ອຏ຺ຐກຖາ > ສຸຕ຺ຕປິຏກ (ອຏ຺ຐກຖາ) > ຂຸທ຺ທກນິກາຍ (ອຏ຺ຐກຖາ)

ວິປສ຺ສິທສພລສ຺ສ ກາລສ຺ມິຎ຺ຫິ ມຫາເອກສາຏກພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນາມ ອໂຫສິ, ອຍໍ ປນ ເອຕຣຫິ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ຈູເຬກສາຏໂກ ນາມ. ຕສ຺ສ ຫິ ເອໂກ ນິວາສນສາຏໂກ ອໂຫສິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາປິ ເອໂກ. ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ເອກເມວ ປາຣຸປນໍ, ພຫິ ຄມນກາເລ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ວາ ຕໍ ປາຣຸປຕິ. ອເຖກທິວສໍ ¶ ວິຫາເຣ ຘມ຺ມສ຺ສວເນ ໂຆສິເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອາຫ – ‘‘ໂຠຕິ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ໂຆສິຕໍ, ກິໍ ທິວາ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ຄມິສ຺ສສິ, ອຸທາຫຸ ຣຕ຺ຕິໍ. ປາຣຸປນສ຺ສ ຫິ ອຠາເວນ ນ ສກ຺ກາ ອມ຺ເຫຫິ ເອກໂຕ ຄນ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ, ‘‘ສາມິ, ອຫໍ ທິວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສາຏກໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ທິວສຠາຄໍ ເຄເຫ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ປຸຣໂຕ ນິສິນ຺ໂນວ ຘມ຺ມໍ ອສ຺ໂສສິ. ອຖສ຺ສ ສຣີຣໍ ຜຣມານາ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓາ ປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣໍ ປູຊິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ອິມໍ ສາຏກໍ ¶ ທສ຺ສາມິ, ເນວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ, ນ ມຍ຺ຫໍ ປາຣຸປນໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ອຖສ຺ສ ມຈ຺ເຉຣຈິຕ຺ຕານໍ ສຫສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ປຸເນກໍ ສທ຺ຘາຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕໍ ¶ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ປຸນ ມຈ຺ເຉຣສຫສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ອິຕິສ຺ສ ພລວມຈ຺ເຉຣໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ວິຍ ສທ຺ຘາຈິຕ຺ຕໍ ປຏິພາຫຕິເຍວ. ຕສ຺ສ ‘‘ທສ຺ສາມິ, ນ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ເສວ ປຐມຍາໂມ ອປຄໂຕ, ມຊ຺ຌິມຍາໂມ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ມິມ຺ປິ ທາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ປຈ຺ຉິມຍາເມ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມມ ສທ຺ຘາຈິຕ຺ເຕນ ມຈ຺ເຉຣຈິຕ຺ເຕນ ຈ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌນ຺ຕສ຺ເສວ ທ຺ເວ ຍາມາ ວີຕິວຕ຺ຕາ, ອິທໍ ມມ ເອຕ຺ຕກໍ ມຈ຺ເຉຣຈິຕ຺ຕໍ ວຑ຺ຒມານໍ ຈຕູຫິ ອປາເຍຫິ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ທສ຺ສຕິ, ທສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ມຈ຺ເຉຣສຫສ຺ສໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ສທ຺ຘາຈິຕ຺ຕໍ ປຸເຣຈາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ສາຏກໍ ອາທາຍ ສຕ຺ຖຸ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ຊິຕໍ ເມ, ຊິຕໍ ເມ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ມຫາສທ຺ທມກາສິ.

ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ປຸຈ຺ຉຖ ນໍ, ກິໍ ກິຣ ເຕນ ຊິຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂສ ຣາຊປຸຣິເສຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ‘‘ທຸກ຺ກຣໍ ກຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ, ສງ຺ຄຫມສ຺ສ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກໍ ສາຏກຍຸຄໍ ທາເປສິ. ໂສ ຕມ຺ປິ ຕຖາຄຕສ຺ເສວ ອທາສິ. ປຸນ ຣາຊາ ທ຺ເວ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຏ຺ຐ ໂສຬສາຕິ ທ຺ວິຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ທາເປສິ. ໂສ ຕານິປິ ຕຖາຄຕສ຺ເສວ ອທາສິ. ອຖສ຺ສ ຣາຊາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ຍຸຄານິ ທາເປສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິເຍວາ’’ຕິ ວາທໂມຈນຕ຺ຖໍ ຕໂຕ ເອກໍ ຍຸຄໍ ອຕ຺ຕໂນ, ເອກໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາຕິ ທ຺ເວ ຍຸຄານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຕິໍສ ຍຸຄານິ ຕຖາຄຕສ຺ເສວ ອທາສິ. ຣາຊາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ ທທນ຺ເຕ ປຸນ ທາຕຸກາໂມເຍວ ອໂຫສິ. ປຸພ຺ເພ ມຫາເອກສາຏໂກ ຈຕຸສຏ຺ຐິຍາ ສາຏກຍຸເຄສຸ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄເຫສິ, ອຍໍ ປນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາຍ ¶ ລທ຺ຘກາເລ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄເຫສິ. ຣາຊາ ປຸຣິເສ ອາຓາເປສິ – ‘‘ທຸກ຺ກຣໍ ຠເຓ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ກຕໍ, ອນ຺ເຕປຸເຣ ມມ ທ຺ເວ ກມ຺ພລານິ ອາຫຣາເປຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ເຕ ຕຖາ ກຣິໍສຸ. ຣາຊາ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນເກ ທ຺ເວ ກມ຺ພເລ ທາເປສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ນ ອິເມ ມມ ສຣີເຣ ອຸປໂຍຄໍ ອຣຫນ຺ຕິ, ພຸທ຺ຘສາສນສ຺ເສວ ເອເຕ ອນຸຈ຺ຉວິກາ’’ຕິ ເອກໍ ກມ຺ພລໍ ອນ຺ໂຕຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ສຕ຺ຖຸ ສຍນສ຺ສ ອຸປຣິ ວິຕານໍ ກຕ຺ວາ ພນ຺ຘິ, ເອກໍ ອຕ຺ຕໂນ ຆເຣ ນິພທ຺ຘໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈຏ຺ຐາເນ ວິຕານໍ ກຕ຺ວາ ພນ຺ຘິ. ຣາຊາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ¶ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ກມ຺ພລໍ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເກນ ປູຊາ ກຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເອກສາຏເກນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມມ ¶ ປສາທຏ຺ຐາເນເຍວ ປສີທຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຫຕ຺ຖີ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອສ຺ເສ ຈຕ຺ຕາຣິ ກຫາປຓສຫສ຺ສານິ ຈຕສ຺ໂສ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຈຕສ຺ໂສ ທາສິໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຣິເສ ຈຕຸໂຣ ຄາມວເຣ’’ຕິ ເອວໍ ຍາວ ສພ຺ພສຕາ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພຈຕຸກ຺ກໍ ນາມ ອສ຺ສ ທາເປສິ.

ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອໂຫ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ຈູເຬກສາຏກສ຺ສ ກມ຺ມໍ, ຕໍມຸຫຸຕ຺ຕເມວ ສພ຺ພຈຕຸກ຺ກໍ ລຠິ, ອິທານິ ກເຕນ ກລ຺ຍາຓກມ຺ເມນ ອຊ຺ຊເມວ ວິປາໂກ ທິນ຺ໂນ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ສຈາຍໍ ເອກສາຏໂກ ປຐມຍາເມ ມຍ຺ຫໍ ທາຕຸໍ ອສກ຺ຂິສ຺ສ, ສພ຺ພໂສຬສກໍ ອລຠິສ຺ສ. ສເຈ ມຊ຺ຌິມຍາເມ ອສກ຺ຂິສ຺ສ, ສພ຺ພຏ຺ຐກໍ ອລຠິສ຺ສ ¶ . ພລວປຈ຺ຉິມຍາເມ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ປເນສ ສພ຺ພຈຕຸກ຺ກໍ ລຠິ. ກລ຺ຍາຓກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຫາເປຕ຺ວາ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ກາຕພ຺ພໍ. ທນ຺ຘໍ ກຕໍ ກຸສລຎ຺ຫິ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທທມານໍ ທນ຺ຘເມວ ທທາຕິ, ຕສ຺ມາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສມນນ຺ຕຣເມວ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຠິຕ຺ຖເຣຖ ກລ຺ຍາເຓ, ປາປາ ຈິຕ຺ຕໍ ນິວາຣເຍ;

ທນ຺ຘຎ຺ຫິ ກໂຣໂຕ ປຸຎ຺ຎໍ, ປາປສ຺ມິໍ ຣມຕີ ມໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຠິຕ຺ຖເຣຖາຕິ ຕຸຣິຕຕຸຣິຕໍ ສີຆສີຆໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄິຫິນາ ວາ ຫິ ‘‘ສລາກຠຕ຺ຕທານາທີສຸ ກິຎ຺ຈິເທວ ກຸສລໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຍຖາ ອຎ຺ເຎ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ເອວໍ ‘‘ອຫໍ ປຸເຣ, ອຫໍ ປຸເຣ’’ຕິ ຕຸຣິຕຕຸຣິຕເມວ ກາຕພ຺ພໍ. ປພ຺ພຊິເຕນ ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕາທີນິ ກໂຣນ຺ເຕນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ໂອກາສໍ ອທຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ປຸເຣ, ອຫໍ ປຸເຣ’’ຕິ ຕຸຣິຕຕຸຣິຕເມວ ກາຕພ຺ພໍ. ປາປາ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິປາປກມ຺ມໂຕ ວາ ອກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທໂຕ ວາ ສພ຺ພຖາເມນ ຈິຕ຺ຕໍ ນິວາຣເຍ. ທນ຺ຘຎ຺ຫິ ກໂຣໂຕຕິ ໂຍ ປນ ‘‘ທສ຺ສາມິ, ນ ທສ຺ສາມິ ສມ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ເມ, ໂນ’’ຕິ ເອວໍ ຈິກ຺ຂລ຺ລມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິຍ ທນ຺ຘໍ ປຸຎ຺ຎໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ເອກສາຏກສ຺ສ ວິຍ ¶ ມຈ຺ເຉຣສຫສ຺ສໍ ປາປໍ ໂອກາສໍ ລຠຕິ. ອຖສ຺ສ ປາປສ຺ມິໍ ຣມຕີ ມໂນ, ກຸສລກມ຺ມກຣຓກາເລເຍວ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ກຸສເລ ຣມຕິ, ຕໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ປາປນິນ຺ນເມວ ໂຫຕີຕິ.

ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ¶ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ຈູເຬກສາຏກພ຺ຣາຫ຺ມຓວຕ຺ຖຸ ປຐມໍ.

ປາປຎ຺ຈ ¶ ປຸຣິໂສຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍສກຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ຫິ ລາຬຸທາຍິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ, ອຕ຺ຕໂນ ອນຠິຣຕິໍ ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ເຕນ ປຐມສງ຺ຆາທິເສສກມ຺ເມ ສມາທປິໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນາຍ ອນຠິຣຕິຍາ ຕໍ ກມ຺ມມກາສິ (ປາຣາ. ໒໓໔). ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ກິຣິຍໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກສ຺ມາ ຠາຣິຍໍ ກມ຺ມໍ ອກາສິ, ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ໂມຆປຸຣິສາ’’ຕິ ນານປ຺ປກາຣໂຕ ຄຣຫິຕ຺ວາ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ‘‘ເອວຣູປຎ຺ຫິ ກມ຺ມໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມປິ ສມ຺ປຣາເຍປິ ທຸກ຺ຂສໍວຕ຺ຕນິກເມວ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ປາປຎ຺ເຈ ປຸຣິໂສ ກຍິຣາ, ນ ນໍ ກຍິຣາ ປຸນປ຺ປຸນໍ;

ນ ຕມ຺ຫິ ຉນ຺ທໍ ກຍິຣາຖ, ທຸກ຺ໂຂ ປາປສ຺ສ ອຸຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສເຈ ປຸຣິໂສ ສກິໍ ປາປກມ຺ມໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຕງ຺ຂເຓເຍວ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ອປ຺ປຕິຣູປໍ ໂອຬາຣິກ’’ນ຺ຕິ ນ ນໍ ກຍິຣາ ປຸນປ຺ປຸນໍ. ໂຍປິ ຕມ຺ຫິ ຉນ຺ໂທ ¶ ວາ ຣຸຈິ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕມ຺ປິ ວິໂນເທຕ຺ວາ ນ ກຍິຣາເຖວ. ກິໍ ກາຣຓາ? ທຸກ຺ໂຂ ປາປສ຺ສ ອຸຈ຺ຈໂຍ. ປາປສ຺ສ ຫິ ອຸຈ຺ຈໂຍ ວຸຑ຺ຒິ ອິຘໂລເກປິ ສມ຺ປຣາເຍປິ ທຸກ຺ຂເມວ ອາວຫຕີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ປຸຎ຺ຎຎ຺ເຈຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ລາຊເທວຘີຕຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ຣາຊຄເຫ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ.

ອາຍສ຺ມາ ¶ ຫິ ມຫາກສ຺ສໂປ ປິປ຺ປລິຄຸຫາຍໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ວຸຏ຺ຐາຍ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ຠິກ຺ຂາຈາຣຏ຺ຐານໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເອກໍ ສາລິເຂຕ຺ຕປາລິກໍ ອິຕ຺ຖິໍ ສາລິສີສານິ ຄເຫຕ຺ວາ ລາເຊ ກຸຣຸມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສທ຺ຘາ ນຸ ໂຂ, ອສ຺ສທ຺ຘາ’’ຕິ ວີມໍສິຕ຺ວາ ‘‘ສທ຺ຘາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ເມ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ, ໂນ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ວິສາຣທາ ກຸລຘີຕາ ມມ ສງ຺ຄຫໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ກຕ຺ວາ ຈ ປນ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ລຠິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕມາທາຍ ສາລິເຂຕ຺ຕສມີເປເຍວ ອຏ຺ຐາສິ. ກຸລຘີຕາ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາວ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓາຍ ປີຕິຍາ ຜຸຏ຺ຐສຣີຣາ ‘‘ຕິຏ຺ຐຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ລາເຊ ອາທາຍ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ອາກິຣິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສ຺ສ ຠາຄິນີ ອສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ອກາສິ. ເຖໂຣ ‘‘ເອວໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ອນຸໂມທນມກາສິ. ສາປິ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ທິນ຺ນທານໍ ອາວຊ຺ຊມານາ ນິວຕ຺ຕິ. ຕາຍ ຈ ປນ ເກທາຣມຣິຍາທາຍ ¶ ຄມນມຄ຺ເຄ ເອກສ຺ມິໍ ພິເລ ໂຆຣວິໂສ ສປ຺ໂປ ນິປຊ຺ຊິ. ໂສ ເຖຣສ຺ສ ກາສາຍປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ຊງ຺ຆໍ ຑໍສິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອິຕຣາ ທານໍ ອາວຊ຺ຊມານາ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕີ ຕໍ ປເທສໍ ປາປຸຓິ. ສປ຺ໂປ ພິລາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕໍ ຑໍສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ປາເຕສິ. ສາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ເຕນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ຕິໍສໂຍຊນິເກ ກນກວິມາເນ ສຸຕ຺ຕປ຺ປພຸທ຺ຘາ ວິຍ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິເຕນ ຕິຄາວຸເຕນ ອຕ຺ຕຠາເວນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສາ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ເອກໍ ທິພ຺ພວຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ເອກໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສປຣິວຸຕາ ປຸພ຺ພກມ຺ມປກາສນຕ຺ຖາຍ ສຸວຓ຺ຓລາຊຠຣິເຕນ ໂອລມ຺ພເກນ ສຸວຓ຺ຓສຣເກນ ປຏິມຓ຺ຑິເຕ ວິມານທ຺ວາເຣ ຐິຕາ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເມ ກຕ຺ວາ ອຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ລທ຺ຘາ’’ຕິ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ອຸປຘາເຣນ຺ຕີ ‘‘ອຍ຺ຍສ຺ສ ເມ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ທິນ຺ນລາຊນິສ຺ສນ຺ເທນ ສາ ລທ຺ຘາ’’ຕິ ອຎ຺ຎາສິ.

ສາ ເອວໍ ປຣິຕ຺ຕເກນ ກມ຺ເມນ ເອວຣູປໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ນ ທານິ ມຍາ ປມຊ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອຍ຺ຍສ຺ສ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອິມໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ຖາວຣໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປາໂຕວ ກນກມຍໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນິຎ຺ເຈວ ກຈວຣຉຑ຺ຑນກຎ຺ຈ ປຈ຺ຉິໍ ¶ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ປຣິເວຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປານີຍປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປສິ. ເຖໂຣ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເກນຈິ ທຫເຣນ ວາ ສາມເຓເຣນ ວາ ວຕ຺ຕໍ ກຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ. ສາ ທຸຕິຍທິວເສປິ ຕເຖວ ອກາສິ, ເຖໂຣປິ ຕເຖວ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ. ຕຕິຍທິວເສ ປນ ເຖໂຣ ຕສ຺ສາ ສມ຺ມຊ຺ຊນິສທ຺ທໍ ¶ ສຸຕ຺ວາ ຕາລຈ຺ຉິທ຺ທາທີຫິ ຈ ປວິຏ຺ຐໍ ສຣີໂຣຠາສໍ ທິສ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ເອສ ສມ຺ມຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸປຏ຺ຐາຍິກາ ລາຊເທວຘີຕາ’’ຕິ. ‘‘ນນຸ ມຍ຺ຫໍ ເອວໍນາມິກາ ອຸປຏ຺ຐາຍິກາ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສາລິເຂຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂມານາ ລາເຊ ທຕ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕີ ສປ຺ເປນ ທຏ຺ຐາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສເທວໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ມຍາ ອຍ຺ຍໍ ນິສ຺ສາຍ ອຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ລທ຺ຘາ, ອິທານິປິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ‘ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ຖາວຣໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຄຕາມ຺ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຫິຍ຺ໂຍປິ ປເຣປິ ຕຍາເວຕໍ ¶ ຐານໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕໍ, ຕຍາວ ປານີຍໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐາປິຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອເປຫິ ເທວຘີເຕ, ຕຍາ ກຕໍ ວຕ຺ຕໍ ກຕໍວ ໂຫຕຸ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິມໍ ຐານໍ ມາ ອາຄມີ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມາ ມໍ ນາເສຖ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ເມ ຖິຣໍ ກາຕຸໍ ເທຖາ’’ຕິ. ‘‘ອເປຫິ ເທວຘີເຕ, ມາ ມໍ ອນາຄເຕ ຈິຕ຺ຕພີຊນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນຫິ ຘມ຺ມກຖິເກຫິ ‘ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ກິຣ ເອກາ ເທວຘີຕາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ປານີຍປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປສີ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ກຣິ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິຘ ມາ ອາຄມິ, ປຏິກ຺ກມາ’’ຕິ. ສາ ‘‘ມາ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ນາເສຖາ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈິເຍວ. ເຖໂຣ ‘‘ນາຍໍ ມມ ວຈນໍ ສຸຓາຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕຸວໍ ປມາຓໍ ນ ຊານາສີ’’ຕິ ອຈ຺ຉຣໍ ປຫຣິ. ສາ ຕຕ຺ຖ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍາ ລທ຺ຘສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ມາ ນາເສຖ, ຖາວຣໍ ກາຕຸໍ ເທຖາ’’ຕິ ໂຣທນ຺ຕີ ອາກາເສ ອຏ຺ຐາສິ.

ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ໂນວ ¶ ຕສ຺ສາ ໂຣທິຕສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ໂອຠາສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ເທວຘີຕາຍ ສມ຺ມຸເຂ ນິສີທິຕ຺ວາ ກເຖນ຺ໂຕ ວິຍ ‘‘ເທວຘີເຕ ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ກສ຺ສປສ຺ສ ສໍວຣກຣຓເມວ ຠາໂຣ, ປຸຎ຺ຎຕ຺ຖິການໍ ປນ ‘ອຍໍ ໂນ ອຕ຺ໂຖ’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎກຣຓເມວ ຠາໂຣ. ປຸຎ຺ຎກຣຓຎ຺ຫິ ອິຘ ເຈວ ສມ຺ປຣາເຍ ຈ ສຸຂເມວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ປຸຎ຺ຎຎ຺ເຈ ¶ ປຸຣິໂສ ກຍິຣາ, ກຍິຣາ ນໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ;

ຕມ຺ຫິ ຉນ຺ທໍ ກຍິຣາຖ, ສຸໂຂ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ອຸຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສເຈ ປຸຣິໂສ ປຸຎ຺ຎໍ ກເຣຍ຺ຍ, ‘‘ເອກວາຣໍ ເມ ປຸຎ຺ຎໍ ກຕໍ, ອລໍ ເອຕ຺ຕາວຕາ’’ຕິ ອໂນຣມິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກໂຣເຖວ. ຕສ຺ສ ອກຣຓກ຺ຂເຓປິ ຕມ຺ຫິ ປຸຎ຺ເຎ ຉນ຺ທໍ ຣຸຈິໍ ອຸສ຺ສາຫໍ ກໂຣເຖວ. ກິໍ ກາຣຓາ? ສຸໂຂ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ອຸຈ຺ຈໂຍ. ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ຫິ ອຸຈ຺ຈໂຍ ວຸຑ຺ຒິ ອິຘໂລກປຣໂລກສຸຂາວຫນໂຕ ສຸໂຂຕິ.

ເທສນາວສາເນ ເທວຘີຕາ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສໂຍຊນມຕ຺ຖເກ ຐິຕາວ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປາປຸຓີຕິ.

ປາໂປປິ ¶ ປສ຺ສຕີ ຠທ຺ຣນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ¶ ຫິ ວິຫາຣເມວ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຈຕຸປຓ຺ຓາສໂກຏິຘນໍ ພຸທ຺ຘສາສເນ ວິກິຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຣິ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ເທວສິກໍ ຕີຓິ ມຫາອຸປຏ຺ຐານານິ ຄຈ຺ຉຕິ, ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອາທາຍ ອາຄໂຕຕິ ສາມເຓຣາ ວາ ທຫຣາ ວາ ຫຕ຺ຖມ຺ປິ ເມ ໂອໂລເກຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ຕຸຈ຺ຉຫຕ຺ໂຖ ນາມ ນ ຄຕປຸພ຺ໂພ. ປາໂຕວ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຍາຄຸໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາວ ຄຈ຺ຉຕິ, ກຕປາຕຣາໂສ ສປ຺ປິນວນີຕາທີນິ ເຠສຊ຺ຊານິ. ສາຍນ຺ຫສມເຍ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນວຕ຺ຖາທີນິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ນິຈ຺ຈກາລເມວ ທິວເສ ທິວເສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສີລໍ ຣກ຺ຂຕິ. ອປຣຠາເຄ ຘນໍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂວຫາຣູປຊີວິໂນປິສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ອຏ຺ຐາຣສໂກຏິຘນໍ ອິຓໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ກຸລສນ຺ຕກາປິສ຺ສ ອຏ຺ຐາຣສຫິຣຎ຺ຎໂກຏິໂຍ, ນທີຕີເຣ ນິທຫິຕ຺ວາ ຐປິຕາ ອຸທເກນ ກູເລ ຠິນ຺ເນ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປວິສິໍສຸ. ເອວມສ຺ສ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຘນໍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ອຄມາສິ. ໂສ ເອວໍຠູໂຕປິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ເທຕິເຍວ, ປຓີຕໍ ປນ ກຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ.

ໂສ ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖາຣາ ‘‘ທີຍຕິ ປນ ເຕ, ຄຫປຕິ, ກຸເລ ທານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ທີຍຕິ, ຠນ຺ເຕ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ກຓາຊກໍ ພິລງ຺ຄທຸຕິຍ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ¶ ສຕ຺ຖາ, ‘‘ຄຫປຕິ, ‘ລູຂໍ ທານໍ ເທມີ’ຕິ ມາ ຈິນ຺ຕຍິ. ຈິຕ຺ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ປຓີເຕ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ທິນ຺ນທານໍ ລູຂໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອປິຈ ຕ຺ວໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍ ທານໍ ເທສິ, ອຫໍ ປນ ເວລາມກາເລ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ອຸນ຺ນງ຺ຄລໍ ກຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ¶ ປວຕ຺ຕຍມາໂນປິ ຕິສຣຓຄຕມ຺ປິ ກຎ຺ຈິ ນາລຕ຺ຖໍ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ ນາມ ເອວໍ ທຸລ຺ລຠາ. ຕສ຺ມາ ‘ລູຂໍ ເມ ທານ’ນ຺ຕິ ມາ ຈິນ຺ຕຍີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເວລາມສຸຕ຺ຕມສ຺ສ (ອ. ນິ. ໙.໒໐) ກເຖສິ. ອຖສ຺ສ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ສຕ຺ຖຣິ ເຈວ ສຕ຺ຖຸສາວເກສຸ ຈ ເຄຫໍ ປວິສນ຺ເຕສຸ ເຕສໍ ເຕເຊນ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ, ‘‘ຍຖາ ອິເມ ອິມໍ ເຄຫໍ ນ ປວິສນ຺ຕິ, ຕຖາ ຄຫປຕິໍ ປຣິຠິນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ວຕ຺ຕຸກາມາປິ ອິສ຺ສຣກາເລ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ອິທານິ ‘‘ປນາຍໍ ທຸຄ຺ຄໂຕ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕິ ເມ ວຈນ’’ນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ເສຏ຺ຐິ ນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ໂກ ເອໂສ’’ຕິ ອາຫ. ອຫໍ ເຕ ມຫາເສຏ຺ຐິ ຈຕຸຕ຺ຖທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ, ຕຸຍ຺ຫໍ ໂອວາທທານຕ຺ຖາຍ ອາຄຕາຕິ. ເຕນ ຫິ ໂອວເທຫີຕິ. ມຫາເສຏ຺ຐິ ຕຍາ ປຈ຺ຉິມກາລໍ ອໂນໂລເກຕ຺ວາວ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາສເນ ພຫຸໍ ຘນໍ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓໍ, ອິທານິ ທຸຄ຺ຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາປິ ຕໍ ນ ມຸຎ຺ຈສິເຍວ, ເອວໍ ວຕ຺ຕມາໂນ ກຕິປາເຫເນວ ຆາສຈ຺ຉາທນມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ລຠິສ຺ສສິ ¶ , ກິໍ ເຕ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ, ອຕິປຣິຈ຺ຈາຄໂຕ ໂອຣມິຕ຺ວາ ກມ຺ມນ຺ເຕ ປໂຍເຊນ຺ໂຕ ກຸຏຸມ຺ພໍ ສຓ຺ຐາເປຫີຕິ. ອຍໍ ເມ ຕຍາ ທິນ຺ນໂອວາໂທຕິ. ອາມ, ເສຏ຺ຐີຕິ. ຄຈ຺ຉ, ນາຫໍ ຕາທິສີນໍ ສເຕນປິ ສຫສ຺ເສນປິ ສຕສຫສ຺ເສນປິ ¶ ສກ຺ກາ ກມ຺ເປຕຸໍ, ອຍຸຕ຺ຕໍ ເຕ ວຸຕ຺ຕໍ, ກໍ ຕຍາ ມມ ເຄເຫ ວສມານາຍ, ສີຆໍ ສີຆໍ ເມ ຆຣາ ນິກ຺ຂມາຫີຕິ. ສາ ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ທາຣເກ ອາທາຍ ນິກ຺ຂມິ, ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຈ ປນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ວສນຏ຺ຐານໍ ອລຠມານາ ‘‘ເສຏ຺ຐິໍ ຂມາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນຄຣປຣິຄ຺ຄາຫກໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ກຕາປຣາຘໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ, ມໍ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ຂມາເປຕ຺ວາ ວສນຏ຺ຐານໍ ທາເປຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ອຍຸຕ຺ຕໍ ຕຍາ ວຸຕ຺ຕໍ, ນາຫໍ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕຸໍ ອຸສ຺ສຫາມີ’’ຕິ ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປິ. ສາ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຣາຊານໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕຫິປິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ສກ຺ກໍ ເທວຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ, ‘‘ອຫໍ, ເທວ, ວສນຏ຺ຐານໍ ອລຠມານາ ທາຣເກ ¶ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ອນາຖາ ວິຈຣາມິ, ວສນຏ຺ຐານໍ ເມ ທາເປຫີ’’ຕິ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ຍາຈິ.

ອຖ ນໍ ໂສ ‘‘ອຫມ຺ປິ ຕວ ກາຣຓາ ເສຏ຺ຐິໍ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ເອກໍ ປນ ເຕ ອຸປາຍໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ສາຘຸ, ເທວ, ກເຖຫີຕິ. ຄຈ຺ຉ, ເສຏ຺ຐິໂນ ອາຍຸຕ຺ຕກເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຓ຺ຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ໂວຫາຣູປຊີວີຫິ ຄຫິຕໍ ອຏ຺ຐາຣສໂກຏິຘນໍ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ໂສເຘຕ຺ວາ ຕຸຈ຺ຉຄພ຺ເຠ ປູເຣຕ຺ວາ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ¶ ປວິຏ຺ຐໍ ອຏ຺ຐາຣສໂກຏິຘນໍ ອຕ຺ຖິ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ອສຸກຏ຺ຐາເນ ນາມ ອສ຺ສາມິກໍ ອຏ຺ຐາຣສໂກຏິຘນໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຕຸຈ຺ຉຄພ຺ເຠ ປູເຣຕ຺ວາ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຂມາເປຫີຕິ. ສາ ‘‘ສາຘຸ, ເທວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕໍ ສພ຺ພໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ຕສ຺ສ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ໂອຠາສຍມານາ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ເອໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຫໍ ເຕ ຈຕຸຕ຺ຖທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ອຘິວຕ຺ຖາ ອນ຺ຘພາລເທວຕາ, ມຍາ ອນ຺ຘພາລຕາຍ ຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ກຖິຕໍ, ຕໍ ເມ ຂມຖ. ສກ຺ກສ຺ສ ຫິ ເມ ວຈເນນ ຈຕຸປຓ຺ຓາສໂກຏິຘນໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ຕຸຈ຺ຉຄພ຺ຠປູຣຓໍ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກຕໍ, ວສນຏ຺ຐານໍ ອລຠມານາ ກິລມາມີຕິ. ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ເທວຕາ ‘ທຓ຺ຑກມ຺ມຎ຺ຈ ເມ ກຕ’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຈ ໂທສໍ ປຏິຊານາຕິ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ນໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ຕາຍ ກຕກມ຺ມໍ ສພ຺ພໍ ອາໂຣເຈສິ. ເທວຕາ ສຕ຺ຖຸ ປາເທສຸ ສິຣສາ ນິປຕິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ມຍາ ອນ຺ຘພາລຕາຍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຄຸເຓ ອຊານິຕ຺ວາ ປາປກໍ ວຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເມ ຂມຖາ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ຂມາເປຕ຺ວາ ມຫາເສຏ຺ຐິໍ ຂມາເປສິ. ສຕ຺ຖາ ກລ຺ຍາຓປາປການໍ ກມ຺ມານໍ ວິປາກວເສນ ເສຏ຺ຐິຎ຺ເຈວ ເທວຕຎ຺ຈ ໂອວທນ຺ໂຕ ‘‘ອິຘ, ຄຫປຕິ, ປາປປຸຄ຺ຄໂລປິ ຍາວ ປາປໍ ນ ປຈ຺ຈຕິ, ຕາວ ຠທ຺ຣມ຺ປິ ປສ຺ສຕິ. ຍທາ ປນສ຺ສ ປາປໍ ປຈ຺ຈຕິ, ຕທາ ປາປເມວ ປສ຺ສຕິ. ຠທ຺ຣປຸຄ຺ຄໂລປິ ຍາວ ຠທ຺ຣໍ ນ ປຈ຺ຈຕິ, ຕາວ ປາປານິ ປສ຺ສຕິ. ຍທາ ປນສ຺ສ ¶ ຠທ຺ຣໍ ປຈ຺ຈຕິ, ຕທາ ຠທ຺ຣເມວ ¶ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ປາໂປປິ ປສ຺ສຕີ ຠທ຺ຣໍ, ຍາວ ປາປໍ ນ ປຈ຺ຈຕິ;

ຍທາ ຈ ປຈ຺ຈຕີ ປາປໍ, ອຖ ປາໂປ ປາປານິ ປສ຺ສຕິ.

‘‘ຠທ຺ໂຣປິ ປສ຺ສຕີ ປາປໍ, ຍາວ ຠທ຺ຣໍ ນ ປຈ຺ຈຕິ;

ຍທາ ຈ ປຈ຺ຈຕີ ຠທ຺ຣໍ, ອຖ ຠທ຺ໂຣ ຠທ຺ຣານິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ປາໂປຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິນາ ປາປກມ຺ເມນ ຍຸຕ຺ຕປຸຄ຺ຄໂລ. ໂສປິ ຫິ ປຸຣິມສຸຈຣິຕານຸຠາເວນ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ສຸຂໍ ອນຸຠວມາໂນ ຠທ຺ຣມ຺ປິ ປສ຺ສຕິ. ຍາວ ປາປໍ ນ ປຈ຺ຈຕີຕິ ຍາວສ຺ສ ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມ ວາ ສມ຺ປຣາເຍ ວາ ວິປາກໍ ນ ເທຕິ. ຍທາ ປນສ຺ສ ຕໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມ ວາ ສມ຺ປຣາເຍ ວາ ວິປາກໍ ເທຕິ, ອຖ ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມ ວິວິຘາ ກມ຺ມກາຣຓາ, ສມ຺ປຣາເຍ ຈ ອປາຍທຸກ຺ຂໍ ອນຸໂຠນ຺ໂຕ ໂສ ປາໂປ ປາປານິເຍວ ປສ຺ສຕິ. ທຸຕິຍຄາຖາຍປິ ກາຍສຸຈຣິຕາທິນາ ຠທ຺ຣກມ຺ເມນ ຍຸຕ຺ໂຕ ຠທ຺ໂຣ. ໂສປິ ຫິ ປຸຣິມທຸຈ຺ຈຣິຕານຸຠາເວນ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວມາໂນ ປາປໍ ປສ຺ສຕິ. ຍາວ ຠທ຺ຣໍ ນ ປຈ຺ຈຕີຕິ ຍາວສ຺ສ ຕໍ ຠທ຺ຣໍ ກມ຺ມໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມ ວາ ສມ຺ປຣາເຍ ວາ ວິປາກໍ ນ ເທຕິ. ຍທາ ປນ ຕໍ ວິປາກໍ ເທຕິ, ອຖ ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມ ລາຠສກ຺ກາຣາທິສຸຂໍ, ສມ຺ປຣາເຍ ຈ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິສຸຂໍ ອນຸຠວມາໂນ ໂສ ຠທ຺ໂຣ ຠທ຺ຣານິເຍວ ປສ຺ສຕີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ສາ ເທວຕາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ອນາຖປິຓ຺ຑິກເສຏ຺ຐິວຕ຺ຖຸ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ອສຎ຺ຎຕປຣິກ຺ຂາຣຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸ

ມາວມຎ຺ເຎຖ ປາປສ຺ສາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອສຎ຺ຎຕປຣິກ຺ຂາຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມຎ຺ຈປີຐາທິເຠທໍ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ພຫິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຉຑ຺ເຑຕິ. ປຣິກ຺ຂາໂຣ ¶ ວສ຺ເສນປິ ອາຕເປນປິ ອຸປຈິກາທີຫິປິ ວິນສ຺ສຕິ. ໂສ ຠິກ຺ຂູຫິ ‘‘ນນຸ, ອາວຸໂສ, ປຣິກ຺ຂາໂຣ ນາມ ປຏິສາມິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອປ຺ປກໍ ມຍາ ກຕໍ, ອາວຸໂສ, ເອຕໍ, ນ ເອຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິ, ນ ປິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕເຖວ ກໂຣຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສ ກິຣິຍໍ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣາ ປຸຈ຺ຉິໂຕປິ ‘‘ກິໍ ເອຕໍ ຠຄວາ ອປ຺ປກໍ ມຍາ ກຕໍ, ນ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິ, ນາສ຺ສ ປິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຕເຖວ ອວມຎ຺ຎນ຺ໂຕ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠິກ຺ຂູຫິ ເອວໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ປາປກມ຺ມໍ ນາມ ‘ອປ຺ປກ’ນ຺ຕິ ນ ອວມຎ຺ຎິຕພ຺ພໍ. ອຊ຺ໂຌກາເສ ຐປິຕຎ຺ຫິ ວິວຏມຸຂໍ ຠາຊນໍ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ¶ ກິຎ຺ຈາປິ ເອກພິນ຺ທຸນາ ນ ປູຣຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ¶ ວສ຺ສນ຺ເຕ ປນ ປູຣເຕວ, ເອວເມວໍ ປາປໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ອນຸປຸພ຺ເພນ ມຫນ຺ຕໍ ປາປຣາສິໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ມາວມຎ຺ເຎຖ ປາປສ຺ສ, ນ ມນ຺ທໍ ອາຄມິສ຺ສຕິ;

ອຸທພິນ຺ທຸນິປາເຕນ, ອຸທກຸມ຺ໂຠປິ ປູຣຕິ;

ພາໂລ ປູຣຕິ ປາປສ຺ສ, ໂຖກໍ ໂຖກມ຺ປິ ອາຈິນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມາວມຎ຺ເຎຖາຕິ ນ ອວຊາເນຍ຺ຍ. ປາປສ຺ສາຕິ ປາປໍ. ນ ມນ຺ທໍ ອາຄມິສ຺ສຕີຕິ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ເມ ປາປກໍ ກຕໍ, ກທາ ເອຕໍ ວິປຈ຺ຈິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປາປໍ ນາວຊາເນຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸທກຸມ຺ໂຠປີຕິ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ມຸຂໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກຸລາລຠາຊນໍ ຍຖາ ຕໍ ເອເກກສ຺ສາປິ ອຸທກພິນ຺ທຸໂນ ນິປາເຕນ ອນຸປຸພ຺ເພນ ປູຣຕິ, ເອວໍ ພາລປຸຄ຺ຄໂລ ໂຖກໍ ໂຖກມ຺ປິ ປາປໍ ອາຈິນນ຺ໂຕ ກໂຣນ຺ໂຕ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ປາປສ຺ສ ປູຣຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສຸ. ສຕ຺ຖາປິ ‘‘ອຊ຺ໂຌກາເສ ເສຍ຺ຍໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປຏິປາກຕິກໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ອິມໍ ນາມ ອາປຕ຺ຕິມາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໑໐໘-໑໑໐) ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎາເປສີຕິ.

ອສຎ຺ຎຕປຣິກ຺ຂາຣຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸ ປຎ຺ຈມໍ.

ມາວມຎ຺ເຎຖ ¶ ¶ ປຸຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ພິຬາລປາທກເສຏ຺ຐິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ວຄ຺ຄພນ຺ຘເນນ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ເທນ຺ຕິ. ອເຖກທິວສໍ ສຕ຺ຖາ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເອວມາຫ –

‘‘ອຸປາສກາ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາວ ທານໍ ເທຕິ, ປຣໍ ນ ສມາທເປຕິ. ໂສ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ໂຠຄສມ຺ປທໍ ລຠຕິ, ໂນ ປຣິວາຣສມ຺ປທໍ. ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ທານໍ ນ ເທຕິ, ປຣໍ ສມາທເປຕິ. ໂສ ¶ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ປຣິວາຣສມ຺ປທໍ ລຠຕິ, ໂນ ໂຠຄສມ຺ປທໍ. ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຈ ນ ເທຕິ, ປຣຎ຺ຈ ນ ສມາທເປຕິ. ໂສ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ເນວ ໂຠຄສມ຺ປທໍ ລຠຕິ, ນ ປຣິວາຣສມ຺ປທໍ, ວິຆາສາໂທ ຫຸຕ຺ວາ ວິຈຣຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕນາ ຈ ເທຕິ, ປຣຎ຺ຈ ສມາທເປຕິ. ໂສ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ໂຠຄສມ຺ປທຎ຺ເຈວ ລຠຕິ, ປຣິວາຣສມ຺ປທຎ຺ຈາ’’ຕິ.

ອເຖໂກ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິໂສ ຕໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ອຈ຺ຉຣິຍມິທໍ ກາຣຓໍ, ອຫໍ ທານິ ອຸຠຍສມ຺ປຕ຺ຕິສໍວຕ຺ຕນິກໍ ກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄມນກາເລ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສ຺ເວ ອມ຺ຫາກໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ. ກິຕ຺ຕເກຫິ ປນ ເຕ ຠິກ຺ຂູຫິ ອຕ຺ໂຖຕິ? ສພ຺ພຠິກ຺ຂູຫິ, ຠນ຺ເຕຕິ. ສຕ຺ຖາ ອຘິວາເສສິ ¶ . ໂສປິ ຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ມຕາຕາ, ມຍາ ສ຺ວາຕນາຍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸໂຂ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ນິມນ຺ຕິໂຕ, ໂຍ ຍຕ຺ຕການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສກ຺ໂກຕິ, ໂສ ຕຕ຺ຕການໍ ຍາຄຸອາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ເທຕຸ, ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຈາເປຕ຺ວາ ທານໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຸຄ຺ໂຆເສນ຺ໂຕ ວິຈຣິ.

ອຖ ນໍ ເອໂກ ເສຏ຺ຐິ ອຕ຺ຕໂນ ອາປຓທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ປໂຫນເກ ຠິກ຺ຂູ ອນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປນ ສກລຄາມໍ ສມາທເປນ຺ໂຕ ວິຈຣຕີ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ຕຍາ ຄຫິຕຠາຊນໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ຕີຫິ ອງ຺ຄຸລີຫິ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຖເກ ຕຓ຺ຑຸເລ ອທາສິ, ຕຖາ ມຸຄ຺ເຄ, ຕຖາ ມາເສຕິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ພິຬາລປາທກເສຏ຺ຐິ ນາມ ຊາໂຕ, ສປ຺ປິຜາຓິຕາທີນິ ເທນ຺ໂຕປິ ກຣຓ຺ຑໍ ກຸເຏ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອກໂຕ ໂກຓໍ ກຕ຺ວາ ພິນ຺ທຸໍ ພິນ຺ທຸໍ ປຄ຺ຆຣາຍນ຺ໂຕ ໂຖກໂຖກເມວ ອທາສິ. ອຸປາສໂກ ອວເສເສຫິ ທິນ຺ນໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ອິມິນາ ທິນ຺ນໍ ວິສຸໍເຍວ ອຄ຺ຄເຫສິ. ໂສ ເສຏ຺ຐິ ຕສ຺ສ ກິຣິຍໍ ¶ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອສ ມຍາ ທິນ຺ນໍ ວິສຸໍ ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ເອກໍ ຈູຬຸປຏ຺ຐາກໍ ປຫິຓິ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຍໍ ເອສ ກໂຣຕິ, ຕໍ ຊານາຫີ’’ຕິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ຍາຄຸຠຕ຺ຕປູວານໍ ອຕ຺ຖາຍ ເອກໍ ທ຺ເວ ຕຓ຺ຑຸເລ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຸຄ຺ຄມາເສປິ ເຕລຜາຓິຕາທິພິນ຺ທູນິປິ ສພ຺ພຠາຊເນສຸ ປກ຺ຂິປິ. ຈູຬຸປຏ຺ຐາໂກ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ ¶ . ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສເຈ ເມ ໂສ ປຣິສມຊ຺ເຌ ອວຓ຺ຓໍ ຠາສິສ຺ສຕິ, ມມ ນາເມ ຄຫິຕມຕ຺ເຕເຍວ ນໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິວາສນນ຺ຕເຣ ຉຸຣິກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ປຸຣິໂສ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ¶ ຠຄວນ຺ຕໍ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍາ ມຫາຊນໍ ສມາທເປຕ຺ວາ ອິມໍ ທານໍ ທິນ຺ນໍ, ຕຕ຺ຖ ສມາທປິຕມນຸສ຺ສາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ພເລນ ພຫູນິປິ ໂຖການິປິ ຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ອທໍສຸ, ເຕສໍ ສພ຺ເພສໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕູ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສ ເສຏ຺ຐິ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ‘ອສຸເກນ ນາມ ອຈ຺ຉຣາຍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ທິນ຺ນານີຕິ ມມ ນາເມ ຄຫິຕມຕ຺ເຕ ອິມໍ ມາເຣສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຄໂຕ, ອຍໍ ປນ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກໍ ກຕ຺ວາ ‘ເຍຫິປິ ນາຬິອາທີຫິ ມິນິຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ, ເຍຫິປິ ອຈ຺ຉຣາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ, ສພ຺ເພສໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕູ’ຕິ ວທຕິ. ສຈາຫໍ ເອວຣູປໍ ນ ຂມາເປສ຺ສາມິ, ເທວທຓ຺ໂຑ ມມ ມຕ຺ຖເກ ປຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ຂມາຫິ ເມ, ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ຈ ເຕນ ວຸຕ຺ເຕ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ຕໍ ກິຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ທານເວຍ຺ຍາວຏິກໍ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ອຕີຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ເອວໍ ກິຣ ເສຏ຺ຐີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ອຸປາສກ, ປຸຎ຺ຎໍ ນາມ ‘ອປ຺ປກ’ນ຺ຕິ ນ ອວມຎ຺ຎິຕພ຺ພໍ, ມາທິສສ຺ສ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ¶ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ‘ອປ຺ປກ’ນ຺ຕິ ນ ອວມຎ຺ຎິຕພ຺ພໍ. ປຓ຺ຑິຕມນຸສ຺ສາ ຫິ ປຸຎ຺ຎໍ ກໂຣນ຺ຕາ ວິວຏຠາຊນໍ ວິຍ ອຸທເກນ ອນຸກ຺ກເມນ ປຸຎ຺ເຎນ ປູຣນ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ມາວມຎ຺ເຎຖ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ, ນ ມນ຺ທໍ ອາຄມິສ຺ສຕິ;

ອຸທພິນ຺ທຸນິປາເຕນ, ອຸທກຸມ຺ໂຠປິ ປູຣຕິ;

ຘີໂຣ ປູຣຕິ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ, ໂຖກໍ ໂຖກມ຺ປິ ອາຈິນ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປຓ຺ຑິຕມນຸສ຺ໂສ ປຸຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອປ຺ປກມຕ຺ຕໍ ມຍາ ກຕໍ, ນ ມນ຺ທໍ ວິປາກວເສນ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ປຣິຕ຺ຕກໍ ກມ຺ມໍ ກຫໍ ມໍ ທກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ອຫໍ ວາ ຕໍ ກຫໍ ທກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ກທາ ເອຕໍ ວິປຈ຺ຈິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປຸຎ຺ຎໍ ມາວມຎ຺ເຎຖ ນ ອວຊາເນຍ຺ຍ. ຍຖາ ຫິ ນິຣນ຺ຕຣໍ ອຸທພິນ຺ທຸນິປາເຕນ ວິວຣິຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ກຸລາລຠາຊນໍ ປູຣຕິ, ເອວໍ ຘີໂຣ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິໂສ ໂຖກໍ ໂຖກມ຺ປິ ປຸຎ຺ຎໍ ອາຈິນນ຺ໂຕ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ປູຣຕີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ໂສ ເສຏ຺ຐິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປາປຸຓິ, ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ວາຓິໂຊວາຕິ ¶ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຫາຘນວາຓິຊໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕສ຺ສ ກິຣ ວາຓິຊສ຺ສ ເຄເຫ ປຎ຺ຈສຕາ ໂຈຣາ ໂອຕາຣໍ ຄເວສມານາ ໂອຕາຣໍ ນ ລຠິໍສຸ. ອປເຣນ ສມເຍນ ວາຓິໂຊ ປຎ຺ຈ ສກຏສຕານິ ຠຓ຺ຑສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣຈາເປສິ – ‘‘ອຫໍ ອສຸກຏ຺ຐານໍ ນາມ ວາຓິຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉາມິ, ເຍ, ອຍ຺ຍາ, ຕໍ ຐານໍ ຄນ຺ຕຸກາມາ, ເຕ ນິກ຺ຂມນ຺ຕຸ, ມຄ຺ເຄ ຠິກ຺ຂາຍ ນ ກິລມິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິໍສຸ. ເຕປິ ໂຈຣາ ‘‘ໂສ ກິຣ ວາຓິໂຊ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຏວິຍໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ວາຓິໂຊປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຏວິມຸເຂ ເອກສ຺ມິໍ ຄາເມ ວາສໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຕໂຍປິ ທິວເສ ໂຄຓສກຏາທີນິ ສໍວິທຫິ, ເຕສໍ ປນ ຠິກ຺ຂູນໍ ນິພທ຺ຘໍ ຠິກ຺ຂໍ ເທຕິເຍວ. ໂຈຣາ ຕສ຺ມິໍ ອຕິຈິຣາຍນ຺ເຕ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕສ຺ສ ນິກ຺ຂມນທິວສໍ ຎຕ຺ວາ ເອຫີ’’ຕິ ເອກໍ ປຸຣິສໍ ປຫິຓິໍສຸ. ໂສ ຕໍ ຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ສຫາຍກໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກທາ ວາຓິໂຊ ນິກ຺ຂມິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ທ຺ວີຫຕີຫຈ຺ຈເຍນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິມຕ຺ຖໍ ປນ ປຸຈ຺ຉສີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ໂສ ‘‘ມຍໍ ປຎ຺ຈສຕາ ໂຈຣາ ເອຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ ອຏວິຍໍ ຐິຕາ’’ຕິ ອາຈິກ຺ຂິ. ອິຕໂຣ ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉ, ສີຆໍ ນິກ຺ຂມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ, ‘‘ກິໍ ¶ ນຸ ໂຂ ໂຈເຣ ວາເຣມິ, ອຸທາຫຸ ວາຓິຊ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ກິໍ ເມ ໂຈເຣຫິ, ວາຓິຊໍ ນິສ຺ສາຍ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ຊີວນ຺ຕິ, ວາຓິຊສ຺ສ ສຎ຺ຎໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂສ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກທາ ຄມິສ຺ສຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຕຕິຍທິວເສ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ມຍ຺ຫໍ ວຈນໍ ກໂຣຖ, ອຏວິຍໍ ກິຣ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຈສຕາ ໂຈຣາ ຐິຕາ, ມາ ຕາວ ຄມິຕ຺ຖາຕິ. ຕ຺ວໍ ກຖໍ ຊານາສີຕິ? ເຕສໍ ອນ຺ຕເຣ ມມ ສຫາໂຍ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ເມ ກຖາຍ ຎາຕນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ‘ກິໍ ເມ ເອຕ຺ໂຕ ຄເຕນາ’ຕິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເຄຫເມວ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ມິໍ ຈິຣາຍນ຺ເຕ ປຸນ ເຕຫິ ໂຈເຣຫິ ເປສິໂຕ ປຸຣິໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ສຫາຍກໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເຄຫເມວ ກິຣ ຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຈຣານໍ ອາໂຣເຈສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂຈຣາ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອິຕຣສ຺ມິໍ ມຄ຺ເຄ ອຏ຺ຐໍສຸ, ຕສ຺ມິໍ ຈິຣຍນ຺ເຕ ປຸນປິ ເຕ ໂຈຣາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ປຸຣິສໍ ເປເສສຸໍ. ໂສ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ຐິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ປຸນ ວາຓິຊສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ວາຓິໂຊ ¶ ‘‘ອິຘາປິ ເມ ເວກລ຺ລໍ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ¶ ເນວ ເອຕ຺ໂຕ ຄມິສ຺ສາມິ, ນ ອິໂຕ, ອິເຘວ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ¶ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂຈຣາ ກິຣ ມໍ ວິລຸມ຺ປິຕຸກາມາ ມຄ຺ເຄ ຐິຕາ, ‘ປຸນ ນິວຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອິຕຣສ຺ມິໍ ມຄ຺ເຄ ຐິຕາ, ອຫໍ ເອຕ຺ໂຕ ວາ ອິໂຕ ວາ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຖກໍ ອິເຘວ ຠວິສ຺ສາມິ, ຠທນ຺ຕາ ອິເຘວ ວສິຕຸກາມາ ວສນ຺ຕຸ, ຄນ຺ຕຸກາມາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິໍ ກໂຣນ຺ຕູ’’ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ມຍໍ ນິວຕ຺ຕິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວາຓິຊໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຸນເທວ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາຘນວາຓິເຊນ ສທ຺ຘິໍ ນ ຄມິຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາຘນວາຓິຊສ຺ສ ວິລຸມ຺ປນຕ຺ຖາຍ ທ຺ວີສຸປິ ມຄ຺ເຄສຸ ໂຈຣາ ປຣິຍຸຏ຺ຐິໍສຸ, ເຕນ ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ຐິໂຕ, ມຍໍ ປນ ຕໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອາຄຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາຘນວາຓິໂຊ ໂຈຣານໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ ມຄ຺ຄໍ ປຣິວຊ຺ຊຕິ, ຊີວິຕຸກາໂມ ວິຍ ປຸຣິໂສ ຫລາຫລໍ ວິສໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ຠິກ຺ຂຸນາປິ ‘ຕໂຍ ຠວາ ໂຈເຣຫິ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕມຄ຺ຄສທິສາ’ຕິ ຎຕ຺ວາ ປາປໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ວາຓິໂຊວ ຠຍໍ ມຄ຺ຄໍ, ອປ຺ປສຕ຺ໂຖ ມຫທ຺ຘໂນ;

ວິສໍ ຊີວິຕຸກາໂມວ, ປາປານິ ປຣິວຊ຺ຊເຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠຍນ຺ຕິ ຠາຍິຕພ຺ພໍ, ໂຈເຣຫິ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ສປ຺ປຏິຠຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ມຫາຘນວາຓິໂຊ ¶ ອປ຺ປສຕ຺ໂຖ ສປ຺ປຏິຠຍໍ ມຄ຺ຄໍ, ຍຖາ ຈ ຊີວິຕຸກາໂມ ຫລາຫລໍ ວິສໍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ເອວໍ ປຓ຺ຑິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອປ຺ປມຕ຺ຕການິປິ ປາປານິ ປຣິວຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ.

ເທສນາວສາເນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ, ສມ຺ປຕ຺ຕມຫາຊນສ຺ສາປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ປາຓິມ຺ຫິ ເຈຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກຸກ຺ກຸຏມິຕ຺ຕໍ ນາມ ເນສາທໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຣາຊຄເຫ ¶ ກິຣ ເອກາ ເສຏ຺ຐິຘີຕາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕຠູມິກປາສາທສ຺ສ ອຸປຣິ ສິຣິຄພ຺ເຠ ອາຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ¶ ເອກໍ ປຣິຈາຣິກໍ ທຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູຫິ ວາສິຍມານາ ເອກທິວສໍ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ວາຕປາເນນ ອນ຺ຕຣວີຖິໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ປຎ຺ຈ ປາສສຕານິ ປຎ຺ຈ ສູລສຕານິ ອາທາຍ ມິເຄ ວຘິຕ຺ວາ ຊີວມານໍ ເອກໍ ກຸກ຺ກຸຏມິຕ຺ຕໍ ນາມ ເນສາທໍ ປຎ຺ຈ ມິຄສຕານິ ວຘິຕ຺ວາ ເຕສໍ ມໍເສນ ມຫາສກຏໍ ປູເຣຕ຺ວາ ສກຏຘຸເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ມໍສວິກ຺ກິຓນຕ຺ຖາຍ ນຄຣໍ ປວິສນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ປຣິຈາຣິກາຍ ຫຕ຺ເຖ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ເອຕສ຺ສ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ທຕ຺ວາ ຄມນກາລໍ ຎຕ຺ວາ ເອຫີ’’ຕິ ເປເສສິ. ສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ທຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກທາ ຄມິສ຺ສສີ’’ຕິ? ໂສ ‘‘ອຊ຺ຊ ມໍສໍ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ປາໂຕວ ອສຸກທ຺ວາເຣນ ນາມ ¶ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ເຕນ ກຖິຕກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອາໂຣເຈສິ. ເສຏ຺ຐິຘີຕາ ອຕ຺ຕນາ ຄເຫຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ວຕ຺ຖາຠຣຓຊາຕໍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ປາໂຕວ ມລິນວຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ກຸຏໍ ອາທາຍ ທາສີຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຸທກຕິຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ວິຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕໍ ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາຄມນໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສປິ ປາໂຕວ ສກຏໍ ປາເຊນ຺ໂຕ ນິກ຺ຂມິ. ສາ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ປາຍາສິ. ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຕໍ ‘ອສຸກສ຺ສ ນາມ ຘີຕາ’ຕິ ນ ຊານາມິ, ມາ ມໍ ອນຸພນ຺ຘິ, ອມ຺ມາ’’ຕິ ອາຫ. ນ ມໍ ຕ຺ວໍ ປກ຺ໂກສສິ, ອຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ອາຄຈ຺ຉາມິ, ຕ຺ວໍ ຕຸຓ຺ຫີ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສກຏໍ ປາເຊຫີຕິ. ໂສ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕໍ ນິວາເຣຕິເຍວ. ອຖ ນໍ ສາ ອາຫ – ‘‘ສາມິ, ສິຣີ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ນິວາເຣຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ນິສ຺ສໍສເຍນ ອາຄມນກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ສກຏໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ຕສ຺ສາ ມາຕາປິຕໂຣ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປຣິເຍສາເປຕ຺ວາ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ‘‘ມຕາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຕກຠຕ຺ຕໍ ກຣິໍສຸ. ສາປິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສມນ຺ວາຍ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ປຸຕ຺ເຕ ວິຊາຍິຕ຺ວາ ເຕ ວຍປ຺ປຕ຺ເຕ ຆຣພນ຺ຘເນນ ພນ຺ຘິ.

ອເຖກທິວສໍ ສຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ກຸກ຺ກຸຏມິຕ຺ຕໍ ສປຸຕ຺ຕໍ ສສຸຓິສໍ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓຊາລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ຐໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ເຕສໍ ປນ຺ນຣສນ຺ນມ຺ປິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ປາໂຕວ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາທາຍ ຕສ຺ສ ປາສຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ ¶ . ຕໍ ທິວສໍ ປາເສ ພທ຺ໂຘ ເອກມິໂຄປິ ນາໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ¶ ຕສ຺ສ ປາສມູເລ ປທວລຎ຺ຊໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ເອກສ຺ສ ຄຸມ຺ພສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ຉາຍາຍໍ ນິສີທິ. ກຸກ຺ກຸຏມິຕ຺ໂຕ ປາໂຕວ ຘນຸໍ ອາທາຍ ປາສຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປາເສ ໂອໂລກຍມາໂນ ປາເສ ພທ຺ຘໍ ເອກມ຺ປິ ມິຄໍ ອທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ປທວລຎ຺ຊໍ ອທ຺ທສ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ໂກ ມຍ຺ຫໍ ພທ຺ຘມິເຄ ໂມເຈນ຺ໂຕ ວິຈຣຕີ’’ຕິ. ໂສ ສຕ຺ຖຣິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຄຸມ຺ພມູເລ ນິສິນ຺ນໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອິມິນາ ມມ ມິຄາ ໂມຈິຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມາເຣສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຘນຸໍ ອາກຑ຺ຒິ. ສຕ຺ຖາ ຘນຸໍ ອາກຑ຺ຒິຕຸໍ ທຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ນາທາສິ. ໂສ ສຣໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸມ຺ປິ ໂອໂຣເປຕຸມ຺ປິ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຜາສຸກາຫິ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕີຫິ ¶ ວິຍ ມຸຂໂຕ ເຂເຬນ ປຄ຺ຆຣນ຺ເຕນ ກິລນ຺ຕຣູໂປ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປິຕາ ໂນ ຈິຣາຍຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ຕາຕາ, ປິຕຸ ສນ຺ຕິກ’’ນ຺ຕິ ມາຕຣາ ເປສິຕາ ຘນູນິ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ຕຖາຐິຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ໂນ ປິຕຸ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຕ຺ຕປິ ຊນາ ຘນູນິ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘານຸຠາເວນ ຍຖາ ເນສໍ ປິຕາ ຐິໂຕ, ຕເຖວ ອຏ຺ຐໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ມາຕາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເມ ປຸຕ຺ຕາປິ ຈິຣາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຫິ ສຸຓິສາຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕ ຕຖາຐິເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອິເມ ຘນູນິ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຐິຕາ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ – ‘‘ມາ ເມ ປິຕຣໍ ນາເສຖ, ມາ ເມ ປິຕຣໍ ນາເສຖາ’’ຕິ ມຫາສທ຺ທມກາສິ. ກຸກ຺ກຸຏມິຕ຺ໂຕ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ນຏ຺ໂຐ ວຕມ຺ຫິ, ສສຸໂຣ ກິຣ ເມ ເອສ, ອໂຫ ມຍາ ຠາຣິຍໍ ¶ ກມ຺ມໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ. ປຸຕ຺ຕາວິສ຺ສ ‘‘ອຍ຺ຍໂກ ກິຣ ໂນ ເອສ, ອໂຫ ຠາຣິຍໍ ກມ຺ມໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ. ກຸກ຺ກຸຏມິຕ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ສສຸໂຣ ເມ’’ຕິ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປສິ, ປຸຕ຺ຕາປິສ຺ສ ‘‘ອຍ຺ຍໂກ ໂນ’’ຕິ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປສຸໍ. ອຖ ເຕ ເນສໍ ມາຕາ ເສຏ຺ຐິຘີຕາ ‘‘ຂິປ຺ປໍ ຘນູນິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ເມ ຂມາເປຖາ’’ຕິ ອາຫ.

ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ມຸທຸຈິຕ຺ຕຕໍ ຎຕ຺ວາ ຘນຸໍ ໂອຕາເຣຕຸໍ ອທາສິ. ເຕ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຂມຖ ໂນ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຂມາເປຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ສຕ຺ຖາ ອນຸປຸພ຺ພິໍ ກຖໍ ກເຖສິ. ເທສນາວສາເນ ກຸກ຺ກຸຏມິຕ຺ໂຕ ສທ຺ຘິໍ ປຸຕ຺ເຕຫິ ເຈວ ສຸຓິສາຫິ ຈ ອຕ຺ຕປຎ຺ຈທສໂມ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ສຕ຺ຖາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ. ອຖ ນໍ ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກຫໍ ຄມິຕ຺ຖາ’’ຕິ. ກຸກ຺ກຸຏມິຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ¶ , ອານນ຺ທາຕິ. ປາຓາຕິປາຕກມ຺ມສ຺ສ ໂວ, ຠນ຺ເຕ, ອກາຣໂກ ກໂຕຕິ. ອາມານນ຺ທ, ໂສ ອຕ຺ຕປຎ຺ຈທສໂມ ອຈລສທ຺ຘາຍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຕີສຸ ຣຕເນສຸ ນິກ຺ກງ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕກມ຺ມສ຺ສ ອກາຣໂກ ຊາໂຕຕິ. ຠິກ຺ຂູ ອາຫໍສຸ – ‘‘ນນຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຣິຍາປິສ຺ສ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ອາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາ ກຸລເຄເຫ ກຸມາຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ຕາຕິ. ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ກຸກ຺ກຸຏມິຕ຺ຕສ຺ສ ກິຣ ຠຣິຍາ ກຸມາຣິກກາເລ ເອວ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ປຸຕ຺ເຕ ລຠິ, ສາ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ສາມິເກນ ‘ຘນຸໍ ອາຫຣ, ສເຣ ອາຫຣ, ສຕ຺ຕິໍ ອາຫຣ, ສູລໍ ອາຫຣ, ຊາລໍ ອາຫຣາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈມານາ ຕານິ ອທາສິ. ໂສປິ ຕາຍ ທິນ຺ນານິ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕໍ ກໂຣຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ໂສຕາປນ຺ນາປິ ປາຓາຕິປາຕໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ¶ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສຕາປນ຺ນາ ປາຓາຕິປາຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ສາ ປນ ‘ສາມິກສ຺ສ ວຈນໍ ກໂຣມີ’ຕິ ຕຖາ ອກາສິ. ‘ອິທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕໍ ກໂຣຕູ’ຕິ ຕສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ. ປາຓິຕລສ຺ມິຎ຺ຫິ ວເຓ ອສຕິ ວິສໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ວິສໍ ອນຸຑຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວເມວໍ ອກຸສລເຈຕນາຍ ອຠາເວນ ¶ ປາປໍ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຘນຸອາທີນິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທທໂຕປິ ປາປໍ ນາມ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ປາຓິມ຺ຫິ ເຈ ວໂຓ ນາສ຺ສ, ຫເຣຍ຺ຍ ປາຓິນາ ວິສໍ;

ນາພ຺ພຓໍ ວິສມນ຺ເວຕິ, ນຕ຺ຖິ ປາປໍ ອກຸພ຺ພໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນາສ຺ສາຕິ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ຫເຣຍ຺ຍາຕິ ຫຣິຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ. ກິໍ ກາຣຓາ? ຍສ຺ມາ ນາພ຺ພຓໍ ວິສມນ຺ເວຕິ ອວຓຎ຺ຫິ ປາຓິໍ ວິສໍ ອນ຺ເວຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວເມວ ຘນຸອາທີນິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕສ຺ສາປິ ອກຸສລເຈຕນາຍ ອຠາເວນ ປາປໍ ອກຸພ຺ພໂຕ ປາປໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອວຓໍ ປາຓິໍ ວິສໍ ວິຍ ນາສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ປາປໍ ອນຸຄຈ຺ຉຕີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ອປເຣນ ສມເຍນ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ກຸກ຺ກຸຏມິຕ຺ຕສ຺ສ ສປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສສຸຓິສສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສູປນິສ຺ສໂຍ, ເກນ ກາຣເຓນ ເນສາທກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ¶ ວຸຕ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕີເຕ ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ຘາຕຸເຈຕິຍໍ ສໍວິທຫນ຺ຕາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິມສ຺ສ ເຈຕິຍສ຺ສ ມຕ຺ຕິກາ ຠວິສ຺ສຕິ, ກິໍ ອຸທກ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ເນສໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ຫຣິຕາລມໂນສິລາ ມຕ຺ຕິກາ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕິລເຕລໍ ອຸທກ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ຫຣິຕາລມໂນສິລາ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຕິລເຕເລນ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ອິຏ຺ຐກາຍ ຆເຏຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ເຓນ ຂຈິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ຈິນິໍສຸ, ພຫິມຸເຂ ປນ ເອກຄ຺ຆນສຸວຓ຺ຓອິຏ຺ຐກາວ ອເຫສຸໍ. ເອເກກາ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກາ ອໂຫສິ. ເຕ ຍາວ ຘາຕຸນິຘານາ ເຈຕິເຍ ນິຏ຺ຐິເຕ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ຘາຕຸນິຘານກາເລ ພຫຸນາ ຘເນນ ອຕ຺ໂຖ, ກໍ ນຸ ໂຂ ເຊຏ຺ຐກໍ ກໂຣມາ’’ຕິ.

ອເຖໂກ ຄາມວາສິໂກ ເສຏ຺ຐິ ‘‘ອຫໍ ເຊຏ຺ຐໂກ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຘາຕຸນິຘາເນ ເອກໍ ຫິຣຎ຺ຎໂກຏິໍ ປກ຺ຂິປິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣຏ຺ຐວາສິໂນ ‘‘ອຍໍ ນຄຣເສຏ຺ຐິ ຘນເມວ ສໍຫຣຕິ, ເອວຣູເປ ເຈຕິເຍ ເຊຏ຺ຐໂກ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຄາມວາສີ ປນ ໂກຏິຘນໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐໂກ ຊາໂຕ’’ຕິ ອຸຊ຺ຌາຍິໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ທ຺ເວ ໂກຏິໂຍ ທຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐໂກ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ທ຺ເວ ໂກຏິໂຍ ອທາສິ. ອິຕໂຣ ‘‘ອຫເມວ ເຊຏ຺ຐໂກ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕິສ຺ໂສ ໂກຏິໂຍ ອທາສິ. ເອວໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ນຄຣວາສີ ອຏ຺ຐ ໂກຏິໂຍ ອທາສິ. ຄາມວາສິໂນ ປນ ¶ ເຄເຫ ນວໂກຏິຘນເມວ ອຕ຺ຖິ, ນຄຣວາສິໂນ ຈຕ຺ຕາລີສໂກຏິຘນໍ. ຕສ຺ມາ ຄາມວາສີ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຈາຫໍ ນວ ໂກຏິໂຍ ທສ຺ສາມິ, ອຍໍ ‘ທສ ¶ ໂກຏິໂຍ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ວກ຺ຂຕິ, ອຖ ເມ ນິທ຺ຘນຠາໂວ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘‘ອຫໍ ເອຕ຺ຕກຎ຺ຈ ຘນໍ ທສ຺ສາມິ, ສປຸຕ຺ຕທາໂຣ ຈ ເຈຕິຍສ຺ສ ທາໂສ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຕ຺ຕ ປຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕ ສຸຓິສາໂຍ ຠຣິຍຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິໍ ເຈຕິຍສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເທສິ. ຣຏ຺ຐວາສິໂນ ‘‘ຘນໍ ນາມ ສກ຺ກາ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ, ອຍໍ ປນ ສປຸຕ຺ຕທາໂຣ ອຕ຺ຕານໍ ນິຍ຺ຍາເທສິ, ອຍເມວ ເຊຏ຺ຐໂກ ໂຫຕູ’’ຕິ ຕໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຣິໍສຸ. ອິຕິ ເຕ ໂສຬສປິ ຊນາ ເຈຕິຍສ຺ສ ທາສາ ອເຫສຸໍ. ຣຏ຺ຐວາສິໂນ ປນ ເຕ ຠຸຊິສ຺ເສ ອກໍສຸ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ເຈຕິຍເມວ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸຕາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ເຕສຸ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ເທວໂລເກ ວສນ຺ເຕສຸ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຠຣິຍາ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ຣາຊຄເຫ ¶ ເສຏ຺ຐິໂນ ຘີຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສາ ກຸມາຣິກາວ ຫຸຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປາປຸຓິ. ອທິຏ຺ຐສຈ຺ຈສ຺ສ ປນ ປຏິສນ຺ຘິ ນາມ ຠາຣິຍາຕິ ຕສ຺ສາ ສາມິໂກ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕມາໂນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເນສາທກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ສຫ ທສ຺ສເນເນວ ເສຏ຺ຐິຘີຕຣໍ ປຸພ຺ພສິເນໂຫ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ປຸພ຺ເພວ ສນ຺ນິວາເສນ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຫິເຕນ ວາ;

ເອວໍ ຕໍ ຊາຍເຕ ເປມໍ, ອຸປ຺ປລໍວ ຍໂຖທເກ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໒.໑໗໔);

ສາ ປຸພ຺ພສິເນເຫເນວ ເນສາທກຸລໍ ອຄມາສິ. ປຸຕ຺ຕາປິສ຺ສາ ເທວໂລກາ ຈວິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ເອວ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ສຸຓິສາໂຍປິສ຺ສາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ¶ ເຕສໍເຍວ ເຄຫໍ ອຄມໍສຸ. ເອວໍ ເຕ ສພ຺ເພປິ ຕທາ ເຈຕິຍໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສານຸຠາເວນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ຕາຕິ.

ກຸກ຺ກຸຏມິຕ຺ຕເນສາທວຕ຺ຖຸ ອຏ຺ຐມໍ.

ໂຍ ອປ຺ປທຸຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກກໍ ນາມ ສຸນຂລຸທ຺ທກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ເອກທິວສໍ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມເຍ ຘນຸໍ ອາທາຍ ສຸນຂປຣິວຸໂຕ ອຣຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອກໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ກາຬກຓ຺ຓິ ເມ ທິຏ຺ໂຐ, ອຊ຺ຊ ¶ ກິຎ຺ຈິ ນ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ເຖໂຣປິ ຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ປຸນ ວິຫາຣໍ ປາຍາສິ. ອິຕໂຣປິ ອຣຎ຺ເຎ ວິຈຣິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ອລຠິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຸນ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊາຫໍ ອິມໍ ກາຬກຓ຺ຓິໍ ທິສ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ຄໂຕ ກິຎ຺ຈິ ນ ລຠິໍ, ອິທານິ ເມ ປຸນປິ ອຠິມຸໂຂ ຊາໂຕ, ສຸນເຂຫິ ນໍ ຂາທາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ສຸນເຂ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ເຖໂຣປິ ‘‘ມາ ເອວໍ ກຣິ ອຸປາສກາ’’ຕິ ຍາຈິ. ໂສ ‘‘ອຊ຺ຊາຫໍ ຕວ ສມ຺ມຸຂີຠູຕຕ຺ຕາ ກິຎ຺ຈິ ນາລຕ຺ຖໍ, ປຸນປິ ເມ ສມ຺ມຸຂີຠາວມາຄໂຕສິ, ຂາທາເປສ຺ສາເມວ ຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ສຸນເຂ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ເຖໂຣ ເວເຄນ ເອກໍ ຣຸກ຺ຂໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ປຸຣິສປ຺ປມາເຓ ຐາເນ ນິສີທິ. ສຸນຂາ ¶ ຣຸກ຺ຂໍ ¶ ປຣິວາເຣສຸໍ. ລຸທ຺ທໂກ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຣຸກ຺ຂໍ ອຠິຣຸຫໂຕປິ ເຕ ໂມກ຺ໂຂ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຕໍ ສຣຕຸຓ຺ເຑນ ປາທຕເລ ວິຊ຺ຌິ. ເຖໂຣ ‘‘ມາ ເອວໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ຕໍ ຍາຈິເຍວ. ອິຕໂຣ ຕສ຺ສ ຍາຈນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວິຊ຺ຌິເຍວ. ເຖໂຣ ເອກສ຺ມິໍ ປາທຕເລ ວິຊ຺ຌິຍມາເນ ຕໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ປາທໍ ໂອລມ຺ພິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ວິຊ຺ຌິຍມາເນ ຕມ຺ປິ ອຸກ຺ຂິປຕິ, ເອວມສ຺ສ ໂສ ຍາຈນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາວ ທ຺ເວປິ ປາທຕລານິ ວິຊ຺ຌິເຍວ. ເຖຣສ຺ສ ສຣີຣໍ ອຸກ຺ກາຫິ ອາທິຕ຺ຕໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ໂສ ເວທນານຸວຕ຺ຕິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ສຕິໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ປາຣຸຕຈີວຣໍ ຠສ຺ສນ຺ຕມ຺ປິ ນ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ. ຕໍ ປຕມານໍ ໂກກໍ ສີສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ຕເມວ ປຕິ. ສຸນຂາ ‘‘ເຖໂຣ ປຕິໂຕ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຈີວຣນ຺ຕຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສາມິກໍ ລຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕາ ອຏ຺ຐິມຕ຺ຕາວເສສໍ ກຣິໍສຸ. ສຸນຂາ ຈີວຣນ຺ຕຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິ ອຏ຺ຐໍສຸ.

ອຖ ເນສໍ ເຖໂຣ ເອກໍ ສຸກ຺ຂທຓ຺ຑກໍ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຂິປິ. ສຸນຂາ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສາມິໂກວ ອມ຺ເຫຫິ ຂາທິໂຕ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິໍສຸ. ເຖໂຣ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປາເທສິ ‘‘ມມ ຈີວຣນ຺ຕຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເອສ ນຏ຺ໂຐ, ອໂຣຄໍ ນຸ ໂຂ ເມ ສີລ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ຣຸກ຺ຂາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມມ ຈີວຣໍ ນິສ຺ສາຍ ¶ ໂສ ອຸປາສໂກ ນຏ຺ໂຐ, ກຈ຺ຈິ ເມ ອໂຣຄໍ ສີລໍ, ອຕ຺ຖິ ເມ ສມຓຠາໂວ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ອໂຣຄໍ ເຕ ສີລໍ, ອຕ຺ຖິ ເຕ ສມຓຠາໂວ, ໂສ ອປ຺ປທຸຏ຺ຐສ຺ສ ປທຸສ຺ສິຕ຺ວາ ວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕ, ນ ເກວລຎ຺ຈ ອິທາເນວ, ອຕີເຕປິ ອປ຺ປທຸຏ຺ຐານໍ ປທຸສ຺ສິຕ຺ວາ ວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ –

ອຕີເຕ ກິເຣໂກ ເວຊ຺ໂຊ ເວຊ຺ຊກມ຺ມຕ຺ຖາຍ ຄາມໍ ວິຈຣິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຉາຕຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄາມທ຺ວາເຣ ສມ຺ພຫຸເລ ກຸມາຣເກ ກີຬນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມ ສປ຺ເປນ ຑໍສາເປຕ຺ວາ ຕິກິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອາຫາຣໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂພິເລ ສີສໍ ນິຫຣິຕ຺ວາ ນິປນ຺ນໍ ສປ຺ປໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ໂຠ, ກຸມາຣກາ ເອໂສ ສາຬິກໂປຕໂກ, ຄຓ຺ຫຖ ນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອເຖໂກ ກຸມາຣໂກ ¶ ສປ຺ປໍ ຄີວາຍໍ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສປ຺ປຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ວິຣວນ຺ໂຕ ອວິທູເຣ ຐິຕສ຺ສ ເວຊ຺ຊສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ຂິປິ. ສປ຺ໂປ ເວຊ຺ຊສ຺ສ ຂນ຺ຘຏ຺ຐິກໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທຬ຺ຫໍ ຑໍສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປສິ, ເອວເມສ ໂກໂກ ສຸນຂລຸທ຺ທໂກ ປຸພ຺ເພປິ ອປ຺ປທຸຏ຺ຐສ຺ສ ປທຸສ຺ສິຕ຺ວາ ວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕເຍວາຕິ.

ສຕ຺ຖາ ¶ ອິມໍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ໂຍ ອປ຺ປທຸຏ຺ຐສ຺ສ ນຣສ຺ສ ທຸສ຺ສຕິ, ສຸທ຺ຘສ຺ສ ໂປສສ຺ສ ອນງ຺ຄຓສ຺ສ;

ຕເມວ ພາລໍ ປຈ຺ເຈຕິ ປາປໍ, ສຸຂຸໂມ ຣໂຊ ປຏິວາຕໍວ ຂິຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ອປ຺ປທຸຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ວາ ອທຸຏ຺ຐສ຺ສ. ນຣສ຺ສາຕິ ສຕ຺ຕສ຺ສ. ທຸສ຺ສຕີຕິ ອປຣຊ຺ຌຕິ. ສຸທ຺ຘສ຺ສາຕິ ນິຣປຣາຘສ຺ເສວ. ໂປສສ຺ສາຕິ ອິທມ຺ປິ ອປເຣນາກາເຣນ ສຕ຺ຕາຘິວຈນເມວ. ອນງ຺ຄຓສ຺ສາຕິ ນິກ຺ກິເລສສ຺ສ. ປຈ຺ເຈຕີຕິ ປຕິເອຕິ. ປຏິວາຕນ຺ຕິ ຍຖາ ເອເກນ ປຸຣິເສນ ປຏິວາເຕ ຐິຕໍ ປຫຣິຕຸກາມຕາຍ ຂິຕ຺ໂຕ ສຸຂຸໂມ ຣໂຊຕິ ຕເມວ ປຸຣິສໍ ປຈ຺ເຈຕິ, ຕສ຺ເສວ ອຸປຣິ ປຕຕິ, ເອວເມວ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປທຸຏ຺ຐສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ປາຓິປ຺ປຫຣາທີນິ ທທນ຺ໂຕ ປທຸສ຺ສຕິ, ຕເມວ ພາລໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ, ສມ຺ປຣາເຍ ວາ ນິຣຍາທີສຸ ວິປຈ຺ຈມານໍ ຕໍ ປາປໍ ວິປາກທຸກ຺ຂວເສນ ປຈ຺ເຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

໑໐. ມຓິກາຣກຸລູປກຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ

ຄພ຺ຠເມເກຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຓິກາຣກຸລູປກໍ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ເຖໂຣ ເອກສ຺ສ ມຓິກາຣສ຺ສ ກຸເລ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ຠຸຎ຺ຊິ. ຕສ຺ມິໍ ກຸເລ ຊຍມ຺ປຕິກາ ມາຕາປິຕຸຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ເຖຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄິໍສຸ. ອເຖກທິວສໍ ໂສ ມຓິກາໂຣ ເຖຣສ຺ສ ປຸຣໂຕ ມໍສໍ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ເອກໍ ມຓິຣຕນໍ ‘‘ອິມໍ ¶ ໂຘວິຕ຺ວາ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຫິຓຕູ’’ຕິ ເປເສສິ. ມຓິກາໂຣ ສໂລຫິເຕເນວ ¶ ຫຕ຺ເຖນ ຕໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເປຬາຍ ອຸປຣິ ຐເປຕ຺ວາ ¶ ຫຕ຺ຖໂຘວນຕ຺ຖໍ ອນ຺ໂຕ ປາວິສິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ເຄເຫ ໂປສາວນິຍໂກຎ຺ຈສກຸໂຓ ອຕ຺ຖິ. ໂສ ໂລຫິຕຄນ຺ເຘນ ມໍສສຎ຺ຎາຍ ຕໍ ມຓິໍ ເຖຣສ຺ສ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ຄິລິ. ມຓິກາໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຓິໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ມຓິ ເກນ ຄຫິໂຕ’’ຕິ ຠຣິຍຎ຺ຈ ປຸຕ຺ຕເກ ຈ ປຏິປາຏິຍາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕຫິ ‘‘ນ ຄຓ຺ຫາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຖເຣນ ຄຫິໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຠຣິຍາຍ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເຖເຣນ ມຓິ ຄຫິໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ສາ, ສາມິ, ມາ ເອວໍ ອວຈ, ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ມຍາ ເຖຣສ຺ສ ນ ກິຎ຺ຈິ ວຊ຺ຊໍ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພໍ, ນ ໂສ ມຓິໍ ຄຓ຺ຫາຕີຕິ. ມຓິກາໂຣ ເຖຣໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ມຓິຣຕນໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ. ນ ຄຓ຺ຫາມິ, ອຸປາສກາຕິ. ຠນ຺ເຕ, ນ ອິຘ ອຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ເຫຫິເຍວ ຄຫິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ເທຖ ເມ ມຓິຣຕນນ຺ຕິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ເຕ ປຸນ ຠຣິຍໍ ອາຫ – ‘‘ເຖເຣເນວ ມຓິ ຄຫິໂຕ, ປີເຬຕ຺ວາ ນໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ, ສາມິ, ມາ ໂນ ນາສຍິ, ວຣໍ ອມ຺ເຫຫິ ທາສພ຺ຍໍ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ, ນ ຈ ເຖຣໍ ເອວຣູປໍ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ສພ຺ເພວ ມຍໍ ທາສຕ຺ຕໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ມຓິມູລໍ ນ ອຄ຺ຆາມາ’’ຕິ ຣຊ຺ຊຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ສີສໍ ເວເຐຕ຺ວາ ທຓ຺ເຑນ ¶ ຆຏ຺ເຏສິ. ເຖຣສ຺ສ ສີສໂຕ ຈ ກຓ຺ຓນາສາຫິ ຈ ໂລຫິຕໍ ປຄ຺ຆຣິ, ອກ຺ຂີນິ ນິກ຺ຂມນາກາຣປ຺ປຕ຺ຕານິ ອເຫສຸໍ, ໂສ ເວທນາປມຕ຺ໂຕ ຠູມິຍໍ ປຕິ. ໂກຎ຺ໂຈ ໂລຫິຕຄນ຺ເຘນາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂລຫິຕໍ ປິວິ. ອຖ ນໍ ມຓິກາໂຣ ເຖເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນໂກຘເວເຄນ ‘‘ຕ຺ວໍ ກິໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ປາເທນ ປຫຣິຕ຺ວາ ຂິປິ. ໂສ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ມຣິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕາໂນ ອໂຫສິ.

ເຖໂຣ ຕໍ ທິສ຺ວາ, ອຸປາສກ, ສີເສ ເວຐນໍ ຕາວ ເມ ສິຖິລໍ ກຕ຺ວາ ອິມໍ ໂກຎ຺ຈໍ ໂອໂລເກຫິ ‘‘ມໂຕ ວາ, ໂນ ວາ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ໂສ ອາຫ – ‘‘ເອໂສ ວິຍ ຕ຺ວມ຺ປິ ມຣິສ຺ສສີ’’ຕິ. ອຸປາສກ, ອິມິນາ ໂສ ມຓິ ຄິລິໂຕ, ສເຈ ອຍໍ ນ ອມຣິສ຺ສາ, ນ ເຕ ອຫໍ ມຣນ຺ໂຕປິ ມຓິໍ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ອຸທຣໍ ຜາເລຕ຺ວາ ມຓິໍ ທິສ຺ວາ ປເວເຘນ຺ໂຕ ສໍວິຄ຺ຄມານໂສ ເຖຣສ຺ສ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ຂມຖ, ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອຊານນ຺ເຕນ ມຍາ ກຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອຸປາສກ, ເນວ ຕຸຍ຺ຫໍ ໂທໂສ ອຕ຺ຖິ, ນ ມຍ຺ຫໍ, ວຏ຺ຏສ຺ເສເວສ ໂທໂສ, ຂມາມິ ເຕຕິ. ຠນ຺ເຕ, ສເຈ ເມ ຂມຖ, ປກຕິນິຍາເມເນວ ເມ ເຄເຫ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາຕິ. ‘‘ອຸປາສກ, ນ ທານາຫໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປເຣສໍ ¶ ເຄຫສ຺ສ ອນ຺ໂຕຉທນໍ ປວິສິສ຺ສາມິ, ອນ຺ໂຕເຄຫປເວສນສ຺ເສວ ຫິ ¶ ອຍໍ ໂທໂສ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປາເທສຸ ອາວຫນ຺ເຕສຸ ເຄຫທ຺ວາເຣ ຐິໂຕວ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘຸຕງ຺ຄໍ ສມາທາຍ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ປຈ຺ຈຕິ ¶ ມຸນິໂນ ຠຕ຺ຕໍ, ໂຖກໍ ໂຖກໍ ກຸເລ ກຸເລ;

ປິຓ຺ຑິກາຍ ຈຣິສ຺ສາມິ, ອຕ຺ຖິ ຊງ຺ຆພລໍ ມມາ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໒໔໘) –

ອິທຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ເຖໂຣ ເຕເນວ ພ຺ຍາຘິນາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ໂກຎ຺ໂຈ ມຓິກາຣສ຺ສ ຠຣິຍາຍ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ມຓິກາໂຣ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ມຓິກາຣສ຺ສ ຠຣິຍາ ເຖເຣ ມຸທຸຈິຕ຺ຕຕາຍ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖາຣໍ ເຕສໍ ອຠິສມ຺ປຣາຍໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອິເຘກຈ຺ເຈ ຄພ຺ເຠ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ປາປກາຣິໂນ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ກຕກລ຺ຍາຓາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອນາສວາ ປນ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຄພ຺ຠເມເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນິຣຍໍ ປາປກມ຺ມິໂນ;

ສຄ຺ຄໍ ສຸຄຕິໂນ ຍນ຺ຕິ, ປຣິນິພ຺ພນ຺ຕິ ອນາສວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຄພ຺ຠນ຺ຕິ ອິຘ ມນຸສ຺ສຄພ຺ໂຠວ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ມຓິກາຣກຸລູປກຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ທສມໍ.

ນ ¶ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຕໂຍ ຊເນ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສຕ຺ຖຣິ ກິຣ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖຸ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ເອກໍ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິໍສຸ. ຄາມວາສິໂນ ເຕ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ອາທາຍ ອາສນສາລາຍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກໍ ທຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕເວລໍ ອາຄມຍມານາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕາ ນິສີທິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຠຕ຺ຕໍ ¶ ປຈິຕ຺ວາ ສູປພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ຘູປຍມານາຍ ເອກິສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ຠາຊນໂຕ ອຄ຺ຄິຊາລາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຉທນໍ ຄຓ຺ຫິ. ຕໂຕ ເອກໍ ຕິຓກຣຬໍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຊລມານໍ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເອໂກ ກາໂກ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ຄີວໍ ປເວເສຕ຺ວາ ຕິຓວລ຺ລິເວຐິໂຕ ຌາຍິຕ຺ວາ ຄາມມຊ຺ເຌ ປຕິ ¶ . ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ຠາຣິຍໍ ກມ຺ມໍ, ປສ຺ສຖາວຸໂສ, ກາເກນ ປຕ຺ຕໍ ວິປ຺ປກາຣໍ, ອິມິນາ ກຕກມ຺ມໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສຕ຺ຖາຣາ ໂກ ຊານິສ຺ສຕິ, ສຕ຺ຖາຣມສ຺ສ ກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ.

ອປເຣສມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຕ຺ຖຸ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ນາວໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ນາວາ ສມຸທ຺ເທ ນິຈ຺ຈລາ ອຏ຺ຐາສິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ກາຬກຓ຺ຓິນາ ເອຕ຺ຖ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ສລາກໍ ວິຈາເຣສຸໍ. ນາວິກສ຺ສ ຈ ຠຣິຍາ ປຐມວເຍ ຐິຕາ ທສ຺ສນີຍາ ປາສາທິກາ, ສລາກາ ຕສ຺ສາ ປາປຸຓິ. ‘‘ສລາກໍ ປຸນ ວິຈາເຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຍາວຕຕິຍໍ ວິຈາເຣສຸໍ, ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ ຕສ຺ສາ ¶ ເອວ ປາປຸຓິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ກິໍ, ສາມີ’’ຕິ ນາວິກສ຺ສ ມຸຂໍ ໂອໂລເກສຸໍ. ນາວິໂກ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ເອກິສ຺ສາ ອຕ຺ຖາຍ ມຫາຊນໍ ນາເສຕຸໍ, ອຸທເກ ນໍ ຂິປຖາ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທເກ ຂິປິຍມານາ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິຕາ ວິຣວໍ ອກາສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນາວິໂກ ໂກ ອຕ຺ໂຖ ອິມິສ຺ສາ ອາຠຣເຓຫິ ນຏ຺ເຐຫິ, ສພ຺ພາຠຣຓານິ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ເອກໍ ປິໂລຕິກໍ ນິວາສາເປຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑຖ ນໍ, ອຫໍ ປເນຕໍ ອຸທກປິຏ຺ເຐ ປ຺ລວມານໍ ທຏ຺ຐຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ ຕສ຺ມາ ຍຖາ ນໍ ອຫໍ ນ ປສ຺ສາມິ, ຕຖາ ເອກໍ ວາລຸກກຸຏໍ ຄີວາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສມຸທ຺ເທ ຂິປຖາຕິ. ເຕ ຕຖາ ກຣິໍສຸ. ຕມ຺ປິ ປຕິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາ ວິລຸມ຺ປິໍສຸ. ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ໂກ ອຎ຺ໂຎ ເອຕິສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ກຕກມ຺ມໍ ຊານິສ຺ສຕິ, ສຕ຺ຖາຣໍ ຕສ຺ສາ ກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ວາ ນາວາໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ປກ຺ກມິໍສຸ.

ອປເຣປິ ສຕ຺ຕ ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖຸ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ສາຍໍ ເອກໍ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ວສນຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຈ ເລເຓ ສຕ຺ຕ ມຎ຺ຈາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຕເທວ ລຠິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິປນ຺ນານໍ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ກູຏາຄາຣມຕ຺ໂຕ ປາສາໂຓ ປວຏ຺ຏມາໂນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເລຓທ຺ວາຣໍ ປິທຫິ. ເນວາສິກາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ມຍໍ ອິມໍ ເລຓໍ ອາຄນ຺ຕຸກຠິກ຺ຂູນໍ ປາປຍິມ຺ຫາ, ອຍຎ຺ຈ ມຫາປາສາໂຓ ເລຓທ຺ວາຣໍ ປິທຫນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ, ອປເນສ຺ສາມ ¶ ນ’’ນ຺ຕິ ສມນ຺ຕາ ສຕ຺ຕຫິ ຄາເມຫິ ¶ ມນຸສ຺ເສ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ວາຍມນ຺ຕາປິ ຐານາ ຈາເລຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ຐຠິກ຺ຂູປິ ວາຍມິໍສຸເຍວ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ສຕ຺ຕາຫໍ ປາສາຓໍ ຈາເລຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ອາຄນ຺ຕຸກາ ສຕ຺ຕາຫໍ ຉາຕຊ຺ຌຕ຺ຕາ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວິໍສຸ. ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ປາສາໂຓ ສຍເມວ ປວຏ຺ຏິຕ຺ວາ ອປຄໂຕ. ຠິກ຺ຂູ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອິມໍ ປາປໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສຕ຺ຖາຣາ ໂກ ຊານິສ຺ສຕິ, ສຕ຺ຖາຣໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ເຕ ປຸຣິເມຫິ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ເອກໂຕວ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ສຕ຺ຖາຣາ ກຕປຏິສນ຺ຖາຣາ ອຕ຺ຕນາ ອຕ຺ຕນາ ທິຏ຺ຐານຸຠູຕານິ ກາຣຓານິ ປຏິປາຏິຍາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາປິ ¶ ເຕສໍ ປຏິປາຏິຍາ ເອວໍ ພ຺ຍາກາສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ຕາວ ກາໂກ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ມເມວ ອນຸໂຠສິ. ອຕີຕກາເລ ຫິ ພາຣາຓສິຍໍ ເອໂກ ກສ຺ສໂກ ອຕ຺ຕໂນ ໂຄຓໍ ທເມນ຺ໂຕ ທເມຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ໂສ ຫິສ຺ສ ໂຄໂຓ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ, ໂປເຖຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາປິໂຕປິ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນປິ ຕເຖວ ນິປຊ຺ຊິ. ໂສ ວາຍມິຕ຺ວາ ຕໍ ທເມຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ໂກຘາຠິຠູໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘ອິໂຕ ¶ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ສຸຂໍ ນິປຊ຺ຊິສ຺ສສີ’ຕິ ປລາລປິຓ຺ຑໍ ວິຍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປລາເລນ ຕສ຺ສ ຄີວໍ ປລິເວເຐຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິມທາສິ, ໂຄໂຓ ຕຕ຺ເຖວ ຌາຍິຕ຺ວາ ມໂຕ. ຕທາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕນ ກາເກນ ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ. ໂສ ຕສ຺ສ ວິປາເກນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິປາກາວເສເສນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ກາກໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເອວເມວ ອາກາເສ ຌາຍິຕ຺ວາວ ມໂຕ’’ຕິ.

ສາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິຕ຺ຖີ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ມເມວ ອນຸໂຠສິ. ສາ ຫິ ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ເອກສ຺ສ ຄຫປຕິກສ຺ສ ຠຣິຍາ ອຸທກຫຣຓໂກຏ຺ຏນປຈນາທີນິ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ສຫຕ຺ເຖເນວ ອກາສິ. ຕສ຺ສາ ເອໂກ ສຸນໂຂ ຕໍ ເຄເຫ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ກຸຣຸມານໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕວ ນິສີທຕິ. ເຂຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ຫຣນ຺ຕິຍາ ທາຣຸປຓ຺ຓາທີນໍ ວາ ອຕ຺ຖາຍ ອຣຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ທຫຣມນຸສ຺ສາ ‘‘ອມ຺ໂຠ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ສຸນຂລຸທ຺ທໂກ, ອຊ຺ຊ ມຍໍ ມໍເສນ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຸປ຺ປຓ຺ເຑນ຺ຕິ. ສາ ເຕສໍ ກຖາຍ ມງ຺ກຸ ຫຸຕ຺ວາ ສຸນຂໍ ເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑາທີຫິ ປຫຣິຕ຺ວາ ປລາເປຕິ, ສຸນໂຂ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຸນ ອນຸພນ຺ຘຕິ. ໂສ ກິຣສ຺ສາ ຕຕິເຍ ອຕ຺ຕຠາເວ ຠຕ຺ຕາ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ສິເນຫໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ຊາຍາ ວາ ປຕິ ວາ ອຠູຕປຸພ຺ພາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອວິທູເຣ ປນ ອຕ຺ຕຠາເວ ຎາຕເກສຸ ອຘິມຕ຺ໂຕ ສິເນໂຫ ¶ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ¶ ໂສ ສຸນໂຂ ຕໍ ວິຊຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ສາ ຕສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕໍ ສາມິກສ຺ສ ຍາຄຸໍ ຫຣມານາ ຣຊ຺ຊຸໍ ອຸຈ຺ຉງ຺ເຄ ຐເປຕ຺ວາ ອຄມາສິ, ສຸນໂຂ ຕາເຍວ ສທ຺ຘິໍ ຄໂຕ. ສາ ສາມິກສ຺ສ ຍາຄຸໍ ທຕ຺ວາ ຕຸຈ຺ຉກຸຏໍ ອາທາຍ ເອກໍ ອຸທກຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸຏໍ ວາລຸກາຍ ປູເຣຕ຺ວາ ສມີເປ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ສຸນຂສ຺ສ ສທ຺ທມກາສິ. ສຸນໂຂ ‘‘ຈິຣສ຺ສໍ ວຕ ເມ ອຊ຺ຊ ມຘຸຣກຖາ ລທ຺ຘາ’’ຕິ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ຈາເລນ຺ໂຕ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິ. ສາ ຕໍ ຄີວາຍໍ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກາຍ ຣຊ຺ຊຸໂກຏິຍາ ກຸຏໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເອກໍ ຣຊ຺ຊຸໂກຏິໍ ສຸນຂສ຺ສ ຄີວາຍໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກຸຏໍ ອຸທກາຠິມຸຂໍ ປວຏ຺ເຏສິ. ສຸນໂຂ ກຸຏໍ ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕ ອຸທເກ ປຕິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ກາລມກາສິ. ສາ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາເກນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິປາກາວເສເສນ ອຕ຺ຕຠາວສເຕ ວາລຸກກຸຏໍ ຄີວາຍໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸທເກ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາ ກາລມກາສີຕິ.

ຕຸມ຺ເຫຫິປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ມເມວ ອນຸຠູຕໍ. ອຕີຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ພາຣາຓສິວາສິໂນ ສຕ຺ຕ ໂຄປາລກທາຣກາ ເອກສ຺ມິໍ ອຏວິປເທເສ ສຕ຺ຕາຫວາເຣນ ຄາວິໂຍ ວິຈຣນ຺ຕາ ເອກທິວສໍ ຄາວິໂຍ ¶ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ເອກໍ ມຫາໂຄຘໍ ທິສ຺ວາ ອນຸພນ຺ຘິໍສຸ. ໂຄຘາ ປລາຍິຕ຺ວາ ເອກໍ ວມ຺ມິກໍ ປາວິສິ. ຕສ຺ສ ປນ ວມ຺ມິກສ຺ສ ສຕ຺ຕ ຉິທ຺ທານິ, ທາຣກາ ‘‘ມຍໍ ທານິ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມ, ສ຺ເວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອເກໂກ ເອເກກໍ ສາຂຠງ຺ຄມຸຏ຺ຐິໍ ອາທາຍ ສຕ຺ຕປິ ຊນາ ສຕ຺ຕ ຉິທ຺ທານິ ປິທຫິຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ ¶ . ເຕ ປຸນທິວເສ ຕໍ ໂຄຘໍ ອມນສິກຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປເທເສ ຄາວິໂຍ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຄາວິໂຍ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຕໍ ວມ຺ມິກໍ ທິສ຺ວາ ສຕິໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ‘‘ກາ ນຸ ໂຂ ຕສ຺ສາ ໂຄຘາຍ ປວຕ຺ຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕນາ ອຕ຺ຕນາ ປິທຫິຕານິ ຉິທ຺ທານິ ວິວຣິໍສຸ. ໂຄຘາ ຊີວິເຕ ນິຣາລຍາ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິຈມ຺ມາວເສສາ ປເວຘມານາ ນິກ຺ຂມິ. ເຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ອນຸກມ຺ປໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ມາ ນໍ ມາເຣຖ, ສຕ຺ຕາຫໍ ຉິນ຺ນຠຕ຺ຕາ ຊາຕາ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ປິຏ຺ຐິໍ ປຣິມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ສຸເຂນ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສຸໍ. ເຕ ໂຄຘາຍ ອມາຣິຕຕ຺ຕາ ນິຣເຍ ຕາວ ນ ປຈ຺ຈິໍສຸ. ເຕ ປນ ສຕ຺ຕ ຊນາ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຈຸທ຺ທສສຸ ອຕ຺ຕຠາເວສຸ ສຕ຺ຕ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ຉິນ຺ນຠຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ຕທາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ສຕ຺ຕຫິ ໂຄປາລເກຫິ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກຕນ຺ຕິ. ເອວໍ ສຕ຺ຖາ ເຕຫິ ປຸຏ຺ຐປຸຏ຺ຐໍ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກາສິ.

ອເຖໂກ ¶ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາຫ – ‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ປາປກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕສ຺ສປິ ສມຸທ຺ທໍ ປກ຺ຂນ຺ທສ຺ສາປິ ປພ຺ພຕນ຺ຕຣໍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສາປິ ໂມກ຺ໂຂ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ເອວເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາກາສາທີສຸປິ ເອກປເທໂສປິ ນຕ຺ຖິ, ຍຕ຺ຖ ຐິໂຕ ປາປກມ຺ມໂຕ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ນ ¶ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ນ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ, ນ ປພ຺ພຕານໍ ວິວຣໍ ປວິສ຺ສ;

ນ ວິຊ຺ຊຕີ ໂສ ຊຄຕິປ຺ປເທໂສ, ຍຕ຺ຖຏ຺ຐິໂຕ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ ປາປກມ຺ມາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສເຈ ຫິ ໂກຈິ ‘‘ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ປາປກມ຺ມໂຕ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ວາ ນິສີເທຍ຺ຍ, ຈຕຸຣາສີຕິໂຍຊນສຫສ຺ສຄມ຺ຠີຣໍ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ວາ ປວິເສຍ຺ຍ, ປພ຺ພຕນ຺ຕເຣ ວາ ນິສີເທຍ຺ຍ, ເນວ ປາປກມ຺ມໂຕ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ. ປຸຣຕ຺ຖິມາທີສຸ ຊຄຕິປເທເສສຸ ປຖວີຠາເຄສຸ ນ ໂສ ວາລຄ຺ຄມຕ຺ໂຕປິ ໂອກາໂສ ອຕ຺ຖິ, ຍຕ຺ຖ ຐິໂຕ ປາປກມ຺ມໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາຕິ.

ເທສນາວສາເນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສຸ, ສມ຺ປຕ຺ຕມຫາຊນສ຺ສາປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ນ ¶ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘໍ ສກ຺ກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ‘‘ອຍໍ ມມ ຘີຕຣໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຈ, ມມ ປຸຕ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເວຣິຏ຺ຐາເນ ຐິໂຕ ຈາ’’ຕິ ¶ ອິເມຫິ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ສຕ຺ຖຣິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ‘‘ນ ທານິສ຺ສ ນິມນ຺ຕນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄມນມຄ຺ຄໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ສຸຣໍ ປິວນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖຣິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸເຕ ຕໍ ຐານໍ ອາຄເຕ ‘‘ສຕ຺ຖາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ ¶ . ໂສ ອາຫ – ‘‘ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉາຕິ ຕສ຺ສ ວເທຖ, ນາຍໍ ມຍາ ມຫລ຺ລກຕໂຣ, ນາສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ຕເຖວ ວຕ຺ວາ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ມາຕຸລສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ມຄ຺ຄໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຕໂຕ ນິວຕ຺ຕິ. ໂສປິ ເອກໍ ຈຣປຸຣິສໍ ເປເສສິ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ເອຫີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາປິ ນິວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສິຕສ຺ສ ປາຕຸກມ຺ມສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ອາຫ – ‘‘ປສ຺ສສິ, ອານນ຺ທ, ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ. ປສ຺ສາມິ, ຠນ຺ເຕຕິ. ຠາຣິຍໍ ເຕນ ກມ຺ມໍ ກຕໍ ມາທິສສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ອເທນ຺ເຕນ, ອິໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ເຫຏ຺ຐາປາສາເທ ໂສປານປາທມູເລ ປຖວິໍ ປວິສິສ຺ສຕີຕິ. ຈຣປຸຣິໂສ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ມມ ຠາຄິເນຍ຺ເຍນ ນິວຕ຺ຕນ຺ເຕນ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ຍຖາສຸຕໍ ອາໂຣເຈສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນ ທານິ ມມ ຠາຄິເນຍ຺ຍສ຺ສ ກຖາຍ ໂທໂສ ອຕ຺ຖິ, ອທ຺ຘາ ຍໍ ໂສ ວທຕິ, ຕໍ ຕເຖວ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ນໍ ອິທານິ ¶ ມຸສາວາເທນ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ. ໂສ ຫິ ມໍ ‘ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ປຖວິໍ ປວິສິສ຺ສຕີ’ຕິ ອນິຍເມນ ອວຕ຺ວາ ‘ເຫຏ຺ຐາປາສາເທ ໂສປານປາທມູເລ ປຖວິໍ ປວິສິສ຺ສຕີ’’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍາຫໍ ຕໍ ຐານໍ ນ ຄມິສ຺ສາມິ, ອຖ ນໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຖວິໍ ອປວິສິຕ຺ວາ ມຸສາວາເທນ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປໂຠຄຊາຕໍ ສພ຺ພໍ ສຕ຺ຕຠູມິກປາສາທສ຺ສ ອຸປຣິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ໂສປານໍ ຫຣາເປຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປິທຫາເປຕ຺ວາ ເອເກກສ຺ມິໍ ທ຺ວາເຣ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ມລ຺ເລ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈາຫໍ ປມາເທນ ເຫຏ຺ຐາ ໂອໂຣຫິຕຸກາໂມ ໂຫມິ, ນິວາເຣຍ຺ຍາຖ ມ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ປາສາທຕເລ ສິຣິຄພ຺ເຠ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ສຸປ຺ປພຸທ຺ໂຘ ນ ເກວລໍ ປາສາທຕເລ ເວຫາສໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອາກາເສ ວາ ນິສີທຕຸ, ນາວາຍ ວາ ສມຸທ຺ທໍ ປກ຺ຂນ຺ທຕຸ, ປພ຺ພຕນ຺ຕຣໍ ວາ ປວິສຕຸ, ພຸທ຺ຘານໍ ກຖາຍ ທ຺ວິຘາຠາໂວ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ມຍາ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນເຍວ ໂສ ປຖວິໍ ປວິສິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ນ ¶ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ນ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ, ນ ປພ຺ພຕານໍ ວິວຣໍ ປວິສ຺ສ;

ນ ວິຊ຺ຊຕີ ໂສ ຊຄຕິປ຺ປເທໂສ, ຍຕ຺ຖຏ຺ຐິຕໍ ນປ຺ປສເຫຍ຺ຍ ມຈ຺ຈູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ຍຕ຺ຖ ຐິຕໍ ນປ຺ປສເຫຍ຺ຍ, ມຈ຺ຈູຕິ ຍສ຺ມິໍ ປເທເສ ຐິຕໍ ມຣຓໍ ນປ຺ປສເຫຍ຺ຍ ນາຠິຠເວຍ຺ຍ, ເກສຄ຺ຄມຕ຺ໂຕປິ ¶ ປຖວິປ຺ປເທໂສ ນຕ຺ຖິ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວາຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສຕ຺ຖຸ ຠິກ຺ຂາຈາຣມຄ຺ຄສ຺ສ ນິຣຸທ຺ຘເວລາຍ ເຫຏ຺ຐາປາສາເທ ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘສ຺ສ ມງ຺ຄລສ຺ໂສ ອຸທ຺ທາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ຕໍ ຠິຕ຺ຕິໍ ປຫຣິ. ໂສ ອຸປຣິ ນິສິນ຺ໂນວສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກິເມຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ມງ຺ຄລສ຺ໂສ ອຸທ຺ທາໂມ’’ຕິ. ໂສ ປນສ຺ໂສ ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວາວ ສນ຺ນິສີທຕິ. ອຖ ນໍ ໂສ ຄຓ຺ຫິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານາ ອຸຏ຺ຐາຍ ທ຺ວາຣາຠິມຸໂຂ ອໂຫສິ, ທ຺ວາຣານິ ສຍເມວ ວິວຏານິ, ໂສປານໍ ສກຏ຺ຐາເນເຍວ ຐິຕໍ. ທ຺ວາເຣ ຐິຕາ ມລ຺ລາ ຕໍ ຄີວາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາຠິມຸຂໍ ຂິປິໍສຸ. ເອເຕນຸປາເຍນ ສຕ຺ຕສຸປິ ຕເລສຸ ທ຺ວາຣານິ ສຍເມວ ວິວຏານິ, ໂສປານານິ ຍຖາຐາເນ ຐິຕານິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ມລ຺ລາ ຕໍ ຄີວາຍເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາຠິມຸຂໍ ຂິປິໍສຸ. ອຖ ນໍ ເຫຏ຺ຐາປາສາເທ ໂສປານປາທມູລໍ ສມ຺ປຕ຺ຕເມວ ມຫາປຖວີ ວິວຣມານາ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ, ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕີຕິ.

ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘສກ຺ຍວຕ຺ຖຸ ທ຺ວາທສມໍ.

ສພ຺ເພ ¶ ¶ ¶ ຕສນ຺ຕີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຉພ຺ພຄ຺ຄິເຍ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ສຕ຺ຕຣສວຄ຺ຄິເຍຫິ ເສນາສເນ ປຏິຊຄ຺ຄິເຕ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ນິກ຺ຂມຖ, ມຍໍ ມຫລ຺ລກຕຣາ, ອມ຺ຫາກໍ ເອຕໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ‘‘ນ ມຍໍ ທສ຺ສາມ, ອມ຺ເຫຫິ ປຐມໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ປຫຣິໍສຸ. ສຕ຺ຕຣສວຄ຺ຄິຍາ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິຕາ ມຫາວິຣວໍ ວິຣວິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ນາມາ’’ຕິ ອາໂຣຈິເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ເອວໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ໂຍ ກໂຣຕິ, ໂສ ອິມໍ ນາມ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ປຫາຣທານສິກ຺ຂາປທໍ (ປາຈິ. ໔໔໙ ອາທໂຍ) ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ‘ຍຖາ ອຫໍ, ຕເຖວ ອຎ຺ເຎປິ ທຓ຺ຑສ຺ສ ຕສນ຺ຕິ, ມຈ຺ຈຸໂນ ຠາຍນ຺ຕີ’ຕິ ຎຕ຺ວາ ປໂຣ ນ ປຫຣິຕພ຺ໂພ, ນ ຆາເຕຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ສພ຺ເພ ຕສນ຺ຕິ ທຓ຺ຑສ຺ສ, ສພ຺ເພ ຠາຍນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸໂນ;

ອຕ຺ຕານໍ ອຸປມໍ ກຕ຺ວາ, ນ ຫເນຍ຺ຍ ນ ຆາຕເຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ສພ຺ເພ ຕສນ຺ຕີຕິ ສພ຺ເພປິ ສຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕນິ ທຓ຺ເຑ ປຕນ຺ເຕ ຕສ຺ສ ທຓ຺ຑສ຺ສ ຕສນ຺ຕິ. ມຈ຺ຈຸໂນຕິ ມຣຓສ຺ສາປິ ຠາຍນ຺ຕິເຍວ. ອິມິສ຺ສາ ຈ ເທສນາຍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ນິຣວເສສໍ, ອຕ຺ໂຖ ປນ ສາວເສໂສ. ຍຖາ ຫິ ຣຎ຺ຎາ ‘‘ສພ຺ເພ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕູ’’ຕິ ເຠຣິຍາ ຈຣາປິຕາຍປິ ຣາຊມຫາມຕ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ເສສາ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ, ເອວມິຘ ‘‘ສພ຺ເພ ຕສນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ຫຕ຺ຖາຊາເນຍ຺ໂຍ ອສ຺ສາຊາເນຍ຺ໂຍ ອຸສຠາຊາເນຍ຺ໂຍ ຂີຓາສໂວຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສສາວ ຕສນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິເມສຸ ຫິ ຂີຓາສໂວ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ ປຫີນຕ຺ຕາ ມຣຓກສຕ຺ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ນ ຠາຍຕິ, ອິຕເຣ ຕໂຍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ ¶ ພລວຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປກ຺ຂຠູຕໍ ສຕ຺ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ນ ຠາຍນ຺ຕີຕິ. ນ ຫເນຍ຺ຍ ນ ຆາຕເຍຕິ ຍຖາ ອຫໍ ¶ , ເອວໍ ອຎ຺ເຎປິ ສຕ຺ຕາຕິ ເນວ ປຣໍ ປຫເຣຍ຺ຍ ນ ປຫຣາເປຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ສພ຺ເພ ຕສນ຺ຕີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຉພ຺ພຄ຺ຄິເຍ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເຕເຍວ ¶ ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ເຕເນວ ກາຣເຓນ ປຸຣິມສິກ຺ຂາປເທ ສຕ຺ຕຣສວຄ຺ຄິເຍ ປຫຣິໍສຸ. ເຕເນວ ກາຣເຓນ ເຕສໍ ຕລສຕ຺ຕິກໍ ອຸຄ຺ຄິຣິໍສຸ. ອິຘາປິ ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ນາມາ’’ຕິ ອາໂຣຈິເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ເອວໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ໂຍ ກໂຣຕິ, ໂສ ອິມໍ ນາມ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ຕລສຕ຺ຕິກສິກ຺ຂາປທໍ (ປາຈິ. ໔໕໔ ອາທໂຍ) ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ‘ຍຖາ ອຫໍ, ຕເຖວ ອຎ຺ເຎປິ ທຓ຺ຑສ຺ສ ຕສນ຺ຕິ, ຍຖາ ຈ ມຍ຺ຫໍ, ຕເຖວ ເນສໍ ຊີວິຕໍ ປິຍ’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ປໂຣ ນ ປຫຣິຕພ຺ໂພ ນ ຆາເຏຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ສພ຺ເພ ຕສນ຺ຕິ ທຓ຺ຑສ຺ສ, ສພ຺ເພສໍ ຊີວິຕໍ ປິຍໍ;

ອຕ຺ຕານໍ ອຸປມໍ ກຕ຺ວາ, ນ ຫເນຍ຺ຍ ນ ຆາຕເຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພສໍ ຊີວິຕໍ ປິຍນ຺ຕິ ຂີຓາສວໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕໍ ປິຍໍ ມຘຸຣໍ, ຂີຓາສໂວ ປນ ຊີວິເຕ ວາ ມຣເຓ ວາ ອຸເປກ຺ຂໂກວ ໂຫຕິ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວາຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸ ທຸຕິຍໍ.

ສຸຂກາມານິ ¶ ¶ ຠູຕານີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສມ຺ພຫຸເລ ກຸມາຣເກ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ¶ ສມເຍ ສຕ຺ຖາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ສມ຺ພຫຸເລ ກຸມາຣເກ ເອກໍ ຆຣສປ຺ປຊາຕິກໍ ອຫິໍ ທຓ຺ຑເກນ ປຫຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ກຸມາຣກາ ກິໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຫິໍ, ຠນ຺ເຕ, ທຓ຺ຑເກນ ປຫຣາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ’’ຕິ ປຸນ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຑໍສນຠເຍນ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ‘ອຕ຺ຕໂນ ສຸຂໍ ກຣິສ຺ສາມາ’ຕິ ອິມໍ ປຫຣນ຺ຕາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ສຸຂລາຠິໂນ ນ ຠວິສ຺ສຖ. ອຕ຺ຕໂນ ສຸຂໍ ປຕ຺ເຖນ຺ເຕນ ຫິ ປຣໍ ປຫຣິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ສຸຂກາມານິ ຠູຕານິ, ໂຍ ທຓ຺ເຑນ ວິຫິໍສຕິ;

ອຕ຺ຕໂນ ສຸຂເມສາໂນ, ເປຈ຺ຈ ໂສ ນ ລຠເຕ ສຸຂໍ.

‘‘ສຸຂກາມານິ ຠູຕານິ, ໂຍ ທຓ຺ເຑນ ນ ຫິໍສຕິ;

ອຕ຺ຕໂນ ສຸຂເມສາໂນ, ເປຈ຺ຈ ໂສ ລຠເຕ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ທຓ຺ເຑນາຕິ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຓ຺ເຑນ ວາ ເລຑ຺ຑຸອາທີຫິ ວາ ວິເຫເຐຕິ. ເປຈ຺ຈ ໂສ ນ ລຠເຕ ສຸຂນ຺ຕິ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣໂລເກ ມນຸສ຺ສສຸຂໍ ວາ ທິພ຺ພສຸຂໍ ວາ ປຣມຕ຺ຖຠູຕໍ ວາ ນິພ຺ພານສຸຂໍ ນ ລຠຕິ. ທຸຕິຍຄາຖາຍ ເປຈ຺ຈ ໂສ ລຠເຕຕິ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣໂລເກ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ຕິວິຘມ຺ປິ ສຸຂໍ ລຠຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ປຎ຺ຈສຕາປິ ເຕ ກຸມາຣກາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສູຕິ.

ມາໂວຈ ¶ ຜຣຸສໍ ກຎ຺ຈີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກຓ຺ຑຘານຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕສ຺ສ ¶ ¶ ກິຣ ປພ຺ພຊິຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອກໍ ອິຕ຺ຖິຣູປໍ ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ວິຈຣຕິ. ຕໍ ເຖໂຣ ນ ປສ຺ສຕິ, ມຫາຊໂນ ປນ ປສ຺ສຕິ. ອນ຺ໂຕຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣໂຕປິສ຺ສ ມນຸສ຺ສາ ເອກໍ ຠິກ຺ຂໍ ທຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂຫຕຸ, ອຍໍ ປນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຫາຍິກາຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍມ຺ປິ ທທນ຺ຕິ.

ກິໍ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມນ຺ຕິ? ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘກາເລ ກິຣ ທ຺ເວ ສຫາຍກາ ຠິກ຺ຂູ ເອກມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕສທິສາ ອຕິວິຍ ສມຄ຺ຄາ ອເຫສຸໍ. ທີຆາຍຸກພຸທ຺ຘກາເລ ຈ ອນຸສໍວຈ຺ຉຣໍ ວາ ອນຸຉມາສໍ ວາ ຠິກ຺ຂູ ອຸໂປສຖຕ຺ຖາຍ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕປິ ‘‘ອຸໂປສຖຄ຺ຄໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວສນຏ຺ຐານາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ເຕ ເອກາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕເທວຕາ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ອຕິວິຍ ສມຄ຺ຄາ, ສກ຺ກາ ນຸ ໂຂ ອິເມ ຠິນ຺ທິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ພາລຕາຍ ຈິນ຺ຕິຕສມນນ຺ຕຣເມວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສຸ ເອເກນ, ‘‘ອາວຸໂສ, ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ອາຄເມຫິ, ສຣີຣກິຈ຺ເຈນມ຺ຫິ ອຕ຺ຖິໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສາ ເທວຕາ ເອກໍ ມນຸສ຺ສິຕ຺ຖິວຓ຺ຓໍ ¶ ມາເປຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ຄຈ຺ຉນ຺ຕຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນກາເລ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ເກສກລາປໍ, ເອເກນ ນິວາສນໍ ສຓ຺ຐາປຍມານາ ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໂຕ ນິກ຺ຂມິ. ໂສ ຕໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ຕມາຄມຍມາໂນ ປນ ປຸຣໂຕ ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລກຍມາໂນ ຕໍ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕໍ ປສ຺ສິ. ສາ ເຕນ ທິຏ຺ຐຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ອິຕໂຣ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕກາເລ ອາຫ – ‘‘ອາວຸໂສ, ສີລໍ ເຕ ຠິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ນຕ຺ຖາວຸໂສ, ມຍ຺ຫໍ ເອວຣູປ’’ນ຺ຕິ. ອິທາເນວ ເຕ ມຍາ ປຈ຺ຉໂຕ ນິກ຺ຂມມານາ ຕຣຸຓອິຕ຺ຖີ ອິທໍ ນາມ ກໂຣນ຺ຕີ ທິຏ຺ຐາ, ຕ຺ວໍ ‘‘ນຕ຺ຖິ ມຍ຺ຫໍ ເອວຣູປ’’ນ຺ຕິ ກິໍ ວເທສີຕິ. ໂສ ອສນິຍາ ມຕ຺ຖເກ ອວຕ຺ຖໂຏ ວິຍ ມາ ມໍ, ອາວຸໂສ, ນາເສຫິ, ນຕ຺ຖິ ມຍ຺ຫໍ ເອວຣູປນ຺ຕິ. ອິຕໂຣ ‘‘ມຍາ ສາມໍ ອກ຺ຂີຫິ ທິຏ຺ຐໍ, ກິໍ ຕວ ສທ຺ທຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ທຓ຺ຑໂກ ວິຍ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ, ອຸໂປສຖຄ຺ເຄປິ ‘‘ນາຫໍ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ອຸໂປສຖໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິສີທິ. ອິຕໂຣ ‘‘ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສີເລ ອຓຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ກາຬໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ກເຖສິ. ໂສປິ ‘‘ມຍາ ສາມໍ ທິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເທວຕາ ຕໍ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຸໂປສຖໍ ກາຕຸໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຠາຣິຍໍ ມຍາ ກມ຺ມໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍ຺ຫໍ ອຍ຺ຍສ຺ສ ສີລເຠໂທ ນຕ຺ຖິ, ມຍາ ປນ ວີມໍສນວເສເນຕໍ ກຕໍ, ກໂຣຖ ເຕນ ¶ ສທ຺ຘິໍ ອຸໂປສຖ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕສ຺ສາ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ກເຖນ຺ຕິຍາ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖໍ ອກາສິ ¶ , ນ ປນ ເຖເຣ ປຸພ຺ເພ ວິຍ ມຸທຸຈິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ເອຕ຺ຕກໍ ເທວຕາຍ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ.

ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ປນ ເຕ ເຖຣາ ຍຖາສຸຂໍ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ເທວຕາ ອປີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຸທ຺ຘິມນ຺ວາຍ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປທໍ ລຠິ. ຕສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕໍ ອິຕ຺ຖິຣູປໍ ¶ ຕເຖວ ປຎ຺ຎາຍິ. ເຕເນວສ຺ສ ໂກຓ຺ຑຘານຕ຺ເຖໂຣຕິ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ຕໍ ຕຖາວິຈຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ມຫາເສຏ຺ຐິ, ອິມໍ ທຸສ຺ສີລໍ ຕວ ວິຫາຣາ ນີຫຣ. ອິມຎ຺ຫິ ນິສ຺ສາຍ ເສສຠິກ຺ຂູນໍ ອຍໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ສຕ຺ຖາ ວິຫາເຣ ນຕ຺ຖີຕິ? ອຕ຺ຖິ ອຸປາສກາຕິ. ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ສຕ຺ຖາວ ຊານິສ຺ສຕີຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິສາຂາຍປິ ຕເຖວ ກເຖສຸໍ. ສາປິ ເນສໍ ຕເຖວ ປຏິວຈນໍ ອທາສິ.

ຠິກ຺ຂູປິ ເຕຫິ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕວຈນາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘‘ມຫາຣາຊ, ໂກຓ຺ຑຘານຕ຺ເຖໂຣ ເອກໍ ອິຕ຺ຖິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ໂຕ ສພ຺ເພສໍ ອຍສໍ ອຸປ຺ປາເທສິ, ຕໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວິຊິຕາ ນີຫຣຖາ’’ຕິ. ‘‘ກຫໍ ປນ ໂສ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ວິຫາເຣ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກຕຣສ຺ມິໍ ເສນາສເນ ວິຫຣຕີ’’ຕິ? ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉຖ, ອຫໍ ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂສ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ເສນາສນໍ ປຸຣິເສຫິ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານາຠິມຸໂຂ ອຄມາສິ. ເຖໂຣ ມຫາສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ວິຫາຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປມຸເຂ ອຏ຺ຐາສິ. ຕມ຺ປິສ຺ສ ອິຕ຺ຖິຣູປໍ ¶ ປິຏ຺ຐິປສ຺ເສ ຐິຕໍ ຣາຊາ ອທ຺ທສ. ເຖໂຣ ຣຎ຺ໂຎ ອາຄມນໍ ຎຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ຣາຊາ ເຖຣໍ ນ ວນ຺ທິ, ຕມ຺ປິ ອິຕ຺ຖິໍ ນາທ຺ທສ. ໂສ ທ຺ວາຣນ຺ຕເຣປິ ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ເຈປິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອທິສ຺ວາວ ເຖຣໍ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ເອກໍ ອິຕ຺ຖິໍ ອທ຺ທສໍ, ກຫໍ ສາ’’ຕິ? ‘‘ນ ປສ຺ສາມິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ອິທານິ ມຍາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປິຏ຺ຐິປສ຺ເສ ຐິຕາ ທິຏ຺ຐາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ອຫໍ ນ ປສ຺ສາມິ’’ຈ຺ເຈວາຫ. ຣາຊາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິໂຕ ຕາວ ນິກ຺ຂມຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖເຣ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປມຸເຂ ຐິເຕ ປຸນ ສາ ເຖຣສ຺ສ ປິຏ຺ຐິປສ຺ເສ ອຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຸນ ອຸປຣິຕລໍ ອຠິຣຸຫິ, ຕສ຺ສ ອາຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ເຖໂຣ ນິສີທິ. ປຸນ ຣາຊາ ຕໍ ສພ຺ພຏ຺ຐາເນສຸ ໂອໂລເກນ຺ໂຕປິ ອທິສ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກຫໍ ສາ ອິຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸນ ເຖຣໍ ¶ ປຸຈ຺ຉິ. ນາຫໍ ປສ຺ສາມິ ມຫາຣາຊາຕິ. ‘‘ກິໍ ກເຖຖ, ຠນ຺ເຕ, ມຍາ ອິທາເນວ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປິຏ຺ຐິປສ຺ເສ ຐິຕາ ທິຏ຺ຐາ’’ຕິ ອາຫ. ອາມ, ມຫາຣາຊ, ມຫາຊໂນປິ ‘‘ເມ ປຈ຺ຉໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ອິຕ຺ຖີ ວິຈຣຕີ’’ຕິ ວທຕິ, ອຫໍ ປນ ນ ປສ຺ສາມີຕິ ¶ . ຣາຊາ ‘‘ປຏິຣູປເກນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຸນ ເຖຣໍ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິໂຕ ຕາວ ໂອຕຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຖເຣ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປມຸເຂ ຐິເຕ ປຸນ ຕໍ ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິປສ຺ເສ ຐິຕໍ ທິສ຺ວາ ອຸປຣິຕລໍ ອຠິຣຸຫິ. ປຸນ ນາທ຺ທສ. ໂສ ປຸນ ເຖຣໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕນ ‘‘ນ ປສ຺ສາມິ’’ຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ປຏິຣູປກເມເວຕ’’ນ຺ຕິ ນິຏ຺ຐໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣໍ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອວຣູເປ ສໍກິເລເສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ວິຈຣນ຺ເຕ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠິກ຺ຂໍ ນ ທສ຺ສຕິ, ນິພທ຺ຘໍ ມມ ເຄຫໍ ປວິສຖ, ອຫເມວ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຖຣໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ຠິກ຺ຂູ ‘‘ປສ຺ສຖາວຸໂສ, ຣຎ຺ໂຎ ປາປກິຣິຍໍ, ‘ເອຕໍ ວິຫາຣໂຕ ນີຫຣາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ¶ ປຈ຺ຈເຍຫິ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຄໂຕ’’ຕິ ອຸຊ຺ຌາຍິໍສຸ. ຕມ຺ປິ ເຖຣໍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອມ຺ໂຠ, ທຸສ຺ສີລ, ອິທານິສິ ຣາຊໂກຓ຺ໂຑ ຊາໂຕ’’ຕິ. ໂສປິ ປຸພ຺ເພ ຠິກ຺ຂູ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ທຸສ຺ສີລາ, ຕຸມ຺ເຫ ໂກຓ຺ຑາ, ຕຸມ຺ເຫ ອິຕ຺ຖິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂກຓ຺ຑຘານຕ຺ເຖໂຣ ອມ຺ເຫຫິ ວຸຕ຺ໂຕ ອມ຺ເຫ ‘ທຸສ຺ສີລາ’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ອກ຺ໂກສຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ເອວໍ ວເທສີ’’ຕິ? ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ’’ຕິ? ‘‘ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ກຖິຕກາຣຓາ’’ຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ກສ຺ມາ ກເຖຖາ’’ຕິ. ‘‘ອິມສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ອິຕ຺ຖິໍ ວິຈຣນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອິເມ ກິຣ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ອິຕ຺ຖິໍ ວິຈຣນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ວທນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ກສ຺ມາ ກເຖສິ ¶ , ເອເຕ ຕາວ ທິສ຺ວາ ກເຖນ຺ຕິ. ຕ຺ວໍ ອທິສ຺ວາວ ອິເມຫິ ສທ຺ຘິໍ ກສ຺ມາ ກເຖສິ, ນນຸ ປຸພ຺ເພ ຕເວວ ປາປິກໍ ທິຏ຺ຐິໍ ນິສ຺ສາຍ ອິທໍ ຊາຕໍ, ອິທານິ ກສ຺ມາ ປຸນ ປາປິກໍ ທິຏ຺ຐິໍ ຄຓ຺ຫາສີ’’ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອິມິນາ ປຸພ຺ເພ ກຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ອິທໍ ປາປກມ຺ມໍ ນິສ຺ສາຍ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ປຕ຺ໂຕ, ອິທານິ ເຕ ປຸນ ຕຖາຣູປໍ ປາປິກໍ ທິຏ຺ຐິໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ມາ ປຸນ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ກິຎ຺ຈິ ກເຖຫິ, ນິສ຺ສທ຺ໂທ ມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ຉິນ຺ນກໍສຖາລສທິໂສ ໂຫຫິ, ເອວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນິພ຺ພານປ຺ປຕ຺ໂຕ ນາມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ¶ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ມາໂວຈ ຜຣຸສໍ ກຎ຺ຈິ, ວຸຕ຺ຕາ ປຏິວເທຍ຺ຍຸ ຕໍ;

ທຸກ຺ຂາ ຫິ ສາຣມ຺ຠກຖາ, ປຏິທຓ຺ຑາ ຜຸເສຍ຺ຍຸ ຕໍ.

‘‘ສເຈ ເນເຣສິ ອຕ຺ຕານໍ, ກໍໂສ ອຸປຫໂຕ ຍຖາ;

ເອສ ປຕ຺ໂຕສິ ນິພ຺ພານໍ, ສາຣມ຺ໂຠ ເຕ ນ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມາໂວຈ ຜຣຸສໍ ກຎ຺ຈີຕິ ກຎ຺ຈິ ເອກປຸຄ຺ຄລມ຺ປິ ຜຣຸສໍ ມາ ອວຈ. ວຸຕ຺ຕາຕິ ຕຍາ ປເຣ ‘‘ທຸສ຺ສີລາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ຕມ຺ປິ ຕເຖວ ປຏິວເທຍ຺ຍຸໍ. ສາຣມ຺ຠກຖາຕິ ເອສາ ກຣຓຸຕ຺ຕຣາ ຍຸຄຄ຺ຄາຫກຖາ ນາມ ທຸກ຺ຂາ. ປຏິທຓ຺ຑາຕິ ກາຍທຓ຺ຑາທີຫິ ¶ ປຣໍ ປຫຣນ຺ຕສ຺ສ ຕາທິສາ ປຏິທຓ຺ຑາ ຈ ຕວ ມຕ຺ຖເກ ປເຕຍ຺ຍຸໍ. ສເຈ ເນເຣສີຕິ ສເຈ ອຕ຺ຕານໍ ນິຈ຺ຈລໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ. ກໍໂສ ອຸປຫໂຕ ຍຖາຕິ ມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕລມຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຐປິຕກໍສຖາລໍ ວິຍ. ຕຎ຺ຫິ ຫຕ຺ຖປາເທຫິ ວາ ທຓ຺ຑເກນ ວາ ປຫຏມ຺ປິ ສທ຺ທໍ ນ ກໂຣຕິ, ເອສ ປຕ຺ໂຕສີຕິ ສເຈ ເອວຣູໂປ ຠວິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ, ອິມໍ ປຏິປທໍ ປູຣຍມາໂນ ອິທານິ ອປ຺ປຕ຺ໂຕປິ ເອໂສ ນິພ຺ພານປ຺ປຕ຺ໂຕ ນາມ. ສາຣມ຺ໂຠ ເຕ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຈ ປນ ‘‘ຕ຺ວໍ ທຸສ຺ສີໂລ, ຕຸມ຺ເຫ ທຸສ຺ສີລາ’’ຕິເອວມາທິໂກ ອຸຕ຺ຕຣກຣຓວາຈາລກ຺ຂໂຓ ສາຣມ຺ໂຠປິ ເຕ ນ ວິຊ຺ຊຕິ, ນ ຠວິສ຺ສຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສຸ, ໂກຓ຺ຑຘານຕ຺ເຖໂຣປິ ສຕ຺ຖາຣາ ທິນ຺ນໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ, ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ປຐມໍ ສລາກໍ ຄຓ຺ຫີຕິ.

ຍຖາ ທຓ຺ເຑນາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ປຸພ຺ພາຣາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວິສາຂາທີນໍ ອຸປາສິການໍ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາວຕ຺ຖິຍໍ ¶ ¶ ກິຣ ເອກສ຺ມິໍ ມຫາອຸໂປສຖທິວເສ ປຎ຺ຈສຕມຕ຺ຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ອຸໂປສຖິກາ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອຄມິໍສຸ. ວິສາຂາ ຕາສຸ ມຫລ຺ລກິຕ຺ຖິໂຍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ, ‘‘ອມ຺ມາ, ກິມຕ຺ຖໍ ອຸໂປສຖິກາ ຊາຕຕ຺ຖາ’’ຕິ. ຕາຫິ ‘‘ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ມຊ຺ຌິມິຕ຺ຖິໂຍ ປຸຈ຺ຉິ, ຕາຫິ ‘‘ສປຕ຺ຕິວາສາ ມຸຈ຺ຈນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕຣຸຓິຕ຺ຖິໂຍ ປຸຈ຺ຉິ, ຕາຫິ ‘‘ປຐມຄພ຺ເຠ ປຸຕ຺ຕປຏິລາຠຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກຸມາຣິກາໂຍ ປຸຈ຺ຉິ, ຕາຫິ ‘‘ຕຣຸຓຠາເວເຍວ ປຕິກຸລຄມນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕາສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕາ ອາທາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ອາໂຣເຈສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ‘‘ວິສາເຂ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຊາຕິອາທໂຍ ນາມ ທຓ຺ຑຫຕ຺ຖກໂຄປາລກສທິສາ, ຊາຕິ ຊຣາຍ ສນ຺ຕິກໍ, ຊຣາ ພ຺ຍາຘິໂນ ສນ຺ຕິກໍ, ພ຺ຍາຘິ ມຣຓສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສຕ຺ວາ ມຣຓໍ ກຸຐາຣິຍາ ຉິນ຺ທນ຺ຕາ ວິຍ ຊີວິຕໍ ຉິນ຺ທຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ວິວຏ຺ຏໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ວຏ຺ຏເມວ ປນ ປຕ຺ເຖນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຍຖາ ທຓ຺ເຑນ ໂຄປາໂລ, ຄາໂວ ປາເຊຕິ ໂຄຈຣໍ;

ເອວໍ ຊຣາ ຈ ມຈ຺ຈຸ ຈ, ອາຍຸໍ ປາເຊນ຺ຕິ ປາຓິນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປາເຊຕີຕິ ເຉໂກ ໂຄປາໂລ ເກທາຣນ຺ຕຣໍ ປວິສນ຺ຕິໂຍ ຄາໂວ ທຓ຺ເຑນ ນິວາເຣຕ຺ວາ ເຕເນວ ໂປເຖນ຺ໂຕ ສຸລຠຕິໂຓທກໍ ¶ ໂຄຈຣໍ ເນຕິ. ອາຍຸໍ ປາເຊນ຺ຕີຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ ເຂເປນ຺ຕິ. ໂຄປາລໂກ ວິຍ ຫິ ຊຣາ ຈ ມຈ຺ຈຸ ຈ, ໂຄຄໂຓ ວິຍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ໂຄຈຣຠູມິ ວິຍ ມຣຓໍ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕິ ຕາວ ສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຊຣາຍ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສສິ, ຊຣາ ພ຺ຍາຘິໂນ ສນ຺ຕິກໍ ¶ , ພ຺ຍາຘິ ມຣຓສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ. ຕເມວ ມຣຓໍ ກຸຐາຣິຍາ ເຉທໍ ວິຍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ໂອປມ຺ມສມ຺ປຏິປາທນໍ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ອຸໂປສຖິກອິຕ຺ຖີນໍ ວຕ຺ຖຸ ປຎ຺ຈມໍ.

ອຖ ¶ ປາປານິ ກມ຺ມານີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຊຄຣເປຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ລກ຺ຂຓຕ຺ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍ ຄິຊ຺ຌກູຏໂຕ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ປຎ຺ຈວີສຕິໂຍຊນິກໍ ອຊຄຣເປຕໍ ນາມ ອທ຺ທສ. ຕສ຺ສ ສີສໂຕ ອຄ຺ຄິຊາລາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຣິຍນ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປຣິຍນ຺ຕໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສີສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຸຠຍໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ໂອຕຣນ຺ຕິ. ເຖໂຣ ຕໍ ທິສ຺ວາ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສິ. ລກ຺ຂຓຕ຺ເຖເຣນ ສິຕກາຣຓໍ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອກາໂລ, ອາວຸໂສ, ອິມສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ ເວຍ຺ຍາກຣຓາຍ, ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ມໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ¶ ວຕ຺ວາ ຣາຊຄເຫ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄຕກາເລ ລກ຺ຂຓຕ຺ເຖເຣນ ປຸຏ຺ໂຐ ອາຫ – ‘‘ຕຕ຺ຣາຫໍ, ອາວຸໂສ, ເອກໍ ເປຕໍ ອທ຺ທສໍ, ຕສ຺ສ ເອວຣູໂປ ນາມ ອຕ຺ຕຠາໂວ, ອຫໍ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘ນ ວຕ ເມ ເອວຣູໂປ ອຕ຺ຕຠາໂວ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ’ຕິ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສິ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຈກ຺ຂຸຠູຕາ ວຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາວກາ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິອາທີນິ (ປາຣາ. ໒໒໘; ສໍ. ນິ. ໒.໒໐໒) ວທນ຺ໂຕ ເຖຣສ຺ສ ກຖໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ‘‘ມຍາປິ ເອໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ເປໂຕ ໂພຘິມຓ຺ເຑເຍວ ທິຏ຺ໂຐ, ‘ເຍ ຈ ປນ ເມ ວຈນໍ ນ ສທ຺ທເຫຍ຺ຍຸໍ, ເຕສໍ ຕໍ ອຫິຕາຍ ອສ຺ສາ’ຕິ ນ ກເຖສິໍ, ອິທານິ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ສກ຺ຂິໍ ລຠິຕ຺ວາ ກເຖມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ປຸຏ຺ໂຐ ພ຺ຍາກາສິ –

ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາເລ ກິຣ ສຸມງ຺ຄລເສຏ຺ຐິ ນາມ ສຸວຓ຺ຓິຏ຺ຐກາຫິ ຠູມິໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ວີສຕິອຸສຠຏ຺ຐາເນ ຕຕ຺ຕເກເນວ ຘເນນ ວິຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕາວຕ຺ຕເກເນວ ວິຫາຣມຫໍ ກາເຣສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ປາໂຕວ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນຄຣທ຺ວາເຣ ເອກິສ຺ສາ ສາລາຍ ກາສາວໍ ສສີສໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ກລລມກ຺ຂິເຕຫິ ປາເທຫິ ນິປນ຺ນໍ ເອກໍ ໂຈຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ກລລມກ຺ຂິຕປາໂທ ຣຕ຺ຕິໍ ວິຈຣິຕ຺ວາ ທິວາ ນິປນ຺ນມນຸສ຺ໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ໂຈໂຣ ມຸຂໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິໍ ທິສ຺ວາ ¶ ‘‘ໂຫຕຸ, ຊານິສ຺ສາມິ ເຕ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເຂຕ຺ຕໍ ຌາເປສິ, ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວເຊ ຄຸນ຺ນໍ ປາເທ ຉິນ຺ທິ, ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເຄຫໍ ຌາເປສິ, ໂສ ເອຕ຺ຕເກນາປິ ໂກປໍ ນິພ຺ພາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຈູຬູປຏ຺ຐາເກນ ສທ຺ຘິໍ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖວໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ¶ ¶ ເຕ ເສຏ຺ຐິໂນ ປິຍ’’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ຄນ຺ຘກຸຏິໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຕສ຺ສ ປິຍຕຣໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ໂຫຕຸ, ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ຌາເປຕ຺ວາ ໂກປໍ ນິພ຺ພາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຕ຺ຖຣິ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ເຐ ປານີຍປຣິໂຠຊນີຍຆເຏ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ອຄ຺ຄິໍ ອທາສິ. ເສຏ຺ຐິ ‘‘ຄນ຺ຘກຸຏິ ກິຣ ຌາຍຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຌາມກາເລ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ຌາມໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ວາລຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ໂທມນສ຺ສໍ ອກຕ຺ວາ ວາມພາຫຸໍ ສມຎ຺ຊິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ເຖນ ມຫາອປ຺ໂຜຏນໍ ອປ຺ໂຜເຏສິ. ອຖ ນໍ ສມີເປ ຐິຕາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ກສ຺ມາ, ສາມິ, ເອຕ຺ຕກໍ ຘນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ກຕຄນ຺ຘກຸຏິຍາ ຌາມກາເລ ອປ຺ໂຜເຏສີ’’ຕິ? ໂສ ອາຫ – ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ເມ, ຕາຕາ, ອຄ຺ຄິອາທີຫິ ອສາຘາຣເຓ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສເນ ຘນໍ ນິທຫິຕຸໍ ລທ຺ຘໍ, ‘ປຸນປິ ເອຕ຺ຕກໍ ຘນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ກາຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມີ’ຕິ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ອປ຺ໂຜເຏສິ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ປຸນ ຕຕ຺ຕກໍ ຘນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ກາເຣຕ຺ວາ ວີສຕິສຫສ຺ສຠິກ຺ຂຸປຣິວາຣສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ທານໍ ອທາສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂຈໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ອິມໍ ອມາເຣຕ຺ວາ ມງ຺ກຸກາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ໂຫຕຸ, ມາເຣສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ນິວາສນນ຺ຕເຣ ຉຸຣິກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ວິຫາເຣ ວິຈຣນ຺ໂຕປິ ໂອກາສໍ ນ ລຠິ. ມຫາເສຏ຺ຐິປິ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມມ ເອເກນ ປຸຣິເສນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ¶ ເຂຕ຺ຕໍ ຌາປິຕໍ, ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວເຊ ຄຸນ຺ນໍ ປາທາ ຉິນ຺ນາ, ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເຄຫໍ ຌາປິຕໍ, ອິທານິ ຄນ຺ຘກຸຏິປິ ເຕເນວ ຌາປິຕາ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ທາເນ ປຐມໍ ປຕ຺ຕິໍ ຕສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂຈໂຣ ‘‘ຠາຣິຍໍ ວຕ ເມ ກມ຺ມໍ ກຕໍ, ເອວໍ ອປຣາຘກາຣເກ ມຍິ ອິມສ຺ສ ໂກປມຕ຺ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ທາເນ ມຍ຺ຫເມວ ປຐມໍ ປຕ຺ຕິໍ ເທຕິ, ອຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ທຸພ຺ຠາມິ, ເອວຣູປໍ ເມ ປຸຣິສໍ ອຂມາເປນ຺ຕສ຺ສ ເທວທຓ຺ໂຑປິ ເມ ມຕ຺ຖເກ ປເຕຍ຺ຍາ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ຂມາຫິ ເມ, ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ສາມິ, ເອວໍ ອຍຸຕ຺ຕກໍ ກມ຺ມໍ ມຍາ ກຕໍ, ຕສ຺ສ ເມ ຂມາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ເສຏ຺ຐິ ‘‘ຕຍາ ເມ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກຕ’’ນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ມຍາ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຕ຺ວໍ ມຍາ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ, ກສ຺ມາ ເມ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ເອວມກາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ນຄຣາ ນິກ຺ຂນ຺ເຕນ ເຕນ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ສາເຣຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ເມ ກາຣເຓນ ໂກໂປ ອຸປ຺ປາທິໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ເສຏ຺ຐິ ອຕ຺ຕນາ ວຸຕ຺ຕໍ ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຕາຕ, ວຸຕ຺ຕໍ ມຍາ ¶ , ຕໍ ເມ ຂມາຫີ’’ຕິ ໂຈຣໍ ຂມາເປຕ຺ວາ ‘‘ອຸຏ຺ເຐຫິ, ຕາຕ, ຂມາມິ ເຕ, ຄຈ຺ຉ, ຕາຕາ’’ຕິ ອາຫ. ສເຈ ເມ, ສາມິ, ຂມສິ, ສປຸຕ຺ຕທາຣໍ ມໍ ເຄເຫ ທາສໍ ກໂຣຫີຕິ. ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ມຍາ ເອຕ຺ຕເກ ກຖິເຕ ເອວຣູປໍ ເຉທນໍ ອກາສິ, ເຄເຫ ¶ ວສນ຺ເຕນ ປນ ¶ ສທ຺ຘິໍ ນ ສກ຺ກາ ກິຎ຺ຈິ ກເຖຕຸໍ, ນ ເມ ຕຍາ ເຄເຫ ວສນ຺ເຕນ ກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ, ຂມາມິ ເຕ, ຄຈ຺ຉ, ຕາຕາຕິ. ໂຈໂຣ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິປາກາວເສເສນ ອິທານິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ ປຈ຺ຈຕີຕິ.

ເອວໍ ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ພາລາ ນາມ ປາປານິ ກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕາ ນ ພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ປຈ຺ຉາ ປນ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ເມຫິ ຑຍ຺ຫມານາ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ທາວຄ຺ຄິສທິສາວ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຖ ປາປານິ ກມ຺ມານິ, ກຣໍ ພາໂລ ນ ພຸຊ຺ຌຕິ;

ເສຫິ ກມ຺ເມຫິ ທຸມ຺ເມໂຘ, ອຄ຺ຄິຑຑ຺ໂຒວ ຕປ຺ປຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຖ ປາປານີຕິ ນ ເກວລໍ ພາໂລ ໂກຘວເສນ ປາປານິ ກໂຣຕິ, ກໂຣນ຺ໂຕປິ ປນ ນ ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາປໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຈ ‘‘ປາປໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ອພຸຊ຺ຌນໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ອິມສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ເອວຣູໂປ ນາມ ວິປາໂກ’’ຕິ ອຊານນຕາຍ ‘‘ນ ພຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສຫີຕິ ໂສ ເຕຫິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕເກຫິ ກມ຺ເມຫິ ທຸມ຺ເມໂຘ ນິປ຺ປຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິຑຑ຺ໂຒວ ຕປ຺ປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ໂຍ ¶ ທຓ຺ເຑນາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ຕິຕ຺ຖິຍາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ມນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ຊານາຖາວຸໂສ, ‘ເກນ ກາຣເຓນ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ມຫາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’ຕິ ¶ . ມຍໍ ນ ຊານາມ, ຕຸມ຺ເຫ ປນ ຊານາຖາຕິ. ອາມ, ຊານາມ, ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ນາມ ເອກໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ໂສ ຫິ ເທວໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເທວຕາຫິ ກຕກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ກເຖຕິ ‘ອິທໍ ນາມ ກຕ຺ວາ ເອວຣູປໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ¶ ລຠນ຺ຕີ’ຕິ. ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕານມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ກເຖຕິ ‘ອິທໍ ນາມ ກຕ຺ວາ ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕີ’ຕິ. ມນຸສ຺ສາ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ອຠິຫຣນ຺ຕິ, ສເຈ ຕໍ ມາເຣຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມ, ໂສ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ອມ຺ຫາກໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ອຕ຺ເຖໂກ ອຸປາໂຍ’’ຕິ ສພ຺ເພ ເອກຈ຺ຉນ຺ທາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ກຕ຺ວາ ຕໍ ມາຣາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐາເກ ສມາທເປຕ຺ວາ ກຫາປຓສຫສ຺ສໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຸຣິສຆາຕກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຈຣນ຺ເຕ ໂຈເຣ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ກາຬສິລາຍໍ ວສຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ມາເຣຖາ’’ຕິ ເຕສໍ ກຫາປເຓ ອທໍສຸ. ໂຈຣາ ຘນໂລເຠນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເຖຣໍ ມາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ປຣິວາເຣສຸໍ. ເຖໂຣ ເຕຫິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ກຸຎ຺ຈິກຈ຺ຉິທ຺ເທນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ເຕ ໂຈຣາ ຕໍ ທິວສໍ ເຖຣໍ ອທິສ຺ວາ ປຸເນກທິວສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິກ຺ຂິປິໍສຸ. ເຖໂຣ ¶ ຎຕ຺ວາ ກຓ຺ຓິກາມຓ຺ຑລໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ເອວໍ ເຕ ປຐມມາເສປິ ມຊ຺ຌິມມາເສປິ ເຖຣໍ ຄເຫຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ປຈ຺ຉິມມາເສ ປນ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ເຖໂຣ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ມສ຺ສ ອາກຑ຺ຒນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ນ ອປຄຈ຺ຉິ. ໂຈຣາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຓ຺ຑຸລກຓມຕ຺ຕານິສ຺ສ ອຏ຺ຐີນິ ກໂຣນ຺ຕາ ຠິນ຺ທິໍສຸ. ອຖ ນໍ ‘‘ມໂຕ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ເອກສ຺ມິໍ ຄຸມ຺ພປິຏ຺ເຐ ຂິປິຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ.

ເຖໂຣ ‘‘ສຕ຺ຖາຣໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາວ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕຠາວໍ ຌານເວຐເນນ ເວເຐຕ຺ວາ ຖິຣໍ ກຕ຺ວາ ອາກາເສນ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສສິ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ’’ຕິ? ‘‘ກາຬສິລາປເທສໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ເຕນ ຫິ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ມຍ຺ຫໍ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ຍາຫິ. ຕາທິສສ຺ສ ຫິ ເມ ສາວກສ຺ສ ອິທານິ ທສ຺ສນໍ ນຕ຺ຖີຕິ. ໂສ ‘‘ເອວໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາກາສໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພານທິວເສ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ນານປ຺ປກາຣາ ອິທ຺ຘິໂຍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ¶ ກາຬສິລາຏວິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ‘‘ເຖຣໍ ກິຣ ໂຈຣາ ມາເຣສຸ’’ນ຺ຕິ ອຍມ຺ປິ ກຖາ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ປຕ຺ຖຣິ. ຣາຊາ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ໂຈເຣ ປຣິເຍສນຕ຺ຖາຍ ຈຣປຸຣິເສ ປໂຍເຊສິ. ເຕສຸປິ ໂຈເຣສຸ ສຸຣາປາເນ ສຸຣໍ ປິວນ຺ເຕສຸ ເອໂກ ເອກສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ປາເຕສິ. ໂສ ຕໍ ສນ຺ເຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ ທຸພ຺ພິນີຕ, ຕ຺ວໍ ກສ຺ມາ ເມ ປິຏ຺ຐິໍ ປາເຕສີ’’ຕິ ¶ ອາຫ. ກິໍ ປນ ຫເຣ ທຸຏ຺ຐໂຈຣ, ຕຍາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ປຐມໍ ປຫໂຏຕິ? ກິໍ ປນ ມຍາ ປຫຏຠາວໍ ຕ຺ວໍ ນ ຊານາສີຕິ? ອິຕິ ເນສໍ ‘‘ມຍາ ປຫໂຏ, ມຍາ ປຫໂຏ’’ຕິ ວທນ຺ຕານໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ເຕ ຈຣປຸຣິສາ ເຕ ສພ຺ເພ ໂຈເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ໂຈເຣ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ເຖໂຣ ມາຣິໂຕ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ຕຸມ຺ເຫ ອຸຍ຺ໂຍຊິຕາ’’ຕິ? ‘‘ນຄ຺ຄສມຓເກຫິ, ເທວາ’’ຕິ. ຣາຊາ ປຎ຺ຈສເຕ ນຄ຺ຄສມຓເກ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສເຕຫິ ໂຈເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ຣາຊງ຺ຄເຓ ນາຠິປ຺ປມາເຓສຸ ອາວາເຏສຸ ນິຂຓາເປຕ຺ວາ ປລາເລຫິ ປຏິຈ຺ຉາທາເປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ທາເປສິ ¶ . ອຖ ເນສໍ ຌາມຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອຍນງ຺ຄເລຫິ ກສາເປຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ກາຣາເປສິ.

ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ອນນຸຣູປເມວ ມຣຓໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ອິມສ຺ເສວ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ອນນຸຣູປໍ ມຣຓໍ ປຕ຺ໂຕ, ປຸພ຺ເພ ປນ ເຕນ ກຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ອນຸຣູປເມວ ມຣຓໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ປນສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ປຸພ຺ພກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກເຖສິ –

ອຕີເຕ ¶ ກິຣ ພາຣາຓສິວາສີ ເອໂກ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສຍເມວ ໂກຏ຺ຏນປຈນາທີນິ ກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ມາຕາປິຕໂຣ ປຏິຊຄ຺ຄິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ນໍ, ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ເອກໂກວ ເຄເຫ ຈ ອຣຎ຺ເຎ ຈ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ກິລມສິ, ເອກໍ ເຕ ກຸມາຣິກໍ ອາເນສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ມຕາຕາ, ນ ມຍ຺ຫໍ ເອວຣູປາຍຕ຺ໂຖ, ອຫໍ ຍາວ ຕຸມ຺ເຫ ຊີວຖ, ຕາວ ໂວ ສຫຕ຺ຖາ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຕນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ກຸມາຣິກໍ ອານຍິໍສຸ. ສາ ກຕິປາຫເມວ ເຕ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ເຕສໍ ທສ຺ສນມ຺ປິ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕີ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ຕວ ມາຕາປິຕູຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກຏ຺ຐາເນ ວສິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອຸຊ຺ຌາຍິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ¶ ອຕ຺ຕໂນ ກຖໍ ອຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ເຕ ຕສ຺ສ ພຫິຄຕກາເລ ມກຈິວາກຂຓ຺ຑານິ ຈ ຍາຄຸເຜຓຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອາກິຣິຕ຺ວາ ເຕນາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ອາຫ – ‘‘ອິເມສໍ ອນ຺ຘມຫລ຺ລການໍ ເອຕໍ ກມ຺ມໍ, ສພ຺ພໍ ເຄຫໍ ກິລິຏ຺ຐໍ ກໂຣນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ນ ສກ຺ກາ ເອເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກຏ຺ຐາເນ ວສິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ຕາຍ ນໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຖຍມານາຍ ເອວຣູໂປປິ ປູຣິຕປາຣມີ ສຕ຺ໂຕ ມາຕາປິຕູຫິ ສທ຺ຘິໍ ຠິຊ຺ຊິ. ໂສ ‘‘ໂຫຕຸ, ຊານິສ຺ສາມິ ເນສໍ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເຕ ໂຠເຊຕ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ມຕາຕາ, ອສຸກຏ຺ຐາເນ ນາມ ຕຸມ຺ຫາກໍ ¶ ຎາຕກາ ອາຄມນໍ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຕ ຍານກໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຏວິມຊ຺ຌໍ ປຕ຺ຕກາເລ, ‘‘ຕາຕ, ຣສ຺ມິໂຍ ຄຓ຺ຫາຖ, ຄາໂວ ປໂຕທສຎ຺ຎາຍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ໂຈຣາ ວສນ຺ຕິ, ອຫໍ ໂອຕຣາມີ’’ຕິ ປິຕຸ ຫຕ຺ເຖ ຣສ຺ມິໂຍ ທຕ຺ວາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສທ຺ທໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ໂຈຣານໍ ອຸຏ຺ຐິຕສທ຺ທມກາສິ. ມາຕາປິຕໂຣ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ໂຈຣາ ອຸຏ຺ຐິຕາ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ, ‘‘ຕາຕ, ມຍໍ ມຫລ຺ລກາ, ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕານເມວ ຣກ຺ຂາຫີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ມາຕາປິຕໂຣ ຕຖາວິຣວນ຺ເຕປິ ໂຈຣສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ອຏວິຍໍ ຂິປິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄມິ.

ສຕ຺ຖາ ອິທໍ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເອຕ຺ຕກໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອເນກວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ¶ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິປາກາວເສເສນ ອຕ຺ຕຠາວສເຕ ເອວເມວ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ສໍຈຸຓ຺ຓິໂຕ ມຣຓໍ ປຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມານຸຣູປເມວ ມຣຓໍ ລທ຺ຘໍ, ປຎ຺ຈຫິ ໂຈຣສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ລຠິໍສຸ. ອປ຺ປທຸຏ຺ເຐສຸ ຫິ ປທຸສ຺ສນ຺ໂຕ ທສຫິ ກາຣເຓຫິ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາປຸຓາຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ໂຍ ¶ ທຓ຺ເຑນ ອທຓ຺ເຑສຸ, ອປ຺ປທຸຏ຺ເຐສຸ ທຸສ຺ສຕິ;

ທສນ຺ນມຎ຺ຎຕຣໍ ຐານໍ, ຂິປ຺ປເມວ ນິຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ເວທນໍ ຜຣຸສໍ ຊານິໍ, ສຣີຣສ຺ສ ວ ເຠທນໍ;

ຄຣຸກໍ ວາປິ ອາພາຘໍ, ຈິຕ຺ຕກ຺ເຂປໍ ວ ປາປຸເຓ.

‘‘ຣາຊໂຕ ¶ ວາ ອຸປສຄ຺ຄໍ, ອພ຺ຠກ຺ຂານໍ ວ ທາຣຸຓໍ;

ປຣິກ຺ຂຍໍ ວ ຎາຕີນໍ, ໂຠຄານໍ ວ ປຠງ຺ຄຸຣໍ.

‘‘ອຖ ວາສ຺ສ ອຄາຣານິ, ອຄ຺ຄິ ຑຫຕິ ປາວໂກ;

ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ, ນິຣຍໍ ໂສປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອທຓ຺ເຑສູຕິ ກາຍທຓ຺ຑາທິຣຫິເຕສຸ ຂີຓາສເວສຸ. ອປ຺ປທຸຏ຺ເຐສູຕິ ປເຣສຸ ວາ ອຕ຺ຕນິ ວາ ນິຣປຣາເຘສຸ. ທສນ຺ນມຎ຺ຎຕຣໍ ຐານນ຺ຕິ ທສສຸ ທຸກ຺ຂກາຣເຓສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກາຣຓໍ. ເວທນນ຺ຕິ ສີສໂຣຄາທິເຠທໍ ຜຣຸສໍ ເວທນໍ. ຊານິນ຺ຕິ ກິຈ຺ຉາຘິຄຕສ຺ສ ຘນສ຺ສ ຊານິໍ. ເຠທນນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖຈ຺ເຉທາທິກໍ ສຣີຣເຠທນໍ. ຄຣຸກນ຺ຕິ ປກ຺ຂຫຕເອກຈກ຺ຂຸກປີຐສປ຺ປິກຸຓີຠາວກຸຏ຺ຐໂຣຄາທິເຠທໍ ຄຣຸກາພາຘໍ ວາ. ຈິຕ຺ຕກ຺ເຂປນ຺ຕິ ອຸມ຺ມາທໍ. ອຸປສຄ຺ຄນ຺ຕິ ຍສວິໂລປເສນາປຕິຏ຺ຐານາທິອຈ຺ຉິນ຺ທນາທິກໍ ຣາຊໂຕ ອຸປສຄ຺ຄໍ ວາ. ອພ຺ຠກ຺ຂານນ຺ຕິ ¶ ອທິຏ຺ຐອສຸຕອຈິນ຺ຕິຕປຸພ຺ພໍ ‘‘ອິທໍ ສນ຺ຘິຈ຺ເຉທາທິກມ຺ມໍ, ອິທໍ ວາ ຣາຊາປຣາຘິຕກມ຺ມໍ ຕຍາ ກຕ’’ນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ທາຣຸຓໍ ອພ຺ຠກ຺ຂານໍ ວາ. ປຣິກ຺ຂຍໍ ວ ຎາຕີນນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອວສ຺ສໂຍ ຠວິຕຸໍ ສມຕ຺ຖານໍ ຎາຕີນໍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ວາ. ປຠງ຺ຄຸຣນ຺ຕິ ປຠງ຺ຄຸຠາວໍ ປູຕິຠາວໍ. ຍໍ ຫິສ຺ສ ເຄເຫ ຘຎ຺ຎໍ, ຕໍ ປູຕິຠາວໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ສຸວຓ຺ຓໍ ອງ຺ຄາຣຠາວໍ, ມຸຕ຺ຕາ ກປ຺ປາສຏ຺ຐິຠາວໍ, ກຫາປຓໍ ກປາລຂຓ຺ຑາທິຠາວໍ, ທ຺ວິປທຈຕຸປ຺ປທາ ກາຓກຸຓາທິຠາວນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຄ຺ຄິ ຑຫຕີຕິ ເອກສໍວຈ຺ຉເຣ ທ຺ວຕ຺ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຑາຫເກ ອວິຊ຺ຊມາເນປິ ອສນິອຄ຺ຄິ ວາ ປຕິຕ຺ວາ ຑຫຕິ, ອຕ຺ຕໂນວ ຘມ຺ມຕາຍ ອຸຏ຺ຐິໂຕ ປາວໂກ ວາ ຑຫຕິເຍວ. ນິຣຍນ຺ຕິ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອິເມສໍ ¶ ທສນ຺ນໍ ຐານານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຕ຺ວາປິ ເອກໍເສນ ສມ຺ປຣາເຍ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນິຣຍໍ ໂສປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ສຕ຺ຕມໍ.

ນ ¶ ນຄ຺ຄຈຣິຍາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ພຫຸຠຓ຺ຑິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາວຕ຺ຖິວາສີ ¶ ກິເຣໂກ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ຠຣິຍາຍ ກາລກຕາຍ ປພ຺ພຊິ. ໂສ ປພ຺ພຊນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິເວຓຎ຺ຈ ອຄ຺ຄິສາລຎ຺ຈ ຠຓ຺ຑຄພ຺ຠຎ຺ຈ ກາເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພມ຺ປິ ຠຓ຺ຑຄພ຺ຠໍ ສປ຺ປິມຘຸເຕລາທີຫິ ປູເຣຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ, ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຈ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ທາເສ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິກໍ ອາຫາຣໍ ປຈາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ພຫຸຠຓ຺ໂຑ ຈ ພຫຸປຣິກ຺ຂາໂຣ ຈ ອໂຫສິ. ຣຕ຺ຕິໍ ອຎ຺ຎໍ ນິວາສນປາຣຸປນໍ ໂຫຕິ, ທິວາ ອຎ຺ຎໍ ນິວາສນປາຣຸປນໍ ໂຫຕິ, ທິວາ ອຎ຺ຎໍ ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ເຕ ວສຕິ. ຕສ຺ເສກທິວສໍ ຈີວຣປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓານິ ສຸກ຺ຂາເປນ຺ຕສ຺ສ ເສນາສນຈາຣິກໍ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ສິມານິ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ອາວຸໂສ, ຠຄວຕາ ຕິຈີວຣານິ ອນຸຎ຺ຎາຕານິ, ຕ຺ວຎ຺ຈ ປນ ເອວໍ ອປ຺ປິຈ຺ຉສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເອວໍ ພຫຸປຣິກ຺ຂາໂຣ ຊາໂຕ’’ຕິ ຕໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ ¶ , ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຕິພຫຸຠຓ຺ໂຑ’’ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕໍ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອາຫ – ‘‘ກສ຺ມາ ປນ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ມຍາ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ຘມ຺ເມ ເທສິເຕ ເອວໍ ພຫຸຠຓ຺ໂຑ ຊາໂຕ’’ຕິ. ໂສ ຕາວຕ຺ຕເກເນວ ກຸປິໂຕ ‘‘ອິມິນາ ທານິ ນີຫາເຣນ ຈຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປາຣຸປນໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປຣິສມຊ຺ເຌ ເອກຈີວໂຣ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠຍມາໂນ ນນຸ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ປຸພ຺ເພ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປຄເວສໂກ ທກຣກ຺ຂສກາເລປິ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ຄເວສມາໂນ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ວິຫາສິ, ກສ຺ມາ ອິທານິ ເອວໍ ຄຣຸເກ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ປາຣຸປນໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຫາຍ ຐິໂຕສີຕິ. ໂສ ສຕ຺ຖຸ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຕໍ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອາວິຠາວຕ຺ຖໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈິໍສຸ. ຠຄວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ກເຖສິ –

ອຕີເຕ ¶ ກິຣ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ຕສ຺ສ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ມຫິໍສກຸມາໂຣຕິ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ຕສ຺ສ ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ຈນ຺ທກຸມາໂຣ ນາມ ອໂຫສິ. ເຕສໍ ມາຕຣິ ກາລກຕາຍ ຣາຊາ ອຎ຺ຎໍ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ສາປິ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ, ສູຣິຍກຸມາໂຣຕິສ຺ສ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣາຊາ ຕຸຏ຺ໂຐ ‘‘ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເຕ ວຣໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ອາຫ. ສາປິ ໂຂ, ‘‘ເທວ, ອິຈ຺ຉິຕກາເລ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ¶ ຣາຊານໍ ອາຫ – ‘‘ເທເວນ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຊາຕກາເລ ວໂຣ ທິນ຺ໂນ, ອິທານິ ເມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຣຊ຺ຊໍ ເທຫີ’’ຕິ ¶ . ຣາຊາ ‘‘ມມ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ຕາ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘາ ວິຍ ຊລນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ນ ສກ຺ກາ ຕສ຺ສ ຣຊ຺ຊໍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາປິ ຕໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈມານເມວ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ເມ ປຸຕ຺ຕານໍ ອນຕ຺ຖມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ປຸຕ຺ເຕ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕາ, ອຫໍ ສູຣິຍກຸມາຣສ຺ສ ຊາຕກາເລ ວຣໍ ອທາສິໍ, ອິທານິສ຺ສ ມາຕາ ຣຊ຺ຊໍ ຍາຈຕິ, ອຫໍ ຕສ຺ສ ນ ທາຕຸກາໂມ, ຕສ຺ສ ມາຕາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອນຕ຺ຖມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍ, ຄຈ຺ຉຖ ຕຸມ຺ເຫ, ອຣຎ຺ເຎ ວສິຕ຺ວາ ມມຈ຺ຈເຍນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ເຕ ປິຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປາສາທາ ໂອຕຣນ຺ເຕ ຣາຊງ຺ຄເຓ ກີຬມາໂນ ສູຣິຍກຸມາໂຣ ທິສ຺ວາ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ນິກ຺ຂມິ. ເຕສໍ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິຏ຺ຐກາເລ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິຕ຺ວາ ສູຣິຍກຸມາຣໍ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ເອຕໍ ສຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຈ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ປທຸມິນິປຓ຺ເຓຫິ ອຸທກໍ ອາຫຣາ’’ຕິ. ໂສ ປນ ສໂຣ ເວສ຺ສວຓ຺ຓສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ເອເກນ ທກຣກ຺ຂເສນ ລທ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ເວສ຺ສວຓ຺ໂຓ ຈ ຕໍ ອາຫ – ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ເທວຘມ຺ມຊານນເກ ເຍ ຈ ອຎ຺ເຎ ອິມໍ ສຣໍ ໂອຕຣນ຺ຕິ, ເຕ ຂາທິຕຸໍ ລຠສີ’’ຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂສ ຕໍ ສຣໍ ໂອຕິຓ຺ໂຓຕິຓ຺ເຓ ເທວຘມ຺ເມ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຊານນ຺ເຕ ຂາທຕິ, ສູຣິຍກຸມາໂຣປິ ¶ ຕໍ ສຣໍ ອວີມໍສິຕ຺ວາວ ໂອຕຣິ, ເຕນ ຈ ‘‘ເທວຘມ຺ເມ ຊານາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ‘‘ເທວຘມ຺ມາ ນາມ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ‘‘ຕ຺ວໍ ເທວຘມ຺ເມ ນ ຊານາສີ’’ຕິ ອຸທກໍ ປເວເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຠວເນ ຐເປສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຕໍ ຈິຣາຍນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຈນ຺ທກຸມາຣໍ ເປເສສິ. ໂສປິ ເຕນ ‘‘ເທວຘມ຺ເມ ຊານາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ‘‘ເທວຘມ຺ມາ ນາມ ຈຕສ຺ໂສ ທິສາ’’ຕິ ອາຫ. ທກຣກ຺ຂໂສ ຕມ຺ປິ ອຸທກໍ ປເວເສຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຐເປສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ມິມ຺ປິ ຈິຣາຍນ຺ເຕ ‘‘ອນ຺ຕຣາເຍນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ໂອຕຣຓປທໍເຍວ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ສໂຣ ຣກ຺ຂສປຣິຄ຺ຄຫິໂຕ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຂຄ຺ຄໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ຘນຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຣກ຺ຂໂສ ຕໍ ອໂນຕຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ວນກມ຺ມິກປຸຣິສເວເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ໂຠ ປຸຣິສ, ຕ຺ວໍ ມຄ຺ຄກິລນ຺ໂຕ, ກສ຺ມາ ອິມໍ ສຣໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຈ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ຠິສມຸລາລໍ ຂາທິຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜານິ ປິລນ຺ຘິຕ຺ວາ ນ ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາວ ‘‘ເອສ ໂສ ຍກ຺ໂຂ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຕຍາ ເມ ຠາຕໂຣ ຄຫິຕາ’’ຕິ ອາຫ. ອາມ, ມຍາ ຄຫິຕາຕິ. ກິໍ ກາຣຓາຕິ? ອຫໍ ອິມໍ ສຣໍ ໂອຕິຓ຺ໂຓຕິຓ຺ເຓ ລຠາມີຕິ ¶ . ກິໍ ປນ ສພ຺ເພວ ລຠສີຕິ? ເທວຘມ຺ມຊານນເກ ¶ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສເສ ລຠາມີຕິ. ອຕ຺ຖິ ປນ ເຕ ເທວຘມ຺ເມຫິ ອຕ຺ໂຖຕິ? ອາມ, ອຕ຺ຖີຕິ. ອຫໍ ກເຖສ຺ສາມີຕິ. ເຕນ ຫິ ກເຖຫີຕິ. ນ ສກ຺ກາ ກິລິຏ຺ເຐນ ຄຕ຺ເຕນ ກເຖຕຸນ຺ຕິ. ຍກ຺ໂຂ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ¶ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປາເຍຕ຺ວາ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕມຓ຺ຑປມຊ຺ເຌ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສຍມສ຺ສ ປາທມູເລ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສຸຓາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຫິຣິໂອຕ຺ຕປ຺ປສມ຺ປນ຺ນາ, ສຸກ຺ກຘມ຺ມສມາຫິຕາ;

ສນ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິສາ ໂລເກ, ເທວຘມ຺ມາຕິ ວຸຈ຺ຈເຣ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໖);

ຍກ຺ໂຂ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ໂນ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາຫ – ‘‘ປຓ຺ຑິຕ, ອຫໍ ເຕ ປສນ຺ໂນ, ເອກໍ ຠາຕຣໍ ທມ຺ມິ, ກຕຣໍ ອາເນມີ’’ຕິ? ‘‘ກນິຏ຺ຐໍ ອາເນຫີ’’ຕິ. ປຓ຺ຑິຕ, ຕ຺ວໍ ເກວລໍ ເທວຘມ຺ເມ ຊານາສິເຍວ, ນ ປນ ເຕສຸ ວຕ຺ຕສີຕິ. ກິໍ ກາຣຓາຕິ? ຍສ຺ມາ ເຊຏ຺ຐໍ ຐເປຕ຺ວາ ກນິຏ຺ຐໍ ອາຫຣາເປນ຺ໂຕ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິກກມ຺ມໍ ນ ກໂຣສີຕິ, ເທວຘມ຺ເມ ຈາຫໍ ຍກ຺ຂ ຊານາມິ, ເຕສຸ ຈ ວຕ຺ຕາມິ. ມຍຎ຺ຫິ ເອຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອິມໍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ຐາ. ເອຕສ຺ສ ຫິ ອຕ຺ຖາຍ ອມ຺ຫາກໍ ປິຕຣໍ ເອຕສ຺ສ ມາຕາ ຣຊ຺ຊໍ ຍາຈິ, ອມ຺ຫາກໍ ປນ ປິຕາ ຕໍ ວຣໍ ອທຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ອນຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ອຣຎ຺ເຎ ວາສໍ ອນຸຊານິ, ໂສ ກຸມາໂຣ ອນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄໂຕ. ‘‘ຕໍ ອຣຎ຺ເຎ ເອໂກ ຍກ຺ໂຂ ຂາທີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ນ ໂກຈິ ສທ຺ທຫິສ຺ສຕິ. ເຕນາຫໍ ຄຣຫຠຍຠີໂຕ ຕເມວາຫຣາເປມີຕິ. ຍກ຺ໂຂ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປສີທິຕ຺ວາ ‘‘ສາຘຸ ປຓ຺ຑິຕ, ຕ຺ວເມວ ເທວຘມ຺ເມ ຊານາສິ, ເທວຘມ຺ເມສຸ ຈ ວຕ຺ຕສີ’’ຕິ ທ຺ເວ ຠາຕໂຣ ອາເນຕ຺ວາ ອທາສິ. ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຍກ຺ຂຠາເວ ອາທີນວໍ ກເຖຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ໂສ ເຕນ ສຸສໍວິຫິຕາຣກ຺ໂຂ ຕສ຺ມິໍ ອຣຎ຺ເຎ ວສິຕ຺ວາ ປິຕຣິ ກາລກເຕ ຍກ຺ຂໍ ອາທາຍ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ¶ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈນ຺ທກຸມາຣສ຺ສ ອຸປຣຊ຺ຊໍ, ສູຣິຍກຸມາຣສ຺ສ ເສນາປຕິຏ຺ຐານໍ ທຕ຺ວາ ຍກ຺ຂສ຺ສ ຣມຓີເຍ ຐາເນ ອາຍຕນໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ຍຖາ ໂສ ລາຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຕຖາ ອກາສິ.

ສຕ຺ຖາ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ ‘‘ຕທາ ຣກ຺ຂໂສ ພຫຸຠຓ຺ຑິກຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ສູຣິຍກຸມາໂຣ ອານນ຺ໂທ, ຈນ຺ທກຸມາໂຣ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ມຫິໍສກຸມາໂຣ ປນ ອຫເມວາ’’ຕິ. ເອວໍ ສຕ຺ຖາ ຊາຕກໍ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຸພ຺ເພ ເທວຘມ຺ເມ ຄເວສມາໂນ ຫິຣິໂອຕ຺ຕປ຺ປສມ຺ປນ຺ໂນ ວິຈຣິຕ຺ວາ ອິທານິ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ອິມິນາ ນີຫາເຣນ ຐຕ຺ວາ ມມ ປຸຣໂຕ ‘ອປ຺ປິຈ຺ໂຉມ຺ຫີ’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ອຍຸຕ຺ຕໍ ອກາສິ. ນ ຫິ ສາຏກປຏິກ຺ເຂປາທິມຕ຺ເຕນ ສມໂຓ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ນ ¶ ນຄ຺ຄຈຣິຍາ ນ ຊຏາ ນ ປງ຺ກາ, ນານາສກາ ຖຓ຺ຑິລສາຍິກາ ວາ;

ຣໂຊຊລ຺ລໍ ອຸກ຺ກຸຏິກປ຺ປຘານໍ, ໂສເຘນ຺ຕິ ມຈ຺ຈໍ ອວິຕິຓ຺ຓກງ຺ຂ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນານາສກາຕິ ນ ອນສກາ, ຠຕ຺ຕປຏິກ຺ເຂປກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຖຓ຺ຑິລສາຍິກາຕິ ຠູມິສຍນາ. ຣໂຊຊລ຺ລນ຺ຕິ ກທ຺ທມເລປນາກາເຣນ ສຣີເຣ ສນ຺ນິຫິຕຣໂຊ ¶ . ອຸກ຺ກຸຏິກປ຺ປຘານນ຺ຕິ ອຸກ຺ກຸຏິກຠາເວນ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ໂຍ ຫິ ມຈ຺ໂຈ ‘‘ເອວໍ ອຫໍ ໂລກນິສ຺ສຣຓສງ຺ຂາຕໍ ສຸທ຺ຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອິເມສຸ ນຄ຺ຄຈຣິຍາທີສຸ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສມາທາຍ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ໂສ ເກວລໍ ມິຈ຺ຉາທສ຺ສນຎ຺ເຈວ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍ, ກິລມຖສ຺ສ ຈ ຠາຄີ ອສ຺ສ. ນ ຫິ ເອຕານິ ສຸສມາທິນ຺ນານິປິ ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກາຍ ກງ຺ຂາຍ ອວິຕິຓ຺ຓຠາເວນ ອວິຕິຓ຺ຓກງ຺ຂໍ ມຈ຺ຈໍ ໂສເຘນ຺ຕີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ພຫຸຠຓ຺ຑິກຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸ ອຏ຺ຐມໍ.

ອລງ຺ກໂຕ ເຈປີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສນ຺ຕຕິມຫາມຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ຫິ ເອກສ຺ມິໍ ກາເລ ຣຎ຺ໂຎ ປເສນທິໂກສລສ຺ສ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ກຸປິຕໍ ວູປສເມຕ຺ວາ ອາຄໂຕ. ອຖສ຺ສ ຣາຊາ ຕຸຏ຺ໂຐ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ຣຊ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ເອກໍ ¶ ນຈ຺ຈຄີຕກຸສລໍ ອິຕ຺ຖິໍ ອທາສິ. ໂສ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ສຸຣາມທມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘວຣຄໂຕ ນ຺ຫານຕິຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ຕໍ ທ຺ວາຣນ຺ຕເຣ ທິສ຺ວາ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘວຣຄໂຕວ ສີສໍ ຈາເລຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ສຕ຺ຖາ ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສິຕປາຕຸກຣເຓ ເຫຕູ’’ຕິ ¶ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ປຸຏ຺ໂຐ ສິຕກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ປສ຺ສານນ຺ທ, ສນ຺ຕຕິມຫາມຕ຺ຕໍ, ອຊ຺ຊ ສພ຺ພາຠຣຓປຏິມຓ຺ຑິໂຕວ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຈຕຸປ຺ປທິກຄາຖາວສາເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຕາລມຕ຺ເຕ ອາກາເສ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ມຫາຊໂນ ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ວຈນໍ ອສ຺ໂສສິ. ຕຕ຺ຖ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ປສ຺ສຖ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ກິຣິຍໍ, ມຸຂປ຺ປຕ຺ຕເມວ ຠາສຕິ, ອຊ຺ຊ ກິຣ ເອສ ເອວໍ ສຸຣາມທມຕ຺ໂຕ ຍຖາລງ຺ກໂຕວ ເອຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕິ, ອຊ຺ເຊວ ຕໍ ມຸສາວາເທນ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ¶ ຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ອໂຫ ພຸທ຺ຘານໍ ມຫານຸຠາວຕາ, ອຊ຺ຊ ພຸທ຺ຘລີຬຎ຺ເຈວ ສນ຺ຕຕິມຫາມຕ຺ຕລີຬຎ຺ຈ ທຏ຺ຐຸໍ ລຠິສ຺ສາມາ’’ຕິ.

ສນ຺ຕຕິມຫາມຕ຺ໂຕປິ ນ຺ຫານຕິຕ຺ເຖ ທິວສຠາຄໍ ອຸທກກີຬໍ ກີຬິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາປານຠູມິຍໍ ນິສີທິ. ສາປິ ອິຕ຺ຖີ ຣງ຺ຄມຊ຺ຌໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນຈ຺ຈຄີຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອາຣຠິ. ຕສ຺ສາ ສຣີຣລີຬາຍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ອປ຺ປາຫາຣຕາຍ ຕໍ ທິວສໍ ນຈ຺ຈຄີຕໍ ທສ຺ສຍມານາຍ ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິຍໍ ສຕ຺ຖກວາຕາ ສມຸຏ຺ຐາຍ ຫທຍມໍສໍ ກນ຺ຕິຕ຺ວາ ອຄມໍສຸ. ສາ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ມຸເຂນ ເຈວ ອກ຺ຂີຫິ ຈ ວິວເຏຫິ ກາລມກາສິ. ສນ຺ຕຕິມຫາມຕ຺ໂຕ ‘‘ອຸປຘາເຣຖ ນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ນິຣຸທ຺ຘາ, ສາມີ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕເຍວ ¶ ພລວໂສເກນ ອຠິຠູໂຕ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວສ຺ສ ສຕ຺ຕາຫໍ ປີຕສຸຣາ ຕຕ຺ຕກປາເລ ອຸທກພິນ຺ທຸ ວິຍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ອຄມາສິ. ໂສ ‘‘ນ ເມ ອິມໍ ໂສກໍ ອຎ຺ເຎ ນິພ຺ພາເປຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕຖາຄເຕນາ’’ຕິ ພລກາຍປຣິວຸໂຕ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ‘ເອວຣູໂປ ເມ ໂສໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕໍ ເມ ຕຸມ຺ເຫ ນິພ຺ພາເປຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຖາ’ຕິ ອາຄໂຕມ຺ຫິ, ປຏິສຣຓໍ ເມ ໂຫຖາ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ໂສກໍ ນິພ຺ພາເປຕຸໍ ສມຕ຺ຖສ຺ເສວ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄໂຕສິ. ອິມິສ຺ສາ ຫິ ອິຕ຺ຖິຍາ ອິມິນາວ ອາກາເຣນ ມຕກາເລ ¶ ຕວ ໂຣທນ຺ຕສ຺ສ ປຄ຺ຆຣິຕອສ຺ສູນິ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາສມຸທ຺ທານໍ ອຸທກໂຕ ອຕິເຣກຕຣານີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຍໍ ປຸພ຺ເພ ຕໍ ວິໂສເສຫິ, ປຈ຺ຉາ ເຕ ມາຫຸ ກິຎ຺ຈນໍ;

ມຊ຺ເຌ ເຈ ໂນ ຄເຫສ຺ສສິ, ອຸປສນ຺ໂຕ ຈຣິສ຺ສສີ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໙໕໕, ໑໑໐໕; ຈູຬນິ. ຊຕຸກຓ຺ຓິມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໖໘);

ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ສນ຺ຕຕິມຫາມຕ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອປ຺ປວຕ຺ຕນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປຣິນິພ຺ພານໍ ເມ ອນຸຊານາຖາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ເຕນ ກຕກມ຺ມໍ ຊານນ຺ໂຕປິ ‘‘ມຸສາວາເທນ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖໍ ສນ຺ນິປຕິຕາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ໂອກາສໍ ນ ລຠິສ຺ສນ຺ຕິ, ‘ພຸທ຺ຘລີຬຎ຺ເຈວ ສນ຺ຕຕິມຫາມຕ຺ຕລີຬຎ຺ຈ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’ຕິ ສນ຺ນິປຕິຕາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ອິມິນາ ກຕກມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸຎ຺ເຎສຸ ອາທຣໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ¶ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ ຕຍາ ກຕກມ຺ມໍ ມຍ຺ຫໍ ກເຖຫິ, ກເຖນ຺ໂຕ ຈ ຠູມິຍໍ ຐິໂຕ ອກເຖຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຕາລມຕ຺ເຕ ອາກາເສ ຐິໂຕ ກເຖຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກຕາລປ຺ປມາຓໍ ອຸຄ຺ຄມ຺ມ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ປຸນ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕຕາລປ຺ປມາເຓ ອາກາເສ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ສຸຓາຖ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ປຸພ຺ພກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຫ –

ອິໂຕ ¶ ເອກນວຸຕິກປ຺ເປ ວິປສ຺ສີສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘກາເລ ອຫໍ ພນ຺ຘຸມຕິນຄເຣ ເອກສ຺ມິໍ ກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິໍ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ປເຣສໍ ເຉທໍ ວາ ປີຬໍ ວາ ອກຣຓກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໂຆສກກມ຺ມໍ ທິສ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ມຫາຊນໍ ສມາທເປຕ຺ວາ ‘‘ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣຖ, ອຸໂປສຖທິວເສສຸ ອຸໂປສຖໍ ສມາທິຍຖ, ທານໍ ເທຖ, ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຖ, ພຸທ຺ຘຣຕນາທີຫິ ສທິສໍ ອຎ຺ຎໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອຸຄ຺ໂຆເສນ຺ໂຕ ວິຈຣາມິ. ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປິຕາ ພນ຺ຘຸມຕິມຫາຣາຊາ ມໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ, ກິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຈຣສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ເທວ, ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ຄຸຓໍ ປກາເສຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມສຸ ສມາທເປນ຺ໂຕ ວິຈຣາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ກຕ຺ຖ ນິສິນ຺ໂນ ວິຈຣສີ’’ຕິ ມໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ປທສາວ, ເທວາ’’ຕິ ¶ ມຍາ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຕາຕ, ນ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ວິຈຣິຕຸໍ ອຣຫສິ, ອິມໍ ປຸປ຺ຜທາມໍ ປິລນ຺ຘິຕ຺ວາ ອສ຺ສປິຏ຺ເຐ ນິສິນ຺ໂນວ ວິຈຣາ’’ຕິ ມຍ຺ຫໍ ມຸຕ຺ຕາທາມສທິສໍ ປຸປ຺ຜທາມໍ ທຕ຺ວາ ທນ຺ຕໍ ອສ຺ສໍ ອທາສິ. ອຖ ມໍ ຣຎ຺ຎາ ທິນ຺ນປຣິຫາເຣນ ຕເຖວ ອຸຄ຺ໂຆເສຕ຺ວາ ¶ ວິຈຣນ຺ຕໍ ປຸນ ຣາຊາ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ, ກິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຈຣສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຕເທວ, ເທວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຕາຕ, ອສ຺ໂສປິ ເຕ ນານຸຈ຺ຉວິໂກ, ອິຘ ນິສີທິຕ຺ວາ ວິຈຣາ’’ຕິ ຈຕຸສິນ຺ຘວຍຸຕ຺ຕຣຖໍ ອທາສິ. ຕຕິຍວາເຣປິ ເມ ຣາຊາ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ, ກິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຈຣສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຕເທວ, ເທວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຕາຕ, ຣໂຖປິ ເຕ ນານຸຈ຺ຉວິໂກ’’ຕິ ມຍ຺ຫໍ ມຫນ຺ຕໍ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ມຫາປສາຘນຎ຺ຈ ທຕ຺ວາ ເອກຎ຺ຈ ຫຕ຺ຖິໍ ອທາສິ. ສ຺ວາຫໍ ສພ຺ພາຠຣຓປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ເຘ ນິສິນ຺ໂນ ອສີຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຘມ຺ມໂຆສກກມ຺ມໍ ອກາສິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ກາຍໂຕ ຈນ຺ທນຄນ຺ໂຘ ວາຍຕິ, ມຸຂໂຕ ອຸປ຺ປລຄນ຺ໂຘ ວາຍຕິ. ອິທໍ ມຍາ ກຕກມ຺ມນ຺ຕິ.

ເອວໍ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ອາກາເສ ນິສິນ຺ໂນວ ເຕໂຊຘາຕຸໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ສຣີເຣ ອຄ຺ຄິຊາລາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ມໍສໂລຫິຕໍ ຌາເປສິ, ສຸມນປຸປ຺ຜານິ ວິຍ ຘາຕຸໂຍ ອວສິສ຺ສິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ສຸທ຺ຘວຕ຺ຖໍ ປສາເຣສິ, ຘາຕຸໂຍ ¶ ຕຕ຺ຖ ປຕິໍສຸ. ຕາ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຈຕຸມຫາປເຖ ຖູປໍ ກາເຣສິ ‘‘ມຫາຊໂນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎຠາຄີ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ, ‘‘ອາວຸໂສ, ສນ຺ຕຕິມຫາມຕ຺ໂຕ ຄາຖາວສາເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ໂຕເຍວ ອາກາເສ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕໍ ‘ສມໂຓ’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ອຸທາຫຸ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ປຸຕ຺ຕໍ ‘ສມໂຓ’ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂສ ສມໂຓ ສ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອລງ຺ກໂຕຕິ ວຕ຺ຖາຠຣເຓຫິ ປຏິມຓ຺ຑິໂຕ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ວຕ຺ຖາລງ຺ກາຣາທີຫິ ອລງ຺ກໂຕ ເຈປິ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາຍາທີຫິ ສມໍ ຈເຣຍ຺ຍ, ຣາຄາທິວູປສເມນ ສນ຺ໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍທມເນນ ທນ຺ໂຕ ຈຕຸມຄ຺ຄນິຍເມນ ນິຍໂຕ ເສຏ຺ຐຈຣິຍາຍ ¶ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ກາຍທຓ຺ຑາທີນໍ ໂອໂຣປິຕຕາຍ ສພ຺ເພສຸ ຠູເຕສຸ ນິຘາຍ ທຓ຺ຑໍ. ໂສ ເອວຣູໂປ ພາຫິຕປາປຕ຺ຕາ ¶ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິປິ ສມິຕປາປຕ຺ຕາ ສມໂຓຕິປິ ຠິນ຺ນກິເລສຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູຕິປິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພເຍວາຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ຫິຣີນິເສໂຘຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປິໂລຕິກຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ເອກໍ ປິໂລຕິກຂຓ຺ຑນິວຕ຺ຖໍ ກປາລໍ ອາທາຍ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣນ຺ຕໍ ທາຣກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເຕ ເອວໍ ວິຈຣິຕ຺ວາ ຊີວນໂຕ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂກ ມໍ ປພ຺ພາເຊສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຫໍ ປພ຺ພາເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຫຕ຺ຖາ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ທຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊສິ. ຕຎ຺ຈ ປນ ນິວຕ຺ຖປິໂລຕິກຂຓ຺ຑໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ປຣິສ຺ສາວນກຣຓມຕ຺ຕມ຺ປິ ຄຍ຺ຫູປຄໍ ກຎ຺ຈິ ປເທສໍ ອທິສ຺ວາ ກປາເລນ ສທ຺ຘິໍ ເອກິສ຺ສາ ຣຸກ຺ຂສາຂາຍ ຐເປສິ. ໂສ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ລທ຺ຘູປສມ຺ປໂທ ພຸທ຺ຘານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນລາຠສກ຺ກາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊມາໂນ ມຫຄ຺ຆານິ ຈີວຣານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ໂຕ ຖູລສຣີໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເມ ຊນສ຺ສ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ວິຈຣເຓນ, ອຕ຺ຕໂນ ປິໂລຕິກເມວ ນິວາເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິໂລຕິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຫິຣິກ ¶ ນິລ຺ລຊ຺ຊ ເອວຣູປານໍ ວຕ຺ຖານໍ ອຈ຺ຉາທນຏ຺ຐານໍ ປຫາຍ ອິມໍ ປິໂລຕິກຂຓ຺ຑໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ກປາລຫຕ຺ໂຖ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣິຕຸໍ ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ໂອວທິ, ໂອວທນ຺ຕສ຺ເສວ ປນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ສນ຺ນິສີທິ. ໂສ ຕໍ ປິໂລຕິກໍ ຕຕ຺ເຖວ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຫາຣເມວ ຄໂຕ. ໂສ ກຕິປາຫຈ຺ຈເຍນ ປຸນປິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕ຺ວາ ຕເຖວ ວຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິ, ປຸນປິ ຕເຖວາຕິ. ຕໍ ເອວໍ ອປຣາປຣໍ ວິຈຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ¶ ‘‘ກຫໍ ¶ , ອາວຸໂສ, ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉາມາວຸໂສ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເອເຕເນວ ນີຫາເຣນ ອຕ຺ຕໂນ ປິໂລຕິກຂຓ຺ຑເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ນິເສເຘຕ຺ວາ ກຕິປາເຫເນວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ຠິກ຺ຂູ ອາຫໍສຸ – ‘‘ກິໍ, ອາວຸໂສ, ນ ທານິ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉສິ, ນນຸ ອຍໍ ເຕ ວິຈຣຓມຄ຺ໂຄ’’ຕິ. ອາວຸໂສ, ອາຈຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ສໍສຄ຺ເຄ ສຕິ ຄໂຕມ຺ຫິ, ອິທານິ ປນ ເມ ຉິນ຺ໂນ ສໍສຄ຺ໂຄ, ເຕນສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ນ ຄຈ຺ຉາມີຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປິໂລຕິກຕ຺ເຖໂຣ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣຕີ’’ຕິ. ກິມາຫ, ຠິກ຺ຂເວຕິ? ອິທໍ ນາມ, ຠນ຺ເຕຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ສໍສຄ຺ເຄ ສຕິ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄໂຕ, ອິທານິ ປນສ຺ສ ສໍສຄ຺ໂຄ ຉິນ຺ໂນ, ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ນິເສເຘຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ຫິຣີນິເສໂຘ ປຸຣິໂສ, ໂກຈິ ໂລກສ຺ມິໍ ວິຊ຺ຊຕິ;

ໂຍ ນິທ຺ທໍ ອປໂພເຘຕິ, ອສ຺ໂສ ຠທ຺ໂຣ ກສາມິວ.

‘‘ອສ຺ໂສ ¶ ຍຖາ ຠທ຺ໂຣ ກສານິວິຏ຺ໂຐ,

ຊຫິສ຺ສຖ ທຸກ຺ຂມິທໍ ອນປ຺ປກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອກຸສລວິຕກ຺ກໍ ຫິຣິຍາ ນິເສເຘຕີຕິ ຫິຣີນິເສໂຘ. ໂກຈິ ໂລກສ຺ມິນ຺ຕິ ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ທຸລ຺ລໂຠ, ໂກຈິເທວ ໂລກສ຺ມິໍ ວິຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ນິທ຺ທນ຺ຕິ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນິທ຺ທໍ ອປຫຣນ຺ໂຕ ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ອປໂພເຘຕິ. ກສາມິວາຕິ ຍຖາ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ໂສ ອຕ຺ຕນິ ປຕມານໍ ກສໍ ອປຫຣຕິ, ອຕ຺ຕນິ ປຕິຕຸໍ ນ ເທຕິ. ໂຍ ເອວໍ ນິທ຺ທໍ ອປໂພເຘຕິ, ໂສ ທຸລ຺ລໂຠຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທຸຕິຍຄາຖາຍ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຍຖາ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ໂສ ປມາທມາຄມ຺ມ ກສາຍ ນິວິຏ຺ໂຐ, ອຫມ຺ປິ ນາມ ກສາຍ ປຫໂຏ’’ຕິ ອປຣຠາເຄ ອາຕປ຺ປໍ ກໂຣຕິ, ເອວໍ ຕຸມ຺ເຫປິ ອາຕາປິໂນ ສໍເວຄິໂນ ຠວຖ ¶ , ເອວໍຠູຕາ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາຍ ທຸວິຘາຍ ສທ຺ຘາຍ ຈ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີເລນ ຈ ກາຍິກເຈຕສິກວີຣິເຍນ ຈ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິສມາຘິນາ ຈ ກາຣຓາກາຣຓຊານນລກ຺ຂເຓນ ¶ ຘມ຺ມວິນິຈ຺ຉເຍນ ຈ ສມນ຺ນາຄຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ວາ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ວາ ວິຊ຺ຊານໍ, ປຎ຺ຈທສນ຺ນຎ຺ຈ ຈຣຓານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສມ຺ປນ຺ນວິຊ຺ຊາຈຣຓາ ¶ . ອຸປຏ຺ຐິຕສຕິຕາຍ ປຕິສ຺ສຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອິທໍ ອນປ຺ປກໍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ປຊຫິສ຺ສຖາຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ປິໂລຕິກຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ທສມໍ.

ອຸທກຎ຺ຫິ ນຍນ຺ຕີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສຸຂສາມເຓຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ອຕີຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິໂນ ຄນ຺ຘກຸມາໂຣ ນາມ ປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ປິຕຣິ ກາລກເຕ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ສກ຺ກາເຣນ ຕສ຺ເສວ ເສຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ ອທາສິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄນ຺ຘເສຏ຺ຐີຕິ ປຎ຺ຎາຍິ. ອຖສ຺ສ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ຘນຄພ຺ຠທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ, ‘‘ສາມິ, ອິທໍ ເຕ ເອຕ຺ຕກໍ ປິຕຸ ຘນໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ປິຕາມຫາທີນ’’ນ຺ຕິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ໂສ ຕໍ ຘນຣາສິໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ກິໍ ປນ ເຕ ອິມໍ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນ ຄມິໍສູ’’ຕິ. ‘‘ສາມິ, ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອຕ຺ຕນາ ກຕໍ ກຸສລາກຸສລເມວ ຫິ ອາທາຍ ສຕ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ເຕ ພາລຕາຍ ຘນໍ ສຓ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປຫາຍ ຄຕາ, ອຫໍ ປເນຕໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເອວໍ ປນ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ‘‘ທານໍ ວາ ທສ຺ສາມິ, ປູຊໍ ¶ ວາ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ສພ຺ພໍ ຂາທິຕ຺ວາວ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ໂສ ສຕສຫສ຺ສໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຜລິກມຍໍ ນ຺ຫານໂກຏ຺ຐກໍ ກາເຣສິ, ສຕສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ຜລິກມຍເມວ ນ຺ຫານຜລກໍ, ສຕສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ນິສີທນປລ຺ລງ຺ກໍ, ສຕສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ໂຠຊນປາຕິໍ, ສຕສຫສ຺ສເມວ ທຕ຺ວາ ໂຠຊນຏ຺ຐາເນ ມຓ຺ຑປໍ ກາຣາເປສິ, ສຕສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ໂຠຊນປາຕິຍາ ອາສິຕ຺ຕກູປຘານໍ ກາເຣສິ, ສຕສຫສ຺ເສເນວ ເຄເຫ ¶ ສີຫປຎ຺ຊຣໍ ສຓ຺ຐາເປສິ, ອຕ຺ຕໂນ ປາຕຣາສຕ຺ຖາຍ ສຫສ຺ສໍ ອທາສິ, ສາຍມາສຕ຺ຖາຍປິ ສຫສ຺ສເມວ. ປຸຓ຺ຓມທິວເສ ປນ ໂຠຊນຕ຺ຖາຍ ສຕສຫສ຺ສໍ ທາເປສິ, ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊນທິວເສ ສຕສຫສ຺ສໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນຄຣໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ – ‘‘ຄນ຺ຘເສຏ຺ຐິສ຺ສ ກິຣ ຠຕ຺ຕຠຸຎ຺ຊນາກາຣໍ ໂອໂລເກນ຺ຕູ’’ຕິ.

ມຫາຊໂນ ¶ ມຎ຺ຈາຕິມຎ຺ເຈ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສນ຺ນິປຕິ. ໂສປິ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນເກ ນ຺ຫານໂກຏ຺ຐເກ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນເກ ຜລເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ໂສຬສຫິ ຄນ຺ໂຘທກຆເຏຫິ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຕໍ ສີຫປຎ຺ຊຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິ. ອຖສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ອາສິຕ຺ຕກູປຘາເນ ຕໍ ປາຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນກໍ ໂຠຊນໍ ວຑ຺ເຒສຸໍ. ໂສ ນາຏກປຣິວຸໂຕ ເອວຣູປາຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຕໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ອປເຣນ ສມເຍນ ເອໂກ ຄາມິກມນຸສ຺ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິພ຺ພຍາຫຣຓຕ຺ຖໍ ທາຣຸອາທີນິ ຍານເກ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຫາຍກສ຺ສ ເຄເຫ ນິວາສໍ ຄຓ຺ຫິ. ຕທາ ປນ ປຸຓ຺ຓມທິວໂສ ¶ ໂຫຕິ. ‘‘ຄນ຺ຘເສຏ຺ຐິໂນ ຠຸຎ຺ຊນລີຬໍ ໂອໂລເກນ຺ຕູ’’ຕິ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ. ອຖ ນໍ ສຫາຍໂກ ອາຫ – ‘‘ສມ຺ມ, ຄນ຺ຘເສຏ຺ຐິໂນ ເຕ ຠຸຎ຺ຊນລີຬໍ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພໍ, ສມ຺ມາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ເອຫິ, ຄຈ຺ຉາມ, ອຍໍ ນຄເຣ ເຠຣີ ຈຣຕິ, ເອຕສ຺ສ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປສ຺ສາມາ’’ຕິ ນຄຣວາສີ ຊນປທວາສິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ມຫາຊໂນປິ ມຎ຺ຈາຕິມຎ຺ເຈ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ປສ຺ສຕິ. ຄາມວາສີ ຠຕ຺ຕຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາວ ນຄຣວາສິໍ ອາຫ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເອຕາຍ ປາຕິຍາ ຠຕ຺ຕປິຓ຺ເຑ ປິປາສາ ຊາຕາ’’ຕິ. ສມ຺ມ, ມາ ເອຕໍ ປຕ຺ຖຍິ, ນ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸນ຺ຕິ. ສມ຺ມ, ອລຠນ຺ໂຕ ນ ຊີວິສ຺ສາມີຕິ. ໂສ ຕໍ ປຏິພາຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ປຣິສປຣິຍນ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ ‘‘ປຓມາມິ ເຕ, ສາມີ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ມຫາສທ຺ທໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ເອໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຫໍ, ສາມີຕິ. ‘‘ກິເມຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອຍໍ ເອໂກ ຄາມວາສີ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາຕິຍໍ ຠຕ຺ຕປິຓ຺ເຑ ປິປາສໍ ອຸປາເທສິ, ເອກໍ ຠຕ຺ຕປິຓ຺ຑໍ ທາເປຖາ’’ຕິ. ‘‘ນ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກິໍ, ສມ຺ມ, ສຸຕໍ ເຕ’’ຕິ? ‘‘ສຸຕໍ ເມ, ອປິຈ ລຠນ຺ໂຕ ຊີວິສ຺ສາມິ, ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ເມ ມຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ປຸນປິ ວິຣວິ – ‘‘ອຍໍ ກິຣ, ສາມິ, ອລຠນ຺ໂຕ ມຣິສ຺ສຕິ, ຊີວິຕມສ຺ສ ເທຖາ’’ຕິ. ອມ຺ໂຠ ຠຕ຺ຕປິຓ຺ໂຑ ນາມ ສຕມ຺ປິ ອຄ຺ຆຕິ, ສຕທ຺ວຍມ຺ປິ ອຄ຺ຆຕິ. ໂຍ ໂຍ ຍາຈຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ທທມາໂນ ອຫໍ ¶ ກິໍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ? ສາມິ, ອຍໍ ອລຠນ຺ໂຕ ມຣິສ຺ສຕິ, ຊີວິຕມສ຺ສ ເທຖາຕິ. ນ ສກ຺ກາວ ມຸຘາ ລທ຺ຘຸໍ, ຍທິ ປນ ¶ ອລຠນ຺ໂຕ ນ ຊີວຕິ, ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ມມ ເຄເຫ ຠຕິໍ ກໂຣຕຸ, ເອວມສ຺ສ ຠຕ຺ຕປາຕິໍ ທາເປສ຺ສາມີຕິ. ຄາມວາສີ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ໂຫຕຸ, ສມ຺ມາ’’ຕິ ສຫາຍກໍ ວຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ປຫາຍ ‘‘ຠຕ຺ຕປາຕິອຕ຺ຖາຍ ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ຠຕິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ເຄຫໍ ປາວິສິ. ໂສ ຠຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອກາສິ. ເຄເຫ ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ວາ ທິວາ ວາ ສພ຺ພານິ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມານິ ກຕາເນວ ປຎ຺ຎາຍິໍສຸ. ‘‘ຠຕ຺ຕຠຕິໂກ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ສກລນຄເຣປິ ປຎ຺ຎາຍິ. ອຖສ຺ສ ທິວເສ ປຣິປຸຓ຺ເຓ ຠຕ຺ຕເວຍ຺ຍາວຏິໂກ ‘‘ຠຕ຺ຕຠຕິກສ຺ສ, ສາມິ, ທິວໂສ ປຸຓ຺ໂຓ, ທຸກ຺ກຣໍ ເຕນ ກຕໍ ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ຠຕິໍ ກໂຣນ຺ເຕນ, ເອກມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ນ ໂກປິຕປຸພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ອຖສ຺ສ ເສຏ຺ຐິ ອຕ຺ຕໂນ ສາຍປາຕຣາສຕ຺ຖາຍ ທ຺ເວ ສຫສ຺ສານິ, ຕສ຺ສ ປາຕຣາສຕ຺ຖາຍ ສຫສ຺ສນ຺ຕິ ຕີຓິ ¶ ສຫສ຺ສານິ ທາເປຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ອຊ຺ຊ ມຍ຺ຫໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ປຣິຫາຣໍ ຕສ຺ເສວ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ວຕ຺ວາ ຈ ປນ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ຈິນ຺ຕາມຓິໍ ນາມ ປິຍຠຣິຍໍ ອວເສສຊນມ຺ປິ ‘‘ອຊ຺ຊ ຕເມວ ປຣິວາເຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ຕສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເທສິ. ໂສ ເສຏ຺ຐິໂນ ນ຺ຫາໂນທເກນ ຕສ຺ເສວ ໂກຏ຺ຐເກ ຕສ຺ມິໍ ຜລເກ ນິສິນ຺ໂນ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ນິວາສນສາຏເກ ¶ ນິວາເສຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິ. ເສຏ຺ຐິປິ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ – ‘‘ຠຕ຺ຕຠຕິໂກ ຄນ຺ຘເສຏ຺ຐິສ຺ສ ເຄເຫ ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ປາຕິໍ ລຠິ, ຕສ຺ສ ຠຸຎ຺ຊນສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ໂອໂລເກນ຺ຕູ’’ຕິ. ມຫາຊໂນ ມຎ຺ຈາຕິມຎ຺ເຈ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ປສ຺ສຕິ, ຄາມວາສິສ຺ສ ໂອໂລກິໂຕໂລກິຕຏ຺ຐານໍ ກມ຺ປນາກາຣປ຺ປຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ນາຏກາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອຏ຺ຐສຸໍ, ຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຠຕ຺ຕປາຕິໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຐປຍິໍສຸ. ອຖສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຘວນເວລາຍ ຄນ຺ຘມາທເນ ເອໂກ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ກຕ຺ຖ ນຸ ໂຂ ອຊ຺ຊ ຠິກ຺ຂາຈາຣຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ຠຕ຺ຕຠຕິກໍ ອທ຺ທສ. ອຖ ໂສ ‘‘ອຍໍ ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕປາຕິໍ ລຠິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເອຕສ຺ສ ສທ຺ຘາ, ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສທ຺ຘາປິ ເອກຈ຺ເຈ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ເມ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ ເຈວ ມມ ຈ ສງ຺ຄຫກຣຓໍ ນິສ຺ສາຍ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ລຠິສ຺ສຕີ’’ຕິ ¶ ຎຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕມາທາຍ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິສນ຺ຕເຣນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຐິຕເມວ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ.

ໂສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ປຸພ຺ເພ ອທິນ຺ນຠາເວນ ເອກິສ຺ສາ ຠຕ຺ຕປາຕິຍາ ອຕ຺ຖາຍ ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ປຣເຄເຫ ຠຕິໍ ອກາສິໍ, ອິທານິ ເມ ອິທໍ ຠຕ຺ຕໍ ເອກໍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ, ສເຈ ປນ ນໍ ອຍ຺ຍສ຺ສ ທສ຺ສາມິ, ອເນການິປິ ກປ຺ປໂກຏິສຫສ຺ສານິ ຣກ຺ຂິສ຺ສຕິ ¶ , ອຍ຺ຍສ຺ເສວ ນໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ລທ຺ຘຠຕ຺ຕປາຕິໂຕ ເອກປິຓ຺ຑມ຺ປິ ມຸເຂ ອຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຕຓ຺ຫໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ສຍເມວ ປາຕິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາຕິໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ທຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປາຕິໍ ວາມຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ເຖນ ຕສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ອາກິຣິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຠຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຑ຺ຒເສສກາເລ ປຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ເຖນ ປິທຫິ. ອຖ ນໍ ໂສ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອໂກວ ປຏິວິໂສ ນ ສກ຺ກາ ທ຺ວິຘາ ກາຕຸໍ, ມາ ມໍ ອິຘໂລເກນ ສງ຺ຄຓ຺ຫຖ, ປຣໂລເກນ ສງ຺ຄຫເມວ ກໂຣຖ, ສາວເສສໍ ອກຕ຺ວາ ນິຣວເສສເມວ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ຫິ ໂຖກມ຺ປິ ອນວເສເສຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ນິຣວເສສທານໍ ນາມ, ຕໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ. ໂສ ຕຖາ ກໂຣນ຺ໂຕ ສພ຺ພໍ ທຕ຺ວາ ປຸນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອກໍ ຠຕ຺ຕປາຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ເມ ປຣເຄເຫ ຠຕິໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠູຕໍ, ອິທານິ ເມ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ສຸຂເມວ ໂຫຕຸ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສ຺ເສວ ຠາຄີ ອສ຺ສ’’ນ຺ຕິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ‘‘ເອວໍ ໂຫຕຸ, ຈິນ຺ຕາມຓິ ວິຍ ເຕ ສພ຺ພກາມທໂທ ມໂນສງ຺ກປ຺ປາ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ວິຍ ປູເຣນ຺ຕູ’’ຕິ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ –

‘‘ອິຈ຺ຉິຕໍ ¶ ປຕ຺ຖິຕໍ ຕຸຍ຺ຫໍ, ສພ຺ພເມວ ສມິຊ຺ຌຕຸ;

ສພ຺ເພ ປູເຣນ຺ຕຸ ສງ຺ກປ຺ປາ, ຈນ຺ໂທ ປນ຺ນຣໂສ ຍຖາ.

‘‘ອິຈ຺ຉິຕໍ ປຕ຺ຖິກໍ ຕຸຍ຺ຫໍ, ຂິປ຺ປເມວ ສມິຊ຺ຌຕຸ;

ສພ຺ເພ ປູເຣນ຺ຕຸ ສງ຺ກປ຺ປາ, ມຓິ ໂຊຕິຣໂສ ຍຖາ’’ຕິ. –

ວຕ຺ວາ ¶ ‘‘ອຍໍ ມຫາຊໂນ ຍາວ ຄນ຺ຘມາທນປພ຺ພຕຄມນາ ມໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ອາກາເສນ ຄນ຺ຘມາທນໍ ອຄມາສິ.

ມຫາຊໂນປິ ¶ ນໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕວ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຎ຺ຈສຕານໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອທາສິ. ສພ຺ເພ ອຕ຺ຕໂນ ປໂຫນກໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ‘‘ອປ຺ໂປ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ກຖໍ ປໂຫສີ’’ຕິ ນ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ພໍ. ຈຕ຺ຕາຣິ ຫິ ອຈິນ຺ເຕຍ຺ຍານິ (ອ. ນິ. ໔.໗໗) ວຸຕ຺ຕານິ, ຕຕ຺ຣາຍໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘວິສໂຍຕິ. ມຫາຊໂນ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທິຍ຺ຍມານໍ ທິສ຺ວາ ສາຘຸກາຣສຫສ຺ສານິ ປວຕ຺ເຕສິ, ອສນິສຕນິປາກສທ຺ໂທ ວິຍ ອໂຫສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຄນ຺ຘເສຏ຺ຐິ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠຕ຺ຕຠຕິໂກ ມຍາ ທິນ຺ນສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ຘາເຣຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ ມຎ຺ເຎ, ເຕນາຍໍ ມຫາຊໂນ ປຣິຫາສໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສນ຺ນິປຕິໂຕ ນທຕີ’’ຕິ. ໂສ ຕປ຺ປວຕ຺ຕິຊານນຕ຺ຖໍ ມນຸສ຺ເສ ເປເສສິ. ເຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕິຘາຣກາ ນາມ, ສາມິ, ເອວໍ ໂຫນ຺ຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ເສຏ຺ຐິ ຕໍ ສຸຕ຺ວາວ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓາຍ ປີຕິຍາ ຜຸຏ຺ຐສຣີໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ທຸກ຺ກຣໍ ເຕນ ກຕໍ, ອຫໍ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ເອວຣູປາຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຐິໂຕ ກິຎ຺ຈິ ທາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ’’ນ຺ຕິ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຍາ ອິທໍ ນາມ ກຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຫນ຺ທ, ສຫສ຺ສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕວ ທາເນ ມຍ຺ຫມ຺ປິ ປຕ຺ຕິໍ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ເສຏ຺ຐິປິສ຺ສ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອທາສິ.

ຈຕສ຺ໂສ ຫິ ສມ຺ປທາ ນາມ – ວຕ຺ຖຸສມ຺ປທາ, ປຈ຺ຈຍສມ຺ປທາ, ເຈຕນາສມ຺ປທາ, ຄຸຓາຕິເຣກສມ຺ປທາຕິ. ຕຕ຺ຖ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຣໂຫ ¶ ອຣຫາ ວາ ອນາຄາມີ ວາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ວຕ຺ຖຸສມ຺ປທາ ນາມ. ປຈ຺ຈຍານໍ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍສມ຺ປທາ ນາມ. ທານໂຕ ປຸພ຺ເພ ທານກາເລ ປຈ຺ຉາ ຠາເຄຕິ ຕີສຸ ກາເລສຸ ເຈຕນາຍ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຠາໂວ ເຈຕນາສມ຺ປທາ ນາມ. ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕຠາໂວ ຄຸຓາຕິເຣກສມ຺ປທາ ນາມາຕິ. ອິມສ຺ສ ຈ ຂີຓາສໂວ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ, ຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ລທ຺ຘຠາເວນ ປຈ຺ຈໂຍ ຘມ຺ມໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕີສຸ ກາເລສຸ ປຣິສຸທ຺ຘາ ເຈຕນາ, ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕມຕ຺ໂຕ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຄຸຓາຕິເຣໂກຕິ ຈຕສ຺ໂສປິ ¶ ສມ຺ປທາ ນິປ຺ຜນ຺ນາ. ເອຕາສໍ ອານຸຠາເວນ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ເສຏ຺ຐິໂນ ສນ຺ຕິກາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ລຠິ. ອປຣຠາເຄ ¶ ຈ ຣາຊາປິ ອິມິນາ ກຕກມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ປຕ຺ຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ມຫນ຺ຕໍ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ທຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ ອທາສິ. ຠຕ຺ຕຠຕິກເສຏ຺ຐີຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກາສິ. ໂສ ຄນ຺ຘເສຏ຺ຐິນາ ສທ຺ຘິໍ ສຫາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ເອກໂຕ ຂາທນ຺ໂຕ ປິວນ຺ໂຕ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສູປຏ຺ຐາກກຸເລ ¶ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາ ລທ຺ຘຄພ຺ຠປຣິຫາຣາ ກຕິປາຫຈ຺ຈເຍນ ‘‘ອໂຫ ວຕາຫໍ ປຎ຺ຈສເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສຕຣສໂຠຊນໍ ທຕ຺ວາ ກາສາຍວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ ສຸວຓ຺ຓສຣກໍ ອາທາຍ ອາສນປຣິຍນ຺ເຕ ນິສິນ຺ນາ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐາວເສສກໍ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ໂທຫຬິນີ ຫຸຕ຺ວາ ຕເຖວ ກຕ຺ວາ ໂທຫຬໍ ປຏິວິໂນເທສິ. ສາ ເສສມງ຺ຄເລສຸປິ ຕຖາຣູປເມວ ທານໍ ທຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິຕ຺ວາ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ‘‘ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສິກ຺ຂາປທານິ ເທຖາ’’ຕິ ເຖຣໍ ອາຫ. ເຖໂຣ ‘‘ກິມສ຺ສ ນາມ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເມ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ກສ຺ສຈິ ທຸກ຺ຂໍ ນາມ ນ ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ເຕເນວສ຺ສ ສຸຂກຸມາໂຣຕິ ນາມໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕເທວສ຺ສ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສິກ຺ຂາປທານິ ອທາສິ.

ຕທາ ເອວຎ຺ຈສ຺ສ ມາຕຸ ‘‘ນາຫໍ ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ສາ ຕສ຺ສ ກຓ຺ຓວິຊ຺ຌນມງ຺ຄລາທີສຸປິ ຕເຖວ ທານໍ ອທາສິ. ກຸມາໂຣປິ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກກາເລ ‘‘ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ອມ຺ມ, ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ສາ ‘‘ສາຘຸ, ຕາຕ, ນາຫໍ ຕວ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຖຣໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂຠເຊຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປຸຕ຺ໂຕ ເມ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ອິມາຫໍ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ວິຫາຣໍ ອາເນສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຖຣໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ຎາຕເກ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ‘‘ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເມ ຄິຫິກາເລ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກິຈ຺ຈໍ ອຊ຺ເຊວ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ສິຣິໂສຠຄ຺ເຄນ ວິຫາຣໍ ເນຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເທສິ. ເຖໂຣປິ ຕໍ, ‘‘ຕາຕ, ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາມ ທຸກ຺ກຣາ ¶ , ສກ຺ຂິສ຺ສສິ ອຠິຣມິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກຣິສ຺ສາມິ ໂວ, ຠນ຺ເຕ, ໂອວາທ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ທຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊສິ. ມາຕາປິຕໂຣປິສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕາ ອນ຺ໂຕວິຫາເຣເຍວ ສຕ຺ຕາຫໍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສຕຣສໂຠຊນໍ ທຕ຺ວາ ສາຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ອຄມໍສຸ. ອຏ຺ຐເມ ທິວເສ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ຄາມໍ ປວິຏ຺ເຐ ວິຫາເຣ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ສາມເຓຣໍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ¶ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ສາມເຓໂຣ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ມາຕິກາທີນິ ທິສ຺ວາ ປຓ຺ຑິຕສາມເຓໂຣ ວິຍ ປຸຈ຺ຉິ. ເຖໂຣປິ ຕສ຺ສ ຕເຖວ ພ຺ຍາກາສິ. ສາມເຓໂຣ ຕານິ ກາຣຓານິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຖ, ອຫໍ ນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເຖເຣນ ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍໍ ອຠິນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ສາມເຓຣ, ເທຫິ ມມ ປຕ຺ຕຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ¶ ປຕ຺ຕຈີວເຣ ຄຫິເຕ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕມາໂນ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍ຺ຫໍ ອາຫາຣໍ ອາຫຣມາໂນ ສຕຣສໂຠຊນໍ ອາຫເຣຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອາຫ. ກຸໂຕ ຕໍ ລຠິສ຺ສາມີຕິ? ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ເຎນ ອລຠນ຺ໂຕ ມມ ປຸຎ຺ເຎນ ລຠິສ຺ສຖ, ຠນ຺ເຕຕິ. ອຖສ຺ສ ເຖໂຣ ກຸຎ຺ຈິກໍ ທຕ຺ວາ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ໂສປິ ວິຫາຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ຄພ຺ຠໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ປວິສິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປິຘາຍ ອຕ຺ຕໂນ ກາເຍ ຎາຓໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ນິສີທິ.

ຕສ຺ສ ຄຸຓເຕເຊນ ສກ຺ກສ຺ສ ອາສນໍ ອຸຓ຺ຫາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ສກ຺ໂກ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ສາມເຓຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສຸຂສາມເຓໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ທຕ຺ວາ ‘ສມຓຘມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ນິວຕ຺ໂຕ, ມຍາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາເຊ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ຕາຕາ, ວິຫາຣສ຺ສູປວເນ ທຸສ຺ສທ຺ທເກ ¶ ສກຸເຓ ປລາເປຖາ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ເຕ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ສາມນ຺ຕາ ອາຣກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ວິມານານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຖາ’’ຕິ ອາຓາເປສິ. ເຕປິ ຕຖາ ກຣິໍສຸ. ສຍມ຺ປິ ອາວິຎ຺ຉນຏ຺ຐາເນ ອາຣກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິ. ວິຫາໂຣ ສນ຺ນິສິນ຺ໂນ ນິຣໂວ ອໂຫສິ. ສາມເຓໂຣ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ເຕນ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຕີຓິ ມຄ຺ຄຜລານິ ປາປຸຓິ. ເຖໂຣ ‘‘ສາມເຓເຣນ ‘ສຕຣສໂຠຊນໍ ອາຫເຣຍ຺ຍາຖາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ຆເຣ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸ’’ນ຺ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຊ຺ຌາສຍສມ຺ປນ຺ນໍ ອຸປຏ຺ຐາກຕຸລໍ ທິສ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສາຘຸ ໂວ ກຕໍ ອຊ຺ຊ ອິຘາຄຈ຺ຉນ຺ເຕຫີ’’ຕິ ເຕຫິ ຕຸຏ຺ຐມານເສຫິ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກໍ ທຕ຺ວາ ຍາວ ຠຕ຺ຕກາລໍ ຘມ຺ມກຖໍ ຍາຈິໂຕ ເຕສໍ ສາຣຓີຍຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ກາລໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ. ອຖສ຺ສ ສຕຣສໂຠຊນໍ ທຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕຸກາມໍ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຠຸຎ຺ຊຖ, ຠນ຺ເຕ, ອປຣມ຺ປິ ເຕ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຖຣໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ປຸນ ປຕ຺ຕປູຣໍ ອທໍສຸ. ເຖໂຣ ຕໍ ອາທາຍ ‘‘ສາມເຓໂຣ ເມ ຉາໂຕ’’ຕິ ຕຸຣິຕຕຸຣິໂຕ ¶ ວິຫາຣໍ ປາຍາສິ. ຕໍ ທິວສໍ ສຕ຺ຖາ ປາໂຕວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ໂນວ ອາວຊ຺ເຊສິ – ‘‘ອຊ຺ຊ ສຸຂສາມເຓໂຣ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ທຕ຺ວາ ‘ສມຓຘມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ນິວຕ຺ໂຕ, ນິປ຺ຜນ຺ນໍ ນຸ ໂຂ ຕສ຺ສ ກິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕິຓ຺ຓໍເຍວ ມຄ຺ຄຜລານໍ ປຕ຺ຕຠາວໍ ທິສ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິປິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສຕາຍໍ ອຊ຺ຊ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ¶ , ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ປນ ‘ສາມເຓໂຣ ເມ ຉາໂຕ’ຕິ ເວເຄນ ຠຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ນິກ຺ຂມຕິ, ສເຈ ອິມສ຺ມິໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣິສ຺ສຕິ, ອິມສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ມຍາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ອາຣກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ຐຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິ.

ເຖໂຣປິ ຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣິ. ອຖ ນໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉິ. ປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊນາວສາເນ ສາມເຓໂຣ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ສຕ຺ຖາ ເຖຣໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສາມເຓຣສ຺ສ ¶ ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ອາໂກເຏສິ. ສາມເຓໂຣປິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຖຣສ຺ສ ຠຕ຺ເຕນ ອນຕ຺ຖິກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກກຸມາໂຣ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ ນີຈາສນຏ຺ຐານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ໂຘວິ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ອາຣກ຺ຂໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສຸໍ. ຈນ຺ທິມສູຣິຍາປິ ວິມານານິ ມຸຎ຺ຈິໍສຸ. ສກ຺ໂກປິ ອາວິຎ຺ຉນຏ຺ຐາເນ ອາຣກ຺ຂໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ສູຣິໂຍ ນຠມຊ຺ຌໍ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕເຍວ ປຎ຺ຎາຍິ. ຠິກ຺ຂູ ‘‘ສາຍນ຺ໂຫ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ສາມເຓເຣນ ຈ ອິທາເນວ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕໍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຊ຺ຊ ປຸພ຺ພຓ຺ໂຫ ພລວາ ຊາໂຕ, ສາຍນ຺ໂຫ ມນ຺ໂທ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຊ຺ຊ ປຸພ຺ພຓ຺ໂຫ ພລວາ ຊາໂຕ, ສາຍນ຺ໂຫ ມນ຺ໂທ, ສາມເຓເຣນ ¶ ຈ ອິທາເນວ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕໍ, ອຖ ຈ ປນ ສູຣິໂຍ ນຠມຊ຺ຌໍ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕເຍວ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ເອວເມວໍ ໂຫຕິ ປຸຎ຺ຎວນ຺ຕານໍ ສມຓຘມ຺ມກຣຓກາເລ. ອຊ຺ຊ ຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ສາມນ຺ຕາ ອາຣກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ວິມານານິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ, ສກ຺ໂກ ອາວິຎ຺ຉນເກ ອາຣກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິ, ອຫມ຺ປິ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ອາຣກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິໍ, ອຊ຺ຊ ສຸຂສາມເຓໂຣ ມາຕິກາຍ ອຸທກໍ ຫຣນ຺ເຕ, ອຸສຸກາເຣ ອຸສຸໍ ອຸຊຸໍ ກໂຣນ຺ເຕ ¶ , ຕຈ຺ຉເກ ຈກ຺ກາທີນິ ກໂຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ທເມຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຸທກຎ຺ຫິ ນຍນ຺ຕິ ເນຕ຺ຕິກາ, ອຸສຸກາຣາ ນມຍນ຺ຕິ ເຕຊນໍ;

ທາຣຸໍ ນມຍນ຺ຕິ ຕຈ຺ຉກາ, ອຕ຺ຕານໍ ທມຍນ຺ຕິ ສຸພ຺ພຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸພ຺ພຕາຕິ ສຸວທາ, ສຸເຂນ ໂອວທິຕພ຺ພາ ອນຸສາສິຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ໂກ ¶ ¶ ¶ ນຸ ຫາໂສ ກິມານນ຺ໂທຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວິສາຂາຍ ສຫາຍິກາໂຍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ປຎ຺ຈສຕາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ‘‘ເອວໍ ອິມາ ອປ຺ປມາທວິຫາຣິນິໂຍ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຠຣິຍາໂຍ ວິສາຂໍ ມຫາອຸປາສິກໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປສຸໍ. ຕາ ອຸຍ຺ຍານໍ ວາ ວິຫາຣໍ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິໂຍ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕາ ເອກສ຺ມິໍ ກາເລ ‘‘ສຕ຺ຕາຫໍ ສຸຣາຉໂຓ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຉເຓ ສງ຺ຆຸຏ຺ເຐ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສາມິການໍ ສຸຣໍ ປຏິຍາເທສຸໍ. ເຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ສຸຣາຉຓໍ ກີຬິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐເມ ທິວເສ ກມ຺ມນ຺ຕເຠຣິຍາ ນິກ຺ຂນ຺ຕາຍ ກມ຺ມນ຺ເຕ ອຄມໍສຸ. ຕາປິ ອິຕ຺ຖິໂຍ ‘‘ມຍໍ ສາມິການໍ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຣໍ ປາຕຸໍ ນ ລຠິມ຺ຫາ, ອວເສສາ ສຸຣາ ຈ ອຕ຺ຖິ, ອິທໍ ຍຖາ ເຕ ນ ຊານນ຺ຕິ, ຕຖາ ປິວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວິສາຂາຍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອິຈ຺ຉາມ, ອຍ຺ເຍ, ອຸຍ຺ຍານໍ ທຏ຺ຐຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ສາຘຸ, ອມ຺ມາ, ເຕນ ຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ກຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາກາເຣນ ¶ ສຸຣໍ ນີຫຣາເປຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ປິວິຕ຺ວາ ມຕ຺ຕາ ວິຈຣິໍສຸ. ວິສາຂາປິ ‘‘ອຍຸຕ຺ຕໍ ອິມາຫິ ກຕໍ, ອິທານິ ມໍ ‘ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວິກາ ວິສາຂາ ສຸຣໍ ປິວິຕ຺ວາ ວິຈຣຕີ’ຕິ ຕິຕ຺ຖິຍາປິ ຄຣຫິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ອາຫ – ‘‘ອມ຺ມາ ອຍຸຕ຺ຕໍ ໂວ ກຕໍ, ມມປິ ອຍໂສ ອຸປ຺ປາທິໂຕ, ສາມິກາປິ ໂວ ກຸຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕິ, ອິທານິ ກິໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ. ຄິລານາລຍໍ ທສ຺ສຍິສ຺ສາມ, ອຍ຺ເຍຕິ. ເຕນ ຫິ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຖ ສເກນ ກມ຺ເມນາຕິ. ຕາ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄິລານາລຍໍ ກຣິໍສຸ. ອຖ ຕາສໍ ສາມິກາ ‘‘ອິຕ຺ຖນ຺ນາມາ ຈ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມາ ຈ ກຫ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຄິລານາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອທ຺ຘາ ເອຕາຫິ ອວເສສສຸຣາ ປີຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຕາ ໂປເຖຕ຺ວາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາເປສຸໍ. ຕາ ອປຣສ຺ມິມ຺ປິ ຉຓວາເຣ ຕເຖວ ສຸຣໍ ປິວິຕຸກາມາ ວິສາຂໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ອຍ຺ເຍ, ອຸຍ຺ຍານໍ ໂນ ເນຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ປຸພ຺ເພປິ ເມ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອຍໂສ ອຸປ຺ປາທິໂຕ, ຄຈ຺ຉຖ, ນ ໂວ ອຫໍ ເນສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕາຍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ‘‘ອິທານິ ເອວໍ ນ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສມ຺ມນ຺ຕຍິຕ຺ວາ ປຸນ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຫໍສຸ, ‘‘ອຍ຺ເຍ ¶ , ພຸທ຺ຘປູຊໍ ກາຕຸກາມາມ຺ຫາ, ວິຫາຣໍ ໂນ ເນຫີ’’ຕິ. ອິທານິ ອມ຺ມາ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ຄຈ຺ຉຖ, ປຣິວຈ຺ຉໍ ກໂຣຖາຕິ. ຕາ ຈງ຺ໂກຏເກຫິ ຄນ຺ຘມາລາທີນິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ສຸຣາປຸຓ຺ເຓ ມຸຏ຺ຐິວາຣເກ ¶ ຫຕ຺ເຖຫິ ໂອລມ຺ເພຕ຺ວາ ມຫາປເຏ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ວິສາຂໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ວິຫາຣໍ ປວິສມານາ ເອກມນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຸຏ຺ຐິວາຣເກເຫວ ສຸຣໍ ປິວິຕ຺ວາ ວາຣເກ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ສຕ຺ຖຸ ປຸຣໂຕ ນິສີທິໍສຸ ¶ .

ວິສາຂາ ‘‘ອິມາສໍ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມໍ ກເຖຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຕາປິ ມທເວເຄນ ກມ຺ປມານສຣີຣາ ‘‘ອິຈ຺ຈາມ, ຄາຍາມາ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທສຸໍ. ອເຖກາ ມາຣກາຍິກາ ເທວຕາ ‘‘ອິມາສໍ ສຣີເຣ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປຸຣໂຕ ວິປ຺ປກາຣໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕາສໍ ສຣີເຣ ອຘິມຸຈ຺ຈິ. ຕາສຸ ເອກຈ຺ຈາ ສຕ຺ຖຸ ປຸຣໂຕ ປາຓິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຫສິຕຸໍ, ເອກຈ຺ຈາ ນຈ຺ຈິຕຸໍ ອາຣຠິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ນ ອິທານິ ມາຣກາຍິການໍ ໂອຕາຣໍ ລຠິຕຸໍ ທສ຺ສາມິ. ນ ຫິ ມຍາ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ປາຣມິໂຍ ປູເຣນ຺ເຕນ ມາຣກາຍິການໍ ໂອຕາຣລາຠຕ຺ຖາຍ ປູຣິຕາ’’ຕິ ຕາ ສໍເວເຊຕຸໍ ຠມຸກໂລມໂຕ ຣສ຺ມິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ຕາວເທວ ອນ຺ຘກາຣຕິມິສາ ອໂຫສິ. ຕາ ຠີຕາ ອເຫສຸໍ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິຕາ. ເຕນ ຕາສໍ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ສຸຣາ ຊີຣິ. ສຕ຺ຖາ ນິສິນ຺ນປລ຺ລງ຺ເກ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ສິເນຣຸມຸທ຺ຘນິ ຐຕ຺ວາ ອຸຓ຺ຓາໂລມໂຕ ຣສ຺ມິໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ຕງ຺ຂຓໍເຍວ ຈນ຺ທສຫສ຺ສຸຄ຺ຄມນໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຈ຺ຉມານາຫິ ປມຕ຺ຕາຫິ ອາຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຫິ ປມາເທເນວ ມາຣກາຍິກາ ເທວຕາ ໂອຕາຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ຫສາທີນໍ ອກຣຓຏ຺ຐາເນ ຫສາທີນິ ກາຣາເປສິ, ອິທານິ ຕຸມ຺ເຫຫິ ຣາຄາທີນໍ ¶ ອຄ຺ຄີນໍ ນິພ຺ພາປນຕ຺ຖາຍ ອຸສ຺ສາຫໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ໂກ ນຸ ຫາໂສ ກິມານນ຺ໂທ, ນິຈ຺ຈໍ ປຊ຺ຊລິເຕ ສຕິ;

ອນ຺ຘກາເຣນ ໂອນທ຺ຘາ, ປທີປໍ ນ ຄເວສຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອານນ຺ໂທຕິ ຕຸຏ຺ຐິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອິມສ຺ມິໍ ໂລກສນ຺ນິວາເສ ຣາຄາທີຫິ ເອກາທສຫິ ອຄ຺ຄີຫິ ນິຈ຺ຈໍ ປຊ຺ຊລິເຕ ສຕິ ໂກ ນຸ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຫາໂສ ວາ ¶ ຕຸຏ຺ຐິ ວາ? ນນຸ ເອສ ອກຕ຺ຕພ຺ພຣູໂປເຍວ. ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸເກນ ຫິ ອວິຊ຺ຊານ຺ຘກາເຣນ ໂອນທ຺ຘາ ຕຸມ຺ເຫ ຕສ຺ເສວ ອນ຺ຘກາຣສ຺ສ ວິຘມນຕ຺ຖາຍ ກິໍ ກາຣຓາ ຎາຓປ຺ປທີປໍ ນ ຄເວສຖ ນ ກໂຣຖາຕິ.

ເທສນາວສາເນ ປຎ຺ຈສຕາປິ ຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ຕາສໍ ອຈລສທ຺ຘາຍ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສິເນຣຸມຕ຺ຖກາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘາສເນ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ວິສາຂາ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສຸຣາ ນາເມສາ ປາປິກາ. ເອວຣູປາ ຫິ ນາມ ອິມາ ¶ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຕຸມ຺ຫາທິສສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຸຣໂຕ ນິສີທິຕ຺ວາ ອິຣິຍາປຖມຕ຺ຕມ຺ປິ ສຓ຺ຐາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕິໂຍ ອຸຏ຺ຐາຍ ປາຓິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຫສນຄີຕນຈ຺ຈາທີນິ ອາຣຠິໍສູ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອາມ, ວິສາເຂ, ປາປິກາ ເອວ ເອສາ ສຸຣາ ນາມ. ເອຕຎ຺ຫິ ນິສ຺ສາຍ ອເນເກ ສຕ຺ຕາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກທາ ປເນສາ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕສ຺ສາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ກເຖຕຸໍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ກຸມ຺ຠຊາຕກໍ (ຊາ. ໑.໑໖.໓໓ ອາທໂຍ) ກເຖສີຕິ.

ປສ຺ສ ¶ ຈິຕ຺ຕກຕນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສິຣິມໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາ ກິຣ ຣາຊຄເຫ ອຠິຣູປາ ຄຓິກາ. ເອກສ຺ມິໍ ປນ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ສຸມນເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠຣິຍາຍ ປຸຓ຺ຓກເສຏ຺ຐິສ຺ສ ຘີຕາຍ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ນາມ ອຸປາສິກາຍ ອປຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕໍ ປສາເທຕຸກາມາ ຕສ຺ສາ ເຄເຫ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ຂມາເປຕ຺ວາ ຕໍ ທິວສໍ ທສພລສ຺ສ ຠຕ຺ຕານຸໂມທນໍ ສຸຕ຺ວາ –

‘‘ອກ຺ໂກເຘນ ຊິເນ ໂກຘໍ, ອສາຘຸໍ ສາຘຸນາ ຊິເນ;

ຊິເນ ກທຣິຍໍ ທາເນນ, ສຈ຺ເຈນາລິກວາທິນ’’ນ຺ຕິ. (ຊາ. ໑.໒.໒; ຘ. ປ. ໒໒໓) –

ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ¶ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປາປຸຓິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ປນ ໂກຘວຄ຺ເຄ ອນຸໂມທນຄາຖາວຓ຺ຓນາຍເມວ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ເອວໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ຕາ ປນ ສິຣິມາ ທສພລໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ອຏ຺ຐກຠຕ຺ຕໍ ນິພທ຺ຘໍ ທາເປສິ. ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິພທ຺ຘໍ ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂູ ເຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ‘‘ສປ຺ປິໍ ຄຓ຺ຫຖ, ຂີຣໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ເຕສໍ ປຕ຺ເຕ ປູເຣຕິ. ເອເກນ ລທ຺ຘໍ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ປໂຫຕິ. ເທວສິກໍ ໂສຬສກຫາປຓປຣິພ຺ພເຍນ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ທີຍຕິ. ອເຖກທິວສໍ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຕສ຺ສາ ເຄເຫ ອຏ຺ຐກຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕິໂຍຊນມຕ຺ຖເກ ເອກໍ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ. ອຖ ນໍ ສາຍໍ ເຖຣຸປຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ນໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ອາວຸໂສ, ກຫໍ ຠິກ຺ຂໍ ¶ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ. ສິຣິມາຍ ອຏ຺ຐກຠຕ຺ຕໍ ເມ ຠຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ມນາປໍ ກຕ຺ວາ ເທຕິ, ອາວຸໂສຕິ. ‘‘ນ ສກ຺ກາ ຕສ຺ສາ ຠຕ຺ຕໍ ວຓ຺ເຓຕຸໍ, ອຕິວິຍ ປຓີຕໍ ກຕ຺ວາ ເທຕິ, ເອເກນ ¶ ລທ຺ຘໍ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ປໂຫຕິ, ຕສ຺ສາ ປນ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໂຕປິ ທສ຺ສນເມວ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ. ສາ ຫິ ອິຕ຺ຖີ ເອວຣູປາ ຈ ເອວຣູປາ ຈາ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ຄຸເຓ ວຓ຺ເຓສິ.

ອເຖໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຕສ຺ສາ ຄຸຓກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ອທສ຺ສເນເນວ ສິເນຫໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ທຏ຺ຐຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວສ຺ສຄ຺ຄໍ ກເຖຕ຺ວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຐິຕິກໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສ຺ເວ, ອາວຸໂສ, ຕສ຺ມິໍ ເຄເຫ ຕ຺ວໍ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐກຠຕ຺ຕໍ ລຠິສ຺ສສີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາທາຍ ປກ຺ກນ຺ໂຕປິ ປາໂຕວ ອຣຸເຓ ອຸຄ຺ຄເຕ ສລາກຄ຺ຄໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ເຄເຫ ອຏ຺ຐກຠຕ຺ຕໍ ລຠິ. ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ຫິຍ຺ໂຍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ, ຕສ຺ສ ຄຕເວລາຍເມວ ອສ຺ສາ ສຣີເຣ ໂຣໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ມາ ສາ ອາຠຣຓານິ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ອຖສ຺ສາ ທາສິໂຍ ອຏ຺ຐກຠຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ອາຄເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສາ ສຫຕ຺ຖາ ປຕ຺ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສີທາເປຕຸໍ ວາ ປຣິວິສິຕຸໍ ວາ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ທາສິໂຍ ອາຓາເປສິ – ‘‘ອມ຺ມາ ປຕ຺ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ, ອຍ຺ເຍ, ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ປາເຍຕ຺ວາ ຂຊ຺ຊກໍ ທຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕເວລາຍ ¶ ປຕ຺ເຕ ປູເຣຕ຺ວາ ເທຖາ’’ຕິ. ຕາ ‘‘ສາຘຸ, ອຍ຺ເຍ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູ ປເວເສຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ປາເຍຕ຺ວາ ຂຊ຺ຊກໍ ທຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕເວລາຍ ຠຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ປູເຣຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ສາ ‘‘ມໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເນຖ, ອຍ຺ເຍ, ວນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕາຫິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິກໍ ນີຕາ ເວຘມາເນນ ສຣີເຣນ ຠິກ຺ຂູ ວນ຺ທິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ¶ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຄິລານາຍ ຕາວ ເອວຣູປາ ອຍໍ ເອຕິສ຺ສາ ຣູປໂສຠາ, ອໂຣຄກາເລ ປນ ສພ຺ພາຠຣຓປຏິມຓ຺ຑິຕາຍ ອິມິສ຺ສາ ກີທິສີ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ອເນກວສ຺ສໂກຏິສນ຺ນິຈິໂຕ ກິເລໂສ ສມຸທາຈຣິ, ໂສ ອຎ຺ຎາຓີ ຫຸຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ປຕ຺ຕມາທາຍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ປິຘາຍ ເອກມນ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ.

ອຖ ນໍ ເອໂກ ສຫາຍໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຍາຈນ຺ໂຕປິ ໂຠເຊຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ໂສ ຉິນ຺ນຠຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ຕໍ ທິວສເມວ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ສິຣິມາ ກາລມກາສິ. ຣາຊາ ສຕ຺ຖຸ ສາສນໍ ເປເສສິ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຊີວກສ຺ສ ກນິຏ຺ຐຠຄິນີ, ສິຣິມາ, ກາລມກາສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສາສນໍ ປຫິຓິ ‘‘ສິຣິມາຍ ຌາປນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ອາມກສຸສາເນ ຕໍ ຍຖາ ກາກສຸນຂາທໂຍ ນ ຂາທນ຺ຕິ, ຕຖາ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຣກ຺ຂາເປຖາ’’ຕິ. ຣາຊາປິ ຕຖາ ອກາສິ. ປຏິປາຏິຍາ ຕໂຍ ທິວສາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ທິວເສ ສຣີຣໍ ອຸທ຺ຘຸມາຍິ, ນວຫິ ວຓມຸເຂຫິ ປຸຬວາ ປຄ຺ຆຣິໍສຸ ¶ , ສກລສຣີຣໍ ຠິນ຺ນໍ ສາລິຠຕ຺ຕຈາຏິ ວິຍ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ – ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ເຄຫຣກ຺ຂເກ ທາຣເກ ສິຣິມາຍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ອຏ຺ຐ ກຫາປຓານິ ທຓ຺ໂຑ’’ຕິ. ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິ ກຎ຺ຈ ເປເສສິ – ‘‘ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸໂຂ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ສິຣິມາຍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ສິຣິມາຍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ໂສປິ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ¶ ທິວເສ ກສ຺ສຈິ ວຈນໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຉິນ຺ນຠຕ຺ໂຕວ ນິປຊ຺ຊິ. ປຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ປູຕິກໍ ຊາຕໍ, ປຕ຺ເຕ ມລໍ ອຸຏ຺ຐຫິ. ອຖ ນໍ ໂສ ສຫາຍໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຖາ ສິຣິມາຍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕຖາ ຉາຕຊ຺ຌຕ຺ໂຕປິ ‘‘ສິຣິມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕປເທເຍວ ສຫສາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ຠຓສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສຕ຺ຖາ ສິຣິມໍ ທຏ຺ຐຸໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ຄມິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ອາມ, ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຕ຺ຕໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຖວິກາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ອຄມາສິ. ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ເອກປສ຺ເສ ອຏ຺ຐາສິ, ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆປິ ຣາຊປຣິສາປິ ອຸປາສກປຣິສາປິ ອຸປາສິກາປຣິສາປິ ເອເກກປສ຺ເສ ອຏ຺ຐໍສຸ ¶ .

ສຕ຺ຖາ ຣາຊານໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກາ ເອສາ, ມຫາຣາໂຊ’’ຕິ. ຠນ຺ເຕ, ຊີວກສ຺ສ ຠຄິນີ, ສິຣິມາ, ນາມາຕິ. ສິຣິມາ, ເອສາຕິ. ອາມ, ຠນ຺ເຕຕິ. ເຕນ ¶ ຫິ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຫິ ‘‘ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ສິຣິມໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕຖາ ກາເຣສິ. ເອໂກປິ ‘ຫ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ຫຸ’ນ຺ຕິ ວາ ວທນ຺ໂຕ ນາມ ນາໂຫສິ. ຣາຊາ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ອຄ຺ຆໍ ໂອຫາເຣຫີຕິ. ຣາຊາ ‘‘ປຎ຺ຈສຕານິ ທຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ກຎ຺ຈິ ຄຓ຺ຫນກໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍານິ ສຕານິ, ທ຺ເວ ສຕານິ, ສຕໍ, ປຓ຺ຓາສໍ, ປຎ຺ຈວີສຕິ ກຫາປເຓ, ທສ ກຫາປເຓ, ປຎ຺ຈ ກຫາປເຓ, ເອກໍ ກຫາປຓໍ ອຑ຺ຒໍ, ປາທໍ, ມາສກໍ, ກາກຓິກໍ ທຕ຺ວາ ສິຣິມໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ. ໂກຈິ ຕໍ ນ ອິຈ຺ຉິ. ‘‘ມຸຘາປິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ. ‘ຫ’ນ຺ຕິ ວາ ‘ຫຸ’ນ຺ຕິ ວາ ວທນ຺ໂຕ ນາມ ນາໂຫສິ. ຣາຊາ ‘‘ມຸຘາປິ, ຠນ຺ເຕ, ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ປສ຺ສຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາຊນສ຺ສ ປິຍໍ ມາຕຸຄາມໍ, ອິມສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ປຸພ຺ເພ ເອກທິວສໍ ລຠິໍສຸ, ອິທານິ ມຸຘາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕປິ ນຕ຺ຖິ, ເອວຣູປໍ ນາມ ¶ ຣູປໍ ຂຍວຍປ຺ປຕ຺ຕໍ, ປສ຺ສຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາຕຸຣໍ ອຕ຺ຕຠາວ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ປສ຺ສ ຈິຕ຺ຕກຕໍ ພິມ຺ພໍ, ອຣຸກາຍໍ ສມຸສ຺ສິຕໍ;

ອາຕຸຣໍ ພຫຸສງ຺ກປ຺ປໍ, ຍສ຺ສ ນຕ຺ຖິ ຘຸວໍ ຐິຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕກຕນ຺ຕິ ກຕຈິຕ຺ຕໍ, ວຕ຺ຖາຠຣຓມາລາລຕ຺ຕກາທີຫິ ວິຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພິມ຺ພນ຺ຕິ ທີຆາທິຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນສຸ ທີຆາທີຫິ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ເຄຫິ ສຓ຺ຐິຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ. ອຣຸກາຍນ຺ຕິ ນວນ຺ນໍ ວຓມຸຂານໍ ວເສນ ອຣຸຠູຕໍ ກາຍໍ. ສມຸສ຺ສິຕນ຺ຕິ ຕີຫິ ອຏ຺ຐິສເຕຫິ ສມຸສ຺ສິຕໍ. ອາຕຸຣນ຺ຕິ ສພ຺ພກາລໍ ອິຣິຍາປຖາທີຫິ ປຣິຫຣິຕພ຺ພຕາຍ ນິຈ຺ຈຄິລານໍ. ພຫຸສງ຺ກປ຺ປນ຺ຕິ ມຫາຊເນນ ພຫຸຘາ ສງ຺ກປ຺ປິຕໍ. ຍສ຺ສ ນຕ຺ຖິ ຘຸວໍ ຐິຕີຕິ ຍສ຺ສ ຘຸວຠາໂວ ວາ ຐິຕິຠາໂວ ວາ ນຕ຺ຖິ, ເອກນ຺ເຕນ ເຠທນວິກິຣຓວິທ຺ຘໍສນຘມ຺ມເມເວຕໍ, ອິມໍ ປສ຺ສຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ, ໂສປິ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫີຕິ.

ປຣິຊິຓ຺ຓມິທນ຺ຕິ ¶ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕຣາເຖຣິໍ ນາມ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເຖຣີ ກິຣ ວີສວສ຺ສສຕິກາ ຊາຕິຍາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ລທ຺ຘປິຓ຺ຑປາຕາ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາເຕນ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພໍ ທຕ຺ວາ ນິຣາຫາຣາ ອໂຫສິ. ເອວໍ ທຸຕິເຍປິ ຕຕິເຍປິ ທິວເສ ຕສ຺ເສວ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ຠຕ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ ນິຣາຫາຣາ ອໂຫສິ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ທິວເສ ປນ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕີ ເອກສ຺ມິໍ ສມ຺ພາຘຏ຺ຐາເນ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕີ ໂອລມ຺ພນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈີວຣກຓ຺ຓໍ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສາ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ຠຄິນິ, ປຣິຊິຓ຺ໂຓ ເຕ ອຕ຺ຕຠາໂວ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ປຣິຊິຓ຺ຓມິທໍ ຣູປໍ, ໂຣຄນີຬໍ ປຠງ຺ຄຸຣໍ;

ຠິຊ຺ຊຕິ ປູຕິສນ຺ເທໂຫ, ມຣຓນ຺ຕຎ຺ຫິ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຠຄິນິ ອິທໍ ຕວ ສຣີຣສງ຺ຂາຕໍ ຣູປໍ ມຫລ຺ລກຠາເວນ ປຣິຊິຓ຺ຓໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ສພ຺ພໂຣຄານໍ ນິວາສຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ໂຣຄນີຬໍ, ຍຖາ ໂຂ ປນ ຕຣຸໂຓປິ ສິງ຺ຄາໂລ ‘‘ຊຣສິງ຺ຄາໂລ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຣຸຓາປິ ຄໂຬຈີລຕາ ‘‘ປູຕິລຕາ’’ຕິ ¶ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ຕທຫຸຊາຕໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓມ຺ປິ ສມານໍ ນິຈ຺ຈໍ ປຄ຺ຆຣຓຏ຺ເຐນ ປູຕິຕາຍ ປຠງ຺ຄຸຣໍ, ໂສ ເອສ ປູຕິໂກ ສມາໂນ ຕວ ເທໂຫ ຠິຊ຺ຊຕິ, ນ ຈິຣສ຺ເສວ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກິໍ ກາຣຓາ? ມຣຓນ຺ຕຎ຺ຫິ ຊີວິຕໍ ຍສ຺ມາ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕໍ ມຣຓປຣິໂຍສານເມວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ເທສນາວສາເນ ສາ ເຖຣີ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ຕາ, ມຫາຊນສ຺ສາປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

໔. ສມ຺ພຫຸລອຘິມານິກຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸ

ຍານິມານີຕິ ¶ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສມ຺ພຫຸເລ ອຘິມານິເກ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ປຎ຺ຈສຕາ ກິຣ ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຆເຏນ຺ຕາ ວາຍມນ຺ຕາ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ກິເລສານໍ ອສມຸທາຈາເຣນ ປພ຺ພຊິຕກິຈ຺ຈໍ ໂນ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ, ອຕ຺ຕນາ ປຏິລທ຺ຘຄຸຓໍ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຄມິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ພຫິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກໍ ປຕ຺ຕກາເລເຍວ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ອາຫ – ‘‘ອານນ຺ທ, ເອເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຍາ ທິຏ຺ເຐນ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ, ອາມກສຸສານໍ ¶ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມໍ ປສ຺ສນ຺ຕູ’’ຕິ. ເຖໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຕ ‘‘ກິໍ ອມ຺ຫາກໍ ອາມກສຸສາເນນາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາວ ‘‘ທີຆທສ຺ສິນາ ພຸທ຺ເຘນ ກາຣຓໍ ທິຏ຺ຐໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາມກສຸສານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ກຸຓປານິ ປສ຺ສນ຺ຕາ ເອກາຫທ຺ວີຫປຕິເຕສຸ ກຸຓເປສຸ ອາຆາຕໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ຕໍ ຂຓໍ ປຕິເຕສຸ ອລ຺ລສຣີເຣສຸ ຣາຄໍ ອຸປ຺ປາທຍິໍສຸ, ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອຕ຺ຕໂນ ສກິເລສຠາວໍ ຊານິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ໂນວ ໂອຠາສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສມ຺ມຸເຂ ກເຖນ຺ໂຕ ວິຍ ‘‘ນປ຺ປຕິຣູປໍ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອວຣູປໍ ອຏ຺ຐິສງ຺ຆາຕໍ ທິສ຺ວາ ຣາຄຣຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຍານິມານິ ອປຕ຺ຖານິ, ອລາພູເນວ ສາຣເທ;

ກາໂປຕການິ ອຏ຺ຐີນິ, ຕານິ ທິສ຺ວານ ກາ ຣຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປຕ຺ຖານີຕິ ຉຑ຺ຑິຕານິ. ສາຣເທຕິ ສຣທກາເລ ວາຕາຕປປຫຕານິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓອລາພູນິ ວິຍ. ກາໂປຕການີຕິ ກໂປຕກວຓ຺ຓານິ. ຕານິ ທິສ຺ວານາຕິ ຕານິ ເອວຣູປານິ ອຏ຺ຐີນິ ທິສ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກາ ຣຕິ, ນນຸ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ກາມຣຕິໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຍຖາຐິຕາວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິຕ຺ຖວມານາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິໍສູຕິ.

ສມ຺ພຫຸລອຘິມານິກຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

໕. ຊນປທກລ຺ຍາຓີ ຣູປນນ຺ທາເຖຣີວຕ຺ຖຸ

ອຏ຺ຐີນໍ ¶ ¶ ¶ ນຄຣໍ ກຕນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຊນປທກລ຺ຍາຓິໍ ຣູປນນ຺ທາເຖຣິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາ ກິຣ ເອກທິວສໍ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເຊຏ຺ຐຠາຕິໂກ ຣຊ຺ຊສິຣິໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ໂລເກ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄໂລ ພຸທ຺ໂຘ ຊາໂຕ, ປຸຕ຺ໂຕປິສ຺ສ ຣາຫຸລກຸມາໂຣ ປພ຺ພຊິໂຕ, ຠຕ຺ຕາປິ ເມ ປພ຺ພຊິໂຕ, ມາຕາປິ ເມ ປພ຺ພຊິຕາ, ອຫມ຺ປິ ເອຕ຺ຕເກ ຎາຕິຊເນ ປພ຺ພຊິເຕ ເຄເຫ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ສາ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ ຎາຕິສິເນເຫເນວ, ໂນ ສທ຺ຘາຍ, ອຠິຣູປຕາຍ ປນ ຣູປນນ຺ທາຕິ ປຎ຺ຎາຍິ. ‘‘ສຕ຺ຖາ ກິຣ ‘ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ, ເວທນາ… ສຎ຺ຎາ… ສງ຺ຂາຣາ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ’ຕິ ວເທຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ສາ ເອວໍ ທສ຺ສນີເຍ ປາສາທິເກ ມມປິ ຣູເປ ໂທສໍ ກເຖຍ຺ຍາຕິ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ປາໂຕວ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສມາທິນ຺ນຸໂປສຖາ ສຸທ຺ຘຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄາ ຄນ຺ຘມາລາທິຫຕ຺ຖາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ເຊຕວເນ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆປິ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນຈ຺ຉນ຺ໂທ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ. ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ຄຸຓກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕວ ປວິສຕິ.

ຈຕຸປ຺ປມາຓິເກ ຫິ ໂລກສນ຺ນິວາເສ ອປ຺ປກາວ ເຕ ສຕ຺ຕາ, ເຍສໍ ຕຖາຄຕໍ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ປສາໂທ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຣູປປ຺ປມາຓິກາປິ ຫິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ລກ຺ຂຓານຸພ຺ຍຎ຺ຊນປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ສຣີຣໍ ທິສ຺ວາ ປສີທນ຺ຕິ, ໂຆສປ຺ປມາຓິກາປິ ¶ ອເນການິ ຊາຕິສຕານິ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕໍ ສຕ຺ຖຸ ຄຸຓໂຆສຎ຺ເຈວ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ຘມ຺ມເທສນາໂຆສຎ຺ຈ ສຸຕ຺ວາ ປສີທນ຺ຕິ, ລູຂປ຺ປມາຓິກາປິສ຺ສ ຈີວຣາທິລູຂຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ປສີທນ຺ຕິ, ຘມ຺ມປ຺ປມາຓິກາປິ ‘‘ເອວຣູປໍ ທສພລສ຺ສ ສີລໍ, ເອວຣູໂປ ສມາຘິ, ເອວຣູປາ ປຎ຺ຎາ, ຠຄວາ ສີລາທີຫິ ຄຸເຓຫິ ອສໂມ ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ ປສີທນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ກເຖນ຺ຕານໍ ມຸຂໍ ນປ຺ປໂຫຕິ. ຣູປນນ຺ທາ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ເຈວ ອຸປາສິການຎ຺ຈ ສນ຺ຕິກາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຄຸຓກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຕິວິຍ ເມ ຠາຕິກສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖນ຺ຕິເຍວ. ເອກທິວສມ຺ປິ ເມ ຣູເປ ໂທສໍ ກເຖນ຺ໂຕ ກິຕ຺ຕກໍ ກເຖສ຺ສຕິ. ຍໍນູນາຫໍ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ອທສ຺ເສຕ຺ວາວ ຕຖາຄຕໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຘມ຺ມມສ຺ສ ສຸຓິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ສາ ‘‘ອຫມ຺ປິ ອຊ຺ຊ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ¶ ອາໂຣເຈສິ.

ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ¶ ‘‘ຈິຣສ຺ສໍ ວຕ ຣູປນນ຺ທາຍ ສຕ຺ຖຸ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕຸກາມຕາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ອຊ຺ຊ ສຕ຺ຖາ ¶ ອິມໍ ນິສ຺ສາຍ ວິຈິຕ຺ຣຘມ຺ມເທສນໍ ນານານຍໍ ເທເສສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐມານສາ ຕໍ ອາທາຍ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ສາ ນິກ຺ຂນ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ອຫໍ ອຕ຺ຕານໍ ເນວ ທສ຺ເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຊ຺ຊ ຣູປນນ຺ທາ ມຍ຺ຫໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ກີທິສີ ນຸ ໂຂ ຕສ຺ສາ ຘມ຺ມເທສນາ ສປ຺ປາຍາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຣູປຄຣຸກາ ເອສາ ອຕ຺ຕຠາເວ ພລວສິເນຫາ, ກຓ຺ຏເກນ ກຓ຺ຏກຸທ຺ຘຣຓໍ ວິຍ ຣູເປເນວສ຺ສາ ຣູປມທນິມ຺ມທນໍ ສປ຺ປາຍ’’ນ຺ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ວິຫາຣໍ ປວິສນສມເຍ ເອກໍ ປນ ອຠິຣູປໍ ອິຕ຺ຖິໍ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິກໍ ຣຕ຺ຕວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາຠຣຓປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ພີຊນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ຐຕ຺ວາ ພີຊຍມານໍ ອິທ຺ຘິພເລນ ອຠິນິມ຺ມິນິ. ຕໍ ໂຂ ປນ ອິຕ຺ຖິໍ ສຕ຺ຖາ ເຈວ ປສ຺ສຕິ ຣູປນນ຺ທາ ຈ. ສາ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ປິຏ຺ຐິປສ຺ເສ ຐຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອນ຺ຕເຣ ນິສິນ຺ນາ ປາທນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຕ຺ຖາຣໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ລກ຺ຂຓວິຈິຕ຺ຕໍ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນສມຸຊ຺ຊລໍ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ສຕ຺ຖຸ ສຣີຣໍ ທິສ຺ວາ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທສສ຺ສິຣິກໍ ມຸຂໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ສມີເປ ຐິຕໍ ອິຕ຺ຖິຣູປໍ ອທ຺ທສ ¶ . ສາ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕຠາວໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ສຸວຓ຺ຓຣາຊຫໍສິຍາ ປຸຣໂຕ ກາກີສທິສໍ ອຕ຺ຕານໍ ອວມຎ຺ຎິ. ອິທ຺ຘິມຍຣູປໍ ທິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາເຍວ ຫິ ຕສ຺ສາ ອກ຺ຂີນິ ຠມິໍສຸ. ສາ ‘‘ອໂຫ ອິມິສ຺ສາ ເກສາ ໂສຠນາ, ອໂຫ ນລາຏໍ ໂສຠນ’’ນ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ສາຣີຣປ຺ປເທສານໍ ຣູປສິຣິຍາ ສມາກຑ຺ຒິຕຈິຕ຺ຕາ ຕສ຺ມິໍ ຣູເປ ພລວສິເນຫາ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສາ ຕຕ຺ຖ ອຠິຣຕິໍ ຎຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕວ ຕໍ ຣູປໍ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິກຠາວໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວີສຕິວສ຺ສຸທ຺ເທສິກໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ຣູປນນ຺ທາ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ນ ວຕິທໍ ຣູປໍ ປຸຣິມສທິສ’’ນ຺ຕິ ໂຖກໍ ວິຣຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ອນຸກ຺ກເມເນວ ຕສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ສກິໍ ວິຊາຕວຓ຺ຓໍ ມຊ຺ຌິມິຕ຺ຖິວຓ຺ຓໍ ຊຣາຊິຓ຺ຓມຫລ຺ລິກິຕ຺ຖິວຓ຺ຓຎ຺ຈ ທສ຺ເສສິ. ສາປິ ອນຸປຸພ຺ເພເນວ ‘‘ອິທມ຺ປິ ອນ຺ຕຣຫິຕໍ, ອິທມ຺ປິ ອນ຺ຕຣຫິຕ’’ນ຺ຕິ ຊຣາຊິຓ຺ຓກາເລ ຕໍ ວິຣຊ຺ຊມານາ ຂຓ຺ຑທນ຺ຕິໍ ປລິຕສິຣໍ ໂອຠຄ຺ຄໍ ໂຄປານສິວງ຺ກໍ ທຓ຺ຑປຣາຍຓໍ ປເວຘມານໍ ທິສ຺ວາ ອຕິວິຍ ວິຣຊ຺ຊິ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ຕໍ ພ຺ຍາຘິນາ ອຠິຠູຕໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ສາ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ທຓ຺ຑຎ຺ຈ ຕາລວຓ຺ຏຎ຺ຈ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ມຫາວິຣວໍ ¶ ວິຣວມານາ ຠູມິຍໍ ປຕິຕ຺ວາ ສເກ ມຸຕ຺ຕກຣີເສ ນິມຸຄ຺ຄາ ອປຣາປຣໍ ປຣິວຕ຺ຕິ. ຣູປນນ຺ທາ ຕມ຺ປິ ¶ ທິສ຺ວາ ອຕິວິຍ ວິຣຊ຺ຊິ. ສຕ຺ຖາປິ ຕສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ມຣຓໍ ທສ຺ເສສິ. ສາ ຕງ຺ຂຓໍເຍວ ອຸທ຺ຘຸມາຕກຠາວໍ ອາປຊ຺ຊິ, ນວຫິ ວຓມຸເຂຫິ ປຸພ຺ພວຏ຺ຏິໂຍ ເຈວ ປຸຬວາ ຈ ປຄ຺ຆຣິໍສຸ, ກາກາທໂຍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ວິລຸມ຺ປິໍສຸ. ຣູປນນ຺ທາປິ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ອິຕ຺ຖີ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ຊຣໍ ປຕ຺ຕາ, ພ຺ຍາຘິໍ ປຕ຺ຕາ, ມຣຓໍ ປຕ຺ຕາ, ອິມສ຺ສາປິ ເມ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ເອວເມວ ຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓານິ ອາຄມິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ປສ຺ສິ. ອນິຈ຺ຈໂຕ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ເອວ ປນ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ທິຏ຺ໂຐເຍວ ໂຫຕິ. ອຖສ຺ສາ ຕໂຍ ຠວາ ອາທິຕ຺ຕາ ເຄຫາ ວິຍ ຄີວາຍ ພທ຺ຘກຸຓປໍ ວິຍ ຈ ¶ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ, ກມ຺ມຏ຺ຐານາຠິມຸຂໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ສຕ຺ຖາ ຕາຍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທິຏ຺ຐຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ສຍເມວ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ປຈ຺ຈຍໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ສປ຺ປາຍວເສນ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອາຫ –

‘‘ອາຕຸຣໍ ອສຸຈິໍ ປູຕິໍ, ປສ຺ສ ນນ຺ເທ ສມຸສ຺ສຍໍ;

ອຸຄ຺ຆຣນ຺ຕໍ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕໍ, ພາລານໍ ອຠິປຕ຺ຖິຕໍ.

‘‘ຍຖາ ອິທໍ ຕຖາ ເອຕໍ, ຍຖາ ເອຕໍ ຕຖາ ອິທໍ;

ຘາຕຸໂຕ ສຸຎ຺ຎໂຕ ປສ຺ສ, ມາ ໂລກໍ ປຸນຣາຄມິ;

ຠເວ ຉນ຺ທໍ ວິຣາເຊຕ຺ວາ, ອຸປສນ຺ໂຕ ຈຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ. –

ອິຕ຺ຖໍ ¶ ສຸທໍ ຠຄວາ ນນ຺ທໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ອາຣພ຺ຠ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິຕ຺ຖາຕິ. ນນ຺ທາ ເທສນານຸສາເຣນ ຎາຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປາປຸຓິ. ອຖສ຺ສາ ອຸປຣິ ຕິຓ຺ຓໍ ມຄ຺ຄຜລານໍ ວິປສ຺ສນາປຣິວາສຕ຺ຖາຍ ສຸຎ຺ຎຕາກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຕຸໍ, ‘‘ນນ຺ເທ, ມາ ‘ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ສາໂຣ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ກຣິ. ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກປິ ຫິ ເອຕ຺ຖ ສາໂຣ ນຕ຺ຖິ, ຕີຓິ ອຏ຺ຐິສຕານິ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ກຕໍ ອຏ຺ຐິນຄຣເມຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຏ຺ຐີນໍ ນຄຣໍ ກຕໍ, ມໍສໂລຫິຕເລປນໍ;

ຍຕ຺ຖ ຊຣາ ຈ ມຈ຺ຈຸ ຈ, ມາໂນ ມກ຺ໂຂ ຈ ໂອຫິໂຕ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍເຖວ ຫິ ປຸພ຺ພຓ຺ຓາປຣຓ຺ຓາທີນໍ ໂອທຫນຕ຺ຖາຍ ກຏ຺ຐານິ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ວລ຺ລີຫິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ມຕ຺ຕິກາຍ ວິລິມ຺ເປຕ຺ວາ ນຄຣສງ຺ຂາຕໍ ພຫິທ຺ຘາ ເຄຫໍ ¶ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອວມິທໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກມ຺ປິ ຕີຓິ ອຏ຺ຐິສຕານິ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ນ຺ຫາຣຸວິນທ຺ຘໍ ມໍສໂລຫິຕເລປນໍ ຕຈປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ຊີຣຓລກ຺ຂຓາຍ ຊຣາຍ ມຣຓລກ຺ຂຓສ຺ສ ມຈ຺ຈຸໂນ ອາໂຣຫສມ຺ປທາທີນິ ປຏິຈ຺ຈ ມຎ຺ຎນລກ຺ຂຓສ຺ສ ມານສ຺ສ ສຸກຕກາຣຓວິນາສນລກ຺ຂຓສ຺ສ ມກ຺ຂສ຺ສ ຈ ໂອທຫນຕ຺ຖາຍ ¶ ນຄຣໍ ກຕໍ. ເອວຣູໂປ ເອວ ຫິ ເອຕ຺ຖ ກາຍິກເຈຕສິໂກ ອາພາໂຘ ໂອຫິໂຕ, ອິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ກິຎ຺ຈິ ຄຍ຺ຫູປຄໍ ນຕ຺ຖີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ສາ ເຖຣີ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ, ມຫາຊນສ຺ສາປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ຊນປທກລ຺ຍາຓີ ຣູປນນ຺ທາເຖຣີວຕ຺ຖຸ ປຎ຺ຈມໍ.

ຊີຣນ຺ຕິ ¶ ເວຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມລ຺ລິກໍ ເທວິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາ ກິຣ ເອກທິວສໍ ນ຺ຫານໂກຏ຺ຐກໍ ປວິຏ຺ຐາ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ໂອນຕສຣີຣາ ຊງ຺ຆໍ ໂຘວິຕຸໍ ອາຣຠິ. ຕາຍ ຈ ສທ຺ຘິໍເຍວ ປວິຏ຺ໂຐ ເອໂກ ວລ຺ລຠສຸນໂຂ ອຕ຺ຖິ. ໂສ ຕໍ ຕຖາ ໂອນຕໍ ທິສ຺ວາ ອສທ຺ຘມ຺ມສນ຺ຖວໍ ກາຕຸໍ ອາຣຠິ. ສາ ຜສ຺ສໍ ສາທິຍນ຺ຕີ ອຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາປິ ອຸປຣິປາສາເທ ວາຕປາເນນ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕໂຕ ອາຄຕກາເລ ‘‘ນສ຺ສ, ວສລິ, ກສ຺ມາ ເອວຣູປມກາສີ’’ຕິ ອາຫ. ກິໍ ມຍາ ກຕໍ, ເທວາຕິ. ສຸນເຂນ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຖໂວຕິ. ນຕ຺ເຖຕໍ, ເທວາຕິ. ມຍາ ສາມໍ ທິຏ຺ຐໍ, ນາຫໍ ຕວ ສທ຺ທຫິສ຺ສາມິ, ນສ຺ສ, ວສລີຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ໂຍ ໂກຈິ ອິມໍ ໂກຏ຺ຐກໍ ປວິຏ຺ໂຐ ອິມິນາ ວາຕປາເນນ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ເອໂກວ ທ຺ວິຘາ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ອຠູຕໍ ກເຖສິ. ເທວ, ສເຈ ເມ ສທ຺ທຫສິ, ເອຕໍ ໂກຏ຺ຐກໍ ປວິສ, ອຫໍ ຕໍ ອິມິນາ ວາຕປາເນນ ¶ ໂອໂລເກສ຺ສາມີຕິ. ຣາຊາ ມູຬ຺ຫຘາຕຸໂກ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ໂກຏ຺ຐກໍ ປາວິສິ. ສາປິ ໂຂ ເທວີ ວາຕປາເນ ຐຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ‘‘ອນ຺ຘພາລ, ມຫາຣາຊ, ກິໍ ນາເມຕໍ, ອຊິກາຍ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຖວໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ນາຫໍ, ຠທ຺ເທ, ເອວຣູປໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ມຍາ ສາມໍ ທິຏ຺ຐໍ, ນາຫໍ ຕວ ສທ຺ທຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ.

ຕໍ ¶ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ‘‘ອທ຺ຘາ ອິມໍ ໂກຏ຺ຐກໍ ປວິຏ຺ໂຐ ເອໂກວ ທ຺ວິຘາ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ສທ຺ທຫິ. ມລ຺ລິກາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ຣາຊາ ອນ຺ຘພາລຕາຍ ມຍາ ວຎ຺ຈິໂຕ, ປາປໍ ເມ ກຕໍ, ອຍຎ຺ຈ ເມ ອຠູເຕນ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂິໂຕ, ອິທໍ ເມ ກມ຺ມໍ ສຕ຺ຖາປິ ຊານິສ຺ສຕິ, ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາປິ ອສີຕິ ມຫາສາວກາປິ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ, ອໂຫ ວຕ ເມ ຠາຣິຍໍ ກມ຺ມໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ. ອຍໍ ກິຣ ຣຎ຺ໂຎ ອສທິສທາເນ ສຫາຍິກາ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ຖ ຈ ເອກທິວສໍ ກຕປຣິຈ຺ຈາໂຄ ຘນສ຺ສ ຈຸທ຺ທສໂກຏິອຄ຺ຆນໂກ ອໂຫສິ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ນິສີທນປລ຺ລງ຺ໂກ ອາຘາຣໂກ ປາທປີຐນ຺ຕິ ອິມານິ ປນ ຈຕ຺ຕາຣິ ອນຄ຺ຆາເນວ ອເຫສຸໍ. ສາ ມຣຓກາເລ ເອວຣູປໍ ມຫາປຣິຈ຺ຈາຄໍ ນານຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ຕເທວ ປາປກມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕີ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ປນ ສາ ອຕິວິຍ ປິຍາ ອໂຫສິ. ໂສ ພລວໂສກາຠິຠູໂຕ ຕສ຺ສາ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກາເຣຕ຺ວາ ‘‘ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານມສ຺ສາ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ສຕ຺ຖາ ຍຖາ ໂສ ອາຄຕກາຣຓໍ ນ ສຣຕິ, ຕຖາ ອກາສິ. ໂສ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ສາຣຓີຍຘມ຺ມກຖໍ ¶ ສຸຕ຺ວາ ເຄຫໍ ປວິຏ຺ຐກາເລ ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຠເຓ ມລ຺ລິກາຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປມຸຏ຺ໂຐ, ສ຺ເວ ປຸນ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸນທິວເສປິ ອຄມາສິ. ສຕ຺ຖາປິ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ຍຖາ ໂສ ນ ສຣຕິ ¶ , ຕຖາ ອກາສິ. ສາປິ ສຕ຺ຕາຫເມວ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐເມ ທິວເສ ຕໂຕ ຈຸຕາ ຕຸສິຕຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ກສ຺ມາ ປນສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ອສຣຓຠາວໍ ອກາສີຕິ? ສາ ກິຣ ຕສ຺ສ ອຕິວິຍ ປິຍາ ອໂຫສິ ມນາປາ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ເອວຣູປາ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ນາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ທານໍ ທຕ຺ວາ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ເຄເຫ ປວຕ຺ຕໍ ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕໍ ຫຣາເປຕ຺ວາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ເຕນສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ສຕ຺ຕາຫໍ ອສຣຓຠາວໍ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐເມ ທິວເສ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ສຍເມວ ຣາຊກຸລທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ.

ຣາຊາ ‘‘ສຕ຺ຖາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຫິຕຸໍ ອາຣຠິ. ສຕ຺ຖາ ປນ ຣຖສາລາຍ ນິສີທິຕຸໍ ອາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ຣາຊາ ສຕ຺ຖາຣໍ ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຍາຄຸຂຊ຺ຊເກນ ປຏິມາເນຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນວ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ມລ຺ລິກາຍ ເທວິຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປມຸຏ຺ໂຐ, ກຕ຺ຖ ນຸ ໂຂ ສາ, ຠນ຺ເຕ, ນິພ຺ພຕ຺ຕາຕິ. ຕຸສິຕຠວເນ, ມຫາຣາຊາຕິ, ຠນ຺ເຕ, ຕາຍ ຕຸສິຕຠວເນ ອນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິຍາ ໂກ ອຎ຺ໂຎ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕິ ¶ , ຠນ຺ເຕ, ນຕ຺ຖິ ຕາຍ ສທິສາ ອິຕ຺ຖີ. ຕສ຺ສາ ຫິ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານາທີສຸ ‘‘ສ຺ເວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ¶ ອິທໍ ທສ຺ສາມິ, ອິທໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ທານສໍວິຘານໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ກິຈ຺ຈເມວ ນຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ, ຕສ຺ສາ ປຣໂລກໍ ຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຣີຣໍ ເມ ນ ວຫຕີຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ເພສໍ ຘຸວຘມ຺ໂມ ອຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ຣໂຖ ກສ຺ສາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ສິຣສ຺ມິໍ ອຎ຺ຊລິໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ‘‘ປິຕາມຫສ຺ສ ເມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອຍໍ ກສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ປິຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອຍໍ ປນ ຣໂຖ ກສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ມມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຖາ, ‘‘ມຫາຣາຊ, ຕວ ປິຕາມຫສ຺ສ ຣໂຖ ເຕເນວາກາເຣນ ຕວ ປິຕຸ ຣຖໍ ນ ປາປຸຓິ, ຕວ ປິຕຸ ຣໂຖ ຕວ ຣຖໍ ນ ປາປຸຓິ, ເອວຣູປສ຺ສ ນາມ ກຏ຺ຐກລິງ຺ຄຣສ຺ສາປິ ຊຣາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ. ມຫາຣາຊ, ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມສ຺ເສວ ຫິ ຊຣາ ນຕ຺ຖິ, ສຕ຺ຕາ ປນ ອຊີຣກາ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

ສນ຺ໂຕ ຫເວ ສພ຺ຠິ ປເວທຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເວຕິ ນິປາໂຕ. ສຸຈິຕ຺ຕາຕິ ສຕ຺ຕຫິ ຣຕເນຫິ ອປເຣຫິ ຈ ຣຖາລງ຺ກາເຣຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ຈິຕ຺ຕິຕາ ຣາຊູນໍ ຣຖາປິ ຊີຣນ຺ຕິ. ສຣີຣມ຺ປີຕິ ນ ເກວລໍ ຣຖາ ເອວ, ອິທໍ ສຸປ຺ປຏິຊຄ຺ຄິຕໍ ¶ ສຣີຣມ຺ປິ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທີນິ ¶ ປາປຸຓນ຺ຕໍ ຊຣໍ ອຸເປຕິ. ສຕຎ຺ຈາຕິ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ປນ ສນ຺ຕານໍ ນວວິໂຘ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ ຈ ກິຎ຺ຈິ ອຸປຆາຕໍ ນ ອຸເປຕີຕິ ນ ຊຣໍ ອຸເປຕິ ນາມ. ປເວທຍນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ສນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ສພ຺ຠິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ກເຖນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ອປ຺ປສ຺ສຸຕາຍນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ລາຬຸທາຍິຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ¶ ກິຣ ມງ຺ຄລໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຕິໂຣກຸຏ຺ເຏສຸ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ (ຂຸ. ປາ. ໗.໑; ເປ. ວ. ໑໔) ນເຍນ ອວມງ຺ຄລໍ ກເຖຕິ, ອວມງ຺ຄລໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິໂຣກຸຏ຺ຏາທີສຸ ກເຖຕພ຺ເພສຸ ‘‘ທານຎ຺ຈ ຘມ຺ມຈຣິຍາ ຈາ’’ຕິອາທິນາ (ຂຸ. ປາ. ໕.໗; ສຸ. ນິ. ໒໖໖) ນເຍນ ມງ຺ຄລຄາຖາ ວາ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິຕ຺ຕໍ ອິຘ ວາ ຫຸຣໍ ວາ’’ຕິ ຣຕນສຸຕ຺ຕໍ (ຂຸ. ປາ. ໖.໓; ສຸ. ນິ. ໒໒໖) ວາ ກເຖຕິ. ເອວໍ ເຕສຸ ເຕສຸ ຐາເນສຸ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຎ຺ຎໍ ກເຖນ຺ໂຕປິ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກເຖມີ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ລາຬຸທາຍິສ຺ສ ມງ຺ຄລາມງ຺ຄລຏ຺ຐາເນສຸ ຄມເນນ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ກເຖຕພ຺ເພ ອຎ຺ຎເມວ ¶ ກເຖຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນເວສ ເອວໍ ກເຖຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ກເຖຕພ຺ເພ ອຎ຺ຎເມວ ກເຖສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ –

ອຕີເຕ ກິຣ ພາຣາຓສິຍໍ ອຄ຺ຄິທຕ຺ຕສ຺ສ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ໂສມທຕ຺ຕກຸມາໂຣ ນາມ ຣາຊານໍ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ໂສ ຣຎ຺ຎາ ປິໂຍ ອໂຫສິ ມນາໂປ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປນ ກສິກມ຺ມໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວຕິ. ຕສ຺ສ ທ຺ເວເຍວ ໂຄຓາ ອເຫສຸໍ. ເຕສຸ ເອໂກ ມໂຕ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຸຕ຺ຕໍ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ໂສມທຕ຺ຕ, ຣາຊານໍ ເມ ຍາຈິຕ຺ວາ ເອກໍ ໂຄຓໍ ອາຫຣາ’’ຕິ. ໂສມທຕ຺ໂຕ ‘‘ສຈາຫໍ ຣາຊານໍ ຍາຈິສ຺ສາມິ, ລຫຸຠາໂວ ເມ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫເຍວ, ຕາຕ, ຣາຊານໍ ຍາຈຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ, ຕາຕ, ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍາຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ທນ຺ຘປຎ຺ໂຎ ອຠິກ຺ກມາທິວຈນມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ຊານາຕິ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ອຎ຺ຎເມວ ວທຕິ, ສິກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ປນ ນໍ ເນສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ອາທາຍ ພີຣຓຕ຺ຖມ຺ຠກໍ ນາມ ສຸສານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຓກລາເປ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ¶ ຣາຊາ, ອຍໍ ອຸປຣາຊາ, ອຍໍ ເສນາປຕີ’’ຕິ ນາມານິ ກຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ປິຕຸ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ຣາຊກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອວໍ ອຠິກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ປຏິກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ນາມ ຣາຊາ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ເອວໍ ນາມ ອຸປຣາຊາ, ຣາຊານໍ ປນ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘ຊຍຕຸ ຠວໍ, ມຫາຣາຊາ’ຕິ ວຕ຺ວາ ເອວໍ ຐຕ຺ວາ ອິມໍ ¶ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ໂຄຓໍ ຍາເຈຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ຄາຖໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປສິ –

‘‘ທ຺ເວ ເມ ໂຄຓາ ມຫາຣາຊ, ເຍຫິ ເຂຕ຺ຕໍ ກສາມເສ;

ເຕສຸ ເອໂກ ມໂຕ ເທວ, ທຸຕິຍໍ ເທຫິ ຂຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ.

ໂສ ຫິ ສໍວຈ຺ຉຣມຕ຺ເຕນ ຕໍ ຄາຖໍ ປຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ປຄຸຓຠາວໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ, ຕາຕ, ກຎ຺ຈິເທວ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ອາທາຍ ອາຄຈ຺ຉຖ, ອຫໍ ¶ ປຸຣິມຕຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ຐສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຘຸ, ຕາຕາ’’ຕິ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂສມທຕ຺ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ຐິຕກາເລ ອຸສ຺ສາຫປ຺ປຕ຺ໂຕ ຣາຊກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ເຕນ ກຕປຏິສມ຺ໂມທໂນ, ‘‘ຕາຕ, ຈິຣສ຺ສໍ ວຕ ອາຄຕຕ຺ຖ, ອິທມາສນໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ວທຖ, ເຍນຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ທ຺ເວ ເມ ໂຄຓາ ມຫາຣາຊ, ເຍຫິ ເຂຕ຺ຕໍ ກສາມເສ;

ເຕສຸ ເອໂກ ມໂຕ ເທວ, ທຸຕິຍໍ ຄຓ຺ຫ ຂຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ.

ຣຎ຺ຎາ ‘‘ກິໍ ວເທສິ, ຕາຕ, ປຸນ ວເທຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ຕເມວ ຄາຖໍ ອາຫ. ຣາຊາ ເຕນ ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ກຖິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສິຕໍ ກຕ຺ວາ, ‘‘ໂສມທຕ຺ຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ພຫູ ມຎ຺ເຎ ໂຄຓາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິນ຺ນາ ພຫູ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ເທວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ໂສຬສ ໂຄເຓ ອລງ຺ກາຣຠຓ຺ຑກໍ ນິວາສຄາມຎ຺ຈສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມເທຍ຺ຍໍ ທຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ຍເສນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊສີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ລາຬຸທາຍີ, ໂສມທຕ຺ໂຕ ປນ ອຫເມວາ’’ຕິ ຊາຕກໍ ¶ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ອຕ຺ຕໂນ ອປ຺ປສ຺ສຸຕຕາຍ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ອຎ຺ຎເມວ ວທຕິ. ອປ຺ປສ຺ສຸຕປຸຣິໂສ ຫິ ພລິພທ຺ທສທິໂສ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອປ຺ປສ຺ສຸຕາຍໍ ປຸຣິໂສ, ພລິພທ຺ໂທວ ຊີຣຕິ;

ມໍສານິ ຕສ຺ສ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ປຎ຺ຎາ ຕສ຺ສ ນ ວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ອປ຺ປສ຺ສຸຕາຍນ຺ຕິ ເອກສ຺ສ ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວາ ປຓ຺ຓາສການໍ. ອຖ ວາ ປນ ວຄ຺ຄານໍ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ເອກສ຺ສ ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕານໍ ວາປິ ອຠາເວນ ອປ຺ປສ຺ສຸໂຕ ອຍໍ. ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປນ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ພຫຸສ຺ສຸໂຕວ. ພລິພທ຺ໂທວ ຊີຣຕີຕິ ຍຖາ ຫິ ພລິພທ຺ໂທ ຊີຣມາໂນ ວຑ຺ຒມາໂນ ເນວ ມາຕຸ, ນ ປິຕຸ, ນ ເສສຎາຕການໍ ອຕ຺ຖາຍ ວຑ຺ຒຕິ, ອຖ ໂຂ ນິຣຕ຺ຖກເມວ ຊີຣຕິ, ເອວເມວໍ ອຍມ຺ປິ ນ ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ, ນ ອາຈຣິຍວຕ຺ຕໍ, ນ ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ຕາທີນິ, ນ ຠາວນາຣາມຕໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊຕິ, ນິຣຕ຺ຖກເມວ ຊີຣຕິ, ມໍສານິ ຕສ຺ສ ວຑ຺ຒນ຺ຕີຕິ ຍຖາ ພລິພທ຺ທສ຺ສ ‘‘ຍຸຄນງ຺ຄລາທີນິ ວຫິຕຸໍ ອສມຕ຺ໂຖ ເອໂສ’’ຕິ ອຣຎ຺ເຎ ວິສ຺ສຏ຺ຐສ຺ສ ຕຕ຺ເຖວ ວິຈຣນ຺ຕສ຺ສ ¶ ຂາທນ຺ຕສ຺ສ ປິວນ຺ຕສ຺ສ ມໍສານິ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ເອວເມວ ອິມສ຺ສາປິ ອຸປຊ຺ຌາຍາທີຫິ ວິສ຺ສຏ຺ຐສ຺ສ ສງ຺ຆໍ ນິສ຺ສາຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ລຠິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘວິເຣຈນາທີນິ ກຕ຺ວາ ກາຍໍ ໂປເສນ຺ຕສ຺ສ ¶ ມໍສານິ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ຖູລສຣີໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ວິຈຣຕິ. ປຎ຺ຎາ ຕສ຺ສາຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາ ປນສ຺ສ ປຎ຺ຎາ ເອກງ຺ຄຸລມຕ຺ຕາປິ ນ ວຑ຺ຒຕິ, ອຣຎ຺ເຎ ປນ ຄຈ຺ຉລຕາທີນິ ວິຍ ຉ ທ຺ວາຣານິ ນິສ຺ສາຍ ຕຓ຺ຫາ ເຈວ ນວວິຘມາໂນ ຈ ວຑ຺ຒຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ມຫາຊໂນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓີຕິ.

ອເນກຊາຕິສໍສາຣນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ໂນ ອຸທານວເສນ ອຸທາເນຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ປຸຏ຺ໂຐ ກເຖສິ.

ໂສ ຫິ ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ໂນ ສູຣິເຍ ອນຕ຺ຖງ຺ຄເຕເຍວ ມາຣພລໍ ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ປຐມຍາເມ ປຸພ຺ເພນິວາສປຏິຈ຺ຉາທກໍ ຕມໍ ປທາເລຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມຍາເມ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຍາເມ ສຕ຺ເຕສຸ ກາຣຸຎ຺ຎຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຈ຺ຈຍາກາເຣ ຎາຓໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ຕໍ ອນຸໂລມປຏິໂລມວເສນ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນເວລາຍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອເນເກຫິ ພຸທ຺ຘສຕສຫສ຺ເສຫິ ອວິຊຫິຕໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ອເນກຊາຕິສໍສາຣໍ, ສນ຺ຘາວິສ຺ສໍ ອນິພ຺ພິສໍ;

ຄຫກາຣໍ ຄເວສນ຺ໂຕ, ທຸກ຺ຂາ ຊາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ.

‘‘ຄຫກາຣກ ¶ ¶ ທິຏ຺ໂຐສິ, ປຸນ ເຄຫໍ ນ ກາຫສິ;

ສພ຺ພາ ເຕ ຜາສຸກາ ຠຄ຺ຄາ, ຄຫກູຏໍ ວິສງ຺ຂຕໍ;

ວິສງ຺ຂາຣຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕຓ຺ຫານໍ ຂຍມຊ຺ຌຄາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຄຫກາຣໍ ຄເວສນ຺ໂຕຕິ ອຫໍ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວສງ຺ຂາຕສ຺ສ ເຄຫສ຺ສ ກາຣກໍ ຕຓ຺ຫາວຑ຺ຒກິໍ ຄເວສນ຺ໂຕ ເຍນ ຎາເຓນ ສກ຺ກາ ຕໍ ທຏ຺ຐຸໍ ¶ , ຕສ຺ສ ໂພຘິຎາຓສ຺ສຕ຺ຖາຍ ທີປງ຺ກຣປາທມູເລ ກຕາຠິນີຫາໂຣ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອເນກຊາຕິສໍສາຣໍ ອເນກຊາຕິສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂາຕໍ ອິມໍ ສໍສາຣວຏ຺ຏໍ ອນິພ຺ພິສໍ ຕໍ ຎາຓໍ ອວິນ຺ທນ຺ໂຕ ອລຠນ຺ໂຕເຍວ ສນ຺ຘາວິສ຺ສໍ ສໍສຣິໍ, ອປຣາປຣໍ ອນຸວິຈຣິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸກ຺ຂາ ຊາຕິ ປຸນປ຺ປຸນນ຺ຕິ ອິທໍ ຄຫກາຣກຄເວສນສ຺ສ ກາຣຓວຈນໍ. ຍສ຺ມາ ຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓມິສ຺ສິຕາຍ ຊາຕິ ນາເມສາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ທຸກ຺ຂາ, ນ ຈ ສາ ຕສ຺ມິໍ ອທິຏ຺ເຐ ນິວຕ຺ຕຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ຄເວສນ຺ໂຕ ສນ຺ຘາວິສ຺ສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທິຏ຺ໂຐສີຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ເຕນ ມຍາ ອິທານິ ທິຏ຺ໂຐສິ. ປຸນ ເຄຫນ຺ຕິ ປຸນ ອິມສ຺ມິໍ ສໍສາຣວຏ຺ເຏ ອຕ຺ຕຠາວສງ຺ຂາຕໍ ມມ ເຄຫໍ ນ ກາຫສິ. ສພ຺ພາ ເຕ ຜາສຸກາ ຠຄ຺ຄາຕິ ຕວ ສພ຺ພາ ອວເສສາ ກິເລສຜາສຸກາ ມຍາ ຠຄ຺ຄາ. ຄຫກູຏໍ ວິສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ຕຍາ ກຕສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວເຄຫສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຕໍ ¶ ກຓ຺ຓິກມຓ຺ຑລມ຺ປິ ມຍາ ວິທ຺ຘໍສິຕໍ. ວິສງ຺ຂາຣຄຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິທານິ ມມ ຈິຕ຺ຕໍ ວິສງ຺ຂາຣໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ ຄຕໍ ອນຸປວິຏ຺ຐໍ. ຕຓ຺ຫານໍ ຂຍມຊ຺ຌຄາຕິ ຕຓ຺ຫານໍ ຂຍສງ຺ຂາຕໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອຘິຄໂຕສ຺ມີຕິ.

ອຈຣິຕ຺ວາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຫາຘນເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ພາຣາຓສິຍໍ ອສີຕິໂກຏິວິຠເວ ກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ກຸເລ ມຫາໂຠຄກ຺ຂນ຺ໂຘ, ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂນ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຕ຺ວາ ຍຖາສຸຂໍ ປຣິໂຠຄໍ ກຣິສ຺ສາມ, ອຎ຺ເຎນ ກມ຺ເມນ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ຕໍ ນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕມຕ຺ຕເມວ ສິກ຺ຂາເປສຸໍ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອສີຕິໂກຏິວິຠເວ ກຸເລ ເອກາ ຘີຕາປິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສາປິ ມາຕາປິຕໂຣ ຕເຖວ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໍ ນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕມຕ຺ຕເມວ ສິກ຺ຂາເປສຸໍ. ເຕສໍ ວຍປ຺ປຕ຺ຕານໍ ອາວາຫວິວາໂຫ ອໂຫສິ. ອຖ ເນສໍ ອປຣຠາເຄ ມາຕາປິຕໂຣ ກາລມກໍສຸ. ທ຺ເວອສີຕິໂກຏິຘນໍ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ¶ ເຄເຫ ອໂຫສິ. ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ທິວສສ຺ສ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຣຎ຺ໂຎ ¶ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຖ ຕສ຺ມິໍ ນຄເຣ ຘຸຕ຺ຕາ ຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ສຈາຍໍ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ສຸຣາໂສຓ຺ໂຑ ຠວິສ຺ສຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ຜາສຸກໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປມ ນໍ ສຸຣາໂສຓ຺ຑຠາວ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ສຸຣໍ ອາທາຍ ຂຊ຺ຊກມໍເສ ເຈວ ໂລຓສກ຺ຂຣາ ¶ ຈ ທຸສ຺ສນ຺ເຕ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ມູລກນ຺ເທ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຣາຊກຸລໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ໂອໂລກຍມານາ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຸຣໍ ປິວິຕ຺ວາ ໂລຓສກ຺ຂຣໍ ມຸເຂ ຂິປິຕ຺ວາ ມູລກນ຺ທໍ ຑໍສິຕ຺ວາ ‘‘ວສ຺ສສຕໍ ຊີວ ສາມິ, ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕ, ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ມຍໍ ຂາທນປິວນສມຕ຺ຖາ ຠເວຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຈູຬູປຏ຺ຐາກໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກິໍ ເອເຕ ປິວນ຺ຕີ’’ຕິ. ເອກໍ ປານກໍ, ສາມີຕິ. ມນາປຊາຕິກໍ ເອຕນ຺ຕິ. ສາມິ, ອິມສ຺ມິໍ ຊີວໂລເກ ອິມິນາ ສທິສໍ ປາຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ. ໂສ ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ມຍາປິ ປາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ໂຖກໍ ໂຖກໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ປິວຕິ. ອຖສ຺ສ ນຈິຣສ຺ເສວ ເຕ ຘຸຕ຺ຕາ ປິວນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ປຣິວາຣຍິໍສຸ. ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກາເລ ປຣິວາໂຣ ມຫາ ອໂຫສິ. ໂສ ສເຕນປິ ສຕທ຺ວເຍນປິ ສຸຣໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ປິວນ຺ໂຕ ອິມິນາ ອນຸກ຺ກເມເນວ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານາທີສຸ ກຫາປຓຣາສິໍ ຐເປຕ຺ວາ ສຸຣໍ ປິວນ຺ໂຕ ‘‘ອິມິນາ ມາລາ ອາຫຣຖ, ອິມິນາ ຄນ຺ເຘ, ອຍໍ ຊໂນ ຊຸເຕ ເຉໂກ, ອຍໍ ນຈ຺ເຈ, ອຍໍ ຄີເຕ, ອຍໍ ວາທິເຕ. ອິມສ຺ສ ສຫສ຺ສໍ ເທຖ, ອິມສ຺ສ ທ຺ເວ ສຫສ຺ສານີ’’ຕິ ເອວໍ ວິກິຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ອສີຕິໂກຏິຘນໍ ເຂເປຕ຺ວາ ‘‘ຂີຓໍ ເຕ, ສາມິ, ຘນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກິໍ ຠຣິຍາຍ ເມ ສນ຺ຕກໍ ນຕ຺ຖີຕິ. ອຕ຺ຖິ, ສາມີຕິ ¶ . ເຕນ ຫິ ຕໍ ອາຫຣຖາຕິ. ຕມ຺ປິ ຕເຖວ ເຂເປຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ເຂຕ຺ຕອາຣາມຸຍ຺ຍານໂຍຄ຺ຄາທິກມ຺ປິ ອນ຺ຕມໂສ ຠາຊນຠຓ຺ຑກມ຺ປິ ອຕ຺ຖຣຓປາວຸຣຓນິສີທນມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ຂາທິ. ອຖ ນໍ ມຫລ຺ລກກາເລ ເຍຫິສ຺ສ ກຸລສນ຺ຕກໍ ເຄຫໍ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ຄຫິຕໍ, ເຕ ຕໍ ເຄຫາ ນີຫຣິໍສຸ. ໂສ ຠຣິຍໍ ອາທາຍ ປຣຊນສ຺ສ ເຄຫຠິຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ໂຕ ກປາລຂຓ຺ຑໍ ອາທາຍ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຊນສ຺ສ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐກໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອາຣຠິ.

ອຖ ນໍ ເອກທິວສໍ ອາສນສາລາຍ ທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ທຫຣສາມເຓເຣຫິ ທິຍ຺ຍມານໍ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐກໂຠຊນໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສິ. ອຖ ນໍ ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ສິຕກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉິ. ສຕ຺ຖາ ສິຕກາຣຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ‘‘ປສ຺ສານນ຺ທ, ອິມໍ ມຫາຘນເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕໍ ອິມສ຺ມິໍ ນຄເຣ ທ຺ເວອສີຕິໂກຏິຘນໍ ¶ ເຂເປຕ຺ວາ ຠຣິຍໍ ອາທາຍ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣນ຺ຕໍ. ສເຈ ຫິ ອຍໍ ປຐມວເຍ ໂຠເຄ ອເຂເປຕ຺ວາ ກມ຺ມນ຺ເຕ ປໂຍຊຍິສ຺ສ, ອິມສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ອຄ຺ຄເສຏ຺ຐິ ອຠວິສ຺ສ. ສເຈ ປນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສ, ຠຣິຍາປິສ຺ສ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສ. ສເຈ ມຊ຺ຌິມວເຍ ໂຠເຄ ອເຂເປຕ຺ວາ ກມ຺ມນ຺ເຕ ປໂຍຊຍິສ຺ສ, ທຸຕິຍເສຏ຺ຐິ ອຠວິສ຺ສ, ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊນ຺ໂຕ ອນາຄາມີ ອຠວິສ຺ສ. ຠຣິຍາປິສ຺ສ ສກທາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສ. ສເຈ ປຈ຺ຉິມວເຍ ໂຠເຄ ອເຂເປຕ຺ວາ ກມ຺ມນ຺ເຕ ປໂຍຊຍິສ຺ສ, ຕຕິຍເສຏ຺ຐິ ອຠວິສ຺ສ, ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊນ຺ໂຕປິ ¶ ສກທາຄາມີ ອຠວິສ຺ສ ¶ , ຠຣິຍາປິສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສ. ອິທານິ ປເນສ ຄິຫິໂຠຄໂຕປິ ປຣິຫີໂນ ສາມຎ຺ຎໂຕປິ. ປຣິຫາຍິຕ຺ວາ ຈ ປນ ສຸກ຺ຂປລ຺ລເລ ໂກຎ຺ຈສກຸໂຓ ວິຍ ຊາໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ອຈຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ອລທ຺ຘາ ໂຍພ຺ພເນ ຘນໍ;

ຊິຓ຺ຓໂກຎ຺ຈາວ ຌາຍນ຺ຕິ, ຂີຓມຈ຺ເຉວ ປລ຺ລເລ.

‘‘ອຈຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ອລທ຺ຘາ ໂຍພ຺ພເນ ຘນໍ;

ເສນ຺ຕິ ຈາປາຕິຂີຓາວ, ປຸຣາຓານິ ອນຸຕ຺ຖຸນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຈຣິຕ຺ວາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສໍ ອວສິຕ຺ວາ. ໂຍພ຺ພເນຕິ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ວາ ໂຠເຄ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ວາ ໂຠເຄ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ສມຕ຺ຖກາເລ ຘນມ຺ປິ ອລຠິຕ຺ວາ. ຂີຓມຈ຺ເຉຕິ ເຕ ເອວຣູປາ ພາລາ ອຸທກສ຺ສ ອຠາວາ ຂີຓມຈ຺ເຉ ປລ຺ລເລ ປຣິກ຺ຂີຓປຕ຺ຕາ ຊິຓ຺ຓໂກຎ຺ຈາ ວິຍ ອວຌາຍນ຺ຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ປລ຺ລເລ ອຸທກສ຺ສ ອຠາໂວ ວິຍ ຫິ ອິເມສໍ ວສນຏ຺ຐານສ຺ສ ອຠາໂວ, ມຈ຺ຉານໍ ຂີຓຠາໂວ ວິຍ ອິເມສໍ ໂຠຄານໍ ອຠາໂວ, ຂີຓປຕ຺ຕານໍ ໂກຎ຺ຈານໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຄມນາຠາໂວ ວິຍ ອິເມສໍ ອິທານິ ຊລຖລປຖາທີຫິ ໂຠເຄ ສຓ຺ຐາເປຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຠາໂວ. ຕສ຺ມາ ເຕ ຂີຓປຕ຺ຕາ ໂກຎ຺ຈາ ວິຍ ເອຕ຺ເຖວ ພຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອວຌາຍນ຺ຕີຕິ. ຈາປາຕິຂີຓາວາຕິ ຈາປໂຕ ອຕິຂີຓາ, ຈາປາ ວິນິມຸຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ຈາປາ ວິນິມຸຕ຺ຕາ ສຣາ ຍຖາເວຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕິຕາ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປນ຺ເຕ ¶ ອສຕິ ຕຕ຺ເຖວ ອຸປຈິການໍ ຠຕ຺ຕໍ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ອິເມປິ ຕໂຍ ¶ ວເຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ອິທານິ ອຕ຺ຕານໍ ອຸທ຺ຘຣິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ມຣຓໍ ອຸປຄມິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເສນ຺ຕິ ຈາປາຕິຂີຓາວາ’’ຕິ. ປຸຣາຓານິ ອນຸຕ຺ຖຸນນ຺ຕິ ‘‘ອິຕິ ອມ຺ເຫຫິ ຂາທິຕໍ ອິຕິ ປີຕ’’ນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ກຕານິ ຂາທິຕປິວິຕນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕາທີນິ ອນຸຕ຺ຖຸນນ຺ຕາ ໂສຈນ຺ຕາ ອນຸໂສຈນ຺ຕາ ເສນ຺ຕີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ອຕ຺ຕານຎ຺ເຈຕິ ¶ ¶ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຠສກຬາວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂພຘິຣາຊກຸມາຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ປຖວີຕເລ ອຎ຺ເຎຫິ ປາສາເທຫິ ອສທິສຣູປໍ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕມານໍ ວິຍ ໂກກນຸທໍ ນາມ ປາສາທໍ ກາເຣຕ຺ວາ ວຑ຺ຒກິໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກິໍ ຕຍາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖາປິ ເອວຣູໂປ ປາສາໂທ ກຕປຸພ຺ໂພ, ອຸທາຫຸ ປຐມສິປ຺ປເມວ ເຕ ອິທ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ປຐມສິປ຺ປເມວ, ເທວາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສເຈ ອຍໍ ອຎ຺ຎສ຺ສປິ ເອວຣູປໍ ປາສາທໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ອຍໍ ປາສາໂທ ອນຈ຺ຉຣິໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ. ອິມໍ ມຍາ ມາເຣຕຸໍ ວາ ຫຕ຺ຖປາເທ ວາສ຺ສ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ອກ຺ຂີນິ ວາ ອຸປ຺ປາເຏຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເອວໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ປາສາທໍ ນ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ຕມຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຕໂນ ປິຍສຫາຍກສ຺ສ ສຎ຺ຊີວກປຸຕ຺ຕສ຺ສ ນາມ ມາຓວກສ຺ສ ກເຖສິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ນິສ຺ສໍສຍໍ ເອສ ວຑ຺ຒກິໍ ນາເສສ຺ສຕິ, ອນຄ຺ໂຆ ສິປ຺ປີ, ໂສ ມຍິ ປສ຺ສນ຺ເຕ ມາ ນສ຺ສຕຸ, ສຎ຺ຎມສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ປາສາເທ ເຕ ກມ຺ມໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ, ໂນ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ນິຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຣາຊກຸມາໂຣ ຕໍ ນາເສຕຸກາໂມ ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອາຫ ¶ . ວຑ຺ຒກີປິ ‘‘ຠທ຺ທກໍ ເຕ, ສາມິ, ກຕໍ ມມ ອາໂຣເຈນ຺ເຕນ, ອຫເມຕ຺ຖ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ສມ຺ມ, ອມ຺ຫາກໍ ປາສາເທ ກມ຺ມໍ ນິຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ ຣາຊກຸມາເຣນ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ນ ຕາວ, ເທວ, ນິຏ຺ຐິຕໍ, ພຫຸ ອວສິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ກິໍ ກມ຺ມໍ ນາມ ອວສິຏ຺ຐນ຺ຕິ? ປຈ຺ຉາ, ເທວ, ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ທາຣູນິ ຕາວ ອາຫຣາເປຖາຕິ. ກິໍ ທາຣູນິ ນາມາຕິ? ນິສ຺ສາຣານິ ສຸກ຺ຂທາຣູນິ, ເທວາຕິ. ໂສ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ອທາສິ. ອຖ ນໍ ອາຫ – ‘‘ເທວ, ເຕ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ນາຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ກິໍ ກາຣຓາ? ສຸຂຸມກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ອຎ຺ເຎຫິ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ຕສ຺ສ ເມ ກມ຺ມວິກ຺ເຂໂປ ໂຫຕິ, ອາຫາຣເວລາຍໍ ປນ ເມ ຠຣິຍາວ ອາຫາຣໍ ອາຫຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຣາຊກຸມາໂຣປິ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິ. ໂສປິ ເອກສ຺ມິໍ ຄພ຺ເຠ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕານິ ທາຣູນິ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕທາຣສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ນິສີທນໂຍຄ຺ຄໍ ຄຣຸຬສກຸຓໍ ກຕ຺ວາ ອາຫາຣເວລາຍ ປນ ຠຣິຍໍ ອາຫ – ‘‘ເຄເຫ ວິຊ຺ຊມານກໍ ສພ຺ພໍ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓໍ ¶ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ. ຣາຊກຸມາໂຣປິ ວຑ຺ຒກິສ຺ສ ອນິກ຺ຂມນຕ຺ຖາຍ ເຄຫໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂໍ ຐເປສິ. ວຑ຺ຒກີປິ ¶ ສກຸຓສ຺ສ ນິຏ຺ຐິຕກາເລ ‘‘ອຊ຺ຊ ສພ຺ເພປິ ທາຣເກ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ຠຣິຍໍ ວຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ສກຸຓສ຺ສ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ວາຕປາເນນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປລາຍິ. ໂສ ເຕສໍ, ‘‘ເທວ, ວຑ຺ຒກີ ປລາຍຕີ’’ຕິ ກນ຺ທນ຺ຕານໍເຍວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ເຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ເອກໍ ນຄຣໍ ມາເປຕ຺ວາ ກຏ຺ຐວາຫນຣາຊາ ນາມ ຊາໂຕ.

ຣາຊກຸມາໂຣປິ ¶ ‘‘ປາສາທມຫໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປາສາເທ ຈຕຸຊ຺ຊາຕິຍຄນ຺ເຘຫິ ປຣິຠຓ຺ຑິກໍ ກຕ຺ວາ ປຐມອຸມ຺ມາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຈລປຏິກໍ ປຕ຺ຖຣິ. ໂສ ກິຣ ອປຸຕ຺ຕໂກ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສຈາຫໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວາ ຘີຕຣໍ ວາ ລຈ຺ຉາມິ, ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ອກ຺ກມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຕ຺ຖຣິ. ໂສ ສຕ຺ຖຣິ ອາຄເຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ປວິສຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ນ ປາວິສິ, ໂສ ທຸຕິຍມ຺ປິ ຕຕິຍມ຺ປິ ຍາຈິ. ສຕ຺ຖາ ອປວິສິຕ຺ວາວ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ໂອໂລເກສິ. ເຖໂຣ ໂອໂລກິຕສຎ຺ຎາເຍວ ວຕ຺ຖານໍ ອນກ຺ກມນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ‘‘ສໍຫຣຕຸ, ຣາຊກຸມາຣ, ທຸສ຺ສານິ, ນ ຠຄວາ ເຈລປຏິກໍ ອກ຺ກມິສ຺ສຕິ, ປຈ຺ຉິມຊນຕໍ ຕຖາຄໂຕ ໂອໂລເກຕີ’’ຕິ ທຸສ຺ສານິ ສໍຫຣາເປສິ. ໂສ ທຸສ຺ສານິ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອນ຺ໂຕນິເວສນໍ ປເວສຕ຺ວາ ຍາຄຸຂຊ຺ຊເກນ ສມ຺ມາເນຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸປກາຣໂກ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ, ກຸຈ຺ຉິຄໂຕ ຈ ກິຣມ຺ຫິ ເອກວາຣໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ, ທຸຕິຍໍ ຕຣຸຓທາຣກກາເລ, ຕຕິຍໍ ວິຎ຺ຎຸຠາວໍ ປຕ຺ຕກາເລ. ຕສ຺ສ ເມ ກສ຺ມາ ເຈລປຏິກໍ ນ ອກ຺ກມິຕ຺ຖາ’’ຕິ? ‘‘ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ກຸມາຣ, ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຈລານິ ອຕ຺ຖຣີ’’ຕິ? ‘‘ສເຈ ປຸຕ຺ຕໍ ວາ ຘີຕຣໍ ວາ ລຈ຺ຉາມິ, ສຕ຺ຖາ ເມ ເຈລປຏິກໍ ອກ຺ກມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອິທໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ຠນ຺ເຕຕິ. ເຕເນວາຫໍ ຕໍ ນ ອກ຺ກມິນ຺ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຕ຺ຕໍ ¶ ວາ ຘີຕຣໍ ວາ ເນວ ລຈ຺ຉາມີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ກຸມາຣາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ’’ຕິ? ‘‘ປຸຣິມກອຕ຺ຕຠາເວ ຊາຍາຍ ສທ຺ຘິໍ ປມາທໍ ອາປນ຺ນຕ຺ຕາ’’ຕິ. ‘‘ກສ຺ມິໍ ກາເລ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ –

ອຕີເຕ ກິຣ ອເນກສຕາ ມນຸສ຺ສາ ມຫຕິຍາ ນາວາຍ ສມຸທ຺ທໍ ປກ຺ຂນ຺ທິໍສຸ. ນາວາ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ຠິຊ຺ຊິ. ທ຺ເວ ຊຍມ຺ປຕິກາ ເອກໍ ຜລກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣທີປກໍ ປວິສິໍສຸ, ເສສາ ສພ຺ເພ ຕຕ຺ເຖວ ມຣິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ທີປເກ ¶ ມຫາສກຸຓສງ຺ໂຆ ວສຕິ. ເຕ ອຎ຺ຎໍ ຂາທິຕພ຺ພກໍ ອທິສ຺ວາ ຉາຕຊ຺ຌຕ຺ຕາ ສກຸຓອຓ຺ຑານິ ອງ຺ຄາເຣສຸ ປຈິຕ຺ວາ ຂາທິໍສຸ, ເຕສຸ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕສຸ ສກຸຓຈ຺ຉາເປ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທິໍສຸ. ເອວໍ ປຐມວເຍປິ ມຊ຺ຌິມວເຍປິ ປຈ຺ຉິມວເຍປິ ຂາທິໍສຸເຍວ. ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ວເຍ ອປ຺ປມາທໍ ນາປຊ຺ຊິໍສຸ, ເອໂກປິ ຈ ເນສໍ ອປ຺ປມາທໍ ນາປຊ຺ຊິ.

ສຕ຺ຖາ ອິທໍ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ຫິ ຕ຺ວໍ, ກຸມາຣ, ຕທາ ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ວເຍ ຠຣິຍາຍ ¶ ສທ຺ຘິໍ ອປ຺ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສ, ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ວເຍ ປຸຕ຺ໂຕ ວາ ຘີຕາ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ສເຈ ປນ ໂວ ເອໂກປິ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອຠວິສ຺ສ, ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຸຕ຺ໂຕ ວາ ຘີຕາ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສ. ກຸມາຣ, ອຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ປິຍໍ ມຎ຺ຎມາເນນ ຕີສຸປິ ວເຍສຸ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ອຕ຺ຕາ ຣກ຺ຂິຕພ຺ໂພ, ເອວໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ເອກວເຍປິ ຣກ຺ຂິຕພ຺ໂພເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຕ຺ຕານຎ຺ເຈ ປິຍໍ ຊຎ຺ຎາ, ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ ນໍ ສຸຣກ຺ຂິຕໍ;

ຕິຓ຺ຓໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຍາມໍ, ປຏິຊຄ຺ເຄຍ຺ຍ ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ຍາມນ຺ຕິ ສຕ຺ຖາ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມິສ຺ສຣຕາຍ ເທສນາກຸສລຕາຍ ຈ ອິຘ ຕິຓ຺ຓໍ ວຍານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວຍໍ ຍາມນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ເທເສສິ, ຕສ຺ມາ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສເຈ ອຕ຺ຕານໍ ປິຍໍ ຊາເນຍ຺ຍ, ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ ນໍ ສຸຣກ຺ຂິຕນ຺ຕິ ຍຖາ ໂສ ສຸຣກ຺ຂິໂຕ ໂຫຕິ, ເອວໍ ນໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ. ຕຕ຺ຖ ສເຈ ຄີຫີ ສມາໂນ ‘‘ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປຣິປາສາທຕເລ ສຸສໍວຸຕໍ ຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສມ຺ປນ຺ນາຣກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ວສນ຺ໂຕປິ, ປພ຺ພຊິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສຸສໍວຸເຕ ປິຫິຕທ຺ວາຣວາຕປາເນ ເລເຓ ວິຫຣນ຺ໂຕປິ ອຕ຺ຕານໍ ນ ຣກ຺ຂຕິເຍວ. ຄິຫີ ປນ ສມາໂນ ຍຖາພລໍ ທານສີລາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ໂຕ, ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ ປນ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕປຣິຍຕ຺ຕິມນສິກາເຣສຸ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ຂຕິ ນາມ. ເອວໍ ຕີສຸ ວເຍສຸ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິມ຺ປິ ວເຍ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິໂສ ອຕ຺ຕານໍ ປຏິຊຄ຺ຄຕິເຍວ. ສເຈ ຫິ ຄິຫິຠູໂຕ ປຐມວເຍ ຂິຑ຺ຑາປສຸຕຕາຍ ກຸສລໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ມຊ຺ຌິມວເຍ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ຫຸຕ຺ວາ ກຸສລໍ ກາຕພ຺ພໍ. ສເຈ ມຊ຺ຌິມວເຍ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ໂປເສນ຺ໂຕ ກຸສລໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ປຈ຺ຉິມວເຍ ກາຕພ຺ພເມວ. ເອວມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕນ ອຕ຺ຕາ ປຏິຊຄ຺ຄິໂຕວ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປນ ອຕ຺ຕາ ປິໂຍ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ອປາຍປຣາຍຓເມວ ນໍ ກໂຣຕິ. ສເຈ ປນ ¶ ປພ຺ພຊິໂຕ ປຐມວເຍ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຘາເຣນ຺ໂຕ ວາເຈນ຺ໂຕ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ມຊ຺ຌິມວເຍ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ສມຓຘມ຺ໂມ ¶ ກາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ປຐມວເຍ ອຸຄ຺ຄຫິຕປຣິຍຕ຺ຕິຍາ ອຏ຺ຐກຖໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ກາຣຓາກາຣຓຎ຺ຈ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມຊ຺ຌິມວເຍ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ປຈ຺ຉິມວເຍ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ສມຓຘມ຺ໂມ ກາຕພ຺ໂພເຍວ. ເອວມ຺ປິ ກໂຣນ຺ເຕນ ອຕ຺ຕາ ປຏິຊຄ຺ຄິໂຕວ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປນ ອຕ຺ຕາ ປິໂຍ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຉານຸຕາເປເນວ ນໍ ຕາເປຕີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ໂພຘິຣາຊກຸມາໂຣ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

໒. ອຸປນນ຺ທສກ຺ຍປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ

ອຕ຺ຕານເມວ ¶ ປຐມນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸປນນ຺ທໍ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ເຖໂຣ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕຸໍ ເຉໂກ. ຕສ຺ສ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ພຫູ ຠິກ຺ຂຸ ຕໍ ຕິຈີວເຣຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ຘຸຕງ຺ຄານິ ສມາທິຍິໍສຸ. ເຕຫິ ວິສ຺ສຏ຺ຐປຣິກ຺ຂາເຣ ໂສເຍວ ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ເອກສ຺ມິໍ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ອຸປກຏ຺ເຐ ຊນປທໍ ອຄມາສິ. ອຖ ນໍ ເອກສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ທຫຣສາມເຓຣາ ຘມ຺ມກຖິກເປເມນ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິຘ ວສ຺ສໍ ອຸເປຖາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ‘‘ອິຘ ກິຕ຺ຕກໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕຫິ ‘‘ເອເກໂກ ສາຏໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕຕ຺ຖ ອຸປາຫນາ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ ¶ . ທຸຕິຍໍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ກິໍ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ທ຺ເວ ສາຏກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິໍ ຐເປສິ. ຕຕິຍໍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ກິໍ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຕໂຍ ສາຏກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕຕ຺ຖ ອຸທກຕຸມ຺ພໍ ຐເປສິ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ກິໍ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສາຏກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຘຸ ອິຘ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຫຏ຺ຐານຎ຺ເຈວ ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິ. ເຕ ນໍ ພຫູຫິ ວຕ຺ເຖຫິ ເຈວ ຈີວເຣຫິ ຈ ປູເຊສຸໍ. ໂສ ວຸຏ຺ຐວສ຺ໂສ ອິຕເຣສຸປິ ວິຫາເຣສຸ ສາສນໍ ເປເສຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ ປຣິກ຺ຂາຣສ຺ສ ຐປິຕຕ຺ຕາ ວສ຺ສາວາສິກໍ ລທ຺ຘພ຺ພໍ, ຕໍ ເມ ປຫິຓນ຺ຕູ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ຍານກໍ ປູເຣຕ຺ວາ ປາຍາສິ.

ອເຖກສ຺ມິໍ ¶ ວິຫາເຣ ທ຺ເວ ທຫຣຠິກ຺ຂູ ທ຺ເວ ສາຏເກ ເອກຎ຺ຈ ກມ຺ພລໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ສາຏກາ ໂຫນ຺ຕຸ, ມຍ຺ຫໍ ກມ຺ພໂລ’’ຕິ ຠາເຊຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ມຄ຺ຄສມີເປ ນິສີທິຕ຺ວາ ວິວທນ຺ຕິ. ເຕ ຕໍ ເຖຣໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ໂນ ຠາເຊຕ຺ວາ ເທຖາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ຕຸມ຺ເຫເຍວ ຠາເຊຖາຕິ. ນ ສກ຺ໂກມ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫເຍວ ໂນ ຠາເຊຕ຺ວາ ເທຖາຕິ. ເຕນ ຫິ ມມ ວຈເນ ຐສ຺ສຖາຕິ. ອາມ, ຐສ຺ສາມາຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ສາຘູ’’ຕິ ເຕສໍ ທ຺ເວ ສາຏເກ ທຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖນ຺ຕານໍ ອມ຺ຫາກໍ ປາຣຸປນາຣໂຫ’’ຕິ ມຫຄ຺ຆໍ ກມ຺ພລໍ ອາທາຍ ປກ຺ກາມິ. ທຫຣຠິກ຺ຂູ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕກໍ ¶ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ກໂຣຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ອກາສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ –

ອຕີຕສ຺ມິໍ ອນຸຕີຣຈາຣີ ຈ ຄມ຺ຠີຣຈາຣີ ຈາຕິ ທ຺ເວ ອຸທ຺ທາ ມຫນ຺ຕໍ ໂຣຫິຕມຈ຺ຉໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສີສໍ ໂຫຕຸ, ຕວ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ວິວາທາປນ຺ນາ ຠາເຊຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ເອກໍ ສິງ຺ຄາລໍ ທິສ຺ວາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ມາຕຸລ, ອິມໍ ໂນ ຠາເຊຕ຺ວາ ເທຫີ’’ຕິ. ອຫໍ ຣຎ຺ຎາ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐາເນ ຐປິໂຕ, ຕຕ຺ຖ ຈິຣໍ ¶ ນິສີທິຕ຺ວາ ຊງ຺ຆວິຫາຣຕ຺ຖາຍ ອາຄໂຕມ຺ຫິ, ອິທານິ ເມ ໂອກາໂສ ນຕ຺ຖີຕິ. ມາຕຸລ, ມາ ເອວໍ ກໂຣຖ, ຠາເຊຕ຺ວາ ເອວ ໂນ ເທຖາຕິ. ມມ ວຈເນ ຐສ຺ສຖາຕິ. ຐສ຺ສາມ, ມາຕຸລາຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ສາຘູ’’ຕິ ໂສ ສີສໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ເຕ ອກາສິ, ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ເອກມນ຺ເຕ. ກຕ຺ວາ ຈ ປນ, ‘‘ຕາຕາ, ເຍນ ໂວ ອນຸຕີເຣ ຈຣິຕໍ, ໂສ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ຄຓ຺ຫາຕຸ. ເຍນ ຄມ຺ຠີເຣ ຈຣິຕໍ, ຕສ຺ສ ສີສໍ ໂຫຕຸ. ອຍໍ ປນ ມຊ຺ຌິໂມ ຂຓ຺ໂຑ ມມ ວິນິຈ຺ຉຍຘມ຺ເມ ຐິຕສ຺ສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເຕ ສຎ຺ຎາເປນ຺ໂຕ –

‘‘ອນຸຕີຣຈາຣິ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ, ສີສໍ ຄມ຺ຠີຣຈາຣິໂນ;

ອຈ຺ຈາຍໍ ມຊ຺ຌິໂມ ຂຓ຺ໂຑ, ຘມ຺ມຏ຺ຐສ຺ສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໗.໓໓) –

ອິມໍ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມຂຓ຺ຑໍ ອາທາຍ ປກ຺ກາມິ. ເຕປິ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ອຕີຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ເອວເມສ ອຕີເຕປິ ຕຸມ຺ເຫ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ອກາສິເຍວາ’’ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອຸປນນ຺ທໍ ຄຣຫນ຺ໂຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ປຣໍ ໂອວທນ຺ເຕນ ນາມ ປຐມເມວ ອຕ຺ຕາ ປຕິຣູເປ ປຕິຏ຺ຐາເປຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຕ຺ຕານເມວ ປຐມໍ, ປຕິຣູເປ ນິເວສເຍ;

ອຖຎ຺ຎມນຸສາເສຍ຺ຍ, ນ ກິລິສ຺ເສຍ຺ຍ ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ປຕິຣູເປ ນິເວສເຍຕິ ອນຸຈ຺ຉວິເກ ຄຸເຓ ປຕິຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ໂຍ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທິຄຸເຓຫິ ວາ ອຣິຍວໍສປຏິປທາທີຫິ ວາ ປຣໍ ອນຸສາສິຕຸກາໂມ, ໂສ ອຕ຺ຕານເມວ ປຐມໍ ຕສ຺ມິໍ ຄຸເຓ ປຕິຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ. ເອວໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອຖຎ຺ຎໍ ເຕຫິ ຄຸເຓຫິ ອນຸສາເສຍ຺ຍ. ອຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ອນິເວເສຕ຺ວາ ເກວລໍ ປຣເມວ ອນຸສາສມາໂນ ປຣໂຕ ນິນ຺ທໍ ລຠິຕ຺ວາ ກິລິສ຺ສຕິ ນາມ, ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕານໍ ນິເວເສຕ຺ວາ ອນຸສາສມາໂນ ປຣໂຕ ປສໍສໍ ລຠຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ກິລິສ຺ສຕິ ນາມ. ເອວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ນ ກິລິສ຺ເສຍ຺ຍາຕິ.

ເທສນາວສາເນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ, ມຫາຊນສ຺ສາປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ອຸປນນ຺ທສກ຺ຍປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ທຸຕິຍໍ.

ອຕ຺ຕານຎ຺ເຈຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຘານິກຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາທາຍ ອຣຎ຺ເຎ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ອາວຸໂສ, ຘຣມານກສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ໂວ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄຫິຕໍ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາວ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ໂອວທິຕ຺ວາ ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຸປຕິ. ເຕ ຠິກ຺ຂູ ປຐມຍາເມ ຈງ຺ກມິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມຍາເມ ວິຫາຣໍ ປວິສນ຺ຕິ. ໂສ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ປພຸທ຺ຘກາເລ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ຕຸມ຺ເຫ ‘ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍິສ຺ສາມາ’ຕິ ອາຄຕາ, ສີຆໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ¶ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕເຖວ ສຸປຕິ. ອິຕເຣ ມຊ຺ຌິມຍາເມ ພຫິ ຈງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຍາເມ ວິຫາຣໍ ປວິສນ຺ຕິ. ໂສ ປຸນປິ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕ ວິຫາຣາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ສຍໍ ປຸນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕເຖວ ສຸປຕິ. ຕສ຺ມິໍ ນິຈ຺ຈກາລໍ ເອວໍ ກໂຣນ຺ເຕ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ສຊ຺ຌາຍໍ ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ¶ ວາ ມນສິກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ, ຈິຕ຺ຕໍ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ອຄມາສິ. ເຕ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິໂຍ ອຕິວິຍ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ, ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມ ນ’’ນ຺ຕິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ຕສ຺ສ ກິຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ນຏ຺ຐມ຺ຫາ, ອາວຸໂສ, ອາຈຣິໂຍ ໂນ ຕຸຈ຺ຉຣວໍ ຣວຕີ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ເຕສໍ ອຕິວິຍ ນິທ຺ທາຍ ກິລມນ຺ຕານໍ ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ເຕ ວຸຏ຺ຐວສ຺ສາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣາ ກຕປຏິສນ຺ຖາຣາ ‘‘ກິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຣິຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອນ຺ຕຣາຍມກາສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ –

‘‘ອມາຕາປິຕຣສໍວຑ຺ໂຒ, ອນາເຈຣກຸເລ ວສໍ;

ນາຍໍ ກາລໍ ອກາລໍ ວາ, ອຠິຊານາຕິ ກຸກ຺ກຸໂຏ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໑໑໙) –

ອິມໍ ອກາລຣາວິກຸກ຺ກຸຏຊາຕກໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກເຖສິ. ‘‘ຕທາ ຫິ ໂສ ກຸກ຺ກຸໂຏ ອຍໍ ປຘານິກຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ອໂຫສິ, ອິເມ ປຎ຺ຈ ສຕາ ຠິກ຺ຂູ ເຕ ມາຓວາ ອເຫສຸໍ, ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິໂຍ ອຫເມວາ’’ຕິ ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຊາຕກໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ປຣໍ ໂອວທນ຺ເຕນ ນາມ ອຕ຺ຕາ ສຸທນ຺ໂຕ ກາຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ໂອວທນ຺ໂຕ ຫິ ¶ ສຸທນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ທເມຕິ ນາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຕ຺ຕານຎ຺ເຈ ¶ ຕຖາ ກຍິຣາ, ຍຖາຎ຺ຎມນຸສາສຕິ;

ສຸທນ຺ໂຕ ວຕ ທເມຖ, ອຕ຺ຕາ ຫິ ກິຣ ທຸທ຺ທໂມ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ປຐມຍາມາທີສຸ ຈງ຺ກມິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຣໍ ໂອວທຕິ, ສຍໍ ຈງ຺ກມນາທີນິ ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານຎ຺ເຈ ຕຖາ ກຍິຣາ, ຍຖາຎ຺ຎມນຸສາສຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ສຸທນ຺ໂຕ ວຕ ທເມຖາຕິ ເຍນ ຄຸເຓນ ປຣໍ ອນຸສາສຕິ, ເຕນ ອຕ຺ຕນາ ສຸທນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ທເມຍ຺ຍ. ອຕ຺ຕາ ຫິ ກິຣ ທຸທ຺ທໂມຕິ ອຍຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕາ ນາມ ທຸທ຺ທໂມ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ໂສ ສຸທນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຕຖາ ທເມຕພ຺ໂພຕິ.

ເທສນາວສາເນ ປຎ຺ຈ ສຕາປິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ປຘານິກຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ຕຕິຍໍ.

ອຕ຺ຕາ ¶ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ນາໂຖຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກຸມາຣກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ມາຕຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາ ກິຣ ຣາຊຄຫນຄເຣ ເສຏ຺ຐິຘີຕາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ອຖ ສາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈມານາປິ ມາຕາປິຕູນໍ ສນ຺ຕິກາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອລຠິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ¶ ປຕິກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕິເທວຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສິ. ອຖສ຺ສາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ຄພ຺ໂຠ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ສາ ຄພ຺ຠສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວໍ ອຊານິຕ຺ວາວ ສາມິກໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ອຖ ນໍ ໂສ ມຫນ຺ເຕນ ສກ຺ກາເຣນ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ເນຕ຺ວາ ອຊານນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕປກ຺ຂິການໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພາເຊສິ. ອປເຣນ ສມເຍນ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຕສ຺ສາ ຄພ຺ຠິນິຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕາຫິ ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ນາຫໍ, ອຍ຺ເຍ, ຊານາມິ ‘‘ກິເມຕໍ’’, ສີລໍ ວຕ ເມ ອໂຣຄເມວາຕິ. ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຕໍ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸນີ ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິຕາ, ອິມິສ຺ສາ ມຍໍ ຄພ຺ຠສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວໍ ຊານາມ, ກາລໍ ນ ຊານາມ, ກິໍ ທານິ ກໂຣມາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ເທວທຕ຺ໂຕ ‘‘ມາ ມຍ຺ຫໍ ໂອວາທກາຣິການໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຍໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕູ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອຸປ຺ປພ຺ພາເຊຖ ນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສາ ທຫຣາ ມາ ມໍ, ອຍ຺ເຍ, ນາເສຖ, ນາຫໍ ເທວທຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕາ, ເອຖ, ມໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ເຊຕວນໍ ເນຖາຕິ. ຕາ ຕໍ ອາທາຍ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ¶ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຕສ຺ສາ ຄິຫິກາເລ ຄພ຺ໂຠ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ຊານນ຺ໂຕປິ ປຣວາທໂມຈນຕ຺ຖໍ ຣາຊານໍ ປເສນທິໂກສລໍ ມຫາອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ຈູຬອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ວິສາຂາອຸປາສິກໍ ອຎ຺ຎານິ ຈ ມຫາກຸລານິ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອຸປາລິຕ຺ເຖຣໍ ອາຓາເປສິ – ‘‘ຄຈ຺ຉ, ອິມິສ຺ສາ ທຫຣາຍ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ກມ຺ມໍ ປຣິໂສເຘຫີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຣໂຕ ວິສາຂໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ຕໍ ອຘິກຣຓໍ ປຏິຈ຺ຉາເປສິ. ສາ ສາຓິປາກາຣໍ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕສາຓິຍໍ ຕສ຺ສາ ຫຕ຺ຖປາທນາຠິອຸທຣປຣິໂຍສານານິ ¶ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ມາສທິວເສ ສມາເນຕ຺ວາ ‘‘ຄິຫິຠາເວ ອິມາຍ ຄພ຺ໂຠ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ອຖສ຺ສາ ເຖໂຣ ປຣິສມຊ຺ເຌ ປຣິສຸທ຺ຘຠາວໍ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ສາ ອປເຣນ ສມເຍນ ປທຸມຸຕ຺ຕຣພຸທ຺ຘສ຺ສ ປາທມູເລ ປຕ຺ຖິຕປຕ຺ຖນໍ ມຫານຸຠາວໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ.

ອເຖກທິວສໍ ¶ ຣາຊາ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍສມີເປນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ທາຣກສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ເທວ, ເອກິສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ປຸຕ຺ໂຕ ຊາໂຕ, ຕສ຺ເສສ ສທ຺ໂທ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ກຸມາຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ຆຣໍ ເນຕ຺ວາ ຘາຕີນໍ ອທາສິ. ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ຈສ຺ສ ກສ຺ສໂປຕິ ນາມໍ ກຕ຺ວາ ກຸມາຣປຣິຫາເຣນ ວຑ຺ຒິຕຕ຺ຕາ ກຸມາຣກສ຺ສໂປຕິ ສຎ຺ຊານິໍສຸ. ໂສ ກີຬາມຓ຺ຑເລ ທາຣເກ ປຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນິມ຺ມາຕາປິຕິເກນມ຺ຫາ ປຫຏາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ເທວ, ມໍ ‘ນິມ຺ມາຕາປິຕິໂກ’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ມາຕຣໍ ເມ ອາຈິກ຺ຂຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ຘາຕິໂຍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ອິມາ ເຕ ມາຕໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ເອຕ຺ຕິກາ ເມ ມາຕໂຣ, ເອກາຍ ເມ ມາຕຣາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕໍ ເມ ອາຈິກ຺ຂຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ອິມໍ ວຎ຺ເຈຕຸ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ຕາຕ, ຕວ ມາຕາ ຠິກ຺ຂຸນີ, ຕ຺ວໍ ມຍາ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍາ ອານີໂຕຕິ. ໂສ ຕາວຕເກເນວ ສມຸປ຺ປນ຺ນສໍເວໂຄ ຫຸຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ, ປພ຺ພາເຊຖ ມ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘຸ, ຕາຕາ’’ຕິ ຕໍ ມຫນ຺ເຕນ ສກ຺ກາເຣນ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພາເຊສິ. ໂສ ລທ຺ຘູປສມ຺ປໂທ ກຸມາຣກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣຕິ ປຎ຺ຎາຍິ. ໂສ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ວາຍມິຕ຺ວາ ວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ປຸນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິເສເສຕ຺ວາ ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ຘວເນ ວິຫາສິ.

ອຖ ນໍ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາເລ ເອກໂຕ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອນາຄາມິຜລໍ ປຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕຠິກ຺ຂຸ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປນ຺ນຣສ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ¶ ‘‘ອິເມ ປຎ຺ເຫ ຐເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຎ຺ໂຎ ພ຺ຍາກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຄຈ຺ຉ, ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ອິເມສໍ ອຕ຺ຖໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ໂສ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊນາວສາເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ຕສ຺ສ ປນ ນິກ຺ຂນ຺ຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ມາຕຸຠິກ຺ຂຸນິຍາ ອກ຺ຂີຫິ ອສ຺ສູນິ ປວຕ຺ຕິໍສຸ. ສາ ປຸຕ຺ຕວິໂຍຄທຸກ຺ຂິຕາ ອສ຺ສຸຕິນ຺ເຕເນວ ມຸເຂນ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣມານາ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາວ, ‘‘ປຸຕ຺ຕ ¶ , ປຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ວິຣວນ຺ຕີ ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ອຸປຘາວມານາ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຕິ. ສາ ຖເນຫິ ຂີຣໍ ມຸຎ຺ຈນ຺ເຕຫິ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອລ຺ລຈີວຣາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣໍ ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຈາຍໍ ມມ ສນ຺ຕິກາ ມຘຸຣວຈນໍ ລຠິສ຺ສຕິ, ວິນສ຺ສິສ຺ສຕິ. ຖທ຺ຘເມວ ກຕ຺ວາ ອິມາຍ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ອາຫ – ‘‘ກິໍ ກໂຣນ຺ຕີ ວິຈຣສິ, ສິເນຫມຕ຺ຕມ຺ປິ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກສີ’’ຕິ. ສາ ‘‘ອໂຫ ກກ຺ຂຬາ ເຖຣສ຺ສ ¶ ກຖາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ວເທສິ, ຕາຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນປິ ເຕນ ຕເຖວ ວຸຕ຺ຕາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ອິມສ຺ສ ກາຣຓາ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ອສ຺ສູນິ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ອຍໍ ປເນວໍ ຖທ຺ຘຫທໂຍ, ກິໍ ເມ ອິມິນາ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕສິເນຫໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕໍທິວສເມວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ.

ອປເຣນ ສມເຍນ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ເຕນ ເອວໍ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ໂນ ກຸມາຣກສ຺ສໂປ ຈ ເຖຣີ ຈ ນາສິຕາ, ສຕ຺ຖາ ປນ ເຕສໍ ປຕິຏ຺ຐາ ຊາໂຕ, ອໂຫ ພຸທ຺ຘາ ນາມ ໂລການຸກມ຺ປກາ’’ຕິ ¶ . ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ອຫໍ ອິເມສໍ ປຈ຺ຈໂຍ ປຕິຏ຺ຐາ ຊາໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ເນສໍ ອຫໍ ປຕິຏ຺ຐາ ອໂຫສິໍເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ –

‘‘ນິຄ຺ໂຣຘເມວ ເສເວຍ຺ຍ, ນ ສາຂມຸປສໍວເສ;

ນິຄ຺ໂຣຘສ຺ມິໍ ມຕໍ ເສຍ຺ໂຍ, ຍຎ຺ເຈ ສາຂສ຺ມິ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໑໒; ໑.໑໐.໘໑) –

ອິມໍ ນິຄ຺ໂຣຘຊາຕກໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ຕທາ ສາຂມິໂຄ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ປຣິສາປິສ຺ສ ເທວທຕ຺ຕປຣິສາ, ວາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ມິຄເຘນຸ ເຖຣີ ອໂຫສິ, ປຸຕ຺ໂຕ ກຸມາຣກສ຺ສໂປ, ຄພ຺ຠິນີມິຄິຍາ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ຄໂຕ ນິຄ຺ໂຣຘມິຄຣາຊາ ປນ ອຫເມວາ’’ຕິ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສິເນຫໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເຖຣິຍາ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐານກຕຠາວໍ ປກາເສນ຺ໂຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ມາ ປຣສ຺ສ ອຕ຺ຕນິ ຐິເຕນ ສຄ຺ຄປຣາຍເຓນ ວາ ມຄ຺ຄປຣາຍເຓນ ວາ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕາວ ອຕ຺ຕໂນ ນາໂຖ, ປໂຣ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຕ຺ຕາ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ນາໂຖ, ໂກ ຫິ ນາໂຖ ປໂຣ ສິຍາ;

ອຕ຺ຕນາ ຫິ ສຸທນ຺ເຕນ, ນາຖໍ ລຠຕິ ທຸລ຺ລຠ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນາໂຖຕິ ປຕິຏ຺ຐາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍສ຺ມາ ອຕ຺ຕນິ ຐິເຕນ ອຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ເນນ ກຸສລໍ ກຕ຺ວາ ¶ ສຄ຺ຄໍ ວາ ປາປຸຓິຕຸໍ, ມຄ຺ຄໍ ວາ ຠາເວຕຸໍ, ຜລໍ ວາ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ ສກ຺ກາ ¶ . ຕສ຺ມາ ຫິ ອຕ຺ຕາວ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫຕິ, ປໂຣ ໂກ ນາມ ກສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐາ ສິຍາ. ອຕ຺ຕນາ ເອວ ຫິ ສຸທນ຺ເຕນ ນິພ຺ພິເສວເນນ ¶ ອຣຫຕ຺ຕຜລສງ຺ຂາຕໍ ທຸລ຺ລຠໍ ນາຖໍ ລຠຕິ. ອຣຫຕ຺ຕຎ຺ຫິ ສນ຺ຘາຍ ອິຘ ‘‘ນາຖໍ ລຠຕິ ທຸລ຺ລຠ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ກຸມາຣກສ຺ສປມາຕຸເຖຣີວຕ຺ຖຸ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

ອຕ຺ຕນາ ຫິ ກຕໍ ປາປນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ມຫາກາລໍ ນາມ ໂສຕາປນ຺ນອຸປາສກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ມາສສ຺ສ ອຏ຺ຐທິວເສສຸ ອຸໂປສຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫາເຣ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຓາຕິ. ອຖ ຣຕ຺ຕິໍ ໂຈຣາ ເອກສ຺ມິໍ ເຄເຫ ສນ຺ຘິໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂລຫຠາຊນສທ຺ເທນ ປພຸທ຺ເຘຫິ ສາມິເກຫິ ອນຸພທ຺ຘາ ຄຫິຕຠຓ຺ຑໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປລາຍິໍສຸ. ສາມິກາປິ ເຕ ອນຸພນ຺ຘິໍສຸເຍວ, ເຕ ທິສາ ປກ຺ຂນ຺ທິໍສຸ. ເອໂກ ປນ ວິຫາຣມຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາກາລສ຺ສ ຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປາໂຕວ ໂປກ຺ຂຣຓິຕີເຣ ມຸຂໍ ໂຘວນ຺ຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຠຓ຺ຑິກໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປລາຍິ. ໂຈເຣ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາຄຕມນຸສ຺ສາ ຠຓ຺ຑິກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ໂນ ເຄຫສນ຺ຘິໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑິກໍ ຫຣິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ວິຍ ວິຈຣສີ’’ຕິ ¶ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂປເຖຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອຄມິໍສຸ. ອຖ ນໍ ປາໂຕວ ປານີຍຆຏໍ ອາທາຍ ຄຕາ ທຫຣສາມເຓຣາ ທິສ຺ວາ ‘‘ວິຫາເຣ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສຍິຕອຸປາສໂກ ອຍຸຕ຺ຕໍ ມຣຓໍ ລຠຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ກາເລນ ອປ຺ປຕິຣູປໍ ມຣຓໍ ລທ຺ຘໍ, ປຸພ຺ເພ ກຕກມ຺ມສ຺ສ ປນ ເຕນ ຍຸຕ຺ຕເມວ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ກເຖສິ –

ອຕີເຕ ກິຣ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ວິຊິເຕ ເອກສ຺ສ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມສ຺ສ ອຏວິມຸເຂ ໂຈຣາ ປຫຣນ຺ຕິ. ຣາຊາ ອຏວິມຸເຂ ເອກໍ ຣາຊຠຏໍ ຐເປສິ, ໂສ ຠຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສ ໂອຣໂຕ ປາຣໍ ເນຕິ, ປາຣໂຕ ໂອຣໍ ອາເນຕິ. ອເຖໂກ ມນຸສ຺ໂສ ອຠິຣູປໍ ອຕ຺ຕໂນ ຠຣິຍໍ ຈູຬຍານກໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ¶ ຕໍ ຐານໍ ອຄມາສິ. ຣາຊຠໂຏ ຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາວ ສຎ຺ຊາຕສິເນໂຫ ເຕນ ‘‘ອຏວິໍ ໂນ ¶ , ສາມິ, ອຕິກ຺ກາເມຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ອິທານິ ວິກາໂລ, ປາໂຕວ ອຕິກ຺ກາເມສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ສກາໂລ, ສາມິ, ອິທາເນວ ໂນ ເນຫີຕິ. ນິວຕ຺ຕ, ໂຠ, ອມ຺ຫາກໍເຍວ ເຄເຫ ອາຫາໂຣ ຈ ນິວາໂສ ຈ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ໂສ ເນວ ນິວຕ຺ຕິຕຸໍ ອິຈ຺ຉິ. ອິຕໂຣ ປຸຣິສານໍ ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ຍານກໍ ນິວຕ຺ຕາເປຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ເສວ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ນິວາສໍ ທຕ຺ວາ ອາຫາຣໍ ປຏິຍາທາເປສິ. ຕສ຺ສ ປນ ເຄເຫ ເອກໍ ມຓິຣຕນໍ ອຕ຺ຖິ. ໂສ ຕໍ ຕສ຺ສ ຍານກນ຺ຕເຣ ປກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຈູສກາເລ ໂຈຣານໍ ປວິຏ຺ຐສທ຺ທໍ ກາເຣສິ. ອຖສ຺ສ ປຸຣິສາ ‘‘ມຓິຣຕນໍ, ສາມິ, ໂຈເຣຫິ ຫຏ’’ນ຺ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂສ ຄາມທ຺ວາເຣສຸ ອາຣກ຺ຂໍ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອນ຺ໂຕຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕ ວິຈິນຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອິຕໂຣປິ ປາໂຕວ ຍານກໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ¶ ປາຍາສິ. ອຖສ຺ສ ຍານກໍ ໂສເຘນ຺ຕາ ອຕ຺ຕນາ ຐປິຕໍ ມຓິຣຕນໍ ທິສ຺ວາ ສນ຺ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ມຓິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປລາຍສີ’’ຕິ ໂປເຖຕ຺ວາ ‘‘ຄຫິໂຕ ໂນ, ສາມິ, ໂຈໂຣ’’ຕິ ຄາມໂຠຊກສ຺ສ ທສ຺ເສສຸໍ. ໂສ ‘‘ຠຕກສ຺ສ ວຕ ເມ ເຄເຫ ນິວາສໍ ທຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ທິນ຺ນໍ, ມຓິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄໂຕ, ຄຓ຺ຫຖ ນໍ ປາປປຸຣິສ’’ນ຺ຕິ ໂປຖາເປຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ຉຑ຺ຑາເປສິ. ອິທໍ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ. ໂສ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິປາກາວເສເສນ ອຕ຺ຕຠາວສເຕ ຕເຖວ ໂປຖິໂຕ ມຣຓໍ ປາປຸຓິ.

ເອວໍ ສຕ຺ຖາ ມຫາກາລສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ອິເມ ສຕ຺ເຕ ອຕ຺ຕນາ ກຕປາປກມ຺ມເມວ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ອຠິມຕ຺ຖຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຕ຺ຕນາ ຫິ ກຕໍ ປາປໍ, ອຕ຺ຕຊໍ ອຕ຺ຕສມ຺ຠວໍ;

ອຠິມຕ຺ຖຕິ ທຸມ຺ເມຘໍ, ວຊິຣໍວສ຺ມມຍໍ ມຓິ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວຊິຣໍວສ຺ມມຍໍ ມຓິນ຺ຕິ ວຊິຣໍວ ອສ຺ມມຍໍ ມຓິໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ປາສາຓມຍໍ ປາສາຓສມ຺ຠວໍ ວຊິຣໍ ຕເມວ ອສ຺ມມຍໍ ມຓິໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຏ຺ຐານຏ຺ຐານສງ຺ຂາຕໍ ປາສາຓມຓິໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຉິທ຺ທໍ ຉິທ຺ທໍ ຂຓ຺ຑໍ ຂຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ອປຣິໂຠຄໍ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ອຕ຺ຕນາ ກຕໍ ອຕ຺ຕນິ ຊາຕໍ ອຕ຺ຕສມ຺ຠວໍ ¶ ¶ ປາປໍ ທຸມ຺ເມຘໍ ນິປ຺ປຎ຺ຎໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ອຠິມຕ຺ຖຕິ ກນ຺ຕຕິ ວິທ຺ຘໍເສຕີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ສມ຺ປຕ຺ຕຠິກ຺ຂູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ຍສ຺ສ ¶ ອຈ຺ຈນ຺ຕທຸສ຺ສີລ຺ຍນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ທິວເສ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ທຸສ຺ສີໂລ ປາປຘມ຺ໂມ ທຸສ຺ສີລ຺ຍກາຣເຓນ ວຑ຺ຒິຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ປິຕຸວເຘ ສມາທເປຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນານປ຺ປກາເຣນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ນານປ຺ປກາເຣນ ມຍ຺ຫໍ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ກຸຣຸງ຺ຄມິຄຊາຕກາທີນິ (ຊາ. ໑.໒.໑໑໑-໒) ກເຖຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອຈ຺ຈນ຺ຕທຸສ຺ສີລປຸຄ຺ຄລໍ ນາມ ທຸສ຺ສີລ຺ຍກາຣຓາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຕຓ຺ຫາ ມາລຸວາ ວິຍ ສາລໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິຕ຺ວາ ສມ຺ຠຎ຺ຊມານາ ນິຣຍາທີສຸ ປກ຺ຂິປຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖາມາຫ –

‘‘ຍສ຺ສ ¶ ອຈ຺ຈນ຺ຕທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ, ມາລຸວາ ສາລມິໂວຕ຺ຖຕໍ;

ກໂຣຕິ ໂສ ຕຖຕ຺ຕານໍ, ຍຖາ ນໍ ອິຈ຺ຉຕີ ທິໂສ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຈ຺ຈນ຺ຕທຸສ຺ສີລ຺ຍນ຺ຕິ ເອກນ຺ຕທຸສ຺ສີລຠາໂວ. ຄິຫີ ວາ ຊາຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທສ ອກຸສລກມ຺ມປເຖ ກໂຣນ຺ໂຕ, ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ ອຸປສມ຺ປນ຺ນທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄຣຸກາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊມາໂນ ອຈ຺ຈນ຺ຕທຸສ຺ສີໂລ ນາມ. ອິຘ ປນ ໂຍ ທ຺ວີສຸ ຕີສຸ ອຕ຺ຕຠາເວສຸ ທຸສ຺ສີໂລ, ເອຕສ຺ສ ຄຕິຍາ ອາຄຕໍ ທຸສ຺ສີລຠາວໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸສ຺ສີລຠາໂວຕິ ເຈຕ຺ຖ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ຉ ¶ ທ຺ວາຣານິ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ຕຓ຺ຫາ ເວທິຕພ຺ພາ. ມາລຸວາ ສາລມິໂວຕ຺ຖຕນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕໍ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຕໍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ຍຖາ ນາມ ມາລຸວາ ສາລໍ ໂອຕ຺ຖຣນ຺ຕີ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ປຕ຺ເຕຫິ ອຸທກໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສມ຺ຠຎ຺ຊນວເສນ ສພ຺ພຕ຺ຖກເມວ ປຣິໂຍນນ຺ຘຕິ, ເອວໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ໂອຕ຺ຖຕໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ໂສ ມາລຸວາຍ ສມ຺ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປາຕິຍມາໂນ ຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ຕາຍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍສງ຺ຂາຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ສມ຺ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອປາເຍສຸ ປາຕິຍມາໂນ, ຍຖາ ນໍ ອນຕ຺ຖກາໂມ ທິໂສ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕຖາ ອຕ຺ຕານໍ ກໂຣຕິ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ສຸກຣານີຕິ ¶ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສງ຺ຆເຠທປຣິສກ຺ກນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກທິວສຎ຺ຫິ ເທວທຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆເຠທາຍ ປຣິສກ຺ກນ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິປ຺ປາຍໍ ອາໂຣເຈສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຖໂຣ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິຘາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຣາຊຄຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິໍ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ເທວທຕ຺ໂຕ ຣາຊຄເຫ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວາ ເຍນາຫໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ທານາຫໍ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ຠຄວຕາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ອຸໂປສຖໍ ກຣິສ຺ສາມິ ສງ຺ຆກມ຺ມຎ຺ຈາ’ຕິ. ອຊ຺ຊ ຠຄວາ ເທວທຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສຕິ, ອຸໂປສຖຎ຺ຈ ກຣິສ຺ສຕິ ສງ຺ຆກມ຺ມານິ ຈາ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຖາ –

‘‘ສຸກຣໍ ສາຘຸນາ ສາຘຸ, ສາຘຸ ປາເປນ ທຸກ຺ກຣໍ;

ປາປໍ ປາເປນ ສຸກຣໍ, ປາປມຣິເຍຫິ ທຸກ຺ກຣ’’ນ຺ຕິ. (ອຸທາ. ໔໘) –

ອິມໍ ¶ ອຸທານໍ ອຸທາເນຕ຺ວາ, ‘‘ອານນ຺ທ, ອຕ຺ຕໂນ ອຫິຕກມ຺ມໍ ນາມ ສຸກຣໍ, ຫິຕກມ຺ມເມວ ທຸກ຺ກຣ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ສຸກຣານິ ອສາຘູນິ, ອຕ຺ຕໂນ ອຫິຕານິ ຈ;

ຍໍ ເວ ຫິຕຎ຺ຈ ສາຘຸຎ຺ຈ, ຕໍ ເວ ປຣມທຸກ຺ກຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍານິ ກມ຺ມານິ ອສາຘູນິ ສາວຊ຺ຊານິ ອປາຍສໍວຕ຺ຕນິກຕ຺ຕາເຍວ ອຕ຺ຕໂນ ອຫິຕານິ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ຕານິ ສຸກຣານິ ¶ . ຍໍ ປນ ສຸຄຕິສໍວຕ຺ຕນິກຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕຎ຺ຈ ອນວຊ຺ຊຕ຺ເຖນ ສາຘຸຎ຺ຈ ສຸຄຕິສໍວຕ຺ຕນິກຎ຺ເຈວ ນິພ຺ພານສໍວຕ຺ຕນິກຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ, ຕໍ ປາຈີນນິນ຺ນາຍ ຄງ຺ຄາຍ ອຸພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາມຸຂກຣຓໍ ວິຍ ອຕິທຸກ຺ກຣນ຺ຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ສງ຺ຆເຠທປຣິສກ຺ກນວຕ຺ຖຸ ສຕ຺ຕມໍ.

ໂຍ ¶ ສາສນນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກາລຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິເຣກາ ອິຕ຺ຖີ ມາຕຸຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ຕໍ ເຖຣໍ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ຕສ຺ສາ ປຏິວິສ຺ສກເຄເຫ ມນຸສ຺ສາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ພຸທ຺ຘາ ນາມ ອຈ຺ຉຣິຍາ, ອໂຫ ຘມ຺ມເທສນາ ມຘຸຣາ’’ຕິ ປສໍສນ຺ຕິ. ສາ ອິຕ຺ຖີ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຫມ຺ປິ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ໂສຕຸກາມາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ໂສ ‘‘ຕຕ຺ຖ ມາ ຄມີ’’ຕິ ຕໍ ນິວາເຣສິ. ສາ ປຸນທິວເສ ປຸນທິວເສປີຕິ ຍາວຕຕິຍໍ ເຕນ ນິວາຣິຍມານາປິ ໂສຕຸກາມາວ ອໂຫສິ. ກສ຺ມາ ໂສ ປເນຕໍ ນິວາເຣສີຕິ? ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ມຍິ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ສາ ເອກທິວສໍ ປາໂຕວ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາສາ ອຸໂປສຖໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ມ, ສາຘຸກໍ ອຍ຺ຍໍ ປຣິວິເສຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ຘີຕຣໍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ. ຘີຕາປິສ຺ສາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຄຕກາເລ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ‘‘ກຸຫິໍ ມຫາອຸປາສິກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ ¶ ວິຫາຣໍ ຄຕາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕໍ ¶ ສຸຕ຺ວາວ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ອຸຏ຺ຐິເຕນ ຑາເຫນ ສນ຺ຕປ຺ປມາໂນ ‘‘ອິທານິ ສາ ມຍິ ຠິນ຺ນາ’’ຕິ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຓມານໍ ທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາຫ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖີ ທນ຺ຘາ ສຸຂຸມໍ ຘມ຺ມກຖໍ ນ ຊານາຕິ, ອິມິສ຺ສາ ຂນ຺ຘາທິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ສຸຂຸມໍ ຘມ຺ມກຖໍ ອກເຖຕ຺ວາ ທານກຖໍ ວາ ສີລກຖໍ ວາ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສຊ຺ຌາສຍໍ ວິທິຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ປາປິກໍ ທິຏ຺ຐິໍ ນິສ຺ສາຍ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ປຏິກ຺ໂກສສິ. ອຕ຺ຕຆາຕາເຍວ ວາຍມສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ໂຍ ສາສນໍ ອຣຫຕໍ, ອຣິຍານໍ ຘມ຺ມຊີວິນໍ;

ປຏິກ຺ໂກສຕິ ທຸມ຺ເມໂຘ, ທິຏ຺ຐິໍ ນິສ຺ສາຍ ປາປິກໍ;

ຜລານິ ກຏ຺ຐກສ຺ເສວ, ອຕ຺ຕຆາຕາຍ ຜລ຺ລຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ທຸມ຺ເມໂຘ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕໂນ ສກ຺ກາຣຫານິຠເຍນ ປາປິກໍ ທິຏ຺ຐິໍ ນິສ຺ສາຍ ‘‘ຘມ຺ມໍ ວາ ໂສສ຺ສາມ, ທານໍ ວາ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ວທນ຺ເຕ ປຏິກ຺ໂກສນ຺ໂຕ ອຣຫຕໍ ອຣິຍານໍ ຘມ຺ມຊີວິນໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ປຏິກ຺ໂກສຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ປຏິກ຺ໂກສນໍ ສາ ຈ ປາປິກາ ທິຏ຺ຐິ ເວຬຸສງ຺ຂາຕສ຺ສ ກຏ຺ຐກສ຺ສ ຜລານິ ວິຍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ກຏ຺ຐໂກ ຜລານິ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕຆາຕາຍ ຜລ຺ລຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຆາຕຕ຺ຖເມວ ຜລຕິ, ເອວໍ ໂສປິ ອຕ຺ຕຆາຕາຍ ຜລ຺ລຕີຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ຜລໍ ¶ ເວ ກທລິໍ ຫນ຺ຕິ, ຜລໍ ເວຬຸໍ ຜລໍ ນຬໍ;

ສກ຺ກາໂຣ ກາປຸຣິສໍ ຫນ຺ຕິ, ຄພ຺ໂຠ ອສ຺ສຕຣິໍ ຍຖາ’’ຕິ. (ຈູຬວ. ໓໓໕; ອ. ນິ. ໔.໖໘);

ເທສນາວສາເນ ອຸປາສິກາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ອຕ຺ຕນາ ¶ ¶ ຫິ ກຕນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຈູຬກາລໍ ອຸປາສກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກທິວສຎ຺ຫິ ມຫາກາລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຸມງ຺ຄໂຈຣາ ສາມິເກຫິ ອນຸພທ຺ຘາ ຣຕ຺ຕິໍ ວິຫາເຣ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປາໂຕວ ວິຫາຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຠຓ຺ຑິກໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປລາຍິໍສຸ. ມນຸສ຺ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຣຕ຺ຕິໍ ໂຈຣກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ວິຍ ຈຣຕິ, ຄຓ຺ຫຖ ນ’’ນ຺ຕິ ຕໍ ໂປຖຍິໍສຸ. ກຸມ຺ຠທາສິໂຍ ອຸທກຕິຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉມານາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອເປຖ, ສາມິ, ນາຍໍ ເອວຣູປໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ຕໍ ໂມເຈສຸໍ. ໂສ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຫມ຺ຫິ ມນຸສ຺ເສຫິ ນາສິໂຕ, ກຸມ຺ຠທາສິໂຍ ເມ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິຕໍ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈສິ. ຠິກ຺ຂູ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຈູຬກາລອຸປາສໂກ ກຸມ຺ຠທາສິໂຍ ເຈວ ນິສ຺ສາຍ, ອຕ຺ຕໂນ ຈ ອກຣຓຠາເວນ ຊີວິຕໍ ລຠິ. ອິເມ ຫິ ນາມ ສຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕນາ ປາປກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ນິຣຍາທີສຸ ອຕ຺ຕນາວ ກິລິສ຺ສນ຺ຕິ, ກຸສລໍ ກຕ຺ວາ ປນ ສຸຄຕິຎ຺ເຈວ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອຕ຺ຕນາວ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຕ຺ຕນາ ຫິ ກຕໍ ປາປໍ, ອຕ຺ຕນາ ສໍກິລິສ຺ສຕິ;

ອຕ຺ຕນາ ອກຕໍ ປາປໍ, ອຕ຺ຕນາວ ວິສຸຊ຺ຌຕິ;

ສຸທ຺ຘີ ອສຸທ຺ຘິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ, ນາຎ຺ໂຎ ອຎ຺ຎໍ ວິໂສຘເຍ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ¶ – ເຍນ ອຕ຺ຕນາ ອກຸສລກມ຺ມໍ ກຕໍ ໂຫຕິ, ໂສ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ¶ ອຕ຺ຕນາວ ສໍກິລິສ຺ສຕິ. ເຍນ ປນ ອຕ຺ຕນາ ອກຕໍ ປາປໍ, ໂສ ສຸຄຕິຎ຺ເຈວ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາວ ວິສຸຊ຺ຌຕິ. ກຸສລກມ຺ມສງ຺ຂາຕາ ສຸທ຺ຘິ ອກຸສລກມ຺ມສງ຺ຂາຕາ ຈ ອສຸທ຺ຘິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ກາຣກສຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕນິເຍວ ວິປຈ຺ຈຕິ. ອຎ຺ໂຎ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຎ຺ຎໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ນ ວິໂສຘເຍ ເນວ ວິໂສເຘຕິ, ນ ກິເລເສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ຈູຬກາໂລ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ອຕ຺ຕທຕ຺ຖນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕທຕ຺ຖຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສຕ຺ຖາຣາ ຫິ ປຣິນິພ຺ພານກາເລ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອຫໍ ອິໂຕ ຈຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນສໍເວຄາ ສຕ຺ຕສຕາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອວິຊຫິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສມ຺ມນ຺ຕຍມານາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ອຕ຺ຕທຕ຺ຖຕ຺ເຖໂຣ ປນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ກິຣ ຈຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕິ, ອຫຎ຺ຈມ຺ຫິ ອວີຕຣາໂຄ, ສຕ຺ຖຣິ ຘຣມາເນເຍວ ອຣຫຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ວາຍມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິກໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຖ ນໍ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ກສ຺ມາ, ອາວຸໂສ, ຕ຺ວໍ ເນວ ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຈ຺ຉສິ, ນ ກິຎ຺ຈິ ມນ຺ເຕສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ນາມ ກໂຣຕີ’’ຕິ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣາປິ ‘‘ກສ຺ມາ ເອວໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກິຣ, ຠນ຺ເຕ, ຈຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ ¶ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຖ, ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫສຸ ຘຣນ຺ເຕສຸເຍວ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວາຍມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຍສ຺ສ ມຍິ ສິເນໂຫ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ອຕ຺ຕທຕ຺ເຖນ ວິຍ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ນ ຫິ ຄນ຺ຘາທີຫິ ປູເຊນ຺ຕາ ມໍ ປູເຊນ຺ຕິ, ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປຏິປຕ຺ຕິຍາ ປນ ມໍ ປູເຊນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຎ຺ເຎນປິ ອຕ຺ຕທຕ຺ຖສທິເສເນວ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຕ຺ຕທຕ຺ຖໍ ປຣຕ຺ເຖນ, ພຫຸນາປິ ນ ຫາປເຍ;

ອຕ຺ຕທຕ຺ຖມຠິຎ຺ຎາຍ, ສທຕ຺ຖປສຸໂຕ ສິຍາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຄິຫິຠູຕາ ຕາວ ກາກຓິກມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖໍ ສຫສ຺ສມຕ຺ເຕນາປິ ປຣສ຺ສ ອຕ຺ເຖນ ¶ ນ ຫາປເຍ. ກາກຓິກມຕ຺ເຕນາປິ ຫິສ຺ສ ອຕ຺ຕທຕ຺ໂຖວ ຂາທນີຍໍ ວາ ໂຠຊນີຍໍ ວາ ນິປ຺ຜາເທຍ຺ຍ, ນ ປຣຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ¶ ປນ ເອວໍ ອກເຖຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານສີເສນ ກຖິຕໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຕ຺ຕທຕ຺ຖໍ ນ ຫາເປມີ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ສງ຺ຆສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ເຈຕິຍປຏິສງ຺ຂຣຓາທິກິຈ຺ຈໍ ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍາທິວຕ຺ຕໍ ວາ ນ ຫາເປຕພ຺ພໍ. ອາຠິສມາຈາຣິກວຕ຺ຕຎ຺ຫິ ປູເຣນ຺ໂຕເຍວ ອຣິຍຜລາທີນິ ສຈ຺ຉິກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ອຍມ຺ປິ ອຕ຺ຕທຕ຺ໂຖວ. ໂຍ ປນ ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘວິປສ຺ສໂກ ‘‘ອຊ຺ຊ ວາ ສຸເວ ວາ’’ຕິ ປຏິເວຘໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ວິຈຣຕິ, ເຕນ ອຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕາທີນິປິ ຫາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ຈເມວ ກາຕພ຺ພໍ. ເອວຣູປຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕທຕ຺ຖມຠິຎ຺ຎາຍ ‘‘ອຍໍ ເມ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ¶ , ສທຕ຺ຖປສຸໂຕ ສິຍາຕິ ຕສ຺ມິໍ ສເກ ອຕ຺ເຖ ອຸຍ຺ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍາຕິ.

ເທສນາວສາເນ ໂສ ເຖໂຣ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ຫີນໍ ¶ ¶ ¶ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ທຫຣຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ອຎ຺ຎຕໂຣ ກິຣ ເຖໂຣ ທຫຣຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ປາໂຕວ ວິສາຂາຍ ເຄຫໍ ອຄມາສິ. ວິສາຂາຍ ເຄເຫ ປຎ຺ຈສຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘຸວຍາຄຸ ນິຈ຺ຈປຎ຺ຎຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ເຖໂຣ ຕຕ຺ຖ ຍາຄຸໍ ປິວິຕ຺ວາ ທຫຣຠິກ຺ຂຸໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ອຎ຺ຎໍ ເຄຫໍ ອຄມາສິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ວິສາຂາຍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘີຕາ ອຍ຺ຍິກາຍ ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ. ສາ ຕສ຺ສ ທຫຣສ຺ສ ອຸທກໍ ປຣິສ຺ສາເວນ຺ຕີ ຈາຏິຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຫສິ, ທຫໂຣປິ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຫສິ. ສາ ຕໍ ຫສມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຉິນ຺ນສີໂສ ຫສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ທຫໂຣ ‘‘ຕ຺ວໍ ຉິນ຺ນສີສາ, ມາຕາປິຕໂຣປິ ເຕ ຉິນ຺ນສີສາ’’ຕິ ອກ຺ໂກສິ. ສາ ໂຣທມານາ ມຫານເສ ອຍ຺ຍິກາຍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອິທໍ, ອມ຺ມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ສາ ທຫຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມາ ກຸຊ຺ຌິ, ນ ເອຕໍ ຉິນ຺ນເກສນຂສ຺ສ ຉິນ຺ນນິວາສນປາຣຸປນສ຺ສ ¶ ມຊ຺ເຌ ຉິນ຺ນກປາລໍ ອາທາຍ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ ອຍ຺ຍສ຺ສ ອຄຣຸກ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ທຫໂຣ ອາມ, ອຸປາສິເກ, ຕ຺ວໍ ມມ ຉິນ຺ນເກສາທິຠາວໍ ຊານາສິ, ອິມິສ຺ສາ ມໍ ‘‘ຉິນ຺ນສີໂສ’’ຕິ ກຕ຺ວາ ອກ຺ໂກສິຕຸໍ ວຏ຺ຏິສ຺ສຕີຕິ. ວິສາຂາ ເນວ ທຫຣໍ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ອສກ຺ຂິ, ນປິ ທາຣິກໍ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເຖໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິມິທໍ ອຸປາສິເກ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ທຫຣໍ ໂອວທນ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ອເປຫິ, ອາວຸໂສ, ນາຍໍ ຉິນ຺ນເກສນຂວຕ຺ຖສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ຉິນ຺ນກປາລໍ ອາທາຍ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ ອກ຺ໂກໂສ, ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫຫີ’’ຕິ. ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ກິໍ ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐາຍິກໍ ອຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ມໍ ຕຊ຺ເຊຖ, ມໍ ‘‘ຉິນ຺ນສີໂສ’’ຕິ ອກ຺ໂກສິຕຸໍ ວຏ຺ຏິສ຺ສຕີຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ວິສາຂາ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ທຫຣສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລູປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຍາ ອິມໍ ທຫຣໍ ອນຸວຕ຺ຕິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ວິສາຂໍ ອາຫ – ‘‘ກິໍ ປນ ວິສາເຂ ຕວ ທາຣິກາຍ ຉິນ຺ນເກສາທິມຕ຺ຕເກເນວ ມມ ສາວເກ ¶ ຉິນ຺ນສີເສ ກຕ຺ວາ ອກ຺ໂກສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ? ທຫໂຣ ຕາວເທວ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ¶ , ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອຕໍ ປຎ຺ຫໍ ຕຸມ຺ເຫວ ສຸຏ຺ຐຸ ຊານາຖ, ອມ຺ຫາກໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຈ ອຸປາສິກາ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ນ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ທຫຣສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸກຸລຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ກາມຄຸຓໍ ອາຣພ຺ຠ ຫສນຠາໂວ ນາມ ຫີໂນ ຘມ຺ໂມ, ຫີນຎ຺ຈ ນາມ ຘມ຺ມໍ ເສວິຕຸໍ ປມາເທນ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຫີນໍ ¶ ຘມ຺ມໍ ນ ເສເວຍ຺ຍ, ປມາເທນ ນ ສໍວເສ;

ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ນ ເສເວຍ຺ຍ, ນ ສິຍາ ໂລກວຑ຺ຒໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຫີນໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓໍ ຘມ຺ມໍ. ໂສ ຫິ ຫີໂນ ຘມ຺ໂມ ນ ອນ຺ຕມໂສ ໂອຏ຺ຐໂຄຓາທີຫິປິ ປຏິເສວິຕພ຺ໂພ. ຫີເນສຸ ຈ ນິຣຍາທີສຸ ຐາເນສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕາເປຕີຕິ ຫີໂນ ນາມ, ຕໍ ນ ເສເວຍ຺ຍ. ປມາເທນາຕິ ສຕິໂວສ຺ສຄ຺ຄລກ຺ຂເຓນ ປມາເທນາປິ ນ ສໍວເສ. ນ ເສເວຍ຺ຍາຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິມ຺ປິ ນ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ໂລກວຑ຺ຒໂນຕິ ໂຍ ຫິ ເອວໍ ກໂຣຕິ, ໂສ ໂລກວຑ຺ຒໂນ ນາມ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ອກຣເຓນ ນ ສິຍາ ໂລກວຑ຺ຒໂນຕິ.

ເທສນາວສາເນ ໂສ ທຫໂຣ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປິຕຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ສຕ຺ຖາ ປຐມຄມເນນ ກປິລປຸຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຎາຕີຫິ ກຕປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມໂນ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາມໍ ປຕ຺ວາ ຎາຕີນໍ ມານຠິນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ອາກາເສ ຣຕນຈງ຺ກມໍ ມາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ຎາຕີ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊານໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ວນ຺ທິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ຎາຕິສມາຄເມ ໂປກ຺ຂຣວສ຺ສໍ ວສ຺ສິ. ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ມຫາຊເນນ ກຖາຍ ¶ ສມຸຏ຺ຐາປິຕາຍ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ມຍ຺ຫໍ ຎາຕິສມາຄເມ ໂປກ຺ຂຣວສ຺ສໍ ວສ຺ສິເຍວາ’’ຕິ ¶ ວຕ຺ວາ ເວສ຺ສນ຺ຕຣຊາຕກໍ (ຊາ. ໒.໒໒.໑໖໕໕ ອາທໂຍ) ກເຖສິ. ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປກ຺ກມນ຺ເຕສຸ ຎາຕີສຸ ເອໂກປິ ສຕ຺ຖາຣໍ ນ ນິມນ຺ເຕສິ. ຣາຊາປິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ ມມ ເຄຫໍ ອນາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຫໍ ຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອນິມນ຺ເຕຕ຺ວາວ ອຄມາສິ. ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈ ປນ ເຄເຫ ວີສຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານໍ ຍາຄຸອາທີນິ ປຏິຍາທາເປຕ຺ວາ ອາສນານິ ¶ ປຎ຺ຎາເປສິ. ປຸນທິວເສ ສຕ຺ຖາ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຕີຕພຸທ຺ຘາ ປິຕຸ ນຄຣໍ ປຕ຺ວາ ອຸຊຸກເມວ ຎາຕິກຸລໍ ປວິສິໍສຸ, ອຸທາຫຸ ປຏິປາຏິຍາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິໍສູ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ‘‘ປຏິປາຏິຍາ ຈຣິໍສູ’’ຕິ ທິສ຺ວາ ປຐມເຄຫໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ປາຍາສິ. ຣາຫຸລມາຕາ ປາສາທຕເລ ນິສິນ຺ນາວ ທິສ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ສາຏກໍ ສຓ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ເວເຄນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ – ‘‘ປຸຕ຺ຕ, ກສ຺ມາ ມໍ ນາເສສິ, ອຕິວິຍ ເຕ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ເຕນ ລຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປາທິຕາ, ຍຸຕ຺ຕໍ ນາມ ໂວ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ສຸວຓ຺ຓສິວິກາທີຫິ ວິຈຣິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕຸໍ, ກິໍ ມໍ ລຊ຺ຊາເປສີ’’ຕິ? ‘‘ນາຫໍ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ລຊ຺ຊາເປມິ, ອຕ຺ຕໂນ ປນ ກຸລວໍສໍ ອນຸວຕ຺ຕາມີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ຕາຕ, ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຊີວນວໍໂສ ມມ ວໍໂສ’’ຕິ? ‘‘ເນໂສ, ມຫາຣາຊ, ຕວ ວໍໂສ, ມມ ປເນໂສ ວໍໂສ. ອເນການິ ຫິ ພຸທ຺ຘສຫສ຺ສານິ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາວ ຊີວິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐ ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຘມ຺ມໍ ສຸຈຣິຕໍ ຈເຣ;

ຘມ຺ມຈາຣີ ສຸຂໍ ເສຕິ, ອສ຺ມິໍ ໂລເກ ປຣມ຺ຫິ ຈ.

‘‘ຘມ຺ມໍ ຈເຣ ສຸຈຣິຕໍ, ນ ນໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈເຣ;

ຘມ຺ມຈາຣີ ສຸຂໍ ເສຕິ, ອສ຺ມິໍ ໂລເກ ປຣມ຺ຫິ ຈາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐຕິ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປເຣສໍ ຆຣທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພປິຓ຺ເຑ. ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ປິຓ຺ຑຈາຣິກວຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຫາເປຕ຺ວາ ປຓີຕໂຠຊນານິ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐ ປມຊ຺ຊຕິ ນາມ, ສປທານໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ປນ ນ ປມຊ຺ຊຕິ ນາມ. ເອວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐ ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຘມ຺ມນ຺ຕິ ອເນສນໍ ປຫາຍ ¶ ສປທານໍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕເມວ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍຘມ຺ມໍ ສຸຈຣິຕໍ ຈເຣ. ສຸຂໍ ເສຕີຕິ ເທສນາມຕ຺ຕເມຕໍ, ເອວໍ ປເນຕໍ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍຘມ຺ມໍ ຈຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມຈາຣີ ອິຘ ໂລເກ ຈຕູຫິ ອິຣິຍາປເຖຫິ ສຸຂໍ ວິຫຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ນໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕນ຺ຕິ ເວສິຍາທິເຠເທ ອໂຄຈເຣ ຈຣນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍຘມ຺ມໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣຕິ ນາມ. ເອວໍ ອຈຣິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ຈເຣ ສຸຈຣິຕໍ, ນ ນໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈເຣ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ.

ເທສນາວສາເນ ຣາຊາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ຍຖາ ¶ ປຸພ຺ພຸຬກນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈສເຕ ວິປສ຺ສເກ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເຕ ກິຣ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຆເຏນ຺ຕາ ວາຍມນ຺ຕາ ອປ຺ປວິເສສາ ‘‘ວິເສເສຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫສ຺ສາມາ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ມຣີຈິກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຠາເວນ຺ຕາວ ອາຄມິໍສຸ ¶ . ເຕສໍ ວິຫາຣໍ ປວິຏ຺ຐກ຺ຂເຓເຍວ ເທໂວ ວສ຺ສິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປມຸເຂສຸ ຐຕ຺ວາ ຘາຣາເວເຄນ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊນ຺ເຕ ປຸພ຺ພຬເກ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍມ຺ປິ ອຕ຺ຕຠາໂວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊນຕ຺ເຖນ ປຸພ຺ພຸຬກສທິໂສເຍວາ’’ຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ໂນວ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ກເຖນ຺ໂຕ ວິຍ ໂອຠາສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຍຖາ ປຸພ຺ພຸຬກໍ ປສ຺ເສ, ຍຖາ ປສ຺ເສ ມຣີຈິກໍ;

ເອວໍ ໂລກໍ ອເວກ຺ຂນ຺ຕໍ, ມຈ຺ຈຸຣາຊາ ນ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຣີຈິກນ຺ຕິ ມຍູຂໍ. ເຕ ຫິ ທູຣໂຕວ ເຄຫສຓ຺ຐານາທິວເສນ ອຸປຏ຺ຐິຕາປິ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ອຄຍ຺ຫູປຄາ ຣິຕ຺ຕກາ ຕຸຈ຺ຉກາວ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ¶ ຠິຊ຺ຊນຕ຺ເຖນ ປຸພ຺ພຸຬກໍ ຣິຕ຺ຕຕຸຈ຺ຉາທິຠາເວເນວ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ເອວໍ ຂນ຺ຘາທິໂລກໍ ອເວກ຺ຂນ຺ຕໍ ມຈ຺ຈຸຣາຊາ ນ ປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຐິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ປຎ຺ຈສຕວິປສ຺ສກຠິກ຺ຂຸວຕ຺ຖຸ ຕຕິຍໍ.

ເອຖ ປສ຺ສຖິມໍ ໂລກນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຠຍຣາຊກຸມາຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕສ຺ສ ກິຣ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ວູປສເມຕ຺ວາ ອາຄຕສ຺ສ ປິຕາ ພິມ຺ພິສາໂຣ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ເອກໍ ນຈ຺ຈຄີຕກຸສລໍ ¶ ນາຏກິຕ຺ຖິໍ ທຕ຺ວາ ¶ ສຕ຺ຕາຫໍ ຣຊ຺ຊມທາສິ. ໂສ ສຕ຺ຕາຫໍ ເຄຫາ ພຫິ ອນິກ຺ຂນ຺ໂຕວ ຣຊ຺ຊສິຣິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐເມ ທິວເສ ນທີຕິຕ຺ຖໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສນ຺ຕຕິມຫາມຕ຺ໂຕ ວິຍ ຕສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ນຈ຺ຈຄີຕໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ສາປິ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ສນ຺ຕຕິມຫາມຕ຺ຕສ຺ສ ນາຏກິຕ຺ຖີ ວິຍ ສຕ຺ຖກວາຕານໍ ວເສນ ກາລມກາສິ. ກຸມາໂຣ ຕສ຺ສາ ກາລກິຣິຍາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໂສໂກ ‘‘ນ ເມ ອິມໍ ໂສກໍ ຐເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຎ຺ໂຎ ນິພ຺ພາເປຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂສກໍ ເມ ນິພ຺ພາເປຖາ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ‘‘ຕຍາ ຫິ, ກຸມາຣ, ອິມິສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ເອວເມວ ມຕກາເລ ໂຣທນ຺ເຕນ ປວຕ຺ຕິຕານໍ ອສ຺ສູນໍ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ປມາຓໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕາຍ ເທສນາຍ ໂສກສ຺ສ ຕນຸຠາວໍ ຎຕ຺ວາ, ‘‘ກຸມາຣ, ມາ ໂສຈິ, ພາລຊນານໍ ສໍສີທນຏ຺ຐານເມຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ເອຖ ປສ຺ສຖິມໍ ໂລກໍ, ຈິຕ຺ຕໍ ຣາຊຣຖູປມໍ;

ຍຕ຺ຖ ພາລາ ວິສີທນ຺ຕິ, ນຕ຺ຖິ ສງ຺ໂຄ ວິຊານຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຕ ປສ຺ສຖາຕິ ຣາຊກຸມາຣເມວ ສນ຺ຘາຍາຫ. ອິມໍ ໂລກນ຺ຕິ ອິມໍ ຂນ຺ຘໂລກາທິສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ. ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຕ຺ຕຣຕນາທິວິຈິຕ຺ຕໍ ຣາຊຣຖໍ ວິຍ ວຕ຺ຖາລງ຺ກາຣາທິຈິຕ຺ຕິຕໍ. ຍຕ຺ຖ ພາລາຕິ ຍສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ພາລາ ເອວໍ ¶ ວິສີທນ຺ຕິ. ວິຊານຕນ຺ຕິ ວິຊານນ຺ຕານໍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ເອຕ຺ຖ ຣາຄສງ຺ຄາທີສຸ ເອໂກປິ ສງ຺ໂຄ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ຣາຊກຸມາໂຣ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ໂຍ ¶ ຈ ປຸພ຺ເພຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສມ຺ມຊ຺ຊນຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ປາໂຕ ວາ ສາຍໍ ວາຕິ ເວລໍ ປມາຓໍ ອກຕ຺ວາ ອຠິກ຺ຂຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ໂຕວ ວິຈຣຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ເຣວຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມຫາກຸສີໂຕ ຊນສ຺ສ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທຕິ, ກິໍ ນາເມຕສ຺ສ ສມ຺ມຊ຺ຊນິໍ ¶ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກໍ ຐານໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ‘‘ໂອວາທມສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອຫາວຸໂສຕິ. ກິໍ, ຠນ຺ເຕຕິ? ຄຈ຺ຉ ນ຺ຫຕ຺ວາ ເອຫີຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ອຖ ນໍ ເຖໂຣ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ໂອວທນ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ອາວຸໂສ, ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ນ ສພ຺ພກາລໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ເຕນ ວິຈຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ປາໂຕ ເອວ ປນ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ເຕນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ວາ ທິວາຏ຺ຐາເນ ວາ ນິສິນ຺ເນນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣໍ ສຊ຺ຌາຍິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕຠາເວ ຂຍວຍໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສາຍນ຺ເຫ ອຸຏ຺ຐາຍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນິຈ຺ຈກາລໍ ອສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນປິ ນາມ ໂອກາໂສ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ໂສ ເຖຣສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ຕໍ ຕໍ ຐານໍ ອຸກ຺ລາປໍ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ຠິກ຺ຂູ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອາວຸໂສ ສມ຺ມຊ຺ຊນຕ຺ເຖຣ, ຕໍ ຕໍ ຐານໍ ອຸກ຺ລາປໍ ກສ຺ມາ ນ ສມ຺ມຊ຺ຊສີ’’ຕິ? ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍາ ປມາທກາເລ ເອວໍ ກຕໍ, ອິທານາມ຺ຫິ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອຍໍ ເຖໂຣ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣຕີ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ປຸພ຺ເພ ປມາທກາເລ ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ໂຕ ວິຈຣິ, ອິທານິ ປນ ມຄ຺ຄຜລສຸເຂນ ວີຕິນາເມນ຺ໂຕ ນ ສມ຺ມຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ໂຍ ¶ ¶ ຈ ປຸພ຺ເພ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ, ປຈ຺ຉາ ໂສ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ;

ໂສມໍ ໂລກໍ ປຠາເສຕິ, ອພ຺ຠາ ມຸຕ຺ໂຕວ ຈນ຺ທິມາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຸພ຺ເພ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕກຣເຓນ ວາ ສຊ຺ຌາຍາທີຫິ ວາ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ມຄ຺ຄຜລສຸເຂນ ວີຕິນາເມນ຺ໂຕ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ, ໂສ ອພ຺ຠາທີຫິ ມຸຕ຺ໂຕ ຈນ຺ໂທວ ໂອກາສໂລກໍ ມຄ຺ຄຎາເຓນ ອິມໍ ຂນ຺ຘາທິໂລກໍ ໂອຠາເສຕິ, ເອກາໂລກໍ ກໂຣຕີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ຍສ຺ສ ປາປນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອງ຺ຄຸລິມາລຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ອງ຺ຄຸລິມາລສຸຕ຺ຕນ຺ຕວເສເນວ (ມ. ນິ. ໒.໓໔໗ ອາທໂຍ) ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເຖໂຣ ¶ ປນ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອງ຺ຄຸລິມາໂລ ຣໂຫຄໂຕ ປຏິສລ຺ລີໂນ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂປຏິສໍເວທີ. ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

‘‘ໂຍ ຈ ປຸພ຺ເພ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ, ປຈ຺ຉາ ໂສ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ;

ໂສມໍ ໂລກໍ ປຠາເສຕິ, ອພ຺ຠາ ມຸຕ຺ໂຕວ ຈນ຺ທິມາ’’ຕິ. –

ອາທິນາ ນເຍນ ອຸທານໍ ອຸທາເນຕ຺ວາ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ. ຠິກ຺ຂູ ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ເຖໂຣ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ? ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ¶ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອງ຺ຄຸລິມາລຕ຺ເຖຣສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານກຖາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອຕ຺ຕເກ ມນຸສ຺ເສ ມາເຣຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ປຸພ຺ເພ ເອກໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໍ ອລຠິຕ຺ວາ ເອຕ຺ຕກໍ ປາປມກາສິ, ປຈ຺ຉາ ປນ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕປຈ຺ຈຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ເຕນສ຺ສ ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຸສເລນ ປິຫິຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຍສ຺ສ ¶ ປາປໍ ກຕໍ ກມ຺ມໍ, ກຸສເລນ ປິຘີຍຕິ;

ໂສມໍ ໂລກໍ ປຠາເສຕິ, ອພ຺ຠາ ມຸຕ຺ໂຕວ ຈນ຺ທິມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຸສເລນາຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ອນ຺ຘຠູໂຕຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ອຄ຺ຄາຬເວ ເຈຕິເຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ເປສກາຣຘີຕຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກທິວສຎ຺ຫິ ອາຬວິວາສິໂນ ສຕ຺ຖຣິ ອາຬວິໍ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ທານໍ ອທໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ອທ຺ຘຸວໍ ເມ ຊີວິຕໍ, ຘຸວໍ ເມ ມຣຓໍ, ອວສ຺ສໍ ມຍາ ມຣິຕພ຺ພເມວ ¶ , ມຣຓປຣິໂຍສານໍ ເມ ຊີວິຕໍ, ຊີວິຕເມວ ອນິຍຕໍ, ມຣຓໍ ນິຍຕນ຺ຕິ ¶ ເອວໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຖ. ເຍສຎ຺ຫິ ມຣຓສ຺ສຕິ ອຠາວິຕາ, ເຕ ປຈ຺ຉິເມ ກາເລ ອາສີວິສໍ ທິສ຺ວາ ຠີຕອທຓ຺ຑປຸຣິໂສ ວິຍ ສນ຺ຕາສປ຺ປຕ຺ຕາ ເຠຣວຣວໍ ຣວນ຺ຕາ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຍສໍ ປນ ມຣຓສ຺ສຕິ ຠາວິຕາ, ເຕ ທູຣໂຕວ ອາສີວິສໍ ທິສ຺ວາ ທຓ຺ຑເກນ ຄເຫຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຐິຕປຸຣິໂສ ວິຍ ປຈ຺ຉິເມ ກາເລ ນ ສນ຺ຕສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ມຣຓສ຺ສຕິ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ອວເສສຊນາ ສກິຈ຺ຈປ຺ປສຸຕາວ ອເຫສຸໍ. ເອກາ ປນ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິກາ ເປສກາຣຘີຕາ ‘‘ອໂຫ ພຸທ຺ຘານໍ ກຖາ ນາມ ອຈ຺ຉຣິຍາ, ມຍາ ປນ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ມຣຓສ຺ສຕິເມວ ຠາເວສິ. ສຕ຺ຖາປິ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ອຄມາສິ. ສາປິ ກຸມາຣິກາ ຕີຓິ ວສ຺ສານິ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວສິເຍວ.

ອເຖກທິວສໍ ສຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ກຸມາຣິກໍ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓຊາລສ຺ສ ອນ຺ໂຕປວິຏ຺ຐໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ອິມາຍ ກຸມາຣິກາຍ ມມ ຘມ຺ມເທສນາຍ ສຸຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕີຓິ ວສ຺ສານິ ມຣຓສ຺ສຕິ ຠາວິຕາ, ອິທານາຫໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິມໍ ກຸມາຣິກໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕາຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິຍາ ¶ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖໍ ຠາສິສ຺ສາມິ. ສາ ຄາຖາວສາເນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສຕິ, ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ມຫາຊນສ຺ສາປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕຠິກ຺ຂຸປຣິວາໂຣ ເຊຕວນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ອຄ຺ຄາຬວວິຫາຣໍ ອຄມາສິ. ອາຬວິວາສິໂນ ‘‘ສຕ຺ຖາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິມນ຺ຕຍິໍສຸ. ຕທາ ສາປິ ກຸມາຣິກາ ສຕ຺ຖຸ ອາຄມນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອາຄໂຕ ກິຣ ມຍ຺ຫໍ ປິຕາ, ສາມິ, ອາຈຣິໂຍ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທມຸໂຂ ມຫາໂຄຕມພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐມານສາ ‘‘ອິໂຕ ເມ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍວຈ຺ຉຣານໍ ມຕ຺ຖເກ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ສຕ຺ຖາ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ, ອິທານິສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ¶ ສຣີຣໍ ທຏ຺ຐຸໍ ມຘຸໂຣຊຎ຺ຈ ວຣຘມ຺ມໍ ໂສຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ປິຕາ ປນສ຺ສາ ສາລໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ອມ຺ມ, ປຣສນ຺ຕໂກ ເມ ສາຏໂກ ອາໂຣປິໂຕ, ຕສ຺ສ ວິທຕ຺ຖິມຕ຺ຕໍ ອນິຏ຺ຐິຕໍ, ຕໍ ອຊ຺ຊ ນິຏ຺ຐາເປສ຺ສາມິ, ສີຆໍ ເມ ຕສຣໍ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອາຫເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ສາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸກາມາ, ປິຕາ ຈ ມໍ ເອວໍ ອາຫ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາມິ, ອຸທາຫຸ ປິຕຸ ຕສຣໍ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຫຣາມີ’’ຕິ? ອຖສ຺ສາ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ປິຕາ ມໍ ຕສເຣ ອນາຫຣິຍມາເນ ໂປເຖຍ຺ຍປິ ປຫເຣຍ຺ຍປິ, ຕສ຺ມາ ຕສຣໍ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ທຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຘມ຺ມໍ ໂສສ຺ສາມີ’’ຕິ ປີຐເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕສຣໍ ວຏ຺ເຏສິ.

ອາຬວິວາສິໂນປິ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸໂມທນຕ຺ຖາຍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຍມຫໍ ກຸລຘີຕຣໍ ນິສ຺ສາຍ ຕິໍສໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ອາຄໂຕ, ສາ ອຊ຺ຊາປິ ໂອກາສໍ ນ ລຠຕິ. ຕາຍ ¶ ໂອກາເສ ລທ຺ເຘ ອນຸໂມທນໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ອໂຫສິ. ເອວໍ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕມ຺ປິ ສຕ຺ຖາຣໍ ສເທວເກ ໂລເກ ໂກຈິ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ວິສຫຕິ. ສາປິ ໂຂ ກຸມາຣິກາ ຕສຣໍ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ປິຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉມານາ ປຣິສປຣິຍນ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ໂອໂລກຍມານາວ ອຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຖາປິ ຄີວໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕໍ ໂອໂລເກສິ. ສາ ໂອໂລກິຕາກາເຣເນວ ອຎ຺ຎາສິ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ເອວຣູປາຍ ປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ ນິສີທິຕ຺ວາວ ມໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ມມາຄມນໍ ປຈ຺ຈາສີສຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄມນເມວ ປຈ຺ຈາສີສຕີ’’ຕິ. ສາ ຕສຣປຈ຺ຉິໍ ຐເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ¶ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ກສ຺ມາ ປນ ນໍ ສຕ຺ຖາ ໂອໂລເກສີຕິ? ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ ‘‘ເອສາ ເອຕ຺ໂຕວ ຄຈ຺ຉມານາ ປຸຖຸຊ຺ຊນກາລກິຣິຍໍ ¶ ກຕ຺ວາ ອນິຍຕຄຕິກາ ຠວິສ຺ສຕິ, ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉມານາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ວາ ນິຍຕຄຕິກາ ຫຸຕ຺ວາ ຕຸສິຕວິມາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ສາ ກິຣ ຕໍ ທິວສໍ ມຣຓໂຕ ມຸຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສາ ໂອໂລກິຕສຎ຺ຎາເຓເນວ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣໍສີນໍ ອນ຺ຕຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ຕຖາຣູປາຍ ປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິຕກ຺ຂເຓເຍວ ຕໍ ອາຫ – ‘‘ກຸມາຣິເກ, ກຸໂຕ ອາຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຊານາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກຕ຺ຖ ຄມິສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຊານາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ນ ຊານາສີ’’ຕິ? ‘‘ຊານາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຊານາສີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຊານາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ອິຕິ ນໍ ສຕ຺ຖາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉິ. ມຫາຊໂນ ອຸຊ຺ຌາຍິ – ‘‘ອມ຺ໂຠ, ປສ຺ສຖ, ອຍໍ ເປສກາຣຘີຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສທ຺ຘິໍ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕໍ ກເຖສິ, ນນຸ ນາມ ອິມາຍ ‘ກຸໂຕ ອາຄຈ຺ຉສີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ເປສກາຣເຄຫໂຕ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ‘ກຫໍ ຄຈ຺ຉສີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ເປສກາຣສາລ’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ’’ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ມຫາຊນໍ ນິສ຺ສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ, ‘‘ກຸມາຣິເກ, ຕ຺ວໍ ກຸໂຕ ອາຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກສ຺ມາ ນ ຊານາມີຕິ ວເທສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ມມ ເປສກາຣເຄຫໂຕ ອາຄຕຠາວໍ ຊານາຖ, ‘‘ກຸໂຕ ອາຄຕາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕາ ປນ ‘‘ກຸໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອິຘ ນິພ຺ພຕ຺ຕາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຖ. ອຫໍ ປນ ນ ຊານາມິ ‘‘ກຸໂຕ ຈ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອິຘ ນິພ຺ພຕ຺ຕາມ຺ຫີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສາ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ກຸມາຣິເກ, ມຍາ ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ໂຫວ ຕຍາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕ’’ຕິ ປຐມໍ ສາຘຸກາຣໍ ¶ ທຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກຕ຺ຖ ຄມິສ຺ສສີຕິ ປຸນ ປຸຏ຺ຐາ ກສ຺ມາ ‘ນ ຊານາມີ’ຕິ ວເທສີ’’ຕິ? ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ມໍ ຕສຣປຈ຺ຉິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເປສກາຣສາລໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ ຊານາຖ, ‘‘ອິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຖ. ອຫຎ຺ຈ ອິໂຕ ຈຸຕາ ນ ຊານາມິ ‘‘ກຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສາ ສຕ຺ຖາ ‘‘ມຍາ ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ໂຫເຍວ ຕຍາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕ’’ຕິ ທຸຕິຍໍ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອຖ ກສ຺ມາ ‘ນ ຊານາສີ’ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ‘ຊານາມີ’ຕິ ວເທສີ’’ຕິ? ‘‘ມຣຓຠາວໍ ຊານາມິ, ຠນ຺ເຕ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວເທມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສາ ສຕ຺ຖາ ‘‘ມຍາ ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ໂຫເຍວ ຕຍາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕ’’ຕິ ຕຕິຍໍ ¶ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອຖ ກສ຺ມາ ‘ຊານາສີ’ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ‘ນ ຊານາມີ’ຕິ ວເທສີ’’ຕິ. ມມ ມຣຓຠາວເມວ ອຫໍ ຊານາມິ, ຠນ຺ເຕ, ‘‘ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວປຸພ຺ພຓ຺ຫາທີສຸ ປນ ອສຸກກາເລ ນາມ ມຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນ ¶ ຊານາມິ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ວເທມີຕິ. ອຖສ຺ສາ ສຕ຺ຖາ ‘‘ມຍາ ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ໂຫເຍວ ຕຍາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕ’’ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ປຣິສໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ຕຸມ຺ເຫ ອິມາຍ ກຖິຕໍ ນ ຊານາຖ, ເກວລໍ ອຸຊ຺ຌາຍເຖວ. ເຍສຎ຺ຫິ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸ ນຕ຺ຖິ, ເຕ ອນ຺ຘາ ເອວ ¶ . ເຍສໍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ເອວ ຈກ຺ຂຸມນ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອນ຺ຘຠູໂຕ ອຍໍ ໂລໂກ, ຕນຸເກຕ຺ຖ ວິປສ຺ສຕິ;

ສກຸໂຓ ຊາລມຸຕ຺ໂຕວ, ອປ຺ໂປ ສຄ຺ຄາຍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນ຺ຘຠູໂຕ ອຍໍ ໂລໂກຕິ ອຍໍ ໂລກິຍມຫາຊໂນ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸໂນ ອຠາເວນ ອນ຺ຘຠູໂຕ. ຕນຸເກຕ຺ຖາຕິ ຕນຸໂກ ເອຕ຺ຖ, ນ ພຫຸ ຊໂນ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ວິປສ຺ສຕິ. ຊາລມຸຕ຺ໂຕວາຕິ ຍຖາ ເຉເກນ ສາກຸຓິເກນ ຊາເລນ ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຄຍ຺ຫມາເນສຸ ວຏ຺ຏເກສຸ ໂກຈິເທວ ຊາລໂຕ ມຸຈ຺ຈຕິ. ເສສາ ອນ຺ໂຕຊາລເມວ ປວິສນ຺ຕິ. ຕຖາ ມຣຓຊາເລນ ໂອຕ຺ຖເຏສຸ ສຕ຺ເຕສຸ ພຫູ ອປາຍຄາມິໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ອປ຺ໂປ ໂກຈິເທວ ສຕ຺ໂຕ ສຄ຺ຄາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສຸຄຕິໍ ວາ ນິພ຺ພານໍ ວາ ປາປຸຓາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ກຸມາຣິກາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ມຫາຊນສ຺ສາປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ສາປິ ຕສຣປຈ຺ຉິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ, ໂສປິ ນິສິນ຺ນໂກວ ນິທ຺ທາຍິ. ຕສ຺ສາ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາວ ຕສຣປຈ຺ຉິໍ ອຸປນາເມນ຺ຕິຍາ ຕສຣປຈ຺ຉິ ເວມໂກຏິຍໍ ປຏິຫຎ຺ຎິຕ຺ວາ ສທ຺ທໍ ກຸຣຸມານາ ປຕິ. ໂສ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຫິຕນິມິຕ຺ເຕເນວ ເວມໂກຏິໍ ອາກຑ຺ຒິ. ເວມໂກຏິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ¶ ກຸມາຣິກໍ ອຸເຣ ປຫຣິ, ສາ ຕຕ຺ເຖວ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕຸສິຕຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອຖສ຺ສາ ປິຕາ ຕໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ສກລສຣີເຣນ ໂລຫິຕມກ຺ຂິເຕນ ປຕິຕ຺ວາ ມຕໍ ອທ຺ທສ. ອຖສ຺ສ ມຫາໂສໂກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສ ‘‘ນ ມມ ໂສກໍ ອຎ຺ໂຎ ນິພ຺ພາເປຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ໂຣທນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂສກໍ ເມ ນິພ຺ພາເປຖາ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ‘‘ມາ ໂສຈິ, ອຸປາສກ. ອນມຕຄ຺ຄສ຺ມິຎ຺ຫິ ສໍສາເຣ ຕວ ເອວເມວ ຘີຕຸ ມຣຓກາເລ ປຄ຺ຆຣິຕອສ຺ສຸ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາສມຸທ຺ທານໍ ອຸທກໂຕ ອຕິເຣກຕຣ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອນມຕຄ຺ຄກຖໍ ¶ ກເຖສິ ¶ . ໂສ ຕນຸຠູຕໂສໂກ ສຕ຺ຖາຣໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ລທ຺ຘູປສມ຺ປໂທ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓີຕິ.

ຫໍສາທິຈ຺ຈປເຖຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຕິໍສ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ທິວເສ ຕິໍສມຕ຺ຕາ ທິສາວາສິກາ ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ສຕ຺ຖຸ ວຕ຺ຕກຣຓເວລາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖາຣາ ອິເມຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາເຣ ກເຕ ວຕ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ¶ ອຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຖາປິ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ເຕສໍ ສາຣຓີຍຘມ຺ມໍ ກເຖສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຕ ສພ຺ເພປິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອາກາເສນ ອຄມິໍສຸ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ເຕສຸ ຈິຣາຍນ຺ເຕສຸ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິທາເນວ ຕິໍສມຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ອາຄຕາ, ເຕ ກຸຫິ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຄຕາ, ອານນ຺ທາ’’ຕິ. ‘‘ກຕເຣນ ມຄ຺ເຄນ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ອາກາເສນານນ຺ທາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ຂີຓາສວາ’’ຕິ? ‘‘ອາມານນ຺ທ, ມມ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ’’ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ຂເຓ ອາກາເສນ ຫໍສາ ອາຄມິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຍສ຺ສ ໂຂ ປນານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ສຸຠາວິຕາ, ໂສ ຫໍສາ ວິຍ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຫໍສາທິຈ຺ຈປເຖ ຍນ຺ຕິ, ອາກາເສ ຍນ຺ຕິ ອິທ຺ຘິຍາ;

ນີຍນ຺ຕິ ຘີຣາ ໂລກມ຺ຫາ, ເຊຕ຺ວາ ມາຣໍ ສວາຫິນິ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອິເມ ຫໍສາ ອາທິຈ຺ຈປເຖ ອາກາເສ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຍສໍ ອິທ຺ຘິປາທາ ສຸຠາວິຕາ, ເຕປິ ອາກາເສ ຍນ຺ຕິ ອິທ຺ຘິຍາ. ຘີຣາ ປຓ຺ຑິຕາ ສວາຫິນິໍ ມາຣໍ ເຊຕ຺ວາ ອິມມ຺ຫາ ວຏ຺ຏໂລກາ ນີຍນ຺ຕິ, ນິພ຺ພານໍ ປາປຸຓນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ເອກໍ ¶ ¶ ¶ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຈິຎ຺ຈມາຓວິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ປຐມໂພຘິຍຎ຺ຫິ ທສພລສ຺ສ ປຸຖຸຠູເຕສຸ ສາວເກສຸ ອປ຺ປມາເຓສຸ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ອຣິຍຠູມິໍ ໂອກ຺ກນ຺ເຕສຸ ປຕ຺ຖເຏ ຄຸຓສມຸທເຍ ມຫາລາຠສກ຺ກາໂຣ ອຸທປາທິ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມເນ ຂຊ຺ໂຊປນກສທິສາ ອເຫສຸໍ ຫຕລາຠສກ຺ກາຣາ. ເຕ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ຐຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມວ ພຸທ຺ໂຘ, ມຍມ຺ປິ ພຸທ຺ຘາ, ກິໍ ຕສ຺ເສວ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລເມວ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ເທຖ ສກ຺ກໂຣຖາ’’ຕິ ເອວໍ ມນຸສ຺ເສ ວິຎ຺ຎາເປນ຺ຕາປິ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຣໂຫ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ເກນ ນຸ ໂຂ ອຸປາເຍນ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ມນຸສ຺ສານໍ ອນ຺ຕເຣ ອວຓ຺ຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ນາເສຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ.

ຕທາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ຈິຎ຺ຈມາຓວິກາ ນາເມກາ ປຣິພ຺ພາຊິກາ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣາ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ເທວຈ຺ຉຣາ ວິຍ. ອສ຺ສາ ສຣີຣໂຕ ຣສ຺ມິໂຍ ນິຈ຺ຉຣນ຺ຕິ. ອເຖໂກ ຂຣມນ຺ຕີ ເອວມາຫ – ‘‘ຈິຎ຺ຈມາຓວິກໍ ປຏິຈ຺ຈ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ນາເສສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ອຕ຺ເຖໂກ ອຸປາໂຍ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ. ອຖ ສາ ຕິຕ຺ຖິຍາຣາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ, ຕິຕ຺ຖິຍາ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ນ ກເຖສຸໍ. ສາ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ເມ ໂທໂສ’’ຕິ ຍາວຕຕິຍໍ ‘‘ວນ຺ທາມິ, ອຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ‘‘ອຍ຺ຍາ, ໂກ ນຸ ໂຂ ເມ ໂທໂສ, ກິໍ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ນ ກເຖຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຠຄິນິ, ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ອມ຺ເຫ ວິເຫຐຍນ຺ຕໍ ຫຕລາຠສກ຺ກາເຣ ¶ ກຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕໍ ນ ຊານາສີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຊານາມິ, ອຍ຺ຍາ, ກິໍ ປເນຕ຺ຖ ມຍາ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສເຈ ຕ຺ວໍ, ຠຄິນິ, ອມ຺ຫາກໍ ສຸຂມິຈ຺ຉສິ, ອຕ຺ຕານໍ ປຏິຈ຺ຈ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ນາເສຫີ’’ຕິ.

ສາ ‘‘ສາຘຸ, ອຍ຺ຍາ, ມຍ຺ຫໍເວໂສ ຠາໂຣ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກມິຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖິມາຍາສຸ ກຸສລຕາຍ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສາວຕ຺ຖິວາສີນໍ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ເຊຕວນາ ນິກ຺ຂມນສມເຍ ອິນ຺ທໂຄປກວຓ຺ຓໍ ປຏໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລາທິຫຕ຺ຖາ ເຊຕວນາຠິມຸຂີ ຄຈ຺ຉຕິ. ‘‘ອິມາຍ ເວລາຍ ກຸຫິໍ ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ກິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ມມ ຄມນຏ຺ຐາເນນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຊຕວນສມີເປ ຕິຕ຺ຖິຍາຣາເມ ວສິຕ຺ວາ ປາໂຕວ ‘‘ອຄ຺ຄວນ຺ທນໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕ ອຸປາສກຊເນ ¶ ເຊຕວນສ຺ສ ອນ຺ໂຕວຸຏ຺ຐາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສຕິ. ‘‘ກຸຫິໍ ວຸຏ຺ຐາສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ກິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ມມ ວຸຏ຺ຐຏ຺ຐາເນນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ມາສທ຺ຘມາສຈ຺ຈເຍນ ປຸຈ຺ຉິຍມານາ ເຊຕວເນ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ສທ຺ຘິໍ ເອກຄນ຺ຘກຸຏິຍາ ວຸຏ຺ຐາມ຺ຫີຕິ. ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ¶ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ນຸ ໂຂ ເອຕໍ, ໂນ’’ຕິ ກງ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ເຕມາສຈຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ ປິໂລຕິກາຫິ ອຸທຣໍ ເວເຐຕ຺ວາ ຄພ຺ຠິນິວຓ຺ຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຣຕ຺ຕປຏໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ‘‘ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ປຏິຈ຺ຈ ຄພ຺ໂຠ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ອນ຺ຘພາເລ ສທ຺ທຫາເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐນວມາສຈ຺ຈເຍນ ອຸທເຣ ທາຣຸມຓ຺ຑລິກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ປຏໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ¶ ຫຕ຺ຖປາທປິຏ຺ຐິໂຍ ໂຄຫນຸເກນ ໂກຏ຺ຏາເປຕ຺ວາ ອຸສ຺ສເທ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກິລນ຺ຕິນ຺ທ຺ຣິຍາ ຫຸຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຕຖາຄເຕ ອລງ຺ກຕຘມ຺ມາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ເຕ ຘມ຺ມສຠໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຐຕ຺ວາ, ‘‘ມຫາສມຓ, ມຫາຊນສ຺ສ ຕາວ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ມຘຸໂຣ ເຕ ສທ຺ໂທ, ສມ຺ຜຸສິຕໍ ທນ຺ຕາວຣຓໍ. ອຫໍ ປນ ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ຄພ຺ຠໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓຄພ຺ຠາ ຊາຕາ, ເນວ ເມ ສູຕິຆຣໍ ຊານາສິ, ສປ຺ປິເຕລາທີນິ ສຍໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ອຸປຏ຺ຐາການມ຺ປິ ອຎ຺ຎຕຣໍ ໂກສລຣາຊານໍ ວາ ອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ວາ ວິສາຂໍ ອຸປາສິກໍ ວາ ‘ອິມິສ຺ສາ ຈິຎ຺ຈມາຓວິກາຍ ກຕ຺ຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ກໂຣຫີ’ຕິ ນ ວເທສິ, ອຠິຣມິຕຸໍເຍວ ຊານາສິ, ຄພ຺ຠປຣິຫາຣໍ ນ ຊານາສີ’’ຕິ ຄູຖປິຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ທູເສຕຸໍ ວາຍມນ຺ຕີ ວິຍ ປຣິສມຊ຺ເຌ ຕຖາຄຕໍ ອກ຺ໂກສິ. ຕຖາຄໂຕ ຘມ຺ມກຖໍ ຐເປຕ຺ວາ ສີໂຫ ວິຍ ອຠິນທນ຺ໂຕ, ‘‘ຠຄິນິ, ຕຍາ ກຖິຕສ຺ສ ຕຖຠາວໍ ວາ ວິຕຖຠາວໍ ວາ ອຫເມວ ຈ ຕ຺ວຎ຺ຈ ຊານາມາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາມ, ມຫາສມຓ, ຕຍາ ຈ ມຍາ ຈ ຎາຕຠາເວເນຕໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສກ຺ກສ຺ສ ອາສນໍ ອຸຓ຺ຫາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ໂສ ອາວຊ຺ຊມາໂນ ‘‘ຈິຎ຺ຈມາຓວິກາ ຕຖາຄຕໍ ອຠູເຕນ ອກ຺ໂກສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ວຕ຺ຖຸໍ ໂສເຘສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈຕູຫິ ເທວປຸຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄມິ. ເທວປຸຕ຺ຕາ ມູສິກໂປຕກາ ຫຸຕ຺ວາ ທາຣຸມຓ຺ຑລິກສ຺ສ ພນ຺ຘນຣຊ຺ຊຸເກ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ຉິນ຺ທິໍສຸ, ປາຣຸຕປຏໍ ວາໂຕ ອຸກ຺ຂິປິ, ທາຣຸມຓ຺ຑລິກໍ ປຕມານໍ ຕສ຺ສາ ປາທປິຏ຺ຐິຍໍ ປຕິ ¶ , ອຸໂຠ ອຄ຺ຄປາທາ ຉິຊ຺ຊິໍສຸ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ຘີ ກາຬກຓ຺ຓິ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອກ຺ໂກສີ’’ຕິ ສີເສ ເຂຬໍ ປາເຕຕ຺ວາ ເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑາທິຫຕ຺ຕາ ເຊຕວນາ ນີຫຣິໍສຸ. ອຖສ຺ສາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸປຖໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕກາເລ ມຫາປຖວີ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ¶ ວິວຣມທາສິ, ອວີຈິໂຕ ອຄ຺ຄິຊາລາ ອຸຏ຺ຐຫິ. ສາ ກຸລທຕ຺ຕິຍໍ ກມ຺ພລໍ ປາຣຸປມານາ ວິຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ປຣິຫາຍິ, ທສພລສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ວຑ຺ຒິ. ປຸນທິວເສ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ, ‘‘ອາວຸໂສ, ຈິຎ຺ຈມາຓວິກາ ເອວໍ ອຸຬາຣຄຸຓໍ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອຠູເຕນ ອກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ມຫາວິນາສໍ ປຕ຺ຕາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເອສາ ມໍ ອຠູເຕນ ອກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ວິນາສໍ ປຕ຺ຕາເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ –

‘‘ນາທຏ຺ຐາ ປຣໂຕ ໂທສໍ, ອຓຸໍ ຖູລານິ ສພ຺ພໂສ;

ອິສ຺ສໂຣ ປຓເຍ ທຓ຺ຑໍ, ສາມໍ ອປ຺ປຏິເວກ຺ຂິຍາ’’ຕິ. –

ອິມໍ ¶ ທ຺ວາທສນິປາເຕ ມຫາປທຸມຊາຕກໍ (ຊາ. ໑.໑໒.໑໐໖) ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກເຖສິ –

ຕທາ ກິເຣສາ ມຫາປທຸມກຸມາຣສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມາຕຸ ສປຕ຺ຕີ ຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສີ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອສທ຺ຘມ຺ເມນ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມນໍ ອລຠິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕນິ ວິປ຺ປກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຄິລານາລຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ຕວ ປຸຕ຺ໂຕ ມໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕິໍ ອິມໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ປາເປສີ’’ຕິ ¶ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ກຸທ຺ໂຘ ມຫາສຕ຺ຕໍ ໂຈຣປປາເຕ ຂິປິ. ອຖ ນໍ ປພ຺ພຕກຸຈ຺ຉິຍໍ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນາຄຣາຊສ຺ສ ຜຓຄພ຺ເຠ ປຕິຏ຺ຐເປສິ. ນາຄຣາຊາ ຕໍ ນາຄຠວນໍ ເນຕ຺ວາ ອຸປຑ຺ຒຣຊ຺ເຊນ ສມ຺ມາເນສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ສໍວຈ຺ຉຣໍ ວສິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕຸກາໂມ ຫິມວນ຺ຕປ຺ປເທສໍ ປຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຌານາຠິຎ຺ຎາໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ອຖ ນໍ ເອໂກ ວນຈຣໂກ ທິສ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕປຏິສນ຺ຖາໂຣ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ຣຊ຺ເຊນ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕນ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຣຊ຺ເຊນ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ຕ຺ວໍ ປນ ທສ ຣາຊຘມ຺ເມ ອໂກເປຕ຺ວາ ອຄຕິຄມນໍ ປຫາຍ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຫີ’’ຕິ ໂອວທິໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ໂຣທິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ອມຈ຺ເຈ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອຫໍ ກໍ ນິສ຺ສາຍ ເອວໍ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ເນນ ປຸຕ຺ເຕນ ວິໂຍຄໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ນິສ຺ສາຍ, ເທວາ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕໍ ອຸທ຺ຘໍປາທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຈຣປປາເຕ ຂິປາເປຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ມຫາປທຸມກຸມາໂຣ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ, ມາຕຸ ສປຕ຺ຕີ ຈິຎ຺ຈມາຓວິກາຕິ.

ສຕ຺ຖາ ¶ ອິມມຕ຺ຖໍ ປກາເສຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ເອກໍ ຘມ຺ມຎ຺ຫິ ສຈ຺ຈວຈນໍ ປຫາຍ ມຸສາວາເທ ປຕິຏ຺ຐິຕານໍ ວິສ຺ສຏ຺ຐປຣໂລການໍ ອກຕ຺ຕພ຺ພປາປກມ຺ມໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ເອກໍ ຘມ຺ມໍ ອຕີຕສ຺ສ, ມຸສາວາທິສ຺ສ ຊນ຺ຕຸໂນ;

ວິຕິຓ຺ຓປຣໂລກສ຺ສ, ນຕ຺ຖິ ປາປໍ ອກາຣິຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອກໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ສຈ຺ຈໍ. ມຸສາວາທິສ຺ສາຕິ ຍສ຺ສ ທສສຸ ວຈເນສຸ ເອກມ຺ປິ ສຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ເອວຣູປສ຺ສ ມຸສາວາທິໂນ ¶ . ວິຕິຓ຺ຓປຣໂລກສ຺ສາຕິ ວິສ຺ສຏ຺ຐປຣໂລກສ຺ສ. ເອວຣູໂປ ຫິ ມນຸສ຺ສສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ເທວສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອວສາເນ ນິພ຺ພານສມ຺ປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ອິມາ ຕິສ຺ໂສປິ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ນ ປສ຺ສຕິ. ນຕ຺ຖິ ປາປນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ເອວຣູປສ຺ສ ອິທໍ ນາມ ປາປໍ ອກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ນ ¶ ເວ ກທຣິຍາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອສທິສທານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ສຕ຺ຖາ ຈາຣິກໍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕຠິກ຺ຂຸປຣິວາໂຣ ເຊຕວນໍ ປາວິສິ. ຣາຊາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ອາຄນ຺ຕຸກທານໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ທານໍ ເມ ປສ຺ສນ຺ຕູ’’ຕິ ນາຄເຣ ປກ຺ໂກສິ. ນາຄຣາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທານໍ ທິສ຺ວາ ປຸນທິວເສ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ທານໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ທານໍ, ເທໂວ, ປສ຺ສຕູ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ປຫິຓິໍສຸ. ຣາຊາ ເຕສໍ ທານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມຫິ ມມ ທານໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ກຕໍ, ປຸນ ທານໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸນທິວເສປິ ທານໍ ສຊ຺ເຊສິ. ນາຄຣາປິ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຸນທິວເສ ສຊ຺ຊຍິໍສຸ. ເອວໍ ເນວ ຣາຊາ ນາຄເຣ ປຣາເຊຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ນ ¶ ນາຄຣາ ຣາຊານໍ. ອຖ ຉຏ຺ເຐ ວາເຣ ນາຄຣາ ສຕຄຸຓໍ ສຫສ຺ສຄຸຓໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຍຖາ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ‘‘ອິທໍ ນາມ ອິເມສໍ ທາເນ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ, ເອວໍ ທານໍ ສຊ຺ຊຍິໍສຸ. ຣາຊາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສຈາຫໍ ອິເມສໍ ທານໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ກິໍ ເມ ຊີວິເຕນາ’’ຕິ ອຸປາຍໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິ. ອຖ ນໍ ມລ຺ລິກາ ¶ ເທວີ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ກສ຺ມາ, ມຫາຣາຊ, ເອວໍ ນິປນ຺ໂນສິ, ເກນ ເຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ກິລນ຺ຕານິ ວິຍາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຣາຊາ ອາຫ – ‘‘ນ ທານິ ຕ຺ວໍ, ເທວິ, ຊານາສີ’’ຕິ. ‘‘ນ ຊານາມິ, ເທວາ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ.

ອຖ ນໍ ມລ຺ລິກາ ອາຫ – ‘‘ເທວ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ກຫໍ ຕຍາ ປຖວິສ຺ສໂຣ ຣາຊາ ນາຄເຣຫິ ປຣາຊິຍມາໂນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ ວາ ສຸຕປຸພ຺ໂພ ວາ, ອຫໍ ເຕ ທານໍ ສໍວິທຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອິຕິສ຺ສ ອສທິສທານໍ ສໍວິທຫິຕຸກາມຕາຍ ເອວໍ ວຕ຺ວາ, ມຫາຣາຊ, ສາລກລ຺ຍາຓິປທເຣຫິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ອນ຺ໂຕ ອາວຏ຺ເຏ ນິສີທນມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຫິ, ເສສາ ພຫິອາວຏ຺ເຏ ນິສີທິສ຺ສນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕສຕານິ ກາເຣຫິ, ຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕາ ຫຕ຺ຖີ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ມຕ຺ຖເກ ຘາຣຍມານາ ຐສ຺ສນ຺ຕິ. ອຏ຺ຐ ວາ ທສ ວາ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓນາວາໂຍ ກາເຣຫິ, ຕາ ມຓ຺ຑປມຊ຺ເຌ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນ຺ຕເຣ ເອເກກາ ຂຕ຺ຕິຍຘີຕາ ນິສີທິຕ຺ວາ ຄນ຺ເຘ ປິສິສ຺ສຕິ, ເອເກກາ ຂຕ຺ຕິຍຘີຕາ ພີຊນໍ ອາທາຍ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ພີຊມານາ ຐສ຺ສຕິ, ເສສາ ຂຕ຺ຕິຍຘີຕໂຣ ປິເສ ປິເສ ຄນ຺ເຘ ຫຣິຕ຺ວາ ¶ ສຸວຓ຺ຓນາວາສຸ ປກ຺ຂິປິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕາສຸ ເອກຈ຺ຈາ ຂຕ຺ຕິຍຘີຕໂຣ ນີລຸປ຺ປລກລາເປ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓນາວາສຸ ປກ຺ຂິຕ຺ຕຄນ຺ເຘ ອາໂລເຬຕ຺ວາ ວາສໍ ຄາຫາເປສ຺ສນ຺ຕິ. ນາຄຣານຎ຺ຫິເນວ ຂຕ຺ຕິຍຘີຕໂຣ ອຕ຺ຖິ, ນ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕານິ, ນ ຫຕ຺ຖິໂນ ຈ. ອິເມຫິ ກາຣເຓຫິ ນາຄຣາ ¶ ປຣາຊິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອວໍ ກໂຣຫິ, ມຫາຣາຊາຕິ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘຸ, ເທວິ, ກລ຺ຍາຓໍ ເຕ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ ຕາຍ ກຖິຕນິຍາເມນ ສພ຺ພໍ ກາເຣສິ. ເອກສ຺ສ ປນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອໂກ ຫຕ຺ຖິ ນປ຺ປໂຫສິ. ອຖ ຣາຊາ ມລ຺ລິກໍ ອາຫ – ‘‘ຠທ຺ເທ, ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອໂກ ຫຕ຺ຖິ ນປ຺ປໂຫຕິ, ກິໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ, ເທວ, ປຎ຺ຈ ຫຕ຺ຖິສຕານິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ, ເທວິ, ອວເສສາ ທຸຏ຺ຐຫຕ຺ຖິໂນ, ເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາວ ເວຣມ຺ຠວາຕາ ວິຍ ຈຓ຺ຑາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເທວ, ອຫໍ ເອກສ຺ສ ທຸຏ຺ຐຫຕ຺ຖິໂປຕກສ຺ສ ຉຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນຏ຺ຐານໍ ຊານາມີ’’ຕິ. ‘‘ກຕ຺ຖ ນໍ ຐເປສ຺ສາມາ’’ຕິ? ‘‘ອຍ຺ຍສ຺ສ ອງ຺ຄຸລິມາລສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕຖາ ກາເຣສິ. ຫຕ຺ຖິໂປຕໂກ ວາລຘິໍ ອນ຺ຕຣສຕ຺ຖິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸໂຠ ກຓ຺ເຓ ປາເຕຕ຺ວາ ອກ຺ຂີນິ ນິມິເລຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ມຫາຊໂນ ‘‘ເອວຣູປສ຺ສ ນາມ ຈຓ຺ຑຫຕ຺ຖິໂນ ອຍມາກາໂຣ’’ຕິ ຫຕ຺ຖິເມວ ໂອໂລເກສິ.

ຣາຊາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ທານຄ຺ເຄ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ວາ ອກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ວາ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕຸມ຺ຫາກເມວ ທມ຺ມີ’’ຕິ ອາຫ ¶ . ຕສ຺ມິໍ ¶ ປນ ທາເນ ເອກທິວເສເນວ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ຈຸທ຺ທສໂກຏິຘນໍ ໂຫຕິ. ສຕ຺ຖຸ ປນ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ນິສີທນປລ຺ລງ຺ໂກ ອາຘາຣໂກ ປາທປີຐິກາຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອນຄ຺ຆາເນວ. ປຸນ ເອວຣູປໍ ກຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘານໍ ທານໍ ນາມ ທາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາໂຫສິ, ເຕເນວ ຕໍ ‘‘ອສທິສທານ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາຍິ. ຕໍ ກິຣ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ເອກວາຣໍ ໂຫຕິເຍວ, ສພ຺ເພສໍ ປນ ອິຕ຺ຖີເຍວ ສໍວິທຫຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ປນ ກາໂຬ ຈ ຊຸຓ຺ໂຫ ຈາຕິ ທ຺ເວ ອມຈ຺ຈາ ອເຫສຸໍ. ເຕສຸ ກາໂຬ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອໂຫ ຣາຊກຸລສ຺ສ ປຣິຫານິ, ເອກທິວເສເນວ ຈຸທ຺ທສໂກຏິຘນໍ ຂຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອິເມ ອິມໍ ທານໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິປນ຺ນາ ນິທ຺ທາຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ອໂຫ ນຏ຺ຐໍ ຣາຊກຸລ’’ນ຺ຕິ. ຊຸຓ຺ໂຫ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອໂຫ ຣຎ຺ໂຎ ທານໍ ສຸທິນ຺ນໍ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ຣາຊຠາເວ ອຏ຺ຐິເຕນ ເອວຣູປໍ ທານໍ ທາຕຸໍ, ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ປຕ຺ຕິໍ ອເທນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຫໍ ປນິທໍ ທານໍ ອນຸໂມທາມີ’’ຕິ.

ສຕ຺ຖຸ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ຣາຊາ ອນຸໂມທນຕ຺ຖາຍ ປຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິ. ສຕ຺ຖາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຣຎ຺ຎາ ມໂຫຆໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ເຕນ ວິຍ ມຫາທານໍ ທິນ຺ນໍ, ອສກ຺ຂິ ນຸ ໂຂ ມຫາຊໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕຸໍ, ອຸທາຫຸ ໂນ’’ຕິ. ໂສ ເຕສໍ ອມຈ຺ຈານໍ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ຣຎ຺ໂຎ ທານານຸຈ຺ຉວິກໍ ອນຸໂມທນໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ກາຬສ຺ສ ມຸທ຺ຘາ ສຕ຺ຕຘາ ຜລິສ຺ສຕິ, ຊຸຓ຺ໂຫ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ກາເຬ ອນຸກມ຺ປໍ ປຏິຈ຺ຈ ເອວຣູປໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຈຕຸປ຺ປທິກໍ ຄາຖເມວ ວຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ຄໂຕ. ຠິກ຺ຂູ ¶ ອງ຺ຄຸລິມາລໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ນ ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ທຸຏ຺ຐຫຕ຺ຖິໍ ຉຕ຺ຕໍ ຘາເຣຕ຺ວາ ຐິຕໍ ທິສ຺ວາ ຠາຍີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຠາຍິໍ, ອາວຸໂສ’’ຕິ. ເຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອງ຺ຄຸລິມາໂລ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ອງ຺ຄຸລິມາໂລ ຠາຍຕິ. ຂີຓາສວອຸສຠານຎ຺ຫິ ອນ຺ຕເຣ ເຊຏ຺ຐກອຸສຠາ ມມ ປຸຕ຺ຕສທິສາ ຠິກ຺ຂູ ນ ຠາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຄ຺ເຄ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຸສຠໍ ປວຣໍ ວີຣໍ, ມເຫສິໍ ວິຊິຕາວິນໍ;

ອເນຊໍ ນ຺ຫາຕກໍ ພຸທ຺ຘໍ, ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໔໒໒; ສຸ. ນິ. ໖໕໑);

ຣາຊາປິ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ‘‘ເອວຣູປາຍ ນາມ ປຣິສາຍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ອນຸໂມທນໍ ອກຕ຺ວາ ຄາຖເມວ ວຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຄໂຕ. ມຍາ ສຕ຺ຖຸ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ທານໍ ອກຕ຺ວາ ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ກຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ ¶ , ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ອທຕ຺ວາ ອກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ວາ ທິນ຺ນໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຕ຺ຖາຣາ ເມ ກຸປິເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ເອວຎ຺ຫິ ອສທິສທານໍ ນາມ, ທານານຸຣູປໍ ອນຸໂມທນໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ທາຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ທານໍ ນ ທິນ຺ນໍ, ອຸທາຫຸ ທານານຸຣູປໍ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ອທຕ຺ວາ ອກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑເມວ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກິເມຕໍ ¶ , ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ນ ເມ ຕຸມ຺ເຫຫິ ທານານຸຈ຺ຉວິກາ ອນຸໂມທນາ ກຕາ’’ຕິ? ‘‘ມຫາຣາຊ, ອນຸຈ຺ຉວິກເມວ ເຕ ທານໍ ທິນ຺ນໍ. ເອຕຎ຺ຫິ ອສທິສທານໍ ນາມ, ເອກສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເອກວາຣເມວ ສກ຺ກາ ທາຕຸໍ, ປຸນ ເອວຣູປໍ ນາມ ທານໍ ທຸທ຺ທທ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອຖ ກສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ເມ ທານານຸຣູປໍ ອນຸໂມທນໍ ນ ກຣິຕ຺ຖາ’’ຕິ? ‘‘ປຣິສາຍ ອສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ປຣິສາຍ ໂທໂສ’’ຕິ? ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ອມຈ຺ຈານໍ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ກາເຬ ອນຸກມ຺ປໍ ປຏິຈ຺ຈ ອນຸໂມທນາຍ ອກຕຠາວໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ຣາຊາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ເຕ, ກາຬ, ເອວໍ ຈິນ຺ຕິຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕວ ສນ຺ຕກໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ມມ ປຸຕ຺ຕທາເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ມຍິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ເທນ຺ເຕ ຕຸຍ຺ຫໍ ກາ ປີຬາ. ຄຈ຺ຉ, ໂຠ, ຍໍ ເຕ ມຍາ ທິນ຺ນໍ, ຕໍ ທິນ຺ນເມວ ໂຫຕຸ, ຣຏ຺ຐໂຕ ປນ ເມ ນິກ຺ຂມາ’’ຕິ ຕໍ ຣຏ຺ຐາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຊຸຓ຺ຫໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ເຕ ເອວໍ ຈິນ຺ຕິຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ສາຘຸ, ມາຕຸລ, ປສນ຺ໂນສ຺ມິ, ຕ຺ວໍ ມມ ປຣິຊນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຍາ ທິນ຺ນນິຍາເມເນວ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ທານໍ ເທຫີ’’ຕິ ສຕ຺ຕາຫໍ ຣຊ຺ຊໍ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາຫ – ‘‘ປສ຺ສຖ, ຠນ຺ເຕ, ພາລສ຺ສ ກຣຓໍ, ມຍາ ເອວໍ ທິນ຺ນທາເນ ປຫາຣມທາສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ພາລາ ນາມ ປຣສ຺ສ ທານໍ ອນຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ທຸຄ຺ຄຕິປຣາຍຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ຘີຣາ ປນ ປເຣສມ຺ປິ ທານໍ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຣາຍຓາ ເອວ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ນ ¶ ເວ ກທຣິຍາ ເທວໂລກໍ ວຊນ຺ຕິ, ພາລາ ຫເວ ນປ຺ປສໍສນ຺ຕິ ທານໍ;

ຘີໂຣ ຈ ທານໍ ອນຸໂມທມາໂນ, ເຕເນວ ໂສ ໂຫຕິ ສຸຂີ ປຣຕ຺ຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ກທຣິຍາຕິ ຖທ຺ຘມຈ຺ຉຣິໂນ. ພາລາຕິ ອິຘໂລກປຣໂລກໍ ອຊານນກາ. ຘີໂຣຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ. ສຸຂີ ປຣຕ຺ຖາຕິ ເຕເນວ ໂສ ທານານຸໂມທນປຸຎ຺ເຎນ ປຣໂລເກ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວມາໂນ ສຸຂີ ໂຫຕີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ຊຸຓ຺ໂຫ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສິ, ຊຸຓ຺ໂຫປິ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ຣຎ຺ຎາ ທິນ຺ນນິຍາເມເນວ ທານໍ ອທາສີຕິ.

ປຖພ຺ຍາ ເອກຣຊ຺ເຊນາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກາລໍ ນາມ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ປຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ຕຖາວິຘສ຺ສ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ເສຏ຺ຐິໂນ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເນວ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕຸໍ, ນ ເຄຫໍ ອາຄຕກາເລ ທຏ຺ຐຸໍ, ນ ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸໍ, ນ ສງ຺ຆສ຺ສ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕິ. ປິຕຣາ ‘‘ມາ ເອວໍ, ຕາຕ, ກຣີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕປິ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ນ ສຸຓາຕິ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ເອວຣູປໍ ທິຏ຺ຐິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ໂຕ ອວີຈິປຣາຍໂຓ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ໂຂ ປເນຕໍ ປຕິຣູປໍ, ຍໍ ມຍິ ປສ຺ສນ຺ເຕ ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ນິຣຍໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ອິມສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ໂລເກ ຘນທາເນນ ອຠິຊ຺ຊນກສຕ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຘເນນ ນໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ອຸໂປສຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ເອຫິ, ກຫາປຓສຕໍ ເຕ ¶ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ທສ຺ສຖ, ຕາຕາຕິ. ທສ຺ສາມິ, ປຸຕ຺ຕາຕິ. ໂສ ຍາວຕຕິຍໍ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸໂປສຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ. ຘມ຺ມສ຺ສວເນນ ປນສ຺ສ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ຍຖາຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ສຍິຕ຺ວາ ປາໂຕວ ເຄຫໍ ອຄມາສິ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເມ ອຸໂປສຖິໂກ ອໂຫສິ, ສີຆມສ຺ສ ຍາຄຸອາທີນິ ອາຫຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທາເປສິ. ໂສ ‘‘ກຫາປເຓ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫຏາຫຏໍ ປຏິກ຺ຂິປິ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ປີຬໍ ອສຫນ຺ໂຕ ກຫາປຓຠຓ຺ຑໍ ທາເປສິ. ໂສ ຕໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາວ ອາຫາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ.

ອຖ ¶ ນໍ ປຸນທິວເສ ເສຏ຺ຐິ, ‘‘ຕາຕ, ກຫາປຓສຫສ຺ສໍ ເຕ ທສ຺ສາມິ, ສຕ຺ຖຸ ປຸຣໂຕ ຐຕ຺ວາ ເອກໍ ຘມ຺ມປທໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ເປເສສິ. ໂສປິ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ປຸຣໂຕ ຐຕ຺ວາວ ເອກເມວ ປທໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປລາຍິຕຸກາໂມ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ອສລ຺ລກ຺ຂຓາກາຣໍ ອກາສິ. ໂສ ຕໍ ປທໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອຸປຣິປທໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີຕິ ຐຕ຺ວາ ອສ຺ໂສສິເຍວ ¶ . ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີຕິ ສຸຓນ຺ໂຕວ ກິຣ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສຸຓາຕິ ນາມ. ເອວຎ຺ຈ ກິຣ ສຸຓນ຺ຕານໍ ຘມ຺ໂມ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄາທໂຍ ເທຕິ. ໂສປິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີຕິ ສຸຓາຕິ, ສຕ຺ຖາປິສ຺ສ ອສລ຺ລກ຺ຂຓາກາຣໍ ກໂຣຕິ. ໂສ ‘‘ອຸປຣິປທໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຐຕ຺ວາ ສຸຓນ຺ໂຕວ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ.

ໂສ ປຸນທິວເສ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸເຂນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ສາວຕ຺ຖິໍ ປາວິສິ. ມຫາເສຏ຺ຐິ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ¶ ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາກາໂຣ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ຕສ຺ສປິ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອໂຫ ວຕ ເມ ປິຕາ ອຊ຺ຊ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກຫາປເຓ ນ ທເທຍ຺ຍ, ກຫາປຓກາຣຓາ ມຍ຺ຫໍ ອຸໂປສຖິກຠາວໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຍ຺ຍາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ປນສ຺ສ ຫິຍ຺ໂຍວ ກຫາປຓສ຺ສ ກາຣຓາ ອຸໂປສຖິກຠາວໍ ອຎ຺ຎາສິ. ມຫາເສຏ຺ຐິ, ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຍາຄຸໍ ທາເປຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສປິ ທາເປສິ. ໂສ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕວ ຍາຄຸໍ ປິວິ, ຂາທນີຍໍ ຂາທິ, ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິ. ມຫາເສຏ຺ຐິ ສຕ຺ຖຸ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ສຫສ຺ສຠຓ຺ຑິກໍ ຐປາເປຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ, ມຍາ ເຕ ‘ສຫສ຺ສໍ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸໂປສຖໍ ສມາທາເປຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ປຫິໂຕ. ອິທໍ ເຕ ສຫສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂສ ສຕ຺ຖຸ ປຸຣໂຕ ກຫາປເຓ ທິຍ຺ຍມາເນ ທິສ຺ວາ ລຊ຺ຊນ຺ໂຕ ‘‘ອລໍ ເມ ກຫາປເຓຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ‘‘ຄຓ຺ຫ, ຕາຕາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ນ ຄຓ຺ຫິ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຊ຺ຊ ເມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາກາໂຣ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ມຫາເສຏ຺ຐີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມຍາ ເອສ ປຸຣິມທິວເສ ‘ກຫາປຓສຕໍ ເຕ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ເປສິໂຕ. ປຸນທິວເສ ກຫາປເຓ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉິ, ອຊ຺ຊ ປນ ທິຍ຺ຍມາເນປິ ກຫາປເຓ ນ ອິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອາມ, ມຫາເສຏ຺ຐິ, ອຊ຺ຊ ຕວ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສມ຺ປຕ຺ຕິໂຕປິ ເທວໂລກພ຺ຣຫ຺ມໂລກສມ຺ປຕ຺ຕີຫິປິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລເມວ ວຣ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ປຖພ຺ຍາ ເອກຣຊ຺ເຊນ, ສຄ຺ຄສ຺ສ ຄມເນນ ວາ;

ສພ຺ພໂລກາຘິປຈ຺ເຈນ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ວຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຖພ຺ຍາ ເອກຣຊ຺ເຊນາຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຊ຺ເຊນ. ສຄ຺ຄສ຺ສ ຄມເນນ ວາຕິ ຉພ຺ພີສຕິວິຘສ຺ສ ສຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ອຘິຄມເນນ. ສພ຺ພໂລກາຘິປຈ຺ເຈນາຕິ ນ ເອກສ຺ມິໍ ເອຕ຺ຕເກ ¶ ໂລເກ ນາຄສຸປຓ຺ຓເວມານິກເປເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ, ສພ຺ພສ຺ມິໍ ໂລເກ ອາຘິປຈ຺ເຈນ. ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ວຣນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ເອຕ຺ຕເກ ຐາເນ ¶ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາປິ ນິຣຍາທີຫິ ອມຸຕ຺ໂຕວ ໂຫຕິ, ໂສຕາປນ຺ໂນ ປນ ປິຫິຕາປາຍທ຺ວາໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ສພ຺ພທຸພ຺ພໂລປິ ອຏ຺ຐເມ ຠເວ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລເມວ ວຣໍ ອຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ອນາຖປິຓ຺ຑກປຸຕ຺ຕກາລວຕ຺ຖຸ ເອກາທສມໍ.

ຍສ຺ສ ¶ ¶ ¶ ຊິຕນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມາຣຘີຕໂຣ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເທສນໍ ປນ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປຸນ ກຸຣຸຣຏ຺ເຐ ມາຄຓ຺ຑິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ກເຖສິ.

ກຸຣຸຣຏ຺ເຐ ກິຣ ມາຄຓ຺ຑິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຘີຕາ ມາຄຓ຺ຑິຍາເຍວ ນາມ ອໂຫສິ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣາ. ຕໍ ປຕ຺ຖຍມານາ ອເນກພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລາ ເຈວ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລາ ຈ ‘‘ຘີຕຣໍ ໂນ ເທຕູ’’ຕິ ມາຄຓ຺ຑິຍສ຺ສ ປຫິຓິໍສຸ. ໂສປິ ‘‘ນ ຕຸມ຺ເຫ ມຍ຺ຫໍ ຘີຕຸ ອນຸຈ຺ຉວິກາ’’ຕິ ສພ຺ເພ ປຏິກ຺ຂິປເຕວ. ອເຖກທິວສໍ ສຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓຊາລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ຐໍ ມາຄຓ຺ຑິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ຈ ຕິຓ຺ຓໍ ມຄ຺ຄຜລານໍ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ອທ຺ທສ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ພຫິຄາເມ ນິພທ຺ຘໍ ອຄ຺ຄິໍ ປຣິຈຣຕິ. ສຕ຺ຖາ ປາໂຕວ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຕໍ ຐານໍ ອຄມາສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສຕ຺ຖຸ ຣູປສິຣິໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ອິມິນາ ສທິໂສ ປຸຣິໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ¶ ຘີຕຸ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ, ອິມສ຺ສ ເມ ຘີຕຣໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາຫ – ‘‘ສມຓ, ມມ ເອກາ ຘີຕາ ອຕ຺ຖິ, ອຫໍ ຕສ຺ສາ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ປຸຣິສໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ຕໍ ນ ກສ຺ສຈິ ອທາສິໍ, ຕ຺ວໍ ປນສ຺ສາ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ, ອຫໍ ເຕ ຘີຕຣໍ ປາທປຣິຈາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ທາຕຸກາໂມ, ຍາວ ນໍ ອາເນມິ, ຕາວ ອິເຘວ ຕິຏ຺ຐາຫີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ເນວ ອຠິນນ຺ທິ, ນ ປຏິກ຺ໂກສິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ອາຫ – ‘‘ໂຠຕິ, ອຊ຺ຊ ເມ ຘີຕຸ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ ປຸຣິໂສ ທິຏ຺ໂຐ, ຕສ຺ສ ນໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ຘີຕຣໍ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ອາທາຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ສທ຺ຘິໍ ຕໍ ຐານໍ ອຄມາສິ. ມຫາຊໂນປິ ກຸຕູຫລຊາໂຕ ນິກ຺ຂມິ. ສຕ຺ຖາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປທເຈຕິຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຏ຺ຐາສິ. ພຸທ຺ຘານໍ ກິຣ ປທເຈຕິຍໍ ‘‘ອິທໍ ອສຸໂກ ນາມ ປສ຺ສຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐາເນເຍວ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເສສຏ຺ຐາເນ ຕໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິໍ ¶ ຄຈ຺ຉມານາຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ‘‘ກຫໍ ໂສ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຕິຏ຺ຐາຫີຕິ ຕໍ ອວຈ’’ນ຺ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ປທວລຎ຺ຊໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທມສ຺ສ ປທ’’ນ຺ຕິ ທສ຺ເສສິ. ສາ ລກ຺ຂຓມນ຺ຕກຸສລຕາຍ ¶ ‘‘ນ ອິທໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກາມໂຠຄິໂນ ປທ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ, ‘‘ໂຠຕິ, ຕ຺ວໍ ອຸທກປາຕິມ຺ຫິ ສຸສຸມາຣໍ ປສ຺ສສິ, ມຍາ ໂສ ສມໂຓ ທິຏ຺ໂຐ ‘ຘີຕຣໍ ເຕ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ເຕນາປິ ອຘິວາສິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກິຎ຺ຈາປິ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ວເທສິ, ອິທໍ ປນ ນິກ຺ກິເລສສ຺ເສວ ປທ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຣຕ຺ຕສ຺ສ ¶ ຫິ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ປທໍ ຠເວ,

ວິວຏ຺ຏຈ຺ຉທສ຺ສ ອິທມີທິສໍ ປທ’’ນ຺ຕິ. (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໔໕; ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໒໖໐-໒໖໑; ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໑.ສາມາວຕີວຕ຺ຖຸ);

ອຖ ນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ‘‘ໂຠຕິ, ມາ ວິຣວິ, ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາວ ເອຫີ’’ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ໂສ ປຸຣິໂສ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ສມຓ, ຘີຕຣໍ ເຕ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ເມ ຕວ ຘີຕາຍ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ, ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກໍ ເຕ ກາຣຓໍ ກເຖສ຺ສາມິ, ສຸຓິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກເຖຫິ, ໂຠ ສມຓ, ສຸຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຠິນິກ຺ຂມນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປກຖາ – ມຫາສຕ຺ໂຕ ຣຊ຺ຊສິຣິໍ ປຫາຍ ກຓ຺ຏກໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຉນ຺ນສຫາໂຍ ອຠິນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ນຄຣທ຺ວາເຣ ຐິເຕນ ມາເຣນ ‘‘ສິທ຺ຘຕ຺ຖ, ນິວຕ຺ຕ, ອິໂຕ ເຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປາຕຸຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ອຫເມຕໍ, ມາຣ, ຊານາມິ, ນ ເມ ເຕນຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ກິມຕ຺ຖາຍ ນິກ຺ຂມສີຕິ? ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓຕ຺ຖາຍາຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ສເຈ ອຊ຺ຊໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກາມວິຕກ຺ກາທີນໍ ເອກມ຺ປິ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກສ຺ສສິ, ຊານິສ຺ສາມິ ເຕ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂອຕາຣາເປກ຺ໂຂ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອນຸພນ຺ຘິ.

ສຕ຺ຖາປິ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ທຸກ຺ກຣກາຣິກໍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຸຣິສກາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ໂພຘິມູເລ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂໍ ປຏິສໍເວທຍມາໂນ ປຎ຺ຈມສຕ຺ຕາເຫ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣຘມູເລ ນິສີທິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ມາໂຣ ‘‘ອຫໍ ¶ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ໂອຕາຣາເປກ຺ໂຂປິ ¶ ອິມສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ຂລິຕໍ ນາທ຺ທສໍ, ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ ອິທານິ ເອສ ມມ ວິສຍ’’ນ຺ຕິ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ມຫາມຄ຺ເຄ ນິສີທິ. ອຖສ຺ສ ຕຓ຺ຫາ ອຣຕີ ຣຄາຕິ ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ຘີຕໂຣ ‘‘ປິຕາ ໂນ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ກຫໍ ນຸ ໂຂ ເອຕຣຫີ’’ຕິ ໂອໂລກຍມານາ ຕໍ ຕຖາ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ ¶ , ຕາຕ, ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ໂສ ຕາສໍ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ອຖ ນໍ ຕາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຕາຕ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ມຍໍ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ກຕ຺ວາ ອາເນສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ນ ສກ຺ກາ ອມ຺ມາ, ເອສ ເກນຈິ ວເສ ກາຕຸນ຺ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ມຍໍ ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາມ ອິທາເນວ ນໍ ຣາຄປາສາທີຫິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາເນສ຺ສາມ, ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ປາເທ ເຕ, ສມຓ, ປຣິຈາເຣມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເນວ ຕາສໍ ວຈນໍ ມນສາກາສິ, ນ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ໂອໂລເກສິ.

ປຸນ ມາຣຘີຕໂຣ ‘‘ອຸຈ຺ຈາວຈາ ໂຂ ປຸຣິສານໍ ອຘິປ຺ປາຍາ, ເກສຎ຺ຈິ ກຸມາຣິກາສຸ ເປມໍ ໂຫຕິ, ເກສຎ຺ຈິ ປຐມວເຍ ຐິຕາສຸ, ເກສຎ຺ຈິ ມຊ຺ຌິມວເຍ ຐິຕາສຸ, ເກສຎ຺ຈິ ປຈ຺ຉິມວເຍ ຐິຕາສຸ, ນານປ຺ປກາເຣຫິ ຕໍ ປໂລເຠສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອເກກາ ກຸມາຣິກວຓ຺ຓາທິວເສນ ສຕໍ ສຕໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ກຸມາຣິໂຍ, ອວິຊາຕາ, ສກິໍ ວິຊາຕາ, ທຸວິຊາຕາ, ມຊ຺ຌິມິຕ຺ຖິໂຍ, ມຫລ຺ລກິຕ຺ຖິໂຍ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ຉກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ປາເທ ເຕ, ສມຓ, ປຣິຈາເຣມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຕມ຺ປິ ຠຄວາ ນ ມນສາກາສິ ຍຖາ ຕໍ ອນຸຕ຺ຕເຣ ອຸປຘິສງ຺ຂເຍ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ¶ ເອຕ຺ຕເກນປິ ຕາ ອນຸຄຈ຺ຉນ຺ຕິໂຍ ‘‘ອເປຖ, ກິໍ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ວາຍມຖ, ເອວຣູປໍ ນາມ ວີຕຣາຄານໍ ປຸຣໂຕ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ປນ ຣາຄາທໂຍ ປຫີນາ. ເກນ ຕໍ ກາຣເຓນ ອຕ຺ຕໂນ ວສໍ ເນສ຺ສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ຊິຕໍ ນາວຊີຍຕີຕິ ຍສ຺ສ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເຕນ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ຊິຕໍ ຣາຄາທິກິເລສຊາຕໍ ປຸນ ອສມຸທາຈຣຓໂຕ ນາວຊີຍຕິ, ທຸຊ຺ຊິຕໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ໂນຍາຕີຕິ ນ ອຸຍ຺ຍາຕິ, ຍສ຺ສ ຊິຕໍ ກິເລສຊາຕໍ ຣາຄາທີສຸ ໂກຈິ ເອໂກ ກິເລໂສປິ ໂລເກ ປຈ຺ຉໂຕ ວຕ຺ຕີ ນາມ ¶ ນ ໂຫຕິ, ນານຸພນ຺ຘຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນນ຺ຕໂຄຈຣນ຺ຕິ ອນນ຺ຕາຣມ຺ມຓສ຺ສ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວເສນ ອປຣິຍນ຺ຕ ໂຄຈຣໍ. ເກນ ປເທນາຕິ ຍສ຺ສ ຫິ ຣາຄປທາທີສຸ ເອກປທມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ຕຸມ຺ເຫ ເຕນ ປເທນ ເນສ຺ສຖ. ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປນ ເອກປທມ຺ປິ ¶ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ອປທໍ ພຸທ຺ຘໍ ຕຸມ຺ເຫ ເກນ ປເທນ ເນສ຺ສຖ.

ທຸຕິຍຄາຖາຍ ຕຓ຺ຫາ ນາເມສາ ສໍສິພ຺ພິຕປຣິໂຍນນ຺ຘນຏ຺ເຐນ ຊາລມສ຺ສາ ອຕ຺ຖີຕິປິ ຊາລກາຣິກາຕິປິ ຊາລູປມາຕິປິ ຊາລິນີ. ຣູປາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ວິສຕ຺ຕຕາຍ ວິສຕ຺ຕມນຕາຍ ວິສາຫຣຕາຍ ວິສປຸປ຺ຜຕາຍ ວິສຜລຕາຍ ວິສປຣິໂຠຄຕາຍ ວິສຕ຺ຕິກາ. ສາ ເອວຣູປາ ຕຓ຺ຫາ ຍສ຺ສ ກຸຫິຎ຺ຈິ ຠເວ ເນຕຸໍ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ຕຸມ຺ເຫ ອປທໍ ພຸທ຺ຘໍ ເກນ ປເທນ ເນສ຺ສຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູນໍ ເທວຕານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ມາຣຘີຕໂຣປິ ຕຕ຺ເຖວ ອນ຺ຕຣຘາຍິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ, ‘‘ມາຄຓ຺ຑິຍ, ອຫໍ ປຸພ຺ເພ ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ມາຣຘີຕໂຣ ອທ຺ທສໍ ເສມ຺ຫາທີຫິ ອປລິພຸທ຺ເຘນ ສຸວຓ຺ຓກ຺ຂນ຺ຘສທິເສນ ອຕ຺ຕຠາເວນ ສມນ຺ນາຄຕາ, ຕທາປິ ເມຖຸນສ຺ມິໍ ຉນ຺ໂທ ນາໂຫສິເຍວ. ຕວ ຘີຕຸ ສຣີຣໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣກຸຓປປຣິປູຣໍ ພຫິວິຈິຕ຺ໂຕ ວິຍ ອສຸຈິຆໂຏ. ສເຈ ຫິ ມມ ປາໂທ ອສຸຈິມກ຺ຂິໂຕ ຠເວຍ຺ຍ, ອຍຎ຺ຈ ອຸມ຺ມາຣຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ, ຕຖາປິສ຺ສາ ສຣີເຣ ອຫໍ ປາເທ ນ ຜຸເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ທິສ຺ວານ ¶ ¶ ຕຓ຺ຫໍ ອຣຕິໍ ຣຄຎ຺ຈ,

ປາທາປິ ນໍ ສມ຺ຜຸສິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ເຉ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໘໔໑; ມຫານິ. ໗໐);

ເທສນາວສາເນ ອຸໂຠປິ ຊຍມ຺ປຕິກາ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສູຕິ.

ເຍ ¶ ຌານປສຸຕາ ຘີຣາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ສງ຺ກສ຺ສນຄຣທ຺ວາເຣ ພຫູ ເທວມນຸສ຺ເສ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເທສນາ ປນ ຣາຊຄເຫ ສມຸຏ຺ຐິຕາ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ຣາຊຄຫເສຏ຺ຐິ ປຣິສ຺ສຍໂມຈນຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ປມາເທນ ຄລິຕານໍ ອາຠຣຓາທີນໍ ຣກ຺ຂຓຕ຺ຖຎ຺ຈ ຊາລກຣຓ຺ຑກໍ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຍ ອຸທກກີຬໍ ກີຬິ. ອເຖໂກ ຣຕ຺ຕຈນ຺ທນຣຸກ຺ໂຂ ຄງ຺ຄາຍ ອຸປຣິຕີເຣ ຊາໂຕ ຄງ຺ໂຄທເກນ ໂຘຕມູໂລ ປຕິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປາສາເຓສຸ ສໍຠຊ຺ຊມາໂນ ວິປ຺ປກິຣິ. ຕໂຕ ເອກາ ຆຏປ຺ປມາຓາ ຆຏິກາ ປາສາເຓຫິ ຆໍສິຍມານາ ອຸທກອູມີຫິ ໂປຖິຍມານາ ມຏ຺ຐາ ຫຸຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວຸຍ຺ຫມານາ ເສວາລປຣິໂຍນທ຺ຘາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຊາເລ ລຄ຺ຄິ. ເສຏ຺ຐິ ‘‘ກິເມຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຣຸກ຺ຂຆຏິກາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນາເມຕ’’ນ຺ຕິ ອຸປຘາຣຓຕ຺ຖໍ ວາສິກຓ຺ເຓນ ຕຈ຺ຉາເປສິ. ຕາວເທວ ອລຕ຺ຕກວຓ຺ຓໍ ຣຕ຺ຕຈນ຺ທນໍ ¶ ປຎ຺ຎາຍິ. ເສຏ຺ຐິ ປນ ເນວ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ນ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ, ມຊ຺ຌຕ຺ຕຘາຕຸໂກ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເຄເຫ ຣຕ຺ຕຈນ຺ທນໍ ພຫຸ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິມິນາ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ‘ມຍໍ ອຣຫນ຺ໂຕ ມຍໍ ອຣຫນ຺ໂຕ’ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ ພຫູ, ອຫໍ ເອກໍ ອຣຫນ຺ຕມ຺ປິ ນ ປສ຺ສາມິ. ເຄເຫ ຠມໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ລິຂາເປຕ຺ວາ ສິກ຺ກາຍ ຐເປຕ຺ວາ ເວຬຸປຣມ຺ປຣາຍ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖມຕ຺ເຕ ອາກາເສ ໂອລມ຺ພາເປຕ຺ວາ ‘ສເຈ ອຣຫາ ອຕ຺ຖິ, ອິມໍ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕູ’ຕິ ວກ຺ຂາມິ. ໂຍ ຕໍ ຄເຫສ຺ສຕິ, ຕໍ ສປຸຕ຺ຕທາໂຣ ສຣຓໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຈິນ຺ຕິຕນິຍາເມເນວ ປຕ຺ຕໍ ລິຂາເປຕ຺ວາ ເວຬຸປຣມ຺ປຣາຍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ‘‘ໂຍ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ອຣຫາ, ໂສ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ອິມໍ ປຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕູ’’ຕິ ອາຫ.

ຉ ¶ ສຕ຺ຖາໂຣ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ເອສ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ, ອມ຺ຫາກເມວ ນໍ ເທຫີ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ໂສ ‘‘ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ຉຏ຺ເຐ ທິວເສ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ອນ຺ເຕວາສິເກ ເປເສສິ – ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ເສຏ຺ຐິໍ ເອວໍ ວເທຖ – ‘ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍສ຺ເສວ ອນຸຈ຺ຉວິໂກຍໍ, ມາ ອປ຺ປມຕ຺ຕກສ຺ສ ກາຣຓາ ອາກາເສນາຄມນໍ ກຣິ, ເທຫິ ກິຣ ເມ ຕໍ ປຕ຺ຕ’’’ນ຺ຕິ ¶ . ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິໍ ຕຖາ ວທິໍສຸ. ເສຏ຺ຐິ ‘‘ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖວ ຄຓ຺ຫາຕູ’’ຕິ ອາຫ. ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ສຍໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ອນ຺ເຕວາສິການໍ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ – ‘‘ອຫໍ ເອກໍ ຫຕ຺ຖຎ຺ຈ ປາທຎ຺ຈ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕິຕຸກາໂມ ວິຍ ຠວິສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ມໍ, ‘ອາຈຣິຍ, ກິໍ ກໂຣຖ, ທາຣຸມຍປຕ຺ຕສ຺ສ ກາຣຓາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອຣຫຕ຺ຕຄຸຓໍ ມຫາຊນສ຺ສ ມາ ທສ຺ສຍິຕ຺ຖາ’ຕິ ວຕ຺ວາ ມໍ ຫຕ຺ເຖສຸ ຈ ປາເທສຸ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກຑ຺ຒນ຺ຕາ ຠູມິຍໍ ປາເຕຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິໍ ອາຫ, ‘‘ມຫາເສຏ຺ຐິ, ມຍ຺ຫໍ ອຍໍ ປຕ຺ໂຕ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ, ອຎ຺ເຎສໍ ນານຸຈ຺ຉວິໂກ, ມາ ເຕ ອປ຺ປມຕ຺ຕກສ຺ສ ກາຣຓາ ມມ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕນໍ ¶ ຣຸຈ຺ຈິ, ເທຫິ ເມ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຠນ຺ເຕ, ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາວ ຄຓ຺ຫຖາຕິ. ຕໂຕ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ອເປຖ ອເປຖາ’’ຕິ ອນ຺ເຕວາສິເກ ອປເນຕ຺ວາ ‘‘ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກໍ ຫຕ຺ຖຎ຺ຈ ປາທຎ຺ຈ ອຸກ຺ຂິປິ. ອຖ ນໍ ອນ຺ເຕວາສິກາ, ‘‘ອາຈຣິຍ, ກິໍ ນາເມຕໍ ກໂຣຖ, ຉວສ຺ສ ລາມກສ຺ສ ທາຣຸມຍປຕ຺ຕສ຺ສ ກາຣຓາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຄຸເຓນ ມຫາຊນສ຺ສ ທສ຺ສິເຕນ ໂກ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ຕໍ ຫຕ຺ຖປາເທສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປາເຕສຸໍ. ໂສ ເສຏ຺ຐິໍ ອາຫ – ‘‘ອິເມ, ມຫາເສຏ຺ຐິ, ອຸປ຺ປຕິຕຸໍ ນ ເທນ຺ຕິ, ເທຫິ ເມ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຖ, ຠນ຺ເຕຕິ. ເອວໍ ຕິຕ຺ຖິຍາ ຉ ທິວສານິ ວາຍມິຕ຺ວາປິ ຕໍ ປຕ຺ຕໍ ນ ລຠິໍສຸເຍວ.

ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ຈ ອາຍສ຺ມໂຕ ປິຓ຺ໂຑລຠາຣທ຺ວາຊສ຺ສ ຈ ‘‘ຣາຊຄເຫ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ປິຏ຺ຐິປາສາເຓ ຐຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ປາຣຸປນກາເລ ¶ ຘຸຕ຺ຕກາ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອມ຺ໂຠ ປຸພ຺ເພ ຉ ສຕ຺ຖາໂຣ ໂລເກ ‘ມຍໍ ອຣຫນ຺ຕມ຺ຫາ’ຕິ ວິຈຣິໍສຸ., ຣາຊຄຫເສຏ຺ຐິໂນ ປນ ອຊ຺ຊ ສຕ຺ຕໂມ ທິວໂສ ປຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ‘ສເຈ ອຣຫາ ອຕ຺ຖິ, ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕູ’ຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສ, ເອໂກປິ ‘ອຫໍ ອຣຫາ’ຕິ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ. ອຊ຺ຊ ໂນ ໂລເກ ອຣຫນ຺ຕານໍ ນຕ຺ຖິຠາໂວ ຎາໂຕ’’ຕິ. ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມາ ¶ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ປິຓ຺ໂຑລຠາຣທ຺ວາຊໍ ອາຫ – ‘‘ສຸຕໍ ເຕ, ອາວຸໂສ ຠາຣທ຺ວາຊ, ອິເມສໍ ວຈນໍ, ອິເມ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ວິຍ ວທນ຺ຕິ. ຕ຺ວຎ຺ຈ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ, ຄຈ຺ຉ ຕໍ ປຕ຺ຕໍ ອາກາເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ. ອາວຸໂສ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຕ຺ວໍ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕານໍ ອຄ຺ໂຄ, ຕ຺ວໍ ເອຕໍ ຄຓ຺ຫາຫິ, ຕຍິ ປນ ອຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ເຕ ອຫໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີຕິ. ‘‘ຄຓ຺ຫາວຸໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ປິຓ຺ໂຑລຠາຣທ຺ວາໂຊ ອຠິຎ຺ຎາປາທກໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຕິຄາວຸຕໍ ປິຏ຺ຐິປາສາຓໍ ປາທນ຺ເຕນ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ໂຕ ຕຸລປິຈຸ ວິຍ ອາກາເສ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຣາຊຄຫນຄຣສ຺ສ ອຸປຣິ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອນຸປຣິຍາຍິ. ໂສ ຕິຄາວຸຕປມາຓສ຺ສ ນຄຣສ຺ສ ປິຘານໍ ວິຍ ປຎ຺ຎາຍິ. ນຄຣວາສິໂນ ‘‘ປາສາໂຓ ໂນ ອວຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ ຠີຕາ ສຸປ຺ປາທີນິ ມຕ຺ຖເກ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິລີຍິໍສຸ ¶ . ສຕ຺ຕເມ ວາເຣ ເຖໂຣ ປິຏ຺ຐິປາສາຓໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ. ມຫາຊໂນ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ ປິຓ຺ໂຑລຠາຣທ຺ວາຊ, ຕວ ປາສາຓໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫ, ມາ ໂນ ສພ຺ເພ ນາສຍີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ປາສາຓໍ ປາທນ຺ເຕນ ຂິປິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຖາຐາເນເຍວ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ເຖໂຣ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ເຄຫມຕ຺ຖເກ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ເສຏ຺ຐິ ອຸເຣນ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ໂອຕຣຖ ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາກາສໂຕ ໂອຕິຓ຺ຓໍ ເຖຣໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ໂອຕາຣາເປຕ຺ວາ ຈຕຸມຘຸຣປຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ອທາສິ. ເຖໂຣ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຫາຣາຠິມຸໂຂ ປາຍາສິ. ອຖສ຺ສ ເຍ ອຣຎ຺ຎຄຕາ ວາ ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄຕາ ວາ ຕໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ນາທ຺ທສໍສຸ. ເຕ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສຫີ’’ຕິ ເຖຣໍ ອນຸພນ຺ຘິໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ເຕສໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ¶ ຕໍ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸນ຺ນາເທນ຺ຕສ຺ສ ມຫາຊນສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ອານນ຺ທ, ກສ຺ເສໂສ ສທ຺ໂທ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປິຓ຺ໂຑລຠາຣທ຺ວາເຊນ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຈນ຺ທນປຕ຺ໂຕ ຄຫິໂຕ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເອໂສ ສທ຺ໂທ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຠາຣທ຺ວາຊໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຍາ ເອວໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ກສ຺ມາ ເຕ, ຠາຣທ຺ວາຊ, ເອວໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ເຖຣໍ ຄຣຫິຕ຺ວາ ຕໍ ປຕ຺ຕໍ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑໍ ເຠທາເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຎ຺ຊນປິສນຕ຺ຖາຍ ທາເປຕ຺ວາ ປາຏິຫາຣິຍສ຺ສ ອກຣຓຕ຺ຖາຍ ສາວການໍ ສິກ຺ຂາປທໍ (ຈູຬວ. ໒໕໒) ປຎ຺ຎາເປສິ.

ຕິຕ຺ຖິຍາ ¶ ¶ ‘‘ສມໂຓ ກິຣ ໂຄຕໂມ ຕໍ ປຕ຺ຕໍ ເຠທາເປຕ຺ວາ ປາຏິຫາຣິຍສ຺ສ ອກຣຓຕ຺ຖາຍ ສາວການໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎາເປສີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ຊີວິຕເຫຕຸປິ ນາຕິກ຺ກມນ຺ຕິ, ສມໂຓປິ ໂຄຕໂມ ຕໍ ຣກ຺ຂິສ຺ສເຕວ. ອິທານິ ອມ຺ເຫຫິ ໂອກາໂສ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ນຄຣວີຖີສຸ ອາໂຣເຈນ຺ຕາ ວິຈຣິໍສຸ ‘‘ມຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕາ ປຸພ຺ເພ ທາຣຸມຍປຕ຺ຕສ຺ສ ກາຣຓາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓໍ ມຫາຊນສ຺ສ ນ ທສ຺ສຍິມ຺ຫາ, ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກາ ປຕ຺ຕກມຕ຺ຕສ຺ສ ກາຣຓາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓໍ ມຫາຊນສ຺ສ ທສ຺ເສສຸໍ. ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຕ຺ຕໂນ ປຓ຺ຑິຕຕາຍ ປຕ຺ຕໍ ເຠທາເປຕ຺ວາ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎາເປສິ, ອິທານິ ມຍໍ ເຕເນວ ສທ຺ຘິໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ.

ຣາຊາ ພິມ຺ພິສາໂຣ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ກິຣ, ຠນ຺ເຕ, ປາຏິຫາຣິຍສ຺ສ ອກຣຓຕ຺ຖາຍ ສາວການໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ອິທານິ ຕິຕ຺ຖິຍາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ກິໍ ອິທານິ ກຣິສ຺ສຖາຕິ? ‘‘ເຕສຸ ກໂຣນ຺ເຕສຸ ກຣິສ຺ສາມິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ນນຸ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ. ນາຫໍ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຕໂນ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎາເປສິໍ, ຕໍ ມເມວ ສາວການໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຸມ຺ເຫ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຠນ຺ເຕຕິ. ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຕເມເວຕ຺ຖ ປຏິປຸຈ຺ຉາມິ, ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ວິຊິເຕ ອຸຍ຺ຍານ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ສເຈ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ອຸຍ຺ຍາເນ ມຫາຊໂນ ອມ຺ພາທີນິ ຂາເທຍ຺ຍ, ກິມສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ທຓ຺ໂຑ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ປນ ຂາທິຕຸໍ ລຠສີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ມຍ຺ຫໍ ທຓ຺ໂຑ ນຕ຺ຖິ, ອຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ຂາທິຕຸໍ ລຠາມີ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ຍຖາ ຕວ ¶ ຕິໂຍຊນສຕິເກ ຣຊ຺ເຊ ອາຓາ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ອຸຍ຺ຍາເນ ອມ຺ພາທີນິ ຂາທນ຺ຕສ຺ສ ທຓ຺ໂຑ ນຕ຺ຖິ, ອຎ຺ເຎສໍ ອຕ຺ຖິ, ເອວໍ ມມປິ ຈກ຺ກວາຬໂກຏິສຕສຫສ຺ເສ ອາຓາ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ອຕິກ຺ກໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຎ຺ເຎສໍ ປນ ອຕ຺ຖິ, ກຣິສ຺ສາມຫໍ ປາຏິຫາຣິຍ’’ນ຺ຕິ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິທານມ຺ຫາ ນຏ຺ຐາ, ສມເຓນ ກິຣ ໂຄຕເມນ ສາວການໍເຍວ ¶ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ນ ອຕ຺ຕໂນ. ສຍເມວ ກິຣ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກໂຣມາ’’ຕິ ມນ຺ຕຍິໍສຸ.

ຣາຊາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກທາ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ. ‘‘ອິໂຕ ຈຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ ອາສາຬ຺ຫິປຸຓ຺ຓມາຍໍ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກຕ຺ຖ ກຣິສ຺ສຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ¶ ? ‘‘ສາວຕ຺ຖິໍ ນິສ຺ສາຍ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກສ຺ມາ ປນ ສຕ຺ຖາ ເອວໍ ທູຣຏ຺ຐານໍ ອປທິສີ’’ຕິ? ‘‘ຍສ຺ມາ ຕໍ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ມຫາປາຏິຫາຣິຍກຣຓຏ຺ຐານໍ, ອປິຈ ມຫາຊນສ຺ສ ສນ຺ນິປາຕນຕ຺ຖາຍປິ ທູຣຏ຺ຐານເມວ ອປທິສີ’’ຕິ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ກິຣ ຈຕຸນ຺ນໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ອິທານິ ຕໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາວ ອນຸພນ຺ຘິສ຺ສາມ, ມຫາຊໂນ ອມ຺ເຫ ທິສ຺ວາ ‘ກິໍ ອິທ’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ. ອຖສ຺ສ ວກ຺ຂາມ ‘ມຍໍ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ສທ຺ຘິໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມາ’ຕິ ວທິມ຺ຫາ. ໂສ ປລາຍຕິ, ມຍມສ຺ສ ປລາຍິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ອນຸພນ຺ຘາມາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຣາຊຄເຫ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິ. ຕິຕ຺ຖິຍາປິສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈຏ຺ຐາເນ ວສນ຺ຕິ. ວສິຕຏ຺ຐາເນ ປຸນທິວເສ ປາຕຣາສໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຕ ມນຸສ຺ເສຫິ ‘‘ກິມິທ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕາ ເຫຏ຺ຐາ ຈິນ຺ຕິຕນິຍາເມເນວ ອາໂຣເຈສຸໍ ¶ . ມຫາຊໂນປິ ‘‘ປາຏິຫາຣິຍໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອນຸພນ຺ຘິ.

ສຕ຺ຖາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາວຕ຺ຖິໍ ປາປຸຓິ. ຕິຕ຺ຖິຍາປິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາເກ ສມາທເປຕ຺ວາ ສຕສຫສ຺ສໍ ລຠິຕ຺ວາ ຂທິຣຖມ຺ເຠຫິ ມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ນີລຸປ຺ປເລຫິ ຉາທາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນິສີທິໍສຸ. ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕິຕ຺ຖິເຍຫິ ມຓ຺ຑໂປ ກາຣິໂຕ, ອຫມ຺ປິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ມຓ຺ຑປໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອລໍ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖິ ມຍ຺ຫໍ ມຓ຺ຑປກາຣໂກ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມໍ ຐເປຕ຺ວາ ໂກ ອຎ຺ໂຎ ກາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ສກ຺ໂກ, ເທວຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກຫໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ? ‘‘ກຓ຺ຑມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ‘‘ອມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລ ກິຣ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ໂຍຊນພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐາເນ ອນ຺ຕມໂສ ຕທຫຸຊາຕມ຺ປິ ອມ຺ພໂປຕກໍ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ຂິປາເປສຸໍ.

ສຕ຺ຖາ ອາສາຬ຺ຫິປຸຓ຺ຓມທິວເສ ອນ຺ໂຕນຄຣໍ ປາວິສິ. ຣຎ຺ໂຎປິ ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ກຓ຺ໂຑ ນາມ ເອກໍ ປິງ຺ຄລກິປິລ຺ລິເກຫິ ກຕປຕ຺ຕປຸຏສ຺ສ ອນ຺ຕເຣ ມຫນ຺ຕໍ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ຄນ຺ຘຣສໂລເຠນ ສມ຺ປຕນ຺ເຕ ວາຍເສ ປລາເປຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຂາທນຕ຺ຖາຍ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຣາຊາ ອິມໍ ອມ຺ພໍ ຂາທິຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ອຏ຺ຐ ວາ ໂສຬສ ວາ ກຫາປເຓ ທເທຍ຺ຍ, ຕໍ ເມ ເອກຕ຺ຕຠາເວປິ ¶ ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິຍາ ນາລໍ. ສເຈ ປນາຫໍ ສຕ຺ຖຸ ອິມໍ ¶ ທສ຺ສາມິ, ອວສ຺ສໍ ຕໍ ເມ ທີຆກາລໍ ຫິຕາວຫໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ສຕ຺ຖຸ ອຸປນາເມສິ. ສຕ຺ຖາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ໂອໂລເກສິ ¶ . ອຖສ຺ສ ເຖໂຣ ຈຕຸມຫາຣາຊທຕ຺ຕິຍໍ ປຕ຺ຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖ ຐເປສິ. ສຕ຺ຖາ ປຕ຺ຕໍ ອຸປນາເມຕ຺ວາ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທນາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ເຖໂຣ ຈີວຣໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອທາສິ. ອຖສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ນິສິນ຺ເນ ເຖໂຣ ປານີຍໍ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ປານກໍ ກຕ຺ວາ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາ ອມ຺ພປານກໍ ປິວິຕ຺ວາ ກຓ຺ຑໍ ອາຫ – ‘‘ອິມໍ ອມ຺ພຏ຺ຐິໍ ອິເຘວ ປໍສຸໍ ວິຍູຫິຕ຺ວາ ໂຣເປຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ຫຕ຺ຖໍ ໂຘວິ. ຫຕ຺ເຖ ໂຘວິຕມຕ຺ເຕເຍວ ນງ຺ຄລສີສມຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອຸພ຺ເພເຘນ ປຓ຺ຓາສຫຕ຺ໂຖ ອມ຺ພຣຸກ຺ໂຂ ອຸຏ຺ຐຫິ. ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ເອເກກາ, ອຸທ຺ຘໍ ເອກາຕິ ປຎ຺ຈ ມຫາສາຂາ ປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖາ ອເຫສຸໍ. ໂສ ຕາວເທວ ປຸປ຺ຜຜລສຎ຺ຉນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ເອເກກສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຣິປກ຺ກອມ຺ພປິຓ຺ຑິຘໂຣ ອໂຫສິ. ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ອມ຺ພປກ຺ການິ ຂາທນ຺ຕາ ເອວ ອາຄມິໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ເອວຣູໂປ ກິຣ ອມ຺ພຣຸກ຺ໂຂ ອຸຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມາ ນໍ ໂກຈິ ຉິນ຺ທີ’’ຕິ ອາຣກ຺ຂໍ ຐເປສິ. ໂສ ປນ ກຓ຺ເຑນ ໂຣປິຕຕ຺ຕາ ກຓ຺ຑມ຺ພຣຸກ຺ໂຂຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍິ. ຘຸຕ຺ຕກາປິ ອມ຺ພປກ຺ການິ ຂາທິຕ຺ວາ ‘‘ຫເຣ ທຸຏ຺ຐຕິຕ຺ຖິຍາ ‘ສມໂຓ ກິຣ ໂຄຕໂມ ກຓ຺ຑມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສຕີ’ຕິ ຕຸມ຺ເຫຫິ ໂຍຊນພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຕທຫຸຊາຕາປິ ອມ຺ພໂປຕກາ ¶ ອຸປ຺ປາຏາປິຕາ, ກຓ຺ຑມ຺ໂພ ນາມ ອຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐອມ຺ພຏ຺ຐີຫິ ປຫຣິໍສຸ.

ສກ຺ໂກ ວາຕວລາຫກໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອາຓາເປສິ ‘‘ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ມຓ຺ຑປໍ ວາເຕຫິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ອຸກ຺ກາຣຠູມິຍໍ ຂິປາເປຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ສູຣິຍມ຺ປິ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອາຓາເປສິ ‘‘ສູຣິຍມຓ຺ຑລໍ ນິກຑ຺ຒນ຺ໂຕ ຕາເປຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ປຸນ ວາຕວລາຫກໍ ອາຓາເປສິ ‘‘ວາຕມຓ຺ຑລໍ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ຍາຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຄ຺ຆຣິຕເສທສຣີເຣ ຣໂຊວຏ຺ຏິຍາ ໂອກິຣິ. ເຕ ຕມ຺ພມຕ຺ຕິກສທິສາ ອເຫສຸໍ. ວສ຺ສວລາຫກມ຺ປິ ອາຓາເປສິ ‘‘ມຫນ຺ຕານິ ພິນ຺ທູນິ ປາເຕຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ອຖ ເນສໍ ກາໂຍ ກພຣຄາວິສທິໂສ ອໂຫສິ. ເຕ ນິຄຓ຺ຐາ ລຊ຺ຊມານາ ຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ມຸຂສມ຺ມຸຂຏ຺ຐາເນເນວ ປລາຍິໍສຸ. ເອວໍ ປລາຍນ຺ເຕສຸ ປຸຣາຓກສ຺ສປສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ເອໂກ ກສ຺ສໂກ ‘‘ອິທານິ ເມ ອຍ຺ຍານໍ ປາຏິຫາຣິຍກຣຓເວລາ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາຏິຫາຣິຍໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂຄເຓ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປາໂຕວ ອາຠຕໍ ຍາຄຸກຸຏຎ຺ເຈວ ໂຍຕ຺ຕກຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຸຣາຓໍ ຕຖາ ປລາຍນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ, ຠນ຺ເຕ ¶ , ອຊ຺ຊ ‘ອຍ຺ຍານໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຄຈ຺ຉາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ກຫໍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. ກິໍ ເຕ ປາຏິຫາຣິເຍນ, ອິມໍ ກຸຏຎ຺ຈ ¶ ໂຍຕ຺ຕຎ຺ຈ ເທຫີຕິ. ໂສ ເຕນ ທິນ຺ນໍ ກຸຏຎ຺ຈ ໂຍຕ຺ຕຎ຺ຈ ອາທາຍ ນທີຕີຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸຏໍ ໂຍຕ຺ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ຄີວາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ລຊ຺ຊນ຺ໂຕ ກິຎ຺ຈິ ອກເຖຕ຺ວາ ຣຫເທ ປຕິຕ຺ວາ ອຸທກປຸພ຺ພຸເຬ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ສກ຺ໂກ ¶ ອາກາເສ ຣຕນຈງ຺ກມໍ ມາເປສິ. ຕສ຺ສ ເອກາ ໂກຏິ ປາຈີນຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ອໂຫສິ, ເອກາ ປຈ຺ຉິມຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ. ສຕ຺ຖາ ສນ຺ນິປຕິຕາຍ ຉຕ຺ຕິໍສໂຍຊນິກາຍ ປຣິສາຍ ວຑ຺ຒມານກຈ຺ຉາຍາຍ ‘‘ອິທານິ ປາຏິຫາຣິຍກຣຓເວລາ’’ຕິ ຄນ຺ຘກຸຏິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປມຸເຂ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ຆຣຓີ ນາມ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕີ ເອກາ ອນາຄາມິອຸປາສິກາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມາທິສາຍ ຘີຕຣິ ວິຊ຺ຊມານາຍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກິລມນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ອຫໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກຖໍ ຕ຺ວໍ ກຣິສ຺ສສິ, ຆຣຓີ’’ຕິ? ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອກສ຺ມິໍ ຈກ຺ກວາຬຄພ຺ເຠ ມຫາປຖວິໍ ອຸທກໍ ກຕ຺ວາ ອຸທກສກຸຓິກາ ວິຍ ນິມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປາຈີນຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມິ, ຕຖາ ປຈ຺ຉິມອຸຕ຺ຕຣທກ຺ຂິຓຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ, ຕຖາ ມຊ຺ເຌ’’. ມຫາຊໂນ ມໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກາ ເອສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ຆຣຓີ ນາເມສາ, ອຍໍ ຕາວ ເອກິສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ອານຸຠາໂວ, ພຸທ຺ຘານຸຠາໂວ ປນ ກີທິໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ¶ . ເອວໍ ຕິຕ຺ຖິຍາ ຕຸມ຺ເຫ ອທິສ຺ວາວ ປລາຍິສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຊານາມິ ເຕ ຆຣຓີ ເອວຣູປໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ຖຠາວໍ, ນ ປນາຍໍ ຕວຕ຺ຖາຍ ພທ຺ໂຘ ມາລາປຸໂຏ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຏິກ຺ຂິປິ. ສາ ‘‘ນ ເມ ສຕ຺ຖາ ອນຸຊານາຕິ, ອທ຺ຘາ ມຍາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ອຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຖາປິ ‘‘ເອວເມວ ເຕສໍ ຄຸໂຓ ປາກໂຏ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ຉຕ຺ຕິໍສໂຍຊນິກາຍ ປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ ສີຫນາທໍ ນທິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ອປເຣປິ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກຖໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ເອວຎ຺ຈ ເອວຎ຺ຈ ກຣິສ຺ສາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ປຸຣໂຕ ຐິຕາວ ສີຫນາທໍ ນທິໍສຸ. ເຕສຸ ກິຣ ຈູຬອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ‘‘ມາທິເສ ອນາຄາມິອຸປາສເກ ປຸຕ຺ເຕ ວິຊ຺ຊມາເນ ສຕ຺ຖຸ ກິລມນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກຖໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕຠາວໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ອິມິສ຺ສາ ປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ ມຫາເມຆຄຊ຺ຊິຕສທິເສນ ສທ຺ເທນ ພ຺ຣຫ຺ມອປ຺ໂຜຏນໍ ນາມ ອປ຺ໂຜເຏສ຺ສາມີ’’ຕິ. ມຫາຊໂນ ‘‘ກິໍ ນາເມໂສ ສທ຺ໂທ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຈູຬອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ກິຣ ¶ ພ຺ຣຫ຺ມອປ຺ໂຜຏນສທ຺ໂທ ນາມາ’’ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ‘‘ຄຫປຕິກສ຺ສ ກິຣ ຕາວ ເອໂສ ອານຸຠາໂວ, ພຸທ຺ຘານຸຠາໂວ ກີທິໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕຸມ຺ເຫ ອທິສ຺ວາວ ປລາຍິສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຊານາມິ ເຕ ອານຸຠາວ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສປິ ຕເຖວ ວຕ຺ວາ ປາຏິຫາຣິຍກຣຓໍ ນານຸຊານິ.

ອເຖກາ ປຏິສມ຺ຠິທປ຺ປຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກາ ¶ ຈີຣສາມເຓຣີ ກິຣ ນາມ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກຖໍ ກຣິສ຺ສສິ ຈີເຣ’’ຕິ? ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສິເນຣຸຎ຺ຈ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພຕຎ຺ຈ ຫິມວນ຺ຕຎ຺ຈ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຏິປາຏິຍາ ຐເປຕ຺ວາ ອຫໍ ຫໍສສກຸຓີ ວິຍ ຕໂຕ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອສຊ຺ຊມານາ ຄມິສ຺ສາມິ, ມຫາຊໂນ ມໍ ທິສ຺ວາ ‘ກາ ເອສາ’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘ຈີຣສາມເຓຣີ’ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ‘ສຕ຺ຕວສ຺ສິກາຍ ຕາວ ສາມເຓຣິຍາ ¶ ອຍມານຸຠາໂວ, ພຸທ຺ຘານຸຠາໂວ ກີທິໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ຕຸມ຺ເຫ ອທິສ຺ວາວ ປລາຍິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິໂຕ ປຣໍ ເອວຣູປານິ ວຈນານິ ວຸຕ຺ຕານຸສາເຣເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຕສ຺ສາປິ ຠຄວາ ‘‘ຊານາມິ ເຕ ອານຸຠາວ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປາຏິຫາຣິຍກຣຓໍ ນານຸຊານິ. ອເຖໂກ ປຏິສມ຺ຠິທປ຺ປຕ຺ໂຕ ຂີຓາສໂວ ຈຸນ຺ທສາມເຓໂຣ ນາມ ຊາຕິຍາ ສຕ຺ຕວສ຺ສິໂກ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຠຄວາ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກຖໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ອາຫ – ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຊມ຺ພຸທີປສ຺ສ ຘຊຠູຕໍ ມຫາຊມ຺ພຸຣຸກ຺ຂໍ ຂນ຺ເຘ ຄເຫຕ຺ວາ ຈາເລຕ຺ວາ ມຫາຊມ຺ພຸເປສິໂຍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອິມໍ ປຣິສໍ ຂາທາເປສ຺ສາມິ, ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກກຸສຸມານິ ຈ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ວນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຊານາມິ ເຕ ອານຸຠາວ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ປາຏິຫາຣິຍກຣຓໍ ປຏິກ຺ຂິປິ.

ອຖ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ເຖຣີ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກຖໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ອາຫ – ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສມນ຺ຕາ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ປຣິສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອາວຏ຺ຏໂຕ ຉຕ຺ຕິໍສໂຍຊນາຍ ປຣິສາຍ ປຣິວຸໂຕ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ວນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ¶ . ສຕ຺ຖາ ‘‘ຊານາມິ ເຕ ອານຸຠາວ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສາປິ ປາຏິຫາຣິຍກຣຓໍ ປຏິກ຺ຂິປິ. ອຖ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກຖໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ອາຫ – ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສິເນຣຸປພ຺ພຕຣາຊານໍ ທນ຺ຕນ຺ຕເຣ ຐເປຕ຺ວາ ມາສສາສປພີຊໍ ວິຍ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ອິມໍ ມຫາປຖວິໍ ກຏສາຣກໍ ວິຍ ສໍເວລ຺ລິຕ຺ວາ ອງ຺ຄຸລນ຺ຕເຣ ນິກ຺ຂິປິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ມຫາປຖວິໍ ກຸລາລຈກ຺ກໍ ວິຍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ປຖໂວຊໍ ¶ ຂາທາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ວາມຫຕ຺ເຖ ປຖວິໍ ກຕ຺ວາ ອິເມ ສຕ຺ເຕ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ເຖນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ທີເປ ຐເປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ສິເນຣຸໍ ຉຕ຺ຕທຓ຺ຑໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ມຫາປຖວິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕສ຺ສຸປຣິ ຐເປຕ຺ວາ ຉຕ຺ຕຫຕ຺ໂຖ ຠິກ຺ຂຸ ວິຍ ເອກຫຕ຺ເຖນາທາຍ ອາກາເສ ຈງ຺ກມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຊານາມິ ເຕ ອານຸຠາວ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສປິ ປາຏິຫາຣິຍກຣຓໍ ນານຸຊານິ. ໂສ ‘‘ຊານາຕິ ມຎ຺ເຎ ສຕ຺ຖາ ມຍາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ.

ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນາຍໍ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ຕວຕ຺ຖາຍ ພທ຺ໂຘ ພາລາປຸໂຏ. ອຫຎ຺ຫິ ອສມຘຸໂຣ, ມມ ຘຸຣໍ ອຎ຺ໂຎ ວຫິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອນຈ຺ຉຣິຍເມຕໍ, ຍໍ ອິທານິ ມມ ຘຸຣໍ ວຫິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ຠເວຍ຺ຍ. ອເຫຕຸກຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາເລປິ ມມ ຘຸຣໍ ອຎ຺ໂຎ ວຫິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນາໂຫສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກທາ ¶ ປນ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ເຖເຣນ ປຸຏ຺ໂຐ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ –

‘‘ຍໂຕ ¶ ຍໂຕ ຄຣຸ ຘຸຣໍ, ຍໂຕ ຄມ຺ຠີຣວຕ຺ຕນີ;

ຕທາສ຺ສຸ ກຓ຺ຫໍ ຍຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ສ຺ວາສ຺ສຸ ຕໍ ວຫເຕ ຘຸຣ’’ນ຺ຕິ. –

ອິທໍ ກຓ຺ຫອຸສຠຊາຕກໍ (ຊາ. ໑.໑.໒໙) ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ປຸນ ຕເມວ ວຕ຺ຖຸໍ ວິເສເສຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ –

‘‘ມນຸຎ຺ຎເມວ ຠາເສຍ຺ຍ, ນາມນຸຎ຺ຎໍ ກຸທາຈນໍ;

ມນຸຎ຺ຎໍ ຠາສມານສ຺ສ, ຄຣຸໍ ຠາຣໍ ອຸທທ຺ຘຣິ;

ຘນຎ຺ຈ ນໍ ອລາເຠສິ, ເຕນ ຈຕ຺ຕມໂນ ອຫູ’’ຕິ. –

ອິທໍ ນນ຺ທິວິສາລຊາຕກໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກເຖສິ. ກເຖຕ຺ວາ ຈ ປນ ສຕ຺ຖາ ຣຕນຈງ຺ກມໍ ອຠິຣຸຫິ, ປຸຣໂຕ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກາ ປຣິສາ ອໂຫສິ ຕຖາ ປຈ຺ຉໂຕ ຈ ອຸຕ຺ຕຣໂຕ ຈ ທກ຺ຂິຓໂຕ ຈ. ອຸຊຸກໍ ປນ ຈຕຸວີສຕິໂຍຊນິກາຍ ປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ ຠຄວາ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ອກາສິ.

ຕໍ ປາຬິໂຕ ຕາວ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພໍ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໖) – ກຕມໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຍມກປາຏິຫາຣິເຍ ຎາຓໍ? ອິຘໍ ຕຖາຄໂຕ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ກໂຣຕິ ອສາຘາຣຓໍ ສາວເກຫິ, ອຸປຣິມກາຍໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ເຫຏ຺ຐິມກາຍໂຕ ¶ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ ¶ . ເຫຏ຺ຐິມກາຍໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຸປຣິມກາຍໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ. ປຸຣຕ຺ຖິມກາຍໂຕ, ປຈ຺ຉິມກາຍໂຕ; ປຈ຺ຉິມກາຍໂຕ, ປຸຣຕ຺ຖິມກາຍໂຕ; ທກ຺ຂິຓອກ຺ຂິໂຕ, ວາມອກ຺ຂິໂຕ; ວາມອກ຺ຂິໂຕ, ທກ຺ຂິຓອກ຺ຂິໂຕ; ທກ຺ຂິຓກຓ຺ຓໂສຕໂຕ, ວາມກຓ຺ຓໂສຕໂຕ; ວາມກຓ຺ຓໂສຕໂຕ, ທກ຺ຂິຓກຓ຺ຓໂສຕໂຕ; ທກ຺ຂິຓນາສິກາໂສຕໂຕ, ວາມນາສິກາໂສຕໂຕ; ວາມນາສິກາໂສຕໂຕ, ທກ຺ຂິຓນາສິກາໂສຕໂຕ; ທກ຺ຂິຓອໍສກູຏໂຕ, ວາມອໍສກູຏໂຕ; ວາມອໍສກູຏໂຕ, ທກ຺ຂິຓອໍສກູຏໂຕ; ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖໂຕ, ວາມຫຕ຺ຖໂຕ; ວາມຫຕ຺ຖໂຕ, ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖໂຕ; ທກ຺ຂິຓປສ຺ສໂຕ, ວາມປສ຺ສໂຕ; ວາມປສ຺ສໂຕ, ທກ຺ຂິຓປສ຺ສໂຕ; ທກ຺ຂິຓປາທໂຕ, ວາມປາທໂຕ; ວາມປາທໂຕ, ທກ຺ຂິຓປາທໂຕ; ອງ຺ຄຸລງ຺ຄຸເລຫິ, ອງ຺ຄຸລນ຺ຕຣິກາຫິ; ອງ຺ຄຸລນ຺ຕຣິກາຫິ, ອງ຺ຄຸລງ຺ຄຸເລຫິ; ເອເກກໂລມກູປໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ເອເກກໂລມໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ. ເອເກກໂລມໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ເອເກກໂລມກູປໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ ຉນ຺ນໍ ວຓ຺ຓານໍ ນີລານໍ ປີຕການໍ ໂລຫິຕການໍ ໂອທາຕານໍ ມຎ຺ເຊຏ຺ຐານໍ ປຠສ຺ສຣານໍ. ຠຄວາ ຈງ຺ກມຕິ, ພຸທ຺ຘນິມ຺ມິໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ນິສີທຕິ ວາ ເສຍ຺ຍໍ ວາ ກປ຺ເປຕິ…ເປ… ນິມ຺ມິໂຕ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ, ຠຄວາ ຈງ຺ກມຕິ ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ນິສີທຕິ ວາ. ອິທໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຍມກປາຏິຫາຣິເຍ ຎາຓນ຺ຕິ.

ອິທໍ ¶ ປນ ປາຏິຫາຣິຍໍ ຠຄວາ ຕສ຺ມິໍ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມິຕ຺ວາ ອກາສິ. ຕສ຺ສ ເຕໂຊກສິຓສມາປຕ຺ຕິວເສນ ອຸປຣິມກາຍໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ອາໂປກສິຓສມາປຕ຺ຕິວເສນ ເຫຏ຺ຐິມກາຍໂຕ ¶ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ. ນ ປນ ອຸທກຘາຣາຍ ປວຕ຺ຕນຏ຺ຐານໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປວຕ຺ຕນຏ຺ຐານໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຫຏ຺ຐິມກາຍໂຕ ອຸປຣິມກາຍໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອເສວ ນໂຍ ສພ຺ພປເທສຸ. ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປເນຕ຺ຖ ອຸທກຘາຣາຍ ອສມ຺ມິສ຺ໂສ ອໂຫສິ, ຕຖາ ອຸທກຘາຣາ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ເຘນ. ອຸຠຍມ຺ປິ ກິຣ ເຈຕໍ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ປຕຕິ. ‘‘ຉນ຺ນໍ ວຓ຺ຓານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ປນສ຺ສ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣໍສິໂຍ ຆເຏຫິ ອາສິຎ຺ຈມານໍ ວິລີນສຸວຓ຺ຓໍ ວິຍ ຍນ຺ຕນາລິກໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕສຸວຓ຺ຓຣສຘາຣາ ວິຍ ຈ ເອກຈກ຺ກວາຬຄພ຺ຠໂຕ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ອາຫຈ຺ຈ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ¶ ຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິເມວ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ເອກຈກ຺ກວາຬຄພ຺ຠໍ ວງ຺ກໂຄປານສິກໍ ວິຍ ໂພຘິຆຣໍ ອໂຫສິ ເອກາໂລກໍ.

ຕໍທິວສໍ ສຕ຺ຖາ ຈງ຺ກມິຕ຺ວາ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ກເຖສິ. ກເຖນ຺ໂຕ ຈ ຊນໍ ນິຣສ຺ສາສໍ ອກຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອສ຺ສາສວາຣໍ ເທຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ມຫາຊໂນ ສາຘຸກາຣໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ຕສ຺ສ ສາຘຸກາຣປວຕ຺ຕນກາເລ ສຕ຺ຖາ ຕາວມຫຕິຍາ ປຣິສາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເອເກກສ຺ສ ໂສຬສນ຺ນໍ ອາກາຣານໍ ວເສນ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ອຎ຺ຎາສິ. ເອວໍ ລຫຸກປຣິວຕ຺ຕໍ ພຸທ຺ຘານໍ ຈິຕ຺ຕໍ ¶ . ໂຍ ໂຍ ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ປາຏິຫີເຣ ປສນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍວເສເນວ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ກເຖສິ, ປາຏິຫີຣຎ຺ຈ ອກາສິ. ເອວໍ ຘມ຺ເມ ເທສິຍມາເນ ປາຏິຫີເຣ ຈ ກຣິຍມາເນ ມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ປນ ຕສ຺ມິໍ ສມາຄເມ ອຕ຺ຕໂນ ມນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ອທິສ຺ວາ ນິມ຺ມິຕພຸທ຺ຘໍ ມາເປສິ. ເຕນ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ປຎ຺ຫໍ ສຕ຺ຖາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ສຕ຺ຖາຣາ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ໂສ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ຠຄວໂຕ ຈງ຺ກມນກາເລ ນິມ຺ມິໂຕ ຐານາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກປ຺ເປສິ, ນິມ຺ມິຕສ຺ສ ຈງ຺ກມນກາເລ ຠຄວາ ຐານາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກປ຺ເປສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນິມ຺ມິໂຕ ຈງ຺ກມຕິ ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ປາຏິຫາຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ສມາຄເມ ວີສຕິຍາ ປາຓໂກຏີນໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ປາຏິຫີຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕວ ‘‘ກຕ຺ຖ ນຸ ໂຂ ອຕີຕພຸທ຺ຘາ ອິທໍ ປາຏິຫີຣໍ ກຕ຺ວາ ວສ຺ສໍ ອຸເປນ຺ຕີ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ຕາວຕິໍສຠວເນ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ມາຕຸ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ເທເສນ຺ຕີ’’ຕິ ທິສ຺ວາ ທກ຺ຂິຓປາທໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຍຸຄນ຺ຘຣມຕ຺ຖເກ ຐເປຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ປາທໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສິເນຣຸມຕ຺ຖເກ ຐເປສິ. ເອວໍ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິໂຍຊນສຕສຫສ຺ສຏ຺ຐາເນ ຕໂຍ ປທວາຣາ ອເຫສຸໍ, ທ຺ເວ ປາທຉິທ຺ທານິ. ສຕ຺ຖາ ປາທໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ອກ຺ກມີຕິ ນ ສລ຺ລກ຺ເຂຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ຫິ ປາທຸກ຺ຂິປນກາເລເຍວ ປພ຺ພຕາ ປາທມູລໍ ¶ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ, ສຕ຺ຖາຣາ ອກ຺ກມນກາເລ ເຕ ປພ຺ພຕາ ອຸຏ຺ຐາຍ ສກຏ຺ຐາເນເຍວ ອຏ຺ຐໍສຸ. ສກ຺ໂກ ສຕ຺ຖາຣໍ ¶ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາຍ ມຎ຺ເຎ ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ວສ຺ສາວາສໍ ອຸເປສ຺ສຕິ, ພຫູນຎ຺ຈ ເທວຕານໍ ອຸປກາໂຣ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຕ຺ຖຣິ ປເນຕ຺ຖ ວສ຺ສາວາສໍ ອຸປຄເຕ ອຎ຺ຎາ ເທວຕາ ຫຕ຺ຖມ຺ປິ ຐເປຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ. ອຍໍ ໂຂ ¶ ປນ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາ ທີຆໂຕ ສຏ຺ຐິໂຍຊນາ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປຓ຺ຓາສໂຍຊນາ, ປຸຖຸລໂຕ ປນ຺ນຣສໂຍຊນາ, ສຕ຺ຖຣິ ນິສິນ຺ເນປິ ຕຸຈ຺ຉໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສງ຺ຆາຏິໍ ສິລາສນໍ ປຏິຈ຺ຉາທຍມານໍ ຂິປິ. ສກ຺ໂກ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຈີວຣໍ ຕາວ ປຏິຈ຺ຉາທຍມານໍ ຂິປິ, ສຍໍ ປນ ປຣິຕ຺ຕເກ ຐາເນ ນິສີທິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍໍ ວິທິຕ຺ວາ ນີຈປີຐກໍ ມຫາປໍສຸກູລິໂກ ວິຍ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລໍ ອນ຺ໂຕຈີວຣໂຠເຄເຍວ ກຕ຺ວາ ນິສີທິ. ມຫາຊໂນປິ ຕໍຂຓຎ຺ເຎວ ສຕ຺ຖາຣໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ນາທ຺ທສ, ຈນ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖງ຺ຄມິຕກາໂລ ວິຍ ສູຣິຍສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຖງ຺ຄມິຕກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ. ມຫາຊໂນ –

‘‘ຄໂຕ ນຸ ຈິຕ຺ຕກູຏໍ ວາ, ເກລາສໍ ວາ ຍຸຄນ຺ຘຣໍ;

ນ ໂນ ທກ຺ເຂມຸ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ໂລກເຊຏ຺ຐໍ ນຣາສຠ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມໍ ¶ ຄາຖໍ ວທນ຺ໂຕ ປຣິເທວິ. ອປເຣ ‘‘ສຕ຺ຖາ ນາມ ປວິເວກຣໂຕ, ໂສ ‘ເອວຣູປາຍ ເມ ປຣິສາຍ ເອວຣູປໍ ປາຏິຫີຣໍ ກຕ’ນ຺ຕິ ລຊ຺ຊາຍ ອຎ຺ຎໍ ຣຏ຺ຐໍ ວາ ຊນປທໍ ວາ ຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ທານິ ຕໍ ທກ຺ຂິສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຣິເທວນ຺ຕາ ອິມໍ ຄາຖມາຫໍສຸ –

‘‘ປວິເວກຣໂຕ ຘີໂຣ, ນິມໍ ໂລກໍ ປຸເນຫິຕິ;

ນ ໂນ ທກ຺ເຂມຸ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ໂລກເຊຏ຺ຐໍ ນຣາສຠ’’ນ຺ຕິ.

ເຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ກຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສຕ຺ຖາ’’ຕິ? ໂສ ສຍໍ ຊານນ຺ໂຕປິ ‘‘ປເຣສມ຺ປິ ຄຸຓາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕູ’’ຕິ ອຊ຺ຌາສເຍນ ‘‘ອນຸຣຸທ຺ຘໍ ປຸຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ເຖຣໍ ຕຖາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ກຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສຕ຺ຖາ’’ຕິ? ຕາວຕິໍສຠວເນ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາຍໍ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ມາຕຸ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ເທເສຕຸໍ ຄໂຕຕິ. ‘‘ກທາ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ຕໂຍ ມາເສ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ເທເສຕ຺ວາ ມຫາປວາຣຓທິວເສ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສຕ຺ຖາຣໍ ອທິສ຺ວາ ນ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕຕ຺ເຖວ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ພນ຺ຘິໍສຸ. ອາກາສເມວ ກິຣ ເນສໍ ຉທນໍ ອໂຫສິ. ຕາຍ ຈ ມຫຕິຍາ ປຣິສາຍ ສຣີຣນິຆໍໂສ ນາມ ນ ປຎ຺ຎາຍິ, ປຖວີ ວິວຣໍ ອທາສິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຣິສຸທ຺ຘເມວ ຠູມິຕລໍ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ປຐມເມວ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣໍ ອໂວຈ – ‘‘ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຕ຺ວໍ ເອຕິສ຺ສາຍ ປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍາສິ, ຈູຬອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ອາຫາຣໍ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ¶ ຕໍ ເຕມາສໍ ຈູຬອນາຖປິຓ຺ຑິໂກວ ຕສ຺ສາ ¶ ປຣິສາຍ ຍາປນໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ¶ ຂາທນີຍໍ ຕມ຺ພຸລເຕລຄນ຺ຘມາລາປິລນ຺ຘນານິ ຈ ອທາສິ. ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ປາຏິຫາຣິຍທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອາຄຕາຄເຕຫິ ປຸຏ຺ຐປຎ຺ເຫ ຈ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ສຕ຺ຖາຣມ຺ປິ ມາຕຸ ອຠິຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖໍ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາຍໍ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຕໍ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕາ ປຣິວາຣຍິໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຕາວຕິໍເສ ຍທາ ພຸທ຺ໂຘ, ສິລາຍໍ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພເລ;

ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກມູລມ຺ຫິ, ວິຫາສິ ປຸຣິສຸຕ຺ຕໂມ.

‘‘ທສສຸ ໂລກຘາຕູສຸ, ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວານ ເທວຕາ;

ປຍິຣຸປາສນ຺ຕິ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ວສນ຺ຕໍ ນາຄມຸທ຺ຘນິ.

‘‘ນ ໂກຈິ ເທໂວ ວຓ຺ເຓນ, ສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວິໂຣຈຕິ;

ສພ຺ເພ ເທເວ ອຕິກ຺ກມ຺ມ, ສມ຺ພຸທ຺ໂຘວ ວິໂຣຈຕີ’’ຕິ. (ເປ. ວ. ໓໑໗-໓໑໙);

ເອວໍ ສພ຺ພາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣປ຺ປຠາຍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ປນສ຺ສ ມາຕາ ຕຸສິຕວິມານໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສ ນິສີທິ. ອິນ຺ທໂກປິ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສເຍວ ນິສີທິ, ອງ຺ກຸໂຣ ວາມປສ຺ເສ ນິສີທິ. ໂສ ມເຫສກ຺ຂາສຸ ເທວຕາສຸ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕີສຸ ອປຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາທສໂຍຊນິເກ ຐາເນ ໂອກາສໍ ລຠິ, ອິນ຺ທໂກ ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ເຕ ອຸໂຠປິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສາສເນ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລານໍ ທິນ຺ນທານສ຺ສ ມຫປ຺ຜລຠາວໍ ຎາເປຕຸກາໂມ ເອວມາຫ – ‘‘ອງ຺ກຸຣ, ຕຍາ ທີຆມນ຺ຕເຣ ທສວສ຺ສສຫສ຺ສປຣິມາຓກາເລ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ອຸທ຺ຘນປນ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ¶ ທິນ຺ນໍ, ອິທານິ ມມ ສມາຄມໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາທສໂຍຊນິເກ ຐາເນ ໂອກາສໍ ລຠິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ຺ຖ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ? ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ໂອໂລເກຕ຺ວານ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ອງ຺ກຸຣຎ຺ຈາປິ ອິນ຺ທກໍ;

ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ສມ຺ຠາເວນ຺ໂຕ, ອິທໍ ວຈນມພ຺ຣວິ.

‘‘ມຫາທານໍ ¶ ຕຍາ ທິນ຺ນໍ, ອງ຺ກຸຣ ທີຆມນ຺ຕເຣ;

ອຕິທູເຣ ນິສິນ຺ໂນສິ, ອາຄຈ຺ຉ ມມ ສນ຺ຕິເກ’’ຕິ. (ເປ. ວ. ໓໒໑-໓໒໒);

ໂສ ສທ຺ໂຘ ປຖວີຕລໍ ປາປຸຓິ. ສພ຺ພາປິ ນໍ ສາ ປຣິສາ ອສ຺ໂສສິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ –

‘‘ໂຈທິໂຕ ¶ ຠາວິຕຕ຺ເຕນ, ອງ຺ກຸໂຣ ເອຕມພ຺ຣວິ;

ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ເຕນ ທາເນນ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ເຍນ ສຸຎ຺ຎຕໍ.

‘‘ອຍໍ ໂສ ອິນ຺ທໂກ ຍກ຺ໂຂ, ທຊ຺ຊາ ທານໍ ປຣິຕ຺ຕກໍ;

ອຕິໂຣຈຕິ ອມ຺ເຫຫິ, ຈນ຺ໂທ ຕາຣາຄເຓ ຍຖາ’’ຕິ. (ເປ. ວ. ໓໒໓-໓໒໔);

ຕຕ຺ຖ ທຊ຺ຊາຕິ ທຕ຺ວາ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຖາ ອິນ຺ທກໍ ອາຫ – ‘‘ອິນ຺ທກ, ຕ຺ວໍ ມມ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສ ນິສິນ຺ໂນ, ກສ຺ມາ ອນປຄນ຺ຕ຺ວາວ ນິສີທສີ’’ຕິ? ໂສ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສຸເຂຕ຺ເຕ ອປ຺ປກພີຊໍ ວປນກສ຺ສໂກ ວິຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍສມ຺ປທໍ ອລຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ປຠາເວນ຺ໂຕ ອາຫ –

‘‘ອຸຊ຺ຊງ຺ຄເລ ຍຖາ ເຂຕ຺ເຕ, ພີຊໍ ພຫຸມ຺ປິ ໂຣປິຕໍ;

ນ ຜລໍ ວິປຸລໍ ໂຫຕິ, ນປິ ໂຕເສຕິ ກສ຺ສກໍ.

‘‘ຕເຖວ ທານໍ ພຫຸກໍ, ທຸສ຺ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ;

ນ ຜລໍ ວິປຸລໍ ໂຫຕິ, ນປິ ໂຕເສຕິ ທາຍກໍ.

‘‘ຍຖາປິ ¶ ຠທ຺ທເກ ເຂຕ຺ເຕ, ພີຊໍ ອປ຺ປມ຺ປິ ໂຣປິຕໍ;

ສມ຺ມາ ຘາຣໍ ປເວຈ຺ຉນ຺ເຕ, ຜລໍ ໂຕເສຕິ ກສ຺ສກໍ.

‘‘ຕເຖວ ສີລວນ຺ເຕສຸ, ຄຸຓວນ຺ເຕສຸ ຕາທິສຸ;

ອປ຺ປກມ຺ປິ ກຕໍ ກາຣໍ, ປຸຎ຺ຎໍ ໂຫຕິ ມຫປ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ. (ເປ. ວ. ໓໒໕-໓໒໘);

ກິໍ ປເນຕສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມນ຺ຕິ? ໂສ ກິຣ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອນ຺ໂຕຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ອາຠຕໍ ກຏຈ຺ຉຸຠິກ຺ຂໍ ທາເປສິ. ຕທາ ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎໍ ອງ຺ກຸເຣນ ທສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ອຸທ຺ຘນປນ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ທິນ຺ນທານໂຕ ມຫປ຺ຜລຕຣໍ ຊາຕໍ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຖາ, ‘‘ອງ຺ກຸຣ, ທານໍ ນາມ ວິເຈຍ຺ຍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເອວໍ ຕໍ ສຸເຂຕ຺ເຕສຸ ວຸຕ຺ຕພີຊໍ ວິຍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ. ຕ຺ວໍ ປນ ນ ຕຖາ ອກາສິ, ເຕນ ເຕ ທານໍ ມຫປ຺ຜລໍ ນ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ –

‘‘ວິເຈຍ຺ຍ ¶ ¶ ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ, ຍຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ…ເປ….

ພີຊານິ ວຸຕ຺ຕານິ ຍຖາ ສຸເຂຕ຺ເຕ’’ຕິ. (ເປ. ວ. ໓໒໙-໓໓໐) –

ວຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ຕິຓໂທສານິ ເຂຕ຺ຕານິ, ຣາຄໂທສາ ອຍໍ ປຊາ;

ຕສ຺ມາ ຫິ ວີຕຣາເຄສຸ, ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ ມຫປ຺ຜລໍ.

‘‘ຕິຓໂທສານິ ເຂຕ຺ຕານິ, ໂທສໂທສາ ອຍໍ ປຊາ;

ຕສ຺ມາ ຫິ ວີຕໂທເສສຸ, ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ ມຫປ຺ຜລໍ.

‘‘ຕິຓໂທສານິ ເຂຕ຺ຕານິ, ໂມຫໂທສາ ອຍໍ ປຊາ;

ຕສ຺ມາ ຫິ ວີຕໂມເຫສຸ, ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ ມຫປ຺ຜລໍ.

‘‘ຕິຓໂທສານິ ¶ ເຂຕ຺ຕານິ, ອິຈ຺ຉາໂທສາ ອຍໍ ປຊາ;

ຕສ຺ມາ ຫິ ວິຄຕິຈ຺ເຉສຸ, ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ ມຫປ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ.

ເທສນາວສາເນ ອງ຺ກຸໂຣ ຈ ອິນ຺ທໂກ ຈ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ, ມຫາຊນສ຺ສາປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ອຖ ສຕ຺ຖາ ເທວປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນ ມາຕຣໍ ອາຣພ຺ຠ ‘‘ກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ອພ຺ຍາກຕາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ເອວໍ ຕໂຍ ມາເສ ນິຣນ຺ຕຣໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ກເຖສິ. ກເຖນ຺ໂຕ ປນ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລາຍ ‘‘ຍາວ ມມາຄມນາ ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕູ’’ຕິ ນິມ຺ມິຕພຸທ຺ຘໍ ມາເປຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນາຄລຕາທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອໂນຕຕ຺ຕທເຫ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸໂຕ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມຫາສາລມາຬເກ ນິສິນ຺ໂນ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ອກາສິ. ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ວຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ສຕ຺ຖາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ, ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕ ¶ , ອຊ຺ຊ ມຍາ ເອຕ຺ຕໂກ ນາມ ຘມ຺ໂມ ຠາສິໂຕ, ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ອນ຺ເຕວາສິການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວາເຈຫີ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ກເຖສິ. ຍມກປາຏິຫີເຣ ກິຣ ປສີທິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ¶ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ເຕ ສນ຺ຘາຍ ເຖຣໍ ¶ ເອວມາຫ. ວຕ຺ວາ ຈ ປນ ເທວໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິມ຺ມິຕພຸທ຺ເຘນ ເທສິຕຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ເຖໂຣປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ເຕ ສຕ຺ຖຣິ ເທວໂລເກ ວິຫຣນ຺ເຕເຍວ ສຕ຺ຕປກຣຓິກາ ອເຫສຸໍ.

ເຕ ກິຣ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາເລ ຂຸທ຺ທກວຄ຺ຄຸລິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ປພ຺ຠາເຣ ໂອລມ຺ພນ຺ຕາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເຖຣານໍ ຈງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຠິຘມ຺ມໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕານໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ສເຣ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ. ເຕ ‘‘ອິເມ ຂນ຺ຘາ ນາມ, ອິມາ ຘາຕຸໂຍ ນາມາ’’ຕິ ອຊານິຕ຺ວາ ສເຣ ນິມິຕ຺ຕຄຫຓມຕ຺ເຕເນວ ຕໂຕ ຈຸຕາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກຸລຆເຣສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ຍມກປາຏິຫີເຣ ອຸປ຺ປນ຺ນປສາທາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສພ຺ພປຐມໍ ສຕ຺ຕປກຣຓິກາ ອເຫສຸໍ. ສຕ຺ຖາປິ ເຕເນວ ນີຫາເຣນ ຕໍ ເຕມາສໍ ອຠິຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ເທສນາວສາເນ ອສີຕິໂກຏິສຫສ຺ສານໍ ເທວຕານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ, ມຫາມາຍາປິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ.

ສາປິ ¶ ໂຂ ຉຕ຺ຕິໍສໂຍຊນປຣິມຓ຺ຑລາ ປຣິສາ ‘‘ອິທານິ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ມຫາປວາຣຓາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ ສຕ຺ຖຸ, ໂອໂຣຫຓທິວສໍ ສຎ຺ຎາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ນ ຫິ ມຍໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອທິສ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສາຘາວຸໂສ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ປຖວິຍໍ ນິມຸຄ຺ໂຄ ສິເນຣຸປາທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ມໍ ອຠິຣຸຫນ຺ຕໍ ປຣິສາ ປສ຺ສຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ມຓິຣຕເນນ ອາວຸຕໍ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ປຎ຺ຎາຍມານຣູໂປວ ສິເນຣຸມຊ຺ເຌນ ອຠິຣຸຫິ. ມນຸສ຺ສາປິ ນໍ ‘‘ເອກໂຍຊນໍ ອຠິຣຸຬ຺ໂຫ, ທ຺ວິໂຍຊນໍ ອຠິຣຸຬ຺ໂຫ’’ຕິ ໂອໂລກຍິໍສຸ. ເຖໂຣປິ ສຕ຺ຖຸ ປາເທ ສີເສນ ອຸກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປຣິສາ ຕຸມ຺ເຫ ທິສ຺ວາວ ຄນ຺ຕຸກາມາ, ກທາ ໂອໂຣຫິສ຺ສຖາ’’ຕິ. ‘‘ກຫໍ ປນ ເຕ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ເຊຏ຺ຐຠາຕິໂກ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ກສ຺ສນຄເຣ ວສ຺ສໍ ອຸປຄໂຕ’’ຕິ. ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອຫໍ ອິໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ມຫາປວາຣຓາຍ ສງ຺ກສ຺ສນຄຣທ຺ວາເຣ ໂອຕຣິສ຺ສາມິ, ມໍ ທຏ຺ຐຸກາມາ ຕຕ຺ຖ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ, ສາວຕ຺ຖິໂຕ ສງ຺ກສ຺ສນຄຣທ຺ວາຣໍ ຕິໍສໂຍຊນານິ, ເອຕ຺ຕເກ ມຄ຺ເຄ ກສ຺ສຈິ ປາເຖຍ຺ຍກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ອຸໂປສຖິກາ ຫຸຕ຺ວາ ຘຸຣວິຫາຣໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ¶ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ວິຍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖາຕິ ເຕສໍ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາສີຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຖາ ອາໂຣເຈສິ.

ສຕ຺ຖາ ¶ ວຸຏ຺ຐວສ຺ໂສ ປວາເຣຕ຺ວາ ສກ຺ກສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ມຫາຣາຊ, ມນຸສ຺ສປຖໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ¶ . ສກ຺ໂກ ສຸວຓ຺ຓມຍໍ ມຓິມຍໍ ຣຊຕມຍນ຺ຕິ ຕີຓິ ໂສປານານິ ມາເປສິ. ເຕສໍ ປາທາ ສງ຺ກສ຺ສນຄຣທ຺ວາເຣ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ, ສີສານິ ສິເນຣຸມຸທ຺ຘນິ. ເຕສຸ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສ ສຸວຓ຺ຓມຍໍ ໂສປານໍ ເທວຕານໍ ອໂຫສິ, ວາມປສ຺ເສ ຣຊຕມຍໍ ໂສປານໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ ອໂຫສິ, ມຊ຺ເຌ ມຓິມຍໍ ໂສປານໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາປິ ສິເນຣຸມຸທ຺ຘນິ ຐຕ຺ວາ ເທໂວໂຣຫຓສມເຍ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘໍ ໂອໂລເກສິ, ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ເອກງ຺ຄຓາ ອເຫສຸໍ. ອໂຘ ໂອໂລເກສິ, ຍາວ ອວີຈິໂຕ ເອກງ຺ຄຓໍ ອໂຫສິ. ທິສາວິທິສາ ໂອໂລເກສິ, ອເນການິ ຈກ຺ກວາຬສຕສຫສ຺ສານິ ເອກງ຺ຄຓານິ ອເຫສຸໍ. ເທວາ ມນຸສ຺ເສ ປສ຺ສິໍສຸ, ມນຸສ຺ສາປິ ເທເວ ປສ຺ສິໍສຸ, ສພ຺ເພ ສມ຺ມຸຂາວ ປສ຺ສິໍສຸ.

ຠຄວາ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣໍສິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ຕໍ ທິວສໍ ພຸທ຺ຘສິຣິໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຉຕ຺ຕິໍສໂຍຊນ ປຣິມຓ຺ຑລາຍ ປຣິສາຍ ເອໂກປິ ພຸທ຺ຘຠາວໍ ອປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສຸວຓ຺ຓໂສປາເນນ ເທວາ ໂອຕຣິໍສຸ, ຣຊຕໂສປາເນນ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ໂອຕຣິໍສຸ, ມຓິໂສປາເນນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂອຕຣິ. ປຎ຺ຈສິໂຂ ຄນ຺ຘພ຺ພເທວປຸຕ຺ໂຕ ເພລຸວປຓ຺ຑຸວີຓໍ ອາທາຍ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສ ຐຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຄນ຺ຘພ຺ພມຘຸຣທິພ຺ພວີຓາຍ ສທ຺ເທນ ປູຊໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ໂອຕຣິ, ມາຕລິ, ສງ຺ຄາຫໂກ ວາມປສ຺ເສ ¶ ຐຕ຺ວາ ທິພ຺ພຄນ຺ຘມາລາປຸປ຺ຜໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນມສ຺ສມາໂນ ປູຊໍ ກຕ຺ວາ ໂອຕຣິ, ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ຉຕ຺ຕໍ ຘາເຣສິ, ສຸຍາໂມ ວາລພີຊນິໍ ຘາເຣສິ. ສຕ຺ຖາ ອິມິນາ ປຣິວາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສງ຺ກສ຺ສນຄຣທ຺ວາເຣ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ ຕຖາຣູປາຍ ພຸທ຺ຘສິຣິຍາ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ, ຕສ຺ມາ –

‘‘ນ ເມ ທິຏ຺ໂຐ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ, ນ ສຸໂຕ ອຸທ ກສ຺ສຈິ;

ເອວໍ ວຄ຺ຄຸວໂທ ສຕ຺ຖາ, ຕຸສິຕາ ຄຓິມາຄໂຕ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໙໖໑; ມຫານິ. ໑໙໐) –

ອາທີຫິ ¶ ອຕ຺ຕໂນ ຕຸຏ຺ຐິໍ ປກາເສຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຊ຺ຊ ສພ຺ເພປິ ເທວມນຸສ຺ສາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປິຫຍນ຺ຕິ, ປຕ຺ເຖນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ, ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອວຣູເປຫິ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ພຸທ຺ຘາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ປິຍາ ໂຫນ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ເຍ ຌານປສຸຕາ ຘີຣາ, ເນກ຺ຂມ຺ມູປສເມ ຣຕາ;

ເທວາປິ ເຕສໍ ປິຫຍນ຺ຕິ, ສມ຺ພຸທ຺ຘານໍ ສຕີມຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຍ ຌານປສຸຕາຕິ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານນ຺ຕິ ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ຌາເນສຸ ອາວຊ຺ຊນສມາປຊ຺ຊນອຘິຏ຺ຐານວຸຏ຺ຐານປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓຫິ ¶ ຍຸຕ຺ຕປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ. ເນກ຺ຂມ຺ມູປສເມ ຣຕາຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ເນກ຺ຂມ຺ມນ຺ຕິ ນ ຄເຫຕພ຺ພາ, ກິເລສວູປສມນິພ຺ພານຣຕິໍ ປນ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເທວາປີຕິ ເທວາປິ ມນຸສ຺ສາປິ ເຕສໍ ປິຫຍນ຺ຕິ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ. ສຕີມຕນ຺ຕິ ເອວຣູປຄຸຓານໍ ເຕສໍ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄຕານໍ ສມ຺ພຸທ຺ຘານໍ. ‘‘ອໂຫ ວຕ ມຍໍ ພຸທ຺ຘາ ຠເວຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ພຸທ຺ຘຠາວໍ ອິຈ຺ຉມານາ ປິຫຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ຕິໍສມຕ຺ຕານໍ ປາຓໂກຏີນໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ, ເຖຣສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາ ປຎ຺ຈສຕຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ.

ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ກິຣ ອວິຊຫິຕເມວ ຍມກປາຏິຫີຣໍ ກຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ວສ຺ສໍ ວສິຕ຺ວາ ສງ຺ກສ຺ສນຄຣທ຺ວາເຣ ໂອຕຣຓໍ. ຕຕ຺ຖ ປນ ທກ຺ຂິຓປາທສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐິຕຏ຺ຐານໍ ອຈລເຈຕິຍຏ຺ຐານໍ ນາມ ໂຫຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕຕ຺ຖ ຐຕ຺ວາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາທີນໍ ວິສເຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ, ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ອຕ຺ຕໂນ ວິສເຍ ປຎ຺ເຫ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ໂສຕາປນ຺ນວິສເຍ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ຕຖາ ສກທາຄາມິອາທີນໍ ວິສເຍ ໂສຕາປນ຺ນາທໂຍ, ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານວິສເຍ ເສສມຫາສາວກາ, ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິສເຍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ພຸທ຺ຘວິສເຍ ¶ ຈ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕປິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ນາສກ຺ຂິເຍວ. ໂສ ປາຈີນທິສໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພທິສາ ໂອໂລເກສິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ເອກງ຺ຄຓເມວ ອໂຫສິ. ອຏ຺ຐສຸ ທິສາສຸ ເທວມນຸສ຺ສາ ອຸທ຺ຘໍ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ເຫຏ຺ຐາ ຠູມຏ຺ຐາ ຈ ຍກ຺ຂນາຄສຸປຓ຺ຓາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິຘ ຕສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕາ ນຕ຺ຖິ, ເອຕ຺ເຖວ ອຸປຘາເຣຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ກິລມຕິ. ກິຎ຺ຈາປິ ເຫສ –

‘‘ເຍ ¶ ຈ ສງ຺ຂາຕຘມ຺ມາເສ, ເຍ ຈ ເສຂາ ປຸຖູ ອິຘ;

ເຕສໍ ເມ ນິປໂກ ອິຣິຍໍ, ປຸຏ຺ໂຐ ປພ຺ຣູຫິ ມາຣິສາ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໑໐໔໔; ຈູຬນິ. ອຊິຕມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໗) –

ອິມໍ ພຸທ຺ຘວິສເຍ ປຸຏ຺ຐປຎ຺ຫໍ ສຸຕ຺ວາ ‘ສຕ຺ຖາ ມໍ ເສຂາເສຂານໍ ອາຄມນປຏິປທໍ ປຸຈ຺ຉຕີ’ຕິ ປຎ຺ເຫ ນິກ຺ກງ຺ໂຂ, ຂນ຺ຘາທີສຸ ປນ ກຕເຣນ ນຸ ໂຂ ມຸເຂນ ອິມໍ ປຏິປທໍ ກເຖນ຺ໂຕ ‘ອຫໍ ສຕ຺ຖຸ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’ຕິ ມມ ອຊ຺ຌາສເຍ ກງ຺ຂຕິ, ໂສ ມຍາ ນເຍ ອທິນ຺ເນ ກເຖຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ນຍມສ຺ສ ທສ຺ສາມີຕິ ນຍໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຠູຕມິທໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສມນຸປສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ມມ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖນ຺ໂຕ ຂນ຺ຘວເສນ ¶ ກເຖສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເຖຣສ຺ສ ສຫ ນຍທາເນນ ໂສ ປຎ຺ໂຫ ນຍສເຕນ ນຍສຫສ຺ເສນ ນຍສຕສຫສ຺ເສນ ¶ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣາ ທິນ຺ນນເຍ ຐຕ຺ວາ ຕໍ ປຎ຺ຫໍ ກເຖສິ. ຐເປຕ຺ວາ ກິຣ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອຎ຺ໂຎ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປຎ຺ຎໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເຕເນວ ກິຣ ເຖໂຣ ສຕ຺ຖຸ ປຸຣໂຕ ຐຕ຺ວາ ສີຫນາທໍ ນທິ – ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສກລກປ຺ປມ຺ປິ ເທເວ ວຸຏ຺ເຐ ‘ເອຕ຺ຕການິ ພິນ຺ທູນິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ປຕິຕານິ, ເອຕ຺ຕການິ ຠູມິຍໍ, ເອຕ຺ຕການິ ປພ຺ພເຕ’ຕິ ຄເຓຕ຺ວາ ເລຂໍ ອາໂຣເປຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາປິ ນໍ ‘‘ຊານາມິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຄເຓຕຸໍ ສມຕ຺ຖຠາວ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ປຎ຺ຎາຍ ອຸປມາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເຕເນວາຫ –

‘‘ຄງ຺ຄາຍ ວາລຸກາ ຂີເຍ, ອຸທກໍ ຂີເຍ ມຫຓ຺ຓເວ;

ມຫິຍາ ມຕ຺ຕິກາ ຂີເຍ, ນ ຂີເຍ ມມ ພຸທ຺ຘິຍາ’’ຕິ.

ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສເຈ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ພຸທ຺ຘິສມ຺ປນ຺ນໂລກນາຖ, ມຍາ ເອກສ຺ມິໍ ປຎ຺ເຫ ວິສ຺ສຊ຺ຊິເຕ ເອກໍ ວາ ວາລຸກໍ ເອກໍ ວາ ອຸທກພິນ຺ທຸໍ ເອກໍ ວາ ປໍສຸຂຓ຺ຑໍ ອຂິປິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫານໍ ສເຕນ ວາ ສຫສ຺ເສນວາ ສຕສຫສ຺ເສນ ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິເຕ ຄງ຺ຄາຍ ວາລຸກາທີສຸ ເອເກກໍ ເອກມນ຺ເຕ ຂິເປຍ຺ຍ, ຂິປ຺ປຕຣໍ ຄງ຺ຄາທີສຸ ວາລຸກາທໂຍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ນ ຕ຺ເວວ ມມ ປຎ຺ຫານໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນນ຺ຕິ. ເອວໍ ມຫາປຎ຺ໂຎປິ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ພຸທ຺ຘວິສເຍ ປຎ຺ຫສ຺ສ ¶ ອນ຺ຕໍ ວາ ໂກຏິໍ ວາ ອທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣາ ທິນ຺ນນເຍ ຐຕ຺ວາວ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ຍໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ສພ຺ໂພປິ ຊໂນ ກເຖຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິ, ຕໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເອກໂກວ ກເຖສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນ ອິທາເນວ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຍໍ ປຎ຺ຫໍ ມຫາຊໂນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ ¶ , ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ປຸພ຺ເພປິ ອເນນ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕຸໍ –

ໂຍ ຠາສິຕສ຺ສ ວິຊານາຕິ ອຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໙໙) –

ກິຈ຺ໂຉ ¶ ມນຸສ຺ສປຏິລາໂຠຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ພາຣາຓສິຍໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ສຕ຺ຕສິຣີສກຣຸກ຺ຂມູເລ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອຣກປຕ຺ຕໍ ນາມ ນາຄຣາຊໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ປຸພ຺ເພ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘສາສເນ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ຫຸຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຍ ນາວໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ¶ ເອກສ຺ມິໍ ເອຣກຄຸມ຺ເພ ເອຣກປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນາວາຍ ເວຄສາ ຄຈ຺ຉມານາຍປິ ນ ມຸຎ຺ຈິ, ເອຣກປຕ຺ຕໍ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຄຕໍ. ໂສ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ອາປຕ຺ຕິໍ ອເທເສຕ຺ວາ ວີສຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອຣຎ຺ເຎ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຕ຺ວາປິ ມຣຓກາເລ ເອຣກປຕ຺ເຕນ ຄີວາຍ ຄຫິໂຕ ວິຍ ອາປຕ຺ຕິໍ ເທເສຕຸກາໂມປິ ອຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອປສ຺ສມາໂນ ‘‘ອປຣິສຸທ຺ຘໍ ເມ ສີລ’’ນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນວິປ຺ປຏິສາໂຣ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ເອກຣຸກ຺ຂໂທຓິກນາວປ຺ປມາໂຓ ນາຄຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ເອຣກປຕ຺ໂຕຕ຺ເວວສ຺ສ ນາມໍ ອໂຫສິ. ໂສ ນິພ຺ພຕ຺ຕກ຺ຂເຓເຍວ ອຕ຺ຕຠາວໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ກາລໍ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອເຫຕຸກໂຍນິຍໍ ມຓ຺ຑູກຠກ຺ຂຏ຺ຐາເນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ອໂຫສິ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ເອກໍ ຘີຕຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ຄງ຺ຄາຍ ອຸທກປິຏ຺ເຐ ມຫນ຺ຕໍ ຜລໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຘີຕຣໍ ຕສ຺ມິໍ ຐເປຕ຺ວາ ນຈ຺ຈາເປຕ຺ວາ ຄາຍາເປສິ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອທ຺ຘາ ອຫໍ ອິຘ ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ພຸທ຺ເຘ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນຠາວໍ ສຸຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂຍ ເມ ຄີຕສ຺ສ ປຏິຄີຕໍ ອາຫຣຕິ ¶ , ຕສ຺ສ ມຫນ຺ເຕນ ນາຄຠວເນນ ສທ຺ຘິໍ ຘີຕຣໍ ທສ຺ສາມີຕິ ອນ຺ວຑ຺ຒມາສໍ ອຸໂປສຖທິວເສ ຕໍ ຘີຕຣໍ ຜເຓ ຐເປສິ. ສາ ຕຕ຺ຖ ຐິຕາ ນຈ຺ຈນ຺ຕີ –

‘‘ກິໍສຸ ອຘິປ຺ປຕີ ຣາຊາ, ກິໍສຸ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊິສ຺ສໂຣ;

ກຖໍສຸ ວິຣໂຊ ໂຫຕິ, ກຖໍ ພາໂລຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. –

ສກລຊມ຺ພຸທີປວາສິໂນ ‘‘ນາຄມາຓວິກໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຎາພເລນ ປຏິຄີຕໍ ກຕ຺ວາ ຄາຍນ຺ຕິ. ສາ ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ຕສ຺ສາ ອນ຺ວຑ຺ຒມາສໍ ຜເຓ ຐຕ຺ວາ ເອວໍ ຄາຍນ຺ຕິຍາວ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ວີຕິວຕ຺ຕໍ. ອຖ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ປຈ຺ຈູສກາເລ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ເອຣກປຕ຺ຕໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣມາຓວໍ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓຊາລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ຐໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ‘‘ອຊ຺ຊ ເອຣກປຕ຺ຕສ຺ສ ຘີຕຣໍ ຜເຓ ຐເປຕ຺ວາ ນຈ຺ຈາປນທິວໂສ, ອຍໍ ອຸຕ຺ຕຣມາຓໂວ ມຍາ ທິນ຺ນໍ ປຏິຄີຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕວ ¶ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ນາຄຣາຊສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄມິສ຺ສຕິ. ໂສ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’ຕິ ຎຕ຺ວາ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ອຫໍ ຕສ຺ມິໍ ອາຄເຕ ມຫາສມາຄເມ ຄາຖໍ ກເຖສ຺ສາມິ, ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອທ຺ທສ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໂຕ ອວິທູເຣ ສຕ຺ຕ ສິຣີສກຣຸກ຺ຂາ ອຕ຺ຖິ, ເຕສຸ ເອກສ຺ສ ມູເລ ນິສີທິ. ຊມ຺ພຸທີປວາສິໂນ ຄີຕປຏິຄີຕໍ ອາທາຍ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອວິທູເຣ ຐາເນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕຣມາຓວໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຫິ, ອຸຕ຺ຕຣາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ອິໂຕ ຕາວ ເອຫີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ ອາຫ ‘‘ກຫໍ ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ? ‘‘ເອຣກປຕ຺ຕສ຺ສ ຘີຕຸ ຄາຍນຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຊານາສິ ປນ ຄີຕປຏິຄີຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຊານາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ວເທຫິ ຕາວ ນ’’ນ຺ຕິ? ອຖ ນໍ ອຕ຺ຕໂນ ຊານນນິຍາເມເນວ ວທນ຺ຕໍ ‘‘ນ ອຸຕ຺ຕຣໍ ເອຕໍ ປຏິຄີຕໍ, ອຫໍ ເຕ ປຏິຄີຕໍ ທສ຺ສາມິ, ອາທາຍ ¶ ນໍ ຄມິສ຺ສສີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ, ອຸຕ຺ຕຣ, ຕ຺ວໍ ນາຄມາຓວິກາຍ ຄີຕກາເລ –

‘‘ຉທ຺ວາຣາຘິປ຺ປຕີ ຣາຊາ, ຣຊ຺ຊມາໂນ ຣຊ຺ຊິສ຺ສໂຣ;

ອຣຊ຺ຊໍ ວິຣໂຊ ໂຫຕິ, ຣຊ຺ຊໍ ພາໂລຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. –

ອິມໍ ປຏິຄີຕໍ ຄາເຍຍ຺ຍາສີຕິ ອາຫ.

ມາຓວິກາຍ ¶ ຄີຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ – ກິໍສຸ ອຘິປ຺ປຕີ ຣາຊາຕິ ກິໍ ອຘິປ຺ປຕິ ຣາຊາ ນາມ ໂຫຕິ? ກິໍສຸ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊິສ຺ສໂຣຕິ ກຖໍ ປນ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊິສ຺ສໂຣ ນາມ ໂຫຕິ? ກຖໍສຸ ວິຣໂຊ ໂຫຕີຕິ ກຖໍ ນຸ ໂຂ ໂສ ຣາຊາ ວິຣໂຊ ນາມ ໂຫຕີຕິ?

ປຏິຄີຕສ຺ສ ປນ ອຕ຺ໂຖ – ຉທ຺ວາຣາຘິປ຺ປຕີ ຣາຊາຕິ ໂຍ ຉນ຺ນໍ ທ຺ວາຣານໍ ອຘິປ຺ປຕິ, ເອກທ຺ວາເຣປິ ຣູປາທີຫິ ອນຠິຠູໂຕ, ອຍໍ ຣາຊາ ນາມ. ຣຊ຺ຊມາໂນ ຣຊ຺ຊິສ຺ສໂຣຕິ ໂຍ ປນ ເຕສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຣຊ຺ຊຕິ, ໂສ ຣຊ຺ຊມາໂນ ຣຊ຺ຊິສ຺ສໂຣ ນາມ. ອຣຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຣຊ຺ຊມາໂນ ປນ ວິຣໂຊ ນາມ ໂຫຕິ. ຣຊ຺ຊນ຺ຕິ ຣຊ຺ຊມາໂນ ພາໂລຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ເອວມສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ປຏິຄີຕໍ ທຕ຺ວາ, ອຸຕ຺ຕຣ, ຕຍາ ອິມສ຺ມິໍ ຄີເຕ ຄາຍິເຕ ອິມສ຺ສ ຄີຕສ຺ສ ອິມໍ ປຏິຄີຕໍ ຄາຍິສ຺ສຕິ –

‘‘ເກນສ຺ສຸ ¶ ວຸຍ຺ຫຕິ ພາໂລ, ກຖໍ ນຸທຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ໂຍຄກ຺ເຂມີ ກຖໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ເມ ອກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ.

ອຖສ຺ສ ຕ຺ວໍ ອິທໍ ປຏິຄີຕໍ ຄາເຍຍ຺ຍາສິ –

‘‘ໂອເຆນ ວຸຍ຺ຫຕິ ພາໂລ, ໂຍຄາ ນຸທຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ສພ຺ພໂຍຄວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ, ໂຍຄກ຺ເຂມີຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ‘‘ກາໂມຆາທິນາ ຈຕຸພ຺ພິເຘນ ໂອເຆນ ພາໂລ ວຸຍ຺ຫຕິ, ຕໍ ໂອຆໍ ປຓ຺ຑິໂຕ ສມ຺ມປ຺ປຘານສງ຺ຂາເຕນ ໂຍເຄນ ¶ ນຸທຕິ. ໂສ ສພ຺ເພຫິ ກາມໂຍຄາທີຫິ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ໂຍຄກ຺ເຂມີ ນາມ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ອຸຕ຺ຕໂຣ ອິມໍ ປຏິຄີຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕວ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ໂສ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ຄາຖໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ໂຠ, ມຍາ ຄີຕປຏິຄີຕໍ ອາຫຏໍ, ໂອກາສໍ ເມ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຐິຕສ຺ສ ມຫາຊນສ຺ສ ຊຓ຺ຓຸນາ ອກ຺ກມນ຺ໂຕ ອຄມາສິ. ນາຄມາຓວິກາ ປິຕຸ ຜເຓ ຐຕ຺ວາ ນຈ຺ຈມານາ ‘‘ກິໍສຸ ອຘິປ຺ປຕີ ຣາຊາ’’ຕິ ຄີຕໍ ຄາຍຕິ? ອຸຕ຺ຕໂຣ ‘‘ຉທ຺ວາຣາຘິປ຺ປຕີ ຣາຊາ’’ຕິ ປຏິຄີຕໍ ຄາຍິ. ປຸນ ນາຄມາຓວິກາ ‘‘ເກນສ຺ສຸ ວຸຍ຺ຫຕີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ຄີຕໍ ຄາຍຕິ? ອຖສ຺ສາ ປຏິຄີຕໍ ຄາຍນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕໂຣ ‘‘ໂອເຆນ ວຸຍ຺ຫຕີ’’ຕິ ອິມໍ ຄາຖມາຫ. ນາຄຣາຊາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາວ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ເອວຣູປໍ ປທໍ ນາມ ນ ສຸຕປຸພ຺ພໍ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວຕ, ໂຠ, ໂລເກ ¶ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ນງ຺ຄຸຏ຺ເຐນ ອຸທກໍ ປຫຣິ, ມຫາວີຈິໂຍ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ, ອຸໂຠ ຕີຣານິ ຠິຊ຺ຊິໍສຸ. ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ອຸສຠມຕ຺ເຕ ຐາເນ ມນຸສ຺ສາ ອຸທເກ ນິມຸຊ຺ຊິໍສຸ. ໂສ ເອຕ຺ຕກໍ ມຫາຊນໍ ຜເຓ ຐເປຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຖເລ ປຕິຏ຺ຐເປສິ. ໂສ ອຸຕ຺ຕຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ກຫໍ, ສາມິ, ສຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເອກສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ໂນ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ເອຫິ, ສາມິ, ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ອຸຕ຺ຕເຣນ ສທ຺ຘິໍ ອຄມາສິ. ມຫາຊໂນປິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຄໂຕ. ນາຄຣາຊາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣໍສີນໍ ອນ຺ຕຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຣທມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ອາຫ – ‘‘ກິໍ ອິທໍ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາທິສສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາວໂກ ຫຸຕ຺ວາ ວີສຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ສມຓຘມ຺ມໍ ¶ ອກາສິໍ, ໂສປິ ມໍ ສມຓຘມ຺ໂມ ນິທ຺ຘາເຣຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ເອຣກປຕ຺ຕຉິນ຺ທນມຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸເຣນ ປຣິສກ຺ກນຏ຺ຐາເນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕສ຺ມິ, ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ເນວ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ລຠາມິ, ນ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ, ນ ຕຸມ຺ຫາທິສສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ມຫາຣາຊ, ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ນາມ ທຸລ຺ລຠເມວ, ຕຖາ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ¶ , ຕຖາ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາໂທ, ອິທໍ ກິຈ຺ເຉນ ກສິເຣນ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ກິຈ຺ໂຉ ມນຸສ຺ສປຏິລາໂຠ, ກິຈ຺ຉໍ ມຈ຺ຈານ ຊີວິຕໍ;

ກິຈ຺ຉໍ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ, ກິຈ຺ໂຉ ພຸທ຺ຘານມຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ມຫນ຺ເຕນ ຫິ ວາຍາເມນ ມຫນ຺ເຕນ ກຸສເລນ ລທ຺ຘຕ຺ຕາ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕປຏິລາໂຠ ນາມ ກິຈ຺ໂຉ ທຸລ຺ລໂຠ. ນິຣນ຺ຕຣໍ ກສິກມ຺ມາທີນິ ກຕ຺ວາ ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິໍ ຆຏນໂຕປິ ປຣິຕ຺ຕຏ຺ຐາຍິຕາຍປິ ມຈ຺ຈານໍ ຊີວິຕໍ ກິຈ຺ຉໍ. ອເນເກສຸປິ ກປ຺ເປສຸ ຘມ຺ມເທສກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ທຸລ຺ລຠຕາຍ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນມ຺ປິ ກິຈ຺ຉໍ. ມຫນ຺ເຕນ ວາຍາເມນ ອຠິນີຫາຣສ຺ສ ສມິຊ຺ຌນໂຕ ສມິທ຺ຘາຠິນີຫາຣສ຺ສ ຈ ອເນເກຫິປິ ກປ຺ປໂກຏິສຫສ຺ເສຫິ ທຸລ຺ລຠຸປ຺ປາທໂຕ ພຸທ຺ຘານໍ ອຸປ຺ປາໂທປິ ກິຈ຺ໂຉເຍວ, ອຕິວິຍ ທຸລ຺ລໂຠຕິ.

ເທສນາວສາເນ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ນາຄຣາຊາປິ ຕໍທິວສໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ລເຠຍ຺ຍ, ຕິຣຈ຺ຉານຄຕຕ຺ຕາ ປນ ນາລຕ຺ຖ. ໂສ ເຍສຸ ປຏິສນ຺ຘິຄຫຓຕຈຊຫນວິສ຺ສຏ຺ຐນິທ຺ໂທກ຺ກມນສຊາຕິຍາເມຖຸນເສວນຈຸຕິສງ຺ຂາເຕສຸ ¶ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ນາຄສຣີຣເມວ ¶ ຄເຫຕ຺ວາ ກິລມນ຺ຕິ, ເຕສຸ ອກິລມນຠາວໍ ປຕ຺ວາ ມາຓວຣູເປເນວ ວິຈຣິຕຸໍ ລຠຕີຕິ.

ສພ຺ພປາປສ຺ສ ອກຣຓນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປຎ຺ຫໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເຖໂຣ ກິຣ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ໂນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຕ຺ຖາຣາ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ພຸທ຺ຘານໍ ມາຕາປິຕໂຣ ອາຍຸປຣິຈ຺ເຉໂທ ໂພຘິ ສາວກສນ຺ນິປາໂຕ ອຄ຺ຄສາວກສນ຺ນິປາໂຕ ອຄ຺ຄສາວກອຸປຏ຺ຐາໂກຕິ ອິທໍ ສພ຺ພໍ ກຖິຕໍ, ອຸໂປສໂຖ ປນ ອກຖິໂຕ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເຕສມ຺ປິ ອຍເມວ ອຸໂປສໂຖ, ອຎ຺ໂຎ’’ຕິ? ໂສ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິ. ຍສ຺ມາ ປນ ເຕສໍ ພຸທ຺ຘານໍ ກາລເຠໂທວ ອໂຫສິ, ນ ກຖາເຠໂທ. ວິປສ຺ສີ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫິ ສຕ຺ຕເມ ສຕ຺ຕເມ ສໍວຈ຺ຉເຣ ອຸໂປສຖໍ ອກາສິ. ເອກທິວສໍ ທິນ຺ໂນວາໂທເຍວ ¶ ຫິສ຺ສ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ສໍວຈ຺ຉຣານໍ ອລໍ ໂຫຕິ. ສິຂີ ເຈວ ເວສ຺ສຠູ ຈ ຉຏ຺ເຐ ຉຏ຺ເຐ ສໍວຈ຺ຉເຣ ອຸໂປສຖໍ ກຣິໍສຸ, ກກຸສນ຺ໂຘ ໂກຓາຄມໂນ ຈ ສໍວຈ຺ຉເຣ ສໍວຈ຺ຉເຣ. ກສ຺ສປທສພໂລ ຉຏ຺ເຐ ຉຏ຺ເຐ ມາເສ ອຸໂປສຖໍ ອກາສິ. ເອກທິວສໍ ທິນ຺ໂນວາໂທ ເອວ ຫິສ຺ສ ຉນ຺ນໍ ມາສານໍ ອລໍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມາ ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ອິມໍ ກາລເຠທໍ ¶ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ໂອວາທຄາຖາ ປນ ເນສໍ ອິມາເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສພ຺ເພສໍ ເອກເມວ ອຸໂປສຖໍ ອາວິ ກໂຣນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ສພ຺ພປາປສ຺ສ ອກຣຓໍ, ກຸສລສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາ;

ສຈິຕ຺ຕປຣິໂຍທປນໍ, ເອຕໍ ພຸທ຺ຘານ ສາສນໍ.

‘‘ອນູປວາໂທ ¶ ອນູປຆາໂຕ, ປາຕິໂມກ຺ເຂ ຈ ສໍວໂຣ;

ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ ຈ ຠຕ຺ຕສ຺ມິໍ, ປນ຺ຕຎ຺ຈ ສຍນາສນໍ;

ອຘິຈິຕ຺ເຕ ຈ ອາໂຍໂຄ, ເອຕໍ ພຸທ຺ຘານ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພປາປສ຺ສາຕິ ສພ຺ພສ຺ສ ອກຸສລກມ຺ມສ຺ສ. ອຸປສມ຺ປທາຕິ ອຠິນິກ຺ຂມນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄາ ກຸສລສ຺ສ ອຸປ຺ປາທນຎ຺ເຈວ ອຸປ຺ປາທິຕສ຺ສ ຈ ຠາວນາ. ສຈິຕ຺ຕປຣິໂຍທປນນ຺ຕິ ປຎ຺ຈຫິ ນີວຣເຓຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ໂວທາປນໍ. ເອຕໍ ພຸທ຺ຘານ ສາສນນ຺ຕິ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ອຍມນຸສິຏ຺ຐິ.

ຂນ຺ຕີຕິ ຍາ ເອສາ ຕິຕິກ຺ຂາສງ຺ຂາຕາ ຂນ຺ຕີ ນາມ, ອິທໍ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປຣມໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ຕໂປ. ນິພ຺ພານໍ ປຣມໍ ວທນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘາຕິ ພຸທ຺ຘາ ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຈ ອນຸພຸທ຺ຘາ ຈາຕິ ອິເມ ຕໂຍ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພານໍ ອຸຕ຺ຕມນ຺ຕີ ວທນ຺ຕິ. ນ ຫິ ປພ຺ພຊິໂຕຕິ ປາຓິອາທີຫິ ປຣໍ ອປຫນນ຺ໂຕ ວິເຫເຐນ຺ໂຕ ປຣູປຆາຕີ ປພ຺ພຊິໂຕ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ນ ສມໂຓຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຣໍ ວິເຫຐຍນ຺ໂຕ ສມໂຓປິ ນ ໂຫຕິເຍວ ¶ .

ອນູປວາໂທຕິ ອນູປວາທນຎ຺ເຈວ ອນູປວາທາປນຎ຺ຈ. ອນູປຆາໂຕຕິ ອນູປຆາຕນຎ຺ເຈວ ອນູປຆາຕາປນຎ຺ຈ ¶ . ປາຕິໂມກ຺ເຂຕິ ເຊຏ຺ຐກສີເລ. ສໍວໂຣຕິ ປິທຫນໍ. ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາຕິ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຠາໂວ ປມາຓຊານນໍ. ປນ຺ຕນ຺ຕິ ວິວິຕ຺ຕໍ. ອຘິຈິຕ຺ເຕຕິ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິສງ຺ຂາເຕ ອຘິຈິຕ຺ເຕ. ອາໂຍໂຄຕິ ປໂຍຄກຣຓໍ. ເອຕນ຺ຕິ ເອຕໍ ສພ຺ເພສໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ອນູປວາເທນ ວາຈສິກໍ ສີລໍ ກຖິຕໍ, ອນູປຆາເຕນ ກາຍິກສີລໍ, ‘‘ປາຕິໂມກ຺ເຂ ຈ ສໍວໂຣ’’ຕິ ສີລໍ ກຖິຕໍ, ອນູປຆາເຕນ ກາຍິກສີລໍ, ‘‘ປາຕິໂມກ຺ເຂ ຈ ສໍວໂຣ’’ຕິ ອິມິນາ ປາຕິໂມກ຺ຂສີລຎ຺ເຈວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣຎ຺ຈ, ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາຍ ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິ ເຈວ ປຈ຺ຈຍສນ຺ນິສິຕສີລຎ຺ຈ, ປນ຺ຕເສນາສເນນ ສປ຺ປາຍເສນາສນໍ, ອຘິຈິຕ຺ເຕນ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ. ເອວໍ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ຕິສ຺ໂສປິ ສິກ຺ຂາ ກຖິຕາ ເອວ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣປຎ຺ຫວຕ຺ຖຸ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

ນ ¶ ກຫາປຓວສ຺ເສນາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອນຠິຣຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ລທ຺ຘູປສມ຺ປໂທ ‘‘ອສຸກຏ຺ຐານໍ ນາມ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸທ຺ເທສໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ເປສິໂຕ ຕຕ຺ຖ ອຄມາສິ. ອຖສ຺ສ ປິຕຸໂນ ໂຣໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສ ປຸຕ຺ຕໍ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ປກ຺ໂກສິຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ກຎ຺ຈິ ¶ ອລຠິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໂສເກນ ວິປ຺ປລປນ຺ໂຕເຍວ ອາສນ຺ນມຣໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ເມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣມູລໍ ກເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ກຫາປຓສຕໍ ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ທຕ຺ວາ ກາລມກາສິ. ໂສ ທຫຣສ຺ສ ອາຄຕກາເລ ປາທມູເລ ນິປຕິຕ຺ວາ ປວຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ໂຣທິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປິຕາ ເຕ ວິປ຺ປລປນ຺ໂຕວ ກາລກໂຕ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ເຕນ ກຫາປຓສຕໍ ຫຕ຺ເຖ ຐປິຕໍ, ເຕນ ກິໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ອາຫ. ທຫໂຣ ‘‘ນ ເມ ກຫາປເຓຫິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ກິໍ ເມ ປຣກຸເລສຸ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຊີວິເຕນ, ສກ຺ກາ ຕໍ ກຫາປຓສຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິຕຸໍ, ວິພ຺ຠມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ອນຠິຣຕິຍາ ປີຬິໂຕ ວິສ຺ສຏ຺ຐສຊ຺ຌາຍນກມ຺ມຏ຺ຐາໂນ ປຓ຺ຑຸໂຣຄີ ວິຍ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ທຫຣສາມເຓຣາ ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ອາຈິກ຺ຂິໍສຸ. ອຖ ນໍ ເຕ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ທສ຺ເສສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກສ຺ມາ ເອວມກາສິ, ອຕ຺ຖິ ປນ ເຕ ¶ ໂກຈິ ຊີວິຕປຈ຺ຈໂຍ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ເຕ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ກຫາປຓສຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ເຕນ ຫິ ກຕ຺ຖຈິ ຕາວ ສກ຺ຂຣາ ອາຫຣ, ຄເຓຕ຺ວາ ຊານິສ຺ສາມ ‘‘ສກ຺ກາ ວາ ຕາວຕ຺ຕເກນ ຊີວິຕຸໍ, ໂນ ວາ’’ຕິ. ໂສ ສກ຺ຂຣາ ອາຫຣິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ອາຫ – ‘‘ປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ຕາວ ປຓ຺ຓາສໍ ຐເປຫິ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ໂຄຓານໍ ອຕ຺ຖາຍ ຈຕຸວີສຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ພີຊຕ຺ຖາຍ, ຍຸຄນງ຺ຄລຕ຺ຖາຍ, ກຸທ຺ທາລວາສິຜຣສຸອຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ເອວໍ ຄຓິຍມາເນ ຕໍ ກຫາປຓສຕໍ ນປ຺ປໂຫຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ຕວ ກຫາປຓາ ອປ຺ປກາ, ກຖໍ ເອເຕ ນິສ຺ສາຍ ຕຓ຺ຫໍ ປູເຣສ຺ສສິ, ອຕີເຕ ກິຣ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອປ຺ໂຜຏິຕມຕ຺ເຕນ ¶ ທ຺ວາທສໂຍຊນຏ຺ຐາເນ ກຏິປ຺ປມາເຓນ ຣຕນວສ຺ສໍ ວສ຺ສາເປຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ຍາວ ຉຕ຺ຕິໍສ ສກ຺ກາ ຈວນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ເທວຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາປິ ມຣຓກາເລ ¶ ຕຓ຺ຫໍ ອປູເຣຕ຺ວາວ ກາລມກາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມນ຺ຘາຕຸຊາຕກໍ (ຊາ. ໑.໓.໒໒) ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ –

‘‘ຍາວຕາ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ປຣິຫຣນ຺ຕິ, ທິສາ ຠນ຺ຕິ ວິໂຣຈນາ;

ສພ຺ເພວ ທາສາ ມນ຺ຘາຕຸ, ເຍ ປາຓາ ປຖວິສ຺ສິຕາ’’ຕິ. –

ອິມິສ຺ສາ ຄາຖາຍ ອນນ຺ຕຣາ ອິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ນ ກຫາປຓວສ຺ເສນ, ຕິຕ຺ຕິ ກາເມສຸ ວິຊ຺ຊຕິ;

ອປ຺ປສ຺ສາທາ ທຸຂາ ກາມາ, ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຍ ປຓ຺ຑິໂຕ.

‘‘ອປິ ທິພ຺ເພສຸ ກາເມສຸ, ຣຕິໍ ໂສ ນາຘິຄຈ຺ຉຕິ;

ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍຣໂຕ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສາວໂກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຫາປຓວສ຺ເສນາຕິ ຍໍ ໂສ ອປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຣຕນວສ຺ສໍ ວສ຺ສາເປສິ, ຕໍ ອິຘ ກຫາປຓວສ຺ສນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນປິ ຫິ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາເມສຸ ຕິຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອວໍ ທຸປ຺ປູຣາ ເອສາ ຕຓ຺ຫາ. ອປ຺ປສ຺ສາທາຕິ ສຸປິນສທິສຕາຍ ປຣິຕ຺ຕສຸຂາ. ທຸຂາຕິ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘາທີສຸ ອາຄຕທຸກ຺ຂວເສນ ປນ ພຫຸທຸກ຺ຂາວ. ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຍາຕິ ເອວເມເຕ ກາເມ ຊານິຕ຺ວາ. ອປິ ທິພ຺ເພສູຕິ ສເຈ ຫິ ເທວານໍ ອຸປກປ຺ປນກກາເມຫິ ນິມນ຺ເຕຍ຺ຍາປິ ອາຍສ຺ມາ ສມິທ຺ຘິ ¶ ວິຍ ເອວມ຺ປິ ເຕສຸ ກາເມສຸ ຣຕິໍ ນ ວິນ຺ທຕິເຍວ. ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍຣໂຕຕິ ອຣຫຕ຺ເຕ ເຈວ ນິພ຺ພາເນ ຈ ອຠິຣໂຕ ໂຫຕິ, ຕໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ວິຫຣຕິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສາວໂກຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ເທສິຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ສວເນນ ຊາໂຕ ໂຍຄາວຈຣຠິກ຺ຂູຕິ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ພຫຸໍ ເວ ສຣຓໍ ຍນ຺ຕີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວາລິກຣາສິມ຺ຫິ ນິສິນ຺ນໍ ອຄ຺ຄິທຕ຺ຕໍ ນາມ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ປຸໂຣຫິຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ¶ ກິຣ ມຫາໂກສລສ຺ສ ປຸໂຣຫິໂຕ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ປິຕຣິ ກາລກເຕ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ‘‘ປິຕຸ ເມ ປຸໂຣຫິໂຕ’’ຕິ ຄາຣເວນ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຕກາເລ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກໂຣຕິ, ‘‘ອາຈຣິຍ, ອິຘ ນິສີທຖາ’’ຕິ ສມານາສນໍ ທາເປສິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ຣາຊາ ມຍິ ອຕິວິຍ ຄາຣວໍ ກໂຣຕິ, ນ ໂຂ ປນ ຣາຊູນໍ ນິຈ຺ຈກາລເມວ ສກ຺ກາ ຈິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕຸໍ. ສມານວເຍເນວ ຫິ ສທ຺ຘິໍ ຣຊ຺ຊສຸຂໍ ນາມ ສຸຂໍ ໂຫຕິ, ອຫຎ຺ຈມ຺ຫິ ມຫລ຺ລໂກ, ປພ຺ພຊິຕຸໍ ເມ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ຣາຊານໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາເຫນ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຕໂນ ¶ ຘນໍ ທານມຸເຂ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ພາຫິຣກປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິ. ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ທສ ປຸຣິສສຫສ຺ສານິ ອນຸປພ຺ພຊິໍສຸ. ໂສ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອງ຺ຄມຄຘານຎ຺ຈ ກຸຣຸຣຏ຺ຐສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕເຣ ວາສໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ອິມໍ ໂອວາທໍ ເທຕິ, ‘‘ຕາຕາ, ຍສ຺ສ ກາມວິຕກ຺ກາທໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ນທິໂຕ ເອເກກໍ ວາລຸກປຸຏໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ໂອກິຣຕູ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ກາມວິຕກ຺ກາທີນໍ ອຸປ຺ປນ຺ນກາເລ ຕຖາ ກຣິໍສຸ. ອປເຣນ ສມເຍນ ມຫາວາລຸກຣາສິ ອໂຫສິ, ຕໍ ອຫິຉຕ຺ໂຕ ນາມ ນາຄຣາຊາ ປຏິຄ຺ຄເຫສິ. ອງ຺ຄມຄຘວາສິໂນ ເຈວ ກຸຣຸຣຏ຺ຐວາສິໂນ ຈ ມາເສ ມາເສ ເຕສໍ ມຫນ຺ຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ອຠິຫຣິຕ຺ວາ ທານໍ ເທນ຺ຕິ. ອຖ ເນສໍ ອຄ຺ຄິທຕ຺ໂຕ ອິມໍ ໂອວາທໍ ອທາສິ – ‘‘ປພ຺ພຕໍ ສຣຓໍ ຍາຖ, ວນໍ ສຣຓໍ ຍາຖ, ອາຣາມໍ ສຣຓໍ ຍາຖ, ຣຸກ຺ຂໍ ສຣຓໍ ຍາຖ, ເອວໍ ສພ຺ພທຸກ຺ຂໂຕ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສຖາ’’ຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ອນ຺ເຕວາສິເກປິ ອິມິນາ ໂອວາເທນ ໂອວທິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ກຕາຠິນິກ຺ຂມໂນ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ນິສ຺ສາຍ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຈ຺ຈູສກາເລ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິທຕ຺ຕພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ເຕວາສິເກຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓຊາລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ຐໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສພ຺ເພປິ ອິເມ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ນາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣໍ ອາຫ – ‘‘ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ກິໍ ປສ຺ສສິ ອຄ຺ຄິທຕ຺ຕພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ມຫາຊນໍ ¶ ອຕິຕ຺ເຖ ປກ຺ຂນ຺ທາເປນ຺ຕໍ, ຄຈ຺ຉ ເຕສໍ ໂອວາທໍ ເທຫີ’’ຕິ. ຠນ຺ເຕ, ພຫູ ເອເຕ, ເອກກສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ອວິສຍ຺ຫາ. ສເຈ ¶ ຕຸມ຺ເຫປິ ອາຄມິສ຺ສຖ, ວິສຍ຺ຫາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອຫມ຺ປິ ອາຄມິສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ປຸຣໂຕ ຍາຫີຕິ. ເຖໂຣ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕວ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອເຕ ພລວນ຺ໂຕ ເຈວ ພຫູ ຈ. ສເຈ ສພ຺ເພສໍ ສມາຄມຏ຺ຐາເນ ກິຎ຺ຈິ ¶ ກເຖສ຺ສາມິ, ສພ຺ເພປິ ວຄ຺ຄວຄ຺ເຄນ ອຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ຖູລຜຸສິຕກໍ ເທວໍ ວຸຏ຺ຐາເປສິ. ເຕ ຖູລຜຸສິຕເກສຸ ປຕນ຺ເຕສຸ ອຸຏ຺ຐາຍຸຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຓ຺ຓສາລໍ ປວິສິໍສຸ. ເຖໂຣ ອຄ຺ຄິທຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອຄ຺ຄິທຕ຺ຕາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ເຖຣສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມໍ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ນາເມນ ອາລປິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ໂກ ນຸ ໂຂ ມໍ ນາເມນ ອາລປຕີ’’ຕິ ມານຖທ຺ຘຕາຍ ‘‘ໂກ ເອໂສ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ວເທສີ’’ຕິ? ‘‘ອຊ຺ຊ ເມ ເອກຣຕ຺ຕິໍ ອິຘ ວສນຏ຺ຐານໍ ຕ຺ວໍ ອາຈິກ຺ຂາຫີ’’ຕິ. ‘‘ອິຘ ວສນຏ຺ຐານໍ ນຕ຺ຖິ, ເອກສ຺ສ ເອກາວ ປຓ຺ຓສາລາ’’ຕິ. ‘‘ອຄ຺ຄິທຕ຺ຕ, ມນຸສ຺ສາ ນາມ ມນຸສ຺ສານໍ, ຄາໂວ ຄຸນ຺ນໍ, ປພ຺ພຊິຕາ ປພ຺ພຊິຕານໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມາ ເອວໍ ກຣິ, ເທຫິ ເມ ວສນຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ປພ຺ພຊິໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ. ‘‘ສເຈ ປພ຺ພຊິໂຕ, ກຫໍ ເຕ ຂາຣິຠຓ຺ຑໍ, ໂກ ປພ຺ພຊິຕປຣິກ຺ຂາໂຣ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ເມ ປຣິກ຺ຂາໂຣ, ວິສຸໍ ປນ ນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣິຕຸໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣເນວ ນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣາມິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິ. ອຖ ນໍ ໂສ ອາຫ – ‘‘ອມ຺ເຫ, ອຄ຺ຄິທຕ຺ຕ, ມາ ກຸຊ຺ຌິ, ວສນຏ຺ຐານໍ ເມ ອາຈິກ຺ຂາຫີ’’ຕິ. ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ວສນຏ຺ຐານນ຺ຕິ. ເອຕສ຺ມິໍ ປນ ວາລຸກຣາສິມ຺ຫິ ໂກ ວສຕີຕິ. ເອໂກ, ນາຄຣາຊາຕິ. ເອຕໍ ເມ ເທຫີຕິ. ນ ສກ຺ກາ ທາຕຸໍ, ຠາຣິຍໍ ¶ ເອຕສ຺ສ ກມ຺ມນ຺ຕິ. ໂຫຕຸ, ເທຫິ ເມຕິ. ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ ເອວ ຊານາຫີຕິ.

ເຖໂຣ ວາລຸກຣາສິອຠິມຸໂຂ ປາຍາສິ. ນາຄຣາຊາ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ສມໂຓ ອິໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຊານາຕິ ມຎ຺ເຎ ມມ ອຕ຺ຖິຠາວໍ, ຘູມາຍິຕ຺ວາ ນໍ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ຘູມາຍິ. ເຖໂຣ ‘‘ອຍໍ ນາຄຣາຊາ ‘ອຫເມວ ຘູມາຍິຕຸໍ ສກ຺ໂກມິ, ອຎ຺ເຎ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕີ’ຕິ ມຎ຺ເຎ ສລ຺ລກ຺ເຂຕີ’’ຕິ ສຍມ຺ປິ ຘູມາຍິ. ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ສຣີຣໂຕ ອຸຄ຺ຄຕາ ຘູມາ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ອຸໂຠປິ ຘູມາ ເຖຣໍ ອພາເຘຕ຺ວາ ນາຄຣາຊານເມວ ພາເຘນ຺ຕິ. ນາຄຣາຊາ ຘູມເວຄໍ ສຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ປຊ຺ຊລິ. ເຖໂຣປິ ເຕໂຊຘາຕຸໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ປຊ຺ຊລິ. ອຄ຺ຄິຊາລາ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ອຸໂຠປິ ເຖຣໍ ອພາເຘຕ຺ວາ ນາຄຣາຊານເມວ ພາຘຍິໍສຸ. ອຖສ຺ສ ສກລສຣີຣໍ ອຸກ຺ກາຫິ ປທິຕ຺ຕໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ອິສິຄໂຓ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ນາຄຣາຊາ, ສມຓໍ ຌາເປຕິ, ຠທ຺ທໂກ ວຕ ສມໂຓ ອມ຺ຫາກໍ ວຈນໍ ອສຸຕ຺ວາ ນຏ຺ໂຐ’’ຕິ. ເຖໂຣ ນາຄຣາຊານໍ ¶ ທເມຕ຺ວາ ນິພ຺ພິເສວນໍ ກຕ຺ວາ ວາລຸກຣາສິມ຺ຫິ ນິສີທິ. ນາຄຣາຊາ ວາລຸກຣາສິໍ ໂຠເຄຫິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກູຏາຄາຣກຸຈ຺ຉິປມາຓໍ ຜຓໍ ມາເປຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ອຸປຣິ ຘາເຣສິ.

ອິສິຄຓາ ¶ ປາໂຕວ ‘‘ສມຓສ຺ສ ມຕຠາວໍ ວາ ອມຕຠາວໍ ວາ ຊານິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ວາລຸກຣາສິມຕ຺ຖເກ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ອຠິຕ຺ຖວນ຺ຕາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ສມຓ, ກຈ຺ຈິ ນາຄຣາເຊນ ນ ພາຘິໂຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ນ ປສ຺ສຖ ມມ ອຸປຣິຜຓໍ ຘາເຣຕ຺ວາ ຐິຕ’’ນ຺ຕິ? ເຕ ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ ໂຠ, ສມຓສ຺ສ ເອວຣູໂປ ¶ ນາມ ນາຄຣາຊາ ທມິໂຕ’’ຕິ ເຖຣໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສຕ຺ຖາ ອາຄໂຕ. ເຖໂຣ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ວນ຺ທິ. ອຖ ນໍ ອິສໂຍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອຍມ຺ປິ ຕຍາ ມຫນ຺ຕຕໂຣ’’ຕິ. ເອໂສ ຠຄວາ ສຕ຺ຖາ, ອຫໍ ອິມສ຺ສ ສາວໂກຕິ. ສຕ຺ຖາ ວາລຸກຣາສິມຕ຺ຖເກ ນິສີທິ, ອິສິຄໂຓ ‘‘ອຍໍ ຕາວ ສາວກສ຺ສ ອານຸຠາໂວ, ອິມສ຺ສ ປນ ອານຸຠາໂວ ກີທິໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຠິຕ຺ຖວິ. ສຕ຺ຖາ ອຄ຺ຄິທຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ອຄ຺ຄິທຕ຺ຕ, ຕ຺ວໍ ຕວ ສາວການຎ຺ຈ ອຸປຏ຺ຐາການຎ຺ຈ ໂອວາທໍ ທທມາໂນ ກິນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເທສີ’’ຕິ. ‘‘ເອຕໍ ປພ຺ພຕໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉຖ, ວນໍ ອາຣາມໍ ຣຸກ຺ຂໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉຖ. ເອຕານິ ຫິ ສຣຓໍ ຄໂຕ ສພ຺ພທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ເອວໍ ເຕສໍ ໂອວາທໍ ທມ຺ມີຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ, ອຄ຺ຄິທຕ຺ຕ, ເອຕານິ ສຣຓໍ ຄໂຕ ສພ຺ພທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕິ, ພຸທ຺ຘໍ ຘມ຺ມໍ ສງ຺ຆໍ ປນ ສຣຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສກລວຏ຺ຏທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ພຫຸໍ ເວ ສຣຓໍ ຍນ຺ຕິ, ປພ຺ພຕານິ ວນານິ ຈ;

ອາຣາມຣຸກ຺ຂເຈຕ຺ຍານິ, ມນຸສ຺ສາ ຠຍຕຊ຺ຊິຕາ.

‘‘ເນຕໍ ໂຂ ສຣຓໍ ເຂມໍ, ເນຕໍ ສຣຓມຸຕ຺ຕມໍ;

ເນຕໍ ສຣຓມາຄມ຺ມ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ໂຍ ຈ ພຸທ຺ຘຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ, ສງ຺ຆຎ຺ຈ ສຣຓໍ ຄໂຕ;

ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ, ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ.

‘‘ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂສມຸປ຺ປາທໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ອຕິກ຺ກມໍ;

ອຣິຍໍ ຈຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ, ທຸກ຺ຂູປສມຄາມິນໍ.

‘‘ເອຕໍ ¶ ¶ ໂຂ ສຣຓໍ ເຂມໍ, ເອຕໍ ສຣຓມຸຕ຺ຕມໍ;

ເອຕໍ ສຣຓມາຄມ຺ມ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພຫຸນ຺ຕິ ພຫຸ. ປພ຺ພຕານີຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອິສິຄິລິເວປຸລ຺ລເວຠາຣາທິເກ ປພ຺ພເຕ ຈ ມຫາວນໂຄສິງ຺ຄສາລວນາທີນິ ¶ ວນານິ ຈ ເວຬຸວນຊີວກມ຺ພວນາທໂຍ ອາຣາເມ ຈ ອຸເທນເຈຕິຍໂຄຕມເຈຕິຍາທີນິ ຣຸກ຺ຂເຈຕ຺ຍານິ ຈ ເຕ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ເຕນ ເຕນ ຠເຍນ ຕຊ຺ຊິຕາ ຠຍໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາມາ ປຸຕ຺ຕລາຠາທີນິ ວາ ປຕ຺ຖຍມານາ ສຣຓໍ ຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເນຕໍ ສຣຓນ຺ຕິ ເອຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ສຣຓໍ ເນວ ເຂມໍ ນ ອຸຕ຺ຕມໍ, ນ ຈ ເອຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ຊາຕິອາທິຘມ຺ເມສຸ ສຕ຺ເຕສຸ ເອໂກປິ ຊາຕິອາທິໂຕ ສພ຺ພທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂຍ ຈາຕິ ອິທໍ ອເຂມໍ ອນຸຕ຺ຕມໍ ສຣຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເຂມໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ສຣຓໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ຈ ຄຫຏ຺ໂຐ ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ ‘‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິອາທິກໍ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມສງ຺ຆານຸສ຺ສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນິສ຺ສາຍ ເສຏ຺ຐວເສນ ພຸທ຺ຘຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ສງ຺ຆຎ຺ຈ ສຣຓໍ ຄໂຕ, ຕສ຺ສປິ ຕໍ ສຣຓຄມນໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍວນ຺ທນາທີຫິ ກຸປ຺ປຕິ ຈລຕິ. ຕສ຺ສ ປນ ອຈລຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ມຄ຺ເຄນ ອາຄຕສຣຓເມວ ປກາສນ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕີຕິ ອາຫ. ໂຍ ຫິ ເອເຕສໍ ສຈ຺ຈານໍ ທສ຺ສນວເສນ ເອຕານິ ສຣຓໍ ¶ ຄໂຕ, ເອຕສ຺ສ ເອຕໍ ສຣຓໍ ເຂມຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕມຎ຺ຈ, ໂສ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ເອຕໍ ສຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ສກລສ຺ມາປິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ໂຂ ສຣຓໍ ເຂມນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເທສນາວສາເນ ສພ຺ເພປິ ເຕ ອິສໂຍ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິໍສຸ. ສຕ຺ຖາປິ ຈີວຣຄພ຺ຠໂຕ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ‘‘ເອຖ ຠິກ຺ຂໂວ, ຈຣຖ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເຕ ຕງ຺ຂເຓເຍວ ອຏ຺ຐປຣິກ຺ຂາຣຘຣາ ວສ຺ສສຏ຺ຐິກເຖຣາ ວິຍ ອເຫສຸໍ. ໂສ ຈ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ອງ຺ຄມຄຘກຸຣຸຣຏ຺ຐວາສີນໍ ສກ຺ກາຣໍ ອາທາຍ ອາຄມນທິວໂສ ອໂຫສິ. ເຕ ສກ຺ກາຣໍ ອາທາຍ ອາຄຕາ ສພ຺ເພປິ ເຕ ອິສໂຍ ປພ຺ພຊິເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອມ຺ຫາກໍ ອຄ຺ຄິທຕ຺ຕພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຫາ, ອຸທາຫຸ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອາຄຕຕ຺ຕາ ‘‘ອຄ຺ຄິທຕ຺ໂຕວ ມຫາ’’ຕິ ມຎ຺ຎິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ, ‘‘ອຄ຺ຄິທຕ຺ຕ, ປຣິສາຍ ກງ຺ຂໍ ຉິນ຺ທາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ອຫມ຺ປິ ເອຕ຺ຕກເມວ ¶ ປຈ຺ຈາສີສາມີ’’ຕິ ອິທ຺ຘິພເລນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ໂອຣຸຍ຺ຫ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖາ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ, ສາວໂກຫມສ຺ມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສາວກຕ຺ຕໍ ປກາເສສີຕິ.

ອຄ຺ຄິທຕ຺ຕພ຺ຣາຫ຺ມຓວຕ຺ຖຸ ຉຏ຺ຐໍ.

ທຸລ຺ລໂຠຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປຎ຺ຫໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເຖໂຣ ຫິ ເອກທິວສໍ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ໂນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຫຕ຺ຖາຊານີໂຍ ¶ ຉທ຺ທນ຺ຕກຸເລ ວາ ອຸໂປສຖກຸເລ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອສ຺ສາຊານີໂຍ ສິນ຺ຘວກຸເລ ວາ ວລາຫກສ຺ສຣາຊກຸເລ ວາ, ອຸສໂຠ ໂຄອາຊນີໂຍ ທກ຺ຂິຓປເຖຕິອາທີນິ ວທນ຺ເຕນ ສຕ຺ຖາຣາ ຫຕ຺ຖິອາຊານີຍາທີນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານາທີນິ ກຖິຕານິ, ປຸຣິສາຊານີໂຍ ປນ ກຫໍ ນຸ ໂຂ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິ. ສຕ຺ຖາ, ‘‘ອານນ຺ທ, ປຸຣິສາຊານີໂຍ ນາມ ສພ຺ພຕ຺ຖ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸຊຸກໂຕ ປນ ຕິໂຍຊນສຕາຍາເມ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍສເຕ ອາວຏ຺ຏໂຕ ນວໂຍຊນສຕປ຺ປມາເຓ ມຊ຺ຌິມປເທສຏ຺ຐາເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຈ ປນ ນ ຍສ຺ມິໍ ວາ ຕສ຺ມິໍ ວາ ກຸເລ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸລານໍ ປນ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ທຸລ຺ລໂຠ ປຸຣິສາຊຎ຺ໂຎ, ນ ໂສ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຊາຍຕິ;

ຍຕ຺ຖ ໂສ ຊາຍຕີ ຘີໂຣ, ຕໍ ກຸລໍ ສຸຂເມຘຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸລ຺ລໂຠຕິ ປຸຣິສາຊຎ຺ໂຎ ຫິ ທຸລ຺ລໂຠ, ນ ຫຕ຺ຖິອາຊານີຍາທໂຍ ວິຍ ສຸລໂຠ, ໂສ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຈ຺ຈນ຺ຕເທເສ ວາ ນີຈກຸເລ ວາ ນ ຊາຍຕິ, ມຊ຺ຌິມເທເສປິ ມຫາຊນສ຺ສ ອຠິວາທນາທິສກ຺ກາຣກຣຓຏ຺ຐາເນ ຂຕ຺ຕິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸລານໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ກຸເລ ຊາຍຕິ. ເອວໍ ຊາຍມາໂນ ຍຕ຺ຖ ໂສ ຊາຍຕິ ຘີໂຣ ອຸຕ຺ຕມປຎ຺ໂຎ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ¶ , ຕໍ ກຸລໍ ສຸຂເມຘຕີຕິ ສຸຂປ຺ປຕ຺ຕເມວ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣປຎ຺ຫວຕ຺ຖຸ ສຕ຺ຕມໍ.

ສຸໂຂ ¶ ¶ ພຸທ຺ຘານນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສມ຺ພຫຸລານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຖໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກທິວສຎ຺ຫິ ປຎ຺ຈສຕຠິກ຺ຂູ ອຸປຏ຺ຐານສາລາຍໍ ນິສິນ຺ນາ, ‘‘ອາວຸໂສ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ? ຕຕ຺ຖ ເກຈິ ‘‘ຣຊ຺ຊສຸຂສທິສໍ ສຸຂໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເກຈິ ກາມສຸຂສທິສໍ, ເກຈິ ‘‘ສາລິມໍສໂຠຊນາທິສທິສໍ ສຸຂໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ກິໍ ກເຖຖ? ອິທຎ຺ຫິ ສພ຺ພມ຺ປິ ສຸຂໍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂປຣິຍາປນ຺ນເມວ, ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາໂທ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ, ສງ຺ຆສາມຄ຺ຄີ, ສມ຺ໂມທມານຠາໂວຕິ ອິທເມວ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ສຸໂຂ ພຸທ຺ຘານມຸປ຺ປາໂທ, ສຸຂາ ສທ຺ຘມ຺ມເທສນາ;

ສຸຂາ ສງ຺ຆສ຺ສ ສາມຄ຺ຄີ, ສມຄ຺ຄານໍ ຕໂປ ສຸໂຂ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘານມຸປ຺ປາໂທຕິ ຍສ຺ມາ ພຸທ຺ຘາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ມຫາຊນໍ ຣາຄກນ຺ຕາຣາທີຫິ ຕາເຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ພຸທ຺ຘານໍ ອຸປ຺ປາໂທ ສຸໂຂ ອຸຕ຺ຕໂມ. ຍສ຺ມາ ¶ ສທ຺ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຄມ຺ມ ຊາຕິອາທິຘມ຺ມາ ສຕ຺ຕາ ຊາຕິອາທີຫິ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສທ຺ຘມ຺ມເທສນາ ສຸຂາ. ສາມຄ຺ຄີຕິ ສມຈິຕ຺ຕຕາ, ສາປິ ສຸຂາ ເອວ. ສມຄ຺ຄານໍ ປນ ເອກຈິຕ຺ຕານໍ ຍສ຺ມາ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ວາ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ຘຸຕງ຺ຄານິ ວາ ປຣິຫຣິຕຸໍ ສມຓຘມ຺ມໍ ວາ ກາຕຸໍ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ສມຄ຺ຄານໍ ຕໂປ ສຸໂຂຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ ສມຄ຺ຄາ ສນ຺ນິປຕິສ຺ສນ຺ຕິ, ສມ຺ມຄ຺ຄາ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ສມຄ຺ຄາ ສງ຺ຆກຣຓີຍານິ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ວຸທ຺ຘິເຍວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຏິກງ຺ຂາ, ໂນ ປຣິຫານີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໓໖).

ເທສນາວສາເນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ, ມຫາຊນສ຺ສາປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

໙. ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓເຈຕິຍວຕ຺ຖຸ

ປູຊາຣເຫຕິ ¶ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓເຈຕິຍໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕຖາຄໂຕ ສາວຕ຺ຖິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ພາຣາຓສິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ໂຕເທຍ຺ຍຄາມສ຺ສ ສມີເປ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວາໂຣ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເທວຏ຺ຐານໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ຕຕ຺ຣ ນິສິນ຺ໂນ ສຸຄໂຕ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິກໍ ເປເສຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ກສິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ປກ຺ໂກສາເປສິ ¶ . ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຖາຄຕໍ ອນຠິວນ຺ທິຕ຺ວາ ຕເມວ ເທວຏ຺ຐານໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ສຸຄໂຕປິ ‘‘ອິມໍ ປເທສໍ ກິນ຺ຕິ ມຎ຺ຎສິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ອາຫ. ອມ຺ຫາກໍ ປເວຓິຍາ ອາຄຕເຈຕິຍຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວນ຺ທາມິ, ໂຠ ໂຄຕມາຕິ. ‘‘ອິມໍ ຐານໍ ວນ຺ທນ຺ເຕນ ຕຍາ ສາຘຸ ກຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ສຸຄໂຕ ຕໍ ສມ຺ປຫໍເສສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ເກນ ນຸ ໂຂ ກາຣເຓນ ຠຄວາ ເອວໍ ສມ຺ປຫໍເສສີ’’ຕິ ສໍສຍໍ ສຎ຺ຊເນສຸໍ. ຕໂຕ ຕຖາຄໂຕ ເຕສໍ ສໍສຍມປເນຕຸໍ ມຊ຺ຌິມນິກາເຍ ຆຏິກາຣສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ (ມ. ນິ. ໒.໒໘໒ ອາທໂຍ) ວຕ຺ວາ ອິທ຺ຘານຸຠາເວນ ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ໂຍຊນຸພ຺ເພຘໍ ກນກເຈຕິຍໍ ອປຣຎ຺ຈ ກນກເຈຕິຍໍ ອາກາເສ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ, ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອວໍວິຘານໍ ປູຊາຣຫານໍ ປູຊາ ຍຸຕ຺ຕຕຣາວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ມຫາປຣິນິພ຺ພານສຸຕ຺ເຕ (ທີ. ນິ. ໒.໒໐໖) ທສ຺ສິຕນເຍເນວ ພຸທ຺ຘາທິເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຖູປາຣເຫ ປກາເສຕ຺ວາ ສຣີຣເຈຕິຍໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສເຈຕິຍໍ ປຣິໂຠຄເຈຕິຍນ຺ຕິ ຕີຓິ ເຈຕິຍານິ ວິເສສໂຕ ປຣິທີເປຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ປູຊາຣເຫ ປູຊຍໂຕ, ພຸທ຺ເຘ ຍທິ ຈ ສາວເກ;

ປປຎ຺ຈສມຕິກ຺ກນ຺ເຕ, ຕິຓ຺ຓໂສກປຣິທ຺ທເວ.

‘‘ເຕ ຕາທິເສ ປູຊຍໂຕ, ນິພ຺ພຸເຕ ອກຸໂຕຠເຍ;

ນ ສກ຺ກາ ປຸຎ຺ຎໍ ສງ຺ຂາຕຸໍ, ອິເມຕ຺ຕມປິ ເກນຈີ’’ຕິ. (ອປ. ເຖຣ ໑.໑໐.໑-໒);

ຕຕ຺ຖ ປູຊິຕຸໍ ອຣຫາ ປູຊາຣຫາ, ປູຊິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປູຊາຣເຫ ປູຊຍໂຕຕິ ອຠິວາທນາທີຫິ ຈ ຈຕູຫິ ຈ ປຈ຺ຈເຍຫິ ¶ ປູເຊນ຺ຕສ຺ສ. ປູຊາຣເຫ ທສ຺ເສຕິ ພຸທ຺ເຘຕິອາທິນາ. ພຸທ຺ເຘຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ. ຍທີຕິ ຍທິ ວາ, ອຖ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘຕິ ກຖິຕໍ ໂຫຕິ, ສາວເກ ຈ. ປປຎ຺ຈສມຕິກ຺ກນ຺ເຕຕິ ສມຕິກ຺ກນ຺ຕຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິມານປປຎ຺ເຈ. ຕິຓ຺ຓໂສກປຣິທ຺ທເວຕິ ¶ ອຕິກ຺ກນ຺ຕໂສກປຣິທ຺ທເວ ¶ , ອິເມ ທ຺ເວ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕຫິ ປູຊາຣຫຕ຺ຕໍ ທສ຺ສິຕໍ.

ເຕຕິ ພຸທ຺ຘາທໂຍ. ຕາທິເສຕິ ວຸຕ຺ຕຄຫຓວເສນ. ນິພ຺ພຸເຕຕິ ຣາຄາທິນິພ຺ພຸຕິຍາ. ນຕ຺ຖິ ກຸໂຕຈິ ຠວໂຕ ວາ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ວາ ເອເຕສໍ ຠຍນ຺ຕິ ອກຸໂຕຠຍາ, ເຕ ອກຸໂຕຠເຍ. ນ ສກ຺ກາ ປຸຎ຺ຎໍ ສງ຺ຂາຕຸນ຺ຕິ ປຸຎ຺ຎໍ ຄເຓຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ກຖນ຺ຕິ ເຈ? ອິເມຕ຺ຕມປິ ເກນຈີຕິ ອິມໍ ເອຕ຺ຕກໍ, ອິມໍ ເອຕ຺ຕກນ຺ຕິ ເກນຈີຕິ ອປິສທ຺ໂທ ອິຘ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ, ເກນຈິ ປຸຄ຺ຄເລນ ມາເນນ ວາ. ຕຕ຺ຖ ປຸຄ຺ຄເລນາຕິ ເຕນ ພ຺ຣຫ຺ມາທິນາ. ມາເນນາຕິ ຕິວິເຘນ ມາເນນ ຕີຣເຓນ ຘາຣເຓນ ປູຣເຓນ ວາ. ຕີຣຓໍ ນາມ ອິທໍ ເອຕ຺ຕກນ຺ຕິ ນຍໂຕ ຕີຣຓໍ. ຘາຣຓນ຺ຕິ ຕຸລາຍ ຘາຣຓໍ. ປູຣຓໍ ນາມ ອຑ຺ຒປສຕປຕ຺ຖນາຬິກາທິວເສນ ປູຣຓໍ. ເກນຈິ ປຸຄ຺ຄເລນ ອິເມຫິ ຕີຫິ ມາເນຫິ ພຸທ຺ຘາທິເກ ປູຊຍໂຕ ປຸຎ຺ຎໍ ວິປາກວເສນ ຄເຓຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ ປຣິຍນ຺ຕຣຫິຕໂຕຕິ ທ຺ວີສຸ ຐາເນສຸ ປູຊຍໂຕ ກິໍ ທານໍ ປຐມໍ ຘຣມາເນ ພຸທ຺ຘາທີ ປູຊຍໂຕ ນ ສກ຺ກາ ປຸຎ຺ຎໍ ສງ຺ຂາຕຸໍ, ປຸນ ເຕ ຕາທິເສ ກິເລສປຣິນິພ຺ພານນິມິຕ຺ເຕນ ຂນ຺ຘປຣິນິພ຺ພາເນນ ນິພ຺ພຸເຕປິ ປູຊຍໂຕ ນ ສກ຺ກາ ສງ຺ຂາຕຸນ຺ຕິ ເຠທາ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຕນ ຫິ ວິມານວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ –

‘‘ຕິຏ຺ຐນ຺ເຕ ¶ ນິພ຺ພຸເຕ ຈາປິ, ສເມ ຈິຕ຺ເຕ ສມໍ ຜລໍ;

ເຈໂຕປຓິຘິເຫຕຸ ຫິ, ສຕ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ສຸຄ຺ຄຕິ’’ນ຺ຕິ. (ວິ. ວ. ໘໐໖);

ເທສນາວສາເນ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂສຕາປນ຺ໂນ ອໂຫສີຕິ. ໂຍຊນິກໍ ກນກເຈຕິຍໍ ສຕ຺ຕາຫມາກາເສວ ອຏ຺ຐາສິ, ມຫນ຺ເຕນ ສມາຄໂມ ຈາໂຫສິ, ສຕ຺ຕາຫໍ ເຈຕິຍໍ ນານປ຺ປກາເຣນ ປູເຊສຸໍ. ຕໂຕ ຠິນ຺ນລທ຺ຘິການໍ ລທ຺ຘິເຠໂທ ຊາໂຕ, ພຸທ຺ຘານຸຠາເວນ ຕໍ ເຈຕິຍໍ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄຕໍ, ຕຕ຺ເຖວ ຕໍຂເຓ ມຫນ຺ຕໍ ປາສາຓເຈຕິຍໍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມິໍ ສມາຄເມ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສີຕິ.

ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓເຈຕິຍວຕ຺ຖຸ ນວມໍ.

ສຸສຸຂໍ ¶ ¶ ¶ ວຕາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ສກ຺ເກສຸ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກລຫວູປສມນຕ຺ຖໍ ຎາຕເກ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາກິຍໂກລິຍາ ກິຣ ກປິລວຕ຺ຖຸນຄຣສ຺ສ ຈ ໂກລິຍນຄຣສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕເຣ ໂຣຫິຓິໍ ນາມ ນທິໍ ເອເກເນວ ອາວຣເຓນ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ສສ຺ສານິ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຖ ເຊຏ຺ຐມູລມາເສ ສສ຺ເສສຸ ມິລາຍນ຺ເຕສຸ ອຸຠຍນຄຣວາສິການມ຺ປິ ກມ຺ມກາຣາ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ໂກລິຍນຄຣວາສິໂນ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອິທໍ ອຸທກໍ ອຸຠຍໂຕ ຫຣິຍມານໍ ເນວ ຕຸມ຺ຫາກໍ, ນ ອມ຺ຫາກໍ ປໂຫສ຺ສຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ປນ ສສ຺ສໍ ເອກອຸທເກເນວ ນິປ຺ຜຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ອິທໍ ອຸທກໍ ອມ຺ຫາກໍ ເທຖາ’’ຕິ. ອິຕເຣປິ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫສຸ ໂກຏ຺ຐເກ ປູເຣຕ຺ວາ ຐິເຕສຸ ມຍໍ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓນີລມຓິກາຬກຫາປເຓ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິປສິພ຺ພກາທິຫຕ຺ຖາ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຆຣທ຺ວາເຣ ວິຈຣິຕຸໍ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ສສ຺ສໍ ເອກອຸທເກເນວ ¶ ນິປ຺ຜຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ອິທໍ ອຸທກໍ ອມ຺ຫາກໍ ເທຖາ’’ຕິ. ນ ມຍໍ ທສ຺ສາມາຕິ. ມຍມ຺ປິ ນ ທສ຺ສາມາຕິ ເອວໍ ກຖໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ເອໂກ ອຸຏ຺ຐາຍ ເອກສ຺ສ ປຫາຣໍ ອທາສິ, ໂສປິ ອຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຣາຊກຸລານໍ ຊາຕິໍ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ ກລຫໍ ວຑ຺ຒຍິໍສຸ.

ໂກລິຍກມ຺ມກາຣາ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກປິລວຕ຺ຖຸວາສິເກ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຊ຺ຊຖ, ເຍ ໂສຓສິງ຺ຄາລາທໂຍ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ຠຄິນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສິໍສຸ, ເອເຕສໍ ຫຕ຺ຖິໂນ ເຈວ ອສ຺ສາ ຈ ຜລກາວຸຘານິ ຈ ອມ຺ຫາກໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ສາກິຍກມ຺ມກາຣາປິ ວທນ຺ຕິ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອິທານິ ກຸຏ຺ຐິໂນ ທາຣເກ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຊ຺ຊຖ, ເຍ ອນາຖາ ນິຄ຺ຄຕິກາ ຕິຣຈ຺ຉານາ ວິຍ ໂກລຣຸກ຺ເຂ ວສິໍສຸ, ເອເຕສໍ ຫຕ຺ຖິໂນ ຈ ອສ຺ສາ ຈ ຜລກາວຸຘານິ ຈ ອມ຺ຫາກໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ກມ຺ເມ ນິຍຸຕ຺ຕານໍ ອມຈ຺ຈານໍ ກຖຍິໍສຸ, ອມຈ຺ຈາ ຣາຊກຸລານໍ ກເຖສຸໍ. ຕໂຕ ສາກິຍາ ‘‘ຠຄິນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສິຕການໍ ຖາມຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ທສ຺ເສສ຺ສາມາ’’ຕິ ຍຸທ຺ຘສຊ຺ຊາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ໂກລິຍາປິ ‘‘ໂກລຣຸກ຺ຂວາສີນໍ ຖາມຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ທສ຺ເສສ຺ສາມາ’’ຕິ ຍຸທ຺ຘສຊ຺ຊາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາປິ ¶ ¶ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ຎາຕເກ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຍິ ອຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ອິເມ ນສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍາ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກໂກວ ອາກາເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຣຫິຓິນທິຍາ ມຊ຺ເຌ ອາກາເສ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິ. ຎາຕກາ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ¶ ອາວຸຘານິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ວນ຺ທິໍສຸ. ອຖ ເນ ສຕ຺ຖາ ອາຫ – ‘‘ກິໍ ກລໂຫ ນາເມສ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຊານາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ທານິ ຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ເຕ ‘‘ອຸປຣາຊາ ຊານິສ຺ສຕິ, ເສນາປຕິ ຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ຍາວ ທາສກມ຺ມກເຣ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຸທກກລໂຫ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ‘‘ອຸທກໍ ກິໍ ອຄ຺ຆຕິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ອປ຺ປຄ຺ຆໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຂຕ຺ຕິຍາ ກິໍ ອຄ຺ຆນ຺ຕິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ຂຕ຺ຕິຍາ ນາມ ອນຄ຺ຆາ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອຍຸຕ຺ຕໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕຕໍ ອຸທກໍ ນິສ຺ສາຍ ອນຄ຺ເຆ ຂຕ຺ຕິເຍ ນາເສຕຸ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ອຖ ເຕ ສຕ຺ຖາ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ ມຫາຣາຊາ ເອວຣູປໍ ກໂຣຖ, ມຍິ ອສນ຺ເຕ ອຊ຺ຊ ໂລຫິຕນທີ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ, ອຍຸຕ຺ຕໍ ໂວ ກຕໍ, ຕຸມ຺ເຫ ປຎ຺ຈຫິ ເວເຣຫິ ສເວຣາ ວິຫຣຖ, ອຫໍ ອເວໂຣ ວິຫຣາມິ. ຕຸມ຺ເຫ ກິເລສາຕຸຣາ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣຖ, ອຫໍ ອນາຕຸໂຣ. ຕຸມ຺ເຫ ກາມຄຸຓປຣິເຍສນຸສ຺ສຸກ຺ກາ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣຖ, ອຫໍ ອນຸສ຺ສຸກ຺ໂກ ວິຫຣາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ສຸສຸຂໍ ວຕ ຊີວາມ, ເວຣິເນສຸ ອເວຣິໂນ,

ເວຣິເນສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ, ວິຫຣາມ ອເວຣິໂນ.

‘‘ສຸສຸຂໍ ວຕ ຊີວາມ, ອາຕຸເຣສຸ ອນາຕຸຣາ;

ອາຕຸເຣສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ, ວິຫຣາມ ອນາຕຸຣາ.

‘‘ສຸສຸຂໍ ວຕ ຊີວາມ, ອຸສ຺ສຸເກສຸ ອນຸສ຺ສຸກາ;

ອຸສ຺ສຸເກສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ, ວິຫຣາມ ອນຸສ຺ສຸກາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ສຸສຸຂນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ສຸຂໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເຍ ຄິຫິໂນ ສນ຺ຘິຈ຺ເຉທາທິວເສນ, ປພ຺ພຊິຕາ ວາ ປນ ເວຊ຺ຊກມ຺ມາທິວເສນ ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘‘ສຸເຂນ ຊີວາມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕຫິ ມຍເມວ ສຸສຸຂໍ ວຕ ຊີວາມ, ເຍ ມຍໍ ປຎ຺ຈຫິ ເວຣີຫິ ເວຣິເນສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ອເວຣິໂນ, ກິເລສາຕຸເຣສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ນິກ຺ກິເລສຕາຍ ອນາຕຸຣາ, ປຎ຺ຈກາມຄຸຓປຣິເຍສເນ ອຸສ຺ສຸເກສຸ ຕາຍ ປຣິເຍສນາຍ ອຠາເວນ ອນຸສ຺ສຸກາຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ສຸສຸຂໍ ¶ ¶ ວຕ ຊີວາມາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ປຎ຺ຈສາລາຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມາຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກທິວສຎ຺ຫິ ສຕ຺ຖາ ປຎ຺ຈສຕານໍ ກຸມາຣິການໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສູປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ຄາມໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫາສິ. ຕາປິ ກຸມາຣິກາໂຍ ເອກສ຺ມິໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕທິວເສ ນທິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕາ ຄາມາຠິມຸຂິໂຍ ປາຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາປິ ຕໍ ຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຕິ. ອຖ ມາໂຣ ສກລຄາມວາສີນໍ ສຣີເຣ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ¶ ຍຖາ ສຕ຺ຖາ ກຏຈ຺ຉຸຠຕ຺ຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ລຠຕິ, ເອວໍ ກຕ຺ວາ ຍຖາໂຘເຕນ ປຕ຺ເຕນ ນິກ຺ຂມນ຺ຕໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ຄາມທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ອປິ, ສມຓ, ປິຓ຺ຑປາຕໍ ລຠິຕ຺ຖາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ປາປິມ, ຕຖາ ອກາສິ, ຍຖາຫໍ ປິຓ຺ຑໍ ນ ລເຠຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ປຸນ ປວິສຖາ’’ຕິ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ສເຈ ປຸນ ປວິສຕິ, ສພ຺ເພສໍ ສຣີເຣ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ອິມສ຺ສ ປຸຣໂຕ ປາຓິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຫສ຺ສເກຬິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຕາ ກຸມາຣິກາໂຍ ຄາມທ຺ວາຣໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ມາໂຣປິ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາຫ – ‘‘ອປິ, ຠນ຺ເຕ, ປິຓ຺ຑໍ ອລຠມານາ ຊິຆຈ຺ຉາທຸກ຺ເຂນ ປີຬິຕຕ຺ຖາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຊ຺ຊ ມຍໍ, ປາປິມ, ກິຎ຺ຈິ ອລຠິຕ຺ວາປິ ອາຠສ຺ສຣໂລເກ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ວິຍ ປີຕິສຸເຂເນວ ວີຕິນາເມສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ສຸສຸຂໍ ວຕ ຊີວາມ, ເຍສໍ ໂນ ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈນໍ;

ປີຕິຠກ຺ຂາ ຠວິສ຺ສາມ, ເທວາ ອາຠສ຺ສຣາ ຍຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຍສໍ ໂນຕິ ເຍສໍ ອມ຺ຫາກໍ ປລິພຸຊ຺ຌນຕ຺ເຖນ ຣາຄາທີສຸ ກິຎ຺ຈເນສຸ ເອກມ຺ປິ ກິຎ຺ຈນໍ ນຕ຺ຖິ. ປີຕິຠກ຺ຂາຕິ ຍຖາ ອາຠສ຺ສຣາ ເທວາ ປີຕິຠກ຺ຂາ ຫຸຕ຺ວາ ປີຕິສຸເຂເນວ ວີຕິນາເມນ຺ຕິ, ເອວໍ ມຍມ຺ປິ, ປາປິມ, ກິຎ຺ຈິ ອລຠິຕ຺ວາ ປີຕິຠກ຺ຂາ ຠວິສ຺ສາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ປຎ຺ຈສຕາປິ ກຸມາຣິກາໂຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສູຕິ.

ຊຍໍ ¶ ¶ ເວຣນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ປຣາຊຍໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ກາສິກຄາມໍ ນິສ຺ສາຍ ຠາຄິເນຍ຺ເຍນ ອຊາຕສຕ຺ຕຸນາ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌນ຺ໂຕ ເຕນ ຕໂຍ ວາເຣ ປຣາຊິໂຕ ຕຕິຍວາເຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ຂີຣມຸຂມ຺ປິ ທາຣກໍ ປຣາເຊຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍ, ກິໍ ເມ ຊີວິເຕນາ’’ຕິ. ໂສ ອາຫາຣູປຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ມຎ຺ຈເກ ນິປຊ຺ຊິ. ອຖສ຺ສ ສາ ປວຕ຺ຕິ ສກລນຄຣໍ ປຕ຺ຖຣິ. ຠິກ຺ຂູ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຣາຊາ ກິຣ ກາສິກຄາມກໍ ນິສ຺ສາຍ ຕໂຍ ວາເຣ ປຣາຊິໂຕ, ໂສ ອິທານິ ປຣາຊິຕ຺ວາ ອາຄໂຕ ‘ຂີຣມຸຂມ຺ປິ ທາຣກໍ ປຣາເຊຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍ, ກິໍ ເມ ຊີວິເຕນາ’ຕິ ອາຫາຣູປຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ມຎ຺ຈເກ ນິປນ຺ໂນ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຊິນນ຺ໂຕປິ ເວຣໍ ປສວຕິ, ປຣາຊິໂຕ ປນ ທຸກ຺ຂໍ ເສຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຊຍໍ ເວຣໍ ປສວຕິ, ທຸກ຺ຂໍ ເສຕິ ປຣາຊິໂຕ;

ອຸປສນ຺ໂຕ ສຸຂໍ ເສຕິ, ຫິຕ຺ວາ ຊຍປຣາຊຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຊຍນ຺ຕິ ປຣໍ ຊິນນ຺ໂຕ ເວຣໍ ປຏິລຠຕິ. ປຣາຊິໂຕຕິ ປເຣນ ປຣາຊິໂຕ ‘‘ກທາ ນຸ ໂຂ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໍ ທຏ຺ຐຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ທຸກ຺ຂໍ ເສຕິ ສພ຺ພິຣິຍາປເຖສຸ ¶ ທຸກ຺ຂເມວ ວິຫຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປສນ຺ໂຕຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຸປສນ຺ຕຣາຄາທິກິເລໂສ ຂີຓາສໂວ ຊຍຎ຺ຈ ປຣາຊຍຎ຺ຈ ຫິຕ຺ວາ ສຸຂໍ ເສຕິ, ສພ຺ພິຣິຍາປເຖສຸ ສຸຂເມວ ວິຫຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ນຕ຺ຖິ ຣາຄສໂມຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກຸລທາຣິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕສ຺ສາ ¶ ¶ ກິຣ ມາຕາປິຕໂຣ ອາວາຫໍ ກຕ຺ວາ ມງ຺ຄລທິວເສ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ຕຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທິ. ສາປິ ໂຂ ວຘຸກາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອຸທກປຣິສ຺ສາວນາທີນິ ກໂຣນ຺ຕີ ອປຣາປຣໍ ສຎ຺ຈຣຕິ. ສາມິໂກປິສ຺ສາ ຕໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ສ ຣາຄວເສນ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ກິເລໂສ ສມຸທາຈຣິ. ໂສ ອຎ຺ຎາຓາຠິຠູໂຕ ເນວ ພຸທ຺ຘໍ ອຸປຏ຺ຐຫິ, ນ ອສີຕິ ມຫາເຖເຣ. ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ‘‘ຕໍ ວຘຸກໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ອກາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສຊ຺ຌາສຍໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຍຖາ ຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ເອວມກາສິ. ໂສ ອທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຐິຕກາເລ ‘‘ກຸມາຣກ, ນ ຫິ ຣາຄຄ຺ຄິນາ ສທິໂສ ອຄ຺ຄິ ນາມ ¶ , ໂທສກລິນາ ສທິໂສ ກລິ ນາມ, ຂນ຺ຘປຣິຫຣຓທຸກ຺ເຂນ ສທິສໍ ທຸກ຺ຂໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ນິພ຺ພານສຸຂສທິສໍ ສຸຂມ຺ປິ ນຕ຺ຖິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ນຕ຺ຖິ ຣາຄສໂມ ອຄ຺ຄິ, ນຕ຺ຖິ ໂທສສໂມ ກລິ;

ນຕ຺ຖິ ຂນ຺ຘສມາ ທຸກ຺ຂາ, ນຕ຺ຖິ ສນ຺ຕິປຣໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ ຣາຄສໂມຕິ ຘູມໍ ວາ ຊາລໍ ວາ ອງ຺ຄາຣໍ ວາ ອທສ຺ເສຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕເຍວ ຌາເປຕ຺ວາ ຠສ຺ມມຸຏ຺ຐິໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ຣາເຄນ ສໂມ ອຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ກລີຕິ ໂທເສນ ສໂມ ອປຣາໂຘປິ ນຕ຺ຖິ. ຂນ຺ຘສມາຕິ ຂນ຺ເຘຫິ ສມາ. ຍຖາ ປຣິຫຣິຍມານາ ຂນ຺ຘາ ທຸກ຺ຂາ, ເອວໍ ອຎ຺ຎໍ ທຸກ຺ຂໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສນ຺ຕິປຣນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ອຎ຺ຎໍ ສຸຂມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ. ອຎ຺ຎຎ຺ຫິ ສຸຂໍ ສຸຂເມວ, ນິພ຺ພານໍ ປຣມສຸຂນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ກຸມາຣິກາ ຈ ກຸມາຣໂກ ຈ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠຄວາ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ທສ຺ສນາກາຣໍ ອກາສີຕິ.

ອຎ຺ຎຕຣກຸລທາຣິກາວຕ຺ຖຸ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

ຊິຆຈ຺ຉາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ອາຬວິຍໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸປາສກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ¶ ທິວເສ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ໂນວ ¶ ປຈ຺ຈູສກາເລ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ¶ ອາຬວິຍໍ ເອກໍ ທຸຄ຺ຄຕມນຸສ຺ສໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສູປນິສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕຠິກ຺ຂຸປຣິວາໂຣ ອາຬວິໍ ອຄມາສິ. ອາຬວິວາສິໂນ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ຕຍິໍສຸ. ໂສປິ ທຸຄ຺ຄຕມນຸສ຺ໂສ ‘‘ສຕ຺ຖາ ກິຣ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ໂສສ຺ສາມີ’’ຕິ ມນໍ ອກາສິ. ຕໍທິວສເມວ ຈສ຺ສ ເອໂກ ໂຄໂຓ ປລາຍິ. ໂສ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ໂຄຓໍ ປຣິເຍສິສ຺ສາມິ, ອຸທາຫຸ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ໂຄຓໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຘມ຺ມໍ ໂສສ຺ສາມີ’’ຕິ ປາໂຕວ ເຄຫາ ນິກ຺ຂມິ. ອາຬວິວາສິໂນປິ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ອນຸໂມທນຕ຺ຖາຍ ປຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຍໍ ນິສ຺ສາຍ ອຫໍ ຕິໍສໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ອາຄໂຕ, ໂສ ໂຄຓໍ ປຣິເຍສິຕຸໍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ໂຐ, ຕສ຺ມິໍ ອາຄເຕເຍວ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ.

ໂສປິ ມນຸສ຺ໂສ ທິວາ ໂຄຓໍ ທິສ຺ວາ ໂຄຄເຓ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ສເຈປິ ອຎ຺ຎໍ ນຕ຺ຖິ, ສຕ຺ຖຸ ວນ຺ທນມຕ຺ຕມ຺ປິ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຊິຆຈ຺ຉາປີຬິໂຕປິ ເຄຫໍ ຄມນາຍ ມນໍ ອກຕ຺ວາ ເວເຄນ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ຐິຕກາເລ ທານເວຍ຺ຍາວຏິກໍ ອາຫ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອຕິຣິຕ຺ຕຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ເຕນ ຫິ ‘‘ອິມໍ ປຣິວິສາຫີ’’ຕິ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣາ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນເຍວ ຕໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຍາຄຸຂາທນີຍໂຠຊນີເຍຫິ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ປຣິວິສິ. ໂສ ຠຸຕ຺ຕຠຕ຺ໂຕ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລສິ. ຐເປຕ຺ວາ ກິຣ ອິມໍ ຐານໍ ຕີສຸ ປິຏເກສຸ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຕາຄຕສ຺ສ ¶ ຠຕ຺ຕວິຈາຣຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ສ ປສ຺ສທ຺ຘທຣຖສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ອນຸປຸພ຺ພິໍ ກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສສິ. ໂສ ເທສນາວສາເນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ສຕ຺ຖາປິ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ. ມຫາຊໂນ ສຕ຺ຖາຣໍ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິ.

ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖາຣາ ສທ຺ຘິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາເຍວ ອຸຊ຺ຌາຍິໍສຸ – ‘‘ປສ຺ສຖາວຸໂສ, ສຕ຺ຖຸ ກມ຺ມໍ, ອຎ຺ເຎສຸ ທິວເສສຸ ເອວຣູປໍ ນຕ຺ຖິ, ອຊ຺ຊ ປເນກໍ ມນຸສ຺ສໍ ທິສ຺ວາວ ຍາຄຸອາທີນິ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ທາເປສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຐິຕໂກວ ‘‘ກິໍ ກເຖຖ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຫໍ ຕິໍສໂຍຊນໍ ກນ຺ຕາຣໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສູປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ອາຄໂຕ, ໂສ ອຕິວິຍ ຊິຆຈ຺ຉິໂຕ, ປາໂຕວ ປຏ຺ຐາຍ ໂຄຓໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ¶ ອຣຎ຺ເຎ ວິຈຣິ. ‘ຊິຆຈ຺ຉທຸກ຺ເຂນ ຘມ຺ເມ ເທສິຍມາເນປິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອວໍ ອກາສິໍ, ຊິຆຈ຺ຉາໂຣຄສທິໂສ ໂຣໂຄ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຊິຆຈ຺ຉາປຣມາ ໂຣຄາ, ສງ຺ຂາຣປຣມາ ທຸຂາ;

ເອຕໍ ຎຕ຺ວາ ຍຖາຠູຕໍ, ນິພ຺ພານໍ ປຣມໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ຊິຆຈ຺ຉາປຣມາ ໂຣຄາຕິ ຍສ຺ມາ ອຎ຺ໂຎ ໂຣໂຄ ສກິໍ ຕິກິຈ຺ຉິໂຕ ວິນສ຺ສຕິ ວາ ຕທງ຺ຄວເສນ ວາ ປຫີຍຕິ ¶ , ຊິຆຈ຺ຉາ ປນ ນິຈ຺ຈກາລໍ ຕິກິຈ຺ຉິຕພ຺ພາເຍວາຕິ ເສສໂຣຄານໍ ອຍໍ ປຣມາ ນາມ. ສງ຺ຂາຣາຕິ ປຎ຺ຈ ຂນ຺ຘາ. ເອຕໍ ຎຕ຺ວາຕິ ຊິຆຈ຺ຉາສໂມ ໂຣໂຄ ນຕ຺ຖິ, ຂນ຺ຘປຣິຫຣຓສມໍ ທຸກ຺ຂໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ຍຖາຠູຕໍ ຎຕ຺ວາ ປຓ຺ຑິໂຕ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິ ກໂຣຕິ. ນິພ຺ພານໍ ປຣມໍ ສຸຂນ຺ຕິ ຕຎ຺ຫິ ສພ຺ພສຸຂານໍ ປຣມໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ສຸຂນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ອາໂຣຄ຺ຍປຣມາ ລາຠາຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ປເສນທິໂກສລໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ຣາຊາ ຕຓ຺ຑຸລໂທຓສ຺ສ ໂອທນໍ ຕທຸປິເຍນ ສູປພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ເອກທິວສໍ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ຠຕ຺ຕສມ຺ມທໍ ອວິໂນເທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກິລນ຺ຕຣູໂປ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ນິທ຺ທາຍ ອຠິຠູຍມາໂນປິ ອຸຊຸກໍ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ອາຫ – ‘‘ກິໍ, ມຫາຣາຊ, ອວິສ຺ສມິຕ຺ວາວ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຸຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເມ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ, ‘‘ມຫາຣາຊ ¶ , ອຕິພຫຸໂຠຊນໍ ເອວໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

ປຸນປ຺ປຸນໍ ຄພ຺ຠມຸເປຕິ ມນ຺ໂທ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໓໒໕); –

ອິມາຍ ຄາຖາຍ ໂອວທິຕ຺ວາ, ‘‘ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນໍ ນາມ ມຕ຺ຕາຍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ມຕ຺ຕໂຠຊິໂນ ຫິ ສຸຂໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິ ໂອວທນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

ສຓິກໍ ຊີຣຕິ ອາຍຸປາລຍ’’ນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໒໔);

ຣາຊາ ຄາຖໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ສມີເປ ຐິຕໍ ປນ ຠາຄິເນຍ຺ຍໍ, ສຸທສ຺ສນໍ ນາມ ມາຓວໍ ‘‘ອິມໍ ຄາຖໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫ, ຕາຕາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕໍ ຄາຖໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກໂຣມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ອາຫ – ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ໂອສານປິຓ຺ຑກາເລ ອິມໍ ຄາຖໍ ວເທຍ຺ຍາສິ, ຣາຊາ ອຕ຺ຖໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຍໍ ປິຓ຺ຑໍ ຉຑ຺ເຑສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປິຓ຺ເຑ ສິຕ຺ຖຄຓນາຍ ຣຎ຺ໂຎ ຠຕ຺ຕປຈນກາເລ ຕຕ຺ຕເກ ຕຓ຺ຑຸເລ ຫເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ສາຍມ຺ປິ ປາໂຕປິ ຣຎ຺ໂຎ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ໂອສານປິຓ຺ຑກາເລ ຕໍ ຄາຖໍ ອຸທາຫຣິຕ຺ວາ ເຕນ ຉຑ຺ຑິຕປິຓ຺ເຑ ສິຕ຺ຖຄຓນາຍ ຕຓ຺ຑຸເລ ຫາເປສິ. ຣາຊາປິ ຕສ຺ສ ຄາຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສຫສ຺ສໍ ສຫສ຺ສໍ ທາເປສິ ¶ . ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ນາຬິໂກທນປຣມຕາຍ ສຓ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສຸຂປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕນຸສຣີໂຣ ອໂຫສິ.

ອເຖກທິວສໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິທານິ ເມ ສຸຂໍ ຊາຕໍ, ມິຄມ຺ປິ ອສ຺ສມ຺ປິ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນສມຕ຺ໂຖ ຊາໂຕມ຺ຫິ. ປຸພ຺ເພ ເມ ຠາຄິເນຍ຺ເຍນ ສທ຺ຘິໍ ຍຸທ຺ຘເມວ ໂຫຕິ, ອິທານິ ວຊີຣກຸມາຣິໍ ນາມ ຘີຕຣໍ ຠາຄິເນຍ຺ຍສ຺ສ ທຕ຺ວາ ໂສ ຄາໂມ ຕສ຺ສາເຍວ ນ຺ຫານຈຸຓ຺ຓມູລໍ ກຕ຺ວາ ທິນ຺ໂນ, ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ວິຄ຺ຄໂຫ ວູປສນ຺ໂຕ, ອິມິນາປິ ເມ ກາຣເຓນ ສຸຂເມວ ຊາຕໍ. ກຸລສນ຺ຕກໍ ຣາຊມຓິຣຕນໍ ໂນ ເຄເຫ ປຸຣິມທິວເສ ¶ ນຏ຺ຐໍ, ຕມ຺ປິ ອິທານິ ຫຕ຺ຖປຕ຺ຕໍ ອາຄຕໍ, ອິມິນາປິ ເມ ກາຣເຓນ ສຸຂເມວ ຊາຕໍ. ຕຸມ຺ຫາກໍ ສາວເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາສໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ຎາຕິຘີຕາປິ ໂນ ເຄເຫ ກຕາ, ອິມິນາປິ ເມ ກາຣເຓນ ສຸຂເມວ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອາໂຣຄ຺ຍໍ ນາມ, ມຫາຣາຊ, ປຣໂມ ລາໂຠ, ຍຖາລທ຺ເຘນ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐຠາວສທິສມ຺ປິ ຘນໍ, ວິສ຺ສາສສທິໂສ ຈ ປຣມາ ຎາຕິ, ນິພ຺ພານສທິສຎ຺ຈ ສຸຂໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອາໂຣຄ຺ຍປຣມາ ລາຠາ, ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິປຣມໍ ຘນໍ;

ວິສ຺ສາສປຣມາ ຎາຕິ, ນິພ຺ພານປຣມໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ອາໂຣຄ຺ຍປຣມາ ລາຠາຕິ ອໂຣຄຠາວປຣມາ ລາຠາ. ໂຣຄິໂນ ຫິ ວິຊ຺ຊມານາປິ ລາຠາ ອລາຠາເຍວ, ຕສ຺ມາ ອໂຣຄສ຺ສ ສພ຺ພລາຠາ ອາຄຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອາໂຣຄ຺ຍປຣມາ ລາຠາ’’ຕິ. ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິປຣມໍ ຘນນ຺ຕິ ຄິຫິໂນ ວາ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ວາ ຍໍ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘໍ ¶ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ, ເຕເນວ ຕຸສ຺ສນຠາໂວ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐີ ນາມ ເສສຘເນຫິ ປຣມໍ ຘນໍ. ວິສ຺ສາສປຣມາ ຎາຕີຕິ ມາຕາ ວາ ໂຫຕຸ ປິຕາ ວາ, ເຍນ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາໂສ ນຕ຺ຖິ, ໂສ ອຎ຺ຎາຕໂກວ. ເຍນ ອຎ຺ຎາຕເກນ ປນ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາໂສ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ອສມ຺ພນ຺ໂຘປິ ປຣໂມ ອຸຕ຺ຕໂມ ຎາຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ວິສ຺ສາສປຣມາ ຎາຕີ’’ຕິ. ນິພ຺ພານສທິສໍ ປນ ສຸຂໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເຕເນວາຫ – ນິພ຺ພານປຣມໍ ສຸຂນ຺ຕິ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ປວິເວກຣສນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສຕ຺ຖາຣາ ຫິ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອຫໍ ອິໂຕ ຈຕູຫິ ມາເສຫິ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ສຕ຺ຕ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ສນ຺ຕາສໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ, ຂີຓາສວານໍ ¶ ຘມ຺ມສໍເວໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ອສ຺ສູນິ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ຠິກ຺ຂູ ¶ ວຄ຺ຄາ ວຄ຺ຄາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມນ຺ເຕນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ອເຖໂກ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ສຕ຺ຖາ ກິຣ ຈຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕິ, ອຫຎ຺ຈມ຺ຫິ ອວີຕຣາໂຄ, ສຕ຺ຖຣິ ຘຣມາເນເຍວ ມຍາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈຕູສຸ ອິຣິຍາປເຖສຸ ເອກໂກວ ວິຫາສິ. ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ຄມນໍ ວາ ເກນຈິ ສທ຺ຘິໍ ກຖາສລ຺ລາໂປ ວາ ນຕ຺ຖິ. ອຖ ນໍ ຠິກ຺ຂູ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອາວຸໂສ, ຕິສ຺ສ ຕສ຺ມາ ເອວໍ ກໂຣສີ’’ຕິ. ໂສ ເຕສໍ ກຖໍ ນ ສຸຓາຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫສຸ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສິເນໂຫ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ ຕິສ຺ສ ເອວໍ ອກາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິປ຺ປາເຍ ອາໂຣຈິເຕ ‘‘ສາຘຸ, ຕິສ຺ສາ’’ຕິ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ມຍິ ສິເນໂຫ ຕິສ຺ສສທິໂສວ ໂຫຕຸ. ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູຊໍ ກໂຣນ຺ຕາປິ ເນວ ມໍ ປູເຊນ຺ຕິ, ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມໍ ປຏິປຊ຺ຊມານາເຍວ ປນ ມໍ ປູເຊນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ປວິເວກຣສໍ ປິຕ຺ວາ, ຣສໍ ອຸປສມສ຺ສ ຈ;

ນິທ຺ທໂຣ ໂຫຕິ ນິປ຺ປາໂປ, ຘມ຺ມປີຕິຣສໍ ປິວ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ປວິເວກຣສນ຺ຕິ ປວິເວກໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຣສໍ, ເອກີຠາວສຸຂນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປິຕ຺ວາຕິ ທຸກ຺ຂປຣິຎ຺ຎາທີນິ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາວເສນ ປິວິຕ຺ວາ. ອຸປສມສ຺ສ ¶ ຈາຕິ ກິເລສູປສມນິພ຺ພານສ຺ສ ຈ ຣສໍ ປິຕ຺ວາ. ນິທ຺ທໂຣ ໂຫຕີຕິ ເຕນ ອຸຠຍຣສປາເນນ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຣາຄທຣຖາທີນໍ ອຠາເວນ ນິທ຺ທໂຣ ເຈວ ນິປ຺ປາໂປ ຈ ໂຫຕິ. ຣສໍ ປິວນ຺ຕິ ນວວິຘໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປີຕິຣສໍ ປິວນ຺ໂຕປິ ນິທ຺ທໂຣ ນິປ຺ປາໂປ ຈ ໂຫຕິ.

ເທສນາວສາເນ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ, ມຫາຊນສ຺ສາປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ສາຫຸ ¶ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວຄາມເກ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສກ຺ກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕຖາຄຕສ຺ສ ຫິ ອາຍຸສງ຺ຂາເຣ ວິສ຺ສຏ຺ເຐ ໂລຫິຕປກ຺ຂນ຺ທິກາພາຘສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ‘‘ມຍາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄິລານຸປຏ຺ຐານໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕິຄາວຸຕປ຺ປມາຓໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖຫິ ປາເທ ປຣິມຊ຺ຊິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ອາຫ ‘‘ໂກ ເອໂສ’’ຕິ? ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສກ຺ໂກ’’ຕິ. ‘‘ກສ຺ມາ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ? ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຄິລາເນ ອຸປຏ຺ຐຫິຕຸໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ສກ຺ກ, ເທວານໍ ມນຸສ຺ສຄນ຺ໂຘ ໂຍຊນສຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄເລ ພທ຺ຘກຸຓປໍ ວິຍ ໂຫຕິ ¶ , ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ອຕ຺ຖິ ເມ ຄິລານຸປຏ຺ຐກາ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຈຕຸຣາສີຕິໂຍຊນສຫສ຺ສມຕ຺ຖເກ ຐິໂຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສີລຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ອາຄໂຕ, ອຫເມວ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂສ ສຕ຺ຖຸ ສຣີຣວຬຎ຺ຊນຠາຊນໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຫຕ຺ເຖນາປິ ຜຸສິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ສີເສເຍວ ຐເປຕ຺ວາ ນີຫຣນ຺ໂຕ ມຸຂສງ຺ໂກຈນມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອກາສິ, ຄນ຺ຘຠາຊນໍ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ວິຍ ອໂຫສິ. ເອວໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຜາສຸກກາເລເຍວ ອຄມາສິ.

ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອໂຫ ສຕ຺ຖຣິ ສກ຺ກສ຺ສ ສິເນໂຫ, ເອວຣູປໍ ນາມ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຫາຍ ມຸຂສງ຺ໂກຈນມຕ຺ຕມ຺ປິ ອກຕ຺ວາ ຄນ຺ຘຠາຊນໍ ນີຫຣນ຺ໂຕ ວິຍ ສຕ຺ຖຸ ສຣີຣວຬຎ຺ຊນຠາຊນໍ ສີເສນ ນີຫຣນ຺ໂຕ ອຸປຏ຺ຐານມກາສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ກິໍ ວເທຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຈ຺ຉຣິຍໍ ເອຕໍ, ຍໍ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ມຍິ ສິເນຫໍ ກໂຣຕິ. ອຍໍ ສກ຺ໂກ ຫິ ເທວຣາຊາ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ຊຣສກ຺ກຠາວໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຕຣຸຓສກ຺ກສ຺ສ ຠາວໍ ປຕ຺ໂຕ, ອຫໍ ຫິສ຺ສ ¶ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິຕສ຺ສ ປຎ຺ຈສິຂຄນ຺ຘພ຺ພເທວປຸຕ຺ຕໍ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ອາຄຕກາເລ ອິນ຺ທສາລຄຸຫາຍໍ ເທວປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ນສ຺ສ –

‘‘ປຸຈ຺ຉ ວາສວ ມໍ ປຎ຺ຫໍ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສິຈ຺ຉສິ;

ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ປຎ຺ຫສ຺ສ, ອຫໍ ອນ຺ຕໍ ກໂຣມິ ເຕ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ໒.໓໕໖) –

ວຕ຺ວາ ¶ ຕສ຺ສ ກງ຺ຂໍ ວິໂນເທນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິໍ. ເທສນາວສາເນ ຈຸທ຺ທສນ຺ນໍ ປາຓໂກຏີນໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ, ສກ຺ໂກປິ ຍຖານິສິນ຺ໂນວ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ວາ ຕຣຸຓສກ຺ໂກ ຊາໂຕ. ເອວມສ຺ສາຫໍ ພຫູປກາໂຣ. ຕສ຺ສ ມຍິ ສິເນໂຫ ນາມ ອນຈ຺ຉຣິໂຍ. ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍານຎ຺ຫິ ທສ຺ສນມ຺ປິ ¶ ສຸຂໍ, ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກຏ຺ຐາເນ ສນ຺ນິວາໂສປິ ສຸໂຂ. ພາເລຫິ ສທ຺ຘິໍ ປນ ສພ຺ພເມຕໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ສາຫຸ ທສ຺ສນມຣິຍານໍ, ສນ຺ນິວາໂສ ສທາ ສຸໂຂ;

ອທສ຺ສເນນ ພາລານໍ, ນິຈ຺ຈເມວ ສຸຂີ ສິຍາ.

‘‘ພາລສງ຺ຄຕຈາຣີ ຫິ, ທີຆມທ຺ຘານ ໂສຈຕິ;

ທຸກ຺ໂຂ ພາເລຫິ ສໍວາໂສ, ອມິຕ຺ເຕເນວ ສພ຺ພທາ;

ຘີໂຣ ຈ ສຸຂສໍວາໂສ, ຎາຕີນໍວ ສມາຄໂມ’’.

‘‘ຘີຣຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ພຫຸສ຺ສຸຕຎ຺ຈ,ໂຘຣຍ຺ຫສີລໍ ວຕວນ຺ຕມຣິຍໍ;

ຕໍ ຕາທິສໍ ສປ຺ປຸຣິສໍ ສຸເມຘໍ,ຠເຊຖ ນກ຺ຂຕ຺ຕປຖໍ ວ ຈນ຺ທິມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສາຫູຕິ ສຸນ຺ທຣໍ ຠທ຺ທກໍ. ສນ຺ນິວາໂສຕິ ນ ເກວລຎ຺ຈ ເຕສໍ ທສ຺ສນເມວ, ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກຏ຺ຐາເນ ນິສີທນາທິຠາໂວປິ ເຕສໍ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ລຠນຠາໂວປິ ສາຘຸເຍວ. ພາລສງ຺ຄຕຈາຣີ ຫີຕິ ໂຍ ພາເລນ ສຫຈາຣີ. ທີຆມທ຺ຘານນ຺ຕິ ໂສ ພາລສຫາເຍນ ‘‘ເອຫິ ສນ຺ຘິຈ຺ເຉທາທີນິ ກໂຣມາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກຈ຺ຉນ຺ໂທ ຫຸຕ຺ວາ ຕານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖຈ຺ເຉທາທີນິ ປຕ຺ວາ ທີຆມທ຺ຘານໍ ໂສຈຕິ. ສພ຺ພທາຕິ ຍຖາ ອສິຫຕ຺ເຖນ ວາ ອມິຕ຺ເຕນ ອາສີວິສາທີຫິ ວາ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ¶ ວາໂສ ນາມ ນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ໂຂ, ຕເຖວ ພາເລຫິ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘີໂຣ ຈ ສຸຂສໍວາໂສຕິ ເອຕ຺ຖ ¶ ສຸໂຂ ສໍວາໂສ ເອເຕນາຕິ ສຸຂສໍວາໂສ, ປຓ຺ຑິເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກຏ຺ຐາເນ ສໍວາໂສ ສຸໂຂຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຖໍ? ຎາຕີນໍວ ສມາຄໂມຕິ ຍຖາປິ ຎາຕີນໍ ສມາຄໂມ ສຸໂຂ, ເອວໍ ສຸໂຂ.

ຕສ຺ມາ ຫີຕິ ຍສ຺ມາ ພາເລຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາໂສ ທຸກ຺ໂຂ, ປຓ຺ຑິເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສຸໂຂ, ຕສ຺ມາ ຫິ ຘິຕິສມ຺ປນ຺ນໍ ຘີຣຎ຺ຈ, ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ນໍ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ¶ , ອາຄມາຘິຄມສມ຺ປນ຺ນໍ ພຫຸສ຺ສຸຕຎ຺ຈ, ອຣຫຕ຺ຕປາປນກສງ຺ຂາຕາຍ ຘຸຣວຫນສີລຕາຍ ໂຘຣຍ຺ຫສີລໍ, ສີລວເຕນ ເຈວ ຘຸຕງ຺ຄວເຕນ ຈ ວຕວນ຺ຕໍ, ກິເລເສຫິ ອາຣກຕາຍ ອຣິຍໍ, ຕຖາຣູປໍ ສປ຺ປຸຣິສໍ ໂສຠນປຎ຺ຫໍ ຍຖາ ນິມ຺ມລໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕປຖສງ຺ຂາຕໍ ອາກາສໍ ຈນ຺ທິມາ ຠຊຕິ, ເອວໍ ຠເຊຖ ປຍິຣຸປາເສຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ອໂຍເຄຕິ ¶ ¶ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຕໂຍ ປພ຺ພຊິເຕ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ເອກສ຺ມິໍ ກຸເລ ມາຕາປິຕູນໍ ເອກປຸຕ຺ຕໂກ ອໂຫສິ ປິໂຍ ມນາໂປ. ໂສ ເອກທິວສໍ ເຄເຫ ນິມນ຺ຕິຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ເຕ ນານຸຊານິໍສຸ. ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຫໍ ມາຕາປິຕູນໍ ອປສ຺ສນ຺ຕານໍເຍວ ພຫິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ພຫິ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ‘‘ອິມໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ມາຕຣໍ ປຏິຈ຺ຉາເປສິ, ມາຕາ ພຫິ ນິກ຺ຂມນ຺ຕີ ປິຕຣໍ ປຏິຈ຺ຉາເປສິ. ອຖສ຺ສ ເອກທິວສໍ ປິຕຣິ ພຫິ ຄເຕ ມາຕາ ‘‘ປຸຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກໍ ທ຺ວາຣພາຫໍ ນິສ຺ສາຍ ເອກໍ ປາເທຫິ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ຉມາຍ ນິສິນ຺ນາ ສຸຕ຺ຕໍ ກນ຺ຕຕິ. ໂສ ‘‘ອິມໍ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ມ, ໂຖກໍ ຕາວ ອເປຫິ, ສຣີຣວລຎ຺ຊໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕາຍ ປາເທ ສມິຎ຺ຊິເຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເວເຄນ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ປພ຺ພາເຊຖ ມໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ¶ ຍາຈິຕ຺ວາ ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິ.

ອຖສ຺ສ ປິຕາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກຫໍ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ສາມິ, ອິມສ຺ມິໍ ປເທເສ ອໂຫສີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ວິຫາຣໍ ຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ປພ຺ພຊິຕໍ ທິສ຺ວາ ກນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຣທິຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ, ກິໍ ມໍ ນາເສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ມມ ປຸຕ຺ເຕ ປພ຺ພຊິເຕ ອຫໍ ອິທານິ ເຄເຫ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຍມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູ ຍາຈິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາປິ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ ຈ ປຕິ ຈ ຈິຣາຍນ຺ຕິ, ກຈ຺ຈິ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕາ’’ຕິ ເຕ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ປພ຺ພຊິເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມສໍ ປພ຺ພຊິຕກາເລ ມມ ເຄເຫນ ໂກ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ສຍມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸນິອຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ. ເຕ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາປິ ວິນາ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ວິຫາເຣປິ ຠິກ຺ຂຸນິອຸປສ຺ສເຍປິ ເອກໂຕວ ນິສີທິຕ຺ວາ ສລ຺ລປນ຺ຕາ ທິວສໍ ວີຕິນາເມນ຺ຕິ. ເຕນ ຠິກ຺ຂູປິ ຠິກ຺ຂູນິໂຍປິ ອຸພ຺ພາຬ຺ຫາ ໂຫນ຺ຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ¶ ¶ ຠິກ຺ຂູ ເນສໍ ກິຣິຍໍ ສຕ຺ຖຸໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ເຕ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫ ເອວໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກສ຺ມາ ເອວໍ ກໂຣຖ? ນ ຫິ ເອສ ປພ຺ພຊິຕານໍ ໂຍໂຄ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ວິນາ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມາ’’ຕິ. ‘‘ປພ຺ພຊິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອວໍ ກຣຓໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ. ປິຍານຎ຺ຫິ ອທສ຺ສນໍ, ອປ຺ປິຍານຎ຺ຈ ທສ຺ສນໍ ທຸກ຺ຂເມວ. ຕສ຺ມາ ສຕ຺ເຕສຸ ຈ ສງ຺ຂາເຣສຸ ຈ ກຎ຺ຈິ ປິຍໍ ວາ ອປ຺ປິຍໍ ວາ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ອໂຍເຄ ຍຸຎ຺ຊມຕ຺ຕານໍ, ໂຍຄສ຺ມິຎ຺ຈ ອໂຍຊຍໍ;

ອຕ຺ຖໍ ຫິຕ຺ວາ ປິຍຄ຺ຄາຫີ, ປິເຫຕຕ຺ຕານຸໂຍຄິນໍ.

‘‘ມາ ¶ ປິເຍຫິ ສມາຄຎ຺ຉິ, ອປ຺ປິເຍຫິ ກຸທາຈນໍ;

ປິຍານໍ ອທສ຺ສນໍ ທຸກ຺ຂໍ, ອປ຺ປິຍານຎ຺ຈ ທສ຺ສນໍ.

‘‘ຕສ຺ມາ ປິຍໍ ນ ກຍິຣາຖ, ປິຍາປາໂຍ ຫິ ປາປໂກ;

ຄນ຺ຖາ ເຕສໍ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຍສໍ ນຕ຺ຖິ ປິຍາປ຺ປິຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອໂຍເຄຕິ ອຍຸຎ຺ຊິຕພ຺ເພ ອໂຍນິໂສມນສິກາເຣ. ເວສິຍາໂຄຈຣາທິເຠທສ຺ສ ຫິ ຉພ຺ພິຘສ຺ສ ອໂຄຈຣສ຺ສ ເສວນໍ ອິຘ ອໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ນາມ, ຕສ຺ມິໍ ອໂຍນິໂສມນສິກາເຣ ອຕ຺ຕານໍ ຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍຄສ຺ມິນ຺ຕິ ຕພ຺ພິປຣີເຕ ຈ ໂຍນິໂສມນສິກາເຣ ອຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຖໍ ຫິຕ຺ວາຕິ ປພ຺ພຊິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຘິສີລາທິສິກ຺ຂຕ຺ຕຍໍ ອຕ຺ໂຖ ນາມ, ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ຫິຕ຺ວາ. ປິຍຄ຺ຄາຫີຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓສງ຺ຂາຕໍ ປິຍເມວ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ. ປິເຫຕຕ຺ຕານຸໂຍຄິນນ຺ຕິ ຕາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ສາສນໂຕ ຈຸໂຕ ຄິຫິຠາວໍ ປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ເຍ ອຕ຺ຕານຸໂຍຄໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ ສີລາທີນິ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ສນ຺ຕິກາ ສກ຺ກາຣໍ ລຠນ຺ຕິ, ເຕສໍ ປິເຫຕິ, ‘‘ອໂຫ ວຕາຫມ຺ປິ ເອວຣູໂປ ອສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມາ ປິເຍຫີຕິ ປິເຍຫິ ສຕ຺ເຕຫິ ວາ ສງ຺ຂາເຣຫິ ວາ ກຸທາຈນໍ ເອກກ຺ຂເຓປິ ນ ສມາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຕຖາ ອປ຺ປິເຍຫິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ປິຍາ ນຎ຺ຫິ ວິໂຍຄວເສນ ອທສ຺ສນໍ ອປ຺ປິຍານຎ຺ຈ ອຸປສງ຺ກມນວເສນ ທສ຺ສນໍ ນາມ ທຸກ຺ຂໍ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ອິທໍ ອຸຠຍມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ, ຕສ຺ມາ ກຎ຺ຈິ ສຕ຺ຕໍ ວາ ສງ຺ຂາຣໍ ວາ ປິຍໍ ນາມ ນ ກເຣຍ຺ຍ. ປິຍາປາໂຍ ຫີຕິ ປິເຍຫິ ¶ ອປາໂຍ ວິໂຍໂຄ ¶ . ປາປໂກຕິ ລາມໂກ. ຄນ຺ຖາ ເຕສໍ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເຍສໍ ປິຍໍ ນຕ຺ຖິ, ເຕສໍ ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ໂຖ ¶ ປຫີຍຕິ. ເຍສໍ ອປ຺ປິຍໍ ນຕ຺ຖິ, ເຕສໍ ພ຺ຍາປາໂທ ກາຍຄນ຺ໂຖ. ເຕສຸ ປນ ທ຺ວີສຸ ປຫີເນສຸ ເສສຄນ຺ຖາ ປຫີນາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ປິຍໍ ວາ ອປ຺ປິຍໍ ວາ ນ ກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ. ເຕນ ປນ ຕໂຍ ຊນາ ‘‘ມຍໍ ວິນາ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມາ’’ຕິ ວິພ຺ຠມິຕ຺ວາ ເຄຫເມວ ອຄມິໍສູຕິ.

ປິຍໂຕ ຊາຍຕີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ເຕ ກາລກເຕ ປຸຕ຺ຕໂສກາຠິຠູໂຕ ອາຬາຫນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຣທຕິ, ປຸຕ຺ຕໂສກໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ສຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈູສກາເລ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສູປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ເອກໍ ປຈ຺ຉາສມຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ໂສ ສຕ຺ຖຸ ອາຄຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກາຕຸກາໂມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ປເວເສຕ຺ວາ ເຄຫມຊ຺ເຌ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຣິ ນິສິນ຺ເນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອຸປາສກ, ທຸກ຺ຂິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕນ ປຸຕ຺ຕວິໂຍຄທຸກ຺ເຂ ອາໂຣຈິເຕ, ‘‘ອຸປາສກ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ອິທໍ ມຣຓໍ ນາມ ນ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ¶ ຐາເນ, ນ ຈ ເອກສ຺ເສວ ໂຫຕິ, ຍາວຕາ ປນ ຠວຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ໂຫຕິເຍວ. ເອກສງ຺ຂາໂຣປິ ນິຈ຺ໂຈ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ‘ມຣຓຘມ຺ມໍ ມຕໍ, ຠິຊ຺ຊນຘມ຺ມໍ ຠິນ຺ນ’ນ຺ຕິ ໂຍນິໂສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ນ ໂສຈິຕພ຺ພໍ. ໂປຣາຓປຓ຺ຑິຕາປິ ຫິ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມຕກາເລ ‘ມຣຓຘມ຺ມໍ ມຕໍ, ຠິຊ຺ຊນຘມ຺ມໍ ຠິນ຺ນ’ນ຺ຕິ ໂສກໍ ອກຕ຺ວາ ມຣຓສ຺ສຕິເມວ ຠາວຍິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເກ ເອວມກໍສຸ, ກທາ ຈ ອກໍສຸ, ອາຈິກ຺ຂຖ ເມ’’ຕິ ຍາຈິໂຕ ຕສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ປກາສນຕ຺ຖໍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ –

‘‘ອຸຣໂຄວ ¶ ຕຈໍ ຊິຓ຺ຓໍ, ຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ ສໍ ຕນຸໍ;

ເອວໍ ສຣີເຣ ນິພ຺ໂຠເຄ, ເປເຕ ກາລກເຕ ສຕິ.

‘‘ຑຍ຺ຫມາໂນ ¶ ນ ຊານາຕິ, ຎາຕີນໍ ປຣິເທວິຕໍ;

ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ນ ໂສຈາມິ, ຄໂຕ ໂສ ຕສ຺ສ ຍາ ຄຕີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໕.໑໙-໒໐) –

ອິມໍ ປຎ຺ຈກນິປາເຕ ອຸຣຄຊາຕກໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ປຸພ຺ເພ ປຓ຺ຑິຕາ ປິຍປຸຕ຺ເຕ ກາລກເຕ ຍຖາ ເອຕຣຫິ ຕ຺ວໍ ກມ຺ມນ຺ເຕ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນິຣາຫາໂຣ ໂຣທນ຺ໂຕ ວິຈຣສິ, ຕຖາ ອວິຈຣິຕ຺ວາ ມຣຓສ຺ສຕິຠາວນາພເລນ ໂສກໍ ອກຕ຺ວາ ອາຫາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິໍສຸ, ກມ຺ມນ຺ຕຎ຺ຈ ອຘິຏ຺ຐຫິໍສຸ ¶ . ຕສ຺ມາ ‘ປິຍປຸຕ຺ໂຕ ເມ ກາລກໂຕ’ຕິ ມາ ຈິນ຺ຕຍິ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ຫິ ໂສໂກ ວາ ຠຍໍ ວາ ປິຍເມວ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ປິຍໂຕ ຊາຍຕີ ໂສໂກ, ປິຍໂຕ ຊາຍຕີ ຠຍໍ;

ປິຍໂຕ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕສ຺ສ, ນຕ຺ຖິ ໂສໂກ ກຸໂຕ ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປິຍໂຕຕິ ວຏ຺ຏມູລໂກ ຫິ ໂສໂກ ວາ ຠຍໍ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ປິຍເມວ ສຕ຺ຕໍ ວາ ສງ຺ຂາຣໍ ວາ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໂຕ ປນ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ອຎ຺ຎຕຣກຸຏຸມ຺ພິກວຕ຺ຖຸ ທຸຕິຍໍ.

ເປມໂຕ ຊາຍຕີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວິສາຂໍ ອຸປາສິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາ ກິຣ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘີຕຣໍ ສຸທຕ຺ຕໍ ນາມ ກຸມາຣິກໍ ອຕ຺ຕໂນ ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ເຄເຫ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກາເຣສິ. ສາ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາລມກາສິ. ສາ ຕສ຺ສາ ສຣີຣນິກ຺ເຂປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ໂສກໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ທຸກ຺ຂິນີ ທຸມ຺ມນາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ¶ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ວິສາເຂ, ທຸກ຺ຂິນີ ທຸມ຺ມນາ ອສ຺ສຸມຸຂາ ¶ ໂຣທມານາ ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ¶ ອາຫ. ສາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ປິຍາ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສາ ກຸມາຣິກາ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ນາ, ອິທານິ ຕຖາຣູປໍ ນ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິຕ຺ຕກາ ປນ, ວິສາເຂ, ສາວຕ຺ຖິຍໍ ມນຸສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫຫິເຍວ ເມ ກຖິຕໍ ສຕ຺ຕ ຊນໂກຏິໂຍ’’ຕິ. ‘‘ສເຈ ປນາຍໍ ເອຕ຺ຕໂກ ຊໂນ ຕວ ນຕ຺ຕາຍ ສທິໂສ ຠເວຍ຺ຍ, ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ ນ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກຕິ ປນ ຊນາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ເທວສິກໍ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ພຫູ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ນນຸ ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕວ ອໂສຈນກາໂລ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ໂຣທນ຺ຕີເຍວ ວິຈເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ‘‘ໂຫຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຎາຕໍ ມຍາ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ເຕນ ຫິ ມາ ໂສຈິ, ໂສໂກ ວາ ຠຍໍ ວາ ເປມໂຕວ ຊາຍຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ເປມໂຕ ຊາຍຕີ ໂສໂກ, ເປມໂຕ ຊາຍຕີ ຠຍໍ;

ເປມໂຕ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕສ຺ສ, ນຕ຺ຖິ ໂສໂກ ກຸໂຕ ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເປມໂຕຕິ ປຸຕ຺ຕຘີຕາທີສຸ ກຕໍ ເປມເມວ ນິສ຺ສາຍ ໂສໂກ ຊາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ຣຕິຍາ ຊາຍຕີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວສາລິໍ ນິສ຺ສາຍ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ລິຈ຺ຉວີ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເຕ ¶ ກິຣ ເອກສ຺ມິໍ ຉຓທິວເສ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອສທິເສຫິ ອລງ຺ກາເຣຫິ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານຄມນຕ຺ຖາຍ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ໂຕ ເຕ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ປສ຺ສຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ລິຈ຺ຉວໂຍ, ເຍຫິ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາ, ເຕ ອິເມ ໂອໂລເກນ຺ຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປາວິສິ. ເຕປິ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ເອກໍ ນຄຣໂສຠິນິໍ ອິຕ຺ຖິໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອິສ຺ສາຠິຠູຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ໂລຫິຕໍ ¶ ນທິໍ ວິຍ ປວຕ຺ຕຍິໍສຸ. ອຖ ເນ ມຎ຺ເຈນາທາຍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອາຄມໍສຸ. ສຕ຺ຖາປິ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິ. ຠິກ຺ຂູປິ ລິຈ຺ຉວໂຍ ຕຖາ ນີຍມາເນ ທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ລິຈ຺ຉວິຣາຊາໂນ ¶ ປາໂຕວ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕາ ເທວາ ວິຍ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອິທານິ ເອກໍ ອິຕ຺ຖິໍ ນິສ຺ສາຍ ອິມໍ ພ຺ຍສນໍ ປຕ຺ຕາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ໂສໂກ ວາ ຠຍໍ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ຣຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຣຕິຍາ ຊາຍຕີ ໂສໂກ, ຣຕິຍາ ຊາຍຕີ ຠຍໍ;

ຣຕິຍາ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕສ຺ສ, ນຕ຺ຖິ ໂສໂກ ກຸໂຕ ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຣຕິຍາຕິ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓຣຕິໂຕ, ຕໍ ນິສ຺ສາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ກາມໂຕຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອນິຕ຺ຖິຄນ຺ຘກຸມາຣໍ ນາມ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ຈຸຕສຕ຺ໂຕ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ມຫາໂຠຄກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ຊາຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິຕ຺ຖິສມີປໍ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ອິຕ຺ຖິຍາ ຄຍ຺ຫມາໂນ ໂຣທຕິ. ວຕ຺ຖຈຸມ຺ພຏເກນ ນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຖຎ຺ຎໍ ປາເຍນ຺ຕິ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ມາຕາປິຕູຫິ, ‘‘ຕາຕ, ອາວາຫໍ ເຕ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ເມ ອິຕ຺ຖິຍາ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈິຍມາໂນ ປຎ຺ຈສເຕ ສຸວຓ຺ຓກາເຣ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓນິກ຺ຂສຫສ຺ສໍ ທາເປຕ຺ວາ ອຕິວິຍ ປາສາທິກໍ ຆນໂກຏ຺ຏິມໍ ອິຕ຺ຖິຣູປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ປຸນ ມາຕາປິຕູຫິ, ‘‘ຕາຕ, ຕຍິ ອາວາຫໍ ອກໂຣນ຺ເຕ ກຸລວໍໂສ ນ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສຕິ, ກຸມາຣິກໍ ເຕ ອາເນສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ສເຈ ເມ ເອວຣູປໍ ກຸມາຣິກໍ ອາເນສ຺ສຖ, ກຣິສ຺ສາມິ ໂວ ວຈນ’’ນ຺ຕິ ຕໍ ສຸວຓ຺ຓຣູປກໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ອຠິຎ຺ຎາເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ໂຕ ມຫາປຸຎ຺ໂຎ, ອວສ຺ສໍ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ກຕປຸຎ຺ຎາ ¶ ກຸມາຣິກາ ຠວິສ຺ສຕິ, ຄຈ຺ຉຖ ອິມໍ ສຸວຓ຺ຓຣູປກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອວຣູປໍ ກຸມາຣິກໍ ອາຫຣຖາ’’ຕິ ປຫິຓິໍສຸ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕາ ມທ຺ທຣຏ຺ເຐ ສາຄລນຄຣໍ ຄຕາ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ນຄເຣ ເອກາ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິກາ ອຠິຣູປາ ກຸມາຣິກາ ອໂຫສິ, ຕໍ ມາຕາປິຕໂຣ ສຕ຺ຕຠູມິກສ຺ສ ປາສາທສ຺ສູປຣິມຕເລ ¶ ¶ ປຣິວາເສສຸໍ. ເຕປິ ໂຂ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ‘‘ສເຈ ອິຘ ເອວຣູປາ ກຸມາຣິກາ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິມໍ ທິສ຺ວາ ‘ອຍໍ ອສຸກສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ຘີຕາ ວິຍ ອຠິຣູປາ’ຕິ ວກ຺ຂນ຺ຕີ’’ຕິ ຕໍ ສຸວຓ຺ຓຣູປກໍ ຕິຕ຺ຖມຄ຺ເຄ ຐເປຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ.

ອຖສ຺ສ ກຸມາຣິກາຍ ຘາຕີ ຕໍ ກຸມາຣິກໍ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ນ຺ຫາຍິຕຸກາມາ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຖໍ ອາຄຕາ ຕໍ ຣູປກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຘີຕາ ເມ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ‘‘ທຸພ຺ພິນີຕາສິ, ອິທາເນວາຫໍ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ, ຕ຺ວໍ ມຍາ ປຸເຣຕຣໍ ອິຘາຄຕາສີ’’ຕິ ຫຕ຺ເຖນ ປຫຣິຕ຺ວາ ຖທ຺ຘຠາວຎ຺ເຈວ ນິພ຺ພິກາຣຕຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ເມ, ຘີຕາຕິ ສຎ຺ຎມກາສິໍ, ກິໍ ນາເມຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ‘‘ເອວຣູປາ ເຕ, ອມ຺ມ, ຘີຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ອຍໍ ມມ ຘີຕຸ ສນ຺ຕິເກ ກິໍ ອຄ຺ຆຕີຕິ? ເຕນ ຫິ ເຕ ຘີຕຣໍ ອມ຺ຫາກໍ ທສ຺ເສຫີຕິ. ສາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາມິການໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ສທ຺ຘິໍ ກຕປຏິສມ຺ໂມທນາ ຘີຕຣໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາປາສາເທ ສຸວຓ຺ຓຣູປກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐເປສຸໍ. ສຸວຓ຺ຓຣູປກໍ ນິປ຺ປຠໍ ອໂຫສິ, ກຸມາຣິກາ ສປ຺ປຠາ ອໂຫສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຕໍ ເຕສໍ ທຕ຺ວາ ກຸມາຣິກໍ ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນິຕ຺ຖິຄນ຺ຘກຸມາຣສ຺ສ ມາຕາປິຕູນໍ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ເຕ ຕຸຏ຺ຐມານສາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ນໍ ສີຆໍ ອາເນຖາ’’ຕິ ມຫນ຺ເຕນ ສກ຺ກາເຣນ ປຫິຓິໍສຸ.

ກຸມາໂຣປິ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກຎ຺ຈນຣູປໂຕປິ ກິຣ ອຠິຣູປຕຣາ ທາຣິກາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ສວນວເສເນວ ສິເນຫໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘‘ສີຆໍ ອາເນນ຺ຕູ’’ຕິ ¶ ອາຫ. ສາປິ ໂຂ ຍານໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອານີຍມານາ ອຕິສຸຂຸມາລຕາຍ ຍານຸຄ຺ຆາເຕນ ສມຸປ຺ປາທິຕວາຕໂຣຄາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄເຍວ ກາລມກາສິ. ກຸມາໂຣປິ ‘‘ອາຄຕາ’’ຕິ ນິຣນ຺ຕຣໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ອຕິສິເນເຫນ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ສຫສາວ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາ ກຕິປາຫໍ ວິກ຺ເຂປໍ ກຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ໂສ ‘‘ຕຖາຣູປາຍ ນາມ ອິຕ຺ຖິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສມາຄມໍ ນາລຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນໂທມນສ຺ໂສ ປພ຺ພເຕນ ວິຍ ໂສກທຸກ຺ເຂນ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖໂຏ ¶ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສູປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕໍ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ສຕ຺ຖາຣໍ ອນ຺ໂຕເຄຫໍ ປເວເສຕ຺ວາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ປຣິວິສິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ‘‘ກຫໍ ອນິຕ຺ຖິຄນ຺ຘກຸມາໂຣ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເອໂສ, ຠນ຺ເຕ, ອາຫາຣູປຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຄພ຺ເຠ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ. ‘‘ປກ຺ໂກສຖ ນ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ກຸມາຣ, ພລວໂສໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ‘ເອວຣູປາ ນາມ ອິຕ຺ຖີ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ກາລກຕາ’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ພລວໂສໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຠຕ຺ຕມ຺ປິ ເມ ນຈ຺ຉາເທຕີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຊານາສິ ປນ ຕ຺ວໍ, ກຸມາຣ, ກິໍ ເຕ ນິສ຺ສາຍ ໂສໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ? ‘‘ນ ຊານາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກາມໍ ນິສ຺ສາຍ, ກຸມາຣ, ພລວໂສໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ໂສໂກ ວາ ຠຍໍ ວາ ກາມໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ກາມໂຕ ¶ ຊາຍຕີ ໂສໂກ, ກາມໂຕ ຊາຍຕີ ຠຍໍ;

ກາມໂຕ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕສ຺ສ, ນຕ຺ຖິ ໂສໂກ ກຸໂຕ ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ກາມໂຕຕິ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາມໂຕ, ທຸວິຘມ຺ເປຕໍ ກາມໍ ນິສ຺ສາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ອນິຕ຺ຖິຄນ຺ຘກຸມາໂຣ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ.

ອນິຕ຺ຖິຄນ຺ຘກຸມາຣວຕ຺ຖຸ ປຎ຺ຈມໍ.

ຕຓ຺ຫາຍ ຊາຍຕີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ເອກທິວສໍ ນທີຕີຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕໍ ໂສເຘຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາປິ ສາມີຈິກມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ປຸເຣຕຣໍ ອາລປິຕ຺ວາ, ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກິໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ເຂຕ຺ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ໂສເຘມີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ເອຕ຺ຕກເມວ ວຕ຺ວາ ຄໂຕ. ປຸນທິວເສປິ ຕສ຺ສ ເຂຕ຺ຕໍ ກສິຕຸໍ ອາຄຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກິໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເຂຕ຺ຕໍ ກສາມິ, ໂຠ ໂຄຕມາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ປຸນທິວສາທີສຸປິ ຕເຖວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ໂຠ ໂຄຕມ, ເຂຕ຺ຕໍ ວປາມິ ນິທ຺ເທມິ ຣກ຺ຂາມີ’’ຕິ ¶ ສຸຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ອຖ ນໍ ເອກທິວສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອາຫ – ‘‘ໂຠ ໂຄຕມ, ຕ຺ວໍ ມມ ເຂຕ຺ຕໂສຘນທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາຄໂຕ. ສເຈ ເມ ສສ຺ສໍ ສມ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕຸຍ຺ຫມ຺ປິ ສໍວິຠາຄໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ຕຸຍ຺ຫໍ ອທຕ຺ວາ ສຍໍ ນ ຂາທິສ຺ສາມິ, ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ຕ຺ວໍ ມມ ສຫາໂຍ’’ຕິ.

ອຖສ຺ສ ອປເຣນ ສມເຍນ ສສ຺ສໍ ສມ຺ປຊ຺ຊິ ¶ , ຕສ຺ສ ‘‘ສມ຺ປນ຺ນໍ ເມ ສສ຺ສໍ, ສ຺ເວ ທານິ ລາຍາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ລາຍນຕ຺ຖໍ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈສ຺ສ ຣຕ຺ຕິໍ ມຫາເມໂຆ ວສ຺ສິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ສສ຺ສໍ ຫຣິ, ເຂຕ຺ຕໍ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ຐປິຕສທິສໍ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ປນ ປຐມທິວສໍເຍວ ‘‘ຕໍ ສສ຺ສໍ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຎ຺ຎາສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປາໂຕວ ‘‘ເຂຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄໂຕ ຕຸຈ຺ຉໍ ເຂຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນພລວໂສໂກ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ມມ ເຂຕ຺ຕໂສຘນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາຄໂຕ ¶ , ອຫມ຺ປິ ນໍ ‘ອິມສ຺ມິໍ ສສ຺ເສ ນິປ຺ຜນ຺ເນ ຕຸຍ຺ຫມ຺ປິ ສໍວິຠາຄໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ຕຸຍ຺ຫໍ ອທຕ຺ວາ ສຍໍ ນ ຂາທິສ຺ສາມິ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທານິ ຕ຺ວໍ ມມ ສຫາໂຍ’ຕິ ອວຈໍ. ໂສປິ ເມ ມໂນຣໂຖ ມຕ຺ຖກໍ ນ ປາປຸຓີ’’ຕິ ອາຫາຣູປຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ມຎ຺ຈເກ ນິປຊ຺ຊິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ໂສ ສຕ຺ຖຸ ອາຄມນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສຫາຍໍ ເມ ອາເນຕ຺ວາ ອິຘ ນິສີທາເປຖາ’’ຕິ ອາຫ. ປຣິຊໂນ ຕຖາ ອກາສິ. ສຕ຺ຖາ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຄພ຺ເຠ ນິປນ຺ໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ປກ຺ໂກສຖ ນ’’ນ຺ຕິ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ອາຫ ‘‘ກິໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ? ໂຠ ໂຄຕມ, ຕຸມ຺ເຫ ມມ ເຂຕ຺ຕໂສຘນທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາຄຕາ, ອຫມ຺ປິ ‘‘ສສ຺ເສ ນິປ຺ຜນ຺ເນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສໍວິຠາຄໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອວຈໍ. ໂສ ເມ ມໂນຣໂຖ ອນິປ຺ຜນ຺ໂນ, ເຕນ ເມ ໂສໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຠຕ຺ຕມ຺ປິ ເມ ນຈ຺ຉາເທຕີຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຊານາສິ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກິໍ ເຕ ນິສ຺ສາຍ ໂສໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ນ ຊານາມິ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຕ຺ວໍ ປນ ຊານາສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ອາມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ໂສໂກ ວາ ຠຍໍ ວາ ຕຓ຺ຫໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຕຓ຺ຫາຍ ¶ ຊາຍຕີ ໂສໂກ, ຕຓ຺ຫາຍ ຊາຍຕີ ຠຍໍ;

ຕຓ຺ຫາຍ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕສ຺ສ, ນຕ຺ຖິ ໂສໂກ ກຸໂຕ ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາຍາຕິ ຉທ຺ວາຣິກາຍ ຕຓ຺ຫາຍ, ເອຕໍ ຕຓ຺ຫໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫີຕິ.

ສີລທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ປຎ຺ຈສຕທາຣເກ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກທິວສຎ຺ຫິ ສຕ຺ຖາ ອສີຕິມຫາເຖເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈສຕຠິກ຺ຂຸປຣິວາໂຣ ຣາຊຄຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ຉຓທິວເສ ປຎ຺ຈສເຕ ທາຣເກ ປູວປຈ຺ຉິໂຍ ອຸກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ອທ຺ທສ. ເຕປິ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ, ເຕ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸມ຺ປິ ‘‘ປູວໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ¶ ນ ວທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ຄຕກາເລ ຠິກ຺ຂູ ອາຫ – ‘‘ຂາທິສ຺ສຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ປູເວ’’ຕິ. ‘‘ກຫໍ ຠນ຺ເຕ, ປູວາ’’ຕິ? ‘‘ກິໍ ນ ປສ຺ສຖ ເຕ ທາຣເກ ປູວປຈ຺ຉິໂຍ ອຸກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອວຣູປາ ນາມ ທາຣກາ ກສ຺ສຈິ ປູວໍ ນ ເທນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ກິຎ຺ຈາປິ ເອເຕ ມໍ ວາ ຕຸມ຺ເຫ ວາ ປູເວຫິ ນ ນິມນ຺ຕຍິໍສຸ, ປູວສາມິໂກ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ປູເວ ຂາທິຕ຺ວາວ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ¶ ເອກປຸຄ຺ຄເລປິ ອິສ຺ສາ ວາ ໂທໂສ ວາ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອິມໍ ວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອາທາຍ ເອກສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ຉາຍາຍ ນິສີທິ. ທາຣກາ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣໍ ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນສິເນຫາ ປີຕິເວເຄນ ປຣິປຸຓ຺ຓສຣີຣາ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິໂຍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ເຖຣໍ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປູເວ ປຈ຺ຉີຫິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ຄຓ຺ຫຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ເຖຣໍ ວທິໍສຸ. ອຖ ເນ ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ເອສ ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ໂນ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສໍວິຠາຄໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປູເວ ທຕ຺ວາ ໂອໂລກຍມານາ ເອກມນ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ ປຣິໂຠຄາວສາເນ ອຸທກໍ ອທໍສຸ. ຠິກ຺ຂູ ອຸຊ຺ຌາຍິໍສຸ ‘‘ທາຣເກຫິ ມຸໂຂໂລກເນນ ຠິກ຺ຂາ ທິນ຺ນາ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ວາ ມຫາເຖເຣ ວາ ປູເວຫິ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຉີຫິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ອາທາຍ ອາຄມິໍສູ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ປຸຕ຺ເຕນ ມຫາກສ຺ສເປນ ສທິໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ, ເຕ ຈ ຕສ຺ສ ຈຕຸປຈ຺ຈເຍນ ປູຊໍ ກໂຣນ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ສີລທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ນໍ, ຘມ຺ມຏ຺ຐໍ ສຈ຺ຈເວທິນໍ;

ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມ ກຸພ຺ພານໍ, ຕໍ ຊໂນ ກຸຣຸເຕ ປິຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ¶ ສີລທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີເລນ ເຈວ ມຄ຺ຄຜລສມ຺ປຍຸຕ຺ເຕນ ຈ ສມ຺ມາທສ຺ສເນນ ສມ຺ປນ຺ນໍ. ຘມ຺ມຏ຺ຐນ຺ຕິ ນວວິຘໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມ ຐິຕໍ, ສຈ຺ຉິກຕໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຈ຺ຈເວທິນນ຺ຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ ໂສຬສຫາກາເຣຫິ ສຈ຺ຉິກຕຕ຺ຕາ ສຈ຺ຈຎາເຓນ ສຈ຺ຈເວທິນໍ. ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມ ກຸພ຺ພານນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມໍ ນາມ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ, ຕາ ປູຣຍມານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ຊໂນຕິ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ໂລກິຍມຫາຊໂນ ປິຍໍ ກໂຣຕິ, ທຏ຺ຐຸກາໂມ ວນ຺ທິຕຸກາໂມ ປຈ຺ຈເຍນ ປູເຊຕຸກາໂມ ໂຫຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ສພ຺ເພປິ ເຕ ທາຣກາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສູຕິ.

ຉນ຺ທຊາໂຕຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອນາຄາມິຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກທິວສຎ຺ຫິ ຕໍ ເຖຣໍ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ໂວ, ຠນ຺ເຕ, ວິເສສາຘິຄໂມ’’ຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ອນາຄາມິຜລໍ ນາມ ຄຫຏ຺ຐາປິ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕກາເລເຍວ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ຫຣາຍມາໂນ ກິຎ຺ຈິ ອກເຖຕ຺ວາວ ກາລກໂຕ ສຸທ຺ຘາວາສເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກາ ໂຣທິຕ຺ວາ ປຣິເທວິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຣທນ຺ຕາວ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ອຖ ¶ ເນ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂຣທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ກາລກໂຕ’’ຕິ. ‘‘ໂຫຕຸ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ຘຸວຘມ຺ໂມ ນາເມໂສ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ມຍມ຺ປິ ຊານາມ, ອປິຈ ມຍໍ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ວິເສສາຘິຄມໍ ປຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ, ໂສ ກິຎ຺ຈິ ອກເຖຕ຺ວາວ ກາລກໂຕ, ເຕນມ຺ຫ ທຸກ຺ຂິຕາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ໂວ ອນາຄາມິຜລໍ ປຕ຺ຕໍ, ໂສ ‘ຄິຫີເປຕໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາວ ເນສໍ ກເຖສ຺ສາມີ’ຕິ ຫຣາຍນ຺ໂຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກິຎ຺ຈິ ອກເຖຕ຺ວາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘາວາເສ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ອສ຺ສາສຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ໂວ ກາເມສຸ ອປ຺ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕຕໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຉນ຺ທຊາໂຕ ¶ ອນກ຺ຂາເຕ, ມນສາ ຈ ຜຸໂຏ ສິຍາ;

ກາເມສຸ ຈ ອປ຺ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ, ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ທຊາໂຕຕິ ກຕ຺ຕຸກາມຕາວເສນ ຊາຕຉນ຺ໂທ ອຸສ຺ສາຫປຕ຺ໂຕ. ອນກ຺ຂາເຕຕິ ນິພ຺ພາເນ. ຕຎ຺ຫິ ‘‘ອສຸເກນ ກຕໍ ວາ ນີລາທີສຸ ເອວຣູປໍ ວາ’’ຕິ ອວຕ຺ຕພ຺ພຕາຍ ອນກ຺ຂາຕໍ ນາມ. ມນສາ ຈ ຜຸໂຏ ສິຍາຕິ ເຫຏ຺ຐິເມຫິ ຕີຫິ ມຄ຺ຄຜລຈິຕ຺ເຕຫິ ຜຸໂຏ ປູຣິໂຕ ຠເວຍ຺ຍ. ອປ຺ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕຕິ ອນາຄາມິມຄ຺ຄວເສນ ກາເມສຸ ອປ຺ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ. ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕຕິ ເອວຣູໂປ ຠິກ຺ຂຸ ອວິເຫສຸ ¶ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອກນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຸທ຺ຘໍໂສໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕາທິໂສ ໂວ ອຸປຊ຺ຌາໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ຕຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ, ມຫາຊນສ຺ສາປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ເອກອນາຄາມິຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ ອຏ຺ຐມໍ.

ຈິຣປ຺ປວາສິນ຺ຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ອິສິປຕເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນນ຺ທິຍໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ພາຣາຓສິຍໍ ກິຣ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ນນ຺ທິໂຍ ນາມ ປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ໂສ ມາຕາປິຕູນໍ ອນຸຣູໂປ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ໂນ ສງ຺ຆຸປຏ຺ຐາໂກ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ສມ຺ມຸຂເຄຫໂຕ ມາຕຸລຘີຕຣໍ ເຣວຕິໍ ນາມ ອາເນຕຸກາມາ ອເຫສຸໍ. ສາ ປນ ອສ຺ສທ຺ຘາ ອທານສີລາ, ນນ຺ທິໂຍ ຕໍ ນ ອິຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາ ເຣວຕິໍ ອາຫ – ‘‘ອມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ນິສຊ຺ຊນຏ຺ຐານໍ ອຸປລິມ຺ປິຕ຺ວາ ອາສນານິ ປຎ຺ຎາເປຫິ, ອາຘາຣເກ ຐເປຫິ, ຠິກ຺ຂູນໍ ອາຄຕກາເລ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຘມ຺ມກຣເຓນ ປານີຍໍ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕກາເລ ປຕ຺ເຕ ໂຘວ, ເອວໍ ເມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣາຘິຕາ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ. ສາ ຕຖາ ອກາສິ. ອຖ ນໍ ‘‘ໂອວາທກ຺ຂມາ ຊາຕາ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ເຕນ ສາຘູຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິເຕ ທິວສໍ ຐເປຕ຺ວາ ອາວາຫໍ ກຣິໍສຸ ¶ .

ອຖ ¶ ນໍ ນນ຺ທິໂຍ ອາຫ – ‘‘ສເຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ ມາຕາປິຕໂຣ ຈ ເມ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສສິ, ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ວສິຕຸໍ ລຠິສ຺ສສິ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຫີ’’ຕິ. ສາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ກຕິປາຫໍ ສທ຺ຘາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕາຣໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕີ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ເຕ ວິຊາຍິ. ນນ຺ທິຍສ຺ສາປິ ມາຕາປິຕໂຣ ກາລມກໍສຸ, ເຄເຫ ສພ຺ພິສ຺ສຣິຍໍ ຕສ຺ສາເຍວ ອໂຫສິ. ນນ຺ທິໂຍປິ ມາຕາປິຕູນໍ ກາລກິຣິຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຫາທານປຕິ ຫຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ກປຓທ຺ຘິກາທີນມ຺ປິ ເຄຫທ຺ວາເຣ ປາກວຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ອາວາສທາເນ ອານິສໍສໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອິສິປຕເນ ມຫາວິຫາເຣ ຈຕູຫິ ຄພ຺ເຠຫິ ປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ຈຕຸສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ມຎ຺ຈປີຐາທີນິ ອຕ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ຕໍ ອາວາສໍ ນິຍ຺ຍາເທນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ອທາສິ. ສຕ຺ຖຸ ຫຕ຺ເຖ ທກ຺ຂິໂຓທກປຕິຏ຺ຐາເນນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຕາວຕິໍສເທວໂລເກ ສພ຺ພທິສາສຸ ທ຺ວາທສໂຍຊນິໂກ ອຸທ຺ຘໍ ໂຍຊນສຕຸພ຺ເພໂຘ ສຕ຺ຕຣຕນມໂຍ ນາຣີຄຓສມ຺ປນ຺ໂນ ທິພ຺ພປາສາໂທ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉິ.

ອເຖກທິວເສ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ເທວຈາຣິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປາສາທສ຺ສ ອວິທູເຣ ຐິໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ອາຄເຕ ເທວປຸຕ຺ເຕ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກສ຺ເສໂສ ອຈ຺ຉຣາຄຓປຣິວຸໂຕ ທິພ຺ພປາສາໂທ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ເທວປຸຕ຺ຕາ ວິມານສາມິກໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເຍນ ນນ຺ທິເຍນ ນາມ ຄຫປຕິປຸຕ຺ເຕນ ອິສິປຕເນ ¶ ສຕ຺ຖຸ ວິຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ທິນ຺ໂນ, ຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ ເອຕໍ ວິມານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ¶ . ອຈ຺ຉຣາສງ຺ໂຆປິ ນໍ ທິສ຺ວາ ປາສາທໂຕ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ‘ນນ຺ທິຍສ຺ສ ປຣິຈາຣິກາ ຠວິສ຺ສາມາ’ຕິ ອິຘ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ຕໍ ປນ ອປສ຺ສນ຺ຕີ ອຕິວິຍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕມ຺ຫາ, ມຕ຺ຕິກປາຕິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປາຕິຄຫຓໍ ວິຍ ມນຸສ຺ສສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ຊຫິຕ຺ວາ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິຄຫຓໍ, ອິຘາຄມນຕ຺ຖາຍ ນໍ ວເທຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ເຖໂຣ ຕໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ມນຸສ຺ສໂລເກ ຐິຕານໍເຍວ ກຕກລ຺ຍາຓານໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ນນຸ ເຕ ເທວໂລເກ ນນ຺ທິຍສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິ ສາມໍ ທິຏ຺ຐາ, ກສ຺ມາ ມໍ ປຸຈ຺ຉສີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ, ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ກິໍ ນາເມຕໍ ກເຖສິ. ຍຖາ ຫິ ຈິຣປ຺ປວຸຏ຺ຐໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວາ ຠາຕຣໍ ວາ ວິປ຺ປວາສໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຄາມທ຺ວາເຣ ຐິໂຕ ໂກຈິເທວ ¶ ທິສ຺ວາ ເວເຄນ ເຄຫໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ອສຸໂກ ນາມ ອາຄໂຕ’ຕິ ອາໂຣເຈຍ຺ຍ, ອຖສ຺ສ ຎາຕກາ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ຐາ ເວເຄນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘ອາຄໂຕສິ, ຕາຕ, ອໂຣໂຄສິ, ຕາຕາ’ຕິ ຕໍ ອຠິນນ຺ເທຍ຺ຍຸໍ, ເອວເມວ ອິຘ ກຕກລ຺ຍາຓໍ ອິຕ຺ຖິໍ ວາ ປຸຣິສໍ ວາ ອິມໍ ໂລກໍ ຊຫິຕ຺ວາ ປຣໂລກໍ ຄຕໍ ທສວິຘໍ ທິພ຺ພປຓ຺ຓາກາຣໍ ອາທາຍ ‘ອຫໍ ປຸຣໂຕ ¶ , ອຫໍ ປຸຣໂຕ’ຕິ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ເທວຕາ ອຠິນນ຺ທນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ຈິຣປ຺ປວາສິໍ ປຸຣິສໍ, ທູຣໂຕ ໂສຕ຺ຖິມາຄຕໍ;

ຎາຕິມິຕ຺ຕາ ສຸຫຊ຺ຊາ ຈ, ອຠິນນ຺ທນ຺ຕິ ອາຄຕໍ.

‘‘ຕເຖວ ກຕປຸຎ຺ຎມ຺ປິ, ອສ຺ມາ ໂລກາ ປຣໍ ຄຕໍ;

ປຸຎ຺ຎານິ ປຏິຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ປິຍໍ ຎາຕີວ ອາຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈິຣປ຺ປວາສິນ຺ຕິ ຈິຣປ຺ປວຸຏ຺ຐໍ. ທູຣໂຕ ໂສຕ຺ຖິມາຄຕນ຺ຕິ ວຓິຊ຺ຊໍ ວາ ຣາຊໂປຣິສໍ ວາ ກຕ຺ວາ ລທ຺ຘລາຠໍ ນິປ຺ຜນ຺ນສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸປທ຺ທເວນ ທູຣຏ຺ຐານໂຕ ອາຄຕໍ. ຎາຕິມິຕ຺ຕາ ສຸຫຊ຺ຊາ ຈາຕິ ກຸລສມ຺ພນ຺ຘວເສນ ຎາຕີ ຈ ສນ຺ທິຏ຺ຐາທິຠາເວນ ມິຕ຺ຕາ ຈ ສຸຫທຍຠາເວນ ສຸຫຊ຺ຊາ ຈ. ອຠິນນ຺ທນ຺ຕິ ອາຄຕນ຺ຕິ ນໍ ທິສ຺ວາ ອາຄຕນ຺ຕິ ວຈນມຕ຺ເຕນ ວາ ອຎ຺ຊລິກຣຓມຕ຺ເຕນ ວາ ເຄຫສມ຺ປຕ຺ຕໍ ປນ ນານປ຺ປກາຣປຓ຺ຓາກາຣາຠິຫຣຓວເສນ ອຠິນນ຺ທນ຺ຕິ. ຕເຖວາຕິ ເຕເນວາກາເຣນ ກຕປຸຎ຺ຎມ຺ປິ ປຸຄ຺ຄລໍ ອິມສ຺ມາ ໂລກາ ປຣໂລກໍ ຄຕໍ ທິພ຺ພໍ ອາຍຸວຓ຺ຓສຸຂຍສອາຘິປເຕຍ຺ຍໍ, ທິພ຺ພໍ ຣູປສທ຺ທຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ອິມໍ ທສວິຘໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ອາທາຍ ມາຕາປິຕຸຏ຺ຐາເນ ຐິຕານິ ປຸຎ຺ຎານິ ອຠິນນ຺ທນ຺ຕານິ ¶ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ປິຍໍ ຎາຕີວາຕິ ອິຘໂລເກ ປິຍຎາຕກໍ ອາຄຕໍ ເສສຎາຕກາ ວິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ໂກຘໍ ¶ ¶ ¶ ຊເຫຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂຣຫິນິໍ ນາມ ຂຕ຺ຕິຍກຎ຺ຎໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິໍ ກິຣ ສມເຍ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ປຎ຺ຈສເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ອຄມາສິ. ອຖສ຺ສ ຎາຕກາ ‘‘ເຖໂຣ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມໍສຸ ຐເປຕ຺ວາ ໂຣຫິນິໍ ນາມ ເຖຣສ຺ສ ຠຄິນິໍ. ເຖໂຣ ຎາຕເກ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກຫໍ, ໂຣຫິນີ’’ຕິ? ‘‘ເຄເຫ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກສ຺ມາ ອິຘ ນາຄຕາ’’ຕິ? ‘‘ສຣີເຣ ຕສ຺ສາ ຉວິໂຣໂຄ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ລຊ຺ຊາຍ ນາຄຕາ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ປກ຺ໂກສຖ ນ’’ນ຺ຕິ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ປຏກຎ຺ຈຸກໍ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອາຄຕໍ ເອວມາຫ – ‘‘ໂຣຫິນິ, ກສ຺ມາ ນາຄຕາສີ’’ຕິ? ‘‘ສຣີເຣ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຉວິໂຣໂຄ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕສ຺ມາ ລຊ຺ຊາຍ ນາຄຕາມ຺ຫີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ເຕ ປຸຎ຺ຎໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ? ‘‘ກິໍ ກໂຣມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ອາສນສາລໍ ກາເຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ¶ ຄເຫຕ຺ວາ’’ຕິ? ‘‘ກິໍ ເຕ ປສາຘນຠຓ຺ຑກໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ມູລ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ທສສຫສ຺ສມູລໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອາສນສາລໍ ກາເຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ກາເຣສ຺ສຕີ’’ຕິ? ເຖໂຣ ສມີເປ ຐິຕຎາຕເກ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠາໂຣ ໂຫຕູ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ກິໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ? ‘‘ອຫມ຺ປິ ອິເຘວ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ເອຕິສ຺ສາ ທພ຺ພສມ຺ຠາເຣ ອາຫຣຖາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫຣິໍສຸ.

ເຖໂຣ ອາສນສາລໍ ສໍວິທຫນ຺ໂຕ ໂຣຫິນິໍ ອາຫ – ‘‘ທ຺ວິຠູມິກໍ ອາສນສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຸປຣິ ປທຣານໍ ທິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຫຏ຺ຐາສາລໍ ນິພທ຺ຘໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອາສນານິ ປຎ຺ຎາເປຫິ, ນິພທ຺ຘໍ ປານີຍຆເຏ ອຸປຏ຺ຐາເປຫີ’’ຕິ. ສາ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ປສາຘນຠຓ຺ຑກໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ທ຺ວິຠູມິກອາສນສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຸປຣິ ປທຣານໍ ທິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຫຏ຺ຐາສາລໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນາທີນິ ອກາສິ. ນິພທ຺ຘໍ ຠິກ຺ຂູ ນິສີທນ຺ຕິ. ອຖສ຺ສາ ອາສນສາລໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ຕິຍາວ ຉວິໂຣໂຄ ມິລາຍິ. ສາ ອາສນສາລາຍ ນິຏ຺ຐິຕາຍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາສນສາລໍ ປູເຣຕ຺ວາ ¶ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ¶ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ປຓີຕໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ‘‘ກສ຺ເສຕໍ ທານ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຠຄິນິຍາ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ໂຣຫິນິຍາ’’ຕິ. ‘‘ສາ ປນ ກຫ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເຄເຫ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ປກ຺ໂກສຖ ນ’’ນ຺ຕິ? ສາ ອາຄນ຺ຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ອນິຈ຺ຉມານມ຺ປິ ປກ຺ໂກສາເປສິເຍວ. ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຈ ປນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ¶ ນິສິນ຺ນໍ ອາຫ – ‘‘ໂຣຫິນິ, ກສ຺ມາ ນາຄມິຕ຺ຖາ’’ຕິ? ‘‘ສຣີເຣ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຉວິໂຣໂຄ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ລຊ຺ຊມານາ ນາຄຕາມ຺ຫີ’’ຕິ. ‘‘ຊານາສິ ປນ ກິໍ ເຕ ນິສ຺ສາຍ ເອສ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ? ‘‘ນ ຊານາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຕວ ໂກຘໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ເອໂສ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ກຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເຕນ ຫິ ສຸຓາຫີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສາ ສຕ຺ຖາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສີ ເອກິສ຺ສາ ຣຎ຺ໂຎ ນາຏກິຕ຺ຖິຍາ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ທຸກ຺ຂມສ຺ສາ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ມຫາກຈ຺ຉຸຜລານິ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ຕໍ ນາຏກິຕ຺ຖິໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ຍຖາ ສາ ນ ຊານາຕິ, ເອວມສ຺ສາ ສຍເນ ເຈວ ປາວາຣໂກຊວາທີນຎ຺ຈ ອນ຺ຕເຣສຸ ກຈ຺ຉຸຈຸຓ຺ຓານິ ຐປາເປສິ, ເກຬິໍ ກຸຣຸມານາ ວິຍ ຕສ຺ສາ ສຣີເຣປິ ໂອກິຣິ. ຕໍ ຂຓໍເຍວ ຕສ຺ສາ ສຣີຣໍ ອຸປ຺ປກ຺ກຸປ຺ປກ຺ກໍ ຄຓ຺ຑາຄຓ຺ຑຊາຕໍ ອໂຫສິ. ສາ ກຓ຺ຑຸວນ຺ຕີ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຍເນ ນິປຊ຺ຊິ, ຕຕ຺ຣາປິສ຺ສາ ກຈ຺ຉຸຈຸຓ຺ເຓຫິ ຂາທິຍມານາຍ ຂຣຕຣາ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕທາ ອຄ຺ຄມເຫສີ ໂຣຫິນີ ອໂຫສີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ, ‘‘ໂຣຫິນິ, ຕທາ ຕຍາເວຕໍ ກມ຺ມໍ ກຕໍ. ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກປິ ຫິ ໂກໂຘ ວາ ອິສ຺ສາ ວາ ກາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕຣູໂປ ເອວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

ອກິຎ຺ຈນໍ ນານຸປຕນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ໂກຘນ຺ຕິ ສພ຺ພາກາຣມ຺ປິ ໂກຘໍ ນວວິຘມ຺ປິ ມານໍ ຊເຫຍ຺ຍ. ສໍໂຍຊນນ຺ຕິ ກາມຣາຄສໍໂຍຊນາທິກໍ ທສວິຘມ຺ປິ ສພ຺ພສໍໂຍຊນໍ ອຕິກ຺ກເມຍ຺ຍ. ອສຊ຺ຊມານນ຺ຕິ ອລຄ຺ຄມານໍ. ໂຍ ຫິ ‘‘ມມ ຣູປໍ ມມ ເວທນາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ນາມຣູປໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ຠິຊ຺ຊມາເນ ໂສຈຕິ ວິຫຎ຺ຎຕິ ¶ , ອຍໍ ນາມຣູປສ຺ມິໍ ສຊ຺ຊຕິ ນາມ. ເອວໍ ອຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອວິຫຎ຺ຎນ຺ໂຕ ນ ສຊ຺ຊຕິ ນາມ. ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເອວໍ ອສຊ຺ຊມານໍ ຣາຄາທີນໍ ອຠາເວນ ອກິຎ຺ຈນໍ ¶ ທຸກ຺ຂາ ນາມ ນານຸປຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ. ໂຣຫິນີປິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐິຕາ, ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວສ຺ສາ ສຣີຣໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ອໂຫສິ.

ສາ ຕໂຕ ຈຸຕາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ຈຕຸນ຺ນໍ ເທວປຸຕ຺ຕານໍ ສີມນ຺ຕເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປາສາທິກາ ຣູປໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ອໂຫສິ. ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ເທວປຸຕ຺ຕາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນສິເນຫາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ມມ ສີມາຍ ອນ຺ໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ມມ ສີມາຍ ອນ຺ໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ ວິວທນ຺ຕາ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ເທວ, ອິມໍ ໂນ ນິສ຺ສາຍ ອຑ຺ໂຑ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕໍ ວິນິຈ຺ຉິນາຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສກ຺ໂກປິ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາວ ອຸປ຺ປນ຺ນສິເນໂຫ ຫຸຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ອິມາຍ ໂວ ທິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກຖໍ ຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປນ຺ນານີ’’ຕິ. ອເຖໂກ ອາຫ – ‘‘ມມ ຕາວ ອຸປ຺ປນ຺ນຈິຕ຺ຕໍ ສງ຺ຄາມເຠຣິ ວິຍ ສນ຺ນິສີທິຕຸໍ ນາສກ຺ຂີ’’ຕິ. ທຸຕິໂຍ ‘‘ມມ ຈິຕ຺ຕໍ ປພ຺ພຕນທີ ວິຍ ສີຆໍ ປວຕ຺ຕຕິເຍວາ’’ຕິ ¶ . ຕຕິໂຍ ‘‘ມມ ອິມິສ຺ສາ ທິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກກ຺ກຏສ຺ສ ວິຍ ອກ຺ຂີນິ ນິກ຺ຂມິໍສູ’’ຕິ. ຈຕຸຕ຺ໂຖ ‘‘ມມ ຈິຕ຺ຕໍ ເຈຕິເຍ ອຸສ຺ສາປິຕຘໂຊ ວິຍ ນິຈ຺ຈລໍ ຐາຕຸໍ ນາສກ຺ຂີ’’ຕິ. ອຖ ເນ ສກ຺ໂກ ອາຫ – ‘‘ຕາຕາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຕາວ ຈິຕ຺ຕານິ ປສຍ຺ຫຣູປານິ, ອຫໍ ປນ ອິມໍ ລຠນ຺ໂຕ ຊີວິສ຺ສາມິ, ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ເມ ມຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເທວປຸຕ຺ຕາ, ‘‘ມຫາຣາຊ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ມຣເຓນ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຕໍ ສກ຺ກສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ສາ ສກ຺ກສ຺ສ ປິຍາ ອໂຫສິ ມນາປາ. ‘‘ອສຸກກີຬໍ ນາມ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕຸໍ ນາສກ຺ຂີຕິ.

ໂຣຫິນີຂຕ຺ຕິຍກຎ຺ຎາວຕ຺ຖຸ ປຐມໍ.

ໂຍ ເວ ອຸປ຺ປຕິຕນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ອຄ຺ຄາຬເວ ເຈຕິເຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສຕ຺ຖາຣາ ¶ ຫິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ເສນາສເນ ອນຸຎ຺ຎາເຕ ຣາຊຄຫເສຏ຺ຐິອາທີຫິ ເສນາສເນສຸ ກຣິຍມາເນສຸ ເອໂກ ອາຬວິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕໂນ ເສນາສນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ມນາປຣຸກ຺ຂໍ ¶ ທິສ຺ວາ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ອາຣຠິ. ຕຕ຺ຖ ປນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ເອກາ ຕຣຸຓປຸຕ຺ຕາ ເທວຕາ ປຸຕ຺ຕໍ ອງ຺ເກນາທາຍ ຐິຕາ ຍາຈິ ‘‘ມາ ເມ, ສາມິ, ວິມານໍ ຉິນ຺ທິ, ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ ປຸຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ອນາວາສາ ວິຈຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ¶ ‘‘ອຫໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອີທິສໍ ຣຸກ຺ຂໍ ນ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ນາທິຍິ. ສາ ‘‘ອິມມ຺ປິ ຕາວ ທາຣກໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ໂອຣມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕໍ ຣຸກ຺ຂສາຂາຍ ຐເປສິ. ໂສປິ ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ຂິປິຕໍ ຜຣສຸໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ທາຣກສ຺ສ ພາຫຸໍ ຉິນ຺ທິ, ເທວຕາ ອຸປ຺ປນ຺ນພລວໂກຘາ ‘‘ປຫຣິຕ຺ວາ ນໍ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸໂຠ ຫຕ຺ເຖ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອວໍ ຕາວ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ສີລວາ. ສຈາຫໍ ອິມໍ ມາເຣສ຺ສາມິ, ນິຣຍຄາມິນີ ຠວິສ຺ສາມິ. ເສສເທວຕາປິ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ‘ອສຸກເທວຕາຍ ເອວໍ ນາມ ມາຣິໂຕ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ມໍ ປມາຓໍ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ມາເຣສ຺ສນ຺ຕິ. ອຍຎ຺ຈ ສສາມິໂກ ຠິກ຺ຂຸ, ສາມິກສ຺ເສວ ນໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕຫຕ຺ເຖ ອປເນຕ຺ວາ ໂຣທມານາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ ເທວເຕ’’ຕິ ອາຫ. ສາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເມ ສາວເກນ ອິທໍ ນາມ ກຕໍ, ອຫມ຺ປິ ນໍ ມາເຣຕຸກາມາ ຫຸຕ຺ວາ ອິທໍ ນາມ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອມາເຣຕ຺ວາວ ອິຘາຄຕາ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອາໂຣເຈສິ.

ສຕ຺ຖາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສາຘຸ, ¶ ສາຘຸ ເທວເຕ, ສາຘຸ ເຕ ກຕໍ ເອວໍ ອຸຄ຺ຄຕໍ ໂກປໍ ຠນ຺ຕໍ ຣຖໍ ວິຍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫມານາຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ໂຍ ເວ ອຸປ຺ປຕິຕໍ ໂກຘໍ, ຣຖໍ ຠນ຺ຕໍວ ວາຣເຍ;

ຕມຫໍ ສາຣຖິໍ ພ຺ຣູມິ, ຣສ຺ມິຄ຺ຄາໂຫ ອິຕໂຣ ຊໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຕິຕນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ. ຣຖໍ ຠນ຺ຕໍ ວາຕິ ຍຖາ ນາມ ເຉໂກ ສາຣຖິ ອຕິເວເຄນ ຘາວນ຺ຕໍ ຣຖໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຍຖິຈ຺ຉກໍ ຐເປຕິ, ເອວໍ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂກຘໍ ວາຣເຍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ຕມຫນ຺ຕິ ຕໍ ອຫໍ ສາຣຖິໍ ພ຺ຣູມິ. ອິຕໂຣ ຊໂນຕິ ອິຕໂຣ ປນ ຣາຊອຸປຣາຊາທີນໍ ຣຖສາຣຖິຊໂນ ຣສ຺ມິຄ຺ຄາໂຫ ນາມ ໂຫຕິ, ນ ອຸຕ຺ຕມສາຣຖີຕິ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ເທວຕາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ເທວຕາ ປນ ໂສຕາປນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາປິ ໂຣທມານາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ ເທວເຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ວິມານໍ ເມ ນຏ຺ຐໍ, ອິທານິ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ອລໍ ເທວເຕ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ອຫໍ ເຕ ວິມານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຊຕວເນ ຄນ຺ຘກຸຏິສມີເປ ປຸຣິມທິວເສ ຈຸຕເທວຕໍ ເອກໍ ຣຸກ຺ຂໍ ອປທິສນ຺ໂຕ ‘‘ອມຸກສ຺ມິໍ ໂອກາເສ ຣຸກ຺ໂຂ ວິວິຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ຖ ອຸປຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຕຕ຺ຖ ¶ ອຸປຄຎ຺ຉິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ພຸທ຺ຘທຕ຺ຕິຍໍ ອິມິສ຺ສາ ວິມານ’’ນ຺ຕິ ມເຫສກ຺ຂເທວຕາປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ¶ ຕໍ ຈາເລຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ອຕ຺ຖຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠູຕຄາມສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎາເປສີຕິ.

ອກ຺ໂກເຘນ ຊິເນ ໂກຘນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ເຄເຫ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ອຸຕ຺ຕຣໍ ອຸປາສິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕຕ຺ຣາຍມນຸປຸພ຺ພີ ກຖາ – ຣາຊຄເຫ ກິຣ ສຸມນເສຏ຺ຐິໍ ນິສ຺ສາຍ ປຸຓ຺ໂຓ ນາມ ທລິທ຺ໂທ ຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ຊີວຕິ. ຕສ຺ສ ຠຣິຍາ ຈ ອຸຕ຺ຕຣາ ນາມ ຘີຕາ ຈາຕິ ທ຺ເວເຍວ ເຄຫມານຸສກາ. ອເຖກທິວສໍ ‘‘ສຕ຺ຕາຫໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຣາຊຄເຫ ໂຆສນໍ ກຣິໍສຸ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸມນເສຏ຺ຐິ ປາໂຕວ ອາຄຕໍ ປຸຓ຺ຓໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ, ອມ຺ຫາກໍ ປຣິຊໂນ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬິຕຸກາໂມ, ຕ຺ວໍ ກິໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬິສ຺ສສິ, ອຸທາຫຸ ຠຕິໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສາມິ, ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ນາມ ສຘນານໍ ໂຫຕິ, ມມ ປນ ເຄເຫ ສ຺ວາຕນາຍ ຍາຄຸຕຓ຺ຑຸລມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ກິໍ ເມ ນກ຺ຂຕ຺ເຕນ, ໂຄເຓ ລຠນ຺ໂຕ ກສິຕຸໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ໂຄເຓ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ. ໂສ ພລວໂຄເຓ ຈ ນງ຺ຄລຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ, ‘‘ຠທ຺ເທ, ນາຄຣາ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬນ຺ຕິ, ອຫໍ ທລິທ຺ທຕາຍ ຠຕິໍ ກາຕຸໍ ຄມິສ຺ສາມິ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕາວ ອຊ຺ຊ ທ຺ວິຄຸຓໍ ¶ ນິວາປໍ ປຈິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ອາຫເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ຠຣິຍໍ ວຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕໍ ອຄມາສິ.

ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ ¶ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິໂຣຘສມາປນ຺ໂນ ຕໍ ທິວສໍ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຊ຺ຊ ມຍາ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ປຸຓ຺ຓໍ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓຊາລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ຐໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສທ຺ໂຘ ນຸ ໂຂ ເອສ, ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ ວາ ເມ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ສທ຺ຘຠາວຎ຺ຈ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ຖຠາວຎ຺ຈ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຈສ຺ສ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິລາຠຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຕສ຺ສ ກສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາວາຏຕີເຣ ເອກໍ ຄຸມ຺ພໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ.

ປຸຓ຺ໂຓ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາວ ກສິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ທນ຺ຕກຏ຺ເຐນ ອຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ກປ຺ປິຍໍ ກຕ຺ວາ ອທາສິ. ອຖສ຺ສ ເຖໂຣ ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຣິສ຺ສາວນຎ຺ຈ ນີຫຣິຕ຺ວາ ¶ ອທາສິ. ໂສ ‘‘ປານີເຍນ ອຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໍ ອາທາຍ ປານີຍໍ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ອທາສິ. ເຖໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ປເຣສໍ ປຈ຺ຉິມເຄເຫ ວສຕິ. ສຈສ຺ສ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ຄມິສ຺ສາມິ, ອິມສ຺ສ ຠຣິຍາ ມໍ ທຏ຺ຐຸໍ ນ ລຠິສ຺ສຕິ. ຍາວສ຺ສາ ຠຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຕາວ ອິເຘວ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ໂຖກໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄາຣຸຬ຺ຫຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນຄຣາຠິມຸໂຂ ປາຍາສິ.

ສາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອປ຺ເປກທາຫໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມ ສຕິ ¶ ອຍ຺ຍໍ ນ ປສ຺ສາມິ, ອປ຺ເປກທາ ເມ ອຍ຺ຍໍ ປສ຺ສນ຺ຕິຍາ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ນ ໂຫຕິ. ອຊ຺ຊ ປນ ເມ ອຍ຺ໂຍ ຈ ທິຏ຺ໂຐ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ຈາຍໍ ອຕ຺ຖິ, ກຣິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ເມ ສງ຺ຄຫ’’ນ຺ຕິ. ສາ ຠຕ຺ຕຠາຊນໍ ໂອໂຣເປຕ຺ວາ ເຖຣໍ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິທໍ ລູຂໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາຕິ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທາສສ຺ສ ໂວ ສງ຺ຄຫໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ປຕ຺ຕໍ ອຸປນາເມຕ຺ວາ ຕາຍ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ຠາຊນໍ ຘາເຣຕ຺ວາ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ຕໂຕ ຠຕ຺ຕໍ ທທມານາຍ ອຸປຑ຺ຒຠຕ຺ເຕ ທິນ຺ເນ ‘‘ອລ’’ນ຺ຕິ ຫຕ຺ເຖນ ປຕ຺ຕໍ ປິທຫິ. ສາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອໂກວ ປຏິວິໂສ, ນ ສກ຺ກາ ທ຺ວິຘາ ກາຕຸໍ. ຕຸມ຺ຫາກໍ ທາສສ຺ສ ອິຘໂລກສງ຺ຄຫໍ ອກຕ຺ວາ ປຣໂລກສງ຺ຄຫໍ ກໂຣຖ, ນິຣວເສສເມວ ທາຕຸກາມມ຺ຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສພ຺ພເມວ ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສ຺ເສວ ຠາຄີ ອສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ອກາສິ. ເຖໂຣ ‘‘ເອວໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຐິຕໂກວ ອນຸໂມທນໍ ກຣິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ອຸທກຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈມກາສິ. ສາປິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕຓ຺ຑຸເລ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ປຈິ. ປຸຓ຺ໂຓປິ ອຑ຺ຒກຣີສມຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ກສິຕ຺ວາ ຊິຆຈ຺ຉໍ ສຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ໂຄເຓ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເອກຣຸກ຺ຂຈ຺ຉາຍໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ນິສີທິ.

ອຖສ຺ສ ¶ ຠຣິຍາ ຠຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉມານາ ຕໍ ທິສ຺ວາວ ‘‘ເອສ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ປີຬິໂຕ ມໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນ. ສເຈ ມໍ ¶ ‘ອຕິວິຍ ເຊ ຈິຣາຍີ’ຕິ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປໂຕທລຏ຺ຐິຍາ ມໍ ປຫຣິສ຺ສຕິ, ມຍາ ກຕກມ຺ມໍ ນິຣຕ຺ຖກໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ປຏິກຈ຺ເຈວສ຺ສ ອາໂຣເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ສາມິ, ອຊ຺ເຊກທິວສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຫິ, ມາ ມຍາ ກຕກມ຺ມໍ ນິຣຕ຺ຖກໍ ກຣິ. ອຫຎ຺ຫິ ປາໂຕວ ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣນ຺ຕີ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຘມ຺ມເສນາປຕິໍ ທິສ຺ວາ ຕວ ຠຕ຺ຕໍ ຕສ຺ສ ທຕ຺ວາ ປຸນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ປຈິຕ຺ວາ ອາຄຕາ, ປສາເທຫິ, ສາມິ, ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ກິໍ ວເທສິ, ຠທ຺ເທ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຸນ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ຠທ຺ເທ, ສາຘຸ ວຕ ເຕ ກຕໍ ມມ ຠຕ຺ຕໍ ອຍ຺ຍສ຺ສ ທທມານາຍ, ມຍາປິສ຺ສ ອຊ຺ຊ ປາໂຕວ ທນ຺ຕກຏ຺ຐຎ຺ຈ ມຸໂຂທກຎ຺ຈ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ປສນ຺ນມານໂສ ຕໍ ວຈນໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸສ຺ສຸເຣ ລທ຺ຘຠຕ຺ຕຕາຍ ກິລນ຺ຕກາໂຍ ຕສ຺ສາ ອງ຺ເກ ສີສໍ ກຕ຺ວາ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິ.

ອຖສ຺ສ ¶ ປາໂຕວ ກສິຕຏ຺ຐານໍ ປໍສຸຈຸຓ຺ຓໍ ອຸປາທາຍ ສພ຺ພໍ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓໍ ກຓິກາຣປຸປ຺ຜຣາສິ ວິຍ ໂສຠມານໍ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ປພຸທ຺ໂຘ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຠຣິຍໍ ອາຫ – ‘‘ຠທ຺ເທ, ເອຕໍ ກສິຕຏ຺ຐານໍ ສພ຺ພໍ ມມ ສຸວຓ຺ຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເມ ອຕິອຸສ຺ສຸເຣ ລທ຺ຘຠຕ຺ຕຕາຍ ອກ຺ຂີນິ ຠມນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາມິ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ເອວເມວ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ. ໂສ ອຸຏ຺ຐາຍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກປິຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນງ຺ຄລສີເສ ປຫຣິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ¶ ‘‘ອໂຫ ອຍ຺ຍສ຺ສ ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ ເມ ທິນ຺ນທາເນນ ອຊ຺ເຊວ ວິປາໂກ ທສ຺ສິໂຕ, ນ ໂຂ ປນ ສກ຺ກາ ເອຕ຺ຕກໍ ຘນໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຠຣິຍາຍ ອາຠຕໍ ຠຕ຺ຕປາຕິໍ ສຸວຓ຺ຓສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ຣາຊກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ກໂຕກາໂສ ປວິສິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ຕາຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ເທວ, ອຊ຺ຊ ມຍາ ກສິຕຏ຺ຐານໍ ສພ຺ພໍ ສຸວຓ຺ຓຠຣິຕເມວ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕໍ, ອິທໍ ສຸວຓ຺ຓໍ ອາຫຣາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂກສິ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ປຸຓ຺ໂຓ ນາມ ອຫ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ເຕ ອຊ຺ຊ ກຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ ເມ ອຊ຺ຊ ປາໂຕວ ທນ຺ຕກຏ຺ຐຎ຺ຈ ມຸໂຂທກຎ຺ຈ ທິນ຺ນໍ, ຠຣິຍາຍປິ ເມ ມຍ຺ຫໍ ອາຫຣຓຠຕ຺ຕໍ ຕສ຺ເສວ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ‘‘ອຊ຺ເຊວ ກິຣ, ໂຠ, ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ ທິນ຺ນທາເນນ ວິປາໂກ ທສ຺ສິໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ, ກິໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ພຫູນິ ສກຏສຫສ຺ສານິ ປຫິຓິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓໍ ອາຫຣາເປຖາ’’ຕິ. ຣາຊາ ສກຏານິ ປຫິຓິ. ຣາຊປຸຣິເສສຸ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕສຸ ຄຫິຕຄຫິຕໍ ມຕ຺ຕິກາວ ໂຫຕິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ກິນ຺ຕິ ¶ ວຕ຺ວາ ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ. ປຸຏ຺ຐາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ນ ມຍ຺ຫໍ, ຕາຕາ, ສນ຺ຕກໍ, ຄຈ຺ຉຖ ‘‘ປຸຓ຺ຓສ຺ສ ສນ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ¶ ວຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຖາຕິ. ເຕ ຕຖາ ກຣິໍສຸ, ຄຫິຕຄຫິຕໍ ສຸວຓ຺ຓເມວ ອໂຫສິ. ສພ຺ພມ຺ປິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຣາຊງ຺ຄເຓ ຣາສິມກໍສຸ, ອສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພໂຘ ຣາສິ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ນາຄເຣ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ນຄເຣ ອຕ຺ຖິ ກສ຺ສຈິ ເອຕ຺ຕກໍ ສຸວຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນສ຺ສ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ? ‘‘ເສຏ຺ຐິຉຕ຺ຕໍ, ເທວາ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ພາຫຸຘນເສຏ຺ຐິ ນາມ ໂຫຕູ’’ຕິ ມຫນ຺ເຕນ ໂຠເຄນ ສທ຺ຘິໍ ຕສ຺ສ ເສຏ຺ຐິຉຕ຺ຕມທາສິ. ອຖ ນໍ ໂສ ອາຫ – ‘‘ມຍໍ, ເທວ, ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ປຣກຸເລ ວສິມ຺ຫາ, ວສນຏ຺ຐານໍ ໂນ ເທຖາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ປສ຺ສ, ເອສ ຄຸມ຺ໂພ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອຕໍ ຫຣາເປຕ຺ວາ ເຄຫໍ ກາເຣຫີ’’ຕິ ປຸຣາຓເສຏ຺ຐິສ຺ສ ເຄຫຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ກຕິປາເຫເນວ ເຄຫໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ເຄຫປ຺ປເວສນມງ຺ຄລຎ຺ຈ ຉຕ຺ຕມງ຺ຄລຎ຺ຈ ເອກໂຕວ ກໂຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ອທາສິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອນຸປຸພ຺ພິໍ ກຖໍ ກເຖສິ. ຘມ຺ມກຖາວສາເນ ປຸຓ຺ຓເສຏ຺ຐິ ຈ ຠຣິຍາ ຈສ຺ສ ຘີຕາ ຈ ອຸຕ຺ຕຣາຕິ ຕໂຍ ຊນາ ໂສຕາປນ຺ນາ ອເຫສຸໍ.

ອປຣຠາເຄ ¶ ຣາຊຄຫເສຏ຺ຐິ ປຸຓ຺ຓເສຏ຺ຐິໂນ ຘີຕຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວາເຣສິ. ໂສ ‘‘ນາຫໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ມາ ເອວໍ ກໂຣຕຸ, ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອມ຺ເຫ ນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ເຕເນວ ¶ ເຕ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ລທ຺ຘາ, ເທຕຸ ເມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘີຕຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ໂສ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ, ມມ ຘີຕາ ຕີຫິ ຣຕເນຫິ ວິນາ ວຕ຺ຕິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເນວສ຺ສ ຘີຕຣໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ພຫູ ເສຏ຺ຐິຄຓາທໂຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ‘‘ມາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາສໍ ຠິນ຺ທິ, ເທຫິສ຺ສ ຘີຕຣ’’ນ຺ຕິ ຍາຈິໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອາສາຬ຺ຫິປຸຓ຺ຓມາຍໍ ຘີຕຣໍ ອທາສິ. ສາ ປຕິກຸລໍ ຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠິກ຺ຂຸໍ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ທານໍ ວາ ທາຕຸໍ ຘມ຺ມໍ ວາ ໂສຕຸໍ ນາລຕ຺ຖ. ເອວໍ ອຑ຺ຒຕິເຍສຸ ມາເສສຸ ວີຕິວຕ຺ເຕສຸ ສນ຺ຕິເກ ຐິຕໍ ປຣິຈາຣິກໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອິທານິ ກິຕ຺ຕກໍ ອນ຺ໂຕວສ຺ສສ຺ສ ອວສິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຑ຺ຒມາໂສ, ອຍ຺ເຍ’’ຕິ. ສາ ປິຕຸ ສາສນໍ ປຫິຓິ ‘‘ກສ຺ມາ ມໍ ເອວຣູເປ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ປກ຺ຂິປິໍສຸ, ວຣໍ ເມ ລກ຺ຂຓາຫຕໍ ກຕ຺ວາ ¶ ປເຣສໍ ທາສິໍ ສາເວຕຸໍ. ເອວຣູປສ຺ສ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກຸລສ຺ສ ທາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ອາຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠິກ຺ຂຸທສ຺ສນາທີສຸ ເອກມ຺ປິ ປຸຎ຺ຎໍ ກາຕຸໍ ນ ລຠາມີ’’ຕິ.

ອຖສ຺ສາ ປິຕາ ‘‘ທຸກ຺ຂິຕາ ວຕ ເມ ຘີຕາ’’ຕິ ອນຕ຺ຕມນຕໍ ປເວເທຕ຺ວາ ປຎ຺ຈທສ ກຫາປຓສຫສ຺ສານິ ເປເສສິ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ນຄເຣ ສິຣິມາ ນາມ ຄຓິກາ ອຕ຺ຖິ, ເທວສິກໍ ສຫສ຺ສໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອິເມຫິ ກຫາປເຓຫິ ຕໍ ອາເນຕ຺ວາ ສາມິກສ຺ສ ປາທປຣິຈາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ສຍໍ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣຕູ’’ຕິ ¶ . ສາ ສິຣິມໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຫາຍິເກ ອິເມ ກຫາປເຓ ຄເຫຕ຺ວາ ອິມໍ ອຑ຺ຒມາສໍ ຕວ ສຫາຍກໍ ປຣິຈຣາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິ. ສາ ຕໍ ອາທາຍ ສາມິກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕນ ສິຣິມໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ສາມິ, ອິມໍ ອຑ຺ຒມາສໍ ມມ ສຫາຍິກາ ຕຸມ຺ເຫ ປຣິຈຣຕຸ, ອຫໍ ປນ ອິມໍ ອຑ຺ຒມາສໍ ທານຎ຺ເຈວ ທາຕຸກາມາ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ໂສຕຸກາມາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕໍ ອຠິຣູປໍ ອິຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນສິເນໂຫ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ.

ອຸຕ຺ຕຣາປິ ໂຂ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ອຑ຺ຒມາສໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອິເຘວ ຠິກ຺ຂາ ຄເຫຕພ຺ພາ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ມຫາປວາຣຓາ, ຕາວ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ໂສຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐມານສາ ‘‘ເອວໍ ຍາຄຸໍ ປຈຖ, ເອວໍ ປູເວ ປຈຖາ’’ຕິ ມຫານເສ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ສໍວິທຫນ຺ຕີ ວິຈຣຕິ. ອຖສ຺ສາ ສາມິໂກ ‘‘ສ຺ເວ ປວາຣຓາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຫານສາຠິມຸໂຂ ວາຕປາເນ ຐຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ກໂຣນ຺ຕີ ສາ ອນ຺ຘພາລາ ວິຈຣຕີ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ເສຏ຺ຐີຘີຕຣໍ ເສທກິລິນ຺ນໍ ຉາຣິກາຍ ໂອກິຓ຺ຓໍ ອງ຺ຄາຣມສິມກ຺ຂິຕໍ ຕຖາ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ວິຈຣມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ອນ຺ຘພາລາ ເອວຣູເປ ຐາເນ ອິມໍ ສິຣິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ¶ ນານຸຠວຕິ, ‘ມຸຓ຺ຑກສມເຓ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’ຕິ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ວິຈຣຕີ’’ຕິ ຫສິຕ຺ວາ ອປຄຎ຺ຉິ.

ຕສ຺ມິໍ ອປຄເຕ ¶ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐິຕາ ສິຣິມາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເອສ ຫສີ’’ຕິ ເຕເນວ ວາຕປາເນນ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ອຸຕ຺ຕຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອິມິນາ ຫສິຕໍ, ອທ຺ຘາ ອິມສ຺ສ ເອຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຖໂວ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ສາ ກິຣ ອຑ຺ຒມາສໍ ຕສ຺ມິໍ ເຄເຫ ພາຫິຣກອິຕ຺ຖີ ຫຸຕ຺ວາ ວສມານາປິ ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວມານາ ອຕ຺ຕໂນ ພາຫິຣກອິຕ຺ຖິຠາວໍ ອຊານິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຆຣສາມິນີ’’ຕິ ສຎ຺ຎມກາສິ. ສາ ¶ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ທຸກ຺ຂມສ຺ສາ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມີ’’ຕິ ປາສາທາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ມຫານສໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປູວປຈນຏ຺ຐາເນ ປກ຺ກຸຖິຕໍ ສປ຺ປິໍ ກຏຈ຺ຉຸນາ ອາທາຍ ອຸຕ຺ຕຣາຠິມຸຂໍ ປາຍາສິ. ອຸຕ຺ຕຣາ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມມ ສຫາຍິກາຍ ມຍ຺ຫໍ ອຸປກາໂຣ ກໂຕ, ຈກ຺ກວາຬໍ ອຕິສມ຺ພາຘໍ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລໂກ ອຕິນີຈໂກ, ມມ ສຫາຍິກາຍ ຄຸໂຓວ ມຫນ຺ໂຕ. ອຫຎ຺ຫິ ເອຕໍ ນິສ຺ສາຍ ທານຎ຺ຈ ທາຕຸໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ໂສຕຸໍ ລຠິໍ. ສເຈ ມມ ເອຕິສ຺ສາ ອຸປຣິ ໂກໂປ ອຕ຺ຖິ, ອິທໍ ສປ຺ປິ ມໍ ທຫຕຸ. ສເຈ ນຕ຺ຖິ, ມາ ທຫຕູ’’ຕິ ຕໍ ເມຕ຺ຕາຍ ຜຣິ. ຕາຍ ຕສ຺ສາ ມຕ຺ຖເກ ອາສິຕ຺ຕໍ ປກ຺ກຸຖິຕສປ຺ປິ ສີຕຸທກໍ ວິຍ ອໂຫສິ.

ອຖ ນໍ ‘‘ອິທໍ ສີຕລໍ ¶ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ກຏຈ຺ຉຸໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອາທາຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທາສິໂຍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອເປຫິ ທຸພ຺ພິນີເຕ, ນ ຕ຺ວໍ ອມ຺ຫາກໍ ອຍ຺ຍາຍ ປກ຺ກຸຖິຕໍ ສປ຺ປິໍ ອາສິຎ຺ຈິຕຸໍ ອນຸຈ຺ຉວິກາ’’ຕິ ສນ຺ຕຊ຺ເຊນ຺ຕິໂຍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ອຸຏ຺ຐາຍ ຫຕ຺ເຖຫິ ຈ ປາເທຫິ ຈ ໂປເຖຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປາເຕສຸໍ. ອຸຕ຺ຕຣາ ວາເຣນ຺ຕີປິ ວາເຣຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອຖສ຺ສາ ອຸປຣິ ຐິຕາ ສພ຺ພາ ທາສິໂຍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ‘‘ກິສ຺ສ ເຕ ເອວຣູປໍ ຠາຣິຍໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ສິຣິມໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ອຸຓ຺ໂຫທເກນ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ສຕປາກເຕເລນ ອພ຺ຠຎ຺ຊິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສາ ອຕ຺ຕໂນ ພາຫິຣກິຕ຺ຖິຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍາ ຠາຣິຍໍ ກມ຺ມໍ ກຕໍ ສາມິກສ຺ສ ຫສນມຕ຺ຕກາຣຓາ ອິມິສ຺ສາ ອຸປຣິ ປກ຺ກຸຖິຕໍ ສປ຺ປິໍ ອາສິຎ຺ຈນ຺ຕິຍາ, ອຍໍ ‘ຄຓ຺ຫຖ ນ’ນ຺ຕິ ທາສິໂຍ ນ ອາຓາເປສິ. ມໍ ວິເຫຐນກາເລປິ ສພ຺ພທາສິໂຍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ກຕ຺ຕພ຺ພເມວ ອກາສິ. ສຈາຫໍ ອິມໍ ນ ຂມາເປສ຺ສາມິ, ມຸທ຺ຘາ ເມ ສຕ຺ຕຘາ ຜເລຍ຺ຍາ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ, ‘‘ອຍ຺ເຍ, ຂມາຫິ ເມ’’ຕິ ອາຫ. ອຫໍ ສປິຕິກາ ຘີຕາ, ປິຕຣິ ຂມນ຺ເຕ ຂມາມີຕິ. ໂຫຕຸ, ອຍ຺ເຍ, ປິຕຣໍ ເຕ ¶ ປຸຓ຺ຓເສຏ຺ຐິໍ ຂມາເປສ຺ສາມີຕິ. ປຸຓ຺ໂຓ ມມ ວຏ຺ຏຊນກປິຕາ, ວິວຏ຺ຏຊນເກ ປິຕຣິ ຂມນ຺ເຕ ປນາຫໍ ຂມິສ຺ສາມີຕິ. ໂກ ປນ ເຕ ວິວຏ຺ຏຊນກປິຕາຕິ? ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ. ມຍ຺ຫໍ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາໂສ ນຕ຺ຖີຕິ. ອຫໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ສຕ຺ຖາ ສ຺ເວ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອາທາຍ ອິຘາຄມິສ຺ສຕິ, ຕ຺ວໍ ຍຖາລທ຺ຘໍ ສກ຺ກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິເຘວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຂມາເປຫີຕິ. ສາ ‘‘ສາຘຸ, ອຍ຺ເຍ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕໂນ ¶ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕາ ປຣິວາຣິຕ຺ຖິໂຍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ນານາວິຘານິ ຂາທນີຍານິ ເຈວ ສູເປຍ຺ຍານິ ຈ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ອາທາຍ ¶ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ເຄຫໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸໍ ອວິສຫນ຺ຕີ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣາວ ສໍວິທຫິ. ສິຣິມາປິ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ສທ຺ຘິໍ ປຣິວາເຣນ ສຕ຺ຖຸ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິ.

ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ໂກ ເຕ ອປຣາໂຘ’’ຕິ? ຠນ຺ເຕ, ມຍາ ຫິຍ຺ໂຍ ອິທໍ ນາມ ກຕໍ, ອຖ ເມ ສຫາຍິກາ ມໍ ວິເຫຐຍມານາ ທາສິໂຍ ນິວາເຣຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ອຸປກາຣເມວ ອກາສິ. ສາຫໍ ອິມິສ຺ສາ ຄຸຓໍ ຊານິຕ຺ວາ ອິມໍ ຂມາເປສິໍ, ອຖ ມໍ ເອສາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫສຸ ຂມນ຺ເຕສຸ ຂມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ເອວໍ ກິຣ ອຸຕ຺ຕເຣ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສີເສ ເມ ສຫາຍິກາຍ ປກ຺ກຸຖິຕສປ຺ປິ ອາສິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ‘‘ຕຍາ ກິໍ ຈິນ຺ຕິຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຈກ຺ກວາຬໍ ¶ ອຕິສມ຺ພາຘໍ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລໂກ ອຕິນີຈໂກ, ມມ ສຫາຍິກາຍ ຄຸໂຓວ ມຫນ຺ໂຕ. ອຫຎ຺ຫິ ເອຕໍ ນິສ຺ສາຍ ທານຎ຺ຈ ທາຕຸໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ໂສຕຸໍ ອລຕ຺ຖໍ, ສເຈ ເມ ອິມິສ຺ສາ ອຸປຣິ ໂກໂປ ອຕ຺ຖິ, ອິທໍ ມໍ ທຫຕຸ. ໂນ ເຈ, ມາ ທຫຕູ’’ຕິ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອິມໍ ເມຕ຺ຕາຍ ຜຣິໍ, ຠນ຺ເຕຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ອຸຕ຺ຕເຣ, ເອວໍ ໂກຘໍ ຊິນິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ໂກໂຘ ຫິ ນາມ ອກ຺ໂກເຘນ, ອກ຺ໂກສກປຣິຠາສໂກ ອນກ຺ໂກສນ຺ເຕນ ອປຣິຠາສນ຺ເຕນ, ຖທ຺ຘມຈ຺ຉຣີ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກສ຺ສ ທາເນນ, ມຸສາວາທີ ສຈ຺ຈວຈເນນ ຊິນິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອກ຺ໂກເຘນ ຊິເນ ໂກຘໍ, ອສາຘຸໍ ສາຘຸນາ ຊິເນ;

ຊິເນ ກທຣິຍໍ ທາເນນ, ສຈ຺ເຈນາລິກວາທິນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອກ຺ໂກເຘນາຕິ ໂກຘໂນ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ອກ຺ໂກເຘນ ຫຸຕ຺ວາ ຊິນິຕພ຺ໂພ. ອສາຘຸນ຺ຕິ ອຠທ຺ທໂກ ຠທ຺ທເກນ ຫຸຕ຺ວາ ຊິນິຕພ຺ໂພ. ກທຣິຍນ຺ຕິ ຖທ຺ຘມຈ຺ຉຣີ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກສ຺ສ ຈາຄຈິຕ຺ເຕນ ຊິນິຕພ຺ໂພ. ອລິກວາທີ ສຈ຺ຈວຈເນນ ¶ ຊິນິຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ – ‘‘ອກ຺ໂກເຘນ ຊິເນ ໂກຘໍ…ເປ… ສຈ຺ເຈນາລິກວາທິນ’’ນ຺ຕິ.

ເທສນາວສາເນ ສິຣິມາ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈສຕາຫິ ອິຕ຺ຖີຫິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫີຕິ.

໔. ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣປຎ຺ຫວຕ຺ຖຸ

ສຈ຺ຈໍ ¶ ¶ ຠເຓຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປຎ຺ຫໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ເຖໂຣ ເທວຈາຣິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມເຫສກ຺ຂາຍ ເທວຕາຍ ວິມານທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ເອວມາຫ – ‘‘ເທວເຕ ມຫຕີ ເຕ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ກິໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອິມໍ ອລຕ຺ຖາ’’ຕິ? ‘‘ມາ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. ເທວຕາ ກິຣ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຕ຺ຕກມ຺ເມນ ລຊ຺ຊມານາ ເອວໍ ວທຕິ. ສາ ປນ ເຖເຣນ ‘‘ກເຖຫິເຍວາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມານາ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍາ ເນວ ທານໍ ທິນ຺ນໍ, ນ ປູຊາ ກຕາ, ນ ຘມ຺ໂມ ສຸໂຕ, ເກວລໍ ສຈ຺ຈມຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂິຕ’’ນ຺ຕິ. ເຖໂຣ ອຎ຺ຎານິ ວິມານທ຺ວາຣານິ ¶ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຄຕາຄຕາ ອປຣາປິ ເທວຘີຕໂຣ ປຸຈ຺ຉິ. ຕາສຸປິ ຕເຖວ ນິຄຸຫິຕ຺ວາ ເຖຣໍ ປຏິພາຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີສຸ ເອກາ ຕາວ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍາ ເນວ ທານາທີສຸ ກຕໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ອຫໍ ປນ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາເລ ປຣສ຺ສ ທາສີ ອໂຫສິໍ, ຕສ຺ສາ ເມ ສາມິໂກ ອຕິວິຍ ຈຓ຺ໂຑ ຜຣຸໂສ, ຄຫິຕຄ຺ຄຫິເຕເນວ ກຏ຺ເຐນ ວາ ກລິງ຺ຄເຣນ ວາ ສີສໍ ຠິນ຺ທຕິ. ສາຫໍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ໂກເປ ‘ເອສ ຕວ ສາມິໂກ ລກ຺ຂຓາຫຕໍ ວາ ກາຕຸໍ ນາສາທີນິ ວາ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ອິສ຺ສໂຣ, ມາ ກຸຊ຺ຌີ’ຕິ ອຕ຺ຕານເມວ ປຣິຠາເສຕ຺ວາ ໂກປໍ ນາມ ນ ອກາສິໍ, ເຕນ ເມ ອຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ລທ຺ຘາ’’ຕິ. ອປຣາ ອາຫ – ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຸຈ຺ຉຸເຂຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂມານາ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸຈ຺ຉຸຍຏ຺ຐິໍ ອທາສິໍ’’. ອປຣາ ເອກໍ ຕິມ຺ພຣຸສກໍ ອທາສິໍ. ອປຣາ ເອກໍ ເອຬາລຸກໍ ອທາສິໍ. ອປຣາ ເອກໍ ຜາຣຸສກໍ ¶ ອທາສິໍ. ອປຣາ ເອກໍ ມູລມຸຏ຺ຐິໍ. ອປຣາ ‘‘ນິມ຺ພມຸຏ຺ຐິ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຕ຺ຕນາ ອຕ຺ຕນາ ກຕໍ ປຣິຕ຺ຕທານໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ອມ຺ເຫຫິ ອຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ລທ຺ຘາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ.

ເຖໂຣ ຕາຫິ ກຕກມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ສກ຺ກາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ສຈ຺ຈກຖນມຕ຺ເຕນ, ໂກປນິພ຺ພາປນມຕ຺ເຕນ, ອຕິປຣິຕ຺ຕເກນ ຕິມ຺ພຣຸສກາທິທານມຕ຺ເຕນ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ລທ຺ຘຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກສ຺ມາ ມໍ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ປຸຈ຺ຉສິ, ນນຸ ເຕ ເທວຕາຫິ ອຍໍ ອຕ຺ໂຖ ກຖິໂຕ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ລພ຺ຠຕິ ມຎ຺ເຎ ເອຕ຺ຕເກນ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ສຈ຺ຈມຕ຺ຕໍ ກເຖຕ຺ວາປິ ໂກປມຕ຺ຕໍ ຊຫິຕ຺ວາປິ ປຣິຕ຺ຕກໍ ທານໍ ທຕ຺ວາປິ ເທວໂລກໍ ຄຈ຺ຉຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ສຈ຺ຈໍ ¶ ¶ ຠເຓ ນ ກຸຊ຺ເຌຍ຺ຍ, ທຊ຺ຊາ ອປ຺ປມ຺ປິ ຍາຈິໂຕ;

ເອເຕຫິ ຕີຫິ ຐາເນຫິ, ຄຈ຺ເຉ ເທວານ ສນ຺ຕິເກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຈ຺ຈໍ ຠເຓຕິ ສຈ຺ຈໍ ທີເປຍ຺ຍ ໂວຫເຣຍ຺ຍ, ສຈ຺ເຈ ປຕິຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ກຸຊ຺ເຌຍ຺ຍາຕິ ປຣສ຺ສ ນ ກຸຊ຺ເຌຍ຺ຍ ¶ . ຍາຈິໂຕຕິ ຍາຈກາ ນາມ ສີລວນ຺ໂຕ ປພ຺ພຊິຕາ. ເຕ ຫິ ກິຎ຺ຈາປິ ‘‘ເທຖາ’’ຕິ ອຍາຈິຕ຺ວາວ ຆຣທ຺ວາເຣ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ຍາຈນ຺ຕິເຍວ ນາມ. ເອວໍ ສີລວນ຺ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອປ຺ປສ຺ມິໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມ ວິຊ຺ຊມາເນ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ທເທຍ຺ຍ. ເອເຕຫິ ຕີຫີຕິ ເອເຕສຸ ຕີສຸ ເອເກນາປິ ກາຣເຓນ ເທວໂລກໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣປຎ຺ຫວຕ຺ຖຸ ຈຕຸຕ຺ຖໍ.

ອຫິໍສກາ ເຍຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ສາເກຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອຎ຺ຊນວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຏ຺ຐປຎ຺ຫໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຠຄວໂຕ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸຕສ຺ສ ສາເກຕໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນກາເລ ເອໂກ ສາເກຕວາສີ ມຫລ຺ລກພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນຄຣໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣຆຣທ຺ວາເຣ ທສພລໍ ທິສ຺ວາ ປາເທສຸ ນິປຕິຕ຺ວາ ໂຄປ຺ຜເກສຸ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ, ນນຸ ນາມ ປຸຕ຺ເຕຫິ ຊິຓ຺ຓກາເລ ມາຕາປິຕໂຣ ປຏິຊຄ຺ຄິຕພ຺ພາ, ກສ຺ມາ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອມ຺ຫາກໍ ອຕ຺ຕານໍ ນ ທສ຺ເສສິ. ມຍາ ຕາວ ທິຏ຺ໂຐສິ, ມາຕຣມ຺ປິ ປສ຺ສິຕຸໍ ເອຫີ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ອຄມາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓີປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ¶ ປາເທສຸ ນິປຕິຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ, ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ກຸຫິໍ ຄໂຕສິ, ນນຸ ນາມ ມາຕາປິຕໂຣ ມຫລ຺ລກກາເລ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕຘີຕໂຣ ‘‘ເອຖ ຠາຕຣໍ ວນ຺ທຖາ’’ຕິ ວນ຺ທາເປສິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ຕຸຏ຺ຐມານສາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິວິສິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິເຘວ ນິພທ຺ຘໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ພຸທ຺ຘາ ນາມ ເອກຏ຺ຐາເນເຍວ ນິພທ຺ຘໍ ຠິກ຺ຂໍ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ເຍ ໂວ ນິມນ຺ເຕຕຸໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕ ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກໍ ປຫິເຓຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຕໂຕ ¶ ປຏ຺ຐາຍ ນິມນ຺ເຕຕຸໍ ອາຄເຕ ‘‘ຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ເປເສສິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ສ຺ວາຕນາຍ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ເຕມາ’’ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ¶ ວທນ຺ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຸນທິວເສ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໂຕ ຠຕ຺ຕຠາຊນສູເປຍ຺ຍຠາຊນານິ ອາທາຍ ສຕ຺ຖຸ ນິສີທນຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປນ ນິມນ຺ຕເນ ອສຕິ ສຕ຺ຖາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ເສວ ເຄເຫ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ອຕ຺ຕໂນ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ນິຈ຺ຈກາລໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເທນ຺ຕາ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຓນ຺ຕາ ອນາຄາມິຜລໍ ປາປຸຓິໍສຸ.

ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ, ‘‘ອາວຸໂສ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຸທ຺ໂຘທໂນ ປິຕາ, ມຫາມາຍາ ມາຕາ’ຕິ ຊານາຕິ, ຊານນ຺ໂຕວ ສທ຺ຘິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ຕຖາຄຕໍ ‘ອມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ໂຕ’ຕິ ວທຕິ, ສຕ຺ຖາປິ ¶ ຕເຖວ ອຘິວາເສຕິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ? ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອຸໂຠປິ ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕເມວ ປຸຕ຺ໂຕຕິ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນິຣນ຺ຕຣໍ ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານິ ມຍ຺ຫໍ ປິຕາ ອໂຫສິ, ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານິ ຈູຬປິຕາ, ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານິ ມຫາປິຕາ. ສາປິ ເມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ນິຣນ຺ຕຣເມວ ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານິ ມາຕາ ອໂຫສິ, ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານິ ຈູຬມາຕາ, ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານິ ມຫາມາຕາ. ເອວາຫໍ ທິຍຑ຺ຒຊາຕິສຫສ຺ສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ສໍວຑ຺ໂຒ, ທິຍຑ຺ຒຊາຕິສຫສ຺ສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ຫຕ຺ເຖຕິ ຕີຓິ ຊາຕິສຫສ຺ສານິ ເຕສໍ ປຸຕ຺ຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ຍສ຺ມິໍ ມໂນ ນິວິສຕິ, ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈາປິ ປສີທຕິ;

ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ພເກ ໂປເສ, ກາມໍ ຕສ຺ມິມ຺ປິ ວິສ຺ສເສ. (ຊາ. ໑.໑.໖໘);

‘‘ປຸພ຺ເພວ ສນ຺ນິວາເສນ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຫິເຕນ ວາ;

ເອວໍ ຕໍ ຊາຍເຕ ເປມໍ, ອຸປ຺ປລໍວ ຍໂຖທເກ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໒.໑໗໔);

ສຕ຺ຖາ ເຕມາສເມວ ຕໍ ກຸລໍ ນິສ຺ສາຍ ວິຫາສິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ມຫາສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ເອກກູຏາຄາຣເມວ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ນີຫຣິໍສຸ. ສຕ຺ຖາປິ ປຎ຺ຈສຕຠິກ຺ຂຸປຣິວາໂຣ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ອາຬາຫນໍ ອຄມາສິ. ‘‘ພຸທ຺ຘານໍ ກິຣ ມາຕາປິຕໂຣ’’ຕິ ມຫາຊໂນ ນິກ຺ຂມິ. ສຕ຺ຖາປິ ອາຬາຫນສມີເປ ເອກໍ ສາລໍ ¶ ປວິສິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ມນຸສ຺ສາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ¶ ເອກມນ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ‘ມາຕາປິຕໂຣ ໂວ ກາລກຕາ’ຕິ ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣາ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ເຕ ‘‘ມາ ເອວໍ ອວຈຸຕ຺ຖາ’’ຕິ ອປ຺ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຣິສາຍ ອາສຍໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຕງ຺ຂຓານຸຣູປໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ –

ອຖ ໂສ ຊຣສາປິ ມິຍ຺ຍຕີ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໘໑໐; ມຫານິ. ໓໙) –

ອິທໍ ຊຣາສຸຕ຺ຕໍ ກເຖສິ. ເທສນາວສາເນ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ຠິກ຺ຂູ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ຈ ປຣິນິພ຺ພຸຕຠາວໍ ອຊານນ຺ຕາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເຕສໍ ໂກ ອຠິສມ຺ປຣາໂຍ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ເອວຣູປານໍ ອເສຂມຸນີນໍ ອຠິສມ຺ປຣາໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອວຣູປາ ຫິ ອຈ຺ຈຸຕໍ ອມຕໍ ມຫານິພ຺ພານເມວ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຫິໍສກາ ເຍ ມຸນໂຍ, ນິຈ຺ຈໍ ກາເຍນ ສໍວຸຕາ;

ເຕ ຍນ຺ຕິ ອຈ຺ຈຸຕໍ ຐານໍ, ຍຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ໂສຈເຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ມຸນໂຍຕິ ໂມເນຍ຺ຍປຏິປທາຍ ມຄ຺ຄຜລປຕ຺ຕາ ອເສຂມຸນໂຍ. ກາເຍນາຕິ ເທສນາມຕ຺ຕເມເວຕໍ, ຕີຫິປິ ທ຺ວາເຣຫິ ສຸສໍວຸຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຈ຺ຈຸຕນ຺ຕິ ສສ຺ສຕໍ. ຐານນ຺ຕິ ອກຸປ຺ປຏ຺ຐານໍ ຘຸວຏ຺ຐານໍ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ນິພ຺ພາເນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ໂສຈເຣ ນ ໂສຈນ຺ຕິ ນ ວິຫຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຕໍ ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ພຸທ຺ຘປິຕຸພ຺ຣາຫ຺ມຓວຕ຺ຖຸ ປຎ຺ຈມໍ.

ສທາ ຊາຄຣມານານນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຸຓ຺ຓໍ ນາມ ຣາຊຄຫເສຏ຺ຐິໂນ ທາສິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕສ຺ສາ ¶ ກິຣ ເອກທິວສໍ ໂກຏ຺ຏນຕ຺ຖາຍ ພຫຸວີຫິໍ ອທໍສຸ. ສາ ຣຕ຺ຕິມ຺ປິ ທີປໍ ຊາເລຕ຺ວາ ວີຫິໍ ໂກຏ຺ເຏນ຺ຕີ ວິສ຺ສມນຕ຺ຖາຍ ເສທຕິນ຺ເຕນ ຄຕ຺ເຕນ ພຫິວາເຕ ອຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ທພ຺ໂພ ມລ຺ລປຸຕ຺ໂຕ ¶ ຠິກ຺ຂູນໍ ເສນາສນປຎ຺ຎາປໂກ ¶ ອໂຫສິ. ໂສ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ເສນາສນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອງ຺ຄຸລິໍ ຊາເລຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ປຸຣໂຕ ມຄ຺ຄເທສນຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂລກໍ ນິມ຺ມິນິ. ປຸຓ຺ຓາ ເຕນາໂລເກນ ປພ຺ພເຕ ວິຈຣນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຕາວ ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ເຂນ ອຸປທ຺ທຸຕາ ອິມາຍປິ ເວລາຍ ນິທ຺ທໍ ນ ອຸເປມິ, ຠທ຺ທນ຺ຕາ ກິໍ ກາຣຓາ ນ ນິທ຺ທາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອທ຺ຘາ ກສ຺ສຈິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຜາສຸກໍ ວາ ຠວິສ຺ສຕິ, ທີຆຊາຕິເກນ ວາ ອຸປທ຺ທໂວ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ປາໂຕວ ກຸຓ຺ຑກໍ ອາທາຍ ອຸທເກນ ເຕເມຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖຕເລ ປູວໍ ກຕ຺ວາ ອງ຺ຄາເຣສຸ ປຈິຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຉງ຺ເຄ ກຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຖມຄ຺ເຄ ຂາທິສ຺ສາມີຕິ ຆຏໍ ອາທາຍ ຕິຕ຺ຖາຠິມຸຂີ ປາຍາສິ. ສຕ຺ຖາປິ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕຸໍ ຕເມວ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ.

ສາ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຎ຺ເຎສຸ ທິວເສສຸ ສຕ຺ຖຣິ ທິຏ຺ເຐປິ ມມ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ນ ໂຫຕິ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມ ສຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ນ ປສ຺ສາມິ, ອິທານິ ເມ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ຈ ອຕ຺ຖິ, ສຕ຺ຖາ ຈ ສມ຺ມຸຂີຠູໂຕ. ສເຈ ລູຂໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາຕິ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ທເທຍ຺ຍາຫໍ ອິມໍ ປູວ’’ນ຺ຕິ ຆຏໍ ເອກມນ຺ເຕ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ ¶ , ອິມໍ ລູຂໍ ທານໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ມມ ສງ຺ຄຫໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເຕນ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ມຫາຣາຊທຕ຺ຕິຍໍ ປຕ຺ຕໍ ອຸປນາເມຕ຺ວາ ປູວໍ ຄຓ຺ຫິ. ປຸຓ຺ຓາປິ ຕໍ ສຕ຺ຖຸ ປຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາວ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ໂມເຍວ ເມ ສມິຊ຺ຌຕູ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ເອວໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ຐິຕໂກວ ອນຸໂມທນໍ ອກາສິ.

ປຸຓ຺ຓາປິ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ເມ ສຕ຺ຖາ ສງ຺ຄຫໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປູວໍ ຄຓ຺ຫິ, ນ ປນິທໍ ຂາທິສ຺ສຕິ. ອທ຺ຘາ ປຸຣໂຕ ກາກສ຺ສ ວາ ສຸນຂສ຺ສ ວາ ທຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ວາ ຣາຊປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຓີຕໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາປິ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອສາ ຈິນ຺ເຕສີ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ຎຕ຺ວາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ນິສີທນາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ເຖໂຣ ຈີວຣໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາ ພຫິນຄເຣເຍວ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ອກາສິ. ເທວຕາ ສກລຈກ຺ກວາຬຄພ຺ເຠ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ອຸປກປ຺ປນກໍ ໂອຊໍ ມຘຸປຏລໍ ວິຍ ປີເຬຕ຺ວາ ¶ ຕຕ຺ຖ ປກ຺ຂິປິໍສຸ. ປຸຓ຺ຓາ ຈ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ອຏ຺ຐາສິ. ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ເຖໂຣ ອຸທກໍ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ປຸຓ຺ຓໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ປຸຓ຺ເຓ ມມ ¶ ສາວເກ ປຣິຠວສີ’’ຕິ ອາຫ. ນ ປຣິຠວາມິ, ຠນ຺ເຕຕິ. ອຖ ຕຍາ ມມ ສາວເກ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ກິໍ ກຖິຕນ຺ຕິ? ‘‘ອຫໍ ຕາວ ອິມິນາ ທຸກ຺ຂຸປທ຺ທເວນ ນິທ຺ທໍ ນ ອຸເປມິ, ຠທ຺ທນ຺ຕາ ກິມຕ຺ຖໍ ນິທ຺ທໍ ນ ອຸເປນ຺ຕິ, ອທ຺ຘາ ກສ຺ສຈິ ອຜາສຸກໍ ວາ ຠວິສ຺ສຕິ, ທີຆຊາຕິເກນ ວາ ອຸປທ຺ທໂວ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກໍ ມຍາ, ຠນ຺ເຕ, ຈິນ຺ຕິຕນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ປຸຓ຺ເຓ ຕ຺ວໍ ນ ຕາວ ທຸກ຺ຂຸປທ຺ທເວນ ນິທ຺ທາຍສິ, ມມ ສາວກາ ສທາ ຊາຄຣິຍມນຸຍຸຕ຺ຕຕາຍ ນ ນິທ຺ທາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ສທາ ¶ ຊາຄຣມານານໍ, ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂິນໍ;

ນິພ຺ພານໍ ອຘິມຸຕ຺ຕານໍ, ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ອາສວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອໂຫຣຕ຺ຕານຸສິກ຺ຂິນນ຺ຕິ ທິວາ ຈ ຣຕ຺ຕິຎ຺ຈ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ສິກ຺ຂມານານໍ. ນິພ຺ພານໍ ອຘິມຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ນິພ຺ພານຊ຺ຌາສຍານໍ. ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ເອວຣູປານໍ ສພ຺ເພປິ ອາສວາ ອຕ຺ຖໍ ວິນາສໍ ນຕ຺ຖິຠາວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ຍຖາຐິຕາ ປຸຓ຺ຓາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ກຸຓ຺ຑກອງ຺ຄາຣປູເວນ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ. ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ທຸກ຺ກຣໍ ¶ , ອາວຸໂສ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ກຕໍ ປຸຓ຺ຓາຍ ທິນ຺ເນນ ກຸຓ຺ຑກອງ຺ຄາຣປູເວນ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ເຕນາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ມຍາ ອິມາຍ ທິນ຺ນກຸຓ຺ຑກໍ ປຣິຠຸຕ຺ຕເມວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ –

‘‘ຠຸຕ຺ວາ ຕິຓປຣິຆາສໍ, ຠຸຕ຺ວາ ອາຈາມກຸຓ຺ຑກໍ;

ເອຕໍ ເຕ ໂຠຊນໍ ອາສິ, ກສ຺ມາ ທານິ ນ ຠຸຎ຺ຊສິ.

‘‘ຍຕ຺ຖ ໂປສໍ ນ ຊານນ຺ຕິ, ຊາຕິຍາ ວິນເຍນ ວາ;

ພຫຸໍ ຕຕ຺ຖ ມຫາພ຺ຣຫ຺ເມ, ອປິ ອາຈາມກຸຓ຺ຑກໍ.

‘‘ຕ຺ວຎ຺ຈ ¶ ໂຂ ມໍ ປຊານາສິ, ຍາທິສາຍໍ ຫຍຸຕ຺ຕໂມ;

ຊານນ຺ໂຕ ຊານມາຄມ຺ມ, ນ ເຕ ຠກ຺ຂາມິ ກຸຓ຺ຑກ’’ນ຺ຕິ. (ຊາ. ໑.໓.໑໐-໑໒) –

ອິມໍ ກຸຓ຺ຑກສິນ຺ຘວໂປຕກຊາຕກໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກເຖສິ.

ໂປຣາຓເມຕນ຺ຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຕຸລໍ ນາມ ອຸປາສກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ຫິ ສາວຕ຺ຖິວາສີ ອຸປາສໂກ ປຎ຺ຈສຕອຸປາສກປຣິວາໂຣ ເອກທິວສໍ ¶ ເຕ ອຸປາສເກ ອາທາຍ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຣວຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ເຣວຕຕ຺ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ໂສ ປນາຍສ຺ມາ ປຏິສລ຺ລານາຣາໂມ ສີໂຫ ວິຍ ເອກຈາໂຣ, ຕສ຺ມາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ນ ກິຎ຺ຈິ ກເຖສິ. ໂສ ‘‘ອຍໍ ເຖໂຣ ນ ກິຎ຺ຈິ ກເຖສີ’’ຕິ ກຸທ຺ໂຘ ອຸຏ຺ຐາຍ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ເຖເຣນ ‘‘ເກນຕ຺ເຖນ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິເມ ອຸປາສເກ ອາທາຍ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ເຣວຕຕ຺ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິໍ, ຕສ຺ສ ເມ ເຖໂຣ ນ ກິຎ຺ຈິ ກເຖສິ, ສ຺ວາຫໍ ຕສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອິຘາຄໂຕ, ຘມ຺ມໍ ເມ ກເຖຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ເຖໂຣ ‘‘ເຕນ ຫິ ອຸປາສກາ ນິສີທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ພຫຸກໍ ກຕ຺ວາ ອຠິຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິ. ອຸປາສໂກປິ ‘‘ອຠິຘມ຺ມກຖາ ນາມ ອຕິສຓ຺ຫາ, ເຖໂຣ ພຫຸໍ ອຠິຘມ຺ມເມວ ກເຖສິ, ອມ຺ຫາກໍ ອິມິນາ ໂກ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຣິສໍ ອາທາຍ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ.

ເຖເຣນາປິ ‘‘ກິໍ ອຸປາສກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ເຣວຕຕ຺ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິມ຺ຫາ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອາລາປສລ຺ລາປມຕ຺ຕມ຺ປິ ອລຠິຕ຺ວາ ກຸທ຺ຘາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມິມ຺ຫາ, ໂສປິ ໂນ ອຕິສຓ຺ຫໍ ພຫຸໍ ອຠິຘມ຺ມເມວ ກເຖສິ, ‘ອິມິນາ ອມ຺ຫາກໍ ໂກ ອຕ຺ໂຖ’ຕິ ເອຕສ຺ສາປິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອິຘາຄມິມ຺ຫາ, ກເຖຫິ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມກຖ’’ນ຺ຕິ. ເຕນ ຫິ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຸຓາຖາຕິ ເຖໂຣ ເຕສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ກຕ຺ວາ ອປ຺ປກເມວ ¶ ຘມ຺ມໍ ກເຖສິ. ເຕ ເຖຣສ຺ສປິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ, ອຖ ເນ ສຕ຺ຖາ ອາຫ – ‘‘ກສ຺ມາ ¶ ອຸປາສກາ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ? ‘‘ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ສຸໂຕ ປນ ໂວ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ? ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ອາທິໂຕ ເຣວຕຕ຺ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິມ຺ຫາ, ໂສ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ນ ກິຎ຺ຈິ ກເຖສິ, ຕສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິມ຺ຫາ, ເຕນ ໂນ ພຫຸ ອຠິຘມ຺ໂມ ກຖິໂຕ, ຕໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິມ຺ຫາ, ເຕນ ໂນ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກວ ຘມ຺ໂມ ກຖິໂຕ, ຕສ຺ສປິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອິຘາຄຕມ຺ຫາ’’ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ອຕຸລ, ໂປຣາຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາຈິຓ຺ຓເມເວຕໍ, ຕຸຓ຺ຫີຠູຕມ຺ປິ ພຫຸກຖມ຺ປິ ມນ຺ທກຖມ຺ປິ ຄຣຫນ຺ຕິເຍວ. ເອກນ຺ຕໍ ຄຣຫິຕພ຺ໂພເຍວ ວາ ຫິ ປສໍສິຕພ຺ໂພເຍວ ວາ ນຕ຺ຖິ ¶ . ຣາຊາໂນປິ ເອກຈ຺ເຈ ນິນ຺ທນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ປສໍສນ຺ຕິ. ມຫາປຖວິມ຺ປິ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍປິ ອາກາສາທໂຍປິ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ນິສີທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕມ຺ປິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ເອກຈ຺ເຈ ຄຣຫນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ປສໍສນ຺ຕິ. ອນ຺ຘພາລານຎ຺ຫິ ນິນ຺ທາ ວາ ປສໍສາ ວາ ອປ຺ປມາຓາ, ປຓ຺ຑິເຕນ ປນ ເມຘາວິນາ ນິນ຺ທິໂຕ ນິນ຺ທິໂຕ ນາມ, ປສໍສິໂຕ ຈ ປສໍສິໂຕ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ໂປຣາຓເມຕໍ ¶ ອຕຸລ, ເນຕໍ ອຊ຺ຊຕນາມິວ;

ນິນ຺ທນ຺ຕິ ຕຸຓ຺ຫິມາສີນໍ, ນິນ຺ທນ຺ຕິ ພຫຸຠາຓິນໍ;

ມິຕຠາຓິມ຺ປິ ນິນ຺ທນ຺ຕິ, ນຕ຺ຖິ ໂລເກ ອນິນ຺ທິໂຕ.

‘‘ນ ຈາຫຸ ນ ຈ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ເຈຕຣຫິ ວິຊ຺ຊຕິ;

ເອກນ຺ຕໍ ນິນ຺ທິໂຕ ໂປໂສ, ເອກນ຺ຕໍ ວາ ປສໍສິໂຕ.

‘‘ຍໍ ເຈ ວິຎ຺ຎູ ປສໍສນ຺ຕິ, ອນຸວິຈ຺ຈ ສຸເວ ສຸເວ;

ອຈ຺ຉິທ຺ທວຸຕ຺ຕິໍ ເມຘາວິໍ, ປຎ຺ຎາສີລສມາຫິຕໍ.

‘‘ນິກ຺ຂໍ ຊມ຺ໂພນທສ຺ເສວ, ໂກ ຕໍ ນິນ຺ທິຕຸມຣຫຕິ;

ເທວາປິ ນໍ ປສໍສນ຺ຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມຸນາປິ ປສໍສິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂປຣາຓເມຕນ຺ຕິ ປຸຣາຓກໍ ເອຕໍ. ອຕຸລາຕິ ຕໍ ອຸປາສກໍ ນາເມນ ອາລປຕິ. ເນຕໍ ອຊ຺ຊຕນາມິວາຕິ ອິທໍ ນິນ຺ທນໍ ວາ ປສໍສນໍ ວາ ອຊ຺ຊຕນໍ ¶ ອຘຸນາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຍ ນ ໂຫຕິ. ຕຸຓ຺ຫິມາສີນນ຺ຕິ ກິໍ ເອໂສ ມູໂຄ ວິຍ ພຘິໂຣ ວິຍ ກິຎ຺ຈິ ອຊານນ຺ໂຕ ວິຍ ຕຸຓ຺ຫີ ຫຸຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນຕິ ນິນ຺ທນ຺ຕິ. ພຫຸຠາຓິນນ຺ຕິ ກິໍ ເອສ ວາຕາຫຕຕາລປຓ຺ຓໍ ວິຍ ຕຏຕຏາຍຕິ, ອິມສ຺ສ ກຖາປຣິຍນ຺ໂຕເຍວ ນຕ຺ຖີຕິ ນິນ຺ທນ຺ຕິ. ມິຕຠາຓິມ຺ປີຕິ ກິໍ ¶ ເອສ ສຸວຓ຺ຓຫິຣຎ຺ຎໍ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ວຈນໍ ມຎ຺ຎມາໂນ ເອກໍ ວາ ທ຺ເວ ວາ ວຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສີຕິ ນິນ຺ທນ຺ຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພຖາປິ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ອນິນ຺ທິໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຈາຫູຕິ ອຕີເຕປິ ນາໂຫສິ, ອນາຄເຕປິ ນ ຠວິສ຺ສຕິ.

ຍໍ ເຈ ວິຎ຺ຎູຕິ ພາລານໍ ນິນ຺ທາ ວາ ປສໍສາ ວາ ອປ຺ປມາຓາ, ຍໍ ປນ ປຓ຺ຑິຕາ ທິວເສ ທິວເສ ອນຸວິຈ຺ຈ ນິນ຺ທກາຣຓໍ ວາ ປສໍສກາຣຓໍ ວາ ຊານິຕ຺ວາ ປສໍສນ຺ຕິ, ອຈ຺ຉິທ຺ທາຍ ວາ ສິກ຺ຂາຍ ¶ ອຈ຺ຉິທ຺ທາຍ ວາ ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ອຈ຺ຉິທ຺ທວຸຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ໂມຊປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ເມຘາວິໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຎາຍ ເຈວ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີເລນ ຈ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາສີລສມາຫິຕໍ ປສໍສນ຺ຕິ, ຕໍ ສຸວຓ຺ຓໂທສວິຣຫິຕໍ ຆຏ຺ຏນມຊ຺ຊນກ຺ຂມໍ ຊມ຺ໂພນທນິກ຺ຂໍ ວິຍ ໂກ ນິນ຺ທິຕຸມຣຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເທວາປີຕິ ເທວຕາປິ ປຓ຺ຑິຕມນຸສ຺ສາປິ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸປຏ຺ຐາຍ ໂຖເມນ຺ຕິ ປສໍສນ຺ຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມຸນາປີຕິ ນ ເກວລໍ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ, ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸນາປິ ເອສ ປສໍສິໂຕເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ປຎ຺ຈສຕາປິ ອຸປາສກາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສູຕິ.

ກາຍປ຺ປໂກປນ຺ຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຉພ຺ພຄ຺ຄິເຍ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອກທິວສຎ຺ຫິ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເຕສໍ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍານໍ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ຍຏ຺ຐິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຏ຺ຐປາທຸກາ ອາຣຸຍ຺ຫ ປິຏ຺ຐິປາສາເຓ ຈງ຺ກມນ຺ຕານໍ ຂຏຂຏາຕິສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ອານນ຺ທ, ກິໍ ສທ຺ໂທ ນາເມໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ¶ ‘‘ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍານໍ ປາທຸກາ ອາຣຸຍ຺ຫ ຈງ຺ກມນ຺ຕານໍ ຂຏຂຏສທ຺ໂທ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ກາຍາທີນິ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ກາຍປ຺ປໂກປໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ, ກາເຍນ ສໍວຸໂຕ ສິຍາ;

ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຫິຕ຺ວາ, ກາເຍນ ສຸຈຣິຕໍ ຈເຣ.

‘‘ວຈີປໂກປໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ, ວາຈາຍ ສໍວຸໂຕ ສິຍາ;

ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຫິຕ຺ວາ, ວາຈາຍ ສຸຈຣິຕໍ ຈເຣ.

‘‘ມໂນປໂກປໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ, ມນສາ ສໍວຸໂຕ ສິຍາ;

ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຫິຕ຺ວາ, ມນສາ ສຸຈຣິຕໍ ຈເຣ.

‘‘ກາເຍນ ¶ ສໍວຸຕາ ຘີຣາ, ອໂຖ ວາຈາຍ ສໍວຸຕາ;

ມນສາ ສໍວຸຕາ ຘີຣາ, ເຕ ເວ ສຸປຣິສໍວຸຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາຍປ຺ປໂກປນ຺ຕິ ຕິວິຘໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ. ກາເຍນ ສໍວຸໂຕຕິ ກາຍທ຺ວາເຣ ທຸຈ຺ຈຣິຕປເວສນໍ ນິວາເຣຕ຺ວາ ສໍວຸໂຕ ປິຫິຕທ຺ວາໂຣ ສິຍາ. ຍສ຺ມາ ປນ ¶ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຫິຕ຺ວາ ກາຍສຸຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ໂຕ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຫິຕ຺ວາ, ກາເຍນ ສຸຈຣິຕໍ ຈເຣຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນນ຺ຕຣຄາຖາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ກາເຍນ ສໍວຸຕາ ຘີຣາຕິ ເຍ ປຓ຺ຑິຕາ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ອກໂຣນ຺ຕາ ກາເຍນ, ມຸສາວາທາທີນິ ອກໂຣນ຺ຕາ ວາຈາຍ, ອຠິຊ຺ຌາທີນິ ອສມຸຏ຺ຐເປນ຺ຕາ ມນສາ ສໍວຸຕາ, ເຕ ອິຘ ໂລກສ຺ມິໍ ສຸສໍວຸຕາ ສຸຣກ຺ຂິຕາ ສຸໂຄປິຕາ ສຸປິຫິຕທ຺ວາຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ປຓ຺ຑຸປລາໂສວ ¶ ¶ ¶ ທານິສີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ໂຄຆາຕກປຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິເຣໂກ ໂຄຆາຕໂກ ຄາໂວ ວຘິຕ຺ວາ ວຣມໍສານິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈາເປຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕທາເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ມໍສຎ຺ຈ ຂາທຕິ, ມູເລນ ຈ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ເອວໍ ປຎ຺ຈປຓ຺ຓາສ ວສ຺ສານິ ໂຄຆາຕກກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຘຸຣວິຫາເຣ ວິຫຣນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ເອກທິວສມ຺ປິ ກຏຈ຺ຉຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ຍາຄຸໍ ວາ ຠຕ຺ຕໍ ວາ ນ ອທາສິ. ໂສ ຈ ວິນາ ມໍເສນ ຠຕ຺ຕໍ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ທິວສຠາເຄ ມໍສໍ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ປຈິຕຸໍ ເອກໍ ມໍສຂຓ຺ຑໍ ຠຣິຍາຍ ທຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ອຄມາສິ. ອຖສ຺ສ ສຫາຍໂກ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຣິຍໍ ອາຫ – ‘‘ໂຖກໍ ເມ ວິກ຺ກິຓິຍມໍສໍ ເທຫິ, ເຄຫໍ ¶ ເມ ປາຫຸນໂກ ອາຄໂຕ’’ຕິ. ນຕ຺ຖິ ວິກ຺ກິຓິຍມໍສໍ, ສຫາຍໂກ ເຕ ມໍສໍ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ອິທານິ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ຄໂຕຕິ. ມາ ເອວໍ ກຣິ, ສເຈ ມໍສຂຓ຺ຑໍ ອຕ຺ຖິ, ເທຫີຕິ. ສຫາຍກສ຺ສ ເຕ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕມໍສໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ນຕ຺ຖີຕິ. ໂສ ‘‘ສຫາຍກສ຺ສ ເມ ອຕ຺ຖາຍ ຐປິຕມໍສໂຕ ອຎ຺ຎໍ ມໍສໍ ນຕ຺ຖິ, ໂສ ຈ ວິນາ ມໍເສນ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ນາຍໍ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ ສາມໍເຍວ ຕໍ ມໍສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ໂຄຆາຕໂກປິ ນ຺ຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕ ຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປກ຺ກປຓ຺ເຓນ ສທ຺ຘິໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຠຕ຺ເຕ ອຸປນີເຕ ອາຫ ‘‘ກຫໍ ມໍສ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ສາມີ’’ຕິ. ນນຸ ອຫໍ ປຈ຺ຈນຕ຺ຖາຍ ມໍສໍ ທຕ຺ວາ ຄໂຕຕິ. ຕວ ສຫາຍໂກ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປາຫຸນໂກ ເມ ອາຄໂຕ, ວິກ຺ກິຓິຍມໍສໍ ເທຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ມຍາ ‘‘ສຫາຍກສ຺ສ ເຕ ຐປິຕມໍສໂຕ ອຎ຺ຎໍ ມໍສໍ ນຕ຺ຖິ, ໂສ ຈ ວິນາ ມໍເສນ ນ ຠຸຎ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ພລກ຺ກາເຣນ ຕໍ ມໍສໍ ສາມໍເຍວ ຄເຫຕ຺ວາ ຄໂຕຕິ. ອຫໍ ວິນາ ມໍເສນ ຠຕ຺ຕໍ ນ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ຫຣາຫິ ນນ຺ຕິ. ກິໍ ສກ຺ກາ ກາຕຸໍ, ຠຸຎ຺ຊ, ສາມີຕິ. ໂສ ‘‘ນາຫໍ ຠຸຎ຺ຊາມີ’’ຕິ ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ຫຣາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖໍ ອາທາຍ ປຈ຺ຉາເຄເຫ ຐິໂຕ ໂຄໂຓ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຸເຂ ຫຕ຺ຖໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຊິວ຺ຫໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ເຖນ ມູເລ ¶ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອງ຺ຄາເຣສຸ ປຈາເປຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕມຕ຺ຖເກ ¶ ຐເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ເອກໍ ຠຕ຺ຕປິຓ຺ຑໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ເອກໍ ມໍສຂຓ຺ຑໍ ມຸເຂ ຐເປສິ. ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວສ຺ສ ¶ ຊິວ຺ຫາ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕປາຕິຍໍ ປຕິ. ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກໍ ວິປາກໍ ລຠິ. ໂສປິ ໂຂ ໂຄໂຓ ວິຍ ໂລຫິຕຘາຣາຍ ມຸຂໂຕ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕິຍາ ອນ຺ໂຕເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຊຓ຺ຓຸເກຫິ ວິຈຣນ຺ໂຕ ວິຣວິ.

ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂຄຆາຕກສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ປິຕຣໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ສມີເປ ຐິໂຕ ໂຫຕິ. ອຖ ນໍ ມາຕາ ອາຫ – ‘‘ປສ຺ສ, ປຸຕ຺ຕ, ອິມໍ ໂຄຆາຕກໍ ໂຄຓໍ ວິຍ ເຄຫມຊ຺ເຌ ຊຓ຺ຓຸເກຫິ ວິຈຣິຕ຺ວາ ວິຣວນ຺ຕໍ, ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ຕວ ມຕ຺ຖເກ ປຕິສ຺ສຕິ, ມມມ຺ປິ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ໂສຕ຺ຖິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປລາຍສ຺ສູ’’ຕິ. ໂສ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ມາຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປລາຍິ, ປລາຍິຕ຺ວາ ຈ ປນ ຕກ຺ກສິລໍ ອຄມາສິ. ໂຄຆາຕໂກປິ ໂຄໂຓ ວິຍ ເຄຫມຊ຺ເຌ ວິຣວນ຺ໂຕ ວິຈຣິຕ຺ວາ ກາລກໂຕ ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂຄໂຓປິ ກາລມກາສິ. ໂຄຆາຕກປຸຕ຺ໂຕປິ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓກາຣກມ຺ມໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ອຖສ຺ສາຈຣິໂຍ ຄາມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ເອວຣູປໍ ນາມ ອລງ຺ກາຣໍ ກເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ໂສປິ ຕຖາຣູປໍ ອລງ຺ກາຣໍ ອກາສິ. ອຖສ຺ສາຈຣິໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອລງ຺ກາຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຊີວິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຍປ຺ປຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຘີຕຣໍ ອທາສິ. ໂສ ປຸຕ຺ຕຘີຕາຫິ ວຑ຺ຒິ.

ອຖສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຆຣາວາສໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ວສນ຺ຕາ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ອເຫສຸໍ. ປິຕາປິ ເນສໍ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກຸສລໍ ອກຕ຺ວາວ ຊຣໍ ¶ ປາປຸຓິ. ອຖສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ‘‘ປິຕາ ໂນ ມຫລ຺ລໂກ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ປິຕຸ ອຕ຺ຖາຍ ທານໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ຕຍິໍສຸ. ເຕ ປຸນທິວເສ ອນ຺ໂຕເຄເຫ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ເຫຫິ ອິທໍ ປິຕຸ ຊີວຠຕ຺ຕໍ ທິນ຺ນໍ, ປິຕຸ ໂນ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ອຸປາສກ, ຕ຺ວໍ ມຫລ຺ລໂກ ປຣິປກ຺ກສຣີໂຣ ປຓ຺ຑຸປລາສສທິໂສ, ຕວ ປຣໂລກຄມນາຍ ກຸສລປາເຖຍ຺ຍໍ ນຕ຺ຖິ, ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐໍ ກໂຣຫິ, ປຓ຺ຑິໂຕ ຠວ, ມາ ພາໂລ’’ຕິ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

ທິພ຺ພໍ ອຣິຍຠູມິໍ ອຸເປຫິສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑຸປລາໂສວ ທານິສີຕິ, ອຸປາສກ, ຕ຺ວໍ ອິທານິ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປຕິຕປຓ຺ຑຸປລາໂສ ວິຍ ອໂຫສິ. ຍມປຸຣິສາຕິ ຍມທູຕາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ອິທໍ ປນ ມຣຓເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ມຣຓໍ ເຕ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຍ຺ໂຍຄມຸເຂຕິ ປຣິຫານິມຸເຂ, ອວຸຑ຺ຒິມຸເຂ ຈ ຐິໂຕສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາເຖຍ຺ຍນ຺ຕິ ຄມິກສ຺ສ ຕຓ຺ຑຸລາທິປາເຖຍ຺ຍໍ ¶ ວິຍ ປຣໂລກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຕວ ກຸສລປາເຖຍ຺ຍມ຺ປິ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ກໂຣຫີຕິ ໂສ ຕ຺ວໍ ສມຸທ຺ເທ ນາວາຍ ຠິນ຺ນາຍ ທີປສງ຺ຂາຕໍ ປຕິຏ຺ຐໍ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ກຸສລປຕິຏ຺ຐໍ ກໂຣຫິ. ກໂຣນ຺ໂຕ ຈ ຂິປ຺ປໍ ວາຍມ, ສີຆໍ ສີຆໍ ວີຣິຍໍ ອາຣຠ, ອຕ຺ຕໂນ ກຸສລກມ຺ມປຕິຏ຺ຐກຣເຓນ ປຓ຺ຑິໂຕ ຠວ. ໂຍ ຫິ ມຣຓມຸຂໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ຖກາເລວ ກຸສລໍ ກໂຣຕິ, ເອສ ປຓ຺ຑິໂຕ ນາມ, ຕາທິໂສ ຠວ, ມາ ອນ຺ຘພາໂລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທິພ຺ພໍ ອຣິຍຠູມິນ຺ຕິ ເອວໍ ວີຣິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຣາຄາທີນໍ ມລານໍ ນີຫຏຕາຍ ນິທ຺ຘນ຺ຕມໂລ ອງ຺ຄຓາຠາເວນ ອນງ຺ຄໂຓ ນິກ຺ກິເລໂສ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຈວິຘໍ ສຸທ຺ຘາວາສຠູມິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕານມ຺ປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ເຕ ປຸນທິວສຕ຺ຖາຍປິ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ທານໍ ທຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອນຸໂມທນກາເລ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິທມ຺ປິ ອມ຺ຫາກໍ ປິຕຸ ຊີວຠຕ຺ຕເມວ, ອິມສ຺ເສວ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

ຕຕ຺ຖ ອຸປນີຕວໂຍຕິ ອຸປາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ນີຕວໂຍຕິ ວິຄຕວໂຍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕວໂຍ, ຕ຺ວຎ຺ຈສິ ທານິ ຕໂຍ ວເຍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຣຓມຸເຂ ຐິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ປຍາໂຕສິ ຍມສ຺ສ ສນ຺ຕິກນ຺ຕິ ມຣຓມຸຂໍ ຄນ຺ຕຸໍ ສຊ຺ໂຊ ຫຸຕ຺ວາ ຐິໂຕສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວາໂສ ເຕ ນຕ຺ຖິ ອນ຺ຕຣາຕິ ຍຖາ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຕານິ ຕານິ ກິຈ຺ຈານິ ກໂຣນ຺ຕາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ວສນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ປຣໂລກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ປຣໂລກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ‘‘ອຘິວາເສຖ ກຕິປາຫໍ, ທານໍ ຕາວ ເທມິ, ຘມ຺ມໍ ຕາວ ສຸຓາມີ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ຕຸໍ. ອິໂຕ ປນ ຈວິຕ຺ວາ ປຣໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕວ ໂຫຕິ. ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປາເຖຍ຺ຍນ຺ຕິ ອິທໍ ກິຎ຺ຈາປິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ, ອຸປາສກສ຺ສ ປນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ທຬ຺ຫີກຣຓຕ຺ຖໍ ອິຘາປິ ສຕ຺ຖາຣາ ກຖິຕໍ. ຊາຕິຊຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ¶ ພ຺ຍາຘິມຣຓານິປິ ຄຫິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ເຫຏ຺ຐິມຄາຖາຫິ ຈ ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ, ອິຘ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຍຖາ ນາມ ຣຎ຺ຎາ ອຕ຺ຕໂນ ມຸຂປມາເຓນ ກພຬໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປນີເຕ ໂສ ກຸມາໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ມຸຂປມາເຓເນວ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວເມວ ສຕ຺ຖາຣາ ອຸປຣິມຄ຺ຄວເສນ ຘມ຺ເມ ເທສິເຕປິ ອຸປາສໂກ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປນິສ຺ສຍວເສນ ເຫຏ຺ຐາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ວາ ອິມິສ຺ສາ ອນຸໂມທນາຍ ອວສາເນ ອນາຄາມິຜລໍ ປຕ຺ໂຕ. ເສສປຣິສາຍປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ອນຸປຸພ຺ເພນາຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ໂສ ກິຣ ເອກທິວສໍ ປາໂຕວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈີວຣປາຣຸປນຏ຺ຐາເນ ຠິກ຺ຂູ ຈີວຣໍ ປາຣຸປນ຺ເຕ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ປນ ຐານໍ ວິຣູຬ຺ຫຕິຓໍ ໂຫຕິ. ອເຖກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈີວຣໍ ປາຣຸປນ຺ຕສ຺ສ ຈີວຣກຓ຺ໂຓ ຕິເຓສຸ ປວຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ອຸສ຺ສາວພິນ຺ທູຫິ ເຕມິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ອິມໍ ຐານໍ ¶ ອປ຺ປຫຣິຕໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຸນທິວເສ ກຸທ຺ທາລໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຐານໍ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ຂລມຓ຺ຑລສທິສໍ ອກາສິ. ປຸນທິວເສປິ ຕໍ ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູສຸ ຈີວຣໍ ປາຣຸປນ຺ເຕສຸ ເອກສ຺ສ ¶ ຈີວຣກຓ຺ຓໍ ຠູມິຍໍ ປຕິຕ຺ວາ ປໍສຸມ຺ຫິ ປວຏ຺ຏມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິຘ ວາລຸກໍ ໂອກິຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ວາລຸກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ໂອກິຣິ.

ອເຖກທິວສໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ຈຓ຺ໂຑ ອາຕໂປ ອໂຫສິ, ຕທາປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈີວຣໍ ປາຣຸປນ຺ຕານໍ ຄຕ຺ຕໂຕ ເສເທ ມຸຈ຺ຈນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິຘ ມຍາ ມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ມຓ຺ຑປໍ ກາເຣສິ. ປຸນທິວເສ ປາໂຕວ ວສ຺ສໍ ວສ຺ສິ, ວທ຺ທລິກໍ ອໂຫສິ. ຕທາປິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠິກ຺ຂູ ໂອໂລເກນ຺ໂຕວ ຐິໂຕ ຕິນ຺ຕຈີວຣເກ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຖ ມຍາ ສາລໍ ກາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ສາລມຫໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ¶ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ຠິກ຺ຂູ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ອນຸໂມທນຕ຺ຖາຍ ສຕ຺ຖຸ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈີວຣປາຣຸປນກາເລ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຐິໂຕ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກາເຣສິ’’ນ຺ຕິ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຓ຺ຑິຕາ ນາມ ຂເຓ ຂເຓ ໂຖກໍ ກຸສລໍ ກໂຣນ຺ຕາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ອຕ຺ຕໂນ ອກຸສລມລໍ ນີຫຣນ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອນຸປຸພ຺ເພນ ເມຘາວີ, ໂຖກໍ ໂຖກໍ ຂເຓ ຂເຓ;

ກມ຺ມາໂຣ ຣຊຕສ຺ເສວ, ນິທ຺ຘເມ ມລມຕ຺ຕໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນຸປຸພ຺ເພນາຕິ ອນຸປຏິປາຏິຍາ. ເມຘາວີຕິ ຘມ຺ໂມຊປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຂເຓ ຂເຓຕິ ໂອກາເສ ໂອກາເສ ກຸສລໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ກມ຺ມາໂຣ ຣຊຕສ຺ເສວາຕິ ຍຖາ ສຸວຓ຺ຓກາໂຣ ເອກວາຣເມວ ສຸວຓ຺ຓໍ ຕາເປຕ຺ວາ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ມລໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປິລນ຺ຘນວິກຕິໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ ¶ , ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕາເປນ຺ໂຕ ໂກຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ປນ ມລໍ ນີຫຣຕິ, ຕໂຕ ອເນກວິຘໍ ປິລນ຺ຘນວິກຕິໍ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຸສລໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຣາຄາທິມລໍ ນິທ຺ຘເມຍ຺ຍ, ເອວໍ ນິທ຺ຘນ຺ຕມໂລ ນິກ຺ກິເລໂສວ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທສນາວສາເນ ¶ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຕິ, ມຫາຊນສ຺ສາປິ ສາຕ຺ຖິກາ ຘມ຺ມເທສນາ ອໂຫສີຕິ.

ອຍສາວ ¶ ມລນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣໍ ນາມ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ເອໂກ ກິຣ ສາວຕ຺ຖິວາສີ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ລທ຺ຘູປສມ຺ປໂທ ຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣຕິ ປຎ຺ຎາຍິ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ຊນປທວິຫາເຣ ວສ຺ສູປຄໂຕ ອຏ຺ຐຫຕ຺ຖກໍ ຖູລສາຏກໍ ລຠິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຖວສ຺ໂສ ປວາເຣຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄິນິຍາ ຫຕ຺ເຖ ຐເປສິ. ສາ ‘‘ນ ເມ ເອໂສ ສາຏໂກ ຠາຕຸ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ’’ຕິ ຕໍ ຕິຂິຓາຍ ວາສິຍາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຫີຣຫີຣໍ ກຕ຺ວາ ອຸທຸກ຺ຂເລ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ປວິເສຕ຺ວາ ໂປເຖຕ຺ວາ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ສຸຂຸມສຸຕ຺ຕໍ ກນ຺ຕິຕ຺ວາ ສາຏກໍ ວາຍາເປສິ. ເຖໂຣປິ ສຸຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ສູຈິໂຍ ຈ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ຈີວຣກາຣເກ ທຫຣສາມເຓເຣ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ຠຄິນິຍາ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຕໍ ¶ ເມ ສາຏກໍ ເທຖ, ຈີວຣໍ ກາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ນວຫຕ຺ຖໍ ສາຏກໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ກນິຏ຺ຐຠາຕິກສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐເປສິ. ໂສ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ມມ ສາຏໂກ ຖູໂລ ອຏ຺ຐຫຕ຺ໂຖ, ອຍໍ ສຸຂຸໂມ ນວຫຕ຺ໂຖ. ນາຍໍ ມມ ສາຏໂກ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອສ, ນ ເມ ອິມິນາ ອຕ຺ໂຖ, ຕເມວ ເມ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກເມວ ເອໂສ, ຄຓ຺ຫຖ ນ’’ນ຺ຕິ? ໂສ ເນວ ອິຈ຺ຉິ.