຺ປິ ວິຣາຄຕາ ອເສກ຺ຂຜລວິມຸຕ຺ຕິ. ‘‘ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ສພ຺ພຘິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ປາເຐ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ອຍໍ ອເສກ຺ຂາ ວິມຸຕ຺ຕິ ນິທ຺ຘາຣິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິທ຺ຘາຣິຕາຍ ອເສກ຺ຂາຍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຍານິ ສທ຺ຘາທິປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ນິທ຺ຘາຣິຕານິ, ຕານິເຍວ ອເສກ຺ຂານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠວນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ໂອຕຣຓາ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ໂອຕຣຓາ ນາມ ປເວສນາ ນາມ.

ຕານິເຍວ ອເສກ຺ຂານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ວິຊ຺ຊາຍ ອຸປກາຣກຕ຺ຕາ, ປຎ຺ຎາປທຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ວາ ວິຊ຺ຊາ ຠວນ຺ຕິ. ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາທາ ຕາທິສາຍ ວິຊ຺ຊາຍ ອຸປ຺ປາທາ ອຸປ຺ປາທເຫຕຸໂຕ ອວິຊ຺ຊານິໂຣໂຘ ອວິຊ຺ຊາຍ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ…ເປ… ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ, ອຍໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ໂອຕຣຓາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທຫິ ໂອຕຣຓາ ນາມ.

ຕານິເຍວ ອເສກ຺ຂານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຕີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສງ຺ຄຫິຕານິ ສທ຺ຘາວີຣິເຍຫິ ສີລສມ຺ຠວໂຕ, ສຕິຍາ ຈ ປຎ຺ຎານຸວຕ຺ຕກຕ຺ຕາ. ເສສາ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘‘ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ສພ຺ພຘິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ປາເຐ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ໂອຕຣຓາ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ຕາ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕາ, ‘‘ອຍໍ ອຫສ຺ມີຕິ ອນານຸປສ຺ສີ’’ຕິ ປາເຐ ‘‘ກຕເມ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ກຕເມຫິ ໂອຕຣເຓຫິ ໂອຕຣຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອຍໍ ອຫສ຺ມີຕິ ອນານຸປສ຺ສີຕິ ອຍໍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂຍ ອຍໍ ເສກ຺ໂຂ ‘‘ອຫມສ຺ມີ’’ຕິ ນານຸປສ຺ສີ, ຕສ຺ສ ເສກ຺ຂສ຺ສ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ ໂຍ ສມຸຄ຺ຆາໂຕ ອຕ຺ຖິ, ຍາ ສມຸຄ຺ຆາຕສງ຺ຂາຕາ ສມຸຄ຺ຆາຕວິມຸຕ຺ຕິ ເສກ຺ຂາ ວິມຸຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສາ ເສກ຺ຂາຍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຍານິ ສທ຺ຘາທິປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ນິທ຺ຘາຣິຕານິ, ຕານິເຍວ ເສກ຺ຂານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠວນ຺ຕິ. ອຍໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ໂອຕຣຓາ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍຫິ ໂອຕຣຓາ ນາມ. ເສສາ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ພາ.

໔໓. ‘‘ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ’’ຕິອາທິຄາຖາຍໍ ໂອຕຣຓາ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ຕາ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕາ, ‘‘ນິສ຺ສິຕສ຺ສ ຈລິຕ’’ນ຺ຕິອາທິປາເຐ ‘‘ກຕເມ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ກຕເມຫິ ໂອຕຣຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ນິສ຺ສິຕສ຺ສ ຈລິຕໍ, ອນິສ຺ສິຕສ຺ສ ຈລິຕໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິສ຺ສິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຈລິຕໍ ຈລນໍ ອຕ຺ຖິ, ອນິສ຺ສິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຈລິຕໍ ຈລນໍ ນຕ຺ຖິ. ຈລິເຕ ຈລເນ ອສຕິ ປສ຺ສທ຺ຘິ ຠວຕິ, ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ສຕິ ວິຊ຺ຊມານາຍ ນຕິ ນ ໂຫຕິ, ນຕິຍາ ອສຕິ ອວິຊ຺ຊມານາຍ ອາຄຕິຄຕິ ນ ໂຫຕິ, ອາຄຕິຄຕິຍາ ອສຕິ ອວິຊ຺ຊມານາຍ ຈຸຕູປປາໂຕ ນ ໂຫຕິ, ຈຸຕູປປາເຕ ອສຕິ ອວິຊ຺ຊມາເນ ອິຘ ຉສຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍຕເນສຸ ອຕ຺ຕານໍ ເນວ ປສ຺ສຕິ, ຫຸຣໍ ວາ ຉສຸ ພາຫິຣາຍຕເນສຸ ອຕ຺ຕານໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ອຸຠຍໍ ອນ຺ຕເຣນ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຜສ຺ສາທິສມຸທາເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອຕ຺ຕານໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ເອໂສວ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ‘‘ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ’’ຕິອາທິໂກ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ອວສານໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ນິສ຺ສິຕສ຺ສ ຈລິຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ນິສ຺ສໂຍ ກຕິວິໂຘ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ນິສ຺ສິຕສ຺ສ ຈລິຕນ຺ຕິ ນິສ຺ສໂຍ ນາມາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ທຸວິເຘສຸ ຕຓ຺ຫານິສ຺ສຍທິຏ຺ຐິນິສ຺ສເຍສຸ ຍາ ເຈຕນາ ຣຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນິທ຺ຘາຣິຕາ, ອຍໍ ເຈຕນາຘມ຺ໂມ ຕຓ຺ຫານິສ຺ສໂຍ ນາມ. ຍາ ເຈຕນາ ມູຬ຺ຫສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນິທ຺ຘາຣິຕາ. ອຍໍ ເຈຕນາຘມ຺ໂມ ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສໂຍ ນາມ. ສາ ທຸວິຘາ ເຈຕນາ ປນ ສງ຺ຂາຣາ ນາມ. ສງ຺ຂາຣປຈ຺ຈຍາ ວິຎ຺ຎາຓໍ…ເປ… ສພ຺ໂພ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ ນິທ຺ຘາຣິໂຕ. ອຍໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ໂອຕຣຓາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທຫິ ໂອຕຣຓາ ນາມ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕຓ຺ຫານິສ຺ສຍທິຏ຺ຐິນິສ຺ສເຍ ຍາ ເວທນາ ຣຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນິທ຺ຘາຣິຕາ, ອຍໍ ສຸຂາ ເວທນາ. ຍາ ເຈຕນາ ສມ຺ມູຬ຺ຫສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນິທ຺ຘາຣິຕາ, ອຍໍ ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ເວທນາ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ເສສາ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ພາ.

໔໔. ‘‘ນິສ຺ສິຕສ຺ສ ຈລິຕ’’ນ຺ຕິອາທິປາເຐ ໂອຕຣຓາ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ຕາ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕາ.

‘‘ເຍ ເກຈິ ໂສກາ ປຣິເທວິຕາ ວາ…ເປ…

ປິຍໍ ນ ກຍິຣາຖ ກຸຫິຎ຺ຈິ ໂລເກ’’ຕິ. –

ຄາຖາປາເຐ ‘‘ກຕເມ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ກຕເມຫິ ໂອຕຣຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເຍ ເກຈິ ໂສກາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຍ ເກຈິ ໂສກາ ວາ ຍາ ກາຈິ ປຣິເທວິຕາ ວາ ອເນກຣູປາ ຍາ ກາຈິ ທຸກ຺ຂາ ວາ ໂລກສ຺ມິໍ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ. ເອເຕ ໂສກາທໂຍ ປິຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຠວນ຺ຕິ, ປິເຍ ອສນ຺ເຕ ເອເຕ ໂສກາທໂຍ ນ ຠວນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ປິເຍ ອສນ຺ເຕ ໂສກາທີນໍ ອຠາວໂຕ ເຍສໍ ວີຕໂສການໍ ກຸຫິຎ຺ຈິ ໂລເກປິ ນຕ຺ຖິ, ເຕ ວີຕໂສກາ ສຸຂິໂນ ຠວນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ວີຕໂສການໍ ສຸຂສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ອໂສກໍ ວິຣຊໍ ປຕ຺ຖຍາໂນ ສປ຺ປຸຣິໂສ ກຸຫິຎ຺ຈິ ໂລເກ ປິຍໍ ນ ກຍິຣາຖາຕິ ຄາຖາຕ຺ໂຖ.

‘‘ເຍ ເກຈິ ໂສກາ ປຣິເທວິຕາ ວາ, ທຸກ຺ຂາ ຈ ໂລກສ຺ມິມເນກຣູປາ ປິຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຠວນ຺ຕິ ເອເຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປາເຐ ຍາ ເວທນາ ນິທ຺ຘາຣິຕາ, ອຍໍ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ. ເສສາ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘‘ເຍ ເກຈິ ໂສກາ’’ຕິອາທິຄາຖາປາເຐ ໂອຕຣຓາ ອາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ຕາ, ອມ຺ເຫຫິ ຈ ຎາຕາ, ‘‘ກາມໍ ກາມຍມານສ຺ສາ’’ຕິອາທິຄາຖາປາເຐ ‘‘ກຕເມ ນິທ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ກຕເມຫິ ໂອຕຣຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ກາມໍ ກາມຍມານສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສໍ ຄາຖາຍໍ ອຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ໂຕວ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ‘‘ປີຕິມໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ ປາເຐ ຍາ ປີຕິມນຕາ ວຸຕ຺ຕາ ນິທ຺ຘາຣິຕາ, ອຍໍ ປີຕິມນຕາ ອນຸນໂຍ ໂຫຕິ. ‘‘ສລ຺ລວິທ຺ໂຘວ ຣຸປ຺ປຕີ’’ຕິ ປາເຐ ຍໍ ຣຸປ຺ປນໍ ອາຫ, ອິທໍ ຣຸປ຺ປນໍ ປຏິຆໍ ໂຫຕິ, ອນຸນໂຍ ຈ ປຏິຆຎ຺ຈ ນິທ຺ຘາຣິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

‘‘ອນຸນເຍ ຈ ປຏິເຆ ຈ ນິທ຺ຘາຣິເຕ ກຕໂມ ຘມ຺ໂມ ນິທ຺ຘາຣິໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອນຸນໂຍ ປຏິຆຎ຺ຈ ປນ ຕຓ຺ຫາປກ຺ໂຂ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຓ຺ຫາປກ຺ໂຂຕິ ຕຓ຺ຫາປກ຺ຂຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫາ ນິທ຺ຘາຣິຕາ. ‘‘ອນຸນໂຍ ຕຓ຺ຫາປກ຺ໂຂ ໂຫຕຸ, ປຏິຆໍ ປນ ຕຓ຺ຫາປກ຺ຂໍ ນ ສິຍາ’’ຕິ ເຈ ວເທຍ຺ຍ? ປຏິຆສ຺ສ ອຕ຺ຕສິເນຫວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕ ປຏິຆມ຺ປິ ຕຓ຺ຫາປກ຺ຂໍ ໂຫຕິ. ‘‘ຕຓ຺ຫາຍ ນິທ຺ຘາຣິຕາຍ ກຕໂມ ນິທ຺ຘາຣິໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຓ຺ຫາຍ ຈ ປນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທສນ຺ນໍ ຣູປາຍຕນານໍ ຕຓ຺ຫາຍ ປທຏ຺ຐານຕ຺ຕາ ທສ ຣູປານິ ອາຍຕນານິ ນິທ຺ຘາຣິຕານິ. ອຍໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ໂອຕຣຓາ ອາຍຕເນຫິ ໂອຕຣຓາ ນາມ. ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທາທໂຍ ເຕນ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສເສນ ນເຍນ ນິທ຺ຘາຣິຕາ, ສຸຕ຺ຕຕ຺ຖມຸເຂນ ວາ ນິທ຺ຘາຣິຕາ, ເຕນ…ເປ… ນເຍນ ນິທ຺ຘາຣິເຕສຸ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທາທີສຸ ໂຍ ສໍວຓ຺ຓນານຍວິເສໂສ ຕທຕ຺ຖວາຈກວເສນ ວາ ຕທຕ຺ຖຎາປກວເສນ ວາ ໂອຕຣຕິ ປວິສຕິ ສໂມສຣຕິ, ໂສ ສໍວຓ຺ຓນານຍວິເສໂສ ໂອຕຣໂຓ ຫາໂຣ ນາມາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເສເສສຸປິ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ໂອຕຣຓາ ຄເຫຕພ຺ພາ. ‘‘ເຕນາຫ ອາຍສ຺ມາ’’ຕິອາທ຺ຍານຸສນ຺ຘ຺ຍາທິອຕ຺ໂຖ ເຈວ ‘‘ນິຍຸຕ຺ໂຕ ໂອຕຣໂຓ ຫາໂຣ’’ຕິ ອນຸສນ຺ຘ຺ຍາທິອຕ຺ໂຖ ຈ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິຕິ ໂອຕຣຓຫາຣວິຠງ຺ເຄ ສຕ຺ຕິພລານຸຣູປາ ຣຈິຕາ

ວິຠາວນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຓ຺ຑິເຕຫິ ປນ ອຏ຺ຐກຖາຏີການຸສາເຣນ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ໂຖ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ.

໑໓. ໂສຘນຫາຣວິຠງ຺ຄວິຠາວນາ

໔໕. ເຍນ ເຍນ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສຠູເຕນ ໂອຕຣຓຫາຣວິຠງ຺ເຄນ ໂອຕເຣຕພ຺ພາ ສຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ ວິຠຕ຺ຕາ, ໂສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສຠູໂຕ ວິຠງ຺ໂຄ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ, ‘‘ກຕໂມ ໂສຘນຫາຣວິຠງ຺ໂຄ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ໂສຘໂນ ຫາໂຣ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐສຸ ໂສຬສສຸ ເທສນາຫາຣາທີສຸ ກຕໂມ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ໂສຘໂນ ຫາໂຣ ໂສຘນຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ນາມາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ‘‘ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕມ຺ຫິ ປຎ຺ເຫ’’ຕິອາທິນິທ຺ເທສສ຺ສ ອິທານິ ມຍາ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ‘‘ຍຖາ ອາຍສ຺ມາ ອຊິໂຕ’’ຕິອາທິໂກ ວິຕ຺ຖາຣສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ໂສຘນຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ນາມາຕິ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ‘‘ກຖໍ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ເຫ ໂສຘໂນ ຫາໂຣ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຍຖາ ອາຍສ຺ມາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ເຍນ ປກາເຣນ ອາຍສ຺ມາ ອຊິໂຕ ປາຣາຍເນ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ຕຖາ ເຕນ ປກາເຣນ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕມ຺ຫິ ປຎ຺ເຫ ອຍໍ ໂສຘໂນ ຫາໂຣ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ໂພຕິ. ‘‘ນິຍເມຕ຺ວາ ວິຠເຊຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ນິຍເມຕ຺ວາ ວິຠຊິຕຸໍ ‘‘ເກນສ຺ສູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຄາຖາຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕວ.

‘‘ເກນສ຺ສຸ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ, ເກນສ຺ສຸ ນປ຺ປກາສຕິ;

ກິສ຺ສາຠິເລປນໍ ພ຺ຣູສິ, ກິໍສຸ ຕສ຺ສ ມຫພ຺ຠຍ’’ນ຺ຕິ. –

ປຸຈ຺ຉາວເສນ ປວຕ຺ຕຄາຖາຍຎ຺ຈ –

‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ, (ອຊິຕາຕິ ຠຄວາ,)

ວິວິຈ຺ຉາ ປມາທາ ນປ຺ປກາສຕິ;

ຊປ຺ປາຠິເລປນໍ ພ຺ຣູມິ, ທຸກ຺ຂມສ຺ສ ມຫພ຺ຠຍ’’ນ຺ຕິ. –

ວິສ຺ສຊ຺ຊນວເສນ ປວຕ຺ຕຄາຖາຍຎ຺ຈາຕິ ອິມາສຸ ທ຺ວີສຸ ຄາຖາສຸ ‘‘ເກນສ຺ສຸ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ ອິມິນາ ປເທນ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉິເຕ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ ອິມິນາ ປເທນ ຠຄວາ ‘‘ເກນສ຺ສຸ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ ປທໍ ຕທຕ຺ເຖ ອຎ຺ຎາຓສໍສຍາທິມລານໍ ອປນຍເນນ ໂສເຘຕິ. ຕທຕ຺ເຖ ຫິ ວິສ຺ສຊ຺ຊິເຕ ອຎ຺ຎາຓສໍສຍາທີນໍ ອຠາວໂຕ ອຕ຺ໂຖ ໂສຘິໂຕ ນາມ, ອຕ຺ເຖ ຈ ໂສຘິເຕ ປທມ຺ປິ ໂສຘິຕໍເຍວ. ເຕນາຫ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ – ‘‘ຕທຕ຺ຖສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໂຕ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ. ໔໕), ຏີກາຍຎ຺ຈ ‘‘ຕພ຺ພິສຍອຎ຺ຎາຓສໍສຍາທິມລາປນຍເນນ ໂສເຘຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂນ ຈ ອາຣມ຺ຠນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ອາຣຠິຕພ຺ພໍ ສພ຺ພຄາຖາປທໍ, ຄາຖາຕ຺ຖໍ ວາ, ຎາຕຸໍ ອິຈ຺ຉິຕສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນວເສນ ອປຣິໂຍສິຕຕ຺ຕາ ຠຄວາ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ນິວຸໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ ເອຕ຺ຕເກເນວ ປເທນ ໂສເຘຕິ. ເສເສສຸປິ ເອສ ນໂຍ.

‘‘ກິໍສຸ ຕສ຺ສ ມຫພ຺ຠຍ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ປເທນ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉິເຕ ‘‘ທຸກ຺ຂມສ຺ສ ມຫພ຺ຠຍ’’ນ຺ຕິ ປເທນ ຠຄວຕາ ອາຣມ຺ໂຠ ຎາຕຸໍ ອິຈ຺ຉິໂຕ ອຕ຺ໂຖ ສຸທ຺ໂຘ ໂສຘິໂຕ ໂຫຕິ. ເສສຄາຖາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຍຕ຺ຖ ປຎ຺ເຫ ເອວໍ ນິຣວເສສວິສ຺ສຊ຺ຊນວເສນ ອາຣມ຺ໂຠ ສຸທ຺ໂຘ ໂສຘິໂຕ ຠວຕິ, ໂສ ປຎ຺ໂຫ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕ ໂສຘິໂຕ ຠວຕິ. ຍຕ຺ຖ ປຎ຺ເຫ ເອວໍ ນິຣວເສສວິສ຺ສຊ຺ຊນວເສນ ອາຣມ຺ໂຠ ຍາວ ອສຸທ຺ໂຘ ອໂສຘິໂຕ ຠວຕິ, ຕາວ ໂສ ປຎ຺ໂຫ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕ ໂສຘິໂຕ ນ ຠວຕີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ເຕນາຫາ’’ຕິອາທ຺ຍານຸສນ຺ຘ຺ຍາທ຺ຍຕ຺ໂຖ ເຈວ ‘‘ນິຍຸຕ຺ໂຕ ໂສຘໂນ ຫາໂຣ’’ຕິ ອນຸສນ຺ຘ຺ຍາທ຺ຍຕ຺ໂຖ ຈ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິຕິ ໂສຘນຫາຣວິຠງ຺ເຄ ສຕ຺ຕິພລານຸຣູປາ ຣຈິຕາ

ວິຠາວນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຓ຺ຑິເຕຫິ ປນ ອຏ຺ຐກຖາຏີການຸສາເຣນ ຄມ຺ຠີຣຕ຺ໂຖ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ.

໑໔. ອຘິຏ຺ຐານຫາຣວິຠງ຺ຄວິຠາວນາ

໔໖. ເຍນ ເຍນ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສຠູເຕນ ວິຠງ຺ເຄນ ປຎ຺ຫາທໂຍ ໂສຘິຕາ, ໂສ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສສຠູໂຕ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ, ‘‘ກຕໂມ ອຘິຏ຺ຐານຫາຣວິຠງ຺ໂຄ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອຘິຏ຺ຐາໂນ ຫາໂຣ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ນິທ຺ທິຏ຺ເຐສຸ ໂສຬສສຸ ເທສນາຫາຣາທີສຸ ກຕໂມ ສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ປຏິນິທ຺ເທສໂຕ ອຘິຏ຺ຐາໂນ ຫາໂຣ ອຘິຏ຺ຐານຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ນາມາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ‘‘ເອກຕ຺ຕຕາຍ ຘມ຺ມາ, ເຍປິ ຈ ເວມຕ຺ຕຕາຍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ’’ຕິອາທິນິທ຺ເທສສ຺ສ ອິທານິ ມຍາ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ‘‘ເຍ ຕຕ຺ຖ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ຕຖາ ເຕ ຘາຣຍິຕພ຺ພາ’’ຕິອາທິໂກ ວິຕ຺ຖາຣສໍວຓ຺ຓນາວິເສໂສ ອຘິຏ຺ຐານຫາຣວິຠງ຺ໂຄ ນາມາຕິ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

‘‘ເຍ ຘມ຺ມາ ສຸຕ຺ເຕສຸ ເອກຕ຺ຕຕາຍ ຈ ເວມຕ຺ຕຕາຍ ຈ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ເຕ ຘມ຺ມາ ກິໍ ປນ ຕເຖວ ຘາຣຍິຕພ຺ພາ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ຎຖາປິ ວິກປ຺ປຍິຕພ຺ພາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ເຍ ຕຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ເຍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈາທໂຍ ຘມ຺ມາ ເອກຕ຺ຕຕາຍ ຈ ເວມຕ຺ຕຕາຍ ຈ ນິທ຺ທິຏ຺ຐາ, ເຕ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈາທໂຍ ຘມ຺ມາ ຕຖາ ເອກຕ຺ຕຕາຍ ຈ ເວມຕ຺ຕຕາຍ ຈ ຘາຣຍິຕພ຺ພາ ອຸປລກ຺ຂິຕພ຺ພາ, ນ ອຎ຺ຎຖາ ວິກປ຺ປຍິຕພ຺ພາ.

‘‘ສາມຎ຺ຎກປ຺ປນາຍ ໂວຫາຣຠາເວນ ອນວຏ຺ຐານໂຕ ກຕມາ ເອກຕ຺ຕຕາ, ກຕມາ ເວມຕ຺ຕຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເອກຕ຺ຕຕາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຊາຕິອາທິວິເສສມນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຍາ ທຸກ຺ຂສາມຎ຺ຎຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ອຍໍ ທຸກ຺ຂສາມຎ຺ຎຕາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ເອກຕ຺ຕຕາ ນາມ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕາ ‘‘ຊາຕິ ທຸກ຺ຂາ, ຊຣາ ທຸກ຺ຂາ…ເປ... ວິຎ຺ຎາຓໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ຊາຕິອາທິວິເສສມເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຍາ ທຸກ຺ຂວິເສສຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ອຍໍ ທຸກ຺ຂວິເສສຕາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ເວມຕ຺ຕຕາ ນາມ. ຕຕ຺ຖາຕິ ເຍ ທຸກ຺ຂາທໂຍ ຘມ຺ມາ ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕາ, ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ທຸກ຺ຂາທີສຸ ອຕ຺ເຖສຸ.

ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍຕິ ‘‘ຕຓ຺ຫາ ໂປໂນຠວິກາ’’ຕິ ວິເສສມນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຍາ ສມຸທຍສາມຎ຺ຎຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ອຍໍ ສມຸທຍສາມຎ຺ຎຕາ ສມຸທຍສ຺ສ ເອກຕ຺ຕຕາ ນາມ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ສມຸທໂຍ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຍາຍໍ ຕຓ຺ຫາ…ເປ… ວິຠວຕຓ຺ຫາ’’ຕິ ວິເສສໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຍາ ສມຸທຍວິເສສຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ອຍໍ ສມຸທຍວິເສສຕາ ສມຸທຍສ຺ສ ເວມຕ຺ຕຕາ ນາມ.

ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘຕິ ‘‘ຕສ຺ສາເຍວ ຕຓ຺ຫາຍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣໂຘ’’ຕິ ວິເສສມນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຍາ ນິໂຣຘສາມຎ຺ຎຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ອຍໍ ນິໂຣຘສາມຎ຺ຎຕາ ນິໂຣຘສ຺ສ ເອກຕ຺ຕຕາ ນາມ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ໂຍ ຕສ຺ສາເຍວ ຕຓ຺ຫາຍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣໂຘ ຈາໂຄ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ ມຸຕ຺ຕິ ອນາລໂຍ’’ຕິ ວິເສສມເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຍາ ນິໂຣຘວິເສສຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ອຍໍ ນິໂຣຘວິເສສຕາ ນິໂຣຘສ຺ສ ເວມຕ຺ຕຕາ ນາມ.

ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາຕິ? ປຏິປທາຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທິວິເສສມນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຍາ ນິໂຣຘຄາມິນິປຏິປທາສາມຎ຺ຎຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ອຍໍ ນິໂຣຘຄາມິນິປຏິປທາສາມຎ຺ຎຕາ ມຄ຺ຄສ຺ສ ເອກຕ຺ຕຕາ ນາມ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຍເມວ ອຣິໂຍ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘີ’’ຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທິວິເສສມເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຍາ ວິເສສທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິປຏິປທຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ອຍໍ ວິເສສທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິປຏິປທຕາ ມຄ຺ຄສ຺ສ ເວມຕ຺ຕຕາ ນາມ.

ມຄ຺ໂຄຕິ ນິຣຍຄາມິມຄ຺ຄາທິວິເສສມນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຍາ ສາມຎ຺ຎມຄ຺ຄຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ອຍໍ ສາມຎ຺ຎມຄ຺ຄຕາ ມຄ຺ຄສ຺ສ ເອກຕ຺ຕຕາ ນາມ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ນິຣຍຄາມີ ມຄ຺ໂຄ…ເປ… ນິພ຺ພານຄາມີ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ນິຣຍຄາມິມຄ຺ຄາທິວິເສສໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຍາ ວິເສສມຄ຺ຄຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ອຍໍ ວິເສສມຄ຺ຄຕາ ມຄ຺ຄສ຺ສ ເວມຕ຺ຕຕາ ນາມ.

ນິໂຣໂຘຕິ ປຏິສງ຺ຂານິໂຣຘາທິວິເສສໍ ອນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຍາ ສາມຎ຺ຎນິໂຣຘຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ອຍໍ ສາມຎ຺ຎນິໂຣຘຕາ ນິໂຣຘສ຺ສ ເອກຕ຺ຕຕາ ນາມ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ນິໂຣໂຘ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ປຏິສງ຺ຂານິໂຣໂຘ…ເປ… ສພ຺ພກິເລສນິໂຣໂຘ’’ຕິ ປຏິສງ຺ຂານິໂຣຘາທິວິເສສໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຍາ ວິເສສນິໂຣຘຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ອຍໍ ວິເສສນິໂຣຘຕາ ນິໂຣຘສ຺ສ ເວມຕ຺ຕຕາ ນາມ.

ຣູປນ຺ຕິ ຈາຕຸມຫາຠູຕິກາທິວິເສສມນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຍາ ສາມຎ຺ຎຣູປຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ອຍໍ ສາມຎ຺ຎຣູປຕາ ຣູປສ຺ສ ເອກຕ຺ຕຕາ ນາມ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ຣູປ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຈາຕຸມຫາຠູຕິກໍ…ເປ… ວາໂຍຘາຕຸຍາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຣາເຊຕີ’’ຕິ ຈາຕຸມຫາຠູຕິກາທິວິເສສມເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຍາ ວິເສສຣູປຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ອຍໍ ວິເສສຣູປຕາ ຣູປສ຺ສ ເວມຕ຺ຕຕາ ນາມ.

໔໘. ອວິຊ຺ຊາຕິ ທຸກ຺ເຂອຎ຺ຎາຓາທິວິເສສມນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຍາ ອວິຊ຺ຊາສາມຎ຺ຎຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ອຍໍ ອວິຊ຺ຊາສາມຎ຺ຎຕາ ອວິຊ຺ຊາຍ ເອກຕ຺ຕຕາ ນາມ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ອວິຊ຺ຊາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ທຸກ຺ເຂ ອຎ຺ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂສມຸທເຍ ອຎ຺ຎາຓໍ…ເປ… ອວິຊ຺ຊາລງ຺ຆີ ໂມໂຫ ອກຸສລມູລ’’ນ຺ຕິ ທຸກ຺ເຂອຎ຺ຎາຓາທິວິເສສມເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຍາ ອວິຊ຺ຊາວິເສສຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ອຍໍ ອວິຊ຺ຊາວິເສສຕາ ອວິຊ຺ຊາຍ ເວມຕ຺ຕຕາ ນາມ.

ວິຊ຺ຊາຕິ ທຸກ຺ເຂຎາຓາທິວິເສສມນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຍາ ວິຊ຺ຊາສາມຎ຺ຎຕາ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ອຍໍ ວິຊ຺ຊາສາມຎ຺ຎຕາ ວິຊ຺ຊາຍ ເອກຕ຺ຕຕາ ນາມ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ວິຊ຺ຊາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ທຸກ຺ເຂ ຎາຓໍ, ທຸກ຺ຂສມຸທເຍ ຎາຓໍ…ເປ… ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ມຄ຺ຄງ຺ຄໍ ມຄ຺ຄປຣິຍາປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ທຸກ຺ເຂຎາຓາທິວິເສສມເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຍາ ວ