ອຏ຺ຐກຖາ > ສຸຕ຺ຕປິຏກ (ອຏ຺ຐກຖາ) > ຂຸທ຺ທກນິກາຍ (ອຏ຺ຐກຖາ)

ວິປສ຺ສິທສພລສ຺ສ ກາລສ຺ມິຎ຺ຫິ ມຫາເອກສາຏກພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນາມ ອໂຫສິ, ອຍໍ ປນ ເອຕຣຫິ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ຈູເຬກສາຏໂກ ນາມ. ຕສ຺ສ ຫິ ເອໂກ ນິວາສນສາຏໂກ ອໂຫສິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາປິ ເອໂກ. ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ເອກເມວ ປາຣຸປນໍ, ພຫິ ຄມນກາເລ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ວາ ຕໍ ປາຣຸປຕິ. ອເຖກທິວສໍ ¶ ວິຫາເຣ ຘມ຺ມສ຺ສວເນ ໂຆສິເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອາຫ – ‘‘ໂຠຕິ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ໂຆສິຕໍ, ກິໍ ທິວາ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ຄມິສ຺ສສິ, ອຸທາຫຸ ຣຕ຺ຕິໍ. ປາຣຸປນສ຺ສ ຫິ ອຠາເວນ ນ ສກ຺ກາ ອມ຺ເຫຫິ ເອກໂຕ ຄນ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ, ‘‘ສາມິ, ອຫໍ ທິວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສາຏກໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ທິວສຠາຄໍ ເຄເຫ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ປຸຣໂຕ ນິສິນ຺ໂນວ ຘມ຺ມໍ ອສ຺ໂສສິ. ອຖສ຺ສ ສຣີຣໍ ຜຣມານາ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓາ ປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣໍ ປູຊິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ອິມໍ ສາຏກໍ ¶ ທສ຺ສາມິ, ເນວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ, ນ ມຍ຺ຫໍ ປາຣຸປນໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ອຖສ຺ສ ມຈ຺ເຉຣຈິຕ຺ຕານໍ ສຫສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ປຸເນກໍ ສທ຺ຘາຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕໍ ¶ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ປຸນ ມຈ຺ເຉຣສຫສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ອິຕິສ຺ສ ພລວມຈ຺ເຉຣໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ວິຍ ສທ຺ຘາຈິຕ຺ຕໍ ປຏິພາຫຕິເຍວ. ຕສ຺ສ ‘‘ທສ຺ສາມິ, ນ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ເສວ ປຐມຍາໂມ ອປຄໂຕ, ມຊ຺ຌິມຍາໂມ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ທາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ປຈ຺ຉິມຍາເມ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມມ ສທ຺ຘາຈິຕ຺ເຕນ ມຈ຺ເຉຣຈິຕ຺ເຕນ ຈ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌນ຺ຕສ຺ເສວ ທ຺ເວ ຍາມາ ວີຕິວຕ຺ຕາ, ອິທໍ ມມ ເອຕ຺ຕກໍ ມຈ຺ເຉຣຈິຕ຺ຕໍ ວຑ຺ຒມານໍ ຈຕູຫິ ອປາເຍຫິ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ທສ຺ສຕິ, ທສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ມຈ຺ເຉຣສຫສ຺ສໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ສທ຺ຘາຈິຕ຺ຕໍ ປຸເຣຈາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ສາຏກໍ ອາທາຍ ສຕ຺ຖຸ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ຊິຕໍ ເມ, ຊິຕໍ ເມ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ມຫາສທ຺ທມກາສິ.

ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ປຸຈ຺ຉຖ ນໍ, ກິໍ ກິຣ ເຕນ ຊິຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂສ ຣາຊປຸຣິເສຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ‘‘ທຸກ຺ກຣໍ ກຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ, ສງ຺ຄຫມສ຺ສ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກໍ ສາຏກຍຸຄໍ ທາເປສິ. ໂສ ຕມ຺ປິ ຕຖາຄຕສ຺ເສວ ອທາສິ. ປຸນ ຣາຊາ ທ຺ເວ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຏ຺ຐ ໂສຬສາຕິ ທ຺ວິຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ທາເປສິ. ໂສ ຕານິປິ ຕຖາຄຕສ຺ເສວ ອທາສິ. ອຖສ຺ສ ຣາຊາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ຍຸຄານິ ທາເປສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິເຍວາ’’ຕິ ວາທໂມຈນຕ຺ຖໍ ຕໂຕ ເອກໍ ຍຸຄໍ ອຕ຺ຕໂນ, ເອກໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາຕິ ທ຺ເວ ຍຸຄານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຕິໍສ ຍຸຄານິ ຕຖາຄຕສ຺ເສວ ອທາສິ. ຣາຊາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ ທທນ຺ເຕ ປຸນ ທາຕຸກາໂມເຍວ ອໂຫສິ. ປຸພ຺ເພ ມຫາເອກສາຏໂກ ຈຕຸສຏ຺ຐິຍາ ສາຏກຍຸເຄສຸ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄເຫສິ, ອຍໍ ປນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາຍ ¶ ລທ຺ຘກາເລ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄເຫສິ. ຣາຊາ ປຸຣິເສ ອາຓາເປສິ – ‘‘ທຸກ຺ກຣໍ ຠເຓ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ກຕໍ, ອນ຺ເຕປຸເຣ ມມ ທ຺ເວ ກມ຺ພລານິ ອາຫຣາເປຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ເຕ ຕຖາ ກຣິໍສຸ. ຣາຊາ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນເກ ທ຺ເວ ກມ຺ພເລ ທາເປສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ນ ອິເມ ມມ ສຣີເຣ ອຸປໂຍຄໍ ອຣຫນ຺ຕິ, ພຸທ຺ຘສາສນສ຺ເສວ ເອເຕ ອນຸຈ຺ຉວິກາ’’ຕິ ເອກໍ ກມ຺ພລໍ ອນ຺ໂຕຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ສຕ຺ຖຸ ສຍນສ຺ສ ອຸປຣິ ວິຕານໍ ກຕ຺ວາ ພນ຺ຘິ, ເອກໍ ອຕ຺ຕໂນ ຆເຣ ນິພທ຺ຘໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈຏ຺ຐາເນ ວິຕານໍ ກຕ຺ວາ ພນ຺ຘິ. ຣາຊາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ¶ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ກມ຺ພລໍ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເກນ ປູຊາ ກຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເອກສາຏເກນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມມ ¶ ປສາທຏ຺ຐາເນເຍວ ປສີທຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຫຕ຺ຖີ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອສ຺ເສ ຈຕ຺ຕາຣິ ກຫາປຓສຫສ຺ສານິ ຈຕສ຺ໂສ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຈຕສ຺ໂສ ທາສິໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຣິເສ ຈຕຸໂຣ ຄາມວເຣ’’ຕິ ເອວໍ ຍາວ ສພ຺ພສຕາ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພຈຕຸກ຺ກໍ ນາມ ອສ຺ສ ທາເປສິ.

ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອໂຫ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ຈູເຬກສາຏກສ຺ສ ກມ຺ມໍ, ຕໍມຸຫຸຕ຺ຕເມວ ສພ຺ພຈຕຸກ຺ກໍ ລຠິ, ອິທານິ ກເຕນ ກລ຺ຍາຓກມ຺ເມນ ອຊ຺ຊເມວ ວິປາໂກ ທິນ຺ໂນ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ສຈາຍໍ ເອກສາຏໂກ ປຐມຍາເມ ມຍ຺ຫໍ ທາຕຸໍ ອສກ຺ຂິສ຺ສ, ສພ຺ພໂສຬສກໍ ອລຠິສ຺ສ. ສເຈ ມຊ຺ຌິມຍາເມ ອສກ຺ຂິສ຺ສ, ສພ຺ພຏ຺ຐກໍ ອລຠິສ຺ສ ¶ . ພລວປຈ຺ຉິມຍາເມ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ປເນສ ສພ຺ພຈຕຸກ຺ກໍ ລຠິ. ກລ຺ຍາຓກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຫາເປຕ຺ວາ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ກາຕພ຺ພໍ. ທນ຺ຘໍ ກຕໍ ກຸສລຎ຺ຫິ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທທມານໍ ທນ຺ຘເມວ ທທາຕິ, ຕສ຺ມາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສມນນ຺ຕຣເມວ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຠິຕ຺ຖເຣຖ ກລ຺ຍາເຓ, ປາປາ ຈິຕ຺ຕໍ ນິວາຣເຍ;

ທນ຺ຘຎ຺ຫິ ກໂຣໂຕ ປຸຎ຺ຎໍ, ປາປສ຺ມິໍ ຣມຕີ ມໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຠິຕ຺ຖເຣຖາຕິ ຕຸຣິຕຕຸຣິຕໍ ສີຆສີຆໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄິຫິນາ ວາ ຫິ ‘‘ສລາກຠຕ຺ຕທານາທີສຸ ກິຎ຺ຈິເທວ ກຸສລໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຍຖາ ອຎ຺ເຎ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ເອວໍ ‘‘ອຫໍ ປຸເຣ, ອຫໍ ປຸເຣ’’ຕິ ຕຸຣິຕຕຸຣິຕເມວ ກາຕພ຺ພໍ. ປພ຺ພຊິເຕນ ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕາທີນິ ກໂຣນ຺ເຕນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ໂອກາສໍ ອທຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ປຸເຣ, ອຫໍ ປຸເຣ’’ຕິ ຕຸຣິຕຕຸຣິຕເມວ ກາຕພ຺ພໍ. ປາປາ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິປາປກມ຺ມໂຕ ວາ ອກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທໂຕ ວາ ສພ຺ພຖາເມນ ຈິຕ຺ຕໍ ນິວາຣເຍ. ທນ຺ຘຎ຺ຫິ ກໂຣໂຕຕິ ໂຍ ປນ ‘‘ທສ຺ສາມິ, ນ ທສ຺ສາມິ ສມ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ເມ, ໂນ’’ຕິ ເອວໍ ຈິກ຺ຂລ຺ລມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິຍ ທນ຺ຘໍ ປຸຎ຺ຎໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ເອກສາຏກສ຺ສ ວິຍ ¶ ມຈ຺ເຉຣສຫສ຺ສໍ ປາປໍ ໂອກາສໍ ລຠຕິ. ອຖສ຺ສ ປາປສ຺ມິໍ ຣມຕີ ມໂນ, ກຸສລກມ຺ມກຣຓກາເລເຍວ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ກຸສເລ ຣມຕິ, ຕໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ປາປນິນ຺ນເມວ ໂຫຕີຕິ.

ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ¶ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ຈູເຬກສາຏກພ຺ຣາຫ຺ມຓວຕ຺ຖຸ ປຐມໍ.

ປາປຎ຺ຈ ¶ ປຸຣິໂສຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍສກຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ຫິ ລາຬຸທາຍິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ, ອຕ຺ຕໂນ ອນຠິຣຕິໍ ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ເຕນ ປຐມສງ຺ຆາທິເສສກມ຺ເມ ສມາທປິໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນາຍ ອນຠິຣຕິຍາ ຕໍ ກມ຺ມມກາສິ (ປາຣາ. ໒໓໔). ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ກິຣິຍໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກສ຺ມາ ຠາຣິຍໍ ກມ຺ມໍ ອກາສິ, ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ໂມຆປຸຣິສາ’’ຕິ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ຄຣຫິຕ຺ວາ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ‘‘ເອວຣູປຎ຺ຫິ ກມ຺ມໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມປິ ສມ຺ປຣາເຍປິ ທຸກ຺ຂສໍວຕ຺ຕນິກເມວ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ປາປຎ຺ເຈ ປຸຣິໂສ ກຍິຣາ, ນ ນໍ ກຍິຣາ ປຸນປ຺ປຸນໍ;

ນ ຕມ຺ຫິ ຉນ຺ທໍ ກຍິຣາຖ, ທຸກ຺ໂຂ ປາປສ຺ສ ອຸຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສເຈ ປຸຣິໂສ ສກິໍ ປາປກມ຺ມໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຕງ຺ຂເຓເຍວ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ອປ຺ປຕິຣູປໍ ໂອຬາຣິກ’’ນ຺ຕິ ນ ນໍ ກຍິຣາ ປຸນປ຺ປຸນໍ. ໂຍປິ ຕມ຺ຫິ ຉນ຺ໂທ ¶ ວາ ຣຸຈິ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕມ຺ປິ ວິໂນເທຕ຺ວາ ນ ກຍິຣາເຖວ. ກິໍ ກາຣຓາ? ທຸກ຺ໂຂ ປາປສ຺ສ ອຸຈ຺ຈໂຍ. ປາປສ຺ສ ຫິ ອຸຈ຺ຈໂຍ ວຸຑ຺ຒິ ອິຘໂລເກປິ ສມ຺ປຣາເຍປິ ທຸກ຺ຂເມວ ອາວຫຕີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ປຸຎ຺ຎຎ຺ເຈຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ລາຊເທວຘີຕຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ຣາຊຄເຫ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ.

ອາຍສ຺ມາ ¶ ຫິ ມຫາກສ຺ສໂປ ປິປ຺ປລິຄຸຫາຍໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ວຸຏ຺ຐາຍ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ຠິກ຺ຂາຈາຣຏ຺ຐານໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເອກໍ ສາລິເຂຕ຺ຕປາລິກໍ ອິຕ຺ຖິໍ ສາລິສີສານິ ຄເຫຕ຺ວາ ລາເຊ ກຸຣຸມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສທ຺ຘາ ນຸ ໂຂ, ອສ຺ສທ຺ຘາ’’ຕິ ວີມໍສິຕ຺ວາ ‘‘ສທ຺ຘາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ເມ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ, ໂນ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ວິສາຣທາ ກຸລຘີຕາ ມມ ສງ຺ຄຫໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ກຕ຺ວາ ຈ ປນ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ລຠິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕມາທາຍ ສາລິເຂຕ຺ຕສມີເປເຍວ ອຏ຺ຐາສິ. ກຸລຘີຕາ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາວ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓາຍ ປີຕິຍາ ຜຸຏ຺ຐສຣີຣາ ‘‘ຕິຏ຺ຐຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ລາເຊ ອາທາຍ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ອາກິຣິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສ຺ສ ຠາຄິນີ ອສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ອກາສິ. ເຖໂຣ ‘‘ເອວໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ອນຸໂມທນມກາສິ. ສາປິ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ທິນ຺ນທານໍ ອາວຊ຺ຊມານາ ນິວຕ຺ຕິ. ຕາຍ ຈ ປນ ເກທາຣມຣິຍາທາຍ ¶ ຄມນມຄ຺ເຄ ເອກສ຺ມິໍ ພິເລ ໂຆຣວິໂສ ສປ຺ໂປ ນິປຊ຺ຊິ. ໂສ ເຖຣສ຺ສ ກາສາຍປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ຊງ຺ຆໍ ຑໍສິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອິຕຣາ ທານໍ ອາວຊ຺ຊມານາ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕີ ຕໍ ປເທສໍ ປາປຸຓິ. ສປ຺ໂປ ພິລາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕໍ ຑໍສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ປາເຕສິ. ສາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ເຕນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ຕິໍສໂຍຊນິເກ ກນກວິມາເນ ສຸຕ຺ຕປ຺ປພຸທ຺ຘາ ວິຍ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິເຕນ ຕິຄາວຸເຕນ ອຕ຺ຕຠາເວນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສາ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ເອກໍ ທິພ຺ພວຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ເອກໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສປຣິວຸຕາ ປຸພ຺ພກມ຺ມປກາສນຕ຺ຖາຍ ສຸວຓ຺ຓລາຊຠຣິເຕນ ໂອລມ຺ພເກນ ສຸວຓ຺ຓສຣເກນ ປຏິມຓ຺ຑິເຕ ວິມານທ຺ວາເຣ ຐິຕາ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເມ ກຕ຺ວາ ອຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ລທ຺ຘາ’’ຕິ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ອຸປຘາເຣນ຺ຕີ ‘‘ອຍ຺ຍສ຺ສ ເມ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ທິນ຺ນລາຊນິສ຺ສນ຺ເທນ ສາ ລທ຺ຘາ’’ຕິ ອຎ຺ຎາສິ.

ສາ ເອວໍ ປຣິຕ຺ຕເກນ ກມ຺ເມນ ເອວຣູປໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ນ ທານິ ມຍາ ປມຊ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອຍ຺ຍສ຺ສ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອິມໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ຖາວຣໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປາໂຕວ ກນກມຍໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນິຎ຺ເຈວ ກຈວຣຉຑ຺ຑນກຎ຺ຈ ປຈ຺ຉິໍ ¶ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ປຣິເວຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປານີຍປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປສິ. ເຖໂຣ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເກນຈິ ທຫເຣນ ວາ ສາມເຓເຣນ ວາ ວຕ຺ຕໍ ກຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ. ສາ ທຸຕິຍທິວເສປິ ຕເຖວ ອກາສິ, ເຖໂຣປິ ຕເຖວ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ. ຕຕິຍທິວເສ ປນ ເຖໂຣ ຕສ຺ສາ ສມ຺ມຊ຺ຊນິສທ຺ທໍ ¶ ສຸຕ຺ວາ ຕາລຈ຺ຉິທ຺ທາທີຫິ ຈ ປວິຏ຺ຐໍ ສຣີໂຣຠາສໍ ທິສ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ເອສ ສມ຺ມຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸປຏ຺ຐາຍິກາ ລາຊເທວຘີຕາ’’ຕິ. ‘‘ນນຸ ມຍ຺ຫໍ ເອວໍນາມິກາ ອຸປຏ຺ຐາຍິກາ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສາລິເຂຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂມານາ ລາເຊ ທຕ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕີ ສປ຺ເປນ ທຏ຺ຐາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສເທວໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ມຍາ ອຍ຺ຍໍ ນິສ຺ສາຍ ອຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ລທ຺ຘາ, ອິທານິປິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ‘ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ຖາວຣໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຄຕາມ຺ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຫິຍ຺ໂຍປິ ປເຣປິ ຕຍາເວຕໍ ¶ ຐານໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕໍ, ຕຍາວ ປານີຍໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐາປິຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອເປຫິ ເທວຘີເຕ, ຕຍາ ກຕໍ ວຕ຺ຕໍ ກຕໍວ ໂຫຕຸ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິມໍ ຐານໍ ມາ ອາຄມີ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມາ ມໍ ນາເສຖ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ເມ ຖິຣໍ ກາຕຸໍ ເທຖາ’’ຕິ. ‘‘ອເປຫິ ເທວຘີເຕ, ມາ ມໍ ອນາຄເຕ ຈິຕ຺ຕພີຊນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນຫິ ຘມ຺ມກຖິເກຫິ ‘ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ກິຣ ເອກາ ເທວຘີຕາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ປານີຍປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປສີ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ກຣິ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິຘ ມາ ອາຄມິ, ປຏິກ຺ກມາ’’ຕິ. ສາ ‘‘ມາ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ນາເສຖາ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈິເຍວ. ເຖໂຣ ‘‘ນາຍໍ ມມ ວຈນໍ ສຸຓາຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕຸວໍ ປມາຓໍ ນ ຊານາສີ’’ຕິ ອຈ຺ຉຣໍ ປຫຣິ. ສາ ຕຕ຺ຖ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍາ ລທ຺ຘສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ມາ ນາເສຖ, ຖາວຣໍ ກາຕຸໍ ເທຖາ’’ຕິ ໂຣທນ຺ຕີ ອາກາເສ ອຏ຺ຐາສິ.

ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ໂນວ ¶ ຕສ຺ສາ ໂຣທິຕສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ໂອຠາສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ເທວຘີຕາຍ ສມ຺ມຸເຂ ນິສີທິຕ຺ວາ ກເຖນ຺ໂຕ ວິຍ ‘‘ເທວຘີເຕ ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ກສ຺ສປສ຺ສ ສໍວຣກຣຓເມວ ຠາໂຣ, ປຸຎ຺ຎຕ຺ຖິການໍ ປນ ‘ອຍໍ ໂນ ອຕ຺ໂຖ’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎກຣຓເມວ ຠາໂຣ. ປຸຎ຺ຎກຣຓຎ຺ຫິ ອິຘ ເຈວ ສມ຺ປຣາເຍ ຈ ສຸຂເມວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ປຸຎ຺ຎຎ຺ເຈ ¶ ປຸຣິໂສ ກຍິຣາ, ກຍິຣາ ນໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ;

ຕມ຺ຫິ ຉນ຺ທໍ ກຍິຣາຖ, ສຸໂຂ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ອຸຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສເຈ ປຸຣິໂສ ປຸຎ຺ຎໍ ກເຣຍ຺ຍ, ‘‘ເອກວາຣໍ ເມ ປຸຎ຺ຎໍ ກຕໍ, ອລໍ ເອຕ຺ຕາວຕາ’’ຕິ ອໂນຣມິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກໂຣເຖວ. ຕສ຺ສ ອກຣຓກ຺ຂເຓປິ ຕມ຺ຫິ ປຸຎ຺ເຎ ຉນ຺ທໍ ຣຸຈິໍ ອຸສ຺ສາຫໍ ກໂຣເຖວ. ກິໍ ກາຣຓາ? ສຸໂຂ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ອຸຈ຺ຈໂຍ. ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ຫິ ອຸຈ຺ຈໂຍ ວຸຑ຺ຒິ ອິຘໂລກປຣໂລກສຸຂາວຫນໂຕ ສຸໂຂຕິ.

ເທສນາວສາເນ ເທວຘີຕາ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສໂຍຊນມຕ຺ຖເກ ຐິຕາວ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປາປຸຓີຕິ.

ປາໂປປິ ¶ ປສ຺ສຕີ ຠທ຺ຣນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ¶ ຫິ ວິຫາຣເມວ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຈຕຸປຓ຺ຓາສໂກຏິຘນໍ ພຸທ຺ຘສາສເນ ວິກິຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຣິ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ເທວສິກໍ ຕີຓິ ມຫາອຸປຏ຺ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ, ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອາທາຍ ອາຄໂຕຕິ ສາມເຓຣາ ວາ ທຫຣາ ວາ ຫຕ຺ຖມ຺ປິ ເມ ໂອໂລເກຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ຕຸຈ຺ຉຫຕ຺ໂຖ ນາມ ນ ຄຕປຸພ຺ໂພ. ປາໂຕວ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຍາຄຸໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາວ ຄຈ຺ຉຕິ, ກຕປາຕຣາໂສ ສປ຺ປິນວນີຕາທີນິ ເຠສຊ຺ຊານິ. ສາຍນ຺ຫສມເຍ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນວຕ຺ຖາທີນິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ນິຈ຺ຈກາລເມວ ທິວເສ ທິວເສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສີລໍ ຣກ຺ຂຕິ. ອປຣຠາເຄ ຘນໍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂວຫາຣູປຊີວິໂນປິສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ອຏ຺ຐາຣສໂກຏິຘນໍ ອິຓໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ກຸລສນ຺ຕກາປິສ຺ສ ອຏ຺ຐາຣສຫິຣຎ຺ຎໂກຏິໂຍ, ນທີຕີເຣ ນິທຫິຕ຺ວາ ຐປິຕາ ອຸທເກນ ກູເລ ຠິນ຺ເນ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປວິສິໍສຸ. ເອວມສ຺ສ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຘນໍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ອຄມາສິ. ໂສ ເອວໍຠູໂຕປິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ເທຕິເຍວ, ປຓີຕໍ ປນ ກຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ.

ໂສ ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖາຣາ ‘‘ທີຍຕິ ປນ ເຕ, ຄຫປຕິ, ກຸເລ ທານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ທີຍຕິ, ຠນ຺ເຕ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ກຓາຊກໍ ພິລງ຺ຄທຸຕິຍ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ¶ ສຕ຺ຖາ, ‘‘ຄຫປຕິ, ‘ລູຂໍ ທານໍ ເທມີ’ຕິ ມາ ຈິນ຺ຕຍິ. ຈິຕ຺ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ປຓີເຕ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ທິນ຺ນທານໍ ລູຂໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອປິຈ ຕ຺ວໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍ ທານໍ ເທສິ, ອຫໍ ປນ ເວລາມກາເລ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ອຸນ຺ນງ຺ຄລໍ ກຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ¶ ປວຕ຺ຕຍມາໂນປິ ຕິສຣຓຄຕມ຺ປິ ກຎ຺ຈິ ນາລຕ຺ຖໍ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ ນາມ ເອວໍ ທຸລ຺ລຠາ. ຕສ຺ມາ ‘ລູຂໍ ເມ ທານ’ນ຺ຕິ ມາ ຈິນ຺ຕຍີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເວລາມສຸຕ຺ຕມສ຺ສ (ອ. ນິ. ໙.໒໐) ກເຖສິ. ອຖສ຺ສ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ສຕ຺ຖຣິ ເຈວ ສຕ຺ຖຸສາວເກສຸ ຈ ເຄຫໍ ປວິສນ຺ເຕສຸ ເຕສໍ ເຕເຊນ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ, ‘‘ຍຖາ ອິເມ ອິມໍ ເຄຫໍ ນ ປວິສນ຺ຕິ, ຕຖາ ຄຫປຕິໍ ປຣິຠິນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ວຕ຺ຕຸກາມາປິ ອິສ຺ສຣກາເລ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ອິທານິ ‘‘ປນາຍໍ ທຸຄ຺ຄໂຕ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕິ ເມ ວຈນ’’ນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ເສຏ຺ຐິ ນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ໂກ ເອໂສ’’ຕິ ອາຫ. ອຫໍ ເຕ ມຫາເສຏ຺ຐິ ຈຕຸຕ຺ຖທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ, ຕຸຍ຺ຫໍ ໂອວາທທານຕ຺ຖາຍ ອາຄຕາຕິ. ເຕນ ຫິ ໂອວເທຫີຕິ. ມຫາເສຏ຺ຐິ ຕຍາ ປຈ຺ຉິມກາລໍ ອໂນໂລເກຕ຺ວາວ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາສເນ ພຫຸໍ ຘນໍ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓໍ, ອິທານິ ທຸຄ຺ຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາປິ ຕໍ ນ ມຸຎ຺ຈສິເຍວ, ເອວໍ ວຕ຺ຕມາໂນ ກຕິປາເຫເນວ ຆາສຈ຺ຉາທນມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ລຠິສ຺ສສິ ¶ , ກິໍ ເຕ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ, ອຕິປຣິຈ຺ຈາຄໂຕ ໂອຣມິຕ຺ວາ ກມ຺ມນ຺ເຕ ປໂຍເຊນ຺ໂຕ ກຸຏຸມ຺ພໍ ສຓ຺ຐາເປຫີຕິ. ອຍໍ ເມ ຕຍາ ທິນ຺ນໂອວາໂທຕິ. ອາມ, ເສຏ຺ຐີຕິ. ຄຈ຺ຉ, ນາຫໍ ຕາທິສີນໍ ສເຕນປິ ສຫສ຺ເສນປິ ສຕສຫສ຺ເສນປິ ¶ ສກ຺ກາ ກມ຺ເປຕຸໍ, ອຍຸຕ຺ຕໍ ເຕ ວຸຕ຺ຕໍ, ກໍ ຕຍາ ມມ ເຄເຫ ວສມານາຍ, ສີຆໍ ສີຆໍ ເມ ຆຣາ ນິກ຺ຂມາຫີຕິ. ສາ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ທາຣເກ ອາທາຍ ນິກ຺ຂມິ, ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຈ ປນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ວສນຏ຺ຐານໍ ອລຠມານາ ‘‘ເສຏ຺ຐິໍ ຂມາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນຄຣປຣິຄ຺ຄາຫກໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ກຕາປຣາຘໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ, ມໍ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ຂມາເປຕ຺ວາ ວສນຏ຺ຐານໍ ທາເປຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ອຍຸຕ຺ຕໍ ຕຍາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນາຫໍ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕຸໍ ອຸສ຺ສຫາມີ’’ຕິ ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປິ. ສາ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຣາຊານໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕຫິປິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ສກ຺ກໍ ເທວຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ, ‘‘ອຫໍ, ເທວ, ວສນຏ຺ຐານໍ ອລຠມານາ ທາຣເກ ¶ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ອນາຖາ ວິຈຣາມິ, ວສນຏ຺ຐານໍ ເມ ທາເປຫີ’’ຕິ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ຍາຈິ.

ອຖ ນໍ ໂສ ‘‘ອຫມ຺ປິ ຕວ ກາຣຓາ ເສຏ຺ຐິໍ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ເອກໍ ປນ ເຕ ອຸປາຍໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ສາຘຸ, ເທວ, ກເຖຫີຕິ. ຄຈ຺ຉ, ເສຏ຺ຐິໂນ ອາຍຸຕ຺ຕກເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຓ຺ຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ໂວຫາຣູປຊີວີຫິ ຄຫິຕໍ ອຏ຺ຐາຣສໂກຏິຘນໍ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ໂສເຘຕ຺ວາ ຕຸຈ຺ຉຄພ຺ເຠ ປູເຣຕ຺ວາ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ¶ ປວິຏ຺ຐໍ ອຏ຺ຐາຣສໂກຏິຘນໍ ອຕ຺ຖິ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ອສຸກຏ຺ຐາເນ ນາມ ອສ຺ສາມິກໍ ອຏ຺ຐາຣສໂກຏິຘນໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຕຸຈ຺ຉຄພ຺ເຠ ປູເຣຕ຺ວາ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຂມາເປຫີຕິ. ສາ ‘‘ສາຘຸ, ເທວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕໍ ສພ຺ພໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ຕສ຺ສ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ໂອຠາສຍມານາ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ເອໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຫໍ ເຕ ຈຕຸຕ຺ຖທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ອຘິວຕ຺ຖາ ອນ຺ຘພາລເທວຕາ, ມຍາ ອນ຺ຘພາລຕາຍ ຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ກຖິຕໍ, ຕໍ ເມ ຂມຖ. ສກ຺ກສ຺ສ ຫິ ເມ ວຈເນນ ຈຕຸປຓ຺ຓາສໂກຏິຘນໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ຕຸຈ຺ຉຄພ຺ຠປູຣຓໍ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກຕໍ, ວສນຏ຺ຐານໍ ອລຠມານາ ກິລມາມີຕິ. ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ເທວຕາ ‘ທຓ຺ຑກມ຺ມຎ຺ຈ ເມ ກຕ’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຈ ໂທສໍ ປຏິຊານາຕິ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ນໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ຕາຍ ກຕກມ຺ມໍ ສພ຺ພໍ ອາໂຣເຈສິ. ເທວຕາ ສຕ຺ຖຸ ປາເທສຸ ສິຣສາ ນິປຕິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ມຍາ ອນ຺ຘພາລຕາຍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຄຸເຓ ອຊານິຕ຺ວາ ປາປກໍ ວຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເມ ຂມຖາ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ຂມາເປຕ຺ວາ ມຫາເສຏ຺ຐິໍ ຂມາເປສິ. ສຕ຺ຖາ ກລ຺ຍາຓປາປການໍ ກມ຺ມານໍ ວິປາກວເສນ ເສຏ຺ຐິຎ຺ເຈວ ເທວຕຎ຺ຈ ໂອວທນ຺ໂຕ ‘‘ອິຘ, ຄຫປຕິ, ປາປປຸຄ຺ຄໂລປິ ຍາວ ປາປໍ ນ ປຈ຺ຈຕິ, ຕາວ ຠທ຺ຣມ຺ປິ ປສ຺ສຕິ. ຍທາ ປນສ຺ສ ປາປໍ ປຈ຺ຈຕິ, ຕທາ ປາປເມວ ປສ຺ສຕິ. ຠທ຺ຣປຸຄ຺ຄໂລປິ ຍາວ ຠທ຺ຣໍ ນ ປຈ຺ຈຕິ, ຕາວ ປາປານິ ປສ຺ສຕິ. ຍທາ ປນສ຺ສ ¶ ຠທ຺ຣໍ ປຈ຺ຈຕິ, ຕທາ ຠທ຺ຣເມວ ¶ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ປາໂປປິ ປສ຺ສຕີ ຠທ຺ຣໍ, ຍາວ ປາປໍ ນ ປຈ຺ຈຕິ;

ຍທາ ຈ ປຈ຺ຈຕີ ປາປໍ, ອຖ ປາໂປ ປາປານິ ປສ຺ສຕິ.

‘‘ຠທ຺ໂຣປິ ປສ຺ສຕີ ປາປໍ, ຍາວ ຠທ຺ຣໍ ນ ປຈ຺ຈຕິ;

ຍທາ ຈ ປຈ຺ຈຕີ ຠທ຺ຣໍ, ອຖ ຠທ຺ໂຣ ຠທ຺ຣານິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ປາໂປຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິນາ ປາປກມ຺ເມນ ຍຸຕ຺ຕປຸຄ຺ຄໂລ. ໂສປິ ຫິ ປຸຣິມສຸຈຣິຕານຸຠາເວນ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ສຸຂໍ ອນຸຠວມາໂນ ຠທ຺ຣມ຺ປິ ປສ຺ສຕິ. ຍາວ ປາປໍ ນ ປຈ຺ຈຕີຕິ ຍາວສ຺ສ ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມ ວາ ສມ຺ປຣາເຍ ວາ ວິປາກໍ ນ ເທຕິ. ຍທາ ປນສ຺ສ ຕໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມ ວາ ສມ຺ປຣາເຍ ວາ ວິປາກໍ ເທຕິ, ອຖ ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມ ວິວິຘາ ກມ຺ມກາຣຓາ, ສມ຺ປຣາເຍ ຈ ອປາຍທຸກ຺ຂໍ ອນຸໂຠນ຺ໂຕ ໂສ ປາໂປ ປາປານິເຍວ ປສ຺ສຕິ. ທຸຕິຍຄາຖາຍປິ ກາຍສຸຈຣິຕາທິນາ ຠທ຺ຣກມ຺ເມນ ຍຸຕ຺ໂຕ ຠທ຺ໂຣ. ໂສປິ ຫິ ປຸຣິມທຸຈ຺ຈຣິຕານຸຠາເວນ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວມາໂນ ປາປໍ ປສ຺ສຕິ. ຍາວ ຠທ຺ຣໍ ນ ປຈ຺ຈຕີຕິ ຍາວສ຺ສ ຕໍ ຠທ຺ຣໍ ກມ຺ມໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມ ວາ ສມ຺ປຣາເຍ ວາ ວິປາກໍ ນ ເທຕິ. ຍທາ ປນ ຕໍ ວິປາກໍ ເທຕິ, ອຖ ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມ ລາຠສກ຺ກາຣາທິສຸຂໍ, ສມ຺ປຣາເຍ ຈ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິສຸຂໍ ອນຸຠວມາໂນ ໂສ ຠທ຺ໂຣ ຠທ຺ຣານິເຍວ ປສ຺ສຕີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ສາ ເທວຕາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ອນາຖປິຓ຺ຑິກເສຏ຺ຐິວຕ຺ຖຸ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ອສຎ຺ຎຕປຣິກ຺ຂາຣຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸ

ມາວມຎ຺ເຎຖ ປາປສ຺ສາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອສຎ຺ຎຕປຣິກ຺ຂາຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມຎ຺ຈປີຐາທິເຠທໍ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ພຫິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຉຑ຺ເຑຕິ. ປຣິກ຺ຂາໂຣ ¶ ວສ຺ເສນປິ ອາຕເປນປິ ອຸປຈິກາທີຫິປິ ວິນສ຺ສຕິ. ໂສ ຠິກ຺ຂູຫິ ‘‘ນນຸ, ອາວຸໂສ, ປຣິກ຺ຂາໂຣ ນາມ ປຏິສາມິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອປ຺ປກໍ ມຍາ ກຕໍ, ອາວຸໂສ, ເອຕໍ, ນ ເອຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິ, ນ ປິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕເຖວ ກໂຣຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສ ກິຣິຍໍ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣາ ປຸຈ຺ຉິໂຕປິ ‘‘ກິໍ ເອຕໍ ຠຄວາ ອປ຺ປກໍ ມຍາ ກຕໍ, ນ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິ, ນາສ຺ສ ປິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຕເຖວ ອວມຎ຺ຎນ຺ໂຕ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠິກ຺ຂູຫິ ເອວໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປາປກມ຺ມໍ ນາມ ‘ອປ຺ປກ’ນ຺ຕິ ນ ອວມຎ຺ຎິຕພ຺ພໍ. ອຊ຺ໂຌກາເສ ຐປິຕຎ຺ຫິ ວິວຏມຸຂໍ ຠາຊນໍ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ¶ ກິຎ຺ຈາປິ ເອກພິນ຺ທຸນາ ນ ປູຣຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ¶ ວສ຺ສນ຺ເຕ ປນ ປູຣເຕວ, ເອວເມວໍ ປາປໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ອນຸປຸພ຺ເພນ ມຫນ຺ຕໍ ປາປຣາສິໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ມາວມຎ຺ເຎຖ ປາປສ຺ສ, ນ ມນ຺ທໍ ອາຄມິສ຺ສຕິ;

ອຸທພິນ຺ທຸນິປາເຕນ, ອຸທກຸມ຺ໂຠປິ ປູຣຕິ;

ພາໂລ ປູຣຕິ ປາປສ຺ສ, ໂຖກໍ ໂຖກມ຺ປິ ອາຈິນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມາວມຎ຺ເຎຖາຕິ ນ ອວຊາເນຍ຺ຍ. ປາປສ຺ສາຕິ ປາປໍ. ນ ມນ຺ທໍ ອາຄມິສ຺ສຕີຕິ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ເມ ປາປກໍ ກຕໍ, ກທາ ເອຕໍ ວິປຈ຺ຈິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປາປໍ ນາວຊາເນຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸທກຸມ຺ໂຠປີຕິ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ມຸຂໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກຸລາລຠາຊນໍ ຍຖາ ຕໍ ເອເກກສ຺ສາປິ ອຸທກພິນ຺ທຸໂນ ນິປາເຕນ ອນຸປຸພ຺ເພນ ປູຣຕິ, ເອວໍ ພາລປຸຄ຺ຄໂລ ໂຖກໍ ໂຖກມ຺ປິ ປາປໍ ອາຈິນນ຺ໂຕ ກໂຣນ຺ໂຕ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ປາປສ຺ສ ປູຣຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສຸ. ສຕ຺ຖາປິ ‘‘ອຊ຺ໂຌກາເສ ເສຍ຺ຍໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປຏິປາກຕິກໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ອິມໍ ນາມ ອາປຕ຺ຕິມາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໑໐໘-໑໑໐) ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎາເປສີຕິ.

ອສຎ຺ຎຕປຣິກ຺ຂາຣຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸ ປຎ຺ຈມໍ.

ມາວມຎ຺ເຎຖ ¶ ¶ ປຸຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ພິຬາລປາທກເສຏ຺ຐິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ວຄ຺ຄພນ຺ຘເນນ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ເທນ຺ຕິ. ອເຖກທິວສໍ ສຕ຺ຖາ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເອວມາຫ –

‘‘ອຸປາສກາ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາວ ທານໍ ເທຕິ, ປຣໍ ນ ສມາທເປຕິ. ໂສ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ໂຠຄສມ຺ປທໍ ລຠຕິ, ໂນ ປຣິວາຣສມ຺ປທໍ. ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ທານໍ ນ ເທຕິ, ປຣໍ ສມາທເປຕິ. ໂສ ¶ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ປຣິວາຣສມ຺ປທໍ ລຠຕິ, ໂນ ໂຠຄສມ຺ປທໍ. ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຈ ນ ເທຕິ, ປຣຎ຺ຈ ນ ສມາທເປຕິ. ໂສ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ເນວ ໂຠຄສມ຺ປທໍ ລຠຕິ, ນ ປຣິວາຣສມ຺ປທໍ, ວິຆາສາໂທ ຫຸຕ຺ວາ ວິຈຣຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຈ ເທຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມາທເປຕິ. ໂສ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ໂຠຄສມ຺ປທຎ຺ເຈວ ລຠຕິ, ປຣິວາຣສມ຺ປທຎ຺ຈາ’’ຕິ.

ອເຖໂກ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິໂສ ຕໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ອຈ຺ຉຣິຍມິທໍ ກາຣຓໍ, ອຫໍ ທານິ ອຸຠຍສມ຺ປຕ຺ຕິສໍວຕ຺ຕນິກໍ ກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄມນກາເລ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສ຺ເວ ອມ຺ຫາກໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ. ກິຕ຺ຕເກຫິ ປນ ເຕ ຠິກ຺ຂູຫິ ອຕ຺ໂຖຕິ? ສພ຺ພຠິກ຺ຂູຫິ, ຠນ຺ເຕຕິ. ສຕ຺ຖາ ອຘິວາເສສິ ¶ . ໂສປິ ຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ມຕາຕາ, ມຍາ ສ຺ວາຕນາຍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸໂຂ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ນິມນ຺ຕິໂຕ, ໂຍ ຍຕ຺ຕການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສກ຺ໂກຕິ, ໂສ ຕຕ຺ຕການໍ ຍາຄຸອາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ເທຕຸ, ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຈາເປຕ຺ວາ ທານໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຸຄ຺ໂຆເສນ຺ໂຕ ວິຈຣິ.

ອຖ ນໍ ເອໂກ ເສຏ຺ຐິ ອຕ຺ຕໂນ ອາປຓທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ປໂຫນເກ ຠິກ຺ຂູ ອນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປນ ສກລຄາມໍ ສມາທເປນ຺ໂຕ ວິຈຣຕີ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ຕຍາ ຄຫິຕຠາຊນໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ຕີຫິ ອງ຺ຄຸລີຫິ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຖເກ ຕຓ຺ຑຸເລ ອທາສິ, ຕຖາ ມຸຄ຺ເຄ, ຕຖາ ມາເສຕິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ພິຬາລປາທກເສຏ຺ຐິ ນາມ ຊາໂຕ, ສປ຺ປິຜາຓິຕາທີນິ ເທນ຺ໂຕປິ ກຣຓ຺ຑໍ ກຸເຏ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອກໂຕ ໂກຓໍ ກຕ຺ວາ ພິນ຺ທຸໍ ພິນ຺ທຸໍ ປຄ຺ຆຣາຍນ຺ໂຕ ໂຖກໂຖກເມວ ອທາສິ. ອຸປາສໂກ ອວເສເສຫິ ທິນ຺ນໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ອິມິນາ ທິນ຺ນໍ ວິສຸໍເຍວ ອຄ຺ຄເຫສິ. ໂສ ເສຏ຺ຐິ ຕສ຺ສ ກິຣິຍໍ ¶ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອສ ມຍາ ທິນ຺ນໍ ວິສຸໍ ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ເອກໍ ຈູຬຸປຏ຺ຐາກໍ ປຫິຓິ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຍໍ ເອສ ກໂຣຕິ, ຕໍ ຊານາຫີ’’ຕິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ຍາຄຸຠຕ຺ຕປູວານໍ ອຕ຺ຖາຍ ເອກໍ ທ຺ເວ ຕຓ຺ຑຸເລ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຸຄ຺ຄມາເສປິ ເຕລຜາຓິຕາທິພິນ຺ທູນິປິ ສພ຺ພຠາຊເນສຸ ປກ຺ຂິປິ. ຈູຬຸປຏ຺ຐາໂກ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ ¶ . ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສເຈ ເມ ໂສ ປຣິສມຊ຺ເຌ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສິສ຺ສຕິ, ມມ ນາເມ ຄຫິຕມຕ຺ເຕເຍວ ນໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິວາສນນ຺ຕເຣ ຉຸຣິກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ປຸຣິໂສ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ¶ ຠຄວນ຺ຕໍ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍາ ມຫາຊນໍ ສມາທເປຕ຺ວາ ອິມໍ ທານໍ ທິນ຺ນໍ, ຕຕ຺ຖ ສມາທປິຕມນຸສ຺ສາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ພເລນ ພຫູນິປິ ໂຖການິປິ ຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ອທໍສຸ, ເຕສໍ ສພ຺ເພສໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕູ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສ ເສຏ຺ຐິ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ‘ອສຸເກນ ນາມ ອຈ຺ຉຣາຍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ທິນ຺ນານີຕິ ມມ ນາເມ ຄຫິຕມຕ຺ເຕ ອິມໍ ມາເຣສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຄໂຕ, ອຍໍ ປນ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກໍ ກຕ຺ວາ ‘ເຍຫິປິ ນາຬິອາທີຫິ ມິນິຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ, ເຍຫິປິ ອຈ຺ຉຣາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ, ສພ຺ເພສໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕູ’ຕິ ວທຕິ. ສຈາຫໍ ເອວຣູປໍ ນ ຂມາເປສ຺ສາມິ, ເທວທຓ຺ໂຑ ມມ ມຕ຺ຖເກ ປຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ຂມາຫິ ເມ, ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ຈ ເຕນ ວຸຕ຺ເຕ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ຕໍ ກິຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ທານເວຍ຺ຍາວຏິກໍ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ອຕີຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ເອວໍ ກິຣ ເສຏ຺ຐີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ອຸປາສກ, ປຸຎ຺ຎໍ ນາມ ‘ອປ຺ປກ’ນ຺ຕິ ນ ອວມຎ຺ຎິຕພ຺ພໍ, ມາທິສສ຺ສ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ¶ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ‘ອປ຺ປກ’ນ຺ຕິ ນ ອວມຎ຺ຎິຕພ຺ພໍ. ປຓ຺ຑິຕມນຸສ຺ສາ ຫິ ປຸຎ຺ຎໍ ກໂຣນ຺ຕາ ວິວຏຠາຊນໍ ວິຍ ອຸທເກນ ອນຸກ຺ກເມນ ປຸຎ຺ເຎນ ປູຣນ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ມາວມຎ຺ເຎຖ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ, ນ ມນ຺ທໍ ອາຄມິສ຺ສຕິ;

ອຸທພິນ຺ທຸນິປາເຕນ, ອຸທກຸມ຺ໂຠປິ ປູຣຕິ;

ຘີໂຣ ປູຣຕິ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ, ໂຖກໍ ໂຖກມ຺ປິ ອາຈິນ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປຓ຺ຑິຕມນຸສ຺ໂສ ປຸຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອປ຺ປກມຕ຺ຕໍ ມຍາ ກຕໍ, ນ ມນ຺ທໍ ວິປາກວເສນ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ປຣິຕ຺ຕກໍ ກມ຺ມໍ ກຫໍ ມໍ ທກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ອຫໍ ວາ ຕໍ ກຫໍ ທກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ກທາ ເອຕໍ ວິປຈ຺ຈິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປຸຎ຺ຎໍ ມາວມຎ຺ເຎຖ ນ ອວຊາເນຍ຺ຍ. ຍຖາ ຫິ ນິຣນ຺ຕຣໍ ອຸທພິນ຺ທຸນິປາເຕນ ວິວຣິຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ກຸລາລຠາຊນໍ ປູຣຕິ, ເອວໍ ຘີໂຣ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິໂສ ໂຖກໍ ໂຖກມ຺ປິ ປຸຎ຺ຎໍ ອາຈິນນ຺ໂຕ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ປູຣຕີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ໂສ ເສຏ຺ຐິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປາປຸຓິ, ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ວາຓິໂຊວາຕິ ¶ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຫາຘນວາຓິຊໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕສ຺ສ ກິຣ ວາຓິຊສ຺ສ ເຄເຫ ປຎ຺ຈສຕາ ໂຈຣາ ໂອຕາຣໍ ຄເວສມານາ ໂອຕາຣໍ ນ ລຠິໍສຸ. ອປເຣນ ສມເຍນ ວາຓິໂຊ ປຎ຺ຈ ສກຏສຕານິ ຠຓ຺ຑສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣຈາເປສິ – ‘‘ອຫໍ ອສຸກຏ຺ຐານໍ ນາມ ວາຓິຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉາມິ, ເຍ, ອຍ຺ຍາ, ຕໍ ຐານໍ ຄນ຺ຕຸກາມາ, ເຕ ນິກ຺ຂມນ຺ຕຸ, ມຄ຺ເຄ ຠິກ຺ຂາຍ ນ ກິລມິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິໍສຸ. ເຕປິ ໂຈຣາ ‘‘ໂສ ກິຣ ວາຓິໂຊ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຏວິຍໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ວາຓິໂຊປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຏວິມຸເຂ ເອກສ຺ມິໍ ຄາເມ ວາສໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຕໂຍປິ ທິວເສ ໂຄຓສກຏາທີນິ ສໍວິທຫິ, ເຕສໍ ປນ ຠິກ຺ຂູນໍ ນິພທ຺ຘໍ ຠິກ຺ຂໍ ເທຕິເຍວ. ໂຈຣາ ຕສ຺ມິໍ ອຕິຈິຣາຍນ຺ເຕ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕສ຺ສ ນິກ຺ຂມນທິວສໍ ຎຕ຺ວາ ເອຫີ’’ຕິ ເອກໍ ປຸຣິສໍ ປຫິຓິໍສຸ. ໂສ ຕໍ ຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ສຫາຍກໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກທາ ວາຓິໂຊ ນິກ຺ຂມິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ທ຺ວີຫຕີຫຈ຺ຈເຍນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິມຕ຺ຖໍ ປນ ປຸຈ຺ຉສີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ໂສ ‘‘ມຍໍ ປຎ຺ຈສຕາ ໂຈຣາ ເອຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ ອຏວິຍໍ ຐິຕາ’’ຕິ ອາຈິກ຺ຂິ. ອິຕໂຣ ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉ, ສີຆໍ ນິກ຺ຂມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ, ‘‘ກິໍ ¶ ນຸ ໂຂ ໂຈເຣ ວາເຣມິ, ອຸທາຫຸ ວາຓິຊ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ກິໍ ເມ ໂຈເຣຫິ, ວາຓິຊໍ ນິສ຺ສາຍ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ຊີວນ຺ຕິ, ວາຓິຊສ຺ສ ສຎ຺ຎໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂສ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກທາ ຄມິສ຺ສຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຕຕິຍທິວເສ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ມຍ຺ຫໍ ວຈນໍ ກໂຣຖ, ອຏວິຍໍ ກິຣ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຈສຕາ ໂຈຣາ ຐິຕາ, ມາ ຕາວ ຄມິຕ຺ຖາຕິ. ຕ຺ວໍ ກຖໍ ຊານາສີຕິ? ເຕສໍ ອນ຺ຕເຣ ມມ ສຫາໂຍ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ເມ ກຖາຍ ຎາຕນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ‘ກິໍ ເມ ເອຕ຺ໂຕ ຄເຕນາ’ຕິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເຄຫເມວ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ມິໍ ຈິຣາຍນ຺ເຕ ປຸນ ເຕຫິ ໂຈເຣຫິ ເປສິໂຕ ປຸຣິໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ສຫາຍກໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເຄຫເມວ ກິຣ ຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຈຣານໍ ອາໂຣເຈສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂຈຣາ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອິຕຣສ຺ມິໍ ມຄ຺ເຄ ອຏ຺ຐໍສຸ, ຕສ຺ມິໍ ຈິຣຍນ຺ເຕ ປຸນປິ ເຕ ໂຈຣາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ປຸຣິສໍ ເປເສສຸໍ. ໂສ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ຐິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ປຸນ ວາຓິຊສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ວາຓິໂຊ ¶ ‘‘ອິຘາປິ ເມ ເວກລ຺ລໍ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ¶ ເນວ ເອຕ຺ໂຕ ຄມິສ຺ສາມິ, ນ ອິໂຕ, ອິເຘວ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ¶ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂຈຣາ ກິຣ ມໍ ວິລຸມ຺ປິຕຸກາມາ ມຄ຺ເຄ ຐິຕາ, ‘ປຸນ ນິວຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອິຕຣສ຺ມິໍ ມຄ຺ເຄ ຐິຕາ, ອຫໍ ເອຕ຺ໂຕ ວາ ອິໂຕ ວາ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຖກໍ ອິເຘວ ຠວິສ຺ສາມິ, ຠທນ຺ຕາ ອິເຘວ ວສິຕຸກາມາ ວສນ຺ຕຸ, ຄນ຺ຕຸກາມາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິໍ ກໂຣນ຺ຕູ’’ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ມຍໍ ນິວຕ຺ຕິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວາຓິຊໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຸນເທວ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາຘນວາຓິເຊນ ສທ຺ຘິໍ ນ ຄມິຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາຘນວາຓິຊສ຺ສ ວິລຸມ຺ປນຕ຺ຖາຍ ທ຺ວີສຸປິ ມຄ຺ເຄສຸ ໂຈຣາ ປຣິຍຸຏ຺ຐິໍສຸ, ເຕນ ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ຐິໂຕ, ມຍໍ ປນ ຕໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອາຄຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາຘນວາຓິໂຊ ໂຈຣານໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ ມຄ຺ຄໍ ປຣິວຊ຺ຊຕິ, ຊີວິຕຸກາໂມ ວິຍ ປຸຣິໂສ ຫລາຫລໍ ວິສໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ຠິກ຺ຂຸນາປິ ‘ຕໂຍ ຠວາ ໂຈເຣຫິ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕມຄ຺ຄສທິສາ’ຕິ ຎຕ຺ວາ ປາປໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ວາຓິໂຊວ ຠຍໍ ມຄ຺ຄໍ, ອປ຺ປສຕ຺ໂຖ ມຫທ຺ຘໂນ;

ວິສໍ ຊີວິຕຸກາໂມວ, ປາປານິ ປຣິວຊ຺ຊເຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠຍນ຺ຕິ ຠາຍິຕພ຺ພໍ, ໂຈເຣຫິ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ສປ຺ປຏິຠຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ມຫາຘນວາຓິໂຊ ¶ ອປ຺ປສຕ຺ໂຖ ສປ຺ປຏິຠຍໍ ມຄ຺ຄໍ, ຍຖາ ຈ ຊີວິຕຸກາໂມ ຫລາຫລໍ ວິສໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ເອວໍ ປຓ຺ຑິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອປ຺ປມຕ຺ຕການິປິ ປາປານິ ປຣິວຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ.

ເທສນາວສາເນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ, ສມ຺ປຕ຺ຕມຫາຊນສ຺ສາປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ປາຓິມ຺ຫິ ເຈຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກຸກ຺ກຸຏມິຕ຺ຕໍ ນາມ ເນສາທໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຣາຊຄເຫ ¶ ກິຣ ເອກາ ເສຏ຺ຐິຘີຕາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕຠູມິກປາສາທສ຺ສ ອຸປຣິ ສິຣິຄພ຺ເຠ ອາຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ¶ ເອກໍ ປຣິຈາຣິກໍ ທຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູຫິ ວາສິຍມານາ ເອກທິວສໍ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ວາຕປາເນນ ອນ຺ຕຣວີຖິໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ປຎ຺ຈ ປາສສຕານິ ປຎ຺ຈ ສູລສຕານິ ອາທາຍ ມິເຄ ວຘິຕ຺ວາ ຊີວມານໍ ເອກໍ ກຸກ຺ກຸຏມິຕ຺ຕໍ ນາມ ເນສາທໍ ປຎ຺ຈ ມິຄສຕານິ ວຘິຕ຺ວາ ເຕສໍ ມໍເສນ ມຫາສກຏໍ ປູເຣຕ຺ວາ ສກຏຘຸເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ມໍສວິກ຺ກິຓນຕ຺ຖາຍ ນຄຣໍ ປວິສນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ປຣິຈາຣິກາຍ ຫຕ຺ເຖ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ເອຕສ຺ສ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ທຕ຺ວາ ຄມນກາລໍ ຎຕ຺ວາ ເອຫີ’’ຕິ ເປເສສິ. ສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ທຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກທາ ຄມິສ຺ສສີ’’ຕິ? ໂສ ‘‘ອຊ຺ຊ ມໍສໍ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ປາໂຕວ ອສຸກທ຺ວາເຣນ ນາມ ¶ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ເຕນ ກຖິຕກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອາໂຣເຈສິ. ເສຏ຺ຐິຘີຕາ ອຕ຺ຕນາ ຄເຫຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ວຕ຺ຖາຠຣຓຊາຕໍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ປາໂຕວ ມລິນວຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ກຸຏໍ ອາທາຍ ທາສີຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຸທກຕິຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ວິຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕໍ ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາຄມນໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສປິ ປາໂຕວ ສກຏໍ ປາເຊນ຺ໂຕ ນິກ຺ຂມິ. ສາ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ປາຍາສິ. ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຕໍ ‘ອສຸກສ຺ສ ນາມ ຘີຕາ’ຕິ ນ ຊານາມິ, ມາ ມໍ ອນຸພນ຺ຘິ, ອມ຺ມາ’’ຕິ ອາຫ. ນ ມໍ ຕ຺ວໍ ປກ຺ໂກສສິ, ອຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອາຄຈ຺ຉາມິ, ຕ຺ວໍ ຕຸຓ຺ຫີ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສກຏໍ ປາເຊຫີຕິ. ໂສ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕໍ ນິວາເຣຕິເຍວ. ອຖ ນໍ ສາ ອາຫ – ‘‘ສາມິ, ສິຣີ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ນິວາເຣຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ນິສ຺ສໍສເຍນ ອາຄມນກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ສກຏໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ຕສ຺ສາ ມາຕາປິຕໂຣ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປຣິເຍສາເປຕ຺ວາ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ‘‘ມຕາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຕກຠຕ຺ຕໍ ກຣິໍສຸ. ສາປິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສມນ຺ວາຍ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ປຸຕ຺ເຕ ວິຊາຍິຕ຺ວາ ເຕ ວຍປ຺ປຕ຺ເຕ ຆຣພນ຺ຘເນນ ພນ຺ຘິ.

ອເຖກທິວສໍ ສຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ກຸກ຺ກຸຏມິຕ຺ຕໍ ສປຸຕ຺ຕໍ ສສຸຓິສໍ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓຊາລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ຐໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ເຕສໍ ປນ຺ນຣສນ຺ນມ຺ປິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ປາໂຕວ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາທາຍ ຕສ຺ສ ປາສຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ ¶ . ຕໍ ທິວສໍ ປາເສ ພທ຺ໂຘ ເອກມິໂຄປິ ນາໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ¶ ຕສ຺ສ ປາສມູເລ ປທວລຎ຺ຊໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ເອກສ຺ສ ຄຸມ຺ພສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ຉາຍາຍໍ ນິສີທິ. ກຸກ຺ກຸຏມິຕ຺ໂຕ ປາໂຕວ ຘນຸໍ ອາທາຍ ປາສຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປາເສ ໂອໂລກຍມາໂນ ປາເສ ພທ຺ຘໍ ເອກມ຺ປິ ມິຄໍ ອທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ປທວລຎ຺ຊໍ ອທ຺ທສ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ໂກ ມຍ຺ຫໍ ພທ຺ຘມິເຄ ໂມເຈນ຺ໂຕ ວິຈຣຕີ’’ຕິ. ໂສ ສຕ຺ຖຣິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຄຸມ຺ພມູເລ ນິສິນ຺ນໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອິມິນາ ມມ ມິຄາ ໂມຈິຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມາເຣສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຘນຸໍ ອາກຑ຺ຒິ. ສຕ຺ຖາ ຘນຸໍ ອາກຑ຺ຒິຕຸໍ ທຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ນາທາສິ. ໂສ ສຣໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸມ຺ປິ ໂອໂຣເປຕຸມ຺ປິ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຜາສຸກາຫິ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕີຫິ ¶ ວິຍ ມຸຂໂຕ ເຂເຬນ ປຄ຺ຆຣນ຺ເຕນ ກິລນ຺ຕຣູໂປ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປິຕາ ໂນ ຈິຣາຍຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ຕາຕາ, ປິຕຸ ສນ຺ຕິກ’’ນ຺ຕິ ມາຕຣາ ເປສິຕາ ຘນູນິ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ຕຖາຐິຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ໂນ ປິຕຸ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຕ຺ຕປິ ຊນາ ຘນູນິ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘານຸຠາເວນ ຍຖາ ເນສໍ ປິຕາ ຐິໂຕ, ຕເຖວ ອຏ຺ຐໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ມາຕາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເມ ປຸຕ຺ຕາປິ ຈິຣາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຫິ ສຸຓິສາຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕ ຕຖາຐິເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອິເມ ຘນູນິ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຐິຕາ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ – ‘‘ມາ ເມ ປິຕຣໍ ນາເສຖ, ມາ ເມ ປິຕຣໍ ນາເສຖາ’’ຕິ ມຫາສທ຺ທມກາສິ. ກຸກ຺ກຸຏມິຕ຺ໂຕ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ນຏ຺ໂຐ ວຕມ຺ຫິ, ສສຸໂຣ ກິຣ ເມ ເອສ, ອໂຫ ມຍາ ຠາຣິຍໍ ¶ ກມ຺ມໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ. ປຸຕ຺ຕາວິສ຺ສ ‘‘ອຍ຺ຍໂກ ກິຣ ໂນ ເອສ, ອໂຫ ຠາຣິຍໍ ກມ຺ມໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ. ກຸກ຺ກຸຏມິຕ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ສສຸໂຣ ເມ’’ຕິ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປສິ, ປຸຕ຺ຕາປິສ຺ສ ‘‘ອຍ຺ຍໂກ ໂນ’’ຕິ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປສຸໍ. ອຖ ເຕ ເນສໍ ມາຕາ ເສຏ຺ຐິຘີຕາ ‘‘ຂິປ຺ປໍ ຘນູນິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ເມ ຂມາເປຖາ’’ຕິ ອາຫ.

ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ມຸທຸຈິຕ຺ຕຕໍ ຎຕ຺ວາ ຘນຸໍ ໂອຕາເຣຕຸໍ ອທາສິ. ເຕ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຂມຖ ໂນ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຂມາເປຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ສຕ຺ຖາ ອນຸປຸພ຺ພິໍ ກຖໍ ກເຖສິ. ເທສນາວສາເນ ກຸກ຺ກຸຏມິຕ຺ໂຕ ສທ຺ຘິໍ ປຸຕ຺ເຕຫິ ເຈວ ສຸຓິສາຫິ ຈ ອຕ຺ຕປຎ຺ຈທສໂມ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ສຕ຺ຖາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ. ອຖ ນໍ ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກຫໍ ຄມິຕ຺ຖາ’’ຕິ. ກຸກ຺ກຸຏມິຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ¶ , ອານນ຺ທາຕິ. ປາຓາຕິປາຕກມ຺ມສ຺ສ ໂວ, ຠນ຺ເຕ, ອກາຣໂກ ກໂຕຕິ. ອາມານນ຺ທ, ໂສ ອຕ຺ຕປຎ຺ຈທສໂມ ອຈລສທ຺ຘາຍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຕີສຸ ຣຕເນສຸ ນິກ຺ກງ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕກມ຺ມສ຺ສ ອກາຣໂກ ຊາໂຕຕິ. ຠິກ຺ຂູ ອາຫໍສຸ – ‘‘ນນຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຣິຍາປິສ຺ສ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ອາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາ ກຸລເຄເຫ ກຸມາຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ຕາຕິ. ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ກຸກ຺ກຸຏມິຕ຺ຕສ຺ສ ກິຣ ຠຣິຍາ ກຸມາຣິກກາເລ ເອວ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ປຸຕ຺ເຕ ລຠິ, ສາ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ສາມິເກນ ‘ຘນຸໍ ອາຫຣ, ສເຣ ອາຫຣ, ສຕ຺ຕິໍ ອາຫຣ, ສູລໍ ອາຫຣ, ຊາລໍ ອາຫຣາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈມານາ ຕານິ ອທາສິ. ໂສປິ ຕາຍ ທິນ຺ນານິ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕໍ ກໂຣຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ໂສຕາປນ຺ນາປິ ປາຓາຕິປາຕໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ¶ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສຕາປນ຺ນາ ປາຓາຕິປາຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ສາ ປນ ‘ສາມິກສ຺ສ ວຈນໍ ກໂຣມີ’ຕິ ຕຖາ ອກາສິ. ‘ອິທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕໍ ກໂຣຕູ’ຕິ ຕສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ. ປາຓິຕລສ຺ມິຎ຺ຫິ ວເຓ ອສຕິ ວິສໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ວິສໍ ອນຸຑຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວເມວໍ ອກຸສລເຈຕນາຍ ອຠາເວນ ¶ ປາປໍ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຘນຸອາທີນິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທທໂຕປິ ປາປໍ ນາມ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ປາຓິມ຺ຫິ ເຈ ວໂຓ ນາສ຺ສ, ຫເຣຍ຺ຍ ປາຓິນາ ວິສໍ;

ນາພ຺ພຓໍ ວິສມນ຺ເວຕິ, ນຕ຺ຖິ ປາປໍ ອກຸພ຺ພໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນາສ຺ສາຕິ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ຫເຣຍ຺ຍາຕິ ຫຣິຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ. ກິໍ ກາຣຓາ? ຍສ຺ມາ ນາພ຺ພຓໍ ວິສມນ຺ເວຕິ ອວຓຎ຺ຫິ ປາຓິໍ ວິສໍ ອນ຺ເວຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວເມວ ຘນຸອາທີນິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕສ຺ສາປິ ອກຸສລເຈຕນາຍ ອຠາເວນ ປາປໍ ອກຸພ຺ພໂຕ ປາປໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອວຓໍ ປາຓິໍ ວິສໍ ວິຍ ນາສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ປາປໍ ອນຸຄຈ຺ຉຕີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ອປເຣນ ສມເຍນ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ກຸກ຺ກຸຏມິຕ຺ຕສ຺ສ ສປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສສຸຓິສສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສູປນິສ຺ສໂຍ, ເກນ ກາຣເຓນ ເນສາທກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ¶ ວຸຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕີເຕ ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ຘາຕຸເຈຕິຍໍ ສໍວິທຫນ຺ຕາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິມສ຺ສ ເຈຕິຍສ຺ສ ມຕ຺ຕິກາ ຠວິສ຺ສຕິ, ກິໍ ອຸທກ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ເນສໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ຫຣິຕາລມໂນສິລາ ມຕ຺ຕິກາ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕິລເຕລໍ ອຸທກ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ຫຣິຕາລມໂນສິລາ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຕິລເຕເລນ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ອິຏ຺ຐກາຍ ຆເຏຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ເຓນ ຂຈິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ຈິນິໍສຸ, ພຫິມຸເຂ ປນ ເອກຄ຺ຆນສຸວຓ຺ຓອິຏ຺ຐກາວ ອເຫສຸໍ. ເອເກກາ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກາ ອໂຫສິ. ເຕ ຍາວ ຘາຕຸນິຘານາ ເຈຕິເຍ ນິຏ຺ຐິເຕ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ຘາຕຸນິຘານກາເລ ພຫຸນາ ຘເນນ ອຕ຺ໂຖ, ກໍ ນຸ ໂຂ ເຊຏ຺ຐກໍ ກໂຣມາ’’ຕິ.

ອເຖໂກ ຄາມວາສິໂກ ເສຏ຺ຐິ ‘‘ອຫໍ ເຊຏ຺ຐໂກ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຘາຕຸນິຘາເນ ເອກໍ ຫິຣຎ຺ຎໂກຏິໍ ປກ຺ຂິປິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣຏ຺ຐວາສິໂນ ‘‘ອຍໍ ນຄຣເສຏ຺ຐິ ຘນເມວ ສໍຫຣຕິ, ເອວຣູເປ ເຈຕິເຍ ເຊຏ຺ຐໂກ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຄາມວາສີ ປນ ໂກຏິຘນໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐໂກ ຊາໂຕ’’ຕິ ອຸຊ຺ຌາຍິໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ທ຺ເວ ໂກຏິໂຍ ທຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐໂກ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ທ຺ເວ ໂກຏິໂຍ ອທາສິ. ອິຕໂຣ ‘‘ອຫເມວ ເຊຏ຺ຐໂກ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕິສ຺ໂສ ໂກຏິໂຍ ອທາສິ. ເອວໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ນຄຣວາສີ ອຏ຺ຐ ໂກຏິໂຍ ອທາສິ. ຄາມວາສິໂນ ປນ ¶ ເຄເຫ ນວໂກຏິຘນເມວ ອຕ຺ຖິ, ນຄຣວາສິໂນ ຈຕ຺ຕາລີສໂກຏິຘນໍ. ຕສ຺ມາ ຄາມວາສີ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຈາຫໍ ນວ ໂກຏິໂຍ ທສ຺ສາມິ, ອຍໍ ‘ທສ ¶ ໂກຏິໂຍ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ວກ຺ຂຕິ, ອຖ ເມ ນິທ຺ຘນຠາໂວ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘‘ອຫໍ ເອຕ຺ຕກຎ຺ຈ ຘນໍ ທສ຺ສາມິ, ສປຸຕ຺ຕທາໂຣ ຈ ເຈຕິຍສ຺ສ ທາໂສ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຕ຺ຕ ປຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕ ສຸຓິສາໂຍ ຠຣິຍຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິໍ ເຈຕິຍສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເທສິ. ຣຏ຺ຐວາສິໂນ ‘‘ຘນໍ ນາມ ສກ຺ກາ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ, ອຍໍ ປນ ສປຸຕ຺ຕທາໂຣ ອຕ຺ຕານໍ ນິຍ຺ຍາເທສິ, ອຍເມວ ເຊຏ຺ຐໂກ ໂຫຕູ’’ຕິ ຕໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຣິໍສຸ. ອິຕິ ເຕ ໂສຬສປິ ຊນາ ເຈຕິຍສ຺ສ ທາສາ ອເຫສຸໍ. ຣຏ຺ຐວາສິໂນ ປນ ເຕ ຠຸຊິສ຺ເສ ອກໍສຸ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ເຈຕິຍເມວ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸຕາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ເຕສຸ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ເທວໂລເກ ວສນ຺ເຕສຸ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຠຣິຍາ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ຣາຊຄເຫ ¶ ເສຏ຺ຐິໂນ ຘີຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສາ ກຸມາຣິກາວ ຫຸຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປາປຸຓິ. ອທິຏ຺ຐສຈ຺ຈສ຺ສ ປນ ປຏິສນ຺ຘິ ນາມ ຠາຣິຍາຕິ ຕສ຺ສາ ສາມິໂກ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕມາໂນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເນສາທກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ສຫ ທສ຺ສເນເນວ ເສຏ຺ຐິຘີຕຣໍ ປຸພ຺ພສິເນໂຫ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ປຸພ຺ເພວ ສນ຺ນິວາເສນ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຫິເຕນ ວາ;

ເອວໍ ຕໍ ຊາຍເຕ ເປມໍ, ອຸປ຺ປລໍວ ຍໂຖທເກ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໒.໑໗໔);

ສາ ປຸພ຺ພສິເນເຫເນວ ເນສາທກຸລໍ ອຄມາສິ. ປຸຕ຺ຕາປິສ຺ສາ ເທວໂລກາ ຈວິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ເອວ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ສຸຓິສາໂຍປິສ຺ສາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ¶ ເຕສໍເຍວ ເຄຫໍ ອຄມໍສຸ. ເອວໍ ເຕ ສພ຺ເພປິ ຕທາ ເຈຕິຍໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສານຸຠາເວນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ຕາຕິ.

ກຸກ຺ກຸຏມິຕ຺ຕເນສາທວຕ຺ຖຸ ອຏ຺ຐມໍ.

ໂຍ ອປ຺ປທຸຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກກໍ ນາມ ສຸນຂລຸທ຺ທກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ເອກທິວສໍ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມເຍ ຘນຸໍ ອາທາຍ ສຸນຂປຣິວຸໂຕ ອຣຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອກໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ກາຬກຓ຺ຓິ ເມ ທິຏ຺ໂຐ, ອຊ຺ຊ ¶ ກິຎ຺ຈິ ນ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ເຖໂຣປິ ຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ປຸນ ວິຫາຣໍ ປາຍາສິ. ອິຕໂຣປິ ອຣຎ຺ເຎ ວິຈຣິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ອລຠິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຸນ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊາຫໍ ອິມໍ ກາຬກຓ຺ຓິໍ ທິສ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ຄໂຕ ກິຎ຺ຈິ ນ ລຠິໍ, ອິທານິ ເມ ປຸນປິ ອຠິມຸໂຂ ຊາໂຕ, ສຸນເຂຫິ ນໍ ຂາທາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ສຸນເຂ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ເຖໂຣປິ ‘‘ມາ ເອວໍ ກຣິ ອຸປາສກາ’’ຕິ ຍາຈິ. ໂສ ‘‘ອຊ຺ຊາຫໍ ຕວ ສມ຺ມຸຂີຠູຕຕ຺ຕາ ກິຎ຺ຈິ ນາລຕ຺ຖໍ, ປຸນປິ ເມ ສມ຺ມຸຂີຠາວມາຄໂຕສິ, ຂາທາເປສ຺ສາເມວ ຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ສຸນເຂ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ເຖໂຣ ເວເຄນ ເອກໍ ຣຸກ຺ຂໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ປຸຣິສປ຺ປມາເຓ ຐາເນ ນິສີທິ. ສຸນຂາ ¶ ຣຸກ຺ຂໍ ¶ ປຣິວາເຣສຸໍ. ລຸທ຺ທໂກ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຣຸກ຺ຂໍ ອຠິຣຸຫໂຕປິ ເຕ ໂມກ຺ໂຂ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຕໍ ສຣຕຸຓ຺ເຑນ ປາທຕເລ ວິຊ຺ຌິ. ເຖໂຣ ‘‘ມາ ເອວໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ຕໍ ຍາຈິເຍວ. ອິຕໂຣ ຕສ຺ສ ຍາຈນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວິຊ຺ຌິເຍວ. ເຖໂຣ ເອກສ຺ມິໍ ປາທຕເລ ວິຊ຺ຌິຍມາເນ ຕໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ປາທໍ ໂອລມ຺ພິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ວິຊ຺ຌິຍມາເນ ຕມ຺ປິ ອຸກ຺ຂິປຕິ, ເອວມສ຺ສ ໂສ ຍາຈນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາວ ທ຺ເວປິ ປາທຕລານິ ວິຊ຺ຌິເຍວ. ເຖຣສ຺ສ ສຣີຣໍ ອຸກ຺ກາຫິ ອາທິຕ຺ຕໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ໂສ ເວທນານຸວຕ຺ຕິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ສຕິໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ປາຣຸຕຈີວຣໍ ຠສ຺ສນ຺ຕມ຺ປິ ນ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ. ຕໍ ປຕມານໍ ໂກກໍ ສີສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ຕເມວ ປຕິ. ສຸນຂາ ‘‘ເຖໂຣ ປຕິໂຕ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຈີວຣນ຺ຕຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສາມິກໍ ລຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕາ ອຏ຺ຐິມຕ຺ຕາວເສສໍ ກຣິໍສຸ. ສຸນຂາ ຈີວຣນ຺ຕຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິ ອຏ຺ຐໍສຸ.

ອຖ ເນສໍ ເຖໂຣ ເອກໍ ສຸກ຺ຂທຓ຺ຑກໍ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຂິປິ. ສຸນຂາ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສາມິໂກວ ອມ຺ເຫຫິ ຂາທິໂຕ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິໍສຸ. ເຖໂຣ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປາເທສິ ‘‘ມມ ຈີວຣນ຺ຕຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເອສ ນຏ຺ໂຐ, ອໂຣຄໍ ນຸ ໂຂ ເມ ສີລ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ຣຸກ຺ຂາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມມ ຈີວຣໍ ນິສ຺ສາຍ ¶ ໂສ ອຸປາສໂກ ນຏ຺ໂຐ, ກຈ຺ຈິ ເມ ອໂຣຄໍ ສີລໍ, ອຕ຺ຖິ ເມ ສມຓຠາໂວ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ອໂຣຄໍ ເຕ ສີລໍ, ອຕ຺ຖິ ເຕ ສມຓຠາໂວ, ໂສ ອປ຺ປທຸຏ຺ຐສ຺ສ ປທຸສ຺ສິຕ຺ວາ ວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕ, ນ ເກວລຎ຺ຈ ອິທາເນວ, ອຕີເຕປິ ອປ຺ປທຸຏ຺ຐານໍ ປທຸສ຺ສິຕ຺ວາ ວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ –

ອຕີເຕ ກິເຣໂກ ເວຊ຺ໂຊ ເວຊ຺ຊກມ຺ມຕ຺ຖາຍ ຄາມໍ ວິຈຣິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຉາຕຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄາມທ຺ວາເຣ ສມ຺ພຫຸເລ ກຸມາຣເກ ກີຬນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມ ສປ຺ເປນ ຑໍສາເປຕ຺ວາ ຕິກິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອາຫາຣໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂພິເລ ສີສໍ ນິຫຣິຕ຺ວາ ນິປນ຺ນໍ ສປ຺ປໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ໂຠ, ກຸມາຣກາ ເອໂສ ສາຬິກໂປຕໂກ, ຄຓ຺ຫຖ ນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອເຖໂກ ກຸມາຣໂກ ¶ ສປ຺ປໍ ຄີວາຍໍ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສປ຺ປຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ວິຣວນ຺ໂຕ ອວິທູເຣ ຐິຕສ຺ສ ເວຊ຺ຊສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ຂິປິ. ສປ຺ໂປ ເວຊ຺ຊສ຺ສ ຂນ຺ຘຏ຺ຐິກໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທຬ຺ຫໍ ຑໍສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປສິ, ເອວເມສ ໂກໂກ ສຸນຂລຸທ຺ທໂກ ປຸພ຺ເພປິ ອປ຺ປທຸຏ຺ຐສ຺ສ ປທຸສ຺ສິຕ຺ວາ ວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕເຍວາຕິ.

ສຕ຺ຖາ ¶ ອິມໍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ໂຍ ອປ຺ປທຸຏ຺ຐສ຺ສ ນຣສ຺ສ ທຸສ຺ສຕິ, ສຸທ຺ຘສ຺ສ ໂປສສ຺ສ ອນງ຺ຄຓສ຺ສ;

ຕເມວ ພາລໍ ປຈ຺ເຈຕິ ປາປໍ, ສຸຂຸໂມ ຣໂຊ ປຏິວາຕໍວ ຂິຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ອປ຺ປທຸຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ວາ ອທຸຏ຺ຐສ຺ສ. ນຣສ຺ສາຕິ ສຕ຺ຕສ຺ສ. ທຸສ຺ສຕີຕິ ອປຣຊ຺ຌຕິ. ສຸທ຺ຘສ຺ສາຕິ ນິຣປຣາຘສ຺ເສວ. ໂປສສ຺ສາຕິ ອິທມ຺ປິ ອປເຣນາກາເຣນ ສຕ຺ຕາຘິວຈນເມວ. ອນງ຺ຄຓສ຺ສາຕິ ນິກ຺ກິເລສສ຺ສ. ປຈ຺ເຈຕີຕິ ປຕິເອຕິ. ປຏິວາຕນ຺ຕິ ຍຖາ ເອເກນ ປຸຣິເສນ ປຏິວາເຕ ຐິຕໍ ປຫຣິຕຸກາມຕາຍ ຂິຕ຺ໂຕ ສຸຂຸໂມ ຣໂຊຕິ ຕເມວ ປຸຣິສໍ ປຈ຺ເຈຕິ, ຕສ຺ເສວ ອຸປຣິ ປຕຕິ, ເອວເມວ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປທຸຏ຺ຐສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ປາຓິປ຺ປຫຣາທີນິ ທທນ຺ໂຕ ປທຸສ຺ສຕິ, ຕເມວ ພາລໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ, ສມ຺ປຣາເຍ ວາ ນິຣຍາທີສຸ ວິປຈ຺ຈມານໍ ຕໍ ປາປໍ ວິປາກທຸກ຺ຂວເສນ ປຈ຺ເຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

໑໐. ມຓິກາຣກຸລູປກຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ

ຄພ຺ຠເມເກຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຓິກາຣກຸລູປກໍ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ເຖໂຣ ເອກສ຺ສ ມຓິກາຣສ຺ສ ກຸເລ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ຠຸຎ຺ຊິ. ຕສ຺ມິໍ ກຸເລ ຊຍມ຺ປຕິກາ ມາຕາປິຕຸຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ເຖຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄິໍສຸ. ອເຖກທິວສໍ ໂສ ມຓິກາໂຣ ເຖຣສ຺ສ ປຸຣໂຕ ມໍສໍ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ເອກໍ ມຓິຣຕນໍ ‘‘ອິມໍ ¶ ໂຘວິຕ຺ວາ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຫິຓຕູ’’ຕິ ເປເສສິ. ມຓິກາໂຣ ສໂລຫິເຕເນວ ¶ ຫຕ຺ເຖນ ຕໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເປຬາຍ ອຸປຣິ ຐເປຕ຺ວາ ¶ ຫຕ຺ຖໂຘວນຕ຺ຖໍ ອນ຺ໂຕ ປາວິສິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ເຄເຫ ໂປສາວນິຍໂກຎ຺ຈສກຸໂຓ ອຕ຺ຖິ. ໂສ ໂລຫິຕຄນ຺ເຘນ ມໍສສຎ຺ຎາຍ ຕໍ ມຓິໍ ເຖຣສ຺ສ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ຄິລິ. ມຓິກາໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຓິໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ມຓິ ເກນ ຄຫິໂຕ’’ຕິ ຠຣິຍຎ຺ຈ ປຸຕ຺ຕເກ ຈ ປຏິປາຏິຍາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕຫິ ‘‘ນ ຄຓ຺ຫາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຖເຣນ ຄຫິໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຠຣິຍາຍ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເຖເຣນ ມຓິ ຄຫິໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ສາ, ສາມິ, ມາ ເອວໍ ອວຈ, ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ມຍາ ເຖຣສ຺ສ ນ ກິຎ຺ຈິ ວຊ຺ຊໍ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພໍ, ນ ໂສ ມຓິໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ. ມຓິກາໂຣ ເຖຣໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ມຓິຣຕນໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ. ນ ຄຓ຺ຫາມິ, ອຸປາສກາຕິ. ຠນ຺ເຕ, ນ ອິຘ ອຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ເຫຫິເຍວ ຄຫິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ເທຖ ເມ ມຓິຣຕນນ຺ຕິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ເຕ ປຸນ ຠຣິຍໍ ອາຫ – ‘‘ເຖເຣເນວ ມຓິ ຄຫິໂຕ, ປີເຬຕ຺ວາ ນໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ, ສາມິ, ມາ ໂນ ນາສຍິ, ວຣໍ ອມ຺ເຫຫິ ທາສພ຺ຍໍ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ, ນ ຈ ເຖຣໍ ເອວຣູປໍ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ສພ຺ເພວ ມຍໍ ທາສຕ຺ຕໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ມຓິມູລໍ ນ ອຄ຺ຆາມາ’’ຕິ ຣຊ຺ຊຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ສີສໍ ເວເຐຕ຺ວາ ທຓ຺ເຑນ ¶ ຆຏ຺ເຏສິ. ເຖຣສ຺ສ ສີສໂຕ ຈ ກຓ຺ຓນາສາຫິ ຈ ໂລຫິຕໍ ປຄ຺ຆຣິ, ອກ຺ຂີນິ ນິກ຺ຂມນາກາຣປ຺ປຕ຺ຕານິ ອເຫສຸໍ, ໂສ ເວທນາປມຕ຺ໂຕ ຠູມິຍໍ ປຕິ. ໂກຎ຺ໂຈ ໂລຫິຕຄນ຺ເຘນາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂລຫິຕໍ ປິວິ. ອຖ ນໍ ມຓິກາໂຣ ເຖເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນໂກຘເວເຄນ ‘‘ຕ຺ວໍ ກິໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ປາເທນ ປຫຣິຕ຺ວາ ຂິປິ. ໂສ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ມຣິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕາໂນ ອໂຫສິ.

ເຖໂຣ ຕໍ ທິສ຺ວາ, ອຸປາສກ, ສີເສ ເວຐນໍ ຕາວ ເມ ສິຖິລໍ ກຕ຺ວາ ອິມໍ ໂກຎ຺ຈໍ ໂອໂລເກຫິ ‘‘ມໂຕ ວາ, ໂນ ວາ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ໂສ ອາຫ – ‘‘ເອໂສ ວິຍ ຕ຺ວມ຺ປິ ມຣິສ຺ສສີ’’ຕິ. ອຸປາສກ, ອິມິນາ ໂສ ມຓິ ຄິລິໂຕ, ສເຈ ອຍໍ ນ ອມຣິສ຺ສາ, ນ ເຕ ອຫໍ ມຣນ຺ໂຕປິ ມຓິໍ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ອຸທຣໍ ຜາເລຕ຺ວາ ມຓິໍ ທິສ຺ວາ ປເວເຘນ຺ໂຕ ສໍວິຄ຺ຄມານໂສ ເຖຣສ຺ສ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ຂມຖ, ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອຊານນ຺ເຕນ ມຍາ ກຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອຸປາສກ, ເນວ ຕຸຍ຺ຫໍ ໂທໂສ ອຕ຺ຖິ, ນ ມຍ຺ຫໍ, ວຏ຺ຏສ຺ເສເວສ ໂທໂສ, ຂມາມິ ເຕຕິ. ຠນ຺ເຕ, ສເຈ ເມ ຂມຖ, ປກຕິນິຍາເມເນວ ເມ ເຄເຫ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາຕິ. ‘‘ອຸປາສກ, ນ ທານາຫໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປເຣສໍ ¶ ເຄຫສ຺ສ ອນ຺ໂຕຉທນໍ ປວິສິສ຺ສາມິ, ອນ຺ໂຕເຄຫປເວສນສ຺ເສວ ຫິ ¶ ອຍໍ ໂທໂສ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປາເທສຸ ອາວຫນ຺ເຕສຸ ເຄຫທ຺ວາເຣ ຐິໂຕວ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘຸຕງ຺ຄໍ ສມາທາຍ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ປຈ຺ຈຕິ ¶ ມຸນິໂນ ຠຕ຺ຕໍ, ໂຖກໍ ໂຖກໍ ກຸເລ ກຸເລ;

ປິຓ຺ຑິກາຍ ຈຣິສ຺ສາມິ, ອຕ຺ຖິ ຊງ຺ຆພລໍ ມມາ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໒໔໘) –

ອິທຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ເຖໂຣ ເຕເນວ ພ຺ຍາຘິນາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ໂກຎ຺ໂຈ ມຓິກາຣສ຺ສ ຠຣິຍາຍ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ມຓິກາໂຣ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ມຓິກາຣສ຺ສ ຠຣິຍາ ເຖເຣ ມຸທຸຈິຕ຺ຕຕາຍ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖາຣໍ ເຕສໍ ອຠິສມ຺ປຣາຍໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ເຈ ຄພ຺ເຠ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ປາປກາຣິໂນ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ກຕກລ຺ຍາຓາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອນາສວາ ປນ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຄພ຺ຠເມເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນິຣຍໍ ປາປກມ຺ມິໂນ;

ສຄ຺ຄໍ ສຸຄຕິໂນ ຍນ຺ຕິ, ປຣິນິພ຺ພນ຺ຕິ ອນາສວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຄພ຺ຠນ຺ຕິ ອິຘ ມນຸສ຺ສຄພ຺ໂຠວ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ມຓິກາຣກຸລູປກຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ທສມໍ.

ນ ¶ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຕໂຍ ຊເນ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສຕ຺ຖຣິ ກິຣ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖຸ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ເອກໍ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິໍສຸ. ຄາມວາສິໂນ ເຕ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ອາທາຍ ອາສນສາລາຍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກໍ ທຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕເວລໍ ອາຄມຍມານາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕາ ນິສີທິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຠຕ຺ຕໍ ¶ ປຈິຕ຺ວາ ສູປພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ຘູປຍມານາຍ ເອກິສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ຠາຊນໂຕ ອຄ຺ຄິຊາລາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຉທນໍ ຄຓ຺ຫິ. ຕໂຕ ເອກໍ ຕິຓກຣຬໍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຊລມານໍ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເອໂກ ກາໂກ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ຄີວໍ ປເວເສຕ຺ວາ ຕິຓວລ຺ລິເວຐິໂຕ ຌາຍິຕ຺ວາ ຄາມມຊ຺ເຌ ປຕິ ¶ . ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ຠາຣິຍໍ ກມ຺ມໍ, ປສ຺ສຖາວຸໂສ, ກາເກນ ປຕ຺ຕໍ ວິປ຺ປກາຣໍ, ອິມິນາ ກຕກມ຺ມໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສຕ຺ຖາຣາ ໂກ ຊານິສ຺ສຕິ, ສຕ຺ຖາຣມສ຺ສ ກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ.

ອປເຣສມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຕ຺ຖຸ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ນາວໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ນາວາ ສມຸທ຺ເທ ນິຈ຺ຈລາ ອຏ຺ຐາສິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ກາຬກຓ຺ຓິນາ ເອຕ຺ຖ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ສລາກໍ ວິຈາເຣສຸໍ. ນາວິກສ຺ສ ຈ ຠຣິຍາ ປຐມວເຍ ຐິຕາ ທສ຺ສນີຍາ ປາສາທິກາ, ສລາກາ ຕສ຺ສາ ປາປຸຓິ. ‘‘ສລາກໍ ປຸນ ວິຈາເຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຍາວຕຕິຍໍ ວິຈາເຣສຸໍ, ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ ຕສ຺ສາ ¶ ເອວ ປາປຸຓິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ກິໍ, ສາມີ’’ຕິ ນາວິກສ຺ສ ມຸຂໍ ໂອໂລເກສຸໍ. ນາວິໂກ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ເອກິສ຺ສາ ອຕ຺ຖາຍ ມຫາຊນໍ ນາເສຕຸໍ, ອຸທເກ ນໍ ຂິປຖາ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທເກ ຂິປິຍມານາ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິຕາ ວິຣວໍ ອກາສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນາວິໂກ ໂກ ອຕ຺ໂຖ ອິມິສ຺ສາ ອາຠຣເຓຫິ ນຏ຺ເຐຫິ, ສພ຺ພາຠຣຓານິ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ເອກໍ ປິໂລຕິກໍ ນິວາສາເປຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑຖ ນໍ, ອຫໍ ປເນຕໍ ອຸທກປິຏ຺ເຐ ປ຺ລວມານໍ ທຏ຺ຐຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ ຕສ຺ມາ ຍຖາ ນໍ ອຫໍ ນ ປສ຺ສາມິ, ຕຖາ ເອກໍ ວາລຸກກຸຏໍ ຄີວາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສມຸທ຺ເທ ຂິປຖາຕິ. ເຕ ຕຖາ ກຣິໍສຸ. ຕມ຺ປິ ປຕິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາ ວິລຸມ຺ປິໍສຸ. ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ໂກ ອຎ຺ໂຎ ເອຕິສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ກຕກມ຺ມໍ ຊານິສ຺ສຕິ, ສຕ຺ຖາຣໍ ຕສ຺ສາ ກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ວາ ນາວາໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ປກ຺ກມິໍສຸ.

ອປເຣປິ ສຕ຺ຕ ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖຸ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ສາຍໍ ເອກໍ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ວສນຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຈ ເລເຓ ສຕ຺ຕ ມຎ຺ຈາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຕເທວ ລຠິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິປນ຺ນານໍ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ກູຏາຄາຣມຕ຺ໂຕ ປາສາໂຓ ປວຏ຺ຏມາໂນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເລຓທ຺ວາຣໍ ປິທຫິ. ເນວາສິກາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ມຍໍ ອິມໍ ເລຓໍ ອາຄນ຺ຕຸກຠິກ຺ຂູນໍ ປາປຍິມ຺ຫາ, ອຍຎ຺ຈ ມຫາປາສາໂຓ ເລຓທ຺ວາຣໍ ປິທຫນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ, ອປເນສ຺ສາມ ¶ ນ’’ນ຺ຕິ ສມນ຺ຕາ ສຕ຺ຕຫິ ຄາເມຫິ ¶ ມນຸສ຺ເສ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ວາຍມນ຺ຕາປິ ຐານາ ຈາເລຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ຐຠິກ຺ຂູປິ ວາຍມິໍສຸເຍວ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ສຕ຺ຕາຫໍ ປາສາຓໍ ຈາເລຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ອາຄນ຺ຕຸກາ ສຕ຺ຕາຫໍ ຉາຕຊ຺ຌຕ຺ຕາ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວິໍສຸ. ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ປາສາໂຓ ສຍເມວ ປວຏ຺ຏິຕ຺ວາ ອປຄໂຕ. ຠິກ຺ຂູ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອິມໍ ປາປໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສຕ຺ຖາຣາ ໂກ ຊານິສ຺ສຕິ, ສຕ຺ຖາຣໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ເຕ ປຸຣິເມຫິ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ເອກໂຕວ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ສຕ຺ຖາຣາ ກຕປຏິສນ຺ຖາຣາ ອຕ຺ຕນາ ອຕ຺ຕນາ ທິຏ຺ຐານຸຠູຕານິ ກາຣຓານິ ປຏິປາຏິຍາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາປິ ¶ ເຕສໍ ປຏິປາຏິຍາ ເອວໍ ພ຺ຍາກາສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ຕາວ ກາໂກ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ມເມວ ອນຸໂຠສິ. ອຕີຕກາເລ ຫິ ພາຣາຓສິຍໍ ເອໂກ ກສ຺ສໂກ ອຕ຺ຕໂນ ໂຄຓໍ ທເມນ຺ໂຕ ທເມຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ໂສ ຫິສ຺ສ ໂຄໂຓ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ, ໂປເຖຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາປິໂຕປິ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນປິ ຕເຖວ ນິປຊ຺ຊິ. ໂສ ວາຍມິຕ຺ວາ ຕໍ ທເມຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ໂກຘາຠິຠູໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘ອິໂຕ ¶ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ສຸຂໍ ນິປຊ຺ຊິສ຺ສສີ’ຕິ ປລາລປິຓ຺ຑໍ ວິຍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປລາເລນ ຕສ຺ສ ຄີວໍ ປລິເວເຐຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິມທາສິ, ໂຄໂຓ ຕຕ຺ເຖວ ຌາຍິຕ຺ວາ ມໂຕ. ຕທາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕນ ກາເກນ ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ. ໂສ ຕສ຺ສ ວິປາເກນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິປາກາວເສເສນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ກາກໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເອວເມວ ອາກາເສ ຌາຍິຕ຺ວາວ ມໂຕ’’ຕິ.

ສາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕ຺ຖີ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ມເມວ ອນຸໂຠສິ. ສາ ຫິ ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ເອກສ຺ສ ຄຫປຕິກສ຺ສ ຠຣິຍາ ອຸທກຫຣຓໂກຏ຺ຏນປຈນາທີນິ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ສຫຕ຺ເຖເນວ ອກາສິ. ຕສ຺ສາ ເອໂກ ສຸນໂຂ ຕໍ ເຄເຫ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ກຸຣຸມານໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕວ ນິສີທຕິ. ເຂຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ຫຣນ຺ຕິຍາ ທາຣຸປຓ຺ຓາທີນໍ ວາ ອຕ຺ຖາຍ ອຣຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ທຫຣມນຸສ຺ສາ ‘‘ອມ຺ໂຠ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ສຸນຂລຸທ຺ທໂກ, ອຊ຺ຊ ມຍໍ ມໍເສນ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຸປ຺ປຓ຺ເຑນ຺ຕິ. ສາ ເຕສໍ ກຖາຍ ມງ຺ກຸ ຫຸຕ຺ວາ ສຸນຂໍ ເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑາທີຫິ ປຫຣິຕ຺ວາ ປລາເປຕິ, ສຸນໂຂ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຸນ ອນຸພນ຺ຘຕິ. ໂສ ກິຣສ຺ສາ ຕຕິເຍ ອຕ຺ຕຠາເວ ຠຕ຺ຕາ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ສິເນຫໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ຊາຍາ ວາ ປຕິ ວາ ອຠູຕປຸພ຺ພາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອວິທູເຣ ປນ ອຕ຺ຕຠາເວ ຎາຕເກສຸ ອຘິມຕ຺ໂຕ ສິເນໂຫ ¶ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ¶ ໂສ ສຸນໂຂ ຕໍ ວິຊຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ສາ ຕສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕໍ ສາມິກສ຺ສ ຍາຄຸໍ ຫຣມານາ ຣຊ຺ຊຸໍ ອຸຈ຺ຉງ຺ເຄ ຐເປຕ຺ວາ ອຄມາສິ, ສຸນໂຂ ຕາເຍວ ສທ຺ຘິໍ ຄໂຕ. ສາ ສາມິກສ຺ສ ຍາຄຸໍ ທຕ຺ວາ ຕຸຈ຺ຉກຸຏໍ ອາທາຍ ເອກໍ ອຸທກຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸຏໍ ວາລຸກາຍ ປູເຣຕ຺ວາ ສມີເປ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ສຸນຂສ຺ສ ສທ຺ທມກາສິ. ສຸນໂຂ ‘‘ຈິຣສ຺ສໍ ວຕ ເມ ອຊ຺ຊ ມຘຸຣກຖາ ລທ຺ຘາ’’ຕິ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ຈາເລນ຺ໂຕ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິ. ສາ ຕໍ ຄີວາຍໍ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກາຍ ຣຊ຺ຊຸໂກຏິຍາ ກຸຏໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເອກໍ ຣຊ຺ຊຸໂກຏິໍ ສຸນຂສ຺ສ ຄີວາຍໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກຸຏໍ ອຸທກາຠິມຸຂໍ ປວຏ຺ເຏສິ. ສຸນໂຂ ກຸຏໍ ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕ ອຸທເກ ປຕິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ກາລມກາສິ. ສາ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາເກນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິປາກາວເສເສນ ອຕ຺ຕຠາວສເຕ ວາລຸກກຸຏໍ ຄີວາຍໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸທເກ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາ ກາລມກາສີຕິ.

ຕຸມ຺ເຫຫິປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ມເມວ ອນຸຠູຕໍ. ອຕີຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ພາຣາຓສິວາສິໂນ ສຕ຺ຕ ໂຄປາລກທາຣກາ ເອກສ຺ມິໍ ອຏວິປເທເສ ສຕ຺ຕາຫວາເຣນ ຄາວິໂຍ ວິຈຣນ຺ຕາ ເອກທິວສໍ ຄາວິໂຍ ¶ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ເອກໍ ມຫາໂຄຘໍ ທິສ຺ວາ ອນຸພນ຺ຘິໍສຸ. ໂຄຘາ ປລາຍິຕ຺ວາ ເອກໍ ວມ຺ມິກໍ ປາວິສິ. ຕສ຺ສ ປນ ວມ຺ມິກສ຺ສ ສຕ຺ຕ ຉິທ຺ທານິ, ທາຣກາ ‘‘ມຍໍ ທານິ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມ, ສ຺ເວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອເກໂກ ເອເກກໍ ສາຂຠງ຺ຄມຸຏ຺ຐິໍ ອາທາຍ ສຕ຺ຕປິ ຊນາ ສຕ຺ຕ ຉິທ຺ທານິ ປິທຫິຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ ¶ . ເຕ ປຸນທິວເສ ຕໍ ໂຄຘໍ ອມນສິກຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປເທເສ ຄາວິໂຍ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຄາວິໂຍ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຕໍ ວມ຺ມິກໍ ທິສ຺ວາ ສຕິໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ‘‘ກາ ນຸ ໂຂ ຕສ຺ສາ ໂຄຘາຍ ປວຕ຺ຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕນາ ອຕ຺ຕນາ ປິທຫິຕານິ ຉິທ຺ທານິ ວິວຣິໍສຸ. ໂຄຘາ ຊີວິເຕ ນິຣາລຍາ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິຈມ຺ມາວເສສາ ປເວຘມານາ ນິກ຺ຂມິ. ເຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ອນຸກມ຺ປໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ມາ ນໍ ມາເຣຖ, ສຕ຺ຕາຫໍ ຉິນ຺ນຠຕ຺ຕາ ຊາຕາ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ປິຏ຺ຐິໍ ປຣິມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ສຸເຂນ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສຸໍ. ເຕ ໂຄຘາຍ ອມາຣິຕຕ຺ຕາ ນິຣເຍ ຕາວ ນ ປຈ຺ຈິໍສຸ. ເຕ ປນ ສຕ຺ຕ ຊນາ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຈຸທ຺ທສສຸ ອຕ຺ຕຠາເວສຸ ສຕ຺ຕ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ຉິນ຺ນຠຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ຕທາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ສຕ຺ຕຫິ ໂຄປາລເກຫິ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກຕນ຺ຕິ. ເອວໍ ສຕ຺ຖາ ເຕຫິ ປຸຏ຺ຐປຸຏ຺ຐໍ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກາສິ.

ອເຖໂກ ¶ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາຫ – ‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ປາປກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕສ຺ສປິ ສມຸທ຺ທໍ ປກ຺ຂນ຺ທສ຺ສາປິ ປພ຺ພຕນ຺ຕຣໍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສາປິ ໂມກ຺ໂຂ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ເອວເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາກາສາທີສຸປິ ເອກປເທໂສປິ ນຕ຺ຖິ, ຍຕ຺ຖ ຐິໂຕ ປາປກມ຺ມໂຕ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ນ ¶ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ນ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ, ນ ປພ຺ພຕານໍ ວິວຣໍ ປວິສ຺ສ;

ນ ວິຊ຺ຊຕີ ໂສ ຊຄຕິປ຺ປເທໂສ, ຍຕ຺ຖຏ຺ຐິໂຕ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ ປາປກມ຺ມາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສເຈ ຫິ ໂກຈິ ‘‘ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ປາປກມ຺ມໂຕ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ວາ ນິສີເທຍ຺ຍ, ຈຕຸຣາສີຕິໂຍຊນສຫສ຺ສຄມ຺ຠີຣໍ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ວາ ປວິເສຍ຺ຍ, ປພ຺ພຕນ຺ຕເຣ ວາ ນິສີເທຍ຺ຍ, ເນວ ປາປກມ຺ມໂຕ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ. ປຸຣຕ຺ຖິມາທີສຸ ຊຄຕິປເທເສສຸ ປຖວີຠາເຄສຸ ນ ໂສ ວາລຄ຺ຄມຕ຺ໂຕປິ ໂອກາໂສ ອຕ຺ຖິ, ຍຕ຺ຖ ຐິໂຕ ປາປກມ຺ມໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາຕິ.

ເທສນາວສາເນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສຸ, ສມ຺ປຕ຺ຕມຫາຊນສ຺ສາປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ນ ¶ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘໍ ສກ຺ກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ‘‘ອຍໍ ມມ ຘີຕຣໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຈ, ມມ ປຸຕ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເວຣິຏ຺ຐາເນ ຐິໂຕ ຈາ’’ຕິ ¶ ອິເມຫິ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ສຕ຺ຖຣິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ‘‘ນ ທານິສ຺ສ ນິມນ຺ຕນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄມນມຄ຺ຄໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ສຸຣໍ ປິວນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖຣິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸເຕ ຕໍ ຐານໍ ອາຄເຕ ‘‘ສຕ຺ຖາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ ¶ . ໂສ ອາຫ – ‘‘ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉາຕິ ຕສ຺ສ ວເທຖ, ນາຍໍ ມຍາ ມຫລ຺ລກຕໂຣ, ນາສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ຕເຖວ ວຕ຺ວາ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ມາຕຸລສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ມຄ຺ຄໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຕໂຕ ນິວຕ຺ຕິ. ໂສປິ ເອກໍ ຈຣປຸຣິສໍ ເປເສສິ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ເອຫີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາປິ ນິວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສິຕສ຺ສ ປາຕຸກມ຺ມສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ອາຫ – ‘‘ປສ຺ສສິ, ອານນ຺ທ, ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ. ປສ຺ສາມິ, ຠນ຺ເຕຕິ. ຠາຣິຍໍ ເຕນ ກມ຺ມໍ ກຕໍ ມາທິສສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ອເທນ຺ເຕນ, ອິໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ເຫຏ຺ຐາປາສາເທ ໂສປານປາທມູເລ ປຖວິໍ ປວິສິສ຺ສຕີຕິ. ຈຣປຸຣິໂສ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ມມ ຠາຄິເນຍ຺ເຍນ ນິວຕ຺ຕນ຺ເຕນ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ຍຖາສຸຕໍ ອາໂຣເຈສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນ ທານິ ມມ ຠາຄິເນຍ຺ຍສ຺ສ ກຖາຍ ໂທໂສ ອຕ຺ຖິ, ອທ຺ຘາ ຍໍ ໂສ ວທຕິ, ຕໍ ຕເຖວ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ນໍ ອິທານິ ¶ ມຸສາວາເທນ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ. ໂສ ຫິ ມໍ ‘ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ປຖວິໍ ປວິສິສ຺ສຕີ’ຕິ ອນິຍເມນ ອວຕ຺ວາ ‘ເຫຏ຺ຐາປາສາເທ ໂສປານປາທມູເລ ປຖວິໍ ປວິສິສ຺ສຕີ’’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍາຫໍ ຕໍ ຐານໍ ນ ຄມິສ຺ສາມິ, ອຖ ນໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຖວິໍ ອປວິສິຕ຺ວາ ມຸສາວາເທນ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປໂຠຄຊາຕໍ ສພ຺ພໍ ສຕ຺ຕຠູມິກປາສາທສ຺ສ ອຸປຣິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ໂສປານໍ ຫຣາເປຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປິທຫາເປຕ຺ວາ ເອເກກສ຺ມິໍ ທ຺ວາເຣ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ມລ຺ເລ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈາຫໍ ປມາເທນ ເຫຏ຺ຐາ ໂອໂຣຫິຕຸກາໂມ ໂຫມິ, ນິວາເຣຍ຺ຍາຖ ມ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ປາສາທຕເລ ສິຣິຄພ຺ເຠ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ສຸປ຺ປພຸທ຺ໂຘ ນ ເກວລໍ ປາສາທຕເລ ເວຫາສໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອາກາເສ ວາ ນິສີທຕຸ, ນາວາຍ ວາ ສມຸທ຺ທໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕຸ, ປພ຺ພຕນ຺ຕຣໍ ວາ ປວິສຕຸ, ພຸທ຺ຘານໍ ກຖາຍ ທ຺ວິຘາຠາໂວ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ມຍາ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນເຍວ ໂສ ປຖວິໍ ປວິສິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ນ ¶ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ນ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ, ນ ປພ຺ພຕານໍ ວິວຣໍ ປວິສ຺ສ;

ນ ວິຊ຺ຊຕີ ໂສ ຊຄຕິປ຺ປເທໂສ, ຍຕ຺ຖຏ຺ຐິຕໍ ນປ຺ປສເຫຍ຺ຍ ມຈ຺ຈູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ຍຕ຺ຖ ຐິຕໍ ນປ຺ປສເຫຍ຺ຍ, ມຈ຺ຈູຕິ ຍສ຺ມິໍ ປເທເສ ຐິຕໍ ມຣຓໍ ນປ຺ປສເຫຍ຺ຍ ນາຠິຠເວຍ຺ຍ, ເກສຄ຺ຄມຕ຺ໂຕປິ ¶ ປຖວິປ຺ປເທໂສ ນຕ຺ຖິ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວາຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສຕ຺ຖຸ ຠິກ຺ຂາຈາຣມຄ຺ຄສ຺ສ ນິຣຸທ຺ຘເວລາຍ ເຫຏ຺ຐາປາສາເທ ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘສ຺ສ ມງ຺ຄລສ຺ໂສ ອຸທ຺ທາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ຕໍ ຠິຕ຺ຕິໍ ປຫຣິ. ໂສ ອຸປຣິ ນິສິນ຺ໂນວສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກິເມຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ມງ຺ຄລສ຺ໂສ ອຸທ຺ທາໂມ’’ຕິ. ໂສ ປນສ຺ໂສ ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວາວ ສນ຺ນິສີທຕິ. ອຖ ນໍ ໂສ ຄຓ຺ຫິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານາ ອຸຏ຺ຐາຍ ທ຺ວາຣາຠິມຸໂຂ ອໂຫສິ, ທ຺ວາຣານິ ສຍເມວ ວິວຏານິ, ໂສປານໍ ສກຏ຺ຐາເນເຍວ ຐິຕໍ. ທ຺ວາເຣ ຐິຕາ ມລ຺ລາ ຕໍ ຄີວາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາຠິມຸຂໍ ຂິປິໍສຸ. ເອເຕນຸປາເຍນ ສຕ຺ຕສຸປິ ຕເລສຸ ທ຺ວາຣານິ ສຍເມວ ວິວຏານິ, ໂສປານານິ ຍຖາຐາເນ ຐິຕານິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ມລ຺ລາ ຕໍ ຄີວາຍເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາຠິມຸຂໍ ຂິປິໍສຸ. ອຖ ນໍ ເຫຏ຺ຐາປາສາເທ ໂສປານປາທມູລໍ ສມ຺ປຕ຺ຕເມວ ມຫາປຖວີ ວິວຣມານາ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ, ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕີຕິ.

ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘສກ຺ຍວຕ຺ຖຸ ທ຺ວາທສມໍ.

ສພ຺ເພ ¶ ¶ ¶ ຕສນ຺ຕີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຉພ຺ພຄ຺ຄິເຍ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ສຕ຺ຕຣສວຄ຺ຄິເຍຫິ ເສນາສເນ ປຏິຊຄ຺ຄິເຕ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ນິກ຺ຂມຖ, ມຍໍ ມຫລ຺ລກຕຣາ, ອມ຺ຫາກໍ ເອຕໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ‘‘ນ ມຍໍ ທສ຺ສາມ, ອມ຺ເຫຫິ ປຐມໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ປຫຣິໍສຸ. ສຕ຺ຕຣສວຄ຺ຄິຍາ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິຕາ ມຫາວິຣວໍ ວິຣວິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ນາມາ’’ຕິ ອາໂຣຈິເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ເອວໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ໂຍ ກໂຣຕິ, ໂສ ອິມໍ ນາມ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ປຫາຣທານສິກ຺ຂາປທໍ (ປາຈິ. ໔໔໙ ອາທໂຍ) ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ‘ຍຖາ ອຫໍ, ຕເຖວ ອຎ຺ເຎປິ ທຓ຺ຑສ຺ສ ຕສນ຺ຕິ, ມຈ຺ຈຸໂນ ຠາຍນ຺ຕີ’ຕິ ຎຕ຺ວາ ປໂຣ ນ ປຫຣິຕພ຺ໂພ, ນ ຆາເຕຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ສພ຺ເພ ຕສນ຺ຕິ ທຓ຺ຑສ຺ສ, ສພ຺ເພ ຠາຍນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸໂນ;

ອຕ຺ຕານໍ ອຸປມໍ ກຕ຺ວາ, ນ ຫເນຍ຺ຍ ນ ຆາຕເຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ສພ຺ເພ ຕສນ຺ຕີຕິ ສພ຺ເພປິ ສຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕນິ ທຓ຺ເຑ ປຕນ຺ເຕ ຕສ຺ສ ທຓ຺ຑສ຺ສ ຕສນ຺ຕິ. ມຈ຺ຈຸໂນຕິ ມຣຓສ຺ສາປິ ຠາຍນ຺ຕິເຍວ. ອິມິສ຺ສາ ຈ ເທສນາຍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ນິຣວເສສໍ, ອຕ຺ໂຖ ປນ ສາວເສໂສ. ຍຖາ ຫິ ຣຎ຺ຎາ ‘‘ສພ຺ເພ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕູ’’ຕິ ເຠຣິຍາ ຈຣາປິຕາຍປິ ຣາຊມຫາມຕ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ເສສາ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ, ເອວມິຘ ‘‘ສພ຺ເພ ຕສນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ຫຕ຺ຖາຊາເນຍ຺ໂຍ ອສ຺ສາຊາເນຍ຺ໂຍ ອຸສຠາຊາເນຍ຺ໂຍ ຂີຓາສໂວຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສາວ ຕສນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິເມສຸ ຫິ ຂີຓາສໂວ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ ປຫີນຕ຺ຕາ ມຣຓກສຕ຺ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ນ ຠາຍຕິ, ອິຕເຣ ຕໂຍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ ¶ ພລວຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປກ຺ຂຠູຕໍ ສຕ຺ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ນ ຠາຍນ຺ຕີຕິ. ນ ຫເນຍ຺ຍ ນ ຆາຕເຍຕິ ຍຖາ ອຫໍ ¶ , ເອວໍ ອຎ຺ເຎປິ ສຕ຺ຕາຕິ ເນວ ປຣໍ ປຫເຣຍ຺ຍ ນ ປຫຣາເປຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ສພ຺ເພ ຕສນ຺ຕີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຉພ຺ພຄ຺ຄິເຍ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເຕເຍວ ¶ ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ເຕເນວ ກາຣເຓນ ປຸຣິມສິກ຺ຂາປເທ ສຕ຺ຕຣສວຄ຺ຄິເຍ ປຫຣິໍສຸ. ເຕເນວ ກາຣເຓນ ເຕສໍ ຕລສຕ຺ຕິກໍ ອຸຄ຺ຄິຣິໍສຸ. ອິຘາປິ ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ນາມາ’’ຕິ ອາໂຣຈິເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ເອວໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ໂຍ ກໂຣຕິ, ໂສ ອິມໍ ນາມ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ຕລສຕ຺ຕິກສິກ຺ຂາປທໍ (ປາຈິ. ໔໕໔ ອາທໂຍ) ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ‘ຍຖາ ອຫໍ, ຕເຖວ ອຎ຺ເຎປິ ທຓ຺ຑສ຺ສ ຕສນ຺ຕິ, ຍຖາ ຈ ມຍ຺ຫໍ, ຕເຖວ ເນສໍ ຊີວິຕໍ ປິຍ’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ປໂຣ ນ ປຫຣິຕພ຺ໂພ ນ ຆາເຏຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ສພ຺ເພ ຕສນ຺ຕິ ທຓ຺ຑສ຺ສ, ສພ຺ເພສໍ ຊີວິຕໍ ປິຍໍ;

ອຕ຺ຕານໍ ອຸປມໍ ກຕ຺ວາ, ນ ຫເນຍ຺ຍ ນ ຆາຕເຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພສໍ ຊີວິຕໍ ປິຍນ຺ຕິ ຂີຓາສວໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕໍ ປິຍໍ ມຘຸຣໍ, ຂີຓາສໂວ ປນ ຊີວິເຕ ວາ ມຣເຓ ວາ ອຸເປກ຺ຂໂກວ ໂຫຕິ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວາຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸ ທຸຕິຍໍ.

ສຸຂກາມານິ ¶ ¶ ຠູຕານີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສມ຺ພຫຸເລ ກຸມາຣເກ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ¶ ສມເຍ ສຕ຺ຖາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ສມ຺ພຫຸເລ ກຸມາຣເກ ເອກໍ ຆຣສປ຺ປຊາຕິກໍ ອຫິໍ ທຓ຺ຑເກນ ປຫຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ກຸມາຣກາ ກິໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຫິໍ, ຠນ຺ເຕ, ທຓ຺ຑເກນ ປຫຣາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ’’ຕິ ປຸນ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຑໍສນຠເຍນ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ‘ອຕ຺ຕໂນ ສຸຂໍ ກຣິສ຺ສາມາ’ຕິ ອິມໍ ປຫຣນ຺ຕາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ສຸຂລາຠິໂນ ນ ຠວິສ຺ສຖ. ອຕ຺ຕໂນ ສຸຂໍ ປຕ຺ເຖນ຺ເຕນ ຫິ ປຣໍ ປຫຣິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ສຸຂກາມານິ ຠູຕານິ, ໂຍ ທຓ຺ເຑນ ວິຫິໍສຕິ;

ອຕ຺ຕໂນ ສຸຂເມສາໂນ, ເປຈ຺ຈ ໂສ ນ ລຠເຕ ສຸຂໍ.

‘‘ສຸຂກາມານິ ຠູຕານິ, ໂຍ ທຓ຺ເຑນ ນ ຫິໍສຕິ;

ອຕ຺ຕໂນ ສຸຂເມສາໂນ, ເປຈ຺ຈ ໂສ ລຠເຕ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ທຓ຺ເຑນາຕິ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຓ຺ເຑນ ວາ ເລຑ຺ຑຸອາທີຫິ ວາ ວິເຫເຐຕິ. ເປຈ຺ຈ ໂສ ນ ລຠເຕ ສຸຂນ຺ຕິ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣໂລເກ ມນຸສ຺ສສຸຂໍ ວາ ທິພ຺ພສຸຂໍ ວາ ປຣມຕ຺ຖຠູຕໍ ວາ ນິພ຺ພານສຸຂໍ ນ ລຠຕິ. ທຸຕິຍຄາຖາຍ ເປຈ຺ຈ ໂສ ລຠເຕຕິ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣໂລເກ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ຕິວິຘມ຺ປິ ສຸຂໍ ລຠຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ປຎ຺ຈສຕາປິ ເຕ ກຸມາຣກາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສູຕິ.

ມາໂວຈ ¶ ຜຣຸສໍ ກຎ຺ຈີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກຓ຺ຑຘານຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕສ຺ສ ¶ ¶ ກິຣ ປພ຺ພຊິຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອກໍ ອິຕ຺ຖິຣູປໍ ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ວິຈຣຕິ. ຕໍ ເຖໂຣ ນ ປສ຺ສຕິ, ມຫາຊໂນ ປນ ປສ຺ສຕິ. ອນ຺ໂຕຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣໂຕປິສ຺ສ ມນຸສ຺ສາ ເອກໍ ຠິກ຺ຂໍ ທຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂຫຕຸ, ອຍໍ ປນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຫາຍິກາຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍມ຺ປິ ທທນ຺ຕິ.

ກິໍ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມນ຺ຕິ? ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘກາເລ ກິຣ ທ຺ເວ ສຫາຍກາ ຠິກ຺ຂູ ເອກມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕສທິສາ ອຕິວິຍ ສມຄ຺ຄາ ອເຫສຸໍ. ທີຆາຍຸກພຸທ຺ຘກາເລ ຈ ອນຸສໍວຈ຺ຉຣໍ ວາ ອນຸຉມາສໍ ວາ ຠິກ຺ຂູ ອຸໂປສຖຕ຺ຖາຍ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕປິ ‘‘ອຸໂປສຖຄ຺ຄໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວສນຏ຺ຐານາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ເຕ ເອກາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕເທວຕາ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ອຕິວິຍ ສມຄ຺ຄາ, ສກ຺ກາ ນຸ ໂຂ ອິເມ ຠິນ຺ທິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ພາລຕາຍ ຈິນ຺ຕິຕສມນນ຺ຕຣເມວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສຸ ເອເກນ, ‘‘ອາວຸໂສ, ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ອາຄເມຫິ, ສຣີຣກິຈ຺ເຈນມ຺ຫິ ອຕ຺ຖິໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສາ ເທວຕາ ເອກໍ ມນຸສ຺ສິຕ຺ຖິວຓ຺ຓໍ ¶ ມາເປຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ຄຈ຺ຉນ຺ຕຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນກາເລ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ເກສກລາປໍ, ເອເກນ ນິວາສນໍ ສຓ຺ຐາປຍມານາ ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໂຕ ນິກ຺ຂມິ. ໂສ ຕໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ຕມາຄມຍມາໂນ ປນ ປຸຣໂຕ ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລກຍມາໂນ ຕໍ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕໍ ປສ຺ສິ. ສາ ເຕນ ທິຏ຺ຐຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ອິຕໂຣ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕກາເລ ອາຫ – ‘‘ອາວຸໂສ, ສີລໍ ເຕ ຠິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ນຕ຺ຖາວຸໂສ, ມຍ຺ຫໍ ເອວຣູປ’’ນ຺ຕິ. ອິທາເນວ ເຕ ມຍາ ປຈ຺ຉໂຕ ນິກ຺ຂມມານາ ຕຣຸຓອິຕ຺ຖີ ອິທໍ ນາມ ກໂຣນ຺ຕີ ທິຏ຺ຐາ, ຕ຺ວໍ ‘‘ນຕ຺ຖິ ມຍ຺ຫໍ ເອວຣູປ’’ນ຺ຕິ ກິໍ ວເທສີຕິ. ໂສ ອສນິຍາ ມຕ຺ຖເກ ອວຕ຺ຖໂຏ ວິຍ ມາ ມໍ, ອາວຸໂສ, ນາເສຫິ, ນຕ຺ຖິ ມຍ຺ຫໍ ເອວຣູປນ຺ຕິ. ອິຕໂຣ ‘‘ມຍາ ສາມໍ ອກ຺ຂີຫິ ທິຏ຺ຐໍ, ກິໍ ຕວ ສທ຺ທຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ທຓ຺ຑໂກ ວິຍ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ, ອຸໂປສຖຄ຺ເຄປິ ‘‘ນາຫໍ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ອຸໂປສຖໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິສີທິ. ອິຕໂຣ ‘‘ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສີເລ ອຓຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ກາຬໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ກເຖສິ. ໂສປິ ‘‘ມຍາ ສາມໍ ທິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເທວຕາ ຕໍ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຸໂປສຖໍ ກາຕຸໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຠາຣິຍໍ ມຍາ ກມ຺ມໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍ຺ຫໍ ອຍ຺ຍສ຺ສ ສີລເຠໂທ ນຕ຺ຖິ, ມຍາ ປນ ວີມໍສນວເສເນຕໍ ກຕໍ, ກໂຣຖ ເຕນ ¶ ສທ຺ຘິໍ ອຸໂປສຖ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕສ຺ສາ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ກເຖນ຺ຕິຍາ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖໍ ອກາສິ ¶ , ນ ປນ ເຖເຣ ປຸພ຺ເພ ວິຍ ມຸທຸຈິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ເອຕ຺ຕກໍ ເທວຕາຍ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ.

ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ປນ ເຕ ເຖຣາ ຍຖາສຸຂໍ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ເທວຕາ ອປີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຸທ຺ຘິມນ຺ວາຍ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປທໍ ລຠິ. ຕສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕໍ ອິຕ຺ຖິຣູປໍ ¶ ຕເຖວ ປຎ຺ຎາຍິ. ເຕເນວສ຺ສ ໂກຓ຺ຑຘານຕ຺ເຖໂຣຕິ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ຕໍ ຕຖາວິຈຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ມຫາເສຏ຺ຐິ, ອິມໍ ທຸສ຺ສີລໍ ຕວ ວິຫາຣາ ນີຫຣ. ອິມຎ຺ຫິ ນິສ຺ສາຍ ເສສຠິກ຺ຂູນໍ ອຍໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ສຕ຺ຖາ ວິຫາເຣ ນຕ຺ຖີຕິ? ອຕ຺ຖິ ອຸປາສກາຕິ. ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ສຕ຺ຖາວ ຊານິສ຺ສຕີຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິສາຂາຍປິ ຕເຖວ ກເຖສຸໍ. ສາປິ ເນສໍ ຕເຖວ ປຏິວຈນໍ ອທາສິ.

ຠິກ຺ຂູປິ ເຕຫິ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕວຈນາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘‘ມຫາຣາຊ, ໂກຓ຺ຑຘານຕ຺ເຖໂຣ ເອກໍ ອິຕ຺ຖິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ໂຕ ສພ຺ເພສໍ ອຍສໍ ອຸປ຺ປາເທສິ, ຕໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວິຊິຕາ ນີຫຣຖາ’’ຕິ. ‘‘ກຫໍ ປນ ໂສ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ວິຫາເຣ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກຕຣສ຺ມິໍ ເສນາສເນ ວິຫຣຕີ’’ຕິ? ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉຖ, ອຫໍ ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂສ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ເສນາສນໍ ປຸຣິເສຫິ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານາຠິມຸໂຂ ອຄມາສິ. ເຖໂຣ ມຫາສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ວິຫາຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປມຸເຂ ອຏ຺ຐາສິ. ຕມ຺ປິສ຺ສ ອິຕ຺ຖິຣູປໍ ¶ ປິຏ຺ຐິປສ຺ເສ ຐິຕໍ ຣາຊາ ອທ຺ທສ. ເຖໂຣ ຣຎ຺ໂຎ ອາຄມນໍ ຎຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ຣາຊາ ເຖຣໍ ນ ວນ຺ທິ, ຕມ຺ປິ ອິຕ຺ຖິໍ ນາທ຺ທສ. ໂສ ທ຺ວາຣນ຺ຕເຣປິ ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ເຈປິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອທິສ຺ວາວ ເຖຣໍ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ເອກໍ ອິຕ຺ຖິໍ ອທ຺ທສໍ, ກຫໍ ສາ’’ຕິ? ‘‘ນ ປສ຺ສາມິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ອິທານິ ມຍາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປິຏ຺ຐິປສ຺ເສ ຐິຕາ ທິຏ຺ຐາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ອຫໍ ນ ປສ຺ສາມິ’’ຈ຺ເຈວາຫ. ຣາຊາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິໂຕ ຕາວ ນິກ຺ຂມຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖເຣ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປມຸເຂ ຐິເຕ ປຸນ ສາ ເຖຣສ຺ສ ປິຏ຺ຐິປສ຺ເສ ອຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຸນ ອຸປຣິຕລໍ ອຠິຣຸຫິ, ຕສ຺ສ ອາຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ເຖໂຣ ນິສີທິ. ປຸນ ຣາຊາ ຕໍ ສພ຺ພຏ຺ຐາເນສຸ ໂອໂລເກນ຺ໂຕປິ ອທິສ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກຫໍ ສາ ອິຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸນ ເຖຣໍ ¶ ປຸຈ຺ຉິ. ນາຫໍ ປສ຺ສາມິ ມຫາຣາຊາຕິ. ‘‘ກິໍ ກເຖຖ, ຠນ຺ເຕ, ມຍາ ອິທາເນວ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປິຏ຺ຐິປສ຺ເສ ຐິຕາ ທິຏ຺ຐາ’’ຕິ ອາຫ. ອາມ, ມຫາຣາຊ, ມຫາຊໂນປິ ‘‘ເມ ປຈ຺ຉໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ອິຕ຺ຖີ ວິຈຣຕີ’’ຕິ ວທຕິ, ອຫໍ ປນ ນ ປສ຺ສາມີຕິ ¶ . ຣາຊາ ‘‘ປຏິຣູປເກນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຸນ ເຖຣໍ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິໂຕ ຕາວ ໂອຕຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຖເຣ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປມຸເຂ ຐິເຕ ປຸນ ຕໍ ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິປສ຺ເສ ຐິຕໍ ທິສ຺ວາ ອຸປຣິຕລໍ ອຠິຣຸຫິ. ປຸນ ນາທ຺ທສ. ໂສ ປຸນ ເຖຣໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕນ ‘‘ນ ປສ຺ສາມິ’’ຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ປຏິຣູປກເມເວຕ’’ນ຺ຕິ ນິຏ຺ຐໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣໍ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອວຣູເປ ສໍກິເລເສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ວິຈຣນ຺ເຕ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠິກ຺ຂໍ ນ ທສ຺ສຕິ, ນິພທ຺ຘໍ ມມ ເຄຫໍ ປວິສຖ, ອຫເມວ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຖຣໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ຠິກ຺ຂູ ‘‘ປສ຺ສຖາວຸໂສ, ຣຎ຺ໂຎ ປາປກິຣິຍໍ, ‘ເອຕໍ ວິຫາຣໂຕ ນີຫຣາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ¶ ປຈ຺ຈເຍຫິ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຄໂຕ’’ຕິ ອຸຊ຺ຌາຍິໍສຸ. ຕມ຺ປິ ເຖຣໍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອມ຺ໂຠ, ທຸສ຺ສີລ, ອິທານິສິ ຣາຊໂກຓ຺ໂຑ ຊາໂຕ’’ຕິ. ໂສປິ ປຸພ຺ເພ ຠິກ຺ຂູ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ທຸສ຺ສີລາ, ຕຸມ຺ເຫ ໂກຓ຺ຑາ, ຕຸມ຺ເຫ ອິຕ຺ຖິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂກຓ຺ຑຘານຕ຺ເຖໂຣ ອມ຺ເຫຫິ ວຸຕ຺ໂຕ ອມ຺ເຫ ‘ທຸສ຺ສີລາ’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ອກ຺ໂກສຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ເອວໍ ວເທສີ’’ຕິ? ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ’’ຕິ? ‘‘ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ກຖິຕກາຣຓາ’’ຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ກສ຺ມາ ກເຖຖາ’’ຕິ. ‘‘ອິມສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ອິຕ຺ຖິໍ ວິຈຣນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອິເມ ກິຣ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ອິຕ຺ຖິໍ ວິຈຣນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ວທນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ກສ຺ມາ ກເຖສິ ¶ , ເອເຕ ຕາວ ທິສ຺ວາ ກເຖນ຺ຕິ. ຕ຺ວໍ ອທິສ຺ວາວ ອິເມຫິ ສທ຺ຘິໍ ກສ຺ມາ ກເຖສິ, ນນຸ ປຸພ຺ເພ ຕເວວ ປາປິກໍ ທິຏ຺ຐິໍ ນິສ຺ສາຍ ອິທໍ ຊາຕໍ, ອິທານິ ກສ຺ມາ ປຸນ ປາປິກໍ ທິຏ຺ຐິໍ ຄຓ຺ຫາສີ’’ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອິມິນາ ປຸພ຺ເພ ກຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ອິທໍ ປາປກມ຺ມໍ ນິສ຺ສາຍ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ປຕ຺ໂຕ, ອິທານິ ເຕ ປຸນ ຕຖາຣູປໍ ປາປິກໍ ທິຏ຺ຐິໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ມາ ປຸນ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ກິຎ຺ຈິ ກເຖຫິ, ນິສ຺ສທ຺ໂທ ມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ຉິນ຺ນກໍສຖາລສທິໂສ ໂຫຫິ, ເອວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນິພ຺ພານປ຺ປຕ຺ໂຕ ນາມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ¶ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ມາໂວຈ ຜຣຸສໍ ກຎ຺ຈິ, ວຸຕ຺ຕາ ປຏິວເທຍ຺ຍຸ ຕໍ;

ທຸກ຺ຂາ ຫິ ສາຣມ຺ຠກຖາ, ປຏິທຓ຺ຑາ ຜຸເສຍ຺ຍຸ ຕໍ.

‘‘ສເຈ ເນເຣສິ ອຕ຺ຕານໍ, ກໍໂສ ອຸປຫໂຕ ຍຖາ;

ເອສ ປຕ຺ໂຕສິ ນິພ຺ພານໍ, ສາຣມ຺ໂຠ ເຕ ນ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມາໂວຈ ຜຣຸສໍ ກຎ຺ຈີຕິ ກຎ຺ຈິ ເອກປຸຄ຺ຄລມ຺ປິ ຜຣຸສໍ ມາ ອວຈ. ວຸຕ຺ຕາຕິ ຕຍາ ປເຣ ‘‘ທຸສ຺ສີລາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ຕມ຺ປິ ຕເຖວ ປຏິວເທຍ຺ຍຸໍ. ສາຣມ຺ຠກຖາຕິ ເອສາ ກຣຓຸຕ຺ຕຣາ ຍຸຄຄ຺ຄາຫກຖາ ນາມ ທຸກ຺ຂາ. ປຏິທຓ຺ຑາຕິ ກາຍທຓ຺ຑາທີຫິ ¶ ປຣໍ ປຫຣນ຺ຕສ຺ສ ຕາທິສາ ປຏິທຓ຺ຑາ ຈ ຕວ ມຕ຺ຖເກ ປເຕຍ຺ຍຸໍ. ສເຈ ເນເຣສີຕິ ສເຈ ອຕ຺ຕານໍ ນິຈ຺ຈລໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ. ກໍໂສ ອຸປຫໂຕ ຍຖາຕິ ມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕລມຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຐປິຕກໍສຖາລໍ ວິຍ. ຕຎ຺ຫິ ຫຕ຺ຖປາເທຫິ ວາ ທຓ຺ຑເກນ ວາ ປຫຏມ຺ປິ ສທ຺ທໍ ນ ກໂຣຕິ, ເອສ ປຕ຺ໂຕສີຕິ ສເຈ ເອວຣູໂປ ຠວິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ, ອິມໍ ປຏິປທໍ ປູຣຍມາໂນ ອິທານິ ອປ຺ປຕ຺ໂຕປິ ເອໂສ ນິພ຺ພານປ຺ປຕ຺ໂຕ ນາມ. ສາຣມ຺ໂຠ ເຕ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຈ ປນ ‘‘ຕ຺ວໍ ທຸສ຺ສີໂລ, ຕຸມ຺ເຫ ທຸສ຺ສີລາ’’ຕິເອວມາທິໂກ ອຸຕ຺ຕຣກຣຓວາຈາລກ຺ຂໂຓ ສາຣມ຺ໂຠປິ ເຕ ນ ວິຊ຺ຊຕິ, ນ ຠວິສ຺ສຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສຸ, ໂກຓ຺ຑຘານຕ຺ເຖໂຣປິ ສຕ຺ຖາຣາ ທິນ຺ນໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ, ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ປຐມໍ ສລາກໍ ຄຓ຺ຫີຕິ.

ຍຖາ ທຓ຺ເຑນາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ປຸພ຺ພາຣາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວິສາຂາທີນໍ ອຸປາສິການໍ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາວຕ຺ຖິຍໍ ¶ ¶ ກິຣ ເອກສ຺ມິໍ ມຫາອຸໂປສຖທິວເສ ປຎ຺ຈສຕມຕ຺ຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ອຸໂປສຖິກາ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອຄມິໍສຸ. ວິສາຂາ ຕາສຸ ມຫລ຺ລກິຕ຺ຖິໂຍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ, ‘‘ອມ຺ມາ, ກິມຕ຺ຖໍ ອຸໂປສຖິກາ ຊາຕຕ຺ຖາ’’ຕິ. ຕາຫິ ‘‘ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ມຊ຺ຌິມິຕ຺ຖິໂຍ ປຸຈ຺ຉິ, ຕາຫິ ‘‘ສປຕ຺ຕິວາສາ ມຸຈ຺ຈນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕຣຸຓິຕ຺ຖິໂຍ ປຸຈ຺ຉິ, ຕາຫິ ‘‘ປຐມຄພ຺ເຠ ປຸຕ຺ຕປຏິລາຠຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກຸມາຣິກາໂຍ ປຸຈ຺ຉິ, ຕາຫິ ‘‘ຕຣຸຓຠາເວເຍວ ປຕິກຸລຄມນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕາສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕາ ອາທາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ອາໂຣເຈສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ‘‘ວິສາເຂ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຊາຕິອາທໂຍ ນາມ ທຓ຺ຑຫຕ຺ຖກໂຄປາລກສທິສາ, ຊາຕິ ຊຣາຍ ສນ຺ຕິກໍ, ຊຣາ ພ຺ຍາຘິໂນ ສນ຺ຕິກໍ, ພ຺ຍາຘິ ມຣຓສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສຕ຺ວາ ມຣຓໍ ກຸຐາຣິຍາ ຉິນ຺ທນ຺ຕາ ວິຍ ຊີວິຕໍ ຉິນ຺ທຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ວິວຏ຺ຏໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ວຏ຺ຏເມວ ປນ ປຕ຺ເຖນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຍຖາ ທຓ຺ເຑນ ໂຄປາໂລ, ຄາໂວ ປາເຊຕິ ໂຄຈຣໍ;

ເອວໍ ຊຣາ ຈ ມຈ຺ຈຸ ຈ, ອາຍຸໍ ປາເຊນ຺ຕິ ປາຓິນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປາເຊຕີຕິ ເຉໂກ ໂຄປາໂລ ເກທາຣນ຺ຕຣໍ ປວິສນ຺ຕິໂຍ ຄາໂວ ທຓ຺ເຑນ ນິວາເຣຕ຺ວາ ເຕເນວ ໂປເຖນ຺ໂຕ ສຸລຠຕິໂຓທກໍ ¶ ໂຄຈຣໍ ເນຕິ. ອາຍຸໍ ປາເຊນ຺ຕີຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ ເຂເປນ຺ຕິ. ໂຄປາລໂກ ວິຍ ຫິ ຊຣາ ຈ ມຈ຺ຈຸ ຈ, ໂຄຄໂຓ ວິຍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ໂຄຈຣຠູມິ ວິຍ ມຣຓໍ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕິ ຕາວ ສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຊຣາຍ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສສິ, ຊຣາ ພ຺ຍາຘິໂນ ສນ຺ຕິກໍ ¶ , ພ຺ຍາຘິ ມຣຓສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ. ຕເມວ ມຣຓໍ ກຸຐາຣິຍາ ເຉທໍ ວິຍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ໂອປມ຺ມສມ຺ປຏິປາທນໍ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ອຸໂປສຖິກອິຕ຺ຖີນໍ ວຕ຺ຖຸ ປຎ຺ຈມໍ.

ອຖ ¶ ປາປານິ ກມ຺ມານີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຊຄຣເປຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ລກ຺ຂຓຕ຺ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍ ຄິຊ຺ຌກູຏໂຕ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ປຎ຺ຈວີສຕິໂຍຊນິກໍ ອຊຄຣເປຕໍ ນາມ ອທ຺ທສ. ຕສ຺ສ ສີສໂຕ ອຄ຺ຄິຊາລາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຣິຍນ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປຣິຍນ຺ຕໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສີສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຸຠຍໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ໂອຕຣນ຺ຕິ. ເຖໂຣ ຕໍ ທິສ຺ວາ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສິ. ລກ຺ຂຓຕ຺ເຖເຣນ ສິຕກາຣຓໍ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອກາໂລ, ອາວຸໂສ, ອິມສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ ເວຍ຺ຍາກຣຓາຍ, ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ມໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ¶ ວຕ຺ວາ ຣາຊຄເຫ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄຕກາເລ ລກ຺ຂຓຕ຺ເຖເຣນ ປຸຏ຺ໂຐ ອາຫ – ‘‘ຕຕ຺ຣາຫໍ, ອາວຸໂສ, ເອກໍ ເປຕໍ ອທ຺ທສໍ, ຕສ຺ສ ເອວຣູໂປ ນາມ ອຕ຺ຕຠາໂວ, ອຫໍ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘ນ ວຕ ເມ ເອວຣູໂປ ອຕ຺ຕຠາໂວ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ’ຕິ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສິ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຈກ຺ຂຸຠູຕາ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາວກາ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິອາທີນິ (ປາຣາ. ໒໒໘; ສໍ. ນິ. ໒.໒໐໒) ວທນ຺ໂຕ ເຖຣສ຺ສ ກຖໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ‘‘ມຍາປິ ເອໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ເປໂຕ ໂພຘິມຓ຺ເຑເຍວ ທິຏ຺ໂຐ, ‘ເຍ ຈ ປນ ເມ ວຈນໍ ນ ສທ຺ທເຫຍ຺ຍຸໍ, ເຕສໍ ຕໍ ອຫິຕາຍ ອສ຺ສາ’ຕິ ນ ກເຖສິໍ, ອິທານິ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ສກ຺ຂິໍ ລຠິຕ຺ວາ ກເຖມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ປຸຏ຺ໂຐ ພ຺ຍາກາສິ –

ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາເລ ກິຣ ສຸມງ຺ຄລເສຏ຺ຐິ ນາມ ສຸວຓ຺ຓິຏ຺ຐກາຫິ ຠູມິໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ວີສຕິອຸສຠຏ຺ຐາເນ ຕຕ຺ຕເກເນວ ຘເນນ ວິຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕາວຕ຺ຕເກເນວ ວິຫາຣມຫໍ ກາເຣສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ປາໂຕວ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນຄຣທ຺ວາເຣ ເອກິສ຺ສາ ສາລາຍ ກາສາວໍ ສສີສໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ກລລມກ຺ຂິເຕຫິ ປາເທຫິ ນິປນ຺ນໍ ເອກໍ ໂຈຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ກລລມກ຺ຂິຕປາໂທ ຣຕ຺ຕິໍ ວິຈຣິຕ຺ວາ ທິວາ ນິປນ຺ນມນຸສ຺ໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ໂຈໂຣ ມຸຂໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິໍ ທິສ຺ວາ ¶ ‘‘ໂຫຕຸ, ຊານິສ຺ສາມິ ເຕ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເຂຕ຺ຕໍ ຌາເປສິ, ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວເຊ ຄຸນ຺ນໍ ປາເທ ຉິນ຺ທິ, ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເຄຫໍ ຌາເປສິ, ໂສ ເອຕ຺ຕເກນາປິ ໂກປໍ ນິພ຺ພາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຈູຬູປຏ຺ຐາເກນ ສທ຺ຘິໍ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖວໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ¶ ¶ ເຕ ເສຏ຺ຐິໂນ ປິຍ’’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ຄນ຺ຘກຸຏິໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຕສ຺ສ ປິຍຕຣໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ໂຫຕຸ, ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ຌາເປຕ຺ວາ ໂກປໍ ນິພ຺ພາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຕ຺ຖຣິ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ເຐ ປານີຍປຣິໂຠຊນີຍຆເຏ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ອຄ຺ຄິໍ ອທາສິ. ເສຏ຺ຐິ ‘‘ຄນ຺ຘກຸຏິ ກິຣ ຌາຍຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຌາມກາເລ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ຌາມໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ວາລຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ໂທມນສ຺ສໍ ອກຕ຺ວາ ວາມພາຫຸໍ ສມຎ຺ຊິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ເຖນ ມຫາອປ຺ໂຜຏນໍ ອປ຺ໂຜເຏສິ. ອຖ ນໍ ສມີເປ ຐິຕາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ກສ຺ມາ, ສາມິ, ເອຕ຺ຕກໍ ຘນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ກຕຄນ຺ຘກຸຏິຍາ ຌາມກາເລ ອປ຺ໂຜເຏສີ’’ຕິ? ໂສ ອາຫ – ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ເມ, ຕາຕາ, ອຄ຺ຄິອາທີຫິ ອສາຘາຣເຓ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສເນ ຘນໍ ນິທຫິຕຸໍ ລທ຺ຘໍ, ‘ປຸນປິ ເອຕ຺ຕກໍ ຘນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ກາຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມີ’ຕິ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ອປ຺ໂຜເຏສິ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ປຸນ ຕຕ຺ຕກໍ ຘນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ກາເຣຕ຺ວາ ວີສຕິສຫສ຺ສຠິກ຺ຂຸປຣິວາຣສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ທານໍ ອທາສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂຈໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ອິມໍ ອມາເຣຕ຺ວາ ມງ຺ກຸກາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ໂຫຕຸ, ມາເຣສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ນິວາສນນ຺ຕເຣ ຉຸຣິກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ວິຫາເຣ ວິຈຣນ຺ໂຕປິ ໂອກາສໍ ນ ລຠິ. ມຫາເສຏ຺ຐິປິ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມມ ເອເກນ ປຸຣິເສນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ¶ ເຂຕ຺ຕໍ ຌາປິຕໍ, ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວເຊ ຄຸນ຺ນໍ ປາທາ ຉິນ຺ນາ, ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເຄຫໍ ຌາປິຕໍ, ອິທານິ ຄນ຺ຘກຸຏິປິ ເຕເນວ ຌາປິຕາ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ທາເນ ປຐມໍ ປຕ຺ຕິໍ ຕສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂຈໂຣ ‘‘ຠາຣິຍໍ ວຕ ເມ ກມ຺ມໍ ກຕໍ, ເອວໍ ອປຣາຘກາຣເກ ມຍິ ອິມສ຺ສ ໂກປມຕ຺ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ທາເນ ມຍ຺ຫເມວ ປຐມໍ ປຕ຺ຕິໍ ເທຕິ, ອຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ທຸພ຺ຠາມິ, ເອວຣູປໍ ເມ ປຸຣິສໍ ອຂມາເປນ຺ຕສ຺ສ ເທວທຓ຺ໂຑປິ ເມ ມຕ຺ຖເກ ປເຕຍ຺ຍາ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ຂມາຫິ ເມ, ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ສາມິ, ເອວໍ ອຍຸຕ຺ຕກໍ ກມ຺ມໍ ມຍາ ກຕໍ, ຕສ຺ສ ເມ ຂມາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ເສຏ຺ຐິ ‘‘ຕຍາ ເມ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກຕ’’ນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ມຍາ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຕ຺ວໍ ມຍາ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ, ກສ຺ມາ ເມ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ເອວມກາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ນຄຣາ ນິກ຺ຂນ຺ເຕນ ເຕນ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ສາເຣຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ເມ ກາຣເຓນ ໂກໂປ ອຸປ຺ປາທິໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ເສຏ຺ຐິ ອຕ຺ຕນາ ວຸຕ຺ຕໍ ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຕາຕ, ວຸຕ຺ຕໍ ມຍາ ¶ , ຕໍ ເມ ຂມາຫີ’’ຕິ ໂຈຣໍ ຂມາເປຕ຺ວາ ‘‘ອຸຏ຺ເຐຫິ, ຕາຕ, ຂມາມິ ເຕ, ຄຈ຺ຉ, ຕາຕາ’’ຕິ ອາຫ. ສເຈ ເມ, ສາມິ, ຂມສິ, ສປຸຕ຺ຕທາຣໍ ມໍ ເຄເຫ ທາສໍ ກໂຣຫີຕິ. ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ມຍາ ເອຕ຺ຕເກ ກຖິເຕ ເອວຣູປໍ ເຉທນໍ ອກາສິ, ເຄເຫ ¶ ວສນ຺ເຕນ ປນ ¶ ສທ຺ຘິໍ ນ ສກ຺ກາ ກິຎ຺ຈິ ກເຖຕຸໍ, ນ ເມ ຕຍາ ເຄເຫ ວສນ຺ເຕນ ກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ, ຂມາມິ ເຕ, ຄຈ຺ຉ, ຕາຕາຕິ. ໂຈໂຣ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິປາກາວເສເສນ ອິທານິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ ປຈ຺ຈຕີຕິ.

ເອວໍ ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ພາລາ ນາມ ປາປານິ ກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕາ ນ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ປຈ຺ຉາ ປນ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ເມຫິ ຑຍ຺ຫມານາ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ທາວຄ຺ຄິສທິສາວ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຖ ປາປານິ ກມ຺ມານິ, ກຣໍ ພາໂລ ນ ພຸຊ຺ຌຕິ;

ເສຫິ ກມ຺ເມຫິ ທຸມ຺ເມໂຘ, ອຄ຺ຄິຑຑ຺ໂຒວ ຕປ຺ປຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຖ ປາປານີຕິ ນ ເກວລໍ ພາໂລ ໂກຘວເສນ ປາປານິ ກໂຣຕິ, ກໂຣນ຺ໂຕປິ ປນ ນ ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາປໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຈ ‘‘ປາປໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ອພຸຊ຺ຌນໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ອິມສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ເອວຣູໂປ ນາມ ວິປາໂກ’’ຕິ ອຊານນຕາຍ ‘‘ນ ພຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສຫີຕິ ໂສ ເຕຫິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕເກຫິ ກມ຺ເມຫິ ທຸມ຺ເມໂຘ ນິປ຺ປຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິຑຑ຺ໂຒວ ຕປ຺ປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ໂຍ ¶ ທຓ຺ເຑນາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ຕິຕ຺ຖິຍາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ມນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ຊານາຖາວຸໂສ, ‘ເກນ ກາຣເຓນ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ມຫາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’ຕິ ¶ . ມຍໍ ນ ຊານາມ, ຕຸມ຺ເຫ ປນ ຊານາຖາຕິ. ອາມ, ຊານາມ, ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ນາມ ເອກໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ໂສ ຫິ ເທວໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເທວຕາຫິ ກຕກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ກເຖຕິ ‘ອິທໍ ນາມ ກຕ຺ວາ ເອວຣູປໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ¶ ລຠນ຺ຕີ’ຕິ. ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕານມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ກເຖຕິ ‘ອິທໍ ນາມ ກຕ຺ວາ ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕີ’ຕິ. ມນຸສ຺ສາ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ອຠິຫຣນ຺ຕິ, ສເຈ ຕໍ ມາເຣຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມ, ໂສ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ອມ຺ຫາກໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ອຕ຺ເຖໂກ ອຸປາໂຍ’’ຕິ ສພ຺ເພ ເອກຈ຺ຉນ຺ທາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ກຕ຺ວາ ຕໍ ມາຣາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐາເກ ສມາທເປຕ຺ວາ ກຫາປຓສຫສ຺ສໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຸຣິສຆາຕກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຈຣນ຺ເຕ ໂຈເຣ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ກາຬສິລາຍໍ ວສຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ມາເຣຖາ’’ຕິ ເຕສໍ ກຫາປເຓ ອທໍສຸ. ໂຈຣາ ຘນໂລເຠນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເຖຣໍ ມາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ປຣິວາເຣສຸໍ. ເຖໂຣ ເຕຫິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ກຸຎ຺ຈິກຈ຺ຉິທ຺ເທນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ເຕ ໂຈຣາ ຕໍ ທິວສໍ ເຖຣໍ ອທິສ຺ວາ ປຸເນກທິວສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິກ຺ຂິປິໍສຸ. ເຖໂຣ ¶ ຎຕ຺ວາ ກຓ຺ຓິກາມຓ຺ຑລໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ເອວໍ ເຕ ປຐມມາເສປິ ມຊ຺ຌິມມາເສປິ ເຖຣໍ ຄເຫຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ປຈ຺ຉິມມາເສ ປນ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ເຖໂຣ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ມສ຺ສ ອາກຑ຺ຒນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ນ ອປຄຈ຺ຉິ. ໂຈຣາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຓ຺ຑຸລກຓມຕ຺ຕານິສ຺ສ ອຏ຺ຐີນິ ກໂຣນ຺ຕາ ຠິນ຺ທິໍສຸ. ອຖ ນໍ ‘‘ມໂຕ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ເອກສ຺ມິໍ ຄຸມ຺ພປິຏ຺ເຐ ຂິປິຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ.

ເຖໂຣ ‘‘ສຕ຺ຖາຣໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາວ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕຠາວໍ ຌານເວຐເນນ ເວເຐຕ຺ວາ ຖິຣໍ ກຕ຺ວາ ອາກາເສນ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສສິ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ’’ຕິ? ‘‘ກາຬສິລາປເທສໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ເຕນ ຫິ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ມຍ຺ຫໍ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ຍາຫິ. ຕາທິສສ຺ສ ຫິ ເມ ສາວກສ຺ສ ອິທານິ ທສ຺ສນໍ ນຕ຺ຖີຕິ. ໂສ ‘‘ເອວໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາກາສໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພານທິວເສ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ນານປ຺ປກາຣາ ອິທ຺ຘິໂຍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ¶ ກາຬສິລາຏວິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ‘‘ເຖຣໍ ກິຣ ໂຈຣາ ມາເຣສຸ’’ນ຺ຕິ ອຍມ຺ປິ ກຖາ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ປຕ຺ຖຣິ. ຣາຊາ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ໂຈເຣ ປຣິເຍສນຕ຺ຖາຍ ຈຣປຸຣິເສ ປໂຍເຊສິ. ເຕສຸປິ ໂຈເຣສຸ ສຸຣາປາເນ ສຸຣໍ ປິວນ຺ເຕສຸ ເອໂກ ເອກສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ປາເຕສິ. ໂສ ຕໍ ສນ຺ເຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ ທຸພ຺ພິນີຕ, ຕ຺ວໍ ກສ຺ມາ ເມ ປິຏ຺ຐິໍ ປາເຕສີ’’ຕິ ¶ ອາຫ. ກິໍ ປນ ຫເຣ ທຸຏ຺ຐໂຈຣ, ຕຍາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ປຐມໍ ປຫໂຏຕິ? ກິໍ ປນ ມຍາ ປຫຏຠາວໍ ຕ຺ວໍ ນ ຊານາສີຕິ? ອິຕິ ເນສໍ ‘‘ມຍາ ປຫໂຏ, ມຍາ ປຫໂຏ’’ຕິ ວທນ຺ຕານໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ເຕ ຈຣປຸຣິສາ ເຕ ສພ຺ເພ ໂຈເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ໂຈເຣ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ເຖໂຣ ມາຣິໂຕ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ຕຸມ຺ເຫ ອຸຍ຺ໂຍຊິຕາ’’ຕິ? ‘‘ນຄ຺ຄສມຓເກຫິ, ເທວາ’’ຕິ. ຣາຊາ ປຎ຺ຈສເຕ ນຄ຺ຄສມຓເກ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສເຕຫິ ໂຈເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ຣາຊງ຺ຄເຓ ນາຠິປ຺ປມາເຓສຸ ອາວາເຏສຸ ນິຂຓາເປຕ຺ວາ ປລາເລຫິ ປຏິຈ຺ຉາທາເປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ທາເປສິ ¶ . ອຖ ເນສໍ ຌາມຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອຍນງ຺ຄເລຫິ ກສາເປຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ກາຣາເປສິ.

ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ອນນຸຣູປເມວ ມຣຓໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ອິມສ຺ເສວ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ອນນຸຣູປໍ ມຣຓໍ ປຕ຺ໂຕ, ປຸພ຺ເພ ປນ ເຕນ ກຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ອນຸຣູປເມວ ມຣຓໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ປນສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ປຸພ຺ພກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກເຖສິ –

ອຕີເຕ ¶ ກິຣ ພາຣາຓສິວາສີ ເອໂກ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສຍເມວ ໂກຏ຺ຏນປຈນາທີນິ ກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ມາຕາປິຕໂຣ ປຏິຊຄ຺ຄິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ນໍ, ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ເອກໂກວ ເຄເຫ ຈ ອຣຎ຺ເຎ ຈ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ກິລມສິ, ເອກໍ ເຕ ກຸມາຣິກໍ ອາເນສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ມຕາຕາ, ນ ມຍ຺ຫໍ ເອວຣູປາຍຕ຺ໂຖ, ອຫໍ ຍາວ ຕຸມ຺ເຫ ຊີວຖ, ຕາວ ໂວ ສຫຕ຺ຖາ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຕນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ກຸມາຣິກໍ ອານຍິໍສຸ. ສາ ກຕິປາຫເມວ ເຕ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ເຕສໍ ທສ຺ສນມ຺ປິ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕີ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ຕວ ມາຕາປິຕູຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກຏ຺ຐາເນ ວສິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອຸຊ຺ຌາຍິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ¶ ອຕ຺ຕໂນ ກຖໍ ອຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ເຕ ຕສ຺ສ ພຫິຄຕກາເລ ມກຈິວາກຂຓ຺ຑານິ ຈ ຍາຄຸເຜຓຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອາກິຣິຕ຺ວາ ເຕນາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ອາຫ – ‘‘ອິເມສໍ ອນ຺ຘມຫລ຺ລການໍ ເອຕໍ ກມ຺ມໍ, ສພ຺ພໍ ເຄຫໍ ກິລິຏ຺ຐໍ ກໂຣນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ນ ສກ຺ກາ ເອເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກຏ຺ຐາເນ ວສິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ຕາຍ ນໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຖຍມານາຍ ເອວຣູໂປປິ ປູຣິຕປາຣມີ ສຕ຺ໂຕ ມາຕາປິຕູຫິ ສທ຺ຘິໍ ຠິຊ຺ຊິ. ໂສ ‘‘ໂຫຕຸ, ຊານິສ຺ສາມິ ເນສໍ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເຕ ໂຠເຊຕ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ມຕາຕາ, ອສຸກຏ຺ຐາເນ ນາມ ຕຸມ຺ຫາກໍ ¶ ຎາຕກາ ອາຄມນໍ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຕ ຍານກໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຏວິມຊ຺ຌໍ ປຕ຺ຕກາເລ, ‘‘ຕາຕ, ຣສ຺ມິໂຍ ຄຓ຺ຫາຖ, ຄາໂວ ປໂຕທສຎ຺ຎາຍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ໂຈຣາ ວສນ຺ຕິ, ອຫໍ ໂອຕຣາມີ’’ຕິ ປິຕຸ ຫຕ຺ເຖ ຣສ຺ມິໂຍ ທຕ຺ວາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສທ຺ທໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ໂຈຣານໍ ອຸຏ຺ຐິຕສທ຺ທມກາສິ. ມາຕາປິຕໂຣ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ໂຈຣາ ອຸຏ຺ຐິຕາ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ, ‘‘ຕາຕ, ມຍໍ ມຫລ຺ລກາ, ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕານເມວ ຣກ຺ຂາຫີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ມາຕາປິຕໂຣ ຕຖາວິຣວນ຺ເຕປິ ໂຈຣສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ອຏວິຍໍ ຂິປິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄມິ.

ສຕ຺ຖາ ອິທໍ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເອຕ຺ຕກໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອເນກວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ¶ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິປາກາວເສເສນ ອຕ຺ຕຠາວສເຕ ເອວເມວ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ສໍຈຸຓ຺ຓິໂຕ ມຣຓໍ ປຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມານຸຣູປເມວ ມຣຓໍ ລທ຺ຘໍ, ປຎ຺ຈຫິ ໂຈຣສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ລຠິໍສຸ. ອປ຺ປທຸຏ຺ເຐສຸ ຫິ ປທຸສ຺ສນ຺ໂຕ ທສຫິ ກາຣເຓຫິ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາປຸຓາຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ໂຍ ¶ ທຓ຺ເຑນ ອທຓ຺ເຑສຸ, ອປ຺ປທຸຏ຺ເຐສຸ ທຸສ຺ສຕິ;

ທສນ຺ນມຎ຺ຎຕຣໍ ຐານໍ, ຂິປ຺ປເມວ ນິຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ເວທນໍ ຜຣຸສໍ ຊານິໍ, ສຣີຣສ຺ສ ວ ເຠທນໍ;

ຄຣຸກໍ ວາປິ ອາພາຘໍ, ຈິຕ຺ຕກ຺ເຂປໍ ວ ປາປຸເຓ.

‘‘ຣາຊໂຕ ¶ ວາ ອຸປສຄ຺ຄໍ, ອພ຺ຠກ຺ຂານໍ ວ ທາຣຸຓໍ;

ປຣິກ຺ຂຍໍ ວ ຎາຕີນໍ, ໂຠຄານໍ ວ ປຠງ຺ຄຸຣໍ.

‘‘ອຖ ວາສ຺ສ ອຄາຣານິ, ອຄ຺ຄິ ຑຫຕິ ປາວໂກ;

ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ, ນິຣຍໍ ໂສປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອທຓ຺ເຑສູຕິ ກາຍທຓ຺ຑາທິຣຫິເຕສຸ ຂີຓາສເວສຸ. ອປ຺ປທຸຏ຺ເຐສູຕິ ປເຣສຸ ວາ ອຕ຺ຕນິ ວາ ນິຣປຣາເຘສຸ. ທສນ຺ນມຎ຺ຎຕຣໍ ຐານນ຺ຕິ ທສສຸ ທຸກ຺ຂກາຣເຓສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກາຣຓໍ. ເວທນນ຺ຕິ ສີສໂຣຄາທິເຠທໍ ຜຣຸສໍ ເວທນໍ. ຊານິນ຺ຕິ ກິຈ຺ຉາຘິຄຕສ຺ສ ຘນສ຺ສ ຊານິໍ. ເຠທນນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖຈ຺ເຉທາທິກໍ ສຣີຣເຠທນໍ. ຄຣຸກນ຺ຕິ ປກ຺ຂຫຕເອກຈກ຺ຂຸກປີຐສປ຺ປິກຸຓີຠາວກຸຏ຺ຐໂຣຄາທິເຠທໍ ຄຣຸກາພາຘໍ ວາ. ຈິຕ຺ຕກ຺ເຂປນ຺ຕິ ອຸມ຺ມາທໍ. ອຸປສຄ຺ຄນ຺ຕິ ຍສວິໂລປເສນາປຕິຏ຺ຐານາທິອຈ຺ຉິນ຺ທນາທິກໍ ຣາຊໂຕ ອຸປສຄ຺ຄໍ ວາ. ອພ຺ຠກ຺ຂານນ຺ຕິ ¶ ອທິຏ຺ຐອສຸຕອຈິນ຺ຕິຕປຸພ຺ພໍ ‘‘ອິທໍ ສນ຺ຘິຈ຺ເຉທາທິກມ຺ມໍ, ອິທໍ ວາ ຣາຊາປຣາຘິຕກມ຺ມໍ ຕຍາ ກຕ’’ນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ທາຣຸຓໍ ອພ຺ຠກ຺ຂານໍ ວາ. ປຣິກ຺ຂຍໍ ວ ຎາຕີນນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອວສ຺ສໂຍ ຠວິຕຸໍ ສມຕ຺ຖານໍ ຎາຕີນໍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ວາ. ປຠງ຺ຄຸຣນ຺ຕິ ປຠງ຺ຄຸຠາວໍ ປູຕິຠາວໍ. ຍໍ ຫິສ຺ສ ເຄເຫ ຘຎ຺ຎໍ, ຕໍ ປູຕິຠາວໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ສຸວຓ຺ຓໍ ອງ຺ຄາຣຠາວໍ, ມຸຕ຺ຕາ ກປ຺ປາສຏ຺ຐິຠາວໍ, ກຫາປຓໍ ກປາລຂຓ຺ຑາທິຠາວໍ, ທ຺ວິປທຈຕຸປ຺ປທາ ກາຓກຸຓາທິຠາວນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຄ຺ຄິ ຑຫຕີຕິ ເອກສໍວຈ຺ຉເຣ ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຑາຫເກ ອວິຊ຺ຊມາເນປິ ອສນິອຄ຺ຄິ ວາ ປຕິຕ຺ວາ ຑຫຕິ, ອຕ຺ຕໂນວ ຘມ຺ມຕາຍ ອຸຏ຺ຐິໂຕ ປາວໂກ ວາ ຑຫຕິເຍວ. ນິຣຍນ຺ຕິ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອິເມສໍ ¶ ທສນ຺ນໍ ຐານານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຕ຺ວາປິ ເອກໍເສນ ສມ຺ປຣາເຍ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນິຣຍໍ ໂສປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ສຕ຺ຕມໍ.

ນ ¶ ນຄ຺ຄຈຣິຍາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ພຫຸຠຓ຺ຑິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາວຕ຺ຖິວາສີ ¶ ກິເຣໂກ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ຠຣິຍາຍ ກາລກຕາຍ ປພ຺ພຊິ. ໂສ ປພ຺ພຊນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິເວຓຎ຺ຈ ອຄ຺ຄິສາລຎ຺ຈ ຠຓ຺ຑຄພ຺ຠຎ຺ຈ ກາເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພມ຺ປິ ຠຓ຺ຑຄພ຺ຠໍ ສປ຺ປິມຘຸເຕລາທີຫິ ປູເຣຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ, ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຈ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ທາເສ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິກໍ ອາຫາຣໍ ປຈາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ພຫຸຠຓ຺ໂຑ ຈ ພຫຸປຣິກ຺ຂາໂຣ ຈ ອໂຫສິ. ຣຕ຺ຕິໍ ອຎ຺ຎໍ ນິວາສນປາຣຸປນໍ ໂຫຕິ, ທິວາ ອຎ຺ຎໍ ນິວາສນປາຣຸປນໍ ໂຫຕິ, ທິວາ ອຎ຺ຎໍ ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ເຕ ວສຕິ. ຕສ຺ເສກທິວສໍ ຈີວຣປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓານິ ສຸກ຺ຂາເປນ຺ຕສ຺ສ ເສນາສນຈາຣິກໍ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ສິມານິ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ອາວຸໂສ, ຠຄວຕາ ຕິຈີວຣານິ ອນຸຎ຺ຎາຕານິ, ຕ຺ວຎ຺ຈ ປນ ເອວໍ ອປ຺ປິຈ຺ຉສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເອວໍ ພຫຸປຣິກ຺ຂາໂຣ ຊາໂຕ’’ຕິ ຕໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ ¶ , ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຕິພຫຸຠຓ຺ໂຑ’’ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕໍ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອາຫ – ‘‘ກສ຺ມາ ປນ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ມຍາ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ຘມ຺ເມ ເທສິເຕ ເອວໍ ພຫຸຠຓ຺ໂຑ ຊາໂຕ’’ຕິ. ໂສ ຕາວຕ຺ຕເກເນວ ກຸປິໂຕ ‘‘ອິມິນາ ທານິ ນີຫາເຣນ ຈຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປາຣຸປນໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປຣິສມຊ຺ເຌ ເອກຈີວໂຣ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠຍມາໂນ ນນຸ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ປຸພ຺ເພ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປຄເວສໂກ ທກຣກ຺ຂສກາເລປິ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ຄເວສມາໂນ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ວິຫາສິ, ກສ຺ມາ ອິທານິ ເອວໍ ຄຣຸເກ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ປາຣຸປນໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຫາຍ ຐິໂຕສີຕິ. ໂສ ສຕ຺ຖຸ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຕໍ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອາວິຠາວຕ຺ຖໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈິໍສຸ. ຠຄວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ກເຖສິ –

ອຕີເຕ ¶ ກິຣ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ຕສ຺ສ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ມຫິໍສກຸມາໂຣຕິ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ຕສ຺ສ ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ຈນ຺ທກຸມາໂຣ ນາມ ອໂຫສິ. ເຕສໍ ມາຕຣິ ກາລກຕາຍ ຣາຊາ ອຎ຺ຎໍ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ສາປິ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ, ສູຣິຍກຸມາໂຣຕິສ຺ສ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣາຊາ ຕຸຏ຺ໂຐ ‘‘ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເຕ ວຣໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ອາຫ. ສາປິ ໂຂ, ‘‘ເທວ, ອິຈ຺ຉິຕກາເລ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ¶ ຣາຊານໍ ອາຫ – ‘‘ເທເວນ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຊາຕກາເລ ວໂຣ ທິນ຺ໂນ, ອິທານິ ເມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຣຊ຺ຊໍ ເທຫີ’’ຕິ ¶ . ຣາຊາ ‘‘ມມ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ຕາ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘາ ວິຍ ຊລນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ນ ສກ຺ກາ ຕສ຺ສ ຣຊ຺ຊໍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາປິ ຕໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈມານເມວ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ເມ ປຸຕ຺ຕານໍ ອນຕ຺ຖມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ປຸຕ຺ເຕ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕາ, ອຫໍ ສູຣິຍກຸມາຣສ຺ສ ຊາຕກາເລ ວຣໍ ອທາສິໍ, ອິທານິສ຺ສ ມາຕາ ຣຊ຺ຊໍ ຍາຈຕິ, ອຫໍ ຕສ຺ສ ນ ທາຕຸກາໂມ, ຕສ຺ສ ມາຕາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອນຕ຺ຖມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍ, ຄຈ຺ຉຖ ຕຸມ຺ເຫ, ອຣຎ຺ເຎ ວສິຕ຺ວາ ມມຈ຺ຈເຍນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ເຕ ປິຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປາສາທາ ໂອຕຣນ຺ເຕ ຣາຊງ຺ຄເຓ ກີຬມາໂນ ສູຣິຍກຸມາໂຣ ທິສ຺ວາ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ນິກ຺ຂມິ. ເຕສໍ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິຏ຺ຐກາເລ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິຕ຺ວາ ສູຣິຍກຸມາຣໍ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ເອຕໍ ສຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຈ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ປທຸມິນິປຓ຺ເຓຫິ ອຸທກໍ ອາຫຣາ’’ຕິ. ໂສ ປນ ສໂຣ ເວສ຺ສວຓ຺ຓສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ເອເກນ ທກຣກ຺ຂເສນ ລທ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ເວສ຺ສວຓ຺ໂຓ ຈ ຕໍ ອາຫ – ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ເທວຘມ຺ມຊານນເກ ເຍ ຈ ອຎ຺ເຎ ອິມໍ ສຣໍ ໂອຕຣນ຺ຕິ, ເຕ ຂາທິຕຸໍ ລຠສີ’’ຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂສ ຕໍ ສຣໍ ໂອຕິຓ຺ໂຓຕິຓ຺ເຓ ເທວຘມ຺ເມ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຊານນ຺ເຕ ຂາທຕິ, ສູຣິຍກຸມາໂຣປິ ¶ ຕໍ ສຣໍ ອວີມໍສິຕ຺ວາວ ໂອຕຣິ, ເຕນ ຈ ‘‘ເທວຘມ຺ເມ ຊານາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ‘‘ເທວຘມ຺ມາ ນາມ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ‘‘ຕ຺ວໍ ເທວຘມ຺ເມ ນ ຊານາສີ’’ຕິ ອຸທກໍ ປເວເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຠວເນ ຐເປສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຕໍ ຈິຣາຍນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຈນ຺ທກຸມາຣໍ ເປເສສິ. ໂສປິ ເຕນ ‘‘ເທວຘມ຺ເມ ຊານາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ‘‘ເທວຘມ຺ມາ ນາມ ຈຕສ຺ໂສ ທິສາ’’ຕິ ອາຫ. ທກຣກ຺ຂໂສ ຕມ຺ປິ ອຸທກໍ ປເວເສຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຐເປສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ມິມ຺ປິ ຈິຣາຍນ຺ເຕ ‘‘ອນ຺ຕຣາເຍນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ໂອຕຣຓປທໍເຍວ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ສໂຣ ຣກ຺ຂສປຣິຄ຺ຄຫິໂຕ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຂຄ຺ຄໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ຘນຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຣກ຺ຂໂສ ຕໍ ອໂນຕຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ວນກມ຺ມິກປຸຣິສເວເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ໂຠ ປຸຣິສ, ຕ຺ວໍ ມຄ຺ຄກິລນ຺ໂຕ, ກສ຺ມາ ອິມໍ ສຣໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຈ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ຠິສມຸລາລໍ ຂາທິຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜານິ ປິລນ຺ຘິຕ຺ວາ ນ ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາວ ‘‘ເອສ ໂສ ຍກ຺ໂຂ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຕຍາ ເມ ຠາຕໂຣ ຄຫິຕາ’’ຕິ ອາຫ. ອາມ, ມຍາ ຄຫິຕາຕິ. ກິໍ ກາຣຓາຕິ? ອຫໍ ອິມໍ ສຣໍ ໂອຕິຓ຺ໂຓຕິຓ຺ເຓ ລຠາມີຕິ ¶ . ກິໍ ປນ ສພ຺ເພວ ລຠສີຕິ? ເທວຘມ຺ມຊານນເກ ¶ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສເສ ລຠາມີຕິ. ອຕ຺ຖິ ປນ ເຕ ເທວຘມ຺ເມຫິ ອຕ຺ໂຖຕິ? ອາມ, ອຕ຺ຖີຕິ. ອຫໍ ກເຖສ຺ສາມີຕິ. ເຕນ ຫິ ກເຖຫີຕິ. ນ ສກ຺ກາ ກິລິຏ຺ເຐນ ຄຕ຺ເຕນ ກເຖຕຸນ຺ຕິ. ຍກ຺ໂຂ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ¶ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປາເຍຕ຺ວາ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕມຓ຺ຑປມຊ຺ເຌ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສຍມສ຺ສ ປາທມູເລ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສຸຓາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຫິຣິໂອຕ຺ຕປ຺ປສມ຺ປນ຺ນາ, ສຸກ຺ກຘມ຺ມສມາຫິຕາ;

ສນ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິສາ ໂລເກ, ເທວຘມ຺ມາຕິ ວຸຈ຺ຈເຣ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໖);

ຍກ຺ໂຂ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ໂນ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາຫ – ‘‘ປຓ຺ຑິຕ, ອຫໍ ເຕ ປສນ຺ໂນ, ເອກໍ ຠາຕຣໍ ທມ຺ມິ, ກຕຣໍ ອາເນມີ’’ຕິ? ‘‘ກນິຏ຺ຐໍ ອາເນຫີ’’ຕິ. ປຓ຺ຑິຕ, ຕ຺ວໍ ເກວລໍ ເທວຘມ຺ເມ ຊານາສິເຍວ, ນ ປນ ເຕສຸ ວຕ຺ຕສີຕິ. ກິໍ ກາຣຓາຕິ? ຍສ຺ມາ ເຊຏ຺ຐໍ ຐເປຕ຺ວາ ກນິຏ຺ຐໍ ອາຫຣາເປນ຺ໂຕ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິກກມ຺ມໍ ນ ກໂຣສີຕິ, ເທວຘມ຺ເມ ຈາຫໍ ຍກ຺ຂ ຊານາມິ, ເຕສຸ ຈ ວຕ຺ຕາມິ. ມຍຎ຺ຫິ ເອຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອິມໍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ຐາ. ເອຕສ຺ສ ຫິ ອຕ຺ຖາຍ ອມ຺ຫາກໍ ປິຕຣໍ ເອຕສ຺ສ ມາຕາ ຣຊ຺ຊໍ ຍາຈິ, ອມ຺ຫາກໍ ປນ ປິຕາ ຕໍ ວຣໍ ອທຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ອນຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ອຣຎ຺ເຎ ວາສໍ ອນຸຊານິ, ໂສ ກຸມາໂຣ ອນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄໂຕ. ‘‘ຕໍ ອຣຎ຺ເຎ ເອໂກ ຍກ຺ໂຂ ຂາທີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ນ ໂກຈິ ສທ຺ທຫິສ຺ສຕິ. ເຕນາຫໍ ຄຣຫຠຍຠີໂຕ ຕເມວາຫຣາເປມີຕິ. ຍກ຺ໂຂ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປສີທິຕ຺ວາ ‘‘ສາຘຸ ປຓ຺ຑິຕ, ຕ຺ວເມວ ເທວຘມ຺ເມ ຊານາສິ, ເທວຘມ຺ເມສຸ ຈ ວຕ຺ຕສີ’’ຕິ ທ຺ເວ ຠາຕໂຣ ອາເນຕ຺ວາ ອທາສິ. ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຍກ຺ຂຠາເວ ອາທີນວໍ ກເຖຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ໂສ ເຕນ ສຸສໍວິຫິຕາຣກ຺ໂຂ ຕສ຺ມິໍ ອຣຎ຺ເຎ ວສິຕ຺ວາ ປິຕຣິ ກາລກເຕ ຍກ຺ຂໍ ອາທາຍ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ¶ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈນ຺ທກຸມາຣສ຺ສ ອຸປຣຊ຺ຊໍ, ສູຣິຍກຸມາຣສ຺ສ ເສນາປຕິຏ຺ຐານໍ ທຕ຺ວາ ຍກ຺ຂສ຺ສ ຣມຓີເຍ ຐາເນ ອາຍຕນໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ຍຖາ ໂສ ລາຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຕຖາ ອກາສິ.

ສຕ຺ຖາ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ ‘‘ຕທາ ຣກ຺ຂໂສ ພຫຸຠຓ຺ຑິກຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ສູຣິຍກຸມາໂຣ ອານນ຺ໂທ, ຈນ຺ທກຸມາໂຣ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ມຫິໍສກຸມາໂຣ ປນ ອຫເມວາ’’ຕິ. ເອວໍ ສຕ຺ຖາ ຊາຕກໍ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຸພ຺ເພ ເທວຘມ຺ເມ ຄເວສມາໂນ ຫິຣິໂອຕ຺ຕປ຺ປສມ຺ປນ຺ໂນ ວິຈຣິຕ຺ວາ ອິທານິ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ອິມິນາ ນີຫາເຣນ ຐຕ຺ວາ ມມ ປຸຣໂຕ ‘ອປ຺ປິຈ຺ໂຉມ຺ຫີ’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ອຍຸຕ຺ຕໍ ອກາສິ. ນ ຫິ ສາຏກປຏິກ຺ເຂປາທິມຕ຺ເຕນ ສມໂຓ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ນ ¶ ນຄ຺ຄຈຣິຍາ ນ ຊຏາ ນ ປງ຺ກາ, ນານາສກາ ຖຓ຺ຑິລສາຍິກາ ວາ;

ຣໂຊຊລ຺ລໍ ອຸກ຺ກຸຏິກປ຺ປຘານໍ, ໂສເຘນ຺ຕິ ມຈ຺ຈໍ ອວິຕິຓ຺ຓກງ຺ຂ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນານາສກາຕິ ນ ອນສກາ, ຠຕ຺ຕປຏິກ຺ເຂປກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຖຓ຺ຑິລສາຍິກາຕິ ຠູມິສຍນາ. ຣໂຊຊລ຺ລນ຺ຕິ ກທ຺ທມເລປນາກາເຣນ ສຣີເຣ ສນ຺ນິຫິຕຣໂຊ ¶ . ອຸກ຺ກຸຏິກປ຺ປຘານນ຺ຕິ ອຸກ຺ກຸຏິກຠາເວນ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ໂຍ ຫິ ມຈ຺ໂຈ ‘‘ເອວໍ ອຫໍ ໂລກນິສ຺ສຣຓສງ຺ຂາຕໍ ສຸທ຺ຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອິເມສຸ ນຄ຺ຄຈຣິຍາທີສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສມາທາຍ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ໂສ ເກວລໍ ມິຈ຺ຉາທສ຺ສນຎ຺ເຈວ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍ, ກິລມຖສ຺ສ ຈ ຠາຄີ ອສ຺ສ. ນ ຫິ ເອຕານິ ສຸສມາທິນ຺ນານິປິ ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກາຍ ກງ຺ຂາຍ ອວິຕິຓ຺ຓຠາເວນ ອວິຕິຓ຺ຓກງ຺ຂໍ ມຈ຺ຈໍ ໂສເຘນ຺ຕີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ພຫຸຠຓ຺ຑິກຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸ ອຏ຺ຐມໍ.

ອລງ຺ກໂຕ ເຈປີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສນ຺ຕຕິມຫາມຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ຫິ ເອກສ຺ມິໍ ກາເລ ຣຎ຺ໂຎ ປເສນທິໂກສລສ຺ສ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ກຸປິຕໍ ວູປສເມຕ຺ວາ ອາຄໂຕ. ອຖສ຺ສ ຣາຊາ ຕຸຏ຺ໂຐ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ຣຊ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ເອກໍ ¶ ນຈ຺ຈຄີຕກຸສລໍ ອິຕ຺ຖິໍ ອທາສິ. ໂສ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ສຸຣາມທມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘວຣຄໂຕ ນ຺ຫານຕິຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ຕໍ ທ຺ວາຣນ຺ຕເຣ ທິສ຺ວາ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘວຣຄໂຕວ ສີສໍ ຈາເລຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ສຕ຺ຖາ ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສິຕປາຕຸກຣເຓ ເຫຕູ’’ຕິ ¶ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ປຸຏ຺ໂຐ ສິຕກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ປສ຺ສານນ຺ທ, ສນ຺ຕຕິມຫາມຕ຺ຕໍ, ອຊ຺ຊ ສພ຺ພາຠຣຓປຏິມຓ຺ຑິໂຕວ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຈຕຸປ຺ປທິກຄາຖາວສາເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຕາລມຕ຺ເຕ ອາກາເສ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ມຫາຊໂນ ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ວຈນໍ ອສ຺ໂສສິ. ຕຕ຺ຖ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ປສ຺ສຖ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ກິຣິຍໍ, ມຸຂປ຺ປຕ຺ຕເມວ ຠາສຕິ, ອຊ຺ຊ ກິຣ ເອສ ເອວໍ ສຸຣາມທມຕ຺ໂຕ ຍຖາລງ຺ກໂຕວ ເອຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕິ, ອຊ຺ເຊວ ຕໍ ມຸສາວາເທນ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ¶ ຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ອໂຫ ພຸທ຺ຘານໍ ມຫານຸຠາວຕາ, ອຊ຺ຊ ພຸທ຺ຘລີຬຎ຺ເຈວ ສນ຺ຕຕິມຫາມຕ຺ຕລີຬຎ຺ຈ ທຏ຺ຐຸໍ ລຠິສ຺ສາມາ’’ຕິ.

ສນ຺ຕຕິມຫາມຕ຺ໂຕປິ ນ຺ຫານຕິຕ຺ເຖ ທິວສຠາຄໍ ອຸທກກີຬໍ ກີຬິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາປານຠູມິຍໍ ນິສີທິ. ສາປິ ອິຕ຺ຖີ ຣງ຺ຄມຊ຺ຌໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນຈ຺ຈຄີຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອາຣຠິ. ຕສ຺ສາ ສຣີຣລີຬາຍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ອປ຺ປາຫາຣຕາຍ ຕໍ ທິວສໍ ນຈ຺ຈຄີຕໍ ທສ຺ສຍມານາຍ ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິຍໍ ສຕ຺ຖກວາຕາ ສມຸຏ຺ຐາຍ ຫທຍມໍສໍ ກນ຺ຕິຕ຺ວາ ອຄມໍສຸ. ສາ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ມຸເຂນ ເຈວ ອກ຺ຂີຫິ ຈ ວິວເຏຫິ ກາລມກາສິ. ສນ຺ຕຕິມຫາມຕ຺ໂຕ ‘‘ອຸປຘາເຣຖ ນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ນິຣຸທ຺ຘາ, ສາມີ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕເຍວ ¶ ພລວໂສເກນ ອຠິຠູໂຕ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວສ຺ສ ສຕ຺ຕາຫໍ ປີຕສຸຣາ ຕຕ຺ຕກປາເລ ອຸທກພິນ຺ທຸ ວິຍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ອຄມາສິ. ໂສ ‘‘ນ ເມ ອິມໍ ໂສກໍ ອຎ຺ເຎ ນິພ຺ພາເປຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕຖາຄເຕນາ’’ຕິ ພລກາຍປຣິວຸໂຕ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ‘ເອວຣູໂປ ເມ ໂສໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕໍ ເມ ຕຸມ຺ເຫ ນິພ຺ພາເປຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຖາ’ຕິ ອາຄໂຕມ຺ຫິ, ປຏິສຣຓໍ ເມ ໂຫຖາ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ໂສກໍ ນິພ຺ພາເປຕຸໍ ສມຕ຺ຖສ຺ເສວ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄໂຕສິ. ອິມິສ຺ສາ ຫິ ອິຕ຺ຖິຍາ ອິມິນາວ ອາກາເຣນ ມຕກາເລ ¶ ຕວ ໂຣທນ຺ຕສ຺ສ ປຄ຺ຆຣິຕອສ຺ສູນິ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາສມຸທ຺ທານໍ ອຸທກໂຕ ອຕິເຣກຕຣານີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຍໍ ປຸພ຺ເພ ຕໍ ວິໂສເສຫິ, ປຈ຺ຉາ ເຕ ມາຫຸ ກິຎ຺ຈນໍ;

ມຊ຺ເຌ ເຈ ໂນ ຄເຫສ຺ສສິ, ອຸປສນ຺ໂຕ ຈຣິສ຺ສສີ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໙໕໕, ໑໑໐໕; ຈູຬນິ. ຊຕຸກຓ຺ຓິມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໖໘);

ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ສນ຺ຕຕິມຫາມຕ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອປ຺ປວຕ຺ຕນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປຣິນິພ຺ພານໍ ເມ ອນຸຊານາຖາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ເຕນ ກຕກມ຺ມໍ ຊານນ຺ໂຕປິ ‘‘ມຸສາວາເທນ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖໍ ສນ຺ນິປຕິຕາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ໂອກາສໍ ນ ລຠິສ຺ສນ຺ຕິ, ‘ພຸທ຺ຘລີຬຎ຺ເຈວ ສນ຺ຕຕິມຫາມຕ຺ຕລີຬຎ຺ຈ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’ຕິ ສນ຺ນິປຕິຕາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ອິມິນາ ກຕກມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸຎ຺ເຎສຸ ອາທຣໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ¶ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ ຕຍາ ກຕກມ຺ມໍ ມຍ຺ຫໍ ກເຖຫິ, ກເຖນ຺ໂຕ ຈ ຠູມິຍໍ ຐິໂຕ ອກເຖຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຕາລມຕ຺ເຕ ອາກາເສ ຐິໂຕ ກເຖຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກຕາລປ຺ປມາຓໍ ອຸຄ຺ຄມ຺ມ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ປຸນ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕຕາລປ຺ປມາເຓ ອາກາເສ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ສຸຓາຖ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ປຸພ຺ພກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຫ –

ອິໂຕ ¶ ເອກນວຸຕິກປ຺ເປ ວິປສ຺ສີສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘກາເລ ອຫໍ ພນ຺ຘຸມຕິນຄເຣ ເອກສ຺ມິໍ ກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິໍ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ປເຣສໍ ເຉທໍ ວາ ປີຬໍ ວາ ອກຣຓກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໂຆສກກມ຺ມໍ ທິສ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ມຫາຊນໍ ສມາທເປຕ຺ວາ ‘‘ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣຖ, ອຸໂປສຖທິວເສສຸ ອຸໂປສຖໍ ສມາທິຍຖ, ທານໍ ເທຖ, ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຖ, ພຸທ຺ຘຣຕນາທີຫິ ສທິສໍ ອຎ຺ຎໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອຸຄ຺ໂຆເສນ຺ໂຕ ວິຈຣາມິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປິຕາ ພນ຺ຘຸມຕິມຫາຣາຊາ ມໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ, ກິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຈຣສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ເທວ, ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ຄຸຓໍ ປກາເສຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມສຸ ສມາທເປນ຺ໂຕ ວິຈຣາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ກຕ຺ຖ ນິສິນ຺ໂນ ວິຈຣສີ’’ຕິ ມໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ປທສາວ, ເທວາ’’ຕິ ¶ ມຍາ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຕາຕ, ນ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ວິຈຣິຕຸໍ ອຣຫສິ, ອິມໍ ປຸປ຺ຜທາມໍ ປິລນ຺ຘິຕ຺ວາ ອສ຺ສປິຏ຺ເຐ ນິສິນ຺ໂນວ ວິຈຣາ’’ຕິ ມຍ຺ຫໍ ມຸຕ຺ຕາທາມສທິສໍ ປຸປ຺ຜທາມໍ ທຕ຺ວາ ທນ຺ຕໍ ອສ຺ສໍ ອທາສິ. ອຖ ມໍ ຣຎ຺ຎາ ທິນ຺ນປຣິຫາເຣນ ຕເຖວ ອຸຄ຺ໂຆເສຕ຺ວາ ¶ ວິຈຣນ຺ຕໍ ປຸນ ຣາຊາ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ, ກິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຈຣສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຕເທວ, ເທວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຕາຕ, ອສ຺ໂສປິ ເຕ ນານຸຈ຺ຉວິໂກ, ອິຘ ນິສີທິຕ຺ວາ ວິຈຣາ’’ຕິ ຈຕຸສິນ຺ຘວຍຸຕ຺ຕຣຖໍ ອທາສິ. ຕຕິຍວາເຣປິ ເມ ຣາຊາ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ, ກິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຈຣສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຕເທວ, ເທວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຕາຕ, ຣໂຖປິ ເຕ ນານຸຈ຺ຉວິໂກ’’ຕິ ມຍ຺ຫໍ ມຫນ຺ຕໍ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ມຫາປສາຘນຎ຺ຈ ທຕ຺ວາ ເອກຎ຺ຈ ຫຕ຺ຖິໍ ອທາສິ. ສ຺ວາຫໍ ສພ຺ພາຠຣຓປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ເຘ ນິສິນ຺ໂນ ອສີຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຘມ຺ມໂຆສກກມ຺ມໍ ອກາສິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ກາຍໂຕ ຈນ຺ທນຄນ຺ໂຘ ວາຍຕິ, ມຸຂໂຕ ອຸປ຺ປລຄນ຺ໂຘ ວາຍຕິ. ອິທໍ ມຍາ ກຕກມ຺ມນ຺ຕິ.

ເອວໍ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ອາກາເສ ນິສິນ຺ໂນວ ເຕໂຊຘາຕຸໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ສຣີເຣ ອຄ຺ຄິຊາລາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ມໍສໂລຫິຕໍ ຌາເປສິ, ສຸມນປຸປ຺ຜານິ ວິຍ ຘາຕຸໂຍ ອວສິສ຺ສິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ສຸທ຺ຘວຕ຺ຖໍ ປສາເຣສິ, ຘາຕຸໂຍ ¶ ຕຕ຺ຖ ປຕິໍສຸ. ຕາ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຈຕຸມຫາປເຖ ຖູປໍ ກາເຣສິ ‘‘ມຫາຊໂນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎຠາຄີ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ, ‘‘ອາວຸໂສ, ສນ຺ຕຕິມຫາມຕ຺ໂຕ ຄາຖາວສາເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ໂຕເຍວ ອາກາເສ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕໍ ‘ສມໂຓ’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ອຸທາຫຸ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ປຸຕ຺ຕໍ ‘ສມໂຓ’ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂສ ສມໂຓ ສ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອລງ຺ກໂຕຕິ ວຕ຺ຖາຠຣເຓຫິ ປຏິມຓ຺ຑິໂຕ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ວຕ຺ຖາລງ຺ກາຣາທີຫິ ອລງ຺ກໂຕ ເຈປິ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍາທີຫິ ສມໍ ຈເຣຍ຺ຍ, ຣາຄາທິວູປສເມນ ສນ຺ໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍທມເນນ ທນ຺ໂຕ ຈຕຸມຄ຺ຄນິຍເມນ ນິຍໂຕ ເສຏ຺ຐຈຣິຍາຍ ¶ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ກາຍທຓ຺ຑາທີນໍ ໂອໂຣປິຕຕາຍ ສພ຺ເພສຸ ຠູເຕສຸ ນິຘາຍ ທຓ຺ຑໍ. ໂສ ເອວຣູໂປ ພາຫິຕປາປຕ຺ຕາ ¶ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິປິ ສມິຕປາປຕ຺ຕາ ສມໂຓຕິປິ ຠິນ຺ນກິເລສຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູຕິປິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພເຍວາຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ຫິຣີນິເສໂຘຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປິໂລຕິກຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ເອກໍ ປິໂລຕິກຂຓ຺ຑນິວຕ຺ຖໍ ກປາລໍ ອາທາຍ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣນ຺ຕໍ ທາຣກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເຕ ເອວໍ ວິຈຣິຕ຺ວາ ຊີວນໂຕ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂກ ມໍ ປພ຺ພາເຊສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຫໍ ປພ຺ພາເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຫຕ຺ຖາ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ທຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊສິ. ຕຎ຺ຈ ປນ ນິວຕ຺ຖປິໂລຕິກຂຓ຺ຑໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ປຣິສ຺ສາວນກຣຓມຕ຺ຕມ຺ປິ ຄຍ຺ຫູປຄໍ ກຎ຺ຈິ ປເທສໍ ອທິສ຺ວາ ກປາເລນ ສທ຺ຘິໍ ເອກິສ຺ສາ ຣຸກ຺ຂສາຂາຍ ຐເປສິ. ໂສ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ລທ຺ຘູປສມ຺ປໂທ ພຸທ຺ຘານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນລາຠສກ຺ກາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊມາໂນ ມຫຄ຺ຆານິ ຈີວຣານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ໂຕ ຖູລສຣີໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເມ ຊນສ຺ສ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ວິຈຣເຓນ, ອຕ຺ຕໂນ ປິໂລຕິກເມວ ນິວາເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິໂລຕິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຫິຣິກ ¶ ນິລ຺ລຊ຺ຊ ເອວຣູປານໍ ວຕ຺ຖານໍ ອຈ຺ຉາທນຏ຺ຐານໍ ປຫາຍ ອິມໍ ປິໂລຕິກຂຓ຺ຑໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ກປາລຫຕ຺ໂຖ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣິຕຸໍ ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ໂອວທິ, ໂອວທນ຺ຕສ຺ເສວ ປນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ນິສີທິ. ໂສ ຕໍ ປິໂລຕິກໍ ຕຕ຺ເຖວ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຫາຣເມວ ຄໂຕ. ໂສ ກຕິປາຫຈ຺ຈເຍນ ປຸນປິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕ຺ວາ ຕເຖວ ວຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິ, ປຸນປິ ຕເຖວາຕິ. ຕໍ ເອວໍ ອປຣາປຣໍ ວິຈຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ¶ ‘‘ກຫໍ ¶ , ອາວຸໂສ, ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉາມາວຸໂສ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເອເຕເນວ ນີຫາເຣນ ອຕ຺ຕໂນ ປິໂລຕິກຂຓ຺ຑເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ນິເສເຘຕ຺ວາ ກຕິປາເຫເນວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ຠິກ຺ຂູ ອາຫໍສຸ – ‘‘ກິໍ, ອາວຸໂສ, ນ ທານິ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉສິ, ນນຸ ອຍໍ ເຕ ວິຈຣຓມຄ຺ໂຄ’’ຕິ. ອາວຸໂສ, ອາຈຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ສໍສຄ຺ເຄ ສຕິ ຄໂຕມ຺ຫິ, ອິທານິ ປນ ເມ ຉິນ຺ໂນ ສໍສຄ຺ໂຄ, ເຕນສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ນ ຄຈ຺ຉາມີຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປິໂລຕິກຕ຺ເຖໂຣ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣຕີ’’ຕິ. ກິມາຫ, ຠິກ຺ຂເວຕິ? ອິທໍ ນາມ, ຠນ຺ເຕຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ສໍສຄ຺ເຄ ສຕິ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄໂຕ, ອິທານິ ປນສ຺ສ ສໍສຄ຺ໂຄ ຉິນ຺ໂນ, ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ນິເສເຘຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ຫິຣີນິເສໂຘ ປຸຣິໂສ, ໂກຈິ ໂລກສ຺ມິໍ ວິຊ຺ຊຕິ;

ໂຍ ນິທ຺ທໍ ອປໂພເຘຕິ, ອສ຺ໂສ ຠທ຺ໂຣ ກສາມິວ.

‘‘ອສ຺ໂສ ¶ ຍຖາ ຠທ຺ໂຣ ກສານິວິຏ຺ໂຐ,

ຊຫິສ຺ສຖ ທຸກ຺ຂມິທໍ ອນປ຺ປກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອກຸສລວິຕກ຺ກໍ ຫິຣິຍາ ນິເສເຘຕີຕິ ຫິຣີນິເສໂຘ. ໂກຈິ ໂລກສ຺ມິນ຺ຕິ ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸລ຺ລໂຠ, ໂກຈິເທວ ໂລກສ຺ມິໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ນິທ຺ທນ຺ຕິ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນິທ຺ທໍ ອປຫຣນ຺ໂຕ ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ອປໂພເຘຕິ. ກສາມິວາຕິ ຍຖາ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ໂສ ອຕ຺ຕນິ ປຕມານໍ ກສໍ ອປຫຣຕິ, ອຕ຺ຕນິ ປຕິຕຸໍ ນ ເທຕິ. ໂຍ ເອວໍ ນິທ຺ທໍ ອປໂພເຘຕິ, ໂສ ທຸລ຺ລໂຠຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທຸຕິຍຄາຖາຍ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຍຖາ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ໂສ ປມາທມາຄມ຺ມ ກສາຍ ນິວິຏ຺ໂຐ, ອຫມ຺ປິ ນາມ ກສາຍ ປຫໂຏ’’ຕິ ອປຣຠາເຄ ອາຕປ຺ປໍ ກໂຣຕິ, ເອວໍ ຕຸມ຺ເຫປິ ອາຕາປິໂນ ສໍເວຄິໂນ ຠວຖ ¶ , ເອວໍຠູຕາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາຍ ທຸວິຘາຍ ສທ຺ຘາຍ ຈ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີເລນ ຈ ກາຍິກເຈຕສິກວີຣິເຍນ ຈ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິສມາຘິນາ ຈ ກາຣຓາກາຣຓຊານນລກ຺ຂເຓນ ¶ ຘມ຺ມວິນິຈ຺ຉເຍນ ຈ ສມນ຺ນາຄຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ວາ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ວາ ວິຊ຺ຊານໍ, ປຎ຺ຈທສນ຺ນຎ຺ຈ ຈຣຓານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສມ຺ປນ຺ນວິຊ຺ຊາຈຣຓາ ¶ . ອຸປຏ຺ຐິຕສຕິຕາຍ ປຕິສ຺ສຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອິທໍ ອນປ຺ປກໍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ປຊຫິສ຺ສຖາຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ປິໂລຕິກຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ທສມໍ.

ອຸທກຎ຺ຫິ ນຍນ຺ຕີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສຸຂສາມເຓຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ອຕີຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິໂນ ຄນ຺ຘກຸມາໂຣ ນາມ ປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ປິຕຣິ ກາລກເຕ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ສກ຺ກາເຣນ ຕສ຺ເສວ ເສຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ ອທາສິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄນ຺ຘເສຏ຺ຐີຕິ ປຎ຺ຎາຍິ. ອຖສ຺ສ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ຘນຄພ຺ຠທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ, ‘‘ສາມິ, ອິທໍ ເຕ ເອຕ຺ຕກໍ ປິຕຸ ຘນໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ປິຕາມຫາທີນ’’ນ຺ຕິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ໂສ ຕໍ ຘນຣາສິໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ກິໍ ປນ ເຕ ອິມໍ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນ ຄມິໍສູ’’ຕິ. ‘‘ສາມິ, ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອຕ຺ຕນາ ກຕໍ ກຸສລາກຸສລເມວ ຫິ ອາທາຍ ສຕ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ເຕ ພາລຕາຍ ຘນໍ ສຓ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປຫາຍ ຄຕາ, ອຫໍ ປເນຕໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເອວໍ ປນ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ‘‘ທານໍ ວາ ທສ຺ສາມິ, ປູຊໍ ¶ ວາ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ສພ຺ພໍ ຂາທິຕ຺ວາວ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ໂສ ສຕສຫສ຺ສໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຜລິກມຍໍ ນ຺ຫານໂກຏ຺ຐກໍ ກາເຣສິ, ສຕສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ຜລິກມຍເມວ ນ຺ຫານຜລກໍ, ສຕສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ນິສີທນປລ຺ລງ຺ກໍ, ສຕສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ໂຠຊນປາຕິໍ, ສຕສຫສ຺ສເມວ ທຕ຺ວາ ໂຠຊນຏ຺ຐາເນ ມຓ຺ຑປໍ ກາຣາເປສິ, ສຕສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ໂຠຊນປາຕິຍາ ອາສິຕ຺ຕກູປຘານໍ ກາເຣສິ, ສຕສຫສ຺ເສເນວ ເຄເຫ ¶ ສີຫປຎ຺ຊຣໍ ສຓ຺ຐາເປສິ, ອຕ຺ຕໂນ ປາຕຣາສຕ຺ຖາຍ ສຫສ຺ສໍ ອທາສິ, ສາຍມາສຕ຺ຖາຍປິ ສຫສ຺ສເມວ. ປຸຓ຺ຓມທິວເສ ປນ ໂຠຊນຕ຺ຖາຍ ສຕສຫສ຺ສໍ ທາເປສິ, ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊນທິວເສ ສຕສຫສ຺ສໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນຄຣໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ – ‘‘ຄນ຺ຘເສຏ຺ຐິສ຺ສ ກິຣ ຠຕ຺ຕຠຸຎ຺ຊນາກາຣໍ ໂອໂລເກນ຺ຕູ’’ຕິ.

ມຫາຊໂນ ¶ ມຎ຺ຈາຕິມຎ຺ເຈ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສນ຺ນິປຕິ. ໂສປິ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນເກ ນ຺ຫານໂກຏ຺ຐເກ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນເກ ຜລເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ໂສຬສຫິ ຄນ຺ໂຘທກຆເຏຫິ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຕໍ ສີຫປຎ຺ຊຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິ. ອຖສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ອາສິຕ຺ຕກູປຘາເນ ຕໍ ປາຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນກໍ ໂຠຊນໍ ວຑ຺ເຒສຸໍ. ໂສ ນາຏກປຣິວຸໂຕ ເອວຣູປາຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຕໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ອປເຣນ ສມເຍນ ເອໂກ ຄາມິກມນຸສ຺ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິພ຺ພຍາຫຣຓຕ຺ຖໍ ທາຣຸອາທີນິ ຍານເກ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຫາຍກສ຺ສ ເຄເຫ ນິວາສໍ ຄຓ຺ຫິ. ຕທາ ປນ ປຸຓ຺ຓມທິວໂສ ¶ ໂຫຕິ. ‘‘ຄນ຺ຘເສຏ຺ຐິໂນ ຠຸຎ຺ຊນລີຬໍ ໂອໂລເກນ຺ຕູ’’ຕິ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ. ອຖ ນໍ ສຫາຍໂກ ອາຫ – ‘‘ສມ຺ມ, ຄນ຺ຘເສຏ຺ຐິໂນ ເຕ ຠຸຎ຺ຊນລີຬໍ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພໍ, ສມ຺ມາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ເອຫິ, ຄຈ຺ຉາມ, ອຍໍ ນຄເຣ ເຠຣີ ຈຣຕິ, ເອຕສ຺ສ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປສ຺ສາມາ’’ຕິ ນຄຣວາສີ ຊນປທວາສິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ມຫາຊໂນປິ ມຎ຺ຈາຕິມຎ຺ເຈ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ປສ຺ສຕິ. ຄາມວາສີ ຠຕ຺ຕຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາວ ນຄຣວາສິໍ ອາຫ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເອຕາຍ ປາຕິຍາ ຠຕ຺ຕປິຓ຺ເຑ ປິປາສາ ຊາຕາ’’ຕິ. ສມ຺ມ, ມາ ເອຕໍ ປຕ຺ຖຍິ, ນ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸນ຺ຕິ. ສມ຺ມ, ອລຠນ຺ໂຕ ນ ຊີວິສ຺ສາມີຕິ. ໂສ ຕໍ ປຏິພາຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ປຣິສປຣິຍນ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ ‘‘ປຓມາມິ ເຕ, ສາມີ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ມຫາສທ຺ທໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ເອໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຫໍ, ສາມີຕິ. ‘‘ກິເມຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອຍໍ ເອໂກ ຄາມວາສີ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາຕິຍໍ ຠຕ຺ຕປິຓ຺ເຑ ປິປາສໍ ອຸປາເທສິ, ເອກໍ ຠຕ຺ຕປິຓ຺ຑໍ ທາເປຖາ’’ຕິ. ‘‘ນ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກິໍ, ສມ຺ມ, ສຸຕໍ ເຕ’’ຕິ? ‘‘ສຸຕໍ ເມ, ອປິຈ ລຠນ຺ໂຕ ຊີວິສ຺ສາມິ, ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ເມ ມຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ປຸນປິ ວິຣວິ – ‘‘ອຍໍ ກິຣ, ສາມິ, ອລຠນ຺ໂຕ ມຣິສ຺ສຕິ, ຊີວິຕມສ຺ສ ເທຖາ’’ຕິ. ອມ຺ໂຠ ຠຕ຺ຕປິຓ຺ໂຑ ນາມ ສຕມ຺ປິ ອຄ຺ຆຕິ, ສຕທ຺ວຍມ຺ປິ ອຄ຺ຆຕິ. ໂຍ ໂຍ ຍາຈຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ທທມາໂນ ອຫໍ ¶ ກິໍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ? ສາມິ, ອຍໍ ອລຠນ຺ໂຕ ມຣິສ຺ສຕິ, ຊີວິຕມສ຺ສ ເທຖາຕິ. ນ ສກ຺ກາວ ມຸຘາ ລທ຺ຘຸໍ, ຍທິ ປນ ¶ ອລຠນ຺ໂຕ ນ ຊີວຕິ, ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ມມ ເຄເຫ ຠຕິໍ ກໂຣຕຸ, ເອວມສ຺ສ ຠຕ຺ຕປາຕິໍ ທາເປສ຺ສາມີຕິ. ຄາມວາສີ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ໂຫຕຸ, ສມ຺ມາ’’ຕິ ສຫາຍກໍ ວຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ປຫາຍ ‘‘ຠຕ຺ຕປາຕິອຕ຺ຖາຍ ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ຠຕິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ເຄຫໍ ປາວິສິ. ໂສ ຠຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອກາສິ. ເຄເຫ ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ວາ ທິວາ ວາ ສພ຺ພານິ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມານິ ກຕາເນວ ປຎ຺ຎາຍິໍສຸ. ‘‘ຠຕ຺ຕຠຕິໂກ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ສກລນຄເຣປິ ປຎ຺ຎາຍິ. ອຖສ຺ສ ທິວເສ ປຣິປຸຓ຺ເຓ ຠຕ຺ຕເວຍ຺ຍາວຏິໂກ ‘‘ຠຕ຺ຕຠຕິກສ຺ສ, ສາມິ, ທິວໂສ ປຸຓ຺ໂຓ, ທຸກ຺ກຣໍ ເຕນ ກຕໍ ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ຠຕິໍ ກໂຣນ຺ເຕນ, ເອກມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ນ ໂກປິຕປຸພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ອຖສ຺ສ ເສຏ຺ຐິ ອຕ຺ຕໂນ ສາຍປາຕຣາສຕ຺ຖາຍ ທ຺ເວ ສຫສ຺ສານິ, ຕສ຺ສ ປາຕຣາສຕ຺ຖາຍ ສຫສ຺ສນ຺ຕິ ຕີຓິ ¶ ສຫສ຺ສານິ ທາເປຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ອຊ຺ຊ ມຍ຺ຫໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ປຣິຫາຣໍ ຕສ຺ເສວ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ວຕ຺ວາ ຈ ປນ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ຈິນ຺ຕາມຓິໍ ນາມ ປິຍຠຣິຍໍ ອວເສສຊນມ຺ປິ ‘‘ອຊ຺ຊ ຕເມວ ປຣິວາເຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ຕສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເທສິ. ໂສ ເສຏ຺ຐິໂນ ນ຺ຫາໂນທເກນ ຕສ຺ເສວ ໂກຏ຺ຐເກ ຕສ຺ມິໍ ຜລເກ ນິສິນ຺ໂນ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ນິວາສນສາຏເກ ¶ ນິວາເສຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິ. ເສຏ຺ຐິປິ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ – ‘‘ຠຕ຺ຕຠຕິໂກ ຄນ຺ຘເສຏ຺ຐິສ຺ສ ເຄເຫ ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ປາຕິໍ ລຠິ, ຕສ຺ສ ຠຸຎ຺ຊນສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ໂອໂລເກນ຺ຕູ’’ຕິ. ມຫາຊໂນ ມຎ຺ຈາຕິມຎ຺ເຈ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ປສ຺ສຕິ, ຄາມວາສິສ຺ສ ໂອໂລກິໂຕໂລກິຕຏ຺ຐານໍ ກມ຺ປນາກາຣປ຺ປຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ນາຏກາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອຏ຺ຐສຸໍ, ຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຠຕ຺ຕປາຕິໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຐປຍິໍສຸ. ອຖສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຘວນເວລາຍ ຄນ຺ຘມາທເນ ເອໂກ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ກຕ຺ຖ ນຸ ໂຂ ອຊ຺ຊ ຠິກ຺ຂາຈາຣຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ຠຕ຺ຕຠຕິກໍ ອທ຺ທສ. ອຖ ໂສ ‘‘ອຍໍ ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕປາຕິໍ ລຠິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເອຕສ຺ສ ສທ຺ຘາ, ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສທ຺ຘາປິ ເອກຈ຺ເຈ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ເມ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ ເຈວ ມມ ຈ ສງ຺ຄຫກຣຓໍ ນິສ຺ສາຍ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ລຠິສ຺ສຕີ’’ຕິ ¶ ຎຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕມາທາຍ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິສນ຺ຕເຣນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຐິຕເມວ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ.

ໂສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ປຸພ຺ເພ ອທິນ຺ນຠາເວນ ເອກິສ຺ສາ ຠຕ຺ຕປາຕິຍາ ອຕ຺ຖາຍ ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ປຣເຄເຫ ຠຕິໍ ອກາສິໍ, ອິທານິ ເມ ອິທໍ ຠຕ຺ຕໍ ເອກໍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ, ສເຈ ປນ ນໍ ອຍ຺ຍສ຺ສ ທສ຺ສາມິ, ອເນການິປິ ກປ຺ປໂກຏິສຫສ຺ສານິ ຣກ຺ຂິສ຺ສຕິ ¶ , ອຍ຺ຍສ຺ເສວ ນໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ລທ຺ຘຠຕ຺ຕປາຕິໂຕ ເອກປິຓ຺ຑມ຺ປິ ມຸເຂ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຕຓ຺ຫໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ສຍເມວ ປາຕິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາຕິໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ທຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປາຕິໍ ວາມຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ເຖນ ຕສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ອາກິຣິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຠຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຑ຺ຒເສສກາເລ ປຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ເຖນ ປິທຫິ. ອຖ ນໍ ໂສ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອໂກວ ປຏິວິໂສ ນ ສກ຺ກາ ທ຺ວິຘາ ກາຕຸໍ, ມາ ມໍ ອິຘໂລເກນ ສງ຺ຄຓ຺ຫຖ, ປຣໂລເກນ ສງ຺ຄຫເມວ ກໂຣຖ, ສາວເສສໍ ອກຕ຺ວາ ນິຣວເສສເມວ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ຫິ ໂຖກມ຺ປິ ອນວເສເສຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ນິຣວເສສທານໍ ນາມ, ຕໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ. ໂສ ຕຖາ ກໂຣນ຺ໂຕ ສພ຺ພໍ ທຕ຺ວາ ປຸນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອກໍ ຠຕ຺ຕປາຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ເມ ປຣເຄເຫ ຠຕິໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠູຕໍ, ອິທານິ ເມ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ສຸຂເມວ ໂຫຕຸ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສ຺ເສວ ຠາຄີ ອສ຺ສ’’ນ຺ຕິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ‘‘ເອວໍ ໂຫຕຸ, ຈິນ຺ຕາມຓິ ວິຍ ເຕ ສພ຺ພກາມທໂທ ມໂນສງ຺ກປ຺ປາ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ວິຍ ປູເຣນ຺ຕູ’’ຕິ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ –

‘‘ອິຈ຺ຉິຕໍ ¶ ປຕ຺ຖິຕໍ ຕຸຍ຺ຫໍ, ສພ຺ພເມວ ສມິຊ຺ຌຕຸ;

ສພ຺ເພ ປູເຣນ຺ຕຸ ສງ຺ກປ຺ປາ, ຈນ຺ໂທ ປນ຺ນຣໂສ ຍຖາ.

‘‘ອິຈ຺ຉິຕໍ ປຕ຺ຖິກໍ ຕຸຍ຺ຫໍ, ຂິປ຺ປເມວ ສມິຊ຺ຌຕຸ;

ສພ຺ເພ ປູເຣນ຺ຕຸ ສງ຺ກປ຺ປາ, ມຓິ ໂຊຕິຣໂສ ຍຖາ’’ຕິ. –

ວຕ຺ວາ ¶ ‘‘ອຍໍ ມຫາຊໂນ ຍາວ ຄນ຺ຘມາທນປພ຺ພຕຄມນາ ມໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ອາກາເສນ ຄນ຺ຘມາທນໍ ອຄມາສິ.

ມຫາຊໂນປິ ¶ ນໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕວ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຎ຺ຈສຕານໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອທາສິ. ສພ຺ເພ ອຕ຺ຕໂນ ປໂຫນກໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ‘‘ອປ຺ໂປ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ກຖໍ ປໂຫສີ’’ຕິ ນ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ພໍ. ຈຕ຺ຕາຣິ ຫິ ອຈິນ຺ເຕຍ຺ຍານິ (ອ. ນິ. ໔.໗໗) ວຸຕ຺ຕານິ, ຕຕ຺ຣາຍໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘວິສໂຍຕິ. ມຫາຊໂນ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທິຍ຺ຍມານໍ ທິສ຺ວາ ສາຘຸກາຣສຫສ຺ສານິ ປວຕ຺ເຕສິ, ອສນິສຕນິປາກສທ຺ໂທ ວິຍ ອໂຫສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຄນ຺ຘເສຏ຺ຐິ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠຕ຺ຕຠຕິໂກ ມຍາ ທິນ຺ນສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ຘາເຣຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ ມຎ຺ເຎ, ເຕນາຍໍ ມຫາຊໂນ ປຣິຫາສໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສນ຺ນິປຕິໂຕ ນທຕີ’’ຕິ. ໂສ ຕປ຺ປວຕ຺ຕິຊານນຕ຺ຖໍ ມນຸສ຺ເສ ເປເສສິ. ເຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕິຘາຣກາ ນາມ, ສາມິ, ເອວໍ ໂຫນ຺ຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ເສຏ຺ຐິ ຕໍ ສຸຕ຺ວາວ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓາຍ ປີຕິຍາ ຜຸຏ຺ຐສຣີໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ທຸກ຺ກຣໍ ເຕນ ກຕໍ, ອຫໍ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ເອວຣູປາຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຐິໂຕ ກິຎ຺ຈິ ທາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ’’ນ຺ຕິ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຍາ ອິທໍ ນາມ ກຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຫນ຺ທ, ສຫສ຺ສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕວ ທາເນ ມຍ຺ຫມ຺ປິ ປຕ຺ຕິໍ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ເສຏ຺ຐິປິສ຺ສ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອທາສິ.

ຈຕສ຺ໂສ ຫິ ສມ຺ປທາ ນາມ – ວຕ຺ຖຸສມ຺ປທາ, ປຈ຺ຈຍສມ຺ປທາ, ເຈຕນາສມ຺ປທາ, ຄຸຓາຕິເຣກສມ຺ປທາຕິ. ຕຕ຺ຖ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຣໂຫ ¶ ອຣຫາ ວາ ອນາຄາມີ ວາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ວຕ຺ຖຸສມ຺ປທາ ນາມ. ປຈ຺ຈຍານໍ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍສມ຺ປທາ ນາມ. ທານໂຕ ປຸພ຺ເພ ທານກາເລ ປຈ຺ຉາ ຠາເຄຕິ ຕີສຸ ກາເລສຸ ເຈຕນາຍ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຠາໂວ ເຈຕນາສມ຺ປທາ ນາມ. ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕຠາໂວ ຄຸຓາຕິເຣກສມ຺ປທາ ນາມາຕິ. ອິມສ຺ສ ຈ ຂີຓາສໂວ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ, ຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ລທ຺ຘຠາເວນ ປຈ຺ຈໂຍ ຘມ຺ມໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕີສຸ ກາເລສຸ ປຣິສຸທ຺ຘາ ເຈຕນາ, ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕມຕ຺ໂຕ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຄຸຓາຕິເຣໂກຕິ ຈຕສ຺ໂສປິ ¶ ສມ຺ປທາ ນິປ຺ຜນ຺ນາ. ເອຕາສໍ ອານຸຠາເວນ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ເສຏ຺ຐິໂນ ສນ຺ຕິກາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ລຠິ. ອປຣຠາເຄ ¶ ຈ ຣາຊາປິ ອິມິນາ ກຕກມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ປຕ຺ຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ມຫນ຺ຕໍ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ທຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ ອທາສິ. ຠຕ຺ຕຠຕິກເສຏ຺ຐີຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກາສິ. ໂສ ຄນ຺ຘເສຏ຺ຐິນາ ສທ຺ຘິໍ ສຫາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ເອກໂຕ ຂາທນ຺ໂຕ ປິວນ຺ໂຕ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສູປຏ຺ຐາກກຸເລ ¶ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາ ລທ຺ຘຄພ຺ຠປຣິຫາຣາ ກຕິປາຫຈ຺ຈເຍນ ‘‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ປຎ຺ຈສເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສຕຣສໂຠຊນໍ ທຕ຺ວາ ກາສາຍວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ ສຸວຓ຺ຓສຣກໍ ອາທາຍ ອາສນປຣິຍນ຺ເຕ ນິສິນ຺ນາ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐາວເສສກໍ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ໂທຫຬິນີ ຫຸຕ຺ວາ ຕເຖວ ກຕ຺ວາ ໂທຫຬໍ ປຏິວິໂນເທສິ. ສາ ເສສມງ຺ຄເລສຸປິ ຕຖາຣູປເມວ ທານໍ ທຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິຕ຺ວາ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ‘‘ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສິກ຺ຂາປທານິ ເທຖາ’’ຕິ ເຖຣໍ ອາຫ. ເຖໂຣ ‘‘ກິມສ຺ສ ນາມ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເມ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ກສ຺ສຈິ ທຸກ຺ຂໍ ນາມ ນ ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ເຕເນວສ຺ສ ສຸຂກຸມາໂຣຕິ ນາມໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕເທວສ຺ສ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສິກ຺ຂາປທານິ ອທາສິ.

ຕທາ ເອວຎ຺ຈສ຺ສ ມາຕຸ ‘‘ນາຫໍ ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ສາ ຕສ຺ສ ກຓ຺ຓວິຊ຺ຌນມງ຺ຄລາທີສຸປິ ຕເຖວ ທານໍ ອທາສິ. ກຸມາໂຣປິ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກກາເລ ‘‘ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ອມ຺ມ, ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ສາ ‘‘ສາຘຸ, ຕາຕ, ນາຫໍ ຕວ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຖຣໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂຠເຊຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປຸຕ຺ໂຕ ເມ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ອິມາຫໍ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ວິຫາຣໍ ອາເນສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຖຣໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ຎາຕເກ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ‘‘ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເມ ຄິຫິກາເລ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກິຈ຺ຈໍ ອຊ຺ເຊວ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ສິຣິໂສຠຄ຺ເຄນ ວິຫາຣໍ ເນຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເທສິ. ເຖໂຣປິ ຕໍ, ‘‘ຕາຕ, ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາມ ທຸກ຺ກຣາ ¶ , ສກ຺ຂິສ຺ສສິ ອຠິຣມິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກຣິສ຺ສາມິ ໂວ, ຠນ຺ເຕ, ໂອວາທ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ທຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊສິ. ມາຕາປິຕໂຣປິສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕາ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣເຍວ ສຕ຺ຕາຫໍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສຕຣສໂຠຊນໍ ທຕ຺ວາ ສາຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ອຄມໍສຸ. ອຏ຺ຐເມ ທິວເສ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ຄາມໍ ປວິຏ຺ເຐ ວິຫາເຣ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ສາມເຓຣໍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ¶ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ສາມເຓໂຣ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ມາຕິກາທີນິ ທິສ຺ວາ ປຓ຺ຑິຕສາມເຓໂຣ ວິຍ ປຸຈ຺ຉິ. ເຖໂຣປິ ຕສ຺ສ ຕເຖວ ພ຺ຍາກາສິ. ສາມເຓໂຣ ຕານິ ກາຣຓານິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຖ, ອຫໍ ນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເຖເຣນ ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍໍ ອຠິນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ສາມເຓຣ, ເທຫິ ມມ ປຕ຺ຕຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ¶ ປຕ຺ຕຈີວເຣ ຄຫິເຕ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕມາໂນ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍ຺ຫໍ ອາຫາຣໍ ອາຫຣມາໂນ ສຕຣສໂຠຊນໍ ອາຫເຣຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອາຫ. ກຸໂຕ ຕໍ ລຠິສ຺ສາມີຕິ? ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ເຎນ ອລຠນ຺ໂຕ ມມ ປຸຎ຺ເຎນ ລຠິສ຺ສຖ, ຠນ຺ເຕຕິ. ອຖສ຺ສ ເຖໂຣ ກຸຎ຺ຈິກໍ ທຕ຺ວາ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ໂສປິ ວິຫາຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ຄພ຺ຠໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ປວິສິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປິຘາຍ ອຕ຺ຕໂນ ກາເຍ ຎາຓໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ນິສີທິ.

ຕສ຺ສ ຄຸຓເຕເຊນ ສກ຺ກສ຺ສ ອາສນໍ ອຸຓ຺ຫາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ສກ຺ໂກ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ສາມເຓຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສຸຂສາມເຓໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ທຕ຺ວາ ‘ສມຓຘມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ນິວຕ຺ໂຕ, ມຍາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາເຊ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ຕາຕາ, ວິຫາຣສ຺ສູປວເນ ທຸສ຺ສທ຺ທເກ ¶ ສກຸເຓ ປລາເປຖາ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ເຕ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ສາມນ຺ຕາ ອາຣກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ວິມານານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຖາ’’ຕິ ອາຓາເປສິ. ເຕປິ ຕຖາ ກຣິໍສຸ. ສຍມ຺ປິ ອາວິຎ຺ຉນຏ຺ຐາເນ ອາຣກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິ. ວິຫາໂຣ ສນ຺ນິສິນ຺ໂນ ນິຣໂວ ອໂຫສິ. ສາມເຓໂຣ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ເຕນ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຕີຓິ ມຄ຺ຄຜລານິ ປາປຸຓິ. ເຖໂຣ ‘‘ສາມເຓເຣນ ‘ສຕຣສໂຠຊນໍ ອາຫເຣຍ຺ຍາຖາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ຆເຣ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸ’’ນ຺ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຊ຺ຌາສຍສມ຺ປນ຺ນໍ ອຸປຏ຺ຐາກຕຸລໍ ທິສ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສາຘຸ ໂວ ກຕໍ ອຊ຺ຊ ອິຘາຄຈ຺ຉນ຺ເຕຫີ’’ຕິ ເຕຫິ ຕຸຏ຺ຐມານເສຫິ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກໍ ທຕ຺ວາ ຍາວ ຠຕ຺ຕກາລໍ ຘມ຺ມກຖໍ ຍາຈິໂຕ ເຕສໍ ສາຣຓີຍຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ກາລໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ. ອຖສ຺ສ ສຕຣສໂຠຊນໍ ທຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕຸກາມໍ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຠຸຎ຺ຊຖ, ຠນ຺ເຕ, ອປຣມ຺ປິ ເຕ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຖຣໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ປຸນ ປຕ຺ຕປູຣໍ ອທໍສຸ. ເຖໂຣ ຕໍ ອາທາຍ ‘‘ສາມເຓໂຣ ເມ ຉາໂຕ’’ຕິ ຕຸຣິຕຕຸຣິໂຕ ¶ ວິຫາຣໍ ປາຍາສິ. ຕໍ ທິວສໍ ສຕ຺ຖາ ປາໂຕວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ໂນວ ອາວຊ຺ເຊສິ – ‘‘ອຊ຺ຊ ສຸຂສາມເຓໂຣ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ທຕ຺ວາ ‘ສມຓຘມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ນິວຕ຺ໂຕ, ນິປ຺ຜນ຺ນໍ ນຸ ໂຂ ຕສ຺ສ ກິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕິຓ຺ຓໍເຍວ ມຄ຺ຄຜລານໍ ປຕ຺ຕຠາວໍ ທິສ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິປິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສຕາຍໍ ອຊ຺ຊ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ¶ , ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ປນ ‘ສາມເຓໂຣ ເມ ຉາໂຕ’ຕິ ເວເຄນ ຠຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ນິກ຺ຂມຕິ, ສເຈ ອິມສ຺ມິໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣິສ຺ສຕິ, ອິມສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ມຍາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ອາຣກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ຐຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິ.

ເຖໂຣປິ ຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣິ. ອຖ ນໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉິ. ປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊນາວສາເນ ສາມເຓໂຣ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ສຕ຺ຖາ ເຖຣໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສາມເຓຣສ຺ສ ¶ ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ອາໂກເຏສິ. ສາມເຓໂຣປິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຖຣສ຺ສ ຠຕ຺ເຕນ ອນຕ຺ຖິກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກກຸມາໂຣ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ ນີຈາສນຏ຺ຐານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ໂຘວິ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ອາຣກ຺ຂໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສຸໍ. ຈນ຺ທິມສູຣິຍາປິ ວິມານານິ ມຸຎ຺ຈິໍສຸ. ສກ຺ໂກປິ ອາວິຎ຺ຉນຏ຺ຐາເນ ອາຣກ຺ຂໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ສູຣິໂຍ ນຠມຊ຺ຌໍ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕເຍວ ປຎ຺ຎາຍິ. ຠິກ຺ຂູ ‘‘ສາຍນ຺ໂຫ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ສາມເຓເຣນ ຈ ອິທາເນວ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕໍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຊ຺ຊ ປຸພ຺ພຓ຺ໂຫ ພລວາ ຊາໂຕ, ສາຍນ຺ໂຫ ມນ຺ໂທ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຊ຺ຊ ປຸພ຺ພຓ຺ໂຫ ພລວາ ຊາໂຕ, ສາຍນ຺ໂຫ ມນ຺ໂທ, ສາມເຓເຣນ ¶ ຈ ອິທາເນວ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕໍ, ອຖ ຈ ປນ ສູຣິໂຍ ນຠມຊ຺ຌໍ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕເຍວ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ເອວເມວໍ ໂຫຕິ ປຸຎ຺ຎວນ຺ຕານໍ ສມຓຘມ຺ມກຣຓກາເລ. ອຊ຺ຊ ຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ສາມນ຺ຕາ ອາຣກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ວິມານານິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ, ສກ຺ໂກ ອາວິຎ຺ຉນເກ ອາຣກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິ, ອຫມ຺ປິ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ອາຣກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິໍ, ອຊ຺ຊ ສຸຂສາມເຓໂຣ ມາຕິກາຍ ອຸທກໍ ຫຣນ຺ເຕ, ອຸສຸກາເຣ ອຸສຸໍ ອຸຊຸໍ ກໂຣນ຺ເຕ ¶ , ຕຈ຺ຉເກ ຈກ຺ກາທີນິ ກໂຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ທເມຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຸທກຎ຺ຫິ ນຍນ຺ຕິ ເນຕ຺ຕິກາ, ອຸສຸກາຣາ ນມຍນ຺ຕິ ເຕຊນໍ;

ທາຣຸໍ ນມຍນ຺ຕິ ຕຈ຺ຉກາ, ອຕ຺ຕານໍ ທມຍນ຺ຕິ ສຸພ຺ພຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸພ຺ພຕາຕິ ສຸວທາ, ສຸເຂນ ໂອວທິຕພ຺ພາ ອນຸສາສິຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ໂກ ¶ ¶ ¶ ນຸ ຫາໂສ ກິມານນ຺ໂທຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວິສາຂາຍ ສຫາຍິກາໂຍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ປຎ຺ຈສຕາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ‘‘ເອວໍ ອິມາ ອປ຺ປມາທວິຫາຣິນິໂຍ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຠຣິຍາໂຍ ວິສາຂໍ ມຫາອຸປາສິກໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປສຸໍ. ຕາ ອຸຍ຺ຍານໍ ວາ ວິຫາຣໍ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິໂຍ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕາ ເອກສ຺ມິໍ ກາເລ ‘‘ສຕ຺ຕາຫໍ ສຸຣາຉໂຓ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຉເຓ ສງ຺ຆຸຏ຺ເຐ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສາມິການໍ ສຸຣໍ ປຏິຍາເທສຸໍ. ເຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ສຸຣາຉຓໍ ກີຬິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐເມ ທິວເສ ກມ຺ມນ຺ຕເຠຣິຍາ ນິກ຺ຂນ຺ຕາຍ ກມ຺ມນ຺ເຕ ອຄມໍສຸ. ຕາປິ ອິຕ຺ຖິໂຍ ‘‘ມຍໍ ສາມິການໍ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຣໍ ປາຕຸໍ ນ ລຠິມ຺ຫາ, ອວເສສາ ສຸຣາ ຈ ອຕ຺ຖິ, ອິທໍ ຍຖາ ເຕ ນ ຊານນ຺ຕິ, ຕຖາ ປິວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວິສາຂາຍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອິຈ຺ຉາມ, ອຍ຺ເຍ, ອຸຍ຺ຍານໍ ທຏ຺ຐຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ສາຘຸ, ອມ຺ມາ, ເຕນ ຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ກຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາກາເຣນ ¶ ສຸຣໍ ນີຫຣາເປຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ປິວິຕ຺ວາ ມຕ຺ຕາ ວິຈຣິໍສຸ. ວິສາຂາປິ ‘‘ອຍຸຕ຺ຕໍ ອິມາຫິ ກຕໍ, ອິທານິ ມໍ ‘ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວິກາ ວິສາຂາ ສຸຣໍ ປິວິຕ຺ວາ ວິຈຣຕີ’ຕິ ຕິຕ຺ຖິຍາປິ ຄຣຫິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ອາຫ – ‘‘ອມ຺ມາ ອຍຸຕ຺ຕໍ ໂວ ກຕໍ, ມມປິ ອຍໂສ ອຸປ຺ປາທິໂຕ, ສາມິກາປິ ໂວ ກຸຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕິ, ອິທານິ ກິໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ. ຄິລານາລຍໍ ທສ຺ສຍິສ຺ສາມ, ອຍ຺ເຍຕິ. ເຕນ ຫິ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຖ ສເກນ ກມ຺ເມນາຕິ. ຕາ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄິລານາລຍໍ ກຣິໍສຸ. ອຖ ຕາສໍ ສາມິກາ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມາ ຈ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມາ ຈ ກຫ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຄິລານາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອທ຺ຘາ ເອຕາຫິ ອວເສສສຸຣາ ປີຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຕາ ໂປເຖຕ຺ວາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາເປສຸໍ. ຕາ ອປຣສ຺ມິມ຺ປິ ຉຓວາເຣ ຕເຖວ ສຸຣໍ ປິວິຕຸກາມາ ວິສາຂໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ອຍ຺ເຍ, ອຸຍ຺ຍານໍ ໂນ ເນຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ປຸພ຺ເພປິ ເມ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອຍໂສ ອຸປ຺ປາທິໂຕ, ຄຈ຺ຉຖ, ນ ໂວ ອຫໍ ເນສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕາຍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ‘‘ອິທານິ ເອວໍ ນ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສມ຺ມນ຺ຕຍິຕ຺ວາ ປຸນ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຫໍສຸ, ‘‘ອຍ຺ເຍ ¶ , ພຸທ຺ຘປູຊໍ ກາຕຸກາມາມ຺ຫາ, ວິຫາຣໍ ໂນ ເນຫີ’’ຕິ. ອິທານິ ອມ຺ມາ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ຄຈ຺ຉຖ, ປຣິວຈ຺ຉໍ ກໂຣຖາຕິ. ຕາ ຈງ຺ໂກຏເກຫິ ຄນ຺ຘມາລາທີນິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ສຸຣາປຸຓ຺ເຓ ມຸຏ຺ຐິວາຣເກ ¶ ຫຕ຺ເຖຫິ ໂອລມ຺ເພຕ຺ວາ ມຫາປເຏ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ວິສາຂໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ວິຫາຣໍ ປວິສມານາ ເອກມນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຸຏ຺ຐິວາຣເກເຫວ ສຸຣໍ ປິວິຕ຺ວາ ວາຣເກ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ສຕ຺ຖຸ ປຸຣໂຕ ນິສີທິໍສຸ ¶ .

ວິສາຂາ ‘‘ອິມາສໍ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມໍ ກເຖຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຕາປິ ມທເວເຄນ ກມ຺ປມານສຣີຣາ ‘‘ອິຈ຺ຈາມ, ຄາຍາມາ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທສຸໍ. ອເຖກາ ມາຣກາຍິກາ ເທວຕາ ‘‘ອິມາສໍ ສຣີເຣ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຸຣໂຕ ວິປ຺ປກາຣໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕາສໍ ສຣີເຣ ອຘິມຸຈ຺ຈິ. ຕາສຸ ເອກຈ຺ຈາ ສຕ຺ຖຸ ປຸຣໂຕ ປາຓິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຫສິຕຸໍ, ເອກຈ຺ຈາ ນຈ຺ຈິຕຸໍ ອາຣຠິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ນ ອິທານິ ມາຣກາຍິການໍ ໂອຕາຣໍ ລຠິຕຸໍ ທສ຺ສາມິ. ນ ຫິ ມຍາ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ປາຣມິໂຍ ປູເຣນ຺ເຕນ ມາຣກາຍິການໍ ໂອຕາຣລາຠຕ຺ຖາຍ ປູຣິຕາ’’ຕິ ຕາ ສໍເວເຊຕຸໍ ຠມຸກໂລມໂຕ ຣສ຺ມິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ຕາວເທວ ອນ຺ຘກາຣຕິມິສາ ອໂຫສິ. ຕາ ຠີຕາ ອເຫສຸໍ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິຕາ. ເຕນ ຕາສໍ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ສຸຣາ ຊີຣິ. ສຕ຺ຖາ ນິສິນ຺ນປລ຺ລງ຺ເກ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ສິເນຣຸມຸທ຺ຘນິ ຐຕ຺ວາ ອຸຓ຺ຓາໂລມໂຕ ຣສ຺ມິໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ຕງ຺ຂຓໍເຍວ ຈນ຺ທສຫສ຺ສຸຄ຺ຄມນໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຈ຺ຉມານາຫິ ປມຕ຺ຕາຫິ ອາຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຫິ ປມາເທເນວ ມາຣກາຍິກາ ເທວຕາ ໂອຕາຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ຫສາທີນໍ ອກຣຓຏ຺ຐາເນ ຫສາທີນິ ກາຣາເປສິ, ອິທານິ ຕຸມ຺ເຫຫິ ຣາຄາທີນໍ ¶ ອຄ຺ຄີນໍ ນິພ຺ພາປນຕ຺ຖາຍ ອຸສ຺ສາຫໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ໂກ ນຸ ຫາໂສ ກິມານນ຺ໂທ, ນິຈ຺ຈໍ ປຊ຺ຊລິເຕ ສຕິ;

ອນ຺ຘກາເຣນ ໂອນທ຺ຘາ, ປທີປໍ ນ ຄເວສຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອານນ຺ໂທຕິ ຕຸຏ຺ຐິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອິມສ຺ມິໍ ໂລກສນ຺ນິວາເສ ຣາຄາທີຫິ ເອກາທສຫິ ອຄ຺ຄີຫິ ນິຈ຺ຈໍ ປຊ຺ຊລິເຕ ສຕິ ໂກ ນຸ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຫາໂສ ວາ ¶ ຕຸຏ຺ຐິ ວາ? ນນຸ ເອສ ອກຕ຺ຕພ຺ພຣູໂປເຍວ. ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸເກນ ຫິ ອວິຊ຺ຊານ຺ຘກາເຣນ ໂອນທ຺ຘາ ຕຸມ຺ເຫ ຕສ຺ເສວ ອນ຺ຘກາຣສ຺ສ ວິຘມນຕ຺ຖາຍ ກິໍ ກາຣຓາ ຎາຓປ຺ປທີປໍ ນ ຄເວສຖ ນ ກໂຣຖາຕິ.

ເທສນາວສາເນ ປຎ຺ຈສຕາປິ ຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ຕາສໍ ອຈລສທ຺ຘາຍ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສິເນຣຸມຕ຺ຖກາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘາສເນ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ວິສາຂາ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສຸຣາ ນາເມສາ ປາປິກາ. ເອວຣູປາ ຫິ ນາມ ອິມາ ¶ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຕຸມ຺ຫາທິສສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຸຣໂຕ ນິສີທິຕ຺ວາ ອິຣິຍາປຖມຕ຺ຕມ຺ປິ ສຓ຺ຐາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕິໂຍ ອຸຏ຺ຐາຍ ປາຓິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຫສນຄີຕນຈ຺ຈາທີນິ ອາຣຠິໍສູ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອາມ, ວິສາເຂ, ປາປິກາ ເອວ ເອສາ ສຸຣາ ນາມ. ເອຕຎ຺ຫິ ນິສ຺ສາຍ ອເນເກ ສຕ຺ຕາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກທາ ປເນສາ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕສ຺ສາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ກເຖຕຸໍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ກຸມ຺ຠຊາຕກໍ (ຊາ. ໑.໑໖.໓໓ ອາທໂຍ) ກເຖສີຕິ.

ປສ຺ສ ¶ ຈິຕ຺ຕກຕນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສິຣິມໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາ ກິຣ ຣາຊຄເຫ ອຠິຣູປາ ຄຓິກາ. ເອກສ຺ມິໍ ປນ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ສຸມນເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠຣິຍາຍ ປຸຓ຺ຓກເສຏ຺ຐິສ຺ສ ຘີຕາຍ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ນາມ ອຸປາສິກາຍ ອປຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕໍ ປສາເທຕຸກາມາ ຕສ຺ສາ ເຄເຫ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ຂມາເປຕ຺ວາ ຕໍ ທິວສໍ ທສພລສ຺ສ ຠຕ຺ຕານຸໂມທນໍ ສຸຕ຺ວາ –

‘‘ອກ຺ໂກເຘນ ຊິເນ ໂກຘໍ, ອສາຘຸໍ ສາຘຸນາ ຊິເນ;

ຊິເນ ກທຣິຍໍ ທາເນນ, ສຈ຺ເຈນາລິກວາທິນ’’ນ຺ຕິ. (ຊາ. ໑.໒.໒; ຘ. ປ. ໒໒໓) –

ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ¶ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປາປຸຓິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ປນ ໂກຘວຄ຺ເຄ ອນຸໂມທນຄາຖາວຓ຺ຓນາຍເມວ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ເອວໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ຕາ ປນ ສິຣິມາ ທສພລໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ອຏ຺ຐກຠຕ຺ຕໍ ນິພທ຺ຘໍ ທາເປສິ. ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິພທ຺ຘໍ ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂູ ເຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ‘‘ສປ຺ປິໍ ຄຓ຺ຫຖ, ຂີຣໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ເຕສໍ ປຕ຺ເຕ ປູເຣຕິ. ເອເກນ ລທ຺ຘໍ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ປໂຫຕິ. ເທວສິກໍ ໂສຬສກຫາປຓປຣິພ຺ພເຍນ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ທີຍຕິ. ອເຖກທິວສໍ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຕສ຺ສາ ເຄເຫ ອຏ຺ຐກຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕິໂຍຊນມຕ຺ຖເກ ເອກໍ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ. ອຖ ນໍ ສາຍໍ ເຖຣຸປຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ນໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ອາວຸໂສ, ກຫໍ ຠິກ຺ຂໍ ¶ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ. ສິຣິມາຍ ອຏ຺ຐກຠຕ຺ຕໍ ເມ ຠຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ມນາປໍ ກຕ຺ວາ ເທຕິ, ອາວຸໂສຕິ. ‘‘ນ ສກ຺ກາ ຕສ຺ສາ ຠຕ຺ຕໍ ວຓ຺ເຓຕຸໍ, ອຕິວິຍ ປຓີຕໍ ກຕ຺ວາ ເທຕິ, ເອເກນ ¶ ລທ຺ຘໍ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ປໂຫຕິ, ຕສ຺ສາ ປນ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໂຕປິ ທສ຺ສນເມວ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ. ສາ ຫິ ອິຕ຺ຖີ ເອວຣູປາ ຈ ເອວຣູປາ ຈາ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ຄຸເຓ ວຓ຺ເຓສິ.

ອເຖໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຕສ຺ສາ ຄຸຓກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ອທສ຺ສເນເນວ ສິເນຫໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ທຏ຺ຐຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວສ຺ສຄ຺ຄໍ ກເຖຕ຺ວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຐິຕິກໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສ຺ເວ, ອາວຸໂສ, ຕສ຺ມິໍ ເຄເຫ ຕ຺ວໍ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐກຠຕ຺ຕໍ ລຠິສ຺ສສີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາທາຍ ປກ຺ກນ຺ໂຕປິ ປາໂຕວ ອຣຸເຓ ອຸຄ຺ຄເຕ ສລາກຄ຺ຄໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ເຄເຫ ອຏ຺ຐກຠຕ຺ຕໍ ລຠິ. ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ຫິຍ຺ໂຍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ, ຕສ຺ສ ຄຕເວລາຍເມວ ອສ຺ສາ ສຣີເຣ ໂຣໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ມາ ສາ ອາຠຣຓານິ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ອຖສ຺ສາ ທາສິໂຍ ອຏ຺ຐກຠຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ອາຄເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສາ ສຫຕ຺ຖາ ປຕ຺ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສີທາເປຕຸໍ ວາ ປຣິວິສິຕຸໍ ວາ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ທາສິໂຍ ອາຓາເປສິ – ‘‘ອມ຺ມາ ປຕ຺ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ, ອຍ຺ເຍ, ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ປາເຍຕ຺ວາ ຂຊ຺ຊກໍ ທຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕເວລາຍ ¶ ປຕ຺ເຕ ປູເຣຕ຺ວາ ເທຖາ’’ຕິ. ຕາ ‘‘ສາຘຸ, ອຍ຺ເຍ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູ ປເວເສຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ປາເຍຕ຺ວາ ຂຊ຺ຊກໍ ທຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕເວລາຍ ຠຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ປູເຣຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ສາ ‘‘ມໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເນຖ, ອຍ຺ເຍ, ວນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕາຫິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິກໍ ນີຕາ ເວຘມາເນນ ສຣີເຣນ ຠິກ຺ຂູ ວນ຺ທິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ¶ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຄິລານາຍ ຕາວ ເອວຣູປາ ອຍໍ ເອຕິສ຺ສາ ຣູປໂສຠາ, ອໂຣຄກາເລ ປນ ສພ຺ພາຠຣຓປຏິມຓ຺ຑິຕາຍ ອິມິສ຺ສາ ກີທິສີ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ອເນກວສ຺ສໂກຏິສນ຺ນິຈິໂຕ ກິເລໂສ ສມຸທາຈຣິ, ໂສ ອຎ຺ຎາຓີ ຫຸຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ປຕ຺ຕມາທາຍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ປິຘາຍ ເອກມນ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ.

ອຖ ນໍ ເອໂກ ສຫາຍໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຍາຈນ຺ໂຕປິ ໂຠເຊຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ໂສ ຉິນ຺ນຠຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ຕໍ ທິວສເມວ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ສິຣິມາ ກາລມກາສິ. ຣາຊາ ສຕ຺ຖຸ ສາສນໍ ເປເສສິ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຊີວກສ຺ສ ກນິຏ຺ຐຠຄິນີ, ສິຣິມາ, ກາລມກາສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສາສນໍ ປຫິຓິ ‘‘ສິຣິມາຍ ຌາປນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ອາມກສຸສາເນ ຕໍ ຍຖາ ກາກສຸນຂາທໂຍ ນ ຂາທນ຺ຕິ, ຕຖາ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຣກ຺ຂາເປຖາ’’ຕິ. ຣາຊາປິ ຕຖາ ອກາສິ. ປຏິປາຏິຍາ ຕໂຍ ທິວສາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ທິວເສ ສຣີຣໍ ອຸທ຺ຘຸມາຍິ, ນວຫິ ວຓມຸເຂຫິ ປຸຬວາ ປຄ຺ຆຣິໍສຸ ¶ , ສກລສຣີຣໍ ຠິນ຺ນໍ ສາລິຠຕ຺ຕຈາຏິ ວິຍ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ – ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ເຄຫຣກ຺ຂເກ ທາຣເກ ສິຣິມາຍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ອຏ຺ຐ ກຫາປຓານິ ທຓ຺ໂຑ’’ຕິ. ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິ ກຎ຺ຈ ເປເສສິ – ‘‘ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸໂຂ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ສິຣິມາຍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ສິຣິມາຍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ໂສປິ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ¶ ທິວເສ ກສ຺ສຈິ ວຈນໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຉິນ຺ນຠຕ຺ໂຕວ ນິປຊ຺ຊິ. ປຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ປູຕິກໍ ຊາຕໍ, ປຕ຺ເຕ ມລໍ ອຸຏ຺ຐຫິ. ອຖ ນໍ ໂສ ສຫາຍໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຖາ ສິຣິມາຍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕຖາ ຉາຕຊ຺ຌຕ຺ໂຕປິ ‘‘ສິຣິມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕປເທເຍວ ສຫສາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ຠຓສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສຕ຺ຖາ ສິຣິມໍ ທຏ຺ຐຸໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ຄມິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ອາມ, ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຕ຺ຕໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຖວິກາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ອຄມາສິ. ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ເອກປສ຺ເສ ອຏ຺ຐາສິ, ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆປິ ຣາຊປຣິສາປິ ອຸປາສກປຣິສາປິ ອຸປາສິກາປຣິສາປິ ເອເກກປສ຺ເສ ອຏ຺ຐໍສຸ ¶ .

ສຕ຺ຖາ ຣາຊານໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກາ ເອສາ, ມຫາຣາໂຊ’’ຕິ. ຠນ຺ເຕ, ຊີວກສ຺ສ ຠຄິນີ, ສິຣິມາ, ນາມາຕິ. ສິຣິມາ, ເອສາຕິ. ອາມ, ຠນ຺ເຕຕິ. ເຕນ ¶ ຫິ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຫິ ‘‘ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ສິຣິມໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕຖາ ກາເຣສິ. ເອໂກປິ ‘ຫ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ຫຸ’ນ຺ຕິ ວາ ວທນ຺ໂຕ ນາມ ນາໂຫສິ. ຣາຊາ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ອຄ຺ຆໍ ໂອຫາເຣຫີຕິ. ຣາຊາ ‘‘ປຎ຺ຈສຕານິ ທຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ກຎ຺ຈິ ຄຓ຺ຫນກໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍານິ ສຕານິ, ທ຺ເວ ສຕານິ, ສຕໍ, ປຓ຺ຓາສໍ, ປຎ຺ຈວີສຕິ ກຫາປເຓ, ທສ ກຫາປເຓ, ປຎ຺ຈ ກຫາປເຓ, ເອກໍ ກຫາປຓໍ ອຑ຺ຒໍ, ປາທໍ, ມາສກໍ, ກາກຓິກໍ ທຕ຺ວາ ສິຣິມໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ. ໂກຈິ ຕໍ ນ ອິຈ຺ຉິ. ‘‘ມຸຘາປິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ. ‘ຫ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ຫຸ’ນ຺ຕິ ວາ ວທນ຺ໂຕ ນາມ ນາໂຫສິ. ຣາຊາ ‘‘ມຸຘາປິ, ຠນ຺ເຕ, ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ປສ຺ສຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາຊນສ຺ສ ປິຍໍ ມາຕຸຄາມໍ, ອິມສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ປຸພ຺ເພ ເອກທິວສໍ ລຠິໍສຸ, ອິທານິ ມຸຘາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕປິ ນຕ຺ຖິ, ເອວຣູປໍ ນາມ ¶ ຣູປໍ ຂຍວຍປ຺ປຕ຺ຕໍ, ປສ຺ສຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຕຸຣໍ ອຕ຺ຕຠາວ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ປສ຺ສ ຈິຕ຺ຕກຕໍ ພິມ຺ພໍ, ອຣຸກາຍໍ ສມຸສ຺ສິຕໍ;

ອາຕຸຣໍ ພຫຸສງ຺ກປ຺ປໍ, ຍສ຺ສ ນຕ຺ຖິ ຘຸວໍ ຐິຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕກຕນ຺ຕິ ກຕຈິຕ຺ຕໍ, ວຕ຺ຖາຠຣຓມາລາລຕ຺ຕກາທີຫິ ວິຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພິມ຺ພນ຺ຕິ ທີຆາທິຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນສຸ ທີຆາທີຫິ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ເຄຫິ ສຓ຺ຐິຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ. ອຣຸກາຍນ຺ຕິ ນວນ຺ນໍ ວຓມຸຂານໍ ວເສນ ອຣຸຠູຕໍ ກາຍໍ. ສມຸສ຺ສິຕນ຺ຕິ ຕີຫິ ອຏ຺ຐິສເຕຫິ ສມຸສ຺ສິຕໍ. ອາຕຸຣນ຺ຕິ ສພ຺ພກາລໍ ອິຣິຍາປຖາທີຫິ ປຣິຫຣິຕພ຺ພຕາຍ ນິຈ຺ຈຄິລານໍ. ພຫຸສງ຺ກປ຺ປນ຺ຕິ ມຫາຊເນນ ພຫຸຘາ ສງ຺ກປ຺ປິຕໍ. ຍສ຺ສ ນຕ຺ຖິ ຘຸວໍ ຐິຕີຕິ ຍສ຺ສ ຘຸວຠາໂວ ວາ ຐິຕິຠາໂວ ວາ ນຕ຺ຖິ, ເອກນ຺ເຕນ ເຠທນວິກິຣຓວິທ຺ຘໍສນຘມ຺ມເມເວຕໍ, ອິມໍ ປສ຺ສຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ, ໂສປິ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫີຕິ.

ປຣິຊິຓ຺ຓມິທນ຺ຕິ ¶ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕຣາເຖຣິໍ ນາມ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເຖຣີ ກິຣ ວີສວສ຺ສສຕິກາ ຊາຕິຍາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ລທ຺ຘປິຓ຺ຑປາຕາ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາເຕນ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພໍ ທຕ຺ວາ ນິຣາຫາຣາ ອໂຫສິ. ເອວໍ ທຸຕິເຍປິ ຕຕິເຍປິ ທິວເສ ຕສ຺ເສວ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ຠຕ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ ນິຣາຫາຣາ ອໂຫສິ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ທິວເສ ປນ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕີ ເອກສ຺ມິໍ ສມ຺ພາຘຏ຺ຐາເນ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕີ ໂອລມ຺ພນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈີວຣກຓ຺ຓໍ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສາ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ຠຄິນິ, ປຣິຊິຓ຺ໂຓ ເຕ ອຕ຺ຕຠາໂວ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ປຣິຊິຓ຺ຓມິທໍ ຣູປໍ, ໂຣຄນີຬໍ ປຠງ຺ຄຸຣໍ;

ຠິຊ຺ຊຕິ ປູຕິສນ຺ເທໂຫ, ມຣຓນ຺ຕຎ຺ຫິ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຠຄິນິ ອິທໍ ຕວ ສຣີຣສງ຺ຂາຕໍ ຣູປໍ ມຫລ຺ລກຠາເວນ ປຣິຊິຓ຺ຓໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ສພ຺ພໂຣຄານໍ ນິວາສຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ໂຣຄນີຬໍ, ຍຖາ ໂຂ ປນ ຕຣຸໂຓປິ ສິງ຺ຄາໂລ ‘‘ຊຣສິງ຺ຄາໂລ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຣຸຓາປິ ຄໂຬຈີລຕາ ‘‘ປູຕິລຕາ’’ຕິ ¶ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ຕທຫຸຊາຕໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓມ຺ປິ ສມານໍ ນິຈ຺ຈໍ ປຄ຺ຆຣຓຏ຺ເຐນ ປູຕິຕາຍ ປຠງ຺ຄຸຣໍ, ໂສ ເອສ ປູຕິໂກ ສມາໂນ ຕວ ເທໂຫ ຠິຊ຺ຊຕິ, ນ ຈິຣສ຺ເສວ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກິໍ ກາຣຓາ? ມຣຓນ຺ຕຎ຺ຫິ ຊີວິຕໍ ຍສ຺ມາ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕໍ ມຣຓປຣິໂຍສານເມວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ເທສນາວສາເນ ສາ ເຖຣີ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ຕາ, ມຫາຊນສ຺ສາປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

໔. ສມ຺ພຫຸລອຘິມານິກຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸ

ຍານິມານີຕິ ¶ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສມ຺ພຫຸເລ ອຘິມານິເກ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ປຎ຺ຈສຕາ ກິຣ ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຆເຏນ຺ຕາ ວາຍມນ຺ຕາ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ກິເລສານໍ ອສມຸທາຈາເຣນ ປພ຺ພຊິຕກິຈ຺ຈໍ ໂນ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ, ອຕ຺ຕນາ ປຏິລທ຺ຘຄຸຓໍ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຄມິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ພຫິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກໍ ປຕ຺ຕກາເລເຍວ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ອາຫ – ‘‘ອານນ຺ທ, ເອເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຍາ ທິຏ຺ເຐນ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ, ອາມກສຸສານໍ ¶ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມໍ ປສ຺ສນ຺ຕູ’’ຕິ. ເຖໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຕ ‘‘ກິໍ ອມ຺ຫາກໍ ອາມກສຸສາເນນາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາວ ‘‘ທີຆທສ຺ສິນາ ພຸທ຺ເຘນ ກາຣຓໍ ທິຏ຺ຐໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາມກສຸສານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ກຸຓປານິ ປສ຺ສນ຺ຕາ ເອກາຫທ຺ວີຫປຕິເຕສຸ ກຸຓເປສຸ ອາຆາຕໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ຕໍ ຂຓໍ ປຕິເຕສຸ ອລ຺ລສຣີເຣສຸ ຣາຄໍ ອຸປ຺ປາທຍິໍສຸ, ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອຕ຺ຕໂນ ສກິເລສຠາວໍ ຊານິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ໂນວ ໂອຠາສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສມ຺ມຸເຂ ກເຖນ຺ໂຕ ວິຍ ‘‘ນປ຺ປຕິຣູປໍ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວຣູປໍ ອຏ຺ຐິສງ຺ຆາຕໍ ທິສ຺ວາ ຣາຄຣຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຍານິມານິ ອປຕ຺ຖານິ, ອລາພູເນວ ສາຣເທ;

ກາໂປຕການິ ອຏ຺ຐີນິ, ຕານິ ທິສ຺ວານ ກາ ຣຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປຕ຺ຖານີຕິ ຉຑ຺ຑິຕານິ. ສາຣເທຕິ ສຣທກາເລ ວາຕາຕປປຫຕານິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓອລາພູນິ ວິຍ. ກາໂປຕການີຕິ ກໂປຕກວຓ຺ຓານິ. ຕານິ ທິສ຺ວານາຕິ ຕານິ ເອວຣູປານິ ອຏ຺ຐີນິ ທິສ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກາ ຣຕິ, ນນຸ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ກາມຣຕິໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຍຖາຐິຕາວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິຕ຺ຖວມານາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິໍສູຕິ.

ສມ຺ພຫຸລອຘິມານິກຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ຊນປທກລ຺ຍາຓີ ຣູປນນ຺ທາເຖຣີວຕ຺ຖຸ

ອຏ຺ຐີນໍ ¶ ¶ ¶ ນຄຣໍ ກຕນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຊນປທກລ຺ຍາຓິໍ ຣູປນນ຺ທາເຖຣິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາ ກິຣ ເອກທິວສໍ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເຊຏ຺ຐຠາຕິໂກ ຣຊ຺ຊສິຣິໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ໂລເກ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄໂລ ພຸທ຺ໂຘ ຊາໂຕ, ປຸຕ຺ໂຕປິສ຺ສ ຣາຫຸລກຸມາໂຣ ປພ຺ພຊິໂຕ, ຠຕ຺ຕາປິ ເມ ປພ຺ພຊິໂຕ, ມາຕາປິ ເມ ປພ຺ພຊິຕາ, ອຫມ຺ປິ ເອຕ຺ຕເກ ຎາຕິຊເນ ປພ຺ພຊິເຕ ເຄເຫ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ສາ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ ຎາຕິສິເນເຫເນວ, ໂນ ສທ຺ຘາຍ, ອຠິຣູປຕາຍ ປນ ຣູປນນ຺ທາຕິ ປຎ຺ຎາຍິ. ‘‘ສຕ຺ຖາ ກິຣ ‘ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ, ເວທນາ… ສຎ຺ຎາ… ສງ຺ຂາຣາ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ’ຕິ ວເທຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ສາ ເອວໍ ທສ຺ສນີເຍ ປາສາທິເກ ມມປິ ຣູເປ ໂທສໍ ກເຖຍ຺ຍາຕິ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ປາໂຕວ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສມາທິນ຺ນຸໂປສຖາ ສຸທ຺ຘຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄາ ຄນ຺ຘມາລາທິຫຕ຺ຖາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ເຊຕວເນ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆປິ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນຈ຺ຉນ຺ໂທ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ. ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ຄຸຓກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕວ ປວິສຕິ.

ຈຕຸປ຺ປມາຓິເກ ຫິ ໂລກສນ຺ນິວາເສ ອປ຺ປກາວ ເຕ ສຕ຺ຕາ, ເຍສໍ ຕຖາຄຕໍ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ປສາໂທ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຣູປປ຺ປມາຓິກາປິ ຫິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ລກ຺ຂຓານຸພ຺ຍຎ຺ຊນປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ສຣີຣໍ ທິສ຺ວາ ປສີທນ຺ຕິ, ໂຆສປ຺ປມາຓິກາປິ ¶ ອເນການິ ຊາຕິສຕານິ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕໍ ສຕ຺ຖຸ ຄຸຓໂຆສຎ຺ເຈວ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ຘມ຺ມເທສນາໂຆສຎ຺ຈ ສຸຕ຺ວາ ປສີທນ຺ຕິ, ລູຂປ຺ປມາຓິກາປິສ຺ສ ຈີວຣາທິລູຂຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ປສີທນ຺ຕິ, ຘມ຺ມປ຺ປມາຓິກາປິ ‘‘ເອວຣູປໍ ທສພລສ຺ສ ສີລໍ, ເອວຣູໂປ ສມາຘິ, ເອວຣູປາ ປຎ຺ຎາ, ຠຄວາ ສີລາທີຫິ ຄຸເຓຫິ ອສໂມ ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ ປສີທນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ກເຖນ຺ຕານໍ ມຸຂໍ ນປ຺ປໂຫຕິ. ຣູປນນ຺ທາ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ເຈວ ອຸປາສິການຎ຺ຈ ສນ຺ຕິກາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຄຸຓກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຕິວິຍ ເມ ຠາຕິກສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖນ຺ຕິເຍວ. ເອກທິວສມ຺ປິ ເມ ຣູເປ ໂທສໍ ກເຖນ຺ໂຕ ກິຕ຺ຕກໍ ກເຖສ຺ສຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ອທສ຺ເສຕ຺ວາວ ຕຖາຄຕໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຘມ຺ມມສ຺ສ ສຸຓິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ສາ ‘‘ອຫມ຺ປິ ອຊ຺ຊ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ¶ ອາໂຣເຈສິ.

ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ¶ ‘‘ຈິຣສ຺ສໍ ວຕ ຣູປນນ຺ທາຍ ສຕ຺ຖຸ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕຸກາມຕາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ອຊ຺ຊ ສຕ຺ຖາ ¶ ອິມໍ ນິສ຺ສາຍ ວິຈິຕ຺ຣຘມ຺ມເທສນໍ ນານານຍໍ ເທເສສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐມານສາ ຕໍ ອາທາຍ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ສາ ນິກ຺ຂນ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ອຫໍ ອຕ຺ຕານໍ ເນວ ທສ຺ເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຊ຺ຊ ຣູປນນ຺ທາ ມຍ຺ຫໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ກີທິສີ ນຸ ໂຂ ຕສ຺ສາ ຘມ຺ມເທສນາ ສປ຺ປາຍາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຣູປຄຣຸກາ ເອສາ ອຕ຺ຕຠາເວ ພລວສິເນຫາ, ກຓ຺ຏເກນ ກຓ຺ຏກຸທ຺ຘຣຓໍ ວິຍ ຣູເປເນວສ຺ສາ ຣູປມທນິມ຺ມທນໍ ສປ຺ປາຍ’’ນ຺ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ວິຫາຣໍ ປວິສນສມເຍ ເອກໍ ປນ ອຠິຣູປໍ ອິຕ຺ຖິໍ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິກໍ ຣຕ຺ຕວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາຠຣຓປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ພີຊນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ຐຕ຺ວາ ພີຊຍມານໍ ອິທ຺ຘິພເລນ ອຠິນິມ຺ມິນິ. ຕໍ ໂຂ ປນ ອິຕ຺ຖິໍ ສຕ຺ຖາ ເຈວ ປສ຺ສຕິ ຣູປນນ຺ທາ ຈ. ສາ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ປິຏ຺ຐິປສ຺ເສ ຐຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອນ຺ຕເຣ ນິສິນ຺ນາ ປາທນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຕ຺ຖາຣໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ລກ຺ຂຓວິຈິຕ຺ຕໍ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນສມຸຊ຺ຊລໍ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ສຕ຺ຖຸ ສຣີຣໍ ທິສ຺ວາ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທສສ຺ສິຣິກໍ ມຸຂໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ສມີເປ ຐິຕໍ ອິຕ຺ຖິຣູປໍ ອທ຺ທສ ¶ . ສາ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕຠາວໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ສຸວຓ຺ຓຣາຊຫໍສິຍາ ປຸຣໂຕ ກາກີສທິສໍ ອຕ຺ຕານໍ ອວມຎ຺ຎິ. ອິທ຺ຘິມຍຣູປໍ ທິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາເຍວ ຫິ ຕສ຺ສາ ອກ຺ຂີນິ ຠມິໍສຸ. ສາ ‘‘ອໂຫ ອິມິສ຺ສາ ເກສາ ໂສຠນາ, ອໂຫ ນລາຏໍ ໂສຠນ’’ນ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ສາຣີຣປ຺ປເທສານໍ ຣູປສິຣິຍາ ສມາກຑ຺ຒິຕຈິຕ຺ຕາ ຕສ຺ມິໍ ຣູເປ ພລວສິເນຫາ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສາ ຕຕ຺ຖ ອຠິຣຕິໍ ຎຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕວ ຕໍ ຣູປໍ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິກຠາວໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວີສຕິວສ຺ສຸທ຺ເທສິກໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ຣູປນນ຺ທາ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ນ ວຕິທໍ ຣູປໍ ປຸຣິມສທິສ’’ນ຺ຕິ ໂຖກໍ ວິຣຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ອນຸກ຺ກເມເນວ ຕສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ສກິໍ ວິຊາຕວຓ຺ຓໍ ມຊ຺ຌິມິຕ຺ຖິວຓ຺ຓໍ ຊຣາຊິຓ຺ຓມຫລ຺ລິກິຕ຺ຖິວຓ຺ຓຎ຺ຈ ທສ຺ເສສິ. ສາປິ ອນຸປຸພ຺ເພເນວ ‘‘ອິທມ຺ປິ ອນ຺ຕຣຫິຕໍ, ອິທມ຺ປິ ອນ຺ຕຣຫິຕ’’ນ຺ຕິ ຊຣາຊິຓ຺ຓກາເລ ຕໍ ວິຣຊ຺ຊມານາ ຂຓ຺ຑທນ຺ຕິໍ ປລິຕສິຣໍ ໂອຠຄ຺ຄໍ ໂຄປານສິວງ຺ກໍ ທຓ຺ຑປຣາຍຓໍ ປເວຘມານໍ ທິສ຺ວາ ອຕິວິຍ ວິຣຊ຺ຊິ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ຕໍ ພ຺ຍາຘິນາ ອຠິຠູຕໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ສາ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ທຓ຺ຑຎ຺ຈ ຕາລວຓ຺ຏຎ຺ຈ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ມຫາວິຣວໍ ¶ ວິຣວມານາ ຠູມິຍໍ ປຕິຕ຺ວາ ສເກ ມຸຕ຺ຕກຣີເສ ນິມຸຄ຺ຄາ ອປຣາປຣໍ ປຣິວຕ຺ຕິ. ຣູປນນ຺ທາ ຕມ຺ປິ ¶ ທິສ຺ວາ ອຕິວິຍ ວິຣຊ຺ຊິ. ສຕ຺ຖາປິ ຕສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ມຣຓໍ ທສ຺ເສສິ. ສາ ຕງ຺ຂຓໍເຍວ ອຸທ຺ຘຸມາຕກຠາວໍ ອາປຊ຺ຊິ, ນວຫິ ວຓມຸເຂຫິ ປຸພ຺ພວຏ຺ຏິໂຍ ເຈວ ປຸຬວາ ຈ ປຄ຺ຆຣິໍສຸ, ກາກາທໂຍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ວິລຸມ຺ປິໍສຸ. ຣູປນນ຺ທາປິ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ອິຕ຺ຖີ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ຊຣໍ ປຕ຺ຕາ, ພ຺ຍາຘິໍ ປຕ຺ຕາ, ມຣຓໍ ປຕ຺ຕາ, ອິມສ຺ສາປິ ເມ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ເອວເມວ ຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓານິ ອາຄມິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ປສ຺ສິ. ອນິຈ຺ຈໂຕ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ເອວ ປນ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ທິຏ຺ໂຐເຍວ ໂຫຕິ. ອຖສ຺ສາ ຕໂຍ ຠວາ ອາທິຕ຺ຕາ ເຄຫາ ວິຍ ຄີວາຍ ພທ຺ຘກຸຓປໍ ວິຍ ຈ ¶ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ, ກມ຺ມຏ຺ຐານາຠິມຸຂໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ສຕ຺ຖາ ຕາຍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທິຏ຺ຐຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ສຍເມວ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ປຈ຺ຈຍໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ສປ຺ປາຍວເສນ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອາຫ –

‘‘ອາຕຸຣໍ ອສຸຈິໍ ປູຕິໍ, ປສ຺ສ ນນ຺ເທ ສມຸສ຺ສຍໍ;

ອຸຄ຺ຆຣນ຺ຕໍ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕໍ, ພາລານໍ ອຠິປຕ຺ຖິຕໍ.

‘‘ຍຖາ ອິທໍ ຕຖາ ເອຕໍ, ຍຖາ ເອຕໍ ຕຖາ ອິທໍ;

ຘາຕຸໂຕ ສຸຎ຺ຎໂຕ ປສ຺ສ, ມາ ໂລກໍ ປຸນຣາຄມິ;

ຠເວ ຉນ຺ທໍ ວິຣາເຊຕ຺ວາ, ອຸປສນ຺ໂຕ ຈຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ. –

ອິຕ຺ຖໍ ¶ ສຸທໍ ຠຄວາ ນນ຺ທໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ອາຣພ຺ຠ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິຕ຺ຖາຕິ. ນນ຺ທາ ເທສນານຸສາເຣນ ຎາຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປາປຸຓິ. ອຖສ຺ສາ ອຸປຣິ ຕິຓ຺ຓໍ ມຄ຺ຄຜລານໍ ວິປສ຺ສນາປຣິວາສຕ຺ຖາຍ ສຸຎ຺ຎຕາກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຕຸໍ, ‘‘ນນ຺ເທ, ມາ ‘ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ສາໂຣ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ກຣິ. ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກປິ ຫິ ເອຕ຺ຖ ສາໂຣ ນຕ຺ຖິ, ຕີຓິ ອຏ຺ຐິສຕານິ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ກຕໍ ອຏ຺ຐິນຄຣເມຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຏ຺ຐີນໍ ນຄຣໍ ກຕໍ, ມໍສໂລຫິຕເລປນໍ;

ຍຕ຺ຖ ຊຣາ ຈ ມຈ຺ຈຸ ຈ, ມາໂນ ມກ຺ໂຂ ຈ ໂອຫິໂຕ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍເຖວ ຫິ ປຸພ຺ພຓ຺ຓາປຣຓ຺ຓາທີນໍ ໂອທຫນຕ຺ຖາຍ ກຏ຺ຐານິ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ວລ຺ລີຫິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ມຕ຺ຕິກາຍ ວິລິມ຺ເປຕ຺ວາ ນຄຣສງ຺ຂາຕໍ ພຫິທ຺ຘາ ເຄຫໍ ¶ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອວມິທໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກມ຺ປິ ຕີຓິ ອຏ຺ຐິສຕານິ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ນ຺ຫາຣຸວິນທ຺ຘໍ ມໍສໂລຫິຕເລປນໍ ຕຈປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ຊີຣຓລກ຺ຂຓາຍ ຊຣາຍ ມຣຓລກ຺ຂຓສ຺ສ ມຈ຺ຈຸໂນ ອາໂຣຫສມ຺ປທາທີນິ ປຏິຈ຺ຈ ມຎ຺ຎນລກ຺ຂຓສ຺ສ ມານສ຺ສ ສຸກຕກາຣຓວິນາສນລກ຺ຂຓສ຺ສ ມກ຺ຂສ຺ສ ຈ ໂອທຫນຕ຺ຖາຍ ¶ ນຄຣໍ ກຕໍ. ເອວຣູໂປ ເອວ ຫິ ເອຕ຺ຖ ກາຍິກເຈຕສິໂກ ອາພາໂຘ ໂອຫິໂຕ, ອິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ກິຎ຺ຈິ ຄຍ຺ຫູປຄໍ ນຕ຺ຖີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ສາ ເຖຣີ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ, ມຫາຊນສ຺ສາປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ຊນປທກລ຺ຍາຓີ ຣູປນນ຺ທາເຖຣີວຕ຺ຖຸ ປຎ຺ຈມໍ.

ຊີຣນ຺ຕິ ¶ ເວຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມລ຺ລິກໍ ເທວິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາ ກິຣ ເອກທິວສໍ ນ຺ຫານໂກຏ຺ຐກໍ ປວິຏ຺ຐາ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ໂອນຕສຣີຣາ ຊງ຺ຆໍ ໂຘວິຕຸໍ ອາຣຠິ. ຕາຍ ຈ ສທ຺ຘິໍເຍວ ປວິຏ຺ໂຐ ເອໂກ ວລ຺ລຠສຸນໂຂ ອຕ຺ຖິ. ໂສ ຕໍ ຕຖາ ໂອນຕໍ ທິສ຺ວາ ອສທ຺ຘມ຺ມສນ຺ຖວໍ ກາຕຸໍ ອາຣຠິ. ສາ ຜສ຺ສໍ ສາທິຍນ຺ຕີ ອຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາປິ ອຸປຣິປາສາເທ ວາຕປາເນນ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕໂຕ ອາຄຕກາເລ ‘‘ນສ຺ສ, ວສລິ, ກສ຺ມາ ເອວຣູປມກາສີ’’ຕິ ອາຫ. ກິໍ ມຍາ ກຕໍ, ເທວາຕິ. ສຸນເຂນ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຖໂວຕິ. ນຕ຺ເຖຕໍ, ເທວາຕິ. ມຍາ ສາມໍ ທິຏ຺ຐໍ, ນາຫໍ ຕວ ສທ຺ທຫິສ຺ສາມິ, ນສ຺ສ, ວສລີຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ໂຍ ໂກຈິ ອິມໍ ໂກຏ຺ຐກໍ ປວິຏ຺ໂຐ ອິມິນາ ວາຕປາເນນ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ເອໂກວ ທ຺ວິຘາ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ອຠູຕໍ ກເຖສິ. ເທວ, ສເຈ ເມ ສທ຺ທຫສິ, ເອຕໍ ໂກຏ຺ຐກໍ ປວິສ, ອຫໍ ຕໍ ອິມິນາ ວາຕປາເນນ ¶ ໂອໂລເກສ຺ສາມີຕິ. ຣາຊາ ມູຬ຺ຫຘາຕຸໂກ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ໂກຏ຺ຐກໍ ປາວິສິ. ສາປິ ໂຂ ເທວີ ວາຕປາເນ ຐຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ‘‘ອນ຺ຘພາລ, ມຫາຣາຊ, ກິໍ ນາເມຕໍ, ອຊິກາຍ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຖວໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ນາຫໍ, ຠທ຺ເທ, ເອວຣູປໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ມຍາ ສາມໍ ທິຏ຺ຐໍ, ນາຫໍ ຕວ ສທ຺ທຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ.

ຕໍ ¶ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ‘‘ອທ຺ຘາ ອິມໍ ໂກຏ຺ຐກໍ ປວິຏ຺ໂຐ ເອໂກວ ທ຺ວິຘາ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ສທ຺ທຫິ. ມລ຺ລິກາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ຣາຊາ ອນ຺ຘພາລຕາຍ ມຍາ ວຎ຺ຈິໂຕ, ປາປໍ ເມ ກຕໍ, ອຍຎ຺ຈ ເມ ອຠູເຕນ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂິໂຕ, ອິທໍ ເມ ກມ຺ມໍ ສຕ຺ຖາປິ ຊານິສ຺ສຕິ, ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາປິ ອສີຕິ ມຫາສາວກາປິ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ, ອໂຫ ວຕ ເມ ຠາຣິຍໍ ກມ຺ມໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ. ອຍໍ ກິຣ ຣຎ຺ໂຎ ອສທິສທາເນ ສຫາຍິກາ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ຖ ຈ ເອກທິວສໍ ກຕປຣິຈ຺ຈາໂຄ ຘນສ຺ສ ຈຸທ຺ທສໂກຏິອຄ຺ຆນໂກ ອໂຫສິ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ນິສີທນປລ຺ລງ຺ໂກ ອາຘາຣໂກ ປາທປີຐນ຺ຕິ ອິມານິ ປນ ຈຕ຺ຕາຣິ ອນຄ຺ຆາເນວ ອເຫສຸໍ. ສາ ມຣຓກາເລ ເອວຣູປໍ ມຫາປຣິຈ຺ຈາຄໍ ນານຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ຕເທວ ປາປກມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕີ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ປນ ສາ ອຕິວິຍ ປິຍາ ອໂຫສິ. ໂສ ພລວໂສກາຠິຠູໂຕ ຕສ຺ສາ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກາເຣຕ຺ວາ ‘‘ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານມສ຺ສາ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ສຕ຺ຖາ ຍຖາ ໂສ ອາຄຕກາຣຓໍ ນ ສຣຕິ, ຕຖາ ອກາສິ. ໂສ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ສາຣຓີຍຘມ຺ມກຖໍ ¶ ສຸຕ຺ວາ ເຄຫໍ ປວິຏ຺ຐກາເລ ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຠເຓ ມລ຺ລິກາຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປມຸຏ຺ໂຐ, ສ຺ເວ ປຸນ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸນທິວເສປິ ອຄມາສິ. ສຕ຺ຖາປິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ຍຖາ ໂສ ນ ສຣຕິ ¶ , ຕຖາ ອກາສິ. ສາປິ ສຕ຺ຕາຫເມວ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐເມ ທິວເສ ຕໂຕ ຈຸຕາ ຕຸສິຕຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ກສ຺ມາ ປນສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ອສຣຓຠາວໍ ອກາສີຕິ? ສາ ກິຣ ຕສ຺ສ ອຕິວິຍ ປິຍາ ອໂຫສິ ມນາປາ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ເອວຣູປາ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ນາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ທານໍ ທຕ຺ວາ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ເຄເຫ ປວຕ຺ຕໍ ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕໍ ຫຣາເປຕ຺ວາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ເຕນສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ສຕ຺ຕາຫໍ ອສຣຓຠາວໍ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐເມ ທິວເສ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ສຍເມວ ຣາຊກຸລທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ.

ຣາຊາ ‘‘ສຕ຺ຖາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຫິຕຸໍ ອາຣຠິ. ສຕ຺ຖາ ປນ ຣຖສາລາຍ ນິສີທິຕຸໍ ອາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ຣາຊາ ສຕ຺ຖາຣໍ ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຍາຄຸຂຊ຺ຊເກນ ປຏິມາເນຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນວ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ມລ຺ລິກາຍ ເທວິຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປມຸຏ຺ໂຐ, ກຕ຺ຖ ນຸ ໂຂ ສາ, ຠນ຺ເຕ, ນິພ຺ພຕ຺ຕາຕິ. ຕຸສິຕຠວເນ, ມຫາຣາຊາຕິ, ຠນ຺ເຕ, ຕາຍ ຕຸສິຕຠວເນ ອນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິຍາ ໂກ ອຎ຺ໂຎ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕິ ¶ , ຠນ຺ເຕ, ນຕ຺ຖິ ຕາຍ ສທິສາ ອິຕ຺ຖີ. ຕສ຺ສາ ຫິ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານາທີສຸ ‘‘ສ຺ເວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ¶ ອິທໍ ທສ຺ສາມິ, ອິທໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ທານສໍວິຘານໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ກິຈ຺ຈເມວ ນຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ຕສ຺ສາ ປຣໂລກໍ ຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຣີຣໍ ເມ ນ ວຫຕີຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ເພສໍ ຘຸວຘມ຺ໂມ ອຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ຣໂຖ ກສ຺ສາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ສິຣສ຺ມິໍ ອຎ຺ຊລິໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ‘‘ປິຕາມຫສ຺ສ ເມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອຍໍ ກສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ປິຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອຍໍ ປນ ຣໂຖ ກສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ມມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຖາ, ‘‘ມຫາຣາຊ, ຕວ ປິຕາມຫສ຺ສ ຣໂຖ ເຕເນວາກາເຣນ ຕວ ປິຕຸ ຣຖໍ ນ ປາປຸຓິ, ຕວ ປິຕຸ ຣໂຖ ຕວ ຣຖໍ ນ ປາປຸຓິ, ເອວຣູປສ຺ສ ນາມ ກຏ຺ຐກລິງ຺ຄຣສ຺ສາປິ ຊຣາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ. ມຫາຣາຊ, ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມສ຺ເສວ ຫິ ຊຣາ ນຕ຺ຖິ, ສຕ຺ຕາ ປນ ອຊີຣກາ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

ສນ຺ໂຕ ຫເວ ສພ຺ຠິ ປເວທຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເວຕິ ນິປາໂຕ. ສຸຈິຕ຺ຕາຕິ ສຕ຺ຕຫິ ຣຕເນຫິ ອປເຣຫິ ຈ ຣຖາລງ຺ກາເຣຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ຈິຕ຺ຕິຕາ ຣາຊູນໍ ຣຖາປິ ຊີຣນ຺ຕິ. ສຣີຣມ຺ປີຕິ ນ ເກວລໍ ຣຖາ ເອວ, ອິທໍ ສຸປ຺ປຏິຊຄ຺ຄິຕໍ ¶ ສຣີຣມ຺ປິ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທີນິ ¶ ປາປຸຓນ຺ຕໍ ຊຣໍ ອຸເປຕິ. ສຕຎ຺ຈາຕິ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ປນ ສນ຺ຕານໍ ນວວິໂຘ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ ຈ ກິຎ຺ຈິ ອຸປຆາຕໍ ນ ອຸເປຕີຕິ ນ ຊຣໍ ອຸເປຕິ ນາມ. ປເວທຍນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ສນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ສພ຺ຠິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ກເຖນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ອປ຺ປສ຺ສຸຕາຍນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ລາຬຸທາຍິຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ¶ ກິຣ ມງ຺ຄລໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຕິໂຣກຸຏ຺ເຏສຸ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ (ຂຸ. ປາ. ໗.໑; ເປ. ວ. ໑໔) ນເຍນ ອວມງ຺ຄລໍ ກເຖຕິ, ອວມງ຺ຄລໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິໂຣກຸຏ຺ຏາທີສຸ ກເຖຕພ຺ເພສຸ ‘‘ທານຎ຺ຈ ຘມ຺ມຈຣິຍາ ຈາ’’ຕິອາທິນາ (ຂຸ. ປາ. ໕.໗; ສຸ. ນິ. ໒໖໖) ນເຍນ ມງ຺ຄລຄາຖາ ວາ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິຕ຺ຕໍ ອິຘ ວາ ຫຸຣໍ ວາ’’ຕິ ຣຕນສຸຕ຺ຕໍ (ຂຸ. ປາ. ໖.໓; ສຸ. ນິ. ໒໒໖) ວາ ກເຖຕິ. ເອວໍ ເຕສຸ ເຕສຸ ຐາເນສຸ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຎ຺ຎໍ ກເຖນ຺ໂຕປິ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກເຖມີ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ລາຬຸທາຍິສ຺ສ ມງ຺ຄລາມງ຺ຄລຏ຺ຐາເນສຸ ຄມເນນ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ກເຖຕພ຺ເພ ອຎ຺ຎເມວ ¶ ກເຖຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນເວສ ເອວໍ ກເຖຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ກເຖຕພ຺ເພ ອຎ຺ຎເມວ ກເຖສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ –

ອຕີເຕ ກິຣ ພາຣາຓສິຍໍ ອຄ຺ຄິທຕ຺ຕສ຺ສ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ໂສມທຕ຺ຕກຸມາໂຣ ນາມ ຣາຊານໍ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ໂສ ຣຎ຺ຎາ ປິໂຍ ອໂຫສິ ມນາໂປ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປນ ກສິກມ຺ມໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວຕິ. ຕສ຺ສ ທ຺ເວເຍວ ໂຄຓາ ອເຫສຸໍ. ເຕສຸ ເອໂກ ມໂຕ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຸຕ຺ຕໍ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ໂສມທຕ຺ຕ, ຣາຊານໍ ເມ ຍາຈິຕ຺ວາ ເອກໍ ໂຄຓໍ ອາຫຣາ’’ຕິ. ໂສມທຕ຺ໂຕ ‘‘ສຈາຫໍ ຣາຊານໍ ຍາຈິສ຺ສາມິ, ລຫຸຠາໂວ ເມ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫເຍວ, ຕາຕ, ຣາຊານໍ ຍາຈຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ, ຕາຕ, ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍາຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ທນ຺ຘປຎ຺ໂຎ ອຠິກ຺ກມາທິວຈນມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ຊານາຕິ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ອຎ຺ຎເມວ ວທຕິ, ສິກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ປນ ນໍ ເນສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ອາທາຍ ພີຣຓຕ຺ຖມ຺ຠກໍ ນາມ ສຸສານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຓກລາເປ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ¶ ຣາຊາ, ອຍໍ ອຸປຣາຊາ, ອຍໍ ເສນາປຕີ’’ຕິ ນາມານິ ກຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ປິຕຸ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ຣາຊກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອວໍ ອຠິກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ປຏິກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ນາມ ຣາຊາ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ເອວໍ ນາມ ອຸປຣາຊາ, ຣາຊານໍ ປນ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘ຊຍຕຸ ຠວໍ, ມຫາຣາຊາ’ຕິ ວຕ຺ວາ ເອວໍ ຐຕ຺ວາ ອິມໍ ¶ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ໂຄຓໍ ຍາເຈຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ຄາຖໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປສິ –

‘‘ທ຺ເວ ເມ ໂຄຓາ ມຫາຣາຊ, ເຍຫິ ເຂຕ຺ຕໍ ກສາມເສ;

ເຕສຸ ເອໂກ ມໂຕ ເທວ, ທຸຕິຍໍ ເທຫິ ຂຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ.

ໂສ ຫິ ສໍວຈ຺ຉຣມຕ຺ເຕນ ຕໍ ຄາຖໍ ປຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ປຄຸຓຠາວໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ, ຕາຕ, ກຎ຺ຈິເທວ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ອາທາຍ ອາຄຈ຺ຉຖ, ອຫໍ ¶ ປຸຣິມຕຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ຐສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຘຸ, ຕາຕາ’’ຕິ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂສມທຕ຺ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ຐິຕກາເລ ອຸສ຺ສາຫປ຺ປຕ຺ໂຕ ຣາຊກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ເຕນ ກຕປຏິສມ຺ໂມທໂນ, ‘‘ຕາຕ, ຈິຣສ຺ສໍ ວຕ ອາຄຕຕ຺ຖ, ອິທມາສນໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ວທຖ, ເຍນຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ທ຺ເວ ເມ ໂຄຓາ ມຫາຣາຊ, ເຍຫິ ເຂຕ຺ຕໍ ກສາມເສ;

ເຕສຸ ເອໂກ ມໂຕ ເທວ, ທຸຕິຍໍ ຄຓ຺ຫ ຂຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ.

ຣຎ຺ຎາ ‘‘ກິໍ ວເທສິ, ຕາຕ, ປຸນ ວເທຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ຕເມວ ຄາຖໍ ອາຫ. ຣາຊາ ເຕນ ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ກຖິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສິຕໍ ກຕ຺ວາ, ‘‘ໂສມທຕ຺ຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ພຫູ ມຎ຺ເຎ ໂຄຓາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິນ຺ນາ ພຫູ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ເທວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ໂສຬສ ໂຄເຓ ອລງ຺ກາຣຠຓ຺ຑກໍ ນິວາສຄາມຎ຺ຈສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມເທຍ຺ຍໍ ທຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ຍເສນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊສີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ລາຬຸທາຍີ, ໂສມທຕ຺ໂຕ ປນ ອຫເມວາ’’ຕິ ຊາຕກໍ ¶ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ອຕ຺ຕໂນ ອປ຺ປສ຺ສຸຕຕາຍ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ອຎ຺ຎເມວ ວທຕິ. ອປ຺ປສ຺ສຸຕປຸຣິໂສ ຫິ ພລິພທ຺ທສທິໂສ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອປ຺ປສ຺ສຸຕາຍໍ ປຸຣິໂສ, ພລິພທ຺ໂທວ ຊີຣຕິ;

ມໍສານິ ຕສ຺ສ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ປຎ຺ຎາ ຕສ຺ສ ນ ວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ອປ຺ປສ຺ສຸຕາຍນ຺ຕິ ເອກສ຺ສ ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວາ ປຓ຺ຓາສການໍ. ອຖ ວາ ປນ ວຄ຺ຄານໍ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ເອກສ຺ສ ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕານໍ ວາປິ ອຠາເວນ ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ ອຍໍ. ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປນ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ພຫຸສ຺ສຸໂຕວ. ພລິພທ຺ໂທວ ຊີຣຕີຕິ ຍຖາ ຫິ ພລິພທ຺ໂທ ຊີຣມາໂນ ວຑ຺ຒມາໂນ ເນວ ມາຕຸ, ນ ປິຕຸ, ນ ເສສຎາຕການໍ ອຕ຺ຖາຍ ວຑ຺ຒຕິ, ອຖ ໂຂ ນິຣຕ຺ຖກເມວ ຊີຣຕິ, ເອວເມວໍ ອຍມ຺ປິ ນ ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ, ນ ອາຈຣິຍວຕ຺ຕໍ, ນ ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ຕາທີນິ, ນ ຠາວນາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊຕິ, ນິຣຕ຺ຖກເມວ ຊີຣຕິ, ມໍສານິ ຕສ຺ສ ວຑ຺ຒນ຺ຕີຕິ ຍຖາ ພລິພທ຺ທສ຺ສ ‘‘ຍຸຄນງ຺ຄລາທີນິ ວຫິຕຸໍ ອສມຕ຺ໂຖ ເອໂສ’’ຕິ ອຣຎ຺ເຎ ວິສ຺ສຏ຺ຐສ຺ສ ຕຕ຺ເຖວ ວິຈຣນ຺ຕສ຺ສ ¶ ຂາທນ຺ຕສ຺ສ ປິວນ຺ຕສ຺ສ ມໍສານິ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ເອວເມວ ອິມສ຺ສາປິ ອຸປຊ຺ຌາຍາທີຫິ ວິສ຺ສຏ຺ຐສ຺ສ ສງ຺ຆໍ ນິສ຺ສາຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ລຠິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘວິເຣຈນາທີນິ ກຕ຺ວາ ກາຍໍ ໂປເສນ຺ຕສ຺ສ ¶ ມໍສານິ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ຖູລສຣີໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ວິຈຣຕິ. ປຎ຺ຎາ ຕສ຺ສາຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາ ປນສ຺ສ ປຎ຺ຎາ ເອກງ຺ຄຸລມຕ຺ຕາປິ ນ ວຑ຺ຒຕິ, ອຣຎ຺ເຎ ປນ ຄຈ຺ຉລຕາທີນິ ວິຍ ຉ ທ຺ວາຣານິ ນິສ຺ສາຍ ຕຓ຺ຫາ ເຈວ ນວວິຘມາໂນ ຈ ວຑ຺ຒຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ມຫາຊໂນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓີຕິ.

ອເນກຊາຕິສໍສາຣນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ໂນ ອຸທານວເສນ ອຸທາເນຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ປຸຏ຺ໂຐ ກເຖສິ.

ໂສ ຫິ ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ໂນ ສູຣິເຍ ອນຕ຺ຖງ຺ຄເຕເຍວ ມາຣພລໍ ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ປຐມຍາເມ ປຸພ຺ເພນິວາສປຏິຈ຺ຉາທກໍ ຕມໍ ປທາເລຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມຍາເມ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຍາເມ ສຕ຺ເຕສຸ ກາຣຸຎ຺ຎຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຈ຺ຈຍາກາເຣ ຎາຓໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ຕໍ ອນຸໂລມປຏິໂລມວເສນ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນເວລາຍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອເນເກຫິ ພຸທ຺ຘສຕສຫສ຺ເສຫິ ອວິຊຫິຕໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ອເນກຊາຕິສໍສາຣໍ, ສນ຺ຘາວິສ຺ສໍ ອນິພ຺ພິສໍ;

ຄຫກາຣໍ ຄເວສນ຺ໂຕ, ທຸກ຺ຂາ ຊາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ.

‘‘ຄຫກາຣກ ¶ ¶ ທິຏ຺ໂຐສິ, ປຸນ ເຄຫໍ ນ ກາຫສິ;

ສພ຺ພາ ເຕ ຜາສຸກາ ຠຄ຺ຄາ, ຄຫກູຏໍ ວິສງ຺ຂຕໍ;

ວິສງ຺ຂາຣຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕຓ຺ຫານໍ ຂຍມຊ຺ຌຄາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຄຫກາຣໍ ຄເວສນ຺ໂຕຕິ ອຫໍ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວສງ຺ຂາຕສ຺ສ ເຄຫສ຺ສ ກາຣກໍ ຕຓ຺ຫາວຑ຺ຒກິໍ ຄເວສນ຺ໂຕ ເຍນ ຎາເຓນ ສກ຺ກາ ຕໍ ທຏ຺ຐຸໍ ¶ , ຕສ຺ສ ໂພຘິຎາຓສ຺ສຕ຺ຖາຍ ທີປງ຺ກຣປາທມູເລ ກຕາຠິນີຫາໂຣ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອເນກຊາຕິສໍສາຣໍ ອເນກຊາຕິສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂາຕໍ ອິມໍ ສໍສາຣວຏ຺ຏໍ ອນິພ຺ພິສໍ ຕໍ ຎາຓໍ ອວິນ຺ທນ຺ໂຕ ອລຠນ຺ໂຕເຍວ ສນ຺ຘາວິສ຺ສໍ ສໍສຣິໍ, ອປຣາປຣໍ ອນຸວິຈຣິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸກ຺ຂາ ຊາຕິ ປຸນປ຺ປຸນນ຺ຕິ ອິທໍ ຄຫກາຣກຄເວສນສ຺ສ ກາຣຓວຈນໍ. ຍສ຺ມາ ຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓມິສ຺ສິຕາຍ ຊາຕິ ນາເມສາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ທຸກ຺ຂາ, ນ ຈ ສາ ຕສ຺ມິໍ ອທິຏ຺ເຐ ນິວຕ຺ຕຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ຄເວສນ຺ໂຕ ສນ຺ຘາວິສ຺ສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທິຏ຺ໂຐສີຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ເຕນ ມຍາ ອິທານິ ທິຏ຺ໂຐສິ. ປຸນ ເຄຫນ຺ຕິ ປຸນ ອິມສ຺ມິໍ ສໍສາຣວຏ຺ເຏ ອຕ຺ຕຠາວສງ຺ຂາຕໍ ມມ ເຄຫໍ ນ ກາຫສິ. ສພ຺ພາ ເຕ ຜາສຸກາ ຠຄ຺ຄາຕິ ຕວ ສພ຺ພາ ອວເສສາ ກິເລສຜາສຸກາ ມຍາ ຠຄ຺ຄາ. ຄຫກູຏໍ ວິສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ຕຍາ ກຕສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວເຄຫສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຕໍ ¶ ກຓ຺ຓິກມຓ຺ຑລມ຺ປິ ມຍາ ວິທ຺ຘໍສິຕໍ. ວິສງ຺ຂາຣຄຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິທານິ ມມ ຈິຕ຺ຕໍ ວິສງ຺ຂາຣໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ຄຕໍ ອນຸປວິຏ຺ຐໍ. ຕຓ຺ຫານໍ ຂຍມຊ຺ຌຄາຕິ ຕຓ຺ຫານໍ ຂຍສງ຺ຂາຕໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອຘິຄໂຕສ຺ມີຕິ.

ອຈຣິຕ຺ວາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຫາຘນເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ພາຣາຓສິຍໍ ອສີຕິໂກຏິວິຠເວ ກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ກຸເລ ມຫາໂຠຄກ຺ຂນ຺ໂຘ, ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂນ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຕ຺ວາ ຍຖາສຸຂໍ ປຣິໂຠຄໍ ກຣິສ຺ສາມ, ອຎ຺ເຎນ ກມ຺ເມນ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ຕໍ ນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕມຕ຺ຕເມວ ສິກ຺ຂາເປສຸໍ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອສີຕິໂກຏິວິຠເວ ກຸເລ ເອກາ ຘີຕາປິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສາປິ ມາຕາປິຕໂຣ ຕເຖວ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໍ ນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕມຕ຺ຕເມວ ສິກ຺ຂາເປສຸໍ. ເຕສໍ ວຍປ຺ປຕ຺ຕານໍ ອາວາຫວິວາໂຫ ອໂຫສິ. ອຖ ເນສໍ ອປຣຠາເຄ ມາຕາປິຕໂຣ ກາລມກໍສຸ. ທ຺ເວອສີຕິໂກຏິຘນໍ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ¶ ເຄເຫ ອໂຫສິ. ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ທິວສສ຺ສ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຣຎ຺ໂຎ ¶ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຖ ຕສ຺ມິໍ ນຄເຣ ຘຸຕ຺ຕາ ຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ສຈາຍໍ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ສຸຣາໂສຓ຺ໂຑ ຠວິສ຺ສຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ຜາສຸກໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປມ ນໍ ສຸຣາໂສຓ຺ຑຠາວ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ສຸຣໍ ອາທາຍ ຂຊ຺ຊກມໍເສ ເຈວ ໂລຓສກ຺ຂຣາ ¶ ຈ ທຸສ຺ສນ຺ເຕ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ມູລກນ຺ເທ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຣາຊກຸລໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ໂອໂລກຍມານາ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຸຣໍ ປິວິຕ຺ວາ ໂລຓສກ຺ຂຣໍ ມຸເຂ ຂິປິຕ຺ວາ ມູລກນ຺ທໍ ຑໍສິຕ຺ວາ ‘‘ວສ຺ສສຕໍ ຊີວ ສາມິ, ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕ, ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ມຍໍ ຂາທນປິວນສມຕ຺ຖາ ຠເວຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຈູຬູປຏ຺ຐາກໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກິໍ ເອເຕ ປິວນ຺ຕີ’’ຕິ. ເອກໍ ປານກໍ, ສາມີຕິ. ມນາປຊາຕິກໍ ເອຕນ຺ຕິ. ສາມິ, ອິມສ຺ມິໍ ຊີວໂລເກ ອິມິນາ ສທິສໍ ປາຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ. ໂສ ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ມຍາປິ ປາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ໂຖກໍ ໂຖກໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ປິວຕິ. ອຖສ຺ສ ນຈິຣສ຺ເສວ ເຕ ຘຸຕ຺ຕາ ປິວນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ປຣິວາຣຍິໍສຸ. ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກາເລ ປຣິວາໂຣ ມຫາ ອໂຫສິ. ໂສ ສເຕນປິ ສຕທ຺ວເຍນປິ ສຸຣໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ປິວນ຺ໂຕ ອິມິນາ ອນຸກ຺ກເມເນວ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານາທີສຸ ກຫາປຓຣາສິໍ ຐເປຕ຺ວາ ສຸຣໍ ປິວນ຺ໂຕ ‘‘ອິມິນາ ມາລາ ອາຫຣຖ, ອິມິນາ ຄນ຺ເຘ, ອຍໍ ຊໂນ ຊຸເຕ ເຉໂກ, ອຍໍ ນຈ຺ເຈ, ອຍໍ ຄີເຕ, ອຍໍ ວາທິເຕ. ອິມສ຺ສ ສຫສ຺ສໍ ເທຖ, ອິມສ຺ສ ທ຺ເວ ສຫສ຺ສານີ’’ຕິ ເອວໍ ວິກິຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ອສີຕິໂກຏິຘນໍ ເຂເປຕ຺ວາ ‘‘ຂີຓໍ ເຕ, ສາມິ, ຘນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກິໍ ຠຣິຍາຍ ເມ ສນ຺ຕກໍ ນຕ຺ຖີຕິ. ອຕ຺ຖິ, ສາມີຕິ ¶ . ເຕນ ຫິ ຕໍ ອາຫຣຖາຕິ. ຕມ຺ປິ ຕເຖວ ເຂເປຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ເຂຕ຺ຕອາຣາມຸຍ຺ຍານໂຍຄ຺ຄາທິກມ຺ປິ ອນ຺ຕມໂສ ຠາຊນຠຓ຺ຑກມ຺ປິ ອຕ຺ຖຣຓປາວຸຣຓນິສີທນມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ຂາທິ. ອຖ ນໍ ມຫລ຺ລກກາເລ ເຍຫິສ຺ສ ກຸລສນ຺ຕກໍ ເຄຫໍ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ຄຫິຕໍ, ເຕ ຕໍ ເຄຫາ ນີຫຣິໍສຸ. ໂສ ຠຣິຍໍ ອາທາຍ ປຣຊນສ຺ສ ເຄຫຠິຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ໂຕ ກປາລຂຓ຺ຑໍ ອາທາຍ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຊນສ຺ສ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐກໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອາຣຠິ.

ອຖ ນໍ ເອກທິວສໍ ອາສນສາລາຍ ທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ທຫຣສາມເຓເຣຫິ ທິຍ຺ຍມານໍ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐກໂຠຊນໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສິ. ອຖ ນໍ ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ສິຕກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉິ. ສຕ຺ຖາ ສິຕກາຣຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ‘‘ປສ຺ສານນ຺ທ, ອິມໍ ມຫາຘນເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕໍ ອິມສ຺ມິໍ ນຄເຣ ທ຺ເວອສີຕິໂກຏິຘນໍ ¶ ເຂເປຕ຺ວາ ຠຣິຍໍ ອາທາຍ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣນ຺ຕໍ. ສເຈ ຫິ ອຍໍ ປຐມວເຍ ໂຠເຄ ອເຂເປຕ຺ວາ ກມ຺ມນ຺ເຕ ປໂຍຊຍິສ຺ສ, ອິມສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ອຄ຺ຄເສຏ຺ຐິ ອຠວິສ຺ສ. ສເຈ ປນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສ, ຠຣິຍາປິສ຺ສ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສ. ສເຈ ມຊ຺ຌິມວເຍ ໂຠເຄ ອເຂເປຕ຺ວາ ກມ຺ມນ຺ເຕ ປໂຍຊຍິສ຺ສ, ທຸຕິຍເສຏ຺ຐິ ອຠວິສ຺ສ, ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊນ຺ໂຕ ອນາຄາມີ ອຠວິສ຺ສ. ຠຣິຍາປິສ຺ສ ສກທາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສ. ສເຈ ປຈ຺ຉິມວເຍ ໂຠເຄ ອເຂເປຕ຺ວາ ກມ຺ມນ຺ເຕ ປໂຍຊຍິສ຺ສ, ຕຕິຍເສຏ຺ຐິ ອຠວິສ຺ສ, ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊນ຺ໂຕປິ ¶ ສກທາຄາມີ ອຠວິສ຺ສ ¶ , ຠຣິຍາປິສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສ. ອິທານິ ປເນສ ຄິຫິໂຠຄໂຕປິ ປຣິຫີໂນ ສາມຎ຺ຎໂຕປິ. ປຣິຫາຍິຕ຺ວາ ຈ ປນ ສຸກ຺ຂປລ຺ລເລ ໂກຎ຺ຈສກຸໂຓ ວິຍ ຊາໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ອຈຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ອລທ຺ຘາ ໂຍພ຺ພເນ ຘນໍ;

ຊິຓ຺ຓໂກຎ຺ຈາວ ຌາຍນ຺ຕິ, ຂີຓມຈ຺ເຉວ ປລ຺ລເລ.

‘‘ອຈຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ອລທ຺ຘາ ໂຍພ຺ພເນ ຘນໍ;

ເສນ຺ຕິ ຈາປາຕິຂີຓາວ, ປຸຣາຓານິ ອນຸຕ຺ຖຸນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຈຣິຕ຺ວາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສໍ ອວສິຕ຺ວາ. ໂຍພ຺ພເນຕິ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ວາ ໂຠເຄ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ວາ ໂຠເຄ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ສມຕ຺ຖກາເລ ຘນມ຺ປິ ອລຠິຕ຺ວາ. ຂີຓມຈ຺ເຉຕິ ເຕ ເອວຣູປາ ພາລາ ອຸທກສ຺ສ ອຠາວາ ຂີຓມຈ຺ເຉ ປລ຺ລເລ ປຣິກ຺ຂີຓປຕ຺ຕາ ຊິຓ຺ຓໂກຎ຺ຈາ ວິຍ ອວຌາຍນ຺ຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ປລ຺ລເລ ອຸທກສ຺ສ ອຠາໂວ ວິຍ ຫິ ອິເມສໍ ວສນຏ຺ຐານສ຺ສ ອຠາໂວ, ມຈ຺ຉານໍ ຂີຓຠາໂວ ວິຍ ອິເມສໍ ໂຠຄານໍ ອຠາໂວ, ຂີຓປຕ຺ຕານໍ ໂກຎ຺ຈານໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຄມນາຠາໂວ ວິຍ ອິເມສໍ ອິທານິ ຊລຖລປຖາທີຫິ ໂຠເຄ ສຓ຺ຐາເປຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຠາໂວ. ຕສ຺ມາ ເຕ ຂີຓປຕ຺ຕາ ໂກຎ຺ຈາ ວິຍ ເອຕ຺ເຖວ ພຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອວຌາຍນ຺ຕີຕິ. ຈາປາຕິຂີຓາວາຕິ ຈາປໂຕ ອຕິຂີຓາ, ຈາປາ ວິນິມຸຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ຈາປາ ວິນິມຸຕ຺ຕາ ສຣາ ຍຖາເວຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕິຕາ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປນ຺ເຕ ¶ ອສຕິ ຕຕ຺ເຖວ ອຸປຈິການໍ ຠຕ຺ຕໍ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ອິເມປິ ຕໂຍ ¶ ວເຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ອິທານິ ອຕ຺ຕານໍ ອຸທ຺ຘຣິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ມຣຓໍ ອຸປຄມິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເສນ຺ຕິ ຈາປາຕິຂີຓາວາ’’ຕິ. ປຸຣາຓານິ ອນຸຕ຺ຖຸນນ຺ຕິ ‘‘ອິຕິ ອມ຺ເຫຫິ ຂາທິຕໍ ອິຕິ ປີຕ’’ນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ກຕານິ ຂາທິຕປິວິຕນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕາທີນິ ອນຸຕ຺ຖຸນນ຺ຕາ ໂສຈນ຺ຕາ ອນຸໂສຈນ຺ຕາ ເສນ຺ຕີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ອຕ຺ຕານຎ຺ເຈຕິ ¶ ¶ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຠສກຬາວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂພຘິຣາຊກຸມາຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ປຖວີຕເລ ອຎ຺ເຎຫິ ປາສາເທຫິ ອສທິສຣູປໍ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕມານໍ ວິຍ ໂກກນຸທໍ ນາມ ປາສາທໍ ກາເຣຕ຺ວາ ວຑ຺ຒກິໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກິໍ ຕຍາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖາປິ ເອວຣູໂປ ປາສາໂທ ກຕປຸພ຺ໂພ, ອຸທາຫຸ ປຐມສິປ຺ປເມວ ເຕ ອິທ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ປຐມສິປ຺ປເມວ, ເທວາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສເຈ ອຍໍ ອຎ຺ຎສ຺ສປິ ເອວຣູປໍ ປາສາທໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ອຍໍ ປາສາໂທ ອນຈ຺ຉຣິໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ. ອິມໍ ມຍາ ມາເຣຕຸໍ ວາ ຫຕ຺ຖປາເທ ວາສ຺ສ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ອກ຺ຂີນິ ວາ ອຸປ຺ປາເຏຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເອວໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ປາສາທໍ ນ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ຕມຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຕໂນ ປິຍສຫາຍກສ຺ສ ສຎ຺ຊີວກປຸຕ຺ຕສ຺ສ ນາມ ມາຓວກສ຺ສ ກເຖສິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ນິສ຺ສໍສຍໍ ເອສ ວຑ຺ຒກິໍ ນາເສສ຺ສຕິ, ອນຄ຺ໂຆ ສິປ຺ປີ, ໂສ ມຍິ ປສ຺ສນ຺ເຕ ມາ ນສ຺ສຕຸ, ສຎ຺ຎມສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ປາສາເທ ເຕ ກມ຺ມໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ, ໂນ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ນິຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຣາຊກຸມາໂຣ ຕໍ ນາເສຕຸກາໂມ ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອາຫ ¶ . ວຑ຺ຒກີປິ ‘‘ຠທ຺ທກໍ ເຕ, ສາມິ, ກຕໍ ມມ ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ, ອຫເມຕ຺ຖ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ສມ຺ມ, ອມ຺ຫາກໍ ປາສາເທ ກມ຺ມໍ ນິຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ ຣາຊກຸມາເຣນ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ນ ຕາວ, ເທວ, ນິຏ຺ຐິຕໍ, ພຫຸ ອວສິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ກິໍ ກມ຺ມໍ ນາມ ອວສິຏ຺ຐນ຺ຕິ? ປຈ຺ຉາ, ເທວ, ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ທາຣູນິ ຕາວ ອາຫຣາເປຖາຕິ. ກິໍ ທາຣູນິ ນາມາຕິ? ນິສ຺ສາຣານິ ສຸກ຺ຂທາຣູນິ, ເທວາຕິ. ໂສ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ອທາສິ. ອຖ ນໍ ອາຫ – ‘‘ເທວ, ເຕ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ນາຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ກິໍ ກາຣຓາ? ສຸຂຸມກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ອຎ຺ເຎຫິ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ຕສ຺ສ ເມ ກມ຺ມວິກ຺ເຂໂປ ໂຫຕິ, ອາຫາຣເວລາຍໍ ປນ ເມ ຠຣິຍາວ ອາຫາຣໍ ອາຫຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຣາຊກຸມາໂຣປິ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິ. ໂສປິ ເອກສ຺ມິໍ ຄພ຺ເຠ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕານິ ທາຣູນິ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕທາຣສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ນິສີທນໂຍຄ຺ຄໍ ຄຣຸຬສກຸຓໍ ກຕ຺ວາ ອາຫາຣເວລາຍ ປນ ຠຣິຍໍ ອາຫ – ‘‘ເຄເຫ ວິຊ຺ຊມານກໍ ສພ຺ພໍ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓໍ ¶ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ. ຣາຊກຸມາໂຣປິ ວຑ຺ຒກິສ຺ສ ອນິກ຺ຂມນຕ຺ຖາຍ ເຄຫໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂໍ ຐເປສິ. ວຑ຺ຒກີປິ ¶ ສກຸຓສ຺ສ ນິຏ຺ຐິຕກາເລ ‘‘ອຊ຺ຊ ສພ຺ເພປິ ທາຣເກ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ຠຣິຍໍ ວຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ສກຸຓສ຺ສ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ວາຕປາເນນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປລາຍິ. ໂສ ເຕສໍ, ‘‘ເທວ, ວຑ຺ຒກີ ປລາຍຕີ’’ຕິ ກນ຺ທນ຺ຕານໍເຍວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ເຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ເອກໍ ນຄຣໍ ມາເປຕ຺ວາ ກຏ຺ຐວາຫນຣາຊາ ນາມ ຊາໂຕ.

ຣາຊກຸມາໂຣປິ ¶ ‘‘ປາສາທມຫໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປາສາເທ ຈຕຸຊ຺ຊາຕິຍຄນ຺ເຘຫິ ປຣິຠຓ຺ຑິກໍ ກຕ຺ວາ ປຐມອຸມ຺ມາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຈລປຏິກໍ ປຕ຺ຖຣິ. ໂສ ກິຣ ອປຸຕ຺ຕໂກ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສຈາຫໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວາ ຘີຕຣໍ ວາ ລຈ຺ຉາມິ, ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ອກ຺ກມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຕ຺ຖຣິ. ໂສ ສຕ຺ຖຣິ ອາຄເຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ປວິສຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ນ ປາວິສິ, ໂສ ທຸຕິຍມ຺ປິ ຕຕິຍມ຺ປິ ຍາຈິ. ສຕ຺ຖາ ອປວິສິຕ຺ວາວ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ໂອໂລເກສິ. ເຖໂຣ ໂອໂລກິຕສຎ຺ຎາເຍວ ວຕ຺ຖານໍ ອນກ຺ກມນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ‘‘ສໍຫຣຕຸ, ຣາຊກຸມາຣ, ທຸສ຺ສານິ, ນ ຠຄວາ ເຈລປຏິກໍ ອກ຺ກມິສ຺ສຕິ, ປຈ຺ຉິມຊນຕໍ ຕຖາຄໂຕ ໂອໂລເກຕີ’’ຕິ ທຸສ຺ສານິ ສໍຫຣາເປສິ. ໂສ ທຸສ຺ສານິ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອນ຺ໂຕນິເວສນໍ ປເວສຕ຺ວາ ຍາຄຸຂຊ຺ຊເກນ ສມ຺ມາເນຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸປກາຣໂກ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ, ກຸຈ຺ຉິຄໂຕ ຈ ກິຣມ຺ຫິ ເອກວາຣໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ, ທຸຕິຍໍ ຕຣຸຓທາຣກກາເລ, ຕຕິຍໍ ວິຎ຺ຎຸຠາວໍ ປຕ຺ຕກາເລ. ຕສ຺ສ ເມ ກສ຺ມາ ເຈລປຏິກໍ ນ ອກ຺ກມິຕ຺ຖາ’’ຕິ? ‘‘ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ກຸມາຣ, ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຈລານິ ອຕ຺ຖຣີ’’ຕິ? ‘‘ສເຈ ປຸຕ຺ຕໍ ວາ ຘີຕຣໍ ວາ ລຈ຺ຉາມິ, ສຕ຺ຖາ ເມ ເຈລປຏິກໍ ອກ຺ກມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອິທໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ຠນ຺ເຕຕິ. ເຕເນວາຫໍ ຕໍ ນ ອກ຺ກມິນ຺ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຕ຺ຕໍ ¶ ວາ ຘີຕຣໍ ວາ ເນວ ລຈ຺ຉາມີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ກຸມາຣາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ’’ຕິ? ‘‘ປຸຣິມກອຕ຺ຕຠາເວ ຊາຍາຍ ສທ຺ຘິໍ ປມາທໍ ອາປນ຺ນຕ຺ຕາ’’ຕິ. ‘‘ກສ຺ມິໍ ກາເລ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ –

ອຕີເຕ ກິຣ ອເນກສຕາ ມນຸສ຺ສາ ມຫຕິຍາ ນາວາຍ ສມຸທ຺ທໍ ປກ຺ຂນ຺ທິໍສຸ. ນາວາ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ຠິຊ຺ຊິ. ທ຺ເວ ຊຍມ຺ປຕິກາ ເອກໍ ຜລກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣທີປກໍ ປວິສິໍສຸ, ເສສາ ສພ຺ເພ ຕຕ຺ເຖວ ມຣິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ທີປເກ ¶ ມຫາສກຸຓສງ຺ໂຆ ວສຕິ. ເຕ ອຎ຺ຎໍ ຂາທິຕພ຺ພກໍ ອທິສ຺ວາ ຉາຕຊ຺ຌຕ຺ຕາ ສກຸຓອຓ຺ຑານິ ອງ຺ຄາເຣສຸ ປຈິຕ຺ວາ ຂາທິໍສຸ, ເຕສຸ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕສຸ ສກຸຓຈ຺ຉາເປ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທິໍສຸ. ເອວໍ ປຐມວເຍປິ ມຊ຺ຌິມວເຍປິ ປຈ຺ຉິມວເຍປິ ຂາທິໍສຸເຍວ. ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ວເຍ ອປ຺ປມາທໍ ນາປຊ຺ຊິໍສຸ, ເອໂກປິ ຈ ເນສໍ ອປ຺ປມາທໍ ນາປຊ຺ຊິ.

ສຕ຺ຖາ ອິທໍ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ຫິ ຕ຺ວໍ, ກຸມາຣ, ຕທາ ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ວເຍ ຠຣິຍາຍ ¶ ສທ຺ຘິໍ ອປ຺ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສ, ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ວເຍ ປຸຕ຺ໂຕ ວາ ຘີຕາ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ສເຈ ປນ ໂວ ເອໂກປິ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອຠວິສ຺ສ, ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຸຕ຺ໂຕ ວາ ຘີຕາ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສ. ກຸມາຣ, ອຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ປິຍໍ ມຎ຺ຎມາເນນ ຕີສຸປິ ວເຍສຸ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ອຕ຺ຕາ ຣກ຺ຂິຕພ຺ໂພ, ເອວໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ເອກວເຍປິ ຣກ຺ຂິຕພ຺ໂພເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຕ຺ຕານຎ຺ເຈ ປິຍໍ ຊຎ຺ຎາ, ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ ນໍ ສຸຣກ຺ຂິຕໍ;

ຕິຓ຺ຓໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຍາມໍ, ປຏິຊຄ຺ເຄຍ຺ຍ ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ຍາມນ຺ຕິ ສຕ຺ຖາ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມິສ຺ສຣຕາຍ ເທສນາກຸສລຕາຍ ຈ ອິຘ ຕິຓ຺ຓໍ ວຍານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວຍໍ ຍາມນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ເທເສສິ, ຕສ຺ມາ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອຕ຺ຕານໍ ປິຍໍ ຊາເນຍ຺ຍ, ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ ນໍ ສຸຣກ຺ຂິຕນ຺ຕິ ຍຖາ ໂສ ສຸຣກ຺ຂິໂຕ ໂຫຕິ, ເອວໍ ນໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ. ຕຕ຺ຖ ສເຈ ຄີຫີ ສມາໂນ ‘‘ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປຣິປາສາທຕເລ ສຸສໍວຸຕໍ ຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສມ຺ປນ຺ນາຣກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ວສນ຺ໂຕປິ, ປພ຺ພຊິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສຸສໍວຸເຕ ປິຫິຕທ຺ວາຣວາຕປາເນ ເລເຓ ວິຫຣນ຺ໂຕປິ ອຕ຺ຕານໍ ນ ຣກ຺ຂຕິເຍວ. ຄິຫີ ປນ ສມາໂນ ຍຖາພລໍ ທານສີລາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ໂຕ, ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ ປນ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕປຣິຍຕ຺ຕິມນສິກາເຣສຸ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ຂຕິ ນາມ. ເອວໍ ຕີສຸ ວເຍສຸ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິມ຺ປິ ວເຍ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິໂສ ອຕ຺ຕານໍ ປຏິຊຄ຺ຄຕິເຍວ. ສເຈ ຫິ ຄິຫິຠູໂຕ ປຐມວເຍ ຂິຑ຺ຑາປສຸຕຕາຍ ກຸສລໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ມຊ຺ຌິມວເຍ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ຫຸຕ຺ວາ ກຸສລໍ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ມຊ຺ຌິມວເຍ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ໂປເສນ຺ໂຕ ກຸສລໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ປຈ຺ຉິມວເຍ ກາຕພ຺ພເມວ. ເອວມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕນ ອຕ຺ຕາ ປຏິຊຄ຺ຄິໂຕວ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປນ ອຕ຺ຕາ ປິໂຍ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ອປາຍປຣາຍຓເມວ ນໍ ກໂຣຕິ. ສເຈ ປນ ¶ ປພ຺ພຊິໂຕ ປຐມວເຍ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຘາເຣນ຺ໂຕ ວາເຈນ຺ໂຕ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ມຊ຺ຌິມວເຍ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ສມຓຘມ຺ໂມ ¶ ກາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປຐມວເຍ ອຸຄ຺ຄຫິຕປຣິຍຕ຺ຕິຍາ ອຏ຺ຐກຖໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ກາຣຓາກາຣຓຎ຺ຈ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມຊ຺ຌິມວເຍ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ປຈ຺ຉິມວເຍ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ສມຓຘມ຺ໂມ ກາຕພ຺ໂພເຍວ. ເອວມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕນ ອຕ຺ຕາ ປຏິຊຄ຺ຄິໂຕວ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປນ ອຕ຺ຕາ ປິໂຍ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຉານຸຕາເປເນວ ນໍ ຕາເປຕີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ໂພຘິຣາຊກຸມາໂຣ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

໒. ອຸປນນ຺ທສກ຺ຍປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ

ອຕ຺ຕານເມວ ¶ ປຐມນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸປນນ຺ທໍ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ເຖໂຣ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕຸໍ ເຉໂກ. ຕສ຺ສ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ພຫູ ຠິກ຺ຂຸ ຕໍ ຕິຈີວເຣຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ຘຸຕງ຺ຄານິ ສມາທິຍິໍສຸ. ເຕຫິ ວິສ຺ສຏ຺ຐປຣິກ຺ຂາເຣ ໂສເຍວ ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ເອກສ຺ມິໍ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ອຸປກຏ຺ເຐ ຊນປທໍ ອຄມາສິ. ອຖ ນໍ ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ທຫຣສາມເຓຣາ ຘມ຺ມກຖິກເປເມນ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິຘ ວສ຺ສໍ ອຸເປຖາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ‘‘ອິຘ ກິຕ຺ຕກໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕຫິ ‘‘ເອເກໂກ ສາຏໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕຕ຺ຖ ອຸປາຫນາ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ ¶ . ທຸຕິຍໍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ກິໍ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ທ຺ເວ ສາຏກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິໍ ຐເປສິ. ຕຕິຍໍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ກິໍ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຕໂຍ ສາຏກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕຕ຺ຖ ອຸທກຕຸມ຺ພໍ ຐເປສິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ກິໍ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສາຏກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຘຸ ອິຘ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຫຏ຺ຐານຎ຺ເຈວ ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິ. ເຕ ນໍ ພຫູຫິ ວຕ຺ເຖຫິ ເຈວ ຈີວເຣຫິ ຈ ປູເຊສຸໍ. ໂສ ວຸຏ຺ຐວສ຺ໂສ ອິຕເຣສຸປິ ວິຫາເຣສຸ ສາສນໍ ເປເສຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ ປຣິກ຺ຂາຣສ຺ສ ຐປິຕຕ຺ຕາ ວສ຺ສາວາສິກໍ ລທ຺ຘພ຺ພໍ, ຕໍ ເມ ປຫິຓນ຺ຕູ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ຍານກໍ ປູເຣຕ຺ວາ ປາຍາສິ.

ອເຖກສ຺ມິໍ ¶ ວິຫາເຣ ທ຺ເວ ທຫຣຠິກ຺ຂູ ທ຺ເວ ສາຏເກ ເອກຎ຺ຈ ກມ຺ພລໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ສາຏກາ ໂຫນ຺ຕຸ, ມຍ຺ຫໍ ກມ຺ພໂລ’’ຕິ ຠາເຊຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ມຄ຺ຄສມີເປ ນິສີທິຕ຺ວາ ວິວທນ຺ຕິ. ເຕ ຕໍ ເຖຣໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ໂນ ຠາເຊຕ຺ວາ ເທຖາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ຕຸມ຺ເຫເຍວ ຠາເຊຖາຕິ. ນ ສກ຺ໂກມ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫເຍວ ໂນ ຠາເຊຕ຺ວາ ເທຖາຕິ. ເຕນ ຫິ ມມ ວຈເນ ຐສ຺ສຖາຕິ. ອາມ, ຐສ຺ສາມາຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ສາຘູ’’ຕິ ເຕສໍ ທ຺ເວ ສາຏເກ ທຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖນ຺ຕານໍ ອມ຺ຫາກໍ ປາຣຸປນາຣໂຫ’’ຕິ ມຫຄ຺ຆໍ ກມ຺ພລໍ ອາທາຍ ປກ຺ກາມິ. ທຫຣຠິກ຺ຂູ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕກໍ ¶ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ກໂຣຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ອກາສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ –

ອຕີຕສ຺ມິໍ ອນຸຕີຣຈາຣີ ຈ ຄມ຺ຠີຣຈາຣີ ຈາຕິ ທ຺ເວ ອຸທ຺ທາ ມຫນ຺ຕໍ ໂຣຫິຕມຈ຺ຉໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສີສໍ ໂຫຕຸ, ຕວ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ວິວາທາປນ຺ນາ ຠາເຊຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ເອກໍ ສິງ຺ຄາລໍ ທິສ຺ວາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ມາຕຸລ, ອິມໍ ໂນ ຠາເຊຕ຺ວາ ເທຫີ’’ຕິ. ອຫໍ ຣຎ຺ຎາ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐາເນ ຐປິໂຕ, ຕຕ຺ຖ ຈິຣໍ ¶ ນິສີທິຕ຺ວາ ຊງ຺ຆວິຫາຣຕ຺ຖາຍ ອາຄໂຕມ຺ຫິ, ອິທານິ ເມ ໂອກາໂສ ນຕ຺ຖີຕິ. ມາຕຸລ, ມາ ເອວໍ ກໂຣຖ, ຠາເຊຕ຺ວາ ເອວ ໂນ ເທຖາຕິ. ມມ ວຈເນ ຐສ຺ສຖາຕິ. ຐສ຺ສາມ, ມາຕຸລາຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ສາຘູ’’ຕິ ໂສ ສີສໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ເຕ ອກາສິ, ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ເອກມນ຺ເຕ. ກຕ຺ວາ ຈ ປນ, ‘‘ຕາຕາ, ເຍນ ໂວ ອນຸຕີເຣ ຈຣິຕໍ, ໂສ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ຄຓ຺ຫາຕຸ. ເຍນ ຄມ຺ຠີເຣ ຈຣິຕໍ, ຕສ຺ສ ສີສໍ ໂຫຕຸ. ອຍໍ ປນ ມຊ຺ຌິໂມ ຂຓ຺ໂຑ ມມ ວິນິຈ຺ຉຍຘມ຺ເມ ຐິຕສ຺ສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເຕ ສຎ຺ຎາເປນ຺ໂຕ –

‘‘ອນຸຕີຣຈາຣິ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ, ສີສໍ ຄມ຺ຠີຣຈາຣິໂນ;

ອຈ຺ຈາຍໍ ມຊ຺ຌິໂມ ຂຓ຺ໂຑ, ຘມ຺ມຏ຺ຐສ຺ສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໗.໓໓) –

ອິມໍ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມຂຓ຺ຑໍ ອາທາຍ ປກ຺ກາມິ. ເຕປິ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ອຕີຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ເອວເມສ ອຕີເຕປິ ຕຸມ຺ເຫ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ອກາສິເຍວາ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອຸປນນ຺ທໍ ຄຣຫນ຺ໂຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ປຣໍ ໂອວທນ຺ເຕນ ນາມ ປຐມເມວ ອຕ຺ຕາ ປຕິຣູເປ ປຕິຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຕ຺ຕານເມວ ປຐມໍ, ປຕິຣູເປ ນິເວສເຍ;

ອຖຎ຺ຎມນຸສາເສຍ຺ຍ, ນ ກິລິສ຺ເສຍ຺ຍ ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ປຕິຣູເປ ນິເວສເຍຕິ ອນຸຈ຺ຉວິເກ ຄຸເຓ ປຕິຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ໂຍ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທິຄຸເຓຫິ ວາ ອຣິຍວໍສປຏິປທາທີຫິ ວາ ປຣໍ ອນຸສາສິຕຸກາໂມ, ໂສ ອຕ຺ຕານເມວ ປຐມໍ ຕສ຺ມິໍ ຄຸເຓ ປຕິຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ. ເອວໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອຖຎ຺ຎໍ ເຕຫິ ຄຸເຓຫິ ອນຸສາເສຍ຺ຍ. ອຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ອນິເວເສຕ຺ວາ ເກວລໍ ປຣເມວ ອນຸສາສມາໂນ ປຣໂຕ ນິນ຺ທໍ ລຠິຕ຺ວາ ກິລິສ຺ສຕິ ນາມ, ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕານໍ ນິເວເສຕ຺ວາ ອນຸສາສມາໂນ ປຣໂຕ ປສໍສໍ ລຠຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ກິລິສ຺ສຕິ ນາມ. ເອວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ນ ກິລິສ຺ເສຍ຺ຍາຕິ.

ເທສນາວສາເນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ, ມຫາຊນສ຺ສາປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ອຸປນນ຺ທສກ຺ຍປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ທຸຕິຍໍ.

ອຕ຺ຕານຎ຺ເຈຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຘານິກຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາທາຍ ອຣຎ຺ເຎ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ອາວຸໂສ, ຘຣມານກສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ໂວ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄຫິຕໍ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາວ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ໂອວທິຕ຺ວາ ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຸປຕິ. ເຕ ຠິກ຺ຂູ ປຐມຍາເມ ຈງ຺ກມິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມຍາເມ ວິຫາຣໍ ປວິສນ຺ຕິ. ໂສ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ປພຸທ຺ຘກາເລ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ຕຸມ຺ເຫ ‘ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍິສ຺ສາມາ’ຕິ ອາຄຕາ, ສີຆໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ¶ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕເຖວ ສຸປຕິ. ອິຕເຣ ມຊ຺ຌິມຍາເມ ພຫິ ຈງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຍາເມ ວິຫາຣໍ ປວິສນ຺ຕິ. ໂສ ປຸນປິ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕ ວິຫາຣາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ສຍໍ ປຸນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕເຖວ ສຸປຕິ. ຕສ຺ມິໍ ນິຈ຺ຈກາລໍ ເອວໍ ກໂຣນ຺ເຕ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ສຊ຺ຌາຍໍ ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ¶ ວາ ມນສິກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ, ຈິຕ຺ຕໍ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ອຄມາສິ. ເຕ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິໂຍ ອຕິວິຍ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ, ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມ ນ’’ນ຺ຕິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ຕສ຺ສ ກິຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ນຏ຺ຐມ຺ຫາ, ອາວຸໂສ, ອາຈຣິໂຍ ໂນ ຕຸຈ຺ຉຣວໍ ຣວຕີ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ເຕສໍ ອຕິວິຍ ນິທ຺ທາຍ ກິລມນ຺ຕານໍ ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ເຕ ວຸຏ຺ຐວສ຺ສາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣາ ກຕປຏິສນ຺ຖາຣາ ‘‘ກິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຣິຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອນ຺ຕຣາຍມກາສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ –

‘‘ອມາຕາປິຕຣສໍວຑ຺ໂຒ, ອນາເຈຣກຸເລ ວສໍ;

ນາຍໍ ກາລໍ ອກາລໍ ວາ, ອຠິຊານາຕິ ກຸກ຺ກຸໂຏ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໑໑໙) –

ອິມໍ ອກາລຣາວິກຸກ຺ກຸຏຊາຕກໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກເຖສິ. ‘‘ຕທາ ຫິ ໂສ ກຸກ຺ກຸໂຏ ອຍໍ ປຘານິກຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ອໂຫສິ, ອິເມ ປຎ຺ຈ ສຕາ ຠິກ຺ຂູ ເຕ ມາຓວາ ອເຫສຸໍ, ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິໂຍ ອຫເມວາ’’ຕິ ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຊາຕກໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ປຣໍ ໂອວທນ຺ເຕນ ນາມ ອຕ຺ຕາ ສຸທນ຺ໂຕ ກາຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ໂອວທນ຺ໂຕ ຫິ ¶ ສຸທນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ທເມຕິ ນາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຕ຺ຕານຎ຺ເຈ ¶ ຕຖາ ກຍິຣາ, ຍຖາຎ຺ຎມນຸສາສຕິ;

ສຸທນ຺ໂຕ ວຕ ທເມຖ, ອຕ຺ຕາ ຫິ ກິຣ ທຸທ຺ທໂມ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ປຐມຍາມາທີສຸ ຈງ຺ກມິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຣໍ ໂອວທຕິ, ສຍໍ ຈງ຺ກມນາທີນິ ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານຎ຺ເຈ ຕຖາ ກຍິຣາ, ຍຖາຎ຺ຎມນຸສາສຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ສຸທນ຺ໂຕ ວຕ ທເມຖາຕິ ເຍນ ຄຸເຓນ ປຣໍ ອນຸສາສຕິ, ເຕນ ອຕ຺ຕນາ ສຸທນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ທເມຍ຺ຍ. ອຕ຺ຕາ ຫິ ກິຣ ທຸທ຺ທໂມຕິ ອຍຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕາ ນາມ ທຸທ຺ທໂມ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ໂສ ສຸທນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຕຖາ ທເມຕພ຺ໂພຕິ.

ເທສນາວສາເນ ປຎ຺ຈ ສຕາປິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ປຘານິກຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ຕຕິຍໍ.

ອຕ຺ຕາ ¶ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ນາໂຖຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກຸມາຣກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ມາຕຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາ ກິຣ ຣາຊຄຫນຄເຣ ເສຏ຺ຐິຘີຕາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ອຖ ສາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈມານາປິ ມາຕາປິຕູນໍ ສນ຺ຕິກາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອລຠິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ¶ ປຕິກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕິເທວຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສິ. ອຖສ຺ສາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ຄພ຺ໂຠ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ສາ ຄພ຺ຠສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວໍ ອຊານິຕ຺ວາວ ສາມິກໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ອຖ ນໍ ໂສ ມຫນ຺ເຕນ ສກ຺ກາເຣນ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ເນຕ຺ວາ ອຊານນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕປກ຺ຂິການໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພາເຊສິ. ອປເຣນ ສມເຍນ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຕສ຺ສາ ຄພ຺ຠິນິຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕາຫິ ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ນາຫໍ, ອຍ຺ເຍ, ຊານາມິ ‘‘ກິເມຕໍ’’, ສີລໍ ວຕ ເມ ອໂຣຄເມວາຕິ. ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຕໍ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸນີ ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິຕາ, ອິມິສ຺ສາ ມຍໍ ຄພ຺ຠສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວໍ ຊານາມ, ກາລໍ ນ ຊານາມ, ກິໍ ທານິ ກໂຣມາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ເທວທຕ຺ໂຕ ‘‘ມາ ມຍ຺ຫໍ ໂອວາທກາຣິການໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຍໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕູ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອຸປ຺ປພ຺ພາເຊຖ ນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສາ ທຫຣາ ມາ ມໍ, ອຍ຺ເຍ, ນາເສຖ, ນາຫໍ ເທວທຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕາ, ເອຖ, ມໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ເຊຕວນໍ ເນຖາຕິ. ຕາ ຕໍ ອາທາຍ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ¶ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຕສ຺ສາ ຄິຫິກາເລ ຄພ຺ໂຠ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ຊານນ຺ໂຕປິ ປຣວາທໂມຈນຕ຺ຖໍ ຣາຊານໍ ປເສນທິໂກສລໍ ມຫາອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ຈູຬອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ວິສາຂາອຸປາສິກໍ ອຎ຺ຎານິ ຈ ມຫາກຸລານິ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອຸປາລິຕ຺ເຖຣໍ ອາຓາເປສິ – ‘‘ຄຈ຺ຉ, ອິມິສ຺ສາ ທຫຣາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ກມ຺ມໍ ປຣິໂສເຘຫີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຣໂຕ ວິສາຂໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ປຏິຈ຺ຉາເປສິ. ສາ ສາຓິປາກາຣໍ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕສາຓິຍໍ ຕສ຺ສາ ຫຕ຺ຖປາທນາຠິອຸທຣປຣິໂຍສານານິ ¶ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ມາສທິວເສ ສມາເນຕ຺ວາ ‘‘ຄິຫິຠາເວ ອິມາຍ ຄພ຺ໂຠ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ອຖສ຺ສາ ເຖໂຣ ປຣິສມຊ຺ເຌ ປຣິສຸທ຺ຘຠາວໍ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ສາ ອປເຣນ ສມເຍນ ປທຸມຸຕ຺ຕຣພຸທ຺ຘສ຺ສ ປາທມູເລ ປຕ຺ຖິຕປຕ຺ຖນໍ ມຫານຸຠາວໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ.

ອເຖກທິວສໍ ¶ ຣາຊາ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍສມີເປນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ທາຣກສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ເທວ, ເອກິສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປຸຕ຺ໂຕ ຊາໂຕ, ຕສ຺ເສສ ສທ຺ໂທ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ກຸມາຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ຆຣໍ ເນຕ຺ວາ ຘາຕີນໍ ອທາສິ. ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ຈສ຺ສ ກສ຺ສໂປຕິ ນາມໍ ກຕ຺ວາ ກຸມາຣປຣິຫາເຣນ ວຑ຺ຒິຕຕ຺ຕາ ກຸມາຣກສ຺ສໂປຕິ ສຎ຺ຊານິໍສຸ. ໂສ ກີຬາມຓ຺ຑເລ ທາຣເກ ປຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນິມ຺ມາຕາປິຕິເກນມ຺ຫາ ປຫຏາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ເທວ, ມໍ ‘ນິມ຺ມາຕາປິຕິໂກ’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ມາຕຣໍ ເມ ອາຈິກ຺ຂຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ຘາຕິໂຍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ອິມາ ເຕ ມາຕໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ເອຕ຺ຕິກາ ເມ ມາຕໂຣ, ເອກາຍ ເມ ມາຕຣາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕໍ ເມ ອາຈິກ຺ຂຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ອິມໍ ວຎ຺ເຈຕຸ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ຕາຕ, ຕວ ມາຕາ ຠິກ຺ຂຸນີ, ຕ຺ວໍ ມຍາ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍາ ອານີໂຕຕິ. ໂສ ຕາວຕເກເນວ ສມຸປ຺ປນ຺ນສໍເວໂຄ ຫຸຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ, ປພ຺ພາເຊຖ ມ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘຸ, ຕາຕາ’’ຕິ ຕໍ ມຫນ຺ເຕນ ສກ຺ກາເຣນ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພາເຊສິ. ໂສ ລທ຺ຘູປສມ຺ປໂທ ກຸມາຣກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣຕິ ປຎ຺ຎາຍິ. ໂສ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ວາຍມິຕ຺ວາ ວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ປຸນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິເສເສຕ຺ວາ ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ຘວເນ ວິຫາສິ.

ອຖ ນໍ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາເລ ເອກໂຕ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອນາຄາມິຜລໍ ປຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕຠິກ຺ຂຸ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປນ຺ນຣສ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ¶ ‘‘ອິເມ ປຎ຺ເຫ ຐເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຎ຺ໂຎ ພ຺ຍາກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຄຈ຺ຉ, ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ອິເມສໍ ອຕ຺ຖໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ໂສ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊນາວສາເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ຕສ຺ສ ປນ ນິກ຺ຂນ຺ຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ມາຕຸຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອກ຺ຂີຫິ ອສ຺ສູນິ ປວຕ຺ຕິໍສຸ. ສາ ປຸຕ຺ຕວິໂຍຄທຸກ຺ຂິຕາ ອສ຺ສຸຕິນ຺ເຕເນວ ມຸເຂນ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣມານາ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາວ, ‘‘ປຸຕ຺ຕ ¶ , ປຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ວິຣວນ຺ຕີ ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ອຸປຘາວມານາ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຕິ. ສາ ຖເນຫິ ຂີຣໍ ມຸຎ຺ຈນ຺ເຕຫິ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອລ຺ລຈີວຣາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣໍ ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຈາຍໍ ມມ ສນ຺ຕິກາ ມຘຸຣວຈນໍ ລຠິສ຺ສຕິ, ວິນສ຺ສິສ຺ສຕິ. ຖທ຺ຘເມວ ກຕ຺ວາ ອິມາຍ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ອາຫ – ‘‘ກິໍ ກໂຣນ຺ຕີ ວິຈຣສິ, ສິເນຫມຕ຺ຕມ຺ປິ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກສີ’’ຕິ. ສາ ‘‘ອໂຫ ກກ຺ຂຬາ ເຖຣສ຺ສ ¶ ກຖາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ວເທສິ, ຕາຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນປິ ເຕນ ຕເຖວ ວຸຕ຺ຕາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ອິມສ຺ສ ກາຣຓາ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ອສ຺ສູນິ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ອຍໍ ປເນວໍ ຖທ຺ຘຫທໂຍ, ກິໍ ເມ ອິມິນາ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕສິເນຫໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕໍທິວສເມວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ.

ອປເຣນ ສມເຍນ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ເຕນ ເອວໍ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ໂນ ກຸມາຣກສ຺ສໂປ ຈ ເຖຣີ ຈ ນາສິຕາ, ສຕ຺ຖາ ປນ ເຕສໍ ປຕິຏ຺ຐາ ຊາໂຕ, ອໂຫ ພຸທ຺ຘາ ນາມ ໂລການຸກມ຺ປກາ’’ຕິ ¶ . ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ອຫໍ ອິເມສໍ ປຈ຺ຈໂຍ ປຕິຏ຺ຐາ ຊາໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ເນສໍ ອຫໍ ປຕິຏ຺ຐາ ອໂຫສິໍເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ –

‘‘ນິຄ຺ໂຣຘເມວ ເສເວຍ຺ຍ, ນ ສາຂມຸປສໍວເສ;

ນິຄ຺ໂຣຘສ຺ມິໍ ມຕໍ ເສຍ຺ໂຍ, ຍຎ຺ເຈ ສາຂສ຺ມິ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໑໒; ໑.໑໐.໘໑) –

ອິມໍ ນິຄ຺ໂຣຘຊາຕກໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ຕທາ ສາຂມິໂຄ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ປຣິສາປິສ຺ສ ເທວທຕ຺ຕປຣິສາ, ວາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ມິຄເຘນຸ ເຖຣີ ອໂຫສິ, ປຸຕ຺ໂຕ ກຸມາຣກສ຺ສໂປ, ຄພ຺ຠິນີມິຄິຍາ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ຄໂຕ ນິຄ຺ໂຣຘມິຄຣາຊາ ປນ ອຫເມວາ’’ຕິ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສິເນຫໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເຖຣິຍາ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐານກຕຠາວໍ ປກາເສນ຺ໂຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ມາ ປຣສ຺ສ ອຕ຺ຕນິ ຐິເຕນ ສຄ຺ຄປຣາຍເຓນ ວາ ມຄ຺ຄປຣາຍເຓນ ວາ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕາວ ອຕ຺ຕໂນ ນາໂຖ, ປໂຣ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຕ຺ຕາ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ນາໂຖ, ໂກ ຫິ ນາໂຖ ປໂຣ ສິຍາ;

ອຕ຺ຕນາ ຫິ ສຸທນ຺ເຕນ, ນາຖໍ ລຠຕິ ທຸລ຺ລຠ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນາໂຖຕິ ປຕິຏ຺ຐາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍສ຺ມາ ອຕ຺ຕນິ ຐິເຕນ ອຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ເນນ ກຸສລໍ ກຕ຺ວາ ¶ ສຄ຺ຄໍ ວາ ປາປຸຓິຕຸໍ, ມຄ຺ຄໍ ວາ ຠາເວຕຸໍ, ຜລໍ ວາ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ ສກ຺ກາ ¶ . ຕສ຺ມາ ຫິ ອຕ຺ຕາວ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫຕິ, ປໂຣ ໂກ ນາມ ກສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐາ ສິຍາ. ອຕ຺ຕນາ ເອວ ຫິ ສຸທນ຺ເຕນ ນິພ຺ພິເສວເນນ ¶ ອຣຫຕ຺ຕຜລສງ຺ຂາຕໍ ທຸລ຺ລຠໍ ນາຖໍ ລຠຕິ. ອຣຫຕ຺ຕຎ຺ຫິ ສນ຺ຘາຍ ອິຘ ‘‘ນາຖໍ ລຠຕິ ທຸລ຺ລຠ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ກຸມາຣກສ຺ສປມາຕຸເຖຣີວຕ຺ຖຸ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

ອຕ຺ຕນາ ຫິ ກຕໍ ປາປນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ມຫາກາລໍ ນາມ ໂສຕາປນ຺ນອຸປາສກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ມາສສ຺ສ ອຏ຺ຐທິວເສສຸ ອຸໂປສຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫາເຣ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຓາຕິ. ອຖ ຣຕ຺ຕິໍ ໂຈຣາ ເອກສ຺ມິໍ ເຄເຫ ສນ຺ຘິໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂລຫຠາຊນສທ຺ເທນ ປພຸທ຺ເຘຫິ ສາມິເກຫິ ອນຸພທ຺ຘາ ຄຫິຕຠຓ຺ຑໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປລາຍິໍສຸ. ສາມິກາປິ ເຕ ອນຸພນ຺ຘິໍສຸເຍວ, ເຕ ທິສາ ປກ຺ຂນ຺ທິໍສຸ. ເອໂກ ປນ ວິຫາຣມຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາກາລສ຺ສ ຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປາໂຕວ ໂປກ຺ຂຣຓິຕີເຣ ມຸຂໍ ໂຘວນ຺ຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຠຓ຺ຑິກໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປລາຍິ. ໂຈເຣ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາຄຕມນຸສ຺ສາ ຠຓ຺ຑິກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ໂນ ເຄຫສນ຺ຘິໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑິກໍ ຫຣິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ວິຍ ວິຈຣສີ’’ຕິ ¶ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂປເຖຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອຄມິໍສຸ. ອຖ ນໍ ປາໂຕວ ປານີຍຆຏໍ ອາທາຍ ຄຕາ ທຫຣສາມເຓຣາ ທິສ຺ວາ ‘‘ວິຫາເຣ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສຍິຕອຸປາສໂກ ອຍຸຕ຺ຕໍ ມຣຓໍ ລຠຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ກາເລນ ອປ຺ປຕິຣູປໍ ມຣຓໍ ລທ຺ຘໍ, ປຸພ຺ເພ ກຕກມ຺ມສ຺ສ ປນ ເຕນ ຍຸຕ຺ຕເມວ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ກເຖສິ –

ອຕີເຕ ກິຣ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ວິຊິເຕ ເອກສ຺ສ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມສ຺ສ ອຏວິມຸເຂ ໂຈຣາ ປຫຣນ຺ຕິ. ຣາຊາ ອຏວິມຸເຂ ເອກໍ ຣາຊຠຏໍ ຐເປສິ, ໂສ ຠຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສ ໂອຣໂຕ ປາຣໍ ເນຕິ, ປາຣໂຕ ໂອຣໍ ອາເນຕິ. ອເຖໂກ ມນຸສ຺ໂສ ອຠິຣູປໍ ອຕ຺ຕໂນ ຠຣິຍໍ ຈູຬຍານກໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ¶ ຕໍ ຐານໍ ອຄມາສິ. ຣາຊຠໂຏ ຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາວ ສຎ຺ຊາຕສິເນໂຫ ເຕນ ‘‘ອຏວິໍ ໂນ ¶ , ສາມິ, ອຕິກ຺ກາເມຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ອິທານິ ວິກາໂລ, ປາໂຕວ ອຕິກ຺ກາເມສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ສກາໂລ, ສາມິ, ອິທາເນວ ໂນ ເນຫີຕິ. ນິວຕ຺ຕ, ໂຠ, ອມ຺ຫາກໍເຍວ ເຄເຫ ອາຫາໂຣ ຈ ນິວາໂສ ຈ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ໂສ ເນວ ນິວຕ຺ຕິຕຸໍ ອິຈ຺ຉິ. ອິຕໂຣ ປຸຣິສານໍ ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ຍານກໍ ນິວຕ຺ຕາເປຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ເສວ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ນິວາສໍ ທຕ຺ວາ ອາຫາຣໍ ປຏິຍາທາເປສິ. ຕສ຺ສ ປນ ເຄເຫ ເອກໍ ມຓິຣຕນໍ ອຕ຺ຖິ. ໂສ ຕໍ ຕສ຺ສ ຍານກນ຺ຕເຣ ປກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຈູສກາເລ ໂຈຣານໍ ປວິຏ຺ຐສທ຺ທໍ ກາເຣສິ. ອຖສ຺ສ ປຸຣິສາ ‘‘ມຓິຣຕນໍ, ສາມິ, ໂຈເຣຫິ ຫຏ’’ນ຺ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂສ ຄາມທ຺ວາເຣສຸ ອາຣກ຺ຂໍ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອນ຺ໂຕຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕ ວິຈິນຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອິຕໂຣປິ ປາໂຕວ ຍານກໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ¶ ປາຍາສິ. ອຖສ຺ສ ຍານກໍ ໂສເຘນ຺ຕາ ອຕ຺ຕນາ ຐປິຕໍ ມຓິຣຕນໍ ທິສ຺ວາ ສນ຺ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ມຓິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປລາຍສີ’’ຕິ ໂປເຖຕ຺ວາ ‘‘ຄຫິໂຕ ໂນ, ສາມິ, ໂຈໂຣ’’ຕິ ຄາມໂຠຊກສ຺ສ ທສ຺ເສສຸໍ. ໂສ ‘‘ຠຕກສ຺ສ ວຕ ເມ ເຄເຫ ນິວາສໍ ທຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ທິນ຺ນໍ, ມຓິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄໂຕ, ຄຓ຺ຫຖ ນໍ ປາປປຸຣິສ’’ນ຺ຕິ ໂປຖາເປຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ຉຑ຺ຑາເປສິ. ອິທໍ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ. ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິປາກາວເສເສນ ອຕ຺ຕຠາວສເຕ ຕເຖວ ໂປຖິໂຕ ມຣຓໍ ປາປຸຓິ.

ເອວໍ ສຕ຺ຖາ ມຫາກາລສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ອິເມ ສຕ຺ເຕ ອຕ຺ຕນາ ກຕປາປກມ຺ມເມວ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ອຠິມຕ຺ຖຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຕ຺ຕນາ ຫິ ກຕໍ ປາປໍ, ອຕ຺ຕຊໍ ອຕ຺ຕສມ຺ຠວໍ;

ອຠິມຕ຺ຖຕິ ທຸມ຺ເມຘໍ, ວຊິຣໍວສ຺ມມຍໍ ມຓິ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວຊິຣໍວສ຺ມມຍໍ ມຓິນ຺ຕິ ວຊິຣໍວ ອສ຺ມມຍໍ ມຓິໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ປາສາຓມຍໍ ປາສາຓສມ຺ຠວໍ ວຊິຣໍ ຕເມວ ອສ຺ມມຍໍ ມຓິໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຏ຺ຐານຏ຺ຐານສງ຺ຂາຕໍ ປາສາຓມຓິໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຉິທ຺ທໍ ຉິທ຺ທໍ ຂຓ຺ຑໍ ຂຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ອປຣິໂຠຄໍ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ອຕ຺ຕນາ ກຕໍ ອຕ຺ຕນິ ຊາຕໍ ອຕ຺ຕສມ຺ຠວໍ ¶ ¶ ປາປໍ ທຸມ຺ເມຘໍ ນິປ຺ປຎ຺ຎໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ອຠິມຕ຺ຖຕິ ກນ຺ຕຕິ ວິທ຺ຘໍເສຕີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ສມ຺ປຕ຺ຕຠິກ຺ຂູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ຍສ຺ສ ¶ ອຈ຺ຈນ຺ຕທຸສ຺ສີລ຺ຍນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ທິວເສ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ທຸສ຺ສີໂລ ປາປຘມ຺ໂມ ທຸສ຺ສີລ຺ຍກາຣເຓນ ວຑ຺ຒິຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ປິຕຸວເຘ ສມາທເປຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນານປ຺ປກາເຣນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ນານປ຺ປກາເຣນ ມຍ຺ຫໍ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ກຸຣຸງ຺ຄມິຄຊາຕກາທີນິ (ຊາ. ໑.໒.໑໑໑-໒) ກເຖຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອຈ຺ຈນ຺ຕທຸສ຺ສີລປຸຄ຺ຄລໍ ນາມ ທຸສ຺ສີລ຺ຍກາຣຓາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຕຓ຺ຫາ ມາລຸວາ ວິຍ ສາລໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິຕ຺ວາ ສມ຺ຠຎ຺ຊມານາ ນິຣຍາທີສຸ ປກ຺ຂິປຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖາມາຫ –

‘‘ຍສ຺ສ ¶ ອຈ຺ຈນ຺ຕທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ, ມາລຸວາ ສາລມິໂວຕ຺ຖຕໍ;

ກໂຣຕິ ໂສ ຕຖຕ຺ຕານໍ, ຍຖາ ນໍ ອິຈ຺ຉຕີ ທິໂສ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຈ຺ຈນ຺ຕທຸສ຺ສີລ຺ຍນ຺ຕິ ເອກນ຺ຕທຸສ຺ສີລຠາໂວ. ຄິຫີ ວາ ຊາຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທສ ອກຸສລກມ຺ມປເຖ ກໂຣນ຺ໂຕ, ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ ອຸປສມ຺ປນ຺ນທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄຣຸກາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊມາໂນ ອຈ຺ຈນ຺ຕທຸສ຺ສີໂລ ນາມ. ອິຘ ປນ ໂຍ ທ຺ວີສຸ ຕີສຸ ອຕ຺ຕຠາເວສຸ ທຸສ຺ສີໂລ, ເອຕສ຺ສ ຄຕິຍາ ອາຄຕໍ ທຸສ຺ສີລຠາວໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸສ຺ສີລຠາໂວຕິ ເຈຕ຺ຖ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ຉ ¶ ທ຺ວາຣານິ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຕຓ຺ຫາ ເວທິຕພ຺ພາ. ມາລຸວາ ສາລມິໂວຕ຺ຖຕນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕໍ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຕໍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ຍຖາ ນາມ ມາລຸວາ ສາລໍ ໂອຕ຺ຖຣນ຺ຕີ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ປຕ຺ເຕຫິ ອຸທກໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສມ຺ຠຎ຺ຊນວເສນ ສພ຺ພຕ຺ຖກເມວ ປຣິໂຍນນ຺ຘຕິ, ເອວໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ໂອຕ຺ຖຕໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ໂສ ມາລຸວາຍ ສມ຺ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປາຕິຍມາໂນ ຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ຕາຍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍສງ຺ຂາຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ສມ຺ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອປາເຍສຸ ປາຕິຍມາໂນ, ຍຖາ ນໍ ອນຕ຺ຖກາໂມ ທິໂສ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕຖາ ອຕ຺ຕານໍ ກໂຣຕິ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ສຸກຣານີຕິ ¶ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສງ຺ຆເຠທປຣິສກ຺ກນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກທິວສຎ຺ຫິ ເທວທຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆເຠທາຍ ປຣິສກ຺ກນ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິປ຺ປາຍໍ ອາໂຣເຈສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຖໂຣ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິຘາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຣາຊຄຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິໍ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ເທວທຕ຺ໂຕ ຣາຊຄເຫ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວາ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ທານາຫໍ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ຠຄວຕາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ອຸໂປສຖໍ ກຣິສ຺ສາມິ ສງ຺ຆກມ຺ມຎ຺ຈາ’ຕິ. ອຊ຺ຊ ຠຄວາ ເທວທຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສຕິ, ອຸໂປສຖຎ຺ຈ ກຣິສ຺ສຕິ ສງ຺ຆກມ຺ມານິ ຈາ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຖາ –

‘‘ສຸກຣໍ ສາຘຸນາ ສາຘຸ, ສາຘຸ ປາເປນ ທຸກ຺ກຣໍ;

ປາປໍ ປາເປນ ສຸກຣໍ, ປາປມຣິເຍຫິ ທຸກ຺ກຣ’’ນ຺ຕິ. (ອຸທາ. ໔໘) –

ອິມໍ ¶ ອຸທານໍ ອຸທາເນຕ຺ວາ, ‘‘ອານນ຺ທ, ອຕ຺ຕໂນ ອຫິຕກມ຺ມໍ ນາມ ສຸກຣໍ, ຫິຕກມ຺ມເມວ ທຸກ຺ກຣ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ສຸກຣານິ ອສາຘູນິ, ອຕ຺ຕໂນ ອຫິຕານິ ຈ;

ຍໍ ເວ ຫິຕຎ຺ຈ ສາຘຸຎ຺ຈ, ຕໍ ເວ ປຣມທຸກ຺ກຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍານິ ກມ຺ມານິ ອສາຘູນິ ສາວຊ຺ຊານິ ອປາຍສໍວຕ຺ຕນິກຕ຺ຕາເຍວ ອຕ຺ຕໂນ ອຫິຕານິ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ຕານິ ສຸກຣານິ ¶ . ຍໍ ປນ ສຸຄຕິສໍວຕ຺ຕນິກຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕຎ຺ຈ ອນວຊ຺ຊຕ຺ເຖນ ສາຘຸຎ຺ຈ ສຸຄຕິສໍວຕ຺ຕນິກຎ຺ເຈວ ນິພ຺ພານສໍວຕ຺ຕນິກຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ, ຕໍ ປາຈີນນິນ຺ນາຍ ຄງ຺ຄາຍ ອຸພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາມຸຂກຣຓໍ ວິຍ ອຕິທຸກ຺ກຣນ຺ຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ສງ຺ຆເຠທປຣິສກ຺ກນວຕ຺ຖຸ ສຕ຺ຕມໍ.

ໂຍ ¶ ສາສນນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກາລຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິເຣກາ ອິຕ຺ຖີ ມາຕຸຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ຕໍ ເຖຣໍ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ຕສ຺ສາ ປຏິວິສ຺ສກເຄເຫ ມນຸສ຺ສາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ພຸທ຺ຘາ ນາມ ອຈ຺ຉຣິຍາ, ອໂຫ ຘມ຺ມເທສນາ ມຘຸຣາ’’ຕິ ປສໍສນ຺ຕິ. ສາ ອິຕ຺ຖີ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຫມ຺ປິ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ໂສຕຸກາມາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ໂສ ‘‘ຕຕ຺ຖ ມາ ຄມີ’’ຕິ ຕໍ ນິວາເຣສິ. ສາ ປຸນທິວເສ ປຸນທິວເສປີຕິ ຍາວຕຕິຍໍ ເຕນ ນິວາຣິຍມານາປິ ໂສຕຸກາມາວ ອໂຫສິ. ກສ຺ມາ ໂສ ປເນຕໍ ນິວາເຣສີຕິ? ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ມຍິ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ສາ ເອກທິວສໍ ປາໂຕວ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາສາ ອຸໂປສຖໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ມ, ສາຘຸກໍ ອຍ຺ຍໍ ປຣິວິເສຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ຘີຕຣໍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ. ຘີຕາປິສ຺ສາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຄຕກາເລ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ‘‘ກຸຫິໍ ມຫາອຸປາສິກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ ¶ ວິຫາຣໍ ຄຕາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕໍ ¶ ສຸຕ຺ວາວ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ອຸຏ຺ຐິເຕນ ຑາເຫນ ສນ຺ຕປ຺ປມາໂນ ‘‘ອິທານິ ສາ ມຍິ ຠິນ຺ນາ’’ຕິ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຓມານໍ ທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາຫ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖີ ທນ຺ຘາ ສຸຂຸມໍ ຘມ຺ມກຖໍ ນ ຊານາຕິ, ອິມິສ຺ສາ ຂນ຺ຘາທິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ສຸຂຸມໍ ຘມ຺ມກຖໍ ອກເຖຕ຺ວາ ທານກຖໍ ວາ ສີລກຖໍ ວາ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສຊ຺ຌາສຍໍ ວິທິຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ປາປິກໍ ທິຏ຺ຐິໍ ນິສ຺ສາຍ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ປຏິກ຺ໂກສສິ. ອຕ຺ຕຆາຕາເຍວ ວາຍມສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ໂຍ ສາສນໍ ອຣຫຕໍ, ອຣິຍານໍ ຘມ຺ມຊີວິນໍ;

ປຏິກ຺ໂກສຕິ ທຸມ຺ເມໂຘ, ທິຏ຺ຐິໍ ນິສ຺ສາຍ ປາປິກໍ;

ຜລານິ ກຏ຺ຐກສ຺ເສວ, ອຕ຺ຕຆາຕາຍ ຜລ຺ລຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ທຸມ຺ເມໂຘ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕໂນ ສກ຺ກາຣຫານິຠເຍນ ປາປິກໍ ທິຏ຺ຐິໍ ນິສ຺ສາຍ ‘‘ຘມ຺ມໍ ວາ ໂສສ຺ສາມ, ທານໍ ວາ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ວທນ຺ເຕ ປຏິກ຺ໂກສນ຺ໂຕ ອຣຫຕໍ ອຣິຍານໍ ຘມ຺ມຊີວິນໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ປຏິກ຺ໂກສຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ປຏິກ຺ໂກສນໍ ສາ ຈ ປາປິກາ ທິຏ຺ຐິ ເວຬຸສງ຺ຂາຕສ຺ສ ກຏ຺ຐກສ຺ສ ຜລານິ ວິຍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ກຏ຺ຐໂກ ຜລານິ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕຆາຕາຍ ຜລ຺ລຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຆາຕຕ຺ຖເມວ ຜລຕິ, ເອວໍ ໂສປິ ອຕ຺ຕຆາຕາຍ ຜລ຺ລຕີຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ຜລໍ ¶ ເວ ກທລິໍ ຫນ຺ຕິ, ຜລໍ ເວຬຸໍ ຜລໍ ນຬໍ;

ສກ຺ກາໂຣ ກາປຸຣິສໍ ຫນ຺ຕິ, ຄພ຺ໂຠ ອສ຺ສຕຣິໍ ຍຖາ’’ຕິ. (ຈູຬວ. ໓໓໕; ອ. ນິ. ໔.໖໘);

ເທສນາວສາເນ ອຸປາສິກາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ອຕ຺ຕນາ ¶ ¶ ຫິ ກຕນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຈູຬກາລໍ ອຸປາສກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກທິວສຎ຺ຫິ ມຫາກາລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຸມງ຺ຄໂຈຣາ ສາມິເກຫິ ອນຸພທ຺ຘາ ຣຕ຺ຕິໍ ວິຫາເຣ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປາໂຕວ ວິຫາຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຠຓ຺ຑິກໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປລາຍິໍສຸ. ມນຸສ຺ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຣຕ຺ຕິໍ ໂຈຣກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ວິຍ ຈຣຕິ, ຄຓ຺ຫຖ ນ’’ນ຺ຕິ ຕໍ ໂປຖຍິໍສຸ. ກຸມ຺ຠທາສິໂຍ ອຸທກຕິຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉມານາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອເປຖ, ສາມິ, ນາຍໍ ເອວຣູປໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ຕໍ ໂມເຈສຸໍ. ໂສ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຫມ຺ຫິ ມນຸສ຺ເສຫິ ນາສິໂຕ, ກຸມ຺ຠທາສິໂຍ ເມ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິຕໍ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈສິ. ຠິກ຺ຂູ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຈູຬກາລອຸປາສໂກ ກຸມ຺ຠທາສິໂຍ ເຈວ ນິສ຺ສາຍ, ອຕ຺ຕໂນ ຈ ອກຣຓຠາເວນ ຊີວິຕໍ ລຠິ. ອິເມ ຫິ ນາມ ສຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕນາ ປາປກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ນິຣຍາທີສຸ ອຕ຺ຕນາວ ກິລິສ຺ສນ຺ຕິ, ກຸສລໍ ກຕ຺ວາ ປນ ສຸຄຕິຎ຺ເຈວ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອຕ຺ຕນາວ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຕ຺ຕນາ ຫິ ກຕໍ ປາປໍ, ອຕ຺ຕນາ ສໍກິລິສ຺ສຕິ;

ອຕ຺ຕນາ ອກຕໍ ປາປໍ, ອຕ຺ຕນາວ ວິສຸຊ຺ຌຕິ;

ສຸທ຺ຘີ ອສຸທ຺ຘິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ, ນາຎ຺ໂຎ ອຎ຺ຎໍ ວິໂສຘເຍ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ¶ – ເຍນ ອຕ຺ຕນາ ອກຸສລກມ຺ມໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ໂສ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ¶ ອຕ຺ຕນາວ ສໍກິລິສ຺ສຕິ. ເຍນ ປນ ອຕ຺ຕນາ ອກຕໍ ປາປໍ, ໂສ ສຸຄຕິຎ຺ເຈວ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາວ ວິສຸຊ຺ຌຕິ. ກຸສລກມ຺ມສງ຺ຂາຕາ ສຸທ຺ຘິ ອກຸສລກມ຺ມສງ຺ຂາຕາ ຈ ອສຸທ຺ຘິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ກາຣກສຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕນິເຍວ ວິປຈ຺ຈຕິ. ອຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຎ຺ຎໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ນ ວິໂສຘເຍ ເນວ ວິໂສເຘຕິ, ນ ກິເລເສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ຈູຬກາໂລ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ອຕ຺ຕທຕ຺ຖນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕທຕ຺ຖຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສຕ຺ຖາຣາ ຫິ ປຣິນິພ຺ພານກາເລ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອຫໍ ອິໂຕ ຈຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນສໍເວຄາ ສຕ຺ຕສຕາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອວິຊຫິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສມ຺ມນ຺ຕຍມານາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ອຕ຺ຕທຕ຺ຖຕ຺ເຖໂຣ ປນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ກິຣ ຈຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕິ, ອຫຎ຺ຈມ຺ຫິ ອວີຕຣາໂຄ, ສຕ຺ຖຣິ ຘຣມາເນເຍວ ອຣຫຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ວາຍມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິກໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຖ ນໍ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ກສ຺ມາ, ອາວຸໂສ, ຕ຺ວໍ ເນວ ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຈ຺ຉສິ, ນ ກິຎ຺ຈິ ມນ຺ເຕສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ນາມ ກໂຣຕີ’’ຕິ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣາປິ ‘‘ກສ຺ມາ ເອວໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກິຣ, ຠນ຺ເຕ, ຈຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ ¶ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຖ, ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫສຸ ຘຣນ຺ເຕສຸເຍວ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວາຍມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ສ ມຍິ ສິເນໂຫ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ອຕ຺ຕທຕ຺ເຖນ ວິຍ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ນ ຫິ ຄນ຺ຘາທີຫິ ປູເຊນ຺ຕາ ມໍ ປູເຊນ຺ຕິ, ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປຏິປຕ຺ຕິຍາ ປນ ມໍ ປູເຊນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຎ຺ເຎນປິ ອຕ຺ຕທຕ຺ຖສທິເສເນວ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຕ຺ຕທຕ຺ຖໍ ປຣຕ຺ເຖນ, ພຫຸນາປິ ນ ຫາປເຍ;

ອຕ຺ຕທຕ຺ຖມຠິຎ຺ຎາຍ, ສທຕ຺ຖປສຸໂຕ ສິຍາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຄິຫິຠູຕາ ຕາວ ກາກຓິກມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖໍ ສຫສ຺ສມຕ຺ເຕນາປິ ປຣສ຺ສ ອຕ຺ເຖນ ¶ ນ ຫາປເຍ. ກາກຓິກມຕ຺ເຕນາປິ ຫິສ຺ສ ອຕ຺ຕທຕ຺ໂຖວ ຂາທນີຍໍ ວາ ໂຠຊນີຍໍ ວາ ນິປ຺ຜາເທຍ຺ຍ, ນ ປຣຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ¶ ປນ ເອວໍ ອກເຖຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານສີເສນ ກຖິຕໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຕ຺ຕທຕ຺ຖໍ ນ ຫາເປມີ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ສງ຺ຆສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ເຈຕິຍປຏິສງ຺ຂຣຓາທິກິຈ຺ຈໍ ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍາທິວຕ຺ຕໍ ວາ ນ ຫາເປຕພ຺ພໍ. ອາຠິສມາຈາຣິກວຕ຺ຕຎ຺ຫິ ປູເຣນ຺ໂຕເຍວ ອຣິຍຜລາທີນິ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ອຍມ຺ປິ ອຕ຺ຕທຕ຺ໂຖວ. ໂຍ ປນ ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘວິປສ຺ສໂກ ‘‘ອຊ຺ຊ ວາ ສຸເວ ວາ’’ຕິ ປຏິເວຘໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ວິຈຣຕິ, ເຕນ ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕາທີນິປິ ຫາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ຈເມວ ກາຕພ຺ພໍ. ເອວຣູປຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕທຕ຺ຖມຠິຎ຺ຎາຍ ‘‘ອຍໍ ເມ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ¶ , ສທຕ຺ຖປສຸໂຕ ສິຍາຕິ ຕສ຺ມິໍ ສເກ ອຕ຺ເຖ ອຸຍ຺ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍາຕິ.

ເທສນາວສາເນ ໂສ ເຖໂຣ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ຫີນໍ ¶ ¶ ¶ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ທຫຣຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ອຎ຺ຎຕໂຣ ກິຣ ເຖໂຣ ທຫຣຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ປາໂຕວ ວິສາຂາຍ ເຄຫໍ ອຄມາສິ. ວິສາຂາຍ ເຄເຫ ປຎ຺ຈສຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘຸວຍາຄຸ ນິຈ຺ຈປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ເຖໂຣ ຕຕ຺ຖ ຍາຄຸໍ ປິວິຕ຺ວາ ທຫຣຠິກ຺ຂຸໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ອຎ຺ຎໍ ເຄຫໍ ອຄມາສິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ວິສາຂາຍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘີຕາ ອຍ຺ຍິກາຍ ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ. ສາ ຕສ຺ສ ທຫຣສ຺ສ ອຸທກໍ ປຣິສ຺ສາເວນ຺ຕີ ຈາຏິຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຫສິ, ທຫໂຣປິ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຫສິ. ສາ ຕໍ ຫສມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຉິນ຺ນສີໂສ ຫສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ທຫໂຣ ‘‘ຕ຺ວໍ ຉິນ຺ນສີສາ, ມາຕາປິຕໂຣປິ ເຕ ຉິນ຺ນສີສາ’’ຕິ ອກ຺ໂກສິ. ສາ ໂຣທມານາ ມຫານເສ ອຍ຺ຍິກາຍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອິທໍ, ອມ຺ມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ສາ ທຫຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມາ ກຸຊ຺ຌິ, ນ ເອຕໍ ຉິນ຺ນເກສນຂສ຺ສ ຉິນ຺ນນິວາສນປາຣຸປນສ຺ສ ¶ ມຊ຺ເຌ ຉິນ຺ນກປາລໍ ອາທາຍ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ ອຍ຺ຍສ຺ສ ອຄຣຸກ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ທຫໂຣ ອາມ, ອຸປາສິເກ, ຕ຺ວໍ ມມ ຉິນ຺ນເກສາທິຠາວໍ ຊານາສິ, ອິມິສ຺ສາ ມໍ ‘‘ຉິນ຺ນສີໂສ’’ຕິ ກຕ຺ວາ ອກ຺ໂກສິຕຸໍ ວຏ຺ຏິສ຺ສຕີຕິ. ວິສາຂາ ເນວ ທຫຣໍ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ອສກ຺ຂິ, ນປິ ທາຣິກໍ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເຖໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິມິທໍ ອຸປາສິເກ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ທຫຣໍ ໂອວທນ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ອເປຫິ, ອາວຸໂສ, ນາຍໍ ຉິນ຺ນເກສນຂວຕ຺ຖສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ຉິນ຺ນກປາລໍ ອາທາຍ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ ອກ຺ໂກໂສ, ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫຫີ’’ຕິ. ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ກິໍ ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐາຍິກໍ ອຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ມໍ ຕຊ຺ເຊຖ, ມໍ ‘‘ຉິນ຺ນສີໂສ’’ຕິ ອກ຺ໂກສິຕຸໍ ວຏ຺ຏິສ຺ສຕີຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ວິສາຂາ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ທຫຣສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລູປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຍາ ອິມໍ ທຫຣໍ ອນຸວຕ຺ຕິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ວິສາຂໍ ອາຫ – ‘‘ກິໍ ປນ ວິສາເຂ ຕວ ທາຣິກາຍ ຉິນ຺ນເກສາທິມຕ຺ຕເກເນວ ມມ ສາວເກ ¶ ຉິນ຺ນສີເສ ກຕ຺ວາ ອກ຺ໂກສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ? ທຫໂຣ ຕາວເທວ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ¶ , ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອຕໍ ປຎ຺ຫໍ ຕຸມ຺ເຫວ ສຸຏ຺ຐຸ ຊານາຖ, ອມ຺ຫາກໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຈ ອຸປາສິກາ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ນ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ທຫຣສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸກຸລຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ກາມຄຸຓໍ ອາຣພ຺ຠ ຫສນຠາໂວ ນາມ ຫີໂນ ຘມ຺ໂມ, ຫີນຎ຺ຈ ນາມ ຘມ຺ມໍ ເສວິຕຸໍ ປມາເທນ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຫີນໍ ¶ ຘມ຺ມໍ ນ ເສເວຍ຺ຍ, ປມາເທນ ນ ສໍວເສ;

ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ນ ເສເວຍ຺ຍ, ນ ສິຍາ ໂລກວຑ຺ຒໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຫີນໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓໍ ຘມ຺ມໍ. ໂສ ຫິ ຫີໂນ ຘມ຺ໂມ ນ ອນ຺ຕມໂສ ໂອຏ຺ຐໂຄຓາທີຫິປິ ປຏິເສວິຕພ຺ໂພ. ຫີເນສຸ ຈ ນິຣຍາທີສຸ ຐາເນສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕາເປຕີຕິ ຫີໂນ ນາມ, ຕໍ ນ ເສເວຍ຺ຍ. ປມາເທນາຕິ ສຕິໂວສ຺ສຄ຺ຄລກ຺ຂເຓນ ປມາເທນາປິ ນ ສໍວເສ. ນ ເສເວຍ຺ຍາຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິມ຺ປິ ນ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ໂລກວຑ຺ຒໂນຕິ ໂຍ ຫິ ເອວໍ ກໂຣຕິ, ໂສ ໂລກວຑ຺ຒໂນ ນາມ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ອກຣເຓນ ນ ສິຍາ ໂລກວຑ຺ຒໂນຕິ.

ເທສນາວສາເນ ໂສ ທຫໂຣ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປິຕຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ສຕ຺ຖາ ປຐມຄມເນນ ກປິລປຸຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຎາຕີຫິ ກຕປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມໂນ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາມໍ ປຕ຺ວາ ຎາຕີນໍ ມານຠິນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ອາກາເສ ຣຕນຈງ຺ກມໍ ມາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ຎາຕີ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊານໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ວນ຺ທິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ຎາຕິສມາຄເມ ໂປກ຺ຂຣວສ຺ສໍ ວສ຺ສິ. ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ມຫາຊເນນ ກຖາຍ ¶ ສມຸຏ຺ຐາປິຕາຍ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ມຍ຺ຫໍ ຎາຕິສມາຄເມ ໂປກ຺ຂຣວສ຺ສໍ ວສ຺ສິເຍວາ’’ຕິ ¶ ວຕ຺ວາ ເວສ຺ສນ຺ຕຣຊາຕກໍ (ຊາ. ໒.໒໒.໑໖໕໕ ອາທໂຍ) ກເຖສິ. ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປກ຺ກມນ຺ເຕສຸ ຎາຕີສຸ ເອໂກປິ ສຕ຺ຖາຣໍ ນ ນິມນ຺ເຕສິ. ຣາຊາປິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ ມມ ເຄຫໍ ອນາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຫໍ ຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອນິມນ຺ເຕຕ຺ວາວ ອຄມາສິ. ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈ ປນ ເຄເຫ ວີສຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານໍ ຍາຄຸອາທີນິ ປຏິຍາທາເປຕ຺ວາ ອາສນານິ ¶ ປຎ຺ຎາເປສິ. ປຸນທິວເສ ສຕ຺ຖາ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຕີຕພຸທ຺ຘາ ປິຕຸ ນຄຣໍ ປຕ຺ວາ ອຸຊຸກເມວ ຎາຕິກຸລໍ ປວິສິໍສຸ, ອຸທາຫຸ ປຏິປາຏິຍາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິໍສູ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ‘‘ປຏິປາຏິຍາ ຈຣິໍສູ’’ຕິ ທິສ຺ວາ ປຐມເຄຫໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ປາຍາສິ. ຣາຫຸລມາຕາ ປາສາທຕເລ ນິສິນ຺ນາວ ທິສ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ສາຏກໍ ສຓ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ເວເຄນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ – ‘‘ປຸຕ຺ຕ, ກສ຺ມາ ມໍ ນາເສສິ, ອຕິວິຍ ເຕ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ເຕນ ລຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປາທິຕາ, ຍຸຕ຺ຕໍ ນາມ ໂວ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ສຸວຓ຺ຓສິວິກາທີຫິ ວິຈຣິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕຸໍ, ກິໍ ມໍ ລຊ຺ຊາເປສີ’’ຕິ? ‘‘ນາຫໍ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ລຊ຺ຊາເປມິ, ອຕ຺ຕໂນ ປນ ກຸລວໍສໍ ອນຸວຕ຺ຕາມີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ຕາຕ, ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຊີວນວໍໂສ ມມ ວໍໂສ’’ຕິ? ‘‘ເນໂສ, ມຫາຣາຊ, ຕວ ວໍໂສ, ມມ ປເນໂສ ວໍໂສ. ອເນການິ ຫິ ພຸທ຺ຘສຫສ຺ສານິ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາວ ຊີວິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐ ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຘມ຺ມໍ ສຸຈຣິຕໍ ຈເຣ;

ຘມ຺ມຈາຣີ ສຸຂໍ ເສຕິ, ອສ຺ມິໍ ໂລເກ ປຣມ຺ຫິ ຈ.

‘‘ຘມ຺ມໍ ຈເຣ ສຸຈຣິຕໍ, ນ ນໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈເຣ;

ຘມ຺ມຈາຣີ ສຸຂໍ ເສຕິ, ອສ຺ມິໍ ໂລເກ ປຣມ຺ຫິ ຈາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐຕິ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປເຣສໍ ຆຣທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພປິຓ຺ເຑ. ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ປິຓ຺ຑຈາຣິກວຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຫາເປຕ຺ວາ ປຓີຕໂຠຊນານິ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐ ປມຊ຺ຊຕິ ນາມ, ສປທານໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ປນ ນ ປມຊ຺ຊຕິ ນາມ. ເອວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐ ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຘມ຺ມນ຺ຕິ ອເນສນໍ ປຫາຍ ¶ ສປທານໍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕເມວ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍຘມ຺ມໍ ສຸຈຣິຕໍ ຈເຣ. ສຸຂໍ ເສຕີຕິ ເທສນາມຕ຺ຕເມຕໍ, ເອວໍ ປເນຕໍ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍຘມ຺ມໍ ຈຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມຈາຣີ ອິຘ ໂລເກ ຈຕູຫິ ອິຣິຍາປເຖຫິ ສຸຂໍ ວິຫຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ນໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕນ຺ຕິ ເວສິຍາທິເຠເທ ອໂຄຈເຣ ຈຣນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍຘມ຺ມໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ ນາມ. ເອວໍ ອຈຣິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ຈເຣ ສຸຈຣິຕໍ, ນ ນໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈເຣ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ.

ເທສນາວສາເນ ຣາຊາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ຍຖາ ¶ ປຸພ຺ພຸຬກນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈສເຕ ວິປສ຺ສເກ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເຕ ກິຣ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຆເຏນ຺ຕາ ວາຍມນ຺ຕາ ອປ຺ປວິເສສາ ‘‘ວິເສເສຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫສ຺ສາມາ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ມຣີຈິກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຠາເວນ຺ຕາວ ອາຄມິໍສຸ ¶ . ເຕສໍ ວິຫາຣໍ ປວິຏ຺ຐກ຺ຂເຓເຍວ ເທໂວ ວສ຺ສິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປມຸເຂສຸ ຐຕ຺ວາ ຘາຣາເວເຄນ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊນ຺ເຕ ປຸພ຺ພຬເກ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍມ຺ປິ ອຕ຺ຕຠາໂວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊນຕ຺ເຖນ ປຸພ຺ພຸຬກສທິໂສເຍວາ’’ຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ໂນວ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ກເຖນ຺ໂຕ ວິຍ ໂອຠາສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຍຖາ ປຸພ຺ພຸຬກໍ ປສ຺ເສ, ຍຖາ ປສ຺ເສ ມຣີຈິກໍ;

ເອວໍ ໂລກໍ ອເວກ຺ຂນ຺ຕໍ, ມຈ຺ຈຸຣາຊາ ນ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຣີຈິກນ຺ຕິ ມຍູຂໍ. ເຕ ຫິ ທູຣໂຕວ ເຄຫສຓ຺ຐານາທິວເສນ ອຸປຏ຺ຐິຕາປິ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ອຄຍ຺ຫູປຄາ ຣິຕ຺ຕກາ ຕຸຈ຺ຉກາວ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ¶ ຠິຊ຺ຊນຕ຺ເຖນ ປຸພ຺ພຸຬກໍ ຣິຕ຺ຕຕຸຈ຺ຉາທິຠາເວເນວ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ເອວໍ ຂນ຺ຘາທິໂລກໍ ອເວກ຺ຂນ຺ຕໍ ມຈ຺ຈຸຣາຊາ ນ ປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຐິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ປຎ຺ຈສຕວິປສ຺ສກຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸ ຕຕິຍໍ.

ເອຖ ປສ຺ສຖິມໍ ໂລກນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຠຍຣາຊກຸມາຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕສ຺ສ ກິຣ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ວູປສເມຕ຺ວາ ອາຄຕສ຺ສ ປິຕາ ພິມ຺ພິສາໂຣ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ເອກໍ ນຈ຺ຈຄີຕກຸສລໍ ¶ ນາຏກິຕ຺ຖິໍ ທຕ຺ວາ ¶ ສຕ຺ຕາຫໍ ຣຊ຺ຊມທາສິ. ໂສ ສຕ຺ຕາຫໍ ເຄຫາ ພຫິ ອນິກ຺ຂນ຺ໂຕວ ຣຊ຺ຊສິຣິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐເມ ທິວເສ ນທີຕິຕ຺ຖໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສນ຺ຕຕິມຫາມຕ຺ໂຕ ວິຍ ຕສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ນຈ຺ຈຄີຕໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ສາປິ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ສນ຺ຕຕິມຫາມຕ຺ຕສ຺ສ ນາຏກິຕ຺ຖີ ວິຍ ສຕ຺ຖກວາຕານໍ ວເສນ ກາລມກາສິ. ກຸມາໂຣ ຕສ຺ສາ ກາລກິຣິຍາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໂສໂກ ‘‘ນ ເມ ອິມໍ ໂສກໍ ຐເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຎ຺ໂຎ ນິພ຺ພາເປຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂສກໍ ເມ ນິພ຺ພາເປຖາ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ‘‘ຕຍາ ຫິ, ກຸມາຣ, ອິມິສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ເອວເມວ ມຕກາເລ ໂຣທນ຺ເຕນ ປວຕ຺ຕິຕານໍ ອສ຺ສູນໍ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ປມາຓໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕາຍ ເທສນາຍ ໂສກສ຺ສ ຕນຸຠາວໍ ຎຕ຺ວາ, ‘‘ກຸມາຣ, ມາ ໂສຈິ, ພາລຊນານໍ ສໍສີທນຏ຺ຐານເມຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ເອຖ ປສ຺ສຖິມໍ ໂລກໍ, ຈິຕ຺ຕໍ ຣາຊຣຖູປມໍ;

ຍຕ຺ຖ ພາລາ ວິສີທນ຺ຕິ, ນຕ຺ຖິ ສງ຺ໂຄ ວິຊານຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຕ ປສ຺ສຖາຕິ ຣາຊກຸມາຣເມວ ສນ຺ຘາຍາຫ. ອິມໍ ໂລກນ຺ຕິ ອິມໍ ຂນ຺ຘໂລກາທິສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ. ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຕ຺ຕຣຕນາທິວິຈິຕ຺ຕໍ ຣາຊຣຖໍ ວິຍ ວຕ຺ຖາລງ຺ກາຣາທິຈິຕ຺ຕິຕໍ. ຍຕ຺ຖ ພາລາຕິ ຍສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ພາລາ ເອວໍ ¶ ວິສີທນ຺ຕິ. ວິຊານຕນ຺ຕິ ວິຊານນ຺ຕານໍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ເອຕ຺ຖ ຣາຄສງ຺ຄາທີສຸ ເອໂກປິ ສງ຺ໂຄ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ຣາຊກຸມາໂຣ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ໂຍ ¶ ຈ ປຸພ຺ເພຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສມ຺ມຊ຺ຊນຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ປາໂຕ ວາ ສາຍໍ ວາຕິ ເວລໍ ປມາຓໍ ອກຕ຺ວາ ອຠິກ຺ຂຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ໂຕວ ວິຈຣຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ເຣວຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມຫາກຸສີໂຕ ຊນສ຺ສ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທຕິ, ກິໍ ນາເມຕສ຺ສ ສມ຺ມຊ຺ຊນິໍ ¶ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກໍ ຐານໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ‘‘ໂອວາທມສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອຫາວຸໂສຕິ. ກິໍ, ຠນ຺ເຕຕິ? ຄຈ຺ຉ ນ຺ຫຕ຺ວາ ເອຫີຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ອຖ ນໍ ເຖໂຣ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ໂອວທນ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ນ ສພ຺ພກາລໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ເຕນ ວິຈຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ປາໂຕ ເອວ ປນ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ເຕນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ວາ ທິວາຏ຺ຐາເນ ວາ ນິສິນ຺ເນນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣໍ ສຊ຺ຌາຍິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕຠາເວ ຂຍວຍໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສາຍນ຺ເຫ ອຸຏ຺ຐາຍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນິຈ຺ຈກາລໍ ອສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນປິ ນາມ ໂອກາໂສ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ໂສ ເຖຣສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ຕໍ ຕໍ ຐານໍ ອຸກ຺ລາປໍ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ຠິກ຺ຂູ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອາວຸໂສ ສມ຺ມຊ຺ຊນຕ຺ເຖຣ, ຕໍ ຕໍ ຐານໍ ອຸກ຺ລາປໍ ກສ຺ມາ ນ ສມ຺ມຊ຺ຊສີ’’ຕິ? ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍາ ປມາທກາເລ ເອວໍ ກຕໍ, ອິທານາມ຺ຫິ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອຍໍ ເຖໂຣ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣຕີ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ປຸພ຺ເພ ປມາທກາເລ ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ໂຕ ວິຈຣິ, ອິທານິ ປນ ມຄ຺ຄຜລສຸເຂນ ວີຕິນາເມນ຺ໂຕ ນ ສມ຺ມຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ໂຍ ¶ ¶ ຈ ປຸພ຺ເພ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ, ປຈ຺ຉາ ໂສ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ;

ໂສມໍ ໂລກໍ ປຠາເສຕິ, ອພ຺ຠາ ມຸຕ຺ໂຕວ ຈນ຺ທິມາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຸພ຺ເພ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕກຣເຓນ ວາ ສຊ຺ຌາຍາທີຫິ ວາ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ມຄ຺ຄຜລສຸເຂນ ວີຕິນາເມນ຺ໂຕ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ, ໂສ ອພ຺ຠາທີຫິ ມຸຕ຺ໂຕ ຈນ຺ໂທວ ໂອກາສໂລກໍ ມຄ຺ຄຎາເຓນ ອິມໍ ຂນ຺ຘາທິໂລກໍ ໂອຠາເສຕິ, ເອກາໂລກໍ ກໂຣຕີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ຍສ຺ສ ປາປນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອງ຺ຄຸລິມາລຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ອງ຺ຄຸລິມາລສຸຕ຺ຕນ຺ຕວເສເນວ (ມ. ນິ. ໒.໓໔໗ ອາທໂຍ) ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເຖໂຣ ¶ ປນ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອງ຺ຄຸລິມາໂລ ຣໂຫຄໂຕ ປຏິສລ຺ລີໂນ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂປຏິສໍເວທີ. ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

‘‘ໂຍ ຈ ປຸພ຺ເພ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ, ປຈ຺ຉາ ໂສ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ;

ໂສມໍ ໂລກໍ ປຠາເສຕິ, ອພ຺ຠາ ມຸຕ຺ໂຕວ ຈນ຺ທິມາ’’ຕິ. –

ອາທິນາ ນເຍນ ອຸທານໍ ອຸທາເນຕ຺ວາ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ. ຠິກ຺ຂູ ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຖໂຣ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ? ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ¶ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອງ຺ຄຸລິມາລຕ຺ເຖຣສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານກຖາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອຕ຺ຕເກ ມນຸສ຺ເສ ມາເຣຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ປຸພ຺ເພ ເອກໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໍ ອລຠິຕ຺ວາ ເອຕ຺ຕກໍ ປາປມກາສິ, ປຈ຺ຉາ ປນ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕປຈ຺ຈຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ເຕນສ຺ສ ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຸສເລນ ປິຫິຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຍສ຺ສ ¶ ປາປໍ ກຕໍ ກມ຺ມໍ, ກຸສເລນ ປິຘີຍຕິ;

ໂສມໍ ໂລກໍ ປຠາເສຕິ, ອພ຺ຠາ ມຸຕ຺ໂຕວ ຈນ຺ທິມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຸສເລນາຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ອນ຺ຘຠູໂຕຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ອຄ຺ຄາຬເວ ເຈຕິເຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ເປສກາຣຘີຕຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກທິວສຎ຺ຫິ ອາຬວິວາສິໂນ ສຕ຺ຖຣິ ອາຬວິໍ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ທານໍ ອທໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ອທ຺ຘຸວໍ ເມ ຊີວິຕໍ, ຘຸວໍ ເມ ມຣຓໍ, ອວສ຺ສໍ ມຍາ ມຣິຕພ຺ພເມວ ¶ , ມຣຓປຣິໂຍສານໍ ເມ ຊີວິຕໍ, ຊີວິຕເມວ ອນິຍຕໍ, ມຣຓໍ ນິຍຕນ຺ຕິ ¶ ເອວໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຖ. ເຍສຎ຺ຫິ ມຣຓສ຺ສຕິ ອຠາວິຕາ, ເຕ ປຈ຺ຉິເມ ກາເລ ອາສີວິສໍ ທິສ຺ວາ ຠີຕອທຓ຺ຑປຸຣິໂສ ວິຍ ສນ຺ຕາສປ຺ປຕ຺ຕາ ເຠຣວຣວໍ ຣວນ຺ຕາ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຍສໍ ປນ ມຣຓສ຺ສຕິ ຠາວິຕາ, ເຕ ທູຣໂຕວ ອາສີວິສໍ ທິສ຺ວາ ທຓ຺ຑເກນ ຄເຫຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຐິຕປຸຣິໂສ ວິຍ ປຈ຺ຉິເມ ກາເລ ນ ສນ຺ຕສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ມຣຓສ຺ສຕິ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ອວເສສຊນາ ສກິຈ຺ຈປ຺ປສຸຕາວ ອເຫສຸໍ. ເອກາ ປນ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິກາ ເປສກາຣຘີຕາ ‘‘ອໂຫ ພຸທ຺ຘານໍ ກຖາ ນາມ ອຈ຺ຉຣິຍາ, ມຍາ ປນ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ມຣຓສ຺ສຕິເມວ ຠາເວສິ. ສຕ຺ຖາປິ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ອຄມາສິ. ສາປິ ກຸມາຣິກາ ຕີຓິ ວສ຺ສານິ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວສິເຍວ.

ອເຖກທິວສໍ ສຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ກຸມາຣິກໍ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓຊາລສ຺ສ ອນ຺ໂຕປວິຏ຺ຐໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ອິມາຍ ກຸມາຣິກາຍ ມມ ຘມ຺ມເທສນາຍ ສຸຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕີຓິ ວສ຺ສານິ ມຣຓສ຺ສຕິ ຠາວິຕາ, ອິທານາຫໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິມໍ ກຸມາຣິກໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕາຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິຍາ ¶ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖໍ ຠາສິສ຺ສາມິ. ສາ ຄາຖາວສາເນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສຕິ, ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ມຫາຊນສ຺ສາປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕຠິກ຺ຂຸປຣິວາໂຣ ເຊຕວນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ອຄ຺ຄາຬວວິຫາຣໍ ອຄມາສິ. ອາຬວິວາສິໂນ ‘‘ສຕ຺ຖາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິມນ຺ຕຍິໍສຸ. ຕທາ ສາປິ ກຸມາຣິກາ ສຕ຺ຖຸ ອາຄມນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອາຄໂຕ ກິຣ ມຍ຺ຫໍ ປິຕາ, ສາມິ, ອາຈຣິໂຍ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທມຸໂຂ ມຫາໂຄຕມພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐມານສາ ‘‘ອິໂຕ ເມ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍວຈ຺ຉຣານໍ ມຕ຺ຖເກ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ສຕ຺ຖາ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ, ອິທານິສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ¶ ສຣີຣໍ ທຏ຺ຐຸໍ ມຘຸໂຣຊຎ຺ຈ ວຣຘມ຺ມໍ ໂສຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ປິຕາ ປນສ຺ສາ ສາລໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ອມ຺ມ, ປຣສນ຺ຕໂກ ເມ ສາຏໂກ ອາໂຣປິໂຕ, ຕສ຺ສ ວິທຕ຺ຖິມຕ຺ຕໍ ອນິຏ຺ຐິຕໍ, ຕໍ ອຊ຺ຊ ນິຏ຺ຐາເປສ຺ສາມິ, ສີຆໍ ເມ ຕສຣໍ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອາຫເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ສາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸກາມາ, ປິຕາ ຈ ມໍ ເອວໍ ອາຫ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາມິ, ອຸທາຫຸ ປິຕຸ ຕສຣໍ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຫຣາມີ’’ຕິ? ອຖສ຺ສາ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ປິຕາ ມໍ ຕສເຣ ອນາຫຣິຍມາເນ ໂປເຖຍ຺ຍປິ ປຫເຣຍ຺ຍປິ, ຕສ຺ມາ ຕສຣໍ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ທຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຘມ຺ມໍ ໂສສ຺ສາມີ’’ຕິ ປີຐເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕສຣໍ ວຏ຺ເຏສິ.

ອາຬວິວາສິໂນປິ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸໂມທນຕ຺ຖາຍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຍມຫໍ ກຸລຘີຕຣໍ ນິສ຺ສາຍ ຕິໍສໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ອາຄໂຕ, ສາ ອຊ຺ຊາປິ ໂອກາສໍ ນ ລຠຕິ. ຕາຍ ¶ ໂອກາເສ ລທ຺ເຘ ອນຸໂມທນໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ອໂຫສິ. ເອວໍ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕມ຺ປິ ສຕ຺ຖາຣໍ ສເທວເກ ໂລເກ ໂກຈິ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ວິສຫຕິ. ສາປິ ໂຂ ກຸມາຣິກາ ຕສຣໍ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ປິຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉມານາ ປຣິສປຣິຍນ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ໂອໂລກຍມານາວ ອຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຖາປິ ຄີວໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕໍ ໂອໂລເກສິ. ສາ ໂອໂລກິຕາກາເຣເນວ ອຎ຺ຎາສິ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ເອວຣູປາຍ ປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ ນິສີທິຕ຺ວາວ ມໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ມມາຄມນໍ ປຈ຺ຈາສີສຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄມນເມວ ປຈ຺ຈາສີສຕີ’’ຕິ. ສາ ຕສຣປຈ຺ຉິໍ ຐເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ¶ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ກສ຺ມາ ປນ ນໍ ສຕ຺ຖາ ໂອໂລເກສີຕິ? ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ ‘‘ເອສາ ເອຕ຺ໂຕວ ຄຈ຺ຉມານາ ປຸຖຸຊ຺ຊນກາລກິຣິຍໍ ¶ ກຕ຺ວາ ອນິຍຕຄຕິກາ ຠວິສ຺ສຕິ, ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉມານາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ວາ ນິຍຕຄຕິກາ ຫຸຕ຺ວາ ຕຸສິຕວິມາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ສາ ກິຣ ຕໍ ທິວສໍ ມຣຓໂຕ ມຸຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສາ ໂອໂລກິຕສຎ຺ຎາເຓເນວ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣໍສີນໍ ອນ຺ຕຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ຕຖາຣູປາຍ ປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິຕກ຺ຂເຓເຍວ ຕໍ ອາຫ – ‘‘ກຸມາຣິເກ, ກຸໂຕ ອາຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຊານາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກຕ຺ຖ ຄມິສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຊານາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ນ ຊານາສີ’’ຕິ? ‘‘ຊານາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຊານາສີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຊານາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ອິຕິ ນໍ ສຕ຺ຖາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉິ. ມຫາຊໂນ ອຸຊ຺ຌາຍິ – ‘‘ອມ຺ໂຠ, ປສ຺ສຖ, ອຍໍ ເປສກາຣຘີຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສທ຺ຘິໍ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕໍ ກເຖສິ, ນນຸ ນາມ ອິມາຍ ‘ກຸໂຕ ອາຄຈ຺ຉສີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ເປສກາຣເຄຫໂຕ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ‘ກຫໍ ຄຈ຺ຉສີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ເປສກາຣສາລ’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ’’ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ມຫາຊນໍ ນິສ຺ສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ, ‘‘ກຸມາຣິເກ, ຕ຺ວໍ ກຸໂຕ ອາຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກສ຺ມາ ນ ຊານາມີຕິ ວເທສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ມມ ເປສກາຣເຄຫໂຕ ອາຄຕຠາວໍ ຊານາຖ, ‘‘ກຸໂຕ ອາຄຕາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕາ ປນ ‘‘ກຸໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອິຘ ນິພ຺ພຕ຺ຕາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຖ. ອຫໍ ປນ ນ ຊານາມິ ‘‘ກຸໂຕ ຈ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອິຘ ນິພ຺ພຕ຺ຕາມ຺ຫີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສາ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ກຸມາຣິເກ, ມຍາ ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ໂຫວ ຕຍາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕ’’ຕິ ປຐມໍ ສາຘຸກາຣໍ ¶ ທຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກຕ຺ຖ ຄມິສ຺ສສີຕິ ປຸນ ປຸຏ຺ຐາ ກສ຺ມາ ‘ນ ຊານາມີ’ຕິ ວເທສີ’’ຕິ? ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ມໍ ຕສຣປຈ຺ຉິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເປສກາຣສາລໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ ຊານາຖ, ‘‘ອິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຖ. ອຫຎ຺ຈ ອິໂຕ ຈຸຕາ ນ ຊານາມິ ‘‘ກຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສາ ສຕ຺ຖາ ‘‘ມຍາ ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ໂຫເຍວ ຕຍາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕ’’ຕິ ທຸຕິຍໍ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອຖ ກສ຺ມາ ‘ນ ຊານາສີ’ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ‘ຊານາມີ’ຕິ ວເທສີ’’ຕິ? ‘‘ມຣຓຠາວໍ ຊານາມິ, ຠນ຺ເຕ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວເທມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສາ ສຕ຺ຖາ ‘‘ມຍາ ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ໂຫເຍວ ຕຍາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕ’’ຕິ ຕຕິຍໍ ¶ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອຖ ກສ຺ມາ ‘ຊານາສີ’ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ‘ນ ຊານາມີ’ຕິ ວເທສີ’’ຕິ. ມມ ມຣຓຠາວເມວ ອຫໍ ຊານາມິ, ຠນ຺ເຕ, ‘‘ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວປຸພ຺ພຓ຺ຫາທີສຸ ປນ ອສຸກກາເລ ນາມ ມຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນ ¶ ຊານາມິ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວເທມີຕິ. ອຖສ຺ສາ ສຕ຺ຖາ ‘‘ມຍາ ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ໂຫເຍວ ຕຍາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕ’’ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ປຣິສໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ຕຸມ຺ເຫ ອິມາຍ ກຖິຕໍ ນ ຊານາຖ, ເກວລໍ ອຸຊ຺ຌາຍເຖວ. ເຍສຎ຺ຫິ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸ ນຕ຺ຖິ, ເຕ ອນ຺ຘາ ເອວ ¶ . ເຍສໍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ເອວ ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອນ຺ຘຠູໂຕ ອຍໍ ໂລໂກ, ຕນຸເກຕ຺ຖ ວິປສ຺ສຕິ;

ສກຸໂຓ ຊາລມຸຕ຺ໂຕວ, ອປ຺ໂປ ສຄ຺ຄາຍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນ຺ຘຠູໂຕ ອຍໍ ໂລໂກຕິ ອຍໍ ໂລກິຍມຫາຊໂນ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸໂນ ອຠາເວນ ອນ຺ຘຠູໂຕ. ຕນຸເກຕ຺ຖາຕິ ຕນຸໂກ ເອຕ຺ຖ, ນ ພຫຸ ຊໂນ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ວິປສ຺ສຕິ. ຊາລມຸຕ຺ໂຕວາຕິ ຍຖາ ເຉເກນ ສາກຸຓິເກນ ຊາເລນ ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຄຍ຺ຫມາເນສຸ ວຏ຺ຏເກສຸ ໂກຈິເທວ ຊາລໂຕ ມຸຈ຺ຈຕິ. ເສສາ ອນ຺ໂຕຊາລເມວ ປວິສນ຺ຕິ. ຕຖາ ມຣຓຊາເລນ ໂອຕ຺ຖເຏສຸ ສຕ຺ເຕສຸ ພຫູ ອປາຍຄາມິໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ອປ຺ໂປ ໂກຈິເທວ ສຕ຺ໂຕ ສຄ຺ຄາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສຸຄຕິໍ ວາ ນິພ຺ພານໍ ວາ ປາປຸຓາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ກຸມາຣິກາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ມຫາຊນສ຺ສາປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ສາປິ ຕສຣປຈ຺ຉິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ, ໂສປິ ນິສິນ຺ນໂກວ ນິທ຺ທາຍິ. ຕສ຺ສາ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາວ ຕສຣປຈ຺ຉິໍ ອຸປນາເມນ຺ຕິຍາ ຕສຣປຈ຺ຉິ ເວມໂກຏິຍໍ ປຏິຫຎ຺ຎິຕ຺ວາ ສທ຺ທໍ ກຸຣຸມານາ ປຕິ. ໂສ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຫິຕນິມິຕ຺ເຕເນວ ເວມໂກຏິໍ ອາກຑ຺ຒິ. ເວມໂກຏິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ¶ ກຸມາຣິກໍ ອຸເຣ ປຫຣິ, ສາ ຕຕ຺ເຖວ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕຸສິຕຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອຖສ຺ສາ ປິຕາ ຕໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ສກລສຣີເຣນ ໂລຫິຕມກ຺ຂິເຕນ ປຕິຕ຺ວາ ມຕໍ ອທ຺ທສ. ອຖສ຺ສ ມຫາໂສໂກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສ ‘‘ນ ມມ ໂສກໍ ອຎ຺ໂຎ ນິພ຺ພາເປຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ໂຣທນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂສກໍ ເມ ນິພ຺ພາເປຖາ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ‘‘ມາ ໂສຈິ, ອຸປາສກ. ອນມຕຄ຺ຄສ຺ມິຎ຺ຫິ ສໍສາເຣ ຕວ ເອວເມວ ຘີຕຸ ມຣຓກາເລ ປຄ຺ຆຣິຕອສ຺ສຸ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາສມຸທ຺ທານໍ ອຸທກໂຕ ອຕິເຣກຕຣ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອນມຕຄ຺ຄກຖໍ ¶ ກເຖສິ ¶ . ໂສ ຕນຸຠູຕໂສໂກ ສຕ຺ຖາຣໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ລທ຺ຘູປສມ຺ປໂທ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓີຕິ.

ຫໍສາທິຈ຺ຈປເຖຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຕິໍສ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ທິວເສ ຕິໍສມຕ຺ຕາ ທິສາວາສິກາ ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ສຕ຺ຖຸ ວຕ຺ຕກຣຓເວລາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖາຣາ ອິເມຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາເຣ ກເຕ ວຕ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ¶ ອຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຖາປິ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ເຕສໍ ສາຣຓີຍຘມ຺ມໍ ກເຖສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຕ ສພ຺ເພປິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອາກາເສນ ອຄມິໍສຸ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ເຕສຸ ຈິຣາຍນ຺ເຕສຸ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິທາເນວ ຕິໍສມຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ອາຄຕາ, ເຕ ກຸຫິ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຄຕາ, ອານນ຺ທາ’’ຕິ. ‘‘ກຕເຣນ ມຄ຺ເຄນ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ອາກາເສນານນ຺ທາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ຂີຓາສວາ’’ຕິ? ‘‘ອາມານນ຺ທ, ມມ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ’’ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ຂເຓ ອາກາເສນ ຫໍສາ ອາຄມິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຍສ຺ສ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ສຸຠາວິຕາ, ໂສ ຫໍສາ ວິຍ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຫໍສາທິຈ຺ຈປເຖ ຍນ຺ຕິ, ອາກາເສ ຍນ຺ຕິ ອິທ຺ຘິຍາ;

ນີຍນ຺ຕິ ຘີຣາ ໂລກມ຺ຫາ, ເຊຕ຺ວາ ມາຣໍ ສວາຫິນິ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອິເມ ຫໍສາ ອາທິຈ຺ຈປເຖ ອາກາເສ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຍສໍ ອິທ຺ຘິປາທາ ສຸຠາວິຕາ, ເຕປິ ອາກາເສ ຍນ຺ຕິ ອິທ຺ຘິຍາ. ຘີຣາ ປຓ຺ຑິຕາ ສວາຫິນິໍ ມາຣໍ ເຊຕ຺ວາ ອິມມ຺ຫາ ວຏ຺ຏໂລກາ ນີຍນ຺ຕິ, ນິພ຺ພານໍ ປາປຸຓນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ເອກໍ ¶ ¶ ¶ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຈິຎ຺ຈມາຓວິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ປຐມໂພຘິຍຎ຺ຫິ ທສພລສ຺ສ ປຸຖຸຠູເຕສຸ ສາວເກສຸ ອປ຺ປມາເຓສຸ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ອຣິຍຠູມິໍ ໂອກ຺ກນ຺ເຕສຸ ປຕ຺ຖເຏ ຄຸຓສມຸທເຍ ມຫາລາຠສກ຺ກາໂຣ ອຸທປາທິ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມເນ ຂຊ຺ໂຊປນກສທິສາ ອເຫສຸໍ ຫຕລາຠສກ຺ກາຣາ. ເຕ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ຐຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມວ ພຸທ຺ໂຘ, ມຍມ຺ປິ ພຸທ຺ຘາ, ກິໍ ຕສ຺ເສວ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລເມວ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ເທຖ ສກ຺ກໂຣຖາ’’ຕິ ເອວໍ ມນຸສ຺ເສ ວິຎ຺ຎາເປນ຺ຕາປິ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຣໂຫ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ເກນ ນຸ ໂຂ ອຸປາເຍນ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ມນຸສ຺ສານໍ ອນ຺ຕເຣ ອວຓ຺ຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ນາເສຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ.

ຕທາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ຈິຎ຺ຈມາຓວິກາ ນາເມກາ ປຣິພ຺ພາຊິກາ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣາ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ເທວຈ຺ຉຣາ ວິຍ. ອສ຺ສາ ສຣີຣໂຕ ຣສ຺ມິໂຍ ນິຈ຺ຉຣນ຺ຕິ. ອເຖໂກ ຂຣມນ຺ຕີ ເອວມາຫ – ‘‘ຈິຎ຺ຈມາຓວິກໍ ປຏິຈ຺ຈ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ນາເສສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ອຕ຺ເຖໂກ ອຸປາໂຍ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ. ອຖ ສາ ຕິຕ຺ຖິຍາຣາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ, ຕິຕ຺ຖິຍາ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ນ ກເຖສຸໍ. ສາ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ເມ ໂທໂສ’’ຕິ ຍາວຕຕິຍໍ ‘‘ວນ຺ທາມິ, ອຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ‘‘ອຍ຺ຍາ, ໂກ ນຸ ໂຂ ເມ ໂທໂສ, ກິໍ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ນ ກເຖຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຠຄິນິ, ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ອມ຺ເຫ ວິເຫຐຍນ຺ຕໍ ຫຕລາຠສກ຺ກາເຣ ¶ ກຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕໍ ນ ຊານາສີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຊານາມິ, ອຍ຺ຍາ, ກິໍ ປເນຕ຺ຖ ມຍາ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສເຈ ຕ຺ວໍ, ຠຄິນິ, ອມ຺ຫາກໍ ສຸຂມິຈ຺ຉສິ, ອຕ຺ຕານໍ ປຏິຈ຺ຈ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ນາເສຫີ’’ຕິ.

ສາ ‘‘ສາຘຸ, ອຍ຺ຍາ, ມຍ຺ຫໍເວໂສ ຠາໂຣ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກມິຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖິມາຍາສຸ ກຸສລຕາຍ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສາວຕ຺ຖິວາສີນໍ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ເຊຕວນາ ນິກ຺ຂມນສມເຍ ອິນ຺ທໂຄປກວຓ຺ຓໍ ປຏໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລາທິຫຕ຺ຖາ ເຊຕວນາຠິມຸຂີ ຄຈ຺ຉຕິ. ‘‘ອິມາຍ ເວລາຍ ກຸຫິໍ ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ກິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ມມ ຄມນຏ຺ຐາເນນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຊຕວນສມີເປ ຕິຕ຺ຖິຍາຣາເມ ວສິຕ຺ວາ ປາໂຕວ ‘‘ອຄ຺ຄວນ຺ທນໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕ ອຸປາສກຊເນ ¶ ເຊຕວນສ຺ສ ອນ຺ໂຕວຸຏ຺ຐາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສຕິ. ‘‘ກຸຫິໍ ວຸຏ຺ຐາສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ກິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ມມ ວຸຏ຺ຐຏ຺ຐາເນນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ມາສທ຺ຘມາສຈ຺ຈເຍນ ປຸຈ຺ຉິຍມານາ ເຊຕວເນ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ສທ຺ຘິໍ ເອກຄນ຺ຘກຸຏິຍາ ວຸຏ຺ຐາມ຺ຫີຕິ. ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ¶ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ນຸ ໂຂ ເອຕໍ, ໂນ’’ຕິ ກງ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ເຕມາສຈຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ ປິໂລຕິກາຫິ ອຸທຣໍ ເວເຐຕ຺ວາ ຄພ຺ຠິນິວຓ຺ຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຣຕ຺ຕປຏໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ‘‘ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ປຏິຈ຺ຈ ຄພ຺ໂຠ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ອນ຺ຘພາເລ ສທ຺ທຫາເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐນວມາສຈ຺ຈເຍນ ອຸທເຣ ທາຣຸມຓ຺ຑລິກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ປຏໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ¶ ຫຕ຺ຖປາທປິຏ຺ຐິໂຍ ໂຄຫນຸເກນ ໂກຏ຺ຏາເປຕ຺ວາ ອຸສ຺ສເທ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກິລນ຺ຕິນ຺ທ຺ຣິຍາ ຫຸຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຕຖາຄເຕ ອລງ຺ກຕຘມ຺ມາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ເຕ ຘມ຺ມສຠໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຐຕ຺ວາ, ‘‘ມຫາສມຓ, ມຫາຊນສ຺ສ ຕາວ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ມຘຸໂຣ ເຕ ສທ຺ໂທ, ສມ຺ຜຸສິຕໍ ທນ຺ຕາວຣຓໍ. ອຫໍ ປນ ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ຄພ຺ຠໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓຄພ຺ຠາ ຊາຕາ, ເນວ ເມ ສູຕິຆຣໍ ຊານາສິ, ສປ຺ປິເຕລາທີນິ ສຍໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ອຸປຏ຺ຐາການມ຺ປິ ອຎ຺ຎຕຣໍ ໂກສລຣາຊານໍ ວາ ອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ວາ ວິສາຂໍ ອຸປາສິກໍ ວາ ‘ອິມິສ຺ສາ ຈິຎ຺ຈມາຓວິກາຍ ກຕ຺ຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ກໂຣຫີ’ຕິ ນ ວເທສິ, ອຠິຣມິຕຸໍເຍວ ຊານາສິ, ຄພ຺ຠປຣິຫາຣໍ ນ ຊານາສີ’’ຕິ ຄູຖປິຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ທູເສຕຸໍ ວາຍມນ຺ຕີ ວິຍ ປຣິສມຊ຺ເຌ ຕຖາຄຕໍ ອກ຺ໂກສິ. ຕຖາຄໂຕ ຘມ຺ມກຖໍ ຐເປຕ຺ວາ ສີໂຫ ວິຍ ອຠິນທນ຺ໂຕ, ‘‘ຠຄິນິ, ຕຍາ ກຖິຕສ຺ສ ຕຖຠາວໍ ວາ ວິຕຖຠາວໍ ວາ ອຫເມວ ຈ ຕ຺ວຎ຺ຈ ຊານາມາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາມ, ມຫາສມຓ, ຕຍາ ຈ ມຍາ ຈ ຎາຕຠາເວເນຕໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສກ຺ກສ຺ສ ອາສນໍ ອຸຓ຺ຫາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ໂສ ອາວຊ຺ຊມາໂນ ‘‘ຈິຎ຺ຈມາຓວິກາ ຕຖາຄຕໍ ອຠູເຕນ ອກ຺ໂກສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ວຕ຺ຖຸໍ ໂສເຘສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈຕູຫິ ເທວປຸຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄມິ. ເທວປຸຕ຺ຕາ ມູສິກໂປຕກາ ຫຸຕ຺ວາ ທາຣຸມຓ຺ຑລິກສ຺ສ ພນ຺ຘນຣຊ຺ຊຸເກ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ຉິນ຺ທິໍສຸ, ປາຣຸຕປຏໍ ວາໂຕ ອຸກ຺ຂິປິ, ທາຣຸມຓ຺ຑລິກໍ ປຕມານໍ ຕສ຺ສາ ປາທປິຏ຺ຐິຍໍ ປຕິ ¶ , ອຸໂຠ ອຄ຺ຄປາທາ ຉິຊ຺ຊິໍສຸ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ຘີ ກາຬກຓ຺ຓິ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອກ຺ໂກສີ’’ຕິ ສີເສ ເຂຬໍ ປາເຕຕ຺ວາ ເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑາທິຫຕ຺ຕາ ເຊຕວນາ ນີຫຣິໍສຸ. ອຖສ຺ສາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸປຖໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕກາເລ ມຫາປຖວີ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ¶ ວິວຣມທາສິ, ອວີຈິໂຕ ອຄ຺ຄິຊາລາ ອຸຏ຺ຐຫິ. ສາ ກຸລທຕ຺ຕິຍໍ ກມ຺ພລໍ ປາຣຸປມານາ ວິຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ປຣິຫາຍິ, ທສພລສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ວຑ຺ຒິ. ປຸນທິວເສ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ, ‘‘ອາວຸໂສ, ຈິຎ຺ຈມາຓວິກາ ເອວໍ ອຸຬາຣຄຸຓໍ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອຠູເຕນ ອກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ມຫາວິນາສໍ ປຕ຺ຕາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເອສາ ມໍ ອຠູເຕນ ອກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ວິນາສໍ ປຕ຺ຕາເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ –

‘‘ນາທຏ຺ຐາ ປຣໂຕ ໂທສໍ, ອຓຸໍ ຖູລານິ ສພ຺ພໂສ;

ອິສ຺ສໂຣ ປຓເຍ ທຓ຺ຑໍ, ສາມໍ ອປ຺ປຏິເວກ຺ຂິຍາ’’ຕິ. –

ອິມໍ ¶ ທ຺ວາທສນິປາເຕ ມຫາປທຸມຊາຕກໍ (ຊາ. ໑.໑໒.໑໐໖) ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກເຖສິ –

ຕທາ ກິເຣສາ ມຫາປທຸມກຸມາຣສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມາຕຸ ສປຕ຺ຕີ ຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສີ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອສທ຺ຘມ຺ເມນ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມນໍ ອລຠິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕນິ ວິປ຺ປກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຄິລານາລຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ຕວ ປຸຕ຺ໂຕ ມໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕິໍ ອິມໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ປາເປສີ’’ຕິ ¶ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ກຸທ຺ໂຘ ມຫາສຕ຺ຕໍ ໂຈຣປປາເຕ ຂິປິ. ອຖ ນໍ ປພ຺ພຕກຸຈ຺ຉິຍໍ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນາຄຣາຊສ຺ສ ຜຓຄພ຺ເຠ ປຕິຏ຺ຐເປສິ. ນາຄຣາຊາ ຕໍ ນາຄຠວນໍ ເນຕ຺ວາ ອຸປຑ຺ຒຣຊ຺ເຊນ ສມ຺ມາເນສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ສໍວຈ຺ຉຣໍ ວສິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕຸກາໂມ ຫິມວນ຺ຕປ຺ປເທສໍ ປຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຌານາຠິຎ຺ຎາໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ອຖ ນໍ ເອໂກ ວນຈຣໂກ ທິສ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕປຏິສນ຺ຖາໂຣ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ຣຊ຺ເຊນ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕນ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຣຊ຺ເຊນ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ຕ຺ວໍ ປນ ທສ ຣາຊຘມ຺ເມ ອໂກເປຕ຺ວາ ອຄຕິຄມນໍ ປຫາຍ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຫີ’’ຕິ ໂອວທິໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ໂຣທິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ອມຈ຺ເຈ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອຫໍ ກໍ ນິສ຺ສາຍ ເອວໍ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ເນນ ປຸຕ຺ເຕນ ວິໂຍຄໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ນິສ຺ສາຍ, ເທວາ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕໍ ອຸທ຺ຘໍປາທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຈຣປປາເຕ ຂິປາເປຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ມຫາປທຸມກຸມາໂຣ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ, ມາຕຸ ສປຕ຺ຕີ ຈິຎ຺ຈມາຓວິກາຕິ.

ສຕ຺ຖາ ¶ ອິມມຕ຺ຖໍ ປກາເສຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ເອກໍ ຘມ຺ມຎ຺ຫິ ສຈ຺ຈວຈນໍ ປຫາຍ ມຸສາວາເທ ປຕິຏ຺ຐິຕານໍ ວິສ຺ສຏ຺ຐປຣໂລການໍ ອກຕ຺ຕພ຺ພປາປກມ຺ມໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ເອກໍ ຘມ຺ມໍ ອຕີຕສ຺ສ, ມຸສາວາທິສ຺ສ ຊນ຺ຕຸໂນ;

ວິຕິຓ຺ຓປຣໂລກສ຺ສ, ນຕ຺ຖິ ປາປໍ ອກາຣິຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອກໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ສຈ຺ຈໍ. ມຸສາວາທິສ຺ສາຕິ ຍສ຺ສ ທສສຸ ວຈເນສຸ ເອກມ຺ປິ ສຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ເອວຣູປສ຺ສ ມຸສາວາທິໂນ ¶ . ວິຕິຓ຺ຓປຣໂລກສ຺ສາຕິ ວິສ຺ສຏ຺ຐປຣໂລກສ຺ສ. ເອວຣູໂປ ຫິ ມນຸສ຺ສສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ເທວສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອວສາເນ ນິພ຺ພານສມ຺ປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ອິມາ ຕິສ຺ໂສປິ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ນ ປສ຺ສຕິ. ນຕ຺ຖິ ປາປນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ເອວຣູປສ຺ສ ອິທໍ ນາມ ປາປໍ ອກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ນ ¶ ເວ ກທຣິຍາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອສທິສທານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ສຕ຺ຖາ ຈາຣິກໍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕຠິກ຺ຂຸປຣິວາໂຣ ເຊຕວນໍ ປາວິສິ. ຣາຊາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ອາຄນ຺ຕຸກທານໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ທານໍ ເມ ປສ຺ສນ຺ຕູ’’ຕິ ນາຄເຣ ປກ຺ໂກສິ. ນາຄຣາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທານໍ ທິສ຺ວາ ປຸນທິວເສ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ທານໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ທານໍ, ເທໂວ, ປສ຺ສຕູ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ປຫິຓິໍສຸ. ຣາຊາ ເຕສໍ ທານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມຫິ ມມ ທານໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ກຕໍ, ປຸນ ທານໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸນທິວເສປິ ທານໍ ສຊ຺ເຊສິ. ນາຄຣາປິ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຸນທິວເສ ສຊ຺ຊຍິໍສຸ. ເອວໍ ເນວ ຣາຊາ ນາຄເຣ ປຣາເຊຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ນ ¶ ນາຄຣາ ຣາຊານໍ. ອຖ ຉຏ຺ເຐ ວາເຣ ນາຄຣາ ສຕຄຸຓໍ ສຫສ຺ສຄຸຓໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຍຖາ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ‘‘ອິທໍ ນາມ ອິເມສໍ ທາເນ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ, ເອວໍ ທານໍ ສຊ຺ຊຍິໍສຸ. ຣາຊາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສຈາຫໍ ອິເມສໍ ທານໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ກິໍ ເມ ຊີວິເຕນາ’’ຕິ ອຸປາຍໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິ. ອຖ ນໍ ມລ຺ລິກາ ¶ ເທວີ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ກສ຺ມາ, ມຫາຣາຊ, ເອວໍ ນິປນ຺ໂນສິ, ເກນ ເຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ກິລນ຺ຕານິ ວິຍາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຣາຊາ ອາຫ – ‘‘ນ ທານິ ຕ຺ວໍ, ເທວິ, ຊານາສີ’’ຕິ. ‘‘ນ ຊານາມິ, ເທວາ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ.

ອຖ ນໍ ມລ຺ລິກາ ອາຫ – ‘‘ເທວ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ກຫໍ ຕຍາ ປຖວິສ຺ສໂຣ ຣາຊາ ນາຄເຣຫິ ປຣາຊິຍມາໂນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ ວາ ສຸຕປຸພ຺ໂພ ວາ, ອຫໍ ເຕ ທານໍ ສໍວິທຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອິຕິສ຺ສ ອສທິສທານໍ ສໍວິທຫິຕຸກາມຕາຍ ເອວໍ ວຕ຺ວາ, ມຫາຣາຊ, ສາລກລ຺ຍາຓິປທເຣຫິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ອນ຺ໂຕ ອາວຏ຺ເຏ ນິສີທນມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຫິ, ເສສາ ພຫິອາວຏ຺ເຏ ນິສີທິສ຺ສນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕສຕານິ ກາເຣຫິ, ຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕາ ຫຕ຺ຖີ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ມຕ຺ຖເກ ຘາຣຍມານາ ຐສ຺ສນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ ວາ ທສ ວາ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓນາວາໂຍ ກາເຣຫິ, ຕາ ມຓ຺ຑປມຊ຺ເຌ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນ຺ຕເຣ ເອເກກາ ຂຕ຺ຕິຍຘີຕາ ນິສີທິຕ຺ວາ ຄນ຺ເຘ ປິສິສ຺ສຕິ, ເອເກກາ ຂຕ຺ຕິຍຘີຕາ ພີຊນໍ ອາທາຍ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ພີຊມານາ ຐສ຺ສຕິ, ເສສາ ຂຕ຺ຕິຍຘີຕໂຣ ປິເສ ປິເສ ຄນ຺ເຘ ຫຣິຕ຺ວາ ¶ ສຸວຓ຺ຓນາວາສຸ ປກ຺ຂິປິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕາສຸ ເອກຈ຺ຈາ ຂຕ຺ຕິຍຘີຕໂຣ ນີລຸປ຺ປລກລາເປ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓນາວາສຸ ປກ຺ຂິຕ຺ຕຄນ຺ເຘ ອາໂລເຬຕ຺ວາ ວາສໍ ຄາຫາເປສ຺ສນ຺ຕິ. ນາຄຣານຎ຺ຫິເນວ ຂຕ຺ຕິຍຘີຕໂຣ ອຕ຺ຖິ, ນ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕານິ, ນ ຫຕ຺ຖິໂນ ຈ. ອິເມຫິ ກາຣເຓຫິ ນາຄຣາ ¶ ປຣາຊິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອວໍ ກໂຣຫິ, ມຫາຣາຊາຕິ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘຸ, ເທວິ, ກລ຺ຍາຓໍ ເຕ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ ຕາຍ ກຖິຕນິຍາເມນ ສພ຺ພໍ ກາເຣສິ. ເອກສ຺ສ ປນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອໂກ ຫຕ຺ຖິ ນປ຺ປໂຫສິ. ອຖ ຣາຊາ ມລ຺ລິກໍ ອາຫ – ‘‘ຠທ຺ເທ, ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອໂກ ຫຕ຺ຖິ ນປ຺ປໂຫຕິ, ກິໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ, ເທວ, ປຎ຺ຈ ຫຕ຺ຖິສຕານິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ, ເທວິ, ອວເສສາ ທຸຏ຺ຐຫຕ຺ຖິໂນ, ເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາວ ເວຣມ຺ຠວາຕາ ວິຍ ຈຓ຺ຑາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເທວ, ອຫໍ ເອກສ຺ສ ທຸຏ຺ຐຫຕ຺ຖິໂປຕກສ຺ສ ຉຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນຏ຺ຐານໍ ຊານາມີ’’ຕິ. ‘‘ກຕ຺ຖ ນໍ ຐເປສ຺ສາມາ’’ຕິ? ‘‘ອຍ຺ຍສ຺ສ ອງ຺ຄຸລິມາລສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕຖາ ກາເຣສິ. ຫຕ຺ຖິໂປຕໂກ ວາລຘິໍ ອນ຺ຕຣສຕ຺ຖິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸໂຠ ກຓ຺ເຓ ປາເຕຕ຺ວາ ອກ຺ຂີນິ ນິມິເລຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ມຫາຊໂນ ‘‘ເອວຣູປສ຺ສ ນາມ ຈຓ຺ຑຫຕ຺ຖິໂນ ອຍມາກາໂຣ’’ຕິ ຫຕ຺ຖິເມວ ໂອໂລເກສິ.

ຣາຊາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ທານຄ຺ເຄ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ວາ ອກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ວາ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕຸມ຺ຫາກເມວ ທມ຺ມີ’’ຕິ ອາຫ ¶ . ຕສ຺ມິໍ ¶ ປນ ທາເນ ເອກທິວເສເນວ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ຈຸທ຺ທສໂກຏິຘນໍ ໂຫຕິ. ສຕ຺ຖຸ ປນ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ນິສີທນປລ຺ລງ຺ໂກ ອາຘາຣໂກ ປາທປີຐິກາຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອນຄ຺ຆາເນວ. ປຸນ ເອວຣູປໍ ກຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘານໍ ທານໍ ນາມ ທາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາໂຫສິ, ເຕເນວ ຕໍ ‘‘ອສທິສທານ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາຍິ. ຕໍ ກິຣ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ເອກວາຣໍ ໂຫຕິເຍວ, ສພ຺ເພສໍ ປນ ອິຕ຺ຖີເຍວ ສໍວິທຫຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ປນ ກາໂຬ ຈ ຊຸຓ຺ໂຫ ຈາຕິ ທ຺ເວ ອມຈ຺ຈາ ອເຫສຸໍ. ເຕສຸ ກາໂຬ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອໂຫ ຣາຊກຸລສ຺ສ ປຣິຫານິ, ເອກທິວເສເນວ ຈຸທ຺ທສໂກຏິຘນໍ ຂຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອິເມ ອິມໍ ທານໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິປນ຺ນາ ນິທ຺ທາຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ອໂຫ ນຏ຺ຐໍ ຣາຊກຸລ’’ນ຺ຕິ. ຊຸຓ຺ໂຫ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອໂຫ ຣຎ຺ໂຎ ທານໍ ສຸທິນ຺ນໍ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ຣາຊຠາເວ ອຏ຺ຐິເຕນ ເອວຣູປໍ ທານໍ ທາຕຸໍ, ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ປຕ຺ຕິໍ ອເທນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຫໍ ປນິທໍ ທານໍ ອນຸໂມທາມີ’’ຕິ.

ສຕ຺ຖຸ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ຣາຊາ ອນຸໂມທນຕ຺ຖາຍ ປຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິ. ສຕ຺ຖາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຣຎ຺ຎາ ມໂຫຆໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ເຕນ ວິຍ ມຫາທານໍ ທິນ຺ນໍ, ອສກ຺ຂິ ນຸ ໂຂ ມຫາຊໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕຸໍ, ອຸທາຫຸ ໂນ’’ຕິ. ໂສ ເຕສໍ ອມຈ຺ຈານໍ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ຣຎ຺ໂຎ ທານານຸຈ຺ຉວິກໍ ອນຸໂມທນໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ກາຬສ຺ສ ມຸທ຺ຘາ ສຕ຺ຕຘາ ຜລິສ຺ສຕິ, ຊຸຓ຺ໂຫ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ກາເຬ ອນຸກມ຺ປໍ ປຏິຈ຺ຈ ເອວຣູປໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຈຕຸປ຺ປທິກໍ ຄາຖເມວ ວຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ຄໂຕ. ຠິກ຺ຂູ ¶ ອງ຺ຄຸລິມາລໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ນ ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ທຸຏ຺ຐຫຕ຺ຖິໍ ຉຕ຺ຕໍ ຘາເຣຕ຺ວາ ຐິຕໍ ທິສ຺ວາ ຠາຍີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຠາຍິໍ, ອາວຸໂສ’’ຕິ. ເຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອງ຺ຄຸລິມາໂລ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ອງ຺ຄຸລິມາໂລ ຠາຍຕິ. ຂີຓາສວອຸສຠານຎ຺ຫິ ອນ຺ຕເຣ ເຊຏ຺ຐກອຸສຠາ ມມ ປຸຕ຺ຕສທິສາ ຠິກ຺ຂູ ນ ຠາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຄ຺ເຄ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຸສຠໍ ປວຣໍ ວີຣໍ, ມເຫສິໍ ວິຊິຕາວິນໍ;

ອເນຊໍ ນ຺ຫາຕກໍ ພຸທ຺ຘໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໔໒໒; ສຸ. ນິ. ໖໕໑);

ຣາຊາປິ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ‘‘ເອວຣູປາຍ ນາມ ປຣິສາຍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ອນຸໂມທນໍ ອກຕ຺ວາ ຄາຖເມວ ວຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຄໂຕ. ມຍາ ສຕ຺ຖຸ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ທານໍ ອກຕ຺ວາ ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ກຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ ¶ , ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ອທຕ຺ວາ ອກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ວາ ທິນ຺ນໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຕ຺ຖາຣາ ເມ ກຸປິເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ເອວຎ຺ຫິ ອສທິສທານໍ ນາມ, ທານານຸຣູປໍ ອນຸໂມທນໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ທາຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ທານໍ ນ ທິນ຺ນໍ, ອຸທາຫຸ ທານານຸຣູປໍ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ອທຕ຺ວາ ອກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑເມວ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກິເມຕໍ ¶ , ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ນ ເມ ຕຸມ຺ເຫຫິ ທານານຸຈ຺ຉວິກາ ອນຸໂມທນາ ກຕາ’’ຕິ? ‘‘ມຫາຣາຊ, ອນຸຈ຺ຉວິກເມວ ເຕ ທານໍ ທິນ຺ນໍ. ເອຕຎ຺ຫິ ອສທິສທານໍ ນາມ, ເອກສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເອກວາຣເມວ ສກ຺ກາ ທາຕຸໍ, ປຸນ ເອວຣູປໍ ນາມ ທານໍ ທຸທ຺ທທ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອຖ ກສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ເມ ທານານຸຣູປໍ ອນຸໂມທນໍ ນ ກຣິຕ຺ຖາ’’ຕິ? ‘‘ປຣິສາຍ ອສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ປຣິສາຍ ໂທໂສ’’ຕິ? ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ອມຈ຺ຈານໍ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ກາເຬ ອນຸກມ຺ປໍ ປຏິຈ຺ຈ ອນຸໂມທນາຍ ອກຕຠາວໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ຣາຊາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ເຕ, ກາຬ, ເອວໍ ຈິນ຺ຕິຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕວ ສນ຺ຕກໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ມມ ປຸຕ຺ຕທາເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ມຍິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ເທນ຺ເຕ ຕຸຍ຺ຫໍ ກາ ປີຬາ. ຄຈ຺ຉ, ໂຠ, ຍໍ ເຕ ມຍາ ທິນ຺ນໍ, ຕໍ ທິນ຺ນເມວ ໂຫຕຸ, ຣຏ຺ຐໂຕ ປນ ເມ ນິກ຺ຂມາ’’ຕິ ຕໍ ຣຏ຺ຐາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຊຸຓ຺ຫໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ເຕ ເອວໍ ຈິນ຺ຕິຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ສາຘຸ, ມາຕຸລ, ປສນ຺ໂນສ຺ມິ, ຕ຺ວໍ ມມ ປຣິຊນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຍາ ທິນ຺ນນິຍາເມເນວ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ທານໍ ເທຫີ’’ຕິ ສຕ຺ຕາຫໍ ຣຊ຺ຊໍ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາຫ – ‘‘ປສ຺ສຖ, ຠນ຺ເຕ, ພາລສ຺ສ ກຣຓໍ, ມຍາ ເອວໍ ທິນ຺ນທາເນ ປຫາຣມທາສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ພາລາ ນາມ ປຣສ຺ສ ທານໍ ອນຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ທຸຄ຺ຄຕິປຣາຍຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ຘີຣາ ປນ ປເຣສມ຺ປິ ທານໍ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຣາຍຓາ ເອວ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ນ ¶ ເວ ກທຣິຍາ ເທວໂລກໍ ວຊນ຺ຕິ, ພາລາ ຫເວ ນປ຺ປສໍສນ຺ຕິ ທານໍ;

ຘີໂຣ ຈ ທານໍ ອນຸໂມທມາໂນ, ເຕເນວ ໂສ ໂຫຕິ ສຸຂີ ປຣຕ຺ຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ກທຣິຍາຕິ ຖທ຺ຘມຈ຺ຉຣິໂນ. ພາລາຕິ ອິຘໂລກປຣໂລກໍ ອຊານນກາ. ຘີໂຣຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ. ສຸຂີ ປຣຕ຺ຖາຕິ ເຕເນວ ໂສ ທານານຸໂມທນປຸຎ຺ເຎນ ປຣໂລເກ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວມາໂນ ສຸຂີ ໂຫຕີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ຊຸຓ຺ໂຫ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສິ, ຊຸຓ຺ໂຫປິ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ຣຎ຺ຎາ ທິນ຺ນນິຍາເມເນວ ທານໍ ອທາສີຕິ.

ປຖພ຺ຍາ ເອກຣຊ຺ເຊນາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກາລໍ ນາມ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ປຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ຕຖາວິຘສ຺ສ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ເສຏ຺ຐິໂນ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເນວ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕຸໍ, ນ ເຄຫໍ ອາຄຕກາເລ ທຏ຺ຐຸໍ, ນ ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸໍ, ນ ສງ຺ຆສ຺ສ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕິ. ປິຕຣາ ‘‘ມາ ເອວໍ, ຕາຕ, ກຣີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕປິ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ນ ສຸຓາຕິ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ເອວຣູປໍ ທິຏ຺ຐິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ໂຕ ອວີຈິປຣາຍໂຓ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ໂຂ ປເນຕໍ ປຕິຣູປໍ, ຍໍ ມຍິ ປສ຺ສນ຺ເຕ ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ນິຣຍໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ອິມສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ໂລເກ ຘນທາເນນ ອຠິຊ຺ຊນກສຕ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຘເນນ ນໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ອຸໂປສຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ເອຫິ, ກຫາປຓສຕໍ ເຕ ¶ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ທສ຺ສຖ, ຕາຕາຕິ. ທສ຺ສາມິ, ປຸຕ຺ຕາຕິ. ໂສ ຍາວຕຕິຍໍ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸໂປສຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ. ຘມ຺ມສ຺ສວເນນ ປນສ຺ສ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ຍຖາຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ສຍິຕ຺ວາ ປາໂຕວ ເຄຫໍ ອຄມາສິ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເມ ອຸໂປສຖິໂກ ອໂຫສິ, ສີຆມສ຺ສ ຍາຄຸອາທີນິ ອາຫຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທາເປສິ. ໂສ ‘‘ກຫາປເຓ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫຏາຫຏໍ ປຏິກ຺ຂິປິ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ປີຬໍ ອສຫນ຺ໂຕ ກຫາປຓຠຓ຺ຑໍ ທາເປສິ. ໂສ ຕໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາວ ອາຫາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ.

ອຖ ¶ ນໍ ປຸນທິວເສ ເສຏ຺ຐິ, ‘‘ຕາຕ, ກຫາປຓສຫສ຺ສໍ ເຕ ທສ຺ສາມິ, ສຕ຺ຖຸ ປຸຣໂຕ ຐຕ຺ວາ ເອກໍ ຘມ຺ມປທໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ເປເສສິ. ໂສປິ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ປຸຣໂຕ ຐຕ຺ວາວ ເອກເມວ ປທໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປລາຍິຕຸກາໂມ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ອສລ຺ລກ຺ຂຓາກາຣໍ ອກາສິ. ໂສ ຕໍ ປທໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອຸປຣິປທໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີຕິ ຐຕ຺ວາ ອສ຺ໂສສິເຍວ ¶ . ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີຕິ ສຸຓນ຺ໂຕວ ກິຣ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສຸຓາຕິ ນາມ. ເອວຎ຺ຈ ກິຣ ສຸຓນ຺ຕານໍ ຘມ຺ໂມ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄາທໂຍ ເທຕິ. ໂສປິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີຕິ ສຸຓາຕິ, ສຕ຺ຖາປິສ຺ສ ອສລ຺ລກ຺ຂຓາກາຣໍ ກໂຣຕິ. ໂສ ‘‘ອຸປຣິປທໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຐຕ຺ວາ ສຸຓນ຺ໂຕວ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ.

ໂສ ປຸນທິວເສ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸເຂນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ສາວຕ຺ຖິໍ ປາວິສິ. ມຫາເສຏ຺ຐິ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ¶ ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາກາໂຣ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ຕສ຺ສປິ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອໂຫ ວຕ ເມ ປິຕາ ອຊ຺ຊ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກຫາປເຓ ນ ທເທຍ຺ຍ, ກຫາປຓກາຣຓາ ມຍ຺ຫໍ ອຸໂປສຖິກຠາວໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຍ຺ຍາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ປນສ຺ສ ຫິຍ຺ໂຍວ ກຫາປຓສ຺ສ ກາຣຓາ ອຸໂປສຖິກຠາວໍ ອຎ຺ຎາສິ. ມຫາເສຏ຺ຐິ, ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຍາຄຸໍ ທາເປຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສປິ ທາເປສິ. ໂສ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕວ ຍາຄຸໍ ປິວິ, ຂາທນີຍໍ ຂາທິ, ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິ. ມຫາເສຏ຺ຐິ ສຕ຺ຖຸ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ສຫສ຺ສຠຓ຺ຑິກໍ ຐປາເປຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ, ມຍາ ເຕ ‘ສຫສ຺ສໍ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸໂປສຖໍ ສມາທາເປຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ປຫິໂຕ. ອິທໍ ເຕ ສຫສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂສ ສຕ຺ຖຸ ປຸຣໂຕ ກຫາປເຓ ທິຍ຺ຍມາເນ ທິສ຺ວາ ລຊ຺ຊນ຺ໂຕ ‘‘ອລໍ ເມ ກຫາປເຓຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ‘‘ຄຓ຺ຫ, ຕາຕາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ນ ຄຓ຺ຫິ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຊ຺ຊ ເມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາກາໂຣ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ມຫາເສຏ຺ຐີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມຍາ ເອສ ປຸຣິມທິວເສ ‘ກຫາປຓສຕໍ ເຕ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ເປສິໂຕ. ປຸນທິວເສ ກຫາປເຓ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉິ, ອຊ຺ຊ ປນ ທິຍ຺ຍມາເນປິ ກຫາປເຓ ນ ອິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອາມ, ມຫາເສຏ຺ຐິ, ອຊ຺ຊ ຕວ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສມ຺ປຕ຺ຕິໂຕປິ ເທວໂລກພ຺ຣຫ຺ມໂລກສມ຺ປຕ຺ຕີຫິປິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລເມວ ວຣ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ປຖພ຺ຍາ ເອກຣຊ຺ເຊນ, ສຄ຺ຄສ຺ສ ຄມເນນ ວາ;

ສພ຺ພໂລກາຘິປຈ຺ເຈນ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ວຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຖພ຺ຍາ ເອກຣຊ຺ເຊນາຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຊ຺ເຊນ. ສຄ຺ຄສ຺ສ ຄມເນນ ວາຕິ ຉພ຺ພີສຕິວິຘສ຺ສ ສຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ອຘິຄມເນນ. ສພ຺ພໂລກາຘິປຈ຺ເຈນາຕິ ນ ເອກສ຺ມິໍ ເອຕ຺ຕເກ ¶ ໂລເກ ນາຄສຸປຓ຺ຓເວມານິກເປເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ, ສພ຺ພສ຺ມິໍ ໂລເກ ອາຘິປຈ຺ເຈນ. ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ວຣນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ເອຕ຺ຕເກ ຐາເນ ¶ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາປິ ນິຣຍາທີຫິ ອມຸຕ຺ໂຕວ ໂຫຕິ, ໂສຕາປນ຺ໂນ ປນ ປິຫິຕາປາຍທ຺ວາໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ສພ຺ພທຸພ຺ພໂລປິ ອຏ຺ຐເມ ຠເວ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລເມວ ວຣໍ ອຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ອນາຖປິຓ຺ຑກປຸຕ຺ຕກາລວຕ຺ຖຸ ເອກາທສມໍ.

ຍສ຺ສ ¶ ¶ ¶ ຊິຕນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມາຣຘີຕໂຣ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເທສນໍ ປນ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປຸນ ກຸຣຸຣຏ຺ເຐ ມາຄຓ຺ຑິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ກເຖສິ.

ກຸຣຸຣຏ຺ເຐ ກິຣ ມາຄຓ຺ຑິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຘີຕາ ມາຄຓ຺ຑິຍາເຍວ ນາມ ອໂຫສິ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣາ. ຕໍ ປຕ຺ຖຍມານາ ອເນກພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລາ ເຈວ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລາ ຈ ‘‘ຘີຕຣໍ ໂນ ເທຕູ’’ຕິ ມາຄຓ຺ຑິຍສ຺ສ ປຫິຓິໍສຸ. ໂສປິ ‘‘ນ ຕຸມ຺ເຫ ມຍ຺ຫໍ ຘີຕຸ ອນຸຈ຺ຉວິກາ’’ຕິ ສພ຺ເພ ປຏິກ຺ຂິປເຕວ. ອເຖກທິວສໍ ສຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓຊາລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ຐໍ ມາຄຓ຺ຑິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ຈ ຕິຓ຺ຓໍ ມຄ຺ຄຜລານໍ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ອທ຺ທສ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ພຫິຄາເມ ນິພທ຺ຘໍ ອຄ຺ຄິໍ ປຣິຈຣຕິ. ສຕ຺ຖາ ປາໂຕວ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຕໍ ຐານໍ ອຄມາສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສຕ຺ຖຸ ຣູປສິຣິໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ອິມິນາ ສທິໂສ ປຸຣິໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ¶ ຘີຕຸ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ, ອິມສ຺ສ ເມ ຘີຕຣໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາຫ – ‘‘ສມຓ, ມມ ເອກາ ຘີຕາ ອຕ຺ຖິ, ອຫໍ ຕສ຺ສາ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ປຸຣິສໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ຕໍ ນ ກສ຺ສຈິ ອທາສິໍ, ຕ຺ວໍ ປນສ຺ສາ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ, ອຫໍ ເຕ ຘີຕຣໍ ປາທປຣິຈາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ທາຕຸກາໂມ, ຍາວ ນໍ ອາເນມິ, ຕາວ ອິເຘວ ຕິຏ຺ຐາຫີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ເນວ ອຠິນນ຺ທິ, ນ ປຏິກ຺ໂກສິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ອາຫ – ‘‘ໂຠຕິ, ອຊ຺ຊ ເມ ຘີຕຸ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ ປຸຣິໂສ ທິຏ຺ໂຐ, ຕສ຺ສ ນໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ຘີຕຣໍ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ອາທາຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ສທ຺ຘິໍ ຕໍ ຐານໍ ອຄມາສິ. ມຫາຊໂນປິ ກຸຕູຫລຊາໂຕ ນິກ຺ຂມິ. ສຕ຺ຖາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປທເຈຕິຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຏ຺ຐາສິ. ພຸທ຺ຘານໍ ກິຣ ປທເຈຕິຍໍ ‘‘ອິທໍ ອສຸໂກ ນາມ ປສ຺ສຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐາເນເຍວ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເສສຏ຺ຐາເນ ຕໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິໍ ¶ ຄຈ຺ຉມານາຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ‘‘ກຫໍ ໂສ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຕິຏ຺ຐາຫີຕິ ຕໍ ອວຈ’’ນ຺ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ປທວລຎ຺ຊໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທມສ຺ສ ປທ’’ນ຺ຕິ ທສ຺ເສສິ. ສາ ລກ຺ຂຓມນ຺ຕກຸສລຕາຍ ¶ ‘‘ນ ອິທໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກາມໂຠຄິໂນ ປທ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ, ‘‘ໂຠຕິ, ຕ຺ວໍ ອຸທກປາຕິມ຺ຫິ ສຸສຸມາຣໍ ປສ຺ສສິ, ມຍາ ໂສ ສມໂຓ ທິຏ຺ໂຐ ‘ຘີຕຣໍ ເຕ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ເຕນາປິ ອຘິວາສິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກິຎ຺ຈາປິ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ວເທສິ, ອິທໍ ປນ ນິກ຺ກິເລສສ຺ເສວ ປທ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຣຕ຺ຕສ຺ສ ¶ ຫິ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ປທໍ ຠເວ,

ວິວຏ຺ຏຈ຺ຉທສ຺ສ ອິທມີທິສໍ ປທ’’ນ຺ຕິ. (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໔໕; ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໒໖໐-໒໖໑; ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໑.ສາມາວຕີວຕ຺ຖຸ);

ອຖ ນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ‘‘ໂຠຕິ, ມາ ວິຣວິ, ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາວ ເອຫີ’’ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ໂສ ປຸຣິໂສ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ສມຓ, ຘີຕຣໍ ເຕ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ເມ ຕວ ຘີຕາຍ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ, ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກໍ ເຕ ກາຣຓໍ ກເຖສ຺ສາມິ, ສຸຓິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກເຖຫິ, ໂຠ ສມຓ, ສຸຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຠິນິກ຺ຂມນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປກຖາ – ມຫາສຕ຺ໂຕ ຣຊ຺ຊສິຣິໍ ປຫາຍ ກຓ຺ຏກໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຉນ຺ນສຫາໂຍ ອຠິນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ນຄຣທ຺ວາເຣ ຐິເຕນ ມາເຣນ ‘‘ສິທ຺ຘຕ຺ຖ, ນິວຕ຺ຕ, ອິໂຕ ເຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປາຕຸຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ອຫເມຕໍ, ມາຣ, ຊານາມິ, ນ ເມ ເຕນຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ກິມຕ຺ຖາຍ ນິກ຺ຂມສີຕິ? ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓຕ຺ຖາຍາຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ສເຈ ອຊ຺ຊໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກາມວິຕກ຺ກາທີນໍ ເອກມ຺ປິ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກສ຺ສສິ, ຊານິສ຺ສາມິ ເຕ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂອຕາຣາເປກ຺ໂຂ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອນຸພນ຺ຘິ.

ສຕ຺ຖາປິ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ທຸກ຺ກຣກາຣິກໍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຸຣິສກາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ໂພຘິມູເລ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂໍ ປຏິສໍເວທຍມາໂນ ປຎ຺ຈມສຕ຺ຕາເຫ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣຘມູເລ ນິສີທິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ມາໂຣ ‘‘ອຫໍ ¶ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ໂອຕາຣາເປກ຺ໂຂປິ ¶ ອິມສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ຂລິຕໍ ນາທ຺ທສໍ, ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ ອິທານິ ເອສ ມມ ວິສຍ’’ນ຺ຕິ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ມຫາມຄ຺ເຄ ນິສີທິ. ອຖສ຺ສ ຕຓ຺ຫາ ອຣຕີ ຣຄາຕິ ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ຘີຕໂຣ ‘‘ປິຕາ ໂນ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ກຫໍ ນຸ ໂຂ ເອຕຣຫີ’’ຕິ ໂອໂລກຍມານາ ຕໍ ຕຖາ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ ¶ , ຕາຕ, ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ໂສ ຕາສໍ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ອຖ ນໍ ຕາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຕາຕ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ມຍໍ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ກຕ຺ວາ ອາເນສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ນ ສກ຺ກາ ອມ຺ມາ, ເອສ ເກນຈິ ວເສ ກາຕຸນ຺ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ມຍໍ ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາມ ອິທາເນວ ນໍ ຣາຄປາສາທີຫິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາເນສ຺ສາມ, ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ປາເທ ເຕ, ສມຓ, ປຣິຈາເຣມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເນວ ຕາສໍ ວຈນໍ ມນສາກາສິ, ນ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ໂອໂລເກສິ.

ປຸນ ມາຣຘີຕໂຣ ‘‘ອຸຈ຺ຈາວຈາ ໂຂ ປຸຣິສານໍ ອຘິປ຺ປາຍາ, ເກສຎ຺ຈິ ກຸມາຣິກາສຸ ເປມໍ ໂຫຕິ, ເກສຎ຺ຈິ ປຐມວເຍ ຐິຕາສຸ, ເກສຎ຺ຈິ ມຊ຺ຌິມວເຍ ຐິຕາສຸ, ເກສຎ຺ຈິ ປຈ຺ຉິມວເຍ ຐິຕາສຸ, ນານປ຺ປກາເຣຫິ ຕໍ ປໂລເຠສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອເກກາ ກຸມາຣິກວຓ຺ຓາທິວເສນ ສຕໍ ສຕໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ກຸມາຣິໂຍ, ອວິຊາຕາ, ສກິໍ ວິຊາຕາ, ທຸວິຊາຕາ, ມຊ຺ຌິມິຕ຺ຖິໂຍ, ມຫລ຺ລກິຕ຺ຖິໂຍ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ຉກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ປາເທ ເຕ, ສມຓ, ປຣິຈາເຣມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຕມ຺ປິ ຠຄວາ ນ ມນສາກາສິ ຍຖາ ຕໍ ອນຸຕ຺ຕເຣ ອຸປຘິສງ຺ຂເຍ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ¶ ເອຕ຺ຕເກນປິ ຕາ ອນຸຄຈ຺ຉນ຺ຕິໂຍ ‘‘ອເປຖ, ກິໍ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ວາຍມຖ, ເອວຣູປໍ ນາມ ວີຕຣາຄານໍ ປຸຣໂຕ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ປນ ຣາຄາທໂຍ ປຫີນາ. ເກນ ຕໍ ກາຣເຓນ ອຕ຺ຕໂນ ວສໍ ເນສ຺ສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ຊິຕໍ ນາວຊີຍຕີຕິ ຍສ຺ສ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເຕນ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ຊິຕໍ ຣາຄາທິກິເລສຊາຕໍ ປຸນ ອສມຸທາຈຣຓໂຕ ນາວຊີຍຕິ, ທຸຊ຺ຊິຕໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ໂນຍາຕີຕິ ນ ອຸຍ຺ຍາຕິ, ຍສ຺ສ ຊິຕໍ ກິເລສຊາຕໍ ຣາຄາທີສຸ ໂກຈິ ເອໂກ ກິເລໂສປິ ໂລເກ ປຈ຺ຉໂຕ ວຕ຺ຕີ ນາມ ¶ ນ ໂຫຕິ, ນານຸພນ຺ຘຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນນ຺ຕໂຄຈຣນ຺ຕິ ອນນ຺ຕາຣມ຺ມຓສ຺ສ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວເສນ ອປຣິຍນ຺ຕ ໂຄຈຣໍ. ເກນ ປເທນາຕິ ຍສ຺ສ ຫິ ຣາຄປທາທີສຸ ເອກປທມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ຕຸມ຺ເຫ ເຕນ ປເທນ ເນສ຺ສຖ. ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປນ ເອກປທມ຺ປິ ¶ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ອປທໍ ພຸທ຺ຘໍ ຕຸມ຺ເຫ ເກນ ປເທນ ເນສ຺ສຖ.

ທຸຕິຍຄາຖາຍ ຕຓ຺ຫາ ນາເມສາ ສໍສິພ຺ພິຕປຣິໂຍນນ຺ຘນຏ຺ເຐນ ຊາລມສ຺ສາ ອຕ຺ຖີຕິປິ ຊາລກາຣິກາຕິປິ ຊາລູປມາຕິປິ ຊາລິນີ. ຣູປາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ວິສຕ຺ຕຕາຍ ວິສຕ຺ຕມນຕາຍ ວິສາຫຣຕາຍ ວິສປຸປ຺ຜຕາຍ ວິສຜລຕາຍ ວິສປຣິໂຠຄຕາຍ ວິສຕ຺ຕິກາ. ສາ ເອວຣູປາ ຕຓ຺ຫາ ຍສ຺ສ ກຸຫິຎ຺ຈິ ຠເວ ເນຕຸໍ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ຕຸມ຺ເຫ ອປທໍ ພຸທ຺ຘໍ ເກນ ປເທນ ເນສ຺ສຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູນໍ ເທວຕານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ມາຣຘີຕໂຣປິ ຕຕ຺ເຖວ ອນ຺ຕຣຘາຍິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ, ‘‘ມາຄຓ຺ຑິຍ, ອຫໍ ປຸພ຺ເພ ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ມາຣຘີຕໂຣ ອທ຺ທສໍ ເສມ຺ຫາທີຫິ ອປລິພຸທ຺ເຘນ ສຸວຓ຺ຓກ຺ຂນ຺ຘສທິເສນ ອຕ຺ຕຠາເວນ ສມນ຺ນາຄຕາ, ຕທາປິ ເມຖຸນສ຺ມິໍ ຉນ຺ໂທ ນາໂຫສິເຍວ. ຕວ ຘີຕຸ ສຣີຣໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣກຸຓປປຣິປູຣໍ ພຫິວິຈິຕ຺ໂຕ ວິຍ ອສຸຈິຆໂຏ. ສເຈ ຫິ ມມ ປາໂທ ອສຸຈິມກ຺ຂິໂຕ ຠເວຍ຺ຍ, ອຍຎ຺ຈ ອຸມ຺ມາຣຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ຕຖາປິສ຺ສາ ສຣີເຣ ອຫໍ ປາເທ ນ ຜຸເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ທິສ຺ວານ ¶ ¶ ຕຓ຺ຫໍ ອຣຕິໍ ຣຄຎ຺ຈ,

ປາທາປິ ນໍ ສມ຺ຜຸສິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ເຉ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໘໔໑; ມຫານິ. ໗໐);

ເທສນາວສາເນ ອຸໂຠປິ ຊຍມ຺ປຕິກາ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສູຕິ.

ເຍ ¶ ຌານປສຸຕາ ຘີຣາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ສງ຺ກສ຺ສນຄຣທ຺ວາເຣ ພຫູ ເທວມນຸສ຺ເສ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເທສນາ ປນ ຣາຊຄເຫ ສມຸຏ຺ຐິຕາ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ຣາຊຄຫເສຏ຺ຐິ ປຣິສ຺ສຍໂມຈນຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ປມາເທນ ຄລິຕານໍ ອາຠຣຓາທີນໍ ຣກ຺ຂຓຕ຺ຖຎ຺ຈ ຊາລກຣຓ຺ຑກໍ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຍ ອຸທກກີຬໍ ກີຬິ. ອເຖໂກ ຣຕ຺ຕຈນ຺ທນຣຸກ຺ໂຂ ຄງ຺ຄາຍ ອຸປຣິຕີເຣ ຊາໂຕ ຄງ຺ໂຄທເກນ ໂຘຕມູໂລ ປຕິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປາສາເຓສຸ ສໍຠຊ຺ຊມາໂນ ວິປ຺ປກິຣິ. ຕໂຕ ເອກາ ຆຏປ຺ປມາຓາ ຆຏິກາ ປາສາເຓຫິ ຆໍສິຍມານາ ອຸທກອູມີຫິ ໂປຖິຍມານາ ມຏ຺ຐາ ຫຸຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວຸຍ຺ຫມານາ ເສວາລປຣິໂຍນທ຺ຘາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຊາເລ ລຄ຺ຄິ. ເສຏ຺ຐິ ‘‘ກິເມຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຣຸກ຺ຂຆຏິກາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນາເມຕ’’ນ຺ຕິ ອຸປຘາຣຓຕ຺ຖໍ ວາສິກຓ຺ເຓນ ຕຈ຺ຉາເປສິ. ຕາວເທວ ອລຕ຺ຕກວຓ຺ຓໍ ຣຕ຺ຕຈນ຺ທນໍ ¶ ປຎ຺ຎາຍິ. ເສຏ຺ຐິ ປນ ເນວ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ນ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕຘາຕຸໂກ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເຄເຫ ຣຕ຺ຕຈນ຺ທນໍ ພຫຸ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິມິນາ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ‘ມຍໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ມຍໍ ອຣຫນ຺ໂຕ’ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ ພຫູ, ອຫໍ ເອກໍ ອຣຫນ຺ຕມ຺ປິ ນ ປສ຺ສາມິ. ເຄເຫ ຠມໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ລິຂາເປຕ຺ວາ ສິກ຺ກາຍ ຐເປຕ຺ວາ ເວຬຸປຣມ຺ປຣາຍ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖມຕ຺ເຕ ອາກາເສ ໂອລມ຺ພາເປຕ຺ວາ ‘ສເຈ ອຣຫາ ອຕ຺ຖິ, ອິມໍ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕູ’ຕິ ວກ຺ຂາມິ. ໂຍ ຕໍ ຄເຫສ຺ສຕິ, ຕໍ ສປຸຕ຺ຕທາໂຣ ສຣຓໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຈິນ຺ຕິຕນິຍາເມເນວ ປຕ຺ຕໍ ລິຂາເປຕ຺ວາ ເວຬຸປຣມ຺ປຣາຍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ‘‘ໂຍ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ອຣຫາ, ໂສ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ອິມໍ ປຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕູ’’ຕິ ອາຫ.

ຉ ¶ ສຕ຺ຖາໂຣ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ເອສ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ, ອມ຺ຫາກເມວ ນໍ ເທຫີ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ໂສ ‘‘ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ຉຏ຺ເຐ ທິວເສ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ອນ຺ເຕວາສິເກ ເປເສສິ – ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ເສຏ຺ຐິໍ ເອວໍ ວເທຖ – ‘ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍສ຺ເສວ ອນຸຈ຺ຉວິໂກຍໍ, ມາ ອປ຺ປມຕ຺ຕກສ຺ສ ກາຣຓາ ອາກາເສນາຄມນໍ ກຣິ, ເທຫິ ກິຣ ເມ ຕໍ ປຕ຺ຕ’’’ນ຺ຕິ ¶ . ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິໍ ຕຖາ ວທິໍສຸ. ເສຏ຺ຐິ ‘‘ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖວ ຄຓ຺ຫາຕູ’’ຕິ ອາຫ. ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ສຍໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ອນ຺ເຕວາສິການໍ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ – ‘‘ອຫໍ ເອກໍ ຫຕ຺ຖຎ຺ຈ ປາທຎ຺ຈ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕິຕຸກາໂມ ວິຍ ຠວິສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ມໍ, ‘ອາຈຣິຍ, ກິໍ ກໂຣຖ, ທາຣຸມຍປຕ຺ຕສ຺ສ ກາຣຓາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອຣຫຕ຺ຕຄຸຓໍ ມຫາຊນສ຺ສ ມາ ທສ຺ສຍິຕ຺ຖາ’ຕິ ວຕ຺ວາ ມໍ ຫຕ຺ເຖສຸ ຈ ປາເທສຸ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກຑ຺ຒນ຺ຕາ ຠູມິຍໍ ປາເຕຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິໍ ອາຫ, ‘‘ມຫາເສຏ຺ຐິ, ມຍ຺ຫໍ ອຍໍ ປຕ຺ໂຕ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ, ອຎ຺ເຎສໍ ນານຸຈ຺ຉວິໂກ, ມາ ເຕ ອປ຺ປມຕ຺ຕກສ຺ສ ກາຣຓາ ມມ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕນໍ ¶ ຣຸຈ຺ຈິ, ເທຫິ ເມ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຠນ຺ເຕ, ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາວ ຄຓ຺ຫຖາຕິ. ຕໂຕ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ອເປຖ ອເປຖາ’’ຕິ ອນ຺ເຕວາສິເກ ອປເນຕ຺ວາ ‘‘ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກໍ ຫຕ຺ຖຎ຺ຈ ປາທຎ຺ຈ ອຸກ຺ຂິປິ. ອຖ ນໍ ອນ຺ເຕວາສິກາ, ‘‘ອາຈຣິຍ, ກິໍ ນາເມຕໍ ກໂຣຖ, ຉວສ຺ສ ລາມກສ຺ສ ທາຣຸມຍປຕ຺ຕສ຺ສ ກາຣຓາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຄຸເຓນ ມຫາຊນສ຺ສ ທສ຺ສິເຕນ ໂກ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ຕໍ ຫຕ຺ຖປາເທສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປາເຕສຸໍ. ໂສ ເສຏ຺ຐິໍ ອາຫ – ‘‘ອິເມ, ມຫາເສຏ຺ຐິ, ອຸປ຺ປຕິຕຸໍ ນ ເທນ຺ຕິ, ເທຫິ ເມ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຖ, ຠນ຺ເຕຕິ. ເອວໍ ຕິຕ຺ຖິຍາ ຉ ທິວສານິ ວາຍມິຕ຺ວາປິ ຕໍ ປຕ຺ຕໍ ນ ລຠິໍສຸເຍວ.

ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ຈ ອາຍສ຺ມໂຕ ປິຓ຺ໂຑລຠາຣທ຺ວາຊສ຺ສ ຈ ‘‘ຣາຊຄເຫ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ປິຏ຺ຐິປາສາເຓ ຐຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ປາຣຸປນກາເລ ¶ ຘຸຕ຺ຕກາ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອມ຺ໂຠ ປຸພ຺ເພ ຉ ສຕ຺ຖາໂຣ ໂລເກ ‘ມຍໍ ອຣຫນ຺ຕມ຺ຫາ’ຕິ ວິຈຣິໍສຸ., ຣາຊຄຫເສຏ຺ຐິໂນ ປນ ອຊ຺ຊ ສຕ຺ຕໂມ ທິວໂສ ປຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ‘ສເຈ ອຣຫາ ອຕ຺ຖິ, ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕູ’ຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສ, ເອໂກປິ ‘ອຫໍ ອຣຫາ’ຕິ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ. ອຊ຺ຊ ໂນ ໂລເກ ອຣຫນ຺ຕານໍ ນຕ຺ຖິຠາໂວ ຎາໂຕ’’ຕິ. ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມາ ¶ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ປິຓ຺ໂຑລຠາຣທ຺ວາຊໍ ອາຫ – ‘‘ສຸຕໍ ເຕ, ອາວຸໂສ ຠາຣທ຺ວາຊ, ອິເມສໍ ວຈນໍ, ອິເມ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ວິຍ ວທນ຺ຕິ. ຕ຺ວຎ຺ຈ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ, ຄຈ຺ຉ ຕໍ ປຕ຺ຕໍ ອາກາເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ. ອາວຸໂສ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຕ຺ວໍ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕານໍ ອຄ຺ໂຄ, ຕ຺ວໍ ເອຕໍ ຄຓ຺ຫາຫິ, ຕຍິ ປນ ອຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ເຕ ອຫໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີຕິ. ‘‘ຄຓ຺ຫາວຸໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ປິຓ຺ໂຑລຠາຣທ຺ວາໂຊ ອຠິຎ຺ຎາປາທກໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຕິຄາວຸຕໍ ປິຏ຺ຐິປາສາຓໍ ປາທນ຺ເຕນ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ໂຕ ຕຸລປິຈຸ ວິຍ ອາກາເສ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຣາຊຄຫນຄຣສ຺ສ ອຸປຣິ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອນຸປຣິຍາຍິ. ໂສ ຕິຄາວຸຕປມາຓສ຺ສ ນຄຣສ຺ສ ປິຘານໍ ວິຍ ປຎ຺ຎາຍິ. ນຄຣວາສິໂນ ‘‘ປາສາໂຓ ໂນ ອວຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ ຠີຕາ ສຸປ຺ປາທີນິ ມຕ຺ຖເກ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິລີຍິໍສຸ ¶ . ສຕ຺ຕເມ ວາເຣ ເຖໂຣ ປິຏ຺ຐິປາສາຓໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ. ມຫາຊໂນ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ ປິຓ຺ໂຑລຠາຣທ຺ວາຊ, ຕວ ປາສາຓໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫ, ມາ ໂນ ສພ຺ເພ ນາສຍີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ປາສາຓໍ ປາທນ຺ເຕນ ຂິປິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຖາຐາເນເຍວ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ເຖໂຣ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ເຄຫມຕ຺ຖເກ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ເສຏ຺ຐິ ອຸເຣນ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ໂອຕຣຖ ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາກາສໂຕ ໂອຕິຓ຺ຓໍ ເຖຣໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ໂອຕາຣາເປຕ຺ວາ ຈຕຸມຘຸຣປຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ອທາສິ. ເຖໂຣ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຫາຣາຠິມຸໂຂ ປາຍາສິ. ອຖສ຺ສ ເຍ ອຣຎ຺ຎຄຕາ ວາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄຕາ ວາ ຕໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ນາທ຺ທສໍສຸ. ເຕ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສຫີ’’ຕິ ເຖຣໍ ອນຸພນ຺ຘິໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ເຕສໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ¶ ຕໍ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸນ຺ນາເທນ຺ຕສ຺ສ ມຫາຊນສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ອານນ຺ທ, ກສ຺ເສໂສ ສທ຺ໂທ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປິຓ຺ໂຑລຠາຣທ຺ວາເຊນ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຈນ຺ທນປຕ຺ໂຕ ຄຫິໂຕ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເອໂສ ສທ຺ໂທ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຠາຣທ຺ວາຊໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຍາ ເອວໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ກສ຺ມາ ເຕ, ຠາຣທ຺ວາຊ, ເອວໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ເຖຣໍ ຄຣຫິຕ຺ວາ ຕໍ ປຕ຺ຕໍ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑໍ ເຠທາເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຎ຺ຊນປິສນຕ຺ຖາຍ ທາເປຕ຺ວາ ປາຏິຫາຣິຍສ຺ສ ອກຣຓຕ຺ຖາຍ ສາວການໍ ສິກ຺ຂາປທໍ (ຈູຬວ. ໒໕໒) ປຎ຺ຎາເປສິ.

ຕິຕ຺ຖິຍາ ¶ ¶ ‘‘ສມໂຓ ກິຣ ໂຄຕໂມ ຕໍ ປຕ຺ຕໍ ເຠທາເປຕ຺ວາ ປາຏິຫາຣິຍສ຺ສ ອກຣຓຕ຺ຖາຍ ສາວການໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎາເປສີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ຊີວິຕເຫຕຸປິ ນາຕິກ຺ກມນ຺ຕິ, ສມໂຓປິ ໂຄຕໂມ ຕໍ ຣກ຺ຂິສ຺ສເຕວ. ອິທານິ ອມ຺ເຫຫິ ໂອກາໂສ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ນຄຣວີຖີສຸ ອາໂຣເຈນ຺ຕາ ວິຈຣິໍສຸ ‘‘ມຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕາ ປຸພ຺ເພ ທາຣຸມຍປຕ຺ຕສ຺ສ ກາຣຓາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓໍ ມຫາຊນສ຺ສ ນ ທສ຺ສຍິມ຺ຫາ, ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກາ ປຕ຺ຕກມຕ຺ຕສ຺ສ ກາຣຓາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓໍ ມຫາຊນສ຺ສ ທສ຺ເສສຸໍ. ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຕ຺ຕໂນ ປຓ຺ຑິຕຕາຍ ປຕ຺ຕໍ ເຠທາເປຕ຺ວາ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎາເປສິ, ອິທານິ ມຍໍ ເຕເນວ ສທ຺ຘິໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ.

ຣາຊາ ພິມ຺ພິສາໂຣ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ກິຣ, ຠນ຺ເຕ, ປາຏິຫາຣິຍສ຺ສ ອກຣຓຕ຺ຖາຍ ສາວການໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ອິທານິ ຕິຕ຺ຖິຍາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ກິໍ ອິທານິ ກຣິສ຺ສຖາຕິ? ‘‘ເຕສຸ ກໂຣນ຺ເຕສຸ ກຣິສ຺ສາມິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ນນຸ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ. ນາຫໍ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຕໂນ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎາເປສິໍ, ຕໍ ມເມວ ສາວການໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຸມ຺ເຫ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຠນ຺ເຕຕິ. ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຕເມເວຕ຺ຖ ປຏິປຸຈ຺ຉາມິ, ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ວິຊິເຕ ອຸຍ຺ຍານ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ສເຈ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ອຸຍ຺ຍາເນ ມຫາຊໂນ ອມ຺ພາທີນິ ຂາເທຍ຺ຍ, ກິມສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ທຓ຺ໂຑ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ປນ ຂາທິຕຸໍ ລຠສີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ມຍ຺ຫໍ ທຓ຺ໂຑ ນຕ຺ຖິ, ອຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ຂາທິຕຸໍ ລຠາມີ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ຍຖາ ຕວ ¶ ຕິໂຍຊນສຕິເກ ຣຊ຺ເຊ ອາຓາ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ອຸຍ຺ຍາເນ ອມ຺ພາທີນິ ຂາທນ຺ຕສ຺ສ ທຓ຺ໂຑ ນຕ຺ຖິ, ອຎ຺ເຎສໍ ອຕ຺ຖິ, ເອວໍ ມມປິ ຈກ຺ກວາຬໂກຏິສຕສຫສ຺ເສ ອາຓາ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອຕິກ຺ກໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຎ຺ເຎສໍ ປນ ອຕ຺ຖິ, ກຣິສ຺ສາມຫໍ ປາຏິຫາຣິຍ’’ນ຺ຕິ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິທານມ຺ຫາ ນຏ຺ຐາ, ສມເຓນ ກິຣ ໂຄຕເມນ ສາວການໍເຍວ ¶ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ນ ອຕ຺ຕໂນ. ສຍເມວ ກິຣ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກໂຣມາ’’ຕິ ມນ຺ຕຍິໍສຸ.

ຣາຊາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກທາ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ. ‘‘ອິໂຕ ຈຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ ອາສາຬ຺ຫິປຸຓ຺ຓມາຍໍ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກຕ຺ຖ ກຣິສ຺ສຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ¶ ? ‘‘ສາວຕ຺ຖິໍ ນິສ຺ສາຍ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກສ຺ມາ ປນ ສຕ຺ຖາ ເອວໍ ທູຣຏ຺ຐານໍ ອປທິສີ’’ຕິ? ‘‘ຍສ຺ມາ ຕໍ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ມຫາປາຏິຫາຣິຍກຣຓຏ຺ຐານໍ, ອປິຈ ມຫາຊນສ຺ສ ສນ຺ນິປາຕນຕ຺ຖາຍປິ ທູຣຏ຺ຐານເມວ ອປທິສີ’’ຕິ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ກິຣ ຈຕຸນ຺ນໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ອິທານິ ຕໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາວ ອນຸພນ຺ຘິສ຺ສາມ, ມຫາຊໂນ ອມ຺ເຫ ທິສ຺ວາ ‘ກິໍ ອິທ’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ. ອຖສ຺ສ ວກ຺ຂາມ ‘ມຍໍ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ສທ຺ຘິໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມາ’ຕິ ວທິມ຺ຫາ. ໂສ ປລາຍຕິ, ມຍມສ຺ສ ປລາຍິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ອນຸພນ຺ຘາມາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຣາຊຄເຫ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິ. ຕິຕ຺ຖິຍາປິສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈຏ຺ຐາເນ ວສນ຺ຕິ. ວສິຕຏ຺ຐາເນ ປຸນທິວເສ ປາຕຣາສໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຕ ມນຸສ຺ເສຫິ ‘‘ກິມິທ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕາ ເຫຏ຺ຐາ ຈິນ຺ຕິຕນິຍາເມເນວ ອາໂຣເຈສຸໍ ¶ . ມຫາຊໂນປິ ‘‘ປາຏິຫາຣິຍໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອນຸພນ຺ຘິ.

ສຕ຺ຖາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາວຕ຺ຖິໍ ປາປຸຓິ. ຕິຕ຺ຖິຍາປິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາເກ ສມາທເປຕ຺ວາ ສຕສຫສ຺ສໍ ລຠິຕ຺ວາ ຂທິຣຖມ຺ເຠຫິ ມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ນີລຸປ຺ປເລຫິ ຉາທາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນິສີທິໍສຸ. ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕິຕ຺ຖິເຍຫິ ມຓ຺ຑໂປ ກາຣິໂຕ, ອຫມ຺ປິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ມຓ຺ຑປໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອລໍ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ມຍ຺ຫໍ ມຓ຺ຑປກາຣໂກ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມໍ ຐເປຕ຺ວາ ໂກ ອຎ຺ໂຎ ກາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ສກ຺ໂກ, ເທວຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກຫໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ? ‘‘ກຓ຺ຑມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ‘‘ອມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລ ກິຣ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ໂຍຊນພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐາເນ ອນ຺ຕມໂສ ຕທຫຸຊາຕມ຺ປິ ອມ຺ພໂປຕກໍ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ຂິປາເປສຸໍ.

ສຕ຺ຖາ ອາສາຬ຺ຫິປຸຓ຺ຓມທິວເສ ອນ຺ໂຕນຄຣໍ ປາວິສິ. ຣຎ຺ໂຎປິ ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ກຓ຺ໂຑ ນາມ ເອກໍ ປິງ຺ຄລກິປິລ຺ລິເກຫິ ກຕປຕ຺ຕປຸຏສ຺ສ ອນ຺ຕເຣ ມຫນ຺ຕໍ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ຄນ຺ຘຣສໂລເຠນ ສມ຺ປຕນ຺ເຕ ວາຍເສ ປລາເປຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຂາທນຕ຺ຖາຍ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຣາຊາ ອິມໍ ອມ຺ພໍ ຂາທິຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ອຏ຺ຐ ວາ ໂສຬສ ວາ ກຫາປເຓ ທເທຍ຺ຍ, ຕໍ ເມ ເອກຕ຺ຕຠາເວປິ ¶ ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິຍາ ນາລໍ. ສເຈ ປນາຫໍ ສຕ຺ຖຸ ອິມໍ ¶ ທສ຺ສາມິ, ອວສ຺ສໍ ຕໍ ເມ ທີຆກາລໍ ຫິຕາວຫໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ສຕ຺ຖຸ ອຸປນາເມສິ. ສຕ຺ຖາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ໂອໂລເກສິ ¶ . ອຖສ຺ສ ເຖໂຣ ຈຕຸມຫາຣາຊທຕ຺ຕິຍໍ ປຕ຺ຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖ ຐເປສິ. ສຕ຺ຖາ ປຕ຺ຕໍ ອຸປນາເມຕ຺ວາ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທນາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ເຖໂຣ ຈີວຣໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອທາສິ. ອຖສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ນິສິນ຺ເນ ເຖໂຣ ປານີຍໍ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ປານກໍ ກຕ຺ວາ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາ ອມ຺ພປານກໍ ປິວິຕ຺ວາ ກຓ຺ຑໍ ອາຫ – ‘‘ອິມໍ ອມ຺ພຏ຺ຐິໍ ອິເຘວ ປໍສຸໍ ວິຍູຫິຕ຺ວາ ໂຣເປຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ຫຕ຺ຖໍ ໂຘວິ. ຫຕ຺ເຖ ໂຘວິຕມຕ຺ເຕເຍວ ນງ຺ຄລສີສມຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອຸພ຺ເພເຘນ ປຓ຺ຓາສຫຕ຺ໂຖ ອມ຺ພຣຸກ຺ໂຂ ອຸຏ຺ຐຫິ. ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ເອເກກາ, ອຸທ຺ຘໍ ເອກາຕິ ປຎ຺ຈ ມຫາສາຂາ ປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖາ ອເຫສຸໍ. ໂສ ຕາວເທວ ປຸປ຺ຜຜລສຎ຺ຉນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ເອເກກສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຣິປກ຺ກອມ຺ພປິຓ຺ຑິຘໂຣ ອໂຫສິ. ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ອມ຺ພປກ຺ການິ ຂາທນ຺ຕາ ເອວ ອາຄມິໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ເອວຣູໂປ ກິຣ ອມ຺ພຣຸກ຺ໂຂ ອຸຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມາ ນໍ ໂກຈິ ຉິນ຺ທີ’’ຕິ ອາຣກ຺ຂໍ ຐເປສິ. ໂສ ປນ ກຓ຺ເຑນ ໂຣປິຕຕ຺ຕາ ກຓ຺ຑມ຺ພຣຸກ຺ໂຂຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍິ. ຘຸຕ຺ຕກາປິ ອມ຺ພປກ຺ການິ ຂາທິຕ຺ວາ ‘‘ຫເຣ ທຸຏ຺ຐຕິຕ຺ຖິຍາ ‘ສມໂຓ ກິຣ ໂຄຕໂມ ກຓ຺ຑມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສຕີ’ຕິ ຕຸມ຺ເຫຫິ ໂຍຊນພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຕທຫຸຊາຕາປິ ອມ຺ພໂປຕກາ ¶ ອຸປ຺ປາຏາປິຕາ, ກຓ຺ຑມ຺ໂພ ນາມ ອຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐອມ຺ພຏ຺ຐີຫິ ປຫຣິໍສຸ.

ສກ຺ໂກ ວາຕວລາຫກໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອາຓາເປສິ ‘‘ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ມຓ຺ຑປໍ ວາເຕຫິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ອຸກ຺ກາຣຠູມິຍໍ ຂິປາເປຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ສູຣິຍມ຺ປິ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອາຓາເປສິ ‘‘ສູຣິຍມຓ຺ຑລໍ ນິກຑ຺ຒນ຺ໂຕ ຕາເປຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ປຸນ ວາຕວລາຫກໍ ອາຓາເປສິ ‘‘ວາຕມຓ຺ຑລໍ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ຍາຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຄ຺ຆຣິຕເສທສຣີເຣ ຣໂຊວຏ຺ຏິຍາ ໂອກິຣິ. ເຕ ຕມ຺ພມຕ຺ຕິກສທິສາ ອເຫສຸໍ. ວສ຺ສວລາຫກມ຺ປິ ອາຓາເປສິ ‘‘ມຫນ຺ຕານິ ພິນ຺ທູນິ ປາເຕຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ອຖ ເນສໍ ກາໂຍ ກພຣຄາວິສທິໂສ ອໂຫສິ. ເຕ ນິຄຓ຺ຐາ ລຊ຺ຊມານາ ຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ມຸຂສມ຺ມຸຂຏ຺ຐາເນເນວ ປລາຍິໍສຸ. ເອວໍ ປລາຍນ຺ເຕສຸ ປຸຣາຓກສ຺ສປສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ເອໂກ ກສ຺ສໂກ ‘‘ອິທານິ ເມ ອຍ຺ຍານໍ ປາຏິຫາຣິຍກຣຓເວລາ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາຏິຫາຣິຍໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂຄເຓ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປາໂຕວ ອາຠຕໍ ຍາຄຸກຸຏຎ຺ເຈວ ໂຍຕ຺ຕກຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຸຣາຓໍ ຕຖາ ປລາຍນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ, ຠນ຺ເຕ ¶ , ອຊ຺ຊ ‘ອຍ຺ຍານໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຄຈ຺ຉາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ກຫໍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. ກິໍ ເຕ ປາຏິຫາຣິເຍນ, ອິມໍ ກຸຏຎ຺ຈ ¶ ໂຍຕ຺ຕຎ຺ຈ ເທຫີຕິ. ໂສ ເຕນ ທິນ຺ນໍ ກຸຏຎ຺ຈ ໂຍຕ຺ຕຎ຺ຈ ອາທາຍ ນທີຕີຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸຏໍ ໂຍຕ຺ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ຄີວາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ລຊ຺ຊນ຺ໂຕ ກິຎ຺ຈິ ອກເຖຕ຺ວາ ຣຫເທ ປຕິຕ຺ວາ ອຸທກປຸພ຺ພຸເຬ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ສກ຺ໂກ ¶ ອາກາເສ ຣຕນຈງ຺ກມໍ ມາເປສິ. ຕສ຺ສ ເອກາ ໂກຏິ ປາຈີນຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ອໂຫສິ, ເອກາ ປຈ຺ຉິມຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ. ສຕ຺ຖາ ສນ຺ນິປຕິຕາຍ ຉຕ຺ຕິໍສໂຍຊນິກາຍ ປຣິສາຍ ວຑ຺ຒມານກຈ຺ຉາຍາຍ ‘‘ອິທານິ ປາຏິຫາຣິຍກຣຓເວລາ’’ຕິ ຄນ຺ຘກຸຏິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປມຸເຂ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ຆຣຓີ ນາມ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕີ ເອກາ ອນາຄາມິອຸປາສິກາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມາທິສາຍ ຘີຕຣິ ວິຊ຺ຊມານາຍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກິລມນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ອຫໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກຖໍ ຕ຺ວໍ ກຣິສ຺ສສິ, ຆຣຓີ’’ຕິ? ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອກສ຺ມິໍ ຈກ຺ກວາຬຄພ຺ເຠ ມຫາປຖວິໍ ອຸທກໍ ກຕ຺ວາ ອຸທກສກຸຓິກາ ວິຍ ນິມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປາຈີນຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມິ, ຕຖາ ປຈ຺ຉິມອຸຕ຺ຕຣທກ຺ຂິຓຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ, ຕຖາ ມຊ຺ເຌ’’. ມຫາຊໂນ ມໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກາ ເອສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ຆຣຓີ ນາເມສາ, ອຍໍ ຕາວ ເອກິສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ອານຸຠາໂວ, ພຸທ຺ຘານຸຠາໂວ ປນ ກີທິໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ¶ . ເອວໍ ຕິຕ຺ຖິຍາ ຕຸມ຺ເຫ ອທິສ຺ວາວ ປລາຍິສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຊານາມິ ເຕ ຆຣຓີ ເອວຣູປໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ຖຠາວໍ, ນ ປນາຍໍ ຕວຕ຺ຖາຍ ພທ຺ໂຘ ມາລາປຸໂຏ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຏິກ຺ຂິປິ. ສາ ‘‘ນ ເມ ສຕ຺ຖາ ອນຸຊານາຕິ, ອທ຺ຘາ ມຍາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ອຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຖາປິ ‘‘ເອວເມວ ເຕສໍ ຄຸໂຓ ປາກໂຏ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ຉຕ຺ຕິໍສໂຍຊນິກາຍ ປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ ສີຫນາທໍ ນທິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ອປເຣປິ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກຖໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ເອວຎ຺ຈ ເອວຎ຺ຈ ກຣິສ຺ສາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ປຸຣໂຕ ຐິຕາວ ສີຫນາທໍ ນທິໍສຸ. ເຕສຸ ກິຣ ຈູຬອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ‘‘ມາທິເສ ອນາຄາມິອຸປາສເກ ປຸຕ຺ເຕ ວິຊ຺ຊມາເນ ສຕ຺ຖຸ ກິລມນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກຖໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕຠາວໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ອິມິສ຺ສາ ປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ ມຫາເມຆຄຊ຺ຊິຕສທິເສນ ສທ຺ເທນ ພ຺ຣຫ຺ມອປ຺ໂຜຏນໍ ນາມ ອປ຺ໂຜເຏສ຺ສາມີ’’ຕິ. ມຫາຊໂນ ‘‘ກິໍ ນາເມໂສ ສທ຺ໂທ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຈູຬອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ກິຣ ¶ ພ຺ຣຫ຺ມອປ຺ໂຜຏນສທ຺ໂທ ນາມາ’’ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ‘‘ຄຫປຕິກສ຺ສ ກິຣ ຕາວ ເອໂສ ອານຸຠາໂວ, ພຸທ຺ຘານຸຠາໂວ ກີທິໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕຸມ຺ເຫ ອທິສ຺ວາວ ປລາຍິສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຊານາມິ ເຕ ອານຸຠາວ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສປິ ຕເຖວ ວຕ຺ວາ ປາຏິຫາຣິຍກຣຓໍ ນານຸຊານິ.

ອເຖກາ ປຏິສມ຺ຠິທປ຺ປຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກາ ¶ ຈີຣສາມເຓຣີ ກິຣ ນາມ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກຖໍ ກຣິສ຺ສສິ ຈີເຣ’’ຕິ? ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສິເນຣຸຎ຺ຈ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພຕຎ຺ຈ ຫິມວນ຺ຕຎ຺ຈ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຏິປາຏິຍາ ຐເປຕ຺ວາ ອຫໍ ຫໍສສກຸຓີ ວິຍ ຕໂຕ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອສຊ຺ຊມານາ ຄມິສ຺ສາມິ, ມຫາຊໂນ ມໍ ທິສ຺ວາ ‘ກາ ເອສາ’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘ຈີຣສາມເຓຣີ’ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ‘ສຕ຺ຕວສ຺ສິກາຍ ຕາວ ສາມເຓຣິຍາ ¶ ອຍມານຸຠາໂວ, ພຸທ຺ຘານຸຠາໂວ ກີທິໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ຕຸມ຺ເຫ ອທິສ຺ວາວ ປລາຍິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິໂຕ ປຣໍ ເອວຣູປານິ ວຈນານິ ວຸຕ຺ຕານຸສາເຣເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຕສ຺ສາປິ ຠຄວາ ‘‘ຊານາມິ ເຕ ອານຸຠາວ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປາຏິຫາຣິຍກຣຓໍ ນານຸຊານິ. ອເຖໂກ ປຏິສມ຺ຠິທປ຺ປຕ຺ໂຕ ຂີຓາສໂວ ຈຸນ຺ທສາມເຓໂຣ ນາມ ຊາຕິຍາ ສຕ຺ຕວສ຺ສິໂກ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຠຄວາ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກຖໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ອາຫ – ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຊມ຺ພຸທີປສ຺ສ ຘຊຠູຕໍ ມຫາຊມ຺ພຸຣຸກ຺ຂໍ ຂນ຺ເຘ ຄເຫຕ຺ວາ ຈາເລຕ຺ວາ ມຫາຊມ຺ພຸເປສິໂຍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອິມໍ ປຣິສໍ ຂາທາເປສ຺ສາມິ, ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກກຸສຸມານິ ຈ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ວນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຊານາມິ ເຕ ອານຸຠາວ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ປາຏິຫາຣິຍກຣຓໍ ປຏິກ຺ຂິປິ.

ອຖ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ເຖຣີ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກຖໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ອາຫ – ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມນ຺ຕາ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ປຣິສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອາວຏ຺ຏໂຕ ຉຕ຺ຕິໍສໂຍຊນາຍ ປຣິສາຍ ປຣິວຸໂຕ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ວນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ¶ . ສຕ຺ຖາ ‘‘ຊານາມິ ເຕ ອານຸຠາວ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສາປິ ປາຏິຫາຣິຍກຣຓໍ ປຏິກ຺ຂິປິ. ອຖ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກຖໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ອາຫ – ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສິເນຣຸປພ຺ພຕຣາຊານໍ ທນ຺ຕນ຺ຕເຣ ຐເປຕ຺ວາ ມາສສາສປພີຊໍ ວິຍ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ອິມໍ ມຫາປຖວິໍ ກຏສາຣກໍ ວິຍ ສໍເວລ຺ລິຕ຺ວາ ອງ຺ຄຸລນ຺ຕເຣ ນິກ຺ຂິປິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ມຫາປຖວິໍ ກຸລາລຈກ຺ກໍ ວິຍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ປຖໂວຊໍ ¶ ຂາທາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ວາມຫຕ຺ເຖ ປຖວິໍ ກຕ຺ວາ ອິເມ ສຕ຺ເຕ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ເຖນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ທີເປ ຐເປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ສິເນຣຸໍ ຉຕ຺ຕທຓ຺ຑໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ມຫາປຖວິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕສ຺ສຸປຣິ ຐເປຕ຺ວາ ຉຕ຺ຕຫຕ຺ໂຖ ຠິກ຺ຂຸ ວິຍ ເອກຫຕ຺ເຖນາທາຍ ອາກາເສ ຈງ຺ກມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຊານາມິ ເຕ ອານຸຠາວ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສປິ ປາຏິຫາຣິຍກຣຓໍ ນານຸຊານິ. ໂສ ‘‘ຊານາຕິ ມຎ຺ເຎ ສຕ຺ຖາ ມຍາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ.

ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນາຍໍ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ຕວຕ຺ຖາຍ ພທ຺ໂຘ ພາລາປຸໂຏ. ອຫຎ຺ຫິ ອສມຘຸໂຣ, ມມ ຘຸຣໍ ອຎ຺ໂຎ ວຫິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອນຈ຺ຉຣິຍເມຕໍ, ຍໍ ອິທານິ ມມ ຘຸຣໍ ວຫິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ຠເວຍ຺ຍ. ອເຫຕຸກຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາເລປິ ມມ ຘຸຣໍ ອຎ຺ໂຎ ວຫິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນາໂຫສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກທາ ¶ ປນ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ເຖເຣນ ປຸຏ຺ໂຐ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ –

‘‘ຍໂຕ ¶ ຍໂຕ ຄຣຸ ຘຸຣໍ, ຍໂຕ ຄມ຺ຠີຣວຕ຺ຕນີ;

ຕທາສ຺ສຸ ກຓ຺ຫໍ ຍຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ສ຺ວາສ຺ສຸ ຕໍ ວຫເຕ ຘຸຣ’’ນ຺ຕິ. –

ອິທໍ ກຓ຺ຫອຸສຠຊາຕກໍ (ຊາ. ໑.໑.໒໙) ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ປຸນ ຕເມວ ວຕ຺ຖຸໍ ວິເສເສຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ –

‘‘ມນຸຎ຺ຎເມວ ຠາເສຍ຺ຍ, ນາມນຸຎ຺ຎໍ ກຸທາຈນໍ;

ມນຸຎ຺ຎໍ ຠາສມານສ຺ສ, ຄຣຸໍ ຠາຣໍ ອຸທທ຺ຘຣິ;

ຘນຎ຺ຈ ນໍ ອລາເຠສິ, ເຕນ ຈຕ຺ຕມໂນ ອຫູ’’ຕິ. –

ອິທໍ ນນ຺ທິວິສາລຊາຕກໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກເຖສິ. ກເຖຕ຺ວາ ຈ ປນ ສຕ຺ຖາ ຣຕນຈງ຺ກມໍ ອຠິຣຸຫິ, ປຸຣໂຕ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກາ ປຣິສາ ອໂຫສິ ຕຖາ ປຈ຺ຉໂຕ ຈ ອຸຕ຺ຕຣໂຕ ຈ ທກ຺ຂິຓໂຕ ຈ. ອຸຊຸກໍ ປນ ຈຕຸວີສຕິໂຍຊນິກາຍ ປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ ຠຄວາ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ອກາສິ.

ຕໍ ປາຬິໂຕ ຕາວ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພໍ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໖) – ກຕມໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຍມກປາຏິຫາຣິເຍ ຎາຓໍ? ອິຘໍ ຕຖາຄໂຕ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ກໂຣຕິ ອສາຘາຣຓໍ ສາວເກຫິ, ອຸປຣິມກາຍໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ເຫຏ຺ຐິມກາຍໂຕ ¶ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ ¶ . ເຫຏ຺ຐິມກາຍໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຸປຣິມກາຍໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ. ປຸຣຕ຺ຖິມກາຍໂຕ, ປຈ຺ຉິມກາຍໂຕ; ປຈ຺ຉິມກາຍໂຕ, ປຸຣຕ຺ຖິມກາຍໂຕ; ທກ຺ຂິຓອກ຺ຂິໂຕ, ວາມອກ຺ຂິໂຕ; ວາມອກ຺ຂິໂຕ, ທກ຺ຂິຓອກ຺ຂິໂຕ; ທກ຺ຂິຓກຓ຺ຓໂສຕໂຕ, ວາມກຓ຺ຓໂສຕໂຕ; ວາມກຓ຺ຓໂສຕໂຕ, ທກ຺ຂິຓກຓ຺ຓໂສຕໂຕ; ທກ຺ຂິຓນາສິກາໂສຕໂຕ, ວາມນາສິກາໂສຕໂຕ; ວາມນາສິກາໂສຕໂຕ, ທກ຺ຂິຓນາສິກາໂສຕໂຕ; ທກ຺ຂິຓອໍສກູຏໂຕ, ວາມອໍສກູຏໂຕ; ວາມອໍສກູຏໂຕ, ທກ຺ຂິຓອໍສກູຏໂຕ; ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖໂຕ, ວາມຫຕ຺ຖໂຕ; ວາມຫຕ຺ຖໂຕ, ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖໂຕ; ທກ຺ຂິຓປສ຺ສໂຕ, ວາມປສ຺ສໂຕ; ວາມປສ຺ສໂຕ, ທກ຺ຂິຓປສ຺ສໂຕ; ທກ຺ຂິຓປາທໂຕ, ວາມປາທໂຕ; ວາມປາທໂຕ, ທກ຺ຂິຓປາທໂຕ; ອງ຺ຄຸລງ຺ຄຸເລຫິ, ອງ຺ຄຸລນ຺ຕຣິກາຫິ; ອງ຺ຄຸລນ຺ຕຣິກາຫິ, ອງ຺ຄຸລງ຺ຄຸເລຫິ; ເອເກກໂລມກູປໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ເອເກກໂລມໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ. ເອເກກໂລມໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ເອເກກໂລມກູປໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ ຉນ຺ນໍ ວຓ຺ຓານໍ ນີລານໍ ປີຕການໍ ໂລຫິຕການໍ ໂອທາຕານໍ ມຎ຺ເຊຏ຺ຐານໍ ປຠສ຺ສຣານໍ. ຠຄວາ ຈງ຺ກມຕິ, ພຸທ຺ຘນິມ຺ມິໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ນິສີທຕິ ວາ ເສຍ຺ຍໍ ວາ ກປ຺ເປຕິ…ເປ… ນິມ຺ມິໂຕ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ, ຠຄວາ ຈງ຺ກມຕິ ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ນິສີທຕິ ວາ. ອິທໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຍມກປາຏິຫາຣິເຍ ຎາຓນ຺ຕິ.

ອິທໍ ¶ ປນ ປາຏິຫາຣິຍໍ ຠຄວາ ຕສ຺ມິໍ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມິຕ຺ວາ ອກາສິ. ຕສ຺ສ ເຕໂຊກສິຓສມາປຕ຺ຕິວເສນ ອຸປຣິມກາຍໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ອາໂປກສິຓສມາປຕ຺ຕິວເສນ ເຫຏ຺ຐິມກາຍໂຕ ¶ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ. ນ ປນ ອຸທກຘາຣາຍ ປວຕ຺ຕນຏ຺ຐານໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປວຕ຺ຕນຏ຺ຐານໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຫຏ຺ຐິມກາຍໂຕ ອຸປຣິມກາຍໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອເສວ ນໂຍ ສພ຺ພປເທສຸ. ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປເນຕ຺ຖ ອຸທກຘາຣາຍ ອສມ຺ມິສ຺ໂສ ອໂຫສິ, ຕຖາ ອຸທກຘາຣາ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ເຘນ. ອຸຠຍມ຺ປິ ກິຣ ເຈຕໍ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ປຕຕິ. ‘‘ຉນ຺ນໍ ວຓ຺ຓານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ປນສ຺ສ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣໍສິໂຍ ຆເຏຫິ ອາສິຎ຺ຈມານໍ ວິລີນສຸວຓ຺ຓໍ ວິຍ ຍນ຺ຕນາລິກໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕສຸວຓ຺ຓຣສຘາຣາ ວິຍ ຈ ເອກຈກ຺ກວາຬຄພ຺ຠໂຕ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ອາຫຈ຺ຈ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ¶ ຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິເມວ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ເອກຈກ຺ກວາຬຄພ຺ຠໍ ວງ຺ກໂຄປານສິກໍ ວິຍ ໂພຘິຆຣໍ ອໂຫສິ ເອກາໂລກໍ.

ຕໍທິວສໍ ສຕ຺ຖາ ຈງ຺ກມິຕ຺ວາ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ກເຖສິ. ກເຖນ຺ໂຕ ຈ ຊນໍ ນິຣສ຺ສາສໍ ອກຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອສ຺ສາສວາຣໍ ເທຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ມຫາຊໂນ ສາຘຸກາຣໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ຕສ຺ສ ສາຘຸກາຣປວຕ຺ຕນກາເລ ສຕ຺ຖາ ຕາວມຫຕິຍາ ປຣິສາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເອເກກສ຺ສ ໂສຬສນ຺ນໍ ອາກາຣານໍ ວເສນ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ອຎ຺ຎາສິ. ເອວໍ ລຫຸກປຣິວຕ຺ຕໍ ພຸທ຺ຘານໍ ຈິຕ຺ຕໍ ¶ . ໂຍ ໂຍ ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ປາຏິຫີເຣ ປສນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍວເສເນວ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ກເຖສິ, ປາຏິຫີຣຎ຺ຈ ອກາສິ. ເອວໍ ຘມ຺ເມ ເທສິຍມາເນ ປາຏິຫີເຣ ຈ ກຣິຍມາເນ ມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ສມາຄເມ ອຕ຺ຕໂນ ມນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ອທິສ຺ວາ ນິມ຺ມິຕພຸທ຺ຘໍ ມາເປສິ. ເຕນ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ປຎ຺ຫໍ ສຕ຺ຖາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ສຕ຺ຖາຣາ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ໂສ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ຠຄວໂຕ ຈງ຺ກມນກາເລ ນິມ຺ມິໂຕ ຐານາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກປ຺ເປສິ, ນິມ຺ມິຕສ຺ສ ຈງ຺ກມນກາເລ ຠຄວາ ຐານາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກປ຺ເປສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນິມ຺ມິໂຕ ຈງ຺ກມຕິ ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ປາຏິຫາຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ສມາຄເມ ວີສຕິຍາ ປາຓໂກຏີນໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ປາຏິຫີຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕວ ‘‘ກຕ຺ຖ ນຸ ໂຂ ອຕີຕພຸທ຺ຘາ ອິທໍ ປາຏິຫີຣໍ ກຕ຺ວາ ວສ຺ສໍ ອຸເປນ຺ຕີ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ຕາວຕິໍສຠວເນ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ມາຕຸ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ເທເສນ຺ຕີ’’ຕິ ທິສ຺ວາ ທກ຺ຂິຓປາທໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຍຸຄນ຺ຘຣມຕ຺ຖເກ ຐເປຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ປາທໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສິເນຣຸມຕ຺ຖເກ ຐເປສິ. ເອວໍ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິໂຍຊນສຕສຫສ຺ສຏ຺ຐາເນ ຕໂຍ ປທວາຣາ ອເຫສຸໍ, ທ຺ເວ ປາທຉິທ຺ທານິ. ສຕ຺ຖາ ປາທໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ອກ຺ກມີຕິ ນ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ຫິ ປາທຸກ຺ຂິປນກາເລເຍວ ປພ຺ພຕາ ປາທມູລໍ ¶ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ, ສຕ຺ຖາຣາ ອກ຺ກມນກາເລ ເຕ ປພ຺ພຕາ ອຸຏ຺ຐາຍ ສກຏ຺ຐາເນເຍວ ອຏ຺ຐໍສຸ. ສກ຺ໂກ ສຕ຺ຖາຣໍ ¶ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາຍ ມຎ຺ເຎ ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ວສ຺ສາວາສໍ ອຸເປສ຺ສຕິ, ພຫູນຎ຺ຈ ເທວຕານໍ ອຸປກາໂຣ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຕ຺ຖຣິ ປເນຕ຺ຖ ວສ຺ສາວາສໍ ອຸປຄເຕ ອຎ຺ຎາ ເທວຕາ ຫຕ຺ຖມ຺ປິ ຐເປຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ. ອຍໍ ໂຂ ¶ ປນ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາ ທີຆໂຕ ສຏ຺ຐິໂຍຊນາ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປຓ຺ຓາສໂຍຊນາ, ປຸຖຸລໂຕ ປນ຺ນຣສໂຍຊນາ, ສຕ຺ຖຣິ ນິສິນ຺ເນປິ ຕຸຈ຺ຉໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສງ຺ຆາຏິໍ ສິລາສນໍ ປຏິຈ຺ຉາທຍມານໍ ຂິປິ. ສກ຺ໂກ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຈີວຣໍ ຕາວ ປຏິຈ຺ຉາທຍມານໍ ຂິປິ, ສຍໍ ປນ ປຣິຕ຺ຕເກ ຐາເນ ນິສີທິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍໍ ວິທິຕ຺ວາ ນີຈປີຐກໍ ມຫາປໍສຸກູລິໂກ ວິຍ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລໍ ອນ຺ໂຕຈີວຣໂຠເຄເຍວ ກຕ຺ວາ ນິສີທິ. ມຫາຊໂນປິ ຕໍຂຓຎ຺ເຎວ ສຕ຺ຖາຣໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ນາທ຺ທສ, ຈນ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄມິຕກາໂລ ວິຍ ສູຣິຍສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມິຕກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ. ມຫາຊໂນ –

‘‘ຄໂຕ ນຸ ຈິຕ຺ຕກູຏໍ ວາ, ເກລາສໍ ວາ ຍຸຄນ຺ຘຣໍ;

ນ ໂນ ທກ຺ເຂມຸ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ໂລກເຊຏ຺ຐໍ ນຣາສຠ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມໍ ¶ ຄາຖໍ ວທນ຺ໂຕ ປຣິເທວິ. ອປເຣ ‘‘ສຕ຺ຖາ ນາມ ປວິເວກຣໂຕ, ໂສ ‘ເອວຣູປາຍ ເມ ປຣິສາຍ ເອວຣູປໍ ປາຏິຫີຣໍ ກຕ’ນ຺ຕິ ລຊ຺ຊາຍ ອຎ຺ຎໍ ຣຏ຺ຐໍ ວາ ຊນປທໍ ວາ ຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ທານິ ຕໍ ທກ຺ຂິສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຣິເທວນ຺ຕາ ອິມໍ ຄາຖມາຫໍສຸ –

‘‘ປວິເວກຣໂຕ ຘີໂຣ, ນິມໍ ໂລກໍ ປຸເນຫິຕິ;

ນ ໂນ ທກ຺ເຂມຸ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ໂລກເຊຏ຺ຐໍ ນຣາສຠ’’ນ຺ຕິ.

ເຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ກຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສຕ຺ຖາ’’ຕິ? ໂສ ສຍໍ ຊານນ຺ໂຕປິ ‘‘ປເຣສມ຺ປິ ຄຸຓາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕູ’’ຕິ ອຊ຺ຌາສເຍນ ‘‘ອນຸຣຸທ຺ຘໍ ປຸຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ເຖຣໍ ຕຖາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ກຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສຕ຺ຖາ’’ຕິ? ຕາວຕິໍສຠວເນ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາຍໍ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ມາຕຸ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ເທເສຕຸໍ ຄໂຕຕິ. ‘‘ກທາ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ຕໂຍ ມາເສ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ເທເສຕ຺ວາ ມຫາປວາຣຓທິວເສ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສຕ຺ຖາຣໍ ອທິສ຺ວາ ນ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕຕ຺ເຖວ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ພນ຺ຘິໍສຸ. ອາກາສເມວ ກິຣ ເນສໍ ຉທນໍ ອໂຫສິ. ຕາຍ ຈ ມຫຕິຍາ ປຣິສາຍ ສຣີຣນິຆໍໂສ ນາມ ນ ປຎ຺ຎາຍິ, ປຖວີ ວິວຣໍ ອທາສິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຣິສຸທ຺ຘເມວ ຠູມິຕລໍ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ປຐມເມວ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣໍ ອໂວຈ – ‘‘ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຕ຺ວໍ ເອຕິສ຺ສາຍ ປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍາສິ, ຈູຬອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ອາຫາຣໍ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ¶ ຕໍ ເຕມາສໍ ຈູຬອນາຖປິຓ຺ຑິໂກວ ຕສ຺ສາ ¶ ປຣິສາຍ ຍາປນໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ¶ ຂາທນີຍໍ ຕມ຺ພຸລເຕລຄນ຺ຘມາລາປິລນ຺ຘນານິ ຈ ອທາສິ. ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ປາຏິຫາຣິຍທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອາຄຕາຄເຕຫິ ປຸຏ຺ຐປຎ຺ເຫ ຈ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ສຕ຺ຖາຣມ຺ປິ ມາຕຸ ອຠິຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖໍ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາຍໍ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຕໍ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕາ ປຣິວາຣຍິໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຕາວຕິໍເສ ຍທາ ພຸທ຺ໂຘ, ສິລາຍໍ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພເລ;

ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກມູລມ຺ຫິ, ວິຫາສິ ປຸຣິສຸຕ຺ຕໂມ.

‘‘ທສສຸ ໂລກຘາຕູສຸ, ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວານ ເທວຕາ;

ປຍິຣຸປາສນ຺ຕິ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ວສນ຺ຕໍ ນາຄມຸທ຺ຘນິ.

‘‘ນ ໂກຈິ ເທໂວ ວຓ຺ເຓນ, ສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວິໂຣຈຕິ;

ສພ຺ເພ ເທເວ ອຕິກ຺ກມ຺ມ, ສມ຺ພຸທ຺ໂຘວ ວິໂຣຈຕີ’’ຕິ. (ເປ. ວ. ໓໑໗-໓໑໙);

ເອວໍ ສພ຺ພາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣປ຺ປຠາຍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ປນສ຺ສ ມາຕາ ຕຸສິຕວິມານໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສ ນິສີທິ. ອິນ຺ທໂກປິ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສເຍວ ນິສີທິ, ອງ຺ກຸໂຣ ວາມປສ຺ເສ ນິສີທິ. ໂສ ມເຫສກ຺ຂາສຸ ເທວຕາສຸ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕີສຸ ອປຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາທສໂຍຊນິເກ ຐາເນ ໂອກາສໍ ລຠິ, ອິນ຺ທໂກ ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ເຕ ອຸໂຠປິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສາສເນ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລານໍ ທິນ຺ນທານສ຺ສ ມຫປ຺ຜລຠາວໍ ຎາເປຕຸກາໂມ ເອວມາຫ – ‘‘ອງ຺ກຸຣ, ຕຍາ ທີຆມນ຺ຕເຣ ທສວສ຺ສສຫສ຺ສປຣິມາຓກາເລ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ອຸທ຺ຘນປນ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ¶ ທິນ຺ນໍ, ອິທານິ ມມ ສມາຄມໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາທສໂຍຊນິເກ ຐາເນ ໂອກາສໍ ລຠິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ຺ຖ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ? ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ໂອໂລເກຕ຺ວານ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ອງ຺ກຸຣຎ຺ຈາປິ ອິນ຺ທກໍ;

ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ສມ຺ຠາເວນ຺ໂຕ, ອິທໍ ວຈນມພ຺ຣວິ.

‘‘ມຫາທານໍ ¶ ຕຍາ ທິນ຺ນໍ, ອງ຺ກຸຣ ທີຆມນ຺ຕເຣ;

ອຕິທູເຣ ນິສິນ຺ໂນສິ, ອາຄຈ຺ຉ ມມ ສນ຺ຕິເກ’’ຕິ. (ເປ. ວ. ໓໒໑-໓໒໒);

ໂສ ສທ຺ໂຘ ປຖວີຕລໍ ປາປຸຓິ. ສພ຺ພາປິ ນໍ ສາ ປຣິສາ ອສ຺ໂສສິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ –

‘‘ໂຈທິໂຕ ¶ ຠາວິຕຕ຺ເຕນ, ອງ຺ກຸໂຣ ເອຕມພ຺ຣວິ;

ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ເຕນ ທາເນນ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ເຍນ ສຸຎ຺ຎຕໍ.

‘‘ອຍໍ ໂສ ອິນ຺ທໂກ ຍກ຺ໂຂ, ທຊ຺ຊາ ທານໍ ປຣິຕ຺ຕກໍ;

ອຕິໂຣຈຕິ ອມ຺ເຫຫິ, ຈນ຺ໂທ ຕາຣາຄເຓ ຍຖາ’’ຕິ. (ເປ. ວ. ໓໒໓-໓໒໔);

ຕຕ຺ຖ ທຊ຺ຊາຕິ ທຕ຺ວາ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຖາ ອິນ຺ທກໍ ອາຫ – ‘‘ອິນ຺ທກ, ຕ຺ວໍ ມມ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສ ນິສິນ຺ໂນ, ກສ຺ມາ ອນປຄນ຺ຕ຺ວາວ ນິສີທສີ’’ຕິ? ໂສ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສຸເຂຕ຺ເຕ ອປ຺ປກພີຊໍ ວປນກສ຺ສໂກ ວິຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍສມ຺ປທໍ ອລຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ປຠາເວນ຺ໂຕ ອາຫ –

‘‘ອຸຊ຺ຊງ຺ຄເລ ຍຖາ ເຂຕ຺ເຕ, ພີຊໍ ພຫຸມ຺ປິ ໂຣປິຕໍ;

ນ ຜລໍ ວິປຸລໍ ໂຫຕິ, ນປິ ໂຕເສຕິ ກສ຺ສກໍ.

‘‘ຕເຖວ ທານໍ ພຫຸກໍ, ທຸສ຺ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ;

ນ ຜລໍ ວິປຸລໍ ໂຫຕິ, ນປິ ໂຕເສຕິ ທາຍກໍ.

‘‘ຍຖາປິ ¶ ຠທ຺ທເກ ເຂຕ຺ເຕ, ພີຊໍ ອປ຺ປມ຺ປິ ໂຣປິຕໍ;

ສມ຺ມາ ຘາຣໍ ປເວຈ຺ຉນ຺ເຕ, ຜລໍ ໂຕເສຕິ ກສ຺ສກໍ.

‘‘ຕເຖວ ສີລວນ຺ເຕສຸ, ຄຸຓວນ຺ເຕສຸ ຕາທິສຸ;

ອປ຺ປກມ຺ປິ ກຕໍ ກາຣໍ, ປຸຎ຺ຎໍ ໂຫຕິ ມຫປ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ. (ເປ. ວ. ໓໒໕-໓໒໘);

ກິໍ ປເນຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມນ຺ຕິ? ໂສ ກິຣ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອນ຺ໂຕຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ອາຠຕໍ ກຏຈ຺ຉຸຠິກ຺ຂໍ ທາເປສິ. ຕທາ ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎໍ ອງ຺ກຸເຣນ ທສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ອຸທ຺ຘນປນ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ທິນ຺ນທານໂຕ ມຫປ຺ຜລຕຣໍ ຊາຕໍ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຖາ, ‘‘ອງ຺ກຸຣ, ທານໍ ນາມ ວິເຈຍ຺ຍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເອວໍ ຕໍ ສຸເຂຕ຺ເຕສຸ ວຸຕ຺ຕພີຊໍ ວິຍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ. ຕ຺ວໍ ປນ ນ ຕຖາ ອກາສິ, ເຕນ ເຕ ທານໍ ມຫປ຺ຜລໍ ນ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ –

‘‘ວິເຈຍ຺ຍ ¶ ¶ ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ, ຍຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ…ເປ….

ພີຊານິ ວຸຕ຺ຕານິ ຍຖາ ສຸເຂຕ຺ເຕ’’ຕິ. (ເປ. ວ. ໓໒໙-໓໓໐) –

ວຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ຕິຓໂທສານິ ເຂຕ຺ຕານິ, ຣາຄໂທສາ ອຍໍ ປຊາ;

ຕສ຺ມາ ຫິ ວີຕຣາເຄສຸ, ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ ມຫປ຺ຜລໍ.

‘‘ຕິຓໂທສານິ ເຂຕ຺ຕານິ, ໂທສໂທສາ ອຍໍ ປຊາ;

ຕສ຺ມາ ຫິ ວີຕໂທເສສຸ, ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ ມຫປ຺ຜລໍ.

‘‘ຕິຓໂທສານິ ເຂຕ຺ຕານິ, ໂມຫໂທສາ ອຍໍ ປຊາ;

ຕສ຺ມາ ຫິ ວີຕໂມເຫສຸ, ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ ມຫປ຺ຜລໍ.

‘‘ຕິຓໂທສານິ ¶ ເຂຕ຺ຕານິ, ອິຈ຺ຉາໂທສາ ອຍໍ ປຊາ;

ຕສ຺ມາ ຫິ ວິຄຕິຈ຺ເຉສຸ, ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ ມຫປ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ.

ເທສນາວສາເນ ອງ຺ກຸໂຣ ຈ ອິນ຺ທໂກ ຈ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ, ມຫາຊນສ຺ສາປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ອຖ ສຕ຺ຖາ ເທວປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນ ມາຕຣໍ ອາຣພ຺ຠ ‘‘ກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ອພ຺ຍາກຕາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ເອວໍ ຕໂຍ ມາເສ ນິຣນ຺ຕຣໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ກເຖສິ. ກເຖນ຺ໂຕ ປນ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລາຍ ‘‘ຍາວ ມມາຄມນາ ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕູ’’ຕິ ນິມ຺ມິຕພຸທ຺ຘໍ ມາເປຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນາຄລຕາທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອໂນຕຕ຺ຕທເຫ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸໂຕ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມຫາສາລມາຬເກ ນິສິນ຺ໂນ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ອກາສິ. ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ວຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ສຕ຺ຖາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ, ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕ ¶ , ອຊ຺ຊ ມຍາ ເອຕ຺ຕໂກ ນາມ ຘມ຺ໂມ ຠາສິໂຕ, ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ອນ຺ເຕວາສິການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວາເຈຫີ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ກເຖສິ. ຍມກປາຏິຫີເຣ ກິຣ ປສີທິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ¶ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ເຕ ສນ຺ຘາຍ ເຖຣໍ ¶ ເອວມາຫ. ວຕ຺ວາ ຈ ປນ ເທວໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິມ຺ມິຕພຸທ຺ເຘນ ເທສິຕຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ເຖໂຣປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ເຕ ສຕ຺ຖຣິ ເທວໂລເກ ວິຫຣນ຺ເຕເຍວ ສຕ຺ຕປກຣຓິກາ ອເຫສຸໍ.

ເຕ ກິຣ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາເລ ຂຸທ຺ທກວຄ຺ຄຸລິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ປພ຺ຠາເຣ ໂອລມ຺ພນ຺ຕາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເຖຣານໍ ຈງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຠິຘມ຺ມໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕານໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ສເຣ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ. ເຕ ‘‘ອິເມ ຂນ຺ຘາ ນາມ, ອິມາ ຘາຕຸໂຍ ນາມາ’’ຕິ ອຊານິຕ຺ວາ ສເຣ ນິມິຕ຺ຕຄຫຓມຕ຺ເຕເນວ ຕໂຕ ຈຸຕາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກຸລຆເຣສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ຍມກປາຏິຫີເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນປສາທາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສພ຺ພປຐມໍ ສຕ຺ຕປກຣຓິກາ ອເຫສຸໍ. ສຕ຺ຖາປິ ເຕເນວ ນີຫາເຣນ ຕໍ ເຕມາສໍ ອຠິຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ເທສນາວສາເນ ອສີຕິໂກຏິສຫສ຺ສານໍ ເທວຕານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ, ມຫາມາຍາປິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ.

ສາປິ ¶ ໂຂ ຉຕ຺ຕິໍສໂຍຊນປຣິມຓ຺ຑລາ ປຣິສາ ‘‘ອິທານິ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ມຫາປວາຣຓາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ ສຕ຺ຖຸ, ໂອໂຣຫຓທິວສໍ ສຎ຺ຎາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ຫິ ມຍໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອທິສ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສາຘາວຸໂສ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ປຖວິຍໍ ນິມຸຄ຺ໂຄ ສິເນຣຸປາທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ມໍ ອຠິຣຸຫນ຺ຕໍ ປຣິສາ ປສ຺ສຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ມຓິຣຕເນນ ອາວຸຕໍ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ປຎ຺ຎາຍມານຣູໂປວ ສິເນຣຸມຊ຺ເຌນ ອຠິຣຸຫິ. ມນຸສ຺ສາປິ ນໍ ‘‘ເອກໂຍຊນໍ ອຠິຣຸຬ຺ໂຫ, ທ຺ວິໂຍຊນໍ ອຠິຣຸຬ຺ໂຫ’’ຕິ ໂອໂລກຍິໍສຸ. ເຖໂຣປິ ສຕ຺ຖຸ ປາເທ ສີເສນ ອຸກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປຣິສາ ຕຸມ຺ເຫ ທິສ຺ວາວ ຄນ຺ຕຸກາມາ, ກທາ ໂອໂຣຫິສ຺ສຖາ’’ຕິ. ‘‘ກຫໍ ປນ ເຕ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ເຊຏ຺ຐຠາຕິໂກ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ກສ຺ສນຄເຣ ວສ຺ສໍ ອຸປຄໂຕ’’ຕິ. ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອຫໍ ອິໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ມຫາປວາຣຓາຍ ສງ຺ກສ຺ສນຄຣທ຺ວາເຣ ໂອຕຣິສ຺ສາມິ, ມໍ ທຏ຺ຐຸກາມາ ຕຕ຺ຖ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ, ສາວຕ຺ຖິໂຕ ສງ຺ກສ຺ສນຄຣທ຺ວາຣໍ ຕິໍສໂຍຊນານິ, ເອຕ຺ຕເກ ມຄ຺ເຄ ກສ຺ສຈິ ປາເຖຍ຺ຍກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ອຸໂປສຖິກາ ຫຸຕ຺ວາ ຘຸຣວິຫາຣໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ¶ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ວິຍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖາຕິ ເຕສໍ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາສີຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຖາ ອາໂຣເຈສິ.

ສຕ຺ຖາ ¶ ວຸຏ຺ຐວສ຺ໂສ ປວາເຣຕ຺ວາ ສກ຺ກສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ມຫາຣາຊ, ມນຸສ຺ສປຖໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ¶ . ສກ຺ໂກ ສຸວຓ຺ຓມຍໍ ມຓິມຍໍ ຣຊຕມຍນ຺ຕິ ຕີຓິ ໂສປານານິ ມາເປສິ. ເຕສໍ ປາທາ ສງ຺ກສ຺ສນຄຣທ຺ວາເຣ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ, ສີສານິ ສິເນຣຸມຸທ຺ຘນິ. ເຕສຸ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສ ສຸວຓ຺ຓມຍໍ ໂສປານໍ ເທວຕານໍ ອໂຫສິ, ວາມປສ຺ເສ ຣຊຕມຍໍ ໂສປານໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ ອໂຫສິ, ມຊ຺ເຌ ມຓິມຍໍ ໂສປານໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາປິ ສິເນຣຸມຸທ຺ຘນິ ຐຕ຺ວາ ເທໂວໂຣຫຓສມເຍ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘໍ ໂອໂລເກສິ, ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ເອກງ຺ຄຓາ ອເຫສຸໍ. ອໂຘ ໂອໂລເກສິ, ຍາວ ອວີຈິໂຕ ເອກງ຺ຄຓໍ ອໂຫສິ. ທິສາວິທິສາ ໂອໂລເກສິ, ອເນການິ ຈກ຺ກວາຬສຕສຫສ຺ສານິ ເອກງ຺ຄຓານິ ອເຫສຸໍ. ເທວາ ມນຸສ຺ເສ ປສ຺ສິໍສຸ, ມນຸສ຺ສາປິ ເທເວ ປສ຺ສິໍສຸ, ສພ຺ເພ ສມ຺ມຸຂາວ ປສ຺ສິໍສຸ.

ຠຄວາ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣໍສິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ຕໍ ທິວສໍ ພຸທ຺ຘສິຣິໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຉຕ຺ຕິໍສໂຍຊນ ປຣິມຓ຺ຑລາຍ ປຣິສາຍ ເອໂກປິ ພຸທ຺ຘຠາວໍ ອປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສຸວຓ຺ຓໂສປາເນນ ເທວາ ໂອຕຣິໍສຸ, ຣຊຕໂສປາເນນ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ໂອຕຣິໍສຸ, ມຓິໂສປາເນນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂອຕຣິ. ປຎ຺ຈສິໂຂ ຄນ຺ຘພ຺ພເທວປຸຕ຺ໂຕ ເພລຸວປຓ຺ຑຸວີຓໍ ອາທາຍ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສ ຐຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຄນ຺ຘພ຺ພມຘຸຣທິພ຺ພວີຓາຍ ສທ຺ເທນ ປູຊໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ໂອຕຣິ, ມາຕລິ, ສງ຺ຄາຫໂກ ວາມປສ຺ເສ ¶ ຐຕ຺ວາ ທິພ຺ພຄນ຺ຘມາລາປຸປ຺ຜໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນມສ຺ສມາໂນ ປູຊໍ ກຕ຺ວາ ໂອຕຣິ, ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ຉຕ຺ຕໍ ຘາເຣສິ, ສຸຍາໂມ ວາລພີຊນິໍ ຘາເຣສິ. ສຕ຺ຖາ ອິມິນາ ປຣິວາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສງ຺ກສ຺ສນຄຣທ຺ວາເຣ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ ຕຖາຣູປາຍ ພຸທ຺ຘສິຣິຍາ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ, ຕສ຺ມາ –

‘‘ນ ເມ ທິຏ຺ໂຐ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ, ນ ສຸໂຕ ອຸທ ກສ຺ສຈິ;

ເອວໍ ວຄ຺ຄຸວໂທ ສຕ຺ຖາ, ຕຸສິຕາ ຄຓິມາຄໂຕ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໙໖໑; ມຫານິ. ໑໙໐) –

ອາທີຫິ ¶ ອຕ຺ຕໂນ ຕຸຏ຺ຐິໍ ປກາເສຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຊ຺ຊ ສພ຺ເພປິ ເທວມນຸສ຺ສາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປິຫຍນ຺ຕິ, ປຕ຺ເຖນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ, ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອວຣູເປຫິ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ພຸທ຺ຘາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ປິຍາ ໂຫນ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ເຍ ຌານປສຸຕາ ຘີຣາ, ເນກ຺ຂມ຺ມູປສເມ ຣຕາ;

ເທວາປິ ເຕສໍ ປິຫຍນ຺ຕິ, ສມ຺ພຸທ຺ຘານໍ ສຕີມຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຍ ຌານປສຸຕາຕິ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານນ຺ຕິ ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ຌາເນສຸ ອາວຊ຺ຊນສມາປຊ຺ຊນອຘິຏ຺ຐານວຸຏ຺ຐານປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓຫິ ¶ ຍຸຕ຺ຕປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ. ເນກ຺ຂມ຺ມູປສເມ ຣຕາຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ເນກ຺ຂມ຺ມນ຺ຕິ ນ ຄເຫຕພ຺ພາ, ກິເລສວູປສມນິພ຺ພານຣຕິໍ ປນ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເທວາປີຕິ ເທວາປິ ມນຸສ຺ສາປິ ເຕສໍ ປິຫຍນ຺ຕິ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ. ສຕີມຕນ຺ຕິ ເອວຣູປຄຸຓານໍ ເຕສໍ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄຕານໍ ສມ຺ພຸທ຺ຘານໍ. ‘‘ອໂຫ ວຕ ມຍໍ ພຸທ຺ຘາ ຠເວຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ພຸທ຺ຘຠາວໍ ອິຈ຺ຉມານາ ປິຫຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ຕິໍສມຕ຺ຕານໍ ປາຓໂກຏີນໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ, ເຖຣສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາ ປຎ຺ຈສຕຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ.

ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ກິຣ ອວິຊຫິຕເມວ ຍມກປາຏິຫີຣໍ ກຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ວສ຺ສໍ ວສິຕ຺ວາ ສງ຺ກສ຺ສນຄຣທ຺ວາເຣ ໂອຕຣຓໍ. ຕຕ຺ຖ ປນ ທກ຺ຂິຓປາທສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐິຕຏ຺ຐານໍ ອຈລເຈຕິຍຏ຺ຐານໍ ນາມ ໂຫຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕຕ຺ຖ ຐຕ຺ວາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາທີນໍ ວິສເຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ, ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ອຕ຺ຕໂນ ວິສເຍ ປຎ຺ເຫ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ໂສຕາປນ຺ນວິສເຍ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ຕຖາ ສກທາຄາມິອາທີນໍ ວິສເຍ ໂສຕາປນ຺ນາທໂຍ, ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານວິສເຍ ເສສມຫາສາວກາ, ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິສເຍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ພຸທ຺ຘວິສເຍ ¶ ຈ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕປິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ນາສກ຺ຂິເຍວ. ໂສ ປາຈີນທິສໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພທິສາ ໂອໂລເກສິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ເອກງ຺ຄຓເມວ ອໂຫສິ. ອຏ຺ຐສຸ ທິສາສຸ ເທວມນຸສ຺ສາ ອຸທ຺ຘໍ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ເຫຏ຺ຐາ ຠູມຏ຺ຐາ ຈ ຍກ຺ຂນາຄສຸປຓ຺ຓາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິຘ ຕສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕາ ນຕ຺ຖິ, ເອຕ຺ເຖວ ອຸປຘາເຣຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ກິລມຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ເຫສ –

‘‘ເຍ ¶ ຈ ສງ຺ຂາຕຘມ຺ມາເສ, ເຍ ຈ ເສຂາ ປຸຖູ ອິຘ;

ເຕສໍ ເມ ນິປໂກ ອິຣິຍໍ, ປຸຏ຺ໂຐ ປພ຺ຣູຫິ ມາຣິສາ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໑໐໔໔; ຈູຬນິ. ອຊິຕມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໗) –

ອິມໍ ພຸທ຺ຘວິສເຍ ປຸຏ຺ຐປຎ຺ຫໍ ສຸຕ຺ວາ ‘ສຕ຺ຖາ ມໍ ເສຂາເສຂານໍ ອາຄມນປຏິປທໍ ປຸຈ຺ຉຕີ’ຕິ ປຎ຺ເຫ ນິກ຺ກງ຺ໂຂ, ຂນ຺ຘາທີສຸ ປນ ກຕເຣນ ນຸ ໂຂ ມຸເຂນ ອິມໍ ປຏິປທໍ ກເຖນ຺ໂຕ ‘ອຫໍ ສຕ຺ຖຸ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’ຕິ ມມ ອຊ຺ຌາສເຍ ກງ຺ຂຕິ, ໂສ ມຍາ ນເຍ ອທິນ຺ເນ ກເຖຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ນຍມສ຺ສ ທສ຺ສາມີຕິ ນຍໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຠູຕມິທໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສມນຸປສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ມມ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖນ຺ໂຕ ຂນ຺ຘວເສນ ¶ ກເຖສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເຖຣສ຺ສ ສຫ ນຍທາເນນ ໂສ ປຎ຺ໂຫ ນຍສເຕນ ນຍສຫສ຺ເສນ ນຍສຕສຫສ຺ເສນ ¶ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣາ ທິນ຺ນນເຍ ຐຕ຺ວາ ຕໍ ປຎ຺ຫໍ ກເຖສິ. ຐເປຕ຺ວາ ກິຣ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອຎ຺ໂຎ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປຎ຺ຎໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເຕເນວ ກິຣ ເຖໂຣ ສຕ຺ຖຸ ປຸຣໂຕ ຐຕ຺ວາ ສີຫນາທໍ ນທິ – ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສກລກປ຺ປມ຺ປິ ເທເວ ວຸຏ຺ເຐ ‘ເອຕ຺ຕການິ ພິນ຺ທູນິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ປຕິຕານິ, ເອຕ຺ຕການິ ຠູມິຍໍ, ເອຕ຺ຕການິ ປພ຺ພເຕ’ຕິ ຄເຓຕ຺ວາ ເລຂໍ ອາໂຣເປຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາປິ ນໍ ‘‘ຊານາມິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຄເຓຕຸໍ ສມຕ຺ຖຠາວ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ປຎ຺ຎາຍ ອຸປມາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເຕເນວາຫ –

‘‘ຄງ຺ຄາຍ ວາລຸກາ ຂີເຍ, ອຸທກໍ ຂີເຍ ມຫຓ຺ຓເວ;

ມຫິຍາ ມຕ຺ຕິກາ ຂີເຍ, ນ ຂີເຍ ມມ ພຸທ຺ຘິຍາ’’ຕິ.

ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສເຈ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ພຸທ຺ຘິສມ຺ປນ຺ນໂລກນາຖ, ມຍາ ເອກສ຺ມິໍ ປຎ຺ເຫ ວິສ຺ສຊ຺ຊິເຕ ເອກໍ ວາ ວາລຸກໍ ເອກໍ ວາ ອຸທກພິນ຺ທຸໍ ເອກໍ ວາ ປໍສຸຂຓ຺ຑໍ ອຂິປິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫານໍ ສເຕນ ວາ ສຫສ຺ເສນວາ ສຕສຫສ຺ເສນ ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິເຕ ຄງ຺ຄາຍ ວາລຸກາທີສຸ ເອເກກໍ ເອກມນ຺ເຕ ຂິເປຍ຺ຍ, ຂິປ຺ປຕຣໍ ຄງ຺ຄາທີສຸ ວາລຸກາທໂຍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ນ ຕ຺ເວວ ມມ ປຎ຺ຫານໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນນ຺ຕິ. ເອວໍ ມຫາປຎ຺ໂຎປິ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ພຸທ຺ຘວິສເຍ ປຎ຺ຫສ຺ສ ¶ ອນ຺ຕໍ ວາ ໂກຏິໍ ວາ ອທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣາ ທິນ຺ນນເຍ ຐຕ຺ວາວ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ຍໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ສພ຺ໂພປິ ຊໂນ ກເຖຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິ, ຕໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເອກໂກວ ກເຖສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນ ອິທາເນວ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຍໍ ປຎ຺ຫໍ ມຫາຊໂນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ ¶ , ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ປຸພ຺ເພປິ ອເນນ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕຸໍ –

ໂຍ ຠາສິຕສ຺ສ ວິຊານາຕິ ອຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໙໙) –

ກິຈ຺ໂຉ ¶ ມນຸສ຺ສປຏິລາໂຠຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ພາຣາຓສິຍໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ສຕ຺ຕສິຣີສກຣຸກ຺ຂມູເລ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອຣກປຕ຺ຕໍ ນາມ ນາຄຣາຊໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ປຸພ຺ເພ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘສາສເນ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ຫຸຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຍ ນາວໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ¶ ເອກສ຺ມິໍ ເອຣກຄຸມ຺ເພ ເອຣກປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນາວາຍ ເວຄສາ ຄຈ຺ຉມານາຍປິ ນ ມຸຎ຺ຈິ, ເອຣກປຕ຺ຕໍ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຄຕໍ. ໂສ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ອາປຕ຺ຕິໍ ອເທເສຕ຺ວາ ວີສຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອຣຎ຺ເຎ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຕ຺ວາປິ ມຣຓກາເລ ເອຣກປຕ຺ເຕນ ຄີວາຍ ຄຫິໂຕ ວິຍ ອາປຕ຺ຕິໍ ເທເສຕຸກາໂມປິ ອຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອປສ຺ສມາໂນ ‘‘ອປຣິສຸທ຺ຘໍ ເມ ສີລ’’ນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນວິປ຺ປຏິສາໂຣ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ເອກຣຸກ຺ຂໂທຓິກນາວປ຺ປມາໂຓ ນາຄຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ເອຣກປຕ຺ໂຕຕ຺ເວວສ຺ສ ນາມໍ ອໂຫສິ. ໂສ ນິພ຺ພຕ຺ຕກ຺ຂເຓເຍວ ອຕ຺ຕຠາວໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ກາລໍ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອເຫຕຸກໂຍນິຍໍ ມຓ຺ຑູກຠກ຺ຂຏ຺ຐາເນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ອໂຫສິ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ເອກໍ ຘີຕຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ຄງ຺ຄາຍ ອຸທກປິຏ຺ເຐ ມຫນ຺ຕໍ ຜລໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຘີຕຣໍ ຕສ຺ມິໍ ຐເປຕ຺ວາ ນຈ຺ຈາເປຕ຺ວາ ຄາຍາເປສິ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອທ຺ຘາ ອຫໍ ອິຘ ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ພຸທ຺ເຘ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນຠາວໍ ສຸຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂຍ ເມ ຄີຕສ຺ສ ປຏິຄີຕໍ ອາຫຣຕິ ¶ , ຕສ຺ສ ມຫນ຺ເຕນ ນາຄຠວເນນ ສທ຺ຘິໍ ຘີຕຣໍ ທສ຺ສາມີຕິ ອນ຺ວຑ຺ຒມາສໍ ອຸໂປສຖທິວເສ ຕໍ ຘີຕຣໍ ຜເຓ ຐເປສິ. ສາ ຕຕ຺ຖ ຐິຕາ ນຈ຺ຈນ຺ຕີ –

‘‘ກິໍສຸ ອຘິປ຺ປຕີ ຣາຊາ, ກິໍສຸ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊິສ຺ສໂຣ;

ກຖໍສຸ ວິຣໂຊ ໂຫຕິ, ກຖໍ ພາໂລຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. –

ສກລຊມ຺ພຸທີປວາສິໂນ ‘‘ນາຄມາຓວິກໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຎາພເລນ ປຏິຄີຕໍ ກຕ຺ວາ ຄາຍນ຺ຕິ. ສາ ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ຕສ຺ສາ ອນ຺ວຑ຺ຒມາສໍ ຜເຓ ຐຕ຺ວາ ເອວໍ ຄາຍນ຺ຕິຍາວ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ວີຕິວຕ຺ຕໍ. ອຖ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ປຈ຺ຈູສກາເລ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ເອຣກປຕ຺ຕໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣມາຓວໍ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓຊາລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ຐໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ‘‘ອຊ຺ຊ ເອຣກປຕ຺ຕສ຺ສ ຘີຕຣໍ ຜເຓ ຐເປຕ຺ວາ ນຈ຺ຈາປນທິວໂສ, ອຍໍ ອຸຕ຺ຕຣມາຓໂວ ມຍາ ທິນ຺ນໍ ປຏິຄີຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕວ ¶ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ນາຄຣາຊສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄມິສ຺ສຕິ. ໂສ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’ຕິ ຎຕ຺ວາ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ອຫໍ ຕສ຺ມິໍ ອາຄເຕ ມຫາສມາຄເມ ຄາຖໍ ກເຖສ຺ສາມິ, ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອທ຺ທສ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໂຕ ອວິທູເຣ ສຕ຺ຕ ສິຣີສກຣຸກ຺ຂາ ອຕ຺ຖິ, ເຕສຸ ເອກສ຺ສ ມູເລ ນິສີທິ. ຊມ຺ພຸທີປວາສິໂນ ຄີຕປຏິຄີຕໍ ອາທາຍ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອວິທູເຣ ຐາເນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕຣມາຓວໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຫິ, ອຸຕ຺ຕຣາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ອິໂຕ ຕາວ ເອຫີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ ອາຫ ‘‘ກຫໍ ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ? ‘‘ເອຣກປຕ຺ຕສ຺ສ ຘີຕຸ ຄາຍນຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຊານາສິ ປນ ຄີຕປຏິຄີຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຊານາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ວເທຫິ ຕາວ ນ’’ນ຺ຕິ? ອຖ ນໍ ອຕ຺ຕໂນ ຊານນນິຍາເມເນວ ວທນ຺ຕໍ ‘‘ນ ອຸຕ຺ຕຣໍ ເອຕໍ ປຏິຄີຕໍ, ອຫໍ ເຕ ປຏິຄີຕໍ ທສ຺ສາມິ, ອາທາຍ ¶ ນໍ ຄມິສ຺ສສີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ, ອຸຕ຺ຕຣ, ຕ຺ວໍ ນາຄມາຓວິກາຍ ຄີຕກາເລ –

‘‘ຉທ຺ວາຣາຘິປ຺ປຕີ ຣາຊາ, ຣຊ຺ຊມາໂນ ຣຊ຺ຊິສ຺ສໂຣ;

ອຣຊ຺ຊໍ ວິຣໂຊ ໂຫຕິ, ຣຊ຺ຊໍ ພາໂລຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. –

ອິມໍ ປຏິຄີຕໍ ຄາເຍຍ຺ຍາສີຕິ ອາຫ.

ມາຓວິກາຍ ¶ ຄີຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ – ກິໍສຸ ອຘິປ຺ປຕີ ຣາຊາຕິ ກິໍ ອຘິປ຺ປຕິ ຣາຊາ ນາມ ໂຫຕິ? ກິໍສຸ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊິສ຺ສໂຣຕິ ກຖໍ ປນ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊິສ຺ສໂຣ ນາມ ໂຫຕິ? ກຖໍສຸ ວິຣໂຊ ໂຫຕີຕິ ກຖໍ ນຸ ໂຂ ໂສ ຣາຊາ ວິຣໂຊ ນາມ ໂຫຕີຕິ?

ປຏິຄີຕສ຺ສ ປນ ອຕ຺ໂຖ – ຉທ຺ວາຣາຘິປ຺ປຕີ ຣາຊາຕິ ໂຍ ຉນ຺ນໍ ທ຺ວາຣານໍ ອຘິປ຺ປຕິ, ເອກທ຺ວາເຣປິ ຣູປາທີຫິ ອນຠິຠູໂຕ, ອຍໍ ຣາຊາ ນາມ. ຣຊ຺ຊມາໂນ ຣຊ຺ຊິສ຺ສໂຣຕິ ໂຍ ປນ ເຕສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຣຊ຺ຊຕິ, ໂສ ຣຊ຺ຊມາໂນ ຣຊ຺ຊິສ຺ສໂຣ ນາມ. ອຣຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຣຊ຺ຊມາໂນ ປນ ວິຣໂຊ ນາມ ໂຫຕິ. ຣຊ຺ຊນ຺ຕິ ຣຊ຺ຊມາໂນ ພາໂລຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ເອວມສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ປຏິຄີຕໍ ທຕ຺ວາ, ອຸຕ຺ຕຣ, ຕຍາ ອິມສ຺ມິໍ ຄີເຕ ຄາຍິເຕ ອິມສ຺ສ ຄີຕສ຺ສ ອິມໍ ປຏິຄີຕໍ ຄາຍິສ຺ສຕິ –

‘‘ເກນສ຺ສຸ ¶ ວຸຍ຺ຫຕິ ພາໂລ, ກຖໍ ນຸທຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ໂຍຄກ຺ເຂມີ ກຖໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ເມ ອກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ.

ອຖສ຺ສ ຕ຺ວໍ ອິທໍ ປຏິຄີຕໍ ຄາເຍຍ຺ຍາສິ –

‘‘ໂອເຆນ ວຸຍ຺ຫຕິ ພາໂລ, ໂຍຄາ ນຸທຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ສພ຺ພໂຍຄວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ, ໂຍຄກ຺ເຂມີຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ‘‘ກາໂມຆາທິນາ ຈຕຸພ຺ພິເຘນ ໂອເຆນ ພາໂລ ວຸຍ຺ຫຕິ, ຕໍ ໂອຆໍ ປຓ຺ຑິໂຕ ສມ຺ມປ຺ປຘານສງ຺ຂາເຕນ ໂຍເຄນ ¶ ນຸທຕິ. ໂສ ສພ຺ເພຫິ ກາມໂຍຄາທີຫິ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ໂຍຄກ຺ເຂມີ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ອຸຕ຺ຕໂຣ ອິມໍ ປຏິຄີຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕວ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ໂສ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ຄາຖໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ໂຠ, ມຍາ ຄີຕປຏິຄີຕໍ ອາຫຏໍ, ໂອກາສໍ ເມ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຐິຕສ຺ສ ມຫາຊນສ຺ສ ຊຓ຺ຓຸນາ ອກ຺ກມນ຺ໂຕ ອຄມາສິ. ນາຄມາຓວິກາ ປິຕຸ ຜເຓ ຐຕ຺ວາ ນຈ຺ຈມານາ ‘‘ກິໍສຸ ອຘິປ຺ປຕີ ຣາຊາ’’ຕິ ຄີຕໍ ຄາຍຕິ? ອຸຕ຺ຕໂຣ ‘‘ຉທ຺ວາຣາຘິປ຺ປຕີ ຣາຊາ’’ຕິ ປຏິຄີຕໍ ຄາຍິ. ປຸນ ນາຄມາຓວິກາ ‘‘ເກນສ຺ສຸ ວຸຍ຺ຫຕີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ຄີຕໍ ຄາຍຕິ? ອຖສ຺ສາ ປຏິຄີຕໍ ຄາຍນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕໂຣ ‘‘ໂອເຆນ ວຸຍ຺ຫຕີ’’ຕິ ອິມໍ ຄາຖມາຫ. ນາຄຣາຊາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາວ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ເອວຣູປໍ ປທໍ ນາມ ນ ສຸຕປຸພ຺ພໍ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວຕ, ໂຠ, ໂລເກ ¶ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ນງ຺ຄຸຏ຺ເຐນ ອຸທກໍ ປຫຣິ, ມຫາວີຈິໂຍ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ, ອຸໂຠ ຕີຣານິ ຠິຊ຺ຊິໍສຸ. ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ອຸສຠມຕ຺ເຕ ຐາເນ ມນຸສ຺ສາ ອຸທເກ ນິມຸຊ຺ຊິໍສຸ. ໂສ ເອຕ຺ຕກໍ ມຫາຊນໍ ຜເຓ ຐເປຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຖເລ ປຕິຏ຺ຐເປສິ. ໂສ ອຸຕ຺ຕຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ກຫໍ, ສາມິ, ສຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເອກສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ໂນ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ເອຫິ, ສາມິ, ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ອຸຕ຺ຕເຣນ ສທ຺ຘິໍ ອຄມາສິ. ມຫາຊໂນປິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຄໂຕ. ນາຄຣາຊາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣໍສີນໍ ອນ຺ຕຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຣທມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ອາຫ – ‘‘ກິໍ ອິທໍ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາທິສສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາວໂກ ຫຸຕ຺ວາ ວີສຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ສມຓຘມ຺ມໍ ¶ ອກາສິໍ, ໂສປິ ມໍ ສມຓຘມ຺ໂມ ນິທ຺ຘາເຣຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ເອຣກປຕ຺ຕຉິນ຺ທນມຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸເຣນ ປຣິສກ຺ກນຏ຺ຐາເນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕສ຺ມິ, ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ເນວ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ລຠາມິ, ນ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ, ນ ຕຸມ຺ຫາທິສສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ມຫາຣາຊ, ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ນາມ ທຸລ຺ລຠເມວ, ຕຖາ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ¶ , ຕຖາ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາໂທ, ອິທໍ ກິຈ຺ເຉນ ກສິເຣນ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ກິຈ຺ໂຉ ມນຸສ຺ສປຏິລາໂຠ, ກິຈ຺ຉໍ ມຈ຺ຈານ ຊີວິຕໍ;

ກິຈ຺ຉໍ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ, ກິຈ຺ໂຉ ພຸທ຺ຘານມຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ມຫນ຺ເຕນ ຫິ ວາຍາເມນ ມຫນ຺ເຕນ ກຸສເລນ ລທ຺ຘຕ຺ຕາ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕປຏິລາໂຠ ນາມ ກິຈ຺ໂຉ ທຸລ຺ລໂຠ. ນິຣນ຺ຕຣໍ ກສິກມ຺ມາທີນິ ກຕ຺ວາ ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິໍ ຆຏນໂຕປິ ປຣິຕ຺ຕຏ຺ຐາຍິຕາຍປິ ມຈ຺ຈານໍ ຊີວິຕໍ ກິຈ຺ຉໍ. ອເນເກສຸປິ ກປ຺ເປສຸ ຘມ຺ມເທສກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ທຸລ຺ລຠຕາຍ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນມ຺ປິ ກິຈ຺ຉໍ. ມຫນ຺ເຕນ ວາຍາເມນ ອຠິນີຫາຣສ຺ສ ສມິຊ຺ຌນໂຕ ສມິທ຺ຘາຠິນີຫາຣສ຺ສ ຈ ອເນເກຫິປິ ກປ຺ປໂກຏິສຫສ຺ເສຫິ ທຸລ຺ລຠຸປ຺ປາທໂຕ ພຸທ຺ຘານໍ ອຸປ຺ປາໂທປິ ກິຈ຺ໂຉເຍວ, ອຕິວິຍ ທຸລ຺ລໂຠຕິ.

ເທສນາວສາເນ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ນາຄຣາຊາປິ ຕໍທິວສໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ລເຠຍ຺ຍ, ຕິຣຈ຺ຉານຄຕຕ຺ຕາ ປນ ນາລຕ຺ຖ. ໂສ ເຍສຸ ປຏິສນ຺ຘິຄຫຓຕຈຊຫນວິສ຺ສຏ຺ຐນິທ຺ໂທກ຺ກມນສຊາຕິຍາເມຖຸນເສວນຈຸຕິສງ຺ຂາເຕສຸ ¶ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ນາຄສຣີຣເມວ ¶ ຄເຫຕ຺ວາ ກິລມນ຺ຕິ, ເຕສຸ ອກິລມນຠາວໍ ປຕ຺ວາ ມາຓວຣູເປເນວ ວິຈຣິຕຸໍ ລຠຕີຕິ.

ສພ຺ພປາປສ຺ສ ອກຣຓນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປຎ຺ຫໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເຖໂຣ ກິຣ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ໂນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຕ຺ຖາຣາ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ພຸທ຺ຘານໍ ມາຕາປິຕໂຣ ອາຍຸປຣິຈ຺ເຉໂທ ໂພຘິ ສາວກສນ຺ນິປາໂຕ ອຄ຺ຄສາວກສນ຺ນິປາໂຕ ອຄ຺ຄສາວກອຸປຏ຺ຐາໂກຕິ ອິທໍ ສພ຺ພໍ ກຖິຕໍ, ອຸໂປສໂຖ ປນ ອກຖິໂຕ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເຕສມ຺ປິ ອຍເມວ ອຸໂປສໂຖ, ອຎ຺ໂຎ’’ຕິ? ໂສ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິ. ຍສ຺ມາ ປນ ເຕສໍ ພຸທ຺ຘານໍ ກາລເຠໂທວ ອໂຫສິ, ນ ກຖາເຠໂທ. ວິປສ຺ສີ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫິ ສຕ຺ຕເມ ສຕ຺ຕເມ ສໍວຈ຺ຉເຣ ອຸໂປສຖໍ ອກາສິ. ເອກທິວສໍ ທິນ຺ໂນວາໂທເຍວ ¶ ຫິສ຺ສ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ສໍວຈ຺ຉຣານໍ ອລໍ ໂຫຕິ. ສິຂີ ເຈວ ເວສ຺ສຠູ ຈ ຉຏ຺ເຐ ຉຏ຺ເຐ ສໍວຈ຺ຉເຣ ອຸໂປສຖໍ ກຣິໍສຸ, ກກຸສນ຺ໂຘ ໂກຓາຄມໂນ ຈ ສໍວຈ຺ຉເຣ ສໍວຈ຺ຉເຣ. ກສ຺ສປທສພໂລ ຉຏ຺ເຐ ຉຏ຺ເຐ ມາເສ ອຸໂປສຖໍ ອກາສິ. ເອກທິວສໍ ທິນ຺ໂນວາໂທ ເອວ ຫິສ຺ສ ຉນ຺ນໍ ມາສານໍ ອລໍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມາ ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ອິມໍ ກາລເຠທໍ ¶ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ໂອວາທຄາຖາ ປນ ເນສໍ ອິມາເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສພ຺ເພສໍ ເອກເມວ ອຸໂປສຖໍ ອາວິ ກໂຣນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ສພ຺ພປາປສ຺ສ ອກຣຓໍ, ກຸສລສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາ;

ສຈິຕ຺ຕປຣິໂຍທປນໍ, ເອຕໍ ພຸທ຺ຘານ ສາສນໍ.

‘‘ອນູປວາໂທ ¶ ອນູປຆາໂຕ, ປາຕິໂມກ຺ເຂ ຈ ສໍວໂຣ;

ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ ຈ ຠຕ຺ຕສ຺ມິໍ, ປນ຺ຕຎ຺ຈ ສຍນາສນໍ;

ອຘິຈິຕ຺ເຕ ຈ ອາໂຍໂຄ, ເອຕໍ ພຸທ຺ຘານ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພປາປສ຺ສາຕິ ສພ຺ພສ຺ສ ອກຸສລກມ຺ມສ຺ສ. ອຸປສມ຺ປທາຕິ ອຠິນິກ຺ຂມນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄາ ກຸສລສ຺ສ ອຸປ຺ປາທນຎ຺ເຈວ ອຸປ຺ປາທິຕສ຺ສ ຈ ຠາວນາ. ສຈິຕ຺ຕປຣິໂຍທປນນ຺ຕິ ປຎ຺ຈຫິ ນີວຣເຓຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ໂວທາປນໍ. ເອຕໍ ພຸທ຺ຘານ ສາສນນ຺ຕິ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ອຍມນຸສິຏ຺ຐິ.

ຂນ຺ຕີຕິ ຍາ ເອສາ ຕິຕິກ຺ຂາສງ຺ຂາຕາ ຂນ຺ຕີ ນາມ, ອິທໍ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປຣມໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ຕໂປ. ນິພ຺ພານໍ ປຣມໍ ວທນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘາຕິ ພຸທ຺ຘາ ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຈ ອນຸພຸທ຺ຘາ ຈາຕິ ອິເມ ຕໂຍ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພານໍ ອຸຕ຺ຕມນ຺ຕີ ວທນ຺ຕິ. ນ ຫິ ປພ຺ພຊິໂຕຕິ ປາຓິອາທີຫິ ປຣໍ ອປຫນນ຺ໂຕ ວິເຫເຐນ຺ໂຕ ປຣູປຆາຕີ ປພ຺ພຊິໂຕ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ນ ສມໂຓຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຣໍ ວິເຫຐຍນ຺ໂຕ ສມໂຓປິ ນ ໂຫຕິເຍວ ¶ .

ອນູປວາໂທຕິ ອນູປວາທນຎ຺ເຈວ ອນູປວາທາປນຎ຺ຈ. ອນູປຆາໂຕຕິ ອນູປຆາຕນຎ຺ເຈວ ອນູປຆາຕາປນຎ຺ຈ ¶ . ປາຕິໂມກ຺ເຂຕິ ເຊຏ຺ຐກສີເລ. ສໍວໂຣຕິ ປິທຫນໍ. ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາຕິ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຠາໂວ ປມາຓຊານນໍ. ປນ຺ຕນ຺ຕິ ວິວິຕ຺ຕໍ. ອຘິຈິຕ຺ເຕຕິ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິສງ຺ຂາເຕ ອຘິຈິຕ຺ເຕ. ອາໂຍໂຄຕິ ປໂຍຄກຣຓໍ. ເອຕນ຺ຕິ ເອຕໍ ສພ຺ເພສໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ອນູປວາເທນ ວາຈສິກໍ ສີລໍ ກຖິຕໍ, ອນູປຆາເຕນ ກາຍິກສີລໍ, ‘‘ປາຕິໂມກ຺ເຂ ຈ ສໍວໂຣ’’ຕິ ສີລໍ ກຖິຕໍ, ອນູປຆາເຕນ ກາຍິກສີລໍ, ‘‘ປາຕິໂມກ຺ເຂ ຈ ສໍວໂຣ’’ຕິ ອິມິນາ ປາຕິໂມກ຺ຂສີລຎ຺ເຈວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣຎ຺ຈ, ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາຍ ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິ ເຈວ ປຈ຺ຈຍສນ຺ນິສິຕສີລຎ຺ຈ, ປນ຺ຕເສນາສເນນ ສປ຺ປາຍເສນາສນໍ, ອຘິຈິຕ຺ເຕນ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ. ເອວໍ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ຕິສ຺ໂສປິ ສິກ຺ຂາ ກຖິຕາ ເອວ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣປຎ຺ຫວຕ຺ຖຸ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

ນ ¶ ກຫາປຓວສ຺ເສນາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອນຠິຣຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ລທ຺ຘູປສມ຺ປໂທ ‘‘ອສຸກຏ຺ຐານໍ ນາມ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸທ຺ເທສໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ເປສິໂຕ ຕຕ຺ຖ ອຄມາສິ. ອຖສ຺ສ ປິຕຸໂນ ໂຣໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສ ປຸຕ຺ຕໍ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ປກ຺ໂກສິຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ກຎ຺ຈິ ¶ ອລຠິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໂສເກນ ວິປ຺ປລປນ຺ໂຕເຍວ ອາສນ຺ນມຣໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ເມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣມູລໍ ກເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ກຫາປຓສຕໍ ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ທຕ຺ວາ ກາລມກາສິ. ໂສ ທຫຣສ຺ສ ອາຄຕກາເລ ປາທມູເລ ນິປຕິຕ຺ວາ ປວຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ໂຣທິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປິຕາ ເຕ ວິປ຺ປລປນ຺ໂຕວ ກາລກໂຕ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ເຕນ ກຫາປຓສຕໍ ຫຕ຺ເຖ ຐປິຕໍ, ເຕນ ກິໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ອາຫ. ທຫໂຣ ‘‘ນ ເມ ກຫາປເຓຫິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ກິໍ ເມ ປຣກຸເລສຸ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຊີວິເຕນ, ສກ຺ກາ ຕໍ ກຫາປຓສຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິຕຸໍ, ວິພ຺ຠມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ອນຠິຣຕິຍາ ປີຬິໂຕ ວິສ຺ສຏ຺ຐສຊ຺ຌາຍນກມ຺ມຏ຺ຐາໂນ ປຓ຺ຑຸໂຣຄີ ວິຍ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ທຫຣສາມເຓຣາ ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ອາຈິກ຺ຂິໍສຸ. ອຖ ນໍ ເຕ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ທສ຺ເສສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກສ຺ມາ ເອວມກາສິ, ອຕ຺ຖິ ປນ ເຕ ¶ ໂກຈິ ຊີວິຕປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ເຕ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ກຫາປຓສຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ເຕນ ຫິ ກຕ຺ຖຈິ ຕາວ ສກ຺ຂຣາ ອາຫຣ, ຄເຓຕ຺ວາ ຊານິສ຺ສາມ ‘‘ສກ຺ກາ ວາ ຕາວຕ຺ຕເກນ ຊີວິຕຸໍ, ໂນ ວາ’’ຕິ. ໂສ ສກ຺ຂຣາ ອາຫຣິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ອາຫ – ‘‘ປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ຕາວ ປຓ຺ຓາສໍ ຐເປຫິ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ໂຄຓານໍ ອຕ຺ຖາຍ ຈຕຸວີສຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ພີຊຕ຺ຖາຍ, ຍຸຄນງ຺ຄລຕ຺ຖາຍ, ກຸທ຺ທາລວາສິຜຣສຸອຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ເອວໍ ຄຓິຍມາເນ ຕໍ ກຫາປຓສຕໍ ນປ຺ປໂຫຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ຕວ ກຫາປຓາ ອປ຺ປກາ, ກຖໍ ເອເຕ ນິສ຺ສາຍ ຕຓ຺ຫໍ ປູເຣສ຺ສສິ, ອຕີເຕ ກິຣ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອປ຺ໂຜຏິຕມຕ຺ເຕນ ¶ ທ຺ວາທສໂຍຊນຏ຺ຐາເນ ກຏິປ຺ປມາເຓນ ຣຕນວສ຺ສໍ ວສ຺ສາເປຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ຍາວ ຉຕ຺ຕິໍສ ສກ຺ກາ ຈວນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ເທວຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາປິ ມຣຓກາເລ ¶ ຕຓ຺ຫໍ ອປູເຣຕ຺ວາວ ກາລມກາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມນ຺ຘາຕຸຊາຕກໍ (ຊາ. ໑.໓.໒໒) ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ –

‘‘ຍາວຕາ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ປຣິຫຣນ຺ຕິ, ທິສາ ຠນ຺ຕິ ວິໂຣຈນາ;

ສພ຺ເພວ ທາສາ ມນ຺ຘາຕຸ, ເຍ ປາຓາ ປຖວິສ຺ສິຕາ’’ຕິ. –

ອິມິສ຺ສາ ຄາຖາຍ ອນນ຺ຕຣາ ອິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ນ ກຫາປຓວສ຺ເສນ, ຕິຕ຺ຕິ ກາເມສຸ ວິຊ຺ຊຕິ;

ອປ຺ປສ຺ສາທາ ທຸຂາ ກາມາ, ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຍ ປຓ຺ຑິໂຕ.

‘‘ອປິ ທິພ຺ເພສຸ ກາເມສຸ, ຣຕິໍ ໂສ ນາຘິຄຈ຺ຉຕິ;

ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍຣໂຕ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສາວໂກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຫາປຓວສ຺ເສນາຕິ ຍໍ ໂສ ອປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຣຕນວສ຺ສໍ ວສ຺ສາເປສິ, ຕໍ ອິຘ ກຫາປຓວສ຺ສນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນປິ ຫິ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາເມສຸ ຕິຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອວໍ ທຸປ຺ປູຣາ ເອສາ ຕຓ຺ຫາ. ອປ຺ປສ຺ສາທາຕິ ສຸປິນສທິສຕາຍ ປຣິຕ຺ຕສຸຂາ. ທຸຂາຕິ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘາທີສຸ ອາຄຕທຸກ຺ຂວເສນ ປນ ພຫຸທຸກ຺ຂາວ. ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຍາຕິ ເອວເມເຕ ກາເມ ຊານິຕ຺ວາ. ອປິ ທິພ຺ເພສູຕິ ສເຈ ຫິ ເທວານໍ ອຸປກປ຺ປນກກາເມຫິ ນິມນ຺ເຕຍ຺ຍາປິ ອາຍສ຺ມາ ສມິທ຺ຘິ ¶ ວິຍ ເອວມ຺ປິ ເຕສຸ ກາເມສຸ ຣຕິໍ ນ ວິນ຺ທຕິເຍວ. ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍຣໂຕຕິ ອຣຫຕ຺ເຕ ເຈວ ນິພ຺ພາເນ ຈ ອຠິຣໂຕ ໂຫຕິ, ຕໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ວິຫຣຕິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສາວໂກຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ເທສິຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ສວເນນ ຊາໂຕ ໂຍຄາວຈຣຠິກ຺ຂູຕິ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ພຫຸໍ ເວ ສຣຓໍ ຍນ຺ຕີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວາລິກຣາສິມ຺ຫິ ນິສິນ຺ນໍ ອຄ຺ຄິທຕ຺ຕໍ ນາມ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ປຸໂຣຫິຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ¶ ກິຣ ມຫາໂກສລສ຺ສ ປຸໂຣຫິໂຕ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ປິຕຣິ ກາລກເຕ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ‘‘ປິຕຸ ເມ ປຸໂຣຫິໂຕ’’ຕິ ຄາຣເວນ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຕກາເລ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກໂຣຕິ, ‘‘ອາຈຣິຍ, ອິຘ ນິສີທຖາ’’ຕິ ສມານາສນໍ ທາເປສິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ຣາຊາ ມຍິ ອຕິວິຍ ຄາຣວໍ ກໂຣຕິ, ນ ໂຂ ປນ ຣາຊູນໍ ນິຈ຺ຈກາລເມວ ສກ຺ກາ ຈິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕຸໍ. ສມານວເຍເນວ ຫິ ສທ຺ຘິໍ ຣຊ຺ຊສຸຂໍ ນາມ ສຸຂໍ ໂຫຕິ, ອຫຎ຺ຈມ຺ຫິ ມຫລ຺ລໂກ, ປພ຺ພຊິຕຸໍ ເມ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ຣາຊານໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາເຫນ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຕໂນ ¶ ຘນໍ ທານມຸເຂ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ພາຫິຣກປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິ. ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ທສ ປຸຣິສສຫສ຺ສານິ ອນຸປພ຺ພຊິໍສຸ. ໂສ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອງ຺ຄມຄຘານຎ຺ຈ ກຸຣຸຣຏ຺ຐສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕເຣ ວາສໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ອິມໍ ໂອວາທໍ ເທຕິ, ‘‘ຕາຕາ, ຍສ຺ສ ກາມວິຕກ຺ກາທໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ນທິໂຕ ເອເກກໍ ວາລຸກປຸຏໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ໂອກິຣຕູ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ກາມວິຕກ຺ກາທີນໍ ອຸປ຺ປນ຺ນກາເລ ຕຖາ ກຣິໍສຸ. ອປເຣນ ສມເຍນ ມຫາວາລຸກຣາສິ ອໂຫສິ, ຕໍ ອຫິຉຕ຺ໂຕ ນາມ ນາຄຣາຊາ ປຏິຄ຺ຄເຫສິ. ອງ຺ຄມຄຘວາສິໂນ ເຈວ ກຸຣຸຣຏ຺ຐວາສິໂນ ຈ ມາເສ ມາເສ ເຕສໍ ມຫນ຺ຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ອຠິຫຣິຕ຺ວາ ທານໍ ເທນ຺ຕິ. ອຖ ເນສໍ ອຄ຺ຄິທຕ຺ໂຕ ອິມໍ ໂອວາທໍ ອທາສິ – ‘‘ປພ຺ພຕໍ ສຣຓໍ ຍາຖ, ວນໍ ສຣຓໍ ຍາຖ, ອາຣາມໍ ສຣຓໍ ຍາຖ, ຣຸກ຺ຂໍ ສຣຓໍ ຍາຖ, ເອວໍ ສພ຺ພທຸກ຺ຂໂຕ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສຖາ’’ຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ອນ຺ເຕວາສິເກປິ ອິມິນາ ໂອວາເທນ ໂອວທິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ກຕາຠິນິກ຺ຂມໂນ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ນິສ຺ສາຍ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຈ຺ຈູສກາເລ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິທຕ຺ຕພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ເຕວາສິເກຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓຊາລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ຐໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສພ຺ເພປິ ອິເມ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ນາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣໍ ອາຫ – ‘‘ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ກິໍ ປສ຺ສສິ ອຄ຺ຄິທຕ຺ຕພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ມຫາຊນໍ ¶ ອຕິຕ຺ເຖ ປກ຺ຂນ຺ທາເປນ຺ຕໍ, ຄຈ຺ຉ ເຕສໍ ໂອວາທໍ ເທຫີ’’ຕິ. ຠນ຺ເຕ, ພຫູ ເອເຕ, ເອກກສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ອວິສຍ຺ຫາ. ສເຈ ¶ ຕຸມ຺ເຫປິ ອາຄມິສ຺ສຖ, ວິສຍ຺ຫາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອຫມ຺ປິ ອາຄມິສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ປຸຣໂຕ ຍາຫີຕິ. ເຖໂຣ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕວ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອເຕ ພລວນ຺ໂຕ ເຈວ ພຫູ ຈ. ສເຈ ສພ຺ເພສໍ ສມາຄມຏ຺ຐາເນ ກິຎ຺ຈິ ¶ ກເຖສ຺ສາມິ, ສພ຺ເພປິ ວຄ຺ຄວຄ຺ເຄນ ອຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ຖູລຜຸສິຕກໍ ເທວໍ ວຸຏ຺ຐາເປສິ. ເຕ ຖູລຜຸສິຕເກສຸ ປຕນ຺ເຕສຸ ອຸຏ຺ຐາຍຸຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຓ຺ຓສາລໍ ປວິສິໍສຸ. ເຖໂຣ ອຄ຺ຄິທຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອຄ຺ຄິທຕ຺ຕາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ເຖຣສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມໍ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ນາເມນ ອາລປິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ໂກ ນຸ ໂຂ ມໍ ນາເມນ ອາລປຕີ’’ຕິ ມານຖທ຺ຘຕາຍ ‘‘ໂກ ເອໂສ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ວເທສີ’’ຕິ? ‘‘ອຊ຺ຊ ເມ ເອກຣຕ຺ຕິໍ ອິຘ ວສນຏ຺ຐານໍ ຕ຺ວໍ ອາຈິກ຺ຂາຫີ’’ຕິ. ‘‘ອິຘ ວສນຏ຺ຐານໍ ນຕ຺ຖິ, ເອກສ຺ສ ເອກາວ ປຓ຺ຓສາລາ’’ຕິ. ‘‘ອຄ຺ຄິທຕ຺ຕ, ມນຸສ຺ສາ ນາມ ມນຸສ຺ສານໍ, ຄາໂວ ຄຸນ຺ນໍ, ປພ຺ພຊິຕາ ປພ຺ພຊິຕານໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມາ ເອວໍ ກຣິ, ເທຫິ ເມ ວສນຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ປພ຺ພຊິໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ. ‘‘ສເຈ ປພ຺ພຊິໂຕ, ກຫໍ ເຕ ຂາຣິຠຓ຺ຑໍ, ໂກ ປພ຺ພຊິຕປຣິກ຺ຂາໂຣ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ເມ ປຣິກ຺ຂາໂຣ, ວິສຸໍ ປນ ນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣິຕຸໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣເນວ ນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣາມິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິ. ອຖ ນໍ ໂສ ອາຫ – ‘‘ອມ຺ເຫ, ອຄ຺ຄິທຕ຺ຕ, ມາ ກຸຊ຺ຌິ, ວສນຏ຺ຐານໍ ເມ ອາຈິກ຺ຂາຫີ’’ຕິ. ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ວສນຏ຺ຐານນ຺ຕິ. ເອຕສ຺ມິໍ ປນ ວາລຸກຣາສິມ຺ຫິ ໂກ ວສຕີຕິ. ເອໂກ, ນາຄຣາຊາຕິ. ເອຕໍ ເມ ເທຫີຕິ. ນ ສກ຺ກາ ທາຕຸໍ, ຠາຣິຍໍ ¶ ເອຕສ຺ສ ກມ຺ມນ຺ຕິ. ໂຫຕຸ, ເທຫິ ເມຕິ. ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ ເອວ ຊານາຫີຕິ.

ເຖໂຣ ວາລຸກຣາສິອຠິມຸໂຂ ປາຍາສິ. ນາຄຣາຊາ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ສມໂຓ ອິໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຊານາຕິ ມຎ຺ເຎ ມມ ອຕ຺ຖິຠາວໍ, ຘູມາຍິຕ຺ວາ ນໍ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ຘູມາຍິ. ເຖໂຣ ‘‘ອຍໍ ນາຄຣາຊາ ‘ອຫເມວ ຘູມາຍິຕຸໍ ສກ຺ໂກມິ, ອຎ຺ເຎ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕີ’ຕິ ມຎ຺ເຎ ສລ຺ລກ຺ເຂຕີ’’ຕິ ສຍມ຺ປິ ຘູມາຍິ. ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ສຣີຣໂຕ ອຸຄ຺ຄຕາ ຘູມາ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ອຸໂຠປິ ຘູມາ ເຖຣໍ ອພາເຘຕ຺ວາ ນາຄຣາຊານເມວ ພາເຘນ຺ຕິ. ນາຄຣາຊາ ຘູມເວຄໍ ສຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ປຊ຺ຊລິ. ເຖໂຣປິ ເຕໂຊຘາຕຸໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ປຊ຺ຊລິ. ອຄ຺ຄິຊາລາ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ອຸໂຠປິ ເຖຣໍ ອພາເຘຕ຺ວາ ນາຄຣາຊານເມວ ພາຘຍິໍສຸ. ອຖສ຺ສ ສກລສຣີຣໍ ອຸກ຺ກາຫິ ປທິຕ຺ຕໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ອິສິຄໂຓ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ນາຄຣາຊາ, ສມຓໍ ຌາເປຕິ, ຠທ຺ທໂກ ວຕ ສມໂຓ ອມ຺ຫາກໍ ວຈນໍ ອສຸຕ຺ວາ ນຏ຺ໂຐ’’ຕິ. ເຖໂຣ ນາຄຣາຊານໍ ¶ ທເມຕ຺ວາ ນິພ຺ພິເສວນໍ ກຕ຺ວາ ວາລຸກຣາສິມ຺ຫິ ນິສີທິ. ນາຄຣາຊາ ວາລຸກຣາສິໍ ໂຠເຄຫິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກູຏາຄາຣກຸຈ຺ຉິປມາຓໍ ຜຓໍ ມາເປຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ອຸປຣິ ຘາເຣສິ.

ອິສິຄຓາ ¶ ປາໂຕວ ‘‘ສມຓສ຺ສ ມຕຠາວໍ ວາ ອມຕຠາວໍ ວາ ຊານິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ວາລຸກຣາສິມຕ຺ຖເກ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ອຠິຕ຺ຖວນ຺ຕາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ສມຓ, ກຈ຺ຈິ ນາຄຣາເຊນ ນ ພາຘິໂຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ນ ປສ຺ສຖ ມມ ອຸປຣິຜຓໍ ຘາເຣຕ຺ວາ ຐິຕ’’ນ຺ຕິ? ເຕ ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ ໂຠ, ສມຓສ຺ສ ເອວຣູໂປ ¶ ນາມ ນາຄຣາຊາ ທມິໂຕ’’ຕິ ເຖຣໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສຕ຺ຖາ ອາຄໂຕ. ເຖໂຣ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ວນ຺ທິ. ອຖ ນໍ ອິສໂຍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອຍມ຺ປິ ຕຍາ ມຫນ຺ຕຕໂຣ’’ຕິ. ເອໂສ ຠຄວາ ສຕ຺ຖາ, ອຫໍ ອິມສ຺ສ ສາວໂກຕິ. ສຕ຺ຖາ ວາລຸກຣາສິມຕ຺ຖເກ ນິສີທິ, ອິສິຄໂຓ ‘‘ອຍໍ ຕາວ ສາວກສ຺ສ ອານຸຠາໂວ, ອິມສ຺ສ ປນ ອານຸຠາໂວ ກີທິໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຠິຕ຺ຖວິ. ສຕ຺ຖາ ອຄ຺ຄິທຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ອຄ຺ຄິທຕ຺ຕ, ຕ຺ວໍ ຕວ ສາວການຎ຺ຈ ອຸປຏ຺ຐາການຎ຺ຈ ໂອວາທໍ ທທມາໂນ ກິນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເທສີ’’ຕິ. ‘‘ເອຕໍ ປພ຺ພຕໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉຖ, ວນໍ ອາຣາມໍ ຣຸກ຺ຂໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉຖ. ເອຕານິ ຫິ ສຣຓໍ ຄໂຕ ສພ຺ພທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ເອວໍ ເຕສໍ ໂອວາທໍ ທມ຺ມີຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ, ອຄ຺ຄິທຕ຺ຕ, ເອຕານິ ສຣຓໍ ຄໂຕ ສພ຺ພທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕິ, ພຸທ຺ຘໍ ຘມ຺ມໍ ສງ຺ຆໍ ປນ ສຣຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສກລວຏ຺ຏທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ພຫຸໍ ເວ ສຣຓໍ ຍນ຺ຕິ, ປພ຺ພຕານິ ວນານິ ຈ;

ອາຣາມຣຸກ຺ຂເຈຕ຺ຍານິ, ມນຸສ຺ສາ ຠຍຕຊ຺ຊິຕາ.

‘‘ເນຕໍ ໂຂ ສຣຓໍ ເຂມໍ, ເນຕໍ ສຣຓມຸຕ຺ຕມໍ;

ເນຕໍ ສຣຓມາຄມ຺ມ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ໂຍ ຈ ພຸທ຺ຘຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ, ສງ຺ຆຎ຺ຈ ສຣຓໍ ຄໂຕ;

ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ, ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ.

‘‘ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂສມຸປ຺ປາທໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ອຕິກ຺ກມໍ;

ອຣິຍໍ ຈຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ, ທຸກ຺ຂູປສມຄາມິນໍ.

‘‘ເອຕໍ ¶ ¶ ໂຂ ສຣຓໍ ເຂມໍ, ເອຕໍ ສຣຓມຸຕ຺ຕມໍ;

ເອຕໍ ສຣຓມາຄມ຺ມ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພຫຸນ຺ຕິ ພຫຸ. ປພ຺ພຕານີຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອິສິຄິລິເວປຸລ຺ລເວຠາຣາທິເກ ປພ຺ພເຕ ຈ ມຫາວນໂຄສິງ຺ຄສາລວນາທີນິ ¶ ວນານິ ຈ ເວຬຸວນຊີວກມ຺ພວນາທໂຍ ອາຣາເມ ຈ ອຸເທນເຈຕິຍໂຄຕມເຈຕິຍາທີນິ ຣຸກ຺ຂເຈຕ຺ຍານິ ຈ ເຕ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ເຕນ ເຕນ ຠເຍນ ຕຊ຺ຊິຕາ ຠຍໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມາ ປຸຕ຺ຕລາຠາທີນິ ວາ ປຕ຺ຖຍມານາ ສຣຓໍ ຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເນຕໍ ສຣຓນ຺ຕິ ເອຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ສຣຓໍ ເນວ ເຂມໍ ນ ອຸຕ຺ຕມໍ, ນ ຈ ເອຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ຊາຕິອາທິຘມ຺ເມສຸ ສຕ຺ເຕສຸ ເອໂກປິ ຊາຕິອາທິໂຕ ສພ຺ພທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂຍ ຈາຕິ ອິທໍ ອເຂມໍ ອນຸຕ຺ຕມໍ ສຣຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເຂມໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ສຣຓໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ຈ ຄຫຏ຺ໂຐ ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ ‘‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິອາທິກໍ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມສງ຺ຆານຸສ຺ສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນິສ຺ສາຍ ເສຏ຺ຐວເສນ ພຸທ຺ຘຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ສງ຺ຆຎ຺ຈ ສຣຓໍ ຄໂຕ, ຕສ຺ສປິ ຕໍ ສຣຓຄມນໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍວນ຺ທນາທີຫິ ກຸປ຺ປຕິ ຈລຕິ. ຕສ຺ສ ປນ ອຈລຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ມຄ຺ເຄນ ອາຄຕສຣຓເມວ ປກາສນ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕີຕິ ອາຫ. ໂຍ ຫິ ເອເຕສໍ ສຈ຺ຈານໍ ທສ຺ສນວເສນ ເອຕານິ ສຣຓໍ ¶ ຄໂຕ, ເອຕສ຺ສ ເອຕໍ ສຣຓໍ ເຂມຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕມຎ຺ຈ, ໂສ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ເອຕໍ ສຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ສກລສ຺ມາປິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ໂຂ ສຣຓໍ ເຂມນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເທສນາວສາເນ ສພ຺ເພປິ ເຕ ອິສໂຍ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິໍສຸ. ສຕ຺ຖາປິ ຈີວຣຄພ຺ຠໂຕ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ‘‘ເອຖ ຠິກ຺ຂໂວ, ຈຣຖ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເຕ ຕງ຺ຂເຓເຍວ ອຏ຺ຐປຣິກ຺ຂາຣຘຣາ ວສ຺ສສຏ຺ຐິກເຖຣາ ວິຍ ອເຫສຸໍ. ໂສ ຈ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ອງ຺ຄມຄຘກຸຣຸຣຏ຺ຐວາສີນໍ ສກ຺ກາຣໍ ອາທາຍ ອາຄມນທິວໂສ ອໂຫສິ. ເຕ ສກ຺ກາຣໍ ອາທາຍ ອາຄຕາ ສພ຺ເພປິ ເຕ ອິສໂຍ ປພ຺ພຊິເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອມ຺ຫາກໍ ອຄ຺ຄິທຕ຺ຕພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຫາ, ອຸທາຫຸ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອາຄຕຕ຺ຕາ ‘‘ອຄ຺ຄິທຕ຺ໂຕວ ມຫາ’’ຕິ ມຎ຺ຎິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ, ‘‘ອຄ຺ຄິທຕ຺ຕ, ປຣິສາຍ ກງ຺ຂໍ ຉິນ຺ທາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ອຫມ຺ປິ ເອຕ຺ຕກເມວ ¶ ປຈ຺ຈາສີສາມີ’’ຕິ ອິທ຺ຘິພເລນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ໂອຣຸຍ຺ຫ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖາ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ, ສາວໂກຫມສ຺ມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສາວກຕ຺ຕໍ ປກາເສສີຕິ.

ອຄ຺ຄິທຕ຺ຕພ຺ຣາຫ຺ມຓວຕ຺ຖຸ ຉຏ຺ຐໍ.

ທຸລ຺ລໂຠຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປຎ຺ຫໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເຖໂຣ ຫິ ເອກທິວສໍ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ໂນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຫຕ຺ຖາຊານີໂຍ ¶ ຉທ຺ທນ຺ຕກຸເລ ວາ ອຸໂປສຖກຸເລ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອສ຺ສາຊານີໂຍ ສິນ຺ຘວກຸເລ ວາ ວລາຫກສ຺ສຣາຊກຸເລ ວາ, ອຸສໂຠ ໂຄອາຊນີໂຍ ທກ຺ຂິຓປເຖຕິອາທີນິ ວທນ຺ເຕນ ສຕ຺ຖາຣາ ຫຕ຺ຖິອາຊານີຍາທີນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານາທີນິ ກຖິຕານິ, ປຸຣິສາຊານີໂຍ ປນ ກຫໍ ນຸ ໂຂ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິ. ສຕ຺ຖາ, ‘‘ອານນ຺ທ, ປຸຣິສາຊານີໂຍ ນາມ ສພ຺ພຕ຺ຖ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸຊຸກໂຕ ປນ ຕິໂຍຊນສຕາຍາເມ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍສເຕ ອາວຏ຺ຏໂຕ ນວໂຍຊນສຕປ຺ປມາເຓ ມຊ຺ຌິມປເທສຏ຺ຐາເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຈ ປນ ນ ຍສ຺ມິໍ ວາ ຕສ຺ມິໍ ວາ ກຸເລ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸລານໍ ປນ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ທຸລ຺ລໂຠ ປຸຣິສາຊຎ຺ໂຎ, ນ ໂສ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຊາຍຕິ;

ຍຕ຺ຖ ໂສ ຊາຍຕີ ຘີໂຣ, ຕໍ ກຸລໍ ສຸຂເມຘຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸລ຺ລໂຠຕິ ປຸຣິສາຊຎ຺ໂຎ ຫິ ທຸລ຺ລໂຠ, ນ ຫຕ຺ຖິອາຊານີຍາທໂຍ ວິຍ ສຸລໂຠ, ໂສ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຈ຺ຈນ຺ຕເທເສ ວາ ນີຈກຸເລ ວາ ນ ຊາຍຕິ, ມຊ຺ຌິມເທເສປິ ມຫາຊນສ຺ສ ອຠິວາທນາທິສກ຺ກາຣກຣຓຏ຺ຐາເນ ຂຕ຺ຕິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸລານໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ກຸເລ ຊາຍຕິ. ເອວໍ ຊາຍມາໂນ ຍຕ຺ຖ ໂສ ຊາຍຕິ ຘີໂຣ ອຸຕ຺ຕມປຎ຺ໂຎ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ¶ , ຕໍ ກຸລໍ ສຸຂເມຘຕີຕິ ສຸຂປ຺ປຕ຺ຕເມວ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣປຎ຺ຫວຕ຺ຖຸ ສຕ຺ຕມໍ.

ສຸໂຂ ¶ ¶ ພຸທ຺ຘານນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສມ຺ພຫຸລານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຖໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກທິວສຎ຺ຫິ ປຎ຺ຈສຕຠິກ຺ຂູ ອຸປຏ຺ຐານສາລາຍໍ ນິສິນ຺ນາ, ‘‘ອາວຸໂສ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ? ຕຕ຺ຖ ເກຈິ ‘‘ຣຊ຺ຊສຸຂສທິສໍ ສຸຂໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເກຈິ ກາມສຸຂສທິສໍ, ເກຈິ ‘‘ສາລິມໍສໂຠຊນາທິສທິສໍ ສຸຂໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ກິໍ ກເຖຖ? ອິທຎ຺ຫິ ສພ຺ພມ຺ປິ ສຸຂໍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂປຣິຍາປນ຺ນເມວ, ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາໂທ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ, ສງ຺ຆສາມຄ຺ຄີ, ສມ຺ໂມທມານຠາໂວຕິ ອິທເມວ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ສຸໂຂ ພຸທ຺ຘານມຸປ຺ປາໂທ, ສຸຂາ ສທ຺ຘມ຺ມເທສນາ;

ສຸຂາ ສງ຺ຆສ຺ສ ສາມຄ຺ຄີ, ສມຄ຺ຄານໍ ຕໂປ ສຸໂຂ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘານມຸປ຺ປາໂທຕິ ຍສ຺ມາ ພຸທ຺ຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ມຫາຊນໍ ຣາຄກນ຺ຕາຣາທີຫິ ຕາເຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ພຸທ຺ຘານໍ ອຸປ຺ປາໂທ ສຸໂຂ ອຸຕ຺ຕໂມ. ຍສ຺ມາ ¶ ສທ຺ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຄມ຺ມ ຊາຕິອາທິຘມ຺ມາ ສຕ຺ຕາ ຊາຕິອາທີຫິ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສທ຺ຘມ຺ມເທສນາ ສຸຂາ. ສາມຄ຺ຄີຕິ ສມຈິຕ຺ຕຕາ, ສາປິ ສຸຂາ ເອວ. ສມຄ຺ຄານໍ ປນ ເອກຈິຕ຺ຕານໍ ຍສ຺ມາ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ວາ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ຘຸຕງ຺ຄານິ ວາ ປຣິຫຣິຕຸໍ ສມຓຘມ຺ມໍ ວາ ກາຕຸໍ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ສມຄ຺ຄານໍ ຕໂປ ສຸໂຂຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ສມຄ຺ຄາ ສນ຺ນິປຕິສ຺ສນ຺ຕິ, ສມ຺ມຄ຺ຄາ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ສມຄ຺ຄາ ສງ຺ຆກຣຓີຍານິ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໓໖).

ເທສນາວສາເນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ, ມຫາຊນສ຺ສາປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

໙. ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓເຈຕິຍວຕ຺ຖຸ

ປູຊາຣເຫຕິ ¶ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓເຈຕິຍໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕຖາຄໂຕ ສາວຕ຺ຖິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ພາຣາຓສິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ໂຕເທຍ຺ຍຄາມສ຺ສ ສມີເປ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວາໂຣ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເທວຏ຺ຐານໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ຕຕ຺ຣ ນິສິນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິກໍ ເປເສຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ກສິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ປກ຺ໂກສາເປສິ ¶ . ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຖາຄຕໍ ອນຠິວນ຺ທິຕ຺ວາ ຕເມວ ເທວຏ຺ຐານໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ສຸຄໂຕປິ ‘‘ອິມໍ ປເທສໍ ກິນ຺ຕິ ມຎ຺ຎສິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ອາຫ. ອມ຺ຫາກໍ ປເວຓິຍາ ອາຄຕເຈຕິຍຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວນ຺ທາມິ, ໂຠ ໂຄຕມາຕິ. ‘‘ອິມໍ ຐານໍ ວນ຺ທນ຺ເຕນ ຕຍາ ສາຘຸ ກຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ສຸຄໂຕ ຕໍ ສມ຺ປຫໍເສສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ເກນ ນຸ ໂຂ ກາຣເຓນ ຠຄວາ ເອວໍ ສມ຺ປຫໍເສສີ’’ຕິ ສໍສຍໍ ສຎ຺ຊເນສຸໍ. ຕໂຕ ຕຖາຄໂຕ ເຕສໍ ສໍສຍມປເນຕຸໍ ມຊ຺ຌິມນິກາເຍ ຆຏິກາຣສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ (ມ. ນິ. ໒.໒໘໒ ອາທໂຍ) ວຕ຺ວາ ອິທ຺ຘານຸຠາເວນ ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ໂຍຊນຸພ຺ເພຘໍ ກນກເຈຕິຍໍ ອປຣຎ຺ຈ ກນກເຈຕິຍໍ ອາກາເສ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ, ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອວໍວິຘານໍ ປູຊາຣຫານໍ ປູຊາ ຍຸຕ຺ຕຕຣາວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ມຫາປຣິນິພ຺ພານສຸຕ຺ເຕ (ທີ. ນິ. ໒.໒໐໖) ທສ຺ສິຕນເຍເນວ ພຸທ຺ຘາທິເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຖູປາຣເຫ ປກາເສຕ຺ວາ ສຣີຣເຈຕິຍໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສເຈຕິຍໍ ປຣິໂຠຄເຈຕິຍນ຺ຕິ ຕີຓິ ເຈຕິຍານິ ວິເສສໂຕ ປຣິທີເປຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ປູຊາຣເຫ ປູຊຍໂຕ, ພຸທ຺ເຘ ຍທິ ຈ ສາວເກ;

ປປຎ຺ຈສມຕິກ຺ກນ຺ເຕ, ຕິຓ຺ຓໂສກປຣິທ຺ທເວ.

‘‘ເຕ ຕາທິເສ ປູຊຍໂຕ, ນິພ຺ພຸເຕ ອກຸໂຕຠເຍ;

ນ ສກ຺ກາ ປຸຎ຺ຎໍ ສງ຺ຂາຕຸໍ, ອິເມຕ຺ຕມປິ ເກນຈີ’’ຕິ. (ອປ. ເຖຣ ໑.໑໐.໑-໒);

ຕຕ຺ຖ ປູຊິຕຸໍ ອຣຫາ ປູຊາຣຫາ, ປູຊິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປູຊາຣເຫ ປູຊຍໂຕຕິ ອຠິວາທນາທີຫິ ຈ ຈຕູຫິ ຈ ປຈ຺ຈເຍຫິ ¶ ປູເຊນ຺ຕສ຺ສ. ປູຊາຣເຫ ທສ຺ເສຕິ ພຸທ຺ເຘຕິອາທິນາ. ພຸທ຺ເຘຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ. ຍທີຕິ ຍທິ ວາ, ອຖ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘຕິ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ, ສາວເກ ຈ. ປປຎ຺ຈສມຕິກ຺ກນ຺ເຕຕິ ສມຕິກ຺ກນ຺ຕຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິມານປປຎ຺ເຈ. ຕິຓ຺ຓໂສກປຣິທ຺ທເວຕິ ¶ ອຕິກ຺ກນ຺ຕໂສກປຣິທ຺ທເວ ¶ , ອິເມ ທ຺ເວ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕຫິ ປູຊາຣຫຕ຺ຕໍ ທສ຺ສິຕໍ.

ເຕຕິ ພຸທ຺ຘາທໂຍ. ຕາທິເສຕິ ວຸຕ຺ຕຄຫຓວເສນ. ນິພ຺ພຸເຕຕິ ຣາຄາທິນິພ຺ພຸຕິຍາ. ນຕ຺ຖິ ກຸໂຕຈິ ຠວໂຕ ວາ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ວາ ເອເຕສໍ ຠຍນ຺ຕິ ອກຸໂຕຠຍາ, ເຕ ອກຸໂຕຠເຍ. ນ ສກ຺ກາ ປຸຎ຺ຎໍ ສງ຺ຂາຕຸນ຺ຕິ ປຸຎ຺ຎໍ ຄເຓຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ກຖນ຺ຕິ ເຈ? ອິເມຕ຺ຕມປິ ເກນຈີຕິ ອິມໍ ເອຕ຺ຕກໍ, ອິມໍ ເອຕ຺ຕກນ຺ຕິ ເກນຈີຕິ ອປິສທ຺ໂທ ອິຘ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ, ເກນຈິ ປຸຄ຺ຄເລນ ມາເນນ ວາ. ຕຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄເລນາຕິ ເຕນ ພ຺ຣຫ຺ມາທິນາ. ມາເນນາຕິ ຕິວິເຘນ ມາເນນ ຕີຣເຓນ ຘາຣເຓນ ປູຣເຓນ ວາ. ຕີຣຓໍ ນາມ ອິທໍ ເອຕ຺ຕກນ຺ຕິ ນຍໂຕ ຕີຣຓໍ. ຘາຣຓນ຺ຕິ ຕຸລາຍ ຘາຣຓໍ. ປູຣຓໍ ນາມ ອຑ຺ຒປສຕປຕ຺ຖນາຬິກາທິວເສນ ປູຣຓໍ. ເກນຈິ ປຸຄ຺ຄເລນ ອິເມຫິ ຕີຫິ ມາເນຫິ ພຸທ຺ຘາທິເກ ປູຊຍໂຕ ປຸຎ຺ຎໍ ວິປາກວເສນ ຄເຓຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ ປຣິຍນ຺ຕຣຫິຕໂຕຕິ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ປູຊຍໂຕ ກິໍ ທານໍ ປຐມໍ ຘຣມາເນ ພຸທ຺ຘາທີ ປູຊຍໂຕ ນ ສກ຺ກາ ປຸຎ຺ຎໍ ສງ຺ຂາຕຸໍ, ປຸນ ເຕ ຕາທິເສ ກິເລສປຣິນິພ຺ພານນິມິຕ຺ເຕນ ຂນ຺ຘປຣິນິພ຺ພາເນນ ນິພ຺ພຸເຕປິ ປູຊຍໂຕ ນ ສກ຺ກາ ສງ຺ຂາຕຸນ຺ຕິ ເຠທາ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຕນ ຫິ ວິມານວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ –

‘‘ຕິຏ຺ຐນ຺ເຕ ¶ ນິພ຺ພຸເຕ ຈາປິ, ສເມ ຈິຕ຺ເຕ ສມໍ ຜລໍ;

ເຈໂຕປຓິຘິເຫຕຸ ຫິ, ສຕ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ສຸຄ຺ຄຕິ’’ນ຺ຕິ. (ວິ. ວ. ໘໐໖);

ເທສນາວສາເນ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂສຕາປນ຺ໂນ ອໂຫສີຕິ. ໂຍຊນິກໍ ກນກເຈຕິຍໍ ສຕ຺ຕາຫມາກາເສວ ອຏ຺ຐາສິ, ມຫນ຺ເຕນ ສມາຄໂມ ຈາໂຫສິ, ສຕ຺ຕາຫໍ ເຈຕິຍໍ ນານປ຺ປກາເຣນ ປູເຊສຸໍ. ຕໂຕ ຠິນ຺ນລທ຺ຘິການໍ ລທ຺ຘິເຠໂທ ຊາໂຕ, ພຸທ຺ຘານຸຠາເວນ ຕໍ ເຈຕິຍໍ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄຕໍ, ຕຕ຺ເຖວ ຕໍຂເຓ ມຫນ຺ຕໍ ປາສາຓເຈຕິຍໍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມິໍ ສມາຄເມ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສີຕິ.

ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓເຈຕິຍວຕ຺ຖຸ ນວມໍ.

ສຸສຸຂໍ ¶ ¶ ¶ ວຕາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ສກ຺ເກສຸ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກລຫວູປສມນຕ຺ຖໍ ຎາຕເກ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາກິຍໂກລິຍາ ກິຣ ກປິລວຕ຺ຖຸນຄຣສ຺ສ ຈ ໂກລິຍນຄຣສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕເຣ ໂຣຫິຓິໍ ນາມ ນທິໍ ເອເກເນວ ອາວຣເຓນ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ສສ຺ສານິ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຖ ເຊຏ຺ຐມູລມາເສ ສສ຺ເສສຸ ມິລາຍນ຺ເຕສຸ ອຸຠຍນຄຣວາສິການມ຺ປິ ກມ຺ມກາຣາ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ໂກລິຍນຄຣວາສິໂນ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອິທໍ ອຸທກໍ ອຸຠຍໂຕ ຫຣິຍມານໍ ເນວ ຕຸມ຺ຫາກໍ, ນ ອມ຺ຫາກໍ ປໂຫສ຺ສຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ປນ ສສ຺ສໍ ເອກອຸທເກເນວ ນິປ຺ຜຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ອິທໍ ອຸທກໍ ອມ຺ຫາກໍ ເທຖາ’’ຕິ. ອິຕເຣປິ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫສຸ ໂກຏ຺ຐເກ ປູເຣຕ຺ວາ ຐິເຕສຸ ມຍໍ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓນີລມຓິກາຬກຫາປເຓ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິປສິພ຺ພກາທິຫຕ຺ຖາ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຆຣທ຺ວາເຣ ວິຈຣິຕຸໍ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ສສ຺ສໍ ເອກອຸທເກເນວ ¶ ນິປ຺ຜຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ອິທໍ ອຸທກໍ ອມ຺ຫາກໍ ເທຖາ’’ຕິ. ນ ມຍໍ ທສ຺ສາມາຕິ. ມຍມ຺ປິ ນ ທສ຺ສາມາຕິ ເອວໍ ກຖໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ເອໂກ ອຸຏ຺ຐາຍ ເອກສ຺ສ ປຫາຣໍ ອທາສິ, ໂສປິ ອຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຣາຊກຸລານໍ ຊາຕິໍ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ ກລຫໍ ວຑ຺ຒຍິໍສຸ.

ໂກລິຍກມ຺ມກາຣາ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກປິລວຕ຺ຖຸວາສິເກ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຊ຺ຊຖ, ເຍ ໂສຓສິງ຺ຄາລາທໂຍ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ຠຄິນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສິໍສຸ, ເອເຕສໍ ຫຕ຺ຖິໂນ ເຈວ ອສ຺ສາ ຈ ຜລກາວຸຘານິ ຈ ອມ຺ຫາກໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ສາກິຍກມ຺ມກາຣາປິ ວທນ຺ຕິ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອິທານິ ກຸຏ຺ຐິໂນ ທາຣເກ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຊ຺ຊຖ, ເຍ ອນາຖາ ນິຄ຺ຄຕິກາ ຕິຣຈ຺ຉານາ ວິຍ ໂກລຣຸກ຺ເຂ ວສິໍສຸ, ເອເຕສໍ ຫຕ຺ຖິໂນ ຈ ອສ຺ສາ ຈ ຜລກາວຸຘານິ ຈ ອມ຺ຫາກໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ກມ຺ເມ ນິຍຸຕ຺ຕານໍ ອມຈ຺ຈານໍ ກຖຍິໍສຸ, ອມຈ຺ຈາ ຣາຊກຸລານໍ ກເຖສຸໍ. ຕໂຕ ສາກິຍາ ‘‘ຠຄິນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສິຕການໍ ຖາມຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ທສ຺ເສສ຺ສາມາ’’ຕິ ຍຸທ຺ຘສຊ຺ຊາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ໂກລິຍາປິ ‘‘ໂກລຣຸກ຺ຂວາສີນໍ ຖາມຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ທສ຺ເສສ຺ສາມາ’’ຕິ ຍຸທ຺ຘສຊ຺ຊາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາປິ ¶ ¶ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ຎາຕເກ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຍິ ອຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ອິເມ ນສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍາ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກໂກວ ອາກາເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຣຫິຓິນທິຍາ ມຊ຺ເຌ ອາກາເສ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິ. ຎາຕກາ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ¶ ອາວຸຘານິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ວນ຺ທິໍສຸ. ອຖ ເນ ສຕ຺ຖາ ອາຫ – ‘‘ກິໍ ກລໂຫ ນາເມສ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຊານາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ທານິ ຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ເຕ ‘‘ອຸປຣາຊາ ຊານິສ຺ສຕິ, ເສນາປຕິ ຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ຍາວ ທາສກມ຺ມກເຣ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຸທກກລໂຫ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ‘‘ອຸທກໍ ກິໍ ອຄ຺ຆຕິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ອປ຺ປຄ຺ຆໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຂຕ຺ຕິຍາ ກິໍ ອຄ຺ຆນ຺ຕິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ຂຕ຺ຕິຍາ ນາມ ອນຄ຺ຆາ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອຍຸຕ຺ຕໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕຕໍ ອຸທກໍ ນິສ຺ສາຍ ອນຄ຺ເຆ ຂຕ຺ຕິເຍ ນາເສຕຸ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ອຖ ເຕ ສຕ຺ຖາ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ ມຫາຣາຊາ ເອວຣູປໍ ກໂຣຖ, ມຍິ ອສນ຺ເຕ ອຊ຺ຊ ໂລຫິຕນທີ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ, ອຍຸຕ຺ຕໍ ໂວ ກຕໍ, ຕຸມ຺ເຫ ປຎ຺ຈຫິ ເວເຣຫິ ສເວຣາ ວິຫຣຖ, ອຫໍ ອເວໂຣ ວິຫຣາມິ. ຕຸມ຺ເຫ ກິເລສາຕຸຣາ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣຖ, ອຫໍ ອນາຕຸໂຣ. ຕຸມ຺ເຫ ກາມຄຸຓປຣິເຍສນຸສ຺ສຸກ຺ກາ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣຖ, ອຫໍ ອນຸສ຺ສຸກ຺ໂກ ວິຫຣາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ສຸສຸຂໍ ວຕ ຊີວາມ, ເວຣິເນສຸ ອເວຣິໂນ,

ເວຣິເນສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ, ວິຫຣາມ ອເວຣິໂນ.

‘‘ສຸສຸຂໍ ວຕ ຊີວາມ, ອາຕຸເຣສຸ ອນາຕຸຣາ;

ອາຕຸເຣສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ, ວິຫຣາມ ອນາຕຸຣາ.

‘‘ສຸສຸຂໍ ວຕ ຊີວາມ, ອຸສ຺ສຸເກສຸ ອນຸສ຺ສຸກາ;

ອຸສ຺ສຸເກສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ, ວິຫຣາມ ອນຸສ຺ສຸກາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ສຸສຸຂນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ສຸຂໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເຍ ຄິຫິໂນ ສນ຺ຘິຈ຺ເຉທາທິວເສນ, ປພ຺ພຊິຕາ ວາ ປນ ເວຊ຺ຊກມ຺ມາທິວເສນ ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘‘ສຸເຂນ ຊີວາມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕຫິ ມຍເມວ ສຸສຸຂໍ ວຕ ຊີວາມ, ເຍ ມຍໍ ປຎ຺ຈຫິ ເວຣີຫິ ເວຣິເນສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ອເວຣິໂນ, ກິເລສາຕຸເຣສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ນິກ຺ກິເລສຕາຍ ອນາຕຸຣາ, ປຎ຺ຈກາມຄຸຓປຣິເຍສເນ ອຸສ຺ສຸເກສຸ ຕາຍ ປຣິເຍສນາຍ ອຠາເວນ ອນຸສ຺ສຸກາຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ສຸສຸຂໍ ¶ ¶ ວຕ ຊີວາມາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ປຎ຺ຈສາລາຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມາຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກທິວສຎ຺ຫິ ສຕ຺ຖາ ປຎ຺ຈສຕານໍ ກຸມາຣິການໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສູປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ຄາມໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫາສິ. ຕາປິ ກຸມາຣິກາໂຍ ເອກສ຺ມິໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕທິວເສ ນທິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕາ ຄາມາຠິມຸຂິໂຍ ປາຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາປິ ຕໍ ຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຕິ. ອຖ ມາໂຣ ສກລຄາມວາສີນໍ ສຣີເຣ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ¶ ຍຖາ ສຕ຺ຖາ ກຏຈ຺ຉຸຠຕ຺ຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ລຠຕິ, ເອວໍ ກຕ຺ວາ ຍຖາໂຘເຕນ ປຕ຺ເຕນ ນິກ຺ຂມນ຺ຕໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ຄາມທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ອປິ, ສມຓ, ປິຓ຺ຑປາຕໍ ລຠິຕ຺ຖາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ປາປິມ, ຕຖາ ອກາສິ, ຍຖາຫໍ ປິຓ຺ຑໍ ນ ລເຠຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ປຸນ ປວິສຖາ’’ຕິ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ສເຈ ປຸນ ປວິສຕິ, ສພ຺ເພສໍ ສຣີເຣ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ອິມສ຺ສ ປຸຣໂຕ ປາຓິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຫສ຺ສເກຬິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຕາ ກຸມາຣິກາໂຍ ຄາມທ຺ວາຣໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ມາໂຣປິ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາຫ – ‘‘ອປິ, ຠນ຺ເຕ, ປິຓ຺ຑໍ ອລຠມານາ ຊິຆຈ຺ຉາທຸກ຺ເຂນ ປີຬິຕຕ຺ຖາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຊ຺ຊ ມຍໍ, ປາປິມ, ກິຎ຺ຈິ ອລຠິຕ຺ວາປິ ອາຠສ຺ສຣໂລເກ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ວິຍ ປີຕິສຸເຂເນວ ວີຕິນາເມສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ສຸສຸຂໍ ວຕ ຊີວາມ, ເຍສໍ ໂນ ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈນໍ;

ປີຕິຠກ຺ຂາ ຠວິສ຺ສາມ, ເທວາ ອາຠສ຺ສຣາ ຍຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຍສໍ ໂນຕິ ເຍສໍ ອມ຺ຫາກໍ ປລິພຸຊ຺ຌນຕ຺ເຖນ ຣາຄາທີສຸ ກິຎ຺ຈເນສຸ ເອກມ຺ປິ ກິຎ຺ຈນໍ ນຕ຺ຖິ. ປີຕິຠກ຺ຂາຕິ ຍຖາ ອາຠສ຺ສຣາ ເທວາ ປີຕິຠກ຺ຂາ ຫຸຕ຺ວາ ປີຕິສຸເຂເນວ ວີຕິນາເມນ຺ຕິ, ເອວໍ ມຍມ຺ປິ, ປາປິມ, ກິຎ຺ຈິ ອລຠິຕ຺ວາ ປີຕິຠກ຺ຂາ ຠວິສ຺ສາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ປຎ຺ຈສຕາປິ ກຸມາຣິກາໂຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສູຕິ.

ຊຍໍ ¶ ¶ ເວຣນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ປຣາຊຍໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ກາສິກຄາມໍ ນິສ຺ສາຍ ຠາຄິເນຍ຺ເຍນ ອຊາຕສຕ຺ຕຸນາ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌນ຺ໂຕ ເຕນ ຕໂຍ ວາເຣ ປຣາຊິໂຕ ຕຕິຍວາເຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ຂີຣມຸຂມ຺ປິ ທາຣກໍ ປຣາເຊຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍ, ກິໍ ເມ ຊີວິເຕນາ’’ຕິ. ໂສ ອາຫາຣູປຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ມຎ຺ຈເກ ນິປຊ຺ຊິ. ອຖສ຺ສ ສາ ປວຕ຺ຕິ ສກລນຄຣໍ ປຕ຺ຖຣິ. ຠິກ຺ຂູ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຣາຊາ ກິຣ ກາສິກຄາມກໍ ນິສ຺ສາຍ ຕໂຍ ວາເຣ ປຣາຊິໂຕ, ໂສ ອິທານິ ປຣາຊິຕ຺ວາ ອາຄໂຕ ‘ຂີຣມຸຂມ຺ປິ ທາຣກໍ ປຣາເຊຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍ, ກິໍ ເມ ຊີວິເຕນາ’ຕິ ອາຫາຣູປຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ມຎ຺ຈເກ ນິປນ຺ໂນ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຊິນນ຺ໂຕປິ ເວຣໍ ປສວຕິ, ປຣາຊິໂຕ ປນ ທຸກ຺ຂໍ ເສຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຊຍໍ ເວຣໍ ປສວຕິ, ທຸກ຺ຂໍ ເສຕິ ປຣາຊິໂຕ;

ອຸປສນ຺ໂຕ ສຸຂໍ ເສຕິ, ຫິຕ຺ວາ ຊຍປຣາຊຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຊຍນ຺ຕິ ປຣໍ ຊິນນ຺ໂຕ ເວຣໍ ປຏິລຠຕິ. ປຣາຊິໂຕຕິ ປເຣນ ປຣາຊິໂຕ ‘‘ກທາ ນຸ ໂຂ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໍ ທຏ຺ຐຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ທຸກ຺ຂໍ ເສຕິ ສພ຺ພິຣິຍາປເຖສຸ ¶ ທຸກ຺ຂເມວ ວິຫຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປສນ຺ໂຕຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຸປສນ຺ຕຣາຄາທິກິເລໂສ ຂີຓາສໂວ ຊຍຎ຺ຈ ປຣາຊຍຎ຺ຈ ຫິຕ຺ວາ ສຸຂໍ ເສຕິ, ສພ຺ພິຣິຍາປເຖສຸ ສຸຂເມວ ວິຫຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ນຕ຺ຖິ ຣາຄສໂມຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກຸລທາຣິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕສ຺ສາ ¶ ¶ ກິຣ ມາຕາປິຕໂຣ ອາວາຫໍ ກຕ຺ວາ ມງ຺ຄລທິວເສ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ຕຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທິ. ສາປິ ໂຂ ວຘຸກາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອຸທກປຣິສ຺ສາວນາທີນິ ກໂຣນ຺ຕີ ອປຣາປຣໍ ສຎ຺ຈຣຕິ. ສາມິໂກປິສ຺ສາ ຕໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ສ ຣາຄວເສນ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ກິເລໂສ ສມຸທາຈຣິ. ໂສ ອຎ຺ຎາຓາຠິຠູໂຕ ເນວ ພຸທ຺ຘໍ ອຸປຏ຺ຐຫິ, ນ ອສີຕິ ມຫາເຖເຣ. ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ‘‘ຕໍ ວຘຸກໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ອກາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສຊ຺ຌາສຍໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຍຖາ ຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ເອວມກາສິ. ໂສ ອທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຐິຕກາເລ ‘‘ກຸມາຣກ, ນ ຫິ ຣາຄຄ຺ຄິນາ ສທິໂສ ອຄ຺ຄິ ນາມ ¶ , ໂທສກລິນາ ສທິໂສ ກລິ ນາມ, ຂນ຺ຘປຣິຫຣຓທຸກ຺ເຂນ ສທິສໍ ທຸກ຺ຂໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ນິພ຺ພານສຸຂສທິສໍ ສຸຂມ຺ປິ ນຕ຺ຖິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ນຕ຺ຖິ ຣາຄສໂມ ອຄ຺ຄິ, ນຕ຺ຖິ ໂທສສໂມ ກລິ;

ນຕ຺ຖິ ຂນ຺ຘສມາ ທຸກ຺ຂາ, ນຕ຺ຖິ ສນ຺ຕິປຣໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ ຣາຄສໂມຕິ ຘູມໍ ວາ ຊາລໍ ວາ ອງ຺ຄາຣໍ ວາ ອທສ຺ເສຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕເຍວ ຌາເປຕ຺ວາ ຠສ຺ມມຸຏ຺ຐິໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ຣາເຄນ ສໂມ ອຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ກລີຕິ ໂທເສນ ສໂມ ອປຣາໂຘປິ ນຕ຺ຖິ. ຂນ຺ຘສມາຕິ ຂນ຺ເຘຫິ ສມາ. ຍຖາ ປຣິຫຣິຍມານາ ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂາ, ເອວໍ ອຎ຺ຎໍ ທຸກ຺ຂໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສນ຺ຕິປຣນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ອຎ຺ຎໍ ສຸຂມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ. ອຎ຺ຎຎ຺ຫິ ສຸຂໍ ສຸຂເມວ, ນິພ຺ພານໍ ປຣມສຸຂນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ກຸມາຣິກາ ຈ ກຸມາຣໂກ ຈ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠຄວາ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ທສ຺ສນາກາຣໍ ອກາສີຕິ.

ອຎ຺ຎຕຣກຸລທາຣິກາວຕ຺ຖຸ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

ຊິຆຈ຺ຉາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ອາຬວິຍໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸປາສກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ¶ ທິວເສ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ໂນວ ¶ ປຈ຺ຈູສກາເລ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ¶ ອາຬວິຍໍ ເອກໍ ທຸຄ຺ຄຕມນຸສ຺ສໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສູປນິສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕຠິກ຺ຂຸປຣິວາໂຣ ອາຬວິໍ ອຄມາສິ. ອາຬວິວາສິໂນ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ຕຍິໍສຸ. ໂສປິ ທຸຄ຺ຄຕມນຸສ຺ໂສ ‘‘ສຕ຺ຖາ ກິຣ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ໂສສ຺ສາມີ’’ຕິ ມນໍ ອກາສິ. ຕໍທິວສເມວ ຈສ຺ສ ເອໂກ ໂຄໂຓ ປລາຍິ. ໂສ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ໂຄຓໍ ປຣິເຍສິສ຺ສາມິ, ອຸທາຫຸ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ໂຄຓໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຘມ຺ມໍ ໂສສ຺ສາມີ’’ຕິ ປາໂຕວ ເຄຫາ ນິກ຺ຂມິ. ອາຬວິວາສິໂນປິ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ອນຸໂມທນຕ຺ຖາຍ ປຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຍໍ ນິສ຺ສາຍ ອຫໍ ຕິໍສໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ອາຄໂຕ, ໂສ ໂຄຓໍ ປຣິເຍສິຕຸໍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ໂຐ, ຕສ຺ມິໍ ອາຄເຕເຍວ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ.

ໂສປິ ມນຸສ຺ໂສ ທິວາ ໂຄຓໍ ທິສ຺ວາ ໂຄຄເຓ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ສເຈປິ ອຎ຺ຎໍ ນຕ຺ຖິ, ສຕ຺ຖຸ ວນ຺ທນມຕ຺ຕມ຺ປິ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຊິຆຈ຺ຉາປີຬິໂຕປິ ເຄຫໍ ຄມນາຍ ມນໍ ອກຕ຺ວາ ເວເຄນ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ຐິຕກາເລ ທານເວຍ຺ຍາວຏິກໍ ອາຫ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອຕິຣິຕ຺ຕຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ເຕນ ຫິ ‘‘ອິມໍ ປຣິວິສາຫີ’’ຕິ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣາ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນເຍວ ຕໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຍາຄຸຂາທນີຍໂຠຊນີເຍຫິ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ປຣິວິສິ. ໂສ ຠຸຕ຺ຕຠຕ຺ໂຕ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລສິ. ຐເປຕ຺ວາ ກິຣ ອິມໍ ຐານໍ ຕີສຸ ປິຏເກສຸ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຕາຄຕສ຺ສ ¶ ຠຕ຺ຕວິຈາຣຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ສ ປສ຺ສທ຺ຘທຣຖສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ອນຸປຸພ຺ພິໍ ກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສສິ. ໂສ ເທສນາວສາເນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ສຕ຺ຖາປິ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ. ມຫາຊໂນ ສຕ຺ຖາຣໍ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິ.

ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖາຣາ ສທ຺ຘິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາເຍວ ອຸຊ຺ຌາຍິໍສຸ – ‘‘ປສ຺ສຖາວຸໂສ, ສຕ຺ຖຸ ກມ຺ມໍ, ອຎ຺ເຎສຸ ທິວເສສຸ ເອວຣູປໍ ນຕ຺ຖິ, ອຊ຺ຊ ປເນກໍ ມນຸສ຺ສໍ ທິສ຺ວາວ ຍາຄຸອາທີນິ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ທາເປສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຐິຕໂກວ ‘‘ກິໍ ກເຖຖ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຫໍ ຕິໍສໂຍຊນໍ ກນ຺ຕາຣໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສູປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ອາຄໂຕ, ໂສ ອຕິວິຍ ຊິຆຈ຺ຉິໂຕ, ປາໂຕວ ປຏ຺ຐາຍ ໂຄຓໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ¶ ອຣຎ຺ເຎ ວິຈຣິ. ‘ຊິຆຈ຺ຉທຸກ຺ເຂນ ຘມ຺ເມ ເທສິຍມາເນປິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອວໍ ອກາສິໍ, ຊິຆຈ຺ຉາໂຣຄສທິໂສ ໂຣໂຄ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຊິຆຈ຺ຉາປຣມາ ໂຣຄາ, ສງ຺ຂາຣປຣມາ ທຸຂາ;

ເອຕໍ ຎຕ຺ວາ ຍຖາຠູຕໍ, ນິພ຺ພານໍ ປຣມໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ຊິຆຈ຺ຉາປຣມາ ໂຣຄາຕິ ຍສ຺ມາ ອຎ຺ໂຎ ໂຣໂຄ ສກິໍ ຕິກິຈ຺ຉິໂຕ ວິນສ຺ສຕິ ວາ ຕທງ຺ຄວເສນ ວາ ປຫີຍຕິ ¶ , ຊິຆຈ຺ຉາ ປນ ນິຈ຺ຈກາລໍ ຕິກິຈ຺ຉິຕພ຺ພາເຍວາຕິ ເສສໂຣຄານໍ ອຍໍ ປຣມາ ນາມ. ສງ຺ຂາຣາຕິ ປຎ຺ຈ ຂນ຺ຘາ. ເອຕໍ ຎຕ຺ວາຕິ ຊິຆຈ຺ຉາສໂມ ໂຣໂຄ ນຕ຺ຖິ, ຂນ຺ຘປຣິຫຣຓສມໍ ທຸກ຺ຂໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ຍຖາຠູຕໍ ຎຕ຺ວາ ປຓ຺ຑິໂຕ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິ ກໂຣຕິ. ນິພ຺ພານໍ ປຣມໍ ສຸຂນ຺ຕິ ຕຎ຺ຫິ ສພ຺ພສຸຂານໍ ປຣມໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ສຸຂນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ອາໂຣຄ຺ຍປຣມາ ລາຠາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ປເສນທິໂກສລໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ຣາຊາ ຕຓ຺ຑຸລໂທຓສ຺ສ ໂອທນໍ ຕທຸປິເຍນ ສູປພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ເອກທິວສໍ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ຠຕ຺ຕສມ຺ມທໍ ອວິໂນເທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກິລນ຺ຕຣູໂປ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ນິທ຺ທາຍ ອຠິຠູຍມາໂນປິ ອຸຊຸກໍ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ອາຫ – ‘‘ກິໍ, ມຫາຣາຊ, ອວິສ຺ສມິຕ຺ວາວ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຸຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເມ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ, ‘‘ມຫາຣາຊ ¶ , ອຕິພຫຸໂຠຊນໍ ເອວໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

ປຸນປ຺ປຸນໍ ຄພ຺ຠມຸເປຕິ ມນ຺ໂທ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໓໒໕); –

ອິມາຍ ຄາຖາຍ ໂອວທິຕ຺ວາ, ‘‘ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນໍ ນາມ ມຕ຺ຕາຍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຕ຺ຕໂຠຊິໂນ ຫິ ສຸຂໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິ ໂອວທນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

ສຓິກໍ ຊີຣຕິ ອາຍຸປາລຍ’’ນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໒໔);

ຣາຊາ ຄາຖໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ສມີເປ ຐິຕໍ ປນ ຠາຄິເນຍ຺ຍໍ, ສຸທສ຺ສນໍ ນາມ ມາຓວໍ ‘‘ອິມໍ ຄາຖໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫ, ຕາຕາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕໍ ຄາຖໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກໂຣມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ອາຫ – ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ໂອສານປິຓ຺ຑກາເລ ອິມໍ ຄາຖໍ ວເທຍ຺ຍາສິ, ຣາຊາ ອຕ຺ຖໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຍໍ ປິຓ຺ຑໍ ຉຑ຺ເຑສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປິຓ຺ເຑ ສິຕ຺ຖຄຓນາຍ ຣຎ຺ໂຎ ຠຕ຺ຕປຈນກາເລ ຕຕ຺ຕເກ ຕຓ຺ຑຸເລ ຫເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ສາຍມ຺ປິ ປາໂຕປິ ຣຎ຺ໂຎ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ໂອສານປິຓ຺ຑກາເລ ຕໍ ຄາຖໍ ອຸທາຫຣິຕ຺ວາ ເຕນ ຉຑ຺ຑິຕປິຓ຺ເຑ ສິຕ຺ຖຄຓນາຍ ຕຓ຺ຑຸເລ ຫາເປສິ. ຣາຊາປິ ຕສ຺ສ ຄາຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສຫສ຺ສໍ ສຫສ຺ສໍ ທາເປສິ ¶ . ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ນາຬິໂກທນປຣມຕາຍ ສຓ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສຸຂປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕນຸສຣີໂຣ ອໂຫສິ.

ອເຖກທິວສໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິທານິ ເມ ສຸຂໍ ຊາຕໍ, ມິຄມ຺ປິ ອສ຺ສມ຺ປິ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນສມຕ຺ໂຖ ຊາໂຕມ຺ຫິ. ປຸພ຺ເພ ເມ ຠາຄິເນຍ຺ເຍນ ສທ຺ຘິໍ ຍຸທ຺ຘເມວ ໂຫຕິ, ອິທານິ ວຊີຣກຸມາຣິໍ ນາມ ຘີຕຣໍ ຠາຄິເນຍ຺ຍສ຺ສ ທຕ຺ວາ ໂສ ຄາໂມ ຕສ຺ສາເຍວ ນ຺ຫານຈຸຓ຺ຓມູລໍ ກຕ຺ວາ ທິນ຺ໂນ, ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ວິຄ຺ຄໂຫ ວູປສນ຺ໂຕ, ອິມິນາປິ ເມ ກາຣເຓນ ສຸຂເມວ ຊາຕໍ. ກຸລສນ຺ຕກໍ ຣາຊມຓິຣຕນໍ ໂນ ເຄເຫ ປຸຣິມທິວເສ ¶ ນຏ຺ຐໍ, ຕມ຺ປິ ອິທານິ ຫຕ຺ຖປຕ຺ຕໍ ອາຄຕໍ, ອິມິນາປິ ເມ ກາຣເຓນ ສຸຂເມວ ຊາຕໍ. ຕຸມ຺ຫາກໍ ສາວເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາສໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ຎາຕິຘີຕາປິ ໂນ ເຄເຫ ກຕາ, ອິມິນາປິ ເມ ກາຣເຓນ ສຸຂເມວ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອາໂຣຄ຺ຍໍ ນາມ, ມຫາຣາຊ, ປຣໂມ ລາໂຠ, ຍຖາລທ຺ເຘນ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐຠາວສທິສມ຺ປິ ຘນໍ, ວິສ຺ສາສສທິໂສ ຈ ປຣມາ ຎາຕິ, ນິພ຺ພານສທິສຎ຺ຈ ສຸຂໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອາໂຣຄ຺ຍປຣມາ ລາຠາ, ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິປຣມໍ ຘນໍ;

ວິສ຺ສາສປຣມາ ຎາຕິ, ນິພ຺ພານປຣມໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ອາໂຣຄ຺ຍປຣມາ ລາຠາຕິ ອໂຣຄຠາວປຣມາ ລາຠາ. ໂຣຄິໂນ ຫິ ວິຊ຺ຊມານາປິ ລາຠາ ອລາຠາເຍວ, ຕສ຺ມາ ອໂຣຄສ຺ສ ສພ຺ພລາຠາ ອາຄຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອາໂຣຄ຺ຍປຣມາ ລາຠາ’’ຕິ. ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິປຣມໍ ຘນນ຺ຕິ ຄິຫິໂນ ວາ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ວາ ຍໍ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘໍ ¶ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ, ເຕເນວ ຕຸສ຺ສນຠາໂວ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐີ ນາມ ເສສຘເນຫິ ປຣມໍ ຘນໍ. ວິສ຺ສາສປຣມາ ຎາຕີຕິ ມາຕາ ວາ ໂຫຕຸ ປິຕາ ວາ, ເຍນ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາໂສ ນຕ຺ຖິ, ໂສ ອຎ຺ຎາຕໂກວ. ເຍນ ອຎ຺ຎາຕເກນ ປນ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາໂສ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ອສມ຺ພນ຺ໂຘປິ ປຣໂມ ອຸຕ຺ຕໂມ ຎາຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ວິສ຺ສາສປຣມາ ຎາຕີ’’ຕິ. ນິພ຺ພານສທິສໍ ປນ ສຸຂໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເຕເນວາຫ – ນິພ຺ພານປຣມໍ ສຸຂນ຺ຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ປວິເວກຣສນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສຕ຺ຖາຣາ ຫິ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອຫໍ ອິໂຕ ຈຕູຫິ ມາເສຫິ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ສຕ຺ຕ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ, ຂີຓາສວານໍ ¶ ຘມ຺ມສໍເວໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ອສ຺ສູນິ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ຠິກ຺ຂູ ¶ ວຄ຺ຄາ ວຄ຺ຄາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມນ຺ເຕນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ອເຖໂກ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ສຕ຺ຖາ ກິຣ ຈຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕິ, ອຫຎ຺ຈມ຺ຫິ ອວີຕຣາໂຄ, ສຕ຺ຖຣິ ຘຣມາເນເຍວ ມຍາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈຕູສຸ ອິຣິຍາປເຖສຸ ເອກໂກວ ວິຫາສິ. ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ຄມນໍ ວາ ເກນຈິ ສທ຺ຘິໍ ກຖາສລ຺ລາໂປ ວາ ນຕ຺ຖິ. ອຖ ນໍ ຠິກ຺ຂູ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອາວຸໂສ, ຕິສ຺ສ ຕສ຺ມາ ເອວໍ ກໂຣສີ’’ຕິ. ໂສ ເຕສໍ ກຖໍ ນ ສຸຓາຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫສຸ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສິເນໂຫ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ ຕິສ຺ສ ເອວໍ ອກາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິປ຺ປາເຍ ອາໂຣຈິເຕ ‘‘ສາຘຸ, ຕິສ຺ສາ’’ຕິ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ມຍິ ສິເນໂຫ ຕິສ຺ສສທິໂສວ ໂຫຕຸ. ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູຊໍ ກໂຣນ຺ຕາປິ ເນວ ມໍ ປູເຊນ຺ຕິ, ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມໍ ປຏິປຊ຺ຊມານາເຍວ ປນ ມໍ ປູເຊນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ປວິເວກຣສໍ ປິຕ຺ວາ, ຣສໍ ອຸປສມສ຺ສ ຈ;

ນິທ຺ທໂຣ ໂຫຕິ ນິປ຺ປາໂປ, ຘມ຺ມປີຕິຣສໍ ປິວ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ປວິເວກຣສນ຺ຕິ ປວິເວກໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຣສໍ, ເອກີຠາວສຸຂນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປິຕ຺ວາຕິ ທຸກ຺ຂປຣິຎ຺ຎາທີນິ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາວເສນ ປິວິຕ຺ວາ. ອຸປສມສ຺ສ ¶ ຈາຕິ ກິເລສູປສມນິພ຺ພານສ຺ສ ຈ ຣສໍ ປິຕ຺ວາ. ນິທ຺ທໂຣ ໂຫຕີຕິ ເຕນ ອຸຠຍຣສປາເນນ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຣາຄທຣຖາທີນໍ ອຠາເວນ ນິທ຺ທໂຣ ເຈວ ນິປ຺ປາໂປ ຈ ໂຫຕິ. ຣສໍ ປິວນ຺ຕິ ນວວິຘໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປີຕິຣສໍ ປິວນ຺ໂຕປິ ນິທ຺ທໂຣ ນິປ຺ປາໂປ ຈ ໂຫຕິ.

ເທສນາວສາເນ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ, ມຫາຊນສ຺ສາປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ສາຫຸ ¶ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວຄາມເກ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສກ຺ກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕຖາຄຕສ຺ສ ຫິ ອາຍຸສງ຺ຂາເຣ ວິສ຺ສຏ຺ເຐ ໂລຫິຕປກ຺ຂນ຺ທິກາພາຘສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ‘‘ມຍາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄິລານຸປຏ຺ຐານໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕິຄາວຸຕປ຺ປມາຓໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖຫິ ປາເທ ປຣິມຊ຺ຊິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ອາຫ ‘‘ໂກ ເອໂສ’’ຕິ? ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສກ຺ໂກ’’ຕິ. ‘‘ກສ຺ມາ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ? ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຄິລາເນ ອຸປຏ຺ຐຫິຕຸໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ສກ຺ກ, ເທວານໍ ມນຸສ຺ສຄນ຺ໂຘ ໂຍຊນສຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄເລ ພທ຺ຘກຸຓປໍ ວິຍ ໂຫຕິ ¶ , ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ອຕ຺ຖິ ເມ ຄິລານຸປຏ຺ຐກາ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຈຕຸຣາສີຕິໂຍຊນສຫສ຺ສມຕ຺ຖເກ ຐິໂຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສີລຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ອາຄໂຕ, ອຫເມວ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂສ ສຕ຺ຖຸ ສຣີຣວຬຎ຺ຊນຠາຊນໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຫຕ຺ເຖນາປິ ຜຸສິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ສີເສເຍວ ຐເປຕ຺ວາ ນີຫຣນ຺ໂຕ ມຸຂສງ຺ໂກຈນມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອກາສິ, ຄນ຺ຘຠາຊນໍ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ວິຍ ອໂຫສິ. ເອວໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຜາສຸກກາເລເຍວ ອຄມາສິ.

ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອໂຫ ສຕ຺ຖຣິ ສກ຺ກສ຺ສ ສິເນໂຫ, ເອວຣູປໍ ນາມ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຫາຍ ມຸຂສງ຺ໂກຈນມຕ຺ຕມ຺ປິ ອກຕ຺ວາ ຄນ຺ຘຠາຊນໍ ນີຫຣນ຺ໂຕ ວິຍ ສຕ຺ຖຸ ສຣີຣວຬຎ຺ຊນຠາຊນໍ ສີເສນ ນີຫຣນ຺ໂຕ ອຸປຏ຺ຐານມກາສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ກິໍ ວເທຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຈ຺ຉຣິຍໍ ເອຕໍ, ຍໍ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ມຍິ ສິເນຫໍ ກໂຣຕິ. ອຍໍ ສກ຺ໂກ ຫິ ເທວຣາຊາ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ຊຣສກ຺ກຠາວໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຕຣຸຓສກ຺ກສ຺ສ ຠາວໍ ປຕ຺ໂຕ, ອຫໍ ຫິສ຺ສ ¶ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິຕສ຺ສ ປຎ຺ຈສິຂຄນ຺ຘພ຺ພເທວປຸຕ຺ຕໍ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ອາຄຕກາເລ ອິນ຺ທສາລຄຸຫາຍໍ ເທວປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ນສ຺ສ –

‘‘ປຸຈ຺ຉ ວາສວ ມໍ ປຎ຺ຫໍ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສິຈ຺ຉສິ;

ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ປຎ຺ຫສ຺ສ, ອຫໍ ອນ຺ຕໍ ກໂຣມິ ເຕ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ໒.໓໕໖) –

ວຕ຺ວາ ¶ ຕສ຺ສ ກງ຺ຂໍ ວິໂນເທນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິໍ. ເທສນາວສາເນ ຈຸທ຺ທສນ຺ນໍ ປາຓໂກຏີນໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ, ສກ຺ໂກປິ ຍຖານິສິນ຺ໂນວ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ວາ ຕຣຸຓສກ຺ໂກ ຊາໂຕ. ເອວມສ຺ສາຫໍ ພຫູປກາໂຣ. ຕສ຺ສ ມຍິ ສິເນໂຫ ນາມ ອນຈ຺ຉຣິໂຍ. ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍານຎ຺ຫິ ທສ຺ສນມ຺ປິ ¶ ສຸຂໍ, ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກຏ຺ຐາເນ ສນ຺ນິວາໂສປິ ສຸໂຂ. ພາເລຫິ ສທ຺ຘິໍ ປນ ສພ຺ພເມຕໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ສາຫຸ ທສ຺ສນມຣິຍານໍ, ສນ຺ນິວາໂສ ສທາ ສຸໂຂ;

ອທສ຺ສເນນ ພາລານໍ, ນິຈ຺ຈເມວ ສຸຂີ ສິຍາ.

‘‘ພາລສງ຺ຄຕຈາຣີ ຫິ, ທີຆມທ຺ຘານ ໂສຈຕິ;

ທຸກ຺ໂຂ ພາເລຫິ ສໍວາໂສ, ອມິຕ຺ເຕເນວ ສພ຺ພທາ;

ຘີໂຣ ຈ ສຸຂສໍວາໂສ, ຎາຕີນໍວ ສມາຄໂມ’’.

‘‘ຘີຣຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ພຫຸສ຺ສຸຕຎ຺ຈ,ໂຘຣຍ຺ຫສີລໍ ວຕວນ຺ຕມຣິຍໍ;

ຕໍ ຕາທິສໍ ສປ຺ປຸຣິສໍ ສຸເມຘໍ,ຠເຊຖ ນກ຺ຂຕ຺ຕປຖໍ ວ ຈນ຺ທິມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສາຫູຕິ ສຸນ຺ທຣໍ ຠທ຺ທກໍ. ສນ຺ນິວາໂສຕິ ນ ເກວລຎ຺ຈ ເຕສໍ ທສ຺ສນເມວ, ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກຏ຺ຐາເນ ນິສີທນາທິຠາໂວປິ ເຕສໍ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ລຠນຠາໂວປິ ສາຘຸເຍວ. ພາລສງ຺ຄຕຈາຣີ ຫີຕິ ໂຍ ພາເລນ ສຫຈາຣີ. ທີຆມທ຺ຘານນ຺ຕິ ໂສ ພາລສຫາເຍນ ‘‘ເອຫິ ສນ຺ຘິຈ຺ເຉທາທີນິ ກໂຣມາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກຈ຺ຉນ຺ໂທ ຫຸຕ຺ວາ ຕານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖຈ຺ເຉທາທີນິ ປຕ຺ວາ ທີຆມທ຺ຘານໍ ໂສຈຕິ. ສພ຺ພທາຕິ ຍຖາ ອສິຫຕ຺ເຖນ ວາ ອມິຕ຺ເຕນ ອາສີວິສາທີຫິ ວາ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ¶ ວາໂສ ນາມ ນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ໂຂ, ຕເຖວ ພາເລຫິ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘີໂຣ ຈ ສຸຂສໍວາໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ¶ ສຸໂຂ ສໍວາໂສ ເອເຕນາຕິ ສຸຂສໍວາໂສ, ປຓ຺ຑິເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກຏ຺ຐາເນ ສໍວາໂສ ສຸໂຂຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຖໍ? ຎາຕີນໍວ ສມາຄໂມຕິ ຍຖາປິ ຎາຕີນໍ ສມາຄໂມ ສຸໂຂ, ເອວໍ ສຸໂຂ.

ຕສ຺ມາ ຫີຕິ ຍສ຺ມາ ພາເລຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາໂສ ທຸກ຺ໂຂ, ປຓ຺ຑິເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສຸໂຂ, ຕສ຺ມາ ຫິ ຘິຕິສມ຺ປນ຺ນໍ ຘີຣຎ຺ຈ, ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ນໍ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ¶ , ອາຄມາຘິຄມສມ຺ປນ຺ນໍ ພຫຸສ຺ສຸຕຎ຺ຈ, ອຣຫຕ຺ຕປາປນກສງ຺ຂາຕາຍ ຘຸຣວຫນສີລຕາຍ ໂຘຣຍ຺ຫສີລໍ, ສີລວເຕນ ເຈວ ຘຸຕງ຺ຄວເຕນ ຈ ວຕວນ຺ຕໍ, ກິເລເສຫິ ອາຣກຕາຍ ອຣິຍໍ, ຕຖາຣູປໍ ສປ຺ປຸຣິສໍ ໂສຠນປຎ຺ຫໍ ຍຖາ ນິມ຺ມລໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕປຖສງ຺ຂາຕໍ ອາກາສໍ ຈນ຺ທິມາ ຠຊຕິ, ເອວໍ ຠເຊຖ ປຍິຣຸປາເສຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ອໂຍເຄຕິ ¶ ¶ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຕໂຍ ປພ຺ພຊິເຕ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ເອກສ຺ມິໍ ກຸເລ ມາຕາປິຕູນໍ ເອກປຸຕ຺ຕໂກ ອໂຫສິ ປິໂຍ ມນາໂປ. ໂສ ເອກທິວສໍ ເຄເຫ ນິມນ຺ຕິຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ເຕ ນານຸຊານິໍສຸ. ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຫໍ ມາຕາປິຕູນໍ ອປສ຺ສນ຺ຕານໍເຍວ ພຫິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ພຫິ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ‘‘ອິມໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ມາຕຣໍ ປຏິຈ຺ຉາເປສິ, ມາຕາ ພຫິ ນິກ຺ຂມນ຺ຕີ ປິຕຣໍ ປຏິຈ຺ຉາເປສິ. ອຖສ຺ສ ເອກທິວສໍ ປິຕຣິ ພຫິ ຄເຕ ມາຕາ ‘‘ປຸຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກໍ ທ຺ວາຣພາຫໍ ນິສ຺ສາຍ ເອກໍ ປາເທຫິ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ຉມາຍ ນິສິນ຺ນາ ສຸຕ຺ຕໍ ກນ຺ຕຕິ. ໂສ ‘‘ອິມໍ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ມ, ໂຖກໍ ຕາວ ອເປຫິ, ສຣີຣວລຎ຺ຊໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕາຍ ປາເທ ສມິຎ຺ຊິເຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເວເຄນ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ປພ຺ພາເຊຖ ມໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ¶ ຍາຈິຕ຺ວາ ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິ.

ອຖສ຺ສ ປິຕາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກຫໍ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ສາມິ, ອິມສ຺ມິໍ ປເທເສ ອໂຫສີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ວິຫາຣໍ ຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ປພ຺ພຊິຕໍ ທິສ຺ວາ ກນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຣທິຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ, ກິໍ ມໍ ນາເສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ມມ ປຸຕ຺ເຕ ປພ຺ພຊິເຕ ອຫໍ ອິທານິ ເຄເຫ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຍມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູ ຍາຈິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາປິ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ ຈ ປຕິ ຈ ຈິຣາຍນ຺ຕິ, ກຈ຺ຈິ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕາ’’ຕິ ເຕ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ປພ຺ພຊິເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມສໍ ປພ຺ພຊິຕກາເລ ມມ ເຄເຫນ ໂກ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ສຍມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸນິອຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ. ເຕ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາປິ ວິນາ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ວິຫາເຣປິ ຠິກ຺ຂຸນິອຸປສ຺ສເຍປິ ເອກໂຕວ ນິສີທິຕ຺ວາ ສລ຺ລປນ຺ຕາ ທິວສໍ ວີຕິນາເມນ຺ຕິ. ເຕນ ຠິກ຺ຂູປິ ຠິກ຺ຂູນິໂຍປິ ອຸພ຺ພາຬ຺ຫາ ໂຫນ຺ຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ¶ ¶ ຠິກ຺ຂູ ເນສໍ ກິຣິຍໍ ສຕ຺ຖຸໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ເຕ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫ ເອວໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກສ຺ມາ ເອວໍ ກໂຣຖ? ນ ຫິ ເອສ ປພ຺ພຊິຕານໍ ໂຍໂຄ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ວິນາ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມາ’’ຕິ. ‘‘ປພ຺ພຊິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອວໍ ກຣຓໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ. ປິຍານຎ຺ຫິ ອທສ຺ສນໍ, ອປ຺ປິຍານຎ຺ຈ ທສ຺ສນໍ ທຸກ຺ຂເມວ. ຕສ຺ມາ ສຕ຺ເຕສຸ ຈ ສງ຺ຂາເຣສຸ ຈ ກຎ຺ຈິ ປິຍໍ ວາ ອປ຺ປິຍໍ ວາ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ອໂຍເຄ ຍຸຎ຺ຊມຕ຺ຕານໍ, ໂຍຄສ຺ມິຎ຺ຈ ອໂຍຊຍໍ;

ອຕ຺ຖໍ ຫິຕ຺ວາ ປິຍຄ຺ຄາຫີ, ປິເຫຕຕ຺ຕານຸໂຍຄິນໍ.

‘‘ມາ ¶ ປິເຍຫິ ສມາຄຎ຺ຉິ, ອປ຺ປິເຍຫິ ກຸທາຈນໍ;

ປິຍານໍ ອທສ຺ສນໍ ທຸກ຺ຂໍ, ອປ຺ປິຍານຎ຺ຈ ທສ຺ສນໍ.

‘‘ຕສ຺ມາ ປິຍໍ ນ ກຍິຣາຖ, ປິຍາປາໂຍ ຫິ ປາປໂກ;

ຄນ຺ຖາ ເຕສໍ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຍສໍ ນຕ຺ຖິ ປິຍາປ຺ປິຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອໂຍເຄຕິ ອຍຸຎ຺ຊິຕພ຺ເພ ອໂຍນິໂສມນສິກາເຣ. ເວສິຍາໂຄຈຣາທິເຠທສ຺ສ ຫິ ຉພ຺ພິຘສ຺ສ ອໂຄຈຣສ຺ສ ເສວນໍ ອິຘ ອໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ນາມ, ຕສ຺ມິໍ ອໂຍນິໂສມນສິກາເຣ ອຕ຺ຕານໍ ຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍຄສ຺ມິນ຺ຕິ ຕພ຺ພິປຣີເຕ ຈ ໂຍນິໂສມນສິກາເຣ ອຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຖໍ ຫິຕ຺ວາຕິ ປພ຺ພຊິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຘິສີລາທິສິກ຺ຂຕ຺ຕຍໍ ອຕ຺ໂຖ ນາມ, ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ຫິຕ຺ວາ. ປິຍຄ຺ຄາຫີຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓສງ຺ຂາຕໍ ປິຍເມວ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ. ປິເຫຕຕ຺ຕານຸໂຍຄິນນ຺ຕິ ຕາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ສາສນໂຕ ຈຸໂຕ ຄິຫິຠາວໍ ປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ເຍ ອຕ຺ຕານຸໂຍຄໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ ສີລາທີນິ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ສນ຺ຕິກາ ສກ຺ກາຣໍ ລຠນ຺ຕິ, ເຕສໍ ປິເຫຕິ, ‘‘ອໂຫ ວຕາຫມ຺ປິ ເອວຣູໂປ ອສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມາ ປິເຍຫີຕິ ປິເຍຫິ ສຕ຺ເຕຫິ ວາ ສງ຺ຂາເຣຫິ ວາ ກຸທາຈນໍ ເອກກ຺ຂເຓປິ ນ ສມາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຕຖາ ອປ຺ປິເຍຫິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ປິຍາ ນຎ຺ຫິ ວິໂຍຄວເສນ ອທສ຺ສນໍ ອປ຺ປິຍານຎ຺ຈ ອຸປສງ຺ກມນວເສນ ທສ຺ສນໍ ນາມ ທຸກ຺ຂໍ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອິທໍ ອຸຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ຕສ຺ມາ ກຎ຺ຈິ ສຕ຺ຕໍ ວາ ສງ຺ຂາຣໍ ວາ ປິຍໍ ນາມ ນ ກເຣຍ຺ຍ. ປິຍາປາໂຍ ຫີຕິ ປິເຍຫິ ¶ ອປາໂຍ ວິໂຍໂຄ ¶ . ປາປໂກຕິ ລາມໂກ. ຄນ຺ຖາ ເຕສໍ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເຍສໍ ປິຍໍ ນຕ຺ຖິ, ເຕສໍ ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ໂຖ ¶ ປຫີຍຕິ. ເຍສໍ ອປ຺ປິຍໍ ນຕ຺ຖິ, ເຕສໍ ພ຺ຍາປາໂທ ກາຍຄນ຺ໂຖ. ເຕສຸ ປນ ທ຺ວີສຸ ປຫີເນສຸ ເສສຄນ຺ຖາ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ປິຍໍ ວາ ອປ຺ປິຍໍ ວາ ນ ກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ. ເຕນ ປນ ຕໂຍ ຊນາ ‘‘ມຍໍ ວິນາ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມາ’’ຕິ ວິພ຺ຠມິຕ຺ວາ ເຄຫເມວ ອຄມິໍສູຕິ.

ປິຍໂຕ ຊາຍຕີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ເຕ ກາລກເຕ ປຸຕ຺ຕໂສກາຠິຠູໂຕ ອາຬາຫນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຣທຕິ, ປຸຕ຺ຕໂສກໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ສຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈູສກາເລ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສູປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ເອກໍ ປຈ຺ຉາສມຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ໂສ ສຕ຺ຖຸ ອາຄຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກາຕຸກາໂມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ປເວເສຕ຺ວາ ເຄຫມຊ຺ເຌ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຣິ ນິສິນ຺ເນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອຸປາສກ, ທຸກ຺ຂິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕນ ປຸຕ຺ຕວິໂຍຄທຸກ຺ເຂ ອາໂຣຈິເຕ, ‘‘ອຸປາສກ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ອິທໍ ມຣຓໍ ນາມ ນ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ¶ ຐາເນ, ນ ຈ ເອກສ຺ເສວ ໂຫຕິ, ຍາວຕາ ປນ ຠວຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ໂຫຕິເຍວ. ເອກສງ຺ຂາໂຣປິ ນິຈ຺ໂຈ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ‘ມຣຓຘມ຺ມໍ ມຕໍ, ຠິຊ຺ຊນຘມ຺ມໍ ຠິນ຺ນ’ນ຺ຕິ ໂຍນິໂສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ນ ໂສຈິຕພ຺ພໍ. ໂປຣາຓປຓ຺ຑິຕາປິ ຫິ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມຕກາເລ ‘ມຣຓຘມ຺ມໍ ມຕໍ, ຠິຊ຺ຊນຘມ຺ມໍ ຠິນ຺ນ’ນ຺ຕິ ໂສກໍ ອກຕ຺ວາ ມຣຓສ຺ສຕິເມວ ຠາວຍິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເກ ເອວມກໍສຸ, ກທາ ຈ ອກໍສຸ, ອາຈິກ຺ຂຖ ເມ’’ຕິ ຍາຈິໂຕ ຕສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ປກາສນຕ຺ຖໍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ –

‘‘ອຸຣໂຄວ ¶ ຕຈໍ ຊິຓ຺ຓໍ, ຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ ສໍ ຕນຸໍ;

ເອວໍ ສຣີເຣ ນິພ຺ໂຠເຄ, ເປເຕ ກາລກເຕ ສຕິ.

‘‘ຑຍ຺ຫມາໂນ ¶ ນ ຊານາຕິ, ຎາຕີນໍ ປຣິເທວິຕໍ;

ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ນ ໂສຈາມິ, ຄໂຕ ໂສ ຕສ຺ສ ຍາ ຄຕີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໕.໑໙-໒໐) –

ອິມໍ ປຎ຺ຈກນິປາເຕ ອຸຣຄຊາຕກໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ປຸພ຺ເພ ປຓ຺ຑິຕາ ປິຍປຸຕ຺ເຕ ກາລກເຕ ຍຖາ ເອຕຣຫິ ຕ຺ວໍ ກມ຺ມນ຺ເຕ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນິຣາຫາໂຣ ໂຣທນ຺ໂຕ ວິຈຣສິ, ຕຖາ ອວິຈຣິຕ຺ວາ ມຣຓສ຺ສຕິຠາວນາພເລນ ໂສກໍ ອກຕ຺ວາ ອາຫາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິໍສຸ, ກມ຺ມນ຺ຕຎ຺ຈ ອຘິຏ຺ຐຫິໍສຸ ¶ . ຕສ຺ມາ ‘ປິຍປຸຕ຺ໂຕ ເມ ກາລກໂຕ’ຕິ ມາ ຈິນ຺ຕຍິ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ຫິ ໂສໂກ ວາ ຠຍໍ ວາ ປິຍເມວ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ປິຍໂຕ ຊາຍຕີ ໂສໂກ, ປິຍໂຕ ຊາຍຕີ ຠຍໍ;

ປິຍໂຕ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕສ຺ສ, ນຕ຺ຖິ ໂສໂກ ກຸໂຕ ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປິຍໂຕຕິ ວຏ຺ຏມູລໂກ ຫິ ໂສໂກ ວາ ຠຍໍ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ປິຍເມວ ສຕ຺ຕໍ ວາ ສງ຺ຂາຣໍ ວາ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໂຕ ປນ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ອຎ຺ຎຕຣກຸຏຸມ຺ພິກວຕ຺ຖຸ ທຸຕິຍໍ.

ເປມໂຕ ຊາຍຕີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວິສາຂໍ ອຸປາສິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາ ກິຣ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘີຕຣໍ ສຸທຕ຺ຕໍ ນາມ ກຸມາຣິກໍ ອຕ຺ຕໂນ ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ເຄເຫ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກາເຣສິ. ສາ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາລມກາສິ. ສາ ຕສ຺ສາ ສຣີຣນິກ຺ເຂປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ໂສກໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ທຸກ຺ຂິນີ ທຸມ຺ມນາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ¶ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ວິສາເຂ, ທຸກ຺ຂິນີ ທຸມ຺ມນາ ອສ຺ສຸມຸຂາ ¶ ໂຣທມານາ ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ¶ ອາຫ. ສາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ປິຍາ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສາ ກຸມາຣິກາ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ນາ, ອິທານິ ຕຖາຣູປໍ ນ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິຕ຺ຕກາ ປນ, ວິສາເຂ, ສາວຕ຺ຖິຍໍ ມນຸສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫຫິເຍວ ເມ ກຖິຕໍ ສຕ຺ຕ ຊນໂກຏິໂຍ’’ຕິ. ‘‘ສເຈ ປນາຍໍ ເອຕ຺ຕໂກ ຊໂນ ຕວ ນຕ຺ຕາຍ ສທິໂສ ຠເວຍ຺ຍ, ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ ນ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກຕິ ປນ ຊນາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ເທວສິກໍ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ພຫູ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ນນຸ ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕວ ອໂສຈນກາໂລ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ໂຣທນ຺ຕີເຍວ ວິຈເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ‘‘ໂຫຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຎາຕໍ ມຍາ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ເຕນ ຫິ ມາ ໂສຈິ, ໂສໂກ ວາ ຠຍໍ ວາ ເປມໂຕວ ຊາຍຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ເປມໂຕ ຊາຍຕີ ໂສໂກ, ເປມໂຕ ຊາຍຕີ ຠຍໍ;

ເປມໂຕ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕສ຺ສ, ນຕ຺ຖິ ໂສໂກ ກຸໂຕ ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເປມໂຕຕິ ປຸຕ຺ຕຘີຕາທີສຸ ກຕໍ ເປມເມວ ນິສ຺ສາຍ ໂສໂກ ຊາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ຣຕິຍາ ຊາຍຕີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວສາລິໍ ນິສ຺ສາຍ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວີ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເຕ ¶ ກິຣ ເອກສ຺ມິໍ ຉຓທິວເສ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອສທິເສຫິ ອລງ຺ກາເຣຫິ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານຄມນຕ຺ຖາຍ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ໂຕ ເຕ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ປສ຺ສຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ລິຈ຺ຉວໂຍ, ເຍຫິ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາ, ເຕ ອິເມ ໂອໂລເກນ຺ຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປາວິສິ. ເຕປິ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ເອກໍ ນຄຣໂສຠິນິໍ ອິຕ຺ຖິໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອິສ຺ສາຠິຠູຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ໂລຫິຕໍ ¶ ນທິໍ ວິຍ ປວຕ຺ຕຍິໍສຸ. ອຖ ເນ ມຎ຺ເຈນາທາຍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອາຄມໍສຸ. ສຕ຺ຖາປິ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິ. ຠິກ຺ຂູປິ ລິຈ຺ຉວໂຍ ຕຖາ ນີຍມາເນ ທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ລິຈ຺ຉວິຣາຊາໂນ ¶ ປາໂຕວ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕາ ເທວາ ວິຍ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອິທານິ ເອກໍ ອິຕ຺ຖິໍ ນິສ຺ສາຍ ອິມໍ ພ຺ຍສນໍ ປຕ຺ຕາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ໂສໂກ ວາ ຠຍໍ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຣຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຣຕິຍາ ຊາຍຕີ ໂສໂກ, ຣຕິຍາ ຊາຍຕີ ຠຍໍ;

ຣຕິຍາ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕສ຺ສ, ນຕ຺ຖິ ໂສໂກ ກຸໂຕ ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຣຕິຍາຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓຣຕິໂຕ, ຕໍ ນິສ຺ສາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ກາມໂຕຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອນິຕ຺ຖິຄນ຺ຘກຸມາຣໍ ນາມ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ຈຸຕສຕ຺ໂຕ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ມຫາໂຠຄກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ຊາຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິຕ຺ຖິສມີປໍ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ອິຕ຺ຖິຍາ ຄຍ຺ຫມາໂນ ໂຣທຕິ. ວຕ຺ຖຈຸມ຺ພຏເກນ ນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຖຎ຺ຎໍ ປາເຍນ຺ຕິ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ມາຕາປິຕູຫິ, ‘‘ຕາຕ, ອາວາຫໍ ເຕ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ເມ ອິຕ຺ຖິຍາ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈິຍມາໂນ ປຎ຺ຈສເຕ ສຸວຓ຺ຓກາເຣ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓນິກ຺ຂສຫສ຺ສໍ ທາເປຕ຺ວາ ອຕິວິຍ ປາສາທິກໍ ຆນໂກຏ຺ຏິມໍ ອິຕ຺ຖິຣູປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ປຸນ ມາຕາປິຕູຫິ, ‘‘ຕາຕ, ຕຍິ ອາວາຫໍ ອກໂຣນ຺ເຕ ກຸລວໍໂສ ນ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສຕິ, ກຸມາຣິກໍ ເຕ ອາເນສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ສເຈ ເມ ເອວຣູປໍ ກຸມາຣິກໍ ອາເນສ຺ສຖ, ກຣິສ຺ສາມິ ໂວ ວຈນ’’ນ຺ຕິ ຕໍ ສຸວຓ຺ຓຣູປກໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ອຠິຎ຺ຎາເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ໂຕ ມຫາປຸຎ຺ໂຎ, ອວສ຺ສໍ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ກຕປຸຎ຺ຎາ ¶ ກຸມາຣິກາ ຠວິສ຺ສຕິ, ຄຈ຺ຉຖ ອິມໍ ສຸວຓ຺ຓຣູປກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອວຣູປໍ ກຸມາຣິກໍ ອາຫຣຖາ’’ຕິ ປຫິຓິໍສຸ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕາ ມທ຺ທຣຏ຺ເຐ ສາຄລນຄຣໍ ຄຕາ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ນຄເຣ ເອກາ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິກາ ອຠິຣູປາ ກຸມາຣິກາ ອໂຫສິ, ຕໍ ມາຕາປິຕໂຣ ສຕ຺ຕຠູມິກສ຺ສ ປາສາທສ຺ສູປຣິມຕເລ ¶ ¶ ປຣິວາເສສຸໍ. ເຕປິ ໂຂ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ‘‘ສເຈ ອິຘ ເອວຣູປາ ກຸມາຣິກາ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິມໍ ທິສ຺ວາ ‘ອຍໍ ອສຸກສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ຘີຕາ ວິຍ ອຠິຣູປາ’ຕິ ວກ຺ຂນ຺ຕີ’’ຕິ ຕໍ ສຸວຓ຺ຓຣູປກໍ ຕິຕ຺ຖມຄ຺ເຄ ຐເປຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ.

ອຖສ຺ສ ກຸມາຣິກາຍ ຘາຕີ ຕໍ ກຸມາຣິກໍ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ນ຺ຫາຍິຕຸກາມາ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຖໍ ອາຄຕາ ຕໍ ຣູປກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຘີຕາ ເມ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ‘‘ທຸພ຺ພິນີຕາສິ, ອິທາເນວາຫໍ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ, ຕ຺ວໍ ມຍາ ປຸເຣຕຣໍ ອິຘາຄຕາສີ’’ຕິ ຫຕ຺ເຖນ ປຫຣິຕ຺ວາ ຖທ຺ຘຠາວຎ຺ເຈວ ນິພ຺ພິກາຣຕຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ເມ, ຘີຕາຕິ ສຎ຺ຎມກາສິໍ, ກິໍ ນາເມຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ‘‘ເອວຣູປາ ເຕ, ອມ຺ມ, ຘີຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ອຍໍ ມມ ຘີຕຸ ສນ຺ຕິເກ ກິໍ ອຄ຺ຆຕີຕິ? ເຕນ ຫິ ເຕ ຘີຕຣໍ ອມ຺ຫາກໍ ທສ຺ເສຫີຕິ. ສາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາມິການໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ສທ຺ຘິໍ ກຕປຏິສມ຺ໂມທນາ ຘີຕຣໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາປາສາເທ ສຸວຓ຺ຓຣູປກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐເປສຸໍ. ສຸວຓ຺ຓຣູປກໍ ນິປ຺ປຠໍ ອໂຫສິ, ກຸມາຣິກາ ສປ຺ປຠາ ອໂຫສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຕໍ ເຕສໍ ທຕ຺ວາ ກຸມາຣິກໍ ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນິຕ຺ຖິຄນ຺ຘກຸມາຣສ຺ສ ມາຕາປິຕູນໍ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ເຕ ຕຸຏ຺ຐມານສາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ນໍ ສີຆໍ ອາເນຖາ’’ຕິ ມຫນ຺ເຕນ ສກ຺ກາເຣນ ປຫິຓິໍສຸ.

ກຸມາໂຣປິ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກຎ຺ຈນຣູປໂຕປິ ກິຣ ອຠິຣູປຕຣາ ທາຣິກາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ສວນວເສເນວ ສິເນຫໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘‘ສີຆໍ ອາເນນ຺ຕູ’’ຕິ ¶ ອາຫ. ສາປິ ໂຂ ຍານໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອານີຍມານາ ອຕິສຸຂຸມາລຕາຍ ຍານຸຄ຺ຆາເຕນ ສມຸປ຺ປາທິຕວາຕໂຣຄາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄເຍວ ກາລມກາສິ. ກຸມາໂຣປິ ‘‘ອາຄຕາ’’ຕິ ນິຣນ຺ຕຣໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ອຕິສິເນເຫນ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ສຫສາວ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາ ກຕິປາຫໍ ວິກ຺ເຂປໍ ກຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ໂສ ‘‘ຕຖາຣູປາຍ ນາມ ອິຕ຺ຖິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສມາຄມໍ ນາລຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນໂທມນສ຺ໂສ ປພ຺ພເຕນ ວິຍ ໂສກທຸກ຺ເຂນ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖໂຏ ¶ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສູປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕໍ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ສຕ຺ຖາຣໍ ອນ຺ໂຕເຄຫໍ ປເວເສຕ຺ວາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ປຣິວິສິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ‘‘ກຫໍ ອນິຕ຺ຖິຄນ຺ຘກຸມາໂຣ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເອໂສ, ຠນ຺ເຕ, ອາຫາຣູປຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຄພ຺ເຠ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ. ‘‘ປກ຺ໂກສຖ ນ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ກຸມາຣ, ພລວໂສໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ‘ເອວຣູປາ ນາມ ອິຕ຺ຖີ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ກາລກຕາ’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ພລວໂສໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຠຕ຺ຕມ຺ປິ ເມ ນຈ຺ຉາເທຕີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຊານາສິ ປນ ຕ຺ວໍ, ກຸມາຣ, ກິໍ ເຕ ນິສ຺ສາຍ ໂສໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ? ‘‘ນ ຊານາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກາມໍ ນິສ຺ສາຍ, ກຸມາຣ, ພລວໂສໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ໂສໂກ ວາ ຠຍໍ ວາ ກາມໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ກາມໂຕ ¶ ຊາຍຕີ ໂສໂກ, ກາມໂຕ ຊາຍຕີ ຠຍໍ;

ກາມໂຕ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕສ຺ສ, ນຕ຺ຖິ ໂສໂກ ກຸໂຕ ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ກາມໂຕຕິ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາມໂຕ, ທຸວິຘມ຺ເປຕໍ ກາມໍ ນິສ຺ສາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ອນິຕ຺ຖິຄນ຺ຘກຸມາໂຣ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ.

ອນິຕ຺ຖິຄນ຺ຘກຸມາຣວຕ຺ຖຸ ປຎ຺ຈມໍ.

ຕຓ຺ຫາຍ ຊາຍຕີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ເອກທິວສໍ ນທີຕີຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕໍ ໂສເຘຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາປິ ສາມີຈິກມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ປຸເຣຕຣໍ ອາລປິຕ຺ວາ, ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກິໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ເຂຕ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ໂສເຘມີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຕ຺ວາ ຄໂຕ. ປຸນທິວເສປິ ຕສ຺ສ ເຂຕ຺ຕໍ ກສິຕຸໍ ອາຄຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກິໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເຂຕ຺ຕໍ ກສາມິ, ໂຠ ໂຄຕມາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ປຸນທິວສາທີສຸປິ ຕເຖວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ໂຠ ໂຄຕມ, ເຂຕ຺ຕໍ ວປາມິ ນິທ຺ເທມິ ຣກ຺ຂາມີ’’ຕິ ¶ ສຸຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ອຖ ນໍ ເອກທິວສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອາຫ – ‘‘ໂຠ ໂຄຕມ, ຕ຺ວໍ ມມ ເຂຕ຺ຕໂສຘນທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາຄໂຕ. ສເຈ ເມ ສສ຺ສໍ ສມ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕຸຍ຺ຫມ຺ປິ ສໍວິຠາຄໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ຕຸຍ຺ຫໍ ອທຕ຺ວາ ສຍໍ ນ ຂາທິສ຺ສາມິ, ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ຕ຺ວໍ ມມ ສຫາໂຍ’’ຕິ.

ອຖສ຺ສ ອປເຣນ ສມເຍນ ສສ຺ສໍ ສມ຺ປຊ຺ຊິ ¶ , ຕສ຺ສ ‘‘ສມ຺ປນ຺ນໍ ເມ ສສ຺ສໍ, ສ຺ເວ ທານິ ລາຍາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ລາຍນຕ຺ຖໍ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈສ຺ສ ຣຕ຺ຕິໍ ມຫາເມໂຆ ວສ຺ສິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ສສ຺ສໍ ຫຣິ, ເຂຕ຺ຕໍ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ຐປິຕສທິສໍ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ປນ ປຐມທິວສໍເຍວ ‘‘ຕໍ ສສ຺ສໍ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຎ຺ຎາສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປາໂຕວ ‘‘ເຂຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄໂຕ ຕຸຈ຺ຉໍ ເຂຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນພລວໂສໂກ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ມມ ເຂຕ຺ຕໂສຘນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາຄໂຕ ¶ , ອຫມ຺ປິ ນໍ ‘ອິມສ຺ມິໍ ສສ຺ເສ ນິປ຺ຜນ຺ເນ ຕຸຍ຺ຫມ຺ປິ ສໍວິຠາຄໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ຕຸຍ຺ຫໍ ອທຕ຺ວາ ສຍໍ ນ ຂາທິສ຺ສາມິ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທານິ ຕ຺ວໍ ມມ ສຫາໂຍ’ຕິ ອວຈໍ. ໂສປິ ເມ ມໂນຣໂຖ ມຕ຺ຖກໍ ນ ປາປຸຓີ’’ຕິ ອາຫາຣູປຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ມຎ຺ຈເກ ນິປຊ຺ຊິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ໂສ ສຕ຺ຖຸ ອາຄມນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສຫາຍໍ ເມ ອາເນຕ຺ວາ ອິຘ ນິສີທາເປຖາ’’ຕິ ອາຫ. ປຣິຊໂນ ຕຖາ ອກາສິ. ສຕ຺ຖາ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຄພ຺ເຠ ນິປນ຺ໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ປກ຺ໂກສຖ ນ’’ນ຺ຕິ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ອາຫ ‘‘ກິໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ? ໂຠ ໂຄຕມ, ຕຸມ຺ເຫ ມມ ເຂຕ຺ຕໂສຘນທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາຄຕາ, ອຫມ຺ປິ ‘‘ສສ຺ເສ ນິປ຺ຜນ຺ເນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສໍວິຠາຄໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອວຈໍ. ໂສ ເມ ມໂນຣໂຖ ອນິປ຺ຜນ຺ໂນ, ເຕນ ເມ ໂສໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຠຕ຺ຕມ຺ປິ ເມ ນຈ຺ຉາເທຕີຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຊານາສິ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກິໍ ເຕ ນິສ຺ສາຍ ໂສໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ນ ຊານາມິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຕ຺ວໍ ປນ ຊານາສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ອາມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ໂສໂກ ວາ ຠຍໍ ວາ ຕຓ຺ຫໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຕຓ຺ຫາຍ ¶ ຊາຍຕີ ໂສໂກ, ຕຓ຺ຫາຍ ຊາຍຕີ ຠຍໍ;

ຕຓ຺ຫາຍ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕສ຺ສ, ນຕ຺ຖິ ໂສໂກ ກຸໂຕ ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາຍາຕິ ຉທ຺ວາຣິກາຍ ຕຓ຺ຫາຍ, ເອຕໍ ຕຓ຺ຫໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫີຕິ.

ສີລທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ປຎ຺ຈສຕທາຣເກ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກທິວສຎ຺ຫິ ສຕ຺ຖາ ອສີຕິມຫາເຖເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈສຕຠິກ຺ຂຸປຣິວາໂຣ ຣາຊຄຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ຉຓທິວເສ ປຎ຺ຈສເຕ ທາຣເກ ປູວປຈ຺ຉິໂຍ ອຸກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ອທ຺ທສ. ເຕປິ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ, ເຕ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸມ຺ປິ ‘‘ປູວໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ¶ ນ ວທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ຄຕກາເລ ຠິກ຺ຂູ ອາຫ – ‘‘ຂາທິສ຺ສຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ປູເວ’’ຕິ. ‘‘ກຫໍ ຠນ຺ເຕ, ປູວາ’’ຕິ? ‘‘ກິໍ ນ ປສ຺ສຖ ເຕ ທາຣເກ ປູວປຈ຺ຉິໂຍ ອຸກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອວຣູປາ ນາມ ທາຣກາ ກສ຺ສຈິ ປູວໍ ນ ເທນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ກິຎ຺ຈາປິ ເອເຕ ມໍ ວາ ຕຸມ຺ເຫ ວາ ປູເວຫິ ນ ນິມນ຺ຕຍິໍສຸ, ປູວສາມິໂກ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ປູເວ ຂາທິຕ຺ວາວ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ¶ ເອກປຸຄ຺ຄເລປິ ອິສ຺ສາ ວາ ໂທໂສ ວາ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອິມໍ ວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອາທາຍ ເອກສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ຉາຍາຍ ນິສີທິ. ທາຣກາ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣໍ ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນສິເນຫາ ປີຕິເວເຄນ ປຣິປຸຓ຺ຓສຣີຣາ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິໂຍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ເຖຣໍ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປູເວ ປຈ຺ຉີຫິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ຄຓ຺ຫຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ເຖຣໍ ວທິໍສຸ. ອຖ ເນ ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ເອສ ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ໂນ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສໍວິຠາຄໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປູເວ ທຕ຺ວາ ໂອໂລກຍມານາ ເອກມນ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ ປຣິໂຠຄາວສາເນ ອຸທກໍ ອທໍສຸ. ຠິກ຺ຂູ ອຸຊ຺ຌາຍິໍສຸ ‘‘ທາຣເກຫິ ມຸໂຂໂລກເນນ ຠິກ຺ຂາ ທິນ຺ນາ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ວາ ມຫາເຖເຣ ວາ ປູເວຫິ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຉີຫິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ອາທາຍ ອາຄມິໍສູ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ປຸຕ຺ເຕນ ມຫາກສ຺ສເປນ ສທິໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ, ເຕ ຈ ຕສ຺ສ ຈຕຸປຈ຺ຈເຍນ ປູຊໍ ກໂຣນ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ສີລທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ນໍ, ຘມ຺ມຏ຺ຐໍ ສຈ຺ຈເວທິນໍ;

ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມ ກຸພ຺ພານໍ, ຕໍ ຊໂນ ກຸຣຸເຕ ປິຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ¶ ສີລທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີເລນ ເຈວ ມຄ຺ຄຜລສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ຈ ສມ຺ມາທສ຺ສເນນ ສມ຺ປນ຺ນໍ. ຘມ຺ມຏ຺ຐນ຺ຕິ ນວວິຘໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມ ຐິຕໍ, ສຈ຺ຉິກຕໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຈ຺ຈເວທິນນ຺ຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ໂສຬສຫາກາເຣຫິ ສຈ຺ຉິກຕຕ຺ຕາ ສຈ຺ຈຎາເຓນ ສຈ຺ຈເວທິນໍ. ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມ ກຸພ຺ພານນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມໍ ນາມ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ, ຕາ ປູຣຍມານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ຊໂນຕິ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ໂລກິຍມຫາຊໂນ ປິຍໍ ກໂຣຕິ, ທຏ຺ຐຸກາໂມ ວນ຺ທິຕຸກາໂມ ປຈ຺ຈເຍນ ປູເຊຕຸກາໂມ ໂຫຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ສພ຺ເພປິ ເຕ ທາຣກາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສູຕິ.

ຉນ຺ທຊາໂຕຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອນາຄາມິຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກທິວສຎ຺ຫິ ຕໍ ເຖຣໍ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ໂວ, ຠນ຺ເຕ, ວິເສສາຘິຄໂມ’’ຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ອນາຄາມິຜລໍ ນາມ ຄຫຏ຺ຐາປິ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕກາເລເຍວ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ຫຣາຍມາໂນ ກິຎ຺ຈິ ອກເຖຕ຺ວາວ ກາລກໂຕ ສຸທ຺ຘາວາສເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາ ໂຣທິຕ຺ວາ ປຣິເທວິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຣທນ຺ຕາວ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ອຖ ¶ ເນ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຣທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ກາລກໂຕ’’ຕິ. ‘‘ໂຫຕຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ຘຸວຘມ຺ໂມ ນາເມໂສ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ມຍມ຺ປິ ຊານາມ, ອປິຈ ມຍໍ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ວິເສສາຘິຄມໍ ປຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ, ໂສ ກິຎ຺ຈິ ອກເຖຕ຺ວາວ ກາລກໂຕ, ເຕນມ຺ຫ ທຸກ຺ຂິຕາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ໂວ ອນາຄາມິຜລໍ ປຕ຺ຕໍ, ໂສ ‘ຄິຫີເປຕໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາວ ເນສໍ ກເຖສ຺ສາມີ’ຕິ ຫຣາຍນ຺ໂຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກິຎ຺ຈິ ອກເຖຕ຺ວາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘາວາເສ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ອສ຺ສາສຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ໂວ ກາເມສຸ ອປ຺ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕຕໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຉນ຺ທຊາໂຕ ¶ ອນກ຺ຂາເຕ, ມນສາ ຈ ຜຸໂຏ ສິຍາ;

ກາເມສຸ ຈ ອປ຺ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ, ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ທຊາໂຕຕິ ກຕ຺ຕຸກາມຕາວເສນ ຊາຕຉນ຺ໂທ ອຸສ຺ສາຫປຕ຺ໂຕ. ອນກ຺ຂາເຕຕິ ນິພ຺ພາເນ. ຕຎ຺ຫິ ‘‘ອສຸເກນ ກຕໍ ວາ ນີລາທີສຸ ເອວຣູປໍ ວາ’’ຕິ ອວຕ຺ຕພ຺ພຕາຍ ອນກ຺ຂາຕໍ ນາມ. ມນສາ ຈ ຜຸໂຏ ສິຍາຕິ ເຫຏ຺ຐິເມຫິ ຕີຫິ ມຄ຺ຄຜລຈິຕ຺ເຕຫິ ຜຸໂຏ ປູຣິໂຕ ຠເວຍ຺ຍ. ອປ຺ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕຕິ ອນາຄາມິມຄ຺ຄວເສນ ກາເມສຸ ອປ຺ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ. ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕຕິ ເອວຣູໂປ ຠິກ຺ຂຸ ອວິເຫສຸ ¶ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອກນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕາທິໂສ ໂວ ອຸປຊ຺ຌາໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ຕຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ, ມຫາຊນສ຺ສາປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ເອກອນາຄາມິຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ອຏ຺ຐມໍ.

ຈິຣປ຺ປວາສິນ຺ຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ອິສິປຕເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນນ຺ທິຍໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ພາຣາຓສິຍໍ ກິຣ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ນນ຺ທິໂຍ ນາມ ປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ໂສ ມາຕາປິຕູນໍ ອນຸຣູໂປ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ໂນ ສງ຺ຆຸປຏ຺ຐາໂກ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ສມ຺ມຸຂເຄຫໂຕ ມາຕຸລຘີຕຣໍ ເຣວຕິໍ ນາມ ອາເນຕຸກາມາ ອເຫສຸໍ. ສາ ປນ ອສ຺ສທ຺ຘາ ອທານສີລາ, ນນ຺ທິໂຍ ຕໍ ນ ອິຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາ ເຣວຕິໍ ອາຫ – ‘‘ອມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ນິສຊ຺ຊນຏ຺ຐານໍ ອຸປລິມ຺ປິຕ຺ວາ ອາສນານິ ປຎ຺ຎາເປຫິ, ອາຘາຣເກ ຐເປຫິ, ຠິກ຺ຂູນໍ ອາຄຕກາເລ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຘມ຺ມກຣເຓນ ປານີຍໍ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕກາເລ ປຕ຺ເຕ ໂຘວ, ເອວໍ ເມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣາຘິຕາ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ. ສາ ຕຖາ ອກາສິ. ອຖ ນໍ ‘‘ໂອວາທກ຺ຂມາ ຊາຕາ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ເຕນ ສາຘູຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິເຕ ທິວສໍ ຐເປຕ຺ວາ ອາວາຫໍ ກຣິໍສຸ ¶ .

ອຖ ¶ ນໍ ນນ຺ທິໂຍ ອາຫ – ‘‘ສເຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ ມາຕາປິຕໂຣ ຈ ເມ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສສິ, ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ວສິຕຸໍ ລຠິສ຺ສສິ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຫີ’’ຕິ. ສາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ກຕິປາຫໍ ສທ຺ຘາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕາຣໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕີ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ເຕ ວິຊາຍິ. ນນ຺ທິຍສ຺ສາປິ ມາຕາປິຕໂຣ ກາລມກໍສຸ, ເຄເຫ ສພ຺ພິສ຺ສຣິຍໍ ຕສ຺ສາເຍວ ອໂຫສິ. ນນ຺ທິໂຍປິ ມາຕາປິຕູນໍ ກາລກິຣິຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຫາທານປຕິ ຫຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ກປຓທ຺ຘິກາທີນມ຺ປິ ເຄຫທ຺ວາເຣ ປາກວຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ອາວາສທາເນ ອານິສໍສໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອິສິປຕເນ ມຫາວິຫາເຣ ຈຕູຫິ ຄພ຺ເຠຫິ ປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ຈຕຸສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ມຎ຺ຈປີຐາທີນິ ອຕ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ຕໍ ອາວາສໍ ນິຍ຺ຍາເທນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ອທາສິ. ສຕ຺ຖຸ ຫຕ຺ເຖ ທກ຺ຂິໂຓທກປຕິຏ຺ຐາເນນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຕາວຕິໍສເທວໂລເກ ສພ຺ພທິສາສຸ ທ຺ວາທສໂຍຊນິໂກ ອຸທ຺ຘໍ ໂຍຊນສຕຸພ຺ເພໂຘ ສຕ຺ຕຣຕນມໂຍ ນາຣີຄຓສມ຺ປນ຺ໂນ ທິພ຺ພປາສາໂທ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉິ.

ອເຖກທິວເສ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ເທວຈາຣິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປາສາທສ຺ສ ອວິທູເຣ ຐິໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ອາຄເຕ ເທວປຸຕ຺ເຕ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກສ຺ເສໂສ ອຈ຺ຉຣາຄຓປຣິວຸໂຕ ທິພ຺ພປາສາໂທ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ເທວປຸຕ຺ຕາ ວິມານສາມິກໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເຍນ ນນ຺ທິເຍນ ນາມ ຄຫປຕິປຸຕ຺ເຕນ ອິສິປຕເນ ¶ ສຕ຺ຖຸ ວິຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ທິນ຺ໂນ, ຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ ເອຕໍ ວິມານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ¶ . ອຈ຺ຉຣາສງ຺ໂຆປິ ນໍ ທິສ຺ວາ ປາສາທໂຕ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ‘ນນ຺ທິຍສ຺ສ ປຣິຈາຣິກາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ອິຘ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ຕໍ ປນ ອປສ຺ສນ຺ຕີ ອຕິວິຍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕມ຺ຫາ, ມຕ຺ຕິກປາຕິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປາຕິຄຫຓໍ ວິຍ ມນຸສ຺ສສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ຊຫິຕ຺ວາ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິຄຫຓໍ, ອິຘາຄມນຕ຺ຖາຍ ນໍ ວເທຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ເຖໂຣ ຕໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ມນຸສ຺ສໂລເກ ຐິຕານໍເຍວ ກຕກລ຺ຍາຓານໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ນນຸ ເຕ ເທວໂລເກ ນນ຺ທິຍສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິ ສາມໍ ທິຏ຺ຐາ, ກສ຺ມາ ມໍ ປຸຈ຺ຉສີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ, ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ກິໍ ນາເມຕໍ ກເຖສິ. ຍຖາ ຫິ ຈິຣປ຺ປວຸຏ຺ຐໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວາ ຠາຕຣໍ ວາ ວິປ຺ປວາສໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຄາມທ຺ວາເຣ ຐິໂຕ ໂກຈິເທວ ¶ ທິສ຺ວາ ເວເຄນ ເຄຫໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ອສຸໂກ ນາມ ອາຄໂຕ’ຕິ ອາໂຣເຈຍ຺ຍ, ອຖສ຺ສ ຎາຕກາ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ຐາ ເວເຄນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘ອາຄໂຕສິ, ຕາຕ, ອໂຣໂຄສິ, ຕາຕາ’ຕິ ຕໍ ອຠິນນ຺ເທຍ຺ຍຸໍ, ເອວເມວ ອິຘ ກຕກລ຺ຍາຓໍ ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ປຸຣິສໍ ວາ ອິມໍ ໂລກໍ ຊຫິຕ຺ວາ ປຣໂລກໍ ຄຕໍ ທສວິຘໍ ທິພ຺ພປຓ຺ຓາກາຣໍ ອາທາຍ ‘ອຫໍ ປຸຣໂຕ ¶ , ອຫໍ ປຸຣໂຕ’ຕິ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ເທວຕາ ອຠິນນ຺ທນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ຈິຣປ຺ປວາສິໍ ປຸຣິສໍ, ທູຣໂຕ ໂສຕ຺ຖິມາຄຕໍ;

ຎາຕິມິຕ຺ຕາ ສຸຫຊ຺ຊາ ຈ, ອຠິນນ຺ທນ຺ຕິ ອາຄຕໍ.

‘‘ຕເຖວ ກຕປຸຎ຺ຎມ຺ປິ, ອສ຺ມາ ໂລກາ ປຣໍ ຄຕໍ;

ປຸຎ຺ຎານິ ປຏິຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ປິຍໍ ຎາຕີວ ອາຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈິຣປ຺ປວາສິນ຺ຕິ ຈິຣປ຺ປວຸຏ຺ຐໍ. ທູຣໂຕ ໂສຕ຺ຖິມາຄຕນ຺ຕິ ວຓິຊ຺ຊໍ ວາ ຣາຊໂປຣິສໍ ວາ ກຕ຺ວາ ລທ຺ຘລາຠໍ ນິປ຺ຜນ຺ນສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸປທ຺ທເວນ ທູຣຏ຺ຐານໂຕ ອາຄຕໍ. ຎາຕິມິຕ຺ຕາ ສຸຫຊ຺ຊາ ຈາຕິ ກຸລສມ຺ພນ຺ຘວເສນ ຎາຕີ ຈ ສນ຺ທິຏ຺ຐາທິຠາເວນ ມິຕ຺ຕາ ຈ ສຸຫທຍຠາເວນ ສຸຫຊ຺ຊາ ຈ. ອຠິນນ຺ທນ຺ຕິ ອາຄຕນ຺ຕິ ນໍ ທິສ຺ວາ ອາຄຕນ຺ຕິ ວຈນມຕ຺ເຕນ ວາ ອຎ຺ຊລິກຣຓມຕ຺ເຕນ ວາ ເຄຫສມ຺ປຕ຺ຕໍ ປນ ນານປ຺ປກາຣປຓ຺ຓາກາຣາຠິຫຣຓວເສນ ອຠິນນ຺ທນ຺ຕິ. ຕເຖວາຕິ ເຕເນວາກາເຣນ ກຕປຸຎ຺ຎມ຺ປິ ປຸຄ຺ຄລໍ ອິມສ຺ມາ ໂລກາ ປຣໂລກໍ ຄຕໍ ທິພ຺ພໍ ອາຍຸວຓ຺ຓສຸຂຍສອາຘິປເຕຍ຺ຍໍ, ທິພ຺ພໍ ຣູປສທ຺ທຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ອິມໍ ທສວິຘໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ອາທາຍ ມາຕາປິຕຸຏ຺ຐາເນ ຐິຕານິ ປຸຎ຺ຎານິ ອຠິນນ຺ທນ຺ຕານິ ¶ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ປິຍໍ ຎາຕີວາຕິ ອິຘໂລເກ ປິຍຎາຕກໍ ອາຄຕໍ ເສສຎາຕກາ ວິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ໂກຘໍ ¶ ¶ ¶ ຊເຫຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂຣຫິນິໍ ນາມ ຂຕ຺ຕິຍກຎ຺ຎໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິໍ ກິຣ ສມເຍ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ປຎ຺ຈສເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ອຄມາສິ. ອຖສ຺ສ ຎາຕກາ ‘‘ເຖໂຣ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມໍສຸ ຐເປຕ຺ວາ ໂຣຫິນິໍ ນາມ ເຖຣສ຺ສ ຠຄິນິໍ. ເຖໂຣ ຎາຕເກ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກຫໍ, ໂຣຫິນີ’’ຕິ? ‘‘ເຄເຫ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກສ຺ມາ ອິຘ ນາຄຕາ’’ຕິ? ‘‘ສຣີເຣ ຕສ຺ສາ ຉວິໂຣໂຄ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ລຊ຺ຊາຍ ນາຄຕາ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ປກ຺ໂກສຖ ນ’’ນ຺ຕິ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ປຏກຎ຺ຈຸກໍ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອາຄຕໍ ເອວມາຫ – ‘‘ໂຣຫິນິ, ກສ຺ມາ ນາຄຕາສີ’’ຕິ? ‘‘ສຣີເຣ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຉວິໂຣໂຄ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕສ຺ມາ ລຊ຺ຊາຍ ນາຄຕາມ຺ຫີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ເຕ ປຸຎ຺ຎໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ? ‘‘ກິໍ ກໂຣມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ອາສນສາລໍ ກາເຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ¶ ຄເຫຕ຺ວາ’’ຕິ? ‘‘ກິໍ ເຕ ປສາຘນຠຓ຺ຑກໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ມູລ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ທສສຫສ຺ສມູລໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອາສນສາລໍ ກາເຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ກາເຣສ຺ສຕີ’’ຕິ? ເຖໂຣ ສມີເປ ຐິຕຎາຕເກ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠາໂຣ ໂຫຕູ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ກິໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ? ‘‘ອຫມ຺ປິ ອິເຘວ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ເອຕິສ຺ສາ ທພ຺ພສມ຺ຠາເຣ ອາຫຣຖາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫຣິໍສຸ.

ເຖໂຣ ອາສນສາລໍ ສໍວິທຫນ຺ໂຕ ໂຣຫິນິໍ ອາຫ – ‘‘ທ຺ວິຠູມິກໍ ອາສນສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຸປຣິ ປທຣານໍ ທິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຫຏ຺ຐາສາລໍ ນິພທ຺ຘໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອາສນານິ ປຎ຺ຎາເປຫິ, ນິພທ຺ຘໍ ປານີຍຆເຏ ອຸປຏ຺ຐາເປຫີ’’ຕິ. ສາ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ປສາຘນຠຓ຺ຑກໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ທ຺ວິຠູມິກອາສນສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຸປຣິ ປທຣານໍ ທິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຫຏ຺ຐາສາລໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນາທີນິ ອກາສິ. ນິພທ຺ຘໍ ຠິກ຺ຂູ ນິສີທນ຺ຕິ. ອຖສ຺ສາ ອາສນສາລໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ຕິຍາວ ຉວິໂຣໂຄ ມິລາຍິ. ສາ ອາສນສາລາຍ ນິຏ຺ຐິຕາຍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາສນສາລໍ ປູເຣຕ຺ວາ ¶ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ¶ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ປຓີຕໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ‘‘ກສ຺ເສຕໍ ທານ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຠຄິນິຍາ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ໂຣຫິນິຍາ’’ຕິ. ‘‘ສາ ປນ ກຫ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເຄເຫ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ປກ຺ໂກສຖ ນ’’ນ຺ຕິ? ສາ ອາຄນ຺ຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ອນິຈ຺ຉມານມ຺ປິ ປກ຺ໂກສາເປສິເຍວ. ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຈ ປນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ¶ ນິສິນ຺ນໍ ອາຫ – ‘‘ໂຣຫິນິ, ກສ຺ມາ ນາຄມິຕ຺ຖາ’’ຕິ? ‘‘ສຣີເຣ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຉວິໂຣໂຄ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ລຊ຺ຊມານາ ນາຄຕາມ຺ຫີ’’ຕິ. ‘‘ຊານາສິ ປນ ກິໍ ເຕ ນິສ຺ສາຍ ເອສ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ? ‘‘ນ ຊານາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຕວ ໂກຘໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ເອໂສ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ກຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເຕນ ຫິ ສຸຓາຫີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສາ ສຕ຺ຖາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສີ ເອກິສ຺ສາ ຣຎ຺ໂຎ ນາຏກິຕ຺ຖິຍາ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ທຸກ຺ຂມສ຺ສາ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ມຫາກຈ຺ຉຸຜລານິ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ຕໍ ນາຏກິຕ຺ຖິໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ຍຖາ ສາ ນ ຊານາຕິ, ເອວມສ຺ສາ ສຍເນ ເຈວ ປາວາຣໂກຊວາທີນຎ຺ຈ ອນ຺ຕເຣສຸ ກຈ຺ຉຸຈຸຓ຺ຓານິ ຐປາເປສິ, ເກຬິໍ ກຸຣຸມານາ ວິຍ ຕສ຺ສາ ສຣີເຣປິ ໂອກິຣິ. ຕໍ ຂຓໍເຍວ ຕສ຺ສາ ສຣີຣໍ ອຸປ຺ປກ຺ກຸປ຺ປກ຺ກໍ ຄຓ຺ຑາຄຓ຺ຑຊາຕໍ ອໂຫສິ. ສາ ກຓ຺ຑຸວນ຺ຕີ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຍເນ ນິປຊ຺ຊິ, ຕຕ຺ຣາປິສ຺ສາ ກຈ຺ຉຸຈຸຓ຺ເຓຫິ ຂາທິຍມານາຍ ຂຣຕຣາ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕທາ ອຄ຺ຄມເຫສີ ໂຣຫິນີ ອໂຫສີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ, ‘‘ໂຣຫິນິ, ຕທາ ຕຍາເວຕໍ ກມ຺ມໍ ກຕໍ. ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກປິ ຫິ ໂກໂຘ ວາ ອິສ຺ສາ ວາ ກາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕຣູໂປ ເອວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

ອກິຎ຺ຈນໍ ນານຸປຕນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ໂກຘນ຺ຕິ ສພ຺ພາກາຣມ຺ປິ ໂກຘໍ ນວວິຘມ຺ປິ ມານໍ ຊເຫຍ຺ຍ. ສໍໂຍຊນນ຺ຕິ ກາມຣາຄສໍໂຍຊນາທິກໍ ທສວິຘມ຺ປິ ສພ຺ພສໍໂຍຊນໍ ອຕິກ຺ກເມຍ຺ຍ. ອສຊ຺ຊມານນ຺ຕິ ອລຄ຺ຄມານໍ. ໂຍ ຫິ ‘‘ມມ ຣູປໍ ມມ ເວທນາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ນາມຣູປໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ຠິຊ຺ຊມາເນ ໂສຈຕິ ວິຫຎ຺ຎຕິ ¶ , ອຍໍ ນາມຣູປສ຺ມິໍ ສຊ຺ຊຕິ ນາມ. ເອວໍ ອຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອວິຫຎ຺ຎນ຺ໂຕ ນ ສຊ຺ຊຕິ ນາມ. ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອວໍ ອສຊ຺ຊມານໍ ຣາຄາທີນໍ ອຠາເວນ ອກິຎ຺ຈນໍ ¶ ທຸກ຺ຂາ ນາມ ນານຸປຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ. ໂຣຫິນີປິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐິຕາ, ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວສ຺ສາ ສຣີຣໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ອໂຫສິ.

ສາ ຕໂຕ ຈຸຕາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ຈຕຸນ຺ນໍ ເທວປຸຕ຺ຕານໍ ສີມນ຺ຕເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປາສາທິກາ ຣູປໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ອໂຫສິ. ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ເທວປຸຕ຺ຕາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນສິເນຫາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ມມ ສີມາຍ ອນ຺ໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ມມ ສີມາຍ ອນ຺ໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ ວິວທນ຺ຕາ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ເທວ, ອິມໍ ໂນ ນິສ຺ສາຍ ອຑ຺ໂຑ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕໍ ວິນິຈ຺ຉິນາຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສກ຺ໂກປິ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາວ ອຸປ຺ປນ຺ນສິເນໂຫ ຫຸຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ອິມາຍ ໂວ ທິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກຖໍ ຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປນ຺ນານີ’’ຕິ. ອເຖໂກ ອາຫ – ‘‘ມມ ຕາວ ອຸປ຺ປນ຺ນຈິຕ຺ຕໍ ສງ຺ຄາມເຠຣິ ວິຍ ສນ຺ນິສີທິຕຸໍ ນາສກ຺ຂີ’’ຕິ. ທຸຕິໂຍ ‘‘ມມ ຈິຕ຺ຕໍ ປພ຺ພຕນທີ ວິຍ ສີຆໍ ປວຕ຺ຕຕິເຍວາ’’ຕິ ¶ . ຕຕິໂຍ ‘‘ມມ ອິມິສ຺ສາ ທິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກກ຺ກຏສ຺ສ ວິຍ ອກ຺ຂີນິ ນິກ຺ຂມິໍສູ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ໂຖ ‘‘ມມ ຈິຕ຺ຕໍ ເຈຕິເຍ ອຸສ຺ສາປິຕຘໂຊ ວິຍ ນິຈ຺ຈລໍ ຐາຕຸໍ ນາສກ຺ຂີ’’ຕິ. ອຖ ເນ ສກ຺ໂກ ອາຫ – ‘‘ຕາຕາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຕາວ ຈິຕ຺ຕານິ ປສຍ຺ຫຣູປານິ, ອຫໍ ປນ ອິມໍ ລຠນ຺ໂຕ ຊີວິສ຺ສາມິ, ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ເມ ມຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເທວປຸຕ຺ຕາ, ‘‘ມຫາຣາຊ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ມຣເຓນ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຕໍ ສກ຺ກສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ສາ ສກ຺ກສ຺ສ ປິຍາ ອໂຫສິ ມນາປາ. ‘‘ອສຸກກີຬໍ ນາມ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕຸໍ ນາສກ຺ຂີຕິ.

ໂຣຫິນີຂຕ຺ຕິຍກຎ຺ຎາວຕ຺ຖຸ ປຐມໍ.

ໂຍ ເວ ອຸປ຺ປຕິຕນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ອຄ຺ຄາຬເວ ເຈຕິເຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສຕ຺ຖາຣາ ¶ ຫິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ເສນາສເນ ອນຸຎ຺ຎາເຕ ຣາຊຄຫເສຏ຺ຐິອາທີຫິ ເສນາສເນສຸ ກຣິຍມາເນສຸ ເອໂກ ອາຬວິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕໂນ ເສນາສນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ມນາປຣຸກ຺ຂໍ ¶ ທິສ຺ວາ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ປນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ເອກາ ຕຣຸຓປຸຕ຺ຕາ ເທວຕາ ປຸຕ຺ຕໍ ອງ຺ເກນາທາຍ ຐິຕາ ຍາຈິ ‘‘ມາ ເມ, ສາມິ, ວິມານໍ ຉິນ຺ທິ, ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ ປຸຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ອນາວາສາ ວິຈຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ¶ ‘‘ອຫໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອີທິສໍ ຣຸກ຺ຂໍ ນ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ນາທິຍິ. ສາ ‘‘ອິມມ຺ປິ ຕາວ ທາຣກໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ໂອຣມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕໍ ຣຸກ຺ຂສາຂາຍ ຐເປສິ. ໂສປິ ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ຂິປິຕໍ ຜຣສຸໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ທາຣກສ຺ສ ພາຫຸໍ ຉິນ຺ທິ, ເທວຕາ ອຸປ຺ປນ຺ນພລວໂກຘາ ‘‘ປຫຣິຕ຺ວາ ນໍ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸໂຠ ຫຕ຺ເຖ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອວໍ ຕາວ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ. ສຈາຫໍ ອິມໍ ມາເຣສ຺ສາມິ, ນິຣຍຄາມິນີ ຠວິສ຺ສາມິ. ເສສເທວຕາປິ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ‘ອສຸກເທວຕາຍ ເອວໍ ນາມ ມາຣິໂຕ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ມໍ ປມາຓໍ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ມາເຣສ຺ສນ຺ຕິ. ອຍຎ຺ຈ ສສາມິໂກ ຠິກ຺ຂຸ, ສາມິກສ຺ເສວ ນໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕຫຕ຺ເຖ ອປເນຕ຺ວາ ໂຣທມານາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ ເທວເຕ’’ຕິ ອາຫ. ສາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເມ ສາວເກນ ອິທໍ ນາມ ກຕໍ, ອຫມ຺ປິ ນໍ ມາເຣຕຸກາມາ ຫຸຕ຺ວາ ອິທໍ ນາມ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອມາເຣຕ຺ວາວ ອິຘາຄຕາ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອາໂຣເຈສິ.

ສຕ຺ຖາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສາຘຸ, ¶ ສາຘຸ ເທວເຕ, ສາຘຸ ເຕ ກຕໍ ເອວໍ ອຸຄ຺ຄຕໍ ໂກປໍ ຠນ຺ຕໍ ຣຖໍ ວິຍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫມານາຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ໂຍ ເວ ອຸປ຺ປຕິຕໍ ໂກຘໍ, ຣຖໍ ຠນ຺ຕໍວ ວາຣເຍ;

ຕມຫໍ ສາຣຖິໍ ພ຺ຣູມິ, ຣສ຺ມິຄ຺ຄາໂຫ ອິຕໂຣ ຊໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຕິຕນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ. ຣຖໍ ຠນ຺ຕໍ ວາຕິ ຍຖາ ນາມ ເຉໂກ ສາຣຖິ ອຕິເວເຄນ ຘາວນ຺ຕໍ ຣຖໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຍຖິຈ຺ຉກໍ ຐເປຕິ, ເອວໍ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂກຘໍ ວາຣເຍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ຕມຫນ຺ຕິ ຕໍ ອຫໍ ສາຣຖິໍ ພ຺ຣູມິ. ອິຕໂຣ ຊໂນຕິ ອິຕໂຣ ປນ ຣາຊອຸປຣາຊາທີນໍ ຣຖສາຣຖິຊໂນ ຣສ຺ມິຄ຺ຄາໂຫ ນາມ ໂຫຕິ, ນ ອຸຕ຺ຕມສາຣຖີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ເທວຕາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ເທວຕາ ປນ ໂສຕາປນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາປິ ໂຣທມານາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ ເທວເຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ວິມານໍ ເມ ນຏ຺ຐໍ, ອິທານິ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ອລໍ ເທວເຕ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ອຫໍ ເຕ ວິມານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຊຕວເນ ຄນ຺ຘກຸຏິສມີເປ ປຸຣິມທິວເສ ຈຸຕເທວຕໍ ເອກໍ ຣຸກ຺ຂໍ ອປທິສນ຺ໂຕ ‘‘ອມຸກສ຺ມິໍ ໂອກາເສ ຣຸກ຺ໂຂ ວິວິຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ຖ ອຸປຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຕຕ຺ຖ ¶ ອຸປຄຎ຺ຉິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ພຸທ຺ຘທຕ຺ຕິຍໍ ອິມິສ຺ສາ ວິມານ’’ນ຺ຕິ ມເຫສກ຺ຂເທວຕາປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ¶ ຕໍ ຈາເລຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ອຕ຺ຖຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠູຕຄາມສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎາເປສີຕິ.

ອກ຺ໂກເຘນ ຊິເນ ໂກຘນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ເຄເຫ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ອຸຕ຺ຕຣໍ ອຸປາສິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕຕ຺ຣາຍມນຸປຸພ຺ພີ ກຖາ – ຣາຊຄເຫ ກິຣ ສຸມນເສຏ຺ຐິໍ ນິສ຺ສາຍ ປຸຓ຺ໂຓ ນາມ ທລິທ຺ໂທ ຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ຊີວຕິ. ຕສ຺ສ ຠຣິຍາ ຈ ອຸຕ຺ຕຣາ ນາມ ຘີຕາ ຈາຕິ ທ຺ເວເຍວ ເຄຫມານຸສກາ. ອເຖກທິວສໍ ‘‘ສຕ຺ຕາຫໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຣາຊຄເຫ ໂຆສນໍ ກຣິໍສຸ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸມນເສຏ຺ຐິ ປາໂຕວ ອາຄຕໍ ປຸຓ຺ຓໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ, ອມ຺ຫາກໍ ປຣິຊໂນ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬິຕຸກາໂມ, ຕ຺ວໍ ກິໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬິສ຺ສສິ, ອຸທາຫຸ ຠຕິໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສາມິ, ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ນາມ ສຘນານໍ ໂຫຕິ, ມມ ປນ ເຄເຫ ສ຺ວາຕນາຍ ຍາຄຸຕຓ຺ຑຸລມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ກິໍ ເມ ນກ຺ຂຕ຺ເຕນ, ໂຄເຓ ລຠນ຺ໂຕ ກສິຕຸໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ໂຄເຓ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ. ໂສ ພລວໂຄເຓ ຈ ນງ຺ຄລຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ, ‘‘ຠທ຺ເທ, ນາຄຣາ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬນ຺ຕິ, ອຫໍ ທລິທ຺ທຕາຍ ຠຕິໍ ກາຕຸໍ ຄມິສ຺ສາມິ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕາວ ອຊ຺ຊ ທ຺ວິຄຸຓໍ ¶ ນິວາປໍ ປຈິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ອາຫເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ຠຣິຍໍ ວຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕໍ ອຄມາສິ.

ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ ¶ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິໂຣຘສມາປນ຺ໂນ ຕໍ ທິວສໍ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຊ຺ຊ ມຍາ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ປຸຓ຺ຓໍ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓຊາລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ຐໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສທ຺ໂຘ ນຸ ໂຂ ເອສ, ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ ວາ ເມ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ສທ຺ຘຠາວຎ຺ຈ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ຖຠາວຎ຺ຈ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຈສ຺ສ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິລາຠຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຕສ຺ສ ກສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາວາຏຕີເຣ ເອກໍ ຄຸມ຺ພໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ.

ປຸຓ຺ໂຓ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາວ ກສິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ທນ຺ຕກຏ຺ເຐນ ອຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ກປ຺ປິຍໍ ກຕ຺ວາ ອທາສິ. ອຖສ຺ສ ເຖໂຣ ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຣິສ຺ສາວນຎ຺ຈ ນີຫຣິຕ຺ວາ ¶ ອທາສິ. ໂສ ‘‘ປານີເຍນ ອຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໍ ອາທາຍ ປານີຍໍ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ອທາສິ. ເຖໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ປເຣສໍ ປຈ຺ຉິມເຄເຫ ວສຕິ. ສຈສ຺ສ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ຄມິສ຺ສາມິ, ອິມສ຺ສ ຠຣິຍາ ມໍ ທຏ຺ຐຸໍ ນ ລຠິສ຺ສຕິ. ຍາວສ຺ສາ ຠຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຕາວ ອິເຘວ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ໂຖກໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄາຣຸຬ຺ຫຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນຄຣາຠິມຸໂຂ ປາຍາສິ.

ສາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອປ຺ເປກທາຫໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມ ສຕິ ¶ ອຍ຺ຍໍ ນ ປສ຺ສາມິ, ອປ຺ເປກທາ ເມ ອຍ຺ຍໍ ປສ຺ສນ຺ຕິຍາ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ນ ໂຫຕິ. ອຊ຺ຊ ປນ ເມ ອຍ຺ໂຍ ຈ ທິຏ຺ໂຐ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ຈາຍໍ ອຕ຺ຖິ, ກຣິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ເມ ສງ຺ຄຫ’’ນ຺ຕິ. ສາ ຠຕ຺ຕຠາຊນໍ ໂອໂຣເປຕ຺ວາ ເຖຣໍ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິທໍ ລູຂໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາຕິ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທາສສ຺ສ ໂວ ສງ຺ຄຫໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ປຕ຺ຕໍ ອຸປນາເມຕ຺ວາ ຕາຍ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ຠາຊນໍ ຘາເຣຕ຺ວາ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ຕໂຕ ຠຕ຺ຕໍ ທທມານາຍ ອຸປຑ຺ຒຠຕ຺ເຕ ທິນ຺ເນ ‘‘ອລ’’ນ຺ຕິ ຫຕ຺ເຖນ ປຕ຺ຕໍ ປິທຫິ. ສາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອໂກວ ປຏິວິໂສ, ນ ສກ຺ກາ ທ຺ວິຘາ ກາຕຸໍ. ຕຸມ຺ຫາກໍ ທາສສ຺ສ ອິຘໂລກສງ຺ຄຫໍ ອກຕ຺ວາ ປຣໂລກສງ຺ຄຫໍ ກໂຣຖ, ນິຣວເສສເມວ ທາຕຸກາມມ຺ຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສພ຺ພເມວ ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສ຺ເສວ ຠາຄີ ອສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ອກາສິ. ເຖໂຣ ‘‘ເອວໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຐິຕໂກວ ອນຸໂມທນໍ ກຣິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ອຸທກຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈມກາສິ. ສາປິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕຓ຺ຑຸເລ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ປຈິ. ປຸຓ຺ໂຓປິ ອຑ຺ຒກຣີສມຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ກສິຕ຺ວາ ຊິຆຈ຺ຉໍ ສຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ໂຄເຓ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເອກຣຸກ຺ຂຈ຺ຉາຍໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ນິສີທິ.

ອຖສ຺ສ ¶ ຠຣິຍາ ຠຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉມານາ ຕໍ ທິສ຺ວາວ ‘‘ເອສ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ປີຬິໂຕ ມໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນ. ສເຈ ມໍ ¶ ‘ອຕິວິຍ ເຊ ຈິຣາຍີ’ຕິ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປໂຕທລຏ຺ຐິຍາ ມໍ ປຫຣິສ຺ສຕິ, ມຍາ ກຕກມ຺ມໍ ນິຣຕ຺ຖກໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ປຏິກຈ຺ເຈວສ຺ສ ອາໂຣເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ສາມິ, ອຊ຺ເຊກທິວສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຫິ, ມາ ມຍາ ກຕກມ຺ມໍ ນິຣຕ຺ຖກໍ ກຣິ. ອຫຎ຺ຫິ ປາໂຕວ ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣນ຺ຕີ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຘມ຺ມເສນາປຕິໍ ທິສ຺ວາ ຕວ ຠຕ຺ຕໍ ຕສ຺ສ ທຕ຺ວາ ປຸນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ປຈິຕ຺ວາ ອາຄຕາ, ປສາເທຫິ, ສາມິ, ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ກິໍ ວເທສິ, ຠທ຺ເທ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຸນ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ຠທ຺ເທ, ສາຘຸ ວຕ ເຕ ກຕໍ ມມ ຠຕ຺ຕໍ ອຍ຺ຍສ຺ສ ທທມານາຍ, ມຍາປິສ຺ສ ອຊ຺ຊ ປາໂຕວ ທນ຺ຕກຏ຺ຐຎ຺ຈ ມຸໂຂທກຎ຺ຈ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ປສນ຺ນມານໂສ ຕໍ ວຈນໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸສ຺ສຸເຣ ລທ຺ຘຠຕ຺ຕຕາຍ ກິລນ຺ຕກາໂຍ ຕສ຺ສາ ອງ຺ເກ ສີສໍ ກຕ຺ວາ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິ.

ອຖສ຺ສ ¶ ປາໂຕວ ກສິຕຏ຺ຐານໍ ປໍສຸຈຸຓ຺ຓໍ ອຸປາທາຍ ສພ຺ພໍ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓໍ ກຓິກາຣປຸປ຺ຜຣາສິ ວິຍ ໂສຠມານໍ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ປພຸທ຺ໂຘ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຠຣິຍໍ ອາຫ – ‘‘ຠທ຺ເທ, ເອຕໍ ກສິຕຏ຺ຐານໍ ສພ຺ພໍ ມມ ສຸວຓ຺ຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເມ ອຕິອຸສ຺ສຸເຣ ລທ຺ຘຠຕ຺ຕຕາຍ ອກ຺ຂີນິ ຠມນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາມິ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ເອວເມວ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ. ໂສ ອຸຏ຺ຐາຍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກປິຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນງ຺ຄລສີເສ ປຫຣິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ¶ ‘‘ອໂຫ ອຍ຺ຍສ຺ສ ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ ເມ ທິນ຺ນທາເນນ ອຊ຺ເຊວ ວິປາໂກ ທສ຺ສິໂຕ, ນ ໂຂ ປນ ສກ຺ກາ ເອຕ຺ຕກໍ ຘນໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຠຣິຍາຍ ອາຠຕໍ ຠຕ຺ຕປາຕິໍ ສຸວຓ຺ຓສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ຣາຊກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ກໂຕກາໂສ ປວິສິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ຕາຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ເທວ, ອຊ຺ຊ ມຍາ ກສິຕຏ຺ຐານໍ ສພ຺ພໍ ສຸວຓ຺ຓຠຣິຕເມວ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕໍ, ອິທໍ ສຸວຓ຺ຓໍ ອາຫຣາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂກສິ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ປຸຓ຺ໂຓ ນາມ ອຫ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ເຕ ອຊ຺ຊ ກຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ ເມ ອຊ຺ຊ ປາໂຕວ ທນ຺ຕກຏ຺ຐຎ຺ຈ ມຸໂຂທກຎ຺ຈ ທິນ຺ນໍ, ຠຣິຍາຍປິ ເມ ມຍ຺ຫໍ ອາຫຣຓຠຕ຺ຕໍ ຕສ຺ເສວ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ‘‘ອຊ຺ເຊວ ກິຣ, ໂຠ, ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ ທິນ຺ນທາເນນ ວິປາໂກ ທສ຺ສິໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ, ກິໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ພຫູນິ ສກຏສຫສ຺ສານິ ປຫິຓິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓໍ ອາຫຣາເປຖາ’’ຕິ. ຣາຊາ ສກຏານິ ປຫິຓິ. ຣາຊປຸຣິເສສຸ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕສຸ ຄຫິຕຄຫິຕໍ ມຕ຺ຕິກາວ ໂຫຕິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ກິນ຺ຕິ ¶ ວຕ຺ວາ ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ. ປຸຏ຺ຐາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ນ ມຍ຺ຫໍ, ຕາຕາ, ສນ຺ຕກໍ, ຄຈ຺ຉຖ ‘‘ປຸຓ຺ຓສ຺ສ ສນ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ¶ ວຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຖາຕິ. ເຕ ຕຖາ ກຣິໍສຸ, ຄຫິຕຄຫິຕໍ ສຸວຓ຺ຓເມວ ອໂຫສິ. ສພ຺ພມ຺ປິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຣາຊງ຺ຄເຓ ຣາສິມກໍສຸ, ອສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພໂຘ ຣາສິ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ນາຄເຣ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ນຄເຣ ອຕ຺ຖິ ກສ຺ສຈິ ເອຕ຺ຕກໍ ສຸວຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນສ຺ສ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ? ‘‘ເສຏ຺ຐິຉຕ຺ຕໍ, ເທວາ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ພາຫຸຘນເສຏ຺ຐິ ນາມ ໂຫຕູ’’ຕິ ມຫນ຺ເຕນ ໂຠເຄນ ສທ຺ຘິໍ ຕສ຺ສ ເສຏ຺ຐິຉຕ຺ຕມທາສິ. ອຖ ນໍ ໂສ ອາຫ – ‘‘ມຍໍ, ເທວ, ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ປຣກຸເລ ວສິມ຺ຫາ, ວສນຏ຺ຐານໍ ໂນ ເທຖາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ປສ຺ສ, ເອສ ຄຸມ຺ໂພ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອຕໍ ຫຣາເປຕ຺ວາ ເຄຫໍ ກາເຣຫີ’’ຕິ ປຸຣາຓເສຏ຺ຐິສ຺ສ ເຄຫຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ກຕິປາເຫເນວ ເຄຫໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ເຄຫປ຺ປເວສນມງ຺ຄລຎ຺ຈ ຉຕ຺ຕມງ຺ຄລຎ຺ຈ ເອກໂຕວ ກໂຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ອທາສິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອນຸປຸພ຺ພິໍ ກຖໍ ກເຖສິ. ຘມ຺ມກຖາວສາເນ ປຸຓ຺ຓເສຏ຺ຐິ ຈ ຠຣິຍາ ຈສ຺ສ ຘີຕາ ຈ ອຸຕ຺ຕຣາຕິ ຕໂຍ ຊນາ ໂສຕາປນ຺ນາ ອເຫສຸໍ.

ອປຣຠາເຄ ¶ ຣາຊຄຫເສຏ຺ຐິ ປຸຓ຺ຓເສຏ຺ຐິໂນ ຘີຕຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວາເຣສິ. ໂສ ‘‘ນາຫໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ມາ ເອວໍ ກໂຣຕຸ, ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອມ຺ເຫ ນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ເຕເນວ ¶ ເຕ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ລທ຺ຘາ, ເທຕຸ ເມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘີຕຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ໂສ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ, ມມ ຘີຕາ ຕີຫິ ຣຕເນຫິ ວິນາ ວຕ຺ຕິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເນວສ຺ສ ຘີຕຣໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ພຫູ ເສຏ຺ຐິຄຓາທໂຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ‘‘ມາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາສໍ ຠິນ຺ທິ, ເທຫິສ຺ສ ຘີຕຣ’’ນ຺ຕິ ຍາຈິໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອາສາຬ຺ຫິປຸຓ຺ຓມາຍໍ ຘີຕຣໍ ອທາສິ. ສາ ປຕິກຸລໍ ຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠິກ຺ຂຸໍ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ທານໍ ວາ ທາຕຸໍ ຘມ຺ມໍ ວາ ໂສຕຸໍ ນາລຕ຺ຖ. ເອວໍ ອຑ຺ຒຕິເຍສຸ ມາເສສຸ ວີຕິວຕ຺ເຕສຸ ສນ຺ຕິເກ ຐິຕໍ ປຣິຈາຣິກໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອິທານິ ກິຕ຺ຕກໍ ອນ຺ໂຕວສ຺ສສ຺ສ ອວສິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຑ຺ຒມາໂສ, ອຍ຺ເຍ’’ຕິ. ສາ ປິຕຸ ສາສນໍ ປຫິຓິ ‘‘ກສ຺ມາ ມໍ ເອວຣູເປ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ປກ຺ຂິປິໍສຸ, ວຣໍ ເມ ລກ຺ຂຓາຫຕໍ ກຕ຺ວາ ¶ ປເຣສໍ ທາສິໍ ສາເວຕຸໍ. ເອວຣູປສ຺ສ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກຸລສ຺ສ ທາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອາຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠິກ຺ຂຸທສ຺ສນາທີສຸ ເອກມ຺ປິ ປຸຎ຺ຎໍ ກາຕຸໍ ນ ລຠາມີ’’ຕິ.

ອຖສ຺ສາ ປິຕາ ‘‘ທຸກ຺ຂິຕາ ວຕ ເມ ຘີຕາ’’ຕິ ອນຕ຺ຕມນຕໍ ປເວເທຕ຺ວາ ປຎ຺ຈທສ ກຫາປຓສຫສ຺ສານິ ເປເສສິ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ນຄເຣ ສິຣິມາ ນາມ ຄຓິກາ ອຕ຺ຖິ, ເທວສິກໍ ສຫສ຺ສໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອິເມຫິ ກຫາປເຓຫິ ຕໍ ອາເນຕ຺ວາ ສາມິກສ຺ສ ປາທປຣິຈາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ສຍໍ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣຕູ’’ຕິ ¶ . ສາ ສິຣິມໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຫາຍິເກ ອິເມ ກຫາປເຓ ຄເຫຕ຺ວາ ອິມໍ ອຑ຺ຒມາສໍ ຕວ ສຫາຍກໍ ປຣິຈຣາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິ. ສາ ຕໍ ອາທາຍ ສາມິກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕນ ສິຣິມໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ສາມິ, ອິມໍ ອຑ຺ຒມາສໍ ມມ ສຫາຍິກາ ຕຸມ຺ເຫ ປຣິຈຣຕຸ, ອຫໍ ປນ ອິມໍ ອຑ຺ຒມາສໍ ທານຎ຺ເຈວ ທາຕຸກາມາ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ໂສຕຸກາມາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕໍ ອຠິຣູປໍ ອິຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນສິເນໂຫ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ.

ອຸຕ຺ຕຣາປິ ໂຂ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ອຑ຺ຒມາສໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອິເຘວ ຠິກ຺ຂາ ຄເຫຕພ຺ພາ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ມຫາປວາຣຓາ, ຕາວ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ໂສຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐມານສາ ‘‘ເອວໍ ຍາຄຸໍ ປຈຖ, ເອວໍ ປູເວ ປຈຖາ’’ຕິ ມຫານເສ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ສໍວິທຫນ຺ຕີ ວິຈຣຕິ. ອຖສ຺ສາ ສາມິໂກ ‘‘ສ຺ເວ ປວາຣຓາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຫານສາຠິມຸໂຂ ວາຕປາເນ ຐຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ກໂຣນ຺ຕີ ສາ ອນ຺ຘພາລາ ວິຈຣຕີ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ເສຏ຺ຐີຘີຕຣໍ ເສທກິລິນ຺ນໍ ຉາຣິກາຍ ໂອກິຓ຺ຓໍ ອງ຺ຄາຣມສິມກ຺ຂິຕໍ ຕຖາ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ວິຈຣມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ອນ຺ຘພາລາ ເອວຣູເປ ຐາເນ ອິມໍ ສິຣິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ¶ ນານຸຠວຕິ, ‘ມຸຓ຺ຑກສມເຓ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’ຕິ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ວິຈຣຕີ’’ຕິ ຫສິຕ຺ວາ ອປຄຎ຺ຉິ.

ຕສ຺ມິໍ ອປຄເຕ ¶ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐິຕາ ສິຣິມາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເອສ ຫສີ’’ຕິ ເຕເນວ ວາຕປາເນນ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ອຸຕ຺ຕຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອິມິນາ ຫສິຕໍ, ອທ຺ຘາ ອິມສ຺ສ ເອຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຖໂວ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ສາ ກິຣ ອຑ຺ຒມາສໍ ຕສ຺ມິໍ ເຄເຫ ພາຫິຣກອິຕ຺ຖີ ຫຸຕ຺ວາ ວສມານາປິ ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວມານາ ອຕ຺ຕໂນ ພາຫິຣກອິຕ຺ຖິຠາວໍ ອຊານິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຆຣສາມິນີ’’ຕິ ສຎ຺ຎມກາສິ. ສາ ¶ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ທຸກ຺ຂມສ຺ສາ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມີ’’ຕິ ປາສາທາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ມຫານສໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປູວປຈນຏ຺ຐາເນ ປກ຺ກຸຖິຕໍ ສປ຺ປິໍ ກຏຈ຺ຉຸນາ ອາທາຍ ອຸຕ຺ຕຣາຠິມຸຂໍ ປາຍາສິ. ອຸຕ຺ຕຣາ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມມ ສຫາຍິກາຍ ມຍ຺ຫໍ ອຸປກາໂຣ ກໂຕ, ຈກ຺ກວາຬໍ ອຕິສມ຺ພາຘໍ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລໂກ ອຕິນີຈໂກ, ມມ ສຫາຍິກາຍ ຄຸໂຓວ ມຫນ຺ໂຕ. ອຫຎ຺ຫິ ເອຕໍ ນິສ຺ສາຍ ທານຎ຺ຈ ທາຕຸໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ໂສຕຸໍ ລຠິໍ. ສເຈ ມມ ເອຕິສ຺ສາ ອຸປຣິ ໂກໂປ ອຕ຺ຖິ, ອິທໍ ສປ຺ປິ ມໍ ທຫຕຸ. ສເຈ ນຕ຺ຖິ, ມາ ທຫຕູ’’ຕິ ຕໍ ເມຕ຺ຕາຍ ຜຣິ. ຕາຍ ຕສ຺ສາ ມຕ຺ຖເກ ອາສິຕ຺ຕໍ ປກ຺ກຸຖິຕສປ຺ປິ ສີຕຸທກໍ ວິຍ ອໂຫສິ.

ອຖ ນໍ ‘‘ອິທໍ ສີຕລໍ ¶ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ກຏຈ຺ຉຸໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອາທາຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທາສິໂຍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອເປຫິ ທຸພ຺ພິນີເຕ, ນ ຕ຺ວໍ ອມ຺ຫາກໍ ອຍ຺ຍາຍ ປກ຺ກຸຖິຕໍ ສປ຺ປິໍ ອາສິຎ຺ຈິຕຸໍ ອນຸຈ຺ຉວິກາ’’ຕິ ສນ຺ຕຊ຺ເຊນ຺ຕິໂຍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ອຸຏ຺ຐາຍ ຫຕ຺ເຖຫິ ຈ ປາເທຫິ ຈ ໂປເຖຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປາເຕສຸໍ. ອຸຕ຺ຕຣາ ວາເຣນ຺ຕີປິ ວາເຣຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອຖສ຺ສາ ອຸປຣິ ຐິຕາ ສພ຺ພາ ທາສິໂຍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ‘‘ກິສ຺ສ ເຕ ເອວຣູປໍ ຠາຣິຍໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ສິຣິມໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ອຸຓ຺ໂຫທເກນ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ສຕປາກເຕເລນ ອພ຺ຠຎ຺ຊິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສາ ອຕ຺ຕໂນ ພາຫິຣກິຕ຺ຖິຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍາ ຠາຣິຍໍ ກມ຺ມໍ ກຕໍ ສາມິກສ຺ສ ຫສນມຕ຺ຕກາຣຓາ ອິມິສ຺ສາ ອຸປຣິ ປກ຺ກຸຖິຕໍ ສປ຺ປິໍ ອາສິຎ຺ຈນ຺ຕິຍາ, ອຍໍ ‘ຄຓ຺ຫຖ ນ’ນ຺ຕິ ທາສິໂຍ ນ ອາຓາເປສິ. ມໍ ວິເຫຐນກາເລປິ ສພ຺ພທາສິໂຍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ກຕ຺ຕພ຺ພເມວ ອກາສິ. ສຈາຫໍ ອິມໍ ນ ຂມາເປສ຺ສາມິ, ມຸທ຺ຘາ ເມ ສຕ຺ຕຘາ ຜເລຍ຺ຍາ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ, ‘‘ອຍ຺ເຍ, ຂມາຫິ ເມ’’ຕິ ອາຫ. ອຫໍ ສປິຕິກາ ຘີຕາ, ປິຕຣິ ຂມນ຺ເຕ ຂມາມີຕິ. ໂຫຕຸ, ອຍ຺ເຍ, ປິຕຣໍ ເຕ ¶ ປຸຓ຺ຓເສຏ຺ຐິໍ ຂມາເປສ຺ສາມີຕິ. ປຸຓ຺ໂຓ ມມ ວຏ຺ຏຊນກປິຕາ, ວິວຏ຺ຏຊນເກ ປິຕຣິ ຂມນ຺ເຕ ປນາຫໍ ຂມິສ຺ສາມີຕິ. ໂກ ປນ ເຕ ວິວຏ຺ຏຊນກປິຕາຕິ? ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ. ມຍ຺ຫໍ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາໂສ ນຕ຺ຖີຕິ. ອຫໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ສຕ຺ຖາ ສ຺ເວ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອາທາຍ ອິຘາຄມິສ຺ສຕິ, ຕ຺ວໍ ຍຖາລທ຺ຘໍ ສກ຺ກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິເຘວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຂມາເປຫີຕິ. ສາ ‘‘ສາຘຸ, ອຍ຺ເຍ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕໂນ ¶ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕາ ປຣິວາຣິຕ຺ຖິໂຍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ນານາວິຘານິ ຂາທນີຍານິ ເຈວ ສູເປຍ຺ຍານິ ຈ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ອາທາຍ ¶ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ເຄຫໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸໍ ອວິສຫນ຺ຕີ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣາວ ສໍວິທຫິ. ສິຣິມາປິ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ສທ຺ຘິໍ ປຣິວາເຣນ ສຕ຺ຖຸ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິ.

ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ໂກ ເຕ ອປຣາໂຘ’’ຕິ? ຠນ຺ເຕ, ມຍາ ຫິຍ຺ໂຍ ອິທໍ ນາມ ກຕໍ, ອຖ ເມ ສຫາຍິກາ ມໍ ວິເຫຐຍມານາ ທາສິໂຍ ນິວາເຣຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ອຸປກາຣເມວ ອກາສິ. ສາຫໍ ອິມິສ຺ສາ ຄຸຓໍ ຊານິຕ຺ວາ ອິມໍ ຂມາເປສິໍ, ອຖ ມໍ ເອສາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫສຸ ຂມນ຺ເຕສຸ ຂມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ເອວໍ ກິຣ ອຸຕ຺ຕເຣ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສີເສ ເມ ສຫາຍິກາຍ ປກ຺ກຸຖິຕສປ຺ປິ ອາສິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ‘‘ຕຍາ ກິໍ ຈິນ຺ຕິຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຈກ຺ກວາຬໍ ¶ ອຕິສມ຺ພາຘໍ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລໂກ ອຕິນີຈໂກ, ມມ ສຫາຍິກາຍ ຄຸໂຓວ ມຫນ຺ໂຕ. ອຫຎ຺ຫິ ເອຕໍ ນິສ຺ສາຍ ທານຎ຺ຈ ທາຕຸໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ໂສຕຸໍ ອລຕ຺ຖໍ, ສເຈ ເມ ອິມິສ຺ສາ ອຸປຣິ ໂກໂປ ອຕ຺ຖິ, ອິທໍ ມໍ ທຫຕຸ. ໂນ ເຈ, ມາ ທຫຕູ’’ຕິ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອິມໍ ເມຕ຺ຕາຍ ຜຣິໍ, ຠນ຺ເຕຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ອຸຕ຺ຕເຣ, ເອວໍ ໂກຘໍ ຊິນິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ໂກໂຘ ຫິ ນາມ ອກ຺ໂກເຘນ, ອກ຺ໂກສກປຣິຠາສໂກ ອນກ຺ໂກສນ຺ເຕນ ອປຣິຠາສນ຺ເຕນ, ຖທ຺ຘມຈ຺ຉຣີ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກສ຺ສ ທາເນນ, ມຸສາວາທີ ສຈ຺ຈວຈເນນ ຊິນິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອກ຺ໂກເຘນ ຊິເນ ໂກຘໍ, ອສາຘຸໍ ສາຘຸນາ ຊິເນ;

ຊິເນ ກທຣິຍໍ ທາເນນ, ສຈ຺ເຈນາລິກວາທິນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອກ຺ໂກເຘນາຕິ ໂກຘໂນ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ອກ຺ໂກເຘນ ຫຸຕ຺ວາ ຊິນິຕພ຺ໂພ. ອສາຘຸນ຺ຕິ ອຠທ຺ທໂກ ຠທ຺ທເກນ ຫຸຕ຺ວາ ຊິນິຕພ຺ໂພ. ກທຣິຍນ຺ຕິ ຖທ຺ຘມຈ຺ຉຣີ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກສ຺ສ ຈາຄຈິຕ຺ເຕນ ຊິນິຕພ຺ໂພ. ອລິກວາທີ ສຈ຺ຈວຈເນນ ¶ ຊິນິຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ – ‘‘ອກ຺ໂກເຘນ ຊິເນ ໂກຘໍ…ເປ… ສຈ຺ເຈນາລິກວາທິນ’’ນ຺ຕິ.

ເທສນາວສາເນ ສິຣິມາ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈສຕາຫິ ອິຕ຺ຖີຫິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫີຕິ.

໔. ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣປຎ຺ຫວຕ຺ຖຸ

ສຈ຺ຈໍ ¶ ¶ ຠເຓຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປຎ຺ຫໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ເຖໂຣ ເທວຈາຣິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມເຫສກ຺ຂາຍ ເທວຕາຍ ວິມານທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ເອວມາຫ – ‘‘ເທວເຕ ມຫຕີ ເຕ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ກິໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອິມໍ ອລຕ຺ຖາ’’ຕິ? ‘‘ມາ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. ເທວຕາ ກິຣ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຕ຺ຕກມ຺ເມນ ລຊ຺ຊມານາ ເອວໍ ວທຕິ. ສາ ປນ ເຖເຣນ ‘‘ກເຖຫິເຍວາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມານາ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍາ ເນວ ທານໍ ທິນ຺ນໍ, ນ ປູຊາ ກຕາ, ນ ຘມ຺ໂມ ສຸໂຕ, ເກວລໍ ສຈ຺ຈມຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂິຕ’’ນ຺ຕິ. ເຖໂຣ ອຎ຺ຎານິ ວິມານທ຺ວາຣານິ ¶ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຄຕາຄຕາ ອປຣາປິ ເທວຘີຕໂຣ ປຸຈ຺ຉິ. ຕາສຸປິ ຕເຖວ ນິຄຸຫິຕ຺ວາ ເຖຣໍ ປຏິພາຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີສຸ ເອກາ ຕາວ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍາ ເນວ ທານາທີສຸ ກຕໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ອຫໍ ປນ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາເລ ປຣສ຺ສ ທາສີ ອໂຫສິໍ, ຕສ຺ສາ ເມ ສາມິໂກ ອຕິວິຍ ຈຓ຺ໂຑ ຜຣຸໂສ, ຄຫິຕຄ຺ຄຫິເຕເນວ ກຏ຺ເຐນ ວາ ກລິງ຺ຄເຣນ ວາ ສີສໍ ຠິນ຺ທຕິ. ສາຫໍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ໂກເປ ‘ເອສ ຕວ ສາມິໂກ ລກ຺ຂຓາຫຕໍ ວາ ກາຕຸໍ ນາສາທີນິ ວາ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ອິສ຺ສໂຣ, ມາ ກຸຊ຺ຌີ’ຕິ ອຕ຺ຕານເມວ ປຣິຠາເສຕ຺ວາ ໂກປໍ ນາມ ນ ອກາສິໍ, ເຕນ ເມ ອຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ລທ຺ຘາ’’ຕິ. ອປຣາ ອາຫ – ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຸຈ຺ຉຸເຂຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂມານາ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸຈ຺ຉຸຍຏ຺ຐິໍ ອທາສິໍ’’. ອປຣາ ເອກໍ ຕິມ຺ພຣຸສກໍ ອທາສິໍ. ອປຣາ ເອກໍ ເອຬາລຸກໍ ອທາສິໍ. ອປຣາ ເອກໍ ຜາຣຸສກໍ ¶ ອທາສິໍ. ອປຣາ ເອກໍ ມູລມຸຏ຺ຐິໍ. ອປຣາ ‘‘ນິມ຺ພມຸຏ຺ຐິ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຕ຺ຕນາ ອຕ຺ຕນາ ກຕໍ ປຣິຕ຺ຕທານໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ອມ຺ເຫຫິ ອຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ລທ຺ຘາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ.

ເຖໂຣ ຕາຫິ ກຕກມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ສກ຺ກາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສຈ຺ຈກຖນມຕ຺ເຕນ, ໂກປນິພ຺ພາປນມຕ຺ເຕນ, ອຕິປຣິຕ຺ຕເກນ ຕິມ຺ພຣຸສກາທິທານມຕ຺ເຕນ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ລທ຺ຘຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກສ຺ມາ ມໍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ປຸຈ຺ຉສິ, ນນຸ ເຕ ເທວຕາຫິ ອຍໍ ອຕ຺ໂຖ ກຖິໂຕ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ລພ຺ຠຕິ ມຎ຺ເຎ ເອຕ຺ຕເກນ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ສຈ຺ຈມຕ຺ຕໍ ກເຖຕ຺ວາປິ ໂກປມຕ຺ຕໍ ຊຫິຕ຺ວາປິ ປຣິຕ຺ຕກໍ ທານໍ ທຕ຺ວາປິ ເທວໂລກໍ ຄຈ຺ຉຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ສຈ຺ຈໍ ¶ ¶ ຠເຓ ນ ກຸຊ຺ເຌຍ຺ຍ, ທຊ຺ຊາ ອປ຺ປມ຺ປິ ຍາຈິໂຕ;

ເອເຕຫິ ຕີຫິ ຐາເນຫິ, ຄຈ຺ເຉ ເທວານ ສນ຺ຕິເກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຈ຺ຈໍ ຠເຓຕິ ສຈ຺ຈໍ ທີເປຍ຺ຍ ໂວຫເຣຍ຺ຍ, ສຈ຺ເຈ ປຕິຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ກຸຊ຺ເຌຍ຺ຍາຕິ ປຣສ຺ສ ນ ກຸຊ຺ເຌຍ຺ຍ ¶ . ຍາຈິໂຕຕິ ຍາຈກາ ນາມ ສີລວນ຺ໂຕ ປພ຺ພຊິຕາ. ເຕ ຫິ ກິຎ຺ຈາປິ ‘‘ເທຖາ’’ຕິ ອຍາຈິຕ຺ວາວ ຆຣທ຺ວາເຣ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ຍາຈນ຺ຕິເຍວ ນາມ. ເອວໍ ສີລວນ຺ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອປ຺ປສ຺ມິໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມ ວິຊ຺ຊມາເນ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ທເທຍ຺ຍ. ເອເຕຫິ ຕີຫີຕິ ເອເຕສຸ ຕີສຸ ເອເກນາປິ ກາຣເຓນ ເທວໂລກໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣປຎ຺ຫວຕ຺ຖຸ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

ອຫິໍສກາ ເຍຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ສາເກຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອຎ຺ຊນວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຏ຺ຐປຎ຺ຫໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຠຄວໂຕ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸຕສ຺ສ ສາເກຕໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນກາເລ ເອໂກ ສາເກຕວາສີ ມຫລ຺ລກພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນຄຣໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣຆຣທ຺ວາເຣ ທສພລໍ ທິສ຺ວາ ປາເທສຸ ນິປຕິຕ຺ວາ ໂຄປ຺ຜເກສຸ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ, ນນຸ ນາມ ປຸຕ຺ເຕຫິ ຊິຓ຺ຓກາເລ ມາຕາປິຕໂຣ ປຏິຊຄ຺ຄິຕພ຺ພາ, ກສ຺ມາ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອມ຺ຫາກໍ ອຕ຺ຕານໍ ນ ທສ຺ເສສິ. ມຍາ ຕາວ ທິຏ຺ໂຐສິ, ມາຕຣມ຺ປິ ປສ຺ສິຕຸໍ ເອຫີ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ອຄມາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓີປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ¶ ປາເທສຸ ນິປຕິຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ, ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ກຸຫິໍ ຄໂຕສິ, ນນຸ ນາມ ມາຕາປິຕໂຣ ມຫລ຺ລກກາເລ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕຘີຕໂຣ ‘‘ເອຖ ຠາຕຣໍ ວນ຺ທຖາ’’ຕິ ວນ຺ທາເປສິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ຕຸຏ຺ຐມານສາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິວິສິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິເຘວ ນິພທ຺ຘໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ພຸທ຺ຘາ ນາມ ເອກຏ຺ຐາເນເຍວ ນິພທ຺ຘໍ ຠິກ຺ຂໍ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ເຍ ໂວ ນິມນ຺ເຕຕຸໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕ ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກໍ ປຫິເຓຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຕໂຕ ¶ ປຏ຺ຐາຍ ນິມນ຺ເຕຕຸໍ ອາຄເຕ ‘‘ຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ເປເສສິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ສ຺ວາຕນາຍ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ເຕມາ’’ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ¶ ວທນ຺ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຸນທິວເສ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໂຕ ຠຕ຺ຕຠາຊນສູເປຍ຺ຍຠາຊນານິ ອາທາຍ ສຕ຺ຖຸ ນິສີທນຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປນ ນິມນ຺ຕເນ ອສຕິ ສຕ຺ຖາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ເສວ ເຄເຫ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ອຕ຺ຕໂນ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ນິຈ຺ຈກາລໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເທນ຺ຕາ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຓນ຺ຕາ ອນາຄາມິຜລໍ ປາປຸຓິໍສຸ.

ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ, ‘‘ອາວຸໂສ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຸທ຺ໂຘທໂນ ປິຕາ, ມຫາມາຍາ ມາຕາ’ຕິ ຊານາຕິ, ຊານນ຺ໂຕວ ສທ຺ຘິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ຕຖາຄຕໍ ‘ອມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ໂຕ’ຕິ ວທຕິ, ສຕ຺ຖາປິ ¶ ຕເຖວ ອຘິວາເສຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ? ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອຸໂຠປິ ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕເມວ ປຸຕ຺ໂຕຕິ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນິຣນ຺ຕຣໍ ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານິ ມຍ຺ຫໍ ປິຕາ ອໂຫສິ, ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານິ ຈູຬປິຕາ, ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານິ ມຫາປິຕາ. ສາປິ ເມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ນິຣນ຺ຕຣເມວ ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານິ ມາຕາ ອໂຫສິ, ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານິ ຈູຬມາຕາ, ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານິ ມຫາມາຕາ. ເອວາຫໍ ທິຍຑ຺ຒຊາຕິສຫສ຺ສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ສໍວຑ຺ໂຒ, ທິຍຑ຺ຒຊາຕິສຫສ຺ສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ຫຕ຺ເຖຕິ ຕີຓິ ຊາຕິສຫສ຺ສານິ ເຕສໍ ປຸຕ຺ຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ຍສ຺ມິໍ ມໂນ ນິວິສຕິ, ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈາປິ ປສີທຕິ;

ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ພເກ ໂປເສ, ກາມໍ ຕສ຺ມິມ຺ປິ ວິສ຺ສເສ. (ຊາ. ໑.໑.໖໘);

‘‘ປຸພ຺ເພວ ສນ຺ນິວາເສນ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຫິເຕນ ວາ;

ເອວໍ ຕໍ ຊາຍເຕ ເປມໍ, ອຸປ຺ປລໍວ ຍໂຖທເກ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໒.໑໗໔);

ສຕ຺ຖາ ເຕມາສເມວ ຕໍ ກຸລໍ ນິສ຺ສາຍ ວິຫາສິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ມຫາສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ເອກກູຏາຄາຣເມວ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ນີຫຣິໍສຸ. ສຕ຺ຖາປິ ປຎ຺ຈສຕຠິກ຺ຂຸປຣິວາໂຣ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ອາຬາຫນໍ ອຄມາສິ. ‘‘ພຸທ຺ຘານໍ ກິຣ ມາຕາປິຕໂຣ’’ຕິ ມຫາຊໂນ ນິກ຺ຂມິ. ສຕ຺ຖາປິ ອາຬາຫນສມີເປ ເອກໍ ສາລໍ ¶ ປວິສິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ມນຸສ຺ສາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ¶ ເອກມນ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ‘ມາຕາປິຕໂຣ ໂວ ກາລກຕາ’ຕິ ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣາ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ເຕ ‘‘ມາ ເອວໍ ອວຈຸຕ຺ຖາ’’ຕິ ອປ຺ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຣິສາຍ ອາສຍໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຕງ຺ຂຓານຸຣູປໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ –

ອຖ ໂສ ຊຣສາປິ ມິຍ຺ຍຕີ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໘໑໐; ມຫານິ. ໓໙) –

ອິທໍ ຊຣາສຸຕ຺ຕໍ ກເຖສິ. ເທສນາວສາເນ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ຠິກ຺ຂູ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ຈ ປຣິນິພ຺ພຸຕຠາວໍ ອຊານນ຺ຕາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເຕສໍ ໂກ ອຠິສມ຺ປຣາໂຍ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ເອວຣູປານໍ ອເສຂມຸນີນໍ ອຠິສມ຺ປຣາໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອວຣູປາ ຫິ ອຈ຺ຈຸຕໍ ອມຕໍ ມຫານິພ຺ພານເມວ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຫິໍສກາ ເຍ ມຸນໂຍ, ນິຈ຺ຈໍ ກາເຍນ ສໍວຸຕາ;

ເຕ ຍນ຺ຕິ ອຈ຺ຈຸຕໍ ຐານໍ, ຍຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ໂສຈເຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ມຸນໂຍຕິ ໂມເນຍ຺ຍປຏິປທາຍ ມຄ຺ຄຜລປຕ຺ຕາ ອເສຂມຸນໂຍ. ກາເຍນາຕິ ເທສນາມຕ຺ຕເມເວຕໍ, ຕີຫິປິ ທ຺ວາເຣຫິ ສຸສໍວຸຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຈ຺ຈຸຕນ຺ຕິ ສສ຺ສຕໍ. ຐານນ຺ຕິ ອກຸປ຺ປຏ຺ຐານໍ ຘຸວຏ຺ຐານໍ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ນິພ຺ພາເນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ໂສຈເຣ ນ ໂສຈນ຺ຕິ ນ ວິຫຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຕໍ ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ພຸທ຺ຘປິຕຸພ຺ຣາຫ຺ມຓວຕ຺ຖຸ ປຎ຺ຈມໍ.

ສທາ ຊາຄຣມານານນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຸຓ຺ຓໍ ນາມ ຣາຊຄຫເສຏ຺ຐິໂນ ທາສິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕສ຺ສາ ¶ ກິຣ ເອກທິວສໍ ໂກຏ຺ຏນຕ຺ຖາຍ ພຫຸວີຫິໍ ອທໍສຸ. ສາ ຣຕ຺ຕິມ຺ປິ ທີປໍ ຊາເລຕ຺ວາ ວີຫິໍ ໂກຏ຺ເຏນ຺ຕີ ວິສ຺ສມນຕ຺ຖາຍ ເສທຕິນ຺ເຕນ ຄຕ຺ເຕນ ພຫິວາເຕ ອຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ທພ຺ໂພ ມລ຺ລປຸຕ຺ໂຕ ¶ ຠິກ຺ຂູນໍ ເສນາສນປຎ຺ຎາປໂກ ¶ ອໂຫສິ. ໂສ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ເສນາສນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອງ຺ຄຸລິໍ ຊາເລຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ປຸຣໂຕ ມຄ຺ຄເທສນຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂລກໍ ນິມ຺ມິນິ. ປຸຓ຺ຓາ ເຕນາໂລເກນ ປພ຺ພເຕ ວິຈຣນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຕາວ ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ເຂນ ອຸປທ຺ທຸຕາ ອິມາຍປິ ເວລາຍ ນິທ຺ທໍ ນ ອຸເປມິ, ຠທ຺ທນ຺ຕາ ກິໍ ກາຣຓາ ນ ນິທ຺ທາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອທ຺ຘາ ກສ຺ສຈິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຜາສຸກໍ ວາ ຠວິສ຺ສຕິ, ທີຆຊາຕິເກນ ວາ ອຸປທ຺ທໂວ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ປາໂຕວ ກຸຓ຺ຑກໍ ອາທາຍ ອຸທເກນ ເຕເມຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖຕເລ ປູວໍ ກຕ຺ວາ ອງ຺ຄາເຣສຸ ປຈິຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຉງ຺ເຄ ກຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຖມຄ຺ເຄ ຂາທິສ຺ສາມີຕິ ຆຏໍ ອາທາຍ ຕິຕ຺ຖາຠິມຸຂີ ປາຍາສິ. ສຕ຺ຖາປິ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕຸໍ ຕເມວ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ.

ສາ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຎ຺ເຎສຸ ທິວເສສຸ ສຕ຺ຖຣິ ທິຏ຺ເຐປິ ມມ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ນ ໂຫຕິ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມ ສຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ນ ປສ຺ສາມິ, ອິທານິ ເມ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ຈ ອຕ຺ຖິ, ສຕ຺ຖາ ຈ ສມ຺ມຸຂີຠູໂຕ. ສເຈ ລູຂໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາຕິ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ທເທຍ຺ຍາຫໍ ອິມໍ ປູວ’’ນ຺ຕິ ຆຏໍ ເອກມນ຺ເຕ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ ¶ , ອິມໍ ລູຂໍ ທານໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ມມ ສງ຺ຄຫໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເຕນ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ມຫາຣາຊທຕ຺ຕິຍໍ ປຕ຺ຕໍ ອຸປນາເມຕ຺ວາ ປູວໍ ຄຓ຺ຫິ. ປຸຓ຺ຓາປິ ຕໍ ສຕ຺ຖຸ ປຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາວ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ໂມເຍວ ເມ ສມິຊ຺ຌຕູ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ເອວໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ຐິຕໂກວ ອນຸໂມທນໍ ອກາສິ.

ປຸຓ຺ຓາປິ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ເມ ສຕ຺ຖາ ສງ຺ຄຫໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປູວໍ ຄຓ຺ຫິ, ນ ປນິທໍ ຂາທິສ຺ສຕິ. ອທ຺ຘາ ປຸຣໂຕ ກາກສ຺ສ ວາ ສຸນຂສ຺ສ ວາ ທຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ວາ ຣາຊປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຓີຕໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາປິ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອສາ ຈິນ຺ເຕສີ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ຎຕ຺ວາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ນິສີທນາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ເຖໂຣ ຈີວຣໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາ ພຫິນຄເຣເຍວ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ອກາສິ. ເທວຕາ ສກລຈກ຺ກວາຬຄພ຺ເຠ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ອຸປກປ຺ປນກໍ ໂອຊໍ ມຘຸປຏລໍ ວິຍ ປີເຬຕ຺ວາ ¶ ຕຕ຺ຖ ປກ຺ຂິປິໍສຸ. ປຸຓ຺ຓາ ຈ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ອຏ຺ຐາສິ. ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ເຖໂຣ ອຸທກໍ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ປຸຓ຺ຓໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ປຸຓ຺ເຓ ມມ ¶ ສາວເກ ປຣິຠວສີ’’ຕິ ອາຫ. ນ ປຣິຠວາມິ, ຠນ຺ເຕຕິ. ອຖ ຕຍາ ມມ ສາວເກ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ກິໍ ກຖິຕນ຺ຕິ? ‘‘ອຫໍ ຕາວ ອິມິນາ ທຸກ຺ຂຸປທ຺ທເວນ ນິທ຺ທໍ ນ ອຸເປມິ, ຠທ຺ທນ຺ຕາ ກິມຕ຺ຖໍ ນິທ຺ທໍ ນ ອຸເປນ຺ຕິ, ອທ຺ຘາ ກສ຺ສຈິ ອຜາສຸກໍ ວາ ຠວິສ຺ສຕິ, ທີຆຊາຕິເກນ ວາ ອຸປທ຺ທໂວ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກໍ ມຍາ, ຠນ຺ເຕ, ຈິນ຺ຕິຕນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ປຸຓ຺ເຓ ຕ຺ວໍ ນ ຕາວ ທຸກ຺ຂຸປທ຺ທເວນ ນິທ຺ທາຍສິ, ມມ ສາວກາ ສທາ ຊາຄຣິຍມນຸຍຸຕ຺ຕຕາຍ ນ ນິທ຺ທາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ສທາ ¶ ຊາຄຣມານານໍ, ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂິນໍ;

ນິພ຺ພານໍ ອຘິມຸຕ຺ຕານໍ, ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ອາສວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂິນນ຺ຕິ ທິວາ ຈ ຣຕ຺ຕິຎ຺ຈ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ສິກ຺ຂມານານໍ. ນິພ຺ພານໍ ອຘິມຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ນິພ຺ພານຊ຺ຌາສຍານໍ. ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ເອວຣູປານໍ ສພ຺ເພປິ ອາສວາ ອຕ຺ຖໍ ວິນາສໍ ນຕ຺ຖິຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ຍຖາຐິຕາ ປຸຓ຺ຓາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ກຸຓ຺ຑກອງ຺ຄາຣປູເວນ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ. ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ທຸກ຺ກຣໍ ¶ , ອາວຸໂສ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ກຕໍ ປຸຓ຺ຓາຍ ທິນ຺ເນນ ກຸຓ຺ຑກອງ຺ຄາຣປູເວນ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ເຕນາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ມຍາ ອິມາຍ ທິນ຺ນກຸຓ຺ຑກໍ ປຣິຠຸຕ຺ຕເມວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ –

‘‘ຠຸຕ຺ວາ ຕິຓປຣິຆາສໍ, ຠຸຕ຺ວາ ອາຈາມກຸຓ຺ຑກໍ;

ເອຕໍ ເຕ ໂຠຊນໍ ອາສິ, ກສ຺ມາ ທານິ ນ ຠຸຎ຺ຊສິ.

‘‘ຍຕ຺ຖ ໂປສໍ ນ ຊານນ຺ຕິ, ຊາຕິຍາ ວິນເຍນ ວາ;

ພຫຸໍ ຕຕ຺ຖ ມຫາພ຺ຣຫ຺ເມ, ອປິ ອາຈາມກຸຓ຺ຑກໍ.

‘‘ຕ຺ວຎ຺ຈ ¶ ໂຂ ມໍ ປຊານາສິ, ຍາທິສາຍໍ ຫຍຸຕ຺ຕໂມ;

ຊານນ຺ໂຕ ຊານມາຄມ຺ມ, ນ ເຕ ຠກ຺ຂາມິ ກຸຓ຺ຑກ’’ນ຺ຕິ. (ຊາ. ໑.໓.໑໐-໑໒) –

ອິມໍ ກຸຓ຺ຑກສິນ຺ຘວໂປຕກຊາຕກໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກເຖສິ.

ໂປຣາຓເມຕນ຺ຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຕຸລໍ ນາມ ອຸປາສກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ຫິ ສາວຕ຺ຖິວາສີ ອຸປາສໂກ ປຎ຺ຈສຕອຸປາສກປຣິວາໂຣ ເອກທິວສໍ ¶ ເຕ ອຸປາສເກ ອາທາຍ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຣວຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ເຣວຕຕ຺ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ໂສ ປນາຍສ຺ມາ ປຏິສລ຺ລານາຣາໂມ ສີໂຫ ວິຍ ເອກຈາໂຣ, ຕສ຺ມາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ນ ກິຎ຺ຈິ ກເຖສິ. ໂສ ‘‘ອຍໍ ເຖໂຣ ນ ກິຎ຺ຈິ ກເຖສີ’’ຕິ ກຸທ຺ໂຘ ອຸຏ຺ຐາຍ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ເຖເຣນ ‘‘ເກນຕ຺ເຖນ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິເມ ອຸປາສເກ ອາທາຍ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ເຣວຕຕ຺ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ເຖໂຣ ນ ກິຎ຺ຈິ ກເຖສິ, ສ຺ວາຫໍ ຕສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອິຘາຄໂຕ, ຘມ຺ມໍ ເມ ກເຖຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ເຖໂຣ ‘‘ເຕນ ຫິ ອຸປາສກາ ນິສີທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ພຫຸກໍ ກຕ຺ວາ ອຠິຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິ. ອຸປາສໂກປິ ‘‘ອຠິຘມ຺ມກຖາ ນາມ ອຕິສຓ຺ຫາ, ເຖໂຣ ພຫຸໍ ອຠິຘມ຺ມເມວ ກເຖສິ, ອມ຺ຫາກໍ ອິມິນາ ໂກ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຣິສໍ ອາທາຍ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ.

ເຖເຣນາປິ ‘‘ກິໍ ອຸປາສກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ເຣວຕຕ຺ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິມ຺ຫາ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອາລາປສລ຺ລາປມຕ຺ຕມ຺ປິ ອລຠິຕ຺ວາ ກຸທ຺ຘາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມິມ຺ຫາ, ໂສປິ ໂນ ອຕິສຓ຺ຫໍ ພຫຸໍ ອຠິຘມ຺ມເມວ ກເຖສິ, ‘ອິມິນາ ອມ຺ຫາກໍ ໂກ ອຕ຺ໂຖ’ຕິ ເອຕສ຺ສາປິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອິຘາຄມິມ຺ຫາ, ກເຖຫິ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມກຖ’’ນ຺ຕິ. ເຕນ ຫິ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຸຓາຖາຕິ ເຖໂຣ ເຕສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ກຕ຺ວາ ອປ຺ປກເມວ ¶ ຘມ຺ມໍ ກເຖສິ. ເຕ ເຖຣສ຺ສປິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ, ອຖ ເນ ສຕ຺ຖາ ອາຫ – ‘‘ກສ຺ມາ ¶ ອຸປາສກາ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ? ‘‘ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ສຸໂຕ ປນ ໂວ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ? ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ອາທິໂຕ ເຣວຕຕ຺ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິມ຺ຫາ, ໂສ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ນ ກິຎ຺ຈິ ກເຖສິ, ຕສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິມ຺ຫາ, ເຕນ ໂນ ພຫຸ ອຠິຘມ຺ໂມ ກຖິໂຕ, ຕໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິມ຺ຫາ, ເຕນ ໂນ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກວ ຘມ຺ໂມ ກຖິໂຕ, ຕສ຺ສປິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອິຘາຄຕມ຺ຫາ’’ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ອຕຸລ, ໂປຣາຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາຈິຓ຺ຓເມເວຕໍ, ຕຸຓ຺ຫີຠູຕມ຺ປິ ພຫຸກຖມ຺ປິ ມນ຺ທກຖມ຺ປິ ຄຣຫນ຺ຕິເຍວ. ເອກນ຺ຕໍ ຄຣຫິຕພ຺ໂພເຍວ ວາ ຫິ ປສໍສິຕພ຺ໂພເຍວ ວາ ນຕ຺ຖິ ¶ . ຣາຊາໂນປິ ເອກຈ຺ເຈ ນິນ຺ທນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ປສໍສນ຺ຕິ. ມຫາປຖວິມ຺ປິ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍປິ ອາກາສາທໂຍປິ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ນິສີທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕມ຺ປິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ເອກຈ຺ເຈ ຄຣຫນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ປສໍສນ຺ຕິ. ອນ຺ຘພາລານຎ຺ຫິ ນິນ຺ທາ ວາ ປສໍສາ ວາ ອປ຺ປມາຓາ, ປຓ຺ຑິເຕນ ປນ ເມຘາວິນາ ນິນ຺ທິໂຕ ນິນ຺ທິໂຕ ນາມ, ປສໍສິໂຕ ຈ ປສໍສິໂຕ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ໂປຣາຓເມຕໍ ¶ ອຕຸລ, ເນຕໍ ອຊ຺ຊຕນາມິວ;

ນິນ຺ທນ຺ຕິ ຕຸຓ຺ຫິມາສີນໍ, ນິນ຺ທນ຺ຕິ ພຫຸຠາຓິນໍ;

ມິຕຠາຓິມ຺ປິ ນິນ຺ທນ຺ຕິ, ນຕ຺ຖິ ໂລເກ ອນິນ຺ທິໂຕ.

‘‘ນ ຈາຫຸ ນ ຈ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ເຈຕຣຫິ ວິຊ຺ຊຕິ;

ເອກນ຺ຕໍ ນິນ຺ທິໂຕ ໂປໂສ, ເອກນ຺ຕໍ ວາ ປສໍສິໂຕ.

‘‘ຍໍ ເຈ ວິຎ຺ຎູ ປສໍສນ຺ຕິ, ອນຸວິຈ຺ຈ ສຸເວ ສຸເວ;

ອຈ຺ຉິທ຺ທວຸຕ຺ຕິໍ ເມຘາວິໍ, ປຎ຺ຎາສີລສມາຫິຕໍ.

‘‘ນິກ຺ຂໍ ຊມ຺ໂພນທສ຺ເສວ, ໂກ ຕໍ ນິນ຺ທິຕຸມຣຫຕິ;

ເທວາປິ ນໍ ປສໍສນ຺ຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຸນາປິ ປສໍສິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂປຣາຓເມຕນ຺ຕິ ປຸຣາຓກໍ ເອຕໍ. ອຕຸລາຕິ ຕໍ ອຸປາສກໍ ນາເມນ ອາລປຕິ. ເນຕໍ ອຊ຺ຊຕນາມິວາຕິ ອິທໍ ນິນ຺ທນໍ ວາ ປສໍສນໍ ວາ ອຊ຺ຊຕນໍ ¶ ອຘຸນາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຍ ນ ໂຫຕິ. ຕຸຓ຺ຫິມາສີນນ຺ຕິ ກິໍ ເອໂສ ມູໂຄ ວິຍ ພຘິໂຣ ວິຍ ກິຎ຺ຈິ ອຊານນ຺ໂຕ ວິຍ ຕຸຓ຺ຫີ ຫຸຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນຕິ ນິນ຺ທນ຺ຕິ. ພຫຸຠາຓິນນ຺ຕິ ກິໍ ເອສ ວາຕາຫຕຕາລປຓ຺ຓໍ ວິຍ ຕຏຕຏາຍຕິ, ອິມສ຺ສ ກຖາປຣິຍນ຺ໂຕເຍວ ນຕ຺ຖີຕິ ນິນ຺ທນ຺ຕິ. ມິຕຠາຓິມ຺ປີຕິ ກິໍ ¶ ເອສ ສຸວຓ຺ຓຫິຣຎ຺ຎໍ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ວຈນໍ ມຎ຺ຎມາໂນ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ວຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສີຕິ ນິນ຺ທນ຺ຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພຖາປິ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ອນິນ຺ທິໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຈາຫູຕິ ອຕີເຕປິ ນາໂຫສິ, ອນາຄເຕປິ ນ ຠວິສ຺ສຕິ.

ຍໍ ເຈ ວິຎ຺ຎູຕິ ພາລານໍ ນິນ຺ທາ ວາ ປສໍສາ ວາ ອປ຺ປມາຓາ, ຍໍ ປນ ປຓ຺ຑິຕາ ທິວເສ ທິວເສ ອນຸວິຈ຺ຈ ນິນ຺ທກາຣຓໍ ວາ ປສໍສກາຣຓໍ ວາ ຊານິຕ຺ວາ ປສໍສນ຺ຕິ, ອຈ຺ຉິທ຺ທາຍ ວາ ສິກ຺ຂາຍ ¶ ອຈ຺ຉິທ຺ທາຍ ວາ ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ອຈ຺ຉິທ຺ທວຸຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ໂມຊປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ເມຘາວິໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຎາຍ ເຈວ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີເລນ ຈ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາສີລສມາຫິຕໍ ປສໍສນ຺ຕິ, ຕໍ ສຸວຓ຺ຓໂທສວິຣຫິຕໍ ຆຏ຺ຏນມຊ຺ຊນກ຺ຂມໍ ຊມ຺ໂພນທນິກ຺ຂໍ ວິຍ ໂກ ນິນ຺ທິຕຸມຣຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເທວາປີຕິ ເທວຕາປິ ປຓ຺ຑິຕມນຸສ຺ສາປິ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸປຏ຺ຐາຍ ໂຖເມນ຺ຕິ ປສໍສນ຺ຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມຸນາປີຕິ ນ ເກວລໍ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ, ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸນາປິ ເອສ ປສໍສິໂຕເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ປຎ຺ຈສຕາປິ ອຸປາສກາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສູຕິ.

ກາຍປ຺ປໂກປນ຺ຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຉພ຺ພຄ຺ຄິເຍ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກທິວສຎ຺ຫິ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເຕສໍ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍານໍ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ຍຏ຺ຐິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຏ຺ຐປາທຸກາ ອາຣຸຍ຺ຫ ປິຏ຺ຐິປາສາເຓ ຈງ຺ກມນ຺ຕານໍ ຂຏຂຏາຕິສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ອານນ຺ທ, ກິໍ ສທ຺ໂທ ນາເມໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ¶ ‘‘ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍານໍ ປາທຸກາ ອາຣຸຍ຺ຫ ຈງ຺ກມນ຺ຕານໍ ຂຏຂຏສທ຺ໂທ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ກາຍາທີນິ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ກາຍປ຺ປໂກປໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ, ກາເຍນ ສໍວຸໂຕ ສິຍາ;

ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຫິຕ຺ວາ, ກາເຍນ ສຸຈຣິຕໍ ຈເຣ.

‘‘ວຈີປໂກປໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ, ວາຈາຍ ສໍວຸໂຕ ສິຍາ;

ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຫິຕ຺ວາ, ວາຈາຍ ສຸຈຣິຕໍ ຈເຣ.

‘‘ມໂນປໂກປໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ, ມນສາ ສໍວຸໂຕ ສິຍາ;

ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຫິຕ຺ວາ, ມນສາ ສຸຈຣິຕໍ ຈເຣ.

‘‘ກາເຍນ ¶ ສໍວຸຕາ ຘີຣາ, ອໂຖ ວາຈາຍ ສໍວຸຕາ;

ມນສາ ສໍວຸຕາ ຘີຣາ, ເຕ ເວ ສຸປຣິສໍວຸຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາຍປ຺ປໂກປນ຺ຕິ ຕິວິຘໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ. ກາເຍນ ສໍວຸໂຕຕິ ກາຍທ຺ວາເຣ ທຸຈ຺ຈຣິຕປເວສນໍ ນິວາເຣຕ຺ວາ ສໍວຸໂຕ ປິຫິຕທ຺ວາໂຣ ສິຍາ. ຍສ຺ມາ ປນ ¶ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຫິຕ຺ວາ ກາຍສຸຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ໂຕ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຫິຕ຺ວາ, ກາເຍນ ສຸຈຣິຕໍ ຈເຣຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນນ຺ຕຣຄາຖາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ກາເຍນ ສໍວຸຕາ ຘີຣາຕິ ເຍ ປຓ຺ຑິຕາ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ອກໂຣນ຺ຕາ ກາເຍນ, ມຸສາວາທາທີນິ ອກໂຣນ຺ຕາ ວາຈາຍ, ອຠິຊ຺ຌາທີນິ ອສມຸຏ຺ຐເປນ຺ຕາ ມນສາ ສໍວຸຕາ, ເຕ ອິຘ ໂລກສ຺ມິໍ ສຸສໍວຸຕາ ສຸຣກ຺ຂິຕາ ສຸໂຄປິຕາ ສຸປິຫິຕທ຺ວາຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ປຓ຺ຑຸປລາໂສວ ¶ ¶ ¶ ທານິສີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ໂຄຆາຕກປຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິເຣໂກ ໂຄຆາຕໂກ ຄາໂວ ວຘິຕ຺ວາ ວຣມໍສານິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈາເປຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕທາເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ມໍສຎ຺ຈ ຂາທຕິ, ມູເລນ ຈ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ເອວໍ ປຎ຺ຈປຓ຺ຓາສ ວສ຺ສານິ ໂຄຆາຕກກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຘຸຣວິຫາເຣ ວິຫຣນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ເອກທິວສມ຺ປິ ກຏຈ຺ຉຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ຍາຄຸໍ ວາ ຠຕ຺ຕໍ ວາ ນ ອທາສິ. ໂສ ຈ ວິນາ ມໍເສນ ຠຕ຺ຕໍ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ທິວສຠາເຄ ມໍສໍ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ປຈິຕຸໍ ເອກໍ ມໍສຂຓ຺ຑໍ ຠຣິຍາຍ ທຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ອຄມາສິ. ອຖສ຺ສ ສຫາຍໂກ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຣິຍໍ ອາຫ – ‘‘ໂຖກໍ ເມ ວິກ຺ກິຓິຍມໍສໍ ເທຫິ, ເຄຫໍ ¶ ເມ ປາຫຸນໂກ ອາຄໂຕ’’ຕິ. ນຕ຺ຖິ ວິກ຺ກິຓິຍມໍສໍ, ສຫາຍໂກ ເຕ ມໍສໍ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ອິທານິ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ຄໂຕຕິ. ມາ ເອວໍ ກຣິ, ສເຈ ມໍສຂຓ຺ຑໍ ອຕ຺ຖິ, ເທຫີຕິ. ສຫາຍກສ຺ສ ເຕ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕມໍສໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ນຕ຺ຖີຕິ. ໂສ ‘‘ສຫາຍກສ຺ສ ເມ ອຕ຺ຖາຍ ຐປິຕມໍສໂຕ ອຎ຺ຎໍ ມໍສໍ ນຕ຺ຖິ, ໂສ ຈ ວິນາ ມໍເສນ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ນາຍໍ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ ສາມໍເຍວ ຕໍ ມໍສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ໂຄຆາຕໂກປິ ນ຺ຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕ ຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປກ຺ກປຓ຺ເຓນ ສທ຺ຘິໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຠຕ຺ເຕ ອຸປນີເຕ ອາຫ ‘‘ກຫໍ ມໍສ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ສາມີ’’ຕິ. ນນຸ ອຫໍ ປຈ຺ຈນຕ຺ຖາຍ ມໍສໍ ທຕ຺ວາ ຄໂຕຕິ. ຕວ ສຫາຍໂກ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປາຫຸນໂກ ເມ ອາຄໂຕ, ວິກ຺ກິຓິຍມໍສໍ ເທຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ມຍາ ‘‘ສຫາຍກສ຺ສ ເຕ ຐປິຕມໍສໂຕ ອຎ຺ຎໍ ມໍສໍ ນຕ຺ຖິ, ໂສ ຈ ວິນາ ມໍເສນ ນ ຠຸຎ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ພລກ຺ກາເຣນ ຕໍ ມໍສໍ ສາມໍເຍວ ຄເຫຕ຺ວາ ຄໂຕຕິ. ອຫໍ ວິນາ ມໍເສນ ຠຕ຺ຕໍ ນ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ຫຣາຫິ ນນ຺ຕິ. ກິໍ ສກ຺ກາ ກາຕຸໍ, ຠຸຎ຺ຊ, ສາມີຕິ. ໂສ ‘‘ນາຫໍ ຠຸຎ຺ຊາມີ’’ຕິ ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ຫຣາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍ ປຈ຺ຉາເຄເຫ ຐິໂຕ ໂຄໂຓ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຸເຂ ຫຕ຺ຖໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຊິວ຺ຫໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ເຖນ ມູເລ ¶ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອງ຺ຄາເຣສຸ ປຈາເປຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕມຕ຺ຖເກ ¶ ຐເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ເອກໍ ຠຕ຺ຕປິຓ຺ຑໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ເອກໍ ມໍສຂຓ຺ຑໍ ມຸເຂ ຐເປສິ. ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວສ຺ສ ¶ ຊິວ຺ຫາ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕປາຕິຍໍ ປຕິ. ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກໍ ວິປາກໍ ລຠິ. ໂສປິ ໂຂ ໂຄໂຓ ວິຍ ໂລຫິຕຘາຣາຍ ມຸຂໂຕ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕິຍາ ອນ຺ໂຕເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຊຓ຺ຓຸເກຫິ ວິຈຣນ຺ໂຕ ວິຣວິ.

ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂຄຆາຕກສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ປິຕຣໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ສມີເປ ຐິໂຕ ໂຫຕິ. ອຖ ນໍ ມາຕາ ອາຫ – ‘‘ປສ຺ສ, ປຸຕ຺ຕ, ອິມໍ ໂຄຆາຕກໍ ໂຄຓໍ ວິຍ ເຄຫມຊ຺ເຌ ຊຓ຺ຓຸເກຫິ ວິຈຣິຕ຺ວາ ວິຣວນ຺ຕໍ, ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ຕວ ມຕ຺ຖເກ ປຕິສ຺ສຕິ, ມມມ຺ປິ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ໂສຕ຺ຖິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປລາຍສ຺ສູ’’ຕິ. ໂສ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ມາຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປລາຍິ, ປລາຍິຕ຺ວາ ຈ ປນ ຕກ຺ກສິລໍ ອຄມາສິ. ໂຄຆາຕໂກປິ ໂຄໂຓ ວິຍ ເຄຫມຊ຺ເຌ ວິຣວນ຺ໂຕ ວິຈຣິຕ຺ວາ ກາລກໂຕ ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂຄໂຓປິ ກາລມກາສິ. ໂຄຆາຕກປຸຕ຺ໂຕປິ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓກາຣກມ຺ມໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ອຖສ຺ສາຈຣິໂຍ ຄາມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ເອວຣູປໍ ນາມ ອລງ຺ກາຣໍ ກເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ໂສປິ ຕຖາຣູປໍ ອລງ຺ກາຣໍ ອກາສິ. ອຖສ຺ສາຈຣິໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອລງ຺ກາຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຊີວິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຍປ຺ປຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຘີຕຣໍ ອທາສິ. ໂສ ປຸຕ຺ຕຘີຕາຫິ ວຑ຺ຒິ.

ອຖສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຆຣາວາສໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ວສນ຺ຕາ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ອເຫສຸໍ. ປິຕາປິ ເນສໍ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກຸສລໍ ອກຕ຺ວາວ ຊຣໍ ¶ ປາປຸຓິ. ອຖສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ‘‘ປິຕາ ໂນ ມຫລ຺ລໂກ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ປິຕຸ ອຕ຺ຖາຍ ທານໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ຕຍິໍສຸ. ເຕ ປຸນທິວເສ ອນ຺ໂຕເຄເຫ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ເຫຫິ ອິທໍ ປິຕຸ ຊີວຠຕ຺ຕໍ ທິນ຺ນໍ, ປິຕຸ ໂນ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ອຸປາສກ, ຕ຺ວໍ ມຫລ຺ລໂກ ປຣິປກ຺ກສຣີໂຣ ປຓ຺ຑຸປລາສສທິໂສ, ຕວ ປຣໂລກຄມນາຍ ກຸສລປາເຖຍ຺ຍໍ ນຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐໍ ກໂຣຫິ, ປຓ຺ຑິໂຕ ຠວ, ມາ ພາໂລ’’ຕິ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

ທິພ຺ພໍ ອຣິຍຠູມິໍ ອຸເປຫິສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑຸປລາໂສວ ທານິສີຕິ, ອຸປາສກ, ຕ຺ວໍ ອິທານິ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປຕິຕປຓ຺ຑຸປລາໂສ ວິຍ ອໂຫສິ. ຍມປຸຣິສາຕິ ຍມທູຕາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ອິທໍ ປນ ມຣຓເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ມຣຓໍ ເຕ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຍ຺ໂຍຄມຸເຂຕິ ປຣິຫານິມຸເຂ, ອວຸຑ຺ຒິມຸເຂ ຈ ຐິໂຕສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາເຖຍ຺ຍນ຺ຕິ ຄມິກສ຺ສ ຕຓ຺ຑຸລາທິປາເຖຍ຺ຍໍ ¶ ວິຍ ປຣໂລກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຕວ ກຸສລປາເຖຍ຺ຍມ຺ປິ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ກໂຣຫີຕິ ໂສ ຕ຺ວໍ ສມຸທ຺ເທ ນາວາຍ ຠິນ຺ນາຍ ທີປສງ຺ຂາຕໍ ປຕິຏ຺ຐໍ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ກຸສລປຕິຏ຺ຐໍ ກໂຣຫິ. ກໂຣນ຺ໂຕ ຈ ຂິປ຺ປໍ ວາຍມ, ສີຆໍ ສີຆໍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠ, ອຕ຺ຕໂນ ກຸສລກມ຺ມປຕິຏ຺ຐກຣເຓນ ປຓ຺ຑິໂຕ ຠວ. ໂຍ ຫິ ມຣຓມຸຂໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ຖກາເລວ ກຸສລໍ ກໂຣຕິ, ເອສ ປຓ຺ຑິໂຕ ນາມ, ຕາທິໂສ ຠວ, ມາ ອນ຺ຘພາໂລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທິພ຺ພໍ ອຣິຍຠູມິນ຺ຕິ ເອວໍ ວີຣິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຣາຄາທີນໍ ມລານໍ ນີຫຏຕາຍ ນິທ຺ຘນ຺ຕມໂລ ອງ຺ຄຓາຠາເວນ ອນງ຺ຄໂຓ ນິກ຺ກິເລໂສ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຈວິຘໍ ສຸທ຺ຘາວາສຠູມິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ເຕ ປຸນທິວສຕ຺ຖາຍປິ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ທານໍ ທຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອນຸໂມທນກາເລ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິທມ຺ປິ ອມ຺ຫາກໍ ປິຕຸ ຊີວຠຕ຺ຕເມວ, ອິມສ຺ເສວ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

ຕຕ຺ຖ ອຸປນີຕວໂຍຕິ ອຸປາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ນີຕວໂຍຕິ ວິຄຕວໂຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕວໂຍ, ຕ຺ວຎ຺ຈສິ ທານິ ຕໂຍ ວເຍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຣຓມຸເຂ ຐິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ປຍາໂຕສິ ຍມສ຺ສ ສນ຺ຕິກນ຺ຕິ ມຣຓມຸຂໍ ຄນ຺ຕຸໍ ສຊ຺ໂຊ ຫຸຕ຺ວາ ຐິໂຕສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວາໂສ ເຕ ນຕ຺ຖິ ອນ຺ຕຣາຕິ ຍຖາ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຕານິ ຕານິ ກິຈ຺ຈານິ ກໂຣນ຺ຕາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ວສນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ປຣໂລກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ປຣໂລກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ‘‘ອຘິວາເສຖ ກຕິປາຫໍ, ທານໍ ຕາວ ເທມິ, ຘມ຺ມໍ ຕາວ ສຸຓາມີ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ຕຸໍ. ອິໂຕ ປນ ຈວິຕ຺ວາ ປຣໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕວ ໂຫຕິ. ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປາເຖຍ຺ຍນ຺ຕິ ອິທໍ ກິຎ຺ຈາປິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ, ອຸປາສກສ຺ສ ປນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ທຬ຺ຫີກຣຓຕ຺ຖໍ ອິຘາປິ ສຕ຺ຖາຣາ ກຖິຕໍ. ຊາຕິຊຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ¶ ພ຺ຍາຘິມຣຓານິປິ ຄຫິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ເຫຏ຺ຐິມຄາຖາຫິ ຈ ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ, ອິຘ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຍຖາ ນາມ ຣຎ຺ຎາ ອຕ຺ຕໂນ ມຸຂປມາເຓນ ກພຬໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປນີເຕ ໂສ ກຸມາໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ມຸຂປມາເຓເນວ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວເມວ ສຕ຺ຖາຣາ ອຸປຣິມຄ຺ຄວເສນ ຘມ຺ເມ ເທສິເຕປິ ອຸປາສໂກ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປນິສ຺ສຍວເສນ ເຫຏ຺ຐາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ວາ ອິມິສ຺ສາ ອນຸໂມທນາຍ ອວສາເນ ອນາຄາມິຜລໍ ປຕ຺ໂຕ. ເສສປຣິສາຍປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ອນຸປຸພ຺ເພນາຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ເອກທິວສໍ ປາໂຕວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈີວຣປາຣຸປນຏ຺ຐາເນ ຠິກ຺ຂູ ຈີວຣໍ ປາຣຸປນ຺ເຕ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ປນ ຐານໍ ວິຣູຬ຺ຫຕິຓໍ ໂຫຕິ. ອເຖກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈີວຣໍ ປາຣຸປນ຺ຕສ຺ສ ຈີວຣກຓ຺ໂຓ ຕິເຓສຸ ປວຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ອຸສ຺ສາວພິນ຺ທູຫິ ເຕມິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ອິມໍ ຐານໍ ¶ ອປ຺ປຫຣິຕໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຸນທິວເສ ກຸທ຺ທາລໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຐານໍ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ຂລມຓ຺ຑລສທິສໍ ອກາສິ. ປຸນທິວເສປິ ຕໍ ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູສຸ ຈີວຣໍ ປາຣຸປນ຺ເຕສຸ ເອກສ຺ສ ¶ ຈີວຣກຓ຺ຓໍ ຠູມິຍໍ ປຕິຕ຺ວາ ປໍສຸມ຺ຫິ ປວຏ຺ຏມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິຘ ວາລຸກໍ ໂອກິຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ວາລຸກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ໂອກິຣິ.

ອເຖກທິວສໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ຈຓ຺ໂຑ ອາຕໂປ ອໂຫສິ, ຕທາປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈີວຣໍ ປາຣຸປນ຺ຕານໍ ຄຕ຺ຕໂຕ ເສເທ ມຸຈ຺ຈນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິຘ ມຍາ ມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ມຓ຺ຑປໍ ກາເຣສິ. ປຸນທິວເສ ປາໂຕວ ວສ຺ສໍ ວສ຺ສິ, ວທ຺ທລິກໍ ອໂຫສິ. ຕທາປິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠິກ຺ຂູ ໂອໂລເກນ຺ໂຕວ ຐິໂຕ ຕິນ຺ຕຈີວຣເກ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຖ ມຍາ ສາລໍ ກາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ສາລມຫໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ¶ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ຠິກ຺ຂູ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ອນຸໂມທນຕ຺ຖາຍ ສຕ຺ຖຸ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈີວຣປາຣຸປນກາເລ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຐິໂຕ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກາເຣສິ’’ນ຺ຕິ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຓ຺ຑິຕາ ນາມ ຂເຓ ຂເຓ ໂຖກໍ ກຸສລໍ ກໂຣນ຺ຕາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ອຕ຺ຕໂນ ອກຸສລມລໍ ນີຫຣນ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອນຸປຸພ຺ເພນ ເມຘາວີ, ໂຖກໍ ໂຖກໍ ຂເຓ ຂເຓ;

ກມ຺ມາໂຣ ຣຊຕສ຺ເສວ, ນິທ຺ຘເມ ມລມຕ຺ຕໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນຸປຸພ຺ເພນາຕິ ອນຸປຏິປາຏິຍາ. ເມຘາວີຕິ ຘມ຺ໂມຊປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຂເຓ ຂເຓຕິ ໂອກາເສ ໂອກາເສ ກຸສລໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ກມ຺ມາໂຣ ຣຊຕສ຺ເສວາຕິ ຍຖາ ສຸວຓ຺ຓກາໂຣ ເອກວາຣເມວ ສຸວຓ຺ຓໍ ຕາເປຕ຺ວາ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ມລໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປິລນ຺ຘນວິກຕິໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ¶ , ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕາເປນ຺ໂຕ ໂກຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ປນ ມລໍ ນີຫຣຕິ, ຕໂຕ ອເນກວິຘໍ ປິລນ຺ຘນວິກຕິໍ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຸສລໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຣາຄາທິມລໍ ນິທ຺ຘເມຍ຺ຍ, ເອວໍ ນິທ຺ຘນ຺ຕມໂລ ນິກ຺ກິເລໂສວ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຕິ, ມຫາຊນສ຺ສາປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ອຍສາວ ¶ ມລນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣໍ ນາມ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອໂກ ກິຣ ສາວຕ຺ຖິວາສີ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ລທ຺ຘູປສມ຺ປໂທ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣຕິ ປຎ຺ຎາຍິ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ຊນປທວິຫາເຣ ວສ຺ສູປຄໂຕ ອຏ຺ຐຫຕ຺ຖກໍ ຖູລສາຏກໍ ລຠິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຖວສ຺ໂສ ປວາເຣຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄິນິຍາ ຫຕ຺ເຖ ຐເປສິ. ສາ ‘‘ນ ເມ ເອໂສ ສາຏໂກ ຠາຕຸ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ’’ຕິ ຕໍ ຕິຂິຓາຍ ວາສິຍາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຫີຣຫີຣໍ ກຕ຺ວາ ອຸທຸກ຺ຂເລ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ປວິເສຕ຺ວາ ໂປເຖຕ຺ວາ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ສຸຂຸມສຸຕ຺ຕໍ ກນ຺ຕິຕ຺ວາ ສາຏກໍ ວາຍາເປສິ. ເຖໂຣປິ ສຸຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ສູຈິໂຍ ຈ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ຈີວຣກາຣເກ ທຫຣສາມເຓເຣ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ຠຄິນິຍາ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຕໍ ¶ ເມ ສາຏກໍ ເທຖ, ຈີວຣໍ ກາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ນວຫຕ຺ຖໍ ສາຏກໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ກນິຏ຺ຐຠາຕິກສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐເປສິ. ໂສ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ມມ ສາຏໂກ ຖູໂລ ອຏ຺ຐຫຕ຺ໂຖ, ອຍໍ ສຸຂຸໂມ ນວຫຕ຺ໂຖ. ນາຍໍ ມມ ສາຏໂກ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອສ, ນ ເມ ອິມິນາ ອຕ຺ໂຖ, ຕເມວ ເມ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກເມວ ເອໂສ, ຄຓ຺ຫຖ ນ’’ນ຺ຕິ? ໂສ ເນວ ອິຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ອຕ຺ຕນາ ກຕກິຈ຺ຈໍ ສພ຺ພໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກເມເວສ, ຄຓ຺ຫຖ ນ’’ນ຺ຕິ ອທາສິ. ໂສ ຕໍ ອາທາຍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈີວຣກມ຺ມໍ ປຏ຺ຐເປສິ.

ອຖສ຺ສ ¶ ຠຄິນີ ຈີວຣກາຣານໍ ອຕ຺ຖາຍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕາທີນິ ສມ຺ປາເທສິ. ຈີວຣສ຺ສ ນິຏ຺ຐິຕທິວເສ ປນ ອຕິເຣກສກ຺ກາຣໍ ກາເຣສິ. ໂສ ຈີວຣໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສິເນໂຫ ‘‘ສ຺ເວ ທານິ ນໍ ປາຣຸປິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ຈີວຣວໍເສ ຐເປຕ຺ວາ ຕໍ ຣຕ຺ຕິໍ ຠຸຕ຺ຕາຫາຣໍ ຊິຣາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຈີວເຣ ອູກາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຠຄິນີປິສ຺ສ ກາລກິຣິຍໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ປາເທສຸ ປວຕ຺ຕມານາ ໂຣທິ. ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຄິລານຸປຏ຺ຐາກສ຺ສ ອຠາເວນ ສງ຺ຆສ຺ເສວ ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ‘‘ຠາເຊສ຺ສາມ ນ’’ນ຺ຕິ ຕໍ ຈີວຣໍ ນີຫຣາເປສຸໍ. ສາ ອູກາ ‘‘ອິເມ ມມ ສນ຺ຕກໍ ວິລຸມ຺ປນ຺ຕີ’’ຕິ ວິຣວນ຺ຕີ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສນ຺ຘາວິ. ສຕ຺ຖາ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ໂນວ ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ອານນ຺ທ, ຕິສ຺ສສ຺ສ ຈີວຣໍ ອຠາເຊຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິກ຺ຂິປິຕຸໍ ວເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ຕຖາ ກາເຣສິ. ສາປິ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕຸສິຕວິມາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ¶ ‘‘ອຏ຺ຐເມ ທິວເສ ຕິສ຺ສສ຺ສ ຈີວຣໍ ຠາເຊຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອາຓາເປສິ. ຠິກ຺ຂູ ຕຖາ ກຣິໍສຸ.

ຠິກ຺ຂູ ¶ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ກສ຺ມາ ນຸ ໂຂ ສຕ຺ຖາ ຕິສ຺ສສ຺ສ ຈີວຣໍ ສຕ຺ຕ ທິວເສ ຐປາເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐເມ ທິວເສ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ອນຸຊານີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຕິສ຺ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ຈີວເຣ ອູກາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ຕສ຺ມິໍ ຠາຊິຍມາເນ ‘ອິເມ ມມ ສນ຺ຕກໍ ວິລຸມ຺ປນ຺ຕີ’ຕິ ວິຣວນ຺ຕີ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ຘາວິ. ສາ ຕຸມ຺ເຫຫິ ຈີວເຣ ຄຍ຺ຫມາເນ ຕຸມ຺ເຫສຸ ມນໍ ປທຸສ຺ສິຕ຺ວາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ເຕນ ຈາຫໍ ຈີວຣໍ ນິກ຺ຂິປາເປສິໍ. ອິທານິ ປນ ສາ ຕຸສິຕວິມາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ເຕນ ໂວ ມຍາ ຈີວຣຄຫຓໍ ອນຸຎ຺ຎາຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ເຕຫິ ‘‘ຠາຣິຍາ ວຕ ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຓ຺ຫາ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຕຓ຺ຫາ ນາມ ຠາຣິຍາ. ຍຖາ ອຍໂຕ ມລໍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອຍເມວ ຂາທຕິ ວິນາເສຕິ ອປຣິໂຠຄໍ ກໂຣຕິ, ເອວເມວາຍໍ ຕຓ຺ຫາ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເຕ ສຕ຺ເຕ ນິຣຍາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕາເປຕິ, ວິນາສໍ ປາເປຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

ສານິ ກມ຺ມານິ ນຍນ຺ຕິ ທຸຄ຺ຄຕິ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ¶ ອຍສາວາຕິ ອຍໂຕ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ. ຕຕຸຏ຺ຐາຍາຕິ ຕໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ. ອຕິໂຘນຈາຣິນນ຺ຕິ ໂຘນາ ວຸຈ຺ຈຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ‘‘ອິທມຕ຺ຖໍ ເອເຕ’’ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນປຎ຺ຎາ, ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຈຣນ຺ໂຕ ອຕິໂຘນຈາຣີ ນາມ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ອຍໂຕ ມລໍ ສມຸຏ຺ຐາຍ ຕໂຕ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ ຕເມວ ຂາທຕິ, ເອວເມວໍ ຈຕຸປຈ຺ຈເຍ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕໍ ອຕິໂຘນຈາຣິນໍ ສານິ ກມ຺ມານິ ອຕ຺ຕນິ ຐິຕຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກາເນວ ຕານິ ກມ຺ມານິ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນຍນ຺ຕີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ອສຊ຺ຌາຍມລາຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ລາລຸທາຍິຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ປຎ຺ຈໂກຏິມຕ຺ຕາ ອຣິຍສາວກາ ວສນ຺ຕິ, ທ຺ເວ ໂກຏິມຕ຺ຕາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ວສນ຺ຕິ. ເຕສຸ ອຣິຍສາວກາ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ¶ ທານໍ ທຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ສປ຺ປິເຕລມຘຸຜາຓິຕວຕ຺ຖາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຓນ຺ຕິ. ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຄມນກາເລ ຈ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານານໍ ຄຸຓກຖໍ ກເຖນ຺ຕິ. ອຸທາຍິຕ຺ເຖໂຣ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເອເຕສໍ ຕາວ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ເອວໍ ກເຖຖ, ມມ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ກິໍ ນຸ ໂຂ ນ ກເຖສ຺ສຖາ’’ຕິ ວທຕິ. ມນຸສ຺ສາ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ເອໂກ ຘມ຺ມກຖິໂກ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິມສ຺ສປິ ອມ຺ເຫຫິ ຘມ຺ມກຖໍ ໂສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ເຕ ເອກທິວສໍ ເຖຣໍ ຍາຈິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຊ຺ຊ ອມ຺ຫາກໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນທິວໂສ’’ຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ທຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ອມ຺ຫາກໍ ທິວາ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສປິ ເຕສໍ ອຘິວາເສສິ.

ເຕຫິ ຘມ຺ມສ຺ສວນເວລາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂນ ຘມ຺ມໍ ກເຖຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ລາລຸທາຍິຕ຺ເຖໂຣ ອາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕພີຊນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ¶ ຈາເລນ຺ໂຕ ເອກມ຺ປິ ຘມ຺ມປທໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ສຣຠຎ຺ຎໍ ຠຓິສ຺ສາມິ, ອຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂອຕຣິ. ເຕ ອຎ຺ເຎນ ຘມ຺ມກຖໍ ກຖາເປຕ຺ວາ ສຣຠາຓຕ຺ຖາຍ ປຸນ ຕໍ ອາສນໍ ອາໂຣປຍິໍສຸ. ໂສ ປຸນປິ ກິຎ຺ຈິ ອທິສ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຣຕ຺ຕິໍ ກເຖສ຺ສາມິ, ອຎ຺ໂຎ ສຣຠຎ຺ຎໍ ຠຓຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາສນາ ໂອຕຣິ. ເຕ ອຎ຺ເຎນ ສຣຠຎ຺ຎໍ ຠຓາເປຕ຺ວາ ປຸນ ຣຕ຺ຕິໍ ເຖຣໍ ອານຍິໍສຸ. ໂສ ຣຕ຺ຕິມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ອທິສ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ປຈ຺ຈູສກາເລ ກເຖສ຺ສາມິ, ຣຕ຺ຕິໍ ອຎ຺ໂຎ ກເຖຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂອຕຣິ. ເຕ ອຎ຺ເຎນ ຣຕ຺ຕິໍ ກຖາເປຕ຺ວາ ¶ ປຸນ ປຈ຺ຈູເສ ຕໍ ອານຍິໍສຸ. ໂສ ປຸນປິ ກິຎ຺ຈິ ນາທ຺ທສ. ມຫາຊໂນ ເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ, ‘‘ອນ຺ຘພາລ, ຕ຺ວໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານານໍ ວຓ຺ເຓ ກຖິຍມາເນ ເອວຎ຺ເຈວຎ຺ຈ ວເທສິ, ອິທານິ ກສ຺ມາ ນ ກເຖສີ’’ຕິ ສນ຺ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປລາຍນ຺ຕໍ ອນຸພນ຺ຘິ. ໂສ ປລາຍນ຺ໂຕ ເອກິສ຺ສາ ວຈ຺ຈກຸຏິຍາ ປຕິ.

ມຫາຊໂນ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ – ‘‘ອຊ຺ຊ ລາລຸທາຍີ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານານໍ ຄຸຓກຖາຍ ປວຕ຺ຕມານາຍ ອຸສ຺ສູຍນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມກຖິກຠາວໍ ປກາເສຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສຫິ ສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘ຘມ຺ມໍ ສຸໂຓມາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຈຕຸກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ກິຎ຺ຈິ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘ຕ຺ວໍ ອມ຺ຫາກໍ ¶ ອຍ຺ເຍຫິ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຄຄ຺ຄາຫໍ ຄຓ຺ຫາສີ’ຕິ ເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ສນ຺ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປລາປິຍມາໂນ ວຈ຺ຈກຸຏິຍາ ປຕິໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເອໂສ ຄູຖກູເປ ນິມຸຄ຺ໂຄເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ –

‘‘ຈຕຸປ຺ປໂທ ອຫໍ ສມ຺ມ, ຕ຺ວມ຺ປິ ສມ຺ມ ຈຕຸປ຺ປໂທ;

ເອຫິ ສມ຺ມ ນິວຕ຺ຕສ຺ສຸ, ກິໍ ນຸ ຠີໂຕ ປລາຍສິ.

‘‘ອສຸຈິປູຕິໂລໂມສິ, ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ ວາສິ ສູກຣ;

ສເຈ ຍຸຊ຺ຌິຕຸກາໂມສິ, ຊຍໍ ສມ຺ມ ທທາມິ ເຕ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໒.໕-໖) –

ອິມໍ ¶ ຊາຕກໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກເຖສິ. ຕທາ ສີໂຫ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ສູກໂຣ ລາລຸທາຍີຕິ. ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ລາລຸທາຍິນາ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກວ ຘມ຺ໂມ ອຸຄ຺ຄຫິໂຕ, ສຊ຺ຌາຍໍ ປນ ເນວ ¶ ອກາສິ, ກິຎ຺ຈິ ປຣິຍຕ຺ຕິໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອສຊ຺ຌາຍກຣຓໍ ມລເມວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອສຊ຺ຌາຍມລາ ມນ຺ຕາ, ອນຸຏ຺ຐານມລາ ຆຣາ;

ມລໍ ວຓ຺ຓສ຺ສ ໂກສຊ຺ຊໍ, ປມາໂທ ຣກ຺ຂໂຕ ມລ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສຊ຺ຌາຍມລາຕິ ຍາກາຈິ ປຣິຍຕ຺ຕິ ວາ ສິປ຺ປໍ ວາ ຍສ຺ມາ ອສຊ຺ຌາຍນ຺ຕສ຺ສ ອນນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ວິນສ຺ສຕິ ວາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ວາ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອສຊ຺ຌາຍມລາ ມນ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ຆຣາວາສໍ ວສນ຺ຕສ຺ສ ອຸຏ຺ຐາຍຸຏ຺ຐາຍ ຊິຓ຺ຓປຏິສງ຺ຂຣຓາທີນິ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຆຣໍ ນາມ ວິນສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອນຸຏ຺ຐານມລາ ຆຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ຄິຫິສ຺ສ ວາ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ວາ ໂກສຊ຺ຊວເສນ ສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນໍ ວາ ປຣິກ຺ຂາຣປຏິຊຄ຺ຄນໍ ວາ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກາໂຍ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ມລໍ ວຓ຺ຓສ຺ສ ໂກສຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ຄາໂວ ຣກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ປມາທວເສນ ນິທ຺ທາຍນ຺ຕສ຺ສ ວາ ກີຬນ຺ຕສ຺ສ ວາ ຕາ ຄາໂວ ອຕິຕ຺ຖປກ຺ຂນ຺ທນາທິນາ ¶ ວາ ວາຬມິຄໂຈຣາທິອຸປທ຺ທເວນ ວາ ປເຣສໍ ສາລິເຂຕ຺ຕາທີນິ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຂາທນວເສນ ວິນາສໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສຍມ຺ປິ ທຓ຺ຑໍ ວາ ປຣິຠາສໍ ວາ ປາປຸຓາຕິ, ປພ຺ພຊິຕໍ ວາ ປນ ຉ ທ຺ວາຣານິ ອຣກ຺ຂນ຺ຕໍ ປມາທວເສນ ກິເລສາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສາສນາ ຈາເວນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປມາໂທ ຣກ຺ຂໂຕ ມລ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສ ຫິສ຺ສ ວິນາສາວຫເນນ ມລຏ຺ຐານິຍຕ຺ຕາ ມລນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ມລິຕ຺ຖິຍາ ທຸຈ຺ຈຣິຕນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕສ຺ສ ກິຣ ສມານຊາຕິກໍ ກຸລກຸມາຣິກໍ ອາເນສຸໍ. ສາ ອານີຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຕິຈາຣິນີ ອໂຫສິ. ໂສ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ອຕິຈາເຣນ ລຊ຺ຊິໂຕ ກສ຺ສຈິ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ¶ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານາທີນິ ¶ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕິປາຫຈ຺ຈເຍນ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ກິໍ, ອຸປາສກ, ນ ທິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ, ‘‘ອຸປາສກ, ປຸພ຺ເພປິ ມຍາ ‘ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາມ ນທີອາທິສທິສາ, ຕາສຸ ປຓ຺ຑິເຕນ ໂກໂຘ ນ ກາຕພ຺ໂພ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕ຺ວໍ ປນ ຠວປຏິຈ຺ຉນ຺ນຕ຺ຕາ ນ ສລ຺ລກ຺ເຂສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ –

‘‘ຍຖາ ນທີ ຈ ປນ຺ໂຖ ຈ, ປານາຄາຣໍ ສຠາ ປປາ;

ເອວໍ ໂລກິຕ຺ຖິໂຍ ນາມ, ເວລາ ຕາສໍ ນ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໖໕; ໑.໑໒.໙) –

ຊາຕກໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ, ‘‘ອຸປາສກ, ອິຕ຺ຖິຍາ ຫິ ອຕິຈາຣິນິຠາໂວ ມລໍ, ທານໍ ເທນ຺ຕສ຺ສ ມຈ຺ເຉຣໍ ມລໍ, ອິຘໂລກປຣໂລເກສຸ ສຕ຺ຕານໍ ອກຸສລກມ຺ມໍ ວິນາສນຕ຺ເຖນ ມລໍ, ອວິຊ຺ຊາ ປນ ສພ຺ພມລານໍ ອຸຕ຺ຕມມລ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ມລິຕ຺ຖິຍາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ, ມຈ຺ເຉຣໍ ທທໂຕ ມລໍ;

ມລາ ເວ ປາປກາ ຘມ຺ມາ, ອສ຺ມິໍ ໂລເກ ປຣມ຺ຫິ ຈ.

‘‘ຕໂຕ ມລາ ມລຕຣໍ, ອວິຊ຺ຊາ ປຣມໍ ມລໍ;

ເອຕໍ ມລໍ ປຫນ຺ຕ຺ວານ, ນິມ຺ມລາ ໂຫຖ ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ¶ ທຸຈ຺ຈຣິຕນ຺ຕິ ອຕິຈາໂຣ. ອຕິຈາຣິນິຎ຺ຫິ ອິຕ຺ຖິໍ ສາມິໂກປິ ເຄຫາ ນີຫຣຕິ, ມາຕາປິຕູນໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄຕມ຺ປິ ‘‘ຕ຺ວໍ ກຸລສ຺ສ ອຄາຣວຠູຕາ, ອກ຺ຂີຫິປິ ນ ທຏ຺ຐພ຺ພາ’’ຕິ ຕໍ ນີຫຣນ຺ຕິ. ສາ ອນາຖາ ວິຈຣນ຺ຕີ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ປາປຸຓາຕິ. ເຕນສ຺ສາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ‘‘ມລ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ທທໂຕຕິ ທາຍກສ຺ສ. ຍສ຺ສ ຫິ ເຂຕ຺ຕກສນກາເລ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ເຂຕ຺ເຕ ສມ຺ປນ຺ເນ ສລາກຠຕ຺ຕາທີນິ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ນິປ຺ຜນ຺ເນ ສສ຺ເສປິ ມຈ຺ເຉຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈາຄຈິຕ຺ຕໍ ນິວາເຣຕິ, ໂສ ມຈ຺ເຉຣວເສນ ຈາຄຈິຕ຺ເຕ ອວິຣູຫນ຺ເຕ ມນຸສ຺ສສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ນິພ຺ພານສມ຺ປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ຕິສ຺ໂສ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ນ ລຠຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ມຈ຺ເຉຣໍ ທທໂຕ ມລ’’ນ຺ຕິ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປາປກາ ຘມ຺ມາຕິ ອກຸສລຘມ຺ມາ ປນ ອິຘໂລເກ ຈ ປຣໂລເກ ຈ ມລເມວ.

ຕໂຕຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕມລໂຕ. ມລຕຣນ຺ຕິ ອຕິເຣກມລໍ ໂວ ກເຖມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອວິຊ຺ຊາຕິ ¶ ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກໍ ອຎ຺ຎາຓເມວ ປຣມໍ ມລໍ. ປຫນ຺ຕ຺ວານາຕິ ¶ ເອຕໍ ມລໍ ຊຫິຕ຺ວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫ ນິມ຺ມລາ ໂຫຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ສຸຊີວນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຈູຬສາຣິໍ ນາມ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ເອກທິວເສ ເວຊ຺ຊກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຓີຕໂຠຊນໍ ລຠິຕ຺ວາ ອາທາຍ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິທໍ ມຍາ ເວຊ຺ຊກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ລທ຺ຘໍ, ຕຸມ຺ເຫ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ເອວຣູປໍ ໂຠຊນໍ ນ ລຠິສ຺ສຖ, ອິມໍ ຠຸຎ຺ຊຖ, ອຫໍ ເຕ ເວຊ຺ຊກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈກາລໍ ເອວຣູປໍ ອາຫາຣໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕວ ປກ຺ກາມິ. ຠິກ຺ຂູ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອຫິຣິໂກ ນາມ ປຄພ຺ໂຠ ກາກສທິໂສ ຫຸຕ຺ວາ ເອກວີສຕິວິຘາຍ ອເນສນາຍ ຐຕ຺ວາ ສຸຂໍ ຊີວຕິ, ຫິຣິໂອຕ຺ຕປ຺ປສມ຺ປນ຺ໂນ ປນ ທຸກ຺ຂໍ ຊີວຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ສຸຊີວໍ ¶ ອຫິຣິເກນ, ກາກສູເຣນ ຘໍສິນາ;

ປກ຺ຂນ຺ທິນາ ປຄພ຺ເຠນ, ສໍກິລິຏ຺ເຐນ ຊີວິຕໍ.

‘‘ຫິຣີມຕາ ¶ ຈ ທຸຊ຺ຊີວໍ, ນິຈ຺ຈໍ ສຸຈິຄເວສິນາ;

ອລີເນນາປ຺ປຄພ຺ເຠນ, ສຸທ຺ຘາຊີເວນ ປສ຺ສຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຫິຣິເກນາຕິ ຉິນ຺ນຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປເກນ. ເອວຣູເປນ ຫິ ອມາຕຣເມວ ‘‘ມາຕາ ເມ’’ຕິ ອປິຕາທໂຍ ເອວ ຈ ‘‘ປິຕາ ເມ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຕ຺ວາ ເອກວີສຕິວິຘາຍ ອເນສນາຍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສຸເຂນ ຊີວຕຸໍ ສກ຺ກາ. ກາກສູເຣນາຕິ ສູຣກາກສທິເສນ. ຍຖາ ຫິ ສູຣກາໂກ ກຸລຆເຣສຸ ຍາຄຸອາທີນິ ຄຓ຺ຫິຕຸກາໂມ ຠິຕ຺ຕິອາທີສຸ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ໂອໂລກນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອໂນໂລເກນ຺ໂຕ ວິຍ ອຎ຺ຎວິຫິຕໂກ ວິຍ ¶ ນິທ຺ທາຍນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ປມາທໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອນຸປຕິຕ຺ວາ ‘‘ສູສູ’’ຕິ ວທນ຺ເຕສຸເຍວ ຠາຊນໂຕ ມຸຂປູຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປລາຍຕິ, ເອວເມວໍ ອຫິຣິກປຸຄ຺ຄໂລປິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຍາຄຸຠຕ຺ຕຏ຺ຐານາທີນິ ວວຕ຺ຖເປຕິ. ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຍາປນມຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ອາສນສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕາ ຍາຄຸໍ ປິວິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິ ກໂຣນ຺ຕິ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ອາສນສາລໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຍໍ ປນ ອກຕ຺ວາ ຄາມາຠິມຸໂຂວ ໂຫຕິ.

ໂສ ຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ‘‘ປສ຺ສຖິມ’’ນ຺ຕິ ໂອໂລກິຍມາໂນປິ ອໂນໂລເກນ຺ໂຕ ວິຍ ອຎ຺ຎວິຫິໂຕ ວິຍ ນິທ຺ທາຍນ຺ໂຕ ວິຍ ຄຓ຺ຐິກໍ ປຏິມຸຎ຺ຈນ຺ໂຕ ¶ ວິຍ ຈີວຣໍ ສໍວິທຫນ຺ໂຕ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອສຸກໍ ນາມ ເມ ກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປາໂຕວ ວວຕ຺ຖປິຕເຄເຫສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເຄຫໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຆຣມານຸສເກສຸ ໂຖກໍ ກວາຏໍ ປິຘາຍ ທ຺ວາເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ກນ຺ທນ຺ເຕສຸປິ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ກວາຏໍ ປຓາເມຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ປວິສຕິ. ອຖ ນໍ ທິສ຺ວາ ອກາມກາປິ ອາສເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຍາຄຸອາທີສຸ ຍໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ເທນ຺ຕິ. ໂສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອວເສສໍ ປຕ຺ເຕນາທາຍ ປກ຺ກມຕິ. ອຍໍ ກາກສູໂຣ ນາມ. ເອວຣູເປນ ອຫິຣິເກນ ສຸຊີວນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຘໍສິນາຕິ ‘‘ອສຸກຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ’’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ເຕສຸ – ‘‘ກິໍ ປນ ມຍໍ ນ ອປ຺ປິຈ຺ຉາ’’ຕິອາທິວຈເນນ ປເຣສໍ ຄຸຓຘໍສນຕາຍ ຘໍສິນາ. ຕຖາຣູປສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍມ຺ປິ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທິຄຸເຓ ຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ມນຸສ຺ສາ ທາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ໂສ ປນ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິຎ຺ຎູປຸຣິສານໍ ¶ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣາເຘຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕມ຺ຫາປິ ລາຠາ ປຣິຫາຍຕິ. ເອວໍ ຘໍສິປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕໂນປິ ປຣສ຺ສປິ ລາຠໍ ນາເສຕິເຍວ.

ປກ຺ຂນ຺ທິນາຕິ ປກ຺ຂນ຺ທຈາຣິນາ. ປເຣສໍ ກິຈ຺ຈານິປິ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ຈານິ ວິຍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປາໂຕວ ຠິກ຺ຂູສຸ ເຈຕິຍງ຺ຄຓາທີສຸ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານມນສິກາເຣນ ໂຖກໍ ¶ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄາມໍ ປວິສນ຺ເຕສຸ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ປຓ຺ຑຸກາສາວປາຣຸປນອກ຺ຂິອຎ຺ຊນສີສມກ຺ຂນາທີຫິ ອຕ຺ຕຠາວໍ ມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ໂຕ ວິຍ ທ຺ເວ ຕໂຍ ສມ຺ມຊ຺ຊນິປຫາເຣ ທຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກາຠິມຸໂຂ ໂຫຕິ. ມນຸສ຺ສາ ປາໂຕວ ‘‘ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມ, ມາລາປູຊໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ¶ ອາຄຕາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ວິຫາໂຣ ອິມໍ ທຫຣໍ ນິສ຺ສາຍ ປຏິຊຄ຺ຄນໍ ລຠຕິ, ອິມໍ ມາ ປມຊ຺ຊິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ເອວຣູເປນ ປກ຺ຂນ຺ທິນາປິ ສຸຊີວໍ. ປຄພ຺ເຠນາຕິ ກາຍປາຄພ຺ຠິຍາທີຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ. ສໍກິລິຏ຺ເຐນ ຊີວິຕນ຺ຕິ ເອວໍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ຊີວນ຺ເຕນ ຫິ ປຸຄ຺ຄເລນ ສໍກິລິຏ຺ເຐນ ຫຸຕ຺ວາ ຊີວິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຕໍ ທຸຊ຺ຊີວິຕໍ ປາປເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຫິຣີມຕາ ຈາຕິ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປສມ຺ປນ຺ເນນ ປຸຄ຺ຄເລນ ທຸຊ຺ຊີວໍ. ໂສ ຫິ ອມາຕາທໂຍວ ‘‘ມາຕາ ເມ’’ຕິອາທີນິ ອວຕ຺ວາ ອຘມ຺ມິເກ ປຈ຺ຈເຍ ຄູຖໍ ວິຍ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ສປທານໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ໂຕ ລູຂໍ ຊີວິກໍ ຊີວຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຈິຄເວສິນາຕິ ສຸຈີນິ ກາຍກມ຺ມາທີນິ ຄເວສນ຺ເຕນ. ອລີເນນາຕິ ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິມນລ຺ລີເນນ. ສຸທ຺ຘາຊີເວນ ປສ຺ສຕາຕິ ¶ ເອວຣູໂປ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຸທ຺ຘາຊີໂວ ນາມ ໂຫຕິ. ເຕນ ເອວໍ ສຸທ຺ຘາຊີເວນ ຕເມວ ສຸທ຺ຘາຊີວໍ ສາຣໂຕ ປສ຺ສຕາ ລູຂຊີວິຕວເສນ ທຸຊ຺ຊີວໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ໂຍ ປາຓນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈ ອຸປາສເກ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເຕສຸ ຫິ ເອໂກ ປາຓາຕິປາຕາເວຣມຓິສິກ຺ຂາປທເມວ ຣກ຺ຂຕິ, ອິຕເຣ ອິຕຣານິ. ເຕ ເອກທິວສໍ ‘‘ອຫໍ ທຸກ຺ກຣໍ ກໂຣມິ, ທຸກ຺ກຣໍ ຣກ຺ຂາມີ’’ຕິ ວິວາທາປນ຺ນາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ¶ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ເອກສີລມ຺ປິ ກນິຏ຺ຐກໍ ອກຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ພາເນວ ທຸຣກ຺ຂານີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ໂຍ ປາຓມຕິປາເຕຕິ, ມຸສາວາທຎ຺ຈ ຠາສຕິ;

ໂລເກ ອທິນ຺ນມາທິຍຕິ, ປຣທາຣຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ສຸຣາເມຣຍປານຎ຺ຈ ¶ ¶ , ໂຍ ນໂຣ ອນຸຍຸຎ຺ຊຕິ;

ອິເຘວ ເມໂສ ໂລກສ຺ມິໍ, ມູລໍ ຂຓຕິ ອຕ຺ຕໂນ.

‘‘ເອວໍ ໂຠ ປຸຣິສ ຊານາຫິ, ປາປຘມ຺ມາ ອສຎ຺ຎຕາ;

ມາ ຕໍ ໂລໂຠ ອຘມ຺ໂມ ຈ, ຈິຣໍ ທຸກ຺ຂາຍ ຣນ຺ຘຍຸ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ປາຓມຕິປາເຕຕີຕິ ໂຍ ສາຫຕ຺ຖິກາທີສຸ ຉສຸ ປໂຍເຄສຸ ເອກປໂຍເຄນາປິ ປຣສ຺ສ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທຕິ. ມຸສາວາທນ຺ຕິ ປເຣສໍ ອຕ຺ຖຠຎ຺ຊນກໍ ມຸສາວາທຎ຺ຈ ຠາສຕິ. ໂລເກ ອທິນ຺ນມາທິຍຕີຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕໂລເກ ເຖຍ຺ຍາວຫາຣາທີສຸ ເອເກນປິ ອວຫາເຣນ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ອາທິຍຕິ. ປຣທາຣຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ປຣສ຺ສ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິເຕສຸ ຠຓ຺ເຑສຸ ອປຣຊ຺ຌນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຖຈາຣໍ ຈຣຕິ. ສຸຣາເມຣຍປານນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ສຸຣາຍ ເຈວ ເມຣຍສ຺ສ ຈ ປານໍ. ອນຸຍຸຎ຺ຊຕີຕິ ເສວຕິ ພຫຸລີກໂຣຕິ. ມູລໍ ຂຓຕີຕິ ຕິຏ຺ຐຕຸ ປຣໂລໂກ, ໂສ ປນ ປຸຄ຺ຄໂລ ອິຘ ໂລກສ຺ມິໍເຍວ ເຍນ ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸອາທິນາ ມູເລນ ປຕິຏ຺ຐເປຍ຺ຍ, ຕມ຺ປິ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ວາ ສຸຣໍ ປິວນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ມູລໍ ຂຓຕິ, ອນາໂຖ ກປໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ວິຈຣຕິ. ເອວໍ, ໂຠຕິ ປຎ຺ຈທຸສ຺ສີລ຺ຍກມ຺ມກາຣກໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອາລປຕິ. ປາປຘມ຺ມາຕິ ລາມກຘມ຺ມາ. ອສຎ຺ຎຕາຕິ ກາຍສຎ຺ຎຕາທິຣຫິຕາ. ອເຈຕສາຕິປິ ປາໂຐ, ອຈິຕ຺ຕກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂລໂຠ ອຘມ຺ໂມ ຈາຕິ ໂລໂຠ ເຈວ ໂທໂສ ຈ. ອຸຠຍມ຺ປິ ເຫຕໍ ອກຸສລເມວ. ຈິຣໍ ທຸກ຺ຂາຍ ຣນ຺ຘຍຸນ຺ຕິ ຈິຣກາລໍ ນິຣຍທຸກ຺ຂາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ¶ ຕໍ ເອເຕ ຘມ຺ມາ ມາ ຣນ຺ເຘນ຺ຕຸ ມາ ມຕ຺ເຖນ຺ຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ເຕ ປຎ຺ຈ ອຸປາສກາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ທທາຕິ ¶ ເວຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຕິສ຺ສທຫຣໍ ນາມ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ¶ ກິຣ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ຄຫປຕິໂນ ວິສາຂາຍ ອຸປາສິກາຍາຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຣິຍສາວກໂກຏີນໍ ທານໍ ນິນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຈຣິ, ອສທິສທານມ຺ປິ ນິນ຺ທິເຍວ. ເຕສໍ ເຕສໍ ທານຄ຺ເຄ ສີຕລໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ສີຕລ’’ນ຺ຕິ ນິນ຺ທິ, ອຸຓ຺ຫໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ອຸຓ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ນິນ຺ທິ. ອປ຺ປໍ ເທນ຺ເຕປິ ‘‘ກິໍ ອິເມ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ເທນ຺ຕີ’’ຕິ ນິນ຺ທິ, ພຫຸໍ ເທນ຺ເຕປິ ‘‘ອິເມສໍ ເຄເຫ ຐປນຏ຺ຐານໍ ມຎ຺ເຎ ນຕ຺ຖິ, ນນຸ ນາມ ຠິກ຺ຂູນໍ ຍາປນມຕ຺ຕໍ ທາຕພ຺ພໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ນິຣຕ຺ຖກເມວ ວິສ຺ສຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ນິນ຺ທິ. ອຕ຺ຕໂນ ປນ ຎາຕເກ ອາຣພ຺ຠ ‘‘ອໂຫ ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕການໍ ເຄຫໍ ຈຕູຫິ ທິສາຫິ ອາຄຕາຄຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂອປານຠູຕ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ປສໍສໍ ¶ ປວຕ຺ເຕສິ. ໂສ ປເນກສ຺ສ ໂທວາຣິກສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຊນປທໍ ວິຈຣນ຺ເຕຫິ ວຑ຺ຒກີຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຈຣນ຺ໂຕ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ. ອຖ ນໍ ຠິກ຺ຂູ ເອວໍ ມນຸສ຺ສານໍ ທານາທີນິ ນິນ຺ທນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ອາວຸໂສ, ຕວ ຎາຕກາ ກຫໍ ວສນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອສຸກຄາເມ ນາມາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາວ ກຕິປເຍ ທຫເຣ ເປເສສຸໍ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄາມວາສິເກຫິ ອາສນສາລາຍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ກຕສກ຺ກາຣາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ອິມມ຺ຫາ ຄາມາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ຕິສ຺ໂສ ນາມ ທຫໂຣ ອຕ຺ຖິ. ຕສ຺ສ ກຕເມ ຎາຕກາ’’ຕິ? ມນຸສ຺ສາ ‘‘ອິຘ ກຸລເຄຫໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕທາຣໂກ ນຕ຺ຖິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິເມ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອໂກ ໂທວາຣິກປຸຕ຺ໂຕ ວຑ຺ຒກີຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຈຣິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕຕິ ສຸໂຓມ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວເທຖ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ທຫຣຠິກ຺ຂູ ຕິສ຺ສສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ອິສ຺ສຣຎາຕການໍ ອຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອກາຣຓເມວ, ຠນ຺ເຕ, ຕິສ຺ໂສ ວິລປນ຺ໂຕ ວິຈຣຕີ’’ຕິ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຠິກ຺ຂູປິ ຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ວິກຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ວິກຕ຺ຖໂກວ ອໂຫສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ –

‘‘ພຫຸມ຺ປິ ໂສ ວິກຕ຺ເຖຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎໍ ຊນປທໍ ຄໂຕ;

ອນ຺ວາຄນ຺ຕ຺ວານ ທູເສຍ຺ຍ, ຠຸຎ຺ຊ ໂຠເຄ ກຏາຫກາ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໑໒໕) –

ອິມໍ ກຏາຫຊາຕກໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ປເຣຫິ ອປ຺ປເກ ວາ ພຫຸເກ ວາ ລູເຂ ວາ ປຓີເຕ ວາ ທິນ຺ເນ ອຎ຺ເຎສໍ ວາ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ¶ ອທິນ຺ເນ ມງ຺ກຸ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຌານໍ ¶ ວາ ¶ ວິປສ຺ສນໍ ວາ ມຄ຺ຄຜລາທີນິ ວາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ທທາຕິ ເວ ຍຖາສທ຺ຘໍ, ຍຖາປສາທນໍ ຊໂນ;

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈ ມງ຺ກຸ ໂຫຕິ, ປເຣສໍ ປານໂຠຊເນ;

ນ ໂສ ທິວາ ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ວາ, ສມາຘິມຘິຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ຍສ຺ສ ເຈຕໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ມູລຆຈ຺ຈໍ ສມູຫຕໍ;

ສ ເວ ທິວາ ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ວາ, ສມາຘິມຘິຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທທາຕິ ເວ ຍຖາສທ຺ຘນ຺ຕິ ລູຂປຓີຕາທີສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເທນ຺ໂຕ ຊໂນ ຍຖາສທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘານຸຣູປເມວ ເທຕິ. ຍຖາປສາທນນ຺ຕິ ເຖຣນວາທີສຸ ຈສ຺ສ ຍສ຺ມິໍ ຍສ຺ມິໍ ປສາໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ເທນ຺ໂຕ ຍຖາປສາທນໍ ອຕ຺ຕໂນ ປສາທານຸຣູປເມວ ເທຕິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ປຣສ຺ສ ທາເນ ‘‘ມຍາ ອປ຺ປໍ ວາ ລທ຺ຘໍ, ລູຂໍ ວາ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ມງ຺ກຸຠາວໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ສມາຘິນ຺ຕິ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ທິວາ ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ວາ ອຸປຈາຣປ຺ປນາວເສນ ວາ ມຄ຺ຄຜລວເສນ ວາ ສມາຘິໍ ນາຘິຄຈ຺ຉຕິ. ຍສ຺ສ ເຈຕນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເອຕໍ ເອເກສຸ ຐາເນສຸ ມງ຺ກຸຠາວສງ຺ຂາຕໍ ອກຸສລໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນໍ ມູລຆຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາເຓນ ສມູຫຕໍ, ໂສ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ສມາຘິໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ນຕ຺ຖິ ¶ ຣາຄສໂມ ອຄ຺ຄີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈ ອຸປາສເກ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເຕ ກິຣ ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸກາມາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຈ ‘‘ອຍໍ ຂຕ຺ຕິໂຍ, ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ອຍໍ ອຑ຺ໂຒ, ອຍໍ ທຸຄ຺ຄໂຕ, ອິມສ຺ສ ອຸຬາຣໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສາມິ, ອິມສ຺ສ ໂນ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຍໍກິຎ຺ຈິ ອາຣພ຺ຠ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ຘມ຺ມຄາຣວໍ ¶ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ອາກາສຄງ຺ຄໍ ¶ ໂອຕາເຣນ຺ໂຕ ວິຍ ເທເສຕິ. ເອວໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ປນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສິນ຺ນານໍ ເຕສໍ ເອໂກ ນິສິນ຺ນໂກວ ນິທ຺ທາຍິ, ເອໂກ ອງ຺ຄຸລິຍາ ຠູມິໍ ລິຂນ຺ໂຕ ນິສີທິ, ເອໂກ ເອກໍ ຣຸກ຺ຂໍ ຈາເລນ຺ໂຕ ນິສີທິ, ເອໂກ ອາກາສໍ ອຸລ຺ໂລເກນ຺ໂຕ ນິສີທິ, ເອໂກ ປນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມໍ ອສ຺ໂສສິ.

ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ສຕ຺ຖາຣໍ ພີຊຍມາໂນ ເຕສໍ ອາກາຣໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ອິເມສໍ ມຫາເມຆຄຊ຺ຊິຕໍ ຄຊ຺ຊນ຺ຕາ ວິຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຖ, ເອເຕ ປນ ຕຸມ຺ເຫສຸປິ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ເຕສຸ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ຕາ ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ. ‘‘ອານນ຺ທ, ຕ຺ວໍ ເອເຕ ນ ຊານາສີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ນ ຊານາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ເອເຕສຸ ຫິ ໂຍ ເອສ ນິທ຺ທາຍນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນ, ເອສ ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານິ ສປ຺ປໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂຠເຄສຸ ສີສໍ ຐເປຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍິ, ອິທານິປິສ຺ສ ນິທ຺ທາຍ ຕິຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ, ນາສ຺ສ ກຓ຺ຓໍ ¶ ມມ ສທ຺ໂທ ປວິສຕີຕິ. ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ປຏິປາຏິຍາ ກເຖຖ, ອຸທາຫຸ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາຕິ. ອານນ຺ທ, ເອຕສ຺ສ ຫິ ກາເລນ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ, ກາເລນ ເທວຕ຺ຕໍ, ກາເລນ ນາຄຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອຸປປຕ຺ຕິໂຍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນາປິ ນ ສກ຺ກາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕຸໍ. ປຏິປາຏິຍາ ປເນສ ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານິ ນາຄໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍນ຺ໂຕປິ ນິທ຺ທາຍ ອຕິຕ຺ໂຕເຍວ. ອງ຺ຄຸລິຍາ ຠູມິໍ ລິຂນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ນປຸຣິໂສປິ ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານິ ຄຓ຺ຑຸປ຺ປາທໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຠູມິໍ ຂຓິ, ອິທານິປິ ຠູມິໍ ຂຓນ຺ໂຕວ ມມ ສທ຺ທໍ ນ ສຸຓາຕິ. ເອສ ຣຸກ຺ຂໍ ຈາເລນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ນປຸຣິໂສປິ ປຏິປາຏິຍາ ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານິ ມກ຺ກຏໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ອິທານິປິ ປຸພ຺ພາຈິຓ຺ຓວເສນ ຣຸກ຺ຂໍ ຈາເລຕິເຍວ, ນາສ຺ສ ກຓ຺ຓໍ ມມ ສທ຺ໂທ ປວິສຕິ. ເອສ ອາກາສໍ ອຸລ຺ໂລເກຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນປຸຣິໂສປິ ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານິ ນກ຺ຂຕ຺ຕປາຐໂກ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ອິທານິ ປຸພ຺ພາຈິຓ຺ຓວເສນ ອຊ຺ຊາປິ ອາກາສເມວ ອຸລ຺ໂລເກຕິ, ນາສ຺ສ ກຓ຺ຓໍ ມມ ສທ຺ໂທ ປວິສຕິ. ເອສ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ນປຸຣິໂສ ປນ ປຏິປາຏິຍາ ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານິ ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ປາຣຄູ ມນ຺ຕຊ຺ຌາຍກພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ອິທານິປິ ມນ຺ຕໍ ສໍສນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສຸຓາຕີຕິ.

‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຘມ຺ມເທສນາ ຉວິອາທີນິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ, ກສ຺ມາ ອິເມ ຕຸມ຺ເຫສຸປິ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ເຕສຸ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ນ ສຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອານນ຺ທ, ມມ ຘມ຺ໂມ ສຸສ຺ສວນີໂຍຕິ ສຎ຺ຎໍ ກໂຣສິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ທຸສ຺ສວນີໂຍ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ອານນ຺ທາ’’ຕິ. ‘‘ກສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ¶ ? ‘‘ອານນ຺ທ, ພຸທ຺ໂຘຕິ ¶ ວາ ຘມ຺ໂມຕິ ວາ ສງ຺ໂຆຕິ ວາ ປທໍ ອິເມຫິ ສຕ຺ເຕຫິ ອເນເກສຸປິ ກປ຺ປໂກຏິສຕສຫສ຺ເສສຸ ອສຸຕປຸພ຺ພໍ. ຍສ຺ມາ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕາ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ອເນກວິຫິຕໍ ຕິຣຈ຺ຉານກຖໍເຍວ ສຸຓນ຺ຕາ ອາຄຕາ, ຕສ຺ມາ ¶ ສຸຣາປານເກຬິມຓ຺ຑລາທີສຸ ຄາຍນ຺ຕາ ນຈ຺ຈນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ນິສ຺ສາຍ ປເນເຕ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ?

ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ, ‘‘ອານນ຺ທ, ຣາຄໍ ນິສ຺ສາຍ ໂທສໍ ນິສ຺ສາຍ ໂມຫໍ ນິສ຺ສາຍ ຕຓ຺ຫໍ ນິສ຺ສາຍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ຣາຄຄ຺ຄິສທິໂສ ອຄ຺ຄິ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ໂສ ຉາຣິກມ຺ປິ ອເສເສຕ຺ວາ ສຕ຺ເຕ ທຫຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ສຕ຺ຕສູຣິຍປາຕຸຠາວໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ກປ຺ປວິນາສໂກ ອຄ຺ຄິປິ ກິຎ຺ຈິ ອນວເສເສຕ຺ວາວ ໂລກໍ ທຫຕິ, ໂສ ປນ ອຄ຺ຄິ ກທາຈິເຍວ ທຫຕິ. ຣາຄຄ຺ຄິໂນ ອທຫນກາໂລ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຣາຄສໂມ ວາ ອຄ຺ຄິ ໂທສສໂມ ວາ ຄໂຫ ໂມຫສມໍ ວາ ຊາລໍ ຕຓ຺ຫາສມາ ວາ ນທີ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ນຕ຺ຖິ ຣາຄສໂມ ອຄ຺ຄິ, ນຕ຺ຖິ ໂທສສໂມ ຄໂຫ;

ນຕ຺ຖິ ໂມຫສມໍ ຊາລໍ, ນຕ຺ຖິ ຕຓ຺ຫາສມາ ນທີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຣາຄສໂມຕິ ຘູມາທີສຸ ກິຎ຺ຈິ ອທສ຺ເສຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕເຍວ ອຸຏ຺ຐາຍ ຌາປນວເສນ ຣາເຄນ ສໂມ ອຄ຺ຄິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ໂທສສໂມຕິ ຍກ຺ຂຄຫອຊຄຣຄຫກຸມ຺ຠິລຄຫາທໂຍ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ໂທສຄໂຫ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ເອກນ຺ຕເມວ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ໂທເສນ ສໂມ ¶ ຄໂຫ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ໂມຫສມນ຺ຕິ ໂອນນ຺ຘນປຣິໂຍນນ຺ຘນຏ຺ເຐນ ປນ ໂມຫສມໍ ຊາລໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕຓ຺ຫາສມາຕິ ຄງ຺ຄາທີນໍ ນທີນໍ ປຸຓ຺ຓກາໂລປິ ອູນກາໂລປິ ສຸກ຺ຂກາໂລປິ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕຓ຺ຫາຍ ປນ ປຸຓ຺ຓກາໂລ ວາ ສຸກ຺ຂກາໂລ ວາ ນຕ຺ຖິ, ນິຈ຺ຈໍ ອູນາວ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ທຸປ຺ປູຣຓຏ຺ເຐນ ຕຓ຺ຫາຍ ສມາ ນທີ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ສຸທສ຺ສໍ ¶ ວຊ຺ຊນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ຠທ຺ທິຍນຄຣໍ ນິສ຺ສາຍ ຊາຕິຍາວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເມຓ຺ຑກເສຏ຺ຐິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສຕ຺ຖາ ¶ ກິຣ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣາເປສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ເມຓ຺ຑກເສຏ຺ຐິໂນ ຈ, ຠຣິຍາຍ ຈສ຺ສ ຈນ຺ທປທຸມາຍ, ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຘນຎ຺ຈຍເສຏ຺ຐິໂນ, ສຸຓິສາຍ ຈ ສຸມນເທວິຍາ, ນຕ຺ຕາຍ ຈສ຺ສ ວິສາຂາຍ, ທາສສ຺ສ ຈ ປຸຓ຺ຓສ຺ສາຕິ ອິເມສໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລູປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ຠທ຺ທິຍນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຊາຕິຍາວເນ ວິຫາສິ. ເມຓ຺ຑກເສຏ຺ຐິ ສຕ຺ຖຸ ອາຄມນໍ ອສ຺ໂສສິ. ກສ຺ມາ ¶ ປເນສ ເມຓ຺ຑກເສຏ຺ຐິ ນາມ ຊາໂຕຕິ? ຕສ຺ສ ກິຣ ປຈ຺ຉິມເຄເຫ ອຏ຺ຐກຣີສມຕ຺ເຕ ຐາເນ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສອຸສຠປມາຓາ ສຸວຓ຺ຓເມຓ຺ຑກາ ປຖວິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິຍາ ປິຏ຺ຐິໍ ປຫຣມານາ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ເຕສໍ ມຸເຂສຸ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓານໍ ສຸຕ຺ຕານໍ ເຄຓ຺ຑຸກາ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ສປ຺ປິເຕລມຘຸຜາຓິຕາທີຫິ ວາ ວຕ຺ຖຈ຺ຉາທນຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓາທີຫິ ວາ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ເຕສໍ ມຸຂໂຕ ເຄຓ຺ຑຸເກ ອປເນນ຺ຕິ, ເອກສ຺ສາປິ ເມຓ຺ຑກສ຺ສ ມຸຂໂຕ ຊມ຺ພຸທີປວາສີນໍ ປໂຫນກໍ ສປ຺ປິເຕລມຘຸຜາຓິຕວຕ຺ຖຈ຺ຉາທນຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓໍ ນິກ຺ຂມຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເມຓ຺ຑກເສຏ຺ຐີຕິ ປຎ຺ຎາຍິ.

ກິໍ ປນສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມນ຺ຕິ? ວິປສ຺ສີພຸທ຺ຘກາເລ ກິຣ ເອສ ອວໂຣຊສ຺ສ ນາມ ກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ ມາຕຸເລນ ສມານນາໂມ ອວໂຣໂຊ ນາມ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ມາຕຸໂລ ສຕ຺ຖຸ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ກາຕຸໍ ອາຣຠິ. ໂສ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ມາຕຸລ, ອຸໂຠປິ ສເຫວ ກໂຣມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ອຎ຺ເຎຫິ ສທ຺ຘິໍ ອສາຘາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ເອກໂກວ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຕນ ປນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕກາເລ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຄນ຺ຘກຸຏິຍາ ກຕາຍ ອິມສ຺ມິໍ ນາມ ຐາເນ ກຸຎ຺ຊຣສາລໍ ນາມ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໂຕ ທພ຺ພສມ຺ຠາເຣ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ເອກໍ ຖມ຺ຠໍ ສຸວຓ຺ຓຂຈິຕໍ, ເອກໍ ຣຊຕຂຈິຕໍ, ເອກໍ ມຓິຂຈິຕໍ, ເອກໍ ສຕ຺ຕຣຕນຂຈິຕນ຺ຕິ ເອວໍ ຕຸລາສງ຺ຆາຕທ຺ວາຣກວາຏວາຕປານໂຄປານສີຉທນິຏ຺ຐກາ ສພ຺ພາປິ ສຸວຓ຺ຓາທິຂຈິຕາວ ກາເຣຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິຍາ ສມ຺ມຸຂຏ຺ຐາເນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຕ຺ຕຣຕນມຍໍ ກຸຎ຺ຊຣສາລໍ ກາເຣສິ. ຕສ຺ສາ ອຸປຣິ ຆນຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓມຍາ ກມ຺ພລາ ປວາຬມຍາ ສິຂຣຖູປິກາໂຍ ອເຫສຸໍ. ກຸຎ຺ຊຣສາລາຍ ¶ ມຊ຺ເຌ ຐາເນ ¶ ຣຕນມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຘມ຺ມາສນໍ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ຕສ຺ສ ຆນຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓມຍາ ປາທາ ອເຫສຸໍ, ຕຖາ ຈຕສ຺ໂສ ອຏນິໂຍ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ປນ ສຸວຓ຺ຓເມຓ຺ຑເກ ກາຣາເປຕ຺ວາ ອາສນສ຺ສ ຈຕຸນ຺ນໍ ປາທານໍ ເຫຏ຺ຐາ ຐເປສິ, ທ຺ເວ ເມຓ຺ຑເກ ກາຣາເປຕ຺ວາ ປາທປີຐກາຍ ເຫຏ຺ຐາ ຐເປສິ, ຉ ສຸວຓ຺ຓເມຓ຺ຑເກ ກາຣາເປຕ຺ວາ ມຓ຺ຑປໍ ປຣິກ຺ຂິເປນ຺ໂຕ ຐເປສິ. ຘມ຺ມາສນໍ ປຐມໍ ສຸຕ຺ຕມເຍຫິ ຣຊ຺ຊຸເກຫິ ວາຍາເປຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ສຸວຓ຺ຓສຸຕ຺ຕມເຍຫິ ອຸປຣິ ມຸຕ຺ຕມເຍຫິ ສຸຕ຺ເຕຫິ ວາຍາເປສິ. ຕສ຺ສ ຈນ຺ທນມໂຍ ອປສ຺ສໂຍ ອໂຫສິ. ເອວໍ ກຸຎ຺ຊຣສາລໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ສາລາມຫໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐີຫິ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ໂອສານທິວເສ ຕິຈີວຣໍ ອທາສິ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆນວກສ຺ສ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກໍ ປາປຸຓິ.

ເອວໍ ¶ ວິປສ຺ສີພຸທ຺ຘກາເລ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ເທເວສຸ ຈ ມນຸສ຺ເສສຸ ຈ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ຠທ຺ທກປ຺ເປ ພາຣາຓສິຍໍ ມຫາໂຠຄກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິ ນາມ ອໂຫສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຣາຊູປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຸໂຣຫິຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ອາຈຣິຍ, ນກ຺ຂຕ຺ຕມຸຫຸຕ຺ຕໍ, ອຸປຘາເຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອາມ, ອຸປຘາເຣມິ, ກິໍ ອຎ຺ຎໍ ອມ຺ຫາກໍ ກມ຺ມນ຺ຕິ. ເຕນ ຫິ ກີທິສໍ ຊນປທຈາຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ? ເອກໍ ຠຍໍ ¶ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ກິໍ ຠຍໍ ນາມາຕິ? ຉາຕກຠຍໍ ເສຏ຺ຐີຕິ. ກທາ ຠວິສ຺ສຕີຕິ? ອິໂຕ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍວຈ຺ຉຣານໍ ອຈ຺ຈເຍນາຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິ ພຫຸໍ ກສິກມ຺ມໍ ກາເຣຕ຺ວາ ເຄເຫ ວິຊ຺ຊມານຘເນນາປິ ຘຎ຺ຎເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ອຑ຺ຒເຕຣສານິ ໂກຏ຺ຐສຕານິ ກາເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພໂກຏ຺ຐເກ ວີຫີຫິ ປຣິປູເຣສິ. ໂກຏ຺ເຐສຸ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕສຸ ຈາຏິອາທີນິ ປູເຣຕ຺ວາ ອວເສສໍ ຠູມິຍໍ ອາວາເຏ ກຕ຺ວາ ນິຂຓິ. ນິຘານາວເສສໍ ມຕ຺ຕິກາຍ ສທ຺ຘິໍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ຠິຕ຺ຕິໂຍ ລິມ຺ປາເປສິ.

ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ຉາຕກຠເຍ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ຍຖານິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຘຎ຺ຎໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ໂກຏ຺ເຐສຸ ຈ ຈາຏິອາທີສຸ ຈ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຎ຺ເຎ ປຣິກ຺ຂີເຓ ປຣິຊເນ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ຕາຕາ, ປພ຺ພຕປາທໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຊີວນ຺ຕາ ສຸຠິກ຺ຂກາເລ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕຸກາມາ ອາຄຈ຺ຉຖ, ອນາຄນ຺ຕຸກາມາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວຖາ’’ຕິ. ເຕ ໂຣທມານາ ອສ຺ສຸມຸຂາ ຫຸຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຂມາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕຖາ ອກໍສຸ. ຕສ຺ສ ປນ ສນ຺ຕິເກ ¶ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກໂຣ ເອໂກວ ປຸຓ຺ໂຓ ນາມ ທາໂສ ໂອຫີຍິ, ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເສຏ຺ຐິຊາຍາ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ເສຏ຺ຐິສຸຓິສາຕິ ປຎ຺ເຈວ ຊນາ ອເຫສຸໍ. ເຕ ຠູມິຍໍ ¶ ອາວາເຏສຸ ນິຫິຕຘຎ຺ເຎປິ ປຣິກ຺ຂີເຓ ຠິຕ຺ຕິມຕ຺ຕິກໍ ປາເຕຕ຺ວາ ເຕເມຕ຺ວາ ຕໂຕ ລທ຺ຘຘຎ຺ເຎນ ຍາປຍິໍສຸ. ອຖສ຺ສ ຊາຍາ ຉາຕເກ ອວຕ຺ຖຣນ຺ເຕ ມຕ຺ຕິກາຍ ຂີຍມານາຍ ຠິຕ຺ຕິປາເທສຸ ອວສິຏ຺ຐມຕ຺ຕິກໍ ປາເຕຕ຺ວາ ເຕເມຕ຺ວາ ອຑ຺ຒາຬ຺ຫກມຕ຺ຕໍ ວີຫິໍ ລຠິຕ຺ວາ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ເອກໍ ຕຓ຺ຑຸລນາຬິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຉາຕກກາເລ ໂຈຣາ ພຫູ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ໂຈຣຠເຍນ ເອກສ຺ມິໍ ກຸເຏ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປິທຫິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ນິຂຓິຕ຺ວາ ຐເປສິ. ອຖ ນໍ ເສຏ຺ຐິ ຣາຊູປຏ຺ຐານໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠທ຺ເທ, ຉາໂຕມ຺ຫິ, ອຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ. ສາ ວິຊ຺ຊມານໍ ‘‘ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ເອກາ ຕຓ຺ຑຸລນາຬິ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກຫໍ ສາ’’ຕິ? ‘‘ໂຈຣຠເຍນ ເມ ນິຂຓິຕ຺ວາ ຐປິຕາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ນໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ປຈາຫີ’’ຕິ. ‘‘ສເຈ ຍາຄຸໍ ປຈິສ຺ສາມິ, ທ຺ເວ ວາເຣ ລຠິສ຺ສຕິ. ສເຈ ຠຕ຺ຕໍ ປຈິສ຺ສາມິ, ເອກວາຣເມວ ລຠິສ຺ສຕິ, ກິໍ ປຈາມິ, ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈໂຍ ນຕ຺ຖິ, ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ມຣິສ຺ສາມ, ຠຕ຺ຕເມວ ປຈາຫີ’’ຕິ. ສາ ຠຕ຺ຕໍ ປຈິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິໂນ ໂກຏ຺ຐາສໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຐເປສິ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຄນ຺ຘມາທນປພ຺ພເຕ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ¶ ວຸຏ຺ຐາຕິ. ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍໍ ກິຣ ສມາປຕ຺ຕິພເລນ ຊິຆຈ຺ຉາ ນ ພາຘຕິ. ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕານໍ ປນ ພລວຕີ ຫຸຕ຺ວາ ອຸທຣປຏລໍ ¶ ຑຍ຺ຫນ຺ຕີ ວິຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕ ລຠນຏ຺ຐານໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕໍ ທິວສຎ຺ຈ ເຕສໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ເສນາປຕິຏ຺ຐານາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ລຠນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສປິ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ຉາຕກຠຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ເສຏ຺ຐິເຄເຫ ຈ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຊນານໍ ນາຬິໂກທໂນວ ປກ຺ໂກ, ສທ຺ຘາ ນຸ ໂຂ ເອເຕ, ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ວາ ມມ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ເຕສໍ ສທ຺ຘຠາວຎ຺ຈ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ຖຠາວຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ມຫາເສຏ຺ຐິສ຺ສ ປຸຣໂຕ ທ຺ວາເຣ ຐິຕເມວ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ. ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ‘‘ປຸພ຺ເພປິ ມຍາ ທານສ຺ສ ອທິນ຺ນຕ຺ຕາ ເອວຣູປໍ ຉາຕກໍ ທິຏ຺ຐໍ, ອິທໍ ໂຂ ປນ ຠຕ຺ຕໍ ມໍ ເອກທິວສເມວ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ. ອຍ຺ຍສ຺ສ ປນ ທິນ຺ນໍ ອເນກາສຸ ກປ຺ປໂກຏີສຸ ມມ ຫິຕສຸຂາວຫໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໍ ຠຕ຺ຕປາຕິໍ ອປເນຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເຄຫໍ ປເວເສຕ຺ວາ ອາສເນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ¶ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປາທປີເຐ ຐເປຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕປາຕິມາທາຍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ໂອກິຣິ. ອຸປຑ຺ຒາວເສເສ ຠຕ຺ເຕ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຫຕ຺ເຖນ ປຕ຺ຕໍ ¶ ປິທຫິ. ອຖ ນໍ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອກາຍ ຕຓ຺ຑຸລນາຬິຍາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຊນານໍ ປກ຺ກໂອທນສ຺ສ ອຍໍ ເອໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ, ອິມໍ ທ຺ວິຘາ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ມາ ມຍ຺ຫໍ ອິຘໂລເກ ສງ຺ຄຫໍ ກໂຣຖ, ອຫໍ ນິຣວເສສໍ ທາຕຸກາໂມມ຺ຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຠຕ຺ຕມທາສິ. ທຕ຺ວາ ຈ ປນ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປສິ, ‘‘ມາ, ຠນ຺ເຕ, ປຸນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ເອວຣູປໍ ຉາຕກຠຍໍ ອທ຺ທສໍ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສກລຊມ຺ພຸທີປວາສີນໍ ພີຊຠຕ຺ຕໍ ທາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ຠເວຍ຺ຍໍ, ສຫຕ຺ເຖນ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ນ ກປ຺ເປຍ຺ຍໍ, ອຑ຺ຒເຕຣສ ໂກຏ຺ຐສຕານິ ໂສຘາເປຕ຺ວາ ສີສໍ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ເຕສໍ ທ຺ວາເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘໍ ໂອໂລກິຕກ຺ຂເຓເຍວ ເມ ຣຕ຺ຕສາລິຘາຣາ ປຕິຕ຺ວາ ສພ຺ພໂກຏ຺ເຐ ປູເຣຍ຺ຍຸໍ. ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຈ ອຍເມວ ຠຣິຍາ, ອຍເມວ ປຸຕ຺ໂຕ, ອຍເມວ ສຸຓິສາ, ອຍເມວ ທາໂສ ໂຫຕູ’’ຕິ.

ຠຣິຍາປິສ຺ສ ‘‘ມມ ສາມິເກ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ປີຬິຍມາເນ ນ ສກ຺ກາ ມຍາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ໂກຏ຺ຐາສໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ທຕ຺ວາ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປສິ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິທານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ເອວຣູປໍ ຉາຕກຠຍໍ ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ, ຠຕ຺ຕຖາລິກໍ ¶ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ສກລຊມ຺ພຸທີປວາສີນໍ ຠຕ຺ຕໍ ເທນ຺ຕິຍາປິ ຈ ເມ ຍາວ ນ ອຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ, ຕາວ ຄຫິຕຄຫິຕຏ຺ຐານໍ ປູຣິຕເມວ ໂຫຕຸ. ອຍເມວ ສາມິໂກ, ອຍເມວ ປຸຕ຺ໂຕ, ອຍເມວ ສຸຓິສາ, ອຍເມວ ທາໂສ ໂຫຕູ’’ຕິ. ປຸຕ຺ໂຕປິສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ໂກຏ຺ຐາສໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ທຕ຺ວາ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປສິ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອວຣູປໍ ຉາຕກຠຍໍ ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ, ເອກຎ຺ຈ ເມ ສຫສ຺ສຖວິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສກລຊມ຺ພຸທີປວາສີນໍ ກຫາປຓໍ ເທນ຺ຕສ຺ສາປິ ອຍໍ ສຫສ຺ສຖວິກາ ປຣິປຸຓ຺ຓາວ ໂຫຕຸ, ອິເມເຍວ ມາຕາປິຕໂຣ ໂຫນ຺ຕຸ, ອຍໍ ຠຣິຍາ, ອຍໍ ທາໂສ ໂຫຕູ’’ຕິ.

ສຸຓິສາປິສ຺ສ ¶ ອຕ຺ຕໂນ ໂກຏ຺ຐາສໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ທຕ຺ວາ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປສິ, ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອວຣູປໍ ຉາຕກຠຍໍ ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ, ເອກຎ຺ຈ ເມ ຘຎ຺ຎປິຏກໍ ປຸຣໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ສກລຊມ຺ພຸທີປວາສີນໍ ພີຊຠຕ຺ຕໍ ເທນ຺ຕິຍາປິ ຂີຓຠາໂວ ມາ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ, ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ອິເມເຍວ ສສຸຣາ ໂຫນ຺ຕຸ, ອຍເມວ ສາມິໂກ, ອຍເມວ ທາໂສ ໂຫຕູ’’ຕິ. ທາໂສປິ ອຕ຺ຕໂນ ໂກຏ຺ຐາສໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ທຕ຺ວາ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປສິ ¶ , ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອວຣູປໍ ຉາຕກຠຍໍ ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ, ສພ຺ເພ ອິເມ ສາມິກາ ໂຫນ຺ຕຸ, ກສນ຺ຕສ຺ສ ຈ ເມ ອິໂຕ ຕິສ຺ໂສ, ເອຕ຺ໂຕ ຕິສ຺ໂສ, ມຊ຺ເຌ ເອກາຕິ ທາຣຸອມ຺ພຓມຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕ ສຕ຺ຕ ສີຕາໂຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ທິວສໍ ເສນາປຕິຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ລທ຺ຘຸໍ ສມຕ຺ໂຖປິ ສາມິເກສຸ ¶ ສິເນເຫນ ‘‘ອິເມເຍວ ເມ ສາມິກາ ໂຫນ຺ຕູ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ວຈນາວສາເນ ‘‘ເອວໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ –

‘‘ອິຈ຺ຉິຕໍ ປຕ຺ຖິຕໍ ຕຸຍ຺ຫໍ, ຂິປ຺ປເມວ ສມິຊ຺ຌຕຸ;

ສພ຺ເພ ປູເຣນ຺ຕຸ ສງ຺ກປ຺ປາ, ຈນ຺ໂທ ປນ຺ນຣໂສ ຍຖາ.

‘‘ອິຈ຺ຉິຕໍ ປຕ຺ຖິຕໍ ຕຸຍ຺ຫໍ, ຂິປ຺ປເມວ ສມິຊ຺ຌຕຸ;

ສພ຺ເພ ປູເຣນ຺ຕຸ ສງ຺ກປ຺ປາ, ມຓິ ໂຊຕິຣໂສ ຍຖາ’’ຕິ. –

ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘຄາຖາຫິ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ ອິເມສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຍາວ ຄນ຺ຘມາທນປພ຺ພຕາ ອິເມ ມໍ ປສ຺ສນ຺ຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ເຕປິ ໂອໂລເກຕ຺ວາວ ອຏ຺ຐໍສຸ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຈຫິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວິຠຊິ. ຕໍ ຕສ຺ສານຸຠາເວນ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ປໂຫຕິ. ເຕ ໂອໂລເກນ຺ຕາເຍວ ອຏ຺ຐໍສຸ.

ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ ປນ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ເສຏ຺ຐິຠຣິຍາ ອຸກ຺ຂລິໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ປິທຫິຕ຺ວາ ຐເປສິ. ເສຏ຺ຐິປິ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ປີຬິໂຕ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິ. ໂສ ສາຍນ຺ເຫ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຠຣິຍໍ ອາຫ – ‘‘ຠທ຺ເທ, ອຕິວິຍ ຉາໂຕມ຺ຫິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ອຸກ຺ຂລິຍາ ຕເລ ຌາມກສິຕ຺ຖານີ’’ຕິ. ສາ ໂຘວິຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂລິຍາ ຐປິຕຠາວໍ ຊານນ຺ຕີປິ ‘‘ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ອຸກ຺ຂລິໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຸກ຺ຂລິມູລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂລິໍ ວິວຣິ, ຕາວເທວ ສຸມນມກຸລສທິສວຓ຺ຓສ຺ສ ຠຕ຺ຕສ຺ສ ປູຣາ ອຸກ຺ຂລິ ປິຘານໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາວ ປີຕິຍາ ຜຸຏ຺ຐສຣີຣາ ເສຏ຺ຐິໍ ອາຫ – ‘‘ອຸຏ຺ເຐຫິ, ສາມິ, ອຫໍ ອຸກ຺ຂລິໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ປິທຫິໍ, ສາ ປນ ສຸມນມກຸລສທິສວຓ຺ຓສ຺ສ ຠຕ຺ຕສ຺ສ ¶ ປູຣາ, ປຸຎ຺ຎານິ ນາມ ກຕ຺ຕພ຺ພຣູປານິ, ທານໍ ນາມ ກຕ຺ຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ. ອຸຏ຺ເຐຫິ, ສາມິ, ຠຸຎ຺ຊສ຺ສູ’’ຕິ. ສາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປິຕາປຸຕ຺ຕານໍ ຠຕ຺ຕໍ ອທາສິ. ເຕສຸ ສຸຕ຺ວາ ¶ ອຸຏ຺ຐິເຕສຸ ສຸຓິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸຓ຺ຓສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ອທາສິ. ຄຫິຕຄຫິຕຏ຺ຐານໍ ນ ຂີຍຕິ, ກຏຈ຺ຉຸນາ ສກິໍ ຄຫິຕຏ຺ຐານເມວ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕໍທິວສເມວ ໂກຏ຺ຐາທໂຍ ປຸພ຺ເພ ປູຣິຕນິຍາເມເນວ ປຸນ ປູຣຍິໍສຸ. ‘‘ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ເຄເຫ ຠຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ພີຊຠຕ຺ເຕຫິ ອຕ຺ຖິກາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ນຄເຣ ¶ ໂຆສນໍ ກາເຣສິ. ມນຸສ຺ສາ ຕສ຺ສ ເຄຫໂຕ ພີຊຠຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ສກລຊມ຺ພຸທີປວາສິໂນ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິຕໍ ລຠິໍສຸເຍວ.

ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຠທ຺ທິຍນຄເຣ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຠຣິຍາປິສ຺ສ ມຫາໂຠຄກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ຕສ຺ເສວ ເຄຫໍ ອຄມາສິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ນິສ຺ສາຍ ປຈ຺ຉາເຄເຫ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ເມຓ຺ຑກາ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ປຸຕ຺ໂຕປິ ເນສໍ ປຸຕ຺ໂຕວ, ສຸຓິສາ ສຸຓິສາວ, ທາໂສ ທາໂສວ ອໂຫສິ. ອເຖກທິວສໍ ເສຏ຺ຐິ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ຎໍ ວີມໍສິຕຸກາໂມ ອຑ຺ຒເຕຣສານິ ໂກຏ຺ຐສຕານິ ໂສຘາເປຕ຺ວາ ສີສໍ ນ຺ຫາໂຕ ທ຺ວາເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘໍ ໂອໂລເກສິ. ສພ຺ພານິປິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣານໍ ¶ ຣຕ຺ຕສາລີນໍ ປູຣຍິໍສຸ. ໂສ ເສສານມ຺ປິ ປຸຎ຺ຎານິ ວີມໍສິຕຸກາໂມ ຠຣິຍຎ຺ຈ ປຸຕ຺ຕາທໂຍ ຈ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກມ຺ປິ ປຸຎ຺ຎານິ ວີມໍສິສ຺ສຖາ’’ຕິ ອາຫ.

ອຖສ຺ສ ຠຣິຍາ ສພ຺ພາລງ຺ກາເຣຫິ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ຕຓ຺ຑຸເລ ມິນາເປຕ຺ວາ ເຕຫິ ຠຕ຺ຕໍ ປຈາເປຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓກຏຈ຺ຉຸໍ ອາທາຍ ‘‘ຠຕ຺ເຕນ ອຕ຺ຖິກາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’’ຕິ ໂຆສາເປຕ຺ວາ ອາຄຕາຄຕານໍ ອຸປນີຕຠາຊນານິ ປູເຣຕ຺ວາ ອທາສິ. ສກລທິວສມ຺ປິ ເທນ຺ຕິຍາ ກຏຈ຺ຉຸນາ ຄຫິຕຏ຺ຐານເມວ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕສ຺ສາ ປນ ປຸຣິມພຸທ຺ຘານມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ວາມຫຕ຺ເຖນ ອຸກ຺ຂລິໍ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ເຖນ ກຏຈ຺ຉຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອວເມວ ປຕ຺ເຕ ປູເຣຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕສ຺ສ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ວາມຫຕ຺ຖຕລໍ ປູເຣຕ຺ວາ ປທຸມລກ຺ຂຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖຕລໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຈນ຺ທລກ຺ຂຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ວາມຫຕ຺ຖໂຕ ຘມ຺ມກຣຓໍ ອາທາຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອຸທກໍ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ທທມານາ ອປຣາປຣໍ ວິຈຣິ, ເຕນສ຺ສາ ທກ຺ຂິຓປາທຕລໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຈນ຺ທລກ຺ຂຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ວາມປາທຕລໍ ປູເຣຕ຺ວາ ປທຸມລກ຺ຂຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສາ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຈນ຺ທປທຸມາຕິ ນາມໍ ກຣິໍສຸ.

ປຸຕ຺ໂຕປິສ຺ສ ສີສໍ ນ຺ຫາໂຕ ສຫສ຺ສຖວິກໍ ¶ ອາທາຍ ‘‘ກຫາປເຓຫິ ອຕ຺ຖິກາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຄຕາຄຕານໍ ຄຫິຕຠາຊນານິ ປູເຣຕ຺ວາ ອທາສິ. ຖວິກາຍ ກຫາປຓສຫສ຺ສໍ ອໂຫສິເຍວ. ສຸຓິສາປິສ຺ສ ສພ຺ພາລງ຺ກາເຣຫິ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ວີຫິປິຏກໍ ອາທາຍ ອາກາສງ຺ຄເຓ ນິສິນ຺ນາ ‘‘ພີຊຠຕ຺ເຕຫິ ອຕ຺ຖິກາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຄຕາຄຕານໍ ຄຫິຕຠາຊນານິ ປູເຣຕ຺ວາ ອທາສິ. ປິຏກໍ ¶ ຍຖາປູຣິຕເມວ ອໂຫສິ. ທາໂສປິສ຺ສ ¶ ສພ຺ພາລງ຺ກາເຣຫິ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຍຸເຄສຸ ສຸວຓ຺ຓໂຍຕ຺ເຕຫິ ໂຄເຓ ໂຍເຊຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປໂຕທຍຏ຺ຐິໍ ອາທາຍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ໂຄຓານໍ ຄນ຺ຘປຎ຺ຈງ຺ຄຸລິການິ ທຕ຺ວາ ວິສາເຓສຸ ສຸວຓ຺ຓໂກສເກ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາເຊສິ. ອິໂຕ ຕິສ຺ໂສ, ເອຕ຺ໂຕ ຕິສ຺ໂສ, ມຊ຺ເຌ ເອກາຕິ ສຕ຺ຕ ສີຕາ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຄມໍສຸ. ຊມ຺ພຸທີປວາສິໂນ ຠຕ຺ຕພີຊຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓາທີສຸ ຍຖາຣຸຈິຕໍ ເສຏ຺ຐິເຄຫໂຕເຍວ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ອິເມ ປຎ຺ຈ ມຫາປຸຎ຺ຎາ.

ເອວໍ ມຫານຸຠາໂວ ເສຏ຺ຐິ ‘‘ສຕ຺ຖາ ກິຣ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖຸ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຕິຕ຺ຖິເຍ ທິສ຺ວາ ເຕຫິ ‘‘ກສ຺ມາ ຕໍ, ຄຫປຕິ, ກິຣິຍວາໂທ ສມາໂນ ອກິຣິຍວາທສ຺ສ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ ນິວາຣິຍມາໂນປິ ເຕສໍ ວຈນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ ¶ . ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ອນຸປຸພ຺ພິໍ ກຖໍ ກເຖສິ. ໂສ ເທສນາວສາເນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຕິຕ຺ຖິເຍຫິ ອວຓ຺ຓໍ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນິວາຣິຕຠາວໍ ອາໂຣເຈສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ, ‘‘ຄຫປຕິ, ອິເມ ສຕ຺ຕາ ນາມ ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ໂທສໍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ອວິຊ຺ຊມານມ຺ປິ ປເຣສໍ ໂທສໍ ວິຊ຺ຊມານໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠຸສໍ ວິຍ ໂອປຸນນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ສຸທສ຺ສໍ ວຊ຺ຊມຎ຺ເຎສໍ, ອຕ຺ຕໂນ ປນ ທຸທ຺ທສໍ;

ປເຣສຎ຺ຫິ ໂສ ວຊ຺ຊານິ, ໂອປຸນາຕິ ຍຖາ ຠຸສໍ;

ອຕ຺ຕໂນ ປນ ຉາເທຕິ, ກລິໍວ ກິຕວາ ສໂຐ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸທສ຺ສໍ ວຊ຺ຊນ຺ຕິ ປຣສ຺ສ ອຓຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ວຊ຺ຊໍ ຂລິຕໍ ສຸທສ຺ສໍ ສຸເຂເນວ ປສ຺ສິຕຸໍ ສກ຺ກາ, ອຕ຺ຕໂນ ປນ ອຕິມຫນ຺ຕມ຺ປິ ທຸທ຺ທສໍ. ປເຣສໍ ຫີຕິ ເຕເນວ ກາຣເຓນ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ສງ຺ຆມຊ຺ຌາທີສຸ ປເຣສໍ ວຊ຺ຊານິ ອຸຈ຺ຈຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ຠຸສໍ ໂອປຸນນ຺ໂຕ ວິຍ ໂອປຸນາຕິ. ກລິໍວ ກິຕວາ ສໂຐຕິ ເອຕ຺ຖ ສກຸເຓສຸ ອປຣຊ຺ຌນຠາເວນ ອຕ຺ຕຠາໂວ ກລິ ນາມ, ສາຂຠງ຺ຄາທິກໍ ປຏິຈ຺ຉາທນໍ ກິຕວາ ນາມ, ສາກຸຓິໂກ ສໂຐ ນາມ. ຍຖາ ສກຸຓລຸທ຺ທໂກ ສກຸເຓ ຄເຫຕ຺ວາ ມາເຣຕຸກາໂມ ກິຕວາ ວິຍ ¶ ອຕ຺ຕຠາວໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ, ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ວຊ຺ຊໍ ຉາເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ປຣວຊ຺ຊານຸປສ຺ສິສ຺ສາຕິ ¶ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸຊ຺ຌານສຎ຺ຎິໍ ນາມ ເອກໍ ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ‘‘ອຍໍ ເອວໍ ນິວາເສຕິ, ເອວໍ ປາຣຸປຕີ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນ຺ຕຣເມວ ຄເວສນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອສຸໂກ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ເຖໂຣ ເອວໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ວຕ຺ຕສີເສ ຐຕ຺ວາ ເອວໍ ໂອວທນ຺ໂຕ ອນນຸປວາໂທ. ໂຍ ປນ ນິຈ຺ຈໍ ອຸຊ຺ຌານສຎ຺ຎິຕາຍ ປເຣສໍ ອນ຺ຕຣໍ ປຣິເຍສມາໂນ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ວິຈຣຕິ, ຕສ຺ສ ຌານາທີສຸ ເອໂກປິ ວິເສໂສ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເກວລໍ ອາສວາເຍວ ວຑ຺ຒນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ປຣວຊ຺ຊານຸປສ຺ສິສ຺ສ, ນິຈ຺ຈໍ ອຸຊ຺ຌານສຎ຺ຎິໂນ;

ອາສວາ ຕສ຺ສ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ອາຣາ ໂສ ອາສວກ຺ຂຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ອຸຊ຺ຌານສຎ຺ຎິໂນຕິ ເອວໍ ນິວາເສຕພ຺ພໍ ເອວໍ ປາຣຸປິຕພ຺ພນ຺ຕິ ປເຣສໍ ອນ຺ຕຣຄເວສິຕາຍ ອຸຊ຺ຌານພຫຸລສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຌານາທີສຸ ເອກຘມ຺ໂມປິ ນ ວຑ຺ຒຕິ, ອຖ ໂຂ ອາສວາວ ຕສ຺ສ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ເຕເນວ ກາຣເຓນ ໂສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄສງ຺ຂາຕາ ອາສວກ຺ຂຍາ ອາຣາ ທູຣໍ ຄໂຕວ ໂຫຕີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ອຸຊ຺ຌານສຎ຺ຎິຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ເອກາທສມໍ.

ອາກາເສຕິ ອິທໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ກຸສິນາຣາຍໍ ອຸປວຕ຺ຕເນ ມລ຺ລານໍ ສາລວເນ ປຣິນິພ຺ພານມຎ຺ຈເກ ນິປນ຺ໂນ ສຸຠທ຺ທໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ອຕີເຕ ກນິຏ຺ຐຠາຕຣິ ເອກສ຺ມິໍ ສສ຺ເສ ນວກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຄ຺ຄທານໍ ເທນ຺ເຕ ທານໍ ທາຕຸໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ໂອສກ຺ກິຕ຺ວາ ອວສາເນ ອທາສິ. ຕສ຺ມາ ປຐມໂພຘິຍມ຺ປິ ມຊ຺ຌິມໂພຘິຍມ຺ປິ ສຕ຺ຖາຣໍ ທຏ຺ຐຸໍ ນາລຕ຺ຖ. ປຈ຺ຉິມໂພຘິຍໍ ປນ ສຕ຺ຖຸ ປຣິນິພ຺ພານກາເລ ‘‘ອຫໍ ຕີສຸ ປຎ຺ເຫສຸ ອຕ຺ຕໂນ ກງ຺ຂໍ ມຫລ຺ລເກ ¶ ປຣິພ຺ພາຊເກ ¶ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ‘ທຫໂຣ’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ນ ປຸຈ຺ຉິໍ ¶ , ຕສ຺ສ ຈ ທານິ ປຣິນິພ຺ພານກາໂລ, ປຈ຺ຉາ ເມ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອປຸຈ຺ຉິຕກາຣຓາ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ນິວາຣິຍມາໂນປິ ສຕ຺ຖາຣາ ໂອກາສໍ ກຕ຺ວາ, ‘‘ອານນ຺ທ, ມາ ສຸຠທ຺ທໍ ນິວາຣຍິ, ປຸຈ຺ຉຕຸ ມໍ ປຎ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອນ຺ໂຕສາຓິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ຈເກ ນິສິນ຺ໂນ, ‘‘ໂຠ ສມຓ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ອາກາເສ ປທໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ສມໂຓ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ສງ຺ຂາຣາ ສສ຺ສຕາ ນາມ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ອິເມ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ອຠາວໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ –

‘‘ອາກາເສວ ປທໍ ນຕ຺ຖິ, ສມໂຓ ນຕ຺ຖິ ພາຫິເຣ;

ປປຎ຺ຈາຠິຣຕາ ປຊາ, ນິປ຺ປປຎ຺ຈາ ຕຖາຄຕາ.

‘‘ອາກາເສວ ປທໍ ນຕ຺ຖິ, ສມໂຓ ນຕ຺ຖິ ພາຫິເຣ;

ສງ຺ຂາຣາ ສສ຺ສຕາ ນຕ຺ຖິ, ນຕ຺ຖິ ພຸທ຺ຘານມິຎ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປທນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອາກາເສ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານວເສນ ເອວຣູປນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາເປຕພ຺ພໍ ກສ຺ສຈິ ປທໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ພາຫິເຣຕິ ມມ ສາສນໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ມຄ຺ຄຜລຏ຺ໂຐ ສມໂຓ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ປຊາຕິ ອຍໍ ສຕ຺ຕໂລກສງ຺ຂາຕາ ປຊາ ຕຓ຺ຫາທີສຸ ປປຎ຺ເຈສຸເຍວາຠິຣຕາ. ນິປ຺ປປຎ຺ຈາຕິ ໂພຘິມູເລເຍວ ສພ຺ພປປຎ຺ຈານໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ນິປ຺ປປຎ຺ຈາ ¶ ຕຖາຄຕາ. ສງ຺ຂາຣາຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ. ເຕສຸ ຫິ ເອໂກປິ ສສ຺ສໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອິຎ຺ຊິຕນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘານໍ ປນ ຕຓ຺ຫາມານາທີສຸ ອິຎ຺ຊິເຕສຸ ເຍນ ສງ຺ຂາຣາ ສສ຺ສຕາຕິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ຕໍ ເອກໍ ອິຎ຺ຊິຕມ຺ປິ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ສຸຠທ຺ໂທ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ສຸຠທ຺ທປຣິພ຺ພາຊກວຕ຺ຖຸ ທ຺ວາທສມໍ.

ນ ¶ ¶ ¶ ເຕນ ໂຫຕີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວິນິຈ຺ຉຍມຫາມຕ຺ເຕ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກທິວສຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂູ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ອຸຕ຺ຕຣທ຺ວາຣຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕາ ນຄຣມຊ຺ເຌນ ວິຫາຣໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເມໂຆ ອຸຏ຺ຐາຍ ປາວສ຺ສິ. ເຕ ສມ຺ມຸຂາຄຕໍ ວິນິຈ຺ຉຍສາລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉຍມຫາມຕ຺ເຕ ລຎ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສາມິເກ ອສາມິເກ ກໂຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ອິເມ ອຘມ຺ມິກາ, ມຍໍ ປນ ‘ອິເມ ຘມ຺ເມນ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ກໂຣນ຺ຕີ’ຕິ ສຎ຺ຎິໂນ ອຫຸມ຺ຫາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ວສ຺ເສ ວິຄເຕ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຉນ຺ທາທິວສິກາ ຫຸຕ຺ວາ ສາຫເສນ ອຕ຺ຖໍ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ຕາ ຘມ຺ມຏ຺ຐາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ອປຣາຘໍ ປນ ອນຸວິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ¶ ອປຣາຘານຸຣູປໍ ອສາຫເສນ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ກໂຣນ຺ຕາ ເອວ ຘມ຺ມຏ຺ຐາ ນາມ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ນ ເຕນ ໂຫຕິ ຘມ຺ມຏ຺ໂຐ, ເຍນຕ຺ຖໍ ສາຫສາ ນເຍ;

ໂຍ ຈ ອຕ຺ຖໍ ອນຕ຺ຖຎ຺ຈ, ອຸໂຠ ນິຈ຺ເຉຍ຺ຍ ປຓ຺ຑິໂຕ.

‘‘ອສາຫເສນ ຘມ຺ເມນ, ສເມນ ນຍຕີ ປເຣ;

ຘມ຺ມສ຺ສ ຄຸຕ຺ໂຕ ເມຘາວີ, ຘມ຺ມຏ຺ໂຐຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຕນາຕິ ເອຕ຺ຕເກເນວ ກາຣເຓນ. ຘມ຺ມຏ຺ໂຐຕິ ຣາຊາ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ກາຕພ຺ເພ ວິນິຈ຺ຉຍຘມ຺ເມ ຐິໂຕປິ ຘມ຺ມຏ຺ໂຐ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ເຍນາຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ. ອຕ຺ຖນ຺ຕິ ໂອຕິຓ຺ຓໍ ວິນິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖໍ. ສາຫສາ ນເຍຕິ ຉນ຺ທາທີສຸ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ສາຫເສນ ມຸສາວາເທນ ວິນິຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ໂຍ ຫິ ຉນ຺ເທ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຎາຕີຕິ ວາ ມິຕ຺ໂຕຕິ ວາ ມຸສາ ວຕ຺ວາ ອສາມິກເມວ ສາມິກໍ ກໂຣຕິ, ໂທເສ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕໂນ ເວຣີນໍ ມຸສາ ວຕ຺ວາ ສາມິກເມວ ອສາມິກໍ ກໂຣຕິ, ໂມເຫ ປຕິຏ຺ຐາຍ ລຎ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ¶ ວິນິຈ຺ຉຍກາເລ ¶ ອຎ຺ຎວິຫິໂຕ ວິຍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ມຸສາ ວຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ຊິຕໍ, ອຍໍ ປຣາຊິໂຕ’’ຕິ ¶ ປຣໍ ນີຫຣຕິ, ຠເຍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ກສ຺ສຈິເທວ ອິສ຺ສຣຊາຕິກສ຺ສ ປຣາຊຍໍ ປາປຸຓນ຺ຕສ຺ສາປິ ຊຍໍ ອາໂຣເປຕິ, ອຍໍ ສາຫເສນ ອຕ຺ຖໍ ເນຕິ ນາມ. ເອໂສ ຘມ຺ມຏ຺ໂຐ ນາມ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຖໍ ອນຕ຺ຖຎ຺ຈາຕິ ຠູຕຎ຺ຈ ອຠູຕຎ຺ຈ ກາຣຓໍ. ອຸໂຠ ນິຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ໂຍ ປນ ປຓ຺ຑິໂຕ ອຸໂຠ ອຕ຺ຖານຕ຺ເຖ ວິນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາ ວທຕິ. ອສາຫເສນາຕິ ອມຸສາວາເທນ. ຘມ຺ເມນາຕິ ວິນິຈ຺ຉຍຘມ຺ເມນ, ນ ຉນ຺ທາທິວເສນ. ສເມນາຕິ ອປຣາຘານຸຣູເປເນວ ປເຣ ນຍຕິ, ຊຍໍ ວາ ປຣາຊຍໍ ວາ ປາເປຕິ. ຘມ຺ມສ຺ສ ຄຸຕ຺ໂຕຕິ ໂສ ຘມ຺ມຄຸຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ ຘມ຺ໂມຊປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເມຘາວີ ວິນິຈ຺ຉຍຘມ຺ເມ ຐິຕຕ຺ຕາ ຘມ຺ມຏ຺ໂຐຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ນ ເຕນ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂຫຕີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຉພ຺ພຄ຺ຄິເຍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເຕ ກິຣ ວິຫາເຣປິ ຄາເມປິ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄໍ ອາກຸລໍ ກໂຣນ຺ຕາ ¶ ວິຈຣນ຺ຕິ. ອເຖກທິວເສ ຠິກ຺ຂູ ຄາເມ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ອາຄເຕ ທຫເຣ ສາມເຓເຣ ຈ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ກີທິສໍ, ອາວຸໂສ, ຠຕ຺ຕຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ? ຠນ຺ເຕ, ມາ ປຸຈ຺ຉຖ, ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍາ ‘‘ມຍເມວ ວິຍຕ຺ຕາ, ມຍເມວ ປຓ຺ຑິຕາ, ອິເມ ປຫຣິຕ຺ວາ ສີເສ ກຈວຣໍ ອາກິຣິຕ຺ວາ ນີຫຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອມ຺ເຫ ປິຏ຺ຐິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຈວຣໍ ໂອກິຣນ຺ຕາ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄໍ ອາກຸລໍ ອກໍສູຕິ. ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພຫຸໍ ຠາສິຕ຺ວາ ປເຣ ວິເຫຐຍມານໍ ‘ປຓ຺ຑິໂຕ’ຕິ ວທາມິ, ເຂມິນໍ ປນ ອເວຣີນໍ ອຠຍເມວ ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ວທາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ນ ເຕນ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂຫຕິ, ຍາວຕາ ພຫຸ ຠາສຕິ;

ເຂມີ ອເວຣີ ອຠໂຍ, ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ຍາວຕາຕິ ຍຕ຺ຕເກນ ກາຣເຓນ ສງ຺ຆມຊ຺ຌາທີສຸ ພຫຸໍ ກເຖຕິ, ເຕນ ປຓ຺ຑິໂຕ ນາມ ນ ໂຫຕິ ¶ . ໂຍ ປນ ສຍໍ ເຂມີ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເວຣານໍ ອຠາເວນ ອເວຣີ ນິພ຺ຠໂຍ ¶ , ຍໍ ວາ ອາຄມ຺ມ ມຫາຊນສ຺ສ ຠຍໍ ນ ໂຫຕິ, ໂສ ປຓ຺ຑິໂຕ ນາມ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ນ ຕາວຕາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກຸທານຕ຺ເຖຣໍ ນາມ ຂີຓາສວໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ເອກໂກວ ເອກສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ວິຫຣຕິ, ເອກເມວສ຺ສ ອຸທານໍ ປຄຸຓໍ –

ອຸປສນ຺ຕສ຺ສ ສທາ ສຕີມໂຕ’’ຕິ. (ປາຈິ. ໑໕໓; ອຸທາ. ໓໗);

ໂສ ກິຣ ອຸໂປສຖທິວເສສຸ ສຍເມວ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ໂຆເສຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖໍ ວທຕິ. ປຖວິອຸນ຺ທ຺ຣິຍນສທ຺ໂທ ວິຍ ເທວຕານໍ ສາຘຸກາຣສທ຺ໂທ ໂຫຕິ. ອເຖກສ຺ມິໍ ອຸໂປສຖທິວເສ ປຎ຺ຈປຎ຺ຈສຕປຣິວາຣາ ທ຺ເວ ຕິປິຏກຘຣາ ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ອຄມໍສຸ. ໂສ ເຕ ທິສ຺ວາວ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ‘‘ສາຘຸ ໂວ ກຕໍ ອິຘ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕຫິ, ອຊ຺ຊ ມຍໍ ¶ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫ. ອຕ຺ຖິ ປນ, ອາວຸໂສ, ອິຘ ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸກາມາຕິ. ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ວນສຓ຺ໂຑ ຘມ຺ມສ຺ສວນທິວເສ ເທວຕານໍ ສາຘຸກາຣສທ຺ເທນ ເອກນິນ຺ນາໂທ ໂຫຕີຕິ. ເຕສຸ ເອໂກ ຕິປິຏກຘໂຣ ຘມ຺ມໍ ໂອສາເຣສິ, ເອໂກ ກເຖສິ. ເອກເທວຕາປິ ສາຘຸກາຣໍ ນາທາສິ. ເຕ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ຘມ຺ມສ຺ສວນທິວເສ ອິມສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ເທວຕາ ມຫນ຺ເຕນ ສທ຺ເທນ ສາຘຸກາຣໍ ເທນ຺ຕີຕິ ວເທສິ, ກິໍ ນາເມຕ’’ນ຺ຕິ. ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ເຎສຸ ທິວເສສຸ ສາຘຸກາຣສທ຺ເທນ ເອກນິນ຺ນາໂທ ເອວ ໂຫຕິ, ນ ອຊ຺ຊ ປນ ¶ ຊານາມິ ‘‘ກິເມຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ອາວຸໂສ, ຕ຺ວໍ ຕາວ ຘມ຺ມໍ ກເຖຫີ’’ຕິ. ໂສ ¶ ພີຊນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ຕເມວ ຄາຖໍ ວເທສິ. ເທວຕາ ມຫນ຺ເຕນ ສທ຺ເທນ ສາຘຸກາຣມທໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ປຣິວາຣາ ຠິກ຺ຂູ ອຸຊ຺ຌາຍິໍສຸ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ເທວຕາ ມຸໂຂໂລກເນນ ສາຘຸກາຣໍ ທທນ຺ຕິ, ຕິປິຏກຘຣຠິກ຺ຂູສຸ ເອຕ຺ຕກໍ ຠຓນ຺ເຕສຸປິ ກິຎ຺ຈິ ປສໍສນມຕ຺ຕມ຺ປິ ອວຕ຺ວາ ເອເກນ ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖເຣນ ເອກຄາຖາຍ ກຖິຕາຍ ມຫາສທ຺ເທນ ສາຘຸກາຣໍ ທທນ຺ຕີ’’ຕິ. ເຕປິ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ.

ສຕ຺ຖາ ¶ ‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍ ພຫຸມ຺ປິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫຕິ ວາ ຠາສຕິ ວາ, ຕໍ ຘມ຺ມຘໂຣຕິ ວທາມິ. ໂຍ ປນ ເອກມ຺ປິ ຄາຖໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ອຍໍ ຘມ຺ມຘໂຣ ນາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ນ ຕາວຕາ ຘມ຺ມຘໂຣ, ຍາວຕາ ພຫຸ ຠາສຕິ;

ໂຍ ຈ ອປ຺ປມ຺ປິ ສຸຕ຺ວານ, ຘມ຺ມໍ ກາເຍນ ປສ຺ສຕິ;

ສ ເວ ຘມ຺ມຘໂຣ ໂຫຕິ, ໂຍ ຘມ຺ມໍ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຕິ ຍຕ຺ຕເກນ ອຸຄ຺ຄຫຓຘາຣຓວາຈນາທິນາ ກາຣເຓນ ພຫຸໍ ຠາສຕິ, ຕາວຕ຺ຕເກນ ຘມ຺ມຘໂຣ ນ ໂຫຕິ, ວໍສານຸຣກ຺ຂໂກ ປນ ປເວຓິປາລໂກ ນາມ ໂຫຕິ. ໂຍ ຈ ອປ຺ປມ຺ປີຕິ ໂຍ ປນ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ສຸຕ຺ວາ ຘມ຺ມມນ຺ວາຍ ອຕ຺ຖມນ຺ວາຍ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ນາມກາເຍນ ທຸກ຺ຂາທີນິ ປຣິຊານນ຺ໂຕ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ປສ຺ສຕິ, ສ ເວ ຘມ຺ມຘໂຣ ໂຫຕິ. ໂຍ ຘມ຺ມໍ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕີຕິ ໂຍປິ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຊ຺ຊ ອຊ຺ເຊວາຕິ ປຏິເວຘໍ ອາກງ຺ຂນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ, ອຍມ຺ປິ ຘມ຺ມຘໂຣເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ເອກຸທານຂີຓາສວຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ຕຕິຍໍ.

ນ ¶ ເຕນ ເຖໂຣ ໂສ ໂຫຕີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິຍຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກທິວສຎ຺ຫິ ¶ ¶ ຕສ຺ມິໍ ເຖເຣ ສຕ຺ຖຸ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ຕມຕ຺ເຕ ຕິໍສມຕ຺ຕາ ອາຣຎ຺ຎິກາ ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ປສ຺ສນ຺ຕາ ເອວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ອຣຫຕ຺ຕູປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອິໂຕ ຄຕໍ ເອກໍ ເຖຣໍ ປສ຺ສຖາ’’ຕິ? ‘‘ນ ປສ຺ສາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ທິຏ຺ໂຐ ໂວ’’ຕິ? ‘‘ເອກໍ, ຠນ຺ເຕ, ສາມເຓຣໍ ປສ຺ສິມ຺ຫາ’’ຕິ. ‘‘ນ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາມເຓໂຣ, ເຖໂຣ ເອວ ໂສ’’ຕິ? ‘‘ອຕິວິຍ ຂຸທ຺ທໂກ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫລ຺ລກຠາເວນ ເຖຣາສເນ ນິສິນ຺ນມຕ຺ຕເກນ ເຖໂຣຕິ ວທາມິ. ໂຍ ປນ ສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ອຫິໍສກຠາເວ ຐິໂຕ, ອຍໍ ເຖໂຣ ນາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ນ ເຕນ ເຖໂຣ ໂສ ໂຫຕິ, ເຍນສ຺ສ ປລິຕໍ ສິໂຣ;

ປຣິປກ຺ໂກ ວໂຍ ຕສ຺ສ, ໂມຆຊິຓ຺ໂຓຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ຍມ຺ຫິ ສຈ຺ຈຎ຺ຈ ຘມ຺ໂມ ຈ, ອຫິໍສາ ສໍຍໂມ ທໂມ;

ສ ເວ ວນ຺ຕມໂລ ຘີໂຣ, ເຖໂຣ ອິຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ປຣິປກ຺ໂກຕິ ປຣິຓໂຕ, ວຸຑ຺ຒຠາວໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂມຆຊິຓ຺ໂຓຕິ ອນ຺ໂຕ ເຖຣກຣານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຠາເວນ ຕຸຈ຺ຉຊິຓ຺ໂຓ ນາມ. ຍມ຺ຫິ ສຈ຺ຈຎ຺ຈ ຘມ຺ໂມ ຈາຕິ ຍມ຺ຫິ ປນ ປຸຄ຺ຄເລ ໂສຬສຫາກາເຣຫິ ປຏິວິທ຺ຘຕ຺ຕາ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ສຈ຺ຈໍ, ຎາເຓນ ສຈ຺ຉິກຕຕ຺ຕາ ນວວິໂຘ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ ຈ ອຕ຺ຖິ. ອຫິໍສາຕິ ອຫິໍສນຠາໂວ. ເທສນາມຕ຺ຕເມຕໍ, ຍມ຺ຫິ ປນ ຈຕຸພ຺ພິຘາປິ ອປ຺ປມຎ຺ຎາຠາວນາ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສໍຍໂມ ທໂມຕິ ສີລຎ຺ເຈວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ ຈ. ວນ຺ຕມໂລຕິ ມຄ຺ຄຎາເຓນ ນີຫຏມໂລ. ຘີໂຣຕິ ຘິຕິສມ຺ປນ຺ໂນ. ເຖໂຣຕິ ໂສ ອິເມຫິ ຖິຣຠາວກາຣເກຫິ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ເຖໂຣຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສູຕິ.

ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິຍຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

ນ ¶ ວາກ຺ກຣຓມຕ຺ເຕນາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສມ຺ພຫຸເລ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ¶ ສມເຍ ທຫເຣ ເຈວ ສາມເຓເຣ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມາຈຣິຍານເມວ ຈີວຣຣຊນາທີນິ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈານິ ກໂຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ເອກຈ຺ເຈ ເຖຣາ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ມຍມ຺ປິ ພ຺ຍຎ຺ຊນສມເຍ ກຸສລາ, ອມ຺ຫາກເມວ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖິ. ຍໍນູນ ¶ ມຍໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍາມ, ‘ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນສມເຍ ກຸສລາ, ອຎ຺ເຎສໍ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາປິ ອິເມສໍ ສນ຺ຕິເກ ອໂສເຘຕ຺ວາ ມາ ສຊ຺ຌາຍິຕ຺ຖາຕິ ທຫຣສາມເຓເຣ ອາຓາເປຖາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ອມ຺ຫາກໍ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ວຑ຺ຒິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕຖາ ວທິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປເວຓິວເສເນວ ເອວໍ ວຕ຺ຕຸໍ ລຠຕິ, ອິເມ ປນ ລາຠສກ຺ກາເຣ ນິສ຺ສິຕາຕິ ຎຕ຺ວາ ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ວາກ຺ກຣຓມຕ຺ເຕນ ສາຘຸຣູປາຕິ ນ ວທາມິ. ຍສ຺ສ ປເນເຕ ອິສ຺ສາທໂຍ ຘມ຺ມາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ, ເອໂສ ເອວ ສາຘຸຣູໂປ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ນ ວາກ຺ກຣຓມຕ຺ເຕນ, ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ວາ;

ສາຘຸຣູໂປ ນໂຣ ໂຫຕິ, ອິສ຺ສຸກີ ມຈ຺ຉຣີ ສໂຐ.

‘‘ຍສ຺ສ ເຈຕໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ມູລຆຈ຺ຈໍ ສມູຫຕໍ;

ສວນ຺ຕໂທໂສ ເມຘາວີ, ສາຘຸຣູໂປຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ວາກ຺ກຣຓມຕ຺ເຕນາຕິ ວຈີກຣຓມຕ຺ເຕນ ສທ຺ທລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນວຈນມຕ຺ເຕນ. ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ວາຕິ ສຣີຣວຓ຺ຓສ຺ສ ມນາປຠາເວນ ວາ. ນໂຣຕິ ເອຕ຺ຕເກເນວ ກາຣເຓນ ປຣລາຠາທີສຸ ອິສ຺ສາມນໂກ ປຎ຺ຈວິເຘນ ມຈ຺ເຉເຣນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ເກຣາຏິກຠາເວນ ¶ ສໂຐ ນໂຣ ສາຘຸຣູໂປ ນ ໂຫຕິ. ຍສ຺ສ ເຈຕນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ຈ ປຸຄ຺ຄລສ຺ເສຕໍ ອິສ຺ສາທິໂທສຊາຕໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາເຓນ ສມູລກໍ ຉິນ຺ນໍ, ມູລຆາຕໍ ກຕ຺ວາ ສມູຫຕໍ ¶ , ໂສ ວນ຺ຕໂທໂສ ຘມ຺ໂມຊປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສາຘຸຣູໂປຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ນ ¶ ມຸຓ຺ຑເກນ ສມໂຓຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ວາທກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອສຸກເວລາຍ ອສຸກຏ຺ຐານໍ ນາມ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖ, ວາທໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸເຣຕຣເມວ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປສ຺ສຖ, ຕິຕ຺ຖິຍາ ມມ ຠເຍນ ນາຄຕາ, ເອໂສວ ປນ ເນສໍ ປຣາຊໂຍ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ວາທກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອຎ຺ເຎນຎ຺ຎໍ ປຏິຈຣນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຫຕ຺ຖໂກ ກິຣ ເອວໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ¶ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ຫຕ຺ຖກ, ເອວໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ກສ຺ມາ ເອວໍ ກໂຣສິ? ເອວຣູປຎ຺ຫິ ມຸສາວາທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສີສມຸຓ຺ຑນາທິມຕ຺ເຕເນວ ສມໂຓ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ໂຍ ປນ ອຓູນິ ວາ ຖູລານິ ວາ ປາປານິ ສເມຕ຺ວາ ຐິໂຕ, ອຍເມວ ສມໂຓ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ນ ມຸຓ຺ຑເກນ ສມໂຓ, ອພ຺ພໂຕ ອລິກໍ ຠຓໍ;

ອິຈ຺ຉາໂລຠສມາປນ຺ໂນ, ສມໂຓ ກິໍ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ໂຍ ຈ ສເມຕິ ປາປານິ, ອຓຸໍ ຖູລານິ ສພ຺ພໂສ;

ສມິຕຕ຺ຕາ ຫິ ປາປານໍ, ສມໂຓຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຸຓ຺ຑເກນາຕິ ສີສມຸຓ຺ຑນມຕ຺ເຕນ. ອພ຺ພໂຕຕິ ສີລວເຕນ ຈ ຘຸຕງ຺ຄວເຕນ ຈ ວິຣຫິໂຕ. ອລິກໍ ຠຓນ຺ຕິ ມຸສາວາທໍ ຠຓນ຺ໂຕ ອສມ຺ປຕ຺ເຕສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອິຈ຺ຉາຍ ປຕ຺ເຕສຸ ຈ ໂລເຠນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສມໂຓ ນາມ ກິໍ ຠວິສ຺ສຕິ? ສເມຕີຕິ ໂຍ ຈ ປຣິຕ຺ຕານິ ວາ ¶ ມຫນ຺ຕານິ ວາ ປາປານິ ວູປສເມຕິ, ໂສ ເຕສໍ ສມິຕຕ຺ຕາ ສມໂຓຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ນ ¶ ¶ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸ ໂສ ໂຫຕີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ພາຫິຣສມເຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂໍ ຈຣນ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຕ຺ຕໂນ ສາວເກ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣເຓນ ‘ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ວທຕິ, ມມ຺ປິ ‘ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ໂຠ ໂຄຕມ, ອຫມ຺ປິ ຠິກ຺ຂໍ ຈຣິຕ຺ວາ ຊີວາມິ, ມມ຺ປິ ‘ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ວເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠິກ຺ຂນມຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂູຕິ ວທາມິ. ນ ຫິ ວິສ຺ສໍ ຘມ຺ມໍ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນາມ ໂຫຕິ. ໂຍ ປນ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ສງ຺ຂາຍ ຈຣຕິ, ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ນາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ນ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸ ໂສ ໂຫຕິ, ຍາວຕາ ຠິກ຺ຂເຕ ປເຣ;

ວິສ຺ສໍ ຘມ຺ມໍ ສມາທາຍ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຕິ ນ ຕາວຕາ.

‘‘ໂຍຘ ປຸຎ຺ຎຎ຺ຈ ປາປຎ຺ຈ, ພາເຫຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາ;

ສງ຺ຂາຍ ໂລເກ ຈຣຕິ, ສ ເວ ຠິກ຺ຂູຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ຍາວຕາຕິ ຍຕ຺ຕເກນ ປເຣ ຠິກ຺ຂເຕ, ເຕນ ຠິກ຺ຂນມຕ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ວິສ຺ສນ຺ຕິ ວິສມໍ ຘມ຺ມໍ, ວິສ຺ສຄນ຺ຘໍ ວາ ກາຍກມ຺ມາທິກໍ ຘມ຺ມໍ ສມາທາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ໂຍຘາຕິ ໂຍ ອິຘ ສາສເນ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ປຸຎ຺ຎຎ຺ຈ ປາປຎ຺ຈ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ພາເຫຕ຺ວາ ປນຸທິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາ ໂຫຕິ. ສງ຺ຂາຍາຕິ ຎາເຓນ. ໂລເກຕິ ຂນ຺ຘາທິໂລເກ ‘‘ອິເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ຂນ຺ຘາ, ອິເມ ພາຫິຣາ’’ຕິ ເອວໍ ສພ຺ເພປິ ຘມ຺ເມ ຊານິຕ຺ວາ ¶ ຈຣຕິ, ໂສ ເຕນ ຎາເຓນ ກິເລສານໍ ຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ‘‘ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ນ ¶ ໂມເນນາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຕິຕ຺ຖິເຍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເຕ ກິຣ ຠຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນສຸ ມນຸສ຺ສານໍ ‘‘ເຂມໍ ໂຫຕຸ, ສຸຂໍ ¶ ໂຫຕຸ, ອາຍຸ ວຑ຺ຒຕຸ, ອສຸກຏ຺ຐາເນ ນາມ ກລລໍ ອຕ຺ຖິ, ອສຸກຏ຺ຐາເນ ນາມ ກຓ຺ຏໂກ ອຕ຺ຖິ, ເອວຣູປໍ ຐານໍ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ມງ຺ຄລໍ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ປນ ປຐມໂພຘິຍໍ ອນຸໂມທນາທີນໍ ອນນຸຎ຺ຎາຕກາເລ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ມນຸສ຺ສານໍ ອນຸໂມທນໍ ອກຕ຺ວາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ສນ຺ຕິກາ ມງ຺ຄລໍ ສຸຓາມ, ຠທ຺ທນ຺ຕາ ປນ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ປກ຺ກມນ຺ຕີ’’ຕິ ອຸຊ຺ຌາຍິໍສຸ. ຠິກ຺ຂູ ຕມຕ຺ຖໍ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄາທີສຸ ຍຖາສຸຂໍ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣຖ, ອຸປນິສິນ຺ນກຖໍ ກໂຣຖ, ຘມ຺ມໍ ກເຖຖາ’’ຕິ ອນຸຊານິ. ເຕ ຕຖາ ກຣິໍສຸ. ມນຸສ຺ສາ ອນຸໂມທນາທີນິ ສຸຓນ຺ຕາ ອຸສ຺ສາຫປ຺ປຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ປນ ‘‘ມຍໍ ມຸນິໂນ ໂມນໍ ກໂຣມ, ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກາ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄາທີສຸ ມຫາກຖໍ ກເຖນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕີ’’ຕິ ອຸຊ຺ຌາຍິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸຓ຺ຫີຠາວມຕ຺ເຕນ ‘ມຸນີ’ຕິ ວທາມິ. ເອກຈ຺ເຈ ຫິ ອຊານນ຺ຕາ ນ ¶ ກເຖນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ອວິສາຣທຕາຍ, ເອກຈ຺ເຈ ‘ມາ ໂນ ອິມໍ ອຕິສຍຕ຺ຖໍ ອຎ຺ເຎ ຊານິໍສູ’ຕິ ມຈ຺ເຉເຣນ. ຕສ຺ມາ ໂມນມຕ຺ເຕນ ມຸນິ ນ ໂຫຕິ, ປາປວູປສເມນ ປນ ມຸນິ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ນ ໂມເນນ ມຸນີ ໂຫຕິ, ມູຬ຺ຫຣູໂປ ອວິທ຺ທສຸ;

ໂຍ ຈ ຕຸລໍວ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ, ວຣມາທາຍ ປຓ຺ຑິໂຕ.

‘‘ປາປານິ ¶ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ສ ມຸນີ ເຕນ ໂສ ມຸນິ;

ໂຍ ມຸນາຕິ ອຸໂຠ ໂລເກ, ມຸນິ ເຕນ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ໂມເນນາຕິ ກາມຎ຺ຫິ ໂມເນຍ຺ຍປຏິປທາສງ຺ຂາເຕນ ມຄ຺ຄຎາຓໂມເນນ ມຸນິ ນາມ ໂຫຕິ, ອິຘ ປນ ຕຸຓ຺ຫີຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ໂມເນນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມູຬ຺ຫຣູໂປຕິ ຕຸຈ຺ຉຣູໂປ. ອວິທ຺ທສູຕິ ອວິຎ຺ຎູ. ເອວຣູໂປ ຫິ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕປິ ມຸນິ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ໂມເນນ ມຸນິ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ຕຸຈ຺ຉສຠາໂວ ປນ ອວິຎ຺ຎູ ຈ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ຈ ຕຸລໍວ ປຄຍ຺ຫາຕິ ຍຖາ ຫິ ຕຸລໍ ¶ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິໂຕ ອຕິເຣກໍ ເຈ ໂຫຕິ, ຫຣຕິ. ອູນໍ ເຈ ໂຫຕິ ¶ , ປກ຺ຂິປຕິ. ເອວເມວ ໂຍ ອຕິເຣກໍ ຫຣນ຺ໂຕ ວິຍ ປາປໍ ຫຣຕິ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ອູນເກ ປກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ກຸສລໍ ປຣິປູເຣຕິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ກໂຣນ຺ໂຕ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສງ຺ຂາຕໍ ວຣໍ ອຸຕ຺ຕມເມວ ອາທາຍ ປາປານິ ອກຸສລກມ຺ມານິ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ. ສ ມຸນີຕິ ໂສ ມຸນິ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ໂສ ມຸນີຕິ ກສ຺ມາ ປນ ໂສ ມຸນີຕິ ເຈ? ຍໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕກາຣຓໍ, ເຕນ ໂສ ມຸນີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ມຸນາຕິ ອຸໂຠ ໂລເກຕິ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອິມສ຺ມິໍ ຂນ຺ຘາທິໂລເກ ຕຸລໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ມິນນ຺ໂຕ ວິຍ ‘‘ອິເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ຂນ຺ຘາ, ອິເມ ພາຫິຣາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອິເມ ອຸໂຠ ອຕ຺ເຖ ມຸນາຕິ. ມຸນິ ເຕນ ປວຸຈ຺ຈຕີຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ມຸນີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ນ ເຕນ ອຣິໂຍ ໂຫຕີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຣິຍໍ ນາມ ພາລິສິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກທິວສຎ຺ຫິ ¶ ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສູປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິຍາ ອຸຕ຺ຕຣທ຺ວາຣຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ຕໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ໂສ ພາລິສິໂກ ພລິເສນ ມຈ຺ເຉ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ທິສ຺ວາ ພລິສຍຏ຺ຐິໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ອວິທູເຣ ¶ ຐາເນ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ‘‘ຕ຺ວໍ ກິໍ ນາໂມສີ’’ຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣາທີນໍ ນາມານິ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕປິ ‘‘ອຫໍ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອຫໍ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ນາມານິ ກຖຍິໍສຸ. ພາລິສິໂກ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ສພ຺ເພສໍ ນາມານິ ປຸຈ຺ຉຕິ, ມມມ຺ປິ ນາມໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ອິຈ຺ຉໍ ຎຕ຺ວາ, ‘‘ອຸປາສກ, ຕ຺ວໍ ໂກ ນາໂມສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຣິໂຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ອຸປາສກ, ຕາທິສາ ປາຓາຕິປາຕິໂນ ອຣິຍາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ອຣິຍາ ປນ ມຫາຊນສ຺ສ ອຫິໍສນຠາເວ ຐິຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ນ ເຕນ ອຣິໂຍ ໂຫຕິ, ເຍນ ປາຓານິ ຫິໍສຕິ;

ອຫິໍສາ ສພ຺ພປາຓານໍ, ອຣິໂຍຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ¶ ອຫິໍສາຕິ ອຫິໍສເນນ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເຍນ ຫິ ປາຓານິ ຫິໍສຕິ, ນ ເຕນ ກາຣເຓນ ອຣິໂຍ ໂຫຕິ. ໂຍ ປນ ສພ຺ພປາຓານໍ ປາຓິອາທີຫິ ອຫິໍສເນນ ເມຕ຺ຕາທິຠາວນາຍ ປຕິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ຫິໍສໂຕ ອາຣາວ ຐິໂຕ, ອຍໍ ອຣິໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພາລິສິໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

໑໐. ສມ຺ພຫຸລສີລາທິສມ຺ປນ຺ນຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸ

ນ ສີລພ຺ພຕມຕ຺ເຕນາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສມ຺ພຫຸເລ ສີລາທິສມ຺ປນ຺ເນ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເຕສຸ ກິຣ ເອກຈ຺ຈານໍ ເອວໍ ອໂຫສິ – ‘‘ມຍໍ ສມ຺ປນ຺ນສີລາ, ມຍໍ ຘຸຕງ຺ຄຘຣາ, ມຍໍ ພຫຸສ຺ສຸຕາ, ມຍໍ ປນ຺ຕເສນາສນວາສິໂນ, ມຍໍ ຌານລາຠິໂນ, ນ ອມ຺ຫາກໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ທຸລ຺ລຠໍ, ອິຈ຺ຉິຕທິວເສເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເຍປິ ຕຕ຺ຖ ອນາຄາມິໂນ, ເຕສມ຺ປິ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ນ ອມ຺ຫາກໍ ອິທານິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ທຸລ຺ລຠ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ¶ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ ‘‘ອປິ ນຸ ໂຂ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ປພ຺ພຊິຕກິຈ຺ຈໍ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ສຕ຺ຖາຣາ ປຸຏ຺ຐາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ເອວຣູປາ ເອວຣູປາ ຈ, ຕສ຺ມາ ‘ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ຖມ຺ຫາ’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ວິຫຣາມາ’’ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ¶ ເຕສໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ປຣິສຸທ຺ຘສີລາທິມຕ຺ຕເກນ ວາ ອນາຄາມິສຸຂປ຺ປຕ຺ຕມຕ຺ຕເກນ ວາ ‘ອປ຺ປກໍ ໂນ ຠວທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອາສວກ຺ຂຍໍ ປນ ອປ຺ປຕ຺ວາ ‘ສຸຂິໂຕມ຺ຫີ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ນ ສີລພ຺ພຕມຕ຺ເຕນ, ພາຫຸສຈ຺ເຈນ ວາ ປນ;

ອຖ ວາ ສມາຘິລາເຠນ, ວິວິຕ຺ຕສຍເນນ ວາ.

‘‘ຜຸສາມິ ¶ ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂໍ, ອປຸຖຸຊ຺ຊນເສວິຕໍ;

ຠິກ຺ຂຸ ວິສ຺ສາສມາປາທິ, ອປ຺ປຕ຺ໂຕ ອາສວກ຺ຂຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສີລພ຺ພຕມຕ຺ເຕນາຕິ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລມຕ຺ເຕນ ວາ ເຕຣສຘຸຕງ຺ຄມຕ຺ເຕນ ວາ. ພາຫຸສຈ຺ເຈນ ວາຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ປິຏການໍ ອຸຄ຺ຄຫິຕມຕ຺ເຕນ ວາ. ສມາຘິລາເຠນາຕິ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິຍາ ລາເຠນ. ເນກ຺ຂມ຺ມສຸຂນ຺ຕິ ¶ ອນາຄາມິສຸຂໍ. ຕໍ ອນາຄາມິສຸຂໍ ຜຸສາມີຕິ ເອຕ຺ຕກມຕ຺ເຕນ ວາ. ອປຸຖຸຊ຺ຊນເສວິຕນ຺ຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊເນຫິ ອເສວິຕໍ ອຣິຍເສວິຕເມວ. ຠິກ຺ຂູຕິ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອາລປນ຺ໂຕ ອາຫ. ວິສ຺ສາສມາປາທີຕິ ວິສ຺ສາສໍ ນ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຠິກ຺ຂຸ ອິມິນາ ສມ຺ປນ຺ນສີລາທິຠາວມຕ຺ຕເກເນວ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຠໂວ ອປ຺ປໂກ ປຣິຕ຺ຕໂກ’’ຕິ ອາສວກ຺ຂຍສງ຺ຂາຕໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸ ນາມ ວິສ຺ສາສໍ ນາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຍຖາ ຫິ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກປິ ຄູໂຖ ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກປິ ຠໂວ ທຸກ຺ໂຂຕິ.

ເທສນາວສາເນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫໍສຸ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ສມ຺ພຫຸລສີລາທິສມ຺ປນ຺ນຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸ ທສມໍ.

ມຄ຺ຄານຏ຺ຐງ຺ຄິໂກຕິ ¶ ¶ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈສເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເຕ ກິຣ ສຕ຺ຖຣິ ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຸນ ສາວຕ຺ຖິໍ ອາຄເຕ ອຸປຏ຺ຐານສາລາຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອສຸກຄາມໂຕ ອສຸກຄາມສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ ສໂມ, ອສຸກຄາມສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ ວິສໂມ, ສສກ຺ຂໂຣ, ອສກ຺ຂໂຣ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຕ຺ຕໂນ ວິຈຣິຕມຄ຺ຄໍ ອາຣພ຺ຠ ມຄ຺ຄກຖໍ ກເຖສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສູປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອຍໍ ພາຫິຣກມຄ຺ໂຄ, ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເອວຎ຺ຫິ ກໂຣນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ມຄ຺ຄານຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ¶ ເສຏ຺ໂຐ, ສຈ຺ຈານໍ ຈຕຸໂຣ ປທາ;

ວິຣາໂຄ ເສຏ຺ໂຐ ຘມ຺ມານໍ, ທ຺ວິປທານຎ຺ຈ ຈກ຺ຂຸມາ.

‘‘ເອເສວ ມຄ຺ໂຄ ນຕ຺ຖຎ຺ໂຎ, ທສ຺ສນສ຺ສ ວິສຸທ຺ຘິຍາ;

ເອຕຎ຺ຫິ ຕຸມ຺ເຫ ປຏິປຊ຺ຊຖ, ມາຣສ຺ເສຕໍ ປໂມຫນໍ.

‘‘ເອຕຎ຺ຫິ ຕຸມ຺ເຫ ປຏິປນ຺ນາ, ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຖ;

ອກ຺ຂາໂຕ ໂວ ມຍາ ມຄ຺ໂຄ, ອຎ຺ຎາຍ ສລ຺ລກນ຺ຕນໍ.

‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ກິຈ຺ຈມາຕປ຺ປໍ, ອກ຺ຂາຕາໂຣ ຕຖາຄຕາ;

ປຏິປນ຺ນາ ປໂມກ຺ຂນ຺ຕິ, ຌາຍິໂນ ມາຣພນ຺ຘນາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ມຄ຺ຄານຏ຺ຐງ຺ຄິໂກຕິ ຊງ຺ຆມຄ຺ຄາທໂຍ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ທ຺ວາສຏ຺ຐິ ທິຏ຺ຐິຄຕມຄ຺ຄາ ວາ, ເຕສໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ມຄ຺ຄານໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທີຫິ ອຏ຺ຐຫິ ອງ຺ເຄຫິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິອາທີນໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ປຫານໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນິໂຣຘໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຈຕູສຸປິ ສຈ຺ເຈສຸ ທຸກ຺ຂປຣິຊານນາທິກິຈ຺ຈໍ ສາຘຍມາໂນ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ເສຏ຺ໂຐ ¶ ອຸຕ຺ຕໂມ. ສຈ຺ຈານໍ ຈຕຸໂຣ ປທາຕິ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ຠເຓ ນ ກຸຊ຺ເຌຍ຺ຍາ’’ຕິ ¶ (ຘ. ປ. ໒໒໔) ອາຄຕໍ ວຈີສຈ຺ຈໍ ວາ ໂຫຕຸ, ‘‘ສຈ຺ໂຈ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສຈ຺ໂຈ ຂຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິອາທິເຠທໍ ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈໍ ວາ ‘‘ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໑໑໔໔; ມ. ນິ. ໒.໑໘໗-໑໘໘) ທິຏ຺ຐິສຈ຺ຈໍ ວາ ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິອາທິເຠທໍ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈໍ ວາ ໂຫຕຸ, ສພ຺ເພສມ຺ປິ ອິເມສໍ ສຈ຺ຈານໍ ປຣິຊານິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ປຫາຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ຠາເວຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ເອກປຏິເວຘຏ຺ເຐນ ຈ ຕຖປຏິເວຘຏ຺ເຐນ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈນ຺ຕິອາທໂຍ ຈຕຸໂຣ ປທາ ເສຏ຺ຐາ ນາມ. ວິຣາໂຄ ເສຏ຺ໂຐ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ‘‘ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສງ຺ຂຕາ ວາ ອສງ຺ຂຕາ ວາ, ວິຣາໂຄ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕີ’’ຕິ (ອິຕິວຸ. ໙໐; ອ. ນິ. ໔.໓໔) ວຈນໂຕ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ນິພ຺ພານສງ຺ຂາໂຕ ວິຣາໂຄ ເສຏ຺ໂຐ. ທ຺ວິປທານຎ຺ຈ ຈກ຺ຂຸມາຕິ ສພ຺ເພສໍ ເທວມນຸສ຺ສາທິເຠທານໍ ທ຺ວິປທານໍ ປຎ຺ຈຫິ ຈກ຺ຂູຫິ ຈກ຺ຂຸມາ ຕຖາຄໂຕວ ເສຏ຺ໂຐ. ຈ-ສທ຺ໂທ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ, ອຣູປຘມ຺ເມ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ. ຕສ຺ມາ ອຣູປຘມ຺ມານມ຺ປິ ຕຖາຄໂຕ ເສຏ຺ໂຐ ອຸຕ຺ຕໂມ.

ທສ຺ສນສ຺ສ ວິສຸທ຺ຘິຍາຕິ ມຄ຺ຄຜລທສ຺ສນສ຺ສ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖໍ ໂຍ ມຍາ ‘‘ເສຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ເອໂສວ ມຄ຺ໂຄ, ນຕ຺ຖຎ຺ໂຎ. ເອຕຎ຺ຫິ ຕຸມ຺ເຫຕິ ຕສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫ ເອຕເມວ ປຏິປຊ຺ຊຖ. ມາຣສ຺ເສຕໍ ປໂມຫນນ຺ຕິ ເອຕໍ ມາຣໂມຫນໍ ມາຣມນ຺ຖນນ຺ຕິ ¶ ວຸຈ຺ຈຕິ. ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕນ຺ຕິ ສກລສ຺ສປິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຣິສ຺ສຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎາຍ ສລ຺ລກນ຺ຕນນ຺ຕິ ຣາຄສລ຺ລາທີນໍ ກນ຺ຕນໍ ນິມ຺ມຖນໍ ອພ຺ພູຫຓໍ ເອຕໍ ມຄ຺ຄໍ, ມຍາ ວິນາ ອນຸສ຺ສວາທີຫິ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ຎຕ຺ວາວ ອຍໍ ມຄ຺ໂຄ ອກ຺ຂາໂຕ, ອິທານິ ຕຸມ຺ເຫຫິ ກິເລສານໍ ອາຕາປເນນ ‘‘ອາຕປ຺ປ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕໍ ຕສ຺ສ ອຘິຄມຕ຺ຖາຍ ສມ຺ມປ຺ປຘານວີຣິຍໍ ກິຈ຺ຈໍ ກຣຓີຍໍ. ເກວລຎ຺ຫິ ອກ຺ຂາຕາໂຣວ ຕຖາຄຕາ. ຕສ຺ມາ ເຕຫິ ອກ຺ຂາຕວເສນ ເຍ ປຏິປນ຺ນາ ທ຺ວີຫິ ຌາເນຫິ ຌາຍິໂນ, ເຕ ເຕຠູມກວຏ຺ຏສງ຺ຂາຕາ ມາຣພນ຺ຘນາ ປໂມກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ສພ຺ເພ ¶ ¶ ¶ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈສເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເຕ ກິຣ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວາຍມນ຺ຕາປິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ‘‘ວິເສເສຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄມິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິເມສໍ ສປ຺ປາຍ’’ນ຺ຕິ ວີມໍສນ຺ໂຕ ‘‘ອິເມ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາເລ ວີສຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂເຓ ອນຸຍຸຎ຺ຊິໍສຸ, ຕສ຺ມາ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂເຓເນວ ເຕສໍ ເອກໍ ຄາຖໍ ເທເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ກາມຠວາທີສຸ ສພ຺ເພປິ ສງ຺ຂາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ຈາ ເອວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາຕິ, ຍທາ ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ;

ອຖ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ ທຸກ຺ເຂ, ເອສ ມຄ຺ໂຄ ວິສຸທ຺ຘິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາຕິ ກາມຠວາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຂນ຺ຘາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌນໂຕ ອນິຈ຺ຈາຕິ ຍທາ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ, ອຖ ອິມສ຺ມິໍ ຂນ຺ຘປຣິຫຣຓທຸກ຺ເຂ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ, ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂປຣິຊານນາທິວເສນ ສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ. ເອສ ມຄ຺ໂຄ ວິສຸທ຺ຘິຍາຕິ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຖາຍ ໂວທານຕ຺ຖາຍ ເອສ ມຄ຺ໂຄຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ, ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ທຸຕິຍຄາຖາຍປິ ເອວຣູປເມວ ວຕ຺ຖຸ. ຕທາ ຫິ ຠຄວາ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂເຓ ກຕາຠິໂຍຄຠາວໍ ຎຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ເພປິ ຂນ຺ຘາ ປຏິປີຬນຏ຺ເຐນ ທຸກ຺ຂາ ເອວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ສພ຺ເພ ¶ ¶ ສງ຺ຂາຣາ ທຸກ຺ຂາຕິ, ຍທາ ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ;

ອຖ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ ທຸກ຺ເຂ, ເອສ ມຄ຺ໂຄ ວິສຸທ຺ຘິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂາຕິ ປຏິປີຬນຏ຺ເຐນ ທຸກ຺ຂາ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວ.

ຕຕິຍຄາຖາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເກວລຎ຺ຫິ ເອຕ຺ຖ ຠຄວາ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຸພ຺ເພ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂເຓ ອນຸຍຸຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ເພປິ ຂນ຺ຘາ ອວສວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ອນຕ຺ຕາ ເອວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ສພ຺ເພ ¶ ຘມ຺ມາ ອນຕ຺ຕາຕິ, ຍທາ ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ;

ອຖ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ ທຸກ຺ເຂ, ເອສ ມຄ຺ໂຄ ວິສຸທ຺ຘິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາຕິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ເອວ ອຘິປ຺ເປຕາ. ອນຕ຺ຕາຕິ ‘‘ມາ ຊີຍນ຺ຕຸ ມາ ມີຍນ຺ຕູ’’ຕິ ວເສ ວຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ອວສວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ອນຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕສຸຎ຺ຎາ ອສ຺ສາມິກາ ອນິສ຺ສຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວາຕິ.

໕. ປຘານກມ຺ມິກຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ

ອຸຏ຺ຐານກາລມ຺ຫີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຘານກມ຺ມິກຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ກິຣ ປຎ຺ຈສຕາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ອຄມໍສຸ. ເຕສຸ ເອໂກ ຕຕ຺ເຖວ ໂອຫີຍິ. ອວເສສາ ອຣຎ຺ເຎ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ປຏິລທ຺ຘຄຸຓໍ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຸນ ສາວຕ຺ຖິໍ ອຄມໍສຸ. ເຕ ສາວຕ຺ຖິໂຕ ໂຍຊນມຕ຺ເຕ ¶ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມເກ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ເອໂກ ອຸປາສໂກ ຍາຄຸຠຕ຺ຕາທີຫິ ປຕິມາເນຕ຺ວາ ອນຸໂມທນໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸນທິວສຕ຺ຖາຍປິ ນິມນ຺ເຕສິ. ເຕ ຕທເຫວ ສາວຕ຺ຖິໍ ¶ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ¶ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຕິວິຍ ຕຸຏ຺ຐິໍ ປເວທຍມາໂນ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ອກາສິ.

ອຖ ເນສໍ ຕຕ຺ຖ ໂອຫີໂນ ສຫາຍກຠິກ຺ຂຸ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຕ຺ຖຸ ອິເມຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ມຸຂໍ ນປ຺ປໂຫຕິ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ມຄ຺ຄຜລາຠາເວນ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ນ ກເຖຕິ, ອຊ຺ເຊວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ກຖາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເຕປິ ຠິກ຺ຂູ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ອາຄມນມຄ຺ເຄ ເອເກນ ອຸປາສເກນ ສ຺ວາຕນາຍ ນິມນ຺ຕິຕາ, ຕຕ຺ຖ ປາໂຕວ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ອປໂລເກສຸໍ. ອຖ ເນສໍ ສຫາຍໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ນິທ຺ທາວເສນ ຈງ຺ກມໂກຏິຍໍ ເອກສ຺ມິໍ ປາສາຓຜລເກ ປຕິ, ອູຣຸຏ຺ຐິ ຠິຊ຺ຊິ. ໂສ ມຫາສທ຺ເທນ ວິຣວິ. ຕສ຺ສ ເຕ ສຫາຍກາ ຠິກ຺ຂູ ສທ຺ທໍ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ອຸປຘາວິໍສຸ. ເຕສໍ ທີປໍ ຊາເລຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕານໍເຍວ ອຣຸໂຓ ອຸຏ຺ຐຫິ, ເຕ ຕໍ ຄາມໍ ຄນ຺ຕຸໍ ໂອກາສໍ ນ ລຠິໍສຸ. ອຖ ເນ ສຕ຺ຖາ ອາຫ – ‘‘ກິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂາຈາຣຄາມໍ ນ ຄມິຕ຺ຖາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອສ ¶ ອິທາເນວ ຕຸມ຺ຫາກໍ ລາຠນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ອກາສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ –

‘‘ໂຍ ປຸພ຺ເພ ກຣຓີຍານິ, ປຈ຺ຉາ ໂສ ກາຕຸມິຈ຺ຉຕິ;

ວຣຸຓກຏ຺ຐຠຎ຺ໂຊວ, ສ ປຈ຺ຉາ ມນຸຕປ຺ປຕີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໗໑) –

ຊາຕກໍ ວິຕ຺ຖາເຣສິ. ຕທາ ກິຣ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ປຎ຺ຈສຕາ ມາຓວກາ ອເຫສຸໍ, ກຸສີຕມາຓວໂກ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ອາຈຣິໂຍ ປນ ຕຖາຄໂຕວ ອໂຫສີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍ ຫິ ອຸຏ຺ຐານກາເລ ອຸຏ຺ຐານໍ ນ ກໂຣຕິ, ສໍສນ຺ນສງ຺ກປ຺ໂປ ໂຫຕິ, ກຸສີໂຕ ໂສ ຌານາທິເຠທໍ ວິເສສໍ ນາຘິຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຸຏ຺ຐານກາລມ຺ຫິ ອນຸຏ຺ຐຫາໂນ,

ປຎ຺ຎາຍ ມຄ຺ຄໍ ອລໂສ ນ ວິນ຺ທຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ¶ ອນຸຏ຺ຐຫາໂນຕິ ອນຸຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ອວາຍມນ຺ໂຕ. ຍຸວາ ພລີຕິ ປຐມໂຍພ຺ພເນ ຐິໂຕ ພລສມ຺ປນ຺ໂນປິ ຫຸຕ຺ວາ ¶ ອລສຠາເວນ ອຸເປໂຕ ໂຫຕິ, ຠຸຕ຺ວາ ສຍຕິ. ສໍສນ຺ນສງ຺ກປ຺ປມໂນຕິ ຕີຫິ ມິຈ຺ຉາວິຕກ຺ເກຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ອວສນ຺ນສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປຈິຕ຺ໂຕ. ກຸສີໂຕຕິ ນິພ຺ພີຣິໂຍ. ອລໂສຕິ ມຫາອລໂສ ປຎ຺ຎາຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ນ ວິນ຺ທຕິ, ນ ປຏິລຠຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ປຘານກມ຺ມິກຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ປຎ຺ຈມໍ.

ວາຈານຸຣກ຺ຂີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສູກຣເປຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ທິວເສ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ລກ຺ຂຓຕ຺ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍ ຄິຊ຺ຌກູຏາ ໂອໂຣຫນ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ປເທເສ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສິ. ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຫຕຸ ສິຕສ຺ສ ປາຕຸກມ຺ມາຍາ’’ຕິ ລກ຺ຂຓຕ຺ເຖເຣນ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອກາໂລ, ອາວຸໂສ, ອິມສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ, ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ມໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ລກ຺ຂຓຕ຺ເຖເຣນ ¶ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຣາຊຄເຫ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ເວຬຸວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ລກ຺ຂຓຕ຺ເຖໂຣ ຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ອາຫ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອຫໍ ເອກໍ ເປຕໍ ອທ຺ທສໍ, ຕສ຺ສ ຕິຄາວຸຕປ຺ປມາຓໍ ສຣີຣໍ, ຕໍ ມນຸສ຺ສສຣີຣສທິສໍ. ສີສໍ ປນ ສູກຣສ຺ສ ວິຍ, ຕສ຺ສ ມຸເຂ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ຊາຕໍ, ຕໂຕ ປຸຬວາ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕິ. ສ຺ວາຫໍ ‘ນ ເມ ເອວຣູໂປ ສຕ຺ໂຕ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ’ຕິ ຕໍ ທິສ຺ວາ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສິ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຈກ຺ຂຸຠູຕາ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວກາ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຫມ຺ເປຕໍ ສຕ຺ຕໍ ໂພຘິມຓ຺ເຑເຍວ ອທ຺ທສໍ. ‘ເຍ ປນ ເມ ນ ສທ຺ທເຫຍ຺ຍຸໍ, ເຕສໍ ອຫິຕາຍ ອສ຺ສາ’ຕິ ປເຣສໍ ອນຸກມ຺ປາຍ ນ ກເຖສິໍ. ອິທານິ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ສກ຺ຂິໍ ກຕ຺ວາ ກເຖມິ. ສຈ຺ຈໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ອາຫາ’’ຕິ ກເຖສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ກິໍ ¶ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຓາຖາ’’ຕິ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ກເຖສິ.

ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາເລ ກິຣ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມກາວາເສ ທ຺ເວ ເຖຣາ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິໍສຸ. ເຕສຸ ເອໂກ ສຏ຺ຐິວສ຺ໂສ, ເອໂກ ເອກູນສຏ຺ຐິວສ຺ໂສ ¶ . ເອກູນສຏ຺ຐິວສ຺ໂສ ອິຕຣສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາທາຍ ວິຈຣິ, ສາມເຓໂຣ ວິຍ ສພ຺ພໍ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ອກາສິ. ເຕສໍ ເອກມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ ວຸຕ຺ຖຠາຕູນໍ ວິຍ ສມຄ຺ຄວາສໍ ¶ ວສນ຺ຕານໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ເອໂກ ຘມ຺ມກຖິໂກ ອາຄມິ. ຕທາ ຈ ຘມ຺ມສ຺ສວນທິວໂສ ໂຫຕິ. ເຖຣາ ນໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ‘‘ຘມ຺ມກຖໍ ໂນ ກເຖຫິ ສປ຺ປຸຣິສາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິ. ເຖຣາ ‘‘ຘມ຺ມກຖິໂກ ໂນ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ປຸນທິວເສ ຕໍ ອາທາຍ ຘຸຣຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາ, ‘‘ອາວຸໂສ, ຫິຍ຺ໂຍ ກຖິຕຏ຺ຐານໂຕວ ໂຖກໍ ຘມ຺ມໍ ກເຖຫີ’’ຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ຘມ຺ມໍ ກຖາເປສຸໍ. ມນຸສ຺ສາ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸນທິວສຕ຺ຖາຍປິ ນິມນ຺ຕຍິໍສຸ. ເອວໍ ສມນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂາຈາຣຄາເມສຸ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ທິວເສ ຕໍ ອາທາຍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິໍສຸ.

ຘມ຺ມກຖິໂກ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິເມ ທ຺ເວປິ ອຕິມຸທຸກາ, ມຍາ ອຸໂຠເປເຕ ປລາເປຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ສາຍໍ ເຖຣູປຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄຕກາເລ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ມຫາເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກເຖຫິ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂຖກໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກຖາ ນາເມສາ ມຫາສາວຊ຺ຊາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອກເຖຕ຺ວາວ ປກ຺ກາມິ. ອນຸເຖຣສ຺ສາປິ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕເຖວ ອກາສິ. ໂສ ທຸຕິຍທິວເສ ຕເຖວ ກຕ຺ວາ ຕຕິຍທິວເສ ເຕສໍ ອຕິວິຍ ¶ ໂກຕຸຫເລ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ມຫາເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປນ ສນ຺ຕິເກ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ວິສຫາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຖເຣນ ‘‘ໂຫຕຸ, ອາວຸໂສ, ກເຖຫີ’’ຕິ ນິປ຺ປີຬິໂຕ ອາຫ – ‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸເຖໂຣ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍໂຠໂຄ’’ຕິ. ສປ຺ປຸຣິສ, ກິໍ ນາເມຕໍ ກເຖສິ, ມຍໍ ເອກມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ ວຸຕ຺ຖປຸຕ຺ຕາ ວິຍ, ອມ຺ເຫສຸ ເອເກນ ຍໍ ລທ຺ຘໍ, ອິຕເຣນາປິ ລທ຺ຘເມວ ໂຫຕິ. ມຍາ ເອຕສ຺ສ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອຄຸໂຓ ນາມ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພຕິ? ເອວໍ, ຠນ຺ເຕຕິ. ອາມາວຸໂສຕິ. ຠນ຺ເຕ ມໍ ອນຸເຖໂຣ ເອວມາຫ – ‘‘ສປ຺ປຸຣິສ, ຕ຺ວໍ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ, ອຍໍ ມຫາເຖໂຣ ລຊ຺ຊີ ເປສໂລຕິ ເອເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສໍໂຠຄໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ¶ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ກເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ເອວເມສ ມໍ ອາຄຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວທຕີຕິ.

ມຫາເຖໂຣ ຕໍ ສຸຕ຺ວາວ ກຸທ຺ຘມານໂສ ທຓ຺ຑາຠິຫຕໍ ກຸລາລຠາຊນໍ ວິຍ ຠິຊ຺ຊິ. ອິຕໂຣປິ ອຸຏ຺ຐາຍ ອນຸເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕເຖວ ອໂວຈ, ໂສປິ ຕເຖວ ຠິຊ຺ຊິ. ເຕສຸ ກິຎ຺ຈາປິ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ເອໂກປິ ວິສຸໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ປຸນທິວເສ ປນ ວິສຸໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ອນຸເຖໂຣ ປຸເຣຕຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐານສາລາຍ ອຏ຺ຐາສິ, ມຫາເຖໂຣ ປຈ຺ຉາ ອຄມາສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ອນຸເຖໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິມສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ, ອຸທາຫຸ ໂນ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ນ ¶ ອິທານິ ປຏິຄ຺ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາປິ ‘‘ໂຫຕຸ, ນ ມຍາ ເອວໍ ກຕປຸພ຺ພໍ, ມຍາ ອຕ຺ຕໂນ ວຕ຺ຕໍ ຫາເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ມຸທຸກໍ ກຕ຺ວາ ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອິຕໂຣ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ທຸພ຺ພິນີຕ, ນ ຕ຺ວໍ ມມ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຣູໂປ’’ຕິ ອຈ຺ຉຣໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ເຕນປິ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຫມ຺ປິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາມີຕິ ¶ ຈິນ຺ເຕສິ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ອາວຸໂສ ນວກ, ກິໍ ຕ຺ວໍ ຈິນ຺ເຕສິ, ມມ ອິມສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ໂກຈິ ສງ຺ໂຄ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ອິຕໂຣປິ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ກິໍ ເອວໍ ມຎ຺ຎຖ ‘ມມ ອິມສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ໂກຈິ ສງ຺ໂຄ ອຕ຺ຖີ’ຕິ, ເອໂສ ເຕ ວິຫາໂຣ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາທາຍ ນິກ຺ຂມິ. ອິຕໂຣປິ ນິກ຺ຂມິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ເອກມຄ຺ເຄນາປິ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ເອໂກ ປຈ຺ຉິມທ຺ວາເຣນ ມຄ຺ຄໍ ຄຓ຺ຫິ, ເອໂກ ປຸຣຕ຺ຖິມທ຺ວາເຣນ. ຘມ຺ມກຖິໂກ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມາ ເອວໍ ກໂຣຖ, ມາ ເອວໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕິຏ຺ຐາວຸໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນິວຕ຺ຕິ. ໂສ ປຸນທິວເສ ຘຸຣຄາມໍ ປວິຏ຺ໂຐ ມນຸສ຺ເສຫິ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຠທ຺ທນ຺ຕາ ກຸຫິ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ອາວຸໂສ, ມາ ປຸຈ຺ຉຖ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ¶ ກຸລຸປກາ ຫິຍ຺ໂຍ ກລຫໍ ກຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ, ອຫໍ ຍາຈນ຺ໂຕປິ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເຕສຸ ພາລາ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ປຓ຺ຑິຕາ ປນ ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ຠທ຺ທນ຺ຕານໍ ກິຎ຺ຈິ ຂລິຕໍ ນາມ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພໍ, ເຕສໍ ຠຍໍ ອິມໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ.

ເຕປິ ເຖຣາ ຄຕຏ຺ຐາເນ ຈິຕ຺ຕສຸຂໍ ນາມ ນ ລຠິໍສຸ. ມຫາເຖໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອໂຫ ນວກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາຣິຍໍ ກມ຺ມໍ ກຕໍ, ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐໍ ນາມ ອາຄນ຺ຕຸກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຫ – ‘ມຫາເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍ ສໍໂຠຄໍ ມາ ອກາສີ’’’ຕິ. ອິຕໂຣປິ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອໂຫ ມຫາເຖຣສ຺ສ ຠາຣິຍໍ ກມ຺ມໍ ກຕໍ, ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐໍ ນາມ ອາຄນ຺ຕຸກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຫ – ‘ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ສໍໂຠຄໍ ມາ ອກາສີ’’’ຕິ. ເຕສໍ ¶ ເນວ ສຊ຺ຌາໂຍ ນ ມນສິກາໂຣ ອໂຫສິ. ເຕ ວສ຺ສສຕຈ຺ຈເຍນ ປຈ຺ຉິມທິສາຍ ເອກໍ ວິຫາຣໍ ອຄມໍສຸ. ເຕສໍ ເອກເມວ ເສນາສນໍ ປາປຸຓິ. ມຫາເຖເຣ ປວິສິຕ຺ວາ ມຎ຺ຈເກ ນິສິນ຺ເນ ອິຕໂຣປິ ປາວິສິ. ມຫາເຖໂຣ ຕໍ ທິສ຺ວາວ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ອສ຺ສູນິ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອິຕໂຣປິ ມຫາເຖຣໍ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ອສ຺ສຸປຸຓ຺ເຓຫິ ເນຕ຺ເຕຫິ ‘‘ກເຖມິ ນຸ ໂຂ ມາ ກເຖມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ນ ຕໍ ສທ຺ເຘຍ຺ຍຣູປ’’ນ຺ຕິ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕ຺ຕກໍ ¶ ກາລໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣິໍ, ອປິ ນຸ ໂຂ ເມ ກາຍທ຺ວາຣາທີສຸ ຕຸມ຺ເຫຫິ ກິຎ຺ຈິ ອສາຣຸປ຺ປໍ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພໍ, ອາວຸໂສ’’ຕິ. ອຖ ກສ຺ມາ ຘມ຺ມກຖິກໍ ອວຈຸຕ຺ຖ ‘‘ມາ ເອເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສໍໂຠຄມກາສີ’’ຕິ? ‘‘ນາຫໍ, ອາວຸໂສ, ເອວໍ ກເຖມິ, ຕຍາ ກິຣ ມມ ອນ຺ຕເຣ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອຫມ຺ປິ, ຠນ຺ເຕ, ນ ວທາມີ’’ຕິ. ເຕ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ‘‘ເຕນ ອມ຺ເຫ ຠິນ຺ທິຕຸກາເມນ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຈ຺ຈຍໍ ເທສຍິໍສຸ. ເຕ ວສ຺ສສຕໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາທໍ ອລຠນ຺ຕາ ຕໍ ທິວສໍ ສມຄ຺ຄາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອາຍາມ, ນໍ ຕໂຕ ວິຫາຣາ ນິກ຺ກຑ຺ຒິສ຺ສາມາ’’ຕິ ປກ຺ກມິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຕໍ ວິຫາຣໍ ອຄມໍສຸ.

ຘມ຺ມກຖິໂກປິ ເຖເຣ ທິສ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ອຸປຄຈ຺ຉິ. ເຖຣາ ‘‘ນ ຕ຺ວໍ ອິມສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວສິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຣູໂປ’’ຕິ ອຈ຺ຉຣໍ ປຫຣິໍສຸ. ໂສ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕາວເທວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ¶ ປລາຍິ. ອຖ ນໍ ວີສຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ກໂຕ ສມຓຘມ຺ໂມ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ອິທານິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ອຕ຺ຕຠາເວນ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸໂຠຕີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິທໍ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ກາຍາທີຫິ ອຸປສນ຺ຕຣູເປນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ວາຈານຸຣກ຺ຂີ ¶ ມນສາ ສຸສໍວຸໂຕ,

ອາຣາຘເຍ ມຄ຺ຄມິສິປ຺ປເວທິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຈຕຸນ຺ນໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕານໍ ວຊ຺ຊເນນ ວາຈານຸຣກ຺ຂີ ອຠິຊ຺ຌາທີນໍ ອນຸປ຺ປາທເນນ ມນສາ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ສໍວຸໂຕ ປາຓາຕິປາຕາທໂຍ ປຊຫນ຺ໂຕ ກາເຍນ ¶ ຈ ອກຸສລໍ ນ ກຍິຣາ. ເອວໍ ເອເຕ ຕໂຍ ກມ຺ມປເຖ ວິໂສຘເຍ. ເອວໍ ວິໂສເຘນ຺ໂຕ ຫິ ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ເອສເກຫິ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ອິສີຫິ ປເວທິຕໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກມຄ຺ຄໍ ອາຣາເຘຍ຺ຍາຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ໂຍຄາ ເວຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂປຏ຺ຐິລໍ ນາມ ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ສຕ຺ຕນ຺ນມ຺ປິ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສເນ ເຕປິຏໂກ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ຘມ຺ມໍ ວາເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ຈິນ຺ເຕສິ ¶ – ‘‘ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ‘ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ຂນິສ຺ສຣຓໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ ສໍເວເຊສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕໍ ເຖຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຕກາເລ ‘‘ເອຫິ, ຕຸຈ຺ຉໂປຏ຺ຐິລ, ວນ຺ທ, ຕຸຈ຺ຉໂປຏ຺ຐິລ, ນິສີທ, ຕຸຈ຺ຉໂປຏ຺ຐິລ, ຍາຫິ, ຕຸຈ຺ຉໂປຏ຺ຐິລາ’’ຕິ ວທຕິ. ອຸຏ຺ຐາຍ ຄຕກາເລປິ ‘‘ຕຸຈ຺ຉໂປຏ຺ຐິໂລ ຄໂຕ’’ຕິ ວທຕິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ສາຏ຺ຐກຖານິ ຕີຓິ ¶ ປິຏການິ ຘາເຣມິ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ອຏ຺ຐາຣສ ມຫາຄເຓ ຘມ຺ມໍ ວາເຈມິ, ອຖ ປນ ມໍ ສຕ຺ຖາ ອຠິກ຺ຂຓໍ, ‘ຕຸຈ຺ຉໂປຏ຺ຐິລາ’ຕິ ວເທຕິ, ອທ຺ຘາ ມໍ ສຕ຺ຖາ ຌານາທີນໍ ອຠາເວນ ເອວໍ ວເທຕີ’’ຕິ. ໂສ ອຸປ຺ປນ຺ນສໍເວໂຄ ‘‘ທານິ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຍເມວ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈູສກາເລ ສພ຺ພປຈ຺ຉາ ຘມ຺ມໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ນິກ຺ຂມິ. ປຣິເວເຓ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕາ ນໍ ‘‘ອາຈຣິໂຍ’’ຕິ ນ ສລ຺ລກ຺ເຂສຸໍ. ໂສ ວີສໂຍຊນສຕມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ອຣຎ຺ຎາວາເສ ຕິໍສ ຠິກ຺ຂູ ວສນ຺ຕິ, ເຕ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອວສ຺ສໂຍ ເມ ໂຫຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອາວຸໂສ, ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມກຖິໂກ, ອມ຺ເຫຫິ ນາມ ¶ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ກິຎ຺ຈິ ຊານິຕພ຺ພໍ ຠເວຍ຺ຍ, ກສ຺ມາ ເອວໍ ວເທສີຕິ? ມາ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ກໂຣຖ, ອວສ຺ສໂຍ ເມ ໂຫຖາຕິ. ເຕ ປນ ສພ຺ເພ ຂີຓາສວາວ. ອຖ ນໍ ມຫາເຖໂຣ ‘‘ອິມສ຺ສ ອຸຄ຺ຄຫໍ ນິສ຺ສາຍ ມາໂນ ອຕ຺ຖິເຍວາ’’ຕິ ອນຸເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ປຫິຓິ. ໂສປິ ນໍ ຕເຖວາຫ. ອິມິນາ ¶ ນີຫາເຣນ ສພ຺ເພປິ ຕໍ ເປເສນ຺ຕາ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ສູຈິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພນວກສ຺ສ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກສາມເຓຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ປຫິຓິໍສຸ. ເອວມສ຺ສ ມານໍ ນີຫຣິໍສຸ.

ໂສ ນິຫຕມາໂນ ສາມເຓຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອວສ຺ສໂຍ ເມ ໂຫຫິ ສປ຺ປຸຣິສາ’’ຕິ ອາຫ. ອໂຫ, ອາຈຣິຍ, ກິໍ ນາເມຕໍ ກເຖຖ, ຕຸມ຺ເຫ ມຫລ຺ລກາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ມຍາ ກິຎ຺ຈິ ກາຣຓໍ ຊານິຕພ຺ພໍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ. ມາ ເອວໍ ກຣິ, ສປ຺ປຸຣິສ, ໂຫຫິເຍວ ເມ ອວສ຺ສໂຍຕິ. ຠນ຺ເຕ, ສເຈປິ ໂອວາທກ຺ຂມາ ຠວິສ຺ສຖ, ຠວິສ຺ສາມິ ໂວ ອວສ຺ສໂຍຕິ. ໂຫມິ, ສປ຺ປຸຣິສ, ອຫໍ ‘‘ອຄ຺ຄິໍ ປວິສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຄ຺ຄິໍ ປວິສາມິເຍວາຕິ. ອຖ ນໍ ໂສ ອວິທູເຣ ເອກໍ ສຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຍຖານິວຕ຺ຖປາຣຸໂຕວ ອິມໍ ສຣໍ ປວິສຖາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຫິສ຺ສ ມຫຄ຺ຆານໍ ທຸປຏ຺ຏຈີວຣານໍ ນິວຕ຺ຖປາຣຸຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາປິ ‘‘ໂອວາທກ຺ຂໂມ ¶ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ວີມໍສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ເຖໂຣປິ ເອກວຈເນເນວ ອຸທກໍ ໂອຕຣິ. ອຖ ນໍ ຈີວຣກຓ຺ຓານໍ ເຕມິຕກາເລ ‘‘ເອຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເອກວຈເນເນວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຐິຕໍ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອກສ຺ມິໍ ວມ຺ມິເກ ຉ ຉິທ຺ທານິ, ຕຕ຺ຖ ເອເກນ ຉິທ຺ເທນ ໂຄຘາ ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ຐາ, ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕຸກາໂມ ອິຕຣານິ ປຎ຺ຈ ຉິທ຺ທານິ ຖເກຕ຺ວາ ຉຏ຺ຐໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປວິຏ຺ຐຉິທ຺ເທເນວ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວໍ ຕຸມ຺ເຫປິ ຉທ຺ວາຣິເກສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ເສສານິ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣານິ ປິຘາຍ ມໂນທ຺ວາເຣ ກມ຺ມໍ ປຏ຺ຐເປຖາ’’ຕິ. ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອຕ຺ຕເກເນວ ປທີປຸຊ຺ຊລນໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ໂສ ‘‘ເອຕ຺ຕກເມວ ໂຫຕຸ ສປ຺ປຸຣິສາ’’ຕິ ກຣຊກາເຍ ຎາຓໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ອາຣຠິ.

ສຕ຺ຖາ ວີສໂຍຊນສຕມຕ຺ຖເກ ນິສິນ຺ໂນວ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ຍເຖວາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ຠູຣິປຎ຺ໂຎ ¶ , ເອວເມວໍ ອເນນ ອຕ຺ຕານໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖນ຺ໂຕ ວິຍ ໂອຠາສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ໂຍຄາ ເວ ຊາຍຕີ ຠູຣິ, ອໂຍຄາ ຠູຣິສງ຺ຂໂຍ;

ເອຕໍ ທ຺ເວຘາປຖໍ ຎຕ຺ວາ, ຠວາຍ ວິຠວາຍ ຈ;

ຕຖາຕ຺ຕານໍ ນິເວເສຍ຺ຍ, ຍຖາ ຠູຣິ ປວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ¶ ໂຍຄາຕິ ອຏ຺ຐຕິໍສາຍ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາ. ຠູຣີຕິ ປຖວີສມາຍ ວິຕ຺ຖຕາຍ ປຎ຺ຎາເຍຕໍ ນາມໍ. ສງ຺ຂໂຍຕິ ວິນາໂສ. ເອຕໍ ທ຺ເວຘາປຖນ຺ຕິ ເອຕໍ ໂຍຄຎ຺ຈ ອໂຍຄຎ຺ຈ. ຠວາຍ ວິຠວາຍ ຈາຕິ ວຸທ຺ຘິຍາ ຈ ອວຸທ຺ຘິຍາ ຈ. ຕຖາຕິ ຍຖາ ອຍໍ ຠູຣິສງ຺ຂາຕາ ປຎ຺ຎາ ປວຑ຺ຒຕິ, ເອວໍ ອຕ຺ຕານໍ ນິເວເສຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ໂປຏ຺ຐິລຕ຺ເຖໂຣ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫີຕິ.

ວນໍ ຉິນ຺ທຖາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສມ຺ພຫຸເລ ມຫລ຺ລເກ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເຕ ກິຣ ຄິຫິກາເລ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກຸຏຸມ຺ພິກາ ມຫທ຺ຘນາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສຫາຍກາ ເອກໂຕ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ຕາ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ມຫລ຺ລກາ, ກິໍ ໂນ ຆຣາວາເສນາ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໍສຸ, ມຫລ຺ລກຠາເວນ ປນ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ວິຫາຣປຣິຍນ຺ເຕ ປຓ຺ຓສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ເອກໂຕວ ວສິໍສຸ. ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕາປິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປຸຕ຺ຕທາຣສ຺ເສວ ¶ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ເຕສຸ ເອກສ຺ສ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ ມຘຸຣປາຈິກາ ນາມ, ສາ ເຕສໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ອຸປກາຣິກາ ອໂຫສິ. ກສ຺ມາ ສພ຺ເພປິ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘາຫາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ເອວ ເຄເຫ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ? ສາປິ ເນສໍ ຍຖາສນ຺ນິຫິຕໍ ສູປພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ເທຕິ. ສາ ອຎ຺ຎຕຣາພາເຘນ ຜຸຏ຺ຐາ ກາລມກາສິ. ອຖ ເຕ ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖຣາ ສຫາຍກສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ປຓ຺ຓສາລາຍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຄີວາສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ມຘຸຣປາຈິກາ ອຸປາສິກາ ກາລກຕາ’’ຕິ ວິລປນ຺ຕາ ໂຣທິໍສຸ ¶ . ຠິກ຺ຂູຫິ ຈ ສມນ຺ຕໂຕ ອຸປຘາວິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອິທໍ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ປຸຏ຺ຐາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສຫາຍກສ຺ສ ໂນ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ ກາລກຕາ, ສາ ອມ຺ຫາກໍ ອຕິວິຍ ອຸປກາຣິກາ. ອິທານິ ກຸໂຕ ຕຖາຣູປິໍ ລຠິສ຺ສາມາຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ໂຣທາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ.

ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ¶ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເຕ ກາກໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສມຸທ຺ທຕີເຣ ຈຣມານາ ສມຸທ຺ທອູມິຍາ ສມຸທ຺ທໍ ປເວເສຕ຺ວາ ¶ ມາຣິຕາຍ ກາກິຍາ ໂຣທິຕ຺ວາ ປຣິເທວິຕ຺ວາ ຕໍ ນີຫຣິສ຺ສາມາຕິ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກຫິ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ອຸສ຺ສິຎ຺ຈນ຺ຕາ ກິລມິໍສູ’’ຕິ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ –

‘‘ອປິ ນຸ ຫນຸກາ ສນ຺ຕາ, ມຸຂຎ຺ຈ ປຣິສຸສ຺ສຕິ;

ໂອຣມາມ ນ ປາເຣມ, ປູຣເຕວ ມໂຫທຘີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໑໔໖);

ອິມໍ ກາກຊາຕກໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຄໂທສໂມຫວນໍ ນິສ຺ສາຍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຕ຺ຕໍ, ຕໍ ວນໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເອວໍ ນິທ຺ທຸກ຺ຂາ ຠວິສ຺ສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ວນໍ ຉິນ຺ທຖ ມາ ຣຸກ຺ຂໍ, ວນໂຕ ຊາຍເຕ ຠຍໍ;

ເຉຕ຺ວາ ວນຎ຺ຈ ວນຖຎ຺ຈ, ນິພ຺ພນາ ໂຫຖ ຠິກ຺ຂໂວ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ມາ ຣຸກ຺ຂນ຺ຕິ ສຕ຺ຖາຣາ ຫິ ‘‘ວນໍ ຉິນ຺ທຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຕສໍ ອຈິຣປພ຺ພຊິຕານໍ ‘‘ສຕ຺ຖາ ອມ຺ເຫ ວາສິອາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ວນໍ ຉິນ຺ທາເປຕີ’’ຕິ ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິຕຸກາມຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ອຖ ເນ ‘‘ມຍາ ຣາຄາທິກິເລສວນໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ຣຸກ຺ເຂ’’ຕິ ປຏິເສເຘນ຺ໂຕ ‘‘ມາ ຣຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ວນໂຕຕິ ຍຖາ ປາກຕິກວນໂຕ ສີຫາທິຠຍໍ ຊາຍຕິ, ເອວໍ ຊາຕິອາທິຠຍມ຺ປິ ກິເລສວນໂຕ ຊາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວນຎ຺ຈ ວນຖຎ຺ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ມຫນ຺ຕາ ຣຸກ຺ຂາ ວນໍ ¶ ນາມ, ຂຸທ຺ທກາ ຕສ຺ມິໍ ວເນ ຐິຕຕ຺ຕາ ວນຖາ ນາມ. ປຸພ຺ພຸປ຺ປຕ຺ຕິກຣຸກ຺ຂາ ວາ ວນໍ ນາມ, ອປຣາປຣຸປ຺ປຕ຺ຕິກາ ວນຖາ ນາມ. ເອວເມວ ມຫນ຺ຕມຫນ຺ຕາ ຠວາກຑ຺ຒນກາ ກິເລສາ ວນໍ ນາມ, ປວຕ຺ຕິຍໍ ວິປາກທາຍກາ ວນຖາ ນາມ. ປຸພ຺ພປ຺ປຕ຺ຕິກາ ວນໍ ນາມ, ອປຣາປຣຸປ຺ປຕ຺ຕິກາ ວນຖາ ນາມ. ຕໍ ອຸຠຍໍ ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ຄຎາເຓນ ຉິນ຺ທິຕພ຺ພໍ. ເຕນາຫ – ‘‘ເຉຕ຺ວາ ວນຎ຺ຈ ວນຖຎ຺ຈ, ນິພ຺ພນາ ໂຫຖ ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ. ນິພ຺ພນາ ໂຫຖາຕິ ນິກ຺ກິເລສາ ໂຫຖ. ຍາວ ຫິ ວນໂຖຕິ ຍາວ ເອສ ອຓຸມຕ຺ໂຕປິ ກິເລສວນໂຖ ນຣສ຺ສ ນາຣີສຸ ນ ຉິຊ຺ຊຕິ ¶ , ຕາວ ໂສ ຂີຣປໂກ ວຈ຺ໂຉ ມາຕຣິ ວິຍ ປຏິພທ຺ຘມໂນ ລຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕວ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ປຎ຺ຈປິ ເຕ ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖຣາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ປຎ຺ຈມຫລ຺ລກຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ອຏ຺ຐມໍ.

ອຸຈ຺ຉິນ຺ທາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອໂກ ກິຣ ສຸວຓ຺ຓກາຣປຸຕ຺ໂຕ ອຠິຣູໂປ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິ. ເຖໂຣ ‘‘ຕຣຸຓານໍ ຣາໂຄ ອຸສ຺ສນ຺ໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຣາຄປຏິຆາຕາຍ ອສຸຠກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອທາສິ. ຕສ຺ສ ປນ ຕໍ ອສປ຺ປາຍໍ. ຕສ຺ມາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເຕມາສໍ ວາຍມນ຺ໂຕ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ອລຠິຕ຺ວາ ປຸນ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖເຣນ ‘‘ອຸປຏ຺ຐິຕໍ ເຕ, ອາວຸໂສ, ກມ຺ມຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ອຖສ຺ສ ເຖໂຣ ‘‘ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ໂວສານໍ ອາປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ຕເທວ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສາຘຸກໍ ກເຖຕ຺ວາ ອທາສິ. ໂສ ທຸຕິຍວາເຣປິ ກິຎ຺ຈິ ວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ອຖສ຺ສ ເຖໂຣປິ ສກາຣຓໍ ສອຸປມໍ ¶ ກຕ຺ວາ ຕເທວ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ໂສ ປຸນປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານສ຺ສ ອສມ຺ປຊ຺ຊນຠາວໍ ກເຖສິ. ເຖໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ກາຣໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕນິ ວິຊ຺ຊມາເນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທໂຍ ວິຊ຺ຊມານາຕິ ອວິຊ຺ຊມາເນ ອວິຊ຺ຊມານາຕິ ປຊານາຕິ. ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ກາຣໂກ, ໂນ ອກາຣໂກ, ປຏິປນ຺ໂນ, ໂນ ອປ຺ປຏິປນ຺ໂນ, ອຫໍ ປເນຕສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍໍ ນ ຊານາມິ, ພຸທ຺ຘເວເນຍ຺ໂຍ ເອໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໍ ອາທາຍ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ ¶ , ມມ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ, ອິມສ຺ສ ມຍາ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ອິທໍ ນາມ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ.

ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອາສຍານຸສຍຎາຓໍ ນາເມຕໍ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ອຸນ຺ນາເທຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕານໍ ພຸທ຺ຘານໍເຍວ ວິສໂຍ’’ຕິ ¶ ວຕ຺ວາ ‘‘ກຕຣກຸລາ ນຸ ໂຂ ເອສ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ‘‘ສຸວຓ຺ຓກາຣກຸລາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອຕີເຕ ອຕ຺ຕຠາເວ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓກາຣກຸເລເຍວ ປຏິປາຏິຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕານິ ປຎ຺ຈ ອຕ຺ຕຠາວສຕານິ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ທຫເຣນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສຸວຓ຺ຓກາຣກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ກຓິກາຣປຸປ຺ຜປທຸມປຸປ຺ຜາທີນິ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓເມວ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕິຕໍ, ຕສ຺ມາ ອິມສ຺ສ ອສຸຠປຏິກູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ມນາປເມວສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສປ຺ປາຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຍາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ທຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ກິລມິຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຊ຺ຊ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ເຕເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕໍ ປສ຺ສິສ຺ສສິ, ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ເຖຣໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິຍາ ຈກ຺ກມຕ຺ຕໍ ¶ ສຸວຓ຺ຓປທຸມໍ ມາເປຕ຺ວາ ປຕ຺ເຕຫິ ເຈວ ນາເລຫິ ຈ ອຸທກພິນ຺ທູນິ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ອິມໍ ປທຸມໍ ອາທາຍ ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ເຕ ວາລຸກຣາສິມ຺ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ສມ຺ມຸຂຏ຺ຐາເນ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘ໂລຫິຕກໍ ໂລຫິຕກ’ນ຺ຕິ ປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອທາສິ. ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸຫຕ຺ຖໂຕ ປທຸມໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ເສວ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທິ. ໂສ ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວາລຸກໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປທຸມນາລໍ ປເວເສຕ຺ວາ ສມ຺ມຸເຂ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ໂລຫິຕກໍ ໂລຫິຕກ’’ນ຺ຕິ ປຣິກມ຺ມໍ ອາຣຠິ. ອຖສ຺ສ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ນີວຣຓານິ ວິກ຺ຂມ຺ຠິໍສຸ, ອຸປຈາຣຊ຺ຌານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕທນນ຺ຕຣໍ ປຐມຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ວສີຠາວໍ ປາເປຕ຺ວາ ຍຖານິສິນ຺ໂນວ ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີນິປິ ປຕ຺ວາ ວສີຠູໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌາເນນ ຌານກີຬໍ ກີຬນ຺ໂຕ ນິສີທິ.

ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ຌານານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ເອສ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອຸຕ຺ຕຣິ ວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸ’’ນ຺ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຕໍ ປທຸມໍ ມິລາຍຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐຫິ. ຕໍ ຫຕ຺ເຖຫິ ມທ຺ທິຕປທຸມໍ ມິລາຍນ຺ຕໍ ວິຍ ກາຬວຓ຺ຓໍ ອໂຫສິ. ໂສ ຌານາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິມໍ ປທຸມໍ ຊຣາຍ ປຫຏໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອນຸປາທິຓ຺ຓເກປິ ເອວໍ ຊຣາຍ ອຠິຠຸຍ຺ຍມາເນ ອຸປາທິຓ຺ຓເກ ກຖາວ ນຕ຺ຖິ. ອິທມ຺ປິ ຫິ ຊຣາ ອຠິຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ ປສ຺ສິ ¶ . ຕສ຺ມິໍ ປນ ທິຏ຺ເຐ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ທິຏ຺ຐເມວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ຕໂຍ ຠວາ ອາທິຕ຺ຕາ ວິຍ ກຓ຺ເຑ ພທ຺ຘກຸຓປາ ວິຍ ຈ ຂາຍິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຕສ຺ສ ອວິທູເຣ ກຸມາຣກາ ເອກໍ ສຣໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ກຸມຸທານິ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຖເລ ຣາສິໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ໂສ ຊເລ ຈ ຖເລ ຈ ກຸມຸທານິ ໂອໂລເກສິ. ອຖສ຺ສ ຊເລ ກຸມຸທານິ ອຠິຣູປານິ ອຸທກປຄ຺ຆຣນ຺ຕານິ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ, ອິຕຣານິ ອຄ຺ຄຄ຺ເຄສຸ ປຣິມິລາຕານິ ¶ ¶ . ໂສ ‘‘ອນຸປາທິຓ຺ຓກໍ ຊຣາ ເອວໍ ປຫຣຕິ, ອຸປາທິຓ຺ຓກໍ ກິໍ ປນ ນ ປຫຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓາທີນິ ອທ຺ທສ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ປາກຏີຠູຕໍ ອິທານິ ອິມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ກມ຺ມຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ນໂກວ ໂອຠາສໍ ມຸຎ຺ຈິ, ໂສ ຕສ຺ສ ມຸຂໍ ປຫຣິ. ອຖສ຺ສ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສມ຺ມຸເຂ ຐິໂຕ ວິຍ ອໂຫສິ. ໂສ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ສປ຺ປາຍໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຸຈ຺ຉິນ຺ທ ສິເນຫມຕ຺ຕໂນ, ກຸມຸທໍ ສາຣທິກໍວ ປາຓິນາ;

ສນ຺ຕິມຄ຺ຄເມວ ພ຺ຣູຫຍ, ນິພ຺ພານໍ ສຸຄເຕນ ເທສິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸຈ຺ຉິນ຺ທາຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ອຸຈ຺ຉິນ຺ທ. ສາຣທິກນ຺ຕິ ສຣທກາເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ. ສນ຺ຕິມຄ຺ຄນ຺ຕິ ນິພ຺ພານຄາມິໍ ¶ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ. ພ຺ຣູຫຍາຕິ ວຑ຺ຒຍ. ນິພ຺ພານຎ຺ຫິ ສຸຄເຕນ ເທສິຕໍ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິ.

ອິຘ ວສ຺ສນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຫາຘນວາຓິຊໍ ນາມ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ພາຣາຓສິໂຕ ກຸສຸມ຺ຠຣຕ຺ຕານໍ ວຕ຺ຖານໍ ປຎ຺ຈ ສກຏສຕານິ ປູເຣຕ຺ວາ ວຓິຊ຺ຊາຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ອາຄໂຕ ນທີຕີຣໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ສ຺ເວ ນທິໍ ອຸຕ຺ຕຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຕ຺ເຖວ ສກຏານິ ໂມເຈຕ຺ວາ ວສິ. ຣຕ຺ຕິໍ ມຫາເມໂຆ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ວສ຺ສິ. ນທີ ສຕ຺ຕາຫໍ ອຸທກສ຺ສ ປູຣາ ອຏ຺ຐາສິ. ນາຄຣາປິ ສຕ຺ຕາຫໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬິໍສຸ. ກຸສຸມ຺ຠຣຕ຺ເຕຫິ ວຕ຺ເຖຫິ ກິຈ຺ຈໍ ນ ນິຏ຺ຐິຕໍ. ວາຓິໂຊ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ທູຣໍ ອາຄໂຕ. ສເຈ ປຸນ ຄມິສ຺ສາມິ, ປປຎ຺ໂຈ ຠວິສ຺ສຕິ. ອິເຘວ ວສ຺ສຎ຺ຈ ເຫມນ຺ຕຎ຺ຈ ຄິມ຺ຫຎ຺ຈ ¶ ມມ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວສິຕ຺ວາ ອິມານິ ວິກ຺ກິຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ນຄເຣ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຎຕ຺ວາ ສິຕໍ ປາຕຸກຣິຕ຺ວາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ສິຕກາຣຓໍ ປຸຏ຺ໂຐ ອາຫ – ‘‘ທິຏ຺ໂຐ ¶ ເຕ, ອານນ຺ທ, ມຫາຘນວາຓິໂຊ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕນ຺ຕຣາຍໍ ອຊານິຕ຺ວາ ¶ ອິມໍ ສໍວຈ຺ຉຣໍ ອິເຘວ ວສິຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑໍ ວິກ຺ກິຓິຕຸໍ ຈິຕ຺ຕມກາສີຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ຕສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ອນ຺ຕຣາໂຍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ສຕ຺ຖາ ‘‘ອາມານນ຺ທ, ສຕ຺ຕາຫເມວ ຊີວິຕ຺ວາ ໂສ ມຈ຺ຈຸມຸເຂ ປຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ອຊ຺ເຊວ ກິຈ຺ຈມາຕປ຺ປໍ, ໂກ ຊຎ຺ຎາ ມຣຓໍ ສຸເວ;

ນ ຫິ ໂນ ສງ຺ຄຣໍ ເຕນ, ມຫາເສເນນ ມຈ຺ຈຸນາ.

‘‘ເອວໍ ວິຫາຣິໍ ອາຕາປິໍ, ອໂຫຣຕ຺ຕມຕນ຺ທິຕໍ;

ຕໍ ເວ ຠທ຺ເທກຣຕ຺ໂຕຕິ, ສນ຺ໂຕ ອາຈິກ຺ຂເຕ ມຸນີ’’ຕິ. (ມ. ນິ. ໓.໒໗໒);

ຄຈ຺ຉາມິສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ອາໂຣເຈສ຺ສາມີຕິ. ວິສ຺ສຕ຺ໂຖ ຄຈ຺ຉານນ຺ທາຕິ. ເຖໂຣ ສກຏຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣິ. ວາຓິໂຊ ເຖຣໍ ອາຫາເຣນ ປຕິມາເນສິ. ອຖ ນໍ ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ກິຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອິຘ ວສິສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ທູຣໂຕ ອາຄໂຕ’’. ສເຈ ປຸນ ຄມິສ຺ສາມິ, ປປຎ຺ໂຈ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິມໍ ສໍວຈ຺ຉຣໍ ອິຘ ວສິຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑໍ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີຕິ. ອຸປາສກ, ທຸຊ຺ຊາໂນ ຊີວິຕນ຺ຕຣາໂຍ, ອປ຺ປມາທໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອນ຺ຕຣາໂຍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ອຸປາສກ, ສຕ຺ຕາຫເມວ ເຕ ຊີວິຕໍ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕີຕິ’’ ¶ . ໂສ ສໍວິຄ຺ຄມານໂສ ຫຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ອນຸໂມທນຕ຺ຖາຍ ປຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ, ‘‘ອຸປາສກ, ປຓ຺ຑິເຕນ ນາມ ‘ອິເຘວ ວສ຺ສາທີນິ ວສິສ຺ສາມິ, ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ປໂຍເຊສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ປນ ຊີວິຕນ຺ຕຣາຍເມວ ຈິນ຺ເຕຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອິຘ ວສ຺ສໍ ວສິສ຺ສາມິ, ອິຘ ເຫມນ຺ຕຄິມ຺ຫິສຸ;

ອິຕິ ພາໂລ ວິຈິນ຺ເຕຕິ, ອນ຺ຕຣາຍໍ ນ ພຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິຘ ວສ຺ສນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ໂຕ ຈຕຸມາສໍ ວສ຺ສໍ ວສິສ຺ສາມິ. ເຫມນ຺ຕຄິມ຺ຫິສູຕິ ເຫມນ຺ຕຄິມ຺ເຫສຸປິ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ໂຕ ອິເຘວ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກໍ ອຕ຺ຖໍ ອຊານນ຺ໂຕ ພາໂລ ວິຈິນ຺ເຕຕິ. ອນ຺ຕຣາຍນ຺ຕິ ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ກາເລ ວາ ເທເສ ວາ ວເຍ ວາ ມຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕນ຺ຕຣາຍໍ ນ ພຸຊ຺ຌຕີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ໂສ ວາຓິໂຊ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສິ ¶ . ວາຓິໂຊປິ ສຕ຺ຖາຣໍ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ‘‘ສີສໂຣໂຄ ວິຍ ເມ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ສຍເນ ນິປຊ຺ຊິ, ຕຖານິປນ຺ໂນວ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕຸສິຕວິມາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ຕໍ ¶ ປຸຕ຺ຕປສຸສມ຺ມຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກິສາໂຄຕມິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ສຫສ຺ສວຄ຺ເຄ –

‘‘ໂຍ ຈ ວສ຺ສສຕໍ ຊີເວ, ອປສ຺ສໍ ອມຕໍ ປທໍ;

ເອກາຫໍ ຊີວິຕໍ ເສຍ຺ໂຍ, ປສ຺ສໂຕ ອມຕໍ ປທ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໑໔) –

ຄາຖາວຓ຺ຓນາຍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກຖິຕໍ. ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິສາໂຄຕມິ ລທ຺ຘາ ເຕ ເອກຈ຺ຉຣມຕ຺ຕາ ສິທ຺ຘຕ຺ຖກາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ນ ລທ຺ຘາ, ຠນ຺ເຕ, ສກລຄາເມ ຊີວນ຺ເຕຫິ ກິຣ ມຕກາ ເອວ ພຫຸຕຣາ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຕ຺ວໍ ‘ມເມວ ປຸຕ຺ໂຕ ມໂຕ’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ, ຘຸວຘມ຺ໂມ ເອສ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ. ມຈ຺ຈຸຣາຊາ ຫິ ສພ຺ພສຕ຺ເຕ ອປຣິປຸຓ຺ຓຊ຺ຌາສເຍ ເອວ ມໂຫໂຆ ວິຍ ປຣິກຑ຺ຒມາໂນ ອປາຍສມຸທ຺ເທ ປກ຺ຂິປຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຕໍ ປຸຕ຺ຕປສຸສມ຺ມຕ຺ຕໍ, ພ຺ຍາສຕ຺ຕມນສໍ ນຣໍ;

ສຸຕ຺ຕໍ ຄາມໍ ມໂຫໂຆວ, ມຈ຺ຈຸ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕໍ ປຸຕ຺ຕປສຸສມ຺ມຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕໍ ຣູປພລາທິສມ຺ປນ຺ເນ ປຸຕ຺ເຕ ຈ ປສູ ຈ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ມມ ປຸຕ຺ຕາ ¶ ອຠິຣູປາ ພລສມ຺ປນ຺ນາ ປຓ຺ຑິຕາ ສພ຺ພກິຈ຺ຈສມຕ຺ຖາ, ມມ ໂຄຓາ ອຠິຣູປາ ອໂຣຄາ ມຫາຠາຣວຫາ, ມມ ຄາວີ ພຫຸຂີຣາ’’ຕິ ເອວໍ ປຸຕ຺ເຕຫິ ຈ ປສູຫິ ຈ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ ນຣໍ. ພ຺ຍາສຕ຺ຕມນສນ຺ຕິ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓາທີສຸ ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣາທີສຸ ວາ ກິຎ຺ຈິເທວ ລຠິຕ຺ວາ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ປຕ຺ຖນຕາຍ ອາສຕ຺ຕມານສໍ ວາ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣສຸ ວາ ປຣິກ຺ຂາເຣສຸ ຍໍ ຍໍ ລທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ລຄ຺ຄນຕາຍ ພ຺ຍາສຕ຺ຕມານສໍ ¶ ວາ. ສຸຕ຺ຕໍ ຄາມນ຺ຕິ ນິທ຺ທໍ ອຸປຄຕໍ ສຕ຺ຕນິກາຍໍ. ມໂຫໂຆວາຕິ ຍຖາ ເອວຣູປໍ ຄາມໍ ຄມ຺ຠີຣວິຕ຺ຖໂຕ ມຫນ຺ໂຕ ມຫານທີນໍ ໂອໂຆ ¶ ອນ຺ຕມໂສ ສຸນຂມ຺ປິ ອເສເສຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ນຣໍ ມຈ຺ຈຸ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ກິສາໂຄຕມີ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ນ ¶ ສນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຏາຈາຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ສຫສ຺ສວຄ຺ເຄ –

‘‘ໂຍ ຈ ວສ຺ສສຕໍ ຊີເວ, ອປສ຺ສໍ ອຸທຍພ຺ພຍໍ;

ເອກາຫໍ ຊີວິຕໍ ເສຍ຺ໂຍ, ປສ຺ສໂຕ ອຸທຍພ຺ພຍ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໑໓) –

ຄາຖາວຓ຺ຓນາຍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກຖິຕໍ. ຕທາ ປນ ສຕ຺ຖາ ປຏາຈາຣໍ ຕນຸຠູຕໂສກໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ປຏາຈາເຣ ປຸຕ຺ຕາທໂຍ ນາມ ປຣໂລກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຕາຓໍ ວາ ເລຓໍ ວາ ສຣຓໍ ວາ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ວິຊ຺ຊມານາປິ ເຕ ນ ສນ຺ຕິເຍວ. ປຓ຺ຑິເຕນ ປນ ສີລໍ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນິພ຺ພານຄາມິມຄ຺ຄເມວ ໂສເຘຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ນ ສນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕາ ຕາຓາຍ, ນ ປິຕາ ນາປິ ພນ຺ຘວາ;

ອນ຺ຕເກນາຘິປນ຺ນສ຺ສ, ນຕ຺ຖິ ຎາຕີສຸ ຕາຓຕາ.

‘‘ເອຕມຕ຺ຖວສໍ ຎຕ຺ວາ, ປຓ຺ຑິໂຕ ສີລສໍວຸໂຕ;

ນິພ຺ພານຄມນໍ ມຄ຺ຄໍ, ຂິປ຺ປເມວ ວິໂສຘເຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕາຓາຍາຕິ ຕາຓຠາວາຍ ປຕິຏ຺ຐານຕ຺ຖາຍ. ພນ຺ຘວາຕິ ປຸຕ຺ເຕ ຈ ມາຕາປິຕໂຣ ຈ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສາ ຎາຕິສຸຫຊ຺ຊາ. ອນ຺ຕເກນາຘິປນ຺ນສ຺ສາຕິ ມຣເຓນ ອຠິຠູຕສ຺ສ. ປວຕ຺ຕິຍຎ຺ຫິ ປຸຕ຺ຕາທໂຍ ອນ຺ນປານາທິທາເນນ ¶ ເຈວ ອຸປ຺ປນ຺ນກິຈ຺ຈນິຕ຺ຖຣເຓນ ຈ ຕາຓາ ຫຸຕ຺ວາປິ ມຣຓກາເລ ເກນຈິ ອຸປາເຍນ ¶ ມຣຓໍ ¶ ປຏິພາຫິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ຕາຓຕ຺ຖາຍ ເລຓຕ຺ຖາຍ ນ ສນ຺ຕິ ນາມ. ເຕເນວ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ນຕ຺ຖິ ຎາຕີສຸ ຕາຓຕາ’’ຕິ. ເອຕມຕ຺ຖວສນ຺ຕິ ເອວໍ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຕາຓໍ ຠວິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຠາວສງ຺ຂາຕໍ ກາຣຓໍ ຊານິຕ຺ວາ ປຓ຺ຑິໂຕ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີເລນ ສໍວຸໂຕ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພານຄມນໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ສີຆໍ ສີຆໍ ວິໂສເຘຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ປຏາຈາຣາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ອຎ຺ເຎ ຈ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ມຕ຺ຕາສຸຂປຣິຈ຺ຈາຄາຕິ ¶ ¶ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ເວສາລີ ອິທ຺ຘາ ອໂຫສິ ຜີຕາ ພຫຸຊນາ ອາກິຓ຺ຓມນຸສ຺ສາ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ວາເຣນ ວາເຣນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ຕານໍ ຂຕ຺ຕິຍານໍເຍວ ສຕ຺ຕສຕາຘິການິ ສຕ຺ຕສຫສ຺ສານິ ສຕ຺ຕ ຈ ຂຕ຺ຕິຍາ ອເຫສຸໍ. ເຕສໍ ວສນຕ຺ຖາຍ ຕຕ຺ຕກາເຍວ ປາສາທາ ຕຕ຺ຕກາເນວ ກູຏາຄາຣານິ ອຸຍ຺ຍາເນ ວິຫາຣຕ຺ຖາຍ ຕຕ຺ຕກາເຍວ ອາຣາມາ ຈ ໂປກ຺ຂຣຓິໂຍ ຈ ອເຫສຸໍ. ສາ ອປເຣນ ສມເຍນ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂາ ອໂຫສິ ທຸສ຺ສສ຺ສາ. ຕຕ຺ຖ ຉາຕກຠເຍນ ປຐມໍ ທຸຄ຺ຄຕມນຸສ຺ສາ ກາລມກໍສຸ. ເຕສໍ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຉຑ຺ຑິຕານໍ ກຸຓປານໍ ຄນ຺ເຘນ ອມນຸສ຺ສາ ນຄຣໍ ປວິສິໍສຸ. ອມນຸສ຺ສູປທ຺ທເວນ ພຫຸຕຣາ ກາລມກໍສຸ. ເຕສໍ ¶ ກຸຓປຄນ຺ຘປຏິກ຺ກູລຕາຍ ສຕ຺ຕານໍ ອຫິວາຕໂຣໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ເອວໍ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂຠຍໍ ອມນຸສ຺ສຠຍໍ ໂຣຄຠຍນ຺ຕິ ຕີຓິ ຠຍານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິໍສຸ.

ນຄຣວາສິໂນ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ມຫາຣາຊ, ອິມສ຺ມິໍ ນຄເຣ ຕີຓິ ຠຍານິ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ, ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ຣາຊປຣິວຏ຺ຏາ ເອວຣູປໍ ຠຍໍ ນາມ ນ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພໍ. ອຘມ຺ມິກຣາຊູນຎ຺ຫິ ກາເລ ເອວຣູປໍ ຠຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ຣາຊາ ສນ຺ຖາຄາເຣ ສພ຺ເພສໍ ສນ຺ນິປາຕໍ ກາເຣຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ເມ ອຘມ຺ມິກຠາໂວ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ວິຈິນຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເວສາລິວາສິໂນ ສພ຺ພໍ ປເວຓິ ວິຈິນນ຺ຕາ ຣຎ຺ໂຎ ກຎ຺ຈິ ໂທສໍ ອທິສ຺ວາ, ‘‘ມຫາຣາຊ, ນຕ຺ຖິ ເຕ ໂທໂສ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ ອິທໍ ອມ຺ຫາກໍ ຠຍໍ ວູປສມໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ ມນ຺ຕຍິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ເອກຈ຺ເຈຫິ ‘‘ພລິກມ຺ເມນ ອາຍາຈນາຍ ມງ຺ຄລກິຣິຍາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕໍ ວິຘິໍ ກຕ຺ວາ ປຏິພາຫິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ອຖຎ຺ເຎ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ຉ ສຕ຺ຖາໂຣ ມຫານຸຠາວາ, ເຕສຸ ອິຘາຄຕມຕ຺ເຕສຸ ຠຍໍ ວູປສເມຍ຺ຍາ’’ຕິ. ອປເຣ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ໂສ ຫິ ຠຄວາ ສພ຺ພສຕ຺ຕຫິຕາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ມຫິທ຺ຘິໂກ ¶ ມຫານຸຠາໂວ. ຕສ຺ມິໍ ອິຘ ອາຄເຕ ອິມານິ ¶ ຠຍານິ ວູປສເມຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຕສໍ ວຈນໍ ສພ຺ເພປິ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ ໂສ ຠຄວາ ເອຕຣຫິ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ ¶ . ຕທາ ປນ ສຕ຺ຖາ ອຸປກຏ຺ຐາຍ ວສ຺ສູປນາຍິກາຍ ຣຎ຺ໂຎ ພິມ຺ພິສາຣສ຺ສ ປຏິຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣຕິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ພິມ຺ພິສາຣສມາຄເມ ພິມ຺ພິສາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ໂຕ ມຫາລິ ນາມ ລິຈ຺ຉວີ ຕສ຺ສໍ ປຣິສາຍໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

ເວສາລິວາສິໂນ ມຫນ຺ຕໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ພິມ຺ພິສາຣໍ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖາຣໍ ອິຘາເນຖາ’’ຕິ ມຫາລິຎ຺ເຈວ ລິຈ຺ຉວິໍ ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຫິຓິໍສຸ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ທຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ນິເວເທຕ຺ວາ, ‘‘ມຫາຣາຊ, ສຕ຺ຖາຣໍ ອມ຺ຫາກໍ ນຄຣໍ ເປເສຖາ’’ຕິ ຍາຈິໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫວ ຊານາຖາ’’ຕິ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ເຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຍາຈິໍສຸ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເວສາລິຍໍ ຕີຓິ ຠຍານິ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ, ຕານິ ຕຸມ຺ເຫສຸ ອາຄເຕສຸ ວູປສມິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອຖ, ຠນ຺ເຕ, ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ‘‘ເວສາລິຍໍ ຣຕນສຸຕ຺ເຕ (ຂຸ. ປາ. ໖.໑ ອາທໂຍ; ສຸ. ນິ. ໒໒໔ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ເຕ ສາ ຣກ຺ຂາ ຈກ຺ກວາຬານໍ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສໍ ຜຣິສ຺ສຕິ, ສຸຕ຺ຕປຣິໂຍສາເນ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ¶ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕານິ ຈ ຠຍານິ ວູປສມິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ເຕສໍ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ.

ຣາຊາ ພິມ຺ພິສາໂຣ ‘‘ສຕ຺ຖາຣາ ກິຣ ເວສາລິຄມນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ນຄເຣ ໂຆສນໍ ກາເຣຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ເວສາລິຄມນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອາຄເມຖ, ຕາວ ມຄ຺ຄໍ ປຏິຍາເທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຣາຊຄຫສ຺ສ ຈ ຄງ຺ຄາຍ ຈ ອນ຺ຕເຣ ປຎ຺ຈໂຍຊນຠູມິໍ ສມໍ ກາເຣຕ຺ວາ ໂຍຊເນ ໂຍຊເນ ວິຫາຣໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຄມນກາລໍ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ຣາຊາ ໂຍຊນນ຺ຕເຣ ຊຓ຺ຓຸມຕ຺ເຕນ ໂອຘິນາ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓານິ ປຸປ຺ຜານິ ໂອກິຣາເປຕ຺ວາ ຘຊປຏາກກທລີອາທີນິ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ຉຕ຺ຕາຕິຉຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ເວ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕານິ ເອກເມກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອກເມກໍ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ອຸປຣິ ຘາເຣຕ຺ວາ ສປຣິວາໂຣ ປຸປ຺ຜຄນ຺ຘາທີຫິ ປູຊໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ເອເກກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ວສາເປຕ຺ວາ ມຫາທານາທີນິ ທຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຫິ ທິວເສຫິ ຄງ຺ຄາຕີຣໍ ປາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ¶ ນາວໍ ອລງ຺ກໂຣນ຺ໂຕ ເວສາລິການໍ ສາສນໍ ເປເສສິ – ‘‘ມຄ຺ຄໍ ປຏິຍາເທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກໂຣນ຺ຕູ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ທິຄຸຓໍ ປູຊໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເວສາລິຍາ ຈ ຄງ຺ຄາຍ ຈ ອນ຺ຕເຣ ຕິໂຍຊນຠູມິໍ ¶ ສມໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ຈຕູຫິ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ເຕຫິ ເອກເມກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທ຺ວີຫິ ທ຺ວີຫິ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ເຕຫິ ຉຕ຺ຕາຕິຉຕ຺ຕານິ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປູຊໍ ກຸຣຸມານາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ອຏ຺ຐໍສຸ. ພິມ຺ພິສາໂຣ ທ຺ເວ ນາວາ ສງ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜທາມາທີຫິ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ສພ຺ພຣຕນມຍໍ ພຸທ຺ຘາສນໍ ປຎ຺ຎາເປສິ. ຠຄວາ ຕສ຺ມິໍ ນິສີທິ. ຠິກ຺ຂູປິ ນາວໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ຣາຊາ ອນຸຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຄລປ຺ປມາຓໍ ອຸທກໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ‘‘ຍາວ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ¶ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕາວາຫໍ ອິເຘວ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນາວໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ໂຍຊນມຕ຺ຕໍ ອທ຺ຘານໍ ຄງ຺ຄາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເວສາລິການໍ ສີມໍ ປາປຸຓິ.

ລິຈ຺ຉວີຣາຊາໂນ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄລປ຺ປມາຓໍ ອຸທກໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນາວໍ ຕີຣໍ ອຸປເນຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ນາວາໂຕ ໂອຕາຣຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາຣາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕີເຣ ອກ຺ກນ຺ຕມຕ຺ເຕເຍວ ມຫາເມໂຆ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ໂປກ຺ຂຣວສ຺ສໍ ວສ຺ສິ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ຊຓ຺ຓຸປ຺ປມາຓອູຣຸປ຺ປມາຓກຏິປ຺ປມາຓາທີນິ ອຸທການິ ສນ຺ທນ຺ຕານິ ສພ຺ພກຸຓປານິ ຄງ຺ຄໍ ປເວສຍິໍສຸ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ຠູມິຠາໂຄ ອໂຫສິ. ລິຈ຺ຉວີຣາຊາໂນ ສຕ຺ຖາຣໍ ໂຍຊເນ ໂຍຊເນ ວສາເປຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ທິຄຸຓໍ ປູຊໍ ກໂຣນ຺ຕາ ຕີຫິ ທິວເສຫິ ¶ ເວສາລິໍ ນຍິໍສຸ. ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ເທວຄຓປຣິວຸໂຕ ອາຄມາສິ, ມເຫສກ຺ຂານໍ ເທວານໍ ສນ຺ນິປາເຕນ ອມນຸສ຺ສາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປລາຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ສາຍໍ ນຄຣທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມໍ, ອານນ຺ທ, ຣຕນສຸຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ລິຈ຺ຉວີກຸມາເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຈຣນ຺ໂຕ ເວສາລິຍາ ຕິຓ຺ຓໍ ປາກາຣານໍ ອນ຺ຕເຣ ປຣິຕ຺ຕໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ.

ເຖໂຣ ສຕ຺ຖາຣາ ທິນ຺ນໍ ຣຕນສຸຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ເສລມຍປຕ຺ເຕນ ອຸທກໍ ອາທາຍ ນຄຣທ຺ວາເຣ ຐິໂຕ ປຓິຘານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ທສ ປາຣມິໂຍ ທສ ອຸປປາຣມິໂຍ ທສ ປຣມຕ຺ຖປາຣມິໂຍຕິ ສມຕິໍສ ປາຣມິໂຍ ປຎ຺ຈ ມຫາປຣິຈ຺ຈາເຄ ໂລກຕ຺ຖຈຣິຍາ ຎາຕຕ຺ຖຈຣິຍາ ພຸທ຺ຘຕ຺ຖຈຣິຍາຕິ ຕິສ຺ໂສ ຈຣິຍາໂຍ ປຈ຺ຉິມຠເວ ຄພ຺ຠໂວກ຺ກນ຺ຕິໍ ຊາຕິໍ ອຠິນິກ຺ຂມນໍ ປຘານຈຣິຍໍ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ມາຣວິຊຍໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓປຏິເວຘໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກປວຕ຺ຕນໍ ¶ ນວໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມຕິ ສພ຺ເພປິເມ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕິຍາມຣຕ຺ຕິໍ ຕີສຸ ປາກາຣນ຺ຕເຣສຸ ປຣິຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຈຣິ. ເຕນ ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕເຍວ ອຸທ຺ຘໍ ຂິຕ຺ຕອຸທກໍ ອມນຸສ຺ສານໍ ອຸປຣິ ປຕິ. ‘‘ຍານີຘ ຠູຕານີ’’ຕິ ຄາຖາກຖນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣຊຕວຏໍສກາ ວິຍ ອຸທກພິນ຺ທູນິ ອາກາເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄິລານມນຸສ຺ສານໍ ອຸປຣິ ປຕິໍສຸ. ຕາວເທວ ວູປສນ຺ຕໂຣຄາ ມນຸສ຺ສາ ອຸຏ຺ຐາຍຸຏ຺ຐາຍ ເຖຣໍ ປຣິວາເຣສຸໍ ¶ . ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕປທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປນ ອຸທກຜຸສິເຕຫິ ຜຸຏ຺ຐຜຸຏ຺ຐາ ສພ຺ເພ ອປລາຍນ຺ຕາ ສງ຺ກາຣກູຏຠິຕ຺ຕິປເທສາທິນິສ຺ສິຕາ ອມນຸສ຺ສາ ເຕນ ເຕນ ທ຺ວາເຣນ ປລາຍິໍສຸ. ທ຺ວາຣານິ ອໂນກາສານິ ອເຫສຸໍ. ເຕ ໂອກາສໍ ອລຠນ຺ຕາ ປາກາຣໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາປິ ປລາຍິໍສຸ.

ມຫາຊໂນ ນຄຣມຊ຺ເຌ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ສພ຺ພຄນ຺ເຘຫິ ອຸປລິມ຺ເປຕ຺ວາ ອຸປຣິ ສຸວຓ຺ຓຕາຣກາທິວິຈິຕ຺ຕໍ ວິຕານໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາເນສິ. ສຕ຺ຖາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆປິ ລິຈ຺ຉວີຄໂຓປິ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສີທິ. ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ເທວຄຓປຣິວຸໂຕ ປຕິຣູເປ ໂອກາເສ ອຏ຺ຐາສິ. ເຖໂຣປິ ສກລນຄຣໍ ອນຸວິຈຣິຕ຺ວາ ວູປສນ຺ຕໂຣເຄນ ມຫາຊເນນ ສທ຺ຘິໍ ¶ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ປຣິສໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຕເທວ ຣຕນສຸຕ຺ຕໍ ອຠາສິ. ເທສນາວສາເນ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ເອວໍ ປຸນທິວເສປີຕິ ສຕ຺ຕາຫໍ ຕເທວ ຣຕນສຸຕ຺ຕໍ ເທເສຕ຺ວາ ສພ຺ພຠຍານໍ ວູປສນ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ລິຈ຺ຉວີຄຓໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ເວສາລິໂຕ ນິກ຺ຂມິ. ລິຈ຺ຉວີຣາຊາໂນ ທິຄຸຓໍ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕາ ປຸນ ຕີຫິ ທິວເສຫິ ສຕ຺ຖາຣໍ ຄງ຺ຄາຕີຣໍ ນຍິໍສຸ.

ຄງ຺ຄາຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນາຄຣາຊາໂນ ຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ມນຸສ຺ສາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ¶ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ມຍໍ ກິໍ ນ ກໂຣມາ’’ຕິ. ເຕ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕມຓິມຍາ ນາວາໂຍ ມາເປຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕມຓິມເຍ ປລ຺ລງ຺ເກ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓປທຸມສຎ຺ຉນ຺ນໍ ອຸທກໍ ກຣິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ອນຸຄ຺ຄຫໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ນາວໍ ອຠິຣຸຫຓຕ຺ຖາຍ ສຕ຺ຖາຣໍ ຍາຈິໍສຸ. ‘‘ມນຸສ຺ສາ ຈ ນາຄາ ຈ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປູຊໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ມຍໍ ປນ ກິໍ ນ ກໂຣມາ’’ຕິ ຠູມຏ຺ຐກເທເວປິ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ອກນິຏ຺ຐພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ສພ຺ເພ ເທວາ ສກ຺ກາຣໍ ກຣິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ນາຄາ ໂຍຊນິການິ ຉຕ຺ຕາຕິຉຕ຺ຕານິ ອຸກ຺ຂິປິໍສຸ. ເອວໍ ເຫຏ຺ຐາ ນາຄາ ¶ ຠູມິຕເລ ຣຸກ຺ຂຄຈ຺ຉປພ຺ພຕາທີສຸ ຠູມຏ຺ຐກາ ເທວຕາ, ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ອາກາສຏ຺ຐເທວາຕິ ນາຄຠວນໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຈກ຺ກວາຬປຣິຍນ຺ເຕນ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ຉຕ຺ຕາຕິຉຕ຺ຕານິ ອຸສ຺ສາປິຕານິ ອເຫສຸໍ. ຉຕ຺ຕນ຺ຕເຣສຸ ຘຊາ, ຘຊນ຺ຕເຣສຸ ປຏາກາ, ເຕສໍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ປຸປ຺ຜທາມວາສຈຸຓ຺ຓຘຸມາທີຫິ ສກ຺ກາໂຣ ອໂຫສິ. ສພ຺ພລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິຕາ ເທວປຸຕ຺ຕາ ຉຓເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຄ຺ໂຆສຍມານາ ອາກາເສ ວິຈຣິໍສຸ. ຕໂຍ ເອວ ກິຣ ສມາຄມາ ມຫນ຺ຕາ ອເຫສຸໍ – ຍມກປາຏິຫາຣິຍສມາຄໂມ ເທໂວໂຣຫຓສມາຄໂມ ອຍໍ ຄງ຺ໂຄໂຣຫຓສມາຄໂມຕິ.

ປຣຕີເຣ ພິມ຺ພິສາໂຣປິ ລິຈ຺ຉວີຫິ ກຕສກ຺ກາຣໂຕ ທິຄຸຓໍ ສກ຺ກາຣໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ¶ ຠຄວໂຕ ອາຄມນໍ ອຸທິກ຺ຂມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຖາ ຄງ຺ຄາຍ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ຣາຊູນໍ ມຫນ຺ຕໍ ປຣິຈ຺ຈາຄໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ນາຄາທີນຎ຺ຈ ອຊ຺ຌາສຍໍ ວິທິຕ຺ວາ ເອເກກາຍ ນາວາຍ ປຎ຺ຈປຎ຺ຈຠິກ຺ຂຸສຕປຣິວາຣໍ ເອເກກໍ ນິມ຺ມິຕພຸທ຺ຘໍ ມາເປສິ. ໂສ ເອເກກສ຺ສ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕສ຺ສ ເຈວ ກປ຺ປຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຸປ຺ຜທາມສ຺ສ ຈ ເຫຏ຺ຐາ ນາຄຄຓປຣິວຸໂຕ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ຠູມຏ຺ຐກເທວຕາທີສຸປິ ເອເກກສ຺ມິໍ ໂອກາເສ ສປຣິວາຣໍ ເອເກກໍ ນິມ຺ມິຕພຸທ຺ຘໍ ມາເປສິ. ເອວໍ ສກລຈກ຺ກວາຬຄພ຺ເຠ ເອກາລງ຺ກາເຣ ເອກຸສ຺ສເວ ເອກຉເຓເຍວ ຈ ຊາເຕ ສຕ຺ຖາ ນາຄານມນຸຄ຺ຄຫໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ຣຕນນາວໍ ອຠິຣຸຫິ. ຠິກ຺ຂູສຸປິ ເອເກໂກ ເອເກກເມວ ອຠິຣຸຫິ. ນາຄຣາຊາໂນ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນາຄຠວນໍ ປເວເສຕ຺ວາ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ທິພ຺ເພນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິວິສິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ນາຄຠວນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສກລຈກ຺ກວາຬເທວຕາຫິ ປູຊິຍມາໂນ ປຎ຺ຈຫິ ນາວາສເຕຫິ ຄງ຺ຄານທິໍ ອຕິກ຺ກມິ.

ຣາຊາ ¶ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ນາວາໂຕ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ອາຄມນກາເລ ລິຈ຺ຉວີຕິ ກຕສກ຺ກາຣໂຕ ທິຄຸຓໍ ສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ປຎ຺ຈຫິ ທິວເສຫິ ຣາຊຄຫໍ ອຠິເນສິ. ທຸຕິຍທິວເສ ¶ ຠິກ຺ຂູ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອໂຫ ພຸທ຺ຘານໍ ມຫານຸຠາໂວ, ອໂຫ ສຕ຺ຖຣິ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ປສາໂທ, ຄງ຺ຄາຍ ນາມ ໂອຣໂຕ ¶ ຈ ປາຣໂຕ ຈ ອຏ຺ຐໂຍຊເນ ມຄ຺ເຄ ພຸທ຺ຘຄເຕນ ປສາເທນ ຣາຊູຫິ ສມຕລໍ ຠູມິໍ ກຕ຺ວາ ວາລຸກາ ໂອກິຓ຺ຓາ, ຊຓ຺ຓຸມຕ຺ເຕນ ໂອຘິນາ ນານາວຓ຺ຓານິ ປຸປ຺ຜານິ ສນ຺ຖຕານິ, ຄງ຺ຄາຍ ອຸທກໍ ນາຄານຸຠາເວນ ປຎ຺ຈວຓ຺ເຓຫິ ປທຸເມຫິ ສຎ຺ຉນ຺ນໍ, ຍາວ ອກນິຏ຺ຐຠວນາ ຉຕ຺ຕາຕິຉຕ຺ຕານິ ອຸສ຺ສາປິຕານິ, ສກລຈກ຺ກວາຬຄພ຺ຠໍ ເອກາລງ຺ກາຣໍ ເອກຸສ຺ສວໍ ວິຍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອສ ປູຊາສກ຺ກາໂຣ ມຍ຺ຫໍ ພຸທ຺ຘານຸຠາເວນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ນ ນາຄເທວພ຺ຣຫ຺ມານຸຠາເວນ. ອຕີເຕ ປນ ອປ຺ປມຕ຺ຕກປຣິຈ຺ຈາຄານຸຠາເວນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສງ຺ໂຂ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ສຸສີໂມ ນາມ ມາຓໂວ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິໂກ ເອກທິວສໍ ປິຕຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ຕາຕ, ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມນ຺ເຕ ອຊ຺ຌາຍິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ປິຕາ ອາຫ – ‘‘ເຕນ ຫິ, ຕາຕ, ອສຸໂກ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມມ ¶ ສຫາຍໂກ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຘີຍສ຺ສູ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປິຕຣາ ປຫິຕຠາວມາຈິກ຺ຂິ. ອຖ ນໍ ໂສ ‘‘ສຫາຍກສ຺ສ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຏິປສ຺ສທ຺ຘທຣຖໍ ຠທ຺ທເກນ ທິວເສນ ມນ຺ເຕ ວາເຈຕຸມາຣຠິ. ໂສ ລຫຸຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ພຫຸຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຄ຺ຄຫິຕຸຄ຺ຄຫິຕໍ ສຸວຓ຺ຓຠາຊເນ ປກ຺ຂິຕ຺ຕສີຫເຕລມິວ ອວິນສ຺ສມານໍ ຘາເຣນ຺ໂຕ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສມ຺ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ ສພ຺ພໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ປສ຺ສ ອາທິມຊ຺ຌເມວ ປສ຺ສຕິ, ໂນ ປຣິໂຍສານໍ.

ໂສ ອາຈຣິຍໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ອິມສ຺ສ ສິປ຺ປສ຺ສ ອາທິມຊ຺ຌເມວ ປສ຺ສາມິ, ໂນ ປຣິໂຍສານ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຈຣິເຍນ ‘‘ອຫມ຺ປິ, ຕາຕ, ນ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຖ ໂກ, ອາຈຣິຍ, ປຣິໂຍສານໍ ຊານາຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ, ຕາຕ, ອິສໂຍ ອິສິປຕເນ ວິຫຣນ຺ຕິ, ເຕ ຊາເນຍ຺ຍຸໍ, ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉສ຺ສູ’’ຕິ ອາຈຣິເຍນ ວຸຕ຺ເຕ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກິຣ ປຣິໂຍສານໍ ຊານາຖາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຊານາມາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ເມ ອາຈິກ຺ຂຖາ’’ຕິ? ‘‘ນ ມຍໍ ອປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂາມ. ສເຈ ເຕ ປຣິໂຍສາເນນຕ຺ໂຖ ¶ , ປພ຺ພຊສ຺ສູ’’ຕິ ¶ . ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ¶ ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິ. ອຖສ຺ສ ເຕ ‘‘ອິທໍ ຕາວ ສິກ຺ຂສ຺ສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ເຕ ນິວາເສຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ປາຣຸປິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອາຠິສມາຈາຣິກໍ ອາຈິກ຺ຂິໍສຸ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ສິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ນຈິຣສ຺ເສວ ປຈ຺ເຈກສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສກລພາຣາຓສິນຄເຣ ຄຄນຕເລ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ວິຍ ປາກໂຏ ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ໂສ ອປ຺ປາຍຸກສໍວຕ຺ຕນິກສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ອຖສ຺ສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຈ ມຫາຊໂນ ຈ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຘາຕຸໂຍ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ນຄຣທ຺ວາເຣ ຖູປໍ ກາເຣສຸໍ.

ສງ຺ໂຂປິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເມ ຈິຣໍ ຄໂຕ, ປວຕ຺ຕິມສ຺ສ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ຕກ຺ກສິລາໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ມຫາຊນກາຍໍ ສນ຺ນິປຕິຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອທ຺ຘາ ອິເມສຸ ເອໂກປິ ເມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ສຸສີໂມ ນາມ ມາຓໂວ ອິຘາຄມິ, ອປິ ນຸ ໂຂ ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ຊານາຖາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຊານາມ, ອສຸກສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຕໂຍ ເວເທ ສຊ຺ຌາຍິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກສມ຺ໂພຘິໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ອຍມສ຺ສ ຖູໂປ ປຕິຏ຺ຐາປິໂຕ’’ຕິ. ໂສ ຠູມິໍ ຫຕ຺ເຖນ ປຫຣິຕ຺ວາ ໂຣທິຕ຺ວາ ກນ຺ທິຕ຺ວາ ¶ ຕໍ ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຓານິ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣສາຏເກນ ວາລຸກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ອາກິຣິຕ຺ວາ ກມຓ຺ຑລຸໂຕ ອຸທເກນ ປຣິປ຺ໂຜສິຕ຺ວາ ວນປຸປ຺ເຜຫິ ປູຊໍ ກຕ຺ວາ ສາຏເກນ ປຏາກໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຖູປສ຺ສ ອຸປຣິ ອຕ຺ຕໂນ ຉຕ຺ຕກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ສຕ຺ຖາ ອິທໍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ຕທາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຫໍ ສງ຺ໂຂ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອໂຫສິໍ. ມຍາ ສຸສີມສ຺ສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ຕິຓານິ ອຸທ຺ຘຏານິ, ຕສ຺ສ ເມ ກມ຺ມສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ອຏ຺ຐໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ວິຫຕຂາຓຸກກຓ຺ຏກໍ ກຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘໍ ສມຕລໍ ກຣິໍສຸ. ມຍາ ຕຕ຺ຖ ວາລຸກາ ໂອກິຓ຺ຓາ, ຕສ຺ສ ເມ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ອຏ຺ຐໂຍຊນມຄ຺ເຄ ວາລຸກໍ ໂອກິຣິໍສຸ. ມຍາ ຕຕ຺ຖ ວນກຸສຸເມຫິ ປູຊາ ກຕາ, ຕສ຺ສ ເມ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ອຏ຺ຐໂຍຊນມຄ຺ເຄ ນານາວຓ຺ຓານິ ປຸປ຺ຜານິ ໂອກິຓ຺ຓານິ, ເອກໂຍຊນຏ຺ຐາເນ ຄງ຺ຄາຍ ອຸທກໍ ປຎ຺ຈວຓ຺ເຓຫິ ປທຸເມຫິ ສຎ຺ຉນ຺ນໍ. ມຍາ ຕຕ຺ຖ ກມຓ຺ຑລຸອຸທເກນ ຠູມິ ປຣິປ຺ໂຜສິຕາ, ຕສ຺ສ ເມ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ເວສາລິຍໍ ໂປກ຺ຂຣວສ຺ສໍ ວສ຺ສິ. ມຍາ ຕຕ຺ຖ ປຏາກາ, ອາໂຣປິຕາ, ຉຕ຺ຕກຎ຺ຈ ພທ຺ຘໍ, ຕສ຺ສ ເມ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ຍາວ ອກນິຏ຺ຐຠວນາ ຘຊປຏາກຉຕ຺ຕາຕິຉຕ຺ຕາທີຫິ ສກລຈກ຺ກວາຬຄພ຺ຠໍ ເອກຸສ຺ສວໍ ວິຍ ¶ ຊາຕໍ. ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອສ ປູຊາສກ຺ກາໂຣ ມຍ຺ຫໍ ເນວ ພຸທ຺ຘານຸຠາເວນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ນ ນາຄເທວພ຺ຣຫ຺ມານຸຠາເວນ, ອຕີເຕ ປນ ອປ຺ປມຕ຺ຕກປຣິຈ຺ຈາຄານຸຠາເວນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ມຕ຺ຕາສຸຂປຣິຈ຺ຈາຄາ ¶ ¶ , ປສ຺ເສ ເຈ ວິປຸລໍ ສຸຂໍ;

ຈເຊ ມຕ຺ຕາສຸຂໍ ຘີໂຣ, ສມ຺ປສ຺ສໍ ວິປຸລໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຕ຺ຕາສຸຂປຣິຈ຺ຈາຄາຕິ ມຕ຺ຕາສຸຂນ຺ຕິ ປມາຓຍຸຕ຺ຕກໍ ປຣິຕ຺ຕສຸຂໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈາເຄນ. ວິປຸລໍ ສຸຂນ຺ຕິ ອຸຬາຣໍ ສຸຂໍ ນິພ຺ພານສຸຂໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ເຈ ປສ຺ເສຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເອກຎ຺ຫິ ໂຠຊນປາຕິໍ ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ມຕ຺ຕາສຸຂໍ ນາມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ປນ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ທານໍ ວາ ທທນ຺ຕສ຺ສ ວິປຸລໍ ອຸຬາຣໍ ນິພ຺ພານສຸຂໍ ນາມ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ຕສ຺ມາ ສເຈ ເອວໍ ຕສ຺ສ ມຕ຺ຕາສຸຂສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈາຄາ ວິປຸລໍ ສຸຂໍ ປສ຺ສຕິ, ອເຖຕໍ ວິປຸລໍ ສຸຂໍ ສມ຺ມາ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ຕໍ ມຕ຺ຕາສຸຂໍ ຈເຊຍ຺ຍາຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ປຣທຸກ຺ຂູປຘາເນນາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ກຸກ຺ກຸຏອຓ຺ຑຂາທິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາວຕ຺ຖິຍາ ກິຣ ອວິທູເຣ ປຓ຺ຑຸຣໍ ນາມ ເອໂກ ຄາໂມ, ຕຕ຺ເຖໂກ ເກວຏ຺ໂຏ ວສຕິ. ໂສ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຈິຣວຕິຍໍ ກຈ຺ຉປອຓ຺ຑານິ ທິສ຺ວາ ຕານິ ອາທາຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ເຄເຫ ປຈາເປຕ຺ວາ ຂາທນ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ເຄເຫ ກຸມາຣິກາຍປິ ¶ ເອກໍ ອຓ຺ຑໍ ອທາສິ. ສາ ຕໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຎ຺ຎໍ ຂາທນີຍໍ ນາມ ນ ອິຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສາ ມາຕາ ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ວິຊາຕຏ຺ຐານໂຕ ເອກໍ ອຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອທາສິ. ສາ ຕໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ພທ຺ຘາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຍເມວ ກຸກ຺ກຸຏິຍາ ອຓ຺ຑານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທຕິ. ກຸກ຺ກຸຏີ ວິຊາຕວິຊາຕກາເລ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຓ຺ຑານິ ຄເຫຕ຺ວາ ¶ ຂາທນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ຕາຍ ອຸປທ຺ທຸຕາ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ທານິ ຈຸຕາ ຍກ຺ຂິນີ ຫຸຕ຺ວາ ຕວ ຊາຕທາຣເກ ຂາທິຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ເຄເຫ ມຊ຺ຊາຣີ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອິຕຣາປິ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ກຸກ຺ກຸຏີ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ກຸກ຺ກຸຏີ ອຓ຺ຑານິ ວິຊາຍິ, ມຊ຺ຊາຣີ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕານິ ຂາທິຕ຺ວາ ທຸຕິຍມ຺ປິ ຕຕິຍມ຺ປິ ຂາທິເຍວ. ກຸກ຺ກຸຏີ ‘‘ຕໂຍ ວາເຣ ມມ ອຓ຺ຑານິ ຂາທິຕ຺ວາ ອິທານິ ມມ຺ປິ ຂາທິຕຸກາມາສິ ¶ , ອິໂຕ ຈຸຕາ ສປຸຕ຺ຕກໍ ຕໍ ຂາທິຕຸໍ ລເຠຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸຕາ ທີປິນີ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອິຕຣາປິ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ມິຄີ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສາ ວິຊາຕກາເລ ທີປິນີ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ສທ຺ຘິໍ ປຸຕ຺ເຕຫິ ຂາທິ. ເອວໍ ຂາທນ຺ຕາ ປຎ຺ຈສຸ ອຕ຺ຕຠາວສເຕສຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອວສາເນ ເອກາ ຍກ຺ຂິນີ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ເອກາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກຸລຘີຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອິໂຕ ປຣໍ ‘‘ນ ຫິ ເວເຣນ ເວຣານີ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໕) ຄາຖາຍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຘ ປນ ສຕ຺ຖາ ‘‘ເວຣຎ຺ຫິ ອເວເຣນ ອຸປສມ຺ມຕິ, ໂນ ເວເຣນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ປຣທຸກ຺ຂູປຘາເນນ, ອຕ຺ຕໂນ ສຸຂມິຈ຺ຉຕິ;

ເວຣສໍສຄ຺ຄສໍສຏ຺ໂຐ, ເວຣາ ໂສ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ປຣທຸກ຺ຂູປຘາເນນາຕິ ປຣສ຺ມິໍ ທຸກ຺ຂູປຘາເນນ, ປຣສ຺ສ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປາທເນນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເວຣສໍສຄ຺ຄສໍສຏ຺ໂຐຕິ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອກ຺ໂກສນປຈ຺ຈກ຺ໂກສນປຫຣຓປຏິຫຣຓາທີນໍ ວເສນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກເຕນ ເວຣສໍສຄ຺ເຄນ ສໍສຏ຺ໂຐ. ເວຣາ ໂສ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕີຕິ ນິຈ຺ຈກາລໍ ເວຣວເສນ ທຸກ຺ຂເມວ ປາປຸຓາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ຍກ຺ຂິນີ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ເວຣໂຕ ມຸຈ຺ຈິ, ອິຕຣາປິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ກຸກ຺ກຸຏອຓ຺ຑຂາທິກາວຕ຺ຖຸ ທຸຕິຍໍ.

ຍຎ຺ຫິ ¶ ກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ຠທ຺ທິຍໍ ນິສ຺ສາຍ ຊາຕິຍາວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຠທ຺ທິເຍ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເຕ ກິຣ ປາທຸກມຓ຺ຑເນ ອຸຍ຺ຍຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ຍຖາຫ – ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠທ຺ທິຍາ ຠິກ຺ຂູ ອເນກວິຫິຕໍ ປາທຸກມຓ຺ຑນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ຕິຓປາທຸກໍ ກໂຣນ຺ຕິປິ ກາຣາເປນ຺ຕິປິ, ມຸຎ຺ຊປາທຸກໍ ກໂຣນ຺ຕິປິ ກາຣາເປນ຺ຕິປິ, ປພ຺ພຊປາທຸກໍ ຫິນ຺ຕາລປາທຸກໍ ກມລປາທຸກໍ ກມ຺ພລປາທຸກໍ ກໂຣນ຺ຕິປິ ກາຣາເປນ຺ຕິປິ, ຣິຎ຺ຈນ຺ຕິ ອຸທ຺ເທສໍ ປຣິປຸຈ຺ຉໍ ອຘິສີລໍ ອຘິຈິຕ຺ຕໍ ອຘິປຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ¶ (ມຫາວ. ໒໕໑). ຠິກ຺ຂູ ເຕສໍ ຕຖາກຣຓຠາວໍ ຊານິຕ຺ວາ ອຸຊ຺ຌາຍິຕ຺ວາ ¶ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຄຣຫິຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫ ອຎ຺ເຎນ ກິຈ຺ເຈນ ອາຄຕາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍເຍວ ກິຈ຺ເຈ ອຸຍ຺ຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ຍຎ຺ຫິ ກິຈ຺ຈໍ ອປວິທ຺ຘໍ, ອກິຈ຺ຈໍ ປນ ກຣີຍຕິ;

ອຸນ຺ນຬານໍ ປມຕ຺ຕານໍ, ເຕສໍ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ ອາສວາ.

‘‘ເຍສຎ຺ຈ ສຸສມາຣທ຺ຘາ, ນິຈ຺ຈໍ ກາຍຄຕາ ສຕິ;

ອກິຈ຺ຈໍ ເຕ ນ ເສວນ຺ຕິ, ກິຈ຺ເຈ ສາຕຈ຺ຈກາຣິໂນ;

ສຕານໍ ສມ຺ປຊານານໍ, ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ອາສວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍຎ຺ຫິ ກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຫິ ປພ຺ພຊິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອປຣິມາຓສີລກ຺ຂນ຺ຘໂຄປນໍ ອຣຎ຺ຎາວາໂສ ຘຸຕງ຺ຄປຣິຫຣຓໍ ຠາວນາຣາມຕາຕິ ເອວມາທີນິ ກິຈ຺ຈໍ ນາມ. ອິເມຫິ ປນ ຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ຈໍ, ຕໍ ອປວິທ຺ຘໍ ຉຑ຺ຑິຕໍ. ອກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຉຕ຺ຕມຓ຺ຑນໍ ອຸປາຫນມຓ຺ຑນໍ ປາທຸກປຕ຺ຕຖາລກຘມ຺ມກຣຓກາຍພນ຺ຘນອໍສພທ຺ຘກມຓ຺ຑນໍ ອກິຈ຺ຈໍ ນາມ. ເຍຫິ ຕໍ ກຍິຣຕິ, ເຕສໍ ມານນຬໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຈຣເຓນ ອຸນ຺ນຬານໍ ສຕິໂວສ຺ສຄ຺ເຄນ ປມຕ຺ຕານໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສວາ ວຑ຺ຒນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸສມາຣທ຺ຘາຕິ ສຸປຄ຺ຄຫິຕາ. ກາຍຄຕາ ສຕີຕິ ກາຍານຸປສ຺ສນາຠາວນາ. ອກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ເຕ ເອຕໍ ຉຕ຺ຕມຓ຺ຑນາທິກໍ ອກິຈ຺ຈໍ ນ ເສວນ຺ຕິ ນ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິຈ຺ເຈຕິ ປພ຺ພຊິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກຕ຺ຕພ຺ເພ ອປຣິມາຓສີລກ຺ຂນ຺ຘໂຄປນາທິເກ ກຣຓີເຍ. ສາຕຈ຺ຈກາຣິໂນຕິ ສຕຕກາຣິໂນ ອຏ຺ຐິຕກາຣິໂນ. ເຕສໍ ສຕິຍາ ອວິປ຺ປວາເສນ ສຕານໍ ¶ ສາຕ຺ຖກສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ¶ ສປ຺ປາຍສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ໂຄຈຣສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ອສມ຺ໂມຫສມ຺ປຊຎ຺ຎນ຺ຕິ ຈຕູຫິ ສມ຺ປຊຎ຺ເຎຫິ ສມ຺ປຊານານໍ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ອາສວາ ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປຣິກ຺ຂຍໍ ອຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມາຕຣນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິຍຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກທິວສຎ຺ຫິ ¶ ສມ຺ພຫຸລາ ອາຄນ຺ຕຸກາ ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ນໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິຍຕ຺ເຖໂຣ ຠຄວໂຕ ອວິທູເຣ ອຕິກ຺ກມຕິ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ຎຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ປສ຺ສຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ມາຕາປິຕໂຣ ຫນ຺ຕ຺ວາ ນິທ຺ທຸກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ຍາຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ສຕ຺ຖາ ວທຕີ’’ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມຸຂານິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ສໍສຍປກ຺ຂນ຺ເທຫິ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກິໍ ນາເມຕໍ ວເທຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຕສໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ມາຕຣໍ ປິຕຣໍ ຫນ຺ຕ຺ວາ, ຣາຊາໂນ ທ຺ເວ ຈ ຂຕ຺ຕິເຍ;

ຣຏ຺ຐໍ ສານຸຈຣໍ ຫນ຺ຕ຺ວາ, ອນີໂຆ ຍາຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ສານຸຈຣນ຺ຕິ ອາຍສາຘເກນ ອາຍຸຕ຺ຕເກນ ສຫິຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ‘‘ຕຓ຺ຫາ ຊເນຕິ ປຸຣິສ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໕໕-໕໗) ວຈນໂຕ ຕີສຸ ຠເວສຸ ສຕ຺ຕານໍ ຊນນໂຕ ຕຓ຺ຫາ ມາຕາ ນາມ. ‘‘ອຫໍ ອສຸກສ຺ສ ນາມ ຣຎ຺ໂຎ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ປິຕຣໍ ນິສ຺ສາຍ ອສ຺ມິມານສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ອສ຺ມິມາໂນ ປິຕາ ນາມ. ໂລໂກ ວິຍ ຣາຊານໍ ຍສ຺ມາ ສພ຺ພທິຏ຺ຐິຄຕານິ ທ຺ເວ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິໂຍ ຠຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ທ຺ເວ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິໂຍ ທ຺ເວ ຂຕ຺ຕິຍຣາຊາໂນ ນາມ. ທ຺ວາທສາຍຕນານິ ວິຕ຺ຖຕຏ຺ເຐນ ຣຏ຺ຐທິສຕ຺ຕາ ຣຏ຺ຐໍ ນາມ. ອາຍສາຘໂກ ¶ ອາຍຸຕ຺ຕກປຸຣິໂສ ວິຍ ຕນ຺ນິສ຺ສິໂຕ ນນ຺ທິຣາໂຄ ອນຸຈໂຣ ນາມ. ອນີໂຆຕິ ນິທ຺ທຸກ຺ໂຂ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ ຂີຓາສໂວ. ເອເຕສໍ ຕຓ຺ຫາທີນໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓາສິນາ ຫຕຕ຺ຕາ ຂີຓາສໂວ ນິທ຺ທຸກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ຍາຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ.

ທຸຕິຍຄາຖາຍປິ ວຕ຺ຖຸ ປຸຣິມສທິສເມວ. ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຖາ ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິຍຕ຺ເຖຣເມວ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເຕສໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ມາຕຣໍ ປິຕຣໍ ຫນ຺ຕ຺ວາ, ຣາຊາໂນ ທ຺ເວ ຈ ໂສຕ຺ຖິເຍ;

ເວຍຄ຺ຆປຎ຺ຈມໍ ຫນ຺ຕ຺ວາ, ອນີໂຆ ຍາຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວ ຈ ໂສຕ຺ຖິເຍຕິ ທ຺ເວ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ. ອິມິສ຺ສາ ຄາຖາຍ ສຕ຺ຖາ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມິສ຺ສຣຕາຍ ຈ ເທສນາວິຘິກຸສລຕາຍ ຈ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິໂຍ ທ຺ເວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຣາຊາໂນ ¶ ຈ ກຕ຺ວາ ກເຖສິ. ເວຍຄ຺ຆປຎ຺ຈມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ພ຺ຍຄ຺ຆານຸຈຣິໂຕ ສປ຺ປຏິຠໂຍ ທຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ມຄ຺ໂຄ ເວຍຄ຺ໂຆ ນາມ, ວິຈິກິຈ຺ຉານີວຣຓມ຺ປິ ¶ ເຕນ ສທິສຕາຍ ເວຍຄ຺ຆໍ ນາມ, ຕໍ ປຎ຺ຈມໍ ອສ຺ສາຕິ ນີວຣຓປຎ຺ຈກໍ ເວຍຄ຺ຆປຎ຺ຈມໍ ນາມ. ອິທຎ຺ຈ ເວຍຄ຺ຆປຎ຺ຈມໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓາສິນາ ນິສ຺ເສສໍ ຫນ຺ຕ຺ວາ ອນີໂຆວ ຍາຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ ອຍເມຕ຺ຖຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວາຕິ.

ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິຍຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ທາຣຸສາກຏິກສ຺ສ ປຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຣາຊຄຫສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກປຸຕ຺ໂຕ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກປຸຕ຺ໂຕຕິ ທ຺ເວ ທາຣກາ ອຠິກ຺ຂຓໍ ຄຸຬກີຬໍ ກີຬນ຺ຕິ. ເຕສຸ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກປຸຕ຺ໂຕ ຄຸຬໍ ຂິປມາໂນ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິໍ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ນໂມ ພຸທ຺ຘສ຺ສາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວຕ຺ວາ ຄຸຬໍ ຂິປຕິ. ອິຕໂຣ ຕິຕ຺ຖິຍຄຸເຓ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ‘‘ນໂມ ອຣຫນ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ວຕ຺ວາ ຂິປຕິ. ເຕສຸ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກສ຺ສ ¶ ປຸຕ຺ໂຕ ຊິນາຕິ, ອິຕໂຣ ປນ ປຣາຊຍຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ກິຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ¶ ເອວໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ຄຸຬໍ ຂິປນ຺ໂຕ ມມໍ ຊິນາຕິ, ອຫມ຺ປິ ເອວຣູປໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິຍໍ ປຣິຈຍມກາສິ. ອເຖກທິວສໍ ຕສ຺ສ ປິຕາ ສກຏໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທາຣູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕມ຺ປິ ທາຣກໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຏວິຍໍ ທາຣູນໍ ສກຏໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ພຫິນຄເຣ ສຸສານສາມນ຺ເຕ ອຸທກຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ໂຄເຓ ໂມເຈຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕວິສ຺ສຄ຺ຄມກາສິ. ອຖສ຺ສ ເຕ ໂຄຓາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ນຄຣໍ ປວິສນ຺ເຕນ ໂຄຄເຓນ ສທ຺ຘິໍ ນຄຣເມວ ປວິສິໍສຸ. ສາກຏິໂກປິ ໂຄເຓ ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສາຍໍ ໂຄເຓ ທິສ຺ວາ ອາທາຍ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ທ຺ວາຣໍ ນ ສມ຺ປາປຸຓິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ອສມ຺ປຕ຺ເຕເຍວ ທ຺ວາຣໍ ປິຫິຕໍ.

ອຖສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ເອກໂກວ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ສກຏສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິ. ຣາຊຄຫໍ ປນ ປກຕິຍາປິ ອມນຸສ຺ສພຫຸລໍ. ອຍຎ຺ຈ ສຸສານສນ຺ຕິເກ ນິປນ຺ໂນ. ຕຕ຺ຖ ນໍ ທ຺ເວ ອມນຸສ຺ສາ ປສ຺ສິໍສຸ. ເອໂກ ສາສນສ຺ສ ປຏິກຓ຺ຑໂກ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ, ເອໂກ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ. ເຕສຸ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ອາຫ – ‘‘ອຍໍ ໂນ ຠກ຺ໂຂ, ອິມໍ ຂາທິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ອິຕໂຣ ‘‘ອລໍ ມາ ເຕ ຣຸຈ຺ຈີ’’ຕິ ນິວາເຣຕິ. ໂສ ເຕນ ນິວາຣິຍມາໂນປິ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ທາຣກໍ ປາເທສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກຑ຺ຒິ. ໂສ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິຍາ ປຣິຈິຕຕ຺ຕາ ¶ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ‘‘ນໂມ ພຸທ຺ຘສ຺ສາ’’ຕິ ອາຫ. ອມນຸສ຺ໂສ ¶ ມຫາຠຍຠີໂຕ ປຏິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ອິຕໂຣ ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ອກິຈ຺ຈໍ ກຕໍ, ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ຕສ຺ສ ກໂຣມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ຣກ຺ຂມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ໂຠຊນປາຕິໍ ປູເຣຕ຺ວາ ໂຠຊນໍ ອາຫຣິ. ອຖ ນໍ ອຸໂຠປິ ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ໂຠເຊຕ຺ວາ ‘‘ອິມານິ ອກ຺ຂຣານິ ຣາຊາວ ປສ຺ສຕຸ, ມາ ອຎ຺ໂຎ’’ຕິ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ປກາເສນ຺ຕາ ຍກ຺ຂານຸຠາເວນ ໂຠຊນປາຕິຍໍ ອກ຺ຂຣານິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາຕິໍ ທາຣຸສກເຏ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ອາຣກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ.

ປຸນທິວເສ ‘‘ຣາຊກຸລໂຕ ໂຈເຣຫິ ໂຠຊນຠຓ຺ຑໍ ອວຫຏ’’ນ຺ຕິ ໂກລາຫລໍ ກໂຣນ຺ຕາ ທ຺ວາຣານິ ປິທຫິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ໂອໂລເກນ຺ຕາ ທາຣຸສກເຏ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ໂຈໂຣ’’ຕິ ຕໍ ທາຣກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສຸໍ. ຣາຊາ ອກ຺ຂຣານິ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເອຕໍ, ຕາຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ນາຫໍ ¶ , ເທວ, ຊານາມິ, ມາຕາປິຕໂຣ ເມ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ຣກ຺ຂມານາ ອຏ຺ຐໍສຸ, ອຫມ຺ປິ ມາຕາປິຕໂຣ ມໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ນິພ຺ຠໂຍວ ນິທ຺ທໍ ອຸປຄໂຕ. ເອຕ຺ຕກໍ ອຫໍ ຊານາມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣປິ ຕໍ ຐານໍ ອາຄມໍສຸ. ຣາຊາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ເຕ ຕໂຍປິ ຊເນ ອາທາຍ ¶ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິ ເອວ ຣກ຺ຂາ ໂຫຕິ, ອຸທາຫຸ ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິອາທໂຍປີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ, ‘‘ມຫາຣາຊ, ນ ເກວລໍ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິເຍວ ຣກ຺ຂາ, ເຍສໍ ປນ ຉພ຺ພິເຘນ ຈິຕ຺ຕໍ ສຸຠາວິຕໍ, ເຕສໍ ອຎ຺ເຎນ ຣກ຺ຂາວຣເຓນ ວາ ມນ຺ໂຕສເຘຫິ ວາ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຉ ຐານານິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

‘‘ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘໍ ປພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ສທາ ໂຄຕມສາວກາ;

ເຍສໍ ທິວາ ຈ ຣຕ຺ໂຕ ຈ, ນິຈ຺ຈໍ ພຸທ຺ຘຄຕາ ສຕິ.

‘‘ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘໍ ປພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ສທາ ໂຄຕມສາວກາ;

ເຍສໍ ທິວາ ຈ ຣຕ຺ໂຕ ຈ, ນິຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມຄຕາ ສຕິ.

‘‘ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘໍ ປພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ສທາ ໂຄຕມສາວກາ;

ເຍສໍ ທິວາ ຈ ຣຕ຺ໂຕ ຈ, ນິຈ຺ຈໍ ສງ຺ຆຄຕາ ສຕິ.

‘‘ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘໍ ປພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ສທາ ໂຄຕມສາວກາ;

ເຍສໍ ທິວາ ຈ ຣຕ຺ໂຕ ຈ, ນິຈ຺ຈໍ ກາຍຄຕາ ສຕິ.

‘‘ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘໍ ¶ ປພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ສທາ ໂຄຕມສາວກາ;

ເຍສໍ ທິວາ ຈ ຣຕ຺ໂຕ ຈ, ອຫິໍສາຍ ຣໂຕ ມໂນ.

‘‘ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘໍ ປພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ສທາ ໂຄຕມສາວກາ;

ເຍສໍ ທິວາ ຈ ຣຕ຺ໂຕ ຈ, ຠາວນາຍ ຣໂຕ ມໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘໍ ປພຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ພຸທ຺ຘຄຕໍ ສຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸປນ຺ຕາ, ຄເຫຕ຺ວາເຍວ ຈ ປພຸຊ຺ຌນ຺ຕາ ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘໍ ປພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ນາມ. ສທາ ໂຄຕມສາວກາຕິ ໂຄຕມໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສວນນ຺ເຕ ຊາຕຕ຺ຕາ ຕສ຺ເສວ ¶ ອນຸສາສນິຍາ ສວນຕາຍ ໂຄຕມສາວກາ. ພຸທ຺ຘຄຕາ ສຕີຕິ ເຍສໍ ‘‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ’’ຕິອາທິປ຺ປເຠເທ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ສຕິ ນິຈ຺ຈກາລໍ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ສທາປິ ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘໍ ປພຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ປນ ເອກທິວສໍ ¶ ຕີສຸ ກາເລສຸ ທ຺ວີສຸ ກາເລສຸ ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ກາເລ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິໍ ມນສິ ກໂຣນ຺ຕາ ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘໍ ປພຸຊ຺ຌນ຺ຕິເຍວ ນາມ. ຘມ຺ມຄຕາ ສຕີຕິ ‘‘ສ຺ວາຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທິປ຺ປເຠເທ ຘມ຺ມຄຸເຓ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ສຕິ. ສງ຺ຆຄຕາ ສຕີຕິ ‘‘ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ’’ຕິອາທິປ຺ປເຠເທ ສງ຺ຆຄຸເຓ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ສຕິ. ກາຍຄຕາ ສຕີຕິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣວເສນ ວາ ນວສິວຖິກາວເສນ ວາ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານວເສນ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕນີລກສິຓາທິຣູປຊ຺ຌານວເສນ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ສຕິ. ອຫິໍສາຍ ຣໂຕຕິ ‘‘ໂສ ກຣຸຓາສຫຄເຕນ ເຈຕສາ ເອກໍ ທິສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ວິຠ. ໖໔໒) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາຍ ກຣຸຓາຠາວນາຍ ຣໂຕ. ຠາວນາຍາຕິ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ. ກິຎ຺ຈາປິ ເຫຏ຺ຐາ ກຣຸຓາຠາວນາຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອິຘ ສພ຺ພາປິ ອວເສສາ ຠາວນາ ນາມ, ອິຘ ປນ ເມຕ຺ຕາຠາວນາວ ອຘິປ຺ເປຕາ. ເສສໍ ປຐມຄາຖາຍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເທສນາວສາເນ ທາຣໂກ ສທ຺ຘິໍ ມາຕາປິຕູຫິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ¶ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ປຈ຺ຉາ ປນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ທາຣຸສາກຏິກປຸຕ຺ຕວຕ຺ຖຸ ປຎ຺ຈມໍ.

ທຸປ຺ປພ຺ພຊ຺ຊນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວສາລິໍ ນິສ຺ສາຍ ມຫາວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ອຎ຺ຎຕໂຣ ວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເວສາລິຍໍ ¶ ວິຫຣຕິ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ, ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ເວສາລິຍໍ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິຉໂຓ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເວສາລິຍາ ຕູຣິຍຕາຬິຕວາທິຕນິຄ຺ໂຆສສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ປຣິເທວມາໂນ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

ໂກສຸ ນາມມ຺ເຫຫິ ປາປິໂຍ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໒໙);

ໂສ ¶ ກິຣ ວຊ຺ຊິຣຏ຺ເຐ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ວາເຣນ ສມ຺ປຕ຺ຕໍ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິໂຕ ເວສາລິຍໍ ຈາຕຸມຫາຣາຊິເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກາພທ຺ຘໍ ¶ ກຕ຺ວາ ສກລນຄເຣ ຘຊປຏາກາທີຫິ ປຏິມຓ຺ຑິເຕ ໂກມຸທິຍາ ປຸຓ຺ຓມາຍ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ຉຓວາເຣ ວຕ຺ຕມາເນ ເຠຣິຍາທີນໍ ຕູຣິຍານໍ ຕາຬິຕານໍ ນິຄ຺ໂຆສໍ ວີຓາທີນຎ຺ຈ ວາທິຕານໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຍານິ ເວສາລິຍໍ ສຕ຺ຕ ຣາຊສຫສ຺ສານິ ສຕ຺ຕ ຣາຊສຕານິ ສຕ຺ຕ ຣາຊາໂນ, ຕຕ຺ຕກາ ເອວ ຈ ເນສໍ ອຸປຣາຊເສນາປຕິອາທໂຍ, ເຕສຸ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ເຕສຸ ນກ຺ຂຕ຺ຕກີຬນຕ຺ຖາຍ ວີຖິໍ ໂອຕິຓ຺ເຓສຸ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ເຖ ມຫາຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມມາໂນ ຄຄນມຊ຺ເຌ ຐິຕໍ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທໍ ທິສ຺ວາ ຈງ຺ກມໂກຏິຍໍ ຜລກໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິໂຕ ເວຐນາລງ຺ກາຣວິຣຫິຕຕ຺ຕາ ວເນ ຉຑ຺ຑິຕທາຣຸກໍ ວິຍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ອຎ຺ໂຎ ອມ຺ເຫຫິ ລາມກຕໂຣ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ປກຕິຍາ ອາຣຎ຺ຎກາທິຄຸຓຍຸຕ຺ໂຕປິ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອນຠິຣຕິຍາ ປີຬິໂຕ ເອວມາຫ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ອຘິວຕ຺ຖາຍ ເທວຕາຍ ‘‘ອິມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສໍເວເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ –

‘‘ເອກໂກວ ຕ຺ວໍ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣສິ, ອປວິທ຺ຘໍວ ວນສ຺ມິໍ ທາຣຸກໍ;

ຕສ຺ສ ເຕ ພຫຸກາ ປິຫຍນ຺ຕິ, ເນຣຍິກາ ວິຍ ສຄ຺ຄຄາມິນ’’ນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໒໙) –

ວຸຕ຺ຕໍ ອິມໍ ຄາຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ຆຣາວາສສ຺ສ ¶ ທຸກ຺ຂຕໍ ປກາເສຕຸກາໂມ ປຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂານິ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ທຸປ຺ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ທຸຣຠິຣມໍ, ທຸຣາວາສາ ຆຣາ ທຸຂາ;

ທຸກ຺ໂຂສມານສໍວາໂສ, ທຸກ຺ຂານຸປຕິຕທ຺ຘຄູ;

ຕສ຺ມາ ນ ຈທ຺ຘຄູ ສິຍາ, ນ ຈ ທຸກ຺ຂານຸປຕິໂຕ ສິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ທຸປ຺ປພ຺ພຊ຺ຊນ຺ຕິ ອປ຺ປໍ ວາ ມຫນ຺ຕໍ ວາ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘຎ຺ເຈວ ຎາຕິປຣິວຏ຺ຏຎ຺ຈ ປຫາຍ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ອຸຣໍ ທຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ນາມ ທຸກ຺ຂໍ. ທຸຣຠິຣມນ຺ຕິ ເອວໍ ປພ຺ພຊິເຕນາປິ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍາຍ ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິໍ ຆເຏນ຺ເຕນ ອປຣິມາຓສີລກ຺ຂນ຺ຘໂຄປນຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປຕ຺ຕິປູຣຓວເສນ ອຠິຣມິຕຸໍ ທຸກ຺ຂໍ. ທຸຣາວາສາຕິ ຍສ຺ມາ ປນ ຆຣໍ ອາວສນ຺ເຕນ ຣາຊູນໍ ຣາຊກິຈ຺ຈໍ, ອິສ຺ສຣານໍ ອິສ຺ສຣກິຈ຺ຈໍ ວຫິຕພ຺ພໍ, ປຣິຊນາ ເຈວ ຘມ຺ມິກາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈ ສງ຺ຄຫິຕພ຺ພາ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຆຣາວາໂສ ຉິທ຺ທຆໂຏ ວິຍ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ວິຍ ຈ ທຸປ຺ປູໂຣ. ຕສ຺ມາ ຆຣາວາສາ ¶ ນາເມເຕ ທຸຣາວາສາ ທຸກ຺ຂາ ອາວສິຕຸໍ, ເຕເນວ ກາຣເຓນ ທຸກ຺ຂາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸກ຺ໂຂ ສມານສໍວາໂສຕິ ຄິຫິໂນ ວາ ຫິ ເຍ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕກຸລໂຠເຄຫິ ¶ ປພ຺ພຊິຕາ ວາ ສີລາຈາຣພາຫຸສຈ຺ຈາທີຫິ ສມານາປິ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ໂກສິ ຕ຺ວໍ, ໂກສ຺ມິ ອຫ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ອຘິກຣຓປສຸຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ອສມານາ ນາມ, ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາໂສ ທຸກ຺ໂຂຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸກ຺ຂານຸປຕິຕທ຺ຘຄູຕິ ເຍ ວຏ຺ຏສງ຺ຂາຕໍ ອທ຺ຘານໍ ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາ ອທ຺ຘຄູ, ເຕ ທຸກ຺ເຂ ອນຸປຕິຕາວ. ຕສ຺ມາ ນ ຈທ຺ຘຄູຕິ ຍສ຺ມາ ທຸກ຺ຂານຸປຕິຕຠາໂວປິ ທຸກ຺ໂຂ ອທ຺ຘຄູຠາໂວປິ, ຕສ຺ມາ ວຏ຺ຏສງ຺ຂາຕໍ ອທ຺ຘານໍ ຄມນຕາຍ ອທ຺ຘຄູ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ທຸກ຺ເຂນ ອນຸປຕິໂຕປິ ນ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ທສ຺ສິເຕ ທຸກ຺ເຂ ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ໂຕ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ປຎ຺ຈ ອຸທ຺ຘມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ປທາເລຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫີຕິ.

ວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕກຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸ ຉຏ຺ຐໍ.

ສທ຺ໂຘຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕຄຫປຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ພາລວຄ຺ເຄ ‘‘ອສນ຺ຕໍ ຠາວນມິຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ ¶ ຄາຖາວຓ຺ຓນາຍ ວິຕ຺ຖາຣິຕໍ. ຄາຖາປິ ຕຕ຺ເຖວ ວຸຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຕຕ຺ຖ (ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໑.໗໔) –

‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕສ຺ສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ເສວາຍໍ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສາປິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ‘‘ອານນ຺ທ, ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສາປິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສາປິ ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊເຕວ. ອຍຎ຺ຫິ ອຸປາສໂກ ສທ຺ໂຘ ປສນ຺ໂນ ສມ຺ປນ຺ນສີໂລ, ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ຍໍ ຍໍ ປເທສໍ ຠຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວສ຺ສ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ສທ຺ໂຘ ¶ ສີເລນ ສມ຺ປນ຺ໂນ, ຍໂສໂຠຄສມປ຺ປິໂຕ;

ຍໍ ຍໍ ປເທສໍ ຠຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ປູຊິໂຕ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໑.໗໔);

ຕຕ຺ຖ ¶ ສທ຺ໂຘຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສີເລນາຕິ ອາຄາຣິຍສີລໍ, ອນາຄາຣິຍສີລນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ສີລໍ. ເຕສຸ ອິຘ ອາຄາຣິຍສີລໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ເຕນ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໂສໂຠຄສມປ຺ປິໂຕຕິ ຍາທິໂສ ອນາຖປິຓ຺ຑິກາທີນໍ ປຎ຺ຈອຸປາສກສຕປຣິວາຣສງ຺ຂາໂຕ ອາຄາຣິຍຍໂສ, ຕາທິເສເນວ ຍເສນ ຘນຘຎ຺ຎາທິໂກ ເຈວ ສຕ຺ຕວິຘອຣິຍຘນສງ຺ຂາໂຕ ຈາຕິ ທຸວິໂຘ ໂຠໂຄ, ເຕນ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໍ ຍໍ ປເທສນ຺ຕິ ປຸຣຕ຺ຖິມາທີສຸ ¶ ທິສາສຸ ເອວຣູໂປ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ຍໍ ຍໍ ປເທສໍ ຠຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ເອວຣູເປນ ລາຠສກ຺ກາເຣນ ປູຊິໂຕວ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ທູເຣ ສນ຺ໂຕຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ຘີຕຣໍ ຈູຬສຸຠທ຺ທໍ ນາມ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ກິຣ ທຫຣກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸຄ຺ຄນຄຣວາສີ ອຸຄ຺ໂຄ ນາມ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ສຫາຍໂກ ອໂຫສິ. ເຕ ເອກາຈຣິຍກຸເລ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກຕິກໍ ກຣິໍສຸ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ປຸຕ຺ຕຘີຕາສຸ ຊາຕາສຸ ໂຍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘີຕຣໍ ວາເຣຕິ, ເຕນ ຕສ຺ສ ຘີຕາ ທາຕພ຺ພາ’’ຕິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ນຄເຣ ເສຏ຺ຐິຏ຺ຐາເນ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ອເຖກສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຸຄ຺ຄເສຏ຺ຐິ ວຓິຊ຺ຊໍ ປໂຍເຊນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈຫິ ສກຏສເຕຫິ ສາວຕ຺ຖິໍ ອຄມາສິ. ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ອຕ຺ຕໂນ ຘີຕຣໍ ຈູຬສຸຠທ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ມ, ປິຕາ ເຕ ອຸຄ຺ຄເສຏ຺ຐິ ນາມ ອາຄໂຕ, ຕສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ສພ຺ພໍ ຕວ ຠາໂຣ’’ຕິ ອາຓາເປສິ. ສາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອາຄຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຫຕ຺ເຖເນວ ສູປພ຺ຍຎ຺ຊນາທີນິ ສມ຺ປາເທຕິ, ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນາທີນິ ອຠິສງ຺ຂໂຣຕິ ¶ , ໂຠຊນກາເລ ຕສ຺ສ ນ຺ຫາໂນທກໍ ປຏິຍາທາເປຕ຺ວາ ນ຺ຫານກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ສາຘຸກໍ ກໂຣຕິ.

ອຸຄ຺ຄເສຏ຺ຐິ ¶ ¶ ຕສ຺ສາ ອາຈາຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ອນາຖປິຓ຺ຑິເກນ ສທ຺ຘິໍ ສຸຂກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ມຍໍ ທຫຣກາເລ ເອວໍ ນາມ ກຕິກໍ ກຣິມ຺ຫາ’’ຕິ ສາເຣຕ຺ວາ ຈູຬສຸຠທ຺ທໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ ວາເຣສິ. ໂສ ປນ ປກຕິຍາວ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ. ຕສ຺ມາ ທສພລສ຺ສ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣາ ອຸຄ຺ຄເສຏ຺ຐິສ຺ສູປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ຠຣິຍາຍ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ທິວສໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ຘີຕຣໍ ວິສາຂໍ ທຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊນ຺ໂຕ ຘນຎ຺ຈຍເສຏ຺ຐິ ວິຍ ມຫນ຺ຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ສຸຠທ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ມ, ສສຸຣກຸເລ ວສນ຺ຕິຍາ ນາມ ອນ຺ໂຕອຄ຺ຄິ ພຫິ ນ ນີຫຣິຕພ຺ໂພ’’ຕິ (ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໒໕໙; ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໑.໕໒ ວິສາຂາວຕ຺ຖຸ) ຘນຎ຺ຈຍເສຏ຺ຐິນາ ວິສາຂາຍ ທິນ຺ນນເຍເນວ ທສ ໂອວາເທ ທຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ເມ ຄຕຏ຺ຐາເນ ຘີຕຸ ໂທໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ໂສເຘຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອຏ຺ຐ ກຸຏຸມ຺ພິເກ ປາຏິໂຠເຄ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອຸຍ຺ໂຍຊນທິວເສ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ປຸຣິມຠເວ ຘີຕຣາ ກຕານໍ ສຸຈຣິຕານໍ ຜລວິຠູຕິໍ ໂລກສ຺ສ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວິຍ ມຫນ຺ເຕນ ສກ຺ກາເຣນ ຘີຕຣໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ຕສ຺ສາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ອຸຄ຺ຄນຄຣໍ ປຕ຺ຕກາເລ ສສຸຣກຸເລນ ສທ຺ຘິໍ ¶ ມຫາຊໂນ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນມກາສິ.

ສາປິ ອຕ຺ຕໂນ ສິຣິວິຠວໍ ປາກຏໍ ກາຕຸໍ ວິສາຂາ ວິຍ ສກລນຄຣສ຺ສ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ຣເຖ ຐຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນາຄເຣຫິ ເປສິເຕ ປຓ຺ຓາກາເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸຣູປວເສນ ເຕສໍ ເຕສໍ ເປເສນ຺ຕີ ສກລນຄຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸເຓຫິ ເອກາພທ຺ຘມກາສິ. ມງ຺ຄລທິວສາທີສຸ ປນສ຺ສາ ສສຸໂຣ ອເຈລການໍ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ສມເຓ ວນ຺ທຕູ’’ຕິ ເປເສສິ. ສາ ລຊ຺ຊາຍ ນຄ຺ເຄ ປສ຺ສິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ. ໂສ ປຸນປ຺ປຸນໍ ເປເສຕ຺ວາປິ ຕາຍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ນີຫຣຖ ນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ສາ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ມມ ອກາຣເຓນ ໂທສໍ ອາໂຣເປຕຸ’’ນ຺ຕິ ກຸຏຸມ຺ພິເກ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຕ ຕສ຺ສາ ນິທ຺ໂທສຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິໍ ສຎ຺ຎາເປສຸໍ. ໂສ ‘‘ອຍໍ ມມ ສມເຓ ອຫິຣິກາຕິ ນ ວນ຺ທີ’’ຕິ ຠຣິຍາຍ ອາໂຣເຈສິ. ສາ ‘‘ກີທິສາ ນຸ ໂຂ ອິມິສ຺ສາ ສມຓາ, ອຕິວິຍ ເຕສໍ ປສໍສຕີ’’ຕິ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອາຫ –

‘‘ກີທິສາ ສມຓາ ຕຸຍ຺ຫໍ, ພາຬ຺ຫໍ ໂຂ ເນ ປສໍສສິ;

ກິໍສີລາ ກິໍສມາຈາຣາ, ຕໍ ເມ ອກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິຕາ’’ຕິ. (ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໔.໒໔);

ອຖສ຺ສາ ¶ ສຸຠທ຺ທາ ພຸທ຺ຘານຎ຺ເຈວ ພຸທ຺ຘສາວການຎ຺ຈ ຄຸເຓ ປກາເສນ຺ຕີ –

‘‘ສນ຺ຕິນ຺ທ຺ຣິຍາ ¶ ສນ຺ຕມານສາ, ສນ຺ຕໍ ເຕສໍ ຄຕໍ ຐິຕໍ;

ໂອກ຺ຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂູ ມິຕຠາຓີ, ຕາທິສາ ສມຓາ ມມ. (ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໔.໒໔);

‘‘ກາຍກມ຺ມໍ ສຸຈິ ເນສໍ, ວາຈາກມ຺ມໍ ອນາວິລໍ;

ມໂນກມ຺ມໍ ສຸວິສຸທ຺ຘໍ, ຕາທິສາ ສມຓາ ມມ.

‘‘ວິມລາ ¶ ສງ຺ຂມຸຕ຺ຕາຠາ, ສຸທ຺ຘາ ອນ຺ຕຣພາຫິຣາ;

ປຸຓ຺ຓາ ສຸທ຺ເຘຫິ ຘມ຺ເມຫິ, ຕາທິສາ ສມຓາ ມມ.

‘‘ລາເຠນ ອຸນ຺ນໂຕ ໂລໂກ, ອລາເຠນ ຈ ໂອນໂຕ;

ລາຠາລາເຠນ ເອກຏ຺ຐາ, ຕາທິສາ ສມຓາ ມມ.

‘‘ຍເສນ ອຸນ຺ນໂຕ ໂລໂກ, ອຍເສນ ຈ ໂອນໂຕ;

ຍສາຍເສນ ເອກຏ຺ຐາ, ຕາທິສາ ສມຓາ ມມ.

‘‘ປສໍສາຍຸນ຺ນໂຕ ໂລໂກ, ນິນ຺ທາຍາປິ ຈ ໂອນໂຕ;

ສມາ ນິນ຺ທາປສໍສາສຸ, ຕາທິສາ ສມຓາ ມມ.

‘‘ສຸເຂນ ອຸນ຺ນໂຕ ໂລໂກ, ທຸກ຺ເຂນາປິ ຈ ໂອນໂຕ;

ອກມ຺ປາ ສຸຂທຸກ຺ເຂສຸ, ຕາທິສາ ສມຓາ ມມາ’’ຕິ. –

ເອວມາທີຫິ ວຈເນຫິ ສສ຺ສຸໍ ໂຕເສສິ.

ອຖ ນໍ ‘‘ສກ຺ກາ ຕວ ສມເຓ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ທສ຺ເສຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ສກ຺ກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ຍຖາ ມຍໍ ເຕ ປສ຺ສາມ, ຕຖາ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຸປຣິປາສາທຕເລ ຐຕ຺ວາ ເຊຕວນາຠິມຸຂີ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຄນ຺ຘວາສປຸປ຺ຜຘຸເມຫິ ປູຊໍ ກຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສ຺ວາຕນາຍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕມິ, ອິມິນາ ເມ ສຎ຺ຎາເຓນ ສຕ຺ຖາ ນິມນ຺ຕິຕຠາວໍ ຊານາຕູ’’ຕິ ¶ ສຸມນປຸປ຺ຜານໍ ອຏ຺ຐ ມຸຏ຺ຐິໂຍ ອາກາເສ ຂິປິ. ປຸປ຺ຜານິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ຘມ຺ມໍ ¶ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ອຸປຣິ ມາລາວິຕານໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກປິ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສ຺ວາຕນາຍ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ເຕສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຘິວຸຕ຺ຖໍ ມຍາ, ຄຫປຕິ, ສ຺ວາຕນາຍ ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍາ ປຸເຣຕຣໍ ອາຄໂຕ ນຕ຺ຖິ, ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ໂວ ອຘິວຸຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຈູຬສຸຠທ຺ທາຍ, ຄຫປຕິ, ນິມນ຺ຕິໂຕ’’ຕິ ¶ ວຕ຺ວາ ‘‘ນນຸ, ຠນ຺ເຕ, ຈູຬສຸຠທ຺ທາ ທູເຣ ວສຕິ ອິໂຕ ວີສຕິໂຍຊນສຕມຕ຺ຖເກ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ອາມ ຄຫປຕິ, ທູເຣ ວສນ຺ຕາປິ ຫິ ສປ຺ປຸຣິສາ ອຠິມຸເຂ ຐິຕາ ວິຍ ປກາເສນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ທູເຣ ສນ຺ໂຕ ປກາເສນ຺ຕິ, ຫິມວນ຺ໂຕວ ປພ຺ພໂຕ;

ອສນ຺ເຕຕ຺ຖ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຣຕ຺ຕິໍ ຂິຕ຺ຕາ ຍຖາ ສຣາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສນ຺ໂຕຕິ ຣາຄາທີນໍ ສນ຺ຕຕາຍ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ສນ຺ຕາ ນາມ. ອິຘ ປນ ປຸພ຺ພພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ອຸສ຺ສນ຺ນກຸສລມູລາ ຠາວິຕຠາວນາ ສຕ຺ຕາ ສນ຺ໂຕຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ປກາເສນ຺ຕີຕິ ທູເຣ ຐິຕາປິ ພຸທ຺ຘານໍ ຎາຓປຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ. ຫິມວນ຺ໂຕ ວາຕິ ຍຖາ ຫິ ຕິໂຍຊນສຫສ຺ສວິຕ຺ຖໂຕ ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕຸພ຺ເພໂຘ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ¶ ກູຏສຫສ຺ເສຫິ ປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ຫິມວນ຺ຕປພ຺ພໂຕ ທູເຣ ຐິຕານມ຺ປິ ອຠິມຸເຂ ຐິໂຕ ວິຍ ປກາເສຕິ, ເອວໍ ປກາເສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສນ຺ເຕຕ຺ຖາຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມຄຣຸກາ ວິຕິຓ຺ຓປຣໂລກາ ອາມິສຈກ຺ຂຸກາ ຊີວິກຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຊິຕາ ພາລປຸຄ຺ຄລາ ອສນ຺ໂຕ ນາມ, ເຕ ເອຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘານໍ ທກ຺ຂິຓສ຺ສ ຊາຓຸມຓ຺ຑລສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສິນ຺ນາປິ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ນ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ຣຕ຺ຕິໍ ຂິຕ຺ຕາຕິ ຣຕ຺ຕິໍ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕ ອນ຺ຘກາເຣ ຂິຕ຺ຕສຣາ ວິຍ ຕຖາຣູປສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍຠູຕສ຺ສ ປຸພ຺ພເຫຕຸໂນ ອຠາເວນ ນ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ‘‘ສຕ຺ຖາຣາ ສຸຠທ຺ທາຍ ນິມນ຺ຕນໍ ອຘິວາສິຕ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ວິສ຺ສກມ຺ມເທວປຸຕ຺ຕໍ ອາຓາເປສິ – ‘‘ປຎ຺ຈ ກູຏາຄາຣສຕານິ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ສ຺ເວ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອຸຄ຺ຄນຄຣໍ ເນຫີ’’ຕິ. ໂສ ປຸນທິວເສ ປຎ຺ຈສຕານິ ກູຏາຄາຣານິ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ເຊຕວນທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຖາ ອຸຈ຺ຈິນິຕ຺ວາ ວິສຸທ຺ຘຂີຓາສວານໍເຍວ ປຎ຺ຈສຕານິ ອາທາຍ ສປຣິວາໂຣ ກູຏາຄາເຣສຸ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄນຄຣໍ ອຄມາສິ. ອຸຄ຺ຄເສຏ຺ຐິປິ ສປຣິວາໂຣ ສຸຠທ຺ທາຍ ທິນ຺ນນເຍເນວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາຄຕມຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ມຫນ຺ເຕນ ສິຣິວິຠເວນ ¶ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ມາລາທີຫິ ມຫນ຺ຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສປຣິວາໂຣ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ມຫາທານໍ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາປິສ຺ສ ສປ຺ປາຍໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ¶ ຘມ຺ມໍ ¶ ເທເສສິ. ຕໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຈູຬສຸຠທ຺ທາຍ ອນຸຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ຕ຺ວໍ ອິເຘວ ໂຫຫີ’’ຕິ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣໍ ນິວຕ຺ຕາເປຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິເມວ ອຄມາສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕໍ ນຄຣໍ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ນໍ ອໂຫສີຕິ.

ເອກາສນນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກວິຫາຣິຕ຺ເຖຣໍ ນາມ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ເຖໂຣ ເອກໂກວ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ, ເອກໂກວ ນິສີທຕິ, ເອກໂກວ ຈງ຺ກມຕິ, ເອກໂກວ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ຈຕຸປຣິສນ຺ຕເຣ ປາກໂຏ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ຠິກ຺ຂູ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອວຣູໂປ ນາມາຍໍ ເຖໂຣ’’ຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ສາຘຸ ສາຘູ’’ຕິ ¶ ຕສ຺ສ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ປວິວິຕ຺ເຕນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວິເວເກ ອານິສໍສໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ເອກາສນໍ ເອກເສຍ຺ຍໍ, ເອໂກ ຈຣມຕນ຺ທິໂຕ;

ເອໂກ ທມຍມຕ຺ຕານໍ, ວນນ຺ເຕ ຣມິໂຕ ສິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອກາສນໍ ເອກເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສມຊ຺ເຌປິ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອວິຊຫິຕ຺ວາ ເຕເນວ ມນສິກາເຣນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ອາສນໍ ເອກາສນໍ ນາມ. ໂລຫປາສາທສທິເສປິ ຈ ປາສາເທ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສມຊ຺ເຌປິ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ວິຈິຕ຺ຣປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓູປຘາເນ ມຫາຣເຫ ສຍເນ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ມູລກມ຺ມຏ຺ຐານມນສິກາເຣນ ນິປນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເສຍ຺ຍາ ເອກເສຍ຺ຍາ ນາມ. ເອວຣູປໍ ເອກາສນຎ຺ຈ ເອກເສຍ຺ຍຎ຺ຈ ຠເຊຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕນ຺ທິໂຕຕິ ຊງ຺ຆພລໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິຕກປ຺ປເນນ ອກຸສີໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສພ຺ພີຣິຍາປເຖສຸ ເອກໂກວ ຈຣນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອໂກ ທມຍນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານາທີສຸ ¶ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄຜລາຘິຄມວເສນ ເອໂກວ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ທເມນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວນນ຺ເຕ ຣມິໂຕ ສິຍາຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕານໍ ທເມນ຺ໂຕ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສສທ຺ທາທີຫິ ປວິວິຕ຺ເຕ ວນນ຺ເຕເຍວ ອຠິຣມິໂຕ ຠເວຍ຺ຍ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ອາກິຓ຺ຓວິຫາຣິນາ ເອວໍ ອຕ຺ຕານໍ ທເມຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ¶ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສຸ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຫາຊໂນ ເອກວິຫາຣິກເມວ ປຕ຺ເຖສີຕິ.

ອຠູຕວາທີຕິ ¶ ¶ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສຸນ຺ທຣິໍ ປຣິພ຺ພາຊິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ສກ຺ກໂຕ ໂຫຕິ ຄຣຸກໂຕ ມານິໂຕ ປູຊິໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ຖຸ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອຸທາເນ (ອຸທາ. ໓໘) ອາຄຕເມວ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ – ຠຄວໂຕ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ມຫານທີນໍ ມໂຫຆສທິເສ ລາຠສກ຺ກາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຫຕລາຠສກ຺ກາຣາ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນກາເລ ຂຊ຺ໂຊປນກາ ວິຍ ນິປ຺ປຠາ ຫຸຕ຺ວາ ເອກໂຕ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ມນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ມຍໍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫຕລາຠສກ຺ກາຣາ, ນ ໂນ ໂກຈິ ອຕ຺ຖິຠາວມ຺ປິ ຊານາຕິ, ເກນ ນຸ ໂຂ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ລາຠສກ຺ກາຣມສ຺ສ ອນ຺ຕຣຘາເປຍ຺ຍາມາ’’ຕິ. ອຖ ເນສໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສຸນ຺ທຣິຍາ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສກ຺ກຸຓິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເຕ ເອກທິວສໍ ສຸນ຺ທຣິໍ ຕິຕ຺ຖິຍາຣາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ນາລປິໍສຸ. ສາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ¶ ສລ຺ລປນ຺ຕີປິ ປຏິວຈນໍ ອລຠິຕ຺ວາ ‘‘ອປິ ປນຍ຺ຍາ, ເກນຈິ ວິເຫຐິຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ກິໍ, ຠຄິນິ, ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ອມ຺ເຫ ວິເຫເຐຕ຺ວາ ຫຕລາຠສກ຺ກາເຣ ກຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕໍ ນ ປສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ມຍາ ເອຕ຺ຖ ກິໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ? ‘‘ຕ຺ວໍ ໂຂສິ, ຠຄິນິ, ອຠິຣູປາ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ, ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອຍສໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ຕວ ກຖໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຫຕລາຠສກ຺ກາຣໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ສາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ຕາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນກປ຺ປູຣກຏຸກຜລາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ສາຍໍ ມຫາຊນສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສນກາເລ ເຊຕວນາຠິມຸຂີ ຄຈ຺ຉຕິ, ‘‘ກຫໍ ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ ຈ ປຸຏ຺ຐາ ‘‘ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄມິສ຺ສາມິ, ອຫຎ຺ຫິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ວສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຕິຕ຺ຖິຍາຣາເມ ວສິຕ຺ວາ ປາໂຕວ ເຊຕວນມຄ຺ຄໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນຄຣາຠິມຸຂີ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ‘‘ກິໍ, ສຸນ຺ທຣິ, ກຫໍ ຄຕາສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ‘‘ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ສທ຺ຘິໍ ເອກຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ວສິຕ຺ວາ ຕໍ ກິເລສຣຕິຍາ ຣມາເປຕ຺ວາ ອາຄຕາມ຺ຫີ’’ຕິ ວທຕິ.

ອຖ ¶ ¶ ເຕ ກຕິປາຫຈ຺ຈເຍນ ¶ ຘຸຕ຺ຕານໍ ກຫາປເຓ ທຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ສຸນ຺ທຣິໍ ມາເຣຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ຄນ຺ຘກຸຏິຍາ ສມີເປ ມາລາກຈວຣນ຺ຕເຣ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອຖາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ເຕ ຕຖາ ອກໍສຸ. ຕໂຕ ຕິຕ຺ຖິຍາ ‘‘ສຸນ຺ທຣິໍ ນ ປສ຺ສາມາ’’ຕິ ໂກລາຫລໍ ກຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ໂວ ອາສງ຺ກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ອິເມສຸ ທິວເສສຸ ເຊຕວເນ ວສຕິ, ຕຕ຺ຖສ຺ສາ ປວຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉຖ, ນໍ ວິຈິນຖາ’’ຕິ ຣຎ຺ຎາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐາເກ ຄເຫຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຈິນນ຺ຕາ ມາລາກຈວຣນ຺ຕເຣ ຕໍ ທິສ຺ວາ ມຎ຺ຈກໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປເວເສຕ຺ວາ ‘‘ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກາ ‘ສຕ຺ຖາຣາ ກຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຉາເທສ຺ສາມາ’ຕິ ສຸນ຺ທຣິໍ ມາເຣຕ຺ວາ ມາລາກຈວຣນ຺ຕເຣ ນິກ຺ຂິປິໍສູ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉຖ, ນຄຣໍ ອາຫິຓ຺ຑຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ນຄຣວີຖີສຸ ‘‘ປສ຺ສຖ ສມຓານໍ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍານໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ຣຎ຺ໂຎ ນິເວສນທ຺ວາຣໍ ອາຄມິໍສຸ. ຣາຊາ ສຸນ຺ທຣິຍາ ສຣີຣໍ ອາມກສຸສາເນ ອຏ຺ຏກໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຣກ຺ຂາເປສິ. ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ຐເປຕ຺ວາ ອຣິຍສາວເກ ເສສາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ‘‘ປສ຺ສຖ ສມຓານໍ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍານໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນຄເຣປິ ພຫິນຄເຣປິ ຠິກ຺ຂູ ¶ ອກ຺ໂກສນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ເຕນ ຫິ ຕຸມ຺ເຫປິ ເຕ ມນຸສ຺ເສ ເອວໍ ປຏິໂຈເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

ຕຕ຺ຖ ອຠູຕວາທີຕິ ປຣສ຺ສ ໂທສໍ ອທິສ຺ວາວ ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ວາ ຕຸຈ຺ເຉນ ປຣໍ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ. ກຕ຺ວາຕິ ໂຍ ວາ ປນ ປາປກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ນາຫໍ ເອຕໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ອາຫ. ເປຈ຺ຈ ສມາ ຠວນ຺ຕີຕິ ເຕ ອຸໂຠປິ ຊນາ ປຣໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຣຍໍ ອຸປຄມເນນ ຄຕິຍາ ສມາ ຠວນ຺ຕິ. ຄຕິເຍວ ເນສໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ, ອາຍຸ ປນ ເນສໍ ນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ພຫຸກຎ຺ຫິ ປາປກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຈິຣໍ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈນ຺ຕິ, ປຣິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕກເມວ ກາລໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ເນສໍ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ¶ ລາມກເມວ ກມ຺ມໍ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ນິຫີນກມ຺ມາ ມນຸຊາ ປຣຕ຺ຖາ’’ຕິ. ປຣຕ຺ຖາຕິ ອິມສ຺ສ ປນ ປທສ຺ສ ປຸຣໂຕ ເປຈ຺ຈປເທນ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເປຈ຺ຈ ປຣຕ຺ຖ ອິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕ ນິຫີນກມ຺ມາ ປຣໂລເກ ສມາ ຠວນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເທສນາວສາເນ ¶ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ຣາຊາ ‘‘ສຸນ຺ທຣິຍາ ອຎ຺ເຎຫິ ມາຣິຕຠາວໍ ຊານາຖາ’’ຕິ ປຸຣິເສ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ອຖ ເຕ ຘຸຕ຺ຕາ ເຕຫິ ¶ ກຫາປເຓຫິ ສຸຣໍ ປິວນ຺ຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກລຫໍ ກຣິໍສຸ. ເອໂກ ເອກໍ ອາຫ – ‘‘ຕ຺ວໍ ສຸນ຺ທຣິໍ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ມາເຣຕ຺ວາ ມາລາກຈວຣນ຺ຕເຣ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕໂຕ ລທ຺ຘກຫາປເຓຫິ ສຸຣໍ ປິວສິ, ໂຫຕຸ ໂຫຕູ’’ຕິ. ຣາຊປຸຣິສາ ເຕ ຘຸຕ຺ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສຸໍ. ອຖ ເນ ຣາຊາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ສາ ມາຣິຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ເກຫິ ມາຣາປິຕາ’’ຕິ? ‘‘ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິເຍຫິ, ເທວາ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕິຕ຺ຖິເຍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕ ຕເຖວ ວທິໍສຸ. ເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉຖ ຕຸມ຺ເຫ ເອວໍ ວທນ຺ຕາ ນຄຣໍ ອາຫິຓ຺ຑຖ – ‘‘ອຍໍ ສຸນ຺ທຣີ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ອາໂຣເປຕຸກາເມຫິ ອມ຺ເຫຫິ ມາຣາປິຕາ, ເນວ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ, ນ ສາວການໍ ໂທໂສ ອຕ຺ຖິ, ອມ຺ຫາກເມວ ໂທໂສ’’ຕິ. ເຕ ຕຖາ ກຣິໍສຸ. ພາລມຫາຊໂນ ຕທາ ສທ຺ທຫິ, ຕິຕ຺ຖິຍາປິ ຘຸຕ຺ຕາປິ ປຸຣິສວຘທຓ຺ຑໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ພຸທ຺ຘານໍ ສກ຺ກາໂຣ ມຫາ ອໂຫສີຕິ.

ສຸນ຺ທຣີປຣິພ຺ພາຊິກາວຕ຺ຖຸ ປຐມໍ.

ກາສາວກຓ຺ຐາຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ທຸຈ຺ຈຣິຕຜລານຸຠາເວນ ປີຬິເຕ ສຕ຺ເຕ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ອາຍສ຺ມາ ຫິ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ລກ຺ຂຓຕ຺ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍ ຄິຊ຺ຌກູຏາ ໂອໂຣຫນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐິສງ຺ຂລິກເປຕາທີນໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ທິສ຺ວາ ສິຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ລກ຺ຂຓຕ຺ເຖເຣນ ສິຕກາຣຓໍ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອກາໂລ, ອາວຸໂສ, ອິມສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ມໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເຖເຣນ ປຸຏ຺ໂຐ ອຏ຺ຐິສງ຺ຂລິກເປຕາທີນໍ ທິຏ຺ຐຠາວໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ອິຘາຫໍ, ອາວຸໂສ, ຄິຊ຺ຌກູຏາ ປພ຺ພຕາ ໂອໂຣຫນ຺ໂຕ ອທ຺ທສໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເວຫາສໍ ¶ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ສງ຺ຆາຏິປິ ອາທິຕ຺ຕາ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕາ ສໂຊຕິຠູຕາ…ເປ… ກາໂຍປິ ອາທິຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິນາ (ປາຣາ. ໒໓໐; ສໍ. ນິ. ໒.໒໑໘) ນເຍນ ສທ຺ຘິໍ ປຕ຺ຕຈີວຣກາຍພນ຺ຘນາທີຫິ ຑຍ຺ຫມາເນ ປຎ຺ຈ ສຫຘມ຺ມິເກ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອນຸຣູປໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕານໍ ປາປຠາວໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນານໍ ພຫູນໍ ປາປຠິກ຺ຂູນໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ກາສາວກຓ຺ຐາ ພຫໂວ, ປາປຘມ຺ມາ ອສຎ຺ຎຕາ;

ປາປາ ປາເປຫິ ກມ຺ເມຫິ, ນິຣຍໍ ເຕ ອຸປປຊ຺ຊເຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ¶ ກາສາວກຓ຺ຐາຕິ ກາສາເວນ ປລິເວຐິຕກຓ຺ຐາ. ປາປຘມ຺ມາຕິ ລາມກຘມ຺ມາ. ອສຎ຺ຎຕາຕິ ກາຍາທິສໍຍມຣຫິຕາ, ຕຖາຣູປາ ປາປປຸຄ຺ຄລາ ອຕ຺ຕນາ ກເຕຫິ ອກຸສລກມ຺ເມຫິ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕ ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸຕາ ວິປາກາວເສເສນ ເປເຕສຸປິ ເອວໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ທຸຈ຺ຈຣິຕຜລປີຬິຕວຕ຺ຖຸ ທຸຕິຍໍ.

໓. ວຄ຺ຄຸມຸທາຕີຣິຍຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸ

ເສຍ຺ໂຍ ອໂຍຄຸໂຬຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວສາລິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ມຫາວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວຄ຺ຄຸມຸທາຕີຣິເຍ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມປາຣາຊິເກ (ປາຣາ. ໑໙໓ ອາທໂຍ) ອາຄຕເມວ.

ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຖາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ກິໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸທຣສ຺ສຕ຺ຖາຍ ຄິຫີນໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຄຣຫິຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ເສຍ຺ໂຍ ¶ ອໂຍຄຸໂຬ ຠຸຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິສິຂູປໂມ;

ຍຎ຺ເຈ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ທຸສ຺ສີໂລ, ຣຏ຺ຐປິຓ຺ຑມສຎ຺ຎໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ຍຎ຺ເຈ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ຍໍ ທຸສ຺ສີໂລ ນິສ຺ສີລປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍາທີຫິ ອສຎ຺ຎໂຕ ຣຏ຺ຐວາສີຫິ ສທ຺ຘາຍ ທິນ຺ນໍ ຣຏ຺ຐປິຓ຺ຑໍ ‘‘ສມໂຓມ຺ຫີ’’ຕິ ປຏິຊານນ຺ໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕຕ຺ໂຕ ອາທິຕ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິວຓ຺ໂຓ ອໂຍຄຸໂຬວ ຠຸຕ຺ໂຕ ເສຍ຺ໂຍ ສຸນ຺ທຣຕໂຣ. ກິໍ ກາຣຓາ? ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຫິ ເອໂກວ ອຕ຺ຕຠາໂວ ຌາເຍຍ຺ຍ, ທຸສ຺ສີໂລ ປນ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອເນການິປິ ຊາຕິສຕານິ ນິຣເຍ ປຈ຺ເຈຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ວຄ຺ຄຸມຸທາຕີຣິຍຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸ ຕຕິຍໍ.

ຈຕ຺ຕາຣິ ¶ ຐານານີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ຠາຄິເນຍ຺ຍໍ ເຂມກໍ ນາມ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ອຠິຣູໂປ ອໂຫສິ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣາຄາຠິຠູຕາ ສກຠາເວນ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ໂສປິ ປຣທາຣກມ຺ມາຠິຣໂຕວ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ຣຕ຺ຕິໍ ຣາຊປຸຣິສາ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສຸໍ. ຣາຊາ ມຫາເສຏ຺ຐິສ຺ສ ລຊ຺ຊາມີຕິ ຕໍ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປສິ. ໂສ ປນ ເນວ ວິຣມິ ¶ . ອຖ ນໍ ທຸຕິຍມ຺ປິ ຕຕິຍມ຺ປິ ຣາຊປຸຣິສາ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສຸໍ. ຣາຊາ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປສິເຍວ. ມຫາເສຏ຺ຐິ, ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຖາ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ສໍເວຄກຖໍ ວຕ຺ວາ ປຣທາຣເສວນາຍ ໂທສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

ຕຕ຺ຖ ຐານານີຕິ ທຸກ຺ຂກາຣຓານິ. ປມຕ຺ໂຕຕິ ສຕິໂວສ຺ສຄ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ປາປຸຓາຕິ. ປຣທາຣູປເສວີຕິ ປຣທາຣໍ ອຸປເສວນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຖຈາຣີ. ອປຸຎ຺ຎລາຠນ຺ຕິ ອກຸສລລາຠໍ. ນ ນິກາມເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ຍຖາ ອິຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ເສຍ຺ຍໍ ອລຠິຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຉິຕໍ ປຣິຕ຺ຕກເມວ ກາລໍ ເສຍ຺ຍໍ ລຠຕິ. ອປຸຎ຺ຎລາໂຠ ຈາຕິ ເອວໍ ຕສ຺ສ ອຍຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎລາໂຠ, ເຕນ ຈ ອປຸຎ຺ເຎນ ນິຣຍສງ຺ຂາຕາ ປາປິກາ ຄຕິ ໂຫຕິ. ຣຕີ ຈ ໂຖກິກາຕິ ຍາ ຕສ຺ສ ຠີຕສ຺ສ ຠີຕາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ສທ຺ຘິໍ ຣຕິ, ສາປິ ໂຖກິກາ ປຣິຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ຄຣຸກນ຺ຕິ ຣາຊາ ຈ ຫຕ຺ຖຈ຺ເຉທາທິວເສນ ຄຣຸກໍ ທຓ຺ຑໍ ¶ ປເຓຕິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ປຣທາຣໍ ເສວນ຺ໂຕ ເອຕານິ ອປຸຎ຺ຎາທີນິ ປາປຸຓາຕິ, ຕສ຺ມາ ປຣທາຣໍ ນ ເສເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ເຂມໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຫາຊໂນ ສຸຂໍ ວີຕິນາເມສິ. ກິໍ ປນສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມນ຺ຕິ? ໂສ ກິຣ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາເລ ອຸຕ຺ຕມມລ຺ໂລ ຫຸຕ຺ວາ ທ຺ເວ ສຸວຓ຺ຓປຏາກາ ທສພລສ຺ສ ກຎ຺ຈນຖູເປ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປສິ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ຎາຕິສາໂລຫິຕິຕ຺ຖິໂຍ ອວເສສາ ມໍ ທິສ຺ວາ ຣຊ຺ຊນ຺ຕູ’’ຕິ. ອິທມສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມນ຺ຕິ. ເຕນ ຕໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ທິສ຺ວາ ປເຣສໍ ອິຕ຺ຖິໂຍ ສກຠາເວນ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສູຕິ.

ເຂມກເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕວຕ຺ຖຸ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

ກຸໂສ ຍຖາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ທຸພ຺ພຈຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອໂກ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸ ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ເອກໍ ຕິຓໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ອາວຸໂສ, ໂຍ ຕິຓໍ ຉິນ຺ທຕິ, ຕສ຺ສ ກິໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ຕໍ ອຕ຺ຕນາ ກຕຠາວໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ອິຕໂຣ ‘‘ຕ຺ວໍ ¶ ຕິຓສ຺ສ ຉິນ຺ນກາຣຓາ ກິຎ຺ຈິ ໂຫຕີຕິ ສຎ຺ຎໍ ກໂຣສິ, ນ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ໂຫຕິ, ເທເສຕ຺ວາ ປນ ມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ¶ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ຕິຓໍ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄເຫສິ. ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອເນກປຣິຍາເຍນ ວິຄຣຫິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ກຸໂສ ຍຖາ ທຸຄ຺ຄຫິໂຕ, ຫຕ຺ຖເມວານຸກນ຺ຕຕິ;

ສາມຎ຺ຎໍ ທຸປ຺ປຣາມຏ຺ຐໍ, ນິຣຍາຍຸປກຑ຺ຒຕິ.

‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສິຖິລໍ ກມ຺ມໍ, ສໍກິລິຏ຺ຐຎ຺ຈ ຍໍ ວຕໍ;

ສງ຺ກສ຺ສຣໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ນ ຕໍ ໂຫຕິ ມຫປ຺ຜລໍ.

‘‘ກຍິຣາ ¶ ເຈ ກຍິຣາເຖນໍ, ທຬ຺ຫເມນໍ ປຣກ຺ກເມ;

ສິຖິໂລ ຫິ ປຣິພ຺ພາໂຊ, ຠິຍ຺ໂຍ ອາກິຣເຕ ຣຊ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຸໂສຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຕິຂິຓຘາຣໍ ຕິຓໍ ອນ຺ຕມໂສ ຕາລປຓ຺ຓມ຺ປິ, ຍຖາ ໂສ ກຸໂສ ເຍນ ທຸຄ຺ຄຫິໂຕ, ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໍ ອນຸກນ຺ຕຕິ ຜາເລຕິ, ເອວເມວ ສມຓຘມ຺ມສງ຺ຂາຕໍ ສາມຎ຺ຎມ຺ປິ ຂຓ຺ຑສີລາທິຕາຍ ທຸປ຺ປຣາມຏ຺ຐໍ ນິຣຍາຍຸປກຑ຺ຒຕິ, ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສິຖິລນ຺ຕິ ໂອລີຍິຕ຺ວາ ກຣເຓນ ສິຖິລຄາຫໍ ກຕ຺ວາ ກຕໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ. ສໍກິລິຏ຺ຐນ຺ຕິ ¶ ເວສິຍາທິເກສຸ ອໂຄຈເຣສຸ ຈຣເຓນ ສໍກິລິຏ຺ຐໍ. ສງ຺ກສ຺ສຣນ຺ຕິ ສງ຺ກາຫິ ສຣິຕພ຺ພໍ, ອຸໂປສຖກິຈ຺ຈາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣກິຈ຺ເຈນ ສນ຺ນິປຕິຕມ຺ປິ ສງ຺ຆໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອທ຺ຘາ ອິເມ ມມ ຈຣິຍໍ ຎຕ຺ວາ ມໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸກາມາວ ສນ຺ນິປຕິຕາ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ອາສງ຺ກາຫິ ສຣິຕໍ ອຸສ຺ສງ຺ກິຕໍ ປຣິສງ຺ກິຕໍ. ນ ຕໍ ໂຫຕີຕິ ຕໍ ເອວຣູປໍ ສມຓຘມ຺ມສງ຺ຂາຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ມຫປ຺ຜລໍ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ມຫປ຺ຜລາຠາເວເນວ ຠິກ຺ຂທາຍການມ຺ປິສ຺ສ ນ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຍິຣາ ເຈຕິ ຕສ຺ມາ ຍໍ ກມ຺ມໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຕໍ ກເຣຍ຺ຍາເຖວ. ທຬ຺ຫເມນໍ ປຣກ຺ກເມຕິ ຖິຣກຕເມວ ກຕ຺ວາ ອວຕ຺ຕສມາທາໂນ ຫຸຕ຺ວາ ເອນໍ ກຍິຣາ. ປຣິພ຺ພາໂຊຕິ ສິຖິລຠາເວນ ກໂຕ ຂຓ຺ຑາທິຠາວປ຺ປຕ຺ໂຕ ສມຓຘມ຺ໂມ. ຠິຍ຺ໂຍ ອາກິຣເຕ ຣຊນ຺ຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ວິຊ຺ຊມານໍ ຣາຄຣຊາທິໍ ເອວຣູໂປ ສມຓຘມ຺ໂມ ອປເນຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຖ ໂຂ ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ອປຣມ຺ປິ ຣາຄຣຊາທິໍ ອາກິຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສຸ, ໂສປິ ຠິກ຺ຂຸ ສໍວເຣ ຐຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓີຕິ.

ອກຕນ຺ຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອິສ຺ສາປກຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕສ຺ສາ ກິຣ ສາມິໂກ ເອກາຍ ເຄຫທາສິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຖວໍ ອກາສິ. ສາ ອິສ຺ສາປກຕາ ຕໍ ທາສິໍ ຫຕ຺ຖປາເທສຸ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ກຓ຺ຓນາສໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຄຸຬ຺ຫຄພ຺ເຠ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ອຕ຺ຕນາ ກຕຠາວໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕຸໍ ‘‘ເອຫິ, ອຍ຺ຍ, ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ¶ ສຸຓິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສາມິກໍ ອາທາຍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕີ ນິສີທິ. ອຖສ຺ສາ ອາຄນ຺ຕຸກຎາຕກາ ເຄຫໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຕໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ທິສ຺ວາ ທາສິໍ ໂມຈຍິໍສຸ. ສາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ຐິຕາ ຕມຕ຺ຖໍ ທສພລສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ນາມ ‘ອິທໍ ເມ ອຎ຺ເຎ ນ ຊານນ຺ຕີ’ຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ນ ກາຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອຊານນ຺ເຕປິ ສຸຈຣິຕເມວ ກາຕພ຺ພໍ. ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ກຕມ຺ປິ ຫິ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ນາມ ປຈ຺ຉານຸຕາປໍ ກໂຣຕິ, ສຸຈຣິຕໍ ປາໂມຊ຺ຊເມວ ຊເນຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອກຕໍ ທຸກ຺ກຏໍ ເສຍ຺ໂຍ, ປຈ຺ຉາ ຕປ຺ປຕິ ທຸກ຺ກຏໍ;

ກຕຎ຺ຈ ສຸກຕໍ ເສຍ຺ໂຍ, ຍໍ ກຕ຺ວາ ນານຸຕປ຺ປຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ສາວຊ຺ຊໍ ອປາຍສໍວຕ຺ຕນິກໍ ກມ຺ມໍ ອກຕເມວ ເສຍ຺ໂຍ ວຣໍ ອຸຕ຺ຕມໍ. ປຈ຺ຉາ ຕປ຺ປຕີຕິ ¶ ຕຎ຺ຫິ ອນຸສ຺ສຣິຕານຸສ຺ສຣິຕກາເລ ຕປ຺ປຕິເຍວ. ສຸກຕນ຺ຕິ ອນວຊ຺ຊໍ ປນ ສຸຂທາຍກໍ ສຸຄຕິສໍວຕ຺ຕນິກເມວ ກມ຺ມໍ ກຕໍ ເສຍ຺ໂຍ. ຍໍ ກຕ຺ວາຕິ ຍໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອນຸສ຺ສຣຓກາເລ ນ ຕປ຺ປຕິ ນານຸຕປ຺ປຕິ, ໂສມນສ຺ສຊາໂຕວ ໂຫຕິ, ຕໍ ກມ຺ມໍ ວຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ອຸປາສໂກ ຈ ສາ ຈ ອິຕ຺ຖີ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ຕຎ຺ຈ ປນ ທາສິໍ ຕຕ຺ເຖວ ຠຸຊິສ຺ສໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມຈາຣິນິໍ ກຣິໍສູຕິ.

ນຄຣໍ ¶ ຍຖາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສມ຺ພຫຸເລ ອາຄນ຺ຕຸເກ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເຕ ກິຣ ເອກສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປຐມມາເສ ສຸຂໍ ວິຫຣິໍສຸ. ມຊ຺ຌິມມາເສ ໂຈຣາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ໂຄຈຣຄາມໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ກຣມເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ອຄມໍສຸ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມນຸສ຺ສາ ໂຈຣານໍ ປຏິພາຫນຕ຺ຖາຍ ຕໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕນຄຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ ໂອກາສໍ ນ ລຠິໍສຸ. ເຕ ອຜາສຸກໍ ວສ຺ສໍ ວສິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສາ ສຕ຺ຖຸ ທສ຺ສນາຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ¶ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ກຕປຏິສນ຺ຖາໂຣ ‘‘ກິໍ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ສຸຂໍ ວສິຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ປຐມມາສເມວ ສຸຂໍ ວສິມ຺ຫາ, ມຊ຺ຌິມມາເສ ໂຈຣາ ຄາມໍ ປຫຣິໍສຸ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມນຸສ຺ສາ ນຄຣໍ ອຠິສງ຺ຂໂຣນ຺ຕາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ ໂອກາສໍ ນ ລຠິໍສຸ. ຕສ຺ມາ ອຜາສຸກໍ ວສ຺ສໍ ວສິມ຺ຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອລໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ຜາສຸວິຫາໂຣ ນາມ ນິຈ຺ຈກາລໍ ທຸລ຺ລໂຠ, ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ຍຖາ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ນຄຣໍ ໂຄປຍິໍສຸ, ເອວໍ ອຕ຺ຕຠາວເມວ ໂຄປຍິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ນຄຣໍ ຍຖາ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ, ຄຸຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕຣພາຫິຣໍ;

ເອວໍ ໂຄເປຖ ອຕ຺ຕານໍ, ຂໂຓ ໂວ ມາ ອຸປຈ຺ຈຄາ;

ຂຓາຕີຕາ ຫິ ໂສຈນ຺ຕິ, ນິຣຍມ຺ຫິ ສມປ຺ປິຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຕຣພາຫິຣນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍຖາ ເຕຫິ ມນຸສ຺ເສຫິ ຕໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕນຄຣໍ ທ຺ວາຣປາກາຣາທີນິ ຖິຣານິ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ສອນ຺ຕຣໍ, ອຏ຺ຏາລກປຣິຂາທີນິ ຖິຣານິ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ສພາຫິຣນ຺ຕິ ສນ຺ຕຣພາຫິຣໍ ສຸຄຸຕ຺ຕໍ ກຕໍ, ເອວໍ ຕຸມ຺ເຫປິ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ຉ ທ຺ວາຣານິ ປິທຫິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣຣກ຺ຂິກໍ ສຕິໍ ອວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຍຖາ ຄຍ຺ຫມານານິ ພາຫິຣານິ ຉ ອາຍຕນານິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການໍ ອຸປຆາຕາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕຖາ ອຄ຺ຄຫເຓນ ຕານິປິ ຖິຣານິ ກຕ຺ວາ ¶ ເຕສໍ ອປ຺ປເວສາຍ ທ຺ວາຣຣກ຺ຂິກໍ ສຕິໍ ອປ຺ປຫາຍ ວິຈຣນ຺ຕາ ອຕ຺ຕານໍ ໂຄເປຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຂໂຓ ໂວ ມາ ອຸປຈ຺ຈຄາຕິ ໂຍ ຫິ ເອວໍ ອຕ຺ຕານໍ ນ ໂຄເປຕິ, ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຍໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທຂໂຓ ມຊ຺ຌິມເທເສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຂໂຓ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ປຏິລທ຺ຘຂໂຓ ຉນ຺ນໍ ອາຍຕນານໍ ອເວກລ຺ລຂໂຓຕິ ສພ຺ໂພປິ ອຍໍ ຂໂຓ ¶ ອຕິກ຺ກມຕິ, ໂສ ຂໂຓ ຕຸມ຺ເຫ ມາ ອຕິກ຺ກມຕຸ. ຂຓາຕີຕາຕິ ເຍ ຫິ ຕໍ ຂຓໍ ອຕີຕາ, ເຕ ຈ ປຸຄ຺ຄເລ ໂສ ຈ ຂໂຓ ອຕີໂຕ, ເຕ ນິຣຍມ຺ຫິ ສມປ຺ປິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂສຈນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຸປ຺ປນ຺ນສໍເວຄາ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສູຕິ.

ອລຊ຺ຊິຕາເຍຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນິຄຓ຺ເຐ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ¶ ທິວເສ ຠິກ຺ຂູ ນິຄຓ຺ເຐ ທິສ຺ວາ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ, ‘‘ອາວຸໂສ, ສພ຺ພໂສ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນຫິ ອເຈລເກຫິ ອິເມ ນິຄຓ຺ຐາ ວຣຕຣາ, ເຍ ເອກໍ ປຸຣິມປສ຺ສມ຺ປິ ຕາວ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ຕິ, ສຫິຣິກາ ມຎ຺ເຎ ເອເຕ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນິຄຓ຺ຐາ ‘‘ນ ມຍໍ ເອເຕນ ກາຣເຓນ ປຏິຈ຺ຉາເທມ, ປໍສຸຣຊາທໂຍ ¶ ປນ ປຸຄ຺ຄລາ ເອວ, ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍປຏິພທ຺ຘາ ເອວ, ເຕ ໂນ ຠິກ຺ຂາຠາຊເນສຸ ມາ ປຕິໍສູຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ປຏິຈ຺ຉາເທມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ວາທປຏິວາທວເສນ ພຫຸໍ ກຖໍ ກເຖສຸໍ. ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນກາເລ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອລຊ຺ຊິຕພ຺ເພນ ລຊ຺ຊິຕ຺ວາ ລຊ຺ຊິຕພ຺ເພນ ອລຊ຺ຊມານາ ນາມ ທຸຄ຺ຄຕິປຣາຍຓາວ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ອລຊ຺ຊິຕາເຍ ລຊ຺ຊນ຺ຕິ, ລຊ຺ຊິຕາເຍ ນ ລຊ຺ຊເຣ;

ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິສມາທານາ, ສຕ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ທຸຄ຺ຄຕິໍ.

‘‘ອຠເຍ ຠຍທສ຺ສິໂນ, ຠເຍ ຈາຠຍທສ຺ສິໂນ;

ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິສມາທານາ, ສຕ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ທຸຄ຺ຄຕິ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອລຊ຺ຊິຕາເຍຕິ ອລຊ຺ຊິຕພ຺ເພນ. ຠິກ຺ຂາຠາຊນຎ຺ຫິ ອລຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ນາມ, ເຕ ປນ ຕໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕາ ເຕນ ລຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ. ລຊ຺ຊິຕາເຍຕິ ອປຏິຈ຺ຉນ຺ເນນ ຫິຣິໂກປີນງ຺ເຄນ ລຊ຺ຊິຕພ຺ເພນ. ເຕ ປນ ຕໍ ອປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕາ ¶ ລຊ຺ຊິຕາເຍ ນ ລຊ຺ຊນ຺ຕິ ນາມ. ເຕນ ເຕສໍ ອລຊ຺ຊິຕພ຺ເພນ ¶ ລຊ຺ຊິຕໍ ລຊ຺ຊິຕພ຺ເພນ ອລຊ຺ຊິຕໍ ຕຸຈ຺ຉຄຫຓຠາເວນ ຈ ອຎ຺ຎຖາຄຫຓຠາເວນ ຈ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ໂຫຕິ. ຕໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕາ ປນ ເຕ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິສມາທານາ ສຕ຺ຕາ ນິຣຍາທິເຠທໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠເຍຕິ ຠິກ຺ຂາຠາຊນໍ ນິສ຺ສາຍ ຣາຄໂທສໂມຫມານທິຏ຺ຐິກິເລສທຸຈ຺ຈຣິຕຠຍານໍ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ຠິກ຺ຂາຠາຊນໍ ອຠຍໍ ນາມ, ຠເຍນ ຕໍ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ຕາ ປນ ອຠເຍ ຠຍທສ຺ສິໂນ ນາມ. ຫິຣິໂກປີນງ຺ຄໍ ປນ ນິສ຺ສາຍ ຣາຄາທີນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ຕໍ ຠຍໍ ນາມ, ຕສ຺ສ ອປຏິຈ຺ຉາທເນນ ຠເຍ ຈາຠຍທສ຺ສິໂນ. ຕສ຺ສ ຕໍ ອຍຖາຄຫຓສ຺ສ ສມາທິນ຺ນຕ຺ຕາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິສມາທານາ ສຕ຺ຕາ ທຸຄ຺ຄຫິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ນິຄຓ຺ຐາ ສໍວິຄ຺ຄມານສາ ປພ຺ພຊິໍສຸ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ອວຊ຺ເຊຕິ ¶ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຕິຕ຺ຖິຍສາວເກ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍສາວກາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ເຕ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິການໍ ອຸປາສການໍ ປຸຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສປຣິວາເຣ ກີຬມາເນ ທິສ຺ວາ ເຄຫໍ ອາຄຕກາເລ ‘‘ນ ໂວ ສມຓາ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍາ ວນ຺ທິຕພ຺ພາ, ນາປິ ເຕສໍ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ສປຖໍ ກາຣຍິໍສຸ. ເຕ ເອກທິວສໍ ເຊຕວນວິຫາຣສ຺ສ ພຫິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກສາມນ຺ເຕ ກີຬນ຺ຕາ ປິປາສິຕາ ອເຫສຸໍ. ອເຖກໍ ອຸປາສກທາຣກໍ ‘‘ຕ຺ວໍ ເອຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ອາຫຣາຫີ’’ຕິ ປຫິຓິໍສຸ. ໂສ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຕ຺ວເມວ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິຕເຣປິ ປານີຍປິວນຕ຺ຖາຍ ອິເຘວ ເປເສຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ເຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ສປ຺ປາຍໍ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ເຕ ອຈລສທ຺ເຘ ກຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ຈ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ເຕ ສການິ ເຄຫານິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ມາຕາປິຕູນໍ ອາໂຣເຈສຸໍ ¶ ¶ . ອຖ ເນສໍ ມາຕາປິຕໂຣ ‘‘ປຸຕ຺ຕກາ ໂນ ວິປນ຺ນທິຏ຺ຐິກາ ຊາຕາ’’ຕິ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ຕາ ປຣິເທວິໍສຸ. ອຖ ເຕສໍ ເຉກາ ສມ຺ພຫຸລາ ປຏິວິສ຺ສກາ ມນຸສ຺ສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂທມນສ຺ສວູປສມນຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ມໍ ກຖຍິໍສຸ. ເຕ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ທາຣເກ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ເສວ ນິຍ຺ຍາເທສ຺ສາມາ’’ຕິ ມຫນ຺ເຕນ ຎາຕິຄເຓນ ສທ຺ຘິໍ ວິຫາຣໍ ນຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ອວຊ຺ເຊ ວຊ຺ຊມຕິໂນ, ວຊ຺ເຊ ຈາວຊ຺ຊທສ຺ສິໂນ;

ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິສມາທານາ, ສຕ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ທຸຄ຺ຄຕິໍ.

‘‘ວຊ຺ຊຎ຺ຈ ວຊ຺ຊໂຕ ຎຕ຺ວາ, ອວຊ຺ຊຎ຺ຈ ອວຊ຺ຊໂຕ;

ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສມາທານາ, ສຕ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ສຸຄ຺ຄຕິ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອວຊ຺ເຊຕິ ທສວຕ຺ຖຸກາຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ, ຕສ຺ສາ ອຸປນິສ຺ສຍຠູເຕ ຘມ຺ເມ ຈ. ວຊ຺ຊມຕິໂນຕິ ວຊ຺ຊໍ ອິທນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນມຕິໂນ. ທສວຕ຺ຖຸກາຍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ປນ ຕສ຺ສາ ອຸປນິສ຺ສຍຠູເຕ ຘມ຺ເມ ຈ ອວຊ຺ຊທສ຺ສິໂນ, ເອຕິສ຺ສາ ອວຊ຺ຊໍ ວຊ຺ຊໂຕ ວຊ຺ຊຎ຺ຈ ອວຊ຺ຊໂຕ ຎຕ຺ວາ ¶ ຄຫຓສງ຺ຂາຕາຍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ສມາທິນ຺ນຕ຺ຕາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິສມາທານາ ສຕ຺ຕາ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຕິຍຄາຖາຍ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ສພ຺ເພປິ ເຕ ຕີສຸ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອປຣາປຣໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສູຕິ.

ອຫໍ ¶ ¶ ¶ ນາໂຄ ວາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ໂກສມ຺ພິຍໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ອປ຺ປມາທວຄ຺ຄສ຺ສ ອາທິຄາຖາວຓ຺ຓນາຍ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຕຕ຺ຖ (ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໑.ສາມາວຕິວຕ຺ຖຸ) –

ມາຄຓ຺ຑິຍາ ຕາສໍ ກິຎ຺ຈິ ກາຕຸໍ ອສກ຺ກຸຓິຕ຺ວາ ‘‘ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ເສວ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນາຄຣານໍ ລຎ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ອນ຺ໂຕນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຈຣນ຺ຕໍ ທາສກມ຺ມກຣໂປຣິເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ອກ຺ໂກເສຕ຺ວາ ປຣິຠາເສຕ຺ວາ ປລາເປຖາ’’ຕິ ອາຓາເປສິ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ຕີສຸ ຣຕເນສຸ ອປ຺ປສນ຺ນາ ອນ຺ໂຕນຄຣໍ ປວິຏ຺ຐໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ໂຈໂຣສິ ພາໂລສິ ມູຬ຺ໂຫສິ ເຖໂນສິ ໂອຏ຺ໂຐສິ ໂຄໂຓສິ ຄທ຺ຣໂຠສິ ເນຣຍິໂກສິ ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕສິ, ນຕ຺ຖິ ຕຸຍ຺ຫໍ ¶ ສຸຄຕິ, ທຸຄ຺ຄຕິເຍວ ຕຸຍ຺ຫໍ ປາຏິກງ຺ຂາ’’ຕິ ທສຫິ ອກ຺ໂກສວຕ຺ຖູຫິ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ ປຣິຠາສນ຺ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ສຕ຺ຖາຣໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິເມ ນາຄຣາ ອມ຺ເຫ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ ປຣິຠາສນ຺ຕິ, ອິໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ. ‘‘ກຸຫິໍ, ອານນ຺ທາ’’ຕິ? ‘‘ອຎ຺ຎໍ ນຄຣໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ເສສຸ ອກ຺ໂກສນ຺ເຕສຸ ປຣິຠາສນ຺ເຕສຸ ປຸນ ກຕ຺ຖ ຄມິສ຺ສາມານນ຺ທາ’’ຕິ. ‘‘ຕໂຕປິ ອຎ຺ຎໍ ນຄຣໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ເສສຸ ອກ຺ໂກສນ຺ເຕສຸ ປຣິຠາສນ຺ເຕສຸ ກຸຫິໍ ຄມິສ຺ສາມານນ຺ທາ’’ຕິ. ‘‘ຕໂຕປິ ອຎ຺ຎໍ ນຄຣໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອານນ຺ທ, ນ ເອວໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຍຕ຺ຖ ອຘິກຣຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕຕ຺ເຖວ ຕສ຺ມິໍ ວູປສນ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເກ ປນ ເຕ, ອານນ຺ທ, ອກ຺ໂກສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ທາສກມ຺ມກເຣ ອຸປາທາຍ ສພ຺ເພ ອກ຺ໂກສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ອຫໍ, ອານນ຺ທ, ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕິຓ຺ຓຫຕ຺ຖິສທິໂສ. ສງ຺ຄາມໍ ໂອຕິຓ຺ຓຫຕ຺ຖິໂນ ຫິ ຈຕູຫິ ທິສາຫິ ອາຄເຕ ສເຣ ສຫິຕຸໍ ຠາໂຣ, ຕເຖວ ພຫູຫິ ທຸສ຺ສີເລຫິ ກຖິຕກຖານໍ ສຫນໍ ນາມ ¶ ມຍ຺ຫໍ ຠາໂຣ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ອາຣພ຺ຠ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ອຫໍ ນາໂຄວ ສງ຺ຄາເມ, ຈາປໂຕ ປຕິຕໍ ສຣໍ;

ອຕິວາກ຺ຍໍ ຕິຕິກ຺ຂິສ຺ສໍ, ທຸສ຺ສີໂລ ຫິ ພຫຸຊ຺ຊໂນ.

‘‘ທນ຺ຕໍ ¶ ¶ ນຍນ຺ຕິ ສມິຕິໍ, ທນ຺ຕໍ ຣາຊາຠິຣູຫຕິ;

ທນ຺ໂຕ ເສຏ຺ໂຐ ມນຸສ຺ເສສຸ, ໂຍຕິວາກ຺ຍໍ ຕິຕິກ຺ຂຕິ.

‘‘ວຣມສ຺ສຕຣາ ທນ຺ຕາ, ອາຊານີຍາ ຈ ສິນ຺ຘວາ;

ກຸຎ຺ຊຣາ ຈ ມຫານາຄາ, ອຕ຺ຕທນ຺ໂຕ ຕໂຕ ວຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນາໂຄວາຕິ ຫຕ຺ຖີ ວິຍ. ຈາປໂຕ ປຕິຕນ຺ຕິ ຘນຸໂຕ ມຸຕ຺ຕໍ. ອຕິວາກ຺ຍນ຺ຕິ ອຏ຺ຐອນຣິຍໂວຫາຣວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ວີຕິກ຺ກມວຈນໍ. ຕິຕິກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ຍຖາ ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ ສຸທນ຺ໂຕ ມຫານາໂຄ ຂໂມ ສຕ຺ຕິປຫາຣາທີນິ ຈາປໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນິ ປຕິເຕ ສເຣ ອວິຫຎ຺ຎມາໂນ ຕິຕິກ຺ຂຕິ, ເອວເມວ ເອວຣູປໍ ອຕິວາກ຺ຍໍ ຕິຕິກ຺ຂິສ຺ສໍ, ສຫິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸສ຺ສີໂລ ຫີຕິ ອຍຎ຺ຫິ ໂລກິຍມຫາຊໂນ ພຫຸທຸສ຺ສີໂລ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິວເສນ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕ຺ວາ ຆຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ຈຣຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຘິວາສນໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນເມວ ມມ ຠາໂຣ. ສມິຕິນ຺ຕິ ອຸຍ຺ຍານກີຬມຓ຺ຑລາທີສຸ ມຫາຊນມຊ຺ຌໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ¶ ທນ຺ຕເມວ ໂຄຓຊາຕິໍ ວາ ອສ຺ສຊາຕິໍ ວາ ຍາເນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ນຍນ຺ຕິ. ຣາຊາຕິ ຕຖາຣູເປເຫວ ວາຫເນຫິ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຣາຊາປິ ທນ຺ຕເມວ ອຠິຣູຫຕິ. ມນຸສ຺ເສສູຕິ ມນຸສ຺ເສສຸປິ ຈຕູຫິ ອຣິຍມຄ຺ເຄຫິ ທນ຺ໂຕ ນິພ຺ພິເສວໂນວ ເສຏ຺ໂຐ. ໂຍຕິວາກ຺ຍນ຺ຕິ ໂຍ ເອວຣູປໍ ອຕິກ຺ກມວຈນໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຸຈ຺ຈມານມ຺ປິ ຕິຕິກ຺ຂຕິ ນ ປຏິປ຺ຜຣຕິ ນ ວິຫຎ຺ຎຕິ, ເອວຣູໂປ ທນ຺ໂຕ ເສຏ຺ໂຐຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອສ຺ສຕຣາຕິ ວຬວາຍ ຄທ຺ຣເຠນ ຊາຕາ. ອາຊານີຍາຕິ ຍໍ ອສ຺ສທມສາຣຖິ ກາຣຓໍ ກາເຣຕິ, ຕສ຺ສ ຂິປ຺ປໍ ຊານນສມຕ຺ຖາ. ສິນ຺ຘວາຕິ ສິນ຺ຘວຣຏ຺ເຐ ຊາຕາ ອສ຺ສາ. ມຫານາຄາຕິ ກຸຎ຺ຊຣສງ຺ຂາຕາ ມຫາຫຕ຺ຖິໂນ. ອຕ຺ຕທນ຺ໂຕຕິ ເອເຕ ອສ຺ສຕຣາ ຈ ສິນ຺ຘວາ ຈ ກຸຎ຺ຊຣາ ຈ ທນ຺ຕາວ ວຣໍ, ນ ອທນ຺ຕາ. ໂຍ ປນ ຈຕູຫິ ອຣິຍມຄ຺ເຄຫິ ອຕ຺ຕໂນ ທນ຺ຕຕາຍ ອຕ຺ຕທນ຺ໂຕ ນິພ຺ພິເສວໂນ, ອຍໍ ຕໂຕປິ ວຣໍ, ສພ຺ເພຫິປິ ເອເຕຫິ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ລຎ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວີຖິສິງ຺ຆາຏກາທີສຸ ຐຕ຺ວາ ¶ ອກ຺ໂກສນ຺ໂຕ ປຣິຠາສນ຺ໂຕ ສພ຺ໂພປິ ໂສ ມຫາຊໂນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓີຕິ.

໒. ຫຕ຺ຖາຈຣິຍປຸພ຺ພກຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸ

ນ ¶ ¶ ຫິ ເອເຕຫີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍປຸພ຺ພກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ເອກທິວສໍ ອຈິຣວຕີນທີຕີເຣ ຫຕ຺ຖິທມກໍ ‘‘ເອກໍ ຫຕ຺ຖິໍ ທເມສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕນາ ອິຈ຺ຉິຕໍ ກາຣຓໍ ສິກ຺ຂາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສມີເປ ຐິເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ອາວຸໂສ, ສເຈ ອຍໍ ຫຕ຺ຖາຈຣິໂຍ ອິມໍ ຫຕ຺ຖິໍ ອສຸກຏ຺ຐາເນ ນາມ ວິຊ຺ເຌຍ຺ຍ, ຂິປ຺ປເມວ ອິມໍ ກາຣຓໍ ສິກ຺ຂາເປຍ຺ຍາ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ຕໍ ຫຕ຺ຖິໍ ສຸທນ຺ຕໍ ທເມສິ. ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຍາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ວິຄຣຫິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເຕ, ໂມຆປຸຣິສ, ຫຕ຺ຖິຍາເນນ ວາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ທນ຺ເຕນ. ນ ຫິ ເອເຕຫິ ຍາເນຫິ ອຄຕປຸພ຺ພໍ ຐານໍ ຄນ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ¶ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຕນາ ປນ ສຸທນ຺ເຕນ ສກ຺ກາ ອຄຕປຸພ຺ພໍ ຐານໍ ຄນ຺ຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕານເມວ ທເມຫິ, ກິໍ ເຕ ເອເຕສໍ ທມເນນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ນ ຫິ ເອເຕຫິ ຍາເນຫິ, ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ອຄຕໍ ທິສໍ;

ຍຖາຕ຺ຕນາ ສຸທນ຺ເຕນ, ທນ຺ໂຕ ທນ຺ເຕນ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍານິ ຕານິ ຫຕ຺ຖິຍານາທີນິ ຍານານິ, ນ ຫິ ເອເຕຫິ ຍາເນຫິ ໂກຈິ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຸປິນນ຺ເຕນປິ ອຄຕປຸພ຺ພຕ຺ຕາ ‘‘ອຄຕ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ຂາຕໍ ນິພ຺ພານທິສໍ ຕຖາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຍຖາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ອິນ຺ທ຺ຣິຍທເມນ ອປຣຠາເຄ ອຣິຍມຄ຺ຄຠາວນາຍ ສຸທນ຺ເຕນ ທນ຺ໂຕ ນິພ຺ພິເສວໂນ ສປ຺ປຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕໍ ອຄຕປຸພ຺ພໍ ທິສໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ທນ຺ຕຠູມິໍ ປາປຸຓາຕິ. ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕທມນເມວ ຕໂຕ ວຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ຫຕ຺ຖາຈຣິຍປຸພ຺ພກຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸ ທຸຕິຍໍ.

໓. ປຣິຊິຓ຺ຓພ຺ຣາຫ຺ມຓປຸຕ຺ຕວຕ຺ຖຸ

ຘນປາໂລຕິ ¶ ¶ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ປຣິຊິຓ຺ຓພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຸຕ຺ເຕ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິເຣໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຏ຺ຐສຕສຫສ຺ສວິຠໂວ ວຍປ຺ປຕ຺ຕານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຕ຺ຕານໍ ອາວາຫໍ ກຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕສຫສ຺ສານິ ອທາສິ. ອຖສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ກາລກຕາຍ ປຸຕ຺ຕາ ສມ຺ມນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ສເຈ ອຍໍ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ອາເນສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສາ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ ວເສນ ກຸລສນ຺ຕກໍ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຫນ຺ທ ນໍ ມຍໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຕ ຕໍ ປຓີເຕຫິ ຆາສຈ຺ຉາທນາທີຫິ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕາ ຫຕ຺ຖປາທສມ຺ພາຫນາທີນິ ກໂຣນ຺ຕາ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເອກທິວສມສ຺ສ ທິວາ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາເທ ສມ຺ພາຫນ຺ຕາ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ຆຣາວາເສ ອາທີນວໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ອິມິນາ ນີຫາເຣນ ຍາວຊີວໍ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມ, ເສສຘນມ຺ປິ ໂນ ເທຖາ’’ຕິ ຍາຈິໍສຸ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຸນ ເອເກກສ຺ສ ສຕສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນິວຕ຺ຖປາຣຸປນມຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ນິຍ຺ຍາເທສິ. ຕໍ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ກຕິປາຫໍ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ອຖ ນໍ ເອກທິວສໍ ນ຺ຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ¶ ຐຕ຺ວາ ສຸຓ຺ຫາ ເອວມາຫ – ‘‘ກິໍ ຕຍາ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຕໍ ວາ ສຫສ຺ສໍ ວາ ອຕິເຣກໍ ທິນ຺ນໍ ອຕ຺ຖິ, ນນຸ ສພ຺ເພສໍ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ສຕສຫສ຺ສານິ ທິນ຺ນານິ, ກິໍ ເສສປຸຕ຺ຕານໍ ຆຣສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ນ ຊານາສີ’’ຕິ. ໂສປິ ‘‘ນສ຺ສ ວສລີ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຆຣໍ ອຄມາສິ. ຕໂຕປິ ກຕິປາຫຈ຺ຈເຍນ ອິມິນາວ ອຸປາເຍນ ປລາປິໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ເອວໍ ເອກຆຣມ຺ປິ ປເວສນໍ ອລຠມາໂນ ປຓ຺ຑຣງ຺ຄປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ກາລານມຈ຺ຈເຍນ ຊຣາຊິຓ຺ໂຓ ທຸພ຺ໂຠຊນທຸກ຺ຂເສຍ຺ຍາຫິ ມິລາຕສຣີໂຣ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ອາຄມ຺ມ ປີຐິກາຍ ນິປນ຺ໂນ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ນິສິນ຺ໂນ ອຕ຺ຕານໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕສຸ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສມໂຓ ກິຣ ໂຄຕໂມ ອພ຺ຠາກຸຏິໂກ ອຸຕ຺ຕານມຸໂຂ ສຸຂສມ຺ຠາໂສ ປຏິສນ຺ຖາຣກຸສໂລ, ສກ຺ກາ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ລຠິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ນິວາສນປາຣຸປນໍ ສຓ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຠາຊນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທຓ຺ຑມາທາຍ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໐໐) –

ອຖ ¶ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາໂລ ລູໂຂ ລູຂປາວຸຣໂຓ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ເນນ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິນ຺ນຸ ຕ຺ວໍ ¶ , ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ລູໂຂ ລູຂປາວຸຣໂຓ’’ຕິ. ອິຘ ເມ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຕ຺ຕາ ¶ , ເຕ ມໍ ທາເຣຫິ ສໍປຸຈ຺ຉ ຆຣາ ນິກ຺ຂາເມນ຺ຕີຕິ. ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິມາ ຄາຖາໂຍ ປຣິຍາປຸຓິຕ຺ວາ ສຠາຍໍ ມຫາຊນກາເຍ ສນ຺ນິປຕິເຕ ປຸຕ຺ເຕສຸ ຈ ສນ຺ນິສິນ຺ເນສຸ ຠາສສ຺ສຸ –

‘‘ເຍຫິ ຊາເຕຫິ ນນ຺ທິສ຺ສໍ, ເຍສຎ຺ຈ ຠວມິຈ຺ຉິສໍ;

ເຕ ມໍ ທາເຣຫິ ສໍປຸຈ຺ຉ, ສາວ ວາເຣນ຺ຕິ ສູກຣໍ.

‘‘ອສນ຺ຕາ ກິຣ ມໍ ຊມ຺ມາ, ຕາຕ ຕາຕາຕິ ຠາສເຣ;

ຣກ຺ຂສາ ປຸຕ຺ຕຣູເປນ, ເຕ ຊຫນ຺ຕິ ວໂຍຄຕໍ.

‘‘ອສ຺ໂສວ ຊິຓ຺ໂຓ ນິພ຺ໂຠໂຄ, ຂາທນາ ອປນີຍຕິ;

ພາລການໍ ປິຕາ ເຖໂຣ, ປຣາຄາເຣສຸ ຠິກ຺ຂຕິ.

‘‘ທຓ຺ໂຑວ ກິຣ ເມ ເສຍ຺ໂຍ, ຍຎ຺ເຈ ປຸຕ຺ຕາ ອນສ຺ສວາ;

ຈຓ຺ຑມ຺ປິ ໂຄຓໍ ວາເຣຕິ, ອໂຖ ຈຓ຺ຑມ຺ປິ ກຸກ຺ກຸຣໍ.

‘‘ອນ຺ຘກາເຣ ປຸເຣ ໂຫຕິ, ຄມ຺ຠີເຣ ຄາຘເມຘຕິ;

ທຓ຺ຑສ຺ສ ອານຸຠາເວນ, ຂລິຕ຺ວາ ປຕິຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໐໐);

ໂສ ¶ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ຕາ ຄາຖາໂຍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕຖາຣູເປ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສມາຄມທິວເສ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິເຕສຸ ປຸຕ຺ເຕສຸ ຕໍ ສຠໍ ໂອຄາຫິຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ມຊ຺ເຌ ມຫາຣເຫສຸ ອາສເນສຸ ນິສິນ຺ເນສຸ ‘‘ອຍໍ ເມ ກາໂລ’’ຕິ ສຠາຍ ມຊ຺ເຌ ປວິສິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ໂຠ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຄາຖາໂຍ ຠາສິຕຸກາໂມ, ສຸຓິສ຺ສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຠາສສ຺ສຸ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສຸໂຓມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຐິຕໂກວ ອຠາສິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ມນຸສ຺ສານໍ ວຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ໂຍ ມາຕາປິຕູນໍ ສນ຺ຕກໍ ຂາທນ຺ໂຕ ມາຕາປິຕໂຣ ນ ໂປເສຕິ, ໂສ ມາເຣຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຸຕ຺ຕາ ປິຕຸ ປາເທສຸ ປຕິຕ຺ວາ ‘‘ຊີວິຕໍ ໂນ, ຕາຕ, ເທຖາ’’ຕິ ຍາຈິໍສຸ. ໂສ ປິຕຸ ຫທຍມຸທຸຕາຍ ‘‘ມາ ເມ, ໂຠ, ປຸຕ຺ຕເກ ວິນາສຍິຕ຺ຖ, ໂປເສສ຺ສນ຺ຕິ ມ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ປຸຕ຺ເຕ ມນຸສ຺ສາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ສເຈ, ໂຠ ¶ , ອຊ຺ຊ ປຏ຺ຐາຍ ປິຕຣໍ ນ ສມ຺ມາ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສຖ, ຆາເຕສ຺ສາມ ໂວ’’ຕິ. ເຕ ຠີຕາ ປິຕຣໍ ປີເຐ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຄຫໍ ເນຕ຺ວາ ¶ ສຣີຣໍ ເຕເລນ ອພ຺ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸພ຺ພຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຄນ຺ຘຈຸຓ຺ຓາທີຫິ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໂຍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ປຏ຺ຐາຍ ອມ຺ຫາກໍ ປິຕຣໍ ສມ຺ມາ ປຏິຊຄ຺ຄຖ, ສເຈ ຕຸມ຺ເຫ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສຖ, ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມ ໂວ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຓີຕໂຠຊນໍ ໂຠເຊສຸໍ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ¶ ສຸໂຠຊນຎ຺ຈ ສຸຂເສຍ຺ຍຎ຺ຈ ອາຄມ຺ມ ກຕິປາຫຈ຺ຈເຍນ ສຎ຺ຊາຕພໂລ ປີຓິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ເມ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ນິສ຺ສາຍ ລທ຺ຘາ’’ຕິ ປຓ຺ຓາກາຣຕ຺ຖາຍ ເອກໍ ທຸສ຺ສຍຸຄໍ ອາທາຍ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕປຏິສນ຺ຖາໂຣ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ຕໍ ທຸສ຺ສຍຸຄໍ ຠຄວໂຕ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນາມ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອາຈຣິຍຘນໍ ປຣິເຍສາມ, ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ ເມ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ອາຈຣິໂຍ ອາຈຣິຍຘນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຠຄວາ ຕສ຺ສ ອນຸກມ຺ປາຍ ຕໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ເທສນາວສາເນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ເອວມາຫ – ‘‘ໂຠ ໂຄຕມ, ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ເຕຫິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຘຸວຠຕ຺ຕານິ ທິນ຺ນານິ, ຕໂຕ ອຫໍ ທ຺ເວ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກລ຺ຍາຓໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມຍໍ ປນ ຣຸຈ຺ຈນຏ຺ຐານເມວ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕ ອາຫ – ‘‘ຕາຕາ, ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ¶ ມຍ຺ຫໍ ສຫາໂຍ, ຕສ຺ສ ເມ ທ຺ເວ ຘຸວຠຕ຺ຕານິ ທິນ຺ນານິ, ຕຸມ຺ເຫ ຕສ຺ມິໍ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ມາ ປມຊ຺ຊິຕ຺ຖາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ປຸນທິວເສ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຆຣທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ປຕ຺ຕມາທາຍ ຆຣໍ ປເວເສຕ຺ວາ ມຫາຣເຫ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ປຓີຕໂຠຊນມທາສິ. ສຕ຺ຖາ ປຸນທິວເສ ອິຕຣສ຺ສ ອິຕຣສ຺ສາຕິ ປຏິປາຏິຍາ ສພ຺ເພສໍ ຆຣານິ ອຄມາສິ. ສພ຺ເພ ເຕ ຕເຖວ ສກ຺ກາຣໍ ອກໍສຸ. ເອກທິວສໍ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ມງ຺ຄເລ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິເຕ ປິຕຣໍ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ກສ຺ສ ມງ຺ຄລໍ ເທມາ’’ຕິ? ‘‘ນາຫໍ ອຎ຺ເຎ ຊານາມິ, ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ມຍ຺ຫໍ ສຫາໂຍ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຕໍ ສ຺ວາຕນາຍ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ນິມນ຺ເຕຖາ’’ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕຖາ ອກາສິ. ສຕ຺ຖາ ປຸນທິວເສ ສປຣິວາໂຣ ຕສ຺ສ ເຄຫໍ ອຄມາສິ. ໂສ ຫຣິຕຸປລິຕ຺ເຕ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິເຕ ເຄເຫ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອປ຺ໂປທກມຘຸປາຍເສນ ¶ ເຈວ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ຈ ປຣິວິສິ. ອນ຺ຕຣາຠຕ຺ຕສ຺ມິໍເຍວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຕ຺ຕາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ໂຠ ໂຄຕມ, ມຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ປິຕຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄາມ ນ ປມຊ຺ຊາມ ¶ , ປສ຺ສຖິມສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວ’’ນ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ກລ຺ຍາຓໍ ໂວ ກຕໍ, ມາຕາປິຕຸໂປສນໍ ນາມ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕານໍ ອາຈິຓ຺ຓເມວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕສ຺ສ ນາຄສ຺ສ ວິປ຺ປວາເສນ, ວິຣູຬ຺ຫາ ສລ຺ລກີ ຈ ກຸຏຊາ ຈາ’’ຕິ ອິມໍ ເອກາທສນິປາເຕ ມາຕຸໂປສກນາຄຣາຊຊາຕກໍ (ຈຣິຍາ. ໒.໑ ອາທໂຍ; ຊາ. ໑.໑໑.໑ ອາທໂຍ) ວິຕ຺ຖາເຣນ ກເຖຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

ຕຕ຺ຖ ຘນປາໂລ ນາມາຕິ ຕທາ ກາສິກຣຎ຺ຎາ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍໍ ເປເສຕ຺ວາ ຣມຓີເຍ ນາຄວເນ ຄາຫາປິຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖິໂນ ເອຕໍ ນາມໍ. ກຏຸກເຠທໂນຕິ ຕິຂິຓມໂທ. ຫຕ຺ຖີນຎ຺ຫິ ມທກາເລ ກຓ຺ຓຈູຬິກາ ປຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ປກຕິຍາປິ ຫຕ຺ຖິໂນ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ອງ຺ກຸເສ ວາ ¶ ກຸນ຺ຕໂຕມເຣ ວາ ນ ຄເຓນ຺ຕິ, ຈຓ຺ຑາ ຠວນ຺ຕິ. ໂສ ປນ ອຕິຈຓ຺ໂຑເຍວ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ກຏຸກເຠທໂນ ທຸນ຺ນິວາຣໂຍຕິ. ພທ຺ໂຘ ກພຬໍ ນ ຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ໂສ ພທ຺ໂຘ ຫຕ຺ຖິສາລໍ ປນ ເນຕ຺ວາ ວິຈິຕ຺ຣສາຓິຍາ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ກຕຄນ຺ຘປຣິຠຓ຺ຑາຍ ອຸປຣິ ພທ຺ຘວິຈິຕ຺ຣວິຕານາຍ ຠູມິຍາ ຐປິໂຕ ຣຎ຺ຎາ ຣາຊາຣເຫນ ນານຄ຺ຄຣເສນ ໂຠຊເນນ ອຸປຏ຺ຐາປິໂຕປິ ກິຎ຺ຈິ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉິ, ຕມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ພທ຺ໂຘ ກພຬໍ ນ ຠຸຎ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸມຣຕິ ນາຄວນສ຺ສາຕິ ໂສ ຣມຓີຍໍ ເມ ວສນຏ຺ຐານນ຺ຕິ ນາຄວນໍ ສຣຕິ. ‘‘ມາຕາ ປນ ເມ ອຣຎ຺ເຎ ປຸຕ຺ຕວິໂຍເຄນ ທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ຕາ ອໂຫສິ, ມາຕາປິຕຸອຸປຏ຺ຐານຘມ຺ໂມ ນ ເມ ປູຣຕິ, ກິໍ ເມ ອິມິນາ ໂຠຊເນນາ’’ຕິ ຘມ຺ມິກໍ ມາຕາປິຕຸອຸປຏ຺ຐານຘມ຺ມເມວ ສຣິ. ຕໍ ປນ ຍສ຺ມາ ຕສ຺ມິໍ ນາຄວເນເຍວ ¶ ຐິໂຕ ສກ຺ກາ ປູເຣຕຸໍ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ສຸມຣຕິ ນາຄວນສ຺ສ ກຸຎ຺ຊໂຣຕິ. ສຕ຺ຖຣິ ອິມໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຸພ຺ພຈຣິຍໍ ¶ ອາເນຕ຺ວາ ກເຖນ຺ເຕ ກເຖນ຺ເຕເຍວ ສພ຺ເພປິ ເຕ ອສ຺ສຸຘາຣາ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ມຸທຸຫທຍາ ໂອຫິຕໂສຕາ ຠວິໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ຠຄວາ ສປ຺ປາຍໍ ວິທິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ.

ເທສນາວສາເນ ສທ຺ຘິໍ ປຸຕ຺ເຕຫິ ເຈວ ສຸຓິສາຫິ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫີຕິ.

ປຣິຊິຓ຺ຓພ຺ຣາຫ຺ມຓປຸຕ຺ຕວຕ຺ຖຸ ຕຕິຍໍ.

ມິທ຺ຘີ ຍທາ ໂຫຕີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ປເສນທິໂກສລໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ຣາຊາ ຕຓ຺ຑຸລໂທຓສ຺ສ ໂອທນໍ ຕທຸປິເຍນ ສູປພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ຠຕ຺ຕສມ຺ມທໍ ອວິໂນເທຕ຺ວາວ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກິລນ຺ຕຣູໂປ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ນິທ຺ທາຍ ອຠິຠຸຍ຺ຍມາໂນປິ ¶ ອຸຊຸກໍ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເອກມນ຺ຕໍ ¶ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ອາຫ – ‘‘ກິໍ, ມຫາຣາຊ, ອວິສ຺ສມິຕ຺ວາວ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຸຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເມ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ, ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຕິພຫຸໂຠຊນໍ ເອວໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

ປຸນປ຺ປຸນໍ ຄພ຺ຠມຸເປຕິ ມນ຺ໂທ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມິທ຺ຘີຕິ ຖິນມິທ຺ຘາຠິຠູໂຕ. ມຫຄ຺ຆໂສ ຈາຕິ ມຫາໂຠຊໂນ ອາຫຣຫຕ຺ຖກອລໍສາຏກຕຕ຺ຣວຏ຺ຏກກາກມາສກຠຸຕ຺ຕວມິຕການໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ວິຍ. ນິວາປປຸຏ຺ໂຐຕິ ກຸຓ຺ຑກາທິນາ ສູກຣຠຕ຺ເຕນ ປຸຏ຺ໂຐ. ຆຣສູກໂຣ ຫິ ທຫຣກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂປສິຍມາໂນ ຖູລສຣີຣກາເລ ເຄຫາ ພຫິ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ອລຠນ຺ໂຕ ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ຈາທີສຸ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ¶ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ສຍເຕວ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍທາ ປຸຣິໂສ ມິທ຺ຘີ ຈ ¶ ໂຫຕິ ມຫຄ຺ຆໂສ ຈ, ນິວາປປຸຏ຺ໂຐ ມຫາວຣາໂຫ ວິຍ ຈ ອຎ຺ເຎນ ອິຣິຍາປເຖນ ຍາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ນິທ຺ທາຍນສີໂລ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕສາຍີ, ຕທາ ໂສ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ມນສິກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເຕສໍ ອມນສິກາຣາ ມນ຺ທປຎ຺ໂຎ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຄພ຺ຠມຸເປຕິ, ຄພ຺ຠວາສໂຕ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕີຕິ. ເທສນາວສາເນ ສຕ຺ຖາ ຣຎ຺ໂຎ ອຸປກາຣວເສນ –

‘‘ມນຸຊສ຺ສ ສທາ ສຕີມໂຕ, ມຕ຺ຕໍ ຊານໂຕ ລທ຺ຘໂຠຊເນ;

ຕນຸກສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ເວທນາ, ສຓິກໍ ຊີຣຕິ ອາຍຸ ປາລຍ’’ນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໒໔);

ອິມໍ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣມາຓວໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ຄາຖໍ ຣຎ຺ໂຎ ໂຠຊນເວລາຍ ປເວເທຍ຺ຍາສິ, ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ໂຠຊນໍ ປຣິຫາເປຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອຸປາຍໍ ອາຈິກ຺ຂິ, ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ຣາຊາ ອປເຣນ ສມເຍນ ນາຬິໂກທນປຣມຕາຍ ສຓ຺ຐິໂຕ ສຸສລ຺ລຫຸກສຣີໂຣ ສຸຂປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຣິ ອຸປ຺ປນ຺ນວິສ຺ສາໂສ ສຕ຺ຕາຫໍ ອສທິສທານໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ທານານຸໂມທນາຍ ມຫາຊໂນ ມຫນ຺ຕໍ ວິເສສໍ ປາປຸຓີຕິ.

ອິທໍ ¶ ¶ ປຸເຣຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສານຸໍ ນາມ ສາມເຓຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ເອກິສ຺ສາ ອຸປາສິກາຍ ເອກປຸຕ຺ຕໂກ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ສາ ທຫຣກາເລເຍວ ປພ຺ພາເຊສິ. ໂສ ປພ຺ພຊິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສີລວາ ອໂຫສິ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ໂນ, ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍອາຄນ຺ຕຸການໍ ວຕ຺ຕໍ ກຕເມວ ໂຫຕິ. ມາສສ຺ສ ອຏ຺ຐເມ ທິວເສ ປາໂຕວ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຸທກມາຬເກ ອຸທກໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຘມ຺ມສ຺ສວນຄ຺ຄໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ທີປໍ ຊາເລຕ຺ວາ ມຘຸຣສ຺ສເຣນ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ໂຆເສຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສ ຖາມໍ ຎຕ຺ວາ ¶ ‘‘ສຣຠຎ຺ຎໍ ຠຓ ສາມເຓຣາ’’ຕິ ອຊ຺ເຌສນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຫທຍວາໂຕ ຣຸຊຕິ, ກາໂຍ ວາ ພາຘຕີ’’ຕິ ກິຎ຺ຈິ ປຈ຺ຈາຫາຣໍ ອກຕ຺ວາ ຘມ຺ມາສນໍ ອຠິຣູຫິຕ຺ວາ ອາກາສຄງ຺ຄໍ ໂອຕາເຣນ຺ໂຕ ວິຍ ສຣຠຎ຺ຎໍ ວຕ຺ວາ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ມາຕາປິຕູນໍ ອິມສ຺ມິໍ ສຣຠຎ຺ເຎ ປຕ຺ຕິໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວທຕິ. ຕສ຺ສ ມນຸສ຺ສາ ມາຕາປິຕໂຣ ປຕ຺ຕິຍາ ທິນ຺ນຠາວໍ ¶ ນ ຊານນ຺ຕິ. ອນນ຺ຕຣຕ຺ຕຠາເວ ປນສ຺ສ ມາຕາ ຍກ຺ຂິນີ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ສາ ເທວຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສາມເຓເຣນ ທິນ຺ນປຕ຺ຕິໍ ອນຸໂມທາມິ, ຕາຕາ’’ຕິ ວທຕິ. ‘‘ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ປິໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ສາມເຓເຣ ເທວຕາ ສລຊ຺ຊາ ສຄາຣວາ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ ວິຍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ ວິຍ ຈ ນໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ສາມເຓເຣ ຄາຣເວນ ຕຎ຺ຈ ຍກ຺ຂິນິໍ ຄຣຸກໍ ກຕ຺ວາ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ຕາ ຘມ຺ມສ຺ສວນຍກ຺ຂສມາຄມາທີສຸ ‘‘ສານຸມາຕາ ສານຸມາຕາ’’ຕິ ຍກ຺ຂິນິຍາ ອຄ຺ຄາສນໍ ອຄ຺ໂຄທກໍ ອຄ຺ຄປິຓ຺ຑໍ ເທນ຺ຕິ. ມເຫສກ຺ຂາປິ ຍກ຺ຂາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມນ຺ຕິ, ອາສນາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ.

ອຖ ໂຂ ສາມເຓໂຣ ວຸຑ຺ຒິມນ຺ວາຍ ປຣິປກ຺ກິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ອນຠິຣຕິຍາ ປີຬິໂຕ ອນຠິຣຕິໍ ວິໂນເທຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ປຣຸຬ຺ຫເກສນໂຂ ກິລິຏ຺ຐນິວາສນປາຣຸປໂນ ກສ຺ສຈິ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເອກໂກວ ມາຕຸຆຣໍ ອຄມາສິ. ອຸປາສິກາ ປຸຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ກິໍ, ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ປຸພ຺ເພ ¶ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍຫິ ວາ ທຫຣສາມເຓເຣຫິ ວາ ສທ຺ຘິໍ ອິຘາຄຈ຺ຉສິ, ກສ຺ມາ ເອກໂກວ ອຊ຺ຊ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ? ໂສ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠາວໍ ອາໂຣເຈສິ. ສາ ອຸປາສິກາ ນານປ຺ປກາເຣນ ຆຣາວາເສ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ໂອວທມານາປິ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ‘‘ອປ຺ເປວ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍປິ ສລ຺ລກ຺ເຂຍ຺ຍາ’’ຕິ ອນຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ‘‘ຕິຏ຺ຐ, ຕາຕ, ຍາວ ເຕ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ສມ຺ປາເທມິ, ຍາຄຸໍ ປິວິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈສ຺ສ ເຕ ມນາປານິ ວຕ຺ຖານິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອທາສິ. ນິສີທິ ສາມເຓໂຣ. ອຸປາສິກາ ມຸຫຸຕ຺ເຕເນວ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກໍ ¶ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ອທາສິ. ອຖ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ສມ຺ປາເທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອວິທູເຣ ນິສິນ຺ນາ ຕຓ຺ຑຸເລ ໂຘວຕິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສາ ຍກ຺ຂິນີ ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ ສາມເຓໂຣ, ກຈ຺ຈິ ຠິກ຺ຂາຫາຣໍ ລຠຕິ, ໂນ’’ຕິ ອາວຊ຺ຊມານາ ຕສ຺ສ ວິພ຺ຠມິຕຸກາມຕາຍ ນິສິນ຺ນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສາມເຓໂຣ ເມ ມເຫສກ຺ຂານໍ ເທວຕານໍ ອນ຺ຕເຣ ລຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ, ຄຈ຺ຉາມິສ຺ສ ວິພ຺ຠມເນ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສຣີເຣ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ¶ ຄີວໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເຂເຬນ ປຄ຺ຆຣນ຺ເຕນ ຠູມິຍໍ ¶ ນິປຕິ. ອຸປາສິກາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ທິສ຺ວາ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ອາລິງ຺ເຄຕ຺ວາ ອູຣູສຸ ນິປຊ຺ຊາເປສິ. ສກລຄາມວາສິໂນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ພລິກມ຺ມາທີນິ ກຣິໍສຸ. ອຸປາສິກາ ປນ ປຣິເທວມານາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ຈາຕຸທ຺ທສິໍ ປຎ຺ຈທສິໍ, ຍາ ຈ ປກ຺ຂສ຺ສ ອຏ຺ຐມີ;

ປາຏິຫາຣິຍປກ຺ຂຎ຺ຈ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສຸສມາຄຕໍ.

‘‘ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສນ຺ຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ ເຍ;

ນ ເຕຫິ ຍກ຺ຂາ ກີຬນ຺ຕິ, ອິຕິ ເມ ອຣຫຕໍ ສຸຕໍ;

ສາ ທານິ ອຊ຺ຊ ປສ຺ສາມິ, ຍກ຺ຂາ ກີຬນ຺ຕິ ສານຸນາ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓໙);

‘‘ຈາຕຸທ຺ທສິໍ ປຎ຺ຈທສິໍ, ຍາ ຈ ປກ຺ຂສ຺ສ ອຏ຺ຐມີ;

ປາຏິຫາຣິຍປກ຺ຂຎ຺ຈ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສຸສມາຄຕໍ.

‘‘ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສນ຺ຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ ເຍ;

ນ ເຕຫິ ຍກ຺ຂາ ກີຬນ຺ຕິ, ສາຫຸ ເຕ ອຣຫຕໍ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓໙) –

‘‘ສານຸໍ ປພຸທ຺ຘໍ ວຊ຺ຊາສິ, ຍກ຺ຂານໍ ວຈນໍ ອິທໍ;

ມາກາສິ ປາປກໍ ກມ຺ມໍ, ອາວິ ວາ ຍທິ ວາ ຣໂຫ.

‘‘ສເຈ ¶ ຈ ປາປກໍ ກມ຺ມໍ, ກຣິສ຺ສສິ ກໂຣສິ ວາ;

ນ ເຕ ທຸກ຺ຂາ ປມຸຕ຺ຍຕ຺ຖິ, ອຸປ຺ປຈ຺ຈາປິ ປລາຍໂຕ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓໙);

ເອວໍ ¶ ປາປກໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ສກຸຓສ຺ສ ວິຍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ປລາຍໂຕປິ ເຕ ໂມກ຺ໂຂ ນຕ຺ຖີຕິ ວຕ຺ວາ ສາ ຍກ຺ຂິນີ ສາມເຓຣໍ ມຸຎ຺ຈິ. ໂສ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ເກເສ ວິກິຣິຍ ອສ຺ສສນ຺ຕິໍ ປສ຺ສສນ຺ຕິໍ ໂຣທມານໍ ສກລຄາມວາສິໂນ ຈ ສນ຺ນິປຕິເຕ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຍກ຺ເຂນ ຄຫິຕຠາວໍ ອຊານນ຺ໂຕ ‘‘ອຫໍ ປຸພ຺ເພ ປີເຐ ນິສິນ຺ໂນ, ມາຕາ ເມ ອວິທູເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕຓ຺ຑຸເລ ໂຘວິ, ອິທານິ ປນມ຺ຫິ ຠູມິຍໍ ນິປນ຺ໂນ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ນິປນ຺ນໂກວ ມາຕຣໍ ອາຫ –

‘‘ມຕໍ ¶ ວາ ອມ຺ມ ໂຣທນ຺ຕິ, ໂຍ ວາ ຊີວໍ ນ ທິສ຺ສຕິ;

ຊີວນ຺ຕໍ ອມ຺ມ ປສ຺ສນ຺ຕີ, ກສ຺ມາ ມໍ ອມ຺ມ ໂຣທສີ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໔໔; ສໍ. ນິ. ໑.໒໓໙);

ອຖສ຺ສ ມາຕາ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາເມ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ປຸນ ວິພ຺ຠມນຕ຺ຖໍ ອາຄມເນ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ອາຫ –

‘‘ມຕໍ ວາ ປຸຕ຺ຕ ໂຣທນ຺ຕິ, ໂຍ ວາ ຊີວໍ ນ ທິສ຺ສຕິ;

ໂຍ ຈ ກາເມ ຈຊິຕ຺ວານ, ປຸນຣາຄຈ຺ຉເຕ ອິຘ;

ຕໍ ວາປິ ປຸຕ຺ຕ ໂຣທນ຺ຕິ, ປຸນ ຊີວໍ ມໂຕ ຫິ ໂສ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓໙);

ເອວຎ຺ຈ ¶ ປນ ວຕ຺ວາ ຆຣາວາສໍ ກຸກ຺ກຸຬສທິສຎ຺ເຈວ ນຣກສທິສຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ຆຣາວາເສ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ປຸນ ອາຫ –

‘‘ກຸກ຺ກຸຬາ ອຸພ຺ຠໂຕ ຕາຕ, ກຸກ຺ກຸຬໍ ປຕິຕຸມິຈ຺ຉສິ;

ນຣກາ ອຸພ຺ຠໂຕ ຕາຕ, ນຣກໍ ປຕິຕຸມິຈ຺ຉສີ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓໙);

ອຖ ນໍ, ‘‘ປຸຕ຺ຕ, ຠທ຺ທໍ ຕວ ໂຫຕຸ, ມຍາ ປນ ‘ອຍໍ ໂນ ປຸຕ຺ຕໂກ ຑຍ຺ຫມາໂນ’ຕິ ເຄຫາ ຠຓ຺ຑໍ ¶ ວິຍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປພ຺ພາຊິໂຕ, ຆຣາວາເສ ປຸນ ຑຍ຺ຫິຕຸໍ ອິຈ຺ຉສິ. ອຠິຘາວຖ ປຣິຕ຺ຕາຍຖ ໂນຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ກສ຺ສ ອຸຊ຺ຌາປຍາມ ກໍ ນິຊ຺ຌາປຍາມາ’’ຕິ ທີເປຕຸໍ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຠິຘາວຖ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ກສ຺ສ ອຸຊ຺ຌາປຍາມເສ;

ອາທິຕ຺ຕາ ນີຫຕໍ ຠຓ຺ຑໍ, ປຸນ ຑຍ຺ຫິຕຸມິຈ຺ຉສີ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓໙);

ໂສ ມາຕຣິ ກເຖນ຺ຕິຍາ ກເຖນ຺ຕິຍາ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ມຍ຺ຫໍ ຄິຫິຠາເວນ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ມາຕາ ‘‘ສາຘຸ, ຕາຕາ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐາ ປຓີຕໂຠຊນໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ‘‘ກຕິວສ຺ໂສສິ, ຕາຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓວສ຺ສຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕິຈີວຣໍ ປຏິຍາເທສິ. ໂສ ປຣິປຸຓ຺ຓປຕ຺ຕຈີວໂຣ ອຸປສມ຺ປທໍ ລຠິ. ອຖສ຺ສ ອຈິຣູປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ຈິຕ຺ຕນິຄ຺ຄເຫ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊເນນ຺ໂຕ ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ¶ ນາເມຕໍ ນານາຣມ຺ມເຓສຸ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕໍ ອນິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິຠາໂວ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອງ຺ກຸເສນ ມຕ຺ຕຫຕ຺ຖິໂນ ວິຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫເນ ໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອິທໍ ¶ ປຸເຣ ຈິຕ຺ຕມຈາຣິ ຈາຣິກໍ,

ຕທຊ຺ຊຫໍ ນິຄ຺ຄເຫສ຺ສາມິ ໂຍນິໂສ,

ຫຕ຺ຖິປ຺ປຠິນ຺ນໍ ວິຍ ອງ຺ກຸສຄ຺ຄໂຫ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນາມ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ຣູປາທີສຸ ຈ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຣາຄາທີນໍ ເຍນ ກາຣເຓນ ອິຈ຺ຉຕິ, ຍຕ຺ເຖວສ຺ສ ກາໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ວເສນ ຍຕ຺ຖ ກາມໍ ຍຖາຣຸຈິ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ ສຸຂໍ ໂຫຕິ, ຕເຖວ ວິຈຣຓໂຕ ຍຖາສຸຂໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຈາຣິກໍ ຈຣິ, ຕໍ ອຊ຺ຊ ອຫໍ ປຠິນ຺ນໍ ມຕ຺ຕຫຕ຺ຖິໍ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍສງ຺ຂາໂຕ ເຉໂກ ອງ຺ກຸສຄ຺ຄໂຫ ອງ຺ກຸເສນ ວິຍ ໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ນິຄ຺ຄເຫສ຺ສາມິ, ນາສ຺ສ ວີຕິກ຺ກມິຕຸໍ ທສ຺ສາມີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ສານຸນາ ສທ຺ຘິໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕານໍ ¶ ພຫູນໍ ເທວຕານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ໂສປາຍສ຺ມາ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ມຫາຘມ຺ມກຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ວີສວສ຺ສສຕໍ ຐຕ຺ວາ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ສງ຺ໂຂເຠຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍີຕິ.

ອປ຺ປມາທຣຕາຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ປາເວຍ຺ຍກໍ ນາມ ຫຕ຺ຖິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ຫຕ຺ຖີ ຕຣຸຓກາເລ ມຫາພໂລ ຫຸຕ຺ວາ ອປເຣນ ສມເຍນ ຊຣາວາຕເວຄພ຺ຠາຫໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເອກໍ ມຫນ຺ຕໍ ສຣໍ ໂອຣຸຍ຺ຫ ກລເລ ລຄ຺ຄິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ມຫາຊໂນ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອວຣູໂປປິ ນາມ ຫຕ຺ຖີ ອິມໍ ທຸພ຺ພລຠາວໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ. ຣາຊາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍໍ ອາຓາເປສິ – ‘‘ຄຈ຺ຉ, ອາຈຣິຍ, ຕໍ ຫຕ຺ຖິໍ ກລລໂຕ ອຸທ຺ຘຣາຫີ’’ຕິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ສງ຺ຄາມສີສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສງ຺ຄາມເຠຣິໍ ອາໂກຏາເປສິ. ມານຊາຕິໂກ ຫຕ຺ຖີ ເວເຄນຸຏ຺ຐາຍ ຖເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ກາຣຓໍ ທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ຫຕ຺ຖິນາ ¶ ປກຕິປງ຺ກທຸຄ຺ຄໂຕ ອຕ຺ຕາ ອຸທ຺ຘໂຏ, ຕຸມ຺ເຫ ປນ ກິເລສທຸຄ຺ເຄ ປກ຺ຂນ຺ທາ. ຕສ຺ມາ ໂຍນິໂສ ປທຫິຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫປິ ຕໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ອຸທ຺ຘຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອປ຺ປມາທຣຕາ ໂຫຖ, ສຈິຕ຺ຕມນຸຣກ຺ຂຖ;

ທຸຄ຺ຄາ ອຸທ຺ຘຣຖຕ຺ຕານໍ, ປງ຺ເກ ສນ຺ໂນວ ກຸຎ຺ຊໂຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປມາທຣຕາຕິ ສຕິຍາ ອວິປ຺ປວາເສ ອຠິຣຕາ ໂຫຖ. ສຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຣູປາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ຍຖາ ວີຕິກ຺ກມໍ ນ ກໂຣຕິ, ເອວໍ ຣກ຺ຂຖ. ທຸຄ຺ຄາຕິ ຍຖາ ໂສ ປງ຺ເກ ສນ຺ໂນ ກຸຎ຺ຊໂຣ ຫຕ຺ເຖຫິ ຈ ປາເທຫິ ຈ ວາຍາມໍ ກຕ຺ວາ ປງ຺ກທຸຄ຺ຄໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຖເລ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ, ເອວໍ ຕຸມ຺ເຫປິ ກິເລສທຸຄ຺ຄໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ອຸທ຺ຘຣຖ, ນິພ຺ພານຖເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສູຕິ.

ສເຈ ລເຠຖາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ປາລິເລຍ຺ຍກໍ ນິສ຺ສາຍ ຣກ຺ຂິຕວນສຓ຺ເຑ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສມ຺ພຫຸເລ ¶ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ¶ ຍມກວຄ຺ເຄ ‘‘ປເຣ ຈ ນ ວິຊານນ຺ຕີ’’ຕິ ຄາຖາວຓ຺ຓນາຍ ອາຄຕເມວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ (ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໑.໕ ໂກສມ຺ພກວຕ຺ຖຸ) –

ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖິນາເຄນ ອຸປຏ຺ຐິຍມານສ຺ສ ວສນຠາໂວ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ປາກໂຏ ອໂຫສິ. ສາວຕ຺ຖິນຄຣໂຕ ‘‘ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ວິສາຂາ ມຫາອຸປາສິກາ’’ຕິ ເອວມາທີນິ ມຫາກຸລານິ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສາສນໍ ປຫິຓິໍສຸ ‘‘ສຕ຺ຖາຣໍ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ທສ຺ເສຖາ’’ຕິ. ທິສາວາສິໂນປິ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ວຸຏ຺ຐວສ຺ສາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຈິຣສ຺ສຸຕາ ໂນ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ຘມ຺ມີ ກຖາ, ສາຘຸ ມຍໍ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ລເຠຍ຺ຍາມ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ສວນາຍາ’’ຕິ ຍາຈິໍສຸ. ເຖໂຣ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາທາຍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເຕມາສໍ ¶ ເອກວິຫາຣິໂນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ເອຕ຺ຕເກຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຸປສງ຺ກມນໍ ອຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ພຫິ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໂກວ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິ. ປາລິເລຍ຺ຍໂກ ຕໍ ທິສ຺ວາ ທຓ຺ຑມາທາຍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ຕໍ ສຕ຺ຖາ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອເປຫິ, ອເປຫິ, ປາລິເລຍ຺ຍກ, ມາ ວາຣຍິ, ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐາໂກ ເອໂສ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ທຓ຺ຑໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ອາປຸຈ຺ຉິ. ເຖໂຣ ນາທາສິ. ນາໂຄ ‘‘ສເຈ ອຸຄ຺ຄຫິຕວຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຕ຺ຖຸ ນິສີທນປາສາຓຜລເກ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ນ ຐເປສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ເຖໂຣ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຠູມິຍໍ ຐເປສິ. ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ນາ ຫິ ຄຣູນໍ ອາສເນ ວາ ສຍເນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ນ ຐເປນ຺ຕິ.

ເຖໂຣ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ¶ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ເອກໂກວ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ອາຄຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ປນ ເຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊານນ຺ໂຕ ພຫິ ຐເປຕ຺ວາ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ປກ຺ໂກສາຫິ ເນ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ຕຖາ ອກາສິ. ສຕ຺ຖາ ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ພຸທ຺ຘສຸຂຸມາໂລ ເຈວ ຂຕ຺ຕິຍສຸຂຸມາໂລ ຈ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ເຕມາສໍ ເອກເກຫິ ຕິຏ຺ຐນ຺ເຕຫິ ນິສີທນ຺ເຕຫິ ຈ ທຸກ຺ກຣໍ ກຕໍ, ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕກາຣໂກປິ ມຸໂຂທກາທິທາຍໂກປິ ນາໂຫສິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ປາລິເລຍ຺ຍກຫຕ຺ຖິນາ ມມ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ກຕານິ. ເອວຣູປຎ຺ຫິ ສຫາຍໍ ລຠນ຺ເຕນ ເອກໂກວ ວສິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕໍ, ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ເອກຈາຣິກຠາໂວວ ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນາຄວຄ຺ເຄ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ມາຕງ຺ຄຣຎ຺ເຎວ ນາໂຄ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນິປກນ຺ຕິ ເນປກ຺ກປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ສາຘຸວິຫາຣິ ຘີຣນ຺ຕິ ຠທ຺ທກວິຫາຣິໍ ປຓ຺ຑິຕໍ. ປຣິສ຺ສຍານີຕິ ຕາທິສໍ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣິໍ ສຫາຍໍ ລຠນ຺ໂຕ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທໂຍ ປາກຏປຣິສ຺ສເຍ ຈ ຣາຄຠຍໂທສຠຍໂມຫຠຍາທໂຍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິສ຺ສເຍ ຈາຕິ ສພ຺ເພວ ປຣິສ຺ສເຍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຕມໂນ ອຸປຏ຺ຐິຕສຕີ ຫຸຕ຺ວາ ຈເຣຍ຺ຍ, ວິຫເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຣາຊາວ ຣຏ຺ຐນ຺ຕິ ຣຏ຺ຐໍ ຫິຕ຺ວາ ຄໂຕ ມຫາຊນກຣາຊາ ວິຍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ວິຊິຕຠູມິປເທໂສ ຣາຊາ ‘‘ອິທໍ ຣຊ຺ຊໍ ນາມ ມຫນ຺ຕໍ ປມາທຏ຺ຐານໍ, ກິໍ ເມ ຣຊ຺ເຊນ ກາຣິເຕນາ’’ຕິ ວິຊິຕໍ ຣຏ຺ຐໍ ປຫາຍ ເອກໂກວ ມຫາຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ອິຣິຍາປເຖສຸ ເອກໂກວ ຈຣຕິ, ເອວໍ ເອກໂກວ ຈເຣຍ຺ຍາຕິ. ມາຕງ຺ຄຣຎ຺ເຎວ ນາໂຄຕິ ຍຖາ ຈ ‘‘ອຫໍ ໂຂ ອາກິຓ຺ໂຓ ວິຫຣາມິ ຫຕ຺ຖີຫິ ຫຕ຺ຖິນີຫິ ¶ ຫຕ຺ຖິກຬເຠຫິ ຫຕ຺ຖິຈ຺ຉາເປຫິ, ຉິນ຺ນຄ຺ຄານິ ເຈວ ຕິຓານິ ຂາທາມິ, ໂອຠຄ຺ໂຄຠຄ຺ຄຎ຺ຈ ເມ ສາຂາຠງ຺ຄໍ ຂາທນ຺ຕິ, ອາວິລານິ ຈ ປານີຍານິ ປິວາມິ, ໂອຄາຫາ ຈ ເມ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ຓສ຺ສ ຫຕ຺ຖິນິໂຍ ກາຍໍ ອຸປນິຆໍສນ຺ຕິໂຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຍໍນູນາຫໍ ເອກໂກວ ຄຓມ຺ຫາ ວູປກຏ຺ໂຐ ວິຫເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໔໖໗; ອຸທາ. ໓໕) ເອວໍ ປຏິສຎ຺ຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຄມນໂຕ ມາຕງ຺ໂຄຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ອິມສ຺ມິໍ ອຣຎ຺ເຎ ອຍໍ ຫຕ຺ຖິນາໂຄ ຍູຖໍ ປຫາຍ ສພ຺ພິຣິຍາປເຖສຸ ເອກໂກວ ສຸຂໍ ຈຣຕິ, ເອວມ຺ປິ ເອໂກວ ຈເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອກສ຺ສາຕິ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ຫິ ປພ຺ພຊິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອກີຠາວາຠິຣຕສ຺ສ ເອກກສ຺ເສວ ຈຣິຕໍ ເສຍ຺ໂຍ. ນຕ຺ຖິ ພາເລ ສຫາຍຕາຕິ ຈູຬສີລໍ ມຊ຺ຌິມສີລໍ ມຫາສີລໍ ທສ ກຖາວຕ຺ຖູນິ ເຕຣສ ຘຸຕງ຺ຄຄຸຓານິ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ຄາ ຈຕ຺ຕາຣິ ຜລານິ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ຉ ອຠິຎ຺ຎາ ອມຕມຫານິພ຺ພານນ຺ຕິ ອຍຎ຺ຫິ ສຫາຍຕາ ນາມ. ສາ ພາເລ ¶ ນິສ຺ສາຍ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ ¶ ນ ສກ຺ກາຕິ ¶ ນຕ຺ຖິ ພາເລ ສຫາຍຕາ. ເອໂກຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ສພ຺ພິຣິຍາປເຖສຸ ເອກໂກວ ຈເຣຍ຺ຍ, ອປ຺ປມຕ຺ຕການິປິ ນ ຈ ປາປານິ ກຍິຣາ. ຍຖາ ໂສ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ນິຣາລໂຍ ອິມສ຺ມິໍ ອຣຎ຺ເຎ ມາຕງ຺ຄນາໂຄ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐາເນ ສຸຂໍ ຈຣຕິ, ເອວໍ ເອກໂກວ ຫຸຕ຺ວາ ຈເຣຍ຺ຍ, ອປ຺ປມຕ຺ຕການິປິ ນ ຈ ປາປານິ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫຫິ ປຕິຣູປໍ ສຫາຍໍ ອລຠນ຺ເຕຫິ ເອກຈາຣີເຫວ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ເທເສສິ.

ເທສນາວສາເນ ປຎ຺ຈສຕາປິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສູຕິ.

ອຕ຺ຖມ຺ຫີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ອຣຎ຺ຎກຸຏິກາຍໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມາຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ກາເລ ຣາຊາໂນ ມນຸສ຺ເສ ປີເຬຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ຕິ. ອຖ ຠຄວາ ອຘມ຺ມິກຣາຊູນໍ ຣຊ຺ເຊ ທຓ຺ຑກຣຓປີຬິເຕ ມນຸສ຺ເສ ທິສ຺ວາ ກາຣຸຎ຺ເຎນ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ ¶ – ‘‘ສກ຺ກາ ນຸ ໂຂ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕຸໍ ອຫນໍ ອຆາຕຍໍ, ອຊິນໍ ອຊາປຍໍ, ອໂສຈໍ ອໂສຈາປຍໍ ຘມ຺ເມນາ’’ຕິ, ມາໂຣ ປາປິມາ ຕໍ ຠຄວໂຕ ປຣິວິຕກ຺ກໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ‘ສກ຺ກາ ນຸ ໂຂ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕຸ’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ, ອິທານິ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕຸກາໂມ ຠວິສ຺ສຕິ, ຣຊ຺ຊຎ຺ຈ ນາເມຕໍ ປມາທຏ຺ຐານໍ, ຕໍ ກາເຣນ຺ເຕ ສກ຺ກາ ໂອກາສໍ ລຠິຕຸໍ, ຄຈ຺ຉາມິ ອຸສ຺ສາຫມສ຺ສ ຊເນສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ກາເຣຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຣຊ຺ຊໍ, ກາເຣຕຸ ສຸຄໂຕ ຣຊ຺ຊໍ ອຫນໍ ອຆາຕຍໍ, ອຊິນໍ ອຊາປຍໍ, ອໂສຈໍ ອໂສຈາປຍໍ ຘມ຺ເມນາ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ ປນ ເມ ຕ຺ວໍ, ປາປິມ, ປສ຺ສສິ, ຍໍ ມໍ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ວເທສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຠຄວຕາ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ສຸຠາວິຕາ. ອາກງ຺ຂມາໂນ ຫິ ຠຄວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ປພ຺ພຕຣາຊໍ ‘ສຸວຓ຺ຓ’ນ຺ຕິ ອຘິມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ຕຎ຺ຈ ສຸວຓ຺ຓເມວ ອສ຺ສ, ອຫມ຺ປິ ໂຂ ຘເນນ ຘນກຣຓີຍໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສ຺ສຖາ’’ຕິ ເຕນ ວຸຕ຺ເຕ –

‘‘ປພ຺ພຕສ຺ສ ¶ ສຸວຓ຺ຓສ຺ສ, ຊາຕຣູປສ຺ສ ເກວໂລ;

ທ຺ວິຕ຺ຕາວ ນາລເມກສ຺ສ, ອິຕິ ວິທ຺ວາ ສມຎ຺ຈເຣ.

‘‘ໂຍ ¶ ¶ ທຸກ຺ຂມທກ຺ຂິ ຍໂຕນິທານໍ,

ຕສ຺ເສວ ຊນ຺ຕຸ ວິນຍາຍ ສິກ຺ເຂ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໕໖) –

ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ສໍເວເຊຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ໂຎ ເອວ ໂຂ, ປາປິມ, ຕວ ໂອວາໂທ, ອຎ຺ໂຎ ມມ, ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ຘມ຺ມສໍສນ຺ທນາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຫຎ຺ຫິ ເອວໍ ໂອວທາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ອຕ຺ຖມ຺ຫິ ຊາຕມ຺ຫິ ສຸຂາ ສຫາຍາ,

‘‘ສຸຂໍ ຍາວ ຊຣາສີລໍ, ສຸຂາ ສທ຺ຘາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ;

ສຸໂຂ ປຎ຺ຎາຍ ປຏິລາໂຠ, ປາປານໍ ອກຣຓໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖມ຺ຫີຕິ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສາປິ ຫິ ຈີວຣກຣຓາທິເກ ວາ ອຘິກຣຓວູປສມາທິເກ ວາ ຄິຫິໂນປິ ¶ ກສິກມ຺ມາທິເກ ວາ ພລວປກ຺ຂສນ຺ນິສ຺ສິເຕຫິ ອຠິຠວນາທິເກ ວາ ກິຈ຺ເຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ເຍ ຕໍ ກິຈ຺ຈໍ ນິປ຺ຜາເທຕຸໍ ວາ ວູປສເມຕຸໍ ວາ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ເອວຣູປາ ສຸຂາ ສຫາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຸຏ຺ຐີ ສຸຂາຕິ ຍສ຺ມາ ປນ ຄິຫິໂນປິ ສເກນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ ສນ຺ຘິຈ຺ເຉທາທີນິ ອາຣຠນ຺ຕິ, ປພ຺ພຊິຕາປິ ນານປ຺ປກາຣໍ ອເນສນໍ. ອິຕິ ເຕ ສຸຂໍ ນ ວິນ຺ທນ຺ຕິເຍວ. ຕສ຺ມາ ຍາ ອິຕຣີຕເຣນ ປຣິຕ຺ເຕນ ວາ ວິປຸເລນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕເກນ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິ, ອຍເມວ ສຸຂາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ມຣຓກາເລ ປນ ຍຖາຊ຺ຌາສເຍນ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ກຕປຸຎ຺ຎກມ຺ມເມວ ¶ ສຸຂໍ. ສພ຺ພສ຺ສາຕິ ສກລສ຺ສປິ ປນ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຫານສງ຺ຂາຕໍ ອຣຫຕ຺ຕເມວ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ສຸຂໍ ນາມ.

ມຕ຺ເຕຍ຺ຍຕາຕິ ¶ ມາຕຣິ ສມ຺ມາ ປຏິປຕ຺ຕິ. ເປຕ຺ເຕຍ຺ຍຕາຕິ ປິຕຣິ ສມ຺ມາ ປຏິປຕ຺ຕິ. ອຸຠເຍນປິ ມາຕາປິຕູນໍ ອຸປຏ຺ຐານເມວ ກຖິຕໍ. ມາຕາປິຕໂຣ ຫິ ປຸຕ຺ຕານໍ ອນຸປຏ຺ຐຫນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ຠູມິຍໍ ວາ ນິທຫນ຺ຕິ, ປເຣສໍ ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ, ‘‘ມາຕາປິຕໂຣ ນ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕີ’’ຕິ ເນສໍ ນິນ຺ທາປິ ວຑ຺ຒຕິ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ຄູຖນິຣເຍປິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ມາຕາປິຕໂຣ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເຕ ¶ ເຕສໍ ສນ຺ຕກໍ ຘນມ຺ປິ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ປສໍສມ຺ປິ ລຠນ຺ຕິ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ສຸຂນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສາມຎ຺ຎຕາຕິ ປພ຺ພຊິເຕສຸ ສມ຺ມາ ປຏິປຕ຺ຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎຕາຕິ ພາຫິຕປາເປສຸ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສາວເກສຸ ສມ຺ມາ ປຏິປຕ຺ຕິເຍວ. ອຸຠເຍນປິ ເຕສໍ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປຏິຊຄ຺ຄນຠາໂວ ກຖິໂຕ, ອິທມ຺ປິ ໂລເກ ສຸຂໍ ນາມ ກຖິກໍ.

ສີລນ຺ຕິ ມຓິກຸຓ຺ຑລຣຕ຺ຕວຕ຺ຖາທໂຍ ຫິ ອລງ຺ກາຣາ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ວເຍ ຐິຕານໍເຍວ ໂສຠນ຺ຕິ. ນ ທຫຣານໍ ອລງ຺ກາໂຣ ມຫລ຺ລກກາເລ, ມຫລ຺ລການໍ ວາ ອລງ຺ກາໂຣ ທຫຣກາເລ ໂສຠຕິ, ‘‘ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ເອສ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ຄຣຫຸປ຺ປາທເນນ ປນ ໂທສເມວ ຊເນຕິ. ປຎ຺ຈສີລທສສີລາທິເຠທໍ ປນ ສີລໍ ທຫຣສ຺ສາປິ ມຫລ຺ລກສ຺ສາປິ ສພ຺ພວເຍສຸ ໂສຠຕິເຍວ, ‘‘ອໂຫ ວຕາຍໍ ສີລວາ’’ຕິ ປສໍສຸປ຺ປາທເນນ ໂສມນສ຺ສເມວ ອາວຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ສຸຂໍ ຍາວ ຊຣາ ສີລນ຺ຕິ. ສທ຺ຘາ ປຕິຏ຺ຐິຕາຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣໂຕ ທຸວິຘາປິ ສທ຺ຘາ ນິຈ຺ຈລາ ຫຸຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ສຸໂຂ ປຎ຺ຎາຍ ປຏິລາໂຠຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຎາຍ ປຏິລາໂຠ ສຸໂຂ. ປາປານໍ ¶ ອກຣຓນ຺ຕິ ເສຕຸຆາຕວເສນ ປນ ປາປານໍ ອກຣຓໍ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ສຸຂນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູນໍ ເທວຕານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສີຕິ.

ມນຸຊສ຺ສາຕິ ¶ ¶ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກປິລມຈ຺ຉໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ອຕີເຕ ກິຣ ກສ຺ສປຠຄວໂຕ ປຣິນິພ຺ພຸຕກາເລ ທ຺ເວ ກຸລຠາຕໂຣ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສາວການໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ເຕສຸ ເຊຏ຺ໂຐ ສາຄໂຕ ນາມ ອໂຫສິ, ກນິຏ຺ໂຐ ກປິໂລ ນາມ. ມາຕາ ປນ ເນສໍ ສາຘິນີ ນາມ, ກນິຏ຺ຐຠຄິນີ ຕາປນາ ນາມ. ຕາປິ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ເອວໍ ເຕສຸ ປພ຺ພຊິເຕສຸ ອຸໂຠ ຠາຕໂຣ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕາ ເອກທິວສໍ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ກຕິ ຘຸຣານີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຄນ຺ຖຘຸຣໍ ວິປສ຺ສນາຘຸຣຎ຺ຈາຕິ ທ຺ເວ ຘຸຣານີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ເຊຏ຺ໂຐ ‘‘ວິປສ຺ສນາຘຸຣໍ ¶ ປູເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຎ຺ຈ ວສ຺ສານິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ສນ຺ຕິເກ ວສິຕ຺ວາ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ວາຍມນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ກນິຏ຺ໂຐ ‘‘ອຫໍ ຕາວ ຕຣຸໂຓ, ວຸຑ຺ຒກາເລ ວິປສ຺ສນາຘຸຣໍ ປູເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄນ຺ຖຘຸຣໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຕີຓິ ປິຏການິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ຕສ຺ສ ປຣິຍຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ມຫາປຣິວາໂຣ, ປຣິວາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ລາໂຠ ອຸທປາທິ. ໂສ ພາຫຸສຈ຺ຈມເທນ ມຕ຺ໂຕ ລາຠຕຓ຺ຫາຍ ອຠິຠູໂຕ ອຕິປຓ຺ຑິຕມານິຕາຍ ປເຣຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ກປ຺ປິຍມ຺ປິ ‘‘ອກປ຺ປິຍ’’ນ຺ຕິ ວເທຕິ, ອກປ຺ປິຍມ຺ປິ ‘‘ກປ຺ປິຍ’’ນ຺ຕິ ວເທຕິ, ສາວຊ຺ຊມ຺ປິ ‘‘ອນວຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ, ອນວຊ຺ຊມ຺ປິ ‘‘ສາວຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ເປສເລຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ‘‘ມາ, ອາວຸໂສ ກປິລ, ເອວໍ ອວຈາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ວິນຍຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ໂອວທິຍມາໂນປິ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກິໍ ຊານາຖ, ຣິຕ຺ຕມຸຏ຺ຐິສທິສາ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ຂຸໍເສນ຺ໂຕ ວມ຺ເຠນ຺ໂຕ ຈຣຕິ. ອຖສ຺ສ ຠາຕຸ ສາຄຕຕ຺ເຖຣສ຺ສາປິ ຠິກ຺ຂູ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂສປິ ນໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ອາວຸໂສ ກປິລ, ຕຸມ຺ຫາທິສານຎ຺ຫິ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິ ສາສນສ຺ສ ອາຍຸ ນາມ, ຕສ຺ມາ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຫາຍ ກປ຺ປິຍາທີນິ ປຏິພາຫນ຺ໂຕ ມາ ເອວໍ ອວຈາ’’ຕິ ໂອວທິ. ໂສ ຕສ຺ສປິ ວຈນໍ ນາທິຍິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ເຖໂຣ ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ໂອວາທໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ‘‘ນາຍໍ ມມ ວຈນໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ, ອາວຸໂສ, ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສສິ ສເກນ ກມ຺ເມນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ ¶ . ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນໍ ອຎ຺ເຎ ເປສລາ ຠິກ຺ຂູ ຉຑ຺ຑຍິໍສຸ.

ໂສ ¶ ¶ ທຸຣາຈາໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ທຸຣາຈາຣປຣິວຸໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ອຸໂປສຖຄ຺ເຄ ‘‘ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ພີຊນິໍ ອາທາຍ ຘມ຺ມາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ວຕ຺ຕຕິ, ອາວຸໂສ, ເອຕ຺ຖ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຕິໂມກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ອຕ຺ໂຖ ອິມສ຺ສ ປຏິວຈເນນ ທິນ຺ເນນາ’’ຕິ ຕຸຓ຺ຫີຠູເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອາວຸໂສ, ຘມ຺ໂມ ວາ ວິນໂຍ ວາ ນຕ຺ຖິ, ປາຕິໂມກ຺ເຂນ ສຸເຕນ ວາ ອສຸເຕນ ວາ ໂກ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐຫິ. ເອວໍ ໂສ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ປຣິຍຕ຺ຕິສາສນໍ ໂອສກ຺ກາເປສິ. ສາຄຕຕ຺ເຖໂຣປິ ຕທເຫວ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ກປິໂລ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ອວີຈິມ຺ຫິ ມຫານິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສາປິສ຺ສ ມາຕາ ຈ ຠຄິນີ ຈ ຕສ຺ເສວ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເປສເລ ຠິກ຺ຂູ ອກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ປຣິຠາສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ກາເລ ປຎ຺ຈສຕາ ປຸຣິສາ ຄາມຆາຕກາທີນິ ກຕ຺ວາ ໂຈຣິກາຍ ຊີວນ຺ຕາ ຊນປທມນຸສ຺ເສຫິ ອນຸພທ຺ຘາ ປລາຍມານາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ປຏິສຣຓໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອາຣຎ຺ຎິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ປຏິສຣຓໍ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ໂຫຖາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ເຖໂຣ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສີລສທິສໍ ປຏິສຣຓໍ ນາມ ¶ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ເພປິ ປຎ຺ຈສີລານິ ສມາທິຍຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສີລານິ ສມາທິຍິໍສຸ. ອຖ ເນ ເຖໂຣ ໂອວທິ – ‘‘ອິທານິ ຕຸມ຺ເຫ ສີລວນ຺ຕາ, ຊີວິຕເຫຕຸປິ ໂວ ເນວ ສີລໍ ອຕິກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ນ ມໂນປໂທໂສ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ. ອຖ ເນ ຊນປທມນຸສ຺ສາ ຕໍ ຐານໍ ປຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປຣິເຍສມານາ ເຕ ໂຈເຣ ທິສ຺ວາ ສພ຺ເພ ເຕ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສຸໍ. ເຕ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ, ໂຈຣເຊຏ຺ຐໂກ ເຊຏ຺ຐກເທວປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ.

ເຕ ອນຸໂລມປຏິໂລມວເສນ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ເທວໂລເກ ສໍສຣິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິນຄຣທ຺ວາເຣ ປຎ຺ຈສຕກຸລິເກ ເກວຏ຺ຏຄາເມ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ເຊຏ຺ຐກເທວປຸຕ຺ໂຕ ເກວຏ຺ຏເຊຏ຺ຐກສ຺ສ ເຄເຫ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ, ອິຕເຣ ອິຕເຣສຸ. ເອວໍ ເຕສໍ ເອກທິວເສເຍວ ປຏິສນ຺ຘິຄຫຓຎ຺ຈ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂມນຎ຺ຈ ອໂຫສິ. ເກວຏ຺ຏເຊຏ຺ຐໂກ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ອິມສ຺ມິໍ ຄາເມ ອຎ຺ເຎປິ ທາຣກາ ອຊ຺ຊ ຊາຕາ’’ຕິ ປຣິເຍສາເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ຊາຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ເອເຕ ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຫາຍກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ສພ຺ເພສໍ ໂປສາວນິກໍ ¶ ທາເປສິ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ສຫປໍສຸກີຬກາ ສຫາຍກາ ຫຸຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ເຕສໍ ເກວຏ຺ຏເຊຏ຺ຐກປຸຕ຺ໂຕວ ຍສໂຕ ຈ ເຕຊໂຕ ຈ ອຄ຺ຄປຸຣິໂສ ອໂຫສິ.

ກປິໂລປິ ¶ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິປາກາວເສເສນ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ອຈິຣວຕິຍາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘມຸໂຂ ມຈ຺ໂຉ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອເຖກທິວສໍ ເຕ ສຫາຍກາ ‘‘ມຈ຺ເຉ ພນ຺ຘິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຊາລາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ນທິຍາ ຂິປິໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ອນ຺ໂຕຊາລໍ ໂສ ມຈ຺ໂຉ ປາວິສິ ¶ . ຕໍ ທິສ຺ວາ ສພ຺ເພ ເກວຏ຺ຏຄາມວາສິໂນ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທມກໍສຸ – ‘‘ປຸຕ຺ຕາ ໂນ ປຐມໍ ມຈ຺ເຉ ພນ຺ຘນ຺ຕາ ສຸວຓ຺ຓມຈ຺ຉໍ ພນ຺ຘິໍສຸ, ອິທານິ ໂນ ຣາຊາ ພຫຸຘນໍ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເຕປິ ໂຂ ສຫາຍກາ ມຈ຺ຉໍ ນາວາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນາວໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມໍສຸ. ຣຎ຺ຎາປິ ຕໍ ທິສ຺ວາວ ‘‘ກິໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມຈ຺ໂຉ, ເທວາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣາຊາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ມຈ຺ຉໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖາ ເອຕສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓກາຣຓໍ ຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຈ຺ຉໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ມຈ຺ເຉນ ມຸເຂ ວິວຏມຕ຺ເຕເຍວ ສກລເຊຕວນໍ ອຕິວິຍ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ມຈ຺ໂຉ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ຊາໂຕ, ກສ຺ມາ ຈສ຺ສ ມຸຂໂຕ ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ ວາຍຕີ’’ຕິ?

ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ກສ຺ສປຠຄວໂຕ ປາວຈເນ ກປິໂລ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ມຫາປຣິວາໂຣ ລາຠຕຓ຺ຫາຍ ອຠິຠູໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ວຈນໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ອກ຺ໂກສກປຣິຠາສໂກ, ຕສ຺ສ ຈ ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ໂອສກ຺ກາເປສິ, ໂສ ເຕນ ¶ ກມ຺ເມນ ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິປາກາວເສເສນ ອິທານິ ມຈ຺ໂຉ ຫຸຕ຺ວາ ຊາໂຕ. ຍໍ ປນ ໂສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ວາເຈສິ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຈ ຄຸຓໍ ກເຖສິ, ຕສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ອິມໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ປຏິລຠິ. ຍໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອກ຺ໂກສກປຣິຠາສໂກ ອໂຫສິ, ເຕນສ຺ສ ມຸຂໂຕ ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ ວາຍຕິ. ‘‘ກຖາເປມິ ນໍ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ກຖາເປຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຕ຺ວໍສິ ກປິໂລ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ກປິໂລ’’ຕິ. ‘‘ກຸໂຕ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ? ‘‘ອວີຈິມຫານິຣຍໂຕ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຊຏ຺ຐຠາຕິໂກ ເຕ ສາຄໂຕ ກຸຫິໍ ຄໂຕ’’ຕິ? ‘‘ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ມາຕາ ປນ ເຕ ສາຘິນີ ກຫ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ມຫານິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກນິຏ຺ຐຠຄິນີ ຈ ເຕ ຕາປນາ ກຫ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ມຫານິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອິທານິ ຕ຺ວໍ ກຫໍ ຄມິສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ອວີຈິມຫານິຣຍເມວ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວິປ຺ປຏິສາຣາຠິຠູໂຕ ນາວໍ ¶ ສີເສນ ປຫຣິຕ຺ວາ ຕາວເທວ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ມຫາຊໂນ ສໍວິຄ຺ໂຄ ອໂຫສິ ໂລມຫຏ຺ຐຊາໂຕ.

ອຖ ຠຄວາ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສນ຺ນິປຕິຕາຍ ປຣິສາຍ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຕງ຺ຂຓານຸຣູປໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ ‘‘ຘມ຺ມຈຣິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ເອຕທາຫຸ ວສຸຕ຺ຕມ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕນິປາເຕ (ສຸ. ນິ. ໒໗໖) ກປິລສຸຕ຺ຕໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ມນຸຊສ຺ສ ¶ ປມຕ຺ຕຈາຣິໂນ, ຕຓ຺ຫາ ວຑ຺ຒຕິ ມາລຸວາ ວິຍ;

ໂສ ປ຺ລວຕີ ຫຸຣາ ຫຸຣໍ, ຜລມິຈ຺ຉໍວ ວນສ຺ມິ ວານໂຣ.

‘‘ຍໍ ¶ ເອສາ ສຫເຕ ຊມ຺ມີ, ຕຓ຺ຫາ ໂລເກ ວິສຕ຺ຕິກາ;

ໂສກາ ຕສ຺ສ ປວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ອຠິວຏ຺ຐໍວ ພີຣຓໍ.

‘‘ໂຍ ເຈຕໍ ສຫເຕ ຊມ຺ມິໍ, ຕຓ຺ຫໍ ໂລເກ ທຸຣຈ຺ຈຍໍ;

ໂສກາ ຕມ຺ຫາ ປປຕນ຺ຕິ, ອຸທພິນ຺ທຸວ ໂປກ຺ຂຣາ.

‘‘ຕໍ ໂວ ວທາມິ ຠທ຺ທໍ ໂວ, ຍາວນ຺ເຕຕ຺ຖ ສມາຄຕາ;

ຕຓ຺ຫາຍ ມູລໍ ຂຓຖ, ອຸສີຣຕ຺ໂຖວ ພີຣຓໍ;

ມາ ໂວ ນຬໍວ ໂສໂຕວ, ມາໂຣ ຠຎ຺ຊິ ປຸນປ຺ປຸນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປມຕ຺ຕຈາຣິໂນຕິ ສຕິໂວສ຺ສຄ຺ຄລກ຺ຂເຓນ ປມາເທນ ປມຕ຺ຕຈາຣິສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເນວ ຌານໍ ນ ວິປສ຺ສນາ ນ ມຄ຺ຄຜລານິ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ຍຖາ ປນ ຣຸກ຺ຂໍ ສໍສິພ຺ພນ຺ຕີ ປຣິໂຍນນ຺ຘນ຺ຕີ ຕສ຺ສ ວິນາສາຍ ມາລຸວາລຕາ ວຑ຺ຒຕິ ¶ , ເອວມສ຺ສ ຉ ທ຺ວາຣານິ ນິສ຺ສາຍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ຕຓ຺ຫາ ວຑ຺ຒຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ປ຺ລວຕີ ຫຸຣາ ຫຸຣນ຺ຕິ ໂສ ຕຓ຺ຫາວສິໂກ ປຸຄ຺ຄໂລ ຠເວ ຠເວ ອຸປ຺ລວຕິ ຘາວຕິ. ຍຖາ ກິໍ ວິຍາຕິ? ຜລມິຈ຺ຉໍວ ວນສ຺ມິ ວານໂຣ, ຍຖາ ຣຸກ຺ຂຜລໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວານໂຣ ວນສ຺ມິໍ ຘາວຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສາຂໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕມ຺ປິ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ‘‘ສາຂໍ ອລຠິຕ຺ວາ ສນ຺ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ນາປຊ຺ຊຕິ, ເອວເມວ ຕຓ຺ຫາວສິໂກ ປຸຄ຺ຄໂລ ຫຸຣາ ຫຸຣໍ ຘາວນ຺ໂຕ ‘‘ອາຣມ຺ມຓໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຕຓ຺ຫາຍ ອປວຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ນາປຊ຺ຊຕິ.

ຍນ຺ຕິ ¶ ຍໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອສາ ລາມກຠາເວນ ຊມ຺ມີ ວິສາຫາຣຕາຍ ວິສປຸປ຺ຜຕາຍ ວິສຜລຕາຍ ວິສປຣິໂຠຄຕາຍ ຣູປາທີສຸ ວິສຕ຺ຕຕາຍ ອາສຕ຺ຕຕາຍ ວິສຕ຺ຕິກາຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຕາ ຉທ຺ວາຣິກຕຓ຺ຫາ ອຠິຠວຕິ. ຍຖາ ນາມ ວສ຺ສາເນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວສ຺ສນ຺ເຕນ ເທເວນ ¶ ອຠິວຏ຺ຐໍ ພີຣຓຕິຓໍ ວຑ຺ຒຕິ, ເອວໍ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ວຏ຺ຏມູລກາ ໂສກາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທຸຣຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ໂຍ ປນ ປຸຄ຺ຄໂລ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ອຕິກ຺ກມິຕຸໍ ປຊຫິຕຸໍ ທຸກ຺ກຣຕາຍ ທຸຣຈ຺ຈຍໍ ຕຓ຺ຫໍ ສຫຕິ ອຠິຠວຕິ, ຕມ຺ຫາ ປຸຄ຺ຄລາ ວຏ຺ຏມູລກາ ໂສກາ ປປຕນ຺ຕິ. ຍຖາ ນາມ ໂປກ຺ຂເຣ ປທຸມປຕ຺ເຕ ປຕິຕໍ ອຸທກພິນ຺ທຸ ນ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ເອວໍ ນ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ໂວ ວທາມີຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ວທາມິ. ຠທ຺ທໍ ໂວຕິ ຠທ຺ທໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂຫຕຸ, ມາ ¶ ອຫໍ ກປິໂລ ວິຍ ວິນາສໍ ປາປຸຓຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມູລນ຺ຕິ ອິມິສ຺ສາ ຉທ຺ວາຣິກຕຓ຺ຫາຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາເຓນ ມູລໍ ຂຓຖ. ກິໍ ວິຍາຕິ? ອຸສີຣຕ຺ໂຖວ ພີຣຓໍ, ຍຖາ ອຸສີເຣນ ອຕ຺ຖິໂກ ປຸຣິໂສ ມຫນ຺ເຕນ ກຸທາເລນ ພີຣຓໍ ຂຓຕິ, ເອວມສ຺ສາ ມູລໍ ຂຓຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມາ ໂວ ນຬໍວ ໂສໂຕວ, ມາໂຣ ຠຎ຺ຊິ ປຸນປ຺ປຸນນ຺ຕິ ມາ ຕຸມ຺ເຫ ນທີໂສເຕ ຊາຕໍ ນຬໍ ມຫາເວເຄນ ອາຄໂຕ ນທີໂສໂຕ ວິຍ ກິເລສມາໂຣ ມຣຓມາໂຣ ເທວປຸຕ຺ຕມາໂຣ ຈ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠຎ຺ຊຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ປຎ຺ຈສຕາປິ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ຕາ ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກິຣິຍໍ ປຕ຺ຖຍມານາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ¶ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣາ ສທ຺ຘິໍ ອາເນຎ຺ຊວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຘມ຺ມປຣິໂຠເຄນ ເອກປຣິໂຠຄາ ອເຫສຸນ຺ຕິ.

ຍຖາປິ ມູເລຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຄູຖສູກຣໂປຕິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິໍ ¶ ກິຣ ສມເຍ ສຕ຺ຖາ ຣາຊຄຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ໂຕ ເອກໍ ສູກຣໂປຕິກໍ ທິສ຺ວາ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສິ. ຕສ຺ສ ສິຕໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ມຸຂວິວຣນິຄ຺ຄຕໍ ທນ຺ໂຕຠາສມຓ຺ຑລໍ ທິສ຺ວາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ ສິຕສ຺ສ ປາຕຸກມ຺ມາຍາ’’ຕິ ສິຕກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ອາຫ – ‘‘ປສ຺ສເສຕໍ, ອານນ຺ທ, ສູກຣໂປຕິກ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ເອສາ ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສເນ ເອກາຍ ອາສນສາລາຍ ສາມນ຺ຕາ ກຸກ຺ກຸຏີ ອໂຫສິ. ສາ ເອກສ຺ສ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ວິປສ຺ສນາກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໂຆສໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸຕາ ຣາຊກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຸພ຺ພຣີ ນາມ ຣາຊຘີຕາ ອໂຫສິ. ສາ ອປຣຠາເຄ ສຣີຣວລຎ຺ຊຏ຺ຐານໍ ປວິຏ຺ຐາ ປຸຬວກຣາສິໍ ທິສ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ¶ ປຸຬວກສຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ປຐມໍ ຌານໍ ປຏິລຠິ. ສາ ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸຕາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ປຸນ ຄຕິວເສນ ອາລຸລມານາ ອິທານິ ສູກຣໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ອິທໍ ກາຣຓໍ ທິສ຺ວາ ມຍາ ສິຕໍ ປາຕຸກຕນ຺ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣປ຺ປມຸຂາ ຠິກ຺ຂູ ມຫນ຺ຕໍ ສໍເວຄໍ ປຏິລຠິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ສໍເວຄໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຠວຕຓ຺ຫາຍ ອາທີນວໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ຐິຕໂກວ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ຍຖາປິ ¶ ມູເລ ອນຸປທ຺ທເວ ທຬ຺ເຫ,

ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີ ທຸກ຺ຂມິທໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ.

‘‘ຍສ຺ສ ຉຕ຺ຕິໍສຕິ ໂສຕາ, ມນາປສວນາ ຠຸສາ;

ມຫາວຫນ຺ຕິ ທຸທ຺ທິຏ຺ຐິໍ, ສງ຺ກປ຺ປາ ຣາຄນິສ຺ສິຕາ.

‘‘ສວນ຺ຕິ ສພ຺ພຘິ ໂສຕາ, ລຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊ ຕິຏ຺ຐຕິ;

ຕຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ລຕໍ ຊາຕໍ, ມູລໍ ປຎ຺ຎາຍ ຉິນ຺ທຖ.

ທຸກ຺ຂມຸເປນ຺ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຈິຣາຍ.

ຕຕ຺ຖ ມູເລຕິ ຍສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ຈຕຸຘາ ເຫຏ຺ຐາ ຈ ອຸຊຸກເມວ ຄເຕ ປຎ຺ຈວິຘມູເລ ເຉທນຜາລນປາຈນວິຊ຺ຌນາທີນໍ ເກນຈິ ອຸປທ຺ທເວນ ອນຸປທ຺ທເວ ຖິຣປຕ຺ຕຕາຍ ທຬ຺ເຫ ໂສ ຣຸກ຺ໂຂ ອຸປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນປິ ສາຂານໍ ວເສນ ປຸນເທວ ຣູຫຕິ, ເອວເມວ ຉທ຺ວາຣິກາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ອນຸສເຍ ¶ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາເຓນ ອນຸຫເຕ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ເນ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຠເວ ຊາຕິອາທິເຠທໍ ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຍສ຺ສາຕິ ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ‘‘ອິຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກສ຺ສູປາທາຍ ອຏ຺ຐາຣສ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານິ ພາຫິຣສ຺ສູປາທາຍ ອຏ຺ຐາຣສ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານີ’’ຕິ ອິເມສໍ ຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕານໍ ວເສນ ຉຕ຺ຕິໍສຕິຍາ ໂສເຕຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ມນາເປສຸ ຣູປາທີສຸ ອາສວຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ມນາປສວນາ ຕຓ຺ຫາ ຠຸສາ ພລວຕີ ໂຫຕິ, ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ວິປນ຺ນຎາຓຕາຍ ທຸທ຺ທິຏ຺ຐິໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ມຫນ຺ຕຠາເວນ ມຫາ ຫຸຕ຺ວາ ຌານໍ ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວາ ອນິສ຺ສາຍ ຣາຄນິສ຺ສິຕາ ¶ ສງ຺ກປ຺ປາ ວຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສວນ຺ຕິ ສພ຺ພຘິ ໂສຕາຕິ ອິເມ ຕຓ຺ຫາໂສຕາ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີນໍ ວເສນ ສພ຺ເພສຸ ຣູປາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ສວນໂຕ, ສພ຺ພາປິ ຣູປຕຓ຺ຫາ…ເປ… ຘມ຺ມຕຓ຺ຫາຕິ ສພ຺ພຠເວສຸ ວາ ສວນໂຕ ສພ຺ພຘິ ສວນ຺ຕິ ນາມ. ລຕາຕິ ປລິເວຐນຏ຺ເຐນ ສໍສິພ຺ພນຏ຺ເຐນ ຈ ລຕາ ວິຍາຕິ ລຕາ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ຉຫິ ທ຺ວາເຣຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຣູປາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕຎ຺ຈ ທິສ຺ວາຕິ ຕໍ ປນ ຕຓ຺ຫາລຕໍ ‘‘ເອຕ຺ເຖສາ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ຊາຕຏ຺ຐານວເສນ ທິສ຺ວາ. ປຎ຺ຎາຍາຕິ ສຕ຺ເຖນ ວເນ ຊາຕໍ ລຕໍ ວິຍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ມູເລ ຉິນ຺ທຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສຣິຕານີຕິ ¶ ອນຸສຏານິ ປຍາຕານິ. ສິເນຫິຕານີຕິ ຈີວຣາທີສຸ ປວຕ຺ຕສິເນຫວເສນ ສິເນຫິຕານິ ຈ, ຕຓ຺ຫາສິເນຫມກ຺ຂິຕານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສມນສ຺ສານີຕິ ຕຓ຺ຫາວສິກສ຺ສ ຊນ຺ຕຸໂນ ເອວຣູປານິ ໂສມນສ຺ສານິ ຠວນ຺ຕິ. ເຕ ສາຕສິຕາຕິ ເຕ ຕຓ຺ຫາວສິກາ ປຸຄ຺ຄລາ ສາຕນິສ຺ສິຕາ ສຸຂນິສ຺ສິຕາ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ສຸເຂສິໂນ ສຸຂປຣິເຍສິໂນ ຠວນ຺ຕິ. ເຕ ເວຕິ ເຍ ເອວຣູປາ ນຣາ, ເຕ ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓານິ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິເຍວາຕິ ຊາຕິຊຣູປຄາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ປຊາຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ຕາສກຣເຓນ ຕສິຓາຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ປຸຣກ຺ຂຕາ ປຣິວາຣິຕາ ຫຸຕ຺ວາ.

ພນ຺ຘິໂຕຕິ ລຸທ຺ເທນ ອຣຎ຺ເຎ ພທ຺ໂຘ ສໂສ ວິຍ ປຣິສປ຺ປນ຺ຕິ ຠາຍນ຺ຕິ. ສໍໂຍຊນສງ຺ຄສຕ຺ຕກາຕິ ¶ ທສວິເຘນ ສໍໂຍຊນສງ຺ເຄນ ເຈວ ສຕ຺ຕວິເຘນ ຣາຄສງ຺ຄາທິນາ ຈ ສຕ຺ຕາ ພທ຺ຘາ ຕສ຺ມິໍ ວາ ລຄ຺ຄາ ຫຸຕ຺ວາ. ຈິຣາຍາຕິ ຈິຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຊາຕິອາທິກໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ຕສິຓາຍ ປຸຣກ຺ຂຕາ ປລິເວຐິຕາ ສຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ວິຣາຄໍ ຣາຄາທິວິຄມໍ ນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ອາກງ຺ກມາໂນ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄເນຕໍ ຕສິຓໍ ວິໂນທເຍ ປນຸທິຕ຺ວາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສຸ.

ສາປິ ໂຂ ສູກຣໂປຕິກາ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຠູມິຍໍ ຣາຊກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕໂຕ ຈຸຕາ ພາຣາຓສິຍໍ, ຕໂຕ ຈຸຕາ ສຸປ຺ປາຣກປຏ຺ຏເນ ອສ຺ສວາຓິຊເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕໂຕ ຈຸຕາ ກາວີຣປຏ຺ຏເນ ນາວິກສ຺ສ ເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕໂຕ ຈຸຕາ ອນຸຣາຘປຸເຣ ອິສ຺ສຣກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕໂຕ ຈຸຕາ ຕສ຺ເສວ ທກ຺ຂິຓທິສາຍ ໂຠກ຺ກນ຺ຕຄາເມ ສຸມນສ຺ສ ນາມ ກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ຘີຕາ ນາເມນ ສຸມນາ ເອວ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອຖສ຺ສາ ປິຕາ ຕສ຺ມິໍ ຄາເມ ຉຑ຺ຑິເຕ ທີຆວາປິຣຏ຺ຐໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາມຸນິຄາເມ ນາມ ວສິ. ຕຕ຺ຖ ນໍ ທຸຏ຺ຐຄາມຓິຣຎ຺ໂຎ ອມຈ຺ໂຈ ລກຸຓ຺ຑກອຕິມ຺ພໂຣ ນາມ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ຄໂຕ ທິສ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ມງ຺ຄລໍ ກຕ຺ວາ ອາທາຍ ມຫາປຸຓ຺ຓຄາມໍ ຄໂຕ. ອຖ ນໍ ໂກຏິປພ຺ພຕມຫາວິຫາຣວາສີ ມຫາອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ຕຕ຺ຖ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ເຄຫທ຺ວາເຣ ຐິໂຕ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ກເຖສິ, ‘‘ອາວຸໂສ, ສູກຣໂປຕິກາ ນາມ ລກຸຓ຺ຑກອຕິມ຺ພຣມຫາມຕ຺ຕສ຺ສ ¶ ຠຣິຍຠາວໍ ປຕ຺ຕາ, ອໂຫ ອຈ຺ຉຣິຍ’’ນ຺ຕິ. ສາ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕີຕຠເວ ¶ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ຊາຕິສ຺ສຣຎາຓໍ ປຏິລຠິ. ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ອຸປ຺ປນ຺ນສໍເວຄາ ສາມິກໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ອິສ຺ສຣິເຍນ ປຎ຺ຈພລກຕ຺ເຖຣີນໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕິສ຺ສມຫາວິຫາເຣ ມຫາສຕິປຏ຺ຐານສຸຕ຺ຕກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ປຈ຺ຉາ ທມິຬມທ຺ທເນ ກເຕ ຎາຕີນໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ໂຠກ຺ກນ຺ຕຄາມເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ຕີ ກລ຺ລມຫາວິຫາເຣ ອາສີວິໂສປມສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ.

ສາ ປຣິນິພ຺ພານທິວເສ ຠິກ຺ຂຸຠິກ຺ຂຸນີຫິ ປຸຈ຺ຉິຕາ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆສ຺ສ ສພ຺ພໍ ອິມໍ ປວຕ຺ຕິໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ກເຖຕ຺ວາ ສນ຺ນິປຕິຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ມຓ຺ຑລາຣາມວາສິນາ ຘມ຺ມປທຠາຓກມຫາຕິສ຺ສຕ຺ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ປຸພ຺ເພ ມນຸສ຺ສໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸຕາ ກຸກ຺ກຸຏີ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ເສນສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ສີສຈ຺ເຉທໍ ປຕ຺ວາ ຣາຊຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ປຣິພ຺ພາຊິກາສຸ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຐມຊ຺ຌານຠູມິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸຕາ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ນຈິຣສ຺ເສວ ຈວິຕ຺ວາ ສູກຣໂຍນິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸຕາ ສຸວຓ຺ຓຠູມິໍ, ຕໂຕ ຈຸຕາ ພາຣາຓສິໍ, ຕໂຕ ຈຸຕາ ສຸປ຺ປາຣກປຏ຺ຏນໍ, ຕໂຕ ຈຸຕາ ກາວີຣປຏ຺ຏນໍ, ຕໂຕ ຈຸຕາ ອນຸຣາຘປຸຣໍ, ຕໂຕ ຈຸຕາ ໂຠກ຺ກນ຺ຕຄາມ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ສມວິສເມ ເຕຣສ ອຕ຺ຕຠາເວ ປຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ, ສພ຺ເພປິ ອປ຺ປມາເທນ ສມ຺ປາເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຈຕສ຺ໂສ ປຣິສາ ສໍເວເຊຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍີຕິ.

ໂຍ ¶ ¶ ນິພ຺ພນໂຖຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ວິພ຺ຠນ຺ຕກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອໂກ ກິຣ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາປິ ອຕ຺ຕໂນ ມາຕຸລສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓກາຣສ຺ສ ເຄເຫ ວິສຠາຄາຣມ຺ມຓໍ ທິສ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ວິພ຺ຠມິ. ອຖ ນໍ ມນຸສ຺ສາ ອລສຠາເວນ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕໍ ເຄຫາ ນີຫຣິໍສຸ. ໂສ ປາປມິຕ຺ຕສໍສຄ຺ເຄນ ໂຈຣກມ຺ເມນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ໂຕ ວິຈຣິ. ອຖ ນໍ ເອກທິວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ¶ ປຈ຺ຉາພາຫໍ ຄາຬ຺ຫພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຈຕຸກ຺ເກ ຈຕຸກ຺ເກ ກສາຫິ ຕາເຬນ຺ຕາ ອາຆາຕນໍ ນຍິໍສຸ. ເຖໂຣ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕຸໍ ປວິສນ຺ໂຕ ຕໍ ທກ຺ຂິເຓນ ທ຺ວາເຣນ ນີຫຣິຍມານໍ ທິສ຺ວາ ພນ຺ຘນໍ ສິຖິລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ‘‘ປຸພ຺ເພ ຕຍາ ປຣິຈິຕກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຸນ ອາວຊ຺ເຊຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ເຕນ ໂອວາເທນ ສຕຸປ຺ປາທໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຸນ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ອຖ ນໍ ‘‘ອາຆາຕນໍ ເນຕ຺ວາ ຆາເຕສ຺ສາມາ’’ຕິ ສູເລ ອຸຕ຺ຕາເສສຸໍ. ໂສ ນ ຠາຍຕິ ນ ສນ຺ຕສຕິ. ອຖສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ທິສາຠາເຄ ຐິຕາ ມນຸສ຺ສາ ອສິສຕ຺ຕິໂຕມຣາທີນິ ອາວຸຘານິ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາປິ ຕໍ ອສນ຺ຕສນ຺ຕເມວ ທິສ຺ວາ ‘‘ປສ຺ສຖ, ໂຠ, ອິມໍ ປຸຣິສໍ, ອເນກສຕານຎ຺ຫິ ອາວຸຘຫຕ຺ຖານໍ ປຸຣິສານໍ ມຊ຺ເຌ ເນວ ຉມ຺ຠຕິ ນ ເວຘຕິ, ອໂຫ ອຈ຺ຉຣິຍ’’ນ຺ຕິ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຊາຕາ ມຫານາທໍ ນທິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ຕໍ ກາຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ວິສ຺ສຊ຺ເຊຖ ນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກມ຺ປິ ¶ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ໂອຠາສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຄິຫິຠາເວ ອາລຍສງ຺ຂາຕໍ ວນຖໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕຕາຍ ນິພ຺ພນໂຖ ທິພ຺ພວິຫາຣສງ຺ຂາເຕ ຕໂປວເນ ອຘິມຸຕ຺ໂຕ ຆຣາວາສພນ຺ຘນສງ຺ຂາຕາ ຕຓ຺ຫາວນາ ມຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນ ຆຣາວາສພນ຺ຘນສງ຺ຂາຕໍ ຕຓ຺ຫາວນເມວ ຘາວຕິ, ເອຖ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ປສ຺ສຖ, ເອໂສ ຆຣາວາສພນ຺ຘນໂຕ ມຸຕ຺ໂຕ ຆຣາວາສພນ຺ຘນເມວ ຘາວຕີຕິ.

ອິມໍ ¶ ປນ ເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສ ຣາຊປຸຣິສານໍ ອນ຺ຕເຣ ສູລຄ຺ເຄ ນິສິນ຺ໂນວ ອຸທຍພ຺ພຍໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິສຸຂໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ເວຫາສໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອາກາເສເນວ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສຣາຊິກາຍ ປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓີຕິ.

ນ ¶ ຕໍ ທຬ຺ຫນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ພນ຺ຘນາຄາຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິໍ ກິຣ ກາເລ ພຫູ ສນ຺ຘິຈ຺ເຉທກປນ຺ຖຆາຕກມນຸສ຺ສຆາຕເກ ໂຈເຣ ¶ ອາເນຕ຺ວາ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ສຍິໍສຸ. ເຕ ຣາຊາ ອນ຺ທຸພນ຺ຘນຣຊ຺ຊຸພນ຺ຘນສງ຺ຂລິກພນ຺ຘເນຫິ ພນ຺ຘາເປສິ. ຕິໍສມຕ຺ຕາປິ ໂຂ ຊານປທາ ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖາຣໍ ທຏ຺ຐຸກາມາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕາ ພນ຺ຘນາຄາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕ ໂຈເຣ ທິສ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຕຖາຄຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຊ຺ຊ ອມ຺ເຫຫິ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ເຕຫິ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ພຫູ ໂຈຣາ ອນ຺ທຸພນ຺ຘນາທີຫິ ພທ຺ຘາ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕາ ທິຏ຺ຐາ, ເຕ ຕານິ ພນ຺ຘນານິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປລາຍິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຕຫິ ພນ຺ຘເນຫິ ຖິຣຕຣໍ ອຎ຺ຎໍ ພນ຺ຘນໍ ນາມາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ກິໍ ພນ຺ຘນານິ ນາເມຕານິ, ຍໍ ປເນຕໍ ຘນຘຎ຺ຎປຸຕ຺ຕທາຣາທີສຸ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຕໍ ກິເລສພນ຺ຘນໍ, ເອຕໍ ເອເຕຫິ ສຕຄຸເຓນ ສຫສ຺ສຄຸເຓນ ສຕສຫສ຺ສຄຸເຓນ ຖິຣຕຣໍ, ເອວໍ ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ປເນຕໍ ທຸຈ຺ຉິນ຺ທນິຍໍ ພນ຺ຘນໍ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ –

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ທຸຄ຺ຄຕຄຫປຕິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ວຍປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປິຕາ ກາລມກາສິ. ໂສ ຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ໂປເສສິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາ ອນິຈ຺ຉມານສ຺ເສວ ເອກໍ ກຸລຘີຕຣໍ ເຄເຫ ກຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ກາລມກາສິ. ຠຣິຍາຍປິສ຺ສ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ຄພ຺ໂຠ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ໂສ ຄພ຺ຠສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວໍ ອຊານນ຺ໂຕວ, ‘‘ຠທ຺ເທ, ຕ຺ວໍ ຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ຊີວ, ອຫໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສາມິ, ນນຸ ຄພ຺ໂຠ ¶ ເມ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ, ມຍິ ວິຊາຕາຍ ທາຣກໍ ທິສ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ວິຊາຕກາເລ, ‘‘ຠທ຺ເທ, ຕ຺ວໍ ໂສຕ຺ຖິນາ ວິຊາຕາ, ອິທານິ ອຫໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ສາ ‘‘ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ¶ ຕາວ ຖນປານໂຕ ອປຄມນກາລໍ ອາຄເມຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ອິມິສ຺ສາ ອນາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາວ ປລາຍິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ¶ ຕສ຺ສາ ອນາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາວ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ອຸຏ຺ຐາຍ ປລາຍິ. ອຖ ນໍ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິກາ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ. ໂສ ‘‘ອຫໍ, ສາມິ, ມາຕຸໂປສໂກ ນາມ, ວິສ຺ສຊ຺ເຊຖ ມ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ວສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາສມາປຕ຺ຕິໂຍ ລຠິຕ຺ວາ ຌານກີຬາຍ ກີຬນ຺ໂຕ ວິຫາສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ໂຕເຍວ ‘‘ເອວຣູປມ຺ປິ ນາມ ເມ ທຸຈ຺ຉິນ຺ທນິຍໍ ປຸຕ຺ຕທາຣພນ຺ຘນໍ ກິເລສພນ຺ຘນໍ ຉິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເຕນ ອຸທານິຕໍ ອຸທານໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

ອນເປກ຺ຂິໂນ ກາມສຸຂໍ ປຫາຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ຘີຣາຕິ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິສາ ຍໍ ສງ຺ຂລິກສງ຺ຂາຕໍ ອຍສາ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ອາຍສໍ, ອນ຺ທຸພນ຺ຘນສງ຺ຂາຕໍ ທາຣຸຊໍ, ຍຎ຺ຈ ປພ຺ພຊຕິເຓຫິ ວາ ອຎ຺ເຎຫິ ວາ ວາກາທີຫິ ຣຊ຺ຊຸໍ ກຕ຺ວາ ກຕໍ ຣຊ຺ຊຸພນ຺ຘນໍ, ຕໍ ອສິອາທີຫິ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຠາເວນ ຖິຣນ຺ຕິ ນ ວທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາຣຕ຺ຕຣຕ຺ຕາຕິ ສາຣຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕາ, ພຫລຕຣຣາຄຣຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຓິກຸຓ຺ຑເລສູຕິ ມຓີສຸ ເຈວ ກຸຓ຺ຑເລສຸ ຈ, ມຓິວິຈິຕ຺ເຕສຸ ວາ ກຸຓ຺ຑເລສຸ. ເອຕໍ ທຬ຺ຫນ຺ຕິ ເຍ ມຓິກຸຓ຺ຑເລສຸ ສາຣຕ຺ຕຣຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ໂສ ຣາໂຄ ຈ ຍາ ປຸຕ຺ຕທາເຣສຸ ອເປກ຺ຂາ ຕຓ຺ຫາ, ເອຕໍ ກິເລສມຍໍ ພນ຺ຘນຎ຺ຈ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິສາ ທຬ຺ຫນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ໂອຫາຣິນນ຺ຕິ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ປາຕນໂຕ ອວຫຣຕິ ເຫຏ຺ຐາ ຫຣຕີຕິ ໂອຫາຣິນໍ. ສິຖິລນ຺ຕິ ພນ຺ຘນຏ຺ຐາເນ ຉວິຈມ຺ມມໍສານິ ນ ຉິນ຺ທຕິ, ໂລຫິຕໍ ນ ນີຫຣຕິ, ພນ຺ຘນຠາວມ຺ປິ ອຊານາເປຕ຺ວາ ຖລປຖຊລປຖາທີສຸ ກມ຺ມານິ ກາຕຸໍ ເທຕີຕິ ສິຖິລໍ. ທຸປ຺ປມຸຎ຺ຈນ຺ຕິ ໂລຠວເສນ ຫິ ເອກວາຣມ຺ປິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກິເລສພນ຺ຘນໍ ທຏ຺ຐຏ຺ຐານໂຕ ກຈ຺ຉໂປ ¶ ວິຍ ທຸມ຺ໂມຈິຍໍ ¶ ໂຫຕີຕິ ທຸປ຺ປມຸຎ຺ຈໍ. ເອຕມ຺ປິ ເຉຕ຺ວານາຕິ ເອຕໍ ທຬ຺ຫມ຺ປິ ກິເລສພນ຺ຘນໍ ຎາຓຂຄ຺ເຄນ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອນເປກ຺ຂິໂນ ¶ ຫຸຕ຺ວາ ກາມສຸຂໍ ປຫາຍ ປຣິພ຺ພຊນ຺ຕິ, ປກ຺ກມນ຺ຕິ ປພ຺ພຊນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ເຍ ຣາຄຣຕ຺ຕາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເຂມໍ ນາມ ຣຎ຺ໂຎ ພິມ຺ພິສາຣສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາ ກິຣ ປທຸມຸຕ຺ຕຣປາທມູເລ ປຕ຺ຖິຕປຕ຺ຖນາ ອຕິວິຍ ອຠິຣູປາ ປາສາທິກາ ອໂຫສິ. ‘‘ສຕ຺ຖາ ກິຣ ຣູປສ຺ສ ໂທສໍ ກເຖຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ປນ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສາ ຣູປມທມຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ເວຬຸວນວຓ຺ຓນາປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານິ ຄີຕານິ ກາເຣຕ຺ວາ ນຏາທີນໍ ທາເປສິ. ເຕສໍ ຕານິ ຄາຍນ຺ຕານໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ເວຬຸວນໍ ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ພໍ ວິຍ ອສຸຕປຸພ຺ພໍ ວິຍ ຈ ອໂຫສິ. ສາ ‘‘ກຕຣໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ສນ຺ຘາຍ ຄາຍຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ເທວີ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເວຬຸວນຸຍ຺ຍານເມວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕຸກາມາ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສາ ອາຄມນໍ ຎຕ຺ວາ ປຣິສມຊ຺ເຌ ນິສີທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕວ ຕາລວຓ຺ຏໍ ອາທາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປສ຺ເສ ຐຕ຺ວາ ພີຊມານໍ ອຠິຣູປໍ ອິຕ຺ຖິໍ ນິມ຺ມິນິ. ເຂມາ, ເທວີປິ ປວິສມານາວ ຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຣູປສ຺ສ ໂທສໍ ກເຖຕີຕິ ວທນ຺ຕິ, ອຍຎ຺ຈສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອິຕ຺ຖີ ພີຊຍມານາ ຐິຕາ, ນາຫໍ ອິມິສ຺ສາ ກລຠາຄມ຺ປິ ¶ ອຸເປມິ, ນ ມຍາ ອີທິສໍ ອິຕ຺ຖິຣູປໍ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພໍ, ສຕ຺ຖາຣໍ ອຠູເຕນ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກຖາສທ຺ທມ຺ປິ ອນິສາເມຕ຺ວາ ຕເມວ ອິຕ຺ຖິໍ ໂອໂລກຍມານາ ອຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສາ ຕສ຺ມິໍ ຣູເປ ອຸປ຺ປນ຺ນພຫຸມານຕໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ຣູປໍ ປຐມວຍາທິວເສນ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຣິໂຍສາເນ ອຏ຺ຐິມຕ຺ຕາວສານໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ເຂມາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອວຣູປມ຺ປິ ນາເມຕໍ ຣູປໍ ມຸຫຸຕ຺ເຕເນວ ຂຍວຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕໍ, ນຕ຺ຖິ ວຕ ອິມສ຺ມິໍ ຣູເປ ສາໂຣ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ, ‘‘ເຂເມ, ຕ຺ວໍ ‘ອິມສ຺ມິໍ ຣູເປ ສາໂຣ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ, ປສ຺ສ ທານິສ຺ສ ອສາຣຠາວ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອາຕຸຣໍ ¶ ¶ ອສຸຈິໍ ປູຕິໍ, ປສ຺ສ ເຂເມ ສມຸສ຺ສຍໍ;

ອຸຄ຺ຆຣນ຺ຕໍ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕໍ, ພາລານໍ ອຠິປຕ຺ຖິຕ’’ນ຺ຕິ. (ອປ. ເຖຣີ ໒.໒.໓໕໔);

ສາ ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ, ‘‘ເຂເມ, ອິເມ ສຕ຺ຕາ ຣາຄຣຕ຺ຕາ ໂທສປທຸຏ຺ຐາ ໂມຫມູຬ຺ຫາ ອຕ຺ຕໂນ ຕຓ຺ຫາໂສຕໍ ສມຕິກ຺ກມິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ລຄ຺ຄນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

ອນເປກ຺ຂິໂນ ສພ຺ພທຸກ຺ຂໍ ປຫາຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມກ຺ກຏໂກວ ຊາລນ຺ຕິ ຍຖາ ນາມ ມກ຺ກຏໂກ ສຸຕ຺ຕຊາລໍ ກຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ຐາເນ ນາຠິມຓ຺ຑເລ ນິປນ຺ໂນ ປຣິຍນ຺ເຕ ປຕິຕໍ ປຏງ຺ຄໍ ວາ ມກ຺ຂິກໍ ວາ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຣສໍ ປິວິຕ຺ວາ ປຸນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ¶ ຐາເນ ນິປຊ຺ຊຕິ, ເອວເມວ ເຍ ສຕ຺ຕາ ຣາຄຣຕ຺ຕາ ໂທສປທຸຏ຺ຐາ ໂມຫມູຬ຺ຫາ ສຍໍກຕໍ ຕຓ຺ຫາໂສຕໍ ອນຸປຕນ຺ຕິ, ເຕ ຕໍ ສມຕິກ຺ກມິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ເອວໍ ທຸຣຕິກ຺ກມໍ. ເອຕມ຺ປິ ເຉຕ຺ວານ ວຊນ຺ຕິ ຘີຣາຕິ ປຓ຺ຑິຕາ ເອຕໍ ພນ຺ຘນໍ ເຉຕ຺ວາ ອນເປກ຺ຂິໂນ ນິຣາລຍາ ຫຸຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ສພ຺ພທຸກ຺ຂໍ ປຫາຍ ວຊນ຺ຕິ, ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ເຂມາ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ມຫາຊນສ຺ສາປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ຣາຊານໍ ອາຫ – ‘‘ມຫາຣາຊ, ເຂມາຍ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິຕຸໍ ວາ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ຠນ຺ເຕ, ປພ຺ພາເຊຖ ນໍ, ອລໍ ປຣິນິພ຺ພາເນນາຕິ. ສາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄສາວິກາ ອໂຫສີຕິ.

ມຸຎ຺ຈ ປຸເຣຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸຄ຺ຄເສນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ປຎ຺ຈສຕາ ¶ ກິຣ ນຏາ ສໍວຈ຺ຉເຣ ວາ ຉມາເສ ວາ ປຕ຺ເຕ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສຕ຺ຕາຫໍ ສມຊ຺ຊໍ ¶ ກຕ຺ວາ ພຫຸໍ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓໍ ລຠນ຺ຕິ, ອນ຺ຕຣນ຺ຕເຣ ອຸກ຺ເຂປທາຍານໍ ປຣິຍນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ. ມຫາຊໂນ ມຎ຺ຈາຕິມຎ຺ຈາທີສຸ ຐຕ຺ວາ ສມຊ຺ຊໍ ໂອໂລເກສິ. ອເຖກາ ລງ຺ຆິກຘີຕາ ວໍສໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຣິຍນ຺ເຕ ອາກາເສ ຈງ຺ກມມານາ ນຈ຺ຈຕິ ເຈວ ຄາຍຕິ ຈ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ¶ ອຸຄ຺ຄເສໂນ ນາມ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ສຫາຍເກນ ສທ຺ຘິໍ ມຎ຺ຈາຕິມຎ຺ເຈ ຐິໂຕ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ຫຕ຺ຖປາທວິກ຺ເຂປາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນສິເນໂຫ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຕໍ ລຠນ຺ໂຕ ຊີວິສ຺ສາມິ, ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ເມ ອິເຘວ ມຣຓ’’ນ຺ຕິ ອາຫາຣູປຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ມຎ຺ຈເກ ນິປຊ຺ຊິ. ມາຕາປິຕູຫິ, ‘‘ຕາຕ, ກິໍ ເຕ ຣຸຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໂຕປິ ‘‘ຕໍ ເມ ນຏຘີຕຣໍ ລຠນ຺ຕສ຺ສ ຊີວິຕໍ ອຕ຺ຖິ, ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ເມ ອິເຘວ ມຣຓ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ, ມາ ເອວໍ ກຣິ, ອຎ຺ຎໍ ເຕ ອມ຺ຫາກໍ ກຸລສ຺ສ ຈ ໂຠຄານຎ຺ຈ ອນຸຣູປໍ ກຸມາຣິກໍ ອາເນສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ຕເຖວ ວຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ພຫຸໍ ຍາຈິຕ຺ວາປິ ຕໍ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ສຫາຍໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ກຫາປຓສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ກຫາປເຓ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຘີຕຣໍ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເທຕູ’’ຕິ ປຫິຓິ. ໂສ ‘‘ນາຫໍ ກຫາປເຓ ຄເຫຕ຺ວາ ເທມິ, ສເຈ ປນ ໂສ ອິມໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຊີວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເຕນ ຫິ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ວິຈຣຕຸ, ທສ຺ສາມິສ຺ສ ຘີຕຣ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ມາຕາປິຕໂຣ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂສ ‘‘ອຫໍ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຈຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຍາຈນ຺ຕານມ຺ປິ ເຕສໍ ກຖໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ນາຏກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ຘີຕຣໍ ທຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຄາມນິຄມຣາຊຘານີສຸ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວິຈຣິ.

ສາປິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສມນ຺ວາຍ ນຈິຣສ຺ເສວ ປຸຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ກີຬາປຍມານາ ‘‘ສກຏໂຄປກສ຺ສ ປຸຕ຺ຕ, ຠຓ຺ຑຫາຣກສ຺ສ ປຸຕ຺ຕ, ກິຎ຺ຈິ ອຊານກສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ວທຕິ. ໂສປິ ເນສໍ ສກຏປຣິວຕ຺ຕກໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕຏ຺ຐາເນ ໂຄຓານໍ ຕິຓໍ ອາຫຣຕິ, ສິປ຺ປທສ຺ສນຏ຺ຐາເນ ລທ຺ຘຠຓ຺ຑກໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຫຣຕິ ¶ . ຕເທວ ກິຣ ສນ຺ຘາຍ ສາ ອິຕ຺ຖີ ປຸຕ຺ຕໍ ກີຬາປຍມານາ ຕຖາ ວທຕິ. ໂສ ອຕ຺ຕານໍ ອາຣພ຺ຠ ຕສ຺ສາ ຄາຍນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ມໍ ສນ຺ຘາຍ ກເຖສີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອຫໍ ປລາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ¶ . ສາ ‘‘ກິໍ ປນ ມຍ຺ຫໍ ຕຍາ ປລາຍິເຕນ ວາ ອາຄເຕນ ວາ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕເທວ ຄີຕໍ ຄາຍຕິ. ສາ ກິຣ ອຕ຺ຕໂນ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ເຈວ ຘນລາຠຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ຕໍ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ນ ມຎ຺ຎຕິ. ໂສ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ນິສ຺ສາຍ ອິມິສ຺ສາ ອຍໍ ມາໂນ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ‘‘ສິປ຺ປໍ ນິສ຺ສາຍາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ໂຫຕຸ, ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສສຸຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຊານນກສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຄາມນິຄມາທີສຸ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຣາຊຄຫໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອຸຄ຺ຄເສໂນ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ນຄຣວາສີນໍ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາໂຣຈາເປສິ.

ນຄຣວາສິໂນ ¶ ມຎ຺ຈາຕິມຎ຺ຈາທໂຍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ໂສປິ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖໍ ວໍສໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ຕສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ທິວສໍ ສຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈູສກາເລ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓຊາລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ຐໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ‘‘ສ຺ເວ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມີຕິ ວໍສມຕ຺ຖເກ ຐສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ມຫາຊໂນ ສນ຺ນິປຕິສ຺ສຕິ. ຕຕ຺ຣ ອຫໍ ຈຕຸປ຺ປທິກໍ ຄາຖໍ ເທເສສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຸຄ຺ຄເສໂນປິ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຎ຺ຎາສິ. ສຕ຺ຖາ ປຸນທິວເສ ກາລໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ຣາຊຄຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ອຸຄ຺ຄເສໂນປິ ສຕ຺ຖຣິ ອນ຺ໂຕນຄຣໍ ອປວິຏ຺ເຐເຍວ ອຸນ຺ນາທນຕ຺ຖາຍ ມຫາຊນສ຺ສ ອງ຺ຄຸລິສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ວໍສມຕ຺ຖເກ ¶ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອາກາເສເຍວ ສຕ຺ຕ ວາເຣ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ວໍສມຕ຺ຖເກ ອຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສຕ຺ຖາ ນຄຣໍ ປວິສນ຺ໂຕ ຍຖາ ຕໍ ປຣິສາ ນ ໂອໂລເກຕິ, ເອວໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານເມວ ໂອໂລກາເປສິ. ອຸຄ຺ຄເສໂນ ປຣິສໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ນ ມໍ ປຣິສາ ໂອໂລເກຕີ’’ຕິ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ‘‘ອິທໍ ມຍາ ສໍວຈ຺ຉເຣ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິປ຺ປໍ, ສຕ຺ຖຣິ ນຄຣໍ ປວິສນ຺ເຕ ປຣິສາ ມໍ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣເມວ ໂອໂລເກຕິ, ໂມຆໍ ວຕ ເມ ສິປ຺ປທສ຺ສນໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ.

ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຎຕ຺ວາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕໍ ວເທຫິ ‘ສິປ຺ປໍ ກິຣ ທສ຺ເສຕູ’’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວໍສສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ຐິໂຕ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອິງ຺ຆ ¶ ປສ຺ສ ນຏປຸຕ຺ຕ, ອຸຄ຺ຄເສນ ມຫພ຺ພລ;

ກໂຣຫິ ຣງ຺ຄໍ ປຣິສາຍ, ຫາສຍສ຺ສຸ ມຫາຊນ’’ນ຺ຕິ.

ໂສ ເຖຣສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖາ ມຎ຺ເຎ ມມ ສິປ຺ປໍ ປສ຺ສິຕຸກາໂມ’’ຕິ ວໍສມຕ຺ຖເກ ຐິຕໂກວ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອິງ຺ຆ ປສ຺ສ ມຫາປຎ຺ຎ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ ມຫິທ຺ຘິກ;

ກໂຣມິ ຣງ຺ຄໍ ປຣິສາຍ, ຫາສຍາມິ ມຫາຊນ’’ນ຺ຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ວໍສມຕ຺ຖກໂຕ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາກາເສວ ຈຸທ຺ທສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ວໍສມຕ຺ຖເກວ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ, ‘‘ອຸຄ຺ຄເສນ, ປຓ຺ຑິເຕນ ນາມ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ¶ ຂນ຺ເຘສຸ ອາລຍໍ ປຫາຍ ຊາຕິອາທີຫິ ມຸຈ຺ຈິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

ຕຕ຺ຖ ¶ ມຸຎ຺ຈ ປຸເຣຕິ ອຕີເຕສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ອາລຍໍ ນິກນ຺ຕິໍ ອຊ຺ໂຌສານໍ ປຕ຺ຖນໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ຄາຫໍ ປຣາມາສໍ ຕຓ຺ຫໍ ມຸຎ຺ຈ. ປຈ຺ຉໂຕຕິ ອນາຄເຕສຸປິ ຂນ຺ເຘສຸ ອາລຍາທີນິ ມຸຎ຺ຈ. ມຊ຺ເຌຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸປິ ຕານິ ມຸຎ຺ຈ. ຠວສ຺ສ ປາຣຄູຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕິວິຘສ຺ສາປິ ຠວສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎາປຣິຎ຺ຎາປຫານຠາວນາສຈ຺ຉິກິຣິຍວເສນ ປາຣຄູ ປາຣງ຺ຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນາທິເຠເທ ສພ຺ພສງ຺ຂເຕ ວິມຸຕ຺ຕມານໂສ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຸນ ຊາຕິຊຣາມຣຓານິ ນ ອຸປຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕປິ ວໍສມຕ຺ຖເກ ຐິຕໂກວ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ວໍສໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕາວເທວ ອຏ຺ຐປຣິກ຺ຂາຣຘໂຣ ສຏ຺ຐິວສ຺ສິກຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ຠິກ຺ຂູ, ‘‘ອາວຸໂສ ອຸຄ຺ຄເສນ, ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖສ຺ສ ເຕ ວໍສສ຺ສ ມຕ຺ຖກໂຕ ໂອຕຣນ຺ຕສ຺ສ ຠຍໍ ນາມ ນາໂຫສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ເມ, ອາວຸໂສ, ຠຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຸຄ຺ຄເສໂນ ¶ ‘ນ ຠາຍາມີ’ຕິ ວທຕິ, ອຠູຕໍ ວຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ປຸຕ຺ເຕນ ອຸຄ຺ຄເສເນນ ສທິສາ ຉິນ຺ນສໍໂຍຊນາ ຠິກ຺ຂູ ຠາຍນ຺ຕິ, ນ ຕສນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຄ຺ເຄ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ສພ຺ພສໍໂຍຊນໍ ¶ ເຉຕ຺ວາ, ໂຍ ເວ ນ ປຣິຕສ຺ສຕິ;

ສງ຺ຄາຕິຄໍ ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໓໙໗; ສຸ. ນິ. ໖໒໖);

ເທສນາວສາເນ ພຫູນໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ປຸເນກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເອວໍ ອຣຫຕ຺ຕູປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນຏຘີຕຣໍ ນິສ຺ສາຍ ¶ ນເຏຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຈຣຓກາຣຓໍ, ກິໍ ອຣຫຕ຺ຕູປນິສ຺ສຍກາຣຓ’’ນ຺ຕິ? ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ອິມິນາ ເອວ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສຕຸໍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ກິຣ ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓເຈຕິເຍ ກຣິຍມາເນ ພາຣາຓສິວາສິໂນ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ພຫຸໍ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ຍານເກສຸ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ‘‘ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຈຕິຍຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອກໍ ເຖຣໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ຕໍ ປສ຺ສິໍສຸ. ອເຖກາ ກຸລຘີຕາ ເຖຣໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ສາມິກໍ ອາຫ – ‘‘ສາມິ, ອຍ຺ໂຍ, ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສຕິ, ຍານເກ ຈ ໂນ ພຫຸໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ, ປຕ຺ຕມສ຺ສ ອາຫຣ, ຠິກ຺ຂໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ປຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ປຕ຺ຖນໍ ກຣິໍສຸ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສ຺ເສວ ຠາຄິໂນ ຠເວຍ຺ຍາມາ’’ຕິ. ໂສປິ ເຖໂຣ ຂີຓາສໂວວ, ຕສ຺ມາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເຕສໍ ປຕ຺ຖນາຍ ສມິຊ຺ຌນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສິຕໍ ອກາສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ສາ ອິຕ຺ຖີ ສາມິກໍ ອາຫ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ, ອຍ຺ໂຍ, ສິຕໍ ກໂຣຕິ, ເອໂກ ນຏກາຣໂກ ¶ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ສາມິໂກປິສ຺ສາ ‘‘ເອວໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຠທ຺ເທ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ອິທໍ ເຕສໍ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ສາ ອິຕ຺ຖີ ນຏເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ປຸຣິໂສ ເສຏ຺ຐິເຄເຫ. ໂສ ‘‘ເອວໍ, ຠທ຺ເທ, ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ປຏິວຈນສ຺ສ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ນເຏຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຈຣິ. ຂີຓາສວຕ຺ເຖຣສ຺ສ ¶ ທິນ຺ນປິຓ຺ຑປາຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ສາປິ ນຏຘີຕາ ‘‘ຍາ ເມ ສາມິກສ຺ສ ຄຕິ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ສາ ເອວ ຄຕີ’’ຕິ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫີຕິ.

ວິຕກ຺ກມຖິຕສ຺ສາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຈູຬຘນຸຄ຺ຄຫປຓ຺ຑິຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອໂກ ກິຣ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ສລາກຄ຺ເຄ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕສລາກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສລາກຍາຄຸໍ ອາທາຍ ອາສນສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິວິ. ຕຕ຺ຖ ອຸທກໍ ອລຠິຕ຺ວາ ອຸທກຕ຺ຖາຍ ເອກໍ ຆຣໍ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ຕໍ ເອກາ ກຸມາຣິກາ ທິສ຺ວາວ ອຸປ຺ປນ຺ນສິເນຫາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປຸນ ປານີເຍນ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ອິເຘວ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍທາ ປານີຍໍ ນ ລຠຕິ, ຕທາ ຕຕ຺ເຖວ ຄຈ຺ຉຕິ. ສາປິສ຺ສ ¶ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປານີຍໍ ເທຕິ. ເອວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກາເລ ຍາຄຸມ຺ປິ ທຕ຺ວາ ປຸເນກທິວສໍ ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ອທາສິ. ສນ຺ຕິເກ ຈສ຺ສ ນິສີທິຕ຺ວາ ¶ , ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ນ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖິ ນາມ, ເກວລໍ ມຍໍ ວິຈຣຓກມນຸສ຺ສເມວ ນ ລຠາມາ’’ຕິ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ. ໂສ ກຖິປາເຫເນວ ຕສ຺ສາ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິ. ອຖ ນໍ ເອກທິວສໍ ອາຄນ຺ຕຸກາ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ກິໂສ ອຸປ຺ປຓ຺ຑຸປຓ຺ຑຸກຊາໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕມ຺ຫິ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ສນ຺ຕິກໍ ນຍິໍສຸ. ເຕປິ ນໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ມາທິສສ຺ສ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ‘ໂສຕາປນ຺ໂນ’ຕິ ວາ ‘ສກທາຄາມີ’ຕິ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ອວທາເປຕ຺ວາ ‘ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ’ຕິ ວທາເປສິ, ຠາຣິຍໍ ເຕ ກມ຺ມໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອກາ ມໍ ອິຕ຺ຖີ ເອວມາຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂຸ, ອນຈ຺ຉຣິຍໍ ເອຕໍ ຕສ຺ສາ ກິຣິຍໍ. ສາ ຫິ ປຸພ຺ເພ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ອຄ຺ຄຘນຸຄ຺ຄຫປຓ຺ຑິຕໍ ປຫາຍ ຕໍມຸຫຸຕ຺ຕທິຏ຺ຐເກ ເອກສ຺ມິໍ ສິເນຫໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕໍ ¶ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ປກາສນຕ຺ຖໍ ຠິກ຺ຂູຫິ ຍາຈິໂຕ –

ອຕີເຕ ຈູຬຘນຸຄ຺ຄຫປຓ຺ຑິຕກາເລ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ທິສາປາໂມກ຺ຂສ຺ສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເຕນ ຕຸຏ຺ເຐນ ທິນ຺ນໍ ຘີຕຣໍ ອາທາຍ ພາຣາຓສິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ເອກສ຺ມິໍ ອຏວິມຸເຂ ເອກູນປຎ຺ຎາສາຍ ກຓ຺ເຑຫິ ເອກູນປຎ຺ຎາສໂຈເຣ ມາເຣຕ຺ວາ ກຓ຺ເຑສຸ ຂີເຓສຸ ໂຈຣເຊຏ຺ຐກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປາເຕຕ຺ວາ, ‘‘ຠທ຺ເທ, ອສິໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕາຍ ຕງ຺ຂຓໍ ທິຏ຺ຐໂຈເຣ ສິເນຫໍ ກຕ຺ວາ ໂຈຣສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ອສິຖຣຸໍ ຐເປຕ຺ວາ ໂຈເຣນ ຘນຸຄ຺ຄຫປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ມາຣິຕຠາວໍ ອາວິກຕ຺ວາ ໂຈເຣນ ຈ ຕໍ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ‘‘ມມ຺ປິ ເອສາ ອຎ຺ຎໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສາມິກໍ ວິຍ ມາຣາເປສ຺ສຕິ ¶ , ກິໍ ເມ ອິມາຍາ’’ຕິ ເອກໍ ນທິໍ ທິສ຺ວາ ໂອຣິມຕີເຣ ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ຠຓ຺ຑກໍ ອາທາຍ ‘‘ຕ຺ວໍ ອິເຘວ ໂຫຫິ, ຍາວາຫໍ ຠຓ຺ຑິກໍ ອຸຕ຺ຕາເຣມີ’’ຕິ ຕຕ຺ເຖວ ຕໍ ປຫາຍ ຄມນຠາວຎ຺ຈ ອາວິກຕ຺ວາ –

‘‘ສພ຺ພໍ ຠຓ຺ຑໍ ສມາທາຍ, ປາຣໍ ຕິຓ຺ໂຓສິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉ ລຫຸໍ ຂິປ຺ປໍ, ມມ຺ປິ ຕາເຣຫິ ທານິໂຕ.

‘‘ກາຍໍ ¶ ເອຬຄລາຄຸມ຺ເພ, ກໂຣຕິ ອຫຸຫາສິຍໍ;

ນຍີຘ ນຈ຺ຈໍ ວາ ຄີຕໍ ວາ, ຕາຬໍ ວາ ສຸສມາຫິຕໍ;

ອນມ຺ຫິກາເລ ສຸໂສຓິ, ກິໍ ນຸ ຊຄ຺ຆສິ ໂສຠເນ.

‘‘ສິງ຺ຄາລ ພາລ ທຸມ຺ເມຘ, ອປ຺ປປຎ຺ໂຎສິ ຊມ຺ພຸກ;

ຊີໂນ ມຈ຺ຉຎ຺ຈ ເປສິຎ຺ຈ, ກປໂຓ ວິຍ ຌາຍສິ.

‘‘ສຸທສ຺ສໍ ວຊ຺ຊມຎ຺ເຎສໍ, ອຕ຺ຕໂນ ປນ ທຸທ຺ທສໍ;

ຊີນາ ປຕິຎ຺ຈ ຊາຣຎ຺ຈ, ມຎ຺ເຎ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ຌາຍສິ.

‘‘ເອວເມຕໍ ¶ ມິຄຣາຊ, ຍຖາ ຠາສສິ ຊມ຺ພຸກ;

ສາ ນູນາຫໍ ອິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ຠຕ຺ຕຸ ເຫສ຺ສໍ ວສານຸຄາ.

‘‘ໂຍ ຫເຣ ມຕ຺ຕິກໍ ຖາລໍ, ກໍສຖາລມ຺ປິ ໂສ ຫເຣ;

ກຕຎ຺ເຈວ ຕຍາ ປາປໍ, ປຸນເປວໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໕.໑໒໘-໑໓໔) –

ອິມໍ ປຎ຺ຈກນິປາເຕ ຈູຬຘນຸຄ຺ຄຫຊາຕກໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ‘‘ຕທາ ຈູຬຘນຸຄ຺ຄຫປຓ຺ຑິໂຕ ຕ຺ວໍ ອໂຫສິ, ສາ ອິຕ຺ຖີ ເອຕຣຫິ ¶ ອຍໍ ກຸມາຣິກາ, ສິງ຺ຄາລຣູເປນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ນິຄ຺ຄຫກາຣໂກ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ອຫເມວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ສາ ອິຕ຺ຖີ ຕໍມຸຫຸຕ຺ຕທິຏ຺ຐເກ ເອກສ຺ມິໍ ສິເນເຫນ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ອຄ຺ຄປຓ຺ຑິຕໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສິ, ຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຕວ ຕຓ຺ຫໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວິຫຣາຫິ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ຕໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

ຕຕ຺ຖ ວິຕກ຺ກມຖິຕສ຺ສາຕິ ກາມວິຕກ຺ກາທີຫິ ວິຕກ຺ເກຫິ ນິມ຺ມຖິຕສ຺ສ. ຕິພ຺ພຣາຄສ຺ສາຕິ ພຫລຣາຄສ຺ສ. ສຸຠານຸປສ຺ສິໂນຕິ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ສຸຠນິມິຕ຺ຕຄາຫາທິວເສນ ວິສ຺ສຏ຺ຐມານສຕາຍ ສຸຠນ຺ຕິ ອນຸປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ. ຕຓ຺ຫາຕິ ເອວຣູປສ຺ສ ຌານາທີສຸ ເອກມ຺ປິ ນ ວຑ຺ຒຕິ, ອຖ ໂຂ ຉທ຺ວາຣິກາ ຕຓ຺ຫາເຍວ ຠິຍ຺ໂຍ ວຑ຺ຒຕິ. ເອສ ໂຂຕິ ເອໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕຓ຺ຫາພນ຺ຘນໍ ທຬ຺ຫໍ ສຸຖິຣໍ ກໂຣຕິ. ວິຕກ຺ກູປສເມຕິ ມິຈ຺ຉາວິຕກ຺ກາທີນໍ ວູປສມສງ຺ຂາເຕ ທສສຸ ອສຸເຠສຸ ປຐມຊ຺ຌາເນ. ສທາ ສໂຕຕິ ¶ ໂຍ ເອຕ຺ຖ ອຠິຣໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐິຕສຕິຕາຍ ສໂຕ ຕໍ ອສຸຠຌານໍ ຠາເວຕິ. ພ຺ຍນ຺ຕິ ກາຫິຕີຕິ ເອສ ¶ ຠິກ຺ຂຸ ຕີສຸ ຠເວສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກໍ ຕຓ຺ຫໍ ວິຄຕນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຕິ. ມາຣພນ຺ຘນນ຺ຕິ ເອໂສ ເຕຠູມກວຏ຺ຏສງ຺ຂາຕໍ ມາຣພນ຺ຘນມ຺ປິ ຉິນ຺ທິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ຈູຬຘນຸຄ຺ຄຫປຓ຺ຑິຕວຕ຺ຖຸ ສຕ຺ຕມໍ.

ນິຏ຺ຐງ຺ຄໂຕຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມາຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກທິວສຎ຺ຫິ ວິກາເລ ສມ຺ພຫຸລາ ເຖຣາ ເຊຕວນວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣາຫຸລຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອຸຏ຺ຐາເປສຸໍ. ໂສ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ວສນຏ຺ຐານໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຄນ຺ຘກຸຏິຍາ ປມຸເຂ ນິປຊ຺ຊິ. ຕທາ ໂສ ອາຍສ຺ມາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ ອວສ຺ສິໂກວ ໂຫຕິ. ມາໂຣ ວສວຕ຺ຕິຠວເນ ຐິໂຕເຍວ ຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຄນ຺ຘກຸຏິປມຸເຂ ນິປນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ຣຸຊນກອງ຺ຄຸລີ ພຫິ ນິປນ຺ໂນ, ສຍໍ ອນ຺ໂຕຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິປນ຺ໂນ, ອງ຺ຄຸລິຍາ ປີຬິຍມານາຍ ສຍມ຺ປິ ¶ ປີຬິໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ມຫນ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິຣາຊວຓ຺ຓໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ອາຄມ຺ມ ໂສຓ຺ຑາຍ ເຖຣສ຺ສ ມຕ຺ຖກໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ສທ຺ເທນ ໂກຎ຺ຈນາທໍ ຣວິ. ສຕ຺ຖາ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ໂນວ ຕສ຺ສ ມາຣຠາວໍ ຎຕ຺ວາ, ‘‘ມາຣ, ຕາທິສານໍ ສຕສຫສ຺ເສນາປິ ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠຍໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ປຸຕ຺ໂຕ ຫິ ເມ ອສນ຺ຕາສີ ວີຕຕຓ຺ໂຫ ມຫາວີຣິໂຍ ມຫາປຎ຺ໂຎ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ນິຏ຺ຐງ຺ຄໂຕ ¶ ອສນ຺ຕາສີ, ວີຕຕຓ຺ໂຫ ອນງ຺ຄໂຓ;

ອຈ຺ຉິນ຺ທິ ຠວສລ຺ລານິ, ອນ຺ຕິໂມຍໍ ສມຸສ຺ສໂຍ.

‘‘ວີຕຕຓ຺ໂຫ ອນາທາໂນ, ນິຣຸຕ຺ຕິປທໂກວິໂທ;

ອກ຺ຂຣານໍ ສນ຺ນິປາຕໍ, ຊຎ຺ຎາ ປຸພ຺ພາປຣານິ ຈ;

ມຫາປຎ຺ໂຎ ມຫາປຸຣິໂສຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ນິຏ຺ຐງ຺ຄໂຕຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕານໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ນິຏ຺ຐໍ ນາມ, ຕໍ ຄໂຕ ປຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສນ຺ຕາສີຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຣາຄສນ຺ຕາສາທີນໍ ອຠາເວນ ອສນ຺ຕສນໂກ. ອຈ຺ຉິນ຺ທິ ຠວສລ຺ລານີຕິ ສພ຺ພານິປິ ຠວຄາມີນິ ສລ຺ລານິ ອຈ຺ຉິນ຺ທິ. ສມຸສ຺ສໂຍຕິ ອຍໍ ເອຕສ຺ສ ອນ຺ຕິໂມ ເທໂຫ.

ອນາທາໂນຕິ ຂນ຺ຘາທີສຸ ນິຄ຺ຄຫໂຓ. ນິຣຸຕ຺ຕິປທໂກວິໂທຕິ ນິຣຸຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ເສສປເທສຸ ຈາຕິ ຈຕູສຸປິ ປຏິສມ຺ຠິທາສຸ ເຉໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອກ຺ຂຣານໍ ສນ຺ນິປາຕໍ, ຊຎ຺ຎາ ປຸພ຺ພາປຣານິ ຈາຕິ ອກ຺ຂຣານໍ ສນ຺ນິປາຕສງ຺ຂາຕໍ ອກ຺ຂຣປິຓ຺ຑຎ຺ຈ ຊານາຕິ, ປຸພ຺ພກ຺ຂເຣນ ອປຣກ຺ຂຣໍ, ອປຣກ຺ຂເຣນ ປຸພ຺ພກ຺ຂຣຎ຺ຈ ຊານາຕິ. ປຸພ຺ພກ຺ຂເຣນ ອປຣກ຺ຂຣໍ ຊານາຕິ ນາມ – ອາທິມ຺ຫິ ປຎ຺ຎາຍມາເນ ມຊ຺ຌປຣິໂຍສາເນສຸ ¶ ອປຎ຺ຎາຍມາເນສຸປິ ‘‘ອິເມສໍ ອກ຺ຂຣານໍ ອິທໍ ມຊ຺ຌໍ, ອິທໍ ປຣິໂຍສານ’’ນ຺ຕິ ຊານາຕິ. ອປຣກ຺ຂເຣນ ປຸພ຺ພກ຺ຂຣໍ ຊານາຕິ ນາມ – ອນ຺ເຕ ປຎ຺ຎາຍມາເນ ອາທິມຊ຺ເຌສຸ ອປຎ຺ຎາຍມາເນສຸ ‘‘ອິເມສໍ ອກ຺ຂຣານໍ ອິທໍ ມຊ຺ຌໍ, ອຍໍ ອາທີ’’ຕິ ຊານາຕິ. ມຊ຺ເຌ ປຎ຺ຎາຍມາເນປິ ‘‘ອິເມສໍ ອກ຺ຂຣານໍ ອຍໍ ອາທິ, ອຍໍ ອນ຺ໂຕ’’ຕິ ຊານາຕິ. ເອວໍ ມຫາປຎ຺ໂຎ. ສ ເວ ອນ຺ຕິມສາຣີໂຣຕິ ເອສ ໂກຏິຍໍ ຐິຕສຣີໂຣ, ມຫນ຺ຕານໍ ອຕ຺ຖຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕິປຏິຠານານໍ ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທີນຎ຺ຈ ປຣິຄ຺ຄາຫິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ມຫາປຎ຺ໂຎ, ‘‘ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຂ຺ວາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ມຫາປຸຣິໂສຕິ ວທາມີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໗໗) ວຈນໂຕ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຕາຍ ຈ ມຫາປຸຣິໂສຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສຸ. ມາໂຣປິ ປາປິມາ ‘‘ຊານາຕິ ມໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’’ຕິ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍີຕິ.

ສພ຺ພາຠິຠູຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ອຸປກໍ ອາຊີວກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ສຕ຺ຖາ ປຕ຺ຕສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາໂຓ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ¶ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຘມ຺ມຈກ຺ກປວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ພາຣາຓສິໍ ສນ຺ຘາຍ ອຏ຺ຐາຣສໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ໂນ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ອຸປກໍ ອາຊີວກໍ ¶ ອທ຺ທສ. ໂສປິ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ວິປ຺ປສນ຺ນານິ ໂຂ ເຕ, ອາວຸໂສ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ຉວິວຓ຺ໂຓ ປຣິໂຍທາໂຕ, ກໍສິ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປພ຺ພຊິໂຕ, ໂກ ວາ ເຕ ສຕ຺ຖາ, ກສ຺ສ ວາ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມໍ ໂຣເຈສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ວາ ອາຈຣິໂຍ ວາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

ສພ຺ພຎ຺ຊໂຫ ຕຓ຺ຫກ຺ຂເຍ ວິມຸຕ຺ໂຕ,

ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ກມຸທ຺ທິເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພາຠິຠູຕິ ສພ຺ເພສໍ ເຕຠູມກຘມ຺ມານໍ ອຠິຠວນໂຕ ສພ຺ພາຠິຠູ. ສພ຺ພວິທູຕິ ວິທິຕສພ຺ພຈຕຸຠູມກຘມ຺ໂມ. ສພ຺ເພສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ສພ຺ເພສຸປິ ເຕຠູມກຘມ຺ເມສຸ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ອນູປລິຕ຺ໂຕ. ສພ຺ພຎ຺ຊໂຫຕິ ສພ຺ເພ ເຕຠູມກຘມ຺ເມ ຊຫິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ຕຓ຺ຫກ຺ຂເຍ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍນ຺ເຕ ອຸປ຺ປາທິເຕ ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍສງ຺ຂາເຕ ອຣຫຕ຺ເຕ ອເສຂາຍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາຍາຕິ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາທິເຠເທ ຘມ຺ເມ ສຍເມວ ຊານິຕ຺ວາ. ກມຸທ຺ທິເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ‘‘ອຍໍ ເມ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ວາ ອາຈຣິໂຍ ວາ’’ຕິ ກໍ ນາມ ອຸທ຺ທິເສຍ຺ຍນ຺ຕິ.

ເທສນາວສາເນ ອຸປໂກ ອາຊີວໂກ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວຈນໍ ເນວາຠິນນ຺ທິ, ນ ປຏິກ຺ໂກສິ. ສີສໍ ປນ ຈາເລຕ຺ວາ ຊິວ຺ຫໍ ນິລ຺ລາເຬຕ຺ວາ ເອກປທິກມຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ລຸທ຺ທກນິວາສນຏ຺ຐານໍ ອຄມາສີຕິ.

ສພ຺ພທານນ຺ຕິ ¶ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສກ຺ກໍ ເທວຣາຊານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ¶ ສມເຍ ຕາວຕິໍສເທວໂລເກ ເທວຕາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ເຫ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ກຕຣໍ ທານໍ ນຸ ໂຂ ທາເນສຸ, ກຕໂຣ ຣໂສ ຣເສສຸ, ກຕຣາ ຣຕິ ຣຕີສຸ ເຊຏ຺ຐກາ, ຕຓ຺ຫກ຺ຂໂຍວ ກສ຺ມາ ເຊຏ຺ຐໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ? ເຕ ປຎ຺ເຫ ເອກາ ເທວຕາປິ ວິນິຈ຺ຉິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ເອໂກ ປນ ເທໂວ ເອກໍ ເທວໍ, ໂສປິ ອປຣນ຺ຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕາ ທສສຸ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສສຸ ທ຺ວາທສ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ວິຈຣິໍສຸ. ເອຕ຺ຕເກນາປິ ກາເລນ ປຎ຺ຫານໍ ອຕ຺ຖໍ ອທິສ຺ວາ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຣາຊານໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ຕາຕາ, ມຫາເທວຕາສນ຺ນິປາໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ເຫ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕມ຺ຫາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປຎ຺ຫໍ ນາເມຕໍ, ຕາຕາ’’ຕິ. ‘‘ທານຣສຣຕີສຸ ກຕມາ ທານຣສຣຕີ ນຸ ໂຂ ເສຏ຺ຐາ, ຕຓ຺ຫກ຺ຂໂຍວ ກສ຺ມາ ເສຏ຺ໂຐ’’ຕິ ອິເມ ປຎ຺ເຫ ວິນິຈ຺ຉິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ອາຄຕມ຺ຫາຕິ. ຕາຕາ, ມຍມ຺ປິ ອິເມສໍ ອຕ຺ເຖ ນ ຊານາມ, ອມ຺ຫາກໍ ປນ ຣາຊາ ຊນສຫສ຺ເສນ ຈິນ຺ຕິເຕ ອຕ຺ເຖ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕງ຺ຂເຓເນວ ຊານາຕິ, ໂສ ອມ຺ເຫຫິ ປຎ຺ຎາຍ ຈ ປຸຎ຺ເຎນ ຈ ວິສິຏ຺ໂຐ, ເອຖ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉາມາຕິ ຕເມວ ເທວຄຓໍ ອາທາຍ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕນາປິ ‘‘ກິໍ, ຕາຕາ, ມຫນ຺ໂຕ ເທວສນ຺ນິປາໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ‘‘ຕາຕາ, ອິເມສໍ ປຎ຺ຫານໍ ອຕ຺ຖໍ ອຎ຺ໂຎປິ ຊານິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ພຸທ຺ຘວິສຍາ ເຫເຕ. ສຕ຺ຖາ ປເນຕຣຫິ ກຫໍ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເຊຕວເນ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເອຖ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເທວຄເຓນ ສທ຺ຘິໍ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ສກລໍ ເຊຕວນໍ ¶ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ‘‘ກິໍ, ມຫາຣາຊ, ມຫຕາ ເທວສງ຺ເຆນ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເທວຄເຓນ ອິເມ ນາມ ປຎ຺ຫາ ສມຸຏ຺ຐາປິຕາ, ອຎ຺ໂຎ ອິເມສໍ ອຕ຺ຖໍ ຊານິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອິເມສໍ ໂນ ອຕ຺ຖໍ ປກາເສຖາ’’ຕິ ອາຫ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ສາຘຸ ມຫາຣາຊ, ມຍາ ຫິ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ມຫາປຣິຈ຺ຈາເຄ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາທິສານໍ ກງ຺ຂຈ຺ເຉທນຕ຺ຖເມວ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິທ຺ຘໍ, ຕຍາ ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ເຫສຸ ຫິ ສພ຺ພທານານໍ ຘມ຺ມທານໍ ເສຏ຺ຐໍ, ສພ຺ພຣສານໍ ຘມ຺ມຣໂສ ເສຏ຺ໂຐ, ສພ຺ພຣຕີນໍ ຘມ຺ມຣຕິ ເສຏ຺ຐາ, ຕຓ຺ຫກ຺ຂໂຍ ປນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສມ຺ປາປກຕ຺ຕາ ເສຏ຺ໂຐເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

ຕຓ຺ຫກ຺ຂໂຍ ສພ຺ພທຸກ຺ຂໍ ຊິນາຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພທານໍ ຘມ຺ມທານນ຺ຕິ ສເຈປິ ຫິ ຈກ຺ກວາຬຄພ຺ເຠ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາ ສນ຺ນິສິນ຺ນານໍ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘຂີຓາສວານໍ ກທລິຄພ຺ຠສທິສານິ ຈີວຣານິ ທເທຍ຺ຍ, ຕສ຺ມິໍ ສມາຄເມ ຈຕຸປ຺ປທິກາຍ ຄາຖາຍ ກຕານຸໂມທນາວ ເສຏ຺ຐາ. ຕຎ຺ຫິ ທານໍ ຕສ຺ສາ ຄາຖາຍ ໂສຬສິໍ ກລໍ ນາຄ຺ຆຕິ. ເອວໍ ຘມ຺ມສ຺ສ ເທສນາປິ ວາຈນມ຺ປິ ສວນມ຺ປິ ມຫນ຺ຕໍ. ເຍນ ຈ ປຸຄ຺ຄເລນ ພຫູນໍ ຕໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ກາຣິຕໍ, ຕສ຺ເສວ ອານິສໍໂສ ມຫາ. ຕຖາຣູປາຍ ເອວ ປຣິສາຍ ປຓີຕປິຓ຺ຑປາຕສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ປູເຣຕ຺ວາ ທິນ຺ນທານໂຕປິ ສປ຺ປິເຕລາທີນໍ ປຕ຺ເຕ ປູເຣຕ຺ວາ ທິນ຺ນເຠສຊ຺ຊທານໂຕປິ ມຫາວິຫາຣສທິສານໍ ວິຫາຣານຎ຺ຈ ໂລຫປາສາທສທິສານຎ຺ຈ ¶ ປາສາທານໍ ອເນການິ ສຕສຫສ຺ສານິ ກາເຣຕ຺ວາ ທິນ຺ນເສນາສນທານໂຕປິ ອນາຖປິຓ຺ຑິກາທີຫິ ວິຫາເຣ ອາຣພ຺ຠ ກຕປຣິຈ຺ຈາຄໂຕປິ ອນ຺ຕມໂສ ຈຕຸປ຺ປທິກາຍ ຄາຖາຍ ອນຸໂມທນາວເສນາປິ ປວຕ຺ຕິຕໍ ຘມ຺ມທານເມວ ວຣໍ ເສຏ຺ຐໍ. ກິໍ ກາຣຓາ? ເອວຣູປານິ ຫິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ຕາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາວ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂນ ອສຸຕ຺ວາ. ສເຈ ຫິ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ຘມ຺ມໍ ນ ສຸເຓຍ຺ຍຸໍ, ອຸຬຸງ຺ກມຕ຺ຕໍ ຍາຄຸມ຺ປິ ກຏຈ຺ຉຸມຕ຺ຕໍ ຠຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ທເທຍ຺ຍຸໍ. ອິມິນາ ກາຣເຓນ ສພ຺ພທາເນຫິ ຘມ຺ມທານເມວ ເສຏ຺ຐໍ. ອປິຈ ຐເປຕ຺ວາ ພຸທ຺ເຘ ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ຈ ສກລກປ຺ປໍ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ອຸທກພິນ຺ທູນິ ຄເຓຕຸໍ ສມຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ ສາຣິປຸຕ຺ຕາທໂຍປິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ, ອສ຺ສຊິຕ຺ເຖຣາທີຫິ ກຖິຕຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ສຈ຺ຉິກຣິໍສຸ, ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນາຍ ສາວກປາຣມີຎາຓໍ ສຈ຺ຉິກຣິໍສຸ. ອິມິນາປິ ກາຣເຓນ, ມຫາຣາຊ, ຘມ຺ມທານເມວ ເສຏ຺ຐໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສພ຺ພທານໍ ຘມ຺ມທານໍ ຊິນາຕີ’’ຕິ.

ສພ຺ເພ ປນ ຄນ຺ຘຣສາທໂຍປິ ຣສາ ອຸກ຺ກໍສໂຕ ເທວຕານໍ ສຸຘາໂຠຊນຣໂສປິ ສໍສາຣວຏ຺ເຏ ປາເຕຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂານຸຠວນສ຺ເສວ ປຈ຺ຈໂຍ. ໂຍ ປເນສ ສຕ຺ຕຕິໍສໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມສງ຺ຂາໂຕ ຈ ນວໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມສງ຺ຂາໂຕ ຈ ຘມ຺ມຣໂສ, ອຍເມວ ສພ຺ພຣສານໍ ເສຏ຺ໂຐ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສພ຺ພຣສໍ ຘມ຺ມຣໂສ ຊິນາຕີ’’ຕິ ¶ . ຍາເປສາ ປຸຕ຺ຕຣຕິຘີຕຸຣຕິຘນຣຕິອິຕ຺ຖິຣຕິນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕາທິຣຕິປເຠທາ ຈ ອເນກປ຺ປເຠທາ ຣຕີ, ສາປິ ສໍສາຣວຏ຺ເຏ ປາເຕຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂານຸຠວນສ຺ເສວ ປຈ຺ຈໂຍ. ຍາ ປເນສາ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ວາ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສ ວາ ວາເຈນ຺ຕສ຺ສ ວາ ¶ ອນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ປີຕິ ອຸທຄ຺ຄຠາວໍ ຊເນຕິ, ອສ຺ສູນິ ປວຕ຺ເຕຕິ, ໂລມຫໍສໍ ຊເນຕິ, ສາຍໍ ສໍສາຣວຏ຺ຏສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕປຣິໂຍສານາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ພຣຕີນໍ ເອວຣູປາ ຘມ຺ມຣຕິເຍວ ເສຏ຺ຐາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສພ຺ພຣຕິໍ ຘມ຺ມຣຕິ ຊິນາຕີ’’ຕິ ¶ ຕຓ຺ຫກ຺ຂໂຍ ປນ ຕຓ຺ຫາຍ ຂຍນ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສກລສ຺ສປິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຠິຠວນໂຕ ສພ຺ພເສຏ຺ຐເມວ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕຓ຺ຫກ຺ຂໂຍ ສພ຺ພທຸກ຺ຂໍ ຊິນາຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ສຕ຺ຖຣິ ອິມິສ຺ສາ ຄາຖາຍ ອຕ຺ຖໍ ກເຖນ຺ເຕເຍວ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ສກ຺ໂກປິ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອວໍເຊຏ຺ຐເກ ນາມ ຘມ຺ມທາເນ ກິມຕ຺ຖໍ ອມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຕິໍ ນ ທາເປຖ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ກເຖຕ຺ວາ ປຕ຺ຕິໍ ທາເປຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອຊ຺ຊາທິໍ ກຕ຺ວາ ມຫາຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ວາ ປາກຕິກຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ວາ ອຸປນິສິນ຺ນກຖໍ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ອນຸໂມທນມ຺ປິ ກເຖຕ຺ວາ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ປຕ຺ຕິໍ ທເທຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອາຫ.

ຫນນ຺ຕິ ໂຠຄາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອປຸຕ຺ຕກເສຏ຺ຐິໍ ນາມ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕສ຺ສ ¶ ກິຣ ກາລກິຣິຍໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ‘‘ອປຸຕ຺ຕກໍ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ກສ຺ສ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຫິ ທິວເສຫິ ຕສ຺ສ ເຄຫໂຕ ຘນໍ ຣາຊກຸລໍ ອຠິຫຣາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຫນ຺ທ ກຸໂຕ ນຸ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ອາຄຈ຺ຉສິ ທິວາທິວສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອິຘ, ຠນ຺ເຕ, ສາວຕ຺ຖິຍໍ ເສຏ຺ຐິ, ຄຫປຕິ, ກາລກໂຕ, ຕມຫໍ ອປຸຕ຺ຕກໍ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ຣາຊນ຺ເຕປຸຣໍ ອຠິຫຣິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ອາຫ. ສພ຺ພໍ ສຸຕ຺ເຕ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໓໐) ອາຄຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ໂສ ¶ ກິຣ ສຸວຓ຺ຓປາຕິຍາ ນານຄ຺ຄຣສໂຠຊເນ ອຸປນີເຕ ‘‘ເອວຣູປໍ ນາມ ມນຸສ຺ສາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ກິໍ ຕຸມ຺ເຫ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ເກຬິໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ໂຠຊເນ ອຸປຏ຺ຐິເຕ ເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑາທີຫິ ປຫຣິຕ຺ວາ ປລາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ມນຸສ຺ສານໍ ໂຠຊນ’’ນ຺ຕິ ກຓາຊກໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ ພິຬງ຺ຄທຸຕິຍໍ. ວຕ຺ຖຍານຉຕ຺ເຕສຸປິ ມນາເປສຸ ອຸປຏ຺ຐາປິເຕສຸ ເຕ ມນຸສ຺ເສ ເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑາທີຫິ ປຫຣນ຺ໂຕ ປລາເປຕ຺ວາ ສາຓານິ ຘາເຣຕິ, ຊຊ຺ຊຣຣຖເກນ ຍາຕິ ປຓ຺ຓຉຕ຺ຕເກນ ຘາຣິຍມາເນນາຕິ ເອວໍ ຣຎ຺ຎາ ອາໂຣຈິເຕ ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ກເຖສິ.

ຠູຕປຸພ຺ພໍ ¶ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ເສຏ຺ຐິ, ຄຫປຕິ, ຕຄຣສິຂິໍ ນາມ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ປິຓ຺ຑປາເຕນ ປຏິປາເທສິ. ‘‘ເທຖ ສມຓສ຺ສ ປິຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ໂສ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ອສ຺ສທ຺ເຘ ພາເລ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ເຕ ຕສ຺ສ ຠຣິຍາ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ‘‘ຈິຣສ຺ສໍ ວຕ ເມ ອິມສ຺ສ ມຸຂໂຕ ‘ເທຫີ’ຕິ ວຈນໍ ສຸຕໍ, ອຊ຺ຊ ມມ ມໂນຣຖໍ ປູເຣນ຺ຕີ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຓີຕໂຠຊນສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ອທາສິ. ໂສປິ ນິວຕ຺ຕມາໂນ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ສມຓ, ກິຎ຺ຈິ ເຕ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຓີຕປິຓ຺ຑປາຕໍ ທິສ຺ວາ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ຫຸຕ຺ວາ ເອວໍ ¶ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ວຣເມຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ທາສາ ວາ ກມ຺ມກຣາ ວາ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ. ເຕ ຫິ ອິມໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຍໍ ປນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍິສ຺ສຕິ, ນຏ຺ໂຐ ເມ ໂສ ປິຓ຺ຑປາໂຕ’’ຕິ. ໂສ ຠາຕຸ ຈ ປນ ເອກປຸຕ຺ຕກໍ ສາປເຕຍ຺ຍສ຺ສ ກາຣຓາ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສິ. ໂສ ກິຣສ຺ສ ອງ຺ຄຸລິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ໂຕ ‘‘ອິທໍ ມຍ຺ຫໍ ປິຕຸສນ຺ຕກໍ ຍານກໍ, ອຍໍ ຕສ຺ສ ໂຄໂຓ’’ຕິອາທີນິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ໂສ ເສຏ຺ຐິ ‘‘ອິທານິ ຕາເວສ ເອວໍ ວເທຕິ, ອິມສ຺ສ ປນ ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ໂຠເຄ ໂກ ຣກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໍ ອຣຎ຺ຎໍ ເນຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຄຈ຺ຉມູເລ ຄີວາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ມູລກນ຺ທໍ ວິຍ ຄີວໍ ຜາເລຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຉຑ຺ເຑສິ. ອິທມສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຍໍ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ເສຏ຺ຐິ, ຄຫປຕິ, ຕຄຣສິຂິໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ປິຓ຺ຑປາເຕນ ປຏິປາເທສິ, ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາເກນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊິ, ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກາວເສເສນ ອິມິສ຺ສາເຍວ ສາວຕ຺ຖິຍາ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເສຏ຺ຐິຕ຺ຕໍ ກາເຣສິ. ຍໍ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ເສຏ຺ຐິ, ຄຫປຕິ, ທຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ອໂຫສິ ‘ວຣເມຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ທາສາ ວາ ກມ຺ມກຣາ ວາ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາເກນ ນາສ຺ສຸຬາຣາຍ ຠຕ຺ຕໂຠຄາຍ ¶ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ, ນາສ຺ສຸຬາຣາຍ ¶ ວຕ຺ຖໂຠຄາຍ, ນາສ຺ສຸຬາຣາຍ ຍານໂຠຄາຍ, ນາສ຺ສຸຬາຣານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ກາມຄຸຓານໍ ໂຠຄາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມຕິ. ຍໍ ໂຂ ໂສ, ມຫາຣາຊ, ເສຏ຺ຐິ, ຄຫປຕິ, ຠາຕຸ ຈ ປນ ເອກປຸຕ຺ຕໍ ສາປເຕຍ຺ຍສ຺ສ ກາຣຓາ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສິ, ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາເກນ ພຫູນິ ວສ຺ສສຕານິ ພຫູນິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ພຫູນິ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິຕ຺ຖ, ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກາວເສເສນ ອິທໍ ສຕ຺ຕມໍ ອປຸຕ຺ຕກໍ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ຣາຊໂກສໍ ປເວເສຕິ. ຕສ຺ສ ໂຂ ປນ, ມຫາຣາຊ, ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ປຸຣາຓຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎໍ ປຣິກ຺ຂີຓໍ, ນວຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎໍ ອນຸປຈິຕໍ. ອຊ຺ຊ ປນ, ມຫາຣາຊ, ເສຏ຺ຐິ, ຄຫປຕິ, ມຫາໂຣຣຸເວ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໓໑).

ຣາຊາ ສຕ຺ຖຸ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອໂຫ, ຠນ຺ເຕ, ຠາຣິຍໍ ກມ຺ມໍ, ເອຕ຺ຕເກ ນາມ ໂຠເຄ ວິຊ຺ຊມາເນ ເນວ ອຕ຺ຕນາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ, ນ ຕຸມ຺ຫາທິເສ ພຸທ຺ເຘ ຘຸຣວິຫາເຣ ວິຫຣນ຺ເຕ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ອກາສີ’’ຕິ ອາຫ ¶ . ສຕ຺ຖາ ‘‘ເອວເມຕໍ, ມຫາຣາຊ, ທຸມ຺ເມຘປຸຄ຺ຄລາ ນາມ ໂຠເຄ ລຠິຕ຺ວາ ນິພ຺ພານໍ ນ ຄເວສນ຺ຕິ, ໂຠເຄ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນຕຓ຺ຫາ ປເນເຕ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫນຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຫນນ຺ຕິ ໂຠຄາ ທຸມ຺ເມຘໍ, ໂນ ຈ ປາຣຄເວສິໂນ;

ໂຠຄຕຓ຺ຫາຍ ທຸມ຺ເມໂຘ, ຫນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎວ ອຕ຺ຕນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ໂນ ຈ ປາຣຄເວສິໂນຕິ ເຍ ປນ ນິພ຺ພານປາຣຄເວສິໂນ ປຸຄ຺ຄລາ, ນ ເຕ ໂຠຄາ ຫນນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎວ ອຕ຺ຕນນ຺ຕິ ໂຠເຄ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ ປເຣ ວິຍ ອຕ຺ຕານເມວ ຫນຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ອປຸຕ຺ຕກເສຏ຺ຐິວຕ຺ຖຸ ເອກາທສມໍ.

ຕິຓໂທສານີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາຍໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອງ຺ກຸຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ‘‘ເຍ ຌານປ຺ປສຸຕາ ຘີຣາ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໑໘໑) ຄາຖາຍ ¶ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຕຕ຺ຖ ອິນ຺ທກໍ ອາຣພ຺ຠ. ໂສ ກິຣ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອນ຺ໂຕຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ອາຠຕໍ ກຏຈ຺ຉຸມຕ຺ຕກໍ ຠິກ຺ຂໍ ທາເປສິ. ຕທສ຺ສ ປຸຎ຺ຎໍ ອງ຺ກຸເຣນ ທສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ອຸທ຺ຘນປນ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ທິນ຺ນທານໂຕ ມຫປ຺ຜລຕຣໍ ຊາຕໍ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຖາ, ‘‘ອງ຺ກຸຣ, ທານໍ ນາມ ວິເຈຍ຺ຍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເອວໍ ຕໍ ສຸເຂຕ຺ເຕ ສຸວຸຕ຺ຕພີຊໍ ວິຍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ. ຕ຺ວໍ ປນ ຕຖາ ນາກາສິ, ເຕນ ເຕ ¶ ທານໍ ນ ມຫປ຺ຜລໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ –

‘‘ວິເຈຍ຺ຍ ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ, ຍຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ;

ພີຊານິ ວຸຕ຺ຕານິ ຍຖາສຸເຂຕ຺ເຕ’’ຕິ. (ເປ. ວ. ໓໒໙) –

ວຕ຺ວາ ¶ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ຕິຓໂທສານິ ເຂຕ຺ຕານິ, ຣາຄໂທສາ ອຍໍ ປຊາ;

ຕສ຺ມາ ຫິ ວີຕຣາເຄສຸ, ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ ມຫປ຺ຜລໍ.

‘‘ຕິຓໂທສານິ ເຂຕ຺ຕານິ, ໂທສໂທສາ ອຍໍ ປຊາ;

ຕສ຺ມາ ຫິ ວີຕໂທເສສຸ, ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ ມຫປ຺ຜລໍ.

‘‘ຕິຓໂທສານິ ເຂຕ຺ຕານິ, ໂມຫໂທສາ ອຍໍ ປຊາ;

ຕສ຺ມາ ຫິ ວີຕໂມເຫສຸ, ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ ມຫປ຺ຜລໍ.

‘‘ຕິຓໂທສານິ ເຂຕ຺ຕານິ, ອິຈ຺ຉາໂທສາ ອຍໍ ປຊາ;

ຕສ຺ມາ ຫິ ວິຄຕິຈ຺ເຉສຸ, ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ ມຫປ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕິຓໂທສານີຕິ ສາມາກາທີນິ ຕິຓານິ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕານິ ປຸພ຺ພຓ຺ຓາປຣຓ຺ຓານິ ເຂຕ຺ຕານິ ທູເສນ຺ຕິ, ເຕນ ຕານິ ນ ພຫຸຜລານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ສຕ຺ຕານມ຺ປິ ອນ຺ໂຕ ຣາໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ສຕ຺ເຕ ທູເສຕິ, ເຕນ ເຕສຸ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ ນ ໂຫຕິ ¶ . ຂີຓາສເວສຸ ທິນ຺ນໍ ປນ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຕິຓໂທສານິ ¶ ເຂຕ຺ຕານິ, ຣາຄໂທສາ ອຍໍ ປຊາ;

ຕສ຺ມາ ຫິ ວີຕຣາເຄສຸ, ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ ມຫປ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ. –

ເທສນາວສາເນ ອງ຺ກຸໂຣ ຈ ອິນ຺ທໂກ ຈ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ຈກ຺ຂຸນາ ¶ ¶ ¶ ສໍວໂຣຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເຕສຸ ກິຣ ເອເກໂກ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ເອເກກເມວ ຣກ຺ຂິ. ອເຖກທິວສໍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ທຸຣກ຺ຂໍ ຣກ຺ຂາມິ, ອຫໍ ທຸຣກ຺ຂໍ ຣກ຺ຂາມີ’’ຕິ ວິວທິຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖາຣໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອິມມຕ຺ຖໍ ຊານິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີນິ ຣກ຺ຂນ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຣກ຺ຂນທ຺ວາຣເມວ ທຸຣກ຺ຂນ຺ຕິ ມຎ຺ຎາມ, ໂກ ນຸ ໂຂ ອມ຺ເຫສຸ ທຸຣກ຺ຂໍ ຣກ຺ຂຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸມ຺ປິ ອໂນສາເທຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ສພ຺ພານິ ເປຕານິ ທຸຣກ຺ຂາເນວ, ອປິ ຈ ໂຂ ປນ ຕຸມ຺ເຫ ນ ອິທາເນວ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ອສໍວຸຕາ, ປຸພ຺ເພປິ ອສໍວຸຕາ, ອສໍວຸຕຕ຺ຕາເຍວ ຈ ປຓ຺ຑິຕານໍ ໂອວາເທ ອວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກທາ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີເຕ ຕກ຺ກສິລຊາຕກສ຺ສ ວຕ຺ຖຸໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ຣກ຺ຂສີນໍ ¶ ວເສນ ຣາຊກຸເລ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ເຕ ປຕ຺ຕາຠິເສເກນ ມຫາສຕ຺ເຕນ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ຣາຊາສເນ ນິສິນ຺ເນນ ອຕ຺ຕໂນ ສິຣິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ວີຣິຍໍ ນາເມຕໍ ສຕ຺ເຕຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພເມວາ’’ຕິ ອຸທານວເສນ ອຸທານິຕໍ –

ສ ໂສຕ຺ຖິຠາໂວ ມຫຕາ ຠເຍນ ເມ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໑໓໒) –

ອິມໍ ຄາຖໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ຕທາປິ ຕຸມ຺ເຫວ ປຎ຺ຈ ຊນາ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ຣຊ຺ຊຄຫຓຕ຺ຖາຍ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອາວຸຘຫຕ຺ຖາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຣກ຺ຂສີຫິ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທິວເສນ ອຸປນີເຕສຸ ຣູປາຣມ຺ມຓາທີສຸ ອສໍວຸຕາ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ໂອວາເທ ອວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອລີຍນ຺ຕາ ຣກ຺ຂສີຫິ ຂາທິຕາ ¶ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິຕ຺ຖ. ເຕສຸ ປນ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ສຸສໍວຸໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອນຸພນ຺ຘນ຺ຕິໍ ເທວວຓ຺ຓິໍ ຍກ຺ຂິນິໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ¶ ປຕ຺ໂຕ ຣາຊາ ອຫເມວາ’’ຕິ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ສພ຺ພານິ ທ຺ວາຣານິ ສໍວຣິຕພ຺ພານິ. ເອຕານິ ຫິ ສໍວຣນ຺ໂຕ ເອວ ສພ຺ພທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ຈກ຺ຂຸນາ ¶ ສໍວໂຣ ສາຘຸ, ສາຘຸ ໂສເຕນ ສໍວໂຣ;

ຆາເນນ ສໍວໂຣ ສາຘຸ, ສາຘຸ ຊິວ຺ຫາຍ ສໍວໂຣ.

‘‘ກາເຍນ ສໍວໂຣ ສາຘຸ, ສາຘຸ ວາຈາຍ ສໍວໂຣ;

ມນສາ ສໍວໂຣ ສາຘຸ, ສາຘຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສໍວໂຣ;

ສພ຺ພຕ຺ຖ ສໍວຸໂຕ ຠິກ຺ຂຸ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຸນາຕິ ຍທາ ຫິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉຕິ, ຕທາ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ອຣຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມເຓ ອທຸສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ອສມເປກ຺ຂເນນ ໂມຫໍ ອນຸປ຺ປາເທນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ທ຺ວາເຣ ສໍວໂຣ ຖກນໍ ປິທຫນໍ ຄຸຕ຺ຕິ ກຕາ ນາມ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ໂສ ເອວຣູໂປ ຈກ຺ຂຸນາ ສໍວໂຣ ສາຘຸ. ເອສ ນໂຍ ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸປິ. ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີສຸເຍວ ປນ ສໍວໂຣ ວາ ອສໍວໂຣ ວາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ປຣໂຕ ປນ ຊວນວີຖິຍໍ ເອສ ລພ຺ຠຕິ. ຕທາ ຫິ ອສໍວໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອສ຺ສທ຺ຘາ ອກ຺ຂນ຺ຕິ ໂກສຊ຺ຊໍ ມຸຏ຺ຐສຈ຺ຈໍ ອຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ອກຸສລວີຖິຍໍ ອຍໍ ປຎ຺ຈວິໂຘ ລພ຺ຠຕິ. ສໍວໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ສທ຺ຘາ ຂນ຺ຕິ ວີຣິຍໍ ສຕິ ຎາຓນ຺ຕິ ກຸສລວີຖິຍໍ ອຍໍ ປຎ຺ຈວິໂຘ ລພ຺ຠຕິ.

ກາເຍນ ສໍວໂຣຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ປສາທກາໂຍປິ ໂຈປນກາໂຍປິ ລພ຺ຠຕິ. ອຸຠຍມ຺ປິ ປເນຕໍ ກາຍທ຺ວາຣເມວ. ຕຕ຺ຖ ປສາທທ຺ວາເຣ ສໍວຣາສໍວໂຣ ກຖິໂຕວ. ໂຈປນທ຺ວາເຣປິ ຕໍວຕ຺ຖຸກາ ປາຓາຕິປາຕອທິນ຺ນາທານກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາຣາ. ເຕຫິ ປນ ສທ຺ຘິໍ ອກຸສລວີຖິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕຫິ ຕໍ ທ຺ວາຣໍ ອສໍວຸຕໍ ໂຫຕິ, ກຸສລວີຖິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕຫິ ¶ ປາຓາຕິປາຕາເວຣມຓິອາທີຫິ ສໍວຸຕໍ. ສາຘຸ ວາຈາຍາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ໂຈປນວາຈາປິ ວາຈາ. ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕຫິ ມຸສາວາທາທີຫິ ຕໍ ທ຺ວາຣໍ ອສໍວຸຕໍ ໂຫຕິ, ມຸສາວາທາເວຣມຓິອາທີຫິ ສໍວຸຕໍ. ມນສາ ສໍວໂຣຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ຊວນມນໂຕ ອຎ຺ເຎນ ມເນນ ສທ຺ຘິໍ ອຠິຊ຺ຌາທໂຍ ນຕ຺ຖິ. ມໂນທ຺ວາເຣ ປນ ຊວນກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນຫິ ອຠິຊ຺ຌາທີຫິ ຕໍ ທ຺ວາຣໍ ອສໍວຸຕໍ ໂຫຕິ, ອນຠິຊ຺ຌາທີຫິ ສໍວຸຕໍ ໂຫຕິ. ສາຘຸ ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີສຸ ສພ຺ເພສຸປິ ສໍວໂຣ ສາຘຸ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຫິ ອຏ຺ຐ ສໍວຣທ຺ວາຣານິ ອຏ຺ຐ ຈ ອສໍວຣທ຺ວາຣານິ ¶ ກຖິຕານິ. ເຕສຸ ອຏ຺ຐສຸ ອສໍວຣທ຺ວາເຣສຸ ຐິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສກລວຏ຺ຏມູລກທຸກ຺ຂໂຕ ¶ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ, ສໍວຣທ຺ວາເຣສຸ ປນ ຐິໂຕ ສພ຺ພສ຺ມາປິ ວຏ຺ຏມູລກທຸກ຺ຂາ ມຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ສໍວຸໂຕ ຠິກ຺ຂຸ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ເທສນາວສາເນ ເຕ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ຫຕ຺ຖສໍຍໂຕຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ຫໍສຆາຕກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ¶ ກິຣ ທ຺ເວ ສຫາຍກາ ຠິກ຺ຂູສຸ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ລທ຺ຘູປສມ຺ປທາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ເອກໂຕ ວິຈຣນ຺ຕິ. ເຕ ເອກທິວສໍ ອຈິຣວຕິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ອາຕເປ ຕປ຺ປມານາ ສາຣຓີຍກຖໍ ກເຖນ຺ຕາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ທ຺ເວ ຫໍສາ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອເຖໂກ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ສກ຺ຂຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ເອກສ຺ສ ຫໍສໂປຕກສ຺ສ ອກ຺ຂິໍ ປຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ, ອິຕໂຣ ‘‘ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຕິຏ຺ຐຕຸ ອິມສ຺ມິໍ ປສ຺ເສ ອກ຺ຂິ, ປຣປສ຺ເສ ອກ຺ຂິໍ ປຫຣິສ຺ສາມີຕິ. ອິທມ຺ປິ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສສິເຍວາຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ອຸປຘາເຣຫີ’’ຕິ ທຸຕິຍໍ ສກ຺ຂຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຫໍສສ຺ສ ປຈ຺ຉາຠາເຄ ຂິປິ, ຫໍໂສ ສກ຺ຂຣສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລເກສິ. ອຖ ນໍ ອິຕຣໍ ວຏ຺ຏສກ຺ຂຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣປສ຺ເສ ອກ຺ຂິມ຺ຫິ ປຫຣິຕ຺ວາ ໂອຣິມກ຺ຂິນາ ນິກ຺ຂາເມສິ. ຫໍໂສ ວິຣວນ຺ໂຕ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເຕສໍ ປາທມູເລເຍວ ປຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຐິຕາ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອາວຸໂສ, ພຸທ຺ຘສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ໂວ ກຕໍ ປາຓາຕິປາຕໍ ກໂຣນ຺ເຕຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ທສ຺ເສສຸໍ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຍາ ຠິກ຺ຂຸ ປາຓາຕິປາໂຕ ກໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ກສ຺ມາ ເອວຣູເປ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເອວມກາສິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ¶ ວສມານາ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກສຸປິ ¶ ຐາເນສຸ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ກຣິໍສຸ ¶ , ຕ຺ວໍ ປນ ເອວຣູເປ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອກາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ກຸຣຸຣຏ຺ເຐ ອິນ຺ທປຕ຺ຕນຄເຣ ຘນຎ຺ຈເຍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປິຕຣາ ອຸປຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາປິໂຕ ອປຣຠາເຄ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ວາ ທສ ຣາຊຘມ຺ເມ ອໂກເປນ຺ໂຕ ກຸຣຸຘມ຺ເມ ວຕ຺ຕິຕ຺ຖ. ກຸຣຸຘມ຺ໂມ ນາມ ປຎ຺ຈສີລານິ, ຕານິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຣິສຸທ຺ຘານິ ກຕ຺ວາ ຣກ຺ຂິ. ຍຖາ ຈ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ, ເອວມສ຺ສ ມາຕາ ອຄ຺ຄມເຫສີ ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ອຸປຣາຊາ ປຸໂຣຫິໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຣຊ຺ຊຸຄາຫໂກ ອມຈ຺ໂຈ ສາຣຖິ ເສຏ຺ຐິ ໂທຓມາປໂກ ມຫາມຕ຺ໂຕ ໂທວາຣິໂກ ນຄຣໂສຠິນີ ວຓ຺ຓທາສີຕິ ເອວເມເຕສຸ ເອກາທສສຸ ຊເນສຸ ກຸຣຸຘມ຺ມໍ ຣກ຺ຂນ຺ເຕສຸ ກລິງ຺ຄຣຏ຺ເຐ ທນ຺ຕປຸຣນຄເຣ ກລິງ຺ເຄ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ຕສ຺ມິໍ ຣຏ຺ເຐ ເທໂວ ນ ວສ຺ສິ. ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ອຎ຺ຊນສນ຺ນິໂຠ ນາມ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖີ ມຫາປຸຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ. ຣຏ຺ຐວາສິໂນ ‘‘ຕສ຺ມິໍ ອານີເຕ ເທໂວ ວສ຺ສິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ອານຍນຕ຺ຖາຍ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປຫິຓິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິໍ ຍາຈິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ຍາຈນກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອາຫ –

‘‘ຕວ ¶ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ, ວິທິຕ຺ວານ ຊນາຘິປ;

ວຓ຺ຓໍ ອຎ຺ຊນວຓ຺ເຓນ, ກລິງ຺ຄສ຺ມິໍ ນິມິມ຺ຫເສ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໓.໗໖) –

ອິມໍ ຕິກນິປາເຕ ຊາຕກໍ ກເຖສິ. ຫຕ຺ຖິມ຺ຫິ ປນ ອານີເຕປິ ເທເວ ອວສ຺ສນ຺ເຕ ‘‘ໂສ ຣາຊາ ກຸຣຸຘມ຺ມໍ ຣກ຺ຂຕິ, ເຕນສ຺ສ ຣຏ຺ເຐ ເທໂວ ວສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ‘‘ຍໍ ໂສ ກຸຣຸຘມ຺ມໍ ຣກ຺ຂຕິ, ຕໍ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ລິຂິຕ຺ວາ ອາເນຖາ’’ຕິ ປຸນ ກາລິງ຺ໂຄ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ຈ ອມຈ຺ເຈ ຈ ເປເສສິ. ເຕສຸ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍາຈນ຺ເຕສຸ ຣາຊານໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສີເລສຸ ກິຎ຺ຈິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈມຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອປຣິສຸທ຺ຘໍ ໂນ ສີລ’’ນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາປິ ‘‘ນ ເອຕ຺ຕາວຕາ ສີລເຠໂທ ໂຫຕີ’’ຕິ ເຕຫິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈິຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສີລານິ ກຖຍິໍສຸ. ກາລິງ຺ໂຄ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ລິຂາເປຕ຺ວາ ອາຠຕໍ ¶ ກຸຣຸຘມ຺ມໍ ທິສ຺ວາວ ສມາທາຍ ສາຘຸກໍ ປູເຣສິ. ຕສ຺ສ ຣຏ຺ເຐ ເທໂວ ປາວສ຺ສິ, ຣຏ຺ຐໍ ເຂມໍ ສຸຠິກ຺ຂໍ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ –

‘‘ຄຓິກາ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ, ປຸຓ຺ໂຓ ໂທວາຣິໂກ ຕທາ;

ຣຊ຺ຊຸຄາໂຫ ຈ ກຈ຺ຈາໂນ, ໂທຓມາປໂກ ຈ ໂກລິໂຕ.

‘‘ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ¶ ຕທາ ເສຏ຺ຐີ, ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ຈ ສາຣຖີ;

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ກສ຺ສໂປ ເຖໂຣ, ອຸປຣາຊານນ຺ທປຓ຺ຑິໂຕ.

‘‘ມເຫສີ ຣາຫຸລມາຕາ, ມາຍາເທວີ ຊເນຕ຺ຕິກາ;

ກຸຣຸຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ຘາເຣຖ ຊາຕກ’’ນ຺ຕິ. –

ຊາຕກໍ ¶ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ປຸພ຺ເພປິ ປຓ຺ຑິຕາ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກປິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຕ຺ຕໂນ ສີລເຠເທ ອາສງ຺ກໍ ກຣິໍສຸ, ຕ຺ວໍ ປນ ມາທິສສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຕິຠາຣິຍໍ ກມ຺ມມກາສິ, ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ຫຕ຺ເຖຫິ ປາເທຫິ ວາຈາຍ ຈ ສໍຍເຕນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

ເອໂກ ສນ຺ຕຸສິໂຕ ຕມາຫຸ ຠິກ຺ຂຸ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖສໍຍໂຕຕິ ຫຕ຺ຖກີຬາປນາທີນໍ ວາ ຫຕ຺ເຖນ ປເຣສໍ ປຫຣຓາທີນໍ ວາ ອຠາເວນ ຫຕ຺ຖສໍຍໂຕ. ທຸຕິຍປເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ວາຈາຍ ປນ ມຸສາວາທາທີນໍ ອກຣຓໂຕ ວາຈາຍ ສໍຍໂຕ. ສໍຍຕຸຕ຺ຕໂມຕິ ສໍຍຕຕ຺ຕຠາໂວ, ກາຍຈລນສີສຸກ຺ຂິປນຠມຸກວິກາຣາທີນໍ ອກາຣໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣໂຕຕິ ໂຄຈຣຊ຺ຌຕ຺ຕສງ຺ຂາຕາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານຠາວນາຍ ຣໂຕ. ສມາຫິໂຕຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ຐປິໂຕ. ເອໂກ ສນ຺ຕຸສິໂຕຕິ ເອກວິຫາຣີ ຫຸຕ຺ວາ ສຸຏ຺ຐຸ ຕຸສິໂຕ ວິປສ຺ສນາຈາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິຄເມນ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ. ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓກຎ຺ຫິ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ເສຂາ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິຄເມນ ສນ຺ຕຸສ຺ສນ຺ຕີຕິ ສນ຺ຕຸສິຕາ, ອຣຫາ ປນ ເອກນ຺ຕສນ຺ຕຸສິໂຕວ. ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ໂຍ ¶ ¶ ¶ ມຸຂສໍຍໂຕຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກກາລິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ‘‘ອຖ ໂຂ ໂກກາລິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມີ’’ຕິ ສຸຕ຺ເຕ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໑; ສຸ. ນິ. ໂກກາລິກສຸຕ຺ຕ; ອ. ນິ. ໑໐.໘໙) ອາຄຕເມວ. ອຕ຺ໂຖປິສ຺ສ ອຏ຺ຐກຖາຍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ໂກກາລິເກ ປນ ປທຸມນິຣເຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອໂຫ ໂກກາລິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕໂນ ມຸຂໍ ນິສ຺ສາຍ ວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕ, ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວເກ ອກ຺ໂກສນ຺ຕສ຺ເສວ ຫິສ຺ສ ປຖວີ ວິວຣໍ ອທາສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ໂກກາລິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕໂນ ມຸຂເມວ ນິສ຺ສາຍ ນຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ໂສຕຸກາເມຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຍາຈິໂຕ ຕສ຺ສ ປກາສນຕ຺ຖໍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ເອກສ຺ມິໍ ສເຣ ກຈ຺ຉໂປ ວສຕິ. ທ຺ເວ ຫໍສໂປຕກາ ໂຄຈຣາຍ ຈຣນ຺ຕາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາສໍ ກຕ຺ວາ ທຬ຺ຫວິສ຺ສາສິກາ ຫຸຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ກຈ຺ຉປໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ສມ຺ມ, ອມ຺ຫາກໍ ຫິມວນ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕກູຏປພ຺ພຕຕເລ ກຎ຺ຈນຄຸຫາຍ ວສນຏ຺ຐານໍ, ຣມຓິໂຍ ປເທໂສ, ຄຈ຺ຉິສ຺ສສິ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສມ຺ມ, ອຫໍ ກຖໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ? ‘‘ມຍໍ ຕໍ ເນສ຺ສາມ, ສເຈ ມຸຂໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສີ’’ຕິ. ‘‘ຣກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ສມ຺ມາ ຄເຫຕ຺ວາ ມໍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເອກໍ ທຓ຺ຑກໍ ກຈ຺ຉເປນ ¶ ຑໍສາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ຕສ຺ສ ອຸໂຠ ໂກຏິໂຍ ຑໍສິຕ຺ວາ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທິໍສຸ. ຕໍ ຕຖາ ຫໍເສຫິ ນີຍມານໍ ຄາມທາຣກາ ທິສ຺ວາ ‘‘ທ຺ເວ ຫໍສາ ກຈ຺ຉປໍ ທຓ຺ເຑນ ຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ກຈ຺ຉໂປ ‘‘ຍທິ ມໍ ສຫາຍກາ ເນນ຺ຕິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອຕ຺ຖ ກິໍ ໂຫຕິ ທຸຏ຺ຐເຈຏກາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸກາໂມ ຫໍສານໍ ສີຆເວຄຕາຍ ພາຣາຓສິນຄເຣ ຣາຊນິເວສນສ຺ສ ອຸປຣິຠາຄໍ ສມ຺ປຕ຺ຕກາເລ ທຏ຺ຐຏ຺ຐານໂຕ ທຓ຺ຑກໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອາກາສງ຺ຄເຓ ປຕິຕ຺ວາ ທ຺ເວຘາ ຠິຊ຺ຊິ. ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ –

‘‘ອວຘີ ¶ ວຕ ອຕ຺ຕານໍ, ກຈ຺ຉໂປ ພ຺ຍາຫຣໍ ຄິຣໍ;

ສຸຄ຺ຄຫີຕສ຺ມິໍ ກຏ຺ຐສ຺ມິໍ, ວາຈາຍ ສກິຍາວຘີ.

‘‘ເອຕມ຺ປິ ¶ ທິສ຺ວາ ນຣວີຣິຍເສຏ຺ຐ,

ປສ຺ສສິ ພຫຸຠາເຓນ, ກຈ຺ຉປໍ ພ຺ຍສນໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ. (ຊາ. ໑.໒.໑໒໙-໑໓໐);

ອິມໍ ທຸກນິປາເຕ ພຫຸຠາຓິຊາຕກໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ມຸຂສໍຍເຕນ ສມຈາຣິນາ ອນຸທ຺ຘເຕນ ນິພ຺ພຸຕຈິຕ຺ເຕນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ໂຍ ¶ ມຸຂສໍຍໂຕ ຠິກ຺ຂຸ, ມນ຺ຕຠາຓີ ອນຸທ຺ຘໂຕ;

ອຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ທີເປຕິ, ມຘຸຣໍ ຕສ຺ສ ຠາສິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຸຂສໍຍໂຕຕິ ທາສຈຓ຺ຑາລາທໂຍປິ ‘‘ຕ຺ວໍ ທຸຊ຺ຊາໂຕ, ຕ຺ວໍ ທຸສ຺ສີໂລ’’ຕິອາທີນໍ ອວຈນຕາຍ ມຸເຂນ ສໍຍໂຕ. ມນ຺ຕຠາຓີຕິ ມນ຺ຕາ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຎ຺ຎາ, ຕາຍ ຠຓນສີໂລ. ອນຸທ຺ຘໂຕຕິ ນິພ຺ພຸຕຈິຕ຺ໂຕ. ອຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ທີເປຕີຕິ ຠາສິຕຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ເທສນາຘມ຺ມຎ຺ຈ ກເຖຕິ. ມຘຸຣນ຺ຕິ ເອວຣູປສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠາສິຕໍ ມຘຸຣໍ ນາມ. ໂຍ ປນ ອຕ຺ຖເມວ ສມ຺ປາເທຕິ, ນ ປາຬິໍ, ປາຬິໍເຍວ ສມ຺ປາເທຕິ, ນ ອຕ຺ຖໍ, ອຸຠຍໍ ວາ ປນ ນ ສມ຺ປາເທຕິ, ຕສ຺ສ ຠາສິຕໍ ມຘຸຣໍ ນາມ ນ ໂຫຕີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ຘມ຺ມາຣາໂມຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມາຣາມຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສຕ຺ຖາຣາ ກິຣ ‘‘ອິໂຕ ເມ ຈຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ ປຣິນິພ຺ພານໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາໂຣຈິເຕ ອເນກສຫສ຺ສາ ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ວິຈຣິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ¶ ຠິກ຺ຂູ ອສ຺ສູນິ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ, ຂີຓາສວານໍ ຘມ຺ມສໍເວໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ສພ຺ເພປິ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຄ຺ຄພນ຺ຘເນນ ¶ ວິຈຣນ຺ຕິ. ເອໂກ ປນ ຘມ຺ມາຣາໂມ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິກໍ ນ ອຸປສງ຺ກມຕິ. ຠິກ຺ຂູຫິ ‘‘ກິໍ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ປຏິວຈນມ຺ປິ ອທຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖາ ¶ ກິຣ ຈຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕິ, ອຫຎ຺ຈມ຺ຫິ ອວີຕຣາໂຄ, ສຕ຺ຖຣິ ຘຣມາເນເຍວ ວາຍມິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກໂກວ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣາ ເທສິຕໍ ຘມ຺ມໍ ອາວຊ຺ເຊຕິ ຈິນ຺ເຕຕິ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມາຣາມສ຺ສ ຕຸມ຺ເຫສຸ ສິເນຫມຕ຺ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ‘ສຕ຺ຖາ ກິຣ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກຣິສ຺ສາມາ’ຕິ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ມນ຺ຕນມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ກໂຣຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ’’ຕິ? ຕຸມ຺ເຫ ກິຣ ຈຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຖ, ອຫຎ຺ຈມ຺ຫິ ອວີຕຣາໂຄ, ຕຸມ຺ເຫສຸ ຘຣນ຺ເຕສຸເຍວ ວາຍມິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສາມີຕິ ຕຸມ຺ເຫຫິ ເທສິຕໍ ຘມ຺ມໍ ອາວຊ຺ຊາມິ ຈິນ຺ເຕມິ ອນຸສ຺ສຣາມີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ສາຘຸ ສາຘູ’’ຕິ ຕສ຺ສ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ເຎນາປິ ມຍິ ສິເນຫວນ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ຘມ຺ມາຣາມສທິເສເນວ ຠວິຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ມຍ຺ຫໍ ມາລາຄນ຺ຘາທີຫິ ປູຊໍ ກໂຣນ຺ຕາ ມມ ປູຊໍ ກໂຣນ຺ຕິ ນາມ, ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕາເຍວ ປນ ມໍ ປູເຊນ຺ຕິ ນາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຘມ຺ມາຣາໂມ ຘມ຺ມຣໂຕ, ຘມ຺ມໍ ອນຸວິຈິນ຺ຕຍໍ;

ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣໍ ຠິກ຺ຂຸ, ສທ຺ຘມ຺ມາ ນ ປຣິຫາຍຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ນິວາສນຏ຺ເຐນ ສມຖວິປສ຺ສນາຘມ຺ໂມ ອາຣາໂມ ອສ຺ສາຕິ ຘມ຺ມາຣາໂມ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ຘມ຺ເມ ຣໂຕຕິ ຘມ຺ມຣໂຕ. ຕສ຺ເສວ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວິຈິນ຺ຕນຕາຍ ຘມ຺ມໍ ອນຸວິຈິນ຺ຕຍໍ, ຕໍ ຘມ຺ມໍ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ ຕເມວ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ. ສທ຺ຘມ຺ມາຕິ ເອວຣູໂປ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຕຕິໍສເຠທາ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມາ ນວວິຘໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາ ຈ ນ ປຣິຫາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ສລາຠນ຺ຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວິປກ຺ຂເສວກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕສ຺ສ ¶ ກິເຣໂກ ເທວທຕ຺ຕປກ຺ຂິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສຫາໂຍ ອໂຫສິ. ໂສ ຕໍ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກຸຫິໍ ຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອສຸກຏ຺ຐານໍ ນາມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ລທ຺ໂຘ ເຕ ປິຓ຺ຑປາໂຕ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ລທ຺ໂຘ’’ຕິ. ‘‘ອິຘ ອມ຺ຫາກໍ ມຫາລາຠສກ຺ກາໂຣ, ກຕິປາຫໍ ອິເຘວ ໂຫຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ວຈເນນ ກຕິປາຫໍ ຕຕ຺ຖ ວສິຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ອຄມາສິ ¶ . ອຖ ນໍ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນລາຠສກ຺ກາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ປກ຺ຂິໂກ ເອໂສ’’ຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ເອວມກາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ຕຕ຺ຖ ເອກໍ ທຫຣໍ ນິສ຺ສາຍ ກຕິປາຫໍ ວສິໍ, ນ ຈ ປນ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ລທ຺ຘິໍ ໂຣເຈມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ຠຄວາ ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ຕ຺ວໍ ລທ຺ຘິໍ ນ ໂຣເຈສິ, ທິຏ຺ຐທິຏ຺ຐການໍເຍວ ປນ ລທ຺ຘິໍ ໂຣເຈນ຺ໂຕ ວິຍ ວິຈຣສິ. ນ ຕ຺ວໍ ອິທາເນວ ເອວໍ ກໂຣສິ, ປຸພ຺ເພປິ ເອວຣູໂປເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ຕາວ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ເຫຫິ ສາມໍ ທິຏ຺ໂຐ, ປຸພ຺ເພ ປເນສ ເກສໍ ລທ຺ຘິໍ ໂຣເຈນ຺ໂຕ ວິຍ ວິຈຣິ, ອາຈິກ຺ຂຖ ໂນ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ –

ຄຊຸຕ຺ຕໂມ ສພ຺ພຄຸເຓສຸ ອຏ຺ຐາ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໒໖) –

ອິມໍ ມຫິຬາມຸຂຊາຕກໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ສກລາເຠເນວ ສນ຺ຕຸຏ຺ເຐນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ປຣລາຠໍ ປຕ຺ເຖຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ປຣລາຠໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ຌານວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜເລສຸ ເອກຘມ຺ໂມປິ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສກລາຠສນ຺ຕຸຏ຺ຐສ຺ເສວ ປນ ຌານາທີນິ ¶ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ສລາຠໍ ນາຕິມຎ຺ເຎຍ຺ຍ, ນາຎ຺ເຎສໍ ປິຫຍໍ ຈເຣ;

ອຎ຺ເຎສໍ ປິຫຍໍ ຠິກ຺ຂຸ, ສມາຘິໍ ນາຘິຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ອປ຺ປລາໂຠປິ ¶ ເຈ ຠິກ຺ຂຸ, ສລາຠໍ ນາຕິມຎ຺ຎຕິ;

ຕໍ ເວ ເທວາ ປສໍສນ຺ຕິ, ສຸທ຺ຘາຊີວິໍ ອຕນ຺ທິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສລາຠນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກລາຠໍ. ສປທານຈາຣຎ຺ຫິ ປຣິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອເນສນາຍ ຊີວິກໍ ¶ ກປ຺ເປນ຺ໂຕ ສລາຠໍ ອຕິມຎ຺ຎຕິ ຫີເຬຕິ ຊິຄຸຈ຺ຉຕິ ນາມ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ອກຣເຓນ ສລາຠໍ ນາຕິມຎ຺ເຎຍ຺ຍ. ອຎ຺ເຎສໍ ປິຫຍນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎສໍ ລາຠໍ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ນ ຈເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມາຘິໍ ນາຘິຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຎ຺ເຎສຎ຺ຫິ ລາຠໍ ປິຫຍນ຺ໂຕ ເຕສໍ ຈີວຣາທິກຣເຓ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອາປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ ອປ຺ປນາສມາຘິໍ ວາ ອຸປຈາຣສມາຘິໍ ວາ ນາຘິຄຈ຺ຉຕິ. ສລາຠໍ ນາຕິມຎ຺ຎຕີຕິ ອປ຺ປລາໂຠປິ ສມາໂນ ອຸຈ຺ຈນີຈກຸເລ ປຏິປາຏິຍາ ສປທານໍ ຈຣນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສລາຠໍ ນາຕິມຎ຺ຎຕິ ນາມ. ຕໍ ເວຕິ ຕໍ ເອວຣູປໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສາຣຊີວິຕຕາຍ ສຸທ຺ຘາຊີວິໍ ຊງ຺ຆພລໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິຕກປ຺ປເນນ ອກຸສີຕຕາຍ ອຕນ຺ທິຕໍ ເທວາ ປສໍສນ຺ຕິ ໂຖເມນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ວິປກ຺ຂເສວກຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸ ປຎ຺ຈມໍ.

ສພ຺ພໂສຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈຄ຺ຄທາຍກໍ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ສສ຺ເສ ເຂຕ຺ເຕ ຐິຕກາເລເຍວ ເຂຕ຺ຕຄ຺ຄໍ ນາມ ເທຕິ, ຂລກາເລ ຂລຄ຺ຄໍ ນາມ ເທຕິ, ຂລຠຓ຺ຑກາເລ ຂລຠຓ຺ຑຄ຺ຄໍ ນາມ ເທຕິ, ອຸກ຺ຂລິກກາເລ ກຸມ຺ຠຄ຺ຄໍ ນາມ ເທຕິ, ປາຕິຍໍ ວຑ຺ຒິຕກາເລ ປາຕຄ຺ຄໍ ນາມ ເທຕີຕິ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ອຄ຺ຄທານານິ ເທຕິ, ສມ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ອທຕ຺ວາ ນາມ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ເຕນສ຺ສ ປຎ຺ຈຄ຺ຄທາຍໂກຕ຺ເວວ ນາມໍ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ຈສ຺ສ ຕິຓ຺ຓໍ ຜລານໍ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ໂຠຊນເວລາຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສປິ ທ຺ວາຣປມຸເຂ ອນ຺ໂຕເຄຫາຠິມຸໂຂ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ສຕ຺ຖາຣໍ ທ຺ວາເຣ ຐິຕໍ ນ ປສ຺ສຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ປນ ຕໍ ປຣິວິສມານາ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຎ຺ຈສຸ ¶ ຐາເນສຸ ອຄ຺ຄໍ ທຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ອິທານິ ຈ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ຐິໂຕ. ສເຈ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເອຕໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຠຕ຺ຕໍ ຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ສຕິ, ປຸນປາຫໍ ປຈິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ‘‘ເອວໍ ອຍໍ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ນ ປສ຺ສິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ປິຏ຺ຐິໍ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ຕໍ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ຕີ ໂອນມິຕ຺ວາ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທໍ ປາຓິນາ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ຕີ ວິຍ ອຏ຺ຐາສິ. ຕຖາ ຐິຕາ ເອວ ຈ ປນ ‘‘ຄໂຕ ນຸ ໂຂ ໂນ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຑ຺ຒກ຺ຂິເກນ ໂອໂລເກສິ. ສຕ຺ຖາ ຕຕ຺ເຖວ ອຏ຺ຐາສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປນ ສວນຠເຍນ ‘‘ອຕິຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ນ ວເທຕິ, ໂອສກ຺ກິຕ຺ວາ ປນ ສຓິກເມວ ‘‘ອຕິຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ອາຫ ¶ . ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສີສໍ ¶ ຈາເລສິ. ໂລກຄຣຸນາ ພຸທ຺ເຘນ ‘‘ນ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສີເສ ຈາລິເຕ ສາ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ມຫາຫສິຕໍ ຫສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສຕ຺ຖາ ເຄຫາຠິມຸຂໍ ໂອຠາສໍ ມຸຎ຺ຈິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ປິຏ຺ຐິໍ ທຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນເຍວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ຫສິຕສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຉພ຺ພຓ຺ຓານຎ຺ຈ ຣສ຺ມີນໍ ໂອຠາສໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອທ຺ທສ. ພຸທ຺ຘາ ຫິ ນາມ ຄາເມ ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວາ ເຫຕຸສມ຺ປນ຺ນານໍ ອຕ຺ຕານໍ ອທສ຺ເສຕ຺ວາ ນ ປກ຺ກມນ຺ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ໂຠຕິ ນາສິໂຕມ຺ຫິ ຕຍາ, ຣາຊປຸຕ຺ຕໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ຐິຕໍ ມຍ຺ຫໍ ອນາຈິກ຺ຂນ຺ຕິຍາ ຠາຣິຍໍ ເຕ ກມ຺ມໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຑ຺ຒຠຸຕ຺ຕໍ ໂຠຊນປາຕິໍ ອາທາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ໂຠ ໂຄຕມ, ອຫໍ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ອຄ຺ຄໍ ທຕ຺ວາວ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ອິໂຕ ຈ ເມ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ເອໂກວ ຠຕ຺ຕໂກຏ຺ຐາໂສ ຠຸຕ຺ໂຕ, ເອໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອວສິຏ຺ໂຐ, ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສສິ ເມ ອິທໍ ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ເມ ຕວ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຠຕ຺ເຕນ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ, ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຄ຺ຄມ຺ປິ ມຍ຺ຫເມວ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ, ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຑ຺ຒຠຸຕ຺ຕຠຕ຺ຕມ຺ປິ, ຈຣິມກຠຕ຺ຕປິຓ຺ໂຑປິ ມຍ຺ຫເມວ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ. ມຍຎ຺ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຣທຕ຺ຕູປຊີວິເປຕສທິສາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

ຕໍ ວາປິ ຘີຣາ ມຸນິ ເວທຍນ຺ຕີ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໒໑໙);

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ¶ ຕໍ ສຸຕ຺ວາວ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ທີປສາມິໂກ ນາມ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ‘ນ ເມ ຕວ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຠຕ຺ເຕນ ອຕ຺ໂຖ’ຕິ ອວຕ຺ວາ ເອວໍ ວກ຺ຂຕີ’’ຕິ ທ຺ວາເຣ ຐິຕໂກວ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ໂຠ ໂຄຕມ ¶ , ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ສາວເກ ຠິກ຺ຂູຕິ ວທຖ, ກິຕ຺ຕາວຕາ ຠິກ຺ຂຸ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ກຖໍຣູປາ ນຸ ໂຂ ອິມສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນາ ສປ຺ປາຍາ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ອິເມ ທ຺ເວປິ ຊນາ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາເລ ‘ນາມຣູປ’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕານໍ ກຖໍ ສຸຓິໍສຸ, ນາມຣູປໍ ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາວ ເນສໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ, ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ນາເມ ຈ ຣູເປ ຈ ອຣຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອສຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອໂສຈນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ສພ຺ພໂສ ນາມຣູປສ຺ມິໍ, ຍສ຺ສ ນຕ຺ຖິ ມມາຍິຕໍ;

ອສຕາ ຈ ນ ໂສຈຕິ, ສ ເວ ຠິກ຺ຂູຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພໂສຕິ ສພ຺ພສ຺ມິມ຺ປິ ເວທນາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ, ຣູປກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ຈາຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ວເສນ ¶ ປວຕ຺ເຕ ນາມຣູເປ. ມມາຍິຕນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ອຫນ຺ຕິ ວາ ມມນ຺ຕິ ວາ ຄາໂຫ ນຕ຺ຖິ. ອສຕາ ຈ ນ ໂສຈຕີຕິ ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ນາມຣູເປ ຂຍວຍໍ ປຕ຺ເຕ ‘‘ມມ ຣູປໍ ຂີຓໍ…ເປ… ມມ ວິຎ຺ຎາຓໍ ຂີຓ’’ນ຺ຕິ ນ ໂສຈຕິ ນ ວິຫຎ຺ຎຕິ, ‘‘ຂຍວຍຘມ຺ມໍ ເມ ຂີຓ’’ນ຺ຕິ ປສ຺ສຕິ. ສ ເວຕິ ໂສ ເອວຣູໂປ ວິຊ຺ຊມາເນປິ ນາມຣູເປ ມມາຍິຕຣຫິໂຕປິ ອສຕາປິ ເຕນ ອໂສຈນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ອຸໂຠປິ ຊຍມ຺ປຕິກາ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ປຎ຺ຈຄ຺ຄທາຍກພ຺ຣາຫ຺ມຓວຕ຺ຖຸ ຉຏ຺ຐໍ.

ເມຕ຺ຕາວິຫາຣີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສມ຺ພຫຸເລ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ມຫາກຈ຺ຈາເນ ອວນ຺ຕິຊນປເທ ກຸຣຣຆຣໍ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕປພ຺ພເຕ ວິຫຣນ຺ເຕ ໂສໂຓ ນາມ ໂກຏິກຓ຺ໂຓ ອຸປາສໂກ ເຖຣສ຺ສ ຘມ຺ມກຖາຍ ປສີທິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕຸກາໂມ ¶ ເຖເຣນ ‘‘ທຸກ຺ກຣໍ ໂຂ, ໂສຓ, ຍາວຊີວໍ ເອກຠຕ຺ຕໍ ເອກເສຍ຺ຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ທ຺ເວ ວາເຣ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕປິ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອຕິວິຍ ອຸສ຺ສາຫຊາໂຕ ຕຕິຍວາເຣ ເຖຣໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອປ຺ປຠິກ຺ຂຸກຕ຺ຕາ ທກ຺ຂິຓາປເຖ ຕິຓ຺ຓໍ ວສ຺ສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ລທ຺ຘູປສມ຺ປໂທ ສຕ຺ຖາຣໍ ສມ຺ມຸຂາ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕນ ທິນ຺ນໍ ສາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕປຏິສນ຺ຖາໂຣ ສຕ຺ຖາຣາ ເອກຄນ຺ຘກຸຏິຍໍເຍວ ອນຸຎ຺ຎາຕເສນາສໂນ ພຫຸເທວ ຣຕ຺ຕິໍ ອຊ຺ໂຌກາເສ ວີຖິນາເມຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕເສນາສເນ ຕໍ ຣຕ຺ຕິຠາຄໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ສຕ຺ຖາຣາ ອຊ຺ຌິຏ຺ໂຐ ໂສຬສ ອຏ຺ຐກວຄ຺ຄິການິ ¶ (ສຸ. ນິ. ໗໗໒ ອາທໂຍ) ສພ຺ພາເນວ ສຣຠຎ຺ເຎນ ອຠຓິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ສຣຠຎ຺ຎປຣິໂຍສາເນ ອພ຺ຠານຸໂມເທນ຺ໂຕ – ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ສາຘຸກາຣໍ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາຣາ ທິນ຺ນສາຘຸກາຣໍ ສຸຕ຺ວາ ຠູມຏ຺ຐກເທວາ ນາຄາ ສຸປຓ຺ຓາຕິ ເອວໍ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ເອກສາຘຸກາຣເມວ ອໂຫສິ.

ຕສ຺ມິໍ ¶ ຂເຓ ເຊຕວນໂຕ ວີສໂຍຊນສຕມຕ຺ຖເກ ກຸຣຣຆຣນຄເຣ ເຖຣສ຺ສ ມາຕຸ ມຫາອຸປາສິກາຍ ເຄເຫ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາປິ ມຫນ຺ເຕນ ສທ຺ເທນ ສາຘຸກາຣມທາສິ. ອຖ ນໍ ອຸປາສິກາ ອາຫ – ‘‘ໂກ ເອສ ສາຘຸກາຣໍ ເທຕີ’’ຕິ? ອຫໍ, ຠຄິນີຕິ. ໂກສິ ຕ຺ວນ຺ຕິ? ຕວ ເຄເຫ ອຘິວຕ຺ຖາ, ເທວຕາຕິ. ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ມຍ຺ຫໍ ສາຘຸກາຣໍ ອທຕ຺ວາ ອຊ຺ຊ ກສ຺ມາ ເທສີຕິ? ນາຫໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ສາຘຸກາຣໍ ທມ຺ມີຕິ. ອຖ ກສ຺ສ ເຕ ສາຘຸກາໂຣ ທິນ຺ໂນຕິ? ຕວ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂກຏິກຓ຺ຓສ຺ສ ໂສຓຕ຺ເຖຣສ຺ສາຕິ. ກິໍ ເມ ປຸຕ຺ເຕນ ກຕນ຺ຕິ? ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ ອຊ຺ຊ ສຕ຺ຖາຣາ ສທ຺ຘິໍ ເອກຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ວສິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ສຕ຺ຖາ ຕວ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ໂນ ສາຘຸກາຣມທາສິ. ເຕນສ຺ສ ມຍາປິ ສາຘຸກາໂຣ ທິນ຺ໂນ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຫິ ສາຘຸກາຣໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຠູມຏ຺ຐກເທເວ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ເອກສາຘຸກາຣເມວ ຊາຕນ຺ຕິ. ກິໍ ປນ, ສາມິ, ມມ ປຸຕ຺ເຕນ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ໂມ ກຖິໂຕ, ສຕ຺ຖາຣາ ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ກຖິໂຕຕິ? ຕວ ປຸຕ຺ເຕນ ສຕ຺ຖຸ ກຖິໂຕຕິ. ເອວໍ ເທວຕາຍ ກເຖນ຺ຕິຍາວ ອຸປາສິກາຍ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓາ ປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສກລສຣີຣໍ ຜຣິ.

ອຖສ຺ສາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສເຈ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣາ ສທ຺ຘິໍ ເອກຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ວສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕຸໍ ສກ຺ຂິ ¶ , ມຍ຺ຫມ຺ປິ ກເຖຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິເຍວ ¶ . ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາຄຕກາເລ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສຓຕ຺ເຖໂຣປິ ໂຂ ສຕ຺ຖາຣາ ສາຘຸກາເຣ ທິນ຺ເນ ‘‘ອຍໍ ເມ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ທິນ຺ນສາສນໍ ອາໂຣເຈຕຸໍ ກາໂລ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມສຸ ຊນປເທສຸ ວິນຍຘຣປຎ຺ຈເມນ ຄເຓນ ອຸປສມ຺ປທໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ (ມຫາວ. ໒໕໙) ປຎ຺ຈ ວເຣ ຍາຈິຕ຺ວາ ກຕິປາຫໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກເຍວ ວສິຕ຺ວາ ‘‘ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຊຕວນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ.

ເຖໂຣ ປຸນທິວເສ ຕໍ ອາທາຍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ມາຕຸ ອຸປາສິກາຍ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ສາປິ ປຸຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐມານສາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ຕາຕ, ສຕ຺ຖາຣາ ສທ຺ຘິໍ ເອກຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ວສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສີ’’ຕິ. ‘‘ອຸປາສິເກ, ຕຸຍ຺ຫໍ ເກນ ອິທໍ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຕາຕ, ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ມຫນ຺ເຕນ ສທ຺ເທນ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ມຍາ ‘ໂກ ເອໂສ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ອຫ’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເອວຎ຺ຈ ເອວຎ຺ຈ ກເຖສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘ສເຈ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ກເຖຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’ຕິ. ອຖ ນໍ ອາຫ – ‘ຕາຕ, ຍໂຕ ຕຍາ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມຸຂາ ຘມ຺ໂມ ກຖິໂຕ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ກເຖຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ ເອວ. ອສຸກທິວເສ ນາມ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕວ ຘມ຺ມໍ ສຸຓິສ຺ສາມິ, ຕາຕາ’’’ຕິ. ໂສ ອຘິວາເສສິ. ອຸປາສິກາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ປູຊໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເມ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກເມວ ທາສິໍ ເຄຫຣກ຺ຂິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ¶ ສພ຺ພໍ ປຣິຊນໍ ອາທາຍ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ¶ ກາຣິເຕ ມຓ຺ຑເປ ອລງ຺ກຕຘມ຺ມາສນໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ໂສຕຸໍ ອຄມາສິ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ກາເລ ນວສຕາ ໂຈຣາ ຕສ຺ສາ ອຸປາສິກາຍ ເຄເຫ ໂອຕາຣໍ ໂອໂລເກນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ສາ ປນ ເຄຫໍ ສຕ຺ຕຫິ ປາກາເຣຫິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ສຕ຺ຕທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກຍຸຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ເຕສຸ ຐາເນສຸ ຈຓ຺ຑສຸນເຂ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐປຍິໍສຸ. ອນ຺ໂຕເຄເຫ ຉທນສ຺ສ ອຸທກປາຕຏ຺ຐາເນ ປນ ປຣິຂໍ ຂຓິຕ຺ວາ ຕິປຸນາ ປູຣຍິໍສຸ. ຕໍ ທິວາ ອາຕເປນ ວິລີນໍ ປກ຺ກຸຖິຕໍ ວິຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຣຕ຺ຕິໍ ກຐິນໍ ກກ຺ຂຬໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕສ຺ສານນ຺ຕຣາ ມຫນ຺ຕານິ ອຍສງ຺ຆາຏການິ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຠູມິຍໍ ໂອທຫິໍສຸ. ອິຕິ ອິມຎ຺ຈາຣກ຺ຂໍ ອຸປາສິກາຍ ຈ ອນ຺ໂຕເຄເຫ ຐິຕຠາວໍ ປຏິຈ຺ຈ ເຕ ໂຈຣາ ໂອກາສໍ ອລຠນ຺ຕາ ຕໍ ທິວສໍ ຕສ຺ສາ ຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອຸມງ຺ຄໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕິປຸປຣິຂາຍ ¶ ຈ ອຍສງ຺ຆາຏການຎ຺ຈ ເຫຏ຺ຐາຠາເຄເນວ ເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ໂຈຣເຊຏ຺ຐກໍ ຕສ຺ສາ ສນ຺ຕິກໍ ປຫິຓິໍສຸ ‘‘ສເຈ ສາ ອມ຺ຫາກໍ ອິຘ ປວິຏ຺ຐຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເຄຫາຠິມຸຂີ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອສິນາ ນໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ມາເຣຖາ’’ຕິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ສນ຺ຕິເກ ອຏ຺ຐາສິ.

ໂຈຣາປິ ອນ຺ໂຕເຄເຫ ທີປໍ ຊາເລຕ຺ວາ ກຫາປຓຄພ຺ຠທ຺ວາຣໍ ວິວຣິໍສຸ. ສາ ທາສີ ໂຈເຣ ທິສ຺ວາ ອຸປາສິກາຍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ອຍ຺ເຍ, ພຫູ ໂຈຣາ ເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ກຫາປຓຄພ຺ຠທ຺ວາຣໍ ວິວຣິໍສູ’’ຕິ ອາໂຣເຈສິ. ‘‘ໂຈຣາ ອຕ຺ຕນາ ທິຏ຺ຐກຫາປເຓ ຫຣນ຺ຕຸ, ອຫໍ ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຓາມິ, ມາ ເມ ຘມ຺ມສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກຣິ, ເຄຫໍ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ຕໍ ປຫິຓິ. ໂຈຣາປິ ກຫາປຓຄພ຺ຠໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ກຕ຺ວາ ¶ ຣຊຕຄພ຺ຠໍ ວິວຣິໍສຸ. ສາ ປຸນປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ອຸປາສິກາປິ ‘‘ໂຈຣາ ອຕ຺ຕນາ ອິຈ຺ຉິຕໍ ຫຣນ຺ຕຸ, ມາ ເມ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກຣີ’’ຕິ ປຸນ ຕໍ ປຫິຓິ. ໂຈຣາ ຣຊຕຄພ຺ຠມ຺ປິ ຕຸຈ຺ຉໍ ກຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຄພ຺ຠໍ ວິວຣິໍສຸ. ສາ ປຸນປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປາສິກາຍ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ອຖ ນໍ ອຸປາສິກາ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ໂຠຕິ ເຊ ຕ຺ວໍ ອເນກວາຣໍ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕາ, ‘ໂຈຣາ ຍຖາຣຸຈິຕໍ ຫຣນ຺ຕຸ, ອຫໍ ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຓາມິ, ມາ ເມ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກຣີ’ຕິ ມຍາ ວຸຕ຺ຕາປິ ມມ ກຖໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາຄຈ຺ຉສິເຍວ. ສເຈ ອິທານິ ຕ຺ວໍ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສສິ, ຊານິສ຺ສາມິ ເຕ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ເຄຫເມວ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ປຫິຓິ.

ໂຈຣເຊຏ຺ຐໂກ ຕສ຺ສາ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເອວຣູປາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ສນ຺ຕກໍ ຫຣນ຺ຕານໍ ອສນິ ປຕິຕ຺ວາ ມຕ຺ຖກໍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍາ’’ຕິ ໂຈຣານໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສີຆໍ ອຸປາສິກາຍ ສນ຺ຕກໍ ປຏິປາກຕິກໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ກຫາປເຓຫິ ກຫາປຓຄພ຺ຠໍ, ຣຊຕສຸວຓ຺ເຓຫິ ຣຊຕສຸວຓ຺ຓຄພ຺ເຠ ປຸນ ປູຣຍິໍສຸ. ຘມ຺ມຕາ ກິເຣສາ, ຍໍ ຘມ຺ໂມ ຘມ຺ມຈາຣິນໍ ຣກ຺ຂຕິ. ເຕເນວາຫ –

‘‘ຘມ຺ໂມ ¶ ຫເວ ຣກ຺ຂຕິ ຘມ຺ມຈາຣິໍ,

ນ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ຘມ຺ມຈາຣີ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໓໐໓; ຊາ. ໑.໑໐.໑໐໒);

ໂຈຣາປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມສ຺ສວນຏ຺ຐາເນ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເຖໂຣປິ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ວິຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອາສນາ ໂອຕຣິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ໂຈຣເຊຏ຺ຐໂກ ອຸປາສິກາຍ ¶ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ຂມາຫິ ເມ, ອຍ຺ເຍ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິໍ ອິທໍ, ຕາຕາ’’ຕິ? ‘‘ອຫຎ຺ຫິ ຕຸມ຺ເຫສຸ ¶ ອາຆາຕໍ ກຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ມາເຣຕຸກາໂມ ອຏ຺ຐາສິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ເຕ, ຕາຕ, ຂມາມີ’’ຕິ. ເສສໂຈຣາປິ ຕເຖວ ວຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕາ, ຂມາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອຍ຺ເຍ, ສເຈ ໂນ ຂມຖ, ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂວ ສນ຺ຕິເກ ອມ຺ຫາກໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ທາເປຖາ’’ຕິ. ສາ ປຸຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ອິເມ ໂຈຣາ ມມ ຄຸເຓສຸ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ ຘມ຺ມກຖາຍ ປສນ຺ນາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈນ຺ຕິ, ປພ຺ພາເຊຖ ເນ’’ຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ນິວຕ຺ຖວຕ຺ຖານໍ ທສານິ ຉິນ຺ທາເປຕ຺ວາ ຕມ຺ພມຕ຺ຕິກາຍ ຣຊາເປຕ຺ວາ ເຕ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ອຸປສມ຺ປນ຺ນກາເລ ຈ ເນສໍ ເອເກກສ຺ສ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານມທາສິ. ເຕ ນວສຕາ ຠິກ຺ຂູ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ນວສຕກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກໍ ປພ຺ພຕໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຉາຍາຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຣິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ວີສໂຍຊນສຕມຕ຺ຖເກ ເຊຕວນມຫາວິຫາເຣ ນິສິນ຺ໂນວ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເຕສໍ ຈຣິຍວເສນ ຘມ຺ມເທສນໍ ວວຕ຺ຖາເປຕ຺ວາ ໂອຠາສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ສມ຺ມຸເຂ ນິສີທິຕ຺ວາ ກເຖນ຺ໂຕ ວິຍ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ເມຕ຺ຕາວິຫາຣີ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ, ປສນ຺ໂນ ພຸທ຺ຘສາສເນ;

ອຘິຄຈ຺ເຉ ປທໍ ສນ຺ຕໍ, ສງ຺ຂາຣູປສມໍ ສຸຂໍ.

‘‘ສິຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸ ອິມໍ ນາວໍ, ສິຕ຺ຕາ ເຕ ລຫຸເມສ຺ສຕິ;

ເຉຕ຺ວາ ຣາຄຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ, ຕໂຕ ນິພ຺ພານເມຫິສິ.

‘‘ປຎ຺ຈ ຉິນ຺ເທ ປຎ຺ຈ ຊເຫ, ປຎ຺ຈ ຈຸຕ຺ຕຣິ ຠາວເຍ;

ປຎ຺ຈສງ຺ຄາຕິໂຄ ຠິກ຺ຂຸ, ໂອຆຕິຓ຺ໂຓຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ມາ ກນ຺ທີ ທຸກ຺ຂມິທນ຺ຕິ ທຍ຺ຫມາໂນ.

‘‘ນຕ຺ຖິ ¶ ຌານໍ ອປຎ຺ຎສ຺ສ, ປຎ຺ຎາ ນຕ຺ຖິ ອຌາຍໂຕ;

ຍມ຺ຫິ ຌານຎ຺ຈ ປຎ຺ຎາ ຈ, ສ ເວ ນິພ຺ພານສນ຺ຕິເກ.

‘‘ສຸຎ຺ຎາຄາຣໍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ, ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ;

ອມານຸສີ ຣຕີ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາ ຘມ຺ມໍ ວິປສ຺ສໂຕ.

‘‘ຍໂຕ ຍໂຕ ສມ຺ມສຕິ, ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍພ຺ພຍໍ;

ລຠຕີ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ, ອມຕໍ ຕໍ ວິຊານຕໍ.

‘‘ຕຕ຺ຣາຍມາທິ ຠວຕິ, ອິຘ ປຎ຺ຎສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ;

ອິນ຺ທ຺ຣິຍຄຸຕ຺ຕິ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິ, ປາຕິໂມກ຺ເຂ ຈ ສໍວໂຣ.

‘‘ມິຕ຺ເຕ ຠຊສ຺ສຸ ກລ຺ຍາເຓ, ສຸທ຺ຘາຊີເວ ອຕນ຺ທິເຕ;

ປຏິສນ຺ຖາຣວຸຕ຺ຍສ຺ສ, ອາຈາຣກຸສໂລ ສິຍາ;

ຕໂຕ ປາໂມຊ຺ຊພຫຸໂລ, ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣີຕິ ເມຕ຺ຕາກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ເມຕ຺ຕາວເສນ ຕິກຈຕຸກ຺ກຊ຺ຌາເນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຐິໂຕປິ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣີເຍວ ນາມ. ປສນ຺ໂນຕິ ໂຍ ປນ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປສນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປສາທໍ ໂຣເຈຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປທໍ ສນ຺ຕນ຺ຕິ ນິພ຺ພານສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ເອວຣູໂປ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ສນ຺ຕໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣານໍ ອຸປສນ຺ຕຕາຍ ສງ຺ຂາຣູປສມໍ, ປຣມສຸຂຕາຍ ສຸຂນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ນິພ຺ພານໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ, ວິນ຺ທຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສິຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸ ອິມໍ ນາວນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸ ອິມໍ ອຕ຺ຕຠາວສງ຺ຂາຕໍ ນາວໍ ມິຈ຺ຉາວິຕກ຺ໂກທກໍ ຉຑ຺ເຑນ຺ໂຕ ສິຎ຺ຈ. ສິຕ຺ຕາ ເຕ ລຫຸເມສ຺ສຕີຕິ ຍຖາ ຫິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທກສ຺ເສວ ຠຣິຕາ ນາວາ ຉິທ຺ທານິ ¶ ປິທຫິຕ຺ວາ ອຸທກສ຺ສ ສິຕ຺ຕຕາຍ ສິຕ຺ຕາ ສລ຺ລຫຸກາ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອໂນສີທິຕ຺ວາ ສີຆໍ ສຸປຏ຺ຏນໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ຕວາປິ ອຍໍ ມິຈ຺ຉາວິຕກ຺ໂກທກຠຣິຕາ ອຕ຺ຕຠາວນາວາ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທິຉິທ຺ທານິ ສໍວເຣນ ປິທຫິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມິຈ຺ຉາວິຕກ຺ໂກທກສ຺ສ ສິຕ຺ຕຕາຍ ສິຕ຺ຕາ ສລ຺ລຫຸກາ ສໍສາຣວຏ຺ເຏ ອໂນສີທິຕ຺ວາ ສີຆໍ ນິພ຺ພານໍ ຄມິສ຺ສຕິ. ເຉຕ຺ວາຕິ ຣາຄໂທສພນ຺ຘນານິ ຉິນ຺ທ. ເອຕານິ ຫິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕໂຕ ອປຣຠາເຄ ອນຸປາທິເສສນິພ຺ພານເມວ ເອຫິສິ, ຄມິສ຺ສສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຎ຺ຈ ¶ ຉິນ຺ເທຕິ ¶ ເຫຏ຺ຐາອປາຍສມ຺ປາປການິ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍສໍໂຍຊນານິ ປາເທ ພທ຺ຘຣຊ຺ຊຸໍ ປຸຣິໂສ ສຕ຺ເຖນ ວິຍ ເຫຏ຺ຐາມຄ຺ຄຕ຺ຕເຍນ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ. ປຎ຺ຈ ຊເຫຕິ ອຸປຣິເທວໂລກສມ຺ປາປການິ ປຎ຺ຈຸທ຺ຘມ຺ຠາຄິຍສໍໂຍຊນານິ ປຸຣິໂສ ຄີວາຍ ພທ຺ຘຣຊ຺ຊຸກໍ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຊເຫຍ຺ຍ ປຊເຫຍ຺ຍ, ຉິນ຺ເທຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຈ ຈຸຕ຺ຕຣິ ຠາວເຍຕິ ອຸທ຺ຘມ຺ຠາຄິຍສໍໂຍຊນານໍ ປຫານຕ຺ຖາຍ ສທ຺ຘາທີນິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອຸຕ຺ຕຣິ ຠາເວຍ຺ຍ. ປຎ຺ຈສງ຺ຄາຕິໂຄຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຣາຄໂທສໂມຫມານທິຏ຺ຐິສງ຺ຄານໍ ອຕິກ຺ກມເນນ ປຎ຺ຈສງ຺ຄາຕິໂຄ ຠິກ຺ຂຸ ໂອຆຕິຓ຺ໂຓຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂອເຆ ຕິຓ຺ໂຓເຍວາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຌາຍ ຠິກ຺ຂູຕິ ຠິກ຺ຂຸ ຕ຺ວໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຌານານໍ ວເສນ ຌາຍ ເຈວ, ກາຍກມ຺ມາທີສຸ ຈ ອປ຺ປມຕ຺ຕວິຫາຣິຕາຍ ມາ ປມຊ຺ຊິ. ຣເມສ຺ສູຕິ ປຎ຺ຈວິເຘ ຈ ກາມຄຸເຓ ເຕ ຈິຕ຺ຕໍ ມາ ຣເມສ຺ສຸ. ມາ ໂລຫຄຸຬນ຺ຕິ ສຕິໂວສ຺ສຄ຺ຄລກ຺ຂເຓນ ຫິ ປມາເທນ ປມຕ຺ຕາ ນິຣເຍ ຕຕ຺ຕໍ ໂລຫຄຸຬໍ ຄິລນ຺ຕິ, ເຕນ ຕໍ ວທາມິ ‘‘ມາ ປມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ໂລຫຄຸຬໍ ຄິລິ, ມາ ນິຣເຍ ຑຍ຺ຫມາໂນ ‘ທຸກ຺ຂມິທ’ນ຺ຕິ ກນ຺ທີ’’ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ນຕ຺ຖິ ຌານນ຺ຕິ ຌານຸປ຺ປາທິກາຍ ວາຍາມປຎ຺ຎາຍ ອປຎ຺ຎສ຺ສ ຌານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ປຎ຺ຎາ ນຕ຺ຖີຕິ ¶ ອຌາຍນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ສມາຫິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ຍຖາຠູຕໍ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓາ ປຎ຺ຎາ ນຕ຺ຖິ. ຍມ຺ຫິ ຌານຎ຺ຈ ປຎ຺ຎາ ຈາຕິ ຍມ຺ຫິ ປຸຄ຺ຄເລ ອິທໍ ອຸຠຍມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐິໂຕເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສຸຎ຺ຎາຄາຣໍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ວິວິຕ຺ໂຕກາເສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອວິຊຫິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານມນສິກາເຣນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ. ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ນິພ຺ພຸຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ. ສມ຺ມາຕິ ເຫຕຸນາ ກາຣເຓນ ຘມ຺ມໍ ວິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາສງ຺ຂາຕາ ອມານຸສີ ຣຕິ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕາ ທິພ຺ພາປິ ຣຕິ ໂຫຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຍໂຕ ¶ ຍໂຕ ສມ຺ມສຕີຕິ ອຏ຺ຐຕິໍສາຍ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເຍນ ເຍນາກາເຣນ, ປຸເຣຠຕ຺ຕາທີສຸ ວາ ກາເລສຸ ຍສ຺ມິໍ ຍສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕນາ ອຠິຣຸຈິເຕ ກາເລ, ອຠິຣຸຈິເຕ ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສມ຺ມສຕິ. ອຸທຍພ຺ພຍນ຺ຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ປຎ຺ຈວີສຕິຍາ ລກ຺ຂເຓຫິ ອຸທຍໍ ¶ , ປຎ຺ຈວີສຕິຍາ ເອວ ຈ ລກ຺ຂເຓຫິ ວຍໍ. ປີຕິປາໂມຊ຺ຊນ຺ຕິ ເອວໍ ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍພ຺ພຍໍ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ຘມ຺ມປີຕິໍ ຘມ຺ມປາໂມຊ຺ຊຎ຺ຈ ລຠຕິ. ອມຕນ຺ຕິ ຕໍ ສປ຺ປຈ຺ຈເຍ ນາມຣູເປ ປາກເຏ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ ອມຕນິພ຺ພານສມ຺ປາປກຕ຺ຕາ ¶ ວິຊານຕໍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ອມຕເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕ຺ຣາຍມາທິ ຠວຕີຕິ ຕຕ຺ຣ ອຍໍ ອາທິ, ອິທໍ ປຸພ຺ພຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ອິຘ ປຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປຓ຺ຑິຕຠິກ຺ຂຸໂນ. ອິທານິ ‘‘ຕໍ ອາທີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ປຸພ຺ພຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຄຸຕ຺ຕີຕິອາທິມາຫ. ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລຎ຺ຫິ ປຸພ຺ພຏ຺ຐານໍ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຄຸຕ຺ຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ. ສນ຺ຕຸຏ຺ຐີຕິ ຈຕຸປຈ຺ຈຍສນ຺ໂຕໂສ. ເຕນ ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິ ເຈວ ປຈ຺ຈຍສນ຺ນິສ຺ສິຕຎ຺ຈ ສີລໍ ກຖິຕໍ. ປາຕິໂມກ຺ເຂຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂສງ຺ຂາເຕ ເຊຏ຺ຐກສີເລ ປຣິປູຣກາຣິຕາ ກຖິຕາ.

ມິຕ຺ເຕ ຠຊສ຺ສຸ ກລ຺ຍາເຓຕິ ວິສ຺ສຏ຺ຐກມ຺ມນ຺ເຕ ອປຕິຣູປສຫາເຍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສາຘຸຊີວິຕາຍ ສຸທ຺ຘາຊີເວ ຊງ຺ຆພລໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິກກປ຺ປນາຍ ອກຸສີເຕ ອຕນ຺ທິເຕ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ຠຊສ຺ສຸ, ເສວສ຺ສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິສນ຺ຖາຣວຸຕ຺ຍສ຺ສາຕິ ອາມິສປຏິສນ຺ຖາເຣນ ຈ ຘມ຺ມປຏິສນ຺ຖາເຣນ ຈ ສມ຺ປນ຺ນວຸຕ຺ຕິຕາຍ ປຏິສນ຺ຖາຣວຸຕ຺ຕິ ອສ຺ສ, ປຏິສນ຺ຖາຣສ຺ສ ກາຣກາ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຈາຣກຸສໂລຕິ ສີລມ຺ປິ ອາຈາໂຣ, ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕມ຺ປິ ອາຈາໂຣ. ຕຕ຺ຖ ກຸສໂລ ສິຍາ, ເຉໂກ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຕ ປາໂມຊ຺ຊພຫຸໂລຕິ ຕໂຕ ປຏິສນ຺ຖາຣວຸຕ຺ຕິໂຕ ຈ ອາຈາຣໂກສລ຺ລໂຕ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ຘມ຺ມປາໂມຊ຺ເຊນ ປາໂມຊ຺ຊພຫຸໂລ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ສກລສ຺ສາປິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ສຕ຺ຖາຣາ ເທສິຕາສຸ ອິມາສຸ ຄາຖາສຸ ເອກເມກິສ຺ສາຍ ຄາຖາຍ ປຣິໂຍສາເນ ເອກເມກໍ ຠິກ຺ຂຸສຕໍ ນິສິນ຺ນນິສິນ຺ນຏ຺ຐາເນເຍວ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາກາເສເນວ ວີສໂຍຊນສຕິກໍ ¶ ກນ຺ຕາຣໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ສຣີຣໍ ວຓ຺ເຓນ຺ຕາ ໂຖເມນ຺ຕາ ປາເທ ວນ຺ທິໍສູຕິ.

ວສ຺ສິກາ ¶ ¶ ວິຍ ປຸປ຺ຜານີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈສເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເຕ ກິຣ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕາ ປາໂຕວ ປຸປ຺ຜິຕານິ ວສ຺ສິກປຸປ຺ຜານິ ສາຍໍ ວຓ຺ຏໂຕ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕານິ ທິສ຺ວາ ‘‘ປຸປ຺ຜານໍ ວຓ຺ເຏຫິ ມຸຈ຺ຈນໂຕ ມຍໍ ປຐມຕຣໍ ຣາຄາທີຫິ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວາຍມິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ໂອໂລເກຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ວຓ຺ຏໂຕ ມຸຈ຺ຈນປຸປ຺ເຜນ ວິຍ ທຸກ຺ຂໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕຸໍ ວາຍມິຕພ຺ພເມວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ໂນວ ອາໂລກໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ວສ຺ສິກາ ວິຍ ປຸປ຺ຜານິ, ມທ຺ທວານິ ປມຸຎ຺ຈຕິ;

ເອວໍ ຣາຄຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ, ວິປ຺ປມຸຎ຺ເຈຖ ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວສ຺ສິກາຕິ ສຸມນາ. ມທ຺ທວານີຕິ ມິລາຕານິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ວສ຺ສິກາ ຫິຍ຺ໂຍ ປຸປ຺ຜິຕປຸປ຺ຜານິ ¶ ປຸນທິວເສ ປຸຣາຓຠູຕານິ ມຸຎ຺ຈຕິ, ວຓ຺ຏໂຕ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ເອວໍ ຕຸມ຺ເຫປິ ຣາຄາທໂຍ ໂທເສ ວິປ຺ປມຸຎ຺ເຈຖາຕິ.

ເທສນາວສາເນ ສພ຺ເພປິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສູຕິ.

ສນ຺ຕກາໂຍຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສນ຺ຕກາຍຕ຺ເຖຣໍ ນາມ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕສ຺ສ ກິຣ ຫຕ຺ຖປາທກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ນາມ ນາໂຫສິ, ກາຍວິຊມ຺ຠນຣຫິໂຕ ສນ຺ຕອຕ຺ຕຠາໂວວ ອໂຫສິ. ໂສ ກິຣ ສີຫໂຍນິໂຕ ອາຄໂຕ ເຖໂຣ. ສີຫາ ກິຣ ເອກທິວສໍ ໂຄຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຊຕສຸວຓ຺ຓມຓິປວາຬຄຸຫານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມໂນສິລາຕເລ ຫຣິຕາລຈຸຓ຺ເຓສຸ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ¶ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອຸຏ຺ຐາຍ ນິປນ຺ນຏ຺ຐານໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ສເຈ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐສ຺ສ ວາ ກຓ຺ຓານໍ ວາ ຫຕ຺ຖປາທານໍ ວາ ຈລິຕຕ຺ຕາ ມໂນສິລາຫຣິຕາລຈຸຓ຺ຓານໍ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓຕໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ‘‘ນ ເຕ ອິທໍ ຊາຕິຍາ ວາ ໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ປຕິຣູປ’’ນ຺ຕິ ¶ ປຸນ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາຫາຣາ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຈຸຓ຺ຓານໍ ປນ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓຠາເວ ອສຕິ ‘‘ອິທໍ ¶ ເຕ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕານໍ ອນຸຈ຺ຉວິກ’’ນ຺ຕິ ອາສຍາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ວິຊມ຺ຠິຕ຺ວາ ທິສາ ອນຸວິໂລເກຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີຫນາທໍ ນທິຕ຺ວາ ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກມນ຺ຕິ. ເອວຣູປາຍ ສີຫໂຍນິຍາ ອາຄໂຕ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ. ຕສ຺ສ ກາຍສມາຈາຣໍ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘‘ນ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ສນ຺ຕກາຍຕ຺ເຖຣສທິໂສ ຠິກ຺ຂຸ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ. ອິມສ຺ສ ຫິ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ຫຕ຺ຖຈລນໍ ວາ ປາທຈລນໍ ວາ ກາຍວິຊມ຺ຠິຕາ ວາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ສນ຺ຕກາຍຕ຺ເຖເຣນ ວິຍ ກາຍາທີຫິ ອຸປສນ຺ເຕເນວ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ສນ຺ຕກາໂຍ ສນ຺ຕວາໂຈ, ສນ຺ຕວາ ສຸສມາຫິໂຕ;

ວນ຺ຕໂລກາມິໂສ ຠິກ຺ຂຸ, ອຸປສນ຺ໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຕກາໂຍຕິ ປາຓາຕິປາຕາທີນໍ ອຠາເວນ ສນ຺ຕກາໂຍ, ມຸສາວາທາທີນໍ ອຠາເວນ ສນ຺ຕວາໂຈ, ອຠິຊ຺ຌາທີນໍ ອຠາເວນ ສນ຺ຕວາ, ກາຍາທີນໍ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ສຸຏ຺ຐຸ ສມາຫິຕຕ຺ຕາ ສຸສມາຫິໂຕ, ຈຕູຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ໂລກາມິສສ຺ສ ວນ຺ຕຕາຍ ວນ຺ຕໂລກາມິໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຣາຄາທີນໍ ອຸປສນ຺ຕຕາຍ ອຸປສນ຺ໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ໂສ ເຖໂຣ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ອຕ຺ຕນາ ¶ ໂຈທຍຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນງ຺ຄລກຸລຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອໂກ ກິຣ ທຸຄ຺ຄຕມນຸສ຺ໂສ ປເຣສໍ ຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ຊີວຕິ, ຕໍ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ປິໂລຕິກຂຓ຺ຑນິວຕ຺ຖໍ ນງ຺ຄລໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ກິໍ ປນ ເຕ ເອວໍ ຊີວນໂຕ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ນ ວຣ’’ນ຺ຕິ. ໂກ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ຊີວນ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊສ຺ສຕີຕິ? ສເຈ ປພ຺ພຊິສ຺ສສິ ¶ , ອຫໍ ຕໍ ປພ຺ພາເຊສ຺ສາມີຕິ. ສາຘຸ ຠນ຺ເຕ ¶ , ສເຈ ມໍ ປພ຺ພາເຊສ຺ສຖ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີຕິ. ອຖ ນໍ ໂສ ເຖໂຣ ເຊຕວນໍ ເນຕ຺ວາ ສຫຕ຺ເຖນ, ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ມາຬເກ ຐເປຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຖປິໂລຕິກຂຓ຺ເຑນ ສທ຺ຘິໍ ນງ຺ຄລໍ ມາຬກສີມາຍເມວ ຣຸກ຺ຂສາຂາຍໍ ຐປາເປສິ. ໂສ ອຸປສມ຺ປນ຺ນກາເລປິ ນງ຺ຄລກຸລຕ຺ເຖໂຣຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍິ. ໂສ ພຸທ຺ຘານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນລາຠສກ຺ກາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວນ຺ໂຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕໍ ວິໂນເທຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ນ ທານິ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍານິ ກາສາຍານິ ປຣິທຫິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ໂອວທິ – ‘‘ອຫິຣິກ, ນິລ຺ລຊ຺ຊ, ອິທໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ວິພ຺ຠມິຕ຺ວາ ຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ຊີວິຕຸກາໂມ ຊາໂຕ’’ຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ອຕ຺ຕານໍ ໂອວທນ຺ຕສ຺ເສວ ຈິຕ຺ຕໍ ຕນຸກຠາວໍ ຄຕໍ. ໂສ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຸນ ກຕິປາຫຈ຺ຈເຍນ ¶ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕ຺ວາ ຕເຖວ ອຕ຺ຕານໍ ໂອວທິ, ປຸນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນິວຕ຺ຕິ. ໂສ ອິມິນາວ ນີຫາເຣນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕກາເລ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ໂອວທິ. ອຖ ນໍ ຠິກ຺ຂູ ຕຕ຺ຖ ອຠິຓ຺ຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອາວຸໂສ, ນງ຺ຄລຕ຺ເຖຣ ກສ຺ມາ ເອຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ໂສ ‘‘ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ກຕິປາເຫເນວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ.

ຠິກ຺ຂູ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເກຬິໍ ກໂຣນ຺ຕາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອາວຸໂສ ນງ຺ຄລຕ຺ເຖຣ, ຕວ ວິຈຣຓມຄ຺ໂຄ ອວຬຎ຺ໂຊ ວິຍ ຊາໂຕ, ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ນ ຄຈ຺ຉສິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ. ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ສໍສຄ຺ເຄ ສຕິ ອຄມິມ຺ຫາ, ອິທານິ ປນ ໂສ ສໍສຄ຺ໂຄ ຉິນ຺ໂນ, ເຕນ ນ ຄຈ຺ຉາມາຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ເອສ ອຠູຕໍ ວຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣຕີ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ໂຈເທຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕກິຈ຺ຈສ຺ສ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ອຕ຺ຕນາ ໂຈທຍຕ຺ຕານໍ, ປຏິມໍເສຖ ອຕ຺ຕນາ;

ໂສ ອຕ຺ຕຄຸຕ຺ໂຕ ສຕິມາ, ສຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸ ວິຫາຫິສິ.

‘‘ອຕ຺ຕາ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ນາໂຖ, ໂກ ຫິ ນາໂຖ ປໂຣ ສິຍາ;

ຕສ຺ມາ ສໍຍມມຕ຺ຕານໍ, ອສ຺ສໍ ຠທ຺ຣໍວ ວາຓິໂຊ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ¶ ໂຈທຍຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ໂຈທຍ ສາຣຍ. ປຏິມໍເສຖາຕິ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິວີມໍສຖ. ໂສຕິ ໂສ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອຕ຺ຕນາວ ຄຸຕ຺ຕຕາຍ ອຕ຺ຕຄຸຕ຺ໂຕ, ອຸປຏ຺ຐິຕສຕິຕາຍ ສຕິມາ ຫຸຕ຺ວາ ສພ຺ພິຣິຍາປເຖສຸ ສຸຂໍ ວິຫຣິສ຺ສສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ນາໂຖຕິ ¶ ອວສ຺ສໂຍ ປຕິຏ຺ຐາ. ໂກ ຫິ ນາໂຖ ປໂຣຕິ ຍສ຺ມາ ປຣສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາເວ ປຕິຏ຺ຐາຍ ກຸສລໍ ວາ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຣາຍເຓນ ມຄ຺ຄໍ ວາ ຠາເວຕ຺ວາ ສຈ຺ຉິກຕຜເລນ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ໂກ ຫິ ນາມ ປໂຣ ນາໂຖ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອຕ຺ຕາວ ອຕ຺ຕໂນ ຄຕິ ປຕິຏ຺ຐາ ສຣຓໍ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ຠທ຺ຣໍ ອສ຺ສາຊານີຍໍ ນິສ຺ສາຍ ລາຠໍ ປຕ຺ຖຍນ຺ໂຕ ວາຓິໂຊ ຕສ຺ສ ວິສມຏ຺ຐານຈາຣໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ທິວສສ຺ສ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ນຫາເປນ຺ໂຕ ໂຠເຊນ຺ໂຕ ສໍຍເມຕິ ປຏິຊຄ຺ຄຕິ, ເອວໍ ຕ຺ວມ຺ປິ ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອກຸສລສ຺ສ ອຸປ຺ປາທໍ ນິວາເຣນ຺ໂຕ ສຕິສມ຺ໂມເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອກຸສລໍ ປຊຫນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ສໍຍມ ໂຄປຍ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ປຐມຊ຺ຌານໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣວິເສສໍ ອຘິຄມິສ຺ສສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ປາໂມຊ຺ຊພຫຸໂລຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວກ຺ກລິຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ¶ ກິຣາຍສ຺ມາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐໍ ຕຖາຄຕໍ ທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສຣີຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ສຣີຣສມ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສເນນ ອຕິຕ຺ໂຕ ‘‘ເອວາຫໍ ນິຈ຺ຈກາລໍ ຕຖາຄຕໍ ທຏ຺ຐຸໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ຐິເຕນ ສກ຺ກາ ທສພລໍ ປສ຺ສິຕຸໍ, ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ ສຊ຺ຌາຍກມ຺ມຏ຺ຐານມນສິກາຣາທີນິ ປຫາຍ ສຕ຺ຖາຣໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕວ ວິຈຣຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ຎາຓປຣິປາກໍ ອາຄເມນ຺ໂຕ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິສ຺ສ ຎາຓໍ ປຣິປາກໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເຕ, ວກ຺ກລິ, ອິມິນາ ¶ ປູຕິກາເຍນ ທິຏ຺ເຐນ, ໂຍ ໂຂ, ວກ຺ກລິ, ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ມໍ ປສ຺ສຕິ. ໂຍ ມໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໘໗) ວຕ຺ວາ ໂອວທິ. ໂສ ເອວໍ ໂອວທິໂຕປິ ສຕ຺ຖຸ ທສ຺ສນໍ ປຫາຍ ເນວ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ສໍເວຄໍ ອລຠິຕ຺ວາ ພຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸປກຏ຺ຐາຍ ວສ຺ສູປນາຍິກາຍ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ‘‘ອເປຫິ, ວກ຺ກລິ, ອເປຫິ, ວກ຺ກລີ’’ຕິ ປຓາເມສິ. ໂສ ‘‘ນ ມໍ ສຕ຺ຖາ ອາລປຕີ’’ຕິ ເຕມາສໍ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມຸເຂ ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ຊີວິເຕນ, ປພ຺ພຕາ ອຕ຺ຕານໍ ປາເຕສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄິຊ຺ຌກູຏໍ ອຠິຣຸຫິ.

ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ກິລມນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ມມ ສນ຺ຕິກາ ອສ຺ສາສໍ ອລຠນ຺ໂຕ ມຄ຺ຄຜລານໍ ¶ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ນາເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ໂອຠາສໍ ມຸຎ຺ຈິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ທິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕາວມຫນ຺ໂຕປິ ໂສໂກ ປຫີຍິ. ສຕ຺ຖາ ສຸກ຺ຂຕຬາກໍ ໂອເຆນ ປູເຣນ຺ໂຕ ວິຍ ເຖຣສ຺ສ ພລວປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ປາໂມຊ຺ຊພຫຸໂລ ¶ ຠິກ຺ຂຸ, ປສນ຺ໂນ ພຸທ຺ຘສາສເນ;

ອຘິຄຈ຺ເຉ ປທໍ ສນ຺ຕໍ, ສງ຺ຂາຣູປສມໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປກຕິຍາປິ ປາໂມຊ຺ຊພຫຸໂລ ຠິກ຺ຂຸ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປສາທໍ ໂຣເຈຕິ, ໂສ ເອວໍ ປສນ຺ໂນ ພຸທ຺ຘສາສເນ ສນ຺ຕໍ ປທໍ ສງ຺ຂາຣູປສມໍ ສຸຂນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ນິພ຺ພານໍ ອຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ. ອິມຎ຺ຈ ປນ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ວກ຺ກລິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ –

‘‘ເອຫິ ວກ຺ກລິ ມາ ຠາຍິ, ໂອໂລເກຫິ ຕຖາຄຕໍ;

ອຫໍ ຕໍ ອຸທ຺ຘຣິສ຺ສາມິ, ປງ຺ເກ ສນ຺ນໍວ ກຸຎ຺ຊຣໍ.

‘‘ເອຫິ ວກ຺ກລິ ມາ ຠາຍິ, ໂອໂລເກຫິ ຕຖາຄຕໍ;

ອຫໍ ຕໍ ໂມຈຍິສ຺ສາມິ, ຣາຫຸຄ຺ຄຫໍວ ສູຣິຍໍ.

‘‘ເອຫິ ວກ຺ກລິ ມາ ຠາຍິ, ໂອໂລເກຫິ ຕຖາຄຕໍ;

ອຫໍ ຕໍ ໂມຈຍິສ຺ສາມິ, ຣາຫຸຄ຺ຄຫໍວ ຈນ຺ທິມ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ. ໂສ ‘‘ທສພໂລ ເມ ທິຏ຺ໂຐ, ເອຫີຕິ ຈ ອວ຺ຫານມ຺ປິ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ພລວປີຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘‘ກຸໂຕ ນຸ ໂຂ ຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຄມນມຄ຺ຄໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ທສພລສ຺ສ ສມ຺ມຸເຂ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ປຐມປາເທ ປພ຺ພເຕ ¶ ຐິເຕເຍວ ສຕ຺ຖາຣາ ວຸຕ຺ຕຄາຖາ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ອາກາເສເຍວ ປີຕິໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຕຖາຄຕໍ ວນ຺ທມາໂນວ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ອປຣຠາເຄ ສທ຺ຘາຘິມຸຕ຺ຕານໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປສີຕິ.

ໂຍ ¶ ¶ ຫເວຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ປຸພ຺ພາຣາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສຸມນສາມເຓຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພີ ກຖາ –

ປທຸມຸຕ຺ຕຣພຸທ຺ຘກາລສ຺ມິຎ຺ຫິ ເອໂກ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣາ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸການໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຫມ຺ປິ ອນາຄເຕ ເອກສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສເນ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸການໍ ອຄ຺ໂຄ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ຐເປສິ. ສຕ຺ຖາ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຕ຺ຖນາຍ ສມິຊ຺ຌນຠາວໍ ວິທິຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສມຕ຺ຖເກ ໂຄຕມພຸທ຺ຘສາສເນ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸການໍ ອຄ຺ໂຄ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ນາມ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ. ໂສ ຕໍ ພ຺ຍາກຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ ສ຺ເວ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ວິຍ ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ມຎ຺ຎມາໂນ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ສຕ຺ຖຣິ ຠິກ຺ຂູ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸປຣິກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕໂຍຊນິກໍ ກຎ຺ຈນຖູປໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອເນການິ ທີປຣຸກ຺ຂສຫສ຺ສານິ ກາເຣຕ຺ວາ ທີປປູຊໍ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສານິ ສໍສຣິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ພາຣາຓສິຍໍ ທລິທ຺ທກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ສຸມນເສຏ຺ຐິໍ ນິສ຺ສາຍ ຕສ຺ສ ຕິຓຫາຣໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ອນ຺ນຠາໂຣຕິສ຺ສ ນາມໍ ອໂຫສິ. ສຸມນເສຏ຺ຐີປິ ຕສ຺ມິໍ ນຄເຣ ນິຈ຺ຈກາລໍ ມຫາທານໍ ເທຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ອຸປຣິຏ຺ໂຐ ນາມ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຄນ຺ຘມາທເນ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໂຕ ¶ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຊ຺ຊ ອນຸຄ຺ຄຫໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ມຍາ ອນ຺ນຠາຣສ຺ສ ອນຸຄ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອິທານິ ຈ ໂສ ອຏວິໂຕ ຕິຓໍ ອາທາຍ ເຄຫໍ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ອິທ຺ຘິຍາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ນຠາຣສ຺ສ ສມ຺ມຸເຂ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາສິ. ອນ຺ນຠາໂຣ ຕໍ ຕຸຈ຺ຉປຕ຺ຕຫຕ຺ຖໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອປິ ¶ , ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂໍ ລຠິຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ລຠິສ຺ສາມ ມຫາປຸຎ຺ຎາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ໂຖກໍ ອາຄເມຖາ’’ຕິ ຕິຓກາຊໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ເວເຄນ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ຠທ຺ເທ, ມຍ຺ຫໍ ຐປິຕຠາຄຠຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິ, ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຠຣິຍໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເວເຄນ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ທາຕຸກາມຕາຍ ສຕິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ນ ໂຫຕິ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມ ສຕິ ປຏິຄ຺ຄາຫກໍ ນ ລຠາມິ. ອຊ຺ຊ ປນ ເມ ປຏິຄ຺ຄາຫໂກ ຈ ທິຏ຺ໂຐ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ຈ ອຕ຺ຖິ, ລາຠາ ວຕ ເມ’’ຕິ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຫຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ –

‘‘ອິມິນາ ¶ ປນ ທາເນນ, ມາ ເມ ທາລິທ຺ທິຍໍ ອຫຸ;

ນຕ຺ຖີຕິ ວຈນໍ ນາມ, ມາ ອໂຫສິ ຠວາຠເວ. –

ຠນ຺ເຕ ເອວຣູປາ ທຸຊ຺ຊີວິຕາ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍໍ, ນຕ຺ຖີຕິ ປທເມວ ນ ສຸເຓຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ຐເປສິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ‘‘ເອວໍ ໂຫຕຸ ມຫາປຸຎ຺ຎາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ສຸມນເສຏ຺ຐິໂນປິ ຉຕ຺ເຕ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ‘‘ອໂຫ ທານໍ ປຣມທານໍ, ອຸປຣິຏ຺ເຐ ສຸປຕິຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ ¶ ວຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສາຘຸກາຣມທາສິ. ອຖ ນໍ ເສຏ຺ຐິ ‘‘ກິໍ ມໍ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ທານໍ ທທມານໍ ນ ປສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ. ນາຫໍ ຕວ ທານໍ ອາຣພ຺ຠ ສາຘຸກາຣໍ ເທມິ, ອນ຺ນຠາເຣນ ປນ ອຸປຣິຏ຺ຐສ຺ສ ທິນ຺ນປິຓ຺ຑປາເຕ ປສີທິຕ຺ວາ ມຍາ ເອສ ສາຘຸກາໂຣ ປວຕ຺ຕິໂຕຕິ. ໂສ ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ, ໂຠ, ອຫໍ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ທານໍ ທທນ຺ໂຕ ເທວຕໍ ສາຘຸກາຣໍ ທາເປຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍ, ອນ຺ນຠາໂຣ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວນ຺ໂຕ ເອກປິຓ຺ຑປາເຕເນວ ສາຘຸກາຣໍ ທາເປສິ, ຕສ຺ສ ທາເນ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ມມ ສນ຺ຕກໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ຕຍາ ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ສາມິ, ອຸປຣິຏ຺ຐປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ເມ ອຊ຺ຊ ຠາຄຠຕ຺ຕໍ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຫນ຺ທ, ໂຠ, ກຫາປຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອຕໍ ມຍ຺ຫໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ເທຫີ’’ຕິ? ‘‘ນ ເທມິ, ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຍາວ ສຫສ຺ສໍ ວຑ຺ເຒສິ, ອິຕໂຣ ສຫສ຺ເສນາປິ ນາທາສິ. ອຖ ນໍ ‘‘ໂຫຕຸ, ໂຠ, ຍທິ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ນ ເທສິ, ສຫສ຺ສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຕ຺ຕິໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ອຍ຺ເຍນ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເວເຄນ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ສມ຺ປາປຸຓິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ ສຸມນເສຏ຺ຐິ, ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປິຓ຺ຑປາເຕ ປຕ຺ຕິໍ ຍາຈຕິ, ກິໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ.

ອຖສ຺ສ ¶ ໂສ ອຸປມໍ ອາຫຣິ ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ປຓ຺ຑິຕ, ກຸລສຕິເກ ຄາເມ ເອກສ຺ມິໍ ຆເຣ ທີປໍ ຊາເລຍ຺ຍ, ເສສາ ອຕ຺ຕໂນ ເຕເລນ ວຏ຺ຏິໍ ເຕເມຕ຺ວາ ຊາລາເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍຸໍ, ປຸຣິມປທີປສ຺ສ ¶ ປຠາ ອຕ຺ຖີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ອຕິເຣກຕຣາ, ຠນ຺ເຕ, ປຠາ ໂຫຕີຕິ. ເອວເມວໍ ປຓ຺ຑິຕ ອຸຬຸງ຺ກຍາຄຸ ວາ ໂຫຕຸ, ກຏຈ຺ຉຸຠິກ຺ຂາ ວາ, ອຕ຺ຕໂນ ປິຓ຺ຑປາເຕ ປເຣສໍ ປຕ຺ຕິໍ ເທນ຺ຕສ຺ສ ຍຕ຺ຕການໍ ເທຕິ, ຕຕ຺ຕກໍ ວຑ຺ຒຕິ. ຕ຺ວຎ຺ຫິ ເອກເມວ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອທາສິ, ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ປນ ປຕ຺ຕິຍາ ທິນ຺ນາຍ ທ຺ເວ ປິຓ຺ຑປາຕາ ໂຫນ຺ຕິ ເອໂກ ຕວ, ເອໂກ ຕສ຺ສາຕິ.

ໂສ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຄຓ຺ຫ, ສາມິ, ປຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເຕນ ຫິ ອິເມ ກຫາປເຓ ຄຓ຺ຫາຕິ. ນາຫໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ວິກ຺ກິຓາມິ, ສທ຺ຘາຍ ເຕ ປຕ຺ຕິໍ ທມ຺ມີຕິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ສທ຺ຘາຍ ເທສິ, ອຫມ຺ປິ ຕວ ຄຸເຓ ປູເຊມິ, ຄຓ຺ຫ, ຕາຕ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ¶ ຈ ປນ ມາ ສຫຕ຺ຖາ ກມ຺ມມກາສິ, ວີຖິຍໍ ຆຣໍ ມາເປຕ຺ວາ ວສ. ເຍນ ຈ ເຕ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ສພ຺ພໍ ມມ ສນ຺ຕິກາ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ປນ ທິນ຺ນປິຓ຺ຑປາໂຕ ຕທເຫວ ວິປາກໍ ເທຕິ. ຕສ຺ມາ ຣາຊາປິ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ອນ຺ນຠາຣໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ປຕ຺ຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ໂຠຄໍ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເສຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ ທາເປສິ.

ໂສ ສຸມນເສຏ຺ຐິສ຺ສ ສຫາຍໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ¶ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ກປິລວຕ຺ຖຸນຄເຣ ອມິໂຕທນສ຺ສ ສກ຺ກສ຺ສ ເຄເຫ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ, ອນຸຣຸທ຺ໂຘຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ໂສ ມຫານາມສກ຺ກສ຺ສ ກນິຏ຺ຐຠາຕາ, ສຕ຺ຖຸ ຈູຬປິຕຸ ປຸຕ຺ໂຕ ປຣມສຸຂຸມາໂລ ມຫາປຸຎ຺ໂຎ ອໂຫສິ. ເອກທິວສໍ ກິຣ ຉສຸ ຂຕ຺ຕິເຍສຸ ປູເວ ລກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ຄຸເຬຫິ ກີຬນ຺ເຕສຸ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ປຣາຊິໂຕ ປູວານໍ ອຕ຺ຖາຍ ມາຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ປຫິຓິ. ສາ ມຫນ຺ຕໍ ສຸວຓ຺ຓຖາລໍ ປູເຣຕ຺ວາ ປູເວ ເປເສສິ. ປູເວ ຂາທິຕ຺ວາ ປຸນ ກີຬນ຺ໂຕ ປຣາຊິໂຕ ຕເຖວ ປຫິຓິ. ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປູເວສຸ ອາຫເຏສຸ ຈຕຸຕ຺ເຖ ວາເຣ ມາຕາ ‘‘ອິທານິ ປູວາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຫິຓິ. ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປທສ຺ສ ອສຸຕປຸພ຺ພຕາຍ ‘‘ນຕ຺ຖິປູວາ ນາມ ອິທານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ ນຕ຺ຖິປູເວ ອາຫຣາ’’ຕິ ເປເສສິ. ອຖສ຺ສ ¶ ມາຕາ ‘‘ນຕ຺ຖິປູເວ ກິຣ, ອຍ຺ເຍ, ເທຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມມ ປຸຕ຺ເຕນ ນຕ຺ຖີຕິ ປທໍ ນ ສຸຕປຸພ຺ພໍ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ນຕ຺ຖິຠາວໍ ຊານາເປຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ອປຣາຍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິຍາ ປຏິກຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ຫນ຺ທ, ຕາຕ, ອິມໍ ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເທຫີ’’ຕິ ປຫິຓິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ນຄຣປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ເທວຕາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ສາມິນາ ອນ຺ນຠາຣກາເລ ອຸປຣິຏ຺ຐສ຺ສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠາຄຠຕ຺ຕໍ ¶ ທຕ຺ວາ ‘ນຕ຺ຖີຕິ ປທເມວ ນ ສຸເຓຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນາ ນາມ ຐປິຕາ. ສເຈ ມຍໍ ຕມຕ຺ຖໍ ຎຕ຺ວາ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ເຂຍ຺ຍາມ, ມຸທ຺ຘາປິ ໂນ ສຕ຺ຕຘາ ຜເລຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທິພ຺ພປູເວຫິ ປາຕິໍ ປູຣຍິໍສຸ. ໂສ ປຸຣິໂສ ປາຕິໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐເປຕ຺ວາ ວິວຣິ. ເຕສໍ ຄນ຺ໂຘ ສກລນຄຣໍ ຜຣິ. ປູໂວ ປນ ມຸເຂ ຐປິຕມຕ຺ໂຕວ ສຕ຺ຕຣສຫຣຓິສຫສ຺ສານິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ.

ອນຸຣຸທ຺ໂຘປິ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ນ ມໍ ມຎ຺ເຎ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ມາຕາ ປິຍາຍຕິ. ນ ຫິ ເມ ອຎ຺ຎທາ ຕາຍ ນຕ຺ຖິປູວາ ນາມ ປກ຺ກປຸພ຺ພາ’’ຕິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ເອວມາຫ – ‘‘ອມ຺ມ, ນາຫໍ ຕວ ປິໂຍ’’ຕິ. ຕາຕ, ກິໍ ວເທສິ, ມມ ອກ຺ຂີຫິປິ ຫທຍມໍສໂຕປິ ຕ຺ວໍ ປິຍຕໂຣຕິ. ສຈາຫໍ, ອມ຺ມ, ຕວ ປິໂຍ, ກສ຺ມາ ມມ ປຸພ຺ເພ ເອວຣູເປ ນຕ຺ຖິປູເວ ນາມ ນ ອທາສີຕິ. ສາ ຕໍ ປຸຣິສໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຕາຕ, ກິຎ຺ຈິ ປາຕິຍໍ ອໂຫສີ’’ຕິ. ອາມ, ອຍ຺ເຍ, ປູວານໍ ປາຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓາ ອໂຫສິ, ນ ເມ ເອວຣູປາ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາຕິ. ສາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເມ ກຕປຸຎ຺ໂຎ, ເທວຕາຫິສ຺ສ ທິພ຺ພປູວາ ປຫິຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ໂສປິ ມາຕຣໍ ອາຫ – ‘‘ອມ຺ມ, ນ ມຍາ ເອວຣູປາ ¶ ປູວາ ຂາທິຕປຸພ຺ພາ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເມ ນຕ຺ຖິປູວເມວ ປເຈຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ສາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຕນ ‘‘ປູເວ ຂາທິຕຸກາໂມມ຺ຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕກາເລ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎາຍ ປາຕິຍາ ປຏິກຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ¶ ປຫິຓຕິ, ເທວຕາ ປາຕິໍ ປູເຣນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂສ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ວສນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖີຕິ ປທສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອຊານິຕ຺ວາ ທິພ຺ພປູເວເຍວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ.

ສຕ຺ຖຸ ປນ ປຣິວາຣຕ຺ຖໍ ກຸລປຏິປາຏິຍາ ສາກິຍກຸມາເຣສຸ ປພ຺ພຊນ຺ເຕສຸ ມຫານາເມນ ສກ຺ເກນ, ‘‘ຕາຕ, ອມ຺ຫາກໍ ກຸລາ ໂກຈິ ປພ຺ພຊິໂຕ ນຕ຺ຖິ, ຕຍາ ວາ ປພ຺ພຊິຕພ຺ພໍ, ມຍາ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂສ ອາຫ – ‘‘ອຫໍ ອຕິສຸຂຸມາໂລ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເຕນ ຫິ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫ, ອຫໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີຕິ. ໂກ ເອສ ກມ຺ມນ຺ໂຕ ນາມາຕິ? ໂສ ຫິ ຠຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຏ຺ຐານຏ຺ຐານມ຺ປິ ນ ຊານາຕິ, ກມ຺ມນ຺ຕໍ ກິເມວ ຊານິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ເອກທິວສຎ຺ຫິ ¶ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ຠທ຺ທິໂຍ ກິມິໂລຕິ ຕໂຍ ຊນາ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ນາມ ກຫໍ ອຸຏ຺ຐາຕີ’’ຕິ ມນ຺ຕຍິໍສຸ. ເຕສຸ ກິມິໂລ ‘‘ໂກຏ຺ເຐສຸ ອຸຏ຺ຐາຕີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ກິເຣກທິວສໍ ວີຫີ ໂກຏ຺ຐມ຺ຫິ ປກ຺ຂິປນ຺ເຕ ອທ຺ທສ, ຕສ຺ມາ ‘‘ໂກຏ຺ເຐ ຠຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ເອວມາຫ. ອຖ ນໍ ຠທ຺ທິໂຍ ‘‘ຕ຺ວໍ ນ ຊານາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ນາມ ອຸກ຺ຂລິຍໍ ອຸຏ຺ຐາຕີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ກິເຣກທິວສໍ ອຸກ຺ຂລິໂຕ ຠຕ຺ຕໍ ວຑ຺ເຒນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ເຖເວຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎມກາສິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ເຕ ອຸໂຠປິ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ນ ຊານາຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຠຕ຺ຕໍ ນາມ ຣຕນຸພ຺ເພຘມກຸຬາຍ ¶ ມຫາສຸວຓ຺ຓປາຕິຍໍ ອຸຏ຺ຐາຕີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕນ ກິຣ ເນວ ວີຫິໍ ໂກຏ຺ເຏນ຺ຕາ, ນ ຠຕ຺ຕໍ ປຈນ຺ຕາ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາ, ສຸວຓ຺ຓປາຕິຍໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຐປິຕຠຕ຺ຕເມວ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປາຕິຍໍເຍເວຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎມກາສິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ເອວໍ ຠຕ຺ຕຸຏ຺ຐານຏ຺ຐານມ຺ປິ ອຊານນ຺ໂຕ ມຫາປຸຎ຺ໂຎ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ກມ຺ມນ຺ເຕ ກິໍ ຊານິສ຺ສຕິ.

ໂສ ‘‘ເອຫິ ໂຂ ເຕ, ອນຸຣຸທ຺ຘ, ຆຣາວາສຕ຺ຖໍ ອນຸສາສິສ຺ສາມິ, ປຐມໍ ເຂຕ຺ຕໍ ກສາເປຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຠາຕຣາ ວຸຕ຺ຕານໍ ກມ຺ມນ຺ຕານໍ ອປຣິຍນ຺ຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນ ເມ ຆຣາວາເສນ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ມາຕຣໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຠທ຺ທິຍປມຸເຂຫິ ປຎ຺ຈຫິ ສາກິຍກຸມາເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຸປິຍມ຺ພວເນ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ. ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຈ ປນ ສມ຺ມາປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ເອກາສເນ ນິສິນ຺ໂນວ ຫຕ຺ຖຕເລ ຐປິຕອາມລການິ ວິຍ ສຫສ຺ສໂລກຘາຕຸໂຍ ໂອໂລກນສມຕ຺ໂຖ ຫຸຕ຺ວາ –

‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຊານາມິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ວິໂສຘິຕໍ;

ເຕວິຊ຺ໂຊ ອິທ຺ຘິປຕ຺ໂຕມ຺ຫິ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໓໓໒, ໕໖໒) –

ອຸທານໍ ¶ ອຸທາເນຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເມ ກຕ຺ວາ ອຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ລທ຺ຘາ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕຣປາທມູເລ ປຕ຺ຖນໍ ຐເປສິ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ສໍສາເຣ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ກາເລ ພາຣາຓສິຍໍ ສຸມນເສຏ຺ຐິໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວນ຺ໂຕ ອນ຺ນຠາໂຣ ນາມ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິປິ ຎຕ຺ວາ –

‘‘ອນ຺ນຠາໂຣ ¶ ປຸເຣ ອາສິໍ, ທລິທ຺ໂທ ຕິຓຫາຣໂກ;

ປິຓ຺ຑປາໂຕ ມຍາ ທິນ຺ໂນ, ອຸປຣິຏ຺ຐສ຺ສ ຕາທິໂນ’’ຕິ. –

ອາຫ ¶ . ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ໂຍ ໂສ ຕທາ ມຍາ ອຸປຣິຏ຺ຐສ຺ສ ທິນ຺ນປິຓ຺ຑປາຕໂຕ ກຫາປເຓ ທຕ຺ວາ ປຕ຺ຕິໍ ອຄ຺ຄເຫສິ, ມມ ສຫາຍໂກ ສຸມນເສຏ຺ຐິ ກຫໍ ນຸ ໂຂ ໂສ ເອຕຣຫິ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ‘‘ວິຎ຺ຌາຏວິຍໍ ປພ຺ພຕປາເທ ມຸຓ຺ຑນິຄໂມ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ມຫາມຸຓ຺ຑສ຺ສ ນາມ ອຸປາສກສ຺ສ ມຫາສຸມໂນ ຈູຬສຸມໂນຕິ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ຕາ, ເຕສຸ ໂສ ຈູຬສຸມໂນ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອທ຺ທສ. ທິສ຺ວາ ຈ ປນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ຕຕ຺ຖ ມຍິ ຄເຕ ອຸປກາໂຣ, ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ໂສ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ອິທໍ ອທ຺ທສ ‘‘ໂສ ຕຕ຺ຖ ມຍິ ຄເຕ ສຕ຺ຕວສ຺ສິໂກວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສຕິ, ຂຸຣຄ຺ເຄເຍວ ຈ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ທິສ຺ວາ ຈ ປນ ອຸປກຏ຺ເຐ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ອາກາເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄາມທ຺ວາເຣ ໂອຕຣິ. ມຫາມຸຓ຺ໂຑ ປນ ອຸປາສໂກ ເຖຣສ຺ສ ປຸພ຺ເພປິ ວິສ຺ສາສິໂກ ເອວ. ໂສ ເຖຣໍ ປິຓ຺ຑປາຕກາເລ ຈີວຣໍ ປາຣຸປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ມຫາສຸມນໍ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ອຍ຺ໂຍ, ເມ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖໂຣ ອາຄໂຕ, ຍາວສ຺ສ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ປຕ຺ຕໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕາວສ຺ສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫ, ອຫໍ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ອຸປາສໂກ ເຖຣໍ ອນ຺ໂຕນິເວສເນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ເຕມາສໍ ວສນຕ຺ຖາຍ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄຓ຺ຫິ, ເຖໂຣປິ ອຘິວາເສສິ.

ອຖ ນໍ ເອກທິວສໍ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ໂຕ ວິຍ ¶ ເຕມາສໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ມຫາປວາຣຓາຍ ຕິຈີວຣຎ຺ເຈວ ຄຸຬເຕລຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ຈ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ຄຓ຺ຫຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອລໍ, ອຸປາສກ, ນ ເມ ອິມິນາ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ວສ຺ສາວາສິກລາໂຠ ນາເມສ, ຄຓ຺ຫຖ ນ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຄຓ຺ຫາມິ, ອຸປາສກາ’’ຕິ. ‘‘ກິມຕ຺ຖໍ ນ ຄຓ຺ຫຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສນ຺ຕິເກ ກປ຺ປິຍກາຣໂກ ສາມເຓໂຣປິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ມຫາສຸມໂນ ສາມເຓໂຣ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ນ ເມ, ອຸປາສກ, ມຫາສຸມເນນຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຈູຬສຸມນໍ ປພ຺ພາເຊຖາ’’ຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຈູຬສຸມນໍ ປພ຺ພາເຊສິ. ໂສ ຂຸຣຄ຺ເຄເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຖໂຣ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຑ຺ຒມາສມຕ຺ຕໍ ຕຕ຺ເຖວ ວສິຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖາຣໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ຎາຕເກ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອາກາເສເນວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ອຣຎ຺ຎກຸຏິກາຍ ໂອຕຣິ.

ເຖໂຣ ¶ ປນ ປກຕິຍາປິ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ, ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ພຣຕ຺ຕາປຣຣຕ຺ຕໍ ຈງ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ອຸທຣວາໂຕ ສມຸຏ຺ຐຫິ. ອຖ ນໍ ກິລນ຺ຕຣູປໍ ທິສ຺ວາ ສາມເຓໂຣ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກິໍ ໂວ ຣຸຊ຺ຊຕີ’’ຕິ? ‘‘ອຸທຣວາໂຕ ເມ ສມຸຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ¶ . ‘‘ອຎ຺ຎທາປິ ສມຸຏ຺ຐິຕປຸພ຺ໂພ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ອາມາວຸໂສ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ຜາສຸກໍ ໂຫຕິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ອໂນຕຕ຺ຕໂຕ ປານີເຍ ລທ຺ເຘ ຜາສຸກໍ ໂຫຕິ, ອາວຸໂສ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອາຫຣາມີ’’ຕິ. ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສສິ ສາມເຓຣາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ເຕນ ຫິ ອໂນຕຕ຺ເຕ ປນ຺ນໂຄ ນາມ ນາຄຣາຊາ ມໍ ຊານາຕິ, ຕສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ເຠສຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ເອກໍ ປານີຍວາຣກໍ ອາຫຣາຕິ. ໂສ ສາຘູຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕໍ ຐານໍ ອຄມາສິ ¶ . ຕໍ ທິວສໍ ປນ ນາຄຣາຊາ ນາຄນາຏກປຣິວຸໂຕ ອຸທກກີຬໍ ກີຬິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ໂສ ສາມເຓຣໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາວ ກຸຊ຺ຌິ, ‘‘ອຍໍ ມຸຓ຺ຑກສມໂຓ ອຕ຺ຕໂນ ປາທປໍສຸໍ ມມ ມຕ຺ຖເກ ໂອກິຣນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ, ອໂນຕຕ຺ເຕ ປານີຍຕ຺ຖາຍ ອາຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ທານິສ຺ສ ປານີຍໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຓ຺ຓາສໂຍຊນິກໍ ອໂນຕຕ຺ຕທຫໍ ມຫາປາຕິຍາ ອຸກ຺ຂລິໍ ປິທຫນ຺ໂຕ ວິຍ ຜເຓນ ປິທຫິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ສາມເຓໂຣ ນາຄຣາຊສ຺ສ ອາກາຣໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາວ ‘‘ກຸທ຺ໂຘ ອຍ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ສຸໂຓຫິ ເມ ນາຄຣາຊ, ອຸຄ຺ຄເຕຊ ມຫພ຺ພລ;

ເທຫິ ເມ ປານີຍຆຏໍ, ເຠສຊ຺ຊຕ຺ຖມ຺ຫິ ອາຄໂຕ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນາຄຣາຊາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ປຸຣຕ຺ຖິມສ຺ມິໍ ທິສາຠາເຄ, ຄງ຺ຄາ ນາມ ມຫານທີ;

ມຫາສມຸທ຺ທມປ຺ເປຕິ, ຕໂຕ ຕ຺ວໍ ປານີຍໍ ຫຣາ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສາມເຓໂຣ ‘‘ອຍໍ ນາຄຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ອິຈ຺ຉາຍ ນ ທສ຺ສຕິ, ອຫໍ ພລກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ອານຸຠາວໍ ຊານາເປຕ຺ວາ ອິມໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາວ ປານີຍໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ມຫາຣາຊ ¶ , ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ມໍ ອໂນຕຕ຺ຕໂຕວ ປານີຍໍ ອາຫຣາເປຕິ, ເຕນາຫໍ ອິທເມວ ຫຣິສ຺ສາມິ, ອເປຫິ, ມາ ມໍ ວາເຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອິໂຕວ ປານີຍໍ ຫາສ຺ສໍ, ອິມິນາວມ຺ຫິ ອຕ຺ຖິໂກ;

ຍທິ ເຕ ຖາມພລໍ ອຕ຺ຖິ, ນາຄຣາຊ ນິວາຣຍາ’’ຕິ.

‘‘ສາມເຓຣ ສເຈ ອຕ຺ຖິ, ຕວ ວິກ຺ກມ ໂປຣິສໍ;

ອຠິນນ຺ທາມິ ເຕ ວາຈໍ, ຫຣສ຺ສຸ ປານີຍໍ ມມາ’’ຕິ.

ອຖ ¶ ນໍ ສາມເຓໂຣ ‘‘ເອວໍ, ມຫາຣາຊ, ຫຣາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຍທິ ສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຫຣາຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ – ‘‘ເຕນ ຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ຊານສ຺ສູ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ພຸທ຺ຘສາສນສ຺ສ ອານຸຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ມຍາ ປານີຍໍ ຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາກາສຏ຺ຐເທວຕານໍ ຕາວ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ຕາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ‘‘ເອຕສ຺ມິໍ ອໂນຕຕ຺ຕທຫປິຏ຺ເຐ ປນ຺ນຄນາຄຣາເຊນ ສທ຺ຘິໍ ມມ ສງ຺ຄາໂມ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຊຍປຣາຊຍໍ ໂອໂລເກຖາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ເອເຕເນວ ນີຫາເຣນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂລກປາເລ ສກ຺ກສຸຍາມສນ຺ຕຸສິຕປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີ ຈ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ຕໂຕ ປຣໍ ປຏິປາຏິຍາ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ເມຫິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ¶ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິເຕຫິ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ເອວໍ ໂສ ອສຎ຺ເຎ ຈ ອຣູປິພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ຈ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ມຸຫຸຕ຺ເຕເນວ ອາຫິຓ຺ຑິຕ຺ວາ ອາໂຣເຈສິ. ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສພ຺ພາປິ ເທວຕາ ອໂນຕຕ຺ຕທຫປິຏ຺ເຐ ນາຬິຍໍ ປກ຺ຂິຕ຺ຕານິ ປິຏ຺ຐຈຸຓ຺ຓານິ ວິຍ ອາກາສໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ປູເຣຕ຺ວາ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ສນ຺ນິປຕິເຕ ເທວສງ຺ເຆ ສາມເຓໂຣ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ນາຄຣາຊໍ ອາຫ –

‘‘ສຸໂຓຫິ ເມ ນາຄຣາຊ, ອຸຄ຺ຄເຕຊ ມຫພ຺ພລ;

ເທຫິ ເມ ປານີຍຆຏໍ, ເຠສຊ຺ຊຕ຺ຖມ຺ຫິ ອາຄໂຕ’’ຕິ.

‘‘ສາມເຓຣ ສເຈ ອຕ຺ຖິ, ຕວ ວິກ຺ກມ ໂປຣິສໍ;

ອຠິນນ຺ທາມິ ເຕ ວາຈໍ, ຫຣສ຺ສຸ ປານີຍໍ ມມາ’’ຕິ.

ໂສ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ນາຄຣາຊສ຺ສ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐິຕໂກວ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕຠາວໍ ມາເປຕ຺ວາ ອາກາສໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ນາຄຣາຊສ຺ສ ຜເຓ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ອໂຘມຸຂໍ ນິປ຺ປີເຬສິ, ຕາວເທວ ພລວຕາ ປຸຣິເສນ ອກ຺ກນ຺ຕອລ຺ລຈມ຺ມໍ ວິຍ ນາຄຣາຊສ຺ສ ຜເຓ ອກ຺ກນ຺ຕມຕ຺ເຕ ໂອຄລິຕ຺ວາ ທພ຺ພິມຕ຺ຕາ ຜຓປຸຏກາ ອເຫສຸໍ. ນາຄຣາຊສ຺ສ ຜເຓຫິ ມຸຕ຺ຕມຸຕ຺ຕຏ຺ຐານໂຕ ຕາລກ຺ຂນ຺ຘປມາຓາ ¶ ອຸທກວຏ຺ຏິໂຍ ອຸຄ຺ຄຎ຺ຉິໍສຸ. ສາມເຓໂຣ ອາກາເສເຍວ ປານີຍວາຣກໍ ¶ ປູເຣສິ. ເທວສງ຺ໂຆ ສາຘຸກາຣມທາສິ. ອຖ ນາຄຣາຊາ ¶ ລຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສາມເຓຣສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິ, ຊຍກຸສຸມວຓ຺ຓານິສ຺ສ ອກ຺ຂີນິ ອເຫສຸໍ. ໂສ ‘‘ອຍໍ ມໍ ເທວສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ປານີຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ລຊ຺ຊາເປສິ, ເອຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຸເຂ ຫຕ຺ຖໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຫທຍມໍສໍ ວາສ຺ສ ມທ຺ທາມິ, ປາເທ ວາ ນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາຣຄງ຺ຄາຍໍ ຂິປາມີ’’ຕິ ເວເຄນ ອນຸພນ຺ຘິ. ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕປິ ນໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິເຍວ. ສາມເຓໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ປານີຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ປິວຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ນາຄຣາຊາປິ ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ ອນຸຣຸທ຺ຘ, ສາມເຓໂຣ ມຍາ ອທິນ຺ນເມວ ປານີຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕ, ມາ ປິວິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເອວໍ ກິຣ ສາມເຓຣາຕິ. ‘‘ປິວຖ, ຠນ຺ເຕ, ອິມິນາ ເມ ທິນ຺ນໍ ປານີຍໍ ອາຫຏ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ‘‘ຂີຓາສວສາມເຓຣສ຺ສ ມຸສາກຖນໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິ. ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວສ຺ສ ອາພາໂຘ ປຏິປສ຺ສມ຺ຠິ. ປຸນ ນາໂຄ ເຖຣໍ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສາມເຓເຣນມ຺ຫິ ສພ຺ພໍ ເທວຄຓໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ລຊ຺ຊາປິໂຕ, ອຫມສ຺ສ ຫທຍໍ ວາ ຜາເລສ຺ສາມິ, ປາເທ ວາ ນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາຣຄງ຺ຄາຍ ຂິປິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ມຫາຣາຊ, ສາມເຓໂຣ ມຫານຸຠາໂວ, ຕຸມ຺ເຫ ສາມເຓເຣນ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ຄາເມຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຖ ¶ , ຂມາເປຕ຺ວາ ນໍ ຄຈ຺ຉຖາຕິ. ໂສ ສຍມ຺ປິ ສາມເຓຣສ຺ສ ອານຸຠາວໍ ຊານາຕິເຍວ, ລຊ຺ຊາຍ ປນ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາຄໂຕ. ອຖ ນໍ ເຖຣສ຺ສ ວຈເນນ ຂມາເປຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖວໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອໂນຕຕ຺ຕອຸທເກນ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາຄມນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ມຍ຺ຫໍ ປຫິເຓຍ຺ຍາຖ, ອຫເມວ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ເຖໂຣປິ ສາມເຓຣໍ ອາທາຍ ປາຍາສິ. ສຕ຺ຖາ ເຖຣສ຺ສ ອາຄມນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທ ເຖຣສ຺ສ ອາຄມນໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ຠິກ຺ຂູປິ ເຖຣໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິຄ຺ຄເຫສຸໍ. ອເຖກຈ຺ເຈ ສາມເຓຣໍ ສີເສປິ ກຓ຺ເຓສຸປິ ພາຫາຍມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວາ ສຎ຺ຈາເລຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ສາມເຓຣ ຈູຬກນິຏ຺ຐ, ນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ກິຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠາຣິຍໍ ວຕິເມສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ກມ຺ມໍ ອາສີວິສໍ ຄີວາຍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ວິຍ ສາມເຓຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ນາສ຺ສ ອານຸຠາວໍ ຊານນ຺ຕິ, ອຊ຺ຊ ມຍາ ສຸມນສາມເຓຣສ຺ສ ຄຸຓໍ ປາກຏໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ເຖໂຣປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອານນ຺ທ, ອໂນຕຕ຺ຕອຸທເກນມ຺ຫິ ປາເທ ໂຘວິຕຸກາໂມ ¶ , ສາມເຓຣານໍ ຆຏໍ ທຕ຺ວາ ປານີຍໍ ອາຫຣາເປຫີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ວິຫາເຣ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ¶ ສາມເຓຣສຕານິ ສນ຺ນິປາເຕສິ. ເຕສຸ ສຸມນສາມເຓໂຣ ສພ຺ພນວໂກ ອໂຫສິ. ເຖໂຣ ສພ຺ພມຫລ຺ລກໍ ສາມເຓຣໍ ອາຫ – ‘‘ສາມເຓຣ, ສຕ຺ຖາ ອໂນກຕ຺ຕທຫອຸທເກນ ປາເທ ໂຘວິຕຸກາໂມ, ຆຏໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປານີຍໍ ອາຫຣາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ນ ສກ຺ໂກມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ນ ອິຈ຺ຉິ. ເຖໂຣ ເສເສປິ ປຏິປາຏິຍາ ປຸຈ຺ຉິ, ເຕປິ ຕເຖວ ວຕ຺ວາ ປຏິກ຺ຂິປິໍສຸ. ‘‘ກິໍ ປເນຕ຺ຖ ຂີຓາສວສາມເຓຣາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ? ອຕ຺ຖິ, ເຕ ປນ ‘‘ນາຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ພທ຺ໂຘ ¶ ມາລາປຸໂຏ, ສຸມນສາມເຓຣສ຺ເສວ ພທ຺ໂຘ’’ຕິ ນ ອິຈ຺ຉິໍສຸ, ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ອສມຕ຺ຖຕາເຍວ ນ ອິຈ຺ຉິໍສຸ. ປຣິໂຍສາເນ ປນ ສຸມນສ຺ສ ວາເຣ ສມ຺ປຕ຺ເຕ, ‘‘ສາມເຓຣ, ສຕ຺ຖາ ອໂນຕຕ຺ຕທຫອຸທເກນ ປາເທ ໂຘວິຕຸກາໂມ, ກຸຏໍ ອາທາຍ ກິຣ ອຸທກໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສຕ຺ຖຣິ ອາຫຣາເປນ຺ເຕ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອໂນຕຕ຺ຕໂຕ ກິຣ ມໍ ອຸທກໍ ອາຫາຣາເປຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາມ, ສຸມນາ’’ຕິ. ໂສ ວິສາຂາຍ ກາຣິເຕສຸ ຆນສຸວຓ຺ຓໂກຏ຺ຏິເມສຸ ເສນາສນກຸເຏສຸ ເອກໍ ສຏ຺ຐິກຸຏອຸທກຄຓ຺ຫນກໍ ມຫາຆຏໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ເມ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອໍສກູເຏ ຐປິເຕນ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ໂອລມ຺ພກໍ ກຕ຺ວາ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕາຠິມຸໂຂ ປກ຺ຂນ຺ທິ.

ນາຄຣາຊາ ສາມເຓຣໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸຏໍ ¶ ອໍສກູເຏນ ອາທາຍ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ມາທິເສ ທາເສ ວິຊ຺ຊມາເນ ກສ຺ມາ ສຍໍ ອາຄຕາ, ອຸທເກນຕ຺ເຖ ສຕິ ກສ຺ມາ ສາສນມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ປຫິຓຖາ’’ຕິ ກຸເຏນ ອຸທກໍ ອາທາຍ ສຍໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ປຸຣໂຕ ໂຫຖ, ຠນ຺ເຕ, ອຫເມວ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕິຏ຺ຐຖ ຕຸມ຺ເຫ, ມຫາຣາຊ, ອຫເມວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ອາຓຕ຺ໂຕ’’ຕິ ນາຄຣາຊານໍ ນິວຕ຺ຕາເປຕ຺ວາ ກຸຏໍ ມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາເສນາຄຎ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ປສ຺ສຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາມເຓຣສ຺ສ ລີລໍ, ອາກາເສ ຫໍສຣາຊາ ວິຍ ໂສຠຕີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສປິ ປານີຍຆຏໍ ຐເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ອາຫ – ‘‘ກຕິວສ຺ໂສສິ ຕ຺ວໍ, ສຸມນາ’’ຕິ? ‘‘ສຕ຺ຕວສ຺ໂສມ຺ຫິ, ຠນ຺ເຕຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ສຸມນ, ອຊ຺ຊ ປຏ຺ຐາຍ ຠິກ຺ຂຸ ໂຫຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທາຍຊ຺ຊອຸປສມ຺ປທໍ ອທາສິ. ທ຺ເວເຍວ ¶ ກິຣ ສາມເຓຣາ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກາ ອຸປສມ຺ປທໍ ລຠິໍສຸ – ອຍຎ຺ຈ ສຸມໂນ ໂສປາໂກ ຈາຕິ.

ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ອຸປສມ຺ປນ຺ເນ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ, ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອາວຸໂສ, ເອວຣູໂປ ຫິ ນາມ ທຫຣສາມເຓຣສ຺ສ ອານຸຠາໂວ ໂຫຕິ, ນ ໂນ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ເອວຣູໂປ ອານຸຠາໂວ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາສເນ ທຫໂຣປິ ສມ຺ມາ ປຏິປນ຺ໂນ ເອວຣູປໍ ¶ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ລຠຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ໂຍ ຫເວ ທຫໂຣ ຠິກ຺ຂຸ, ຍຸຎ຺ຊຕິ ພຸທ຺ຘສາສເນ;

ໂສມໍ ໂລກໍ ປຠາເສຕິ, ອພ຺ຠາ ມຸຕ຺ໂຕວ ຈນ຺ທິມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ຍຸຎ຺ຊຕີຕິ ຆຏຕິ ວາຍມຕິ. ປຠາເສຕີຕິ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕໂນ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາເຓນ ອພ຺ຠາທີຫິ ມຸຕ຺ໂຕ ຈນ຺ທິມາ ວິຍ ໂລກໍ ຂນ຺ຘາທິເຠທໍ ໂລກໍ ໂອຠາເສຕິ, ເອກາໂລກໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ຉິນ຺ທ ¶ ¶ ¶ ໂສຕນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປສາທພຫຸລໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ເຄເຫ ໂສຬສມຕ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາຄຕເວລາຍ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ ໂຠນ຺ໂຕ ອຣຫນ຺ໂຕ, ນິສີທນ຺ຕຸ ໂຠນ຺ໂຕ ອຣຫນ຺ໂຕ’’ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ວທນ຺ໂຕ ອຣຫນ຺ຕວາທປຏິສໍຍຸຕ຺ຕເມວ ວທຕິ. ເຕສຸ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ‘‘ອຍໍ ອມ຺ເຫສຸ ອຣຫນ຺ຕສຎ຺ຎີ’’ຕິ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ, ຂີຓາສວາ ‘‘ອຍໍ ໂນ ຂີຓາສວຠາວໍ ຊານາຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ເຕ ສພ຺ເພປິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍນ຺ຕາ ຕສ຺ສ ເຄຫໍ ນາຄມິໍສຸ. ໂສ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ‘‘ກິນ຺ນຸ ໂຂ, ອຍ຺ຍາ, ນາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເອຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕຫິ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ອາໂຣຈິເຕ ‘‘ສາທິຍຖ ປນ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣຫນ຺ຕວາທ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ນ ສາທິຍາມ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ມນຸສ຺ສານໍ ເອຕໍ ປສາທຠຎ຺ຎໍ, ອນາປຕ຺ຕິ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ປສາທຠຎ຺ເຎ, ອປິ ຈ ໂຂ ປນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອຣຫນ຺ເຕສຸ ອຘິມຕ຺ຕໍ ເປມໍ, ຕສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫຫິປິ ຕຓ຺ຫາໂສຕໍ ເຉຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕເມວ ປຕ຺ຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຉິນ຺ທ ໂສຕໍ ປຣກ຺ກມ຺ມ, ກາເມ ປນຸທ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ສງ຺ຂາຣານໍ ຂຍໍ ຎຕ຺ວາ, ອກຕຎ຺ຎູສິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຣກ຺ກມ຺ມາຕິ ຕຓ຺ຫາໂສຕໍ ນາມ ນ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນ ວາຍາເມນ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ມຫນ຺ເຕນ ປຣກ຺ກເມນ ປຣກ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ໂສຕໍ ຉິນ຺ທ. ອຸໂຠປິ ກາເມ ປນຸທ ນີຫຣ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ຂີຓາສວານໍ ອາລປນເມຕໍ. ສງ຺ຂາຣານນ຺ຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ຂຍໍ ຊານິຕ຺ວາ. ອກຕຎ຺ຎູຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕ຺ວໍ ສຸວຓ຺ຓາທີສຸ ເກນຈິ ອກຕສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ຊານນໂຕ ອກຕຎ຺ຎູ ນາມ ໂຫສີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ຍທາ ¶ ທ຺ວເຍສູຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສມ຺ພຫຸເລ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກທິວສຎ຺ຫິ ¶ ຕິໍສມຕ຺ຕາ ທິສາວາສິກາ ຠິກ຺ຂູ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ເຕສໍ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິຕໂກວ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ທ຺ເວ ຘມ຺ມາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ກຕເມ ນຸ ໂຂ ທ຺ເວ ຘມ຺ມາ’’ຕິ? ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ທ຺ເວ ຘມ຺ມາຕິ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສມຖວິປສ຺ສນາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຍທາ ທ຺ວເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ, ປາຣຄູ ໂຫຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ;

ອຖສ຺ສ ສພ຺ເພ ສໍໂຍຄາ, ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ຊານໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍທາຕິ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ ທ຺ວິຘາ ຐິເຕສຸ ສມຖວິປສ຺ສນາຘມ຺ເມສຸ ອຠິຎ຺ຎາປາຣຄາທິວເສນ ອຍໍ ຂີຓາສໂວ ປາຣຄູ ໂຫຕິ, ອຖສ຺ສ ວຏ຺ຏສ຺ມິໍ ສໍໂຍຊນສມຕ຺ຖາ ສພ຺ເພ ກາມໂຍຄາທໂຍ ສໍໂຍຄາ ເອວໍ ຊານນ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ສພ຺ເພປິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສູຕິ.

ຍສ຺ສ ປາຣນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມາຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ¶ ກິເຣກສ຺ມິໍ ທິວເສ ອຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຠນ຺ເຕ ¶ , ປາຣໍ ປາຣນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ກິນ຺ນຸ ໂຂ ເອຕໍ ປາຣໍ ນາມາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ມາໂຣ ອຍ’’ນ຺ຕິ ວິທິຕ຺ວາ, ‘‘ປາປິມ, ກິໍ ຕວ ປາເຣນ, ຕຎ຺ຫິ ວີຕຣາເຄຫິ ປຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຍສ຺ສ ປາຣໍ ອປາຣໍ ວາ, ປາຣາປາຣໍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ວີຕທ຺ທຣໍ ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ປາຣນ຺ຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ຉ ອາຍຕນານິ. ອປາຣນ຺ຕິ ພາຫິຣານິ ຉ ອາຍຕນານິ. ປາຣາປາຣນ຺ຕິ ຕທຸຠຍໍ. ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ຍສ຺ສ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ‘‘ອຫ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ມມ’’ນ຺ຕິ ວາ ຄຫຓາຠາເວນ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ກິເລສທຣຖານໍ ວິຄເມນ ວີຕທ຺ທຣໍ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ອຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ຌາຍິນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ອຕ຺ຕໂນ ສາວເກ, ‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’ຕິ ¶ ວທຕິ, ອຫຎ຺ຈມ຺ຫິ ຊາຕິໂຄຕ຺ເຕນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ມມ຺ປິ ນຸ ໂຂ ເອວໍ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນາຫໍ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕມຕ຺ເຕນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມິ, ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕເມວ ປເນວໍ ວທາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຌາຍິໍ ວິຣຊມາສີນໍ, ກຕກິຈ຺ຈມນາສວໍ;

ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຖມນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຌາຍິນ຺ຕິ ທຸວິເຘນ ຌາເນນ ຌາຍນ຺ຕໍ ກາມຣເຊນ ວິຣຊໍ ວເນ ເອກກມາສີນໍ ຈຕູຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ໂສຬສນ຺ນໍ ກິຈ຺ຈານໍ ກຕຕ຺ຕາ ກຕກິຈ຺ຈໍ ອາສວານໍ ອຠາເວນ ອນາສວໍ ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ ອຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ອຎ຺ຎຕຣພ຺ຣາຫ຺ມຓວຕ຺ຖຸ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

ທິວາ ¶ ຕປຕີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ປເສນທິ ໂກສໂລ ກິຣ ມຫາປວາຣຓາຍ ສພ຺ພາຠຣຓປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ¶ ຄນ຺ຘມາລາທີນິ ອາທາຍ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ກາຬຸທາຍິຕ຺ເຖໂຣ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິສປຣິຍນ຺ເຕ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ນາມເມວ ປນສ຺ເສຕໍ, ສຣີຣໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ຂເຓ ຈນ຺ໂທ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ສູຣິໂຍ ອຕ຺ຖເມຕິ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ອຕ຺ຖເມນ຺ຕສ຺ສ ຈ ສູຣິຍສ຺ສ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຈ ຈນ຺ທສ຺ສ ໂອຠາສໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ສຣີໂຣຠາສໍ ເຖຣສ຺ສ ສຣີໂຣຠາສໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຈ ສຣີໂຣຠາສໍ ໂອໂລເກສິ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ໂພຠາເສ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາວ ວິໂຣຈຕິ. ເຖໂຣ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຊ຺ຊ ມມ ອິເມ ໂອຠາເສ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ຕຸມ຺ຫາກເມວ ໂອຠາໂສ ຣຸຈ຺ຈຕິ. ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຫິ ສຣີຣໍ ສພ຺ໂພຠາເສ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວິໂຣຈຕີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ, ‘‘ອານນ຺ທ, ສູຣິໂຍ ນາມ ທິວາ ວິໂຣຈຕິ, ຈນ຺ໂທ ຣຕ຺ຕິໍ, ຣາຊາ ອລງ຺ກຕກາເລເຍວ, ຂີຓາສເວ ຄຓສງ຺ຄຓິກໍ ປຫາຍ ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍໍເຍວ ວິໂຣຈຕິ, ພຸທ຺ຘາ ປນ ຣຕ຺ຕິມ຺ປິ ທິວາປິ ປຎ຺ຈວິເຘນ ເຕເຊນ ວິໂຣຈນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ທິວາ ຕປຕິ ອາທິຈ຺ໂຈ, ຣຕ຺ຕິມາຠາຕິ ຈນ຺ທິມາ;

ສນ຺ນທ຺ໂຘ ຂຕ຺ຕິໂຍ ຕປຕິ, ຌາຍີ ຕປຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ;

ອຖ ສພ຺ພມໂຫຣຕ຺ຕິໍ, ພຸທ຺ໂຘ ຕປຕິ ເຕຊສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທິວາ ຕປຕີຕິ ທິວາ ວິໂຣຈຕິ, ຣຕ຺ຕິໍ ປນສ຺ສ ຄຕມຄ຺ໂຄປິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຈນ຺ທິມາຕິ ຈນ຺ໂທປິ ¶ ອພ຺ຠາທີຫິ ວິມຸຕ຺ໂຕ ຣຕ຺ຕິເມວ ວິໂຣຈຕິ, ໂນ ທິວາ. ສນ຺ນທ຺ໂຘຕິ ສຸວຓ຺ຓມຓິວິຈິຕ຺ເຕຫິ ສພ຺ພາຠຣເຓຫິ ປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕວ ຣາຊາ ວິໂຣຈຕິ, ນ ອຎ຺ຎາຕກເວເສນ ຐິໂຕ. ຌາຍີຕິ ຂີຓາສໂວ ປນ ຄຓໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ຌາຍນ຺ໂຕວ ວິໂຣຈຕິ. ເຕຊສາຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປນ ສີລເຕເຊນ ທຸສ຺ສີລ຺ຍເຕຊໍ, ຄຸຓເຕເຊນ ນິຄ຺ຄຸຓເຕຊໍ, ປຎ຺ຎາເຕເຊນ ¶ ທຸປ຺ປຎ຺ຎເຕຊໍ, ປຸຎ຺ຎເຕເຊນ ¶ ອປຸຎ຺ຎເຕຊໍ, ຘມ຺ມເຕເຊນ ອຘມ຺ມເຕຊໍ ປຣິຍາທິຍິຕ຺ວາ ອິມິນາ ປຎ຺ຈວິເຘນ ເຕຊສາ ນິຈ຺ຈກາລເມວ ວິໂຣຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

໖. ອຎ຺ຎຕຣພ຺ຣາຫ຺ມຓປພ຺ພຊິຕວຕ຺ຖຸ

ພາຫິຕປາໂປຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປພ຺ພຊິຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອໂກ ກິຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພາຫິຣກປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຕ຺ຕໂນ ສາວເກ ‘ປພ຺ພຊິຕາ’ຕິ ວທຕິ, ອຫຎ຺ຈມ຺ຫິ ¶ ປພ຺ພຊິໂຕ, ມມ຺ປິ ໂຂ ເອວໍ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນາຫໍ ເອຕ຺ຕເກນ ‘ປພ຺ພຊິໂຕ’ຕິ ວທາມິ, ກິເລສມລານໍ ປນ ປພ຺ພາຊິຕຕ຺ຕາ ປພ຺ພຊິໂຕ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ພາຫິຕປາໂປຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ສມຈຣິຍາ ສມໂຓຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ;

ປພ຺ພາຊຍມຕ຺ຕໂນ ມລໍ, ຕສ຺ມາ ປພ຺ພຊິໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສມຈຣິຍາຕິ ສພ຺ພາກຸສລານິ ສເມຕ຺ວາ ຈຣເຓນ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ພາຫິຕປາປຕາຍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ອກຸສລານິ ສເມຕ຺ວາ ຈຣເຓນ ສມໂຓຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ຣາຄາທິມລໍ ປພ຺ພາຊຍນ຺ໂຕ ວິໂນເທນ຺ໂຕ ຈຣຕິ, ໂສປິ ເຕນ ປພ຺ພາຊເນນ ປພ຺ພຊິໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປພ຺ພຊິໂຕ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ອຎ຺ຎຕຣພ຺ຣາຫ຺ມຓປພ຺ພຊິຕວຕ຺ຖຸ ຉຏ຺ຐໍ.

ນ ¶ ¶ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິໍ ກິຣ ຐາເນ ສມ຺ພຫຸລາ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ອໂຫ ອມ຺ຫາກໍ ¶ , ອຍ຺ໂຍ, ຂນ຺ຕິພເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອຎ຺ເຎສຸ ອກ຺ໂກສນ຺ເຕສຸ ວາ ປຫຣນ຺ເຕສຸ ວາ ໂກປມຕ຺ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ຄຸເຓ ກຖຍິໍສຸ. ອເຖໂກ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ໂກ ເອສ ນ ກຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ເຖໂຣ’’ຕິ. ‘‘ນໍ ກຸຊ຺ຌາເປນ຺ໂຕ ນ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ເຖຕໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ອຫໍ ນໍ ກຸຊ຺ຌາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ? ‘‘ສເຈ ສກ຺ໂກສິ, ກຸຊ຺ຌາເປຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ໂຫຕຸ, ຊານິສ຺ສາມິສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເຖຣໍ ຠິກ຺ຂາຍ ປວິຏ຺ຐໍ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠາເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິມຊ຺ເຌ ມຫນ຺ຕໍ ປາຓິປ຺ປຫາຣມທາສິ. ເຖໂຣ ‘‘ກິໍ ນາເມຕ’’ນ຺ຕິ ອໂນໂລເກຕ຺ວາວ ຄໂຕ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສກລສຣີເຣ ຑາໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສ ‘‘ອໂຫ ຄຸຓສມ຺ປນ຺ໂນ, ອຍ຺ໂຍ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ຂມຖ ເມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຫໍ ວີມໍສນຕ຺ຖາຍ ຕຸມ຺ເຫ ປຫຣິ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ໂຫຕຸ ຂມາມິ ເຕ’’ຕິ. ‘‘ສເຈ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຂມຖ, ມມ ເຄເຫເຍວ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິ, ເຖໂຣປິ ປຕ຺ຕໍ ອທາສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຖຣໍ ເຄຫໍ ເນຕ຺ວາ ປຣິວິສິ.

ມນຸສ຺ສາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ອມ຺ຫາກໍ ນິຣປຣາໂຘ ອຍ຺ໂຍ ປຫໂຏ, ທຓ຺ເຑນປິສ຺ສ ໂມກ຺ໂຂ ນຕ຺ຖິ, ເອຕ຺ເຖວ ນໍ ມາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ ເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑາທິຫຕ຺ຖາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ເຄຫທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເຖໂຣ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ປຕ຺ຕໍ ອທາສິ. ມນຸສ຺ສາ ຕໍ ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ນິວຕ຺ເຕຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ກິໍ ເອຕໍ ອຸປາສກາຕິ? ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ¶ ຕຸມ຺ເຫ ປຫຏາ, ມຍມສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ຊານິສ຺ສາມາຕິ. ກິໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ ອິມິນາ ປຫຏາ, ອຸທາຫຸ ອຫນ຺ຕິ? ຕຸມ຺ເຫ, ຠນ຺ເຕຕິ. ‘‘ມໍ ເອສ ປຫຣິຕ຺ວາ ຂມາເປສິ, ຄຈ຺ຉຖ ຕຸມ຺ເຫ’’ຕິ ມນຸສ຺ເສ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ນິວຕ຺ຕາເປຕ຺ວາ ເຖໂຣ ວິຫາຣເມວ ຄໂຕ. ຠິກ຺ຂູ ອຸຊ຺ຌາຍິໍສຸ ‘‘ກິໍ ນາເມຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ເຍນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ປຫໂຏ, ຕສ຺ເສວ ເຄເຫ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕ. ເຖຣສ຺ສ ປຫຏກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິທານິ ໂສ ກສ຺ສ ລຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ອວເສເສ ໂປເຖນ຺ໂຕ ວິຈຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ¶ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ປຫຣນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຄິຫິພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ປນ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຫໂຏ ຠວິສ຺ສຕິ, ໂກໂຘ ນາເມສ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ສມຸຄ຺ຆາຕໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ນ ¶ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຫເຣຍ຺ຍ, ນາສ຺ສ ມຸຎ຺ເຈຖ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ;

ຘີ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຫນ຺ຕາຣໍ, ຕໂຕ ຘີ ຍສ຺ສ ມຸຎ຺ຈຕິ.

‘‘ນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ເສຕທກິຎ຺ຈິ ເສຍ຺ໂຍ, ຍທາ ນິເສໂຘ ມນໂສ ປິເຍຫິ;

ຍໂຕ ຍໂຕ ຫິໍສມໂນ ນິວຕ຺ຕຕິ, ຕໂຕ ຕໂຕ ສມ຺ມຕິເມວ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຫເຣຍ຺ຍາຕິ ‘‘ຂີຓາສວພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຫມສ຺ມີ’’ຕິ ຊານນ຺ໂຕ ຂີຓາສວສ຺ສ ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ວາ ຊາຕິພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ¶ ນ ປຫເຣຍ຺ຍ. ນາສ຺ສ ມຸຎ຺ເຈຖາຕິ ໂສປິ ປຫໂຏ ຂີຓາສວພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອສ຺ສ ປຫຣິຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ເວຣໍ ນ ມຸຎ຺ເຈຖ, ຕສ຺ມິໍ ໂກປໍ ນ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘີ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສາຕິ ຂີຓາສວພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຫນ຺ຕາຣໍ ຄຣຫາມິ. ຕໂຕ ຘີຕິ ໂຍ ປນ ຕໍ ປຫຣນ຺ຕໍ ປຏິປຫຣນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ເວຣໍ ມຸຎ຺ຈຕິ, ຕໍ ຕໂຕປິ ຄຣຫາມິເຍວ.

ເອຕທກິຎ຺ຈິ ເສຍ຺ໂຍຕິ ຍໍ ຂີຓາສວສ຺ສ ອກ຺ໂກສນ຺ຕໍ ວາ ອປຈ຺ຈກ຺ໂກສນໍ, ປຫຣນ຺ຕໍ ວາ ອປ຺ປຏິປຫຣຓໍ, ເອຕໍ ຕສ຺ສ ຂີຓາສວພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ນ ກິຎ຺ຈິ ເສຍ຺ໂຍ, ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ເສຍ຺ໂຍ ນ ໂຫຕິ, ອຘິມຕ຺ຕເມວ ເສຍ຺ໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທາ ນິເສໂຘ ມນໂສ ປິເຍຫີຕິ ໂກຘນສ຺ສ ຫິ ໂກຘຸປ຺ປາໂທວ ມນໂສ ປິໂຍ ນາມ. ໂກໂຘ ຫິ ປເນສ ມາຕາປິຕູສຸປິ ພຸທ຺ຘາທີສຸປິ ອປຣຊ຺ຌຕິ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ອສ຺ສ ເຕຫິ ມນໂສ ນິເສໂຘ ໂກຘວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິຄ຺ຄໂຫ, ເອຕໍ ນ ກິຎ຺ຈິ ເສຍ຺ໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫິໍສມໂນຕິ ໂກຘມໂນ. ໂສ ຕສ຺ສ ຍໂຕ ຍໂຕ ວຕ຺ຖຸໂຕ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ສມຸຄ຺ຆາຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນິວຕ຺ຕຕິ ¶ ¶ . ຕໂຕ ຕໂຕຕິ ຕໂຕ ຕໂຕ ວຕ຺ຖຸໂຕ ສກລມ຺ປິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ນິວຕ຺ຕຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ຍສ຺ສ ກາເຍນ ວາຈາຍາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຫາປຊາປຕິໍ ໂຄຕມິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຠຄວຕາ ¶ ຫິ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອຏ຺ຐ ຄຣຸຘມ຺ເມ ມຓ຺ຑນກຊາຕິໂຍ ປຸຣິໂສ ສຸຣຠິປຸປ຺ຜທາມໍ ວິຍ ສິຣສາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສປຣິວາຣາ ມຫາປຊາປຕິ ໂຄຕມີ ອຸປສມ຺ປທໍ ລຠິ, ອຎ຺ໂຎ ຕສ຺ສາ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ວາ ອາຈຣິໂຍ ວາ ນຕ຺ຖິ. ເອວໍ ລທ຺ຘູປສມ຺ປທໍ ເຖຣິໍ ອາຣພ຺ຠ ອປເຣນ ສມເຍນ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ມຫາປຊາປຕິຍາ ໂຄຕມິຍາ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາ ນ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ສຫຕ຺ເຖເນວ ກາສາຍານິ ຄຓ຺ຫີ’’ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍນ຺ຕິໂຍ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ເນວ ອຸໂປສຖໍ ນ ປວາຣຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສປິ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ຕາສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ ມຫາປຊາປຕິຍາ ໂຄຕມິຍາ ອຏ຺ຐ ຄຣຸຘມ຺ມາ ທິນ຺ນາ, ອຫເມວສ຺ສາຈຣິໂຍ, ອຫເມວ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ. ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິວິຣຫິເຕສຸ ຂີຓາສເວສຸ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ນາມ ນ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຍສ຺ສ ¶ ກາເຍນ ວາຈາຍ, ມນສາ ນຕ຺ຖິ ທຸກ຺ກຏໍ;

ສໍວຸຕໍ ຕີຫິ ຐາເນຫິ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ສາວຊ຺ຊໍ ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍໍ ອປາຍສໍວຕ຺ຕນິກໍ ກມ຺ມໍ. ຕີຫິ ຐາເນຫີຕິ ເອເຕຫິ ກາຍາທີຫິ ຕີຫິ ກາຣເຓຫິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິປເວສນິວາຣຓຕ຺ຖາຍ ທ຺ວາຣໍ ປິຫິຕໍ, ຕໍ ອຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ຍມ຺ຫາຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣາຍສ຺ມາ ອສ຺ສຊິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ຍສ຺ສໍ ທິສາຍໍ ເຖໂຣ ວສຕີ’’ຕິ ສຸຓາຕິ, ຕໂຕ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ຕໂຕວ ສີສໍ ກຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊຕິ. ຠິກ຺ຂູ ‘‘ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ອຊ຺ຊາປິ ທິສາ ນມສ຺ສມາໂນ ວິຈຣຕີ’’ຕິ ຕມຕ຺ຖໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ເຖຣໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ທິສາ ນມສ຺ສນ຺ໂຕ ວິຈຣສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ¶ , ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມມ ທິສາ ນມສ຺ສນຠາວໍ ວາ ອນມສ຺ສນຠາວໍ ວາ ¶ ຕຸມ຺ເຫວ ຊານາຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ທິສາ ນມສ຺ສຕິ, ອສ຺ສຊິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປນ ສນ຺ຕິກາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ຕຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ອາຈຣິຍໍ ນມສ຺ສຕິ. ຍຎ຺ຫິ ອາຈຣິຍໍ ນິສ຺ສາຍ ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ວິຊານາຕິ, ເຕນ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ອຄ຺ຄິ ວິຍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ນມສ຺ສິຕພ຺ໂພເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຍມ຺ຫາ ຘມ຺ມໍ ວິຊາເນຍ຺ຍ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘເທສິຕໍ;

ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຕໍ ນມສ຺ເສຍ຺ຍ, ອຄ຺ຄິຫຸຕ຺ຕໍວ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຄ຺ຄິຫຸຕ຺ຕໍວາຕິ ຍຖາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຄ຺ຄິຫຸຕ຺ຕໍ ສມ຺ມາ ປຣິຈຣເຓນ ເຈວ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມາທີຫິ ຈ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ນມສ຺ສຕິ, ເອວໍ ຍມ຺ຫາ ອາຈຣິຍາ ຕຖາຄຕປເວທິຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຊາເນຍ຺ຍ, ຕໍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ນມສ຺ເສຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ນ ຊຏາຫີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ຊຏິລພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ¶ ¶ ກິຣ ‘‘ອຫໍ ມາຕິໂຕ ຈ ປິຕິໂຕ ຈ ສຸຊາໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ສເຈ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຕ຺ຕໂນ ສາວເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ວທຕິ, ມມ຺ປິ ນຸ ໂຂ ຕຖາ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຊຏາມຕ຺ເຕນ, ນ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕມຕ຺ເຕນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມິ, ປຏິວິທ຺ຘສຈ຺ຈເມວ ປນາຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ ວທາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ນ ຊຏາຫິ ນ ໂຄຕ຺ເຕນ, ນ ຊຈ຺ຈາ ໂຫຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ;

ຍມ຺ຫິ ສຈ຺ຈຎ຺ຈ ຘມ຺ໂມ ຈ, ໂສ ສຸຈີ ໂສ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ຍສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ໂສຬສຫາກາເຣຫິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ສຈ຺ຈຎາຓຎ຺ເຈວ ນວວິໂຘ ຈ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ສຸຈິ, ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ກິໍ ເຕຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ວຄ຺ຄຸລິວຕໍ ກຸຫກພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ¶ ກິຣ ເວສາລິນຄຣທ຺ວາເຣ ເອກໍ ກກຸຘຣຸກ຺ຂໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ທ຺ວີຫິ ປາເທຫິ ຣຸກ຺ຂສາຂໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອໂຘສິໂຣ ໂອລມ຺ພນ຺ໂຕ ‘‘ກປິລານໍ ເມ ສຕໍ ເທຖ, ກຫາປເຓ ເທຖ, ປຣິຈາຣິກໍ ເທຖ, ໂນ ເຈ ທສ຺ສຖ, ອິໂຕ ປຕິຕ຺ວາ ມຣນ຺ໂຕ ນຄຣໍ ອນຄຣໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທຕິ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸຕສ຺ສ ນຄຣໍ ປວິສນກາເລ ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ທິສ຺ວາ ນິກ຺ຂມນກາເລປິ ນໍ ຕເຖວ ໂອລມ຺ພນ຺ຕໍ ປສ຺ສິໍສຸ. ນາຄຣາປິ ‘‘ອຍໍ ປາໂຕວ ປຏ຺ຐາຍ ເອວໍ ໂອລມ຺ພນ຺ໂຕ ປຕິຕ຺ວາ ມຣນ຺ໂຕ ນຄຣໍ ອນຄຣໍ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ນຄຣວິນາສຠີຕາ ‘‘ຍໍ ໂສ ຍາຈຕິ, ສພ຺ພໍ ເທມາ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ອທໍສຸ. ໂສ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ຠິກ຺ຂູ ວິຫາຣູປຈາເຣ ຕໍ ຄາວິໍ ວິຍ ວິຣວິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ‘‘ລທ຺ຘໍ ເຕ ¶ , ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍຖາປຕ຺ຖິຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ລທ຺ຘໍ ເມ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ໂສ ກຸຫກໂຈໂຣ, ປຸພ຺ເພປິ ກຸຫກໂຈໂຣເຍວ ອໂຫສິ. ອິທານິ ປເນສ ¶ ພາລຊນໍ ວຎ຺ເຈຕິ, ຕທາ ປນ ປຓ຺ຑິເຕ ວຎ຺ເຈຕຸໍ ນາສກ຺ຂີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕມາຫຣິ.

ອຕີເຕ ເອກໍ ກາສິກຄາມໍ ນິສ຺ສາຍ ເອໂກ ກຸຫກຕາປໂສ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຕໍ ເອກໍ ກຸລໍ ປຏິຊຄ຺ຄິ. ທິວາ ອຸປ຺ປນ຺ນຂາທນີຍໂຠຊນີຍໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕານໍ ວິຍ ຕສ຺ສປິ ເອກໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ເທຕິ, ສາຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໂກຏ຺ຐາສໍ ຐເປຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ເທຕິ. ອເຖກທິວສໍ ສາຍໍ ໂຄຘມໍສໍ ລຠິຕ຺ວາ ສາຘຸກໍ ປຈິຕ຺ວາ ຕໂຕ ໂກຏ຺ຐາສໍ ຐເປຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ຕສ຺ສ ອທໍສຸ. ຕາປໂສ ມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາວ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ພທ຺ໂຘ ‘‘ກິໍ ມໍສໍ ນາເມຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ໂຄຘມໍສ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ສປ຺ປິທຘິກຏຸກຠຓ຺ຑາທີນິ ¶ ຄເຫຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐເປສິ. ປຓ຺ຓສາລາຍ ປນ ອວິທູເຣ ເອກສ຺ມິໍ ວມ຺ມິເກ ໂຄຘຣາຊາ ວິຫຣຕິ. ໂສ ກາເລນ ກາລໍ ຕາປສໍ ວນ຺ທິຕຸໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຕໍທິວສໍ ປເນສ ‘‘ຕໍ ວຘິສ຺ສາມີ’’ຕິ ທຓ຺ຑໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວມ຺ມິກສ຺ສ ອວິທູເຣ ຐາເນ ນິທ຺ທາຍນ຺ໂຕ ວິຍ ນິສີທິ. ໂຄຘຣາຊາ ວມ຺ມິກໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕວ ອາກາຣໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ນ ເມ ອຊ຺ຊ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອາກາໂຣ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ຕໂຕວ ນິວຕ຺ຕິ. ຕາປໂສ ຕສ຺ສ ນິວຕ຺ຕນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ¶ ມາຣຓຕ຺ຖາຍ ທຓ຺ຑໍ ຂິປິ, ທຓ຺ໂຑ ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄໂຕ. ໂຄຘຣາຊາປິ ຘມ຺ມິກໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕໂຕ ສີສໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອາຄຕມຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕາປສໍ ອາຫ –

‘‘ສມຓໍ ຕໍ ມຎ຺ຎມາໂນ, ອຸປຄຈ຺ຉິມສຎ຺ຎຕໍ;

ໂສ ມໍ ທຓ຺ເຑນ ປາຫາສິ, ຍຖາ ອສມໂຓ ຕຖາ.

‘‘ກິໍ ເຕ ຊຏາຫິ ທຸມ຺ເມຘ, ກິໍ ເຕ ອຊິນສາຏິຍາ;

ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ເຕ ຄຫນໍ, ພາຫິຣໍ ປຣິມຊ຺ຊສີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໔.໙໗-໙໘);

ອຖ ນໍ ຕາປໂສ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕເກນ ປໂລເຠຕຸໍ ເອວມາຫ –

‘‘ເອຫິ ໂຄຘ ນິວຕ຺ຕສ຺ສຸ, ຠຸຎ຺ຊ ສາລີນໂມທນໍ;

ເຕລໍ ໂລຓຎ຺ຈ ເມ ອຕ຺ຖິ, ປຫູຕໍ ມຍ຺ຫ ປິປ຺ຜລີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໔.໙໙);

ຕໍ ¶ ສຸຕ຺ວາ ໂຄຘຣາຊາ ‘‘ຍຖາ ຍຖາ ຕ຺ວໍ ກເຖສິ, ຕຖາ ຕຖາ ເມ ປລາຍິຕຸກາມຕາວ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ເອສ ຠິຍ຺ໂຍ ປເວກ຺ຂາມິ, ວມ຺ມິກໍ ສຕໂປຣິສໍ;

ເຕລໍ ໂລຓຎ຺ຈ ກິຕ຺ເຕສິ, ອຫິຕໍ ມຍ຺ຫ ປິປ຺ຜລີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໔.໑໐໐);

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ຕຍິ ສມຓສຎ຺ຎໍ ອກາສິໍ, ອິທານິ ປນ ເຕ ມໍ ປຫຣິຕຸກາມຕາຍ ທຓ຺ໂຑ ຂິຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ຂິຕ຺ຕກາເລເຍວ ອສມໂຓ ¶ ຊາໂຕ. ກິໍ ຕາທິສສ຺ສ ທຸປ຺ປຎ຺ຎສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຊຏາຫິ, ກິໍ ສຂຸເຣນ ອຊິນຈມ຺ເມນ. ອພ຺ຠນ຺ຕຣຎ຺ຫິ ເຕ ຄຫນໍ, ເກວລໍ ພາຫິຣເມວ ປຣິມຊ຺ຊສີ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ຕທາ ເອສ ກຸຫໂກ ຕາປໂສ ¶ ອໂຫສິ, ໂຄຘຣາຊາ ປນ ອຫເມວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ຕທາ ໂຄຘປຓ຺ຑິເຕນ ຕສ຺ສ ນິຄ຺ຄຫິຕກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ກິໍ ເຕ ຊຏາຫິ ທຸມ຺ເມຘ, ກິໍ ເຕ ອຊິນສາຏິຍາ;

ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ເຕ ຄຫນໍ, ພາຫິຣໍ ປຣິມຊ຺ຊສີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໔.໙໘);

ຕຕ຺ຖ ກິໍ ເຕ ຊຏາຫີຕິ ອມ຺ໂຠ ທຸປ຺ປຎ຺ຎ ຕວ ພທ຺ຘາຫິປິ ອິມາຫິ ຊຏາຫິ ສຂຸຣາຍ ນິວຕ຺ຖາຍປິ ອິມາຍ ອຊິນຈມ຺ມສາຏິກາຍ ຈ ກິມຕ຺ໂຖຕິ. ອພ຺ຠນ຺ຕຣນ຺ຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕຣຎ຺ຫິ ເຕ ຣາຄາທິກິເລສຄຫນໍ, ເກວລໍ ຫຕ຺ຖິລຓ຺ຑໍ ອສ຺ສລຓ຺ຑໍ ວິຍ ມຏ຺ຐໍ ພາຫິຣໍ ປຣິມຊ຺ຊສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ປໍສຸກູລຘຣນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກິສາໂຄຕມິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕທາ ¶ ກິຣ ສກ຺ໂກ ປຐມຍາມາວສາເນ ເທວປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ເຕ ສາຣຓີຍຘມ຺ມກຖໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ກິສາໂຄຕມີ ‘‘ສຕ຺ຖາຣໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ສກ຺ກໍ ທິສ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກາ ນາເມສາ ¶ , ຠນ຺ເຕ, ອາຄຈ຺ຉມານາວ ຕຸມ຺ເຫ ທິສ຺ວາ ນິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ? ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິສາໂຄຕມີ ນາເມສາ, ມຫາຣາຊ, ມມ ຘີຕາ ປໍສຸກູລິກຕ຺ເຖຣີນໍ ອຄ຺ຄາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ປໍສຸກູລຘຣໍ ຊນ຺ຕຸໍ, ກິສໍ ຘມນິສນ຺ຖຕໍ;

ເອກໍ ວນສ຺ມິໍ ຌາຍນ຺ຕໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິສນ຺ຕິ ປໍສຸກູລິກາ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູປໍ ປຏິປທໍ ປູເຣນ຺ຕາ ອປ຺ປມໍສໂລຫິຕາ ເຈວ ໂຫນ຺ຕິ ¶ ຘມນິສນ຺ຖຕຄຕ຺ຕາ ຈ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ເອກໍ ວນສ຺ມິນ຺ຕິ ວິວິຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ເອກກໍ ວນສ຺ມິໍ ຌາຍນ຺ຕໍ ຕມຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ນ ¶ ຈາຫນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຕ຺ຕໂນ ສາວເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ວທຕິ ອຫຎ຺ຈມ຺ຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ມມ຺ປິ ນຸ ໂຂ ເອວໍ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນາຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕມຕ຺ເຕເນວໍ ວທາມິ, ໂຍ ປນ ອກິຎ຺ຈໂນ ອຄຫໂຓ, ຕມຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ນ ຈາຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ພ຺ຣູມິ, ໂຍນິຊໍ ມຕ຺ຕິສມ຺ຠວໍ;

ໂຠວາທິ ນາມ ໂສ ໂຫຕິ, ສເຈ ໂຫຕິ ສກິຎ຺ຈໂນ;

ອກິຎ຺ຈນໍ ອນາທານໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍນິຊນ຺ຕິ ໂຍນິຍໍ ຊາຕໍ. ມຕ຺ຕິສມ຺ຠວນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ມາຕຸ ສນ຺ຕເກ ອຸທຣສ຺ມິໍ ສມ຺ຠູຕໍ. ໂຠວາທີຕິ ໂສ ປນ ອາມນ຺ຕນາທີສຸ ‘‘ໂຠ, ໂຠ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ໂຕ ໂຠວາທິ ນາມ ໂຫຕິ, ສເຈ ຣາຄາທີຫິ ¶ ກິຎ຺ຈເນຫິ ສກິຎ຺ຈໂນ. ອຫໍ ປນ ຣາຄາທີຫິ ອກິຎ຺ຈນໍ ຈຕູຫິ ອຸປາທາເນຫິ ອນາທານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

໑໔. ອຸຄ຺ຄເສນເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕວຕ຺ຖຸ

ສພ຺ພສໍໂຍຊນນ຺ຕິ ¶ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸຄ຺ຄເສນໍ ນາມ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ‘‘ມຸຎ຺ຈ ປຸເຣ ມຸຎ຺ຈ ປຈ຺ຉໂຕ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໓໔໘) ຄາຖາວຓ຺ຓນາຍ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ.

ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຖາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຸຄ຺ຄເສໂນ ‘ນ ຠາຍາມີ’ຕິ ວທຕິ, ອຠູເຕນ ມຎ຺ເຎ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣຕີ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ປຸຕ຺ຕສທິສາ ຉິນ຺ນສໍໂຍຊນາ ນ ຠາຍນ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ສພ຺ພສໍໂຍຊນໍ ເຉຕ຺ວາ, ໂຍ ເວ ນ ປຣິຕສ຺ສຕິ;

ສງ຺ຄາຕິຄໍ ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພສໍໂຍຊນນ຺ຕິ ທສວິຘສໍໂຍຊນໍ. ນ ປຣິຕສ຺ສຕີຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ນ ຠາຍຕິ. ຕມຫນ຺ຕິ ຕໍ ອຫໍ ຣາຄາທີນໍ ສງ຺ຄານໍ ອຕີຕຕ຺ຕາ ສງ຺ຄາຕິຄໍ, ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ໂຍຄານໍ ອຠາເວນ ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ອຸຄ຺ຄເສນເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕວຕ຺ຖຸ ຈຸທ຺ທສມໍ.

ເຉຕ຺ວາ ¶ ນທ຺ຘິນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເຕສຸ ¶ ກິເຣກສ຺ສ ຈູຬໂຣຫິໂຕ ນາມ ໂຄໂຓ ອໂຫສິ, ເອກສ຺ສ ມຫາໂຣຫິໂຕ ນາມ. ເຕ ເອກທິວສໍ ‘‘ຕວ ໂຄໂຓ ພລວາ, ມມ ໂຄໂຓ ພລວາ’’ຕິ ວິວທິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ໂນ ວິວາເທນ, ປາເຊຕ຺ວາ ຊານິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຈິຣວຕີຕີເຣ ສກຏໍ ວາລຸກາຍ ປູເຣຕ຺ວາ ໂຄເຓ ໂຍຊຍິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຠິກ຺ຂູປິ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ຕຕ຺ຖ ຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ໂຄເຓ ປາເຊສຸໍ. ສກຏໍ ນິຈ຺ຈລໍ ອຏ຺ຐາສິ, ນທ຺ຘິວຣຕ຺ຕາ ປນ ຉິຊ຺ຊິໍສຸ. ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ພາຫິຣາ ເອຕາ ນທ຺ຘິວຣຕ຺ຕາ, ໂຍ ໂກຈິ ເອຕາ ຉິນ຺ທເຕວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ໂກຘນທ຺ຘິຎ຺ເຈວ ຕຓ຺ຫາວຣຕ຺ຕຎ຺ຈ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ເຉຕ຺ວາ ນທ຺ຘິໍ ວຣຕ຺ຕຎ຺ຈ, ສນ຺ທານໍ ສຫນຸກ຺ກມໍ;

ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕປລິຆໍ ພຸທ຺ຘໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ນທ຺ຘິນ຺ຕິ ນຍ຺ຫນຠາເວນ ປວຕ຺ຕໍ ໂກຘໍ. ວຣຕ຺ຕນ຺ຕິ ພນ຺ຘນຠາເວນ ປວຕ຺ຕໍ ຕຓ຺ຫໍ. ສນ຺ທານໍ ສຫນຸກ຺ກມນ຺ຕິ ອນຸສຍານຸກ຺ກມສຫິຕໍ ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິສນ຺ທານໍ, ອິທໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ອວິຊ຺ຊາປລິຆສ຺ສ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕປລິຆໍ, ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ພຸທ຺ຘໍ ຕໍ ອຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອກ຺ໂກສກຠາຣທ຺ວາຊໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕສ຺ສ ຫິ ຠາຕຸ ຠາຣທ຺ວາຊສ຺ສ ຘນຎ຺ຊານີ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ໂສຕາປນ຺ນາ ອໂຫສິ. ສາ ຂີປິຕ຺ວາປິ ກາສິຕ຺ວາປິ ປກ຺ຂລິຕ຺ວາປິ ‘‘ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສາ’’ຕິ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ. ສາ ເອກທິວສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິເວສນາຍ ¶ ປວຕ຺ຕມານາຍ ປກ຺ຂລິຕ຺ວາ ຕເຖວ ມຫາສທ຺ເທນ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ເອວເມວາຍໍ ວສລີ ຍຕ຺ຖ ວາ ຕຕ຺ຖ ວາ ປກ຺ຂລິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມຸຓ຺ຑກສ຺ສ ສມຓກສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕີ’’ຕິ ¶ ວຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ເຕ, ວສລິ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ນາຫໍ ຕໍ ປສ຺ສາມິ, ໂຍ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວາທໍ ອາໂຣເປຍ຺ຍ, ອປິ ຈ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉສ຺ສູ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອວນ຺ທິຕ຺ວາວ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ກິໍສຸ ¶ ເຉຕ຺ວາ ສຸຂໍ ເສຕິ, ກິໍສຸ ເຉຕ຺ວາ ນ ໂສຈຕິ;

ກິສ຺ສສ຺ສຸ ເອກຘມ຺ມສ຺ສ, ວຘໍ ໂຣເຈສິ ໂຄຕມາ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໗);

ອຖສ຺ສ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ໂກຘໍ ເຉຕ຺ວາ ສຸຂໍ ເສຕິ, ໂກຘໍ ເຉຕ຺ວາ ນ ໂສຈຕິ;

ໂກຘສ຺ສ ວິສມູລສ຺ສ, ມຘຸຣຄ຺ຄສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ວຘໍ ອຣິຍາ ປສໍສນ຺ຕິ, ຕຎ຺ຫິ ເຉຕ຺ວາ ນ ໂສຈຕີ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໗);

ໂສ ¶ ສຕ຺ຖຣິ ປສີທິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອຖສ຺ສ ກນິຏ຺ໂຐ ອກ຺ໂກສກຠາຣທ຺ວາໂຊ ‘‘ຠາຕາ ກິຣ ເມ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ກຸທ຺ໂຘ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອສພ຺ຠາຫິ ຜຣຸສາຫິ ວາຈາຫິ ອກ຺ໂກສິ. ໂສປິ ສຕ຺ຖາຣາ ອຕິຖີນໍ ຂາທນີຍາທິທານໂອປມ຺ເມນ ສຎ຺ຎຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຣິ ປສນ຺ໂນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອປເຣປິສ຺ສ ສຸນ຺ທຣິກຠາຣທ຺ວາໂຊ ພິລິງ຺ຄກຠາຣທ຺ວາໂຊຕິ ທ຺ເວ ກນິຏ຺ຐຠາຕໂຣ ສຕ຺ຖາຣໍ ອກ຺ໂກສນ຺ຕາວ ສຕ຺ຖາຣາ ວິນີຕາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ.

ອເຖກທິວສໍ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ, ‘‘ອາວຸໂສ, ອຈ຺ຉຣິຍາ ວຕ ພຸທ຺ຘຄຸຓາ, ຈຕູສຸ ນາມ ຠາຕິເກສຸ ອກ຺ໂກສນ຺ເຕສຸ ສຕ຺ຖາ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາ ເຕສໍເຍວ ປຕິຏ຺ຐາ ຊາໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອຫໍ ມມ ຂນ຺ຕິພເລນ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ທຸຏ຺ເຐສຸ ອທຸສ຺ສນ຺ໂຕ ມຫາຊນສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫມິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອກ຺ໂກສໍ ວຘພນ຺ຘຎ຺ຈ, ອທຸຏ຺ໂຐ ໂຍ ຕິຕິກ຺ຂຕິ;

ຂນ຺ຕີພລໍ ພລານີກໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ອທຸຏ຺ໂຐຕິ ເອຕໍ ທສຫິ ອກ຺ໂກສວຕ຺ຖູຫິ ອກ຺ໂກສຎ຺ຈ ປາຓິອາທີຫິ ໂປຖນຎ຺ຈ ອນ຺ທຸພນ຺ຘນາທີຫິ ພນ຺ຘນຎ຺ຈ ໂຍ ອກຸທ຺ຘມານໂສ ຫຸຕ຺ວາ ອຘິວາເສຕິ ¶ , ຂນ຺ຕິພເລນ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ຂນ຺ຕິພລໍ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອນີກຠູເຕນ ເຕເນວ ຂນ຺ຕິພເລນ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ພລານີກໍ ຕໍ ເອວຣູປໍ ອຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ອກ຺ໂກສກຠາຣທ຺ວາຊວຕ຺ຖຸ ໂສຬສມໍ.

ອກ຺ໂກຘນນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕທາ ກິຣ ເຖໂຣ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ນາລກຄາເມ ມາຕຸ ຆຣທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ອຖ ນໍ ສາ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ປຣິວິສມານາ ອກ຺ໂກສິ – ‘‘ອມ຺ໂຠ, ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຂາທກ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐກຎ຺ຊິຍໍ ອລຠິຕ຺ວາ ປຣຆເຣສຸ ອຸຬຸງ຺ກປິຏ຺ເຐນ ຆຏ຺ຏິຕກຎ຺ຊິຍໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອສີຕິໂກຏິຘນໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິໂຕສິ, ນາສິຕມ຺ຫາ ຕຍາ, ຠຸຎ຺ຊາຫິ ທານີ’’ຕິ. ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ຠຕ຺ຕໍ ທທມານາ ¶ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຈູຬຸປຏ຺ຐາໂກ ກໂຕ, ອິທານິ ຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ວເທຕິ. ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຫາຣເມວ ອຄມາສິ. ອຖາຍສ຺ມາ ຣາຫຸໂລ ສຕ຺ຖາຣໍ ປິຓ຺ຑປາເຕນ ອາປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ອາຫ – ‘‘ຣາຫຸລ, ກຫໍ ຄມິຕ຺ຖາ’’ຕິ? ‘‘ອຍ຺ຍິກາຍ ຄາມໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ເຕ ອຍ຺ຍິກາຍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ອຍ຺ຍິກາຍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ອກ຺ກຸຏ຺ໂຐ’’ຕິ. ‘‘ກິນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ’’ຕິ? ‘‘ອິທໍ ນາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ປນ ເຕ ກິໍ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ກິຎ຺ຈິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ, ‘‘ອາວຸໂສ, ອຈ຺ຉຣິຍາ ວຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄຸຓາ, ເອວໍນາມສ຺ສ ມາຕຣິ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິຍາ ໂກຘມຕ຺ຕມ຺ປິ ນາໂຫສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຂີຓາສວາ ນາມ ອກ຺ໂກຘນາວ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອກ຺ໂກຘນໍ ວຕວນ຺ຕໍ, ສີລວນ຺ຕໍ ອນຸສ຺ສທໍ;

ທນ຺ຕໍ ອນ຺ຕິມສາຣີຣໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ວຕວນ຺ຕນ຺ຕິ ຘຸຕວເຕນ, ສມນ຺ນາຄຕໍ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີເລນ ສີລວນ຺ຕໍ, ຕຓ຺ຫາອຸສ຺ສທາຠາເວນ ອນຸສ຺ສທໍ ¶ , ຉຬິນ຺ທ຺ຣິຍທມເນນ ທນ຺ຕໍ, ໂກຏິຍໍ ຐິເຕນ ອຕ຺ຕຠາເວນ ອນ຺ຕິມສຣີຣໍ ຕມຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ສຕ຺ຕຣສມໍ.

ວາຣິ ໂປກ຺ຂຣປຕ຺ເຕວາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓເຖຣິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ‘‘ມຘຸວາ ມຎ຺ຎຕິ ພາໂລ’’ຕິ ຄາຖາວຓ຺ຓນາຍ (ຘ. ປ. ໖໙) ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ (ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໑.໖໙) –

ອປເຣນ ສມເຍນ ມຫາຊໂນ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ ‘‘ຂີຓາສວາປິ ມຎ຺ເຎ ກາມສຸຂໍ ສາທິຍນ຺ຕິ, ກາມໍ ເສວນ຺ຕິ, ກິໍ ນ ເສວິສ຺ສນ຺ຕິ. ນ ເຫເຕ ໂກຬາປຣຸກ຺ຂາ, ນ ຈ ວມ຺ມິກາ, ອລ຺ລມໍສສຣີຣາວ, ຕສ຺ມາ ເອເຕປິ ກາມສຸຂໍ ສາທິຍນ຺ຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂີຓາສວາ ກາມສຸຂໍ ສາທິຍນ຺ຕິ, ນ ກາມໍ ເສວນ຺ຕິ. ຍຖາ ຫິ ປທຸມປຕ຺ເຕ ປຕິຕໍ ອຸທກພິນ຺ທຸ ນ ລິມ຺ປຕິ ນ ສຓ຺ຐາຕິ, ວິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປນ ປຕເຕວ. ຍຖາ ຈ ອາຣຄ຺ເຄ ສາສໂປ ນ ອຸປລິມ຺ປຕິ ນ ສຓ຺ຐາຕິ, ວິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຕເຕວ, ເອວໍ ຂີຓາສວສ຺ສ ¶ ຈິຕ຺ເຕ ທຸວິໂຘປິ ກາໂມ ນ ລິມ຺ປຕິ ນ ສຓ຺ຐາຕີ’’ຕິ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ວາຣິ ໂປກ຺ຂຣປຕ຺ເຕວ, ອາຣຄ຺ເຄຣິວ ສາສໂປ;

ໂຍ ນ ລິມ຺ປຕິ ກາເມສຸ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ນ ລິມ຺ປຕີຕິ ເອວເມວໍ ໂຍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ທຸວິເຘປິ ກາເມ ນ ອຸປລິມ຺ປຕິ, ຕສ຺ມິໍ ກາເມ ນ ສຓ຺ຐາຕິ, ຕມຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາເຖຣີວຕ຺ຖຸ ອຏ຺ຐາຣສມໍ.

ໂຍ ¶ ¶ ທຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕສ຺ສ ກິເຣໂກ ທາໂສ ອປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ສິກ຺ຂາປເທ ປລາຍິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອທິສ຺ວາ ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖາຣາ ສທ຺ຘິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ຕໍ ທ຺ວາຣນ຺ຕເຣ ທິສ຺ວາ ຈີວຣໍ ທຬ຺ຫໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ສຕ຺ຖາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອິທໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ທາໂສ ເມ, ໂຠ ໂຄຕມາຕິ ¶ . ປນ຺ນຠາໂຣ ເອສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ. ‘‘ປນ຺ນຠາໂຣ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ອຣຫາ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ. ຕສ຺ມາ ປຸນປິ ເຕນ ‘‘ເອວໍ, ໂຠ ໂຄຕມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອາມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປນ຺ນຠາໂຣ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ໂຍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຊານາຕິ, ອິເຘວ ຂຍມຕ຺ຕໂນ;

ປນ຺ນຠາຣໍ ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ ຂນ຺ຘທຸກ຺ຂສ຺ສ. ປນ຺ນຠາຣນ຺ຕິ ໂອຫິຕຂນ຺ຘຠາຣໍ ຈຕູຫິ ໂຍເຄຫິ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ວາ ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຕມຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເທສນາວສາເນ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ອຎ຺ຎຕຣພ຺ຣາຫ຺ມຓວຕ຺ຖຸ ເອກູນວີສຕິມໍ.

ຄມ຺ຠີຣປຎ຺ຎນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເຂມໍ ນາມ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກທິວສຎ຺ຫິ ປຐມຍາມສມນນ຺ຕເຣ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ສາຣຓີຍຘມ຺ມກຖໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເຂມາ ຠິກ຺ຂຸນີ ‘‘ສຕ຺ຖາຣໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສກ຺ກໍ ທິສ຺ວາ ¶ ອາກາເສ ຐິຕາວ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິ. ສກ຺ໂກ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ໂກ ¶ ເອສາ, ຠນ຺ເຕ, ອາຄຈ຺ຉມານາ ອາກາເສ ຐິຕາວ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕີ’’ຕິ ¶ ປຸຈ຺ຉິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ເອສາ, ມຫາຣາຊ, ມມ ຘີຕາ ເຂມາ ນາມ ມຫາປຎ຺ຎາ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄໂກວິທາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຄມ຺ຠີຣປຎ຺ຎໍ ເມຘາວິໍ, ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄສ຺ສ ໂກວິທໍ;

ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຖມນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຄພ຺ຠີຣປຎ຺ຎນ຺ຕິ ຄມ຺ຠີເຣສຸ ຂນ຺ຘາທີສຸ ປວຕ຺ຕາຍ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕໍ ຘມ຺ໂມຊປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕໍ ເມຘາວິໍ ‘‘ອຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິຍາ ມຄ຺ໂຄ, ອຍໍ ສຸຄຕິຍາ ມຄ຺ໂຄ, ອຍໍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ, ອຍໍ ອມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ເອວໍ ມຄ຺ເຄ ຈ ອມຄ຺ເຄ ຈ ເຉກຕາຍ ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄສ຺ສ ໂກວິທໍ ອຣຫຕ຺ຕສງ຺ຂາຕໍ ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ ຕມຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

໒໑. ປພ຺ຠາຣວາສີຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ

ອສໍສຏ຺ຐນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປພ຺ຠາຣວາສີຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ¶ ປວິສິຕ຺ວາ ສປ຺ປາຍໍ ເສນາສນໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເອກໍ ເລຓປພ຺ຠາຣໍ ປາປຸຓິ, ສມ຺ປຕ຺ຕກ຺ຂເຓເຍວສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄຕໍ ລຠິ. ໂສ ‘‘ອຫໍ ອິຘ ວສນ຺ໂຕ ປພ຺ພຊິຕກິຈ຺ຈໍ ນິປ຺ຜາເທຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ເລເຓປິ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ‘‘ສີລວາ ຠິກ຺ຂຸ ອາຄໂຕ, ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ເອກຏ຺ຐາເນ ວສິຕຸໍ ທຸກ຺ຂໍ. ອຍໍ ປນ ອິຘ ເອກຣຕ຺ຕິເມວ ວສິຕ຺ວາ ປກ຺ກມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕ ອາທາຍ ນິກ຺ຂມິ. ເຖໂຣ ປຸນທິວເສ ປາໂຕວ ໂຄຈຣຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ອຖ ນໍ ເອກາ ອຸປາສິກາ ທິສ຺ວາວ ປຸຕ຺ຕສິເນຫໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ເຄເຫ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ໂຠເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ນິສ຺ສາຍ ເຕມາສໍ ວສນຕ຺ຖາຍ ຍາຈິ. ໂສປິ ‘‘ສກ຺ກາ ມຍາ ອິມໍ ນິສ຺ສາຍ ¶ ຠວນິສ຺ສຣຓໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ຕເມວ ເລຓໍ ອຄມາສິ. ເທວຕາ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອທ຺ຘາ ເກນຈິ ນິມນ຺ຕິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ສ຺ເວ ວາ ປຣສຸເວ ວາ ຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ.

ເອວໍ ¶ ອຑ຺ຒມາສມຕ຺ເຕ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ ‘‘ອຍໍ ອິເຘວ ມຎ຺ເຎ ອນ຺ໂຕວສ຺ສໍ ວສິສ຺ສຕິ, ສີລວຕາ ປນ ສທ຺ຘິໍ ເອກຏ຺ຐາເນ ປຸຕ຺ຕເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ວສິຕຸໍ ທຸກ຺ກຣໍ, ອິມຎ຺ຈ ‘ນິກ຺ຂມາ’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ອິມສ຺ສ ສີເລ ຂລິຕ’’ນ຺ຕິ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ອຸປສມ຺ປທມາຬກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ສ ສີເລ ຂລິຕໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ປຣິສຸທ຺ຘມສ຺ສ ສີລໍ, ກິຎ຺ຈິເທວສ຺ສ ກຕ຺ວາ ອຍສໍ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາກກຸເລ ອຸປາສິກາຍ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຣີເຣ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຄີວໍ ປຣິວຕ຺ເຕສິ. ຕສ຺ສ ອກ຺ຂີນິ ນິກ຺ຂມິໍສຸ, ມຸຂໂຕ ເຂໂຬ ປຄ຺ຆຣິ. ອຸປາສິກາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ວິຣວິ. ອຖ ນໍ ເທວຕາ ອທິສ຺ສມານຣູປາ ¶ ເອວມາຫ – ‘‘ມຍາ ເອສ ຄຫິໂຕ, ພລິກມ຺ເມນປິ ເມ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປນ ກຸລູປກໍ ເຖຣໍ ລຏ຺ຐິມຘຸກໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ເຕນ ເຕລໍ ປຈິຕ຺ວາ ອິມສ຺ສ ນຕ຺ຖຸກມ຺ມໍ ເທຖ, ເອວາຫໍ ອິມໍ ມຸຎ຺ຈິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ນສ຺ສຕຸ ວາ ເອສ ມຣຕຸ ວາ, ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມຫໍ ອຍ຺ຍໍ ລຏ຺ຐິມຘຸກໍ ຍາຈິຕຸນ຺ຕິ. ສເຈ ລຏ຺ຐິມຘຸກໍ ຍາຈິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຖ, ນາສິກາຍສ຺ສ ຫິງ຺ຄຸຈຸຓ຺ຓໍ ປກ຺ຂິປິຕຸໍ ວເທຖາຕິ. ອິທມ຺ປິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມາຕິ. ເຕນ ຫິສ຺ສ ປາທໂຘວນອຸທກໍ ອາທາຍ ສີເສ ອາສິຎ຺ຈຖາຕິ. ອຸປາສິກາ ‘‘ສກ຺ກາ ອິທໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ເວລາຍ ອາຄຕໍ ເຖຣໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກໍ ທຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຠຕ຺ເຕ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິທໍ ອຸທກໍ ທາຣກສ຺ສ ສີເສ ອາສິຎ຺ຈາມາ’’ຕິ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ ອາສິຎ຺ຈຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕຖາ ອກາສິ. ສາ ເທວຕາ ຕາວເທວ ຕໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເລຓທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ.

ເຖໂຣປິ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ອວິສ຺ສຏ຺ຐກມ຺ມຏ຺ຐານຕາຍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕວ ປກ຺ກາມິ. ອຖ ນໍ ເລຓທ຺ວາຣໍ ປຕ຺ຕກາເລ ສາ ເທວຕາ ‘‘ມຫາເວຊ຺ຊ ມາ ອິຘ ປວິສາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ຐຕ຺ວາ ‘‘ກາສິ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອຫໍ ອິຘ ¶ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ມຍາ ເວຊ຺ຊກມ຺ມສ຺ສ ກຕຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ອຸປສມ຺ປທມາຬກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ສີເລ ຕິລກໍ ວາ ກາຬກໍ ວາ ອທິສ຺ວາ ¶ ‘‘ອຫໍ ມຍາ ເວຊ຺ຊກມ຺ມສ຺ສ ກຕຏ຺ຐານໍ ນ ປສ຺ສາມິ, ກສ຺ມາ ເອວໍ ວເທສີ’’ຕິ ອາຫ. ນ ປສ຺ສສີຕິ. ອາມ, ນ ປສ຺ສາມີຕິ? ອາຈິກ຺ຂາມິ ເຕຕິ. ອາມ, ອາຈິກ຺ຂາຫີຕິ. ຕິຏ຺ຐຕຸ ຕາວ ທູເຣ ກຕໍ, ອຊ຺ເຊວ ຕຍາ ອມນຸສ຺ສຄຫິຕສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາກປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປາທໂຘວນອຸທກໍ ສີເສ ອາສິຕ຺ຕໍ, ນາສິຕ຺ຕນ຺ຕິ? ອາມ, ອາສິຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກິໍ ເອຕໍ ນ ປສ຺ສສີຕິ? ເອຕໍ ສນ຺ຘາຍ ຕ຺ວໍ ວເທສີຕິ? ອາມ, ເອຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວທາມີຕິ. ເຖໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອໂຫ ວຕ ເມ ສມ຺ມາ ປຓິຫິໂຕ ອຕ຺ຕາ, ສາສນສ຺ສ ອນຸຣູປໍ ວຕ ເມ ຈຣິຕໍ, ເທວຕາປິ ມມ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີເລ ຕິລກໍ ວາ ກາຬກໍ ວາ ອທິສ຺ວາ ທາຣກສ຺ສ ສີເສ ອາສິຕ຺ຕປາທໂຘວນມຕ຺ຕໍ ອທ຺ທສາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ສີລໍ ອາຣພ຺ຠ ພລວປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສ ຕໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ປາທຸທ຺ຘາຣມ຺ປິ ອກຕ຺ວາ ¶ ຕຕ຺ເຖວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ມາທິສໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ສມຓໍ ທູເສຕ຺ວາ ມາ ອິຘ ວນສຓ຺ເຑ ວສິ, ຕ຺ວເມວ ນິກ຺ຂມາຫີ’’ຕິ ເທວຕໍ ໂອວທນ຺ໂຕ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

‘‘ວິສຸທ຺ໂຘ ¶ ວຕ ເມ ວາໂສ, ນິມ຺ມລໍ ມໍ ຕປສ຺ສິນໍ;

ມາ ຕ຺ວໍ ວິສຸທ຺ຘໍ ທູເສສິ, ນິກ຺ຂມ ປວນາ ຕຸວ’’ນ຺ຕິ.

ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ເຕມາສໍ ວສິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຖວສ຺ໂສ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ‘‘ກິໍ, ອາວຸໂສ, ປພ຺ພຊິຕກິຈ຺ຈໍ ເຕ ມຕ຺ຖກໍ ປາປິຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ຕສ຺ມິໍ ເລເຓ ວສ຺ສູປຄມນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ, ‘‘ອາວຸໂສ, ຕ຺ວໍ ເທວຕາຍ ເອວໍ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ນ ກຸຊ຺ຌີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ກຸຊ຺ຌິ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຠິກ຺ຂູ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣຕິ, ເທວຕາຍ ອິທໍ ນາມ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ນ ກຸຊ຺ຌິນ຺ຕິ ວທຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເນວ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ກຸຊ຺ຌຕິ, ເອຕສ຺ສ ຄິຫີຫິ ວາ ປພ຺ພຊິເຕຫິ ວາ ສໍສຄ຺ໂຄ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອສໍສຏ຺ໂຐ ເອສ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອສໍສຏ຺ຐໍ ຄຫຏ຺ເຐຫິ, ອນາຄາເຣຫິ ຈູຠຍໍ;

ອໂນກສາຣິມປ຺ປິຈ຺ຉໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສໍສຏ຺ຐນ຺ຕິ ທສ຺ສນສວນສມຸລ຺ລປນປຣິໂຠຄກາຍສໍສຄ຺ຄານໍ ອຠາເວນ ອສໍສຏ຺ຐໍ. ອຸຠຍນ຺ຕິ ¶ ຄິຫີຫິ ຈ ອນາຄາເຣຫິ ຈາຕິ ອຸຠເຍຫິປິ ອສໍສຏ຺ຐໍ ¶ . ອໂນກສາຣິນ຺ຕິ ອນາລຍຈາຣິໍ ຕໍ ເອວຣູປໍ ອຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ປພ຺ຠາຣວາສີຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ເອກວີສຕິມໍ.

ນິຘາຍ ທຓ຺ຑນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ¶ ກິຣ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວາຍມນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ປຏິລທ຺ຘຄຸຓໍ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິ. ອຖ ນໍ ເອກສ຺ມິໍ ຄາເມ ເອກາ ອິຕ຺ຖີ ສາມິເກນ ສທ຺ຘິໍ ກລຫໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ພຫິ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ‘‘ກຸລຆຣໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ນາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ເຖຣໍ ນິສ຺ສາຍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອນຸພນ຺ຘິ. ເຖໂຣ ປນ ຕໍ ນ ປສ຺ສຕິ. ອຖສ຺ສາ ສາມິໂກ ເຄຫໍ ອາຄໂຕ ຕໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ກຸລຄາມໍ ຄຕາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ອິມາຍ ເອກິກາຍ ອິມໍ ອຏວິໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕຸໍ, ກໍ ນຸ ໂຂ ນິສ຺ສາຍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ອິມໍ ¶ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຖຣໍ ສນ຺ຕຊ຺ເຊສິ. ອຖ ນໍ ສາ ອິຕ຺ຖີ ‘‘ເນວ ມໍ ເອສ ຠທນ຺ໂຕ ປສ຺ສຕິ, ນ ອາລປຕິ, ມາ ນໍ ກິຎ຺ຈິ ອວຈາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ມມ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສສິ, ຕຸຍ຺ຫເມວ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ອິມສ຺ສ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນໂກໂຘ ອິຕ຺ຖິຍາ ອາຆາເຕນ ເຖຣໍ ໂປເຖຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ນິວຕ຺ຕິ. ເຖຣສ຺ສ ສກລສຣີຣໍ ສຎ຺ຊາຕຄຓ຺ຑໍ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ວິຫາຣໍ ຄຕກາເລ ຠິກ຺ຂູ ສຣີຣໍ ສມ຺ພາຫນ຺ຕາ ຄຓ຺ເຑ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ອຖ ນໍ ຠິກ຺ຂູ, ‘‘ອາວຸໂສ, ຕສ຺ມິໍ ປຸຣິເສ ເອວໍ ປຫຣນ຺ເຕ ຕ຺ວໍ ກິໍ ອວຈ, ກິໍ ວາ ເຕ ໂກໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ. ‘‘ນ ເມ, ອາວຸໂສ, ໂກໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອສ ຠິກ຺ຂຸ ‘ໂກໂຘ ເຕ ¶ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ‘ນ ເມ, ອາວຸໂສ, ໂກໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’ຕິ ອຠູຕໍ ວຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣຕີ’’ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຂີຓາສວາ ນາມ ນິຫິຕທຓ຺ຑາ, ເຕ ປຫຣນ຺ເຕສຸປິ ໂກຘໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ນິຘາຍ ທຓ຺ຑໍ ຠູເຕສຸ, ຕເສສຸ ຖາວເຣສຸ ຈ;

ໂຍ ນ ຫນ຺ຕິ ນ ຆາເຕຕິ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນິຘາຍາຕິ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂອໂຣເປຕ຺ວາ. ຕເສສຸ ຖາວເຣສຸ ຈາຕິ ຕຓ຺ຫາຕາເສນ ຕເສສຸ, ຕຓ຺ຫາອຠາເວນ ຖິຣຕາຍ ¶ ຖາວເຣສຸ ຈ. ໂຍ ນ ຫນ຺ຕີຕິ ໂຍ ເອວໍ ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ວິຄຕປຏິຆຕາຍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕທຓ຺ໂຑ ເນວ ກຎ຺ຈິ ສຍໍ ຫນຕິ, ນ ອຎ຺ເຎ ຆາເຕຕິ, ຕມຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ອຎ຺ຎຕຣຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸ ພາວີສຕິມໍ.

ອວິຣຸທ຺ຘນ຺ຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສາມເຓເຣ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກາ ກິຣ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ຈຕຸນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸທ຺ເທສຠຕ຺ຕໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຫ – ‘‘ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫລ຺ລກພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ອຸທ຺ທິສາເປຕ຺ວາ ອາເນຫີ’’ຕິ. ໂສ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ເມ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສ ສໍກິຈ຺ໂຈ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂສປາໂກ ເຣວໂຕຕິ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຂີຓາສວສາມເຓຣາ ປາປຸຓິໍສຸ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ມຫາຣຫານິ ອາສນານິ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຐິຕາ ສາມເຓເຣ ທິສ຺ວາວ ກຸປິຕາ ອຸທ຺ຘເນ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໂລຓໍ ວິຍ ຕຏຕຏາຍມານາ ‘‘ຕ຺ວໍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນຕ຺ຕຸມຕ຺ເຕປິ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕ ¶ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຸມາຣເກ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕສໍ ເຕສຸ ອາສເນສຸ ນິສີທິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ນີຈປີຐການິ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອເຕສຸ ນິສີທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມຫລ຺ລເກ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອາເນຫີ’’ຕິ ¶ ອາຫ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຖ, ອມ຺ຫາກໍ ເຄຫໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາເນສິ. ເຖໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສາມເຓເຣ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ຠຕ຺ຕໍ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ນ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຈຕຸນ຺ນເມວ ຠຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິຍຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອາຫຣ ເມ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓີປິ ‘‘ກິໍ ອິມິນາ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເອເຕສໍ ນິສິນ຺ນານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອາຫຣ ເມ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄໂຕ, ນ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາໂມ ຠວິສ຺ສຕິ, ສີຆໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອາເນຫີຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ຕເຖວ ວຕ຺ວາ ອາເນສິ. ໂສປິ ສາມເຓເຣ ທິສ຺ວາ ຕເຖວ ວຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ອຖ ນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ອາຫ – ‘‘ເອເຕ ນ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາມາ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓວາທກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ມຫລ຺ລກພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາເນຫີ’’ຕິ.

ສາມເຓຣາປິ ປາໂຕວ ປຏ຺ຐາຍ ກິຎ຺ຈິ ອລຠມານາ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ປີຬິຕາ ນິສີທິໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ຄຸຓເຕເຊນ ສກ຺ກສ຺ສ ອາສນໍ ອຸຓ຺ຫາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ໂສ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ເຕສໍ ປາໂຕວ ປຏ຺ຐາຍ ນິສິນ຺ນານໍ ກິລນ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຊຣາຊິຓ຺ໂຓ ມຫລ຺ລກພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວາທເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ອຄ຺ຄາສເນ ນິສີທິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕໍ ທິສ຺ວາ ¶ ‘‘ອິທານິ ເມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ອຕ຺ຕມນາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອຫິ ເຄຫໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕໍ ອາທາຍ ເຄຫໍ ອຄມາສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ຕໍ ທິສ຺ວາວ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ທ຺ວີສຸ ອາສເນສຸ ອຕ຺ຖຣຓໍ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ, ‘‘ອຍ຺ຍ, ອິຘ ນິສີທາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ສກ຺ໂກ ເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສາມເຓເຣ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເຕສໍ ອາສນປຣິຍນ຺ເຕ ຠູມິຍໍ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ທິສ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຫ – ‘‘ອໂຫ ເຕ ອານີໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ເອຕມ຺ປິ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕສິ, ອຕ຺ຕໂນ ນຕ຺ຕຸມຕ຺ເຕ ວນ຺ທນ຺ໂຕ ¶ ວິຈຣຕິ, ກິໍ ອິມິນາ, ນີຫຣາຫິ ນ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ຂນ຺ເຘປິ ຫຕ຺ເຖປິ ກຈ຺ຉາຍປິ ຄເຫຕ຺ວາ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຍມາໂນ ອຸຏ຺ຐາຕຸມ຺ປິ ນ ອິຈ຺ຉຕິ. ອຖ ນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ‘‘ເອຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕ຺ວໍ ເອກສ຺ມິໍ ຫຕ຺ເຖ ຄຓ຺ຫ, ອຫໍ ເອກສ຺ມິໍ ຫຕ຺ເຖ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸໂຠປິ ທ຺ວີສຸ ຫຕ຺ເຖສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິຍໍ ໂປເຖນ຺ຕາ ເຄຫທ຺ວາຣໂຕ ພຫິ ອກໍສຸ. ສກ຺ໂກປິ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐາເນເຍວ ນິສິນ຺ໂນ ຫຕ຺ຖໍ ປຣິວຕ຺ເຕສິ. ເຕ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕໍ ນິສິນ຺ນເມວ ທິສ຺ວາ ຠີຕຣວໍ ຣວນ຺ຕາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສຸໍ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສກ຺ໂກ ອຕ຺ຕໂນ ສກ຺ກຠາວໍ ຊານາເປສິ. ອຖ ເນສໍ ອາຫາຣໍ ອທໍສຸ. ປຎ຺ຈປິ ຊນາ ¶ ອາຫາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອໂກ ກຓ຺ຓິກາມຓ຺ຑລໍ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ, ເອໂກ ຉທນສ຺ສ ປຸຣິມຠາຄໍ, ເອໂກ ປຈ຺ຉິມຠາຄໍ, ເອໂກ ປຖວິຍໍ ນິມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ, ສກ຺ໂກປິ ເອເກນ ຐາເນນ ນິກ຺ຂມີຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈຘາ ອຄມໍສຸ ¶ . ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈ ປນ ຕໍ ເຄຫໍ ປຎ຺ຈຉິທ຺ທເຄຫໍ ກິຣ ນາມ ຊາຕໍ.

ສາມເຓເຣປິ ວິຫາຣໍ ຄຕກາເລ ຠິກ຺ຂູ, ‘‘ອາວຸໂສ, ກີທິສ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ມາ ໂນ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ຖ, ອມ຺ຫາກໍ ທິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ໂກຘາຠິຠູຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນສຸ ໂນ ນິສີທິຕຸມ຺ປິ ອທຕ຺ວາ ‘‘ສີຆໍ ສີຆໍ ມຫລ຺ລກພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາເນຫີ’’ຕິ ອາຫ. ອມ຺ຫາກໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອມ຺ເຫ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມສໍ ນິສິນ຺ນພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຕ຺ຕໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິ. ‘‘ອຎ຺ຎໍ ມຫລ຺ລກໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາເນສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣໍ ອາເນສິ, ໂສປິ ອມ຺ເຫ ທິສ຺ວາ ຕເຖວ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ອຖ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ‘‘ນ ເອເຕ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາມາ, ຄຈ຺ຉ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວາທກໂຕ ເອກໍ ມຫລ຺ລກພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາເນຫີ’’ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ປຫິຓິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓເວເສນ ອາຄຕໍ ສກ຺ກໍ ອາເນສິ, ຕສ຺ສ ອາຄຕກາເລ ອມ຺ຫາກໍ ອາຫາຣໍ ອທໍສູຕິ. ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ປນ ເຕສໍ ຕຸມ຺ເຫ ນ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ຖາຕິ? ນ ກຸຊ຺ຌິມ຺ຫາຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິເມ ‘ນ ກຸຊ຺ຌິມ຺ຫາ’ຕິ ອຠູຕໍ ວຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຂີຓາສວາ ນາມ ວິຣຸທ຺ເຘສຸປິ ນ ວິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອວິຣຸທ຺ຘໍ ¶ ວິຣຸທ຺ເຘສຸ, ອຕ຺ຕທຓ຺ເຑສຸ ນິພ຺ພຸຕໍ;

ສາທາເນສຸ ອນາທານໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອວິຣຸທ຺ຘນ຺ຕິ ອາຆາຕວເສນ ວິຣຸທ຺ເຘສຸປິ ໂລກິຍມຫາຊເນສຸ ອາຆາຕາຠາເວນ ອວິຣຸທ຺ຘໍ. ຫຕ຺ຖຄເຕ ທຓ຺ເຑ ວາ ສຕ຺ເຖ ວາ ອວິຊ຺ຊມາເນປິ ປເຣສໍ ປຫາຣທານໂຕ ອວິຣຕຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕທຓ຺ເຑສຸ ຊເນສຸ ນິພ຺ພຸຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕທຓ຺ຑໍ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ອຫໍ ມມນ຺ຕິ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ສາທາເນສຸ ຕສ຺ສ ຄຫຓສ຺ສ ອຠາເວນ ອນາທານໍ ຕໍ ເອວຣູປໍ ອຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ຍສ຺ສ ¶ ຣາໂຄ ຈາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຫາປນ຺ຖກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ຫາຍສ຺ມາ ຈູຬປນ຺ຖກໍ ຈຕູຫິ ມາເສຫິ ເອກໍ ຄາຖໍ ປຄຸຓໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕໍ ‘‘ຕ຺ວໍ ສາສເນ ອຠພ຺ໂພ, ຄິຫິໂຠຄາປິ ປຣິຫີໂນ, ກິໍ ເຕ ອິຘ ວາເສນ, ອິໂຕ ນິກ຺ຂມາ’’ຕິ ວິຫາຣາ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ຖເກສິ. ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ, ‘‘ອາວຸໂສ, ມຫາປນ຺ຖກຕ຺ເຖເຣນ ອິທໍ ນາມ ກຕໍ ¶ , ຂີຓາສວານມ຺ປິ ມຎ຺ເຎ ໂກໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂີຓາສວານໍ ຣາຄາທໂຍ ກິເລສາ ອຕ຺ຖິ, ມມ ປຸຕ຺ເຕນ ອຕ຺ຖປຸເຣກ຺ຂາຣຕາຍ ເຈວ ຘມ຺ມປຸເຣກ຺ຂາຣຕາຍ ຈ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຍສ຺ສ ຣາໂຄ ຈ ໂທໂສ ຈ, ມາໂນ ມກ຺ໂຂ ຈ ປາຕິໂຕ;

ສາສໂປຣິວ ອາຣຄ຺ຄາ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາຣຄ຺ຄາຕິ ຍສ຺ເສເຕ ຣາຄາທໂຍ ກິເລສາ, ອຍຎ຺ຈ ປຣຄຸຓມກ຺ຂນລກ຺ຂໂຓ ມກ຺ໂຂ ອາຣຄ຺ຄາ ສາສໂປ ວິຍ ປາຕິໂຕ, ຍຖາ ສາສໂປ ອາຣຄ຺ເຄ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວໍ ຈິຕ຺ເຕ ນ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕມຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ມຫາປນ຺ຖກຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ຈຕຸວີສຕິມໍ.

ອກກ຺ກສນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປິລິນ຺ທວຈ຺ຉຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ¶ ກິຣາຍສ຺ມາ ‘‘ເອຫິ, ວສລິ, ຍາຫິ, ວສລີ’’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ໂຕ ¶ ຄິຫີປິ ປພ຺ພຊິເຕປິ ວສລິວາເທເນວ ສມຸທາຈຣຕິ. ອເຖກທິວສໍ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘‘ອາຍສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ປິລິນ຺ທວຈ຺ໂຉ ຠິກ຺ຂູ ວສລິວາເທນ ສມຸທາຈຣຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ¶ ປິລິນ຺ທວຈ຺ຉ ຠິກ຺ຂູ ວສລິວາເທນ ສມຸທາຈຣສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ມນສິກຣິຕ຺ວາ ‘‘ມາ ໂຂ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຈ຺ຉສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸຊ຺ຌາຍິຕ຺ຖ, ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຈ຺ໂຉ ໂທສນ຺ຕໂຣ ຠິກ຺ຂູ ວສລິວາເທນ ສມຸທາຈຣຕິ, ວຈ຺ຉສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານິ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓານິ ສພ຺ພານິ ຕານິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາຕານິ, ໂສ ຕສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ວສລິວາໂທ ສມຸທາຈິຓ຺ໂຓ, ຂີຓາສວສ຺ສ ນາມ ກກ຺ກສໍ ຜຣຸສໍ ປເຣສໍ ມມ຺ມຆຏ຺ຏນວຈນເມວ ນຕ຺ຖິ. ອາຈິຓ຺ຓວເສນ ຫິ ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ເອວໍ ກເຖຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອກກ຺ກສໍ ວິຎ຺ຎາປນິໍ, ຄິຣໍ ສຈ຺ຈມຸທີຣເຍ;

ຍາຍ ນາຠິສເຊ ກຎ຺ຈິ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອກກ຺ກສນ຺ຕິ ອຜຣຸສໍ. ວິຎ຺ຎາປນິນ຺ຕິ ອຕ຺ຖວິຎ຺ຎາປນິໍ. ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ຠູຕຕ຺ຖໍ. ນາຠິສເຊຕິ ຍາຍ ຄິຣາຍ ອຎ຺ຎໍ ກຸຊ຺ຌາປນວເສນ ນ ລຄ຺ຄາເປຍ຺ຍ, ຂີຓາສໂວ ນາມ ເອວຣູປເມວ ຄິຣໍ ຠາເສຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ຕມຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ປິລິນ຺ທວຈ຺ຉຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ປຎ຺ຈວີສຕິມໍ.

ໂຍຘ ¶ ທີຆນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິເຣໂກ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສຣີຣຄນ຺ຘຄຫຓຠເຍນ ອຸຕ຺ຕຣສາຏກໍ ອປເນຕ຺ວາ ເອກມນ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ເຄຫທ຺ວາຣາຠິມຸໂຂ ນິສີທິ. ອເຖໂກ ຂີຓາສໂວ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕໍ ສາຏກໍ ທິສ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ກຎ຺ຈິ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ນິສ຺ສາມິໂກ ອຍ’’ນ຺ຕິ ປໍສຸກູລໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິ. ອຖ ນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ທິສ຺ວາ ອກ຺ໂກສນ຺ໂຕ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ມຸຓ຺ຑກ ¶ , ສມຓ, ມມ ສາຏກໍ ຄຓ຺ຫສີ’’ຕິ ອາຫ. ຕເວໂສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ. ອາມ, ສມຓາຕິ. ‘‘ມຍາ ¶ ກຎ຺ຈິ ອປສ຺ສນ຺ເຕນ ປໍສຸກູລສຎ຺ຎາຍ ຄຫິໂຕ, ຄຓ຺ຫ ນ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ທຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ອຖສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເກຬິໍ ກໂຣນ຺ຕາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສາຏໂກ ທີໂຆ ຣສ຺ໂສ ຖູໂລ ສຓ຺ໂຫ’’ຕິ. ອາວຸໂສ, ທີໂຆ ວາ ໂຫຕຸ ຣສ຺ໂສ ວາ ຖູໂລ ວາ ສຓ຺ໂຫ ວາ, ນຕ຺ຖິ ມຍ຺ຫໍ ຕສ຺ມິໍ ອາລໂຍ, ປໍສຸກູລສຎ຺ຎາຍ ນໍ ຄຓ຺ຫິນ຺ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘‘ເອສ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ອຠູຕໍ ວຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠູຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອສ ກເຖຕິ, ຂີຓາສວາ ນາມ ປເຣສໍ ສນ຺ຕກໍ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ໂຍຘ ¶ ທີຆໍ ວ ຣສ຺ສໍ ວາ, ອຓຸໍ ຖູລໍ ສຸຠາສຸຠໍ;

ໂລເກ ອທິນ຺ນໍ ນາທິຍຕິ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສາຏກາຠຣຓາທີສຸ ທີຆໍ ວາ ຣສ຺ສໍ ວາ ມຓິມຸຕ຺ຕາທີສຸ ອຓຸໍ ວາ ຖູລໍ ວາ ມຫຄ຺ຆອປ຺ປຄ຺ຆວເສນ ສຸຠໍ ວາ ອສຸຠໍ ວາ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ນາທິຍຕິ, ຕມຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ອຎ຺ຎຕຣຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ຉພ຺ພີສຕິມໍ.

ອາສາ ຍສ຺ສາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເຖໂຣ ກິຣ ປຎ຺ຈຠິກ຺ຂຸສຕປຣິວາໂຣ ຊນປເທ ເອກໍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຎ຺ຉິ. ມນຸສ຺ສາ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ພຫຸໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ປຏິສ຺ສຸຓິໍສຸ. ເຖໂຣ ປວາເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ວສ຺ສາວາສິເກ ອສມ຺ປຕ຺ເຕເຍວ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາຫ – ‘‘ທຫຣານຎ຺ເຈວ ສາມເຓຣານຎ຺ຈ ມນຸສ຺ເສຫິ ວສ຺ສາວາສິເກ ອາຫເຏ ຄເຫຕ຺ວາ ເປເສຍ຺ຍາຖ, ຐເປຕ຺ວາ ວາ ສາສນໍ ປຫິເຓຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ເອວໍ ວຕ຺ວາ ຈ ປນ ສຕ຺ຖຸ ¶ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອຊ຺ຊາປິ ມຎ຺ເຎ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຕຓ຺ຫາ ອຕ຺ຖິເຍວ. ຕຖາ ¶ ຫິ ມນຸສ຺ເສຫິ ວສ຺ສາວາສິເກ ທິນ຺ເນ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິການໍ ‘ວສ຺ສາວາສິກໍ ເປເສຍ຺ຍາຖ ¶ , ຐເປຕ຺ວາ ວາ ສາສນໍ ປຫິເຓຍ຺ຍາຖາ’ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ວຕ຺ວາ ອາຄໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຕຓ຺ຫາ ອຕ຺ຖິ, ມນຸສ຺ສານໍ ປນ ປຸຎ຺ຎໂຕ ທຫຣສາມເຓຣານຎ຺ຈ ຘມ຺ມິກລາຠໂຕ ປຣິຫານິ ມາ ອໂຫສີຕິ ເຕເນວໍ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອາສາ ຍສ຺ສ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອສ຺ມິໍ ໂລເກ ປຣມ຺ຫິ ຈ;

ນິຣາສາສໍ ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາສາຕິ ຕຓ຺ຫາ. ນິຣາສາສນ຺ຕິ ນິຕ຺ຕຓ຺ຫໍ. ວິສໍຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຕມຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ສຕ຺ຕວີສຕິມໍ.

ຍສ຺ສາລຍາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ປຸຣິມສທິສເມວ. ອິຘ ປນ ສຕ຺ຖາ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ¶ ນິຕ຺ຕຓ຺ຫຠາວໍ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຍສ຺ສາລຍາ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎາຍ ອກຖໍກຖີ;

ອມໂຕຄຘມນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາລຍາຕິ ຕຓ຺ຫາ. ອຎ຺ຎາຍ ອກຖໍກຖີຕິ ອຏ຺ຐ ວຕ຺ຖູນິ ຍຖາຠູຕໍ ຊານິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກາຍ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ນິພ຺ພິຈິກິຈ຺ໂຉ. ອມໂຕຄຘມນຸປ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ອມຕໍ ນິພ຺ພານໍ ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ ຕມຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ອຏ຺ຐວີສຕິມໍ.

ໂຍຘ ¶ ¶ ປຸຎ຺ຎຎ຺ຈາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ປຸພ຺ພາຣາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເຣວຕຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ‘‘ຄາເມ ວາ ຍທິ ວາຣຎ຺ເຎ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໙໘) ຄາຖາວຓ຺ຓນາຍ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ (ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໑.໙໘) –

ປຸນ ເອກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອໂຫ ສາມເຓຣສ຺ສ ລາໂຠ, ອໂຫ ປຸຎ຺ຎໍ, ເຍນ ເອກເກນ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ປຎ຺ຈກູຏາຄາຣສຕານິ ກຕານີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ¶ ເນວ ປຸຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຖິ, ນ ປາປໍ, ອຸຠຍມສ຺ສ ປຫີນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ໂຍຘ ປຸຎ຺ຎຎ຺ຈ ປາປຎ຺ຈ, ອຸໂຠ ສງ຺ຄມຸປຈ຺ຈຄາ;

ອໂສກໍ ວິຣຊໍ ສຸທ຺ຘໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸໂຠຕິ ທ຺ເວປິ ປຸຎ຺ຎານິ ຈ ປາປານິ ຈ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສງ຺ຄນ຺ຕິ ຣາຄາທິເຠທໍ ສງ຺ຄໍ. ອຸປຈ຺ຈຄາຕິ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ. ວຏ຺ຏມູລກໂສກາຠາເວນ ອໂສກໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຣາຄຣຊາທີນໍ ອຠາເວນ ວິຣຊໍ ນິຣຸປກ຺ກິເລສຕາຍ ສຸທ຺ຘໍ ຕມຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ເຣວຕຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ເອກູນຕິໍສຕິມໍ.

ຈນ຺ທໍ ວາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຈນ຺ທາຠຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພີ ກຖາ – ອຕີເຕ ເອໂກ ພາຣາຓສິວາສີ ວາຓິໂຊ ‘‘ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈນ຺ທນໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ພຫູນິ ວຕ຺ຖາຠຣຓາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຫິ ສກຏສເຕຫິ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄາມທ຺ວາເຣ ນິວາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຏວິຍໍ ໂຄປາລທາຣເກ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຄາເມ ປພ຺ພຕປາທກມ຺ມິໂກ ¶ ¶ ໂກຈິ ¶ ມນຸສ຺ໂສ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ນາເມໂສ’’ຕິ? ‘‘ອສຸໂກ ນາມາ’’ຕິ. ‘‘ຠຣິຍາຍ ປນສ຺ສ ປຸຕ຺ຕານໍ ວາ ກິໍນາມ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈາ’’ຕິ. ‘‘ກຫໍ ປນສ຺ສ ຐາເນ ເຄຫ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອສຸກຏ຺ຐາເນ ນາມາ’’ຕິ. ໂສ ເຕຫິ ທິນ຺ນສຎ຺ຎາຍ ສຸຂຍານເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍານາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ອສຸກນາເມ’’ຕິ ຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ ປກ຺ໂກສິ. ສາ ‘‘ເອໂກ ໂນ ຎາຕໂກ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເວເຄນາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ນິສີທິຕ຺ວາ ນາມໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ມມ ສຫາໂຍ ກຫ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຣຎ຺ຎໍ ຄໂຕ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ອສຸໂກ ນາມ, ມມ ຘີຕາ ອສຸກາ ນາມ ກຫ’’ນ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ນາມໍ ກິຕ຺ເຕນ຺ໂຕວ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມານິ ເນສໍ ວຕ຺ຖາຠຣຓານິ ທເທຍ຺ຍາສິ, ສຫາຍສ຺ສາປິ ເມ ອຏວິໂຕ ອາຄຕກາເລ ອິທໍ ວຕ຺ຖາຠຣຓໍ ທເທຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອທາສິ. ສາ ຕສ຺ສ ອຸຬາຣໍ ສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ສາມິກສ຺ສ ອາຄຕກາເລ ‘‘ສາມິ, ອິມິນາ ອາຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ເພສໍ ນາມໍ ວຕ຺ວາ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂສປິສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ກຣິ.

ອຖ ນໍ ສາຍໍ ສຍເນ ນິສິນ຺ໂນ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ສມ຺ມ, ປພ຺ພຕປາເທ ຈຣນ຺ເຕນ ເຕ ກິໍ ພຫຸໍ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຎ຺ຎໍ ນ ປສ຺ສາມິ, ຣຕ຺ຕສາຂາ ¶ ປນ ເມ ພຫູ ຣຸກ຺ຂາ ທິຏ຺ຐາ’’ຕິ. ‘‘ພຫູ ຣຸກ຺ຂາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ພຫູ’’ຕິ. ເຕນ ຫິ ເຕ ອມ຺ຫາກໍ ທສ຺ເສຫີຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕຈນ຺ທນຣຸກ຺ເຂ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ສກຏສຕານິ ປູເຣຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕໍ ອາຫ – ‘‘ສມ຺ມ, ພາຣາຓສິຍໍ ອສຸກຏ຺ຐາເນ ນາມ ມມ ເຄຫໍ, ກາເລນ ກາລໍ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ, ອຎ຺ເຎນ ຈ ເມ ປຓ຺ຓາກາເຣນ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ, ຣຕ຺ຕສາຂຣຸກ຺ເຂ ເອວ ອາຫເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ກາເລນ ກາລໍ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຣຕ຺ຕຈນ຺ທນເມວ ອາຫຣຕິ, ໂສປິສ຺ສ ພຫຸຘນໍ ເທຕິ.

ຕໂຕ ອປເຣນ ສມເຍນ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ກສ຺ສປທສພເລ ປຕິຏ຺ຐິເຕ ກຎ຺ຈນຖູເປ ໂສ ປຸຣິໂສ ພຫຸໍ ຈນ຺ທນໍ ອາທາຍ ພາຣາຓສິໍ ອຄມາສິ. ອຖສ຺ສ ໂສ ສຫາຍໂກ ວາຓິໂຊ ພຫຸໍ ຈນ຺ທນໍ ປິສາເປຕ຺ວາ ປາຕິໍ ປູເຣຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ, ສມ຺ມ, ຍາວ ຠຕ຺ຕໍ ປຈຕິ, ຕາວ ເຈຕິຍກຣຓຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕໍ ອາທາຍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈນ຺ທນປູຊໍ ອກາສິ. ໂສປິສ຺ສ ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສີ ສຫາຍໂກ ເຈຕິຍກຸຈ຺ຉິຍໍ ຈນ຺ທເນນ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ອກາສິ. ເອຕ຺ຕກເມວສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ.

ໂສ ¶ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ຕຕ຺ຖ ເຂເປຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຣາຊຄຫນຄເຣ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ນາຠິມຓ຺ຑລໂຕ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລສທິສາ ປຠາ ອຸຏ຺ຐຫິ, ເຕນສ຺ສ ຈນ຺ທາໂຠຕ຺ເວວ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ເຈຕິເຍ ກິຣສ຺ສ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລກຣຓນິສ຺ສນ຺ໂທ ¶ ເອສ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ¶ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ສກ຺ກາ ອມ຺ເຫຫິ ອິມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂລກໍ ຂາທິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ຕໍ ຍາເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ‘‘ໂຍ ອິມສ຺ສ ສຣີຣໍ ຫຕ຺ເຖນ ປຣາມສຕິ, ໂສ ເອວຣູປໍ ນາມ ອິສ຺ສຣິຍສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ລຠຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວິຈຣິໍສຸ. ສຕໍ ວາ ສຫສ຺ສໍ ວາ ທທມານາ ເອວ ຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ຫຕ຺ເຖນ ຜຸສິຕຸໍ ລຠນ຺ຕິ. ເຕ ເອວໍ ອນຸວິຈຣນ຺ຕາ ສາວຕ຺ຖິໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ ນຄຣສ຺ສ ຈ ວິຫາຣສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕຣາ ນິວາສໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ສາວຕ຺ຖິຍມ຺ປິ ປຎ຺ຈໂກຏິມຕ຺ຕາ ອຣິຍສາວກາ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຘມາລວຕ຺ຖເຠສຊ຺ຊາທິຫຕ຺ຖາ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍາຕິ. ເອຖ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກິໍ ກຣິສ຺ສຖ, ອມ຺ຫາກໍ ຈນ຺ທາຠສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອານຸຠາວສທິໂສ ອານຸຠາໂວ ນຕ຺ຖິ. ເອຕສ຺ສ ຫິ ສຣີຣໍ ຜຸສນ຺ຕາ ອິທໍ ນາມ ລຠນ຺ຕິ, ເອຖ ປສ຺ສຖ ນນ຺ຕິ. ຕຸມ຺ຫາກໍ ຈນ຺ທາຠສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ໂກ ອານຸຠາໂວ ນາມ, ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖາເຍວ ມຫານຸຠາໂວຕິ. ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ‘‘ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈນ຺ທາຠສ຺ສ ວາ ອມ຺ຫາກໍ ວາ ສຕ຺ຖຸ ອານຸຠາວໍ ¶ ຊານິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອຄມໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ເຕເຍວ ຈນ຺ທາຠາຍ ອນ຺ຕຣຘານໍ ອກາສິ. ໂສ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ອງ຺ຄາຣປຈ຺ຉິຍໍ ກາໂກ ວິຍ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ເອກມນ຺ຕໍ ນຍິໍສຸ, ອາຠາ ປຏິປາກຕິກາ ອໂຫສິ. ປຸນ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອານຍິໍສຸ, ອາຠາ ຕເຖວ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຘາຍມານໍ ອາຠໍ ທິສ຺ວາ ຈນ຺ທາໂຠ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ອາຠາຍ ອນ຺ຕຣຘານມນ຺ຕໍ ຊານາຕິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອາຠາຍ ອນ຺ຕຣຘານມນ຺ຕໍ ຊານາຖາ’’ຕິ? ອາມ, ຊານາມີຕິ. ເຕນ ຫິ ເມ ເທຖາຕິ. ນ ສກ຺ກາ ອປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ທາຕຸນ຺ຕິ. ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ອາຫ – ‘‘ເອຕສ຺ມິໍ ມນ຺ເຕ ຄຫິເຕ ອຫໍ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ເຊຏ຺ຐໂກ ຠວິສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ເອຕ຺ເຖວ ໂຫຖ, ອຫໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກຕິປາເຫເນວ ມນ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊິ. ອຖສ຺ສ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣໍ ¶ ອາຈິກ຺ຂິ. ໂສ ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອິທໍ ມນ຺ຕສ຺ສ ປຣິກມ຺ມໍ ສຊ຺ຌາຍິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາປິ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຄຫິໂຕ ເຕ ມນ຺ໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ນ ຕາວ ຄຓ຺ຫາມີຕິ. ໂສ ກຕິປາເຫເນວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິຕກາເລ ‘‘ຍາຖ ຕຸມ຺ເຫ, ອິທານາຫໍ ອນາຄມນຘມ຺ໂມ ຊາໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ຠິກ຺ຂູ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຠູຕໍ ວຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຂີຓາສໂວ ອິທານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ຈນ຺ທາໂຠ, ຠູຕເມເວສ ກເຖຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຈນ຺ທໍວ ¶ ວິມລໍ ສຸທ຺ຘໍ, ວິປ຺ປສນ຺ນມນາວິລໍ;

ນນ຺ທີຠວປຣິກ຺ຂີຓໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ວິມລນ຺ຕິ ອພ຺ຠາທິມລຣຫິຕໍ. ສຸທ຺ຘນ຺ຕິ ນິຣຸປກ຺ກິເລສໍ. ວິປ຺ປສນ຺ນນ຺ຕິ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕໍ. ອນາວິລນ຺ຕິ ກິເລສາວິລຕ຺ຕຣຫິຕໍ. ນນ຺ທີຠວປຣິກ຺ຂີຓນ຺ຕິ ຕີສຸ ຠເວສຸ ປຣິກ຺ຂີຓຕຓ຺ຫໍ ຕມຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ໂຍ ອິມນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ກຸຓ຺ຑໂກລິຍໍ ນິສ຺ສາຍ ກຸຓ຺ຑຘານວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສີວລິຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ສຸປ຺ປວາສາ ນາມ ໂກລິຍຘີຕາ ສຕ຺ຕວສ຺ສານິ ຄພ຺ຠໍ ຘາເຣຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ມູຬ຺ຫຄພ຺ຠາ ທຸກ຺ຂາຫິ ຕິພ຺ພາຫິ ກຏຸກາຫິ ເວທນາຫິ ຜຸຏ຺ຐາ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວຕ ໂສ ຠຄວາ, ໂຍ ອິມສ຺ສ ເອວຣູປສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ¶ ປຫານາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ວຕ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ, ໂຍ ອິມສ຺ສ ເອວຣູປສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຫານາຍ ປຏິປນ຺ໂນ. ສຸສຸຂໍ ວຕ ຕໍ ນິພ຺ພານໍ, ຍຖິທໍ ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ນ ສໍວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ອຸທາ. ໑໘) ອິເມຫິ ຕີຫິ ວິຕກ຺ເກຫິ ຕໍ ¶ ທຸກ຺ຂໍ ອຘິວາເສນ຺ຕີ ສາມິກໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສຕ຺ວາ ເຕນ ຕສ຺ສາ ວຈເນນ ສຕ຺ຖຸ ວນ຺ທນາຍ ອາໂຣຈິຕາຍ ‘‘ສຸຂິນີ ໂຫຕຸ ສຸປ຺ປວາສາ ໂກລິຍຘີຕາ, ອໂຣຄາ ອໂຣຄໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍຕູ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣາ ວຸຕ຺ຕກ຺ຂເຓເຍວ ສຸຂິນີ ອໂຣຄາ ອໂຣຄໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ມຫາທານໍ ອທາສິ. ປຸຕ຺ໂຕປິສ຺ສາ ຊາຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຘມ຺ມກຣຓໍ ອາທາຍ ສງ຺ຆສ຺ສ ອຸທກໍ ປຣິສ຺ສາເວສິ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ.

ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ປສ຺ສຖາວຸໂສ, ເອວຣູໂປ ນາມ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸໂຠສິ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ອຎ຺ເຎ, ພຫຸໍ ວຕ ອິມິນາ ທຸກ຺ຂໍ ນິຕ຺ຖິຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ເອຕ຺ຕກາ ທຸກ຺ຂາ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ອິທານິ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ໂຍມໍ ¶ ¶ ປລິປຖໍ ທຸຄ຺ຄໍ, ສໍສາຣໍ ໂມຫມຈ຺ຈຄາ;

ຕິຓ຺ໂຓ ປາຣງ຺ຄໂຕ ຌາຍີ, ອເນໂຊ ອກຖໍກຖີ;

ອນຸປາທາຍ ນິພ຺ພຸໂຕ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອິມໍ ຣາຄປລິປຖຎ຺ເຈວ ກິເລສທຸຄ຺ຄຎ຺ຈ ສໍສາຣວຏ຺ຏຎ຺ຈ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນກໂມຫຎ຺ຈ ອຕີໂຕ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂອເຆ ຕິຓ຺ໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ປາຣໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ທຸວິເຘນ ຌາເນນ ຌາຍີ, ຕຓ຺ຫາຍ ອຠາເວນ ອເນໂຊ, ກຖໍກຖາຍ ອຠາເວນ ອກຖໍກຖີ, ອຸປາທານານໍ ອຠາເວນ ອນຸປາທິຍິຕ຺ວາ ກິເລສນິພ຺ພາເນນ ນິພ຺ພຸໂຕ, ຕມຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ສີວລິຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ເອກຕິໍສຕິມໍ.

ໂຍຘ ¶ ກາເມຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສຸນ຺ທຣສມຸທ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິເຣໂກ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສຸນ຺ທຣສມຸທ຺ທກຸມາໂຣ ນາມ ຈຕ຺ຕາລີສໂກຏິວິຠເວ ມຫາກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ໂສ ເອກທິວສໍ ¶ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຘມາລາທິຫຕ຺ຖໍ ມຫາຊນໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ເຊຕວນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຫມ຺ປິ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິສປຣິຍນ຺ເຕ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ອາສຍໍ ວິທິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ພິໍ ກຖໍ ກເຖສິ. ໂສ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສນ຺ເຕນ ສງ຺ຂລິຂິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມກຖໍ ນິສ຺ສາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຊາຕຸສ຺ສາໂຫ ປຣິສາຍ ປກ຺ກນ຺ຕາຍ ສຕ຺ຖາຣໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ‘‘ມາຕາປິຕູຫິ ອນນຸຎ຺ຎາຕໍ ຕຖາຄຕາ ນ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຏ຺ຐປາລກຸລປຸຕ຺ຕາທໂຍ ວິຍ ມຫນ຺ເຕນ ວາຍາເມນ ມາຕາປິຕໂຣ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ລທ຺ຘູປສມ຺ປໂທ ‘‘ກິໍ ເມ ອິຘ ວາເສນາ’’ຕິ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ວີຕິນາເມສິ.

ອເຖກທິວສໍ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ຕສ຺ສ ¶ ມາຕາປິຕໂຣ ເອກສ຺ມິໍ ຉຓທິວເສ ມຫນ຺ເຕນ ສິຣິໂສຠຄ຺ເຄນ ຕສ຺ສ ສຫາຍກກຸມາຣເກ ກີຬມາເນ ທິສ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອິທໍ ທຸລ຺ລຠໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ປຣິເທວິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເອກາ ຄຓິກາ ຕໍ ກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມາຕຣໍ ໂຣທມານໍ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ, ກິໍ ກາຣຓາ ໂຣທສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ປຸຕ຺ຕໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ໂຣທາມີ’’ຕິ. ‘‘ກຫໍ ປນ ໂສ, ອມ຺ມາ’’ຕິ? ‘‘ຠິກ຺ຂູສຸ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ອຸປ຺ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ? ‘‘ວຏ຺ຏຕິ, ນ ປນ ອິຈ຺ຉຕິ, ອິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣາຊຄຫໍ ຄໂຕ’’ຕິ. ‘‘ສຈາຫໍ ຕໍ ອຸປ຺ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍໍ, ກິໍ ເມ ກເຣຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ? ‘‘ອິມສ຺ສ ເຕ ກຸລສ຺ສ ກຸຏຸມ຺ພສາມິນິໍ ¶ ກເຣຍ຺ຍາມາ’’ຕິ. ເຕນ ຫິ ເມ ປຣິພ຺ພຍໍ ເທຖາຕິ ປຣິພ຺ພຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຓວີຖິໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖກໍ ນິວາສເຄຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາໂຕວ ປຓີຕໍ ອາຫາຣໍ ປຏິຍາເທຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐກາເລ ຠິກ຺ຂໍ ທຕ຺ວາ ກຕິປາຫຈ຺ຈເຍນ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິເຘວ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ປຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ປຕ຺ຕມທາສິ.

ອຖ ¶ ນໍ ປຓີເຕນ ອາຫາເຣນ ປຣິວິສິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິເຘວ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕຸໍ ຜາສຸກ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ກຕິປາຫໍ ອາລິນ຺ເທ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ໂຠເຊຕ຺ວາ ທາຣເກ ປູເວຫິ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ‘‘ເອຖ ຕຸມ຺ເຫ ເຖຣສ຺ສ ອາຄຕກາເລ ມຍິ ວາເຣນ຺ຕິຍາປິ ອິຘາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຊໍ ອຸຏ຺ຐາເປຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ປຸນທິວເສ ເຖຣສ຺ສ ໂຠຊນເວລາຍ ຕາຍ ວາຣິຍມານາປິ ຣຊໍ ອຸຏ຺ຐາເປສຸໍ. ສາ ປຸນທິວເສ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ທາຣກາ ວາຣິຍມານາປິ ມມ ວຈນໍ ອສຸຓິຕ຺ວາ ອິຘ ຣຊໍ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ, ອນ຺ໂຕເຄເຫ ນິສີທຖາ’’ຕິ ອນ຺ໂຕ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ກຕິປາຫໍ ໂຠເຊສິ. ປຸນ ທາຣເກ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ມຍາ ວາຣິຍມານາປິ ເຖຣສ຺ສ ໂຠຊນກາເລ ມຫາສທ຺ທໍ ກເຣຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ຕຖາ ກຣິໍສຸ. ສາ ປຸນທິວເສ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຕິວິຍ ມຫາສທ຺ໂທ ໂຫຕິ, ທາຣກາ ມຍາ ວາຣິຍມານາປິ ວຈນໍ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ອຸປຣິປາສາເທເຍວ ນິສີທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຖເຣນ ອຘິວາສິເຕ ເຖຣໍ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຫນ຺ຕີ ທ຺ວາຣານິ ປິທຫມານາວ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຫິ. ເຖໂຣ ອຸກ຺ກຏ຺ຐສປທານຈາຣິໂກ ສມາໂນປິ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ພທ຺ໂຘ ຕສ຺ສາ ວຈເນນ ສຕ຺ຕຠູມິກໍ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຫິ.

ສາ ເຖຣໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ‘‘ຈຕ຺ຕາລີສາຍ ຂລຸ, ສມ຺ມ, ປຸຓ຺ຓມຸຂ ຐາເນຫິ ອິຕ຺ຖີ ປຸຣິສໍ ອຈ຺ຈາວທຕິ ¶ ວິຊມ຺ຠຕິ ວິນມຕິ ຄິລສຕິ ວິລຊ຺ຊຕິ ນເຂນ ນຂໍ ຆຏ຺ເຏຕິ, ປາເທນ ປາທໍ ອກ຺ກມຕິ, ກຏ຺ເຐນ ປຖວິໍ ວິລິຂຕິ, ທາຣກໍ ອຸລ຺ລງ຺ເຆຕິ ໂອລງ຺ເຆຕິ, ກີຬຕິ ກີຬາເປຕິ, ຈຸມ຺ພຕິ ຈຸມ຺ພາເປຕິ, ຠຸຎ຺ຊຕິ ຠຸຎ຺ຊາເປຕິ, ທທາຕິ ອາຍາຈຕິ, ກຕມນຸກໂຣຕິ, ອຸຈ຺ຈໍ ຠາສຕິ, ນີຈໍ ຠາສຕິ, ອວິຈ຺ຈໍ ຠາສຕິ, ວິວິຈ຺ຈໍ ຠາສຕິ, ນຈ຺ເຈນ ຄີເຕນ ວາທິເຕນ ໂຣທິເຕນ ວິລສິເຕນ ວິຠູສິເຕນ ຊຄ຺ຆຕິ, ເປກ຺ຂຕິ, ກຏິໍ ຈາເລຕິ, ຄຸຍ຺ຫຠຓ຺ຑກໍ ຈາເລຕິ, ອູຣຸໍ ວິວຣຕິ, ອູຣຸໍ ປິທຫຕິ, ຖນໍ ທສ຺ເສຕິ, ກຈ຺ຉໍ ທສ຺ເສຕິ, ນາຠິໍ ທສ຺ເສຕິ, ອກ຺ຂິໍ ນິຂຓຕິ, ຠມຸກໍ ¶ ອຸກ຺ຂິປຕິ, ໂອຏ຺ຐໍ ປລິຂຕິ, ຊິວ຺ຫໍ ນິລ຺ລາເລຕິ, ທຸສ຺ສໍ ມຸຎ຺ຈຕິ, ທຸສ຺ສໍ ພນ຺ຘຕິ, ສິຣສໍ ມຸຎ຺ຈຕິ, ສິຣສໍ ພນ຺ຘຕີ’’ຕິ (ຊາ. ໒.໒໑.໓໐໐) ເອວໍ ອາຄຕໍ ອິຕ຺ຖິກຸຕ຺ຕໍ ອິຕ຺ຖິລີລໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຐິຕາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອລຕ຺ຕກກຕາ ປາທາ, ປາທຸກາຣຸຍ຺ຫ ເວສິຍາ;

ຕຸວມ຺ປິ ທຫໂຣ ມມ, ອຫມ຺ປິ ທຫຣາ ຕວ;

ອຸໂຠປິ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມ, ຊິຓ຺ຓາ ທຓ຺ຑປຣາຍຓາ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໔໕໙, ໔໖໒);

ເຖຣສ຺ສ ¶ ‘‘ອໂຫ ວຕ ເມ ຠາຣິຍໍ ອນຸປຘາເຣຕ຺ວາ ກຕກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ມຫາສໍເວໂຄ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສຕ຺ຖາ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສໂຍຊນມຕ຺ຖເກ ເຊຕວເນ ນິສິນ຺ໂນວ ຕໍ ¶ ກາຣຓໍ ທິສ຺ວາ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສິ. ອຖ ນໍ ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂກ ນຸ ໂຂ ເຫຕຸ, ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ສິຕສ຺ສ ປາຕຸກມ຺ມາຍາ’’ຕິ. ອານນ຺ທ, ຣາຊຄຫນຄເຣ ສຕ຺ຕຠູມິກປາສາທຕເລ ສຸນ຺ທຣສມຸທ຺ທສ຺ສ ຈ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຄຓິກາຍ ຈ ສງ຺ຄາໂມ ວຕ຺ຕຕີຕິ. ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຊໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ກສ຺ສ ປຣາຊໂຍຕິ? ສຕ຺ຖາ, ‘‘ອານນ຺ທ, ສຸນ຺ທຣສມຸທ຺ທສ຺ສ ຊໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຄຓິກາຍ ປຣາຊໂຍ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ຊຍໍ ປກາເສຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນໂກວ ໂອຠາສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ອຸໂຠປິ ກາເມ ນິຣເປກ຺ໂຂ ປຊຫາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ໂຍຘ ກາເມ ປຫນ຺ຕ຺ວານ, ອນາຄາໂຣ ປຣິພ຺ພເຊ;

ກາມຠວປຣິກ຺ຂີຓໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອິຘ ໂລເກ ອຸໂຠປິ ກາເມ ຫິຕ຺ວາ ອນາຄາໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິພ຺ພຊຕິ, ຕໍ ປຣິກ຺ຂີຓກາມຎ຺ເຈວ ປຣິກ຺ຂີຓຠວຎ຺ຈ ອຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ໂສ ເຖໂຣ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິພເລນ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຓ຺ຓິກາມຓ຺ຑລໍ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສຣີຣໍ ໂຖເມນ຺ໂຕເຍວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິ. ຘມ຺ມສຠາຍມ຺ປິ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ, ‘‘ອາວຸໂສ, ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຣສໍ ນິສ຺ສາຍ ມນໍ ນຏ຺ໂຐ ສຸນ຺ທຣສມຸທ຺ທຕ຺ເຖໂຣ, ສຕ຺ຖາ ປນສ຺ສ ອວສ຺ສໂຍ ຊາໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປາຫໍ ເອຕສ຺ສ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ພທ຺ຘມນສ຺ສ ອວສ຺ສໂຍ ຊາໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ຕສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ປກາສນຕ຺ຖໍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ –

ວສມາເນສິ ຣເສຫິ ສຎ຺ຊໂຍ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໑໔) –

ເອກກນິປາເຕ ¶ ອິມໍ ວາຕມິຄຊາຕກໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ‘‘ຕທາ ສຸນ຺ທຣສມຸທ຺ໂທ ວາຕມິໂຄ ອໂຫສິ, ອິມໍ ປນ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕາ ຣຎ຺ໂຎ ມຫາມຈ຺ໂຈ ອຫເມວາ’’ຕິ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສີຕິ.

ສຸນ຺ທຣສມຸທ຺ທຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ພຕ຺ຕິໍສຕິມໍ.

ໂຍຘ ຕຓ຺ຫນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຊຏິລຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພີ ກຖາ – ອຕີເຕ ກິຣ ພາຣາຓສິຍໍ ທ຺ເວ ຠາຕໂຣ ກຸຏຸມ຺ພິກາ ມຫນ຺ຕໍ ອຸຈ຺ຉຸເຂຕ຺ຕໍ ກາເຣສຸໍ. ອເຖກທິວສໍ ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ອຸຈ຺ຉຸເຂຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເອກໍ ເຊຏ຺ຐຠາຕິກສ຺ສ ທສ຺ສາມິ, ເອກໍ ມຍ຺ຫໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທ຺ເວ ອຸຈ຺ຉຸຍຏ຺ຐິໂຍ ຣສສ຺ສ ອນິກ຺ຂມນຕ຺ຖາຍ ຉິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິ. ຕທາ ກິຣ ອຸຈ຺ຉູນໍ ຍນ຺ເຕນ ປີຬນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ອຄ຺ເຄ ວາ ມູເລ ວາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕກາເລ ຘມ຺ມກຣຓໂຕ ອຸທກໍ ວິຍ ສຍເມວ ຣໂສ ນິກ຺ຂມຕິ. ຕສ຺ສ ປນ ເຂຕ຺ຕໂຕ ອຸຈ຺ຉຸຍຏ຺ຐິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄມນກາເລ ¶ ຄນ຺ຘມາທເນ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຊ຺ຊ ອນຸຄ຺ຄຫໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓຊາເລ ປວິຏ຺ຐໍ ທິສ຺ວາ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ຖຠາວຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາທາຍ ອິທ຺ຘິຍາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາວ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕຣສາຏກໍ ອຸຈ຺ຈຕເຣ ຠູມິປເທເສ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິຘ ນິສີທຖາ’’ຕິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ‘‘ປຕ຺ຕໍ ອຸປນາເມຖາ’’ຕິ ອຸຈ຺ຉຸຍຏ຺ຐິຍາ ພນ຺ຘນຏ຺ຐານໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ອກາສິ, ຣໂສ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ປູເຣສິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘນ ຕສ຺ມິໍ ຣເສ ປີເຕ ‘‘ສາຘຸກໍ ວຕ ເມ ອຍ຺ເຍນ ຣໂສ ປີໂຕ. ສເຈ ເມ ເຊຏ຺ຐຠາຕິໂກ ມູລໍ ອາຫຣາເປສ຺ສຕິ, ມູລໍ ທສ຺ສາມິ. ສເຈ ປຕ຺ຕິໍ ອາຫຣາເປສ຺ສຕິ, ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປຕ຺ຕໍ ເມ ອຸປນາເມຖາ’’ຕິ ທຸຕິຍມ຺ປິ ອຸຈ຺ຉຸຍຏ຺ຐິໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ຣສໍ ອທາສິ. ‘‘ຠາຕາ ເມ ອຸຈ຺ຉຸເຂຕ຺ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ອຸຈ຺ຉຸໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຂາທິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ກິຣສ຺ສ ວຎ຺ຈນຈິຕ຺ຕໍ ນາໂຫສິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ປນ ປຐມໍ ອຸຈ຺ຉຸຣສສ຺ສ ປີຕຕ຺ຕາ ຕໍ ອຸຈ຺ຉຸຣສໍ ¶ ອຎ຺ເຎຫິປິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວິຠຊິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ຄເຫຕ຺ວາວ ນິສີທິ ¶ . ໂສ ຕສ຺ສ ອາກາຣໍ ຎຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂຍ ອຍໍ ມຍາ ທິນ຺ໂນ ອຄ຺ຄຣໂສ, ອິມສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ປຣິໂຍສາເນ ຕຸມ຺ເຫຫິ ປຕ຺ຕຘມ຺ມເມວ ປາປຸເຓຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘປິສ຺ສ ‘‘ເອວໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອິຈ຺ຉິຕໍ ປຕ຺ຖິຕໍ ຕຸຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ທ຺ວີຫິ ຄາຖາຫິ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ຍຖາ ໂສ ປສ຺ສຕິ, ເອວໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອາກາເສນ ¶ ຄນ຺ຘມາທນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສຕານໍ ຕໍ ຣສໍ ອທາສິ.

ໂສ ຕໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ຠາຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ຄໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຸຈ຺ຉຸເຂຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກຕຸໍ ຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ຕາທິເສນ ອຸຈ຺ຉຸເຂຕ຺ຕໍ ຄເຕນ, ນນຸ ນາມ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ອຸຈ຺ຉຸຍຏ຺ຐິໂຍ ອາທາຍ ອາຄນ຺ຕພ຺ພໍ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ຠາຕຣາ ວຸຕ຺ໂຕ – ‘‘ອາມ, ຠາຕິກ, ທ຺ເວ ເມ ອຸຈ຺ຉຸຍຏ຺ຐິໂຍ ຄຫິຕາ, ເອກໍ ປນ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວາ ມມ ອຸຈ຺ຉຸຍຏ຺ຐິໂຕ ຣສໍ ທຕ຺ວາ ‘ມູລໍ ວາ ປຕ຺ຕິໍ ວາ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ຕຸມ຺ຫາກມ຺ປິ ເມ ອຸຈ຺ຉຸຍຏ຺ຐິໂຕ ຣໂສ ທິນ຺ໂນ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ຕສ຺ສ ມູລໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຖ, ອຸທາຫຸ ປຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິໍ ປນ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘນ ກຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ມມ ອຸຈ຺ຉຸຍຏ຺ຐິໂຕ ຣສໍ ປິວິຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸຈ຺ຉຸຍຏ຺ຐິໂຕ ຣສໍ ອາທາຍ ອາກາເສນ ຄນ຺ຘມາທນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕານໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ອທາສີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ກເຖນ຺ເຕເຍວ ນິຣນ຺ຕຣໍ ປີຕິຍາ ຜຸຏ຺ຐສຣີໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ເມ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘນ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສ຺ເສວ ອຘິຄໂມ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ອກາສິ. ເອວໍ ກນິຏ຺ເຐນ ຕິສ຺ໂສ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ປຕ຺ຖິຕາ, ເຊຏ຺ເຐນ ປນ ເອກປເທເນວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຖິຕນ຺ຕິ ອິທໍ ເຕສໍ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ.

ເຕ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸຕາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ເຂປຍິໍສຸ. ເຕສໍ ເທວໂລເກ ຐິຕກາເລເຍວ ວິປສ຺ສີ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ເຕປິ ເທວໂລກໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ພນ຺ຘຸມຕິຍາ ເອກສ຺ມິໍ ກຸລເຄເຫ ເຊຏ຺ໂຐ ເຊຏ຺ໂຐວ, ກນິຏ຺ໂຐ ກນິຏ຺ໂຐວ ຫຸຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ເຕສຸ ເຊຏ຺ຐສ຺ສ ເສໂນຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ, ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ອປຣາຊິໂຕຕິ ¶ . ເຕສຸ ວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ກຸຏຸມ຺ພໍ ສຓ຺ຐາເປຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ເຕສຸ ‘‘ພຸທ຺ຘຣຕນໍ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຘມ຺ມຣຕນໍ, ສງ຺ຆຣຕນໍ, ທານານິ ເທຖ, ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣຖ, ອຊ຺ຊ ອຏ຺ຐມີ, ອຊ຺ຊ ຈາຕຸທ຺ທສີ, ອຊ຺ຊ ປນ຺ນຣສີ, ອຸໂປສຖໍ ກໂຣຖ, ຘມ຺ມໍ ¶ ສຸຓາຖາ’’ຕິ ຘມ຺ມໂຆສກສ຺ສ ພນ຺ຘຸມຕີນຄເຣ ໂຆສນໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ເສນກຸຏຸມ຺ພິໂກ ‘‘ກຫໍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຫມ຺ປິ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິສປຣິຍນ຺ເຕ ນິສີທິ.

ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍໍ ວິທິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ພິໍ ກຖໍ ກເຖສິ. ໂສ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອຸສ຺ສາຫຊາໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ເຕ ອປໂລເກຕພ຺ພາ ¶ ຎາຕກາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕຕິ. ເຕນ ຫິ ອປໂລເກຕ຺ວາ ເອຫີຕິ. ໂສ ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ກຸເລ ສາປເຕຍ຺ຍໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຕວ ໂຫຕູ’’ຕິ ອາຫ. ຕຸມ຺ເຫ ປນ, ສາມີຕິ. ອຫໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີຕິ. ສາມິ ກິໍ ວເທຖ, ອຫໍ ມາຕຣິ ມຕາຍ ມາຕຣໍ ວິຍ, ປິຕຣິ ມເຕ ປິຕຣໍ ວິຍ ຕຸມ຺ເຫ ອລຕ຺ຖໍ, ອິທໍ ກຸລໍ ມຫາໂຠຄໍ, ເຄເຫ ຐິເຕເນວ ສກ຺ກາ ປຸຎ຺ຎານິ ກາຕຸໍ, ມາ ເອວໍ ກຣິຕ຺ຖາຕິ. ມຍາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ໂມ ສຸໂຕ, ນ ສກ຺ກາ ຕໍ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ຐິເຕນ ປູເຣຕຸໍ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາເມວາຫໍ, ຕ຺ວໍ ນິວຕ຺ຕາຫີຕິ. ເອວໍ ໂສ ກນິຏ຺ຐໍ ນິວຕ຺ຕາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ລທ຺ຘູປສມ຺ປໂທ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ກນິຏ຺ໂຐປິ ‘‘ຠາຕຸ ປພ຺ພຊິຕສກ຺ກາຣໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຕ຺ຕາຫໍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຠາຕຣໍ ¶ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຠວນິສ຺ສຣຓໍ ກຕໍ, ອຫໍ ປນ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ພທ຺ໂຘ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ມຍ຺ຫໍ ເຄເຫ ຐິຕສ຺ເສວ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ມຫນ຺ຕໍ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ອາຈິກ຺ຂຖາ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ເຖໂຣ ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ປຓ຺ຑິຕ, ສຕ຺ຖຸ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ນານາທາຣູນິ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ຖມ຺ຠາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຕຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ເອກໍ ສຸວຓ຺ຓຂຈິຕໍ, ເອກໍ ຣຊຕຂຈິຕໍ, ເອກໍ ມຓິຂຈິຕນ຺ຕິ ສພ຺ພານິ ສຕ຺ຕຣຕນຂຈິຕານິ ກາເຣຕ຺ວາ ເຕຫິ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ກາເຣຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຣຕນຂຈິຕາເຫວ ຉທນິຏ຺ຐກາຫິ ຉາທາເປສິ. ຄນ຺ຘກຸຏິຍາ ກຣຓກາເລເຍວ ປນ ຕໍ ອຕ຺ຕນາ ສມານນາມໂກ ອປຣາຊິໂຕເຍວ ນາມ ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອຫມ຺ປິ ກຣິສ຺ສາມິ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ປຕ຺ຕິໍ ເທຖ ມາຕຸລາ’’ຕິ ອາຫ. ນ ເທມິ, ຕາຕ, ອຎ຺ເຎຫິ ອສາຘາຣຓໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ. ໂສ ພຫຸມ຺ປິ ຍາຈິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕິໍ ອລຠມາໂນ ‘‘ຄນ຺ຘກຸຏິຍາ ປຸຣໂຕ ກຸຎ຺ຊຣສາລໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສຕ຺ຕຣຕນມຍໍ ກຸຎ຺ຊຣສາລໍ ກາເຣສິ. ໂສ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ເມຓ຺ຑກເສຏ຺ຐິ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ¶ ປນ ສຕ຺ຕຣຕນມຍານິ ຕີຓິ ມຫາວາຕປານານິ ອເຫສຸໍ. ເຕສໍ ອຠິມຸເຂ ເຫຏ຺ຐາ ສຸຘາປຣິກມ຺ມກຕາ ຕິສ຺ໂສ ໂປກ຺ຂຣຓິໂຍ ກາເຣຕ຺ວາ ຈຕຸຊ຺ຊາຕິກຄນ຺ໂຘທກສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ອປຣາຊິໂຕ, ຄຫປຕິ, ປຎ຺ຈວຓ຺ຓານິ ກຸສຸມານິ ໂຣປາເປສິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ນກາເລ ວາຕເວເຄນ ສມຸຏ຺ຐິຕາຫິ ເຣຓຸວຏ຺ຏີຫິ ສຣີຣສ຺ສ ໂອກິຣຓຕ຺ຖໍ. ຄນ຺ຘກຸຏິຖູປິກາຍ ກປລ຺ລໍ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓມຍໍ ອໂຫສິ, ປວາຬມຍາ ສິຂຣາ, ເຫຏ຺ຐາ ມຓິມຍາ ຉທນິຏ຺ຐກາ. ອິຕິ ສາ ນຈ຺ຈນ຺ໂຕ ວິຍ ໂມໂຣ ໂສຠມານາ ອຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຕສຸ ປນ ຣຕເນສຸ ໂກຏ຺ເຏຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ສກລເມວ ¶ ຄເຫຕ຺ວາ ຊຓ຺ຓຸມຕ຺ເຕນ ໂອຘິນາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຣິເວຓໍ ປູເຣສິ.

ເອວໍ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອປຣາຊິໂຕ, ຄຫປຕິ, ຠາຕິກຕ຺ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ນິຏ຺ຐິຕາ ຄນ຺ຘກຸຏິ, ປຣິໂຠຄມສ຺ສາ ປຈ຺ຈາສີສາມິ, ປຣິໂຠເຄນ ກິຣ ມຫນ຺ຕໍ ປຸຎ຺ຎໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ¶ . ໂສ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມິນາ ກິຣ ໂວ ກຸຏຸມ຺ພິເກນ ຄນ຺ຘກຸຏິ ກາຣິຕາ, ອິທານິ ປນ ປຣິໂຠຄໍ ປຈ຺ຈາສີສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຄນ຺ຘກຸຏິອຠິມຸຂໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕຣຕນຣາສິໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ‘‘ປວິສຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ຕຕ຺ເຖວ ຐຕ຺ວາ ຕຕິຍວາເຣ ຕສ຺ສ ຠາຕິກຕ຺ເຖຣໍ ໂອໂລເກສິ. ໂສ ໂອໂລກິຕາກາເຣເນວ ຎຕ຺ວາ ກນິຏ຺ຐຠາຕຣໍ ອາຫ – ‘‘ເອຫິ, ຕາຕ, ‘ມເມວ ຣກ຺ຂາ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ຍຖາສຸຂໍ ວສຖາ’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ວເທຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຍຖາ ມນຸສ຺ສາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ປວິສິຕ຺ວາ ອນເປກ຺ຂາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ຍຖາ ວາ ນທິໍ ຕຣິຕ຺ວາ ອຸຬຸມ຺ປໍ ອນເປກ຺ຂາ ປຣິຈ຺ຈຊນ຺ຕິ, ເອວໍ ອນເປກ຺ຂາ ຫຸຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ວສຖາ’’ຕິ ອາຫ. ກິມຕ຺ຖໍ ປນ ສຕ຺ຖາ ອຏ຺ຐາສິ? ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ພຸທ຺ຘານໍ ສນ຺ຕິກໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕມ຺ປິ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕມ຺ປິ ພຫູ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສຸ ຣຕນານິ ອາທາຍ ປກ຺ກມນ຺ເຕສຸ ນ ສກ຺ກາ ອມ຺ເຫຫິ ວາເຣຕຸໍ, ປຣິເວຓມ຺ຫິ ເອຕ຺ຕເກ ຣຕເນ ໂວກິຓ຺ເຓ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐາເກ ຫຣນ຺ເຕປິ ນ ວາເຣຕີຕິ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ມຍິ ອາຆາຕໍ ກຕ຺ວາ ອປາຍູປໂຄ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ອຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ປນ ¶ , ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມເມວ ຣກ຺ຂາ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ວສຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປາວິສິ.

ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ¶ ສມນ຺ຕາ ຣກ຺ຂໍ ຐເປຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສ ອາຫ – ‘‘ຕາຕາ, ອຸຈ຺ຉງ຺ເຄນ ວາ ປຈ຺ຉິປສິພ຺ພເກຫິ ວາ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ວາເຣຍ຺ຍາຖ, ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ປນ ມາ ວາຣຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ. ອນ຺ໂຕນຄເຣປິ ອາໂຣຈາເປສິ ‘‘ມຍາ ຄນ຺ຘກຸຏິປຣິເວເຓ ສຕ຺ຕ ຣຕນານິ ໂອກິຓ຺ຓານິ, ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ທຸຄ຺ຄຕມນຸສ຺ສາ ອຸໂຠ ຫຕ຺ເຖ ປູເຣຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕຸ, ສຸຂິຕາປິ ເອເກນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ ‘‘ສທ຺ຘາ ຕາວ ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸກາມາ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິເຍວ, ອສ຺ສທ຺ຘາປິ ປນ ຘນໂລເຠນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂໂຕ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ຊນສງ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ເອວໍ ອາໂຣຈາເປສິ. ມຫາຊໂນ ເຕນ ວຸຕ຺ຕນິຍາເມເນວ ຣຕນານິ ຄຓ຺ຫິ. ສກິໍ ໂອກິຓ຺ຓຣຕເນສຸ ຂີເຓສຸ ຍາວຕຕິຍໍ ຊຓ຺ຓຸມຕ຺ເຕນ ໂອຘິນາ ໂອກິຣາເປສິເຍວ. ສຕ຺ຖຸ ປນ ປາທມູເລ ຕິປຸສມຕ຺ຕໍ ອນຄ຺ຆໍ ມຓິຣຕນໍ ຐເປສິ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ສຕ຺ຖຸ ສຣີຣໂຕ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາຍ ປຠາຍ ສທ຺ຘິໍ ມຓິປຠໍ ໂອໂລເກນ຺ຕານໍ ຕິຕ຺ຕິ ນາມ ນ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວມກາສິ. ມຫາຊໂນປິ ອຕິຕ຺ໂຕວ ໂອໂລເກສິ.

ອເຖກທິວສໍ ເອໂກ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ສຕ຺ຖຸ ກິຣ ປາທມູເລ ມຫຄ຺ຆໍ ມຓິຣຕນໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຫຣິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕຸໍ ອາຄຕສ຺ສ ມຫາຊນສ຺ສ ອນ຺ຕເຣນ ປາວິສິ. ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ຕສ຺ສ ປວິສນາກາເຣເນວ ¶ ‘‘ມຓິໍ ຄຓ຺ຫິຕຸກາໂມ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ວຕ ນ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ໂສປິ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ ປາທມູເລ ຫຕ຺ຖໍ ອຸປນາເມຕ຺ວາ ມຓິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ¶ ໂອວຏ຺ຏິກາຍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ຕສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ໂສ ຘມ຺ມກຖາວສາເນ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຊຓ຺ຓຸມຕ຺ເຕນ ໂອຘິນາ ສຕ຺ຕ ຣຕນານິ ໂອກິຓ຺ຓານິ, ຕານິ ເມ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕສຸ ອາຆາໂຕ ນາມ ນາໂຫສິ, ຈິຕ຺ຕໍ ຠິຍ຺ໂຍ ຠິຍ຺ໂຍ ປສີທິເຍວ. ອຊ຺ຊ ປນ ‘ອໂຫ ວຕາຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຓິໍ ນ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາ’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ມຓິໍ ອາທາຍ ຄເຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນນຸ, ອຸປາສກ, ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ປເຣຫິ ອນາຫຣຓີຍໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກສີ’’ຕິ ນຍໍ ອທາສິ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣາ ທິນ຺ນນເຍ ຐຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ມມ ສນ຺ຕກໍ ທສິກສຸຕ຺ຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ມໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ອເນກສຕາປິ ຣາຊາໂນ ວາ ໂຈຣາ ວາ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ນາມ ມາ ໂຫນ຺ຕຸ, ອຄ຺ຄິນາປິ ມມ ສນ຺ຕກໍ ມາ ຑຍ຺ຫຕຸ, ອຸທເກນປິ ມາ ວຸຍ຺ຫຕູ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ອກາສິ ¶ . ສຕ຺ຖາປິສ຺ສ ‘‘ເອວໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ອນຸໂມທນໍ ອກາສິ. ໂສ ຄນ຺ຘກຸຏິມຫໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິຍາ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສານໍ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣເຍວ ນວ ມາເສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ທານປຣິໂຍສາເນ ສພ຺ເພສໍ ຕິຈີວຣໍ ອທາສິ. ສງ຺ຆນວກສ຺ສ ຈີວຣສາຏກາ ສຫສ຺ສຄ຺ຆນກາ ອເຫສຸໍ.

ໂສ ເອວໍ ຍາວຕາຍຸກໍ ປຸຎ຺ຎານິ ກຣິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ¶ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຣາຊຄເຫ ເອກສ຺ມິໍ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຑ຺ຒມາສາຘິເກ ນວ ມາເສ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ ວສິ. ຊາຕທິວເສ ປນສ຺ສ ສກລນຄເຣ ສພ຺ພາວຸຘານິ ປຊ຺ຊລິໍສຸ, ສພ຺ເພສໍ ກາຍຣູຬ຺ຫານິ ອາຠຣຓານິປິ ປຊ຺ຊລິຕານິ ວິຍ ໂອຠາສໍ ມຸຎ຺ຈິໍສຸ, ນຄຣໍ ເອກປຊ຺ໂຊຕໍ ອໂຫສິ. ເສຏ຺ຐິປິ ປາໂຕວ ຣາຊູປຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອຊ຺ຊ ສພ຺ພາວຸຘານິ ປຊ຺ຊລິໍສຸ, ນຄຣໍ ເອກປຊ຺ໂຊຕໍ ຊາຕໍ, ຊານາສິ ນຸ ໂຂ ເອຕ຺ຖ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຊານາມິ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ, ເສຏ຺ຐີ’’ຕິ? ‘‘ມມ ເຄເຫ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທາໂສ ຊາໂຕ, ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎເຕເຊເນວໍ ອໂຫສີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ໂຈໂຣ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ເຖຕໍ, ເທວ, ປຸຎ຺ຎວາ ສຕ຺ໂຕ ກຕາຠິນີຫາໂຣ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ນໍ ສມ຺ມາ ໂປເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອິທມສ຺ສ ຂີຣມູລໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ເທວສິກໍ ສຫສ຺ສໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ອຖສ຺ສ ນາມຄຫຓທິວເສ ສກລນຄຣສ຺ສ ເອກປຊ຺ໂຊຕຠູຕຕ຺ຕາ ໂຊຕິໂກຕ຺ເວວ ນາມໍ ກຣິໍສຸ.

ອຖສ຺ສ ວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ເຄຫກຣຓຕ຺ຖາຍ ຠູມິຕເລ ໂສຘິຍມາເນ ສກ຺ກສ຺ສ ຠວນໍ ອຸຓ຺ຫາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ສກ຺ໂກ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິທ’’ນ຺ຕິ ອຸປຘາຣຍມາໂນ ‘‘ໂຊຕິກສ຺ສ ເຄຫຏ຺ຐານໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ນາຍໍ ເອເຕຫິ ກຕເຄເຫ ວສິສ຺ສຕິ, ມຍາເປຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຑ຺ຒກີເວເສນ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ໂຊຕິກສ຺ສ ເຄຫຏ຺ຐານໍ ຄຓ຺ຫາມາ’’ຕິ. ‘‘ອເປຖ, ນາຍໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ກຕເຄເຫ ວສິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂສຬສກຣີສມຕ຺ຕໍ ¶ ຠູມິປເທສໍ ໂອໂລເກສິ, ໂສ ຕາວເທວ ກສິຓມຓ຺ຑລໍ ¶ ວິຍ ສໂມ ອໂຫສິ. ປຸນ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຖວິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຣຕນມໂຍ ສຕ຺ຕຠູມິກປາສາໂທ ອຸຏ຺ຐຫຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂອໂລເກສິ, ຕາວເທວ ຕຖາຣູໂປ ປາສາໂທ ອຸຏ຺ຐຫິ. ປຸນ ‘‘ອິມໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຣຕນມຍາ ສຕ຺ຕ ປາກາຣາ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂອໂລເກສິ, ຕຖາຣູປາ ປາກາຣາ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ອຖ ‘‘ເນສໍ ປຣິຍນ຺ເຕ ກປ຺ປຣຸກ຺ຂາ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ¶ ໂອໂລເກສິ, ຕຖາຣູປາ ກປ຺ປຣຸກ຺ຂາ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ‘‘ປາສາທສ຺ສ ຈຕູສຸ ກຓ຺ເຓສຸ ຈຕສ຺ໂສ ນິຘິກຸມ຺ຠິໂຍ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂອໂລເກສິ, ສພ຺ພໍ ຕເຖວ ອໂຫສິ. ນິຘິກຸມ຺ຠີສຸ ປນ ເອກາ ໂຍຊນິກາ ອໂຫສິ, ເອກາ ຕິຄາວຸຕິກາ, ເອກາ ອຑ຺ຒໂຍຊນິກາ, ເອກາ ຄາວຸຕປ຺ປມາຓາ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິຘິກຸມ຺ຠີນໍ ປນ ເອກມຸຂປ຺ປມາຓໍ ອໂຫສິ, ເຫຏ຺ຐາ ປຖວີປຣິຍນ຺ຕາວ ອເຫສຸໍ. ໂຊຕິກສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິຘິກຸມ຺ຠີນໍ ມຸຂປຣິມາຓໍ ນ ກຖິຕໍ, ສພ຺ພາ ມຸຂຉິນ຺ນຕາລຜລໍ ວິຍ ປຣິປຸຓ຺ຓາວ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ປາສາທສ຺ສ ຈຕູສຸ ກຓ຺ເຓສຸ ຕຣຸຓຕາລກ຺ຂນ຺ຘປ຺ປມາຓາ ຈຕສ຺ໂສ ສຸວຓ຺ຓມຍາ ອຸຈ຺ຉຸຍຏ຺ຐິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ຕາສໍ ມຓິມຍານິ ປຕ຺ຕານິ, ໂສວຓ຺ຓມຍານິ ຂນ຺ຘານິ ອເຫສຸໍ. ປຸພ຺ພກມ຺ມສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ກິເຣຕານິ, ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ.

ສຕ຺ຕສຸ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກສຸ ສຕ຺ຕ ຍກ຺ຂາ ອາຣກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ປຐເມ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ຍມໂກຬີ ນາມ ຍກ຺ໂຂ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິວາເຣນ ຍກ຺ຂສຫສ຺ເສນ ສທ຺ຘິໍ ອາຣກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິ, ທຸຕິເຍ ¶ ອຸປ຺ປໂລ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິວາຣຍກ຺ຂານໍ ທ຺ວີຫິ ສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ, ຕຕິເຍ ວຊິໂຣ ນາມ ຕີຫິ ສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ວຊິຣພາຫຸ ນາມ ຈຕູຫິ ສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ, ປຎ຺ຈເມ ກສກນ຺ໂທ ນາມ ປຎ຺ຈຫິ ສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ, ຉຏ຺ເຐ ກຏຕ຺ໂຖ ນາມ ຉຫິ ສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ, ສຕ຺ຕເມ ທິສາມຸໂຂ ນາມ ສຕ຺ຕຫິ ສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຣກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິ. ເອວໍ ປາສາທສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ຄາຬ຺ຫຣກ຺ຂາ ອໂຫສິ. ‘‘ໂຊຕິກສ຺ສ ກິຣ ສຕ຺ຕຣຕນມໂຍ ສຕ຺ຕຠູມິກປາສາໂທ ອຸຏ຺ຐິໂຕ, ສຕ຺ຕ ປາກາຣາ ສຕ຺ຕທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກາ ຈຕສ຺ໂສ ນິຘິກຸມ຺ຠິໂຍ ອຸຏ຺ຐິຕາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ພິມ຺ພິສາໂຣ ຣາຊາ ເສຏ຺ຐິຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ປຫິຓິ. ໂສ ໂຊຕິກເສຏ຺ຐິ ນາມ ອໂຫສິ.

ເຕນ ປນ ສທ຺ຘິໍ ກຕປຸຎ຺ຎກມ຺ມາ ອິຕ຺ຖີ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣູສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ເທວຕາ ຕໂຕ ອາເນຕ຺ວາ ສິຣິຄພ຺ເຠ ນິສີທາເປສຸໍ. ສາ ອາຄຈ຺ຉມານາ ເອກໍ ຕຓ຺ຑຸລນາຬິໍ ຕໂຍ ຈ ໂຊຕິປາສາເຓ ຄຓ຺ຫິ. ເຕສໍ ຍາວຊີວໍ ຕາເຍວ ຕຓ຺ຑຸລນາຬິຍາ ຠຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ສເຈ ກິຣ ເຕ ສກຏສຕມ຺ປິ ຕຓ຺ຑຸລານໍ ປູເຣຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ, ສາ ຕຓ຺ຑຸລນາຬິ ນາຬິເຍວ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຠຕ຺ຕປຈນກາເລ ຕຓ຺ຑຸເລ ອຸກ຺ຂລິຍໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຕສໍ ປາສາຓານໍ ¶ ອຸປຣິ ຐເປຕິ, ປາສາຓາ ຕາວເທວ ປຊ຺ຊລິຕ຺ວາ ຠຕ຺ເຕ ປກ຺ກມຕ຺ເຕ ນິພ຺ພາຍນ຺ຕິ. ເຕເນວ ສຎ຺ຎາເຓນ ຠຕ຺ຕສ຺ສ ປກ຺ກຠາວໍ ຊານນ຺ຕິ. ສູເປຍ຺ຍາທິປຈນກາເລປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອວໍ ເຕສໍ ໂຊຕິປາສາເຓຫິ ອາຫາໂຣ ປຈ຺ຈຕິ. ມຓິອາໂລເກນ ¶ ຈ ວສນ຺ຕິ, ອຄ຺ຄິສ຺ສ ວາ ທີປສ຺ສ ¶ ວາ ໂອຠາສໍ ເນວ ຊານິໍສຸ. ‘‘ໂຊຕິກສ຺ສ ກິຣ ເອວຣູປາ ສມ຺ປຕ຺ຕີ’’ຕິ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ປາກໂຏ ອໂຫສິ. ມຫາຊໂນ ຍານາທີນິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ໂຊຕິກເສຏ຺ຐິ ອາຄຕາຄຕານໍ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸຕຓ຺ຑຸລານໍ ຠຕ຺ຕໍ ປຈາເປຕ຺ວາ ທາເປສິ. ‘‘ກປ຺ປຣຸກ຺ເຂຫິ ວຕ຺ຖານິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕຸ, ອາຠຣຓານິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ອາຓາເປສິ. ‘‘ຄາວຸຕິກນິຘິກຸມ຺ຠິຍາ ມຸຂໍ ວິວຣາເປຕ຺ວາ ຍາປນມຕ຺ຕໍ ຘນໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ອາຓາເປສິ. ສກລຊມ຺ພຸທີປວາສິເກສຸ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ນິຘິກຸມ຺ຠິຍາ ອງ຺ຄຸລິມຕ຺ຕມ຺ປິ ອູນໍ ນາໂຫສິ. ຄນ຺ຘກຸຏິປຣິເວເຓ ວາລຸກໍ ກຕ຺ວາ ໂອກິຓ຺ຓຣຕນານໍ ກິຣສ຺ສ ເອໂສ ນິສ຺ສນ຺ໂທ.

ເອວໍ ມຫາຊເນ ວຕ຺ຖາຠຣຓານິ ເຈວ ຘນຎ຺ຈ ຍທິຈ຺ຉກໍ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ພິມ຺ພິສາໂຣ ຕສ຺ສ ປາສາທໍ ທຏ຺ຐຸກາໂມປິ ມຫາຊເນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ໂອກາສໍ ນາລຕ຺ຖ. ອປຣຠາເຄ ຍທິຈ຺ຉກໍ ອາທາຍ ຄຕຕ຺ຕາ ມນຸສ຺ເສສຸ ມນ຺ທີຠູເຕສຸ ຣາຊາ ໂຊຕິກສ຺ສ ປິຕຣໍ ອາຫ – ‘‘ຕວ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປາສາທໍ ທຏ຺ຐຸກາມມ຺ຫາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ, ເທວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ກເຖສິ – ‘‘ຕາຕ, ຣາຊາ ເຕ ປາສາທໍ ທຏ຺ຐຸກາໂມ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຕາຕ, ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ. ຣາຊາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຕຕ຺ຖ ອຄມາສິ. ປຐມທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ກຈວຣຉຑ຺ຑິກາ ທາສີ ຣຎ຺ໂຎ ຫຕ຺ຖໍ ອທາສິ, ຣາຊາ ‘‘ເສຏ຺ຐິຊາຍາ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ລຊ຺ຊມາໂນ ຕສ຺ສາ ພາຫາຍ ຫຕ຺ຖໍ ນ ຐເປສິ. ເອວໍ ເສສທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກສຸປິ ¶ ທາສິໂຍ ‘‘ເສຏ຺ຐິຠຣິຍາໂຍ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ຕາສໍ ພາຫາຍ ຫຕ຺ຖໍ ນ ຐເປສິ. ໂຊຕິໂກ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ປຸຣໂຕ ຍາຖ, ເທວາ’’ຕິ ອາຫ. ຣຎ຺ໂຎ ມຓິປຖວີ ສຕໂປຣິສປປາໂຕ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ໂສ ‘‘ອິມິນາ ມມ ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ໂອປາໂຕ ຂຓິໂຕ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ປາທໍ ນິກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ວິສຫິ. ໂຊຕິໂກ ‘‘ນາຍໍ, ເທວ, ໂອປາໂຕ, ມມ ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ປຸຣໂຕ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ເຕນ ອກ຺ກນ຺ຕກາເລ ຠູມິໍ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐິມຕລໂຕ ¶ ປຏ຺ຐາຍ ປາສາທໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ວິຈຣິ. ຕທາ ອຊາຕສຕ຺ຕຸກຸມາໂຣປິ ປິຕຸ ອງ຺ຄຸລິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອໂຫ ອນ຺ຘພາໂລ ມມ ປິຕາ, ຄຫປຕິເກ ນາມ ສຕ຺ຕຣຕນມເຍ ປາສາເທ ວສນ຺ເຕ ເອສ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ທາຣຸມເຍ ເຄເຫ ວສຕິ, ອຫໍ ທານິ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ອິມສ຺ສ ອິມສ຺ມິໍ ປາສາເທ ວສິຕຸໍ ນ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ຣຎ຺ໂຎປິ ອຸປຣິມຕລານິ ອຠິຣຸຫນ຺ຕສ຺ເສວ ປາຕຣາສເວລາ ຊາຕາ. ໂສ ເສຏ຺ຐິໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ມຫາເສຏ຺ຐິ, ອິເຘວ ປາຕຣາສໍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ຊານາມິ, ເທວ, ສຊ຺ຊິໂຕ ເທວສ຺ສາຫາໂຣຕິ. ໂສ ໂສຬສຫິ ຄນ຺ໂຘທກຆເຏຫິ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຣຕນມເຍ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ນິສີທນມຓ຺ຑເປ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ຕສ຺ເສວ ນິສີທນປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິ. ອຖສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຘວນູທກໍ ທຕ຺ວາ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກາຍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິຍາ ກິລິນ຺ນປາຍາສໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຐປຍິໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ໂຠຊນ’’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອາຣຠິ. ເສຏ຺ຐິ ¶ ‘‘ນຍິທໍ, ເທວ, ໂຠຊນໍ, ກິລິນ຺ນປາຍາໂສ ¶ ເອໂສ’’ຕິ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ສຸວຓ຺ຓປາຕິຍາ ໂຠຊນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຸຣິມປາຕິຍໍ ຐປຍິໍສຸ. ຕໂຕ ອຸຏ຺ຐິຕອຸຕຸນາ ກິຣ ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ສຸຂໍ ໂຫຕິ. ຣາຊາ ມຘຸຣໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ປມາຓໍ ນ ອຎ຺ຎາສິ. ອຖ ນໍ ເສຏ຺ຐິ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ‘‘ອລໍ, ເທວ, ເອຕ຺ຕກເມວ ໂຫຕຸ, ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ຊິຣາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ອາຫ – ‘‘ກິໍ, ຄຫປຕິ, ຄຣຸກໍ ກຕ຺ວາ ກເຖສິ ອຕ຺ຕໂນ ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ? ເທວ, ນຕ຺ເຖຕໍ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ສພ຺ພສ຺ສາປິ ຫິ ພລກາຍສ຺ສ ອິທເມວ ຠຕ຺ຕໍ ອິທໍ ສຸເປຍ຺ຍໍ. ອປິ ຈ ໂຂ ອຫໍ ອຍສສ຺ສ ຠາຍາມີຕິ. ກິໍ ກາຣຓາຕິ? ສເຈ ເທວສ຺ສ ກາຍາລສິຍມຕ຺ຕໍ ຠເວຍ຺ຍ, ‘‘ຫິຍ຺ໂຍ ຣຎ຺ຎາ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ເຄເຫ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຕ຺ຕໍ, ເສຏ຺ຐິນາ ກິຎ຺ຈິ ກຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຈນສ຺ສ ຠາຍາມິ, ເທວາຕິ. ເຕນ ຫິ ຠຕ຺ຕໍ ຫຣ, ອຸທກໍ ອາຫຣາຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ສພ຺ໂພ ຣາຊປຣິວາໂຣ ຕເທວ ຠຕ຺ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ.

ຣາຊາ ສຸຂກຖາຍ ນິສິນ຺ໂນ ເສຏ຺ຐິໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ກິໍ ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ເສຏ຺ຐິຠຣິຍາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ? ‘‘ອາມ ອຕ຺ຖິ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ກຫໍ ສາ’’ຕິ? ‘‘ສິຣິຄພ຺ເຠ ນິສິນ຺ນາ, ເທວສ຺ສ ອາຄຕຠາວໍ ນ ຊານາຕີ’’ຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ປາໂຕວ ຣາຊາ ສປຣິວາໂຣ ອາຄໂຕ, ສາ ປນສ຺ສ ອາຄຕຠາວໍ ນ ຊານາເຕວ. ຕໂຕ ເສຏ຺ຐິ ‘‘ຣາຊາ ເມ ຠຣິຍໍ ທຏ຺ຐຸກາໂມ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊາ ອາຄໂຕ, ກິໍ ຕວ ຣາຊານໍ ທຏ຺ຐຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ¶ ນິປນ຺ນກາວ ¶ ‘‘ໂກ ເອສ, ສາມິ, ຣາຊາ ນາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊາ ນາມ ອມ຺ຫາກໍ ອິສ຺ສໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອນຕ຺ຕມນຕໍ ປເວເທນ຺ຕີ ‘‘ທຸກ຺ກຏານິ ວຕ ໂນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມານິ, ເຍສໍ ໂນ ອິສ຺ສໂຣປິ ອຕ຺ຖິ. ອສ຺ສທ຺ຘາຍ ນາມ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມານິ ກຕ຺ວາ ມຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອິສ຺ສຣິຍຏ຺ຐາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕມ຺ຫາ. ອທ຺ຘາ ອມ຺ເຫຫິ ອສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ທານໍ ທິນ຺ນໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ເສຕໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ທານິ ກໂຣມິ, ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຕາລວຓ຺ຏໍ ອາທາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ພີຊາຫີຕິ. ຕສ຺ສາ ຕາລວຓ຺ຏໍ ອາທາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ພີເຊນ຺ຕິຍາ ຣຎ຺ໂຎ ເວຐນສ຺ສ ຄນ຺ຘວາໂຕ ອກ຺ຂີນິ ປຫຣິ, ອຖສ຺ສາ ອກ຺ຂີຫິ ອສ຺ສຸຘາຣາ ປວຕ຺ຕິໍສຸ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣາຊາ ເສຏ຺ຐິໍ ອາຫ – ‘‘ມຫາເສຏ຺ຐິ, ມາຕຸຄາໂມ ນາມ ອປ຺ປພຸທ຺ຘິໂກ, ‘ຣາຊາ ເມ ສາມິກສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາ’ຕິ ຠເຍນ ໂຣທຕິ ມຎ຺ເຎ, ອສ຺ສາເສຫິ ນໍ ‘ນ ເມ ຕວ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຕ຺ໂຖ’’’ຕິ. ນ ເອສາ, ເທວ, ໂຣທຕີຕິ. ອຖ ກິໍ ເອຕນ຺ຕິ? ຕຸມ຺ຫາກໍ ເວຐນຄນ຺ເຘນສ຺ສາ ອສ຺ສູນິ ປວຕ຺ຕິໍສຸ. ອຍຎ຺ຫິ ທີໂປຠາສໍ ວາ ອຄ຺ຄິໂອຠາສໍ ວາ ອທິສ຺ວາ ມຓິອາໂລເກເນວ ຠຸຎ຺ຊຕິ ຈ ນິສີທຕິ ຈ ນິປຊ຺ຊຕິ ຈ, ເທໂວ ປນ ທີປາໂລເກນ ນິສິນ຺ໂນ ຠວິສ຺ສຕີຕິ? ອາມ, ເສຏ຺ຐີຕິ. ເຕນ ຫິ, ເທວ, ອຊ຺ຊ ປຏ຺ຐາຍ ມຓິອາໂລເກນ ນິສີທຖາຕິ ມຫນ຺ຕໍ ຕິປຸສມຕ຺ຕໍ ອນຄ຺ຆໍ ມຓິຣຕນໍ ອທາສິ. ຣາຊາ ເຄຫໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ມຫຕີ ວຕ ໂຊຕິກສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ອຍໍ ຕາວ ໂຊຕິກສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ.

ອິທານິ ¶ ¶ ຊຏິລສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ – ພາຣາຓສິຍຎ຺ຫິ ເອກາ ເສຏ຺ຐິຘີຕາ ອຠິຣູປາ ອໂຫສິ, ຕໍ ປນ຺ນຣສໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິກກາເລ ຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ເອກໍ ທາສິໍ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຠູມິກສ຺ສ ປາສາທສ຺ສ ອຸປຣິມຕເລ ສິຣິຄພ຺ເຠ ວາສຍິໍສຸ. ຕໍ ເອກທິວສໍ ວາຕປານໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ພຫິ ໂອໂລກຍມານໍ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອໂກ ວິຊ຺ຊາຘໂຣ ທິສ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນສິເນໂຫ ວາຕປາເນນ ປວິສິຕ຺ວາ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຖວມກາສິ. ສາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສມນ຺ວາຍ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ຄພ຺ຠໍ ປຏິລຠິ. ອຖ ນໍ ສາ ທາສີ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ມ, ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ໂຫຕຸ ມາ ກສ຺ສຈິ ອາຈິກ຺ຂີ’’ຕິ ຕາຍ ວຸຕ຺ຕາ ຠເຍນ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ສາປິ ທສມາສຈ຺ຈເຍນ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິຕ຺ວາ ນວຠາຊນໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕໍ ທາຣກໍ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຕໍ ຠາຊນໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ປຸປ຺ຜທາມານິ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ສີເສນ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຍ ¶ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຫິ, ‘ກິໍ ອິທ’ນ຺ຕິ ຈ ປຸຏ຺ຐາ ‘ອຍ຺ຍາຍ ເມ ພລິກມ຺ມ’ນ຺ຕິ ວເທຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ທາສິໍ ອາຓາເປສິ. ສາ ຕຖາ ອກາສິ.

ເຫຏ຺ຐາຄງ຺ຄາຍມ຺ປິ ທ຺ເວ ອິຕ຺ຖິໂຍ ນ຺ຫາຍມານາ ຕໍ ຠາຊນໍ ອຸທເກນາຫຣິຍມານໍ ທິສ຺ວາ ເອກາ ‘‘ມຍ຺ເຫຕໍ ຠາຊນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເອກາ ‘‘ຍໍ ເອຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕ, ຕໍ ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຠາຊເນ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ຕໍ ອາທາຍ ຖເລ ຐເປຕ຺ວາ ວິວຣິຕ຺ວາ ທາຣກໍ ທິສ຺ວາ ເອກາ ‘‘ມມ ຠາຊນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕາຍ ທາຣໂກ ມເມວ ໂຫຕີ’’ຕິ ອາຫ. ເອກາ ‘‘ຍໍ ຠາຊນສ຺ສ ອນ຺ໂຕ, ຕໍ ມເມວ ໂຫຕູຕິ ວຸຕ຺ຕຕາຍ ມມ ທາຣໂກ’’ຕິ ອາຫ. ຕາ ¶ ວິວທມານາ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ອມຈ຺ເຈສຸ ວິນິຈ຺ຉິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕສຸ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມໍສຸ. ຣາຊາ ຕາສໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ທາຣກໍ ຄຓ຺ຫ, ຕ຺ວໍ ຠາຊນໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ອາຫ. ຍາຍ ປນ ທາຣໂກ ລທ຺ໂຘ, ສາ ມຫາກຈ຺ຈານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາຍິກາ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມາ ສາ ທາຣກໍ ‘‘ອິມໍ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພາເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂປເສສິ. ຕສ຺ສ ຊາຕທິວເສ ຄພ຺ຠມລສ຺ສ ໂຘວິຕ຺ວາ ອນປນີຕຕາຍ ເກສາ ຊຏິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ, ເຕນສ຺ສ ຊຏິໂລຕ຺ເວວ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ຕສ຺ສ ປທສາ ວິຈຣຓກາເລ ເຖໂຣ ຕໍ ເຄຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ອຸປາສິກາ ເຖຣໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອາຫາຣມທາສິ. ເຖໂຣ ທາຣກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອຸປາສິເກ ທາຣໂກ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອິມາຫໍ ທາຣກໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພາເຊສ຺ສາມີຕິ ໂປເສສິໍ, ປພ຺ພາເຊຖ ນ’’ນ຺ຕິ ອທາສິ. ເຖໂຣ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ອາທາຍ ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ອິມສ຺ສ ຄິຫິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕຸໍ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ມຫາປຸຎ຺ໂຎ ສຕ຺ໂຕ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິສ຺ສຕິ, ທຫໂຣ ເອສ ຕາວ, ຎາຓມ຺ປິສ຺ສ ປຣິປາກໍ ນ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ເອກສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາກສ຺ສ ເຄຫໍ ອຄມາສິ.

ໂສ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ຕໍ ທາຣກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ທາຣໂກ ໂວ, ຠນ຺ເຕ, ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອາມ, ອຸປາສກ, ປພ຺ພຊິສ຺ສຕິ, ທຫໂຣ ຕາວ, ຕເວວ ສນ຺ຕິເກ ໂຫຕູຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຕໍ ¶ ປຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄິ. ຕສ຺ສ ປນ ເຄເຫ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ຠຓ຺ຑກໍ ອຸສ຺ສນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ໂສ ຄາມນ຺ຕຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕໍ ຠຓ຺ຑໍ ¶ ອາປຓໍ ຫຣິຕ຺ວາ ທາຣກໍ ອາປເຓ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຠຓ຺ຑກສ຺ສ ມູລໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ອິທຎ຺ຈ ອິທຎ຺ຈ ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ¶ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທເທຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ຕໍທິວສໍ ນຄຣປຣິຄ຺ຄາຫິກາ ເທວຕາ ອນ຺ຕມໂສ ມຣິຈຊີຣກມຕ຺ເຕນາປິ ອຕ຺ຖິເກ ຕສ຺ເສວ ອາປຓາຠິມຸເຂ ກຣິໍສຸ. ໂສ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ອຸສ຺ສນ຺ນໍ ຠຓ຺ຑກໍ ເອກທິວເສເນວ ວິກ຺ກິຓິ. ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາປເຓ ກິຎ຺ຈິ ອທິສ຺ວາ ‘‘ສພ຺ພໍ ເຕ, ຕາຕ, ຠຓ຺ຑກໍ ນາສິຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ນ ນາເສມິ, ສພ຺ພໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິກ຺ກິຓິໍ, ອິທໍ ອສຸກສ຺ສ ມູລໍ, ອິທໍ ອສຸກສ຺ສາຕິ. ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ປສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອນຄ຺ໂຆ ປຸຣິໂສ, ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຊີວິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ເຄເຫ ວຍປ຺ປຕ຺ຕໍ ຘີຕຣໍ ຕສ຺ສ ທຕ຺ວາ ‘‘ເຄຫມສ຺ສ ກໂຣຖາ’’ຕິ ປຸຣິເສ ອາຓາເປຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐິເຕ ເຄເຫ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ເຄເຫ ວສຖາ’’ຕິ ອາຫ.

ອຖສ຺ສ ເຄຫປວິສນກາເລ ເອເກນ ປາເທນ ອຸມ຺ມາເຣ ອກ຺ກນ຺ຕມຕ຺ເຕ ເຄຫສ຺ສ ປຈ຺ຉິມຠາເຄ ຠູມິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອສີຕິຫຕ຺ໂຖ ສຸວຓ຺ຓປພ຺ພໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິ. ຣາຊາ ‘‘ຊຏິລກຸມາຣສ຺ສ ກິຣ ເຄເຫ ຠູມິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປພ຺ພໂຕ ອຸຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາວ ຕສ຺ສ ເສຏ຺ຐິຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ເປເສສິ. ໂສ ຊຏິລເສຏ຺ຐິ ນາມ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ຕໂຍ ປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ໂສ ເຕສໍ ວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ອມ຺ເຫຫິ ສມານໂຠຄໍ ເສຏ຺ຐິກຸລໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ປພ຺ພຊິຕຸໍ ທສ຺ສນ຺ຕິ. ໂນ ເຈ, ນ ທສ຺ສນ຺ຕິ. ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ຊມ຺ພຸທີເປ ອມ຺ເຫຫິ ສມານໂຠຄໍ ກຸລ’’ນ຺ຕິ ວີມໍສນຕ຺ຖາຍ ສຸວຓ຺ຓມຍໍ ອິຏ຺ຐກໍ ສຸວຓ຺ຓມຍໍ ປໂຕທລຏ຺ຐິໍ ສຸວຓ຺ຓມຍໍ ປາທຸກຎ຺ຈ ກາຣາເປຕ຺ວາ ປຸຣິສານໍ ຫຕ຺ເຖ ທຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ອິມານິ ອາທາຍ ກິຎ຺ຈິເທວ ໂອໂລກຍມານາ ວິຍ ຊມ຺ພຸທີປຕເລ ວິຈຣິຕ຺ວາ ¶ ອມ຺ເຫຫິ ສມານໂຠຄສ຺ສ ເສຏ຺ຐິກຸລສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ວາ ນຕ຺ຖິຠາວໍ ວາ ຎຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ປຫິຓິ.

ເຕ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕາ ຠທ຺ທິຍນຄຣໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ອຖ ເນ ເມຓ຺ຑກເສຏ຺ຐິ ທິສ຺ວາ, ‘‘ຕາຕາ, ກິໍ ກໂຣນ຺ຕາ ວິຈຣຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເອກໍ ໂອໂລເກນ຺ຕາ ວິຈຣາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອິເມສໍ ອິມານິ ຄເຫຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິເທວ ໂອໂລເກຕຸໍ ວິຈຣຓກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ຣຏ຺ຐໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫມານາ ວິຈຣນ຺ຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕາ, ອມ຺ຫາກໍ ປຈ຺ຉິມເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ໂອໂລເກຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐກຣີສມຕ຺ເຕ ຐາເນ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສອຸສຠປ຺ປມາເຓ ປິຏ຺ຐິຍາ ປິຏ຺ຐິໍ ອາຫຈ຺ຈ ປຖວິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐິເຕ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣ ສຸວຓ຺ຓເມຓ຺ຑເກ ທິສ຺ວາ ເຕສໍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ¶ ວິຈຣິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ອຖ ເນ ເສຏ຺ຐິ, ‘‘ຕາຕາ, ຍໍ ໂອໂລເກນ຺ຕາ ວິຈຣຖ, ທິຏ຺ໂຐ ໂວ ໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ປສ຺ສາມ, ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ເຕ ຕໂຕວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເສຏ຺ຐິນາ ‘‘ກິໍ, ຕາຕາ, ທິຏ຺ຐໍ ໂວ ອມ຺ຫາກໍ ສມານໂຠຄໍ ເສຏ຺ຐິກຸລ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ສາມິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ກິໍ ອຕ຺ຖິ, ຠທ຺ທິຍນຄເຣ ເມຓ຺ຑກເສຏ຺ຐິໂນ ເອວຣູໂປ ¶ ນາມ ວິຠໂວ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິໍສຸ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິ ອຕ຺ຕມໂນ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ເອກໍ ຕາວ ເສຏ຺ຐິກຸລໍ ລທ຺ຘໍ, ອປຣມ຺ປິ ນຸ ໂຂ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກໍ ກມ຺ພລໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ຕາຕາ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ. ເສຏ຺ຐິກຸລໍ ວິຈິນຖາ’’ຕິ ປຫິຓິ.

ເຕ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຊຕິກເສຏ຺ຐິສ຺ສ ເຄຫໂຕ ອວິທູເຣ ທາຣຸຣາສິໍ ກຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ທຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ຐກາເລ ຈ ‘‘ເອກໍ ໂນ ມຫຄ຺ຆກມ຺ພລໍ ວິກ຺ກິຓນ຺ຕານໍ ກຍິໂກ ນຕ຺ຖິ, ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕາປິ ໂຈຣານໍ ຠາຍາມ, ເຕນ ຕໍ ຌາເປຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ອຖ ເນ ໂຊຕິກເສຏ຺ຐິ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມ ກິໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອຄ຺ຆນໂກ ກມ຺ພໂລ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຕສຫສ຺ສໍ ທາເປຕ຺ວາ ¶ ‘‘ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ກຈວຣຉຑ຺ຑິກາຍ ທາສິຍາ ເທຖາ’’ຕິ ເຕສໍເຍວ ຫຕ຺ເຖ ປຫິຓິ. ສາ ກມ຺ພລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຣທມານາ ສາມິກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ມໍ, ສາມິ, ອປຣາເຘ ສຕິ ປຫຣິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ກສ຺ມາ ເມ ເອວຣູປໍ ຖູລກມ຺ພລໍ ປຫິຓິຕ຺ຖ, ກຖາຫໍ ອິມໍ ນິວາເສສ຺ສາມິ ວາ ປາຣຸປິສ຺ສາມິ ວາ’’ຕິ. ນາຫໍ ຕວ ເອຕທຕ຺ຖາຍ ປຫິຓິໍ, ເອຕໍ ປນ ປລິເວເຐຕ຺ວາ ຕວ ສຍນປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊນກາເລ ຄນ຺ໂຘທເກນ ໂຘຕານໍ ປາທານໍ ປຸຎ຺ຉນຕ຺ຖາຍ ເຕ ປຫິຓິໍ, ກິໍ ເອຕມ຺ປິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກສີຕິ. ສາ ‘‘ເອຕໍ ປນ ກາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ເຕ ຈ ປຸຣິສາ ຕໍ ກາຣຓໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ຕາຕາ, ທິຏ຺ຐໍ ໂວ ເສຏ຺ຐິກຸລ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ສາມິ, ກິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຕ຺ຖິ, ຣາຊຄຫນຄເຣ ໂຊຕິກເສຏ຺ຐິສ຺ສ ເອວຣູປາ ນາມ ສມ຺ປຕ຺ຕີ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ເຄຫສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິໍສຸ. ເສຏ຺ຐິ ເຕສໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ‘‘ອິທານິ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປພ຺ພຊິຕຸກາໂມມ຺ຫິ, ເທວາ’’ຕິ ອາຫ. ສາຘຸ, ມຫາເສຏ຺ຐິ, ປພ຺ພຊາຫີຕິ ¶ . ໂສ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓທຓ຺ຑໍ ວຊິຣກຸທ຺ທາລໍ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ, ປຈ຺ຉິມເຄເຫ ສຸວຓ຺ຓປພ຺ພຕໂຕ ສຸວຓ຺ຓປິຓ຺ຑໍ ອຸທ຺ຘຣາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ກຸທ຺ທາລໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປພ຺ພຕໍ ປຫຣິ, ປິຏ຺ຐິປາສາເຓ ປຫຏກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ກຸທ຺ທາລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ທຕ຺ວາ ປຫິຓິ, ຕສ຺ສປິ ສຸວຓ຺ຓປພ຺ພຕໍ ປຫຣນ຺ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິປາສາເຓ ປຫຏກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ. ອຖ ¶ ນໍ ກນິຏ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ທຕ຺ວາ ປຫິຓິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຫຣນ຺ຕສ຺ສ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຣາສິກຕາຍ ມຕ຺ຕິກາຍ ປຫຏກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ເສຏ຺ຐິ ‘‘ເອຫິ, ຕາຕ, ອລໍ ເອຕ຺ຕເກນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິຕເຣ ທ຺ເວ ເຊຏ຺ຐຠາຕິເກ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ສຸວຓ຺ຓປພ຺ພໂຕ ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ອາຫ. ກສ຺ມາ ປນ ໂສ ເຕສເມວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ກສ຺ມາ ຈ ຊຏິໂລ ຊາຕກາເລ ອຸທເກ ປາຕິໂຕຕິ? ອຕ຺ຕໂນ ກຕກມ຺ເມເນວ.

ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ¶ ຫິ ເຈຕິເຍ ກຣິຍມາເນ ເອໂກ ຂີຓາສໂວ ເຈຕິຍຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕາ, ກສ຺ມາ ເຈຕິຍສ຺ສ ອຸຕ຺ຕເຣນ ມຸຂໍ ນ ອຸຏ຺ຐຫຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສຸວຓ຺ຓໍ ນປ຺ປໂຫຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອຫໍ ອນ຺ໂຕຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສມາທເປສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ອາທເຣນ ກມ຺ມໍ ກໂຣຖາຕິ. ໂສ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ມາ, ຕາຕາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຈຕິຍສ຺ສ ເອກສ຺ມິໍ ມຸເຂ ສຸວຓ຺ຓໍ ນປ຺ປໂຫຕິ, ສຸວຓ຺ຓໍ ຊານາຖາ’’ຕິ ມຫາຊນໍ ສມາທເປນ຺ໂຕ ສຸວຓ຺ຓກາຣກຸລໍ ອຄມາສິ. ສຸວຓ຺ຓກາໂຣປິ ຕງ຺ຂເຓເຍວ ຠຣິຍາຍ ສທ຺ຘິໍ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຖ ນໍ ເຖໂຣ ‘‘ເຈຕິເຍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ຄຫິຕມຸຂສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓໍ ນປ຺ປໂຫຕິ, ຕໍ ຊານິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຠຣິຍາຍ ໂກເປນ ‘‘ຕວ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸທເກ ຂິປິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສາ ‘‘ອຕິສາຫສິກກມ຺ມໍ ເຕ ກຕໍ, ມມ ກຸທ຺ເຘນ ເຕ ອຫເມວ ອກ຺ໂກສິຕພ຺ພາ ວາ ປຫຣິຕພ຺ພາ ວາ, ກສ຺ມາ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ພຸທ຺ເຘສຸ ເວຣມກາສີ’’ຕິ ອາຫ. ສຸວຓ຺ຓກາໂຣ ຕາວເທວ ¶ ສໍເວຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ຂມຖ ເມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິ. ຕາຕ, ອຫໍ ຕຍາ ນ ກິຎ຺ຈິ ວຸຕ຺ໂຕ, ສຕ຺ຖາຣໍ ຂມາເປຫີຕິ. ກິນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ຂມາເປມິ, ຠນ຺ເຕຕິ. ສຸວຓ຺ຓປຸປ຺ຜານໍ ຕໂຍ ¶ ກຸມ຺ເຠ ກຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຘາຕຸນິຘາເນ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອລ຺ລວຕ຺ໂຖ ອລ຺ລເກໂສ ຫຸຕ຺ວາ ຂມາເປຫິ, ຕາຕາຕິ.

ໂສ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຸປ຺ຜານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕີສຸ ປຸຕ຺ເຕສຸ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ, ຕາຕ, ອຫໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ເວຣວຈເນນ ອວຈໍ, ຕສ຺ມາ ອິມານິ ປຸປ຺ຜານິ ກຕ຺ວາ ຘາຕຸນິຘາເນ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຂມາເປສ຺ສາມິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ໂຂ ເມ ສຫາໂຍ ໂຫຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ນ ຕ຺ວໍ ມຍາ ເວຣວຈນໍ ວທາປິໂຕ, ຕ຺ວໍເຍວ ກໂຣຫີ’’ຕິ ກາຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉິ. ມຊ຺ຌິມປຸຕ຺ຕໍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ຕເຖວາຫ, ໂສປິ ຕເຖວ ວຕ຺ວາ ກາຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉິ. ກນິຏ຺ຐໍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ຕເຖວາຫ, ໂສ ‘‘ປິຕຸ ອຸປ຺ປນ຺ນກິຈ຺ຈໍ ນາມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠາໂຣ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປິຕຸສຫາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜານິ ອກາສິ. ສຸວຓ຺ຓກາໂຣ ວິທຕ຺ຖິປ຺ປມາຓານໍ ປຸປ຺ຜານໍ ຕໂຍ ກຸມ຺ເຠ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຘາຕຸນິຘາເນ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອລ຺ລວຕ຺ໂຖ ອລ຺ລເກໂສ ສຕ຺ຖາຣໍ ຂມາເປສິ. ອິຕິ ໂສ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຊາຕກາເລ ອຸທເກ ປາຕນໍ ລຠິ. ອຍໍ ປນສ຺ສ ໂກຏິຍໍ ຐິໂຕ ອຕ຺ຕຠາໂວ. ອິຘາປິ ຕສ຺ເສວ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ອຸທເກ ປາຕິໂຕ. ເຍ ປນສ຺ສ ທ຺ເວ ເຊຏ຺ຐຠາຕິກາ ປຸຕ຺ຕາ ສຸວຓ຺ຓປຸປ຺ຜານໍ ກຣຓກາເລ ສຫາຍາ ຠວິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉິໍສຸ, ເຕສໍ ເຕນ ກາຣເຓນ ສຸວຓ຺ຓປພ຺ພໂຕ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຊຏິລສ຺ສ ເຈວ ກນິຏ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ເອກໂຕ ກຕຠາເວນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອິຕິ ¶ ໂສ ປຸຕ຺ເຕ ອນຸສາສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກຕິປາເຫເນວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ສຕ຺ຖາ ອປເຣນ ສມເຍນ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕານໍ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ, ເຕ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອຑ຺ຒມາສໍ ຠິກ຺ຂາທານໍ ອທໍສຸ.

ຠິກ຺ຂູ ¶ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອຊ຺ຊາປິ ເຕ, ອາວຸໂສ ຊຏິລ, ອສີຕິຫຕ຺ເຖ ສຸວຓ຺ຓປພ຺ພເຕ ຈ ປຸຕ຺ເຕສຸ ຈ ຕຓ຺ຫາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ນ ເມ, ອາວຸໂສ, ເອເຕສຸ ຕຓ຺ຫາ ວາ ມາໂນ ວາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ອຍໍ ຊຏິລຕ຺ເຖໂຣ ອຠູຕໍ ວຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣຕີ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເຕສຸ ຕຓ຺ຫາ ວາ ມາໂນ ວາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ໂຍຘ ຕຓ຺ຫໍ ປຫນ຺ຕ຺ວານ, ອນາຄາໂຣ ປຣິພ຺ພເຊ;

ຕຓ຺ຫາຠວປຣິກ຺ຂີຓໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ¶ – ໂຍ ອິຘ ໂລເກ ຉທ຺ວາຣິກໍ ຕຓ຺ຫໍ ວາ ມານໍ ວາ ຊຫິຕ຺ວາ ຆຣາວາເສນ ອນຕ຺ຖິໂກ ອນາຄາໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິພ຺ພຊຕິ, ຕຓ຺ຫາຍ ເຈວ ຠວສ຺ສ ຈ ປຣິກ຺ຂີຓຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫາຠວປຣິກ຺ຂີຓໍ ຕມຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ຊຏິລຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ເຕຕ຺ຕິໍສຕິມໍ.

ໂຍຘ ຕຓ຺ຫນ຺ຕິ ປຸນ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂຊຕິກຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ອຊາຕສຕ຺ຕຸກຸມາໂຣ ຫິ ເທວທຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ຆາເຕຕ຺ວາ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ‘‘ໂຊຕິກເສຏ຺ຐິສ຺ສ ມຫາປາສາທໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ¶ ຍຸທ຺ຘສຊ຺ໂຊ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມຓິປາກາເຣ ສປຣິວາຣສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຉາຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຄຫປຕິໂກ ຍຸທ຺ຘສຊ຺ໂຊ ຫຸຕ຺ວາ ພລໍ ອາທາຍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ນ ວິສຫິ. ເສຏ຺ຐິປິ ຕໍ ທິວສໍ ອຸໂປສຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປາໂຕວ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ປຐເມ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ອາຣກ຺ຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິໂຕ ປນ ຍມໂກຬິ ນາມ ຍກ຺ໂຂ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ ສປຣິວາຣໍ ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ທິສາວິທິສາສຸ ອນຸພນ຺ຘິ. ຣາຊາ ວິຫາຣເມວ ອຄມາສິ.

ອຖ ນໍ ເສຏ຺ຐິ ທິສ຺ວາວ ‘‘ກິໍ, ເທວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ອຏ຺ຐາສິ. ຄຫປຕິ, ກິໍ ຕ຺ວໍ ¶ ຕວ ປຸຣິເສ ‘‘ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌຖາ’’ຕິ ອາຓາເປຕ຺ວາ ອິຘາຄມ຺ມ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ວິຍ ນິສິນ຺ໂນຕິ. ກິໍ ປນ ເທໂວ ມມ ເຄຫໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ຄໂຕຕິ? ອາມ, ຄໂຕມ຺ຫີຕິ. ມມ ອນິຈ຺ຉາຍ ມມ ເຄຫໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ຣາຊສຫສ຺ສມ຺ປິ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເທວາຕິ. ໂສ ‘‘ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ ຣາຊາ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິ. ນາຫໍ ຣາຊາ, ມມ ສນ຺ຕກໍ ປນ ທສິກສຸຕ຺ຕມ຺ປິ ມມ ອນິຈ຺ຉາຍ ຣາຊູຫິ ວາ ໂຈເຣຫິ ວາ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ. ກິໍ ປນາຫໍ ຕວ ຣຸຈິຍາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີຕິ? ເຕນ ຫິ, ເທວ, ອິມາ ເມ ທສສຸ ອງ຺ຄຸລີສຸ ວີສຕິ ມຸທ຺ທິກາ, ອິມາຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ນ ເທມິ. ສເຈ ສກ຺ໂກຖ, ຄຓ຺ຫຖາຕິ ¶ . ໂສ ປນ ຣາຊາ ຠູມິຍໍ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຸລ຺ລງ຺ຆນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາຣສຫຕ຺ຖໍ ຐານໍ ອຠິຣຸຫຕິ, ຐຕ຺ວາ ອຸລ຺ລງ຺ຆນ຺ໂຕ ອສີຕິຫຕ຺ຖໍ ¶ ຐານໍ ອຠິຣຸຫຕິ. ເອວໍມຫາພໂລ ສມາໂນປິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ເອກໍ ມຸທ຺ທິກມ຺ປິ ກຑ຺ຒິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອຖ ນໍ ເສຏ຺ຐິ ‘‘ສາຏກໍ ປຕ຺ຖຣ, ເທວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ອຸຊຸກາ ອກາສິ, ວີສຕິປິ ມຸທ຺ທິກາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ອຖ ນໍ ເສຏ຺ຐິ ‘‘ເອວໍ, ເທວ, ມມ ສນ຺ຕກໍ ມມ ອນິຈ຺ຉາຍ ນ ສກ຺ກາ ຄຓ຺ຫິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ກິຣິຍາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນສໍເວໂຄ ‘‘ປພ຺ພຊິຕຸໍ ເມ ອນຸຊານ, ເທວາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ປພ຺ພຊິເຕ ສຸຂໍ ປາສາທໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກວຈເນເນວ ‘‘ຕ຺ວໍ ປພ຺ພຊາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ໂຊຕິກຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕກ຺ຂເຓເຍວ ສພ຺ພາປິ ສາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ອນ຺ຕຣຘາຍິ, ຕມ຺ປິສ຺ສ ສຕຸລກາຍິໍ ນາມ ຠຣິຍໍ ເທວຕາ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸເມວ ນຍິໍສຸ.

ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ອາວຸໂສ ໂຊຕິກ, ຕສ຺ມິໍ ປນ ເຕ ປາສາເທ ວາ ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ ຕຓ຺ຫາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ນຕ຺ຖາວຸໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຠູຕໍ ວຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນຕ຺ເຖວ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຕຓ຺ຫາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ໂຍຘ ¶ ຕຓ຺ຫໍ ປຫນ຺ຕ຺ວານ, ອນາຄາໂຣ ປຣິພ຺ພເຊ;

ຕຓ຺ຫາຠວປຣິກ຺ຂີຓໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ອິມິສ຺ສາ ຄາຖາຍຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ຊຏິລຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ໂຊຕິກຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ຈຕຸຕິໍສຕິມໍ.

ຫິຕ຺ວາຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ນຏປຸຕ຺ຕກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ເອກໍ ນຏກີຬໍ ກີຬຍມາໂນ ວິຈຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ຕສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸເຂນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ¶ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເອກໍ ນຏປຸຕ຺ຕໍ ກີຬນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອາວຸໂສ, ເອສ ຕຍາ ກີຬິຕກີຬິຕໍ ກີຬຕິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເຕ ເອຕ຺ຖ ສິເນໂຫ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຠູຕໍ ວຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ສພ຺ພໂຍເຄ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຫິຕ຺ວາ ມານຸສກໍ ໂຍຄໍ, ທິພ຺ພໍ ໂຍຄໍ ອຸປຈ຺ຈຄາ;

ສພ຺ພໂຍຄວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ມານຸສກໍ ໂຍຄນ຺ຕິ ມານຸສກໍ ອາຍຸຎ຺ເຈວ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ຈ. ທິພ຺ພໂຍເຄປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຸປຈ຺ຈຄາຕິ ໂຍ ມານຸສກໍ ໂຍຄໍ ຫິຕ຺ວາ ທິພ຺ພໍ ໂຍຄໍ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ, ຕໍ ສພ຺ເພຫິ ຈຕູຫິປິ ໂຍເຄຫິ ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ອຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ນຏປຸຕ຺ຕກຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ປຎ຺ຈຕິໍສຕິມໍ.

ຫິຕ຺ວາ ຣຕິຎ຺ຈາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ນຏປຸຕ຺ຕກໍເຍວ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ປຸຣິມສທິສເມວ. ອິຘ ປນ ສຕ຺ຖາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ຣຕິຎ຺ຈ ອຣຕິຎ຺ຈ ປຫາຍ ຐິໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຫິຕ຺ວາ ຣຕິຎ຺ຈ ອຣຕິຎ຺ຈ, ສີຕິຠູຕໍ ນິຣູປຘິໍ;

ສພ຺ພໂລກາຠິຠຸໍ ວີຣໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ຣຕິນ຺ຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓຣຕິໍ. ອຣຕິນ຺ຕິ ອຣຎ຺ຎວາເສ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຕ຺ຕໍ. ສີຕິຠູຕນ຺ຕິ ນິພ຺ພຸຕໍ. ນິຣູປຘິນ຺ຕິ ນິຣຸປກ຺ກິເລສໍ. ວີຣນ຺ຕິ ຕໍ ເອວຣູປໍ ສພ຺ພໍ ຂນ຺ຘໂລກໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ວີຣິຍວນ຺ຕໍ ອຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ນຏປຸຕ຺ຕກຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ຉຕ຺ຕິໍສຕິມໍ.

ຈຸຕິໍ ¶ ¶ ໂຍ ເວທີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວງ຺ຄີສຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຣາຊຄເຫ ກິເຣໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວງ຺ຄີໂສ ນາມ ມຕມນຸສ຺ສານໍ ສີສໍ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ສີສໍ, ອິທໍ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ, ອິທໍ ເປຕ຺ຕິວິສເຍ, ອິທໍ ມນຸສ຺ສໂລເກ, ອິທໍ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ສີສ’’ນ຺ຕິ ຊານາຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ‘‘ສກ຺ກາ ອິມໍ ນິສ຺ສາຍ ໂລກໍ ຂາທິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໍ ທ຺ເວ ຣຕ຺ຕວຕ຺ຖານິ ປຣິທຫາເປຕ຺ວາ ອາທາຍ ຊນປທໍ ຈຣນ຺ຕາ ມນຸສ຺ເສ ວທນ຺ຕິ ‘‘ເອໂສ ວງ຺ຄີໂສ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຕມນຸສ຺ສານໍ ສີສໍ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ຊານາຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຎາຕການໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. ມນຸສ຺ສາ ຍຖາພລໍ ທສປິ ກຫາປເຓ ວີສຕິປິ ສຕມ຺ປິ ທຕ຺ວາ ຎາຕການໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຕ຺ວາ ເຊຕວນສ຺ສ ອວິທູເຣ ນິວາສໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ເຕ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາສາ ມຫາຊນໍ ຄນ຺ຘມາລາທິຫຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ວິຫາຣໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກິໍ ກຣິສ຺ສຖ, ອມ຺ຫາກໍ ວງ຺ຄີສພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ສທິໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ມຕມນຸສ຺ສານໍ ສີສໍ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ຊານາຕິ, ຎາຕການໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຕ ‘‘ວງ຺ຄີໂສ ກິໍ ຊານາຕິ ¶ , ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖາຣາ ສທິໂສ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິຕເຣຫິປິ ‘‘ວງ຺ຄີສສທິໂສ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກຖໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ‘‘ເອຖ, ທານິ ໂວ ວງ຺ຄີສສ຺ສ ວາ ອມ຺ຫາກໍ ວາ ສຕ຺ຖຸ ຊານນຠາວໍ ຊານິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຕ ອາທາຍ ວິຫາຣໍ ອຄມໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ອາຄມນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ນິຣເຍ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ມນຸສ຺ສໂລເກ ເທວໂລເກຕິ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ສີສານິ, ຂີຓາສວສີສຎ຺ຈາຕິ ປຎ຺ຈ ສີສານິ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ຐເປຕ຺ວາ ອາຄຕກາເລ ວງ຺ຄີສໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຕ຺ວໍ ກິຣ ສີສໍ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ມຕການໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ຊານາສີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຊານາມີ’’ຕິ. ‘‘ອິທໍ ກສ຺ສ ສີສ’’ນ຺ຕິ? ໂສ ຕໍ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ‘‘ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສາຘຸ ສາຘູ’’ຕິ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ¶ ອິຕຣານິປິ ຕີຓິ ສີສານິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕນ ອວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕວຸຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຕເຖວ ຕສ຺ສ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ປຎ຺ຈມໍ ສີສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ກສ຺ສ ສີສ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ, ໂສ ຕມ຺ປິ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ນ ຊານາຕິ.

ອຖ ¶ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ, ວງ຺ຄີສ, ນ ຊານາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ‘‘ອາມ, ນ ຊານາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຫໍ ຊານາມີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ວງ຺ຄີໂສ ຍາຈິ ‘‘ເທຖ ເມ ອິມໍ ມນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ນ ສກ຺ກາ ອປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ທາຕຸນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ມນ຺ເຕ ຄຫິເຕ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ອຫໍ ເຊຏ຺ຐໂກ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຕຕ຺ເຖວ ກຕິປາຫໍ ວສຖ, ອຫໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ລທ຺ຘູປສມ຺ປໂທ ວງ຺ຄີສຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ມນ຺ຕສ຺ສ ປຣິກມ຺ມໍ ສຊ຺ຌາຍາຫີ’’ຕິ ¶ ອາຫ. ໂສ ຕໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ‘‘ຄຫິໂຕ ເຕ ມນ຺ໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຍມາໂນ ‘‘ອາຄເມຖ ຕາວ, ຄຓ຺ຫາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ກຕິປາເຫເນວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ປຸນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອຠພ຺ໂພ ທານາຫໍ, ອາວຸໂສ, ຄນ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຠູເຕນ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣຕີ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ອວຈຸຕ຺ຖ, ອິທານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິກຸສໂລ ຊາໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ຈຸຕິໍ ໂຍ ເວທິ ສຕ຺ຕານໍ, ອຸປປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ສພ຺ພໂສ;

ອສຕ຺ຕໍ ສຸຄຕໍ ພຸທ຺ຘໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ.

‘‘ຍສ຺ສ ຄຕິໍ ນ ຊານນ຺ຕິ, ເທວາ ຄນ຺ຘພ຺ພມານຸສາ;

ຂີຓາສວໍ ອຣຫນ຺ຕໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ເວທີຕິ ໂຍ ສຕ຺ຕານໍ ສພ຺ພາກາເຣນ ຈຸຕິຎ຺ຈ ປຏິສນ຺ຘິຎ຺ຈ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ຊານາຕິ, ຕມຫໍ ອລຄ຺ຄຕາຍ ອສຕ຺ຕໍ, ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ສຸຏ຺ຐຸ ຄຕຕ຺ຕາ ສຸຄຕໍ, ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ພຸທ຺ຘຕາຍ ພຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ສາຕິ ຍສ຺ເສເຕ ເທວາທໂຍ ຄຕິໍ ນ ຊານນ຺ຕິ, ຕມຫໍ ອາສວານໍ ຂີຓຕາຍ ຂີຓາສວໍ, ກິເລເສຫິ ອາຣກຕ຺ຕາ ອຣຫນ຺ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ວງ຺ຄີສຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ສຕ຺ຕຕິໍສຕິມໍ.

ຍສ຺ສາຕິ ¶ ¶ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມທິນ຺ນໍ ນາມ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກທິວສຎ຺ຫິ ຕສ຺ສາ ຄິຫິກາເລ ສາມິໂກ ວິສາໂຂ ອຸປາສໂກ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ອນາຄາມິຜລໍ ປຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍາ ສພ຺ພໍ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ຘມ຺ມທິນ຺ນໍ ປຏິຈ຺ຉາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຘມ຺ມທິນ຺ນໍ ວາຕປາເນນ ໂອໂລເກນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ສິຕໍ ກໂຣຕິ. ຕໍ ທິວສໍ ປນ ວາຕປາເນນ ຐິຕໍ ອໂນໂລເກນ຺ໂຕວ ອຄມາສິ. ສາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິທ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ໂຫຕຸ, ໂຠຊນກາເລ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂຠຊນເວລາຍ ຠຕ຺ຕໍ ອຸປນາເມສິ. ໂສ ອຎ຺ເຎສຸ ທິວເສສຸ ‘‘ເອຫິ, ເອກໂຕ ຠຸຎ຺ຊາມາ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໍ ທິວສໍ ປນ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕວ ຠຸຎ຺ຊິ. ສາ ‘‘ເກນຈິເທວ ກາຣເຓນ ກຸປິໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ອຖ ນໍ ວິສາໂຂ ສຸຂນິສິນ຺ນເວລາຍ ຕໍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ‘‘ຘມ຺ມທິນ຺ເນ ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ສພ຺ພໍ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ປຏິຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ‘‘ກຸທ຺ຘາ ນາມ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ນ ປຏິຈ຺ຉາເປນ຺ຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ປນ, ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ອຫໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ກິຎ຺ຈິ ວິຈາເຣມີຕິ. ຕຸມ຺ເຫຫິ ຉຑ຺ຑິຕໍ ເຂຬໍ ໂກ ປຏິຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ມມ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານາຖາຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ, ຠທ຺ເທ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ສກ຺ກາເຣນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸນີອຸປສ຺ສຍໍ ເນຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊສິ. ສາ ລທ຺ຘູປສມ຺ປທາ ຘມ຺ມທິນ຺ນຕ຺ເຖຣີ ນາມ ອໂຫສິ.

ສາ ປວິເວກກາມຕາຍ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ຊນປທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣນ຺ຕີ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ຎາຕິຊນາ ¶ ປຸຎ຺ຎານິ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸນເທວ ຣາຊຄຫໍ ປຈ຺ຈາຄຎ຺ຉິ. ອຸປາສໂກ ຕສ຺ສາ ອາຄຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເກນ ນຸ ໂຂ ກາຣເຓນ ອາຄຕາ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸນີອຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣິໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕາ ນຸ ໂຂສິ, ອຍ຺ເຍຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ອປ຺ປຕິຣູປໍ, ປຎ຺ຫເມກໍ ນໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ, ສາ ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ອຸປາສໂກ ເຕເນວ ອຸປາເຍນ ເສສມຄ຺ເຄສຸປິ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ປຎ຺ຫສ຺ສ ປຸຏ຺ຐກາເລ ຕາຍ ‘‘ອຈ຺ຈຍາສິ, ອາວຸໂສ, ວິສາຂາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອາກງ຺ຂມາໂນ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຖຣິໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ¶ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ກຖາສລ຺ລາປໍ ສພ຺ພໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຸກຖິຕໍ ມມ ຘີຕາຍ ຘມ຺ມທິນ຺ນາຍ, ອຫມ຺ເປຕໍ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ເອວເມວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຍສ຺ສ ¶ ປຸເຣ ຈ ປຈ຺ຉາ ຈ, ມຊ຺ເຌ ຈ ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈນໍ;

ອກິຎ຺ຈນໍ ອນາທານໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸເຣຕິ ອຕີເຕສຸ ຂນ຺ເຘສຸ. ປຈ຺ຉາຕິ ອນາຄເຕສຸ ຂນ຺ເຘສຸ. ມຊ຺ເຌຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຂນ຺ເຘສຸ. ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ຍສ຺ເສເຕສຸ ຐາເນສຸ ຕຓ຺ຫາຄາຫສງ຺ຂາຕໍ ¶ ກິຎ຺ຈນໍ ນຕ຺ຖິ, ຕມຫໍ ຣາຄກິຎ຺ຈນາທີຫິ ອກິຎ຺ຈນໍ ກສ຺ສຈິ ຄຫຓສ຺ສ ອຠາເວນ ອນາທານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ຘມ຺ມທິນ຺ນຕ຺ເຖຣີວຕ຺ຖຸ ອຏ຺ຐຕິໍສຕິມໍ.

ອຸສຠນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອງ຺ຄຸລິມາລຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ‘‘ນ ເວ ກທຣິຍາ ເທວໂລກໍ ວຊນ຺ຕີ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໑໗໗) ຄາຖາວຓ຺ຓນາຍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ –

ຠິກ຺ຂູ ອງ຺ຄຸລິມາລໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ ອງ຺ຄຸລິມາລ, ທຸຏ຺ຐຫຕ຺ຖິໍ ຉຕ຺ຕໍ ຘາເຣຕ຺ວາ ຐິຕໍ ທິສ຺ວາ ຠາຍີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຠາຍິໍ, ອາວຸໂສ’’ຕິ. ເຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອງ຺ຄຸລິມາໂລ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ອງ຺ຄຸລິມາໂລ ຠາຍຕິ. ຂີຓາສວອຸສຠານຎ຺ຫິ ອນ຺ຕເຣ ເຊຏ຺ຐກອຸສຠາ ມມ ປຸຕ຺ຕສທິສາ ຠິກ຺ຂູ ນ ຠາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຸສຠໍ ປວຣໍ ວີຣໍ, ມເຫສິໍ ວິຊິຕາວິນໍ;

ອເນຊໍ ນ຺ຫາຕກໍ ພຸທ຺ຘໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ¶ – ອຈ຺ຉມ຺ຠິຕຏ຺ເຐນ ອຸສຠສທິສຕາຍ ອຸສຠໍ ອຸຕ຺ຕມຏ຺ເຐນ ປວຣໍ ວີຣິຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວີຣໍ ¶ ມຫນ຺ຕານໍ ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ເອສິຕຕ຺ຕາ ມເຫສິໍ ຕິຓ຺ຓໍ ມາຣານໍ ວິຊິຕຕ຺ຕາ ວິຊິຕາວິນໍ ນ຺ຫາຕກິເລສຕາຍ ນ຺ຫາຕກໍ ຈຕຸສຈ຺ຈພຸທ຺ຘຕາຍ ພຸທ຺ຘໍ ຕໍ ເອວຣູປໍ ອຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ອງ຺ຄຸລິມາລຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ເອກູນຈຕ຺ຕາລີສໍ.

ປຸພ຺ເພນິວາສນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວຫິຕພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຎ຺ຫໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ຠຄວາ ວາຕໂຣເຄນ ອາພາຘິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປວາຓຕ຺ເຖຣໍ ອຸຓ຺ໂຫທກຕ຺ຖາຍ ເທວຫິຕພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ປຫິຓິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ອາພາຘິກຠາວໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸຓ຺ໂຫທກໍ ຍາຈິ, ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ລາຠາ ວຕ ເມ, ຍໍ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອຸຓ຺ໂຫທກສ຺ສຕ຺ຖາຍ ສາວກໍ ປຫິຓີ’’ຕິ ອຸຓ຺ໂຫທກສ຺ສ ກາຊໍ ປຸຣິເສນ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຜາຓິຕສ຺ສ ຈ ປຸຏໍ ອຸປວາຓຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປາທາສິ. ເຖໂຣ ຕໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸຓ຺ໂຫທເກນ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ອຸຓ຺ໂຫທເກນ ຜາຓິຕໍ ອາໂລເຬຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປາທາສິ, ຕສ຺ສ ຕງ຺ຂເຓເຍວ ໂສ ອາພາໂຘ ປຏິປສ຺ສມ຺ຠິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈິນ຺ເຕສິ ¶ – ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ທິນ຺ໂນ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ, ສຕ຺ຖາຣໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂສ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ກຕ຺ຖ ທຊ຺ຊາ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ, ກຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ;

ກຖຎ຺ຫິ ຍຊມານສ຺ສ, ກຖໍ ອິຊ຺ຌຕິ ທກ຺ຂິຓາ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໙໙);

ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ‘‘ເອວຣູປສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ¶ ໂຍ ເວທິ, ສຄ຺ຄາປາຍຎ຺ຈ ປສ຺ສຕິ;

ອໂຖ ຊາຕິກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ, ອຠິຎ຺ຎາໂວສິໂຕ ມຸນິ; (ສໍ. ນິ. ໑.໑໙໙);

ສພ຺ພໂວສິຕໂວສານໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ຊານາຕິ, ຉພ຺ພີສຕິເທວໂລກເຠທໍ ສຄ຺ຄຎ຺ຈ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອປາຍຎ຺ຈ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສຕິ, ອໂຖ ຊາຕິກ຺ຂຍສງ຺ຂາຕໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ¶ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊານິຕ຺ວາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ປຣິຊານິຕ຺ວາ ປຫາຕພ຺ພໍ ປຫາຍ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ໂວສິໂກ ນິຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ໂຕ, ວຸສິຕໂວສານໍ ວາ ປຕ຺ໂຕ, ອາສວກ຺ຂຍປຎ຺ຎາຍ ໂມນຠາວໍ ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ມຸນິ, ຕມຫໍ ສພ຺ເພສໍ ກິເລສານໍ ໂວສານໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສໍ ວຸຕ຺ຖຠາເວນ ສພ຺ພໂວສິຕໂວສານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວທາມີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສຸ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ປສນ຺ນມານໂສ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອຸປາສກຕ຺ຕໍ ປເວເທສີຕິ.

ເທວຫິຕພ຺ຣາຫ຺ມຓວຕ຺ຖຸ ຈຕ຺ຕາລີສໍ.

ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ¶ ¶ ສພ຺ພປຐເມ ຍມກວຄ຺ເຄ ຈຸທ຺ທສ ວຕ຺ຖູນິ, ອປ຺ປມາທວຄ຺ເຄ ນວ, ຈິຕ຺ຕວຄ຺ເຄ ນວ, ປຸປ຺ຜວຄ຺ເຄ ທ຺ວາທສ, ພາລວຄ຺ເຄ ປນ຺ນຣສ, ປຓ຺ຑິຕວຄ຺ເຄ ເອກາທສ, ອຣຫນ຺ຕວຄ຺ເຄ ທສ, ສຫສ຺ສວຄ຺ເຄ ຈຸທ຺ທສ, ປາປວຄ຺ເຄ ທ຺ວາທສ, ທຓ຺ຑວຄ຺ເຄ ເອກາທສ, ຊຣາວຄ຺ເຄ ນວ, ອຕ຺ຕວຄ຺ເຄ ທສ, ໂລກວຄ຺ເຄ ເອກາທສ, ພຸທ຺ຘວຄ຺ເຄ ນວ, ສຸຂວຄ຺ເຄ ອຏ຺ຐ, ປິຍວຄ຺ເຄ ນວ, ໂກຘວຄ຺ເຄ ອຏ຺ຐ, ມລວຄ຺ເຄ ທ຺ວາທສ, ຘມ຺ມຏ຺ຐວຄ຺ເຄ ທສ, ມຄ຺ຄວຄ຺ເຄ ທ຺ວາທສ, ປກິຓ຺ຓກວຄ຺ເຄ ນວ, ນິຣຍວຄ຺ເຄ ນວ, ນາຄວຄ຺ເຄ ອຏ຺ຐ, ຕຓ຺ຫາວຄ຺ເຄ ທ຺ວາທສ, ຠິກ຺ຂຸວຄ຺ເຄ ທ຺ວາທສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຄ຺ເຄ ຈຕ຺ຕາລີສາຕິ ປຎ຺ຈາຘິການິ ຕີຓິ ວຕ຺ຖຸສຕານິ ປກາເສຕ຺ວາ ນາຕິສງ຺ເຂປນາຕິວິຕ຺ຖາຣວເສນ ອຸປຣຈິຕາ ທ຺ວາສຕ຺ຕຕິຠາຓວາຣປມາຓາ ຘມ຺ມປທສ຺ສ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາຕິ.

ປຕ຺ຕໍ ¶ ຘມ຺ມປທໍ ເຍນ, ຘມ຺ມຣາເຊນນຸຕ຺ຕຣໍ;

ຄາຖາ ຘມ຺ມປເທ ເຕນ, ຠາສິຕາ ຍາ ມເຫສິນາ.

ສເຕວີສາ ຈຕຸສ຺ສຕາ, ຈຕຸສຈ຺ຈວິຠາວິນາ;

ສຕຕ຺ຕຍຎ຺ຫິ ວຕ຺ຖູນໍ, ປຎ຺ຈາຘິກາ ສມຸຏ຺ຐິຕາ.

ວິຫາເຣ ອຘິຣາເຊນ, ກາຣິຕມ຺ຫິ ກຕຎ຺ຎຸນາ;

ປາສາເທ ສິຣິກູຏສ຺ສ, ຣຎ຺ໂຎ ວິຫຣຕາ ມຍາ.

ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນສມ຺ປນ຺ນໍ, ອຕ຺ຖາຍ ຈ ຫິຕາຍ ຈ;

ໂລກສ຺ສ ໂລກນາຖສ຺ສ, ສທ຺ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິກມ຺ຍຕາ.

ຕາສໍ ອຏ຺ຐກຖໍ ເອຕໍ, ກໂຣນ຺ເຕນ ສຸນິມ຺ມລໍ;

ທ຺ວາສຕ຺ຕຕິປມາຓາຍ, ຠາຓວາເຣຫິ ປາຬິຍາ.

ຍໍ ¶ ປຕ຺ຕໍ ກຸສລໍ ເຕນ, ກຸສລາ ສພ຺ພປາຓິນໍ;

ສພ຺ເພ ອິຊ຺ຌນ຺ຕຸ ສງ຺ກປ຺ປາ, ລຠນ຺ຕຸ ມຘຸຣໍ ຜລນ຺ຕິ.

ປຣມວິສຸທ຺ຘສທ຺ຘາພຸທ຺ຘິວີຣິຍປຏິມຓ຺ຑິເຕນ ສີລາຈາຣຊ຺ຊວມທ຺ທວາທິຄຸຓສມຸທຍສມຸທິເຕນ ສກສມຍສມຍນ຺ຕຣຄຫນຊ຺ໂຌຄາຫຓສມຕ຺ເຖນ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍສມນ຺ນາຄເຕນ ຕິປິຏກປຣິຍຕ຺ຕິປ຺ປເຠເທ ສາຏ຺ຐກເຖ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ອປ຺ປຏິຫຕຎາຓປ຺ປຠາເວນ ມຫາເວຍ຺ຍາກຣເຓນ ກຣຓສມ຺ປຕ຺ຕິຊນິຕສຸຂວິນິຄ຺ຄຕມຘຸໂຣທາຣວຈນລາວຓ຺ຓຍຸຕ຺ເຕນ ຍຸຕ຺ຕມຸຕ຺ຕວາທິນາ ວາທີວເຣນ ¶ ມຫາກວິນາ ¶ ປຠິນ຺ນປຏິສມ຺ຠິທາປຣິວາເຣ ຉຬຠິຎ຺ຎາປຏິສມ຺ຠິທາທິປ຺ປເຠທຄຸຓປຏິມຓ຺ຑິເຕ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ເມ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕພຸທ຺ຘີນໍ ເຖຣວໍສປ຺ປທີປານໍ ເຖຣານໍ ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ ວໍສາລງ຺ກາຣຠູເຕນ ວິປຸລວິສຸທ຺ຘພຸທ຺ຘິນາ ພຸທ຺ຘໂຆໂສຕິ ຄຣູຫິ ຄຫິຕນາມເຘຍ຺ເຍນ ເຖເຣນ ກຕາຍໍ ຘມ຺ມປທຏ຺ຐກຖາ –

ຕາວ ຕິຏ຺ຐຕຸ ໂລກສ຺ມິໍ, ໂລກນິຕ຺ຖຣເຓສິນໍ;

ທສ຺ເສນ຺ຕີ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ, ນຍໍ ສທ຺ຘາທິພຸທ຺ຘິຍາ.

ຍາວ ພຸທ຺ໂຘຕິ ນາມມ຺ປິ, ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຕາທິໂນ;

ໂລກມ຺ຫິ ໂລກເຊຏ຺ຐສ຺ສ, ປວຕ຺ຕຕິ ມເຫສິໂນຕິ.

ອິຕິ ເຕວີສາຘິກຈຕຸສຕຄາຖາປຎ຺ຈາຘິກຕິສຕວຕ຺ຖຸປຏິມຓ຺ຑິຕາ

ຉພ຺ພີສຕິວຄ຺ຄສມນ຺ນາຄຕາ ຘມ຺ມປທວຓ຺ຓນາ ສມຕ຺ຕາ.

ຘມ຺ມປທ-ອຏ຺ຐກຖາ ສພ຺ພາກາເຣນ ນິຏ຺ຐິຕາ.