📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ຂຸທ຺ທກນິກາເຍ

ອຸທານ-ອຏ຺ຐກຖາ

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ

ມຫາກາຣຸຓິກໍ ນາຖໍ, ເຎຍ຺ຍສາຄຣປາຣຄຸໍ;

ວນ຺ເທ ນິປຸຓຄມ຺ຠີຣ-ວິຈິຕ຺ຣນຍເທສນໍ.

ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ນາ, ເຍນ ນີຍນ຺ຕິ ໂລກໂຕ;

ວນ຺ເທ ຕມຸຕ຺ຕມໍ ຘມ຺ມໍ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປູຊິຕໍ.

ສີລາທິຄຸຓສມ຺ປນ຺ໂນ, ຐິໂຕ ມຄ຺ຄຜເລສຸ ໂຍ;

ວນ຺ເທ ອຣິຍສງ຺ຆໍ ຕໍ, ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ.

ວນ຺ທນາຊນິຕໍ ປຸຎ຺ຎໍ, ອິຕິ ຍໍ ຣຕນຕ຺ຕເຍ;

ຫຕນ຺ຕຣາໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ, ຫຸຕ຺ວາຫໍ ຕສ຺ສ ເຕຊສາ.

ເຕນ ເຕນ ນິທາເນນ, ເທສິຕານິ ຫິເຕສິນາ;

ຍານິ ສຸທ຺ຘາປທາເນນ, ອຸທານານິ ມເຫສິນາ.

ຕານິ ສພ຺ພານິ ເອກຊ຺ຌໍ, ອາໂຣເປນ຺ເຕຫິ ສງ຺ຄຫໍ;

ອຸທານໍ ນາມ ສງ຺ຄີຕໍ, ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫເກຫິ ຍໍ.

ຊິນສ຺ສ ຘມ຺ມສໍເວຄ-ປາໂມຊ຺ຊປຣິທີປນໍ;

ໂສມນສ຺ສສມຸຏ຺ຐານ-ຄາຖາຫິ ປຏິມຓ຺ຑິຕໍ.

ຕສ຺ສ ຄມ຺ຠີຣຎາເຓຫິ, ໂອຄາເຫຕພ຺ພຠາວໂຕ;

ກິຎ຺ຈາປິ ທຸກ຺ກຣາ ກາຕຸໍ, ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາ ມຍາ.

ສຫສໍວຓ຺ຓນໍ ຍສ຺ມາ, ຘຣເຕ ສຕ຺ຖຸສາສນໍ;

ປຸພ຺ພາຈຣິຍສີຫານໍ, ຕິຏ຺ຐເຕວ ວິນິຈ຺ຉໂຍ.

ຕສ຺ມາ ຕໍ ອວລມ຺ພິຕ຺ວາ, ໂອຄາເຫຕ຺ວານ ປຎ຺ຈປິ;

ນິກາເຍ ອຸປນິສ຺ສາຍ, ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖານຍໍ.

ສຸວິສຸທ຺ຘໍ ອສໍກິຓ຺ຓໍ, ນິປຸຓຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉຍໍ;

ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ, ສມຍໍ ອວິໂລມຍໍ.

ປຸນປ຺ປຸນາຄຕໍ ອຕ຺ຖໍ, ວຊ຺ຊຍິຕ຺ວານ ສາຘຸກໍ;

ຍຖາພລໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ອຸທານສ຺ສຕ຺ຖວຓ຺ຓນໍ.

ອິຕິ ອາກງ຺ຂມານສ຺ສ, ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ຈິຣຏ຺ຐິຕິໍ;

ວິຠຊນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ສຕ຺ຖໍ, ສາຘຸ ຄຓ຺ຫນ຺ຕຸ ສາຘໂວຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸທານນ຺ຕິ ເກນຏ຺ເຐນ ອຸທານໍ? ອຸທານນຏ຺ເຐນ. ກິມິທໍ ອຸທານໍ ນາມ? ປີຕິເວຄສມຸຏ຺ຐາປິໂຕ ອຸທາຫາໂຣ. ຍຖາ ຫິ ຍໍ ເຕລາທິ ມິນິຕພ຺ພວຕ຺ຖຸ ມານໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ວິສ຺ສນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ‘‘ອວເສໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຎ຺ຈ ຊລໍ ຕຬາກໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ‘‘ໂອໂຆ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວເມວ ຍໍ ປີຕິເວຄສມຸຏ຺ຐາປິຕໍ ວິຕກ຺ກວິປ຺ຜາຣໍ ອນ຺ໂຕຫທຍໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ໂສ ອຘິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ອສຓ຺ຐຫິຕ຺ວາ ພຫິ ວຈີທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ປຏິຄ຺ຄາຫກນິຣເປກ຺ໂຂ ອຸທາຫາຣວິເສໂສ ‘‘ອຸທານ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຘມ຺ມສໍເວຄວເສນປິ ອຍມາກາໂຣ ລພ຺ຠເຕວ.

ຕຍິທໍ ກຕ຺ຖຈິ ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ກຕ຺ຖຈິ ວາກ຺ຍວເສນ ປວຕ຺ຕໍ. ຍໍ ປນ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ‘‘ໂສມນສ຺ສຎາຓມຍິກຄາຖາປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ອຸທານລກ຺ຂຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເຍຠຸຍ຺ຍວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຫິ ອຸທານໍ ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ຠາສິຕໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສສມຸຏ຺ຐາປິຕຎ຺ຈ. ອິຕຣມ຺ປິ ປນ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕທາຍຕນໍ, ຍຕ຺ຖ ເນວ ປຖວີ ນ ອາໂປ’’ຕິອາທີສຸ (ອຸທາ. ໗໑) ‘‘ສຸຂກາມານິ ຠູຕານິ, ໂຍ ທຓ຺ເຑນ ວິຫິໍສຕີ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໑໓໑), ‘‘ສເຈ ຠາຍຖ ທຸກ຺ຂສ຺ສ, ສເຈ ໂວ ທຸກ຺ຂມປ຺ປິຍ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທີສຸ (ອຸທາ. ໔໔; ເນຕ຺ຕິ. ໙໑) ຈ ລພ຺ຠຕິ.

ເອວໍ ຕຍິທໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘຠາສິຕໍ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘຠາສິຕໍ, ສາວກຠາສິຕນ຺ຕິ ຕິວິຘໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘຠາສິຕໍ – ‘‘ສພ຺ເພສຸ ຠູເຕສຸ ນິຘາຍ ທຓ຺ຑໍ, ອວິເຫຐຍໍ ອຎ຺ຎຕຣມ຺ປິ ເຕສ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ສຸ. ນິ. ໓໕; ຈູຬນິ. ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສ ໑໒໑) ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕເມວ. ສາວກຠາສິຕານິປິ –

‘‘ສພ຺ໂພ ຣາໂຄ ປຫີໂນ ເມ, ສພ຺ໂພ ໂທໂສ ສມູຫໂຕ;

ສພ຺ໂພ ເມ ວິຫໂຕ ໂມໂຫ, ສີຕິຠູໂຕສ຺ມິ ນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໗໙) –

ອາທິນາ ເຖຣຄາຖາສຸ –

‘‘ກາເຍນ ສໍວຸຕາ ອາສິໍ, ວາຈາຍ ອຸທ ເຈຕສາ;

ສມູລໍ ຕຓ຺ຫມພ຺ພຸຍ຺ຫ, ສີຕິຠູຕາສ຺ມິ ນິພ຺ພຸຕາ’’ຕິ. (ເຖຣີຄາ. ໑໕) –

ອາທິນາ ເຖຣີຄາຖາສຸ ຈ ອາຄຕານິ. ຕານິ ປນ ເຕສໍ ເຖຣານໍ ເຖຣີນຎ຺ຈ ນ ເກວລໍ ອຸທານານິ ເອວ, ອຖ ໂຂ ສີຫນາທາປິ ໂຫນ຺ຕິ. ສກ຺ກາທີຫິ ເທເວຫິ ຠາສິຕານິ ‘‘ອໂຫ ທານໍ ປຣມທານໍ, ກສ຺ສເປ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິອາທີນິ (ອຸທາ. ໒໗), ອາຣາມທຓ຺ຑພ຺ຣາຫ຺ມຓາທີຫິ ມນຸສ຺ເສຫິ ຈ ຠາສິຕານິ ‘‘ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ’’ຕິອາທີນິ (ອ. ນິ. ໒.໓໘) ຕິສ຺ໂສ ສງ຺ຄີຕິໂຍ ອາຣູຬ຺ຫານິ ອຸທານານິ ສນ຺ຕິ ເອວ, ນ ຕານິ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕານິ. ຍານິ ປນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສາມໍ ອາຫຈ຺ຈ ຠາສິຕານິ ຊິນວຈນຠູຕານິ, ຍານິ ສນ຺ຘາຍ ຠຄວຕາ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມໍ ນວຘາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອຸທ຺ທິສນ຺ເຕນ ອຸທານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ, ຕາເນວ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫເກຫິ ‘‘ອຸທານ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ຄີຕນ຺ຕິ ຕເທເວຕ຺ຖ ສໍວຓ຺ເຓຕພ຺ພຠາເວນ ຄຫິຕໍ.

ຍາ ປນ ‘‘ອເນກຊາຕິສໍສາຣ’’ນ຺ຕິອາທິຄາຖາຍ ທີປິຕາ ຠຄວຕາ ໂພຘິມູເລ ອຸທານວເສນ ປວຕ຺ຕິຕາ ອເນກສຕສຫສ຺ສານໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘານໍ ອວິຊຫິຕອຸທານຄາຖາ ຈ, ເອຕາ ອປຣຠາເຄ ປນ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ຠຄວຕາ ເທສິຕຕ຺ຕາ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫເກຫິ ອຸທານປາຬິຍໍ ສງ຺ຄຫໍ ອນາໂຣເປຕ຺ວາ ຘມ຺ມປເທ ສງ຺ຄີຕາ. ຍຎ຺ຈ ‘‘ອຎ຺ຎາສິ ວຕ, ໂຠ ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ, ອຎ຺ຎາສິ ວຕ, ໂຠ ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໗; ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໘໑; ປຏິ. ມ. ໒.໓໐) ອຸທານວຈນໍ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸຍາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ປເວທນສມຕ຺ຖນິຄ຺ໂຆສວິປ຺ຜາຣໍ ຠຄວຕາ ຠາສິຕໍ, ຕທປິ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນສຸຕ຺ຕນ຺ຕເທສນາປຣິໂຍສາເນ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕຘມ຺ເມກເທສສ຺ສ ຍຖາເທສິຕສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ສາວເກສຸ ສພ຺ພປຐມໍ ເຖເຣນ ອຘິຄຕຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິສ຺ສມສ຺ສ ສຜລຠາວປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓເຫຕຸກໍ ປຐມໂພຘິຍໍ ສພ຺ເພສໍ ເອວ ຠິກ຺ຂູນໍ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓເຫຕຸກໍ ‘‘ອາຣາຘຍິໍສຸ ວຕ ມໍ ຠິກ຺ຂູ ເອກໍ ສມຍ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນໍ (ມ. ນິ. ໑.໒໒໕) ວິຍ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊນິຕໍ ອຸທາຫາຣມຕ຺ຕໍ, ‘‘ຍທາ ຫເວ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິວຈນໍ (ມຫາວ. ໑-໓; ອຸທາ. ໑-໓) ວິຍ ປວຕ຺ຕິຍາ ນິວຕ຺ຕິຍາ ວາ ນ ປກາສນນ຺ຕິ, ນ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫເກຫິ ອຸທານປາຬິຍໍ ສງ຺ຄີຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຕໍ ປເນຕໍ ອຸທານໍ ວິນຍປິຏກໍ, ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກໍ, ອຠິຘມ຺ມປິຏກນ຺ຕິ ຕີສຸ ປິຏເກສຸ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກປຣິຍາປນ຺ນໍ, ທີຆນິກາໂຍ, ມຊ຺ຌິມນິກາໂຍ, ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາໂຍ, ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາໂຍ, ຂຸທ຺ທກນິກາໂຍຕິ ປຎ຺ຈສຸ ນິກາເຍສຸ ຂຸທ຺ທກນິກາຍປຣິຍາປນ຺ນໍ, ສຸຕ຺ຕໍ, ເຄຍ຺ຍໍ, ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ຄາຖາ, ອຸທານໍ, ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ, ຊາຕກໍ, ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ, ເວທລ຺ລນ຺ຕິ ນວສຸ ສາສນງ຺ເຄສຸ ອຸທານສງ຺ຄຫໍ.

‘‘ທ຺ວາສີຕິ ພຸທ຺ຘໂຕ ຄຓ຺ຫິໍ, ທ຺ເວ ສຫສ຺ສານິ ຠິກ຺ຂຸໂຕ;

ຈຕຸຣາສີຕິ ສຫສ຺ສານິ, ເຍ ເມ ຘມ຺ມາ ປວຕ຺ຕິໂນ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໑໐໒໗) –

ເອວໍ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິເກນ ປຏິຎ຺ຎາເຕສຸ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສຫສ຺ເສສຸ ກຕິປຍຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫໍ. ໂພຘິວຄ຺ໂຄ, ມຸຈລິນ຺ທວຄ຺ໂຄ, ນນ຺ທວຄ຺ໂຄ, ເມຆິຍວຄ຺ໂຄ, ໂສຓວຄ຺ໂຄ, ຊຈ຺ຈນ຺ຘວຄ຺ໂຄ, ຈູຬວຄ຺ໂຄ, ປາຏລິຄາມິຍວຄ຺ໂຄຕິ ວຄ຺ຄໂຕ ອຏ຺ຐວຄ຺ຄໍ; ສຸຕ຺ຕໂຕ ອສີຕິສຸຕ຺ຕສງ຺ຄຫໍ, ຄາຖາໂຕ ປຎ຺ຈນວຸຕິອຸທານຄາຖາສງ຺ຄຫໍ. ຠາຓວາຣໂຕ ອຑ຺ຒູນນວມຕ຺ຕາ ຠາຓວາຣາ. ອນຸສນ຺ຘິໂຕ ໂພຘິສຸຕ຺ເຕ ປຸຈ຺ຉານຸສນ຺ຘິວເສນ ເອການຸສນ຺ຘິ, ສຸປ຺ປວາສາສຸຕ຺ເຕ ປຸຈ຺ຉານຸສນ຺ຘິຍຖານຸສນ຺ຘິວເສນ ທ຺ເວ ອນຸສນ຺ຘີ, ເສເສສຸ ຍຖານຸສນ຺ຘິວເສນ ເອເກໂກວ ອນຸສນ຺ຘິ, ອຊ຺ຌາສຍານຸສນ຺ຘິ ປເນຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ. ເອວໍ ສພ຺ພຖາປິ ເອກາສີຕິອນຸສນ຺ຘິສງ຺ຄຫໍ. ປທໂຕ ສຕາຘິການິ ເອກວີສ ປທສຫສ຺ສານິ, ຄາຖາປາທໂຕ ເຕວີສຕິ ຈຕຸສ຺ສຕາຘິການິ ອຏ຺ຐ ສຫສ຺ສານິ, ອກ຺ຂຣໂຕ ສຕ຺ຕສຫສ຺ສາຘິການິ ສຏ຺ຐິ ສຫສ຺ສານິ ຕີຓິ ຈ ສຕານິ ທ຺ວາສີຕິ ຈ ອກ຺ຂຣານິ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ອສີຕິ ເອວ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາ, ວຄ຺ຄາ ອຏ຺ຐ ສມາສໂຕ;

ຄາຖາ ຈ ປຎ຺ຈນວຸຕິ, ອຸທານສ຺ສ ປກາສິຕາ.

‘‘ອຑ຺ຒູນນວມຕ຺ຕາ ຈ, ຠາຓວາຣາ ປມາຓໂຕ;

ເອກາຘິກາ ຕຖາສີຕິ, ອຸທານສ຺ສານຸສນ຺ຘິໂຍ.

‘‘ເອກວີສສຫສ຺ສານິ, ສຕຎ຺ເຈວ ວິຈກ຺ຂໂຓ;

ປທາເນຕານຸທານສ຺ສ, ຄຓິຕານິ ວິນິທ຺ທິເສ’’.

ຄາຖາປາທໂຕ ປນ –

‘‘ອຏ຺ຐສຫສ຺ສມຕ຺ຕານິ, ຈຕ຺ຕາເຣວ ສຕານິ ຈ;

ປາທາເນຕານຸທານສ຺ສ, ເຕວີສຕິ ຈ ນິທ຺ທິເສ.

‘‘ອກ຺ຂຣານໍ ສຫສ຺ສານິ, ສຏ຺ຐິ ສຕ຺ຕ ສຕານິ ຈ;

ຕີຓິ ທ຺ວາສີຕິ ຈ ຕຖາ, ອຸທານສ຺ສ ປເວທິຕາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສ ອຏ຺ຐສຸ ວຄ຺ເຄສຸ ໂພຘິວຄ຺ໂຄ ອາທິ, ສຸຕ຺ເຕສຸ ປຐມໍ ໂພຘິສຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສາປິ ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິອາທິກໍ ອາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ເທນ ປຐມມຫາສງ຺ຄີຕິກາເລ ວຸຕ຺ຕນິທານມາທິ. ສາ ປນາຍໍ ປຐມມຫາສງ຺ຄີຕິ ວິນຍປິຏເກ (ຈູຬວ. ໔໓໗) ຕນ຺ຕິມາຣູຬ຺ຫາ ເອວ. ໂຍ ປເນຕ຺ຖ ນິທານໂກສລ຺ລຕ຺ຖໍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ກຖາມຄ຺ໂຄ ໂສປິ ສຸມງ຺ຄລວິລາສິນິຍໍ ທີຆນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍໍ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.ນິທານກຖາ) ວຸຕ຺ໂຕ ເອວາຕິ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໑. ໂພຘິວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມໂພຘິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ເອວໍ ເມ ສຸຕ’’ນ຺ຕິອາທິກໍ ນິທານໍ, ຕຕ຺ຖ ເອວນ຺ຕິ ນິປາຕປທໍ. ເມຕິອາທີນິ ນາມປທານິ. ອຸຣຸເວລາຍໍ ວິຫຣຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ວີຕິ ອຸປສຄ຺ຄປທໍ, ຫຣຕີຕິ ອາຂ຺ຍາຕປທນ຺ຕິ ອິມິນາວ ນເຍນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປທວິຠາໂຄ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ເອວໍສທ຺ໂທ ຕາວ ອຸປມູປເທສສມ຺ປຫໍສນຄຣຫຓວຈນສມ຺ປຏິຄ຺ຄຫາກາຣ- ນິທສ຺ສນາວຘາຣຓປຸຈ຺ຉາອິທມຕ຺ຖປຣິມາຓາທິ ອເນກຕ຺ຖປ຺ປເຠໂທ. ຕຖາ ເຫສ ‘‘ເອວໍ ຊາເຕນ ມຈ຺ເຈນ, ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຸສລໍ ພຫຸ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທີສຸ (ຘ. ປ. ໕໓) ອຸປມາຍໍ ອາຄໂຕ. ‘‘ເອວໍ ເຕ ອຠິກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ເຕ ປຏິກ຺ກມິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໑໒໒) ອຸປເທເສ. ‘‘ເອວເມຕໍ ຠຄວາ, ເອວເມຕໍ ສຸຄຕາ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໓.໖໖) ສມ຺ປຫໍສເນ. ‘‘ເອວເມວໍ ປນາຍໍ ວສລີ ຍສ຺ມິໍ ວາ ຕສ຺ມິໍ ວາ ຕສ຺ສ ມຸຓ຺ຑກສ຺ສ ສມຓກສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໗) ຄຣຫເຓ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕຕິ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໓; ມ. ນິ. ໑.໑) ວຈນສມ຺ປຏິຄ຺ຄເຫ. ‘‘ເອວໍ ພ຺ຍາ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວຕາ ຘມ຺ມໍ ເທສິຕໍ ອາຊານາມີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໙໘) ອາກາເຣ. ‘‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ມາຓວກ, ເຍນ ສມໂຓ ອານນ຺ໂທ ເຕນຸປສງ຺ກມ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມມ ວຈເນນ ສມຓໍ ອານນ຺ທໍ ອປ຺ປາພາຘໍ ອປ຺ປາຕງ຺ກໍ ລຫຸຏ຺ຐານໍ ພລໍ ຜາສຸວິຫາຣໍ ປຸຈ຺ຉ ‘ສຸໂຠ ມາຓໂວ ໂຕເທຍ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ຠວນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອປ຺ປາພາຘໍ ອປ຺ປາຕງ຺ກໍ ລຫຸຏ຺ຐານໍ ພລໍ ຜາສຸວິຫາຣໍ ປຸຈ຺ຉຕີ’ຕິ, ເອວຎ຺ຈ ວເທຫິ ‘ສາຘຸ ກິຣ ຠວໍ ອານນ຺ໂທ ເຍນ ສຸຠສ຺ສ ມາຓວສ຺ສ ໂຕເທຍ຺ຍປຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິເວສນໍ, ເຕນຸປສງ຺ກມຕຸ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’ຕິ’’ອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໔໔໕) ນິທສ຺ສເນ. ‘‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ກາລາມາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ ວາ ອກຸສລາ ວາ’ຕິ? ‘ອກຸສລາ, ຠນ຺ເຕ’. ‘ສາວຊ຺ຊາ ວາ ອນວຊ຺ຊາ ວາ’ຕິ? ‘ສາວຊ຺ຊາ, ຠນ຺ເຕ’. ‘ວິຎ຺ຎູຄຣຫິຕາ ວາ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖາ ວາ’ຕິ? ‘ວິຎ຺ຎູຄຣຫິຕາ, ຠນ຺ເຕ’. ‘ສມຕ຺ຕາ ສມາທິນ຺ນາ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂນ’ວາ? ‘ກຖໍ ໂວ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’ຕິ? ‘ສມຕ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ສມາທິນ຺ນາ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີຕິ’’’ອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໓.໖໖) ອວຘາຣເຓ. ‘‘ເອວເມເຕ ສຸນ຺ຫາຕາ ສຸວິລິຕ຺ຕາ ກປ຺ປິຕເກສມສ຺ສູ ອາມຸຕ຺ຕມາລາຠຣຓາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໒໘໖) ປຸຈ຺ຉາຍໍ. ‘‘ເອວໍຄຕານິ ປຸຖຸສິປ຺ປາຍຕນານິ (ທີ. ນິ. ໑.໑໘໒), ເອວໍວິໂຘ ເອວມາກາໂຣ’’ຕິອາທີສຸ ອິທໍສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ເຖ. ຄຕສທ຺ໂທ ຫິ ປກາຣປຣິຍາໂຍ, ຕຖາ ວິຘາກາຣສທ຺ທາ. ຕຖາ ຫິ ວິຘຍຸຕ຺ຕຄຕສທ຺ເທ ໂລກິຍາ ປກາຣຕ຺ເຖ ວທນ຺ຕິ. ‘‘ເອວໍ ລຫຸປຣິວຕ຺ຕໍ ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໑.໔໘) ປຣິມາເຓ.

ນນຸ ຈ ‘‘ເອວໍ ວິຕກ຺ກິຕໍ ໂນ ຕຸມ຺ເຫຫິ, ເອວມາຍຸປຣິຍນ຺ໂຕ’’ຕິ ເຈຕ຺ຖ ເອວໍສທ຺ເທນ ປຸຈ຺ຉນາກາຣປຣິມາຓາກາຣານໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອາກາຣຕ຺ໂຖ ເອວ ເອວໍສທ຺ໂທຕິ. ນ, ວິເສສສພ຺ຠາວໂຕ. ອາກາຣມຕ຺ຕວາຈໂກ ເຫຕ຺ຖ ເອວໍສທ຺ໂທ ອາກາຣຕ຺ໂຖຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ‘‘ເອວໍ ພ຺ຍາ ໂຂ’’ຕິອາທີສຸ ປນ ອາກາຣວິເສສວຈໂນ. ອາກາຣວິເສສວາຈິໂນ ເຈເຕ ເອວໍສທ຺ທາ ປຸຈ຺ຉນາກາຣປຣິມາຓາກາຣານໍ ວາຈກຕ຺ຕາ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ຊາເຕນ ມຈ຺ເຈນາ’’ຕິອາທີນິ ອຸປມານອຸທາຫຣຓານິ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ –

‘‘ຍຖາປິ ປຸປ຺ຜຣາສິມ຺ຫາ, ກຍິຣາ ມາລາຄຸເຓ ພຫູ;

ເອວໍ ຊາເຕນ ມຈ຺ເຈນ, ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຸສລໍ ພຫຸ’’ນ຺ຕິ. –

ເອຕ຺ຖ ປຸປ຺ຜຣາສິຏ຺ຐານີຍໂຕ ມນຸສ຺ສຸປ຺ປຕ຺ຕິ ສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສຍສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນໂຍນິໂສມນສິກາຣໂຠຄສມ຺ປຕ຺ຕິອາທິໂຕ ທານາທິປຸຎ຺ຎກິຣິຍາເຫຕຸສມຸທາຍໂຕ ໂສຠາສຸຄນ຺ຘຕາທິຄຸຓວິເສສໂຍຄໂຕ ມາລາຄຸຓສທິສິໂຍ ພຫຸກາ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາ ມຣິຕພ຺ພສຠາວຕາຍ ມຈ຺ເຈນ ກຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ອເຠທຕາຍ ປຸປ຺ຜຣາສິ ມາລາຄຸຓາ ຈ ອຸປມາ, ເຕສໍ ອຸປມານາກາໂຣ ຍຖາສທ຺ເທນ ອນິຍມໂຕ ວຸຕ຺ໂຕ. ປຸນ ເອວໍສທ຺ເທນ ນິຍມນວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ປນ ອຸປມາກາໂຣ ນິຍມິຍມາໂນ ອຕ຺ຖໂຕ ອຸປມາ ເອວ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸປມາຍໍ ອາຄໂຕ’’ຕິ.

ຕຖາ ‘‘ເອວໍ ອິມິນາ ອາກາເຣນ ອຠິກ຺ກມິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອຸປທິສິຍມານາຍ ສມຓສາຣຸປ຺ປາຍ ອາກປ຺ປສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ໂຍ ຕຕ຺ຖ ອຸປເທສາກາໂຣ, ໂສ ອຕ຺ຖໂຕ ອຸປເທໂສເຍວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເອວໍ ເຕ ອຠິກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ເຕ ປຏິກ຺ກມິຕພ຺ພນ຺ຕິອາທີສຸ ອຸປເທເສ’’ຕິ.

‘‘ເອວເມຕໍ ຠຄວາ, ເອວເມຕໍ ສຸຄຕາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຠຄວຕາ ຍຖາວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ອວິປຣີຕໂຕ ຊານນ຺ເຕຫິ ກຕໍ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ວິຊ຺ຊມານຄຸຓານໍ ປກາເຣຫິ ຫໍສນໍ ອຸທຄ຺ຄຕາກຣຓໍ ສມ຺ປຫໍສນໍ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປຫໍສນາກາໂຣຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

‘‘ເອວເມວໍ ປນາຍ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຄຣຫຓາກາໂຣຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ໂສ ຈ ຄຣຫຓາກາໂຣ ‘‘ວສລີ’’ຕິອາທິຂຸໍສນສທ຺ທສນ຺ນິຘານໂຕ ອິຘ ເອວໍສທ຺ເທນ ປກາສິໂຕຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ, ເອວໍ ອຸປມາກາຣາທໂຍປິ ອຸປມາທິວເສນ ວຸຕ຺ຕານໍ ປຸປ຺ຜຣາສິອາທິສທ຺ທານໍ ສນ຺ນິຘານໂຕ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

‘‘ເອວໍ ໂນ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເຕສໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕຘມ຺ມານໍ ອຫິຕທຸກ຺ຂາວຫຠາເວນ ສນ຺ນິຏ຺ຐານຊນນຕ຺ຖໍ ອນຸມຕິຄ຺ຄຫຓວເສນ ‘‘ໂນ ວາ ກຖໍ ໂວ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ກຕາຍ ‘‘ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕທາກາຣສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ເອວໍສທ຺ເທນ ອາວິກຕໍ. ໂສ ປນ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕນາກາໂຣ ນິຍມິຍມາໂນ ອວຘາຣຓຕ຺ໂຖ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເອວໍ ໂນ ເອຕ຺ຖ ໂຫຕີຕິອາທີສຸ ອວຘາຣເຓ’’ຕິ.

‘‘ເອວຎ຺ຈ ວເທຫີ’’ຕິ ຍຖາຫໍ ວທາມິ ເອວໍ ສມຓໍ ອານນ຺ທໍ ວເທຫີຕິ ວທນາກາໂຣ ອິທານິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ເອວໍສທ຺ເທນ ນິທສ຺ສີຍຕີຕິ ‘‘ນິທສ຺ສນຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອວມາກາຣວິເສສວາຈີນມ຺ປິ ເອເຕສໍ ເອວໍສທ຺ທານໍ ອຸປມາທິວິເສສຕ຺ຖວຸຕ຺ຕິຕາຍ ອຸປມາທິອຕ຺ຖຕາ ວຸຕ຺ຕາ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ປນ ຘມ຺ມສ຺ສ ສາຘຸກໍ ສວນມນສິກາເຣ ນິໂຍຊິເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຕຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວສ຺ສ ປຏິຊານນວເສນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ເອວໍສທ຺ໂທ ວຈນສມ຺ປຏິຄ຺ຄຫຕ຺ໂຖ. ເຕນ ເອວໍ, ຠນ຺ເຕຕິ ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຏ຺ຐຸ, ຠນ຺ເຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສ຺ວາຍມິຘ ອາກາຣນິທສ຺ສນາວຘາຣເຓສຸ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ອາກາຣຕ຺ເຖນ ເອວໍສທ຺ເທນ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ – ນານານຍນິປຸຓມເນກຊ຺ຌາສຍສມຸຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນສມ຺ປນ຺ນໍ ວິວິຘປາຏິຫາຣິຍໍ ຘມ຺ມຕ຺ຖເທສນາປຏິເວຘຄມ຺ຠີຣໍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ສກສກຠາສານຸຣູປໂຕ ໂສຕປຖມາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ສພ຺ພປ຺ປກາເຣນ ໂກ ສມຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຕຸໍ, ສພ຺ພຖາເມນ ປນ ໂສຕຸກາມຕໍ ຊເນຕ຺ວາປິ ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ, ມຍາປິ ເອເກນາກາເຣນ ສຸຕນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ເອກຕ຺ຕນານຕ຺ຕອພ຺ຍາປາຣເອວໍຘມ຺ມຕາສງ຺ຂາຕາ ນນ຺ທິຍາວຕ຺ຕຕິປຸກ຺ຂລສີຫວິກ຺ກີຬິຕທິສາໂລຈນອງ຺ກຸສສງ຺ຂາຕາ ຈ ອສ຺ສາທາທິວິສຍາທິເຠເທນ ນານາວິຘາ ນຍາ ນານານຍາ. ນຍາ ວາ ປາຬິຄຕິໂຍ, ຕາ ຈ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິອນຸປຎ຺ຎຕ຺ຕາທິວເສນ ສໍກິເລສຠາຄິຍາທິໂລກິຍາທິຕທຸຠຍໂວມິສ຺ສກາທິວເສນ ກຸສລາທິວເສນ ຂນ຺ຘາທິວເສນ, ສງ຺ຄຫາທິວເສນ, ສມຍວິມຸຕ຺ຕາທິວເສນ, ຐປນາທິວເສນ, ກຸສລມູລາທິວເສນ, ຕິກປຏ຺ຐານາທິວເສນ ຈ ນານປ຺ປກາຣາຕິ ນານານຍາ, ເຕຫິ ນິປຸຓໍ ສຓ຺ຫໍ ສຸຂຸມນ຺ຕິ ນານານຍນິປຸຓໍ.

ອາສໂຍວ ອຊ຺ຌາສໂຍ, ໂສ ຈ ສສ຺ສຕາທິເຠເທນ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຕາທິເຠເທນ ຈ ອເນກວິໂຘ. ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສຍາທິໂກ ເອວ ວາ ອເນໂກ ອຊ຺ຌາສໂຍ ອເນກຊ຺ຌາສໂຍ. ໂສ ສມຸຏ຺ຐານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸ ເອຕສ຺ສາຕິ ອເນກຊ຺ຌາສຍສມຸຏ຺ຐານໍ.

ສີລາທິອຕ຺ຖສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຕພ຺ພິຠາວນພ຺ຍຎ຺ຊນສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສງ຺ກາສນປກາສນວິວຣຓວິຠຊນອຸຕ຺ຕານີກຣຓປຎ຺ຎຕ຺ຕິວເສນ ຉຫິ ອຕ຺ຖປເທຫິ ອກ຺ຂຣປທພ຺ຍຎ຺ຊນາກາຣນິຣຸຕ຺ຕິນິທ຺ເທສວເສນ ຉຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊນປເທຫິ ຈ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນສມ຺ປນ຺ນໍ.

ອິທ຺ຘິອາເທສນານຸສາສນີເຠເທນ ເຕສຸ ຈ ເອເກກສ຺ສ ວິສຍາທິເຠເທນ ວິວິຘໍ ພຫຸວິຘໍ ວາ ປາຏິຫາຣິຍໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ວິວິຘປາຏິຫາຣິຍໍ. ຕຕ຺ຖ ປຏິປກ຺ຂຫຣຓໂຕ ຣາຄາທິກິເລສາປນຍນໂຕ ປາຏິຫາຣິຍນ຺ຕິ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ຠຄວໂຕ ນ ປຏິປກ຺ຂາ ຣາຄາທໂຍ ສນ຺ຕິ ເຍ ຫຣິຕພ຺ພາ, ປຸຖຸຊ຺ຊນານມ຺ປິ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ອຏ຺ຐຄຸຓສມນ຺ນາຄເຕ ຈິຕ຺ເຕ ຫຕປຏິປກ຺ເຂ ອິທ຺ຘິວິຘໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕໂວຫາເຣນ ຈ ນ ສກ຺ກາ ອິຘ ປາຏິຫາຣິຍນ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ. ສເຈ ປນ ມຫາກາຣຸຓິກສ຺ສ ຠຄວໂຕ ເວເນຍ຺ຍຄຕາ ຈ ກິເລສາ ປຏິປກ຺ຂາ, ເຕສໍ ຫຣຓໂຕ ປາຏິຫາຣິຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ສຕິ ຍຸຕ຺ຕເມຕໍ. ອຖ ວາ ຠຄວໂຕ ເຈວ ສາສນສ຺ສ ຈ ປຏິປກ຺ຂາ ຕິຕ຺ຖິຍາ, ເຕສໍ ຫຣຓໂຕ ປາຏິຫາຣິຍໍ. ເຕ ຫິ ທິຏ຺ຐິຫຣຓວເສນ ທິຏ຺ຐິປ຺ປກາສເນ ອສມຕ຺ຖຠາເວນ ຈ ອິທ຺ຘິອາເທສນານຸສາສນີຫິ ຫຣິຕາ ອປນີຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ປຏີຕິ ວາ ອຍໍ ສທ຺ໂທ ປຈ຺ຉາຕິ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ໂພເຘຕິ ‘‘ຕສ຺ມິໍ ປຏິປວິຏ຺ຐມ຺ຫິ, ອຎ຺ໂຎ ອາຄຎ຺ຉິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິອາທີສຸ (ຈູຬນິ. ປາຣາຍນວຄ຺ຄ, ວຕ຺ຖຸຄາຖາ ໔) ວິຍ. ຕສ຺ມາ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ກຕກິຈ຺ເຈນ ປຈ຺ຉາ ຫຣິຕພ຺ພໍ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຏິຫາຣິຍໍ. ອຕ຺ຕໂນ ວາ ອຸປກ຺ກິເລເສສຸ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານມຄ຺ເຄຫິ ຫຣິເຕສຸ ປຈ຺ຉາ ຫຣຓໍ ປຏິຫາຣິຍໍ. ອິທ຺ຘິອາເທສນານຸສາສນິໂຍ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສນ ກຕກິຈ຺ເຈນ ສຕ຺ຕຫິຕຕ຺ຖໍ ປຸນ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພາ, ຫຣິເຕສຸ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກ຺ກິເລເສສຸ ປຣສຕ຺ຕານໍ ອຸປກ຺ກິເລສຫຣຓານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ປຏິຫາຣິຍານິ ຠວນ຺ຕິ. ປຏິຫາຣິຍເມວ ປາຏິຫາຣິຍໍ, ປຏິຫາຣິເຍ ວາ ອິທ຺ຘິອາເທສນານຸສາສນີສມຸທາເຍ ຠວໍ ເອເກກໍ ປາຏິຫາຣິຍນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຏິຫາຣິຍໍ ວາ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ມຄ຺ໂຄ ຈ ປຏິປກ຺ຂຫຣຓໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕໍ ນິມິຕ຺ຕຠູຕໂຕ ຕໂຕ ວາ ອາຄຕນ຺ຕິ ປາຏິຫາຣິຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຍສ຺ມາ ປນ ຕນ຺ຕິອຕ຺ຖເທສນາ ຕພ຺ໂພຫາຣາຠິສມຍສງ຺ຂາຕາ ເຫຕຸເຫຕຸຜລຕທຸຠຍປຎ຺ຎຕ຺ຕິປຏິເວຘສງ຺ຂາຕາ ວາ ຘມ຺ມຕ຺ຖເທສນາປຏິເວຘາ ຄມ຺ຠີຣາ, ສສາທີຫິ ວິຍ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ອນຸປຈິຕກຸສລສມ຺ຠາເຣຫິ ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍປ຺ປຕິຏ຺ຐາ ທຸປ຺ປຣິໂຍຄາຫາ ຈ, ຕສ຺ມາ ເຕຫິ ຈຕູຫິ ຄມ຺ຠີຣຠາເວຫິ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ຘມ຺ມຕ຺ຖເທສນາປຏິເວຘຄມ຺ຠີຣໍ.

ເອໂກ ເອວ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນາໂຆໂສ, ເອກສ຺ມິໍ ຂເຓ ປວຕ຺ຕມາໂນ ນານາຠາສານໍ ສຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຠາສາວເສນ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ຄຫຓູປໂຄ ໂຫຕິ. ອຈິນ຺ເຕຍ຺ໂຍ ຫິ ພຸທ຺ຘານໍ ພຸທ຺ຘານຸຠາໂວຕິ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ສກສກຠາສານຸຣູປໂຕ ໂສຕປຖໍ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ນິທສ຺ສນຕ຺ເຖນ ‘‘ນາຫໍ ສຍມ຺ຠູ, ນ ມຍາ ອິທໍ ສຈ຺ຉິກຕ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິໂມເຈນ຺ໂຕ ‘‘ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ, ມຍາປິ ເອວໍ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ ອິທານິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສກລໍ ສຸຕ຺ຕໍ ນິທສ຺ເສຕິ.

ອວຘາຣຓຕ຺ເຖນ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ພຫຸສ຺ສຸຕານໍ ຍທິທໍ ອານນ຺ໂທ, ຄຕິມນ຺ຕານໍ, ສຕິມນ຺ຕານໍ, ຘິຕິມນ຺ຕານໍ, ອຸປຏ຺ຐາການໍ ຍທິທໍ ອານນ຺ໂທ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໑໙-໒໒໓) ເອວໍ ຠຄວຕາ, ‘‘ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອຕ຺ຖກຸສໂລ, ຘມ຺ມກຸສໂລ, ພ຺ຍຎ຺ຊນກຸສໂລ, ນິຣຸຕ຺ຕິກຸສໂລ, ປຸພ຺ພາປຣກຸສໂລ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໕.໑໖໙) ເອວໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ ຈ ປສຕ຺ຖຠາວານຸຣູປໍ ອຕ຺ຕໂນ ຘາຣຓພລໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕານໍ ໂສຕຸກາມຕໍ ຊເນຕິ. ‘‘ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ອຕ຺ຖໂຕ ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ວາ ອນູນມນຘິກໍ, ເອວເມວ ນ ອຎ຺ຎຖາ ທຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎຖາຕິ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຕາກາຣໂຕ ອຎ຺ຎຖາ ນ ປນ ຠຄວຕາ ເທສິຕາກາຣໂຕ. ອຈິນ຺ເຕຍ຺ຍານຸຠາວາ ຫິ ຠຄວໂຕ ເທສນາ, ສາ ເນວ ສພ຺ພາກາເຣນ ສກ຺ກາ ວິຎ຺ຎາຕຸນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕວາຍມຕ຺ໂຖ. ສຸຕາກາຣາວິຣຸຊ຺ຌນເມວ ຫິ ຘາຣຓພລໍ.

ເມສທ຺ໂທ ຕີສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຕຖາ ຫິສ຺ສ ‘‘ຄາຖາຠິຄີຕໍ ເມ ອໂຠຊເນຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໙໔; ສຸ. ນິ. ໘໑) ມຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສາຘຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕູ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໔.໘໘; ໕.໓໘໒; ອ. ນິ. ໔.໒໕໗) ມຍ຺ຫນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຘມ຺ມທາຍາທາ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠວຖາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໙) ມມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘ ປນ ‘‘ມຍາ ສຸຕໍ, ມມ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ອຕ຺ຖທ຺ວເຍ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ໂຍ ປໂຣ ນ ໂຫຕິ, ໂສ ອຕ຺ຕາຕິ ເອວໍ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕສງ຺ຂາເຕ ສສນ຺ຕາເນ ວຕ຺ຕນໂຕ ຕິວິໂຘປິ ເມສທ຺ໂທ ກິຎ຺ຈາປິ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ເຖ ທິສ຺ສຕິ, ກຣຓສມ຺ປທານາທິວິເສສສງ຺ຂາໂຕ ປນ ວິຎ຺ຎາຍເຕວາຍໍ ອຕ຺ຖເຠໂທຕິ ‘‘ເມ-ສທ຺ໂທ ຕີສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ທິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ສຸຕນ຺ຕິ ອຍໍ ສຸຕສທ຺ໂທ ສອຸປສຄ຺ໂຄ ອນຸປສຄ຺ໂຄ ຈ ຄມນວິສ຺ສຸຕກິລິນ຺ນູປຈິຕານຸໂຍຄໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍ ໂສຕທ຺ວາຣານຸສາຣ ວິຎ຺ຎາຕາທິອເນກຕ຺ຖປ຺ປເຠໂທ. ກິຎ຺ຈາປິ ຫິ ອຸປສຄ຺ໂຄ ກິຣິຍໍ ວິເສເສຕິ, ໂຊຕກຠາວໂຕ ປນ ສຕິປິ ຕສ຺ມິໍ ສຸຕສທ຺ໂທ ເອວ ຕໍ ຕມຕ຺ຖໍ ວທຕີຕິ ອນຸປສຄ຺ຄສ຺ສ ສຸຕສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາເຣ ສອຸປສຄ຺ຄສ຺ສ ຄຫຓໍ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ເສນາຍ ປສຸໂຕ’’ຕິອາທີສຸ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສຸຕຘມ຺ມສ຺ສ ປສ຺ສໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ອຸທາ. ໑໑) ວິສ຺ສຸຕຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອວສ຺ສຸຕາ ອວສ຺ສຸຕສ຺ສາ’’ຕິອາທີສຸ (ປາຈິ. ໖໕໗) ກິເລເສນ ກິລິນ຺ນາ ກິລິນ຺ນສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ປຸຎ຺ຎໍ ປສຸຕໍ ອນປ຺ປກ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຂຸ. ປາ. ໗.໑໒) ອຸປຈິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເຍ ຌານປ຺ປສຸຕາ ຘີຣາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໑໘໑) ຌານານຸຍຸຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ມຸຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໔໑) ໂສຕວິຎ຺ເຎຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສຸຕຘໂຣ ສຸຕສນ຺ນິຈໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໓໙) ໂສຕທ຺ວາຣານຸສາຣວິຎ຺ຎາຕຘໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘ ປນສ຺ສ ‘‘ໂສຕທ຺ວາຣານຸສາເຣນ ອຸປຘາຣິຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ອຸປຘາຣຓ’’ນ຺ຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ເມ-ສທ຺ທສ຺ສ ຫິ ມຍາຕິ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ‘‘ເອວໍ ມຍາ ສຸຕໍ ໂສຕທ຺ວາຣານຸສາເຣນ ອຸປຘາຣິຕ’’ນ຺ຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ມມາຕິ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ‘‘ເອວໍ ມມ ສຸຕໍ ໂສຕທ຺ວາຣານຸສາເຣນ ອຸປຘາຣຓ’’ນ຺ຕິ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

ເອວເມເຕສຸ ຕີສຸ ປເທສຸ ຍສ຺ມາ ສຸຕສທ຺ທສນ຺ນິຘາເນ ປຍຸຕ຺ເຕນ ເອວໍສທ຺ເທນ ສວນກິຣິຍາໂຊຕເກນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ເອວນ຺ຕິ ໂສຕວິຎ຺ຎາຓສມ຺ປຏິຈ຺ຉນາທິໂສຕທ຺ວາຣິກວິຎ຺ຎາຓານນ຺ຕຣໍ ອຸປ຺ປນ຺ນມໂນທ຺ວາຣິກວິຎ຺ຎາຓກິຈ຺ຈນິທສ຺ສນໍ. ເມຕິ ວຸຕ຺ຕວິຎ຺ຎາຓສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄລນິທສ຺ສນໍ. ສພ຺ພານິ ຫິ ວາກ຺ຍານິ ເອວກາຣຕ຺ຖສຫິຕານິເຍວ ອວຘາຣຓຜລຕ຺ຕາ ເຕສໍ. ສຸຕນ຺ຕິ ອສ຺ສວນຠາວປ຺ປຏິກ຺ເຂປໂຕ ອນູນານຘິກາວິປຣີຕຄ຺ຄຫຓນິທສ຺ສນໍ. ຍຖາ ຫິ ສຸຕໍ ສຸຕເມວາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອຣຫຕິ ຕຖາ ຕໍ ສມ຺ມາ ສຸຕໍ ອນູນຄ຺ຄຫຓໍ ອນຘິກຄ຺ຄຫຓໍ ອວິປຣີຕຄ຺ຄຫຓຎ຺ຈ ໂຫຕີຕິ. ອຖ ວາ ສທ຺ທນ຺ຕຣຕ຺ຖາໂປຫນວເສນ ສທ຺ໂທ ອຕ຺ຖໍ ວທຕີຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ຍສ຺ມາ ສຸຕນ຺ຕິ ເອຕສ຺ສ ອສຸຕໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ສຸຕນ຺ຕິ ອສ຺ສວນຠາວປ຺ປຏິກ຺ເຂປໂຕ ອນູນານຘິກາວິປຣີຕຄ຺ຄຫຓນິທສ຺ສນໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ, ນ ມຍາ ອິທໍ ທິຏ຺ຐໍ, ນ ສຍມ຺ຠູຎາເຓນ ສຈ຺ຉິກຕໍ, ນ ອຎ຺ຎຖາ ວາ ອຸປລທ຺ຘໍ. ອປິ ຈ ສຸຕໍວ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ສມ຺ມເທວາຕິ. ອວຘາຣຓຕ຺ເຖ ວາ ເອວໍສທ຺ເທ ອຍມຕ຺ຖໂຍຊນາ, ຕທເປກ຺ຂສ຺ສ ສຸຕສທ຺ທສ຺ສ ນິຍມຕ຺ໂຖ ສມ຺ຠວຕີຕິ ຕທເປກ຺ຂສ຺ສ ສຸຕສທ຺ທສ຺ສ ອສ຺ສວນຠາວປ຺ປຏິກ຺ເຂໂປ ອນູນານຘິກາວິປຣີຕຄ຺ຄຫຓນິທສ຺ສນຕາ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິຕິ ສວນເຫຕຸສວນວິເສສວເສນປິ ສຸຕສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ ກຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຕຖາ ເອວນ຺ຕິ ຕສ຺ສາ ໂສຕທ຺ວາຣານຸສາເຣນ ປວຕ຺ຕາຍ ວິຎ຺ຎາຓວີຖິຍາ ນານຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄຫຓໂຕ ນານປ຺ປກາເຣນ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕິຠາວປ຺ປກາສນໍ ອາກາຣຕ຺ໂຖ ເອວໍສທ຺ໂທຕິ ກຣິຕ຺ວາ. ເມຕິ ອຕ຺ຕປ຺ປກາສນໍ. ສຸຕນ຺ຕິ ຘມ຺ມປ຺ປກາສນໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕາຍ ວິຎ຺ຎາຓວີຖິຍາ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ – ນານປ຺ປກາເຣນ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕາຍ ວິຎ຺ຎາຓວີຖິຍາ ກຣຓຠູຕາຍ ມຍາ ນ ອຎ຺ຎໍ ກຕໍ, ອິທໍ ປນ ກຕໍ, ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ສຸໂຕຕິ.

ຕຖາ ເອວນ຺ຕິ ນິທສ຺ສິຕພ຺ພປ຺ປກາສນໍ ນິທສ຺ສນຕ຺ໂຖ ເອວໍສທ຺ໂທຕິ ກຕ຺ວາ ນິທສ຺ເສຕພ຺ພສ຺ສ ນິທ຺ທິສິຕພ຺ພຠາວໂຕ. ຕສ຺ມາ ເອວໍສທ຺ເທນ ສກລມ຺ປິ ສຸຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈາມຏ຺ຐນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເມຕິ ປຸຄ຺ຄລປ຺ປກາສນໍ. ສຸຕນ຺ຕິ ປຸຄ຺ຄລກິຈ຺ຈປ຺ປກາສນໍ. ສຸຕສທ຺ເທນ ຫິ ລພ຺ຠມານາ ສວນກິຣິຍາ ສວນວິຎ຺ຎາຓປ຺ປພນ຺ຘປ຺ປຏິພທ຺ຘາ, ຕຕ຺ຖ ຈ ປຸຄ຺ຄລໂວຫາໂຣ, ນ ຈ ປຸຄ຺ຄລໂວຫາຣຣຫິເຕ ຘມ຺ມປ຺ປພນ຺ເຘ ສວນກິຣິຍາ ລພ຺ຠຕິ. ຕສ຺ສາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ນິທ຺ທິສິສ຺ສາມິ, ຕໍ ມຍາ ເອວໍ ສຸຕນ຺ຕິ.

ຕຖາ ເອວນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານສ຺ສ ນານາຣມ຺ມຓປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ນານຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄຫຓໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ນານາກາຣນິທ຺ເທໂສ ອາກາຣຕ຺ໂຖ ເອວ ເອວໍສທ຺ໂທຕິ ກຕ຺ວາ. ເອວນ຺ຕິ ຫິ ອຍມາກາຣປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ຘມ຺ມານໍ ຕໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິອາກາຣໍ ອຸປາທາຍ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພສຠາວຕ຺ຕາ. ເມຕິ ກຕ຺ຕຸນິທ຺ເທໂສ. ສຸຕນ຺ຕິ ວິສຍນິທ຺ເທໂສ, ໂສຕພ຺ໂພ ຫິ ຘມ຺ໂມ ສວນກິຣິຍາກຕ຺ຕຸປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສວນກິຣິຍາວເສນ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ນານປ຺ປກາເຣນ ປວຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາເນນ ຕໍສມງ຺ຄິໂນ ກຕ຺ຕຸ ວິສເຍ ຄຫຓສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ.

ອຖ ວາ ເອວນ຺ຕິ ປຸຄ຺ຄລກິຈ຺ຈນິທ຺ເທໂສ, ສຸຕານຎ຺ຫິ ຘມ຺ມານໍ ຄຫິຕາກາຣສ຺ສ ນິທສ຺ສນສ຺ສ ອວຘາຣຓສ຺ສ ວາ ປກາສນສຠາເວນ ເອວໍສທ຺ເທນ ຕທາກາຣາທິຘາຣຓສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລໂວຫາຣຸປາທານຘມ຺ມພ຺ຍາປາຣຠາວໂຕ ປຸຄ຺ຄລກິຈ຺ຈໍນາມ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ ໂຫຕີຕິ. ສຸຕນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓກິຈ຺ຈນິທ຺ເທໂສ, ປຸຄ຺ຄລວາທິໂນປິ ຫິ ສວນກິຣິຍາ ວິຎ຺ຎາຓນິຣເປກ຺ຂາ ນ ໂຫຕີຕິ. ເມຕິ ອຸຠຍກິຈ຺ຈຍຸຕ຺ຕປຸຄ຺ຄລນິທ຺ເທໂສ. ເມຕິ ຫິ ສທ຺ທປ຺ປວຕ຺ຕິ ເອກນ຺ເຕເນວ ສຕ຺ຕວິເສສວິສຍາ ວິຎ຺ຎາຓກິຈ຺ຈຎ຺ຈ ຕຕ຺ເຖວ ສໂມທຫິຕພ຺ພນ຺ຕິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ – ມຍາ ສວນກິຈ຺ຈວິຎ຺ຎາຓສມງ຺ຄິນາ ປຸຄ຺ຄເລນ ວິຎ຺ຎາຓວເສນ ລທ຺ຘສວນກິຈ຺ຈໂວຫາເຣນ ສຸຕນ຺ຕິ.

ຕຖາ ເອວນ຺ຕິ ຈ ເມຕິ ຈ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ຖວເສນ ອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ສພ຺ພສ຺ສ ຫິ ສທ຺ທາຘິຄມນີຍສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິມຸເຂເນວ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ສພ຺ພປຎ຺ຎຕ຺ຕີນຎ຺ຈ ວິຊ຺ຊມານາທີສຸ ຉສຸ ປຎ຺ຎຕ຺ຕີສຸ ອວໂຣໂຘ, ຕສ຺ມາ ໂຍ ມາຍາມຣີຈິອາທໂຍ ວິຍ ອຠູຕຕ຺ໂຖ ອນຸສ຺ສວາທີຫິ ຄເຫຕພ຺ໂພ ວິຍ ອນຸຕ຺ຕມຕ຺ໂຖປິ ນ ໂຫຕິ. ໂສ ຣູປສທ຺ທາທິໂກ ຣຸປ຺ປນານຸຠວນາທິໂກ ຈ ປຣມຕ຺ຖສຠາໂວ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ຖວເສນ ວິຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ປນ ເອວນ຺ຕິ ຈ ເມຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ອາກາຣຕ຺ໂຖ, ໂສ ອປຣມຕ຺ຖສຠາໂວ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ຖວເສນ ອນຸປລພ຺ຠມາໂນ ອວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ. ຕສ຺ມາ ກິຎ຺ເຫຕ຺ຖ ຕໍ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອຕ຺ຖິ, ຍໍ ເອວນ຺ຕິ ວາ ເມຕິ ວາ ນິທ຺ເທສໍ ລເຠຖ? ສຸຕນ຺ຕິ ວິຊ຺ຊມານປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ຍຎ຺ຫິ ຕໍ ເອຕ຺ຖ ໂສເຕນ ອຸປລທ຺ຘໍ, ຕໍ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ວິຊ຺ຊມານນ຺ຕິ.

ຕຖາ ເອວນ຺ຕິ ໂສຕປຖມາຄເຕ ຘມ຺ເມ ອຸປາທາຍ ເຕສໍ ອຸປຘາຣິຕາກາຣາທີນໍ ປຈ຺ຈາມສນວເສນ. ເມຕິ ສສນ຺ຕຕິປຣິຍາປນ຺ເນ ຂນ຺ເຘ ກຣຓາທິວິເສສວິສິຏ຺ເຐ ອຸປາທາຍ ວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ອຸປາທາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ສຸຕນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐາທີນິ ອຸປນິຘາຍ ວຕ຺ຕພ຺ພໂຕ ອຸປນິຘາປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ທິຏ຺ຐາທິສຠາວຣຫິເຕ ສທ຺ທາຍຕເນ ປວຕ຺ຕມາໂນປິ ສຸຕໂວຫາໂຣ ທຸຕິຍໍ ຕຕິຍນ຺ຕິອາທິໂກ ວິຍ ປຐມາທີນິ, ທິຏ຺ຐມຸຕວິຎ຺ຎາເຕ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ສຸຕນ຺ຕິ ວິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐາທີນິ ອຸປນິຘາຍ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ອສຸຕໍ ນ ໂຫຕີຕິ ຫິ ສຸຕນ຺ຕິ ປກາສິໂຕຍມຕ຺ໂຖຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ເອວນ຺ຕິວຈເນນ ອສມ຺ໂມຫໍ ທີເປຕິ. ປຏິວິທ຺ຘາ ຫິ ອຕ຺ຕນາ ສຸຕສ຺ສ ປກາຣວິເສສາ ເອວນ຺ຕິ ອິຘ ອາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ເທນ ປຈ຺ຈາມຏ຺ຐາ, ເຕນສ຺ສ ອສມ຺ໂມໂຫ ທີປິໂຕ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ນານປ຺ປກາຣປຏິເວຘສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຈຍາກາຣວເສນ ນານປ຺ປກາຣາ ທຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ ຈ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕາຕິ ທີປິຕນ຺ຕິ. ສຸຕນ຺ຕິວຈເນນ ສຸຕສ຺ສ ອສມ຺ໂມສໍ ທີເປຕິ, ສຸຕາກາຣສ຺ສ ຍາຖາວໂຕ ທສ຺ສິຍມານຕ຺ຕາ. ຍສ຺ສ ຫິ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ, ນ ໂສ ກາລນ຺ຕເຣ ມຍາ ສຸຕນ຺ຕິ ປຏິຊານາຕິ. ອິຈ຺ຈສ຺ສ ອສມ຺ໂມເຫນ ປຎ຺ຎາສິທ຺ຘິ, ສມ຺ໂມຫາຠາເວນ ປຎ຺ຎາຍ ເອວ ວາ ສວນກາລສມ຺ຠູຕາຍ ຕທຸຕ຺ຕຣິກາລປຎ຺ຎາສິທ຺ຘິ, ຕຖາ ອສມ຺ໂມເສນ ສຕິສິທ຺ຘິ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາປຸພ຺ພງ຺ຄມາຍ ສຕິຍາ ພ຺ຍຎ຺ຊນາວຘາຣຓສມຕ຺ຖຕາ. ພ຺ຍຎ຺ຊນານຎ຺ຫິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕພ຺ໂພ ອາກາໂຣ ນາຕິຄມ຺ຠີໂຣ, ຍຖາສຸຕໍ ຘາຣຓເມວ ຕຕ຺ຖ ກຣຓີຍນ຺ຕິ ສຕິຍາ ພ຺ຍາປາໂຣ ອຘິໂກ, ປຎ຺ຎາ ຕຕ຺ຖ ຄຸຓີຠູຕາ ໂຫຕິ ປຎ຺ຎາຍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາຕິ ກຕ຺ວາ. ສຕິປຸພ຺ພງ຺ຄມາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິເວຘສມຕ຺ຖຕາ. ອຕ຺ຖສ຺ສ ຫິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕພ຺ໂພ ອາກາໂຣ ຄມ຺ຠີໂຣຕິ ປຎ຺ຎາຍ ພ຺ຍາປາໂຣ ອຘິໂກ, ສຕິ ຕຕ຺ຖ ຄຸຓີຠູຕາເຍວາຕິ ສຕິຍາ ປຸພ຺ພງ຺ຄມາຍາຕິ ກຕ຺ວາ. ຕທຸຠຍສມຕ຺ຖຕາໂຍເຄນ ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຘມ຺ມໂກສສ຺ສ ອນຸປາລນສມຕ຺ຖຕາຍ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິກຕ຺ຕສິທ຺ຘິ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ເອວນ຺ຕິວຈເນນ ໂຍນິໂສມນສິກາຣໍ ທີເປຕິ, ເຕນ ຈ ວຸຈ຺ຈມານານໍ ອາກາຣນິທສ຺ສນາວຘາຣຓຕ຺ຖານໍ ອຸປຣິ ວກ຺ຂມານານໍ ນານປ຺ປກາຣປ຺ປຏິເວຘໂຊຕການໍ ອວິປຣີຕສິທ຺ຘິ ຘມ຺ມວິສຍຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ອໂຍນິໂສ ມນສິກໂຣໂຕ ນານປ຺ປກາຣປ຺ປຏິເວໂຘ ສມ຺ຠວຕິ. ສຸຕນ຺ຕິວຈເນນ ອວິກ຺ເຂປໍ ທີເປຕິ, ‘‘ປຐມໂພຘິສຸຕ຺ຕໍ ກຕ຺ຖ ຠາສິຕ’’ນ຺ຕິອາທິປຸຈ຺ຉາວເສນ ປກຣຓປຕ຺ຕສ຺ສ ວກ຺ຂມານສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ສວນໍ ສມາຘານມນ຺ຕເຣນ ນ ສມ຺ຠວຕິ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສວນາຠາວໂຕ. ຕຖາ ຫິ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ‘‘ນ ມຍາ ສຸຕໍ, ປຸນ ຠຓຖາ’’ຕິ ຠຓຕິ. ໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ຕສມ຺ມາປຓິຘິໍ ປຸພ຺ເພ ຈ ກຕປຸຎ຺ຎຕໍ ສາເຘຕິ ສມ຺ມາ ອປ຺ປຓິຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ອກຕປຸຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ຕທຠາວໂຕ. ອວິກ຺ເຂເປນ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສຍຎ຺ຈ ສາເຘຕິ ອສ຺ສຸຕວໂຕ ສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສຍວິຣຫິຕສ຺ສ ຈ ຕທຠາວໂຕ. ນ ຫິ ວິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ໂສຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ນ ຈ ສປ຺ປຸຣິເສ ອນຸປນິສ຺ສຍມານສ຺ສ ສວນໍ ອຕ຺ຖີຕິ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ‘‘ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານສ຺ສ ນານປ຺ປກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ນານຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄຫຓໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ນານາກາຣນິທ຺ເທໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂສ ຠຄວໂຕ ວຈນສ຺ສ ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນປ຺ປເຠທປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ສກລສາສນສມ຺ປຕ຺ຕິໂອຄາຫເນນ ນິຣວເສສໍ ປຣຫິຕປາຣິປູຣີກຣຓຠູໂຕ ເອວໍ ຠທ຺ທໂກ ອາກາໂຣ ນ ສມ຺ມາ ອປ຺ປຓິຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ອກຕປຸຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວນ຺ຕິ ອິມິນາ ຠທ຺ທເກນ ອາກາເຣນ ປຈ຺ຉິມຈກ຺ກທ຺ວຍສມ຺ປຕ຺ຕິມຕ຺ຕໂນ ທີເປຕິ, ສຸຕນ຺ຕິ ສວນໂຍເຄນ ປຸຣິມຈກ຺ກທ຺ວຍສມ຺ປຕ຺ຕິໍ. ນ ຫິ ອປ຺ປຕິຣູເປ ເທເສ ວສໂຕ ສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສຍວິຣຫິຕສ຺ສ ຈ ສວນໍ ອຕ຺ຖິ. ອິຈ຺ຈສ຺ສ ປຈ຺ຉິມຈກ຺ກທ຺ວຍສິທ຺ຘິຍາ ອາສຍສຸທ຺ຘິ ສິທ຺ຘາ ໂຫຕິ. ສມ຺ມາ ປຓິຫິຕຈິຕ຺ໂຕ ປຸພ຺ເພ ຈ ກຕປຸຎ຺ໂຎ ວິສຸທ຺ຘາສໂຍ ໂຫຕິ ຕທສຸທ຺ຘິເຫຕູນໍ ກິເລສານໍ ທູຣີຠາວໂຕ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສມ຺ມາ ປຓິຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ເສຍ຺ຍໂສ ນໍ ຕໂຕ ກເຣ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໔໓) ‘‘ກຕປຸຎ຺ໂຎສິ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ປຘານມນຸຍຸຎ຺ຊ, ຂິປ຺ປໍ ໂຫຫິສິ ອນາສໂວ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໐໗) ຈ. ປຸຣິມຈກ຺ກທ຺ວຍສິທ຺ຘິຍາ ປໂຍຄສຸທ຺ຘິ. ປຕິຣູປເທສວາເສນ ຫິ ສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສເຍນ ຈ ສາຘູນໍ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິອາປຊ຺ຊເນນ ປຣິສຸທ຺ຘປ຺ປໂຍໂຄ ໂຫຕິ. ຕາຍ ຈ ອາສຍສຸທ຺ຘິຍາ ອຘິຄມພ຺ຍຕ຺ຕິສິທ຺ຘິ, ປຸພ຺ເພເຍວ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິສໍກິເລສານໍ ວິໂສຘິຕຕ຺ຕາ ປໂຍຄສຸທ຺ຘິຍາ ອາຄມພ຺ຍຕ຺ຕິສິທ຺ຘິ. ສຸປຣິສຸທ຺ຘກາຍວຈີປໂຍໂຄ ຫິ ວິປ຺ປຏິສາຣາຠາວໂຕ ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ປຣິຍຕ຺ຕິຍໍ ວິສາຣໂທ ໂຫຕິ. ອິຕິ ປໂຍຄາສຍສຸທ຺ຘສ຺ສ ອາຄມາຘິຄມສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວຈນໍ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນໍ ວິຍ ສູຣິຍສ຺ສ ອຸທຍໂຕ ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ວິຍ ຈ ກຸສລກມ຺ມສ຺ສ ອຣຫຕິ ຠຄວໂຕ ວຈນສ຺ສ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ຠວິຕຸນ຺ຕິ ຐາເນ ນິທານໍ ຐເປນ຺ໂຕ ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ເອວນ຺ຕິ ອິມິນາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ນານປ຺ປກາຣປ຺ປຏິເວຘທີປເກນ ວຈເນນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖປຏິຠານປຏິສມ຺ຠິທາສມ຺ປຕ຺ຕິສພ຺ຠາວໍ ທີເປຕິ. ສຸຕນ຺ຕິ ອິມິນາ ເອວໍສທ຺ທສນ຺ນິຘານໂຕ ວກ຺ຂມານາເປກ຺ຂາຍ ວາ ໂສຕພ຺ພເຠທປ຺ປຏິເວຘທີປເກນ ຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕິປຏິສມ຺ຠິທາສມ຺ປຕ຺ຕິສພ຺ຠາວໍ ທີເປຕິ. ເອວນ຺ຕິ ຈ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ໂຍນິໂສມນສິກາຣທີປກວຈນໍ ຠາສມາໂນ ‘‘ເອເຕ ຘມ຺ມາ ມຍາ ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ’’ຕິ ທີເປຕິ. ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ຫິ ‘‘ອິຘ ສີລໍ ກຖິຕໍ, ອິຘ ສມາຘິ, ອິຘ ປຎ຺ຎາ, ເອຕ຺ຕກາ ເອຕ຺ຖ ອນຸສນ຺ຘິໂຍ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ມນສາ ອນຸເປກ຺ຂິໂຕ ອນຸສ຺ສວາກາຣປຣິວິຕກ຺ກສຫິຕາຍ ຘມ຺ມນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕິຠູຕາຍ ຎາຕປຣິຎ຺ຎາສງ຺ຂາຕາຍ ວາ ທິຏ຺ຐິຍາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕຣູປາຣູປຘມ຺ເມ ‘‘ອິຕິ ຣູປໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ຣູປ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ສຸຏ຺ຐຸ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ປຏິວິທ຺ໂຘ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປເຣສຎ຺ຈ ຫິຕສຸຂາວໂຫ ໂຫຕີຕິ. ສຸຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສວນໂຍຄທີປກວຈນໍ ຠາສມາໂນ ‘‘ພຫູ ມຍາ ຘມ຺ມາ ສຸຕາ ຘາຕາ ວຈສາ ປຣິຈິຕາ’’ຕິ ທີເປຕິ. ໂສຕາວຘານປ຺ປຏິພທ຺ຘາ ຫິ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມສ຺ສ ສວນຘາຣຓປຣິຈຍາ. ຕທຸຠເຍນປິ ຘມ຺ມສ຺ສ ສ຺ວາກ຺ຂາຕຠາເວນ, ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນປາຣິປູຣິໍ ທີເປນ຺ໂຕ ສວເນ ອາທຣໍ ຊເນຕິ. ອຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນປຣິປຸຓ຺ຓຎ຺ຫິ ຘມ຺ມໍ ອາທເຣນ ອສ຺ສຸຓນ຺ໂຕ ມຫຕາ ຫິຕາ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕີຕິ ອາທຣໍ ຊເນຕ຺ວາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຘມ຺ໂມ ໂສຕພ຺ໂພ.

‘‘ເອວໍ ເມ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ປນ ສກເລນ ວຈເນນ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕໍ ຘມ຺ມໍ ອຕ຺ຕໂນ ອທຫນ຺ໂຕ ອສປ຺ປຸຣິສຠູມິໍ ອຕິກ຺ກມຕິ, ສາວກຕ຺ຕໍ ປຏິຊານນ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິສຠູມິໍ ໂອກ຺ກມຕິ. ຕຖາ ອສທ຺ຘມ຺ມາ ຈິຕ຺ຕໍ ວຸຏ຺ຐາເປຕິ, ສທ຺ຘມ຺ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ. ‘‘ເກວລໍ ສຸຕເມເວຕໍ ມຍາ, ຕສ຺ເສວ ປນ ຠຄວໂຕ ວຈນ’’ນ຺ຕິ ທີເປນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິໂມເຈຕິ, ສຕ຺ຖາຣໍ ອປທິສຕິ, ຊິນວຈນໍ ອປ຺ເປຕິ, ຘມ຺ມເນຕ຺ຕິໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ.

ອປິຈ ‘‘ເອວໍ ເມ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາ ອຸປ຺ປາທິຕຠາວໍ ອປ຺ປຏິຊານນ຺ໂຕ ປຸຣິມສ຺ສວນໍ ວິວຣນ຺ໂຕ ‘‘ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕມິທໍ ມຍາ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊວິສາຣທສ຺ສ ທສພລຘຣສ຺ສ ອາສຠຏ຺ຐານຏ຺ຐາຍິໂນ ສີຫນາທນາທິໂນ ສພ຺ພສຕ຺ຕຸຕ຺ຕມສ຺ສ ຘມ຺ມິສ຺ສຣສ຺ສ ຘມ຺ມຣາຊສ຺ສ ຘມ຺ມາຘິປຕິໂນ ຘມ຺ມທີປສ຺ສ ຘມ຺ມສຣຓສ຺ສ ສທ຺ຘມ຺ມວຣຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ, ນ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ເຖ ວາ ຘມ຺ເມ ວາ ປເທ ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ວາ ກງ຺ຂາ ວາ ວິມຕິ ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພາ’’ຕິ ສພ຺ພເທວມນຸສ຺ສານໍ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ອສ຺ສທ຺ຘິຍໍ ວິນາເສຕິ, ສທ຺ຘາສມ຺ປທໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ວິນາສຍຕິ ອສ຺ສທ຺ຘໍ, ສທ຺ຘໍ ວຑ຺ເຒຕິ ສາສເນ;

ເອວໍ ເມ ສຸຕມິຈ຺ເຈວໍ, ວທໍ ໂຄຕມສາວໂກ’’ຕິ.

ເອກນ຺ຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉທນິທ຺ເທໂສ. ອຍຎ຺ຫິ ເອກສທ຺ໂທ ອຎ຺ຎເສຏ຺ຐາສຫາຍສງ຺ຂ຺ຍາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຕຖາ ຫິ ອຍໍ ‘‘ສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎນ຺ຕິ ອິຕ຺ເຖເກ ອຠິວທນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໒໗; ອຸທາ. ໕໕) ອຎ຺ເຎ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ເຈຕໂສ ເອໂກທິຠາວ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ປາຣາ. ໑໑; ທີ. ນິ. ໑.໒໒໘) ເສຏ຺ເຐ. ‘‘ເອໂກ ວູປກຏ຺ໂຐ’’ຕິອາທີສຸ (ຈູຬວ. ໔໔໕; ທີ. ນິ. ໑.໔໐໕) ອສຫາເຍ. ‘‘ເອໂກວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂໂຓ ຈ ສມໂຍ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໘.໒໙) ສງ຺ຂ຺ຍາຍໍ, ອິຘາປິ ສງ຺ຂ຺ຍາຍເມວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເອກນ຺ຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉທນິທ຺ເທໂສ’’ຕິ.

ສມຍນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນນິທ຺ເທໂສ. ເອກໍ ສມຍນ຺ຕິ ອນິຍມິຕປຣິທີປນໍ. ຕຕ຺ຖ ສມຍສທ຺ໂທ –

‘‘ສມວາເຍ ຂເຓ ກາເລ, ສມູເຫ ເຫຕຸທິຏ຺ຐິສຸ;

ປຏິລາເຠ ປຫາເນ ຈ, ປຏິເວເຘ ຈ ທິສ຺ສຕິ’’.

ຕຖາ ຫິສ຺ສ ‘‘ອປ຺ເປວ ນາມ ສ຺ເວປິ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍາມ ກາລຎ຺ຈ ສມຍຎ຺ຈ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໔໔໗) ສມວາໂຍ ອຕ຺ໂຖ, ຍຸຕ຺ຕກາລຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຍສາມຄ຺ຄິຎ຺ຈ ລຠິຕ຺ວາຕິ ຫິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ຕສ຺ມາ ປຈ຺ຈຍສມວາໂຍຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ‘‘ເອໂກວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂໂຓ ຈ ສມໂຍ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສາຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໘.໒໙) ຂໂຓ, ໂອກາໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາຄຕຸປ຺ປາທາທິໂກ ຫິ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ໂອກາໂສ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍປ຺ປຏິລາຠເຫຕຸຕ຺ຕາ, ຂໂຓ ເອວ ຈ ສມໂຍ, ໂຍ ຂໂຓຕິ ຈ ສມໂຍຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ, ໂສ ເອໂກ ເຍວາຕິ ຫິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຸຓ຺ຫສມໂຍ ປຣິຬາຫສມໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ປາຈິ. ໓໕໘) ກາໂລ. ‘‘ມຫາສມໂຍ ປວນສ຺ມິ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໓໓໒) ສມູໂຫ. ມຫາສມໂຍຕິ ຫິ ຠິກ຺ຂູນໍ ເທວຕານຎ຺ຈ ມຫາສນ຺ນິປາໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສມໂຍປິ ໂຂ ເຕ, ຠທ຺ທາລິ, ອປ຺ປຏິວິທ຺ໂຘ ອໂຫສິ, ຠຄວາ ໂຂ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ, ຠຄວາປິ ມໍ ຊານິສ຺ສຕິ ‘ຠທ຺ທາລິ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ສິກ຺ຂາຍ ນ ປຣິປູຣກາຣີ’ຕິ, ອຍມ຺ປິ ໂຂ ເຕ, ຠທ຺ທາລິ, ສມໂຍ ອປ຺ປຏິວິທ຺ໂຘ ອໂຫສີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໑໓໕) ເຫຕຸ. ສິກ຺ຂາປທສ຺ສ ກາຣຓຎ຺ຫິ ອິຘ ສມໂຍຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຸຄ຺ຄາຫມາໂນ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ສມຓມຸຓ຺ຑິກາປຸຕ຺ໂຕ ສມຍປ຺ປວາທເກ ຕິນ຺ທຸກາຈີເຣ ເອກສາລເກ ມລ຺ລິກາຍ ອາຣາເມ ປຏິວສຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໒໖໐) ທິຏ຺ຐິ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ນິສິນ຺ນາ ຕິຕ຺ຖິຍາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາຕໍ ສມຍໍ ປວທນ຺ຕີຕິ ໂສ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາໂມ ‘‘ສມຍປ຺ປວາທໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ທິຏ຺ເຐ ຘມ຺ເມ ຈ ໂຍ ອຕ຺ໂຖ, ໂຍ ຈຕ຺ໂຖ ສມ຺ປຣາຍິໂກ;

ອຕ຺ຖາຠິສມຍາ ຘີໂຣ, ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໒໙) –

ອາທີສຸ ປຏິລາໂຠ. ອຕ຺ຖາຠິສມຍາຕິ ຫິ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອຘິຄມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສມ຺ມາ ມານາຠິສມຍາ ອນ຺ຕມກາສິ ທຸກ຺ຂສ຺ສາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໘) ປຫານໍ. ອຘິກຣຓໍ ສມຍໍ ວູປສມນໍ ອປຄໂມຕິ ອຠິສມໂຍ ປຫານໍ. ‘‘ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປີຬນຏ຺ໂຐ ສງ຺ຂຕຏ຺ໂຐ ສນ຺ຕາປຏ຺ໂຐ ວິປຣິຓາມຏ຺ໂຐ ອຠິສມຍຏ຺ໂຐ’’ຕິອາທີສຸ (ປຏິ. ມ. ໒.໘) ປຏິເວໂຘ. ປຏິເວໂຘຕິ ຫິ ອຠິສເມຕພ຺ພໂຕ ອຠິສມໂຍ, ອຠິສມໂຍວ ອຕ຺ໂຖ ອຠິສມຍຏ຺ໂຐຕິ ປີຬນາທີນິ ອຠິສເມຕພ຺ພຠາເວນ ເອກີຠາວໍ ອຸປເນຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕານິ, ອຠິສມຍສ຺ສ ວາ ປຏິເວຘສ຺ສ ວິສຍຠູໂຕ ອຕ຺ໂຖ ອຠິສມຍຏ຺ໂຐຕິ ຕາເນວ ຕຖາ ເອກນ຺ເຕນ ວຸຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຖ ປີຬນໍ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈສ຺ສ ຕໍສມງ຺ຄິໂນ ຫິໍສນໍ ອວິປ຺ຜາຣິກຕາກຣຓໍ. ສນ຺ຕາໂປ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂຕາທິວເສນ ສນ຺ຕປ຺ປນໍ ປຣິທຫນໍ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ສຫກາຣີກາຣຓສນ຺ນິຊ຺ຌໍ ສເມຕິ ສມເວຕີຕິ ສມວາໂຍ ສມໂຍ. ສເມຕິ ສມາຄຈ຺ຉຕິ ເອຕ຺ຖ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຕທາຘາຣປຸຄ຺ຄເລຫີຕິ ຂໂຓ ສມໂຍ. ສເມຕິ ເອຕ຺ຖ ເອເຕນ ວາ ສໍຄຈ຺ຉຕິ ສຕ຺ໂຕ ສຠາວຘມ຺ໂມ ວາ ອຸປ຺ປາທາທີຫິ ສຫຊາຕາທີຫິ ວາຕິ ກາໂລ ສມໂຍ. ຘມ຺ມປ຺ປວຕ຺ຕິມຕ຺ຕຕາຍ ອຕ຺ຖໂຕ ອຠູໂຕປິ ຫິ ກາໂລ ຘມ຺ມປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ອຘິກຣຓໍ ກຣຓໍ ວິຍ ຈ ກປ຺ປນາມຕ຺ຕສິທ຺ເຘນານຸຣູເປນ ໂວຫຣີຍຕີຕິ. ສມໍ, ສຫ ວາ ອວຍວານໍ ອຍນໍ ປວຕ຺ຕິ ອວຏ຺ຐານນ຺ຕິ ສມູໂຫ ສມໂຍ ຍຖາ ສມຸທາໂຍຕິ. ອວຍວສຫາວຏ຺ຐານເມວ ຫິ ສມູໂຫ. ອວເສສປຈ຺ຈຍານໍ ສມາຄເມ ສຕິ ເອຕິ ຜລເມຕສ຺ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ສມໂຍ ເຫຕຸ ຍຖາ ສມຸທໂຍຕິ. ສເມຕິ ສໍໂຍຊນຠາວໂຕ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເອຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວິສເຍ ປວຕ຺ຕຕິ, ທຬ຺ຫຄ຺ຄຫຓຠາວໂຕ ວາ ສໍຍຸຕ຺ຕາ ອຍນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ ຍຖາຠິນິເວສໍ ເອເຕນາຕິ ສມໂຍ ທິຏ຺ຐິ. ທິຏ຺ຐິສໍໂຍຊເນນ ຫິ ສຕ຺ຕາ ອຕິວິຍ ພຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ. ສມິຕິ ສງ຺ຄຕິ ສໂມຘານນ຺ຕິ ສມໂຍ ປຏິລາໂຠ. ສມຍນໍ ອຸປສມຍນໍ ອປຄໂມຕິ ສມໂຍ ປຫານໍ. ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານຠາວໂຕ ປນ ອຘິໂກ ສມໂຍຕິ ອຠິສມໂຍ ຍຖາ ອຠິຘມ຺ໂມຕິ. ອຠິມຸຂໍ ຎາເຓນ ສມ຺ມາ ເອຕພ຺ໂພ ອຠິສເມຕພ຺ໂພຕິ ອຠິສມໂຍ, ຘມ຺ມານໍ ອວິປຣີຕສຠາໂວ. ອຠິມຸຂຠາເວນ ສມ຺ມາ ເອຕິ ຄຈ຺ຉຕິ ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ອຠິສມໂຍ, ຘມ຺ມານໍ ຍຖາຠູຕສຠາວາວໂພໂຘ. ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ສມຍສທ຺ທສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສມຍສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາເຣ ອຠິສມຍສທ຺ທສ຺ສ ຄຫເຓ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຘ ປນສ຺ສ ກາໂລ ອຕ຺ໂຖ ສມວາຍາທີນໍ ອສມ຺ຠວໂຕ. ເທສເທສກປຣິສາ ວິຍ ຫິ ເທສນາຍ ນິທານຠາເວ ກາໂລ ເອວ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ. ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ສມໂຍຕິ ກາໂລ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ຕສ຺ມາ ສໍວຈ຺ຉຣອຸຕຸມາສທ຺ຘມາສຣຕ຺ຕິທິວສປຸພ຺ພຓ຺ຫມຊ຺ຌນ຺ຫິກສາຍນ຺ຫປຐມຍາມ- ມຊ຺ຌິມຍາມປຈ຺ຉິມຍາມມຸຫຸຕ຺ຕາທີສຸ ກາລເຠທຠູເຕສຸ ສມເຍສຸ ເອກໍ ສມຍນ຺ຕິ ທີເປຕິ.

ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ອນິຍມິຕວເສເນວ ກາໂລ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ, ນ ອຸຕຸສໍວຈ຺ຉຣາທິວເສນ ນິຍເມຕ຺ວາ ນິທ຺ທິຏ຺ໂຐຕິ ເຈ? ກິຎ຺ຈາປິ ເອເຕສຸ ສໍວຈ຺ຉຣາທີສຸ ສມເຍສຸ ຍໍ ຍໍ ສຸຕ຺ຕໍ ຍສ຺ມິໍ ຍສ຺ມິໍ ສໍວຈ຺ຉເຣ ອຸຕຸມ຺ຫິ ມາເສ ປກ຺ເຂ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ທິວສຠາເຄ ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ສພ຺ພມ຺ປິ ຕໍ ເຖຣສ຺ສ ສຸວິທິຕໍ ສຸວວຕ຺ຖາປິຕໍ ປຎ຺ຎາຍ. ຍສ຺ມາ ປນ ‘‘ເອວໍ ເມ ສຸຕໍ ອສຸກສໍວຈ຺ຉເຣ ອສຸກອຸຕຸມ຺ຫິ ອສຸກມາເສ ອສຸກປກ຺ເຂ ອສຸກຣຕ຺ຕິຠາເຄ ອສຸກທິວສຠາເຄ ວາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ນ ສກ຺ກາ ສຸເຂນ ຘາເຣຕຸໍ ວາ ອຸທ຺ທິສິຕຸໍ ວາ ອຸທ຺ທິສາເປຕຸໍ ວາ, ພຫຸ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເອເກເນວ ປເທນ ຕມຕ຺ຖໍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ‘‘ເອກໍ ສມຍ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ເຍ ວາ ອິເມ ຄພ຺ໂຠກ຺ກນ຺ຕິສມໂຍ ຊາຕິສມໂຍ ສໍເວຄສມໂຍ ອຠິນິກ຺ຂມນສມໂຍ ທຸກ຺ກຣກາຣິກສມໂຍ ມາຣວິຊຍສມໂຍ ອຠິສມ຺ໂພຘິສມໂຍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣສມໂຍ ເທສນາສມໂຍ ປຣິນິພ຺ພານສມໂຍຕິ ເອວມາທໂຍ ຠຄວໂຕ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ອຕິວິຍ ປກາສາ ອເນກກາລປ຺ປເຠທາ ເອວ ສມຍາ, ເຕສຸ ສມເຍສຸ ເທສນາສມຍສງ຺ຂາຕໍ ເອກໍ ສມຍນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ໂຍ ວາຍໍ ຎາຓກຣຸຓາກິຈ຺ຈສມເຍສຸ ກຣຸຓາກິຈ຺ຈສມໂຍ, ອຕ຺ຕຫິຕປຣຫິຕປ຺ປຏິປຕ຺ຕິສມເຍສຸ ປຣຫິຕປ຺ປຏິປຕ຺ຕິສມໂຍ, ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ກຣຓີຍທ຺ວຍສມເຍສຸ ຘມ຺ມກຖາສມໂຍ, ເທສນາປຏິປຕ຺ຕິສມເຍສຸ ເທສນາສມໂຍ, ເຕສຸ ສມເຍສຸ ອຎ຺ຎຕຣສມຍໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ເອກໍ ສມຍ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ຍຖາ ອຠິຘມ຺ເມ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑) ຈ ອິໂຕ ອຎ຺ເຎສຸ ສຸຕ຺ຕປເທສຸ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໐໐) ຈ ຠຸມ຺ມວຈເນນ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ, ວິນເຍ ຈ ‘‘ເຕນ ສມເຍນ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’’ຕິ (ປາຣາ. ໑) ກຣຓວຈເນນ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ, ຕຖາ ອກຕ຺ວາ ‘‘ເອກໍ ສມຍ’’ນ຺ຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍຄຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈເນນ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕຕິ? ຕຕ຺ຖ ຕຖາ, ອິຘ ຈ ອຎ຺ຎຖາ ອຕ຺ຖສມ຺ຠວໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ອຠິຘມ຺ເມ ອິໂຕ ອຎ຺ເຎສຸ ຈ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ອາຘາຣວິສຍສງ຺ຂາໂຕ ອຘິກຣຓຕ຺ໂຖ ກິຣິຍາຍ ກິຣິຍນ຺ຕຣລກ຺ຂຓສງ຺ຂາໂຕ ຠາເວນຠາວລກ຺ຂຓຕ຺ໂຖ ຈ ສມ຺ຠວຕີຕິ. ອຘິກຣຓຎ຺ຫິ ກາລຕ຺ໂຖ ສມູຫຕ຺ໂຖ ຈ ສມໂຍ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕານໍ ຜສ຺ສາທິຘມ຺ມານໍ, ຕຖາ ກາໂລ ສຠາວຘມ຺ມປ຺ປວຕ຺ຕິມຕ຺ຕຕາຍ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອວິຊ຺ຊມາໂນປິ ອາຘາຣຠາເວນ ປຎ຺ຎາໂຕ ຕງ຺ຂຓປ຺ປວຕ຺ຕານໍ ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ປຣໂຕ ຈ ອຠາວໂຕ ຍຖາ ‘‘ປຸພ຺ພຓ຺ເຫ ຊາໂຕ ສາຍນ຺ເຫ ຊາໂຕ’’ຕິອາທີສຸ. ສມູໂຫຕິປິ ອວຍວວິນິມຸຕ຺ໂຕ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອວິຊ຺ຊມາໂນປິ ກປ຺ປນາມຕ຺ຕສິທ຺ເຘນ ຣູເປນ ອວຍວານໍ ອາຘາຣຠາເວນ ປຎ຺ຎາປີຍຕິ, ຍຖາ ‘‘ຣຸກ຺ເຂ ສາຂາ, ຍໂວ ຍວຣາສິມ຺ຫິ ສມຸຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິອາທີສຸ. ຍສ຺ມິໍ ກາເລ ຘມ຺ມປຸຎ຺ເຊ ຈ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ກາເລ ຘມ຺ມປຸຎ຺ເຊ ຈ ຜສ຺ສາທໂຍປິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຍຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ຂຓສມວາຍເຫຕຸສງ຺ຂາຕສ຺ສ ສມຍສ຺ສ ຠາເວນ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕານໍ ຜສ຺ສາທິຘມ຺ມານໍ ຠາໂວ ລກ຺ຂີຍຕິ. ຍຖາ ຫິ ‘‘ຄາວີສຸ ທຸຍ຺ຫມານາສຸ ຄໂຕ, ທຸທ຺ຘາສຸ ອາຄໂຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຄາວີນໍ ໂທຫນກິຣິຍາຍ ຄມນກິຣິຍາ ລກ຺ຂີຍຕິ, ເອວໍ ອິຘາປິ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຈ ປທຕ຺ຖສ຺ສ ສຕ຺ຕາວິຣຫາຠາວໂຕ ສຕີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຍມາໂນ ເອວ ໂຫຕີຕິ ສມຍສ຺ສ ສຕ຺ຕາກິຣິຍາຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກິຣິຍາ ຜສ຺ສາທີນໍ ຠວນກິຣິຍາ ຈ ລກ຺ຂີຍຕິ. ຕຖາ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ຍສ຺ມິໍ ນວເມ ຂເຓ ຍສ຺ມິໍ ໂຍນິໂສມນສິກາຣາທິເຫຕຸມ຺ຫິ ປຈ຺ຈຍສມວາເຍ ວາ ສຕິ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຂເຓ ເຫຕຸມ຺ຫິ ປຈ຺ຈຍສມວາເຍ ຈ ຜສ຺ສາທໂຍປິ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ຕສ຺ມາ ຕທຕ຺ຖໂຊຕນຕ຺ຖໍ ຠຸມ຺ມວຈເນນ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ.

ວິນເຍ ຈ ‘‘ອນ຺ເນນ ວສຕິ, ອຊ຺ເຌເນນ ວສຕີ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ເຫຕຸອຕ຺ໂຖ, ‘‘ຜຣສຸນາ ຉິນ຺ທຕິ, ກຸທາເລນ ຂຓຕີ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ກຣຓຕ຺ໂຖ ຈ ສມ຺ຠວຕິ. ໂຍ ຫິ ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎຕ຺ຕິສມໂຍ ຘມ຺ມເສນາປຕິອາທີຫິປິ ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ, ເຕນ ສມເຍນ ກຣຓຠູເຕນ ເຫຕຸຠູເຕນ ຈ ວີຕິກ຺ກມໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ໂອຕິຓ຺ຓວຕ຺ຖຸກໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິຄຣຫິຕ຺ວາ ຈ ຕໍ ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ໂອຕິຓ຺ຓສມຍສງ຺ຂາຕໍ ກາລໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ສິກ຺ຂາປທານິ ປຎ຺ຎາເປນ຺ໂຕ ຕຕິຍປາຣາຊິກາທີນໍ ວິຍ ສິກ຺ຂາປທປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ເຫຕຸໍ ອເປກ຺ຂມາໂນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຫາສິ, ຕສ຺ມາ ຕທຕ຺ຖໂຊຕນຕ຺ຖໍ ວິນເຍ ກຣຓວຈເນນ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ.

ອິຘ ປນ ອຎ຺ຎສ຺ມິຎ຺ຈ ເອວໍຊາຕິເກ ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍຄຕ຺ໂຖ ສມ຺ຠວຕິ. ຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ສຫ ສມຸຏ຺ຐານເຫຕຸນາ ອິທໍ ອຸທານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ອຈ຺ຈນ຺ຕເມວ ຕໍ ສມຍໍ ອຣິຍວິຫາຣປຸພ຺ພງ຺ຄມາຍ ຘມ຺ມປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຍ ຠຄວາ ວິຫາສິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ມາສໍ ອຊ຺ເຌຕີ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ອຸປໂຍຄຕ຺ຖໂຊຕນຕ຺ຖໍ ອິຘ ອຸປໂຍຄວຈເນນ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ຕໍ ຕໍ ອຕ຺ຖມເປກ຺ຂິຕ຺ວາ, ຠຸມ຺ເມນ ກຣເຓນ ຈ;

ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສມໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ອຸປໂຍເຄນ ໂສ ອິຘາ’’ຕິ.

ໂປຣາຓາ ປນ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ – ‘‘ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ’’ຕິ ວາ ‘‘ເຕນ ສມເຍນາ’’ຕິ ວາ ‘‘ເອກໍ ສມຍ’’ນ຺ຕິ ວາ ອຠິລາປມຕ຺ຕເຠໂທ ເອສ ນິທ຺ເທໂສ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ຠຸມ຺ມເມວ ອຕ຺ໂຖຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ເອກໍ ສມຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ເອກສ຺ມິໍ ສມເຍຕິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຠຄວາຕິ ຄຣຸ. ຄຣຸຎ຺ຫິ ໂລເກ ‘‘ຠຄວາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຍຎ຺ຈ ສພ຺ພຄຸຓວິສິຏ຺ຐຕາຍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ຄຣຸ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂປຣາເຓຫິປິ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຠຄວາຕິ ວຈນໍ ເສຏ຺ຐໍ, ຠຄວາຕິ ວຈນມຸຕ຺ຕມໍ;

ຄຣຸ ຄາຣວຍຸຕ຺ໂຕ ໂສ, ຠຄວາ ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເສຏ຺ຐວາຈກວຈນໍ ເສຏ຺ຐນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ເສຏ຺ຐຄຸຓສຫຈຣຓໂຕ. ອຖ ວາ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ວຈນໍ, ອຕ຺ໂຖ. ຠຄວາຕິ ວຈນໍ ເສຏ຺ຐນ຺ຕິ ຠຄວາຕິ ອິມິນາ ວຈເນນ ວຈນີໂຍ ໂຍ ອຕ຺ໂຖ, ໂສ ເສຏ຺ໂຐຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠຄວາຕິ ວຈນມຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຄາຣວຍຸຕ຺ໂຕຕິ ຄຣຸຠາວຍຸຕ຺ໂຕ ຄຣຸຄຸຓໂຍຄໂຕ ວິເສສຄຣຸກຣຓາຣຫຕາຍ ວາ ຄາຣວຍຸຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ຄຸຓວິສິຏ຺ຐສຕ຺ຕຸຕ຺ຕມຄຣຸຄາຣວາຘິວຈນໍ ຠຄວາຕິ ອິທໍ ວຈນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອປິຈ –

‘‘ຠຄີ ຠຊີ ຠາຄີ ວິຠຕ຺ຕວາ ອິຕິ,

ອກາສິ ຠຄ຺ຄນ຺ຕິ ຄຣູຕິ ຠາຄ຺ຍວາ;

ພຫູຫິ ຎາເຍຫິ ສຸຠາວິຕຕ຺ຕໂນ,

ຠວນ຺ຕໂຄ ໂສ ຠຄວາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. –

ນິທ຺ເທເສ (ມຫານິ. ໘໔) ອາຄຕນເຍນ –

‘‘ຠາຄ຺ຍວາ ຠຄ຺ຄວາ ຍຸຕ຺ໂຕ, ຠເຄຫິ ຈ ວິຠຕ຺ຕວາ;

ຠຕ຺ຕວາ ວນ຺ຕຄມໂນ, ຠເວສຸ ຠຄວາ ຕໂຕ’’ຕິ. –

ອິມາຍ ຄາຖາຍ ຈ ວເສນ ຠຄວາຕິ ປທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂສ ປນາຍໍ ອຕ຺ໂຖ ສພ຺ພາກາເຣນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໔໒) ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິວຣິຕພ຺ໂພ.

ອປິຈ ຠາເຄ ວນິ, ຠເຄ ວາ ວມີຕິ ຠຄວາ. ຕຖາຄໂຕ ຫິ ທານສີລາທິປາຣມິຘມ຺ເມ ຌານວິໂມກ຺ຂາທິອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ເມ ວນິ ຠຊິ ເສວິ ພຫຸລມກາສິ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາ. ອຖ ວາ ເຕເຍວ ‘‘ເວເນຍ຺ຍສຕ຺ຕສນ຺ຕາເນສຸ ກຖໍ ນຸ ໂຂ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ວນິ ອຠິປຕ຺ຖຍີຕິ ຠຄວາ. ອຖ ວາ ຠຄສງ຺ຂາຕໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ຍສຎ຺ຈ ວມິ ອຸຄ຺ຄິຣິ ເຂຬປິຓ຺ຑໍ ວິຍ ອນເປກ຺ໂຂ ຉຑ຺ຑຍີຕິ ຠຄວາ. ຕຖາ ຫິ ຕຖາຄໂຕ ຫຕ຺ຖຄຕໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສິຣິໍ ເທວໂລກາຘິປຈ຺ຈສທິສໍ ຈາຕຸທ຺ທີປິສ຺ສຣິຍໍ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສມ຺ປຕ຺ຕິສນ຺ນິສ຺ສຍຎ຺ຈ ສຕ຺ຕຣຕນສມຸຊ຺ຊລໍ ຍສໍ ຕິຓາຍປິ ອມຎ຺ຎມາໂນ ນິຣເປກ຺ໂຂ ປຫາຍ ອຠິນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຕສ຺ມາ ອິເມ ສິຣິອາທິເກ ຠເຄ ວມີຕິ ຠຄວາ. ອຖ ວາ ຠານິ ນາມ ນກ຺ຂຕ຺ຕານິ, ເຕຫິ ສມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ຠຄາ. ສິເນຣຸຍຸຄນ຺ຘຣອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸຫິມວນ຺ຕາທິຠາຊນໂລກວິເສສສນ຺ນິສ຺ສຍໂສຠາ ກປ຺ປຏ຺ຐິຕິຠາວໂຕ, ເຕປິ ຠເຄ ວມິ, ຕນ຺ນິວາສິສຕ຺ຕາວາສສມຕິກ຺ກມນໂຕ ຕປ຺ປຏິພທ຺ຘຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫາເນນ ປຊຫີຕິ. ເອວມ຺ປິ ຠເຄ ວມີຕິ ຠຄວາຕິ ເອວມາທິນາ ນເຍນ ຠຄວາຕິ ປທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຈຕ຺ຖ ເອວໍ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ວຈເນນ ຍຖາສຸຕໍ ຘມ຺ມໍ ສວນວເສນ ຠາສນ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມສຣີຣໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກໂຣຕິ, ເຕນ ‘‘ນຍິທໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕສຕ຺ຖຸກໍ ປາວຈນໍ, ອຍໍ ໂວ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ອທສ຺ສເນນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕໍ ຊນໍ ສມສ຺ສາເສຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ ‘‘ໂຍ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ມຍາ ຘມ຺ໂມ ຈ ວິນໂຍ ຈ ເທສິໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ໂຕ, ໂສ ໂວ ມມຈ຺ຈເຍນ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໑໖; ມິ. ປ. ໔.໑.໑). ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາຕິ ວຈເນນ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຠຄວໂຕ ອວິຊ຺ຊມານຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຣູປກາຍປຣິນິພ຺ພານໍ ສາເຘຕິ, ເຕນ ‘‘ເອວໍວິຘສ຺ສ ນາມ ຘມ຺ມສ຺ສ ເທເສຕາ ທສພລຘໂຣ ວຊິຣສງ຺ຆາຕສມານກາໂຍ ໂສປິ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ເກນຎ຺ເຎນ ຊີວິເຕ ອາສາ ຊເນຕພ຺ພາ’’ຕິ ຊີວິຕມທມຕ຺ຕໍ ຊນໍ ສໍເວເຊຕິ, ສທ຺ຘມ຺ເມ ຈສ຺ສ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊເນຕິ.

ເອວນ຺ຕິ ຈ ຠຓນ຺ໂຕ ເທສນາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ນິທ຺ທິສຕິ, ວກ຺ຂມານສ຺ສ ສກລສຸຕ຺ຕສ຺ສ ເອວນ຺ຕິ ນິທສ຺ສນໂຕ. ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ສາວກສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ສວນສມ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ນິທ຺ທິສຕິ, ປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ຠຄວຕາ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປິເຕນ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິເກນ ສຸຕຠາວທີປນໂຕ ‘‘ຕຎ຺ຈ ໂຂ ມຍາວ ສຸຕໍ, ນ ອນຸສ຺ສຸຕິກໍ, ນ ປຣມ຺ປຣາຠຕ’’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ຈຕ຺ຖສ຺ສ ທີປນໂຕ. ເອກໍ ສມຍນ຺ຕິ ກາລສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ນິທ຺ທິສຕິ ຠຄວໂຕ ອຸຣຸເວລາຍໍ ວິຫຣຓສມຍຠາເວນ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທປ຺ປຏິມຓ຺ຑິຕຠາວທີປນໂຕ. ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທປຣມາ ຫິ ກາລສມ຺ປທາ. ຠຄວາຕິ ເທສກສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ນິທ຺ທິສຕິ ຄຸຓວິສິຏ຺ຐສຕ຺ຕຸຕ຺ຕມຄຣຸຠາວທີປນໂຕ.

ອຸຣຸເວລາຍນ຺ຕິ ມຫາເວລາຍໍ, ມຫນ຺ເຕ ວາລຸກາຣາສິມ຺ຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ອຸຣູຕິ ວາລຸກາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເວລາຕິ ມຣິຍາທາ. ເວລາຕິກ຺ກມນເຫຕຸ ອາຠຕາ ອຸຣຸ ອຸຣຸເວລາຕິ ເອວມ຺ເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອຕີເຕ ກິຣ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ທສສຫສ຺ສຕາປສາ ຕສ຺ມິໍ ປເທເສ ວິຫຣນ຺ຕາ ‘‘ກາຍກມ຺ມວຈີກມ຺ມານິ ປເຣສມ຺ປິ ປາກຏານິ ໂຫນ຺ຕິ, ມໂນກມ຺ມໍ ປນ ອປາກຏໍ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ມິຈ຺ຉາວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກຕິ, ໂສ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ໂຈເທຕ຺ວາ ປຕ຺ຕປຸເຏນ ວາລຸກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອາກິຣຕຸ, ອິທມສ຺ສ ທຓ຺ຑກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ກຕິກວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂຍ ຕາທິສໍ ວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກຕິ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ປຕ຺ຕປຸເຏນ ວາລຸກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອາກິຣຕິ. ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ອນຸກ຺ກເມນ ມຫາວາລຸກາຣາສິ ຊາໂຕ, ຕໂຕ ນໍ ປຈ຺ຉິມາ ຊນຕາ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຈຕິຍຏ຺ຐານມກາສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຸຣຸເວລາຍນ຺ຕິ ມຫາເວລາຍໍ, ມຫນ຺ເຕ ວາລຸກາຣາສິມ຺ຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ.

ວິຫຣຕີຕິ ອວິເສເສນ ອິຣິຍາປຖທິພ຺ພພ຺ຣຫ຺ມອຣິຍວິຫາເຣສຸ ອຎ຺ຎຕຣວິຫາຣສມງ຺ຄິຕາປຣິທີປນໍ. ອິຘ ປນ ຐານນິສຊ຺ຊາຄມນສຍນປ຺ປເຠເທສຸ ອິຣິຍາປເຖສຸ ອາສນສງ຺ຂາຕອິຣິຍາປຖສມາໂຍຄປຣິທີປນໍ ອຣິຍວິຫາຣສມງ຺ຄິຕາປຣິທີປນຎ຺ຈາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ເອກໍ ອິຣິຍາປຖພາຘນໍ ອຎ຺ເຎນ ອິຣິຍາປເຖນ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອປຣິປຕນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ຫຣຕິ ປວຕ຺ເຕຕິ, ຕສ຺ມາ ວິຫຣຕີຕິ ປທສ຺ສ ອິຣິຍາປຖວິຫາຣວເສເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ທິພ຺ພວິຫາຣາທີຫິ ສຕ຺ຕານໍ ວິວິຘໍ ຫິຕໍ ຫຣຕິ ອຸປຫຣຕິ ອຸປເນຕິ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສມ຺ປິ ວເສນ ວິວິຘໍ ຫຣຕີຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ນຊ຺ຊາຕິ ນທຕິ ສນ຺ທຕີຕິ ນທີ, ຕສ຺ສາ ນຊ຺ຊາ, ນທິຍາ ນິນ຺ນຄາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເນຣຎ຺ຊຣາຍາຕິ ເນລໍ ຊລມສ຺ສາຕິ ‘‘ເນລຎ຺ຊລາຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ລກາຣສ຺ສ ຣກາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ເນຣຎ຺ຊຣາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ກທ຺ທມເສວາລປຓກາທິໂທສຣຫິຕສລິລາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກຈິ ‘‘ນີລຊລາຍາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ເນຣຎ຺ຊຣາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ນາມເມວ ວາ ເອຕໍ ເອຕິສ຺ສາ ນທິຍາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສາ ນທິຍາ ຕີເຣ ຍຕ຺ຖ ຠຄວາ ວິຫາສິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ໂພຘິ ວຸຈ຺ຈຕິ ຈຕູສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ (ຈູຬນິ. ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສ ໑໒໑) ມຄ຺ຄຎາຓໍ ໂພຘີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ປປ຺ໂປຕິ ໂພຘິໍ ວຣຠູຣິເມຘໂສ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ (ທີ. ນິ. ໓.໒໑໗) ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ໂພຘິໍ ຠຄວາ ເອຕ຺ຖ ປຕ຺ໂຕຕິ ຣຸກ຺ໂຂປິ ໂພຘິຣຸກ຺ໂຂຕ຺ເວວ ນາມໍ ລຠິ. ອຖ ວາ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ພຸຊ຺ຌີຕິ ຠຄວາ ໂພຘິ, ເຕນ ພຸຊ຺ຌນ຺ເຕນ ສນ຺ນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ໂສ ຣຸກ຺ໂຂປິ ໂພຘິຣຸກ຺ໂຂຕິ ນາມໍ ລຠິ, ຕສ຺ສ ໂພຘິຣຸກ຺ຂສ຺ສ. ມູເລຕິ ສມີເປ. ອຍຎ຺ຫິ ມູລສທ຺ໂທ ‘‘ມູລານິ ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍ ອນ຺ຕມໂສ ອຸສີຣນາຬມຕ຺ຕານິປີ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໑໙໕) ມູລມູເລ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ໂລໂຠ ອກຸສລມູລ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໓໐໕) ອສາຘາຣຓເຫຕຸມ຺ຫິ. ‘‘ຍາວຕາ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ກາເລ ຉາຍາ ຜຣຕິ, ນິວາເຕ ປຓ຺ຓານິ ປຕນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ຣຸກ຺ຂມູລ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ສມີເປ. ອິຘາປິ ສມີເປ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ຕສ຺ມາ ໂພຘິຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູເລ ສມີເປຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ປຐມາຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ປຐມໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ, ສພ຺ພປຐມໍເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິເກນ ອຸທານເທສນາຍ ນິທານໍ ຐເປນ຺ເຕນ ກາລເທສເທສກາປເທສາ ສຫ ວິເສເສນ ປກາສິຕາ ໂຫນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຖາຫ ‘‘ກສ຺ມາ ຘມ຺ມວິນຍສງ຺ຄເຫ ກຍິຣມາເນ ນິທານວຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນນຸ ຠຄວຕາ ຠາສິຕວຈນສ຺ເສວ ສງ຺ຄໂຫ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ເທສນາຍ ຈິຣຏ຺ຐິຕິອສມ຺ໂມສສທ຺ເຘຍ຺ຍຠາວສມ຺ປາທນຕ຺ຖໍ. ກາລເທສເທສກວຕ຺ຖຸອາທີຫິ ອຸປນິພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐປິຕາ ຫິ ເທສນາ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກາ ໂຫຕິ ອສມ຺ໂມສາ ສທ຺ເຘຍ຺ຍາ ຈ ເທສກາລກຕ຺ຕຸເຫຕຸນິມິຕ຺ເຕຫິ ອຸປນິພທ຺ໂຘ ວິຍ ໂວຫາຣວິນິຈ຺ຉໂຍ. ເຕເນວ ຈ ອາຍສ຺ມຕາ ມຫາກສ຺ສເປນ ‘‘ປຐມໍ, ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ອຸທານໍ ກຕ຺ຖ ຠາສິຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ເທສາທີສຸ ປຸຈ຺ຉາຍ ກຕາຍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິເກນ ‘‘ເອວໍ ເມ ສຸຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອຸທານສ຺ສ ນິທານໍ ຠາສິຕນ຺ຕິ.

ອປິຈ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ປຕ຺ຕິປກາສນຕ຺ຖໍ ນິທານວຈນໍ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ຫິ ຠຄວໂຕ ປຸພ຺ພຣຈນານຸມານາຄມຕກ຺ກາຠາວໂຕ ສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ຕສິທ຺ຘິ. ນ ຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຸພ຺ພຣຈນາທີຫິ ອຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອປ຺ປຏິຫຕຎາຓຈາຣຕາຍ ເອກປ຺ປມາຓຕ຺ຕາ ເຎຍ຺ຍຘມ຺ເມສຸ. ຕຖາ ອາຈຣິຍມຸຏ຺ຐິຘມ຺ມມຈ຺ຉຣິຍສາສນສາວການຸຣາຄາຠາວໂຕ ຂີຓາສວຕ຺ຕສິທ຺ຘິ. ນ ຫິ ສພ຺ພໂສ ປຣິກ຺ຂີຓາສວສ຺ສ ກຕ຺ຖຈິປິ ອາຈຣິຍມຸຏ຺ຐິອາທີນໍ ສມ຺ຠໂວຕິ ສຸວິສຸທ຺ຘສ຺ສ ປຣານຸຄ຺ຄຫປ຺ປວຕ຺ຕິ. ອິຕິ ເທສກໂທສຠູຕານໍ ທິຏ຺ຐິສີລສມ຺ປຕ຺ຕິທູສການໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ອວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫານໍ ອຠາວສໍສູຈເກຫິ ຎາຓສມ຺ປທາປຫານສມ຺ປທາຠິພ຺ຍຎ຺ຊເກຫິ ຈ ສມ຺ພຸທ຺ຘວິສຸທ຺ຘຠາເວຫິ ປຸຣິມເວສາຣຊ຺ຊທ຺ວຍສິທ຺ຘິ, ຕໂຕ ຈ ອນ຺ຕຣາຍິກນິຍ຺ຍານິກຘມ຺ເມສຸ ສມ຺ໂມຫາຠາວສິທ຺ຘິໂຕ ປຈ຺ຉິມເວສາຣຊ຺ຊທ຺ວຍສິທ຺ຘີຕິ ຠຄວໂຕ ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊສມນ຺ນາຄໂມ ອຕ຺ຕຫິຕປຣຫິຕປ຺ປຏິປຕ຺ຕິ ຈ ນິທານວຈເນນ ປກາສິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ອຊ຺ຌາສຍານຸຣູປໍ ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິກປ຺ປຏິຠາເນນ ຘມ຺ມເທສນາທີປນໂຕ. ອິຘ ປນ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂປ຺ປຏິສໍເວທນປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທມນສິກາຣປກາສເນນາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ປຕ຺ຕິປກາສນຕ຺ຖໍ ນິທານວຈນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຖາ ສາສນສມ຺ປຕ຺ຕິປກາສນຕ຺ຖໍ ນິທານວຈນໍ. ຎາຓກຣຸຓາປຣິຄ຺ຄຫິຕສພ຺ພກິຣິຍສ຺ສ ຫິ ຠຄວໂຕ ນຕ຺ຖິ ນິຣຕ຺ຖກາ ປຏິປຕ຺ຕິ ອຕ຺ຕຫິຕາ ວາ. ຕສ຺ມາ ປເຣສໍເຍວ ອຕ຺ຖາຍ ປວຕ຺ຕສພ຺ພກິຣິຍສ຺ສ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສກລມ຺ປິ ກາຍວຈີມໂນກມ຺ມໍ ຍຖາປວຕ຺ຕໍ ວຸຈ຺ຈມານໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກປຣມຕ຺ເຖຫິ ຍຖາຣຫໍ ສຕ຺ຕານໍ ອນຸສາສນຏ຺ເຐນ ສາສນໍ, ນ ກພ຺ພຣຈນາ. ຕຍິທໍ ສຕ຺ຖຸ ຈຣິຕໍ ກາລເທສເທສກປຣິສາປເທສາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິທານວຈເນນ ຍຖາຣຫໍ ປກາສີຍຕິ, ອິຘ ປນ ອຠິສມ຺ໂພຘິວິມຸຕ຺ຕິສຸຂປ຺ປຏິສໍເວທນປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທມນສິກາເຣນາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສາສນສມ຺ປຕ຺ຕິປກາສນຕ຺ຖໍ ນິທານວຈນ’’ນ຺ຕິ.

ອປິຈ ສຕ຺ຖຸໂນ ປມາຓຠາວປ຺ປກາສເນນ ສາສນສ຺ສ ປມາຓຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ນິທານວຈນໍ. ສາ ຈສ຺ສ ປມາຓຠາວທສ຺ສນຕາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ພາ. ຠຄວາຕິ ຫິ ອິມິນາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຣາຄໂທສໂມຫາທິສພ຺ພກິເລສມລທຸຈ຺ຈຣິຕາທິໂທສປ຺ປຫານທີປເນນ, ສພ຺ພສຕ຺ຕຸຕ຺ຕມຠາວທີປເນນ ຈ ອນຎ຺ຎສາຘາຣຓຎາຓກຣຸຓາທິຄຸຓວິເສສໂຍຄປຣິທີປເນນ, ອຍມຕ຺ໂຖ ສພ຺ພຖາ ປກາສິໂຕ ໂຫຕີຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ນິທານວຈນປ຺ປໂຍຊນສ຺ສ ມຸຂມຕ຺ຕທສ຺ສນໍ.

ຕໍ ປເນຕໍ ‘‘ເອວໍ ເມ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ ອາຣຠິຕ຺ວາ ຍາວ ‘‘ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີ’’ຕິ ປທໍ, ຕາວ ອິມສ຺ສ ອຸທານສ຺ສ ນິທານນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຖາ ຫິ ຕໍ ຍຖາ ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວາ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ, ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ສ ກາຍິກເຈຕສິກປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ປກາສນຕ຺ຖໍ ສງ຺ຄີຕິກາເຣຫິ ສງ຺ຄີຕິກາເລ ຠາສິຕວຈນໍ.

ນນຸ ຈ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສຕິ ອິທໍ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ ຠຄວໂຕ ເອວ ວຈນໍ ຠວິຕຸໍ ອຣຫຕິ, ນ ຫິ ສຕ຺ຖາຣໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ເທເສຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ໂຫຕີຕິ? ສຈ຺ຈເມຕໍ, ຍຖາ ປນ ຠຄວາ ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລ ຘມ຺ມສຠາວປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ມນສາກາສິ, ຕເຖວ ນໍ ໂພຘເນຍ຺ຍພນ຺ຘວານໍ ໂພຘນຕ຺ຖໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສີຫນາທສຸຕ຺ຕາທີສຸ ເທສິຕສ຺ສ ຈ ວຈນານໍ ເທສິຕາກາຣສ຺ສ ອນຸກຣຓວເສນ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສ຺ສ ມນສິກາຣໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ຠາສິຕສ຺ສ ອິມສ຺ສ ອຸທານສ຺ສ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກາ ມຫາເຖຣາ ນິທານໍ ສງ຺ຄາຍິໍສູຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕວຈນໍ ສງ຺ຄີຕິກາຣານເມວ ວຈນນ຺ຕິ ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ອິໂຕ ປເຣສຸປິ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ເອເສວ ນໂຍ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສໂຍ ປຣຊ຺ຌາສໂຍ ປຸຈ຺ຉາວສິໂກ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂປາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຍຖາ ຫິ ອເນກສຕອເນກສຫສ຺ສເຠທານິປິ ສຸຕ຺ຕານິ ສໍກິເລສຠາຄິຍາທິປຏ຺ຐານນເຍນ ໂສຬສວິຘຕໍ ນາຕິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເອວໍ ຕານິ ສພ຺ພານິປິ ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສຍາທິສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂປວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘຠາວໍ ນາຕິວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກາມຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສຍສ຺ສ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ປຣຊ຺ຌາສຍປຸຈ຺ຉາວສິເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍສຄ຺ຄເຠໂທ ສມ຺ຠວຕິ ອຊ຺ຌາສຍານຸສນ຺ຘິປຸຈ຺ຉານຸສນ຺ຘິສມ຺ຠວໂຕ, ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສຍອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕີນໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສໍສຄ຺ໂຄ ນຕ຺ຖີຕິ ນິຣວເສໂສ ປຏ຺ຐານນໂຍ ນ ສມ຺ຠວຕິ. ຕທນ຺ໂຕຄຘຕ຺ຕາ ວາ ສມ຺ຠວນ຺ຕານໍ ເສສນິກ຺ເຂປານໍ ມູລນິກ຺ເຂປວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂປາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ – ນິກ຺ຂິປນໍ ນິກ຺ເຂໂປ, ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິກ຺ເຂໂປ ສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂໂປ, ສຸຕ຺ຕເທສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິກ຺ຂິປີຍຕີຕິ ວາ ນິກ຺ເຂໂປ, ສຸຕ຺ຕໍ ເອວ ນິກ຺ເຂໂປ ສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂໂປ. ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສໂຍ ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສໂຍ, ໂສ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖິ ກາຣຓຠູໂຕຕິ ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສໂຍ, ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສໂຍ ເອຕສ຺ສາຕິ ວາ ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສໂຍ. ປຣຊ຺ຌາສເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປຸຈ຺ຉາຍ ວໂສ ປຸຈ຺ຉາວໂສ, ໂສ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ປຸຈ຺ຉາວສິໂກ. ສຸຕ຺ຕເທສນາຍ ວຕ຺ຖຸຠູຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ອຕ຺ຖຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເອວ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ສາ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກ. ອຖ ວາ ນິກ຺ຂິປີຍຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ເອເຕນາຕິ ນິກ຺ເຂໂປ, ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສຍາທິ ເອວ. ເອຕສ຺ມິໍ ປນ ອຕ຺ຖວິກປ຺ເປ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສໂຍ ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສໂຍ. ປເຣສໍ ອຊ຺ຌາສໂຍ ປຣຊ຺ຌາສໂຍ. ປຸຈ຺ຉີຍຕີຕິ ປຸຈ຺ຉາ, ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຈ຺ຉນວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມປ຺ປຏິຄ຺ຄາຫການໍ ວຈນໍ ປຸຈ຺ຉາວສໍ, ຕເທວ ນິກ຺ເຂປສທ຺ທາເປກ຺ຂາຍ ປຸຈ຺ຉາວສິໂກຕິ ປຸລ຺ລິງ຺ຄວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ອຕ຺ຖຸປ຺ປຕ຺ຕິເຍວ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ປເຣສໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກາທິກາຣຓນິຣເປກ຺ຂຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສຍສ຺ສ ວິສຸໍ ສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂປຠາໂວ ຍຸຕ຺ໂຕ ເກວລໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສເຍເນວ ຘມ຺ມຕນ຺ຕິຐປນຕ຺ຖໍ ປວຕ຺ຕິຕເທສນຕ຺ຕາ, ປຣຊ຺ຌາສຍປຸຈ຺ຉາວສິການໍ ປນ ປເຣສໍ ອຊ຺ຌາສຍປຸຈ຺ຉານໍ ເທສນາປວຕ຺ຕິເຫຕຸຠູຕານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ປວຕ຺ຕິຕານໍ ກຖມຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອນວໂຣໂຘ, ປຸຈ຺ຉາວສິກອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິປຸພ຺ພການໍ ວາ ປຣຊ຺ຌາສຍານຸໂຣເຘນ ປວຕ຺ຕິຕານໍ ກຖໍ ປຣຊ຺ຌາສເຍ ອນວໂຣໂຘຕິ? ນ ໂຈເທຕພ຺ພເມຕໍ. ປເຣສຎ຺ຫິ ອຠິນີຫາຣປຣິປຸຈ຺ຉາທິວິນິຈ຺ຉຍາທິວິນິມຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕເທສນາກາຣຓຸປ຺ປາທສ຺ສ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຠາເວນ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ປຣຊ຺ຌາສຍປຸຈ຺ຉາວສິການໍ ວິສຸໍ ຄຫຓໍ. ຕຖາ ຫິ ພ຺ຣຫ຺ມຊາລຘມ຺ມທາຍາທສຸຕ຺ຕາທີນໍ ວຓ຺ຓາວຓ຺ຓອາມິສຸປ຺ປາທາທິເທສນານິມິຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ປເຣສໍ ປຸຈ຺ຉາຍ ວິນາ ອຊ຺ຌາສຍເມວ ນິມິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ເທສິໂຕ ປຣຊ຺ຌາສໂຍ, ປຸຈ຺ຉາວເສນ ເທສິໂຕ ປຸຈ຺ຉາວສິໂກຕິ ປາກໂຏຍມຕ຺ໂຖຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຐມາທີນິ ຕີຓິ ໂພຘິສຸຕ຺ຕານິ ມຸຈລິນ຺ທສຸຕ຺ຕໍ, ອາຍຸສງ຺ຂາໂຣສ຺ສຊ຺ຊນສຸຕ຺ຕໍ, ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສຸຕ຺ຕໍ, ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິເມສໍ ອຸທານານໍ ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສໂຍ ນິກ຺ເຂໂປ. ຫຸຫຸງ຺ກສຸຕ຺ຕໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓຊາຕິກສຸຕ຺ຕໍ, ພາຫິຍສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິເມສໍ ອຸທານານໍ ປຸຈ຺ຉາວສິໂກ ນິກ຺ເຂໂປ. ຣາຊສຸຕ຺ຕໍ, ສກ຺ກາຣສຸຕ຺ຕໍ, ອຸຈ຺ຉາທນສຸຕ຺ຕໍ, ປິຓ຺ຑປາຕິກສຸຕ຺ຕໍ, ສິປ຺ປສຸຕ຺ຕໍ, ໂຄປາລສຸຕ຺ຕໍ, ສຸນ຺ທຣິກສຸຕ຺ຕໍ, ມາຕຸສຸຕ຺ຕໍ, ສງ຺ຆເຠທກສຸຕ຺ຕໍ, ອຸທປານສຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາຄຕຸປ຺ປາທສຸຕ຺ຕໍ, ໂມເນຍ຺ຍສຸຕ຺ຕໍ, ປາຏລິຄາມິຍສຸຕ຺ຕໍ, ທ຺ເວປິ ທພ຺ພສຸຕ຺ຕານີຕິ ເອເຕສໍ ອຸທານານໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກ ນິກ຺ເຂໂປ. ປາລິເລຍ຺ຍສຸຕ຺ຕໍ, ປິຍສຸຕ຺ຕໍ, ນາຄສມາລສຸຕ຺ຕໍ, ວິສາຂາສຸຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ອິເມສໍ ອຸທານານໍ ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສໂຍ ປຣຊ຺ຌາສໂຍ ຈ ນິກ຺ເຂໂປ. ເສສານໍ ເອກປຎ຺ຎາສາຍ ສຸຕ຺ຕານໍ ປຣຊ຺ຌາສໂຍ ນິກ຺ເຂໂປ. ເອວເມເຕສໍ ອຸທານານໍ ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສຍາທິວເສນ ນິກ຺ເຂປວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ຍານິ ອຸທານານິ ຠຄວຕາ ຠິກ຺ຂູນໍ ສມ຺ມຸຂາ ຠາສິຕານິ, ຕານິ ເຕຫິ ຍຖາຠາສິຕສຸຕ຺ຕານິ ວຈສາ ປຣິຈິຕານິ ມນສານຸເປກ຺ຂິຕານິ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ກຖິຕານິ. ຍານິ ປນ ຠຄວຕາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອສມ຺ມຸຂາ ຠາສິຕານິ, ຕານິປິ ອປຣຠາເຄ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ປຸນ ຠາສິຕານິ. ເອວໍ ສພ຺ພານິປິ ຕານິ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ຘາເຣນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ວາເຈນ຺ໂຕ ອປຣຠາເຄ ປຐມມຫາສງ຺ຄີຕິກາເລ ອຸທານນ຺ຕ຺ເວວ ສງ຺ຄຫໍ ອາໂຣເປສີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນາຕິອາທີສຸ ເຕນ ສມເຍນາຕິ ຈ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ກຣຓວຈນໍ, ໂຂ ປນາຕິ ນິປາໂຕ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກສ຺ມິໍ ປນ ສມເຍ? ຍໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ອຸຣຸເວລາຍໍ ວິຫຣຕິ ນຊ຺ຊາ ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ຕີເຣ ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລ ປຐມາຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ. ສຕ຺ຕາຫນ຺ຕິ ສຕ຺ຕ ອຫານິ ສຕ຺ຕາຫໍ, ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍຄຕ຺ເຖ ເອຕໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ຍສ຺ມາ ຠຄວາ ຕໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣນ຺ຕຣຕາຍ ອຈ຺ຈນ຺ຕເມວ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸເຂນ ວິຫາສິ, ຕສ຺ມາ ສຕ຺ຕາຫນ຺ຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍຄວເສນ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອກປລ຺ລງ຺ເກນາຕິ ວິສາຂາປຸຓ຺ຓມາຍ ອນຕ຺ຖງ຺ຄເຕເຍວ ສູຣິເຍ ອປຣາຊິຕປລ຺ລງ຺ກວເຣ ວຊິຣາສເນ ນິສິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສກິມ຺ປິ ອນຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຍຖາອາຠຸຊິເຕນ ເອເກເນວ ປລ຺ລງ຺ເກນ.

ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂປຏິສໍເວທີຕິ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸຂໍ ປຏິສໍເວທິຍມາໂນ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ຕທງ຺ຄວິມຸຕ຺ຕິ, ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິມຸຕ຺ຕິ, ສມຸຈ຺ເຉທວິມຸຕ຺ຕິ, ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິວິມຸຕ຺ຕິ, ນິສ຺ສຣຓວິມຸຕ຺ຕີຕິ ປຎ຺ຈ ວິມຸຕ຺ຕິໂຍ. ຕາສຸ ຍໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມປຣິຈ຺ຈາຄາທີຫິ ເຕຫິ ເຕຫິ ຄຸຓງ຺ເຄຫິ ນາມຣູປປຣິຈ຺ເຉທາທີຫິ ວິປສ຺ສນງ຺ເຄຫິ ຈ ຍາວ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອງ຺ຄສ຺ສ ອປຣິຫານິວເສນ ປວຕ຺ຕິ, ຕາວ ຕໍຕໍປຏິປກ຺ຂໂຕ ວິມຸຈ຺ຈນໂຕ ວິມຸຈ຺ຈນໍ ປຫານໍ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ? ທາເນນ ມຈ຺ຉຣິຍໂລຠາທິໂຕ, ສີເລນ ປາຓາຕິປາຕາທິໂຕ, ນາມຣູປວວຕ຺ຖາເນນ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິໂຕ, ປຈ຺ຈຍປຣິຄ຺ຄເຫນ ອເຫຕຸວິສມເຫຕຸທິຏ຺ຐີຫິ, ຕສ຺ເສວ ອປຣຠາເຄນ ກງ຺ຂາວິຕຣເຓນ ກຖໍກຖີຠາວໂຕ, ກລາປສມ຺ມສເນນ ‘‘ອຫໍ ມມາ’’ຕິ ຄາຫໂຕ, ມຄ຺ຄາມຄ຺ຄວວຕ຺ຖາເນນ ອມຄ຺ເຄ ມຄ຺ຄສຎ຺ຎາຍ, ອຸທຍທສ຺ສເນນ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິຍາ, ວຍທສ຺ສເນນ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິຍາ, ຠຍທສ຺ສເນນ ສຠເຍ ອຠຍສຎ຺ຎາຍ, ອາທີນວທສ຺ສເນນ ອສ຺ສາທສຎ຺ຎາຍ, ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສເນນ ອຠິຣຕິສຎ຺ຎາຍ, ມຸຈ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຎາເຓນ ອມຸຈ຺ຈິຕຸກມ຺ຍຕາຍ, ອຸເປກ຺ຂາຎາເຓນ ອນຸເປກ຺ຂາຍ, ອນຸໂລເມນ ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຍໍ ນິພ຺ພາເນ ຈ ປຏິໂລມຠາວໂຕ, ໂຄຕ຺ຣຠຸນາ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕຠາວໂຕ ວິມຸຈ຺ຈນໍ, ອຍໍ ຕທງ຺ຄວິມຸຕ຺ຕິ ນາມ. ຍໍ ປນ ອຸປຈາຣປ຺ປນາເຠເທນ ສມາຘິນາ ຍາວສ຺ສ ອປຣິຫານິວເສນ ປວຕ຺ຕິ, ຕາວ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທີນໍ ນີວຣຓານຎ຺ເຈວ, ວິຕກ຺ກາທີນຎ຺ຈ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມານໍ, ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິສຎ຺ຎິຕໍ ວິມຸຈ຺ຈນໍ, ອຍໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິມຸຕ຺ຕິ ນາມ. ຍໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍມຄ຺ຄານໍ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ຕໍຕໍມຄ຺ຄວໂຕ ອຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕາເນ ຍຖາຣຫໍ ‘‘ທິຏ຺ຐິຄຕານໍ ປຫານາຍາ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໒໗໗; ວິຠ. ໖໒໘) ນເຍນ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ສມຸທຍປກ຺ຂິຍສ຺ສ ກິເລສຄຓສ຺ສ ປຸນ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຠາເວນ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານວເສນ ວິມຸຈ຺ຈນໍ, ອຍໍ ສມຸຈ຺ເຉທວິມຸຕ຺ຕິ ນາມ. ຍໍ ປນ ຜລກ຺ຂເຓ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຕ຺ຕໍ ກິເລສານໍ, ອຍໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິວິມຸຕ຺ຕິ ນາມ. ສພ຺ພສງ຺ຂຕນິສ຺ສຏຕ຺ຕາ ປນ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣວິມຸຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພານໍ, ອຍໍ ນິສ຺ສຣຓວິມຸຕ຺ຕິ ນາມ. ອິຘ ປນ ຠຄວໂຕ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓາ ຜລວິມຸຕ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂປຏິສໍເວທີຕິ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸຂໍ ປຏິສໍເວທິຍມາໂນ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ.

ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ຈ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິມຸຕ຺ຕຠາໂວ, ຈິຕ຺ຕເມວ ວາ ຕຖາ ວິມຸຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ຕາຍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຊາຕໍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ວາ ສຸຂໍ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂໍ. ‘‘ຍາຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຸເປກ຺ຂາ ສນ຺ເຕ ສຸເຂ ວຸຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໘໘) ວຈນໂຕ ອຸເປກ຺ຂາປິ ເຈຕ຺ຖ ສຸຂມິຈ຺ເຈວ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຖາ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ ສມ຺ໂມຫວິໂນທນິຍໍ ‘‘ອຸເປກ຺ຂາ ປນ ສນ຺ຕຕ຺ຕາ, ສຸຂມິຈ຺ເຈວ ຠາສິຕາ’’ຕິ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໒໓໒). ຠຄວາ ຫິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານິກໍ ອຣຫຕ຺ຕສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ນ ອິຕຣໍ. ອຖ ວາ ‘‘ເຕສໍ ວູປສໂມ ສຸໂຂ’’ຕິອາທີສຸ ຍຖາ ສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂູປສໂມ ສຸໂຂຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ສກລກິເລສທຸກ຺ຂູປສມຠາວໂຕ ອຄ຺ຄຜເລ ລພ຺ຠມານາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິວິມຸຕ຺ຕິ ເອວ ອິຘ ສຸຂນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຍິທໍ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂໍ ມຄ຺ຄວີຖິຍໍ ກາລນ຺ຕເຣຕິ ຜລຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິວິຠາເຄນ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ. ເອເກກສ຺ສ ຫິ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ວິປາກຠູຕານິ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓານິ ຕີຓິ ທ຺ເວ ວາ ຜລຈິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອນນ຺ຕຣວິປາກຕ຺ຕາ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລານໍ. ຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ຊວນວາເຣ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ຍທາ ທ຺ເວ ອນຸໂລມານິ, ຕທາ ຕຕິຍໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ, ຕໂຕ ປຣໍ ຕີຓິ ຜລຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ຍທາ ປນ ຕີຓິ ອນຸໂລມານິ, ຕທາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸ, ປຎ຺ຈມໍ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ, ຕໂຕ ປຣໍ ທ຺ເວ ຜລຈິຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຈມໍ ອປ຺ປນາວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ຕໂຕ ປຣໍ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ອາສນ຺ນຕ຺ຕາ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຉຏ຺ຐມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕໍ ອປ຺ເປຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາສຸ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໘໑໑) ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ມຄ຺ຄວີຖິຍໍ ຜລໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ກາລນ຺ຕເຣ ຜລໍ ປນ ຜລສມາປຕ຺ຕິວເສນ ປວຕ຺ຕໍ, ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານຎ຺ຈ ເອເຕເນວ ສງ຺ຄຫິຕໍ. ສາ ປນາຍໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ໂລກຸຕ຺ຕຣກຸສລານໍ ວິປາກຠູຕາ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓາ ອປ຺ປນາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ເກ ຕໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເກ ນ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ? ສພ຺ເພປິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ນ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອນຘິຄຕຕ຺ຕາ. ຕຖາ ເຫຏ຺ຐິມາ ອຣິຍາ ອຸປຣິມໍ, ອຸປຣິມາປິ ອຣິຍາ ເຫຏ຺ຐິມໍ ນ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິເຍວ ປຸຄ຺ຄລນ຺ຕຣຠາວູປຄມເນນ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຠາວໂຕ. ອຕ຺ຕໂນ ເອວ ຜລໍ ເຕ ເຕ ອຣິຍາ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມິໂນ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ນ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຸປຣິມາ ທ຺ເວເຍວ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ ສມາຘິສ຺ມິໍ ປຣິປູຣກາຣິຠາວໂຕ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ອກາຣຓໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສາປິ ອຕ຺ຕນາ ປຏິລທ຺ຘໂລກິຍສມາຘິສມາປຊ຺ຊນໂຕ. ກິໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ກາຣຓຈິນ຺ຕາຍ? ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ ‘‘ກຕມາ ທສ ສງ຺ຂາຣຸເປກ຺ຂາ ວິປສ຺ສນາວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໗), ກຕເມ ທສ ໂຄຕ຺ຣຠຸຘມ຺ມາ ວິປສ຺ສນາວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໖໐) ອິເມສໍ ປຎ຺ຫານໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສມາປຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ສກທາຄາມິຜລສມາປຕ຺ຕຕ຺ຖາຍາຕິ ເຕສມ຺ປິ ອຣິຍານໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິສມາປຊ຺ຊນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພປິ ອຣິຍາ ຍຖາສກໍ ຜລໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ.

ກສ຺ມາ ປນ ເຕ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ? ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣຕ຺ຖໍ. ຍຖາ ຫິ ຣາຊາໂນ ຣຊ຺ຊສຸຂໍ, ເທວຕາ ທິພ຺ພສຸຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ, ເອວໍ ອຣິຍາ ‘‘ໂລກຸຕ຺ຕຣສຸຂໍ ອນຸຠວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອທ຺ຘານປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ກຖຎ຺ຈສ຺ສາ ສມາປຊ຺ຊນໍ, ກຖໍ ຐານໍ, ກຖໍ ວຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ? ທ຺ວີຫິ ຕາວ ອາກາເຣຫິ ອສ຺ສາ ສມາປຊ຺ຊນໍ ໂຫຕິ ນິພ຺ພານໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອມນສິກາຣາ, ນິພ຺ພານສ຺ສ ຈ ມນສິກາຣາ. ຍຖາຫ –

‘‘ທ຺ເວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຈ຺ຈຍາ ອນິມິຕ຺ຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສມາປຕ຺ຕິຍາ, ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານຎ຺ຈ ອມນສິກາໂຣ, ອນິມິຕ຺ຕາຍ ຈ ຘາຕຸຍາ ມນສິກາໂຣ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໕໘).

ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສມາປຊ຺ຊນກ຺ກໂມ – ຜລສມາປຕ຺ຕິຕ຺ຖິເກນ ອຣິຍສາວເກນ ຣໂຫຄເຕນ ປຏິສລ຺ລີເນນ ອຸທຍພ຺ພຍາທິວເສນ ສງ຺ຂາຣາ ວິປສ຺ສິຕພ຺ພາ. ຕສ຺ເສວໍ ປວຕ຺ຕານຸປຸພ຺ພວິປສ຺ສນສ຺ເສວ ສງ຺ຂາຣາຣມ຺ມຓໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓານນ຺ຕຣໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິວເສນ ນິໂຣເຘ ຈິຕ຺ຕມປ຺ເປຕິ, ຜລສມາປຕ຺ຕິນິນ຺ນຠາເວນ ຈ ເສກ຺ຂສ຺ສາປິ ຜລເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ມຄ຺ໂຄ. ເຍ ປນ ວທນ຺ຕິ ‘‘ໂສຕາປນ຺ໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ສກທາຄາມີ ໂຫຕິ, ສກທາຄາມີ ຈ ອນາຄາມີ’’ຕິ. ເຕ ວຕ຺ຕພ຺ພາ – ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອນາຄາມີ ອຣຫາ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຣຫາ ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຈ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ຍຖາຠິນິເວສໍ ຍຖາຊ຺ຌາສຍໍ ວິປສ຺ສນາ ອຕ຺ຖໍ ສາເຘຕີຕິ ເສກ຺ຂສ຺ສາປິ ຜລເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ມຄ຺ໂຄ. ຜລມ຺ປິ ຕສ຺ສ ສເຈ ອເນນ ປຐມຊ຺ຌານິໂກ ມຄ຺ໂຄ ອຘິຄໂຕ, ປຐມຊ຺ຌານິກເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ສເຈ ທຸຕິຍາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣຊ຺ຌານິໂກ, ທຸຕິຍາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣຊ຺ຌານິກເມວາຕິ.

ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ ມຄ຺ຄຎາຓປຸເຣຈາຣິກໍ ວິຍ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໍ ນ ໂຫຕີຕິ? ຜລຎາຓານໍ ອນິຍ຺ຍານິກຠາວໂຕ. ອຣິຍມຄ຺ຄຘມ຺ມາເຍວ ຫິ ນິຍ຺ຍານິກາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ‘‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ນິຍ຺ຍານິກາ? ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍມຄ຺ຄາ ອປຣິຍາປນ຺ນາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໒໙໕). ຕສ຺ມາ ເອກນ຺ເຕເນວ ນິຍ຺ຍານິກຠາວສ຺ສ ອຸຠໂຕ ວຸຏ຺ຐານຠາເວນ ປວຕ຺ຕມານສ຺ສ ອນນ຺ຕຣປຈ຺ຈຍຠູເຕນ ຎາເຓນ ນິມິຕ຺ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐິເຕເນວ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓຕາ ຍຸຕ຺ຕາ, ນ ປນ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ວິປາກຠາເວນ ປວຕ຺ຕມານານໍ ກິເລສານໍ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນໂຕ ອນິຍ຺ຍານິກຕ຺ຕາ ອວຸຏ຺ຐານສຠາວານໍ ຜລຎາຓານໍ ປຸເຣຈາຣິກຎາຓສ຺ສ ກທາຈິປິ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓຕາ ອຸຠຍຕ຺ຖ ອນຸໂລມຎາຓານໍ ອຕຸລ຺ຍາກາຣໂຕ. ອຣິຍມຄ຺ຄວີຖິຍຎ຺ຫິ ອນຸໂລມຎາຓານິ ອນິພ຺ພິທ຺ຘປຸພ຺ພານໍ ຖູລຖູລານໍ ໂລຠກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ສາຕິສຍໍ ປທາລເນນ ໂລກິຍຎາເຓນ ອຸກ຺ກໍສປາຣມິປ຺ປຕ຺ຕານິ ມຄ຺ຄຎາຓານຸກູລານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຜລສມາປຕ຺ຕິວີຖິຍໍ ປນ ຕານິ ຕານິ ເຕນ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ເຕສໍ ເຕສໍ ກິເລສານໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ນິຣຸສ຺ສຸກ຺ການິ ເກວລໍ ອຣິຍານໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸຂສມງ຺ຄິຠາວສ຺ສ ປຣິກມ຺ມມຕ຺ຕານິ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ນ ເຕສໍ ກຸໂຕຈິ ວຸຏ຺ຐານສມ຺ຠໂວ, ຍໂຕ ເຕສໍ ປຣິໂຍສາເນ ຎາຓໍ ສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕໍ ວຸຏ຺ຐານໂຕ ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓໍ ສິຍາ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ເສກ຺ຂສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຜລສມາປຕ຺ຕິວຬຎ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ອຸທຍພ຺ພຍາທິວເສນ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຎາຓານຸປຸພ຺ພາຍ ຜລເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ມຄ຺ໂຄຕິ ອຍຎ຺ຈ ອຕ຺ໂຖ ສມຕ຺ຖິໂຕ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຕາວ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ສມາປຊ຺ຊນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

‘‘ຕໂຍ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຈ຺ຈຍາ ອນິມິຕ຺ຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຐິຕິຍາ, ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານໍ ອມນສິກາໂຣ, ອນິມິຕ຺ຕາຍ ຈ ຘາຕຸຍາ ມນສິກາໂຣ, ປຸພ຺ເພ ຈ ອຠິສງ຺ຂາໂຣ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໕໘) –

ວຈນໂຕ ປນສ຺ສາ ຕີຫາກາເຣຫິ ຐານໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພ ຈ ອຠິສງ຺ຂາໂຣຕິ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ປຸພ຺ເພ ກາລປຣິຈ຺ເຉໂທ. ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ກາເລ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ຫິສ຺ສາ ຍາວ ໂສ ກາໂລ ນາຄຈ຺ຉຕິ, ຕາວ ວຸຏ຺ຐານໍ ນ ໂຫຕິ.

‘‘ທ຺ເວ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ປຈ຺ຈຍາ ອນິມິຕ຺ຕາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐານສ຺ສ, ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານຎ຺ຈ ມນສິກາໂຣ, ອນິມິຕ຺ຕາຍ ຈ ຘາຕຸຍາ ອມນສິກາໂຣ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໕໘) –

ວຈນໂຕ ປນສ຺ສາ ທ຺ວີຫາກາເຣຫິ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານນ຺ຕິ ຣູປນິມິຕ຺ຕເວທນາສຎ຺ຎາສງ຺ຂາຣວິຎ຺ຎາຓນິມິຕ຺ຕານໍ. ກາມຎ຺ຈ ນ ສພ຺ພາເນເວຕານິ ເອກໂຕ ມນສິ ກໂຣຕິ, ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວເສນ ປເນວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ຠວງ຺ຄສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓໍ, ຕສ຺ສ ມນສິກຣເຓນ ຜລສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐານໍ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ອສ຺ສາ ວຸຏ຺ຐານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕຍິທໍ ເອວມິຘ ສມາປຊ຺ຊນວຸຏ຺ຐານໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລຠູຕໍ –

‘‘ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘທຣຖໍ, ອມຕາຣມ຺ມຓໍ ສຸຠໍ;

ວນ຺ຕໂລກາມິສໍ ສນ຺ຕໍ, ສາມຎ຺ຎຜລມຸຕ຺ຕມໍ’’.

ອິຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ສາຕາຕິສາຕໍ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂໍ ປຏິສໍເວເທສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂປຏິສໍເວທີຕິ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸຂໍ ປຏິສໍເວທິຍມາໂນ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ.

ອຖາຕິ ອຘິກາຣຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ໂຂຕິ ປທປູຣເຓ. ເຕສຸ ອຘິກາຣຕ຺ເຖນ ອຖາຕິ ອິມິນາ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂປຏິສໍເວທນໂຕ ອຎ຺ຎໍ ອຘິກາຣໍ ທສ຺ເສຕິ. ໂກ ປເນໂສຕິ? ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທມນສິກາໂຣ. ອຖາຕິ ວາ ປຈ຺ຉາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ເຕນ ‘‘ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕາຫສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນາ’’ຕິ ວກ຺ຂມານເມວ ອຕ຺ຖໍ ໂຊເຕຕິ. ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕາຫສ຺ສາຕິ ປລ຺ລງ຺ກສຕ຺ຕາຫສ຺ສ. ອຈ຺ຈເຍນາຕິ ອປຄເມນ. ຕມ຺ຫາ ສມາຘິມ຺ຫາຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາຘິໂຕ. ອິຘ ປນ ຐຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ສຕ຺ຕາຫານິ ທສ຺ເສຕພ຺ພານີຕິ ເກຈິ ຕານິ ວິຕ຺ຖາຣຍິໍສຸ. ມຍໍ ປນ ຕານິ ຂນ຺ຘກປາເຐນ ອິມິສ຺ສາ ອຸທານປາຬິຍາ ອວິໂຣຘທສ຺ສນມຸເຂນ ປຣໂຕ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ. ຣຕ຺ຕິຍາຕິ ອວຍວສມ຺ພນ຺ເຘ ສາມິວຈນໍ. ປຐມນ຺ຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍຄຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ຠຄວາ ຫິ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ສກລມ຺ປິ ປຐມໍ ຍາມໍ ເຕເນວ ມນສິກາເຣນ ຍຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສີຕິ.

ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມໍ. ອວິຊ຺ຊາທໂຍ ຫິ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ. ກຖມິທໍ ຊານິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເຈ? ຠຄວໂຕ ວຈເນນ. ຠຄວຕາ ຫິ ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫານນ຺ທ, ເອເສວ ເຫຕຸ, ເອຕໍ ນິທານໍ, ເອສ ສມຸທໂຍ, ເອສ ປຈ຺ຈໂຍ ຊຣາມຣຓສ຺ສ, ຍທິທໍ ຊາຕິ…ເປ… ສງ຺ຂາຣານໍ, ຍທິທໍ ອວິຊ຺ຊາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໐໕ ອາທໂຍ) ເອວໍ ອວິຊ຺ຊາທໂຍ ເຫຕູຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຍຖາ ທ຺ວາທສ ປຈ຺ຈຍາ ທ຺ວາທສ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທາຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ – ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ປຏິມຸຂໍ ກຕ຺ວາ ກາຣຓສມວາຍໍ ອປ຺ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສຫິເຕ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ. ອຖ ວາ ປຏິຈ຺ຈ ປຈ຺ເຈຕພ຺ພໍ ປຈ຺ຈຍາຣຫຕໍ ປຈ຺ຈຍໍ ປຏິຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ວິນາ ເຕນ ສມ຺ພນ຺ຘສ຺ສ ອຸປ຺ປາໂທ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ. ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທຕິ ເຈຕ຺ຖ ສມຸປ຺ປາທປທຏ຺ຐານວຈນວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ ຜລສ຺ສ ອຸປ຺ປາທນສມຕ຺ຖຕາຍຸຕ຺ໂຕ ເຫຕຸ, ນ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປຕ຺ຕິມຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ປຈ຺ເຈຕຸໍ ອຣຫນ຺ຕິ ນໍ ປຓ຺ຑິຕາຕິ ປຏິຈ຺ໂຈ, ສມ຺ມາ ສຍເມວ ວາ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ ສມຸປ຺ປາໂທ, ປຏິຈ຺ໂຈ ຈ ໂສ ສມຸປ຺ປາໂທ ຈາຕິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອນຸໂລມນ຺ຕິ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ ອວິຊ຺ຊາທິໂກ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ອຕ຺ຕນາ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈກຣຓໂຕ ອນຸໂລໂມຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຖ ວາ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນ຺ຕໍ ປາເປຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປວຕ຺ຕິຍາ ວາ ອນຸໂລມໂຕ ອນຸໂລໂມ, ຕໍ ອນຸໂລມໍ. ສາຘຸກໍ ມນສາກາສີຕິ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ມນສິ ອກາສິ. ໂຍ ໂຍ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ໂມ ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມສ຺ສ ຍຖາ ຍຖາ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍາທິນາ ປຈ຺ຈຍຠາເວນ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອວິປຣີຕໍ ອປຣິຫາເປຕ຺ວາ ອນວເສສໂຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ ຈິຕ຺ເຕ ອກາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ປນ ຠຄວາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທານຸໂລມໍ ມນສາກາສິ, ຕໍ ສງ຺ເຂເປນ ຕາວ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອິຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຕິ ອິທໍ ໂຫຕິ, ອິມສ຺ສຸປ຺ປາທາ ອິທໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ອິຕີຕິ ເອວໍ, ອເນນ ປກາເຣນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມສ຺ມິໍ ສຕິ ອິທໍ ໂຫຕີຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອວິຊ຺ຊາທິເກ ປຈ຺ຈເຍ ສຕິ ອິທໍ ສງ຺ຂາຣາທິກໍ ຜລໍ ໂຫຕິ. ອິມສ຺ສຸປ຺ປາທາ ອິທໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອິມສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາທິກສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາ ອິທໍ ສງ຺ຂາຣາທິກໍ ຜລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມສ຺ມິໍ ອສຕິ ອິທໍ ນ ໂຫຕິ, ອິມສ຺ສ ນິໂຣຘາ ອິທໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ອຠາເວ ສງ຺ຂາຣາທີນໍ ອຠາວສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ນິໂຣເຘ ສງ຺ຂາຣາທີນໍ ນິໂຣຘສ຺ສ ຈ ທຸຕິຍຕຕິຍສຸຕ຺ຕວຈເນນ ເອຕສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈຍລກ຺ຂເຓ ນິຍໂມ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ – ອິມສ຺ມິໍ ສຕິ ເອວ, ນາສຕິ. ອິມສ຺ສຸປ຺ປາທາ ເອວ, ນານຸປ຺ປາທາ. ອນິໂຣຘາ ເອວ, ນ ນິໂຣຘາຕິ. ເຕເນຕໍ ລກ຺ຂຓໍ ອນ຺ໂຕຄຘນິຍມໍ ອິຘ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສ຺ສ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ນິໂຣໂຘຕິ ຈ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ວິຣາຄາຘິຄເມນ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ຕ຺ເວວ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ’’ຕິອາທິ. ນິໂຣຘນິໂຣຘີ ຈ ອຸປ຺ປາທນິໂຣຘີຠາເວນ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ອິມສ຺ສ ນິໂຣຘາ ອິທໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

ເຕເນຕໍ ທສ຺ເສຕິ – ອນິໂຣໂຘ ອຸປ຺ປາໂທ ນາມ, ໂສ ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິຠາໂວຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ. ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສຕິ ອິທໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອິທເມວ ຫິ ລກ຺ຂຓໍ ປຣິຍາຍນ຺ຕເຣນ ‘‘ອິມສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາ ອິທໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວທນ຺ເຕນ ປເຣນ ປຸຣິມໍ ວິເສສິຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ນ ຘຣມານຕໍເຍວ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ມຄ຺ເຄນ ອນິຣຸທ຺ຘຠາວຎ຺ຈາຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ຍສ຺ມາ ຈ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ອສຕິ ອິທໍ ນ ໂຫຕິ, ອິມສ຺ສ ນິໂຣຘາ ອິທໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ທ຺ວິຘາປິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ ລກ຺ຂຓສ຺ສ ນິທ຺ເທສໍ ວທນ຺ເຕນ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ຕ຺ເວວ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ’’ຕິອາທິນາ ນິໂຣໂຘ ເອວ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ນຕ຺ຖິຠາໂວປິ ນິໂຣໂຘ ເອວາຕິ ນຕ຺ຖິຠາວວິຣຸທ຺ໂຘ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ອນິໂຣໂຘຕິ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນ ອນິໂຣຘສງ຺ຂາເຕນ ອຕ຺ຖິຠາເວນ ອຸປ຺ປາທໍ ວິເສເສຕິ. ຕໂຕ ນ ອິຘ ອຕ຺ຖິຠາວມຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາໂທຕິ ອຕ຺ໂຖ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ອຖ ໂຂ ອນິໂຣຘສງ຺ຂາໂຕ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ຈາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ວິຠາວິໂຕຕິ. ເອວເມຕໍ ລກ຺ຂຓທ຺ວຍວຈນໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິເສສນວິເສສິຕພ຺ພຠາເວນ ສາຕ຺ຖກນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ໂກ ປນາຍໍ ອນິໂຣໂຘ ນາມ, ໂຍ ‘‘ອຕ຺ຖິຠາໂວ, ອຸປ຺ປາໂທ’’ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ? ອປ຺ປຫີນຠາໂວ ຈ, ອນິພ຺ພຕ຺ຕິຕຜລາຣຫຕາປຫາເນຫິ ຜລານຸປ຺ປາທນາຣຫຕາ ຈ. ເຍ ຫິ ປຫາຕພ຺ພາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ເຕສໍ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ອສມຸຄ຺ຆາຏິຕຠາໂວ ຈ. ເຍ ປນ ນ ປຫາຕພ຺ພາ ກຸສລາພ຺ຍາກຕາ ຘມ຺ມາ, ຍານິ ເຕສຸ ສໍໂຍຊນານິ ອຂີຓາສວານໍ ເຕສໍ ອປຣິກ຺ຂີຓຕາ ຈ. ອສມຸຄ຺ຆາຏິຕານຸສຍຕາຍ ຫິ ສສໍໂຍຊນາ ຂນ຺ຘປ຺ປວຕ຺ຕິ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາໂທ. ຕຖາ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຍາຍ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ອວິຊ຺ຊາຍ ນິວຸຕສ຺ສ ພາລສ຺ສ ຍາຍ ຈ ຕຓ຺ຫາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຍໍ ກາໂຍ ສມຸທາຄໂຕ, ສາ ເຈວ ອວິຊ຺ຊາ ພາລສ຺ສ ອປ຺ປຫີນາ, ສາ ຈ ຕຓ຺ຫາ ອປຣິກ຺ຂີຓາ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາໂລ ອຈຣິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍາຍ, ຕສ຺ມາ ພາໂລ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ກາຍູປໂຄ ໂຫຕິ, ໂສ ກາຍູປໂຄ ສມາໂນ ນ ປຣິມຸຈ຺ຈຕິ ຊາຕິຍາ ຊຣາມຣເຓນາ’’ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໙).

ຂີຓສໍໂຍຊນານໍ ປນ ອວິຊ຺ຊາຍ ອຠາວໂຕ ສງ຺ຂາຣານໍ, ຕຓ຺ຫຸປາທານານໍ ອຠາວໂຕ ອຸປາທານຠວານໍ ອສມ຺ຠໂວຕິ ວຏ຺ຏສ຺ສ ອຸປຈ຺ເຉໂທ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕີຕິ. ເຕເນວາຫ –

‘‘ຉນ຺ນໍ ຕ຺ເວວ, ຜຄ຺ຄຸຓ, ຜສ຺ສາຍຕນານໍ ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາ ຜສ຺ສນິໂຣໂຘ, ຜສ຺ສນິໂຣຘາ ເວທນານິໂຣໂຘ’’ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໒).

ນ ຫິ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄາຘິຄມໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ຍາວ ປຣິນິພ຺ພານາ ສຬາຍຕນາທີນໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ນຕ຺ຖິຕາ ນິໂຣຘສທ຺ທວຈນີຍຕາ ຂີຓສໍໂຍຊນຕາຕິ ນິໂຣໂຘ ວຸຕ຺ໂຕ. ອປິຈ ຈິຣກຕມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ອນິພ຺ພຕ຺ຕິຕຜລຕາຍ ອປ຺ປຫີນາຫາຣຕາຍ ຈ ຜລາຣຫໍ ສນ຺ຕໍ ເອວ ນາມ ໂຫຕິ, ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕຜລໍ, ນາປິ ປຫີນາຫາຣນ຺ຕິ. ຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍານໍ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຣາທີນໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຜລາຣຫຠາໂວ ອນິໂຣໂຘຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ອນິຣຸທ຺ຘຠາເວເນວ ຫິ ເຍນ ວິນາ ຜລໍ ນ ສມ຺ຠວຕິ, ຕໍ ກາຣຓໍ ອຕີຕນ຺ຕິປິ ອິມສ຺ມິໍ ສຕີຕິ ອິມິນາ ວຈເນນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໂຕເຍວ ຈ ອວຸສິຕພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຘມ຺ມຕໍ ອນາປນ຺ໂນ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປາໂທ ກາລເຠທໍ ອນາມສິຕ຺ວາ ອນິວຕ຺ຕນາຍ ເອວ ອິມສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຖ ວາ ອວເສສປຈ຺ຈຍສມວາເຍ ອວິຊ຺ຊມານສ຺ສປິ ວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ວິຍ ປເຄວ ວິຊ຺ຊມານສ຺ສ ຍາ ຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິອຠິມຸຂຕາ, ສາ ອິມສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຫິ ຕໂຕ ຜລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ຕທວຕ຺ຖໍ ກາຣຓໍ ຜລສ຺ສ ອຸປ຺ປາທນຠາເວນ ອຸຏ຺ຐິຕໍ ອຸປ຺ປຕິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ, ນ ວິຊ຺ຊມານມ຺ປິ ອຕທວຕ຺ຖນ຺ຕິ ຕທວຕ຺ຖຕາ ອຸປ຺ປາໂທຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ສຕີຕິ ອິມິນາ ວິຊ຺ຊມານຕາມຕ຺ເຕນ ປຈ຺ຈຍຠາວໍ ວທນ຺ໂຕ ອພ຺ຍາປາຣຕໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສ຺ສ ທສ຺ເສຕິ. ອຸປ຺ປາທາຕິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຘມ຺ມຕໍ ອສພ຺ພກາລຠາວິຕໍ ຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິອຠິມຸຂຕຎ຺ຈ ທີເປນ຺ໂຕ ອນິຈ຺ຈຕໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສ຺ສ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ສຕິ, ນາສຕິ, ອຸປ຺ປາທາ, ນ ນິໂຣຘາ’’ຕິ ປນ ເຫຕຸອຕ຺ເຖຫິ ຠຸມ຺ມນິສ຺ສກ຺ກວຈເນຫິ ສມຕ຺ຖິຕໍ ນິທານສມຸທຍຊາຕິປຠວຠາວໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສ຺ສ ທສ຺ເສຕິ. ເຫຕຸອຕ຺ຖຕາ ເຈຕ຺ຖ ຠຸມ຺ມວຈເນ ຍສ຺ສ ຠາເວ ຕທວິນາຠາວິຜລສ຺ສ ຠາໂວ ລກ຺ຂີຍຕິ, ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕິຍາ ເວທິຕພ຺ພາ ຍຖາ ‘‘ອຘນານໍ ຘເນ ອນນຸປ຺ປທີຍມາເນ ທາລິທ຺ທິຍໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອຄມາສີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໙໑) ຈ ‘‘ນິປ຺ຜນ຺ເນສຸ ສສ຺ເສສຸ ສຸຠິກ຺ຂໍ ຊາຍຕີ’’ຕິ ຈ. ນິສ຺ສກ຺ກວຈນສ຺ສາປິ ເຫຕຸອຕ຺ຖຕາ ຜລສ຺ສ ປຠເວ ປກຕິຍຎ຺ຈ ປວຕ຺ຕິໂຕ ຍຖາ ‘‘ກລລາ ໂຫຕິ ອພ຺ພຸທໍ, ອພ຺ພຸທາ ຊາຍຕີ ເປສີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓໕) ຈ ‘‘ຫິມວຕາ ຄງ຺ຄາ ປຠວນ຺ຕິ, ສິງ຺ຄໂຕ ສໂຣ ຊາຍຕີ’’ຕິ ຈ. ອວິຊ຺ຊາທິຠາເວ ຈ ຕທວິນາຠາເວນ ສງ຺ຂາຣາທິຠາໂວ ລກ຺ຂີຍຕິ, ອວິຊ຺ຊາທີຫິ ຈ ສງ຺ຂາຣາທໂຍ ປຠວນ຺ຕິ ປກຣິຍນ຺ຕິ ຈາຕິ ເຕ ເຕສໍ ປຠໂວ ປກຕິ ຈ, ຕສ຺ມາ ຕທຕ຺ຖທີປນຕ຺ຖໍ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສຕິ ອິມສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາ’’ຕິ ເຫຕຸອຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມນິສ຺ສກ຺ກນິທ຺ເທສາ ກຕາຕິ.

ຍສ຺ມາ ເຈຕ຺ຖ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສຕິ ອິທໍ ໂຫຕິ, ອິມສ຺ສຸປ຺ປາທາ ອິທໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ສງ຺ເຂເປນ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສ຺ສ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທິໂກ ນິທ຺ເທໂສ, ຕສ຺ມາ ຍຖາວຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ອຸປ຺ປາໂທ ຈ ເຕສໍ ເຕສໍ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມານໍ ປຈ຺ຈຍຠາໂວຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ນ ຫິ ອນິຣຸທ຺ຘຕາສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ອຸປ຺ປາທຎ຺ຈ ອນິວຕ຺ຕສຠາວຕາສງ຺ຂາຕໍ ອຸທຍາວຕ຺ຖຕາສງ຺ຂາຕໍ ວາ ‘‘ສຕິ ເອວ, ນາສຕິ, ອຸປ຺ປາທາ ເອວ, ນ ນິໂຣຘາ’’ຕິ ອນ຺ໂຕຄຘນິຍເມຫິ ວຈເນຫິ ອຠິຫິຕໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຍຖາວຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ອຸປ຺ປາໂທ ຈ ປຈ຺ຈຍຠາໂວຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຍປິ ປຏ຺ຐາເນ ອາຄຕາ ເຫຕຸອາທໂຍ ຈຕຸວີສຕິ ປຈ຺ຈຍາ, ເຕປິ ເອຕສ຺ເສວ ປຈ຺ຈຍຠາວສ຺ສ ວິເສສາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິຕິ ຍຖາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອນຸໂລມໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ມນສິ ອກາສິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ, ‘‘ຍທິທໍ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ຍທິທນ຺ຕິ ນິປາໂຕ, ຕສ຺ສ ໂຍ ອຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາຕິອາທີສຸ ອວິນ຺ທິຍໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິໍ ວິນ຺ທຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ, ວິນ຺ທິຍໍ ກາຍສຸຈຣິຕາທິໍ ນ ວິນ຺ທຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ, ຘມ຺ມານໍ ອວິປຣີຕສຠາວໍ ອວິທິຕໍ ກໂຣຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ, ອນ຺ຕວິຣຫິເຕ ສໍສາເຣ ຠວາທີສຸ ສຕ຺ເຕ ຊວາເປຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ, ອວິຊ຺ຊມາເນສຸ ຊວຕິ ວິຊ຺ຊມາເນສຸ ນ ຊວຕີຕິ ອວິຊ຺ຊາ, ວິຊ຺ຊາຍ ປຏິປກ຺ຂາຕິ ອວິຊ຺ຊາ, ສາ ‘‘ທຸກ຺ເຂ ອຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ຈຕຸພ຺ພິຘາ ເວທິຕພ຺ພາ. ປຏິຈ຺ຈ ນ ວິນາ ຜລໍ ເອຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ເຈວ ປວຕ຺ຕຕິ ຈາຕິ ປຈ຺ຈໂຍ, ອຸປກາຣກຕ຺ໂຖ ວາ ປຈ຺ຈໂຍ. ອວິຊ຺ຊາ ຈ ສາ ປຈ຺ຈໂຍ ຈາຕິ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈໂຍ, ຕສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ. ສງ຺ຂໂຣນ຺ຕີຕິ ສງ຺ຂາຣາ, ໂລກິຍກຸສລາກຸສລເຈຕນາ, ສາ ປຸຎ຺ຎາປຸຎ຺ຎາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາຣວເສນ ຕິວິຘາ ເວທິຕພ຺ພາ. ວິຊານາຕີຕິ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ຕໍ ໂລກິຍວິປາກວິຎ຺ຎາຓວເສນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສວິຘໍ. ນມຕີຕິ ນາມໍ, ເວທນາທິກ຺ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍໍ. ຣຸປ຺ປຕີຕິ ຣູປໍ, ຠູຕຣູປໍ ຈກ຺ຂາທິອຸປາທາຣູປຎ຺ຈ. ອາຍຕຕິ ອາຍຕຎ຺ຈ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ນຍຕີຕິ ອາຍຕນໍ. ຜຸສຕີຕິ ຜສ຺ໂສ. ເວທຍຕີຕິ ເວທນາ. ອິທມ຺ປິ ທ຺ວຍໍ ທ຺ວາຣວເສນ ຉພ຺ພິຘໍ, ວິປາກວເສນ ຄຫເຓ ຉຕ຺ຕິໍສວິຘໍ. ປຣິຕສ຺ສຕີຕິ ຕຓ຺ຫາ, ສາ ກາມຕຓ຺ຫາທິວເສນ ສງ຺ເຂປໂຕ ຕິວິຘາ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອຏ຺ຐຸຕ຺ຕຣສຕວິຘາ ຈ. ອຸປາທີຍຕີຕິ ອຸປາທານໍ, ຕໍ ກາມຸປາທານາທິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ. ຠວຕິ ຠາວຍຕິ ຈາຕິ ຠໂວ, ໂສ ກມ຺ມູປປຕ຺ຕິເຠທໂຕ ທຸວິໂຘ. ຊນນໍ ຊາຕິ. ຊີຣຓໍ ຊຣາ. ມຣນ຺ຕິ ເຕນາຕິ ມຣຓໍ. ໂສຈນໍ ໂສໂກ. ປຣິເທວນໍ ປຣິເທໂວ. ທຸກ຺ຂຍຕີຕິ ທຸກ຺ຂໍ, ອຸປ຺ປາທຏ຺ຐິຕິວເສນ ທ຺ເວຘາ ຂຓຕີຕິ ທຸກ຺ຂໍ. ທຸມນສ຺ສ ຠາໂວ ໂທມນສ຺ສໍ. ຠຸໂສ ອາຍາໂສ ອຸປາຍາໂສ. ສມ຺ຠວນ຺ຕີຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ໂສກາທີຫິເຍວ, ອຖ ໂຂ ສພ຺ພປເທຫິ ‘‘ສມ຺ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ ປທສ຺ສ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ເອວຎ຺ຫິ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ ສມ຺ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ ປຈ຺ຈຍປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນວວຕ຺ຖານໍ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ.

ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎາຓລກ຺ຂຓາ ອວິຊ຺ຊາ, ສມ຺ໂມຫນຣສາ, ຉາທນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ອາສວປທຏ຺ຐານາ. ອຠິສງ຺ຂຣຓລກ຺ຂຓາ ສງ຺ຂາຣາ, ອາຍູຫນຣສາ, ສໍວິທຫນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ອວິຊ຺ຊາປທຏ຺ຐານາ. ວິຊານນລກ຺ຂຓໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ປຸພ຺ພງ຺ຄມຣສໍ, ປຏິສນ຺ຘິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ສງ຺ຂາຣປທຏ຺ຐານໍ, ວຕ຺ຖາຣມ຺ມຓປທຏ຺ຐານໍ ວາ. ນມນລກ຺ຂຓໍ ນາມໍ, ສມ຺ປໂຍຄຣສໍ, ອວິນິພ຺ໂຠຄປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ວິຎ຺ຎາຓປທຏ຺ຐານໍ. ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ ຣູປໍ, ວິກິຣຓຣສໍ, ອປ຺ປເຫຍ຺ຍຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ວິຎ຺ຎາຓປທຏ຺ຐານໍ. ອາຍຕນລກ຺ຂຓໍ ສຬາຍຕນໍ, ທສ຺ສນາທິຣສໍ, ວຕ຺ຖຸທ຺ວາຣຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ນາມຣູປປທຏ຺ຐານໍ. ຜຸສນລກ຺ຂໂຓ ຜສ຺ໂສ, ສງ຺ຆຏ຺ຏນຣໂສ, ສງ຺ຄຕິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ສຬາຍຕນປທຏ຺ຐາໂນ. ອນຸຠວນລກ຺ຂຓາ ເວທນາ, ວິສຍຣສສມ຺ໂຠຄຣສາ, ສຸຂທຸກ຺ຂປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ຜສ຺ສປທຏ຺ຐານາ. ເຫຕຸຠາວລກ຺ຂຓາ ຕຓ຺ຫາ, ອຠິນນ຺ທນຣສາ, ອຕິຕ຺ຕິຠາວປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ເວທນາປທຏ຺ຐານາ. ຄຫຓລກ຺ຂຓໍ ອຸປາທານໍ, ອມຸຎ຺ຈນຣສໍ, ຕຓ຺ຫາທຬ຺ຫຕ຺ຕທິຏ຺ຐິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ, ຕຓ຺ຫາປທຏ຺ຐານໍ. ກມ຺ມກມ຺ມຜລລກ຺ຂໂຓ ຠໂວ, ຠວນຠາວນຣໂສ, ກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ອຸປາທານປທຏ຺ຐາໂນ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຐມາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິລກ຺ຂຓາ ຊາຕິ, ນິຍ຺ຍາຕນຣສາ, ອຕີຕຠວໂຕ ອິຘຸປ຺ປນ຺ນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ, ທຸກ຺ຂວິຈິຕ຺ຕຕາປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ ວາ. ຂນ຺ຘປຣິປາກລກ຺ຂຓາ ຊຣາ, ມຣຓູປນຍນຣສາ, ໂຍພ຺ພນວິນາສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານາ. ຈຸຕິລກ຺ຂຓໍ ມຣຓໍ, ວິສໍໂຍຄຣສໍ, ຄຕິວິປ຺ປວາສປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ອນ຺ໂຕນິຊ຺ຌານລກ຺ຂໂຓ ໂສໂກ, ເຈຕໂສ ນິຊ຺ຌານຣໂສ, ອນຸໂສຈນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ລາລປ຺ປນລກ຺ຂໂຓ ປຣິເທໂວ, ຄຸຓໂທສປຣິກິຕ຺ຕນຣໂສ, ສມ຺ຠມປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ກາຍປີຬນລກ຺ຂຓໍ ທຸກ຺ຂໍ, ທຸປ຺ປຎ຺ຎານໍ ໂທມນສ຺ສກຣຓຣສໍ, ກາຍິກາພາຘປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ຈິຕ຺ຕປີຬນລກ຺ຂຓໍ ໂທມນສ຺ສໍ, ມໂນວິຆາຕນຣສໍ, ມານສພ຺ຍາຘິປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານໍ. ຈິຕ຺ຕປຣິທຫນລກ຺ຂໂຓ ອຸປາຍາໂສ, ນິຕ຺ຖຸນນຣໂສ, ວິສາທປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ. ເອວເມເຕ ອວິຊ຺ຊາທໂຍ ລກ຺ຂຓາທິໂຕປິ ເວທິຕພ຺ພາຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ສພ຺ພາກາຣສມ຺ປນ຺ນໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ສມ຺ໂມຫວິໂນທນິຍາ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໒໒໕) ວິຠງ຺ຄຏ຺ຐກຖາຍ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ເອວນ຺ຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐສ຺ສ ນິທສ຺ສນໍ, ເຕນ ອວິຊ຺ຊາທີເຫວ ກາຣເຓຫິ, ນ ອິສ຺ສຣນິມ຺ມານາທີຫີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕສ຺ສາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ. ເກວລສ຺ສາຕິ ອສມ຺ມິສ຺ສສ຺ສ ສກລສ຺ສ ວາ. ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສາຕິ ທຸກ຺ຂສມູຫສ຺ສ, ນ ສຕ຺ຕສ຺ສ, ນາປິ ຊີວສ຺ສ, ນາປິ ສຸຠສຸຂາທີນໍ. ສມຸທໂຍ ໂຫຕີຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ສມ຺ຠວຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ຍ຺ວາຍໍ ອວິຊ຺ຊາທິວເສນ ສງ຺ຂາຣາທິກສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ສພ຺ພາກາເຣນ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ. ຕາຍໍ ເວລາຍນ຺ຕິ ຕາຍໍ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິທິຕເວລາຍໍ. ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ ອິມໍ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ວິທິເຕ ເຫຕຸໂນ ຈ ເຫຕຸສມຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ປຊານນາຍ ອານຸຠາວທີປກໍ ‘‘ຍທາ ຫເວ ປາຕຸຠວນ຺ຕີ’’ຕິອາທິກໍ ໂສມນສ຺ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຎາຓສມຸຏ຺ຐານໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ, ອຕ຺ຕມນວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍທາຕິ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ. ຫເວຕິ ພ຺ຍຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຫເວຕິ ອາຫເວ ຍຸທ຺ເຘ’’ຕິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ, ‘‘ໂຍເຘຖ ມາຣໍ ປຎ຺ຎາວຸເຘນາ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໔໐) ວຈນໂຕ ກິເລສມາເຣນ ຍຸຊ຺ຌນສມເຍຕິ ເຕສໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປາຕຸຠວນ຺ຕີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຘມ຺ມາຕິ ອນຸໂລມປຈ຺ຈຍາກາຣປຏິເວຘສາຘກາ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມາ. ອຖ ວາ ປາຕຸຠວນ຺ຕີຕິ ປກາເສນ຺ຕິ, ອຠິສມຍວເສນ ພ຺ຍຕ຺ຕາ ປາກຏາ ໂຫນ຺ຕິ. ຘມ຺ມາຕິ ຈຕຸອຣິຍສຈ຺ຈຘມ຺ມາ, ອາຕາໂປ ວຸຈ຺ຈຕິ ກິເລສສນ຺ຕາປນຏ຺ເຐນ ວີຣິຍໍ. ອາຕາປິໂນຕິ ສມ຺ມປ຺ປຘານວີຣິຍວໂຕ. ຌາຍໂຕຕິ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌາເນນ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌາເນນ ຌາຍນ຺ຕສ຺ສ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສາຕິ ພາຫິຕປາປສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ. ອຖສ຺ສ ກງ຺ຂາ ວປຍນ຺ຕິ ສພ຺ພາຕິ ອຖສ຺ສ ເອວໍ ປາຕຸຠູຕຘມ຺ມສ຺ສ ຍາ ເອຕາ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຜຸສຕີຕິ. ໂນ ກລ຺ໂລ ປຎ຺ໂຫຕິ ຠຄວາ ອໂວຈາ’’ຕິອາທິນາ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໒) ນເຍນ, ‘‘ກຕມໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຊຣາມຣຓໍ, ກສ຺ສ ຈ ປນິທໍ ຊຣາມຣຓນ຺ຕິ. ໂນ ກລ຺ໂລ ປຎ຺ໂຫຕິ ຠຄວາ ອໂວຈາ’’ຕິອາທິນາ (ສໍ. ນິ. ໒.໓໕) ນເຍນ ປຈ຺ຈຍາກາເຣ ກງ຺ຂາ ວຸຕ຺ຕາ, ຍາ ຈ ປຈ຺ຈຍາກາຣສ຺ເສວ ອປ຺ປຏິວິທ຺ຘຕ຺ຕາ ‘‘ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອຕີຕມທ຺ຘານ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໑໘; ສໍ. ນິ. ໒.໒໐) ໂສຬສ ກງ຺ຂາ ອາຄຕາ. ຕາ ສພ຺ພາ ວປຍນ຺ຕິ ອປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ຍໂຕ ປຊານາຕິ ສເຫຕຸຘມ຺ມໍ, ຍສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາທິເກນ ເຫຕຸນາ ສເຫຕຸກໍ ອິມໍ ສງ຺ຂາຣາທິກໍ ເກວລໍ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ມໍ ປຊານາຕິ ອຎ຺ຎາສິ ປຏິວິຊ຺ຌີຕິ.

ກທາ ປນສ຺ສ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມາ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມາ ວາ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ປກາເສນ຺ຕິ ວາ? ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຎາເຓສຸ. ຕຕ຺ຖ ວິປສ຺ສນາຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຕິອາທໂຍ ວິປສ຺ສນາຎາຓຎ຺ຈ ຍຖາຣຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ວິສເຍສຸ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານວເສນ ສຸຠສຎ຺ຎາທິເກ ປຊຫນ຺ຕາ ກາຍານຸປສ຺ສນາທິວເສນ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ເຕ ນິພ຺ພານມາລມ຺ພິຕ຺ວາ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ປຏິປກ຺ເຂ ປຊຫນ຺ຕາ ຈຕູສຸປິ ອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ ອສມ຺ໂມຫປ຺ປຏິເວຘສາຘນວເສນ ສກິເທວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວໍ ຕາເວຕ຺ຖ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ປາຕຸຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຣິຍສຈ຺ຈຘມ຺ມານໍ ປນ ໂລກິຍານໍ ວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ວິປສ຺ສນາຍ ອາຣມ຺ມຓກຣຓວເສນ, ໂລກຸຕ຺ຕຣານໍ ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕາວເສນ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ນິໂຣຘສຈ຺ຈສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓາຠິສມຍວເສນ, ສພ຺ເພສມ຺ປິ ກິຈ຺ຈາຠິສມຍວເສນ ປາກຏຠາວໂຕ ປກາສນຏ຺ເຐນ ປາຕຸຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິຕິ ຠຄວາ ສຕິປິ ສພ຺ພາກາເຣນ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓສ຺ສ ປາກຏຠາເວ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທມຸເຂນ ວິປສ຺ສນາຠິນິເວສສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ນິປຸຓຄມ຺ຠີຣສຸທຸທ຺ທສຕາຍ ປຈ຺ຈຍາກາຣສ຺ສ ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນພລວໂສມນສ຺ໂສ ປຏິປກ຺ຂສມຸຈ຺ເຉທວິຠາວເນນ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຕໂນ ຕທຠິສມຍານຸຠາວທີປກເມເວຕ຺ຖ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ.

ອຍມ຺ປິ ອຸທາໂນ ວຸຕ຺ໂຕ ຠຄວຕາ ອິຕິ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ອຍໍ ປາຬິ ເກສຸຈິເຍວ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຍມ຺ປີຕິ ປິສທ຺ໂທ ‘‘ອິທມ຺ປິ ພຸທ຺ເຘ ຣຕນໍ ປຓີຕໍ, ອຍມ຺ປິ ປາຣາຊິໂກ ໂຫຕີ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ, ເຕນ ອຸປຣິມໍ ສມ຺ປິຓ຺ເຑຕິ. ວຸຕ຺ໂຕຕິ ອຍໍ ວຸຕ຺ຕສທ຺ໂທ ເກໂສຫາຣຓວປ຺ປນວາປສມີກຣຓຊີວິຕວຸຕ຺ຕິປມຸຕ຺ຕຠາວປາວຈນຠາເວນ ປວຕ຺ຕນ ອຊ຺ເຌນກຖນາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຕຖາ ເຫສ ‘‘ກາປຏິໂກ ມາຓໂວ ທຫໂຣ ວຸຕ຺ຕສິໂຣ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໔໒໖) ເກໂສຫາຣເຓ ອາຄໂຕ.

‘‘ຄາໂວ ຕສ຺ສ ປຊາຍນ຺ຕິ, ເຂຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕໍ ວິຣູຫຕິ;

ວຸຕ຺ຕານໍ ຜລມສ຺ນາຕິ, ໂຍ ມິຕ຺ຕານໍ ນ ທຸພ຺ຠຕີ’’ຕິ. –

ອາທີສຸ (ຊາ. ໒.໒໒.໑໙) ວປ຺ປເນ. ‘‘ໂນ ຈ ໂຂ ປຏິວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ປາຣາ. ໒໘໙) ອຏ຺ຐທຓ຺ຑກາທີຫິ ວາປສມີກຣເຓ. ‘‘ປນ຺ນໂລໂມ ປຣທຕ຺ຕວຸຕ຺ໂຕ ມິຄຠູເຕນ ເຈຕສາ ວິຫຣາມີ’’ຕິອາທີສຸ (ຈູຬວ. ໓໓໒) ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິຍໍ. ‘‘ປຓ຺ຑຸປລາໂສ ພນ຺ຘນາ ປວຸຕ຺ໂຕ ອຠພ຺ໂພ ຫຣິຕຕ຺ຕາຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ປາຣາ. ໙໒) ພນ຺ຘນໂຕ ປມຸຕ຺ຕຠາເວ. ‘‘ຄີຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ສມີຫິຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໒໘໕) ປາວຈນຠາເວນ ປວຕ຺ຕິເຕ. ‘‘ວຸຕ຺ໂຕ ປາຣາຍໂຓ’’ຕິອາທີສຸ ອຊ຺ເຌເນ. ‘‘ວຸຕ຺ຕໍ ໂຂ ປເນຕໍ ຠຄວຕາ ‘ຘມ຺ມທາຍາທາ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠວຖ, ມາ ອາມິສທາຍາທາ’’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໐) ກຖເນ. ອິຘາປິ ກຖເນ ເອວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ເຕນ ອຍມ຺ປິ ອຸທາໂນ ຠາສິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕີຕິ ເອວໍ. ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ປທທ຺ວຍສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ນິທານວຓ຺ຓນາຍໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ປຸພ຺ເພ ‘‘ເອວໍ ເມ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ ນິທານວເສນ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ ຫິ ອຕ຺ໂຖ ອິຘ ນິຄມນວເສນ ‘‘ອິຕິ ເມ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ ປຸນ ວຸຕ຺ໂຕ. ວຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ຫິ ອຕ຺ຖສ຺ສ ປຸນ ວຈນໍ ນິຄມນນ຺ຕິ. ອິຕິສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຖຸທ຺ຘາໂຣ ເອວໍ-ສທ຺ເທນ ສມານຕ຺ຖຕາຍ ‘‘ເອວໍ ເມ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຍ, ອຕ຺ຖໂຍຊນາ ຈ ອິຕິວຸຕ຺ຕກວຓ຺ຓນາຍ ອມ຺ເຫຫິ ປກາສິຕາເຍວາຕິ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພຕິ.

ປຣມຕ຺ຖທີປນິຍາ ຂຸທ຺ທກນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍ

ອຸທານສໍວຓ຺ຓນາປຐມໂພຘິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ທຸຕິຍໂພຘິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒. ທຸຕິເຍ ປຏິໂລມນ຺ຕິ ‘‘ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ໂຕ ອວິຊ຺ຊາທິໂກເຍວ ປຈ຺ຈຍາກາໂຣ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣເຘນ ນິຣຸຊ຺ຌມາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈສ຺ສ ອກຣຓໂຕ ປຏິໂລໂມຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປວຕ຺ຕິຍາ ວາ ວິໂລມນໂຕ ປຏິໂລໂມ, ອນ຺ຕໂຕ ປນ ມຊ຺ຌໂຕ ວາ ປຏ຺ຐາຍ ອາທິໍ ປາເປຕ຺ວາ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອິໂຕ ອຎ຺ເຎນຕ຺ເຖເນຕ຺ຖ ປຏິໂລມຕາ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ປຏິໂລມນ຺ຕິ ຈ ‘‘ວິສມໍ ຈນ຺ທສູຣິຍາ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ຠາວນປຸໍສກນິທ຺ເທໂສ. ອິມສ຺ມິໍ ອສຕິ ອິທໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອວິຊ຺ຊາທິເກ ປຈ຺ຈເຍ ອສຕິ ມຄ຺ເຄນ ປຫີເນ ອິທໍ ສງ຺ຂາຣາທິກໍ ຜລໍ ນ ໂຫຕິ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ. ອິມສ຺ສ ນິໂຣຘາ ອິທໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ອິມສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາທິກສ຺ສ ປຈ຺ຈຍສ຺ສ ນິໂຣຘາ ມຄ຺ເຄນ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຘມ຺ມຕໍ ອາປາທິຕຕ຺ຕາ ອິທໍ ສງ຺ຂາຣາທິກໍ ຜລໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ນປ຺ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘາປິ ຍຖາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສຕິ ອິທໍ ໂຫຕິ, ອິມສ຺ສຸປ຺ປາທາ ອິທໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສຕິເຍວ, ນາສຕິ, ອິມສ຺ສ ອຸປ຺ປາທາ ເອວ, ນ ນິໂຣຘາ’’ຕິ ອນ຺ໂຕຄຘນິຍມຕາ ທສ຺ສິຕາ. ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ອສຕິເຍວ, ນ ສຕິ, ອິມສ຺ສ ນິໂຣຘາ ເອວ, ນ ອຸປ຺ປາທາຕິ ອນ຺ໂຕຄຘນິຍມຕາລກ຺ຂຓາ ທສ຺ສິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ປຐມໂພຘິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເອວໍ ຍຖາ ຠຄວາ ປຏິໂລມປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ມນສິ ອກາສິ, ຕໍ ສງ຺ເຂເປນ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ວິຕ຺ຖາເຣນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາຕິ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ອວິຊ຺ຊາຍ ອນວເສສນິໂຣຘາ, ອນຸສຍປ຺ປຫານວເສນ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ອວິຊ຺ຊາຍ ອຈ຺ຈນ຺ຕສມຸຄ຺ຆາຏໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທິປິ ເຫຏ຺ຐິມມຄ຺ເຄຫິ ປຫີຍມານາ ອວິຊ຺ຊາ ອຈ຺ຈນ຺ຕສມຸຄ຺ຆາຏວເສເນວ ປຫີຍຕິ, ຕຖາປິ ນ ອນວເສສໂຕ ປຫີຍຕິ. ອປາຍຄາມິນິຍາ ຫິ ອວິຊ຺ຊາ ປຐມມຄ຺ເຄນ ປຫີຍຕິ. ຕຖາ ສກິເທວ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຈ ອນຣິຍຠູມິຍໍ ອຸປປຕ຺ຕິປຈ຺ຈຍຠູຕາ ອວິຊ຺ຊາ ຍຖາກ຺ກມໍ ທຸຕິຍຕຕິຍມຄ຺ເຄຫິ ປຫີຍຕິ, ນ ອິຕຣາຕິ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄເນວ ຫິ ສາ ອນວເສສໍ ປຫີຍຕີຕິ. ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣໂຘ ໂຫຕິ. ເອວໍ ນິຣຸທ຺ຘານໍ ປນ ສງ຺ຂາຣານໍ ນິໂຣຘາ ວິຎ຺ຎາຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓາທີນຎ຺ຈ ນິໂຣຘາ ນາມຣູປາທີນິ ນິຣຸທ຺ຘານິ ເອວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘາ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣໂຘ’’ຕິອາທິໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ເອວເມຕສ຺ສ ເກວລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອປິເຈຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ‘‘ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ, ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘາ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣໂຘ’’ຕິ ເອຕ຺ຕາວຕາປິ ສກລສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອນວເສສໂຕ ນິໂຣໂຘ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຕຖາປິ ຍຖາ ອນຸໂລເມ ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕາຍ ໂຍ ໂຍ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ໂມ ນ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ປວຕ຺ຕຕິ ເອວາຕິ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ…ເປ… ສມຸທໂຍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂໂຕ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມສ຺ສ ອຠາເວ ໂສ ໂສ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ໂມ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອິຘ ‘‘ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ, ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘາ ວິຎ຺ຎາຓນິໂຣໂຘ…ເປ… ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ອນຸໂລເມ ວິຍ ກາລຕ຺ຕຍປຣິຍາປນ຺ນສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣຘທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ອນາຄຕສ຺ເສວ ຫິ ອຣິຍມຄ຺ຄຠາວນາຍ ອສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣຫສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ຄຠາວນາຍ ນິໂຣໂຘ ອິຈ຺ຉິໂຕຕິ ອຍມ຺ປິ ວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ຍ຺ວາຍໍ ‘‘ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາທິວເສນ ສງ຺ຂາຣາທິກສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນິໂຣໂຘ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ສພ຺ພາກາເຣນ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ວິທິເຕ ‘‘ອວິຊ຺ຊານິໂຣຘາ ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘ’’ຕິ ເອວໍ ປກາສິຕສ຺ສ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ຂຍສ຺ສ ອວໂພຘານຸຠາວທີປກໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຍສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣຘສງ຺ຂາຕໍ ຂຍໍ ອເວທິ ອຎ຺ຎາສິ ປຏິວິຊ຺ຌິ, ຕສ຺ມາ ເອຕສ຺ສ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອາຕາປິໂນ ຌາຍໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມາ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມາ ວາ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ປກາເສນ຺ຕິ ວາ. ອຖ ຍາ ປຈ຺ຈຍນິໂຣຘສ຺ສ ສມ຺ມາ ອວິທິຕຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທາ ກງ຺ຂາ, ຕາ ສພ຺ພາປິ ວປຍນ຺ຕິ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ທຸຕິຍໂພຘິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຕຕິຍໂພຘິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓. ຕຕິເຍ ອນຸໂລມປຏິໂລມນ຺ຕິ ອນຸໂລມຎ຺ຈ ປຏິໂລມຎ຺ຈ, ຍຖາວຸຕ຺ຕອນຸໂລມວເສນ ເຈວ ປຏິໂລມວເສນ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນນຸ ຈ ປຸພ຺ເພປິ ອນຸໂລມວເສນ ປຏິໂລມວເສນ ຈ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທ ມນສິກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕທ຺ວເຍ ວຸຕ຺ຕາ, ອິຘ ກສ຺ມາ ປຸນປິ ຕທຸຠຍວເສນ ມນສິກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ? ຕທຸຠຍວເສນ ຕຕິຍວາຣໍ ຕຕ຺ຖ ມນສິກາຣສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຕຕ຺ຕາ. ກຖໍ ປນ ຕທຸຠຍວເສນ ມນສິກາໂຣ ປວຕ຺ຕິໂຕ? ນ ຫິ ສກ຺ກາ ອປຸພ຺ພໍ ອຈຣິມໍ ອນຸໂລມປຏິໂລມໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທສ຺ສ ມນສິກາຣໍ ປວຕ຺ເຕຕຸນ຺ຕິ? ນ ໂຂ ປເນຕໍ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ‘‘ຕທຸຠຍໍ ເອກຊ຺ຌໍ ມນສາກາສີ’’ຕິ, ອຖ ໂຂ ວາເຣນ. ຠຄວາ ຫິ ປຐມໍ ອນຸໂລມວເສນ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ ຕທນຸຣູປໍ ປຐມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ປຏິໂລມວເສນ ຕໍ ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ ຕທນຸຣູປເມວ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ. ຕຕິຍວາເຣ ປນ ກາເລນ ອນຸໂລມໍ ກາເລນ ປຏິໂລມໍ ມນສິກຣຓວເສນ ອນຸໂລມປຏິໂລມໍ ມນສິ ອກາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອນຸໂລມປຏິໂລມນ຺ຕິ ອນຸໂລມຎ຺ຈ ປຏິໂລມຎ຺ຈ, ຍຖາວຸຕ຺ຕອນຸໂລມວເສນ ເຈວ ປຏິໂລມວເສນ ຈາ’’ຕິ. ອິມິນາ ມນສິກາຣສ຺ສ ປຄຸຓພລວຠາໂວ ຈ ວສີຠາໂວ ຈ ປກາສິໂຕ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ອນຸໂລມໍ ມນສິ ກຣິສ຺ສາມິ, ປຏິໂລມໍ ມນສິ ກຣິສ຺ສາມິ, ອນຸໂລມປຏິໂລມໍ ມນສິ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕານໍ ປຸພ຺ພາໂຠຄານໍ ວເສນ ເນສໍ ວິຠາໂຄ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ອວິຊ຺ຊາຍ ຕ຺ເວວາຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ຕຸ ເອວ. ອເສສວິຣາຄນິໂຣຘາຕິ ວິຣາຄສງ຺ຂາເຕນ ມຄ຺ເຄນ ອເສສນິໂຣຘາ, ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ອນວເສສອນຸປ຺ປາທປ຺ປຫານາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສງ຺ຂາຣນິໂຣໂຘຕິ ສພ຺ເພສໍ ສງ຺ຂາຣານໍ ອນວເສສໍ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣໂຘ. ເຫຏ຺ຐິເມນ ຫິ ມຄ຺ຄຕ຺ຕເຍນ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເກຈິ ນ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ອວິຊ຺ຊາຍ ສາວເສສນິໂຣຘາ. ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ປນສ຺ສາ ອນວເສສນິໂຣຘາ ນ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ ນ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ຍ຺ວາຍໍ ອວິຊ຺ຊາທິວເສນ ສງ຺ຂາຣາທິກສ຺ສ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທໂຍ ນິໂຣໂຘ ຈ ອວິຊ຺ຊາທີນໍ ສມຸທຍາ ນິໂຣຘາ ຈ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ສພ຺ພາກາເຣນ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ ອິທໍ ເຍນ ມຄ຺ເຄນ ໂຍ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ສມຸທຍນິໂຣຘສງ຺ຂາໂຕ ອຕ຺ໂຖ ກິຈ຺ຈວເສນ ອາຣມ຺ມຓກິຣິຍາຍ ຈ ວິທິໂຕ, ຕສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ອານຸຠາວທີປກໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຍທາ ຫເວ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ ຘມ຺ມາ ອາຕາປິໂນ ຌາຍໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ, ຕທາ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຕຫິ ອຸປ຺ປນ຺ເນຫິ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ເມຫິ ຍສ຺ສ ວາ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມາ ປາຕຸຠູຕາ, ເຕນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ວິຘູປຍໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ມາຣເສນໍ, ‘‘ກາມາ ເຕ ປຐມາ ເສນາ’’ຕິອາທິນາ (ສຸ. ນິ. ໔໓໘; ມຫານິ. ໒໘; ຈູຬນິ. ນນ຺ທມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໔໗) ນເຍນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ມາຣເສນໍ ວິຘູປຍນ຺ໂຕ ວິຘເມນ຺ໂຕ ວິທ຺ຘໍເສນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ. ກຖໍ? ສູຣິໂຍວ ໂອຠາສຍມນ຺ຕລິກ຺ຂໍ, ຍຖາ ສູຣິໂຍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຠາຍ ອນ຺ຕລິກ຺ຂໍ ໂອຠາເສນ຺ໂຕວ ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຘເມນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວໍ ໂສປິ ຂີຓາສວພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ເຕນ ວາ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕວ ມາຣເສນໍ ວິຘູປຍນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ.

ເອວໍ ຠຄວຕາ ປຐມໍ ປຈ຺ຈຍາກາຣປຊານນສ຺ສ, ທຸຕິຍໍ ປຈ຺ຈຍກ຺ຂຍາຘິຄມສ຺ສ, ຕຕິຍໍ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ອານຸຠາວປ຺ປກາສນານິ ອິມານິ ຕີຓິ ອຸທານານິ ຕີສຸ ຍາເມສຸ ຠາສິຕານິ. ກຕຣາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ? ອຠິສມ຺ໂພຘິໂຕ ສຕ຺ຕມາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ. ຠຄວາ ຫິ ວິສາຂປຸຓ຺ຓມາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຐມຍາເມ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມຍາເມ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຍາເມ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທ ຎາຓໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ນານານເຍຫິ ເຕຠູມກສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ອຣຸໂຓ ອຸຄ຺ຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕປ຺ປຕ຺ຕິສມນນ຺ຕຣເມວ ຈ ອຣຸໂຓ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉີຕິ. ຕໂຕ ເຕເນວ ປລ຺ລງ຺ເກນ ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມນ຺ໂຕ ສມ຺ປຕ຺ຕາຍ ປາຏິປທຣຕ຺ຕິຍາ ຕີສຸ ຍາເມສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ ຍຖາກ຺ກມໍ ອິມານິ ອຸທານານິ ອຸທາເນສິ.

ຂນ຺ຘເກ ປນ ຕີສຸປິ ວາເຣສຸ ‘‘ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ອນຸໂລມປຏິໂລມໍ ມນສາກາສີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑) ອາຄຕຕ຺ຕາ ຂນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ຕີສຸປິ ຍາເມສຸ ເອວໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ປຐມໍ ອຸທານໍ ປຈ຺ຈຍາກາຣປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ, ທຸຕິຍໍ ນິພ຺ພານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນ, ຕຕິຍໍ ມຄ຺ຄປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວເສນາຕິ ເອວໍ ອິມານິ ຠຄວາ ອຸທານານິ ອຸທາເນສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕມ຺ປິ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ. ຠຄວາ ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ຣຕນຆຣສຕ຺ຕາຫໍ ເສເສສຸ ຉສຸ ສຕ຺ຕາເຫສຸ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂປຏິສໍເວທີ ວິຫາສິ, ຣຕນຆຣສຕ຺ຕາເຫ ປນ ອຠິຘມ຺ມປຣິຈຍວເສເນວ ວິຫາສີຕິ.

ຕຕິຍໂພຘິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຫຸໍຫຸງ຺ກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣເຘຕິ ຕສ຺ສ ກິຣ ຉາຍາຍໍ ອຊປາລາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທນ຺ຕິ, ເຕນສ຺ສ ‘‘ອຊປາລນິຄ຺ໂຣໂຘ’’ຕ຺ເວວ ນາມໍ ອຸທປາທິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຍສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ເວເທ ສຊ຺ຌາຍິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖາ ມຫລ຺ລກພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ປາກາຣປຣິກ຺ເຂປຍຸຕ຺ຕານິ ນິເວສນານິ ກຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ວສິໍສຸ, ຕສ຺ມາ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣໂຘຕິ ນາມໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ – ນ ຊປນ຺ຕີຕິ ອຊປາ, ມນ຺ຕານໍ ອນຊ຺ຌາຍກາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອຊປາ ລນ຺ຕິ ອາທິຍນ຺ຕິ ນິວາສໍ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຊປາໂລຕິ. ຍສ຺ມາ ວາ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ສມເຍ ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ເຐ ອເຊ ອຕ຺ຕໂນ ຉາຍາຍ ປາເລຕິ ຣກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ມາ ‘ອຊປາໂລ’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ຣູຬ຺ຫນ຺ຕິ ອປເຣ. ສພ຺ພຖາປິ ນາມເມຕໍ ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ, ຕສ຺ສ ສມີເປ. ສມີປຕ຺ເຖ ຫິ ເອຕໍ ຠຸມ຺ມໍ ‘‘ອຊປາລນິຄ຺ໂຣເຘ’’ຕິ.

ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂປຏິສໍເວທີຕິ ຕຕ຺ຣປິ ຘມ຺ມໍ ວິຈິນນ຺ໂຕ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂຎ຺ຈ ປຏິສໍເວເທນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ໂພຘິຣຸກ຺ຂໂຕ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສາຠາເຄ ເອສ ຣຸກ຺ໂຂ ໂຫຕິ. ສຕ຺ຕາຫນ຺ຕິ ຈ ອິທໍ ນ ປລ຺ລງ຺ກສຕ຺ຕາຫໂຕ ອນນ຺ຕຣສຕ຺ຕາຫໍ. ຠຄວາ ຫິ ປລ຺ລງ຺ກສຕ຺ຕາຫໂຕ ອປຣານິປິ ຕີຓິ ສຕ຺ຕາຫານິ ໂພຘິສມີເປເຍວ ວີຕິນາເມສິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ – ຠຄວຕິ ກິຣ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ເນ ‘‘ນ ຠຄວາ ວຸຏ຺ຐາຕິ, ກິນ຺ນຸ ໂຂ ອຎ຺ເຎປິ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕກຣາ ຘມ຺ມາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ເອກຈ຺ຈານໍ ເທວຕານໍ ກງ຺ຂາ ອຸທປາທິ. ອຖ ຠຄວາ ອຏ຺ຐເມ ທິວເສ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ເທວຕານໍ ກງ຺ຂໍ ຎຕ຺ວາ ກງ຺ຂາວິຘມນຕ຺ຖໍ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕາສໍ ກງ຺ຂໍ ວິຘເມຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ກໂຕ ອີສກໍ ປາຈີນນິສ຺ສິເຕ ອຸຕ຺ຕຣທິສາຠາເຄ ຐຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສຎ຺ຈ ອຸປຈິຕານໍ ປາຣມີນໍ ພລາຘິຄມຏ຺ຐານໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ໂພຘິຣຸກ຺ຂຎ຺ຈ ອນິມິເສຫິ ຈກ຺ຂູຫິ ໂອໂລກຍມາໂນ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມສິ, ຕໍ ຐານໍ ອນິມິສເຈຕິຍໍ ນາມ ຊາຕໍ. ອຖ ປລ຺ລງ຺ກສ຺ສ ຈ ຐິຕຏ຺ຐານສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕຣາ ປຸຣຕ຺ຖິມໂຕ ຈ ປຈ຺ຉິມໂຕ ຈ ອາຍເຕ ຣຕນຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມສິ, ຕໍ ຣຕນຈງ຺ກມເຈຕິຍໍ ນາມ ຊາຕໍ. ຕໂຕ ປຈ຺ຉິມທິສາຠາເຄ ເທວຕາ ຣຕນຆຣໍ ມາປຍິໍສຸ, ຕຕ຺ຖ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ວິເສສໂຕ ອນນ຺ຕນຍໍ ສມນ຺ຕປຏ຺ຐານໍ ວິຈິນນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມສິ, ຕໍ ຐານໍ ຣຕນຆຣເຈຕິຍໍ ນາມ ຊາຕໍ. ເອວໍ ໂພຘິສມີເປເຍວ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕ຺ຕາຫານິ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ປຎ຺ຈເມ ສຕ຺ຕາເຫ ໂພຘິຣຸກ຺ຂໂຕ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣຘໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມູເລ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິ.

ຕມ຺ຫາ ສມາຘິມ຺ຫາ ວຸຏ຺ຐາສີຕິ ຕໂຕ ຜລສມາປຕ຺ຕິສມາຘິໂຕ ຍຖາກາລປຣິຈ຺ເຉທໍ ວຸຏ຺ຐຫິ, ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຈ ປນ ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ນິສິນ຺ເນ ຠຄວຕິ ເອໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕໂຣ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຕໂຣຕິ ນາມໂຄຕ຺ຕວເສນ ອນຠິຎ຺ຎາໂຕ ອປາກໂຏ ເອໂກ. ຫຸໍຫຸງ຺ກຊາຕິໂກຕິ ໂສ ກິຣ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິໂກ ມານຖທ຺ໂຘ ມານວເສນ ໂກຘວເສນ ຈ ສພ຺ພໍ ອໂວກ຺ຂຊາຕິກໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ຫຸໍຫຸ’’ນ຺ຕິ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຫຸໍຫຸງ຺ກຊາຕິໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ‘‘ຫຸຫຸກ຺ກຊາຕິໂກ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ ຊາຕິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ.

ເຍນ ຠຄວາຕິ ຍສ຺ສໍ ທິສາຍໍ ຠຄວາ ນິສິນ຺ໂນ. ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ຫິ ເອຕໍ ກຣຓວຈນໍ. ເຍນ ວາ ທິສາຠາເຄນ ຠຄວາ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ໂພ, ເຕນ ທິສາຠາເຄນ ອຸປສງ຺ກມິ. ອຖ ວາ ເຍນາຕິ ເຫຕຸອຕ຺ເຖ ກຣຓວຈນໍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ຠຄວາ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ໂພ, ເຕນ ກາຣເຓນ ອຸປສງ຺ກມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກນ ຈ ກາຣເຓນ ຠຄວາ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ໂພ? ນານປ຺ປກາຣໂຣຄທຸກ຺ຂາຠິປີຬິຕຕ຺ຕາ ອາຕຸຣກາເຍຫິ ມຫາຊເນຫິ ມຫານຸຠາໂວ ຠິສກ຺ໂກ ວິຍ ໂຣຄຕິກິຈ຺ຉນຕ຺ຖໍ, ນານາວິຘກິເລສພ຺ຍາຘິປີຬິຕຕ຺ຕາ ອາຕຸຣຈິຕ຺ເຕຫິ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ກິເລສພ຺ຍາຘິຕິກິຈ຺ຉນຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉນາທິກາຣເຓຫິ ຠຄວາ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ໂພ. ເຕນ ອຍມ຺ປິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຕ຺ຕໂນ ກງ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິຕຸກາໂມ ອຸປສງ຺ກມິ.

ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາຕິ ອຸປສງ຺ກມນປຣິໂຍສານທີປນໍ. ອຖ ວາ ຍໍ ຐານໍ ອຸປສງ຺ກມິ, ຕໂຕປິ ຠຄວໂຕ ສມີປຠູຕໍ ອາສນ຺ນຕຣໍ ຐານໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ໂມທີຕິ ສມໍ ສມ຺ມາ ວາ ໂມທິ, ຠຄວາ ຈາເນນ, ໂສປິ ຠຄວຕາ ‘‘ກຈ຺ຈິ ໂຠໂຕ ຂມນີຍໍ ກຈ຺ຈິ ຍາປນີຍ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ປຏິສນ຺ຖາຣກຣຓວເສນ ສມປ຺ປວຕ຺ຕໂມໂທ ອໂຫສິ. ສມ຺ໂມທນີຍນ຺ຕິ ສມ຺ໂມທນາຣຫໍ ສມ຺ໂມທຊນນໂຍຄ຺ຄໍ. ກຖນ຺ຕິ ກຖາສລ຺ລາປໍ. ສາຣຓີຍນ຺ຕິ ສຣິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕໍ ສາຘຸຊເນຫິ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພໍ, ກາລນ຺ຕເຣ ວາ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ພໍ. ວີຕິສາເຣຕ຺ວາຕິ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ. ເອກມນ຺ຕນ຺ຕິ ຠາວນປຸໍສກນິທ຺ເທໂສ. ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ, ອຕິສມ຺ມຸຂາທິເກ ຉ ນິສຊ຺ຊໂທເສ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ປເທເສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕທໂວຈາຕິ ເອຕໍ ອິທານິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ.

ຕຕ຺ຖ ກິຕ຺ຕາວຕາຕິ ກິຕ຺ຕເກນ ປມາເຓນ. ນູຕິ ສໍສຍຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ໂຂຕິ ປທປູຣເຓ. ໂຠຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ຊາຕິສມຸທາຄຕໍ ອາລປນໍ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ໂຠວາທິ ນາມ ໂສ ໂຫຕິ, ສເຈ ໂຫຕິ ສກິຎ຺ຈໂນ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໔໕໗; ຘ. ປ. ໓໙໖). ໂຄຕມາຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ໂຄຕ຺ເຕນ ອາລປຕິ. ກຖໍ ປນາຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສມ຺ປຕິສມາຄໂຕ ຠຄວໂຕ ໂຄຕ຺ຕໍ ຊານາຕີຕິ? ນາຍໍ ສມ຺ປຕິສມາຄໂຕ, ຉພ຺ພສ຺ສານິ ປຘານກຣຓກາເລ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕຫິ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິເຍຫິ ສທ຺ຘິໍ ຈຣມາໂນປິ, ອປຣຠາເຄ ຕໍ ວຕໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອຸຣຸເວລາຍໍ ເສນນິຄເມ ເອໂກ ອທຸຕິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣມາໂນປິ ເຕນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ ເຈວ ສລ຺ລປິຕປຸພ຺ໂພ ຈ. ເຕນ ໂສ ປຸພ຺ເພ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິເຍຫິ ຄຍ຺ຫມານໍ ຠຄວໂຕ ໂຄຕ຺ຕໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ, ‘‘ໂຠ ໂຄຕມາ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ໂຄຕ຺ເຕນ ອາລປຕິ. ຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວາ ຠຄວາ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ອໂນມນທີຕີເຣ ປພ຺ພຊິໂຕ, ຕໂຕ ປຠຸຕິ ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’’ຕິ ຈນ຺ໂທ ວິຍ ສູຣິໂຍ ວິຍ ຈ ປາກໂຏ ປຎ຺ຎາໂຕ, ນ ຕສ຺ສ ໂຄຕ຺ຕຊານເນ ກາຣຓໍ ຄເວສິຕພ຺ພໍ.

ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຣຓາຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຣຓາ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓຠາວກຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກິຕ຺ຕາວຕາຕິ ເອເຕນ ເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂຫຕິ, ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ປຣິມາຓໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ກຕເມ ຈ ປນາຕິ ອິມິນາ ເຕສໍ ສຣູປໍ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ເຕນ ປຸຏ຺ຐສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ ສິຂາປຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ, ນ ປນ ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ກສ຺ມາ? ຘມ຺ມເທສນາຍ ອຠາຊນຠາວໂຕ. ຕຖາ ຫິ ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອິມໍ ຄາຖໍ ສຸຕ຺ວາ ນ ສຈ຺ຈາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ຍຖາ ຈ ອິມສ຺ສ, ເອວໍ ອຸປກສ຺ສ ອາຊີວກສ຺ສ ພຸທ຺ຘຄຸຓປ຺ປກາສນໍ. ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນໂຕ ຫິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ຠຄວຕາ ຠາສິຕໍ ປເຣສໍ ສຸຓນ຺ຕານມ຺ປິ ຕປຸສ຺ສຠລ຺ລິການໍ ສຣຓທານໍ ວິຍ ວາສນາຠາຄິຍເມວ ຊາຕໍ, ນ ເສກ຺ຂຠາຄິຍໍ, ນ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍໍ. ເອສາ ຫິ ຘມ຺ມຕາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ ໂຍ ພາຫິຕປາປຘມ຺ມຕາຍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ນ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກຕາຍ ຫຸໍຫຸງ຺ກາຣກສາວາທິປາປຘມ຺ມຍຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເກວລໍ ຊາຕິມຕ຺ຕເກນ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎໍ ປຏິຊານາຕິ. ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພາຫິຕປາປຘມ຺ມຕ຺ຕາ ຫຸໍຫຸງ຺ກາຣປ຺ປຫາເນນ ນິຫຸໍຫຸງ຺ໂກ, ຣາຄາທິກສາວາຠາເວນ ນິກ຺ກສາໂວ, ຠາວນານຸໂຍຄຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຕາຍ ຍຕຕ຺ໂຕ, ສີລສໍຍເມນ ວາ ສໍຍຕຈິຕ຺ຕຕາຍ ຍຕຕ຺ໂຕ, ຈຕຸມຄ຺ຄຎາຓສງ຺ຂາເຕຫິ ເວເທຫິ ອນ຺ຕໍ ສງ຺ຂາຣປຣິໂຍສານໍ ນິພ຺ພານໍ, ເວທານໍ ວາ ອນ຺ຕໍ ຄຕຕ຺ຕາ ເວທນ຺ຕຄູ. ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ວຸສິຕຕ຺ຕາ ວຸສິຕພ຺ຣຫ຺ມຈຣິໂຍ, ຘມ຺ເມນ ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມວາທໍ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຫ’’ນ຺ຕິ ເອຕໍ ວາທໍ ຘມ຺ເມນ ຎາເຍນ ວເທຍ຺ຍ. ຍສ຺ສ ສກລໂລກສນ຺ນິວາເສປິ ກຸຫິຎ຺ຈິ ເອກາຣມ຺ມເຓປິ ຣາຄຸສ຺ສໂທ, ໂທສຸສ຺ສໂທ, ໂມຫຸສ຺ສໂທ, ມານຸສ຺ສໂທ, ທິຏ຺ຐຸສ຺ສໂທຕິ ອິເມ ອຸສ຺ສທາ ນຕ຺ຖິ, ອນວເສສໍ ປຫີນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຈຕຸຕ຺ຖສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ພ຺ຣາຫ຺ມຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕. ປຎ຺ຈເມ ສາວຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ ເອວໍນາມເກ ນຄເຣ. ຕຎ຺ຫິ ສວຕ຺ຖສ຺ສ ນາມ ອິສິໂນ ນິວາສຏ຺ຐາເນ ມາປິຕຕ຺ຕາ ສາວຕ຺ຖີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍຖາ ກາກນ຺ທີ, ມາກນ຺ທີຕິ. ເອວໍ ຕາວ ອກ຺ຂຣຈິນ຺ຕກາ. ອຏ຺ຐກຖາຈຣິຍາ ປນ ຠຓນ຺ຕິ – ຍໍກິຎ຺ຈິ ມນຸສ຺ສານໍ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄໍ ສພ຺ພເມຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີຕິ ສາວຕ຺ຖິ. ສຕ຺ຖສມາໂຍເຄ ຈ ກິເມຕ຺ຖ ຠຓ຺ຑມຕ຺ຖີຕິ ປຸຈ຺ຉິເຕ ສພ຺ພມຕ຺ຖີຕິປິ ວຈນໍ ອຸປາທາຍ ສາວຕ຺ຖີຕິ.

‘‘ສພ຺ພທາ ສພ຺ພູປກຣຓໍ, ສາວຕ຺ຖິຍໍ ສໂມຫິຕໍ;

ຕສ຺ມາ ສພ຺ພມຸປາທາຍ, ສາວຕ຺ຖີຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໔);

ຕສ຺ສໍ ສາວຕ຺ຖິຍໍ, ສມີປຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ຠຸມ຺ມວຈນໍ. ເຊຕວເນຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກ ຊິນາຕີຕິ ເຊໂຕ, ຣຎ຺ຎາ ວາ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກຊເນ ຊິເຕ ຊາໂຕຕິ ເຊໂຕ, ມງ຺ຄລກມ຺ຍຕາຍ ວາ ຕສ຺ສ ເອວໍ ນາມເມວ ກຕນ຺ຕິ ເຊໂຕ. ວນຍຕີຕິ ວນໍ, ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕນິ ຠຕ຺ຕິໍ ກໂຣຕິ ອຸປ຺ປາເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວນຸເກ ອິຕິ ວາ ວນໍ, ນານາວິຘກຸສຸມຄນ຺ຘສມ຺ໂມທມຕ຺ຕໂກກິລາທິວິຫງ຺ຄວິຣຸຕາລາເປຫິ ມນ຺ທມາຣຸຕຈລິຕຣຸກ຺ຂສາຂາປລ຺ລວຫຕ຺ເຖຫິ ຈ ‘‘ເອຖ ມໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ປາຓິໂນ ຍາຈຕິ ວິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຊຕສ຺ສ ວນໍ ເຊຕວນໍ. ຕຎ຺ຫິ ເຊເຕນ ກຸມາເຣນ ໂຣປິຕໍ ສໍວທ຺ຘິຕໍ ປຣິປາລິຕໍ. ໂສວ ຕສ຺ສ ສາມີ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ເຊຕວນນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມິໍ ເຊຕວເນ.

ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມຕິ ມາຕາປິຕູຫິ ຄຫິຕນາມວເສນ ສຸທຕ຺ໂຕ ນາມ ໂສ ມຫາເສຏ຺ຐິ, ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘິຕາຍ ປນ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉຣຕາຍ ກຣຸຓາທິຄຸຓສມງ຺ຄິຕາຍ ຈ ນິຈ຺ຈກາລໍ ອນາຖານໍ ປິຓ຺ຑໍ ເທຕິ, ຕສ຺ມາ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອາຣມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປາຓິໂນ ວິເສເສນ ປພ຺ພຊິຕາຕິ ອາຣາໂມ, ປຸປ຺ຜຜລາທິໂສຠາຍ ນາຕິທູຣນາຈ຺ຈາສນ຺ນຕາທິປຎ຺ຈວິຘເສນາສນງ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ຕໂຕ ຕໂຕ ອາຄມ຺ມ ຣມນ຺ຕິ ອຠິຣມນ຺ຕິ ອນຸກ຺ກຓ຺ຐິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ວສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຍ ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄເຕປິ ອຕ຺ຕໂນ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍເຍວ ອາເນຕ຺ວາ ຣເມຕີຕິ ອາຣາໂມ. ໂສ ຫິ ອນາຖປິຓ຺ຑິເກນ ຄຫປຕິນາ ເຊຕສ຺ສ ຣາຊກຸມາຣສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ຫິຣຎ຺ຎໂກຏີຫິ ໂກຏິສນ຺ຖາເຣນ ກິຓິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ຫິຣຎ຺ຎໂກຏີຫິ ເສນາສນານິ ກາຣາເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ຫິຣຎ຺ຎໂກຏີຫິ ວິຫາຣມຫໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ເອວໍ ຈຕຸປຎ຺ຎາສຫິຣຎ຺ຎໂກຏິປຣິຈ຺ຈາເຄນ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ນິຍ຺ຍາຕິໂຕ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາໂມ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມິໍ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ເຊຕວເນ’’ຕິ ວຈນໍ ປຸຣິມສາມິປຣິກິຕ຺ຕນໍ, ‘‘ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ’’ຕິ ປຈ຺ຉິມສາມິປຣິກິຕ຺ຕນໍ. ອຸຠຍມ຺ປິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຣິຈ຺ຈາຄວິເສສປຣິທີປເນນ ປຸຎ຺ຎກາມານໍ ອາຍຕິໍ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິອາປຊ຺ຊນຕ຺ຖໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກປາສາທກຣຓວເສນ ຠູມິວິກ຺ກຍລທ຺ຘາ ອຏ຺ຐາຣສ ຫິຣຎ຺ຎໂກຏິໂຍ ອເນກໂກຏິອຄ຺ຆນກາ ຣຸກ຺ຂາ ຈ ເຊຕສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈາໂຄ, ຈຕຸປຎ຺ຎາສ ໂກຏິໂຍ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ. ອິຕິ ເຕສໍ ປຣິຈ຺ຈາຄປຣິກິຕ຺ຕເນນ ‘‘ເອວໍ ປຸຎ຺ຎກາມາ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ອຎ຺ເຎປິ ປຸຎ຺ຎກາເມ ເຕສໍ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິອາປຊ຺ຊເນ ນິໂຍເຊຕີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສິຍາ – ຍທິ ຕາວ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ, ‘‘ເຊຕວເນ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອຖ ເຊຕວເນ ວິຫຣຕິ, ‘‘ສາວຕ຺ຖິຍ’’ນ຺ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ອຸຠຍຕ຺ຖ ເອກໍ ສມຍໍ ວິຫຣິຕຸນ຺ຕິ. ນ ໂຂ ປເນຕໍ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ນນຸ ອໂວຈຸມ຺ຫາ ‘‘ສມີປຕ຺ເຖ ເອຕໍ ຠຸມ຺ມວຈນ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ຍທິທໍ ສາວຕ຺ຖິຍາ ສມີເປ ເຊຕວນໍ, ຕຕ຺ຖ ວິຫຣນ຺ໂຕ ‘‘ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂຄຈຣຄາມນິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຫິສ຺ສ ສາວຕ຺ຖິວຈນໍ, ປພ຺ພຊິຕານຸຣູປນິວາສຏ຺ຐານທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ເສສວຈນນ຺ຕິ.

ອາຍສ຺ມາ ຈ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕຕິອາທີສຸ ອາຍສ຺ມາຕິ ປິຍວຈນໍ. ຈສທ຺ໂທ ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ. ຣູປສາຣິຍາ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຸຕ຺ໂຕຕິ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນຕິ ປູຊາວຈນໍ. ຄຸຓວິເສເສຫິ ມຫນ຺ໂຕ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນຕິ ຫິ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ. ເຣວໂຕຕິ ຂທິຣວນິກເຣວໂຕ, ນ ກງ຺ຂາເຣວໂຕ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ທິວເສ ຠຄວາ ຣຕ຺ຕສາຓິປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓຍູໂປ, ປວາຬຘຊປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓປພ຺ພໂຕ, ນວຸຕິຫໍສສຫສ຺ສປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ຘຕຣຏ຺ໂຐ ຫໍສຣາຊາ, ສຕ຺ຕຣຕນສມຸຊ຺ຊລາຍ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ ປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິ ຣາຊາ, ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ຄຄນມຊ຺ເຌ ຈນ຺ທໍ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ວິຍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຣິສານໍ ມຊ຺ເຌ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອິເມ ອຄ຺ຄສາວກາ ມຫາສາວກາ ຈ ຠຄວໂຕ ປາເທ ວນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ.

ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນຠິກ຺ຂູ ເຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຠາສິ. ຠຄວາ ຫິ ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາທິຄຸຓສມ຺ປນ຺ເນ ປຣເມນ ອຸປສເມນ ສມນ຺ນາຄເຕ ປຣມາຍ ອາກປ຺ປສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຍຸຕ຺ເຕ ອຸປສງ຺ກມນ຺ເຕ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ເຕສໍ ຄຸຓວິເສສປຣິກິຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ ‘‘ເອເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ. ປສາທວເສນ ເອຕໍ ອາເມຑິຕໍ, ປສໍສາວເສນາຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕຕິ ເອວໍ ຠຄວຕາ ເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ. ອຎ຺ຎຕໂຣຕິ ນາມໂຄຕ຺ເຕນ ອປາກໂຏ, ຕສ຺ສໍ ປຣິສາຍໍ ນິສິນ຺ໂນ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓຊາຕິໂກຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ຊາໂຕ. ໂສ ຫິ ອຸຬາຣໂຠຄາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸລາ ປພ຺ພຊິໂຕ. ຕສ຺ສ ກິຣ ເອວໍ ອໂຫສິ ‘‘ອິເມ ໂລກິຍາ ອຸຠໂຕສຸຊາຕິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສິກ຺ຂານິປ຺ຜຕ຺ຕິຍາ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂຫຕິ, ນ ອຎ຺ຎຖາຕິ ວທນ຺ຕິ, ຠຄວາ ຈ ເອເຕ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ວທຕິ, ຫນ຺ທາຫໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓລກ຺ຂຓໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ເອຕທຕ຺ຖເມວ ຫິ ຠຄວາ ຕທາ ເຕ ເຖເຣ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ອຠາສິ. ພ຺ຣຫ຺ມໍ ອຓຕີຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ ຫິ ຊາຕິພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ນິພ຺ພຈນໍ. ອຣິຍາ ປນ ພາຫິຕປາປຕາຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ພາຫິຕປາໂປຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ສມຈຣິຍາ ສມໂຓຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໓໘໘). ວກ຺ຂຕິ ຈ ‘‘ພາຫິຕ຺ວາ ປາປເກ ຘມ຺ເມ’’ຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສທ຺ທສ຺ສ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ສິຂາປຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ຊານິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ອິມໍ ປຣມຕ຺ຖພ຺ຣາຫ຺ມຓຠາວທີປກໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ພາຫິຕ຺ວາຕິ ພຫິ ກຕ຺ວາ, ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕານໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານວເສນ ປຊຫິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາປເກ ຘມ຺ເມຕິ ລາມເກ ຘມ຺ເມ, ທຸຈ຺ຈຣິຕວເສນ ຕິວິຘທຸຈ຺ຈຣິຕຘມ຺ເມ, ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທວເສນ ທ຺ວາທສາກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທ, ກມ຺ມປຖວເສນ ທສາກຸສລກມ຺ມປເຖ, ປວຕ຺ຕິເຠທວເສນ ອເນກເຠທຠິນ຺ເນ ສພ຺ເພປິ ອກຸສລຘມ຺ເມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍ ຈຣນ຺ຕິ ສທາ ສຕາຕິ ເຍ ສຕິເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພກາລໍ ຣູປາທີສຸ ຉສຸປິ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ສຕຕວິຫາຣວເສນ ສຕາ ສຕິມນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ອິຣິຍາປເຖຫິ ຈຣນ຺ຕິ. ສຕິຄ຺ຄຫເຓເນວ ເຈຕ຺ຖ ສມ຺ປຊຎ຺ຎມ຺ປິ ຄຫິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຂີຓສໍໂຍຊນາຕິ ຈຕູຫິປິ ອຣິຍມຄ຺ເຄຫິ ທສວິຘສ຺ສ ສໍໂຍຊນສ຺ສ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ປຣິກ຺ຂີຓສໍໂຍຊນາ. ພຸທ຺ຘາຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈສມ຺ໂພເຘນ ພຸທ຺ຘາ. ເຕ ຈ ປນ ສາວກພຸທ຺ຘາ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາຕິ ຕິວິຘາ, ເຕສຸ ອິຘ ສາວກພຸທ຺ຘາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ເຕ ເວ ໂລກສ຺ມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ເຕ ເສຏ຺ຐຕ຺ເຖນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສງ຺ຂາເຕ ຘມ຺ເມ ອຣິຍາຍ ຊາຕິຍາ ຊາຕາ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓຠູຕສ຺ສ ວາ ຠຄວໂຕ ໂອຣສປຸຕ຺ຕາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕໂລເກ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນາມ, ນ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕມຕ຺ເຕຫິ, ນ ຊຏາຘາຣຓາທິມຕ຺ເຕນ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຣາ ຘມ຺ມາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາເປຕ຺ວາ ກຖິຕາ, ນານຊ຺ຌາສຍຕາຍ ປນ ສຕ຺ຕານໍ ເທສນາວິລາເສນ ອຠິລາປນານຕ຺ເຕນ ເທສນານານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ປຎ຺ຈມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ມຫາກສ຺ສປສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖. ຉຏ຺ເຐ ຣາຊຄເຫຕິ ເອວໍນາມເກ ນຄເຣ. ຕຎ຺ຫິ ມຫາມນ຺ຘາຕຸມຫາໂຄວິນ຺ທາທີຫິ ປຣິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ‘‘ຣາຊຄຫ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ທຸຣຠິຠວນີຍຕ຺ຕາ ປຏິຣາຊູນໍ ຄຫຠູຕນ຺ຕິ ຣາຊຄຫ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອຎ຺ເຎເນຕ຺ຖ ປກາເຣນ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ. ກິນ຺ເຕຫິ? ນາມເມຕໍ ຕສ຺ສ ນຄຣສ຺ສ. ຕໍ ປເນຕໍ ພຸທ຺ຘກາເລ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິກາເລ ຈ ນຄຣໍ ໂຫຕິ, ເສສກາເລ ສຸຎ຺ຎໍ ຍກ຺ຂປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ເຕສໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປຕິ ເວຬຸວນນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ນາມໍ. ຕໍ ກິຣ ອຏ຺ຐາຣສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພເຘນ ປາກາເຣນ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວສນານຸຈ຺ຉວິກາຍ ມຫຕິຍາ ຄນ຺ຘກຸຏິຍາ ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ປາສາທກຸຏິເລຓມຓ຺ຑປຈງ຺ກມທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກາທີຫິ ປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ພຫິ ເວຬູຫິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ ນີໂລຠາສໍ ມໂນຣມໍ, ເຕນ ‘‘ເວຬຸວນ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກລນ຺ທການຎ຺ເຈຕ຺ຖ ນິວາປໍ ອທໍສຸ, ຕສ຺ມາ ‘‘ກລນ຺ທກນິວາໂປ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຸພ຺ເພ ກິຣ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຣາຊາ ຕໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ກີຬນຕ຺ຖໍ ປວິຏ຺ໂຐ ສຸຣາມທມຕ຺ໂຕ ທິວາເສຍ຺ຍໍ ອຸປຄໂຕ ສຸປິ, ປຣິຊໂນປິສ຺ສ ‘‘ສຸຕ຺ໂຕ ຣາຊາ’’ຕິ ປຸປ຺ຜຜລາທີຫິ ປໂລຠິຍມາໂນ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປກ຺ກາມິ. ອຖ ສຸຣາຄນ຺ເຘນ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມາ ຣຸກ຺ຂສຸສິຣາ ກຓ຺ຫສປ຺ໂປ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອຠິມຸໂຂ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ຊີວິຕໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ກລນ຺ທກເວເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຓ຺ຓມູເລ ສທ຺ທມກາສິ. ຣາຊາ ປຏິພຸຊ຺ຌິ, ກຓ຺ຫສປ຺ໂປ ນິວຕ຺ໂຕ. ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ກາຬກາຍ ມມ ຊີວິຕໍ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ກາຬການໍ ນິວາປໍ ຕຕ຺ຖ ປຏ຺ຐເປສິ, ອຠຍໂຆສຎ຺ຈ ໂຆສາເປສິ. ຕສ຺ມາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕໍ ‘‘ກລນ຺ທກນິວາປ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕໍ. ກລນ຺ທກາຕິ ຫິ ກາຬການໍ ນາມໍ, ຕສ຺ມິໍ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ.

ມຫາກສ຺ສໂປຕິ ມຫນ຺ເຕຫິ ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທີຫິ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ມຫນ຺ໂຕ ກສ຺ສໂປຕິ ມຫາກສ຺ສໂປ, ອປິຈ ກຸມາຣກສ຺ສປຕ຺ເຖຣໍ ອຸປາທາຍ ອຍໍ ມຫາເຖໂຣ ‘‘ມຫາກສ຺ສໂປ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປິປ຺ປລິຄຸຫາຍນ຺ຕິ ຕສ຺ສາ ກິຣ ຄຸຫາຍ ທ຺ວາຣສມີເປ ເອໂກ ປິປ຺ປລິຣຸກ຺ໂຂ ອໂຫສິ, ເຕນ ສາ ‘‘ປິປ຺ປລິຄຸຫາ’’ຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ຕສ຺ສໍ ປິປ຺ປລິຄຸຫາຍໍ. ອາພາຘິໂກຕິ ອາພາໂຘ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ອາພາຘິໂກ, ພ຺ຍາຘິໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸກ຺ຂິໂຕຕິ ກາຍສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ສຎ຺ຊາຕໍ ອສ຺ສາຕິ ທຸກ຺ຂິໂຕ, ທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພາຬ຺ຫຄິລາໂນຕິ ອຘິມຕ຺ຕເຄລຎ຺ໂຎ, ຕໍ ປນ ເຄລຎ຺ຎໍ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ຫຸຕ຺ວາ ອຘິວາເສສິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄປຣິຕ຺ຕໍ ອຠາສິ, ເຕເນວ ເຖຣສ຺ສ ໂສ ອາພາໂຘ ວູປສມິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສໍຍຸຕ຺ເຕ –

‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ປິປ຺ປລິຄຸຫາຍໍ ວິຫຣຕິ ອາພາຘິໂກ ທຸກ຺ຂິໂຕ ພາຬ຺ຫຄິລາໂນ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເຍນາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ນິສຊ຺ຊ ໂຂ ຠຄວາ…ເປ… ເອຕທໂວຈ – ‘ກຈ຺ຈິ ເຕ, ກສ຺ສປ, ຂມນີຍໍ, ກຈ຺ຈິ ຍາປນີຍໍ, ກຈ຺ຈິ ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕິ, ໂນ ອຠິກ຺ກມນ຺ຕິ, ປຏິກ຺ກໂມສານໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ ໂນ ອຠິກ຺ກໂມ’ຕິ? ‘ນ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຂມນີຍໍ, ນ ຍາປນີຍໍ, ພາຬ຺ຫາ ເມ ຠນ຺ເຕ, ທຸກ຺ຂາ ເວທນາ ອຠິກ຺ກມນ຺ຕິ ໂນ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕິ, ອຠິກ຺ກໂມສານໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ ໂນ ປຏິກ຺ກໂມ’ຕິ.

‘‘‘ສຕ຺ຕິເມ, ກສ຺ສປ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ມຍາ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕາ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຕເມ ສຕ຺ຕ? ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ໂຂ, ກສ຺ສປ, ມຍາ ສມ຺ມທກ຺ຂາໂຕ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ໂຂ, ກສ຺ສປ, ມຍາ ສມ຺ມທກ຺ຂາໂຕ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ອິເມ ໂຂ, ກສ຺ສປ, ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ມຍາ ສມ຺ມທກ຺ຂາຕາ ຠາວິຕາ ພຫູລີກຕາ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’ຕິ. ‘ຕຄ຺ຆ ຠຄວາ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ຕຄ຺ຆ, ສຸຄຕ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ’’’ຕິ.

‘‘ອິທມໂວຈ ຠຄວາ. ອຕ຺ຕມໂນ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິ. ວຸຏ຺ຐຫິ ຈາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ຕມ຺ຫາ ອາພາຘາ, ຕຖາ ປຫີໂນ ຈາຍສ຺ມໂຕ ມຫາກສ຺ສປສ຺ສ ໂສ ອາພາໂຘ ອໂຫສີ’’ຕິ.

ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ອປເຣນ ສມເຍນ ຕມ຺ຫາ ອາພາຘາ ວຸຏ຺ຐາສີ’’ຕິ.

ເອຕທໂຫສີຕິ ປຸພ຺ເພ ເຄລຎ຺ຎທິວເສສຸ ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກຫິ ອຸປນີຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວິຫາເຣ ເອວ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ຕມ຺ຫາ ອາພາຘາ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ເອຕໍ ‘‘ຍໍນູນາຫໍ ຣາຊຄຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອໂຫສິ. ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ເທວຕາສຕານີຕິ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ປຣິຈາຣິກາ ປຎ຺ຈສຕາ ກກຸຏປາທິນິໂຍ ອຈ຺ຉຣາໂຍ. ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອາປນ຺ນານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເຖຣສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ທສ຺ສາມາຕິ ປຎ຺ຈປິຓ຺ຑປາຕສຕານິ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຠາຊເນຫິ ອາທາຍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຐຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຄຓ຺ຫຖ, ສງ຺ຄຫໍ ໂນ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວທມານາ ປິຓ຺ຑປາຕທາເນ ຍຸຕ຺ຕປ຺ປຍຸຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາກສ຺ສປສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາຕປ຺ປຏິລາຠາຍາ’’ຕິ.

ສກ຺ໂກ ກິຣ ເທວຣາຊາ ເຖຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ຕາ ອຈ຺ຉຣາໂຍ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ຕຸມ຺ເຫ ອຍ຺ຍສ຺ສ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ເອວໍ ຫິສ຺ສ ອໂຫສິ ‘‘ອິມາສຸ ສພ຺ພາສຸ ຄຕາສຸ ກທາຈິ ເອກິສ຺ສາປິ ຫຕ຺ຖໂຕ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ເຖໂຣ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ຕໍ ຕສ຺ສາ ຠວິສ຺ສຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ. ປຏິກ຺ຂິປິ ເຖໂຣ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍ຺ຫໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຄຓ຺ຫຖ, ມຍ຺ຫໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິໂຍ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ຕຸມ຺ເຫ ກຕປຸຎ຺ຎາ ມຫາໂຠຄາ, ອຫໍ ທຸຄ຺ຄຕານໍ ສງ຺ຄຫໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມາ ໂນ ນາເສຖ, ສງ຺ຄຫໍ ໂນ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິໂຍ ປຸນປິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸນປິ ອປຄນ຺ຕຸໍ ອນິຈ຺ຉມານາ ຍາຈນ຺ຕິໂຍ ‘‘ນ ອຕ຺ຕໂນ ປມາຓໍ ຊານາຖ, ອປຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຈ຺ຉຣໍ ປຫຣິ. ຕາ ເຖຣສ຺ສ ອຈ຺ຉຣາສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ສນ຺ຕຊ຺ຊິຕາ ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕິໂຍ ປລາຍິຕ຺ວາ ເທວໂລກເມວ ຄຕາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ເທວຕາສຕານິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ’’ຕິ.

ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍນ຺ຕິ ປຸພ຺ພຓ຺ເຫ ເອກໍ ສມຍໍ, ເອກສ຺ມິໍ ກາເລ. ນິວາເສຕ຺ວາຕິ ວິຫາຣນິວາສນປຣິວຕ຺ຕນວເສນ ນິວາສນໍ ທຬ຺ຫໍ ນິວາເສຕ຺ວາ. ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍາຕິ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ. ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສີຕິ ປິຓ຺ຑປາຕຕ຺ຖາຍ ປາວິສິ. ທລິທ຺ທວິສິຂາຕິ ທຸຄ຺ຄຕມນຸສ຺ສານໍ ວສໂນກາໂສ. ກປຓວິສິຂາຕິ ໂຠຄປາຣິຊຸຎ຺ຎປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ທີນມນຸສ຺ສານໍ ວາໂສ. ເປສກາຣວິສິຂາຕິ ຕນ຺ຕວາຍວາໂສ. ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາຕິ ກຖໍ ອທ຺ທສ? ‘‘ອາພາຘາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ກສ຺ສໂປ ກິນ຺ນຸ ໂຂ ກໂຣຕີ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ເວຬຸວເນ ນິສິນ຺ໂນ ເອວ ຠຄວາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ອທ຺ທສ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ຍາຍໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາກສ຺ສປສ຺ສ ປຎ຺ຈຫິ ອຈ຺ຉຣາສເຕຫິ ອຸປນີຕໍ ອເນກສູປໍ ອເນກພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ທິພ຺ພປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກປຓຊນານຸຄ຺ຄຫປ຺ປຏິປຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ເອຕມຕ຺ຖໍ ຊານິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ອິມໍ ປຣມປ຺ປິຈ຺ຉຕາທສ຺ສນມຸເຂນ ຂີຓາສວສ຺ສ ຕາທີຠາວານຸຠາວທີປກໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ອນຎ຺ຎໂປສິນ຺ຕິ ອຎ຺ຎໍ ໂປເສຕີຕິ ອຎ຺ຎໂປສີ, ນ ອຎ຺ຎໂປສີ ອນຎ຺ຎໂປສີ, ອຕ຺ຕນາ ໂປເສຕພ຺ພສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຠາເວນ ອທຸຕິໂຍ, ເອກໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ເຖຣສ຺ສ ສຸຠຣຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຖໂຣ ຫິ ກາຍປຣິຫາຣິເກນ ຈີວເຣນ ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິເກນ ຈ ປິຓ຺ຑປາເຕນ ອຕ຺ຕານເມວ ໂປເສນ຺ໂຕ ປຣມປ຺ປິຈ຺ໂຉ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ອຎ຺ຎໍ ຎາຕິມິຕ຺ຕາທີສຸ ກຎ຺ຈິ ນ ໂປເສຕິ ກຕ຺ຖຈິ ອລຄ຺ຄຠາວໂຕ. ອຖ ວາ ອຎ຺ເຎນ ອຎ຺ຎຕເຣນ ໂປເສຕພ຺ພຕາຍ ອຠາວໂຕ ອນຎ຺ຎໂປສີ. ໂຍ ຫິ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ປຈ຺ຈຍທາຍເກ ປຏິພທ຺ຘຈຕຸປຈ຺ຈໂຍ ໂສ ອນຎ຺ຎໂປສີ ນາມ ນ ໂຫຕິ ເອກາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິໂຕ. ເຖໂຣ ປນ ‘‘ຍຖາປິ ຠມໂຣ ປຸປ຺ຜ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ປ. ໔໙) ຄາຖາຍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຊງ຺ຆາພລໍ ນິສ຺ສາຍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ກຸເລສຸ ນິຈ຺ຈນໂວ ຫຸຕ຺ວາ ມິສ຺ສກຠຕ຺ເຕນ ຍາເປຕິ. ຕຖາ ຫິ ນໍ ຠຄວາ ຈນ຺ທູປມປ຺ປຏິປທາຍ ໂຖເມສິ. ອຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ອຠິຎ຺ຎາຕໍ, ຍຖາຠຸຈ຺ຈຄຸເຓຫິ ປຕ຺ຖຏຍສໍ, ເຕເນວ ວາ ອນຎ຺ຎໂປສິຠາເວນ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາຫິ ຎາຕໍ. ອຖ ວາ ອຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ສພ຺ພໂສ ປຫີນຕຓ຺ຫຕາຍ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກນິກາມນເຫຕຸ ອຕ຺ຕານໍ ຊານາປນວເສນ ນ ຎາຕໍ. ອວີຕຕຓ຺ໂຫ ຫິ ປາປິຈ຺ໂຉ ກຸຫກຕາຍ ສມ຺ຠາວນາຘິປ຺ປາເຍນ ອຕ຺ຕານໍ ຊານາເປຕິ. ທນ຺ຕນ຺ຕິ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາວເສນ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຸຕ຺ຕມທມເນນ ທນ຺ຕໍ. ສາເຣ ປຕິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ວິມຸຕ຺ຕິສາເຣ ອວຏ຺ຐິຕໍ, ອເສກ຺ຂສີລກ຺ຂນ຺ຘາທິເກ ວາ ສີລາທິສາເຣ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ. ຂີຓາສວໍ ວນ຺ຕໂທສນ຺ຕິ ກາມາສວາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອາສວານໍ ອນວເສສໍ ປຫີນຕ຺ຕາ ຂີຓາສວໍ. ຕໂຕ ເອວ ຣາຄາທິໂທສານໍ ສພ຺ພໂສ ວນ຺ຕຕ຺ຕາ ວນ຺ຕໂທສໍ. ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓນ຺ຕິ ຕໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕຄຸຓໍ ປຣມຕ຺ຖພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓນ຺ຕິ ວທາມີຕິ. ອິຘາປິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເທສນານານຕ຺ຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຉຏ຺ຐສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ອຊກລາປກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗. ສຕ຺ຕເມ ປາວາຍນ຺ຕິ ເອວໍນາມເກ ມລ຺ລຣາຊູນໍ ນຄເຣ. ອຊກລາປເກ ເຈຕິເຍຕິ ອຊກລາປເກນ ນາມ ຍກ຺ເຂນ ປຣິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ‘‘ອຊກລາປກ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາເມ ມນຸສ຺ສານໍ ຈິຕ຺ຕີກຕຏ຺ຐາເນ. ໂສ ກິຣ ຍກ຺ໂຂ ອເຊ ກລາເປ ກຕ຺ວາ ພນ຺ຘເນນ ອຊໂກຏ຺ຐາເສນ ສທ຺ຘິໍ ພລິໍ ປຏິຈ຺ຉຕິ, ນ ອຎ຺ຎຖາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຊກລາປໂກ’’ຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ເກຈິ ປນາຫຸ – ອຊເກ ວິຍ ສຕ຺ເຕ ລາເປຕີຕິ ອຊກລາປໂກຕິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ສຕ຺ຕາ ພລິໍ ອຸປເນຕ຺ວາ ຍທາ ອຊສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ພລິໍ ອຸປຫຣນ຺ຕິ, ຕທາ ໂສ ຕຸສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຊກລາປໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ. ໂສ ປນ ຍກ຺ໂຂ ອານຸຠາວສມ຺ປນ຺ໂນ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ ຕຕ຺ຖ ຈ ສນ຺ນິຫິໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຐານໍ ມນຸສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕິໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ກາເລນ ກາລໍ ພລິໍ ອຸປຫຣນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຊກລາປເກ ເຈຕິເຍ’’ຕິ. ອຊກລາປກສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ ຠວເນຕິ ຕສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ ວິມາເນ.

ຕທາ ກິຣ ສຕ຺ຖາ ຕໍ ຍກ຺ຂໍ ທເມຕຸກາໂມ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ເອໂກ ອທຸຕິໂຍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາທາຍ ອຊກລາປກສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ ຠວນທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ໂທວາຣິກໍ ຠວນປວິສນຕ຺ຖາຍ ຍາຈິ. ໂສ ‘‘ກກ຺ຂໂຬ, ຠນ຺ເຕ, ອຊກລາປໂກ ຍກ຺ໂຂ, ສມໂຓຕິ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ ວາ ຄາຣວໍ ນ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫ ເອວ ຊານາຖ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ຕສ຺ສ ອນາໂຣຈນໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຕາວເທວ ຍກ຺ຂສມາຄມໍ ຄຕສ຺ສ ອຊກລາປກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ວາຕເວເຄນ ອຄມາສິ. ສຕ຺ຖາ ອນ຺ໂຕຠວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຊກລາປກສ຺ສ ນິສີທນມຓ຺ຑເປ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິ. ຍກ຺ຂສ຺ສ ໂອໂຣຘາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຕາສໍ ກາລຍຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກເຖສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປາວາຍໍ ວິຫຣຕິ ອຊກລາປເກ ເຈຕິເຍ ອຊກລາປກສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ ຠວເນ’’ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສາຕາຄິຣເຫມວຕາ ອຊກລາປກສ຺ສ ຠວນມຕ຺ຖເກນ ຍກ຺ຂສມາຄມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຄມເນ ອສມ຺ປຊ຺ຊມາເນ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ຕາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຊກລາປກສ຺ສ ຠວເນ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍກ຺ຂສມາຄມໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຄຕາ ຍກ຺ຂສນ຺ນິປາເຕ ອຊກລາປກໍ ທິສ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐິໍ ປເວທຍິໍສຸ ‘‘ລາຠາ ເຕ, ອາວຸໂສ, ອຊກລາປກ, ຍສ຺ສ ເຕ ຠວເນ ສເທວເກ ໂລເກ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄໂລ ຠຄວາ ນິສິນ຺ໂນ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຍິຣຸປາສສ຺ສຸ, ຘມ຺ມຎ຺ຈ ສຸຓາຫີ’’ຕິ. ໂສ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ຕສ຺ສ ມຸຓ຺ຑກສ຺ສ ສມຓກສ຺ສ ມມ ຠວເນ ນິສິນ຺ນຠາວໍ ກເຖນ຺ຕີ’’ຕິ ໂກຘາຠິຠູໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ມຍ຺ຫໍ ເຕນ ສມເຓນ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ຄາໂມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຍກ຺ຂສນ຺ນິປາຕໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓໍ ປາທໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິໂຍຊນມຕ຺ຕໍ ປພ຺ພຕກູຏໍ ອກ຺ກມິ, ຕໍ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທ຺ວິຘາ ອໂຫສິ. ເສສໍ ເອຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ອາຬວກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍໍ (ສໍ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໒໔໖) ອາຄຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຊກລາປກສ຺ສ ສມາຄໂມ ຫິ ອາຬວກສມາຄມສທິໂສວ ຐເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຫກຣຓໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ຠວນໂຕ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ນິກ຺ຂມນໍ ປເວສນຎ຺ຈ. ອຊກລາປໂກ ຫິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕເຍວ ‘‘ເອເຕຫິເຍວ ຕໍ ສມຓໍ ປລາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາຕມຓ຺ຑລາທິເກ ນວວສ຺ເສ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ເຕຫິ ຠຄວໂຕ ຈລນມຕ຺ຕມ຺ປິ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ນານາວິຘປ຺ປຫຣຓຫຕ຺ເຖ ອຕິວິຍ ຠຍານກຣູເປ ຠູຕຄເຓ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອນ຺ຕນ຺ເຕເນວ ຈຣນ຺ໂຕ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ນານປ຺ປກາຣໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ກຕ຺ວາປິ ຠຄວໂຕ ກິຎ຺ຈິ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໂຕ ຈລນໍ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ເກວລໍ ປນ ‘‘ອຍໍ ສມໂຓ ມໍ ອນາປຸຈ຺ຉາ ມຍ຺ຫໍ ຠວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສີທຕີ’’ຕິ ໂກຘວເສນ ປຊ຺ຊລິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ຈຓ຺ຑສ຺ສ ກຸກ຺ກຸຣສ຺ສ ນາສາຍ ປິຕ຺ຕໍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ, ເອວໍ ໂສ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ຈຓ຺ຑຕໂຣ ອສ຺ສ, ເອວເມວາຍໍ ຍກ຺ໂຂ ມຍິ ອິຘ ນິສິນ຺ເນ ຈິຕ຺ຕໍ ປທູເສຕິ, ຍໍນູນາຫໍ ພຫິ ນິກ຺ຂເມຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ສຍເມວ ຠວນໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອພ຺ໂຠກາເສ ນິສີທິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ຣຕ຺ຕນ຺ຘກາຣຕິມິສາຍໍ ອພ຺ໂຠກາເສ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຣຕ຺ຕນ຺ຘກາຣຕິມິສາຍນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິຍໍ ອນ຺ຘກຣຓຕມສິ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິວິຣຫິເຕ ພຫລນ຺ຘກາເຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ກິຣ ຕທາ ອນ຺ຘກາໂຣ ປວຕ຺ຕີຕິ. ເທໂວຕິ ເມໂຆ ເອກເມກໍ ຜຸສິຕກໍ ອຸທກພິນ຺ທຸໍ ປາເຕຕິ. ອຖ ຍກ຺ໂຂ ‘‘ອິມິນາ ສທ຺ເທນ ຕາເສຕ຺ວາ ອິມໍ ສມຓໍ ປລາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຄວໂຕ ສມີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອກ຺ກຸໂລ’’ຕິອາທິນາ ຕໍ ຠິໍສນໍ ອກາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຖ ໂຂ ອຊກລາປໂກ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຠຍນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕຸຕ຺ຣາສໍ, ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ອູຣຸຕ຺ຖມ຺ຠກສຣີຣສ຺ສ ຉມ຺ຠິຕຠາວໍ. ໂລມຫໍສນ຺ຕິ ໂລມານໍ ປຫຏ຺ຐຠາວໍ, ຕີຫິປິ ປເທຫິ ຠຍຸປ຺ປຕ຺ຕິເມວ ທສ຺ເສຕິ. ອຸປສງ຺ກມີຕິ ກສ຺ມາ ປນາຍໍ ເອວມຘິປ຺ປາໂຍ ອຸປສງ຺ກມິ, ນນຸ ປຸພ຺ເພ ອຕ຺ຕນາ ກາຕພ຺ພໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ອກາສີຕິ? ສຈ຺ຈມກາສິ, ຕໍ ປເນສ ‘‘ອນ຺ໂຕຠວເນ ເຂມຏ຺ຐາເນ ຖິຣຠູມິຍໍ ຐິຕສ຺ສ ນ ກິຎ຺ຈິ ກາຕຸໍ ອສກ຺ຂິ, ອິທານິ ພຫິ ຐິຕໍ ເອວໍ ຠິໍສາເປຕ຺ວາ ປລາເປຕຸໍ ສກ຺ກາ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ອຸປສງ຺ກມິ. ອຍຎ຺ຫິ ຍກ຺ໂຂ ອຕ຺ຕໂນ ຠວນໍ ‘‘ຖິຣຠູມີ’’ຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ‘‘ຕຕ຺ຖ ຐິຕຕ຺ຕາ ອຍໍ ສມໂຓ ນ ຠາຍຕີ’’ຕິ ຈ.

ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ‘‘ອກ຺ກຸໂລ ປກ຺ກຸໂລ’’ຕິ ອກ຺ກຸລປກ຺ກຸລິກໍ ອກາສີຕິ ຕໂຍ ວາເຣ ‘‘ອກ຺ກຸໂລ ປກ຺ກຸໂລ’’ຕິ ຠິໍສາເປຕຸກາມຕາຍ ເອວຣູປໍ ສທ຺ທໍ ອກາສິ. ອນຸກຣຓສທ຺ໂທ ຫິ ອຍໍ. ຕທາ ຫິ ໂສ ຍກ຺ໂຂ ສິເນຣຸໍ ອຸກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ມຫາປຖວິໍ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ມຫຕາ ອຸສ຺ສາເຫນ ອສນິສຕສທ຺ທສງ຺ຆາຏໍ ວິຍ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຸຎ຺ຊີກຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉຣນ຺ຕໍ ທິສາຄຊານໍ ຫຕ຺ຖິຄຊ຺ຊິຕໍ, ເກສຣສີຫານໍ ສີຫນິນ຺ນາທໍ, ຍກ຺ຂານໍ ຫິໍກາຣສທ຺ທໍ, ຠູຕານໍ ອຏ຺ຏຫາສໍ, ອສຸຣານໍ ອປ຺ໂຜຏນໂຆສໍ, ອິນ຺ທສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ວຊິຣນິຄ຺ຆາຕນິຄ຺ໂຆສໍ, ອຕ຺ຕໂນ ຄມ຺ຠີຣຕາຍ ວິປ຺ຜາຣິກຕາຍ ຠຍານກຕາຍ ຈ ອວເສສສທ຺ທໍ ອວຫສນ຺ຕມິວ ອຠິຠວນ຺ຕມິວ ຈ ກປ຺ປວຸຏ຺ຐານມຫາວາຕມຓ຺ຑລິກາຍ ວິນິຄ຺ໂຆສໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ຫທຍໍ ຜາເລນ຺ຕໍ ວິຍ ມຫນ຺ຕໍ ປຏິຠຍນິຄ຺ໂຆສໍ ອພ຺ຍຕ຺ຕກ຺ຂຣໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຕ຺ຕໂນ ຍກ຺ຂຄຊ຺ຊິຕໍ ຄຊ຺ຊິ ‘‘ເອເຕນ ອິມໍ ສມຓໍ ຠິໍສາເປຕ຺ວາ ປລາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຍໍ ຍໍ ນິຈ຺ຉຣຕິ, ເຕນ ເຕນ ປພ຺ພຕາ ປປຏິກໍ ມຸຎ຺ຈິໍສຸ, ວນປ຺ປຕິເຊຏ຺ຐເກ ອຸປາທາຍ ສພ຺ເພສຸ ຣຸກ຺ຂລຕາຄຸມ຺ເພສຸ ປຕ຺ຕຜລປຸປ຺ຜານິ ສີທຍິໍສຸ, ຕິໂຍຊນສຫສ຺ສວິຕ຺ຖໂຕປິ ຫິມວນ຺ຕປພ຺ພຕຣາຊາ ສງ຺ກມ຺ປິ ສມ຺ປກມ຺ປິ ສມ຺ປເວຘິ, ຠຸມ຺ມເທວຕາ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ເທວຕານມ຺ປິ ອຫຸເທວ ຠຍໍ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ໂລມຫໍໂສ, ປເຄວ ມນຸສ຺ສານໍ. ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ອປທທ຺ວິປທຈຕຸປ຺ປທານໍ ມຫາປຖວິຍາ ອຸນ຺ທ຺ຣິຍນກາໂລ ວິຍ ມຫຕີ ວິຠິໍສນກາ ອໂຫສິ, ສກລສ຺ມິໍ ຊມ຺ພຸທີປຕເລ ມຫນ຺ຕໍ ໂກລາຫລໍ ອຸທປາທິ. ຠຄວາ ປນ ຕໍ ສທ຺ທໍ ‘‘ກິມີ’’ຕິ ອມຎ຺ຎມາໂນ ນິຈ຺ຈໂລ ນິສີທິ, ‘‘ມາ ກສ຺ສຈິ ອິມິນາ ອນ຺ຕຣາໂຍ ໂຫຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາສິ.

ຍສ຺ມາ ປນ ໂສ ສທ຺ໂທ ‘‘ອກ຺ກຸລ ປກ຺ກຸລ’’ ອິຕິ ອິມິນາ ອາກາເຣນ ສຕ຺ຕານໍ ໂສຕປຖໍ ອຄມາສິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ອນຸກຣຓວເສນ ‘‘ອກ຺ກຸໂລ ປກ຺ກຸໂລ’’ຕິ, ຍກ຺ຂສ຺ສ ຈ ຕສ຺ສໍ ນິຄ຺ໂຆສນິຈ຺ຉາຣຓາຍໍ ອກ຺ກຸລປກ຺ກຸລກຣຓໍ ອຕ຺ຖີຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ອກ຺ກຸລປກ຺ກຸລິກໍ ອກາສີ’’ຕິ ສງ຺ຄຫໍ ອາໂຣປຍິໍສຸ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອາກຸລພ຺ຍາກຸລ ອິຕິ ປທທ຺ວຍສ຺ສ ປຣິຍາຍາຠິຘານວເສນ ອກ຺ກຸໂລ ພກ຺ກຸໂລຕິ ອຍໍ ສທ຺ໂທ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ ຍຖາ ‘‘ເອກໍ ເອກກ’’ນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ເອກວາຣໍ ຊາໂຕ ປຐມຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສເນວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອາກຸໂລຕິ ອາທິອຕ຺ໂຖ ອາກາໂຣ, ຕສ຺ສ ຈ ກກາຣາຄມໍ ກຕ຺ວາ ຣສ຺ສຕ຺ຕໍ ກຕນ຺ຕິ. ທ຺ເວ ວາເຣ ປນ ຊາໂຕ ພກ຺ກຸໂລ, ກຸລສທ຺ໂທ ເຈຕ຺ຖ ຊາຕິປຣິຍາໂຍ ໂກລໍໂກໂລຕິອາທີສຸ ວິຍ. ວຸຕ຺ຕອຘິປ຺ປາຍານຸວິຘາຍີ ຈ ສທ຺ທປ຺ປໂຍໂຄຕິ ປຐເມນ ປເທນ ຊລາພຸຊສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທໂຍ, ທຸຕິເຍນ ອຓ຺ຑຊອາສີວິສກຓ຺ຫສປ຺ປາທໂຍ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສີຫາທິໂກ ວິຍ ອາສີວິສາທິໂກ ວິຍ ຈ ‘‘ອຫໍ ເຕ ຊີວິຕຫາຣໂກ’’ຕິ ອິມໍ ອຕ຺ຖໍ ຍກ຺ໂຂ ປທທ຺ວເຍນ ທສ຺ເສຕີຕິ ອຎ຺ເຎ. ອປເຣ ປນ ‘‘ອກ຺ຂຸໂລ ຠກ຺ຂຸໂລ’’ຕິ ປາຬິໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ອກ຺ເຂຕຸໍ ເຂເປຕຸໍ ວິນາເສຕຸໍ ອຸລຕິ ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ອກ຺ຂຸໂລ, ຠກ຺ຂິຕຸໍ ຂາທິຕຸໍ ອຸລຕີຕິ ຠກ຺ຂຸໂລ. ໂກ ປເນໂສ? ຍກ຺ຂຣກ຺ຂສປິສາຈສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທີສຸ ອຎ຺ຎຕໂຣ ໂຍ ໂກຈິ ມນຸສ຺ສານໍ ອນຕ຺ຖາວໂຫ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ. ອິຘາປິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຘິປ຺ປາຍໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອໂສ ເຕ, ສມຓ, ປິສາໂຈຕິ ‘‘ອມ຺ໂຠ, ສມຓ, ຕວ ປິສິຕາສໂນ ປິສາໂຈ ອຸປຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ມຫນ຺ຕໍ ເຠຣວຣູປໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຘາຍ ຍກ຺ໂຂ ວທຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ເຕນ ຍກ຺ເຂນ ກາຍວາຈາຫິ ປວຕ຺ຕິຍມານໍ ວິປ຺ປກາຣໍ. ເຕນ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອນຠິຠວນີຍສ຺ສ ເຫຕຸຠູຕໍ ໂລກຘມ຺ເມສຸ ນິຣຸປກ຺ກິເລສຕໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ. ຕາຍໍ ເວລາຍນ຺ຕິ ຕສ຺ສໍ ວິປ຺ປກາຣກຣຓເວລາຍໍ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ຕໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ອຄເຓຕ຺ວາ ອສ຺ສ ອຄຓນເຫຕຸຠູຕໍ ຘມ຺ມານຸຠາວທີປກໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ຍທາ ສເກສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ ສກອຕ຺ຕຠາວສງ຺ຂາເຕສຸ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ເມສຸ. ປາຣຄູຕິ ປຣິຎ຺ຎາຠິສມຍປາຣິປູຣິວເສນ ປາຣງ຺ຄໂຕ, ຕໂຕເຍວ ເຕສໍ ເຫຕຸຠູເຕ ສມຸທເຍ, ຕທປ຺ປວຕ຺ຕິລກ຺ຂເຓ ນິໂຣເຘ, ນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ຈ ປຫານສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠາວນາຠິສມຍປາຣິປູຣິວເສນ ປາຣຄໂຕ. ໂຫຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ ເອວໍ ສພ຺ພໂສ ພາຫິຕປາປຕ຺ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນາມ ໂຫຕິ, ສພ຺ພໂສ ສກອຕ຺ຕຠາວາວໂພຘເນປິ ຈຕຸສຈ຺ຈາຠິສມໂຍ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍເຍວ ພ຺ຍາມມຕ຺ເຕ ກເຬວເຣ ສສຎ຺ຎິມ຺ຫິ ສມນເກ ໂລກຎ຺ຈ ໂລກສມຸທຍຎ຺ຈ ປຎ຺ຎເປມີ’’ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໐໗; ອ. ນິ. ໔.໔໕). ອຖ ວາ ສເກສຸ ຘມ຺ເມສູຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ເມສຸ, ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມາ ນາມ ອຕ຺ຖກາມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສີລາທິຘມ຺ມາ. ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິອາທໂຍ ຫິ ໂວທານຘມ຺ມາ ເອກນ຺ຕຫິຕສຸຂສມ຺ປາທເນນ ປຸຣິສສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມາ ນາມ, ນ ອນຕ຺ຖາວຫາ ສໍກິເລສຘມ຺ມາ ວິຍ ອສກຘມ຺ມາ. ປາຣຄູຕິ ເຕສໍ ສີລາທີນໍ ປາຣິປູຣິຍາ ປາຣໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ຄໂຕ.

ຕຕ຺ຖ ສີລໍ ຕາວ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣວເສນ ທຸວິຘໍ. ເຕສຸ ໂລກິຍໍ ປຸພ຺ພຠາຄສີລໍ. ຕໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣາທິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ອເນກປ຺ປເຠທໍ. ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ມຄ຺ຄຜລວເສນ ທຸວິຘໍ, ອຕ຺ຖໂຕ ສມ຺ມາວາຈາສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ຕສມ຺ມາອາຊີວາ. ຍຖາ ຈ ສີລໍ, ຕຖາ ສມາຘິປຎ຺ຎາ ຈ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣວເສນ ທຸວິຘາ. ຕຕ຺ຖ ໂລກິຍສມາຘິ ສຫ ອຸປຈາເຣນ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ໂລກຸຕ຺ຕຣສມາຘິ ມຄ຺ຄປຣິຍາປນ຺ໂນ. ປຎ຺ຎາປິ ໂລກິຍາ ສຸຕມຍາ, ຈິນ຺ຕາມຍາ, ຠາວນາມຍາ ຈ ສາສວາ, ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ປນ ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຜລສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຈ. ວິມຸຕ຺ຕິ ນາມ ຜລວິມຸຕ຺ຕິ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ, ຕສ຺ມາ ສາ ໂລກຸຕ຺ຕຣາວ. ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ ໂລກິຍເມວ, ຕໍ ເອກູນວີສຕິວິຘໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓຠາວໂຕ. ເອວໍ ເອເຕສໍ ສີລາທິຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ອຣຫຕ຺ຕຜລາຘິຄເມນ ອນວເສສໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕປາຣິປູຣິຍາ ປາຣໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ຄໂຕຕິ ສເກສຸ ຘມ຺ເມສຸ ປາຣຄູ.

ອຖ ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາຘິຄເມນ ສີລສ຺ມິໍ ປາຣຄູ. ໂສ ຫິ ‘‘ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສຕາປນ຺ນຄ຺ຄຫເຓເນວ ເຈຕ຺ຖ ສກທາຄາມີປິ ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ. ອນາຄາມິຜລາຘິຄເມນ ສມາຘິສ຺ມິໍ ປາຣຄູ. ໂສ ຫິ ‘‘ສມາຘິສ຺ມິໍ ປຣິປູຣກາຣີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຣຫຕ຺ຕຜລາຘິຄເມນ ອິຕເຣສຸ ຕີສຸ ປາຣຄູ. ອຣຫາ ຫິ ປຎ຺ຎາເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຄ຺ຄຠູຕາຍ ອກຸປ຺ປາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອຘິຄຕຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓສ຺ສ ຈ ປຣິໂຍສານຄມນໂຕ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສເນສຸ ປາຣຄູ ນາມ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພຖາປິ ຈຕູສຸ ອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ ຈຕຸມຄ຺ຄວເສນ ປຣິຎ຺ຎາທິໂສຬສວິຘາຍ ກິຈ຺ຈນິປ຺ຜຕ຺ຕິຍາ ຍຖາວຸຕ຺ເຕສຸ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ສເກສຸ ຘມ຺ເມສຸ ປາຣຄໂຕ.

ໂຫຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ ຕທາ ໂສ ພາຫິຕປາປຘມ຺ມຕາຍ ປຣມຕ຺ຖພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂຫຕິ. ອຖ ເອຕໍ ປິສາຈຎ຺ຈ, ປກ຺ກຸລຎ຺ຈາຕິວຕ຺ຕຕີຕິ ຕໂຕ ຍຖາວຸຕ຺ຕປາຣຄມນໂຕ ອຖ ປຈ຺ຉາ, ອຊກລາປກ, ເອຕໍ ຕຍາ ທສ຺ສິຕໍ ປິສິຕາສນຕ຺ຖມາຄຕໍ ປິສາຈໍ ຠຍຊນນຕ຺ຖໍ ສມຸຏ຺ຐາປິຕໍ ອກ຺ກຸລປກ຺ກຸລິກຎ຺ຈ ອຕິວຕ຺ຕຕິ, ອຕິກ຺ກມຕິ, ອຠິຠວຕິ, ຕໍ ນ ຠາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຍມ຺ປິ ຄາຖາ ອຣຫຕ຺ຕເມວ ອຸລ຺ລປິຕ຺ວາ ກຖິຕາ. ອຖ ອຊກລາປໂກ ອຕ຺ຕນາ ກເຕນ ຕຖາຣູເປນປິ ປຏິຠຍຣູເປນ ວິຠິໍສເນນ ອກມ຺ປນີຍສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຕໍ ຕາທິຠາວໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ອຈ຺ຉຣິຍມນຸສ຺ໂສວຕາຍ’’ນ຺ຕິ ປສນ຺ນມານໂສ ໂປຖຸຊ຺ຊນິກາຍ ສທ຺ຘາຍ ອຕ຺ຕນິ ນິວິຏ຺ຐຠາວໍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມຸຂາ ອຸປາສກຕ຺ຕໍ ປເວເທສິ.

ສຕ຺ຕມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ສງ຺ຄາມຊິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘. ອຏ຺ຐເມ ສງ຺ຄາມຊີຕິ ເອວໍນາໂມ. ອຍຎ຺ຫິ ອາຍສ຺ມາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ມຫາວິຠວສ຺ສ ເສຏ຺ຐິໂນ ປຸຕ຺ໂຕ, ວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ມາຕາປິຕູຫິ ປຕິຣູເປນ ທາເຣນ ນິໂຍເຊຕ຺ວາ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ ຆຣພນ຺ຘເນນ ພທ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ອຸປາສເກ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສີລໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ສຸທ຺ຘວຕ຺ເຖ ສຸທ຺ຘຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄ ຄນ຺ຘມາລາທິຫຕ຺ເຖ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖໍ ເຊຕວນາຠິມຸເຂ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ກຕ຺ຖ ຕຸມ຺ເຫ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖໍ ເຊຕວເນ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ອຫມ຺ປິ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເຊຕວນໍ ອຄມາສິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ຠຄວາ ກຎ຺ຈນຄຸຫາຍໍ ສີຫນາທໍ ນທນ຺ໂຕ ເກສຣສີໂຫ ວິຍ ສທ຺ຘມ຺ມມຓ຺ຑເປ ປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣພຸທ຺ຘາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ.

ອຖ ໂຂ ເຕ ອຸປາສກາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ, ສງ຺ຄາມຊິປິ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ປຣິສາຍ ປຣິຍນ຺ເຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ຠຄວາ ອນຸປຸພ຺ພິກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອເນເກສໍ ປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ສງ຺ຄາມຊິປິ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ວາ ປຣິສາຍ ວຸຏ຺ຐິຕາຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ ‘‘ປພ຺ພາເຊຖ ມໍ ຠຄວາ’’ຕິ. ‘‘ອນຸຎ຺ຎາໂຕສິ ປນ ຕ຺ວໍ ມາຕາປິຕູຫິ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍາ’’ຕິ? ‘‘ນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸຎ຺ຎາໂຕ’’ຕິ. ‘‘ນ ໂຂ, ສງ຺ຄາມຊິ, ຕຖາຄຕາ ມາຕາປິຕູຫິ ອນນຸຎ຺ຎາຕໍ ປຸຕ຺ຕໍ ປພ຺ພາເຊນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂສຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຖາ ກຣິສ຺ສາມິ, ຍຖາ ມໍ ມາຕາປິຕໂຣ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ອນຸຊານນ຺ຕີ’’ຕິ. ໂສ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ມຕາຕາ, ອນຸຊານາຖ ມໍ ປພ຺ພຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ປຣໍ ຣຏ຺ຐປາລສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໒.໒໙໓ ອາທໂຍ) ອາຄຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຖ ໂສ ‘‘ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ມາຕາປິຕູຫິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ອລຕ຺ຖ ໂຂ ຈ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຸປສມ຺ປທຎ຺ຈ, ອຈິຣູປສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ປນ ໂສ ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ ຆເຏນ຺ໂຕ ວາຍມນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອຣຎ຺ຎາວາເສ ວສ຺ສໍ ວສິຕ຺ວາ ຉຬຠິຎ຺ໂຎ ຫຸຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຖວສ຺ໂສ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ ມາຕາປິຕູນຎ຺ຈ ປຏິສ຺ສວໂມຈນຕ຺ຖໍ ສາວຕ຺ຖິໍ ອຄມາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ສງ຺ຄາມຊິ ສາວຕ຺ຖິໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ໂສ ຫາຍສ຺ມາ ຘຸຣຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ເຊຕວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ກຕປຏິສນ຺ຖາໂຣ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກຣິຕ຺ວາ ປຸນ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ຎາຕິມິຕ຺ຕາ ຈສ຺ສ ອາຄມນໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ສງ຺ຄາມຊິ, ກິຣ ອິຘາຄໂຕ’’ຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ຕຸຣິຕຕຸຣິຕາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິເຍສນ຺ຕາ ນໍ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ມາ ອປຸຕ຺ຕກໍ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ຣາຊາໂນ ຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ອປ຺ປິຍາ ທາຍາທາ ວາ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍຸໍ, ນາລໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ, ເອຫິ, ຕາຕ, ວິພ຺ຠມາ’’ຕິ ຍາຈິໍສຸ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຖໂຣ ‘‘ອິເມ ມຍ຺ຫໍ ກາເມຫິ ອນຕ຺ຖິກຠາວໍ ນ ຊານນ຺ຕິ, ຄູຖຘາຣີ ວິຍ ຄູຖປິຓ຺ເຑ ກາເມສຸເຍວ ອລ຺ລີຍນໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນຍິເມ ສກ຺ກາ ຘມ຺ມກຖາຍ ສຎ຺ຎາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ ອສ຺ສຸຓນ຺ໂຕ ວິຍ ນິສີທິ. ເຕ ນານປ຺ປກາຣໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວຈນໍ ອຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຆຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຕສ຺ສ ຠຣິຍໍ ສປຣິວາຣໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊສຸໍ ‘‘ມຍໍ ນານປ຺ປກາຣໍ ຕໍ ຍາຈນ຺ຕາປິ ຕສ຺ສ ມນໍ ອລຠິຕ຺ວາ ອາຄຕາ, ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ຠທ຺ເທ, ຕວ ຠຕ຺ຕາຣໍ ປຸຕ຺ຕສນ຺ທສ຺ສເນນ ຍາຈິຕ຺ວາ ສຎ຺ຎາເປຫີ’’ຕິ. ຕາຍ ກິຣ ອາປນ຺ນສຕ຺ຕາຍ ອຍມາຍສ຺ມາ ປພ຺ພຊິໂຕ. ສາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ທາຣກມາທາຍ ມຫຕາ ປຣິວາເຣນ ເຊຕວນໍ ອຄມາສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ສງ຺ຄາມຊິສ຺ສາ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາຕິ ປຸພ຺ເພ ຄິຫິກາເລ ປາທປຣິຈຣຓວເສນ ທຸຕິຍິກາ, ຠຣິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍ຺ໂຍຕິ ‘‘ອຍ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ປພ຺ພຊິຕານໍ ອນຸຈ຺ຉວິກໂວຫາເຣນ ວທຕິ. ກິຣາຕິ ອນຸສ຺ສວນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ຕສ຺ສ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ກິຣາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຂຸທ຺ທປຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ສມຓ, ໂປສ ມນ຺ຕິ ອາປນ຺ນສຕ຺ຕເມວ ມໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ, ສາຫໍ ເອຕຣຫິ ຂຸທ຺ທປຸຕ຺ຕາ, ຕາທິສໍ ມໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາວ ຕວ ສມຓຘມ຺ມກຣຓໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ, ສມຓ, ປຸຕ຺ຕທຸຕິຍໍ ມໍ ຆາສຈ຺ຉາທນາທີຫິ ຠຣສ຺ສູຕິ. ອາຍສ຺ມາ ປນ, ສງ຺ຄາມຊິ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕໍ ເນວ ໂອໂລເກຕິ, ນາປິ ອາລປຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ສງ຺ຄາມຊິ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສີ’’ຕິ.

ສາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຕເຖວ ວຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕເມວ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ປຸຣິສາ ນາມ ຠຣິຍາສຸ ນິຣເປກ຺ຂາປິ ປຸຕ຺ເຕສຸ ສາເປກ຺ຂາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຸຕ຺ຕສິເນໂຫ ປິຕຸ ອຏ຺ຐິມິຎ຺ຊໍ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕສ຺ມາ ປຸຕ຺ຕເປເມນາປິ ມຍ຺ຫໍ ວເສ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍາ’’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ປຸຕ຺ຕໍ ເຖຣສ຺ສ ອງ຺ເກ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອປກ຺ກມ຺ມ ‘‘ເອໂສ ເຕ, ສມຓ, ປຸຕ຺ໂຕ, ໂປສ ນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ໂຖກໍ ອຄມາສິ. ສາ ກິຣ ສມຓເຕເຊນສ຺ສ ສມ຺ມຸເຂ ຐາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ເຖໂຣ ທາຣກມ຺ປິ ເນວ ໂອໂລເກຕິ ນາປິ ອາລປຕິ. ອຖ ສາ ອິຕ຺ຖີ ອວິທູເຣ ຐຕ຺ວາ ມຸຂໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ເຖຣສ຺ສ ອາກາຣໍ ຎຕ຺ວາ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ‘‘ປຸຕ຺ເຕນປິ ອຍໍ ສມໂຓ ອນຕ຺ຖິໂກ’’ຕິ ທາຣກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ສງ຺ຄາມຊິສ຺ສ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຕ຺ເຕນປີຕິ ອຍໍ ສມໂຓ ອຕ຺ຕໂນ ໂອຣສປຸຕ຺ເຕນປິ ອນຕ຺ຖິໂກ, ປເຄວ ອຎ຺ເຎຫີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ທິພ຺ເພນາຕິ ເອຕ຺ຖ ທິພ຺ພສທິສຕ຺ຕາ ທິພ຺ພໍ. ເທວຕານຎ຺ຫິ ສຸຈຣິຕກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ປິຕ຺ຕເສມ຺ຫຣຸຫິຣາທີຫິ ອປລິພຸທ຺ຘໍ ທູເຣປິ ອາຣມ຺ມຓສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສມຕ຺ຖໍ ທິພ຺ພໍ ປສາທຈກ຺ຂຸ ໂຫຕິ. ອິທມ຺ປິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມາຘິນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ອຠິຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸໍ ຕາທິສນ຺ຕິ ທິພ຺ພໍ ວິຍາຕິ ທິພ຺ພໍ, ທິພ຺ພວິຫາຣສນ຺ນິສ຺ສເຍນ ລທ຺ຘຕ຺ຕາ ວາ ທິພ຺ພໍ, ມຫາຊຸຕິກຕ຺ຕາ ມຫາຄຕິກຕ຺ຕາ ວາ ທິພ຺ພໍ, ເຕນ ທິພ຺ເພນ. ວິສຸທ຺ເຘນາຕິ ນີວຣຓາທິສໍກິເລສວິຄເມນ ສຸປຣິສຸທ຺ເຘນ. ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສເກນາຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ວິສຍາຕີເຕນ. ອິມໍ ເອວຣູປໍ ວິປ຺ປກາຣນ຺ຕິ ອິມໍ ເອວໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ປພ຺ພຊິເຕສຸ ອສາຣຸປ຺ປໍ ອງ຺ເກ ປຸຕ຺ຕຏ຺ຐປນສງ຺ຂາຕໍ ວິຣູປກິຣິຍໍ.

ເອຕມຕ຺ຖນ຺ຕິ ເອຕໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ສງ຺ຄາມຊິສ຺ສ ປຸຕ຺ຕທາຣາທີສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ນິຣເປກ຺ຂຠາວສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ອິມໍ ຕສ຺ສ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐາທີສຸ ຕາທິຠາວທີປກໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ອາຍນ຺ຕິນ຺ຕິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ, ປຸຣາຓທຸຕິຍິກນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ນາຠິນນ຺ທຕີຕິ ທຏ຺ຐຸໍ ມໍ ອາຄຕາຕິ ນ ນນ຺ທຕິ ນ ຕຸສ຺ສຕິ. ປກ຺ກມນ຺ຕິນ຺ຕິ ສາ ອຍໍ ມຍາ ອສມ຺ໂມທິຕາວ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ. ນ ໂສຈຕີຕິ ນ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາປມາປຊ຺ຊຕິ. ເຍນ ປນ ກາຣເຓນ ເຖໂຣ ເອວໍ ນາຠິນນ຺ທຕິ ນ ໂສຈຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສງ຺ຄາ ສງ຺ຄາມຊິໍ ມຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຄາຕິ ຣາຄສງ຺ໂຄ ໂທສໂມຫມານທິຏ຺ຐິສງ຺ໂຄຕິ ປຎ຺ຈວິຘາປິ ສງ຺ຄາ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຏິປສ຺ສທ຺ຘິວິມຸຕ຺ຕີຫິ ວິມຸຕ຺ຕໍ ສງ຺ຄາມຊິໍ ຠິກ຺ຂຸໍ. ຕມຫໍ ພ຺ຣູມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓນ຺ຕິ ຕໍ ຕາທິຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ ຂີຓາສວໍ ອຫໍ ສພ຺ພໂສ ພາຫິຕປາປຕ຺ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓນ຺ຕິ ວທາມີຕິ.

ອຏ຺ຐມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ຊຏິລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໙. ນວເມ ຄຍາຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຄຍາຕິ ຄາໂມປິ ຕິຕ຺ຖມ຺ປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຄຍາຄາມສ຺ສ ຫິ ອວິທູເຣ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຠຄວາ ‘‘ຄຍາຍໍ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຖາ ຄຍາຕິຕ຺ຖສ຺ສ. ຄຍາຕິຕ຺ຖນ຺ຕິ ຫິ ຄຍາຄາມສ຺ສ ອວິທູເຣ ເອກາ ໂປກ຺ຂຣຓີ ອຕ຺ຖິ ນທີປິ, ຕທຸຠຍໍ ‘‘ປາປປວາຫນຕິຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ໂລກິຍມຫາຊໂນ ສມຸທາຈຣຕິ. ຄຍາສີເສຕິ ຄຊສີສສທິສສິຂໂຣ ຕຕ຺ຖ ເອໂກ ປພ຺ພໂຕ ຄຍາສີສນາມໂກ, ຍຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖິກຸມ຺ຠສທິໂສ ປິຏ຺ຐິປາສາໂຓ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສສ຺ສ ໂອກາໂສ ປໂຫຕິ, ຕຕ຺ຣ ຠຄວາ ວິຫຣຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຄຍາຍໍ ວິຫຣຕິ ຄຍາສີເສ’’ຕິ.

ຊຏິລາຕິ ຕາປສາ. ເຕ ຫິ ຊຏາຘາຣິຕາຍ ອິຘ ‘‘ຊຏິລາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອນ຺ຕຣຏ຺ຐເກ ຫິມປາຕສມເຍຕິ ເຫມນ຺ຕສ຺ສ ອຸຕຸໂນ ອພ຺ຠນ຺ຕຣຠູເຕ ມາຆມາສສ຺ສ ອວສາເນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຜຄ຺ຄຸຓມາສສ຺ສ ອາທິມ຺ຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ອຏ຺ຐທິວສປຣິມາເຓ ຫິມສ຺ສ ປຕນກາເລ. ຄຍາຍໍ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເກຈິ ຕສ຺ມິໍ ຕິຕ຺ຖສມ຺ມເຕ ອຸທເກ ປຐມໍ ນິມຸຄ຺ຄສກລສຣີຣາ ຕໂຕ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນ຺ຕິ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ອຸປ຺ປິລວນ຺ຕິ. ນິມຸຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ສສີສໍ ອຸທເກ ໂອສີທນ຺ຕິ. ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນິມຸຊ຺ຊມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນນິມຸຊ຺ຊນານິປິ ກໂຣນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຫິ ເກຈິ ‘‘ເອກຸມ຺ມຸຊ຺ຊເນເນວ ປາປສຸທ຺ຘິ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວໍທິຏ຺ຐິກາ, ເຕ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນເມວ ກຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນໍ ປນ ນິມຸຊ຺ຊນມນ຺ຕເຣນ ນຕ຺ຖີຕິ ອວິນາຠາວໂຕ ນິມຸຊ຺ຊນມ຺ປິ ເຕ ກໂຣນ຺ຕິເຍວ. ເຍປິ ‘‘ເອກນິມຸຊ຺ຊເນເນວ ປາປສຸທ຺ຘິ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວໍທິຏ຺ຐິກາ, ເຕປິ ເອກວາຣເມວ ນິມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອວິນາຠາວໂຕ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນມ຺ປິ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ. ເຍ ປນ ‘‘ຕສ຺ມິໍ ຕິຕ຺ເຖ ນິມຸຊ຺ຊເນເນວ ປາປສຸທ຺ຘິ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວໍທິຏ຺ຐິກາ, ເຕ ຕຕ຺ຖ ນິມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອສ຺ສາເສ ສນ຺ນິຣຸມ຺ຠິຕ຺ວາ ມຣຸປ຺ປປາຕປຕິຕາ ວິຍ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ອປເຣ ‘‘ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນນິມຸຊ຺ຊນານິ ກຕ຺ວາ ນ຺ຫາເຕ ປາປສຸທ຺ຘິ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວໍທິຏ຺ຐິກາ, ເຕ ກາເລນ ກາລໍ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນນິມຸຊ຺ຊນານິ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນ຺ຕິປິ ນິມຸຊ຺ຊນ຺ຕິປິ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນິມຸຊ຺ຊມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກິຎ຺ຈາປິ ນິມຸຊ຺ຊນປຸພ຺ພກໍ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນໍ, ນິມຸຊ຺ຊນເມວ ປນ ກໂຣນ຺ຕາ ກຕິປຍາ, ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນໍ ຕທຸຠຍຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ຕາ ພຫູຕິ ເຕສໍ ເຍຠຸຍ຺ຍຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນໍ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຖາ ສມ຺ພຫຸລາ ຊຏິລາຕິ ຊຏິລານໍ ເຍຠຸຍ຺ຍຕາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ມຸຓ຺ຑສິຂຓ຺ຑິໂນປິ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອຸທກສຸທ຺ຘິກາ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຕຕ຺ຖ ຕຖາ ກໂຣນ຺ຕິ.

ໂອສິຎ຺ຈນ຺ຕີຕິ ເກຈິ ຄຍາຍ ອຸທກໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສີເສ ຈ ສຣີເຣ ຈ ໂອສິຎ຺ຈນ຺ຕິ, ອປເຣ ຆເຏຫິ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕີເຣ ຐຕ຺ວາ ຕຖາ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຄ຺ຄິໍ ຊຸຫນ຺ຕີຕິ ເກຈິ ຄຍາຕີເຣ ເວທິໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຘູມທພ຺ຠິປູຊາທິເກ ອຸປກຣເຓ ອຸປເນຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິຫຸຕໍ ຊຸຫນ຺ຕິ ອຄ຺ຄິຫຸຕໍ ປຣິຈຣນ຺ຕິ. ອິມິນາ ສຸທ຺ຘີຕິ ອິມິນາ ຄຍາຍໍ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນາທິນາ ອຄ຺ຄິປຣິຈຣເຓນ ຈ ປາປມລໂຕ ສຸທ຺ຘິ ປາປປວາຫນາ ສໍສາຣສຸທ຺ຘິ ເອວ ວາ ໂຫຕີຕິ ເອວໍທິຏ຺ຐິກາ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນາທິ ເຈຕ຺ຖ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕສຸ ຫິ ເກຈິ ອຸທກວາສໍ ວສນ຺ຕິ, ເກຈິ ອຸທກສ຺ສຎ຺ຊລິໍ ເທນ຺ຕິ, ເກຈິ ຕສ຺ມິໍ ອຸທເກ ຐຕ຺ວາ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍ ອນຸປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເກຈິ ອເນກສຫສ຺ສວາຣໍ ສາວິຕ຺ຕິອາທິເກ ຊປນ຺ຕິ, ເກຈິ ‘‘ອິນ຺ທ ອາຄຈ຺ຉາ’’ຕິອາທິນາ ວິຊ຺ຊາຊປໍ ອວ຺ຫາຍນ຺ຕິ, ເກຈິ ມຫຕຸປຏ຺ຐານໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອວຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ຕາ ເກຈິ ໂອຕຣນ຺ຕິ, ເກຈິ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ເກຈິ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘິກອາຈມນໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເກຈິ ອນ຺ໂຕອຸທເກ ຐິຕາ ຕນ຺ຕີ ວາເທນ຺ຕິ, ວີຓໍ ວາເທນ຺ຕີຕິ ເອວມາທິກາ ນານປ຺ປກາຣກິຣິຍາ ທສ຺ເສນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ວາ ເຕ ເອວຣູປາ ວິກາຣກິຣິຍາ ກໂຣນ຺ຕາປິ ຕສ຺ມິໍ ອຸທເກ ນິມຸຊ຺ຊນອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນປຸພ຺ພກເມວ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ສພ຺ພໍ ນິມຸຊ຺ຊນຸມ຺ມຸຊ຺ຊນນ຺ໂຕຄຘເມວ ກຕ຺ວາ ‘‘ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິປິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ອາກຸລພ຺ຍາກຸເລ ວຕ຺ຕມາເນ ອຸປຣິປພ຺ພເຕ ຐິໂຕ ຠຄວາ ເຕສໍ ຕໍ ໂກລາຫລໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກິນ຺ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ກິຣິຍວິກາຣໍ ອທ຺ທສ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ…ເປ… ອິມິນາ ສຸທ຺ຘີ’’ຕິ, ຕໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ອຕ຺ຖໍ ອຸທໂກໂຣຫນາທິອສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ເຕສໍ ສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄປຣາມສນໍ ສຈ຺ຈາທິເກ ຈ ສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ອຕ຺ຕໂນ ອວິປຣີຕາວໂພຘໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ອິມໍ ອຸທກສຸທ຺ຘິຍາ ອສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄຠາວທີປກໍ ສຈ຺ຈາທິຘມ຺ມານຎ຺ຈ ຍາຖາວໂຕ ສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄຠາວທີປກໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ອຸທເກນ ສຸຈີ ໂຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸທເກນາຕິ ອຸທກຸມ຺ມຸຊ຺ຊນາທິນາ. ອຸທກຸມ຺ມຸຊ຺ຊນາທິ ຫິ ອິຘ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ ‘‘ອຸທກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ຍຖາ ຣູປຠໂວ ຣູປນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ອຸທເກນາຕິ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນາທິກິຣິຍາຍ ສາຘນຠູເຕນ ອຸທເກນ ສຸຈິ ສຕ຺ຕສ຺ສ ສຸທ຺ຘິ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ສຸຈີຕິ ເຕນ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ອຸທເກນ ສຸຈິ ປາປມລໂຕ ສຸທ຺ໂຘ ນາມ ສຕ຺ໂຕ ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ພຫ຺ເວຕ຺ຖ ນ຺ຫາຍຕີ ຊໂນ. ຍທິ ຫິ ອຸທໂກໂຣຫນາທິນາ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ປາປສຸທ຺ຘິ ນາມ ສິຍາ, ພຫຸ ເອຕ຺ຖ ອຸທເກ ຊໂນ ນ຺ຫາຍຕິ, ມາຕຸຆາຕາທິປາປກມ຺ມກາຣີ ອຎ຺ໂຎ ຈ ໂຄມຫິໍສາທິໂກ ອນ຺ຕມໂສ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉເປ ອຸປາທາຍ, ຕສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສາປິ ປາປສຸທ຺ຘິ ສິຍາ, ນ ປເນວໍ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ນ຺ຫານສ຺ສ ປາປເຫຕູນໍ ອປ຺ປຏິປກ຺ຂຠາວໂຕ. ຍຎ຺ຫິ ຍໍ ວິນາເສຕິ, ໂສ ຕສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ ຍຖາ ອາໂລໂກ ອນ຺ຘກາຣສ຺ສ, ວິຊ຺ຊາ ຈ ອວິຊ຺ຊາຍ, ນ ເອວໍ ນ຺ຫານໍ ປາປສ຺ສ. ຕສ຺ມາ ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ‘‘ນ ອຸທເກນ ສຸຈິ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ເຍນ ປນ ສຸຈິ ໂຫຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍມ຺ຫິ ສຈ຺ຈຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍມ຺ຫີຕິ ຍສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ. ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ວຈີສຈ຺ຈຎ຺ເຈວ ວິຣຕິສຈ຺ຈຎ຺ຈ. ອຖ ວາ ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ຎາຓສຈ຺ຈຎ຺ເຈວ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈຎ຺ຈ. ຘມ຺ໂມຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄຘມ຺ໂມ, ຜລຘມ຺ໂມ ຈ, ໂສ ສພ຺ໂພປິ ຍສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ໂສ ສຸຈີ ໂສ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ ໂສ ອຣິຍປຸຄ຺ຄໂລ ວິເສສໂຕ ຂີຓາສໂວ ອຈ຺ຈນ຺ຕສຸທ຺ຘິຍາ ສຸຈິ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈາຕິ. ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ສຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມໂຕ ວິສຸໍ ກຕ຺ວາ ຄຫິຕໍ? ສຈ຺ຈສ຺ສ ພຫູປກາຣຕ຺ຕາ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ເວ ອມຕາ ວາຈາ (ສຸ. ນິ. ໔໕໕), ສຈ຺ຈໍ ຫເວ ສາທຸຕຣໍ ຣສານໍ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໔໖; ສຸ. ນິ. ໑໘໔), ສຈ຺ເຈ ອຕ຺ເຖ ຈ ຘມ຺ເມ ຈ, ອາຫຸ ສນ຺ໂຕ ປຕິຏ຺ຐິຕາ (ສຸ. ນິ. ໔໕໕), ສຈ຺ເຈ ຐິຕາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈາ’’ຕິອາທິນາ (ຊາ. ໒.໒໑.໔໓໓) ອເນເກສຸ ສຸຕ຺ຕປເທສຸ ສຈ຺ຈຄຸຓາ ປກາສິຕາ. ສຈ຺ຈວິປຣິຍສ຺ສ ຈ ‘‘ເອກໍ ຘມ຺ມໍ ອຕີຕສ຺ສ, ມຸສາວາທິສ຺ສ ຊນ຺ຕຸໂນ (ຘ. ປ. ໑໗໖), ອຠູຕວາທີ ນິຣຍໍ ອຸເປຕີ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໓໐໖) ຈ ອາທິນາ ປກາສິຕາຕິ.

ນວມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ພາຫິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໐. ທສເມ ພາຫິໂຍຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ທາຣຸຈີຣິໂຍຕິ ທາຣຸມຍຈີໂຣ. ສຸປ຺ປາຣເກຕິ ເອວໍນາມເກ ປຏ຺ຏເນ ວສຕິ. ໂກ ປນາຍໍ ພາຫິໂຍ, ກຖຎ຺ຈ ທາຣຸຈີຣິໂຍ ອໂຫສິ, ກຖໍ ສຸປ຺ປາຣເກ ປຏ຺ຏເນ ປຏິວສຕີຕິ?

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພີກຖາ – ອິໂຕ ກິຣ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສມຕ຺ຖເກ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘກາເລ ເອໂກ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ຫໍສວຕີນຄເຣ ທສພລສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎານໍ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຫາ ວຕາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ, ໂຍ ສຕ຺ຖາຣາ ເອວໍ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປີຍຕິ, ອໂຫ ວຕາຫມ຺ປິ ອນາຄເຕ ເອວຣູປສ຺ສ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣາ ເອທິເສ ຐາເນ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປຕພ຺ໂພ ຠເວຍ຺ຍໍ ຍຖາຍໍ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ຕໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ຕທນຸຣູປໍ ອຘິກາຣກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ປຸຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຣາຍໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓສີໂລ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂສ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ເທວໂລເກ ວສິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ພາຫິຍຣຏ຺ເຐ ກຸລເຄເຫ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ, ຕໍ ພາຫິຍຣຏ຺ເຐ ຊາຕຕ຺ຕາ ພາຫິໂຍຕິ ສຎ຺ຊານິໍສຸ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຆຣາວາສໍ ວສນ຺ໂຕ ວຓິຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ພຫູນໍ ຠຓ຺ຑານໍ ນາວໍ ປູເຣຕ຺ວາ ສມຸທ຺ທໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອປຣາປຣໍ ສຎ຺ຈຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕ ວາເຣ ສທ຺ຘິໍເຍວ ປຣິສາຍ ອຕ຺ຕໂນ ນຄຣໍ ອຸປຄຎ຺ຉິ.

ອຏ຺ຐເມ ວາເຣ ປນ ‘‘ສຸວຓ຺ຓຠູມິໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາໂຣປິຕຠຓ຺ໂຑ ນາວໍ ອຠິຣຸຫິ. ນາວາ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉິຕເທສໍ ອປຕ຺ວາວ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ວິປນ຺ນາ. ມຫາຊໂນ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປຠກ຺ໂຂ ອໂຫສິ. ພາຫິໂຍ ປນ ເອກໍ ນາວາຜລກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຣນ຺ໂຕ ອູມິເວເຄນ ມນ຺ທມນ຺ທໍ ຂິປມາໂນ ຠສ຺ສິຕ຺ວາ ສມຸທ຺ເທ ປຕິຕຕ຺ຕາ ຊາຕຣູເປເນວ ສມຸທ຺ທຕີເຣ ນິປນ຺ໂນ. ປຣິສ຺ສມໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ອສ຺ສາສມຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ລຊ຺ຊາຍ ຄຸມ຺ພນ຺ຕຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຈ຺ຉາທນໍ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ອກ຺ກນາຬານິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວາເກຫິ ປລິເວເຐຕ຺ວາ ນິວາສນປາວຸຣຓານິ ກຕ຺ວາ ອຈ຺ຉາເທສິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ທາຣຸຜລການິ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ວາເກນ ອາວຸຓິຕ຺ວາ ນິວາສນປາວຸຣຓໍ ກຕ຺ວາ ອຈ຺ຉາເທສີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອວໍ ສພ຺ພຖາປິ ທາຣຸມຍຈີຣຘາຣິຕາຍ ‘‘ທາຣຸຈີຣິໂຍ’’ຕິ ປຸຣິມໂວຫາເຣນ ‘‘ພາຫິໂຍ’’ຕິ ຈ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ.

ຕໍ ເອກໍ ກປາລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນິຍາເມນ ສຸປ຺ປາຣກປຏ຺ຏເນ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ຈິນ຺ເຕສຸໍ ‘‘ສເຈ ໂລເກ ອຣຫນ຺ໂຕ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍວິເຘຫິ ຠວິຕພ຺ພໍ, ກິນ຺ນຸ ໂຂ ອຍໍ ອຍ຺ໂຍ ວຕ຺ຖໍ ທິຍ຺ຍມານໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ອຸທາຫຸ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ນ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ ວີມໍສນ຺ຕາ ນານາທິສາຫິ ວຕ຺ຖານິ ອຸປເນສຸໍ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຈາຫໍ ອິມິນາ ນິຍາເມນ ນາຄມິສ຺ສໍ, ນຍິເມ ເອວໍ ມຍິ ປສີເທຍ຺ຍຸໍ, ຍໍນູນາຫໍ ອິມານິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິມິນາວ ນີຫາເຣນ ວິຫເຣຍ຺ຍໍ, ເອວໍ ເມ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂກຫຎ຺ເຎ ຐຕ຺ວາ ວຕ຺ຖານິ ນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ອໂຫ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ວຕາຍໍ ອຍ຺ໂຍ’’ຕິ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ປສນ຺ນມານສາ ມຫນ຺ຕໍ ສກ຺ກາຣສມ຺ມານໍ ກຣິໍສຸ.

ໂສປິ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ອວິທູຣຏ຺ຐາເນ ເອກໍ ເທວາຍຕນໍ ອຄມາສິ. ມຫາຊໂນ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ເທວາຍຕນໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ອທາສິ. ໂສ ‘‘ອິເມ ມຍ຺ຫໍ ຈີຣຘາຣຓມຕ຺ເຕ ປສີທິຕ຺ວາ ເອວໍວິຘໍ ສກ຺ກາຣສມ຺ມານໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອເຕສໍ ມຍາ ອຸກ຺ກຏ຺ຐວຸຕ຺ຕິນາ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສລ຺ລຫຸກປຣິກ຺ຂາໂຣ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉວ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫາສິ. ‘‘ອຣຫາ’’ຕິ ປນ ເຕຫິ ສມ຺ຠາວີຍມາໂນ ‘‘ອຣຫາ’’ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ອມຎ຺ຎິ, ອຸປຣູປຣິ ຈສ຺ສ ສກ຺ກາຣຄຣຸກາໂຣ ອຠິວຑ຺ຒິ, ລາຠີ ຈ ອໂຫສິ ອຸຬາຣານໍ ປຈ຺ຈຍານໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ພາຫິໂຍ ທາຣຸຈີຣິໂຍ ສຸປ຺ປາຣເກ ປຏິວສຕິ ສມຸທ຺ທຕີເຣ ສກ຺ກໂຕ ຄຣຸກໂຕ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ສກ຺ກໂຕຕິ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອາທເຣນ ອຸປຏ຺ຐານວເສນ ສກ຺ກໂຕ. ຄຣຸກໂຕຕິ ຄຸຓວິເສເສນ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ປາສາຓຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ວິຍ ຄຣຸກຣຓວເສນ ຄຣຸກໂຕ. ມານິໂຕຕິ ມນສາ ສມ຺ຠາວນວເສນ ມານິໂຕ. ປູຊິໂຕຕິ ປຸປ຺ຜຄນ຺ຘາທີຫິ ປູຊາວເສນ ປູຊິໂຕ. ອປຈິໂຕຕິ ອຠິປ຺ປສນ຺ນຈິຕ຺ເຕຫິ ມຄ຺ຄທານອາສນາຠິຫຣຓາທິວເສນ ອປຈິໂຕ. ລາຠີ ຈີວຣ…ເປ… ປຣິກ຺ຂາຣານນ຺ຕິ ປຓີຕປຓີຕານໍ ອຸປຣູປຣິ ອຸປນີຍມານານໍ ຈີວຣາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ລຠນວເສນ ລາຠີ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ສກ຺ກໂຕຕິ ສກ຺ກາຣປ຺ປຕ຺ໂຕ. ຄຣຸກໂຕຕິ ຄຣຸກາຣປ຺ປຕ຺ໂຕ. ມານິໂຕຕິ ພຫຸມານິໂຕ ມນສາ ປິຍາຍິໂຕ ຈ. ປູຊິໂຕຕິ ຈຕຸປຈ຺ຈຍາຠິປູຊາຍ ປູຊິໂຕ. ອປຈິໂຕຕິ ອປຈາຍນປ຺ປຕ຺ໂຕ. ຍສ຺ສ ຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ສກ຺ກຕ຺ວາ ສຸອຠິສງ຺ຂເຕ ປຓີຕປຓີເຕ ເທນ຺ຕິ, ໂສ ສກ຺ກໂຕ. ຍສ຺ມິໍ ຄຣຸຠາວໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ໂສ ຄຣຸກໂຕ. ຍໍ ມນສາ ປິຍາຍນ຺ຕິ ພຫຸມຎ຺ຎນ຺ຕິ ຈ, ໂສ ມານິໂຕ. ຍສ຺ສ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ປູຊນວເສນ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂສ ປູຊິໂຕ. ຍສ຺ສ ອຠິວາທນປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານຎ຺ຊລິກມ຺ມາທິວເສນ ປຣມນິປຈ຺ຈກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂສ ອປຈິໂຕ. ພາຫິຍສ຺ສ ປນ ເຕ ສພ຺ພເມຕໍ ອກໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ພາຫິໂຍ ທາຣຸຈີຣິໂຍ ສຸປ຺ປາຣເກ ປຏິວສຕິ ສກ຺ກໂຕ’’ຕິອາທິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຈີວຣໍ ໂສ ອຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕປິ ‘‘ເອຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ວຕ຺ຖໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ອຸປນາມນວເສນ ຈີວຣສ຺ສາປິ ‘‘ລາຠີ’’ຕ຺ເວວ ວຸຕ຺ໂຕ.

ຣໂຫຄຕສ຺ສາຕິ ຣຫສິ ຄຕສ຺ສ. ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສາຕິ ເອກີຠູຕສ຺ສ ພຫູຫິ ມນຸສ຺ເສຫິ ‘‘ອຣຫາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມານສ຺ສ ຕສ຺ສ ອິທານິ ວຸຈ຺ຈມານາກາເຣນ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ໂປ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ກຖໍ? ເຍ ໂຂ ເກຈິ ໂລເກ ອຣຫນ຺ໂຕ ວາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ວາ ສມາປນ຺ນາ, ອຫໍ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕໂຣຕິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ເຍ ອິມສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕໂລເກ ກິເລສາຣີນໍ ຫຕຕ຺ຕາ ປູຊາສກ຺ກາຣາທີນຎ຺ຈ ອຣຫຠາເວນ ອຣຫນ຺ໂຕ, ເຍ ກິເລສາຣີນໍ ຫນເນນ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ສມາປນ຺ນາ, ເຕສຸ ອຫໍ ເອໂກຕິ.

ປຸຣາຓສາໂລຫິຕາຕິ ປຸຣິມສ຺ມິໍ ຠເວສາໂລຫິຕາ ພນ຺ຘຸສທິສາ ເອກໂຕ ກຕສມຓຘມ຺ມາ ເທວຕາ. ເກຈິ ປນ ‘‘ປຸຣາຓສາໂລຫິຕາຕິ ປຸຣາຓກາເລ ຠວນ຺ຕເຣ ສາໂລຫິຕາ ມາຕຸຠູຕາ ເອກາ ເທວຕາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸຣິໂມເຍວຕ຺ໂຖ ຄຫິໂຕ.

ປຸພ຺ເພ ກິຣ ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ສາສເນ ໂອສກ຺ກມາເນ ສາມເຓຣາທີນໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ທິສ຺ວາ ສຕ຺ຕ ຠິກ຺ຂູ ສໍເວຄປ຺ປຕ຺ຕາ ‘‘ຍາວ ສາສນໍ ນ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ຕາວ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສຸວຓ຺ຓເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ຐາ ເອກໍ ປພ຺ພຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຊີວິເຕ ສາລຍາ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕຸ, ນິຣາລຍາ ອິມໍ ປພ຺ພຕໍ ອຠິຣຸຫນ຺ຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນິສ຺ເສຓິໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ຕໍ ປພ຺ພຕໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ນິສ຺ເສຓິໍ ປາເຕຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຣິໍສຸ. ເຕສຸ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ເອກຣຕ຺ຕາຕິກ຺ກເມເນວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ໂສ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸໂຕ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອາເນຕ຺ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ, ‘‘ອາວຸໂສ, ອິໂຕ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ເອວໍ ອກຕ຺ຖ, ມຍມ຺ປິ ສເຈ ຕຸມ຺ເຫ ວິຍ ວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສາມ, ສຍເມວ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉິໍສຸ. ຕໂຕ ທຸຕິຍທິວເສ ທຸຕິຍຕ຺ເຖໂຣ ອນາຄາມິຜລໍ ປາປຸຓິ, ໂສປິ ຕເຖວ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອາທາຍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິຕເຣ ນິມນ຺ເຕສິ, ເຕປິ ຕເຖວ ປຏິກ຺ຂິປິໍສຸ. ເຕສຸ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ໂຕ ປຣິນິພ຺ພາຍິ, ອນາຄາມີ ສຸທ຺ຘາວາສຠູມິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອິຕເຣ ປນ ປຎ຺ຈ ຊນາ ຆເຏນ຺ຕາ ວາຍມນ຺ຕາປິ ວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ເຕ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ຕຕ຺ເຖວ ປຣິສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ເທເວສຸເຍວ ສໍສຣິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ເທວໂລກໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ກຸລຆເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ເຕສຸ ຫິ ເອໂກ ປກ຺ກຸສາຕິ ຣາຊາ ອໂຫສິ, ເອໂກ ກຸມາຣກສ຺ສໂປ, ເອໂກ ທພ຺ໂພ ມລ຺ລປຸຕ຺ໂຕ, ເອໂກ ສຠິໂຍ ປຣິພ຺ພາຊໂກ, ເອໂກ ພາຫິໂຍ ທາຣຸຈີຣິໂຍ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ໂສ ອນາຄາມີ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຸຣາຓສາໂລຫິຕາ ເທວຕາ’’ຕິ. ເທວປຸຕ຺ໂຕປິ ຫິ ເທວຘີຕາ ວິຍ ເທໂວ ເອວ ເທວຕາຕິ ກຕ຺ວາ ເທວຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘‘ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ. ອິຘ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມາ ເທວຕາຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

ຕສ຺ສ ຫິ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕສມນນ຺ຕຣເມວ ອຕ຺ຕໂນ ພ຺ຣຫ຺ມສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອາຄຕຏ຺ຐານໍ ອາວຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຊນານໍ ປພ຺ພຕໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ສມຓຘມ຺ມກຣຓໍ, ຕຕ຺ເຖກສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕຠາໂວ, ອນາຄາມິຜລໍ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ເອຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕຠາໂວ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ໂສ ‘‘ກຕ຺ຖ ນຸ ໂຂ ອິຕເຣ ປຎ຺ຈ ຊນາ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ກາມາວຈຣເທວໂລເກ ເຕສໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ກາລານຸກາລໍ ‘‘ກິນ຺ນຸ ໂຂ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ເຕສໍ ປວຕ຺ຕິໍ ໂອໂລເກຕິເຍວ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ກາເລ ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ພາຫິຍໍ ສຸປ຺ປາຣກປຏ຺ຏນໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ທາຣຸຈີຣຘາຣິໍ ໂກຫຎ຺ເຎນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ປຸພ຺ເພ ນິສ຺ເສຓິໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປພ຺ພຕໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຕິສລ຺ເລຂວຸຕ຺ຕິຍາ ຊີວິເຕ ອນເປກ຺ໂຂ ອຣຫຕາປິ ອາຠຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ສມ຺ຠາວນາຘິປ຺ປາໂຍ ອນຣຫາວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຏິຊານິຕ຺ວາ ວິຈຣຕິ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ນິກາມຍມາໂນ, ທສພລສ຺ສ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ຕຠາວໍ ນ ຊານາຕິ, ຫນ຺ທ ນໍ ສໍເວເຊຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທໍ ຊານາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕາວເທວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ສຸປ຺ປາຣກປຏ຺ຏເນ ທາຣຸຈີຣິຍສ຺ສ ສມ຺ມຸເຂ ປາຕຸຣໂຫສິ. ພາຫິໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐາເນ ອຸຬາຣໍ ໂອຠາສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ພຫິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອາກາເສ ຐິຕໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ ທິສ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ‘‘ເກ ຕຸມ຺ເຫ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ‘‘ອຫໍ ເຕ ໂປຣາຓກສຫາໂຍ ຕທາ ອນາຄາມິຜລໍ ປຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ຕ຺ວໍ ປນ ກິຎ຺ຈິ ວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕທາ ປຸຖຸຊ຺ຊນກາລກິຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິທານິ ຕິຕ຺ຖິຍເວສຘາຣີ ອນຣຫາວ ສມາໂນ ‘ອຣຫາ ອຫ’ນ຺ຕິ ອິມໍ ລທ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣສີຕິ ຎຕ຺ວາ ອາຄໂຕ, ເນວ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ພາຫິຍ, ອຣຫາ, ປຏິນິສ຺ສຊ຺ເຊຕໍ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ, ມາ ເຕ ອໂຫສິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ໂສ ຫິ ຠຄວາ ອຣຫາ, ຄຈ຺ຉ ນໍ ປຍິຣຸປາສສ຺ສູ’’ຕິ ອາຫ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ພາຫິຍສ຺ສ ທາຣຸຈີຣິຍສ຺ສ ປຸຣາຓສາໂລຫິຕາ ເທວຕາ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ອນຸກມ຺ປິກາຕິ ອນຸຄ຺ຄຫສີລາ ກຣຸຓາຘິກາ. ອຕ຺ຖກາມາຕິ ຫິຕກາມາ ເມຕ຺ຕາຘິກາ. ປຸຣິມປເທນ ເຈຕ຺ຖ ພາຫິຍສ຺ສ ທຸກ຺ຂາປນຍນກາມຕໍ ຕສ຺ສາ ເທວຕາຍ ທສ຺ເສຕິ, ປຈ຺ຉິເມນ ຫິຕູປສໍຫາຣໍ. ເຈຕສາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ເຕນ, ເຈໂຕສີເສນ ເຈຕ຺ຖ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ ຄຫິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິໍ. ອຎ຺ຎາຍາຕິ ຊານິຕ຺ວາ. ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວເມວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ພາຫິຍສ຺ສ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຠວນວເສນ ອຸປສງ຺ກມິ. ເອຕທໂວຈາຕິ ‘‘ເຍ ໂຂ ເກຈິ ໂລເກ ອຣຫນ຺ໂຕ ວາ’’ຕິອາທິປວຕ຺ຕມິຈ຺ຉາປຣິວິຕກ຺ກໍ ພາຫິຍໍ ສໂຫຒໍ ໂຈຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວິຍ ‘‘ເນວ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ພາຫິຍ, ອຣຫາ’’ຕິອາທິກໍ ເອຕໍ ອິທານິ ວຸຈ຺ຈມານວຈນໍ ພ຺ຣຫ຺ມາ ອໂວຈ. ເນວ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ພາຫິຍ, ອຣຫາຕິ ເອເຕນ ຕທາ ພາຫິຍສ຺ສ ອເສກ຺ຂຠາວໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ, ນາປິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ວາ ສມາປນ຺ໂນຕິ ເອເຕນ ເສກ຺ຂຠາວໍ, ອຸຠເຍນປິສ຺ສ ອນຣິຍຠາວເມວ ທີເປຕິ. ສາປິ ເຕ ປຏິປທາ ນຕ຺ຖິ, ຍາຍ ຕ຺ວໍ ອຣຫາ ວາ ອສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ວາ ສມາປນ຺ໂນຕິ ອິມິນາ ປນສ຺ສ ກລ຺ຍາຓປຸຖຸຊ຺ຊນຠາວມ຺ປິ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຏິປທາຕິ ສີລວິສຸທ຺ຘິອາທໂຍ ຉ ວິສຸທ຺ຘິໂຍ. ປຏິປຊ຺ຊຕິ ເອຕາຍ ອຣິຍມຄ຺ເຄຕິ ປຏິປທາ. ອສ຺ສາຕິ ຠເວຍ຺ຍາສິ.

ອຍຎ຺ຈສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕາຘິມາໂນ ກິໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ? ‘‘ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາຍ ສລ຺ເລຂຕາຍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ກຕາຘິກາຣຕ຺ຕາ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫານວເສນ ກິເລສານໍ ວິຫຕຕ຺ຕາ ອຣຫຕ຺ຕາຘິມາໂນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ເກຈິ ວທນ຺ຕິ. ອປເຣ ປນາຫຸ ‘‘ພາຫິໂຍ ປຐມາທິຌານຈຕຸກ຺ກລາຠີ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫາເນນ ກິເລສານໍ ອສມຸທາຈາຣໂຕ ອຣຫຕ຺ຕາຘິມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ເຕສໍ ມຕິມຕ຺ຕເມວ ‘‘ສມ຺ຠາວນາຘິປ຺ປາໂຍ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກໍ ນິກາມຍມາໂນ’’ຕິ ຈ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາຄຕຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນເວຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຖ ພາຫິໂຍ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ກເຖນ຺ຕໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອໂຫ ຠາຣິຍໍ ວຕ ກມ຺ມໍ, ຍມຫໍ ອຣຫາຕິ ຈິນ຺ເຕສິໍ, ອຍຎ຺ຈ ‘ອຣຫຕ຺ຕຄາມິນີ ປຏິປທາປິ ເຕ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ວທຕິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ໂລເກ ໂກຈິ ອຣຫາ’’ຕິ? ອຖ ນໍ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ເກ ຈຣຫິ ເທວເຕ ໂລເກ ອຣຫນ຺ໂຕ ວາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ວາ ສມາປນ຺ນາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຖາຕິ ປຸຈ຺ຉາຣມ຺ເຠ ນິປາໂຕ. ເກ ຈຣຫີຕິ ເກ ເອຕຣຫິ. ໂລເກຕິ ໂອກາສໂລເກ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຠາຊນໂລກຠູເຕ ສກລສ຺ມິໍ ຊມ຺ພຸທີປຕເລ ກສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຣຫນ຺ໂຕ ວາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ວາ ສມາປນ຺ນາ ເອຕຣຫິ ວິຫຣນ຺ຕິ, ຍຕ຺ຖ ມຍໍ ເຕ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕສໍ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໂຕ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສາມາຕິ. ອຸຕ຺ຕເຣສູຕິ ສຸປ຺ປາຣກປຏ຺ຏນໂຕ ປຸພ຺ພຸຕ຺ຕຣທິສາຠາຄໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຣຫນ຺ຕິ ອາຣກຕ຺ຕາ ອຣຫໍ. ອາຣກາ ຫິ ໂສ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ສຸວິທູຣວິທູເຣ ຐິໂຕ ມຄ຺ເຄນ ສວາສນານໍ ກິເລສານໍ ວິທ຺ຘໍສິຕຕ຺ຕາ. ອຣີນໍ ວາ ຫຕຕ຺ຕາ ອຣຫໍ. ຠຄວຕາ ຫິ ກິເລສາຣໂຍ ອນວເສສໂຕ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ຫຕາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາຕິ. ອຣານໍ ວາ ຫຕຕ຺ຕາ ອຣຫໍ. ຍຎ຺ຈ ອວິຊ຺ຊາຠວຕຓ຺ຫາມຍນາຠິ ປຸຎ຺ຎາທິອຠິສງ຺ຂາຣາຣໍ ຊຣາມຣຓເນມິ ອາສວສມຸທຍມເຍນ ອກ຺ເຂນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕິຠວຣເຖ ສມາໂຍຊິຕໍ ອນາທິກາລປ຺ປວຕ຺ຕໍ ສໍສາຣຈກ຺ກໍ. ຕສ຺ສາເນນ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ວີຣິຍປາເທຫິ ສີລປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສທ຺ຘາຫຕ຺ເຖນ ກມ຺ມກ຺ຂຍກຣຎາຓຜຣສຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ອຣາ ຫຕາ ວິຫຕາ ວິທ຺ຘໍສິຕາຕິ. ອຣຫຕີຕິ ວາ ອຣຫໍ. ຠຄວາ ຫິ ສເທວເກ ໂລເກ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ອຸຬາເຣ ຈີວຣາທິປຈ຺ຈເຍ ປູຊາວິເສສຎ຺ຈ ອຣຫຕິ. ຣຫາຠາວໂຕ ວາ ອຣຫໍ. ຕຖາຄໂຕ ຫິ ສພ຺ພໂສ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຣາຄາທິກິເລສຕ຺ຕາ ປາປກິເລສສ຺ສາປິ ອສມ຺ຠວໂຕ ປາປກຣເຓ ຣຫາຠາວໂຕປິ ອຣຫນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ສມ຺ມາ ສາມຎ຺ຈ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ຠຄວາ ຫິ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ເຍ ຘມ຺ເມ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໂຕ, ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ເຍ ຘມ຺ເມ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໂຕ, ປຫາຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ປຫາຕພ຺ພໂຕ, ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພໂຕ, ຠາເວຕພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ຠາເວຕພ຺ພໂຕ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ອຠິຎ຺ຎາຕໍ, ຠາເວຕພ຺ພຎ຺ຈ ຠາວິຕໍ;

ປຫາຕພ຺ພໍ ປຫີນໍ ເມ, ຕສ຺ມາ ພຸທ຺ໂຘສ຺ມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໕໖໓; ມ. ນິ. ໒.໓໙໙; ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໓໑);

ອປິຈ ກຸສເລ ຘມ຺ເມ ອນວຊ຺ຊສຸຂວິປາກໂຕ, ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ສາວຊ຺ຊທຸກ຺ຂວິປາກໂຕຕິອາທິນາ ສພ຺ພຕ຺ຕິກທຸກາທິວເສນ ອຍມຕ຺ໂຖ ເນຕພ຺ໂພ. ອິຕິ ອວິປຣີຕໍ ສຍມ຺ຠຸຎາເຓນ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໒໙-໑໓໑) ອາຄຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຣຫຕ຺ຕາຍາຕິ ອຄ຺ຄຜລປ຺ປຏິລາຠາຍ. ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓາທິຄຸຓວິເສສຍຸຕ຺ຕໍ ສີລາທິປຏິປທາຘມ຺ມໍ ສມຖວິປສ຺ສນາຘມ຺ມເມວ ວາ ເວເນຍ຺ຍຊ຺ຌາສຍານຸຣູປໍ ອຸປທິສຕິ ກເຖຕິ.

ສໍເວຊິໂຕຕິ ‘‘ຘິຣຕ຺ຖຸ ວຕ, ໂຠ, ປຸຖຸຊ຺ຊນຠາວສ຺ສ, ເຍນາຫໍ ອນຣຫາວ ສມາໂນ ອຣຫາຕິ ອມຎ຺ຎິໍ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘຎ຺ຈ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕໍ ນ ຊານິໍ, ທຸຊ຺ຊານໍ ໂຂ ປນິທໍ ຊີວິຕໍ, ທຸຊ຺ຊານໍ ມຣຓ’’ນ຺ຕິ ສໍເວຄມາປາທິໂຕ, ເທວຕາວຈເນນ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນາກາເຣນ ສໍວິຄ຺ຄມານໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາວເທວາຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຂເຓ. ສຸປ຺ປາຣກາ ປກ຺ກາມີຕິ ພຸທ຺ໂຘຕິ ນາມມປິ ສວເນນ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓາຍ ປີຕິຍາ ສໍເວເຄນ ຈ ໂຈທິຍມານຫທໂຍ ສຸປ຺ປາຣກປຏ຺ຏນໂຕ ສາວຕ຺ຖິໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປກ຺ກນ຺ໂຕ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ເອກຣຕ຺ຕິປຣິວາເສນາຕິ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ມຄ຺ເຄ ເອກຣຕ຺ຕິວາເສເນວ ອຄມາສິ. ສຸປ຺ປາຣກປຏ຺ຏນໂຕ ຫິ ສາວຕ຺ຖິ ວີສໂຍຊນສເຕ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈາຍໍ ເອຕ຺ຕກໍ ອທ຺ຘານໍ ເອກຣຕ຺ຕິວາເສນ ອຄມາສິ. ຍທາ ສຸປ຺ປາຣກໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ຕທເຫວ ສາວຕ຺ຖິໍ ສມ຺ປຕ຺ໂຕຕິ.

ກຖໍ ປນາຍໍ ເອວໍ ອຄມາສີຕິ? ເທວຕານຸຠາເວນ, ‘‘ພຸທ຺ຘານຸຠາເວນາ’’ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ເອກຣຕ຺ຕິປຣິວາເສນາ’’ຕິ ປນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ມຄ຺ຄສ຺ສ ຈ ວີສໂຍຊນສຕິກຕ຺ຕາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຄາມນິຄມຣາຊຘານີສຸ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຣຕ຺ຕິຍໍ ວສຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ທຸຕິຍໍ ອຣຸຓໍ ອນຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ເອກຣຕ຺ຕິວາເສເນວ ສາວຕ຺ຖິໍ ອຸປສງ຺ກມີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທີປິໂຕ ໂຫຕີຕິ. ນຍິທໍ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສພ຺ພສ຺ມິໍ ວີສໂຍຊນສຕິເກ ມຄ຺ເຄ ເອກຣຕ຺ຕິວາເສນາຕິ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ເອກຣຕ຺ຕິມຕ຺ຕໍ ໂສ ສກລສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ມຄ຺ເຄ ວສິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມທິວເສ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມເຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ.

ຠຄວາປິ ພາຫິຍສ຺ສ ອາຄມນໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ນ ຕາວສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຣິປາກໍ ຄຕານິ, ຂຓນ຺ຕເຣ ປນ ປຣິປາກໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣິປາກໍ ອາຄມຍມາໂນ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ໂສ ຈ ເຊຕວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາເສ ກາຍາລສິຍວິໂມຈນຕ຺ຖໍ ອພ຺ໂຠກາເສ ຈງ຺ກມນ຺ເຕ ສມ຺ພຫຸເລ ຠິກ຺ຂູ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ ເອຕຣຫິ ຠຄວາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຠິກ຺ຂູ ‘‘ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ ‘‘ຕ຺ວໍ ປນ ກຸໂຕ ອາຄໂຕ’’ຕິ? ‘‘ສຸປ຺ປາຣກປຏ຺ຏນໂຕ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ. ‘‘ທູຣໂຕ ອາຄໂຕສິ, ນິສີທ, ຕາວ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ໂຖກໍ ວິສ຺ສມາຫິ, ອາຄຕກາເລ ສຕ຺ຖາຣໍ ທກ຺ຂສີ’’ຕິ. ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕນ຺ຕຣາຍໍ ນ ຊານາມິ, ເອກຣຕ຺ເຕເນວມ຺ຫິ ກຕ຺ຖຈິປິ ຈິຣໍ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ອນິສີທິຕ຺ວາ ວີສໂຍຊນສຕິກໍ ມຄ຺ຄໍ ອາຄໂຕ, ສຕ຺ຖາຣໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາວ ວິສ຺ສມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຣມານຣູໂປ ສາວຕ຺ຖິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອໂນປມາຍ ພຸທ຺ຘສິຣິຍາ ວິໂຣຈມານໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ປສ຺ສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ອພ຺ໂຠກາເສ ຈງ຺ກມນ຺ຕິ. ອຖ ໂຂ ພາຫິໂຍ ທາຣຸຈີຣິໂຍ ເຍນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຕນຸປສງ຺ກມີ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ກຫນ຺ຕິ ກຕ຺ຖ. ນູຕິ ສໍສເຍ, ໂຂຕິ ປທປູຣເຓ, ກສ຺ມິໍ ນຸ ໂຂ ປເທເສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທສ຺ສນກາມມ຺ຫາຕິ ທຏ຺ຐຸກາມາ ອມ຺ຫ. ມຍຎ຺ຫິ ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອນ຺ໂຘ ວິຍ ຈກ຺ຂຸໍ, ພຘິໂຣ ວິຍ ໂສຕໍ, ມູໂຄ ວິຍ ກລ຺ຍາຓວາກ຺ກຣຓໍ, ຫຕ຺ຖປາທວິກໂລ ວິຍ ຫຕ຺ຖປາເທ, ທລິທ຺ໂທ ວິຍ ຘນສມ຺ປທໍ, ກນ຺ຕາຣທ຺ຘານປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ວິຍ ເຂມນ຺ຕຠູມິໍ, ໂຣຄາຠິຠູໂຕ ວິຍ ອາໂຣຄ຺ຍໍ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ຠິນ຺ນນາໂວ ວິຍ ມຫາກຸລ຺ລໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸຎ຺ຈ ອິຈ຺ຉາມາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕຣມານຣູໂປຕິ ຕຣມານາກາໂຣ.

ປາສາທິກນ຺ຕິ ພາຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓອສີຕິອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນພ຺ຍາມປ຺ປຠາເກຕຸມາລາລງ຺ກຕາຍ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣໂສຠາສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຣູປກາຍທສ຺ສນພ຺ຍາວຏສ຺ສ ຊນສ຺ສ ສພ຺ພຠາຄໂຕ ປສາທາວຫໍ. ປສາທນີຍນ຺ຕິ ທສພລຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊຉອສາຘາຣຓຎາຓອຏ຺ຐາຣສາເວຓິກ- ພຸທ຺ຘຘມ຺ມປ຺ປຠຸຕິອປຣິມາຓຄຸຓຄຓສມນ຺ນາຄຕາຍ ຘມ຺ມກາຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສຣິກ຺ຂກຊນສ຺ສ ປສາທນີຍໍ ປສີທິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕໍ ປສາທາຣຫໍ ວາ. ສນ຺ຕິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ຈກ຺ຂາທິປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍໂລລຠາວາປຄມເນນ ວູປສນ຺ຕປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ສນ຺ຕມານສນ຺ຕິ ຉຏ຺ຐສ຺ສ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ນິພ຺ພິເສວນຠາວູປຄມເນນ ວູປສນ຺ຕມານສໍ. ອຸຕ຺ຕມທມຖສມຖມນຸປ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ທມຖໍ ສມຖຎ຺ຈ ອນຸປ຺ປຕ຺ວາ ອຘິຄນ຺ຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ທນ຺ຕນ຺ຕິ ສຸປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາຣຕາຍ ເຈວ ຫຕ຺ຖປາທກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຠາວໂຕ ທວາທິອຠາວໂຕ ຈ ກາເຍນ ທນ຺ຕໍ. ຄຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຸປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາຣຕາຍ ເຈວ ນິຣຕ຺ຖກວາຈາຠາວໂຕ ທວາທິອຠາວໂຕ ຈ ວາຈາຍ ຄຸຕ຺ຕໍ. ຍຕິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິ ສຸປຣິສຸທ຺ຘມໂນສມາຈາຣຕາຍ ອຣິຍິທ຺ຘິໂຍເຄນ ອພ຺ຍາວຏອປ຺ປຏິສງ຺ຂານຸເປກ຺ຂາຠາວໂຕ ຈ ມນິນ຺ທ຺ຣິຍວເສນ ຍຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ນາຄນ຺ຕິ ຉນ຺ທາທິວເສນ ອຄມນໂຕ, ປຫີນານໍ ຣາຄາທິກິເລສານໍ ປຸນານາຄມນໂຕ, ກສ຺ສຈິປິ ອາຄຸສ຺ສ ສພ຺ພຖາປິ ອກຣຓໂຕ, ປຸນພ຺ຠວສ຺ສ ຈ ອຄມນໂຕຕິ ອິເມຫິ ກາຣເຓຫິ ນາຄໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປາສາທິກນ຺ຕິ ອິມິນາ ຣູປກາເຍນ ຠຄວໂຕ ປມາຓຠູຕຕໍ ທີເປຕິ, ປສາທນີຍນ຺ຕິ ອິມິນາ ຘມ຺ມກາເຍນ, ສນ຺ຕິນ຺ທ຺ຣິຍນ຺ຕິອາທິນາ ເສເສຫິ ປມາຓຠູຕຕໍ ທີເປຕິ. ເຕນ ຈຕຸປ຺ປມາຓິເກ ໂລກສນ຺ນິວາເສ ອນວເສສໂຕ ສຕ຺ຕານໍ ຠຄວໂຕ ປມາຓຠາໂວ ປກາສິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອວໍຠູຕຎ຺ຈ ຠຄວນ຺ຕໍ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຈິຣສ຺ສໍ ວຕ ເມ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓາຍ ປີຕິຍາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຜຸຏສຣີໂຣ ປີຕິວິປ຺ຜາຣິຕວິວຏນິຈ຺ຈລໂລຈໂນ ທິຏ຺ຐຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂອຓຕສຣີໂຣ ຠຄວໂຕ ສຣີຣປ຺ປຠາເວມຊ຺ຌໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິມຸຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ສມີປໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປາເທ ສມ຺ພາຫນ຺ໂຕ ປຣິຈຸມ຺ພນ຺ໂຕ ‘‘ເທເສຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຠຄວໂຕ ປາເທ ສິຣສາ ນິປຕິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘ເທເສຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ, ເທເສຕຸ ສຸຄໂຕ ຘມ຺ມໍ, ຍໍ ມມສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຄໂຕຕິ ໂສຠນຄມນຕ຺ຕາ, ສຸນ຺ທຣໍ ຐານໍ ຄຕຕ຺ຕາ, ສມ຺ມາ ຄຕຕ຺ຕາ, ສມ຺ມາ ຄທຕ຺ຕາ ສຸຄໂຕ. ຄມນມ຺ປິ ຫິ ຄຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຎ຺ຈ ຠຄວໂຕ ໂສຠນໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ອນວຊ຺ຊໍ. ກິໍ ປນ ຕນ຺ຕິ? ອຣິຍມຄ຺ໂຄ. ເຕນ ເຫສ ຄມເນນ ເຂມໍ ທິສໍ ອສຊ຺ຊມາໂນ ຄໂຕ, ອຎ຺ເຎປິ ຄເມຕີຕິ ໂສຠນຄມນຕ຺ຕາ ສຸຄໂຕ. ສຸນ຺ທຣຎ຺ເຈສ ຐານໍ ອມຕໍ ນິພ຺ພານໍ ຄໂຕຕິ ສຸນ຺ທຣໍ ຐານໍ ຄຕຕ຺ຕາ ສຸຄໂຕ. ສມ຺ມາ ຈ ຄຕຕ຺ຕາ ສຸຄໂຕ ເຕນ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ປຫີເນ ກິເລເສ ປຸນ ອປຈ຺ຈາຄມນໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ເຍ ກິເລສາ ປຫີນາ, ເຕ ກິເລເສ ນ ປຸເນຕິ ນ ປຈ຺ເຈຕິ ນ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉຕີຕິ ສຸຄໂຕ. ສກທາຄາມິ…ເປ… ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ…ເປ… ນ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉຕີຕິ ສຸຄໂຕ’’ຕິ (ຈູຬນິ. ເມຕ຺ຕຄູມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໒໗).

ອຖ ວາ ສມ຺ມາ ຄຕຕ຺ຕາຕິ ຕີສຸປິ ອວຕ຺ຖາສຸ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຄຕຕ຺ຕາ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທີປງ຺ກຣປາທມູລໂຕ ຫິ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ມຫາໂພຘິມຓ຺ຑາ ຕາວ ສມຕິໍສປາຣມິປູຣິຕາຍ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຎາຕຕ຺ຖຈຣິຍາຍ ໂລກຕ຺ຖຈຣິຍາຍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຖຈຣິຍາຍ ໂກຏິໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ສພ຺ພໂລກສ຺ສ ຫິຕສຸຂເມວ ປຣິພ຺ຣູຫນ຺ໂຕ ສສ຺ສຕໍ ອຸຈ຺ເຉທໍ ກາມສຸຂໍ ອຕ຺ຕກິລມຖນ຺ຕິ ອິເມ ອນ຺ເຕ ອນຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ອນຸຕ຺ຕຣາຍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຠາວນາສງ຺ຂາຕາຍ ມຊ຺ຌິມາຍ ປຏິປທາຍ ອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ ຕໂຕ ປຣໍ ສມຘິຄຕຘມ຺ມາຘິປເຕຍ຺ໂຍ ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ອວິສຍາຍ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຈ ຄໂຕ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ເອວມ຺ປິ ສມ຺ມາ ຄຕຕ຺ຕາ ສຸຄໂຕ. ສມ຺ມາ ເຈສ ຄທຕິ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຍຸຕ຺ຕເມວ ວາຈໍ ຠາສຕີຕິ ສຸຄໂຕ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ກາລວາທີ, ຠູຕວາທີ, ອຕ຺ຖວາທີ, ຘມ຺ມວາທີ, ວິນຍວາທີ, ນິຘານວຕິໍ ວາຈໍ ຠາສິຕາ ກາເລນ ສາປເທສໍ ປຣິຍນ຺ຕວຕິໍ ອຕ຺ຖສໍຫິຕ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໙; ມ. ນິ. ໓.໑໔).

ອປຣມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຍາ ສາ ວາຈາ ອຠູຕາ ອຕຈ຺ຉາ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕາ, ຍາ ຈ ປເຣສໍ ອປ຺ປິຍາ ອມນາປາ, ນ ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ວາຈໍ ຠາສຕີ’’ຕິອາທິ (ມ. ນິ. ໒.໘໖).

ເອວໍ ສມ຺ມາ ຄທຕ຺ຕາປິ ສຸຄໂຕ.

ຍໍ ມມສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາຕິ ຍໍ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຸປທິສນໍ ຈິຣກາລໍ ມມ ຌານວິໂມກ຺ຂາທິຫິຕາຍ ຕທຘິຄນ຺ຕພ຺ພສຸຂາຍ ຈ ສິຍາ. ອກາໂລ ໂຂ ຕາວ ພາຫິຍາຕິ ຕວ ຘມ຺ມເທສນາຍ ນ ຕາວ ກາໂລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍ ປນ ຠຄວໂຕ ສຕ຺ຕຫິຕປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອກາໂລປິ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຍໂຕ ຠຄວາ ກາລວາທີຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ກາໂລຕິ ເຈຕ຺ຖ ເວເນຍ຺ຍານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກກາໂລ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕທາ ພາຫິຍສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣິປກ຺ກາປຣິປກ຺ກຠາໂວ ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ຕໍ ອວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ຐິຕຠາວມສ຺ສ ກາຣຓໍ ອປທິສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອນ຺ຕຣຆຣໍ ປວິຏ຺ຐມ຺ຫາ’’ຕິ. ທຸຊ຺ຊານນ຺ຕິ ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ. ຊີວິຕນ຺ຕຣາຍານນ຺ຕິ ຊີວິຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍກຣຘມ຺ມານໍ ວຕ຺ຕນໍ ອວຕ຺ຕນໍ ວາຕິ ວຕ຺ຕຸກາໂມ ສມ຺ຠມວເສນ ‘‘ຊີວິຕນ຺ຕຣາຍານ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕຖາ ຫິ ອເນກປຈ຺ຈຍປ຺ປຏິພທ຺ຘວຸຕ຺ຕິຊີວິຕໍ ອເນກຣູປາ ຈ ຕທນ຺ຕຣາຍາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ –

‘‘ອຊ຺ເຊວ ກິຈ຺ຈມາຕປ຺ປໍ, ໂກ ຊຎ຺ຎາ ມຣຓໍ ສຸເວ;

ນ ຫິ ໂນ ສງ຺ຄຣໍ ເຕນ, ມຫາເສເນນ ມຈ຺ຈຸນາ’’ຕິ. (ມ. ນິ. ໓.໒໗໒; ເນຕ຺ຕິ. ໑໐໓);

ກສ຺ມາ ປນາຍໍ ຊີວິຕນ຺ຕຣາຍເມວ ຕາວ ປຸຣກ຺ຂໂຣຕິ? ‘‘ນິມິຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາຍ ອທິຏ຺ຐໂກສລ຺ເລນ ວາ’’ຕິ ເກຈິ. ອປເຣ ‘‘ເທວຕາຍ ສນ຺ຕິເກ ຊີວິຕນ຺ຕຣາຍສ຺ສ ສຸຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອນ຺ຕິມຠວິກຕ຺ຕາ ປນ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ໂຈທິຍມາໂນ ເອວມາຫ. ນ ຫິ ເຕສໍ ອປ຺ປຕ຺ຕອຣຫຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕກ຺ຂໂຍ ໂຫຕິ. ກິໍ ປນ ກາຣຓາ ຠຄວາ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸກາໂມວ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຏິກ຺ຂິປິ? ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ ‘‘ອິມສ຺ສ ມໍ ທິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສກລສຣີຣໍ ປີຕິຍາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຜຸຏໍ, ອຕິພລວາ ປີຕິເວໂຄ, ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາປິ ນ ຕາວ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ. ຍາວ ປນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາ ສຓ຺ຐາຕິ, ຕາວ ຕິຏ຺ຐຕຸ, ວີສໂຍຊນສຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອາຄຕຕ຺ຕາ ທຣໂຖປິສ຺ສ ກາເຍ ພລວາ, ໂສປິ ຕາວ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠຕູ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຏິກ຺ຂິປິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຘມ຺ມສ຺ສວເນ ອາທຣຊນນຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ເອວມກາສີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕຕິຍວາຣໍ ຍາຈິໂຕ ປນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຸເປກ຺ຂໍ ທຣຖປ຺ປຏິປສ຺ສທ຺ຘິໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕຎ຺ຈສ຺ສ ຊີວິຕນ຺ຕຣາຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ຘມ຺ມເທສນາຍ ກາໂລ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕສ຺ມາ ຕິຫາ’’ຕິອາທິນາ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຣຠິ.

ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກຊາໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຕິວິຍ ມໍ ຍາຈສິ, ຍສ຺ມາ ວາ ຊີວິຕນ຺ຕຣາຍານໍ ທຸຊ຺ຊານຕໍ ວທສິ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຈ ເຕ ປຣິປາກໍ ຄຕານິ, ຕສ຺ມາ. ຕິຫາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ເຕຕິ ຕຍາ ເອວນ຺ຕິ ອິທານິ ວຕ຺ຕພ຺ພາກາຣໍ ວທຕິ.

ສິກ຺ຂິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິສີລສິກ຺ຂາທີນໍ ຕິສ຺ສນ຺ນມ຺ປິ ສິກ຺ຂານໍ ວເສນ ສິກ຺ຂນໍ ກາຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ປນ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕນ຺ຕິ ຣູປາຍຕເນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ຫິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ຣູເປ ຣູປມຕ຺ຕເມວ ປສ຺ສຕິ, ນ ອນິຈ຺ຈາທິສຠາວໍ, ເອວເມວ ເສສໍ. ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣິກວິຎ຺ຎາເຓນ ຫິ ເມ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕເມວ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐໍ ນາມ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ຣູປວິຊານນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຕ຺ຕນ຺ຕິ ປມາຓໍ. ທິຏ຺ຐາ ມຕ຺ຕາ ເອຕສ຺ສາຕິ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕໍ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓມຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ອາປາຖຄເຕ ຣູເປ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ນ ຣຊ຺ຊຕິ, ນ ທຸສ຺ສຕິ, ນ ມຸຍ຺ຫຕິ, ເອວໍ ຣາຄາທິວິຣເຫນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓມຕ຺ຕເມວ ເມ ຊວນໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓປ຺ປມາເຓເນວ ຊວນໍ ຐເປສ຺ສາມີຕິ.

ອຖ ວາ ທິຏ຺ຐໍ ນາມ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ທິຏ຺ຐໍ ຣູປໍ, ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕໍ ນາມ ຕຕ຺ເຖວ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສນ຺ຕີຣຓໂວຏ຺ຐພ຺ພນສງ຺ຂາຕໍ ຈິຕ຺ຕຕ຺ຕຍໍ. ຍຖາ ຕໍ ນ ຣຊ຺ຊຕິ, ນ ທຸສ຺ສຕິ, ນ ມຸຍ຺ຫຕິ, ເອວໍ ອາປາຖຄເຕ ຣູເປ ເຕເນວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນາທິປ຺ປມາເຓນ ຊວນໍ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມິ, ນາຫໍ ຕໍ ປມາຓໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊນາທິວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ທສ຺ສາມີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເອເສວ ນໂຍ ສຸຕມຸເຕ. ມຸຕນ຺ຕິ ຕທາຣມ຺ມຓວິຎ຺ຎາເຓຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພາຍຕນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວິຎ຺ຎາເຕ ວິຎ຺ຎາຕມຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ວິຎ຺ຎາຕໍ ນາມ ມໂນທ຺ວາຣາວຊ຺ຊເນນ ວິຎ຺ຎາຕາຣມ຺ມຓໍ. ຕສ຺ມິໍ ວິຎ຺ຎາເຕ ວິຎ຺ຎາຕມຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາວຊ຺ຊນປ຺ປມາຓໍ. ຍຖາ ອາວຊ຺ຊນໍ ນ ຣຊ຺ຊຕິ, ນ ທຸສ຺ສຕິ, ນ ມຸຍ຺ຫຕິ, ເອວໍ ຣຊ຺ຊນາທິວເສນ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ອາວຊ຺ຊນປ຺ປມາເຓເນວ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປສ຺ສາມີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ເອວຎ຺ຫິ ເຕ, ພາຫິຍ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອວໍ ອິມາຍ ປຏິປທາຍ ຕຍາ, ພາຫິຍ, ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ສິກ຺ຂານໍ ອນຸວຕ຺ຕນວເສນ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ.

ອິຕິ ຠຄວາ ພາຫິຍສ຺ສ ສໍຂິຕ຺ຕຣຸຈິຕາຍ ຉຫິ ວິຎ຺ຎາຓກາເຍຫິ ສທ຺ຘິໍ ຉຬາຣມ຺ມຓເຠທຠິນ຺ນໍ ວິປສ຺ສນາຍ ວິສຍໍ ທິຏ຺ຐາທີຫິ ຈຕູຫິ ໂກຏ຺ຐາເສຫິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖສ຺ສ ຎາຕຕີຣຓປຣິຎ຺ຎໍ ທສ຺ເສຕິ. ກຖໍ? ເອຕ຺ຖ ຫິ ຣູປາຍຕນໍ ປສ຺ສິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ທິຏ຺ຐໍ ນາມ, ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓໍ ປນ ສທ຺ຘິໍ ຕໍທ຺ວາຣິກວິຎ຺ຎາເຓຫິ ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ, ຕທຸຠຍມ຺ປິ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ປວຕ຺ຕມານໍ ຘມ຺ມມຕ຺ຕເມວ, ນ ເອຕ຺ຖ ໂກຈິ ກຕ຺ຕາ ວາ ກາເຣຕາ ວາ, ຍໂຕ ຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ຈໍ, ອຸທຍພ຺ພຍປ຺ປຏິປີຬນຏ຺ເຐນ ທຸກ຺ຂໍ, ອວສວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ອນຕ຺ຕາຕິ ກຸໂຕ ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ຣຊ຺ຊນາທີນໍ ໂອກາໂສຕິ? ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ ສຸຕາທີສຸປິ.

ອິທານິ ຎາຕຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕສ຺ສ ອຸປຣິ ສຫ ມຄ຺ຄຜເລນ ປຫານປຣິຎ຺ຎໍ ທສ຺ເສຕຸໍ, ‘‘ຍໂຕ ໂຂ ເຕ, ພາຫິຍາ’’ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຍໂຕຕິ ຍທາ, ຍສ຺ມາ ວາ. ເຕຕິ ຕວ. ຕໂຕຕິ ຕທາ, ຕສ຺ມາ ວາ. ເຕນາຕິ ເຕນ ທິຏ຺ຐາທິນາ, ທິຏ຺ຐາທິປຏິພທ຺ເຘນ ຣາຄາທິນາ ວາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ພາຫິຍ, ຕວ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ ເຍນ ວາ ກາຣເຓນ ທິຏ຺ຐາທີສຸ ມຍາ ວຸຕ຺ຕວິຘິໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອວິປຣີຕສຠາວາວໂພເຘນ ທິຏ຺ຐາທິມຕ຺ຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ເຕນ ວາ ກາຣເຓນ ທິຏ຺ຐາທິປຏິພທ຺ເຘນ ຣາຄາທິນາ ສຫ ນ ຠວິສ຺ສສິ, ຣຕ຺ໂຕ ວາ ທຸຏ຺ໂຐ ວາ ມູຬ຺ໂຫ ວາ ນ ຠວິສ຺ສສິ, ປຫີນຣາຄາທິກຕ຺ຕາ ເຕນ ວາ ທິຏ຺ຐາທິນາ ສຫ ປຏິພທ຺ໂຘ ນ ຠວິສ຺ສສີຕິ. ຕໂຕ ຕ຺ວໍ, ພາຫິຍ, ນ ຕຕ຺ຖາຕິ ຍທາ ຍສ຺ມາ ວາ ຕ຺ວໍ ເຕນ ຣາເຄນ ວາ ຣຕ຺ໂຕ ໂທເສນ ວາ ທຸຏ຺ໂຐ ໂມເຫນ ວາ ມູຬ຺ໂຫ ນ ຠວິສ຺ສສິ, ຕທາ ຕສ຺ມາ ວາ ຕ຺ວໍ ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐາທິເກ ນ ຠວິສ຺ສສິ, ຕສ຺ມິໍ ທິຏ຺ເຐ ວາ ສຸຕມຸຕວິຎ຺ຎາເຕ ວາ ‘‘ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ຕຓ຺ຫາມານທິຏ຺ຐີຫິ ອລ຺ລີໂນ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ນ ຠວິສ຺ສສິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ປຫານປຣິຎ຺ຎໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ຂີຓາສວຠູມິ ທສ຺ສິຕາ.

ຕໂຕ ຕ຺ວໍ, ພາຫິຍ, ເນວິຘ ນ ຫຸຣໍ ນ ອຸຠຍມນ຺ຕເຣນາຕິ ຍທາ ຕ຺ວໍ, ພາຫິຍ, ເຕນ ຣາຄາທິນາ ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐາທີສຸ ປຏິພທ຺ໂຘ ນ ຠວິສ຺ສສິ, ຕທາ ຕ຺ວໍ ເນວ ອິຘໂລເກ ນ ປຣໂລເກ ນ ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ. ເອເສວນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ ກິເລສທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ອຍເມວ ຫິ ອນ຺ໂຕ ອຍໍ ປຣິວຏຸມຠາໂວຕິ ອຍເມວ ຫິ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ເຍ ປນ ‘‘ອຸຠຍມນ຺ຕເຣນາ’’ຕິ ປທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາຠວໍ ນາມ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຕໍ ມິຈ຺ຉາ. ອນ຺ຕຣາຠວສ຺ສ ຫິ ຠາໂວ ອຠິຘມ຺ເມ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕເຍວ. ອນ຺ຕເຣນາຕິ ວຈນໍ ປນ ວິກປ຺ປນ຺ຕຣທີປນໍ, ຕສ຺ມາ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ‘‘ເນວ ອິຘ ນ ຫຸຣໍ, ອປໂຣ ວິກປ຺ໂປ ນ ອຸຠຍ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ວາ ອນ຺ຕເຣນາຕິ ວຈນໍ ປນ ວິກປ຺ປນ຺ຕຣາຠາວທີປນໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ‘‘ເນວ ອິຘ ນ ຫຸຣໍ, ອຸຠຍມນ຺ຕເຣ ປນ ນ ອຎ຺ຎຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ເຍປິ ຈ ‘‘ອນ຺ຕຣາປຣິນິພ຺ພາຍີ ສມ຺ຠເວສີ’’ຕິ ຈ ອິເມສໍ ສຸຕ຺ຕປທານໍ ອຕ຺ຖໍ ອໂຍນິໂສ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖິເຍວ ອນ຺ຕຣາຠໂວ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕປິ ຍສ຺ມາ ອວິຫາທີສຸ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອາຍຸເວມຊ຺ຌໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄາຘິຄເມນ ອນວເສສກິເລສປຣິນິພ຺ພາເນນ ປຣິນິພ຺ພາຍຕີຕິ ອນ຺ຕຣາປຣິນິພ຺ພາຍີ, ນ ອນ຺ຕຣາຠວຠູໂຕຕິ ປຸຣິມສ຺ສ ສຸຕ຺ຕປທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ. ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ຈ ເຍ ຠູຕາ ເອວ, ນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ຂີຓາສວາ ປຸຣິມປເທ ຠູຕາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕພ຺ພິຣຸທ຺ຘຕາຍ ສມ຺ຠວເມສນ຺ຕີຕິ ສມ຺ຠເວສິໂນ, ອປ຺ປຫີນຠວສໍໂຍຊນຕ຺ຕາ ເສຂາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ຈ. ຈຕູສຸ ວາ ໂຍນີສຸ ອຓ຺ຑຊຊລາພຸຊສຕ຺ຕາ ຍາວ ອຓ຺ຑໂກສໍ ວຕ຺ຖິໂກສຎ຺ຈ ນ ຠິນ຺ທນ຺ຕິ, ຕາວ ສມ຺ຠເວສີ ນາມ, ອຓ຺ຑໂກສໂຕ ວຕ຺ຖິໂກສໂຕ ຈ ພຫິ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ຠູຕາ ນາມ. ສໍເສທຊາ ໂອປປາຕິກາ ຈ ປຐມຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ສມ຺ຠເວສີ ນາມ, ທຸຕິຍຈິຕ຺ຕກ຺ຂຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠູຕາ ນາມ. ເຍນ ວາ ອິຣິຍາປເຖນ ຊາຍນ຺ຕິ, ຍາວ ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ນ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ຕາວ ສມ຺ຠເວສິໂນ, ຕໂຕ ປຣໍ ຠູຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ນຕ຺ຖີຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພາ. ສຕິ ຫິ ອຸຊຸເກ ປາຬິອນຸຄເຕ ອຕ຺ເຖ ກິໍ ອນິທ຺ຘາຣິຕສາມຕ຺ຖິເຍນ ອນ຺ຕຣາຠເວນ ປຣິກປ຺ປິເຕນ ປໂຍຊນນ຺ຕິ.

ເຍ ປນ ‘‘ສນ຺ຕານວເສນ ປວຕ຺ຕມານານໍ ຘມ຺ມານໍ ອວິຈ຺ເຉເທນ ເທສນ຺ຕເຣສຸ ປາຕຸຠາໂວ ທິຏ຺ໂຐ, ຍຖາ ຕໍ ວີຫິອາທິອວິຎ຺ຎາຓກສນ຺ຕາເນ, ເອວໍ ສວິຎ຺ຎາຓກສນ຺ຕາເນປິ ອວິຈ຺ເຉເທນ ເທສນ຺ຕເຣສຸ ປາຕຸຠາເວນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອຍຎ຺ຈ ນໂຍ ສຕິ ອນ຺ຕຣາຠເວ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ນ ອຎ຺ຎຖາ’’ຕິ ຍຸຕ຺ຕິໍ ວທນ຺ຕິ. ເຕນ ຫິ ອິທ຺ຘິມໂຕ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕານຸຄຕິກໍ ກາຍໍ ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ຂເຓນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໂຕ ອິຘູປສງ຺ກມເນ ອິໂຕ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກຄມເນ ຍຸຕ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ. ຍທິ ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ອວິຈ຺ຉິນ຺ນເທເສ ຘມ຺ມານໍ ປວຕ຺ຕິ ອິຈ຺ຉິຕາ, ຍທິປິ ສິຍາ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕານໍ ອິທ຺ຘິວິສໂຍ ອຈິນ຺ເຕຍ຺ໂຍຕິ. ຕໍ ອິຘາປິ ສມານໍ ‘‘ກມ຺ມວິປາໂກ ອຈິນ຺ເຕຍ຺ໂຍ’’ຕິ ວຈນໂຕ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ເຕສໍ ມຕິມຕ຺ຕເມວ. ອຈິນ຺ເຕຍ຺ຍສຠາວາ ຫິ ສຠາວຘມ຺ມາ, ເຕ ກຕ຺ຖຈິ ປຈ຺ຈຍວເສນ ວິຈ຺ຉິນ຺ນເທເສ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ, ກຕ຺ຖຈິ ອວິຈ຺ຉິນ຺ນເທເສ. ຕຖາ ຫິ ມຸຂໂຆສາທີຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ເທເສ ອາທາສປພ຺ພຕປ຺ປເທສາທິເກ ປຏິພິມ຺ພປຏິໂຆສາທິກໍ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານໍ ທິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸປເນຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ປຏິພິມ຺ພສ຺ສ ອຸທາຫຣຓຠາວສາຘນາທິໂກ ອນ຺ຕຣາຠວກຖາວິຈາໂຣ ກຖາວຕ຺ຖຸປກຣຓສ຺ສ (ກຖາ. ໕໐໕; ກຖາ. ອຏ຺ຐ. ໕໐໕) ຏີກາຍໍ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ອປເຣ ປນ ‘‘ອິຘາຕິ ກາມຠໂວ, ຫຸຣນ຺ຕິ ອຣູປຠໂວ, ອຸຠຍມນ຺ຕເຣນາຕິ ຣູປຠໂວ ວຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ອຎ຺ເຎ ‘‘ອິຘາຕິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາຍຕນານິ, ຫຸຣນ຺ຕິ ພາຫິຣາຍຕນານິ, ອຸຠຍມນ຺ຕເຣນາຕິ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກາ’’ຕິ. ‘‘ອິຘາຕິ ວາ ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມາ, ຫຸຣນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມາ, ອຸຠຍມນ຺ຕເຣນາຕິ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ນຕ຺ຖິ. ເອວໍ ຕາວ ‘‘ທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິນາ ທິຏ຺ຐາທິວເສນ ຈຕຸຘາ ເຕຠູມກຘມ຺ມາ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ສຸຠສຸຂນິຈ຺ຈອຕ຺ຕຄ຺ຄາຫປຣິວຊ຺ຊນມຸເຂນ ອສຸຠທຸກ຺ຂານິຈ຺ຈານຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາ ທສ຺ສິຕາຕິ ເຫຏ຺ຐິມາຫິ ວິສຸທ຺ຘີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ເຂເປເນວ ວິປສ຺ສນາ ກຖິຕາ. ‘‘ຕໂຕ ຕ຺ວໍ, ພາຫິຍ, ນ ເຕນາ’’ຕິ ອິມິນາ ຣາຄາທີນໍ ສມຸຈ຺ເຉທສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ມຄ຺ໂຄ. ‘‘ຕໂຕ ຕ຺ວໍ, ພາຫິຍ, ນ ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ອິມິນາ ຜລໍ. ‘‘ເນວິຘາ’’ຕິອາທິນາ ອນຸປາທິເສສາ ປຣິນິພ຺ພານຘາຕຸ ກຖິຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ພາຫິຍສ຺ສ…ເປ… ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈີ’’ຕິ.

ອິມາຍ ສໍຂິຕ຺ຕປທາຍ ເທສນາຍ ຕາວເທວາຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຂເຓ, ນ ກາລນ຺ຕເຣ. ອນຸປາທາຍາຕິ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ. ອາສເວຫີຕິ ອາຠວຄ຺ຄໍ ອາໂຄຕ຺ຣຠຸໍ ສວນໂຕ ປວຕ຺ຕນໂຕ ຈິຣປາຣິວາສິຍຏ຺ເຐນ ມທິຣາທິອາສວສທິສຕາຍ ຈ ‘‘ອາສວາ’’ຕິ ລທ຺ຘນາເມຫິ ກາມຣາຄາທີຫິ. ວິມຸຈ຺ຈີຕິ ສມຸຈ຺ເຉທວິມຸຕ຺ຕິຍາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິວິມຸຕ຺ຕິຍາ ຈ ວິມຸຈ຺ຈິ ນິສ຺ສຊ຺ຊິ. ໂສ ຫິ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ເອວ ສີລານິ ໂສເຘຕ຺ວາ ຍຖາລທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕສມາຘິໍ ນິສ຺ສາຍ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎຕາຍ ຕາວເທວ ສພ຺ພາສເວ ເຂເປຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ໂສ ສໍສາຣໂສຕໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕວຏ຺ຏປຣິຍນ຺ໂຕ ອນ຺ຕິມເທຫຘໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ເອກູນວີສຕິຍາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາສຸ ປວຕ຺ຕາສຸ ຘມ຺ມຕາຍ ໂຈທິຍມາໂນ ຠຄວນ຺ຕໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ‘‘ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ເຕ ປຕ຺ຕຈີວຣ’’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ນ ປຣິປຸຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ເຕນ ຫິ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຣິເຍສາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ຠຄວາ…ເປ… ປກ຺ກາມີ’’ຕິ.

ໂສ ກິຣ ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ສາສເນ ວີສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ອຕ຺ຕນາ ປຈ຺ຈເຍ ລຠິຕ຺ວາ ຍຖາທານໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ອຕ຺ຕນາວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສປິ ປຕ຺ເຕນ ວາ ຈີວເຣນ ວາ ສງ຺ຄຫໍ ນາກາສິ, ເຕນສ຺ສ ເອຫິຠິກ຺ຂຸອຸປສມ຺ປທາຍ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ນາໂຫສິ. ເກຈິ ປນາຫຸ – ‘‘ໂສ ກິຣ ພຸທ຺ຘສຸຎ຺ເຎ ໂລເກ ໂຈໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ຘນຸກລາປໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ໂຈຣິກໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໂລເຠນ ຕໍ ອຸສຸນາ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄຓ຺ຫິ, ເຕນສ຺ສ ອິທ຺ຘິມຍປຕ຺ຕຈີວຣໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ, ສຕ຺ຖາ ຕໍ ຎຕ຺ວາ ເອຫິຠິກ຺ຂຸຠາເວນ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ນ ອທາສີ’’ຕິ. ຕມ຺ປິ ປຕ຺ຕຈີວຣປຣິເຍສນໍ ຈຣມານໍ ເອກາ ເຘນຸ ເວເຄນ ອາປຕນ຺ຕີ ປຫຣິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຖ ໂຂ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ພາຫິຍໍ ທາຣຸຈີຣິຍໍ ຄາວີ ຕຣຸຓວຈ຺ຉາ ອຘິປຕິຕ຺ວາ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສາຕິ ນ ຈິຣໍ ປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ. ຄາວີ ຕຣຸຓວຈ຺ຉາຕິ ເອກາ ຍກ຺ຂິນີ ຕຣຸຓວຈ຺ຉເຘນຸຣູປາ. ອຘິປຕິຕ຺ວາຕິ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ມທ຺ທິຕ຺ວາ. ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສີຕິ ປຸຣິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ລທ຺ຘາຆາຕຕາຍ ທິຏ຺ຐມຕ຺ເຕເນວ ເວຣິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ສິງ຺ເຄນ ປຫຣິຕ຺ວາ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສິ.

ສຕ຺ຖາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ສມ຺ພຫຸເລຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ນຄຣໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ພາຫິຍສ຺ສ ສຣີຣໍ ສງ຺ກາຣຏ຺ຐາເນ ປຕິຕໍ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອາຓາເປສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ເອກສ຺ມິໍ ຆຣທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ມຎ຺ຈກໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ອິທໍ ສຣີຣໍ ນຄຣໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຌາເປຕ຺ວາ ຖູປໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ, ຠິກ຺ຂູ ຕຖາ ອກໍສຸ. ກຕ຺ວາ ຈ ປນ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ກຕກິຈ຺ຈໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຠິສມ຺ປຣາຍໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ຠຄວາ ຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕຠາວໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ຠິກ຺ຂູ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ, ຠນ຺ເຕ, ‘ພາຫິໂຍ ທາຣຸຈີຣິໂຍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ’ຕິ ວທຖ, ກທາ ໂສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ‘‘ມມ ຘມ຺ມໍ ສຸຕກາເລ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກທາ ປນສ຺ສ ຕຸມ຺ເຫຫິ ຘມ຺ໂມ ກຖິໂຕ’’ຕິ? ‘‘ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ເຕນ ອຊ຺ເຊວ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ຐຕ຺ວາ’’ຕິ. ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ຐຕ຺ວາ ກຖິຕຘມ຺ໂມ, ກຖໍ ໂສ ຕາວຕເກນ ວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສີ’’ຕິ? ‘‘ກິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ຘມ຺ມໍ ‘ອປ຺ປໍ ວາ ພຫຸໍ ວາ’ຕິ ປມິຓຖ, ອເນການິ ຄາຖາສຫສ຺ສານິປິ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕານິ ນ ເສຍ຺ໂຍ, ອຕ຺ຖນິສ຺ສິຕໍ ປນ ເອກມ຺ປິ ຄາຖາປທໍ ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ –

‘‘ສຫສ຺ສມປິ ເຈ ຄາຖາ, ອນຕ຺ຖປທສຎ຺ຫິຕາ;

ເອກໍ ຄາຖາປທໍ ເສຍ຺ໂຍ, ຍໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ມຕີ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໐໑) –

ຘມ຺ມປເທ ອິມໍ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ນ ເກວລໍ ໂສ ປຣິນິພ຺ພານມຕ຺ເຕນ, ອຖ ໂຂ ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎານໍ ອຄ຺ຄຠາເວນປິ ປູຊາຣໂຫ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎານໍ, ຍທິທໍ ພາຫິໂຍ ທາຣຸຈີຣິໂຍ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໑໖) ຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ…ເປ… ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາຫິໂຍ ທາຣຸຈີຣິໂຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໂຕ ປຈ຺ຉາ. ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕຕິ ປິຓ຺ຑປາຕປຣິເຍສນໂຕ ປຏິນິວຕ຺ໂຕ. ປທທ຺ວເຍນາປິ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນີຫຣິຕ຺ວາຕິ ນຄຣໂຕ ພຫິ ເນຕ຺ວາ. ຌາເປຖາຕິ ທຫຖ. ຖູປຎ຺ຈສ຺ສ ກໂຣຖາຕິ ອສ຺ສ ພາຫິຍສ຺ສ ສຣີຣຘາຕຸໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຈຕິຍຎ຺ຈ ກໂຣຖ. ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ – ‘‘ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາລກໂຕ’’ຕິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ເສຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ພ຺ຣຫ຺ມໍ ອຘິສີລາທິປຏິປຕ຺ຕິຘມ຺ມໍ ສນ຺ທິຏ຺ຐໍ ຈຣຖ, ຕໍ ໂສ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສມານໍ ພ຺ຣຫ຺ມໍ ອຈຣີຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ມຣຓກາລສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາວ ກາລກໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ມຎ຺ຈເກນ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຌາເປຖ, ຖູປຎ຺ຈສ຺ສ ກໂຣຖາຕິ.

ຕສ຺ສ ກາ ຄຕີຕິ ປຎ຺ຈສຸ ຄຕີສຸ ຕສ຺ສ ກຕມາ ຄຕິ ອຸປປຕ຺ຕິ ຠວຠູຕາ, ຄຕີຕິ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິ, ອຣິໂຍ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ວາຕິ ກາ ນິຏ຺ຐາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິສມ຺ປຣາໂຍຕິ ເປຈ຺ຈ ຠວຸປ຺ປຕ຺ຕິ ຠວນິໂຣໂຘ ວາ. ກິຎ຺ຈາປິ ຕສ຺ສ ຖູປກຣຓາຓຕ຺ຕິຍາວ ປຣິນິພ຺ພຸຕຠາໂວ ອຕ຺ຖໂຕ ປກາສິໂຕ ໂຫຕິ, ເຍ ປນ ຠິກ຺ຂູ ຕຕ຺ຕເກນ ນ ຊານິໍສຸ, ເຕ ‘‘ຕສ຺ສ ກາ ຄຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ປາກຏຕຣໍ ວາ ກາຣາເປຕຸກາມາ ຕຖາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ.

ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ອຘິຄຕຕ຺ຕາ ປຓ຺ເຑນ ອິໂຕ ຄໂຕ ປວຕ຺ໂຕຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ. ປຈ຺ຈປາທີຕິ ປຏິປຊ຺ຊິ. ຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມສ຺ສ. ອນຸຘມ຺ມນ຺ຕິ ສີລວິສຸທ຺ຘິອາທິປຏິປທາຘມ຺ມໍ. ອຖ ວາ ຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ນິພ຺ພານຘມ຺ມສ຺ສ. ອນຸຘມ຺ມນ຺ຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄຜລຘມ຺ມໍ. ນ ຈ ມໍ ຘມ຺ມາຘິກຣຓນ຺ຕິ ຘມ຺ມເທສນາເຫຕຸ ນ ຈ ມໍ ວິເຫເສສິ ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາ. ໂຍ ຫິ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ນ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ສຕ຺ຖາຣໍ ວິເຫເສຕິ ນາມ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ວິຫິໍສສຎ຺ຎີ ປຄຸຓໍ ນ ຠາສິໍ, ຘມ຺ມໍ ປຓີຕໍ ມນຸເຊສຸ ພ຺ຣຫ຺ເມ’’ຕິ (ມຫາວ. ໙; ມ. ນິ. ໑.໒໘໓; ໒.໓໓໙). ອຖ ວາ ນ ຈ ມໍ ຘມ຺ມາຘິກຣຓນ຺ຕິ ນ ຈ ອິມໍ ຘມ຺ມາຘິກຣຓໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໂຕ ນິຍ຺ຍານເຫຕຸຠູຕໍ ອິມໍ ມມ ສາສນຘມ຺ມໍ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນຕ຺ຕາ ນ ວິເຫເສຕິ. ທຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຫິ ສາສນໍ ຠິນ຺ທນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມສຣີເຣ ປຫາຣໍ ເທຕິ ນາມ. ອຍໍ ປນ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາຫິໂຍ ທາຣຸຈີຣິໂຍ’’ຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ເຖຣສ຺ສ ພາຫິຍສ຺ສ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພຸຕຠາວໍ, ຕຖາ ປຣິນິພ຺ພຸຕານຎ຺ຈ ຂີຓາສວານໍ ຄຕິຍາ ປຈຸຣຊເນຫິ ທຸພ຺ພິຎ຺ເຎຍ຺ຍຠາວໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ອິມໍ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕປຣິນິພ຺ພານານຸຠາວທີປກໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ນິພ຺ພາເນ ອາໂປ ຈ ນ ຄາຘຕິ, ປຖວີ ຈ ເຕໂຊ ຈ ວາໂຍ ຈ ນ ຄາຘຕິ, ນ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ກສ຺ມາ? ນິພ຺ພານສ຺ສ ອສງ຺ຂຕສຠາວຕ຺ຕາ. ນ ຫິ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມານໍ ເລໂສປິ ສມ຺ຠວຕິ. ສຸກ຺ກາຕິ ສຸກ຺ກວຓ຺ຓຕາຍ ສຸກ຺ກາຕິ ລທ຺ຘນາມາ ຄຫນກ຺ຂຕ຺ຕຕາຣກາ. ນ ໂຊຕນ຺ຕີຕິ ນ ຠາສນ຺ຕິ. ອາທິຈ຺ໂຈ ນປ຺ປກາສຕີຕິ ຕີສຸ ທີເປສຸ ເອກສ຺ມິໍ ຂເຓ ອາໂລກຜຣຓສມຕ຺ໂຖ ອາທິຈ຺ໂຈປິ ອາຠາວເສນ ນ ທິພ຺ພຕິ. ນ ຕຕ຺ຖ ຈນ຺ທິມາ ຠາຕີຕິ ສຕິປິ ຠາສຸຣຠາເວ ກນ຺ຕສີຕລກິຣໂຓ ຈນ຺ໂທປິ ຕສ຺ມິໍ ນິພ຺ພາເນ ອຠາວໂຕ ເອວ ອຕ຺ຕໂນ ຊຸຓ຺ຫາວິຠາສເນນ ນ ວິໂຣຈຕິ. ຍທິ ຕຕ຺ຖ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາທໂຍ ນຕ຺ຖິ, ໂລກນ຺ຕໂຣ ວິຍ ນິຈ຺ຈນ຺ຘກາຣເມວ ຕໍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອາສງ຺ກໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ຕໂມ ຕຕ຺ຖ ນ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ສຕິ ຫິ ຣູປາຠາເວ ຕໂມ ນາມ ນ ສິຍາ.

ຍທາ ຈ ອຕ຺ຕນາ ເວທິ, ມຸນິ ໂມເນນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈມຸນນໂຕ ໂມນນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາເມນ ມຄ຺ຄຎາເຓນ ກາຍໂມເນຍ຺ຍາທີຫິ ຈ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ‘‘ມຸນີ’’ຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ອຣິຍສາວກພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຕເນວ ໂມນສງ຺ຂາເຕນ ປຏິເວຘຎາເຓນ ຍທາ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ອຕ຺ຕນາ ສຍເມວ ອນຸສ຺ສວາທິເກ ປຫາຍ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ນິພ຺ພານໍ ເວທິ ປຏິວິຊ຺ຌິ. ‘‘ອເວທີ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຎ຺ຎາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ຣູປາ ອຣູປາ ຈ, ສຸຂທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຖາຕິ ຕສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ຊານນໂຕ ປຈ຺ຉາ. ຣູປາຕິ ຣູປຘມ຺ມາ, ເຕນ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠໂວ ເອກໂວກາຣຠໂວ ຈ ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ. ອຣູປາຕິ ອຣູປຘມ຺ມາ, ເຕນ ຣູເປນາມິສ຺ສີກໂຕ ອຣູປຠໂວ ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ. ໂສ ‘‘ຈຕຸໂວກາຣຠໂວ’’ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສຸຂທຸກ຺ຂາຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກສຸຂທຸກ຺ຂໂຕປິ ວຏ຺ຏໂຕ. ອຖ ວາ ຣູປາຕິ ຣູປໂລກປຏິສນ຺ຘິໂຕ. ອຣູປາຕິ ອຣູປໂລກປຏິສນ຺ຘິໂຕ. ສຸຂທຸກ຺ຂາຕິ ກາມາວຈຣປຏິສນ຺ຘິໂຕ. ກາມຠໂວ ຫິ ພ຺ຍາມິສ຺ສສຸຂທຸກ຺ໂຂ. ເອວເມຕສ຺ມາ ສກລໂຕປິ ວຏ຺ຏໂຕ ອຈ຺ຈນ຺ຕເມວ ມຸຈ຺ຈຕີຕິ ຄາຖາທ຺ວເຍນປິ ຠຄວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ພາຫິຍສ຺ສ ເອວຣູປາ ນິພ຺ພານຄຕີ’’ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ທສມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຏ຺ຐິຕາ ຈ ໂພຘິວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ.

໒. ມຸຈລິນ຺ທວຄ຺ໂຄ

໑. ມຸຈລິນ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໑. ມຸຈລິນ຺ທວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ມຸຈລິນ຺ທມູເລຕິ ເອຕ຺ຖ ມຸຈລິນ຺ໂທ ວຸຈ຺ຈຕິ ນີປຣຸກ຺ໂຂ. ໂສ ‘‘ນິຈຸໂລ’’ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສ ສມີເປ. ເກຈິ ປນ ‘‘ມຸຈໂລຕິ ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ນາມໍ, ຕໍ ວນເຊຏ຺ຐກຕາຍ ປນ ມຸຈລິນ຺ໂທຕິ ວຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ມຫາ ອກາລເມໂຆຕິ ອສມ຺ປຕ຺ເຕ ວສ຺ສກາເລ ອຸປ຺ປນ຺ນມຫາເມໂຆ. ໂສ ຫິ ຄິມ຺ຫານໍ ປຈ຺ຉິເມ ມາເສ ສກລຈກ຺ກວາຬຄພ຺ຠໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ອຸທປາທິ. ສຕ຺ຕາຫວທ຺ທລິກາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ສຕ຺ຕາຫໍ ອວິຈ຺ຉິນ຺ນວຸຏ຺ຐິກາ ອໂຫສິ. ສີຕວາຕທຸທ຺ທິນີຕິ ສາ ຈ ສຕ຺ຕາຫວທ຺ທລິກາ ອຸທກຜຸສິຕສມ຺ມິສ຺ເສນ ສີຕວາເຕນ ສມນ຺ຕໂຕ ປຣິພ຺ຠມນ຺ເຕນ ທຸສິຕທິວສຕ຺ຕາ ທຸທ຺ທິນີ ນາມ ອໂຫສິ. ມຸຈລິນ຺ໂທ ນາມ ນາຄຣາຊາຕິ ຕສ຺ເສວ ມຸຈລິນ຺ທຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສມີເປ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ເຫຏ຺ຐາ ນາຄຠວນໍ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ມຫານຸຠາໂວ ນາຄຣາຊາ. ສກຠວນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ນາຄຠວນໂຕ. ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຠເຄຫິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາຕິ ສຕ຺ຕວາເຣ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣໂຠເຄຫິ ຠຄວໂຕ ກາຍໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ. ອຸປຣິມຸທ຺ຘນິ ມຫນ຺ຕໍ ຜຓໍ ວິຫຈ຺ຈາຕິ ຠຄວໂຕ ມຸທ຺ຘປ຺ປເທສສ຺ສ ອຸປຣິ ອຕ຺ຕໂນ ມຫນ຺ຕໍ ຜຓໍ ປສາເຣຕ຺ວາ. ‘‘ຜຓໍ ກຣິຕ຺ວາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ໂສ ເອວຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ສ ກິຣ ນາຄຣາຊສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ຠຄວາ ຈ ມຍ຺ຫໍ ຠວນສມີເປ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ໂນ, ອຍຎ຺ຈ ສຕ຺ຕາຫວທ຺ທລິກາ ວຕ຺ຕຕິ, ວາສາຄາຣມສ຺ສ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ສຕ຺ຕຣຕນມຍໍ ປາສາທໍ ນິມ຺ມິນິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ໂຕປິ ‘‘ເອວໍ ກເຕ ກາຍສາໂຣ ຄຫິໂຕ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ທສພລສ຺ສ ກາຍເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຫນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຠເຄຫິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຜຓໍ ກຕ຺ວາ ຘາເຣສິ. ‘‘ປຣິກ຺ເຂປພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ໂລຫປາສາເທ ຠຓ຺ຑາຄາຣຄພ຺ຠປ຺ປມາຓໍ ອໂຫສີ’’ຕິ ຂນ຺ຘກຏ຺ຐກຖາຍໍ (ມຫາວ. ອຏ຺ຐ. ໕) ວຸຕ຺ຕໍ. ມຊ຺ຌິມຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ເຫຏ຺ຐາໂລຫປາສາທປ຺ປມາຓ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໒໘໔). ‘‘ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິເຕນ ອິຣິຍາປເຖນ ສຕ຺ຖາ ວິຫຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ກິຣ ນາຄຣາຊສ຺ສ ອຊ຺ຌາສໂຍ. ຠຄວາ ປນ ຍຖານິສິນ຺ໂນວ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມສິ. ຕຎ຺ຈ ຐານໍ ສຸປິຫິຕວາຕປານໍ ສຸຜຸສິຕອຄ຺ຄຬທ຺ວາຣໍ ກູຏາຄາຣໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ສີຕນ຺ຕິອາທິ ຕສ຺ສ ຕຖາ ກຣິຕ຺ວາ ຐານກາຣຓປຣິທີປນໍ. ໂສ ຫິ ‘‘ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ສີຕໍ ພາຘຍິຕ຺ຖ, ມາ ອຸຓ຺ຫໍ, ມາ ຑໍສາທິສມ຺ຜສ຺ໂສ ພາຘຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ຕຖາ ກຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ສຕ຺ຕາຫວທ຺ທລິກາຍ ອຸຓ຺ຫເມວ ນຕ຺ຖິ, ສເຈ ປນ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ເມໂຆ ວິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອຸຓ຺ຫໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຕມ຺ປິ ມາ ພາຘຍິຕ຺ຖາຕິ ເອວໍ ຕສ຺ສ ຈິນ຺ເຕຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ເກຈິ ປເນຕ຺ຖ ວທນ຺ຕິ ‘‘ອຸຓ຺ຫຄ຺ຄຫຓໍ ໂຠຄປຣິກ຺ເຂປສ຺ສ ວິປຸລຠາວກຣເຓ ກາຣຓກິຕ຺ຕນໍ. ຂຸທ຺ທເກ ຫິ ຕສ຺ມິໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ນາຄສ຺ສ ສຣີຣສມ຺ຠູຕາ ອຸສ຺ມາ ພາເຘຍ຺ຍ, ວິປຸລຠາວກຣເຓນ ປນ ຕາທິສໍ ‘ມາ ອຸຓ຺ຫໍ ພາຘຍິຕ຺ຖາ’ຕິ ຕຖາ ກຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສີ’’ຕິ.

ວິທ຺ຘນ຺ຕິ ອຸພ຺ພິທ຺ຘໍ, ເມຆວິຄເມນ ທູຣີຠູຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຄຕວລາຫກນ຺ຕິ ອປຄຕເມຆໍ. ເທວນ຺ຕິ ອາກາສໍ. ວິທິຕ຺ວາຕິ ‘‘ອິທານິ ວິຄຕວລາຫໂກ ອາກາໂສ, ນຕ຺ຖິ ຠຄວໂຕ ສີຕາທິອຸປທ຺ທໂວ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ. ວິນິເວເຐຕ຺ວາຕິ ອປເນຕ຺ວາ. ສກວຓ຺ຓນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ນາຄຣູປໍ. ປຏິສໍຫຣິຕ຺ວາຕິ ອນ຺ຕຣຘາເປຕ຺ວາ. ມາຓວກວຓ຺ຓນ຺ຕິ ກຸມາຣກຣູປໍ.

ເອຕມຕ຺ຖນ຺ຕິ ວິເວກສຸຂປ຺ປຏິສໍເວທິໂນ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ສຸຂເມວ ໂຫຕີຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາກາເຣນ ຊານິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ອິມໍ ວິເວກສຸຂານຸຠາວທີປກໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸໂຂ ວິເວໂກຕິ ນິພ຺ພານສງ຺ຂາໂຕ ອຸປຘິວິເວໂກ ສຸໂຂ. ຕຸຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ຈຕຸມຄ຺ຄຎາຓສນ຺ໂຕເສນ ຕຸຏ຺ຐສ຺ສ. ສຸຕຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ປກາສິຕຘມ຺ມສ຺ສ ວິສ຺ສຸຕຘມ຺ມສ຺ສ. ປສ຺ສໂຕຕິ ຕໍ ວິເວກໍ, ຍໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ ນາມ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຕໂນ ວີຣິຍພລາຘິຄເຕນ ຎາຓຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ. ອພ຺ຍາປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອກຸປ຺ປນຠາໂວ, ເອເຕນ ເມຕ຺ຕາປຸພ຺ພຠາໂຄ ທສ຺ສິໂຕ. ປາຓຠູເຕສຸ ສໍຍໂມຕິ ສຕ຺ເຕສຸ ຈ ສໍຍໂມ ອວິຫິໍສນຠາໂວ ສຸໂຂຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ກຣຸຓາປຸພ຺ພຠາໂຄ ທສ຺ສິໂຕ.

ສຸຂາ ວິຣາຄຕາ ໂລເກຕິ ວິຄຕຣາຄຕາປິ ໂລເກ ສຸຂາ. ກີທິສີ? ກາມານໍ ສມຕິກ຺ກໂມຕິ, ຍາ ກາມານໍ ສມຕິກ຺ກໂມຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສາ ວິຄຕຣາຄຕາປິ ສຸຂາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ເອເຕນ ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ກຖິໂຕ. ອສ຺ມິມານສ຺ສ ໂຍ ວິນໂຍຕິ ອິມິນາ ປນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ກຖິຕໍ. ອຣຫຕ຺ຕຎ຺ຫິ ອສ຺ມິມານສ຺ສ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິວິນໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອິໂຕ ປຣຎ຺ຈ ສຸຂໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເຕນາຫ ‘‘ເອຕໍ ເວ ປຣມໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ອຣຫຕ຺ເຕນ ເທສນາຍ ກູຏໍ ຄຓ຺ຫີຕິ.

ປຐມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ຣາຊສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໒. ທຸຕິເຍ ສມ຺ພຫຸລານນ຺ຕິ ວິນຍປຣິຍາເຍນ ຕໂຍ ຊນາ ‘‘ສມ຺ພຫຸລາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ສງ຺ໂຆ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍນ ປນ ຕໂຍ ຕໂຍ ເອວ, ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ສມ຺ພຫຸລາ. ຕສ຺ມາ ອິຘາປິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິຍາເຍນ ສມ຺ພຫຸລາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຸປຏ຺ຐານສາລາຍນ຺ຕິ ຘມ຺ມສຠາມຓ຺ຑເປ. ສາ ຫິ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ ອາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸປຏ຺ຐານກຣຓຏ຺ຐານນ຺ຕິ ‘‘ອຸປຏ຺ຐານສາລາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຖ ວາ ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູ ວິນຍໍ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ຕິ, ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕິ, ສາກຈ຺ຉໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສນ຺ນິປຕນວເສນ ປກຕິຍາ ອຸປຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ສາ ສາລາປິ ມຓ຺ຑໂປປິ ‘‘ອຸປຏ຺ຐານສາລາ’’ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຕ຺ຖາປິ ຫິ ພຸທ຺ຘາສນໍ ນິຈ຺ຈໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ອິທຎ຺ຫິ ພຸທ຺ຘານໍ ຘຣມານກາເລ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈາຣິຕ຺ຕໍ. ສນ຺ນິສິນ຺ນານນ຺ຕິ ນິສຊ຺ຊນວເສນ ສງ຺ຄມ຺ມ ນິສິນ຺ນານໍ. ສນ຺ນິປຕິຕານນ຺ຕິ ຕໂຕ ຕໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສນ຺ນິປຕນວເສນ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ. ອຖ ວາ ພຸທ຺ຘາສນໍ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມຸເຂ ວິຍ ອາທຣຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ນິສີທນວເສນ ສນ຺ນິສິນ຺ນານໍ, ສມານຊ຺ຌາສຍຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອຊ຺ຌາສເຍນ ສຸຏ຺ຐຸ ສມ຺ມາ ຈ ນິປຕນວເສນ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ. ອຍນ຺ຕິ ອິທານິ ວຸຈ຺ຈມານໍ ນິທ຺ທິສຕິ. ອນ຺ຕຣາກຖາຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານມນສິກາຣອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາທີນໍ ອນ຺ຕຣາ ອຎ຺ຎາ ເອກາ ກຖາ, ອຖ ວາ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ລທ຺ຘສ຺ສ ສຸຄໂຕວາທສ຺ສ, ສາຍໍ ລຠິຕພ຺ພສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສວນສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕຣາ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອນ຺ຕຣາກຖາ, ສມຓສມາຈາຣສ຺ເສວ ວາ ອນ຺ຕຣາ ປວຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎາ ເອກາ ກຖາຕິ ອນ຺ຕຣາກຖາ. ອຸທປາທີຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ.

ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຣາຊູນນ຺ຕິ ນິທ຺ຘາຣເຓ ສາມິວຈນໍ. ມຫທ຺ຘນຕໂຣ ວາຕິອາທີສຸ ປຖວິຍໍ ນິຂຓິຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ສຕ຺ຕຣຕນນິຈຍສງ຺ຂາຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ຘນໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ມຫທ຺ຘໂນ, ທ຺ວີສຸ ອຍໍ ອຕິສເຍນ ມຫທ຺ຘໂນຕິ ມຫທ຺ຘນຕໂຣ. ວາສທ຺ໂທ ວິກປ຺ປຕ຺ໂຖ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ນິຈ຺ຈປຣິພ຺ພຍວເສນ ມຫນ຺ໂຕ ໂຠໂຄ ເອຕສ຺ສາຕິ ມຫາໂຠໂຄ. ເທວສິກໍ ປວິສນອາຍຠູໂຕ ມຫນ຺ໂຕ ໂກໂສ ເອຕສ຺ສາຕິ ມຫາໂກໂສ. ອປເຣ ປນ ‘‘ເທວສິກໍ ປວິສນອາຍຠູຕໍ ມຓິສາຣເຜຄ຺ຄຸຄຸມ຺ພາທິເຠທຠິນ຺ນໍ ປຣິຄ຺ຄຫວຕ຺ຖຸ ຘນໍ, ຕເທວ ສາຣຄພ຺ຠາທີສຸ ນິຫິຕໍ ໂກໂສ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ວຊິໂຣ, ມຫານີໂລ, ອິນ຺ທນີໂລ, ມຣກໂຕ, ເວຬຸຣິໂຍ, ປທຸມຣາໂຄ, ຜຸສ຺ສຣາໂຄ, ກກ຺ເກຕໂນ, ປຸລາໂກ, ວິມໂລ, ໂລຫິຕງ຺ໂກ, ຜລິໂກ, ປວາໂຬ, ໂຊຕິຣໂສ, ໂຄມຸຕ຺ຕໂກ, ໂຄເມທໂກ, ໂສຄນ຺ຘິໂກ, ມຸຕ຺ຕາ, ສງ຺ໂຂ, ອຎ຺ຊນມູໂລ, ຣາຊປຏ຺ໂຏ, ອມຕໍສໂກ, ປິຍໂກ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ຈາຕິ ຈຕຸພ຺ພີສຕິ ມຓິ ນາມ. ສຕ຺ຕ ໂລຫານິ ກຫາປໂຓ ຈ ສາໂຣ ນາມ. ສຍນຈ຺ຉາທນປາວຸຣຓຄຊທນ຺ຕສິລາທີນິ ເຜຄ຺ຄຸ ນາມ. ຈນ຺ທນາຄຣຸກຸງ຺ກຸມຕຄຣກປ຺ປູຣາທິ ຄຸມ຺ພາ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ປຸຣິເມນ ອາທິສທ຺ເທນ ສາລິວີຫິອາທິມຸຄ຺ຄມາສາທິປຸພ຺ພຓ຺ຓາປຣຓ຺ຓເຠທໍ ຘຎ຺ຎວິກຕິໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍໍ ສຕ຺ຕານໍ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄຠູຕໍ ວຕ຺ຖຸ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕິ. ມຫນ຺ຕໍ ວິຊິຕໍ ຣຏ຺ຐໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ມຫາວິຊິໂຕ. ມຫນ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທິວາຫໂນ ເອຕສ຺ສາຕິ ມຫາວາຫໂນ. ມຫນ຺ຕໍ ເສນາພລຎ຺ເຈວ ຖາມພລຎ຺ຈ ເອຕສ຺ສາຕິ ມຫພ຺ພໂລ. ອິຈ຺ຉິຕນິພ຺ພຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕາ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມນິປ຺ຜນ຺ນາ ມຫຕີ ອິທ຺ຘິ ເອຕສ຺ສາຕິ ມຫິທ຺ຘິໂກ. ເຕຊສງ຺ຂາໂຕ ອຸສ຺ສາຫມນ຺ຕປຠຸສຕ຺ຕິສງ຺ຂາໂຕ ວາ ມຫນ຺ໂຕ ອານຸຠາໂວ ເອຕສ຺ສາຕິ ມຫານຸຠາໂວ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ປຐເມນ ອາຍສມ຺ປທາ, ທຸຕິເຍນ ວິຕ຺ຕູປກຣຓສມ຺ປທາ, ຕຕິເຍນ ວິຠວສມ຺ປທາ, ຈຕຸຕ຺ເຖນ ຊນປທສມ຺ປທາ, ປຎ຺ຈເມນ ຍານສມ຺ປທາ, ຉຏ຺ເຐນ ປຣິວາຣສມ຺ປທາຍ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຕສມ຺ປທາ, ສຕ຺ຕເມນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມສມ຺ປທາ, ອຏ຺ຐເມນ ປຠາວສມ຺ປທາ ເຕສໍ ຣາຊູນໍ ປກາສິຕາ ໂຫຕິ. ເຕນ ຍາ ສາ ສາມິສມ຺ປຕ຺ຕິ, ອມຈ຺ຈສມ຺ປຕ຺ຕິ, ເສນາສມ຺ປຕ຺ຕິ, ຣຏ຺ຐສມ຺ປຕ຺ຕິ, ວິຠວສມ຺ປຕ຺ຕິ, ມິຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິ, ທຸຄ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕີຕິ ສຕ຺ຕ ປກຕິສມ຺ປທາ ຣາຊູນໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ຕາ ສພ຺ພາ ຍຖາຣຫໍ ປຣິທີປິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ທານາທີຫິ ຈຕູຫິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູຫິ ປຣິສໍ ຣຎ຺ເຊຕີຕິ ຣາຊາ. ມຄຘານໍ ອິສ຺ສໂຣຕິ ມາຄໂຘ. ມຫຕິຍາ ເສນາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ເສນິຍໂຄຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວາ ເສນິໂຍ. ພິມ຺ພິ ວຸຈ຺ຈຕິ ສຸວຓ຺ຓໍ, ຕສ຺ມາ ສາຣພິມ຺ພິວຓ຺ຓຕາຍ ພິມ຺ພິສາໂຣ. ເກຈິ ປນ ‘‘ນາມເມເວຕໍ ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕໍ ປຣເສນໍ ຊິນາຕີຕິ ປເສນທິ. ໂກສລຣຏ຺ຐສ຺ສ ອຘິປຕີຕິ ໂກສໂລ. ອຍຎ຺ຈຣຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຣຫີຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ວິປ຺ປກຕາຕິ ອປຣິໂຍສິຕາ. ອຍໍ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນ຺ຕຣາກຖາ ອນິຏ຺ຐິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສາຍນ຺ຫສມຍນ຺ຕິ ສາຍນ຺ເຫ ເອກໍ ສມຍໍ. ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິໂຕຕິ ຕໂຕ ຕໂຕ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິສໍຫຣຓໂຕ ປຏິສລ຺ລານສງ຺ຂາຕາຍ ຜລສມາປຕ຺ຕິໂຕ ຍຖາກາລປຣິຈ຺ເຉທໍ ວຸຏ຺ຐິໂຕ. ຠຄວາ ຫິ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ສາວຕ຺ຖິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຸລຠປິຓ຺ຑປາຕໍ ກຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ສາວຕ຺ຖິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິປ຺ປມຸເຂ ຐຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຐິຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຍຖາສມຸຏ຺ຐິຕໍ ສຸຄໂຕວາທໍ ທຕ຺ວາ ເຕສຸ ອຣຎ຺ຎຣຸກ຺ຂມູລາທິທິວາຏ຺ຐານໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຄເຕສຸ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸເຂນ ທິວສຠາຄໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ຍຖາກາລປຣິຈ຺ເຉເທ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ, ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອຸປຄມນໍ ອາຄມຍມານາ ຈຕສ຺ໂສ ປຣິສາ ສກລວິຫາຣໍ ປຣິປູເຣນ຺ຕິໂຍ ນິສິນ຺ນາ, ອິທານິ ເມ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມສຠາມຓ຺ຑລໍ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ກາໂລ’’ຕິ ອາສນໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ, ເກສຣສີໂຫ ວິຍ ກຎ຺ຈນຄຸຫາຍ ສຸຣຠິຄນ຺ຘກຸຏິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຍູຖໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ ມຕ຺ຕວຣວາຣໂຓ ວິຍ ອກາຍຈາປລ຺ເລນ ຈາຣຸວິກ຺ກນ຺ຕຄມໂນ ອສີຕິອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນປ຺ປຏິມຓ຺ຑິຕພາຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓສມຸຊ຺ຊລາຍ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາຍ ປຣິກ຺ເຂປວິລາສສມ຺ປນ຺ນາຍ ປຠສ຺ສຣເກຕຸມາລາລງ຺ກຕາຍ ນີລປີຕໂລຫິໂຕທາຕມຎ຺ຊິຏ຺ຐປຠສ຺ສຣານໍ ວເສນ ຉພ຺ພຓ຺ຓພຸທ຺ຘຣໍສິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິຍາ ອຈິນ຺ເຕຍ຺ຍານຸຠາວາຍ ອນຸປມາຍ ພຸທ຺ຘລີລາຍ ສມນ຺ນາຄຕາຍ ຣູປກາຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສກລວິຫາຣໍ ເອກາໂລກໍ ກຸຣຸມາໂນ ອຸປຏ຺ຐານສາລໍ ອຸປສງ຺ກມິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ຠຄວາ…ເປ… ເຕນຸປສງ຺ກມີ’’ຕິ.

ເອວໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຕຸຓ຺ຫີຠູເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຍິ ອກເຖນ຺ເຕ ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ພຸທ຺ຘຄາຣເວນ ກປ຺ປມ຺ປິ ນ ກເຖສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ກຖາສມຸຏ຺ຐາປນຕ຺ຖໍ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກາຍ ນຸຕ຺ຖາຕິ ກຕມາຍ ນຸ ຠວຖ. ‘‘ກາຍ ໂນຕ຺ຖາ’’ຕິປິ ປາຬິ, ໂສ ເອວຕ຺ໂຖ, ‘‘ກາຍ ນ຺ເວຕ຺ຖາ’’ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ກຕມາຍ ນຸ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຠິກ຺ຂເວ, ກຕມາຍ ນາມ ກຖາຍ ອິຘ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ຠວຖ, ກຕມາ ຈ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຖາ ມມາຄມນປຈ຺ຈຍາ ອນິຏ຺ຐິຕາ, ຕໍ ນິຏ຺ຐາເປສ຺ສາມີຕິ ເອວໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸປວາຣຓາຍ ປວາເຣສິ.

ນ ຂ຺ເວຕນ຺ຕິ ນ ໂຂ ເອຕໍ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ‘‘ນ ໂຂຕ’’ນ຺ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ, ນ ໂຂ ເອຕໍ ອິຈ຺ເຈວ ປທວິຠາໂຄ. ກຸລປຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ຊາຕິອາຈາຣກຸລປຸຕ຺ຕານໍ. ສທ຺ຘາຕິ ສທ຺ຘາຍ, ກມ຺ມຜລສທ຺ຘາຍ ຣຕນຕ຺ຕຍສທ຺ຘາຍ ຈ. ອຄາຣສ຺ມາຕິ ຆຣໂຕ, ຄຫຏ຺ຐຠາວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຄາຣິຍນ຺ຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ. ປພ຺ພຊິຕານນ຺ຕິ ອຸປຄຕານໍ. ຍນ຺ຕິ ກິຣິຍາປຣາມສນໍ. ຕຕ຺ຖາຍໍ ປທໂຍຊນາ – ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫ ເນວ ຣາຊາຠິນີຕາ ນ ໂຈຣາຠິນີຕາ ນ ອິຓຏ຺ຏາ ນ ຊີວິຕປກຕາ ປພ຺ພຊິຕາ, ອຖ ໂຂ ສທ຺ຘາຍ ອຄາຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມມ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕາ, ຕຸມ຺ເຫ ເອຕຣຫິ ເອວຣູປິໍ ຣາຊປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຕິຣຈ຺ຉານກຖໍ ກເຖຍ຺ຍາຖ, ຍໍ ເອວຣູປາຍ ກຖາຍ ກຖນໍ, ເອຕໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ນ ໂຂ ປຕິຣູປໍ ນ ຍຸຕ຺ຕເມວາ’’ຕິ.

ເອວໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ປພ຺ພຊິຕານໍ ອປ຺ປຕິຣູປໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິທານິ ເນສໍ ປຕິຣູປໍ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ອນຸຊານນ຺ໂຕ ‘‘ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ທ຺ວຍໍ ກຣຓີຍໍ ຘມ຺ມີ ວາ ກຖາ ອຣິໂຍ ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາໂວ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂວຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ. ກຣຓີຍນ຺ຕິ ຫິ ປທໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ກຕ຺ຕຣິ ສາມິວຈນເມຕໍ, ຕສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທ຺ວຍໍ ກຣຓີຍນ຺ຕິ ທ຺ເວ ກາຕພ຺ພາ. ຘມ຺ມີ ກຖາຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໂຕ ອນເປຕາ ກຖາ, ປວຕ຺ຕິນິວຕ຺ຕິປຣິທີປິນີ ຘມ຺ມເທສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທສກຖາວຕ຺ຖຸສງ຺ຂາຕາປິ ຫິ ຘມ຺ມກຖາ ຕເທກເທສາ ເອວາຕິ. ອຣິໂຍຕິ ເອກນ຺ຕຫິຕາວຫຕ຺ຕາ ອຣິໂຍ, ວິສຸທ຺ໂຘ ອຸຕ຺ຕໂມຕິ ວາ ອຣິໂຍ. ຕຸຓ຺ຫີຠາໂວຕິ ສມຖວິປສ຺ສນາຠາວນາຠູຕໍ ອກຖນໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ວຈີສງ຺ຂາຣປຏິປກ຺ຂຠາວໂຕ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ອຣິໂຍ ຕຸຓ຺ຫີຠາໂວ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອປເຣ ‘‘ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ອຣິໂຍ ຕຸຓ຺ຫີຠາໂວ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕວິເວກສ຺ສ ປຣິພ຺ຣູຫນຕ຺ຖໍ ວິເວກຏ຺ຐກາຍາ ສຸຎ຺ຎາຄາເຣ ວິຫຣນ຺ຕາ ສເຈ ກທາຈິ ສນ຺ນິປຕຖ, ເອວໍ ສນ຺ນິປຕິເຕຫິ ຕຸມ຺ເຫຫິ ‘ອສ຺ສຸຕໍ ສາເວຕິ ສຸຕໍ ວາ ປຣິໂຍທເປຕີ’ຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສູປກາຣາຍ ຂນ຺ຘາທີນໍ ອນິຈ຺ຈຕາທິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ຘມ຺ມກຖາ ວາ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພາ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອພ຺ຍາພາຘນຕ຺ຖໍ ຌານສມາປຕ຺ຕິຍາ ວາ ວິຫຣິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຣິເມນ ກຣຓີຍວຈເນນ ອໂນຕິຓ຺ຓານໍ ສາສເນ ໂອຕຣຓູປາຍໍ ທສ຺ເສຕິ, ປຈ຺ຉິເມນ ໂອຕິຓ຺ຓານໍ ສໍສາຣໂຕ ນິສ຺ສຣຓູປາຍໍ. ປຸຣິເມນ ວາ ອາຄມເວຍ຺ຍຕ຺ຕິເຍ ນິໂຍເຊຕິ, ປຈ຺ຉິເມນ ອຘິຄມເວຍ຺ຍຕ຺ຕິເຍ. ອຖ ວາ ປຸຣິເມນ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ປຐມໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸໍ ທີເປຕິ, ທຸຕິເຍນ ທຸຕິຍໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ທ຺ເວເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຫຕູ ທ຺ເວ ປຈ຺ຈຍາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ອຸປ຺ປາທາຍ ປຣໂຕ ຈ ໂຆໂສ, ປຈ຺ຈຕ຺ຕຎ຺ຈ ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໒.໑໒໗).

ປຸຣິເມນ ວາ ໂລກິຍສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ມູລກາຣຓໍ ວິຠາເວຕິ, ປຈ຺ຉິເມນ ໂລກຸຕ຺ຕຣສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ມູລກາຣຓນ຺ຕິ ເອວມາທິນາ ເອຕ຺ຖ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ກິຕ຺ຕິຕກາມສມ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ຌານາທິສມ຺ປຕ຺ຕິ ສນ຺ຕຕຣາ ເຈວ ປຓີຕຕຣາ ຈາຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ອິມໍ ອຣິຍວິຫາຣສຸຂານຸຠາວທີປກໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ຍຎ຺ຈ ກາມສຸຂໍ ໂລເກຕິ ໂລກສທ຺ໂທ ‘‘ຂນ຺ຘໂລໂກ ອາຍຕນໂລໂກ ຘາຕຸໂລໂກ’’ຕິອາທີສຸ (ມຫານິ. ໓, ໗; ຈູຬນິ. ອຊິຕມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໒) ສງ຺ຂາເຣສຸ ອາຄໂຕ.

‘‘ຍາວຕາ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ປຣິຫຣນ຺ຕິ,

ທິສາ ຠນ຺ຕິ ວິໂຣຈນາ;

ຕາວ ສຫສ຺ສຘາ ໂລໂກ,

ເອຕ຺ຖ ເຕ ວຕ຺ຕຕີ ວໂສ’’ຕິ. –

ອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໕໐໓) ໂອກາເສ ອາຄໂຕ. ‘‘ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ມຫາວ. ໙; ມ. ນິ. ໑.໒໘໓) ສຕ຺ເຕສຸ. ອິຘ ປນ ສຕ຺ຕໂລເກ ໂອກາສໂລເກ ຈ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ມາ ອວີຈິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປຣິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ເອຕສ຺ມິໍ ໂລເກ ຍໍ ວຕ຺ຖຸກາເມ ປຏິຈ຺ຈ ກິເລສກາມວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ກາມສຫຄຕໍ ສຸຂໍ. ຍຎ຺ຈິທໍ ທິວິຍໍ ສຸຂນ຺ຕິ ຍຎ຺ຈ ອິທໍ ທິວິ ຠວໍ ທິພ຺ພວິຫາຣວເສນ ຈ ລທ຺ຘພ຺ພໍ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ມນຸສ຺ສານຎ຺ຈ ຣູປສມາປຕ຺ຕິສຸຂໍ. ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍສຸຂສ຺ສາຕິ ຍໍ ອາຄມ຺ມ ຕຓ຺ຫາ ຂີຍຕິ, ຕໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຓ຺ຫາຍ ຈ ປຏິປສ຺ສມ຺ຠນວເສນ ປວຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິສຸຂໍ ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍສຸຂໍ ນາມ, ຕສ຺ສ ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍສຸຂສ຺ສ. ເອເຕຕິ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາເສນ ນິທ຺ເທໂສ, ເອຕານິ ສຸຂານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກຈິ ອຸຠຍມ຺ປິ ສຸຂສາມຎ຺ເຎນ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ’’ນ຺ຕິ ປຐນ຺ຕິ, ເຕສໍ ‘‘ກລໍ ນາຄ຺ຆຕີ’’ຕິ ປາເຐນ ຠວິຕພ຺ພໍ.

ໂສຬສິນ຺ຕິ ໂສຬສນ຺ນໍ ປູຣຓິໍ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສຸຂໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ມນຸສ຺ສໂລເກ ມນຸສ຺ສສຸຂໍ, ນາຄສຸປຓ຺ຓາທິໂລເກ ນາຄາທີຫິ ອນຸຠວິຕພ຺ພໍ ສຸຂໍ, ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາທິເທວໂລເກ ຉພ຺ພິຘໍ ກາມສຸຂນ຺ຕິ ຍໍ ເອກາທສວິເຘ ກາມໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕໍ ກາມສຸຂໍ, ຍຎ຺ຈ ອິທໍ ຣູປາຣູປເທເວສຸ ທິພ຺ພວິຫາຣຠູເຕສຸ ຣູປາຣູປຊ຺ຌາເນສຸ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ‘‘ທິວິຍ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ໂລກິຍຊ຺ຌານສຸຂໍ, ສກລມ຺ປິ ຕທຸຠຍໍ ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍສຸຂສງ຺ຂາຕໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸຂໍ ໂສຬສ ຠາເຄ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ເອກຠາຄໍ ໂສຬສຠາຄຄຸເຓ ລທ຺ຘໍ ເອກຠາຄສງ຺ຂາຕໍ ກລໍ ນ ອຄ຺ຆຕີຕິ.

ອຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ຜລສມາປຕ຺ຕິສາມຎ຺ເຎນ ວຸຕ຺ຕາ. ປາຬິຍໍ ອວິເສເສນ ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍສ຺ສ ອາຄຕຕ຺ຕາ ປຐມຜລສມາປຕ຺ຕິສຸຂສ຺ສາປິ ກລໍ ໂລກິຍໍ ນ ອຄ຺ຆຕິ ເອວ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ປຖພ຺ຍາ ເອກຣຊ຺ເຊນ, ສຄ຺ຄສ຺ສ ຄມເນນ ວາ;

ສພ຺ພໂລກາຘິປຈ຺ເຈນ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ວຣ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໗໘);

ໂສຕາປຕ຺ຕິສໍຍຸຕ຺ເຕປິ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ກິຎ຺ຈາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຈຕຸນ຺ນໍ ທີປານໍ ອິສ຺ສຣິຍາຘິປຈ຺ຈໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ນນ຺ທເນ ວເນ ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ທິພ຺ເພຫິ ຈ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິໂຕ ສມງ຺ຄີຠູໂຕ ປຣິຈາເຣຕິ, ໂສ ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອສມນ຺ນາຄໂຕ. ອຖ ໂຂ ໂສ ອປຣິມຸຕ຺ໂຕວ ນິຣຍາ, ອປຣິມຸຕ຺ໂຕ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍາ, ອປຣິມຸຕ຺ໂຕ ເປຕ຺ຕິວິສຍາ, ອປຣິມຸຕ຺ໂຕ ອປາຍທຸຄ຺ຄຕິວິນິປາຕາ. ກິຎ຺ຈາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ປິຓ຺ຑິຍາໂລເປນ ຍາເປຕິ, ນນ຺ຕການິ ຈ ຘາເຣຕິ, ໂສ ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອຖ ໂຂ ໂສ ປຣິມຸຕ຺ໂຕ ນິຣຍາ, ປຣິມຸຕ຺ໂຕ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍາ, ປຣິມຸຕ຺ໂຕ ເປຕ຺ຕິວິສຍາ, ປຣິມຸຕ຺ໂຕ ອປາຍທຸຄ຺ຄຕິວິນິປາຕາ.

‘‘ກຕເມຫິ ຈຕູຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ພຸທ຺ເຘ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ ‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ…ເປ... ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’ຕິ. ຘມ຺ເມ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ…ເປ… ວິຎ຺ຎູຫີ’ຕິ. ສງ຺ເຆ ອເວຈ຺ຈປ຺ປສາເທນ…ເປ… ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’ຕິ. ອຣິຍກນ຺ເຕຫິ ສີເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ ອຂຓ຺ເຑຫິ…ເປ… ສມາຘິສໍວຕ຺ຕນິເກຫິ. ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ໂຍ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕຸນ຺ນໍ ທີປານໍ ປຏິລາໂຠ, ໂຍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຘມ຺ມານໍ ປຏິລາໂຠ, ຈຕຸນ຺ນໍ ທີປານໍ ປຏິລາໂຠ ຈຕຸນ຺ນໍ ຘມ຺ມານໍ ປຏິລາຠສ຺ສ ກລໍ ນາຄ຺ຆຕິ ໂສຬສິ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໙໙໗).

ເອວໍ ຠຄວາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ໂລກິຍສຸຂໍ ສອຸຕ຺ຕຣໍ ສາຕິສຍໍ, ໂລກຸຕ຺ຕຣສຸຂເມວ ອນຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ອຕິສຍນ຺ຕິ ຠາເຊສີຕິ.

ທຸຕິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ທຓ຺ຑສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໓. ຕຕິເຍ ກຸມາຣກາຕິ ທາຣກາ. ອນ຺ຕຣາ ຈ ສາວຕ຺ຖິໍ ອນ຺ຕຣາ ຈ ເຊຕວນນ຺ຕິ ອນ຺ຕຣາສທ຺ໂທ ‘‘ຕທນ຺ຕຣໍ ໂກ ຊາເນຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕຖາຄຕາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໖.໔໔; ໑໐.໗໕), ‘‘ຊນາ ສງ຺ຄມ຺ມ ມນ຺ເຕນ຺ຕິ, ມຎ຺ຈ ຕ຺ວຎ຺ຈ ກິມນ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໒໘) ກາຣເຓ ອາຄໂຕ. ‘‘ອທ຺ທສາ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎຕຣາ ອິຕ຺ຖີ ວິຊ຺ຊນ຺ຕຣິກາຍ ຠາຊນໍ ໂຘວນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໑໔໙) ຂເຓ. ‘‘ຍສ຺ສນ຺ຕຣໂຕ ນ ສນ຺ຕິ ໂກປາ’’ຕິອາທີສຸ (ອຸທາ. ໒໐) ຈິຕ຺ເຕ. ‘‘ອນ຺ຕຣາ ໂວສານມາປາທີ’’ຕິອາທີສຸ ເວມຊ຺ເຌ. ‘‘ອປິຈາຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕໂປທາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ມຫານິຣຍານໍ ອນ຺ຕຣິກາຍ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ປາຣາ. ໒໓໑) ວິວເຣ. ສ຺ວາຍມິຘາປິ ວິວເຣ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ມາ ສາວຕ຺ຖິຍາ ຈ ເຊຕວນສ຺ສ ຈ ວິວເຣຕິ, ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອນ຺ຕຣາສທ຺ທໂຍຄໂຕ ເຈຕ຺ຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ‘‘ອນ຺ຕຣາ ຈ ສາວຕ຺ຖິໍ ອນ຺ຕຣາ ຈ ເຊຕວນ’’ນ຺ຕິ. ອີທິເສສຸ ຐາເນສຸ ອກ຺ຂຣຈິນ຺ຕກາ ‘‘ອນ຺ຕຣາ ຄາມຎ຺ຈ ນທິຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ເອກເມວ ອນ຺ຕຣາສທ຺ທໍ ປຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ທຸຕິຍປເທນປິ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ອິຘ ປນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ວຸຕ຺ໂຕ.

ອຫິໍ ທຓ຺ເຑນ ຫນນ຺ຕີຕິ ພິລໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂຄຈຣາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ກຓ຺ຫສປ຺ປໍ ຉາຕຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຍຏ຺ຐີຫິ ໂປເຖນ຺ຕິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເຕ ທາຣເກ ອຫິໍ ທຓ຺ເຑນ ຫນນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ ກຸມາຣກາ ອິມໍ ອຫິໍ ທຓ຺ເຑນ ຫນຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຑໍສນຠເຍນ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອິເມ ອຕ຺ຕໂນ ສຸຂໍ ກຣິສ຺ສາມາຕິ ອິມໍ ປຫຣນ຺ຕາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ອໂຫ ອວິຊ຺ຊາຍ ນິກຕິໂກສລ຺ລ’’ນ຺ຕິ ຘມ຺ມສໍເວຄໍ ອຸປ຺ປາເທສິ. ເຕເນວ ຈ ຘມ຺ມສໍເວເຄນ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຖ ໂຂ ຠຄວາ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ‘‘ອິເມ ທາຣກາ ອຕ຺ຕສຸຂາຍ ປຣທຸກ຺ຂໍ ກໂຣນ຺ຕາ ສຍໍ ປຣຕ຺ຖ ສຸຂໍ ນ ລຠິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ຊານິຕ຺ວາຕິ ເອວເມເກ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎສໍ ທຸປ຺ປຏິປນ຺ນານໍ ສຸຂປຣິເຍສນໍ ອາຍຕິໍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ນານໍ ເອກນ຺ເຕນ ສຸຂາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ປຣວິເຫສາວິນິມຸຕ຺ຕາ ອຈ຺ຈນ຺ຕເມວ ສຸຂຠາຄິໂນ ວຕ ມຍ຺ຫໍ ໂອວາທປ຺ປຏິກຣາ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສວເສເນເວຕມ຺ປິ ສຕ຺ຖາ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ ວທນ຺ຕິ. ອປເຣ ປນ ຠຓນ຺ຕິ ‘‘ເອວໍ ເຕຫິ ກຸມາຣເກຫິ ປວຕ຺ຕິຕໍ ປຣວິເຫຐນໍ ສພ຺ພາກາເຣນ ອາທີນວໂຕ ວິທິຕ຺ວາ ປຣວິເຫສາຍ ປຣານຸກມ຺ປາຍ ຈ ຍຖາກ຺ກມໍ ອາທີນວານິສໍສວິຠາວນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຂກາມານີຕິ ເອກນ຺ເຕເນວ ອຕ຺ຕໂນ ສຸຂສ຺ສ ອິຈ຺ຉນໂຕ ສຸຂານຸຄິທ຺ຘານິ. ຠູຕານີຕິ ປາຓິໂນ. ໂຍ ທຓ຺ເຑນ ວິຫິໍສຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ທຓ຺ເຑນາຕິ ເທສນາມຕ຺ຕໍ, ທຓ຺ເຑນ ວາ ເລຑ຺ຑຸສຕ຺ຖປາຓິປ຺ປຫາຣາທີຫິ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ທຓ຺ເຑນາຕິ ທຓ຺ຑເນນ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ໂຍ ສຸຂກາມານິ ສພ຺ພຠູຕານິ ຊາຕິອາທິນາ ຆຏ຺ຏນວເສນ ວຈີທຓ຺ເຑນ ວາ ປາຓິມຸຄ຺ຄຣສຕ຺ຖາທີຫິ ໂປຖນຕາຬນຈ຺ເຉທນາທິວເສນ ສຣີຣທຓ຺ເຑນ ວາ ສຕໍ ວາ ສຫສ຺ສໍ ວາ ຐາປນວເສນ ຘນທຓ຺ເຑນ ວາຕິ ອິເມສຸ ທຓ຺ເຑສຸ ເຍນ ເກນຈິ ທຓ຺ເຑນ ວິຫິໍສຕິ ວິເຫເຐຕິ ທຸກ຺ຂໍ ປາເປຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ສຸຂເມສາໂນ, ເປຈ຺ຈ ໂສ ນ ລຠເຕ ສຸຂນ຺ຕິ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕໂນ ສຸຂໍ ເອສນ຺ໂຕ ຄເວສນ຺ໂຕ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ເປຈ຺ຈ ປຣໂລເກ ມນຸສ຺ສສຸຂໍ ທິພ຺ພສຸຂໍ ນິພ຺ພານສຸຂນ຺ຕິ ຕິວິຘມ຺ປິ ສຸຂໍ ນ ລຠຕິ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ເຕນ ທຓ຺ເຑນ ທຸກ຺ຂເມວ ລຠຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເປຈ຺ຈ ໂສ ລຠເຕ ສຸຂນ຺ຕິ ໂຍ ຂນ຺ຕິເມຕ຺ຕານຸທ຺ທຍສມ຺ປນ຺ໂນ ‘‘ຍຖາຫໍ ສຸຂກາໂມ ທຸກ຺ຂປ຺ປຏິກູໂລ, ເອວໍ ສພ຺ເພປີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕວິຣຕິອາທີສຸ ຐິໂຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເກນຈິ ທຓ຺ເຑນ ສພ຺ພານິປິ ຠູຕານິ ນ ຫິໍສຕິ ນ ພາຘຕິ, ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຣໂລເກ ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ມນຸສ຺ສສຸຂໍ, ເທວຠູໂຕ ທິພ຺ພສຸຂໍ, ອຸຠຍໍ ອຕິກ຺ກມນ຺ໂຕ ນິພ຺ພານສຸຂໍ ລຠຕີຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຕາທິສສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອວສ຺ສໍຠາວິຕາຍ ຕໍ ສຸຂໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ລຠເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸຣິມຄາຖາຍປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ສກ຺ກາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ສກ຺ກໂຕ ໂຫຕີຕິ ກປ຺ປານໍ ສຕສຫສ຺ສາຘິເກສຸ ຈຕູສຸ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍສຸ ປຣິປູຣິຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎສມ຺ຠາຣວິເສສສ຺ສ ຜລຠູເຕນ ‘‘ອິໂຕ ປຣໍ ມຍ຺ຫໍ ໂອກາໂສ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອຸສ຺ສຫຊາເຕນ ວິຍ ອຸປຣູປຣິ ວຑ຺ຒມາເນນ ສກ຺ກາຣາທິນາ ຠຄວາ ສກ຺ກໂຕ ໂຫຕິ. ສພ຺ພທິສາສຸ ຫິ ຍມກມຫາເມໂຆ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ມໂຫຆໍ ວິຍ ສພ຺ພປາຣມິໂຍ ‘‘ເອກສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ວິປາກໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ສມ຺ປິຓ຺ຑິຕາ ວິຍ ຠຄວໂຕ ລາຠສກ຺ກາຣມໂຫຆໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຍິໍສຸ. ຕໂຕ ອນ຺ນປານວຕ຺ຖຍານມາລາຄນ຺ຘວິເລປນາທິຫຕ຺ຖາ ຂຕ຺ຕິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓາທໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ພຸທ຺ໂຘ, ກຫໍ ຠຄວາ, ກຫໍ ເທວເທໂວ, ກຫໍ ນຣາສໂຠ, ກຫໍ ປຸຣິສສີໂຫ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຣິເຍສນ຺ຕິ. ສກຏສເຕຫິ ປຈ຺ຈເຍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ໂອກາສໍ ອລຠມານາ ສມນ຺ຕາ ຄາວຸຕປ຺ປມາເຓປິ ສກຏຘຸເຣນ ສກຏຘຸຣໍ ອາຫຈ຺ຈ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເຈວ ອນຸພນ຺ຘນ຺ຕິ ຈ ອນ຺ຘກວິນ຺ທພ຺ຣາຫ຺ມຓາທໂຍ ວິຍ. ສພ຺ພໍ ຕໍ ຂນ຺ຘເກ (ມຫາວ. ໒໘໒) ເຕສຸ ເຕສຸ ຈ ສຸຕ຺ເຕສຸ ອາຄຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຈ ຠຄວໂຕ, ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສາຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ຍາວຕາ ໂຂ, ຈຸນ຺ທ, ເອຕຣຫິ ສງ຺ຆາ ວາ ຄຓາ ວາ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ນາຫໍ, ຈຸນ຺ທ, ອຎ຺ຎໍ ເອກສງ຺ຆມ຺ປິ ສມນຸປສ຺ສາມິ ເອວໍ ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ, ຍຖຣິວາຍໍ, ຈຸນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໑໗໖).

ສ຺ວາຍໍ ຠຄວໂຕ ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ມຫານທີນໍ ອຸທໂກໂຆ ວິຍ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ສກ຺ກໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ປຣິກ຺ຂາຣານໍ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆປິ ສກ຺ກໂຕ…ເປ… ປຣິກ຺ຂາຣານ’’ນ຺ຕິ.

ຕິຕ຺ຖິຍາ ປນ ປຸພ຺ເພ ອກຕປຸຎ຺ຎຕາຍ ຈ ທຸປ຺ປຏິປນ຺ນຕາຍ ຈ ອສກ຺ກຕາ ອຄຣຸກຕາ, ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທນ ປນ ວິເສສໂຕ ວິປນ຺ນໂສຠາ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມເນ ຂຊ຺ໂຊປນກາ ວິຍ ນິປ຺ປຠາ ນິຕ຺ເຕຊາ ຫຕລາຠສກ຺ກາຣາ ອເຫສຸໍ. ເຕ ຕາທິສໍ ຠຄວໂຕ ສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ອສຫມານາ ອິສ຺ສາປກຕາ ‘‘ເອວໍ ອິເມ ຜຣຸສາຫິ ວາຈາຫິ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາວ ປລາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຸສູຍາ ວິສຸຄ຺ຄາຣໍ ອຸຄ຺ຄິຣນ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູ ອກ຺ໂກສນ຺ຕາ ປຣິຠາສນ຺ຕາ ວິຈຣິໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປນ ປຣິພ຺ພາຊກາ ອສກ຺ກຕາ ໂຫນ຺ຕິ…ເປ… ປຣິກ຺ຂາຣານໍ. ອຖ ໂຂ ເຕ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ຠຄວໂຕ ສກ຺ກາຣໍ ອສຫມານາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຄາເມ ຈ ອຣຎ຺ເຎ ຈ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ອສພ຺ຠາຫິ ຜຣຸສາຫິ ວາຈາຫິ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ ປຣິຠາສນ຺ຕິ ໂຣເສນ຺ຕິ ວິເຫເສນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສພ຺ຠາຫີຕິ ອສຠາໂຍຄ຺ຄາຫິ ສຠາຍໍ ສາຘຸຊນສມູເຫ ວຕ຺ຕຸໍ ອຍຸຕ຺ຕາຫິ, ທຸຏ຺ຐຸລ຺ລາຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຜຣຸສາຫີຕິ ກກ຺ຂຬາຫິ ມມ຺ມຈ຺ເຉທິກາຫິ. ອກ຺ໂກສນ຺ຕີຕິ ຊາຕິອາທີຫິ ອກ຺ໂກສວຕ຺ຖູຫິ ຂຸໍເສນ຺ຕິ. ປຣິຠາສນ຺ຕີຕິ ຠຓ຺ຑນວເສນ ຠຍໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕາ ຕຊ຺ເຊນ຺ຕິ. ໂຣເສນ຺ຕີຕິ ຍຖາ ປຣສ຺ສ ໂຣໂສ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອນຸທ຺ຘໍສນວເສນ ໂຣສໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ. ວິເຫເສນ຺ຕີຕິ ວິເຫເຐນ຺ຕິ, ວິວິເຘຫິ ອາກາເຣຫິ ອຜາສຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ.

ກຖໍ ປເນເຕ ສມນ຺ຕປາສາທິເກ ຠຄວຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ຈ ອກ຺ໂກສາທີນິ ປວຕ຺ເຕສຸນ຺ຕິ? ຠຄວໂຕ ອຸປ຺ປາທໂຕ ປຫີນລາຠສກ຺ກາຣຕາຍ ອຸປຫຕຈິຕ຺ຕາ ປຖວິໍ ຂຓິຕ຺ວາ ປກ຺ຂລນ຺ຕາ ວິຍ ອວເຓ ເວຬຸຣິຍມຓິມ຺ຫິ ວຓໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕາ ວິຍ ຈ ສຸນ຺ທຣິກໍ ນາມ ປຣິພ຺ພາຊິກໍ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຕາຍ ສຕ຺ຖຸ ຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ອວຓ຺ຓໍ ວຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອກ຺ໂກສາທີນິ ປວຕ຺ເຕສຸໍ. ຕໍ ປເນຕໍ ສຸນ຺ທຣີວຕ຺ຖຸ ປຣໂຕ ສຸນ຺ທຣີສຸຕ຺ເຕ (ອຸທາ. ໓໘) ປາຬິຍໍເຍວ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ຍເມຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ຕຕ຺ເຖວ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ.

ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິມາໂຣເຈສຸໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ…ເປ… ວິເຫເສນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ອິສ຺ສາປກຕານໍ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ວິປ຺ປຏິປຕ຺ຕິໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ອິມໍ ເຕຫິ ກເຕ ວິປ຺ປກາເຣ ປສນ຺ນຈິຕ຺ເຕຫິ ຈ ປເຣຫິ ກເຕ ອຸປກາເຣ ຕາທິຠາວານຸຠາວທີປກໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ຄາເມ ອຣຎ຺ເຎ ສຸຂທຸກ຺ຂຜຸຏ຺ໂຐຕິ ຄາເມ ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ສຸເຂນ ທຸກ຺ເຂນ ຈ ຜຸຏ຺ໂຐ ສຸຂທຸກ຺ຂານິ ອນຸຠວນ຺ໂຕ, ເຕສໍ ວາ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສມງ຺ຄີຠູໂຕ. ເນວຕ຺ຕໂຕ ໂນ ປຣໂຕ ທເຫຖາຕິ ‘‘ອຫໍ ສຸຂິໂຕ, ອຫໍ ທຸກ຺ຂິໂຕ, ມມ ສຸຂໍ, ມມ ທຸກ຺ຂໍ, ປເຣນິທໍ ມຍ຺ຫໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາທິຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ເນວ ອຕ຺ຕໂຕ ນ ປຣໂຕ ຕໍ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ຐເປຖ. ກສ຺ມາ? ນ ເຫຕ຺ຖ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈເກ ອຫນ຺ຕິ ວາ ມມນ຺ຕິ ວາ ປໂຣຕິ ວາ ປຣສ຺ສາຕິ ວາ ປສ຺ສິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖິ, ເກວລໍ ສງ຺ຂາຣາ ເອວ ປນ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຂເຓ ຂເຓ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ. ສຸຂທຸກ຺ຂຄ຺ຄຫຓຎ຺ເຈຕ຺ຖ ເທສນາສີສໍ, ສພ຺ພສ຺ສາປິ ໂລກຘມ຺ມສ຺ສ ວເສນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິຕິ ຠຄວາ ‘‘ນາຫໍ ກ຺ວຈນິ, ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈນຕສ຺ມິໍ, ນ ຈ ມມ ກ຺ວຈນິ, ກຕ຺ຖຈິ ກິຎ຺ຈນຕຕ຺ຖີ’’ຕິ ຈຕຸໂກຏິກໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ວິຠາເວສິ.

ອິທານິ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂຕ ປຣໂຕ ຈ ອທຫນສ຺ສ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ຜຸສນ຺ຕິ ຜສ຺ສາ ອຸປຘິໍ ປຏິຈ຺ຈາ’’ຕິ. ເອເຕ ສຸຂເວທນີຍາ ທຸກ຺ຂເວທນີຍາ ຈ ຜສ຺ສາ ນາມ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກສງ຺ຂາຕໍ ອຸປຘິໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕສ຺ມິໍ ສຕິ ຍຖາສກໍ ວິສຍໍ ຜຸສນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິເຍວ. ອທຸກ຺ຂມສຸຂາ ຫິ ເວທນາ ສນ຺ຕສຠາວຕາຍ ສຸເຂ ເອວ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ທຸວິຘສມ຺ຜສ຺ສວເສເນວາຍໍ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ກຕາ.

ຍຖາ ປນ ເຕ ຜສ຺ສາ ນ ຜຸສນ຺ຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນິຣຸປຘິໍ ເກນ ຜຸເສຍ຺ຍຸໍ ຜສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພໂສ ຫິ ຂນ຺ຘູປຘິຍາ ອສຕິ ເກນ ກາຣເຓນ ເຕ ຜສ຺ສາ ຜຸເສຍ຺ຍຸໍ, ນ ຕໍ ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖິ. ຍທິ ຫິ ຕຸມ຺ເຫ ອກ຺ໂກສາທິວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນສຸຂທຸກ຺ຂໍ ນ ອິຈ຺ຉຖ, ສພ຺ພໂສ ນິຣຸປຘິຠາເວເຍວ ໂຍຄໍ ກເຣຍ຺ຍາຖາຕິ ອນຸປາທິເສສນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ຄາຖໍ ນິຏ຺ຐເປສິ. ເອວໍ ອິມິນາ ອຸທາເນນ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏໍ ກຖິຕໍ.

ຈຕຸຕ຺ຖສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ອຸປາສກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໕. ປຎ຺ຈເມ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລໂກຕິ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລນາມໂກ ໂກສເລສຸ ເອໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມ, ຕໍນິວາສິຕາຍ ຕຕ຺ຖ ວາ ຊາໂຕ ຠໂວຕິ ວາ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລໂກ. ອຸປາສໂກຕິ ຕີຫິ ສຣຓຄມເນຫິ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອຸປາສກຠາວສ຺ສ ປເວທິຕຕ຺ຕາ ອຸປາສໂກ ປຎ຺ຈສິກ຺ຂາປທິໂກ ພຸທ຺ຘມາມໂກ, ຘມ຺ມມາມໂກ, ສງ຺ຆມາມໂກ. ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນາຕິ ອຸທ຺ຘາຣໂສຘາປນາທິນາ ເກນຈິເທວ ກຕ຺ຕພ຺ເພນ. ຕີເຣຕ຺ວາຕິ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ. ອຍໍ ກິຣ ອຸປາສໂກ ປຸພ຺ເພ ອຠິຓ຺ຫໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຍິຣຸປາສຕິ, ໂສ ກຕິປຍໍ ກາລໍ ພຫຸກຣຓີຍຕາຍ ສຕ຺ຖຸ ທສ຺ສນໍ ນາຠິສມ຺ໂຠສິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ຈິຣສ຺ສໍ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອຸປາສກ, ອິມໍ ປຣິຍາຍມກາສິ, ຍທິທໍ ອິຘາຄມນາຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈິຣສ຺ສນ຺ຕິ ຈິເຣນ. ປຣິຍາຍນ຺ຕິ ວາຣໍ. ຍທິທນ຺ຕິ ນິປາໂຕ, ໂຍ ອຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອິຘ ມມ ສນ຺ຕິເກ ອາຄມນາຍ ໂຍ ອຍໍ ອຊ຺ຊ ກໂຕ ວາໂຣ, ຕໍ ອິມໍ ຈິເຣນ ປປຎ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ອກາສີຕິ. ຈິຣປຏິກາຫນ຺ຕິ ຈິຣປຏິໂກ ອຫໍ, ຈິຣກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຫໍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸກາໂມຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເກຫິຈິ ເກຫິຈີຕິ ເອກຈ຺ເຈຫິ ເອກຈ຺ເຈຫິ. ອຖ ວາ ເກຫິຈິ ເກຫິຈີຕິ ເຍຫິ ວາ ເຕຫິ ວາ. ຕຕ຺ຖ ຄາຣວໍ ທສ຺ເສຕິ. ສຕ຺ຖຣິ ອຠິປ຺ປສນ຺ນສ຺ສ ຫິ ສຕ຺ຖຸທສ຺ສນຘມ຺ມສ຺ສວເນສຸ ວິຍ ນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອາທໂຣ ໂຫຕິ. ກິຈ຺ຈກຣຓີເຍຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ອວສ຺ສໍ ກາຕພ຺ພໍ ກິຈ຺ຈໍ, ອິຕຣໍ ກຣຓີຍໍ. ປຐມໍ ວາ ກາຕພ຺ພໍ ກິຈ຺ຈໍ, ປຈ຺ຉາ ກາຕພ຺ພໍ ກຣຓີຍໍ. ຂຸທ຺ທກໍ ວາ ກິຈ຺ຈໍ, ມຫນ຺ຕໍ ກຣຓີຍໍ. ພ຺ຍາວໂຏຕິ ອຸສ຺ສຸກ຺ໂກ. ເອວາຫນ຺ຕິ ເອວໍ ອິມິນາ ປກາເຣນ ອຫໍ ນາສກ຺ຂິໍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ, ນ ອຄາຣວາທິນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ທຸລ຺ລເຠ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕລາເຠ ຈ ສຕ຺ຕານໍ ສກິຎ຺ຈນຠາເວນ ກິຈ຺ຈປສຸຕຕາຍ ກຸສລນ຺ຕຣາໂຍ ໂຫຕິ, ນ ອກິຎ຺ຈນສ຺ສາຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ຕທຕ຺ຖປຣິທີປນເມວ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຂໍ ວຕ ຕສ຺ສ ນ ໂຫຕິ ກິຎ຺ຈີຕິ ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ຣູປາທີສຸ ເອກວຕ຺ຖຸມ຺ປິ ‘‘ມເມຕ’’ນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ປຣິຄ຺ຄຫິຕຠາເວນ ນ ໂຫຕິ ນຕ຺ຖິ ນ ວິຊ຺ຊຕິ, ສຸຂໍ ວຕ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ອໂຫ ສຸຂເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ນ ໂຫສີ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ສ ອຕີຕກາລວເສນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເກຈິ ປນ ນ ໂຫຕິ ກິຎ຺ຈີຕິ ປທສ຺ສ ‘‘ຣາຄາທິກິຎ຺ຈນໍ ຍສ຺ສ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຖໍ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ສຸນ຺ທຣໍ ປຣິຄ຺ຄຫຘມ຺ມວເສນ ເທສນາຍ ອາຄຕຕ຺ຕາ. ຣາຄາທິກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພສ຺ສາປິ ສງ຺ຄເຫ ສຕິ ຍຸຕ຺ຕເມວ ວຸຕ຺ຕໍ ສິຍາ ອຖ ວາ ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ອປ຺ປມ຺ປິ ກິຎ຺ຈນໍ ປລິໂພຘຊາຕໍ ຣາຄາທິກິຎ຺ຈນາຠາວໂຕ ເອວ ນ ໂຫຕິ, ຕໍ ຕສ຺ສ ອກິຎ຺ຈນຕ຺ຕໍ ສຸຂສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ ສຸຂໍ ວຕໍ, ອໂຫ ສຸຂນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກສ຺ສ ປນ ນ ໂຫຕິ ກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ເຈ, ອາຫ ‘‘ສງ຺ຂາຕຘມ຺ມສ຺ສ ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສາ’’ຕິ. ໂຍ ຈຕູຫິປິ ມຄ຺ຄສງ຺ຂາຫິ ໂສຬສກິຈ຺ຈນິປ຺ຜຕ຺ຕິຍາ ສງ຺ຂາຕຘມ຺ໂມ ກຕກິຈ຺ໂຈ, ຕໂຕ ເອວ ປຏິເວຘພາຫຸສຈ຺ເຈນ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ, ຕສ຺ສ.

ອິຕິ ຠຄວາ ອກິຎ຺ຈນຠາເວ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສກິຎ຺ຈນຠາເວ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສກິຎ຺ຈນໍ ປສ຺ສາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຣາຄາທິກິຎ຺ຈນານໍ ອາມິສກິຎ຺ຈນານຎ຺ຈ ອຕ຺ຖິຕາຍ ສກິຎ຺ຈນໍ, ສກິຎ຺ຈນຕ຺ຕາ ເອວ ອລທ຺ຘານຎ຺ຈ ລທ຺ຘານຎ຺ຈ ກາມານໍ ປຣິເຍສນາຣກ຺ຂຓເຫຕຸ ກິຈ຺ຈກຣຓີຍວເສນ ‘‘ອຫໍ ມມາ’’ຕິ ຄຫຓວເສນ ຈ ວິຫຎ຺ຎມານໍ ວິຆາຕໍ ອາປຊ຺ຊມານໍ ປສ຺ສາຕິ ຘມ຺ມສໍເວຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ວທຕິ. ຊໂນ ຊນສ຺ມິໍ ປຏິພນ຺ຘຣູໂປຕິ ສຍໍ ອຎ຺ໂຎ ຊໂນ ສມາໂນ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຊເນ ‘‘ອຫໍ ອິມສ຺ສ, ມມ ອຍ’’ນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາວເສນ ປຏິພນ຺ຘສຠາໂວ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຎ຺ຎຕິ ວິຆາຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ອຍຎ຺ຈ ອຕ຺ໂຖ –

‘‘ປຸຕ຺ຕາ ມຕ຺ຖິ ຘນມ຺ມຕ຺ຖິ, ອິຕິ ພາໂລ ວິຫຎ຺ຎຕິ;

ອຕ຺ຕາ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ນຕ຺ຖິ, ກຸໂຕ ປຸຕ຺ຕາ ກຸໂຕ ຘນ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໖໒) –

ອາທີຫິ ສຸຕ຺ຕປເທຫິ ທີເປຕພ຺ໂພຕິ.

ປຎ຺ຈມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ຄພ຺ຠິນີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໖. ຉຏ຺ເຐ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສາຕິ ເອກສ຺ສ ກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ. ທຫຣາຕິ ຕຣຸຓີ. ມາຓວິກາຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຘີຕາຍ ໂວຫາໂຣ. ປຊາປຕີຕິ ຠຣິຍາ. ຄພ຺ຠິນີຕິ ອາປນ຺ນສຕ຺ຕາ. ອຸປວິຊຎ຺ຎາຕິ ອຊ຺ຊ ສຸເວຕິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕວິຊາຍນກາລາ ໂຫຕີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ໂສ ກິຣ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຊາຕິໂກ ສຠຣິໂຍ ວາທປຕ຺ຖສ຺ສເມ ຐິໂຕ, ເຕນ ນໍ ສປຊາປຕິກໍ ປຣິພ຺ພາຊກໂວຫາເຣນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ. ຠຣິຍາ ປນສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຊາຕິກຕ຺ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ອາລປຕິ. ເຕລນ຺ຕິ ຕິລເຕລໍ. ເຕລສີເສນ ເຈຕ຺ຖ ຍໍ ຍໍ ວິຊາຕາຍ ປສວທຸກ຺ຂປ຺ປຏິກາຣຕ຺ຖໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ສປ຺ປິໂລຓາທິໍ ອາຫຣາຕິ ອາຓາເປຕິ. ຍໍ ເມ ວິຊາຕາຍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຍໍ ເຕລາທິ ມຍ຺ຫໍ ວິຊາຕາຍ ພຫິນິກ຺ຂນ຺ຕຄພ຺ຠາຍ ອຸປກາຣາຍ ຠວິສ຺ສຕິ. ‘‘ປຣິພ຺ພາຊິກາຍາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ກຸໂຕຕິ ກສ຺ມາ ຐານາ, ຍໂຕ ຎາຕິກຸລາ ວາ ມິຕ຺ຕກຸລາ ວາ ເຕລາທິໍ ອາຫເຣຍ຺ຍໍ, ຕໍ ຐານໍ ເມ ນຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕລໍ ອາຫຣາມີຕິ ວຕ຺ຕມານສມີປຕາຍ ວຕ຺ຕມານໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ເຕລໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມຓສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ສປ຺ປິສ຺ສ ວາ ເຕລສ຺ສ ວາຕິ ຈ ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ ວາ-ສທ຺ໂທ ‘‘ອຄ຺ຄິໂຕ ວາ ອຸທກໂຕ ວາ ມິຖຸເຠທາ ວາ’’ຕິອາທີສຸ (ມຫາວ. ໒໘໖; ທີ. ນິ. ໒.໑໕໒; ອຸທາ. ໗໖) ວິຍ. ສປ຺ປິສ຺ສ ວາ ເຕລສ຺ສ ວາຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ເຕ ສາມິວຈນໍ, ສປ຺ປິ ຈ ເຕລຎ຺ຈ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປາຕຸໍ ປິວິຕຸໍ ທີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປເຣ ປນ ‘‘ສປ຺ປິສ຺ສ ວາ ເຕລສ຺ສ ວາຕິ ອວຍວສມ຺ພນ຺ເຘ ສາມິວຈນໍ. ສປ຺ປິເຕລສມຸທາຍສ຺ສ ຫິ ອວຍໂວ ອິຘ ຍາວທຕ຺ຖສທ຺ເທນ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ໂນ ນີຫຣິຕຸນ຺ຕິ ຠາຊເນນ ວາ ຫຕ຺ເຖນ ວາ ພຫິ ເນຕຸໍ ໂນ ທີຍຕິ, ອຸຈ຺ຉທ຺ທິຕ຺ວານາຕິ ວມິຕ຺ວາ, ຍໍນູນ ທເທຍ຺ຍນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ ‘‘ອຫໍ ຣຎ຺ໂຎ ໂກຏ຺ຐາຄາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕລໍ ກຓ຺ຐມຕ຺ຕໍ ປິວິຕ຺ວາ ຕາວເທວ ຆຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຠາຊເນ ຍຖາປີຕໍ ວມິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘນໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປຈິສ຺ສາມິ, ຍໍ ປິຕ຺ຕເສມ຺ຫາທິມິສ຺ສິຕໍ, ຕໍ ອຄ຺ຄິນາ ຌາຍິສ຺ສຕິ, ເຕລໍ ປນ ຄເຫຕ຺ວາ ອິມິສ຺ສາ ປຣິພ຺ພາຊິກາຍ ກມ຺ເມ ອຸປເນສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ອຸທ຺ຘໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ວມນວເສນ ອຸທ຺ຘໍ ນີຫຣິຕຸໍ. ນ ປນ ອໂຘຕິ ວິຣິຎ຺ຈນວເສນ ເຫຏ຺ຐາ ນີຫຣິຕຸໍ ນ ປນ ສກ຺ໂກຕິ. ໂສ ຫິ ‘‘ອຘິກໍ ປີຕໍ ສຍເມວ ມຸຂໂຕ ນິຄ຺ຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປິວິຕ຺ວາ ອາສຍສ຺ສ ອຣິຕ຺ຕຕາຍ ອນິຄ຺ຄເຕ ວມນວິເຣຈນໂຍຄໍ ອຊານນ຺ໂຕ ອລຠນ຺ໂຕ ວາ ເກວລໍ ທຸກ຺ຂາຫິ ເວທນາຫິ ຜຸຏ຺ໂຐ ອາວຏ຺ຏຕິ ຈ ປຣິວຏ຺ຏຕິ ຈ. ທຸກ຺ຂາຫີຕິ ທຸກ຺ຂມາຫິ. ຕິພ຺ພາຫີຕິ ພຫລາຫິ ຕິຂິຓາຫິ ວາ. ຂຣາຫີຕິ ກກ຺ຂຬາຫິ. ກຏຸກາຫີຕິ ອຕິວິຍ ອນິຏ຺ຐຠາເວນ ທາຣຸຓາຫິ. ອາວຏ຺ຏຕີຕິ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ອນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣໍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ອາກຑ຺ຒນ຺ໂຕ ອາວຏ຺ຏຕິ. ປຣິວຏ຺ຏຕີຕິ ເອກສ຺ມິໍ ປເທເສ ນິປນ຺ໂນປິ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານິ ປຣິໂຕ ຂິປນ຺ໂຕ ວຏ຺ຏຕິ, ອຠິມຸຂໍ ວາ ວຏ຺ຏນ຺ໂຕ ອາວຏ຺ຏຕິ, ສມນ຺ຕໂຕ ວຏ຺ຏນ຺ໂຕ ປຣິວຏ຺ຏຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ‘‘ສກິຎ຺ຈນສ຺ສ ອປ຺ປຏິສງ຺ຂາປຣິໂຠຄເຫຕຸກາ ອຍໍ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິ, ອກິຎ຺ຈນສ຺ສ ປນ ສພ຺ພໂສ ອຍໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ຊານິຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖປ຺ປກາສນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຂິໂນ ວຕາຕິ ສຸຂິໂນ ວຕ ສປ຺ປຸຣິສາ. ເກ ປນ ເຕຕິ? ເຍ ອກິຎ຺ຈນາ, ເຍ ຣາຄາທິກິຎ຺ຈນສ຺ສ ປຣິຄ຺ຄຫກິຎ຺ຈນສ຺ສ ຈ ອຠາເວນ ອກິຎ຺ຈນາ, ເກສໍ ປນິທໍ ກິຎ຺ຈນໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອາຫ – ‘‘ເວທຄຸໂນ ຫິ ຊນາ ອກິຎ຺ຈນາ’’ຕິ, ເຍ ອຣິຍມຄ຺ຄຎາຓສງ຺ຂາຕໍ ເວທໍ ຄຕາ ອຘິຄຕາ, ເຕນ ວາ ເວເທນ ນິພ຺ພານໍ ຄຕາຕິ ເວທຄຸໂນ, ເຕ ອຣິຍຊນາ ຂີຓາສວປຸຄ຺ຄລາ ອນວເສສຣາຄາທິກິຎ຺ຈນານໍ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ອກິຎ຺ຈນາ ນາມ. ອສຕິ ຫິ ຣາຄາທິກິຎ຺ຈເນ ກຸໂຕ ປຣິຄ຺ຄຫກິຎ຺ຈນສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ. ເອວໍ ຄາຖາຍ ປຸຣິມຠາເຄນ ອຣຫນ຺ເຕ ປສໍສິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄນ ອນ຺ຘປຸຖຸຊ຺ຊເນ ຄຣຫນ຺ໂຕ ‘‘ສກິຎ຺ຈນໍ ປສ຺ສາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕໍ ປຸຣິມສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ເອວໍ ອິມາຍປິ ຄາຖາຍ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏໍ ກຖິຕໍ.

ຉຏ຺ຐສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ເອກປຸຕ຺ຕກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໗. ສຕ຺ຕເມ ເອກປຸຕ຺ຕໂກຕິ ເອໂກ ປຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ຈ ອນຸກມ຺ປິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ເອກປຸຕ຺ຕໂກ, ປິຍາຍິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ປິໂຍ, ມນສ຺ສ ວຑ຺ຒນຏ຺ເຐນ ມນາໂປ. ສຣີຣໂສຠາສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວາ ທສ຺ສນີຍຏ຺ເຐນ ປິໂຍ, ສີລາຈາຣສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມຕາຍ ມນາໂປ. ກເລຕິ ສຕ຺ເຕ ເຂເປຕີຕິ ກາໂລ, ມຣຓໍ. ຕໍ ກໂຕ ປຕ຺ໂຕຕິ ກາລງ຺ກໂຕ, ກາເລນ ວາ ມຈ຺ຈຸນາ ກໂຕ ນຏ຺ໂຐ ອທສ຺ສນໍ ຄໂຕຕິ ກາລງ຺ກໂຕ, ມໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສມ຺ພຫຸລາ ອຸປາສກາຕິ ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ພຫູ ອຸປາສກາ ມຕປຸຕ຺ຕອຸປາສກສ຺ສ ສຫໂສກີຠາເວນ ຍາວ ອາຬາຫນາ ປຈ຺ຉໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຕສຣີຣສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກາເຣຕ຺ວາ ປຏິນິວຕ຺ຕາ ຍຖານິວຕ຺ຖາວ ອຸທກໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສີສໍນ຺ຫາຕາ ວຕ຺ຖານິ ປີເຬຕ຺ວາ ອໂນຕາເປຕ຺ວາວ ເອກໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ເອກໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຕ຺ວາ ອຸປາສກໍ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ‘‘ໂສກວິໂນທນໍ ຘມ຺ມໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ໂສສ຺ສາມາ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອລ຺ລເກສາ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ອລ຺ລວຕ຺ຖາຕິ ອຸທເກນ ຕິນ຺ຕວຕ຺ຖາ. ທິວາ ທິວສ຺ສາຕິ ທິວສສ຺ສປິ ທິວາ, ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ກາເລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ຊານນ຺ຕາປິ ຕຖາຄຕາ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຊານນ຺ຕາປິ ນ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ກາລໍ ວິທິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ກາລໍ ວິທິຕ຺ວາ ນ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຊານນ຺ໂຕເຍວ ຠຄວາ ກຖາສມຸຏ຺ຐາປນຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຕຸມ຺ເຫ ອຸປາສກາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຕຸມ຺ເຫ ອຸປາສກາ ອຎ຺ເຎສຸ ທິວເສສຸ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ໂອຕາປິຕສຸທ຺ຘວຕ຺ຖາ ສາຍນ຺ເຫ ອາຄຈ຺ຉຖ, ອຊ຺ຊ ປນ ອລ຺ລວຕ຺ຖາ ອລ຺ລເກສາ ຐິຕມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ກາເລ ອິຘາຄຕາ, ຕໍ ກິໍ ກາຣຓນ຺ຕິ. ເຕນ ມຍນ຺ຕິ ເຕນ ປຸຕ຺ຕວິໂຍຄຊນິຕຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາເປນ ພລວໂສກາຠິຠູຕຕາຍ ເອວໍຠູຕາ ມຍໍ ອິຘູປສງ຺ກມນ຺ຕາຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ປິຍວຕ຺ຖຸສມ຺ຠວາ ໂສກທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສາທໂຍ, ອສຕິ ປິຍວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສພ຺ພໂສ ເອເຕ ນ ສນ຺ຕີຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ຊານິຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖປ຺ປກາສນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ປິຍຣູປສ຺ສາທຄຘິຕາເສຕິ ປິຍສຠາເວສຸ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທີສຸ ສຸຂເວທນສ຺ສາເທນ ຄຘິຕາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ. ຄຘິຕາເສຕິ ຫິ ຄຘິຕາອິຈ຺ເຈວຕ຺ໂຖ. ເສຕິ ວາ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ປິຍຣູປາ ນາມ ຈກ຺ຂາທໂຍ ປຸຕ຺ຕທາຣາທໂຍ ຈ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ກິຎ຺ຈ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປໍ ຈກ຺ຂຸ ໂລເກ …ເປ… ຘມ຺ມຕຓ຺ຫາ ໂລເກ ປິຍຣູປໍ ສາຕຣູປ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬນິ. ເຫມກມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໕໕).

‘‘ເຂຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ຫິຣຎ຺ຎໍ ວາ, ຄວສ຺ສໍ ທາສໂປຣິສໍ;

ຖິໂຍ ພນ຺ຘູ ປຸຖຸ ກາເມ, ໂຍ ນໂຣ ອນຸຄິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ຈ. (ສຸ. ນິ. ໗໗໕);

ຕສ຺ມາ ເຕສຸ ປິຍຣູເປສຸ ອສ຺ສາເທນ ຄິທ຺ຘາ ມຸຈ຺ຉິຕາ ອຊ຺ຌາປນ຺ນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກ ປນ ເຕ ປິຍຣູປສ຺ສາທຄຘິຕາຕິ ເຕ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ເທວກາຍາ ປຸຖຸມນຸສ຺ສາ ຈາ’’ຕິ, ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາທໂຍ ພຫຸເທວສມູຫາ ເຈວ ຊມ຺ພຸທີປກາທິກາ ພຫຸມນຸສ຺ສາ ຈ. ອຆາວິໂນຕິ ກາຍິກເຈຕສິກທຸກ຺ເຂນ ທຸກ຺ຂິຕາ. ປຣິຊຸນ຺ນາຕິ ຊຣາໂຣຄາທິວິປຕ຺ຕິຍາ ໂຍພ຺ພນາໂຣຄ຺ຍາທິສມ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຣິຫີນາ. ຍຖາລາຠວເສນ ວາຍມຕ຺ໂຖ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຖ ວາ ກາມຎ຺ເຈກນ຺ຕສຸຂສມປ຺ປິຕານໍ ເທວານໍ ທຸກ຺ຂຊຣາໂຣຄາ ນ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ຕທນຕິວຕ຺ຕສຠາວຕາຍ ປນ ເຕປິ ‘‘ອຆາວິໂນ’’ຕິ ‘‘ປຣິຊຸນ຺ນາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕສມ຺ປິ ວາ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຊຣາຍ ເຈຕສິກໂຣຄສ຺ສ ຈ ວເສນ ທຸກ຺ຂາທີນໍ ສມ຺ຠໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ມຈ຺ຈຸຣາຊສ຺ສ ວສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ປິຍວຕ຺ຖຸວິສຍາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຄພ຺ຠູປຄມນໂຕ ຘາຕຸຕ຺ຕຍິສ຺ສຣຕາຍ ມຈ຺ຈຸຣາຊສງ຺ຂາຕສ຺ສ ມຣຓສ຺ສ ວສໍ ຫຕ຺ຖເມວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ‘‘ເຍ ເວ ທິວາ’’ຕິອາທິນາ ວິວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ເວ ທິວາ ຈ ຣຕ຺ໂຕ ຈ ອປ຺ປມຕ຺ຕາຕິ ‘‘ທິວສໍ ຈງ຺ກເມນ ນິສຊ຺ຊາຍ ອາວຣຓີເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິໂສເຘຕີ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ທິວສຠາເຄ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຈ ທຬ຺ຫໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ອປ຺ປມາທປ຺ປຏິປທໍ ປູເຣນ຺ຕິ. ຊຫນ຺ຕິ ປິຍຣູປນ຺ຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈກມ຺ມຏ຺ຐານຠາວນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ອຣິຍມຄ຺ຄາຘິຄເມນ ປິຍຣູປໍ ປິຍຊາຕິກໍ ຈກ຺ຂາທິປິຍວຕ຺ຖຸໍ ຕປ຺ປຏິພທ຺ຘຉນ຺ທຣາຄຊຫເນນ ຊຫນ຺ຕິ. ເຕ ເວ ຂຓນ຺ຕິ ອຆມູລໍ, ມຈ຺ຈຸໂນ ອາມິສໍ ທຸຣຕິວຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຕ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລາ ອຆສ຺ສ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ມູລຠູຕໍ, ມຈ຺ຈຸນາ ມຣເຓນ ອາມສິຕພ຺ພໂຕ ອາມິສໍ, ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ເກຫິຈິປິ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ນິວຕ຺ຕິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາຍ ທຸຣຕິວຕ຺ຕໍ, ສຫ ອວິຊ຺ຊາຍ ຕຓ຺ຫໍ ອຣິຍມຄ຺ຄຎາຓກຸທາເລນ ຂຓນ຺ຕິ, ເລສມຕ຺ຕມ຺ປິ ອນວເສສນ຺ຕາ ອຸມ຺ມູລຍນ຺ຕີຕິ. ສ຺ວາຍມຕ຺ໂຖ –

‘‘ອປ຺ປມາໂທ ອມຕປທໍ, ປມາໂທ ມຈ຺ຈຸໂນ ປທໍ;

ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ນ ມີຍນ຺ຕິ, ເຍ ປມຕ຺ຕາ ຍຖາ ມຕາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໒໑) –

ອາທີຫິ ສຸຕ຺ຕປເທຫິ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ໂພຕິ.

ສຕ຺ຕມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ສຸປ຺ປວາສາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໘. ອຏ຺ຐເມ ກຸຓ຺ຑິກາຍນ຺ຕິ ເອວໍນາມເກ ໂກລິຍານໍ ນຄເຣ. ກຸຓ຺ຑຘານວເນຕິ ຕສ຺ສ ນຄຣສ຺ສ ອວິທູເຣ ກຸຓ຺ຑຘານສງ຺ຂາເຕ ວເນ.

ປຸພ຺ເພ ກິຣ ກຸຓ຺ໂຑ ນາມ ເອໂກ ຍກ຺ໂຂ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ, ກຸຓ຺ຑຘານມິສ຺ສເກນ ຈ ພລິກມ຺ເມນ ຕຸສ຺ສຕີຕິ ຕສ຺ສ ຕຖາ ຕຕ຺ຖ ພລິໍ ອຸປຫຣນ຺ຕິ, ເຕເນຕໍ ວນສຓ຺ຑໍ ກຸຓ຺ຑຘານວນນ຺ຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ຕສ຺ສ ອວິທູເຣ ເອກາ ຄາມປຕິກາ ອໂຫສິ, ສາປິ ຕສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ ອາຓາປວຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ນິວິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ເຕເນວ ປຣິປາລິຕຕ຺ຕາ ກຸຓ຺ຑິກາຕິ ໂວຫຣີຍິຕ຺ຖ. ອປຣຠາເຄ ຕຕ຺ຖ ໂກລິຍຣາຊາໂນ ນຄຣໍ ກາເຣສຸໍ, ຕມ຺ປິ ປຸຣິມໂວຫາເຣນ ກຸຓ຺ຑິກາຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ວນສຓ຺ເຑ ໂກລິຍຣາຊາໂນ ຠຄວໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ວສນຕ຺ຖາຍ ວິຫາຣໍ ປຕິຏ຺ຐາເປສຸໍ, ຕມ຺ປິ ກຸຓ຺ຑຘານວນນ຺ຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ອຖ ຠຄວາ ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ຕໍ ວິຫາຣໍ ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວິຫາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ກຸຓ຺ຑິກາຍໍ ວິຫຣຕິ ກຸຓ຺ຑຘານວເນ’’ຕິ.

ສຸປ຺ປວາສາຕິ ຕສ຺ສາ ອຸປາສິກາຍ ນາມໍ. ໂກລິຍຘີຕາຕິ ໂກລິຍຣາຊປຸຕ຺ຕີ. ສາ ຫິ ຠຄວໂຕ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາຍິກາ ປຓີຕທາຍິການໍ ສາວິການໍ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປິຕາ ໂສຕາປນ຺ນາ ອຣິຍສາວິກາ. ຍຎ຺ຫິ ກິຎ຺ຈິ ຠຄວໂຕ ຍຸຕ຺ຕຣູປໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ວາ ນ ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎາຫິ ສໍວິຘາຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ສຍເມວ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຎາຍ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຸປເນຕິ. ເທວສິກຎ຺ຈ ອຏ຺ຐສຕໍ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕປາຏິປຸຄ຺ຄລິກຠຕ຺ຕານິ ເທຕິ. ໂຍ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ ວາ ຕໍ ກຸລໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ໂຐ ຣິຕ຺ຕຫຕ຺ໂຖ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ມຸຕ຺ຕຈາຄາ ປຍຕປາຓີ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຣຕາ ຍາຈໂຍຄາ ທານສໍວິຠາຄຣຕາ. ອສ຺ສາ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ປຈ຺ຉິມຠວິໂກ ສາວກໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ສາ ຕໍ ຄພ຺ຠໍ ເກນຈິເທວ ປາປກມ຺ເມນ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ກຸຈ຺ຉິນາ ປຣິຫຣິ, ສຕ຺ຕາຫຎ຺ຈ ມູຬ຺ຫຄພ຺ຠາ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ຄພ຺ຠໍ ຘາເຣຕິ ສຕ຺ຕາຫໍ ມູຬ຺ຫຄພ຺ຠາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານີຕິ ສຕ຺ຕ ສໍວຈ຺ຉຣານິ, ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍເຄ ຈ ອິທໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ຄພ຺ຠໍ ຘາເຣຕີຕິ ຄພ຺ຠໍ ວຫຕິ, ຄພ຺ຠິນີ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຕ຺ຕາຫໍ ມູຬ຺ຫຄພ຺ຠາຕິ ສຕ຺ຕ ອຫານິ ພ຺ຍາກຸລຄພ຺ຠາ. ຄພ຺ໂຠ ຫິ ປຣິປກ຺ໂກ ສມ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ວິຊາຍນກາເລ ກມ຺ມຊວາເຕຫິ ສຎ຺ຈາເລຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ຕິໂຕ ອຸທ຺ຘໍປາໂທ ອໂຘສິໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ໂຍນິມຸຂາຠິມຸໂຂ ໂຫຕິ, ເອວໍ ໂສ ກຕ຺ຖຈິ ອລຄ຺ໂຄ ພຫິ ນິກ຺ຂມຕິ. ວິປຊ຺ຊມາໂນ ປນ ວິປຣິວຕ຺ຕນວເສນ ໂຍນິມຄ຺ຄໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ຕິຣິຍໍ ນິປຊ຺ຊຕິ, ສຍເມວ ວາ ໂຍນິມຄ຺ໂຄ ປິທຫຕິ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມຊວາເຕຫິ ອປຣາປຣໍ ປຣິວຕ຺ຕມາໂນ ພ຺ຍາກຸໂລ ມູຬ຺ຫຄພ຺ໂຠຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສາປິ ສຕ຺ຕ ທິວເສ ເອວໍ ອໂຫສິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຕ຺ຕາຫໍ ມູຬ຺ຫຄພ຺ຠາ’’ຕິ.

ອຍຎ຺ຈ ຄພ຺ໂຠ ສີວລິຕ຺ເຖໂຣ. ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ຄພ຺ຠວາສທຸກ຺ຂໍ, ສຕ຺ຕາຫໍ ມູຬ຺ຫຄພ຺ຠຠາວປ຺ປຕ຺ຕິ, ມາຕຸ ຈສ຺ສາປິ ໂສຕາປນ຺ນາຍ ອຣິຍສາວິກາຍ ຕຖາ ທຸກ຺ຂານຸຠວນໍ ຊາຕນ຺ຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ອຕີເຕ ກາສິກຣາເຊ ພາຣາຓສິຍໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ເອໂກ ໂກສລຣາຊາ ມຫນ຺ເຕນ ພເລນາຄນ຺ຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ຣາຊານໍ ມາເຣຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ອກາສິ. ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ປນ ປຸຕ຺ໂຕ ປິຕຸ ມຣຓກາເລ ນິທ຺ຘມນທ຺ວາເຣນ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຕິມິຕ຺ຕພນ຺ຘເວ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ພລໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ມຫນ຺ຕໍ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ປຓ຺ຓໍ ເປເສສິ ‘‘ຣຊ຺ຊໍ ວາ ເທຕຸ, ຍຸທ຺ຘໍ ວາ’’ຕິ. ຣາຊກຸມາຣສ຺ສ ມາຕາ ສາສນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຍຸທ຺ເຘນ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ພທິສາສຸ ສຎ຺ຈາຣໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິນຄຣໍ ປຣິວາເຣຕຸ, ຕໂຕ ທາຣູທກຠຕ຺ຕປຣິກ຺ຂເຍນ ກິລນ຺ຕາ ນຄເຣ ມນຸສ຺ສາ ວິນາວ ຍຸທ຺ເຘນ ຣາຊານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ປຓ຺ຓໍ ເປເສສິ. ໂສ ມາຕຸ ສາສນໍ ສຸຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຫາທ຺ວາຣານິ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ນຄຣໍ ອຸປຣຸນ຺ຘິ, ນຄເຣ ມນຸສ຺ສາ ຈູຬທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ທາຣູທການິ ອາຫຣນ຺ຕິ, ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ກໂຣນ຺ຕິ.

ອຖ ຣາຊກຸມາຣສ຺ສ ມາຕາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ພາໂລ ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ອຸປາຍໍ ນ ຊານາຕິ, ຄຈ຺ຉຖ, ອສ຺ສ ຈູຬທ຺ວາຣານິ ປິຘາຍ ນຄຣໍ ອຸປຣຸນ຺ຘຕູຕິ ວເທຖາ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຄູຬ຺ຫສາສນໍ ປຫິຓິ. ໂສ ມາຕຸ ສາສນໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ທິວເສ ຕຖາ ອກາສິ. ນາຄຣາ ພຫິ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ອລຠນ຺ຕາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ສີສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຸມາຣສ຺ສ ອທໍສຸ. ກຸມາໂຣ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ໂສ ຕທາ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ນຄຣຣຸນ຺ຘນກມ຺ມນິສ຺ສນ຺ເທນ ເອຕຣຫິ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສງ຺ຂາຕາຍ ໂລຫິຕກຸມ຺ຠິຍາ ວສິ, ອວເສສໂຕ ປນ ສຕ຺ຕາຫໍ ນຄຣູປຣຸນ຺ຘເນນ ສຕ຺ຕາຫໍ ມູຬ຺ຫຄພ຺ຠຠາວໍ ອາປຊ຺ຊິ. ຊາຕກຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ນຄຣໍ ຣຸນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄຫິຕກມ຺ມນິສ຺ສນ຺ເທນ ສຕ຺ຕວສ຺ສານິ ໂລຫິຕກຸມ຺ຠິຍໍ ວສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ມູຬ຺ຫຄພ຺ຠຠາວໍ ອາປຊ຺ຊີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ປນ ໂສ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປາທມູເລ ‘‘ລາຠີນໍ ອຄ຺ໂຄ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ປຕ຺ຖນໍ ອກາສິ, ຍຎ຺ຈ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ນາຄເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກໍ ຄຸຬທຘິໍ ທຕ຺ວາ ປຕ຺ຖນໍ ອກາສິ, ຕສ຺ສານຸຠາເວນ ລາຠີນໍ ອຄ຺ໂຄ ຊາໂຕ. ສຸປ຺ປວາສາປິ ‘‘ນຄຣໍ ຣຸນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫ, ຕາຕາ’’ຕິ ເປສິຕຠາເວນ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ກຸຈ຺ຉິນາ ຄພ຺ຠໍ ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ມູຬ຺ຫຄພ຺ຠາຊາຕາ. ເອວໍ ເຕ ມາຕາປຸຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມສ຺ສ ອນຸຣູປໍ ອີທິສໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວທິໍສຸ.

ຕີຫິ ວິຕກ຺ເກຫີຕິ ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓານຸສ຺ສຕິປຏິສໍຍຸຕ຺ເຕຫິ ຕີຫິ ສມ຺ມາວິຕກ຺ເກຫິ. ອຘິວາເສຕີຕິ ມູຬ຺ຫຄພ຺ຠຕາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນທຸກ຺ຂໍ ສຫຕິ. ສາ ຫິ ຠຄວໂຕ ສມ຺ພຸທ຺ຘຠາວໍ, ອຣິຍສງ຺ຆສ຺ສ ສຸປ຺ປຏິປຕ຺ຕິໍ, ນິພ຺ພານສ຺ສ ຈ ທຸກ຺ຂນິສ຺ສຣຓຠາວໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕີ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານທຸກ຺ຂໍ ອມນສິກຣເຓເນວ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຂມຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕີຫິ ວິຕກ຺ເກຫິ ອຘິວາເສຕີ’’ຕິ.

ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວຕາຕິອາທິ ເຕສໍ ວິຕກ຺ການໍ ປວຕ຺ຕິອາກາຣທສ຺ສນໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ຠຄ຺ຍວນ຺ຕຕາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ຠຄວາ ໂລກນາໂຖ ສມ຺ມາ ອວິປຣີຕໍ ສາມໍ ສຍເມວ ສພ຺ພຘມ຺ເມ ອໂຫ ວຕ ພຸທ຺ໂຘ, ໂສ ຠຄວາ ເອວຣູປສ຺ສ ເອຕຣຫິ ມຍາ ອນຸຠວິຍມານສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຈ ເອວໍຊາຕິກສ຺ສ ສກລສ຺ສ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຫານາຍ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣຘາຍ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕິ, ອວິປຣີຕຘມ຺ມໍ ກເຖຕິ. ອວິປຣີຕຘມ຺ມເທສນຕາຍ ຫິ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິສິທ຺ຘິ. ຕສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ຕຄຸຓສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມສ຺ສວນນ຺ເຕ ຊາຕຕ຺ຕາ ສີລທິຏ຺ຐິສາມຎ຺ເຎນ ສໍຫຕຕ຺ຕາ ຈ ສາວກສງ຺ໂຆຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ອຏ຺ຐອຣິຍປຸຄ຺ຄລສມູໂຫ ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ວຕ ອໂຫ ວຕ ສມ຺ມາ ປຏິປນ຺ໂນ, ໂຍ ອຣິຍສງ຺ໂຆ ເອວຣູປສ຺ສ ອີທິສສ຺ສ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຫານາຍ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣຘາຍ ອນິວຕ຺ຕິປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ. ສຸສຸຂໍ ວຕ ອໂຫ ວຕ ສຸຏ຺ຐຸ ສຸຂໍ ສພ຺ພສງ຺ຂຕນິສ຺ສຏໍ ນິພ຺ພານໍ, ຍສ຺ມິໍ ນິພ຺ພາເນ ອີທິສໍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ນ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຏິປຊ຺ຊມານາປິ ປຏິປນ຺ນາ ອິຈ຺ເຈວ ວຸຕ຺ຕາ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອນິວຕ຺ຕິຠາວໂຕ. ອຖ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນສທ຺ໂທ ວິຍ ປຏິປນ຺ນສທ຺ໂທ ວຕ຺ຕມານຕ຺ໂຖປິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເຕເນວາຫ ‘‘ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ’’ຕິ.

ສາມິກນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິໍ ໂກລິຍຣາຊປຸຕ຺ຕໍ. ອາມນ຺ເຕສີຕິ ອຠາສິ. ມມ ວຈເນນ ຠຄວໂຕ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທາຫີຕິ ມຍ຺ຫໍ ວຈເນນ ຈກ຺ກລກ຺ຂຓປ຺ປຏິມຓ຺ຑິຕານິ ວິກສິຕປທຸມສສ຺ສິຣີການິ ຠຄວໂຕ ຈຣຓານິ ຕວ ສິຣສາ ວນ຺ທາຫິ, ອຸຕ຺ຕມງ຺ເຄນ ອຠິວາທນໍ ກໂຣຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປ຺ປາພາຘນ຺ຕິອາທີສຸ ອາພາໂຘຕິ ວິສຠາຄເວທນາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍາ ເອກເທເສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາປິ ສກລສຣີຣໍ ອຍປຏ຺ເຏນ ອາພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວິຍ ຄຓ຺ຫຕິ. ອາຕງ຺ໂກຕິ ກິຈ຺ຉຊີວິຕກໂຣ ໂຣໂຄ. ອຖ ວາ ຍາເປຕພ຺ພໂຣໂຄ ອາຕງ຺ໂກ, ອິຕໂຣ ອາພາໂຘ. ຂຸທ຺ທໂກ ວາ ໂຣໂຄ ອາຕງ຺ໂກ, ພລວາ ອາພາໂຘ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐາໂນ ອາພາໂຘ, ພຫິທ຺ຘາສມຸຏ຺ຐາໂນ ອາຕງ຺ໂກ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕທຸຠຍສ຺ສາປິ ອຠາວໍ ປຸຈ຺ຉາຕິ ວທຕິ. ຄິລານສ຺ເສວ ຈ ອຸຏ຺ຐານໍ ນາມ ຄຣຸກໍ ໂຫຕິ, ກາເຍ ພລໍ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນິຄ຺ເຄລຎ຺ຎຕາຍ ລຫຸປຣິວຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ກາຍສ຺ສ ລຫຸຏ຺ຐານໍ ສຣີຣພລຎ຺ຈ ປຸຈ຺ຉາຕິ ວທຕິ. ຜາສຸວິຫາຣນ຺ຕິ ຐານນິສິນ຺ນຄມນສຍນສງ຺ຂາເຕສຸ ຈຕູສຸ ອິຣິຍາປເຖສຸ ສຸຂວິຫາຣຎ຺ຈ ປຸຈ຺ຉາຕິ ວທຕິ. ອຖສ຺ສ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາກາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ‘‘ສຸປ຺ປວາສາ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທິມາຫ. ເອວຎ຺ຈ ວເທຫີຕິ ອິທານິ ວຕ຺ຕພ຺ພາກາຣໍ ນິທສ຺ເສຕິ.

ປຣມນ຺ຕິ ວຈນສມ຺ປຏິຈ຺ຉນໍ. ເຕນ ສາຘຸ, ຠທ຺ເທ, ຍຖາ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊາມີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ໂກລິຍປຸຕ຺ໂຕຕິ ສຸປ຺ປວາສາຍ ສາມິໂກ ໂກລິຍຣາຊປຸຕ຺ໂຕ. ສຸຂິນີ ໂຫຕູຕິ ສເທວເກ ໂລເກ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ສຕ຺ຖາ ສຸປ຺ປວາສາຍ ເປສິຕວນ຺ທນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣສໍສູຈກໍ ພຸທ຺ຘາຈິຓ຺ຓໍ ສຸຂູປສໍຫາຣໍ ຕສ຺ສາ ສາມຎ຺ຎໂຕ ປກາເສຕ຺ວາ ປຸນ ຕສ຺ສາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຄພ຺ຠວິປຕ຺ຕິມູລກທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິປຏິກ຺ເຂປມຸເຂນ ສຸຂູປສໍຫາຣໍ ນິທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສຸຂິນີ…ເປ… ອໂຣຄາ, ອໂຣຄໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍຕູ’’ຕິ ອາຫ.

ສຫ ວຈນາຕິ ຠຄວໂຕ ວຈເນນ ສເຫວ. ຍສ຺ມິໍ ກາເລ ຠຄວາ ຕຖາ ອໂວຈ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ກາເລ ຕມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ອຄມາສິ. ຕສ຺ສ ປຣິກ຺ຂີຓຠາວໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ຕຖາ ອຠາສິ. ອປເຣ ປນ ວທນ຺ຕິ – ສເຈ ຕຖາ ສຕ຺ຖາ ນາຈິກ຺ຂິສ຺ສາ, ຕໂຕ ປຣມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ກາລໍ ຕສ຺ສາ ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸພນ຺ຘິສ຺ສາ. ຍສ຺ມາ ປນ ຠຄວຕາ ‘‘ສຸຂິນີ ອໂຣຄາ ອໂຣຄຎ຺ຈ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ວຈນສມກາລເມວ ໂສ ຄພ຺ໂຠ ພ຺ຍາກຸລຠາວໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ສຸເຂເນວ ພຫິ ນິກ຺ຂມິ, ເອວໍ ເຕສໍ ມາຕາປຸຕ຺ຕານໍ ໂສຕ຺ຖິ ອໂຫສິ. ອຈິນ຺ເຕຍ຺ໂຍ ຫິ ພຸທ຺ຘານໍ ພຸທ຺ຘານຸຠາໂວ. ຍຖາ ຫິ ປຏາຈາຣາຍ ປິຍວິປ຺ປໂຍຄສມ຺ຠູເຕນ ໂສເກນ ອຸມ຺ມາທໍ ປຕ຺ວາ –

‘‘ອຸໂຠ ປຸຕ຺ຕາ ກາລກຕາ, ປນ຺ເຖ ມຍ຺ຫໍ ປຕີ ມໂຕ;

ມາຕາ ປິຕາ ຈ ຠາຕາ ຈ, ເອກຈິຕກມ຺ຫິ ຌາຍເຣ’’ຕິ. (ອປ. ເຖຣີ ໒.໒.໔໙໘) –

ວຕ຺ວາ ຊາຕຣູເປເນວ ຈຣນ຺ຕິຍາ ‘‘ສຕິໍ ປຏິລຠາຫິ ຠຄິນີ’’ຕິ ຠຄວໂຕ ວຈນສມນນ຺ຕຣເມວ ອຸມ຺ມາໂທ ວູປສມິ, ຕຖາ ສຸປ຺ປິຍາປິ ອຸປາສິກາ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ອູຣຸຍໍ ກເຕນ ມຫາວເຓນ ວຸຏ຺ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ສຍນປິຏ຺ເຐ ນິປນ຺ນາ ‘‘ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມໍ ວນ຺ທຕູ’’ຕິ ວຈນສມນນ຺ຕຣເມວ ວເຓ ປາກຕິເກ ຊາເຕ ສຍເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທີຕິ ເອວມາທີນິ ວຕ຺ຖູນິ ອິຘ ອຸທາຫຣິຕພ຺ພານີຕິ.

ເອວໍ, ຠນ຺ເຕຕິ, ຠນ຺ເຕ, ຍຖາ ຠຄວາ ສປຸຕ຺ຕາຍ ມາຕຸຍາ ອໂຣຄຠາວໍ ອາສີສນ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ສຸຂິນີ ອໂຣຄາ ອໂຣຄໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍຕູ’’ຕິ, ຕໍ ເອວເມວ. ນ ຫິ ກທາຈິ ພຸທ຺ຘານໍ ຠຄວນ຺ຕານໍ ວຈນສ຺ສ ອຎ຺ຎຖາຠາໂວຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ເອວມຕ຺ຖູ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ອປເຣ ‘‘ໂຫຕູ’’ຕິ ປທສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອາເນຕ຺ວາ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ. ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ກຣວີກຣຸຕມຎ຺ຊຸນາ ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສເຣນ ຠຄວຕາ ວຸຈ຺ຈມາເນ ຕສ຺ມິໍ ວຈເນ ປີຕິໂສມນສ຺ສປຏິລາຠໂຕ ອຠິມຸຂຠາເວນ ນນ຺ທິຕ຺ວາ. ອນຸໂມທິຕ຺ວາຕິ ຕໂຕ ປຈ຺ຉາປິ ສມ຺ໂມທນໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ, ຈິຕ຺ເຕນ ວາ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ວາຈາຍ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ, ວຈນສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວາ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ. ສກໍ ຆຣໍ ປຈ຺ຈາຍາສີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຆຣໍ ປຏິຄຈ຺ຉິ. ເຍ ປນ ‘‘ເຍນ ສກໍ ຆຣ’’ນ຺ຕິ ປຐນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຍທິປິ ຍ-ຕ-ສທ຺ທານໍ ສມ຺ພນ຺ຘຠາວໂຕ ‘‘ເຕນາ’’ຕິ ປທໍ ວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ຕຖາປິ ‘‘ປຏິຍາຍິຕ຺ວາ’’ຕິ ປາຐເສໂສ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ.

ວິຊາຕນ຺ຕິ ປຊາຕໍ, ປສຸຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຈ຺ຉຣິຍນ຺ຕິ ອນ຺ຘສ຺ສ ປພ຺ພຕາໂຣຫນໍ ວິຍ ນິຈ຺ຈໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ອຍໍ ຕາວ ສທ຺ທນໂຍ. ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປນ ‘‘ອຈ຺ຉຣາໂຍຄ຺ຄໍ ອຈ຺ຉຣິຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຈ຺ຉຣໍ ປຫຣິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຕາຕິ ສມ຺ຠາວເນ, ອໂຫ ອຈ຺ຉຣິຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຠຕິ ຘມ຺ມາລປນໍ. ອຠູຕປຸພ຺ພໍ ຠູຕນ຺ຕິ ອພ຺ຠຸຕໍ.

ຕຖາຄຕສ຺ສາຕິ ອຏ຺ຐຫິ ກາຣເຓຫິ ຠຄວາ ຕຖາຄໂຕ – ຕຖາ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖລກ຺ຂຓໍ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖຘມ຺ເມ ຍາຖາວໂຕ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖທສ຺ສິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖວາທິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖາກາຣິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ, ອຠິຠວນຏ຺ເຐນ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ຠຄວາ ຕຖາ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ? ຍຖາ ສພ຺ພໂລກຫິຕາຍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກມາປນ຺ນາ ປຸຣິມກາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ອາຄຕາຕິ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ເຍນ ອຠິນີຫາເຣນ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອາຄຕາ, ເຕນ ອຏ຺ຐຄຸຓສມນ຺ນາຄເຕນ ອຍມ຺ປິ ຠຄວາ ອາຄໂຕ. ຍຖາ ຈ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ທານປາຣມິໍ ປູເຣຕ຺ວາ ສີລເນກ຺ຂມ຺ມປຎ຺ຎາວີຣິຍຂນ຺ຕິສຈ຺ຈອຘິຏ຺ຐານເມຕ຺ຕາອຸເປກ຺ຂາປາຣມີຕິ ອິມາ ທສ ປາຣມິໂຍ, ທສ ອຸປປາຣມິໂຍ, ທສ ປຣມຕ຺ຖປາຣມິໂຍຕິ ສມຕິໍສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ມຫາປຣິຈ຺ຈາເຄ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ປຸພ຺ພໂຍຄປຸພ຺ພຈຣິຍຘມ຺ມກ຺ຂານຎາຕຕ຺ຖຈຣິຍາທໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘິຈຣິຍາຍ ໂກຏິໍ ປຕ຺ວາ ອາຄຕາ, ຕຖາ ອຍມ຺ປິ ຠຄວາ ອາຄໂຕ. ຍຖາ ຈ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ…ເປ… ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕ຺ວາ ພ຺ຣູເຫຕ຺ວາ ອາຄຕາ, ຕຖາ ອຍມ຺ປິ ຠຄວາ ອາຄໂຕ. ເອວໍ ຕຖາ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ? ຍຖາ ສມ຺ປຕິຊາຕາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ສເມຫິ ປາເທຫິ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອຸຕ຺ຕຣາຠິມຸຂາ ສຕ຺ຕປທວີຕິຫາເຣນ ຄຕາ, ເສຕຈ຺ຉຕ຺ເຕ ຘາຣິຍມາເນ ສພ຺ພາວ ທິສາ ອນຸວິໂລເກສຸໍ, ອາສຠິຎ຺ຈ ວາຈໍ ຠາສິໍສຸ ໂລເກ ອຕ຺ຕໂນ ເຊຏ຺ຐເສຏ຺ຐຠາວໍ ປກາເສນ຺ຕາ, ຕຎ຺ຈ ເນສໍ ຄມນໍ ຕຖໍ ອໂຫສິ ອວິຕຖໍ ອເນເກສໍ ວິເສສາຘິຄມານໍ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕຠາເວນ, ຕຖາ ອຍມ຺ປິ ຠຄວາ ຄໂຕ, ຕຎ຺ຈສ຺ສ ຄມນໍ ກຖໍ ອໂຫສິ ອວິຕຖໍ ເຕສຎ຺ເຎວ ວິເສສາຘິຄມານໍ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕຠາເວນ. ເອວໍ ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ຍຖາ ວາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ເນກ຺ຂມ຺ເມນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທໍ ປຫາຍ ຄຕາ, ອພ຺ຍາປາເທນ ພ຺ຍາປາທໍ, ອາໂລກສຎ຺ຎາຍ ຖິນມິທ຺ຘໍ, ອວິກ຺ເຂເປນ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ, ຘມ຺ມວວຕ຺ຖາເນນ ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ປຫາຍ ຄຕາ, ຎາເຓນ ອວິຊ຺ຊໍ ປທາເລຕ຺ວາ, ປາໂມຊ຺ເຊນ ອຣຕິໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ, ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕີຫິ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ມຫາວິປສ຺ສນາຫິ ຈຕູຫິ ຈ ອຣິຍມຄ຺ເຄຫິ ຕໍ ຕໍ ປຏິປກ຺ຂໍ ປຫາຍ ຄຕາ, ເອວໍ ອຍມ຺ປິ ຠຄວາ ຄໂຕ. ເອວມ຺ປິ ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ຕຖລກ຺ຂຓໍ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ? ປຖວີຘາຕຸຍາ ກກ຺ຂຬລກ຺ຂຓໍ, ອາໂປຘາຕຸຍາ ປຄ຺ຆຣຓລກ຺ຂຓໍ, ເຕໂຊຘາຕຸຍາ ອຸຓ຺ຫຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ, ວາໂຍຘາຕຸຍາ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓໍ, ອາກາສຘາຕຸຍາ ອສມ຺ຜຸຏ຺ຐລກ຺ຂຓໍ, ຣູປສ຺ສ ຣຸປ຺ປນລກ຺ຂຓໍ, ເວທນາຍ ເວທຍິຕລກ຺ຂຓໍ, ສຎ຺ຎາຍ ສຎ຺ຊານນລກ຺ຂຓໍ, ສງ຺ຂາຣານໍ ອຠິສງ຺ຂຣຓລກ຺ຂຓໍ, ວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ວິຊານນລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ, ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ອາຍຕນານໍ, ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ, ພາວີສຕິຍາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ, ຈຕຸນ຺ນໍ ສຈ຺ຈານໍ, ທ຺ວາທສປທິກສ຺ສ ປຈ຺ຈຍາກາຣສ຺ສ, ຈຕຸນ຺ນໍ ສຕິປຏ຺ຐານານໍ, ຈຕຸນ຺ນໍ ສມ຺ມປ຺ປຘານານໍ, ຈຕຸນ຺ນໍ ອິທ຺ຘິປາທານໍ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ພລານໍ, ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ, ອຣິຍສ຺ສ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ, ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ວິສຸທ຺ຘີນໍ, ອມໂຕຄຘສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສາຕິ ເອວໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຍໍ ສຠາວສຣສລກ຺ຂຓໍ, ຕໍ ຕຖໍ ອວິຕຖໍ ອນຎ຺ຎຖໍ ລກ຺ຂຓໍ ຎາຓຄຕິຍາ ອາຄໂຕ ອວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຕ຺ໂຕ ອຘິຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ. ເອວໍ ຕຖລກ຺ຂຓໍ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ຕຖຘມ຺ເມ ຍາຖາວໂຕ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ຕຖາຄໂຕ? ຕຖຘມ຺ມາ ນາມ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ຍຖາຫ – ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖານິ ອວິຕຖານິ ອນຎ຺ຎຖານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖເມຕໍ ອວິຕຖເມຕໍ ອນຎ຺ຎຖເມຕ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໙໐) ວິຕ຺ຖາໂຣ. ຕານິ ຈ ຠຄວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຕສ຺ມາ ຕຖານໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຕຖາຄໂຕ.

ອປິຈ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ຊາຕິປຈ຺ຈຍສມ຺ຠູຕສມຸທາຄຕຏ຺ໂຐ ຕໂຖ ອວິຕໂຖ ອນຎ຺ຎໂຖ…ເປ… ສງ຺ຂາຣານໍ ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍສມ຺ຠູຕສມຸທາຄຕຏ຺ໂຐ ຕໂຖ ອວິຕໂຖ ອນຎ຺ຎໂຖ, ຕຖາ ອວິຊ຺ຊາຍ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ…ເປ... ຊາຕິຍາ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຏ຺ໂຐ ຕໂຖ ອວິຕໂຖ ອນຎ຺ຎໂຖ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຠຄວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຕສ຺ມາປິ ຕຖານໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຕຖາຄໂຕ. ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ໂຖ ຫິ ເອຕ຺ຖ ຄຕສທ຺ໂທຕິ. ເອວໍ ຕຖຘມ຺ເມ ຍາຖາວໂຕ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ຕຖທສ຺ສິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ? ຍໍ ສເທວເກ…ເປ… ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ປຊາຍ ອປຣິມາຓາສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ອປຣິມາຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາເຣ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ຠຄວາ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ຊານຕາ ປສ຺ສຕາ ຈ ເຕນ ຕໍ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐາທິວເສນ ວາ ທິຏ຺ຐສຸຕມຸຕວິຎ຺ຎາເຕສຸ ລພ຺ຠມານກປທວເສນ ວາ ‘‘ກຕມໍ ຕໍ ຣູປໍ ຣູປາຍຕນໍ, ຍໍ ຣູປໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຠູຕານໍ ອຸປາທາຍ ວຓ຺ຓນິຠາ ສນິທສ຺ສນໍ ສປ຺ປຏິຆໍ ນີລໍ ປີຕກ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໖໑໖) ນເຍນ ອເນເກຫິ ນາເມຫິ ເຕຣສຫິ ວາເຣຫິ ທ຺ວິປຎ຺ຎາສາຍ ນເຍຫິ ວິຠຊ຺ຊມານໍ ຕຖເມວ ໂຫຕິ, ວິຕຖໍ ນຕ຺ຖິ. ເອສ ນໂຍ ໂສຕທ຺ວາຣາທີສຸ ອາປາຖມາຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ສທ຺ທາທີສຸ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ…ເປ… ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ມຸຕໍ ວິຎ຺ຎາຕໍ ປຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສິຕໍ ອນຸວິຈຣິຕໍ ມນສາ, ຕມຫໍ ຊານາມິ, ຕມຫໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິໍ, ຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວິທິຕໍ, ຕໍ ຕຖາຄໂຕ ນ ອຸປຏ຺ຐາສີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໔).

ເອວໍ ຕຖທສ຺ສິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຕຖທສ຺ສີອຕ຺ເຖ ຕຖາຄໂຕຕິ ປທສມ຺ຠໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ກຖໍ ຕຖວາທິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ? ຍໍ ຣຕ຺ຕິໍ ຠຄວາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຍຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ, ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສວສ຺ສປຣິມາຓກາລໍ ຍໍ ຠຄວຕາ ຠາສິຕໍ ລປິຕໍ ສຸຕ຺ຕເຄຍ຺ຍາທິ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ຣາຄມທາທິນິມ຺ມຖນໍ ເອກສທິສໍ ຕຖໍ ອວິຕຖໍ. ເຕນາຫ –

‘‘ຍຎ຺ຈ, ຈຸນ຺ທ, ຣຕ຺ຕິໍ ຕຖາຄໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌຕິ, ຍຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ, ຍໍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ຠາສຕິ ລປຕິ ນິທ຺ທິສຕິ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕເຖວ ໂຫຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາ, ຕສ຺ມາ ‘ຕຖາຄໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໑໘໘).

ຄທອຕ຺ໂຖ ເອຕ຺ຖ ຄຕສທ຺ໂທ. ເອວໍ ຕຖວາທິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ.

ອປິຈ ອາຄທນໍ ອາຄໂທ, ວຈນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຖ ອວິຕໂຖ ອວິປຣີໂຕ ອາຄໂທ ອສ຺ສາຕິ ທກາຣສ຺ສ ຕກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ປທສິທ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກຖໍ ຕຖາກາຣິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ? ຠຄວໂຕ ຫິ ວາຈາຍ ກາໂຍ ອນຸໂລເມຕິ, ກາຍສ຺ສປິ ວາຈາ, ຕສ຺ມາ ຍຖາວາທີ ຕຖາກາຣີ, ຍຖາກາຣີ ຕຖາວາທີ ຈ ໂຫຕິ. ເອວໍຠູຕສ຺ສ ຈສ຺ສ ຍຖາວາຈາ, ກາໂຍປິ ຕຖາ ຄໂຕ ປວຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ຈ ກາໂຍ, ວາຈາປິ ຕຖາ ຄຕາ ປວຕ຺ຕາຕິ ຕຖາຄໂຕ. ເຕນາຫ –

‘‘ຍຖາວາທີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ຕຖາກາຣີ, ຍຖາກາຣີ ຕຖາວາທີ. ອິຕິ ຍຖາວາທີ ຕຖາກາຣີ, ຍຖາກາຣີ ຕຖາວາທີ. ຕສ຺ມາ ‘ຕຖາຄໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໓).

ເອວໍ ຕຖາກາຣິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ອຠິຠວນຏ຺ເຐນ ຕຖາຄໂຕ? ຍສ຺ມາ ອຸປຣິ ຠວຄ຺ຄໍ ເຫຏ຺ຐາ ອວີຈິໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຣິຕ຺ວາ ຕິຣິຍໍ ອປຣິມາຓາສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ສພ຺ພສຕ຺ເຕ ອຠິຠວຕິ ສີເລນປິ ສມາຘິນາປິ ປຎ຺ຎາຍປິ ວິມຸຕ຺ຕິຍາປິ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສເນນປິ, ນ ຕສ຺ສ ຕຸລາ ວາ ປມາຓໍ ວາ ອຕ຺ຖິ, ອຖ ໂຂ ອຕຸໂລ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ເທວເທໂວ ສກ຺ການໍ ອຕິສກ຺ໂກ, ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ອຕິພ຺ຣຫ຺ມາ ສພ຺ພສຕ຺ຕຸຕ຺ຕໂມ, ຕສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕ. ເຕນາຫ –

‘‘ສເທວເກ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກ…ເປ… ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ຕຖາຄໂຕ ອຠິຠູ ອນຠິຠູໂຕ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸທໂສ ວສວຕ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘ຕຖາຄໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໓).

ຕຕ຺ຣາຍໍ ປທສິທ຺ຘິ – ອຄໂທ ວິຍ ອຄໂທ, ເທສນາວິລາໂສ ເຈວ ປຸຎ຺ຎຸສ຺ສໂຍ ຈ. ເຕນ ໂສ ມຫານຸຠາໂວ ຠິສກ຺ໂກ ວິຍ ທິພ຺ພາຄເທນ ສປ຺ເປ ສພ຺ພປຣປ຺ປວາທິໂນ ສເທວກຎ຺ຈ ໂລກໍ ອຠິຠວຕິ. ອິຕິ ສພ຺ພໂລກາຠິຠວເນ ຕໂຖ ອວິຕໂຖ ອວິປຣີໂຕ ຍຖາວຸຕ຺ໂຕວ ອຄໂທ ເອຕສ຺ສາຕິ ທກາຣສ຺ສ ຕກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ອຠິຠວນຏ຺ເຐນ ຕຖາຄໂຕ.

ອປິຈ ຕຖາຍ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖໍ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ. ຕຕ຺ຖ ສກລໂລກໍ ຕີຣຓປຣິຎ຺ຎາຍ ຕຖາຍ ຄໂຕ ອວຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ. ໂລກສມຸທຍໍ ປຫານປຣິຎ຺ຎາຍ ຕຖາຍ ຄໂຕ ອຕີໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ. ໂລກນິໂຣຘໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຕຖາຍ ຄໂຕ ອຘິຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ. ໂລກນິໂຣຘຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ຕຖໍ ຄໂຕ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ຕຖາຄໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ໂລໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ໂລກສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ. ໂລກສມຸທໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ໂລກສມຸທໂຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຫີໂນ, ໂລກນິໂຣໂຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ໂລກນິໂຣໂຘ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສຈ຺ຉິກໂຕ. ໂລກນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ໂລກນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຠາວິຕາ. ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ…ເປ… ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕຖາຄເຕນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘໍ. ຕສ຺ມາ ‘ຕຖາຄໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໓).

ອປເຣຫິປິ ອຏ຺ຐຫິ ກາຣເຓຫິ ຠຄວາ ຕຖາຄໂຕ – ຕຖາຍ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖາຍ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖານິ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖາວິໂຘຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖາ ປວຕ຺ຕິໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕເຖຫິ ອຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖາ ຄຕຠາເວນ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ຕຖາຍ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ? ຍາ ສາ ຠຄວຕາ ສຸເມຘຠູເຕນ ທີປງ຺ກຣທສພລສ຺ສ ປາທມູເລ –

‘‘ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ລິງ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິ, ເຫຕຸ ສຕ຺ຖາຣທສ຺ສນໍ,

ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິ, ອຘິກາໂຣ ຈ ຉນ຺ທຕາ;

ອຏ຺ຐຘມ຺ມສໂມຘານາ, ອຠິນີຫາໂຣ ສມິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ. (ພຸ. ວໍ. ໒.໕໙) –

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຠິນີຫາຣໍ ສມ຺ປາເທນ຺ເຕນ ‘‘ອຫໍ ສເທວກໍ ໂລກໍ ຕິຓ຺ໂຓ ຕາເຣສ຺ສາມິ, ມຸຕ຺ໂຕ ໂມເຈສ຺ສາມິ, ທນ຺ໂຕ ທເມສ຺ສາມິ, ສນ຺ໂຕ ສເມສ຺ສາມິ, ອສ຺ສຕ຺ໂຖ ອສ຺ສາເສສ຺ສາມິ, ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ປຣິນິພ຺ພາເປສ຺ສາມິ, ພຸທ຺ໂຘ ໂພເຘສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຫາປຏິຎ຺ຎາ ປວຕ຺ຕິຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ກິໍ ເມ ເອເກນ ຕິຓ຺ເຓນ, ປຸຣິເສນ ຖາມທສ຺ສິນາ;

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ, ສນ຺ຕາເຣສ຺ສໍ ສເທວກໍ.

‘‘ອິມິນາ ເມ ອຘິກາເຣນ, ກເຕນ ປຸຣິສຸຕ຺ຕເມ;

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ, ຕາເຣມິ ຊນຕໍ ພຫຸໍ.

‘‘ສໍສາຣໂສຕໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ, ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ຕໂຍ ຠເວ;

ຘມ຺ມນາວໍ ສມາຣຸຍ຺ຫ, ສນ຺ຕາເຣສ຺ສໍ ສເທວກໍ.

‘‘ກິໍ ເມ ອຎ຺ຎາຕເວເສນ, ຘມ຺ມໍ ສຈ຺ຉິກເຕນິຘ;

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ, ພຸທ຺ໂຘ ເຫສ຺ສໍ ສເທວເກ’’ຕິ. (ພຸ. ວໍ. ໒.໕໕-໕໘);

ຕໍ ປເນຕໍ ມຫາປຏິຎ຺ຎໍ ສກລສ຺ສາປິ ພຸທ຺ຘກຣຘມ຺ມສມຸທາຍສ຺ສ ປວິຈຍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສມາທານານໍ ກາຣຓຠູຕໍ ອວິສໍວາເທຕ຺ວາ ໂລກນາຍໂກ ຍສ຺ມາ ມຫາກປ຺ປານໍ ສຕສຫສ຺ສາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ນິຣວເສສໂຕ ທານປາຣມິອາທໂຍ ສມຕິໍສປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ, ອງ຺ຄປຣິຈ຺ຈາຄາທໂຍ ປຎ຺ຈ ມຫາປຣິຈ຺ຈາເຄ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ, ສຈ຺ຈາຘິຏ຺ຐານາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຘິຏ຺ຐານານິ ປຣິພ຺ຣູເຫຕ຺ວາ, ປຸຎ຺ຎຎາຓສມ຺ຠາເຣ ສມ຺ຠຣິຕ຺ວາ, ປຸພ຺ພໂຍຄປຸພ຺ພຈຣິຍຘມ຺ມກ຺ຂານຎາຕຕ຺ຖຈຣິຍາທໂຍ ອຸກ຺ກໍສາເປຕ຺ວາ, ພຸທ຺ຘິຈຣິຍໍ ປຣມໂກຏິໍ ປາເປຕ຺ວາ, ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ເສວ ສາ ມຫາປຏິຎ຺ຎາ ຕຖາ ອວິຕຖາ ອນຎ຺ຎຖາ, ນ ຕສ຺ສ ວາລຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ວິຕຖໍ ອຕ຺ຖິ. ຕຖາ ຫິ ທີປງ຺ກຣທສພໂລ ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ມງ຺ຄໂລ…ເປ… ກສ຺ສໂປ ຠຄວາຕິ ອິເມ ຈຕຸວີສຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ປຏິປາຏິຍາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ພ຺ຍາກຣິໍສຸ. ເອວໍ ຈຕຸວີສຕິຍາ ພຸທ຺ຘານໍ ສນ຺ຕິເກ ລທ຺ຘພ຺ຍາກຣໂຓ ເຍ ເຕ ກຕາຠິນີຫາເຣຫິ ໂພຘິສຕ຺ເຕຫິ ລທ຺ຘພ຺ພາ ອານິສໍສາ, ເຕ ລຠິຕ຺ວາວ ອາຄໂຕຕິ ຕາຍ ຍຖາວຸຕ຺ຕາຍ ມຫາປຏິຎ຺ຎາຍ ຕຖາຍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຠາວໍ ອາຄໂຕ ອຘິຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ. ເອວໍ ຕຖາຍ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ຕຖາຍ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ? ຍາຍ ມຫາກຣຸຓາຍ ໂລກນາໂຖ ມຫາທຸກ຺ຂສມ຺ພາຘປ຺ປຏິປນ຺ນໍ ສຕ຺ຕນິກາຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕສ຺ສ ນຕ຺ຖຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ປຏິສ຺ສຣຓໍ, ອຫເມວ ນມິໂຕ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໂຕ ມຸຕ຺ໂຕ ໂມເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ສມຸສ຺ສາຫິຕມານໂສ ມຫາຠິນີຫາຣມກາສິ. ກຕ຺ວາ ຈ ຍຖາປຓິຘານໍ ສກລໂລກຫິຕສມ຺ປາທນາຍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກມາປນ຺ໂນ ອຕ຺ຕໂນ ກາຍຊີວິຕນິຣເປກ຺ໂຂ ປເຣສໍ ໂສຕປຖາຄມນມຕ຺ເຕນປິ ຈິຕ຺ຕຸຕ຺ຣາສສມຸປ຺ປາທິກາ ອຕິທຸກ຺ກຣາ ທຸກ຺ກຣຈຣິຍາ ສມາຈຣນ຺ໂຕ ຍຖາ ມຫາໂພຘິຍາ ປຏິປຕ຺ຕິ ຫານຠາຄິຍາ ສໍກິເລສຠາຄິຍາ ຐິຕິຠາຄິຍາ ວາ ນ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ອຸຕ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣິ ວິເສສຠາຄິຍາວ ໂຫຕິ, ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ ອນຸປຸພ຺ເພນ ນິຣວເສເສ ໂພຘິສມ຺ຠາເຣ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິ. ຕໂຕ ປຣຎ຺ຈ ຕາເຍວ ມຫາກຣຸຓາຍ ສຎ຺ໂຈທິຕມານໂສ ປວິເວກຣຕິໍ ປຣມຎ຺ຈ ສນ຺ຕໍ ວິໂມກ຺ຂສຸຂໍ ປຫາຍ ພາລຊນພຫຸເລ ໂລເກ ເຕຫິ ສມຸປ຺ປາທິຕໍ ສມ຺ມານາວມານວິປ຺ປກາຣໍ ອຄເຓຕ຺ວາ ວິເນຍ຺ຍຊນສ຺ສ ວິນຍເນນ ນິຣວເສສໍ ພຸທ຺ຘກິຈ຺ຈໍ ນິຏ຺ຐເປສິ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຠຄວໂຕ ສຕ຺ເຕສຸ ມຫາກຣຸຓາຍ ສໂມກ຺ກມນາກາໂຣ, ໂສ ປຣໂຕ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ຍຖາ ຈ ພຸທ຺ຘຠູຕສ຺ສ ໂລກນາຖສ຺ສ ສຕ຺ເຕສຸ ມຫາກຣຸຓາ, ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ຕຠູຕສ຺ສປິ ມຫາຠິນີຫາຣກາລາທີສູຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສພ຺ພທາ ຈ ເອກສທິສຕາຍ ຕຖາ ອວິຕຖາ ອນຎ຺ຎຖາ, ຕສ຺ມາ ຕີສຸປິ ອວຕ຺ຖາສຸ ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ສມານຣສາຍ ຕຖາຍ ມຫາກຣຸຓາຍ ສກລໂລກຫິຕາຍ ຄໂຕ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ຕຖາຄໂຕ. ເອວໍ ຕຖາຍ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ຕຖານິ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ? ຕຖານິ ນາມ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍມຄ຺ຄຎາຓານິ. ຕານິ ຫິ ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ, ອຍໍ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍ, ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ, ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາຕິ ເອວໍ ສພ຺ພເຎຍ຺ຍຘມ຺ມສງ຺ຄາຫການໍ ປວຕ຺ຕິນິວຕ຺ຕິຕທຸຠຍເຫຕຸຠູຕານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປີຬນຏ຺ໂຐ ສງ຺ຂຕຏ຺ໂຐ ສນ຺ຕາປຏ຺ໂຐ ວິປຣິຓາມຏ຺ໂຐ, ສມຸທຍສ຺ສ ອາຍູຫນຏ຺ໂຐ ນິທານຏ຺ໂຐ ສໍໂຍຄຏ຺ໂຐ ປລິໂພຘຏ຺ໂຐ, ນິໂຣຘສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓຏ຺ໂຐ ວິເວກຏ຺ໂຐ ອສງ຺ຂຕຏ຺ໂຐ ອມຕຏ຺ໂຐ, ມຄ຺ຄສ຺ສ ນິຍ຺ຍານຏ຺ໂຐ ເຫຕ຺ວຏ຺ໂຐ ທສ຺ສນຏ຺ໂຐ ອາຘິປເຕຍ຺ຍຏ຺ໂຐຕິອາທີນໍ ຕພ຺ພິຠາຄານຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕສຠາວາວໂພຘວິພນ຺ຘກສ຺ສ ສໍກິເລສປກ຺ຂສ຺ສ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທເນນ ປຏິລທ຺ຘາຍ ຕຕ຺ຖ ອສມ຺ໂມຫາຠິສມຍສງ຺ຂາຕາຍ ອວິປຣີຕາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ຘມ຺ມານໍ ສຠາວສຣສລກ຺ຂຓສ຺ສ ອວິສໍວາທນໂຕ ຕຖານິ ອວິຕຖານິ ອນຎ຺ຎຖານິ, ຕານິ ຠຄວາ ອນຎ຺ຎເນຍ຺ໂຍ ສຍເມວ ອາຄໂຕ ອຘິຄໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕຖານິ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ຍຖາ ຈ ມຄ຺ຄຎາຓານິ, ເອວໍ ຠຄວໂຕ ຕີສຸ ກາເລສຸ ອປ຺ປຏິຫຕຎາຓານິ ຈຕຸປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓານິ ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊຎາຓານິ ປຎ຺ຈຄຕິປຣິຈ຺ເຉທຎາຓານິ ຉອສາຘາຣຓຎາຓານິ ສຕ຺ຕໂພຊ຺ຌງ຺ຄວິຠາວນຎາຓານິ ອຏ຺ຐມຄ຺ຄງ຺ຄວິຠາວນຎາຓານິ ນວານຸປຸພ຺ພວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຎາຓານິ ທສພລຎາຓານິ ຈ ຕຖຠາເວ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິຠາວນາ – ຍຎ຺ຫິ ກິຎ຺ຈິ ອປຣິມາຓາສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ອປຣິມາຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຫີນາທິເຠທຠິນ຺ນາສຸ ອຕີຕາສຸ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕູສຸ ສຠາວກິຈ຺ຈາທິ ອວຕ຺ຖາວິເສສາທິ ຂນ຺ຘປ຺ປຏິພທ຺ຘນາມໂຄຕ຺ຕາທິ ຈ ຊານິຕພ຺ພໍ. ອນິນ຺ທ຺ຣິຍພທ຺ເຘສຸ ຈ ອຕິສຸຂຸມຕິໂຣຫິຕວິທູຣເທເສສຸປິ ຣູປຘມ຺ເມສຸ ໂຍ ຕໍຕໍປຈ຺ຈຍວິເສເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນານໍ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານຄນ຺ຘຣສຜສ຺ສາທິວິເສໂສ, ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ຫຕ຺ຖຕເລ ຐປິຕອາມລເກ ວິຍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ອປ຺ປຏິຫຕໍ ຠຄວໂຕ ຎາຓໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕຖາ ອນາຄຕາສຸ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາສຸ ຈາຕິ ອິມານິ ຕີສຸ ກາເລສຸ ອປ຺ປຏິຫຕຎາຓານິ ນາມ. ຍຖາຫ –

‘‘ອຕີຕໍເສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອປ຺ປຏິຫຕໍ ຎາຓໍ, ອນາຄຕໍເສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອປ຺ປຏິຫຕໍ ຎາຓໍ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍເສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອປ຺ປຏິຫຕໍ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໕).

ຕານິ ປເນຕານິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມານໍ ສຠາວສຣສລກ຺ຂຓສ຺ສ ອວິສໍວາທນໂຕ ຕຖານິ ອວິຕຖານິ ອນຎ຺ຎຖານິ, ຕານິ ຠຄວາ ສຍມ຺ຠູຎາເຓນ ອຘິຄຎ຺ຉີຕິ. ເອວມ຺ປິ ຕຖານິ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ຕຖາ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ ຘມ຺ມປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ ນິຣຸຕ຺ຕິປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ ປຏິຠານປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາຕິ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖປ຺ປເຠທສ຺ສ ສລ຺ລກ຺ຂຓວິຠາວນວວຕ຺ຖານກຣຓສມຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຖປ຺ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ. ຘມ຺ມປ຺ປເຠທສ຺ສ ສລ຺ລກ຺ຂຓວິຠາວນວວຕ຺ຖານກຣຓສມຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມປ຺ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ. ນິຣຸຕ຺ຕິປ຺ປເຠທສ຺ສ ສລ຺ລກ຺ຂຓວິຠາວນວວຕ຺ຖານກຣຓສມຕ຺ຖໍ ນິຣຸຕ຺ຕາຠິລາເປ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ນິຣຸຕ຺ຕິປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ. ປຏິຠານປ຺ປເຠທສ຺ສ ສລ຺ລກ຺ຂຓວິຠາວນວວຕ຺ຖານກຣຓສມຕ຺ຖໍ ປຏິຠານປ຺ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ປຏິຠານປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອຕ຺ເຖ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ, ຘມ຺ເມ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ, ຕຕ຺ຣ ຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕາຠິລາເປ ຎາຓໍ ນິຣຸຕ຺ຕິປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ, ຎາເຓສຸ ຎາຓໍ ປຏິຠານປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໑໘-໗໒໑).

ເອຕ຺ຖ ຈ ເຫຕຸອນຸສາເຣນ ອຣຓີຍໂຕ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພໂຕ ຈ ສງ຺ເຂປໂຕ ເຫຕຸຜລໍ ອຕ຺ໂຖ ນາມ. ປເຠທໂຕ ປນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນໍ, ນິພ຺ພານໍ, ຠາສິຕຕ຺ໂຖ, ວິປາໂກ, ກິຣິຍາຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ. ຘມ຺ໂມຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ປຈ຺ຈໂຍ. ໂສ ຫິ ຍສ຺ມາ ຕໍ ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ວິທຫຕິ ປວຕ຺ເຕຕິ ເຈວ ປາເປຕິ ຈ, ຕສ຺ມາ ຘມ຺ໂມຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ປເຠທໂຕ ປນ ໂຍ ໂກຈິ ຜລນິພ຺ພຕ຺ຕນໂກ ເຫຕຸ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ຠາສິຕໍ ກຸສລໍ ອກຸສລນ຺ຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ຘມ຺ໂມ, ຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ທຸກ຺ເຂ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ, ທຸກ຺ຂສມຸທເຍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ, ທຸກ຺ຂນິໂຣເຘ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ, ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິ (ວິຠ. ໗໑໙).

ອຖ ວາ ເຫຕຸມ຺ຫິ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ, ເຫຕຸຜເລ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ. ເຍ ຘມ຺ມາ ຊາຕາ ຠູຕາ ສຎ຺ຊາຕາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ປາຕຸຠູຕາ, ອິເມສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ. ຍມ຺ຫາ ຘມ຺ມາ ເຕ ຘມ຺ມາ ຊາຕາ ຠູຕາ ສຎ຺ຊາຕາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ປາຕຸຠູຕາ, ເຕສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ. ຊຣາມຣເຓ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ, ຊຣາມຣຓສມຸທເຍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ. ຊຣາມຣຓນິໂຣເຘ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ, ຊຣາມຣຓນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ. ຊາຕິຍາ, ຠເວ, ອຸປາທາເນ, ຕຓ຺ຫາຍ, ເວທນາຍ, ຜສ຺ເສ, ສຬາຍຕເນ, ນາມຣູເປ, ວິຎ຺ຎາເຓ, ສງ຺ຂາເຣສຸ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ, ສງ຺ຂາຣສມຸທເຍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ. ສງ຺ຂາຣນິໂຣເຘ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ, ສງ຺ຂາຣນິໂຣຘຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ.

‘‘ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ຊານາຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ…ເປ… ເວທລ຺ລໍ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຘມ຺ມປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ. ໂສ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ຊານາຕິ ‘ອຍໍ ອິມສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ, ອຍໍ ອິມສ຺ສ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ’ຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ.

‘‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ? ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາມາວຈຣໍ ກຸສລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຫຕິ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕໍ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ວາ…ເປ… ຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ວາ ຍໍ ຍໍ ວາ ປນາຣພ຺ຠ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຜສ຺ໂສ ໂຫຕິ…ເປ… ອວິກ຺ເຂໂປ ໂຫຕິ…ເປ… ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ. ອິເມສຸ ຘມ຺ເມສຸ ຎາຓໍ ຘມ຺ມປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ, ເຕສໍ ວິປາເກ ຎາຓໍ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ’’ຕິອາທິ (ວິຠ. ໗໒໔-໗໒໕) ວິຕ຺ຖາໂຣ.

ຍາ ປເນຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ຈ ຘມ຺ເມ ຈ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິ ອພ຺ຍຠິຈາຣໂວຫາໂຣ ອຠິລາໂປ, ຕສ຺ມິໍ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕາຠິລາເປ ມາຄຘິກາຍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ມູລຠາສາຍ ‘‘ອຍໍ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິ, ອຍໍ ອສຠາວນິຣຸຕ຺ຕີ’’ຕິ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ນິຣຸຕ຺ຕິປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ. ຍຖາວຸຕ຺ເຕສຸ ເຕສຸ ຎາເຓສຸ ໂຄຈຣກິຈ຺ຈໂຕ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປວຕ຺ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕໍ ຎາຓໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຎາເຓ ປເຠທຄຕໍ ຎາຓໍ ປຏິຠານປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາ. ອິຕິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓານິ ສຍເມວ ຠຄວຕາ ອຘິຄຕານິ ອຕ຺ຖຘມ຺ມາທິເກ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕໂນ ວິສເຍ ອວິສໍວາທນວເສນ ອວິປຣີຕາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ຕຖານິ ອວິຕຖານິ ອນຎ຺ຎຖານິ. ເອວມ຺ປິ ຠຄວາ ຕຖານິ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ຕຖາ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເຎຍ຺ຍໍ ນາມ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຠຄວຕາ ສພ຺ພາກາເຣນ ຎາຕໍ ທິຏ຺ຐໍ ອຘິຄຕໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘໍ. ຕຖາ ຫິສ຺ສ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຘມ຺ມາ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໂຕ ພຸທ຺ຘາ, ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຘມ຺ມາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໂຕ, ປຫາຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ ປຫາຕພ຺ພໂຕ, ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພໂຕ, ຠາເວຕພ຺ພາ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພໂຕ, ຍໂຕ ນໍ ໂກຈິ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເທໂວ ວາ ມາໂຣ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ‘‘ອິເມ ນາມ ເຕ ຘມ຺ມາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ’’ຕິ ສຫ ຘມ຺ເມນ ອນຸຍຸຎ຺ຊິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ.

ຍໍກິຎ຺ຈິ ປຫາຕພ຺ພໍ ນາມ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຠຄວໂຕ ອນວເສສໂຕ ໂພຘິມູເລເຍວ ປຫີນໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຘມ຺ມໍ, ນ ຕສ຺ສ ປຫານາຍ ອຸຕ຺ຕຣິ ກຣຓີຍໍ ອຕ຺ຖິ. ຕຖາ ຫິສ຺ສ ໂລຠໂທສໂມຫວິປຣີຕມນສິກາຣອຫິຣິກາໂນຕ຺ຕປ຺ປຖິນມິທ຺ຘໂກຘູປນາຫ- ມກ຺ຂປລາສອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍມາຍາສາເຐຍ຺ຍຖມ຺ຠສາຣມ຺ຠມານາຕິມານມທປ຺ປມາທຕິວິຘາ- ກຸສລມູລທຸຈ຺ຈຣິຕວິສມວິປຣີຕສຎ຺ຎາ- ມລວິຕກ຺ກປປຎ຺ຈເອສນາຕຓ຺ຫາຈຕຸພ຺ພິຘວິປຣິເຍສອາສວຄນ຺ຖ- ໂອຆໂຍຄາຄຕິຕຓ຺ຫຸປາທານປຎ຺ຈາຠິນນ຺ທນນີວຣຓເຈໂຕຂິລເຈຕໂສວິນິພນ຺ຘ- ຉວິວາທມູລສຕ຺ຕານຸສຍອຏ຺ຐມິຈ຺ຉຕ຺ຕນວອາຆາຕວຕ຺ຖຸຕຓ຺ຫາ- ມູລກທສອກຸສລກມ຺ມປຖເອກວີສຕິ ອເນສນທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິຄຕອຏ຺ຐສຕຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕາທິປ຺ປເຠທໍ ທິຍຑ຺ຒກິເລສສຫສ຺ສໍ ສຫ ວາສນາຍ ປຫີນໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນໍ ສມູຫຕໍ, ຍໂຕ ນໍ ໂກຈິ ສມໂຓ ວາ…ເປ… ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ‘‘ອິເມ ນາມ ເຕ ກິເລສາ ອປ຺ປຫີນາ’’ຕິ ສຫ ຘມ຺ເມນ ອນຸຍຸຎ຺ຊິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ.

ເຍ ຈິເມ ຠຄວຕາ ກມ຺ມວິປາກກິເລສູປວາທອາຓາວີຕິກ຺ກມປ຺ປເຠທາ ອນ຺ຕຣາຍິກາ ວຸຕ຺ຕາ, ອລເມວ ເຕ ປຏິເສວໂຕ ເອກນ຺ເຕນ ອນ຺ຕຣາຍາຍ. ຍໂຕ ນໍ ໂກຈິ ສມໂຓ ວາ…ເປ… ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ‘‘ນາລໍ ເຕ ປຏິເສວໂຕ ອນ຺ຕຣາຍາຍາ’’ຕິ ສຫ ຘມ຺ເມນ ອນຸຍຸຎ຺ຊິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ.

ໂຍ ຈ ຠຄວຕາ ນິຣວເສສວຏ຺ຏທຸກ຺ຂນິສ຺ສຣຓາຍ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາຍ ສງ຺ຄໂຫ ສຕ຺ຕໂກຏ຺ຐາສິໂກ ສຕ຺ຕຕິໍສປ຺ປເຠໂທ ອຣິຍມຄ຺ຄປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ນິຍ຺ຍານິໂກ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ, ໂສ ເອກນ຺ເຕເນວ ນິຍ຺ຍາຕິ, ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໂຕ ໂມກ຺ຂາຍ ໂຫຕິ, ຍໂຕ ນໍ ໂກຈິ ສມໂຓ ວາ…ເປ… ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ‘‘ນິຍ຺ຍານິໂກ ຘມ຺ໂມຕິ ຕຍາ ເທສິໂຕ ນ ນິຍ຺ຍາຕີ’’ຕິ ສຫ ຘມ຺ເມນ ອນຸຍຸຎ຺ຊິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖີຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເຕ ປຏິຊານໂຕ ອິເມ ຘມ຺ມາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໕໐) ວິຕ຺ຖາໂຣ. ເອວເມຕານິ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓປ຺ປຫານເທສນາວິເສສານໍ ອວິຕຖຠາວາວໂພຘນໂຕ ອວິປຣີຕາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິຕານິ ຠຄວໂຕ ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊຎາຓານິ ຕຖານິ ອວິຕຖານິ ອນຎ຺ຎຖານິ. ເອວມ຺ປິ ຠຄວາ ຕຖານິ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ຕຖາ ນິຣຍຄຕິ, ຕິຣຈ຺ຉານຄຕິ, ເປຕຄຕິ, ມນຸສ຺ສຄຕິ, ເທວຄຕີຕິ ປຎ຺ຈ ຄຕິໂຍ, ຕາສຸ ສຎ຺ຊີວາທໂຍ ອຏ຺ຐ ມຫານິຣຍາ, ກຸກ຺ກຸຬາທໂຍ ໂສຬສ ອຸສ຺ສທນິຣຍາ, ໂລກນ຺ຕຣິກນິຣໂຍຕິ ສພ຺ເພປິເມ ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂຕາຍ ນິຣສ຺ສາທຏ຺ເຐນ ນິຣຍາ, ຍຖາກມ຺ມຸນາ ຄນ຺ຕພ຺ພໂຕ ຄຕິ ຈາຕິ ນິຣຍຄຕິ, ຕິພ຺ພນ຺ຘກາຣສີຕນຣກາປິ ເອເຕສ຺ເວວ ອນ຺ໂຕຄຘາ. ກິມິກີຏສຣີສປປກ຺ຂິໂສຓສິງ຺ຄາລາທໂຍ ຕິຣິຍໍ ອຎ຺ຉິຕຠາເວນ ຕິຣຈ຺ຉານາ, ເຕ ເອວ ຄຕີຕິ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕິ. ຂຸປ຺ປິປາສິຕຕ຺ຕາ ປຣທຕ຺ຕູປຊີວິນິຊ຺ຌາມຕຓ຺ຫິກາທໂຍ ທຸກ຺ຂພຫຸລຕາຍ ປາກຏສຸຂໂຕ ອິຕາ ວິຄຕາຕິ ເປຕາ, ເຕ ເອວ ຄຕີຕິ ເປຕຄຕິ, ກາລກຎ຺ຈິກາທິອສຸຣາປິ ເອເຕສ຺ເວວນ຺ໂຕຄຘາ. ປຣິຕ຺ຕທີປວາສີຫິ ສທ຺ຘິໍ ຊມ຺ພຸທີປາທິຈຕຸມຫາທີປວາສິໂນ ມນໂສ ອຸສ຺ສນ຺ນຕາຍ ມນຸສ຺ສາ, ເຕ ເອວ ຄຕີຕິ ມນຸສ຺ສຄຕິ. ຈາຕຸມຫາຣາຊິກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນູປຄາຕິ ອິເມ ຉພ຺ພີສຕິ ເທວນິກາຍາ ທິພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອິທ຺ຘານຸຠາເວນ ກີຬນ຺ຕິ ໂຊຕນ຺ຕິ ຈາຕິ ເທວາ, ເຕ ເອວ ຄຕີຕິ ເທວຄຕິ.

ຕາ ປເນຕາ ຄຕິໂຍ ຍສ຺ມາ ຕໍຕໍກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ອຸປປຕ຺ຕິຠວວິເສໂສ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຖໂຕ ວິປາກກ຺ຂນ຺ຘາ ກຏຕ຺ຕາ ຈ ຣູປໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຍໍ ນາມ ຄຕິ ອິມິນາ ນາມ ກມ຺ມຸນາ ຊາຍຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ກມ຺ມສ຺ສ ປຈ຺ຈຍວິເສເສຫິ ເອວໍ ວິຠາຄຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ວິສຸໍ ເອເຕ ສຕ຺ຕນິກາຍາ ເອວໍ ວິຠາຄຠິນ຺ນາ’’ຕິ ຍຖາສກໍ ເຫຕຸຜລວິຠາຄປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນວເສນ ຐານໂສ ເຫຕຸໂສ ຠຄວໂຕ ຎາຓໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ປຎ຺ຈ ໂຂ ອິມາ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຄຕິໂຍ. ກຕມາ ປຎ຺ຈ? ນິຣໂຍ, ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິ, ເປຕ຺ຕິວິສໂຍ, ມນຸສ຺ສາ, ເທວາ. ນິຣຍຎ຺ຈາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ປຊານາມິ ນິຣຍຄາມິຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ ນິຣຍຄາມິນິຎ຺ຈ ປຏິປທໍ, ຍຖາ ປຏິປນ຺ໂນ ຈ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣມ຺ມຣຓາ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ຕຎ຺ຈ ປຊານາມີ’’ຕິອາທິ (ມ. ນິ. ໑.໑໕໓).

ຕານິ ປເນຕານິ ຠຄວໂຕ ຎາຓານິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ວິສເຍ ອວິປຣີຕາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ອວິສໍວາທນໂຕ ຕຖານິ ອວິຕຖານິ ອນຎ຺ຎຖານິ. ເອວມ຺ປິ ຠຄວາ ຕຖານິ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ຕຖາ ຍໍ ສຕ຺ຕານໍ ສທ຺ຘາທິໂຍຄວິກລາວິກລຠາວາວໂພຘເນນ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂມຫາຣຊກ຺ຂຕາທິວິເສສວິຠາວນໍ ປຎ຺ຎາສາຍ ອາກາເຣຫິ ປວຕ຺ຕໍ ຠຄວໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາຓໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ສທ຺ໂຘ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປຣຊກ຺ໂຂ, ອສ຺ສທ຺ໂຘ ປຸຄ຺ຄໂລ ມຫາຣຊກ຺ໂຂ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໑) ວິຕ຺ຖາໂຣ.

ຍຎ຺ຈ ‘‘ອຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປ຺ປຣຊກ຺ໂຂ, ອຍໍ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິໂກ, ອຍໍ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິໂກ, ອຍໍ ອນຸໂລມິກາຍໍ ຂນ຺ຕິຍໍ ຐິໂຕ, ອຍໍ ຍຖາຠູຕຎາເຓ ຐິໂຕ, ອຍໍ ກາມາສໂຍ, ນ ເນກ຺ຂມ຺ມາທິອາສໂຍ, ອຍໍ ເນກ຺ຂມ຺ມາສໂຍ, ນ ກາມາທິອາສໂຍ’’ຕິອາທິນາ ‘‘ອິມສ຺ສ ກາມຣາໂຄ ອຕິວິຍ ຖາມຄໂຕ, ນ ປຏິຆາທິໂກ, ອິມສ຺ສ ປຏິໂຆ ອຕິວິຍ ຖາມຄໂຕ, ນ ກາມຣາຄາທິໂກ’’ຕິອາທິນາ ‘‘ອິມສ຺ສ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ອຘິໂກ, ນ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ນ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣ, ອິມສ຺ສ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ອຘິໂກ, ນ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ນ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣ, ອິມສ຺ສ ອາເນຎ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣ ອຘິໂກ, ນ ປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ ນ ອປຸຎ຺ຎາຠິສງ຺ຂາໂຣ. ອິມສ຺ສ ກາຍສຸຈຣິຕໍ ອຘິກໍ, ອິມສ຺ສ ວຈີສຸຈຣິຕໍ, ອິມສ຺ສ ມໂນສຸຈຣິຕໍ, ອຍໍ ຫີນາຘິມຸຕ຺ຕິໂກ, ອຍໍ ປຓີຕາຘິມຸຕ຺ຕິໂກ, ອຍໍ ກມ຺ມາວຣເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອຍໍ ກິເລສາວຣເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອຍໍ ວິປາກາວຣເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອຍໍ ນ ກມ຺ມາວຣເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ນ ກິເລສາວຣເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ນ ວິປາກາວຣເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິອາທິນາ ຈ ສຕ຺ຕານໍ ອາສຍາທີນໍ ຍຖາຠູຕໍ ວິຠາວນາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕໍ ຠຄວໂຕ ອາສຍານຸສຍຎາຓໍ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ສຕ຺ຕານໍ ອາສຍໍ ຊານາຕິ, ອນຸສຍໍ ຊານາຕິ, ຈຣິຕໍ ຊານາຕິ, ອຘິມຸຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ຠພ຺ພາຠພ຺ເພ ສຕ຺ເຕ ຊານາຕີ’’ຕິອາທິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໓).

ຍຎ຺ຈ ອຸປຣິມເຫຏ຺ຐິມປຸຣິມປຈ຺ຉິມກາເຍຫິ ທກ຺ຂິຓວາມອກ຺ຂິກຓ຺ຓໂສຕນາສິກໂສຕອໍສກູຏຫຕ຺ຖປາເທຫິ ອງ຺ຄຸລິອງ຺ຄຸລນ຺ຕເຣຫິ ໂລມກູເປຫິ ຈ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘູທກຘາຣາປວຕ຺ຕນໍ ອນຎ຺ຎສາຘາຣຓໍ ວິວິຘວິກຸພ຺ພນິທ຺ຘິນິມ຺ມາປນກໍ ຠຄວໂຕ ຍມກປາຏິຫາຣິຍຎາຓໍ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ກໂຣຕິ ອສາຘາຣຓໍ ສາວເກຫິ, ອຸປຣິມກາຍໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ເຫຏ຺ຐິມກາຍໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ. ເຫຏ຺ຐິມກາຍໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຸປຣິມກາຍໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິອາທິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໖).

ຍຎ຺ຈ ຣາຄາທີຫິ ຊາຕິອາທີຫິ ຈ ອເນເກຫິ ທຸກ຺ຂຘມ຺ເມຫິ ອຸປທ຺ທຸຕໍ ສຕ຺ຕນິກາຍໍ ຕໂຕ ນີຫຣິຕຸກາມຕາວເສນ ນານານເຍຫິ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ມຫາກຣຸໂຓກ຺ກມນສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຠູຕໍ ມຫາກຣຸຓາສມາປຕ຺ຕິຎາຓໍ. ຍຖາຫ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໗-໑໑໘) –

‘‘ກຕມໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ມຫາກຣຸຓາສມາປຕ຺ຕິຍາ ຎາຓໍ? ພຫຸເກຫິ ອາກາເຣຫິ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ພຸທ຺ຘານໍ ຠຄວນ຺ຕານໍ ສຕ຺ເຕສຸ ມຫາກຣຸຓາ ໂອກ຺ກມຕິ, ອາທິຕ຺ໂຕ ໂລກສນ຺ນິວາໂສຕິ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ພຸທ຺ຘານໍ ຠຄວນ຺ຕານໍ ສຕ຺ເຕສຸ ມຫາກຣຸຓາ ໂອກ຺ກມຕິ. ອຸຍ຺ຍຸຕ຺ໂຕ, ປຍາໂຕ, ກຸມ຺ມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ໂນ, ອຸປນີຍຕິ ໂລໂກ ອທ຺ຘຸໂວ, ອຕາໂຓ ໂລໂກ ອນຠິສ຺ສໂຣ, ອສ຺ສໂກ ໂລໂກ, ສພ຺ພໍ ປຫາຍ ຄມນີຍໍ, ອູໂນ ໂລໂກ ອຕິຕ຺ໂຕ ຕຓ຺ຫາທາໂສຕິ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ພຸທ຺ຘານໍ ຠຄວນ຺ຕານໍ ສຕ຺ເຕສຸ ມຫາກຣຸຓາ ໂອກ຺ກມຕິ.

‘‘ອຕາຍໂນ ໂລກສນ຺ນິວາໂສ, ອເລໂຓ, ອສຣໂຓ, ອສຣຓີຠູໂຕ. ອຸທ຺ຘໂຕ ໂລໂກ ອວູປສນ຺ໂຕ, ສສລ຺ໂລ ໂລກສນ຺ນິວາໂສ ວິທ຺ໂຘ ປຸຖຸສລ຺ເລຫິ, ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາຣາວຣໂຓ ກິເລສປຎ຺ຊຣປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ, ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ໂລກສນ຺ນິວາໂສ ອຓ຺ຑຠູໂຕ ປຣິໂຍນທ຺ໂຘ ຕນ຺ຕາກຸລກຊາໂຕ ກຸລຄຸຓ຺ຑິກຊາໂຕ ມຸຎ຺ຊປພ຺ພຊຠູໂຕ ອປາຍໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ວິນິປາຕໍ ສໍສາຣໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ, ອວິຊ຺ຊາວິສໂທສສໍລິຕ຺ໂຕ, ກິເລສກລລີຠູໂຕ, ຣາຄໂທສໂມຫຊຏາຊຏິໂຕ.

‘‘ຕຓ຺ຫາສງ຺ຆາຏປຏິມຸກ຺ໂກ, ຕຓ຺ຫາຊາເລນ ໂອຕ຺ຖໂຏ, ຕຓ຺ຫາໂສເຕນ ວຸຍ຺ຫຕິ, ຕຓ຺ຫາສຎ຺ໂຎຊເນນ ສໍຍຸຕ຺ໂຕ, ຕຓ຺ຫານຸສເຍນ ອນຸສໂຏ, ຕຓ຺ຫາສນ຺ຕາເປນ ສນ຺ຕປ຺ປຕິ, ຕຓ຺ຫາປຣິຬາເຫນ ປຣິຑຍ຺ຫຕິ.

‘‘ທິຏ຺ຐິສງ຺ຆາຏປຏິມຸກ຺ໂກ, ທິຏ຺ຐິຊາເລນ ໂອຕ຺ຖໂຏ, ທິຏ຺ຐິໂສເຕນ ວຸຍ຺ຫຕິ, ທິຏ຺ຐິສຎ຺ໂຎຊເນນ ສໍຍຸຕ຺ໂຕ, ທິຏ຺ຐານຸສເຍນ ອນຸສໂຏ, ທິຏ຺ຐິສນ຺ຕາເປນ ສນ຺ຕປ຺ປຕິ, ທິຏ຺ຐິປຣິຬາເຫນ ປຣິຑຍ຺ຫຕິ.

‘‘ຊາຕິຍາ ອນຸຄໂຕ, ຊຣາຍ ອນຸສໂຏ, ພ຺ຍາຘິນາ ອຠິຠູໂຕ, ມຣເຓນ ອພ຺ຠາຫໂຕ, ທຸກ຺ເຂ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ.

‘‘ຕຓ຺ຫາຍ ອຸຑ຺ຑິໂຕ, ຊຣາປາກາຣປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ, ມຈ຺ຈຸປາເສນ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ, ມຫາພນ຺ຘນພທ຺ໂຘ, ຣາຄພນ຺ຘເນນ ໂທສໂມຫມານທິຏ຺ຐິກິເລສທຸຈ຺ຈຣິຕພນ຺ຘເນນ ພທ຺ໂຘ, ມຫາສມ຺ພາຘປ຺ປຏິປນ຺ໂນ, ມຫາປລິໂພເຘນ ປລິພຸທ຺ໂຘ, ມຫາປປາເຕ ປຕິໂຕ, ມຫາກນ຺ຕາຣປ຺ປຏິປນ຺ໂນ, ມຫາສໍສາຣປ຺ປຏິປນ຺ໂນ, ມຫາວິທຸຄ຺ເຄ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ມຫາປລິເປ ປລິປນ຺ໂນ.

‘‘ອພ຺ຠາຫໂຕ ໂລກສນ຺ນິວາໂສ, ອາທິຕ຺ໂຕ ໂລກສນ຺ນິວາໂສ ຣາຄຄ຺ຄິນາ ໂທສຄ຺ຄິນາ ໂມຫຄ຺ຄິນາ ຊາຕິຍາ ຊຣາຍ ມຣເຓນ ໂສເກຫິ ປຣິເທເວຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ໂທມນສ຺ເສຫິ ອຸປາຍາເສຫິ, ອຸນ຺ນີຕໂກ ໂລກສນ຺ນິວາໂສ ຫຎ຺ຎຕິ ນິຈ຺ຈມຕາໂຓ ປຕ຺ຕທຓ຺ໂຑ ຕກ຺ກໂຣ, ວຊ຺ຊພນ຺ຘນພທ຺ໂຘ ອາຆາຕນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິໂຕ, ອນາໂຖ ໂລກສນ຺ນິວາໂສ ປຣມກາຣຸຎ຺ຎປ຺ປຕ຺ໂຕ, ທຸກ຺ຂາຠິຕຸນ຺ໂນ ຈິຣຣຕ຺ຕໍ ປີຬິໂຕ, ຄຘິໂຕ ນິຈ຺ຈໍ ປິປາສິໂຕ.

‘‘ອນ຺ໂຘ ອຈກ຺ຂຸໂກ, ຫຕເນຕ຺ໂຕ ອປຣິຓາຍໂກ, ວິປຖປກ຺ຂນ຺ໂທ ອຎ຺ຊສາປຣທ຺ໂຘ, ມໂຫຆປກ຺ຂນ຺ໂທ.

‘‘ທ຺ວີຫິ ທິຏ຺ຐິຄເຕຫິ ປຣິຍຸຏ຺ຐິໂຕ, ຕີຫິ ທຸຈ຺ຈຣິເຕຫິ ວິປ຺ປຏິປນ຺ໂນ, ຈຕູຫິ ໂຍເຄຫິ ໂຍຊິໂຕ, ຈຕູຫິ ຄນ຺ເຖຫິ ຄນ຺ຖິໂຕ, ຈຕູຫິ ອຸປາທາເນຫິ ອຸປາທິຍຕິ, ປຎ຺ຈຄຕິສມາຣຸຬ຺ໂຫ, ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ຣຊ຺ຊຕິ, ປຎ຺ຈຫິ ນີວຣເຓຫິ ໂອຕ຺ຖໂຏ, ຉຫິ ວິວາທມູເລຫິ ວິວທຕິ, ຉຫິ ຕຓ຺ຫາກາເຍຫິ ຣຊ຺ຊຕິ, ຉຫິ ທິຏ຺ຐິຄເຕຫິ ປຣິຍຸຏ຺ຐິໂຕ, ສຕ຺ຕຫິ ອນຸສເຍຫິ ອນຸສໂຏ, ສຕ຺ຕຫິ ສຎ຺ໂຎຊເນຫິ ສໍຍຸຕ຺ໂຕ, ສຕ຺ຕຫິ ມາເນຫິ ອຸນ຺ນໂຕ, ອຏ຺ຐຫິ ໂລກຘມ຺ເມຫິ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ອຏ຺ຐຫິ ມິຈ຺ຉຕ຺ເຕຫິ ນິຍ຺ຍາໂຕ, ອຏ຺ຐຫິ ປຸຣິສໂທເສຫິ ທຸສ຺ສຕິ, ນວຫິ ອາຆາຕວຕ຺ຖູຫິ ອາຆາຕິໂຕ, ນວວິຘມາເນຫິ ອຸນ຺ນໂຕ, ນວຫິ ຕຓ຺ຫາມູລເກຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຣຊ຺ຊຕິ, ທສຫິ ກິເລສວຕ຺ຖູຫິ ກິລິສ຺ສຕິ, ທສຫິ ອາຆາຕວຕ຺ຖູຫິ ອາຆາຕິໂຕ, ທສຫິ ອກຸສລກມ຺ມປເຖຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ທສຫິ ສໍໂຍຊເນຫິ ສໍຍຸຕ຺ໂຕ, ທສຫິ ມິຈ຺ຉຕ຺ເຕຫິ ນິຍ຺ຍາໂຕ, ທສວຕ຺ຖຸກາຍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ທສວຕ຺ຖຸກາຍ ອນ຺ຕຄ຺ຄາຫິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ອຏ຺ຐສຕຕຓ຺ຫາປປຎ຺ເຈຫິ ປປຎ຺ຈິໂຕ, ທ຺ວາສຏ຺ຐິຍາ ທິຏ຺ຐິຄເຕຫິ ປຣິຍຸຏ຺ຐິໂຕ, ໂລກສນ຺ນິວາໂສຕິ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ພຸທ຺ຘານໍ ຠຄວນ຺ຕານໍ ສຕ຺ເຕສຸ ມຫາກຣຸຓາ ໂອກ຺ກມຕິ.

‘‘ອຫຎ຺ຈມ຺ຫິ ຕິຓ຺ໂຓ, ໂລໂກ ຈ ອຕິຓ຺ໂຓ. ອຫຎ຺ຈມ຺ຫິ ມຸຕ຺ໂຕ, ໂລໂກ ຈ ອມຸຕ຺ໂຕ. ອຫຎ຺ຈມ຺ຫິ ທນ຺ໂຕ, ໂລໂກ ຈ ອທນ຺ໂຕ. ອຫຎ຺ຈມ຺ຫິ ສນ຺ໂຕ, ໂລໂກ ຈ ອສນ຺ໂຕ. ອຫຎ຺ຈມ຺ຫິ ອສ຺ສຕ຺ໂຖ, ໂລໂກ ຈ ອນສ຺ສຕ຺ໂຖ. ອຫຎ຺ຈມ຺ຫິ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ໂລໂກ ຈ ອປຣິນິພ຺ພຸໂຕ. ປໂຫມິ ຂ຺ວາຫໍ ຕິຓ຺ໂຓ ຕາເຣຕຸໍ, ມຸຕ຺ໂຕ ໂມເຈຕຸໍ, ທນ຺ໂຕ ທເມຕຸໍ, ສນ຺ໂຕ ສເມຕຸໍ, ອສ຺ສຕ຺ໂຖ ອສ຺ສາເສຕຸໍ, ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ປຣິນິພ຺ພາເປຕຸນ຺ຕິ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ພຸທ຺ຘານໍ ຠຄວນ຺ຕານໍ ສຕ຺ເຕສຸ ມຫາກຣຸຓາ ໂອກ຺ກມຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໗-໑໑໘).

ເອວໍ ເອກູນນວຸຕິຍາ ອາກາເຣຫິ ວິຠຊນໍ ກຕໍ.

ຍໍ ປນ ຍາວຕາ ຘມ຺ມຘາຕຸຍາ ຍຕ຺ຕກໍ ຎາຕພ຺ພໍ ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕາທິກສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສ ປໂຣປເທສນິຣເປກ຺ຂໍ ສພ຺ພາກາເຣນ ປຏິວິຊ຺ຌນສມຕ຺ຖໍ ອາກງ຺ຂມຕ຺ຕປ຺ປຏິພທ຺ຘວຸຕ຺ຕິອນຎ຺ຎສາຘາຣຓໍ ຠຄວໂຕ ຎາຓໍ ສພ຺ພຖາ ອນວເສສສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈາວໂພຘໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ຕຕ຺ຖາວຣຓາຠາວໂຕ ນິສ຺ສງ຺ຄປ຺ປວຕ຺ຕິມຸປາທາຍ ອນາວຣຓຎາຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອກເມວ ຫິ ຕໍ ຎາຓໍ ວິສຍປ຺ປວຕ຺ຕິມຸເຂນ ອຎ຺ເຎຫິ ອສາຘາຣຓຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ທຸວິເຘນ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐໍ. ອຎ຺ຎຖາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕານາວຣຓຎາຓານໍ ສາຘາຣຓຕາ ສພ຺ພວິສຍຕາ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ນ ຈ ຕໍ ຍຸຕ຺ຕໍ ກິຎ຺ຈາປິ ອິມາຍ ຍຸຕ຺ຕິຍາ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ປາຬິ –

‘‘ສພ຺ພໍ ສງ຺ຂຕມສງ຺ຂຕໍ ອນວເສສໍ ຊານາຕີຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ, ຕຕ຺ຖ ອາວຣຓໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອນາວຣຓຎາຓໍ. ອຕີຕໍ ສພ຺ພໍ ຊານາຕີຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ, ຕຕ຺ຖ ອາວຣຓໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອນາວຣຓຎາຓໍ. ອນາຄຕໍ ສພ຺ພໍ ຊານາຕີຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ, ຕຕ຺ຖ ອາວຣຓໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອນາວຣຓຎາຓໍ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ສພ຺ພໍ ຊານາຕີຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ, ຕຕ຺ຖ ອາວຣຓໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອນາວຣຓຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໙-໑໒໐) ວິຕ຺ຖາໂຣ.

ເອວເມຕານິ ຠຄວໂຕ ຉອສາຘາຣຓຎາຓານິ ອວິປຣີຕາກາຣປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ຍຖາສກວິສຍສ຺ສ ອວິສໍວາທນໂຕ ຕຖານິ ອວິຕຖານິ ອນຎ຺ຎຖານິ. ເອວມ຺ປິ ຠຄວາ ຕຖານິ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ຕຖາ –

‘‘ສຕ຺ຕິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ – ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໒.໑໗; ສໍ. ນິ. ໕.໑໘໕) ເອວໍ ສຣູປໂຕ, ‘‘ຍາຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ລີນຸທ຺ຘຈ຺ຈປຕິຏ຺ຐານາຍູຫນກາມສຸຂລ຺ລິກຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄອຸຈ຺ເຉທສສ຺ສຕາຠິນິເວສາທີນໍ ອເນເກສໍ ອຸປທ຺ທວານໍ ປຏິປກ຺ຂຠູຕາ ສຕິອາທິເຠທາ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄີ, ຍາຍ ອຣິຍສາວໂກ ພຸຊ຺ຌຕິ ກິເລສນິທ຺ທາຍ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ວາ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ນິພ຺ພານເມວ ວາ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີຕິ, ສາ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄີ ໂພຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສາ ‘ໂພຘິຍາ ອງ຺ຄາຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ອຣິຍສາວໂກ ວາ ຍຖາວຸຕ຺ຕາຍ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄິຍາ ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ກຕ຺ວາ ໂພຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສ ໂພຘິສ຺ສ ອງ຺ຄາຕິປິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ’’ຕິ ເອວໍ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓໂຕ. ‘‘ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂໂຓ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ປວິຈຍລກ຺ຂໂຓ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ປຄ຺ຄຫລກ຺ຂໂຓ ວີຣິຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ຜຣຓລກ຺ຂໂຓ ປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ອຸປສມລກ຺ຂໂຓ ປສ຺ສທ຺ຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂໂຓ ສມາຘິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ, ປຏິສງ຺ຂານລກ຺ຂໂຓ ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ’’ຕິ ເອວໍ ວິເສສລກ຺ຂຓໂຕ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂຸ, ສຕິມາ ໂຫຕິ ປຣເມນ ສຕິເນປກ຺ເກນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຈິຣກຕມ຺ປິ ຈິຣຠາສິຕມ຺ປິ ສຣິຕາ ໂຫຕິ ອນຸສ຺ສຣິຕາ’’ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໔໖໗) ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ໂຎປກາຣວເສນ ເອກກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕິທສ຺ສນໂຕ, ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ? ອຕ຺ຖິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມສຸ ສຕິ, ອຕ຺ຖິ ພຫິທ຺ຘາ ຘມ຺ເມສຸ ສຕີ’’ຕິອາທິນາ ເຕສໍ ວິສຍວິຠາເຄນ ປວຕ຺ຕິທສ຺ສນໂຕ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໍ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕໍ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕໍ ນິໂຣຘນິສ຺ສິຕໍ ໂວສ຺ສຄ຺ຄປຣິຓາມິ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໔໗໑) ຠາວນາວິຘິທສ຺ສນໂຕ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕເມ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ? ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ຌານໍ ຠາເວຕິ…ເປ… ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ໂຫນ຺ຕິ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ. ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ? ຍາ ສຕິ…ເປ… ອນຸສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໔໗໘-໔໗໙) ຉນ຺ນວຸຕິຍາ ນຍສຫສ຺ສວິຠາເຄຫີຕິ ເອວໍ ນານາກາຣໂຕ ປວຕ຺ຕານິ ຠຄວໂຕ ສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄວິຠາວນຎາຓານິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອວິສໍວາທນໂຕ ຕຖານິ ອວິຕຖານິ ອນຎ຺ຎຖານິ. ເອວມ຺ປິ ຠຄວາ ຕຖານິ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ຕຖາ –

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນີ ປຏິປທາ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ? ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘີ’’ຕິ (ວິຠ. ໒໐໕) ເອວໍ ສຣູປໂຕ. ສພ຺ພກິເລເສຫິ ອາຣກຕ຺ຕາ ອຣິຍຠາວກຣຕ຺ຕາ ອຣິຍຜລປ຺ປຏິລາຠກຣຕ຺ຕາ ຈ ອຣິໂຍ, ອຏ຺ຐວິຘຕ຺ຕາ ນິພ຺ພານາຘິຄມາຍ ເອກນ຺ຕກາຣຓຕ຺ຕາ ຈ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ. ກິເລເສ ມາເຣນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ນິພ຺ພານຕ຺ຖິເກຫິ ມຄ຺ຄີຍຕິ, ສຍໍ ວາ ນິພ຺ພານໍ ມຄ຺ຄຕີຕິ ມຄ຺ໂຄຕິ ເອວໍ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓໂຕ. ‘‘ສມ຺ມາ ທສ຺ສນລກ຺ຂຓາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ, ສມ຺ມາ ອຠິນິໂຣປນລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ, ສມ຺ມາ ປຣິຄ຺ຄຫຓລກ຺ຂຓາ ສມ຺ມາວາຈາ, ສມ຺ມາ ສມຸຏ຺ຐານລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ໂຕ, ສມ຺ມາ ໂວທານລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມາອາຊີໂວ, ສມ຺ມາ ປຄ຺ຄຫລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມາວາຍາໂມ, ສມ຺ມາ ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂຓາ ສມ຺ມາສຕິ, ສມ຺ມາ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມາສມາຘີ’’ຕິ ເອວໍ ວິເສສລກ຺ຂຓໂຕ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ອຎ຺ເຎຫິປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈນີກກິເລເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ປຊຫຕິ, ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣຕິ, ຕປ຺ປຏິຈ຺ຉາທກໂມຫວິຘມເນນ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມ ຈ ປສ຺ສຕິ. ຕຖາ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາທໂຍປິ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປາທີນິ ປຊຫນ຺ຕິ, ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ອາຣມ຺ມຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ສຫຊາຕຘມ຺ມານໍ ສມ຺ມາອຠິນິໂຣປນປຣິຄ຺ຄຫຓສມຸຏ຺ຐານໂວທານປຄ຺ຄຫອຸປຏ຺ຐານສມາທຫນານິ ຈ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ກິຈ຺ຈວິຠາຄໂຕ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານກ຺ຂຓາ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ທຸກ຺ຂາທິອາຣມ຺ມຓາ ຫຸຕ຺ວາ ມຄ຺ຄກາເລ ເອກກ຺ຂຓາ ນິພ຺ພານເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ກິຈ຺ຈໂຕ ‘‘ທຸກ຺ເຂ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ລຠຕິ, ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປາທໂຍປິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ນານກ຺ຂຓາ ນານາຣມ຺ມຓາ ມຄ຺ຄກາເລ ເອກກ຺ຂຓາ ເອກາຣມ຺ມຓາ.

ເຕສຸ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ ກິຈ຺ຈໂຕ ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ໂປຕິອາທີນິ ຕີຓິ ນາມານິ ລຠຕິ, ສມ຺ມາວາຈາທໂຍ ຕໂຍ ປຸພ຺ພຠາເຄ ມຸສາວາທາເວຣມຓີຕິອາທິວິຠາຄາ ວິຣຕິໂຍປິ ເຈຕນາໂຍປິ ຫຸຕ຺ວາ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ວິຣຕິໂຍວ, ສມ຺ມາວາຍາມສຕິໂຍ ກິຈ຺ຈໂຕ ສມ຺ມປ຺ປຘານສຕິປຏ຺ຐານວເສນ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາມານິ ລຠນ຺ຕິ. ສມ຺ມາສມາຘິ ປນ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓປິ ປຐມຊ຺ຌານາທິວເສນ ນານາ ເອວາຕິ ເອວໍ ປຸພ຺ພຠາຄປຣຠາເຄສຸ ປວຕ຺ຕິວິຠາຄໂຕ, ‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ຠາເວຕິ ວິເວກນິສ຺ສິຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໔໘໙) ຠາວນາວິຘິໂຕ, ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕໂມ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂຸ, ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ຌານໍ ຠາເວຕິ…ເປ… ທຸກ຺ຂາປຏິປທໍ ທນ຺ຘາຠິຎ຺ຎໍ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ໂປ’’ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໔໙໙) ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ນຍສຫສ຺ສວິຠາເຄຫີຕິ ເອວໍ ອເນກາກາຣໂຕ ປວຕ຺ຕານິ ຠຄວໂຕ ອຣິຍມຄ຺ຄວິຠາວນຎາຓານິ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອວິສໍວາທນໂຕ ສພ຺ພານິປິ ຕຖານິ ອວິຕຖານິ ອນຎ຺ຎຖານິ. ເອວມ຺ປິ ຠຄວາ ຕຖານິ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ຕຖາ ປຐມຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິ ຍາ ຈ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕີຕິ ເອຕາສຸ ອນຸປຏິປາຏິຍາ ວິຫຣິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ສມາປຊ຺ຊິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ຈ ອນຸປຸພ຺ພວິຫາຣສມາປຕ຺ຕີສຸ ສມ຺ປາທນປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາທິວເສນ ຍຖາຣຫໍ ສມ຺ປໂຍຄວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕານິ ຠຄວໂຕ ຎາຓານິ ຕທຕ຺ຖສິທ຺ຘິຍາ ຕຖານິ ອວິຕຖານິ ອນຎ຺ຎຖານິ. ຕຖາ ‘‘ອິທໍ ອິມສ຺ສ ຐານໍ, ອິທໍ ອຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ອວິປຣີຕໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຜລສ຺ສ ກາຣຓາກາຣຓຊານນໍ, ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອຕີຕາທິເຠທຠິນ຺ນສ຺ສ ກມ຺ມສມາທານສ຺ສ ອນວເສສໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ວິປາກນ຺ຕຣຊານນໍ, ອາຍູຫນກ຺ຂເຓເຍວ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ‘‘ອຍໍ ນິຣຍຄາມິນີ ປຏິປທາ…ເປ… ອຍໍ ນິພ຺ພານຄາມິນີ ປຏິປທາ’’ຕິ ຍາຖາວໂຕ ສາສວານາສວກມ຺ມວິຠາຄຊານນໍ, ໐.ຂນ຺ຘາຍຕນາທີນໍ ອຸປາທິນ຺ນານຸປາທິນ຺ນາທິອເນກສຠາວໍ ນານາສຠາວຎ຺ຈ ຕສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ‘‘ອິມາຍ ນາມ ຘາຕຸຍາ ອຸສ຺ສນ຺ນຕ຺ຕາ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມປ຺ປພນ຺ເຘ ອຍໍ ວິເສໂສ ຊາຍຕີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຍຖາຠູຕໍ ຘາຕຸນານຕ຺ຕຊານນໍ, ອນວເສສໂຕ ສຕ຺ຕານໍ ຫີນາທິອຊ຺ຌາສຍາຘິມຸຕ຺ຕິຊານນໍ, ສທ຺ຘາທິອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ຕິກ຺ຂມຸທຸຕາຊານນໍ, ສໍກິເລສາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ຌານວິໂມກ຺ຂາທິວິເສສຊານນໍ, ສຕ຺ຕານໍ ອປຣິມາຓາສຸ ຊາຕີສຸ ຕປ຺ປຏິພນ຺ເຘນ ສທ຺ຘິໍ ອນວເສສໂຕ ປຸພ຺ເພນິວຸຕ຺ຖກ຺ຂນ຺ຘສນ຺ຕຕິຊານນໍ, ຫີນາທິວິຠາເຄຫິ ສທ຺ຘິໍ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິຊານນໍ, ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຈຕຸສຈ຺ຈຊານນນ຺ຕິ ອິມານິ ຠຄວໂຕ ທສພລຎາຓານິ ອວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຍຖາສກໍ ວິສຍາວຄາຫນໂຕ ຍຖາຘິປ຺ເປຕຕ຺ຖສາຘນໂຕ ຈ ຍຖາຠູຕວຸຕ຺ຕິຍາ ຕຖານິ ອວິຕຖານິ ອນຎ຺ຎຖານິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ຐານຎ຺ຈ ຐານໂຕ ອຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອຏ຺ຐານໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ປຊານາຕີ’’ຕິອາທິ (ວິຠ. ໘໐໙; ອ. ນິ. ໑໐.໒໑).

ເອວມ຺ປິ ຠຄວາ ຕຖານິ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ຍຖາ ເຈເຕສໍ ຎາຓານໍ ວເສນ, ເອວໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕານໍ ສຕິປຏ຺ຐານສມ຺ມປ຺ປຘານວິຠາວນຎາຓາທີນໍ ອນນ຺ຕາປຣິເມຍ຺ຍເຠທານໍ ອນຎ຺ຎສາຘາຣຓານໍ ປຎ຺ຎາວິເສສານໍ ວເສນ ຠຄວາ ຕຖານິ ຎາຓານິ ອາຄໂຕ ອຘິຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ. ເອວມ຺ປິ ຕຖານິ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ? ຍາ ສາ ຠຄວໂຕ ອຠິຊາຕິ ອຠິສມ຺ໂພຘິ ຘມ຺ມວິນຍປຎ຺ຎາປນາ ອນຸປາທິເສສນິພ຺ພານຘາຕຸ, ສາ ຕຖາ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ຍທຕ຺ຖໍ ໂລກນາເຖນ ອຠິສມ຺ໂພຘິ ປຕ຺ຖິຕາ ປວຕ຺ຕິຕາ ຈ, ຕທຕ຺ຖສ຺ສ ເອກນ຺ຕສິທ຺ຘິຍາ ອວິສໍວາທນໂຕ ອວິປຣີຕຕ຺ຖວຸຕ຺ຕິຍາ ຕຖາ ອວິຕຖາ ອນຎ຺ຎຖາ. ຕຖາ ຫິ ອຍໍ ຠຄວາ ໂພຘິສຕ຺ຕຠູໂຕ ສມຕິໍສປາຣມິປຣິປູຣຓາທິກໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທໍ ສພ຺ພໍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕເຫຕຸໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕຸສິຕປຸເຣ ຐິໂຕວ ພຸທ຺ຘໂກລາຫລໍ ສຸຕ຺ວາ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕາຫິ ເອກໂຕ ສນ຺ນິປຕິຕາຫິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ –

‘‘ກາໂລ ເທວ ມຫາວີຣ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ;

ສເທວກໍ ຕາຣຍນ຺ໂຕ, ພຸຊ຺ຌສ຺ສຸ ອມຕໍ ປທ’’ນ຺ຕິ. (ພຸ. ວໍ. ໑.໖໗) –

ອາຍາຈິໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພນິມິຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈ ມຫາວິໂລກນານິ ວິໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອິທານາຫໍ ມນຸສ຺ສໂຍນິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາສາຬ຺ຫິປຸຓ຺ຓມາຍ ສກ຺ຍຣາຊກຸເລ ມຫາມາຍາຍ ເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທສ ມາເສ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ມຫຕາ ປຣິຫາເຣນ ປຣິຫຣິຍມາໂນ ວິສາຂປຸຓ຺ຓມາຍ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ອຠິຊາຕິໍ ປາປຸຓິ.

ອຠິຊາຕິກ຺ຂເຓ ປນສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓກ຺ຂເຓ ວິຍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕານິ ປາຕຸຣເຫສຸໍ. ອຍຎ຺ຫິ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ກມ຺ປິ ສງ຺ກມ຺ປິ ສມ຺ປກມ຺ປິ ສມ຺ປເວຘິ, ທສສຸ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສສຸ ອປ຺ປມາໂຓ ໂອຠາໂສ ຜຣິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ສິຣິໍ ທຏ຺ຐຸກາມາ ວິຍ ຊຈ຺ຈນ຺ຘາ ຈກ຺ຂູນິ ປຏິລຠິໍສຸ, ພຘິຣາ ສທ຺ທໍ ສຸຓິໍສຸ. ມູຄາ ສມາລປິໍສຸ, ຂຸຊ຺ຊາ ອຸຊຸຄຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ, ປງ຺ຄຸລາ ປທສາ ຄມນໍ ປຏິລຠິໍສຸ, ພນ຺ຘນຄຕາ ສພ຺ພສຕ຺ຕາ ອນ຺ທຸພນ຺ຘນາທີຫິ ມຸຈ຺ຈິໍສຸ, ສພ຺ພນິຣເຍສຸ ອຄ຺ຄິ ນິພ຺ພາຍິ, ເປຕ຺ຕິວິສເຍ ຂຸປ຺ປິປາສາ ວູປສມິ, ຕິຣຈ຺ຉານານໍ ຠຍໍ ນາໂຫສິ, ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ໂຣໂຄ ວູປສມິ, ສພ຺ພສຕ຺ຕາ ປິຍໍວທາ ອເຫສຸໍ, ມຘຸເຣນາກາເຣນ ອສ຺ສາ ຫສິໍສຸ, ວາຣຓາ ຄຊ຺ຊິໍສຸ, ສພ຺ພຕູຣິຍານິ ສກໍ ສກໍ ນິນ຺ນາທໍ ມຸຎ຺ຈິໍສຸ, ອຆຏ຺ຏິຕານິ ເອວ ມນຸສ຺ສານໍ ຫຕ຺ຖູປຄາທີນິ ອາຠຣຓານິ ມຘຸເຣນາກາເຣນ ຣວິໍສຸ, ສພ຺ພທິສາ ວິປ຺ປສນ຺ນາ ອເຫສຸໍ, ສຕ຺ຕານໍ ສຸຂໍ ອຸປ຺ປາທຍມາໂນ ມຸທຸສີຕລວາໂຕ ວາຍິ, ອກາລເມໂຆ ວສ຺ສິ, ປຖວິໂຕປິ ອຸທກໍ ອຸພ຺ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິສ຺ສນ຺ທິ, ປກ຺ຂິໂນ ອາກາສຄມນໍ ວິຊຫິໍສຸ, ນທິໂຍ ອສນ຺ທມານາ ອຏ຺ຐໍສຸ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ມຘຸຣໍ ອຸທກໍ ອໂຫສິ, ອຸປກ຺ກິເລສວິມຸຕ຺ເຕ ສູຣິເຍ ທິສ຺ສມາເນ ເອວ ອາກາສຄຕາ ສພ຺ພາ ໂຊຕິໂຍ ຊລິໍສຸ, ຐເປຕ຺ວາ ອຣູປາວຈເຣ ເທເວ ອວເສສາ ສພ຺ເພ ເທວາ ສພ຺ເພປິ ເນຣຍິກາ ທິສ຺ສມານຣູປາ ອເຫສຸໍ, ຕຣຸກຸຏ຺ຏກວາຏເສລາທໂຍ ອນາວຣຓຠູຕາ ອເຫສຸໍ, ສຕ຺ຕານໍ ຈຸຕູປປາຕາ ນາເຫສຸໍ, ສພ຺ພໍ ອນິຏ຺ຐຄນ຺ຘໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ທິພ຺ພຄນ຺ໂຘ ວາຍິ, ສພ຺ເພ ຜລູປຄາ ຣຸກ຺ຂາ ຜລຘຣາ ສມ຺ປຊ຺ຊິໍສຸ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ສພ຺ພຕ຺ຖກເມວ ປຎ຺ຈວຓ຺ເຓຫິ ປທຸເມຫິ ສຎ຺ຉນ຺ນຕໂລ ອໂຫສິ, ຖລຊຊລຊາທີນິ ສພ຺ພປຸປ຺ຜານິ ປຸປ຺ຜິໍສຸ, ຣຸກ຺ຂານໍ ຂນ຺ເຘສຸ ຂນ຺ຘປທຸມານິ, ສາຂາສຸ ສາຂປທຸມານິ, ລຕາສຸ ລຕາປທຸມານິ ປຸປ຺ຜິໍສຸ, ມຫີຕເລ ສິລາຕລານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸປຣູປຣິ ສຕ຺ຕ ສຕ຺ຕ ຫຸຕ຺ວາ ທຓ຺ຑປທຸມານິ ນາມ ນິກ຺ຂມິໍສຸ, ອາກາເສ ໂອລມ຺ພກປທຸມານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ, ສມນ຺ຕໂຕ ປຸປ຺ຜວສ຺ສໍ ວສ຺ສິ, ອາກາເສ ທິພ຺ພຕູຣິຍານິ ວຊ຺ຊິໍສຸ, ສກລທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ວິສ຺ສຏ຺ຐມາລາຄຸຬໍ ວິຍ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ພທ຺ຘມາລາກລາໂປ ວິຍ ອລງ຺ກຕປ຺ປຏິຍຕ຺ຕໍ ມາລາສນໍ ວິຍ ຈ ເອກມາລາມາລິນີ ວິປ຺ຜຸຣນ຺ຕວາຬພີຊນີ ປຸປ຺ຜຘູປຄນ຺ຘປຣິວາສິຕາ ປຣມໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ອໂຫສິ, ຕານິ ຈ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕານິ ອຸປຣິ ອຘິຄຕານໍ ອເນເກສໍ ວິເສສາຘິຄມານໍ ນິມິຕ຺ຕຠູຕານິ ເອວ ອເຫສຸໍ. ເອວໍ ອເນກຈ຺ຉຣິຍປາຕຸຠາວປ຺ປຏິມຓ຺ຑິຕາ ຈາຍໍ ອຠິຊາຕິ ຍທຕ຺ຖໍ ອເນນ ອຠິສມ຺ໂພຘິ ປຕ຺ຖິຕາ, ຕສ຺ສາ ອຠິສມ຺ໂພຘິຍາ ເອກນ຺ຕສິທ຺ຘິຍາ ຕຖາວ ອໂຫສິ ອວິຕຖາ ອນຎ຺ຎຖາ.

ຕຖາ ເຍ ພຸທ຺ຘເວເນຍ຺ຍາ ໂພຘເນຍ຺ຍພນ຺ຘວາ, ເຕ ສພ຺ເພປິ ອນວເສສໂຕ ສຍເມວ ຠຄວຕາ ວິນີຕາ. ເຍ ຈ ສາວກເວເນຍ຺ຍາ ຘມ຺ມເວເນຍ຺ຍາ ຈ, ເຕປິ ສາວກາທີຫິ ວິນີຕາ ວິນຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ ຈາຕິ ຍທຕ຺ຖໍ ຠຄວຕາ ອຠິສມ຺ໂພຘິ ອຠິປຕ຺ຖິຕາ, ຕທຕ຺ຖສ຺ສ ເອກນ຺ຕສິທ຺ຘິຍາ ອຠິສມ຺ໂພຘິ ຕຖາ ອວິຕຖາ ອນຎ຺ຎຖາ.

ອປິຈ ຍສ຺ສ ຍສ຺ສ ເຎຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ໂຍ ໂຍ ສຠາໂວ ພຸຊ຺ຌິຕພ຺ໂພ, ໂສ ໂສ ຫຕ຺ຖຕເລ ຐປິຕອາມລກໍ ວິຍ ອາວຊ຺ຊນມຕ຺ຕປ຺ປຏິພທ຺ເຘນ ອຕ຺ຕໂນ ຎາເຓນ ອວິປຣີຕໍ ອນວເສສໂຕ ຠຄວຕາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ເອວມ຺ປິ ອຠິສມ຺ໂພຘິ ຕຖາ ອວິຕຖາ ອນຎ຺ຎຖາ.

ຕຖາ ເຕສໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ຕຖາ ຕຖາ ເທເສຕພ຺ພປ຺ປກາຣໍ ເຕສໍ ເຕສຎ຺ຈ ສຕ຺ຕານໍ ອາສຍານຸສຍຈຣິຕາຘິມຸຕ຺ຕິໍ ສມ຺ມເທວ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຘມ຺ມຕໍ ອວິຊຫນ຺ເຕເນວ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິນຍໂວຫາຣມຄ຺ຄໍ ອນຕິຘາວນ຺ເຕເນວ ຈ ຘມ຺ມຕໍ ວິຠາວນ຺ເຕນ ຍຖາປຣາຘໍ ຍຖາຊ຺ຌາສຍໍ ຍຖາຘມ຺ມຎ຺ຈ ອນຸສາສນ຺ເຕນ ຠຄວຕາ ເວເນຍ຺ຍາ ວິນີຕາ ອຣິຍຠູມິໍ ສມ຺ປາປິຕາຕິ ຘມ຺ມວິນຍປຎ຺ຎາປນາປິສ຺ສ ຕທຕ຺ຖສິທ຺ຘິຍາ ຍຖາຠູຕວຸຕ຺ຕິຍາ ຈ ຕຖາ ອວິຕຖາ ອນຎ຺ຎຖາ.

ຕຖາ ຍາ ສາ ຠຄວຕາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ ປຖວິຍາທິຜສ຺ສເວທນາທິຣູປາຣູປສຠາວວິນິມຸຕ຺ຕາ ລຸຊ຺ຊນຠາວາຠາວໂຕ ໂລກສຠາວາຕີຕາ ຕມສາ ວິສໍສຏ຺ຐຕ຺ຕາ ເກນຈິ ອໂນຠາສນີຍາ ໂລກສຠາວາຠາວໂຕ ເອວ ຄຕິອາທິຠາວຣຫິຕາ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐາ ອນາຣມ຺ມຓາ ອມຕມຫານິພ຺ພານຘາຕຸ ຂນ຺ຘສງ຺ຂາຕານໍ ອຸປາທີນໍ ເລສມຕ຺ຕສ຺ສປິ ອຠາວໂຕ ອນຸປາທິເສສາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕທາຍຕນໍ, ຍຕ຺ຖ ເນວ ປຖວີ ນ ອາໂປ ນ ເຕໂຊ ນ ວາໂຍ ນ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ ນ ວິຎ຺ຎາຓຎ຺ຈາຍຕນໍ ນ ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎາຍຕນໍ ນ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ນາຍໍ ໂລໂກ ນ ປໂຣ ໂລໂກ ນ ຈ ອຸໂຠ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ, ຕຕ຺ຣາປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເນວ ອາຄຕິໍ ວທາມິ ນ ຄຕິໍ ນ ຐິຕິໍ ນ ຈຸຕິໍ ນ ອຸປປຕ຺ຕິໍ, ອປ຺ປຕິຏ຺ຐໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ອນາຣມ຺ມຓເມເວຕໍ, ເອເສວນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂສ຺ສາ’’ຕິ (ອຸທາ. ໗໑).

ສາ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘານໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂມ, ສພ຺ພສງ຺ຂາຣານໍ ສມໂຖ, ສພ຺ພູປຘີນໍ ປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂານໍ ວູປສໂມ, ສພ຺ພາລຍານໍ ສມຸຄ຺ຆາໂຕ, ສພ຺ພວຏ຺ຏານໍ ອຸປຈ຺ເຉໂທ, ອຈ຺ຈນ຺ຕສນ຺ຕິລກ຺ຂໂຓຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕສຠາວສ຺ສ ກທາຈິປິ ອວິສໍວາທນໂຕ ຕຖາ ອວິຕຖາ ອນຎ຺ຎຖາ. ເອວເມຕາ ອຠິຊາຕິອາທິກາ ຕຖາ ຄໂຕ ອຸປຄໂຕ ອຘິຄໂຕ ປຏິປນ຺ໂນ ປຕ຺ໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ. ເອວໍ ຠຄວາ ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ຕຖາວິໂຘຕິ ຕຖາຄໂຕ? ຍຖາວິຘາ ປຸຣິມກາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ອຍມ຺ປິ ຠຄວາ ຕຖາວິໂຘ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ຍຖາວິຘາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ມຄ຺ຄສີເລນ ຜລສີເລນ ສພ຺ເພນປິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣສີເລນ, ມຄ຺ຄສມາຘິນາ ຜລສມາຘິນາ ສພ຺ເພນປິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣສມາຘິນາ, ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ຜລປຎ຺ຎາຍ ສພ຺ພາຍປິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຎາຍ, ເທວສິກໍ ວລຎ຺ຊິຕພ຺ເພຫິ ຈຕຸວີສຕິໂກຏິສຕສຫສ຺ສສມາປຕ຺ຕິວິຫາເຣຫິ, ຕທງ຺ຄວິມຸຕ຺ຕິຍາ, ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິມຸຕ຺ຕິຍາ, ສມຸຈ຺ເຉທວິມຸຕ຺ຕິຍາ, ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິວິມຸຕ຺ຕິຍາ, ນິສ຺ສຣຓວິມຸຕ຺ຕິຍາຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ອນນ຺ຕາປຣິມາຓເຠເທຫິ ອຈິນ຺ເຕຍ຺ຍານຸຠາເວຫິ ສກລສພ຺ພຎ຺ຎຸຄຸເຓຫິ, ອຍມ຺ປິ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວາ ຕຖາວິໂຘ. ສພ຺ເພສຎ຺ຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘານໍ ອາຍຸເວມຕ຺ຕໍ, ສຣີຣປ຺ປມາຓເວມຕ຺ຕໍ, ກຸລເວມຕ຺ຕໍ, ທຸກ຺ກຣຈຣິຍາເວມຕ຺ຕໍ, ຣສ຺ມິເວມຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ເວມຕ຺ເຕຫິ ສິຍາ ເວມຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ສີລວິສຸທ຺ຘິຍາທີສຸ ວິສຸທ຺ຘີສຸ ສມຖວິປສ຺ສນາປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ອຕ຺ຕນາ ປຏິລທ຺ຘຄຸເຓສຸ ຈ ກິຎ຺ຈິ ນານາກຣຓໍ ອຕ຺ຖິ. ອຖ ໂຂ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ນສຸວຓ຺ຓໍ ວິຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນິພ຺ພິເສສາ ເຕ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ. ຕສ຺ມາ ຍຖາວິຘາ ປຸຣິມກາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ອຍມ຺ປິ ຠຄວາ ຕຖາວິໂຘ. ເອວໍ ຕຖາວິໂຘຕິ ຕຖາຄໂຕ. ວິຘຕ຺ໂຖ ເຈຕ຺ຖ ຄຕສທ຺ໂທ, ຕຖາ ຫິ ໂລກິຍາ ວິຘຍຸຕ຺ຕຄຕສທ຺ເທ ປກາຣຕ຺ເຖ ວທນ຺ຕິ.

ກຖໍ ຕຖາ ປວຕ຺ຕິໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ? ອນຎ຺ຎສາຘາຣເຓນ ອິທ຺ຘານຸຠາເວນ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖປ຺ປຏິສມ຺ຠິທາທີນໍ ອຸກ຺ກໍສປາຣມິປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອນາວຣຓຎາຓປ຺ປຏິລາເຠນ ຈ ຠຄວໂຕ ກາຍປ຺ປວຕ຺ຕິຍາທີນໍ ກຕ຺ຖຈິ ປຏິຆາຕາຠາວໂຕ ຍຖາ ຣຸຈິ ຕຖາ ຄຕໍ ຄຕິ ຄມນໍ ກາຍວຈີຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິ ເອຕສ຺ສາຕິ ຕຖາຄໂຕ. ເອວໍ ຕຖາ ປວຕ຺ຕິໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ຕເຖຫິ ອຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ? ໂພຘິສມ຺ຠາຣສມ຺ຠຣເຓ ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂປ຺ປວຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ຄຕນ຺ຕິ ອຄໂຕ. ໂສ ປນສ຺ສ ອຄຕຠາໂວ ມຈ຺ເຉຣທານປາຣມິອາທີສຸ ອວິປຣີຕໍ ອາທີນວານິສໍສປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາທິນຍປ຺ປວຕ຺ເຕຫິ ຎາເຓຫີຕິ ຕເຖຫິ ຎາເຓຫິ ອຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ອຖ ວາ ກິເລສາຠິສງ຺ຂາຣປ຺ປວຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ຂນ຺ຘປ຺ປວຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕເມວ ວາ ປຎ຺ຈສຸປິ ຄຕີສຸ ຄຕໍ ຄມນໍ ເອຕສ຺ສ ນຕ຺ຖີຕິ ອຄໂຕ. ສອຸປາທິເສສອນຸປາທິເສສນິພ຺ພານປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສ຺ວາຍມສ຺ສ ອຄຕຠາໂວ ຕເຖຫິ ອຣິຍມຄ຺ຄຎາເຓຫີຕິ ເອວມ຺ປິ ຠຄວາ ຕເຖຫິ ອຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ.

ກຖໍ ຕຖາ ຄຕຠາເວນ ຕຖາຄໂຕ? ຕຖາ ຄຕຠາເວນາຕິ ຈ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສພ຺ຠາເວນ ອຕ຺ຖິຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂກ ປເນສ ຕຖາຄໂຕ, ຍສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕາຍ ຠຄວາ ຕຖາຄໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ? ສທ຺ຘມ຺ໂມ. ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຫິ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ຕາວ ຍຖາ ຍຸຄນທ຺ຘສມຖວິປສ຺ສນາພເລນ ອນວເສສໂຕ ກິເລສປກ຺ຂໍ ສມູຫນນ຺ເຕນ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານວເສນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ຕຖາ ຄໂຕ. ຜລຘມ຺ໂມ ຍຖາ ອຕ຺ຕໂນ ມຄ຺ຄານຸຣູປໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິປຫານວເສນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ຕຖາ ຄໂຕ ປວຕ຺ໂຕ. ນິພ຺ພານຘມ຺ໂມ ປນ ຍຖາ ຄໂຕ ປຎ຺ຎາຍ ປຏິວິທ຺ໂຘ ສກລວຏ຺ຏທຸກ຺ຂວູປສມາຍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ພຸທ຺ຘາທີຫິ ຕຖາ ຄໂຕ ສຈ຺ຉິກໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ. ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ໂມປິ ຍຖາ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘຫິ ສຸຕ຺ຕເຄຍ຺ຍາທິວເສນ ປວຕ຺ຕິອາທິປ຺ປກາສນວເສນ ຈ ເວເນຍ຺ຍານໍ ອາສຍາທິອນຸຣູປໍ ປວຕ຺ຕິໂຕ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຠຄວຕາ ຕຖາ ຄໂຕ ຄທິໂຕ ປວຕ຺ຕິໂຕຕິ ວາ ຕຖາຄໂຕ. ຍຖາ ຠຄວຕາ ເທສິໂຕ, ຕຖາ ຠຄວໂຕ ສາວເກຫິ ຄໂຕ ອວຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ. ເອວໍ ສພ຺ໂພປິ ສທ຺ຘມ຺ໂມ ຕຖາຄໂຕ. ເຕນາຫ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ – ‘‘ຕຖາຄຕໍ ເທວມນຸສ຺ສປູຊິຕໍ, ຘມ຺ມໍ ນມສ຺ສາມ ສຸວຕ຺ຖິ ໂຫຕູ’’ຕິ (ຂຸ. ປາ. ໖.໑໗; ສຸ. ນິ. ໒໔໐). ສ຺ວາສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ຠຄວາ ຕຖາຄໂຕ.

ຍຖາ ຈ ຘມ຺ໂມ, ເອວໍ ອຣິຍສງ຺ໂຆປິ ຍຖາ ອຕ຺ຕຫິຕາຍ ປຣຫິຕາຍ ຈ ປຏິປນ຺ເນຫິ ສຸວິສຸທ຺ຘໍ ປຸພ຺ພຠາຄສມຖວິປສ຺ສນາປຏິປທໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ເຕນ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ຕໍ ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ. ຍຖາ ວາ ຠຄວຕາ ສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທາທໂຍ ເທສິຕາ, ຕຖາວ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຕຖາ ຄທນໂຕ ຈ ຕຖາຄໂຕ. ເຕນາຫ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ – ‘‘ຕຖາຄຕໍ ເທວມນຸສ຺ສປູຊິຕໍ, ສງ຺ຆໍ ນມສ຺ສາມ ສຸວຕ຺ຖິ ໂຫຕູ’’ຕິ. ສ຺ວາສ຺ສ ສາວກຠູໂຕ ອຕ຺ຖີຕິ ຠຄວາ ຕຖາຄໂຕ. ເອວໍ ຕຖາຄຕຠາເວນ ຕຖາຄໂຕຕິ.

ອິທມ຺ປິ ຈ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕຠາວທີປເນ ມຸຂມຕ຺ຕກເມວ, ສພ຺ພາກາເຣນ ປນ ຕຖາຄໂຕວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕຠາວໍ ວຓ຺ເຓຍ຺ຍ. ອິທຎ຺ຫິ ຕຖາຄຕປທໍ ມຫຕ຺ຖໍ ມຫາຄຕິກໍ ມຫາວິສຍໍ, ຕສ຺ສ ອປ຺ປມາທປທສ຺ສ ວິຍ ເຕປິຏກມ຺ປິ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ຍຸຕ຺ຕິໂຕ ອຕ຺ຖຠາເວນ ອາຫຣນ຺ໂຕ ‘‘ອຕິຕ຺ເຖນ ຘມ຺ມກຖິໂກ ປກ຺ຂນ຺ໂທ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ.

ຕຕ຺ເຖຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ຍເຖວ ໂລເກ ປຸຣິມາ ມເຫສິໂນ,

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາວໍ ມຸນໂຍ ອິຘາຄຕາ;

ຕຖາ ອຍໍ ສກ຺ຍມຸນີປິ ອາຄໂຕ,

ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ເຕນ ຈກ຺ຂຸມາ.

‘‘ປຫາຍ ກາມາທິມເລ ອເສສໂຕ,

ສມາຘິຎາເຓຫິ ຍຖາ ຄຕາ ຊິນາ;

ປຸຣາຕນາ ສກ຺ຍມຸນີ ຊຸຕິນ຺ຘໂຣ,

ຕຖາ ຄໂຕ ເຕນ ຕຖາຄໂຕ ມໂຕ.

‘‘ຕຖຎ຺ຈ ຘາຕາຍຕນາທິລກ຺ຂຓໍ,

ສຠາວສາມຎ຺ຎວິຠາຄເຠທໂຕ;

ສຍມ຺ຠຸຎາເຓນ ຊິໂນຍມາຄໂຕ,

ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ສກ຺ຍປຸງ຺ຄໂວ.

‘‘ຕຖານິ ສຈ຺ຈານິ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸນາ,

ຕຖາ ອິທປ຺ປຈ຺ຈຍຕາ ຈ ສພ຺ພໂສ;

ອນຎ຺ຎເນຍ຺ຍາ ນຍໂຕ ວິຠາວິຕາ,

ຕຖາ ຄໂຕ ເຕນ ຊິໂນ ຕຖາຄໂຕ.

‘‘ອເນກເຠທາສຸປິ ໂລກຘາຕຸສຸ,

ຊິນສ຺ສ ຣູປາຍຕນາທິໂຄຈເຣ;

ວິຈິຕ຺ຕເຠເທ ຕຖເມວ ທສ຺ສນໍ,

ຕຖາຄໂຕ ເຕນ ສມນ຺ຕໂລຈໂນ.

‘‘ຍໂຕ ຈ ຘມ຺ມໍ ຕຖເມວ ຠາສຕິ,

ກໂຣຕິ ວາຈາຍ ນຸຣູປມຕ຺ຕໂນ;

ຄຸເຓຫິ ໂລກໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍິຣີຍຕິ,

ຕຖາຄໂຕ ເຕນປິ ໂລກນາຍໂກ.

‘‘ຕຖາ ປຣິຎ຺ຎາຍ ຕຖາຍ ສພ຺ພໂສ,

ອເວທິ ໂລກໍ ປຠວໍ ອຕິກ຺ກມິ;

ຄໂຕ ຈ ປຈ຺ຈກ຺ຂກິຣິຍາຍ ນິພ຺ພຸຕິໍ,

ອຣີຍມຄ຺ຄຎ຺ຈ ຄໂຕ ຕຖາຄໂຕ.

‘‘ຕຖາ ປຏິຎ຺ຎາຍ ຕຖາຍ ສພ຺ພໂສ,

ຫິຕາຍ ໂລກສ຺ສ ຍໂຕຍມາຄໂຕ;

ຕຖາຍ ນາໂຖ ກຣຸຓາຍ ສພ຺ພທາ,

ຄໂຕ ຈ ເຕນາປິ ຊິໂນ ຕຖາຄໂຕ.

‘‘ຕຖານິ ຎາຓານິ ຍໂຕຍມາຄໂຕ,

ຍຖາສຠາວໍ ວິສຍາວໂພຘໂຕ;

ຕຖາຠິຊາຕິປ຺ປຠຸຕີ ຕຖາຄໂຕ,

ຕທຕ຺ຖສມ຺ປາທນໂຕ ຕຖາຄໂຕ.

‘‘ຍຖາວິຘາ ເຕ ປຸຣິມາ ມເຫສິໂນ,

ຕຖາວິໂຘຍມ຺ປິ ຕຖາ ຍຖາຣຸຈິ;

ປວຕ຺ຕວາຈາ ຕນຸຈິຕ຺ຕຠາວໂຕ,

ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄໂລ.

‘‘ສມ຺ໂພຘິສມ຺ຠາຣວິປກ຺ຂໂຕ ປຸເຣ,

ຄຕໍ ນ ສໍສາຣຄຕມ຺ປິ ຕສ຺ສ ວາ;

ນ ຈຕ຺ຖິ ນາຖສ຺ສ ຠວນ຺ຕທສ຺ສິໂນ,

ຕເຖຫິ ຕສ຺ມາ ອຄໂຕ ຕຖາຄໂຕ.

‘‘ຕຖາຄໂຕ ຘມ຺ມວໂຣ ມເຫສິນາ,

ຍຖາ ປຫາຕພ຺ພມລໍ ປຫີຍຕິ;

ຕຖາຄໂຕ ອຣິຍຄໂຓປິ ສຕ຺ຖຸໂນ,

ຕຖາຄໂຕ ເຕນ ສມງ຺ຄິຠາວໂຕ’’ຕິ.

ມຫິທ຺ຘິກຕາຕິ ປຣເມນ ຈິຕ຺ຕວສີຠາເວນ ຈ ອິທ຺ຘິວິຘໂຍເຄນ ຘມ຺ມານຸຠາວຎ຺ຎຖຕ຺ຕນິປ຺ຜາທນສມຕ຺ຖຕາສງ຺ຂາຕາຍ ມຫຕິຍາ ອິທ຺ຘິຍາ ສມນ຺ນາຄໂມ ມຫິທ຺ຘິກຕາ. ຈິຣກາລສມ຺ຠູເຕນ ສຸວິທູຣປ຺ປຏິປກ຺ເຂນ ອິຈ຺ຉິຕຕ຺ຖນິປ຺ຜຕ຺ຕິເຫຕຸຠູເຕນ ມຫາຊຸຕິເກນ ປຸຎ຺ຎເຕເຊນ ສມນ຺ນາຄໂມ ມຫານຸຠາວຕາ. ຍຕ຺ຣາຕິ ອຈ຺ຉຣິຍປສໍສາໂກຕຸຫລຫາສປສາທິໂກ ປຈ຺ຈຕ຺ຕຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ເຕນ ຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິຊາຍິສ຺ສຕີຕິ ອນາຄຕກາລວຈນໍ, ອຕ຺ໂຖ ປນ ອຕີຕກາໂລເຍວ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ຍາ ຫິ ນາມ ອຍໍ ສຸປ຺ປວາສາ ຕຖາ ທຸກ຺ຂນິມຸຄ຺ຄາ ກິຈ຺ຉາປນ຺ນາ ຠຄວໂຕ ວຈນສມກາລເມວ ສຸຂິນີ ອໂຣຄາ ອໂຣຄໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍີຕິ. ອຕ຺ຕມໂນຕິ ສກມໂນ, ຠຄວຕິ ປສາເທນ ກິເລສຣຫິຕຈິຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິເລສປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວເສ ອວຕ຺ຕນໂຕ ອຕ຺ຕມໂນຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ. ອຕ຺ຕມໂນຕິ ວາ ປີຕິໂສມນສ຺ເສຫິ ຄຫິຕມໂນ. ປມຸທິໂຕຕິ ປາໂມຊ຺ເຊນ ຍຸຕ຺ໂຕ. ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາໂຕຕິ ຊາຕພລວປີຕິໂສມນສ຺ໂສ. ອຖາຕິ ປຈ຺ຉາ, ຕໂຕ ກຕິປາຫສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ. ສຕ຺ຕຠຕ຺ຕານີຕິ ສຕ຺ຕສຸ ທິວເສສຸ ທາຕພ຺ພຠຕ຺ຕານິ. ສ຺ວາຕນາຍາຕິ ສ຺ວາຕນປຸຎ຺ຎຕ຺ຖໍ, ຍໍ ສ຺ເວ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ທານວເສນ ປຍິຣຸປາສນວເສນ ຈ ຠວິສ຺ສຕິ ປຸຎ຺ຎໍ ຕທຕ຺ຖໍ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ກສ຺ມາ ອາມນ຺ເຕສິ? ສຸປ຺ປວາສາຍ ສາມິກສ຺ສ ປສາທຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ. ສຸປ຺ປວາສາ ປນ ອຈລປ຺ປສາທາວ, ອຸປາສກສ຺ສ ປນ ປສາທຣກ຺ຂຓໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຠາໂຣ. ເຕນາຫ ‘‘ຕຸຍ຺ເຫໂສ ອຸປຏ຺ຐາໂກ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຸຍ຺ເຫໂສຕິ ຕຸຍ຺ຫໍ ເອໂສ. ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ປາຏິໂຠໂຄຕິ ມມ ໂຠຄາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ອຫານິຍາ ອວິນາສາຍ ອຍ຺ໂຍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຍທິ ປາຏິໂຠໂຄ ຍທິ ປຕິຠູ, ອິໂຕ ສຕ຺ຕ ທິວເສ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມມ ສກ຺ກາ ທານໍ ທາຕຸນ຺ຕິ ຍທິ ອຍ຺ເຍນ ຎາຕນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ເຖໂຣປິ ຕສ຺ສ ເຕສຸ ທິວເສສຸ ໂຠຄານໍ ຊີວິຕສ຺ສ ຈ ອນຸປທ຺ທວໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ທ຺ວິນ຺ນໍ ໂຂ ເນສໍ, ອາວຸໂສ, ຘມ຺ມານໍ ປາຏິໂຠໂຄ ໂຠຄານຎ຺ຈ ຊີວິຕສ຺ສ ຈາ’’ຕິ. ສທ຺ຘາ ປນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕປ຺ປຏິພທ຺ຘາຕິ ຕສ຺ເສວ ຠາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ສທ຺ຘາຍ ປນ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ປາຏິໂຠໂຄ’’ຕິ ອາຫ. ອປິ ຈ ໂສ ອຸປາສໂກ ທິຏ຺ຐສຈ຺ໂຈ, ຕສ຺ສ ສທ຺ຘາຍ ອຎ຺ຎຖາຠາໂວ ນຕ຺ຖີຕິ ຕຖາ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕເນວ ຈ ກາຣເຓນ ຠຄວຕາ ‘‘ປຈ຺ຉາປິ ຕ຺ວໍ ກຣິສ຺ສສີຕິ ສຎ຺ຎາເປຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປາສໂກປິ ສຕ຺ຖຣິ ເຖເຣ ຈ ຄາຣເວນ ສຸພ຺ພຈຕາຍ ຕສ຺ສາ ຈ ປຸຎ຺ເຎນ ວຑ຺ຒິໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ກໂຣຕຸ ສຸປ຺ປວາສາ ໂກລິຍຘີຕາ ສຕ຺ຕ ຠຕ຺ຕານິ, ປຈ຺ຉາຫໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອນຸຊານິ.

ຕຎ຺ຈ ທາຣກນ຺ຕິ ວິຊາຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອກາທສມໍ ທິວສໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຕໍ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກໍ ທາຣກໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ ວນ຺ທາເປສິ. ສຕ຺ຕ ເມ ວສ຺ສານີຕິ ສຕ຺ຕ ເມ ສໍວຈ຺ຉຣານິ, ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍຄວເສນ ເຈຕໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ໂລຫິຕກຸມ຺ຠິຍໍ ວຸຕ຺ຖານີຕິ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ຄພ຺ຠວາສທຸກ຺ຂໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ອຎ຺ຎານິປິ ເອວຣູປານິ ສຕ຺ຕ ປຸຕ຺ຕານີຕິ ‘‘ອຎ຺ເຎປິ ເອວຣູເປ ສຕ຺ຕ ປຸຕ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາສວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອວຣູປານີ’’ຕິ. ເອວໍ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ຄພ຺ຠຘາຣຓວເສນ ສຕ຺ຕາຫໍ ມູຬ຺ຫຄພ຺ຠຕາຍ ຈ ມຫນ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ປາເປຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກປຸຕ຺ເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ມາຕຸຄາມານໍ ປຸຕ຺ຕໂລລຕາຍ ປຸຕ຺ຕລາເຠນ ຕິຕ຺ຕິ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ສຕ຺ຕທິວສາຘິການິ ສຕ຺ຕ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ຄພ຺ຠຘາຣຓາທິວເສນ ປວຕ຺ຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ເອກປເທ ວິສຣິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໂລລຕາວເສນ ຕາຍ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ອິມໍ ຈິຕ຺ຕສຸຂປ຺ປມຕ຺ໂຕ ວິຍ ປມຕ຺ຕປຸຄ຺ຄເລ ອິຏ຺ຐາກາເຣນ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ຕຓ຺ຫາສິເນຫສ຺ສ ມຫານຕ຺ຖກຣຠາວທີປກໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ອສາຕນ຺ຕິ ອມຘຸຣໍ ອສຸນ຺ທຣໍ ອນິຏ຺ຐໍ. ສາຕຣູເປນາຕິ ອິຏ຺ຐສຠາເວນ. ປິຍຣູເປນາຕິ ປິຍາຍິຕພ຺ພຠາເວນ. ສຸຂສ຺ສ ຣູເປນາຕິ ສຸຂສຠາເວນ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍສ຺ມາ ອສາຕໍ ອປ຺ປິຍໍ ທຸກ຺ຂເມວ ສມານໍ ສກລມ຺ປິ ວຏ຺ຏຄຕໍ ສງ຺ຂາຣຊາຕໍ ອປ຺ປຫີນວິປລ຺ລາສຕ຺ຕາ ອໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ອິຏ຺ຐໍ ວິຍ ປິຍໍ ວິຍ ສຸຂໍ ວິຍ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐຫມານໍ ສຕິວິປ຺ປວາເສນ ປມຕ຺ຕປຸຄ຺ຄລໍ ອຕິວຕ຺ຕຕິ ອຠິຠວຕິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕິ, ຕສ຺ມາ ອິມມ຺ປິ ສຸປ຺ປວາສໍ ປຸນປິ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເອວຣູປໍ ອສາຕໍ ອປ຺ປິຍໍ ທຸກ຺ຂໍ ສາຕາທິປຕິຣູປເກນ ທຸກ຺ເຂນ ປຸຕ຺ຕສງ຺ຂາຕເປມວຕ຺ຖຸສຸເຂນ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕີຕິ.

ອຏ຺ຐມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ວິສາຂາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໑໙. ນວເມ ປຸພ຺ພາຣາເມຕິ ສາວຕ຺ຖິຍາ ປາຈີນທິສາຠາເຄ ອນຸຣາຘປຸຣສ຺ສ ອຸຕ຺ຕມເທວີວິຫາຣສທິເສ ຐາເນ ກາຣິເຕ ອາຣາເມ. ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທຕິ ມິຄາຣມາຕຸຍາ ປາສາເທ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ – ອຕີເຕ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປມຕ຺ຖເກ ປທຸມຸຕ຺ຕຣທສພລໍ ເອກາ ອຸປາສິກາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອຸປາສິກໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາຍິກຏ຺ຐາເນ ຐເປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສສ຺ສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ນິປຈ຺ຈກາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອນາຄເຕ ຕຸມ຺ຫາທິສສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາຍິກາ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ອກາສິ. ສາ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ເທເວສຸ ຈ ມນຸສ຺ເສສຸ ຈ ສໍສຣິຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຠທ຺ທິຍນຄເຣ ເມຓ຺ຑກເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘນຎ຺ຊຍເສຏ຺ຐິໂນ ເຄເຫ ສຸມນເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ຊາຕກາເລ ຈສ຺ສາ ວິສາຂາຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ສາ ຍທາ ຠຄວາ ຠທ຺ທິຍນຄຣໍ ອຄມາສິ, ຕທາ ປຎ຺ຈຫິ ທາຣິກາສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ປຐມທສ຺ສເນເນວ ໂສຕາປນ຺ນາ ອໂຫສິ.

ອປຣຠາເຄ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ມິຄາຣເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຓ຺ຓວຑ຺ຒນກຸມາຣສ຺ສ ເຄຫໍ ຄຕາ, ຕຕ຺ຖ ນໍ ສສຸໂຣ ມິຄາຣເສຏ຺ຐິ ອຸປກາຣວເສນ ມາຕຸຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ຕສ຺ມາ ມິຄາຣມາຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາ ອຕ຺ຕໂນ ມຫລ຺ລຕາປສາຘນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນວໂກຏີຫິ ຠຄວໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ວສນຕ຺ຖາຍ ກຣີສມຕ຺ເຕ ຠູມິຠາເຄ ອຸປຣິຠູມິຍໍ ປຎ຺ຈຄພ຺ຠສຕານິ ເຫຏ຺ຐາຠູມິຍໍ ປຎ຺ຈຄພ຺ຠສຕານີຕິ ຄພ຺ຠສຫສ຺ເສຫິ ປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ປາສາທໍ ກາເຣສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທ’’ຕິ.

ໂກຈິເທວ ອຕ຺ໂຖຕິ ກິຎ຺ຈິເທວ ປໂຍຊນໍ. ຣຎ຺ເຎຕິ ຣາຊິນິ. ປຏິພທ຺ໂຘຕິ ອາຍຕ຺ໂຕ. ວິສາຂາຍ ຎາຕິກຸລໂຕ ມຓິມຸຕ຺ຕາທິຣຈິຕໍ ຕາທິສໍ ຠຓ຺ຑຊາຕໍ ຕສ຺ສາ ປຓ຺ຓາກາຣຕ຺ຖາຍ ເປສິຕໍ, ຕໍ ນຄຣທ຺ວາຣປ຺ປຕ຺ຕໍ ສຸງ຺ກິກາ ຕຕ຺ຖ ສຸງ຺ກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ຕທນຸຣູປໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຕິເຣກໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ວິສາຂາ ຣຎ຺ໂຎ ຕມຕ຺ຖໍ ນິເວເທຕຸກາມາ ປຕິຣູປປຣິວາເຣນ ຣາຊນິເວສນໍ ອຄມາສິ, ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຣາຊາ ມລ຺ລິກາຍ ເທວິຍາ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ. ວິສາຂາ ໂອກາສໍ ອລຠມານາ ‘‘ອິທານິ ລຠິສ຺ສາມິ, ອິທານິ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂຠຊນເວລໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຉິນ຺ນຠຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ເອວໍ ທ຺ວີຫຕີຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ໂອກາສໍ ນ ລຠິເຍວ. ອິຕິ ຣາຊາ ອນິເວທິໂຕປິ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉຍສ຺ສ ໂອກາສາກຣເຓນ ‘‘ຍຖາຘິປ຺ປາຍໍ ນ ຕີເຣຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາຘິປ຺ປາຍນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາຍານຸຣູປໍ. ນ ຕີເຣຕີຕິ ນ ນິຏ຺ຐາເປຕິ. ມຫາອຸປາສິກາຍ ຫິ ຣາຊາຍຕ຺ຕສຸງ຺ກເມວ ຣຎ຺ໂຎ ທຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕຸໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ໂສ ຣຎ຺ຎາ ນ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ເອວ ນ ຕີຣິໂຕ. ຫນ຺ທາຕິ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ທິວາ ທິວສ຺ສາຕິ ທິວສສ຺ສ ທິວາ, ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ກາເລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ທ຺ວີຫຕີຫໍ ຣາຊນິເວສນທ຺ວາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອນິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ນິຣຕ຺ຖກເມວ ອຸປສງ຺ກມິໍ, ຠຄວຕິ ອຸປສງ຺ກມນເມວ ປນ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍາທິປ຺ປຏິລາຠກາຣຓຕ຺ຕາ ສາຕ຺ຖກນ຺ຕິ ເອວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິມາຍ ເວລາຍ ອິຘາຄຕາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ມຫາອຸປາສິກາ ‘‘ອິຘ ເມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທິມາຫ.

ເອຕມຕ຺ຖນ຺ຕິ ເອຕໍ ປຣາຍຕ຺ຕຕາຍ ອຘິປ຺ປາຍາສມິຊ຺ຌນສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ອິມໍ ປຣາຘີນາປຣາຘີນວຸຕ຺ຕີສຸ ອາທີນວານິສໍສປຣິທີປກໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພໍ ປຣວສໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖຊາຕໍ ປໂຍຊນໍ ປຣວສໍ ປຣາຍຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ອິຈ຺ຉາຍ ນິປ຺ຜາເທຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາຍ ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂາວຫໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ສຸຂນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ໂລກິຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ໂລກິຍໍ ຣາຊິສ຺ສຣິຍາທິ ເຈວ ໂລກິຍຊ຺ຌານາຠິຎ຺ຎານິພ຺ພຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕິສ຺ສຣິຍຎ຺ຈ, ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ມຄ຺ຄຜລາຘິຄມນິມິຕ຺ຕໍ ນິໂຣຘິສ຺ສຣິຍໍ. ເຕສຸ ຍໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຠາວປຣິໂຍສານໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ອິສ຺ສຣິຍໍ, ຍຎ຺ຈ ສກ຺ກາທີນໍ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ເທວນິກາເຍ ອາຘິປຈ຺ຈຠູຕໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ, ຕທຸຠຍໍ ຍທິປິ ກມ຺ມານຸຠາເວນ ຍຖິຈ຺ຉິຕນິປ຺ຜຕ຺ຕິຍາ ສຸຂນິມິຕ຺ຕຕາຍ ສຸຂໍ, ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂຕາຍ ປນ ສພ຺ພຖາ ທຸກ຺ຂເມວ. ຕຖາ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິກຕາຍ ໂລກິຍຊ຺ຌານນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕິສ຺ສຣິຍໍ, ນິໂຣຘິສ຺ສຣິຍເມວ ປນ ໂລກຘມ຺ເມຫິ ອກມ຺ປນີຍໂຕ ອນິວຕ຺ຕິສຠາວຕ຺ຕາ ຈ ເອກນ຺ຕສຸຂໍ ນາມ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ອປຣາຘີນຕາຍ ລຠຕິ ຈິຕ຺ຕສຸຂໍ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສພ຺ພໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ສາຘາຣເຓ ວິຫຎ຺ຎນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ‘‘ສພ຺ພໍ ປຣວສໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ປທສ຺ສ ອຕ຺ຖວິວຣຓໍ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ສາຘາຣເຓ ປໂຍຊເນ ສາເຘຕພ຺ເພ ສຕິ ຕສ຺ສ ປຣາຘີນຕາຍ ຍຖາຘິປ຺ປາຍໍ ອນິປ຺ຜາທນໂຕ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ວິຫຎ຺ຎນ຺ຕິ ວິຆາຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ ກິລມນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ໂຍຄາ ຫິ ທຸຣຕິກ຺ກມາຕິ ຍສ຺ມາ ກາມໂຍຄຠວໂຍຄທິຏ຺ຐິໂຍຄອວິຊ຺ຊາໂຍຄາ ອນາທິກາລຠາວິຕາ ອນຸປຈິຕກຸສລສມ຺ຠາເຣຫິ ປຊຫິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາຍ ທຸຣຕິກ຺ກມາ. ເອເຕສຸ ທິຏ຺ຐິໂຍໂຄ ປຐມມຄ຺ເຄນ ອຕິກ຺ກມິຕພ຺ໂພ, ກາມໂຍໂຄ ຕຕິຍມຄ຺ເຄນ. ອິຕເຣ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ. ອິຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄານໍ ທຸຣຘິຄມນີຍຕ຺ຕາ ອິເມ ໂຍຄາ ທຸຣຕິກ຺ກມາ. ຕສ຺ມາ ກາມໂຍຄາທິວເສນ ອິຈ຺ຉິຕາລາຠເຫຕຸ ສຕ຺ຕາ ວິຫຎ຺ຎນ຺ຕິ, ອສາຘາຣເຓ ປນ ຈິຕ຺ຕິສ຺ສຣິເຍ ນິໂຣຘິສ຺ສຣິເຍ ຈ ສຕິ ນ ກທາຈິປິ ວິຆາຕສ຺ສ ສມ຺ຠໂວຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອຖ ວາ ສພ຺ພໍ ປຣວສນ຺ຕິ ຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຎ຺ຎປ຺ປຏິພທ຺ຘວຸຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອນິຈ຺ຈສຠາວຕາຍ ທຸກ຺ຂໍ. ‘‘ຍທນິຈ຺ຈໍ ຕໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພໍ ອິສ຺ສຣິຍນ຺ຕິ ຍໍ ສພ຺ພສງ຺ຂຕນິສ຺ສຏໍ ອິສ຺ສຣິຍຏ຺ຐານຕາຍ ອິສ຺ສຣິຍນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ນິພ຺ພານໍ, ຕໍ ອຸປາທິເສສາທິວິຠາຄໍ ສພ຺ພໍ ສຸຂໍ. ‘‘ນິພ຺ພານໍ ປຣມໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ປ. ໒໐໓-໒໐໔) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສາຘາຣເຓຕິ ເອວໍ ທຸກ຺ຂສຸເຂ ວວຕ຺ຖິເຕ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ພຫຸສາຘາຣເຓ ທຸກ຺ຂກາຣເຓ ນິມຸຄ຺ຄາ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຎ຺ຎນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ໂຍຄາ ຫິ ທຸຣຕິກ຺ກມາຕິ ຍສ຺ມາ ເຕ ສພ຺ພຕ຺ຖ ນິມຸຊ຺ຊນສ຺ສ ເຫຕຸຠູຕາ ກາມໂຍຄາທໂຍ ທຸຣຕິກ຺ກມາ, ຕສ຺ມາ ຕ຺ວມ຺ປິ ວິສາເຂ ປຣາຍຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ອລຠມານາ ວິຫຎ຺ຎສີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ນວມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ຠທ຺ທິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໐. ທສເມ ອນຸປິຍາຍນ຺ຕິ ເອວໍ ນາມເກ ນຄເຣ. ອມ຺ພວເນຕິ ຕສ຺ສ ນຄຣສ຺ສ ອວິທູເຣ ມລ຺ລຣາຊູນໍ ເອກໍ ອມ຺ພວນໍ ອໂຫສິ, ຕຕ຺ຖ ມລ຺ລຣາຊູຫິ ຠຄວໂຕ ວິຫາໂຣ ກາຣິໂຕ, ໂສ ‘‘ອມ຺ພວນ’’ນ຺ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອນຸປິຍໍ ໂຄຈຣຄາມໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ວິຫຣຕິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນຸປິຍາຍໍ ວິຫຣຕິ ອມ຺ພວເນ’’ຕິ. ຠທ຺ທິໂຍຕິ ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ນາມໍ. ກາຬີໂຄຘາຍ ປຸຕ຺ໂຕຕິ ກາຬີໂຄຘາ ນາມ ສາກິຍານີ ສກ຺ຍຣາຊເທວີ ອຣິຍສາວິກາ ອາຄຕຜລາ ວິຎ຺ຎາຕສາສນາ, ຕສ຺ສາ ອຍໍ ປຸຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາວິຘິ ຂນ຺ຘເກ (ຈູຬວ. ໓໓໐-໓໓໑) ອາຄໂຕວ. ໂສ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ຉຬຠິຎ຺ໂຎ ອໂຫສິ, ເຕຣສປິ ຘຸຕງ຺ຄານິ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕຕິ. ຠຄວຕາ ຈ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸຈ຺ຈກຸລິການໍ, ຍທິທໍ ຠທ຺ທິໂຍ ກາຬີໂຄຘາຍ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໙໓) ອຸຈ຺ຈກຸລິກຠາເວ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປິໂຕ ອສີຕິຍາ ສາວການໍ ອພ຺ຠນ຺ຕໂຣ.

ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄໂຕຕິ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ຄາມຎ຺ຈ ຄາມູປຈາຣຎ຺ຈ ອວເສສໍ ອຣຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ອຣຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂມູລຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ປພ຺ພຕກນ຺ທຣາທິ ປພ຺ພຊິຕສາຣຸປ຺ປໍ ນິວາສຏ຺ຐານໍ ຊນສມ຺ພາຘາຠາວໂຕ ອິຘ ສຸຎ຺ຎາຄາຣນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ອຖ ວາ ຌານກຓ຺ຏການໍ ສທ຺ທານໍ ອຠາວໂຕ ວິວິຕ຺ຕໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອຄາຣມ຺ປິ ສຸຎ຺ຎາຄາຣນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕໍ ສຸຎ຺ຎາຄາຣໍ ອຸປຄໂຕ. ອຠິກ຺ຂຓນ຺ຕິ ພຫຸລໍ. ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ ໂສ ຫິ ອາຍສ຺ມາ ອຣຎ຺ເຎ ທິວາວິຫາຣໍ ອຸປຄໂຕປິ ຣຕ຺ຕິວາສູປຄໂຕປິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸເຂນ ນິໂຣຘສຸເຂນ ຈ ວີຕິນາເມຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ສຸຂໍ ສນ຺ຘາຍ ປຸພ຺ເພ ອຕ຺ຕນາ ອນຸຠູຕໍ ສຠຍໍ ສປຣິຬາຫໍ ຣຊ຺ຊສຸຂໍ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ສຸຂໍ ອໂຫ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ໂສມນສ຺ສສຫິຕໍ ຎາຓສມຸຏ຺ຐານໍ ປີຕິສມຸຏ຺ຐານໍ ສມຸຄ຺ຄິຣຕິ.

ສຸຕ຺ວານ ເນສໍ ເອຕທໂຫສີຕິ ເນສໍ ສມ຺ພຫຸລານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຕສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ‘‘ອໂຫ ສຸຂໍ, ອໂຫ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ອຸທາເນນ຺ຕສ຺ສ ອຸທານໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນິສ຺ສໍສຍໍ ເອສ ອນຠິຣໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປຣິວິຕກ຺ກິຕໍ ອໂຫສິ. ເຕ ຠິກ຺ຂູ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ຕສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ວິເວກສຸຂໍ ສນ຺ຘາຍ ອຸທານໍ ອຊານນ຺ຕາ ເອວໍ ອມຎ຺ຎິໍສຸ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນິສ຺ສໍສຍ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ນິສ຺ສໍສຍນ຺ຕິ ອສນ຺ເທເຫນ ເອກນ຺ເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຍໍ ໂສ ປຸພ຺ເພ ອຄາຣິຍຠູໂຕ ສມາໂນ’’ຕິ ປາຬິໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ອນຸຠວີ’’ຕິ ວຈນເສເສນ ເກຈິ ອຕ຺ຖໍ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ, ອປເຣ ‘‘ຍໍ ສາ’’ຕິ ປຐນ຺ຕິ, ‘‘ຍໍສ ປຸພ຺ເພ ອຄາຣິຍຠູຕສ຺ສາ’’ຕິ ປນ ປາຬິ. ຕຕ຺ຖ ຍໍສາຕິ ຍໍ ອສ຺ສ, ສນ຺ຘິວເສນ ຫິ ອກາຣສກາຣໂລໂປ ‘‘ເອວໍສ ເຕ (ມ. ນິ. ໑.໒໓; ອ. ນິ. ໖.໕໘), ປຸປ຺ຜໍສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊີ’’ຕິອາທີສຸ (ປາຣາ. ໓໖) ວິຍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ຠທ຺ທິຍສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ອຄາຣິຍຠູຕສ຺ສ ຄຫຏ຺ຐສ຺ສ ສໂຕ ຍໍ ຣຊ຺ຊສຸຂໍ ອນຸຠູຕໍ. ສາ ຕມນຸສ຺ສຣມາໂນຕິ ໂສ ຕໍ ສຸຂໍ ເອຕຣຫິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐນວເສນ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ.

ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸນ຺ຕິ ເຕ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ອຸລ຺ລປນສຠາວສຓ຺ຐິຕາ ຕສ຺ສ ອນຸຄ຺ຄຫຓາຘິປ຺ປາເຍນ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈຸໍ, ນ ອຸຊ຺ຌານວເສນ. ອຎ຺ຎຕຣນ຺ຕິ ນາມໂຄຕ຺ເຕນ ອປາກຏໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ. ອາມນ຺ເຕສີຕິ ອາຓາເປສິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ສຎ຺ຎາເປຕຸກາໂມ. ເອວນ຺ຕິ ວຈນສມ຺ປຏິຄ຺ຄເຫ, ສາຘູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸນ ເອວນ຺ຕິ ປຏິຎ຺ຎາຍ. ອຠິກ຺ຂຓໍ ‘‘ອໂຫ ສຸຂໍ, ອໂຫ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ ຍຖາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ເອວໍ ຕເຖວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸທານໍ ປຏິຊານາຕິ. ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ ຠທ຺ທິຍາຕິ ກສ຺ມາ ຠຄວາ ປຸຈ຺ຉຕິ, ກິໍ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕີຕິ? ໂນ ນ ຊານາຕິ, ເຕເນວ ປນ ຕມຕ຺ຖໍ ວທາເປຕ຺ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ຊານນ຺ຕາປິ ຕຖາຄຕາ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຊານນ຺ຕາປິ ນ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິອາທິ. ອຕ຺ຖວສນ຺ຕິ ກາຣຓໍ.

ອນ຺ເຕປຸເຣຕິ ອິຕ຺ຖາຄາຣສ຺ສ ສຎ຺ຈຣຓຏ຺ຐານຠູເຕ ຣາຊເຄຫສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ, ຍຕ຺ຖ ຣາຊາ ນ຺ຫານໂຠຊນສຍນາທິໍ ກປ຺ເປຕິ. ຣກ຺ຂາ ສຸສໍວິຫິຕາຕິ ອາຣກ຺ຂາທິກຕປຸຣິເສຫິ ຄຸຕ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ສມນ຺ຕໂຕ ວິຫິຕາ. ພຫິປິ ອນ຺ເຕປຸເຣຕິ ອຑ຺ຑກຣຓຏ຺ຐານາທິເກ ອນ຺ເຕປຸຣໂຕ ພຫິຠູເຕ ຣາຊເຄເຫ. ເອວໍ ຣກ຺ຂິໂຕ ໂຄປິໂຕ ສນ຺ໂຕຕິ ເອວໍ ຣາຊເຄຫຣາຊຘານິຣຊ຺ຊເທເສສຸ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ອເນເກສຸ ຐາເນສຸ ອເນກສເຕຫິ ສຸສໍວິຫິຕຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິຍາ ມເມວ ນິພ຺ຠຍຕ຺ຖໍ ຜາສຸວິຫາຣຕ຺ຖໍ ຣກ຺ຂິໂຕ ໂຄປິໂຕ ສມາໂນ. ຠີໂຕຕິອາທີນິ ປທານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນານິ. ອຖ ວາ ຠີໂຕຕິ ປຣຣາຊູຫິ ຠາຍມາໂນ. ອຸພ຺ພິຄ຺ໂຄຕິ ສກຣຊ຺ເຊປິ ປກຕິໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກຠຍຸພ຺ເພເຄນ ອຸພ຺ພິຄ຺ໂຄ ຈລິໂຕ. ອຸສ຺ສງ຺ກີຕິ ‘‘ຣຎ຺ຎາ ນາມ ສພ຺ພກາລໍ ອວິສ຺ສຕ຺ເຖນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຈເນນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອວິສ຺ສາສວເສນ ເຕສໍ ເຕສໍ ກິຈ຺ຈກຣຓີຍານໍ ປຈ຺ຈຍປຣິສງ຺ກາຍ ຈ ອຸທ຺ຘມຸຂໍ ສງ຺ກມາໂນ. ອຸຕ຺ຣາສີຕິ ‘‘ສນ຺ຕິກາວຈເຣຫິປິ ອຊານນ຺ຕສ຺ເສວ ເມ ກທາຈິ ອນຕ຺ໂຖ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ສຣີຣກມ຺ປໍ ອຸປ຺ປາທນສມຕ຺ເຖນ ຕາເສນ ອຸຕ຺ຣາສີ. ‘‘ອຸຕ຺ຣສ຺ໂຕ’’ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ. ວິຫາສິນ຺ຕິ ເອວໍຠູໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣິໍ.

ເອຕຣຫີຕິ ອິທານິ ປພ຺ພຊິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ. ເອໂກຕິ ອສຫາໂຍ, ເຕນ ວູປກຏ຺ຐກາຍຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຠີໂຕຕິອາທີນໍ ປທານໍ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຠຍາທິນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິຄ຺ຄຫສ຺ສ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ກິເລສສ຺ສ ອຠາເວເນວສ຺ສ ອຠີຕາທິຕາຕິ. ເອເຕນ ຈິຕ຺ຕວິເວກໍ ທສ຺ເສຕິ. ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກຕິ ສຣີຣຄຸຕ຺ຕິຍໍ ນິຣຸສ຺ສຸກ຺ໂກ. ປນ຺ນໂລໂມຕິ ໂລມຫໍສຸປ຺ປາທກສ຺ສ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາເວນ ອນຸຄ຺ຄຕໂລໂມ. ປທທ຺ວເຍນປິ ເສຣິວິຫາຣໍ ທສ຺ເສຕິ. ປຣທຕ຺ຕວຸຕ຺ໂຕຕິ ປເຣຫິ ທິນ຺ເນນ ຈີວຣາທິນາ ວຕ຺ຕມາໂນ, ເອເຕນ ສພ຺ພໂສ ສງ຺ຄາຠາວທີປນມຸເຂນ ອນວເສສຠຍເຫຕຸວິຣຫໍ ທສ຺ເສຕິ. ມິຄຠູເຕນ ເຈຕສາຕິ ວິສ຺ສຕ຺ຖວິຫາຣິຕາຍ ມິຄສ຺ສ ວິຍ ຊາເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ. ມິໂຄ ຫິ ອມນຸສ຺ສປເຖ ອຣຎ຺ເຎ ວສມາໂນ ວິສ຺ສຕ຺ໂຖ ຕິຏ຺ຐຕິ, ນິສີທຕິ, ນິປຊ຺ຊຕິ, ເຍນກາມຎ຺ຈ ປກ຺ກມຕິ ອປ຺ປຏິຫຕຈາໂຣ, ເອວໍ ອຫມ຺ປິ ວິຫຣາມີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘນ –

‘‘ມິໂຄ ອຣຎ຺ຎມ຺ຫິ ຍຖາ ອພທ຺ໂຘ,

ເຍນິຈ຺ຉກໍ ຄຈ຺ຉຕິ ໂຄຈຣາຍ;

ວິຎ຺ຎູ ນໂຣ ເສຣິຕໍ ເປກ຺ຂມາໂນ,

ເອໂກ ຈເຣ ຂຄ຺ຄວິສາຓກປ຺ໂປ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໓໙; ອປ. ເຖຣ ໑.໑.໙໕);

ອິມໍ ໂຂ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຖວສນ຺ຕິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຍທິທໍ ມມ ເອຕຣຫິ ປຣມໍ ວິເວກສຸຂໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸຂໍ, ອິທເມວ ກາຣຓໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ‘‘ອໂຫ ສຸຂໍ, ອໂຫ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິນ຺ຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖນ຺ຕິ ເອຕໍ ຠທ຺ທິຍຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປຸຖຸຊ຺ຊນວິສຍາຕີຕໍ ວິເວກສຸຂສງ຺ຂາຕມຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ອິທໍ ສເຫຕຸກຠຍໂສກວິຄມານຸຠາວທີປກໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສນ຺ຕຣໂຕ ນ ສນ຺ຕິ ໂກປາຕິ ຍສ຺ສ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອນ຺ຕຣໂຕ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕກາລຸສ຺ສິຍກຣຓໂຕ ຈິຕ຺ຕປ຺ປໂກປາ ຣາຄາທໂຍ ອາຆາຕວຕ຺ຖຸອາທິກາຣຓເຠທໂຕ ອເນກເຠທາ ໂທສໂກປາ ເອວ ໂກປາ ນ ສນ຺ຕິ ມຄ຺ເຄນ ປຫີນຕ຺ຕາ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ອນ຺ຕຣສທ຺ໂທ ກິຎ຺ຈາປິ ‘‘ມຎ຺ຈ ຕ຺ວຎ຺ຈ ກິມນ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໒໘) ກາຣເຓ ທິສ຺ສຕິ, ‘‘ອນ຺ຕຣຏ຺ຐເກ ຫິມປາຕສມເຍ’’ຕິອາທີສຸ (ມຫາວ. ໓໔໖) ເວມຊ຺ເຌ, ‘‘ອນ຺ຕຣາ ຈ ເຊຕວນໍ ອນ຺ຕຣາ ຈ ສາວຕ຺ຖິ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ອຸທາ. ໑໓, ໔໔) ວິວເຣ, ‘‘ຠຍມນ຺ຕຣໂຕ ຊາຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ອິຕິວຸ. ໘໘; ມຫານິ. ໕) ຈິຕ຺ເຕ, ອິຘາປິ ຈິຕ຺ເຕ ເອວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນ຺ຕຣໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ເຕ’’ຕິ.

ອິຕິຠວາຠວຕຎ຺ຈ ວີຕິວຕ຺ໂຕຕິ ຍສ຺ມາ ຠໂວຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ອຠໂວຕິ ວິປຕ຺ຕິ. ຕຖາ ຠໂວຕິ ວຸທ຺ຘິ, ອຠໂວຕິ ຫານິ. ຠໂວຕິ ວາ ສສ຺ສຕໍ, ອຠໂວຕິ ອຸຈ຺ເຉໂທ. ຠໂວຕິ ວາ ປຸຎ຺ຎໍ, ອຠໂວຕິ ປາປໍ. ຠໂວຕິ ວາ ສຸຄຕິ, ອຠໂວຕິ ທຸຄ຺ຄຕິ. ຠໂວຕິ ວາ ຂຸທ຺ທໂກ, ອຠໂວຕິ ມຫນ຺ໂຕ. ຕສ຺ມາ ຍາ ສາ ສມ຺ປຕ຺ຕິວິປຕ຺ຕິວຸຑ຺ຒິຫານິສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທປຸຎ຺ຎປາປສຸຄຕິທຸຄ຺ຄຕິ- ຂຸທ຺ທກມຫນ຺ຕອຸປປຕ຺ຕິຠວານໍ ວເສນ ອິຕິ ອເນກປ຺ປກາຣາ ຠວາຠວຕາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຈຕູຫິປິ ອຣິຍມຄ຺ເຄຫິ ຍຖາສມ຺ຠວໍ ເຕນ ເຕນ ນເຍນ ຕໍ ອິຕິຠວາຠວຕຎ຺ຈ ວີຕິວຕ຺ໂຕ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ອຕ຺ຖວເສນ ວິຠຕ຺ຕິ ວິປຣິຓາເມຕພ຺ພາ. ຕໍ ວິຄຕຠຍນ຺ຕິ ຕໍ ເອວຣູປໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕຄຸຓສມນ຺ນາຄຕໍ ຂີຓາສວໍ ຈິຕ຺ຕໂກປາຠາວໂຕ ອິຕິຠວາຠວສມຕິກ຺ກມໂຕ ຈ ຠຍເຫຕຸວິຄເມນ ວິຄຕຠຍໍ, ວິເວກສຸເຂນ ອຄ຺ຄຜລສຸເຂນ ຈ ສຸຂິໍ, ວິຄຕຠຍຕ຺ຕາ ເອວ ອໂສກໍ. ເທວາ ນານຸຠວນ຺ຕິ ທສ຺ສນາຍາຕິ ອຘິຄຕມຄ຺ເຄ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ອຸປປຕ຺ຕິເທວາ ວາຍມນ຺ຕາປິ ຈິຕ຺ຕຈາຣທສ຺ສນວເສນ ທສ຺ສນາຍ ທຏ຺ຐຸໍ ນານຸຠວນ຺ຕິ ນ ອຠິສມ຺ຠຸຓນ຺ຕິ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ປເຄວ ມນຸສ຺ສາ. ເສກ຺ຂາປິ ຫິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ວິຍ ອຣຫໂຕ ຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ນ ຊານນ຺ຕິ.

ທສມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຏ຺ຐິຕາ ຈ ມຸຈລິນ຺ທວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ.

໓. ນນ຺ທວຄ຺ໂຄ

໑. ກມ຺ມວິປາກຊສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໑. ນນ຺ທວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂູຕິ ນາມໂຄຕ຺ເຕນ ອປາກໂຏ ເອໂກ ຂີຓາສວຠິກ຺ຂຸ. ໂສ ກິຣ ຣາຊຄຫວາສີ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖເຣນ ສໍເວຊິໂຕ ສໍສາຣໂທສໍ ທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສີລານິ ໂສເຘຕ຺ວາ ຈຕຸສຈ຺ຈກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ຂໂຣ ອາພາໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ໂສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຍ ອຘິວາເສນ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ຂີຓາສວານຎ຺ຫິ ເຈຕສິກທຸກ຺ຂໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ກາຍິກທຸກ຺ຂໍ ປນ ໂຫຕິເຍວ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ນາຕິທູເຣ ຐາເນ ທຸກ຺ຂໍ ອຘິວາເສນ຺ໂຕ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຠຄວໂຕ ອວິທູເຣ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ປລ຺ລງ຺ກນ຺ຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ອູຣຸພທ຺ຘາສນໍ. ອາຠຸຊິຕ຺ວາຕິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ. ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍາຕິ ອຸປຣິມໍ ສຣີຣໍ ອຸຊຸກໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາຣສ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏເກ ໂກຏິຍາ ໂກຏິໍ ປຏິປາເທຕ຺ວາ. ເອວຎ຺ຫິ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຈມ຺ມມໍສນ຺ຫາຣູນິ ນ ນມນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ຕຖາ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ປຸຣາຓກມ຺ມວິປາກຊນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ກຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກຠາເວນ ຊາຕໍ, ປຸຣາຓກມ຺ມວິປາເກ ວາ ສຸຂທຸກ຺ຂປ຺ປກາເຣ ວິປາກວຏ຺ຏສມຸທາເຍ ຕເທກເທສຠາເວນ ຊາຕໍ. ກິໍ ຕໍ? ທຸກ຺ຂໍ. ປຸຣາຓກມ຺ມວິປາກຊນ຺ຕິ ຈ ອິມິນາ ຕສ຺ສ ອາພາຘສ຺ສ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ໂອປກ຺ກມິກອຸຕຸວິປຣິຓາມຊາທິຠາວໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ປຈຸຣຊເນຫິ ຂມິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໍ. ຕິພ຺ພນ຺ຕິ ຕິຂິຓໍ, ອຠິຠວິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຍາ ພຫລໍ ວາ. ຂຣນ຺ຕິ ກກ຺ຂຬໍ. ກຏຸກນ຺ຕິ ອສາຕໍ. ອຘິວາເສນ຺ໂຕຕິ ອຸປຣິ ວາເສນ຺ໂຕ ສຫນ຺ໂຕ ຂມນ຺ໂຕ.

ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນຕິ ເວທນາປຣິຄ຺ຄາຫການໍ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎານໍ ວເສນ ສຕິມາ ສມ຺ປຊານນ຺ໂຕ ຈ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອຍໍ ເວທນາ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ຈາ, ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓາທິປຈ຺ຈເຍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອກນ຺ເຕນ ຠິຊ຺ຊນສຠາວຕ຺ຕາ ຂຍຘມ຺ມາ ວຍຘມ຺ມາ ວິຣາຄຘມ຺ມາ ນິໂຣຘຘມ຺ມາ’’ຕິ ເວທນາຍ ອນິຈ຺ຈຕາສລ຺ລກ຺ຂຓວເສນ ສໂຕກາຣິຕາຍ ສໂຕ, ອວິປຣີຕສຠາວປຏິວິຊ຺ຌນວເສນ ສມ຺ປຊາໂນ ຈ ຫຸຕ຺ວາ. ອຖ ວາ ສຕິເວປຸລ຺ລປຕ຺ຕິຍາ ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ກາຍເວທນາຈິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປຏ຺ຐິຕສຕິຕາຍ ສໂຕ, ຕຖາ ປຎ຺ຎາເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຣິຄ຺ຄຫິຕສງ຺ຂາຣຕາຍ ສມ຺ປຊາໂນ. ອວິຫຎ຺ຎມາໂນຕິ ‘‘ອສ຺ສຸຕວາ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອຎ຺ຎຕຣຎ຺ຎຕເຣນ ທຸກ຺ຂຘມ຺ເມນ ຜຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ໂສຈຕິ ກິລມຕິ ປຣິເທວຕິ ອຸຣຕ຺ຕາຬິໍ ກນ຺ທຕິ ສມ຺ໂມຫໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອນ຺ຘປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ວິຍ ນ ວິຫຎ຺ຎມາໂນ ມຄ຺ເຄເນວ ສມຸຄ຺ຆາຕິຕຕ຺ຕາ ເຈໂຕທຸກ຺ຂໍ ອນຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕ ເກວລໍ ກມ຺ມວິປາກຊໍ ສຣີຣທຸກ຺ຂໍ ອຘິວາເສນ຺ໂຕ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປນ຺ໂນ ວິຍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອທ຺ທສາຕິ ຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິຍາ ຕຖາ ນິສິນ຺ນໍ ອທ຺ທກ຺ຂິ.

ເອຕມຕ຺ຖນ຺ຕິ ເອຕໍ ຕາທິສສ຺ສປິ ໂຣຄສ຺ສ ເວຊ຺ຊາທີຫິ ຕິກິຈ຺ຉນຕ຺ຖໍ ອນຸສ຺ສຸກ຺ກາປຊ຺ຊນກາຣຓໍ ຂີຓາສວານໍ ໂລກຘມ຺ເມຫິ ອນຸປເລປິຕສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ອິມໍ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມານໍ ເຍຫິ ເກຫິຈິ ທຸກ຺ຂຘມ຺ເມຫິ ອວິຆາຕປຕ຺ຕິວິຠາວນໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພກມ຺ມຊຫສ຺ສາຕິ ປຫີນສພ຺ພກມ຺ມສ຺ສ. ອຄ຺ຄມຄ຺ຄສ຺ສ ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຣຫໂຕ ສພ຺ພານິ ກຸສລາກຸສລກມ຺ມານິ ປຫີນານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ທາຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຠາວໂຕ, ຍໂຕ ອຣິຍມຄ຺ຄຎາຓໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍກຣນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຠິກ຺ຂຸໂນຕິ ຠິນ຺ນກິເລສຕາຍ ຠິກ຺ຂຸໂນ. ຘຸນມານສ຺ສ ປຸເຣ ກຕໍ ຣຊນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຸພ຺ເພ ກຕໍ ຣາຄຣຊາທິມິສ຺ສຕາຍ ຣຊນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ທຸກ຺ຂເວທນີຍໍ ກມ຺ມໍ ວິປາກປຏິສໍເວທເນນ ຕໍ ຘຸນນ຺ຕສ຺ສ ວິທ຺ຘໍເສນ຺ຕສ຺ສ, ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຣໂຕ ປນ ສາວຊ຺ຊກິຣິຍາຍ ສມ຺ຠໂວເຍວ ນຕ຺ຖິ, ອນວຊ຺ຊກິຣິຍາ ຈ ຠວມູລສ຺ສ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນມູລຕາຍ ປຸປ຺ຜໍ ວິຍ ຜລທານສມຕ຺ຖຕາຍ ອຠາວໂຕ ກິຣິຍມຕ຺ຕາວ ໂຫຕິ.

ອມມສ຺ສາຕິ ຣູປາທີສຸ ກຕ຺ຖຈິ ມມນ຺ຕິ ຄຫຓາຠາວໂຕ ອມມສ຺ສ ມມງ຺ກາຣຣຫິຕສ຺ສ. ຍສ຺ສ ຫິ ມມງ຺ກາໂຣ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ອຕ຺ຕສິເນເຫນ ເວຊ຺ຊາທີຫິ ສຣີຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄາເປຕິ. ອຣຫາ ປນ ອມໂມ, ຕສ຺ມາ ໂສ ສຣີຣຊຄ຺ຄເນປິ ອຸທາສີນຘາຕຸໂກວ. ຐິຕສ຺ສາຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ໂອຆໍ ຕຣິຕ຺ວາ ນິພ຺ພານຖເລ ຐິຕສ຺ສ, ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓວເສນ ວາ ສນ຺ຘາວນສ຺ສ ອຠາເວນ ຐິຕສ຺ສ. ເສກ຺ຂປຸຖຸຊ຺ຊນາ ຫິ ກິເລສາຠິສງ຺ຂາຣານໍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ຈຸຕິປຏິສນ຺ຘິວເສນ ສໍສາເຣ ຘາວນ຺ຕິ ນາມ, ອຣຫາ ປນ ຕທຠາວໂຕ ຐິໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຖ ວາ ທສວິເຘ ຂີຓາສວສງ຺ຂາເຕ ອຣິຍຘມ຺ເມ ຐິຕສ຺ສ. ຕາທິໂນຕິ ‘‘ປຏິກູເລ ອປ຺ປຏິກູລສຎ຺ຎີ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທິນາ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໗) ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາຍ ປຎ຺ຈວິຘາຍ ອຣິຍິທ຺ຘິຍາ ອຏ຺ຐຫິ ໂລກຘມ຺ເມຫິ ອກມ຺ປນິຍາຍ ຉຬງ຺ຄຸເປກ຺ຂາຍ ຈ ສມນ຺ນາຄເຕນ ອິຏ຺ຐາທີສຸ ເອກສທິສຕາສງ຺ຂາເຕນ ຕາທີຠາເວນ ຕາທິໂນ. ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ ຊນໍ ລເປຕເວຕິ ‘‘ມມ ເຠສຊ຺ຊາທີນິ ກໂຣຖາ’’ຕິ ຊນໍ ລປິຕຸໍ ກເຖຕຸໍ ປໂຍຊນໍ ນຕ຺ຖິ ສຣີເຣ ນິຣເປກ຺ຂຠາວໂຕ. ປຓ຺ຑຸປລາໂສ ວິຍ ຫິ ພນ຺ຘນາ ປວຸຕ຺ໂຕ ສຍເມວາຍໍ ກາໂຍ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຕຕູຕິ ຂີຓາສວານໍ ອຊ຺ຌາສໂຍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ນາຠິກງ຺ຂາມິ ມຣຓໍ, ນາຠິກງ຺ຂາມິ ຊີວິຕໍ;

ກາລຎ຺ຈ ປຏິກງ຺ຂາມິ, ນິພ຺ພິສໍ ຠຕໂກ ຍຖາ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໖໐໖);

ອຖ ວາ ຍໍກິຎ຺ຈິ ນິມິຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອຍ຺ຍສ຺ສ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຊນໍ ລເປຕເວ ປຈ຺ຈເຍຫິ ນິມນ຺ຕນວເສນ ລປາເປຕຸໍ ຂີຓາສວສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ ຕາທິສສ຺ສ ມິຈ຺ຉາຊີວສ຺ສ ມຄ຺ເຄເນວ ສມຸຄ຺ຆາຕິຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ຠຄວາ ‘‘ກິສ຺ສາຍໍ ເຖໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ໂຣຄໍ ເວຊ຺ເຊຫິ ອຕິກິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອວິທູເຣ ນິສີທຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕານໍ ຕສ຺ສ ອຕິກິຈ຺ຉາປເນ ກາຣຓໍ ປກາເສສິ.

ປຐມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ນນ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໒. ທຸຕິເຍ ນນ຺ໂທຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ໂສ ຫິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິລກ຺ຂຓູເປຕຕ຺ຕາ ມາຕາປິຕໂຣ ສປຣິຊນໍ ສກລຎ຺ຈ ຎາຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ນນ຺ທຍນ຺ໂຕ ຊາໂຕຕິ ‘‘ນນ຺ໂທ’’ຕິ ນາມໍ ລຠິ. ຠຄວໂຕ ຠາຕາຕິ ຠຄວໂຕ ເອກປິຕຸປຸຕ຺ຕຕາຍ ຠາຕາ. ນ ຫິ ຠຄວໂຕ ສໂຫທຣາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມາຕຸຈ຺ຉາປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ, ຈູຬມາຕຸປຸຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມິຍາ ຫິ ໂສ ປຸຕ຺ໂຕ. ອນຠິຣໂຕຕິ ນ ອຠິຣໂຕ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ພ຺ຣຫ຺ມໍ ເສຏ຺ຐໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ຈຣິຍໍ ເອກາສນໍ ເອກເສຍ຺ຍໍ ເມຖຸນວິຣຕິໍ. ສນ຺ຘາເຣຕຸນ຺ຕິ ປຐມຈິຕ຺ຕໂຕ ຍາວຈຣິມກຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ມາ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ຘາເຣຕຸໍ ປວຕ຺ເຕຕຸໍ. ທຸຕິເຍນ ເຈຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປເທນ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສາປິ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍາຕິ ອຸປສມ຺ປທກາເລ ຠິກ຺ຂຸຠາເວນ ສທ຺ຘິໍ ສມາທິນ຺ນໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕພ຺ພຠາເວນ ອນຸຏ຺ຐິຕໍ ຕິວິຘມ຺ປິ ສິກ຺ຂໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ, ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫີນາຍາຕິ ຄິຫິຠາວາຍ. ອາວຕ຺ຕິສ຺ສາມີຕິ ນິວຕ຺ຕິສ຺ສາມິ.

ກສ຺ມາ ປນາຍໍ ເອວມາໂຣເຈສີຕິ? ເອຕ຺ຖາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ – ຠຄວາ ປວຕ຺ຕວຣຘມ຺ມຈກ຺ໂກ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ‘‘ປຸຕ຺ຕໍ ເມ ອາເນຕ຺ວາ ທສ຺ເສຖາ’’ຕິ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາເຊນ ເປສິເຕສຸ ສຫສ຺ສສຫສ຺ສປຣິວາເຣສຸ ທສສຸ ທູເຕສຸ ສຫ ປຣິວາເຣນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຕສຸ ສພ຺ພປຈ຺ຉາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ເຕນ ກາຬຸທາຍິຕ຺ເຖເຣນ ຄມນກາລໍ ຎຕ຺ວາ ມຄ຺ຄວຓ຺ຓນໍ ວຓ຺ເຓຕ຺ວາ ຊາຕິຠູມິຄມນາຍ ຍາຈິໂຕ ວີສຕິສຫສ຺ສຂີຓາສວປຣິວຸຕ຺ໂຕ ກປິລວຕ຺ຖຸນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຎາຕິສມາຄເມ ໂປກ຺ຂຣວສ຺ສໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ເວສ຺ສນ຺ຕຣຊາຕກໍ (ຊາ. ໒.໒໒.໑໖໕໕ ອາທໂຍ) ກເຖຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ໂຐ ‘‘ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐ ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໑໖໘) ຄາຖາຍ ປິຕຣໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ນິເວສນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຘມ຺ມຎ຺ຈເຣ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໑໖໙) ຄາຖາຍ ມຫາປຊາປຕິໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ, ຣາຊານໍ ສກທາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ.

ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ປນ ຣາຫຸລມາຕຸຄຸຓກຖໍ ນິສ຺ສາຍ ຈນ຺ທກິນ຺ນຣີຊາຕກໍ (ຊາ. ໑.໑໔.໑໘ ອາທໂຍ) ກເຖຕ຺ວາ ຕຕິຍທິວເສ ນນ຺ທກຸມາຣສ຺ສ ອຠິເສກເຄຫປ຺ປເວສນວິວາຫມງ຺ຄເລສຸ ວຕ຺ຕມາເນສຸ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ນນ຺ທກຸມາຣສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ປຕ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ ມງ຺ຄລໍ ວຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກມນ຺ໂຕ ກຸມາຣສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຕ຺ຕໍ ນ ຄຓ຺ຫິ. ໂສປິ ຕຖາຄເຕ ຄາຣເວນ ‘‘ປຕ຺ຕໍ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ເອວໍ ປນ ຈິນ຺ເຕສິ, ‘‘ໂສປານສີເສ ປຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕີ’’ຕິ, ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ນ ຄຓ຺ຫິ. ອິຕໂຣ ‘‘ໂສປານມູເລ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ, ສຕ຺ຖາ ຕຕ຺ຖປິ ນ ຄຓ຺ຫິ. ອິຕໂຣ ‘‘ຣາຊງ຺ຄເຓ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ, ສຕ຺ຖາ ຕຕ຺ຖປິ ນ ຄຓ຺ຫິ. ກຸມາໂຣ ນິວຕ຺ຕິຕຸກາໂມ ອນິຈ຺ຉາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຄາຣເວນ ‘‘ປຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ‘‘ອິຘ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕິ, ເອຕ຺ຖ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຊນປທກລ຺ຍາຓິຍາ ອາຈິກ຺ຂິໍສຸ, ‘‘ອຍ຺ເຍ ຠຄວາ, ນນ຺ທຣາຊານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ວິນາ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ສາ ອຸທກພິນ຺ທູຫິ ປຄ຺ຆຣນ຺ເຕຫິ ອຑ຺ຒຸລ຺ລິຂິເຕຫິ ເກເສຫິ ເວເຄນ ປາສາທໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ສີຫປຎ຺ຊຣທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ‘‘ຕຸວຏໍ ໂຂ, ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ຕສ຺ສ ຫທເຍ ຕິຣິຍໍ ປຕິຕ຺ວາ ວິຍ ຐິຕໍ. ສຕ຺ຖາປິສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຕ຺ຕໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາວ ຕໍ ວິຫາຣໍ ເນຕ຺ວາ ‘‘ປພ຺ພຊິສ຺ສສິ ນນ຺ທາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ພຸທ຺ຘຄາຣເວນ ‘‘ນ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ, ‘‘ອາມ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ເຕນ ຫິ ນນ຺ທໍ ປພ຺ພາເຊຖາຕິ ກປິລວຕ຺ຖຸປຸຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕິຍທິວເສ ຕໍ ປພ຺ພາເຊສິ. ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ມາຕຣາ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ເປສິຕໍ ‘‘ທາຍຊ຺ຊໍ ເມ, ສມຓ, ເທຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິໍ ອາຣາມາຄຕໍ ຣາຫຸລກຸມາຣໍ ປພ຺ພາເຊສິ. ປຸເນກທິວສໍ ມຫາຘມ຺ມປາລຊາຕກໍ (ຊາ. ໑.໑໐.໙໒ ອາທໂຍ) ກເຖຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ.

ອິຕິ ຠຄວາ ມຫາປຊາປຕິໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ, ປິຕຣໍ ຕີສຸ ຜເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ປຸນເທວ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໂຕ ອນາຖປິຓ຺ຑິເກນ ສາວຕ຺ຖິໍ ອາຄມນຕ຺ຖາຍ ຄຫິຕປຏິຎ຺ໂຎ ນິຏ຺ຐິເຕ ເຊຕວນມຫາວິຫາເຣ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ເອວໍ ສຕ຺ຖຣິ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ນນ຺ໂທ ອຕ຺ຕໂນ ອນິຈ຺ຉາຍ ປພ຺ພຊິໂຕ ກາເມສຸ ອນາທີນວທສ຺ສາວີ ຊນປທກລ຺ຍາຓິຍາ ວຸຕ຺ຕວຈນມນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຕໂນ ອນຠິຣຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ນນ຺ໂທ…ເປ… ຫີນາຍາວຕ຺ຕິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ກສ຺ມາ ປນ ນໍ ຠຄວາ ເອວໍ ປພ຺ພາເຊສີຕິ? ‘‘ປຸເຣຕຣເມວ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກາເມຫິ ນໍ ວິເວເຈຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ປນ ອຸປາເຍນ ຕໂຕ ວິເວເຈຕ຺ວາ ອຸປຣິວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສ຺ສາມີ’’ຕິ ເວເນຍ຺ຍທມນກຸສໂລ ສຕ຺ຖາ ເອວໍ ນໍ ປຐມໍ ປພ຺ພາເຊສິ.

ສາກິຍານີຕິ ສກ຺ຍຣາຊຘີຕາ. ຊນປທກລ຺ຍາຓີຕິ ຊນປທມ຺ຫິ ກລ຺ຍາຓີ ຣູເປນ ອຸຕ຺ຕມາ ຉສຣີຣໂທສຣຫິຕາ, ປຎ຺ຈກລ຺ຍາຓສມນ຺ນາຄຕາ. ສາ ຫິ ຍສ຺ມາ ນາຕິທີຆາ ນາຕິຣສ຺ສາ ນາຕິກິສາ ນາຕິຖູລາ ນາຕິກາຬິກາ ນຈ຺ໂຈທາຕາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ມານຸສກວຓ຺ຓໍ ອປ຺ປຕ຺ຕາ ທິພ຺ພວຓ຺ຓໍ, ຕສ຺ມາ ຉສຣີຣໂທສຣຫິຕາ. ຉວິກລ຺ຍາຓໍ ມໍສກລ຺ຍາຓໍ ນຂກລ຺ຍາຓໍ ອຏ຺ຐິກລ຺ຍາຓໍ ວຍກລ຺ຍາຓນ຺ຕິ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ກລ຺ຍາເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີໂຣຠາເສນ ທສທ຺ວາທສຫຕ຺ເຖ ຐາເນ ອາໂລກໍ ກໂຣຕິ, ປິຍງ຺ຄຸສມາ ວາ ສຸວຓ຺ຓສມາ ວາ ໂຫຕິ, ອຍມສ຺ສາ ຉວິກລ຺ຍາຓຕາ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ປນສ຺ສາ ຫຕ຺ຖປາທາ ມຸຂປຣິໂຍສານຎ຺ຈ ລາຂາຣສປຣິກມ຺ມກຕໍ ວິຍ ຣຕ຺ຕປວາຬຣຕ຺ຕກມ຺ພເລນ ສທິສໍ ໂຫຕິ, ອຍມສ຺ສາ ມໍສກລ຺ຍາຓຕາ. ວີສຕິ ນຂປຕ຺ຕານິ ມໍສໂຕ ອມຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ລາຂາຣສປຣິກິຕານິ ວິຍ ມຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຂີຣຘາຣາສທິສານິ ໂຫນ຺ຕິ, ອຍມສ຺ສາ ນຂກລ຺ຍາຓຕາ. ທ຺ວຕ຺ຕິໍສທນ຺ຕາ ສຸຜຸສິຕາ ປຣິສຸທ຺ຘປວາຬປນ຺ຕິສທິສາ ວຊິຣປນ຺ຕີ ວິຍ ຂາຍນ຺ຕິ, ອຍມສ຺ສາ ອຏ຺ຐິກລ຺ຍາຓຕາ. ວີສຕິວສ຺ສສຕິກາປິ ສມານາ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິກາ ວິຍ ໂຫຕິ ນິປ຺ປລິຕາ, ອຍມສ຺ສາ ວຍກລ຺ຍາຓຕາ. ສຸນ຺ທຣີ ຈ ໂຫຕິ ເອວຣູປຄຸຓສມນ຺ນາຄຕາ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຊນປທກລ຺ຍາຓີ’’ຕິ.

ຆຣາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອນາທເຣ ສາມິວຈນໍ, ຆຣໂຕ ນິກ຺ຂມໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຆຣາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕ’’ນ຺ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ. ອຸປຑ຺ຒຸລ຺ລິຂິເຕຫິ ເກເສຫີຕິ ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕລກ຺ຂເຓ ກຣຓວຈນໍ, ວິປ຺ປກຕຸລ຺ລິຂິເຕຫິ ເກເສຫິ ອຸປລກ຺ຂິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຑ຺ຒຸລ຺ລິຂິເຕຫີ’’ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ. ອຸລ຺ລິຂນນ຺ຕິ ຈ ຜຓກາທີຫິ ເກສສຓ຺ຐາປນໍ, ‘‘ອຑ຺ຒກາຣວິຘານ’’ນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ອປໂລເກຕ຺ວາຕິ ສິເນຫຣສວິປ຺ຜາຣສໍສູຈເກນ ອຑ຺ຒກ຺ຂິນາ ອາພນ຺ຘນ຺ຕີ ວິຍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ. ມໍ, ຠນ຺ເຕຕິ ປຸພ຺ເພປິ ‘‘ມ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐາກຸລຈິຕ຺ຕຕາຍ ປຸນ ‘‘ມໍ ເອຕທໂວຈາ’’ຕິ ອາຫ. ຕຸວຏນ຺ຕິ ສີຆໍ. ຕມນຸສ຺ສຣມາໂນຕິ ຕໍ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ, ຕໍ ວາ ຕສ຺ສາ ອາກາຣສຫິຕໍ ວຈນໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ.

ຠຄວາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຸປາເຍນສ຺ສ ຣາຄໍ ວູປສເມສ຺ສາມີ’’ຕິ ອິທ຺ຘິພເລນ ນໍ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ເນນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອກສ຺ມິໍ ຌາມເຂຕ຺ເຕ ຌາມຂາຓຸມຕ຺ຖເກ ນິສິນ຺ນໍ ຉິນ຺ນກຓ຺ຓນາສານງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ເອກໍ ປລຸຏ຺ຐມກ຺ກຏິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ເນສິ. ປາຬິຍໍ ປນ ເອກກ຺ຂເຓເນວ ສຕ຺ຖາຣາ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ຄຕໍ ວິຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຄມນໍ ອວຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕເຍວ ຫິ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມໂຕ ນນ຺ທສ຺ສ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຕໍ ປລຸຏ຺ຐມກ຺ກຏິໍ ທສ຺ເສຕິ. ຍທິ ເອວໍ ກຖໍ ສມິຎ຺ຊນາທິນິທສ຺ສນໍ? ຕໍ ອນ຺ຕຣຘານນິທສ຺ສນນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ສຕ຺ຖາ ຕໍ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ເນຕ຺ວາ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຕານິ ກກຸຏປາທານິ ປຎ຺ຈ ອຈ຺ຉຣາສຕານິ ອຕ຺ຕານໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິຕານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຊນປທກລ຺ຍາຓິຍາ ຕາສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຈ຺ຉຣາສຕານໍ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຏິຈ຺ຈ ວິເສສໍ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນນ຺ທໍ ພາຫາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ…ເປ… ກກຸຏປາທານີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພາຫາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ພາຫຸມ຺ຫິ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຍ. ຠຄວາ ຫິ ຕທາ ຕາທິສໍ ອິທ຺ຘາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂາເຣສິ, ຍຖາ ອາຍສ຺ມາ ນນ຺ໂທ ຠຸເຊ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ນີຍມາໂນ ວິຍ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ຖ ຈ ຠຄວຕາ ສເຈ ຕສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ຕາວຕິໍສເທວໂລກສ຺ສ ທສ຺ສນໍ ປເວສນເມວ ວາ ອິຈ຺ຉິຕໍ ສິຍາ, ຍຖານິສິນ຺ນສ຺ເສວ ຕສ຺ສ ຕໍ ເທວໂລກໍ ທສ຺ເສຍ຺ຍ ໂລກວິວຣຓິທ຺ຘິກາເລ ວິຍ, ຕເມວ ວາ ອິທ຺ຘິຍາ ຕຕ຺ຖ ເປເສຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ປນສ຺ສ ທິພ຺ພຕ຺ຕຠາວໂຕ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ໂຍ ນິຫີນຊິຄຸຈ຺ຉນີຍຠາໂວ, ຕສ຺ສ ສຸຂຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຕໍ ມກ຺ກຏິໍ ທສ຺ເສຕຸກາໂມ, ເທວໂລກສິຣິວິຠວສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸກາໂມ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ເນສິ. ເອວຎ຺ຫິສ຺ສ ຕທຕ຺ຖໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາເສ ວິເສສໂຕ ອຠິຣຕິ ຠວິສ຺ສຕີຕິ.

ກກຸຏປາທານີຕິ ຣຕ຺ຕວຓ຺ຓຕາຍ ປາຣາວຕສທິສປາທານິ. ຕາ ກິຣ ສພ຺ພາປິ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາວການໍ ປາທມກ຺ຂນເຕລທາເນນ ຕາທິສາ ສຸກຸມາຣປາທາ ອເຫສຸໍ. ປສ຺ສສິ ໂນຕິ ປສ຺ສສິ ນຸ. ອຠິຣູປຕຣາຕິ ວິສິຏ຺ຐຣູປຕຣາ. ທສ຺ສນີຍຕຣາຕິ ທິວສມ຺ປິ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ອຕິຕ຺ຕິກຣຓຏ຺ເຐນ ປສ຺ສິຕພ຺ພຕຣາ. ປາສາທິກຕຣາຕິ ສພ຺ພາວຍວໂສຠາຍ ສມນ຺ຕໂຕ ປສາທາວຫຕຣາ.

ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ອວສ຺ສຸຕຈິຕ຺ຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນນ຺ທໍ ອຈ຺ຉຣາໂຍ ໂອໂລກາເປສິ? ສຸເຂເນວສ຺ສ ກິເລເສ ນີຫຣິຕຸໍ. ຍຖາ ຫິ ກຸສໂລ ເວຊ຺ໂຊ ອຸສ຺ສນ຺ນໂທສໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ຕິກິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສິເນຫປານາທິນາ ປຐມໍ ໂທເສ ອຸກ຺ກິເລເທຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ວມນວິເຣຈເນຫິ ສມ຺ມເທວ ນີຫຣາເປຕິ, ເອວໍ ວິເນຍ຺ຍທມນກຸສໂລ ຠຄວາ ອຸສ຺ສນ຺ນຣາຄໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນນ຺ທໍ ເທວຈ຺ຉຣາໂຍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຸກ຺ກິເລເທສິ ອຣິຍມຄ຺ຄເຠສຊ຺ເຊນ ອນວເສສໂຕ ນີຫຣິຕຸກາໂມຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ປລຸຏ຺ຐມກ຺ກຏີຕິ ຌາມງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄມກ຺ກຏີ. ເອວເມວ ໂຂຕິ ຍຖາ ສາ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ມຍ຺ຫໍ ທສ຺ສິຕາ ຉິນ຺ນກຓ຺ຓນາສາ ປລຸຏ຺ຐມກ຺ກຏີ ຊນປທກລ຺ຍາຓິໍ ອຸປາທາຍ, ເອວເມວ ຊນປທກລ຺ຍາຓີ ອິມານິ ປຎ຺ຈ ອຈ຺ຉຣາສຕານິ ອຸປາທາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຈ຺ຉຣາສຕານນ຺ຕິ ອຸປໂຍເຄ ສາມິວຈນໍ, ປຎ຺ຈ ອຈ຺ຉຣາສຕານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອວຍວສມ຺ພນ຺ເຘ ວາ ເອຕໍ ສາມິວຈນໍ, ເຕນ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຈ຺ຉຣາສຕານໍ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອຸປນິຘາຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຸປນິຘາຍາຕິ ຈ ສມີເປ ຐເປຕ຺ວາ, ອຸປາທາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສງ຺ຂ຺ຍນ຺ຕິ ອິຕ຺ຖີຕິ ຄຓນໍ. ກລຠາຄນ຺ຕິ ກລາຍປິ ຠາຄໍ, ເອກໍ ໂສຬສໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ເອກໂກຏ຺ຐາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂສຬສຘາ ຄຓິເຕ ຕຕ຺ຖ ໂຍ ເອເກໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ, ໂສ ກລຠາໂຄຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ຕມ຺ປິ ກລຠາຄໍ ນ ອຸເປຕີຕິ ວທຕິ. ອຸປນິຘິນ຺ຕິ ‘‘ອິມາຍ ອຍໍ ສທິສີ’’ຕິ ອຸປມາຠາເວນ ຄເຫຕ຺ວາ ສມີເປ ຐປນມ຺ປິ.

ຍຕ຺ຖາຍໍ ອນຠິຣໂຕ, ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕໍ ປາກຏຎ຺ຈາຕິ ຕໍ ອນາມສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຠິຣຕິຍໍ ອາທຣຊນນຕ຺ຖໍ ອຠິຣມ, ນນ຺ທ, ອຠິຣມ, ນນ຺ທາ’’ຕິ ອາເມຑິຕວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຫໍ ເຕ ປາຏິໂຠໂຄຕິ ກສ຺ມາ ຠຄວາ ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສສ຺ສ ປາຏິໂຠຄໍ ອຸປຄຎ຺ຉິ? ຍຕ຺ຖສ຺ສ ອາຣມ຺ມເຓ ຣາໂຄ ທຬ຺ຫໍ ນິປຕິ, ຕໍ ອາຄນ຺ຕຸກາຣມ຺ມເຓ ສງ຺ກາເມຕ຺ວາ ສຸເຂນ ສກ຺ກາ ຊຫາເປຕຸນ຺ຕິ ປາຏິໂຠຄໍ ອຸປຄຎ຺ຉິ. ອນຸປຸພ຺ພິກຖາຍໍ ສຄ຺ຄກຖາ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ນິທສ຺ສນໍ.

ອສ຺ໂສສຸນ຺ຕິ ກຖມສ຺ໂສສຸໍ? ຠຄວາ ຫິ ຕທາ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ນນ຺ເທ ວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ທິວາຏ຺ຐານໍ ຄເຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ກເຖຕ຺ວາ ຍຖາ ນາມ ກຸສໂລ ປຸຣິໂສ ອນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ອາຓິໍ ອຎ຺ຎາຍ ອາຓິຍາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປຸນ ຕໍ ຫຕ຺ຖາທີຫິ ສຎ຺ຈາເລຕ຺ວາ ອປເນຕິ, ເອວເມວ ອາຈິຓ຺ຓວິສເຍ ຕສ຺ສ ຣາຄໍ ອາຄນ຺ຕຸກວິສເຍນ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປຸນ ຕທປິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍມຄ຺ຄເຫຕຸໍ ກຕ຺ວາ ອປເນຕຸກາໂມ ‘‘ເອຖ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ທໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຠຕກວາເທນ ຈ ອຸປກ຺ກິຕກວາເທນ ຈ ສມຸທາຈຣຖາ’’ຕິ ອາຓາເປສິ, ເອວໍ ຠິກ຺ຂູ ອສ຺ໂສສຸໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຠຄວາ ຕຖາຣູປໍ ອິທ຺ຘາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂາເຣສິ, ຍຖາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຕມຕ຺ຖໍ ຊານິໍສູ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ຠຕກວາເທນາຕິ ຠຕໂກຕິ ວາເທນ. ໂຍ ຫິ ຠຕິຍາ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ໂສ ຠຕໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອຍມ຺ປິ ອາຍສ຺ມາ ອຈ຺ຉຣາສມ຺ໂຠຄນິມິຕ຺ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ໂຕ ຠຕໂກ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຠຕກວາເທນາ’’ຕິ. ອຸປກ຺ກິຕກວາເທນາຕິ ໂຍ ກຫາປຓາທີຫິ ກິຎ຺ຈິ ກິຓາຕິ, ໂສ ອຸປກ຺ກິຕໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອຍມ຺ປິ ອາຍສ຺ມາ ອຈ຺ຉຣານໍ ເຫຕຸ ອຕ຺ຕໂນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ກິຓາຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຸປກ຺ກິຕໂກ’’ຕິ ເອວໍ ວຈເນນ. ອຖ ວາ ຠຄວໂຕ ອາຓາຍ ອຈ຺ຉຣາສມ຺ໂຠຄສງ຺ຂາຕາຍ ຠຕິຍາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສສງ຺ຂາຕໍ ຊີວິຕໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ຕາຍ ຠຕິຍາ ຍາປເນ ຠຄວຕາ ຠຣິຍມາໂນ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ‘‘ຠຕໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕຖາ ອຈ຺ຉຣາສມ຺ໂຠຄສງ຺ຂາຕໍ ວິກ຺ກຍໍ ອາທາຕພ຺ພໍ ກຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອາຓຕ຺ຕິຍໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ເຕນ ວິກ຺ກເຍນ ຠຄວຕາ ອຸປກ຺ກິໂຕ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸປກ຺ກິຕໂກ’’ຕິ.

ອຏ຺ຏີຍມາໂນຕິ ປີຬິຍມາໂນ ທຸກ຺ຂາປິຍມາໂນ. ຫຣາຍມາໂນຕິ ລຊ຺ຊມາໂນ. ຊິຄຸຈ຺ຉມາໂນຕິ ປາຏິກຸລ຺ຍໂຕ ທຫນ຺ໂຕ. ເອໂກຕິ ອສຫາໂຍ. ວູປກຏ຺ໂຐຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມຫິ ກິເລສກາເມຫິ ຈ ກາເຍນ ເຈວ ຈິຕ຺ເຕນ ຈ ວູປກຏ຺ໂຐ. ອປ຺ປມຕ຺ໂຕຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ສຕິໍ ອວິຊຫນ຺ໂຕ. ອາຕາປີຕິ ກາຍິກເຈຕສິກວີຣິຍາຕາເປນ ອາຕາປວາ, ອາຕາເປຕິ ກິເລເສຕິ ອາຕາໂປ, ວີຣິຍໍ. ປຫິຕຕ຺ໂຕຕິ ກາເຍ ຈ ຊີວິເຕ ຈ ອນເປກ຺ຂຕາຍ ເປສິຕຕ຺ໂຕ ວິສ຺ສຏ຺ຐອຕ຺ຕຠາໂວ, ນິພ຺ພາເນ ວາ ເປສິຕຈິຕ຺ໂຕ. ນ ຈິຣສ຺ເສວາຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານາຣມ຺ຠໂຕ ນ ຈິເຣເນວ. ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍາຕິ ຍສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ. ກຸລປຸຕ຺ຕາຕິ ທຸວິຘາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ຊາຕິກຸລປຸຕ຺ຕາ ຈ ອາຈາຣກຸລປຸຕ຺ຕາ ຈ, ອຍໍ ປນ ອຸຠຍຖາປິ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ. ສມ຺ມເທວາຕິ ເຫຕຸນາ ຈ ກາຣເຓນ ຈ. ອຄາຣສ຺ມາຕິ ຆຣໂຕ. ອນຄາຣິຍນ຺ຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ. ກສິວຓິຊ຺ຊາທິກມ຺ມຎ຺ຫິ ອຄາຣສ຺ສ ຫິຕນ຺ຕິ ອຄາຣິຍໍ ນາມ, ຕໍ ເອຕ຺ຖ ນຕ຺ຖີຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ອນຄາຣິຍາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປພ຺ພຊນ຺ຕີຕິ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕທນຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍປຣິໂຍສານນ຺ຕິ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ປຣິໂຍສານຠູຕໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ. ຕສ຺ສ ຫິ ອຕ຺ຖາຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ອິຘ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ. ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ. ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຕນາເຍວ ປຎ຺ຎາຍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ, ອປຣປ຺ປຈ຺ຈເຍນ ຎຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫາສີຕິ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ວາ ວິຫາສິ. ເອວໍ ວິຫຣນ຺ໂຕວ ຂີຓາ ຊາຕິ…ເປ… ອພ຺ຠຎ຺ຎາສີຕິ. ອິມິນາ ອສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຠູມິ ທສ຺ສິຕາ.

ຕຕ຺ຖ ຂີຓາ ຊາຕີຕິ ນ ຕາວສ຺ສ ອຕີຕາ ຊາຕິ ຂີຓາ ປຸພ຺ເພວ ຂີຓຕ຺ຕາ, ນ ອນາຄຕາ ອນາຄຕຕ຺ຕາ ເອວ, ນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນາ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ. ມຄ຺ຄສ຺ສ ປນ ອຠາວິຕຕ຺ຕາ ຍາ ເອກຈຕຸປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວສຸ ເອກຈຕຸປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘປ຺ປເຠທາ ຊາຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ສາ ມຄ຺ຄສ຺ສ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມຕໍ ອາປຊ຺ຊເນນ ຂີຓາ. ຕໍ ໂສ ມຄ຺ຄຠາວນາຍ ປຫີນກິເລເສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ກິເລສາຠາເວນ ວິຊ຺ຊມານມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ອາຍຕິໍ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກໍ ໂຫຕີຕິ ຊານເນນ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ວຸສິຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຖໍ ປຣິວຸຕ຺ຖໍ ກຕໍ ຈຣິຕໍ, ນິຏ຺ຐາປິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓເກນ ຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕ ເສກ຺ຂາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສໍ ວສນ຺ຕິ ນາມ, ຂີຓາສໂວ ວຸຕ຺ຖວາໂສ, ຕສ຺ມາ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ‘‘ວຸສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍ’’ນ຺ຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ກຕໍ ກຣຓີຍນ຺ຕິ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ຈຕູຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ປຣິຎ຺ຎາປຫານສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠາວນາວເສນ ໂສຬສວິຘມ຺ປິ ກິຈ຺ຈໍ ນິຏ຺ຐາປິຕໍ. ປຸຖຸຊ຺ຊນກລ຺ຍາຓກາທໂຍ ຫິ ຕໍ ກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕິ ນາມ, ຂີຓາສໂວ ກຕກຣຓີໂຍ, ຕສ຺ມາ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ກຣຓີຍໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ‘‘ກຕໍ ກຣຓີຍ’’ນ຺ຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາຕິ ‘‘ອິທານິ ປຸນ ອິຕ຺ຖຠາວາຍ ເອວໍ ໂສຬສກິຈ຺ຈຠາວາຍ ກິເລສກ຺ຂຍາຍ ວາ ມຄ຺ຄຠາວນາຍ ກິຈ຺ຈໍ ເມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ນາປຣໍ ອິຕ຺ຖຕ຺ຕາຍາຕິ ວາ ‘‘ອິຕ຺ຖຠາວໂຕ ອິມສ຺ມາ ເອວໍປກາຣາ ວຕ຺ຕມານກ຺ຂນ຺ຘສນ຺ຕານາ ອປຣໍ ຂນ຺ຘສນ຺ຕານໍ ມຍ຺ຫໍ ນຕ຺ຖິ, ອິເມ ປນ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ປຣິຎ຺ຎາຕາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຉິນ຺ນມູລກາ ວິຍ ຣຸກ຺ຂາ, ເຕ ຈຣິມກຈິຕ຺ຕນິໂຣເຘນ ອນຸປາທາໂນ ວິຍ ຊາຕເວໂທ ນິພ຺ພາຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ອປຓ຺ຓຕ຺ຕິກຠາວໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣຕິ ເອໂກ. ອຣຫຕນ຺ຕິ ຠຄວໂຕ ສາວການໍ ອຣຫນ຺ຕານໍ ອພ຺ຠນ຺ຕໂຣ ເອໂກ ມຫາສາວໂກ ອໂຫສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາຕິ ອຘິຄຕມຄ຺ຄາ ເອກາ ພ຺ຣຫ຺ມເທວຕາ. ສາ ຫິ ສຍໍ ອເສກ຺ຂຕ຺ຕາ ອເສກ຺ຂວິສຍໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາສິ. ເສກ຺ຂາ ຫິ ຕໍ ຕໍ ເສກ຺ຂວິສຍໍ, ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຖຸຊ຺ຊນວິສຍເມວ ຊານນ຺ຕິ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາຕິ ປຣິກ຺ຂີຓາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ, ມຊ຺ຌິມຍາເມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາຕິ ອຕິອຸຕ຺ຕມວຓ຺ຓາ. ເກວລກປ຺ປນ຺ຕິ ອນວເສເສນ ສມນ຺ຕໂຕ. ໂອຠາເສຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຠາຍ ຈນ຺ໂທ ວິຍ ສູຣິໂຍ ວິຍ ຈ ເຊຕວນໍ ເອໂກຠາສໍ ກຕ຺ວາ. ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ອາຍສ຺ມໂຕ ນນ຺ທສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິໍ ວິທິຕ຺ວາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາຕາ ‘‘ຕໍ ຠຄວໂຕ ປຏິເວເທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປສງ຺ກມິ.

ອາສວານໍ ຂຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ອາສວນ຺ຕີຕິ ອາສວາ, ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທີຫິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ອາໂຄຕ຺ຣຠຸໍ ອາຠວຄ຺ຄໍ ວາ ສວນ຺ຕີຕິ ອາສວາ, ເອເຕ ຘມ຺ເມ ເອຕຎ຺ຈ ໂອກາສໍ ອນ຺ໂຕ ກຣິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈິຣປາຣິວາສິຍຏ຺ເຐນ ມທິຣາທິອາສວາ ວິຍາຕິ ອາສວາ. ‘‘ປຸຣິມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອວິຊ຺ຊາຍາ’’ຕິອາທິວຈເນຫິ (ອ. ນິ. ໑໐.໖໑) ເນສໍ ຈິຣປາຣິວາສິຍຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຖ ວາ ອາຍຕໍ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ສວນ຺ຕິ ປສວນ຺ຕີຕິປິ, ອາສວາ. ປຸຣິໂມ ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ກິເລເສສຸ ຍຸຊ຺ຊຕິ, ປຈ຺ຉິໂມ ກມ຺ເມປິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ກມ຺ມກິເລສາ ເອວ ອາສວາ, ອຖ ໂຂ ນານປ຺ປກາຣາ ອຸປທ຺ທວາປິ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ນາຫໍ, ຈຸນ຺ທ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິການໍເຍວ ອາສວານໍ ສໍວຣາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສມີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ (ທີ. ນິ. ໓.໑໘໒) ວິວາທມູລຠູຕາ ກິເລສາ ອາສວາຕິ ອາຄຕາ.

‘‘ເຍນ ເທວູປປຕ຺ຍສ຺ສ, ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ວາ ວິຫງ຺ຄໂມ;

ຍກ຺ຂຕ຺ຕໍ ເຍນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຎ຺ຈ ອພ຺ພເຊ;

ເຕ ມຍ຺ຫໍ ອາສວາ ຂີຓາ, ວິທ຺ຘສ຺ຕາ ວິນລີກຕາ’’ຕິ. (ອ. ນິ. ໔.໓໖) –

ເອຕ຺ຖ ເຕຠູມິກໍ ກມ຺ມໍ ອວເສສາ ຈ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອາສວາຕິ ອາຄຕາ. ‘‘ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິການໍ ອາສວານໍ ສໍວຣາຍ, ສມ຺ປຣາຍິການໍ ອາສວານໍ ປຏິຆາຕາຍາ’’ຕິ (ປາຣາ. ໓໙) ປຣູປຆາຕວິປ຺ປຏິສາຣວຘພນ຺ຘາທໂຍ ເຈວ ອປາຍທຸກ຺ຂຠູຕາ ຈ ນານປ຺ປກາຣາ ອຸປທ຺ທວາ.

ເຕ ປເນເຕ ອາສວາ ວິນເຍ – ‘‘ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິການໍ ອາສວານໍ ສໍວຣາຍ ສມ຺ປຣາຍິການໍ ອາສວານໍ ປຏິຆາຕາຍາ’’ຕິ (ປາຣາ. ໓໙) ທ຺ວິຘາ ອາຄຕາ. ສຬາຍຕເນ ‘‘ຕໂຍເມ, ອາວຸໂສ, ອາສວາ – ກາມາສໂວ, ຠວາສໂວ, ອວິຊ຺ຊາສໂວ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໐໕) ຕິຘາ ອາຄຕາ, ຕຖາ ອຎ຺ເຎສຸ ຈ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ. ອຠິຘມ຺ເມ ເຕເຍວ ທິຏ຺ຐາສເວນ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸຘາ ອາຄຕາ. ນິພ຺ເພຘິກປຣິຍາເຍ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ນິຣຍຄາມິນິຍາ’’ຕິອາທິນາ (ອ. ນິ. ໖.໖໓) ປຎ຺ຈຘາ ອາຄຕາ. ຉກ຺ກນິປາເຕ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອາສວາ ສໍວຣາຍ ປຫາຕພ຺ພາ’’ຕິອາທິນາ (ອ. ນິ. ໖.໕໘) ນເຍນ ຉຘາ ອາຄຕາ. ສພ຺ພາສວປຣິຍາເຍ (ມ. ນິ. ໑.໒໒) ເຕເຍວ ທສ຺ສນປຫາຕພ຺ເພຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕຘາ ອາຄຕາ. ອິຘ ປນ ອຠິຘມ຺ມນເຍນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສວາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຂຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ‘‘ໂຍ ອາສວານໍ ຂໂຍ ເຠໂທ ປຣິເຠໂທ’’ຕິອາທີສຸ ອາສວານໍ ສຣສເຠໂທ ອາສວກ຺ຂໂຍຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ຊານໂຕ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປສ຺ສໂຕ ອາສວານໍ ຂຍໍ ວທາມີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໑໕) ອາສວານໍ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປາໂທ ອາສວກ຺ຂໂຍຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

‘‘ເສກ຺ຂສ຺ສ ສິກ຺ຂມານສ຺ສ, ອຸຊຸມຄ຺ຄານຸສາຣິໂນ;

ຂຍສ຺ມິໍ ປຐມໍ ຎາຓໍ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎາ ອນນ຺ຕຣາ’’ຕິ. (ອິຕິວຸ. ໖໒) –

ອາທີສຸ ມຄ຺ໂຄ ອາສວກ຺ຂໂຍຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ອາສວານໍ ຂຍາ ສມໂຓ ໂຫຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໔໓໘) ຜລໍ.

‘‘ປຣວຊ຺ຊານຸປສ຺ສິສ຺ສ, ນິຈ຺ຈໍ ອຸຊ຺ຌານສຎ຺ຎິໂນ;

ອາສວາ ຕສ຺ສ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ອາຣາ ໂສ ອາສວກ຺ຂຍາ’’ຕິ. –

ອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໒໕໓) ນິພ຺ພານໍ. ອິຘ ປນ ອາສວານໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕຂໂຍ ອນຸປ຺ປາໂທ ວາ ມຄ຺ໂຄ ວາ ‘‘ອາສວານໍ ຂໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

ອນາສວນ຺ຕິ ປຏິປສ຺ສທ຺ຘິວເສນ ສພ຺ພໂສ ປຫີນາສວໍ. ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາຘິໍ. ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລປຎ຺ຎໍ. ອຸຠຍວຈນໍ ມຄ຺ເຄ ວິຍ ຜເລປິ ສມຖວິປສ຺ສນານໍ ຍຸຄນນ຺ຘຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ຎາຓນ຺ຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ. ເທວຕາຍ ວຈນສມນນ຺ຕຣເມວ ‘‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ‘‘ນນ຺ເທນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກຕ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ຫິ ອາຍສ຺ມາ ສຫາຍຠິກ຺ຂູຫິ ຕຖາ ອຸປ຺ປຓ຺ຑິຍມາໂນ ‘‘ຠາຣິຍໍ ວຕ ມຍາ ກຕໍ, ໂຍຫໍ ເອວໍ ສ຺ວາກ຺ຂາເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຈ຺ຉຣານໍ ປຏິລາຠາຍ ສຕ຺ຖາຣໍ ປາຏິໂຠຄໍ ອກາສິ’’ນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນສໍເວໂຄ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຆເຏນ຺ໂຕ ວາຍມນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຍໍນູນາຫໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕສ຺ມາ ປຏິສ຺ສວາ ໂມເຈຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິປ຺ປາຍໍ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນນ຺ໂທ…ເປ… ເອຕສ຺ມາ ປຏິສ຺ສວາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຏິສ຺ສວາຕິ ປາຏິໂຠຄປ຺ປຏິສ຺ສວາ, ‘‘ອຈ຺ຉຣານໍ ປຏິລາຠາຍ ອຫໍ ປຏິຠູໂຕ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎາຍ.

ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ‘‘ຍສ຺ມາ ຕຍາ ອຎ຺ຎາ ອາຣາຘິຕາຕິ ຎາຕເມຕໍ ມຍາ, ເທວຕາປິ ເມ ອາໂຣເຈສິ, ຕສ຺ມາ ນາຫໍ ປຏິສ຺ສວາ ອິທານິ ໂມເຈຕພ຺ໂພ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິຍາວ ໂມຈິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຍເທວ ໂຂ ເຕ ນນ຺ທາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຍເທວາຕິ ຍທາ ເອວ. ເຕຕິ ຕວ. ມຸຕ຺ໂຕຕິ ປມຸຕ຺ໂຕ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍສ຺ມິໍເຍວ ກາເລ ອາສເວຫິ ຕວ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ອນນ຺ຕຣເມວາຫໍ ຕໂຕ ປາຏິໂຠຄໂຕ ມຸຕ຺ໂຕຕິ.

ໂສປິ ອາຍສ຺ມາ ວິປສ຺ສນາກາເລເຍວ ‘‘ຍເທວາຫໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍາສໍວຣໍ ນິສ຺ສາຍ ອິມໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ປຕ຺ໂຕ, ຕເມວ ສຸຏ຺ຐຸ ນິຄ຺ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸສ຺ສາຫຊາໂຕ ພລວຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ໂປ ຕຕ຺ຖ ຈ ກຕາຘິກາຣຕ຺ຕາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຏິປທມ຺ປິ ອຄມາສິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ທສ຺ສ ປຸຣຕ຺ຖິມາ ທິສາ ອາໂລເກຕພ຺ພາ ໂຫຕິ, ສພ຺ພໍ ເຈຕໂສ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ນນ຺ໂທ ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ທິສໍ ອາໂລເກຕິ ‘ເອວໍ ເມ ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ທິສໍ ອາໂລກຍໂຕ ນ ອຠິຊ຺ຌາໂທມນສ຺ສາ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອນ຺ວາສ຺ສເວຍ຺ຍຸ’ນ຺ຕິ, ອິຕິຫ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕິ.

‘‘ສເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ນນ຺ທສ຺ສ ປຈ຺ຉິມາ…ເປ… ອຸຕ຺ຕຣາ… ທກ຺ຂິຓາ… ອຸທ຺ຘໍ… ອໂຘ… ອນຸທິສາ ອາໂລເກຕພ຺ພາ ໂຫຕິ, ສພ຺ພໍ ເຈຕໂສ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ນນ຺ໂທ ອນຸທິສໍ ອາໂລເກຕິ ‘ເອວໍ ເມ…ເປ… ສມ຺ປຊາໂນ ໂຫຕີ’’’ຕິ (ອ. ນິ. ໘.໙).

ເຕເນວ ຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣານໍ ຍທິທໍ ນນ຺ໂທ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໓໐) ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ນນ຺ທສ຺ສ ສພ຺ພາສເວ ເຂເປຕ຺ວາ ສຸຂາທີສຸ ຕາທິຠາວປ຺ປຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ຕທຕ຺ຖວິຠາວນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ນິຕ຺ຕິຓ຺ໂຓ ປງ຺ໂກຕິ ເຍນ ອຣິຍປຸຄ຺ຄເລນ ອຣິຍມຄ຺ຄເສຕຸນາ ສພ຺ໂພ ທິຏ຺ຐິປງ຺ໂກ ສໍສາຣປງ຺ໂກ ເອວ ວາ ນິພ຺ພານປາຣຄມເນນ ຕິຓ຺ໂຓ. ມທ຺ທິໂຕ ກາມກຓ຺ຑໂກຕິ ເຍນ ສຕ຺ຕານໍ ວິຊ຺ຌນໂຕ. ‘‘ກາມກຓ຺ຑໂກ’’ຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ສພ຺ໂພ ກິເລສກາໂມ ສພ຺ໂພ ກາມວິສູໂກ ອຄ຺ຄຎາຓທຓ຺ເຑນ ມທ຺ທິໂຕ ຠຄ຺ໂຄ ອນວເສສໂຕ ມຖິໂຕ. ໂມຫກ຺ຂຍໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ເອວໍຠູໂຕ ຈ ທຸກ຺ຂາທິວິສຍສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສ ສມ຺ໂມຫສ຺ສ ເຂປເນນ ໂມຫກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ, ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ສຸຂທຸກ຺ເຂສຸ ນ ເວຘຕີ ສ ຠິກ຺ຂູຕິ ໂສ ຠິນ຺ນກິເລໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓສມາໂຍຄໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ສຸເຂສຸ ອນິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓສມາໂຍຄໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ທຸກ຺ເຂສຸ ຈ ນ ເວຘຕິ ນ ກມ຺ປຕິ, ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕວິກາຣໍ ນາປຊ຺ຊຕິ. ‘‘ສຸຂທຸກ຺ເຂສູ’’ຕິ ຈ ເທສນາມຕ຺ຕໍ, ສພ຺ເພສຸປິ ໂລກຘມ຺ເມສຸ ນ ເວຘຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ທຸຕິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຍໂສຊສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໓. ຕຕິເຍ ຍໂສຊປ຺ປມຸຂານີຕິ ເອຕ຺ຖ ຍໂສໂຊຕິ ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ນາມໍ, ຕໍ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ກຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕຕ຺ຕາ ວິຈຣຓໂຕ ຈ ຕານິ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ‘‘ຍໂສຊປ຺ປມຸຂານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ.

ເຕສໍ ອຍໍ ປຸພ຺ພໂຍໂຄ – ອຕີເຕ ກິຣ ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ສາສເນ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ອາຣຎ຺ຎໂກ ອຣຎ຺ເຎ ປິຏ຺ຐິປາສາເຓ ກຕປຓ຺ຓກຸຏິຍໍ ວິຫຣຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ສມເຍ ປຎ຺ຈສຕາ ໂຈຣາ ຄາມຆາຕກາທີນິ ກຕ຺ວາ ໂຈຣິກາຍ ຊີວນ຺ຕາ ໂຈຣກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຊນປທມນຸສ຺ເສຫິ ອນຸພທ຺ຘາ ປລາຍມານາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ຄຫຓໍ ວາ ປຏິສຣຓໍ ວາ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ອວິທູເຣ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປາສາເຓ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຏິສຣຓໍ ໂຫຖາ’’ຕິ ຍາຈິໍສຸ. ເຖໂຣ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສີລສທິສໍ ປຏິສຣຓໍ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ເພ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ສມາທິຍຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສີລານິ ສມາທິຍິໍສຸ. ເຖໂຣ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອິທານິ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕາ, ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕໍ ວິນາສຍນ຺ເຕສຸປິ ມາ ມນໍ ປໂທສຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ກກຈູປມວິຘິໍ (ມ. ນິ. ໑.໒໒໒ ອາທໂຍ) ອາຈິກ຺ຂິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ. ອຖ ເຕ ຊານປທາ ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ຄເວສນ຺ຕາ ເຕ ໂຈເຣ ທິສ຺ວາ ສພ຺ເພວ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສຸໍ. ເຕ ເຕສຸ ມໂນປໂທສມຕ຺ຕມ຺ປິ ອກຕ຺ວາ ອກ຺ຂຓ຺ຑສີລາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ກາມາວຈຣເທເວສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ເຕສຸ ເຊຏ຺ຐໂຈໂຣ ເຊຏ຺ຐເທວປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ອິຕເຣ ຕສ຺ເສວ ປຣິວາຣາ.

ເຕ ອປຣາປຣໍ ສໍສຣນ຺ຕາ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ເທວໂລເກ ເຂເປຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ກາເລ ເທວໂລກໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐເທວປຸຕ຺ໂຕ ສາວຕ຺ຖິນຄຣທ຺ວາເຣ ເກວຏ຺ຏຄາເມ ປຎ຺ຈສຕກຸລຄາມເຊຏ຺ຐກສ຺ສ ເກວຏ຺ຏສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຍໂສໂຊຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ອິຕເຣປິ ອວເສສເກວຏ຺ຏານໍ ປຸຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ເຕ ປຸພ຺ພສນ຺ນິວາເສນ ສພ຺ເພປິ ສຫາຍກາ ຫຸຕ຺ວາ ສຫປໍສຸກີຬິຕໍ ກີຬນ຺ຕາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ, ຍໂສໂຊ ເຕສໍ ອຄ຺ໂຄ ອໂຫສິ. ເຕ ສພ຺ເພວ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຊາລານິ ຄເຫຕ຺ວາ ນທິຕຬາກາທີສຸ ມຈ຺ເຉ ພນ຺ຘນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ອຈິຣວຕິຍາ ນທິຍາ ຊາເລ ຂິຕ຺ເຕ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ມຈ຺ໂຉ ອນ຺ໂຕຊາເລ ປາວິສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ເກວຏ຺ຏາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ຕາ ມຈ຺ເຉ ພນ຺ຘນ຺ຕາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ມຈ຺ຉໍ ພນ຺ຘິໍສູ’’ຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ອເຫສຸໍ. ອຖ ເຕ ປຎ຺ຈສຕາປິ ສຫາຍກາ ມຈ຺ຉໍ ນາວາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນາວໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສຸໍ. ຣາຊາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຠຄວາ ເອຕສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓກາຣຓໍ ຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຈ຺ຉໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ທສ຺ເສສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຍໍ ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສເນ ໂອສກ຺ກມາເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ມິຈ຺ຉາ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ສາສນໍ ໂອສກ຺ກາເປຕ຺ວາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອຈິຣວຕິຍໍ ມຈ຺ໂຉ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມາຕຸຠຄິນີນຎ຺ຈ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຠາວໍ, ຕສ຺ສ ຠາຕິກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕຠາວຎ຺ຈ ເຕເນວ ກຖາເປຕ຺ວາ ອິມິສ຺ສາ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກປິລສຸຕ຺ຕໍ ເທເສສິ.

ສຕ຺ຖຸ ເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ເຕ ປຎ຺ຈສຕາ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ຕາ ສໍເວຄຊາຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ, ອຸປສມ຺ປນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ວິເວກວາສໍ ວສນ຺ຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ ອາຄມໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຍໂສຊປ຺ປມຸຂານິ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ຠິກ຺ຂຸສຕານີ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ເຕຘາຕິ ເຕ ອິຘ. ເນວາສິເກຫີຕິ ນິພທ຺ຘວາສໍ ວສມາເນຫິ. ປຏິສມ຺ໂມທມານາຕິ ເນວາສິກຠິກ຺ຂູຫິ ‘‘ກຈ຺ຈາວຸໂສ, ຂມນີຍ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ປຏິສນ຺ຖາຣວເສນ ສມ຺ໂມທນາຍ ກຕາຍ ‘‘ອາມາວຸໂສ, ຂມນີຍ’’ນ຺ຕິອາທິນາ, ປຸນ ສມ຺ໂມທມານາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມປ຺ປວຕ຺ຕໂມທາ. ເສນາສນານິ ປຎ຺ຎາປຍມານາຕິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປາປຸຓການິ ເສນາສນານິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕຫິ ເນວາສິເກຫິ ເຕສໍ ‘‘ອິທໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍານໍ, ອິທໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸປຊ຺ຌາຍານໍ, ອິທໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ເສນາສນານິ ສໍວິຘາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ຈ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ທ຺ວາຣກວາຏານິ ວິວຣິຕ຺ວາ, ມຎ຺ຈປີຐກຏສາຣກາທີນິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ຍຖາຐານໍ ຐປນາທິວເສນ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕາ ຈ.

ປຕ຺ຕຈີວຣານິ ປຏິສາມຍມານາຕິ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ເມ ປຕ຺ຕໍ ຐເປຖ, ອິທໍ ຈີວຣໍ, ອິທໍ ຖາລກໍ, ອິທໍ ອຸທກຕຸມ຺ພໍ, ອິທໍ ເມ ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ສມຓປຣິກ຺ຂາຣໍ ສໍໂຄປຍມານາ. ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທາ ມຫາສທ຺ທາຕິ ອຸທ຺ຘໍ ຄຕຏ຺ເຐນ ອຸຈ຺ໂຈ ສທ຺ໂທ ເຍສນ຺ເຕ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທາ ອກາຣສ຺ສ ອາກາຣໍ ກຕ຺ວາ. ສມນ຺ຕໂຕ ປຕ຺ຖຏຏ຺ເຐນ ມຫນ຺ໂຕ ສທ຺ໂທ ເຍສນ຺ເຕ ມຫາສທ຺ທາ. ເກວຏ຺ຏາ ມຎ຺ເຎ ມຈ຺ຉວິໂລເປຕິ ເກວຏ຺ຏາ ວິຍ ມຈ຺ຉວິລຸມ຺ປເນ. ຍຖາ ນາມ ເກວຏ຺ຏາ ອຸທເກ ວຏ຺ຏນໂຕ ມຈ຺ຉຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ປວຕ຺ຕນໂຕ ‘‘ເກວຏ຺ຏາ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມາ ມຈ຺ຉພນ຺ຘາ ມຈ຺ຉຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ຊເລ ຊາລໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ປວິຏ຺ໂຐ ນ ປວິຏ຺ໂຐ, ຄຫິໂຕ ນ ຄຫິໂຕ’’ຕິອາທິນາ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທມຫາສທ຺ທາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ເຕ ມຈ຺ຉປຈ຺ຉິອາທີນິ ຐປິຕຏ຺ຐາເນ ມຫາຊເນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເອກໍ ມຈ຺ຉໍ ເທຖ, ມຍ຺ຫໍ ເອກໍ ມຈ຺ຉຜາລໍ ເທຖ, ອມຸກສ຺ສ ທິນ຺ໂນ ມຫນ຺ໂຕ, ມຍ຺ຫໍ ຂຸທ຺ທໂກ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ວິລຸມ຺ປມາເນ ເຕສໍ ປຏິເສຘນາທິວເສນ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທມຫາສທ຺ທາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວເມເຕ ຠິກ຺ຂູຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕເຕຕິ ເຕ ເອເຕ. ກິໍນູຕິ ກິສ຺ສ ນຸ, ກິມຕ຺ຖໍ ນູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເມຕິ ເຕ ອິເມ. ປຓາເມມີຕິ ນີຫຣາມິ. ໂວຕິ ຕຸມ຺ເຫ. ນ ໂວ ມມ ສນ຺ຕິເກ ວຕ຺ຖພ຺ພນ຺ຕິ ຕຸມ຺ເຫຫິ ມຍ຺ຫໍ ສນ຺ຕິເກ ນ ວສິຕພ຺ພໍ. ເຍ ຕຸມ຺ເຫ ມາທິສສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອວໍ ມຫາສທ຺ທໍ ກໂຣຖ, ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ວສນ຺ຕາ ກິໍ ນາມ ສາຣຸປ຺ປໍ ກຣິສ຺ສຖ, ຕຸມ຺ຫາທິສານໍ ມມ ສນ຺ຕິເກ ວສນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີຕິ ທີເປຕິ. ເອວໍ ປຓາມິເຕສຸ ຈ ຠຄວຕາ ເຕສຸ ເອກຠິກ຺ຂຸປິ ‘‘ຠຄວາ ຕຸມ຺ເຫ ມຫາສທ຺ທມຕ຺ຕເກນ ອມ຺ເຫ ປຓາເມຖາ’’ຕິ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ປຏິວຈນໍ ອວຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຄາຣເວນ ສພ຺ເພ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕາ ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ເອວໍ ປນ ເຕສໍ ອໂຫສິ ‘‘ມຍໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມ, ຘມ຺ມໍ ໂສສ຺ສາມ, ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ວສິສ຺ສາມາຕິ ອາຄຕາ, ເອວຣູປສ຺ສ ປນ ຄຣຸໂນ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາສທ຺ທໍ ກຣິມ຺ຫາ, ອມ຺ຫາກເມວ ໂທໂສຍໍ, ປຓາມິຕມ຺ຫາ ຕໂຕ, ນ ລທ຺ຘໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ວຕ຺ຖຸໍ, ສມນ຺ຕປາສາທິກໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ສຣີຣໍ ໂອໂລເກຕຸໍ, ມຘຸຣສ຺ສເຣນ ເທສິຕໍ ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ພລວໂທມນສ຺ສຊາຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ.

ສໍສາເມຕ຺ວາຕິ ສຸຄຸຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ. ວຊ຺ຊີຕິ ເອວໍນາມໂກ ຊນປໂທ, ວຊ຺ຊີ ນາມ ຊານປທິໂນ ຣາຊກຸມາຣາ, ເຕສໍ ນິວາໂສ ເອໂກປິ ຊນປໂທ ຣຸຬ຺ຫີວເສນ ‘‘ວຊ຺ຊີ’’ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວຊ຺ຊີສູ’’ຕິ. ວຄ຺ຄຸມຸທາຕິ ເອວໍນາມ ໂລກສ຺ສ ປຸຎ຺ຎສມ຺ມຕາ ເອກາ ນທີ. ‘‘ວຄ຺ຄມຸທາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ອຕ຺ຖກາເມນາຕິ ກິຎ຺ຈິ ປໂຍຊນໍ ອນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖເມວ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ. ຫິເຕສິນາຕິ ອຕ຺ຖໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ, ‘‘ກິນ຺ຕິ ເມ ສາວກາ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂາ ປຣິມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວາ ເຫຕຸຠູຕສ຺ສ ຫິຕສ຺ສ ເອສນສີເລນ. ຕໂຕ ເອວ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣເຂທໍ ອຄເຓຕ຺ວາ ທູເຣປິ ເວເນຍ຺ຍສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນຸກມ຺ປນໂຕ ອນຸກມ຺ປເກນ. ຕເມວ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ ມຍໍ ປຓາມິຕາ, ນ ອຕ຺ຕໂນ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈາທິປຈ຺ຈາສີສາຍ. ຍສ຺ມາ ຘມ຺ມຄຣຸໂນ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາວ ປູເຊຕພ຺ພາ, ເຍ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທກຣຓມຕ຺ເຕປິ ປຓາເມນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຫນ຺ທ ມຍໍ, ອາວຸໂສ, ຕຖາ ວິຫາຣໍ ກປ຺ເປມ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎໂຍເຄນ ອປຓ຺ຓກປ຺ປຏິປທໍ ປູເຣນ຺ຕາ ຍຖາຄຫິຕກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປນ຺ຕາ ຈຕຸອິຣິຍາປຖວິຫາຣໍ ກປ຺ເປມ ວິຫຣາມ. ຍຖາ ໂນ ວິຫຣຕນ຺ຕິ ຍຖາ ອມ຺ເຫສຸ ວິຫຣນ຺ເຕສຸ, ຠຄວາ ອຕ຺ຕມໂນ ອສ຺ສ, ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາ ປູຊາຍ ອາຣາຘິໂຕ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເຕເນວນ຺ຕຣວສ຺ເສນາຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ອນ຺ຕຣວສ຺ເສ ມຫາປວາຣຓໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາວ. ສພ຺ເພວ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ສຈ຺ຉາກໍສູຕິ ສພ຺ເພເຍວ ເຕ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓໍ ອາສວກ຺ຂຍຎາຓນ຺ຕິ ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ປຸພ຺ເພນິວຸຕ຺ຖກ຺ຂນ຺ຘປ຺ປຏິຈ຺ຉາທກໂມຫກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ວິນິວິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ວິຊ຺ຊາ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈກ຺ຂາ ອກໍສຸ. ໂລກິຍາຠິຎ຺ຎາສຸ ອິມາເຍວ ທ຺ເວ ອຠິຎ຺ຎາ ອາສວກ຺ຂຍຎາຓສ຺ສ ພຫູປກາຣາ, ນ ຕຖາ ທິພ຺ພໂສຕເຈໂຕປຣິຍອິທ຺ຘິວິຘຎາຓານີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວິຊ຺ຊຕ຺ຕຍເມເວຕ຺ຖ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຘິຄມທສ຺ສນວເສນ ອຸທ຺ຘຏໍ. ຕຖາ ຫິ ເວຣຎ຺ຊສຸຕ຺ເຕ (ອ. ນິ. ໘.໑໑) ຠຄວາ ເວຣຎ຺ຊພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິຄມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວິຊ຺ຊຕ຺ຕຍເມວ ເທເສສິ, ນ ທິພ຺ພໂສຕຎາຓາທີນໍ ອຠາວໂຕ. ເອວໍ ເຕສມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູນໍ ວິຊ຺ຊມານານິປິ ທິພ຺ພໂສຕຎາຓາທີນິ ນ ອຸທ຺ຘຏານິ. ຉຬຠິຎ຺ຎາ ຫິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ‘‘ວຄ຺ຄຸມຸທາຍ ນທິຍາ ຕີເຣ ອນ຺ຕຣຫິຕາ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸເຂ ປາຕຸຣເຫສຸ’’ນ຺ຕິ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອິທ຺ຘິວຬຎ຺ຊນໍ ວກ຺ຂຕິ.

ຍຖາຠິຣນ຺ຕນ຺ຕິ ຍຖາຠິຣຕິໍ ຍຖາຊ຺ຌາສຍໍ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ວສນ຺ຕານໍ ຉາຍູທກວິປຕ຺ຕິໍ ວາ ອຜາສຸກເສນາສນໍ ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ອສ຺ສທ຺ຘາທິຠາວໍ ວາ ອາຄມ຺ມ ອນຠິຣຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເຕສໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ‘‘ຜາສຸໍ ວິຫຣາມາ’’ຕິ ຈິຣວິຫາໂຣປິ ນຕ຺ຖິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ຠຄວຕິ ວິຫຣນ຺ເຕ ມນຸສ຺ສາ ສຣເຓສຸ ວາ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ສີລານິ ວາ ສມາທິຍນ຺ຕິ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄາທີນິ ວາ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ສຕ຺ຖາ ຕາສຸ ສມ຺ປຕ຺ຕີສຸ ເຕສໍ ປຕິຏ຺ຐາປນຕ຺ຖໍ ວສຕິ, ຕທຠາເວ ປກ຺ກມຕິ. ຕທາ ຫິ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກຕ຺ຕພ຺ພພຸທ຺ຘກິຈ຺ຈໍ ນາໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ຍຖາຠິຣນ຺ຕໍ ວິຫຣິຕ຺ວາ ເຍນ ເວສາລີ ເຕນ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກາມີ’’ຕິ.

ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນຕິ ອທ຺ຘານຄມນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ. ຈາຣິກາ ຈ ນາເມສາ ຠຄວໂຕ ທຸວິຘາ ຕຸຣິຕຈາຣິກາ ອຕຸຣິຕຈາຣິກາຕິ. ຕຕ຺ຖ ທູເຣປິ ໂພຘເນຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ໂພຘນຕ຺ຖໍ ສຫສາ ຄມນໍ ຕຸຣິຕຈາຣິກາ ນາມ, ສາ ມຫາກສ຺ສປປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນາທີສຸ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຍາ ປນ ຄາມນິຄມຣາຊຘານີປຏິປາຏິຍາ ເທວສິກໍ ໂຍຊນທ຺ຘໂຍຊນວເສນ ປິຓ຺ຑປາຕຈຣິຍາທີຫິ ໂລກໍ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ອຕຸຣິຕຈາຣິກາ ນາມ, ອຍເມວ ອິຘາຘິປ຺ເປຕາ. ຕທວສຣີຕິ ເຕນ ອວສຣິ, ຕໍ ວາ ອວສຣິ, ຕຕ຺ຖ ອວສຣິ, ປາວິສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕ຺ຣາຕິ ຕສ຺ສໍ. ສຸທນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ເວສາລິຍນ຺ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວິສາລີຠູຕຕ຺ຕາ ‘‘ເວສາລີ’’ຕິ ລທ຺ຘນາເມ ລິຈ຺ຉວິຣາຊູນໍ ນຄເຣ. ມຫາວເນຕິ ມຫາວນໍ ນາມ ສຍໍຊາຕໍ ອໂຣປິມໍ ສປຣິຈ຺ເຉທໍ ມຫນ຺ຕໍ ວນໍ. ກປິລວຕ຺ຖຸສາມນ຺ຕາ ປນ ມຫາວນໍ ຫິມວນ຺ເຕນ ສຫ ເອກາພທ຺ຘໍ ອປຣິຈ຺ເຉທໍ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕໍ. ອິທໍ ຕາທິສໍ ນ ໂຫຕິ, ສປຣິຈ຺ເຉທໍ ມຫນ຺ຕໍ ວນນ຺ຕິ ມຫາວນໍ. ກູຏາຄາຣສາລາຍນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ມຫາວເນ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກເຕ ອາຣາເມ ກູຏາຄາຣໍ ອນ຺ໂຕ ກຕ຺ວາ ຫໍສວຏ຺ຏກຈ຺ຉນ຺ເນນ ກຕາ ສພ຺ພາກາຣສມ຺ປນ຺ນາ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຄນ຺ຘກຸຏິ ກູຏາຄາຣສາລາ ນາມ, ຕສ຺ສໍ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ວຄ຺ຄຸມຸທາຕີຣິຍານນ຺ຕິ ວຄ຺ຄຸມຸທາຕີຣວາສີນໍ. ເຈຕສາ ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ມນສິ ກຣິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ເຕນ ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຈ຺ຉິຊ຺ຊ ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ, ເຈໂຕປຣິຍຎາເຓນ ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ວາ ເຕຫິ ອຘິຄຕວິເສສໍ ຊານິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອາໂລກຊາຕາ ວິຍາຕິ ສຎ຺ຊາຕາໂລກາ ວິຍ. ອິຕຣໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ, ຈນ຺ທສຫສ຺ສສູຣິຍສຫສ຺ເສຫິ ໂອຠາສິຕາ ວິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ເຕ ຍໂສຊປ຺ປມຸຂາ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ສພ຺ພໂສ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາຣວິຘມເນນ ອາໂລກຠູຕາ ໂອຠາສຠູຕາ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ເຕຫິ ຐິຕທິສາຍ ‘‘ອາໂລກຊາຕາ ວິຍ ເມ, ອານນ຺ທ, ເອສາ ທິສາ’’ຕິອາທິນາ ວຓ຺ຓຠຓນາປເທເສນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ປສໍສຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຍສ຺ສໍ ທິສາຍໍ ວຄ຺ຄຸມຸທາຕີຣິຍາ ຠິກ຺ຂູ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ອປ຺ປຏິກູລາຕິ ນ ປຏິກູລາ, ມນາປາ ມໂນຫຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ປເທເສ ສີລາທິຄຸຓສມ຺ປນ຺ນາ ມເຫສິໂນ ວິຫຣນ຺ຕິ, ຕໍ ກິຎ຺ຈາປິ ອຸກ຺ກູລວິກູລວິສມທຸຄ຺ຄາກາຣໍ, ອຖ ໂຂ ມນຸຎ຺ຎໍ ຣມຓີຍເມວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ຄາເມ ວາ ຍທິ ວາຣຎ຺ເຎ, ນິນ຺ເນ ວາ ຍທິ ວາ ຖເລ;

ຍຕ຺ຖ ອຣຫນ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ຕິ, ຕໍ ຠູມິຣາມເຓຍ຺ຍກ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໙໘);

ປຫິເຓຍ຺ຍາສີຕິ ເປເສຍ຺ຍາສິ. ສຕ຺ຖາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ທສ຺ສນກາໂມຕິ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ປເຫຓາກາຣທສ຺ສນໍ. ອິຕິ ຠຄວາ ຍທຕ຺ຖໍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ປຓາເມສິ, ຕມຕ຺ຖໍ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອາຣທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ເຕສໍ ທສ຺ສນກາມຕໍ ເຖຣສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ ‘‘ອຫໍ ອິເມ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທມຫາສທ຺ທກຣເຓ ປຓາເມສ຺ສາມິ, ອຖ ເຕ ຠທ຺ໂຣ ອສ຺ສາຊານີໂຍ ວິຍ ກສາຠິຆາເຕນ, ເຕນ ໂຈທິຕາ ສໍເວຄປ຺ປຕ຺ຕາ ມມາຣາຘນຕ຺ຖໍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຆເຏນ຺ຕາ ວາຍມນ຺ຕາ ຂິປ຺ປເມວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິທານິ ເຕ ອຄ຺ຄຜລປ຺ປຕ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ຕາຍ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອາຣາຘິຕຈິຕ຺ໂຕ ເຕສໍ ທສ຺ສນກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ເອວໍ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິກໍ ອາຓາເປສິ.

ໂສ ຠິກ຺ຂູຕິ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ຕຖາ ອາຓຕ຺ໂຕ ຉຬຠິຎ຺ໂຎ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ. ປມຸເຂຕິ ສມ຺ມຸເຂ. ອາເນຎ຺ຊສມາຘິນາຕິ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານປາທເກນ ອຄ຺ຄຜລສມາຘິນາ, ‘‘ອຣູປຊ຺ຌານປາທເກນາ’’ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ‘‘ອາເນຎ຺ເຊນ ສມາຘິນາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາຄມນໍ ຊານນ຺ໂຕ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ອກຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໍເຍວ ສມາປຊ຺ຊິ? ເຕສໍ ອຕ຺ຕນາ ສມາປນ຺ນສມາປຕ຺ຕິໍ ຊານິຕ຺ວາ ສມາປຊ຺ຊນຕ຺ຖໍ, ເຕສໍ ປຸພ຺ເພ ປຓາມິຕານໍ ອິທານິ ອຕ຺ຕນາ ສມານສມ຺ໂຠຄທສ຺ສນຕ຺ຖໍ, ອານຸຠາວທີປນຕ຺ຖໍ, ວິນາ ວຈີເຠເທນ ອຎ຺ຎພ຺ຍາກຣຓທີປນຕ຺ຖຎ຺ຈ. ອປເຣ ປນາຫຸ ‘‘ປຸພ຺ເພ ປຓາມິຕານໍ ອິທານິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕານໍ ອນຸຕ຺ຕຣສຸຂຸປ຺ປາທເນນ ອນຎ຺ຎສາຘາຣຓປຏິສນ຺ຖາຣກຣຓຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ. ເຕປິ ອາຍສ຺ມນ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍເຍວ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ກຕເມນ ນຸ ໂຂ ຠຄວາ ວິຫາເຣນ ເອຕຣຫິ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ໂກສຊ຺ຊາທີນໍ ປາຣິປນ຺ຕິກຘມ຺ມານໍ ສຸວິທູຣຠາວໂຕ ອິທ຺ຘິຍາ ມູລຠູເຕຫິ ອໂນຓມນາທີຫິ ໂສຬສຫິ ໂວທານຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄມນໂຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ຕໍ ສຍໍ ອນິຎ຺ຊນຏ຺ເຐນ ອາເນຎ຺ຊນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອໂນຓຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂກສຊ຺ເຊ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ. ອນຸຓ຺ຓຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ. ອນຠິຣຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຣາເຄ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ. ອນປນຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາປາເທ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ. ອນິສ຺ສິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐິຍາ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ. ອປ຺ປຏິພທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຉນ຺ທຣາເຄ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ. ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ກາມຣາເຄ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ. ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ກິເລເສ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ. ວິມຣິຍາທິກຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ກິເລສມຣິຍາທາຍ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ. ເອກຕ຺ຕຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນານຕ຺ຕກິເລເສ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ. ສທ຺ຘາຍ ປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສທ຺ຘິເຍ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ. ວີຣິເຍນ ປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂກສຊ຺ເຊ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ. ສຕິຍາ ປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປມາເທ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ. ສມາຘິນາ ປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ. ປຎ຺ຎາຍ ປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອວິຊ຺ຊາຍ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊໍ. ໂອຠາສຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາເຣ ນ ອິຎ຺ຊຕີຕິ ອາເນຎ຺ຊ’’ນ຺ຕິ.

ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານເມວ ຈ ຣູປວິຣາຄຠາວນາວເສນ ປວຕ຺ຕິຕໍ, ອາຣມ຺ມຓວິຠາເຄນ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຣູປາວຈຣຊ຺ຌານນ຺ຕິ ເອເຕສໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຌານານໍ ອາເນຎ຺ຊໂວຫາໂຣ. ເຕສໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ສມາປນ຺ນາ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິ ອາເນຎ຺ຊສມາຘີຕິ ໂປຣາຓາ.

ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍາຕິ ອຕີຕາຍ. ນິກ຺ຂນ຺ເຕຕິ ນິຄ຺ຄເຕ, ອປຄເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສີຕິ ຠຄວາ ອຣິເຍນ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ອຸທ຺ຘສ຺ເຕ ອຣຸເຓຕິ ອຸຄ຺ຄເຕ ອຣຸເຓ, ອຣຸໂຓ ນາມ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສາຍ ສູຣິໂຍທຍໂຕ ປຸເຣຕຣເມວ ອຸຏ຺ຐິໂຕຠາໂສ. ນນ຺ທິມຸຂິຍາຕິ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຣຸຓສ຺ສ ອຸຄ຺ຄຕຕ຺ຕາ ເອວ ອຣຸຓປ຺ປຠາຍ ສູຣິຍາໂລກູປຊີວິໂນ ສຕ຺ເຕ ນນ຺ທາປນມຸຂິຍາ ວິຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ຊາຕາຍ, ວິຠາຍມານາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕມ຺ຫາ ສມາຘິມ຺ຫາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາຕິ ຍຖາປຣິຈ຺ເຉທໍ ຕໂຕ ອາເນຎ຺ຊສມາຘິໂຕ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ. ສເຈ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ຊາເນຍ຺ຍາສີຕິ ຠຄວາ ‘‘ອິເມ ຈ ຠິກ຺ຂູ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອິມິນາ ນາມ ສມາປຕ຺ຕິສຸເຂນ ວີຕິນາເມນ຺ຕີ’’ຕິ, ອານນ຺ທ, ຍທິ ຕ຺ວໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ. ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ເຕ ນປ຺ປຏິຠາເສຍ຺ຍາຕິ ໂລກິຍປຏິສມ຺ໂມທນໍ ສນ຺ຘາຍ ຍທິທໍ ເຕ ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ຣຕ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຏິຠານໍ ອຸປຏ຺ຐິຕໍ, ຕຍິທໍ ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ເຕ ນ ອຸປຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ເສກ຺ໂຂ ອເສກ຺ຂໍ ສມາປຕ຺ຕິວິຫາຣໍ ນ ຊານາສິ, ຕສ຺ມາ ມໍ ອິເມສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂລກິຍປຏິສມ຺ໂມທນໍ ກາເຣຕຸໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອາປຊ຺ຊິ. ອຫໍ ປນ ອິເມຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣປຏິສມ຺ໂມທເນເນວ ຕິຍາມຣຕ຺ຕິໍ ວີຕິນາເມສິນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠຄວາ ອາຫ – ‘‘ອຫຎ຺ຈ, ອານນ຺ທ, ອິມານິ ຈ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ສພ຺ເພວ ອາເນຎ຺ຊສມາຘິນາ ນິສີທິມ຺ຫາ’’ຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຕນາ ສມໍ ອາເນຎ຺ຊສມາຘິສມາປຊ຺ຊນສມຕ຺ຖຕາສງ຺ຂາຕໍ ວສີຠາວຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ອິມໍ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນວເສສຣາຄາທິປ຺ປຫານສໍສິທ຺ຘິຕາທິສຠາວທີປນໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ຊິໂຕ ກາມກຓ຺ຑໂກຕິ ກຸສລປກ຺ຂວິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ກຓ຺ຑກຠູໂຕ ກິເລສກາໂມ ເຍນ ອຣິຍປຸຄ຺ຄເລນ ອນວເສສໍ ຊິໂຕ ປຫີໂນ, ເອເຕນສ຺ສ ອນຸນຍາຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຄາມກຓ຺ຏໂກ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຄາເມ ກຓ຺ຏໂກ ກຓ຺ຏກຏ຺ຐານິໂຍ ສກໂລ ວຕ຺ຖຸກາໂມ ຍສ຺ສ ຊິໂຕຕິ. ຊໂຍ ຈສ຺ສ ຕປ຺ປຏິພທ຺ຘຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫາເນເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ, ເຕນ ເຕສໍ ອນາຄາມິມຄ຺ໂຄ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ອກ຺ໂກໂສ ຈ ຊິໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ວໂຘ ຈ ພນ຺ຘນຎ຺ຈາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເຕສຸ ອກ຺ໂກສຊເຍນ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕາຠາໂວ, ອິຕເຣນ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາຠາໂວ ທສ຺ສິໂຕ. ເຕນ ຕໍນິມິຕ຺ຕກສ຺ສ ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ອນວເສສປ຺ປຫາເນນ ຕຕິຍມຄ຺ໂຄ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ອກ຺ໂກສາທິຊຍວຈເນນ ຕຕິຍມຄ຺ໂຄ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອກ຺ໂກສາທີນໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕຂມນໍ ຕຕ຺ຖ ປກາສິຕໍ ໂຫຕິ, ອຸຠຍຖາປິ ເນສໍ ວິໂຣຘາຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ປພ຺ພໂຕ ວິຍ ໂສ ຐິໂຕ ອເນໂຊຕິ ເອຊາ ວຸຈ຺ຈຕິ ຈລນກິເລສປຣິປນ຺ໂຖ, ເອຊາເຫຕູນໍ ອວເສສກິເລສານໍ ອຠາເວນ ອເນໂຊ, ອເນຊຕ຺ຕາເຍວ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ປຣວາທວາເຕຫິ ຈ ອກມ຺ປນີຍຕ຺ຕາ ຐິໂຕ ເອກຄ຺ຆນປພ຺ພຕສທິໂສ. ສຸຂທຸກ຺ເຂສຸ ນ ເວຘຕິ ສ ຠິກ຺ຂູຕິ ໂສ ຠິນ຺ນກິເລໂສ ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂທຸກ຺ຂນິມິຕ຺ຕໍ ນ ກມ຺ປຕີຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິຕິ ຠຄວາ ເຕສໍ ປຎ຺ຈສຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຣຫຕ຺ຕາຘິຄເມນ ຕາທິຠາວປ຺ປຕ຺ຕິໍ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ເອກປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ.

ຕຕິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ສາຣິປຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາຕິ ອາຣມ຺ມຓາຠິມຸຂໍ ສຕິໍ ຐປຍິຕ຺ວາ ມຸຂສມີເປ ກຕ຺ວາ. ຕຖາ ຫິ ວິຠງ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອຍໍ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ໂຫຕິ ສຸປຏ຺ຐິຕາ ນາສິກຄ຺ເຄ ວາ ມຸຂນິມິຕ຺ເຕ ວາ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໓໗).

ອຖ ວາ ‘‘ປຣີຕິ ປຣິຄ຺ຄຫຏ຺ໂຐ, ມຸຂນ຺ຕິ ນິຍ຺ຍານຏ຺ໂຐ, ສຕີຕິ ອຸປຏ຺ຐານຏ຺ໂຐ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ‘ປຣິມຸຂໍ ສຕິ’’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ປຏິສມ຺ຠິທາຍໍ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໖໔) ວຸຕ຺ຕນເຍນເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ປຣິຄ຺ຄຫິຕນິຍ຺ຍານສຕິໍ ກຕ຺ວາຕິ. ນິຍ຺ຍານນ຺ຕິ ຈ ສຕິຍາ ໂອຄາຫິຕພ຺ພໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຣິໂມ ປຈ຺ຉິໂມ ຈ ອຕ຺ໂຖ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫກວເສນ, ອິຕໂຣ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ປຸພ຺ພຠາຄສມນ຺ນາຫາຣວເສນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສຕີຕິ ວາ ສຕິສີເສນ ຌານໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຍ ກາຍຄຕາສຕິໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໑.໖໐໐) ວິຍ. ກຕມໍ ປນ ຕໍ ຌານນ຺ຕິ? ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ສມາປນ຺ນໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລຊ຺ຌານໍ. ກຖໍ ປເນຕໍ ຊານິຕພ຺ພນ຺ຕິ? ອາເນຎ຺ຊສມາຘິໂຍເຄນ ເຖຣສ຺ສ ສວິເສສໍ ນິຈ຺ຈລຠາວໍ ເກນຈິ ອກມ຺ປນີຍຕຎ຺ຈ ປພ຺ພໂຕປມາຍ ປກາເສນ຺ໂຕ ຠຄວາ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຠາສີຕິ ຄາຖາຍ ເອວ ອຍມຕ຺ໂຖ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ນ ຈາຍໍ ນິສຊ຺ຊາ ເຖຣສ຺ສ ສຈ຺ຈປ຺ປຏິເວຘາຍ, ອຖ ໂຂ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣາຍ. ປຸພ຺ເພເຍວ ຫິ ສູກຣຂຕເລເຓ (ມ. ນິ. ໒.໒໐໑) ອຕ຺ຕໂນ ຠາຄິເນຍ຺ຍສ຺ສ ທີຆນຂປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ຠຄວຕິ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ເຕ ອຍໍ ມຫາເຖໂຣ ສຈ຺ຈປ຺ປຏິເວຘກິຈ຺ຈໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປສີຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖນ຺ຕິ ເອຕໍ ເຖຣສ຺ສ ອາເນຎ຺ຊສມາຘິໂຍເຄນ ຕາທິຠາວປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ເກນຈິ ອກມ຺ປນີຍຕາສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖວິຠາວນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ຍຖາປິ ປພ຺ພໂຕ ເສໂລຕິ ຍຖາ ສິລາມໂຍ ເອກຄ຺ຆນສິລາປພ຺ພໂຕ, ນ ປໍສຸປພ຺ພໂຕ ນ ມິສ຺ສກປພ຺ພໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຈໂລ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິໂຕຕິ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕມູໂລ ປກຕິວາເຕຫິ ອຈໂລ ອກມ຺ປນີໂຍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ໂມຫກ຺ຂຍາ ຠິກ຺ຂຸ, ປພ຺ພໂຕວ ນ ເວຘຕີຕິ ໂມຫສ຺ສ ອນວເສສປ຺ປຫານາ ໂມຫມູລກຕ຺ຕາ ຈ ສພ຺ພາກຸສລານໍ ປຫີນສພ຺ພາກຸສໂລ ຠິກ຺ຂຸ, ຍຖາ ໂສ ປພ຺ພໂຕ ປກຕິວາເຕຫິ, ເອວໍ ໂລກຘມ຺ເມຫິ ນ ເວຘຕິ ນ ກມ຺ປຕິ. ໂມຫກ຺ຂໂຍຕິ ວາ ຍສ຺ມາ ນິພ຺ພານໍ ອຣຫຕ຺ຕຎ຺ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ໂມຫກ຺ຂຍສ຺ສ ເຫຕຸ ນິພ຺ພານສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ອຘິຄຕຕ຺ຕາ ຈຕູສຸ ອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ອສມາປນ຺ນກາເລປິ ຍຖາວຸຕ຺ຕປພ຺ພໂຕ ວິຍ ນ ເກນຈິ ເວຘຕິ, ປເຄວ ສມາປນ຺ນກາເລຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຈຕຸຕ຺ຖສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໕. ປຎ຺ຈເມ ກາຍຄຕາຍ ສຕິຍາຕິ ກາຍານຸປສ຺ສນາວເສນ ກາເຍ ຄຕາຍ ກາຍາຣມ຺ມຓາຍ ສຕິຍາ, ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕລກ຺ຂເຓ ອິທໍ ກຣຓວຈນໍ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິຘ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ນາມ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕນິ ອຕ຺ຕສນ຺ຕາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ຍສ຺ມາ ກມ຺ມຏ຺ຐານຠູໂຕ ເກສາທິໂກ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສໂກຏ຺ຐາສສມຸທາໂຍ ອິຘ ກາໂຍຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ຕສ຺ມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ປທສ຺ສ ໂຄຈຣຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສູປຏ຺ຐິຕາຍາຕິ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕຠູເຕ ໂຄຈຣຊ຺ຌຕ຺ຕຠູເຕ ວາ ກາເຍ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປຏ຺ຐິຕາຍ. ກາ ປນາຍໍ ສຕິ, ຍາ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສູປຏ຺ຐິຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ? ຍ຺ວາຍໍ ຠຄວຕາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເຍ ເກສາ ໂລມາ’’ຕິອາທິນາ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໗; ມ. ນິ. ໑.໑໑໐; ຂຸ. ປາ. ໓.ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣ) ອຊ຺ຌຕ຺ຕເກສາທິໂກ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາໂຣ ກາໂຍ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ຖ ຍາ ປຏິກູລມນສິກາຣໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ອຸປຈາຣປ຺ປນາວເສນ ກາເຍ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ, ສາ ‘‘ກາຍຄຕາ ສຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາ ຈາຍໍ, ເອວໍ ອານາປານຈຕຸອິຣິຍາປຖສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎານໍ ວເສນ ອຸທ຺ຘຸມາຕກວິນີລກາທິວເສນ ຈ ມນສິກາຣໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ຍຖາຣຫໍ ອຸປຈາຣປ຺ປນາວເສນ ກາເຍ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສຕິ ‘‘ກາຍຄຕາ ສຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຘ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກາຍຄຕາ ສຕິ ປຖວີອາທິກາ ຈຕສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ ສສມ຺ຠາຣສງ຺ເຂປາທີສຸ ຈຕູສຸ ເຍນ ເກນຈິ ເອເກນາກາເຣນ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ອນິຈ຺ຈາທິລກ຺ຂຓສລ຺ລກ຺ຂຓວເສນ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ວິປສ຺ສນາສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ສຕິ ‘‘ກາຍຄຕາ ສຕີ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ເຖໂຣ ປນ ຕຖາ ວິປສ຺ສິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຜລສມາປຕ຺ຕິເມວ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ອິຘາປິ ຄາຖາຍ ເອວໍ ອິມສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາຕພ຺ພຕາ ‘‘ນ ຈາຍໍ ນິສຊ຺ຊາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ໂຍເຊຕພ຺ພາ.

ເອຕມຕ຺ຖນ຺ຕິ ເອຕໍ ເຖຣສ຺ສ ຈຕຸຘາຕຸວວຕ຺ຖານມຸເຂນ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐາເນນ ວິປສ຺ສນໍ ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິສມາປຊ຺ຊນສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ອິມໍ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາຍ ນິພ຺ພານາຘິຄມທີປກໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ສຕິ ກາຍຄຕາ ອຸປຏ຺ຐິຕາຕິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓາ ສຕິ ສທ຺ຘາປຸພ຺ພງ຺ຄມານໍ ສມາຘິວີຣິຍປຎ຺ຎານໍ ຍຖາສກໍ ກິຈ຺ຈນິປ຺ຜາທເນນ ສຫາຍຠາວໍ ອາປນ຺ນຕ຺ຕາ ປຫີນປ຺ປຏິປກ຺ຂາ ຕໂຕ ເອວ ຕິກ຺ຂວິສທຠູຕາ ຈ ຍຖາວຸຕ຺ຕກາຍສໍວຣຓວເສນ ເອກຕ຺ຖສໂມສຣຓວເສນ ຈ ອວິປຣີຕສຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ຕີ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຐິຕາ ໂຫຕິ, ເອເຕນ ກາຍສງ຺ຂາຕານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ ຕນ຺ນິສ຺ສິຕານຎ຺ຈ ອຸປາທາຣູປານໍ ສລ຺ລກ຺ຂຓວເສນ, ປຈ຺ຈເຍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ເຕສໍ ອນິຈ຺ຈາທິລກ຺ຂຓສລ຺ລກ຺ຂຓວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕໍ ຎາຓປຣມ຺ປຣາຄຕໍ ສຕິໍ ທສ຺ເສຕິ, ສຕິສີເສນ ວາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ປຣິຎ຺ຎາຕ຺ຕຍປຣິຍາປນ຺ນຎາຓປຣມ຺ປຣເມວ ທສ຺ເສຕິ. ຉສຸ ຜສ຺ສາຍຕເນສຸ ສໍວຸໂຕຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕາຍ ກາເຍ ອຸປຏ຺ຐິຕາຍ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຈກ຺ຂາທີສຸ ຜສ຺ສສ຺ສ ກາຣຓຠູເຕສຸ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ກາຍານຸປສ຺ສນາຍ ອຠາວິຕາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣຫານໍ ອຠິຊ຺ຌາທີນໍ ຕສ຺ສາ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ຎາຓປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ປຏິເວເຘນ຺ໂຕ ເຕ ປິທຫນ຺ໂຕ ‘‘ຕຕ຺ຖ ສໍວຸໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອເຕນ ຎາຓສໍວຣໍ ທສ຺ເສຕິ.

ສຕຕໍ ຠິກ຺ຂຸ ສມາຫິໂຕຕິ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຈ ສໍວຸໂຕ ປຸຖຸຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ອວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ຎາເຓ ຕິກ຺ເຂ ສູເຣ ວຫນ຺ເຕ ວິປສ຺ສນາສມາຘິນາ ຕາວ ສຕຕໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ສມາຫິໂຕ ອນຸໂລມຎາຓານນ຺ຕຣໍ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາໂຓທຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ. ຊຎ຺ຎາ ນິພ຺ພານມຕ຺ຕໂນຕິ ອຎ຺ເຎສໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ສຸປິນນ຺ເຕປິ ອໂຄຈຣຠາວໂຕ, ອຣິຍານໍ ປນ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ອາເວຓິກຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕສທິສຕ຺ຕາ ຈ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ລທ຺ຘໂວຫາຣສ຺ສ ມຄ຺ຄຜລຎາຓສ຺ສ ສາຕິສຍວິສຍຠາວໂຕ ເອກນ຺ຕສຸຂາວຫໍ ນິພ຺ພານໍ ອສງ຺ຂຕຘາຕຸ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ນິພ຺ພານໍ ຊຎ຺ຎາ ຊາເນຍ຺ຍ, ມຄ຺ຄຜລຎາເຓຫິ ປຏິວິຊ຺ເຌຍ຺ຍ, ສຈ຺ຉິກເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ອຣິຍານໍ ນິພ຺ພາເນ ອຘິມຸຕ຺ຕຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຣິຍາ ຫິ ອຘິຈິຕ຺ຕປ຺ປວຕ຺ຕິກາເລປິ ເອກນ຺ເຕເນວ ນິພ຺ພາເນ ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣຠາເວນ ວິຫຣນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຍສ຺ສ ສຕິ ກາຍຄຕາ ອຸປຏ຺ຐິຕາ, ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຉສຸ ຜສ຺ສາຍຕເນສຸ ສໍວຸໂຕ, ຕໂຕ ເອວ ສຕຕໍ ສມາຫິໂຕ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈກ຺ຂກຣເຓນ ນິພ຺ພານໍ ອຕ຺ຕໂນ ຊາເນຍ຺ຍາຕິ ເອວໍ ຄາຖາປທານໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານມຸເຂນ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິຍ຺ຍານມຄ຺ຄໍ ທສ຺ເສຕິ ຘມ຺ມຣາຊາ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ສຕິ ກາຍຄຕາ ອຸປຏ຺ຐິຕາຕິ ເອເຕນ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສຕິ. ຉສຸ ຜສ຺ສາຍຕເນສຸ ສໍວຸໂຕຕິ ຜສ຺ໂສ ອາຍຕນໍ ກາຣຓໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ຜສ຺ສາຍຕນານິ, ເຕສຸ ຜສ຺ສາຍຕເນສຸ. ຜສ຺ສເຫຕຸເກສຸ ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສຸ ຉສຸ ຈກ຺ຂຸສມ຺ຜສ຺ສຊາທິເວທຍິເຕສຸ ຕຓ຺ຫາທີນໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ສໍວຸໂຕ, ເອເຕນ ເວທນານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສຕິ. ສຕຕໍ ຠິກ຺ຂຸ ສມາຫິໂຕຕິ ສຕຕໍ ນິຈ຺ຈກາລໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ວິກ຺ເຂປາຠາວໂຕ ສມາຫິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ. ໂສ ຈາຍໍ ອວິກ຺ເຂໂປ ສພ຺ພໂສ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາຍ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕາຍ ໂຫຕິ. ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ຫິ ອຕີຕາທິເຠທຠິນ຺ເນສຸ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ອນວເສສໂຕວ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສມ຺ມສຕີຕິ. ເອເຕນ ເສສສຕິປຏ຺ຐາເນ ທສ຺ເສຕິ. ຊຎ຺ຎາ ນິພ຺ພານມຕ຺ຕໂນຕິ ເອວໍ ຈຕຸສຕິປຏ຺ຐານຠາວນໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ຐິໂຕ ຠິນ຺ນກິເລໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕໂນ ກິເລສນິພ຺ພານໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາເຓນ ສຍເມວ ຊາເນຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ວາ ສຕິ ກາຍຄຕາ ອຸປຏ຺ຐິຕາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປເຣສຎ຺ຈ ກາຍສ຺ສ ຍຖາສຠາວປຣິຎ຺ຎາທີປເນນ ເຖຣສ຺ສ ສຕິເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ຕິ ທີປິຕາ. ຉສຸ ຜສ຺ສາຍຕເນສຸ ສໍວຸໂຕຕິ ຈກ຺ຂາທີສຸ ຉສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍວຣທີປເນນ ສຕຕວິຫາຣິວເສນ ເຖຣສ຺ສ ສມ຺ປຊຎ຺ຎປ຺ປກາສິນີ ປຎ຺ຎາເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ຕິ ທີປິຕາ. ສຕຕໍ ຠິກ຺ຂຸ ສມາຫິໂຕຕິ ສມາປຕ຺ຕິພຫຸລຕາທສ຺ສເນນ ນວານຸປຸພ຺ພວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິໂຍ ທສ຺ສິຕາ. ເອວໍຠູໂຕ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ຊຎ຺ຎາ ນິພ຺ພານມຕ຺ຕໂນຕິ ກຕກິຈ຺ຈຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕຣິ ກຣຓີຍາຠາວໂຕ ເກວລໍ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸປາທິເສສນິພ຺ພານເມວ ຊາເນຍ຺ຍ ຈິນ຺ເຕຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຕສ຺ສ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ປຎ຺ຈມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ປິລິນ຺ທວຈ຺ຉສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໖. ຉຏ຺ເຐ ປິລິນ຺ທວຈ຺ໂຉຕິ ປິລິນ຺ທາຕິສ຺ສ ນາມໍ, ວຈ຺ໂຉຕິ ໂຄຕ຺ຕວເສນ ເຖຣໍ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ. ວສລວາເທນ ສມຸທາຈຣຕີຕິ ‘‘ເອຫິ, ວສລ, ອເປຫິ, ວສລາ’’ຕິອາທິນາ ຠິກ຺ຂູ ວສລວາເທນ ໂວຫຣຕິ ອາລປຕິ. ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູຕິ ພຫູ ຠິກ຺ຂູ. ເຕ ເຖຣໍ ຕຖາ ສມຸທາຈຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຣຫາວ ສມາໂນ ອປ຺ປຫີນວາສນຕ຺ຕາ ເອວໍ ຠຓຕີ’’ຕິ ອຊານນ຺ຕາ ‘‘ໂທສນ຺ຕໂຣ ມຎ຺ເຎ ອຍໍ ເຖໂຣ ເອວໍ ສມຸທາຈຣຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸລ຺ລປນາຘິປ຺ປາຍາ ຕໍ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາເປຕຸໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສຸໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອາຍສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ປິລິນ຺ທວຈ຺ໂຉ ຠິກ຺ຂູ ວສລວາເທນ ສມຸທາຈຣຕີ’’ຕິ. ເກຈິ ປນາຫຸ – ‘‘ອິມໍ ເຖຣໍ ຠິກ຺ຂູ ‘ອຣຫາ’ຕິ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ, ອຍຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູ ຜຣຸສວຈເນນ ເອວໍ ສມຸທາຈຣຕິ, ‘ອຠູໂຕ ເອວ ນຸ ໂຂ ອິມສ຺ມິໍ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ໂມ’ຕິ ວາສນາວເສນ ຕສ຺ສ ຕຖາ ສມຸທາຈາຣໍ ອຊານນ຺ຕາ ອຣິຍຠາວຎ຺ຈສ຺ສ ອສທ຺ທຫນ຺ຕາ ອຸຊ຺ຌານສຎ຺ຎິໂນ ຠຄວໂຕ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸ’’ນ຺ຕິ. ຠຄວາ ເຖຣສ຺ສ ໂທສນ຺ຕຣາຠາວໍ ປກາເສຕຸກາໂມ ເອເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ສມ຺ມຸຂາ ຕສ຺ສ ‘‘ປຸພ຺ພາຈິຓ຺ຓວເສນາຍໍ ຕຖາ ສມຸທາຈຣຕິ, ນ ຜຣຸສວຈນາຘິປ຺ປາໂຍ’’ຕິ ອາຫ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາມນ຺ເຕສີ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ມນສິ ກຣິຕ຺ວາຕິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ວຈ຺ຉ, ຠິກ຺ຂູ ວສລວາເທນ ສມຸທາຈຣສີ’’ຕິ ເຖຣໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕນ ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຍໍ ວຈ຺ໂຉ ກິເລສວາສນາຍ ວສລວາທໍ ນ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຕີເຕສຸປິ ອຕ຺ຕຠາເວສຸ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຊາຕິໂກ ອໂຫສີ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາເຓນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ວາ ຕສ຺ສ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອຕີຕາສຸ ຊາຕີສຸ ນິວຸຕ຺ຖກ຺ຂນ຺ຘສນ຺ຕານໍ ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖຕເລ ຐປິຕໍ ອາມລກໍ ວິຍ ປຈ຺ຈກ຺ຂກຣຓວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ມນສິ ກຕ຺ວາ. ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ອາລປິ, ອຠາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມາ ໂຂ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ມາຕິ ປຏິເສເຘ ນິປາໂຕ, ຕສ຺ສ ‘‘ອຸຊ຺ຌາຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ມາ ອຸຊ຺ຌາຍິຕ຺ຖາຕິ ມາ ເຫຏ຺ຐາ ກຕ຺ວາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ໂອໂລກຍິຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຈ຺ຉສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນຕິ ຈ ອຸຊ຺ຌາຍນສ຺ສ ອຸສູຍນຕ຺ຖຕ຺ຕາ ສມ຺ປທານວຈນໍ. ອິທານິສ຺ສ ອນຸຊ຺ຌາຍິຕພ຺ເພ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຈ຺ໂຉ ໂທສນ຺ຕໂຣ ຠິກ຺ຂູ ວສລວາເທນ ສມຸທາຈຣຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຠິກ຺ຂເວ, ອຍໍ ວຈ຺ໂຉ ໂທສນ຺ຕໂຣ ໂທສຈິຕ຺ໂຕ ໂທເສນ ພ຺ຍາປາເທນ ທູສິຕຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ວສລວາເທນ ນ ສມຸທາຈຣຕິ, ມຄ຺ເຄເນວ ຈສ຺ສ ພ຺ຍາປາໂທ ສມຸຄ຺ຆາຕິໂຕ. ເອວໍ ອໂທສນ຺ຕຣຕ຺ເຕປິ ຕສ຺ສ ຕຖາ ສມຸທາຈາຣສ຺ສ ປຸຣິມຊາຕິສິທ຺ຘໍ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ວຈ຺ຉສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ອພ຺ໂພກິຓ຺ຓານີຕິ ຂຕ຺ຕິຍາທິຊາຕິອນ຺ຕເຣຫິ ອໂວມິສ຺ສານິ ອນນ຺ຕຣິຕານິ. ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາຕານີຕິ ສພ຺ພານິ ຕານິ ວຈ຺ຉສ຺ສ ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານິ ປຏິປາຏິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ເອວ ຊາຕານິ, ອເຫສຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ຕສ຺ສ ວສລວາໂທ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສມຸທາຈິຓ຺ໂຓຕິ ໂຍ ເອຕຣຫິ ຂີຓາສເວນປິ ສຕາ ປວຕ຺ຕິຍຕິ, ໂສ ຕສ຺ສ ວຈ຺ຉສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວສລວາໂທ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອິໂຕ ຊາຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸທ຺ຘໍ ອາໂຣຫນວເສນ ປຎ຺ຈຊາຕິສຕມຕ຺ຕໍ ກາລໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຊາຕິກຕ຺ຕາ ສມຸທາຈິຓ຺ໂຓ ສມຸທາຈຣິໂຕ ອໂຫສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຫິ ຊາຕິສິທ຺ເຘນ ມາເນນ ຖທ຺ຘາ ອຎ຺ຎໍ ວສລວາເທນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ. ‘‘ອຊ຺ຌາຈິຓ຺ໂຓ’’ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ, ໂສ ເອວ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຕິ ເຕນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຕຖາ ສມຸທາຈິຓ຺ຓຠາເວນ, ເອເຕນສ຺ສ ຕຖາ ສມຸທາຈາຣສ຺ສ ກາຣຓໍ ວາສນາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກາ ປນາຍໍ ວາສນາ ນາມ? ຍໍ ກິເລສຣຫິຕສ຺ສາປິ ສນ຺ຕາເນ ອປ຺ປຫີນກິເລສານໍ ສມາຈາຣສທິສສມາຈາຣເຫຕຸຠູຕໍ, ອນາທິກາລຠາວິເຕຫິ ກິເລເສຫິ ອາຫິຕໍ ສາມຕ຺ຖິຍມຕ຺ຕໍ, ຕຖາຣູປາ ອຘິມຸຕ຺ຕີຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ປເນຕໍ ອຠິນີຫາຣສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເຎຍ຺ຍາວຣຓປ຺ປຫານວເສນ ຍຕ຺ຖ ກິເລສາ ປຫີນາ, ຕຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕາເນ ນຕ຺ຖິ. ຍຕ຺ຖ ປນ ຕຖາ ກິເລສາ ນ ປຫີນາ, ຕຕ຺ຖ ສາວການໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານຎ຺ຈ ສນ຺ຕາເນ ອຕ຺ຖິ, ຕໂຕ ຕຖາຄໂຕວ ອນາວຣຓຎາຓທສ຺ສໂນ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ປິລິນ຺ທວຈ຺ຉສ຺ສ ສຕິປິ ວສລສມຸທາຈາເຣ ໂທສນ຺ຕຣາຠາວສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄຜລາຘິຄມວິຠາວນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ຍມ຺ຫິ ນ ມາຍາ ວສຕິ ນ ມາໂນຕິ ຍສ຺ມິໍ ອຣິຍປຸຄ຺ຄເລ ສນ຺ຕໂທສປ຺ປຏິຈ຺ຉາທນລກ຺ຂຓາ ມາຍາ, ‘‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’’ຕິອາທິນາ ສມ຺ປຄ຺ຄຫວເສນ ປວຕ຺ໂຕ ອຸຓ຺ຓຕິລກ຺ຂໂຓ ມາໂນ ຈ ນ ວສຕິ, ມຄ຺ເຄນ ສມຸຄ຺ຆາຕິຕຕ຺ຕາ ນ ປວຕ຺ຕຕິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ວີຕໂລໂຠ ອມໂມ ນິຣາໂສຕິ ໂຍ ຈ ຣາຄາທິປຣິຍາຍວເສນ ປວຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓຄ຺ຄຫຓລກ຺ຂຓສ຺ສ ໂລຠສ຺ສ ສພ຺ພຖາ ວິຄຕຕ຺ຕາ ວີຕໂລໂຠ, ຕໂຕ ເອວ ຣູປາທີສຸ ກຕ຺ຖຈິ ມມາຍນາຠາວໂຕ ອມໂມ ອປຣິຄ຺ຄໂຫ, ອນາຄຕານມ຺ປິ ຠວາທີນໍ ອນາສີສນໂຕ ນິຣາໂສ. ປນຸຓ຺ຓໂກໂຘຕິ ກຸຊ຺ຌນລກ຺ຂຓສ຺ສ ໂກຘສ຺ສ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ສພ຺ພໂສ ປຫີນຕ຺ຕາ ປນຸຓ຺ຓໂກໂຘ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາຆາໂຕ. ອຠິນິພ຺ພຸຕຕ຺ໂຕຕິ ໂຍ ເອວໍ ມາຍາມານໂລຠໂກຘານໍ ສມຸຄ຺ຆາເຕນ ຕເທກຏ຺ຐຕາຍ ສພ຺ພສ຺ສ ສໍກິເລສປກ຺ຂສ຺ສ ສຸປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ກິເລສປຣິນິພ຺ພາເນນ ອຠິນິພ຺ພຸຕຈິຕ຺ໂຕ ສີຕິຠູໂຕ. ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂສ ສມໂຓ ສ ຠິກ຺ຂູຕິ ໂສ ເອວຣູໂປ ຂີຓາສໂວ ສພ຺ພໂສ ພາຫິຕປາປຕ຺ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ໂສ ເອວ ສມິຕປາປຕ຺ຕາ ສມຈຣິຍາຍ ຈ ສມໂຓ, ໂສ ເອວ ຈ ສພ຺ພໂສ ຠິນ຺ນກິເລສຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂຸ ນາມ. ເອວໍຠູໂຕ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ວຈ຺ໂຉ ໂສ ກຖໍ ໂທສນ຺ຕໂຣ ກິຎ຺ຈິ ກາຍກມ຺ມາທິໍ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ເກວລໍ ປນ ວາສນາຍ ອປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ວສລວາເທນ ສມຸທາຈຣຕີຕິ.

ຉຏ຺ຐສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ສກ຺ກຸທານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໗. ສຕ຺ຕເມ ສຕ຺ຕາຫໍ ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສມາຘິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ເກຈິ ຕາວ ອາຫຸ ‘‘ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາຘິ ອິຘ ‘ອຎ຺ຎຕໂຣ ສມາຘີ’ຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ’’ຕິ. ຕຎ຺ຫິ ໂສ ອາຍສ຺ມາ ພຫຸລໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣຕ຺ຖໍ, ປໂຫຕິ ຈ ສຕ຺ຕາຫມ຺ປິ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ວີຕິນາເມຕຸໍ. ຕຖາ ຫິ ຠຄວຕາ –

‘‘ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາວເທ ອາກງ຺ຂາມິ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ, ວິວິຈ຺ຈ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ…ເປ… ວິຫຣາມິ. ກສ຺ສໂປປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາວເທ ອາກງ຺ຂຕິ ວິວິຈ຺ເຈວ ກາເມຫິ…ເປ… ວິຫຣຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໕໒) –

ອາທິນາ ນວານຸປຸພ຺ພວິຫາຣຉຬຠິຎ຺ຎາທິເຠເທ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ເມ ອຕ຺ຕນາ ສມສມຏ຺ຐາເນ ຐປິໂຕ, ນ ເຈຕ຺ຖ ‘‘ຍທິ ເອວໍ ເຖໂຣ ຍມກປາຏິຫາຣິຍມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສາວກສາຘາຣຓານໍເຍວ ຌານາທີນໍ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາຕິ.

ໂປຣາຓາ ປນາຫຸ – ອຎ຺ຎຕຣໍ ສມາຘິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ. ກຖໍ ປນ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ ສມາຘີຕິ ວຸຕ຺ຕາ? ສມາຘານຏ຺ເຐນ. ໂກ ປນາຍໍ ສມາຘານຏ຺ໂຐ? ສມ຺ມເທວ ອາຘາຕພ຺ພຕາ. ຍາ ຫິ ເອສາ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ເມຫິ ອກມ຺ປນີຍາ ພລປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສມຖພລໍ ວິປສ຺ສນາພລນ຺ຕິ ອິເມຫິ ທ຺ວີຫິ ພເລຫິ, ອນິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕນິພ຺ພິທາວິຣາຄນິໂຣຘປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄວິວຏ຺ຏານຸປສ຺ສນາ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຄ຺ຄຎາຓານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ຜລຎາຓານີຕິ ອິເມສໍ ໂສຬສນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ວເສນ ໂສຬສຫິ ຎາຓຈຣິຍາຫິ, ປຐມຊ຺ຌານສມາຘິອາທໂຍ ອຏ຺ຐ ສມາຘີ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ຄຫິໂຕ ເຕສໍ ອຸປຈາຣສມາຘິ ຈາຕິ ອິເມສໍ ນວນ຺ນໍ ສມາຘີນໍ ວເສນ ນວຫິ ສມາຘິຈຣິຍາຫິ ກາຍສງ຺ຂາໂຣ ວຈີສງ຺ຂາໂຣ ຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາໂຣຕິ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຂາຣານໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ຕຖາ ວິຫຣິຕຸກາເມນ ຍຖາວຸຕ຺ເຕສຸ ຐາເນສຸ ວສີຠາວປ຺ປຕ຺ເຕນ ອຣຫຕາ ອນາຄາມິນາ ວາ ຍຖາຘິປ຺ເປຕໍ ກາລໍ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິກສນ຺ຕານສ຺ສ ສມ຺ມເທວ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ອາຘາຕພ຺ພາ, ຕສ຺ສາ ຕຖາ ສມາຘາຕພ຺ພຕາ ອິຘ ສມາຘານຏ຺ໂຐ, ເຕນາຍໍ ວິຫາໂຣ ສມາຘີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ນ ອວິກ຺ເຂປຏ຺ເຐນ. ເອເຕນສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິອຕ຺ໂຖປິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິມຎ຺ຫິ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ປຏິສມ຺ຠິທາມຄ຺ເຄ –

‘‘ກຖໍ ທ຺ວີຫິ ພເລຫິ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ຕິຓ຺ຓໍ ສງ຺ຂາຣານໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ໂສຬສຫິ ຎາຓຈຣິຍາຫິ ນວຫິ ສມາຘິຈຣິຍາຫິ ວສີຠາວຕາຍ ສຎ຺ຎານິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໘໓) –

ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ທ຺ວີຫິ ພເລຫີ’’ຕິ ທ຺ເວ ພລານິ ສມຖພລໍ ວິປສ຺ສນາພລນ຺ຕິ ວິຕ຺ຖາໂຣ. ສາຍໍ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິກຖາ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໘໖໗ ອາທໂຍ) ສໍວຓ຺ຓິຕາວ. ກສ຺ມາ ປນາຍໍ ເຖໂຣ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ຊິ? ສຕ຺ເຕສຸ ອນຸກມ຺ປາຍ. ອຍຎ຺ຫິ ມຫາເຖໂຣ ສພ຺ພາປິ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ວຬຎ຺ເຊຕິ, ສຕ຺ຕານຸຄ຺ຄເຫນ ປນ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ຕຎ຺ຫິ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ກໂຕ ອປ຺ປໂກປິ ສກ຺ກາໂຣ ວິເສສໂຕ ມຫປ຺ຜໂລ ມຫານິສໍໂສ ໂຫຕີຕິ.

ວຸຏ຺ຐາສີຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວຸຏ຺ຐາສິ. ນິໂຣຘໍ ສມາປນ຺ໂນ ຫິ ອຣຫາ ເຈ ອຣຫຕ຺ຕຜລສ຺ສ, ອນາຄາມີ ເຈ ອນາຄາມິຜລສ຺ສ ອຸປ຺ປາເທນ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ນາມ ໂຫຕິ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາກສ຺ສປສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ທາຕຸກາໂມ ໂຫຕີຕິ ກຖໍ ຕສ຺ສ ທາຕຸກາມຕາ ຊາຕາ? ຍານິ ‘‘ຕານິ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ເທວຕາສຕານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ, ຕາ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ປຣິຈາຣິກາ ກກຸຏປາທິນິໂຍ ປຸພ຺ເພ ‘‘ອຍ຺ໂຍ ມຫາກສ຺ສໂປ ຣາຊຄຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສຕິ, ຄຈ຺ຉຖ ເຖຣສ຺ສ ທານໍ ເທຖາ’’ຕິ ສກ຺ເກນ ເປສິຕາ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ທິພ຺ພາຫາຣໍ ທາຕຸກາມາ ຐິຕາ ເຖເຣນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເທວໂລກເມວ ຄຕາ. ອິທານິ ປຸຣິມປ຺ປຏິກ຺ເຂປໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ກທາຈິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ທານໍ ທາຕຸກາມາ ສກ຺ກສ຺ສ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາ ສຍເມວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທິພ຺ພໂຠຊນານິ ອຸປເນນ຺ຕິໂຍ ປຸຣິມນເຍເນວ ເຖເຣນ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເທວໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສກ຺ເກນ ‘‘ກຫໍ ຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ທິນ຺ໂນ ໂວ ເຖຣສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາໂຕ’’ຕິ ສກ຺ເກນ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ກເຖສີ’’ຕິ? ‘‘‘ທຸຄ຺ຄຕານໍ ສງ຺ຄຫໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຫ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ເກນາກາເຣນ ຄຕາ’’ຕິ? ‘‘ອິມິນາວ, ເທວາ’’ຕິ. ສກ຺ໂກ ‘‘ຕຸມ຺ຫາທິສິໂຍ ເຖຣສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ກິໍ ທສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ສຍໍ ທາຕຸກາໂມ, ຊຣາຊິຓ຺ໂຓ ຂຓ຺ຑທນ຺ໂຕ ປລິຕເກໂສ ໂອຠຄ຺ຄສຣີໂຣ ມຫລ຺ລໂກ ຕນ຺ຕວາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ, ສຸຊມ຺ປິ ອສຸຣຘີຕຣໍ ຕຖາຣູປິເມວ ມຫລ຺ລິກໍ ກຕ຺ວາ, ເອກໍ ເປສກາຣວີຖິໍ ມາເປຕ຺ວາ ຕນ຺ຕໍ ປສາເຣນ຺ໂຕ ອຈ຺ຉິ, ສຸຊາ ຕສຣໍ ປູເຣຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ…ເປ… ຕສຣໍ ປູເຣຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕນ຺ຕໍ ວິນາຕີຕິ ປສາຣິຕຕນ຺ຕໍ ວິນນ຺ໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ. ຕສຣໍ ປູເຣຕີຕິ ຕສຣວຏ຺ຏິໍ ວຑ຺ເຒນ຺ຕີ ວິຍ. ເຍນ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ນິເວສນໍ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ເຖໂຣ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ‘‘ທຸຄ຺ຄຕຊນສງ຺ຄຫໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນຄຣາຠິມຸໂຂ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ພຫິນຄເຣ ສກ຺ເກນ ມາປິຕໍ ເປສກາຣວີຖິໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອທ຺ທສ ໂອລຸຄ຺ຄວິລຸຄ຺ຄຊິຓ຺ຓສາລໍ ຕຕ຺ຖ ຈ ເຕ ຊາຍມ຺ປຕິເກ ຍຖາວຸຕ຺ຕຣູເປ ຕນ຺ຕວາຍກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິເມ ມຫລ຺ລກກາເລປິ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ນຄເຣ ອິເມຫິ ທຸຄ຺ຄຕຕຣາ ນຕ຺ຖິ ມຎ຺ເຎ. ອິເມຫິ ທິນ຺ນໍ ສາກມຕ຺ຕມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວາ ອິເມສໍ ສງ຺ຄຫໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ເຕສໍ ເຄຫາຠິມຸໂຂ ອຄມາສິ. ສກ຺ໂກ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຸຊໍ ອາຫ – ‘‘ຠທ຺ເທ, ມຍ຺ຫໍ ອຍ຺ໂຍ ອິໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຕ຺ວໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ ວິຍ ຕຸຓ຺ຫີ ຫຸຕ຺ວາ ນິສີທ. ຂເຓເນວ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຖໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຄຫທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ເຕປິ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມເມວ ກໂຣນ຺ຕາ ໂຖກໍ ອາຄມຍິໍສຸ. ອຖ ສກ຺ໂກ ‘‘ເຄຫທ຺ວາເຣ ຐິໂຕ ເອໂກ ເຖໂຣ ວິຍ ຂາຍຕິ, ອຸປຘາເຣຫິ ຕາວາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປຘາເຣຖ, ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ເຄຫາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຖຣໍ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ຊຓ຺ຓຸການິ ໂອລຸມ຺ພິຕ຺ວາ ນິຕ຺ຖຸນນ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ກຕຣຕ຺ເຖໂຣ ນຸ ໂຂ ອຍ຺ໂຍ’’ຕິ ໂຖກໍ ໂອສກ຺ກິຕ຺ວາ ‘‘ອກ຺ຂີນິ ເມ ຘູມາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນລາເຏ ຫຕ຺ຖໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘໍ ອຸລ຺ໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ທຸກ຺ຂໍ ອຍ຺ໂຍ ໂນ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣວ ຈິຣສ຺ສໍ ເມ ກຸຏິທ຺ວາຣໍ ອາຄໂຕ. ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ກິຎ຺ຈິ ເຄເຫ’’ຕິ ອາຫ. ສຸຊາ ໂຖກໍ ອາກຸລາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ສາມີ’’ຕິ ປຏິວຈນໍ ອທາສິ. ສກ຺ໂກ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ລູຂໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາຕິ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສງ຺ຄຫໍ ໂນ ກໂຣຖາ’’ຕິ ປຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິ. ເຖໂຣ ປຕ຺ຕໍ ເທນ຺ໂຕ ‘‘ອິເມສໍ ເອວ ທຸຄ຺ຄຕານໍ ຊຣາຊິຓ຺ຓານໍ ມຍາ ສງ຺ຄໂຫ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ໂສ ອນ຺ໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ ຆຏິໂອທນໍ ນາມ ຆຏິໂຕ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ, ປຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ, ເຖຣສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐເປສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອທ຺ທສາ ໂຂ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ…ເປ… ອທາສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຆຏິຍາຕິ ຠຕ຺ຕຆຏິໂຕ. ‘‘ຆຏິໂອທນ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ສ ຆຏິໂອທນໍ ນາມ ເທວານໍ ໂກຈິ ອາຫາຣວິເສໂສຕິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ. ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາຕິ ກຸໂຕຈິ ຠາຊນໂຕ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ. ອເນກສູໂປ ໂສ ເອວ ອາຫາໂຣ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐປນກາເລ ກປຓານໍ ອຸປກປ຺ປນກລູຂາຫາໂຣ ວິຍ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ, ຫຕ຺ເຖ ຐປິຕມຕ຺ເຕ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ທິພ຺ພສຠາເວເນວ ອຏ຺ຐາສິ. ອເນກສູໂປຕິ ມຸຄ຺ຄມາສາທິສູເປຫິ ເຈວ ຂຊ຺ຊວິກຕີຫິ ຈ ອເນກວິຘສູໂປ. ອເນກພ຺ຍຎ຺ຊໂນຕິ ນານາວິຘອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ໂຄ. ອເນກຣສພ຺ຍຎ຺ຊໂນຕິ ອເນເກຫິ ສູເປຫິ ເຈວ ພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ຈ ມຘຸຣາທິມູລຣສານຎ຺ເຈວ ສມ຺ຠິນ຺ນຣສານຎ຺ຈ ອຠິພ຺ຍຎ຺ຊໂກ, ນານຄ຺ຄຣສສູປພ຺ຍຎ຺ຊໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂສ ກິຣ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ເຖຣສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐປິຕກາເລ ຣາຊຄຫນຄຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ທິພ຺ພຄນ຺ເຘນ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິ, ຕໂຕ ເຖໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ອປ຺ເປສກ຺ໂຂ, ປິຓ຺ຑປາໂຕ ອຕິວິຍ ປຓີໂຕ ສກ຺ກສ຺ສ ໂຠຊນສທິໂສ. ໂກ ນຸ ໂຂ ເອໂສ’’ຕິ? ອຖ ນໍ ‘‘ສກ຺ໂກ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠາຣິຍໍ ເຕ, ໂກສິຍ, ກມ຺ມໍ ກຕໍ ທຸຄ຺ຄຕານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ວິລຸມ຺ປນ຺ເຕນ, ອຊ຺ຊ ມຍ຺ຫໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ໂກຈິເທວ ທຸຄ຺ຄໂຕ ເສນາປຕິຏ຺ຐານໍ ວາ ເສຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ ວາ ລເຠຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ມຍາ ທຸຄ຺ຄຕຕໂຣ ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ກຖໍ ຕ຺ວໍ ທຸຄ຺ຄໂຕ ເທວຣຊ຺ຊສິຣິໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອວໍ ນາເມຕໍ, ມຍາ ປນ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມໍ ກຕໍ, ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ປນ ວຕ຺ຕມາເນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຈູຬຣຖເທວປຸຕ຺ໂຕ ມຫາຣຖເທວປຸຕ຺ໂຕ ອເນກວຓ຺ຓເທວປຸຕ຺ໂຕຕິ ອິເມ ຕໂຍ ເທວປຸຕ຺ຕາ ມມາສນ຺ນຏ຺ຐາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ມຫາເຕຊວນ຺ຕຕຣາ. ອຫໍ ເຕສຸ ເທວປຸຕ຺ເຕສຸ ‘ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬິສ຺ສາມາ’ຕິ ປຣິຈາຣິກາໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣວີຖິໍ ໂອຕິຓ຺ເຓສຸ ປລາຍິຕ຺ວາ ເຄຫໍ ປວິສາມິ. ເຕສຎ຺ຫິ ສຣີຣໂຕ ເຕໂຊ ມມ ສຣີຣໍ ໂອຕ຺ຖຣຕິ, ມມ ສຣີຣໂຕ ເຕໂຊ ເຕສໍ ສຣີຣໍ ນ ໂອຕ຺ຖຣຕິ. ໂກ ມຍາ ທຸຄ຺ຄຕຕໂຣ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຍ຺ຫໍ ມາ ເອວໍ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ທານມທາສີ’’ຕິ. ‘‘ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທາເນ ທິນ຺ເນ ມຍ຺ຫໍ ກຸສລໍ ອຕ຺ຖິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ, ອາວຸໂສ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກຸສລກຣຓໍ ນາມ ມຍ຺ຫໍ ຠາໂຣ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສຸຊໍ ອາທາຍ ເຖຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ, ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ທານໍ ປຣມທານໍ, ກສ຺ສເປ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາກສ຺ສປສ຺ສ ເອຕທໂຫສີ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ໂກສິຍາຕິ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ໂຄຕ຺ເຕນ ອາລປຕິ. ປຸຎ຺ເຎນ ອຕ຺ໂຖຕິ ປຸຎ຺ເຎນ ປໂຍຊນໍ. ອຕ຺ຖີຕິ ວຈນເສໂສ. ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ປຖວິໂຕ ເວຫາສໍ ອຠິອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ. ອາກາເສ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂຕິ ອາກາສເມວ ປຣິຍາຍສທ຺ເທນ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ອນ຺ຕລິກ຺ຂສງ຺ຂາເຕ ອາກາເສ ນ ກສິຓຸຄ຺ຆາຏິມາທິອາກາເສຕິ ວິເສເສນ຺ໂຕ ວທຕິ. ອໂຫ ທານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອໂຫຕິ ອຈ຺ຉຣິຍຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ສກ຺ໂກ ຫິ ເທວານມິນ຺ໂທ, ‘‘ຍສ຺ມາ ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ອຍ຺ຍສ຺ສ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສຫຕ຺ເຖນ ຈິຕ຺ຕີກຕ຺ວາ ອນປວິທ຺ຘໍ ກາເລນ ປເຣສໍ ອນຸປຫຈ຺ຈ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ອິທມີທິສໍ ມຍາ ທິພ຺ພໂຠຊນທານໍ ທິນ຺ນໍ, ຕສ຺ມາ ເຂຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສມ຺ປຕ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕີຕິ, ຕິວິຘາຍປິ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ສພ຺ພງ຺ຄສມ຺ປນ຺ນໍ ວຕ ມຍາ ທານໍ ປວຕ຺ຕິຕ’’ນ຺ຕິ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຈິຕ຺ຕຊາໂຕ ຕທາ ອຕ຺ຕໂນ ຫທຍພ຺ຠນ຺ຕຣຄຕໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ສມຸຄ຺ຄິຣນ຺ໂຕ ‘‘ອໂຫ ທານ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ທານສ຺ສ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຸຕ຺ຕມທານຠາວໍ ເຂຕ຺ຕງ຺ຄຕຠາວຎ຺ຈ ປກາເສນ຺ໂຕ ‘‘ປຣມທານໍ ກສ຺ສເປ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ເອວໍ ປນ ສກ຺ກສ຺ສ ອຸທາເນນ຺ຕສ຺ສ ຠຄວາ ວິຫາເຣ ຐິໂຕເຍວ ທິພ຺ພໂສເຕນ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ປສ຺ສຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນຕ຺ວາ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ‘‘ກິໍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ເຕນ ກຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ກສ຺ສປສ຺ສ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ທານໍ ອທາສິ, ເຕນ ຈ ອຕ຺ຕມໂນ ອຸທາເນສີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ຠຄວາ ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາຕິ ທິພ຺ພສທິສຕ຺ຕາ ທິພ຺ພາ. ເທວຕານຎ຺ຫິ ສຸຈຣິຕກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕາ ປິຕ຺ຕເສມ຺ຫຣຸຫິຣາທີຫິ ອປລິພຸທ຺ຘາ ອຸປກ຺ກິເລສວິນິມຸຕ຺ຕຕາຍ ທູເຣປິ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄເຫຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ທິພ຺ພປສາທໂສຕຘາຕຸ ໂຫຕິ. ອຍຎ຺ຈາປິ ຠຄວໂຕ ວີຣິຍຠາວນາພລນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຎາຓມຍາ ໂສຕຘາຕຸ ຕາທິສາ ເອວາຕິ ທິພ຺ພສທິສຕ຺ຕາ ທິພ຺ພາ. ອປິ ຈ ທິພ຺ພວິຫາຣວເສນ ປຏິລທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕນາ ຈ ທິພ຺ພວິຫາຣສນ຺ນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາປິ ທິພ຺ພາ. ສວນຏ຺ເຐນ ຈ ສຠາວຘາຣຓຏ຺ເຐນ ຈ ໂສຕຘາຕຸ, ໂສຕຘາຕຸຍາປິ ກິຈ຺ຈກຣເຓນ ໂສຕຘາຕຸ ວິຍາຕິ ໂສຕຘາຕຸ, ຕາຍ ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ. ວິສຸທ຺ຘາຍາຕິ ປຣິສຸທ຺ຘາຍ ນິຣຸປກ຺ກິເລສາຍ. ອຕິກ຺ກນ຺ຕມານຸສິກາຍາຕິ ມນຸສ຺ສູປຈາຣໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ສທ຺ທສ຺ສວເນນ ມານຸສິກມໍສໂສຕຘາຕຸໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິຕາຍ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ‘‘ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຄຸຓວິເສເສ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ປຸຣິສາຕິສຍໍ ເທວາປິ ມນຸສ຺ສາປິ ອາທຣຊາຕາ ອຕິວິຍ ປິຫຍນ຺ຕີ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖທີປນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຣ ປິຓ຺ຑປາຕິກງ຺ຄສງ຺ຂາຕໍ ຘຸຕງ຺ຄໍ ສມາທາຍ ຕສ຺ສ ປຣິປູຣເຓນ ປິຓ຺ຑປາຕິກສ຺ສ. ນນຸ ຈາຍໍ ຄາຖາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາກສ຺ສປໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຠາສິຕາ, ເຖໂຣ ຈ ສພ຺ເພສໍ ຘຸຕວາທານໍ ອຄ຺ໂຄ ເຕຣສຘຸຕງ຺ຄຘໂຣ, ໂສ ກສ຺ມາ ເອເກເນວ ຘຸຕງ຺ເຄນ ກິຕ຺ຕິໂຕຕິ? ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນາຍໍ ນິທ຺ເທໂສ. ອຖ ວາ ເທສນາມຕ຺ຕເມຕໍ, ອິມິນາ ເທສນາສີເສນ ສພ຺ເພປິສ຺ສ ຘຸຕງ຺ຄາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຖ ວາ ‘‘ຍຖາປິ ຠມໂຣ ປຸປ຺ຜ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ປ. ໔໙) ຄາຖາຍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປຣມປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ກຸລານຸທ຺ທຍຕາຍ ຈສ຺ສ ສພ຺ພໍ ປິຓ຺ຑປາຕິກວຕ຺ຕໍ ອກ຺ຂຓ຺ເຑຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ສາຕິສຍໍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ປກາສນຕ຺ຖໍ ‘‘ປິຓ຺ຑປາຕິກສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປິຓ຺ຑປາຕິກສ຺ສາຕິ ຈ ປິຫຍນ຺ຕີຕິ ປທໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ສມ຺ປທານວຈນໍ, ຕໍ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຕ຺ຕຠຣສ຺ສາຕິ ‘‘ອປ຺ປານິ ຈ ຕານິ ສຸລຠານິ ອນວຊ຺ຊານີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໗; ອິຕິວຸ. ໑໐໑) ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕຫິ ອປ຺ປານວຊ຺ຊສຸລຠຣູເປຫິ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຕ຺ຕານເມວ ຠຣນ຺ຕສ຺ສ. ອນຎ຺ຎໂປສິໂນຕິ ອາມິສສງ຺ຄຓ຺ຫເນນ ອຎ຺ເຎ ສິສ຺ສາທິເກ ໂປເສຕຸໍ ອນຸສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ອນຎ຺ຎໂປສິໂນ. ປທທ຺ວເຍນສ຺ສ ກາຍປຣິຫາຣິເກນ ຈີວເຣນ ກຸຈ຺ຉິປຣິຫາຣິເກນ ປິຓ຺ຑປາເຕນ ວິຈຣຓໂຕ ສລ຺ລຫຸກວຸຕ຺ຕິຕໍ ສຸຠຣຕໍ ປຣມຎ຺ຈ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຖ ວາ ອຕ຺ຕຠຣສ຺ສາຕິ ເອກວຈນິຈ຺ຉາຍ ອຕ຺ຕຠາວສງ຺ຂາຕໍ ເອກໍເຍວ ອິມໍ ອຕ຺ຕານໍ ຠຣຕິ, ນ ອິໂຕ ປຣໍ ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ອຕ຺ຕຠໂຣ, ຕໂຕ ເອວ ອຕ຺ຕນາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ໂປເສຕພ຺ພສ຺ສ ອຠາວໂຕ ອນຎ຺ຎໂປສີ, ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕຠຣສ຺ສ ອນຎ຺ຎໂປສິໂນ. ປທທ຺ວເຍນປິ ຂີຓາສວຠາເວນ ອາຍຕິໍ ອນາທານຕໍ ທສ຺ເສຕິ.

ເທວາ ປິຫຍນ຺ຕິ…ເປ… ສຕີມໂຕຕິ ຕໍ ອຄ຺ຄຜລາຘິຄເມນ ສພ຺ພກິເລສທຣຖປຣິຬາຫານໍ ວູປສເມນ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ອຸປສນ຺ຕໍ, ສຕິເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ນິຈ຺ຈກາລໍ ສໂຕກາຣິຕາຍ ສຕິມນ຺ຕໍ, ຕໂຕ ເອວ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐາທີສຸ ຕາທິລກ຺ຂຓປ຺ປຕ຺ຕໍ ຂີຓາສວໍ ສກ຺ກາທໂຍ ເທວາ ປິຫຍນ຺ຕິ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ສີລາທິຄຸຓວິເສເສສຸ ພຫຸມານໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕາ ອາທຣໍ ຊເນນ຺ຕິ, ປເຄວ ມນຸສ຺ສາຕິ.

ສຕ຺ຕມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ປິຓ຺ຑປາຕິກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໘. ອຏ຺ຐເມ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອກາສນິກຂລຸປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕິການໍ ປາໂຕວ ຠຸຕ຺ຕານໍ ອນ຺ໂຕມຊ຺ຌນ຺ຫິໂກປິ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕເມວ, ອິຘ ປນ ປກຕິຠຕ຺ຕສ຺ເສວ ປຈ຺ຉໂຕ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕານນ຺ຕິ ປິຓ຺ຑປາຕໂຕ ປຏິກ຺ກນ຺ຕານໍ, ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈສ຺ສ ນິຏ຺ຐາປນວເສນ ຕໂຕ ນິວຕ຺ຕານໍ. ກເຣຣິມຓ຺ຑລມາເຬຕິ ເອຕ຺ຖ ກເຣຣີຕິ ວຣຸຓຣຸກ຺ຂສ຺ສ ນາມໍ. ໂສ ກິຣ ຄນ຺ຘກຸຏິຍາ ມຓ຺ຑປສ຺ສ ສາລາຍ ຈ ອນ຺ຕເຣ ໂຫຕິ, ເຕນ ຄນ຺ຘກຸຏີປິ ‘‘ກເຣຣິກຸຏິກາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຓ຺ຑໂປປິ ສາລາປິ ‘‘ກເຣຣິມຓ຺ຑລມາໂຬ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ກເຣຣິຣຸກ຺ຂສ຺ສ ອວິທູເຣ ກເຕ ນິສີທນສາລສງ຺ຂາເຕ ມຓ຺ຑລມາເຬ. ຕິຓປຓ຺ຓຈ຺ຉທນໍ ອໂນວສ຺ສກໍ ‘‘ມຓ຺ຑລມາໂຬ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ອຕິມຸຕ຺ຕກາທິລຕາມຓ຺ຑໂປ ‘‘ມຓ຺ຑລມາໂຬ’’ຕິ ອປເຣ.

ກາເລນ ກາລນ຺ຕິ ກາເລ ກາເລ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ, ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມນາປິເກຕິ ມນວຑ຺ຒເກ, ປິຍຣູເປ ອິຏ຺ເຐຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐຠາໂວ ຈ ປຸຄ຺ຄລວເສນ ຈ ທ຺ວາຣວເສນ ຈ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຫິ ອິຏ຺ຐາຠິມໂຕ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ອນິຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ອນິຏ຺ຐາຠິມໂຕ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ອິຏ຺ໂຐ. ຕຖາ ເອກສ຺ສ ທ຺ວາຣສ຺ສ ອິຏ຺ໂຐ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອນິຏ຺ໂຐ. ວິປາກວເສນ ປເນຕ຺ຖ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຸສລວິປາໂກ ຫິ ເອກນ຺ເຕນ ອິຏ຺ໂຐ, ອກຸສລວິປາໂກ ອນິຏ຺ໂຐ ເອວາຕິ. ຈກ຺ຂຸນາ ຣູເປ ປສ຺ສິຕຸນ຺ຕິ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ໂຐ ອຸປາສເກຫິ ເຄຫໍ ປເວເສຕ຺ວາ ປູຊາສກ຺ກາຣກຣຓຕ຺ຖໍ ອຸປນີເຕສຸ ອາສນວິຕານາທີສຸ ນານາວິຣາຄສມຸຊ຺ຊລວຓ຺ຓສງ຺ຂາເຕ ຣຊນີເຍ ອຎ຺ເຎ ຈ ສວິຎ຺ຎາຓກຣູເປ ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣິກວິຎ຺ຎາເຓຫິ ປສ຺ສິຕຸໍ. ສທ຺ເທຕິ ຕເຖວ ອິສ຺ສຣຊນານໍ ເຄຫໍ ປວິຏ຺ໂຐ ເຕສໍ ປຍຸຕ຺ເຕ ຄີຕວາທິຕສທ຺ເທ ໂສຕຸໍ. ຄນ຺ເຘຕິ ຕຖາ ເຕຫິ ປູຊາສກ຺ກາຣວເສນ ອຸປນີເຕ ປຸປ຺ຜຘູມາທິຄນ຺ເຘ ຆາຍິຕຸໍ. ຣເສຕິ ເຕຫິ ທິນ຺ນາຫາຣປຣິໂຠເຄ ນານຄ຺ຄຣເສ ສາຍິຕຸໍ. ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພຕິ ມຫຄ຺ຆປຈ຺ຈຕ຺ຖຣເຓສຸ ອາສເນສຸ ນິສິນ຺ນກາເລ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ເສ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພ ຜຸສິຕຸໍ. ເອວຎ຺ຈ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓປ຺ປຏິລາຠໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອິທານິ ມໂນທ຺ວາຣິກອິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓປ຺ປຏິລາຠໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສກ຺ກໂຕ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ.

ກິໍ ປນ ອປິຓ຺ຑປາຕິການໍ ອຍໍ ນໂຍ ນ ລພ຺ຠຕີຕິ? ລພ຺ຠຕິ. ເຕສມ຺ປິ ຫິ ນິມນ຺ຕນສລາກຠຕ຺ຕາທິອຕ຺ຖໍ ຄາມໍ ຄຕກາເລ ອຸຬາຣວິຠວາ ອຸປາສກາ ຕຖາ ສກ຺ກາຣສມ຺ມານໍ ກໂຣນ຺ຕິເຍວ, ຕໍ ປນ ອນິຍຕໍ. ປິຓ຺ຑປາຕິການໍ ປນ ຕທາ ນິຈ຺ຈເມວ ຕຕ຺ຖ ປູຊາສກ຺ກາຣໍ ກຣິຍມານໍ ທິສ຺ວາ, ສກ຺ກາຣຄຣຸຕາຍ ອນິສ຺ສຣຓມຄ຺ເຄ ຐຕ຺ວາ, ອໂຍນິໂສມນສິກາຣວເສນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເອວມາຫໍສຸ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ຫນ຺ທາວຸໂສ, ມຍມ຺ປິ ປິຓ຺ຑປາຕິກາ ໂຫມາ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ຫນ຺ທາຕິ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ລຈ຺ຉາມາຕິ ລຠິສ຺ສາມ. ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ຕຕ຺ຖ ສຸຣຠິຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ໂນ ເຕສໍ ຕໍ ກຖາສລ຺ລາປໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ມາທິສສ຺ສ ນາມ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ເອກວິຫາເຣ ວສນ຺ຕາປິ ເອວໍ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣວເສນ ກຖໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ສລ຺ເລເຂ ນ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຫນ຺ທ ເຕ ຕໂຕ ນິວາເຣຕ຺ວາ ສລ຺ເລຂວິຫາເຣ ນິໂຍເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຓ຺ຑລມາຬໍ ອຸປສງ຺ກມິ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ‘‘ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາສລ຺ເລຂານໍ ວເສນ ກິເລເສ ຘຸນິຕຸໍ ຕຓ຺ຫໍ ວິໂສເສຕຸໍ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ປິຓ຺ຑປາຕິກສ຺ສ ສໂຕ ເທວາ ປິຫຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອາທຣຊາຕາ ປິຍາຍນ຺ຕິ, ນ ອິໂຕ ອຎ຺ຎຖາ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖທີປນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ໂນ ເຈ ສທ຺ທສິໂລກນິສ຺ສິໂຕຕິ ‘‘ອໂຫ ອຍ຺ໂຍ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ປຣມສລ຺ເລຂວຸຕ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ ປເຣຫິ ກິຕ຺ຕິຕພ຺ພສທ຺ທສງ຺ຂາຕໍ ສິໂລກໍ. ຕຓ຺ຫາຍ ນິສ຺ສິໂຕ ນ ໂຫຕິ ເຈຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສທ຺ໂທ ວາ ສມ຺ມຸຂາ ວຓ຺ຓຠຓນຖຸຕິໂຆໂສ, ສິໂລໂກ ປຣມ຺ມຸຂຠູຕາ ປສໍສາ ປຕ຺ຖຏຍສຕາ ວາ. ເສສໍ ອນນ຺ຕຣສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອຏ຺ຐມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ສິປ຺ປສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໒໙. ນວເມ ໂກ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ສິປ຺ປໍ ຊານາຕີຕິ, ອາວຸໂສ, ອມ຺ເຫສຸ ອິຘ ສນ຺ນິປຕິເຕສຸ ໂກ ນຸ ຊີວິຕນິມິຕ຺ຕໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ‘‘ສິປ຺ປ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອາຊີວໍ ວິຊານາຕິ? ໂກ ກິໍ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂີຕິ ໂກ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສິປ຺ປາຈຣິຍກຸລໍ ປຍິຣຸປາສິຕ຺ວາ ອາຄມໂຕ ປໂຍຄໂຕ ຈ ຫຕ຺ຖິສິປ຺ປາທີສຸ ກິໍ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂິ? ກຕຣໍ ສິປ຺ປໍ ສິປ຺ປານໍ ອຄ຺ຄນ຺ຕິ ສພ຺ພສິປ຺ປານໍ ອຄາຣຍ຺ຫຕາຍ ມຫປ຺ຜລຕາຍ ອກິຈ຺ຉສິທ຺ຘິຍາ ຈ ກຕຣໍ ສິປ຺ປໍ ອຄ຺ຄໍ ອຸຕ຺ຕມໍ? ຍໍ ນິສ຺ສາຍ ສຸເຂນ ສກ຺ກາ ຊີວິຕຸນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕຕ຺ເຖກຈ຺ເຈຕິ ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ. ເຍ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍກຸລາ ປພ຺ພຊິຕາ ເຕ. ເອວມາຫໍສູຕິ ເຕ ເອວໍ ຠຓິໍສຸ. ອິໂຕ ປຣມ຺ປິ ‘‘ເອກຈ຺ເຈ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ເອເສວ ນໂຍ. ຫຕ຺ຖິສິປ຺ປນ຺ຕິ ຍໍ ຫຕ຺ຖີນໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນທມນສາຣຓໂຣຄຕິກິຈ຺ຉາທິເຠທໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປວຕ຺ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ສິປ຺ປໍ ອິຘ ‘‘ຫຕ຺ຖິສິປ຺ປ’’ນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ອສ຺ສສິປ຺ປນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຣຖສິປ຺ປໍ ປນ ຣຖໂຍຄ຺ຄານໍ ທມນສາຣຓາທິວິຘານວເສນ ເຈວ ຣຖສ຺ສ ກຣຓວເສນ ຈ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຘນຸສິປ຺ປນ຺ຕິ ອິສ຺ສາສສິປ຺ປໍ, ໂຍ ຘນຸພ຺ເພໂຘຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຖຣຸສິປ຺ປນ຺ຕິ ເສສອາວຸຘສິປ຺ປໍ. ມຸທ຺ທາສິປ຺ປນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທາຍ ຄຓນສິປ຺ປໍ. ຄຓນສິປ຺ປນ຺ຕິ ອຈ຺ຉິທ຺ທກຄຓນສິປ຺ປໍ. ສງ຺ຂານສິປ຺ປນ຺ຕິ ສງ຺ກລນປຏຸປ຺ປາທນາທິວເສນ ປິຓ຺ຑຄຓນສິປ຺ປໍ. ຕໍ ຍສ຺ສ ປຄຸຓໍ ໂຫຕິ, ໂສ ຣຸກ຺ຂມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕການິ ເອຕ຺ຖ ປຓ຺ຓານີ’’ຕິ ຄຓິຕຸໍ ຊານາຕິ. ເລຂາສິປ຺ປນ຺ຕິ ນານາກາເຣຫິ ອກ຺ຂຣລິຂນສິປ຺ປໍ, ລິປິຎາຓໍ ວາ. ກາເວຍ຺ຍສິປ຺ປນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈິນ຺ຕາວເສນ ວາ ປຣໂຕ ປຏິລທ຺ຘສຸຕວເສນ ວາ, ‘‘ອິມສ຺ສ ອຍມຕ຺ໂຖ, ເອວໍ ນໍ ໂຍເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຖວເສນ ວາ, ກິຎ຺ຈິເທວ ກພ຺ພໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ຕປ຺ປຏິຠາຄໍ ກພ຺ພໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິກປຏິຠານວເສນ ວາ ຈິນ຺ຕາກວິອາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ກວີນໍ ກພ຺ພກຣຓສິປ຺ປໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ກວີ – ຈິນ຺ຕາກວິ, ສຸຕກວິ, ອຕ຺ຖກວິ, ປຏິຠານກວີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໓໑).

ໂລກາຍຕສິປ຺ປນ຺ຕິ ‘‘ກາໂກ ເສໂຕ ອຏ຺ຐີນໍ ເສຕຕ຺ຕາ, ພລາກາ ຣຕ຺ຕາ ໂລຫິຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອວມາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕໍ ປຣໂລກນິພ຺ພານານໍ ປຏິເສຘກໍ ວິຕຓ຺ຑສຕ຺ຖສິປ຺ປໍ. ຂຕ຺ຕວິຊ຺ຊາສິປ຺ປນ຺ຕິ ອພ຺ເຠຍ຺ຍມາສຸຣກ຺ຂາທິນີຕິສຕ຺ຖສິປ຺ປໍ. ອິມານິ ກິຣ ທ຺ວາທສ ມຫາສິປ຺ປານິ ນາມ. ເຕເນວາຫ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ‘‘ສິປ຺ປານໍ ອຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ສພ຺ພສິປ຺ປາຍຕນານໍ ຊີວິກຕ຺ຖຕາຍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໂຕ ອນິສ຺ສຣຓຠາວໍ, ສີລາທີນໍເຍວ ປນ ສຸປຣິສຸທ຺ຘານໍ ນິສ຺ສຣຓຠາວໍ, ຕໍ ສມງ຺ຄິໂນເຍວ ຈ ຠິກ຺ຂຸຠາວໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖວິຠາວນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ອສິປ຺ປຊີວີຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ຕຓ຺ຫຸປ຺ປາທານໍ ສມຸຈ຺ເຉທວິກ຺ຂມ຺ຠເນນ ປຈ຺ຈຍາສາຍ ວິໂສສິຕຕ຺ຕາ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສິປ຺ປໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ຊີວິກໍ ນ ກປ຺ເປຕີຕິ ອສິປ຺ປຊີວີ, ເອເຕນ ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ ທສ຺ເສຕິ. ລຫູຕິ ອປ຺ປກິຈ຺ຈຕາຍ ສລ຺ລຫຸກວຸຕ຺ຕິຕາຍ ຈ ລຫຸ ອພຫຸລສມ຺ຠາໂຣ, ເອເຕນ ຈຕຸປຈ຺ຈຍສນ຺ໂຕສສິທ຺ຘໍ ສຸຠຣຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຕ຺ຖກາໂມຕິ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ອຕ຺ຖເມວ ກາເມຕີຕິ ອຕ຺ຖກາໂມ, ເອເຕນ ສຕ຺ຕານໍ ອນຕ຺ຖປຣິວຊ຺ຊນສ຺ສ ປກາສິຕຕ຺ຕາ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີລໍ ທສ຺ເສຕິ ປາຓາຕິປາຕາທິອນຕ຺ຖວິຣມຓປຣິທີປນໂຕ. ຍຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍຕິ ຈກ຺ຂາທີນໍ ຉນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຠິຊ຺ຌາທ຺ຍປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ສໍຍເມນ ຍຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ, ເອເຕນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສີລໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພຘິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕຕິ ເອວໍ ສຸປຣິສຸທ຺ຘສີໂລ ຈຕຸປຈ຺ຈຍສນ຺ໂຕເສ ອວຏ຺ຐິໂຕ ສປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ນາມຣູປໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ປຏິປາຏິຍາ ປວຕ຺ຕິເຕຫິ ຈຕູຫິ ອຣິຍມຄ຺ເຄຫິ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫີນຕ຺ຕາ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຠວາທີສຸ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ.

ອໂນກສາຣີ ອມໂມ ນິຣາໂສຕິ ຕຖາ ສພ຺ພຘິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເອວ ໂອກສງ຺ຂາເຕສຸ ຉສຸປິ ອາຍຕເນສຸ ຕຓ຺ຫາຠິສຣຓສ຺ສ ອຠາເວນ ອໂນກສາຣີ, ຣູປາທີສຸ ກຕ຺ຖຈິ ມມງ຺ກາຣາຠາວໂຕ ອມໂມ, ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອນາສີສນໂຕ ນິຣາໂສ. ຫິຕ຺ວາ ມານໍ ເອກຈໂຣ ສ ຠິກ຺ຂູຕິ ເອວໍຠູໂຕ ຈ ໂສ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕິສມກາລເມວ ອນວເສສໍ ມານໍ ຫິຕ຺ວາ ປຊຫິຕ຺ວາ ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ວິຍ ຄຓສງ຺ຄຓິກໍ ອກຕ຺ວາ ປວິເວກກາມຕາຍ ຕຓ຺ຫາສຫາຍວິຣເຫນ ຈ ສພ຺ພິຣິຍາປເຖສຸ ເອກຈໂຣ, ໂສ ສພ຺ພໂສ ຠິນ຺ນກິເລສຕ຺ຕາ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນາມ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ອສິປ຺ປຊີວີ’’ຕິອາທິນາ ໂລກິຍຄຸຓາ ກຖິຕາ, ‘‘ສພ຺ພຘິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິນາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຄຸຓາ ກຖິຕາ. ຕຕ຺ຖ ອສິປ຺ປຊີວີຕິອາທິ ‘‘ວິຠເວ ຐິຕສ຺ເສວ ອຍໍ ຘມ຺ໂມ, ນ ສິປ຺ປໍ ນິສ຺ສາຍ ມິຈ຺ຉາຊີເວນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ຕສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ສິປ຺ເປສຸ ສາຣຄ຺ຄຫຓໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຘິສີລາທີສຸເຍວ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ນວມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ໂລກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໐. ທສເມ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາຕິ ເອຕ຺ຖ ອາສຍານຸສຍຎາຓໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາຓຎ຺ຈ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸ ນາມ. ຍຖາຫ –

‘‘ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ສຕ຺ເຕ ອປ຺ປຣຊກ຺ເຂ ມຫາຣຊກ຺ເຂ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິເຍ ມຸທິນ຺ທ຺ຣິເຍ’’ຕິອາທິ (ມ. ນິ. ໑.໒໘໓; ໒.໓໓໙).

ໂລກນ຺ຕິ ຕໂຍ ໂລກາ – ໂອກາສໂລໂກ, ສງ຺ຂາຣໂລໂກ, ສຕ຺ຕໂລໂກຕິ. ຕຕ຺ຖ –

‘‘ຍາວຕາ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ປຣິຫຣນ຺ຕິ,

ທິສາ ຠນ຺ຕິ ວິໂຣຈນາ;

ຕາວ ສຫສ຺ສຘາ ໂລໂກ,

ເອຕ຺ຖ ເຕ ວຕ຺ຕຕີ ວໂສ’’ຕິ. –

ອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໕໐໓) ໂອກາສໂລໂກ. ‘‘ເອໂກ ໂລໂກ – ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກາ, ທ຺ເວ ໂລກາ – ນາມຎ຺ຈ ຣູປຎ຺ຈ, ຕໂຍ ໂລກາ – ຕິສ຺ໂສ ເວທນາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂລກາ – ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາຫາຣາ, ປຎ຺ຈ ໂລກາ – ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ, ຉ ໂລກາ – ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ອາຍຕນານິ, ສຕ຺ຕ ໂລກາ – ສຕ຺ຕ ວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິໂຍ, ອຏ຺ຐ ໂລກາ – ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ມາ, ນວ ໂລກາ – ນວ ສຕ຺ຕາວາສາ, ທສ ໂລກາ – ທສາຍຕນານິ, ທ຺ວາທສ ໂລກາ – ທ຺ວາທສາຍຕນານິ, ອຏ຺ຐາຣສ ໂລກາ – ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໒) ສງ຺ຂາຣໂລໂກ. ‘‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ, ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’’ຕິອາທີສຸ ສຕ຺ຕໂລໂກ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິຘາປິ ສຕ຺ຕໂລໂກ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ໂລກີຍຕິ ວິຈິຕ຺ຕາກາຣໂຕ ທິສ຺ສຕີຕິ ຈກ຺ກວາຬສງ຺ຂາໂຕ ໂລໂກ ໂອກາສໂລໂກ, ສງ຺ຂາໂຣ ລຸຊ຺ຊຕິ ປລຸຊ຺ຊຕີຕິ ໂລໂກ, ໂລກີຍຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸຎ຺ຎປາປໍ ຕພ຺ພິປາໂກ ຈາຕິ ສຕ຺ຕໂລໂກ. ເຕສຸ ຠຄວາ ມຫາກຣຸຓາຍ ອນຸກມ຺ປມາໂນ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໂຕ ໂມເຈຕຸກາໂມ ສຕ຺ຕໂລກໍ ໂອໂລເກສິ. ກຕມສ຺ສ ປນ ສຕ຺ຕາຫສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ໂອໂລເກສິ? ປຐມສ຺ສ ສຕ຺ຕາຫສ຺ສ. ຠຄວາ ຫິ ປລ຺ລງ຺ກສຕ຺ຕາຫສ຺ສ ປຣິໂຍສາເນ ປຈ຺ຉິມຍາມາວສາເນ ‘‘ຍທາ ຫເວ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ ຘມ຺ມາ…ເປ… ສູຣິໂຍວ ໂອຠາສຍມນ຺ຕລິກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ (ອຸທາ. ໑-໓; ກຖາ. ໓໒໑; ມຫາວ. ໑-໓) ອິມໍ ອຣິຍມຄ຺ຄານຸຠາວທີປກໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນຕ຺ວາ, ‘‘ອຫໍ ຕາວ ເອວໍ ສຸທຸຕ຺ຕຣໍ ສໍສາຣມໂຫຆໍ ອິມາຍ ຘມ຺ມນາວາຍ ສມຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ນິພ຺ພານປາເຣ ຐິໂຕ, ຫນ຺ທ ທານິ ໂລກມ຺ປິ ຕາເຣສ຺ສາມິ, ກີທິໂສ ນຸ ໂຂ ໂລໂກ’’ຕິ ໂລກໍ ໂວໂລເກສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕາຫສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ຕມ຺ຫາ ສມາຘິມ຺ຫາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂວໂລເກສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂວໂລເກສີຕິ ວິວິເຘຫິ ອາກາເຣຫິ ປສ຺ສິ, ຫຕ຺ຖຕເລ ຐປິຕອາມລກໍ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ຎາເຓນ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ອກາສິ. ອເນເກຫິ ສນ຺ຕາເປຫີຕິອາທິ ໂວໂລກິຕາກາຣທສ຺ສນໍ. ອເນເກຫິ ສນ຺ຕາເປຫີຕິ ອເນເກຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ. ທຸກ຺ຂຎ຺ຫິ ສນ຺ຕາປນປີຬນຏ຺ເຐນ ສນ຺ຕາໂປຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປີຬນຏ຺ໂຐ ສງ຺ຂຕຏ຺ໂຐ ສນ຺ຕາປຏ຺ໂຐ ວິປຣິຓາມຏ຺ໂຐ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໗). ຕຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂາທິວເສນ ເຈວ ຊາຕິອາທິວເສນ ຈ ອເນກປ຺ປກາຣໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອເນເກຫິ ສນ຺ຕາເປຫີ’’ຕິ. ອເນເກຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ສນ຺ຕປ຺ປມາເນ ປີຬິຍມາເນ ພາຘິຍມາເນ. ປຣິຬາເຫຫີຕິ ປຣິທາເຫຫິ. ປຣິຑຍ຺ຫມາເນຕິ ອິນ຺ຘນໍ ວິຍ ອຄ຺ຄິນາ ສມນ຺ຕໂຕ ຑຍ຺ຫມາເນ. ຣາຄເຊຫີຕິ ຣາຄສມ຺ຠູເຕຫິ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ຣາຄາທໂຍ ຫິ ຍສ຺ມິໍ ສນ຺ຕາເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໍ ນິທ຺ທຫນ຺ຕາ ວິຍ ວິພາເຘນ຺ຕິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕໂຍເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຄ຺ຄີ – ຣາຄຄ຺ຄິ, ໂທສຄ຺ຄິ, ໂມຫຄ຺ຄີ’’ຕິ (ອິຕິວຸ. ໙໓). ຍໂຕ ເຕ ຈິຕ຺ຕໍ ກາຍຎ຺ຈ ກິເລເສນ຺ຕີຕິ ກິເລສາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຣິຑຍ຺ຫມາເນຕິ ເອເຕນ ຠຄວາ ຣາຄາທິກິເລສານໍ ປວຕ຺ຕິທຸກ຺ຂຕໍ, ເຕນ ຈ ສຕ຺ຕານໍ ອຠິຠູຕຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ສນ຺ຕປ຺ປມາເນຕິ ອິມິນາ ປນ ເຕສໍ ກາລນ຺ຕຣທຸກ຺ຂຕໍ, ເຕນ ນິຣນ຺ຕໂຣປທ຺ທວຕຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕິ.

ຠຄວາ ຫິ ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລ ອປຣາຊິຕປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ ປຐມຍາເມ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມຍາເມ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຍາເມ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທ ຎາຓໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ກິເລສມູລກໍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສງ຺ຂາເຣ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣິຍມຄ຺ຄາຘິຄເມນ ສຍໍ ວິຄຕວິທ຺ຘສ຺ຕກິເລໂສ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານນ຺ຕຣໍ ອນວເສສານໍ ກິເລສານໍ ປຫີນຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິກ຺ຂີຓຠາວທີປກໍ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ອວິຊຫິຕໍ ‘‘ອເນກຊາຕິສໍສາຣ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ປ. ໑໕໓) ອຸທານໍ ອຸທາເນຕ຺ວາ ເຕເນວ ປລ຺ລງ຺ເກນ ສຕ຺ຕາຫໍ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂປຏິສໍເວທີ ນິສິນ຺ໂນ ສຕ຺ຕມາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ຕີສຸ ຍາເມສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຕີຓິ ອຸທານານິ ອຸທາເນຕ຺ວາ ຕຕິຍອຸທານານນ຺ຕຣໍ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ສກລມິທໍ ສຕ຺ຕານໍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ກິເລສມູລກໍ, ກິເລສາ ນາເມເຕ ປວຕ຺ຕິທຸກ຺ຂາ ອາຍຕິມ຺ປິ ທຸກ຺ຂເຫຕຸຠູຕາ, ເຕຫິ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ສນ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ປຣິຑຍ຺ຫນ຺ຕິ ຈາ’’ຕິ ປສ຺ສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອທ຺ທສາ ໂຂ ຠຄວາ…ເປ… ໂມຫເຊຫິປີ’’ຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ໂລກສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ຕສນ຺ຕາປປຣິຬາເຫຫິ ອຠິຠຸຍ຺ຍມານຕໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ອິມໍ ສພ຺ພສນ຺ຕາປປຣິຬາຫໂຕ ປຣິນິພ຺ພານວິຠາວນໍ ມຫາອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ອຍໍ ໂລໂກ ສນ຺ຕາປຊາໂຕຕິ ອຍໍ ສພ຺ໂພປິ ໂລໂກ ຊຣາໂຣຄມຣເຓຫິ ເຈວ ນານາວິຘພ຺ຍສເນຫິ ຈ ກິເລສປຣິຍຸຏ຺ຐາເນຫິ ຈ ຊາຕສນ຺ຕາໂປ, ອຸປ຺ປນ຺ນກາຍິກເຈຕສິກທຸກ຺ຂາຠິຠໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຜສ຺ສປເຣໂຕຕິ ຕໂຕ ເອວ ອເນເກຫິ ທຸກ຺ຂສມ຺ຜສ຺ເສຫິ ປຣິຫໂຕ ອຸປທ຺ທຸໂຕ. ອຖ ວາ ຜສ຺ສປເຣໂຕຕິ ສຸຂາທິສງ຺ຂາຕານໍ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ທຸກ຺ຂຕານໍ ປຈ຺ຈຍຠູເຕຫິ ຉຫິ ຜສ຺ເສຫິ ອຠິຠູໂຕ, ຕໂຕ ຕໂຕ ທ຺ວາຣໂຕ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕິວເສນ ອຸປສ຺ສຏ຺ໂຐ. ໂຣຄໍ ວທຕິ ອຕ຺ຕໂຕຕິ ຜສ຺ສປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ເວທນາສງ຺ຂາຕໍ ໂຣຄໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກເມວ ວາ ຍຖາຠູຕໍ ອຊານນ຺ໂຕ ‘‘ອຫ’’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ທິຏ຺ຐິຄາຫວເສນ ‘‘ອຫໍ ສຸຂິໂຕ ທຸກ຺ຂິໂຕ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂຕ ວທຕິ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນ’’ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍ຺ວາຍໍ ໂລໂກ ເກນຈິ ທຸກ຺ຂຘມ຺ເມນ ຜຸຏ຺ໂຐ ອຠາວິຕຕ຺ຕຕາຍ ອຘິວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ອໂຫ ທຸກ຺ຂໍ, ອີທິສໍ ທຸກ຺ຂໍ ມຍ຺ຫໍ ອຕ຺ຕໂນປິ ມາ ໂຫຕູ’’ຕິອາທິນາ ວິປ຺ປລປນ຺ໂຕ ເກວລໍ ອຕ຺ຕໂນ ໂຣຄໍ ວທຕິ, ຕສ຺ສ ປນ ປຫານາຍ ນ ປຏິປຊ຺ຊຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຖ ວາ ຕໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ຍຖາຠູຕໍ ອຊານນ຺ໂຕ ຕຓ຺ຫາຄາຫວເສນ ‘‘ມມ’’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຕໂຕ ວທຕິ, ‘‘ມມ ອິທ’’ນ຺ຕິ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕິ.

ເຍນ ເຍນ ຫິ ມຎ຺ຎຕີຕິ ເອວມິມໍ ໂຣຄຠູຕໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ອຕ຺ຕໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ວທນ຺ໂຕ ໂລໂກ ເຍນ ເຍນ ຣູປເວທນາທິນາ ກາຣຓຠູເຕນ, ເຍນ ວາ ສສ຺ສຕາທິນາ ປກາເຣນ ທິຏ຺ຐິມານຕຓ຺ຫາມຎ຺ຎນາຫິ ມຎ຺ຎຕິ. ຕໂຕ ຕໍ ໂຫຕິ ອຎ຺ຎຖາຕິ ຕໂຕ ອຕ຺ຕນາ ປຣິກປ຺ປິຕາກາຣໂຕ ຕໍ ມຎ຺ຎນາຍ ວຕ຺ຖຸຠູຕໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ອຎ຺ຎຖາ ອນຕ຺ຕານຕ຺ຕນິຍເມວ ໂຫຕິ. ວເສ ວຕ຺ເຕຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາຍ ອຫງ຺ກາຣມມງ຺ກາຣຕ຺ຕໍ ນ ນິປ຺ຜາເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ຕໂຕຕິ ຕສ຺ມາ ມຎ຺ຎນາມຕ຺ຕຠາວໂຕ ຕໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ນິຈ຺ຈາທິວເສນ ມຎ຺ຎິຕໍ ອຎ຺ຎຖາ ອນິຈ຺ຈາທິສຠາວເມວ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ມຎ຺ຎນາ ຠາວຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ວາ ລກ຺ຂຓຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ວາ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ.

ອຎ຺ຎຖາຠາວີ ຠວສຕ຺ໂຕຕິ ອສມ຺ຠເວ ວຑ຺ຒິຍໍ ຫິຕສຸເຂ ສຕ຺ໂຕ ລຄ຺ໂຄ ສຕ຺ຕໂລໂກ ມຎ຺ຎນາຍ ຍຖາຣຸຈິ ຈິນ຺ຕິຍມາໂນປິ ວິປຣີຕປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຕໂຕ ອຎ຺ຎຖາຠາວີ ອຫິຕທຸກ຺ຂຠາວີ ວິຆາຕໍເຍວ ປາປຸຓາຕິ. ຠວເມວາຠິນນ຺ທຕີຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຕໍ ມຎ຺ຎນາປຣິກປ຺ປິຕໍ ອວິຊ຺ຊມານໍ ຠວໍ ວຑ຺ຒິໍ ອຠິນນ຺ທຕິ ເອວ ອຠິກງ຺ຂຕິ ເອວ. ອຖ ວາ ອຎ຺ຎຖາຠາວີຕິ ‘‘ນິຈ຺ໂຈ ເມ ອຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິນາ ມຎ຺ຎນາຍ ປຣິກປ຺ປິຕາກາຣໂຕ ສຍໍ ອຎ຺ຎຖາຠາວີ ສມາໂນ ອນິຈ຺ໂຈ ອຘຸໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠວສຕ຺ໂຕຕິ ກາມາທິຠເວສຸ ຠວຕຓ຺ຫາຍ ສຕ຺ໂຕ ລຄ຺ໂຄ ຄຘິໂຕ. ຠວເມວາຠິນນ຺ທຕີຕິ ອນິຈ຺ຈາທິສຠາວໍ ຠວເມວ ນິຈ຺ຈາທິວເສນ ປຣາມສິຕ຺ວາ, ຕຕ຺ຖ ວາ ອຘິມຸຕ຺ຕິສຎ຺ຎໍ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐາຠິນນ຺ທນາຫິ ອຠິນນ຺ທຕິ, ນ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພິນ຺ທຕິ. ຍທຠິນນ຺ທຕິ ຕໍ ຠຍນ຺ຕິ ຍໍ ວຑ຺ຒິສງ຺ຂາຕໍ ຠວໍ ກາມາທິຠວໍ ວາ ອຠິນນ຺ທຕິ, ຕໍ ອນິຈ຺ຈາທິວິປຣິຓາມສຠາວຕ຺ຕາ ອເນກພ຺ຍສນານຸພນ຺ຘຕ຺ຕາ ຈ ຠວເຫຕຸຠາວໂຕ ອຕິວິຍ ຠຍານກຏ຺ເຐນ ຠຍໍ. ຍສ຺ສ ຠາຍຕີຕິ ຍໂຕ ຊຣາມຣຓາທິໂຕ ຠາຍຕິ, ຕໍ ຊຣາມຣຓາທິ ທຸກ຺ຂາຘິຏ຺ຐານຠາວໂຕ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂຠາວໂຕ ຈ ທຸກ຺ຂໍ. ອຖ ວາ ຍສ຺ສ ຠາຍຕີຕິ ຠວາຠິນນ຺ທເນນ ຍສ຺ສ ວິຠວສ຺ສ ຠາຍຕິ, ໂສ ອຸຈ຺ເຉທສງ຺ຂາໂຕ ວິຠໂວ, ຕໂຕ ຠາຍນຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸຠາວໂຕ ຊາຕິອາທິທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນຕິວຕ຺ຕນໂຕ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂສຠາວເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ຍສ຺ສ ຠາຍຕິ ຕໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ອນິຈ຺ຈາທິກສ຺ສ ຠາຍຕິ ຕໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ອຊານນ຺ໂຕ, ຕໍ ຠຍໍ ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂໍ ໂຫຕິ, ທຸກ຺ຂໍ ອາວຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອຕ຺ຕເກນ ວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ວິວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສຕຸໍ, ‘‘ຠວວິປ຺ປຫານາຍ ໂຂ ປນິທໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວຸສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ຠວວິປ຺ປຫານາຍາຕິ ກາມາທິຠວສ຺ສ ປຊຫນຕ຺ຖາຍ. ໂຂຕິ ອວຘາຣເຓ, ປນາຕິ ປທປູຣເຓ ນິປາໂຕ. ອິທນ຺ຕິ ອາສນ຺ນປຈ຺ຈກ຺ຂວຈນໍ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ວຸສ຺ສຕີຕິ ປູເຣສ຺ສຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເອກນ຺ເຕເນວ ກາມາທິຠວສ຺ສ ສມຸທຍປ຺ປຫາເນນ ອນວເສສປຊຫນຕ຺ຖາຍ ອິທໍ ມຍາ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ອຕິທຸກ຺ກຣານິ ອາຈຣິຕ຺ວາ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ຕິຓ຺ຓໍ ມາຣານໍ ມຕ຺ຖກໍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ອຘິຄຕໍ ສີລາທິກ຺ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍສງ຺ຄຫໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຍຕິ ຠາວິຍຕີຕິ.

ເອວໍ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ເອກໍເສເນວ ນິຍ຺ຍານິກຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອຎ຺ຎມຄ຺ຄສ຺ສ ຕທຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເຍ ຫິ ເກຈີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເຍຕິ ອນິຍມນິທ຺ເທໂສ. ຫີຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ເກຈີຕິ ເອກຈ຺ເຈ. ປທທ຺ວເຍນາປິ ຕຖາວາທິໂນ ທິຏ຺ຐິຄຕິເກ ອນິຍມໂຕ ປຣິຍາທິຍຕິ. ສມຓາຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊູປຄມນມຕ຺ເຕນ ສມຓາ, ນ ສມິຕປາປາ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ຊາຕິມຕ຺ເຕນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ນ ພາຫິຕປາປາ. ວາສທ຺ໂທ ວິກປ຺ປຕ຺ໂຖ. ຠເວນ ຠວສ຺ສ ວິປ຺ປໂມກ຺ຂມາຫໍສູຕິ ເອກຈ຺ເຈ ກາມຠເວນ ຣູປຠເວນ ວາ ສພ຺ພຠວໂຕ ວິມຸຕ຺ຕິໍ ສໍສາຣສຸທ຺ຘິໍ ກຖຍິໍສຸ.

ເກ ປເນວໍ ວທນ຺ຕີຕິ? ທິຏ຺ຐຘມ຺ມນິພ຺ພານວາທິໂນ ເຕສຸ ຫິ ເກຈິ ‘‘ອຸຬາເຣຫິ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິໂຕ ອຕ຺ຕາ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ປຣມໍ ນິພ຺ພຸຕິໍ ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເກຈິ ‘‘ຣູປາວຈຣຊ຺ຌາເນສຸ ປຐມຊ຺ຌານສມງ຺ຄີ…ເປ… ເກຈິ ‘‘ທຸຕິຍຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມງ຺ຄີ ອຕ຺ຕາ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ປຣມໍ ນິພ຺ພຸຕິໍ ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກຈ຺ໂຈ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ເອວໍວາທີ ໂຫຕິ ເອວໍທິຏ຺ຐິ ‘ຍໂຕ ໂຂ ໂຠ ອຍໍ ອຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິໂຕ’’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໙໔) ວິຕ຺ຖາໂຣ.

ເຕ ປນ ຍສ຺ມາ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປີຕຕ຺ຕາ ສຸຫິຕາຍ ຊລູກາຍ ວິຍ ຣຸຫິຣປິປາສາ ກາມາທິສຸເຂຫິ ສມປ຺ປິຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ກາເມສນາທໂຍ ນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕທຠາເວ ຈ ຠວສ຺ສ ອຠາໂວເຍວ, ຍສ຺ມິໍ ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ຠເວ ຐິຕສ຺ສ ອຍໍ ນໂຍ ລພ຺ຠຕິ, ເຕນ ເຕນ ຠເວນ ສພ຺ພຠວໂຕ ວິມຸຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຠເວນ ຠວສ຺ສ ວິປ຺ປໂມກ຺ຂມາຫໍສູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ເຍສຎ຺ຈ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ກາລໍ ສໍສຣິຕ຺ວາ ພາລາ ຈ ປຓ຺ຑິຕາ ຈ ປຣິໂຍສານຠເວ ຐຕ຺ວາ ສໍສາຣໂຕ ວິມຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ ລທ຺ຘິ, ເຕປິ ຠເວນ ຠວສ຺ສ ວິປ຺ປໂມກ຺ຂໍ ວທນ຺ຕິ ນາມ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ຈຸລ຺ລາສີຕິ ມຫາກປ຺ປິໂນ ສຕສຫສ຺ສານິ ຍານິ ພາເລ ຈ ປຓ຺ຑິເຕ ຈ ສນ຺ຘາວິຕ຺ວາ ສໍສຣິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໑໖໘).

ອຖ ວາ ຠເວນາຕິ ຠວທິຏ຺ຐິຍາ. ຠວຕິ ສສ຺ສຕໍ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ປວຕ຺ຕນໂຕ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ ຠວທິຏ຺ຐີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠວທິຏ຺ຐິ ເອເວຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ ຠວຕຓ຺ຫາຕິອາທີສຸ ວິຍ ຠໂວຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ຠວທິຏ຺ຐິວເສນ ຈ ເອກຈ຺ເຈ ຠວວິເສສໍເຍວ ກິເລສານໍ ວູປສນ຺ຕວຸຕ຺ຕິຍາ ອາຍຸໂນ ຈ ທີຆາວາສຕາຍ ນິຈ຺ຈາທິສຠາວໍ ຠວວິໂມກ຺ຂໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ພໂກ ພ຺ຣຫ຺ມາ ‘‘ອິທໍ ນິຈ຺ຈໍ, ອິທໍ ຘຸວໍ, ອິທໍ ສສ຺ສຕໍ, ອິທໍ ອວິປຣິຓາມຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໕໐໑) ອໂວຈ. ເຕສເມວໍ ວິປຣີຕຄາຫີນໍ ອນິສ຺ສຣເຓ ນິສ຺ສຣຓທິຏ຺ຐີນໍ ກຸໂຕ ຠວວິໂມກ຺ໂຂ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ສພ຺ເພ ເຕ ‘ອວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາ ຠວສ຺ມາ’ຕິ ວທາມີ’’ຕິ.

ວິຠເວນາຕິ ອຸຈ຺ເຉເທນ. ຠວສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓມາຫໍສູຕິ ສພ຺ພຠວໂຕ ນິຄ຺ຄມນໍ ນິກ຺ຂນ຺ຕິໍ ສໍສາຣສຸທ຺ຘິໍ ວທິໍສຸ. ເຕ ຫິ ‘‘ຠເວນ ຠວສ຺ສ ວິປ຺ປໂມກ຺ໂຂ’’ຕິ ວທນ຺ຕານໍ ວາທໍ ອນນຸຊານນ຺ຕາ ຠວູປຈ຺ເຉເທນ ນິສ຺ສຣຓໍ ປຏິຊານິໍສຸ. ວິຠເວນາຕິ ວາ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິຍາ. ວິຠວຕິ ວິນສ຺ສຕິ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈາຕິ ປວຕ຺ຕນໂຕ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ‘‘ວິຠໂວ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິວເສນ ຫິ ສຕ຺ຕາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສາ ເອວ ສໍສາຣສຸທ຺ຘີຕິ ອຸຈ຺ເຉທວາທິໂນ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ຍໂຕ ໂຂ ໂຠ ອຍໍ ອຕ຺ຕາ ຣູປີ ຈາຕຸມຫາຠູຕິໂກ…ເປ… ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ ໂຠ ອຍໍ ອຕ຺ຕາ ສມ຺ມາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໘໕).

ຕຖາ –

‘‘ນຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ທິນ຺ນໍ, ນຕ຺ຖິ ຍິຏ຺ຐໍ ນຕ຺ຖິ ຫຸຕໍ…ເປ… ພາເລ ຈ ປຓ຺ຑິເຕ ຈ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ ວິນສ຺ສນ຺ຕິ ນ ໂຫນ຺ຕິ ປຣໍ ມຣຓາ’’ຕິ ຈ (ທີ. ນິ. ໑.໑໗໑).

ເຕສມ຺ປິ ເອວໍ ວິປຣີຕຄາຫີນໍ ກຸໂຕ ຠວນິສ຺ສຣຓໍ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ສພ຺ເພ ເຕ ‘ອນິສ຺ສຏາ ຠວສ຺ມາ’ຕິ ວທາມີ’’ຕິ. ນ ຫິ ອຣິຍມຄ຺ຄຠາວນາຍ ອນວເສສກິເລສໍ ອສມຸຄ຺ຆາເຕຕ຺ວາ ກທາຈິປິ ຠວໂຕ ນິສ຺ສຣຓວິມຸຕ຺ຕິ ສມ຺ຠວຕິ. ຕຖາ ຫິ ເຕສໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ຍຖາຠູຕາວໂພຘາຠາວໂຕ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອນ຺ຕທ຺ວຍນິປຕິຕານໍ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວເສນ ສມ຺ປຣິຕສິຕວິປ຺ຜນ຺ທິຕມຕ຺ຕໍ, ຍໂຕ ເຕ ທິຏ຺ຐິຄຕິກາ ປວຕ຺ຕິເຫຕູສຸປິ ສມ຺ມູຬ຺ຫາ ສກ຺ກາຍຠູມິຍໍ ສຸນິຂາເຕ ວິປຣີຕທສ຺ສນຖມ຺ເຠ ຕຓ຺ຫາພນ຺ຘເນນ ພທ຺ຘາ ຄທ຺ທູລພນ຺ຘນາ ວິຍ ສາ ນ ວິຊຫນ຺ຕິ ພນ຺ຘນຏ຺ຐານໍ, ກຸໂຕ ເນສໍ ວິໂມກ຺ໂຂ?

ເຍ ປນ ຈຕຸສຈ຺ຈວິຠາວເນນ ປວຕ຺ຕິອາທີສຸ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ຕໍ ອນ຺ຕທ຺ວຍໍ ອນຸປຄມ຺ມ ມຊ຺ຌິມໍ ປຏິປທໍ ສມາຣຸຬ຺ຫາ, ເຕສໍເຍວ ຠວວິປ຺ປໂມກ຺ໂຂ ນິສ຺ສຣຓຎ຺ຈາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຸປຘິໍ ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸປຘິນ຺ຕິ ຂນ຺ຘາທິອຸປຘິໍ. ຫີຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ປຏິຈ຺ຈາຕິ ນິສ຺ສາຍ, ປຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ. ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຊາຕິອາທິ ທຸກ຺ຂໍ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ຍຕ຺ຖິເມ ທິຏ຺ຐິຄຕິກາ ວິໂມກ຺ຂສຎ຺ຎິໂນ, ຕຕ຺ຖ ຂນ຺ຘກິເລສາຠິສງ຺ຂາຣູປຘໂຍ ອຘິຄຕາ, ກຸໂຕ ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂນິສ຺ສຣຓໍ? ຍຕ຺ຣ ຫິ ກິເລສາ, ຕຕ຺ຣາຠິສງ຺ຂາຣສມ຺ຠວໂຕ ຠວປພນ຺ຘສ຺ສ ອວິຈ຺ເຉໂທເຍວາຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນິວຕ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຸປຘິຎ຺ຫິ ປຏິຈ຺ຈ ທຸກ຺ຂມິທໍ ສມ຺ໂຠຕີ’’ຕິ.

ອິທານິ ຍໍ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ, ‘‘ສພ຺ພຸປາທານກ຺ຂຍາ ນຕ຺ຖິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພຸປາທານກ຺ຂຍາຕິ ກາມຸປາທານໍ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານນ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ອຸປາທານານໍ ອຣິຍມຄ຺ຄາຘິຄເມນ ອນວເສສປ຺ປຫານໂຕ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐຸປາທານໍ ສີລພ຺ພຕຸປາທານໍ ອຕ຺ຕວາທຸປາທານນ຺ຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ອຸປາທານານິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ຂີຍນ຺ຕິ, ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຘມ຺ມຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ກາມຸປາທານໍ ອປາຍຄມນີຍໍ ປຐເມນ, ກາມຣາຄຠູຕໍ ພຫລໍ ທຸຕິເຍນ, ສຸຂຸມໍ ຕຕິເຍນ, ຣູປຣາຄາຣູປຣາຄປ຺ປຫານໍ ຈຕຸຕ຺ເຖນາຕິ ຈຕູຫິປິ ມຄ຺ເຄຫິ ຂີຍຕິ, ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຘມ຺ມຕໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ນຕ຺ຖິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສມ຺ຠໂວຕິ ເອວໍ ສພ຺ພໂສ ອຸປາທານກ຺ຂຍາ ຕເທກຏ຺ຐຕາຍ ສພ຺ພສ຺ສປິ ກິເລສຄຓສ຺ສ ອນຸປ຺ປາທນໂຕ ອປ຺ປມຕ຺ຕກສ຺ສປິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ ປາຕຸຠາໂວ ນຕ຺ຖິ.

ເອວໍ ຠຄວາ ເຫຕຸນາ ສທ຺ຘິໍ ປວຕ຺ຕິໍ ນິວຕ຺ຕິຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ນຍໍ ອຊານນ຺ໂຕ ອຍໍ ສຕ຺ຕໂລໂກ ວຏ຺ຏໂຕປິ ສີສໍ ນ ອຸກ຺ຂິປຕີ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ໂລກມິມໍ ປສ຺ສາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂລກມິມໍ ປສ຺ສາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ວິສຍຠາວສ຺ສ ອຸປຄຕຕ຺ຕາ ‘‘ໂລກມິມໍ ປສ຺ສາ’’ຕິ ຠຄວາທສ຺ສນກິຣິຍາຍ ນິໂຍເຊນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານເມວາລປຕິ. ປຸຖູຕິ ພຫູ, ວິສຸໍ ວິສຸໍ ວາ. ອວິຊ຺ຊາຍ ປເຣຕາຕິ ‘‘ທຸກ຺ເຂ ອຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໑໑໐໖; ວິຠ. ໒໒໖) ນເຍນ ວຸຕ຺ຕາຍ ຈຕຸສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຉາທິກາຍ ອວິຊ຺ຊາຍ ອຠິຠູຕາ. ຠູຕາຕິ ກມ຺ມກິເລເສຫິ ຊາຕາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ຠູຕຣຕາຕິ ຠູເຕສຸ ມາຕາປິຕຸປຸຕ຺ຕທາຣາທິສຎ຺ຎາຍ ອຎ຺ຎສຕ຺ເຕສຸ ຕຓ຺ຫາຍ ຣຕາ, ຠູເຕ ວາ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈເກ ອນິຈ຺ຈາສຸຠທຸກ຺ຂານຕ຺ຕສຠາເວ ຕໍສຠາວານວໂພຘໂຕ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສາທິປຣິກປ຺ປວເສນ ນິຈ຺ຈາທິວເສນ ອຕ຺ຕຕ຺ຕນິຍຄາຫວເສນ ຈ ອຠິຣຕາ. ຠວາ ອປຣິມຸຕ຺ຕາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິຄາເຫນ ຠວໂຕ ສໍສາຣໂຕ ນ ປຣິມຸຕ຺ຕາ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ໂລກມິມ’’ນ຺ຕິ ປຐມໍ ຕາວ ສກລມ຺ປິ ສຕ຺ຕນິກາຍໍ ສາມຎ຺ຎໂຕ ເອກຕ຺ຕໍ ອຸປເນນ຺ໂຕ ເອກວຈເນນ ອໂນຘິໂສ ຄຫຓໍ ທີເປຕ຺ວາ ‘‘ສ຺ວາຍໍ ໂລໂກ ຠວໂຍນິຄຕິຐິຕິສຕ຺ຕາວາສາທິວເສນ ເຈວ ຕຕ຺ຖາປິ ຕໍຕໍສຕ຺ຕນິກາຍາທິວເສນ ຈ ອເນກເຠທຠິນ຺ໂນ ປຈ຺ເຈກໍ ມຍາ ໂວໂລກິໂຕ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸຎາຓານຸຠາວໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ປຸນ ວຈນເຠທໍ ກຕ຺ວາ ພຫຸວຈເນນ ໂອຘິໂສ ຄຫຓໍ ທີເປຕິ ‘‘ປຸຖູ ອວິຊ຺ຊາຍ ປເຣຕາ ຠູຕາ’’ຕິອາທິນາ. ເອວຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ‘‘ໂລກມິມ’’ນ຺ຕິ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ປເຣຕາ’’ຕິອາທິນາ ປຈ຺ຈຕ຺ຕພຫຸວຈນນິທ຺ເທໂສປິ ອວິຣຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ຠິນ຺ນວາກ຺ຍຕ຺ຕາ. ເກຈິ ປນ ເອກວາກ຺ຍຕາຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ປເຣຕໍ ຠູຕໍ ຠູຕຣຕໍ ຠວາ ອປຣິມຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປຐນ຺ຕິ, ວິຠຕ຺ຕິເຠທວເສເນວ ປນ ປຸຣາຓປາໂຐ.

ອິທານິ ເຍນ ອຸປາເຍນ ຠວວິປ຺ປໂມກ຺ໂຂ ໂຫຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ອວິສຍຠູຕໍ ພຸທ຺ຘໂຄຈຣໍ ວິປສ຺ສນາວີຖິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເຍ ຫິ ເກຈີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເຍ ຫິ ເກຈິ ຠວາຕິ ກາມຠວາທິ ສຎ຺ຎີຠວາທິ ເອກໂວກາຣຠວາທິວິຠາເຄນ ນານາເຠທຠິນ຺ນາ ສາຕວນ຺ໂຕ ວາ ອສາຕວນ຺ໂຕ ວາ ທີຆາຍຸກາ ວາ ອິຕ຺ຕຣກ຺ຂຓາ ວາ ເຍ ຫິ ເກຈິ ຠວາ. ສພ຺ພຘີຕິ ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ຕິຣິຍນ຺ຕິ ອາທິວິຠາເຄນ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ສພ຺ພຕ຺ຖຕາຍາຕິ ສຄ຺ຄາປາຍມນຸສ຺ສາທິວິຠາເຄນ. ສພ຺ເພ ເຕຕິອາທີສຸ ສພ຺ເພປິ ເຕ ຠວາ ຣູປເວທນາທິຘມ຺ມາ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ຈາ, ອຸທຍພ຺ພຍປຏິປີຬິຕຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂາ, ຊຣາຍ ມຣເຓນ ຈາຕິ ທ຺ວິຘາ ວິປຣິຓາເມຕພ຺ພຕາຍ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມາ. ອິຕິສທ຺ໂທ ອາທິອຕ຺ໂຖ ປກາຣຕ຺ໂຖ ວາ, ເຕນ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓມ຺ປິ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອວສວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ອນຕ຺ຕາ, ວິປຣິຓາມຘມ຺ມຕາຍ ວາ ອວສວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ອນຕ຺ຕາຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ເອວໍ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍປຏິວິຊ຺ຌນາກາເຣນ ເອຕໍ ຠວສງ຺ຂາຕໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ຍຖາຠູຕໍ ອວິປຣີຕໍ ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ສມ຺ມາ ຎາເຍນ ວິປສ຺ສນາສຫິຕາຍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສໂຕ ປຣິຎ຺ຎາຠິສມຍາທິວເສນ ປຏິວິຊ຺ຌໂຕ ‘‘ຠໂວ ນິຈ຺ໂຈ’’ຕິ ອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາ ຠເວສຸ ຕຓ຺ຫາ ປຫີຍຕິ, ອຄ຺ຄມຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕິສມກາລເມວ ອນວເສສໍ ນິຣຸຊ຺ຌຕິ, ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິຍາ ສພ຺ພໂສ ປຫີນຕ຺ຕາ ວິຠວໍ ວິຈ຺ເຉທໍ ນາຠິນນ຺ທຕິ ນ ປຕ຺ເຖຕິ. ເອວໍຠູຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຍາ ກາມຕຓ຺ຫາທິວເສນ ອຏ຺ຐສຕເຠທາ ອວຕ຺ຖາທິວິຠາເຄນ ອນນ຺ຕເຠທາ ຈ, ຕາສໍ ສພ຺ພໂສ ສພ຺ພປ຺ປກາເຣນ ຕຓ຺ຫານໍ ຂຍາ ປຫານາ, ຕເທກຏ຺ຐຕາຍ ສພ຺ພສ຺ສປິ ສໍກິເລສປກ຺ຂສ຺ສ ອເສສໍ ນິສ຺ເສສໍ ວິຣາເຄນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ໂຍ ອນຸປ຺ປາທນິໂຣໂຘ, ຕໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ.

ເອວໍ ຕຓ຺ຫາຍ ປຫານມຸເຂນ ສອຸປາທິເສສນິພ຺ພານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອນຸປາທິເສສນິພ຺ພານໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕສ຺ສ ນິພ຺ພຸຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ໂສ ສພ຺ພໂສ ຕຓ຺ຫານໍ ຂຍາ ກິເລສປຣິນິພ຺ພາເນນ ນິພ຺ພຸໂຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຠິນ຺ນກິເລໂສ ຂີຓາສວຠິກ຺ຂຸ, ຕສ຺ສ ນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນຸປາທາ ອຸປາທານາຠາວໂຕ ກິເລສາຠິສງ຺ຂາຣມາຣານໍ ວາ ອຄ຺ຄຫຓໂຕ ປຸນພ຺ຠໂວ ນ ໂຫຕິ, ອາຍຕິໍ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ ນຕ຺ຖິ. ເອວໍຠູເຕນ ຈ ເຕນ ອຠິຠູໂຕ ມາໂຣ, ອຣິຍມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ກິເລສມາໂຣ ອຠິສງ຺ຂາຣມາໂຣ ເທວປຸຕ຺ຕມາໂຣ ຈ ຈຣິມກຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓ ຂນ຺ຘມາໂຣ ມຈ຺ຈຸມາໂຣ ຈາຕິ ປຎ຺ຈວິໂຘ ມາໂຣ ອຠິຠູໂຕ ປຣາຊິໂຕ, ປຸນ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ອປ຺ປທາເນນ ນິພ຺ພິເສວໂນ ກໂຕ, ຍໂຕ ເຕນ ວິຊິໂຕ ສງ຺ຄາໂມ ມາເຣຫິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕິໂຕ. ເອວໍ ວິຊິຕສງ຺ຄາໂມ ປນ ອິຏ຺ຐາທີສຸ ສພ຺ເພສຸ ວິກາຣາຠາເວນ ຕາທິລກ຺ຂຓປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຕາທີ ອຣຫາ ສພ຺ພຠວານິ ຍຖາວຸຕ຺ຕເຠເທ ສພ຺ເພປິ ຠເວ ອຸປຈ຺ຈຄາ ສມຕິກ຺ກນ຺ໂຕ, ນ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ສງ຺ຂໍ ອຸເປຕິ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ອນຸປາທາໂນ ວິຍ ຊາຕເວໂທ ປຣິນິພ຺ພານໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂກວ ໂຫຕີຕິ. ອິຕິ ຠຄວາ ອິມໍ ມຫາອຸທານໍ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ກູຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐເປສິ.

ທສມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຏ຺ຐິຕາ ຈ ນນ຺ທວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ.

໔. ເມຆິຍວຄ຺ໂຄ

໑. ເມຆິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໑. ເມຆິຍວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ຈາລິກາຍນ຺ຕິ ເອວໍ ນາມເກ ນຄເຣ. ຕສ຺ສ ກິຣ ນຄຣສ຺ສ ທ຺ວາຣຏ຺ຐານໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ສມນ຺ຕໂຕ ຈລປງ຺ກໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ຈລປງ຺ກໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕຕ຺ຕາ ໂອໂລເກນ຺ຕານໍ ຈລມານໍ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຈາລິກາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຈາລິເກ ປພ຺ພເຕຕິ ຕສ຺ສ ນຄຣສ຺ສ ອວິທູເຣ ເອໂກ ປພ຺ພໂຕ, ໂສປິ ສພ຺ພເສຕຕ຺ຕາ ກາລປກ຺ຂອຸໂປສເຖ ໂອໂລເກນ຺ຕານໍ ຈລມາໂນ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຈາລິກປພ຺ພໂຕ’’ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ມຫນ຺ຕໍ ວິຫາຣໍ ກາຣຍິໍສຸ, ຠຄວາ ຕທາ ຕໍ ນຄຣໍ ໂຄຈຣຄາມໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຈາລິກປພ຺ພຕມຫາວິຫາເຣ ວິຫຣຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຈາລິກາຍໍ ວິຫຣຕິ ຈາລິເກ ປພ຺ພເຕ’’ຕິ. ເມຆິໂຍຕິ ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ນາມໍ. ອຸປຏ຺ຐາໂກ ໂຫຕີຕິ ປຣິຈາຣໂກ ໂຫຕິ. ຠຄວໂຕ ຫິ ປຐມໂພຘິຍໍ ອຸປຏ຺ຐາກາ ອນິພທ຺ຘາ ອເຫສຸໍ, ເອກທາ ນາຄສມາໂລ, ເອກທາ ນາຄິໂຕ, ເອກທາ ອຸປວາໂນ, ເອກທາ ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ, ຕທາປິ ເມຆິຍຕ຺ເຖໂຣວ ອຸປຏ຺ຐາໂກ. ເຕນາຫ – ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ເມຆິໂຍ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ຊນ຺ຕຸຄາມນ຺ຕິ ເອວໍ ນາມກໍ ຕສ຺ເສວ ວິຫາຣສ຺ສ ອປຣໍ ໂຄຈຣຄາມໍ. ‘‘ຊຕ຺ຕຸຄາມ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ກິມິກາຬາຍາຕິ ກາຬກິມີນໍ ພຫຸລຕາຍ ‘‘ກິມິກາຬາ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມາຍ ນທິຍາ. ຊງ຺ຆວິຫາຣນ຺ຕິ ຈິຣນິສຊ຺ຊາຍ ຊງ຺ຆາສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນກິລມຖວິໂນທນຕ຺ຖໍ ວິຈຣຓໍ. ປາສາທິກນ຺ຕິ ອວິຣຬຣຸກ຺ຂຕາຍ ສິນິທ຺ຘປຕ຺ຕຕາຍ ຈ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ປສາທມາວຫຕີຕິ ປາສາທິກໍ. ສນ຺ທຈ຺ຉາຍຕາຍ ມນຸຎ຺ຎຠູມິຠາຄຕາຍ ຈ ມນຸຎ຺ຎໍ. ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ຐານໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊນນຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ຕໍ ຣເມຕີຕິ ຣມຓີຍໍ. ອລນ຺ຕິ ປຣິຍຕ຺ຕໍ, ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ປຘານຕ຺ຖິກສ຺ສາຕິ ໂຍເຄນ ຠາວນາຍ ອຕ຺ຖິກສ຺ສ. ປຘານາຍາຕິ ສມຓຘມ຺ມກຣຓາຍ. ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຫນ຺ຕິ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ ອຫໍ. ເຖເຣນ ກິຣ ປຸພ຺ເພ ຕໍ ຐານໍ ອນຸປຏິປາຏິຍາ ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານິ ຣຎ຺ຎາ ເອວ ສຕາ ອນຸຠູຕໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ອໂຫສິ, ເຕນສ຺ສ ທິຏ຺ຐມຕ຺ເຕເຍວ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣິຕຸໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ. ອາຄເມຫິ ຕາວາຕິ ສຕ຺ຖາ ເຖຣສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ນ ຕາວສ຺ສ ຎາຓໍ ປຣິປາກໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ເອກກມ຺ຫິ ຕາວາຕິ ອິທໍ ປນສ຺ສ ‘‘ເອວມຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ກມ຺ເມ ອນິປ຺ຜຊ຺ຊມາເນ ນິຣາສງ຺ໂກ ຫຸຕ຺ວາ ເປມວເສນ ປຸນ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕມທ຺ທວຊນນຕ຺ຖໍ ອາຫ. ຍາວ ອຎ຺ໂຎປິ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ຍາວ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕາວ ອາຄເມຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ໂກຈິ ຠິກ຺ຂຸ ທິສ຺ສຕີ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ‘‘ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ, ຕຖາ ‘‘ທິສ຺ສຕູ’’ຕິ.

ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ ອຸຕ຺ຕຣິ ກຣຓີຍນ຺ຕິ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ຈຕູຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ປຣິຎ຺ຎາທີນໍ ໂສຬສນ຺ນໍ ກິຈ຺ຈານໍ ກຕຕ຺ຕາ, ອຠິສມ຺ໂພຘິຍາ ວາ ອຘິຄຕຕ຺ຕາ ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ກຣຓີຍໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ນຕ຺ຖິ ກຕສ຺ສ ວາ ປຕິຈໂຍຕິ ກຕສ຺ສ ວາ ປຸນ ປຕິຈໂຍປິ ນຕ຺ຖິ. ນ ຫິ ຠາວິຕມຄ຺ໂຄ ປຸນ ຠາວີຍຕິ, ປຫີນກິເລສານໍ ວາ ປຸນ ປຫາເນນ ກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ. ອຕ຺ຖິ ກຕສ຺ສ ປຕິຈໂຍຕິ ມຍ຺ຫໍ ສນ຺ຕາເນ ນິປ຺ຜາທິຕສ຺ສ ສີລາທິຘມ຺ມສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ອນຘິຄຕຕ຺ຕາ ຕທຕ຺ຖໍ ປຸນ ວຑ຺ຒນສງ຺ຂາໂຕ ປຕິຈໂຍ ອຕ຺ຖິ, ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຘານນ຺ຕິ ໂຂ ເມຆິຍ ວທມານໍ ກິນ຺ຕິ ວເທຍ຺ຍາມາຕິ ‘‘ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ຕໍ ວທມານໍ ມຍໍ ອຎ຺ຎໍ ກິໍ ນາມ ວເທຍ຺ຍາມ?

ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທີຕິ ທິວາວິຫາຣຕ຺ຖາຍ ນິສີທິ. ນິສິນ຺ໂນ ຈ ຍສ຺ມິໍ ມງ຺ຄລສິລາປຏ຺ເຏ ປຸພ຺ເພ ອນຸປຏິປາຏິຍາ ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານິ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານກີຬໍ ກີຬນ຺ໂຕ ວິວິຘນາຏກປຣິວາໂຣ ນິສິນ຺ນປຸພ຺ໂພ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ນິສີທິ. ອຖສ຺ສ ນິສິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສມຓຠາໂວ ວິຄໂຕ ວິຍ ອໂຫສິ, ຣາຊເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນາຏກປຣິວາຣປຣິວຸໂຕ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ມຫາຣເຫ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ ວິຍ ຊາໂຕ. ອຖສ຺ສ ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອສ຺ສາທຍໂຕ ກາມວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຂເຓ ສໂຫຑ຺ຒໍ ຄຫິເຕ ທ຺ເວ ໂຈເຣ ອາເນຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຐປິເຕ ວິຍ ອທ຺ທສ. ເຕສຸ ເອກສ຺ສ ວຘໍ ອາຓາປນວເສນ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ເອກສ຺ສ ພນ຺ຘນໍ ອາຓາປນວເສນ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ, ເອວໍ ໂສ ລຕາຊາເລນ ຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ມຘຸມກ຺ຂິກາຫິ ມຘຸຆາຕໂກ ວິຍ ຈ ອກຸສລວິຕກ຺ເກຫິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ສມ຺ປຣິກິຓ຺ໂຓ ອໂຫສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ ເມຆິຍສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ ໂຠຕິ ຄຣຫຓຈ຺ຉຣິຍໍ ນາມ ກິເຣຕໍ ຍຖາ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ວລິຍຄຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອໂວຈ ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອພ຺ຠຸຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໕໑໑). ອປເຣ ປນ ‘‘ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປຸປ຺ຜຜລປລ຺ລວາທີສຸ ໂລຠວເສນ ກາມວິຕກ຺ໂກ, ຂຣສ຺ສຣານໍ ປກ຺ຂິອາທີນໍ ສທ຺ທສ຺ສວເນນ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ, ເລຑ຺ຑຸອາທີຫິ ເຕສໍ ປຏິພາຫນາຘິປ຺ປາເຍນ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ, ‘ອິເຘວາຫໍ ວເສຍ຺ຍ’ນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ສາເປກ຺ຂຕາວເສນ ກາມວິຕກ຺ໂກ, ວນຈຣເກ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ທິສ຺ວາ ເຕສຸ ຈິຕ຺ຕທຸພ຺ຠເນນ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ, ເຕສໍ ວິເຫຐນາຘິປ຺ປາເຍນ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊີ’’ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ຍຖາ ວາ ຕຖາ ວາ ຕສ຺ສ ມິຈ຺ຉາວິຕກ຺ກຸປ຺ປຕ຺ຕິເຍວ ອຈ຺ຉຣິຍກາຣຓໍ. ອນ຺ວາສຕ຺ຕາຕິ ອນຸລຄ຺ຄາ ໂວກິຓ຺ຓາ. ອຕ຺ຕນິ ຄຣຸມ຺ຫິ ຈ ເອກຕ຺ເຕປິ ພຫຸວຈນໍ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ອນຸສນ຺ໂຕ’’ຕິປິ ປາໂຐ.

ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ເອວໍ ມິຈ຺ຉາວິຕກ຺ເກຫິ ສມ຺ປຣິກິຓ຺ໂຓ ກມ຺ມຏ຺ຐານສປ຺ປາຍໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ອິທໍ ວຕ ທິສ຺ວາ ທີຆທສ຺ສີ ຠຄວາ ປຏິເສເຘສີ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ກາຣຓໍ ທສພລສ຺ສ ອາໂຣເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິສິນ຺ນາສນໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ. ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຈ ‘‘ອິຘ ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທິນາ ອຕ຺ຕໂນ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ.

ຕຕ຺ຖ ເຍຠຸຍ຺ເຍນາຕິ ພຫຸລໍ ອຠິກ຺ຂຓໍ. ປາປກາຕິ ລາມກາ. ອກຸສລາຕິ ອໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕາ. ທຸຄ຺ຄຕິສມ຺ປາປນຏ຺ເຐນ ວາ ປາປກາ, ກຸສລປຏິປກ຺ຂຕາຍ ອກຸສລາ. ວິຕກ຺ເກຕິ ອູຫຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິໂຣເປຕີຕິ ວິຕກ຺ໂກ, ກາມສຫຄໂຕ ວິຕກ຺ໂກ ກາມວິຕກ຺ໂກ, ກິເລສກາມສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ວຕ຺ຖຸກາມາຣມ຺ມໂຓ ວິຕກ຺ໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພ຺ຍາປາທສຫຄໂຕ ວິຕກ຺ໂກ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ. ວິຫິໍສາສຫຄໂຕ ວິຕກ຺ໂກ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ. ເຕສຸ ກາມານໍ ອຠິນນ຺ທນວເສນ ປວຕ຺ໂຕ ເນກ຺ຂມ຺ມປຏິປກ຺ໂຂ ກາມວິຕກ຺ໂກ, ‘‘ອິເມ ສຕ຺ຕາ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ວາ ວິນສ຺ສນ຺ຕຸ ວາ ມາ ວາ ອເຫສຸ’’ນ຺ຕິ ສຕ຺ເຕສຸ ສມ຺ປທຸສ຺ສນວເສນ ປວຕ຺ໂຕ ເມຕ຺ຕາປຏິປກ຺ໂຂ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ໂກ, ປາຓິເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑາທີຫິ ສຕ຺ຕານໍ ວິເຫເຐຕຸກາມຕາວເສນ ປວຕ຺ໂຕ ກຣຸຓາປຏິປກ຺ໂຂ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ໂກ.

ກສ຺ມາ ປນສ຺ສ ຠຄວາ ຕຕ຺ຖ ຄມນໍ ອນຸຊານິ? ‘‘ອນນຸຎ຺ຎາໂຕປິ ຈາຍໍ ມໍ ໂອຫາຍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສເຕວ, ‘ປຣິຈາຣກາມຕາຍ ມຎ຺ເຎ ຠຄວາ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ເທຕີ’ຕິ ຈສ຺ສ ສິຍາ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ. ຕທສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍາ’’ຕິ ອນຸຊານິ.

ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕໂນ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນ ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ສປ຺ປາຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ‘‘ອປຣິປກ຺ກາຍ, ເມຆິຍ, ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອປຣິປກ຺ກາຍາຕິ ປຣິປາກໍ ອປ຺ປຕ຺ຕາຍ. ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາຕິ ກິເລເສຫິ ເຈຕໂສ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ. ປຸພ຺ພຠາເຄ ຫິ ຕທງ຺ຄວເສນ ເຈວ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ຈ ກິເລເສຫິ ເຈຕໂສ ວິມຸຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ອປຣຠາເຄ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ເຈວ ປຏິປສ຺ສທ຺ຘິວເສນ ຈ. ສາຍໍ ວິມຸຕ຺ຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ກຖິຕາວ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນີເຍຫິ ຘມ຺ເມຫິ ອາສເຍ ປຣິປາຈິເຕ ປໂພຘິເຕ ວິປສ຺ສນາຍ ມຄ຺ຄຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິຍາ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິ ປຣິປກ຺ກາ ນາມ ໂຫຕິ, ຕທຠາເວ ອປຣິປກ຺ກາ.

ກຕເມ ປນ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນີຍາ ຘມ຺ມາ? ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນໍ ວິສຸທ຺ຘິກຣຓວເສນ ປນ຺ນຣສ ຘມ຺ມາ ເວທິຕພ຺ພາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອສ຺ສທ຺ເຘ ປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ, ສທ຺ເຘ ປຸຄ຺ຄເລ ເສວໂຕ ຠຊໂຕ ປຍິຣຸປາສໂຕ, ປສາທນີເຍ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ – ອິເມຫິ ຕີຫາກາເຣຫິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ.

‘‘ກຸສີເຕ ປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ, ອາຣທ຺ຘວີຣິເຍ ປຸຄ຺ຄເລ ເສວໂຕ ຠຊໂຕ ປຍິຣຸປາສໂຕ, ສມ຺ມປ຺ປຘາເນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ – ອິເມຫິ ຕີຫາກາເຣຫິ ວີຣິຍິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ.

‘‘ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕີ ປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ, ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕີ ປຸຄ຺ຄເລ ເສວໂຕ ຠຊໂຕ ປຍິຣຸປາສໂຕ, ສຕິປຏ຺ຐາເນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ – ອິເມຫິ ຕີຫາກາເຣຫິ ສຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ.

‘‘ອສມາຫິເຕ ປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ, ສມາຫິເຕ ປຸຄ຺ຄເລ ເສວໂຕ ຠຊໂຕ ປຍິຣຸປາສໂຕ, ຌານວິໂມກ຺ເຂ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ – ອິເມຫິ ຕີຫາກາເຣຫິ ສມາຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ.

‘‘ທຸປ຺ປຎ຺ເຎ ປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ, ປຎ຺ຎວນ຺ເຕ ປຸຄ຺ຄເລ ເສວໂຕ ຠຊໂຕ ປຍິຣຸປາສໂຕ, ຄມ຺ຠີຣຎາຓຈຣິຍໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ – ອິເມຫິ ຕີຫາກາເຣຫິ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ວິສຸຊ຺ຌຕິ.

‘‘ອິຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄເລ ປຣິວຊ຺ຊຍໂຕ, ປຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄເລ ເສວໂຕ ຠຊໂຕ ປຍິຣຸປາສໂຕ, ປຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ – ອິເມຫິ ປນ຺ນຣສຫິ ອາກາເຣຫິ, ອິມານິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໘໕).

ອປເຣປິ ປນ຺ນຣສ ຘມ຺ມາ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນີຍາ – ສທ຺ຘາປຎ຺ຈມານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ ປຫານສຎ຺ຎາ ວິຣາຄສຎ຺ຎາຕິ ອິມາ ປຎ຺ຈ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍາ ສຎ຺ຎາ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ສີລສໍວໂຣ ອຠິສລ຺ເລຂຕາ ວີຣິຍາຣມ຺ໂຠ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ຎາຕິ. ເຕສຸ ວິເນຍ຺ຍທມນກຸສໂລ ສຕ຺ຖາ ວິເນຍ຺ຍສ຺ສ ເມຆິຍຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍວເສນ ອິຘ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາທໂຍ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນີເຍ ຘມ຺ເມ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ປຣິປາກາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ອິຘ, ເມຆິຍ, ຠິກ຺ຂຸ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕຕິ ກລ຺ຍາໂຓ ຠທ຺ໂທ ສຸນ຺ທໂຣ ມິຕ຺ໂຕ ເອຕສ຺ສາຕິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ. ຍສ຺ສ ສີລາທິຄຸຓສມ຺ປນ຺ໂນ ‘‘ອຆສ຺ສ ຆາຕາ, ຫິຕສ຺ສ ວິຘາຕາ’’ຕິ ເອວໍ ສພ຺ພາກາເຣນ ອຸປກາໂຣ ມິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕວ. ຍຖາວຸຕ຺ເຕຫິ ກລ຺ຍາຓປຸຄ຺ຄເລເຫວ ສພ຺ພິຣິຍາປເຖສຸ ສຫ ອຍຕິ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ວິນາ ເຕຫີຕິ ກລ຺ຍາຓສຫາໂຍ.ກລ຺ຍາຓປຸຄ຺ຄເລສຸ ເອວ ຈິຕ຺ເຕນ ເຈວ ກາເຍນ ຈ ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາຣຠາເວນ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ໂກ. ປທຕ຺ຕເຍນ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕສໍສຄ຺ເຄ ອາທຣໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ – ອິຘ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຕສມ຺ປນ຺ໂນ ຈາຄສມ຺ປນ຺ໂນ ວີຣິຍສມ຺ປນ຺ໂນ ສຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ໂນ. ຕຕ຺ຖ ສທ຺ຘາສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສທ຺ທຫຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂພຘິໍ ກມ຺ມຜລຎ຺ຈ, ເຕນ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິເຫຕຸຠູຕໍ ສຕ຺ເຕສຸ ຫິເຕສິຕໍ ນ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ. ສີລສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ ມນາໂປ ຄຣຸ ຠາວນີໂຍ ໂຈທໂກ ປາປຄຣຫີ ວຕ຺ຕາ ວຈນກ຺ຂໂມ, ສຸຕສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສຈ຺ຈປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທາທິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕານໍ ຄມ຺ຠີຣານໍ ກຖານໍ ກຕ຺ຕາ ໂຫຕິ, ຈາຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ປວິວິຕ຺ໂຕ ອສໍສຏ຺ໂຐ, ວີຣິຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ໂຫຕິ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍາ, ສຕິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິ ໂຫຕິ, ສມາຘິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອວິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ສມາຫິຕຈິຕ຺ໂຕ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອວິປຣີຕໍ ຊານາຕິ. ໂສ ສຕິຍາ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ຄຕິໂຍ ສມນ຺ເວສມາໂນ ປຎ຺ຎາຍ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕາຫິຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ຊານິຕ຺ວາ, ສມາຘິນາ ຕຕ຺ຖ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ, ວີຣິເຍນ ສຕ຺ເຕ ອຫິຕາ ນິເສເຘຕ຺ວາ ຫິເຕ ນິໂຍເຊຕິ. ເຕນາຫ –

‘‘ປິໂຍ ຄຣຸ ຠາວນີໂຍ, ວຕ຺ຕາ ຈ ວຈນກ຺ຂໂມ;

ຄມ຺ຠີຣຎ຺ຈ ກຖໍ ກຕ຺ຕາ, ໂນ ຈຏ຺ຐາເນ ນິໂຍຊເຍ’’ຕິ. (ອ. ນິ. ໗.໓໗);

ອຍໍ ປຐໂມ ຘມ຺ໂມ ປຣິປາກາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີຕິ, ອຍໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາສງ຺ຂາໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສສ຺ສ ອາທິຠາວໂຕ, ສພ຺ເພສຎ຺ຈ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ພຫຸກາຣຕາຍ ປຘານຠາວໂຕ ຈ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອາທິໂຕ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຐໂມ ອນວຊ຺ຊຘມ຺ໂມ ອວິສຸທ຺ຘານໍ ສທ຺ຘາທີນໍ ວິສຸທ຺ຘິກຣຓວເສນ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ປຣິປາກາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕສ຺ສ ພຫຸກາຣຕາ ປຘານຕາ ຈ ‘‘ອຸປຑ຺ຒມິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ຍທິທໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ’’ຕິ ວທນ຺ຕໍ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິກໍ, ‘‘ມາ ເຫວໍ, ອານນ຺ທາ’’ຕິ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຏິເສເຘຕ຺ວາ, ‘‘ສກລເມວ ຫິທໍ, ອານນ຺ທ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ຍທິທໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ກລ຺ຍາຓສຫາຍຕາ’’ຕິອາທິສຸຕ຺ຕປເທຫິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໒໙; ໕.໒) ເວທິຕພ຺ພາ.

ປຸນ ຈປຣນ຺ຕິ ປຸນ ຈ ອປຣໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ. ສີລວາຕິ ເອຕ຺ຖ ເກນຏ຺ເຐນ ສີລໍ? ສີລນຏ຺ເຐນ ສີລໍ. ກິມິທໍ ສີລນໍ ນາມ? ສມາຘານໍ, ກາຍກມ຺ມາທີນໍ ສຸສີລ຺ຍວເສນ ອວິປ຺ປກິຓ຺ຓຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ອຸປຘາຣຓໍ, ຌານາທິກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຕິຏ຺ຐານວເສນ ອາຘາຣຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ສີເລຕິ ສີລຕີຕິ ວາ ສີລໍ. ອຍໍ ຕາວ ສທ຺ທລກ຺ຂຓນເຍນ ສີລຕ຺ໂຖ. ອປເຣ ປນ ‘‘ສິຣຏ຺ໂຐ ສີຕລຏ຺ໂຐ ສີລຏ຺ໂຐ ສໍວຣຏ຺ໂຐ’’ຕິ ນິຣຸຕ຺ຕິນເຍນ ອຕ຺ຖໍ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ. ຕຍິທໍ ປາຣິປູຣິໂຕ ອຕິສຍໂຕ ວາ ສີລໍ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ສີລວາ, ສີລສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຍຖາ ຈ ສີລວາ ໂຫຕິ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປາຕິໂມກ຺ຂນ຺ຕິ ສິກ຺ຂາປທສີລໍ. ຕຎ຺ຫິ ໂຍ ນໍ ປາຕິ ຣກ຺ຂຕິ, ຕໍ ໂມກ຺ເຂຕິ ໂມເຈຕິ ອາປາຍິກາທີຫິ ທຸກ຺ເຂຫີຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ. ສໍວຣຓໍ ສໍວໂຣ, ກາຍວາຈາຫິ ອວີຕິກ຺ກໂມ. ປາຕິໂມກ຺ຂເມວ ສໍວໂຣ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣ, ເຕນ ສໍວຸໂຕ ປິຫິຕກາຍວາໂຈຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ, ອິທມສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວປຣິທີປນໍ. ວິຫຣຕີຕິ ຕທນຸຣູປວິຫາຣສມງ຺ຄິຠາວປຣິທີປນໍ. ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ເຫຏ຺ຐາ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສ຺ສ, ອຸປຣິ ວິເສສານໍ ໂຍຄສ຺ສ ຈ ອຸປກາຣກຘມ຺ມປຣິທີປນໍ. ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂສີລໂຕ ອຈວນຘມ຺ມຕາປຣິທີປນໍ. ສມາທາຍາຕິ ສິກ຺ຂາປທານໍ ອນວເສສໂຕ ອາທານປຣິທີປນໍ. ສິກ຺ຂຕີຕິ ສິກ຺ຂາຍ ສມງ຺ຄິຠາວປຣິທີປນໍ. ສິກ຺ຂາປເທສູຕິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພຘມ຺ມປຣິທີປນໍ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ກິເລສານໍ ພລວຠາວໂຕ, ປາປກິຣິຍາຍ ສຸກຣຠາວໂຕ, ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາຍ ຈ ທຸກ຺ກຣຠາວໂຕ ພຫຸກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອປາເຍສຸ ປຕນສີໂລຕິ ປາຕີ, ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ. ອນິຈ຺ຈຕາຍ ວາ ຠວາທີສຸ ກມ຺ມເວຄກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ຆຏີຍນ຺ຕໍ ວິຍ ອນວຏ຺ຐາເນນ ປຣິພ຺ຠມນໂຕ ຄມນສີໂລຕິ ປາຕີ, ມຣຓວເສນ ວາ ຕມ຺ຫິ ຕມ຺ຫິ ສຕ຺ຕນິກາເຍ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ປຕນສີໂລຕິ ວາ ປາຕີ, ສຕ຺ຕສນ຺ຕາໂນ ຈິຕ຺ຕເມວ ວາ. ຕໍ ປາຕິນໍ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໂຕ ໂມກ຺ເຂຕີຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ວິໂມກ຺ເຂນ ສຕ຺ໂຕ ‘‘ວິມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ‘‘ຈິຕ຺ຕໂວທານາ ສຕ຺ຕາ ວິສຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໐໐), ‘‘ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໘) ຈ.

ອຖ ວາ ອວິຊ຺ຊາທິເຫຕຸນາ ສໍສາເຣ ປຕຕິ ຄຈ຺ຉຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ປາຕິ, ‘‘ອວິຊ຺ຊານີວຣຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຕຓ຺ຫາສໍໂຍຊນານໍ ສນ຺ຘາວຕໍ ສໍສຣຕ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໒໔) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສ ປາຕິໂນ ສຕ຺ຕສ຺ສ ຕຓ຺ຫາທິສໍກິເລສຕ຺ຕຍໂຕ ໂມກ຺ໂຂ ເອເຕນາຕິ ປາຕິໂມກ຺ໂຂ, ‘‘ກຓ຺ເຐກາໂລ’’ຕິອາທີນໍ ວິຍ ສມາສສິທ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອຖ ວາ ປາເຕຕິ ວິນິປາເຕຕິ ທຸກ຺ເຂຫີຕິ ປາຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ‘‘ຈິຕ຺ເຕນ ນິຍ຺ຍຕີ ໂລໂກ, ຈິຕ຺ເຕນ ປຣິກສ຺ສຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໖໒). ຕສ຺ສ ປາຕິໂນ ໂມກ຺ໂຂ ເອເຕນາຕິ ປາຕິໂມກ຺ໂຂ. ປຕຕິ ວາ ເອເຕນ ອປາຍທຸກ຺ເຂ ສໍສາຣທຸກ຺ເຂ ຈາຕິ ປາຕິ, ຕຓ຺ຫາທິສໍກິເລສາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ – ‘‘ຕຓ຺ຫາ ຊເນຕິ ປຸຣິສໍ (ສໍ. ນິ. ໑.໕໕-໕໗), ຕຓ຺ຫາທຸຕິໂຍ ປຸຣິໂສ’’ຕິ (ອິຕິວຸ. ໑໕, ໑໐໕) ຈາທິ. ຕໂຕ ປາຕິໂຕ ໂມກ຺ໂຂຕິ ປາຕິໂມກ຺ໂຂ.

ອຖ ວາ ປຕຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ປາຕິ, ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣານິ ອາຍຕນານິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ – ‘‘ຉສຸ ໂລໂກ ສມຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຉສຸ ກຸພ຺ພຕິ ສນ຺ຖວ’’ນ຺ຕິ (ສຸ. ນິ. ໑໗໑). ຕໂຕ ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣາຍຕນສງ຺ຂາຕປາຕິໂຕ ໂມກ຺ໂຂຕິ ປາຕິໂມກ຺ໂຂ. ອຖ ວາ ປາໂຕ ວິນິປາໂຕ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ປາຕີ, ສໍສາໂຣ. ຕໂຕ ໂມກ຺ໂຂຕິ ປາຕິໂມກ຺ໂຂ.

ອຖ ວາ ສພ຺ພໂລກາຘິປຕິຠາວໂຕ ຘມ຺ມິສ຺ສໂຣ ຠຄວາ ປຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ມຸຈ຺ຈຕິ ເອເຕນາຕິ ໂມກ຺ໂຂ. ປຕິໂນ ໂມກ຺ໂຂ ເຕນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ປຕິໂມກ຺ໂຂ, ປຕິໂມກ຺ໂຂ ເອວ ປາຕິໂມກ຺ໂຂ. ສພ຺ພຄຸຓານໍ ວາ ຕມ຺ມູລຠາວໂຕ ອຸຕ຺ຕມຏ຺ເຐນ ປຕິ ຈ, ໂສ ຍຖາວຸຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ໂມກ຺ໂຂ ຈາຕິ ປຕິໂມກ຺ໂຂ, ປຕິໂມກ຺ໂຂ ເອວ ປາຕິໂມກ຺ໂຂ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປາຕິໂມກ຺ຂນ຺ຕິອາທິເມຕໍ ມຸຂເມຕ’’ນ຺ຕິ ວິຕ຺ຖາໂຣ.

ອຖ ວາ ປອິຕິ ປກາເຣ, ອຕີຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ຕສ຺ມາ ປກາເຣຫິ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ໂມກ຺ເຂຕີຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ. ອິທຎ຺ຫິ ສີລໍ ສຍໍ ຕທງ຺ຄວເສນ, ສມາຘິສຫິຕໍ ປຎ຺ຎາສຫິຕຎ຺ຈ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ຈ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ໂມກ຺ເຂຕິ ໂມເຈຕີຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ. ປຕິ ໂມກ຺ໂຂຕິ ວາ ປຕິໂມກ຺ໂຂ, ຕມ຺ຫາ ຕມ຺ຫາ ວີຕິກ຺ກມໂທສໂຕ ປຈ຺ເຈກໍ ໂມກ຺ໂຂຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຕິໂມກ຺ໂຂ ເອວ ປາຕິໂມກ຺ໂຂ. ໂມກ຺ໂຂຕິ ວາ ນິພ຺ພານໍ, ຕສ຺ສ ໂມກ຺ຂສ຺ສ ປຏິພິມ຺ພຠູໂຕຕິ ປຕິໂມກ຺ໂຂ. ສີລສໍວໂຣ ຫິ ສູຣິຍສ຺ສ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນໍ ວິຍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ອຸທຍຠູໂຕ ຕປ຺ປຏິຠາໂຄ ຈ ຍຖາຣຫໍ ສໍກິເລສນິພ຺ພາປນໂຕ. ປຕິໂມກ຺ໂຂ ເອວ ປາຕິໂມກ຺ໂຂ. ປຕິວຕ຺ຕຕິ ໂມກ຺ເຂຕິ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວາ ປຕິໂມກ຺ຂໍ, ປຕິໂມກ຺ຂເມວ ປາຕິໂມກ຺ຂນ຺ຕິ ເອວໍ ຕາເວຕ຺ຖ ປາຕິໂມກ຺ຂສທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສໍວຣຕິ ປິທຫຕິ ເອເຕນາຕິ ສໍວໂຣ, ປາຕິໂມກ຺ຂເມວ ສໍວໂຣ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣ. ອຕ຺ຖໂຕ ປນ ຕໂຕ ຕໂຕ ວີຕິກ຺ກມິຕພ຺ພໂຕ ວິຣຕິໂຍ ເຈຕນາ ຈ. ເຕນ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວເຣນ ອຸເປໂຕ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ວິຠງ຺ເຄ –

‘‘ອິມິນາ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວເຣນ ອຸເປໂຕ ໂຫຕິ ສມຸເປໂຕ ອຸປາຄໂຕ ສມຸປາຄໂຕ ອຸປປນ຺ໂນ ສມຸປປນ຺ໂນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໑໑).

ວິຫຣຕີຕິ ອິຣິຍາປຖວິຫາເຣນ ວິຫຣຕິ ອິຣີຍຕິ ວຕ຺ຕຕິ.

ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ເວຬຸທານາທິມິຈ຺ຉາຊີວສ຺ສ ກາຍປາຄພ຺ຠິຍາທີນຎ຺ຈ ອກຣເຓນ ສພ຺ພໂສ ອນາຈາຣໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ກາຍິໂກ ອວີຕິກ຺ກໂມ ວາຈສິໂກ ອວີຕິກ຺ກໂມ ກາຍິກວາຈສິໂກ ອວີຕິກ຺ກໂມ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕຠິກ຺ຂຸສາຣຸປ຺ປອາຈາຣສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ເວສິຍາທິອໂຄຈຣໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕາທິອຕ຺ຖໍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐານສງ຺ຂາເຕນ ໂຄຈເຣນ ຈ ສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ.

ອປິຈ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖຣິ ສຄາຣໂວ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ສຄາຣໂວ ສປ຺ປຕິສ຺ໂສ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸນິວຕ຺ໂຖ ສຸປາຣຸໂຕ ປາສາທິເກນ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕນ ອາໂລກິເຕນ ວິໂລກິເຕນ ສມິຎ຺ຊິເຕນ ປສາຣິເຕນ ອິຣິຍາປຖສມ຺ປນ຺ໂນ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຊາຄຣິຍມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ປວິວິຕ຺ໂຕ ອສໍສຏ຺ໂຐ ອາຠິສມາຈາຣິເກສຸ ສກ຺ກຈ຺ຈກາຣີ ຄຣຸຈິຕ຺ຕີກາຣພຫຸໂລ ວິຫຣຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ໂນ.

ໂຄຈໂຣ ປນ ອຸປນິສ຺ສຍໂຄຈໂຣ ອາຣກ຺ຂໂຄຈໂຣ ອຸປນິພນ຺ຘໂຄຈໂຣຕິ ຕິວິໂຘ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ທສກຖາວຕ຺ຖຸຄຸຓສມນ຺ນາຄໂຕ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂໂຓ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ, ຍໍ ນິສ຺ສາຍ ອສຸຕໍ ສຸຓາຕິ, ສຸຕໍ ປຣິໂຍທາເປຕິ, ກງ຺ຂໍ ວິຕຣຕິ, ທິຏ຺ຐິໍ ອຸຊຸໍ ກໂຣຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕິ, ຍຎ຺ຈ ອນຸສິກ຺ຂນ຺ໂຕ ສທ຺ຘາຍ ວຑ຺ຒຕິ, ສີເລນ, ສຸເຕນ, ຈາເຄນ, ປຎ຺ຎາຍ ວຑ຺ຒຕິ, ອຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຸປນິສ຺ສຍໂຄຈໂຣ.

ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອນ຺ຕຣຆຣໍ ປວິຏ຺ໂຐ ວີຖິໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂອກ຺ຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂຸ ຍຸຄມຕ຺ຕທສ຺ສາວີ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຸໂຕວ ຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຫຕ຺ຖິໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ, ນ ອສ຺ສໍ, ນ ຣຖໍ, ນ ປຕ຺ຕິໍ, ນ ອິຕ຺ຖິໍ, ນ ປຸຣິສໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ, ນ ອຸທ຺ຘໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ, ນ ອໂຘ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ, ນ ທິສາວິທິສໍ ເປກ຺ຂມາໂນ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ອາຣກ຺ຂໂຄຈໂຣ.

ອຸປນິພນ຺ຘໂຄຈໂຣ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ, ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປນິພນ຺ຘຕິ, ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ໂກ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ໂຄຈໂຣ ສໂກ ເປຕ຺ຕິໂກ ວິສໂຍ, ຍທິທໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໗໒).

ຕຕ຺ຖ ອຸປນິສ຺ສຍໂຄຈຣສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອິຕເຣສໍ ວເສເນຕ຺ຖ ໂຄຈໂຣ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕາຍ ອາຈາຣສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ອິມາຍ ຈ ໂຄຈຣສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ໂນ.

ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕກຕ຺ຕາ ອຓຸປ຺ປມາເຓສຸ ອສ຺ສຕິຍາ ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອາປນ຺ນເສຂິຍອກຸສລຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາທິເຠເທສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສນສີໂລ. ໂຍ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ປຣມາຓຸມຕ຺ຕໍ ວຊ຺ຊໍ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິໂຍຊນປມາຓາຘິກໂຍຊນສຕສຫສ຺ສຸພ຺ເພຘສິເນຣຸປພ຺ພຕຣາຊສທິສໍ ກຕ຺ວາ ປສ຺ສຕິ, ໂຍປິ ສພ຺ພລຫຸກໍ ທຸພ຺ຠາສິຕມຕ຺ຕໍ ປາຣາຊິກສທິສໍ ກຕ຺ວາ ປສ຺ສຕິ, ອຍມ຺ປິ ອຓຸມຕ຺ເຕສຸ ວຊ຺ເຊສຸ ຠຍທສ຺ສາວີ ນາມ. ສມາທາຍ ສິກ຺ຂຕິ ສິກ຺ຂາປເທສູຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສິກ຺ຂາປເທສຸ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ຕໍ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສພ຺ພຖາ ສພ຺ພໍ ອນວເສສໍ ສມ຺ມາ ອາທິຍິຕ຺ວາ ສິກ຺ຂຕິ, ປວຕ຺ຕຕິ ປຣິປູເຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຠິສລ຺ເລຂິກາຕິ ອຕິວິຍ ກິເລສານໍ ສລ຺ເລຂນີ, ເຕສໍ ຕນຸຠາວາຍ ປຫານາຍ ຍຸຕ຺ຕຣູປາ. ເຈໂຕວິວຣຓສປ຺ປາຍາຕິ ເຈຕໂສ ປຏິຈ຺ຉາທການໍ ນີວຣຓານໍ ທູຣີຠາວກຣເຓນ ເຈໂຕວິວຣຓສງ຺ຂາຕານໍ ສມຖວິປສ຺ສນານໍ ສປ຺ປາຍາ, ສມຖວິປສ຺ສນາຈິຕ຺ຕສ຺ເສວ ວາ ວິວຣຓາຍ ປາກຏີກຣຓາຍ ວາ ສປ຺ປາຍາ ອຸປກາຣິກາຕິ ເຈໂຕວິວຣຓສປ຺ປາຍາ.

ອິທານິ ເຍນ ນິພ຺ພິທາທິອາວຫເນນ ອຍໍ ກຖາ ອຠິສລ຺ເລຂິກາ ເຈໂຕວິວຣຓສປ຺ປາຍາ ຈ ນາມ ໂຫຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເອກນ຺ຕນິພ຺ພິທາຍາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ເອກນ຺ຕນິພ຺ພິທາຍາຕິ ເອກໍເສເນວ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໂຕ ນິພ຺ພິນ຺ທນຕ຺ຖາຍ. ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍາຕິ ຕສ຺ເສວ ວິຣຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ຈ ນິຣຸຊ຺ຌນຕ຺ຖາຍ ຈ. ອຸປສມາຍາຕິ ສພ຺ພກິເລສູປສມາຍ. ອຠິຎ຺ຎາຍາຕິ ສພ຺ພສ຺ສາປິ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍສ຺ສ ອຠິຊານນາຍ. ສມ຺ໂພຘາຍາຕິ ຈຕຸມຄ຺ຄສມ຺ໂພຘາຍ. ນິພ຺ພານາຍາຕິ ອນຸປາທິເສສນິພ຺ພານາຍ. ເອເຕສຸ ຫິ ອາທິໂຕ ຕີຫິ ປເທຫິ ວິປສ຺ສນາ ວຸຕ຺ຕາ, ທ຺ວີຫິ ມຄ຺ໂຄ, ທ຺ວີຫິ ນິພ຺ພານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສມຖວິປສ຺ສນາ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ນິພ຺ພານປຣິໂຍສາໂນ ອຍໍ ສພ຺ໂພ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ໂມ ທສກຖາວຕ຺ຖຸລາຠິໂນ ສິຊ຺ຌຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ອິທານິ ຕໍ ກຖໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອປ຺ປິຈ຺ຉກຖາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉຕິ ນ ອິຈ຺ໂຉ, ຕສ຺ສ ກຖາ ອປ຺ປິຈ຺ຉກຖາ, ອປ຺ປິຈ຺ຉຠາວປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ກຖາ ວາ ອປ຺ປິຈ຺ຉກຖາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຕ຺ຣິຈ຺ໂຉ ປາປິຈ຺ໂຉ ມຫິຈ຺ໂຉ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉຕິ ອິຈ຺ຉາວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ. ເຕສຸ ອຕ຺ຕນາ ຍຖາລທ຺ເຘນ ລາເຠນ ອຕິຕ຺ໂຕ ອຸປຣູປຣິ ລາຠໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຕ຺ຣິຈ຺ໂຉ ນາມ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຈຕຸພ຺ຠິ ອຏ຺ຐຊ຺ຌຄມາ, ອຏ຺ຐຠິ ຈາປິ ໂສຬສ;

ໂສຬສຠິ ຈ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ, ອຕ຺ຣິຈ຺ຉໍ ຈກ຺ກມາສໂທ;

ອິຈ຺ຉາຫຕສ຺ສ ໂປສສ຺ສ, ຈກ຺ກໍ ຠມຕິ ມຕ຺ຖເກ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໕.໑໐໓);

‘‘ອຕ຺ຣິຈ຺ຉາ ອຕິໂລເຠນ, ອຕິໂລຠມເທນ ຈາ’’ຕິ ຈ. (ຊາ. ໑.໒.໑໖໘);

ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກນິກາມຍຕາຍ ອສນ຺ຕຄຸຓສມ຺ຠາວນາຘິປ຺ປາໂຍ ປາປິຈ຺ໂຉ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມາ ກຸຫນາ? ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກສນ຺ນິສ຺ສິຕສ຺ສ ປາປິຈ຺ຉສ຺ສ ອິຈ຺ຉາປກຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຍປ຺ປຏິເສວນສງ຺ຂາເຕນ ວາ ສາມນ຺ຕຊປ຺ປິເຕນ ວາ ອິຣິຍາປຖສ຺ສ ວາ ອຐປນາ’’ຕິອາທິ (ວິຠ. ໘໖໑).

ສນ຺ຕຄຸຓສມ຺ຠາວນາຘິປ຺ປາໂຍ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ມຫິຈ຺ໂຉ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອິເຘກຈ຺ໂຈ ສທ຺ໂຘ ສມາໂນ ‘ສທ຺ໂຘຕິ ມໍ ຊໂນ ຊານາຕູ’ຕິ ອິຈ຺ຉຕິ, ສີລວາ ສມາໂນ ‘ສີລວາຕິ ມໍ ຊໂນ ຊານາຕູ’ຕິ ອິຈ຺ຉຕີ’’ຕິອາທິ (ວິຠ. ໘໕໑).

ທຸຕ຺ຕປ຺ປິຍຕາຍ ຫິສ຺ສ ວິຊາຕມາຕາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ສມຸທ຺ໂທ ຈ, ມຫິຈ຺ໂຉ ຈາປິ ປຸຄ຺ຄໂລ;

ສກເຏຫິ ປຈ຺ຈເຍ ເທນ຺ຕຸ, ຕໂຍເປເຕ ອຕປ຺ປິຍາ’’ຕິ.

ເອເຕ ປນ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉຕາທໂຍ ໂທເສ ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສນ຺ຕຄຸຓນິຄູຫນາຘິປ຺ປາໂຍ ປຏິຄ຺ຄຫເຓ ຈ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ. ໂສ ອຕ຺ຕນິ ວິຊ຺ຊມານມ຺ປິ ຄຸຓໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕຸກາມຕາຍ ສທ຺ໂຘ ສມາໂນ ‘‘ສທ຺ໂຘຕິ ມໍ ຊໂນ ຊານາຕູ’’ຕິ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ສີລວາ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ, ປວິວິຕ຺ໂຕ, ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ, ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິ, ສມາຫິໂຕ, ປຎ຺ຎວາ ສມາໂນ ‘‘ປຎ຺ຎວາຕິ ມໍ ຊໂນ ຊານາຕູ’’ຕິ ນ ອິຈ຺ຉຕິ.

ສ຺ວາຍໍ ປຈ຺ຈຍປ຺ປິຈ຺ໂຉ ຘຸຕງ຺ຄປ຺ປິຈ຺ໂຉ ປຣິຍຕ຺ຕິອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ອຘິຄມປ຺ປິຈ຺ໂຉຕິ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ. ຕຕ຺ຖ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ປຈ຺ຈຍທາຍກໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ອຕ຺ຕໂນ ຖາມຎ຺ຈ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ສເຈປິ ຫິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ພຫຸ ໂຫຕິ, ທາຍໂກ ອປ຺ປໍ ທາຕຸກາໂມ, ທາຍກສ຺ສ ວເສນ ອປ຺ປເມວ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ເຈ ອປ຺ໂປ, ທາຍໂກ ພຫຸໍ ທາຕຸກາໂມ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ວເສນ ອປ຺ປເມວ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມປິ ເຈ ພຫຸ, ທາຍໂກປິ ພຫຸໍ ທາຕຸກາໂມ, ອຕ຺ຕໂນ ຖາມໍ ຎຕ຺ວາ ປມາຓຍຸຕ຺ຕເມວ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວຣູໂປ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ອນຸປ຺ປນ຺ນໍ ລາຠໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ລາຠໍ ຖາວຣໍ ກໂຣຕິ, ທາຍການໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣາເຘຕິ. ຘຸຕງ຺ຄສມາທານສ຺ສ ປນ ອຕ຺ຕນິ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ນ ຊານາເປຕຸກາໂມ ຘຸຕງ຺ຄປ຺ປິຈ຺ໂຉ. ໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ພຫຸສ຺ສຸຕຠາວໍ ຊານາເປຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ປຣິຍຕ຺ຕິອປ຺ປິຈ຺ໂຉ. ໂຍ ປນ ໂສຕາປນ຺ນາທີສຸ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ໂສຕາປນ຺ນາທິຠາວໍ ຊານາເປຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ອຘິຄມປ຺ປິຈ຺ໂຉ. ເອວເມເຕສໍ ອປ຺ປິຈ຺ຉານໍ ຍາ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາ, ຕສ຺ສາ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ທສ຺ສນາທິວິຘິນາ ອເນກາກາຣໂວກາຣອານິສໍສວິຠາວນວເສນ, ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂສ຺ສ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉາທິເຠທສ຺ສ ອິຈ຺ຉາຈາຣສ຺ສ ອາທີນວວິຠາວນວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕາ ກຖາ ອປ຺ປິຈ຺ຉກຖາ.

ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິກຖາຕິ ເອຕ຺ຖ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐີຕິ ສເກນ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ເຘນ ຕຸຏ຺ຐິ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິ. ອຖ ວາ ວິສມໍ ປຈ຺ຈຍິຈ຺ຉໍ ປຫາຍ ສມໍ ຕຸຏ຺ຐິ, ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິ. ສນ຺ເຕນ ວາ ວິຊ຺ຊມາເນນ ຕຸຏ຺ຐິ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ –

‘‘ອຕີຕໍ ນານຸໂສຈນ຺ໂຕ, ນປ຺ປຊປ຺ປມນາຄຕໍ;

ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນນ ຍາເປນ຺ໂຕ, ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ສມ຺ມາ ວາ ຎາເຍນ ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາຕວິຘິນາ ປຈ຺ຈເຍຫິ ຕຸຏ຺ຐິ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິ. ອຕ຺ຖໂຕ ອິຕຣີຕຣປຈ຺ຈຍສນ຺ໂຕໂສ, ໂສ ທ຺ວາທສວິໂຘ ໂຫຕິ. ກຖໍ? ຈີວເຣ ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ, ຍຖາພລສນ຺ໂຕໂສ, ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສຕິ ຕິວິໂຘ, ເອວໍ ປິຓ຺ຑປາຕາທີສຸ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ປເຠທວຓ຺ຓນາ – ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ຈີວຣໍ ລຠຕິ ສຸນ຺ທຣໍ ວາ ອສຸນ຺ທຣໍ ວາ, ໂສ ເຕເນວ ຍາເປຕິ, ອຎ຺ຎໍ ນ ປຕ຺ເຖຕິ, ລຠນ຺ໂຕປິ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຍມສ຺ສ ຈີວເຣ ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ. ອຖ ປນ ປກຕິທຸພ຺ພໂລ ວາ ໂຫຕິ ອາພາຘຊຣາຠິຠູໂຕ ວາ, ຄຣຸໍ ຈີວຣໍ ປາຣຸປນ຺ໂຕ ກິລມຕິ, ໂສ ສຠາເຄນ ຠິກ຺ຂຸນາ ສທ຺ຘິໍ ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ລຫຸເກນ ຍາເປນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ, ອຍມສ຺ສ ຈີວເຣ ຍຖາພລສນ຺ໂຕໂສ. ອປໂຣ ປຏ຺ຏຈີວຣາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມຫຄ຺ຆຈີວຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ເຖຣານໍ ຈິຣປພ຺ພຊິຕານໍ, ອິທໍ ພຫຸສ຺ສຸຕານໍ ອນຸຣູປໍ, ອິທໍ ຄິລານານໍ ທຸພ຺ພລານໍ, ອິທໍ ອປ຺ປລາຠີນໍ ວາ ໂຫຕູ’’ຕິ ເຕສໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ສງ຺ກາຣກູຏາທິໂຕ ນນ຺ຕການິ ອຸຈ຺ຈິນິຕ຺ວາ ສງ຺ຆາຏິໍ ກຕ຺ວາ ເຕສໍ ວາ ປຸຣາຓຈີວຣານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຘາເຣນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ, ອຍມສ຺ສ ຈີວເຣ ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສ.

ອິຘ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ລຠຕິ ລູຂໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ, ໂສ ເຕເນວ ຍາເປຕິ, ອຎ຺ຎໍ ນ ປຕ຺ເຖຕິ, ລຠນ຺ໂຕປິ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຍມສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາເຕ ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ. ອຖ ປນ ອາພາຘິໂກ ໂຫຕິ, ລູຂໍ ປກຕິວິຣຸທ຺ຘໍ ວາ ພ຺ຍາຘິວິຣຸທ຺ຘໍ ວາ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຄາຬ຺ຫໍ ໂຣຄາຕງ຺ກໍ ປາປຸຓາຕິ, ໂສ ສຠາຄສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ສປ຺ປາຍໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ, ອຍມສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາເຕ ຍຖາພລສນ຺ໂຕໂສ. ອປໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ປຓີຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ລຠຕິ, ໂສ ‘‘ອຍໍ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ຈິຣປພ຺ພຊິຕາທີນໍ ອນຸຣູໂປ’’ຕິ ຈີວຣໍ ວິຍ ເຕສໍ ທຕ຺ວາ, ເຕສໍ ວາ ສນ຺ຕກໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ອຕ຺ຕນາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ, ມິສ຺ສກາຫາຣໍ ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ. ອຍມສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາເຕ ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສ.

ອິຘ ປນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເສນາສນໍ ປາປຸຓາຕິ ມນາປໍ ວາ ອມນາປໍ ວາ ອນ຺ຕມໂສ ຕິຓກຸຏິກາປິ ຕິຓສນ຺ຖາຣກມ຺ປິ, ໂສ ເຕເນວ ສນ຺ຕຸສ຺ສຕິ, ປຸນ ອຎ຺ຎໍ ສຸນ຺ທຣຕຣໍ ວາ ປາປຸຓາຕິ, ຕໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຍມສ຺ສ ເສນາສເນ ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ. ອຖ ປນ ອາພາຘິໂກ ໂຫຕິ ທຸພ຺ພໂລ ວາ, ໂສ ພ຺ຍາຘິວິຣຸທ຺ຘໍ ວາ ປກຕິວິຣຸທ຺ຘໍ ວາ ເສນາສນໍ ລຠຕິ, ຍຕ຺ຖສ຺ສ ວສໂຕ ອຜາສຸ ໂຫຕິ, ໂສ ຕໍ ສຠາຄສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕເກ ສປ຺ປາຍເສນາສເນ ວສິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ, ອຍມສ຺ສ ເສນາສເນ ຍຖາພລສນ຺ໂຕໂສ. ອປໂຣ ສຸນ຺ທຣໍ ເສນາສນໍ ປຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ ‘‘ປຓີຕເສນາສນໍ ປມາທຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ, ມຫາປຸຎ຺ຎຕາຍ ວາ ເລຓມຓ຺ຑປກູຏາຄາຣາທີນິ ປຓີຕເສນາສນານິ ລຠຕິ, ໂສ ຕານິ ຈີວຣາທີນິ ວິຍ ຈິຣປພ຺ພຊິຕາທີນໍ ທຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ວສນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ, ອຍມສ຺ສ ເສນາສເນ ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສ.

ອິຘ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ເຠສຊ຺ຊໍ ລຠຕິ ລູຂໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ, ໂສ ເຕເນວ ຕຸສ຺ສຕິ, ອຎ຺ຎໍ ນ ປຕ຺ເຖຕິ, ລຠນ຺ໂຕປິ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຍມສ຺ສ ຄິລານປຈ຺ຈເຍ ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕໂສ. ອຖ ປນ ເຕເລນ ອຕ຺ຖິໂກ ຜາຓິຕໍ ລຠຕິ, ໂສ ຕໍ ສຠາຄສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທຕ຺ວາ, ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ເຕລໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ເຠສຊ຺ຊໍ ກຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ, ອຍມສ຺ສ ຄິລານປຈ຺ຈເຍ ຍຖາພລສນ຺ໂຕໂສ. ອປໂຣ ມຫາປຸຎ຺ໂຎ ພຫຸໍ ເຕລມຘຸຜາຓິຕາທິປຓີຕເຠສຊ຺ຊໍ ລຠຕິ, ໂສ ຕໍ ຈີວຣາທີນິ ວິຍ ຈິຣປພ຺ພຊິຕາທີນໍ ທຕ຺ວາ ເຕສໍ ອາຠເຕນ ເຍນ ເກນຈິ ເຠສຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ. ໂຍ ປນ ເອກສ຺ມິໍ ຠາຊເນ ມຸຕ຺ຕຫຣີຕກໍ, ເອກສ຺ມິໍ ຈຕຸມຘຸຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ຄຓ຺ຫຖ, ຠນ຺ເຕ, ຍທິຈ຺ຉສີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ສຈສ຺ສ ເຕສຸ ອຎ຺ຎຕເຣນປິ ໂຣໂຄ ວູປສມ຺ມຕິ, ‘‘ມຸຕ຺ຕຫຣີຕກໍ ນາມ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ວຓ຺ຓິຕໍ, ປູຕິມຸຕ຺ຕເຠສຊ຺ຊໍ ນິສ຺ສາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ຕຕ຺ຖ ເຕ ຍາວຊີວໍ ອຸສ຺ສາໂຫ ກຣຓີໂຍ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໒໘) ວຈນມນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ຈຕຸມຘຸຣໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຸຕ຺ຕຫຣີຕເກນ ເຠສຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຣມສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐວ ໂຫຕິ, ອຍມສ຺ສ ຄິລານປຈ຺ຈເຍ ຍຖາສາຣຸປ຺ປສນ຺ໂຕໂສ.

ໂສ ເອວໍປເຠໂທ ສພ຺ໂພປິ ສນ຺ໂຕໂສ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐີຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຕ຺ຖໂຕ ອິຕຣີຕຣປຈ຺ຈຍສນ຺ໂຕໂສ’’ຕິ. ອິຕຣີຕຣສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ທສ຺ສນາທິວິຘິນາ ອານິສໍສວິຠາວນວເສນ, ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂສ຺ສ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉຕາທິເຠທສ຺ສ ອິຈ຺ຉາປກຕຕ຺ຕສ຺ສ ອາທີນວວິຠາວນວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕາ ກຖາ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິກຖາ. ອິໂຕ ປຣາສຸປິ ກຖາສຸ ເອເສວ ນໂຍ, ວິເສສມຕ຺ຕເມວ ວກ຺ຂາມ.

ປວິເວກກຖາຕິ ເອຕ຺ຖ ກາຍວິເວໂກ ຈິຕ຺ຕວິເວໂກ ອຸປຘິວິເວໂກຕິ ຕໂຍ ວິເວກາ. ເຕສຸ ເອໂກ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອໂກ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອໂກ ນິສີທຕິ, ເອໂກ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ, ເອໂກ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສຕິ, ເອໂກ ປຏິກ຺ກມຕິ, ເອໂກ ອຠິກ຺ກມຕິ, ເອໂກ ຈງ຺ກມໍ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ເອໂກ ຈຣຕິ, ເອໂກ ວິຫຣຕີຕິ ເອວໍ ສພ຺ພິຣິຍາປເຖສຸ ສພ຺ພກິຈ຺ເຈສຸ ຄຓສງ຺ຄຓິກໍ ປຫາຍ ວິວິຕ຺ຕວາໂສ ກາຍວິເວໂກ ນາມ. ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ປນ ຈິຕ຺ຕວິເວໂກ ນາມ. ນິພ຺ພານໍ ອຸປຘິວິເວໂກ ນາມ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ກາຍວິເວໂກ ຈ ວິເວກຏ຺ຐກາຍານໍ ເນກ຺ຂມ຺ມາຠິຣຕານໍ, ຈິຕ຺ຕວິເວໂກ ຈ ປຣິສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕານໍ ປຣມໂວທານປ຺ປຕ຺ຕານໍ, ອຸປຘິວິເວໂກ ຈ ນິຣຸປຘີນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ວິສງ຺ຂາຣຄຕານ’’ນ຺ຕິ (ມຫານິ. ໕໗).

ວິເວໂກເຍວ ປວິເວໂກ, ປວິເວກປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ກຖາ ປວິເວກກຖາ.

ອສໍສຄ຺ຄກຖາຕິ ເອຕ຺ຖ ສວນສໍສຄ຺ໂຄ ທສ຺ສນສໍສຄ຺ໂຄ ສມຸລ຺ລປນສໍສຄ຺ໂຄ ສມ຺ໂຠຄສໍສຄ຺ໂຄ ກາຍສໍສຄ຺ໂຄຕິ ປຎ຺ຈ ສໍສຄ຺ຄາ. ເຕສຸ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂຸ ສຸຓາຕິ ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ຄາເມ ວາ ນິຄເມ ວາ ອິຕ຺ຖີ ອຠິຣູປາ ທສ຺ສນີຍາ ປາສາທິກາ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ’’ຕິ, ໂສ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສໍສີທຕິ ວິສີທຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ, ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ, ເອວໍ ວິສຠາຄາຣມ຺ມຓສວເນນ ອຸປ຺ປນ຺ນກິເລສສນ຺ຖໂວ ສວນສໍສຄ຺ໂຄ ນາມ. ນ ເຫວ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ສຸຓາຕິ, ອປິຈ ໂຂ ສາມໍ ປສ຺ສຕິ ອິຕ຺ຖິໍ ອຠິຣູປໍ ທສ຺ສນີຍໍ ປາສາທິກໍ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕໍ, ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ສໍສີທຕິ ວິສີທຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ, ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕິ, ເອວໍ ວິສຠາຄາຣມ຺ມຓທສ຺ສເນນ ອຸປ຺ປນ຺ນກິເລສສນ຺ຖໂວ ທສ຺ສນສໍສຄ຺ໂຄ ນາມ. ທິສ຺ວາ ປນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາລາປສລ຺ລາປວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ກິເລສສນ຺ຖໂວ ສມຸລ຺ລປນສໍສຄ຺ໂຄ ນາມ. ສຫຊຄ຺ຆນາທີນິປິ ເອເຕເນວ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ປນ ສນ຺ຕກໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ທຕ຺ວາ ວາ ອທຕ຺ວາ ວາ ເຕນ ທິນ຺ນສ຺ສ ວນຠງ຺ຄິຍາທິໂນ ປຣິໂຠຄວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນກິເລສສນ຺ຖໂວ ສມ຺ໂຠຄສໍສຄ຺ໂຄ ນາມ. ມາຕຸຄາມສ຺ສ ຫຕ຺ຖຄ຺ຄາຫາທິວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນກິເລສສນ຺ຖໂວ ກາຍສໍສຄ຺ໂຄ ນາມ. ໂຍປິ ເຈສ –

‘‘ຄິຫີຫິ ສໍສຏ຺ໂຐ ວິຫຣຕິ ອນນຸໂລມິເກນ ສໍສຄ຺ເຄນ ສຫໂສກີ ສຫນນ຺ທີ ສຸຂິເຕສຸ ສຸຂິໂຕ, ທຸກ຺ຂິເຕສຸ ທຸກ຺ຂິໂຕ, ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ກິຈ຺ຈກຣຓີເຍສຸ ອຕ຺ຕນາ ອຸຍ຺ໂຍຄໍ ອາປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໓; ມຫານິ. ໑໖໔) –

ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ ອນນຸໂລມິໂກ ຄິຫິສໍສຄ຺ໂຄ, ໂຍ ຈ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິປິ ກິເລສຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠູໂຕ ສໍສຄ຺ໂຄ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ປຫາຍ ຍ຺ວາຍໍ ສໍສາເຣ ຖິຣຕຣໍ ສໍເວຄໍ, ສງ຺ຂາເຣສຸ ຕິພ຺ພໍ ຠຍສຎ຺ຎໍ, ສຣີເຣ ປຏິກູລສຎ຺ຎໍ, ສພ຺ພາກຸສເລສຸ ຊິຄຸຈ຺ຉາປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ, ສພ຺ພກິຣິຍາສຸ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ກມລທເລ ຊລພິນ຺ທຸ ວິຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອລຄ຺ຄຠາໂວ, ອຍໍ ສພ຺ພສໍສຄ຺ຄປ຺ປຏິປກ຺ຂຕາຍ ອສໍສຄ຺ໂຄ. ຕປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ກຖາ ອສໍສຄ຺ຄກຖາ.

ວີຣິຍາຣມ຺ຠກຖາຕິ ເອຕ຺ຖ ວີຣສ຺ສ ຠາໂວ, ກມ຺ມນ຺ຕິ ວາ ວີຣິຍໍ, ວິຘິນາ ອີຣຍິຕພ຺ພໍ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພນ຺ຕິ ວາ ວີຣິຍໍ, ວີຣິຍຎ຺ຈ ຕໍ ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທາຍ ອາຣມ຺ຠນໍ ວີຣິຍາຣມ຺ໂຠ. ສ຺ວາຍໍ ກາຍິໂກ ເຈຕສິໂກ ຈາຕິ ທຸວິໂຘ, ອາຣມ຺ຠຘາຕຸ, ນິກ຺ກມຘາຕຸ, ປຣກ຺ກມຘາຕຸ ຈາຕິ ຕິວິໂຘ; ສມ຺ມປ຺ປຘານວເສນ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ. ໂສ ສພ຺ໂພປິ ໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ຄມເນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກິເລສໍ ຐານໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ເທຕິ; ຐາເນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ນິສຊ຺ຊໍ, ນິສຊ຺ຊາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ສຍນໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ອຊປເທນ ທຓ຺ເຑນ ກຓ຺ຫສປ຺ປໍ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວິຍ, ຕິຂິເຓນ ອສິນາ ອມິຕ຺ຕໍ ຄີວາຍ ປຫຣນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ວີຣິຍພເລນ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ເສວໍ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍສ຺ສ ວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ກຖາ ວີຣິຍາຣມ຺ຠກຖາ.

ສີລກຖາທີສຸ ທຸວິຘໍ ສີລໍ ໂລກິຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ໂລກິຍໍ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣາທິ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ, ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ມຄ຺ຄສີລໍ ຜລສີລຎ຺ຈ. ຕຖາ ວິປສ຺ສນາຍ ປາທກຠູຕາ ສຫ ອຸປຈາເຣນ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ໂລກິໂຍ ສມາຘິ, ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ປເນຕ຺ຖ ໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ສມາຘິ ນາມ. ຕຖາ ປຎ຺ຎາປິ ໂລກິຍາ ສຸຕມຍາ ຈິນ຺ຕາມຍາ ຌານສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາຎາຓຎ຺ຈ. ວິເສສໂຕ ປເນຕ຺ຖ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາ ຄເຫຕພ຺ພາ, ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ ຜລປຎ຺ຎາ ຈ. ວິມຸຕ຺ຕີປິ ອຣິຍຜລວິມຸຕ຺ຕິ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ. ອປເຣ ປນ ຕທງ຺ຄວິກ຺ຂມ຺ຠນສມຸຈ຺ເຉທວິມຸຕ຺ຕີນມ຺ປິ ວເສເນຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໍ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ. ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນມ຺ປິ ເອກູນວີສຕິວິຘໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ. ອິຕິ ອິເມສໍ ສີລາທີນໍ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ທສ຺ສນາທິວິຘິນາ ອເນກາກາຣໂວກາຣອານິສໍສວິຠາວນວເສນ ເຈວ ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂານໍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍາທີນໍ ອາທີນວວິຠາວນວເສນ ຈ ປວຕ຺ຕາ ກຖາ, ຕປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ກຖາ ວາ ສີລາທິກຖາ ນາມ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ອຕ຺ຕນາ ຈ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ໂຫຕິ, ອປ຺ປິຈ຺ຉກຖຎ຺ຈ ປເຣສໍ ກຕ຺ຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໕໒; ອ. ນິ. ໑໐.໗໐) ‘‘ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ ອິຕຣີຕເຣນ ຈີວເຣນ, ອິຕຣີຕຣຈີວຣສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຍາ ຈ ວຓ຺ຓວາທີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໔໔; ຈູຬນິ. ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສ ໑໒໘) ຈ ອາທິວຈນໂຕ ສຍຎ຺ຈ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທິຄຸຓສມນ຺ນາຄເຕນ ປເຣສມ຺ປິ ຕທຕ຺ຖາຍ ຫິຕຊ຺ຌາສເຍນ ປວຕ຺ເຕຕພ຺ພາ ຕຖາຣູປີ ກຖາ, ຍາ ອິຘ ອຠິສລ຺ເລຂິກາທິຠາເວນ ວິເສເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕາ ອປ຺ປິຈ຺ຉກຖາທີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ກາຣກສ຺ເສວ ຫິ ກຖາ ວິເສສໂຕ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຖສາຘິນີ. ຕຖາ ຫິ ວກ຺ຂຕິ ‘‘ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕສ຺ເສຕໍ, ເມຆິຍ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປາຏິກງ຺ຂໍ…ເປ. … ອກສິຣລາຠີ’’ຕິ.

ເອວຣູປາຍາຕິ ອີທິສາຍ, ຍຖາວຸຕ຺ຕາຍ. ນິກາມລາຠີຕິ ຍຖິຈ຺ຉິຕລາຠີ ຍຖາຣຸຈິລາຠີ, ສພ຺ພກາລໍ ອິມາ ກຖາ ໂສຕຸໍ ວິຈາເຣຕຸຎ຺ຈ ຍຖາສຸຂໍ ລຠນ຺ໂຕ. ອກິຈ຺ຉລາຠີຕິ ນິທ຺ທຸກ຺ຂລາຠີ. ອກສິຣລາຠີຕິ ວິປຸລລາຠີ.

ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍຕິ ປຄ຺ຄຫິຕວີຣິໂຍ. ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍາຕິ ອໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕຏ຺ເຐນ ອກຸສລານໍ ປາປຘມ຺ມານໍ ປຊຫນຕ຺ຖາຍ. ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ສລນາທິອຕ຺ເຖນ ອນວຊ຺ຊຏ຺ເຐນ ຈ ກຸສລານໍ ສຫວິປສ຺ສນານໍ ມຄ຺ຄຜລຘມ຺ມານໍ. ອຸປສມ຺ປທາຍາຕິ ສມ຺ປາທນາຍ, ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ອຸປ຺ປາທນາຍ. ຖາມວາຕິ ອຸສ຺ໂສຬ຺ຫິສງ຺ຂາເຕນ ວີຣິຍຖາເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມຕິ ຖິຣປຣກ຺ກໂມ ອສິຖິລວີຣິໂຍ. ອນິກ຺ຂິຕ຺ຕຘຸໂຣຕິ ອໂນໂຣຫິຕຘຸໂຣ ອໂນສກ຺ກິຕວີຣິໂຍ.

ປຎ຺ຎວາຕິ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ປຎ຺ຎວາ. ອຸທຍຕ຺ຖຄາມິນິຍາຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍຎ຺ຈ ວຍຎ຺ຈ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕິຍາ. ອຣິຍາຍາຕິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ກິເລເສຫິ ອາຣກາ ທູເຣ ຐິຕາຍ ນິທ຺ໂທສາຍ. ນິພ຺ເພຘິກາຍາຕິ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍາຍ. ສມ຺ມາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍຄາມິນິຍາຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ເຂປນໂຕ ‘‘ທຸກ຺ຂກ຺ຂໂຍ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ສມ຺ມາ ເຫຕຸນາ ຎາເຍນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ.

ອິເມສຸ ຈ ປນ ປຎ຺ຈສຸ ຘມ຺ເມສຸ ສີລໍ ວີຣິຍໍ ປຎ຺ຎາ ຈ ໂຍຄິໂນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ອງ຺ຄໍ, ອິຕຣທ຺ວຍໍ ພາຫິຣໍ ອງ຺ຄໍ. ຕຖາປິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕສນ຺ນິສ຺ສເຍເນວ ເສສໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອິຊ຺ຌຕິ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕສ຺ເສເວຕ຺ຖ ພຫູປກາຣຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕສ຺ເສຕໍ, ເມຆິຍ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປາຏິກງ຺ຂ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ເທສນໍ ວຑ຺ເຒຕິ. ຕຕ຺ຖ ປາຏິກງ຺ຂນ຺ຕິ ເອກໍເສນ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ອວສ຺ສໍຠາວີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍນ຺ຕິ ກິຣິຍາປຣາມສນໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ສີລວາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍເທຕໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສີລວນ຺ຕຕາຍ ຠວນໍ ສີລສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສີລສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ເອຕໍ ຕສ຺ສ ປາຏິກງ຺ຂໍ, ອວສ຺ສໍຠາວີ ເອກໍເສເນວ ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ນິໂຍຊນໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣິສ຺ສຕີຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ເອວໍ ຠຄວາ ສເທວເກ ໂລເກ ອຸຕ຺ຕມກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ວຈນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ຕໍ ວນສຓ຺ຑໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕາທິສໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ເມຆິຍສ຺ສ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາທິນາ ສກລໍ ສາສນສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ, ອິທານິສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ອາທຣຊາຕສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ເຍຫິ ກາມວິຕກ຺ກາທີຫິ ອຸປທ຺ທຸຕຕ຺ຕາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊິ, ຕສ຺ສ ເຕສໍ ອຸຊຸວິປຈ຺ຈນີກຠູຕຕ຺ຕາ ຈ ຠາວນານຍໍ ປກາເສຕ຺ວາ, ຕໂຕ ປຣໍ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ‘‘ເຕນ ຈ ປນ, ເມຆິຍ, ຠິກ຺ຂຸນາ ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຘມ຺ເມສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ອຸຕ຺ຕຣິ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເຕນາຕິ ເອວໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕສນ຺ນິສ຺ສເຍນ ຍຖາວຸຕ຺ຕສີລາທິຄຸຓສມນ຺ນາຄເຕນ. ເຕເນວາຫ ‘‘ອິເມສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຘມ຺ເມສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍາ’’ຕິ. ອຸຕ຺ຕຣີຕິ ອາຣທ຺ຘຕຣຸຓວິປສ຺ສນສ຺ສ ຣາຄາທິປຣິສ຺ສຍາ ເຈ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເຕສໍ ວິໂສຘນຕ຺ຖໍ ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘມ຺ມາ ຠາເວຕພ຺ພາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ ວຑ຺ເຒຕພ຺ພາ ຈ.

ອສຸຠາຕິ ເອກາທສສຸ ອສຸຠກມ຺ມຏ຺ຐາເນສຸ ຍຖາຣຫໍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອສຸຠຠາວນາ. ຣາຄສ຺ສ ປຫານາຍາຕິ ກາມຣາຄສ຺ສ ປຊຫນຕ຺ຖາຍ. ອຍມຕ຺ໂຖ ສາລິລາຍໂກປມາຍ ວິຠາເວຕພ຺ໂພ – ເອໂກ ຫິ ປຸຣິໂສ ອສິຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສາລິເຂຕ຺ເຕ ສາລິໂຍ ລາຍຕິ, ອຖສ຺ສ ວຕິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄາໂວ ປວິສິໍສຸ. ໂສ ອສິຕໍ ຐເປຕ຺ວາ, ຍຏ຺ຐິໍ ອາທາຍ, ເຕເນວ ມຄ຺ເຄນ ຄາໂວ ນີຫຣິຕ຺ວາ, ວຕິໍ ປາກຕິກໍ ກຕ຺ວາ, ປຸນ ອສິຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສາລິໂຍ ລາຍິ. ຕຕ຺ຖ ສາລິເຂຕ຺ຕໍ ວິຍ ພຸທ຺ຘສາສນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ສາລິລາຍໂກ ວິຍ ໂຍຄາວຈໂຣ, ອສິຕໍ ວິຍ ປຎ຺ຎາ, ລາຍນກາໂລ ວິຍ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມກຣຓກາໂລ, ຍຏ຺ຐິ ວິຍ ອສຸຠກມ຺ມຏ຺ຐານໍ, ວຕິ ວິຍ ສໍວໂຣ, ວຕິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄາວີນໍ ປວິສນໍ ວິຍ ສຫສາ ອປ຺ປຏິສງ຺ຂາຍ ປມາທໍ ອາຄມ຺ມ ຣາຄສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໍ, ອສິຕໍ ຐເປຕ຺ວາ, ຍຏ຺ຐິໍ ອາທາຍ, ປວິຏ຺ຐມຄ຺ເຄເນວ ຄາໂວ ນີຫຣິຕ຺ວາ, ວຕິໍ ປຏິປາກຕິກໍ ກຕ຺ວາ, ປຸນ ຐິຕຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສາລິລາຍນໍ ວິຍ ອສຸຠກມ຺ມຏ຺ຐາເນນ ຣາຄໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ, ປຸນ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມກຣຓກາໂລຕິ ອິທເມຕ຺ຖ ອຸປມາສໍສນ຺ທນໍ. ເອວໍຠູຕໍ ຠາວນາວິຘິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອສຸຠາ ຠາເວຕພ຺ພາ ຣາຄສ຺ສ ປຫານາຍາ’’ຕິ.

ເມຕ຺ຕາຕິ ເມຕ຺ຕາກມ຺ມຏ຺ຐານໍ. ພ຺ຍາປາທສ຺ສ ປຫານາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຸປ຺ປນ຺ນໂກປສ຺ສ ປຊຫນຕ຺ຖາຍ. ອານາປານສ຺ສຕີຕິ ໂສຬສວຕ຺ຖຸກາ ອານາປານສ຺ສຕິ. ວິຕກ຺ກຸປຈ຺ເຉທາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ວິຕກ຺ການໍ ອຸປຈ຺ເຉທນຕ຺ຖາຍ. ອສ຺ມິມານສມຸຄ຺ຆາຕາຍາຕິ ອສ຺ມີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກສ຺ສ ນວວິຘສ຺ສ ມານສ຺ສ ສມຸຈ຺ເຉທນຕ຺ຖາຍ. ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎິໂນຕິ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວໂຕ ອຸທຍພ຺ພຍວນ຺ຕໂຕ ປຠງ຺ຄຸໂຕ ຕາວກາລິກໂຕ ນິຈ຺ຈປ຺ປຏິປກ຺ຂໂຕ ຈ ‘‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໒໗໗; ຈູຬນິ. ເຫມກມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໕໖) ປວຕ຺ຕອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາວເສນ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎິໂນ. ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ ສຓ຺ຐາຕີຕິ ອສາຣກໂຕ ອວສວຕ຺ຕນໂຕ ປຣໂຕ ຣິຕ຺ຕໂຕ ຕຸຈ຺ຉໂຕ ສຸຎ຺ຎໂຕ ຈ ‘‘ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໒໗໙; ຈູຬນິ. ເຫມກມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໕໖) ເອວໍ ປວຕ຺ຕາ ອນຕ຺ຕານຸປສ຺ສນາສງ຺ຂາຕາ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ເຕ ສຓ຺ຐຫຕິ, ອຕິທຬ຺ຫໍ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂເຓ ຫິ ທິຏ຺ເຐ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ທິຏ຺ຐເມວ ໂຫຕິ. ຕີສຸ ຫິ ລກ຺ຂເຓສຸ ເອກສ຺ມິໍ ທິຏ຺ເຐ ອິຕຣທ຺ວຍໍ ທິຏ຺ຐເມວ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎິໂນ ຫິ, ເມຆິຍ, ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎາ ສຓ຺ຐາຕີ’’ຕິ. ອນຕ຺ຕລກ຺ຂເຓ ທິຏ຺ເຐ ອສ຺ມີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກມາໂນ ສຸປ຺ປຊໂຫວ ໂຫຕີຕິ ອາຫ – ‘‘ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎີ ອສ຺ມິມານສມຸຄ຺ຆາຕໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ທິຏ຺ເຐເຍວ ຘມ຺ເມ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ອປຈ຺ຈຍປຣິນິພ຺ພານໍ ປາປຸຓາຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ອສຸຠາທິຠາວນານໂຍ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໐໒) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ເມຆິຍສ຺ສ ມິຈ຺ຉາວິຕກ຺ກໂຈເຣຫິ ກຸສລຠຓ຺ຑຸປຈ຺ເຉທສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖໍ ຊານິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ອິມໍ ກາມວິຕກ຺ກາທີນໍ ອວິໂນທເນ ວິໂນທເນ ຈ ອາທີນວານິສໍສທີປກໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ຂຸທ຺ທາຕິ ຫີນາ ລາມກາ. ວິຕກ຺ກາຕິ ກາມວິຕກ຺ກາທໂຍ ຕໂຍ ປາປວິຕກ຺ກາ. ເຕ ຫິ ສພ຺ພວິຕກ຺ເກຫິ ປຕິກິຏ຺ຐຕາຍ ອິຘ ຂຸທ຺ທາຕິ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ນ ຈ ຂຸທ຺ທມາຈເຣ’’ຕິອາທີສຸ (ຂຸ. ປາ. ໙.໓; ສຸ. ນິ. ໑໔໕) ວິຍ. ສຸຂຸມາຕິ ຎາຕິວິຕກ຺ກາທໂຍ ອຘິປ຺ເປຕາ. ຎາຕິວິຕກ຺ໂກ ຊນປທວິຕກ຺ໂກ ອມຣາວິຕກ຺ໂກ ປຣານຸທ຺ທຍຕາຍ ປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ ລາຠສກ຺ກາຣສິໂລກປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ ອນວຎ຺ຎຕ຺ຕິປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກຕິ ເອເຕ ຫິ ວິຕກ຺ກາ ກາມວິຕກ຺ກາທໂຍ ວິຍ ທາຣຸຓາ ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອໂນຬາຣິກສຠາວຕາຍ ສຸຂຸມາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອນຸຄຕາຕິ ຈິຕ຺ເຕນ ອນຸວຕ຺ຕິຕາ. ວິຕກ຺ເກ ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນ ຈິຕ຺ຕໍ ຕທນຸຄຕເມວ ໂຫຕິ ຕສ຺ສ ອາຣມ຺ມຓາຠິນິໂຣປນໂຕ. ‘‘ອນຸຄ຺ຄຕາ’’ຕິປິ ປາຬິ, ອນຸອຸຏ຺ຐິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມນໂສ ອຸປ຺ປິລາວາຕິ ເຈຕໂສ ອຸປ຺ປິລາວິຕຕ຺ຕກຣາ.

ເອເຕ ອວິທ຺ວາ ມນໂສ ວິຕກ຺ເກຕິ ເອເຕ ກາມວິຕກ຺ກາທິເກ ມໂນວິຕກ຺ເກ ອສ຺ສາທາທີນວນິສ຺ສຣຓໂຕ ຎາຕຕີຣຓປຫານປຣິຎ຺ຎາຫິ ຍຖາຠູຕໍ ອຊານນ຺ໂຕ. ຫຸຣາ ຫຸຣໍ ຘາວຕິ ຠນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕຕິ ອປ຺ປຫີນມິຈ຺ຉາວິຕກ຺ກຕ຺ຕາ ອນວຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕ ‘‘ກທາຈິ ຣູເປ, ກທາຈິ ສທ຺ເທ’’ຕິອາທິນາ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ອສ຺ສາທາທິວເສນ ອປຣາປຣໍ ຘາວຕິ ປຣິພ຺ຠມຕິ. ອຖ ວາ ຫຸຣາ ຫຸຣໍ ຘາວຕິ ຠນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕຕິ ອປຣິຎ຺ຎາຕວິຕກ຺ກຕ຺ຕາ ຕນ຺ນິມິຕ຺ຕານໍ ອວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫານໍ ວເສນ ປຣິພ຺ຠມນມານໂສ ອິຘໂລກໂຕ ປຣໂລກໍ ອາທານນິກ຺ເຂເປຫິ ອປຣາປຣໍ ຘາວຕິ ສໍສຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອເຕ ຈ ວິທ຺ວາ ມນໂສ ວິຕກ຺ເກຕິ ເອເຕ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠເທ ກາມວິຕກ຺ກາທິເກ ມໂນວິຕກ຺ເກ ອສ຺ສາທາທິໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ຊານນ຺ໂຕ. ອາຕາປິໂຍຕິ ວີຣິຍວາ. ສໍວຣຕີຕິ ປິທຫຕິ. ສຕິມາຕິ ສຕິສມ຺ປນ຺ໂນ. ອນຸຄ຺ຄເຕຕິ ທຸລ຺ລຠວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເອເຕ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣ ກາມວິຕກ຺ກາທິເກ ມໂນວິຕກ຺ເກ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປິລາວິຕເຫຕຸຕາຍ ມນໂສ ອຸປ຺ປິລາເວ ວິທ຺ວາ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາສຫິຕາຍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ສມ຺ມເທວ ຊານນ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ສຫາຍຠູຕານໍ ສມ຺ມາວາຍາມສຕີນໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ ອາຕາປິໂຍ ສຕິມາ ເຕ ອຣິຍມຄ຺ຄຠາວນາຍ ອາຍຕິໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຣເຫ ອນຸຄ຺ຄເຕ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ເອວ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ສໍວຣຕິ, ຎາຓສໍວຣວເສນ ປິທຫຕິ, ອາຄມນປຖໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ເອວໍຠູໂຕ ຈ ຈຕຸສຈ຺ຈປ຺ປໂພເຘນ ພຸທ຺ໂຘ ອຣິຍສາວໂກ ອຣຫຕ຺ຕາຘິຄເມນ ອເສສໍ, ອນວເສສໍ ເອເຕ ກາມວິຕກ຺ກາທິເກ ປຊຫາສິ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທີຕິ. ເອຕ຺ຖາປິ ‘‘ອນຸຄເຕ’’ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ.

ປຐມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອຸທ຺ຘຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໒. ທຸຕິເຍ ກຸສິນາຣາຍນ຺ຕິ ກຸສິນາຣາຍໍ ນາມ ມລ຺ລຣາຊູນໍ ນຄເຣ. ອຸປວຕ຺ຕເນ ມລ຺ລານໍ ສາລວເນຕິ ຍຖາ ຫິ ອນຸຣາຘປຸຣສ຺ສ ຖູປາຣາໂມ, ເອວໍ ກຸສິນາຣາຍ ອຸຍ຺ຍານໍ ທກ຺ຂິຓປຈ຺ຉິມທິສາຍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຖູປາຣາມໂຕ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣນ ນຄຣປວິສນມຄ຺ໂຄ ປາຈີນມຸໂຂ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕເຣນ ນິວຕ຺ຕຕິ, ເອວໍ ອຸຍ຺ຍານໂຕ ສາລປນ຺ຕິ ປາຈີນມຸຂາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕເຣນ ນິວຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຸປວຕ຺ຕນ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມິໍ ອຸປວຕ຺ຕເນ ມລ຺ລຣາຊູນໍ ສາລວເນ. ອຣຎ຺ຎກຸຏິກາຍນ຺ຕິ ສາລປນ຺ຕິຍາ ອວິທູເຣ ຣຸກ຺ຂຄຈ຺ຉສຎ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ກຕາ ກຸຏິກາ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຣຎ຺ຎກຸຏິກາຍໍ ວິຫຣຕີ’’ຕິ. ເຕ ປນ ຠິກ຺ຂູ ປຏິສງ຺ຂານວິຣຫິຕາ ໂອສ຺ສຏ຺ຐວີຣິຍາ ປມຕ຺ຕວິຫາຣິໂນ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸທ຺ຘຕາ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈພຫຸລຕ຺ຕາ ອວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ຕຕາຍ ອຸທ຺ຘຕາ. ຕຸຈ຺ຉຠາເວນ ມາໂນ ນໂຬ ວິຍາຕິ ນໂຬ, ມານສງ຺ຂາໂຕ ອຸຄ຺ຄໂຕ ນໂຬ ເອເຕສນ຺ຕິ ອຸນ຺ນຬາ, ອຸຄ຺ຄຕຕຸຈ຺ຉມານາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຕ຺ຕຈີວຣມຓ຺ຑນາທິຈາປລ຺ເລນ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ພຫຸກຕາຍ ວາ ຈປລາ. ຜຣຸສວາຈຕາຍ ມຸເຂນ ຂຣາຕິ ມຸຂຣາ. ຕິຣຈ຺ຉານກຖາພຫຸລຕາຍ ວິກິຓ຺ຓາ ພ຺ຍາກຸລາ ວາຈາ ເອເຕສນ຺ຕິ ວິກິຓ຺ຓວາຈາ. ມຸຏ຺ຐາ ນຏ຺ຐາ ສຕິ ເອເຕສນ຺ຕິ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິໂນ, ສຕິວິຣຫິຕາ ປມາທວິຫາຣິໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ສມ຺ປຊຎ຺ຎາຠາວໂຕ ອສມ຺ປຊານາ. ຄທ຺ທູຫນມຕ຺ຕມ຺ປິ ກາລໍ ຈິຕ຺ຕສມາຘານສ຺ສ ອຠາວໂຕ ນ ສມາຫິຕາຕິ ອສມາຫິຕາ. ໂລລສຠາວຕ຺ຕາ ຠນ຺ຕມິຄສປ຺ປຏິຠາຄຕາຍ ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ. ມນຈ຺ຉຏ຺ຐານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອສໍວຣຓໂຕ ອສຎ຺ຎຕິນ຺ທ຺ຣິຍຕາຍ ປາກຕິນ຺ທ຺ຣິຍາ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈາທິວເສນ ປມາທວິຫາຣໍ ຊານິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ອິມໍ ປມາທວິຫາເຣ ອປ຺ປມາທວິຫາເຣ ຈ ຍຖາກ຺ກມໍ ອາທີນວານິສໍສວິຠາວນໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ອຣກ຺ຂິເຕນາຕິ ສຕິອາຣກ຺ຂາຠາເວນ ອຄຸຕ຺ເຕນ. ກາເຍນາຕິ ຉວິຎ຺ຎາຓກາເຍນ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ຫິ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິມິຕ຺ຕານຸພ຺ຍຎ຺ຊນຄ຺ຄຫຓວເສນ ອຠິຊ຺ຌາທິປວຕ຺ຕິໂຕ ວິຎ຺ຎາຓທ຺ວາຣສ຺ສ ສຕິຍາ ອຣກ຺ຂິຕຠາວໂຕ. ໂສຕວິຎ຺ຎາຓາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອວໍ ຉວິຎ຺ຎາຓກາຍສ຺ສ ອຣກ຺ຂິຕຠາວໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ອຣກ຺ຂິເຕນ ກາເຍນາ’’ຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ກາເຍນາ’’ຕິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ, ເຕສມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ຖໂຍຊນາຍ ສຕິ ຍຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອປເຣ ປນ ‘‘ອຣກ຺ຂິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນາ’’ຕິ ປຐນ຺ຕິ, ເຕສມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕນໂຍ ເອວ ອຕ຺ໂຖ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຫເຕນາຕິ ສສ຺ສຕາທິມິຈ຺ຉາຠິນິເວສທູສິເຕນ. ຖິນມິທ຺ຘາຠິຠູເຕນາຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອກລ຺ຍຕາລກ຺ຂເຓນ ຖິເນນ ກາຍສ຺ສ ອກລ຺ຍຕາລກ຺ຂເຓນ ມິທ຺ເຘນ ຈ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖເຏນ, ເຕນ ກາເຍນ ຈິຕ຺ເຕນາຕິ ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ວສໍ ມາຣສ຺ສ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ກິເລສມາຣາທິກສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສປິ ມາຣສ຺ສ ວສໍ ຍຖາກາມກຣຓີຍຕໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ເຕສໍ ວິສຍໍ ນາຕິກ຺ກມຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິມາຍ ຫິ ຄາຖາຍ ຠຄວາ ເຍ ສຕິອາຣກ຺ຂາຠາເວນ ສພ຺ພໂສ ອຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ຕາ, ໂຍນິໂສມນສິກາຣສ຺ສ ເຫຕຸຠູຕາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອຠາວໂຕ ອໂຍນິໂສ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊເນນ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິອາທິນາ ວິປຣິເຍສຄາຫິໂນ, ຕໂຕ ເອວ ກຸສລກິຣິຍາຍ ວີຣິຍາຣມ຺ຠາຠາວໂຕ ໂກສຊ຺ຊາຠິຠູຕາ ສໍສາຣວຏ຺ຏໂຕ ສີສໍ ນ ອຸກ຺ຂິປິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປມາທວິຫາຣຄຣຫາມຸເຂນ ວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ວິວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສຕຸໍ, ‘‘ຕສ຺ມາ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ທຸຕິຍຄາຖມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມາ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ຍສ຺ມາ ອຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ໂຕ ມາຣສ຺ສ ຍຖາກາມກຣຓີໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ສໍສາເຣເຍວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສຕິສໍວເຣນ ມນຈ຺ຉຏ຺ຐານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ຣກ຺ຂເຓນ ປິທຫເນນ ຣກ຺ຂິຕຈິຕ຺ໂຕ ອສ຺ສ. ຈິຕ຺ເຕ ຫິ ຣກ຺ຂິເຕ ຈກ຺ຂາທິອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຣກ຺ຂິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຄຈໂຣຕິ ຍສ຺ມາ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປໂຄຈໂຣ ຕຖາ ຕຖາ ອໂຍນິໂສ ວິຕກ຺ເກຕ຺ວາ ນານາວິຘານິ ມິຈ຺ຉາທສ຺ສນານິ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຫເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ມາຣສ຺ສ ຍຖາກາມກຣຓີໂຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເນກ຺ຂມ຺ມສງ຺ກປ຺ປາທິສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຄຈໂຣ ອສ຺ສ, ຌານາທິສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປເມວ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ກເຣຍ຺ຍ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຸເຣກ຺ຂາໂຣຕິ ສມ຺ມາສງ຺ກປ຺ປໂຄຈຣຕາຍ ວິຘູຕມິຈ຺ຉາທສ຺ສໂນ ປຸເຣຕຣໍເຍວ ກມ຺ມສ຺ສກຕາລກ຺ຂຓໍ, ຕໂຕ ຍຖາຠູຕຎາຓລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສີລສມາຘີສຸ ຍຸຕ຺ໂຕ ປຍຸຕ຺ໂຕ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ຎຕ຺ວານ ອຸທຍພ຺ພຍໍ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ສມປຎ຺ຎາສາຍ ອາກາເຣຫິ ອຸປ຺ປາທນິໂຣຘໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓມຘິຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ຠງ຺ຄານຸປສ຺ສນາທິວເສນ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ, ຖິນມິທ຺ຘາຠິຠູ ຠິກ຺ຂຸ ສພ຺ພາ ທຸຄ຺ຄຕິໂຍ ຊເຫຕິ, ເອວໍ ໂສ ເຫຏ຺ຐິມມຄ຺ຄວຊ຺ຌານໍ ກິເລສານໍ ປຐມເມວ ປຫີນຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕໂລຠສຫຄຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາເທສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກຖິນມິທ຺ຘານໍ ອຘິຄເຕນ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນໂຕ ຕເທກຏ຺ຐານໍ ມານາທີນມ຺ປິ ປຫີນຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ຠິນ຺ນກິເລໂສ ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ຕິວິຘທຸກ຺ຂຕາໂຍເຄນ ທຸຄ຺ຄຕິສງ຺ຂາຕາ ສພ຺ພາປິ ຄຕິໂຍ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນຠວມູລຕ຺ຕາ ຊເຫ, ປຊເຫຍ຺ຍ. ຕາສໍ ປຣຠາເຄ ນິພ຺ພາເນ ປຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທຸຕິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ໂຄປາລກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໓. ຕຕິເຍ ໂກສເລສູຕິ ໂກສລາ ນາມ ຊານປທິໂນ ຣາຊກຸມາຣາ, ເຕສໍ ນິວາໂສ ເອໂກປິ ຊນປໂທ ‘‘ໂກສລາ’’ຕ຺ເວວ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເຕສຸ ໂກສເລສຸ ຊນປເທ. ຈາຣິກໍ ຈຣຕີຕິ ອຕຸຣິຕຈາຣິກາວເສນ ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣຕິ. ມຫຕາຕິ ຄຸຓມຫຕ຺ເຕນປິ ມຫຕາ, ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນສງ຺ຂ຺ຍຕ຺ຕາ ສງ຺ຂ຺ຍາມຫຕ຺ເຕນປິ ມຫຕາ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນາຕິ ທິຏ຺ຐິສີລສາມຎ຺ຎສໍຫເຕນ ສມຓຄເຓນ. ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ເອກໂຕ. ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມາຕິ ມຄ຺ຄໂຕ ອປກ຺ກມິຕ຺ວາ. ອຎ຺ຎຕຣໍ ຣຸກ຺ຂມູລນ຺ຕິ ຆນປຕ຺ຕສາຂາວິຏປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ສນ຺ທຈ຺ຉາຍສ຺ສ ມຫໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສມີປສງ຺ຂາຕໍ ມູລໍ.

ອຎ຺ຎຕໂຣ ໂຄປາລໂກຕິ ເອໂກ ໂຄຄຓຣກ຺ຂໂກ, ນາເມນ ປນ ນນ຺ໂທ ນາມ. ໂສ ກິຣ ອຑ຺ໂຒ ມຫທ຺ຘໂນ ມຫາໂຠໂຄ, ຍຖາ ເກຓິໂຍ ຊຏິໂລ ປພ຺ພຊ຺ຊາວເສນ, ເອວໍ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ໂຄຍູຖໍ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ໂຄປາລກຕ຺ເຕນ ຣາຊປີຬໍ ອປຫຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ກຸຏຸມ຺ພໍ ຣກ຺ຂຕິ. ໂສ ກາເລນ ກາລໍ ປຎ຺ຈ ໂຄຣເສ ຄເຫຕ຺ວາ, ມຫາເສຏ຺ຐິສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສຕ຺ຖາຣໍ ປສ຺ສຕິ, ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ອາຄມນຕ຺ຖາຍ ສຕ຺ຖາຣໍ ຍາຈຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ເສວ ຎາຓປຣິປາກໍ ອາຄມຍມາໂນ ອຄນ຺ຕ຺ວາ, ອປຣຠາເຄ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ປຣິວຸໂຕ ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ, ‘‘ອິທານິສ຺ສ ຎາຓໍ ປຣິປກ຺ກ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານສ຺ສ ອວິທູເຣ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິ ຕສ຺ສ ອາຄມນໍ ອາຄມຍມາໂນ. ນນ຺ໂທປິ ໂຂ ‘‘ສຕ຺ຖາ ກິຣ ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ອິໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ, ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕປຏິສນ຺ຖາໂຣ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ, ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ໂສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ປາຍາສທານມທາສິ, ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຠຄວາ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ໂຂ ຕໍ ໂຄປາລກໍ ຠຄວາ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສສິ…ເປ… ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສນ຺ທສ຺ເສສີຕິ ‘‘ອິເມ ຘມ຺ມາ ກຸສລາ, ອິເມ ຘມ຺ມາ ອກຸສລາ’’ຕິອາທິນາ ກຸສລາທິຘມ຺ເມ ກມ຺ມວິປາເກ ອິຘໂລກປຣໂລເກ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາວສາເນ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ສມ຺ມາ ທສ຺ເສສິ. ສມາທເປສີຕິ ‘‘ສຈ຺ຈາຘິຄມາຍ ອິເມ ນາມ ຘມ຺ມາ ອຕ຺ຕນິ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ’’ຕິ ສີລາທິຘມ຺ເມ ສມ຺ມາ ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ເຕສຸ ຕໍ ປຕິຏ຺ຐເປສິ. ສມຸຕ຺ເຕເຊສີຕິ ເຕ ຘມ຺ມາ ສມາທິນ຺ນາ ອນຸກ຺ກເມນ ຠາວິຍມານາ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍາ ຫຸຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂວິສທາ ຍຖາ ຂິປ຺ປໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ອາວຫນ຺ຕິ, ຕຖາ ສມ຺ມາ ອຸຕ຺ເຕເຊສິ ສມ຺ມເທວ ເຕເຊສິ. ສມ຺ປຫໍເສສີຕິ ຠາວນາຍ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ວິເສສຠາວທສ຺ສເນນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປໂມທາປນວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ປຫໍເສສິ. ອປິເຈຕ຺ຖ ສາວຊ຺ຊານວຊ຺ຊຘມ຺ເມສຸ ທຸກ຺ຂາທີສຸ ຈ ສມ຺ໂມຫວິໂນທເນນ ສນ຺ທສ຺ສນໍ, ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ປມາທາປໂນທເນນ ສມາທປນໍ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສາລສິຍາປຕ຺ຕິວິໂນທເນນ ສມຸຕ຺ເຕຊນໍ, ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິສິທ຺ຘິຍາ ສມ຺ປຫໍສນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ໂສ ຠຄວໂຕ ສາມຸກ຺ກໍສິກາຍ ຘມ຺ມເທສນາຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ອຘິວາເສສີຕິ ເຕນ ທິຏ຺ຐສຈ຺ເຈນ ‘‘ອຘິວາເສຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ ຠຄວາ’’ຕິອາທິນາ ນິມນ຺ຕິໂຕ ກາຍງ຺ຄວາຈງ຺ຄໍ ອໂຈເປນ຺ໂຕ ຈິຕ຺ເຕເນວ ອຘິວາເສສິ ສາທິຍິ. ເຕເນວາຫ ‘‘ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນາ’’ຕິ.

ອປ຺ໂປທກປາຍາສນ຺ຕິ ນິຣຸທກປາຍາສໍ. ປຏິຍາທາເປຕ຺ວາຕິ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ. ນວຎ຺ຈ ສປ຺ປິນ຺ຕິ ນວນີຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕາວເທວ ວິລີນໍ ມຓ຺ຑສປ຺ປິຎ຺ຈ ປຏິຍາທາເປຕ຺ວາ. ສຫຕ຺ຖາຕິ ອາທຣຊາໂຕ ສຫຕ຺ເຖເນວ ປຣິວິສນ຺ໂຕ. ສນ຺ຕປ຺ເປສີຕິ ປຏິຍຕ຺ຕໍ ໂຠຊນໍ ໂຠເຊສິ. ສມ຺ປວາເຣສີຕິ ‘‘ອລໍ ອລ’’ນ຺ຕິ ວາຈາຍ ປຏິກ຺ຂິປາເປສິ. ຠຸຕ຺ຕາວິນ຺ຕິ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ. ໂອນີຕປຕ຺ຕປາຓິນ຺ຕິ ປຕ຺ຕໂຕ ອປນີຕປາຓິໍ, ‘‘ໂຘຕປຕ຺ຕປາຓິ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ໂຘຕປຕ຺ຕຫຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນີຈນ຺ຕິ ອນຸຈ຺ຈໍ ອາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາສເນເຍວ ນິສີທນໍ ອຣິຍເທສວາສີນໍ ຈາຣິຕ຺ຕໍ, ໂສ ປນ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ອຸປຈາຣວເສນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕສ຺ສ ທາຣຸຜລກາສນສ຺ສ ສມີເປ ນິສີທິ. ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍາຕິອາທິ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ກຕໍ ອນຸໂມທນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສ ກິຣ ສຕ຺ຕາຫໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ວສາເປຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ສຕ຺ຕເມ ປນ ທິວເສ ອປ຺ໂປທກປາຍາສທານໍ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ ຎາຓປຣິປາກາຠາວໂຕ ອນຸໂມທນເມວ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ສີມນ຺ຕຣິກາຍາຕິ ສີມນ຺ຕເຣ, ຕສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ອນ຺ຕຣໍ. ຄາມວາສິໂນ ກິຣ ເອກໍ ຕຬາກໍ ນິສ຺ສາຍ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກລຫໍ ອກໍສຸ. ໂສ ເຕ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຕໍ ຕຬາກໍ ຄຓ຺ຫິ. ເຕນ ພທ຺ຘາຆາໂຕ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ຕໍ ສຕ຺ຖຸ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທູຣໍ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ນິວຕ຺ຕາຫິ ອຸປາສກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ອຎ຺ຊລິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ທສ຺ສນູປຈາຣສມຕິກ຺ກມາ ທສນຂສໂມຘານສມຸຊ຺ຊລໍ ອຎ຺ຊລິໍ ສິຣສິ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຄາມານໍ ອນ຺ຕເຣ ອຣຎ຺ຎປ຺ປເທເສ ເອກກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ສເຣນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມາເຣສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ…ເປ… ໂວໂຣເປສີ’’ຕິ. ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ໂອຫີຍິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ຕຖາ ມຕໍ ທິສ຺ວາ ຠຄວໂຕ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິອາທິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ຍສ຺ມາ ທິຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ນໍ ອຣິຍສາວກໍ ນນ຺ທໍ ມາເຣນ຺ເຕນ ປຸຣິເສນ ອານນ຺ຕຣິຍກມ຺ມໍ ພຫຸລໍ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສຸຕໍ, ຕສ຺ມາ ຍໍ ໂຈເຣຫິ ຈ ເວຣີຫິ ຈ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໂຕປິ ໂຆຣຕຣໍ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ມິຈ຺ຉາປຓິຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ກໂຣຕີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ຊານິຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖທີປນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ທິໂສ ທິສນ຺ຕິ ທູສໂກ ທູສນີຍໍ ໂຈໂຣ ໂຈຣໍ, ທິສ຺ວາຕິ ວຈນເສໂສ. ຍໍ ຕໍ ກຍິຣາຕິ ຍໍ ຕສ຺ສ ອນຍພ຺ຍສນໍ ກເຣຍ຺ຍ, ທຸຕິຍປເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເອໂກ ເອກສ຺ສ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠີ ໂຈໂຣ ປຸຕ຺ຕທາຣເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸໂຄມຫິໍສາທີສຸ ອປຣຊ຺ຌນ຺ໂຕ ຍສ຺ສ ອປຣຊ຺ຌຕິ, ຕມ຺ປິ ຕເຖວ ອຕ຺ຕນິ ອປຣຊ຺ຌນ຺ຕໍ ໂຈຣໍ ທິສ຺ວາ, ເວຣີ ວາ ປນ ເກນຈິເທວ ກາຣເຓນ ພທ຺ຘເວຣໍ ເວຣິໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກກ຺ຂຬຕາຍ ທາຣຸຓຕາຍ ຍໍ ຕສ຺ສ ອນຍພ຺ຍສນໍ ກເຣຍ຺ຍ, ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ວາ ປີເຬຍ຺ຍ, ເຂຕ຺ຕາທີນິ ວາ ນາເສຍ຺ຍ, ຊີວິຕາ ວາ ໂວໂຣເປຍ຺ຍ, ທສສຸ ອກຸສລກມ຺ມປເຖສຸ ມິຈ຺ຉາຐປິຕຕ຺ຕາ ມິຈ຺ຉາປຓິຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປາປິໂຍ ນໍ ຕໂຕ ກເຣ, ນໍ ປຸຣິສໍ ປາປຕຣໍ ຕໂຕ ກເຣຍ຺ຍ. ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣ ຫິ ທິໂສ ວາ ເວຣີ ວາ ທິສສ຺ສ ວາ ເວຣິໂນ ວາ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ, ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ວາ ກເຣຍ຺ຍ. ອິທໍ ປນ ອກຸສລກມ຺ມປເຖສຸ ມິຈ຺ຉາຐປິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາເປຕິ, ອຕ຺ຕຠາວສຕສຫສ຺ເສສຸປິ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ຂິປິຕ຺ວາ ສີສມສ຺ສ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ເທຕີຕິ.

ຕຕິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຍກ຺ຂປຫາຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ກໂປຕກນ຺ທຣາຍນ຺ຕິ ເອວໍນາມເກ ວິຫາເຣ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ປພ຺ພຕກນ຺ທເຣ ປຸພ຺ເພ ພຫູ ກໂປຕາ ວສິໍສຸ, ເຕນ ສາ ປພ຺ພຕກນ຺ທຣາ ‘‘ກໂປຕກນ຺ທຣາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອປຣຠາເຄ ຕຕ຺ຖ ກຕວິຫາໂຣປິ ‘‘ກໂປຕກນ຺ທຣາ’’ຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ກໂປຕກນ຺ທຣາຍນ຺ຕິ ເອວໍນາມເກ ວິຫາເຣ’’ຕິ. ຊຸຓ຺ຫາຍ ຣຕ຺ຕິຍາຕິ ສຸກ຺ກປກ຺ຂຣຕ຺ຕິຍໍ. ນໂວໂຣປິເຕຫິ ເກເສຫີຕິ ອຈິຣໂອຫາຣິເຕຫິ ເກເສຫິ, ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕລກ຺ຂເຓ ເຈຕໍ ກຣຓວຈນໍ. ອພ຺ໂຠກາເສຕິ ຍຕ຺ຖ ອຸປຣິຈ຺ຉທນໍ ປຣິກ຺ເຂໂປ ວາ ນຕ຺ຖິ, ຕາທິເສ ອາກາສງ຺ຄເຓ.

ຕຕ຺ຖ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ, ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ນີລຸປ຺ປລວຓ຺ໂຓ. ອຸໂຠປິ ປນ ເຕ ມຫາເຖຣາ ອຸທິຈ຺ຈພ຺ຣາຫ຺ມຓຊຈ຺ຈາ ກປ຺ປານໍ ສຕສຫສ຺ສາຘິກໍ ເອກໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ອຠິນີຫາຣສມ຺ປນ຺ນາ ຉຬຠິຎ຺ຎາປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ຕາ ມຫາຂີຓາສວາ ສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນ ສຕ຺ຕສຏ຺ຐິຍາ ສາວກປາຣມິຎາຓານໍ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕາ ເອຕໍ ກໂປຕກນ຺ທຣວິຫາຣໍ ອຸປໂສຠຍນ຺ຕາ ເອກໍ ກນກຄຸຫໍ ປວິຏ຺ຐາ ທ຺ເວ ສີຫາ ວິຍ, ເອກໍ ວິຊມ຺ຠນຠູມິໍ ໂອຕິຓ຺ຓາ ທ຺ເວ ພ຺ຍຄ຺ຆາ ວິຍ, ເອກໍ ສຸປຸປ຺ຜິຕສາລວນໍ ປວິຏ຺ຐາ ທ຺ເວ ຉທ຺ທນ຺ຕນາຄຣາຊາໂນ ວິຍ, ເອກໍ ສິມ຺ພລິວນໍ ປວິຏ຺ຐາ ທ຺ເວ ສຸປຓ຺ຓຣາຊາໂນ ວິຍ, ເອກໍ ນຣວາຫນຍານໍ ອຠິຣຸຬ຺ຫາ ທ຺ເວ ເວສ຺ສວຓາ ວິຍ, ເອກໍ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາສນໍ ອຠິນິສິນ຺ນາ ທ຺ເວ ສກ຺ກາ ວິຍ, ເອກວິມານພ຺ຠນ຺ຕຣຄຕາ ທ຺ເວ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ວິຍ, ເອກສ຺ມິໍ ຄຄນຏ຺ຐາເນ ຐິຕານິ ທ຺ເວ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລານິ ວິຍ, ທ຺ເວ ສູຣິຍມຓ຺ຑລານິ ວິຍ ຈ ວິໂຣຈິໍສຸ. ເຕສຸ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຕຸຓ຺ຫີ ນິສີທິ, ອາຍສ຺ມາ ປນ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ສມາປຊ຺ຊິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຎ຺ຎຕຣໍ ສມາຘິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສມາຘິນ຺ຕິ ອຸເປກ຺ຂາພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິໍ. ເກຈິ ‘‘ສຎ຺ຎາເວທຍິຕນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ອປເຣ ປນາຫຸ ‘‘ອາຣຸປ຺ປປາທກໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ. ອິມາ ເອວ ຫິ ຕິສ຺ໂສ ກາຍຣກ຺ຂຓສມຕ຺ຖາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ. ຕຕ຺ຖ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ສມາຘິປຣິຍາຍສມ຺ຠໂວ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ໂຕວ, ປຈ຺ຉິມໍເຍວ ປນ ອາຈຣິຍາ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ. ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ທກ຺ຂິຓໍ ທິສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ຍກ຺ຂສມາຄມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຠວນໍ ຄນ຺ຕຸໍ ທກ຺ຂິຓໍ ທິສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປຏິຠາຕິ ມນ຺ຕິ ອຸປຏ຺ຐາຕິ ມມ. ມນ຺ຕິ ຫິ ປຏິສທ຺ທໂຍເຄນ ສາມິອຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ, ອິມສ຺ສ ສີເສ ປຫາຣໍ ທາຕຸໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ກິຣ ປຸຣິມຊາຕິຍໍ ເຖເຣ ພທ຺ຘາຆາໂຕ, ເຕນສ຺ສ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ອໂຫສິ. ອິຕໂຣ ປນ ສປ຺ປຎ຺ຎຊາຕິໂກ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ປຏິເສເຘນ຺ໂຕ ‘‘ອລໍ ສມ຺ມາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ມາ ອາສາເທສີຕິ ມາ ຆຏ຺ເຏສິ, ມາ ປຫາຣໍ ເທຫີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸຬາໂຣຕິ ອຸຬາເຣຫິ ອຸຕ຺ຕເມຫິ ສີລາທິຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ.

ອນາທິຍິຕ຺ວາຕິ ອາທຣໍ ອກຕ຺ວາ, ຕສ຺ສ ວຈນໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ. ຍສ຺ມາ ປນ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ອຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຕໍ ອນາທິຍນ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕໍ ຍກ຺ຂໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ’’ຕິ. ສີເສ ປຫາຣໍ ອທາສີຕິ ສພ຺ພຖາເມນ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊເນຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐິໂຕວ ສີເສ ຂຏກໍ ອທາສິ, ມຸທ຺ຘນິ ມຸຏ຺ຐິຆາຕໍ ອກາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາວ ມຫາຕິ ຖາມມຫຕ຺ເຕນ ຕຕ຺ຕກໍ ມຫນ຺ໂຕ ປຫາໂຣ ອໂຫສິ. ເຕນ ປຫາເຣນາຕິ ເຕນ ປຫາເຣນ ກຣຓຠູເຕນ. ສຕ຺ຕຣຕນນ຺ຕິ ປມາຓມຊ຺ຌິມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຣຕເນນ ສຕ຺ຕຣຕນໍ. ນາຄນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖິນາຄໍ. ໂອສາເທຍ຺ຍາຕິ ປຖວິຍໍ ໂອສີທາເປຍ຺ຍ ນິມຸຊ຺ຊາເປຍ຺ຍ. ‘‘ໂອສາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຑ຺ຒຏ຺ຐມຣຕນນ຺ຕິ ອຑ຺ເຒນ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ປູຣຓານິ ອຑ຺ຒຏ຺ຐມານິ, ອຑ຺ຒຏ຺ຐມານິ ຣຕນານິ ປມາຓໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ອຑ຺ຒຏ຺ຐມຣຕໂນ, ຕໍ ອຑ຺ຒຏ຺ຐມຣຕນໍ. ມຫນ຺ຕໍ ປພ຺ພຕກູຏນ຺ຕິ ເກລາສກູຏປ຺ປມາຓໍ ວິປຸລໍ ຄິຣິກູຏໍ. ປທາເລຍ຺ຍາຕິ ສກລິກາກາເຣນ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ. ອປິ ໂອສາເທຍ຺ຍ, ອປິ ປທາເລຍ຺ຍາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ຕາວເທວ ຈສ຺ສ ສຣີເຣ ມຫາປຣິຬາໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ໂສ ເວທນາຕຸໂຣ ອາກາເສ ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຠູມິຍໍ ປຕິ, ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິສຫສ຺ສາຘິກໂຍຊນສຕສຫສ຺ສຸພ຺ເພຘໍ ສິເນຣຸມ຺ປິ ປພ຺ພຕຣາຊານໍ ສນ຺ຘາເຣນ຺ຕີ ຈຕຸນຫຸຕາຘິກທ຺ວິໂຍຊນສຕສຫສ຺ສພຫລາ ມຫາປຖວີ ຕໍ ປາປສຕ຺ຕໍ ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ວິຍ ວິວຣມທາສິ. ອວີຈິໂຕ ຊາລາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ກນ຺ທນ຺ຕໍເຍວ ຕໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ໂສ ກນ຺ທນ຺ໂຕ ວິປ຺ປລປນ຺ໂຕ ປຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ຈ ປນ ໂສ ຍກ຺ໂຂ ‘ຑຍ຺ຫາມິ ຑຍ຺ຫາມີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ມຫານິຣຍໍ ອປຕາສີຕິ. ຕຕ຺ຖ ອປຕາສີຕິ ອປຕິ.

ກິໍ ປນ ໂສ ຍກ຺ຂຕ຺ຕຠາເວເນວ ນິຣຍໍ ອຸປຄຈ຺ຉີຕິ? ນ ອຸປຄຈ຺ຉິ, ຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ປາປກມ຺ມໍ ອໂຫສິ, ຕສ຺ສ ພເລນ ຍກ຺ຂຕ຺ຕຠາເວ ມຫນ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວິ. ຍໍ ປນ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍໍ ອານນ຺ຕຣິຍກມ຺ມໍ, ເຕນ ຈຸຕິອນນ຺ຕຣໍ ນິຣເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊີຕິ. ເຖຣສ຺ສ ປນ ສມາປຕ຺ຕິພເລນ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠິຕສຣີຣສ຺ສ ນ ໂກຈິ ວິກາໂຣ ອໂຫສິ. ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ອວຸຏ຺ຐິຕກາເລ ຫິ ຕໍ ຍກ຺ໂຂ ປຫຣິ, ຕຖາ ປຫຣນ຺ຕໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ທິສ຺ວາ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຘມ຺ມເສນາປຕິໍ ອຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມນສມກາລເມວ ຈ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ອຸຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ສຣີຣວຸຕ຺ຕິໍ ປຸຈ຺ຉິ, ໂສປິສ຺ສ ພ຺ຍາກາສິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອທ຺ທສາ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ…ເປ… ອປິ ຈ ເມ ສີສໍ ໂຖກໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຖກໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ໂຖກໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ມຘຸຣກຊາຕໍ ວິຍ ເມ ສີສໍ ທຸກ຺ຂິຕໍ, ທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸກ຺ຂາຘິຏ຺ຐານຎ຺ຫິ ສີສໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ສີເສ ໂຖກໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ກຖໍ ປນ ສມາປຕ຺ຕິພເລນ ສຣີເຣ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠິເຕ ເຖຣສ຺ສ ສີເສ ໂຖກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ອໂຫສີຕິ? ອຈິເຣເນວ ວຸຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ. ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍໍ ອປຎ຺ຎາຍມານທຸກ຺ຂຎ຺ຫິ ກາຍນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ ນິທ຺ທໍ ອຸປຄຕສ຺ສ ມກສາທິຊນິຕໍ ວິຍ ປຏິພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂຖກໍ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ.

‘‘ມຫາພເລນ ຍກ຺ເຂນ ຕຖາ ສພ຺ພຸສ຺ສາເຫນ ປຫເຏ ສຣີເຣປິ ວິກາໂຣ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຈິຕ຺ຕຊາເຕນ ອາຍສ຺ມຕາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິນາ ຘມ຺ມເສນາປຕິໂນ ມຫານຸຠາວຕາຍ ວິຠາວິຕາຍ ໂສປິສ຺ສ ‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ອາວຸໂສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ’’ຕິອາທິນາ ອິທ຺ຘານຸຠາວມຫນ຺ຕຕາປກາສນາປເທເສນ ອຕ຺ຕໂນ ອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍາຫງ຺ກາຣາທິມລານໍ ສຸປ຺ປຫີນຕໍ ທີເປຕິ. ປໍສຸປິສາຈກມ຺ປິ ນ ປສ຺ສາມາຕິ ສງ຺ກາຣກູຏາທີສຸ ວິຈຣຓກຂຸທ຺ທກເປຕມ຺ປິ ນ ປສ຺ສາມ. ອິຕິ ອຘິຄມປ຺ປິຈ຺ຉານໍ ອຄ຺ຄຠູໂຕ ມຫາເຖໂຣ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ອນາວຊ຺ຊເນນ ເຕສໍ ອທສ຺ສນໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ເຕເນວາຫ ‘‘ເອຕຣຫີ’’ຕິ.

ຠຄວາ ປນ ເວຬຸວເນ ຐິໂຕ ອຸຠິນ຺ນໍ ອຄ຺ຄສາວການໍ ອິມໍ ກຖາສລ຺ລາປໍ ທິພ຺ພໂສເຕນ ອສ຺ໂສສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ຠຄວາ’’ຕິອາທິ, ຕໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິພລູປຄຕໍ ອິທ຺ຘານຸຠາວມຫນ຺ຕຕໍ ວິທິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ຕາທິຠາວປ຺ປຕ຺ຕິທີປກໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ເສລູປມໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຐິຕໍ ນານຸປກມ຺ປຕີຕິ ຍສ຺ສ ຂີຓາສວສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຆນສິລາມຍປພ຺ພຕູປມໍ ສພ຺ເພສໍ ອິຎ຺ຊນານໍ ອຠາວໂຕ ວສີຠາວປ຺ປຕ຺ຕິຍາວ ຐິຕໍ ສພ຺ເພຫິປິ ໂລກຘມ຺ເມຫິ ນານຸປກມ຺ປຕິ ນ ປເວຘຕິ. ອິທານິສ຺ສ ອກມ຺ປນາກາຣໍ ສທ຺ຘິໍ ກາຣເຓນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ວິຣຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ວິຣຕ຺ຕໍ ຣຊນີເຍສູຕິ ວິຣາຄສງ຺ຂາເຕນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ຣຊນີເຍສຸ ຣາຄຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠູເຕສຸ ສພ຺ເພສຸ ເຕຠູມກຘມ຺ເມສຸ ວິຣຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພໂສ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຣາຄນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂກປເນຍ຺ເຍຕິ ປຏິຆຏ຺ຐານີເຍ ສພ຺ພສ຺ມິມ຺ປິ ອາຆາຕວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ນ ກຸປ຺ປຕິ ນ ທຸສ຺ສຕິ ນ ວິກາຣໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຍສ຺ເສວໍ ຠາວິຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຕາທິຠາວາວຫນຠາເວນ ຠາວິຕໍ. ກຸໂຕ ຕໍ ທຸກ຺ຂເມສ຺ສຕີຕິ ຕໍ ອຸຕ຺ຕມປຸຄ຺ຄລໍ ກຸໂຕ ສຕ຺ຕໂຕ ສງ຺ຂາຣໂຕ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປຄມິສ຺ສຕິ, ນ ຕາທິສສ຺ສ ທຸກ຺ຂໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຈຕຸຕ຺ຖສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ນາຄສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໕. ປຎ຺ຈເມ ໂກສມ຺ພິຍນ຺ຕິ ກຸສຸມ຺ເພນ ນາມ ອິສິນາ ວສິຕຏ຺ຐາເນ ມາປິຕຕ຺ຕາ ‘‘ໂກສມ຺ພີ’’ຕິ ເອວໍລທ຺ຘນາມເກ ນຄເຣ. ໂຆສິຕາຣາເມຕິ ໂຆສິຕເສຏ຺ຐິນາ ກາຣິເຕ ອາຣາເມ. ຠຄວາ ອາກິຓ຺ໂຓ ວິຫຣຕີຕິ ຠຄວາ ສມ຺ພາຘປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ກິໍ ປນ ຠຄວໂຕ ສມ຺ພາໂຘ ອຕ຺ຖິ, ສໍສຄ຺ໂຄ ວາຕິ? ນຕ຺ຖິ. ນ ຫິ ໂກຈິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອນິຈ຺ຉາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ. ທຸຣາສທາ ຫິ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຈ ອນຸປລິຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຫິເຕສິຕາຍ ປນ ສຕ຺ເຕສຸ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ ‘‘ມຸຕ຺ໂຕ ໂມເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎານຸຣູປໍ ຈຕຸໂຣຆນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ປຣິສານໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ກາເລນ ກາລໍ ອຸປສງ຺ກມນໍ ອຘິວາເສຕິ, ສຍຎ຺ຈ ມຫາກຣຸຓາສມຸສ຺ສາຫິໂຕ ກາລຎ຺ຎູ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ອິທໍ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ອາຈິຓ຺ຓໍ, ອຍມິຘ ອາກິຓ຺ຓວິຫາໂຣຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

ອິຘ ປນ ໂກສມ຺ພິການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ກລຫຊາຕານໍ ສຕ຺ຖາ ທີຆີຕິສ຺ສ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ວຕ຺ຖຸໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ, ‘‘ນ ຫິ ເວເຣນ ເວຣານິ, ສມ຺ມນ຺ຕີຘ ກຸທາຈນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ຘ. ປ. ໕; ມ. ນິ. ໓.໒໓໗; ມຫາວ. ໔໖໔) ໂອວາທໍ ອທາສິ, ຕໍ ທິວສໍ ເຕສໍ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕານໍເຍວ ຣຕ຺ຕິ ວິຠາຕາ. ທຸຕິຍທິວເສປິ ຠຄວາ ຕເມວ ວຕ຺ຖຸໍ ກເຖສິ, ຕໍ ທິວສມ຺ປິ ເຕສໍ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕານໍເຍວ ຣຕ຺ຕິ ວິຠາຕາ. ຕຕິຍທິວເສປິ ຠຄວາ ຕເມວ ວຕ຺ຖຸໍ ກເຖສິ, ອຖຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອວມາຫ – ‘‘ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ, ຠນ຺ເຕ ຠຄວາ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕຸ, ມຍເມເຕນ ຠຓ຺ຑເນນ ກລເຫນ ວິຄ຺ຄເຫນ ວິວາເທນ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ປຣິຍາທິນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ໂຂ ອິເມ ໂມຆປຸຣິສາ ນ ທານິເມ ສກ຺ກາ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ, ນຕ຺ຖິ ເຈຕ຺ຖ ສຎ຺ຎາເປຕພ຺ພາ, ຍໍນູນາຫໍ ເອກຈາຣິກວາສໍ ວເສຍ຺ຍໍ, ເອວໍ ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ກລຫໂຕ ໂອຣມິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ເອວໍ ເຕຫິ ກລຫກາຣເກຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກວິຫາເຣ ວາສໍ ວິເນຕພ຺ພາຠາວໂຕ ອຸປາສກາທີຫິ ອຸປສງ຺ກມນຎ຺ຈ ອາກິຓ຺ຓວິຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ອາກິຓ຺ໂຓ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ນ ສຸຂໍ, ອນາຣາຘິຕຈິຕ຺ຕຕາຍ ນ ອິຏ຺ຐນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເນວາຫ ‘‘ນ ຜາສຸ ວິຫຣາມີ’’ຕິ. ວູປກຏ຺ໂຐຕິ ປວິເວກຏ຺ໂຐ ທູຣີຠູໂຕ. ຕຖາ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາວ ຠຄວາ ປາໂຕວ ສຣີຣປ຺ປຏິຊຄ຺ຄນໍ ກຕ຺ວາ ໂກສມ຺ພິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ກຎ຺ຈິ ອນາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອໂກ ອທຸຕິໂຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂກສລຣຏ຺ເຐ ປາລິເລຍ຺ຍເກ ວນສຓ຺ເຑ ຠທ຺ທສາລມູເລ ວິຫາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ…ເປ… ຠທ຺ທສາລມູເລ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສາມນ຺ຕິ ສຍໍ. ສໍສາເມຕ຺ວາຕິ ປຏິສາເມຕ຺ວາ. ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ສາມນ຺ຕິ ປທໍ ອາເນຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອຸປຏ຺ຐາເກຕິ ໂກສມ຺ພິນຄຣວາສິໂນ ໂຆສິຕເສຏ຺ຐິອາທິເກ ອຸປຏ຺ຐາເກ, ວິຫາເຣ ຈ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐາກໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອນາມນ຺ເຕຕ຺ວາ.

ເອວໍ ຄເຕ ສຕ຺ຖຣິ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອາວຸໂສ ອານນ຺ທ, ສຕ຺ຖາ ເອກໂກວ ຄໂຕ, ມຍໍ ອນຸພນ຺ຘິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ອາວຸໂສ, ຍທາ ຠຄວາ ສາມໍ ເສນາສນໍ ສໍສາເມຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ອນາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາເກ ຈ ອນປໂລເກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອທຸຕິໂຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕທາ ເອກຈາຣໍ ຈຣິຕຸໍ ຠຄວໂຕ ອຊ຺ຌາສໂຍ, ສາວເກນ ນາມ ສຕ຺ຖຸ ອຊ຺ຌາສຍານຸຣູປໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ນ ອິເມສຸ ທິວເສສຸ ຠຄວາ ອນຸຄນ຺ຕພ຺ໂພ’’ຕິ ນິວາເຣສິ, ສຍມ຺ປິ ນານຸຄຈ຺ຉິ.

ອນຸປຸພ຺ເພນາຕິ ອນຸກ຺ກເມນ, ຄາມນິຄມປຏິປາຏິຍາ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ‘‘ເອກຈາຣວາສໍ ຕາວ ວສມານໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ພາລກໂລຓກາຣຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຠຄຸຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສກລໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ຕິຍາມຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ເອກຈາຣວາເສ ອານິສໍສໍ ກເຖຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ເຕນ ປຈ຺ຉາສມເຓນ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຕໍ ຕຕ຺ເຖວ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສມາເນ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ເຕ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປາຈີນວໍສມິຄທາຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສມ຺ປິ ສກລຣຕ຺ຕິໍ ສມຄ຺ຄວາເສ ອານິສໍສໍ ກເຖຕ຺ວາ ເຕປິ ຕຕ຺ເຖວ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກໂກວ ປາລິເລຍ຺ຍຄາມໍ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ. ປາລິເລຍ຺ຍຄາມວາສິໂນ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ທານໍ ທຕ຺ວາ ປາລິເລຍ຺ຍຄາມສ຺ສ ອວິທູເຣ ຣກ຺ຂິຕວນສຓ຺ໂຑ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ປຓ຺ຓສາລໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຖ ຠຄວາ ວສຕູ’’ຕິ ຍາຈິຕ຺ວາ ວາສຍິໍສຸ. ຠທ຺ທສາໂລຕິ ປນ ຕຕ຺ເຖໂກ ມນາໂປ ຠທ຺ທໂກ ສາລຣຸກ຺ໂຂ, ຠຄວາ ຕໍ ຄາມໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວນສຓ຺ເຑ ປຓ຺ຓສາລສມີເປ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ວິຫາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ປາລິເລຍ຺ຍເກ ວິຫຣຕິ ຣກ຺ຂິຕວນສຓ຺ເຑ ຠທ຺ທສາລມູເລ’’ຕິ.

ຫຕ຺ຖິນາໂຄຕິ ມຫາຫຕ຺ຖີ ຍູຖປຕິ. ຫຕ຺ຖິກລເຠຫີຕິ ຫຕ຺ຖິໂປຕເກຫິ. ຫຕ຺ຖິຈ຺ຉາເປຫີຕິ ຂີຣູປເຄຫິ ທຫຣຫຕ຺ຖິໂປຕເກຫິ, ເຍ ‘‘ຠິງ຺ກາ’’ຕິປິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຉິນ຺ນຄ຺ຄານີຕິ ປຸຣໂຕ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕຫິ ເຕຫິ ຫຕ຺ຖິອາທີຫິ ຉິນ຺ນຄ຺ຄານິ ຂາທິຕາວເສສານິ ຂາຓຸສທິສານິ ຂາທຕິ. ໂອຠຄ຺ໂຄຠຄ຺ຄນ຺ຕິ ເຕນ ຫຕ຺ຖິນາເຄນ ອຸຈ຺ຈຏ຺ຐານໂຕ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປາຕິຕໍ. ອສ຺ສ ສາຂາຠງ຺ຄນ຺ຕິ ເອຕສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ສາຂາຠງ຺ຄໍ ເຕ ຂາທນ຺ຕິ. ອາວິລານີຕິ ເຕຫິ ປຐມຕຣໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປິວນ຺ເຕຫິ ອາລຸຬິຕຕ຺ຕາ ອາວິລານິ ກທ຺ທມມິສ຺ສານິ ປານີຍານິ ປິວຕິ. ໂອຄາຫາຕິ ຕິຕ຺ຖໂຕ. ‘‘ໂອຄາຫ’’ນ຺ຕິປິ ປາຬິ. ອສ຺ສາຕິ ຫຕ຺ຖິນາຄສ຺ສ. ອຸປນິຆໍສນ຺ຕິໂຍຕິ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕິໂຍ, ອຸປນິຆໍສິຍມາໂນປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຬາຣຠາເວນ ນ ກຸຊ຺ຌຕິ, ເຕນ ຕາ ຕໍ ຆໍສນ຺ຕິເຍວ. ຍູຖາຕິ ຫຕ຺ຖິຆຏາ.

ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ໂສ ກິຣ ຫຕ຺ຖິນາໂຄ ຍູຖວາເສ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ຕໍ ວນສຓ຺ຑໍ ປວິຏ຺ໂຐ ຕຕ຺ຖ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຆຏສຫສ຺ເສນ ນິພ຺ພາປິຕສນ຺ຕາໂປ ວິຍ ນິພ຺ພຸໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອຏ຺ຐາສິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວຕ຺ຕສີເສ ຐຕ຺ວາ ຠທ຺ທສາລສ຺ສ ປຓ຺ຓສາລາຍ ຈ ສມນ຺ຕໂຕ ອປ຺ປຫຣິຕກໍ ກຕ຺ວາ ສາຂາຠງ຺ເຄຫິ ສມ຺ມຊ຺ຊຕິ, ຠຄວໂຕ ມຸຂໂຘວນໍ ເທຕິ, ນ຺ຫາໂນທກໍ ອາຫຣຕິ, ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ເທຕິ, ອຣຎ຺ຎໂຕ ມຘຸຣານິ ຜລານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ອຸປເນຕິ, ສຕ຺ຖາ ຕານິ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ ໂສ ຫຕ຺ຖິນາໂຄ ຍສ຺ມິໍ ປເທເສ ຠຄວາ ວິຫຣຕິ, ຕໍ ປເທສໍ ອປ຺ປຫຣິຕຎ຺ຈ ກໂຣຕິ, ໂສຓ຺ຑາຍ ຠຄວໂຕ ປານີຍໍ ປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕີ’’ຕິ. ໂສຓ຺ຑາຍ ທາຣູນິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຆໍສິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ທາຣູນິ ຊາລາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປາສາຓຂຓ຺ຑານິ ຕາເປຕ຺ວາ ຕານິ ທຓ຺ຑເກຫິ ປວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ໂສຓ຺ຑິຍໍ ຂິປິຕ຺ວາ ອຸທກສ຺ສ ຕຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຠຄວາ ‘‘ຫຕ຺ຖິນາໂຄ ມມ ນ຺ຫານໍ ອິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ຺ຫານກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ, ປານີເຍປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ສີຕເລ ສຎ຺ຊາເຕ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ໂສຓ຺ຑາຍ ຠຄວໂຕ ປານີຍໍ ປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕີ’’ຕິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວໂຕ ຣໂຫຄຕສ຺ສາຕິອາທິ ອຸຠິນ຺ນໍ ມຫານາຄານໍ ວິເວກສຸຂປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓທສ຺ສນໍ, ຕໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປວິເວກໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເກຫິຈິ ອນາກິຓ຺ຓຠາວລທ຺ຘໍ ກາຍວິເວກໍ ຊານິຕ຺ວາ, ອິຕເຣ ປນ ວິເວກາ ຠຄວໂຕ ສພ຺ພກາລໍ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິເຍວ.

ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ອິມໍ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ຖິນາຄສ຺ສ ຈ ປວິເວກາຠິຣຕິຍາ ສມານຊ຺ຌາສຍຠາວທີປນໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ເອຕໍ ອີສາທນ຺ຕສ຺ສ ຣຖອີສາສທິສທນ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖິນາຄສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນາເຄນ ພຸທ຺ຘນາຄສ຺ສ ຈິຕ຺ເຕນ ສເມຕິ ສໍສນ຺ທຕິ. ກຖໍ ສເມຕິ ເຈ? ຍເທໂກ ຣມຕີ ວເນ ຍສ຺ມາ ພຸທ຺ຘນາໂຄ ‘‘ອຫໍ ໂຂ ປຸພ຺ເພ ອາກິຓ຺ໂຓ ວິຫາສິ’’ນ຺ຕິ ປຸຣິມໍ ອາກິຓ຺ຓວິຫາຣໍ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິເວກໍ ອຸປພ຺ຣູຫຍມາໂນ ອິທານິ ຍຖາ ເອໂກ ອທຸຕິໂຍ ວເນ ອຣຎ຺ເຎ ຣມຕິ ອຠິຣມຕິ, ເອວໍ ອຍມ຺ປິ ຫຕ຺ຖິນາໂຄ ປຸພ຺ເພ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ຖິອາທີຫິ ອາກິຓ຺ຓວິຫາຣໍ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິເວກໍ ອຸປພ຺ຣູຫຍມາໂນ ອິທານິ ເອໂກ ອສຫາໂຍ ວເນ ອຣຎ຺ເຎ ຣມຕິ ອຠິຣມຕິ. ຕສ຺ມາສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນາເຄນ ສເມຕິ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ເຕນ ສເມຕີຕິ ກຕ຺ວາ ເອກີຠາວຣຕິຍາ ເອກສທິສໍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຎ຺ຈມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ປິຓ຺ໂຑລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໖. ຉຏ຺ເຐ ປິຓ຺ໂຑລຠາຣທ຺ວາໂຊຕິ ປິຓ຺ຑໍ ອຸລມາໂນ ປຣິເຍສມາໂນ ປພ຺ພຊິໂຕຕິ ປິຓ຺ໂຑໂລ. ໂສ ກິຣ ປຣິຊິຓ຺ຓໂຠໂຄ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ທິສ຺ວາ ປິຓ຺ຑຕ຺ຖາຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ. ໂສ ມຫນ຺ຕໍ ກປລ຺ລໍ ‘‘ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຈຣຕິ, ກປລ຺ລປູຣໍ ຍາຄຸໍ ປິວຕິ, ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ປູວຂຊ຺ຊກຎ຺ຈ ຂາທຕິ. ອຖສ຺ສ ມຫຄ຺ຆສຠາວໍ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕຕ຺ຖວິກໍ ນານຸຊານິ, ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ເຈ ປຕ຺ຕໍ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຐເປຕິ, ໂສ ຐເປນ຺ໂຕປິ ຆໍເສນ຺ໂຕວ ປຓາເມຕ຺ວາ ຐເປຕິ, ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕປິ ຆໍເສນ຺ໂຕວ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກາເລ ຆໍສເນນ ປຣິກ຺ຂີຓໍ, ນາຬິໂກທນມຕ຺ຕສ຺ເສວ ຄຓ຺ຫນກໍ ຊາຕໍ. ຕໂຕ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ, ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ປຕ຺ຕຕ຺ຖວິກໍ ອນຸຊານິ. ເຖໂຣ ອປເຣນ ສມເຍນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຠາວນໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄຜເລ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ອິຕິ ໂສ ປຸພ຺ເພ ສວິເສສໍ ປິຓ຺ຑຕ຺ຖາຍ ອຸລຕີຕິ ປິຓ຺ໂຑໂລ, ໂຄຕ຺ເຕນ ປນ ຠາຣທ຺ວາໂຊຕິ ອຸຠຍໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ‘‘ປິຓ຺ໂຑລຠາຣທ຺ວາໂຊ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ອາຣຎ຺ຎໂກຕິ ຄາມນ຺ຕເສນາສນປຏິກ຺ຂິປເນນ ອຣຎ຺ເຎ ນິວາໂສ ອສ຺ສາຕິ ອາຣຎ຺ຎໂກ, ອາຣຎ຺ຎກຘຸຕງ຺ຄໍ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ຕຖາ ຠິກ຺ຂາສງ຺ຂາຕານໍ ອາມິສປິຓ຺ຑານໍ ປາໂຕ ປິຓ຺ຑປາໂຕ, ປເຣຫິ ທິນ຺ນານໍ ປິຓ຺ຑານໍ ປຕ຺ເຕ ນິປຕນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອຸຎ຺ຉຕິ ຕໍ ຕໍ ກຸລໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ ຄເວສຕີຕິ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ, ປິຓ຺ຑາຍ ວາ ປຕິຕຸໍ ຈຣິຕຸໍ ວຕເມຕສ຺ສາຕິ ປິຓ຺ຑປາຕີ, ປິຓ຺ຑປາຕີເຍວ ປິຓ຺ຑປາຕິໂກ. ສງ຺ກາຣກູຏາທີສຸ ປໍສູນໍ ອຸປຣິ ຐິຕຕ຺ຕາ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຕຏ຺ເຐນ ປໍສຸກູລໍ ວິຍາຕິ ປໍສຸກູລໍ, ປໍສຸ ວິຍ ວາ ກຸຈ຺ຉິຕຠາວໍ ອຸລຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ປໍສຸກູລໍ, ປໍສຸກູລສ຺ສ ຘາຣຓໍ ປໍສຸກູລໍ, ຕໍ ສີລໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ປໍສຸກູລິໂກ. ສງ຺ຆາຏິອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄອນ຺ຕຣວາສກສງ຺ຂາຕານິ ຕີຓິ ຈີວຣານິ ຕິຈີວຣໍ, ຕິຈີວຣສ຺ສ ຘາຣຓໍ ຕິຈີວຣໍ, ຕໍ ສີລໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ເຕຈີວຣິໂກ. ອປ຺ປິຈ຺ໂຉຕິອາທີນໍ ປທານໍ ອຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ.

ຘຸຕວາໂທຕິ ຘຸໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ຘຸຕກິເລໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ, ກິເລສຘຸນນກຘມ຺ໂມ ວາ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ຘຸໂຕ, ນ ຘຸຕວາໂທ, ອຕ຺ຖິ ນ ຘຸໂຕ, ຘຸຕວາໂທ, ອຕ຺ຖິ ເນວ ຘຸໂຕ, ນ ຘຸຕວາໂທ, ອຕ຺ຖິ ຘຸໂຕ ເຈວ, ຘຸຕວາໂທ ຈາຕິ ອິທໍ ຈຕຸກ຺ກໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕສຸ ໂຍ ສຍໍ ຘຸຕຘມ຺ເມ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕຕິ, ນ ປຣໍ ຕທຕ຺ຖາຍ ສມາທເປຕິ, ອຍໍ ປຐໂມ. ໂຍ ປນ ສຍໍ ນ ຘຸຕຘມ຺ເມ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕຕິ, ປຣໍ ສມາທເປຕິ, ອຍໍ ທຸຕິໂຍ. ໂຍ ອຸຠຍຣຫິໂຕ, ອຍໍ ຕຕິໂຍ. ໂຍ ປນ ອຸຠຍສມ຺ປນ຺ໂນ, ອຍໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ. ເອວຣູໂປ ຈ ອາຍສ຺ມາ ປິຓ຺ໂຑລຠາຣທ຺ວາໂຊຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຘຸຕວາໂທ’’ຕິ. ເອກເທສສຣູເປກເສສວເສນ ຫິ ອຍໍ ນິທ຺ເທໂສ ຍຖາ ຕໍ ‘‘ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິ.

ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິສມ຺ປໂຍຄໂຕ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິສມ຺ປໂຍຄໂຕ ວາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຘິຈິຕ຺ຕຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ, ອິຘ ປນ ‘‘ອຣຫຕ຺ຕຜລຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍຕໍສມາປຕ຺ຕີສຸ ສມາຘິ ເອວ ອຘິຈິຕ຺ຕໍ, ອິຘ ປນ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາຘິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອຘິຈິຕ຺ຕມນຸຍຸຕ຺ເຕນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ກາເລນ ກາລໍ ຕີຓິ ນິມິຕ຺ຕານິ ມນສິ ກາຕພ຺ພານີຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ອຘິຈິຕ຺ຕສຸຕ຺ເຕ (ອ. ນິ. ໓.໑໐໓) ວິຍ ສມຖວິປສ຺ສນາຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິຘາຘິປ຺ເປຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ສຸນ຺ທຣໍ. ປຸຣິໂມເຍວຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ປິຓ຺ໂຑລຠາຣທ຺ວາຊສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານປຣິກ຺ຂາຣສມ຺ປທາສມ຺ປນ຺ນໍ ອຘິຈິຕ຺ຕານຸໂຍຄສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ. ເອວໍ ‘‘ອຘິຈິຕ຺ຕານຸໂຍໂຄ ມມ ສາສນານຸຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ທີເປນ຺ໂຕ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ອນູປວາໂທຕິ ວາຈາຍ ກສ຺ສຈິປິ ອນຸປວທນໍ. ອນູປຆາໂຕຕິ ກາເຍນ ກສ຺ສຈິ ອຸປຆາຕາກຣຓໍ. ປາຕິໂມກ຺ເຂຕິ ເອຕ຺ຖ ປາຕິໂມກ຺ຂປທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ນານປ຺ປກາເຣຫິ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມິໍ ປາຕິໂມກ຺ເຂ. ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອາປຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘານໍ ອວີຕິກ຺ກມລກ຺ຂໂຓ ສໍວໂຣ. ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາຕິ ປຏິຄ຺ຄຫຓປຣິໂຠຄວເສນ ປມາຓຎ຺ຎຸຕາ. ປນ຺ຕຎ຺ຈ ສຍນາສນນ຺ຕິ ວິວິຕ຺ຕໍ ສງ຺ຆຏ຺ຏນວິຣຫິຕໍ ເສນາສນໍ. ອຘິຈິຕ຺ເຕ ຈ ອາໂຍໂຄຕິ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ສມາປຕ຺ຕີນໍ ອຘິຄມາຍ ຠາວນານຸໂຍໂຄ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ອນູປວາໂທຕິ ກສ຺ສຈິປິ ອຸປຣຸຊ຺ຌນວຈນສ຺ສ ອວທນໍ. ເຕນ ສພ຺ພມ຺ປິ ວາຈສິກໍ ສີລໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອນູປຆາໂຕຕິ ກາເຍນ ກສ຺ສຈິ ອຸປຆາຕສ຺ສ ປຣວິເຫຐນສ຺ສ ອກຣຓໍ. ເຕນ ສພ຺ພມ຺ປິ ກາຍິກໍ ສີລໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຍາທິສໍ ປນິທໍ ອຸຠຍໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນນ຺ໂຕຄຘໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ – ‘‘ປາຕິໂມກ຺ເຂ ຈ ສໍວໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈສທ຺ໂທ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ປາຕິໂມກ຺ເຂ ຈ ສໍວໂຣຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣຠູໂຕ ອນູປວາໂທ ອນູປຆາໂຕ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ວາ ປາຕິໂມກ຺ເຂຕິ ອຘິກຣເຓ ຠຸມ຺ມໍ. ປາຕິໂມກ຺ເຂ ນິສ຺ສຍຠູເຕ ສໍວໂຣ. ໂກ ປນ ໂສຕິ? ອນູປວາໂທ ອນູປຆາໂຕ. ອຸປສມ຺ປທເວລາຍຎ຺ຫິ ອວິເສເສນ ປາຕິໂມກ຺ຂສີລໍ ສມາທິນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປາຕິໂມກ຺ເຂ ຐິຕສ຺ສ ຕໂຕ ປຣໍ ອຸປວາທູປຆາຕານໍ ອກຣຓວເສນ ສໍວໂຣ, ໂສ ອນູປວາໂທ ອນູປຆາໂຕ ຈາຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

ອຖ ວາ ປາຕິໂມກ຺ເຂຕິ ນິປ຺ຜາເທຕພ຺ເພ ຠຸມ຺ມໍ ຍຖາ ‘‘ເຈຕໂສ ອວູປສໂມ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣປທຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໒). ເຕນ ປາຕິໂມກ຺ເຂນ ສາເຘຕພ຺ໂພ ອນູປວາໂທ ອນູປຆາໂຕ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສງ຺ຄຫິໂຕ ອນູປວາໂທ ອນູປຆາໂຕອິຈ຺ເຈວ ອຕ຺ໂຖ. ສໍວໂຣຕິ ອິມິນາ ປນ ສຕິສໍວໂຣ, ຎາຓສໍວໂຣ, ຂນ຺ຕິສໍວໂຣ, ວີຣິຍສໍວໂຣຕິ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ສໍວຣານໍ ຄຫຓໍ, ປາຕິໂມກ຺ຂສາຘນໍ ອິທໍ ສໍວຣຈຕຸກ຺ກໍ.

ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ ຈ ຠຕ຺ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ປຣິເຍສນປຏິຄ຺ຄຫຓປຣິໂຠຄວິສ຺ສຊ຺ຊນານໍ ວເສນ ໂຠຊເນ ປມາຓຎ຺ຎຸຕາ. ປນ຺ຕຎ຺ຈ ສຍນາສນນ຺ຕິ ຠາວນານຸກູລໍ ອຣຎ຺ຎຣຸກ຺ຂມູລາທິວິວິຕ຺ຕເສນາສນໍ. ອຘິຈິຕ຺ເຕ ຈ ອາໂຍໂຄຕິ ສພ຺ພຈິຕ຺ຕານໍ ອຘິກຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຕາ ອຘິຈິຕ຺ຕສງ຺ຂາເຕ ອຣຫຕ຺ຕຜລຈິຕ຺ເຕ ສາເຘຕພ຺ເພ ຕສ຺ສ ນິປ຺ຜາທນຕ຺ຖໍ ສມຖວິປສ຺ສນາຠາວນາວເສນ ອາໂຍໂຄ. ເອຕໍ ພຸທ຺ຘານ ສາສນນ຺ຕິ ເອຕໍ ປຣສ຺ສ ອນູປວທນໍ, ອນູປຆາຕນໍ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣ, ປຣິເຍສນປຏິຄ຺ຄຫຓາທີສຸ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ, ວິວິຕ຺ຕວາໂສ, ຍຖາວຸຕ຺ຕອຘິຈິຕ຺ຕານຸໂຍໂຄ ຈ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ໂອວາໂທ ອນຸສິຏ຺ຐີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ກຖິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຉຏ຺ຐສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ສາຣິປຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໗. ສຕ຺ຕເມ ອປຸພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ. ຄາຖາຍ ອຘິເຈຕໂສຕິ ອຘິຈິຕ຺ຕວໂຕ, ສພ຺ພຈິຕ຺ຕານໍ ອຘິເກນ ອຣຫຕ຺ຕຜລຈິຕ຺ເຕນ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປ຺ປມຊ຺ຊໂຕຕິ ນ ປມຊ຺ຊໂຕ, ອປ຺ປມາເທນ ອນວຊ຺ຊຘມ຺ເມສຸ ສາຕຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ມຸນິໂນຕິ ‘‘ໂຍ ມຸນາຕິ ອຸໂຠ ໂລເກ, ມຸນິ ເຕນ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໒໖໙; ຈູຬນິ. ເມຕ຺ຕຄູມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໒໑) ເອວໍ ອຸຠຍໂລກມຸນເນນ ໂມນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຎາຓໍ, ເຕນ ອຣຫຕ຺ຕຜລຎາຓສງ຺ຂາເຕນ ຎາເຓນ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ວາ ຂີຓາສໂວ ມຸນິ ນາມ, ຕສ຺ສ ມຸນິໂນ. ໂມນປເຖສຸ ສິກ຺ຂໂຕຕິ ອຣຫຕ຺ຕຎາຓສງ຺ຂາຕສ຺ສ ໂມນສ຺ສ ປເຖສຸ ສຕ຺ຕຕິໍສໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ເມສຸ ຕີສຸ ວາ ສິກ຺ຂາສຸ ສິກ຺ຂໂຕ. ອິທຎ຺ຈ ປຸພ຺ພຠາຄປ຺ປຏິປທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຣິນິຏ຺ຐິຕສິກ຺ໂຂ ຫິ ອຣຫາ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ສິກ຺ຂໂຕ, ອິມາຍ ສິກ຺ຂາຍ ມຸນິຠາວໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ມຸນິໂນຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍສ຺ມາ ຈ ເອຕເທວ, ຕສ຺ມາ ເຫຏ຺ຐິມມຄ຺ຄຜລຈິຕ຺ຕານໍ ວເສນ ອຘິເຈຕໂສ, ຈຕຸສຈ຺ຈສມ຺ໂພຘປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ອປ຺ປມາທວເສນ ອປ຺ປມຊ຺ຊໂຕ, ມຄ຺ຄຎາຓສມນ຺ນາຄເມນ ມຸນິໂນຕິ ເອວເມເຕສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປທານໍ ອຕ຺ໂຖ ຍຸຊ຺ຊຕິເຍວ. ອຖ ວາ ‘‘ອປ຺ປມຊ຺ຊໂຕ ສິກ຺ຂໂຕ’’ຕິ ປທານໍ ເຫຕຸອຕ຺ຖຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ ອປ຺ປມຊ຺ຊນເຫຕຸ ສິກ຺ຂນເຫຕຸ ຈ ອຘິເຈຕໂສຕິ.

ໂສກາ ນ ຠວນ຺ຕິ ຕາທິໂນຕິ ຕາທິສສ຺ສ ຂີຓາສວມຸນິໂນ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອິຏ຺ຐວິໂຍຄາທິວຕ຺ຖຸກາ ໂສກາ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາປາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ຕາທິໂນຕິ ຕາທິລກ຺ຂຓສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ເອວຣູປສ຺ສ ມຸນິໂນ ໂສກາ ນ ຠວນ຺ຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປສນ຺ຕສ຺ສາຕິ ຣາຄາທີນໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕູປສເມນ ອຸປສນ຺ຕສ຺ສ. ສທາ ສຕີມໂຕຕິ ສຕິເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ນິຈ຺ຈກາລໍ ສຕິຍາ ອວິຣຫິຕສ຺ສ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ອຘິເຈຕໂສ’’ຕິ ອິມິນາ ອຘິຈິຕ຺ຕສິກ຺ຂາ, ‘‘ອປ຺ປມຊ຺ຊໂຕ’’ຕິ ເອເຕນ ອຘິສີລສິກ຺ຂາ, ‘‘ມຸນິໂນ ໂມນປເຖສຸ ສິກ຺ຂໂຕ’’ຕິ ເອເຕຫິ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາ. ‘‘ມຸນິໂນ’’ຕິ ວາ ເອເຕນ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາ, ‘‘ໂມນປເຖສຸ ສິກ຺ຂໂຕ’’ຕິ ເອເຕນ ຕາສໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣສິກ຺ຂານໍ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທາ, ‘‘ໂສກາ ນ ຠວນ຺ຕີ’’ຕິອາທີຫິ ສິກ຺ຂາປາຣິປູຣິຍາ ອານິສໍໂສ ປກາສິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ສຕ຺ຕມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ສຸນ຺ທຣີສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໘. ອຏ຺ຐເມ ສກ຺ກໂຕຕິອາທີນໍ ປທານໍ ອຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຓ຺ຓິໂຕເຍວ. ອສຫມານາຕິ ນ ສຫມານາ, ອຸສູຍນ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ສກ຺ກາຣໍ ອສຫມານາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ສຸນ຺ທຣີຕິ ຕສ຺ສາ ນາມໍ. ສາ ກິຣ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ສພ຺ພປຣິພ຺ພາຊິກາສຸ ອຠິຣູປາ ທສ຺ສນີຍາ ປາສາທິກາ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ, ເຕເນວ ສາ ‘‘ສຸນ຺ທຣີ’’ຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ສາ ຈ ອນຕີຕໂຍພ຺ພນາ ອສໍຍຕສມາຈາຣາວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ສຸນ຺ທຣິໍ ປຣິພ຺ພາຊິກໍ ປາປກມ຺ເມ ອຸຍ຺ໂຍເຊສຸໍ. ເຕ ຫິ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຍໍ ຫຕລາຠສກ຺ກາຣາ ເຫຏ຺ຐາ ອກ຺ໂກສສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍໍ ອາຄຕນເຍນ ຠຄວໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ອຸຬາຣໍ ອປຣິມິຕໍ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ປວຕ຺ຕມານໍ ທິສ຺ວາ ອິສ຺ສາປກຕາ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ມນ຺ຕຍິໍສຸ – ມຍໍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນຏ຺ຐາ ຫຕລາຠສກ຺ກາຣາ, ນ ໂນ ໂກຈິ ອຕ຺ຖິຠາວມ຺ປິ ຊານາຕິ, ກິໍ ນິສ຺ສາຍ ນຸ ໂຂ ໂລໂກ ສມເຓ ໂຄຕເມ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ ອຸຬາຣໍ ສກ຺ກາຣສມ຺ມານໍ ອຸປເນຕີຕິ? ຕຕ຺ເຖໂກ ອາຫ – ‘‘ອຸຈ຺ຈາກຸລປ຺ປສຸໂຕ ອສມ຺ຠິນ຺ນາຍ ມຫາສມ຺ມຕປ຺ປເວຓິຍາ ຊາໂຕ’’ຕິ, ອປໂຣ ‘‘ອຠິຊາຕິຍໍ ຕສ຺ສ ອເນການິ ອຈ຺ຉຣິຍານິ ປາຕຸຠູຕານີ’’ຕິ, ອຎ຺ໂຎ ‘‘ກາລເທວິລໍ ວນ຺ທາເປຕຸໍ ອຸປນີຕສ຺ສ ປາທາ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຊຏາສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕາ’’ຕິ, ອປໂຣ ‘‘ວປ຺ປມງ຺ຄລກາເລ ຊມ຺ພຸຈ຺ຉາຍາຍ ສຍາປິຕສ຺ສ ວີຕິກ຺ກນ຺ເຕປິ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ຊມ຺ພຸຈ຺ຉາຍາ ອປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຐິຕາ’’ຕິ, ອຎ຺ໂຎ ‘‘ອຠິຣູໂປ ທສ຺ສນີໂຍ ປາສາທິໂກ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ, ອປໂຣ ‘‘ຊິຓ຺ຓາຕຸຣມຕປພ຺ພຊິຕສງ຺ຂາຕນິມິຕ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ສໍເວຄຊາໂຕ ອາຄາມິນໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ. ເອວໍ ອປຣິມາຓກາເລ ສມ຺ຠຕໍ ອນຎ຺ຎສາຘາຣຓໍ ຠຄວໂຕ ປຸຎ຺ຎຎາຓສມ຺ຠາຣໍ ອຸກ຺ກໍສປາຣມິປ຺ປຕ຺ຕໍ ນິຣຸປມໍ ສລ຺ເລຂປ຺ປຏິປທໍ ອນຸຕ຺ຕຣຎ຺ຈ ຎາຓປຫານສມ຺ປທາທິພຸທ຺ຘານຸຠາວໍ ອຊານນ຺ຕາ ອຕ຺ຕນາ ຍຖາທິຏ຺ຐໍ ຍຖາສຸຕໍ ຘຣມານໍ ຕໍ ຕໍ ຠຄວໂຕ ພຫຸມານກາຣຓໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອພຫຸມານກາຣຓໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ‘‘ເກນ ນຸ ໂຂ ກາຣເຓນ ມຍໍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອຍສໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ນາເສຍ຺ຍາມາ’’ຕິ. ເຕສຸ ເອໂກ ຕິຂິຓມນ຺ຕີ ເອວມາຫ – ‘‘ອມ຺ໂຠ ອິມສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕໂລເກ ມາຕຸຄາມສຸເຂ ອສຕ຺ຕສຕ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຍຎ຺ຈ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຠິຣູໂປ ເທວສໂມ ຕຣຸໂຓ, ອຕ຺ຕໂນ ສມຣູປໍ ມາຕຸຄາມໍ ລຠິຕ຺ວາ ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ອຖາປິ ນ ສຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຊນສ຺ສ ປນ ສງ຺ກິໂຍ ຠເວຍ຺ຍ, ຫນ຺ທ ມຍໍ ສຸນ຺ທຣິໍ ປຣິພ຺ພາຊິກໍ ຕຖາ ອຸຍ຺ໂຍເຊມ, ຍຖາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອຍໂສ ປຖວິຍໍ ປຕ຺ຖເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອິຕເຣ ‘‘ອິທໍ ສຸຏ຺ຐຸ ຕຍາ ຈິນ຺ຕິຕໍ, ເອວຎ຺ຫິ ກເຕ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຍສເກນ ອຸປທ຺ທຸໂຕ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປລາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສພ຺ເພວ ເອກຊ຺ຌາສຍາ ຫຸຕ຺ວາ ຕຖາ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕຸໍ ສຸນ຺ທຣິຍາ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມໍສຸ. ສາ ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ຕຸມ຺ເຫ ເອກໂຕ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ອນາລປນ຺ຕາ ອາຣາມປຣິຍນ຺ເຕ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ຐາເນ ນິສີທິໍສຸ. ສາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາລປນ຺ຕີ ປຏິວຈນໍ ອລຠິຕ຺ວາ ກິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອປຣຊ຺ຌໍ? ກສ຺ມາ ເມ ປຏິວຈນໍ ນ ເທຖາຕິ? ຕຖາ ຫິ ປນ ຕ຺ວໍ ອມ຺ເຫ ວິເຫຐິຍມາເນ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂສີຕິ. ໂກ ຕຸມ຺ເຫ ວິເຫເຐຕີຕິ? ‘‘ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ ນ ປສ຺ສສິ, ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ອມ຺ເຫ ວິເຫເຐຕ຺ວາ ຫຕລາຠສກ຺ກາເຣ ກຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ມຍາ ກິໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ ອຠິກ຺ຂຓໍ ເຊຕວນສມີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ເອວຎ຺ເຈວຎ຺ຈ ວເທຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສາປິ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ຠຄວໂຕ ສກ຺ກາຣໍ ອສຫມານາ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸສ຺ສຫສີຕິ ສກ຺ໂກສິ. ອຕ຺ຖນ຺ຕິ ຫິຕໍ ກິຈ຺ຈໍ ວາ. ກ຺ຍາຫນ຺ຕິ ກິໍ ອຫໍ. ຍສ຺ມາ ເຕ ຕິຕ຺ຖິຍາ ຕສ຺ສາ ອຎ຺ຎາຕກາປິ ສມານາ ປພ຺ພຊ຺ຊສມ຺ພນ຺ຘມຕ຺ເຕນ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ຎາຕກາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອຸສ຺ສຫສິ ຕ຺ວໍ ຠຄິນິ ຎາຕີນໍ ອຕ຺ຖໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ຕສ຺ມາ ສາປິ ມິຄໍ ວລ຺ລິ ວິຍ ປາເທ ລຄ຺ຄາ ຊີວິຕມ຺ປິ ເມ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ຎາຕີນໍ ອຕ຺ຖາຍາຕິ ອາຫ.

ເຕນ ຫີຕິ ‘‘ຍສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ‘ຊີວິຕມ຺ປິ ເມ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຕ຺ຖາຍ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ວທສິ, ຕ຺ວຎ຺ຈ ປຐມວເຍ ຐິຕາ ອຠິຣູປາ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ຈ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອຍໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕຖາ ກເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຠິກ຺ຂຓໍ ເຊຕວນໍ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊສຸໍ. ສາປິ ໂຂ ພາລາ ກກຈທນ຺ຕປນ຺ຕິຍາ ປຸປ຺ຜາວລິກີຬໍ ກີຬິຕຸກາມາ ວິຍ, ປຠິນ຺ນມທໍ ຈຓ຺ຑຫຕ຺ຖິໍ ໂສຓ຺ຑາຍ ປຣາມສນ຺ຕີ ວິຍ, ນລາເຏນ ມຈ຺ຈຸໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ວິຍ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນຕມ຺ພູລມຸຂວາສາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສນກາເລ ເຊຕວນາຠິມຸຂີ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ‘‘ກຫໍ ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ ຈ ປຸຏ຺ຐາ ‘‘ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ, ອຫຎ຺ຫິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ວສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຕິຕ຺ຖິຍາຣາເມ ວສິຕ຺ວາ ປາໂຕວ ເຊຕວນມຄ຺ຄໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນຄຣາຠິມຸຂີ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ‘‘ກິໍ ສຸນ຺ທຣິ ກຫໍ ຄຕາສີ’’ຕິ ຈ ປຸຏ຺ຐາ ‘‘ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ສທ຺ຘິໍ ເອກຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ວສິຕ຺ວາ ຕໍ ກິເລສຣຕິຍາ ຣມາເປຕ຺ວາ ອາຄຕາມ຺ຫີ’’ຕິ ວທຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເອວໍ ອຍ຺ຍາຕິ ໂຂ ສຸນ຺ທຣີ ປຣິພ຺ພາຊິກາ ເຕສໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ປຣິພ຺ພາຊການໍ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ອຠິກ຺ຂຓໍ ເຊຕວນໍ ອຄມາສີ’’ຕິ.

ຕິຕ຺ຖິຍາ ກຕິປາຫສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ຘຸຕ຺ຕານໍ ກຫາປເຓ ທຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ສຸນ຺ທຣິໍ ມາເຣຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ຄນ຺ຘກຸຏິຍາ ອວິທູເຣ ມາລາກຈວຣນ຺ຕເຣ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອຖາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ເຕ ຕຖາ ອກໍສຸ. ຕໂຕ ຕິຕ຺ຖິຍາ ‘‘ສຸນ຺ທຣິໍ ນ ປສ຺ສາມາ’’ຕິ ໂກລາຫລໍ ກຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ກຕ຺ຖ ປນ ຕຸມ຺ເຫ ປຣິສງ຺ກຖາ’’ຕິ ຣຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ຕາ ອິເມສຸ ທິວເສສຸ ເຊຕວເນ ວສຕິ, ຕຕ຺ຖສ຺ສາ ປວຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາມາຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉຖ, ນໍ ຕຕ຺ຖ ວິຈິນຖາ’’ຕິ ຣຎ຺ຎາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐາເກ ຄເຫຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຈິນນ຺ຕາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ມາລາກຈວຣໍ ພ຺ຍູຫິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ສຣີຣໍ ມຎ຺ຈກໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປເວເສຕ຺ວາ ‘‘ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກາ ‘ສຕ຺ຖຸນາ ກຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຉາເທສ຺ສາມາ’ຕິ ສຸນ຺ທຣິໍ ມາເຣຕ຺ວາ ມາລາກຈວຣນ຺ຕເຣ ນິກ຺ຂິປິໍສູ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາປິ ອນຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉຖ, ນຄຣໍ ອາຫິຓ຺ຑຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ນຄຣວີຖີສຸ ‘‘ປສ຺ສຖ ສມຓານໍ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍານໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວທນ຺ຕາ ວິຈຣິຕ຺ວາ ປຸນ ຣຎ຺ໂຎ ນິເວສນທ຺ວາຣໍ ອຄມໍສຸ. ຣາຊາ ສຸນ຺ທຣິຍາ ສຣີຣໍ ອາມກສຸສາເນ ອຏ຺ຏກໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຣກ຺ຂາເປສິ. ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ຐເປຕ຺ວາ ອຣິຍສາວເກ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ‘‘ປສ຺ສຖ ສມຓານໍ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍານໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ພຫິນຄເຣ ຈ ຠິກ຺ຂູ ອກ຺ໂກສນ຺ຕາ ວິຈຣິໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຍທາ ເຕ ອຎ຺ຎິໍສຸ ຕິຕ຺ຖິຍາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ‘ໂວທິຏ຺ຐາ ໂຂ ສຸນ຺ທຣີ’’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎິໍສູຕິ ຊານິໍສຸ. ໂວທິຏ຺ຐາຕິ ພ຺ຍປທິຏ຺ຐາ, ເຊຕວນໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ຈ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ຈ ວິເສສໂຕ ທິຏ຺ຐາ, ພຫຸລໍ ທິຏ຺ຐາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິຂາກູເປຕິ ທີຆິກາວາເຏ. ຍາ ສາ, ມຫາຣາຊ, ສຸນ຺ທຣີຕິ, ມຫາຣາຊ, ຍາ ສາ ອິມສ຺ມິໍ ນຄເຣ ຣູປສຸນ຺ທຣຕາຍ ‘‘ສຸນ຺ທຣີ’’ຕິ ປາກຏາ ອຠິຎ຺ຎາຕາ ປຣິພ຺ພາຊິກາ. ສາ ໂນ ນ ທິສ຺ສຕີຕິ ສາ ອມ຺ຫາກໍ ຈກ຺ຂຸ ວິຍ ຊີວິຕໍ ວິຍ ຈ ປິຍາຍິຕພ຺ພາ, ອິທານິ ນ ທິສ຺ສຕິ. ຍຖານິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຸຣິເສ ອາຓາເປຕ຺ວາ ມາລາກຈວຣນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕນາ ຍຖາຐປິຕໍ. ‘‘ຍຖານິຂາຕ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ປຖວິຍໍ ນິຂາຕປ຺ປກາຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຣຖິຍາຍ ຣຖິຍນ຺ຕິ ວີຖິໂຕ ວີຖິໍ. ວີຖີຕິ ຫິ ວິນິວິຊ຺ຌນກຣຈ຺ຉາ. ສິງ຺ຆາຏກນ຺ຕິ ຕິໂກຓຣຈ຺ຉາ. ອລຊ຺ຊິໂນຕິ ນ ລຊ຺ຊິໂນ, ປາປຊິຄຸຈ຺ຉາວິຣຫິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸສ຺ສີລາຕິ ນິສ຺ສີລາ. ປາປຘມ຺ມາຕິ ລາມກສຠາວາ ນິຫີນາຈາຣາ. ມຸສາວາທິໂນຕິ ທຸສ຺ສີລາ ສມານາ ‘‘ສີລວນ຺ໂຕ ມຍ’’ນ຺ຕິ ອລິກວາທິຕາຍ ມຸສາວາທິໂນ. ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນຕິ ‘‘ເມຖຸນປ຺ປຏິເສວິຕາຍ ອເສຏ຺ຐຈາຣິໂນ ອິເມ ຫິ ນາມາ’’ຕິ ຫີເຬນ຺ຕາ ວທນ຺ຕິ. ຘມ຺ມຈາຣິໂນຕິ ກຸສລຘມ຺ມຈາຣິໂນ. ສມຈາຣິໂນຕິ ກາຍກມ຺ມາທິສມຈາຣິໂນ. ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາຕິ ສຸນ຺ທຣສຠາວາ, ປຏິຊານິສ຺ສນ຺ຕິ ນາມາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ນາມສທ຺ທໂຍເຄນ ຫິ ເອຕ຺ຖ ປຏິຊານິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອນາຄຕກາລວຈນໍ. ສາມຎ຺ຎນ຺ຕິ ສມຓຠາໂວ ສມິຕປາປຕາ. ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐຠາໂວ ພາຫິຕປາປຕາ. ກຸໂຕຕິ ເກນ ກາຣເຓນ. ອປຄຕາຕິ ອເປຕາ ປຣິຠຏ຺ຐາ. ປຸຣິສກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ເມຖຸນປ຺ປຏິເສວນໍ ສນ຺ຘາຍ ວທນ຺ຕິ.

ອຖ ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫປິ ເຕ ມນຸສ຺ເສ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ປຏິໂຈເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຠູຕວາທີ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ…ເປ… ນິຫີນກມ຺ມາ ມນຸຊາ ປຣຕ຺ຖາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເນໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສທ຺ໂທ ຈິຣໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ອຍສສ຺ສ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ຊານິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ສມສ຺ສາເສນ຺ໂຕ ອາຫ.

ຄາຖາຍໍ ອຠູຕວາທີຕິ ປຣສ຺ສ ໂທສໍ ອທິສ຺ວາວ ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ວາ ອຠູເຕນ ອຕຈ຺ເຉນ ປຣໍ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ. ໂຍ ວາປິ ກຕ຺ວາຕິ ໂຍ ວາ ປນ ປາປກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ນາຫໍ ເອຕໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ອາຫ. ເປຈ຺ຈ ສມາ ຠວນ຺ຕີຕິ ເຕ ອຸໂຠປິ ຊນາ ອິໂຕ ປຣໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຣຍູປຄມເນນ ຄຕິຍາ ສມາ ຠວນ຺ຕິ. ຄຕິເຍວ ຫິ ເນສໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ, ອາຍູ ປນ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ. ພຫຸກຎ຺ຫິ ປາປໍ ກຕ຺ວາ ຈິຣໍ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈຕິ, ປຣິຕ຺ຕກໍ ກຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕກເມວ ກາລໍ ປຈ຺ຈຕິ. ຍສ຺ມາ ປນ ເນສໍ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ລາມກເມວ ກມ຺ມໍ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ນິຫີນກມ຺ມາ ມນຸຊາ ປຣຕ຺ຖາຕິ. ‘‘ປຣຕ຺ຖາ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ປນ ປທສ຺ສ ປຸຣໂຕ ‘‘ເປຈ຺ຈາ’’ຕິປເທນ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ເປຈ຺ຈ ປຣຕ຺ຖ ອິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕ ນິຫີນກມ຺ມາ ປຣໂລເກ ສມາ ຠວນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຣິຍາປຸຓິຕ຺ວາຕິ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ. ອກາຣກາຕິ ອປຣາຘສ຺ສ ນ ກາຣກາ. ນຍິເມຫິ ກຕນ຺ຕິ ເອວໍ ກິຣ ເນສມໂຫສິ – ອິເມຫິ ສມເຓຫິ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິເຍຫິ ອທ຺ຘາ ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກຕໍ, ຍໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ອຸຄ຺ໂຆສິຕ຺ວາ ສກລນຄຣໍ ອາຫິຓ຺ຑິໍສຸ, ຍສ຺ມາ ອິເມ ອມ຺ເຫສຸ ເອວໍ ອສພ຺ຠາຫິ ຜຣຸສາຫິ ວາຈາຫິ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ເຕສຸປິ ນ ກິຎ຺ຈິ ວິກາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ຂນ຺ຕິໂສຣຈ຺ຈຎ຺ຈ ນ ວິຊຫນ຺ຕິ, ເກວລໍ ປນ ‘‘ອຠູຕວາທີ ນິຣຍໍ ອຸເປຕີ’’ຕິ ຘມ຺ມໍເຍວ ວທນ຺ຕາ ສປນ຺ຕິເຍວ, ອິເມ ສມຓາ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍາ ອມ຺ເຫ ອນຸປຘາເຣຕ຺ວາ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂນ຺ເຕ ສປນ຺ຕິ, ສປຖໍ ກໂຣນ຺ຕາ ວິຍ ວທນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ‘‘ໂຍ ວາປິ ກຕ຺ວາ ‘ນ ກໂຣມິ’ ຈາຫາ’’ຕິ ວທນ຺ຕາ ສປນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ອກາຣກຠາວໍ ໂພເຘຕຸໍ ອມ຺ຫາກໍ ສປຖໍ ກໂຣນ຺ຕິ ອິເມຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເຕສຎ຺ຫິ ມນຸສ຺ສານໍ ຠຄວຕາ ຠາສິຕຄາຖາຍ ສວນສມນນ຺ຕຣເມວ ພຸທ຺ຘານຸຠາເວນ ສາຣຊ຺ຊໍ ໂອກ຺ກມິ, ສໍເວໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ‘‘ນຍິທໍ ອມ຺ເຫຫິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທິຏ຺ຐໍ, ສຸຕໍ ນາມ ຕຖາປິ ໂຫຕິ, ອຎ຺ຎຖາປິ ໂຫຕິ, ເອເຕ ຈ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ອິເມສໍ ອນຕ຺ຖກາມາ ອຫິຕກາມາ, ຕສ຺ມາ ເຕ ສທ຺ຘາຍ ນຍິທໍ ອມ຺ເຫຫິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ທຸຊ຺ຊານາ ຫິ ສມຓາ’’ຕິ. ເຕ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕໂຕ ໂອຣມິໍສຸ.

ຣາຊາປິ ເຍຫິ ສຸນ຺ທຣີ ມາຣິຕາ, ເຕສໍ ຊານນຕ຺ຖໍ ປຸຣິເສ ອາຓາເປສິ. ອຖ ເຕ ຘຸຕ຺ຕາ ເຕຫິ ກຫາປເຓຫິ ສຸຣໍ ປິວນ຺ຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກລຫໍ ກຣິໍສຸ. ເຕສຸ ຫິ ເອໂກ ເອກໍ ອາຫ – ‘‘ຕ຺ວໍ ສຸນ຺ທຣິໍ ເອກປ຺ປຫາເຣນ ມາເຣຕ຺ວາ ມາລາກຈວຣນ຺ຕເຣ ຂິປິຕ຺ວາ ຕໂຕ ລທ຺ຘກຫາປເຓຫິ ສຸຣໍ ປິວສິ, ໂຫຕຸ ໂຫຕູ’’ຕິ. ຣາຊປຸຣິສາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຕ ຘຸຕ຺ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສຸໍ. ຣາຊາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ສາ ມາຣິຕາ’’ຕິ ເຕ ຘຸຕ຺ເຕ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ເກຫິ ມາຣາປິຕາ’’ຕິ? ‘‘ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິເຍຫິ, ເທວາ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕິຕ຺ຖິເຍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ປຏິຊານາເປຕ຺ວາ, ‘‘ອຍໍ ສຸນ຺ທຣີ ຕສ຺ສ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ອາໂຣເປຕຸກາເມຫິ ອມ຺ເຫຫິ ມາຣາປິຕາ, ເນວ ໂຄຕມສ຺ສ, ນ ໂຄຕມສາວການໍ ໂທໂສ ອຕ຺ຖິ, ອມ຺ຫາກເມວ ໂທໂສຕິ ເອວໍ ວທນ຺ຕາ ນຄຣໍ ອາຫິຓ຺ຑຖາ’’ຕິ ອາຓາເປສິ. ເຕ ຕຖາ ອກໍສຸ. ມຫາຊໂນ ສມ຺ມເທວ ສທ຺ທຫິ. ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ຘິກ຺ກາຣໍ ອກາສິ, ຕິຕ຺ຖິຍາ ມນຸສ຺ສວຘທຓ຺ຑໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ສກ຺ກາຣສມ຺ມາໂນ ມຫາ ອໂຫສິ. ຠິກ຺ຂູ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຈິຕ຺ຕຊາຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕມນາ ປຏິເວເທສຸໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ…ເປ… ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ສທ຺ໂທ’’ຕິ.

ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ‘‘ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ອິທໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ນາໂຣເຈສິ? ອຣິຍານໍ ຕາວ ອາໂຣຈເນນ ປໂຍຊນໍ ນຕ຺ຖິ, ປຸຖຸຊ຺ຊເນສຸ ປນ ‘‘ເຍ ນ ສທ຺ທເຫຍ຺ຍຸໍ, ເຕສໍ ຕໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍາ’’ຕິ ນາໂຣເຈສິ. ອປິເຈຕໍ ພຸທ຺ຘານໍ ອນາຈິຓ຺ຓໍ, ຍໍ ອນາຄຕສ຺ສ ອີທິສສ຺ສ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂນໍ. ປຣານຸທ຺ເທສິກເມວ ຫິ ຠຄວາ ສໍກິເລສປກ຺ຂໍ ວິຠາເວຕິ, ກມ຺ມຎ຺ຈ ກໂຕກາສໍ ນ ສກ຺ກາ ນິວຕ຺ເຕຕຸນ຺ຕິ ອພ຺ຠກ຺ຂານໍ ຕນ຺ນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຠຄວາ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ນ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ນ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ,

ນ ປພ຺ພຕານໍ ວິວຣໍ ປວິສ຺ສ;

ນ ວິຊ຺ຊຕີ ໂສ ຊຄຕິປ຺ປເທໂສ,

ຍຕ຺ຖຏ຺ຐິໂຕ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ ປາປກມ຺ມາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໒໗; ມິ. ປ. ໔.໒.໔);

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ມມ຺ມຈ຺ເຉທນວເສນາປິ ພາລຊເນຫິ ປວຕ຺ຕິຕໍ ທຸຣຸຕ຺ຕວຈນໍ ຂນ຺ຕິພລສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ຘີຣສ຺ສ ທຸຕ຺ຕິຕິກ຺ຂາ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ອິມໍ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິພລວິຠາວນໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ຕຸທນ຺ຕິ ວາຈາຍ ຊນາ ອສຎ຺ຎຕາ, ສເຣຫິ ສງ຺ຄາມຄຕໍວ ກຸຎ຺ຊຣນ຺ຕິ ກາຍິກສໍວຣາທີສຸ ກສ຺ສຈິປິ ສໍວຣສ຺ສ ອຠາເວນ ອສໍຍຕາ ອວິນີຕາ ພາລຊນາ ສເຣຫິ ສາຍເກຫິ ສງ຺ຄາມຄຕໍ ຍຸທ຺ຘຄຕໍ ກຸຎ຺ຊຣໍວ ຫຕ຺ຖິນາຄໍ ປຏິໂຍຘາ ວິຍ ວາຈາສຕ຺ຕີຫິ ຕຸທນ຺ຕິ ວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ອຍໍ ເຕສໍ ສຠາໂວ. ສຸຕ຺ວານ ວາກ຺ຍໍ ຜຣຸສໍ ອຸທີຣິຕໍ, ອຘິວາສເຍ ຠິກ຺ຂຸ ອທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕຕິ ຕໍ ປນ ເຕຫິ ພາລຊເນຫິ ອຸທີຣິຕໍ ຠາສິຕໍ ມມ຺ມຆຏ຺ຏນວເສນ ປວຕ຺ຕິຕໍ ຜຣຸສໍ ວາກ຺ຍໍ ວຈນໍ ອຠູຕໍ ຠູຕໂຕ ນິພ຺ເພເຐນ຺ໂຕ ມມ ກກຈູປມໂອວາທໍ (ມ. ນິ. ໑.໒໒໒ ອາທໂຍ) ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ອີສກມ຺ປິ ອທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ສໍສາຣສຠາໂວ ເອໂສ’’ຕິ ສໍສາເຣ ຠຍໍ ອິກ຺ຂຓສີໂລ ຠິກ຺ຂຸ ອຘິວາສເຍ, ອຘິວາສນຂນ຺ຕິຍໍ ຐຕ຺ວາ ຂເມຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອຕ຺ຖາຫ – ກິໍ ປນ ຕໍ ກມ຺ມໍ, ຍໍ ອປຣິມາຓກາລໍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸປຈິຕວິປຸລປຸຎ຺ຎສມ຺ຠາໂຣ ສຕ຺ຖາ ເອວໍ ທາຣຸຓໍ ອຠູຕພ຺ຠກ຺ຂານໍ ປາປຸຓີຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ອຍໍ ໂສ ຠຄວາ ໂພຘິສຕ຺ຕຠູໂຕ ອຕີຕຊາຕິຍໍ ມຸນາຬິ ນາມ ຘຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປາປຊນເສວີ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸໂລ ວິຈຣຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ສຸຣຠິໍ ນາມ ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ນຄຣໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕຸໍ ຈີວຣໍ ປາຣຸປນ຺ຕໍ ປສ຺ສິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ສມເຍ ອຎ຺ຎຕຣາ ອິຕ຺ຖີ ຕສ຺ສ ອວິທູເຣນ ຄຈ຺ຉຕິ. ຘຸຕ຺ໂຕ ‘‘ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອຍໍ ສມໂຓ’’ຕິ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂິ. ໂສ ເຕນ ກມ຺ເມນ ພຫູນິ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກາວເສເສນ ອິທານິ ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາປິ ສຸນ຺ທຣິຍາ ກາຣຓາ ອຠູຕພ຺ຠກ຺ຂານໍ ປາປຸຓິ. ຍຖາ ເຈຕໍ, ເອວໍ ຈິຎ຺ຈມາຓວິກາທີນໍ ວິກາຣກິຕ຺ຖີນໍ ຠຄວໂຕ ອພ຺ຠກ຺ຂານາທີນິ ທຸກ຺ຂານິ ປຕ຺ຕານິ, ສພ຺ພານິ ປຸພ຺ເພ ກຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກາວເສສານິ, ຍານິ ‘‘ກມ຺ມປິໂລຕິການີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໑.໓໙.໖໔-໙໖) –

‘‘ອໂນຕຕ຺ຕສຣາສນ຺ເນ, ຣມຓີເຍ ສິລາຕເລ;

ນານາຣຕນປຊ຺ໂຊເຕ, ນານາຄນ຺ຘວນນ຺ຕເຣ.

‘‘ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ, ປເຣໂຕ ໂລກນາຍໂກ;

ອາສີໂນ ພ຺ຍາກຣີ ຕຕ຺ຖ, ປຸພ຺ພກມ຺ມານິ ອຕ຺ຕໂນ.

‘‘ສຸຓາຖ ຠິກ຺ຂໂວ ມຍ຺ຫໍ, ຍໍ ກມ຺ມໍ ປກຕໍ ມຍາ;

ປິໂລຕິກສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ, ພຸທ຺ຘຕ຺ເຕປິ ວິປຈ຺ຈຕິ.

໑.

‘‘ມຸນາຬິ ນາມຫໍ ຘຸຕ຺ໂຕ, ປຸພ຺ເພ ອຎ຺ຎາສຸ ຊາຕິສຸ;

ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ສຸຣຠິໍ, ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂິໍ ອທູສກໍ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ມວິປາເກນ, ນິຣເຍ ສໍສຣິໍ ຈິຣໍ;

ພຫູ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ທຸກ຺ຂໍ ເວເທມິ ເວທນໍ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ມາວເສເສນ, ອິຘ ປຈ຺ຉິມເກ ຠເວ;

ອພ຺ຠກ຺ຂານໍ ມຍາ ລທ຺ຘໍ, ສຸນ຺ທຣິກາຍ ກາຣຓາ.

໒.

‘‘ສພ຺ພາຠິຠຸສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ, ນນ຺ໂທ ນາມາສິ ສາວໂກ;

ຕໍ ອພ຺ຠກ຺ຂາຍ ນິຣເຍ, ຈິຣໍ ສໍສຣິຕໍ ມຍາ.

‘‘ທສ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ນິຣເຍ ສໍສຣິໍ ຈິຣໍ;

ມນຸສ຺ສຠາວໍ ລທ຺ຘາຫໍ, ອພ຺ຠກ຺ຂານໍ ພຫຸໍ ລຠິໍ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ມາວເສເສນ, ຈິຎ຺ຈມາຓວິກາ ມມໍ;

ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂິ ອຠູເຕນ, ຊນກາຍສ຺ສ ອຄ຺ຄໂຕ.

໓.

‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສຸຕວາ ອາສິໍ, ອຫໍ ສກ຺ກຕປູຊິໂຕ;

ມຫາວເນ ປຎ຺ຈສເຕ, ມນ຺ເຕ ວາເຈມິ ມາຓເວ.

‘‘ຕຕ຺ຖາຄໂຕ ອິສີ ຠີໂມ, ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ໂຎ ມຫິທ຺ຘິໂກ;

ຕຎ຺ຈາຫໍ ອາຄຕໍ ທິສ຺ວາ, ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂິໍ ອທູສກໍ.

‘‘ຕໂຕຫໍ ອວຈໍ ສິສ຺ເສ, ກາມໂຠຄີ ອຍໍ ອິສິ;

ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຠາສມານສ຺ສ, ອນຸໂມທິໍສຸ ມາຓວາ.

‘‘ຕໂຕ ມາຓວກາ ສພ຺ເພ, ຠິກ຺ຂມານໍ ກຸເລ ກຸເລ;

ມຫາຊນສ຺ສ ອາຫໍສຸ, ກາມໂຠຄີ ອຍໍ ອິສິ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ມວິປາເກນ, ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕາ ອິເມ;

ອພ຺ຠກ຺ຂານໍ ລຠຸໍ ສພ຺ເພ, ສຸນ຺ທຣິກາຍ ກາຣຓາ.

໔.

‘‘ເວມາຕຸຠາຕິກໍ ປຸພ຺ເພ, ຘນເຫຕຸ ຫນິໍ ອຫໍ;

ປກ຺ຂິປິໍຄິຣິທຸຄ຺ຄສ຺ມິໍ, ສິລາຍ ຈ ອປິໍສຍິໍ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ມວິປາເກນ, ເທວທຕ຺ໂຕ ສິລໍ ຂິປິ;

ອງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ປິໍສຍີ ປາເທ, ມມ ປາສາຓສກ຺ຂຣາ.

໕.

‘‘ປຸເຣຫໍ ທາຣໂກ ຫຸຕ຺ວາ, ກີຬມາໂນ ມຫາປເຖ;

ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວານ, ມຄ຺ເຄ ສກລິກໍ ຂິປິໍ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ມວິປາເກນ, ອິຘ ປຈ຺ຉິມເກ ຠເວ;

ວຘຕ຺ຖໍ ມໍ ເທວທຕ຺ໂຕ, ອຠິມາເຣ ປໂຍຊຍິ.

໖.

‘‘ຫຕ຺ຖາໂຣໂຫ ປຸເຣ ອາສິໍ, ປຈ຺ເຈກມຸນິມຸຕ຺ຕມໍ;

ປິຓ຺ຑາຍ ວິຈຣນ຺ຕໍ ຕໍ, ອາສາເທສິໍ ຄເຊນຫໍ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ມວິປາເກນ, ຠນ຺ໂຕ ນາຬາຄິຣີ ຄໂຊ;

ຄິຣິພ຺ພເຊ ປຸຣວເຣ, ທາຣຸໂຓ ສມຸປາຄມິ.

໗.

‘‘ຣາຊາຫໍ ປຕ຺ຖິໂວ ອາສິໍ, ສຕ຺ຕິຍາ ປຸຣິເສ ຫນິໍ;

ເຕນ ກມ຺ມວິປາເກນ, ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິສໍ ຠຸສໍ.

‘‘ກມ຺ມຸໂນ ຕສ຺ສ ເສເສນ, ໂສທານິ ສກລໍ ມມ;

ປາເທ ຉວິໍ ປກປ຺ເປສິ, ນ ຫິ ກມ຺ມໍ ວິນສ຺ສຕິ.

໘.

‘‘ອຫໍ ເກວຏ຺ຏຄາມສ຺ມິໍ, ອຫຸໍ ເກວຏ຺ຏທາຣໂກ;

ມຈ຺ຉເກ ຆາຕິເຕ ທິສ຺ວາ, ຊນຍິໍ ໂສມນສ຺ສກໍ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ມວິປາເກນ, ສີສທຸກ຺ຂໍ ອຫູ ມມ;

ສກ຺ກາ ຈ ສພ຺ເພ ຫຎ຺ຎິໍສຸ, ຍທາ ຫນິ ວິຏຏູໂຠ.

໙.

‘‘ຜຸສ຺ສສ຺ສາຫໍ ປາວຈເນ, ສາວເກ ປຣິຠາສຍິໍ;

ຍວໍ ຂາທຖ ຠຸຎ຺ຊຖ, ມາ ຈ ຠຸຎ຺ຊຖ ສາລໂຍ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ມວິປາເກນ, ເຕມາສໍ ຂາທິຕໍ ຍວໍ;

ນິມນ຺ຕິໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ, ເວຣຎ຺ຊາຍໍ ວສິໍ ຕທາ.

໑໐.

‘‘ນິພ຺ພຸທ຺ເຘ ວຕ຺ຕມານມ຺ຫິ, ມລ຺ລປຸຕ຺ຕໍ ນິເຫຐຍິໍ;

ເຕນ ກມ຺ມວິປາເກນ, ປິຏ຺ຐິທຸກ຺ຂໍ ອຫູ ມມ.

໑໑.

‘‘ຕິກິຈ຺ຉໂກ ອຫໍ ອາສິໍ, ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕໍ ວິເຣຈຍິໍ;

ເຕນ ກມ຺ມວິປາເກນ, ໂຫຕິ ປກ຺ຂນ຺ທິກາ ມມ.

໑໒.

‘‘ອວຈາຫໍ ໂຊຕິປາໂລ, ກສ຺ສປໍ ສຸຄຕໍ ຕທາ;

ກຸໂຕ ນຸ ໂພຘິ ມຸຓ຺ຑສ຺ສ, ໂພຘິ ປຣມທຸລ຺ລຠາ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ມວິປາເກນ, ອຈຣິໍ ທຸກ຺ກຣໍ ພຫຸໍ;

ຉພ຺ພສ຺ສານຸຣຸເວລາຍໍ, ຕໂຕ ໂພຘິໍ ອປາປຸຓິໍ.

‘‘ນາຫໍ ເອເຕນ ມຄ຺ເຄນ, ປາປຸຓິໍ ໂພຘິມຸຕ຺ຕມໍ;

ກຸມ຺ມຄ຺ເຄນ ຄເວສິສ຺ສໍ, ປຸພ຺ພກມ຺ເມນ ວາຣິໂຕ.

‘‘ປຸຎ຺ຎປາປປຣິກ຺ຂີໂຓ, ສພ຺ພສນ຺ຕາປວຊ຺ຊິໂຕ;

ອໂສໂກ ອນຸປາຍາໂສ, ນິພ຺ພາຍິສ຺ສມນາສໂວ.

‘‘ເອວໍ ຊິໂນ ວິຍາກາສິ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອຄ຺ຄໂຕ;

ສພ຺ພາຠິຎ຺ຎາພລປ຺ປຕ຺ໂຕ, ອໂນຕຕ຺ຕມຫາສເຣ’’ຕິ. (ອປ. ເຖຣ ໑.໓໙.໖໔-໙໖);

ອຏ຺ຐມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ອຸປເສນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໓໙. ນວເມ ອຸປເສນສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປເສໂນຕິ ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ນາມໍ, ວງ຺ຄນ຺ຕພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປນ ປຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ວງ຺ຄນ຺ຕປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຈ ນໍ ໂວຫຣນ຺ຕິ.

ອຍຎ຺ຫິ ເຖໂຣ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ກນິຏ຺ຐຠາຕາ, ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ສິກ຺ຂາປເທ ອຸປສມ຺ປທາຍ ທ຺ວິວສ຺ໂສ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸປສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄໂຕ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠຄວຕາ ຕສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກຠາວໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຂນ຺ຘເກ ອາຄຕນເຍນ ‘‘ອຕິລຫຸໍ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ໂມຆປຸຣິສ, ອາວຕ຺ໂຕ ພາຫຸລ຺ລາຍ, ຍທິທໍ ຄຓພນ຺ຘິຍ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໗໕) ວິຄຣຫິໂຕ ປໂຕທາຠິຕຸນ຺ໂນ ວິຍ ອາຊານີໂຍ ສໍວິຄ຺ຄມານໂສ ‘‘ຍທິປາຫໍ ອິທານິ ປຣິສໍ ນິສ຺ສາຍ ຠຄວຕາ ວິຄຣຫິໂຕ, ປຣິສໍເຍວ ປນ ນິສ຺ສາຍ ປາສໍສິໂຍ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ອຸສ຺ສາຫຊາໂຕ ສພ຺ເພ ຘຸຕຘມ຺ເມ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕມາໂນ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ຉຬຠິຎ຺ໂຎ ປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ໂຕ ມຫາຂີຓາສໂວ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສິຕເກ ຘຸຕງ຺ຄຘເຣ ເອວ ກຕ຺ວາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສນ຺ຖຕສິກ຺ຂາປເທ (ປາຣາ. ໕໖໕ ອາທໂຍ) ອາຄຕນເຍນ ‘‘ປາສາທິກາ ໂຂ ຕ຺ຍາຍໍ, ອຸປເສນ, ປຣິສາ’’ຕິ ປຣິສວເສນ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກາ ລທ຺ຘປສໍໂສ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສມນ຺ຕປາສາທິການໍ ຍທິທໍ ອຸປເສໂນ ວງ຺ຄນ຺ຕປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໑໓) ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປິໂຕ ອສີຕິຍາ ມຫາສາວເກສຸ ອພ຺ຠນ຺ຕໂຣ.

ໂສ ເອກທິວສໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປ຺ປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ອນ຺ເຕວາສິເກສຸ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ທິວາຏ຺ຐານໍ ຄເຕສຸ ອຸທກກຸມ຺ຠໂຕ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາເທ ປກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ຄຕ຺ຕານິ ສີຕິໍ ກຕ຺ວາ ຈມ຺ມກ຺ຂຓ຺ຑໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ທິວາຏ຺ຐາເນ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສິນ຺ໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸເຓ ອາວຊ຺ເຊສິ. ຕສ຺ສ ເຕ ອເນກສຕາ ອເນກສຫສ຺ສາ ໂປງ຺ຂານຸໂປງ຺ຂໍ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ. ໂສ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຕາວ ສາວກສ຺ສ ສໂຕ ອິເມ ເອວຣູປາ ຄຸຓາ, ກີທິສາ ນຸ ໂຂ ມຍ຺ຫໍ ສຕ຺ຖຸ ຄຸຓາ’’ຕິ ຠຄວໂຕ ຄຸຓາຠິມຸຂໍ ມນສິກາຣໍ ເປເສສິ. ເຕ ຕສ຺ສ ຎາຓພລານຸຣູປໍ ອເນກໂກຏິສຫສ຺ສາ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ. ໂສ ‘‘ເອວໍສີໂລ ເມ ສຕ຺ຖາ ເອວໍຘມ຺ໂມ ເອວໍປຎ຺ໂຎ ເອວໍວິມຸຕ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ ຈ ‘‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິອາທິນາ ຈ ອາວິຠາວານຸຣູປໍ ສຕ຺ຖຸ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ, ຕໂຕ ‘‘ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ’’ຕິອາທິນາ ຘມ຺ມສ຺ສ, ‘‘ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ’’ຕິອາທິນາ ອຣິຍສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣິ. ເອວໍ ມຫາເຖໂຣ ອເນກາກາຣໂວກາຣໍ ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸເຓສຸ ອາວິຠູເຕສຸ ອຕ຺ຕມໂນ ປມຸທິໂຕ ອຸຬາຣປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອາຍສ຺ມໂຕ ອຸປເສນສ຺ສ ວງ຺ຄນ຺ຕປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຣໂຫຄຕສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ຣໂຫຄຕສ຺ສາຕິ ຣຫສິ ຄຕສ຺ສ. ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສາຕິ ເອກີຠູຕສ຺ສ. ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທີຕິ ເອວໍ ອິທານິ ວຸຈ຺ຈມານາກາໂຣ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິຕກ຺ໂກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ລາຠາ ວຕ ເມຕິ ເຍ ອິເມ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທສທ຺ຘາສມຘິຄມາທໂຍ, ອໂຫ ວຕ ເມ ເອເຕ ລາຠາ. ສຸລທ຺ຘໍ ວຕ ເມຕິ ຍຎ຺ຈິທໍ ມຍາ ຠຄວໂຕ ສາສເນ ປພ຺ພຊ຺ຊູປສມ຺ປທາຣຕນຕ຺ຕຍປຍິຣຸປາສນາທິ ປຏິລທ຺ຘໍ, ຕໍ ເມ ອໂຫ ວຕ ສຸຏ຺ຐຸ ລທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ ‘‘ສຕ຺ຖາ ຈ ເມ’’ຕິອາທິນາ.

ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກປຣມຕ຺ເຖຫິ ຍຖາຣຫໍ ສຕ຺ເຕ ອນຸສາສຕີຕິ ສຕ຺ຖາ. ຠາຄ຺ຍວນ຺ຕຕາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ຠຄວາ. ອາຣກຕ຺ຕາ ກິເລເສຫິ, ກິເລສາຣີນໍ ຫຕຕ຺ຕາ, ສໍສາຣຈກ຺ກສ຺ສ ວາ ອຣານໍ ຫຕຕ຺ຕາ, ປຈ຺ຈຍາທີນໍ ອຣຫຕ຺ຕາ, ປາປກຣເຓ ຣຫາຠາວາ ອຣຫໍ. ສມ຺ມາ ສາມຎ຺ຈ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໒໓ ອາທໂຍ) ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິນິທ຺ເທສໂຕ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ສ຺ວາກ຺ຂາເຕຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ອກ຺ຂາເຕ, ເອກນ຺ຕນິຍ຺ຍານິກໍ ກຕ຺ວາ ຠາສິເຕ. ຘມ຺ມວິນເຍຕິ ປາວຈເນ. ຕຎ຺ຫິ ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ປຏິປຊ຺ຊມານານໍ ສໍສາຣທຸກ຺ຂປາຕໂຕ ຘາຣເຓນ, ຣາຄາທິກິເລເສ ວິນຍເນນ ຈ ຘມ຺ມວິນໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນຕິ ເສຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ພ຺ຣຫ຺ມສງ຺ຂາຕໍ ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ສຫ ຈຣນ຺ຕິ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ. ສີລວນ຺ໂຕຕິ ມຄ຺ຄຜລສີລວເສນ ສີລວນ຺ໂຕ. ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາຕິ ສມາຘິປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນາທໂຍ ກລ຺ຍາຓາ ສຸນ຺ທຣາ ຘມ຺ມາ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ. ເອເຕນ ສງ຺ຆສ຺ສ ສຸປ຺ປຏິປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ. ສີເລສຸ ຈມ຺ຫິ ປຣິປູຣກາຣີຕິ ‘‘ອຫມ຺ປິ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ນ ຕິຣຈ຺ຉານກຖາກຖິໂກ ກາຍທຬ຺ຫິພຫຸໂລ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫາສິໍ, ອຖ ໂຂ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣາທິໍ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ສີລໍ ອຂຓ຺ຑໍ ອຉິທ຺ທໍ ອສພລໍ ອກມ຺ມາສໍ ຠຸຊິສ຺ສໍ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖໍ ອປຣາມຏ຺ຐໍ ກຕ຺ວາ ປຣິປູເຣນ຺ໂຕ ອຣິຍມຄ຺ຄໍເຍວ ປາເປສິ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ. ເອເຕນ ເຫຏ຺ຐິມຜລທ຺ວຍສມ຺ປຕ຺ຕິມຕ຺ຕໂນ ທີເປຕິ. ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມິໂນ ຫິ ສີເລສຸ ປຣິປູຣກາຣິໂນ. ສຸສມາຫິໂຕ ຈມ຺ຫິ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕຕິ ອຸປຈາຣປ຺ປນາເຠເທນ ສມາຘິນາ ສພ຺ພຖາປິ ສມາຫິໂຕ ຈ ອມ຺ຫິ ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ. ອິມິນາ ສມາຘິສ຺ມິໍ ປຣິປູຣກາຣິຕາວຈເນນ ຕຕິຍຜລສມ຺ປຕ຺ຕິມຕ຺ຕໂນ ທີເປຕິ. ອນາຄາມິໂນ ຫິ ສມາຘິສ຺ມິໍ ປຣິປູຣກາຣິໂນ. ອຣຫາ ຈມ຺ຫິ ຂີຓາສໂວຕິ ກາມາສວາທີນໍ ສພ຺ພໂສ ຂີຓຕ຺ຕາ ຂີຓາສໂວ, ຕໂຕ ເອວ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊໂນ ສເທວເກ ໂລເກ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຕາຍ ອຣຫາ ຈມ຺ຫິ. ເອເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ກຕກຣຓີຍຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ມຫິທ຺ຘິໂກ ຈມ຺ຫິ ມຫານຸຠາໂວຕິ ອຘິຏ຺ຐານວິກຸພ຺ພນາທິອິທ຺ຘີສຸ ມຫຕາ ວສີຠາເວນ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ມຫິທ຺ຘິໂກ ອຸຬາຣສ຺ສ ປຸຎ຺ຎານຸຠາວສ຺ສ ຄຸຓານຸຠາວສ຺ສ ຈ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ມຫານຸຠາໂວ ຈ ອສ຺ມິ. ເອເຕນ ໂລກິຍາຠິຎ຺ຎານວານຸປຸພ຺ພວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິໂຍຄມຕ຺ຕໂນ ທີເປຕິ. ອຠິຎ຺ຎາສຸ ວສີຠາເວນ ຫິ ອຣິຍາ ຍຖິຈ຺ຉິຕນິປ຺ຜາທເນນ ມຫິທ຺ຘິກາ, ປຸພ຺ພູປນິສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ນານາວິຫາຣສມາປຕ຺ຕີຫິ ຈ ວິໂສຘິຕສນ຺ຕານຕ຺ຕາ ມຫານຸຠາວາ ຈ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ຠທ຺ທກໍ ເມ ຊີວິຕນ຺ຕິ ເອວໍວິຘສີລາທິຄຸຓສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ເມ ຍາວາຍໍ ກາໂຍ ຘຣຕິ, ຕາວ ສຕ຺ຕານໍ ຫິຕສຸຂເມວ ວຑ຺ຒຕິ, ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕຠາວໂຕ ຊີວິຕມ຺ປິ ເມ ຠທ຺ທກໍ ສຸນ຺ທຣໍ. ຠທ຺ທກໍ ມຣຓນ຺ຕິ ສເຈ ປນິທໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ອຊ຺ຊ ວາ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ວາ ຂເຓ ອນຸປາທາໂນ ວິຍ ຊາຕເວໂທ ນິພ຺ພາຍຕິ, ຕໍ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກໍ ປຣິນິພ຺ພານສງ຺ຂາຕໍ ມຣຓມ຺ປິ ເມ ຠທ຺ທກນ຺ຕິ ອຸຠຍຕ຺ຖ ຕາທິຠາວໍ ທີເປຕິ. ເອວໍ ມຫາເຖໂຣ ອປ຺ປຫີນໂສມນສ຺ສຸປ຺ປິລາວິຕວາສນຸສ຺ສນ຺ນຕ຺ຕາ ອຸຬາຣໂສມນສ຺ສິໂຕ ຘມ຺ມພຫຸມາເນນ ຘມ຺ມປີຕິປຏິສໍເວທເນນ ປຣິວິຕກ຺ເກສິ.

ຕໍ ສຕ຺ຖາ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ໂນວ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ຊານິຕ຺ວາ ຊີວິເຕ ມຣເຓ ຈ ຕສ຺ສ ຕາທິຠາວວິຠາວນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ຠຄວາ…ເປ… ອຸທາເນສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ຊີວິຕໍ ນ ຕປຕີຕິ ຍໍ ຂີຓາສວປຸຄ຺ຄລໍ ຊີວິຕໍ ອາຍຕິໍ ຂນ຺ຘປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອຠາວໂຕ ນ ຕປຕິ ນ ພາຘຕິ, ວຕ຺ຕມານເມວ ວາ ຊີວິຕໍ ສພ຺ພໂສ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມຕ຺ຕາ ສຕິປຎ຺ຎາເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎສມາໂຍຄໂຕ ນ ພາຘຕິ. ໂຍ ຫິ ອນ຺ຘປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ປາປຊນເສວີ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸໂລ ອກຕກຸສໂລ ອກຕປຸຎ຺ໂຎ, ໂສ ‘‘ອກຕໍ ວຕ ເມ ກລ຺ຍາຓ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວິປ຺ປຏິສາເຣນ ຕປຕີຕິ ຕສ຺ສ ຊີວິຕໍ ຕໍ ຕປຕິ ນາມ. ອິຕເຣ ປນ ອກຕປາປາ ກຕປຸຎ຺ຎາ ກລ຺ຍາຓປຸຖຸຊ຺ຊເນນ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕ ເສຂາ ຕປນີຍຘມ຺ມປຣິວຊ຺ຊເນນ ອຕປນີຍຘມ຺ມສມນ຺ນາຄເມນ ຈ ປຈ຺ຉານຸຕາເປນ ນ ຕປນ຺ຕີຕິ ນ ເຕສໍ ຊີວິຕໍ ຕປຕິ. ຂີຓາສເວ ປນ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖີຕິ ປວຕ຺ຕິທຸກ຺ຂວເສນ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ກຕາ.

ມຣຓນ຺ເຕ ນ ໂສຈຕີຕິ ມຣຓສງ຺ຂາເຕ ອນ຺ເຕ ປຣິໂຍສາເນ, ມຣຓສມີເປ ວາ ນ ໂສຈຕິ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄເນວ ໂສກສ຺ສ ສມຸຄ຺ຆາຕິຕຕ຺ຕາ. ສ ເວ ທິຏ຺ຐປໂທ ຘີໂຣ, ໂສກມຊ຺ເຌ ນ ໂສຈຕີຕິ ໂສ ອນຠິຊ຺ຌາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຘມ຺ມປທານໍ ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ວາ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐປໂທ, ຘິຕິສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ຘີໂຣ ຂີຓາສໂວ ໂສຈນຘມ຺ມຕ຺ຕາ ‘‘ໂສກາ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມານໍ ອວີຕຣາຄານໍ ສຕ຺ຕານໍ, ໂສກເຫຕູນໍ ວາ ໂລກຘມ຺ມານໍ ມຊ຺ເຌ ຐຕ຺ວາປິ ນ ໂສຈຕິ.

ອິທານິສ຺ສ ສພ຺ພໂສ ໂສກເຫຕູນໍ ອຠາວໍ ທີເປຕຸໍ ‘‘ອຸຈ຺ຉິນ຺ນຠວຕຓ຺ຫສ຺ສາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ສພ຺ພໂສ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນາ ຠວຕຓ຺ຫາ, ໂສ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນຠວຕຓ຺ໂຫ. ຕສ຺ສ ອວເສສກິເລສານໍ ອນວເສສວູປສເມນ ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຂີຓາສວຠິກ຺ຂຸໂນ. ວິກ຺ຂີໂຓ ຊາຕິສໍສາໂຣຕິ ຊາຕິອາທິໂກ –

‘‘ຂນ຺ຘານຎ຺ຈ ປຏິປາຏິ, ຘາຕຸອາຍຕນານ ຈ;

ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນໍ ວຕ຺ຕມານາ, ‘ສໍສາໂຣ’ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. –

ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂໂຓ ສໍສາໂຣ ວິເສສໂຕ ຂີໂຓ. ຕສ຺ມາ ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ປຸນພ຺ຠໂວຕິ ຍສ຺ມາ ຕສ຺ສ ເອວຣູປສ຺ສ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠໂວ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ຊາຕິສໍສາໂຣ ຂີໂຓ. ກສ຺ມາ ປນສ຺ສ ປຸນພ຺ຠໂວ ນຕ຺ຖິ? ຍສ຺ມາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນຠວຕຓ຺ໂຫ ສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ຈ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາຕິ ອາວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ວິກ຺ຂີໂຓ ຊາຕິສໍສາໂຣ, ຕໂຕ ເອວ ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສ ປຸນພ຺ຠໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ.

ນວມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ສາຣິປຸຕ຺ຕອຸປສມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໐. ທສເມ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປສມນ຺ຕິ ສາວກປາຣມີມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເຫຕຸຠູຕໍ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ອຕ຺ຕໂນ ອນວເສສກິເລສວູປສມໍ.

ອາຍສ຺ມາ ຫິ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອນຸປສນ຺ຕກິເລສານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຣາຄາທິກິເລສຊນິຕສນ຺ຕາປທຣຖປຣິຬາຫທຸກ຺ຂຎ຺ເຈວ ກິເລສາຠິສງ຺ຂາຣນິມິຕ຺ຕໍ ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓໂສກປຣິເທວາທິທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທິສ຺ວາ ອຕີຕານາຄເຕປິ ເນສໍ ວຏ຺ຏມູລກທຸກ຺ຂໍ ປຣິຕຸເລຕ຺ວາ ກຣຸຓາຍມາໂນ ອຕ຺ຕນາປິ ປຸຖຸຊ຺ຊນກາເລ ອນຸຠູຕໍ ກິເລສນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ອນປ຺ປກໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ອີທິສສ຺ສ ນາມ ມຫາທຸກ຺ຂສ຺ສ ເຫຕຸຠູຕາ ກິເລສາ ອິທານິ ເມ ສຸປ຺ປຫີນາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກິເລສວູປສມໍ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ຈ ‘‘ອິເມ ເອຕ຺ຕກາ ກິເລສາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ເຄນ ອຸປສມິຕາ, ເອຕ຺ຕກາ ສກທາຄາມິມຄ຺ເຄນ, ເອຕ຺ຕກາ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ, ເອຕ຺ຕກາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ອຸປສມິຕາ’’ຕິ ຕໍຕໍມຄ຺ຄຎາເຓຫິ ໂອຘິໂສ ກິເລສານໍ ອຸປສມິຕຠາວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ອຸປສມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ’’ຕິ.

ອປເຣ ‘‘ເຖໂຣ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘ອິມສ຺ສ ວຕາຍໍ ສນ຺ຕປຓີຕຠາໂວ ອຈ຺ຈນ຺ຕສນ຺ຕາຍ ອສງ຺ຂຕາຍ ຘາຕຸຍາ ອາຣມ຺ມຓໂຕ, ສຍຎ຺ຈ ສມ຺ມເທວ ກິເລສວູປສມໂຕ’ຕິ ເອວໍ ອຠິຓ຺ຫໍ ອຸປສມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎ ປນ ‘‘ອນວເສສກິເລສານໍ ອຸປສມປຣິໂຍສາເນ ຊາຕໍ ອຄ຺ຄຜລເມເວຕ຺ຖ ອຸປສໂມ ນາມ, ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ຍທິທໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມຫາປຎ຺ຎຕາທິເຫຕຸຠູຕໍ ສາວເກສຸ ອນຎ຺ຎສາຘາຣຓໍ ກິເລສປ຺ປຫານໍ ອຄ຺ຄຜລໍ ວາ ອຸປສມປຣິຍາເຍນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ ຕທນຸຠາວທີປກໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸປສນ຺ຕສນ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຸປສນ຺ຕເມວ ຫຸຕ຺ວາ ສນ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ອຸປສນ຺ຕສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ. ສມາປຕ຺ຕິຍາ ວິກ຺ຂມ຺ຠເນນ ຫິ ອຸປສນ຺ຕກິເລສຕ຺ຕາ ອຸປສນ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ນ ສພ຺ພຖາ ‘‘ອຸປສນ຺ຕສນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕສ຺ສ ອຸປສມສ຺ສ ອນຈ຺ຈນ຺ຕິກຠາວໂຕ, ນ ຕຖາ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ. ເຕນ ປນ ອຈ຺ຈນ຺ຕເມວ ກິເລສານໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ອຣຫໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ປຸນ ກິເລສານໍ ອນຸປສເມຕພ຺ພຕາຍ ສມຖວິປສ຺ສນາເຫຏ຺ຐິມມຄ຺ເຄຫິ ອຸປສນ຺ຕກິເລສໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຈ຺ຈນ຺ຕສນ຺ຕຠາວໂຕວ ‘‘ອຸປສນ຺ຕສນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຸປສນ຺ຕເມວ ຫຸຕ຺ວາ ສນ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ອຸປສນ຺ຕສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ອຸປສນ຺ຕນ຺ຕິ ວາ ອຸປສໂມ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຸປສນ຺ຕສນ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕູປສເມນ ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ວາ ສຕິປິ ສພ຺ເພສໍ ຂີຓາສວານໍ ອນວເສສກິເລສວູປສເມ ສາວກປາຣມີຎາຓສ຺ສ ປນ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠູໂຕ ສາວເກສຸ ອນຎ຺ຎສາຘາຣໂຓ ສວິເສໂສ ຘມ຺ມເສນາປຕິໂນ ກິເລສວູປສໂມຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ສຕ຺ຖາ ອຸປສນ຺ຕສທ຺ເທນ ວິເສເສຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ອຸປສນ຺ຕສນ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍມຕ຺ໂຖ – ຠຸສໍ ທຬ຺ຫໍ ວາ ສນ຺ຕໍ ອຸປສນ຺ຕໍ, ເຕນ ອຸປສນ຺ເຕນ ອຸປສນ຺ຕເມວ ຫຸຕ຺ວາ ສນ຺ຕໍ ອຸປສນ຺ຕສນ຺ຕໍ, ຕາທິສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມສທິສເມວ. ຕຖາ ເຫສ ຠຄວຕາ – ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາປຎ຺ໂຎ ປຸຖຸປຎ຺ໂຎ ຫາສປຎ຺ໂຎ ຊວນປຎ຺ໂຎ ຕິກ຺ຂປຎ຺ໂຎ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ໂຎ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໓.໙໓) ອເນກປຣິຍາເຍນ ວຓ຺ຓິໂຕ ໂຖມິໂຕ. ເນຕ຺ຕິຈ຺ຉິນ຺ນສ຺ສາຕິ ເນຕ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ຠວຕຓ຺ຫາ ສໍສາຣສ຺ສ ນຍນໂຕ, ສາ ເນຕ຺ຕິ ຉິນ຺ນາ ເອຕສ຺ສາຕິ ເນຕ຺ຕິຈ຺ຉິນ຺ໂນ. ຕສ຺ສ ເນຕ຺ຕິຈ຺ຉິນ຺ນສ຺ສ, ປຫີນຕຓ຺ຫສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຸຕ຺ໂຕ ໂສ ມາຣພນ຺ຘນາຕິ ໂສ ເອວໍວິໂຘ ປຣິກ຺ຂີຓຠວສໍໂຍຊໂນ ສພ຺ພສ຺ມາ ມາຣພນ຺ຘນໂຕ ມຸຕ຺ໂຕ, ນ ຕສ຺ສ ມາຣພນ຺ຘນໂມຈນາຍ ກຣຓີຍໍ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປສມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕີຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ທສມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຏ຺ຐິຕາ ຈ ເມຆິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ.

໕. ໂສຓວຄ຺ໂຄ

໑. ປິຍຕຣສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໑. ມຫາວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ມລ຺ລິກາຍ ເທວິຍາ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ມລ຺ລິກາຍ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ມເຫສິຍາ ສຫ. ອຸປຣິປາສາທວຣຄໂຕຕິ ປາສາທວຣສ຺ສ ອຸປຣິ ຄໂຕ. ໂກຈຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຕນາ ປິຍຕໂຣຕິ ໂກຈິ ອຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຕນາ ປິຍາຍິຕພ຺ພຕໂຣ. ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເຕຕິ ‘‘ກິໍ ເຕ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ເທວິໍ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ກສ຺ມາ ປຸຈ຺ຉຕິ? ອຍຎ຺ຫິ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ທຸຄ຺ຄຕມາລາກາຣສ຺ສ ຘີຕາ. ເອກທິວສໍ ອາປຓໂຕ ປູວໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມາລາຣາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ປຏິປເຖ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ປວິສນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ຕໍ ຠຄວໂຕ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕຖາຣູເປ ຐາເນ ນິສີທນາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ຈີວຣໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອທາສິ. ຠຄວາ ຕຕ຺ຖ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕໍ ປູວໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສິ. ເຖໂຣ ‘‘ໂກ ອິມິສ຺ສາ, ຠນ຺ເຕ, ທານສ຺ສ ວິປາໂກ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຊ຺ເຊສາ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຐມໍ ໂຠຊນໍ ອທາສິ, ອຊ຺ເຊວ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສີ ຠວິສ຺ສຕິ ປິຍາ ມນາປາ’’ຕິ. ຕໍ ທິວສເມວ ຈ ຣາຊາ ກາສິຄາເມ ຠາຄິເນຍ຺ເຍນ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຣາຊິໂຕ ປລາຍິຕ຺ວາ ອາຄໂຕ ນຄຣໍ ປວິສນ຺ໂຕ ‘‘ພລກາຍສ຺ສ ອາຄມນໍ ອາຄເມສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ມາລາຣາມໍ ປາວິສິ. ສາ ຣາຊານໍ ອາຄຕໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວຕ຺ຕມກາສິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສາ ວຕ຺ເຕ ປສີທິຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ທຕ຺ວາ ຕໍ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ປຏິຫຣາເປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ອເຖກທິວສໍ ຣາຊາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍາ ອິມິສ຺ສາ ມຫນ຺ຕໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ທິນ຺ນໍ, ຍໍນູນາຫໍ ອິມໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ ‘ໂກ ເຕ ປິໂຍ’ຕິ? ສາ ‘ຕ຺ວໍ ເມ, ມຫາຣາຊ, ປິໂຍ’ຕິ ວຕ຺ວາ, ປຸນ ມໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ອຖສ຺ສາຫໍ ‘ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕ຺ວໍເຍວ ປິຍາ’ຕິ ວກ຺ຂາມີ’’ຕິ. ອິຕິ ໂສ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິສ຺ສາສຊນນຕ຺ຖໍ ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຸຈ຺ຉິ.

ເທວີ ປນ ປຓ຺ຑິຕາ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐາຍິກາ ສງ຺ຆຸປຏ຺ຐາຍິກາ ‘‘ນາຍໍ ປຎ຺ໂຫ ຣຎ຺ໂຎ ມຸຂໍ ອຸລ຺ໂລເກຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ໂພ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຍຖາຠູຕເມວ ວທນ຺ຕີ ‘‘ນຕ຺ຖິ ໂຂ ເມ, ມຫາຣາຊ, ໂກຈຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຕນາ ປິຍຕໂຣ’’ຕິ ອາຫ. ວຕ຺ວາປິ ອຕ຺ຕນາ ພ຺ຍາກຕມຕ຺ຖໍ ອຸປາເຍນ ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກາຕຸກາມາ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຖຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ອຕ຺ຕນາ ປິຍຕໂຣ’’ຕິ ຕເຖວ ຣາຊານໍ ປຸຈ຺ຉິ ຍຖາ ຣຎ຺ຎາ ສຍໍ ປຸຏ຺ຐາ. ຣາຊາປິ ຕາຍ ສຣສລກ຺ຂເຓນ ກຖິຕຕ຺ຕາ ນິວຕ຺ຕິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ສຍມ຺ປິ ສຣສລກ຺ຂເຓເນວ ກເຖນ຺ໂຕ ຕເຖວ ພ຺ຍາກາສິ ຍຖາ ເທວິຍາ ພ຺ຍາກຕໍ.

ພ຺ຍາກຣິຕ຺ວາ ຈ ມນ຺ທຘາຕຸກຕາຍ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ຣາຊາ ປຖວິສ຺ສໂຣ ມຫນ຺ຕໍ ປຖວິມຓ຺ຑລໍ ອຠິວິຊິຍ ອຊ຺ຌາວສາມິ, ມຍ຺ຫໍ ຕາວ ຍຸຕ຺ຕໍ ‘ອຕ຺ຕນາ ປິຍຕຣໍ ອຎ຺ຎໍ ນ ປສ຺ສາມີ’ຕິ, ອຍໍ ປນ ວສລີ ຫີນຊຈ຺ຈາ ສມານາ ມຍາ ອຸຈ຺ເຈ ຐາເນ ຐປິຕາ ສາມິຠູຕໍ ມໍ ນ ຕຖາ ປິຍາຍຕິ, ‘ອຕ຺ຕາວ ປິຍຕໂຣ’ຕິ ມມ ສມ຺ມຸຂາ ວທຕິ, ຍາວ ກກ຺ຂຬາ ວຕາຍ’’ນ຺ຕິ ອນຕ຺ຕມໂນ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ນນຸ ເຕ ຕີຓິ ຣຕນານິ ປິຍຕຣານີ’’ຕິ ໂຈເທສິ. ເທວີ ‘ຣຕນຕ຺ຕຍໍປາຫໍ ເທວ ອຕ຺ຕໂນ ສຄ຺ຄສຸຂໍ ໂມກ຺ຂສຸຂຎ຺ຈ ປຕ຺ຖຍນ຺ຕີ ສມ຺ປິຍາຍາມິ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕາວ ເມ ປິຍຕໂຣ’’ຕິ ອາຫ. ສພ຺ໂພ ຈາຍໍ ໂລໂກ ອຕ຺ຕທຕ຺ຖເມວ ປຣໍ ປິຍາຍຕິ, ປຸຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕປິ ‘‘ອຍໍ ມໍ ຊິຓ຺ຓກາເລ ໂປເສສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຕ຺ເຖຕິ, ຘີຕຣໍ ‘‘ມມ ກຸລໍ ວຑ຺ຒິສ຺ສຕີ’’ຕິ, ຠຣິຍໍ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປາເທ ປຣິຈຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ, ອຎ຺ເຎປິ ຎາຕິມິຕ຺ຕພນ຺ຘເວ ຕໍຕໍກິຈ຺ຈວເສນ, ອິຕິ ອຕ຺ຕທຕ຺ຖເມວ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ໂຕ ໂລໂກ ປຣໍ ປິຍາຍຕີຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ເທວິຍາ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອຖ ຣາຊາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ມລ຺ລິກາ ກຸສລາ ປຓ຺ຑິຕາ ນິປຸຓາ ‘ອຕ຺ຕາວ ເມ ປິຍຕໂຣ’ຕິ ວທຕິ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ອຕ຺ຕາວ ປິຍຕໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ຫນ຺ທາຫໍ ອິມມຕ຺ຖໍ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສ຺ສາມິ, ຍຖາ ຈ ເມ ສຕ຺ຖາ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ, ຕຖາ ນໍ ຘາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເອວໍ ປນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ…ເປ… ປິຍຕໂຣ’’ຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ‘‘ໂລເກ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕາວ ອຕ຺ຕໂນ ປິຍຕໂຣ’’ຕິ ຣຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ສພ຺ພໂສ ຊານິຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖປຣິທີປນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພາ ທິສາ ອນຸປຣິຄມ຺ມ ເຈຕສາຕິ ສພ຺ພາ ອນວເສສາ ທສປິ ທິສາ ປຣິເຍສນວເສນ ຈິຕ຺ເຕນ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ. ເນວຊ຺ຌຄາ ປິຍຕຣມຕ຺ຕນາ ກ຺ວຈີຕິ ອຕ຺ຕນາ ອຕິສເຍນ ປິຍໍ ອຎ຺ຎໍ ໂກຈິ ປຸຣິໂສ ສພ຺ພຸສ຺ສາເຫນ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ກ຺ວຈິ ກຕ຺ຖຈິ ສພ຺ພທິສາສຸ ເນວ ອຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ນ ປສ຺ເສຍ຺ຍ. ເອວໍ ປິໂຍ ປຸຖຸ ອຕ຺ຕາ ປເຣສນ຺ຕິ ເອວໍ ກສ຺ສຈິ ອຕ຺ຕນາ ປິຍຕຣສ຺ສ ອນຸປລພ຺ຠນວເສນ ປຸຖຸ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕາວ ປິໂຍ. ຕສ຺ມາ ນ ຫິໍເສ ປຣມຕ຺ຕກາໂມຕິ ຍສ຺ມາ ເອວໍ ສພ຺ໂພປິ ສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ປິຍາຍຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສຸຂກາໂມ ທຸກ຺ຂປ຺ປຏິກູໂລ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕກາໂມ ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕສຸຂໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຣໍ ສຕ຺ຕໍ ອນ຺ຕມໂສ ກຸນ຺ຖກິປິລ຺ລິກໍ ອຸປາທາຍ ນ ຫິໍເສ ນ ຫເນຍ຺ຍ ນ ປາຓິເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑາທີຫິປິ ວິເຫເຐຍ຺ຍ. ປຣສ຺ສ ຫິ ອຕ຺ຕນາ ກເຕ ທຸກ຺ເຂ ຕໍ ຕໂຕ ສງ຺ກມນ຺ຕໍ ວິຍ ກາລນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕນິ ສນ຺ທິສ຺ສຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ກມ຺ມານໍ ຘມ຺ມຕາຕິ.

ປຐມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອປ຺ປາຍຸກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໒. ທຸຕິເຍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕຕິ ອິທມ຺ປິ ເມຆິຍສຸຕ຺ເຕ ວິຍ ຄຣຫຓຈ຺ຉຣິຍວເສນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຍາວ ອປ຺ປາຍຸກາຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ປຣິຕ຺ຕາຍຸກາ, ອຕິອິຕ຺ຕຣຊີວິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຕ຺ຕາຫຊາເຕຕິ ສຕ຺ຕາເຫນ ຊາໂຕ ສຕ຺ຕາຫຊາໂຕ. ຕສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕາຫຊາເຕ, ຊາຕສ຺ສ ສຕ຺ຕເມ ອຫນີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຸສິຕໍ ກາຍໍ ອຸປປຊ຺ຊີຕິ ຕຸສິຕໍ ເທວນິກາຍໍ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓວເສນ ອຸປປຊ຺ຊິ.

ເອກທິວສໍ ກິຣ ເຖໂຣ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ໂນ ລກ຺ຂຓານຸພ຺ຍຎ຺ຊນປ຺ປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ ທສ຺ສນານຸຕ຺ຕຣິຍຠູຕໍ ຠຄວໂຕ ຣູປກາຍສິຣິໍ ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ, ‘‘ອໂຫ ພຸທ຺ຘານໍ ຣູປກາຍສມ຺ປຕ຺ຕິ ທສ຺ສນີຍາ ສມນ຺ຕປາສາທິກາ ມໂນຫຣາ’’ຕິ ອຸຬາຣໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ໂຕ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ວິຊາຕມາຕຸຍາ ນາມ ວິຣູໂປປິ ປຸຕ຺ໂຕ ສຸຣູໂປ ວິຍ ມນາໂປ ໂຫຕິ, ສເຈ ປນ ພຸທ຺ຘານໍ ມາຕາ ມຫາມາຍາ ເທວີ ຘເຣຍ຺ຍ, ກີທິສໍ ນຸ ໂຂ ຕສ຺ສາ ຠຄວໂຕ ຣູປທສ຺ສເນ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ມຫາຊານິ ໂຂ ມຍ຺ຫໍ ມຫາມາຕຸ ເທວິຍາ, ຍາ ສຕ຺ຕາຫຊາເຕ ຠຄວຕິ ກາລກຕາ’’ຕິ. ເອວໍ ປນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິວິຕກ຺ກິຕໍ ອາໂຣເຈນ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ກາລກິຣິຍໍ ຄຣຫນ຺ໂຕ ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທິມາຫ.

ເກຈິ ປນາຫຸ – ‘‘ມຫາປຊາປຕິ ໂຄຕມີ ຠຄວນ຺ຕໍ ມຫຕາ ອາຍາເສນ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິຕ຺ວາປິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ມຍາ ປນ ອຸປາເຍນ ຍາຈິໂຕ ຠຄວາ ອຏ຺ຐຄຣຸຘມ຺ມປ຺ປຏິຄ຺ຄຫຓວເສນ ຕສ຺ສາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຸປສມ຺ປທຎ຺ຈ ອນຸຊານິ, ສາ ເຕ ຘມ຺ເມ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ລທ຺ຘປພ຺ພຊ຺ຊູປສມ຺ປທາ ຠຄວໂຕ ທຸຕິຍໍ ປຣິສໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖາຍ ປຣິສາຍ ປຈ຺ຈໂຍ ອໂຫສິ. ສເຈ ປນ ຠຄວໂຕ ຊເນຕ຺ຕິ ມຫາມາຍາ ເທວີ ຘເຣຍ຺ຍ, ເອວເມຕາ ຈຸໂຠປິ ຂຕ຺ຕິຍຠຄິນິໂຍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອິມໍ ສາສນໍ ໂສເຠຍ຺ຍຸໍ, ຠຄວາ ຈ ມາຕຣິ ພຫຸມາເນນ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ສາສເນ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຸປສມ຺ປທຎ຺ຈ ສຸເຂເນວ ອນຸຊາເນຍ຺ຍ, ອປ຺ປາຍຸກຕາຍ ປນສ຺ສາ ກສິເຣນ ນິປ຺ຜນ຺ນມິທນ຺ຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນ ເຖໂຣ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ’ຕິອາທິມາຫາ’’ຕິ. ຕໍ ອກາຣຓໍ. ຠຄວາ ຫິ ມາຕຸຍາ ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສາສເນ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານນ຺ໂຕ ຄຣຸກໍເຍວ ກຕ຺ວາ ອນຸຊານາຕິ, ນ ລຫຸກໍ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກາມຕາຍາຕິ.

ອປເຣ ປນາຫຸ – ‘‘ທສພລຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊາທິເກ ອນຎ຺ຎສາຘາຣເຓ ອນນ຺ຕາປຣິມາເຓ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ເຖໂຣ ມນສິ ກຣິຕ຺ວາ ຍາ ເອວໍ ມຫານຸຠາວໍ ນາມ ໂລເກ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄລໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ກຸຈ຺ຉິນາ ທສ ມາເສ ປຣິຫຣິ, ສາ ພຸທ຺ຘມາຕາ ກສ຺ສຈິ ປຣິຈາຣິກາ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຍຸຕ຺ຕມິທໍ. ກສ຺ມາ? ສຕ຺ຖຸ ຄຸຓານຸຈ຺ຉວິກເມເວຕໍ, ຍທິທໍ ສຕ຺ຕາຫຊາເຕ ຠຄວຕິ ຊເນຕ຺ຕິ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ກາລກຕາ ຈ ຕຸສິເຕສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຈິຕ຺ຕຊາໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ວິຕກ຺ກຸປ຺ປາທນໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈນ຺ໂຕ ‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈາ’’ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ປນ ຍສ຺ມາ ສຕ຺ຕາຫຊາເຕສຸ ໂພຘິສຕ຺ເຕສຸ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຸ ກາລກິຣິຍາ ຘມ຺ມຕາ ສິທ຺ຘາ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຘມ຺ມຕໍ ປຣິທີເປນ຺ໂຕ ‘‘ເອວເມຕໍ, ອານນ຺ທາ’’ຕິອາທິມາຫ. ສາ ປນາຍໍ ຘມ຺ມຕາ ຍສ຺ມາ ຍຖາ ສພ຺ເພ ໂພຘິສຕ຺ຕາ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ຕຸສິຕປຸເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕາຫິ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕຸໍ ມນຸສ຺ສໂລເກ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓາຍ ອຊ຺ເຌສິຕາ ກາລທີປເທສກຸລານິ ວິຍ ຊເນຕ຺ຕິຍາ ອາຍຸປຣິມາຓມ຺ປິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ອຍມ຺ປິ ຠຄວາ ໂພຘິສຕ຺ຕຠູໂຕ ຕເຖວ ຕຸສິຕປຸເຣ ຐິໂຕ ປຎ຺ຈ ມຫາວິໂລກນານິ ວິໂລເກນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕທິວສາຘິກທສມາສປຣິມາຓໍ ມາຕຸຍາ ອາຍຸປຣິມາຓໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມມ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓສ຺ສ ກາໂລ, ອິທານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາວ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຄ຺ຄເຫສິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ອາຈິຓ຺ຓສມາຈິຓ຺ຓວເສເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ອປ຺ປາຍຸກາ ຫິ, ອານນ຺ທ, ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕໂຣ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕອາຍຸປຣິກ຺ຂເຍເນວ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ນ ວິຊາຕປຈ຺ຈຍາ. ຈຣິມຕ຺ຕຠາເວຫິ ໂພຘິສຕ຺ເຕຫິ ວສິຕຏ຺ຐານໍ ເຈຕິຍຆຣສທິສໍ ໂຫຕິ, ນ ອຎ຺ເຎສໍ ປຣິໂຠຄາຣຫໍ, ນ ຈ ສກ຺ກາ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຣໍ ອປເນຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐາເນ ຐເປຕຸນ຺ຕິ ຕຕ຺ຕກໍ ເອວ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຸ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕທາ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອິມເມວ ຫິ ອຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ມຫາໂພຘິສຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈມໍ ມຫາວິໂລກນໍ ກໂຣນ຺ຕິ.

ກຕຣສ຺ມິໍ ປນ ວເຍ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ? ມຊ຺ຌິມວເຍ. ປຐມວຍສ຺ມິຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ຉນ຺ທຣາໂຄ ພລວາ ໂຫຕິ, ເຕນ ຕທາ ສຎ຺ຊາຕຄພ຺ຠາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຄພ຺ຠໍ ອນຸຣກ຺ຂິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍຸໍ ເຈ, ຄພ຺ໂຠ ພຫ຺ວາພາໂຘ ໂຫຕິ. ມຊ຺ຌິມວຍສ຺ສ ປນ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາເສ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຕຕິຍໂກຏ຺ຐາເສ ວຕ຺ຖຸ ວິສທໍ ໂຫຕິ, ວິສເທ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕທາຣກາ ອໂຣຄາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕໂຣ ປຐມວເຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມວຍສ຺ສ ຕຕິຍໂກຏ຺ຐາເສ ວິຊາຍິຕ຺ວາ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຸ ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ອາຍຸສ຺ສ ມຣຓປຣິໂຍສານຕໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖວິຠາວນມຸເຂນ ອນວຊ຺ຊປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ອຸສ຺ສາຫທີປກໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ເຍ ເກຈີຕິ ອນິຍມນິທ຺ເທໂສ. ຠູຕາຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອນາຄເຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິ. ວາສທ຺ໂທ ວິກປ຺ປຕ຺ໂຖ, ອປິສທ຺ໂທ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ. ເຕນ ນິພ຺ພຕ຺ຕມາເນປິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ອຕີຕາທິວເສນ ຕິຍທ຺ຘປຣິຍາປນ຺ເນ ສຕ຺ເຕ ອນວເສສໂຕ ປຣິຍາທິຍຕິ. ອປິຈ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍກສຕ຺ຕາ ຄພ຺ຠໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠູຕາ ນາມ, ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ນາມ. ສໍເສທຊູປປາຕິກາ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ຕໂຕ ປຣໂຕ ຠູຕາ ນາມ, ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕພ຺ພຠວວເສນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ນາມ. ສພ຺ເພປິ ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠວວເສນ ຠູຕາ ນາມ, ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວວເສນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ນາມ. ຂີຓາສວາ ຠູຕາ ນາມ. ເຕ ຫິ ຠູຕາ ເອວ, ນ ປຸນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ, ຕທຎ຺ເຎ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ນາມ.

ສພ຺ເພ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ ປຫາຍ ເທຫນ຺ຕິ ສພ຺ເພ ຍຖາວຸຕ຺ຕເຠທາ ສພ຺ພຠວໂຍນິຄຕິວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິສຕ຺ຕາວາສາທິວເສນ ອເນກເຠທຠິນ຺ນາ ສຕ຺ຕາ ເທຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣໍ ປຫາຍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຣໂລກໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ອເສກ຺ຂາ ປນ ນິພ຺ພານໍ. ເອຕ຺ຖ ໂກຈິ ອຈວນຘມ຺ໂມ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕໍ ສພ຺ພຊານິໍ ກຸສໂລ ວິທິຕ຺ວາຕິ ຕເທຕໍ ສພ຺ພສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ຊານິໍ ຫານິໍ ມຣຓໍ, ສພ຺ພສ຺ສ ວາ ສຕ຺ຕສ຺ສ ຊານິໍ ວິນາສໍ ປຠງ຺ຄຸຕໍ ກຸສໂລ ປຓ຺ຑິຕຊາຕິໂກ ມຣຓານຸສ຺ສຕິວເສນ ອນິຈ຺ຈຕາມນສິກາຣວເສນ ວາ ຊານິຕ຺ວາ. ອາຕາປິໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈເຣຍ຺ຍາຕິ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຕາປິຍສງ຺ຂາເຕນ ວີຣິເຍນ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ອາຕາປິໂຍ ຈຕຸພ຺ພິຘສມ຺ມປ຺ປຘານວເສນ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ອນວເສສມຣຓສມຕິກ຺ກມນູປາຍໍ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈເຣຍ຺ຍ, ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທຸຕິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘກຸຏ຺ຐິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໓. ຕຕິເຍ ຣາຊຄເຫ ສຸປ຺ປພຸທ຺ໂຘ ນາມ ກຸຏ຺ຐີ ອໂຫສີຕິ ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘນາມໂກ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ຣາຊຄເຫ ອໂຫສິ. ໂສ ຈ ກຸຏ຺ຐີ ກຸຏ຺ຐໂຣເຄນ ພາຬ຺ຫວິທູສິຕຄຕ຺ໂຕ. ມນຸສ຺ສທລິທ຺ໂທຕິ ຍຕ຺ຕກາ ຣາຊຄເຫ ມນຸສ຺ສາ ເຕສຸ ສພ຺ພທຸຄ຺ຄໂຕ. ໂສ ຫິ ສງ຺ກາຣກູຏວຕິອາທີສຸ ມນຸສ຺ເສຫິ ຉຑ຺ຑິຕປິໂລຕິກຂຓ຺ຑານິ ສິພ຺ພິຕ຺ວາ ປຣິທຫຕິ, ກປາລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຆຣາ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ລທ຺ຘອາຈາມອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຠຕ຺ຕານິ ນິສ຺ສາຍ ຊີວຕິ, ຕມ຺ປິ ປຸພ຺ເພ ກຕກມ຺ມປຈ຺ຈຍາ ນ ຍາວທຕ຺ຖໍ ລຠຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມນຸສ຺ສທລິທ຺ໂທ’’ຕິ. ມນຸສ຺ສກປໂຓຕິ ມນຸສ຺ເສສຸ ປຣມກປຓຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ມນຸສ຺ສວຣາໂກຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ຫີຬິຕປຣິຠູຕຕາຍ ອຕິວິຍ ທີໂນ. ມຫຕິຍາ ປຣິສາຍາຕິ ມຫຕິຍາ ຠິກ຺ຂຸປຣິສາຍ ເຈວ ອຸປາສກປຣິສາຍ ຈ.

ເອກທິວສໍ ກິຣ ຠຄວາ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວາໂຣ ຣາຊຄຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຸລຠປິຓ຺ຑປາຕໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປ຺ປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ກຕິປຍຠິກ຺ຂຸປຣິວາໂຣ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ເຍຫິ ທານໍ ທິນ຺ນໍ, ເຕສໍ ອຸປາສການໍ ອວເສສຠິກ຺ຂູນຎ຺ຈ ອາຄມນໍ ອາຄມຍມາໂນ ອນ຺ໂຕນຄເຣເຍວ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣມຓີເຍ ປເທເສ ອຏ຺ຐາສິ. ຕາວເທວ ຠິກ຺ຂູ ຕໂຕ ຕໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຣິວາເຣສຸໍ, ອຸປາສກາປິ ‘‘ອນຸໂມທນໍ ສຸຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ, ມຫາສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ຠຄວາ ນິສີທນາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ຕາວເທວ ພຸທ຺ຘາຣຫໍ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປສຸໍ. ອຖ ຠຄວາ ອສີຕິອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນປ຺ປຏິມຓ຺ຑິເຕຫິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓຫິ ວິໂຣຈມານາຍ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາປຣິກ຺ເຂປສມຸຊ຺ຊລາຍ ນີລປີຕໂລຫິໂຕທາຕມຎ຺ເຊຏ຺ຐປຠສ຺ສຣານໍ ວເສນ ຉພ຺ພຓ຺ຓພຸທ຺ຘຣໍສິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິຍາ ອນຸປມາຍ ຣູປກາຍສິຣິຍາ ສກລເມວ ຕໍ ປເທສໍ ໂອຠາເສນ຺ໂຕ ຕາຣາຄຓປຣິວຸໂຕ ວິຍ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ຠິກ຺ຂຸຄຓປຣິວຸໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣພຸທ຺ຘາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ມໂນສິລາຕເລ ເກສຣສີໂຫ ວິຍ ສີຫນາທໍ ນທນ຺ໂຕ ກຣວີກຣຸຕມຎ຺ຊຸນາ ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສເຣນ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ.

ຠິກ຺ຂູປິ ໂຂ ອປ຺ປິຈ຺ຉາ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ ປວິວິຕ຺ຕາ ອສໍສຏ຺ຐາ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍາ ປຫິຕຕ຺ຕາ ໂຈທກາ ປາປຄຣຫິໂນ ວຕ຺ຕາໂຣ ວຈນກ຺ຂມາ ສີລສມ຺ປນ຺ນາ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ນາ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ນາ ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ນາ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ນາ ເມຆວຓ຺ຓໍ ປໍສຸກູລຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ສຸວມ຺ມິຕາ ວິຍ ຄນ຺ຘຫຕ຺ຖິໂນ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ໂອຫິຕໂສຕາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ. ອຸປາສກາປິ ສຸທ຺ຘວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ ສຸທ຺ຘຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ມຫາທານານິ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ຠຄວນ຺ຕໍ ປູເຊຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ນິປຈ຺ຈກາຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ສໍຍຕຫຕ຺ຖປາທາ ໂອຫິຕໂສຕາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ມຫຕິຍາ ປຣິສາຍ ປຣິວຸໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ສຸປ຺ປພຸທ຺ໂຘ ປນ ຊິຆຈ຺ຉາທຸພ຺ພລ຺ຍປເຣໂຕ ຆາສປຣິເຍສນໍ ຈຣມາໂນ ອນ຺ຕຣວີຖິໍ ໂອຕິຓ຺ໂຓ ທູຣໂຕວ ຕໍ ມຫາຊນສນ຺ນິປາຕໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຍໍ ມຫາຊນກາໂຍ ສນ຺ນິປຕິໂຕ, ອທ຺ຘາ ເອຕ຺ຖ ໂຠຊນໍ ທີຍຕິ ມຎ຺ເຎ, ອປ຺ເປວ ນາເມຕ຺ຖ ຄເຕນ ກິຎ຺ຈິ ຂາທນີຍໍ ວາ ໂຠຊນີຍໍ ວາ ລທ຺ຘຸໍ ສກ຺ກາ’’ຕິ ສຎ຺ຊາຕາຠິລາໂສ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອທ຺ທສ ຠຄວນ຺ຕໍ ປາສາທິກໍ ທສ຺ສນີຍໍ ປສາທນີຍໍ ອຸຕ຺ຕມທມຖສມຖມນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ ທນ຺ຕໍ ຄຸຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສຸສມາຫິຕໍ ຕາຍ ປຣິສາຍ ປຣິວຸຕໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕໍ, ທິສ຺ວານ ປຸຣິມຊາຕິສມ຺ຠຕາຍ ປຣິປກ຺ກາຍ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ໂຈທິຍມາໂນ ‘‘ຍໍນູນາຫມ຺ປິ ຘມ຺ມໍ ສຸເຓຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຣິສປຣິຍນ຺ເຕ ນິສີທິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອທ຺ທສາ ໂຂ ສຸປ຺ປພຸທ຺ໂຘ ກຸຏ຺ຐີ…ເປ… ຕຕ຺ເຖວ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ ‘ອຫມ຺ປິ ຘມ຺ມໍ ໂສສ຺ສາມີ’’’ຕິ.

ສພ຺ພາວນ຺ຕນ຺ຕິ ສພ຺ພາວຕິໍ ຫີນາທິສພ຺ພປຸຄ຺ຄລວຕໍ, ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິປິ ອນວເສເສຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສພ຺ພວນ຺ຕ’’ນ຺ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ. ເຈຕສາຕິ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ. ຈິຕ຺ຕສີເສນ ຫິ ຎາຓໍ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ, ຕສ຺ມາ ອາສຍານຸສຍຎາເຓນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາເຓນ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຈໂຕ ປຣິຈ຺ຈ ມນສາກາສີຕິ ຕສ຺ສາ ປຣິສາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຈ຺ເຈກໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມນສິ ອກາສິ ເຕ ໂວໂລເກສິ. ຠພ຺ໂພ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຕຸນ຺ຕິ ມຄ຺ຄຜລຘມ຺ມໍ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ, ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕທໂຫສີຕິ ອຍໍ ສຸປ຺ປພຸທ຺ໂຘ ກິຎ຺ຈາປິ ຕຄຣສິຂິມ຺ຫິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ອປຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອີທິໂສ ຊາໂຕ, ມຄ຺ຄຜລູປນິສ຺ສໂຍ ປນສ຺ສ ປໍສຸປຏິຈ຺ຉນ຺ນສຸວຓ຺ຓນິກ຺ຂໍ ວິຍ ອນ຺ໂຕຫທເຍເຍວ ວິຊ຺ໂຊຕຕິ, ຕສ຺ມາ ສຸວິຎ຺ຎາປິໂຍຕິ ອິທໍ ອໂຫສິ. ເຕນາຫ – ‘‘ອຍໍ ໂຂ ອິຘ ຠພ຺ໂພ ຘມ຺ມໍ ວິຎ຺ຎາຕຸ’’ນ຺ຕິ.

ອນຸປຸພ຺ພິໍ ກຖນ຺ຕິ ທານານນ຺ຕຣໍ ສີລໍ, ສີລານນ຺ຕຣໍ ສຄ຺ຄໍ, ສຄ຺ຄານນ຺ຕຣໍ ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ເອວໍ ອນຸປຏິປາຏິກຖໍ. ຠຄວາ ຫິ ປຐມໍ ເຫຕຸນາ ສທ຺ຘິໍ ອສ຺ສາທໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕໂຕ ສຕ຺ເຕ ວິເວເຈຕຸໍ ນານານເຍຫິ ອາທີນວໍ ປກາເສຕ຺ວາ ອາທີນວສວເນນ ສໍວິຄ຺ຄຫທຍານໍ ເນກ຺ຂມ຺ມຄຸຓວິຠາວນມຸເຂນ ຈ ວິວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສຕິ.

ທານກຖນ຺ຕິ ອິທໍ ນາມ ສຸຂານໍ ນິທານໍ, ສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ມູລໍ, ໂຠຄານໍ ປຕິຏ຺ຐາ, ວິສມຄຕສ຺ສ ຕາຓໍ ເລຓໍ ຄຕິ ປຣາຍຓໍ, ອິຘໂລກປຣໂລເກສຸ ທານສທິໂສ ອວສ຺ສໂຍ ປຕິຏ຺ຐາ ອາລມ຺ພນໍ ຕາຓໍ ເລຓໍ ຄຕິ ປຣາຍຓໍ ນຕ຺ຖິ. ອິທຎ຺ຫິ ອວສ຺ສຍຏ຺ເຐນ ຣຕນມຍສີຫາສນສທິສໍ, ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ມຫາປຖວິສທິສໍ, ອາລມ຺ພນຏ຺ເຐນ ອາລມ຺ພນຣຊ຺ຊຸສທິສໍ, ທຸກ຺ຂນິຕ຺ຖຣຓຏ຺ເຐນ ນາວາສທິສໍ, ສມສ຺ສາສນຏ຺ເຐນ ສງ຺ຄາມສູໂຣ, ຠຍປຣິຕ຺ຕາຓຏ຺ເຐນ ສຸປຣິຂາປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕນຄຣໍ, ມຈ຺ເຉຣມລາທີຫິ ອນຸປລິຕ຺ຕຏ຺ເຐນ ປທຸມໍ, ເຕສໍ ນິທຫນຏ຺ເຐນ ຊາຕເວໂທ, ທຸຣາສທຏ຺ເຐນ ອາສີວິໂສ, ອສນ຺ຕາສຏ຺ເຐນ ສີໂຫ, ພລວນ຺ຕຏ຺ເຐນ ຫຕ຺ຖີ, ອຠິມງ຺ຄລສມ຺ມຕຏ຺ເຐນ ເສຕອຸສໂຠ, ເຂມນ຺ຕຠູມິສມ຺ປາປນຏ຺ເຐນ ວລາຫໂກ ອສ຺ສຣາຊາ. ທານຎ຺ຫິ ໂລເກ ຣຊ຺ຊສິຣິໍ ເທຕິ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ສກ຺ກສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ມາຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ພ຺ຣຫ຺ມສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ສາວກປາຣມີຎາຓໍ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິຎາຓໍ ເທຕີຕິ ເອວມາທິທານຄຸຓປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕກຖໍ.

ຍສ຺ມາ ປນ ທານໍ ເທນ຺ໂຕ ສີລໍ ສມາທາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ມາ ທານກຖານນ຺ຕຣໍ ສີລກຖໍ ກເຖສິ. ສີລກຖນ຺ຕິ ສີລໍ ນາເມຕໍ ສຕ຺ຕານໍ ອວສ຺ສໂຍ ປຕິຏ຺ຐາ ອາລມ຺ພນໍ ຕາຓໍ ເລຓໍ ຄຕິ ປຣາຍຓໍ. ອິຘໂລກປຣໂລກສມ຺ປຕ຺ຕີນຎ຺ຫິ ສີລສທິໂສ ອວສ຺ສໂຍ ປຕິຏ຺ຐາ ອາລມ຺ພນໍ ຕາຓໍ ເລຓໍ ຄຕິ ປຣາຍຓໍ ນຕ຺ຖິ, ສີລາລງ຺ກາຣສທິໂສ ອລງ຺ກາໂຣ, ສີລປຸປ຺ຜສທິສໍ ປຸປ຺ຜໍ, ສີລຄນ຺ຘສທິໂສ ຄນ຺ໂຘ ນຕ຺ຖິ, ສີລາລງ຺ກາເຣນ ຫິ ອລງ຺ກຕໍ ສີລກຸສຸມປິຬນ຺ຘິຕໍ ສີລຄນ຺ຘານຸລິຕ຺ຕໍ ສເທວໂກ ໂລໂກ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕິຕ຺ຕິໍ ນ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເອວມາທີຫິ ສີລຄຸຓປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕກຖໍ.

ອິທໍ ປນ ສີລໍ ນິສ຺ສາຍ ອຍໍ ສຄ຺ໂຄ ລພ຺ຠຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ສີລານນ຺ຕຣໍ ສຄ຺ຄກຖໍ ກເຖສິ. ສຄ຺ຄກຖນ຺ຕິ ສຄ຺ໂຄ ນາມ ອິຏ຺ໂຐ ກນ຺ໂຕ ມນາໂປ, ນິຈ຺ຈເມຕ຺ຖ ກີຬາ ນິຈ຺ຈສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາ ເທວາ ນວຸຕິວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ທິພ຺ພສຸຂໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຏິລຠນ຺ຕິ, ຕາວຕິໍສາ ຕິສ຺ໂສ ວສ຺ສໂກຏິໂຍ ສຏ຺ຐິ ຈ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານີຕິ ເອວມາທິສຄ຺ຄຄຸຓປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕກຖໍ. ສຄ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ກເຖນ຺ຕານຎ຺ຫິ ພຸທ຺ຘານໍ ມຸຂໍ ນປ຺ປໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ‘‘ອເນກປຣິຍາເຍນ ໂຂ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຄ຺ຄກຖໍ ກເຖຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທິ.

ເອວໍ ເຫຕຸນາ ສທ຺ຘິໍ ສຄ຺ຄກຖາຍ ປໂລເຠຕ຺ວາ ປຸນ ຫຕ຺ຖິໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ໂສຓ຺ຑໍ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ ‘‘ອຍມ຺ປິ ສຄ຺ໂຄ ອນິຈ຺ໂຈ ອຘຸໂວ, ນ ເອຕ຺ຖ ຉນ຺ທຣາໂຄ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ອປ຺ປສ຺ສາທາ ກາມາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໑໗໗; ໒.໔໒) ນເຍນ ກາມານໍ ອາທີນວໍ ໂອກາຣໍ ສໍກິເລສໍ ກເຖສິ. ຕຕ຺ຖ ອາທີນວນ຺ຕິ ໂທສໍ. ໂອກາຣນ຺ຕິ ລາມກສຠາວໍ, ອເສຏ຺ເຐຫິ ເສວິຕພ຺ພໍ ເສຏ຺ເຐຫິ ນ ເສວິຕພ຺ພໍ ນິຫີນສຠາວນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສໍກິເລສນ຺ຕິ ເຕຫິ ສຕ຺ຕານໍ ສໍສາເຣ ສໍກິລິສ຺ສນໍ. ເຕນາຫ – ‘‘ກິລິສ຺ສນ຺ຕິ ວຕ ໂຠ ສຕ຺ຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໓໕໑).

ເອວໍ ກາມາທີນເວນ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ອານິສໍສໍ ປກາເສສິ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຌານາທີສຸ ຈ ຄຸຓໍ ທີເປສິ ວຓ຺ເຓສິ. ກລ຺ລຈິຕ຺ຕນ຺ຕິອາທີສຸ ກລ຺ລຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ກມ຺ມນິຍຈິຕ຺ຕໍ, ເຫຏ຺ຐາ ປວຕ຺ຕິຕເທສນາຍ ອສ຺ສທ຺ຘິຍາທີນໍ ຈິຕ຺ຕໂທສານໍ ວິຄຕຕ຺ຕາ ອຸປຣິເທສນາຍ ຠາຊນຠາວູປຄມເນນ ກມ຺ມນິຍຈິຕ຺ຕໍ, ກມ຺ມກ຺ຂມຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທິຏ຺ຐິມານາທິສໍກິເລສວິຄເມນ ມຸທຸຈິຕ຺ຕໍ. ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທິວິຄເມນ ວິນີວຣຓຈິຕ຺ຕໍ. ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ອຸຬາຣປີຕິປາໂມຊ຺ຊໂຍເຄນ ອຸທຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສທ຺ຘາສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕໍ, ຍທາ ຠຄວາ ອຎ຺ຎາສີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ອຖ ວາ ກລ຺ລຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທວິຄເມນ ອໂຣຄຈິຕ຺ຕໍ. ມຸທຸຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ພ຺ຍາປາທວິຄເມນ ເມຕ຺ຕາວເສນ ອກຖິນຈິຕ຺ຕໍ. ວິນີວຣຓຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈກຸກ຺ກຸຈ຺ຈວິຄເມນ ອວິກ຺ຂິປນໂຕ ນ ປິຫິຕຈິຕ຺ຕໍ. ອຸທຄ຺ຄຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຖິນມິທ຺ຘວິຄເມນ ສມ຺ປຄ຺ຄຫວເສນ ອລີນຈິຕ຺ຕໍ. ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິຈິກິຈ຺ຉາວິຄເມນ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອຘິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ.

ອຖາຕິ ປຈ຺ຉາ. ສາມຸກ຺ກໍສິກາຕິ ສາມໍ ອຸກ຺ກໍສິກາ ອຕ຺ຕນາວ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຄຫິຕາ, ສຍມ຺ຠູຎາເຓນ ສາມໍ ທິຏ຺ຐາ, ອຎ຺ເຎສໍ ອສາຘາຣຓາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາ ຈ ປນ ສາຕິ? ອຣິຍສຈ຺ຈເທສນາ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ສມຸທຍໍ ນິໂຣຘໍ ມຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ. ອິທຎ຺ຫິ ສຈ຺ຈານໍ ສຣູປທສ຺ສນໍ, ຕສ຺ມາ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ກເຖຕພ຺ພານິ, ຕານິ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິຕ຺ຖາເຣນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໕໒໙) ວຸຕ຺ຕານີຕິ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ເສຍ຺ຍຖາປີຕິອາທິນາ ອຸປມາວເສນ ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘສ຺ສ ກິເລສປ຺ປຫານໍ ອຣິຍມຄ຺ຄຸປ຺ປາທຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕິ. ອປຄຕກາຬກນ຺ຕິ ວິຄຕກາຬກໍ. ສມ຺ມເທວາຕິ ສຸຏ຺ຐຸເຍວ. ຣຊນນ຺ຕິ ນີລປີຕໂລຫິຕມຎ຺ເຊຏ຺ຐາທິຣງ຺ຄຊາຕໍ. ປຏິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຕິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ປຠສ຺ສຣໍ ຠເວຍ຺ຍ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ອາສເນຕິ ຕສ຺ສໍເຍວ ນິສຊ຺ຊາຍໍ. ເອເຕນສ຺ສ ລຫຸວິປສ຺ສນກຕາ ຕິກ຺ຂປຎ຺ຎຕາ ສຸຂາປຏິປທາ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎຕາ ຈ ທສ຺ສິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ວິຣຊໍ ວີຕມລນ຺ຕິ ອປາຍຄມນີຍຣາຄຣຊາທີນໍ ອຠາເວນ ວິຣຊໍ, ອນວເສສທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາມລາປຄເມນ ວີຕມລໍ. ປຐມມຄ຺ຄວຊ຺ຌກິເລສຣຊາຠາເວນ ວາ ວິຣຊໍ, ປຎ຺ຈວິຘທຸສ຺ສີລມລາປຄເມນ ວີຕມລໍ. ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸນ຺ຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິອາກາຣທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ສມຸທຍຘມ຺ມໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ນິໂຣຘໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ກິຈ຺ຈວເສນ ເອວ ສງ຺ຂຕຘມ຺ເມ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ອຸປມາສໍສນ຺ທນໍ – ວຕ຺ຖໍ ວິຍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ວຕ຺ຖສ຺ສ ອາຄນ຺ຕຸກມເລຫິ ກິລິຏ຺ຐຠາໂວ ວິຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຣາຄາທິມເລຫິ ສໍກິລິຏ຺ຐຠາໂວ, ໂຘວນຜລກໍ ວິຍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ, ອຸທກໍ ວິຍ ສທ຺ຘາ, ອຸທເກນ ເຕເມຕ຺ວາ ເຕເມຕ຺ວາ ໂຄມຍຂາເຣຫິ ກາຬເກ ສມ຺ມທ຺ທິຕ຺ວາ ວຕ຺ຖສ຺ສ ໂຘວນປ຺ປໂຍໂຄ ວິຍ ສທ຺ຘາສລິເລນ ເຕເມຕ຺ວາ ສຕິສມາຘິປຎ຺ຎາຫິ ໂທເສ ສິຖິເລ ກຕ຺ວາ ສທ຺ຘາທິວິຘິນາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ໂສຘເນ ວີຣິຍາຣມ຺ໂຠ, ເຕນ ປໂຍເຄນ ວຕ຺ເຖ ກາຬກາປຄໂມ ວິຍ ວີຣິຍາຣມ຺ເຠນ ກິເລສວິກ຺ຂມ຺ຠນໍ, ຣງ຺ຄຊາຕໍ ວິຍ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ, ເຕນ ສຸທ຺ຘສ຺ສ ວຕ຺ຖສ຺ສ ປຠສ຺ສຣຠາໂວ ວິຍ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕກິເລສສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ມຄ຺ເຄນ ປຣິໂຍທາປນນ຺ຕິ.

ເອວໍ ປນ ສຸປ຺ປພຸທ຺ໂຘ ປຣິສປຣິຍນ຺ເຕ ນິສິນ຺ໂນ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ປຏິລທ຺ຘຄຸຓໍ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈຕຸກາໂມ ປຣິສມຊ຺ຌໍ ໂອຄາຫິຕຸໍ ອວິສຫນ຺ໂຕ ມຫາຊນສ຺ສ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕກາເລ ຠຄວຕິ ວິຫາຣໍ ຄເຕ ສຍມ຺ປິ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ‘‘ອຍໍ ສຸປ຺ປພຸທ຺ໂຘ ກຸຏ຺ຐີ ອຕ຺ຕນາ ສຕ຺ຖຸ ສາສເນ ປຏິລທ຺ຘຄຸຓໍ ປາກຏໍ ກາຕຸກາໂມ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ວີມໍສິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐິໂຕ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘ ຕ຺ວໍ ມນຸສ຺ສທລິທ຺ໂທ ມນຸສ຺ສກປໂຓ ມນຸສ຺ສວຣາໂກ, ອຫໍ ເຕ ອປຣິມິຕໍ ຘນໍ ທສ຺ສາມິ, ‘ພຸທ຺ໂຘ ນ ພຸທ຺ໂຘ, ຘມ຺ໂມ ນ ຘມ຺ໂມ, ສງ຺ໂຆ ນ ສງ຺ໂຆ, ອລໍ ເມ ພຸທ຺ເຘນ, ອລໍ ເມ ຘມ຺ເມນ, ອລໍ ເມ ສງ຺ເຆນາ’ຕິ ວເທຫີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ໂສ ອາຫ ‘‘ໂກສິ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຫໍ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ອນ຺ຘພາລ ອຫິຣິກ, ຕ຺ວໍ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ກເຖຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕຣູໂປ, ໂຍ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ອວຕ຺ຕພ຺ພໍ ວເທສິ, ອປິຈ ມໍ ຕ຺ວໍ ‘ທຸຄ຺ຄໂຕ ທລິທ຺ໂທ ກປໂຓ’ຕິ ກສ຺ມາ ວເທສິ, ນນຸ ອຫໍ ໂລກນາຖສ຺ສ ໂອຣສປຸຕ຺ໂຕ, ເນວາຫໍ ທຸຄ຺ຄໂຕ ນ ທລິທ຺ໂທ ນ ກປໂຓ, ອຖ ໂຂ ສຸຂປ຺ປຕ຺ໂຕ ປຣເມນ ສຸເຂນ ອປາຫມສ຺ມິ ມຫທ຺ຘໂນ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຫ –

‘‘ສທ຺ຘາຘນໍ ສີລຘນໍ, ຫິຣິໂອຕ຺ຕປ຺ປິຍໍ ຘນໍ;

ສຸຕຘນຎ຺ຈ ຈາໂຄ ຈ, ປຎ຺ຎາ ເວ ສຕ຺ຕມໍ ຘນໍ.

‘‘ຍສ຺ສ ເອເຕ ຘນາ ອຕ຺ຖິ, ອິຕ຺ຖິຍາ ປຸຣິສສ຺ສ ວາ;

‘ອທລິທ຺ໂທ’ຕິ ຕໍ ອາຫຸ, ອໂມຆໍ ຕສ຺ສ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ. (ອ. ນິ. ໗.໕) –

ຕສ຺ສິມານິ ເມ ສຕ຺ຕ ອຣິຍຘນານິ ສນ຺ຕິ. ເຍສຎ຺ຫິ ອິມານິ ຘນານິ ສນ຺ຕິ, ນ ຕ຺ເວວ ເຕ ພຸທ຺ເຘຫິ ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘຫິ ວາ ‘ທລິທ຺ທາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ.

ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ໂອຫາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຕໍ ວຈນໍ ປຏິວຈນຎ຺ຈ ອາໂຣເຈສິ. ອຖ ນໍ ຠຄວາ ອາຫ – ‘‘ນ ໂຂ ສກ຺ກ ສກ຺ກາ ຕາທິສານໍ ສເຕນປິ ສຫສ຺ເສນປິ ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘໍ ກຸຏ຺ຐິໍ ‘ພຸທ຺ໂຘ ນ ພຸທ຺ໂຘ, ຘມ຺ໂມ ນ ຘມ຺ໂມ, ສງ຺ໂຆ ນ ສງ຺ໂຆ’ຕິ ກຖາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ. ສຸປ຺ປພຸທ຺ໂຘປິ ໂຂ ກຸຏ຺ຐີ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣາ ກຕປຏິສນ຺ຖາໂຣ ອຕ຺ຕນາ ປຏິລທ຺ຘຄຸຓໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ສຸປ຺ປພຸທ຺ໂຘ ກຸຏ຺ຐີ ທິຏ຺ຐຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐຘມ຺ໂມຕິ ທິຏ຺ໂຐ ອຣິຍສຈ຺ຈຘມ຺ໂມ ເອເຕນາຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ໂມ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ທິຏ຺ຐຘມ຺ໂມ’’ຕິ ເຈຕ຺ຖ ສາມຎ຺ຎວຈໂນ ຘມ຺ມສທ຺ໂທ. ທສ຺ສນໍ ນາມ ຎາຓທສ຺ສນໂຕ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ອຕ຺ຖີຕິ ຕໍ ນິວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ‘‘ປຕ຺ຕຘມ຺ໂມ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຕ຺ຕິ ຈ ຎາຓສມ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ອຎ຺ຎາປິ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ຕໂຕ ວິເສສນຕ຺ຖໍ ‘‘ວິທິຕຘມ຺ໂມ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສາ ປນາຍໍ ວິທິຕຘມ຺ມຕາ ຘມ຺ເມສຸ ເອກເທເສນາປິ ໂຫຕີຕິ ນິປ຺ປເທສໂຕ ວິທິຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຣິໂຍຄາຬ຺ຫຘມ຺ໂມ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຈາຠິສມ຺ໂພຘໍເຍວ ທີເປຕິ. ມຄ຺ຄຎາຓຎ຺ຫິ ເອກາຠິສມຍວເສນ ປຣິຎ຺ຎາທິກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ຕໍ ນິປ຺ປເທເສນປິ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ສມນ຺ຕໂຕ ໂອຄາຬ຺ຫໍ ນາມ ໂຫຕິ, ນ ຕທຎ຺ຎຎາຓໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ທິຏ຺ໂຐ ອຣິຍສຈ຺ຈຘມ຺ໂມ ເອເຕນາຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ໂມ’’ຕິ. ເຕເນວາຫ ‘‘ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ປຏິຠຍກນ຺ຕາຣສທິສາ ໂສຬສວຕ຺ຖຸກາ ຈ ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກາ ຈ ຕິຓ຺ຓາ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ເອເຕນາຕິ ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉ. ຕໂຕ ເອວ ປວຕ຺ຕິອາທີສຸ ‘‘ເອວໍ ນຸ ໂຂ, ນ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕິຕາ ວິຄຕາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ ກຖໍກຖາ ເອຕສ຺ສາຕິ ວິຄຕກຖໍກໂຖ. ສາຣຊ຺ຊກຣານໍ ປາປຘມ຺ມານໍ ປຫີນຕ຺ຕາ ຕປ຺ປຏິປກ຺ເຂສຸ ຈ ສີລາທິຄຸເຓສຸ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ເວສາຣຊ຺ຊໍ ວິສາຣທຠາວໍ ເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ເວສາຣຊ຺ຊປ຺ປຕ຺ໂຕ. ນາສ຺ສ ປໂຣ ປຈ຺ຈໂຍ, ນ ປຣສ຺ສ ສທ຺ຘາຍ ເອຕ຺ຖ ວຕ຺ຕຕີຕິ ອປຣປ຺ປຈ຺ຈໂຍ. ກຕ຺ຖາຕິ ອາຫ ‘‘ສຕ຺ຖຸສາສເນ’’ຕິ.

ອຠິກ຺ກນ຺ຕນ຺ຕິອາທີສຸ ກິຎ຺ຈາປິ ອຍໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕສທ຺ໂທ ຂຍສຸນ຺ທຣາຠິຣູປພ຺ຠນຸໂມທນາທີສຸ ອເນເກສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ທິສ຺ສຕິ, ອິຘ ປນ ອພ຺ຠນຸໂມທເນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຕເນວ ໂສ ປສາທວເສນ ປສໍສາວເສນ ຈ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວຸຕ຺ໂຕ, ສາຘຸ ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຠິກ຺ກນ຺ຕນ຺ຕິ ວາ ອຕິກນ຺ຕໍ ອຕິອິຏ຺ຐໍ ອຕິມນາປໍ, ອຕິສຸນ຺ທຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ເອເກນ ອຠິກ຺ກນ຺ຕສທ຺ເທນ ຠຄວໂຕ ເທສນໍ ໂຖເມຕິ, ເອເກນ ອຕ຺ຕໂນ ປສາທໍ.

ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍທິທໍ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນາ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍທິທໍ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຄມ຺ມ ມມ ປສາໂທຕິ. ຠຄວໂຕ ເອວ ວາ ວຈນໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ໂທສນາສນໂຕ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ ຄຸຓາຘິຄມນໂຕ, ຕຖາ ສທ຺ຘາວຑ຺ຒນໂຕ, ປຎ຺ຎາຊນນໂຕ, ສາຕ຺ຖໂຕ, ສພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ, ອຸຕ຺ຕານປທໂຕ, ຄມ຺ຠີຣຕ຺ຖໂຕ, ກຓ຺ຓສຸຂໂຕ, ຫທຍງ຺ຄມໂຕ, ອນຕ຺ຕຸກ຺ກໍສນໂຕ, ອປຣວມ຺ຠນໂຕ, ກຣຸຓາສີຕລໂຕ, ປຎ຺ຎາວທາຕໂຕ, ອາປາຖຣມຓີຍໂຕ, ວິມທ຺ທກ຺ຂມໂຕ, ສຸຍ຺ຍມານສຸຂໂຕ, ວີມໍສິຍມານຫິຕໂຕຕິ ເອວມາທິນເຍຫິ ໂຖເມນ຺ໂຕ ປທທ຺ວຍໍ ອາຫ.

ຕໂຕ ປຣມ຺ປິ ຈຕູຫິ ອຸປມາຫິ ເທສນໍເຍວ ໂຖເມຕິ. ຕຕ຺ຖ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕນ຺ຕິ ອໂຘມຸຂຏ຺ຐປິຕໍ, ເຫຏ຺ຐາມຸຂຊາຕໍ ວາ. ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ອຸປຣິ ມຸຂໍ ກເຣຍ຺ຍ. ປຏິຈ຺ຉນ຺ນນ຺ຕິ ຕິຓປຓ຺ຓາທິນາ ຉາທິຕໍ. ວິວເຣຍ຺ຍາຕິ ອຸຄ຺ຆາເຏຍ຺ຍ. ມູຬ຺ຫສ຺ສາຕິ ທິສາມູຬ຺ຫສ຺ສ. ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍາຕິ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ເອສ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ມຄ຺ຄໍ ອຸປທິເສຍ຺ຍ. ອນ຺ຘກາເຣຕິ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕ. ອຍໍ ຕາວ ປທຕ຺ໂຖ.

ອຍໍ ປນ ອຘິປ຺ປາຍໂຍຊນາ – ຍຖາ ໂກຈິ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ ອຸກ຺ກຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວໍ ສທ຺ຘມ຺ມວິມຸຂໍ ອສທ຺ຘມ຺ເມ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ມໍ ອສທ຺ຘມ຺ມາ ວຸຏ຺ຐາເປນ຺ເຕນ, ຍຖາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ວິວເຣຍ຺ຍ, ເອວໍ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສນນ຺ຕຣຘານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຄຫນປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ສາສນໍ ວິວຣນ຺ເຕນ, ຍຖາ ມູຬ຺ຫສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ເອວໍ ກຸມ຺ມຄ຺ຄມິຈ຺ຉາມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ເມ ສຄ຺ຄໂມກ຺ຂມຄ຺ຄໍ ອາວິກໂຣນ຺ເຕນ, ຍຖາ ອນ຺ຘກາເຣ ເຕລປຊ຺ໂຊຕໍ ຘາເຣຍ຺ຍ, ເອວໍ ໂມຫນ຺ຘກາເຣ ນິມຸຄ຺ຄສ຺ສ ເມ ພຸທ຺ຘາທິຣຕນຣູປານິ ອປສ຺ສໂຕ ຕປ຺ປຏິຈ຺ຉາທກໂມຫນ຺ຘກາຣວິທ຺ຘໍສນເທສນາປຊ຺ໂຊຕຘາຣເຓນ ຠຄວຕາ ນານານເຍຫິ ປກາສິຕຕ຺ຕາ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ໂມ ປກາສິໂຕ.

ເອວໍ ເທສນໍ ໂຖເມຕ຺ວາ ຕາຍ ເທສນາຍ ຣຕນຕ຺ຕເຍ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ປສນ຺ນາກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ເອສາຫ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເອສາຫນ຺ຕິ ເອໂສ ອຫໍ. ຠຄວນ຺ຕໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມີຕິ ຠຄວາ ເມ ສຣຓໍ ປຣາຍຓໍ ອຆສ຺ສ ຆາຕາ, ຫິຕສ຺ສ ວິຘາຕາຕິ ອິມິນາ ອຘິປ຺ປາເຍນ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉາມິ ຠຊາມິ, ເອວໍ ວາ ຊານາມິ ພຸຊ຺ຌາມີຕິ. ເຍສຎ຺ຫິ ຘາຕູນໍ ຄຕິອຕ຺ໂຖ, ພຸທ຺ຘິປິ ເຕສໍ ອຕ຺ໂຖຕິ. ຘມ຺ມນ຺ຕິ ອຘິຄຕມຄ຺ເຄ ສຈ຺ຉິກຕນິໂຣເຘ ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ປຏິປຊ຺ຊມາເນ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ອປຕມາເນ ຘາເຣຕີຕິ ຘມ຺ໂມ. ໂສ ອຕ຺ຖໂຕ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ເຈວ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສງ຺ຂຕາ, ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໓໔; ອິຕິວຸ. ໙໐).

‘‘ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສງ຺ຂຕາ ວາ ອສງ຺ຂຕາ ວາ, ວິຣາໂຄ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕີ’’ຕິ (ອິຕິວຸ. ໙໐) ຈ –

ນ ເກວລໍ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ເຈວ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ, ອປິຈ ໂຂ ອຣິຍຜເລຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ໂມປິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ຣາຄວິຣາຄມເນຊມໂສກໍ, ຘມ຺ມມສງ຺ຂຕມປ຺ປຏິກູລໍ;

ມຘຸຣມິມໍ ປຄຸຓໍ ສຸວິຠຕ຺ຕໍ, ຘມ຺ມມິມໍ ສຣຓຕ຺ຖມຸເປຫີ’’ຕິ. (ວິ. ວ. ໘໘໗);

ເອຕ຺ຖ ຫິ ຣາຄວິຣາຄນ຺ຕິ ມຄ຺ໂຄ ວຸຕ຺ໂຕ. ອເນຊມໂສກນ຺ຕິ ຜລໍ. ອສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ. ອປ຺ປຏິກູລໍ ມຘຸຣມິມໍ ປຄຸຓໍ ສຸວິຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ວຸຕ຺ໂຕຕິ.

ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິສີລສາມຎ຺ເຎນ ສໍຫຕໍ ອຏ຺ຐອຣິຍປຸຄ຺ຄລສມູຫໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ສຸປ຺ປພຸທ຺ໂຘ ຕີຓິ ສຣຓຄມນານິ ປຏິເວເທສິ. ອຸປາສກໍ ມໍ ຠຄວາ ຘາເຣຕຸ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ ປາຓຸເປຕໍ ສຣຓໍ ຄຕນ຺ຕິ ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄຕິ ອຊ຺ຊຕໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ. ‘‘ອຊ຺ຊທຄ຺ເຄ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຕຕ຺ຖ ທກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ, ອຊ຺ຊ ອຄ຺ເຄ ອຊ຺ຊ ອາທິໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາຓຸເປຕນ຺ຕິ ປາເຓຫິ ອຸເປຕໍ, ຍາວ ເມ ຊີວິຕໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕາວ ອຸເປຕໍ ອນຎ຺ຎສຕ຺ຖຸກໍ ຕີຫິ ສຣຓຄມເນຫິ ສຣຓໍ ຄຕໍ ຣຕນຕ຺ຕຍສ຺ສ ອຸປາສນໂຕ ອຸປາສກໍ ກປ຺ປິຍກາຣກໍ ມໍ ຠຄວາ ອຸປຘາເຣຕຸ ຊານາຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມສ຺ສ ຈ ສຣຓຄມນໍ ອຣິຍມຄ຺ຄາຘິຄເມເນວ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ, ອຊ຺ຌາສຍໍ ປນ ອາວິກໂຣນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາຕິ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ຈິຕ຺ເຕນ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ຕເມວ ອຠິນນ຺ທິຕຠາວໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວາຈາຍ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ. ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມີຕິ ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຄຸຓນິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ຍາວ ທສ຺ສນວິສຍສມຕິກ຺ກມາ ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ເປກ຺ຂມາໂນ ປຎ຺ຊລິໂກ ນມສ຺ສມາໂນ ປກ຺ກາມິ.

ປກ຺ກນ຺ໂຕ ຈ ກຸຏ຺ຐໂຣຄາຠິຠເວນ ຉິນ຺ນຫຕ຺ຖປາທງ຺ຄຸລິ ອຸກ຺ກາຣຄຕ຺ໂຕ ສມນ຺ຕໂຕ ວິສ຺ສນ຺ທມານາສໂວ ກຓ຺ຑູຕິປຕິປີຬິໂຕ ອສຸຈິ ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ ເຊຄຸຈ຺ຉຕໂມ ປຣມກາຣຸຎ຺ຎຕໍ ປຕ຺ໂຕ ‘‘ນາຍໍ ກາໂຍ ອິມສ຺ສ ອຈ຺ຈນ຺ຕສນ຺ຕສ຺ສ ປຓີຕຕມສ຺ສ ອຣິຍຘມ຺ມສ຺ສ ອາຘາໂຣ ຠວິຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນາຠິສນ຺ຘິນາ ວິຍ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິເຍນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ໂອກາເສ ກເຕ ອປ຺ປາຍຸກສໍວຕ຺ຕນິເຍນ ອຸປຈ຺ເຉທເກນ ປາປກມ຺ເມນ ກຕູປຈິເຕນ ໂຈທິຍມາໂນ ຕຣຸຓວຈ຺ຉາຍ ເຘນຸຍາ ອາປຕິຕ຺ວາ ມາຣິໂຕ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕໍ ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘໍ ກຸຏ຺ຐິໍ ຄາວີ ຕຣຸຓວຈ຺ຉາ ອຘິປຕິຕ຺ວາ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສີ’’ຕິ.

ໂສ ກິຣ ອຕີເຕ ເອໂກ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສຫາເຍຫິ ຕີຫິ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ກີຬນ຺ໂຕ ເອກໍ ນຄຣໂສຠິນິໍ ຄຓິກໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ເນຕ຺ວາ ທິວສໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ສູຣິເຍ ສຫາເຍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອິມິສ຺ສາ ຫຕ຺ເຖ ກຫາປຓສຫສ຺ສໍ ພຫຸກຎ຺ຈ ສຸວຓ຺ຓໍ ມຫຄ຺ຆານິ ຈ ປສາຘນານິ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ວເນ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ນຕ຺ຖິ, ຣຕ຺ຕິ ຈ ຊາຕາ, ຫນ຺ທ ອິມໍ ມຍໍ ມາເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ. ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ຊນາ ເອກຊ຺ຌາສຍາ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ມາເຣຕຸໍ ອຸປກ຺ກມິໍສຸ. ສາ ເຕຫິ ມາຣິຍມານາ ‘‘ອິເມ ນິລ຺ລຊ຺ຊາ ນິກ຺ກຣຸຓາ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ກິເລສສນ຺ຖວໍ ກຕ຺ວາ ນິຣປຣາຘໍ ມໍ ເກວລໍ ຘນໂລເຠນ ມາເຣນ຺ຕິ, ເອກວາຣໍ ຕາວ ມໍ ອິເມ ມາເຣນ຺ຕຸ, ອຫໍ ປນ ຍກ຺ຂິນີ ຫຸຕ຺ວາ ອເນກວາຣໍ ອິເມ ມາເຣຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ກຕ຺ວາ ກາລມກາສິ. ເຕສຸ ກິຣ ເອໂກ ປກ຺ກຸສາຕິ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ເອໂກ ພາຫິໂຍ ທາຣຸຈີຣິໂຍ, ເອໂກ ຕມ຺ພທາຐິໂກ ໂຈຣຆາຕໂກ, ເອໂກ ສຸປ຺ປພຸທ຺ໂຘ ກຸຏ຺ຐີ, ອິຕິ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຊນານໍ ອເນກສເຕ ອຕ຺ຕຠາເວ ສາ ຍກ຺ຂໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຄາວີ ຫຸຕ຺ວາ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສິ. ເຕ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອນ຺ຕຣາມຣຓໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ເອວໍ ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘສ຺ສ ກຸຏ຺ຐິສ຺ສ ສຫສາ ມຣຓໍ ຊາຕໍ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ອຈິຣປກ຺ກນ຺ຕໍ…ເປ… ໂວໂຣເປສີ’’ຕິ.

ອຖ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສ ກາລກິຣິຍໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ປຣາຍໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ຠຄວາ ພ຺ຍາກາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຣິກ຺ຂຍາຕິ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິ ວິຈິກິຈ຺ຉາ ສີລພ຺ພຕປຣາມາໂສຕິ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຠວພນ຺ຘນານໍ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ປຫານາ. ໂສຕາປນ຺ໂນຕິ ໂສຕສງ຺ຂາຕໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ອາທິໂຕ ປນ຺ໂນ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ໂສໂຕ ໂສໂຕຕິ ອິທໍ, ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ວຸຈ຺ຈຕິ. ກຕໂມ ນຸ ໂຂ, ອາວຸໂສ, ໂສໂຕຕິ? ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ’’ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໐໑).

ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມຕິ ວິນິປຕນໍ ວິນິປາໂຕ, ນາສ຺ສ ວິນິປາໂຕ ຘມ຺ໂມຕິ ອວິນິປາຕຘມ຺ໂມ, ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ອຸປປຊ຺ຊນວເສນ ອປຕນສຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິຍໂຕຕິ ຘມ຺ມນິຍາເມນ ສມ຺ມຕ຺ຕນິຍາເມນ ນິຍໂຕ. ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓຕິ ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຕຍສງ຺ຂາຕາ ສມ຺ໂພຘິ ປຣໍ ອຍນໍ ອສ຺ສ ຄຕິ ປຏິສຣຓໍ ອວສ຺ສໍ ປຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ສມ຺ໂພຘິປຣາຍໂຓ. ເອເຕນ ‘‘ຕສ຺ສ ກາ ຄຕິ, ໂກ ອຠິສມ຺ປຣາໂຍ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາຍ ຠທ຺ທິກາ ເອວ ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘສ຺ສ ຄຕິ, ນ ປາປິກາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທສ຺ສິໂຕ. ນ ປນ ເຕນ ສມ຺ປຕ຺ຕາ ຄຕິ, ຕໍ ປນ ປຸຈ຺ຉານຸສນ຺ຘິວເສນ ປກາເສຕຸກາໂມ ຘມ຺ມຣາຊາ ເອຕ຺ຕກເມວ ອຠາສິ. ປສ຺ສຕິ ຫິ ຠຄວາ ‘‘ມຍາ ເອຕ຺ຕເກ ກຖິເຕ ອິມິສ຺ສໍເຍວ ປຣິສຕິ ອນຸສນ຺ຘິກຸສໂລ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສຸປ຺ປພຸທ຺ຘສ຺ສ ກຸຏ຺ຐິຠາວທາລິທ຺ທິຍກປຓຠາວານໍ ກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ອຖາຫໍ ຕສ຺ສ ຕໍ ກາຣຓໍ ເຕນ ປຸຈ຺ຉານຸສນ຺ຘິນາ ປກາເສຕ຺ວາ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ເຫຕູຕິ ອສາຘາຣຓກາຣຓໍ, ສາຘາຣຓກາຣຓໍ ປນ ປຈ຺ຈໂຍຕິ, ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ. ເຍນາຕິ ເຍນ ເຫຕຸນາ ເຍນ ປຈ຺ຈເຍນ ຈ.

ຠູຕປຸພ຺ພນ຺ຕິ ຊາຕປຸພ຺ພໍ. ອຕີເຕ ກາເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສຸປ຺ປພຸທ຺ໂຘ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກທາ ປນ ຠູຕນ຺ຕິ? ອຕີເຕ ກິຣ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ຕຖາຄເຕ ພາຣາຓສິຍາ ສາມນ຺ຕາ ເອກສ຺ມິໍ ຄາເມ ເອກາ ກຸລຘີຕາ ເຂຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂຕິ. ສາ ເອກໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈຫິ ລາຊາສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກໍ ປທຸມປຸປ຺ຜໍ ທຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ປຸຕ຺ຕສຕານິ ປຕ຺ເຖສິ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ຂເຓ ປຎ຺ຈສຕາ ມິຄລຸທ຺ທກາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ມຘຸຣມໍສໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ເອຕິສ຺ສາ ປຸຕ຺ຕາ ຠເວຍ຺ຍາມ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ປຕ຺ຕວິເສສໍ ລເຠຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ຈ ປຕ຺ຖຍິໍສຸ. ສາ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ຕໂຕ ຈຸຕາ ເອກສ຺ມິໍ ຊາຕສ຺ສເຣ ປທຸມຄພ຺ເຠ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕເມໂກ ຕາປໂສ ທິສ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄິ. ຕສ຺ສາ ວິຈຣນ຺ຕິຍາ ປາທຸທ຺ຘາເຣ ປາທຸທ຺ຘາເຣ ຠູມິໂຕ ປທຸມານິ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເອໂກ ວນຈຣໂກ ທິສ຺ວາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ຕໍ ອາເນຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ອກາສິ. ຕສ຺ສາ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ຄພ຺ໂຠ ສຓ຺ຐາສິ. ມຫາປທຸມກຸມາໂຣ ຕສ຺ສາ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ວສິ, ເສສາ ຄພ຺ຠມລໍ ນິສ຺ສາຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ເຕ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ອຸຍ຺ຍາເນ ປທຸມສເຣ ກີຬນ຺ຕາ ເອເກກສ຺ມິໍ ປທຸເມ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຣິປກ຺ກຎາຓາ ສງ຺ຂາເຣສຸ ຂຍວຍໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ເຕສໍ ພ຺ຍາກຣຓຄາຖາ ອໂຫສິ –

‘‘ສໂຣຣຸຫໍ ປທຸມປລາສປຕ຺ຣຊໍ,

ສຸປຸປ຺ຜິຕໍ ຠມຣຄຓານຸກິຓ຺ຓໍ;

ອນິຈ຺ຈຕໍ ຂຍວຍຕໍ ວິທິຕ຺ວາ,

ເອໂກ ຈເຣ ຂຄ຺ຄວິສາຓກປ຺ໂປ’’ຕິ.

ເອວໍ ປຈ຺ເຈກໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ເຘສຸ ເຕສຸ ປຎ຺ຈສຸ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສເຕສຸ ອພ຺ຠນ຺ຕໂຣ ຕຄຣສິຂີ ນາມ ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຄນ຺ຘມາທນປພ຺ພເຕ ນນ຺ທມູລປພ຺ຠາເຣ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ອາກາເສນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອິສິຄິລິປພ຺ພເຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຣາຊຄຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ສມເຍ ຣາຊຄເຫ ເອໂກ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ມຫຕາ ປຣິວາເຣນ ອຸຍ຺ຍານກີຬນຕ຺ຖໍ ນຄຣໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ຕຄຣສິຂິປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ໂກ ອຍໍ ຠຓ຺ຑຸກາສາວວສໂນ, ກຸຏ຺ຐີ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕຖາ ຫິ ກຸຏ຺ຐິຈີວເຣນ ສຣີຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ນິຏ຺ຐຸຠິຕ຺ວາ ອປສພ຺ຍໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສຸປ຺ປພຸທ຺ໂຘ ກຸຏ຺ຐີ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຣາຊຄເຫ…ເປ… ປກ຺ກາມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກ຺ວາຍນ຺ຕິ ໂກ ອຍໍ. ຂຸໍສນວເສນ ວທຕິ. ‘‘ໂກວາຍ’’ນ຺ຕິປິ ປາຬິ. ກຸຏ຺ຐີຕິ ອກຸຏ຺ຐິໍເຍວ ຕໍ ເສຏ຺ຐິ ກຸຏ຺ຐໂຣຄໍ ອກ຺ໂກສວຕ຺ຖຸໍ ປາເປນ຺ໂຕ ວທຕິ. ກຸຏ຺ຐິຈີວເຣນາຕິ ກຸຏ຺ຐີນໍ ຈີວເຣນ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຫິ ກຸຏ຺ຐິໂນ ຑໍສມກສສຣີສປປຏິພາຫນຕ຺ຖໍ ໂຣຄປຏິຈ຺ຉາທນຕ຺ຖຎ຺ຈ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ປິໂລຕິກຂຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາຣຸປຕິ, ເອວມຍມ຺ປີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປໍສຸກູລຈີວຣຘຣຕ຺ຕາ ວາ ອຄ຺ຄຬານໍ ອເນກວຓ຺ຓຠາເວນ ກຸຏ຺ຐສຣີຣສທິໂສຕິ ຫີເຬນ຺ໂຕ ‘‘ກຸຏ຺ຐິຈີວເຣນາ’’ຕິ ອາຫ. ນິຏ຺ຐຸຠິຕ຺ວາຕິ ເຂຬໍ ປາເຕຕ຺ວາ. ອປສພ຺ຍໂຕ ກຣິຕ຺ວາຕິ ປຓ຺ຑິຕາ ຕາທິສໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຍໍ ປນ ອວິຎ຺ຎຸຕາຍ ປຣິຠເວນ ຕໍ ອປສພ຺ຍໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອປສພ຺ຍໍ ອປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຄໂຕ. ‘‘ອປສພ຺ຍາມໂຕ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສາຕິ ຕຄຣສິຂິມ຺ຫິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ‘‘ກ຺ວາຍໍ ກຸຏ຺ຐີ’’ຕິ ຫີເຬຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐຸຠນອປສພ຺ຍກຣຓວເສນ ປວຕ຺ຕປາປກມ຺ມສ຺ສ. ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິຕ຺ຖາຕິ ນິຣເຍ ນິຣຍຄ຺ຄິນາ ທຍ຺ຫິຕ຺ຖ. ‘‘ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ນິຣຍຄ຺ຄິນາ’’ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ. ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກາວເສເສນາຕິ ເຍນ ກມ຺ເມນ ໂສ ນິຣເຍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ, ນ ຕໍ ກມ຺ມໍ ມນຸສ຺ສໂລເກ ວິປາກໍ ເທຕິ. ຍາ ປນສ຺ສ ນານກ຺ຂຓິກາ ເຈຕນາ ຕທາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ວິປ຺ປຏິປຊ຺ຊນວເສນ ປວຕ຺ຕາ ອປຣາປຣິຍເວທນີຍຠູຕາ, ສາ ອປຣາປຣິຍເວທນີເຍເນວ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ມນຸສ຺ເສສຸ ຕິເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິຍາ ທິນ຺ນາຍ ປວຕ຺ຕິຍໍ ກຸຏ຺ຐິຠາວໍ ທາລິທ຺ທິຍໍ ປຣມກາຣຸຎ຺ຎຕໍ ອາປາເທສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ກມ຺ມສຠາຄຕາວເສນ ‘‘ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກວເສເສນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສທິເສປິ ຫິ ໂລເກ ຕພ຺ໂພຫາໂຣ ທິຏ຺ໂຐ ຍຖາ ຕໍ ‘‘ສາ ເອວ ຕິຕ຺ຕິຣີ, ຕານິເຍວ ໂອສຘານີ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕູ’’ຕິ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຸຏ຺ຐປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອິທານິ ໂຍ ‘‘ຕສ຺ສ ກາ ຄຕິ, ໂກ ອຠິສມ຺ປຣາໂຍ’’ຕິ ປຸພ຺ເພ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຸຏ຺ຐປຎ຺ໂຫ, ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ‘‘ໂສ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕນ຺ຕິ ຕຖາຄເຕນ ຠຄວຕາ ເທສິຕໍ ອກ຺ຂາຕໍ ປກາສິຕນ຺ຕິ ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິຕໍ. ອາຄມ຺ມາຕິ ອຘິຄນ຺ຕ຺ວາ, ນິສ຺ສາຍ ຎຕ຺ວາ ວາ. ‘‘ຕຖາຄຕປ຺ປເວທິເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ສທ຺ຘໍ ສມາທິຍີຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ, ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆຕິ ຣຕນຕ຺ຕຍສນ຺ນິສ຺ສຍໍ ປຸພ຺ພຠາຄສທ຺ຘຎ຺ເຈວ ໂລກຸຕ຺ຕຣສທ຺ຘຎ຺ຈາຕິ ທຸວິຘມ຺ປິ ສທ຺ຘໍ ສມ຺ມາ ອາທິຍິ. ຍຖາ ນ ປຸນ ອາທາຕພ຺ພາ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຍາວ ຠວກ຺ຂຍາ ຄຓ຺ຫິ, ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ອຸປ຺ປາເທສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສີລໍ ສມາທິຍີຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສີລນ຺ຕິ ປຸພ຺ພຠາຄສີເລນ ສທ຺ຘິໍ ມຄ຺ຄສີລໍ ຜລສີລຎ຺ຈ. ສຸຕນ຺ຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິພາຫຸສຈ຺ຈໍ ປຏິເວຘພາຫຸສຈ຺ຈຎ຺ຈາຕິ ທຸວິຘມ຺ປິ ສຸຕໍ. ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມາປິ ຫິ ເຕນ ຘມ຺ມສ຺ສວນກາເລ ສຈ຺ຈປ຺ປຏິເວຘາຍ ສາວເກຫິ ຍຖາລທ຺ຘປ຺ປກາຣໍ ສຸຕາ ປຣິຈິຕາ ມນສານຸເປກ຺ຂິຕາ ທິຏ຺ຐິຍາ ສຸປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ ຈາຕິ. ຈາຄນ຺ຕິ ປຐມມຄ຺ຄວຊ຺ຌກິເລສາຠິສງ຺ຂາຣານໍ ໂວສ຺ສຄ຺ຄສງ຺ຂາຕໍ ຈາຄໍ, ເຍນ ອຣິຍສາວກາ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມສຸ ມຸຕ຺ຕຈາຄາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ ປຍຕປາຓີ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຣຕາ. ປຎ຺ຎນ຺ຕິ ສທ຺ຘິໍ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎຎ຺ເຈວ ຜລປຎ຺ຎຎ຺ຈ.

ກາຍສ຺ສ ເຠທາຕິ ອຸປາທິນ຺ນກ຺ຂນ຺ຘປຣິຈ຺ຈາຄາ. ປຣໍ ມຣຓາຕິ ຕທນນ຺ຕຣໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘຄຫຓາ. ອຖ ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຸປຈ຺ເຉທາ. ປຣໍ ມຣຓາຕິ ຈຸຕິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ. ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກນ຺ຕິ ປທຕ຺ຕເຍນາປິ ເທວໂລກເມວ ວທຕິ. ໂສ ຫິ ສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ໂສຠນຕ຺ຕາ ສຸນ຺ທຣາ ຄຕີຕິ ສຸຄຕິ, ຣູປາທີຫິ ວິເສເສຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ອຄ຺ໂຄຕິ ສຄ຺ໂຄ, ສພ຺ພກາລໍ ສຸຂເມເວຕ຺ຖ ໂລກິຍຕິ, ລຸຊ຺ຊຕີຕິ ວາ ໂລໂກຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸປປນ຺ໂນຕິ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓວເສນ ອຸປຄໂຕ. ສຫພ຺ຍຕນ຺ຕິ ສຫຠາວໍ. ວຈນຕ຺ໂຖ ປນ ສຫ ພ຺ຍຕິ ປວຕ຺ຕຕິ, ວສຕີຕິ ວາ ສຫພ຺ໂຍ, ສຫຐາຍີ ສຫວາຍີ ວາ. ຕສ຺ສ ຠາໂວ ສຫພ຺ຍຕາ. ອຕິໂຣຈຕີຕິ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ໂຣຈຕິ ວິໂຣຈຕິ. ວຓ຺ເຓນາຕິ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ. ຍສສາຕິ ປຣິວາເຣນ. ໂສ ຫິ ອສຸຈິມກ຺ຂິຕໍ ຊຊ຺ຊຣໍ ມຕ຺ຕິກາຠາຊນໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອເນກຣຕນວິຈິຕ຺ຕໍ ປຠສ຺ສຣຣໍສິຊາລວິນທ຺ຘສຸທ຺ຘຊມ຺ພຸນທຠາຊນໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວິຍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ກເຬວຣໍ ອິຘ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອກຈິຕ຺ຕກ຺ຂເຓນ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ທິພ຺ພຕ຺ຕຠາວໍ ມຫຕາ ປຣິວາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິລຠີຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ປາປານໍ ອປຣິວຊ຺ຊເນ ອາທີນວໍ, ປຣິວຊ຺ຊເນ ຈ ອານິສໍສໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖວິຠາວນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕສ຺ສາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ຈກ຺ຂຸມາ ປຸຣິໂສ ປຣກ຺ກເມ ກາຍິກວີຣິເຍ ວິຊ຺ຊມາເນ ສຣີເຣ ວຫນ຺ເຕ ວິສມານິ ປປາຕາທິຏ຺ຐານານິ ຈຓ຺ຑຠາເວນ ວາ ວິສມານິ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສອຫິກຸກ຺ກຸຣໂຄຣູປາທີນິ ປຣິວຊ຺ຊເຍ, ເອວໍ ຊີວໂລກສ຺ມິໍ ອິມສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕໂລເກ ປຓ຺ຑິໂຕ ສປ຺ປຎ຺ໂຎ ປຸຣິໂສ ຕາຍ ສປ຺ປຎ຺ຎຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕໍ ຊານນ຺ໂຕ ປາປານິ ລາມການິ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ປຣິວຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ເອວຎ຺ຫິ ຍຖາຍໍ ສຸປ຺ປພຸທ຺ໂຘ ຕຄຣສິຂິມ຺ຫິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ປາປໍ ອປຣິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ອນຍພ຺ຍສນໍ ອາປຊ຺ຊິ, ເອວໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍຖາ ວາ ສຸປ຺ປພຸທ຺ໂຘ ກຸຏ຺ຐີ ມມ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຄມ຺ມ ອິທານິ ສໍເວຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ປາປານິ ປຣິວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ອຸຬາຣໍ ວິເສສໍ ອຘິຄຎ຺ຉິ, ເອວໍ ອຎ຺ໂຎປິ ອຸຬາຣໍ ວິເສສາຘິຄມໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປາປານິ ປຣິວຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຕຕິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ກຸມາຣກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ກຸມາຣກາຕິ ຕຣຸຓປຸຄ຺ຄລາ. ເຍ ສຸຠາສິຕທຸພ຺ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ຊານນ຺ຕິ, ເຕ ອິຘ ກຸມາຣກາຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ອິເມ ຫິ ສຕ຺ຕາ ຊາຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປຎ຺ຈທສວສ຺ສກາ, ຕາວ ‘‘ກຸມາຣກາ, ພາລາ’’ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ວີສຕິວສ຺ສານິ ‘‘ຍຸວາໂນ’’ຕິ. ມຈ຺ຉເກ ພາເຘນ຺ຕີຕິ ມຄ຺ຄສມີເປ ເອກສ຺ມິໍ ຕຬາເກ ນິທາຆກາເລ ອຸທເກ ປຣິກ຺ຂີເຓ ນິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ຐິຕໍ ອຸທກໍ ອຸສ຺ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຂຸທ຺ທກມຈ຺ເຉ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ເຈວ ຫນນ຺ຕິ ຈ ‘‘ປຈິຕ຺ວາ ຂາທິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ມຄ຺ຄໂຕ ໂຖກໍ ຕຬາກໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິໂຕ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຸປສງ຺ກມີ’’ຕິ ວທຕິ. ກສ຺ມາ ປນ ອຸປສງ຺ກມິ? ເຕ ກຸມາຣເກ ອຕ຺ຕນິ ວິສ຺ສາສໍ ຊເນຕຸໍ ອຸປສງ຺ກມິ. ຠາຍຖ ໂວຕິ ເອຕ຺ຖ ໂວຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ທຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ ນິສ຺ສກ຺ເກ ສາມິວຈນໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປ຺ປິຍໍ ໂວ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ‘‘ກິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຣີເຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກທຸກ຺ຂໍ ອປ຺ປິຍໍ ອນິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ຂໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕາ ເອວ ຫຸຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂເຫຕຸໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຕໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕາ ເອວ ນາມ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ອິມໍ ປາປກິຣິຍາຍ ນິເສຘນໍ ອາທີນວວິຠາວນຎ຺ຈ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍທິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສກລມາປາຍິກໍ, ສຸຄຕິຍຎ຺ຈ ອປ຺ປາຍຸກຕາມນຸສ຺ສໂທຠຄ຺ຄິຍາທິເຠທໍ ທຸກ຺ຂໍ ອປ຺ປິຍໍ ອນິຏ຺ຐໍ, ຍທິ ຕຸມ຺ເຫ ຕໂຕ ຠາຍຖ, ອາວິ ວາ ປເຣສໍ ປາກຏຠາວວເສນ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ກຕ຺ວາ ກາເຍນ ວາ ວາຈາຍ ວາ ປາຓາຕິປາຕາທິປ຺ປເຠທໍ ຍທິ ວາ ຣໂຫ ອປາກຏຠາວວເສນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ກຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາເຣ ເອວ ອຠິຊ຺ຌາທິປ຺ປເຠທໍ ອຓຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ປາປກໍ ລາມກຘມ຺ມໍ ມາກຕ຺ຖ ມາ ກຣິຕ຺ຖ, ອຖ ປນ ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ເອຕຣຫິ ກໂຣຖ, ອາຍຕິໍ ວາ ກຣິສ຺ສຖ, ນິຣຍາທີສຸ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ຈ ຕສ຺ສ ຜລຠູຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອິໂຕ ວາ ເອຕ຺ໂຕ ວາ ປລາຍນ຺ເຕ ອມ຺ເຫ ນານຸພນ຺ຘິສ຺ສຕີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ອຸເປຈ຺ຈ ອເປຈ຺ຈ ປລາຍຕມ຺ປິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຕໂຕ ມຸຕ຺ຕິ ໂມກ຺ໂຂ ນຕ຺ຖິ. ຄຕິກາລາທິປຈ຺ຈຍນ຺ຕຣສມວາເຍ ວິປຈ຺ຈິສ຺ສຕິເຍວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ປລາຍເນ’’ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ, ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຄມເນ ປກ຺ກມເນ ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍຎ຺ຈ ອຕ຺ໂຖ ‘‘ນ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ນ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ…ເປ… ປາປກມ຺ມາ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໑໒໗; ມິ. ປ. ໔.໒.໔) ອິມາຍ ຄາຖາຍ ທີເປຕພ຺ໂພ.

ຈຕຸຕ຺ຖສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ອຸໂປສຖສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໕. ປຎ຺ຈເມ ຕທຫູຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຫນິ ຕສ຺ມິໍ ທິວເສ. ອຸໂປສເຖຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸປວສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຸໂປສໂຖ, ອຸປວສນ຺ຕີຕິ ສີເລນ ວາ ອນສເນນ ວາ ອຸເປຕາ ຫຸຕ຺ວາ ວສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍຎ຺ຫິ ອຸໂປສຖສທ຺ໂທ ‘‘ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສາມີ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໓.໗໑; ໑໐.໔໖) ສີເລ ອາຄໂຕ. ‘‘ອຸໂປສໂຖ ວາ ປວາຣຓາ ວາ’’ຕິອາທີສຸ (ມຫາວ. ໑໕໕) ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສາທິວິນຍກມ຺ເມ. ‘‘ໂຄປາລກູໂປສໂຖ ນິຄຓ຺ຐູໂປສໂຖ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໓.໗໑) ອຸປວາເສ. ‘‘ອຸໂປສໂຖ ນາມ ນາຄຣາຊາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໒໔໖) ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ. ‘‘ອຊ຺ຊຸໂປສໂຖ ປນ຺ນຣໂສ’’ຕິອາທີສຸ (ມຫາວ. ໑໖໘) ທິວເສ. ອິຘາປິ ທິວເສເຍວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຕທຫຸໂປສເຖ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຸໂປສຖທິວສຠູເຕ ອຫນີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕີຕິ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ໂອວາທປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິຕຸໍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ນິສຊ຺ຊ ປນ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈິຕ຺ຕານິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເອກໍ ທຸສ຺ສີລປຸຄ຺ຄລໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ສຈາຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ອິຘ ນິສິນ຺ເນເຍວ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິສ຺ສາມິ, ສຕ຺ຕຘາສ຺ສ ມຸທ຺ຘາ ຜລິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ອນຸກມ຺ປາຍ ຕຸຓ຺ຫີເຍວ ອໂຫສິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ອຸທ຺ຘສ຺ຕໍ ອຣຸຓນ຺ຕິ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນໍ ວຕ຺ວາປິ ‘‘ອຸທ຺ທິສຕຸ, ຠນ຺ເຕ ຠຄວາ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປາຕິໂມກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ເຖໂຣ ຠຄວນ຺ຕໍ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສໍ ຍາຈິ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນຸໂປສເຖ ອຸໂປສໂຖ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິສິກ຺ຂາປທສ຺ສ (ມຫາວ. ໑໘໓) ອປຎ຺ຎຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ອປຣິສຸທ຺ຘາ, ອານນ຺ທ, ປຣິສາຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເຖເຣນ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສສ຺ສ ຍາຈິຕຕ຺ຕາ ອນຸທ຺ເທສສ຺ສ ກາຣຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ‘‘ອສຸກປຸຄ຺ຄໂລ ອປຣິສຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ‘‘ອປຣິສຸທ຺ຘາ, ອານນ຺ທ, ປຣິສາ’’ຕິ ອາຫ. ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ຕິຍາມຣຕ຺ຕິໍ ຕຖາ ວີຕິນາເມສິ? ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂອວາທປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອນຸທ຺ທິສິຕຸກາໂມ ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸໍ ປາກຏໍ ກາຕຸໍ.

ອທ຺ທສາຕິ ກຖໍ ອທ຺ທສ. ອຕ຺ຕໂນ ເຈໂຕປຣິຍຎາເຓນ ຕສ຺ສໍ ປຣິສຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈິຕ຺ຕານິ ປຣິຊານນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ໂມຆປຸຣິສສ຺ສ ທຸສ຺ສີລ຺ຍຈິຕ຺ຕໍ ປສ຺ສິ. ຍສ຺ມາ ປນ ຈິຕ຺ເຕ ທິຏ຺ເຐ ຕໍສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄໂລ ທິຏ຺ໂຐ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອທ຺ທສາ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ທຸສ຺ສີລ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍເຖວ ຫິ ອນາຄເຕ ສຕ຺ຕສຸ ທິວເສສຸ ປວຕ຺ຕມານໍ ປເຣສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓລາຠີ ຊານາຕິ, ເອວໍ ອຕີເຕປີຕິ. ທຸສ຺ສີລນ຺ຕິ ນິສ຺ສີລໍ, ສີລວິຣຫິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາປຘມ຺ມນ຺ຕິ ທຸສ຺ສີລຕ຺ຕາ ເອວ ຫີນຊ຺ຌາສຍຕາຍ ລາມກສຠາວໍ. ອສຸຈິນ຺ຕິ ອປຣິສຸທ຺ເຘຫິ ກາຍກມ຺ມາທີຫິ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ນ ສຸຈິໍ. ສງ຺ກສ຺ສຣສມາຈາຣນ຺ຕິ ກິຎ຺ຈິເທວ ອສາຣຸປ຺ປໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ອິມິນາ ກຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປເຣສໍ ອາສງ຺ກນີຍຕາຍ ສງ຺ກາຍ ສຣິຕພ຺ພສມາຈາຣໍ, ອຖ ວາ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ມນ຺ຕຍນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ‘‘ກຈ຺ຈິ ນຸ ໂຂ ອິເມ ມຍາ ກຕກມ຺ມໍ ຊານິຕ຺ວາ ມນ຺ເຕນ຺ຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນເຍວ ສງ຺ກາຍ ສຣິຕພ຺ພສມາຈາຣໍ.

ລຊ຺ຊິຕພ຺ພຕາຍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕພ຺ພກາຣຓໂຕ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກມ຺ມນ຺ຕໍ. ກຸຈ຺ຉິຕສມຓເວສຘາຣິຕາຍ ນ ສມຓນ຺ຕິ ອສ຺ສມຓໍ. ສລາກຄ຺ຄຫຓາທີສຸ ‘‘ກິຕ຺ຕກາ ສມຓາ’’ຕິ ຈ ຄຓນາຍ ‘‘ອຫມ຺ປິ ສມໂຓມ຺ຫີ’’ຕິ ມິຈ຺ຉາປຏິຎ຺ຎາຍ ສມຓປຏິຎ຺ຎໍ. ອເສຏ຺ຐຈາຣິຕາຍ ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໍ. ອຎ຺ເຎ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ສຸນິວຕ຺ເຖ ສຸປາຣຸເຕ ສຸປຕ຺ຕຘເຣ ຄາມນິຄມາທີສຸ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ອພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ສມາໂນ ສຍມ຺ປິ ຕາທິເສນ ອາກາເຣນ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອຸໂປສຖາທີສຸ ສນ຺ທິສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ອຫມ຺ປິ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ເທນ຺ໂຕ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິປຏິຎ຺ຎໍ. ປູຕິນາ ກມ຺ເມນ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ ອນ຺ໂຕ ອນຸປວິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ອນ຺ໂຕປູຕິໍ. ຉຫິ ທ຺ວາເຣຫິ ຣາຄາທິກິເລສວສ຺ສເນນ ຕິນ຺ຕຕ຺ຕາ ອວສ຺ສຸຕໍ. ສຎ຺ຊາຕຣາຄາທິກຈວຣຕ຺ຕາ ສີລວນ຺ເຕຫິ ຉຑ຺ເຑຕພ຺ພຕ຺ຕາ ຈ ກສມ຺ພຸຊາຕໍ. ມຊ຺ເຌ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ນິສິນ຺ນນ຺ຕິ ສງ຺ຆປຣິຍາປນ຺ໂນ ວິຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ນໍ. ທິຏ຺ໂຐສີຕິ ອຍໍ ປນ ນ ປກຕຕ຺ໂຕຕິ ຠຄວຕາ ທິຏ຺ໂຐ ອສິ. ຍສ຺ມາ ຈ ເອວໍ ທິຏ຺ໂຐ, ຕສ຺ມາ ນຕ຺ຖິ ເຕ ຕວ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກກມ຺ມາທິສໍວາໂສ. ຍສ຺ມາ ປນ ໂສ ສໍວາໂສ ຕວ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອຸຏ຺ເຐຫິ, ອາວຸໂສຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ປທໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສີຕິ ອເນກວາຣໍ ວຕ຺ວາປິ ເຖໂຣ ‘‘ສຍເມວ ນິພ຺ພິນ຺ໂນ ໂອຣມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວາ, ‘‘ອິທານິ ອິເມສໍ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາ ອຘິປ຺ປາເຍນ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ພາຫາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ຠຄວຕາ ມຍາ ຈ ຍາຖາວໂຕ ທິຏ຺ໂຐ, ຍາວຕຕິຍໍ ອຸຏ຺ເຐຫີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ນ ອຸຏ຺ຐາຕິ, ‘‘ອິທານິສ຺ສ ນິກ຺ກຑ຺ຒນກາໂລ ມາ ສງ຺ຆສ຺ສ ອຸໂປສຖນ຺ຕຣາໂຍ ອໂຫສີ’’ຕິ ຕໍ ພາຫາຍໍ ອຄ຺ຄເຫສິ, ຕຖາ ຄເຫຕ຺ວາ. ພຫິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກາ ນິກ຺ຂາເມຕ຺ວາຕິ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກສາລໂຕ ພຫິ ນິກ຺ຂາເມຕ຺ວາ. ພຫີຕິ ປນ ນິກ຺ຂາມິຕຏ຺ຐານທສ຺ສນໍ, ອຖ ວາ ພຫິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກາຕິ ພຫິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກໂຕປິ ນິກ຺ຂາເມຕ຺ວາ, ນ ອນ຺ໂຕທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກໂຕ, ເອວໍ ອຸຠຍຖາປິ ວິຫາຣໂຕ ພຫິ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສູຈິຆຏິກໍ ທຕ຺ວາຕິ ອຄ຺ຄຬສູຈິຎ຺ຈ ອຸປຣິຆຏິກຎ຺ຈ ອາທຫິຕ຺ວາ, ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ກວາຏໍ ຖເກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍາວ ພາຫາຄຫຓາປິ ນາມາຕິ ອິມິນາ ‘‘ອປຣິສຸທ຺ຘາ, ອານນ຺ທ, ປຣິສາ’’ຕິ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ເອວ ຫິ ເຕນ ປກ຺ກມິຕພ຺ພໍ ສິຍາ, ເອວໍ ອປກ຺ກມິຕ຺ວາ ຍາວ ພາຫາຄຫຓາປິ ນາມ ໂສ ໂມຆປຸຣິໂສ ອາຄເມສ຺ສຕີຕິ ອຈ຺ຉຣິຍມິທນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິທມ຺ປິ ຄຣຫຓຈ຺ຉຣິຍເມວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຖ ຠຄວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິທານິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອພ຺ພຸທຊາໂຕ, ອປຣິສຸທ຺ຘາ ປຸຄ຺ຄລາ ອຸໂປສຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນ ຈ ຕຖາຄຕາ ອປຣິສຸທ຺ຘາຍ ປຣິສາຍ ອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສນ຺ຕິ, ອນຸທ຺ທິສນ຺ເຕ ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອຸໂປສໂຖ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ຍໍນູນາຫໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠິກ຺ຂູນໍເຍວ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສໍ ອນຸຊາເນຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ປນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍເຍວ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສໍ ອນຸຊານິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ຠຄວາ…ເປ… ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິເສຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ທານາຫນ຺ຕິ ອິທານິ ອຫໍ ອຸໂປສຖໍ ນ ກຣິສ຺ສາມິ, ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ນ ອຸທ຺ທິສິສ຺ສາມີຕິ ປຈ຺ເຈກໍ ນ-ກາເຣນ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ທຸວິຘຎ຺ຫິ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອາຓາປາຕິໂມກ຺ຂໍ ໂອວາທປາຕິໂມກ຺ຂນ຺ຕິ. ເຕສຸ ‘‘ສຸຓາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທິກໍ (ມຫາວ. ໑໓໔) ອາຓາປາຕິໂມກ຺ຂໍ, ຕໍ ສາວກາວ ອຸທ຺ທິສນ຺ຕິ, ນ ພຸທ຺ຘາ, ອຍໍ ອນ຺ວທ຺ຘມາສໍ ອຸທ຺ທິສິຍຕິ. ‘‘ຂນ຺ຕີ ປຣມໍ…ເປ… ສພ຺ພປາປສ຺ສ ອກຣຓໍ…ເປ… ອນູປວາໂທ ອນູປຆາໂຕ…ເປ… ເອຕໍ ພຸທ຺ຘານ ສາສນ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໙໐; ຘ. ປ. ໑໘໓-໑໘໕) ອິມາ ປນ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ໂອວາທປາຕິໂມກ຺ຂໍ ນາມ, ຕໍ ພຸທ຺ຘາວ ອຸທ຺ທິສນ຺ຕິ, ນ ສາວກາ, ຉນ຺ນມ຺ປິ ວສ຺ສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ອຸທ຺ທິສນ຺ຕິ. ທີຆາຍຸກພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ຘຣມານກາເລ ອຍເມວ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທໂສ, ອປ຺ປາຍຸກພຸທ຺ຘານໍ ປນ ປຐມໂພຘິຍໍເຍວ. ຕໂຕ ປຣໍ ອິຕໂຣ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ຠິກ຺ຂູ ເອວ ອຸທ຺ທິສນ຺ຕິ, ນ ພຸທ຺ຘາ, ຕສ຺ມາ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຠຄວາ ວີສຕິວສ຺ສມຕ຺ຕໍ ໂອວາທປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອິມໍ ອນ຺ຕຣາຍໍ ທິສ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ນ ອຸທ຺ທິສິ. ອຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອກາຣຓໍ. ອນວກາໂສຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ກາຣຓຎ຺ຫິ ຍຖາ ຕິຏ຺ຐຕິ ເອຕ຺ຖ ຜລໍ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍາຕິ ຐານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ອນວກາໂສຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ. ຍນ຺ຕິ ກິຣິຍາປຣາມສນໍ, ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ອຏ຺ຐິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາສມຸທ຺ເທຕິ ໂກ ອນຸສນ຺ຘິ? ຍ຺ວາຍໍ ອປຣິສຸທ຺ຘາຍ ປຣິສາຍ ປາຕິໂມກ຺ຂສ຺ສ ອນຸທ຺ເທໂສ ວຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ຘມ຺ໂມຕິ ຕໍ ອປເຣຫິ ສຕ຺ຕຫິ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຘມ຺ເມຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸກາໂມ ປຐມໍ ຕາວ ເຕສໍ ອຸປມາຠາເວນ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຏ຺ຐ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຘມ຺ເມ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຏ຺ຐິເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາສມຸທ຺ເທ’’ຕິອາທິມາຫ.

ປກຕິເທວາ ວິຍ ນ ສຸຣນ຺ຕິ ນ ອິສນ຺ຕິ ນ ວິໂຣຈນ຺ຕີຕິ ອສຸຣາ, ສຸຣາ ນາມ ເທວາ, ເຕສໍ ປຏິປກ຺ຂາຕິ ວາ ອສຸຣາ, ເວປຈິຕ຺ຕິປຫາຣາທາທໂຍ. ເຕສໍ ຠວນໍ ສິເນຣຸສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາຠາເຄ, ເຕ ຕຕ຺ຖ ປວິສນ຺ຕາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕາ ສິເນຣຸປາເທ ມຓ຺ຑປາທິໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ກີຬນ຺ຕາວ ອຠິຣມນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຕສໍ ອຠິຣຕິ ອິເມ ຄຸເຓ ທິສ຺ວາຕິ ອາຫ – ‘‘ເຍ ທິສ຺ວາ ທິສ຺ວາ ອສຸຣາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຠິຣມນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຠິຣມນ຺ຕີຕິ ຣຕິໍ ວິນ຺ທນ຺ຕິ, ອນຸກ຺ກຓ຺ຐມານາ ວສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອນຸປຸພ຺ພນິນ຺ໂນຕິອາທີນິ ສພ຺ພານິ ອນຸປຏິປາຏິຍາ ນິນ຺ນຠາວສ຺ເສວ ເວວຈນານິ. ນ ອາຍຕເກເນວ ປປາໂຕຕິ ນ ຉິນ຺ນຕໂຏ ມຫາໂສພ຺ໂຠ ວິຍ ອາທິໂຕ ເອວ ປປາໂຕ. ໂສ ຫິ ຕີຣເທສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອກງ຺ຄຸລທ຺ວງ຺ຄຸລວິທຕ຺ຖິຣຕນຍຏ຺ຐິອຸສຠອຑ຺ຒຄາວຸຕຄາວຸຕຑ຺ຒໂຍຊນາທິວເສນ ຄມ຺ຠີໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສິເນຣຸປາທມູເລ ຈຕຸຣາສີຕິໂຍຊນສຫສ຺ສຄມ຺ຠີໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ຐິໂຕຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ຐິຕຘມ຺ໂມຕິ ຐິຕສຠາໂວ ອວຏ຺ຐິຕສຠາໂວ. ນ ມເຕນ ກຸຓເປນ ສໍວສຕີຕິ ເຍນ ເກນຈິ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທີນໍ ກເຬວເຣນ ສທ຺ຘິໍ ນ ສໍວສຕິ. ຕີຣໍ ວາເຫຕີຕິ ຕີຣໍ ອປເນຕິ. ຖລໍ ອຸສ຺ສາເຣຕີຕິ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຍ ວີຈິປ຺ປຫາເຣເນວ ຖເລ ຂິປຕິ. ຄງ຺ຄາ ຍມຸນາຕິ ອໂນຕຕ຺ຕທຫສ຺ສ ທກ຺ຂິຓມຸຂໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕນທີ ປຎ຺ຈ ຘາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຄງ຺ຄາຕິອາທິນາ ປຎ຺ຈຘາ ສງ຺ຂໍ ຄຕາ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອິມາສໍ ນທີນໍ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກຖາ – ອຍຎ຺ຫິ ຊມ຺ພຸທີໂປ ທສສຫສ຺ສໂຍຊນປຣິມາໂຓ, ຕຕ຺ຖ ຈຕຸສຫສ຺ສໂຍຊນປ຺ປມາໂຓ ປເທໂສ ອຸທເກນ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖໂຏ ສມຸທ຺ໂທຕິ ສງ຺ຂໍ ຄໂຕ, ຕິສຫສ຺ສໂຍຊນປ຺ປມາເຓ ມນຸສ຺ສາ ວສນ຺ຕິ, ຕິສຫສ຺ສໂຍຊນປ຺ປມາເຓ ຫິມວາ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ອຸພ຺ເພເຘນ ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕິໂກ ຈຕຸຣາສີຕິກູຏສຫສ຺ສປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ສມນ຺ຕໂຕ ສນ຺ທມານປຎ຺ຈສຕນທີວິຈິຕ຺ໂຕ, ຍຕ຺ຖ ອາຍາເມນ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຄມ຺ຠີຣຕາຍ ຈ ປຓ຺ຓາສໂຍຊນປ຺ປມາໂຓ ທິຍຑ຺ຒໂຍຊນສຕປຣິມຓ຺ຑໂລ ອໂນຕຕ຺ຕທໂຫ ກຓ຺ຓມຸຓ຺ຑທໂຫ ຣຖກາຣທໂຫ ຉທ຺ທນ຺ຕທໂຫ ກຸຓາລທໂຫ ມນ຺ທາກິນິທໂຫ ສີຫປປາຕທໂຫຕິ ສຕ຺ຕ ມຫາສຣາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ.

ເຕສຸ ອໂນຕຕ຺ຕທໂຫ ສຸທສ຺ສນກູຏໍ ຈິຕ຺ຕກູຏໍ ກາຬກູຏໍ ຄນ຺ຘມາທນກູຏໍ ເກລາສກູຏນ຺ຕິ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ປພ຺ພຕກູເຏຫິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ສຸທສ຺ສນກູຏໍ ໂສວຓ຺ຓມຍໍ ຕິໂຍຊນສຕຸພ຺ເພຘໍ ອນ຺ໂຕວງ຺ກໍ ກາກມຸຂສຓ຺ຐານໍ ຕເມວ ສຣໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຐິຕໍ, ຈິຕ຺ຕກູຏໍ ສຕ຺ຕຣຕນມຍໍ. ກາຬກູຏໍ ອຎ຺ຊນມຍໍ. ຄນ຺ຘມາທນກູຏໍ ມສາຣຄລ຺ລມຍໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ມຸຄ຺ຄວຓ຺ຓໍ; ມູລຄນ຺ໂຘ, ສາຣຄນ຺ໂຘ, ເຜຄ຺ຄຸຄນ຺ໂຘ, ຕຈຄນ຺ໂຘ, ປປຏິກາຄນ຺ໂຘ, ຂນ຺ຘຄນ຺ໂຘ, ຣສຄນ຺ໂຘ, ປຸປ຺ຜຄນ຺ໂຘ, ຜລຄນ຺ໂຘ, ປຕ຺ຕຄນ຺ໂຘຕິ ອິເມຫິ ທສຫິ ຄນ຺ເຘຫິ ອຸສ຺ສນ຺ນໍ, ນານປ຺ປກາຣໂອສຘສຎ຺ຉນ຺ນໍ, ກາຬປກ຺ຂຸໂປສຖທິວເສ ອາທິຕ຺ຕໍ ວິຍ ອງ຺ຄາຣໍ ປຊ຺ຊລນ຺ຕໍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເກລາສກູຏໍ ຣຊຕມຍໍ. ສພ຺ພານິ ເຈຕານິ ສຸທສ຺ສເນນ ສມານຸພ຺ເພຘສຓ຺ຐານານິ ຕເມວ ສຣໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຐິຕານິ. ຕຕ຺ຖ ເທວານຸຠາເວນ ນາຄານຸຠາເວນ ຈ ເທໂວ ວສ຺ສຕິ, ນທິໂຍ ຈ ສນ຺ທນ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ອຸທກໍ ອໂນຕຕ຺ຕເມວ ປວິສຕິ, ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ທກ຺ຂິເຓນ ວາ ອຸຕ຺ຕເຣນ ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ປພ຺ພຕນ຺ຕເຣນ ຕຕ຺ຖ ໂອຠາສໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຸຊຸກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຕເນວສ຺ສ ‘‘ອໂນຕຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ຂາ ອຸທປາທິ.

ຕຕ຺ຖ ຣຕນມຍມນຸຎ຺ຎໂສປານສິລາຕລານິ ນິມ຺ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປານິ ຜລິກສທິສານິ ນິມ຺ມລູທການິ ຕທຸປໂຠຄສຕ຺ຕານໍ ກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕາເນວ ນຫານຕິຕ຺ຖານິ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ຍຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ສາວກາ ອິສໂຍ ຈ ນຫານາທີນິ ກໂຣນ຺ຕິ, ເທວຍກ຺ຂາທໂຍ ອຸທກກີຬໍ ກີຬນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສ ຈຕູສຸ ປສ຺ເສສຸ ສີຫມຸຂໍ, ຫຕ຺ຖິມຸຂໍ, ອສ຺ສມຸຂໍ, ອຸສຠມຸຂນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸທກນິກ຺ຂມນມຸຂານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຍຫິ ຈຕສ຺ໂສ ນທິໂຍ ສນ຺ທນ຺ຕິ. ສີຫມຸເຂນ ນິກ຺ຂນ຺ຕນທີຕີເຣ ເກສຣສີຫາ ພຫຸຕຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາ ຫຕ຺ຖິມຸຂາທີຫິ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສອຸສຠາ. ປຸຣຕ຺ຖິມທິສໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕນທີ ອໂນຕຕ຺ຕໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ອິຕຣາ ຕິສ຺ໂສ ນທິໂຍ ອນຸປຄມ຺ມ ປາຈີນຫິມວນ຺ເຕເນວ ອມນຸສ຺ສປຖໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປວິສຕິ. ປຈ຺ຉິມທິສໂຕ ອຸຕ຺ຕຣທິສໂຕ ຈ ນິກ຺ຂນ຺ຕນທິໂຍປິ ຕເຖວ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຫິມວນ຺ເຕເນວ ອຸຕ຺ຕຣຫິມວນ຺ເຕເນວ ຈ ອມນຸສ຺ສປຖໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປວິສນ຺ຕິ.

ທກ຺ຂິຓທິສໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕນທີ ປນ ຕໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ອຸຊຸກໍ ປາສາຓປິຏ຺ເຐເນວ ສຏ຺ຐິໂຍຊນານິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຕໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ປຣິກ຺ເຂເປນ ຕິຄາວຸຕປ຺ປມາຓອຸທກຘາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ອາກາເສນ ສຏ຺ຐິໂຍຊນານິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຍຄ຺ຄເຬ ນາມ ປາສາເຓ ປຕິຕາ, ປາສາໂຓ ອຸທກຘາຣາເວເຄນ ຠິນ຺ໂນ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາສໂຍຊນປ຺ປມາຓາ ຕິຍຄ຺ຄຬາ ນາມ ໂປກ຺ຂຣຓີ ຊາຕາ, ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ກູລໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາສາຓໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິໂຍຊນານິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໂຕ ຆນປຖວິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸມງ຺ເຄນ ສຏ຺ຐິໂຍຊນານິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຎ຺ຌໍ ນາມ ຕິຣຈ຺ຉານປພ຺ພຕໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖຕເລ ປຎ຺ຈງ຺ຄຸລິສທິສາ ປຎ຺ຈຘາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ສາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອໂນຕຕ຺ຕໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຄຕຏ຺ຐາເນ ‘‘ອາວຏ຺ຏຄງ຺ຄາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອຸຊຸກໍ ປາສາຓປິຏ຺ເຐນ ສຏ຺ຐິໂຍຊນານິ ຄຕຏ຺ຐາເນ ‘‘ກຓ຺ຫຄງ຺ຄາ’’ຕິ, ອາກາເສນ ສຏ຺ຐິໂຍຊນານິ ຄຕຏ຺ຐາເນ ‘‘ອາກາສຄງ຺ຄາ’’ຕິ, ຕິຍຄ຺ຄຬປາສາເຓ ປຎ຺ຎາສໂຍຊໂນກາເສ ຐິຕາ ‘‘ຕິຍຄ຺ຄຬໂປກ຺ຂຣຓີ’’ຕິ, ກູລໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາສາຓໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິໂຍຊນານິ ຄຕຏ຺ຐາເນ ‘‘ພຫລຄງ຺ຄາ’’ຕິ, ອຸມງ຺ເຄນ ສຏ຺ຐິໂຍຊນານິ ຄຕຏ຺ຐາເນ ‘‘ອຸມງ຺ຄຄງ຺ຄາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ວິຎ຺ຌໍ ນາມ ຕິຣຈ຺ຉານປພ຺ພຕໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຘາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຄງ຺ຄາ, ຍມຸນາ, ອຈິຣວຕີ, ສຣຠູ, ມຫີຕິ ປຎ຺ຈຘາ ສງ຺ຂໍ ຄຕາ. ເອວເມຕາ ປຎ຺ຈ ມຫານທິໂຍ ຫິມວນ຺ຕໂຕ ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຖ ນທີ ນິນ຺ນຄາຕິອາທິກໍ ໂຄຕ຺ຕໍ, ຄງ຺ຄາ ຍມຸນາຕິອາທິກໍ ນາມໍ. ສວນ຺ຕິໂຍຕິ ຍາ ກາຈິ ສວມານາ ສນ຺ທມານາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິໂຍ ມຫານທິໂຍ ວາ ກຸນ຺ນທິໂຍ ວາ. ອປ຺ເປນ຺ຕີຕິ ອລ຺ລີຍນ຺ຕິ ໂອສຣນ຺ຕິ. ຘາຣາຕິ ວຸຏ຺ຐິຘາຣາ. ປູຣຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຸຓ຺ຓຠາໂວ. ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ຫິ ອຍໍ ຘມ຺ມຕາ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ເທໂວ ມນ຺ໂທ ຊາໂຕ, ຊາລກ຺ຂິປາທີນິ ອາທາຍ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉເປ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ອຕິມຫນ຺ຕີ ວຸຏ຺ຐິ, ນ ລຠິສ຺ສາມ ນຸ ໂຂ ປິຏ຺ຐິປສາຣຓຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວາ ຕໍ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ. ປຐມກປ຺ປິກກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫິ ຍໍ ວສ຺ສິຕ຺ວາ ສິເນຣຸເມຂລໍ ອາຫຈ຺ຈ ອຸທກໍ ຐິຕໍ, ຕໍ ຕໂຕ ເອກງ຺ຄຸລມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸທກໍ ເນວ ເຫຏ຺ຐາ ໂອຕຣຕິ, ນ ອຸທ຺ຘໍ ອຸຕ຺ຕຣຕິ.

ເອກຣໂສຕິ ອສມ຺ຠິນ຺ນຣໂສ. ມຸຕ຺ຕາຕິ ຂຸທ຺ທກມຫນ຺ຕວຏ຺ຏທີຆາທິເຠທາ ອເນກວິຘາ ມຸຕ຺ຕາ. ມຓີຕິ ຣຕ຺ຕນີລາທິເຠໂທ ອເນກວິໂຘ ມຓິ. ເວຬຸຣິໂຍຕິ ວໍສວຓ຺ຓສິຣີສປຸປ຺ຜວຓ຺ຓາທິສຓ຺ຐານໂຕ ອເນກວິໂຘ. ສງ຺ໂຂຕິ ທກ຺ຂິຓາວຕ຺ຕຕມ຺ພກຸຈ຺ຉິກຘມນສງ຺ຂາທິເຠໂທ ອເນກວິໂຘ. ສິລາຕິ ເສຕກາຬມຸຄ຺ຄວຓ຺ຓາທິເຠທາ ອເນກວິຘາ. ປວາຬນ຺ຕິ ຂຸທ຺ທກມຫນ຺ຕມນ຺ທຣຕ຺ຕຆນຣຕ຺ຕາທິເຠທໍ ອເນກວິຘໍ. ໂລຫິຕງ຺ໂຄຕິ ປທຸມຣາຄາທິເຠໂທ ອເນກວິໂຘ ມສາຣຄລ຺ລນ຺ຕິ ກພຣມຓິ. ‘‘ຈິຕ຺ຕຜລິກ’’ນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ.

ມຫຕໍ ຠູຕານນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕານໍ ສຕ຺ຕານໍ. ຕິມິຕິມິງ຺ຄລາທິກາ ຕິສ຺ໂສ ມຈ຺ຉຊາຕິໂຍ. ຕິມິໍ ຄິລນສມຕ຺ຖາ ຕິມິງ຺ຄລາ, ຕິມິຎ຺ຈ ຕິມິງ຺ຄລຎ຺ຈ ຄິລນສມຕ຺ຖາ ‘‘ຕິມິຕິມິງ຺ຄລາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ນາຄາຕິ ອູມິປິຏ຺ຐິວາສິໂນປິ ວິມານຏ຺ຐກນາຄາປິ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ກິຎ຺ຈາປິ ສຕ຺ຖາ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ໂສຬສປິ ພາຕ຺ຕິໍສປິ ຕໂຕ ຠິຍ຺ໂຍປິ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຘມ຺ເມ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕທາ ອຸປມາຠາເວນ ປນ ຄຫິຕານໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອນຸຣູປວເສນ ອຏ຺ເຐວ ເຕ ອຸປເມຕພ຺ພຘມ຺ເມ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເອວເມວ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ ອຏ຺ຐ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ອນຸປຸພ຺ພສິກ຺ຂາຍ ຕິສ຺ໂສ ຠິກ຺ຂາ ຄຫິຕາ, ອນຸປຸພ຺ພກິຣິຍາຍ ເຕຣສ ຘຸຕງ຺ຄຘມ຺ມາ, ອນຸປຸພ຺ພປຏິປທາຍ ສຕ຺ຕ ອນຸປສ຺ສນາ ອຏ຺ຐາຣສ ມຫາວິປສ຺ສນາ ອຏ຺ຐຕິໍສ ອາຣມ຺ມຓວິຠຕ຺ຕິໂຍ ສຕ຺ຕຕິໍສ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມາ ຈ ຄຫິຕາ. ນ ອາຍຕເກເນວ ອຎ຺ຎາປຏິເວໂຘຕິ ມຓ຺ຑູກສ຺ສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຄມນໍ ວິຍ ອາທິໂຕວ ສີລປູຣຓາທີນິ ອກຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕປຏິເວໂຘ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ປຏິປາຏິຍາ ປນ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາໂຍ ປູເຣຕ຺ວາວ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມມ ສາວກາຕິ ໂສຕາປນ຺ນາທິເກ ອຣິຍປຸຄ຺ຄເລ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ນ ສໍວສຕີຕິ ອຸໂປສຖກມ຺ມາທິວເສນ ສໍວາສໍ ນ ກໂຣຕິ. ອຸກ຺ຂິປຕີຕິ ອປເນຕິ. ອາຣກາວາຕິ ທູເຣເຍວ. ນ ເຕນ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ອູນຕ຺ຕໍ ວາ ປູຣຕ຺ຕໍ ວາຕິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍປິ ມຫາກປ຺ເປ ພຸທ຺ເຘສຸ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕສຸ ເອກສຕ຺ໂຕປິ ປຣິນິພ຺ພາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕທາປິ ‘‘ຕຸຈ຺ຉາ ນິພ຺ພານຘາຕູ’’ຕິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ, ພຸທ຺ຘກາເລ ປນ ເອເກກສ຺ມິໍ ສມາຄເມ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍາປິ ສຕ຺ຕາ ອມຕໍ ອາຣາເຘນ຺ຕິ, ຕທາປິ ນ ສກ຺ກາ ວຕ຺ຕຸໍ ‘‘ປູຣາ ນິພ຺ພານຘາຕູ’’ຕິ. ວິມຸຕ຺ຕິຣໂສຕິ ກິເລເສຫິ ວິມຸຈ຺ຈນຣໂສ. ສພ຺ພາ ຫິ ສາສນສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ຍາວເທວ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ໂຫຕິ.

ຣຕນານີຕິ ຣຕິຊນນຏ຺ເຐນ ຣຕນານິ. ສຕິປຏ຺ຐານາທໂຍ ຫິ ຠາວິຍມານາ ປຸພ຺ພຠາເຄປິ ອນປ຺ປກໍ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ປເຄວ ອປຣຠາເຄ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ຍໂຕ ຍໂຕ ສມ຺ມສຕິ, ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍພ຺ພຍໍ;

ລຠຕີ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ, ອມຕໍ ຕໍ ວິຊານຕ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໓໗໔) –

ໂລກິຍຣຕນນິມິຕ຺ຕໍ ປນ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ ນ ຕສ຺ສ ກລຠາຄມ຺ປິ ອຄ຺ຆຕີຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ທສ຺ສິໂຕ ເອວ. ອປິຈ –

‘‘ຈິຕ຺ຕີກຕໍ ມຫຄ຺ຆຎ຺ຈ, ອຕຸລໍ ທຸລ຺ລຠທສ຺ສນໍ;

ອໂນມສຕ຺ຕປຣິໂຠຄໍ, ‘ຣຕນ’ນ຺ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຍທິ ຈ ຈິຕ຺ຕີກຕາທິຠາເວນ ຣຕນໍ ນາມ ໂຫຕິ, ສຕິປຏ຺ຐານາທີນໍເຍວ ຠູຕໂຕ ຣຕນຠາໂວ. ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມານຎ຺ຫິ ໂສ ອານຸຠາໂວ, ຍໍ ສາວກາ ສາວກປາຣມີຎາຓໍ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອາສນ຺ນກາຣຓຕ຺ຕາ. ປຣມ຺ປຣກາຣຓຎ຺ຫິ ທານາທິອຸປນິສ຺ສໂຍຕິ ເອວໍ ຣຕິຊນນຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ຕີກຕາທິອຕ຺ເຖນ ຈ ຣຕນຠາໂວ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມານໍ ສາຕິສໂຍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕຕ຺ຣິມານິ ຣຕນານິ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມເຓ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ປຏ຺ຐານໍ, ສຕິເຍວ ປຏ຺ຐານໍ ສຕິປຏ຺ຐານໍ. ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ປນ ກາຍາທິວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ’’ຕິ. ຕຖາ ຫິ ກາຍເວທນາຈິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ສຸຠສຸຂນິຈ຺ຈອຕ຺ຕສຎ຺ຎານໍ ປຫານໂຕ ອສຸຠທຸກ຺ຂານິຈ຺ຈານຕ຺ຕຕາຄຫຓໂຕ ຈ ເນສໍ ກາຍານຸປສ຺ສນາທິຠາໂວ ວິຠຕ຺ໂຕ.

ສມ຺ມາ ປທຫນ຺ຕິ ເອເຕນ, ສຍໍ ວາ ສມ຺ມາ ປທຫຕິ, ປສຕ຺ຖໍ, ສຸນ຺ທຣໍ ວາ ປທຫນ຺ຕິ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ. ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວາ ສມ຺ມເທວ ປຘານຠາວກຣຓໂຕ ສມ຺ມປ຺ປຘານໍ. ວີຣິຍສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕມ຺ປິ ອນຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ອກຸສລານໍ ອນຸປ຺ປາທນປຫານວເສນ ອນຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນານໍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປ຺ປາທນຠາວນວເສນ ຈ ຈຕຸກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ’’ຕິ.

ອິຊ຺ຌຕີຕິ ອິທ຺ຘິ, ສມິຊ຺ຌຕິ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ ວາ ເອຕາຍ ສຕ຺ຕາ ອິທ຺ຘາ ວຸທ຺ຘາ ອຸກ຺ກໍສຄຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິທ຺ຘິ. ອິຕິ ປຐເມນ ອຕ຺ເຖນ ອິທ຺ຘິ ເອວ ປາໂທ ອິທ຺ຘິປາໂທ, ອິທ຺ຘິໂກຏ຺ຐາໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຕິເຍນ ອຕ຺ເຖນ ອິທ຺ຘິຍາ ປາໂທ ປຕິຏ຺ຐາ ອຘິຄມູປາໂຍຕິ ອິທ຺ຘິປາໂທ. ເຕນ ຫິ ອຸປຣູປຣິວິເສສສງ຺ຂາຕໍ ອິທ຺ຘິໍ ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ສ຺ວາຍໍ ອິທ຺ຘິປາໂທ ຍສ຺ມາ ຉນ຺ທາທິເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຘິປຕິຘມ຺ເມ ຘຸເຣ ເຊຏ຺ຐເກ ກຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ’’ຕິ.

ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານີຕິ ສທ຺ຘາທີນິ ປຎ຺ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສທ຺ຘິຍໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ອຘິໂມກ຺ຂລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ສທ຺ຘິນ຺ທ຺ຣິຍໍ, ໂກສຊ຺ຊໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ປຄ຺ຄຫລກ຺ຂເຓ, ປມາທໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐານລກ຺ຂເຓ, ວິກ຺ເຂປໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ອວິກ຺ເຂປລກ຺ຂເຓ, ອຎ຺ຎາຓໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ທສ຺ສນລກ຺ຂເຓ ອິນ຺ທຏ຺ຐໍ ກາເຣຕີຕິ ປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍໍ.

ຕານິເຍວ ອສ຺ສທ຺ຘິຍາທີຫິ ອນຠິຠວນີຍໂຕ ອກມ຺ປິຍຏ຺ເຐນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ຖິຣຠາເວນ ‘‘ພລານີ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາຕິ ໂພຘິຍາ, ໂພຘິສ຺ສ ວາ ອງ຺ຄາຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ. ຍາ ຫິ ເອສາ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄີ ຍາຍ ໂລກຸຕ຺ຕຣມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາຍ ລີນຸທ຺ຘຈ຺ຈປຕິຏ຺ຐານາຍູຫນກາມສຸຂຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄ- ອຸຈ຺ເຉທສສ຺ສຕາຠິນິເວສາທີນໍ ອເນເກສໍ ອຸປທ຺ທວານໍ ປຏິປກ຺ຂຠູຕາຍ ສຕິຘມ຺ມວິຈຍວີຣິຍປີຕິປສ຺ສທ຺ຘິສມາຘິອຸເປກ຺ຂາສງ຺ຂາຕາຍ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄິຍາ ອຣິຍສາວໂກ ພຸຊ຺ຌຕິ, ກິເລສນິທ຺ທາຍ ວຸຏ຺ຐຫຕິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ວາ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ນິພ຺ພານເມວ ວາ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີຕິ ‘‘ໂພຘີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສາ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄິສງ຺ຂາຕາຍ ໂພຘິຍາ ອງ຺ຄາຕິປິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ຌານງ຺ຄມຄ຺ຄງ຺ຄາທໂຍ ວິຍ. ໂຍເປສ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາຍ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄິຍາ ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ກຕ຺ວາ ອຣິຍສາວໂກ ‘‘ໂພຘີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສ ໂພຘິສ຺ສ ອງ຺ຄາຕິປິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ເສນງ຺ຄຣຖງ຺ຄາທໂຍ ວິຍ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ – ‘‘ພຸຊ຺ຌນກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອງ຺ຄາຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ’’ຕິ. ‘‘ໂພຘິຍາ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນປິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄຕິ ຕໍຕໍມຄ຺ຄວຊ຺ຌກິເລເສຫິ ອາຣກຕ຺ຕາ ອຣິຍຠາວກຣຕ຺ຕາ ອຣິຍຜລປຏິລາຠກຣຕ຺ຕາ ຈ ອຣິໂຍ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທີນິ ອຏ຺ຐງ຺ຄານິ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖິ, ອຏ຺ຐ ອງ຺ຄານິເຍວ ວາ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ. ກິເລເສ ມາເຣນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ນິພ຺ພານຕ຺ຖິເກຫິ ມຄ຺ຄິຍຕິ, ສຍໍ ວາ ນິພ຺ພານໍ ມຄ຺ຄຕີຕິ ມຄ຺ໂຄຕິ. ເອວເມເຕສໍ ສຕິປຏ຺ຐານາທີນໍ ອຕ຺ຖວິຠາໂຄ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ໂສຕາປນ຺ໂນຕິ ມຄ຺ຄສງ຺ຂາຕໍ ໂສຕໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ຐິໂຕ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລຏ຺ໂຐຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສ຺ສ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈກ຺ຂກຣຓາຍ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ ປຐມມຄ຺ຄຏ຺ໂຐ, ໂຍ ອຏ຺ຐມໂກຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສກທາຄາມີຕິ ສກິເທວ ອິມໍ ໂລກໍ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓວເສນ ອາຄມນສີໂລ ທຸຕິຍຜລຏ຺ໂຐ. ອນາຄາມີຕິ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓວເສນ ກາມໂລກໍ ອນາຄມນສີໂລ ຕຕິຍຜລຏ຺ໂຐ. ໂຍ ປນ ສທ຺ຘານຸສາຣີ ຘມ຺ມານຸສາຣີ ເອກພີຊີຕິ ເອວມາທິໂກ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລວິຠາໂຄ, ໂສ ເອເຕສໍເຍວ ປເຠໂທຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມວິນເຍ ມຕກຸຓປສທິເສນ ທຸສ຺ສີລປຸຄ຺ຄເລນ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສາຠາວສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ອິມໍ ອສໍວາສາຣຫສໍວາສາຣຫວິຠາຄກາຣຓປຣິທີປນໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ນມຕິວສ຺ສຕີຕິ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎໍ ນວໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ຕໂຕ ປຣນ຺ຕິ ເອວໍ ອາປຕ຺ຕິວສ຺ສໍ ກິເລສວສ຺ສໍ ອຕິວິຍ ວສ຺ສຕິ. ວິວຏໍ ນາຕິວສ຺ສຕີຕິ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ ຕໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ວິວຣນ຺ໂຕ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ຍຖາຘມ຺ມໍ ຍຖາວິນຍໍ ປຏິກໂຣນ຺ໂຕ ເທເສນ຺ໂຕ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎໍ ນວໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ນ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເຕນສ຺ສ ວິວຏໍ ປຸນ ອາປຕ຺ຕິວສ຺ສໍ ກິເລສວສ຺ສໍ ນ ວສ຺ສຕິ. ຍສ຺ມາ ຈ ເອຕເທວໍ, ຕສ຺ມາ ຉນ຺ນໍ ຉາທິຕໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ວິວເຣຖ ປກາເສຖ. ເອວໍ ຕໍ ນາຕິວສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕໍ ອາປຕ຺ຕິອາປຊ຺ຊນກໍ ອາປນ຺ນປຸຄ຺ຄລໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອຕິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ກິເລສວສ຺ສໍ ນ ວສ຺ສຕິ ນ ເຕເມຕິ. ເອວໍ ໂສ ກິເລເສຫິ ອນວສ຺ສຸໂຕ ປຣິສຸທ຺ຘສີໂລ ສມາຫິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ນິພ຺ພານໍ ປາປຸຓາຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ປຎ຺ຈມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ໂສຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໖. ຉຏ຺ເຐ ອວນ຺ຕີສູຕິ ອວນ຺ຕິຣຏ຺ເຐ. ກຸຣຣຆເຣຕິ ເອວໍນາມເກ ນຄເຣ. ປວຕ຺ເຕ ປພ຺ພເຕຕິ ປວຕ຺ຕນາມເກ ປພ຺ພເຕ. ‘‘ປປາເຕ ປພ຺ພເຕ’’ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ. ໂສໂຓ ອຸປາສໂກ ກຸຏິກຓ຺ໂຓຕິ ນາເມນ ໂສໂຓ ນາມ, ຕີຫິ ສຣຓຄມເນຫິ ອຸປາສກຠາວປ຺ປຏິເວທເນນ ອຸປາສໂກ, ໂກຏິອຄ຺ຆນກສ຺ສ ກຓ຺ຓປິຬນ຺ຘນສ຺ສ ຘາຣເຓນ ‘‘ໂກຏິກຓ຺ໂຓ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ກຸຏິກຓ຺ໂຓ’’ຕິ ເອວໍ ອຠິຎ຺ຎາໂຕ, ນ ສຸຂຸມາລໂສໂຓຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຍຎ຺ຫິ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາກຈ຺ຈາຍນສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສາສເນ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ, ສຣເຓສຸ ຈ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ປວຕ຺ເຕ ປພ຺ພເຕ ຉາຍູທກສມ຺ປນ຺ເນ ຐາເນ ວິຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ເຖຣໍ ຕຕ຺ຖ ວສາເປຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາກຈ຺ຈານສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ໂສ ກາເລນ ກາລໍ ເຖຣສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເຖໂຣ ຈສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ເຕນ ສໍເວຄພຫຸໂລ ຘມ຺ມຈຣິຍາຍ ອຸສ຺ສາຫຊາໂຕ ວິຫຣຕິ. ໂສ ເອກທາ ສຕ຺ເຖນ ສທ຺ຘິໍ ວາຓິຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ອຸຊ຺ເຊນິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ອຏວິຍໍ ສຕ຺ເຖ ນິວິຏ຺ເຐ ຣຕ຺ຕິຍໍ ຊນສມ຺ພາຘຠເຍນ ເອກມນ຺ຕໍ ອປກ຺ກມ຺ມ ນິທ຺ທໍ ອຸປຄຎ຺ຉິ. ສຕ຺ໂຖ ປຈ຺ຈູສເວລາຍໍ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄໂຕ, ນ ເອໂກປິ ໂສຓໍ ປໂພເຘສິ, ສພ຺ເພປິ ວິສຣິຕ຺ວາ ອຄມໍສຸ. ໂສ ປຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ກຎ຺ຈິ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ສຕ຺ເຖເນວ ຄຕມຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສີຆໍ ສີຆໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອກໍ ວຏຣຸກ຺ຂໍ ອຸປຄຎ຺ຉິ. ຕຕ຺ຖ ອທ຺ທສ ເອກໍ ມຫາກາຍໍ ວິຣູປທສ຺ສນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ປຸຣິສໍ ອຏ຺ຐິໂຕ ມຸຕ຺ຕານິ ອຕ຺ຕໂນ ມໍສານິ ສຍເມວ ຂາທນ຺ຕໍ, ທິສ຺ວານ ‘‘ໂກສິ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເປໂຕມ຺ຫິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກສ຺ມາ ເອວໍ ກໂຣສີ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ປຸພ຺ພກມ຺ເມນາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ຕໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອຫໍ ປຸພ຺ເພ ຠາຣຸກຈ຺ຉນຄຣວາສີ ກູຏວາຓິໂຊ ຫຸຕ຺ວາ ປເຣສໍ ສນ຺ຕກໍ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ຂາທິໍ, ສມເຓ ຈ ຠິກ຺ຂາຍ ອຸປຄເຕ ‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ມໍສໍ ຂາທຖາ’ຕິ ອກ຺ໂກສິໍ, ເຕນ ກມ຺ເມນ ເອຕຣຫິ ອິມໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວາມີ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສໂຓ ອຕິວິຍ ສໍເວຄໍ ປຏິລຠິ.

ຕໂຕ ປຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມຸຂໂຕ ປຄ຺ຆຣິຕກາຬໂລຫິເຕ ທ຺ເວ ເປຕທາຣເກ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຕເຖວ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕປິສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມໍ ກເຖສຸໍ. ເຕ ກິຣ ຠາຣຸກຈ຺ຉນຄເຣ ທາຣກກາເລ ຄນ຺ຘວາຓິຊ຺ຊາຍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ມາຕຣິ ຂີຓາສເວ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂຠເຊນ຺ຕິຍາ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕກໍ ກສ຺ມາ ສມຓານໍ ເທສິ, ຕຍາ ທິນ຺ນໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊນກສມຓານໍ ມຸຂໂຕ ກາຬໂລຫິຕໍ ປຄ຺ຆຣຕູ’’ຕິ ອກ຺ໂກສິໍສຸ. ເຕ ເຕນ ກມ຺ເມນ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວິປາກາວເສເສນ ເປຕໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕທາ ອິມໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ. ຕມ຺ປິ ສຸຕ຺ວາ ໂສໂຓ ອຕິວິຍ ສໍເວຄຊາໂຕ ອໂຫສິ.

ໂສ ອຸຊ຺ເຊນິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ກຣຓີຍໍ ຕີເຣຕ຺ວາ ກຸລຆຣໍ ປຈ຺ຈາຄໂຕ ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ກຕປຏິສນ຺ຖາໂຣ ເຖຣສ຺ສ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຖໂຣປິສ຺ສ ປວຕ຺ຕິນິວຕ຺ຕີສຸ ອາທີນວານິສໍເສ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ໂສ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເຄຫໍ ຄໂຕ ສາຍມາສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສຍນໍ ອຸປຄໂຕ ໂຖກໍເຍວ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສຍນຕເລ ນິສຊ຺ຊ ຍຖາສຸຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂໂຕ, ເຕ ຈ ເປຕຕ຺ຕຠາເວ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ອຕິວິຍ ຠຍານກໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາສິ, ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ. ໂສ ວິຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນໍ ກຕ຺ວາ ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສຍໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ໂສຓສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ກຸຏິກຓ຺ຓສ຺ສ ຣໂຫຄຕສ຺ສ…ເປ… ປພ຺ພາເຊຕຸ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຍ຺ໂຍ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ຍຖາຕິອາທີນໍ ປທານໍ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ເຍນ ເຍນ ອາກາເຣນ ອຍ຺ໂຍ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາຈິກ຺ຂຕິ ປຎ຺ຎເປຕິ ປຏ຺ຐເປຕິ ວິວຣຕິ ວິຠຊຕິ ອຸຕ຺ຕານີກໂຣຕິ ປກາເສຕິ, ເຕນ ເຕນ ເມ ອຸປປຣິກ຺ຂໂຕ ເອວໍ ໂຫຕິ, ຍເທຕໍ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ເອກມ຺ປິ ທິວສໍ ອກ຺ຂຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ຈຣິມກຈິຕ຺ຕໍ ປາເປຕພ຺ພຕາຍ ເອກນ຺ຕປຣິປຸຓ຺ຓໍ. ເອກທິວສມ຺ປິ ກິເລສມເລນ ອມລິນໍ ກຕ຺ວາ ຈຣິມກຈິຕ຺ຕໍ ປາເປຕພ຺ພຕາຍ ເອກນ຺ຕປຣິສຸທ຺ຘໍ. ສງ຺ຂລິຂິຕນ຺ຕິ ລິຂິຕສງ຺ຂສທິສໍ ໂຘຕສງ຺ຂສປ຺ປຏິຠາຄໍ ຈຣິຕພ຺ພໍ. ອິທໍ ນ ສຸກຣໍ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕາ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ວສນ຺ເຕນ ເອກນ຺ຕ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ…ເປ… ຈຣິຕຸໍ ຍໍນູນາຫໍ ເກເສ ເຈວ ມສ຺ສູນິ ຈ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ໂວໂຣເປຕ຺ວາ ກາສາຍຣສປີຕຕາຍ ກາສາຍານິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕານໍ ອນຸຈ຺ຉວິການິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ນິວາເສຕ຺ວາ ເຈວ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຈ ອຄາຣສ຺ມາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍໍ. ຍສ຺ມາ ອຄາຣສ຺ສ ຫິຕໍ ກສິວາຓິຊ຺ຊາທິກມ຺ມໍ ອຄາຣິຍນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຎ຺ຈ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ອນຄາຣິຍາ ນາມ. ຕໍ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍໍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ອຕ຺ຕນາ ຣໂຫວິຕກ຺ກິຕໍ ໂສໂຓ ອຸປາສໂກ ເຖຣສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຕໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕຸກາໂມ ‘‘ປພ຺ພາເຊຕຸ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຍ຺ໂຍ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ປນ ‘‘ຕາວສ຺ສ ຎາຓປຣິປາກໍ ກຖ’’ນ຺ຕິ ອຸປຘາເຣຕ຺ວາ ຎາຓປຣິປາກໍ ອາຄມຍມາໂນ ‘‘ທຸກ຺ກຣໍ ໂຂ’’ຕິອາທິນາ ປພ຺ພຊ຺ຊາຉນ຺ທໍ ນິວາເຣສິ.

ຕຕ຺ຖ ເອກຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ‘‘ເອກຠຕ຺ຕິໂກ ໂຫຕິ ຣຕ຺ຕູປຣໂຕ ວິຣໂຕ ວິກາລໂຠຊນາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໑໙໔; ອ. ນິ. ໓.໗໑) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ວິກາລໂຠຊນວິຣຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ເອກເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ອທຸຕິຍເສຍ຺ຍໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ເສຍ຺ຍາສີເສນ ‘‘ເອໂກ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອໂກ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອໂກ ນິສີທຕີ’’ຕິອາທິນາ (ມຫານິ. ໗; ໔໙) ນເຍນ ວຸຕ຺ເຕສຸ ຈຕູສຸ ອິຣິຍາປເຖສຸ ກາຍວິເວກໍ ທີເປຕິ, ນ ເອກາກິນາ ຫຸຕ຺ວາ ສຍນມຕ຺ຕໍ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ເມຖຸນວິຣຕິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍານຸໂຍຄສງ຺ຂາຕໍ ສາສນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ວາ. ອິງ຺ຆາຕິ ໂຈທນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ເຄເຫເຍວ. ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊາຕິ ນິຈ຺ຈສີລອຸໂປສຖສີລາທິເຠທໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄອຏ຺ຐງ຺ຄທສງ຺ຄສີລໍ, ຕທນຸຣູປຎ຺ຈ ສມາຘິປຎ຺ຎາຠາວນໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊ. ເອຕຎ຺ຫິ ອຸປາສເກນ ປຸພ຺ພຠາເຄ ອນຸຍຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ ພຸທ຺ຘສາສນໍ ນາມ. ເຕນາຫ – ‘‘ກາລຍຸຕ຺ຕໍ ເອກຠຕ຺ຕໍ ເອກເສຍ຺ຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມຣິຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາລຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈາຕຸທ຺ທສີປຎ຺ຈທສີອຏ຺ຐມີປາຏິຫາຣິຍປກ຺ຂສງ຺ຂາເຕນ ກາເລນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ຍຖາວຸຕ຺ຕກາເລ ວາ ຕຸຍ຺ຫໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຍຸຕ຺ຕໍ ປຕິຣູປໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໍ, ນ ສພ຺ພກາລໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສພ຺ພເມຕໍ ຎາຓສ຺ສ ອປຣິປກ຺ກຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ກາມານໍ ທຸປ຺ປຫານຕາຍ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ໂຍຄ຺ຍໍ ກາຣາເປຕຸໍ ວທຕິ, ນ ປພ຺ພຊ຺ຊາຉນ຺ທໍ ນິວາເຣຕຸໍ. ປພ຺ພຊ຺ຊາຠິສງ຺ຂາໂຣຕິ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ອາຣມ຺ໂຠ ອຸສ຺ສາໂຫ. ປຏິປສ຺ສມ຺ຠີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອປຣິປກ຺ກຕ຺ຕາ, ສໍເວຄສ຺ສ ຈ ນາຕິຕິກ຺ຂຠາວໂຕ ວູປສມິ. ກິຎ຺ຈາປິ ປຏິປສ຺ສມ຺ຠິ, ເຖເຣນ ວຸຕ຺ຕວິຘິໍ ປນ ອນຸຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ກາເລນ ກາລໍ ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຍິຣຸປາສນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ. ຕສ຺ສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ທຸຕິຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ເຖຣສ຺ສ ຈ ອາໂຣເຈສິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ເຖໂຣ ປຏິກ຺ຂິປິ. ຕຕິຍວາເຣ ປນ ຎາຓສ຺ສ ປຣິປກ຺ກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ນໍ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ກາໂລ’’ຕິ ເຖໂຣ ປພ຺ພາເຊສິ, ປພ຺ພຊິຕຎ຺ຈ ຕໍ ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄຓໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປາເທສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ທຸຕິຍມ຺ປິ ໂຂ ໂສໂຓ…ເປ… ອຸປສມ຺ປາເທສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປຠິກ຺ຂຸໂກຕິ ກຕິປຍຠິກ຺ຂຸໂກ. ຕທາ ກິຣ ຠິກ຺ຂູ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ມຊ຺ຌິມເທເສ ເອວ ວສິໍສຸ. ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ກຕິປຍາ ເອວ ອເຫສຸໍ, ເຕ ຈ ເອກສ຺ມິໍ ນິຄເມ ເອໂກ, ເອກສ຺ມິໍ ທ຺ເວຕິ ເອວໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ວສິໍສຸ. ກິຈ຺ເຉນາຕິ ທຸກ຺ເຂນ. ກສິເຣນາຕິ ອາຍາເສນ. ຕໂຕ ຕໂຕຕິ ຕສ຺ມາ ຕສ຺ມາ ຄາມນິຄມາທິໂຕ. ເຖເຣນ ຫິ ກຕິປເຍ ຠິກ຺ຂູ ອາເນຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສຸ ອານີຍມາເນສຸ ປຸພ຺ເພ ອານີຕາ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ປກ຺ກມິໍສຸ, ກິຎ຺ຈິ ກາລໍ ອາຄເມຕ຺ວາ ປຸນ ເຕສຸ ອານີຍມາເນສຸ ອິຕເຣ ປກ຺ກມິໍສຸ. ເອວໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອານຍເນນ ສນ຺ນິປາໂຕ ຈິເຣເນວ ອໂຫສິ, ເຖໂຣ ຈ ຕທາ ເອກວິຫາຣີ ອໂຫສິ. ທສວຄ຺ຄໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາຕິ ຕທາ ຠຄວຕາ ປຈ຺ຈນ຺ຕເທເສປິ ທສວຄ຺ເຄເນວ ສງ຺ເຆນ ອຸປສມ຺ປທາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ. ອິໂຕນິທານຎ຺ຫິ ເຖເຣນ ຍາຈິໂຕ ປຎ຺ຈວຄ຺ເຄນ ສງ຺ເຆນ ປຈ຺ຈນ຺ຕເທເສ ອຸປສມ຺ປທໍ ອນຸຊານິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕິຓ຺ຓໍ ວສ຺ສານໍ…ເປ… ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ’’ຕິ.

ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຐມວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ວຸສິຕວໂຕ. ອີທິໂສ ຈ ອີທິໂສ ຈາຕິ ເອວຣູໂປ ຈ ເອວຣູໂປ ຈ, ເອວຣູປາຍ ນາມກາຍຣູປກາຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ເອວຣູປາຍ ຘມ຺ມກາຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ສຸໂຕເຍວ ເມ ໂສ ຠຄວາ. ນ ໂຂ ເມ ໂສ ຠຄວາ ສມ຺ມຸຂາ ທິຏ຺ໂຐຕິ ເອເຕນ ປຸຖຸຊ຺ຊນສທ຺ຘາຍ ເອວໍ ອາຍສ຺ມາ ໂສໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ອໂຫສິ. ອປຣຠາເຄ ປນ ສຕ຺ຖາຣາ ສທ຺ຘິໍ ເອກຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ວສິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈູສສມຍໍ ອຊ຺ຌິຏ຺ໂຐ ໂສຬສ ອຏ຺ຐກວຄ຺ຄິການິ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມຸຂາ ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ມນສິ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ເຈຕໂສ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖຘມ຺ມປ຺ປຏິສໍເວທີ ຫຸຕ຺ວາ ຠຓນ຺ໂຕ ຘມ຺ມູປສຎ຺ຫິຕປາໂມຊ຺ຊາທິມຸເຂນ ສມາຫິໂຕ ສຣຠຎ຺ຎປຣິໂຍສາເນ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເອຕທຕ຺ຖເມວ ຫິສ຺ສ ຠຄວຕາ ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິໍ ເອກຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ວາໂສ ອາຓຕ຺ໂຕຕິ ວທນ຺ຕິ.

ເກຈິ ປນາຫຸ – ‘‘ນ ໂຂ ເມ ໂສ ຠຄວາ ສມ຺ມຸຂາ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ ອິທໍ ຣູປກາຍທສ຺ສນເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອາຍສ຺ມາ ຫິ ໂສໂຓ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາວ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຆເຏນ຺ໂຕ ວາຍມນ຺ໂຕ ອນຸປສມ຺ປນ຺ໂນວ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ອຸປາສກາປິ ໂສຕາປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຫມ຺ປິ ໂສຕາປນ຺ໂນ, ກິເມຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສເຍວ ຉຬຠິຎ຺ໂຎ ຫຸຕ຺ວາ ວິສຸທ຺ຘິປວາຣຓາຍ ປວາເຣສິ. ອຣິຍສຈ຺ຈທສ຺ສເນນ ຫິ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມກາໂຍ ທິຏ຺ໂຐ ນາມ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ໂຍ ໂຂ, ວກ຺ກລິ, ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ມໍ ປສ຺ສຕິ. ໂຍ ມໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໘໗).

ຕສ຺ມາສ຺ສ ຘມ຺ມກາຍທສ຺ສນໍ ປເຄວ ສິທ຺ຘໍ, ປວາເຣຕ຺ວາ ປນ ຣູປກາຍໍ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ອໂຫສີຕິ.

‘‘ສເຈ ມໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ອນຸຊານາຕີ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ‘‘ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ປນ ລິຂນ຺ຕິ. ຕຖາ ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ອາວຸໂສ ໂສຓ, ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ ໂສຓາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ‘‘ອາວຸໂສ’’ຕິ ປນ ເກສຸຈິ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ນຕ຺ຖິ. ຕຖາ ‘‘ເອວມາວຸໂສຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ໂສໂຓ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ອາວຸໂສວາໂທເຍວ ຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠຄວໂຕ ຘຣມານກາເລ ອາຈິຓ຺ໂຓ. ຠຄວນ຺ຕໍ ປາສາທິກນ຺ຕິອາທີນໍ ປທານໍ ອຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ.

ກຈ຺ຈິ ຠິກ຺ຂຸ ຂມນີຍນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸ ອິທໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ຈຕຸຈກ຺ກໍ ນວທ຺ວາຣໍ ສຣີຣຍນ຺ຕໍ ກຈ຺ຈິ ຂມນີຍໍ, ກິໍ ສກ຺ກາ ຂມິຕຸໍ ສຫິຕຸໍ ປຣິຫຣິຕຸໍ, ກິໍ ທຸກ຺ຂຠາໂຣ ນາຠິຠວຕິ. ກຈ຺ຈິ ຍາປນີຍນ຺ຕິ ກິໍ ຕໍຕໍກິຈ຺ເຈສຸ ຍາເປຕຸໍ ຄເມຕຸໍ ສກ຺ກາ, ນ ກຎ຺ຈິ ອນ຺ຕຣາຍນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກຈ຺ຈິສິ ອປ຺ປກິລມເຖນາຕິ ອນາຍາເສນ ອິມໍ ເອຕ຺ຕກໍ ອທ຺ຘານໍ ກຈ຺ຈິ ອາຄໂຕສິ.

ເອຕທໂຫສີຕິ ພຸທ຺ຘາຈິຓ຺ຓໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ເອຕໍ ‘‘ຍສ຺ສ ໂຂ ມໍ ຠຄວາ’’ຕິອາທິນາ ອິທານິ ວຸຈ຺ຈມານໍ ຈິຕ຺ເຕ ອາຈິຓ຺ຓໍ ອໂຫສິ. ເອກວິຫາເຣຕິ ເອກຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ. ຄນ຺ຘກຸຏິ ຫິ ອິຘ ວິຫາໂຣຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ວຕ຺ຖຸນ຺ຕິ ວສິຕຸໍ.

ນິສຊ຺ຊາຍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມໂຕ ໂສຓສ຺ສ ສມາປຕ຺ຕິສມາປຊ຺ຊເນ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສາວກສາຘາຣຓາ ສພ຺ພາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ອນຸໂລມປຏິໂລມໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ພຫຸເທວ ຣຕ຺ຕິໍ…ເປ… ວິຫາຣໍ ປາວິສິ, ຕສ຺ມາ ອາຍສ຺ມາປິ ໂສໂຓ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາຍໍ ຎຕ຺ວາ ຕທນຸຣູປໍ ສພ຺ພາ ຕາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ‘‘ພຫຸເທວ ຣຕ຺ຕິໍ…ເປ… ວິຫາຣໍ ປາວິສີ’’ຕິ ເກຈິ ວທນ຺ຕິ. ປວິສິຕ຺ວາ ຈ ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ຈີວຣໍ ຕິໂຣກຣຓີຍໍ ກຕ຺ວາປິ ຠຄວໂຕ ປາທປສ຺ເສ ນິສຊ຺ຊາຍ ວີຕິນາເມສິ. ອຊ຺ເຌສີຕິ ອາຓາເປສິ. ປຏິຠາຕຸ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ໂມ ຠາສິຕຸນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸ ຕຸຍ຺ຫໍ ຘມ຺ໂມ ຠາສິຕຸໍ ອຸປຏ຺ຐາຕຸ ຎາຓມຸເຂ ອາຄຈ຺ຉຕຸ, ຍຖາສຸຕໍ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ຠຓາຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂສຬສ ອຏ຺ຐກວຄ຺ຄິການີຕິ ອຏ຺ຐກວຄ຺ຄຠູຕານິ ກາມສຸຕ຺ຕາທີນິ ໂສຬສ ສຸຕ຺ຕານິ. ສເຣນ ອຠຓີຕິ ສຸຕ຺ຕຸສ຺ສາຣຓສເຣນ ອຠາສິ, ສຣຠຎ຺ຎວເສນ ກເຖສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຣຠຎ຺ຎປຣິໂຍສາເນຕິ ອຸສ຺ສາຣຓາວສາເນ. ສຸຄ຺ຄຫິຕານີຕິ ສມ຺ມາ ອຸຄ຺ຄຫິຕານິ. ສຸມນສິກຕານີຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ມນສິ ກຕານິ. ເອກຈ຺ໂຈ ອຸຄ຺ຄຫຓກາເລ ສມ຺ມາ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາປິ ປຈ຺ຉາ ສຊ຺ຌາຍາທິວເສນ ມນສິ ກຣຓກາເລ ພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ວາ ມິຈ຺ຉາ ໂຣເປຕິ, ປທປຈ຺ຉາຠຏ຺ຐໍ ວາ ກໂຣຕິ, ນ ເອວມຍໍ. ອິມິນາ ປນ ສມ຺ມເທວ ຍຖຸຄ຺ຄຫິຕໍ ມນສິ ກຕານິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສຸມນສິກຕານີຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ມນສິ ກຕານີ’’ຕິ. ສູປຘາຣິຕານີຕິ ອຕ຺ຖໂຕປິ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປຘາຣິຕານິ. ອຕ຺ເຖ ຫິ ສຸຏ຺ຏຸ ອຸປຘາຣິເຕ ສກ຺ກາ ປາຬິໍ ສມ຺ມາ ອຸສ຺ສາເຣຕຸໍ. ກລ຺ຍາຓິຍາສິ ວາຈາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ສິຖິລຘນິຕາທີນໍ ຍຖາວິຘານວຈເນນ ປຣິມຓ຺ຑລປທພ຺ຍຎ຺ຊນປຣິປຸຓ຺ຓາຍ ໂປຣິຍາ ວາຈາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອາສິ. ວິສ຺ສຏ຺ຐາຍາຕິ ວິມຸຕ຺ຕາຍ. ເອເຕນສ຺ສ ວິມຸຕ຺ຕວາທິຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ອເນລຄຬາຍາຕິ ເອລາ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂທໂສ, ຕໍ ນ ປຄ຺ຆຣຕີຕິ ອເນລຄຬາ, ຕາຍ ນິທ຺ໂທສາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ອເນລຄຬາຍາຕິ ອເນລາຍ ຈ ອຄຬາຍ ຈ ນິທ຺ໂທສາຍ ອຄຬິຕປທພ຺ຍຎ຺ຊນາຍ, ອປຣິຫີນປທພ຺ຍຎ຺ຊນາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ຫິ ນໍ ຠຄວາ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ກລ຺ຍາຓວາກ຺ກຣຓານໍ ຍທິທໍ ໂສໂຓ ກຸຏິກຓ຺ໂຓ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໐໖) ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສິ. ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິຎ຺ຎາປນິຍາຕິ ຍຖາຘິປ຺ເປຕໍ ອຕ຺ຖໍ ວິຎ຺ຎາເປຕຸໍ ສມຕ຺ຖາຍ.

ກຕິວສ຺ໂສຕິ ໂສ ກິຣ ມຊ຺ຌິມວຍສ຺ສ ຕຕິຍໂກຏ຺ຐາເສ ຐິໂຕ ອາກປ຺ປສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ປເຣສໍ ຈິຣຕຣປພ຺ພຊິໂຕ ວິຍ ຂາຍຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ຠຄວາ ປຸຈ຺ຉຕີຕິ ເກຈິ, ຕໍ ອກາຣຓໍ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ສມາຘິສຸຂໍ ອນຸຠວິຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕ, ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ກສ຺ມາ ປມາທມາປນ຺ໂນຕິ ປຸນ ອນຸຍຸຎ຺ຊິຕຸໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກຕິວສ຺ໂສສີ’’ຕິ ຕໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ກິສ຺ສ ປນ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ຈິຣໍ ອກາສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິສ຺ສາຕິ ກິໍ ກາຣຓາ. ເອວໍ ຈິຣໍ ອກາສີຕິ ເອວໍ ຈິຣາຍິ, ເກນ ກາຣເຓນ ເອວໍ ຈິຣກາລໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ວສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈິຣໍ ທິຏ຺ໂຐ ເມຕິ ຈິເຣນ ຈິຣກາເລນ ມຍາ ທິຏ຺ໂຐ. ກາເມສູຕິ ກິເລສກາເມສຸ ຈ ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ ຈ. ອາທີນໂວຕິ ໂທໂສ. ອປິ ຈາຕິ ກາເມສຸ ອາທີນເວ ເກນຈິ ປກາເຣນ ທິຏ຺ເຐປິ ນ ຕາວາຫໍ ຆຣາວາສໂຕ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ອສກ຺ຂິໍ. ກສ຺ມາ? ສມ຺ພາໂຘ ຆຣາວາໂສ ອຸຈ຺ຈາວເຈຫິ ກິຈ຺ຈກຣຓີເຍຫິ ສມຸປພ຺ຍູຬ຺ໂຫ ອຄາຣິຍຠາໂວ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ພຫຸກິຈ຺ໂຈ ພຫຸກຣຓີໂຍ’’ຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ກາເມສຸ ຍຖາຠູຕໍ ອາທີນວທສ຺ສິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ຈິຣາຍິຕ຺ວາປິ ນ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ປທຸມປລາເສ ອຸທກພິນ຺ທຸ ວິຍ ວິນິວຕ຺ຕຕິເຍວາຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕິໍ ນິວຕ຺ຕິຎ຺ຈ ສມ຺ມເທວ ຊານນ຺ໂຕ ປວຕ຺ຕິຍໍ ຕນ຺ນິມິຕ຺ເຕ ຈ ນ ກທາຈິປິ ຣມຕີຕິ ອິທມຕ຺ຖທີປກໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ທິສ຺ວາ ອາທີນວໍ ໂລເກຕິ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ສງ຺ຂາຣໂລເກ ‘‘ອນິຈ຺ໂຈ ທຸກ຺ໂຂ ວິປຣິຓາມຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທິນາ ອາທີນວໍ ໂທສໍ ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ. ເອເຕນ ວິປສ຺ສນາວາໂຣ ກຖິໂຕ. ຎຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ນິຣຸປຘິນ຺ຕິ ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ຕາ ນິຣຸປຘິໍ ນິພ຺ພານຘມ຺ມໍ ຍຖາຠູຕໍ ຎຕ຺ວາ ນິສ຺ສຣຓວິເວກາສງ຺ຂຕາມຕສຠາວໂຕ ມຄ຺ຄຎາເຓນ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ. ‘‘ທິສ຺ວາ ຎຕ຺ວາ’’ຕິ ອິເມສໍ ປທານໍ ‘‘ສປ຺ປິໍ ປິວິຕ຺ວາ ພລໍ ໂຫຕິ, ສີຫໍ ທິສ຺ວາ ຠຍໍ ໂຫຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ທິສ຺ວາ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ປຸ. ປ. ໒໐໘; ອ. ນິ. ໙.໔໒-໔໓) ວິຍ ເຫຕຸອຕ຺ຖຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ອຣິໂຍ ນ ຣມຕີ ປາເປຕິ ກິເລເສຫິ ອາຣກຕ຺ຕາ ອຣິໂຍ ສປ຺ປຸຣິໂສ ອຓຸມຕ຺ເຕປິ ປາເປ ນ ຣມຕິ. ກສ຺ມາ? ປາເປ ນ ຣມຕີ ສຸຈີຕິ ສຸວິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາຣາທິຕາຍ ວິສຸທ຺ຘປຸຄ຺ຄໂລ ຣາຊຫໍໂສ ວິຍ ອຸກ຺ກາຣຏ຺ຐາເນ ປາເປ ສໍກິລິຏ຺ຐຘມ຺ເມ ນ ຣມຕິ ນາຠິນນ຺ທຕິ. ‘‘ປາໂປ ນ ຣມຕີ ສຸຈິ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປາໂປ ປາປປຸຄ຺ຄໂລ ສຸຈິໍ ອນວຊ຺ຊໍ ໂວທານຘມ຺ມໍ ນ ຣມຕິ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ຄາມສູກຣາທໂຍ ວິຍ ອຸກ຺ກາຣຏ຺ຐານໍ ອສຸຈິໍ ສໍກິເລສຘມ຺ມໍເຍວ ຣມຕີຕິ ປຏິປກ຺ຂໂຕ ເທສນໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕິ.

ເອວໍ ຠຄວຕາ ອຸທາເນ ອຸທານິເຕ ອາຍສ຺ມາ ໂສໂຓ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ວຈເນນ ປຈ຺ຈນ຺ຕເທເສ ປຎ຺ຈວຄ຺ເຄນ ອຸປສມ຺ປທາທິປຎ຺ຈວຕ຺ຖູນິ ຍາຈິ. ຠຄວາປິ ຕານິ ອນຸຊານີຕິ ຕໍ ສພ຺ພໍ ຂນ຺ຘເກ (ມຫາວ. ໒໔໒ ອາທໂຍ) ອາຄຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຉຏ຺ຐສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ກງ຺ຂາເຣວຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໗. ສຕ຺ຕເມ ກງ຺ຂາເຣວໂຕຕິ ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ນາມໍ. ໂສ ຫິ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ລທ຺ຘູປສມ຺ປໂທ ສີລວາ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ ວິຫຣຕິ, ‘‘ອກປ຺ປິຍາ ມຸຄ຺ຄາ, ນ ກປ຺ປນ຺ຕິ ມຸຄ຺ຄາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ, ອກປ຺ປິໂຍ ຄຸໂຬ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໗໒) ຈ ອາທິນາ ວິນຍກຸກ຺ກຸຈ຺ຈສງ຺ຂາຕກງ຺ຂາພຫຸໂລ ປນ ໂຫຕິ. ເຕນ ກງ຺ຂາເຣວໂຕຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຆເຏນ຺ໂຕ ວາຍມນ຺ໂຕ ຉຬຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ຌານສຸເຂນ ຜລສຸເຂນ ວີຕິນາເມຕິ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປນ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ’’ຕິ. ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາ ຫິ ‘‘ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອຕີຕມທ຺ຘານ’’ນ຺ຕິອາທິນຍປວຕ຺ຕາຍ (ມ. ນິ. ໑.໑໘; ສໍ. ນິ. ໒.໒໐) ໂສຬສວຕ຺ຖຸກາຍ, ‘‘ພຸທ຺ເຘ ກງ຺ຂຕິ…ເປ… ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກງ຺ຂຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໐໐໘) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາຍ ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກາຍ, ປເຄວ ອິຕຣາສນ຺ຕິ ອນວເສສໂຕ ສພ຺ພກງ຺ຂານໍ ວິຕຣຓໂຕ ສມຕິກ຺ກມນໂຕ, ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ອຕ຺ຕນາ ປຫາຕພ຺ພກິເລເສຫິ ອຈ຺ຈນ຺ຕວິສຸຊ຺ຌນໂຕ ‘‘ກງ຺ຂາວິຕຣຓວິສຸທ຺ຘີ’’ຕິ ອິຘາຘິປ຺ເປຕາ. ຕຎ຺ຫິ ອຍມາຍສ຺ມາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ກງ຺ຂາປກຕຕ຺ຕາ ‘‘ອິມໍ ມຄ຺ຄຘມ຺ມໍ ອຘິຄມ຺ມ ອິມາ ເມ ກງ຺ຂາ ອນວເສສາ ປຫີນາ’’ຕິ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ນິສີທິ, ນ ສປ຺ປຈ຺ຈຍນາມຣູປທສ຺ສນໍ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິກຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ກງ຺ຂາວິຕຣຓສ຺ສ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ອນວເສສກງ຺ຂາວິຕຣຓສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖທີປກໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ຍາ ກາຈິ ກງ຺ຂາ ອິຘ ວາ ຫຸຣໍ ວາຕິ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ອຕ຺ຕຠາເວ ‘‘ອຫໍ ນຸ ໂຂສ຺ມິ ໂນ ນຸ ໂຂສ຺ມີ’’ຕິອາທິນາ ຫຸຣໍ ວາ, ອຕີຕານາຄເຕສຸ ອຕ຺ຕຠາເວສຸ ‘‘ອໂຫສິໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອຕີຕມທ຺ຘານ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກາ ກງ຺ຂາ. ສກເວທິຍາ ວາ ປຣເວທິຍາ ວາຕິ ຕາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສກອຕ຺ຕຠາເວ ອາຣມ຺ມຓວເສນ ປຏິລຠິຕພ຺ພາຍ ປວຕ຺ຕິຍາ ສກເວທິຍາ ວາ ປຣສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາເວ ປຏິລຠິຕພ຺ພາຍ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ນຸ ໂຂ, ໂນ ນຸ ໂຂ’’ຕິອາທິນາ ວາ ປຣສ຺ມິໍ ປຘາເນ ອຸຕ຺ຕເມ ປຏິລຠິຕພ຺ພາຍ ປວຕ຺ຕິຍາ ປຣເວທິຍາ ວາ ຍາ ກາຈິ ກງ຺ຂາ ວິຈິກິຈ຺ຉາ. ເຍ ຌາຍິໂນ ຕາ ປຊຫນ຺ຕິ ສພ຺ພາ, ອາຕາປິໂນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕາຕິ ເຍ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌາເນນ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌາເນນ ຌາຍິໂນ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ຈຕຸພ຺ພິຘສມ຺ມປ຺ປຘານປາຣິປູຣິຍາ ອາຕາປິໂນ ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕາ ອຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ສທ຺ຘານຸສາຣີອາທິປ຺ປເຠທາ ປຐມມຄ຺ຄຏ຺ຐາ ປຸຄ຺ຄລາ, ຕາ ສພ຺ພາ ກງ຺ຂາ ປຊຫນ຺ຕິ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕິ ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ. ຕໂຕ ປຣໍ ປນ ຕາ ປຫີນາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອິໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຕາສໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕປ຺ປຫານໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອິຕິ ຠຄວາ ຌານມຸເຂນ ອາຍສ຺ມໂຕ ກງ຺ຂາເຣວຕສ຺ສ ຌານສີເສນ ອຣິຍມຄ຺ຄາຘິຄມໍ ໂຖເມນ຺ໂຕ ໂຖມນາວເສນ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ. ເຕເນວ ຈ ນໍ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຌາຍີນໍ ຍທິທໍ ກງ຺ຂາເຣວໂຕ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໐໔) ຌາຍີຠາເວນ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສີຕິ.

ສຕ຺ຕມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ສງ຺ຆເຠທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໘. ອຏ຺ຐເມ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ເອຕທໂວຈາຕິ ອຠິມາເຣ ປໂຍເຊຕ຺ວາ ນາຬາຄິຣິໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ສິລໍ ປວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອນຕ຺ຖໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຈກ຺ກເຠທໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ເອຕໍ ‘‘ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ. ອຎ຺ຎຕ຺ເຣວ ຠຄວຕາຕິ ວິນາ ເອວ ຠຄວນ຺ຕໍ, ສຕ຺ຖາຣໍ ອກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆາຕິ ວິນາ ເອວ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ. ອຸໂປສຖໍ ກຣິສ຺ສາມິ ສງ຺ຆກມ຺ມານິ ຈາຕິ ຠຄວໂຕ ໂອວາທກາຣກໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ວິສຸໍ ກຕ຺ວາ ມໍ ອນຸວຕ຺ຕນ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາເວຓິກໍ ອຸໂປສຖໍ ສງ຺ຆກມ຺ມານິ ຈ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເທວທຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສຕີຕິ ເຠທກຣານໍ ສພ຺ເພສໍ ເທວທຕ຺ເຕນ ສຊ຺ຊິຕຕ຺ຕາ ເອກໍເສເນວ ເທວທຕ຺ໂຕ ອຊ຺ຊ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສຕິ ທ຺ວິຘາ ກຣິສ຺ສຕິ. ‘‘ອຘມ຺ມໍ ຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທີສຸ ຫິ ອຏ຺ຐາຣສສຸ ເຠທກຣວຕ຺ຖູສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ເອກມ຺ປິ ວຕ຺ຖຸໍ ທີເປຕ຺ວາ ເຕນ ເຕນ ກາຣເຓນ ‘‘ອິມໍ ຄຓ຺ຫຖ, ອິມໍ ໂຣເຈຖາ’’ຕິ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ສລາກໍ ຄາເຫຕ຺ວາ ວິສຸໍ ສງ຺ຆກມ຺ເມ ກເຕ ສງ຺ໂຆ ຠິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ປຎ຺ຈຫິ, ອຸປາລິ, ອາກາເຣຫິ ສງ຺ໂຆ ຠິຊ຺ຊຕິ ກມ຺ເມນ ອຸທ຺ເທເສນ ໂວຫຣນ຺ໂຕ ອນຸສ຺ສາວເນນ ສລາກຄ຺ຄາເຫນາ’’ຕິ (ປຣິ. ໔໕໘).

ຕຕ຺ຖ ກມ຺ເມນາຕິ ອປໂລກນກມ຺ມາທີສຸ ຈຕູສຸ ກມ຺ເມສຸ ອຎ຺ຎຕເຣນ ກມ຺ເມນ. ອຸທ຺ເທເສນາຕິ ປຎ຺ຈສຸ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທເສສຸ ອຎ຺ຎຕເຣນ ອຸທ຺ເທເສນ. ໂວຫຣນ຺ໂຕຕິ ຕາຫິ ຕາຫິ ອຸປ຺ປຕ຺ຕີຫິ ‘‘ອຘມ຺ມໍ ຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທີນິ (ອ. ນິ. ໑໐.໓໗; ຈູຬວ. ໓໕໒) ອຏ຺ຐາຣສເຠທກຣວຕ຺ຖູນິ ທີເປນ຺ໂຕ. ອນຸສ຺ສາວເນນາຕິ ‘‘ນນຸ ຕຸມ຺ເຫ ຊານາຖ ມຍ຺ຫໍ ອຸຈ຺ຈາກຸລາ ປພ຺ພຊິຕຠາວໍ ພຫຸສ຺ສຸຕຠາວຎ຺ຈ, ມາທິໂສ ນາມ ອຸທ຺ຘມ຺ມໍ ອຸພ຺ພິນຍໍ ຄາເຫຍ຺ຍາຕິ ກິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕໍ, ກິມຫໍ ອປາຍໂຕ ນ ຠາຍາມີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ກຓ຺ຓມູເລ ວຈີເຠທໍ ກຕ຺ວາ ອນຸສ຺ສາວເນນ. ສລາກຄ຺ຄາເຫນາຕິ ເອວໍ ອນຸສ຺ສາເວຕ຺ວາ ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠຕ຺ວາ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ເມ ກຕ຺ວາ ‘‘ຄຓ຺ຫຖ ອິມໍ ສລາກ’’ນ຺ຕິ ສລາກຄ຺ຄາເຫນ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ກມ຺ມເມວ ອຸທ຺ເທໂສ ວາ ປມາຓໍ, ໂວຫາຣານຸສ຺ສາວນສລາກຄ຺ຄາຫາ ປນ ປຸພ຺ພຠາຄາ. ອຏ຺ຐາຣສວຕ຺ຖຸທີປນວເສນ ຫິ ໂວຫຣນ຺ເຕນ ຕຕ຺ຖ ຣຸຈິຊນນຕ຺ຖໍ ອນຸສ຺ສາເວຕ຺ວາ ສລາກາຍ ຄາຫິຕາຍປິ ອຠິນ຺ໂນວ ໂຫຕິ ສງ຺ໂຆ. ຍທາ ປເນວໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ອຕິເຣກາ ວາ ສລາກໍ ຄາເຫຕ຺ວາ ອາເວຓິກໍ ອຸທ຺ເທສໍ ວາ ກມ຺ມໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕທາ ສງ຺ໂຆ ຠິນ຺ໂນ ນາມ ໂຫຕິ. ເທວທຕ຺ໂຕ ຈ ສພ຺ພໍ ສງ຺ຆເຠທສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄໍ ນິປ຺ຜາເທຕ຺ວາ ‘‘ເອກໍເສເນວ ອຊ຺ຊ ອາເວຓິກໍ ອຸໂປສຖໍ ສງ຺ຆກມ຺ມຎ຺ຈ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ’’ຕິອາທິວຈນໍ ອໂວຈ. ເຕນາຫ – ‘‘ອຊ຺ຊ, ຠນ຺ເຕ, ເທວທຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຍໂຕ ອໂວຈຸມ຺ຫາ ‘‘ເຠທກຣານໍ ສພ຺ເພສໍ ເທວທຕ຺ເຕນ ສຊ຺ຊິຕຕ຺ຕາ’’ຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ອວີຈິມຫານິຣຍຸປ຺ປຕ຺ຕິສໍວຕ຺ຕນິຍໍ ກປ຺ປຏ຺ຐິຍໍ ອເຕກິຈ຺ຉໍ ເທວທຕ຺ເຕນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍມານໍ ສງ຺ຆເຠທກມ຺ມໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ກຸສລາກຸສເລສຸ ຍຖາກ຺ກມໍ ສປ຺ປຸຣິສາສປ຺ປຸຣິສສຠາຄວິສຠາຄປຏິປຕ຺ຕິວເສນ ປນ ສຸກຸສລາຕິ ອິທມຕ຺ຖວິຠາວນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸກຣໍ ສາຘຸນາ ສາຘູຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປເຣສຎ຺ຈ ຫິຕໍ ສາເຘຕີຕິ ສາຘຸ, ສມ຺ມາປຏິປນ຺ໂນ. ເຕນ ສາຘຸນາ ສາຣິປຸຕ຺ຕາທິນາ ສາວເກນ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ອຎ຺ເຎນ ວາ ໂລກິຍສາຘຸນາ ສາຘຸ ສຸນ຺ທຣໍ ຠທ຺ທກໍ ອຕ຺ຕໂນ ປເຣສຎ຺ຈ ຫິຕສຸຂາວຫໍ ສຸກຣໍ ສຸເຂນ ກາຕຸໍ ສກ຺ກາ. ສາຘຸ ປາເປນ ທຸກ຺ກຣນ຺ຕິ ຕເທວ ປນ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ສາຘຸ ປາເປນ ເທວທຕ຺ຕາທິນາ ປາປປຸຄ຺ຄເລນ ທຸກ຺ກຣໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ນ ໂສ ຕໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາປໍ ປາເປນ ສຸກຣນ຺ຕິ ປາປໍ ອສຸນ຺ທຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ປເຣສຎ຺ຈ ອນຕ຺ຖາວຫໍ ປາເປນ ຍຖາວຸຕ຺ຕປາປປຸຄ຺ຄເລນ ສຸກຣໍ ສຸເຂນ ກາຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ. ປາປມຣິເຍຫິ ທຸກ຺ກຣນ຺ຕິ ອຣິເຍຫິ ປນ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ຕໍ ຕໍ ປາປໍ ທຸກ຺ກຣໍ ທຸຣຠິສມ຺ຠວໍ. ເສຕຸຆາໂຕເຍວ ຫິ ເຕສນ຺ຕິ ສຕ຺ຖາ ທີເປຕິ.

ອຏ຺ຐມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ສຘາຍມານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໔໙. ນວເມ ມາຓວກາຕິ ຕຣຸຓາ. ປຐເມ ໂຍພ຺ພເນ ຐິຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸມາຣກາ ອິຘາຘິປ຺ເປຕາ.

ສຘາຍມານຣູປາຕິ ອຸປ຺ປຓ຺ຑນຊາຕິກໍ ວຈນໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ເຎສໍ ອຸປ຺ປຓ຺ເຑນ຺ຕາ ສຘນ຺ຕິ, ຕທຕ຺ຖວຈນສີລາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ – ສຘນໍ ສໂຘ, ຕໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ສຘຍມານາຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ທີຆໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ສຘາຍມານາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ວິເສສໂຕ ສເສເຘ ວິຍ ອຕ຺ຕານໍ ອາວທນ຺ຕີຕິ ສຘາຍມານາ. ເຕ ເອວໍ ສຠາວຕາຍ ‘‘ສຘາຍມານຣູປາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ສທ຺ທາຍມານຣູປາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທມຫາສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠຄວໂຕ ອວິທູເຣ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕີຕິ ຠຄວໂຕ ສວນວິສເຍ ຕໍ ຕໍ ມຸຂາຣຸຬ຺ຫໍ ວທນ຺ຕາ ອຕິຍນ຺ຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ເຕສໍ ວາຈາຍ ອສຎ຺ຎຕຠາວໍ ຊານິຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖທີປກໍ ຘມ຺ມສໍເວຄວເສນ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ປຣິມຸຏ຺ຐາຕິ ທນ຺ຘາ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິໂນ. ປຓ຺ຑິຕາຠາສາຕິ ປຓ຺ຑິຕປຕິຣູປກາ ‘‘ເກ ອຎ຺ເຎ ຊານນ຺ຕິ, ມຍເມເວຕ຺ຖ ຊານາມາ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ອຕ຺ຕານເມວ ຊານນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສມຸທາຈຣຓໂຕ. ວາຈາໂຄຈຣຠາຓິໂນຕິ ເຍສໍ ວາຈາ ເອວ ໂຄຈໂຣ ວິສໂຍ, ເຕ ວາຈາໂຄຈຣຠາຓິໂນ, ວາຈາວຕ຺ຖຸມຕ຺ຕສ຺ເສວ ຠາຓິໂນ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອປຣິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ. ອຖ ວາ ວາຈາຍ ອໂຄຈຣໍ ອຣິຍານໍ ກຖາຍ ອວິສຍໍ ມຸສາວາທໍ ຠຓນ຺ຕີຕິ ວາຈາໂຄຈຣຠາຓິໂນ. ອຖ ວາ ‘‘ໂຄຈຣຠາຓິໂນ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາກາຣສ຺ສ ຣສ຺ສຠາໂວ ກໂຕ. ວາຈາໂຄຈຣາ, ນ ສຕິປຏ຺ຐານາທິໂຄຈຣາ ຠາຓິໂນວ. ກຖໍ ຠາຓິໂນ? ຍາວິຈ຺ຉນ຺ຕິ ມຸຂາຍາມໍ ອຕ຺ຕໂນ ຍາວ ມຸຂາຍາມໍ ຍາວ ມຸຂປ຺ປສາຣຓໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕາວ ປສາເຣຕ຺ວາ ຠາຓິໂນ, ປເຣສຸ ຄາຣເວນ, ອຕ຺ຕໂນ ອວິສຍຕາຍ ຈ ມຸຂສງ຺ໂກຈໍ ນ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ວາຈາໂຄຈຣາ ເອວ ຫຸຕ຺ວາ ຠາຓິໂນ, ສຍໍ ອຊານິຕ຺ວາ ປຣປຕ຺ຕິກາ ເອວ ຫຸຕ຺ວາ ວຕ຺ຕາໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຕ ເອວ ຍາວິຈ຺ຉນ຺ຕິ ມຸຂາຍາມໍ ເຍນ ວຈເນນ ສາເວຕພ຺ພາ, ຕໍ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຍາວເທວ ອຕ຺ຕໂນ ມຸຂປ຺ປສາຣຓມຕ຺ຕໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍນ ນີຕາ ນ ຕໍ ວິທູຕິ ເຍນ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຈ຺ຈາທິນາ ນິລ຺ລຊ຺ຊຠາວໍ ປຓ຺ຑິຕມານີຠາວຎ຺ຈ ນີຕາ ‘‘ມຍເມວໍ ຠຓາມາ’’ຕິ, ຕໍ ຕຖາ ອຕ຺ຕໂນ ຠຓນ຺ຕສ຺ສ ກາຣຓໍ ນ ວິທູ, ອວິທ຺ທສຸໂນ ອສູຣາ ນ ຊານນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ນວມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ຈູຬປນ຺ຖກສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໐. ທສເມ ຈູຬປນ຺ຖໂກຕິ ມຫາປນ຺ຖກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ກນິຏ຺ຐຠາຕິກຕ຺ຕາ ປນ຺ເຖ ຊາຕຕ຺ຕາ ຈ ທຫຣກາເລ ລທ຺ຘໂວຫາເຣນ ອປຣຠາເຄປິ ອຍມາຍສ຺ມາ ‘‘ຈູຬປນ຺ຖໂກ’’ຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ຄຸຓວິເສເສຫິ ປນ ຉຬຠິຎ຺ໂຎ ປຠິນ຺ນປຏິສມ຺ຠິໂທ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ມໂນມຍໍ ກາຍໍ ອຠິນິມ຺ມິນນ຺ຕານໍ ຍທິທໍ ຈູຬປນ຺ຖໂກ, ເຈໂຕວິວຏ຺ຏກຸສລານໍ ຍທິທໍ ຈູຬປນ຺ຖໂກ’’ຕິ ທ຺ວີສຸ (ອ. ນິ. ໑.໑໙໙) ຐາເນສຸ ຠຄວຕາ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປິໂຕ ອສີຕິຍາ ມຫາສາວເກສຸ ອພ຺ຠນ຺ຕໂຣ.

ໂສ ເອກທິວສໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປ຺ປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ທິວາຏ຺ຐາເນ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສິນ຺ໂນ ສມາປຕ຺ຕີຫິ ທິວສຠາຄໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ອຸປາສເກສຸ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖໍ ອນາຄເຕສຸ ເອວ ວິຫາຣມຊ຺ຌໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຠຄວຕິ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ເນ ‘‘ອກາໂລ ຕາວ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຄນ຺ຘກຸຏິປມຸເຂ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ຈູຬປນ຺ຖໂກ ຠຄວໂຕ ອວິທູເຣ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ’’ຕິ. ໂສ ຫິ ຕທາ ກາລປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິສີທິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ຈູຬປນ຺ຖກສ຺ສ ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ສມ຺ມາປຓິຫິຕຠາວສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖໍ ຊານິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ອຎ຺ໂຎປິ ໂຍ ປສ຺ສທ຺ຘກາໂຍ ສພ຺ພິຣິຍາປເຖສຸ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິ ສມາຫິໂຕ, ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອນຸປາທາ ປຣິນິພ຺ພານປຣິໂຍສານສ຺ສ ວິເສສາຘິຄມສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ປາຕຸຠາວວິຠາວນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ຐິເຕນ ກາເຍນາຕິ ກາຍທ຺ວາຣິກສ຺ສ ອສໍວຣສ຺ສ ປຫາເນນ ອກຣເຓນ ສມ຺ມາ ຐປິເຕນ ໂຈປນກາເຍນ, ຕຖາ ຈກ຺ຂາທີນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ນິພ຺ພິເສວນຠາວກຣເຓນ ສຸຏ຺ຐຸ ຐປິເຕນ ປຎ຺ຈທ຺ວາຣິກກາເຍນ, ສໍຍຕຫຕ຺ຖປາທຕາຍ ຫຕ຺ຖກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາທີນໍ ອຠາວໂຕ ອປຣິຜນ຺ທເນນ ຐິເຕນ ກຣຊກາເຍນ ຈາຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ສພ຺ເພນປິ ກາເຍນ ນິພ຺ພິກາຣຕາສງ຺ຂາເຕນ ນິຈ຺ຈລຠາເວນ ຐິເຕນ. ເອເຕນສ຺ສ ສີລປາຣິສຸທ຺ຘິ ທສ຺ສິຕາ. ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕລກ຺ຂເຓ ຈ ອິທໍ ກຣຓວຈນໍ. ຐິເຕນ ເຈຕສາຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຐິຕິປຣິທີປເນນ ສມາຘິສມ຺ປທໍ ທສ຺ເສຕິ. ສມາຘິ ຫິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ‘ຐິຕີ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາ ສມຖວເສນ ວິປສ຺ສນາວເສເນວ ວາ ເອກຄ຺ຄຕາຍ ສຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມເຓ ເອໂກທິຠາວູປຄມເນນ ຐິຕໍ ນາມ ໂຫຕິ, ນ ອຎ຺ຎຖາ. ອິທຎ຺ຈ ຍຖາວຸຕ຺ຕກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ຐປນໍ ສມາທຫນໍ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ກາເລ ສພ຺ເພສຸ ຈ ອິຣິຍາປເຖສຸ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ຕິຏ຺ຐໍ ນິສິນ຺ໂນ ອຸທ ວາ ສຍາໂນ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ວາ-ສທ຺ໂທ ອນິຍມຕ຺ໂຖ. ເຕນ ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ວາ ນິສິນ຺ໂນ ວາ ສຍາໂນ ວາ ຕທຎ຺ຎິຣິຍາປໂຖ ວາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ທີປິໂຕ ໂຫຕີຕິ ຈງ຺ກມນສ຺ສາປິ ອິຘ ສງ຺ຄໂຫ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອຕໍ ສຕິໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຘິຏ຺ຐຫາໂນຕິ ຍາຍ ປເຄວ ປຣິສຸທ຺ຘສມາຈາໂຣ ກາຍຈິຕ຺ຕທຸຏ຺ຐຸລ຺ລຠາວູປສມເນນ ກາຍໍ ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ອສາຣທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘາຍ ອນວຊ຺ຊສຸຂາຘິຏ຺ຐາຍ ກາຍຈິຕ຺ຕປສ຺ສທ຺ຘິວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ລຫຸໍ ມຸທຸໍ ກມ຺ມຎ຺ຎຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ສມ຺ມາ ຐເປນ຺ໂຕ ສມາທຫນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຣິພ຺ຣູເຫຕິ ມຕ຺ຖກຎ຺ຈ ປາເປຕິ, ຕໍ ເອວ ກມ຺ມຏ຺ຐານານຸໂຍຄສ຺ສ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສາເນສຸ ພຫູປກາຣໍ ສຕິໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຘິຏ຺ຐຫາໂນ ສີລວິໂສຘນໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ວິເສສາຘິຄມາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ລເຠຖ ປຸພ຺ພາປຣິຍໍ ວິເສສນ຺ຕິ ໂສ ເອວໍ ສຕິອາຣກ຺ເຂນ ເຈຕສາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຸປຣູປຣິ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ພ຺ຣູເຫນ຺ໂຕ ຜາຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຸພ຺ພາປຣິຍໍ ປຸພ຺ພາປຣິຍວນ຺ຕໍ ປຸພ຺ພາປຣຠາເຄນ ປວຕ຺ຕໍ ອຸຬາຣຸຬາຣຕຣາທິເຠທວິເສສໍ ລເຠຍ຺ຍ.

ຕຕ຺ຖ ທຸວິໂຘ ປຸພ຺ພາປຣິຍວິເສໂສ ສມຖວເສນ ວິປສ຺ສນາວເສນ ຈາຕິ. ເຕສຸ ສມຖວເສນ ຕາວ ນິມິຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນວສີຠາໂວ, ຕາວ ປວຕ຺ໂຕ ຠາວນາວິເສໂສ ປຸພ຺ພາປຣິຍວິເສໂສ. ວິປສ຺ສນາວເສນ ປນ ຣູປມຸເຂນ ອຠິນິວິສນ຺ຕສ຺ສ ຣູປຘມ຺ມປຣິຄ຺ຄຫໂຕ, ອິຕຣສ຺ສ ນາມຘມ຺ມປຣິຄ຺ຄຫໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕາຘິຄໂມ, ຕາວ ປວຕ຺ໂຕ ຠາວນາວິເສໂສ ປຸພ຺ພາປຣິຍວິເສໂສ. ອຍເມວ ຈ ອິຘາຘິປ຺ເປໂຕ.

ລທ຺ຘານ ປຸພ຺ພາປຣິຍໍ ວິເສສນ຺ຕິ ປຸພ຺ພາປຣິຍວິເສສໍ ອຸກ຺ກໍສປາຣມິປ຺ປຕ຺ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ. ອທສ຺ສນໍ ມຈ຺ຈຸຣາຊສ຺ສ ຄຈ຺ເຉຕິ ຊີວິຕຸປຈ຺ເຉທວເສນ ສພ຺ເພສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອຠິຠວນໂຕ ມຈ຺ຈຸຣາຊສງ຺ຂາຕສ຺ສ ມຣຓສ຺ສ ວິສຍຠູຕໍ ຠວຕ຺ຕຍໍ ສມຕິກ຺ກນ຺ຕຕ຺ຕາ ອທສ຺ສນໍ ອໂຄຈຣໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ອິມສ຺ມິໍ ວຄ຺ເຄ ຍໍ ອວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

ທສມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຏ຺ຐິຕາ ຈ ມຫາວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ.

໖. ຊຈ຺ຈນ຺ຘວຄ຺ໂຄ

໑. ອາຍຸສງ຺ຂາໂຣສ຺ສຊ຺ຊນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໑. ຊຈ຺ຈນ຺ຘວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ເວສາລິຍນ຺ຕິອາທິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ເວສາລິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສີຕິ ກທາ ປາວິສິ? ອຸກ຺ກາເຈລໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເວສາລິໍ ຄຕກາເລ. ຠຄວາ ຫິ ເວຬຸວຄາມເກ ວສ຺ສໍ ວສິຕ຺ວາ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຕ຺ວາ ເຊຕວເນ ວິຫາສິ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຕາຫເມວ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ນາຬກຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ມາຕຣໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ສຕ຺ຖາ ຈຸນ຺ເທນ ອາຠຕາ ຕສ຺ສ ຘາຕຸໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຘາຕຸເຈຕິຍໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ຣາຊຄຫໍ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ຄຕກາເລ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ຠຄວາ ຕສ຺ສປິ ຘາຕຸໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຈຕິຍໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ຣາຊຄຫໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ອຸກ຺ກາເຈລໍ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄສາວການໍ ປຣິນິພ຺ພານປ຺ປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ອຸກ຺ກາເຈລໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເວສາລິໍ ອຄມາສິ. ເອວໍ ຄໂຕ ຠຄວາ ‘‘ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເວສາລິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຸກ຺ກາເຈລໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເວສາລິໍ ຄຕກາເລ’’ຕິ.

ນິສີທນນ຺ຕິ ອິຘ ຈມ຺ມກ຺ຂຓ຺ຑໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຈາປາລໍ ເຈຕິຍນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ຈາປາລສ຺ສ ນາມ ຍກ຺ຂສ຺ສ ວສິຕຏ຺ຐານໍ ‘‘ຈາປາລເຈຕິຍ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ຕຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ກຕວິຫາໂຣປິ ຕາຍ ຣຸຬ຺ຫິຍາ ‘‘ຈາປາລເຈຕິຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸເທນໍ ເຈຕິຍນ຺ຕິ ເອວມາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສຕ຺ຕມ຺ພນ຺ຕິ ກິກິສ຺ສ ກິຣ ກາສິຣຎ຺ໂຎ ຘີຕໂຣ ສຕ຺ຕ ກຸມາຣິໂຍ ສໍເວຄຊາຕາ ຣາຊເຄຫໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ປຘານໍ ປທຫິໍສຸ, ຕໍ ຐານໍ ‘‘ສຕ຺ຕມ຺ພໍ ເຈຕິຍ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ພຫຸປຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ພຫຸປາໂຣໂຫ ເອໂກ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ໂຂ, ຕສ຺ມິໍ ອຘິວຕ຺ຖໍ ເທວຕໍ ພຫູ ມນຸສ຺ສາ ປຸຕ຺ເຕ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ, ຕທຸປາທາຍ ຕໍ ຐານໍ ‘‘ພຫຸປຸຕ຺ຕໍ ເຈຕິຍ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ສາຣນ຺ທທນ຺ຕິ ສາຣນ຺ທທສ຺ສ ນາມ ຍກ຺ຂສ຺ສ ວສິຕຏ຺ຐານໍ. ອິຕິ ສພ຺ພາເນວ ຕານິ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທໂຕ ປຸພ຺ເພ ເທວຕາປຣິຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ເຈຕິຍໂວຫາເຣນ ໂວຫຣິຕານິ, ຠຄວໂຕ ວິຫາເຣ ກເຕປິ ຈ ຕເຖວ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ຣມຓີຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ເວສາລິຍາ ຕາວ ຠູມິຠາຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຸຄ຺ຄລສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສຸລຠປຈ຺ຈຍຕາຍ ຈ ຣມຓີຍຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວິຫາຣານໍ ປນ ນຄຣໂຕ ນາຕິທູຣຕາຍ ນາຈ຺ຈາສນ຺ນຕາຍ ຄມນາຄມນສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອນາກິຓ຺ຓວິຫາຣຏ຺ຐານຕາຍ ຉາຍູທກສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປວິເວກປຕິຣູປຕາຍ ຈ ຣມຓີຍຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາຕິ ເອຕ຺ຖ ອິທ຺ຘິປາທປທສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ຠາວິຕາຕິ ວຑ຺ຒິຕາ. ພຫຸລີກຕາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຕາ. ຍານີກຕາຕິ ຍຸຕ຺ຕຍານໍ ວິຍ ກຕາ. ວຕ຺ຖຸກຕາຕິ ປຕິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ວຕ຺ຖຸ ວິຍ ກຕາ. ອນຸຏ຺ຐິຕາຕິ ອຘິຏ຺ຐິຕາ. ປຣິຈິຕາຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ຈິຕາ ສຸວຑ຺ຒິຕາ. ສຸສມາຣທ຺ຘາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ສມາຣທ຺ຘາ, ອຕິວິຍ ສມ຺ມາ ນິປ຺ຜາທິຕາຕິ.

ເອວໍ ອນິຍເມນ ກເຖຕ຺ວາ ປຸນ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ, ‘‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ໂຂ’’ຕິອາທິມາຫ. ເອຕ຺ຖ ຈ ກປ຺ປນ຺ຕິ ອາຍຸກປ຺ປໍ. ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຍໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ, ຕໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ ຘເຣຍ຺ຍ. ກປ຺ປາວເສສໍ ວາຕິ ‘‘ອປ຺ປໍ ວາ ຠິຍ຺ໂຍ ວາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໗; ອ. ນິ. ໗.໗໔) ວຸຕ຺ຕໍ ວສ຺ສສຕໂຕ ອຕິເຣກໍ ວາ. ມຫາສີວຕ຺ເຖໂຣ ປນາຫ – ‘‘ພຸທ຺ຘານໍ ອຏ຺ຐາເນ ຄຊ຺ຊິຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍເຖວ ຫິ ເວຬຸວຄາມເກ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ມາຣຓນ຺ຕິກໍ ເວທນໍ ທສ ມາເສ ວິກ຺ຂມ຺ເຠສິ, ເອວໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິກ຺ຂມ຺ເຠນ຺ໂຕ ອິມໍ ຠທ຺ທກປ຺ປເມວ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາ’’ຕິ. ກສ຺ມາ ປນ ນ ຐິໂຕຕິ? ອຸປາທິນ຺ນກສຣີຣໍ ນາມ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທີຫິ ອຠິຠຸຍ຺ຍຕິ, ພຸທ຺ຘາ ຈ ປນ ຂຓ຺ຑິຈ຺ຈາທິຠາວໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈເມ ອາຍຸໂກຏ຺ຐາເສ ພຫຸຊນສ຺ສ ປິຍມນາປກາເລເຍວ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕິ. ພຸທ຺ຘານຸພຸທ຺ເຘສຸ ອຄ຺ຄສາວກມຫາສາວເກສຸ ປຣິນິພ຺ພຸເຕສຸ ອປຣິວາເຣນ ເອກເກເນວ ຐາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ທຫຣສາມເຓຣປຣິວາເຣນ ວາ. ຕໂຕ ‘‘ອໂຫ ພຸທ຺ຘານໍ ປຣິສາ’’ຕິ ຫີເຬຕພ຺ພຕໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ນ ຐິໂຕຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ໂສ ປນ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ‘‘ອາຍຸກປ຺ໂປ’’ຕິ ອິທເມວ ອຏ຺ຐກຖາຍ ນິຍມິຕໍ.

ໂອຬາຣິເກ ນິມິຕ຺ເຕຕິ ຖູເລ ສຎ຺ຎຸປ຺ປາທເນ. ຖູລສຎ຺ຎຸປ຺ປາທນຎ຺ເຫຕໍ, ‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ ຠຄວາ ກປ຺ປ’’ນ຺ຕິ ສກລກປ຺ປໍ ອວຏ຺ຐານຍາຈນາຍ ຍທິທໍ ‘‘ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ອານນ຺ທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ ຠາວິຕາ’’ຕິອາທິນາ ອຎ຺ຎາປເທເສນ ອຕ຺ຕໂນ ຈຕຸຣິທ຺ຘິປາທຠາວນານຸຠາເວນ ກປ຺ປໍ ອວຏ຺ຐານສມຕ຺ຖຕາວິຠາວນໍ. ໂອຠາເສຕິ ປາກຏວຈເນ. ປາກຏຎ຺ເຈຕໍ ວຈນໍ ປຣິຍາຍໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຸຊຸກເມວ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິປ຺ປາຍວິຠາວນໍ.

ພຫຸຊນຫິຕາຍາຕິ ມຫາຊນສ຺ສ ຫິຕຕ຺ຖາຍ. ພຫຸຊນສຸຂາຍາຕິ ມຫາຊນສ຺ສ ສຸຂຕ຺ຖາຍ. ໂລການຸກມ຺ປາຍາຕິ ສຕ຺ຕໂລກສ຺ສ ອນຸກມ຺ປໍ ປຏິຈ຺ຈ. ກຕຣສ຺ສ ສຕ຺ຕໂລກສ຺ສ? ໂຍ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ, ອມຕປານໍ ປິວຕິ, ຕສ຺ສ. ຠຄວໂຕ ຫິ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນສຸຕ຺ຕເທສນາຍ ອຎ຺ຎາຕໂກຓ຺ຑຎ຺ຎປ຺ປມຸຂາ ອຏ຺ຐາຣສ ພ຺ຣຫ຺ມໂກຏິໂຍ ຘມ຺ມໍ ປຏິວິຊ຺ຌິໍສຸ. ເອວໍ ຍາວ ສຸຠທ຺ທປຣິພ຺ພາຊກວິນຍນາ ຘມ຺ມປຏິວິທ຺ຘສຕ຺ຕານໍ ຄຓນາ ນຕ຺ຖິ, ມຫາສມຍສຸຕ຺ຕໍ ມງ຺ຄລສຸຕ຺ຕໍ ຈູຬຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕໍ ສມຈິຕ຺ຕສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຸຕ຺ຕານໍ ເທສນາກາເລ ອຠິສມຍປ຺ປຕ຺ຕສຕ຺ຕານໍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖິ, ເອຕສ຺ສ ອປຣິມາຓສ຺ສ ສຕ຺ຕໂລກສ຺ສ ອນຸກມ຺ປາຍ ຠຄວໂຕ ຐານໍ ຊາຕໍ. ເອວໍ ອນາຄເຕປິ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ວທຕິ. ເທວມນຸສ຺ສານນ຺ຕິ ນ ເກວລໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍເຍວ, ອວເສສານໍ ນາຄສຸປຓ຺ຓາທີນມ຺ປິ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ຠຄວໂຕ ຐານໍ ໂຫຕິ. ສເຫຕຸກປຏິສນ຺ຘິເກ ປນ ມຄ຺ຄຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ຠພ຺ພປຸຄ຺ຄເລ ທສ຺ເສຕຸໍ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ອຕ຺ຖຕ຺ຖາຍ ຫິຕຕ຺ຖາຍ ສຸຂຕ຺ຖາຍ ຠຄວາ ຕິຏ຺ຐຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖາຍາຕິ ອິຘໂລກສມ຺ປຕ຺ຕິອຕ຺ຖາຍ. ຫິຕາຍາຕິ ປຣໂລກສມ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠູຕຫິຕຕ຺ຖາຍ. ສຸຂາຍາຕິ ນິພ຺ພານຘາຕຸສຸຂຕ຺ຖາຍ. ປຸຣິມໍ ປນ ຫິຕສຸຂຄ຺ຄຫຓໍ ສພ຺ພສາຘາຣຓວເສນ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຍຖາ ຕໍ ມາເຣນ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ຍຖາ ມາເຣນ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏຈິຕ຺ໂຕ ອຎ຺ໂຎປິ ໂກຈິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ, ເອວເມວ ນາສກ຺ຂິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມາໂຣ ຫິ ຍສ຺ສ ເກຈິ ວິປລ຺ລາສາ ອປ຺ປຫີນາ, ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐາຕິ. ຍສ຺ສ ປນ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ທ຺ວາທສ ວິປລ຺ລາສາ ອປ຺ປຫີນາ, ຕສ຺ສ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ, ເຖຣສ຺ສ ຈ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວິປລ຺ລາສາ ອປ຺ປຫີນາ, ເຕນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍຸຏ຺ຐາສິ. ໂສ ປນ ຈິຕ຺ຕປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ກິໍ ກໂຣຕີຕິ? ເຠຣວໍ ຣູປາຣມ຺ມຓໍ ວາ ທສ຺ເສຕິ, ສທ຺ທາຣມ຺ມຓໍ ວາ ສາເວຕິ, ຕໂຕ ສຕ຺ຕາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ວາ ສຸຕ຺ວາ ວາ ສຕິໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ວິວຏມຸຂາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສໍ ມຸເຂນ ຫຕ຺ຖໍ ປເວເສຕ຺ວາ ຫທຍໍ ມທ຺ທຕິ, ຕໂຕ ວິສຎ຺ຎິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ເຖຣສ຺ສ ປເນສ ມຸເຂນ ຫຕ຺ຖໍ ປເວເສຕຸໍ ກິໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ເຠຣວາຣມ຺ມຓໍ ປນ ທສ຺ເສຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ເຖໂຣ ນິມິຕ຺ໂຕຠາສໍ ນ ປຏິວິຊ຺ຌິ. ຊານນ຺ໂຕເຍວ ຠຄວາ ກິມຕ຺ຖໍ ຍາວຕຕິຍໍ ອາມນ຺ເຕສິ? ປຣໂຕ ‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ, ຠນ຺ເຕ ຠຄວາ’’ຕິ ຍາຈິເຕ ‘‘ຕຸຍ຺ເຫເວຕໍ ທຸກ຺ກຏໍ, ຕຸຍ຺ເຫເວຕໍ ອປຣທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ໂທສາໂຣປເນນ ໂສກຕນຸກຣຓຕ຺ຖໍ. ປສ຺ສຕິ ຫິ ຠຄວາ ‘‘ອຍໍ ມຍິ ອຕິວິຍ ສິນິທ຺ຘຫທໂຍ, ໂສ ປຣໂຕ ຠູມິຈາລກາຣຓຎ຺ຈ ອາຍຸສງ຺ຂາໂຣສ຺ສຊ຺ຊນຎ຺ຈ ສຸຕ຺ວາ ມມ ຈິຣຏ຺ຐານໍ ຍາຈິສ຺ສຕິ, ອຖາຫໍ ‘ກິສ຺ສ ຕ຺ວໍ ປຸເຣຕຣໍ ນ ຍາຈສີ’ຕິ ຕສ຺ເສວ ສີເສ ໂທສໍ ປາເຕສ຺ສາມິ, ສຕ຺ຕາ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອປຣາເຘນ ນ ຕຖາ ວິຫຎ຺ຎນ຺ຕິ, ເຕນສ຺ສ ໂສໂກ ຕນຸໂກ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທາຕິ ຍສ຺ມາ ທິວາວິຫາຣຕ຺ຖາຍ ອິຘາຄໂຕ, ຕສ຺ມາ, ອານນ຺ທ, ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ ຍຖາຣຸຈິຕໍ ຐານໍ ທິວາວິຫາຣາຍ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ຍສ຺ສ ທານິ ກາລໍ ມຎ຺ຎສີ’’ຕິ.

ມາໂຣ ປາປິມາຕິ ເອຕ຺ຖ ສຕ຺ເຕ ອນຕ຺ເຖ ນິໂຍເຊນ຺ໂຕ ມາເຣຕີຕິ ມາໂຣ. ປາປິມາຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ໂສ ຫິ ປາປຘມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ‘ປາປິມາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຠາສິຕາ ໂຂ ປເນສາຕິ ອຍຎ຺ຫິ ຠຄວຕິ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ສຕ຺ຕ ສຕ຺ຕາເຫ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣເຘ ວິຫຣນ຺ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ຘີຕາສຸ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉາວິຆາຕໍ ປຕ຺ວາ ຄຕາສຸ ອຍໍ ‘‘ອຕ຺ເຖໂສ ອຸປາໂຍ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠຄວາ ຍທຕ຺ຖໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ປາຣມິໂຍ ປູຣິຕາ, ໂສ ໂວ ອຕ຺ໂຖ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ປຏິວິທ຺ຘໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ, ກິໍ ເຕ ໂລກວິຈຣເຓນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຍຖາ ອຊ຺ຊ ເອວເມວ ‘‘ປຣິນິພ຺ພາຕຸ ທານິ, ຠນ຺ເຕ ຠຄວາ’’ຕິ ຍາຈິ. ຠຄວາ ຈສ຺ສ ‘‘ນ ຕາວາຫ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ປຏິກ຺ຂິປິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ອິທານິ ‘‘ຠາສິຕາ ໂຂ ປເນສາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ວິຍຕ຺ຕາຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄາຘິຄມວເສນ ພ຺ຍຕ຺ຕາ. ວິນີຕາຕິ ຕເຖວ ກິເລສວິນຍເນນ ວິນີຕາ. ວິສາຣທາຕິ ສາຣຊ຺ຊກຣານໍ ທິຏ຺ຐິວິຈິກິຈ຺ຉາທີນໍ ປຫາເນນ ວິສາຣທຠາວໍ ປຕ຺ຕາ. ພຫຸສ຺ສຸຕາຕິ ເຕປິຏກວເສນ ພຫຸ ສຸຕເມເຕສນ຺ຕິ ພຫຸສ຺ສຸຕາ. ຕເມວ ຘມ຺ມໍ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ຘມ຺ມຘຣາ. ອຖ ວາ ພຫຸສ຺ສຸຕາຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິພຫຸສ຺ສຸຕາ ເຈວ ປຏິເວຘພຫຸສ຺ສຸຕາ ຈ. ຘມ຺ມຘຣາຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມານໍ ເຈວ ປຏິເວຘຘມ຺ມານຎ຺ຈ ຘາຣຓໂຕ ຘມ຺ມຘຣາຕິ ເອວມ຺ເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປນ຺ນາຕິ ອຣິຍຘມ຺ມສ຺ສ ອນຸຘມ຺ມຠູຕໍ ວິປສ຺ສນາຘມ຺ມໍ ປຏິປນ຺ນາ. ສາມີຈິປ຺ປຏິປນ຺ນາຕິ ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິຍາ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ວິສຸທ຺ຘິປຣມ຺ປຣາປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ນາ. ອນຸຘມ຺ມຈາຣິໂນຕິ ສລ຺ເລຂິກໍ ຕສ຺ສາ ປຏິປທາຍ ອນຸຣູປໍ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທິຘມ຺ມໍ ຈຣຓສີລາ. ສກໍ ອາຈຣິຍກນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອາຈຣິຍວາທໍ. ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອາທິໂຕ ກເຖສ຺ສນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕນາ ອຸຄ຺ຄຫິຕນິຍາເມນ ປເຣ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເທເສສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວາເຈສ຺ສນ຺ຕິ, ປາຬິໍ ສມ຺ມາ ວາເຈສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຎເປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ປຊານາເປສ຺ສນ຺ຕິ, ປກາເສສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏ຺ຐເປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ປກາເຣນ ຐເປສ຺ສນ຺ຕິ. ວິວຣິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວິວຏໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ວິຠຊິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວິຠຕ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ອຸຕ຺ຕານີກຣິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອນຸຕ຺ຕານໍ ຄມ຺ຠີຣໍ ອຸຕ຺ຕານໍ ປາກຏໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ສຫຘມ຺ເມນາຕິ ສເຫຕຸເກນ ສກາຣເຓນ ວຈເນນ. ສປ຺ປາຏິຫາຣິຍນ຺ຕິ ຍາວນິຍ຺ຍານິກໍ ກຕ຺ວາ. ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສນ຺ຕີຕິ ນວວິຘໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ປໂພເຘສ຺ສນ຺ຕິ, ປກາເສສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ປຎ຺ຎເປສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິອາທີຫິ ຉຫິ ປເທຫິ ຉ ອຕ຺ຖປທານິ ທສ຺ສິຕານິ, ອາທິໂຕ ປນ ທ຺ວີຫິ ປເທຫິ ຉ ພ຺ຍຎ຺ຊນປທານີຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ສໍວຓ຺ຓນານເຍນ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ເນຕ຺ຕິຍໍ ‘‘ທ຺ວາທສປທານິ ສຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນຎ຺ຈ ອຕ຺ໂຖ ຈາ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ສງ຺ຄຫວາຣ).

ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສງ຺ຄຫິຕໍ ສກລໍ ສາສນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ອິທ຺ຘນ຺ຕິ ສມິທ຺ຘໍ ຌານຸປ຺ປາທວເສນ. ຜີຕນ຺ຕິ ວຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ຕໍ ສພ຺ພຜາລິຜຸລ຺ລໍ ອຠິຎ຺ຎາສມ຺ປຕ຺ຕິວເສນ. ວິຕ຺ຖາຣິກນ຺ຕິ ວິຕ຺ຖຕໍ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ທິສາຠາເຄ ປຕິຏ຺ຐຫນວເສນ. ພາຫຸຊຎ຺ຎນ຺ຕິ ພຫູຫິ ຎາຕໍ ປຏິວິທ຺ຘໍ ພຫຸຊນາຠິສມຍວເສນ. ປຸຖຸຠູຕນ຺ຕິ ສພ຺ພາກາຣວເສນ ປຸຖຸລຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ. ກຖໍ? ຍາວ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ສຸປ຺ປກາສິຕນ຺ຕິ ຍຕ຺ຕກາ ວິຎ຺ຎຸຊາຕິກາ ເທວາ ມນຸສ຺ສາ ຈ ອຕ຺ຖິ, ເຕຫິ ສພ຺ເພຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ປກາສິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກຕິ ນິຣຸສ຺ສຸກ຺ໂກ ລີນວີຣິໂຍ. ‘‘ຕ຺ວຎ຺ຫິ, ປາປິມ, ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກມນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘ປຣິນິພ຺ພາຕຸ ທານິ, ຠນ຺ເຕ ຠຄວາ, ປຣິນິພ຺ພາຕຸ ສຸຄໂຕ’ຕິ ວິຣວນ຺ໂຕ ອາຫິຓ຺ຑິຕ຺ຖ, ອຊ຺ຊ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ວິຄຕຸສ຺ສາໂຫ ໂຫຫິ, ມາ ມຍ຺ຫໍ ປຣິນິພ຺ພານຕ຺ຖາຍ ວາຍາມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວທຕິ. ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ໂອສ຺ສຊີຕິ ສຕິໍ ສູປຏ຺ຐິຕໍ ກຕ຺ວາ ຎາເຓນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ວິສ຺ສຊິ ປຊຫິ. ຕຕ຺ຖ ນ ຠຄວາ ຫຕ຺ເຖນ ເລຑ຺ຑຸໍ ວິຍ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ໂອສ຺ສຊິ, ເຕມາສມຕ຺ຕເມວ ປນ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ນ ສມາປຊ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ໂອສ຺ສຊີ’’ຕິ, ‘‘ໂວສ຺ສຊ຺ຊີ’’ຕິປິ ປາໂຐ.

ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ກປ຺ປໍ ວາ ກປ຺ປາວເສສໍ ວາ ຐາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ຕຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິຕຸໍ ມາຣສ຺ສ ຍາຈນາຍ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ໂອສ຺ສຊິ? ນ ຠຄວາ ມາຣສ຺ສ ຍາຈນາຍ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ໂອສ຺ສຊິ, ນາປິ ເຖຣສ຺ສ ອາຍາຈນາຍ ນ ໂອສ຺ສຊິສ຺ສຕິ, ເຕມາສໂຕ ປນ ປຣໍ ພຸທ຺ຘເວເນຍ຺ຍານໍ ອຠາວໂຕ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ໂອສ຺ສຊິ. ຐານຎ຺ຫິ ນາມ ພຸທ຺ຘານໍ ຠຄວນ຺ຕານໍ ຍາວເທວ ເວເນຍ຺ຍວິນຍນຕ຺ຖໍ, ເຕ ອສຕິ ວິເນຍ຺ຍຊເນ ເກນ ນາມ ກາຣເຓນ ຐສ຺ສນ຺ຕິ. ຍທິ ຈ ມາຣສ຺ສ ຍາຈນາຍ ປຣິນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍ, ປຸເຣຕຣໍເຍວ ປຣິນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍ. ໂພຘິມຓ຺ເຑປິ ຫິ ມາເຣນ ຍາຈິຕໍ, ນິມິຕ຺ໂຕຠາສກຣຓມ຺ປິ ເຖຣສ຺ສ ໂສກຕນຸກຣຓຕ຺ຖນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕວາຍມຕ຺ໂຖ. ອປິຈ ພຸທ຺ຘພລທີປນຕ຺ຖໍ ນິມິຕ຺ໂຕຠາສກຣຓໍ. ເອວໍ ມຫານຸຠາວາ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕເຍວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕາປິ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຍາວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕາປິ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຍາວ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕີຕິ.

ມຫາຠູມິຈາໂລຕິ ມຫນ຺ໂຕ ປຖວີກມ຺ໂປ. ຕທາ ກິຣ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ອກມ຺ປິຕ຺ຖ. ຠິໍສນໂກຕິ ຠຍຊນໂກ. ເທວທຸນ຺ທຸຠິໂຍ ຈ ຜລິໍສູຕິ ເທວເຠຣິໂຍ ນທິໍສຸ, ເທໂວ ສຸກ຺ຂຄຊ຺ຊິຕໍ ຄຊ຺ຊິ, ອກາລວິຊ຺ຊຸລຕາ ນິຈ຺ຉຣິໍສຸ, ຂຓິກວສ຺ສໍ ວສ຺ສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ສງ຺ຂາຣວິສງ຺ຂາຣານໍ ວິເສສສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ອນວເສສສງ຺ຂາເຣ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິສງ຺ຂາຣຄມນທີປກໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ. ກສ຺ມາ ອຸທາເນສິ? ໂກຈິ ນາມ ວເທຍ຺ຍ ‘‘ມາເຣນ ປຈ຺ຉໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘ປຣິນິພ຺ພາຕຸ, ຠນ຺ເຕ’ຕິ ອຸປທ຺ທຸໂຕ ຠເຍນ ຠຄວາ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ໂອສ຺ສຊີ’’ຕິ. ‘‘ຕສ຺ໂສກາໂສ ມາ ໂຫຕຸ, ຠີຕສ຺ສ ອຸທານໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ເອຕສ຺ສ ທີປນຕ຺ຖໍ ປີຕິເວຄວິສ຺ສຏ຺ຐໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໂຕ ເຕມາສມຕ຺ເຕເນວ ຈ ປນ ພຸທ຺ຘກິຈ຺ຈສ຺ສ ນິປ຺ຜຊ຺ຊນໂຕ ເອວໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ມຍາ ປຣິຫໂຏຍໍ ທຸກ຺ຂຠາໂຣ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ນິກ຺ຂິປິຍຕີຕິ ປສ຺ສໂຕ ປຣິນິພ຺ພານຄຸຓປຈ຺ຈເວກ຺ຂເຓ ຕສ຺ສ ອຸຬາຣໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ເຕນ ປີຕິເວເຄນ ອຸທາເນສີຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ ວິຍ. ເອກນ຺ເຕນ ຫິ ວິສງ຺ຂາຣນິນ຺ໂນ ນິພ຺ພານຊ຺ຌາສໂຍ ສຕ຺ຖາ ມຫາກຣຸຓາຍ ພລກ຺ກາເຣນ ວິຍ ສຕ຺ຕຫິຕຕ຺ຖໍ ໂລເກ ສຸຈິຣໍ ຐິໂຕ. ຕຖາ ຫິ ເທວສິກໍ ຈຕຸວີສຕິໂກຏິສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ວຬຎ຺ເຊຕິ, ໂສທານິ ມຫາກຣຸຓາຘິກາຣສ຺ສ ນິປ຺ຜນ຺ນຕ຺ຕາ ນິພ຺ພານາຠິມຸໂຂ ອນປ຺ປກໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທສິ. ເຕເນວ ຫິ ຠຄວໂຕ ກິເລສປຣິນິພ຺ພານທິວເສ ວິຍ ຂນ຺ຘປຣິນິພ຺ພານທິວເສປິ ສຣີຣາຠາ ວິເສສໂຕ ວິປ຺ປສນ຺ນາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ປຠສ຺ສຣາ ອໂຫສີຕິ.

ຄາຖາຍ ໂສຓສິງ຺ຄາລາທີນມ຺ປິ ປຈ຺ຈກ຺ຂຠາວໂຕ ຕຸລິຕໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນນ຺ຕິ ຕຸລໍ, ກາມາວຈຣກມ຺ມໍ. ນ ຕຸລໍ ອຕຸລໍ, ຕຸລໍ ວາ ສທິສມສ຺ສ ອຎ຺ຎໍ ໂລກິຍກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕຸລໍ, ມຫຄ຺ຄຕກມ຺ມໍ. ກາມາວຈຣໍ ຣູປາວຈຣໍ ວາ ຕຸລໍ, ອຣູປາວຈຣໍ ອຕຸລໍ. ອປ຺ປວິປາກໍ ວາ ຕຸລໍ, ພຫຸວິປາກໍ ອຕຸລໍ. ສມ຺ຠວນ຺ຕິ ສມ຺ຠວສ຺ສ ເຫຕຸຠູຕໍ, ອຸປປຕ຺ຕິຊນກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠວສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ປຸນພ຺ຠວສງ຺ຂາຣຓກໍ. ອວສ຺ສຊີຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ມຸນີຕິ ພຸທ຺ຘມຸນິ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣໂຕຕິ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕຣໂຕ. ສມາຫິໂຕຕິ ອຸປຈາຣປ຺ປນາສມາຘິວເສນ ສມາຫິໂຕ. ອຠິນ຺ທິ ກວຈມິວາຕິ ກວຈໍ ວິຍ ອຠິນ຺ທິ. ອຕ຺ຕສມ຺ຠວນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນິ ສຎ຺ຊາຕໍ ກິເລສໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ສວິປາກຏ຺ເຐນ ສມ຺ຠວໍ, ຠວາຠວາຠິສງ຺ຂຣຓຏ຺ເຐນ ຠວສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ຈ ລທ຺ຘນາມໍ ຕຸລາຕຸລສງ຺ຂາຕໍ ໂລກິຍກມ຺ມຎ຺ຈ ໂອສ຺ສຊິ, ສງ຺ຄາມສີເສ ມຫາໂຍໂຘ ກວຈໍ ວິຍ ອຕ຺ຕສມ຺ຠວໍ ກິເລສຎ຺ຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣໂຕ ສມາຫິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຠິນ຺ທີ’’ຕິ.

ອຖ ວາ ຕຸລນ຺ຕິ ຕຸເລນ຺ໂຕ ຕີເຣນ຺ໂຕ. ອຕຸລຎ຺ຈ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ ນິພ຺ພານຎ຺ເຈວ ຠວຎ຺ຈ. ຠວສງ຺ຂາຣນ຺ຕິ ຠວຄາມິກໍ ກມ຺ມໍ. ອວສ຺ສຊິ ມຸນີຕິ ‘‘ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ອນິຈ຺ຈາ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານໍ ນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຕຸເລນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘມຸນິ ຠເວ ອາທີນວໍ, ນິພ຺ພາເນ ຈ ອານິສໍສໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ຂນ຺ຘານໍ ມູລຠູຕໍ ຠວສງ຺ຂາຣກມ຺ມໍ ‘‘ກມ຺ມກ຺ຂຍາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໘໑; ອ. ນິ. ໔.໒໓໓) ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕນ ກມ຺ມກ຺ຂຍກເຣນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ອວສ຺ສຊິ. ກຖໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣໂຕ ສມາຫິໂຕ, ອຠິນ຺ທິ ກວຈມິວຕ຺ຕສມ຺ຠວໍ. ໂສ ຫິ ວິປສ຺ສນາວເສນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຣໂຕ, ສມຖວເສນ ສມາຫິໂຕຕິ ເອວໍ ປຸພ຺ພຠາຄໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສມຖວິປສ຺ສນາພເລນ ກວຈໍ ວິຍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິຕໍ, ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ຠວຕ຺ຕາ ‘‘ອຕ຺ຕສມ຺ຠວ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ສພ຺ພໍ ກິເລສຊາລໍ ອຠິນ຺ທິ, ກິເລສາຠາເວເນວ ກມ຺ມໍ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກຕ຺ຕາ ອວສ຺ສຏ຺ຐໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ກິເລສປ຺ປຫາເນນ ກມ຺ມໍ ປຊຫິ. ອິຕິ ໂພຘິມູເລເຍວ ອວສ຺ສຏ຺ຐຠວສງ຺ຂາໂຣ ຠຄວາ ເວຂມິສ຺ສເກນ ວິຍ ຊຣສກຏໍ ສມາປຕ຺ຕິເວຂມິສ຺ສເກນ ອຕ຺ຕຠາວໍ ຍາເປນ຺ໂຕປິ ‘‘ອິໂຕ ເຕມາສໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ສມາປຕ຺ຕິເວຂມສ຺ສ ນ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທເນນ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ໂອສ຺ສຊີຕິ.

ປຐມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ສຕ຺ຕຊຏິລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໒. ທຸຕິເຍ ພຫິທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກຕິ ປາສາທທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກສ຺ສ ພຫິ, ນ ວິຫາຣທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກສ຺ສ. ໂສ ກິຣ ປາສາໂທ ໂລຫປາສາໂທ ວິຍ ສມນ຺ຕາ ຈຕຸທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກປຣິວຸໂຕ ປາກາຣປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ເຕສຸ ປາຈີນທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກສ຺ສ ພຫິ ປາສາທຈ຺ຉາຍາຍໍ ປາຈີນໂລກຘາຕຸໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣພຸທ຺ຘາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ຊຏິລາຕິ ຊຏາວນ຺ໂຕ ຕາປສເວສຘາຣິໂນ. ນິຄຓ຺ຐາຕິ ເສຕປຏນິຄຓ຺ຐຣູປຘາຣິໂນ. ເອກສາຏກາຕິ ເອກສາຏກນິຄຓ຺ຐາ ວິຍ ເອກໍ ປິໂລຕິກຂຓ຺ຑໍ ຫຕ຺ເຖ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເຕນາປິ ສຣີຣສ຺ສ ປຸຣິມຠາຄໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ວິຈຣຓກາ. ປຣູຬ຺ຫກຈ຺ຉນຂໂລມາຕິ ປຣູຬ຺ຫກຈ຺ຉໂລມາ ປຣູຬ຺ຫນຂາ ປຣູຬ຺ຫອວເສສໂລມາ ຈ, ກຈ຺ຉາທີສຸ ທີຆໂລມາ ທີຆນຂາ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຂາຣິວິວິຘມາທາຍາຕິ ວິວິຘໍ ຂາຣາທິນານປ຺ປກາຣໍ ປພ຺ພຊິຕປຣິກ຺ຂາຣຠຓ຺ຑິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ. ອວິທູເຣ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕີຕິ ວິຫາຣສ຺ສ ອວິທູຣມຄ຺ເຄນ ນຄຣໍ ປວິສນ຺ຕິ.

ຣາຊາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປເສນທິ ໂກສໂລຕິ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ, ມຍ຺ຫໍ ນາມໍ ຕຸມ຺ເຫ ຊານາຖາຕິ. ກສ຺ມາ ປນ ຣາຊາ ໂລເກ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສິນ຺ໂນ ເອວຣູປານໍ ນຄ຺ຄນິສ຺ສິຣີການໍ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ? ສງ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖາຍ. ເອວຎ຺ຫິສ຺ສ ອໂຫສິ ‘‘ສຈາຫໍ ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ເອເຕສໍ ນ ກຣິສ຺ສາມິ, ມຍໍ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ປຫາຍ ເອຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ ທຸພ຺ໂຠຊນທຸກ຺ຂເສຍ຺ຍາທີນິ ອນຸໂຠມ, ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ນິປຈ຺ຈກາຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ກເຕ ອມ຺ເຫ ‘ໂອຈຣກາ’ຕິ ຊໂນ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘ປພ຺ພຊິຕາ’ອິຈ຺ເຈວ ສຎ຺ຊານິສ຺ສຕິ, ກິໍ ອິມສ຺ສ ຠູຕຕ຺ຖກຖເນນາຕິ ອຕ຺ຕນາ ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ນ ກເຖຍ຺ຍຸໍ, ເອວໍ ກເຕ ປນ ອນິຄູຫິຕ຺ວາ ກເຖສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ອປິຈ ສຕ຺ຖຸ ອຊ຺ຌາສຍຊານນຕ຺ຖມ຺ປິ ເອວມກາສີຕິ. ຣາຊາ ກິຣ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕປິ ກຕິປຍກາລໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ນ ສທ຺ທຫິ. ເຕນສ຺ສ ເອວໍ ອໂຫສິ ‘‘ຍທິ ຠຄວາ ສພ຺ພໍ ຊານາຕິ, ມຍາ ອິເມສໍ ນິປຈ຺ຈກາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘ອິເມ ອຣຫນ຺ໂຕ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນານຸຊາເນຍ຺ຍ, ອຖ ມໍ ອນຸວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ອນຸຊາເນຍ຺ຍ, ກຸໂຕ ຕສ຺ສ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາ’’ຕິ. ເອວໍ ໂສ ສຕ຺ຖຸ ອຊ຺ຌາສຍຊານນຕ຺ຖໍ ຕຖາ ອກາສິ. ຠຄວາ ປນ ‘‘ອຸຊຸກເມວ ‘ນ ອິເມ ສມຓາ ໂອຈຣກາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຍທິປິ ຣາຊາ ສທ຺ທຫຕິ, ມຫາຊໂນ ປນ ຕມຕ຺ຖໍ ອຊານນ຺ໂຕ ນ ສທ຺ທເຫຍ຺ຍ, ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ‘ຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ກຖໍ ສຸຓາຕີ’ຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມຸຂາຣຸຬ຺ຫໍ ກເຖຕີ’ຕິ ວເທຍ຺ຍ, ຕທສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ສໍວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ອຎ຺ໂຎ ຈ ຄຸຬ຺ຫກມ຺ມໍ ວິວຏໍ ກຕໍ ຠເວຍ຺ຍ, ສຍເມວ ຣາຊາ ເຕສໍ ໂອຈຣກຠາວໍ ກເຖສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ທຸຊ຺ຊານໍ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ກາມໂຠຄິນາຕິ ອິມິນາ ປນ ຣາຄາຠິຠວໍ, ອຸຠເຍນາປິ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ປຸຕ຺ຕສມ຺ພາຘສຍນນ຺ຕິ ປຸຕ຺ເຕຫິ ສມ຺ພາຘສຍນໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຸຕ຺ຕສີເສນ ທາຣປຣິຄ຺ຄຫໍ, ປຸຕ຺ຕທາເຣສຸ ອຸປ຺ປິລາວິເຕນ ເຕສໍ ຆຣາວາສາທິເຫຕຸ ໂສກາຠິຠເວນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສໍກິລິຏ຺ຐຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ກາສິກຈນ຺ທນນ຺ຕິ ສຓ຺ຫຈນ຺ທນໍ, ກາສິກວຕ຺ຖຎ຺ຈ ຈນ຺ທນຎ຺ຈາຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນນ຺ຕິ ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຕ຺ຖາຍ ມາລາ, ສຸຄນ຺ຘຠາວຕ຺ຖາຍ ຄນ຺ຘໍ, ຉວິຣາຄກຣຓຕ຺ຖາຍ ວິເລປນໍ ຘາເຣນ຺ເຕນ. ຊາຕຣູປຣຊຕນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓຎ຺ເຈວ ອວສິຏ຺ຐຘນຎ຺ຈ. ສາທິຍນ຺ເຕນາຕິ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ. ສພ຺ເພນປິ ກາເມສຸ ອຠິຄິທ຺ຘຠາວເມວ ປກາເສຕິ.

ສໍວາເສນາຕິ ສຫວາເສນ. ສີລໍ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ອຍໍ ເປສໂລ ວາ ທຸສ຺ສີໂລ ວາ’’ຕິ ສໍວສນ຺ເຕນ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ສຫ ວສນ຺ເຕນ ຊານິຕພ຺ໂພ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ ນ ອິຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ຕຎ຺ຈ ສີລໍ ທີເຆນ ກາເລນ ເວທິຕພ຺ພໍ, ນ ອິຕ຺ຕເຣນ. ກຕິປຍທິວເສ ຫິ ສຎ຺ຎຕາກາໂຣ ສໍວຸຕິນ຺ທ຺ຣິຍາກາໂຣ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ສກ຺ກາ ທສ຺ເສຕຸໍ. ມນສິ ກໂຣຕາ ໂນ ອມນສິ ກໂຣຕາຕິ ຕມ຺ປິ ‘‘ສີລມສ຺ສ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມນສິ ກໂຣນ຺ເຕນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ເຕນ ສກ຺ກາ ຊານິຕຸໍ, ນ ອິຕເຣນ. ປຎ຺ຎວຕາຕິ ຕມ຺ປິ ສປ຺ປຎ຺ເຎເນວ ປຓ຺ຑິເຕນ. ພາໂລ ຫິ ມນສິ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ຊານິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ສໍໂວຫາເຣນາຕິ ກຖເນນ.

‘‘ໂຍ ຫິ ໂກຈິ ມນຸສ຺ເສສຸ, ໂວຫາຣໍ ອຸປຊີວຕິ;

ເອວໍ ວາເສຏ຺ຐ ຊານາຫິ, ວາຓິໂຊ ໂສ ນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໖໑໙) –

ເອຕ຺ຖ ຫິ ວາຓິຊ຺ຊໍ ໂວຫາໂຣ ນາມ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍໂວຫາຣາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໑໓) ເອຕ຺ຖ ເຈຕນາ. ‘‘ສງ຺ຂາ ສມຎ຺ຎາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ໂວຫາໂຣ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໓໑໓-໑໓໑໕) ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ. ‘‘ໂວຫາຣມຕ຺ເຕນ ໂສ ໂວຫເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໕) ເອຕ຺ຖ ກຖາ ໂວຫາໂຣ. ອິຘາປິ ໂສ ເອວ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ຫິ ສມ຺ມຸຂາກຖາ ປຣມ຺ມຸຂາກຖາຍ ນ ສເມຕິ, ປຣມ຺ມຸຂາກຖາ ສມ຺ມຸຂາກຖາຍ, ຕຖາ ປຸຣິມກຖາ ປຈ຺ຉິມກຖາຍ, ປຈ຺ຉິມກຖາ ຈ ປຸຣິມກຖາຍ. ໂສ ກເຖນ຺ໂຕເຍວ ສກ຺ກາ ຊານິຕຸໍ ‘‘ອສຸຈິ ເອໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ. ສຸຈິສີລສ຺ສ ປນ ປຸຣິມໍ ປຈ຺ຉິເມນ, ປຈ຺ຉິມຎ຺ຈ ປຸຣິເມນ, ສມ຺ມຸຂາ ກຖິຕຎ຺ຈ ປຣມ຺ມຸຂາ ກຖິເຕນ, ປຣມ຺ມຸຂາ ກຖິຕຎ຺ຈ ສມ຺ມຸຂາ ກຖິເຕນ ສເມຕິ, ຕສ຺ມາ ກເຖນ຺ເຕນ ສກ຺ກາ ສຸຈິຠາໂວ ຊານິຕຸນ຺ຕິ ປກາເສນ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ສໍໂວຫາເຣນ ໂສເຈຍ຺ຍໍ ເວທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ຖາໂມຕິ ຎາຓຖາໂມ. ຍສ຺ສ ຫິ ຎາຓຖາໂມ ນຕ຺ຖິ, ໂສ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ອຸປທ຺ທເວສຸ ຄເຫຕພ຺ພຄຫຓໍ ກຕ຺ຕພ຺ພກຣຓໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ອທ຺ວາຣິກໍ ຆຣໍ ປວິຏ຺ໂຐ ວິຍ ຈຣຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ອາປທາສຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຖາໂມ ເວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ສາກຈ຺ຉາຍາຕິ ສຫກຖາຍ. ທຸປ຺ປຎ຺ຎສ຺ສ ຫິ ກຖາ ອຸທເກ ເຄຓ຺ຑຸ ວິຍ ອຸປ຺ລວຕິ, ປຎ຺ຎວໂຕ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ປຏິຠານໍ ອນນ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸທກວິປ຺ຜນ຺ທເນເນວ ຫິ ມຈ຺ໂຉ ຂຸທ຺ທໂກ ມຫນ຺ໂຕ ວາຕິ ປຎ຺ຎາຍຕິ.

ອິຕິ ຠຄວາ ຣຎ຺ໂຎ ອຸຊຸກເມວ ເຕ ‘‘ອິເມ ນາມາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ອຣຫນ຺ຕານໍ ອນຣຫນ຺ຕານຎ຺ຈ ຊານນູປາຍໍ ປກາເສສິ. ຣາຊາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕາຍ ເທສນາວິລາເສນ ຈ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທິນາ ອຕ຺ຕໂນ ປສາທໍ ປກາເສຕ຺ວາ ອິທານິ ເຕ ຍາຖາວໂຕ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈນ຺ໂຕ ‘‘ເອເຕ, ຠນ຺ເຕ, ມມ ປຸຣິສາ ຈຣາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຈຣາຕິ ອປພ຺ພຊິຕາ ເອວ ປພ຺ພຊິຕຣູເປນ ຣຏ຺ຐປິຓ຺ຑໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກມ຺ມນ຺ຕຕ຺ຕາ. ໂອຈຣກາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ຈຣກາ. ຈຣາ ຫິ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກນ ຈຣນ຺ຕາປິ ເຫຏ຺ຐາ ຈຣກາວ ນິຫີນກມ຺ມຕ຺ຕາ. ອຖ ວາ ໂອຈຣກາຕິ ຈຣປຸຣິສາ. ໂອຈຣິຕ຺ວາຕິ ອວຈຣິຕ຺ວາ ວີມໍສິຕ຺ວາ, ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ເທເສ ຕໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂອສາຣິສ຺ສາມີຕິ ປຏິປຊ຺ຊິສ຺ສາມິ, ກຣິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣໂຊຊລ຺ລນ຺ຕິ ຣຊຎ຺ຈ ມລຎ຺ຈ. ປວາເຫຕ຺ວາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ວິກ຺ຂາລນວເສນ ອປເນຕ຺ວາ. ກປ຺ປິຕເກສມສ຺ສູຕິ ອລງ຺ກາຣສຕ຺ເຖ ວຸຕ຺ຕວິຘິນາ ກປ຺ປເກຫິ ຉິນ຺ນເກສມສ຺ສູ. ກາມຄຸເຓຫີຕິ ກາມໂກຏ຺ຐາເສຫິ, ກາມພນ຺ຘເນຫິ ວາ ສມປ຺ປິຕາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ອປ຺ປິຕາ ອລ຺ລີນາ. ສມງ຺ຄິຠູຕາຕິ ສຫຠູຕາ. ປຣິຈາເຣສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສມນ຺ຕໂຕ ຈາເຣສ຺ສນ຺ຕິ ກີຬາເປສ຺ສນ຺ຕິ ວາ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ເຕສໍ ຣາຊປຸຣິສານໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຸທຣສ຺ສ ກາຣຓາ ປພ຺ພຊິຕເວເສນ ໂລກວຎ຺ຈນສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ອິມໍ ປຣາຘີນຕາປຣວຎ຺ຈນຕາປຏິກ຺ເຂປວິຠາວນໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ວາຍເມຍ຺ຍ ສພ຺ພຕ຺ຖາຕິ ທູເຕຍ຺ຍໂອຈຣກກມ຺ມາທິເກ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ປາປຘມ຺ເມ ອິເມ ຣາຊປຸຣິສາ ວິຍ ປພ຺ພຊິໂຕ ນ ວາຍເມຍ຺ຍ, ວາຍາມໍ ອຸສ຺ສາຫໍ ນ ກເຣຍ຺ຍ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ວາຍາມໍ ອກຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກປິ ປຸຎ຺ຎສ຺ມິໍເຍວ ວາຍເມຍ຺ຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ນາຎ຺ຎສ຺ສ ປຸຣິໂສ ສິຍາຕິ ປພ຺ພຊິຕຣູເປນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເສວກປຸຣິໂສ ນ ສິຍາ. ກສ຺ມາ? ເອວຣູປສ຺ສປິ ໂອຈຣກາທິປາປກມ຺ມສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ. ນາຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີເວຍ຺ຍາຕິ ອຎ຺ຎໍ ປຣໍ ອິສ຺ສຣາທິໍ ນິສ຺ສາຍ ‘‘ຕປ຺ປຏິພທ຺ຘໍ ເມ ສຸຂທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ເອວໍຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນ ຊີວິກໍ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ອຕ຺ຕທີໂປ ອຕ຺ຕສຣໂຓ ອນຎ຺ຎສຣໂຓ ເອວ ຠເວຍ຺ຍ. ອຖ ວາ ອນຕ຺ຖາວຫໂຕ ‘‘ໂອຈຣຓ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມກຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎໍ ອກຸສລກມ຺ມໍ ນິສ຺ສາຍ ນ ຊີເວຍ຺ຍ. ຘມ຺ເມນ ນ ວຓິໍ ຈເຣຕິ ຘນາທິອຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ມໍ ນ ກເຖຍ຺ຍ. ໂຍ ຫິ ຘນາທິເຫຕຸ ປເຣສໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ໂສ ຘມ຺ເມນ ວາຓິຊ຺ຊໍ ກໂຣຕິ ນາມ, ເອວໍ ຘມ຺ເມນ ຕໍ ນ ຈເຣຍ຺ຍ. ອຖ ວາ ຘນາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ປຸຣິໂສ ວິຍ ໂອຈຣກາທິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປເຣຫິ ອນາສງ຺ກນີຍຕາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊາລິງ຺ຄສມາທານາທີນິ ອນຸຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ຘມ຺ເມນ ວາຓິຊ຺ຊໍ ກໂຣຕິ ນາມ. ໂຍປິ ອິຘ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ໂຕປິ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເທວນິກາຍໍ ປຓິຘາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ, ໂສປິ ຘມ຺ເມນ ວາຓິຊ຺ຊໍ ກໂຣຕິ ນາມ, ເອວໍ ຘມ຺ເມນ ວາຓິຊ຺ຊໍ ນ ຈເຣ, ນ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທຸຕິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໓. ຕຕິເຍ ອຕ຺ຕໂນ ອເນເກ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ປຫີເນຕິ ໂລຠໂທສໂມຫວິປຣີຕມນສິກາຣອຫິຣິກາໂນຕ຺ຕປ຺ປໂກຘູປນາຫມກ຺ຂປລາສອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍມາຍາ- ສາເຐຍ຺ຍຖມ຺ຠສາຣມ຺ຠມານາຕິມານມທປມາທຕຓ຺ຫາອວິຊ຺ຊາຕິວິຘາກຸສລມູລທຸຈ຺ຈຣິຕສໍກິເລສວິສມ- ສຎ຺ຎາວິຕກ຺ກປປຎ຺ຈຈຕຸພ຺ພິຘວິປລ຺ລາສອາສວໂອຆໂຍຄຄນ຺ຖາຄຕິຄມນຕຓ຺ຫຸປາທານປຎ຺ຈວິຘ- ເຈໂຕຂິລປຎ຺ຈເຈໂຕວິນິພນ຺ຘນີວຣຓາຠິນນ຺ທນຉວິວາທ- ມູລຕຓ຺ຫາກາຍສຕ຺ຕານຸສຍອຏ຺ຐມິຈ຺ຉຕ຺ຕນວ- ຕຓ຺ຫາມູລກທສາກຸສລກມ຺ມປຖທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິຄຕອຏ຺ຐສຕຕຓ຺ຫາວິຈຣິຕາທິປ຺ປເຠເທ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ອນາທິກາລປວຕ຺ເຕ ທິຍຑ຺ຒສຫສ຺ສກິເລເສ ຕໍສຫຄເຕ ຈາປິ ອເນເກ ປາປເກ ລາມເກ ອໂກສລ຺ລສມ຺ຠູຕຏ຺ເຐນ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ອນວເສສໍ ສຫ ວາສນາຍ ໂພຘິມູເລເຍວ ປຫີເນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ເນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ‘‘ອຍມ຺ປິ ເມ ກິເລໂສ ປຫີໂນ, ອຍມ຺ປິ ເມ ກິເລໂສ ປຫີໂນ’’ຕິ ອນຸປທປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ຠຄວາ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ.

ອເນເກ ຈ ກຸສເລ ຘມ຺ເມຕິ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍມຄ຺ຄາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຜລານິ, ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ, ຈຕຸໂຍນິປຣິຈ຺ເຉທກຎາຓໍ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍວໍສາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ເວສາຣຊ຺ຊຎາຓານິ, ປຎ຺ຈ ປຘານິຍງ຺ຄານິ, ປຎ຺ຈງ຺ຄິໂກ ສມ຺ມາສມາຘິ, ປຎ຺ຈຎາຓິໂກ ສມ຺ມາສມາຘິ, ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ປຎ຺ຈ ພລານິ, ປຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຣຓີຍາ ຘາຕຸໂຍ, ປຎ຺ຈ ວິມຸຕ຺ຕາຍຕນຎາຓານິ, ປຎ຺ຈ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນີຍາ ສຎ຺ຎາ, ຉ ອນຸສ຺ສຕິຏ຺ຐານານິ, ຉ ຄາຣວາ, ຉ ນິສ຺ສາຣຓີຍາ ຘາຕຸໂຍ, ຉ ສຕຕວິຫາຣາ, ຉ ອນຸຕ຺ຕຣິຍານິ, ຉ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍາ ປຎ຺ຎາ, ຉ ອຠິຎ຺ຎາ, ຉ ອສາຘາຣຓຎາຓານິ, ສຕ຺ຕ ອປຣິຫານິຍາ ຘມ຺ມາ, ສຕ຺ຕ ອຣິຍຘນານິ, ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ສຕ຺ຕ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມາ, ສຕ຺ຕ ນິຊ຺ຊຣວຕ຺ຖູນິ, ສຕ຺ຕ ສຎ຺ຎາ, ສຕ຺ຕ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍປຸຄ຺ຄລເທສນາ, ສຕ຺ຕ ຂີຓາສວພລເທສນາ, ອຏ຺ຐ ປຎ຺ຎາປຏິລາຠເຫຕຸເທສນາ, ອຏ຺ຐ ສມ຺ມຕ຺ຕານິ, ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ມາຕິກ຺ກມາ, ອຏ຺ຐ ອາຣມ຺ຠວຕ຺ຖູນິ, ອຏ຺ຐ ອກ຺ຂຓເທສນາ, ອຏ຺ຐ ມຫາປຸຣິສວິຕກ຺ກາ, ອຏ຺ຐ ອຠິຠາຍຕນເທສນາ, ອຏ຺ຐ ວິໂມກ຺ຂາ, ນວ ໂຍນິໂສມນສິກາຣມູລກາ ຘມ຺ມາ, ນວ ປາຣິສຸທ຺ຘິປຘານິຍງ຺ຄານິ, ນວ ສຕ຺ຕາວາສເທສນາ, ນວ ອາຆາຕປ຺ປຏິວິນຍາ, ນວ ສຎ຺ຎາ, ນວ ນານຕ຺ຕານິ, ນວ ອນຸປຸພ຺ພວິຫາຣາ, ທສ ນາຖກຣຓາ ຘມ຺ມາ, ທສ ກສິຓາຍຕນານິ, ທສ ກຸສລກມ຺ມປຖາ, ທສ ສມ຺ມຕ຺ຕານິ, ທສ ອຣິຍວາສາ, ທສ ອເສກ຺ຂາ ຘມ຺ມາ, ທສ ຕຖາຄຕພລານິ, ເອກາທສ ເມຕ຺ຕານິສໍສາ, ທ຺ວາທສ ຘມ຺ມຈກ຺ກາກາຣາ, ເຕຣສ ຘຸຕງ຺ຄຄຸຓາ, ຈຸທ຺ທສ ພຸທ຺ຘຎາຓານິ, ປນ຺ນຣສ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນີຍາ ຘມ຺ມາ, ໂສຬສວິຘາ ອານາປານສ຺ສຕິ, ໂສຬສ ອປຣນ຺ຕປນີຍາ ຘມ຺ມາ, ອຏ຺ຐາຣສ ມຫາວິປສ຺ສນາ, ອຏ຺ຐາຣສ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ, ເອກູນວີສຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓານິ, ຈຕຸຈຕ຺ຕາລີສ ຎາຓວຕ຺ຖູນິ, ປຎ຺ຎາສ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓານິ, ປໂຣປຎ຺ຎາສ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ສຕ຺ຕສຕ຺ຕຕິ ຎາຓວຕ຺ຖູນິ, ຈຕຸວີສຕິໂກຏິສຕສຫສ຺ສສມາປຕ຺ຕິສຎ຺ຈາຣິມຫາວຊິຣຎາຓໍ, ອນນ຺ຕນຍສມນ຺ຕປຏ຺ຐານປວິຈຍປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓເທສນາຎາຓານິ, ຕຖາ ອນນ຺ຕາສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ອນນ຺ຕານໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາສຍາທິວິຠາວນຎາຓານິ ຈາຕິ ເອວມາທິເກ ອເນເກ ອຕ຺ຕໂນ ກຸສເລ ອນວຊ຺ຊຘມ຺ເມ ອນນ຺ຕກາລໍ ປາຣມິປຣິຠາວນາຍ ມຄ຺ຄຠາວນາຍ ຈ ປາຣິປູຣິໍ ວຸທ຺ຘິໍ ຄເຕ ‘‘ອິເມປິ ອນວຊ຺ຊຘມ຺ມາ ມຍິ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອິເມປິ ອນວຊ຺ຊຘມ຺ມາ ມຍິ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ຣຸຈິວເສນ ມນສິກາຣາຠິມຸເຂ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ວຄ຺ຄວຄ຺ເຄ ປຸຎ຺ຊປຸຎ຺ເຊ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ເຕ ຈ ໂຂ ສປເທສໂຕ ເອວ, ນ ນິປ຺ປເທສໂຕ. ສພ຺ເພ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ຠຄວຕາປິ ອນຸປທໍ ອນວເສສໂຕ ມນສິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ ອນນ຺ຕາປຣິເມຍ຺ຍຠາວໂຕ.

ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ພຸທ຺ໂຘປິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠເຓຍ຺ຍ ວຓ຺ຓໍ,

ກປ຺ປມ຺ປິ ເຈ ອຎ຺ຎມຠາສມາໂນ;

ຂີເຍຖ ກປ຺ໂປ ຈິຣທີຆມນ຺ຕເຣ,

ວຓ຺ໂຓ ນ ຂີເຍຖ ຕຖາຄຕສ຺ສາ’’ຕິ.

ອປຣມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ນາມານິ, ສຄຸເຓນ ມເຫສິໂນ;

ຄຸເຓນ ນາມມຸທ຺ເຘຍ຺ຍໍ, ອປິ ນາມ ສຫສ຺ສໂຕ’’ຕິ.

ຕທາ ຫິ ຠຄວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປ຺ປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິປ຺ປມຸເຂ ຐຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູສຸ ວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຄເຕສຸ ມຫາຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣພຸທ຺ຘາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕີຕຊາຕິວິສຍໍ ຎາຓໍ ເປເສສິ. ອຖສ຺ສ ຕານິ ນິຣນ຺ຕຣໍ ໂປງ຺ຂານຸໂປງ຺ຂໍ ອນນ຺ຕາປຣິມາຓປ຺ປເຠທາ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ. ໂສ ‘‘ເອວໍ ມຫນ຺ຕສ຺ສ ນາມ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ມູລຠູຕາ ອິເມ ກິເລສາ’’ຕິ ກິເລສວິສຍໍ ຎາຓາຈາຣໍ ເປເສຕ຺ວາ ເຕ ປຫານມຸເຂນ ອນຸປທໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ວຕ ກິເລສາ ອນວເສສໂຕ ມຍ຺ຫໍ ສຸຏ຺ຐຸ ປຫີນາ’’ຕິ ປຸນ ເຕສໍ ປຫານກຣໍ ສາກາຣໍ ສປຣິວາຣໍ ສອຸທ຺ເທສໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ອນນ຺ຕາປຣິມາຓເຠເທ ອຕ຺ຕໂນ ສີລາທິອນວຊ຺ຊຘມ຺ເມ ມນສາກາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ອຕ຺ຕໂນ ອເນເກ ປາປເກ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ປຫີເນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອເນເກ ຈ ກຸສເລ ຘມ຺ເມ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄເຕ’’ຕິ.

ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນປີຕິໂສມນສ຺ສຸທ຺ເທສຠູຕໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ອຫຸ ປຸພ຺ເພຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຸພ຺ເພ ສພ຺ໂພປິ ຈາຍໍ ຣາຄາທິໂກ ກິເລສຄໂຓ ມຍ຺ຫໍ ສນ຺ຕາເນ ອຫຸ ອາສິ, ນ ອິມສ຺ມິໍ ກິເລສຄເຓ ໂກຈິປິ ກິເລໂສ ນາໂຫສິ. ຕທາ ນາຫູຕິ ຕທາ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ອຣິຍມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ໂສ ກິເລສຄໂຓ ນ ອຫຸ ນ ອາສິ, ຕຕ຺ຖ ອຓຸມຕ຺ໂຕປິ ກິເລໂສ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ອປ຺ປຫີໂນ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ຕໂຕ ນາຫູ’’ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ, ຕໂຕ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄກ຺ຂຓໂຕ ປຣໍ ນາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນາຫຸ ປຸພ຺ເພຕິ ໂຍ ຈາຍໍ ມມ ອປຣິມາໂຓ ອນວຊ຺ຊຘມ຺ໂມ ເອຕຣຫິ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄໂຕ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ໂສປິ ອຣິຍມຄ຺ຄກ຺ຂຓໂຕ ປຸພ຺ເພ ນ ອຫຸ ນ ອາສິ. ຕທາ ອຫູຕິ ຍທາ ປນ ເມ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄຎາຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕທາ ສພ຺ໂພປິ ເມ ອນວຊ຺ຊຘມ຺ໂມ ອາສິ. ອຄ຺ຄມຄ຺ຄາຘິຄເມນ ຫິ ສທ຺ຘິໍ ສພ຺ເພປິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຄຸຓາ ພຸທ຺ຘານໍ ຫຕ຺ຖຄຕາ ເອວ ໂຫນ຺ຕິ.

ນ ຈາຫຸ ນ ຈ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ເຈຕຣຫິ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ໂຍ ປນ ໂສ ອນວຊ຺ຊຘມ຺ໂມ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ມຍ຺ຫໍ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ເຍນ ສພ຺ໂພ ກິເລສຄໂຓ ອນວເສສໍ ປຫີໂນ, ໂສ ຍຖາ ມຍ຺ຫໍ ມຄ຺ຄກ຺ຂຓໂຕ ປຸພ຺ເພ ນ ຈາຫຸ ນ ຈ ອໂຫສິ, ເອວໍ ອຕ຺ຕນາ ປຫາຕພ຺ພກິເລສາຠາວໂຕ ເຕ ກິເລສາ ວິຍ ອຍມ຺ປິ ນ ຈ ຠວິສ຺ສຕິ ອນາຄເຕ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ເອຕຣຫິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນກາເລປິ ນ ວິຊ຺ຊຕິ ນ ອຸປລພ຺ຠຕິ ອຕ຺ຕນາ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈາຠາວໂຕ. ນ ຫິ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ອເນກວາຣໍ ປວຕ຺ຕຕິ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ນ ປາຣໍ ທິຄຸຓໍ ຍນ຺ຕີ’’ຕິ.

ອິຕິ ຠຄວາ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ອນວເສສໍ ປຫີເນ ອກຸສເລ ຘມ຺ເມ ຠາວນາປາຣິປູຣິໍ ຄເຕ ອປຣິມາເຓ ອນວຊ຺ຊຘມ຺ເມ ຈ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ອຕ຺ຕຸປນາຍິກປີຕິເວຄວິສ຺ສຏ຺ຐໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ. ປຸຣິມາຍ ກຖາຍ ປຸຣິມເວສາຣຊ຺ຊທ຺ວຍເມວ ກຖິຕໍ, ປຈ຺ຉິມທ຺ວຍໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິຍາ ປກາສິຕຕ຺ຕາ ປກາສິຕເມວ ໂຫຕີຕິ.

ຕຕິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ປຐມນານາຕິຕ຺ຖິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ນານາຕິຕ຺ຖິຍສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິພ຺ພາຊກາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕຣນ຺ຕິ ເອເຕນ ສໍສາໂຣຆນ຺ຕິ ຕິຕ຺ຖໍ, ນິພ຺ພານມຄ຺ໂຄ. ອິຘ ປນ ວິປຣີຕວິປລ຺ລາສວເສນ ທິຏ຺ຐິຄຕິເກຫິ ຕຖາ ຄຫິຕທິຏ຺ຐິທສ຺ສນໍ ‘‘ຕິຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຕສ຺ມິໍ ສສ຺ສຕາທິນານາກາເຣ ຕິຕ຺ເຖ ນິຍຸຕ຺ຕາຕິ ນານາຕິຕ຺ຖິຍາ, ນຄ຺ຄນິຄຓ຺ຐາທິສມຓາ ເຈວ ກຐກລາປາທິພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈ ໂປກ຺ຂຣສາຕາທິປຣິພ຺ພາຊກາ ຈ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິພ຺ພາຊກາ. ນານາຕິຕ຺ຖິຍາ ຈ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິພ຺ພາຊກາ ຈາຕິ ນານາຕິຕ຺ຖິຍສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິພ຺ພາຊກາ.

‘‘ສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈາ’’ຕິອາທິນາ ປສ຺ສນ຺ຕິ ເອຕາຍ, ສຍໍ ວາ ປສ຺ສຕິ, ຕຖາ ທສ຺ສນມຕ຺ຕເມວ ວາຕິ ທິຏ຺ຐິ, ມິຈ຺ຉາຠິນິເວສສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສສ຺ສຕາທິວເສນ ນານາ ອເນກວິຘາ ທິຏ຺ຐິໂຍ ເອເຕສນ຺ຕິ ນານາທິຏ຺ຐິກາ. ສສ຺ສຕາທິວເສເນວ ຂມນໍ ຂນ຺ຕິ, ໂຣຈນໍ ຣຸຈິ, ອຕ຺ຖໂຕ ‘‘ສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈາ’’ຕິອາທິນາ (ອຸທາ. ໕໕) ປວຕ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕວິປລ຺ລາໂສ ສຎ຺ຎາວິປລ຺ລາໂສ ຈ. ຕຖາ ນານາ ຂນ຺ຕິໂຍ ເອເຕສນ຺ຕິ ນານາຂນ຺ຕິກາ, ນານາ ຣຸຈິໂຍ ເອເຕສນ຺ຕິ ນານາຣຸຈິກາ. ທິຏ຺ຐິຄຕິກາ ຫິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ຕຖາ ຕຖາ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຣເຈຕ຺ວາ ຂມາເປຕ຺ວາ ຈ ປຈ຺ຉາ ‘‘ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ອຠິນິວິສນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ຕຖາ ຕຖາ ທສ຺ສນວເສນ ທິຏ຺ຐິ, ຂມນວເສນ ຂນ຺ຕິ, ຣຸຈ຺ຈນວເສນ ຣຸຈີຕິ ເອວໍ ຕີຫິປິ ປເທຫິ ທິຏ຺ຐິ ເອວ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ນານາທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍນິສ຺ສິຕາຕິ ສສ຺ສຕາທິປຣິກປ຺ປວເສນ ນານາວິຘໍ ທິຏ຺ຐິຍາ ນິສ຺ສຍໍ ວຕ຺ຖຸໍ ກາຣຓໍ, ທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາຕເມວ ວາ ນິສ຺ສຍໍ ນິສ຺ສິຕາ ອລ຺ລີນາ ອຸປຄຕາ, ຕໍ ອນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຐິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທິຏ຺ຐິໂຍປິ ຫິ ທິຏ຺ຐິຄຕິການໍ ອຠິນິເວສາກາຣານໍ ນິສ຺ສຍາ ໂຫນ຺ຕິ.

ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຖິ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຸປລພ຺ຠນ຺ຕິ. ເອເກຕິ ເອກຈ຺ເຈ. ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊູປຄເມນ ສມຓາ, ຊາຕິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ໂລເກນ ວາ ສມຓາຕິ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ຈ ເອວໍ ຄຫິຕາ. ເອວໍວາທິໂນຕິ ເອວໍ ອິທານິ ວຕ຺ຕພ຺ພາກາເຣນ ວທນ຺ຕີຕິ ເອວໍວາທິໂນ. ເອວໍ ອິທານິ ວຕ຺ຕພ຺ພາກາເຣນ ປວຕ຺ຕາ ທິຏ຺ຐິ ເອເຕສນ຺ຕິ ເອວໍທິຏ຺ຐິໂນ. ຕຕ຺ຖ ທຸຕິເຍນ ທິຏ຺ຐິຄຕິການໍ ມິຈ຺ຉາຠິນິເວໂສ ທສ຺ສິໂຕ, ປຐເມນ ເຕສໍ ຍຖາຠິນິເວສໍ ປເຣສໍ ຕຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐາປນວເສນ ໂວຫາໂຣ.

ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ, ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ໂລໂກຕິ ອຕ຺ຕາ. ໂສ ຫິ ທິຏ຺ຐິຄຕິເກຫິ ໂລກິຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸຎ຺ຎໍ ປາປໍ ຕພ຺ພິປາກາ, ສຍໍ ວາ ກາຣກາທິຠາເວນ ອຠິຍຸຕ຺ເຕຫິ ໂລກິຍຕີຕິ ໂລໂກຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ສ຺ວາຍໍ ສສ຺ສໂຕ ອມໂຣ ນິຈ຺ໂຈ ຘຸໂວຕິ ຍທິທໍ ອມ຺ຫາກໍ ທສ຺ສນໍ ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ອວິປຣີຕໍ, ອຎ຺ຎໍ ປນ ອສສ຺ສໂຕຕິອາທິ ປເຣສໍ ທສ຺ສນໍ ໂມຆໍ ມິຈ຺ຉາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ສສ຺ສຕວາທາ ທສ຺ສິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ອສສ຺ສໂຕຕິ ນ ສສ຺ສໂຕ, ອນິຈ຺ໂຈ ອຘຸໂວ ຈວນຘມ຺ໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອສສ຺ສໂຕ’’ຕິ ສສ຺ສຕຠາວປ຺ປຏິກ຺ເຂເປເນວ ອຸຈ຺ເຉໂທ ທີປິໂຕຕິ ສຕ຺ຕປິ ອຸຈ຺ເຉທວາທາ ທີປິຕາ ໂຫນ຺ຕິ.

ອນ຺ຕວາຕິ ສປຣິຍນ຺ໂຕ ປຣິວຏຸໂມ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນປ຺ປມາໂຓ, ນ ສພ຺ພຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ສຣີຣປຣິມາໂຓ ອງ຺ຄຸຏ຺ຐປຣິມາໂຓ ອວຍວປຣິມາໂຓ ປຣມາຓຸປຣິມາໂຓ ອຕ຺ຕາຕິ ເອວມາທິວາທາ ທສ຺ສິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ອນນ຺ຕວາຕິ ອປຣິຍນ຺ໂຕ, ສພ຺ພຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ກປິລກຓາທາທິວາທາ ທີປິຕາ ໂຫນ຺ຕິ.

ຕໍ ຊີວໍ ຕໍ ສຣີຣນ຺ຕິ ຍໍ ສຣີຣໍ, ຕເທວ ຊີວສງ຺ຂາຕໍ ວຕ຺ຖຸ, ຍຎ຺ຈ ຊີວສງ຺ຂາຕໍ ວຕ຺ຖຸ, ຕເທວ ສຣີຣນ຺ຕິ ຊີວຎ຺ຈ ສຣີຣຎ຺ຈ ອທ຺ວຍໍ ສມນຸປສ຺ສຕິ. ເອເຕນ ອາຊີວການໍ ວິຍ ‘‘ຣູປີ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ອຍໍ ວາໂທ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ອຎ຺ຎໍ ຊີວໍ ອຎ຺ຎໍ ສຣີຣນ຺ຕິ ອິມິນາ ປນ ‘‘ອຣູປີ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ອຍໍ ວາໂທ ທສ຺ສິໂຕ.

ໂຫຕິ ຕຖາຄໂຕ ປຣໍ ມຣຓາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕຖາຄໂຕຕິ ສຕ຺ໂຕ. ຕຎ຺ຫິ ທິຏ຺ຐິຄຕິໂກ ກາຣກເວທກາທິສງ຺ຂາຕໍ, ນິຈ຺ຈຘຸວາທິສງ຺ຂາຕໍ ວາ ຕຖາຠາວໍ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕຕິ ໂວຫຣຕິ, ໂສ ມຣຓໂຕ ອິຘກາຍສ຺ສ ເຠທໂຕ ປຣໍ ອຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຖິ ສໍວິຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ສສ຺ສຕຄ຺ຄາຫມຸເຂນ ໂສຬສ ສຎ຺ຎີວາທາ ອຏ຺ຐ ອສຎ຺ຎີວາທາ ອຏ຺ຐ ຈ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎີວາທາ ທສ຺ສິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ນ ໂຫຕີຕິ ນຕ຺ຖິ ນ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ເອເຕນ ອຸຈ຺ເຉທວາໂທ ທສ຺ສິໂຕ. ໂຫຕິ ຈ ນ ຈ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ຖິ ຈ ນຕ຺ຖິ ຈາຕິ. ເອເຕນ ເອກຈ຺ຈສສ຺ສຕວາທາ ສຕ຺ຕ ສຎ຺ຎີວາທາ ຈ ທສ຺ສິຕາ. ເນວ ໂຫຕິ ນ ນ ໂຫຕີຕິ ອິມິນາ ປນ ອມຣາວິກ຺ເຂປວາໂທ ທສ຺ສິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິເມ ກິຣ ທິຏ຺ຐິຄຕິກາ ນານາເທສໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປຏິວສນ຺ຕາ ເອກທາ ສມຍປ຺ປວາທເກ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວາທໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ອຎ຺ຎວາເທ ຂຸໍເສນ຺ຕາ ວິວາທາປນ຺ນາ ອເຫສຸໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຕ ຠຓ຺ຑນຊາຕາ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ຠຓ຺ຑນໍ ນາມ ກລຫສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາໂຄ. ຠຓ຺ຑນຊາຕາຕິ ຊາຕຠຓ຺ຑນາ. ກລໂຫຕິ ກລໂຫ ເອວ, ກລສ຺ສ ວາ ຫນນໂຕ ກລໂຫ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ວິຣຸທ຺ຘວາທໍ ອາປນ຺ນາຕິ ວິວາທາປນ຺ນາ. ມມ຺ມຆຏ຺ຏນໂຕ ມຸຂເມວ ສຕ຺ຕີຕິ ມຸຂສຕ຺ຕິ, ຜຣຸສວາຈາ. ຜລູປຈາເຣນ ວິຍ ຫິ ກາຣຓໍ ກາຣຓູປຈາເຣນ ຜລມ຺ປິ ໂວຫຣິຍຕິ ຍຖາ ຕໍ ‘‘ສຸໂຂ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາໂທ, ປາປກມ຺ມໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕີ’’ຕິ ຈ. ຕາຫິ ມຸຂສຕ຺ຕີຫິ ວິຕຸທນ຺ຕາ ວິຊ຺ຌນ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ເອທິໂສ ຘມ຺ໂມຕິ ຘມ຺ໂມ ອວິປຣີຕສຠາໂວ ເອທິໂສ ເອວຣູໂປ, ຍຖາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ. ເນທິໂສ ຘມ຺ໂມຕິ ນ ເອທິໂສ ຘມ຺ໂມ, ຍຖາ ຕຍາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’’ຕິ, ເອວໍ ເສສປເທຫິປິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ໂສ ຈ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ວິວາໂທ ສກລນຄເຣ ປາກໂຏ ຊາໂຕ. ອຖ ຠິກ຺ຂູ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂນ ອິທໍ ກຖາປາຠຕໍ, ຍໍ ນູນ ມຍໍ ອິມໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາມ, ອປ຺ເປວ ນາມ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ສຕ຺ຖຸ ສຓ຺ຫສຸຂຸມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ລເຠຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ເຕ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມເທສນາກາເລ ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິອາທິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຠຄວາ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຍຖາຠູຕປຊານນໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອນ຺ຘາຕິ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸວິຣເຫນ ອນ຺ຘາ. ເຕນາຫ ‘‘ອຈກ຺ຂຸກາ’’ຕິ. ປຎ຺ຎາ ຫິ ອິຘ ‘‘ຈກ຺ຂູ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຕ຺ຖໍ ນ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໍ ນ ຊານນ຺ຕີຕິ ອິຘໂລກຕ຺ຖໍ ປຣໂລກຕ຺ຖໍ ນ ຊານນ຺ຕິ, ອິຘໂລກປຣໂລເກສຸ ວຸທ຺ຘິໍ ອພ຺ຠຸທຍໍ ນາວພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ປຣມຕ຺ເຖ ປນ ນິພ຺ພາເນ ກຖາວກາ. ເຍ ຫິ ນາມ ປວຕ຺ຕິມຕ຺ເຕປິ ສມ຺ມູຬ຺ຫາ, ເຕ ກຖໍ ນິວຕ຺ຕິໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ອນຕ຺ຖໍ ນ ຊານນ຺ຕີຕິ ຍທຄ຺ເຄນ ເຕ ອຕ຺ຖໍ ນ ຊານນ຺ຕິ, ຕທຄ຺ເຄນ ອນຕ຺ຖມ຺ປິ ນ ຊານນ຺ຕິ. ຍສ຺ມາ ຘມ຺ມໍ ນ ຊານນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຘມ຺ມມ຺ປິ ນ ຊານນ຺ຕິ. ເຕ ຫິ ວິປຣິເຍສຄ຺ຄາຫິຕາຍ ຘມ຺ມໍ ກຸສລມ຺ປິ ອກຸສລໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຘມ຺ມມ຺ປິ ອກຸສລໍ ກຸສລໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ຘມ຺ມາຘມ຺ເມສຸ ເອວ, ອຖ ໂຂ ຕສ຺ສ ວິປາເກສຸປິ ສມ຺ມູຬ຺ຫາ. ຕຖາ ຫິ ເຕ ກມ຺ມມ຺ປິ ວິປາກໍ ກຕ຺ວາ ໂວຫຣນ຺ຕິ, ວິປາກມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ. ຕຖາ ຘມ຺ມໍ ສຠາວຘມ຺ມມ຺ປິ ນ ຊານນ຺ຕິ, ອຘມ຺ມໍ ອສຠາວຘມ຺ມມ຺ປິ ນ ຊານນ຺ຕິ. ເອວໍຠູຕາ ຈ ສຠາວຘມ຺ມໍ ອສຠາວຘມ຺ມຎ຺ຈ, ອສຠາວຘມ຺ມໍ ສຠາວຘມ຺ມຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ປເວເທນ຺ຕິ.

ອິຕິ ຠຄວາ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ໂມຫທິຏ຺ຐິປຏິລາຠຠາເວນ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸເວກລ຺ລໂຕ ອນ຺ຘຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕມຕ຺ຖໍ ຊຈ຺ຈນ຺ຘູປມາຍ ປກາເສຕຸໍ ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຠູຕປຸພ຺ພນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ຠູຕໍ, ອຕີຕກາເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ຣາຊາ ອໂຫສີຕິ ປຸຣາຕໂນ ນາມໂຄຕ຺ເຕຫິ ໂລເກ ອປາກໂຏ ເອໂກ ຣາຊາ ອໂຫສິ. ໂສ ຣາຊາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຸຣິສໍ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ຕສ຺ສ ກິຣ ຣຎ຺ໂຎ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ ສພ຺ພງ຺ຄສມ຺ປນ຺ນໍ ອຕ຺ຕໂນ ໂອປວຍ຺ຫໍ ຫຕ຺ຖິໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຕໍ ທິສ຺ວາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ຠທ຺ທກໍ ວຕ, ໂຠ, ຫຕ຺ຖິຍານໍ ທສ຺ສນີຍ’’ນ຺ຕິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ເອໂກ ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ ຣາຊງ຺ຄເຓນ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣາຊາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຫາຊານິຍາ ໂຂ ອິເມ ອນ຺ຘາ ເຍ ເອວຣູປໍ ທສ຺ສນີຍໍ ນ ລຠນ຺ຕິ ທຏ຺ຐຸໍ. ຍໍນູນາຫໍ ອິມິສ຺ສາ ສາວຕ຺ຖິຍາ ຍຕ຺ຕກາ ຊຈ຺ຈນ຺ຘາ ສພ຺ເພ ເຕ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ເອກເທສໍ ເອກເທສໍ ຫຕ຺ເຖນ ຜຸສາເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ວຈນໍ ສຸເຓຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ເກຬິສີໂລ ຣາຊາ ເອເກນ ປຸຣິເສນ ສາວຕ຺ຖິຍາ ສພ຺ເພ ຊຈ຺ຈນ຺ເຘ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ ‘‘ຍຖາ ເອເກໂກ ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ ສີສາທິກໍ ເອເກກໍເຍວ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ອງ຺ຄໍ ຜຸສິຕ຺ວາ ‘ຫຕ຺ຖີ ມຍາ ທິຏ຺ໂຐ’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາເທສິ, ຕຖາ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ໂສ ປຸຣິໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ອຖ ຣາຊາ ເຕ ຊຈ຺ຈນ຺ເຘ ປຈ຺ເຈກໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກີທິໂສ, ຠເຓ, ຫຕ຺ຖີ’’ຕິ. ເຕ ອຕ຺ຕນາ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ຐາວຍວເມວ ຫຕ຺ຖິໍ ກຕ຺ວາ ວທນ຺ຕາ ‘‘ເອທິໂສ ຫຕ຺ຖີ, ເນທິໂສ ຫຕ຺ຖີ’’ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕາ ຫຕ຺ຖາທີຫິ ອຸປກ຺ກມິຕ຺ວາ ຣາຊງ຺ຄເຓ ມຫນ຺ຕໍ ໂກລາຫລໍ ອກໍສຸ. ຣາຊາ ສປຣິຊໂນ ເຕສໍ ຕໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ທິສ຺ວາ ຜາສຸເກຫິ ຠິຊ຺ຊມາເນຫິ ຫທເຍນ ອຸຄ຺ຄເຕນ ມຫາຫສິຕໍ ຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ຣາຊາ…ເປ… ອຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອມ຺ໂຠຕິ ອາລປນໍ. ຍາວຕກາຕິ ຍຕ຺ຕກາ. ຊຈ຺ຈນ຺ຘາຕິ ຊາຕິຍາ ອນ຺ຘາ, ຊາຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຈກ຺ຂຸກາ. ເອກຊ຺ຌນ຺ຕິ ເອກໂຕ. ຠເຓຕິ ອພຫຸມານາລາໂປ. ຫຕ຺ຖິໍ ທສ຺ເສຫີຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິໍ ສຍາເປຕ຺ວາ ທສ຺ເສຫິ. ໂສ ຈ ສຸສິກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ອປຣິປ຺ຜນ຺ທນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິ. ທິຏ຺ໂຐ ໂນ ຫຕ຺ຖີຕິ ຫຕ຺ເຖນ ປຣາມສນໍ ທສ຺ສນໍ ກຕ຺ວາ ອາຫໍສຸ. ເຕນ ປຸຣິເສນ ສີສໍ ປຣາມສາເປຕ຺ວາ ‘‘ເອທິໂສ ຫຕ຺ຖີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາປິຕຕ຺ຕາ ຕາທິສໍເຍວ ນໍ ຫຕ຺ຖິໍ ສຎ຺ຊານນ຺ຕາ ຊຈ຺ຈນ຺ຘາ ‘‘ເອທິໂສ ເທວ ຫຕ຺ຖີ ເສຍ຺ຍຖາປິ ກຸມ຺ໂຠ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ກຸມ຺ໂຠຕິ ຈ ຆໂຏຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຂີໂລຕິ ນາຄທນ຺ຕຂີໂລ. ໂສຓ຺ໂຑຕິ ຫຕ຺ໂຖ. ນງ຺ຄລີສາຕິ ນງ຺ຄລສ຺ສ ສິຣສ຺ສ ອີສາ. ກາໂຍຕິ ສຣີຣໍ. ໂກຏ຺ໂຐຕິ ກຸສູໂລ. ປາໂທຕິ ຊງ຺ໂຆ. ຖູໂຓຕິ ຖມ຺ໂຠ. ນງ຺ຄຸຏ຺ຐນ຺ຕິ ວາຬສ຺ສ ອຸຣິມປ຺ປເທໂສ. ວາລຘີຕິ ວາລສ຺ສ ອຄ຺ຄປ຺ປເທໂສ. ມຸຏ຺ຐີຫິ ສໍສຸມ຺ຠິໍສູຕິ ມຸຏ຺ຐິໂຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປຫຣິໍສຸ, ມຸຏ຺ຐິຆາຕໍ ອກໍສຸ. ອຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສີຕິ ເກຬິສີລຕ຺ຕາ ໂສ ຣາຊາ ເຕນ ຊຈ຺ຈນ຺ຘານໍ ກລເຫນ ອຕ຺ຕມໂນ ປຫາເສນ ຄຫິຕມໂນ ອໂຫສິ.

ເອວເມວ ໂຂຕິ ອຸປມາສໍສນ຺ທນໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຠິກ຺ຂເວ, ຍຖາ ເຕ ຊຈ຺ຈນ຺ຘາ ອຈກ຺ຂຸກາ ເອກງ຺ຄທສ຺ສິໂນ ອນວເສສໂຕ ຫຕ຺ຖິໍ ອປສ຺ສິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ທິຏ຺ຐາວຍວມຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິສຎ຺ຎາຍ ອິຕເຣຫິ ທິຏ຺ຐໍ ອນນຸຊານນ຺ຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິວາທໍ ອາປນ຺ນາ ກລຫໍ ອກໍສຸ, ເອວເມວ ອິເມ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ສກ຺ກາຍສ຺ສ ເອກເທສໍ ຣູປເວທນາທິໍ ອຕ຺ຕໂນ ທິຏ຺ຐິທສ຺ສເນນ ຍຖາທິຏ຺ຐໍ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ຕສ຺ສ ສສ຺ສຕາທິຠາວໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ‘‘ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິວທນ຺ຕິ, ຍຖາຠູຕໍ ປນ ອຕ຺ຖານຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມາຘມ຺ມຎ຺ຈ ນ ຊານນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອນ຺ຘາ ອຈກ຺ຂຸກາ ຊຈ຺ຈນ຺ຘປຏິຠາຄາຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ຘມ຺ມສຠາວໍ ຍຖາຠູຕໍ ອຊານນ຺ຕານໍ ອປສ຺ສນ຺ຕານໍ ຊຈ຺ຈນ຺ຘານໍ ວິຍ ຫຕ຺ຖິມ຺ຫິ ຍຖາທສ຺ສນໍ ມິຈ຺ຉາຠິນິເວສໍ, ຕຕ຺ຖ ຈ ວິວາທາປຕ຺ຕິໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖທີປກໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ອິເມສຸ ກິຣ ສຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ອິເຘກຈ຺ເຈ ປພ຺ພຊ຺ຊູປຄມເນນ ສມຓາ, ຊາຕິມຕ຺ເຕນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ‘‘ສສ຺ສໂຕ ໂລໂກ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ເຕສຸ ອິເມສຸ ເອວ ອສາເຣສຸ ທິຏ຺ຐິຄເຕສຸ ທິຏ຺ຐາຠິນນ຺ທນວເສນ, ອິເມສຸ ວາ ຣູປາທີສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ເອວໍ ອນິຈ຺ເຈສຸ ທຸກ຺ເຂສຸ ວິປຣິຓາມຘມ຺ເມສຸ ຕຓ຺ຫາຠິນນ຺ທນທິຏ຺ຐາຠິນນ຺ທນານໍ ວເສນ ‘‘ເອຕໍ ມມາ’’ຕິອາທິນາ ສຊ຺ຊນ຺ຕິ ກິຣ. ອໂຫ ເນສໍ ສມ຺ໂມໂຫຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກິຣສທ຺ໂທ ເຈຕ຺ຖ ອຣຸຈິສູຈນຕ຺ໂຖ. ເຕນ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຄກາຣຓາຠາວເມວ ທີເປຕິ. ນ ເກວລໍ ສຊ຺ຊນ຺ຕິ ເອວ, ອຖ ໂຂ ວິຄ຺ຄຍ຺ຫ ນໍ ວິວທນ຺ຕິ ‘‘ນ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ອາຊານາສິ, ອຫໍ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ອາຊານາມີ’’ຕິອາທິນາ ວິຄ຺ຄາຫິກກຖານຸໂຍຄວເສນ ວິຄ຺ຄຍ຺ຫ ວິວທນ຺ຕິ ວິວາທໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ນນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ວິຄ຺ຄຍ຺ຫ ນນ຺ຕິ ນໍ ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສຍໍ ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິເມວ ວາ ວິປຣີຕທສ຺ສນຕ຺ຕາ ສສ຺ສຕາທິວເສນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິຣຸທ຺ຘໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິວທນ຺ຕິ ວິເສສໂຕ ວທນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ເອວ ວາທໍ ວິສິຏ຺ຐໍ ອວິປຣີຕໍ ກຕ຺ວາ ອຠິນິວິສ຺ສ ໂວຫຣນ຺ຕິ. ຍຖາ ກິໍ? ຊນາ ເອກງ຺ຄທສ຺ສິໂນ ຍເຖວ ຊຈ຺ຈນ຺ຘຊນາ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ເອເກກງ຺ຄທສ຺ສິໂນ ‘‘ຍໍ ຍໍ ອຕ຺ຕນາ ຜຸສິຕ຺ວາ ຎາຕໍ, ຕໍ ຕເທວ ຫຕ຺ຖີ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິຄ຺ຄຍ຺ຫ ວິວທິໍສຸ, ເອວໍສມ຺ປທມິທນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິວສທ຺ໂທ ເຈຕ຺ຖ ລຸຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຈຕຸຕ຺ຖສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ທຸຕິຍນານາຕິຕ຺ຖິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໕. ປຎ຺ຈເມ ສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈາຕິ ຣູປາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອຕ຺ຕາຕິ ຈ ໂລໂກຕິ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ສສ຺ສຕໍ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎປິ ຈ ຕຖາ ຄາເຫນ຺ຕາ ໂວຫຣນ຺ຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ຣູປໍ ອຕ຺ຕາ ເຈວ ໂລໂກ ຈ ສສ຺ສໂຕ ຈາຕິ ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ໂລກຎ຺ຈ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ. ເວທນໍ… ສຎ຺ຎໍ… ສງ຺ຂາເຣ… ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ ສສ຺ສໂຕ ຈາຕິ ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ໂລກຎ຺ຈ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕີ’’ຕິ.

ອຖ ວາ ອຕ຺ຕາຕິ ອຫງ຺ກາຣວຕ຺ຖຸ, ໂລໂກຕິ ມມງ຺ກາຣວຕ຺ຖຸ, ຍໍ ‘‘ອຕ຺ຕນິຍ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຕ຺ຕາຕິ ວາ ສຍໍ, ໂລໂກຕິ ປໂຣ. ອຕ຺ຕາຕິ ວາ ປຎ຺ຈສຸ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘສຸ ເອໂກ ຂນ຺ໂຘ, ອິຕໂຣ ໂລໂກ. ອຕ຺ຕາຕິ ວາ ສວິຎ຺ຎາຓໂກ ຂນ຺ຘສນ຺ຕາໂນ, ອວິຎ຺ຎາຓໂກ ໂລໂກ. ເອວໍ ຕໍ ຕໍ ອຕ຺ຕາຕິ ຈ ໂລໂກຕິ ຈ ຍຖາທສ຺ສນໍ ທ຺ວິຘາ ຄເຫຕ຺ວາ ຕທຸຠຍໍ ‘‘ນິຈ຺ໂຈ ຘຸໂວ ສສ຺ສໂຕ’’ຕິ ອຠິນິວິສ຺ສ ໂວຫຣນ຺ຕິ. ເອເຕນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສສ຺ສຕວາທາ ທສ຺ສິຕາ. ອສສ຺ສໂຕຕິ ສຕ຺ຕປິ ອຸຈ຺ເຉທວາທາ ທສ຺ສິຕາ. ສສ຺ສໂຕ ຈ ອສສ຺ສໂຕ ຈາຕິ ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ ສສ຺ສໂຕ, ເອກຈ຺ໂຈ ອສສ຺ສໂຕຕິ ເອວໍ ສສ຺ສໂຕ ຈ ອສສ຺ສໂຕ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ສ຺ເວວ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ ອຕ຺ຕຄຕິທິຏ຺ຐິການໍ ວິຍ ສສ຺ສໂຕ ຈ ອສສ຺ສໂຕ ຈ, ສິຍາ ສສ຺ສໂຕຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສພ຺ພຖາປິ ອິມິນາ ເອກຈ຺ຈສສ຺ສຕວາໂທ ທສ຺ສິໂຕ. ເນວ ສສ຺ສໂຕ ນາສສ຺ສໂຕຕິ ອິມິນາ ອມຣາວິກ຺ເຂປວາໂທ ທສ຺ສິໂຕ. ເຕ ຫິ ສສ຺ສຕວາເທ ອສສ຺ສຕວາເທ ຈ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເນວ ສສ຺ສໂຕ ນາສສ຺ສໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈາ’’ຕິ ວິກ຺ເຂປໍ ກໂຣນ຺ຕາ ວິວທນ຺ຕິ.

ສຍໍກໂຕຕິ ອຕ຺ຕນາ ກໂຕ. ຍຖາ ຫິ ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕາ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ສຸຂທຸກ຺ຂານິ ປຏິສໍເວເທຕິ, ເອວໍ ອຕ຺ຕາວ ອຕ຺ຕານໍ ຕສ຺ສ ຈ ອຸປໂຠຄຠູຕໍ ກິຎ຺ຈນໍ ປລິໂພຘສງ຺ຂາຕໍ ໂລກຎ຺ຈ ກໂຣຕິ, ອຠິນິມ຺ມິນາຕີຕິ ອຕ຺ຕລທ຺ຘິ ວິຍ ອຍມ຺ປິ ເຕສໍ ລທ຺ຘິ. ປຣໍກໂຕຕິ ປເຣນ ກໂຕ, ອຕ຺ຕໂຕ ປເຣນ ອິສ຺ສເຣນ ວາ ປຸຣິເສນ ວາ ປຊາປຕິນາ ວາ ກາເລນ ວາ ປກຕິຍາ ວາ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈ ກໂຕ, ນິມ຺ມິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຍໍກໂຕ ຈ ປຣໍກໂຕ ຈາຕິ ຍສ຺ມາ ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ໂລກຎ຺ຈ ນິມ຺ມິນນ຺ຕາ ອິສ຺ສຣາທໂຍ ນ ເກວລໍ ສຍເມວ ນິມ຺ມິນນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ມາຘມ຺ມານໍ ສຫກາຣີກາຣຓໍ ລຠິຕ຺ວາວ, ຕສ຺ມາ ສຍໍກໂຕ ຈ ປຣໍກໂຕ ຈ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈາຕິ ເອກຈ຺ຈານໍ ລທ຺ຘິ. ອສຍໍກາໂຣ ອປຣໍກາໂຣຕິ ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ສຍໍກາໂຣຕິ ອສຍໍກາໂຣ, ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ປຣກາໂຣຕິ ອປຣກາໂຣ. ອນຸນາສິກາຄມໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອປຣໍກາໂຣ’’ຕິ. ອຍໍ ອຸຠຍຕ຺ຖ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ອຸຠຍໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ອຖ ກຖໍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ອາຫ – ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ຍທິຈ຺ຉາຍ ສມຸປ຺ປນ຺ໂນ ເກນຈິ ກາຣເຓນ ວິນາ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນວາໂທ ທສ຺ສິໂຕ. ເຕນ ຈ ອເຫຕຸກວາໂທປິ ສງ຺ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ.

ອິທານິ ເຍ ທິຏ຺ຐິຄຕິກາ ອຕ຺ຕານໍ ວິຍ ສຸຂທຸກ຺ຂມ຺ປິ ຕສ຺ສ ຄຸຓຠູຕໍ ກິຎ຺ຈນຠູຕໍ ວາ ສສ຺ສຕາທິວເສນ ອຠິນິວິສ຺ສ ໂວຫຣນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຕໍ ວາທໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສນ຺ເຕເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ອິຘ ຊຈ຺ຈນ຺ຘູປມາຍ ອນາຄຕຕ຺ຕາ ຕໍ ຫິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ, ຕຖາ ຄາຖາຍ.

ຕຕ຺ຖ ອນ຺ຕຣາວ ວິສີທນ຺ຕິ, ອປຕ຺ວາວ ຕໂມຄຘນ຺ຕິ ອຍໍ ວິເສໂສ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ເອວໍ ທິຏ຺ຐິຄເຕສຸ ທິຏ຺ຐິນິສ຺ສເຍສຸ ອາສຊ຺ຊມານາ ທິຏ຺ຐິຄຕິກາ ກາໂມຆາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ໂອຆານໍ, ສໍສາຣມໂຫຆສ຺ເສວ ວາ ອນ຺ຕຣາວ ເວມຊ຺ເຌ ເອວ ຍໍ ເຕສໍ ປາຣຠາເວນ ປຕິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ວາ ໂອຄຘສງ຺ຂາຕໍ ນິພ຺ພານໍ ຕທຘິຄມູປາໂຍ ວາ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ຕໍ ອປ຺ປຕ຺ວາວ ອນຘິຄນ຺ຕ຺ວາວ ວິສີທນ຺ຕິ ສໍສີທນ຺ຕິ. ໂອຄາຘນ຺ຕິ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ເອເຕນ, ເອຕ຺ຖ ວາຕິ ໂອຄາໂຘ, ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ. ໂອຄາຘເມເວຕ຺ຖ ຣສ຺ສຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ໂອຄຘນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ໂອຄຘໍ ຕໂມຄຘນ຺ຕິ ປທວິຠາໂຄ.

ປຎ຺ຈມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ຕຕິຍນານາຕິຕ຺ຖິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໖. ຉຏ຺ເຐ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ທິຏ຺ຐິຕຓ຺ຫາມາເນສຸ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ເຕ ທູຣໂຕ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ຍຖາຠູຕໍ ປສ຺ສໂຕ ຈ ຕຕ຺ຖ ອນາທີນວທສ຺ສິຕາຍ ມິຈ຺ຉາຠິນິວິຏ຺ຐສ຺ສ ຍຖາຠູຕໍ ອປສ຺ສໂຕ ຈ ຍຖາກ຺ກມໍ ສໍສາຣໂຕ ອຕິວຕ຺ຕນານຕິວຕ຺ຕນທີປກໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ ອຕ຺ໂຖ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ.

ຕຕ຺ຖ ອຫງ຺ກາຣປສຸຕາຍໍ ປຊາຕິ ‘‘ສຍໍກໂຕ ອຕ຺ຕາ ຈ ໂລໂກ ຈາ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕສຍໍກາຣສງ຺ຂາຕໍ ອຫງ຺ກາຣໍ ຕຖາປວຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ປສຸຕາ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ ອຍໍ ປຊາ ມິຈ຺ຉາຠິນິວິຏ຺ໂຐ ສຕ຺ຕກາໂຍ. ປຣໍກາຣູປສໍຫິຕາຕິ ປໂຣ ອຎ຺ໂຎ ອິສ຺ສຣາທິໂກ ສພ຺ພໍ ກໂຣຕີຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕປຣໍກາຣທິຏ຺ຐິສນ຺ນິສ຺ສິຕາ ຕາຍ ອຸປສໍຫິຕາຕິ ປຣໍກາຣູປສໍຫິຕາ. ເອຕເທເກ ນາພ຺ຠຎ຺ຎໍສູຕິ ເອຕໍ ທິຏ຺ຐິທ຺ວຍໍ ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຕຕ຺ຖ ໂທສທສ຺ສິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ນານຸຊານິໍສຸ. ກຖໍ? ສຕິ ຫິ ສຍໍກາເຣ ກາມກາຣໂຕ ສຕ຺ຕານໍ ອິຏ຺ເຐເນວ ຠວິຕພ຺ພໍ, ນ ອນິຏ຺ເຐນ. ນ ຫິ ໂກຈິ ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ຂໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຠວຕິ ຈ ອນິຏ຺ຐໍ, ຕສ຺ມາ ນ ສຍໍກາໂຣ. ປຣໍກາໂຣປິ ຍທິ ອິສ຺ສຣເຫຕຸໂກ, ສ຺ວາຍໍ ອິສ຺ສໂຣ ອຕ຺ຕຕ຺ຖໍ ວາ ກເຣຍ຺ຍ ປຣຕ຺ຖໍ ວາ. ຕຕ຺ຖ ຍທິ ອຕ຺ຕຕ຺ຖໍ, ອຕ຺ຕນາ ອກຕກິຈ຺ໂຈ ສິຍາ ອສິທ຺ຘສ຺ສ ສາຘນໂຕ. ອຖ ວາ ປຣຕ຺ຖໍ ສພ຺ເພສໍ ຫິຕສຸຂເມວ ນິປ຺ຜຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ນ ອຫິຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ອິສ຺ສຣວເສນ ນ ປຣໍກາໂຣ ສິຊ຺ຌຕິ. ຍທິ ຈ ອິສ຺ສຣສງ຺ຂາຕໍ ອຎ຺ຎນິຣເປກ຺ຂໍ ນິຈ຺ຈເມກກາຣຓໍ ປວຕ຺ຕິຍາ ສິຍາ, ກມ຺ເມນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ນ ສິຍາ, ສພ຺ເພເຫວ ເອກຊ຺ຌໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ກາຣຓສ຺ສ ສນ຺ນິຫິຕຕ຺ຕາ. ອຖສ຺ສ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ສຫກາຣີກາຣຓໍ ອິຈ຺ຉິຕໍ, ຕຎ຺ເຎວ ເຫຕຸ, ກິໍ ອິສ຺ສເຣນ ອປຣິນິຏ຺ຐິຕສາມຕ຺ຖິເຍນ ປຣິກປ຺ປິເຕນ. ຍຖາ ຈ ອິສ຺ສຣເຫຕຸໂກ ປຣໍກາໂຣ ນ ສິຊ຺ຌຕິ, ເອວໍ ປຊາປຕິປຸຣິສປກຕິພ຺ຣຫ຺ມກາລາທິເຫຕຸໂຕປິ ນ ສິຊ຺ຌເຕວ ເຕສມ຺ປິ ອສິທ຺ຘຕ຺ຕາ ວຸຕ຺ຕໂທສານຕິວຕ຺ຕນໂຕ ຈ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອຕເທເກ ນາພ຺ຠຎ຺ຎໍສູ’’ຕິ. ເຍ ປນ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ສຍໍກາຣປຣໍກາເຣ ນານຸຊານນ຺ຕາປິ ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ໂລກຎ຺ຈ ປຎ຺ຎເປນ຺ຕິ, ເຕປິ ນ ນໍ ສລ຺ລນ຺ຕິ ອທ຺ທສຸໍ ອຘິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິວາທິໂນປິ ມິຈ຺ຉາຠິນິເວສໍ ອນຕິກ຺ກມນໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ອຊານນ຺ຕານໍ ທິຏ຺ຐິຄຕໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປາທນໂຕ ວິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ‘‘ສລ຺ລ’’ນ຺ຕິ ນ ປສ຺ສິໍສຸ.

ເອຕຎ຺ຈ ສລ຺ລໍ ປຏິກຈ຺ຈ ປສ຺ສໂຕຕິ ໂຍ ປນ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສໂກ ປຎ຺ຈປິ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ສມນຸປສ຺ສຕິ, ໂສ ເອຕຎ຺ຈ ຕິວິຘໍ ວິປຣີຕທສ຺ສນໍ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ສກລໍ ມິຈ຺ຉາຠິນິເວສໍ ເຕສຎ຺ຈ ນິສ຺ສຍຠູເຕ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘປິ ຕຸຊ຺ຊນໂຕ ທຸຣຸທ຺ຘາຣໂຕ ຈ ‘‘ສລ຺ລ’’ນ຺ຕິ ປຏິກຈ຺ຈ ປຸພ຺ເພເຍວ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ. ເອວໍ ປສ຺ສໂຕ ອຣິຍມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ເອກນ຺ເຕເນວ ອຫໍ ກໂຣມີຕິ ນ ຕສ຺ສ ໂຫຕິ. ຍຖາ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ກາຣກຠາໂວ ຕສ຺ສ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ເອວໍ ປໂຣ ກໂຣຕີຕິ ນ ຕສ຺ສ ໂຫຕິ, ເກວລໍ ປນ ອນິຈ຺ຈສງ຺ຂາຕໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນສ຺ສ ສພ຺ພຖາປິ ທິຏ຺ຐິມານາຠາໂວວ ທສ຺ສິໂຕ. ເຕນ ຈ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສໍສາຣສມຕິກ຺ກໂມ ປກາສິໂຕ ໂຫຕິ.

ອິທານິ ໂຍ ທິຏ຺ຐິຄເຕ ອລ຺ລີໂນ, ນ ໂສ ສໍສາຣໂຕ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ມານຸເປຕາ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ມານຸເປຕາ ອຍໍ ປຊາຕິ ອຍໍ ສພ຺ພາປິ ທິຏ຺ຐິຄຕິກສງ຺ຂາຕາ ປຊາ ສຕ຺ຕກາໂຍ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ທິຏ຺ຐິ ສຸນ຺ທຣາ, ມຍ຺ຫໍ ອາທາໂນ ສຸນ຺ທໂຣ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຄາຫສ຺ສ ສໍປຄ຺ຄຫລກ຺ຂເຓນ ມາເນນ ອຸເປຕາ ສມນ຺ນາຄຕາ. ມານຄນ຺ຖາ ມານວິນິພທ຺ຘາຕິ ຕໂຕ ເອວ ເຕນ ອປຣາປຣໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນນ ຍຖາ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ນ ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕານສ຺ສ ຄນ຺ຖິຕຕ຺ຕາ ວິນິພທ຺ຘຕ຺ຕາ ຈ ມານຄນ຺ຖາ ມານວິນິພທ຺ຘາ. ທິຏ຺ຐີສຸ ສາຣມ຺ຠກຖາ, ສໍສາຣໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕີຕິ ‘‘ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕຸກ຺ກໍສນປຣວມ຺ຠນວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ທິຏ຺ຐາຠິນິເວເສນ ປເຣສໍ ທິຏ຺ຐີສຸ ສາຣມ຺ຠກຖາ ວິໂຣຘກຖາ ສໍສາຣນາຍິການໍ ອວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫານໍ ອປ຺ປຫານໂຕ ສໍສາຣໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ, ນ ອຕິກ຺ກມຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຉຏ຺ຐສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ສຸຠູຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໗. ສຕ຺ຕເມ ສຸຠູຕີຕິ ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ນາມໍ. ໂສ ຫິ ອາຍສ຺ມາ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ປາທມູເລ ກຕາຠິນີຫາໂຣ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ອຸປຈິຕປຸຎ຺ຎສມ຺ຠາໂຣ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ອຸຬາຣວິຠເວ ຄຫປຕິກຸເລ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ສໍເວຄຊາໂຕ ຆຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກຕາຘິກາຣຕ຺ຕາ ຆເຏນ຺ໂຕ ວາຍມນ຺ໂຕ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ຉຬຠິຎ຺ໂຎ ຊາໂຕ, ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຠາວນາຍ ປນ ອຸກ຺ກໍສປາຣມິປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຣຓວິຫາຣີນໍ ຍທິທໍ ສຸຠູຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໐໑) ອຣຓວິຫາເຣ ຠຄວຕາ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປິໂຕ. ໂສ ເອກທິວສໍ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ທິວາຏ຺ຐານໂຕ ວິຫາຣງ຺ຄຓໍ ໂອຕິຓ຺ໂຓ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ຠຄວນ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ວນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ກາລປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອວິທູເຣ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ໂນ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ສຸຠູຕິ…ເປ… ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣູປາວຈຣສມາຘິ ສພ຺ໂພປິ ອຣູປາວຈຣສມາຘິ ອວິຕກ຺ກສມາຘິ ເອວ. ອິຘ ປນ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານປາທໂກ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາຘິ ‘‘ອວິຕກ຺ກສມາຘີ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ທຸຕິຍຊ຺ຌານາທີຫິ ປຫີນາ ມິຈ຺ຉາວິຕກ຺ກາ ນ ຕາວ ສຸປ຺ປຫີນາ ອຈ຺ຈນ຺ຕປຫານາຠາວໂຕ, ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ປນ ປຫີນາ ເອວ ປຸນ ປຫານກິຈ຺ຈາຠາວໂຕ. ຕສ຺ມາ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄປຣິໂຍສານຠູໂຕ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາຘິ ສພ຺ເພສໍ ມິຈ຺ຉາວິຕກ຺ການໍ ປຫານນ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ວິເສສໂຕ ‘‘ອວິຕກ຺ກສມາຘີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອຣຫຕິ, ປເຄວ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານປາທໂກ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອິຘ ປນ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານປາທໂກ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາຘິ ‘ອວິຕກ຺ກສມາຘີ’ຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ’’ຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ສຸຠູຕິສ຺ສ ສພ຺ພມິຈ຺ຉາວິຕກ຺ກສພ຺ພສໍກິເລສປຫານສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ຊານິຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖທີປກໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ວິຕກ຺ກາ ວິຘູປິຕາຕິ ເຍນ ອຣິຍປຸຄ຺ຄເລນ, ຍສ຺ສ ວາ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ກາມວິຕກ຺ກາທໂຍ ສພ຺ເພປິ ມິຈ຺ຉາວິຕກ຺ກາ ວິຘູປິຕາ ອຣິຍມຄ຺ຄຎາເຓນ ສນ຺ຕາປິຕາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸວິກປ຺ປິຕາ ອເສສາຕິ ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕສງ຺ຂາເຕ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣຫາ ສຸວິກປ຺ປິຕາ ສຸຏ຺ຐຸ ວິກປ຺ປິຕາ ອເສສໂຕ, ກິຎ຺ຈິປິ ອເສເສຕ຺ວາ ສຸສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ສງ຺ຄມຕິຈ຺ຈ ອຣູປສຎ຺ຎີຕິ ເອຕ຺ຖ ນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ເຫຕຸອຕ຺ໂຖ ຕໍສທ຺ໂທ. ຍສ຺ມາ ອນວເສເສນ ມິຈ຺ຉາວິຕກ຺ກາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ, ຕສ຺ມາ ຣາຄສງ຺ຄາທິກໍ ປຎ຺ຈວິຘໍ ສງ຺ຄໍ, ສພ຺ພມ຺ປິ ວາ ກິເລສສງ຺ຄໍ ອຕິຈ຺ຈ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຕິກ຺ກມນເຫຕຸ ຣູປສຠາວາຠາວໂຕ ຣຸປ຺ປນສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຈ ວິກາຣສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ອຠາວໂຕ ນິພ຺ພິກາຣເຫຕຸຠາວໂຕ ວາ ‘‘ອຣູປ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາຫິ ມຄ຺ຄຜລສຎ຺ຎາຫິ ອຣູປສຎ຺ຎີ. ຈຕຸໂຍຄາຕິຄໂຕຕິ ກາມໂຍໂຄ ຠວໂຍໂຄ ທິຏ຺ຐິໂຍໂຄ ອວິຊ຺ຊາໂຍໂຄຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຍເຄ ຍຖາຣຫໍ ຈຕູຫິປິ ມຄ຺ເຄຫິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄໂຕ. ນ ຊາຕຸ ເມຕີຕິ ມກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ, ຊາຕຸ ເອກໍເສເນວ ປຸນພ຺ຠວາຍ ນ ເອຕິ, ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິ ຕສ຺ສ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ນ ຊາຕິ ເມຕີ’’ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ, ໂສ ເອວຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມໂຕ ສຸຠູຕິສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິວິຫາຣໍ ອນຸປາທິເສສນິພ຺ພານຎ຺ຈ ອາຣພ຺ຠ ປີຕິເວຄວິສ຺ສຏ຺ຐໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ສຕ຺ຕມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ຄຓິກາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໘. ອຏ຺ຐເມ ທ຺ເວ ປູຄາຕິ ທ຺ເວ ຄຓາ. ອຎ຺ຎຕຣິສ຺ສາ ຄຓິກາຍາຕິ ອຎ຺ຎຕຣາຍ ນຄຣໂສຠິນິຍາ. ສາຣຕ຺ຕາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ຣຕ຺ຕາ. ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາຕິ ກິເລສວເສນ ພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ. ຣາຊຄເຫ ກິຣ ເອກສ຺ມິໍ ຉຓທິວເສ ພຫູ ຘຸຕ຺ຕປຸຣິສາ ຄຓພນ຺ຘເນນ ວິຈຣນ຺ຕາ ເອກເມກສ຺ສ ເອກເມກໍ ເວສິໍ ອາເນຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຉຓກີຬໍ ກີຬິໍສຸ. ຕໂຕ ປຣມ຺ປິ ທ຺ເວ ຕໂຍ ຉຓທິວເສ ຕໍ ຕໍເຍວ ເວສິໍ ອາເນຕ຺ວາ ຉຓກີຬໍ ກີຬິໍສຸ. ອຖາປຣສ຺ມິໍ ຉຓທິວເສ ອຎ຺ເຎປິ ຘຸຕ຺ຕາ ຕເຖວ ຉຓກີຬໍ ກີຬິຕຸກາມາ ເວສິໂຍ ອາເນນ຺ຕາ ປຸຣິມຘຸຕ຺ເຕຫິ ປຸພ຺ເພ ອານີຕໍ ເອກໍ ເວສິໍ ອາເນນ຺ຕິ. ອິຕເຣ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ປຣິຄ຺ຄໂຫ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຕປິ ຕເຖວ ອາຫໍສຸ. ‘‘ເອວໍ ອມ຺ຫາກໍ ປຣິຄ຺ຄໂຫ, ອມ຺ຫາກໍ ປຣິຄ຺ຄໂຫ’’ຕິ ກລຫໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປາຓິປ຺ປຫາຣາທີນິ ອກໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຣາຊຄເຫ ທ຺ເວ ປູຄາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ອຸປກ຺ກມນ຺ຕີຕິ ປຫຣນ຺ຕິ. ມຣຓມ຺ປິ ນິຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ພລວູປກ຺ກເມຫິ ມຣຓໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອິຕເຣປິ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ມຣຓປ຺ປມາຓທຸກ຺ຂໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ກາເມສຸ ເຄຘໍ ວິວາທມູລໍ ສພ຺ພານຕ຺ຖມູລນ຺ຕິ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ອນ຺ຕທ຺ວເຍ ຈ ມຊ຺ຌິມາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອາທີນວານິສໍສວິຠາວນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ຍຎ຺ຈ ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍໍ ຣູປາທິປຎ຺ຈກາມຄຸຓຊາຕໍ ປຕ຺ຕໍ ‘‘ນຕ຺ຖິ ກາເມສຸ ໂທໂສ’’ຕິ ທິຏ຺ຐິໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ວາ ອປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ວາ ເອຕຣຫິ ລທ຺ຘໍ ອນຸຠຸຍ຺ຍມານໍ. ຍຎ຺ຈ ປຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍຎ຺ຈ ກາມຄຸຓຊາຕເມວ ‘‘ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພາ ກາມາ, ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພາ ກາມາ, ອາເສວິຕພ຺ພາ ກາມາ, ປຏິເສວິຕພ຺ພາ ກາມາ, ໂຍ ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ໂສ ໂລກໍ ວຑ຺ເຒຕິ, ໂຍ ໂລກໍ ວຑ຺ເຒຕິ, ໂສ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວຕີ’’ຕິ ທິຏ຺ຐິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ຕໍ ອນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ກເຕນ ກມ຺ມຸນາ ອນາຄເຕ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ອນຸຠວິຕພ຺ພຎ຺ຈ. ອຸຠຍເມຕໍ ຣຊານຸກິຓ຺ຓນ຺ຕິ ເອຕໍ ອຸຠຍໍ ປຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕພ຺ພຎ຺ຈ ຣາຄຣຊາທີຫິ ອນຸກິຓ຺ຓໍ. ສມ຺ປຕ຺ເຕ ຫິ ວຕ຺ຖຸກາເມ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ຣາຄຣເຊນ ໂວກິຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ປນ ສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຜເລ ອາຍຕິໍ ອາປນ຺ເນ ໂທມນສ຺ສຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ໂທສຣເຊນ ໂວກິຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ, ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ ໂມຫຣເຊນ ໂວກິຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ກສ຺ສ ປເນຕໍ ຣຊານຸກິຓ຺ຓນ຺ຕິ ອາຫ – ‘‘ອາຕຸຣສ຺ສານຸສິກ຺ຂໂຕ’’ຕິ ກາມປຕ຺ຖນາວເສນ ກິເລສາຕຸຣສ຺ສ, ຕສ຺ສ ຈ ຜເລນ ທຸກ຺ຂາຕຸຣສ຺ສ ຈ ອຸຠຍຕ຺ຖາປິ ປຏິກາຣາຠິລາສາຍ ກິເລສຜເລ ອນຸສິກ຺ຂໂຕ.

ຕຖາ ຍຎ຺ຈ ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍໍ ອເຈລກວຕາທິວເສນ ປຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນໍ. ຍຎ຺ຈ ປຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກມ຺ມສມາທານເຫຕຸ ອປາເຍສຸ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ຜລໍ. ອຸຠຍເມຕໍ ຣຊານຸກິຓ຺ຓນ຺ຕິ ຕທຸຠຍໍ ທຸກ຺ຂຣຊານຸກິຓ຺ຓໍ. ອາຕຸຣສ຺ສາຕິ ກາຍກິລມເຖນ ທຸກ຺ຂາຕຸຣສ຺ສ. ອນຸສິກ຺ຂໂຕຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ, ຕສ຺ສາ ສມາທາຍເກ ປຸຄ຺ຄເລ ຈ ອນຸສິກ຺ຂໂຕ.

ເຍ ຈ ສິກ຺ຂາສາຣາຕິ ເຍຫິ ຍຖາສມາທິນ຺ນໍ ສີລພ຺ພຕາທິສງ຺ຂາຕໍ ສິກ຺ຂໍ ສາຣໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ສໍສາຣສຸທ຺ຘີ’’ຕິ ກຖິຕາ. ເຕນາຫ – ສີລພ຺ພຕໍ ຊີວິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ອຸປຏ຺ຐານສາຣາຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ‘‘ນ ກໂຣມີ’’ຕິ ໂອຣມຕິ, ຕໍ ສີລໍ, ວິສໂຠຊນກິຈ຺ຉາຈຣຓາທິກໍ ວຕໍ, ສາກຠກ຺ຂຕາທິຊີວິກາ ຊີວິຕໍ, ເມຖຸນວິຣຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ເອເຕສໍ ອນຸຕິຏ຺ຐນໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ, ຠູຕປິຓ຺ຑກປຣິຠຓ຺ຑາທິວເສນ ຂນ຺ຘເທວສິວາທິປຣິຈຣຓໍ ວາ ອຸປຏ຺ຐານໍ, ເອວເມເຕຫິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕຫິ ສີລາທີຫິ ສໍສາຣສຸທ຺ຘິ ໂຫຕີຕິ ຕານິ ສາຣໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສິກ຺ຂາສາຣາ ສີລພ຺ພຕໍ ຊີວິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ‘‘ອຸປຏ຺ຐານສາຣາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຍເມໂກ ອນ຺ໂຕຕິ ອຍໍ ສີລພ຺ພຕປຣາມາສວເສນ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄສງ຺ຂາໂຕ ມຊ຺ຌິມາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອຸປ຺ປຖຠູໂຕ ລາມກຏ຺ເຐນ ຈ ເອໂກ ອນ຺ໂຕ. ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ອນ຺ໂຕຕິ ອຍໍ ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍໂຄ ກາເມສຸ ປາຕພ຺ຍຕາປຕ຺ຕິສງ຺ຂາໂຕ ທຸຕິໂຍ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອນ຺ໂຕ.

ອິຈ຺ເຈເຕ ອຸໂຠ ອນ຺ຕາຕິ ກາມສຸຂລ຺ລິການຸໂຍໂຄ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍໂຄ ຈ ອິຕິ ເອເຕ ອຸໂຠ ອນ຺ຕາ. ເຕ ຈ ໂຂ ເອຕຣຫິ ປຕ຺ເຕ, ອາຍຕິໍ ປຕ຺ຕພ຺ເພ ຈ ກິເລສທຸກ຺ຂຣຊານຸກິຓ຺ເຓ ກາມຄຸເຓ ອຕ຺ຕປຣິຕາປເນ ຈ ອລ຺ລີເນຫິ ກິເລສທຸກ຺ຂາຕຸຣານໍ ອນຸສິກ຺ຂນ຺ເຕຫິ, ສຍຎ຺ຈ ກິເລສທຸກ຺ຂາຕຸເຣຫິ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ລາມກາ ອຸປ຺ປຖຠູຕາ ຈາຕິ ອນ຺ຕາ. ກຏສິວຑ຺ຒນາຕິ ອນ຺ຘປຸຖຸຊ຺ຊເນຫິ ອຠິກງ຺ຂິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ກຏສິສງ຺ຂາຕານໍ ຕຓ຺ຫາອວິຊ຺ຊານໍ ອຠິວຑ຺ຒນາ. ກຏສິໂຍ ທິຏ຺ຐິໍ ວຑ຺ເຒນ຺ຕີຕິ ຕາ ປນ ກຏສິໂຍ ນານປ຺ປກາຣທິຏ຺ຐິໍ ວຑ຺ເຒນ຺ຕິ. ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ ອສ຺ສາທານຸປສ຺ສິໂນ ຫິ ເຕ ປຊຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ຕຓ຺ຫາອວິຊ຺ຊາສຫກາຣີກາຣຓໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ຘ. ສ. ໑໒໒໑; ວິຠ. ໙໓໘) ນຕ຺ຖິກທິຏ຺ຐິໍ ອກິຣິຍທິຏ຺ຐິໍ ອເຫຕຸກທິຏ຺ຐິຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫາເປນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕປຣິຕາປນໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ອວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫາສຫກາຣີກາຣຓໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ສີເລນ ສຸທ຺ຘິ ວເຕນ ສຸທ຺ຘີ’’ຕິອາທິນາ ອຕ຺ຕສຸທ຺ຘິອຠິລາເສນ ສີລພ຺ພຕປຣາມາສທິຏ຺ຐິໍ ຄຓ຺ຫາເປນ຺ຕິ. ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິຍາ ປນ ເຕສໍ ປຈ຺ຈຍຠາໂວ ປາກໂຏເຍວ. ເອວໍ ອນ຺ຕທ຺ວຍູປນິສ຺ສເຍນ ຕຓ຺ຫາອວິຊ຺ຊານໍ ທິຏ຺ຐິວຑ຺ຒກຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ເກຈິ ປນ ‘‘ກຏສີຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຍທຄ຺ເຄນ ຕໂຕ ອນ຺ຕທ຺ວຍໂຕ ສໍສາຣສຸທ຺ຘິ ນ ໂຫຕິ, ຕທຄ຺ເຄນ ເຕ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘ ອຠິວຑ຺ເຒຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອປເຣ ປນ ‘‘ກຏສິວຑ຺ຒນາ’’ຕິ ປທສ຺ສ ‘‘ອປຣາປຣໍ ຊຣາມຣເຓຫິ ສິວຖິກວຑ຺ຒນາ’’ຕິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ. ເຕຫິປິ ອນ຺ຕທ຺ວຍສ຺ສ ສໍສາຣສຸທ຺ຘິເຫຕຸຠາວາຠາໂວເຍວ ວຸຕ຺ໂຕ, ກຏສິຍາ ປນ ທິຏ຺ຐິວຑ຺ຒນກາຣຓຠາໂວ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ.

ເອເຕ ເຕ ອຸໂຠ ອນ຺ເຕ ອນຠິຎ຺ຎາຍາຕິ ເຕ ເອເຕ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ອຸໂຠປິ ອນ຺ເຕ ອຊານິຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ອນ຺ຕາ ເຕ ຈ ເອວໍຄຫິຕາ ເອວໍອນຸຏ຺ຐິຕາ ເອວໍຄຕິກາ ເອວໍອຠິສມ຺ປຣາຍາ’’ຕິ ເອວໍ ອຊານນເຫຕຸ ອຊານນກາຣຓາ. ‘‘ປຎ຺ຎາຍ ຈສ຺ສ ທິສ຺ວາ ອາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ’’ຕິອາທີສຸ (ປຸ. ປ. ໒໐໘; ອ. ນິ. ໙.໔໓) ວິຍສ຺ສ ເຫຕຸອຕ຺ຖຕາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ໂອລີຍນ຺ຕິ ເອເກຕິ ເອເກ ກາມສຸຂານຸໂຍຄວເສນ ສງ຺ໂກຈໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຕິຘາວນ຺ຕິ ເອເກຕິ ເອເກ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄວເສນ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕິ. ກາມສຸຂມນຸຍຸຕ຺ຕາ ຫິ ວີຣິຍສ຺ສ ອກຣຓໂຕ ໂກສຊ຺ຊວເສນ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິໂຕ ສງ຺ໂກຈມາປນ຺ນຕາ ໂອລີຍນ຺ຕິ ນາມ, ອຕ຺ຕປຣິຕາປນມນຸຍຸຕ຺ຕາ ປນ ໂກສຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ອນຸປາເຍນ ວີຣິຍາຣມ຺ຠໍ ກໂຣນ຺ຕາ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອຕິກ຺ກມນໂຕ ອຕິຘາວນ຺ຕິ ນາມ, ຕທຸຠຍໍ ປນ ຕຕ຺ຖ ອາທີນວາທສ຺ສນໂຕ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຸໂຠ ອນ຺ເຕ ອນຠິຎ຺ຎາຍ ໂອລີຍນ຺ຕິ ເອເກ ອຕິຘາວນ຺ຕິ ເອເກ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາຠິນນ຺ທນວເສນ ໂອລີຍນ຺ຕິ, ທິຏ຺ຐາຠິນນ຺ທນວເສນ ອຕິຘາວນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຖ ວາ ສສ຺ສຕາຠິນິເວສວເສນ ໂອລີຍນ຺ຕິ ເອເກ, ອຸຈ຺ເຉທາຠິນິເວສວເສນ ອຕິຘາວນ຺ຕິ ເອເກ. ໂຄສີລາທິວເສນ ຫິ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນມນຸຍຸຕ຺ຕາ ເອກຈ຺ເຈ ‘‘ອິມິນາຫໍ ສີເລນ ວາ ວເຕນ ວາ ຕເປນ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ວາ ເທໂວ ວາ ຠວິສ຺ສາມິ ເທວຎ຺ຎຕໂຣ ວາ, ຕຕ຺ຖ ນິຈ຺ໂຈ ຘຸໂວ ສສ຺ສໂຕ ອວິປຣິຓາມຘມ຺ໂມ ສສ຺ສຕິສມໍ ຕເຖວ ຐສ຺ສາມີ’’ຕິ ສສ຺ສຕທສ຺ສນໍ ອຠິນິວິສນ຺ຕາ ສໍສາເຣ ໂອລີຍນ຺ຕິ ນາມ, ກາມສຸຂມນຸຍຸຕ຺ຕາ ປນ ເອກຈ຺ເຈ ຍໍກິຎ຺ຈິ ກຕ຺ວາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ສນ຺ຕປ຺ເປຕຸກາມາ ໂລກາຍຕິກາ ວິຍ ຕທນຸຄຸຓໍ ອຸຈ຺ເຉທທສ຺ສນໍ ອຠິນິວິສນ຺ຕາ ອນຸປາເຍນ ວຏ຺ຏຸປຈ຺ເຉທສ຺ສ ປຣິເຍສນໂຕ ອຕິຘາວນ຺ຕິ ນາມ. ເອວໍ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທວເສນປິ ໂອລີຍນາຕິຘາວນານິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ເຍ ຈ ໂຂ ເຕ ອຠິຎ຺ຎາຍາຕິ ເຍ ຈ ໂຂ ປນ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລາ ເຕ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ອຸໂຠ ອນ຺ເຕ ‘‘ອິເມ ອນ຺ຕາ ເອວໍຄຫິຕາ ເອວໍອນຸຏ຺ຐິຕາ ເອວໍຄຕິກາ ເອວໍອຠິສມ຺ປຣາຍາ’’ຕິ ອຠິວິສິຏ຺ເຐນ ຎາເຓນ ວິປສ຺ສນາສຫິຕາຍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ຊານິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມປຏິປທໍ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ນາ, ຕາຍ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາ. ຕຕ຺ຣ ຈ ນາເຫສຸນ຺ຕິ ຕຕ຺ຣ ຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕທ຺ວເຍ ປຕິຕາ ນ ອເຫສຸໍ, ຕໍ ອນ຺ຕທ຺ວຍໍ ປຊຫິໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ຈ ນາມຎ຺ຎິໍສູຕິ ເຕນ ອນ຺ຕທ຺ວຍປຫາເນນ ‘‘ມມ ອິທໍ ອນ຺ຕທ຺ວຍປຫານໍ, ອຫໍ ອນ຺ຕທ຺ວຍໍ ປຫາສິໍ, ອິມິນາ ອນ຺ຕທ຺ວຍປຫາເນນ ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິອາທິນາ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິມານມຎ຺ຎນາວເສນ ນ ອມຎ຺ຎິໍສຸ ສພ຺ພມຎ຺ຎນານໍ ສມ຺ມເທວ ປຫີນຕ຺ຕາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຄ຺ຄຜເລ ຐິເຕ ອຣິຍປຸຄ຺ຄເລ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ຕຕ຺ຣ ຈ ນາເຫສຸໍ, ເຕນ ຈ ນາມຎ຺ຎິໍສູ’’ຕິ ອຕີຕກາລວເສນ ອຍໍ ເທສນາ ປວຕ຺ຕາ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ປນ ອຘິປ຺ເປເຕ ວຕ຺ຕມານກາລວເສເນວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິຍາ. ວຏ຺ຏໍ ເຕສໍ ນຕ຺ຖິ ປຎ຺ຎາປນາຍາຕິ ເຍ ເອວໍ ປຫີນສພ຺ພມຎ຺ຎນາ ອຸຕ຺ຕມປຸຣິສາ, ເຕສໍ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພຸຕານໍ ກມ຺ມວິປາກກິເລສວເສນ ຕິວິຘມ຺ປິ ວຏ຺ຏໍ ນຕ຺ຖິ ປຎ຺ຎາປນາຍ, ວຕ຺ຕມານກ຺ຂນ຺ຘເຠທໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອນຸປາທາໂນ ວິຍ ຊາຕເວໂທ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕິກຠາວເມວ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຏ຺ຐມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ອຸປາຕິຘາວນ຺ຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໕໙. ນວເມ ຣຕ຺ຕນ຺ຘກາຣຕິມິສາຍນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິຍໍ ອນ຺ຘກາເຣ ມຫາຕິມິສາຍໍ. ຣຕ຺ຕີປິ ຫິ ອນ຺ຘກາຣວິຣຫິຕາ ໂຫຕິ, ຍາ ປຸຓ຺ຓມາຍ ຣຕ຺ຕິ ຊຸຓ຺ໂຫຠາສິຕາ. ອນ຺ຘກາໂຣປິ ‘‘ຕິມິສາ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ ອພ຺ຠມຫິກາທິອຸປກ຺ກິເລສວິຣຫິເຕ ເທເວ. ມຫນ຺ຘກາໂຣ ຫິ ‘‘ຕິມິສາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຍໍ ປນ ອມາວສີ ຣຕ຺ຕິ ເທໂວ ຈ ເມຆປຏລສຎ຺ຉນ຺ໂນ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຣຕ຺ຕນ຺ຘກາຣຕິມິສາຍນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິຍາ ອນ຺ຘກາເຣ ມຫາຕິມິສາຍ’’ນ຺ຕິ. ອພ຺ໂຠກາເສຕິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ໂອກາເສ ວິຫາຣງ຺ຄເຓ. ເຕລປ຺ປທີເປສຸ ຌາຍມາເນສູຕິ ເຕລປຊ຺ໂຊເຕສຸ ຊລມາເນສຸ.

ນນຸ ຈ ຠຄວໂຕ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາ ປກຕິຍາ ພ຺ຍາມມຕ຺ຕປ຺ປເທສໍ ອຠິພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາໂລກໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຆນພຫລໍ ພຸທ຺ຘາໂລກໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕີ ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ກາຍປ຺ປຠາປິ ນີລປີຕາທິວເສນ ຉພ຺ພຓ຺ຓຆນພຸທ຺ຘຣສ຺ມິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປກຕິຍາວ ສມນ຺ຕໂຕ ອສີຕິຫຕ຺ຖປ຺ປເທສໍ ໂອຠາເສນ຺ຕີ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວໍ ພຸທ຺ຘາໂລເກເນວ ເອໂກຠາສຠູເຕ ຠຄວໂຕ ນິສິນ຺ໂນກາເສ ປທີປກຣເຓ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີຕິ? ສຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ຕຖາປິ ປຸຎ຺ຎຕ຺ຖິກາ ອຸປາສກາ ຠຄວໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ປູຊາກຣຓຕ຺ຖໍ ເທວສິກໍ ເຕລປ຺ປທີປໍ ອຸປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ – ສາມຎ຺ຎຜເລປິ ‘‘ເອເຕ ມຓ຺ຑລມາເລ ທີປາ ຌາຍນ຺ຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໑໕໙). ‘‘ຣຕ຺ຕນ຺ຘກາຣຕິມິສາຍ’’ນ຺ຕິ ອິທມ຺ປິ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ສຠາວກິຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ຠຄວໂຕ ນິສິນ຺ໂນກາສສ຺ສ ອນ຺ຘກາຣຠາວໂຕ. ປູຊາກຣຓຕ຺ຖເມວ ຫິ ຕທາປິ ອຸປາສເກຫິ ປທີປາ ກາຣິຕາ.

ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ທິວເສ ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ພຫູ ອຸປາສກາ ປາໂຕວ ສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນໍ ກຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຫາທານານິ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫານິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ ສຸທ຺ຘຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄາ ຄນ຺ຘມາລາທິຫຕ຺ຖາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປູເຊຕ຺ວາ ເກຈິ ມໂນຠາວນີເຍ ຠິກ຺ຂູ ປຍິຣຸປາສນ຺ຕາ ເກຈິ ໂຍນິໂສມນສິກໂຣນ຺ຕາ ທິວສຠາຄໍ ວີຕິນາເມສຸໍ. ເຕ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຣິ ຘມ຺ມສຠາມຓ຺ຑປໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄນ຺ຘກຸຏິສມີເປ ອຊ຺ໂຌກາເສ ປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣພຸທ຺ຘາສເນ ນິສິນ຺ເນ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ຈ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຍິຣຸປາສນ຺ເຕ ອຸໂປສຖວິໂສຘນຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ໂຍນິໂສມນສິກາຣປຣິພ຺ຣູຫນຕ຺ຖຎ຺ຈ ນຄຣໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຫາເຣເຍວ ວສິຕຸກາມາ ໂອຫີຍິໍສຸ. ອຖ ເຕ ຠຄວໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ປູຊາກຣຓຕ຺ຖໍ ພຫູ ເຕລປ຺ປທີເປ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ອຎ຺ຊລິໍ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຣິຍນ຺ເຕ ນິສິນ຺ນາ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິເມ ຕິຕ຺ຖິຍາ ນານາວິຘານິ ທິຏ຺ຐິຄຕານິ ອຠິນິວິສ຺ສ ໂວຫຣນ຺ຕິ, ຕຖາ ໂວຫຣນ຺ຕາ ຈ ກທາຈິ ສສ຺ສຕໍ, ກທາຈິ ອສສ຺ສຕໍ, ອຸຈ຺ເຉທາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣນ຺ຕິ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ນວນວານິ ທິຏ຺ຐິຄຕານິ ‘ອິທເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂມຆມຎ຺ຎ’ນ຺ຕິ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສທິສາ, ເຕສໍ ຕຖາ ອຠິນິວິຏ຺ຐານໍ ກາ ຄຕິ, ໂກ ອຠິສມ຺ປຣາໂຍ’’ຕິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ພຫູ ປຏງ຺ຄປາຓກາ ປຕນ຺ຕາ ປຕນ຺ຕາ ເຕສຸ ເຕລປ຺ປທີເປສຸ ນິປຕນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸລາ ອຘິປາຕກາ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ອຘິປາຕກາຕິ ປຏງ຺ຄປາຓກາ, ເຍ ‘‘ສລຠາ’’ຕິປິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເຕ ຫິ ທີປສິຂໍ ອຘິປຕນໂຕ ‘‘ອຘິປາຕກາ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ອາປາຕປຣິປາຕນ຺ຕິ ອາປາຕໍ ປຣິປາຕໍ, ອາປຕິຕ຺ວາ ອາປຕິຕ຺ວາ ປຣິປຕິຕ຺ວາ ປຣິປຕິຕ຺ວາ, ອຠິມຸຂປາຕຎ຺ເຈວ ປຣິພ຺ຠມິຕ຺ວາ ປາຕຎ຺ຈ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອາປາເຖ ປຣິປາຕ’’ນ຺ຕິ ເກຈິ ປຐນ຺ຕິ, ອາປາເຖ ປທີປສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ອາປາຖຄມເນ ສຕິ ປຣິປຕິຕ຺ວາ ປຣິປຕິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຍນ຺ຕິ ອວຑ຺ຒິໍ ທຸກ຺ຂໍ. ພ຺ຍສນນ຺ຕິ ວິນາສໍ. ປຸຣິມປເທນ ຫິ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ, ປຈ຺ຉິມປເທນ ມຣຓໍ ເຕສໍ ທີເປຕິ. ຕຕ຺ຖ ເກຈິ ປາຓກາ ສຫ ປຕເນນ ມຣິໍສຸ, ເກຈິ ມຣຓມຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ອຘິປາຕກປາຓການໍ ອຕ຺ຕຫິຕໍ ອຊານນ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕຸປກ຺ກມວເສນ ນິຣຕ຺ຖກພ຺ຍສນາປຕ຺ຕິໍ ວິທິຕ຺ວາ ເຕສໍ ວິຍ ທິຏ຺ຐິຄຕິການໍ ທິຏ຺ຐາຠິນິເວເສນ ອນຍພ຺ຍສນາປຕ຺ຕິທີປກໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸປາຕິຘາວນ຺ຕິ ນ ສາຣເມນ຺ຕີຕິ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິອາທິເຠທໍ ສາຣໍ ນ ເອນ຺ຕິ, ຈຕຸສຈ຺ຈາຠິສມຍວເສນ ນ ອຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ສອຸປາເຍ ສາເຣ ຕິຏ຺ຐນ຺ເຕເຍວ ວິມຸຕ຺ຕາຠິລາສາຍ ຕໍ ອຸເປນ຺ຕາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາປິ ທິຏ຺ຐິວິປລ຺ລາເສນ ອຕິຘາວນ຺ຕິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘ ‘‘ນິຈ຺ຈໍ ສຸຠໍ ສຸຂໍ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນວໍ ນວໍ ພນ຺ຘນໍ ພ຺ຣູຫຍນ຺ຕີຕິ ຕຖາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ຈ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາຕໍ ນວໍ ນວໍ ພນ຺ຘນໍ ພ຺ຣູຫຍນ຺ຕິ ວຑ຺ຒຍນ຺ຕິ. ປຕນ຺ຕິ ປຊ຺ໂຊຕມິວາຘິປາຕກາ, ທິຏ຺ເຐ ສຸເຕ ອິຕິເຫເກ ນິວິຏ຺ຐາຕິ ເອວໍ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິພນ຺ຘເນຫິ ພທ຺ຘຕ຺ຕາ ເອເກ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ທິຏ຺ເຐ ອຕ຺ຕນາ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາເຓນ ທິຏ຺ຐິທສ຺ສເນເນວ ວາ ທິຏ຺ເຐ ອນຸສ຺ສວູປລພ຺ຠມຕ຺ເຕເນວ ຈ ສຸເຕ ‘‘ອິຕິຫ ເອກນ຺ຕໂຕ ເອວເມຕ’’ນ຺ຕິ ນິວິຏ຺ຐາ ທິຏ຺ຐາຠິນິເວເສນ ‘‘ສສ຺ສຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອຠິນິວິຏ຺ຐາ, ເອກນ຺ຕຫິຕໍ ວາ ນິສ຺ສຣຓໍ ອຊານນ຺ຕາ ຣາຄາທີຫິ ເອກາທສຫິ ອຄ຺ຄີຫິ ອາທິຕ຺ຕໍ ຠວຕ຺ຕຍສງ຺ຂາຕໍ ອງ຺ຄາຣກາສຸໍເຍວ ອິເມ ວິຍ ອຘິປາຕກາ ອິມໍ ປຊ຺ໂຊຕໍ ປຕນ຺ຕິ, ນ ຕໂຕ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ນວມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໐. ທສເມ ຍາວກີວນ຺ຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ກາລໍ. ຍໂຕຕິ ຍທາ, ຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ, ຍສ຺ມິໍ ກາເລຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ເອວເມຕໍ, ອານນ຺ທາຕິ, ອານນ຺ທ, ຕຖາຄເຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕຖາຄຕສາວການໍເຍວ ຈ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ອຠິວຑ຺ຒຕິ, ຕິຕ຺ຖິຍາ ປນ ນິຕ຺ເຕຊາ ວິຫຕປ຺ປຠາ ປຫີນລາຠສກ຺ກາຣາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຍໍ ຕຍາ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອຕໍ ເອວໍ, ນ ເອຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖາຠາໂວ. ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ຫິ ຈກ຺ກຣຕນສ຺ສ ປາຕຸຠາເວນ ໂລໂກ ຈກ຺ກຣຕນໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປູຊາສກ຺ກາຣສມ຺ມານໍ ນ ປວຕ຺ເຕຕິ, ຈກ຺ກຣຕນເມວ ປນ ສພ຺ໂພ ໂລໂກ ສພ຺ພຠາເວຫິ ສກ຺ກໂຣຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣຕິ ມາເນຕິ ປູເຊຕິ. ອິຕິ ວຏ຺ຏານຸສາຣິປຸຎ຺ຎມຕ຺ຕນິສ຺ສນ຺ທສ຺ສປິ ຕາວ ມຫນ຺ໂຕ ອານຸຠາໂວ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ວິວຏ຺ຏານຸສາຣິປຸຎ຺ຎຜລູປຕ຺ຖມ຺ຠສ຺ສ ອນນ຺ຕາປຣິເມຍ຺ຍຄຸຓຄຓາຘາຣສ຺ສ ພຸທ຺ຘຣຕນສ຺ສ ຘມ຺ມຣຕນສ຺ສ ສງ຺ຆຣຕນສ຺ສ ຈາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ຠຄວາ ຫິ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕວຣຘມ຺ມຈກ຺ໂກ ອນຸກ຺ກເມນ ໂລເກ ເອກສຏ຺ຐິຍາ ອຣຫນ຺ເຕສຸ ຊາເຕສຸ ສຏ຺ຐິ ອຣຫນ຺ເຕ ຊນປທຈາຣິກາຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຸຣຸເວລໍ ປຕ຺ວາ ອຸຣຸເວລກສ຺ສປປ຺ປມຸເຂ ສຫສ຺ສຊຏິເລ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ລຏ຺ຐິວນຸຍ຺ຍາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ພິມ຺ພິສາຣປ຺ປມຸຂານໍ ອງ຺ຄມຄຘວາສີນໍ ທ຺ວາທສ ນຫຸຕານິ ສາສເນ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ຍທາ ຣາຊຄເຫ ວິຫາສິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠຄວໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຍຖາ ຍຖາ ອຸປຣູປຣິ ອຸຬາຣລາຠສກ຺ກາໂຣ ອຠິວຑ຺ຒຕິ, ຕຖາ ຕຖາ ສພ຺ພຕິຕ຺ຖິຍານໍ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ປຣິຫາຍິ ເອວ.

ອເຖກທິວສໍ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ຈ ອຣິຍສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ‘‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ ຕິຕ຺ຖິຍານ’’ນ຺ຕິ ເຕສໍ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ອາວຊ຺ເຊສິ. ອຖສ຺ສ ເນສໍ ສພ຺ພຖາປິ ທຸປ຺ປຏິປຕ຺ຕິເຍວ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ໂສ ‘‘ເອວໍມຫານຸຠາເວ ນາມ ປຸຎ຺ຎູປນິສ຺ສຍສ຺ສ ຘມ຺ມານຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຈ ອຸກ຺ກໍສປາຣມິປ຺ປຕ຺ເຕ ຠຄວຕິ, ອຣິຍສງ຺ເຆ ຈ ຘຣນ຺ເຕ ກຖໍ ອິເມ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ເອວໍ ທຸປ຺ປຏິປນ຺ນາ ອກຕປຸຎ຺ຎາ ວຣາກາ ລາຠິໂນ ສກ຺ກຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ລາຠສກ຺ກາຣຫານິໍ ນິສ຺ສາຍ ກາຣຸຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຖ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິວິຕກ຺ກໍ ‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທິນາ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ. ຠຄວາ ຈ ຕໍ, ‘‘ອານນ຺ທ, ຕຍາ ມິຈ຺ຉາ ປຣິວິຕກ຺ກິຕ’’ນ຺ຕິ ອວຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓາລິງ຺ຄສທິສໍ ຄີວໍ ອຸນ຺ນາເມຕ຺ວາ ສຸປຸປ຺ຜິຕສຕປຕ຺ຕສສ຺ສິຣິກໍ ມຫາມຸຂໍ ອຠິປ຺ປສນ຺ນຕຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ເອວເມຕໍ, ອານນ຺ທາ’’ຕິ ສມ຺ປຫໍສິຕ຺ວາ ‘‘ຍາວກີວຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິນາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ປຈ຺ຈນຸໂມທິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ…ເປ… ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ຈາ’’ຕິ. ອຖ ຠຄວາ ຕສ຺ສໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ອຕີເຕປິ ມຍິ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ເອກຈ຺ເຈ ນີຈຊນາ ສມ຺ມານໍ ລຠິຕ຺ວາ ມມ ອຸປ຺ປາທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫຕລາຠສກ຺ກາຣາ ອເຫສຸນ຺ຕິ ພາເວຣຸຊາຕກໍ (ຊາ. ໑.໔.໑໕໓ ອາທໂຍ) ກເຖສິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ທິຏ຺ຐິຄຕິການໍ ຕາວ ສກ຺ກາຣສມ຺ມາໂນ ຍາວ ນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕສໍ ປນ ອຸປ຺ປາທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຕ ຫຕລາຠສກ຺ກາຣາ ນິປ຺ປຠາ ນິຕ຺ເຕຊາວ ໂຫນ຺ຕິ, ທຸປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ທຸກ຺ຂໂຕ ຈ ນ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖທີປນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ໂອຠາສຕິ ຕາວ ໂສ ກິມີຕິ ໂສ ຂຊ຺ຊູປນກກິມິ ຕາວເທວ ໂອຠາສຕິ ໂຊຕຕິ ທິພ຺ພຕິ. ຍາວ ນ ອຸນ຺ນມເຕ ປຠງ຺ກໂຣຕິ ຕີສຸປິ ມຫາທີເປສຸ ເອກກ຺ຂເຓ ອາໂລກກຣເຓນ ‘‘ປຠງ຺ກໂຣ’’ຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ສູຣິໂຍ ຍາວ ນ ອຸຄ຺ຄມຕິ ນ ອຸເທຕິ. ອນຸຄ຺ຄເຕ ຫິ ສູຣິເຍ ລທ຺ໂຘກາສາ ຂຊ຺ຊູປນກາ ວິປຣິວຕ຺ຕມານາປິ ກຓ຺ຏກຜລສທິສາ ຕມສິ ວິຊ຺ໂຊຕນ຺ຕິ. ສ ເວໂຣຈນມ຺ຫິ ອຸຄ຺ຄເຕ, ຫຕປ຺ປໂຠ ໂຫຕິ ນ ຈາປິ ຠາສຕີຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ກິຣຓສຫສ຺ເສນ ວິໂຣຈນສຠາວຕາຍ ເວໂຣຈນນາມເກ ອາທິຈ຺ເຈ ອຸຏ຺ຐິເຕ ໂສ ຂຊ຺ຊູປນໂກ ຫຕປ຺ປໂຠ ນິຕ຺ເຕໂຊ ກາຬໂກ ໂຫຕິ, ຣຕ຺ຕນ຺ຘກາເຣ ວິຍ ນ ຠາສຕິ ນ ທິພ຺ພຕິ.

ເອວໍ ໂອຠາສິຕເມວ ຕກ຺ກິການນ຺ຕິ ຍຖາ ເຕນ ຂຊ຺ຊູປນເກນ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນໂຕ ປຸເຣເຍວ ໂອຠາສິຕໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຕກ຺ເກຕ຺ວາ ວິຕກ຺ເກຕ຺ວາ ປຣິກປ຺ປນມຕ຺ເຕນ ທິຏ຺ຐີນໍ ຄຫຓໂຕ ‘‘ຕກ຺ກິກາ’’ຕິ ລທ຺ຘນາເມຫິ ຕິຕ຺ຖິເຍຫິ ໂອຠາສິຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ສມຍເຕເຊນ ທີເປຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐິຕໍ ຕາວ, ຍາວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ໂລເກ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ນ ຕກ຺ກິກາ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ນ ຈາປິ ສາວກາຕິ ຍທາ ປນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕທາ ທິຏ຺ຐິຄຕິກາ ນ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ນ ໂສຠນ຺ຕິ, ນ ຈາປິ ເຕສໍ ສາວກາ ໂສຠນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ວິຫຕໂສຠາ ຣຕ຺ຕິຂິຕ຺ຕາ ວິຍ ສຣາ ນ ປຎ຺ຎາຍນ຺ເຕວ. ອຖ ວາ ຍາວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ໂລເກ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕາວເທວ ຕກ຺ກິການໍ ໂອຠາສິຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ສມເຍນ ໂຊຕນໍ ພາລລາປນໍ, ນ ຕໂຕ ປຣໍ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ນ ຕກ຺ກິກາ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ນ ຈາປິ ສາວກາ. ເຕ ຫິ ທຸຣກ຺ຂາຕຘມ຺ມວິນຍາ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຣຫິຕາ ນ ສໍສາຣໂຕ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ອນິຍ຺ຍານິກສາສນຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ທຸທ຺ທິຏ຺ຐີ ນ ທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈເຣ’’ຕິ. ຕກ຺ກິກາ ຫິ ອຍາຖາວລທ຺ຘິກຕາຍ ທຸທ຺ທິຏ຺ຐິໂນ ມິຈ຺ຉາຠິນິວິຏ຺ຐທິຏ຺ຐິກາ ວິປຣີຕທສ຺ສນາ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອນິສ຺ສຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໂຕ ນ ກທາຈິປິ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ.

ທສມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຏ຺ຐິຕາ ຈ ຊຈ຺ຈນ຺ຘວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ.

໗. ຈູຬວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໑. ຈູຬວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຠທ຺ທິໂຍຕິ ຕສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ນາມໍ, ກາຍສ຺ສ ປນ ຣສ຺ສຕ຺ຕາ ‘‘ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິໂຍ’’ຕິ ນໍ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ. ໂສ ກິຣ ສາວຕ຺ຖິວາສີ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ມຫທ຺ຘໂນ ມຫາໂຠໂຄ ຣູເປນ ອປາສາທິໂກ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ທຸທ຺ທສິໂກ ໂອໂກຏິມໂກ. ໂສ ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖຣິ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ອຸປາສເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ລທ຺ຘູປສມ຺ປໂທ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປາປຸຓິ. ຕທາ ເສກ຺ຂາ ຠິກ຺ຂູ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຍາຈນ຺ຕິ, ຘມ຺ມເທສນໍ ຍາຈນ຺ຕິ, ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂສ ເຕສໍ ອຘິປ຺ປາຍໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂຕິ, ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ເຕ ຆເຏນ຺ຕາ ວາຍມນ຺ຕາ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ສກທາຄາມິຜລໍ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ອນາຄາມິຜລໍ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ອຣຫຕ຺ຕໍ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຉຬຠິຎ຺ຎາ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ອຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕ ທິສ຺ວາ ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິໂຍປິ ເສໂຂ ສມາໂນ ກາລໍ ຎຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕກລ຺ລຕຎ຺ຈ ສລ຺ເລຂຎ຺ຈ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຘມ຺ມເສນາປຕິໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ກຕປຏິສນ຺ຖາໂຣ ສມ຺ໂມທມາໂນ ຘມ຺ມເທສນໍ ຍາຈິ. ໂສປິສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍສ຺ສ ອນຸຣູປໍ ກຖໍ ກເຖສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິຍໍ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສຕີ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ອເນກປຣິຍາເຍນາຕິ ‘‘ອິຕິປິ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ອນິຈ຺ຈາ, ອິຕິປິ ທຸກ຺ຂາ, ອິຕິປິ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອວໍ ອເນເກຫິ ກາຣເຓຫິ. ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍາຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍພ຺ພຍາທິປກາສນິຍາ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ. ສນ຺ທສ຺ເສຕີຕິ ຕານິເຍວ ອນິຈ຺ຈາທິລກ຺ຂຓານິ ອຸທຍພ຺ພຍາທິເກ ຈ ສມ຺ມາ ທສ຺ເສຕິ, ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທສ຺ເສຕິ. ສມາທເປຕີຕິ ຕຕ຺ຖ ລກ຺ຂຓາຣມ຺ມຓິກໍ ວິປສ຺ສນໍ ສມ຺ມາ ອາທເປຕິ, ຍຖາ ວີຖິປຏິປນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຕິ, ເອວໍ ຄຓ຺ຫາເປຕິ. ສມຸຕ຺ເຕເຊຕີຕິ ວິປສ຺ສນາຍ ອາຣທ຺ຘາຍ ສງ຺ຂາຣານໍ ອຸທຍພ຺ພຍາທີສຸ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕສຸ ຍຖາກາລໍ ປຄ຺ຄຫນິຄ຺ຄຫສມຸເປກ຺ຂເຓຫິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ອນຸປວຕ຺ຕເນນ ຠາວນໍ ມຊ຺ຌິມໍ ວີຖິໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ຍຖາ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ສູຣໍ ປສນ຺ນໍ ຫຸຕ຺ວາ ວຫຕິ, ເອວໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວິສທຠາວກຣເຓນ ວິປສ຺ສນາຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ມາ ອຸຕ຺ເຕເຊຕິ, ວິສທາປນວເສນ ໂວທເປຕິ. ສມ຺ປຫໍເສຕີຕິ ຕຖາ ປວຕ຺ຕິຍມານາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ສມປ຺ປວຕ຺ຕຠາວນາວເສນ ເຈວ ອຸປຣິລທ຺ຘພ຺ພຠາວນາພເລນ ຈ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ມາ ປຫໍເສຕິ, ລທ຺ຘສ຺ສາທວເສນ ວາ ສຸຏ຺ຐຸ ໂຕເສຕິ. ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈີຕິ ຍຖາ ຍຖາ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ຕຖາ ຕຖາ ຕຖລກ຺ຂຓໍ ວິປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ຈ ເທສນານຸຠາເວນ, ອຕ຺ຕໂນ ຈ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຎາຓສ຺ສ ປຣິປາກໍ ຄຕຕ຺ຕາ ເທສນານຸສາເຣນ ຎາເຓ ອນຸປວຕ຺ຕນ຺ເຕ ກາມາສວາທີສຸ ກຎ຺ຈິ ອາສວໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາວ ອນວເສສໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິ, ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ສຈ຺ຉາກາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິຍສ຺ສ ອຎ຺ຎາຣາຘນສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖທີປນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ຣູປຘາຕຸຍາ ອຣູປຘາຕຸຍາ ຈ. ອໂຘຕິ ກາມຘາຕຸຍາ. ສພ຺ພຘີຕິ ສພ຺ພສ຺ມິມ຺ປິ ສງ຺ຂາຣຄເຕ. ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕຕິ ປຸພ຺ພຠາເຄ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອປຣຠາເຄ ສມຸຈ຺ເຉທປຏິປສ຺ສທ຺ຘິວິມຸຕ຺ຕີຫິ ສພ຺ພປ຺ປກາເຣນ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ເອຕ຺ຖ ຈ ອຸທ຺ຘໍ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕຕິ ເອເຕນ ປຎ຺ຈຸທ຺ຘມ຺ຠາຄິຍສໍໂຍຊນປຫານໍ ທສ຺ເສຕິ. ອໂຘ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕຕິ ເອເຕນ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍສໍໂຍຊນປຫານໍ. ສພ຺ພຘິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕຕິ ເອເຕນ ອວສິຏ຺ຐສພ຺ພາກຸສລປຫານໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຖ ວາ ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ອນາຄຕກາລຄ຺ຄຫຓໍ. ອໂຘຕິ ອຕີຕກາລຄ຺ຄຫຓໍ. ອຸຠຍຄ຺ຄຫເຓເນວ ຕທຸຠຍປຏິສໍຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນ ອທ຺ຘາ ຄຫິໂຕ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ອນາຄຕກາລຄ຺ຄຫເຓນ ອນາຄຕກ຺ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸໂຍ ຄຫິຕາ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສພ຺ພຘີຕິ ກາມເຠທາທິເກ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ຠເວ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອນາຄໂຕ ອຕີໂຕ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ເອວໍ ຕິຍທ຺ຘສງ຺ຄຫິເຕ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ຠເວ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕຕິ.

ອຍໍຫມສ຺ມີຕິ ອນານຸປສ຺ສີຕິ ໂຍ ເອວໍ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ, ໂສ ຣູປເວທນາທີສຸ ‘‘ອຍໍ ນາມ ຘມ຺ໂມ ອຫມສ຺ມີ’’ຕິ ທິຏ຺ຐິມານມຎ຺ຎນາວເສນ ເອວໍ ນານຸປສ຺ສຕິ. ຕສ຺ສ ຕຖາ ທສ຺ສເນ ກາຣຓໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຖ ວາ ອຍໍຫມສ຺ມີຕິ ອນານຸປສ຺ສີຕິ ອິທໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕາຍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອຘິຄມຸປາຍທີປນໍ. ຕິຍທ຺ຘສງ຺ຄຫິເຕ ເຕຠູມເກ ສງ຺ຂາເຣ ‘‘ເອຕໍ ມມ, ເອໂສຫມສ຺ມິ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ປວຕ຺ຕນສຠາວາຍ ມຎ຺ຎນາຍ ອນຘິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ເນຕໍ ມມ, ເນໂສຫມສ຺ມິ, ນ ເມ ໂສ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ຍາ ປຸພ຺ພຠາຄວຸຏ຺ຐານຄາມິນີ ວິປສ຺ສນາ, ສາ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ປທຏ຺ຐານໍ. ເອວໍ ວິມຸຕ຺ໂຕ ອຸທຕາຣິ ໂອຆໍ, ອຕິຓ຺ຓປຸພ຺ພໍ ອປຸນພ຺ຠວາຍາຕິ ເອວໍ ທສຫິ ສໍໂຍຊເນຫິ ສພ຺ພາກຸສເລຫິ ຈ ສພ຺ພຖາ ວິມຸຕ຺ໂຕ ອຣຫາ ອຣິຍມຄ຺ຄາຘິຄມນໂຕ ປຸພ຺ເພ ສຸປິນນ຺ເຕປິ ອຕິຓ຺ຓປຸພ຺ພໍ ກາໂມໂຆ ຠໂວໂຆ ທິຏ຺ໂຐໂຆ ອວິຊ຺ໂຊໂຆຕິ ອິມໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ໂອຆໍ, ສໍສາຣມໂຫຆເມວ ວາ ອປຸນພ຺ຠວາຍ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານາຍ ອຸທຕາຣິ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ໂຓ, ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ປາເຣ ຐິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຐມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ທຸຕິຍລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໒. ທຸຕິເຍ ເສຂໍ ມຎ຺ຎມາໂນຕິ ‘‘ເສໂຂ ອຍ’’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ວຈນຕ຺ໂຖ – ສິກ຺ຂຕີຕິ ເສໂຂ. ກິໍ ສິກ຺ຂຕິ? ອຘິສີລໍ ອຘິຈິຕ຺ຕໍ ອຘິປຎ຺ຎຎ຺ຈ. ອຖ ວາ ສິກ຺ຂນໍ ສິກ຺ຂາ, ສາ ເອຕສ຺ສ ສີລນ຺ຕິ ເສໂຂ. ໂສ ຫິ ອປຣິໂຍສິຕສິກ຺ຂຕ຺ຕາ ຕທຘິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ ເອກນ຺ເຕນ ສິກ຺ຂນສີໂລ, ນ ປຣິນິຏ຺ຐິຕສິກ຺ໂຂ ອເສໂຂ ວິຍ ຕຕ຺ຖ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຸສ຺ສຸກ຺ໂກ, ນາປິ ວິສ຺ສຏ຺ຐສິກ຺ໂຂ ປຈຸຣຊໂນ ວິຍ ຕຕ຺ຖ ອນຘິມຸຕ຺ໂຕ. ອຖ ວາ ອຣິຍາຍ ຊາຕິຍາ ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ຊາໂຕ, ຕຕ຺ຖ ວາ ຠໂວຕິ ເສໂຂ. ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍາຕິ ປມາຓໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ, ປມາຓໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຘິກຕຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຍສ຺ມາ ຫິ ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິໂຍ ປຐມສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ເຕນ ວິຘິນາ ປຐໂມວາເທນ ຍຖານິສິນ຺ໂນວ ອາສວກ຺ຂຍປ຺ປຕ຺ໂຕ. ຘມ຺ມເສນາປຕິ ປນ ຕສ຺ສ ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນາວຊ຺ຊເນນ ອຊານິຕ຺ວາ ‘‘ເສໂຂເຍວາ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ອປ຺ປໍ ຍາຈິໂຕ ພຫຸໍ ທທມາໂນ ອຸຬາຣປຸຣິໂສ ວິຍ ຠິຍ຺ໂຍ ຠິຍ຺ໂຍ ອເນກປຣິຍາເຍນ ອາສວກ຺ຂຍາຍ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕິເຍວ. ອາຍສ຺ມາປິ ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິໂຍ ‘‘ກຕກິຈ຺ໂຈ ທານາຫໍ, ກິໍ ອິມິນາ ໂອວາເທນາ’’ຕິ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສທ຺ຘມ຺ມຄາຣເວນ ປຸພ຺ເພ ວິຍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສຸຓາຕິເຍວ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠຄວາ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ໂນເຍວ ພຸທ຺ຘານຸຠາເວນ ຍຖາ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ຕສ຺ສ ກິເລສກ຺ຂຍໍ ຊານາຕິ, ຕຖາ ກຕ຺ວາ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ອນນ຺ຕຣສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕເມວ.

ຄາຖາຍໍ ປນ ອຈ຺ເຉຈ຺ຉິ ວຏ຺ຏນ຺ຕິ ອນວເສສໂຕ ກິເລສວຏ຺ຏໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິ, ຉິນ຺ເນ ຈ ກິເລສວຏ຺ເຏ ກມ຺ມວຏ຺ຏມ຺ປິ ຉິນ຺ນເມວ. ພ຺ຍຄາ ນິຣາສນ຺ຕິ ອາສາ ວຸຈ຺ຈຕິ ຕຓ຺ຫາ, ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ອາສາຕິ ນິຣາສໍ, ນິພ຺ພານໍ. ຕໍ ນິຣາສໍ ວິເສເສນ ອຄາ ອຘິຄໂຕຕິ ພ຺ຍຄາ, ອຄ຺ຄມຄ຺ຄສ຺ສ ອຘິຄຕຕ຺ຕາ ປຸນ ອຘິຄມກາຣເຓນ ວິນາ ອຘິຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ຕຓ຺ຫາ ທຸກ຺ຂສມຸທຍຠູຕາ, ຕາຍ ປຫີນາຍ ອປ຺ປຫີໂນ ນາມ ກິເລໂສ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ຕຓ຺ຫາປຫານໍ ສວິເສສໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ວິສຸກ຺ຂາ ສຣິຕາ ນ ສນ຺ທຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຈຕຸຕ຺ຖສູຣິຍປາຕຸຠາເວນ ວິຍ ມຫານທິໂຍ ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ຄຎາຓຸປ຺ປາເທນ ອນວເສສໂຕ ວິສຸກ຺ຂາ ວິໂສສິຕາ ຕຓ຺ຫາສຣິຕາ ນທີ ນ ສນ຺ທຕິ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ປວຕ຺ຕຕິ. ຕຓ຺ຫາ ຫິ ‘‘ສຣິຕາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ສຣິຕານິ ສິເນຫິຕານິ ຈ, ໂສມນສ຺ສານິ ຠວນ຺ຕິ ຊນ຺ຕຸໂນ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໓໔໑), ‘‘ສຣິຕາ ວິສຕ຺ຕິກາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໐໖໕; ມຫານິ. ໓) ຈ. ຉິນ຺ນໍ ວຏ຺ຏໍ ນ ວຕ຺ຕຕີຕິ ເອວໍ ກິເລສວຏ຺ຏສມຸຈ຺ເຉເທນ ຉິນ຺ນໍ ວຏ຺ຏໍ ອນຸປ຺ປາທຘມ຺ມຕໍ ອວິປາກຘມ຺ມຕຎ຺ຈ ອາປາທເນນ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນໍ ກມ຺ມວຏ຺ຏໍ ນ ວຕ຺ຕຕິ ນ ປວຕ຺ຕຕິ. ເອເສວນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ ຍເທຕໍ ສພ຺ພໂສ ກິເລສວຏ຺ຏາຠາວໂຕ ກມ຺ມວຏ຺ຏສ຺ສ ອປ຺ປວຕ຺ຕນໍ, ໂສ ອາຍຕິໍ ວິປາກວຏ຺ຏສ຺ສ ເອກໍເສເນວ ອນຸປ຺ປາໂທ ເອວ ສກລສ຺ສາປິ ສໍສາຣທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ປຣິວຏຸມຠາໂວຕິ.

ທຸຕິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ປຐມສຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໓. ຕຕິເຍ ກາເມສູຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ. ອຕິເວລນ຺ຕິ ເວລໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ. ສຕ຺ຕາຕິ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣພຫຸລຕາຍ ວິຊ຺ຊມານມ຺ປິ ອາທີນວໍ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ອສ຺ສາທເມວ ສຣິຕ຺ວາ ສຊ຺ຊນວເສນ ສຕ຺ຕາ, ອາສຕ຺ຕາ ລຄ຺ຄາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣຕ຺ຕາຕິ ວຕ຺ຖໍ ວິຍ ຣງ຺ຄຊາເຕນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວິປຣິຓາມກຣເຓນ ຉນ຺ທຣາເຄນ ຣຕ຺ຕາ ສາຣຕ຺ຕາ. ຄິທ຺ຘາຕິ ອຠິກງ຺ຂນສຠາເວນ ອຠິຊ຺ຌເນນ ຄິທ຺ຘາ ເຄຘໍ ອາປນ຺ນາ. ຄຘິຕາຕິ ຣາຄມຸຈ຺ຉິຕາ ວິຍ ທຸມ຺ໂມຈນີຍຠາເວນ ຕຕ຺ຖ ປຏິພທ຺ຘາ. ມຸຈ຺ຉິຕາຕິ ກິເລສວເສນ ວິສຎ຺ຎີຠູຕາ ວິຍ ອນຎ຺ຎກິຈ຺ຈາ ມຸຈ຺ຉໍ ໂມຫໍ ອາປນ຺ນາ. ອຊ຺ໂຌປນ຺ນາຕິ ອນຎ຺ຎສາຘາຣເຓ ວິຍ ກຕ຺ວາ ຄິລິຕ຺ວາ ປຣິນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຐິຕາ. ສມ຺ມຕ຺ຕກຊາຕາຕິ ກາເມສຸ ປາຕພ຺ຍຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕາ ອປ຺ປສຸຂເວທນາຍ ສມ຺ມຕ຺ຕກາ ສຸຏ຺ຐຸ ມຕ຺ຕກາ ຊາຕາ. ‘‘ສມ຺ໂມທກຊາຕາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຊາຕສມ຺ໂມທນາ ອຸປ຺ປນ຺ນປຫໍສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ເພຫິປິ ປເທຫິ ເຕສໍ ຕຓ຺ຫາຘິປນ຺ນຕໍເຍວ ວທຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປຐມໍ ‘‘ກາເມສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນປິ ‘‘ກາເມສູ’’ຕິ ວຈນໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຕທຘິມຸຕ຺ຕິທີປນຕ຺ຖໍ. ເຕນ ສພ຺ພິຣິຍາປເຖສຸ ກາມຄຸຓສມງ຺ຄິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຕທາ ວິຫຣິໍສູຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ຐເປຕ຺ວາ ອຣິຍສາວເກ ສພ຺ເພ ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ອຸສ຺ສວໍ ໂຆເສຕ຺ວາ ຍຖາວິຠວໍ ອາປານຠູມິໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ປິວນ຺ຕາ ອາວິ ເຈວ ຣໂຫ ຈ ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຣິຈາເຣນ຺ຕາ ກາເມສຸ ປາຕພ຺ຍຕໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ. ຠິກ຺ຂູ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ເຄເຫ ອາຣາມຸຍ຺ຍານາທີສຸ ຈ ມນຸສ຺ເສ ອຸສ຺ສວໍ ໂຆເສຕ຺ວາ ກາມນິນ຺ເນ ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຓ຺ຫສຸຂຸມໍ ຘມ຺ມໍ ລຠິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ…ເປ… ກາເມສຸ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ເຕສໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອາປານຠູມິຣມຓີເຍສຸ ມຫາປຣິຬາເຫສຸ ອເນການຕ຺ຖານຸພນ຺ເຘສຸ ໂຆຣາສຍ຺ຫກຏຸກຜເລສຸ ກາເມສຸ ອນາທີນວທສ຺ສິຕໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ ກາມານຎ຺ເຈວ ກິເລສານຎ຺ຈ ອາທີນວວິຠາວນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ກາເມສຸ ສຕ຺ຕາຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ ກິເລສກາເມນ ຣຕ຺ຕາ ມຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕາ ວິສຕ຺ຕາ ລຄ຺ຄາ ລຄ຺ຄິຕາ ສໍຍຸຕ຺ຕາ. ກາມສງ຺ຄສຕ຺ຕາຕິ ຕາເຍວ ກາມສຕ຺ຕິຍາ ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ ຣາຄສງ຺ເຄນ ເຈວ ທິຏ຺ຐິມານໂທສອວິຊ຺ຊາສງ຺ເຄຫິ ຈ ສຕ຺ຕາ ອາສຕ຺ຕາ. ສໍໂຍຊເນ ວຊ຺ຊມປສ຺ສມານາຕິ ກມ຺ມວຏ຺ຏໍ ວິປາກວຏ຺ເຏນ, ຠວາທິເກ ວາ ຠວນ຺ຕຣາທີຫິ, ສຕ຺ເຕ ວາ ທຸກ຺ເຂຫິ ສໍໂຍຊນໂຕ ພນ຺ຘນໂຕ ສໍໂຍຊນນາມເກ ກາມຣາຄາທິກິເລສຊາເຕ ສໍໂຍຊນີເຍສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອສ຺ສາທານຸປສ຺ສິຕາຍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂມູລຠາວາທິກໍ ວຊ຺ຊໍ ໂທສໍ ອາທີນວໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ. ນ ຫິ ຊາຕຸ ສໍໂຍຊນສງ຺ຄສຕ຺ຕາ, ໂອຆໍ ຕເຣຍ຺ຍຸໍ ວິປຸລໍ ມຫນ຺ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ອາທີນວທສ຺ສນາຠາເວນ ສໍໂຍຊນສຠາເວສຸ ສງ຺ເຄສຸ, ສໍໂຍຊນສງ຺ຂາເຕຫິ ວາ ສງ຺ເຄຫິ ເຕສໍ ວິສເຍສຸ ເຕຠູມກຘມ຺ເມສຸ ສຕ຺ຕາ ວິປຸລວິສຍຕາຍ ອນາທິກາລຕາຍ ຈ ວິປຸລໍ ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓໍ ມຫນ຺ຕຎ຺ຈ ກາມາທິໂອຆໍ, ສໍສາໂຣຆເມວ ວາ ນ ກທາຈິ ຕເຣຍ຺ຍຸໍ, ເອກໍເສເນວ ຕສ຺ສ ໂອຆສ຺ສ ປາຣໍ ນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ທຸຕິຍສຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອນ຺ຘີກຕາຕິ ກາມາ ນາມ ອນນ຺ຘມ຺ປິ ອນ຺ຘໍ ກໂຣນ຺ຕິ.

ຍຖາຫ –

‘‘ລຸທ຺ໂຘ ອຕ຺ຖໍ ນ ຊານາຕິ, ລຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ມໍ ນ ປສ຺ສຕິ;

ອນ຺ຘຕມໍ ຕທາ ໂຫຕິ, ຍໍ ໂລໂຠ ສຫເຕ ນຣ’’ນ຺ຕິ. (ອິຕິວຸ. ໘໘; ມຫານິ. ໕; ຈູຬນິ. ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສ ໑໒໘) –

ຕສ຺ມາ ກາເມນ ອນນ຺ຘາປິ ອນ຺ຘາ ກຕາຕິ ອນ຺ຘີກຕາ. ເສສໍ ອນນ຺ຕຣສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ມນຸສ຺ສານໍ ປວຕ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ ທິສ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອາໂຣຈິຕາ, ອິຘ ຠຄວຕາ ສາມໍເຍວ ທິຏ຺ຐາຕິ ອຍເມວ ວິເສໂສ. ສຕ຺ຖາ ສາວຕ຺ຖິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ອຈິຣວຕິຍໍ ນທິຍໍ ມຈ຺ຉພນ຺ເຘຫິ ໂອຑ຺ຑິຕໍ ກຸມິນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕ ພຫູ ມຈ຺ເຉ ປສ຺ສິ, ຕໂຕ ອປຣຠາເຄ ເອກໍ ຂີຣປກໍ ວຈ຺ຉໍ ໂຄຣວໍ ກຕ຺ວາ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຖຎ຺ຎປິປາສາຍ ຄີວໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ມາຕຸ ອນ຺ຕຣສຕ຺ຖິຍໍ ມຸຂໍ ອຸປເນນ຺ຕໍ ປສ຺ສິ. ອຖ ຠຄວາ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປາເທ ປກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣພຸທ຺ຘາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ປຈ຺ຉິມໍ ວຕ຺ຖຸທ຺ວຍໍ ປຸຣິມສ຺ສ ອຸປມານຠາເວນ ຄເຫຕ຺ວາ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ກາມນ຺ຘາຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ ກິເລສກາເມນ ອນ຺ຘາ ວິຈກ຺ຂຸກາ ກຕາ. ຊາລສຎ຺ຉນ຺ນາຕິ ສກຕ຺ຕຠາວປຣຕ຺ຕຠາເວສຸ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣາຍຕເນສຸ, ຕນ຺ນິສ຺ສິເຕສຸ ຈ ຘມ຺ເມສຸ ອຕີຕາທິວເສນ ອເນກເຠທຠິນ຺ເນສຸ ເຫຏ຺ຐຸປຣິຍວເສນ ອປຣາປຣໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອນ຺ໂຕຄຘານໍ ອນຕ຺ຖາວຫໂຕ ຈ ຊາລຠູຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ສຸຂຸມຈ຺ຉິທ຺ເທນ ຊາເລນ ປຣິວຸໂຕ ວິຍ ອຸທກຣຫໂທ ສຎ຺ຉນ຺ນາ ປລິຄຸຓ຺ຐິຕາ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏາ. ຕຓ຺ຫາຉທນຉາທິຕາຕິ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາເຕນ ຉທເນນ ເສວາລປຓເກນ ວິຍ ອຸທກໍ ຉາທິຕາ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ປິຫິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປທທ຺ວເຍນາປິ ກາມຈ຺ຉນ຺ທນີວຣຓນິວາຣິຕກຸສລຈິຕ຺ຕາຈາຣຕໍ ທສ຺ເສຕິ.

ປມຕ຺ຕພນ຺ຘຸນາ ພທ຺ຘາຕິ ກິເລສມາເຣນ ເທວປຸຕ຺ຕມາເຣນ ຈ ພທ຺ຘາ. ຍທຄ຺ເຄນ ຫິ ກິເລສມາເຣນ ພທ຺ຘາ, ຕທຄ຺ເຄນ ເທວປຸຕ຺ຕມາເຣນປິ ພທ຺ຘາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອນ຺ຕລິກ຺ຂຈໂຣ ປາໂສ, ຍ຺ວາຍໍ ຈຣຕິ ມານໂສ;

ເຕນ ຕໍ ພາຘຍິສ຺ສາມິ, ນ ເມ ສມຓ ໂມກ຺ຂສີ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໕໑; ມຫາວ. ໓໓);

ນມຸຈິ ກຓ຺ໂຫ ປມຕ຺ຕພນ຺ຘູຕິ ຕີຓິ ມາຣສ຺ສ ນາມານິ. ເທວປຸຕ຺ຕມາໂຣປິ ຫິ ກິເລສມາໂຣ ວິຍ ອນຕ຺ເຖນ ປມຕ຺ເຕ ສຕ຺ເຕ ພນ຺ຘຕີຕິ ປມຕ຺ຕພນ຺ຘຸ. ‘‘ປມຕ຺ຕາ ພນ຺ຘເນ ພທ຺ຘາ’’ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ພນ຺ຘເນຕິ ກາມຄຸຓພນ຺ຘເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພທ຺ຘາຕິ ນິຍມິຕາ. ຍຖາ ກິໍ? ມຈ຺ຉາວ ກຸມິນາມຸເຂ ຍຖາ ນາມ ມຈ຺ຉພນ຺ຘເກນ ໂອຑ຺ຑິຕສ຺ສ ກຸມິນສ຺ສ ມຸເຂ ປວິຏ຺ຐາ ມຈ຺ຉາ ເຕນ ພທ຺ຘາ ຫຸຕ຺ວາ ມຣຓມນ຺ເວນ຺ຕິ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ເອວເມວ ມາເຣນ ໂອຑ຺ຑິເຕນ ກາມຄຸຓພນ຺ຘເນນ ພທ຺ຘາ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ຊຣາມຣຓມນ຺ເວນ຺ຕິ. ວຈ຺ໂຉ ຂີຣປໂກວ ມາຕຣໍ ຍຖາ ຂີຣປາຍີ ຕຣຸຓວຈ຺ໂຉ ອຕ຺ຕໂນ ມາຕຣໍ ອນ຺ເວຕິ ອນຸຄຈ຺ຉຕິ, ນ ອຎ຺ຎໍ ເອວໍ ມາຣພນ຺ຘນພທ຺ຘາ ສຕ຺ຕາ ສໍສາເຣ ປຣິພ຺ຠມນ຺ຕາ ມຣຓເມວ ອນ຺ເວນ຺ຕິ ອນຸຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນ ອຊຣໍ ອມຣຓໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຈຕຸຕ຺ຖສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ອປຣລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໕. ປຎ຺ຈເມ ສມ຺ພຫຸລານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕຕິ ອາຍສ຺ມາ ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິໂຍ ເອກທິວສໍ ສມ຺ພຫຸເລຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄາມນ຺ຕເຣນ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ປຕ຺ຕໍ ໂວທກໍ ກຕ຺ວາ ຖວິກາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອໍເສ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ສງ຺ຆຣິຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ວາມໍເສ ຐເປຕ຺ວາ ປາສາທິເກນ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕນ ອາໂລກິເຕນ ວິໂລກິເຕນ ສມິຎ຺ຊິເຕນ ປສາຣິເຕນ ໂອກ຺ຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂຸ ອິຣິຍາປຖສມ຺ປນ຺ໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສຕິປຎ຺ຎາເວປຸລ຺ລໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ວິຍ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ ສູປຏ຺ຐິຕໍ ກຕ຺ວາ ສມາຫິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ປເທ ປທໍ ນິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຈ຺ຉໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ອສໍມິສ຺ໂສ. ກສ຺ມາ? ອສໍສຏ຺ຐວິຫາຣິຕາຍ. ອປິຈ ຕສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຣູປໍ ປຣິຠູຕໍ ປຣິຠວຏ຺ຐານີຍໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ໂອຫີເຬນ຺ຕິ. ເຖໂຣ ຕໍ ຊານິຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ ‘‘ມາ ອິເມ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ອປຸຎ຺ຎໍ ປສວິໍສູ’’ຕິ. ເອວໍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຈ ເຖໂຣ ຈ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິໂຍ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸພ຺ພຓ຺ຓນ຺ຕິ ວິຣູປໍ. ເຕນສ຺ສ ວຓ຺ຓສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສຓ຺ຐານສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ອຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ທຸທ຺ທສິກນ຺ຕິ ອປາສາທິກທສ຺ສນໍ. ເຕນສ຺ສ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອາກາຣສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ອຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ໂອໂກຏິມກນ຺ຕິ ຣສ຺ສໍ. ອິມິນາ ອາໂຣຫສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຣິຠູຕຣູປນ຺ຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠິກ຺ຂູຫິ ໂອຫີຬິຕຣູປໍ. ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ເອກຈ຺ເຈ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍາທໂຍ ຕສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຄຸຓໍ ອຊານນ຺ຕາ ຫຕ຺ຖກຓ຺ຓຈູຬິກາທີສຸ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ປຣາມສນ຺ຕາ ກີຬນ຺ຕາ ປຣິຠວນ຺ຕິ, ນ ອຣິຍາ, ກລ຺ຍາຓປຸຖຸຊ຺ຊນາ ວາ.

ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ກສ຺ມາ ອາມນ຺ເຕສິ? ເຖຣສ຺ສ ຄຸຓໍ ປກາເສຕຸໍ. ເອວໍ ກິຣ ຠຄວໂຕ ອໂຫສິ ‘‘ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມຫານຸຠາວຕໍ ນ ຊານນ຺ຕິ, ເຕນ ຕໍ ປຣິຠວນ຺ຕິ, ຕໍ ເນສໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຫນ຺ທາຫໍ ອິມສ຺ສ ຄຸເຓ ຠິກ຺ຂູນໍ ປກາເສຕ຺ວາ ປຣິຠວໂຕ ນໍ ໂມເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ປສ຺ສຖ ໂນຕິ ປສ຺ສຖ ນຸ. ນ ຈ ສາ ສມາປຕ຺ຕິ ສຸລຠຣູປາ, ຍາ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອສມາປນ຺ນປຸພ຺ພາຕິ ຣູປສມາປຕ຺ຕິ ອຣູປສມາປຕ຺ຕິ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິ ຜລສມາປຕ຺ຕີຕິ ເອວໍ ປເຠທາ ສາວກສາຘາຣຓາ ຍາ ກາຈິ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນາມ, ຕາສຸ ເອກາປິ ສມາປຕ຺ຕິ ນ ສຸລຠຣູປາ, ທຸລ຺ລຠາ, ນຕ຺ຖິເຍວ ສາ ເຕນ ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິເຍນ ຠິກ຺ຂຸນາ ອສມາປນ຺ນປຸພ຺ພາ. ເອເຕນສ຺ສ ຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ’’ຕິ, ຕຕ຺ຖ ມຫິທ຺ຘິກຕໍ ປກາເສຕ຺ວາ ອິທານິ ມຫານຸຠາວຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍສ຺ສ ຈຕ຺ຖາຍາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຠຄວາ ‘‘ເອໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູ’’ຕິອາທິນາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ນ ໂຍ ວາ ໂສ ວາ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ທຸທ຺ທສິໂກ ໂອໂກຏິມໂກຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ຈ ເອຕ຺ຕເກນ ນ ໂອຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ, ອຖ ໂຂ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ, ຍໍກິຎ຺ຈິ ສາວເກນ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ເຕນ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ປາສາຓຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ວິຍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ໂອໂລເກຖ, ຕໍ ໂວ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິຍສ຺ສ ມຫິທ຺ຘິກຕາມຫານຸຠາວຕາທິເຠທໍ ຄຸຓຣາສິໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ຊານິຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖທີປນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ເນລງ຺ໂຄຕິ ເອລໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂທໂສ, ນາສ຺ສ ເອລນ຺ຕິ ເນລໍ. ກິໍ ປນ ຕໍ? ສຸປຣິສຸທ຺ຘສີລໍ. ຕຎ຺ຫິ ນິທ຺ໂທສຏ຺ເຐນ ອິຘ ‘‘ເນລ’’ນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຕໍ ເນລໍ ປຘານຠູຕໍ ອງ຺ຄໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ເນລງ຺ໂຄ. ໂສ ຍໍ ‘‘ຣໂຖ’’ຕິ ວກ຺ຂຕິ, ເຕນ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຕສ຺ມາ ສຸປຣິສຸທ຺ຘສີລງ຺ໂຄຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຣຫຕ຺ຕຜລສີລຎ຺ຫິ ອິຘາຘິປ຺ເປຕໍ. ເສໂຕ ປຈ຺ຉາໂທ ເອຕສ຺ສາຕິ ເສຕປຈ຺ຉາໂທ. ປຈ຺ຉາໂທຕິ ຣຖສ຺ສ ອຸປຣິ ອຕ຺ຖຣິຕພ຺ພກມ຺ພລາທິ. ໂສ ປນ ສຸປຣິສຸທ຺ຘຘວລຠາເວນ ເສໂຕ ວາ ໂຫຕິ ຣຕ຺ຕນີລາທີສຸ ວາ ອຎ຺ຎຕໂຣ. ອິຘ ປນ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ສຸປຣິສຸທ຺ຘຠາວໍ ອຸປາທາຍ ‘‘ເສຕປຈ຺ຉາໂທ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ຍຖາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣາປິ ‘‘ຣໂຖ ສີລປຣິກ຺ຂາໂຣ’’ຕິ. ເອໂກ ສຕິສງ຺ຂາໂຕ ອໂຣ ເອຕສ຺ສາຕິ ເອກາໂຣ. ວຕ຺ຕຕີຕິ ປວຕ຺ຕຕິ. ຣໂຖຕິ ເຖຣສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ.

ອນີຆນ຺ຕິ ນິທ຺ທຸກ຺ຂໍ, ໂຂຠວິຣຫິຕໍ ຍານໍ ວິຍ ກິເລສປຣິໂຂຠວິຣຫິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຍນ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ພຫຸລານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ. ຉິນ຺ນໂສຕນ຺ຕິ ປຈ຺ຉິນ຺ນໂສຕໍ. ປກຕິຣຖສ຺ສ ຫິ ສຸຂປວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ອກ຺ຂສີເສສຸ ນາຠິຍຎ຺ຈ ອຸປລິຕ຺ຕານໍ ສປ຺ປິເຕລາທີນໍ ໂສໂຕ ສວນໍ ສນ຺ທນໍ ໂຫຕິ, ເຕນ ໂສ ອຈ຺ຉິນ຺ນໂສໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ອຍໍ ປນ ຉຕ຺ຕິໍສຕິຍາ ໂສຕານໍ ອນວເສສໂຕ ປຫີນຕ຺ຕາ ຉິນ຺ນໂສໂຕ ນາມ ໂຫຕິ, ຕໍ ຉິນ຺ນໂສຕໍ. ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ພນ຺ຘນນ຺ຕິ ອພນ຺ຘໂນ. ຣຖູປຕ຺ຖຣສ຺ສ ຫິ ອກ຺ເຂນ ສທ຺ຘິໍ ນິຈ຺ຈລຠາວກຣຓຕ຺ຖໍ ພຫູນິ ພນ຺ຘນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕນ ໂສ ສພນ຺ຘໂນ. ອຍໍ ປນ ສພ຺ພສໍໂຍຊນພນ຺ຘນານໍ ອນວເສສໂຕ ປຣິກ຺ຂີຓຕ຺ຕາ ອພນ຺ຘໂນ, ຕໍ ອພນ຺ຘນໍ. ປສ຺ສາຕິ ຠຄວາ ເຖຣສ຺ສ ຄຸເຓຫິ ໂສມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ວທຕິ.

ອິຕິ ສຕ຺ຖາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິຍໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລສີເສນ ສຸຈກ຺ກໍ, ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສຸອຸຕ຺ຕຣຈ຺ຉທໍ, ສູປຏ຺ຐິຕາຍ ສຕິຍາ ສ຺ວາຣໍ, ກິເລສປຣິໂຂຠາຠາເວນ ອປຣິໂຂຠໍ, ຕຓ຺ຫູປເລປາຠາເວນ ອນຸປເລປໍ, ສໍໂຍຊນາທີນໍ ອຠາເວນ ອພນ຺ຘນໍ ສຸປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ສຸຍຸຕ຺ຕໍ ອາຊຎ຺ຎຣຖໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ.

ປຎ຺ຈມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໖. ຉຏ຺ເຐ ອຎ຺ຎາສິໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎຕິ ເອຕ຺ຖ ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎຕິ ຕສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ໂຄຕ຺ຕໂຕ ອາຄຕນາມໍ. ສາວເກສຸ ປນ ສພ຺ພປຐມໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌີຕິ ຠຄວຕາ ‘‘ອຎ຺ຎາສິ ວຕ, ໂຠ, ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໗; ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໘໑) ວຸຕ຺ຕອຸທານວເສນ ເຖໂຣ ສາສເນ ‘‘ອຎ຺ຎາສິໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ’’ຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ຕິນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາ ສງ຺ຂີຍຕິ ປຫີຍຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂໂຍ, ນິພ຺ພານໍ. ຕສ຺ມິໍ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂເຍ ວິມຸຕ຺ຕິ. ຕຓ຺ຫາ ວາ ສງ຺ຂີຍຕິ ປຫີຍຕິ ເອເຕນາຕິ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂໂຍ, ອຣິຍມຄ຺ໂຄ. ຕສ຺ສ ຜລຠູຕາ, ປຣິໂຍສານຠູຕາ ວາ ວິມຸຕ຺ຕີຕິ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂຍວິມຸຕ຺ຕິ, ນິປ຺ປຣິຍາເຍນ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາປຕ຺ຕິ. ຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ອາຍສ຺ມາ ພຫຸລໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ອິຘາປິ ເອວມກາສິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ອຎ຺ຎາສິໂກຓ຺ຑຎ຺ຎຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຄ຺ຄຜລປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖທີປນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ມູລໍ ຉມາ ນຕ຺ຖີຕິ ຍສ຺ສ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວຣຸກ຺ຂມູລຠູຕາ ອວິຊ຺ຊາ, ຕສ຺ສາວ ປຕິຏ຺ຐາ ເຫຕຸຠູຕາ ອາສວນີວຣຓອໂຍນິໂສມນສິກາຣສງ຺ຂາຕາ ຉມາ ປຖວີ ຈ ນຕ຺ຖິ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ສມຸຄ຺ຆາຕິຕຕ຺ຕາ. ປຓ຺ຓາ ນຕ຺ຖິ ກຸໂຕ ລຕາຕິ ນຕ຺ຖິ ລຕາ ກຸໂຕ ປຓ຺ຓາຕິ ປທສມ຺ພນ຺ໂຘ. ມານາຕິມານາທິປເຠທາ ສາຂາປສາຂາທິສງ຺ຂາຕາ ລຕາປິ ນຕ຺ຖິ, ກຸໂຕ ເອວ ມທປ຺ປມາທມາຍາສາເຐຍ຺ຍາທິປຓ຺ຓານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ປຓ຺ຓາ ນຕ຺ຖິ ກຸໂຕ ລຕາຕິ ຣຸກ຺ຂງ຺ກຸຣສ຺ສ ວຑ຺ຒມານສ຺ສ ປຐມໍ ປຓ຺ຓານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ປຈ຺ຉາ ສາຂາປສາຂາສງ຺ຂາຕາ ລຕາຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ຄຠາວນາຍ ອສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣຫສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວຣຸກ຺ຂສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ຍໍ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາຕໍ ມູລໍ, ຕສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐານຠູຕໍ ອາສວາທິ ຈ ນຕ຺ຖິ. ມູລຄ຺ຄຫເຓເນວ ເຈຕ຺ຖ ມູລກາຣຓຕ຺ຕາ ພີຊຏ຺ຐານິຍໍ ກມ຺ມໍ ຕທຠາໂວປິ ຄຫິໂຕເຍວາຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອສຕິ ຈ ກມ຺ມພີເຊ ຕໍນິມິຕ຺ໂຕ ວິຎ຺ຎາຓງ຺ກຸໂຣ, ວິຎ຺ຎາຓງ຺ກຸຣນິມິຕ຺ຕາ ຈ ນາມຣູປສຬາຍຕນປຕ຺ຕສາຂາທໂຍ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິເຍວ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຍສ຺ສ ມູລໍ ຉມາ ນຕ຺ຖິ, ປຓ຺ຓາ ນຕ຺ຖິ ກຸໂຕ ລຕາ’’ຕິ.

ຕໍ ຘີຣໍ ພນ຺ຘນາ ມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘສມ຺ມປ຺ປຘານວີຣິຍໂຍເຄນ ວິຊິຕມາຣຕ຺ຕາ ຘີຣໍ, ຕໂຕ ເອວ ສພ຺ພກິເລສາຠິສງ຺ຂາຣພນ຺ຘນໂຕ ມຸຕ຺ຕໍ. ໂກ ຕໍ ນິນ຺ທິຕຸມຣຫຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ສພ຺ພກິເລສວິປ຺ປມຸຕ຺ຕໍ ສີລາທິອນຸຕ຺ຕຣຄຸຓສມນ຺ນາຄຕໍ ໂກ ນາມ ວິຎ຺ຎຸຊາຕິໂກ ນິນ຺ທິຕຸໍ ຄຣຫິຕຸໍ ອຣຫຕິ ນິນ຺ທານິມິຕ຺ຕສ຺ເສວ ອຠາວໂຕ. ເທວາປິ ນໍ ປສໍສນ຺ຕີຕິ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ເທວາ ສກ຺ກາທໂຍ ຄຸຓວິເສສວິທູ, ອປິສທ຺ເທນ ມນຸສ຺ສາປິ ຂຕ຺ຕິຍປຓ຺ຑິຕາທໂຍ ປສໍສນ຺ຕິ. ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາປິ ປສໍສິໂຕ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸນາປິ ອຎ຺ເຎຫິປິ ພ຺ຣຫ຺ມນາຄຍກ຺ຂຄນ຺ຘພ຺ພາທີຫິປິ ປສໍສິໂຕ ໂຖມິໂຕເຍວາຕິ.

ຉຏ຺ຐສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ປປຎ຺ຈຂຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໗. ສຕ຺ຕເມ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂາປຫານນ຺ຕິ ປປຎ຺ເຈນ຺ຕິ ຍຕ຺ຖ ສຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕໍ ສນ຺ຕານໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ຕິ ຈິຣໍ ຐເປນ຺ຕີຕິ ປປຎ຺ຈາ, ກິເລສາ. ວິເສສໂຕ ຣາຄໂທສໂມຫຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິມານາ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຣາໂຄ ປປຎ຺ໂຈ, ໂທໂສ ປປຎ຺ໂຈ, ໂມໂຫ ປປຎ຺ໂຈ, ຕຓ຺ຫາ ປປຎ຺ໂຈ, ທິຏ຺ຐິ ປປຎ຺ໂຈ, ມາໂນ ປປຎ຺ໂຈ’’ຕິ. –

ອປິຈ ສໍກິເລສຏ຺ໂຐ ປປຎ຺ຈຏ຺ໂຐ, ກຈວຣຏ຺ໂຐ ປປຎ຺ຈຏ຺ໂຐ. ຕຕ຺ຖ ຣາຄປປຎ຺ຈສ຺ສ ສຸຠສຎ຺ຎາ ນິມິຕ຺ຕໍ, ໂທສປປຎ຺ຈສ຺ສ ອາຆາຕວຕ຺ຖຸ, ໂມຫປປຎ຺ຈສ຺ສ ອາສວາ, ຕຓ຺ຫາປປຎ຺ຈສ຺ສ ເວທນາ, ທິຏ຺ຐິປປຎ຺ຈສ຺ສ ສຎ຺ຎາ, ມານປປຎ຺ຈສ຺ສ ວິຕກ຺ໂກ ນິມິຕ຺ຕໍ. ເຕຫິ ປປຎ຺ເຈຫິ ສຫຄຕາ ສຎ຺ຎາ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາ. ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎານໍ ສງ຺ຂາ ຠາຄາ ໂກຏ຺ຐາສາ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂາ. ອຕ຺ຖໂຕ ສທ຺ຘິໍ ນິມິຕ຺ເຕຫິ ຕໍຕໍປປຎ຺ຈສ຺ສ ປກ຺ຂິໂຍ ກິເລສຄໂຓ. ສຎ຺ຎາຄຫຓຎ຺ເຈຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ເນສໍ ສາຘາຣຓເຫຕຸຠາເວນ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ສຎ຺ຎານິທານາ ຫິ ປປຎ຺ຈສງ຺ຂາ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ໘໘໐). ເຕສໍ ປຫານໍ, ເຕນ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ຣາຄາທິກິເລສານໍ ສມຸຈ຺ເຉທນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕທາ ຫິ ຠຄວາ ອຕີຕາສຸ ອເນກໂກຏິສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂາສຸ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຕີສຸ ອນຕ຺ຖສ຺ສ ນິມິຕ຺ຕຠູເຕ ກິເລເສ ອິມສ຺ມິໍ ຈຣິມຠເວ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ສວາສເນ ປຫີເນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕສນ຺ຕານຎ຺ຈ ກິເລສຈຣິຕໍ ຣາຄາທິກິເລສສໍກິລິຏ຺ຐໍ ກຎ຺ຊິຍປຸຓ຺ຓລາພຸໍ ວິຍ ຕກ຺ກຠຣິຕຈາຏິໍ ວິຍ ວສາປີຕປິໂລຕິກໍ ວິຍ ຈ ທຸພ຺ພິນິໂມຈິຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ຄຫນໍ ນາມິທໍ ກິເລສວຏ຺ຏໍ ອນາທິກາລຠາວິຕໍ ມຍ຺ຫໍ ອນວເສສໍ ປຫີນໍ, ອໂຫ ສຸປ຺ປຫີນ’’ນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນປີຕິປາໂມຊ຺ໂຊ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອຕ຺ຕໂນ ປປຎ຺ຈສຎ຺ຎາສງ຺ຂາປຫານໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ປປຎ຺ຈາ ຐິຕິ ຈ ນຕ຺ຖີຕິ ຍສ຺ມາ ຠຄວາ ອຕ຺ຕານເມວ ປຣໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ນິທ຺ທິສຕິ ຕສ຺ມາ ຍສ຺ສ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓາ ປປຎ຺ຈາ, ເຕຫິ ກຕາ ສໍສາເຣ ຐິຕິ ຈ ນຕ຺ຖິ. ເນຕ຺ຕິຍໍ ປນ ‘‘ຐິຕິ ນາມ ອນຸສໂຍ’’ຕິ (ເນຕ຺ຕິ. ໒໗) ວຸຕ຺ຕໍ. ອນຸສໂຍ ຫິ ຠວປວຕ຺ຕິຍາ ມູລນ຺ຕິ. ສຕ຺ເຕ ສໍສາເຣ ປປຎ຺ເຈນ຺ຕີຕິ ປປຎ຺ຈາ. ‘‘ປປຎ຺ຈຏ຺ຐິຕີ’’ຕິ ຈ ປາໂຐ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປປຎ຺ຈານໍ ຐິຕິ ວິຊ຺ຊມານຕາ ມຄ຺ເຄນ ອສມຸຈ຺ເຉໂທ ປປຎ຺ຈຏ຺ຐິຕິ, ປປຎ຺ຈາ ເອວ ວາ ອວສິຏ຺ຐກຸສລາກຸສລວິປາການໍ ປວຕ຺ຕິຍາ ເຫຕຸຠາວໂຕ ວຏ຺ຏສ຺ສ ຐິຕິ ປປຎ຺ຈຏ຺ຐິຕິ, ສາ ຍສ຺ສ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນຕ຺ຖິ. ສນ຺ທານໍ ປລິຆຎ຺ຈ ວີຕິວຕ຺ໂຕຕິ ໂຍ ພນ຺ຘນຏ຺ເຐນ ສນ຺ຕານສທິສຕ຺ຕາ ‘‘ສນ຺ທານ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມາ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິໂຍ, ນິພ຺ພານນຄຣປເວສນິເສຘນໂຕ ປລິຆສທິສຕ຺ຕາ ປລິຆສງ຺ຂາຕໍ ອວິຊ຺ຊຎ຺ຈ ວີຕິວຕ຺ໂຕ ສວາສນປຫາເນນ ວິເສສໂຕ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ. ອປເຣ ປນ ໂກຘໍ ‘‘ສນ຺ທານ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ໂສ ຫິ ‘‘ປຣາຠິສຊ຺ຊນີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ.

ຕໍ ນິຕ຺ຕຓ຺ຫໍ ມຸນິໍ ຈຣນ຺ຕນ຺ຕິ ຕໍ ສພ຺ພຖາປິ ຕຓ຺ຫາຠາເວນ ນິຕ຺ຕຓ຺ຫໍ, ອຸຠຍໂລກມຸນນໂຕ ອຕ຺ຕຫິຕປຣຫິຕມຸນນໂຕ ຈ ມຸນິໍ, ເອກນ຺ເຕເນວ ສພ຺ພສຕ຺ຕຫິຕຕ຺ຖໍ ຈຕູຫິ ອິຣິຍາປເຖຫິ ນານາສມາປຕ຺ຕິຈາເຣຫິ ອນຎ຺ຎສາຘາຣເຓນ ຎາຓຈາເຣນ ຈ ຈຣນ຺ຕໍ. ນາວຊານາຕິ ສເທວໂກປິ ໂລໂກຕິ ສພ຺ໂພ ສປຎ຺ຎຊາຕິໂກ ສຕ຺ຕໂລໂກ ສເທວໂກປິ ສພ຺ຣຫ຺ມໂກປິ ນ ກທາຈິປິ ອວຊານາຕິ ນ ປຣິໂຠຕິ, ອຖ ໂຂ ອຍເມວ ໂລເກ ອຄ຺ໂຄ ເສຏ຺ໂຐ ອຸຕ຺ຕໂມ ປວໂຣຕິ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ປູຊາສກ຺ກາຣນິຣໂຕ ໂຫຕີຕິ.

ສຕ຺ຕມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ກຈ຺ຈານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໘. ອຏ຺ຐເມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສທ຺ໂທ ‘‘ຉ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິການິ ອາຍຕນານີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໓໐໔) ອຊ຺ຌຕ຺ຕຊ຺ຌຕ຺ເຕ ອາຄໂຕ. ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕາ ຘມ຺ມາ (ຘ. ສ. ຕິກມາຕິກາ ໒໐), ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ວາ ກາເຍ ກາຍານຸປສ຺ສີ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໓-໓໗໔) ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ເຕ. ‘‘ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານໍ ອມນສິກາຣາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໑໘໗) ວິສຍຊ຺ຌຕ຺ເຕ, ອິສ຺ສຣິຍຏ຺ຐາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຜລສມາປຕ຺ຕິ ຫິ ພຸທ຺ຘານໍ ອິສ຺ສຣິຍຏ຺ຐານໍ ນາມ. ‘‘ເຕນານນ຺ທ, ຠິກ຺ຂຸນາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ປຸຣິມສ຺ມິໍ ສມາຘິນິມິຕ຺ເຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ສຓ຺ຐເປຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໑໘໘) ໂຄຈຣຊ຺ຌຕ຺ເຕ. ອິຘາປິ ໂຄຈຣຊ຺ຌຕ຺ເຕເຍວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕສ຺ມາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຄຈຣຊ຺ຌຕ຺ຕຠູເຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານາຣມ຺ມເຓຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປຣິມຸຂນ຺ຕິ ອຠິມຸຂໍ. ສູປຏ຺ຐິຕາຍາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປຏ຺ຐິຕາຍ ກາຍຄຕາຍ ສຕິຍາ. ສຕິສີເສນ ເຈຕ຺ຖ ຌານໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານວເສນ ປຏິລທ຺ຘໍ ອຸຬາຣໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ’’ຕິ.

ອຍຎ຺ຫິ ເຖໂຣ ຠຄວຕິ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣນ຺ເຕ ເອກທິວສໍ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປ຺ປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ທິວາຏ຺ຐາເນ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສິນ຺ໂນ ນານາສມາປຕ຺ຕີຫິ ທິວສຠາຄໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ວິຫາຣມຊ຺ຌໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຠຄວຕິ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ເນ ‘‘ອກາໂລ ຕາວ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຄນ຺ຘກຸຏິຍາ ອວິທູເຣ, ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ກາລປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ຕຖານິສິນ຺ນໍ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ໂນເຍວ ປສ຺ສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາໂນ…ເປ… ສູປຏ຺ຐິຕາຍາ’’ຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາກຈ຺ຈານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາວເສນ ອຘິຄຕໍ ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ສມາປຊ຺ຊນໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖທີປນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ສິຍາ ສພ຺ພທາ ສຕິ, ສຕຕໍ ກາຍຄຕາ ອຸປຏ຺ຐິຕາຕິ ຍສ຺ສ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສກສ຺ສ ເອກທິວສໍ ຉ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພສ຺ມິມ຺ປິ ກາເລ ນາມຣູປເຠເທນ ທຸວິເຘປິ ກາເຍ ຄຕາ ກາຍາຣມ຺ມຓາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘານໍ ອນິຈ຺ຈາທິສມ຺ມສນວເສນ ສຕຕໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ສາຕຈ຺ຈາຠິໂຍຄວເສນ ສຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ສິຍາ.

ອຍໍ ກິຣາຍສ຺ມາ ປຐມໍ ກາຍຄຕາສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານວເສນ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ກາຍານຸປສ຺ສນາສຕິປຏ຺ຐານມຸເຂນ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ໂສ ອປຣຠາເຄປິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຕເມວ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຕເຖວ ຈ ວິປສ຺ສິຕ຺ວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ສ຺ວາຍໍ ເຍນ ວິຘິນາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ຕໍ ວິຘິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຍສ຺ສ ສິຍາ ສພ຺ພທາ ສຕິ, ສຕຕໍ ກາຍຄຕາ ອຸປຏ຺ຐິຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອຸປຏ຺ຐານາກາຣໍ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ໂນ ຈສ຺ສ ໂນ ຈ ເມ ສິຍາ, ນ ຠວິສ຺ສຕິ ນ ຈ ເມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ທ຺ວິຘາ ເວທິຕພ຺ໂພ ສມ຺ມສນໂຕ ປຸພ຺ພຠາຄວເສນ ສມ຺ມສນກາລວເສນ ຈາຕິ. ເຕສຸ ປຸພ຺ພຠາຄວເສນ ຕາວ ໂນ ຈສ຺ສ ໂນ ຈ ເມ ສິຍາຕິ ອຕີຕກາເລ ມມ ກິເລສກມ຺ມໍ ໂນ ຈສ຺ສ ນ ຠເວຍ຺ຍ ເຈ, ອິມສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນກາເລ ອຍໍ ອຕ຺ຕຠາໂວ ໂນ ຈ ເມ ສິຍາ ນ ເມ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ປນ ເມ ອຕີເຕ ກມ຺ມກິເລສາ ອເຫສຸໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍນິມິຕ຺ໂຕ ເອຕຣຫິ ອຍໍ ເມ ອຕ຺ຕຠາໂວ ປວຕ຺ຕຕິ. ນ ຠວິສ຺ສຕິ ນ ຈ ເມ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ປຏິປກ຺ຂາຘິຄເມນ ກິເລສກມ຺ມໍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ ເມ, ອາຍຕິໍ ວິປາກວຏ຺ຏໍ ນ ຈ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ ນ ເມ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕີຕິ. ເອວໍ ກາລຕ຺ຕເຍ ກມ຺ມກິເລສເຫຕຸກໍ ອິທໍ ມຍ຺ຫໍ ອຕ຺ຕຠາວສງ຺ຂາຕໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ, ນ ອິສ຺ສຣາທິເຫຕຸກໍ, ຍຖາ ຈ ມຍ຺ຫໍ, ເອວໍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານນ຺ຕິ ສປ຺ປຈ຺ຈຍນາມຣູປທສ຺ສນໍ ປກາສິຕໍ ໂຫຕິ.

ສມ຺ມສນກາລວເສນ ປນ ໂນ ຈສ຺ສ ໂນ ຈ ເມ ສິຍາຕິ ຍສ຺ມາ ອິທໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ຈໍ, ອຠິຓ຺ຫປຏິປີຬນຏ຺ເຐນ ທຸກ຺ຂໍ, ອວສວຕ຺ຕນຏ຺ເຐນ ອນຕ຺ຕາ, ເອວໍ ຍທິ ອຍໍ ອຕ຺ຕາ ນາມ ນາປິ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກວິນິມຸຕ຺ໂຕ ໂກຈິ ໂນ ຈສ຺ສ ໂນ ຈ ສິຍາ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ, ໂນ ຈ ເມ ສິຍາ ມມ ສນ຺ຕກໍ ນາມ ກິຎ຺ຈິ ນ ຠເວຍ຺ຍ. ນ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ຕນິ ອຕ຺ຕນິເຍ ຠວິຕພ຺ພໍ ຍຖາ ຈິທໍ ນາມຣູປໍ ເອຕຣຫິ ຈ ອຕີເຕ ຈ ອຕ຺ຕຕ຺ຕນິຍໍ ສຸຎ຺ຎໍ, ເອວໍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ ນ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ, ອນາຄເຕປິ ຂນ຺ຘວິນິມຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕາ ນາມ ນ ໂກຈິ ນ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ ນ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ, ຕໂຕ ເອວ ກິຎ຺ຈິ ປລິໂພຘຏ຺ຐານິຍໍ ນ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ ອາຍຕິມ຺ປິ ອຕ຺ຕນິຍໍ ນາມ ນ ເມ ກິຎ຺ຈິ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ອິມິນາ ຕີສຸ ກາເລສຸ ‘‘ອຫ’’ນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພສ຺ສ ອຠາວໂຕ ‘‘ມມ’’ນ຺ຕິ ຄເຫຕພ຺ພສ຺ສ ຈ ອຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນ ຈຕຸກ຺ໂກຏິກາ ສຸຎ຺ຎຕາ ປກາສິຕາ ໂຫຕິ.

ອນຸປຸພ຺ພວິຫາຣິ ຕຕ຺ຖ ໂສຕິ ເອວໍ ຕີສຸປິ ກາເລສຸ ອຕ຺ຕຕ຺ຕນິຍໍ ສຸຎ຺ຎຕໍ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣຄເຕ ອນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ອຸທຍພ຺ພຍຎາຓາທິວິປສ຺ສນາຎາເຓສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນສຸ ອນຸປຸພ຺ພວິປສ຺ສນາວິຫາຣວເສນ ອນຸປຸພ຺ພວິຫາຣີ ສມາໂນ. ກາເລເນວ ຕເຣ ວິສຕ຺ຕິກນ຺ຕິ ໂສ ເອວໍ ວິປສ຺ສນໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ຐິໂຕ ໂຍຄາວຈໂຣ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣິປາກຄຕກາເລນ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິຍາ ວິປສ຺ສນາຍ ມຄ຺ເຄນ ຆຏິຕກາເລນ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກາເລນ ສກລສ຺ສ ຠວຕ຺ຕຍສ຺ສ ສໍຕນນໂຕ ວິສຕ຺ຕິກາສງ຺ຂາຕໍ ຕຓ຺ຫໍ ຕເຣຍ຺ຍ, ວິຕຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ປຣຕີເຣ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອິຕິ ຠຄວາ ອຎ຺ຎາປເທເສນ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາກຈ຺ຈານສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິທີປນໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ອຏ຺ຐມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ອຸທປານສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໖໙. ນວເມ ມລ຺ເລສູຕິ ມລ຺ລາ ນາມ ຊານປທິໂນ ຣາຊກຸມາຣາ, ເຕສໍ ນິວາໂສ ເອໂກປິ ຊນປໂທ ຣຸຬ຺ຫີວເສນ ‘‘ມລ຺ລາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເຕສຸ ມລ຺ເລສຸ, ຍໍ ໂລເກ ‘‘ມລ຺ໂລ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ມາເລສູ’’ຕິ ປຐນ຺ຕິ. ຈາຣິຍໍ ຈຣມາໂນຕິ ອຕຸຣິຕຈາຣິກາວເສນ ມຫາມຓ຺ຑລຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ. ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນາຕິ ອປຣິຈ຺ເຉທຄຸເຓນ ມຫນ຺ເຕນ ສມຓຄເຓນ. ຕທາ ຫິ ຠຄວໂຕ ມຫາຠິກ຺ຂຸປຣິວາໂຣ ອໂຫສິ. ຖູຓໍ ນາມ ມລ຺ລານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມຕິ ປຸຣຕ຺ຖິມທກ຺ຂິຓາຍ ທິສາຍ ມຊ຺ຌິມເທສສ຺ສ ອວຘິຏ຺ຐາເນ ມລ຺ລເທເສ ຖູຓນາມໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓພຫຸລຕາຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມ. ຕທວສຣີຕິ ຕໍ ອວສຣິ, ຖູຓຄາມມຄ຺ຄໍ ປາປຸຓີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສ຺ໂສສຸນ຺ຕິ ສຸຓິໍສຸ, ໂສຕທ຺ວາຣສມ຺ປຕ຺ຕວຈນນິຄ຺ໂຆສານຸສາເຣນ ຊານິໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຂຕິ ປທປູຣເຓ, ອວຘາຣຓຕ຺ເຖ ວາ ນິປາໂຕ. ຕຕ຺ຖ ອວຘາຣຓຕ຺ເຖນ ອສ຺ໂສສຸໍເຍວ, ນ ເຕສໍ ສວນນ຺ຕຣາໂຍ ອໂຫສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ປທປູຣເຓນ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນສິລິຏ຺ຐຕ຺ຕມຕ຺ຕເມວ. ຖູເຓຍ຺ຍກາຕິ ຖູຓຄາມວາສິໂນ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາຕິ ເອຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ມໍ ອຓນ຺ຕີຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ມນ຺ເຕ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທເມວ ຫິ ຊາຕິພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ນິພ຺ພຈນໍ, ອຣິຍາ ປນ ພາຫິຕປາປຕ຺ຕາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຄຫປຕິກາຕິ ຂຕ຺ຕິຍພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເຍ ເກຈິ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສນ຺ຕາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ວິເສສໂຕ ເວສ຺ສາ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈ ຄຫປຕິກາ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ.

ອິທານິ ຍມຕ຺ຖໍ ເຕ ອສ຺ໂສສຸໍ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສມໂຓ ຂລຸ, ໂຠ, ໂຄຕໂມ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສມິຕປາປຕ຺ຕາ ‘‘ສມໂຓ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ສມິຕາສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທິ (ມ. ນິ. ໑.໔໓໔). ຠຄວາ ຈ ອນຸຕ຺ຕເຣນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ສພ຺ພໂສ ສມິຕປາໂປ. ເຕນສ຺ສ ຍຖາຠຸຈ຺ຈຄຸຓາຘິຄຕເມຕໍ ນາມໍ, ຍທິທໍ ສມໂຓຕິ. ຂລູຕິ ອນຸສ຺ສວຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ໂຠຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຊາຕິການໍ ຊາຕິສມຸທາຄຕໍ ອາລປນມຕ຺ຕໍ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ ‘‘ໂຠວາທິ ນາມ ໂສ ໂຫຕິ, ສເຈ ໂຫຕິ ສກິຎ຺ຈໂນ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໓໙໖). ໂຄຕໂມຕິ ໂຄຕ຺ຕວເສນ ຠຄວໂຕ ປຣິກິຕ຺ຕນໍ. ຕສ຺ມາ ‘‘ສມໂຓ ຂລຸ, ໂຠ, ໂຄຕໂມ’’ຕິ ສມໂຓ ກິຣ, ໂຠ, ໂຄຕມໂຄຕ຺ໂຕຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ສກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕຕິ ອິທໍ ປນ ຠຄວໂຕ ອຸຈ຺ຈາກຸລປຣິທີປນໍ. ສກ຺ຍກຸລາ ປພ຺ພຊິໂຕຕິ ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິຕຠາວປຣິທີປນໍ. ເກນຈິ ປາຣິຊຸຎ຺ເຎນ ອນຠິຠູໂຕ ອປຣິກ຺ຂີຓໍເຍວ ຕໍ ກຸລໍ ປຫາຍ ເນກ຺ຂມ຺ມາຘິຄມສທ຺ຘາຍ ປພ຺ພຊິໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸທປານໍ ຕິຓສ຺ສ ຈ ຠຸສສ຺ສ ຈ ຍາວ ມຸຂໂຕ ປູເຣສຸນ຺ຕິ ປານີຍກູປໍ ຕິເຓນ ຈ ຠຸເສນ ຈ ມຸຂປ຺ປມາເຓນ ວຑ຺ເຒສຸໍ, ຕິຓາທີນິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກູປໍ ປິທຫິໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ສ ກິຣ ຄາມສ຺ສ ພຫິ ຠຄວໂຕ ອາຄມນມຄ຺ເຄ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ປຣິໂຠຄຠູໂຕ ເອໂກ ອຸທປາໂນ ອໂຫສິ. ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພານິ ກູປຕຬາກາທີນິ ອຸທກຏ຺ຐານານິ ຕທາ ວິສຸກ຺ຂານິ ນິຣຸທການິ ອເຫສຸໍ. ອຖ ຖູເຓຍ຺ຍກາ ຣຕນຕ຺ຕເຍ ອປ຺ປສນ຺ນາ ມຈ຺ເຉຣປກຕາ ຠຄວໂຕ ອາຄມນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສສາວໂກ ອິມໍ ຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທ຺ວີຫຕີຫໍ ວເສຍ຺ຍ, ສພ຺ພໍ ອິມໍ ຊນໍ ອຕ຺ຕໂນ ວຈເນ ຐເປຍ຺ຍ, ຕໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຘມ຺ໂມ ປຕິຏ຺ຐໍ ນ ລເຠຍ຺ຍາ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ອວາສາຍ ປຣິສກ຺ກນ຺ຕາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຄາເມ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຸທກໍ ນຕ຺ຖິ, ອມຸໍ ອຸທປານໍ ອປຣິໂຠຄໍ ກຣິສ຺ສາມ, ເອວໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສສາວໂກ ອິມໍ ຄາມໍ ນ ປວິສິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສມ຺ມນ຺ຕຍິຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ຄາມວາສິໂນ ສຕ຺ຕາຫສ຺ສ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈາຏິອາທີນິ ປູເຣຕ຺ວາ ອຸທປານໍ ຕິເຓນ ຈ ຠຸເສນ ຈ ປິທຫິໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຸທປານໍ ຕິຓສ຺ສ ຈ ຠຸສສ຺ສ ຈ ຍາວ ມຸຂໂຕ ປູເຣສຸໍ, ‘ມາ ເຕ ມຸຓ຺ຑກາ ສມຓກາ ປານີຍໍ ອປໍສູ’’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຸຓ຺ຑກາ ສມຓກາຕິ ມຸຓ຺ເຑ ‘‘ມຸຓ຺ຑາ’’ຕິ ສມເຓ ‘‘ສມຓາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ເຏຍ຺ຍ, ເຕ ປນ ຂຸໍສນາຘິປ຺ປາເຍນ ຫີເຬນ຺ຕາ ເອວມາຫໍສຸ. ມາຕິ ປຏິເສເຘ, ມາ ອປໍສຸ ມາ ປິວິໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມາຕິ ມຄ຺ຄໂຕ ອປສກ຺ກິຕ຺ວາ. ເອຕມ຺ຫາຕິ ໂຍ ອຸທປາໂນ ເຕຫິ ຕຖາ ກໂຕ, ຕເມວ ນິທ຺ທິສນ຺ໂຕ ອາຫ. ກິໍ ປນ ຠຄວາ ເຕສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ອນາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ເອຕມ຺ຫາ ອຸທປານາ ປານີຍໍ ອາຫຣາ’’ຕິ, ອຸທາຫຸ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຊານນ຺ໂຕຕິ? ຊານນ຺ໂຕ ເອວ ຠຄວາ ອຕ຺ຕໂນ ພຸທ຺ຘານຸຠາວໍ ປກາເສຕ຺ວາ ເຕ ທເມຕ຺ວາ ນິພ຺ພິເສວເນ ກາຕຸໍ ເອວມາຫ, ນ ປານີຍໍ ປາຕຸກາໂມ. ເຕເນເວຕ຺ຖ ມຫາປຣິນິພ຺ພານສຸຕ຺ເຕ ວິຍ ‘‘ປິປາສິໂຕສ຺ມີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໙໑) ນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ປນ ສຕ຺ຖຸ ອຊ຺ຌາສຍໍ ອຊານນ຺ໂຕ ຖູເຓຍ຺ຍເກຫິ ກຕໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ‘‘ອິທານິ ໂສ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ອິທານີຕິ ອຘຸນາ, ອມ຺ຫາກໍ ອາຄມນເວລາຍເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອໂສ, ຠນ຺ເຕ, ອຸທປາໂນຕິ ປຐນ຺ຕິ. ເຖໂຣ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕຕິຍວາເຣ ‘‘ນ ໂຂ ຕຖາຄຕາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຈ຺ຈນີກາ ກາຕພ຺ພາ, ກາຣຓໍ ທິຏ຺ຐໍ ຠວິສ຺ສຕິ ທີຆທສ຺ສິນາ’’ຕິ ມຫາຣາຊທຕ຺ຕິຍໍ ຠຄວໂຕ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທປານໍ ອຄມາສິ. ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ເຖເຣ ອຸທປາເນ ອຸທກໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ສມນ຺ຕໂຕ ສນ຺ທຕິ, ສພ຺ພໍ ຕິຓໍ ຠຸສຎ຺ຈ ອຸປ຺ລວິຕ຺ວາ ສຍເມວ ອປຄຈ຺ຉິ. ເຕນ ຈ ສນ຺ທມາເນນ ສລິເລນ ອຸປຣູປຣິ ວຑ຺ຒນ຺ເຕນ ຕສ຺ມິໍ ຄາເມ ສພ຺ເພວ ໂປກ຺ຂຣຓີອາທໂຍ ຊລາສຍາ ວິສຸກ຺ຂາ ປຣິປູຣິໍສຸ, ຕຖາ ປຣິຂາກຸສຸພ຺ຠນິນ຺ນາທີນິ ຈ. ສພ຺ໂພ ຄາມປ຺ປເທໂສ ມໂຫເຆນ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖໂຏ ມຫາວສ຺ສກາເລ ວິຍ ອໂຫສິ. ກຸມຸທຸປ຺ປລປທຸມປຸຓ຺ຑຣີກາທີນິ ຊລຊປຸປ຺ຜານິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຸພ຺ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິກສມານານິ ອຸທກໍ ສຎ຺ຉາທິໍສຸ. ສເຣສຸ ຫໍສໂກຎ຺ຈຈກ຺ກວາກກາຣຓ຺ຑວພກາທຍາ ເອ ອຸທກສກຸຓິກາ ວສ຺ສມານາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຈຣິໍສຸ. ຖູເຓຍ຺ຍກາ ຕໍ ມໂຫຆໍ ຕຖາ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕໍ ສມນ຺ຕໂຕ ວີຈິຕຣງ຺ຄສມາກຸລໍ ປຣິຍນ຺ຕໂຕ ສມຸຏ຺ຐຫມານໍ ຣຸຈິຣໍ ເຜຓພຸພ຺ພຸຬກໍ ທິສ຺ວາ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຈິຕ຺ຕຊາຕາ ເອວໍ ສມ຺ມນ຺ເຕສຸໍ ‘‘ມຍໍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອຸທກຸປຈ຺ເຉທໍ ກາຕຸໍ ວາຍມິມ຺ຫາ, ອຍໍ ປນ ມໂຫໂຆ ຕສ຺ສ ອາຄມນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອວໍ ອຠິວຑ຺ຒຕິ, ນິສ຺ສໍສຍໍ ໂຂ ອຍໍ ຕສ຺ສ ອິທ຺ຘານຸຠາໂວ. ມຫິທ຺ຘິໂກ ຫິ ໂສ ມຫານຸຠາໂວ. ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ ວິຊ຺ຊຕິ, ຍຖາ ຍໍ ມໂຫໂຆ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ຄາມມ຺ປິ ໂອຕ຺ຖເຣຍ຺ຍ. ຫນ຺ທ ມຍໍ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຍິຣຸປາສິຕ຺ວາ ອຈ຺ຈຍໍ ເທເສນ຺ຕາ ຂມາເປຍ຺ຍາມາ’’ຕິ.

ເຕ ສພ຺ເພວ ເອກຊ຺ຌາສຍາ ຫຸຕ຺ວາ ສງ຺ຆສງ຺ຆີ ຄຓີຠູຕາ ຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຠຄວໂຕ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທິໍສຸ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ອຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມສຸໍ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິໍສຸ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ນິສີທິໍສຸ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ສາເວສຸໍ. ເອວໍ ປນ ກຕ຺ວາ ສພ຺ເພວ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ມຍໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ໂຠໂຕ ເຈວ ໂຄຕມສ຺ສ ໂຄຕມສາວການຎ຺ຈ ອຸທກປ຺ປຏິເສຘໍ ກາຣຍິມ຺ຫ, ອມຸກສ຺ມິໍ ອຸທປາເນ ຕິຓຎ຺ຈ ຠຸສຎ຺ຈ ປກ຺ຂິປິມ຺ຫ. ໂສ ປນ ອຸທປາໂນ ອເຈຕໂນປິ ສມາໂນ ສເຈຕໂນ ວິຍ ໂຠໂຕ ຄຸຓໍ ຊານນ຺ໂຕ ວິຍ ສຍເມວ ສພ຺ພໍ ຕິຓໍ ຠຸສໍ ອປເນຕ຺ວາ ສຸວິສຸທ຺ໂຘ ຊາໂຕ, ສພ຺ໂພປິ ເຈຕ຺ຖ ນິນ຺ນປ຺ປເທໂສ ມຫຕາ ອຸທໂກເຆນ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ ຣມຓີໂຍວ ຊາໂຕ, ອຸທກູປຊີວິໂນ ສຕ຺ຕາ ປຣິຕຸຏ຺ຐາ. ມຍໍ ປນ ມນຸສ຺ສາປິ ສມານາ ໂຠໂຕ ຄຸເຓ ນ ຊານິມ຺ຫ, ເຍ ມຍໍ ເອວໍ ອກຣິມ຺ຫ, ສາຘຸ ໂນ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ຕຖາ ກໂຣຕຸ, ຍຖາຍໍ ມໂຫໂຆ ອິມໍ ຄາມໍ ນ ໂອຕ຺ຖເຣຍ຺ຍ, ອຈ຺ຈໂຍ ໂນ ອຈ຺ຈຄມາ ຍຖາພາລໍ, ຕໍ ໂນ ຠວໍ ໂຄຕໂມ ອຈ຺ຈຍໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ ອຈ຺ຈຍໍ ເທເສສຸໍ. ຠຄວາປິ ‘‘ຕຄ຺ຆ ຕຸມ຺ເຫ ອຈ຺ຈໂຍ ອຈ຺ຈຄມາ ຍຖາພາລໍ, ຕໍ ໂວ ມຍໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາມ ອາຍຕິໍ ສໍວຣາຍາ’’ຕິ ເຕສໍ ອຈ຺ຈຍໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕຕໍ ຎຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິ ອຊ຺ຌາສຍານຸຣູປໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ເຕ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ສຣຓາທີສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ເຕສໍ ປນ ອາຄມນໂຕ ປຸເຣຕຣໍເຍວ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຕໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຈິຕ຺ຕຊາໂຕ ປຕ຺ເຕນ ປານີຍໍ ອາທາຍ ຠຄວໂຕ ອຸປນາເມຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ມຸຂໂຕ ໂອວມິຕ຺ວາຕິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕິຓາທິໍ ມຸເຂນ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ. ວິສ຺ສນ຺ທນ຺ໂຕ ມຎ຺ເຎຕິ ປຸພ຺ເພ ທີຆຣຊ຺ຊຸເກນ ອຸທປາເນນ ອຸສ຺ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພອຸທໂກໂຆ ຠຄວໂຕ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ຄຕກາເລ ມຸເຂນ ວິສ຺ສນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ ສມຕິຕ຺ຕິໂກ ກາກເປຍ຺ໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ອິທຎ຺ຈ ເຖຣສ຺ສ ຄຕກາເລ ອຸທກປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໂຕ ປຣໍ ປນ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຕສ຺ມິໍ ຄາເມ ສກລໍ ນິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ອຸທເກນ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອໂຫສີຕິ. ອຍໍ ປນິທ຺ຘິ ນ ພຸທ຺ຘານໍ ອຘິຏ຺ຐາເນນ, ນາປິ ເທວານຸຠາເວນ, ອຖ ໂຂ ຠຄວໂຕ ປຸຎ຺ຎານຸຠາເວນ ປຣິຕ຺ຕເທສນຕ຺ຖໍ ຣາຊຄຫໂຕ ເວສາລິຄມເນ ວິຍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຖູເຓຍ຺ຍການໍ ຠຄວຕິ ປສາທຊນນຕ຺ຖໍ ເຕສໍ ອຕ຺ຖກາມາຫິ ເທວຕາຫິ ກຕ’’ນ຺ຕິ. ອປເຣ ‘‘ອຸທປານສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ວສນກນາຄຣາຊາ ເອວມກາສີ’’ຕິ. ສພ຺ພໍ ຕໍ ອກາຣຓໍ, ຍຖາ ຠຄວໂຕ ປຸຎ຺ຎານຸຠາເວນເຍວ ຕຖາ ອຸທກຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຣິທີປິຕຕ຺ຕາ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ອຘິຏ຺ຐາເນນ ວິນາ ອຕ຺ຕນາ ອິຈ຺ຉິຕນິປ຺ຜຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖທີປນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ກິໍ ກຍິຣາ ອຸທປາເນນ, ອາປາ ເຈ ສພ຺ພທາ ສິຍຸນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ສພ຺ພກາລໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຈ ອາປາ ເຈ ຍທິ ສິຍຸໍ ຍທິ ອຸປລພ຺ເຠຍ຺ຍຸໍ ຍທິ ອາກງ຺ຂາມຕ຺ຕປຏິພທ຺ໂຘ, ເຕສໍ ລາໂຠ, ເຕນ ອຸທປາເນນ ກິໍ ກຍິຣາ ກິໍ ກເຣຍ຺ຍ, ກິໍ ປໂຍຊນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຓ຺ຫາຍ ມູລໂຕ ເຉຕ຺ວາ, ກິສ຺ສ ປຣິເຍສນໍ ຈເຣຕິ ຍາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ວິນິພທ຺ຘາ ສຕ຺ຕາ ອກຕປຸຎ຺ຎາ ຫຸຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉິຕາລາຠທຸກ຺ເຂນ ວິຫຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຕສ຺ສາ ຕຓ຺ຫາຍ ມູລໍ, ມູເລ ວາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ມາທິໂສ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ໂຘ ກິສ຺ສ ເກນ ກາຣເຓນ ປານີຍປຣິເຍສນໍ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ປຈ຺ຈຍປຣິເຍສນໍ ຈເຣຍ຺ຍ. ‘‘ມູລໂຕ ເຉຕ຺ຕາ’’ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ, ຕຓ຺ຫາຍ ມູລໍ ມູເລເຍວ ວາ ເຉທໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ມູລໂຕ ເຉຕ຺ຕາຕິ ມູລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ເຉທໂກ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ໂຍ ໂພຘິຍາ ມູລຠູຕມຫາປຓິຘານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອປຣິມິຕໍ ສກລໍ ປຸຎ຺ຎສມ຺ຠາຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂລກຫິຕຕ຺ຖເມວ ປຣິຓາມນວເສນ ປຣິປູເຣນ຺ໂຕ ມູລໂຕ ປຠຸຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ເຉຕ຺ຕາ, ໂສ ຕຓ຺ຫາເຫຕຸກສ຺ສ ອິຈ຺ຉິຕາລາຠສ຺ສ ອຠາວໂຕ ກິສ຺ສ ເກນ ກາຣເຓນ ອຸທກປຣິເຍສນໍ ຈເຣຍ຺ຍ, ອິເມ ປນ ຖູເຓຍ຺ຍກາ ອນ຺ຘພາລາ ອິມໍ ກາຣຓໍ ອຊານນ຺ຕາ ເອວມກໍສູຕິ.

ນວມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ອຸເຕນສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໐. ທສເມ ຣຎ຺ໂຎ ອຸເຕນສ຺ສາຕິ ອຸເຕນສ຺ສ ນາມ ຣຎ຺ໂຎ, ໂຍ ‘‘ວຊ຺ຊິຣາຊາ’’ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຸຍ຺ຍານຄຕສ຺ສາຕິ ອຸຍ຺ຍານກີຬນຕ຺ຖໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄຕສ຺ສ. ອນາທເຣ ຫິ ອິທໍ ສາມິວຈນໍ, ‘‘ອນ຺ເຕປຸຣ’’ນ຺ຕິ ປນ ປທໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ເຘເປຕໍ ສາມິວຈນໍ ໂຫຕິ. ກາລງ຺ກຕານີຕິ ອຄ຺ຄິທຑ຺ຒານິ ຫຸຕ຺ວາ ມຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ສາມາວຕີປມຸຂານີຕິ ເອຕ຺ຖ ກາ ປນາຍໍ ສາມາວຕີ, ກຖຎ຺ຈ ທຑ຺ຒາຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ, ຠທ຺ທວຕິຍໍ ເສຏ຺ຐິໂນ ຘີຕາ ໂຆສກເສຏ຺ຐິນາ ຘີຕຸຏ຺ຐາເນ ຐປິຕາ ປຎ຺ຈສຕອິຕ຺ຖິປຣິວາຣາ ຣຎ຺ໂຎ ອຸເຕນສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສີ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣພຫຸລາ ອຣິຍສາວິກາ ສາມາວຕີ ນາມ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສາມາວຕິຍາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກຖາ ຘມ຺ມປທວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ (ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໑.໒໐ ສາມາວຕີວຕ຺ຖຸ) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພາ. ມາຄຓ຺ຑິຍສ຺ສ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຘີຕາ ອຕ຺ຕໂນ ມາຕາປິຕູນໍ –

‘‘ທິສ຺ວານ ຕຓ຺ຫໍ ອຣຕິໍ ຣຄຎ຺ຈ,

ນາໂຫສິ ຉນ຺ໂທ ອປິ ເມຖຸນສ຺ມິໍ;

ກິເມວິທໍ ມຸຕ຺ຕກຣີສປຸຓ຺ຓໍ,

ປາທາປິ ນໍ ສມ຺ຜຸສິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ເຉ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໘໔໑) –

ຠຄວຕາ ເທສິຕໍ ອິມໍ ຄາຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຣິ ພທ຺ຘາຆາຕາ ມາຄຓ຺ຑິຍາ ອປຣຠາເຄ ຣຎ຺ຎາ ອຸເຕເນນ ມເຫສິຏ຺ຐາເນ ຐປິຕາ ຠຄວໂຕ ໂກສມ຺ພິໍ ອຸປຄຕຠາວໍ, ສາມາວຕີປມຸຂານຎ຺ຈ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິຕ຺ຖິສຕານໍ ອຸປາສິກາຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອາຄໂຕ ນາມ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອິມໍ ນຄຣໍ, ທານິສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ຊານິສ຺ສາມິ, ອິມາປິ ຕສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາຍິກາ, ອິມາສມ຺ປິ ສາມາວຕີປມຸຂານຎ຺ຈ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອເນກປຣິຍາເຍຫິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕາສຎ຺ຈ ອນຕ຺ຖໍ ກາຕຸໍ ວາຍມິຕ຺ວາປິ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ປຸເນກທິວສໍ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ອຸຍ຺ຍານກີຬໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ຈູຬປິຕຸ ສາສນໍ ປຫິຓິ ‘‘ສາມາວຕິຍາ ປາສາທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸສ຺ສໂກຏ຺ຐາຄາຣເຕລໂກຏ຺ຐາຄາຣານິ ວິວຣາເປຕ຺ວາ ທຸສ຺ສານິ ເຕລຈາຏີສຸ ເຕເມຕ຺ວາ ຖມ຺ເຠ ເວເຐຕ຺ວາ ຕາ ສພ຺ພາ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ພຫິ ຍນ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ ທຓ຺ຑທີປິກາຫິ ເຄເຫ ອຄ຺ຄິໍ ທທມາໂນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ໂກຏ຺ຐາຄາຣານິ ວິວຣິຕ຺ວາ ວຕ຺ຖານິ ເຕລຈາຏີສຸ ເຕເມຕ຺ວາ ຖມ຺ເຠ ເວເຐຕຸໍ ອາຣຠິ. ອຖ ນໍ ສາມາວຕີປມຸຂາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ‘‘ກິໍ ເອຕໍ ຈູຬປິຕາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິໂຍ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ‘‘ອມ຺ມາ, ຣາຊາ ທຬ຺ຫິກມ຺ມຕ຺ຖາຍ ອິເມ ຖມ຺ເຠ ເຕລປິໂລຕິກາຫິ ພນ຺ຘາເປຕິ, ຣາຊເຄເຫ ນາມ ສຸຍຸຕ຺ຕທຸຍຸຕ຺ຕໍ ທຸຊ຺ຊານໍ, ມາ ເມ ສນ຺ຕິເກ ໂຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕາ ອາຄຕາ ຄພ຺ເຠສຸ ປເວເສຕ຺ວາ ທ຺ວາຣານິ ປິທຫິຕ຺ວາ ພຫິ ຍນ຺ຕກໍ ທຕ຺ວາ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຄ຺ຄິໍ ເທນ຺ໂຕ ໂອຕຣິ. ສາມາວຕີ ຕາສໍ ໂອວາທໍ ອທາສິ, ‘‘ອມ຺ມາ, ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ວິຈຣນ຺ຕີນໍ ເອວເມວ ອຄ຺ຄິນາ ຌາມຕ຺ຕຠາວານໍ ພຸທ຺ຘຎາເຓນປິ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ນ ສຸກໂຣ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຖາ’’ຕິ. ຕາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ອຘິຄຕຜລາຍ ວິຎ຺ຎາຕສາສນາຍ ຂຸຊ຺ຊຸຕ຺ຕຣາຍ ອຣິຍສາວິກາຍ ເສກ຺ຂປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ຕາຍ ສຕ຺ຖາຣາ ເທສິຕນິຍາເມເນວ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິຍາ ສນ຺ຕິເກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສ຺ສ ອຘິຄຕາ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ກມ຺ມຏ຺ຐານມນສິກາເຣນ ຍຸຕ຺ຕປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ເຄເຫ ຌາຍນ຺ເຕ ເວທນາປຣິຄ຺ຄຫກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິ ກໂຣນ຺ຕິໂຍ ກາຈິ ທຸຕິຍຜລໍ, ກາຈິ ຕຕິຍຜລໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ກາລມກໍສຸ. ອຖ ຠິກ຺ຂູ ໂກສມ຺ພິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຕາສໍ ອຠິສມ຺ປຣາຍໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ຠຄວາ ຈ ຕາສໍ ອຣິຍຜລາຘິຄມໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຠາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຣຎ຺ໂຎ ອຸເຕນສ຺ສ…ເປ… ອນິປ຺ຜລາ ກາລງ຺ກຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນິປ຺ຜລາຕິ ນ ນິປ຺ຜລາ, ສມ຺ປຕ຺ຕສາມຎ຺ຎຜລາ ເອວ ກາລງ຺ກຕາ. ຕາ ປນ ຜລານິ ປຏິລຠນ຺ຕິໂຍ ສາມາວຕິຍາ –

‘‘ອາຣມ຺ຠຖ ນິກ຺ກມຖ, ຍຸຎ຺ຊຖ ພຸທ຺ຘສາສເນ;

ຘຸນາຖ ມຈ຺ຈຸໂນ ເສນໍ, ນຬາຄາຣໍວ ກຸຎ຺ຊໂຣ.

‘‘ໂຍ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມວິນເຍ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ວິຫສ຺ສຕິ;

ປຫາຍ ຊາຕິສໍສາຣໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໕; ເນຕ຺ຕິ. ໒໙) –

ຄາຖາຫິ ໂອວທິຍມານາ ເວທນາປຣິຄ຺ຄຫກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມນສິ ກໂຣນ຺ຕິໂຍ ວິປສ຺ສິຕ຺ວາ ທຸຕິຍຕຕິຍຜລານິ ປຏິລຠິໍສຸ. ຂຸຊ຺ຊຸຕ຺ຕຣາ ປນ ອາຍຸເສສສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕາຍ, ປຸພ຺ເພ ຕາທິສສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ອກຕຕ຺ຕາ ຈ ຕໂຕ ປາສາທໂຕ ພຫິ ອໂຫສິ. ‘‘ທສໂຍຊນນ຺ຕເຣ ປກ຺ກາມີ’’ຕິ ຈ ວທນ຺ຕິ. ອຖ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ, ‘‘ອາວຸໂສ, ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ວຕ ອຣິຍສາວິການໍ ເອວຣູປໍ ມຣຓ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຍທິປິ ຕາສໍ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ອຍຸຕ຺ຕໍ, ປຸພ຺ເພ ກຕກມ຺ມສ຺ສ ປນ ຍຸຕ຺ຕເມວ ຕາຫິ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ອຏ຺ຐ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຣຎ຺ໂຎ ນິເວສເນ ນິພທ຺ຘໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈສຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ເຕ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ສຕ຺ຕ ຊນາ ຫິມວນ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອໂກ ນທີຕີຣສມີເປ ເອກສ຺ມິໍ ຕິຓຄຫເນ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ນິສີທຕິ. ອເຖກທິວສໍ ຣາຊາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘສຸ ຄເຕສຸ ຕາຫິ ອິຕ຺ຖີຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຸທກກີຬໍ ກີຬິຕຸກາໂມ ຕຕ຺ຖ ຄໂຕ. ຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ທິວສຠາຄໍ ອຸທເກ ກີຬິຕ຺ວາ ສີຕປີຬິຕາ ວິສິພ຺ພິຕຸກາມາ ຕໍ ຕິຓຄຫນໍ ອຸປຣິ ວິສຸກ຺ຂຕິຓສຎ຺ຉນ຺ນໍ ‘‘ຕິຓຣາສີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ທຕ຺ວາ ຕິເຓສຸ ຌາຍິຕ຺ວາ ປຕນ຺ເຕສຸ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຌາຍຕິ, ຕໍ ຣາຊາ ຎຕ຺ວາ ອມ຺ເຫ ນາເສສ຺ສຕິ, ສຸທຑ຺ຒໍ ນໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສພ຺ພາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ທາຣຸອາທີນິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ຣາສິໍ ກຕ຺ວາ ອາລິມ຺ເປຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ຌາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປກ຺ກມິໍສຸ. ຕາ ປຐມໍ ອສຎ຺ເຈຕນິກາ ຫຸຕ຺ວາ ອິທານິ ກມ຺ມຸນາ ພຊ຺ຌິໍສຸ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ປນ ອນ຺ໂຕສມາປຕ຺ຕິຍໍ ສເຈ ທາຣູນໍ ສກຏສຫສ຺ສມ຺ປິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອາລິມ຺ເປນ຺ຕາ ອຸສຸມາກາຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ຄາເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອຸຏ຺ຐາຍ ຍຖາສຸຂໍ ອຄມາສິ. ຕາ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ພຫູນິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ພຫູນິ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກາວເສເສນ ອຕ຺ຕຠາວສເຕ ອິມິນາວ ນິຍາເມນ ເຄເຫ ຌາຍມາເນ ຌາຍິໍສຸ. ອິທໍ ຕາສໍ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ.

ຍສ຺ມາ ປນ ເຕ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ອຣິຍຜລານິ ສຈ຺ຉາກໍສຸ, ຣຕນຕ຺ຕຍໍ ປຍິຣຸປາສິໍສຸ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ອນາຄາມິນິໂຍ ສຸທ຺ຘາວາເສສຸ ອຸປປນ຺ນາ, ອິຕຣາ ກາຈິ ຕາວຕິໍເສສຸ, ກາຈິ ຍາເມສຸ, ກາຈິ ຕຸສິເຕສຸ, ກາຈິ ນິມ຺ມານຣຕີສຸ, ກາຈິ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີສຸ ອຸປປນ຺ນາ.

ຣາຊາປິ ໂຂ ອຸເຕໂນ ‘‘ສາມາວຕິຍາ ເຄຫໍ ກິຣ ຌາຍຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ເວເຄນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ຕໍ ປເທສໍ ຕາສຸ ທຑ຺ຒາສຸເຍວ ສມ຺ປາປຸຓິ. ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປນ ເຄຫໍ ນິພ຺ພາເປຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນພລວໂທມນສ຺ໂສ ມາຄຓ຺ຑິຍາຍ ຕຖາ ກາຣິຕຠາວໍ ອຸປາເຍນ ຎຕ຺ວາ ອຣິຍສາວິກາສຸ ກຕາປຣາຘກມ຺ມຸນາ ໂຈທິຍມາໂນ ຕສ຺ສາ ຣາຊາຓໍ ກາເຣສິ ສທ຺ຘິໍ ຎາຕເກຫິ. ເອວໍ ສາ ສປຣິຊນາ ສມິຕ຺ຕພນ຺ຘວາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາປຸຓິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ສາມາວຕີປມຸຂານໍ ຕາສໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ອນຍພ຺ຍສນາປຕ຺ຕິເຫຕຸໍ, ມາຄຓ຺ຑິຍາຍ ຈ ສມິຕ຺ຕພນ຺ຘວາຍ ຣາຊາຓາຍ ອນຍພ຺ຍສນາປຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖທີປນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ໂມຫສມ຺ພນ຺ຘໂນ ໂລໂກ, ຠພ຺ພຣູໂປວ ທິສ຺ສຕີຕິ ໂຍ ອິຘ ສຕ຺ຕໂລໂກ ຠພ຺ພຣູໂປວ ເຫຕຸສມ຺ປນ຺ໂນ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ທິສ຺ສຕິ, ໂສປິ ໂມຫສມ຺ພນ຺ຘໂນ ໂມເຫນ ປລິຄຸຓ຺ຐິໂຕ ອຕ຺ຕຫິຕາຫິຕໍ ອຊານນ຺ໂຕ ຫິເຕ ນ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ອຫິຕໍ ທຸກ຺ຂາວຫໍ ພຫຸຎ຺ຈ ອປຸຎ຺ຎໍ ອາຈິນາຕິ. ‘‘ຠວຣູໂປວ ທິສ຺ສຕີ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອຍໍ ໂລໂກ ໂມຫສມ຺ພນ຺ຘໂນ ໂມເຫນ ປລິຄຸຓ຺ຐິໂຕ, ຕໂຕ ເອວ ຠວຣູໂປວ ສສ຺ສຕສຠາໂວ ວິຍສ຺ສ ອຕ຺ຕາ ທິສ຺ສຕິ, ອຊຣາມໂຣ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ເຍນ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ອກຕ຺ຕພ຺ພານິ ກໂຣຕິ.

ອຸປຘິພນ຺ຘໂນ ພາໂລ, ຕມສາ ປຣິວາຣິໂຕ. ສສ຺ສໂຕຣິວ ຂາຍຕີຕິ ນ ເກວລຎ຺ຈ ໂມຫສມ຺ພນ຺ຘໂນ ເອວ, ອປິຈ ໂຂ ອຸປຘິພນ຺ຘໂນປິ ອຍໍ ອນ຺ຘພາລໂລໂກ ອວິຊ຺ຊາຕມສາ ປຣິວາຣິໂຕ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເຍນ ຎາເຓນ ອວິປຣີຕໍ ກາເມ ຈ ຂນ຺ເຘ ຈ ‘‘ອນິຈ຺ຈາ ທຸກ຺ຂາ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມາ’’ຕິ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ອຠາວໂຕ ຍສ຺ມາ ພາໂລ ອນ຺ຘປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ອຎ຺ຎາຓຕມສາ ສມນ຺ຕໂຕ ປຣິວາຣິໂຕ ນິວຸໂຕ, ຕສ຺ມາ ໂສ ກາມູປຘິ ກິເລສູປຘິ ຂນ຺ຘູປຘີຕິ ອິເມສໍ ອຸປຘີນໍ ວເສນ ຈ ອຸປຘິພນ຺ຘໂນ, ຕໂຕ ເອວ ຈສ຺ສ ໂສປຘິສ຺ສ ປສ຺ສໂຕ ສສ຺ສໂຕ ວິຍ ນິຈ຺ໂຈ ສພ຺ພກາລຠາວີ ວິຍ ຂາຍຕິ. ‘‘ອສສ຺ສຕິຣິວ ຂາຍຕີ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອຕ຺ຕາ ສພ຺ພກາລໍ ວິຊ຺ຊຕິ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ອຎ຺ໂຎ ອສສ຺ສຕິ ອນິຈ຺ໂຈຕິ ໂລກສ຺ສ ໂສ ອຸປຘິ ມິຈ຺ຉາຠິນິເວສວເສນ ເອກເທໂສ ວິຍ ຂາຍຕິ, ອຸປຏ຺ຐຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣກາໂຣ ຫິ ປທສນ຺ຘິກໂຣ. ປສ຺ສໂຕ ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ໂຍ ປນ ສງ຺ຂາເຣ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ວິປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ເສວ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາສຫິຕາຍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ຍຖາຠູຕໍ ປສ຺ສໂຕ ຊານໂຕ ປຏິວິຊ຺ຌໂຕ ຣາຄາທິກິຎ຺ຈນໍ ນຕ຺ຖິ, ເຍນ ສໍສາເຣ ພຊ຺ເຌຍ຺ຍ. ຕຖາ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ເອວ ຫິ ອວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິອາທິພນ຺ຘເນຫິ ສໍສາເຣ ພທ຺ໂຘ ສິຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ທສມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຏ຺ຐິຕາ ຈ ຈູຬວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ.

໘. ປາຏລິຄາມິຍວຄ຺ໂຄ

໑. ປຐມນິພ຺ພານປຏິສໍຍຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໑. ປາຏລິຄາມິຍວຄ຺ຄສ຺ສ ປຐເມ ນິພ຺ພານປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍາຕິ ອມຕຘາຕຸສນ຺ນິສ຺ສິຕາຍ ອສງ຺ຂຕຘາຕຸຍາ ປເວທນວເສນ ປວຕ຺ຕາຍ. ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍາຕິ ຘມ຺ມເທສນາຍ. ສນ຺ທສ຺ເສຕີຕິ ສຠາວສຣສລກ຺ຂຓໂຕ ນິພ຺ພານໍ ທສ຺ເສຕິ. ສມາທເປຕີຕິ ຕເມວ ອຕ຺ຖໍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຄຓ຺ຫາເປຕິ. ສມຸຕ຺ເຕເຊຕີຕິ ຕທຕ຺ຖຄຫເຓ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊເນນ຺ໂຕ ເຕເຊຕິ ໂຊເຕຕິ. ສມ຺ປຫໍເສຕີຕິ ນິພ຺ພານຄຸເຓຫິ ສມ຺ມເທວ ສພ຺ພປ຺ປກາເຣຫິ ໂຕເສຕິ.

ອຖ ວາ ສນ຺ທສ຺ເສຕີຕິ ‘‘ໂສ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖ ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄາ ຕຓ຺ຫກ຺ຂໂຍ ວິຣາໂຄ ນິໂຣໂຘ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໒໘໑; ໒.໓໓໗; ມຫາວ. ໘) ນເຍເນວ ສພ຺ພຖາ ເຕນ ເຕນ ປຣິຍາເຍນ ເຕສໍ ເຕສໍ ອຊ຺ຌາສຍານຸຣູປໍ ສມ຺ມາ ທສ຺ເສຕິ. ສມາທເປຕີຕິ ‘‘ອິມິນາ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ຕໍ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຘິຄມປຏິປທາຍ ສທ຺ຘິໍ ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູ ນິນ຺ນໂປຓປພ຺ຠາເຣ ກໂຣນ຺ໂຕ ສມ຺ມາ ອາທເປຕິ ຄຓ຺ຫາເປຕິ. ສມຸຕ຺ເຕເຊຕີຕິ ເອຕໍ ທຸກ຺ກຣໍ ທຸຣຠິສມ຺ຠວນ຺ຕິ ‘‘ມາ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ປມາທໍ ອນ຺ຕຣາໂວສານໍ ອາປຊ຺ຊຖ, ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວີຣິຍວໂຕ ນຍິທໍ ທຸກ຺ກຣໍ, ຕສ຺ມາ ສີລວິສຸທ຺ຘິອາທິວິສຸທ຺ຘິປຏິປທາຍ ອຸຏ຺ຐຫຖ ຆຏຍຖ ວາຍເມຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ນິພ຺ພານາຘິຄມາຍ ອຸສ຺ສາເຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ໂວທເປຕິ. ສມ຺ປຫໍເສຕີຕິ ‘‘ມທນິມ຺ມທໂນ ປິປາສວິນໂຍ ອາລຍສມຸຄ຺ຆາໂຕ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໓໔; ອິຕິວຸ. ໙໐), ຣາຄກ຺ຂໂຍ ໂທສກ຺ຂໂຍ ໂມຫກ຺ຂໂຍຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໓໖໗; ອິຕິວຸ. ໔໔), ອສງ຺ຂຕນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໓໖໗), ອມຕຎ຺ຈ ສນ຺ຕນ຺ຕິອາທິນາ ຈ ອເນກປຣິຍາເຍນ (ສໍ. ນິ. ໔.໔໐໙) ນິພ຺ພານານິສໍສປ຺ປກາສເນນ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຕເສນ຺ໂຕ ຫາເສນ຺ໂຕ ສມ຺ປຫໍເສຕິ ສມສ຺ສາເສຕິ.

ເຕຘາຕິ ເຕ ອິຘ. ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາຕິ ‘‘ອຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ ອຍໍ ໂນ ອຕ຺ໂຖ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ໂພ’’ຕິ ເອວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຕາຍ ເທສນາຍ ອຕ຺ຖິກາ ຫຸຕ຺ວາ. ມນສິ ກຕ຺ວາຕິ ຈິຕ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ອນຎ຺ຎວິຫິຕາ ຕໍ ເທສນໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕຄຕເມວ ກຕ຺ວາ. ສພ຺ພໍ ເຈຕໂສ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາຕິ ສພ຺ເພນ ກາຣກຈິຕ຺ເຕນ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປຣິໂຍສານາ ເທສນໍ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ, ຕຄ຺ຄຕເມວ ອາໂຠຄໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ສພ຺ພໍ ເຈຕໂສ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາຕິ ສພ຺ພສ຺ມາ ຈິຕ຺ຕໂຕ ເທສນໍ ສມ຺ມາ ອນຸ ອນຸ ອາຫຣິຕ຺ວາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ເຍຫິ ຈິຕ຺ເຕຫິ ເທສນາ ກຕາ, ສພ຺ພສ຺ມາ ຈິຕ຺ຕໂຕ ປວຕ຺ຕໍ ເທສນໍ ພຫິ ຄນ຺ຕຸໍ ອເທນ຺ໂຕ ສມ຺ມາ ອວິປຣີຕໍ ອນຸ ອນຸ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຍຖາເທສິຕເທສິຕໍ ເທສນໍ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປຘາເຣຕ຺ວາ. ໂອຫິຕໂສຕາຕິ ອວຫິຕໂສຕາ, ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປິຕໂສຕາ. ໂອຫິຕໂສຕາຕິ ວາ ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕໂສຕາ. ຕເມວ ອຸປລພ຺ຠມາໂນປິ ຫິ ສວເນ ອວິກ຺ເຂໂປ ສຕິສໍວໂຣ ວິຍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍາທີສຸ ໂສຕິນ຺ທ຺ຣິເຍປິ ວຕ຺ຕຸມຣຫຕີຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິອາທີຫິ ຈຕູຫິປິ ປເທຫິ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຕປ຺ປຣຠາວໂຕ ສວເນ ອາທຣທີປເນນ ສກ຺ກຈ຺ຈສວນໍ ທສ຺ເສຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຕສ຺ສາ ນິພ຺ພານປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ຘມ຺ມກຖາຍ ສວເນ ອາທຣກາຣິຕໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ອິມໍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ຕພ຺ພິຘຸຣຘມ຺ມເທສນາມຸເຂນ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ວິຊ຺ຊມານຠາວວິຠາວນໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີຕິ ວິຊ຺ຊຕິ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠິກ຺ຂເວຕິ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາລປນໍ. ນນຸ ຈ ອຸທານໍ ນາມ ປີຕິໂສມນສ຺ສສມຸຏ຺ຐາປິໂຕ ວາ ຘມ຺ມສໍເວຄສມຸຏ຺ຐາປິໂຕ ວາ ຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄາຫກນິຣເປກ຺ໂຂ ອຸທາຫາໂຣ, ຕຖາ ເຈວ ເອຕ຺ຕເກສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ອາຄຕໍ, ອິຘ ກສ຺ມາ ຠຄວາ ອຸທາເນນ຺ໂຕ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສີຕິ? ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຎ຺ຎາປນຕ຺ຖໍ. ນິພ຺ພານປຏິສໍຍຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຠຄວາ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ນິພ຺ພານຄຸຓານຸສ຺ສຣເຓນ ອຸປ຺ປນ຺ນປີຕິໂສມນສ຺ສາ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ. ອິຘ ນິພ຺ພານວຊ຺ໂຊ ສພ຺ໂພ ສຠາວຘມ຺ໂມ ປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິໂກວ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ນ ປຈ຺ຈຍນິຣເປກ຺ໂຂ. ອຍໍ ປນ ນິພ຺ພານຘມ຺ໂມ ກຕມປຈ຺ຈເຍ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ ເຕ ຈ ສຎ຺ຎາເປຕຸກາໂມ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕທາຍຕນ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ, ນ ເອກນ຺ຕໂຕວ ເຕ ປຏິຄ຺ຄາຫເກ ກຕ຺ວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕທາຍຕນນ຺ຕິ ຕໍ ກາຣຓໍ. ທກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ. ນິພ຺ພານຎ຺ຫິ ມຄ຺ຄຜລຎາຓາທີນໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ ຣູປາທີນິ ວິຍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ອາຣມ຺ມຓປຈ຺ຈຍຠູຕານີຕິ ກາຣຓຏ຺ເຐນ ‘‘ອາຍຕນ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ຠຄວາ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອສງ຺ຂຕາຍ ຘາຕຸຍາ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ປເວເທສິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ຘມ຺ມນ຺ວໂຍ – ອິຘ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມານໍ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ອສງ຺ຂຕາຍປິ ຘາຕຸຍາ ຠວິຕພ຺ພໍ ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂຕ຺ຕາ ສຠາວຘມ຺ມານໍ. ຍຖາ ຫິ ທຸກ຺ເຂ ວິຊ຺ຊມາເນ ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂຠູຕໍ ສຸຂມ຺ປິ ວິຊ຺ຊຕິເຍວ, ຕຖາ ອຸຓ຺ເຫ ວິຊ຺ຊມາເນ ສີຕມ຺ປິ ວິຊ຺ຊຕິ, ປາປຘມ຺ເມສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາປິ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ເອວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ –

‘‘ຍຖາປິ ທຸກ຺ເຂ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ, ສຸຂໍ ນາມປິ ວິຊ຺ຊຕິ;

ເອວໍ ຠເວ ວິຊ຺ຊມາເນ, ວິຠໂວປິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໂກ.

‘‘ຍຖາປິ ອຸຓ຺ເຫ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ, ອປຣໍ ວິຊ຺ຊຕິ ສີຕລໍ;

ເອວໍ ຕິວິຘຄ຺ຄິ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ, ນິພ຺ພານໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພກໍ.

‘‘ຍຖາປິ ປາເປ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ, ກລ຺ຍາຓມປິ ວິຊ຺ຊຕິ;

ເອວເມວ ຊາຕິ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ, ອຊາຕິມປິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພກ’’ນ຺ຕິອາທິ. (ພຸ. ວໍ. ໒.໑໐-໑໒) –

ອປິຈ ນິພ຺ພານສ຺ສ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອຕ຺ຖິຠາວວິຈາຣຓໍ ປຣໂຕ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ.

ເອວໍ ຠຄວາ ອສງ຺ຂຕາຍ ຘາຕຸຍາ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ສມ຺ມຸເຂນ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕພ຺ພິຘຸຣຘມ຺ມາໂປຫນມຸເຂນສ຺ສ ສຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ, ‘‘ຍຕ຺ຖ ເນວ ປຖວີ ນ ອາໂປ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ນິພ຺ພານໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣວິຘຸຣສຠາວໍ ຍຖາ ສງ຺ຂຕຘມ຺ເມສຸ ກຕ຺ຖຈິ ນຕ຺ຖິ, ຕຖາ ຕຕ຺ຖປິ ສພ຺ເພ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມາ. ນ ຫິ ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕຘມ຺ມານໍ ສໂມຘານໍ ສມ຺ຠວຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຕ຺ຖວິຠາວນາ – ຍຕ຺ຖ ຍສ຺ມິໍ ນິພ຺ພາເນ ຍສ຺ສໍ ອສງ຺ຂຕຘາຕຸຍໍ ເນວ ກກ຺ຂຬລກ຺ຂຓາ ປຖວີຘາຕຸ ອຕ຺ຖິ, ນ ປຄ຺ຆຣຓລກ຺ຂຓາ ອາໂປຘາຕຸ, ນ ອຸຓ຺ຫລກ຺ຂຓາ ເຕໂຊຘາຕຸ, ນ ວິຕ຺ຖມ຺ຠນລກ຺ຂຓາ ວາໂຍຘາຕຸ ອຕ຺ຖິ. ອິຕິ ຈຕຸມຫາຠູຕາຠາວວຈເນນ ຍຖາ ສພ຺ພສ຺ສປິ ອຸປາທາຣູປສ຺ສ ອຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ຕນ຺ນິສ຺ສິຕຕ຺ຕາ. ເອວໍ ອນວເສສໂຕ ກາມຣູປຠວສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ອຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຠາວໂຕ. ນ ຫິ ມຫາຠູຕນິສ຺ສເຍນ ວິນາ ປຎ຺ຈໂວກາຣຠໂວ ເອກໂວກາຣຠໂວ ວາ ສມ຺ຠວຕີຕິ.

ອິທານິ ອຣູປສຠາວຕ຺ເຕປິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ອຣູປຠວປຣິຍາປນ຺ນານໍ ຘມ຺ມານໍ ຕຕ຺ຖ ອຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ, ‘‘ນ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນໍ…ເປ… ນ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ນ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນນ຺ຕິ ສທ຺ຘິໍ ອາຣມ຺ມເຓນ ກຸສລວິປາກກິຣິຍເຠໂທ ຕິວິໂຘປິ ອາກາສານຎ຺ຈາຍຕນຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຍທຄ຺ເຄນ ຈ ນິພ຺ພາເນ ກາມໂລກາທີນໍ ອຠາໂວ ໂຫຕິ, ຕທຄ຺ເຄນ ຕຕ຺ຖ ອິຘໂລກປຣໂລການມ຺ປິ ອຠາໂວຕິ ອາຫ – ‘‘ນາຍໍ ໂລໂກ ນ ປຣໂລໂກ’’ຕິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍ຺ວາຍໍ ‘‘ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ໂມ ອິຘໂລໂກ’’ຕິ ຈ ລທ຺ຘໂວຫາໂຣ ຂນ຺ຘາທິໂລໂກ, ໂຍ ຈ ‘‘ຕໂຕ ອຎ຺ຎຖາ ປໂຣ ອຠິສມ຺ປຣາໂຍ’’ຕິ ຈ ລທ຺ຘໂວຫາໂຣ ຂນ຺ຘາທິໂລໂກ, ຕທຸຠຍມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ນຕ຺ຖີຕິ. ນ ອຸໂຠ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາຕິ ຍສ຺ມາ ຣູປຄເຕ ສຕິ ຕໂມ ນາມ ສິຍາ, ຕມສ຺ສ ຈ ວິຘມນຕ຺ຖໍ ຈນ຺ທິມສູຣິເຍຫິ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ. ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ປນ ຍຕ຺ຖ ຣູປຄຕເມວ ນຕ຺ຖິ, ກຸໂຕ ຕຕ຺ຖ ຕໂມ. ຕມສ຺ສ ວາ ວິຘມນາ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ, ຕສ຺ມາ ຈນ຺ທິມາ ສູຣິໂຍ ຈາຕິ ອຸໂຠປິ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພາເນ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາ ອາໂລກສຠາວຕໍເຍວ ນິພ຺ພານສ຺ສ ທສ຺ເສຕິ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ ອນຠິສເມຕາວີນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນາທິມຕິສໍສາເຣ ສຸປິນນ຺ເຕປິ ອນນຸຠູຕປຸພ຺ພໍ ປຣມຄມ຺ຠີຣໍ ອຕິທຸທ຺ທສໍ ສຓ຺ຫສຸຂຸມໍ ອຕກ຺ກາວຈຣໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕສນ຺ຕໍ ປຓ຺ຑິຕເວທນີຍໍ ອຕິປຓີຕໍ ອມຕໍ ນິພ຺ພານໍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຕາວ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕທາຍຕນ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາວາ ເຕສໍ ອຎ຺ຎາຓາທີນິ ອປເນຕ຺ວາ ‘‘ຍຕ຺ຖ ເນວ ປຖວີ …ເປ… ນ ອຸໂຠ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ’’ຕິ ຕທຎ຺ຎຘມ຺ມາໂປຫນມຸເຂນ ຕໍ ວິຠາເວຕິ ຘມ຺ມຣາຊາ. ເຕນ ປຖວີອາທິສພ຺ພສງ຺ຂຕຘມ຺ມວິຘຸຣສຠາວາ ຍາ ອສງ຺ຂຕາ ຘາຕຸ, ຕໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ທີປິຕໍ ໂຫຕິ. ເຕເນວາຫ, ‘‘ຕຕ຺ຣາປາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເນວ ອາຄຕິໍ ວທາມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຣາຕິ ຕສ຺ມິໍ. ອປິສທ຺ໂທ ສມຸຈ຺ຈເຍ. ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣປວຕ຺ເຕ ກຸໂຕຈິ ກສ຺ສຈິ ອາຄຕິໍ ນ ວທາມິ ຍຖາປຈ຺ຈຍໍ ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມມຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ. ເອວໍ ຕສ຺ມິມ຺ປິ ອາຍຕເນ ນິພ຺ພາເນ ກຸໂຕຈິ ອາຄຕິໍ ອາຄມນໍ ເນວ ວທາມິ ອາຄນ຺ຕພ຺ພຏ຺ຐານຕາຍ ອຠາວໂຕ. ນ ຄຕິນ຺ຕິ ກຕ຺ຖຈິ ຄມນໍ ນ ວທາມິ ຄນ຺ຕພ຺ພຏ຺ຐານຕາຍ ອຠາວໂຕ. ນ ຫິ ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕານໍ ຐເປຕ຺ວາ ຎາເຓນ ອາຣມ຺ມຓກຣຓໍ ອາຄຕິຄຕິໂຍ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ, ນາປິ ຐິຕິຈຸຕູປປຕ຺ຕິໂຍ ວທາມິ. ‘‘ຕທາປຫ’’ນ຺ຕິປິ ປາຬິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຕມ຺ປິ ອາຍຕນໍ ຄາມນ຺ຕຣໂຕ ຄາມນ຺ຕຣໍ ວິຍ ນ ອາຄນ຺ຕພ຺ພຕາຍ ນ ອາຄຕິ, ນ ຄນ຺ຕພ຺ພຕາຍ ນ ຄຕິ, ປຖວີປພ຺ພຕາທິ ວິຍ ອປຕິຏ຺ຐານຕາຍ ນ ຐິຕິ, ອປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ວາ ອຸປ຺ປາທາຠາໂວ, ຕໂຕ ອມຕສຠາວຕ຺ຕາ ຈວນາຠາໂວ, ອຸປ຺ປາທນິໂຣຘາຠາວໂຕ ເຈວ ຕທຸຠຍປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາຍ ຐິຕິຍາ ຈ ອຠາວໂຕ ນ ຐິຕິໍ ນ ຈຸຕິໍ ນ ອຸປປຕ຺ຕິໍ ວທາມິ. ເກວລໍ ປນ ຕໍ ອຣູປສຠາວຕ຺ຕາ ອປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ຈ ນ ກຕ຺ຖຈິ ປຕິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐໍ. ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕາຠາວໂຕ ປວຕ຺ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂໂຕ ຈ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ. ອຣູປສຠາວຕ຺ເຕປິ ເວທນາທໂຍ ວິຍ ກສ຺ສຈິປິ ອາຣມ຺ມຓສ຺ສ ອນາລມ຺ພນໂຕ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠນິຣເປກ຺ຂໂຕ ຈ ອນາຣມ຺ມຓເມວ ຕໍ ‘‘ອາຍຕນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພານໍ. ອຍຎ຺ຈ ເອວສທ຺ໂທ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐເມວ ອປ຺ປວຕ຺ຕເມວາຕິ ປທທ຺ວເຍນປິ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ເອເສວນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ ຍທິທໍ ‘‘ອປ຺ປຕິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິອາທີຫິ ວຈເນຫິ ວຓ຺ຓິຕໍ ໂຖມິຕໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ນິພ຺ພານໍ, ເອໂສ ເອວ ສກລສ຺ສ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ປຣິໂຍສານໍ ຕທຘິຄເມ ສຕິ ສພ຺ພທຸກ຺ຂາຠາວໂຕ. ຕສ຺ມາ ‘‘ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ໂຕ’’ຕິ ອຍເມວ ຕສ຺ສ ສຠາໂວຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ປຐມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ທຸຕິຍນິພ຺ພານປຏິສໍຍຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໒. ທຸຕິເຍ ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ອິມໍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ປກຕິຍາ ຄມ຺ຠີຣຠາວໂຕ ທຸທ຺ທສຠາວທີປນໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ. ຕຕ຺ຖ ທຸທ຺ທສນ຺ຕິ ສຠາວຄມ຺ຠີຣຕ຺ຕາ ອຕິສຸຂຸມສຓ຺ຫສຠາວຕ຺ຕາ ຈ ອນຸປຈິຕຎາຓສມ຺ຠາເຣຫິ ປສ຺ສິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ທຸທ຺ທສໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ຕຎ຺ຫິ ເຕ, ມາຄຓ຺ຑິຍ, ອຣິຍໍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸ ນຕ຺ຖິ, ເຍນ ຕ຺ວໍ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ, ນິພ຺ພານມ຺ປິ ປສ຺ເສຍ຺ຍາສີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໒໑໘). ອປຣມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອິທມ຺ປິ ໂຂ ຐານໍ ທຸທ຺ທສໍ, ຍທິທໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖ’’ຕິອາທິ (ມຫາວ. ໘; ມ. ນິ. ໑.໒໘໑; ໒.໓໓໗). ອນຕນ຺ຕິ ຣູປາທິອາຣມ຺ມເຓສຸ, ກາມາທີສຸ ຈ ຠເວສຸ ນມນໂຕ ຕນ຺ນິນ຺ນຠາເວນ ປວຕ຺ຕິໂຕ ສຕ຺ຕານຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ນມນໂຕ ຕຓ຺ຫາ ນຕາ ນາມ, ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ນຕາຕິ ອນຕໍ, ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອນນ຺ຕ’’ນ຺ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ, ນິຈ຺ຈສຠາວຕ຺ຕາ ອນ຺ຕວິຣຫິຕໍ, ອຈວນຘມ຺ມໍ ນິໂຣຘໍ ອມຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອນນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປທສ຺ສ ‘‘ອປ຺ປມາຓ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ທຸທ຺ທສ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ປຎ຺ຎາຍ ທຸພ຺ພລີກຣເຓຫິ ຣາຄາທິກິເລເສຫິ ຈິຣກາລຠາວິຕຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕານໍ ອປຈ຺ຈຍຠາວນາ ນ ສຸກຣາຕິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ກິຈ຺ເຉນ ອຘິຄມນີຍຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ນ ຫິ ສຈ຺ຈໍ ສຸທສ຺ສນນ຺ຕິ ອິມິນາປິ ຕເມວຕ຺ຖໍ ປາກຏໍ ກໂຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ. ຕຎ຺ຫິ ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນ ອສນ຺ຕສຠາວາຠາວໂຕ ເອກນ຺ເຕເນວ ສນ຺ຕຕ຺ຕາ ອວິປຣີຕຏ຺ເຐນ ສຈ຺ຈໍ. ນ ຫິ ຕໍ ສຸທສ຺ສນໍ ນ ສຸເຂນ ປສ຺ສິຕພ຺ພໍ, ສຸຈິຣມ຺ປິ ກາລໍ ປຸຎ຺ຎຎາຓສມ຺ຠາເຣ ສມາເນນ຺ເຕຫິປິ ກສິເຣເນວ ສມຘິຄນ຺ຕພ຺ພໂຕ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ຠຄວຕາ – ‘‘ກິຈ຺ເຉນ ເມ ອຘິຄຕ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໘; ມ. ນິ. ໑.໒໘໑; ໒.໓໓໗).

ປຏິວິທ຺ຘາ ຕຓ຺ຫາ ຊານໂຕ ປສ຺ສໂຕ ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ຕຎ຺ຈ ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠິສມຍວເສນ ອຠິສເມນ຺ເຕນ ວິສຍໂຕ ກິຈ຺ຈໂຕ ຈ ອາຣມ຺ມຓໂຕ ຈ ອາຣມ຺ມຓປ຺ປຏິເວເຘນ ອສມ຺ໂມຫປ຺ປຏິເວເຘນ ຈ ປຏິວິທ຺ຘໍ, ຍຖາປຣິຎ຺ຎາຠິສມຍວເສນ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈໍ, ຠາວນາຠິສມຍວເສນ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈຎ຺ຈ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ປຏິວິທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ປຫານາຠິສມຍວເສນ ອສມ຺ໂມຫໂຕ ຈ ປຏິວິທ຺ຘາ ຕຓ຺ຫາ ໂຫຕິ. ເອວຎ຺ຈ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ຍຖາຠູຕໍ ອຣິຍມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ຊານໂຕ ປສ຺ສໂຕ ຠວາທີສຸ ນຕຠູຕາ ຕຓ຺ຫາ ນຕ຺ຖິ, ຕທຠາເວ ສພ຺ພສ຺ສປິ ກິເລສວຏ຺ຏສ຺ສ ອຠາໂວ, ຕໂຕວ ກມ຺ມວິປາກວຏ຺ຏານໍ ອສມ຺ຠໂວເຍວາຕິ ເອວໍ ຠຄວາ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນວເສສວຏ຺ຏທຸກ຺ຂວູປສມເຫຕຸຠູຕໍ ອມຕມຫານິພ຺ພານສ຺ສ ອານຸຠາວໍ ປກາເສສິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ທຸຕິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຕຕິຍນິພ຺ພານປຏິສໍຍຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໓. ຕຕິເຍ ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ຕທາ ກິຣ ຠຄວຕາ ອເນກປຣິຍາເຍນ ສໍສາຣສ຺ສ ອາທີນວໍ ປກາເສຕ຺ວາ ສນ຺ທສ຺ສນາທິວເສນ ນິພ຺ພານປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ຘມ຺ມເທສນາຍ ກຕາຍ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ສໍສາໂຣ ຠຄວຕາ ອວິຊ຺ຊາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ສເຫຕຸໂກ ປກາສິໂຕ, ນິພ຺ພານສ຺ສ ປນ ຕທຸປສມສ຺ສ ນ ກິຎ຺ຈິ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕຍິທໍ ອເຫຕຸກໍ, ກຖໍ ສຈ຺ຈິກຏ຺ຐປຣມຕ຺ເຖນ ອຸປລພ຺ຠຕີ’’ຕິ. ອຖ ຠຄວາ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເອຕໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ປຣິວິຕກ຺ກສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວິມຕິວິຘມນຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ອິຘ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ‘‘ນິພ຺ພານໍ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ວາຈາວຕ຺ຖຸມຕ຺ຕເມວ, ນຕ຺ຖິ ຫິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ນິພ຺ພານໍ ນາມ ອນຸປລພ຺ຠມານສຠາວຕ຺ຕາ’’ຕິ ໂລກາຍຕິກາທໂຍ ວິຍ ວິປ຺ປຏິປນ຺ນານໍ ພຫິທ຺ຘາ ຈ ປຸຖຸທິຏ຺ຐິຄຕິການໍ ມິຈ຺ຉາວາທຠຎ຺ຊນຕ຺ຖຎ຺ຈ ອິມໍ ອມຕມຫານິພ຺ພານສ຺ສ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອຕ຺ຖິຠາວທີປນໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ອຊາຕໍ ອຠູຕໍ ອກຕໍ ອສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ສພ຺ພານິປິ ປທານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນານິ. ອຖ ວາ ເວທນາທໂຍ ວິຍ ເຫຕຸປຈ຺ຈຍສມວາຍສງ຺ຂາຕາຍ ກາຣຓສາມຄ຺ຄິຍາ ນ ຊາຕໍ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຊາຕໍ, ກາຣເຓນ ວິນາ, ສຍເມວ ວາ ນ ຠູຕໍ ນ ປາຕຸຠູຕໍ ນ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ອຠູຕໍ, ເອວໍ ອຊາຕຕ຺ຕາ ອຠູຕຕ຺ຕາ ຈ ເຍນ ເກນຈິ ກາຣເຓນ ນ ກຕນ຺ຕິ ອກຕໍ, ຊາຕຠູຕກຕສຠາໂວ ຈ ນາມຣູປານໍ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມານໍ ໂຫຕິ, ນ ອສງ຺ຂຕສຠາວສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສາຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຏິໂລມໂຕ ວາ ສເມຈ຺ຈ ສມ຺ຠູຍ ປຈ຺ຈເຍຫິ ກຕນ຺ຕິ ສງ຺ຂຕໍ, ຕຖາ ນ ສງ຺ຂຕໍ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂຓຣຫິຕນ຺ຕິ ອສງ຺ຂຕນ຺ຕິ. ເອວໍ ອເນເກຫິ ກາຣເຓຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕຠາເວ ປຏິສິທ຺ເຘ ‘‘ສິຍາ ນຸ ໂຂ ເອເກເນວ ກາຣເຓນ ກຕ’’ນ຺ຕິ ອາສງ຺ກາຍ ‘‘ນ ເຍນ ເກນຈິ ກຕ’’ນ຺ຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ອກຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວໍ ອປຈ຺ຈຍມ຺ປິ ສມານໍ ‘‘ສຍເມວ ນຸ ໂຂ ອິທໍ ຠູຕໍ ປາຕຸຠູຕ’’ນ຺ຕິ ອາສງ຺ກາຍ ຕນ຺ນິວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ‘‘ອຠູຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອຍຎ຺ເຈຕສ຺ສ ອສງ຺ຂຕາກຕາຠູຕຠາໂວ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອຊາຕິຘມ຺ມຕ຺ຕາ’’ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຊາຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອວເມເຕສໍ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ປທານໍ ສາຕ຺ຖກຠາວໍ ວິທິຕ຺ວາ ‘‘ຕຍິທໍ ນິພ຺ພານໍ ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ນິພ຺ພານສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ປກາສິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຖ ອຸທາເນນ຺ເຕນ ຠຄວຕາ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ ອາລປເນ ກາຣຓໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອິຕິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຊາຕໍ ອຠູຕໍ ອກຕໍ ອສງ຺ຂຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ເຫຕຸໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ໂນ ເຈຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຠິກ຺ຂເວ, ຍທິ ອຊາຕາທິສຠາວາ ອສງ຺ຂຕາ ຘາຕຸ ນ ອຠວິສ຺ສ ນ ສິຍາ, ອິຘ ໂລເກ ຊາຕາທິສຠາວສ຺ສ ຣູປາທິກ຺ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກສງ຺ຂາຕສ຺ສ ສງ຺ຂຕສ຺ສ ນິສ຺ສຣຓໍ ອນວເສສວູປສໂມ ນ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍ ນ ອຸປລພ຺ເຠຍ຺ຍ ນ ສມ຺ຠເວຍ຺ຍ. ນິພ຺ພານຎ຺ຫິ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕມານາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທໂຍ ອຣິຍມຄ຺ຄຘມ຺ມາ ອນວເສສກິເລເສ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕິ. ເຕເນຕ຺ຖ ສພ຺ພສ຺ສປິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ອປ຺ປວຕ຺ຕິ ອປຄໂມ ນິສ຺ສຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ.

ເອວໍ ພ຺ຍຕິເຣກວເສນ ນິພ຺ພານສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອນ຺ວຍວເສນປິ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ, ‘‘ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຍສ຺ມາ ‘‘ອປຈ຺ຈຍາ ຘມ຺ມາ, ອສງ຺ຂຕາ ຘມ຺ມາ (ຘ. ສ. ທຸກມາຕິກາ ໗, ໘), ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕທາຍຕນໍ, ຍຕ຺ຖ ເນວ ປຖວີ (ອຸທາ. ໗໑), ອິທມ຺ປິ ໂຂ ຐານໍ ທຸທ຺ທສໍ, ຍທິທໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣສມໂຖ ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ໂຄ (ມຫາວ. ໘; ມ. ນິ. ໑.໒໘໑; ໒.໓໓໗), ອສງ຺ຂຕຎ຺ຈ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສາມິ ອສງ຺ຂຕຄາມິນິຎ຺ຈ ປຏິປທ’’ນ຺ຕິອາທີຫິ (ສໍ. ນິ. ໔.໓໖໖-໓໖໗) ອເນເກຫິ ສຸຕ຺ຕປເທຫິ, ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຊາຕ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາປິ ຈ ສຸຕ຺ເຕນ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ສມ຺ຠໂວ ສພ຺ພໂລກໍ ອນຸກມ຺ປມາເນນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ເທສິໂຕ, ຕສ຺ມາ ຍທິປິ ຕຕ຺ຖ ອປຈ຺ຈກ຺ຂກາຣີນມ຺ປິ ວິຎ຺ຎູນໍ ກງ຺ຂາ ວາ ວິມຕິ ວາ ນຕ຺ຖິເຍວ. ເຍ ປນ ປຣເນຍ຺ຍພຸທ຺ຘິໂນ ປຸຄ຺ຄລາ, ເຕສໍ ວິມຕິວິໂນທນຕ຺ຖໍ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາຍນິທ຺ຘາຣຓມຸເຂນ ຍຸຕ຺ຕິວິຈາຣຓາ – ຍຖາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍຕາຍ ສອຸຕ຺ຕຣານໍ ກາມານໍ ຣູປາທີນຎ຺ຈ ປຏິປກ຺ຂຠູຕໍ ຕພ຺ພິຘຸຣສຠາວໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວໍ ຕໍສຠາວານໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມານໍ ປຏິປກ຺ຂຠູເຕນ ຕພ຺ພິຘຸຣສຠາເວນ ນິສ຺ສຣເຓນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ຍຎ຺ເຈຕໍ ນິສ຺ສຣຓໍ, ສາ ອສງ຺ຂຕາ ຘາຕຸ. ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ອປິ ອນຸໂລມຎາຓໍ ກິເລເສ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ປຊຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ຕຖາ ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈາຣມ຺ມຓໍ ປຐມຊ຺ຌານາທີສຸ ຎາຓໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສເນວ ກິເລເສ ປຊຫຕິ, ນ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ. ອິຕິ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມາຣມ຺ມຓສ຺ສ ສມ຺ມຸຕິສຈ຺ຈາຣມ຺ມຓສ຺ສ ຈ ຎາຓສ຺ສ ກິເລສານໍ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫາເນ ອສມຕ຺ຖຠາວໂຕ ເຕສໍ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານກຣສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ຕທຸຠຍວິປຣີຕສຠາເວນ ອາຣມ຺ມເຓນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ສາ ອສງ຺ຂຕາ ຘາຕຸ. ຕຖາ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຊາຕໍ ອຠູຕໍ ອກຕໍ ອສງ຺ຂຕ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ນິພ຺ພານປທສ຺ສ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອຕ຺ຖິຠາວໂຊຕກໍ ວຈນໍ ອວິປຣີຕຕ຺ຖໍ ຠຄວຕາ ຠາສິຕຕ຺ຕາ. ຍຎ຺ຫິ ຠຄວຕາ ຠາສິຕໍ, ຕໍ ອວິປຣີຕຕ຺ຖໍ ປຣມຕ຺ຖໍ ຍຖາ ຕໍ ‘‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ, ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ທຸກ຺ຂາ, ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໑໓໗; ມຫານິ. ໒໗), ຕຖາ ນິພ຺ພານສທ຺ໂທ ກຕ຺ຖຈິ ວິສເຍ ຍຖາຠູຕປຣມຕ຺ຖວິສໂຍ ອຸປຈາຣມຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິສພ຺ຠາວໂຕ ເສຍ຺ຍຖາປິ ສີຫສທ຺ໂທ. ອຖ ວາ ອຕ຺ເຖວ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອສງ຺ຂຕາ ຘາຕຸ, ອິຕຣຕພ຺ພິປຣີຕວິນິມຸຕ຺ຕສຠາວຕ຺ຕາ ເສຍ຺ຍຖາປິ ປຖວີຘາຕຸ ເວທນາຕິ. ເອວມາທີຫິ ນເຍຫິ ຍຸຕ຺ຕິໂຕປິ ອສງ຺ຂຕາຍ ຘາຕຸຍາ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕຕິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຈຕຸຕ຺ຖນິພ຺ພານປຏິສໍຍຸຕ຺ຕສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໔. ຈຕຸຕ຺ເຖ ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ຕທາ ກິຣ ຠຄວຕາ ອເນກປຣິຍາເຍນ ສນ຺ທສ຺ສນາທິວເສນ ນິພ຺ພານປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ຘມ຺ມເທສນາຍ ກຕາຍ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ຕາວ ຠຄວຕາ ອມຕມຫານິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ອເນກາກາຣໂວກາຣໍ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ອນຎ຺ຎສາຘາຣໂຓ ອານຸຠາໂວ ປກາສິໂຕ, ອຘິຄມູປາໂຍ ປນສ຺ສາ ນ ຠາສິໂຕ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ເຕຫິ ອມ຺ເຫຫິ ອຍໍ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພາ’’ຕິ. ອຖ ຠຄວາ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເອຕໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕປຣິວິຕກ຺ກສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ. ອິມໍ ອຸທານນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາວເສນ ກຕ຺ຖຈິ ອນິສ຺ສິຕສ຺ສ ປສ຺ສທ຺ຘກາຍຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວີຖິປຏິປນ຺ນວິປສ຺ສນສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ອນວເສສໂຕ ຕຓ຺ຫາປຫາເນນ ນິພ຺ພານາຘິຄມວິຠາວນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ນິສ຺ສິຕສ຺ສ ຈລິຕນ຺ຕິ ຣູປາທິສງ຺ຂາເຣ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐີຫິ ນິສ຺ສິຕສ຺ສ ຈລິຕໍ ‘‘ເອຕໍ ມມ, ເອໂສ ເມ ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວິປ຺ຜນ຺ທິຕໍ ໂຫຕິ. ອປ຺ປຫີນຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິກສ຺ສ ຫິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສຸຂາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຕານິ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິຫຣິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ມມ ເວທນາ, ອຫໍ ເວທິຍາມີ’’ຕິອາທິນາ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິຄາຫວເສນ ກຸສລປ຺ປວຕ຺ຕິໂຕ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານສ຺ສ ຈລນໍ ກມ຺ປນໍ, ອວກ຺ຂລິຕໍ ວາ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນິສ຺ສິຕສ຺ສ ຈລິຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ໂຍ ປນ ວິສຸທ຺ຘິປຏິປທໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ສມຖວິປສ຺ສນາຫິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິໂຍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ອນິສ຺ສິຕສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ຈລິຕໍ ອວກ຺ຂລິຕໍ, ວິປ຺ຜນ຺ທິຕໍ ວາ ນຕ຺ຖິ ກາຣຓສ຺ສ ສຸວິກ຺ຂມ຺ຠິຕຕ຺ຕາ.

ຈລິເຕ ອສຕີຕິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ຈລິເຕ ອສຕິ ຍຖາ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິຄາຫາ ນປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕຖາ ວີຖິປຏິປນ຺ນາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ຕໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ. ປສ຺ສທ຺ຘີຕິ ວິປສ຺ສນາຈິຕ຺ຕສຫຊາຕານໍ ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ສາຣມ຺ຠກຣກິເລສວູປສມິນີ ທຸວິຘາປິ ປສ຺ສທ຺ຘິ ໂຫຕິ. ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ສຕິ ນຕິ ນ ໂຫຕີຕິ ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ວິເສສຍຸຕ຺ຕາຍ ປສ຺ສທ຺ຘິຍາ ສຕິ ອນວຊ຺ຊສຸຂາຘິຏ຺ຐານໍ ສມາຘິໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຕໍ ປຎ຺ຎາຍ ສມວາຍກຣເຓນ ສມຖວິປສ຺ສນໍ ຍຸຄນທ຺ຘໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ມຄ຺ຄປຣມ຺ປຣາຍ ກິເລເສ ເຂເປນ຺ຕສ຺ສ ກາມຠວາທີສຸ ນມນໂຕ ‘‘ນຕີ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມາ ຕຓ຺ຫາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ອນວເສສໂຕ ນ ໂຫຕິ, ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຘມ຺ມຕໍ ອາປາທິຕຕ຺ຕາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ນຕິຍາ ອສຕີຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ຕຓ຺ຫາຍ ສຸປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ຠວາທິອຕ຺ຖາຍ ອາລຍນິກນ຺ຕິ ປຣິຍຸຏ຺ຐາເນ ອສຕິ. ອາຄຕິຄຕິ ນ ໂຫຕີຕິ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອິຘ ອາຄຕິ ອາຄມນໍ ຈຸຕິວເສນ ຄຕິ ອິໂຕ ປຣໂລກຄມນໍ ເປຈ຺ຈຠາໂວ ນ ໂຫຕິ ນ ປວຕ຺ຕຕິ. ອາຄຕິຄຕິຍາ ອສຕີຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອາຄຕິຍາ ຈ ຄຕິຍາ ຈ ອສຕິ. ຈຸຕູປປາໂຕ ນ ໂຫຕີຕິ ອປຣາປຣໍ ຈວນຸປປຊ຺ຊນໍ ນ ໂຫຕິ ນ ປວຕ຺ຕຕິ. ອສຕິ ຫິ ກິເລສວຏ຺ເຏ ກມ຺ມວຏ຺ຏໍ ປຈ຺ຉິນ຺ນເມວ, ປຈ຺ຉິນ຺ເນ ຈ ຕສ຺ມິໍ ກຸໂຕ ວິປາກວຏ຺ຏສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ. ເຕນາຫ – ‘‘ຈຸຕູປປາເຕ ອສຕິ ເນວິຘ ນ ຫຸຣ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ພາຫິຍສຸຕ຺ເຕ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ວຸຕ຺ຕເມວ. ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອິຕິ ຠຄວາ ອິຘາປິ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນວເສສໂຕ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂວູປສມເຫຕຸຠູຕໍ ອມຕມຫານິພ຺ພານສ຺ສ ອານຸຠາວໍ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາ ປກາເສຕິ.

ຈຕຸຕ຺ຖສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ຈຸນ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໕. ປຎ຺ຈເມ ມລ຺ເລສູຕິ ເອວໍນາມເກ ຊນປເທ. ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນາຕິ ຄຸຓມຫຕ຺ຕສງ຺ຂ຺ຍາມຫຕ຺ເຕຫິ ມຫຕາ. ໂສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ສີລາທິຄຸຓວິເສສໂຍເຄນປິ ມຫາ ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມກສ຺ສ ໂສຕາປນ຺ນຠາວໂຕ, ສງ຺ຂ຺ຍາມຫຕ຺ເຕນປິ ມຫາ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຄຓນຕ຺ຕາ. ອາຍຸສງ຺ຂາໂຣສ຺ສຊ຺ຊນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫິ ອາຄຕາຄຕາ ຠິກ຺ຂູ ນ ປກ຺ກມິໍສຸ. ຈຸນ຺ທສ຺ສາຕິ ເອວໍນາມກສ຺ສ. ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ສຸວຓ຺ຓກາຣປຸຕ຺ຕສ຺ສ. ໂສ ກິຣ ອຑ຺ໂຒ ມຫາກຸຏຸມ຺ພິໂກ ຠຄວໂຕ ປຐມທສ຺ສເນເນວ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອມ຺ພວເນ ສຕ຺ຖຸວສນານຸຈ຺ຉວິກໍ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານອຸປຏ຺ຐານສາລາກຸຏິມຓ຺ຑປຈງ຺ກມນາທິເກ ຈ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ປາກາຣປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກຍຸຕ຺ຕໍ ວິຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເທສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ ຠຄວາ ປາວາຍໍ ວິຫຣຕິ ຈຸນ຺ທສ຺ສ ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອມ຺ພວເນ’’ຕິ.

ປຏິຍາທາເປຕ຺ວາຕິ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ. ‘‘ສູກຣມທ຺ທວນ຺ຕິ ສູກຣສ຺ສ ມຸທຸສິນິທ຺ຘໍ ປວຕ຺ຕມໍສ’’ນ຺ຕິ ມຫາອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ສູກຣມທ຺ທວນ຺ຕິ ນ ສູກຣມໍສໍ, ສູກເຣຫິ ມທ຺ທິຕວໍສກຬີໂຣ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎ ‘‘ສູກເຣຫິ ມທ຺ທິຕປ຺ປເທເສ ຊາຕໍ ອຫິຉຕ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ. ອປເຣ ປນ ‘‘ສູກຣມທ຺ທວໍ ນາມ ເອກໍ ຣສາຍນ’’ນ຺ຕິ ຠຓິໍສຸ. ຕຎ຺ຫິ ຈຸນ຺ໂທ ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ອຊ຺ຊ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອປ຺ເປວ ນາມ ນໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຈິຣຕຣໍ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ຈິຣຊີວິຕຸກມ຺ຍຕາຍ ອທາສີຕິ ວທນ຺ຕິ.

ເຕນ ມໍ ປຣິວິສາຕິ ເຕນ ມມໍ ໂຠເຊຫິ. ກສ຺ມາ ຠຄວາ ເອວມາຫ? ປຣານຸທ຺ທຍຕາຍ. ຕຎ຺ຈ ກາຣຓໍ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ເຕນ ອຠິຫຏຠິກ຺ຂາຍ ປເຣສໍ ອປຣິໂຠຄາຣຫໂຕ ຈ ຕຖາ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ສູກຣມທ຺ທເວ ທ຺ວິສຫສ຺ສທີປປຣິວາເຣສຸ ຈຕູສຸ ມຫາທີເປສຸ ເທວຕາ ໂອຊໍ ປກ຺ຂິປິໍສຸ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ສມ຺ມາ ຊີຣາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ປຣູປວາທໂມຈນຕ຺ຖໍ ‘‘ນາຫໍ ຕໍ, ຈຸນ຺ທ, ປສ຺ສາມີ’’ຕິອາທິນາ ສີຫນາທໍ ນທິ. ເຍ ຫິ ປເຣ ອຸປວເທຍ຺ຍຸໍ ‘‘ອຕ຺ຕນາ ປຣິຠຸຕ຺ຕາວເສສໍ ເນວ ຠິກ຺ຂູນໍ, ນ ອຎ຺ເຎສໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອທາສິ, ອາວາເຏ ນິຂຓາເປຕ຺ວາ ວິນາເສສີ’’ຕິ, ‘‘ເຕສໍ ວຈໂນກາໂສ ມາ ໂຫຕູ’’ຕິ ປຣູປວາທໂມຈນຕ຺ຖໍ ສີຫນາທໍ ນທິ.

ຕຕ຺ຖ ສເທວເກຕິອາທີສຸ ສຫ ເທເວຫີຕິ ສເທວໂກ, ສຫ ມາເຣນາຕິ ສມາຣໂກ, ສຫ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມໂກ, ສຫ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫີຕິ ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓີ, ປຊາຕຕ຺ຕາ ປຊາ, ສຫ ເທວມນຸສ຺ເສຫີຕິ ສເທວມນຸສ຺ສາ. ຕສ຺ມິໍ ສເທວເກ ໂລເກ…ເປ… ສເທວມນຸສ຺ສາຍ. ຕຕ຺ຖ ສເທວກວຈເນນ ປຎ຺ຈກາມາວຈຣເທວຄ຺ຄຫຓໍ, ສມາຣກວຈເນນ ຉຏ຺ຐກາມາວຈຣເທວຄ຺ຄຫຓໍ, ສພ຺ຣຫ຺ມກວຈເນນ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາທິພ຺ຣຫ຺ມຄ຺ຄຫຓໍ, ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓີວຈເນນ ສາສນສ຺ສ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓຄ຺ຄຫຓໍ ສມິຕປາປພາຫິຕປາປສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓຄ຺ຄຫຓຎ຺ຈ, ປຊາວຈເນນ ສຕ຺ຕໂລກຄ຺ຄຫຓໍ, ສເທວມນຸສ຺ສວຈເນນ ສມ຺ມຸຕິເທວອວເສສມນຸສ຺ສຄ຺ຄຫຓໍ. ເອວເມຕ຺ຖ ຕີຫິ ປເທຫິ ໂອກາສໂລກວເສນ, ທ຺ວີຫິ ປຊາວເສນ ສຕ຺ຕໂລໂກ ຄຫິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອປໂຣ ນໂຍ – ສເທວກວຈເນນ ອຣູປາວຈຣໂລໂກ ຄຫິໂຕ, ສມາຣກວຈເນນ ຉກາມາວຈຣເທວໂລໂກ, ສພ຺ຣຫ຺ມກວຈເນນ ຣູປີ ພ຺ຣຫ຺ມໂລໂກ, ສສ຺ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓວຈເນນ ຈຕຸປຣິສວເສນ ສມ຺ມຸຕິເທເວຫິ ສຫ ມນຸສ຺ສໂລໂກ, ອວເສສສຕ຺ຕໂລໂກ ວາ ຄຫິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຠຸຕ຺ຕາວິສ຺ສາຕິ ຠຸຕ຺ຕວໂຕ. ຂໂຣຕິ ຜຣຸໂສ. ອາພາໂຘຕິ ວິສຠາຄໂຣໂຄ. ປພາຬ຺ຫາຕິ ພລວຕິໂຍ. ມາຣຓນ຺ຕິກາຕິ ມຣຓນ຺ຕາ ມຣຓສມີປປາປນສມຕ຺ຖາ. ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ອຘິວາເສສີຕິ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐິຕໍ ກຕ຺ວາ ຎາເຓນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຘິວາເສສິ. ອວິຫຎ຺ຎມາໂນຕິ ເວທນານຸວຕ຺ຕນວເສນ ອສລ຺ລກ຺ຂິຕຘມ຺ໂມ ວິຍ ອປຣາປຣໍ ປຣິວຕ຺ຕນໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ອປີຬິຍມາໂນ ອທຸກ຺ຂິຍມາໂນ ວິຍ ອຘິວາເສສິ. ຠຄວໂຕ ຫິ ເວຬຸວຄາມເກເຍວ ຕາ ເວທນາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ສມາປຕ຺ຕິພເລນ ປນ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕາ ຍາວ ປຣິນິພ຺ພານທິວສາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິໍສຸ ທິວເສ ທິວເສ ສມາປຕ຺ຕີຫິ ປຏິປຓາມນໂຕ. ຕໍ ທິວສໍ ປນ ປຣິນິພ຺ພາຍິຕຸກາໂມ ‘‘ໂກຏິສຫສ຺ສຫຕ຺ຖີນໍ ພລໍ ຘາເຣນ຺ຕານໍ ວຊິຣສງ຺ຆາຕສມານກາຍານໍ ອປຣິມິຕກາລໍ ອຸປຈິຕປຸຎ຺ຎສມ຺ຠາຣານມ຺ປິ ຠເວ ສຕິ ເອວຣູປາ ເວທນາ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ອຎ຺ເຎສ’’ນ຺ຕິ ສຕ຺ຕານໍ ສໍເວຄຊນນຕ຺ຖໍ ສມາປຕ຺ຕິໍ ນ ສມາປຊ຺ຊິ, ເຕນ ເວທນາ ຂຣາ ວຕ຺ຕິໍສຸ. ອາຍາມາຕິ ເອຫິ ຍາມ.

ຈຸນ຺ທສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາຕິອາທິກາ ອປຣຠາເຄ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫເກຫິ ຐປິຕາ ຄາຖາ. ຕຕ຺ຖ ຠຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ສູກຣມທ຺ທເວນາຕິ ຠຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸທປາທິ, ນ ປນ ຠຸຕ຺ຕປຈ຺ຈຍາ. ຍທິ ຫິ ອຠຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສາ, ອຕິຂໂຣ ອຠວິສ຺ສາ, ສິນິທ຺ຘໂຠຊນໍ ປນ ຠຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕນຸກາ ເວທນາ ອໂຫສິ, ເຕເນວ ປທສາ ຄນ຺ຕຸໍ ອສກ຺ຂິ. ເອເຕນ ຍ຺ວາຍໍ ‘‘ຍສ຺ສ ຕໍ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ ສມ຺ມາ ປຣິຓາມໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕຖາຄຕສ຺ສາ’’ຕິ ສີຫນາໂທ ນທິໂຕ, ຕສ຺ສ ສາຕ຺ຖກຕາ ທສ຺ສິຕາ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐາເນ ຄຊ຺ຊິຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍສ຺ມາ ຕໍ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ ຠຄວໂຕ ນ ກິຎ຺ຈິ ວິກາຣໍ ອຸປ຺ປາເທສິ, ກມ຺ເມນ ປນ ລທ຺ໂຘກາເສນ ອຸປ຺ປາທິຍມານໍ ວິກາຣໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕຕາຍ ອຸປສເມນ຺ໂຕ ສຣີເຣ ພລໍ ອຸປ຺ປາເທສິ, ເຍນ ຍຖາ ວກ຺ຂມານໍ ຕິວິຘໍ ປໂຍຊນໍ ສມ຺ປາເທສິ, ຕສ຺ມາ ສມ຺ມເທວ ຕໍ ປຣິຓາມໍ ຄຕໍ, ມາຣຓນ຺ຕິກຕ຺ຕາ ປນ ເວທນານໍ ອວິຎ຺ຎາຕໍ ອປາກຏໍ ອໂຫສີຕິ. ວິຣິຈ຺ຈມາໂນຕິ ອຠິຓ຺ຫໍ ປວຕ຺ຕໂລຫິຕວິເຣຈໂນວ ສມາໂນ. ອໂວຈາຕິ ອຕ຺ຕນາ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐາເນ ປຣິນິພ຺ພານຕ຺ຖາຍ ເອວມາຫ.

ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ເອວໍ ໂຣເຄ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ກຸສິນາຣໍ ອຄມາສິ, ກິໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ນ ສກ຺ກາ ປຣິນິພ຺ພາຍິຕຸນ຺ຕິ? ປຣິນິພ຺ພາຍິຕຸໍ ນາມ ນ ກຕ຺ຖຈິ ນ ສກ຺ກາ, ເອວໍ ປນ ຈິນ຺ເຕສິ – ມຍິ ກຸສິນາຣໍ ຄເຕ ມຫາສຸທສ຺ສນສຸຕ຺ຕເທສນາຍ (ທີ. ນິ. ໒.໒໔໑) ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕາຍ ຍາ ເທວໂລເກ ອນຸຠວິຕພ຺ພສທິສາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ມນຸສ຺ສໂລເກ ມຍາ ອນຸຠູຕາ, ຕໍ ທ຺ວີຫິ ຠາຓວາເຣຫິ ປຏິມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ເທເສສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພຫູ ຊນາ ກຸສລໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕິ. ສຸຠທ຺ໂທປິ ກຕ຺ຖ ມໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນປຣິໂຍສາເນ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ລທ຺ຘູປສມ຺ປໂທ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຠາເວຕ຺ວາ ມຍິ ຘຣນ຺ເຕເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມສາວໂກ ນາມ ຠວິສ຺ສຕິ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ມຍິ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຘາຕຸນິມິຕ຺ຕໍ ມຫາກລໂຫ ຠວິສ຺ສຕິ, ໂລຫິຕໍ ນທີ ວິຍ ສນ຺ທິສ຺ສຕິ. ກຸສິນາຣາຍໍ ປນ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ໂທຓພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕໍ ວິວາທໍ ວູປສເມຕ຺ວາ ຘາຕຸໂຍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ສຕີຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ກາຣຓານິ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຠຄວາ ມຫຕາ ອຸສ຺ສາເຫນ ກຸສິນາຣໍ ອຄມາສິ.

ອິງ຺ຆາຕິ ໂຈທນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ກິລນ຺ໂຕສ຺ມີຕິ ປຣິສ຺ສນ຺ໂຕ ອສ຺ມິ. ເຕນ ຍຖາວຸຕ຺ຕເວທນານໍ ພລວຠາວໍ ເອວ ທສ຺ເສຕິ. ຠຄວາ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ຕທາ ປທສາ ອຄມາສິ, ອຎ຺ເຎສໍ ປນ ຍຖາ ປທຸທ຺ຘາຣມ຺ປິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕຖາ ເວທນາ ຕິຂິຓາ ຂຣາ ກຏຸກາ ວຕ຺ຕິໍສຸ. ເຕເນວາຫ ‘‘ນິສີທິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ອິທານີຕິ ອຘຸນາ. ລຸຬິຕນ຺ຕິ ມທ຺ທິຕໍ ວິຍ ອາກຸລໍ. ອາວິລນ຺ຕິ ອາລຸລໍ. ອຈ຺ໂຉທກາຕິ ຕນຸປສນ຺ນສລິລາ. ສາໂຕທກາຕິ ມຘຸຣໂຕຍາ. ສີໂຕທກາຕິ ສີຕລຊລາ. ເສໂຕທກາຕິ ນິກ຺ກທ຺ທມາ. ອຸທກຎ຺ຫິ ສຠາວໂຕ ເສຕວຓ຺ຓໍ, ຠູມິວເສນ ກທ຺ທມາວິລຕາຍ ຈ ອຎ຺ຎາທິສໍ ໂຫຕິ, ກກຸຘາປິ ນທີ ວິມລວາລິກາ ສໂມກິຓ຺ຓາ ເສຕວຓ຺ຓາ ສນ຺ທຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເສໂຕທກາ’’ຕິ. ສຸປຕິຕ຺ຖາຕິ ສຸນ຺ທຣຕິຕ຺ຖາ. ຣມຓີຍາຕິ ມໂນຫຣຠູມິຠາຄຕາຍ ຣມິຕພ຺ພາ ຍຖາວຸຕ຺ຕອຸທກສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ມໂນຣມາ.

ກິລນ຺ໂຕສ຺ມິ ຈຸນ຺ທກ, ນິປຊ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຫິ –

‘‘ກາຬາວກຎ຺ຈ ຄງ຺ເຄຍ຺ຍໍ, ປຓ຺ຑຣໍ ຕມ຺ພປິງ຺ຄລໍ;

ຄນ຺ຘມງ຺ຄລເຫມຎ຺ຈ, ອຸໂປສຖຉທ຺ທນ຺ຕິເມ ທສາ’’ຕິ. –

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕສຸ ທສສຸ ຫຕ຺ຖິກຸເລສຸ ກາຬາວກສງ຺ຂາຕານໍ ຍໍ ທສນ຺ນໍ ປກຕິຫຕ຺ຖີນໍ ພລໍ, ຕໍ ເອກສ຺ສ ຄງ຺ເຄຍ຺ຍສ຺ສາຕິ ເອວໍ ທສຄຸຓິຕາຍ ຄຓນາຍ ປກຕິຫຕ຺ຖີນໍ ໂກຏິສຫສ຺ສພລປ຺ປມາຓໍ ສຣີຣພລໍ. ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕສ຺ມິໍ ທິວເສ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈງ຺ຄວາເຣ ປກ຺ຂິຕ຺ຕອຸທກໍ ວິຍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຕໍ. ປາວາຍ ຕິຄາວຸເຕ ກຸສິນາຣາ. ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ປຎ຺ຈວີສຕິຍາ ຐາເນສຸ ນິສີທິຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາຫໍ ກຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສູຣິຍຕ຺ຖງ຺ຄມນເວລາຍ ຠຄວາ ກຸສິນາຣໍ ປາປຸຓີຕິ ເອວໍ ‘‘ໂຣໂຄ ນາມ ສພ຺ພໍ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ມທ຺ທນ຺ໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ສໍເວຄກຣໍ ວາຈໍ ຠາສນ຺ໂຕ ‘‘ກິລນ຺ໂຕສ຺ມິ, ຈຸນ຺ທກ, ນິປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ.

ສີຫເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກາມໂຠຄີເສຍ຺ຍາ ເປຕເສຍ຺ຍາ ຕຖາຄຕເສຍ຺ຍາ ສີຫເສຍ຺ຍາຕິ ຈຕສ຺ໂສ ເສຍ຺ຍາ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເຍຠຸຍ຺ເຍນ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມໂຠຄີ ວາເມນ ປສ຺ເສນ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປນ຺ຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໔໖) ອຍໍ ກາມໂຠຄີເສຍ຺ຍາ. ‘‘ເຍຠຸຍ຺ເຍນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເປຕາ ອຸຕ຺ຕານາ ເສນ຺ຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໔໖) ອຍໍ ເປຕເສຍ຺ຍາ. ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ຕຖາຄຕເສຍ຺ຍາ. ‘‘ສີໂຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ມິຄຣາຊາ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໔໖) ອຍໍ ສີຫເສຍ຺ຍາ. ອຍຎ຺ຫິ ເຕຊຸສ຺ສທອິຣິຍາປຖຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕມເສຍ຺ຍາ ນາມ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປສີ’’ຕິ. ປາເທ ປາທນ຺ຕິ ທກ຺ຂິຓປາເທ ວາມປາທໍ. ອຈ຺ຈາຘາຍາຕິ ອຕິອາຘາຍ, ໂຄປ຺ຜກໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຐເປຕ຺ວາ. ໂຄປ຺ຜເກນ ຫິ ໂຄປ຺ຜເກ, ຊາຓຸນາ ຊາຓຸມ຺ຫິ ສງ຺ຆຏ຺ຏິຍມາເນ ອຠິຓ຺ຫໍ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍາ ຜາສຸກາ ນ ໂຫຕິ. ຍຖາ ປນ ນ ສງ຺ຆຏ຺ເຏຕິ, ເອວໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຐປິເຕ ເວທນາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເສຍ຺ຍາ ຜາສຸກາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເອວໍ ນິປຊ຺ຊິ.

ຄນ຺ຕ຺ວານ ພຸທ຺ໂຘຕິ ອິມາ ຄາຖາ ອປຣຠາເຄ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫເກຫິ ຐປິຕາ. ຕຕ຺ຖ ນທິກນ຺ຕິ ນທິໍ. ອປ຺ປຏິໂມຘ ໂລເກຕິ ອປ຺ປຏິໂມ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ສເທວເກ ໂລເກ. ນ຺ຫຕ຺ວາ ຈ ປິວິຕ຺ວາ ຈຸທຕາຣີຕິ ຄຕ຺ຕານໍ ສີຕິກຣຓວເສນ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຈ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ນທິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ. ຕທາ ກິຣ ຠຄວຕິ ນ຺ຫາຍນ຺ເຕ ອນ຺ໂຕນທິຍໍ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາ, ອຸທກໍ, ອຸໂຠສຸ ຕີເຣສຸ ວນສຓ຺ໂຑ, ສພ຺ໂພ ຈ ໂສ ຠູມິຠາໂຄຕິ ສພ຺ພໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓເມວ ອໂຫສິ. ປຸຣກ຺ຂໂຕຕິ ຄຸຓວິສິຏ຺ຐສຕ຺ຕຸຕ຺ຕມຄຣຸຠາວໂຕ ສເທວເກນ ໂລເກນ ປູຊາສມ຺ມານວເສນ ປຸຣກ຺ຂໂຕ. ຠິກ຺ຂຸຄຓສ຺ສ ມຊ຺ເຌຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຊ຺ເຌ. ຕທາ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ເວທນານໍ ອຘິມຕ຺ຕຠາວໍ ວິທິຕ຺ວາ ອາສນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ສມນ຺ຕໂຕ ປຣິວາເຣຕ຺ວາວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກປຣມຕ຺ເຖຫິ ສຕ຺ຕານໍ ອນຸສາສນໂຕ ສຕ຺ຖາ. ປວຕ຺ຕາ ຠຄວາ ອິຘ ຘມ຺ເມຕິ ຠາຄ຺ຍວນ຺ຕຕາທີຫິ ຠຄວາ ອິຘ ສີລາທິສາສນຘມ຺ເມ ປວຕ຺ຕາ, ຘມ຺ເມ ວາ ຈຕຸຣາສີຕິຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສຫສ຺ສານິ ປວຕ຺ຕາ ປວຕ຺ເຕຕາ. ອມ຺ພວນນ຺ຕິ ຕສ຺ສາ ເອວ ນທິຍາ ຕີເຣ ອມ຺ພວນໍ. ອາມນ຺ຕຍິ ຈຸນ຺ທກນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ຂເຓ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ອຸທກສາຏິກໍ ປີເຬນ຺ໂຕ ໂອຫີຍິ, ຈຸນ຺ທກຕ຺ເຖໂຣ ສມີເປ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ຠຄວາ ອາມນ຺ຕຍິ. ປມຸເຂ ນິສີທີຕິ ວຕ຺ຕສີເສນ ສຕ຺ຖຸ ປຸຣໂຕ ນິສີທິ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ສຕ຺ຖາ ອາຓາເປຕີ’’ຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ເອວໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ.

ອຸປທເຫຍ຺ຍາຕິ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ, ວິປ຺ປຏິສາຣສ຺ສ ອຸປ຺ປາທໂກ ໂກຈິ ປຸຣິໂສ ສິຍາ ອປິ ຠເວຍ຺ຍ. ອລາຠາຕິ ເຍ ອຎ຺ເຎສໍ ທານໍ ທທນ຺ຕານໍ ທານານິສໍສສງ຺ຂາຕາ ລາຠາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ອລາຠາ. ທຸລ຺ລທ຺ຘນ຺ຕິ ປຸຎ຺ຎວິເສເສນ ລທ຺ຘມ຺ປິ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ທຸລ຺ລທ຺ຘໍ. ຍສ຺ສ ເຕຕິ ຍສ຺ສ ຕວ. ອຸຕ຺ຕຓ຺ຑຸລໍ ວາ ອຕິກິລິນ຺ນໍ ວາ ໂກ ຕໍ ຊານາຕິ, ກີທິສມ຺ປິ ປຈ຺ຉິມໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ອທ຺ຘາ ເຕນ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ທິນ຺ນໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ລາຠາຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກາ ທານານິສໍສສງ຺ຂາຕາ ລາຠາ. ສຸລທ຺ຘນ຺ຕິ ຕຸຍ຺ຫໍ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ສຸລທ຺ຘໍ. ສມ຺ມຸຂາຕິ ສມ຺ມຸຂໂຕ, ນ ອນຸສ຺ສເວນ ນ ປຣມ຺ປຣາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເມຕນ຺ຕິ ເມ ເອຕໍ ມຍາ ເອຕໍ. ທ຺ເວເມຕິ ທ຺ເວ ອິເມ. ສມສມຜລາຕິ ສພ຺ພາກາເຣນ ສມານຜລາ.

ນນຸ ຈ ຍໍ ສຸຊາຕາຍ ທິນ຺ນໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຕໍ ກິເລສານໍ ອປ຺ປຫີນກາເລ ທານໍ, ອິທໍ ປນ ຈຸນ຺ທສ຺ສ ທານໍ ຂີຓາສວກາເລ, ກສ຺ມາ ເອຕານິ ສມຜລານີຕິ? ປຣິນິພ຺ພານສມຕາຍ ສມາປຕ຺ຕິສມຕາຍ ອນຸສ຺ສຣຓສມຕາຍ ຈ. ຠຄວາ ຫິ ສຸຊາຕາຍ ທິນ຺ນໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສອຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ຈຸນ຺ເທນ ທິນ຺ນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕຕິ ເອວໍ ປຣິນິພ຺ພານສມຕາຍປິ ສມຜລານິ. ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌນທິວເສ ຈ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄສ຺ສ ເຫຕຸຠູຕາ ຈຕຸວີສຕິໂກຏິສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ສມາປຊ຺ຊິ, ປຣິນິພ຺ພານທິວເສປິ ສພ຺ພາ ຕາ ສມາປຊ຺ຊິ. ເອວໍ ສມາປຕ຺ຕິສມຕາຍປິ ສມຜລານິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ຍສ຺ສ ເຈຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ອປ຺ປມາຓໍ ເຈໂຕສມາຘິໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ ວິຫຣຕິ, ອປ຺ປມາໂຓ ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎາຠິສນ຺ໂທ ກຸສລາຠິສນ຺ໂທ’’ຕິອາທິ. –

ສຸຊາຕາ ຈ ອປຣຠາເຄ ອສ຺ໂສສິ ‘‘ນ ກິຣ ສາ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກິເຣສ, ຕໍ ກິຣ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫໍ ກິຣສ຺ສ ເຕນ ຍາປນາ ອໂຫສີ’’ຕິ. ຕສ຺ສາ ອິທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ລາຠາ ວຕ ເມ’’ຕິ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິຍາ ພລວປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ອຸທປາທິ. ຈຸນ຺ທສ຺ສປິ ອປຣຠາເຄ ‘‘ອວສານປິຓ຺ຑປາໂຕ ກິຣ ມຍາ ທິນ຺ໂນ, ຘມ຺ມສີສໍ ກິຣ ມຍາ ຄຫິຕໍ, ມຍ຺ຫໍ ກິຣ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ອຕ຺ຕນາ ຈິຣກາລາຠິປຕ຺ຖິຕາຍ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ລາຠາ ວຕ ເມ’’ຕິ ອນຸສ຺ສຣໂຕ ພລວປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ອຸທປາທິ. ເອວໍ ອນຸສ຺ສຣຓສມຕາຍປິ ສມຜລານິ ທ຺ເວປິ ປິຓ຺ຑປາຕທານານີຕິ ເວທິຕພ຺ພານິ.

ອາຍຸສໍວຕ຺ຕນິກນ຺ຕິ ທີຆາຍຸກສໍວຕ຺ຕນິກໍ. ອຸປຈິຕນ຺ຕິ ປສຸຕໍ ອຸປ຺ປາທິຕໍ. ຍສສໍວຕ຺ຕນິກນ຺ຕິ ປຣິວາຣສໍວຕ຺ຕນິກໍ. ອາຘິປເຕຍ຺ຍສໍວຕ຺ຕນິກນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐຠາວສໍວຕ຺ຕນິກໍ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ທານສ຺ສ ມຫປ຺ຜລຕຎ຺ເຈວ ສີລາທິຄຸເຓຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ອນຸຕ຺ຕຣທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຠາວໍ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານຎ຺ຈາຕິ ຕິວິຘມ຺ປິ ອຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖທີປນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ທທໂຕ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕີຕິ ທານໍ ເທນ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎໍ ອຸປຈີຍຕິ, ມຫປ຺ຜລຕຣຎ຺ຈ ມຫານິສໍສຕຣຎ຺ຈ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ທທໂຕ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕີຕິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ປຣິຈ຺ຈຊນ຺ໂຕ ປຣິຈ຺ຈາຄເຈຕນາຍ ພຫຸລີກຕາຍ ອນຸກ຺ກເມນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນາປຕ຺ຕິພຫຸໂລ ສຸວິສຸທ຺ຘສີລໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ສມຖວິປສ຺ສນຎ຺ຈ ຠາເວຕຸໍ ສກ຺ໂກຕີຕິ ຕສ຺ສ ທານາທິວເສນ ຕິວິຘມ຺ປິ ປຸຎ຺ຎໍ ອຠິວຑ຺ຒຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສໍຍມໂຕຕິ ສີລສໍຍເມນ ສໍຍມນ຺ຕສ຺ສ, ສໍວເຣ ຐິຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເວຣໍ ນ ຈີຍຕີຕິ ປຎ຺ຈວິຘເວຣໍ ນ ປວຑ຺ຒຕິ, ອໂທສປຘານຕ຺ຕາ ວາ ອຘິສີລສ຺ສ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ເຕຫິ ສຍໍມນ຺ໂຕ ສຸວິສຸທ຺ຘສີໂລ ຂນ຺ຕິພຫຸລຕາຍ ເກນຈິ ເວຣໍ ນ ກໂຣຕິ, ກຸໂຕ ຕສ຺ສ ອຸປຈໂຍ. ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ສໍຍມໂຕ ສໍຍມນ຺ຕສ຺ສ, ສໍຍມເຫຕຸ ວາ ເວຣໍ ນ ຈີຍຕິ. ກຸສໂລ ຈ ຊຫາຕິ ປາປກນ຺ຕິ ກຸສໂລ ປນ ຎາຓສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸວິສຸທ຺ຘສີເລ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ອຏ຺ຐຕິໍສາຍ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູປໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຈາຣປ຺ປນາເຠທໍ ຌານໍ ສມ຺ປາເທນ຺ໂຕ ປາປກໍ ລາມກໍ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທິອກຸສລໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ຊຫາຕິ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ. ໂສ ຕເມວ ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣສຸ ຂຍວຍໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ອນວເສສໍ ປາປກໍ ລາມກໍ ອກຸສລໍ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ຊຫາຕິ. ຣາຄໂທສໂມຫກ຺ຂຍາ ສ ນິພ຺ພຸໂຕຕິ ໂສ ເອວໍ ປາປກໍ ປຊຫິຕ຺ວາ ຣາຄາທີນໍ ຂຍາ ອນວເສສກິເລສນິພ຺ພາເນນ, ຕໂຕ ປຣໍ ຂນ຺ຘນິພ຺ພາເນນ ຈ ນິພ຺ພຸໂຕ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ຠຄວາ ຈຸນ຺ທສ຺ສ ຈ ທກ຺ຂິຓສມ຺ປຕ຺ຕິໍ, ອຕ຺ຕໂນ ຈ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ປີຕິເວຄວິສ຺ສຏ຺ຐໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ປຎ຺ຈມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ປາຏລິຄາມິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໖. ຉຏ຺ເຐ ມຄເຘສູຕິ ມຄຘຣຏ຺ເຐ. ມຫຕາຕິ ອິຘາປິ ຄຸຓມຫຕ຺ເຕນປິ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນສງ຺ຂ຺ຍຕ຺ຕາ ຄຓນມຫຕ຺ເຕນປິ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ. ປາຏລິຄາໂມຕິ ເອວໍນາມໂກ ມຄຘຣຏ຺ເຐ ເອໂກ ຄາໂມ. ຕສ຺ສ ກິຣ ຄາມສ຺ສ ມາປນທິວເສ ຄາມຄ຺ຄຫຓຏ຺ຐາເນ ທ຺ເວ ຕໂຍ ປາຏລງ຺ກຸຣາ ປຖວິໂຕ ອຸພ຺ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ເຕນ ຕໍ ‘‘ປາຏລິຄາໂມ’’ຕ຺ເວວ ໂວຫຣິໍສຸ. ຕທວສຣີຕິ ຕໍ ປາຏລິຄາມໍ ອວສຣິ ອນຸປາປຸຓິ. ກທາ ປນ ຠຄວາ ປາຏລິຄາມໍ ອນຸປາປຸຓິ? ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິໂນ ເຈຕິຍໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣາຊຄເຫ ວສນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ຈ ເຈຕິຍໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອມ຺ພລຏ຺ຐິກາຍໍ ວສິຕ຺ວາ ອຕຸຣິຕຈາຣິກາວເສນ ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ເອກຣຕ຺ຕິວາເສນ ວສິຕ຺ວາ ໂລກໍ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ປາຏລິຄາມໍ ອນຸປາປຸຓິ.

ປາຏລິຄາມິຍາຕິ ປາຏລິຄາມວາສິໂນ ອຸປາສກາ. ເຕ ກິຣ ຠຄວໂຕ ປຐມທສ຺ສເນນ ເກຈິ ສຣເຓສຸ, ເກຈິ ສີເລສຸ, ເກຈິ ສຣເຓສຸ ຈ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸປາສກາ’’ຕິ. ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສູຕິ ປາຏລິຄາເມ ກິຣ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໂນ ລິຈ຺ຉວິຣາຊູນຎ຺ຈ ມນຸສ຺ສາ ກາເລນ ກາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຄຫສາມິເກ ເຄຫໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ມາສມ຺ປິ ອຑ຺ຒມາສມ຺ປິ ວສນ຺ຕິ. ເຕນ ປາຏລິຄາມວາສິໂນ ມນຸສ຺ສາ ນິຈ຺ຈຸປທ຺ທຸຕາ ‘‘ເອເຕສຎ຺ເຈວ ອາຄຕກາເລ ວສນຏ຺ຐານໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອກປສ຺ເສ ອິສ຺ສຣານໍ ຠຓ຺ຑປ຺ປຏິສາມນຏ຺ຐານໍ, ເອກປສ຺ເສ ວສນຏ຺ຐານໍ, ເອກປສ຺ເສ ອາຄນ຺ຕຸການໍ ອທ຺ຘິກມນຸສ຺ສານໍ, ເອກປສ຺ເສ ທລິທ຺ທານໍ ກປຓມນຸສ຺ສານໍ, ເອກປສ຺ເສ ຄິລານານໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ສພ຺ເພສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ ວສນປ຺ປໂຫນກໍ ນຄຣມຊ຺ເຌ ມຫາສາລໍ ກາເຣສຸໍ, ຕສ຺ສາ ນາມໍ ອາວສຖາຄາຣນ຺ຕິ. ຕໍ ທິວສຎ຺ຈ ນິຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖກມ຺ມສຸຘາກມ຺ມຈິຕ຺ຕກມ຺ມາທິວເສນ ສຸປຣິນິຏ຺ຐິຕໍ ສຸສຊ຺ຊິຕໍ ເທວວິມານສທິສໍ ຕໍ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ອາວສຖາຄາຣໍ ອຕິວິຍ ມໂນຣມໍ ສສ຺ສິຣິກໍ, ເກນ ນຸ ໂຂ ປຐມໍ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ ອມ຺ຫາກໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ອສ຺ສາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສຸໍ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ຈ ຂເຓ ‘‘ຠຄວາ ຕໍ ຄາມໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອສ຺ໂສສຸໍ. ເຕນ ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນປີຕິໂສມນສ຺ສາ ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ຠຄວາ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ອາເນຕພ຺ໂພ ສິຍາ, ໂສ ປນ ສຍເມວ ອມ຺ຫາກໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ, ອຊ຺ຊ ມຍໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອິຘ ວສາເປຕ຺ວາ ປຐມໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊາເປສ຺ສາມ ຕຖາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ອາຄເຕ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອາຄຕເມວ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຕ຺ຖາຣໍ ມງ຺ຄລໍ ວທາເປສ຺ສາມ, ຘມ຺ມໍ ກຖາເປສ຺ສາມ. ອິຕິ ຕີຫິ ຣຕເນຫິ ປຣິຠຸຕ຺ເຕ ປຈ຺ຉາ ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ປເຣສຎ຺ຈ ປຣິໂຠໂຄ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ໂນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ເອຕທຕ຺ຖເມວ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ຕສ຺ມາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ອຘິວາເສຕຸ ໂນ, ຠນ຺ເຕ ຠຄວາ, ອາວສຖາຄາຣ’’ນ຺ຕິ.

ເຍນ ອາວສຖາຄາຣໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສູຕິ ກິຎ຺ຈາປິ ຕໍ ຕໍ ທິວສເມວ ປຣິນິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ເທວວິມານໍ ວິຍ ສຸສຊ຺ຊິຕໍ ສຸປຏິຊຄ຺ຄິຕໍ, ພຸທ຺ຘາຣຫໍ ປນ ກຕ຺ວາ ນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ‘‘ພຸທ຺ຘາ ນາມ ອຣຎ຺ຎຊ຺ຌາສຍາ ອຣຎ຺ຎາຣາມາ, ອນ຺ໂຕຄາເມ ວເສຍ຺ຍຸໍ ວາ ໂນ ວາ, ຕສ຺ມາ ຠຄວໂຕ ຣຸຈິໍ ຊານິຕ຺ວາວ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ, ອິທານິ ຠຄວໂຕ ຣຸຈິໍ ຊານິຕ຺ວາ ຕຖາ ປຎ຺ຎາເປຕຸກາມາ ເຍນ ອາວສຖາຄາຣໍ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ສພ຺ພສນ຺ຖຣິໍ ອາວສຖາຄາຣໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາຕິ ຍຖາ ສພ຺ພເມວ ສນ຺ຖຕໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຕໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ສພ຺ພປຐມໍ ຕາວ ‘‘ໂຄມຍໍ ນາມ ສພ຺ພມງ຺ຄເລສຸ ວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ສຸຘາປຣິກມ຺ມກຕມ຺ປິ ຠູມິໍ ອລ຺ລໂຄມເຍນ ໂອປຸຎ຺ຊາເປຕ຺ວາ ປຣິສຸກ຺ຂຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຍຖາ ອກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐາເນ ປທໍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວໍ ຈຕຸຊ຺ຊາຕິຍຄນ຺ເຘຫິ ລິມ຺ເປຕ຺ວາ ອຸປຣິ ນານາວຓ຺ຓກຏສາຣເກ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ເຕສໍ ອຸປຣິ ມຫາປິຏ຺ຐິກໂກຊວາທິໍ ກຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖຕ຺ຖຣຓາທີຫິ ນານາວຓ຺ເຓຫິ ອຕ຺ຖຣເຓຫິ ສນ຺ຖຣິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ສພ຺ໂພກາສໍ ສນ຺ຖຣາເປສຸໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສພ຺ພສນ຺ຖຣິໍ ອາວສຖາຄາຣໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ’’ຕິ.

ອາສນານຎ຺ຫິ ມຊ຺ຌຏ຺ຐາເນ ຕາວ ມງ຺ຄລຖມ຺ຠໍ ນິສ຺ສາຍ ມຫາຣຫໍ ພຸທ຺ຘາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຍໍ ຍໍ ມຸທຸກຎ຺ຈ ມໂນຣມຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ, ຕໍ ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອຸຠໂຕໂລຫິຕກໍ ມນຸຎ຺ຎທສ຺ສນໍ ອຸປຘານໍ ອຸປທຫິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕຕາຣກາວິຈິຕ຺ຕໍ ວິຕານໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘທາມປຸປ຺ຜທາມາທີຫິ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ສມນ຺ຕາ ທ຺ວາທສຫຕ຺ເຖ ຐາເນ ປຸປ຺ຜຊາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕິໍສຫຕ຺ຖມຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ປຏສາຓິຍາ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຠິຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ປລ຺ລງ຺ກອປສ຺ສຍມຎ຺ຈປີຐາທີນິ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອຸປຣິ ເສຕປຈ຺ຈຕ຺ຖຣເຓຫິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ສາລາຍ ປາຈີນປສ຺ສໍ ອຕ຺ຕໂນ ນິສຊ຺ຊາໂຍຄ຺ຄໍ ກາເຣສຸໍ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາສນານິ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ’’ຕິ.

ອຸທກມຓິກນ຺ຕິ ມຫາກຸຈ຺ຉິກໍ ອຸທກຈາຏິໍ. ເອວໍ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ຈ ຍຖາຣຸຈິຍາ ຫຕ຺ຖປາເທ ໂຘວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເຕສຸ ເຕສຸ ຐາເນສຸ ມຓິວຓ຺ຓສ຺ສ ອຸທກສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ວາສຕ຺ຖາຍ ນານາປຸປ຺ຜານິ ເຈວ ອຸທກວາສຈຸຓ຺ຓານິ ຈ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກທລິປຓ຺ເຓຫິ ປິທຫິຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐເປສຸໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸທກມຓິກໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ’’ຕິ.

ເຕລປ຺ປທີປໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາຕິ ຣຊຕສຸວຓ຺ຓາທິມຍທຓ຺ຑທີປິກາສຸ ໂຍຘກຣູປວິລາສຂຈິຕຣູປກາທີນໍ ຫຕ຺ເຖ ຐປິຕສຸວຓ຺ຓຣຊຕາທິມຍກປລ຺ລິກາສຸ ເຕລປ຺ປທີປໍ ຊາລຍິຕ຺ວາ. ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສູຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ເຕ ປາຏລິຄາມິຍາ ອຸປາສກາ ນ ເກວລໍ ອາວສຖາຄາຣເມວ, ອຖ ໂຂ ສກລສ຺ມິມ຺ປິ ຄາເມ ວີຖິໂຍ ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຘເຊ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ເຄຫທ຺ວາເຣສຸ ປຸຓ຺ຓຆເຏ ກທລິໂຍ ຈ ຐປາເປຕ຺ວາ ສກລຄາມໍ ທີປມາລາຫິ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓຕາຣກໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຂີຣປເກ ທາຣເກ ຂີຣໍ ປາເຍຖ, ທຫຣກຸມາເຣ ລຫຸໍ ລຫຸໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ສຍາເປຖ, ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທໍ ມາ ກຣິຕ຺ຖ, ອຊ຺ຊ ເອກຣຕ຺ຕິໍ ສຕ຺ຖາ ອນ຺ໂຕຄາເມ ວສິສ຺ສຕິ, ພຸທ຺ຘາ ນາມ ອປ຺ປສທ຺ທກາມາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ທຓ຺ຑທີປິກາ ອາທາຍ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ເຍນ ອາວສຖາຄາຣໍ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ‘‘ຍສ຺ສ ທານິ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ກາລໍ ມຎ຺ຎຕີ’’ຕິ ເອວໍ ກິຣ ເຕຫິ ກາເລ ອາໂຣຈິເຕ ຠຄວາ ລາຂາຣເສນ ຕິນ຺ຕຣຕ຺ຕໂກວິຬາຣປຸປ຺ຜວຓ຺ຓໍ ຣຕ຺ຕທຸປຏ຺ຏໍ ກຕ຺ຕຣິຍາ ປທຸມໍ ກນ຺ເຕນ຺ໂຕ ວິຍ, ສໍວິຘາຍ ຕິມຓ຺ຑລໍ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ໂຕ ນິວາເສຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປາມງ຺ເຄນ ປທຸມກລາປໍ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ, ວິຊ຺ຊຸລຕາສສ຺ສິຣິກໍ ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕກມ຺ພເລນ ຄຊກຸມ຺ຠໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘນ຺ໂຕ ວິຍ, ຣຕນສຕຸພ຺ເພເຘ ສຸວຓ຺ຓຄ຺ຆິເກ ປວາຬຊາລໍ ຂິປມາໂນ ວິຍ, ມຫຕິ ສຸວຓ຺ຓເຈຕິເຍ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລກຎ຺ຈຸກໍ ປຏິມຸຎ຺ຈນ຺ໂຕ ວິຍ, ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທໍ ຣຕ຺ຕວລາຫເກນ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ໂຕ ວິຍ, ກຎ຺ຈນຄິຣິມຕ຺ຖເກ ສຸປກ຺ກລາຂາຣສໍ ປຣິສິຎ຺ຈນ຺ໂຕ ວິຍ, ຈິຕ຺ຕກູຏປພ຺ພຕມຕ຺ຖກໍ ວິຊ຺ຊຸລຕາຊາເລນ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ, ສກລຈກ຺ກວາຬສິເນຣຸຍຸຄນ຺ຘຣມຫາປຖວິໍ ຈາເລຕ຺ວາ ຄຫິຕນິຄ຺ໂຣຘປລ຺ລວສມານວຓ຺ຓໍ ສຸຣຕ຺ຕວຣປໍສຸກູລໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ວນຄຫນໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕເກສຣສີໂຫ ວິຍ, ສມນ຺ຕໂຕ ອຸທຍປພ຺ພຕກູຏໂຕ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ວິຍ, ພາລສູຣິໂຍ ວິຍ ຈ ອຕ຺ຕນາ ນິສິນ຺ນຈາຣຸມຓ຺ຑປໂຕ ນິກ຺ຂມິ.

ອຖສ຺ສ ກາຍໂຕ ເມຆມຸຂໂຕ ວິຊ຺ຊຸກລາປາ ວິຍ ຣສ຺ມິໂຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຣສຘາຣາປຣິເສກປິຎ຺ຊຣປຕ຺ຕປຸປ຺ຜຜລສາຂາວິຏເປ ວິຍ ສມນ຺ຕໂຕ ຣຸກ຺ເຂ ກຣິໍສຸ. ຕາວເທວ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຣິວາເຣສິ. ເຕ ຈ ນໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕາ ຠິກ຺ຂູ ເອວຣູປາ ອເຫສຸໍ ອປ຺ປິຈ຺ຉາ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ ປວິວິຕ຺ຕາ ອສໍສຏ຺ຐາ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍາ ວຕ຺ຕາໂຣ ວຈນກ຺ຂມາ ໂຈທກາ ປາປຄຣຫິໂນ ສີລສມ຺ປນ຺ນາ ສມາຘິສມ຺ປນ຺ນາ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ນາ ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ນາ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ນາ. ເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ຠຄວາ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓກ຺ຂນ຺ໂຘ, ນກ຺ຂຕ຺ຕປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ, ຣຕ຺ຕປທຸມວນສຓ຺ຑມຊ຺ຌຄຕາ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓນາວາ, ປວາຬເວທິກປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓປາສາໂທ ວິໂຣຈິຕ຺ຖ. ມຫາກສ຺ສປປ຺ປມຸຂາ ປນ ມຫາເຖຣາ ເມຆວຓ຺ຓໍ ປໍສຸກູລຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ມຓິວມ຺ມວມ຺ມິຕາ ວິຍ ມຫານາຄາ ປຣິວາຣຍິໍສຸ ວນ຺ຕຣາຄາ ຠິນ຺ນກິເລສາ ວິຊຏິຕຊຏາ ຉິນ຺ນພນ຺ຘນາ ກຸເລ ວາ ຄເຓ ວາ ອລຄ຺ຄາ.

ອິຕິ ຠຄວາ ສຍໍ ວີຕຣາໂຄ ວີຕຣາເຄຫິ, ວີຕໂທໂສ ວີຕໂທເສຫິ, ວີຕໂມໂຫ ວີຕໂມເຫຫິ, ນິຕ຺ຕຓ຺ໂຫ ນິຕ຺ຕຓ຺ເຫຫິ, ນິກ຺ກິເລໂສ ນິກ຺ກິເລເສຫິ, ສຍໍ ພຸທ຺ໂຘ ອນຸພຸທ຺ເຘຫິ ປຣິວາຣິໂຕ ປຕ຺ຕປຣິວາຣິຕໍ ວິຍ ເກສຣໍ, ເກສຣປຣິວາຣິຕາ ວິຍ ກຓ຺ຓິກາ, ອຏ຺ຐນາຄສຫສ຺ສປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ຉທ຺ທນ຺ໂຕ ນາຄຣາຊາ, ນວຸຕິຫໍສສຫສ຺ສປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ຘຕຣຏ຺ໂຐ ຫໍສຣາຊາ, ເສນງ຺ຄປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາ, ມຣຸຄຓປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ, ພ຺ຣຫ຺ມຄຓປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ຫາຣິຕມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ, ຕາຣາຄຓປຣິວາຣິໂຕ ວິຍ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ, ອນຸປເມນ ພຸທ຺ຘເວເສນ ອປຣິມາເຓນ ພຸທ຺ຘວິລາເສນ ປາຏລິຄາມິນໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ.

ອຖສ຺ສ ປຸຣຕ຺ຖິມກາຍໂຕ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ຆນພຸທ຺ຘຣສ຺ມິໂຍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອສີຕິຫຕ຺ຖຏ຺ຐານໍ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ, ຕຖາ ປຈ຺ຉິມກາຍໂຕ ທກ຺ຂິຓປສ຺ສໂຕ ວາມປສ຺ສໂຕ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ຆນພຸທ຺ຘຣສ຺ມິໂຍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອສີຕິຫຕ຺ຖຏ຺ຐານໍ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ, ອຸປຣິເກສນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພເກສາວຏ຺ເຏຫິ ໂມຣຄີວຣາຊວຓ຺ຓາ ອສິຕາ ຆນພຸທ຺ຘຣສ຺ມິໂຍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຄຄນຕເລ ອສີຕິຫຕ຺ຖຏ຺ຐານໍ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ, ເຫຏ຺ຐາປາທຕເລຫິ ປວາຬວຓ຺ຓາ ຣສ຺ມິໂຍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຆນປຖວິຍໍ ອສີຕິຫຕ຺ຖຏ຺ຐານໍ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ, ທນ຺ຕໂຕ ອກ຺ຂີນໍ ເສຕຏ຺ຐານໂຕ, ນຂານໍ ມໍສວິມຸຕ຺ຕຏ຺ຐານໂຕ ໂອທາຕາ ຆນພຸທ຺ຘຣສ຺ມິໂຍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອສີຕິຫຕ຺ຖຏ຺ຐານໍ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ, ຣຕ຺ຕປີຕວຓ຺ຓານໍ ສມ຺ຠິນ຺ນຏ຺ຐານໂຕ ມຎ຺ເຊຏ຺ຐວຓ຺ຓາ ຣສ຺ມິໂຍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອສີຕິຫຕ຺ຖຏ຺ຐານໍ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ, ສພ຺ພຕ຺ຖກເມວ ປຠສ຺ສຣາ ຣສ຺ມິໂຍ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ເອວໍ ສມນ຺ຕາ ອສີຕິຫຕ຺ຖຏ຺ຐານໍ ຉພ຺ພຓ຺ຓາ ພຸທ຺ຘຣສ຺ມິໂຍ ວິຊ຺ໂຊຕມານາ ວິປ຺ຜນ຺ທມານາ ວິຘາວມານາ ກຎ຺ຈນທຓ຺ຑທີປິກາທີຫິ ນິຈ຺ຉຣິຕ຺ວາ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທມານາ ມຫາປທີປຊາລາ ວິຍ, ຈາຕຸທ຺ທີປິກມຫາເມຆໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕວິຊ຺ຊຸລຕາ ວິຍ ຈ ທິໂສທິສໍ ປກ຺ຂນ຺ທິໍສຸ. ຍາຫິ ສພ຺ເພ ທິສາຠາຄາ ສຸວຓ຺ຓຈມ຺ປກປຸປ຺ເຜຫິ ວິກິຣິຍມານາ ວິຍ, ສຸວຓ຺ຓຆຏໂຕ ສຸວຓ຺ຓຣສຘາຣາຫິ ອາສິຎ຺ຈິຍມານາ ວິຍ, ປສາຣິຕສຸວຓ຺ຓປຏປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ວິຍ, ເວຣມ຺ຠວາເຕນ ສມຸທ຺ຘຕກິໍສຸກກຓິກາຣໂກວິຬາຣປຸປ຺ຜຈຸຓ຺ຓສໂມກິຓ຺ຓາ ວິຍ, ຈີນປິຏ຺ຐຈຸຓ຺ຓສມ຺ປຣິຣຎ຺ຊິຕາ ວິຍ ຈ ວິໂຣຈິໍສຸ.

ຠຄວໂຕປິ ອສີຕິອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນພ຺ຍາມປ຺ປຠາປຣິກ຺ເຂປສມຸຊ຺ຊລໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓປ຺ປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ສຣີຣໍ ອພ຺ຠມຫິກາທິອຸປກ຺ກິເລສວິມຸຕ຺ຕໍ ສມຸຊ຺ຊລນ຺ຕຕາຣກາວຠາສິຕໍ ວິຍ, ຄຄນຕລໍ ວິກສິຕໍ ວິຍ ປທຸມວນໍ, ສພ຺ພປາລິຜຸລ຺ໂລ ວິຍ ໂຍຊນສຕິໂກ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ, ປຏິປາຏິຍາ ຐປິຕານໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສສູຣິຍານໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຈນ຺ທິມານໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສຈກ຺ກວຕ຺ຕີນໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສເທວຣາຊານໍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ ສິຣິຍາ ສິຣິໍ ອຠິຠວມານໍ ວິຍ ວິໂຣຈິຕ຺ຖ, ຍຖາ ຕໍ ທສຫິ ປາຣມີຫິ ທສຫິ ອຸປປາຣມີຫິ ທສຫິ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີຫີຕິ ສມ຺ມເທວ ປຣິປູຣິຕາຫິ ສມຕິໍສປາຣມິຕາຫິ ອລງ຺ກຕໍ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ທິນ຺ເນນ ທາເນນ ຣກ຺ຂິເຕນ ສີເລນ ກເຕນ ກລ຺ຍາຓກມ຺ເມນ ເອກສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ສໂມສຣິຕ຺ວາ ວິປາກໍ ທາຕຸໍ ໂອກາສໍ ອລຠມາເນນ ສມ຺ພາຘປ຺ປຕ຺ຕໍ ວິຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໍ ນາວາສຫສ຺ສຠຓ຺ຑໍ ເອກໍ ນາວໍ ອາໂຣປນກາໂລ ວິຍ, ສກຏສຫສ຺ສຠຓ຺ຑໍ ເອກໍ ສກຏໍ ອາໂຣປນກາໂລ ວິຍ, ປຎ຺ຈວີສຕິຍາ ຄງ຺ຄານໍ ສມ຺ຠິນ຺ນມຸຂທ຺ວາເຣ ເອກໂຕ ຣາສິຠູຕກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ.

ອິມາຍ ພຸທ຺ຘສິຣິຍາ ໂອຠາສມານສ຺ສປິ ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕ ອເນການິ ທຓ຺ຑທີປິກາສຫສ຺ສານິ ອຸກ຺ຂິປິໍສຸ. ຕຖາ ປຈ຺ຉໂຕ ວາມປສ຺ເສ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສ ຊາຕິກຸສຸມຈມ຺ປກວນມາລິກາຣຕ຺ຕຸປ຺ປລນີລຸປ຺ປລພກຸລສິນ຺ທຸວາຣາທິປຸປ຺ຜານິ ເຈວ ນີລປີຕາທິວຓ຺ຓສຸຄນ຺ຘຈຸຓ຺ຓານິ ຈ ຈາຕຸທ຺ທີປິກມຫາເມຆວິສ຺ສຏ຺ຐາ ສລິລວຸຏ຺ຐິໂຍ ວິຍ ວິປ຺ປກິຣິໍສຸ. ປຎ຺ຈງ຺ຄິກຕູຣິຍນິຄ຺ໂຆສາ ຈ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມສງ຺ຆຄຸຓາສໍຍຸຕ຺ຕາ ຖຸຕິໂຆສາ ຈ ສພ຺ພາ ທິສາ ປູຣຍມານາ ມຸຂສມ຺ຠາສາ ວິຍ ອເຫສຸໍ. ເທວສຸປຓ຺ຓນາຄຍກ຺ຂຄນ຺ຘພ຺ພມນຸສ຺ສານໍ ອກ຺ຂີນິ ອມຕປານໍ ວິຍ ລຠິໍສຸ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ປທສຫສ຺ເສຫິ ຄມນວຓ຺ຓນໍ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຕ຺ຣິຍໍ ມຸຂມຕ຺ຕໍ –

‘‘ເອວໍ ສພ຺ພງ຺ຄສມ຺ປນ຺ໂນ, ກມ຺ປຍນ຺ໂຕ ວສຸນ຺ຘຣໍ;

ອເຫຐຍນ຺ໂຕ ປາຓານິ, ຍາຕິ ໂລກວິນາຍໂກ.

‘‘ທກ຺ຂິຓໍ ປຐມໍ ປາທໍ, ອຸທ຺ຘຣນ຺ໂຕ ນຣາສໂຠ;

ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສິຣິສມ຺ປນ຺ໂນ, ໂສຠເຕ ທ຺ວິປທຸຕ຺ຕໂມ.

‘‘ຄຈ຺ຉໂຕ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐສ຺ສ, ເຫຏ຺ຐາ ປາທຕລໍ ມຸທຸ;

ສມໍ ສມ຺ຜຸສເຕ ຠູມິໍ, ຣຊສານຸປລິມ຺ປຕິ.

‘‘ນິນ຺ນໍ ຐານໍ ອຸນ຺ນມຕິ, ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ໂລກນາຍເກ;

ອຸນ຺ນຕຎ຺ຈ ສມໍ ໂຫຕິ, ປຖວີ ຈ ອເຈຕນາ.

‘‘ປາສາຓາ ສກ຺ຂຣາ ເຈວ, ກຖລາ ຂາຓຸກຓ຺ຏກາ;

ສພ຺ເພ ມຄ຺ຄາ ວິວຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ໂລກນາຍເກ.

‘‘ນາຕິທູເຣ ອຸທ຺ຘຣຕິ, ນຈ຺ຈາສນ຺ເນ ຈ ນິກ຺ຂິປໍ;

ອຆຏ຺ຏຍນ຺ໂຕ ນິຍ຺ຍາຕິ, ອຸໂຠ ຊາຓູ ຈ ໂຄປ຺ຜເກ.

‘‘ນາຕິສີຆໍ ປກ຺ກມຕິ, ສມ຺ປນ຺ນຈຣໂຓ ມຸນິ;

ນ ຈາປິ ສຓິກໍ ຍາຕິ, ຄຈ຺ຉມາໂນ ສມາຫິໂຕ.

‘‘ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ຈ ຕິຣິຍໍ, ທິສຎ຺ຈ ວິທິສໍ ຕຖາ;

ນ ເປກ຺ຂມາໂນ ໂສ ຍາຕິ, ຍຸຄມຕ຺ຕໍວເປກ຺ຂຕິ.

‘‘ນາຄວິກ຺ກນ຺ຕຈາໂຣ ໂສ, ຄມເນ ໂສຠເຕ ຊິໂນ;

ຈາຣຸໍ ຄຈ຺ຉຕິ ໂລກຄ຺ໂຄ, ຫາສຍນ຺ໂຕ ສເທວເກ.

‘‘ອຸສຠຣາຊາວ ໂສຠນ຺ໂຕ, ຈາຣຸຈາຣີວ ເກສຣີ;

ໂຕສຍນ຺ໂຕ ພຫູ ສຕ຺ເຕ, ຄາມໍ ເສຏ຺ໂຐ ອຸປາຄມີ’’ຕິ. –

ວຓ຺ຓກາໂລ ນາມ ກິເຣສ. ເອວໍວິເຘສຸ ກາເລສຸ ຠຄວໂຕ ສຣີຣວຓ຺ເຓ ວາ ຄຸຓວຓ຺ເຓ ວາ ຘມ຺ມກຖິກສ຺ສ ຖາໂມເຍວ ປມາຓໍ, ຈຸຓ຺ຓິຍປເທຫິ ຄາຖາພນ຺ເຘຫິ ຍຕ຺ຕກໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕຕ຺ຕກໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ‘‘ທຸກ຺ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ອຕິຕ຺ເຖນ ປກ຺ຂນ຺ໂທ’’ຕິ ວາ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ອປຣິມາຓວຓ຺ຓາ ຫິ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ, ເຕສໍ ພຸທ຺ຘາປິ ອນວເສສໂຕ ວຓ຺ຓໍ ວຕ຺ຕຸໍ ອສມຕ຺ຖາ. ສກລມ຺ປິ ຫິ ກປ຺ປໍ ວຓ຺ເຓນ຺ຕາ ປຣິໂຍສາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ປເຄວ ອິຕຣາ ປຊາຕິ. ອິມິນາ ສິຣິວິລາເສນ ອລງ຺ກຕປ຺ປຏິຍຕ຺ຕໍ ປາຏລິຄາມໍ ປາວິສິ, ປວິສິຕ຺ວາ ຠຄວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ເຕນ ຊເນນ ປຸປ຺ຜຄນ຺ຘຘູມວາສຈຸຓ຺ຓາທີຫິ ປູຊິຍມາໂນ ອາວສຖາຄາຣໍ ປາວິສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ເຍນ ອາວສຖາຄາຣໍ ເຕນຸປສງ຺ກມີ’’ຕິ.

ປາເທ ປກ຺ຂາເລຕ຺ວາຕິ ຍທິປິ ຠຄວໂຕ ປາເທ ຣໂຊຊລ຺ລໍ ນ ອຸປລິມ຺ປຕິ, ເຕສໍ ປນ ອຸປາສການໍ ກຸສລາຠິວຸທ຺ຘິໍ ອາກງ຺ຂນ຺ໂຕ ປເຣສໍ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິໍ ອາປຊ຺ຊນຕ຺ຖຎ຺ຈ ຠຄວາ ປາເທ ປກ຺ຂາເລຕິ. ອປິຈ ອຸປາທິນ຺ນກສຣີຣໍ ນາມ ສີຕໍ ກາຕພ຺ພມ຺ປິ ໂຫຕີຕິ ເອຕທຕ຺ຖມ຺ປິ ຠຄວາ ນ຺ຫານປາທໂຘວນາທີນິ ກໂຣຕິເຍວ. ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ. ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູນຎ຺ເຈວ ອຸປາສການຎ຺ຈ ມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນ ຄນ຺ໂຘທເກນ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ທຸກູລຈຸມ຺ພຏເກນ ໂວທກໍ ກຕ຺ວາ ຊາຕິຫິງ຺ຄຸລເກນ ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕກມ຺ພເລນ ປລິເວເຐຕ຺ວາ ປີເຐ ຐປິຕາ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓຆນປຏິມາ ວິຍ ອຕິວິໂຣຈິຕ຺ຖ.

ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ໂປຣາຓານໍ ວຓ຺ຓຠຓນມຄ຺ໂຄ –

‘‘ຄນ຺ຕ຺ວານ ມຓ຺ຑລມາຬໍ, ນາຄວິກ຺ກນ຺ຕຈາຣໂຓ;

ໂອຠາສຍນ຺ໂຕ ໂລກຄ຺ໂຄ, ນິສີທິ ວຣມາສເນ.

‘‘ຕຫິໍ ນິສິນ຺ໂນ ນຣທມ຺ມສາຣຖິ,

ເທວາຕິເທໂວ ສຕປຸຎ຺ຎລກ຺ຂໂຓ;

ພຸທ຺ຘາສເນ ມຊ຺ຌຄໂຕ ວິໂຣຈຕິ,

ສຸວຓ຺ຓນິກ຺ຂໍ ວິຍ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພເລ.

‘‘ເນກ຺ຂໍ ຊມ຺ໂພນທສ຺ເສວ, ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພເລ;

ວິໂຣຈຕິ ວີຕມໂລ, ມຓິເວໂຣຈໂນ ຍຖາ.

‘‘ມຫາສາໂລວ ສມ຺ຜຸລ຺ໂລ, ເມຣຸຣາຊາວລງ຺ກໂຕ;

ສຸວຓ຺ຓຍູປສງ຺ກາໂສ, ປທຸໂມ ໂກກນໂທ ຍຖາ.

‘‘ຊລນ຺ໂຕ ທີປຣຸກ຺ໂຂວ, ປພ຺ພຕຄ຺ເຄ ຍຖາ ສິຂີ;

ເທວານໍ ປາຣິຉຕ຺ໂຕວ, ສພ຺ພຜຸລ຺ໂລ ວິໂຣຈຕີ’’ຕິ.

ປາຏລິຄາມິເຍ ອຸປາສເກ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ຍສ຺ມາ ເຕສຸ ອຸປາສເກສຸ ພຫູ ຊນາ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕາ, ຕສ຺ມາ ປຐມໍ ຕາວ ສີລວິປຕ຺ຕິຍາ ອາທີນວໍ ປກາເສຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ສີລສມ຺ປທາຍ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ, ‘‘ປຎ຺ຈິເມ ຄຫປຕໂຍ’’ຕິອາທິນາ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖໍ ອາມນ຺ເຕສິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸສ຺ສີໂລຕິ ນິສ຺ສີໂລ. ສີລວິປນ຺ໂນຕິ ວິປນ຺ນສີໂລ ຠິນ຺ນສໍວໂຣ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ທຸສ຺ສີໂລ’’ຕິ ປເທນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສີລາຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ປນສ຺ສ ສີລາຠາໂວ ທຸວິໂຘ ອສມາທາເນນ ວາ ສມາທິນ຺ນສ຺ສ ເຠເທນ ວາຕິ. ເຕສຸ ປຸຣິໂມ ນ ຕຖາ ສາວຊ຺ໂຊ, ຍຖາ ທຸຕິໂຍ ສາວຊ຺ຊຕໂຣ. ຍຖາຘິປ຺ເປຕາທີນວນິມິຕ຺ຕໍ ສີລາຠາວໍ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາຍ ເທສນາຍ ທສ຺ເສຕຸໍ, ‘‘ສີລວິປນ຺ໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ‘‘ທຸສ຺ສີໂລ’’ຕິ ປທສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ປມາທາຘິກຣຓນ຺ຕິ ປມາທກາຣຓາ. ອິທຎ຺ຈ ສຸຕ຺ຕໍ ຄຫຏ຺ຐານໍ ວເສນ ອາຄຕໍ, ປພ຺ພຊິຕານມ຺ປິ ປນ ລພ຺ຠເຕວ. ຄຫຏ຺ໂຐ ຫິ ເຍນ ສິປ຺ປຏ຺ຐາເນນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ ຍທິ ກສິຍາ ຍທິ ວາຓິຊ຺ຊາຍ ຍທິ ໂຄຣກ຺ເຂນ, ປາຓາຕິປາຕາທິວເສນ ປມຕ຺ໂຕ ຕໍ ຕໍ ຍຖາກາລໍ ສມ຺ປາເທຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຖສ຺ສ ກມ຺ມໍ ວິນສ຺ສຕິ. ມາຆາຕກາເລ ປນ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ກໂຣນ຺ໂຕ ທຓ຺ຑວເສນ ມຫຕິໍ ໂຠຄຊານິໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ. ປພ຺ພຊິໂຕ ທຸສ຺ສີໂລ ປມາທກາຣຓາ ສີລໂຕ ພຸທ຺ຘວຈນໂຕ ຌານໂຕ ສຕ຺ຕອຣິຍຘນໂຕ ຈ ຊານິໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ.

ປາປໂກ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທຕິ ຄຫຏ຺ຐສ຺ສ ‘‘ອສຸໂກ ອມຸກກຸເລ ຊາໂຕ ທຸສ຺ສີໂລ ປາປຘມ຺ໂມ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕອິຘໂລກປຣໂລໂກ ສລາກຠຕ຺ຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ເທຕີ’’ຕິ ປຣິສມຊ຺ເຌ ປາປໂກ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ. ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ‘‘ອສຸໂກ ນາມ ເຖໂຣ ສຕ຺ຖຸ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ນາສກ຺ຂິ ສີລານິ ຣກ຺ຂິຕຸໍ, ນ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ຄເຫຕຸໍ, ເວຊ຺ຊກມ຺ມາທີຫິ ຊີວຕິ, ຉຫິ ອຄາຣເວຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ ເອວໍ ປາປໂກ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ.

ອວິສາຣໂທຕິ ຄຫຏ຺ໂຐ ຕາວ ອວສ຺ສໍ ພຫູນໍ ສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐາເນ ‘‘ໂກຈິ ມມ ກມ຺ມໍ ຊານິສ຺ສຕິ, ອຖ ມໍ ນິນ຺ທິສ຺ສຕິ, ຣາຊກຸລສ຺ສ ວາ ທສ຺ເສສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຠໂຍ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ມງ຺ກຸຠູໂຕ ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ໂຘ ອໂຘມຸໂຂ ນິສີທຕິ, ວິສາຣໂທ ຫຸຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ປພ຺ພຊິໂຕປິ ພຫຸຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ສນ຺ນິປຕິເຕ ‘‘ອວສ຺ສໍ ໂກຈິ ມມ ກມ຺ມໍ ຊານິສ຺ສຕິ, ອຖ ເມ ອຸໂປສຖມ຺ປິ ປວາຣຓມ຺ປິ ຐເປຕ຺ວາ ສາມຎ຺ຎໂຕ ຈາເວຕ຺ວາ ນິກ຺ກຑ຺ຒິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຠໂຍ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ວິສາຣໂທ ຫຸຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ປນ ທຸສ຺ສີໂລປິ ສມາໂນ ສຸສີໂລ ວິຍ ຈຣຕິ, ໂສປິ ອຊ຺ຌາສເຍນ ມງ຺ກຸ ໂຫຕິເຍວ.

ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ກາລໍ ກໂຣຕີຕິ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ຫິ ມຣຓມຎ຺ເຈ ນິປນ຺ນສ຺ສ ທຸສ຺ສີລກມ຺ມານິ ສມາທາຍ ປວຕ຺ຕິຕຏ຺ຐານານິ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂສ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ອິຘໂລກໍ, ນິມີເລຕ຺ວາ ປຣໂລກໍ ປສ຺ສຕິ. ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອປາຍາ ກມ຺ມານຸຣູປໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ສຕ຺ຕິສເຕນ ປຫຣິຍມາໂນ ວິຍ ອຄ຺ຄິຊາລາຠິຆາເຕນ ຌາຍມາໂນ ວິຍ ຈ ໂຫຕິ. ໂສ ‘‘ວາເຣຖ, ວາເຣຖາ’’ຕິ ວິຣວນ຺ໂຕວ ມຣຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ກາລໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ.

ກາຍສ຺ສ ເຠທາຕິ ອຸປາທິນ຺ນກ຺ຂນ຺ຘປຣິຈ຺ຈາຄາ. ປຣໍ ມຣຓາຕິ ຕທນນ຺ຕຣໍ ອຠິນິພ຺ພຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ຘຄ຺ຄຫຓາ. ອຖ ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຸປຈ຺ເຉທາ. ປຣໍ ມຣຓາຕິ ຈຸຕິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ. ອປາຍນ຺ຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ນິຣຍເວວຈນໍ. ນິຣໂຍ ຫິ ສຄ຺ຄໂມກ຺ຂເຫຕຸຠູຕາ ປຸຎ຺ຎສງ຺ຂາຕາ ອຍາ ອເປຕຕ຺ຕາ, ສຸຂານໍ ວາ ອຍສ຺ສ, ອາຄມນສ຺ສ ວາ ອຠາວາ ອປາໂຍ. ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຄຕິ ປຏິສຣຓນ຺ຕິ ທຸຄ຺ຄຕິ, ໂທສພຫຸລຕາຍ ວາ ທຸຏ຺ເຐນ ກມ຺ມຸນາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຄຕີຕິ ທຸຄ຺ຄຕິ. ວິວສາ ນິປຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ທຸກ຺ກຕກາຣິໂນຕິ ວິນິປາໂຕ, ວິນສ຺ສນ຺ຕາ ວາ ເອຕ຺ຖ ນິປຕນ຺ຕິ ສມ຺ຠິຊ຺ຊມານງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄາຕິ ວິນິປາໂຕ. ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ອສ຺ສາທສຎ຺ຎິໂຕ ອໂຍຕິ ນິຣໂຍ.

ອຖ ວາ ອປາຍຄ຺ຄຫເຓນ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ ທີເປຕິ. ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິ ຫິ ອປາໂຍ ສຸຄຕິໂຕ ອເປຕຕ຺ຕາ, ນ ທຸຄ຺ຄຕິ ມເຫສກ຺ຂານໍ ນາຄຣາຊາທີນໍ ສມ຺ຠວໂຕ. ທຸຄ຺ຄຕິຄ຺ຄຫເຓນ ເປຕ຺ຕິວິສຍໍ ທີເປຕິ. ໂສ ຫິ ອປາໂຍ ເຈວ ທຸຄ຺ຄຕິ ຈ ສຸຄຕິໂຕ ອເປຕຕ຺ຕາ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ຄຕິຠູຕຕ຺ຕາ, ນ ຕຸ ວິນິປາໂຕ ອສຸຣສທິສໍ ອວິນິປຕິຕຕ຺ຕາ ເປຕມຫິທ຺ຘິການມ຺ປິ ວິຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ. ວິນິປາຕຄ຺ຄຫເຓນ ອສຸຣກາຍໍ ທີເປຕິ. ໂສ ຫິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນຏ຺ເຐນ ‘‘ອປາໂຍ’’ ເຈວ ‘‘ທຸຄ຺ຄຕິ’’ ຈ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິສມຸສ຺ສເຍຫິ ວິນິປຕິຕຕ຺ຕາ ‘‘ວິນິປາໂຕ’’ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນິຣຍຄ຺ຄຫເຓນ ອວີຈິອາທິກໍ ອເນກປ຺ປກາຣໍ ນິຣຍເມວ ທີເປຕິ. ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ.

ອານິສໍສກຖາ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ສີລວາຕິ ສມາທານວເສນ ສີລວາ. ສີລສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ປຣິປຸຓ຺ຓຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ສີລສ຺ສ ສມາທາເນນ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ. ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘນ຺ຕິ ໂຠຄຣາສິໍ. ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸຄຕິຄ຺ຄຫເຓນ ມນຸສ຺ສຄຕິປິ ສງ຺ຄຍ຺ຫຕິ, ສຄ຺ຄຄ຺ຄຫເຓນ ເທວຄຕິ ເອວ. ຕຕ຺ຖ ສຸນ຺ທຣາ ຄຕິ ສຸຄຕິ, ຣູປາທີຫິ ວິສເຍຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ອຄ຺ໂຄຕິ ສຄ຺ໂຄ, ໂສ ສພ຺ໂພປິ ລຸຊ຺ຊນປລຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ໂລໂກຕິ.

ປາຏລິຄາມິເຍ ອຸປາສເກ ພຫຸເທວ ຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍາຕິ ອຎ຺ຎາຍປິ ປາຬິມຸຕ຺ຕາຍ ຘມ຺ມກຖາຍ ເຈວ ອາວສຖານຸໂມທນກຖາຍ ຈ. ຕທາ ຫິ ຠຄວາ ຍສ຺ມາ ອຊາຕສຕ຺ຕຸນາ ຕຕ຺ຖ ປາຏລິປຸຕ຺ຕນຄຣໍ ມາເປນ຺ເຕນ ອຎ຺ເຎສຸ ຄາມນິຄມຊນປທຣາຊຘານີສຸ ເຍ ສີລາຈາຣສມ຺ປນ຺ນາ ກຸຏຸມ຺ພິກາ, ເຕ ອາເນຕ຺ວາ ຘນຘຎ຺ຎຆຣວຕ຺ຖຸເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖາທີນິ ເຈວ ປຣິຫາຣຎ຺ຈ ທາເປຕ຺ວາ ນິເວສິຍນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ປາຏລິຄາມິຍາ ອຸປາສກາ ອານິສໍສທສ຺ສາວິຕາຍ ວິເສສໂຕ ສີລຄຣຸກາ ສພ຺ພຄຸຓານຎ຺ຈ ສີລສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານຠາວໂຕ ເຕສໍ ປຐມໍ ສີລານິສໍເສ ປກາເສຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ອາກາສຄງ຺ຄໍ ໂອຕາເຣນ຺ໂຕ ວິຍ, ປຖໂວຊໍ ອາກຑ຺ຒນ຺ໂຕ ວິຍ, ມຫາຊມ຺ພຸໍ ມຕ຺ຖເກ ຄເຫຕ຺ວາ ຈາເລນ຺ໂຕ ວິຍ, ໂຍຊນິກມຘຸກຓ຺ຑໍ ຈກ຺ກຍນ຺ເຕນ ປີເຬຕ຺ວາ ມຘຸຣສໍ ປາຍມາໂນ ວິຍ ປາຏລິຄາມິການໍ ອຸປາສການໍ ຫິຕສຸຂາວຫໍ ປກິຓ຺ຓກກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ‘‘ອາວາສທານໍ ນາເມຕໍ ຄຫປຕໂຍ ມຫນ຺ຕໍ ປຸຎ຺ຎໍ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາວາໂສ ມຍາ ປຣິຠຸຕ຺ໂຕ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ຈ ປຣິຠຸຕ຺ໂຕ, ມຍາ ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ຈ ປຣິຠຸຕ຺ເຕ ປນ ຘມ຺ມຣຕເນນປິ ປຣິຠຸຕ຺ໂຕເຍວ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຕີຫິ ຣຕເນຫິ ປຣິຠຸຕ຺ເຕ ອປຣິເມຍ຺ໂຍ ຈ ວິປາໂກ, ອປິຈ ອາວາສທານສ຺ມິໍ ທິນ຺ເນ ສພ຺ພທານໍ ທິນ຺ນເມວ ໂຫຕິ, ຠູມຏ຺ຐກປຓ຺ຓສາລາຍ ວາ ສາຂາມຓ຺ຑປສ຺ສ ວາ ສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕສ຺ສ ອານິສໍໂສ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ອາວາສທານານຸຠາເວນ ຫິ ຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕມານສ຺ສປິ ສມ຺ປີຬິຕຄພ຺ຠວາໂສ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ທ຺ວາທສຫຕ຺ໂຖ ໂອວຣໂກ ວິຍສ຺ສ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິ ອສມ຺ພາໂຘວ ໂຫຕີ’’ຕິ ເອວໍ ນານານເຍຫິ ວິຈິຕ຺ຕໍ ພຫຸໍ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ –

‘‘ສີຕໍ ອຸຓ຺ຫໍ ປຏິຫນ຺ຕິ, ຕໂຕ ວາຬມິຄານິ ຈ;

ສຣີສເປ ຈ ມກເສ, ສິສິເຣ ຈາປິ ວຸຏ຺ຐິໂຍ.

‘‘ຕໂຕ ວາຕາຕໂປ ໂຆໂຣ, ສຎ຺ຊາໂຕ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ;

ເລຓຕ຺ຖຎ຺ຈ ສຸຂຕ຺ຖຎ຺ຈ, ຌາຍິຕຸຎ຺ຈ ວິປສ຺ສິຕຸໍ.

‘‘ວິຫາຣທານໍ ສງ຺ຆສ຺ສ, ອຄ຺ຄໍ ພຸທ຺ເຘນ ວຓ຺ຓິຕໍ;

ຕສ຺ມາ ຫິ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂປໂສ, ສມ຺ປສ຺ສໍ ອຕ຺ຖມຕ຺ຕໂນ.

‘‘ວິຫາເຣ ກາຣເຍ ຣມ຺ເມ, ວາສເຍຕ຺ຖ ພຫຸສ຺ສຸເຕ;

ເຕສໍ ອນ຺ນຎ຺ຈ ປານຎ຺ຈ, ວຕ຺ຖເສນາສນານິ ຈ.

‘‘ທເທຍ຺ຍ ອຸຊຸຠູເຕສຸ, ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ;

ເຕ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂາປນູທນໍ;

ຍໍ ໂສ ຘມ຺ມໍ ອິຘຎ຺ຎາຍ, ປຣິນິພ຺ພາຕິ ອນາສໂວ’’ຕິ. (ຈູຬວ. ໒໙໕) –

ເອວໍ ອຍມ຺ປິ ອາວາສທາເນ ອານິສໍໂສຕິ ພຫຸເທວ ຣຕ຺ຕິໍ ອຕິເຣກຕຣໍ ທິຍຑ຺ຒຍາມໍ ອາວາສທານານິສໍສກຖໍ ກເຖສິ. ຕຕ຺ຖ ອິມາ ຄາຖາ ຕາວ ສງ຺ຄຫໍ ອາຣຸຬ຺ຫາ, ປກິຓ຺ຓກຘມ຺ມເທສນາ ປນ ສງ຺ຄຫໍ ນາໂຣຫຕິ. ສນ຺ທສ຺ເສຕ຺ວາຕິອາທີນິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເນວ.

ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຕິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ທ຺ເວ ຍາມາ ຄຕາ. ຍສ຺ສ ທານິ ກາລໍ ມຎ຺ຎຖາຕິ ຍສ຺ສ ຄມນສ຺ສ ຕຸມ຺ເຫ ກາລໍ ມຎ຺ຎຖ, ຄມນກາໂລ ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຄຈ຺ຉຖາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ເຕ ອຸຍ຺ໂຍເຊສີຕິ? ອນຸກມ຺ປາຍ. ຕິຍາມຣຕ຺ຕິຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ນິສີທິຕ຺ວາ ວີຕິນາເມນ຺ຕານໍ ເຕສໍ ສຣີເຣ ອາພາໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆປິ ຈ ວິປ຺ປຠາຕສຍນນິສຊ຺ຊາຍ ໂອກາໂສ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອິຕິ ອຸຠຍານຸກມ຺ປາຍ ອຸຍ຺ໂຍເຊສີຕິ. ສຸຎ຺ຎາຄາຣນ຺ຕິ ປາຏິເຍກ຺ກໍ ສຸຎ຺ຎາຄາຣໍ ນາມ ຕຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ. ເຕນ ກິຣ ຄຫປຕໂຍ ຕສ຺ເສວ ອາວສຖາຄາຣສ຺ສ ເອກປສ຺ເສ ປຏສາຓິຍາ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍມຎ຺ຈໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ກປ຺ປິຍປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕຕາຣກາຄນ຺ຘມາລາທິປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ວິຕານໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເຕລປ຺ປທີປໍ ອາໂຣເປສຸໍ ‘‘ອປ຺ເປວ ນາມ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມາສນໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ໂຖກໍ ວິສ຺ສມິຕຸກາໂມ ອິຘ ນິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວໍ ໂນ ອິທໍ ອາວສຖາຄາຣໍ ຠຄວຕາ ຈຕູຫິ ອິຣິຍາປເຖຫິ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາປິ ຕເທວ ສນ຺ຘາຍ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆາຏິໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຸຎ຺ຎາຄາຣໍ ປາວິສີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປາທໂຘວນຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ຘມ຺ມາສນາ ອຄມາສິ, ເອຕ຺ຕເກ ຐາເນ ຄມນໍ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ. ຘມ຺ມາສນໍ ປຕ຺ວາ ໂຖກໍ ອຏ຺ຐາສິ, ອິທໍ ຕຕ຺ຖ ຐານໍ. ຠຄວາ ທ຺ເວ ຍາເມ ຘມ຺ມາສເນ ນິສີທິ, ເອຕ຺ຕເກ ຐາເນ ນິສຊ຺ຊາ ນິປ຺ຜນ຺ນາ. ອຸປາສເກ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ຘມ຺ມາສນໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ຐາເນ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປສິ. ເອວໍ ຕໍ ຐານໍ ຠຄວຕາ ຈຕູຫິ ອິຣິຍາປເຖຫິ ປຣິຠຸຕ຺ຕໍ ອໂຫສີຕິ.

ສຸນິຘວສ຺ສກາຣາຕິ ສຸນິໂຘ ຈ ວສ຺ສກາໂຣ ຈ ທ຺ເວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ. ມຄຘມຫາມຕ຺ຕາຕິ ມຄຘຣຎ຺ໂຎ ມຫາອມຈ຺ຈາ, ມຄຘຣຏ຺ເຐ ວາ ມຫາມຕ຺ຕາ ມຫຕິຍາ ອິສ຺ສຣິຍມຕ຺ຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ມຫາມຕ຺ຕາ. ປາຏລິຄາເມ ນຄຣໍ ມາເປນ຺ຕີຕິ ປາຏລິຄາມສງ຺ຂາເຕ ຠູມິປເທເສ ນຄຣໍ ມາເປນ຺ຕິ. ວຊ຺ຊີນໍ ປຏິພາຫາຍາຕິ ລິຈ຺ຉວິຣາຊູນໍ ອາຍມຸຂປ຺ປຈ຺ຉິນ຺ທນຕ຺ຖໍ. ສຫສ຺ສສຫສ຺ເສວາຕິ ເອເກກວຄ຺ຄວເສນ ສຫສ຺ສໍ ສຫສ຺ສໍ ຫຸຕ຺ວາ. ວຕ຺ຖູນີຕິ ຆຣວຕ຺ຖູນິ. ຈິຕ຺ຕານິ ນມນ຺ຕິ ນິເວສນານິ ມາເປຕຸນ຺ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕານຎ຺ຈ ນິເວສນານິ ມາເປຕຸໍ ວຕ຺ຖຸວິຊ຺ຊາປາຐການໍ ຈິຕ຺ຕານິ ນມນ຺ຕິ. ເຕ ກິຣ ອຕ຺ຕໂນ ສິປ຺ປານຸຠາເວນ ເຫຏ຺ຐາປຖວິຍໍ ຕິໍສຫຕ຺ຖມຕ຺ເຕ ຐາເນ ‘‘ອິຘ ນາຄຄ຺ຄາໂຫ, ອິຘ ຍກ຺ຂຄ຺ຄາໂຫ, ອິຘ ຠູຕຄ຺ຄາໂຫ, ອິຘ ປາສາໂຓ ວາ ຂາຓຸໂກ ວາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ຊານນ຺ຕິ. ເຕ ຕທາ ສິປ຺ປໍ ຊປ຺ເປຕ຺ວາ ເທວຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ມນ຺ຕຍມານາ ວິຍ ມາເປນ຺ຕິ.

ອຖ ວາ ເນສໍ ສຣີເຣ ເທວຕາ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິເວສນານິ ມາເປຕຸໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນາເມນ຺ຕິ. ຕາ ຈຕູສຸ ໂກເຓສຸ ຂາຓຸເກ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ຄຫິຕມຕ຺ເຕ ປຏິວິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສທ຺ຘກຸລານໍ ສທ຺ຘາ ເທວຕາ ຕຖາ ກໂຣນ຺ຕິ, ອສ຺ສທ຺ຘກຸລານໍ ອສ຺ສທ຺ຘາ ເທວຕາ. ກິໍກາຣຓາ? ສທ຺ຘານຎ຺ຫິ ເອວໍ ໂຫຕິ ‘‘ອິຘ ມນຸສ຺ສາ ນິເວສນໍ ມາເປນ຺ຕາ ປຐມໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ມງ຺ຄລໍ ວທາເປສ຺ສນ຺ຕິ, ອຖ ມຍໍ ສີລວນ຺ຕານໍ ທສ຺ສນໍ ຘມ຺ມກຖໍ ປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ອນຸໂມທນໍ ໂສຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມ, ມນຸສ຺ສາ ຈ ທານໍ ທຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ອສ຺ສທ຺ຘາ ເທວຕາປິ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ອິຈ຺ຉານຸຣູປໍ ເຕສໍ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປສ຺ສິຕຸໍ, ກຖຎ຺ຈ ໂສຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕຖາ ກໂຣນ຺ຕິ.

ຕາວຕິໍເສຫີຕິ ຍຖາ ຫິ ເອກສ຺ມິໍ ກຸເລ ເອກໍ ປຓ຺ຑິຕມນຸສ຺ສໍ, ເອກສ຺ມິຎ຺ຈ ວິຫາເຣ ເອກໍ ພຫຸສ຺ສຸຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸປາທາຍ ‘‘ອສຸກກຸເລ ມນຸສ຺ສາ ປຓ຺ຑິຕາ, ອສຸກວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູ ພຫຸສ຺ສຸຕາ’’ຕິ ສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ສກ຺ກໍ ເທວຣາຊານໍ, ວິສ຺ສກມ຺ມຎ຺ຈ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອຸປາທາຍ ‘‘ຕາວຕິໍສາ ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ ສທ຺ໂທ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ຕາວຕິໍເສຫີ’’ຕິ. ເສຍ຺ຍຖາປີຕິອາທິນາ ເທເວຫິ ຕາວຕິໍເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ວິຍ ສຸນິຘວສ຺ສກາຣາ ນຄຣໍ ມາເປນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ຍາວຕາ, ອານນ຺ທ, ອຣິຍໍ ອາຍຕນນ຺ຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ອຣິຍມນຸສ຺ສານໍ ໂອສຣຓຏ຺ຐານໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ຍາວຕາ ວຓິປ຺ປໂຖຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ວາຓິຊານໍ ອາຫຏຠຓ຺ຑສ຺ສ ຣາສິວເສນ ກຍວິກ຺ກຍຏ຺ຐານໍ ນາມ, ວາຓິຊານໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ວາ ອຕ຺ຖິ. ອິທໍ ອຄ຺ຄນຄຣນ຺ຕິ ເຕສໍ ອຣິຍາຍຕນວຓິປ຺ປຖານໍ ອິທໍ ນຄຣໍ ອຄ຺ຄໍ ຠວິສ຺ສຕິ ເຊຏ຺ຐກໍ ປາໂມກ຺ຂໍ. ປຸຏເຠທນນ຺ຕິ ຠຓ຺ຑປຸຏເຠທນຏ຺ຐານໍ, ຠຓ຺ຑຠຓ຺ຑິການໍ ໂມຈນຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ອລທ຺ຘຠຓ຺ຑມ຺ປິ ຫິ ອິເຘວ ລຠິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ວິກ຺ກຍໍ ອຄຈ຺ຉນ຺ຕາປິ ອິເຘວ ວິກ຺ກຍໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອິເຘວ ປຸຏໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຍານມ຺ປິ ຫິ ຈຕູສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ຈຕ຺ຕາຣິ, ສຠາຍໍ ເອກນ຺ຕິ ເອວໍ ທິວເສ ທິວເສ ປຎ຺ຈສຕສຫສ຺ສານິ ຕຕ຺ຖ ອຸຏ຺ຐຫິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕານິ ສຠາວານິ ອາຍານີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ອຄ຺ຄິໂຕ ວາຕິອາທີສຸ ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ ວາສທ຺ໂທ, ອຄ຺ຄິນາ ຈ ອຸທເກນ ຈ ມິຖຸເຠເທນ ຈ ນສ຺ສິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ຫິ ເອໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອຄ຺ຄິນາ ນສ຺ສິສ຺ສຕິ, ນິພ຺ພາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອກໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ຄງ຺ຄາ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສຕິ, ເອໂກ ອິມິນາ ອກຖິຕໍ ອມຸສ຺ສ, ອມຸນາ ອກຖິຕໍ ອິມສ຺ສ ວທນ຺ຕານໍ ປິສຸຓວາຈານໍ ວເສນ ຠິນ຺ນານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເຠເທນ ວິນສ຺ສິສ຺ສຕິ. ເອວໍ ວຕ຺ວາ ຠຄວາ ປຈ຺ຈູສກາເລ ຄງ຺ຄາຕີຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕມຸຂໂຘວໂນ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລໍ ອາຄມຍມາໂນ ນິສີທິ.

ສຸນິຘວສ຺ສກາຣາປິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ໂສ ອມ຺ເຫ ອຸປຄເຕ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ ‘ສຕ຺ຖາ ກິຣ ປາຏລິຄາມໍ ອຄມາສິ, ກິໍ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ຖ, ນ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ຖາ’ຕິ. ‘ອຸປສງ຺ກມິມ຺ຫາ’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘ນິມນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ນ ນິມນ຺ຕຍິຕ຺ຖາ’ຕິ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ. ‘ນ ນິມນ຺ຕຍິມ຺ຫາ’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ອມ຺ຫາກໍ ໂທສໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕິ, ອິທຎ຺ຈາປິ ມຍໍ ອກຕຏ຺ຐາເນ ນຄຣໍ ມາເປມ, ສມຓສ຺ສ ໂຂ ປນ ໂຄຕມສ຺ສ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ກາຬກຓ຺ຓິສຕ຺ຕາ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕິ, ຕໍ ມຍໍ ນຄຣມງ຺ຄລໍ ວາຈາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ນິມນ຺ຕຍິໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ສຸນິຘວສ຺ສກາຣາ’’ຕິອາທິ.

ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍນ຺ຕິ ປຸພ຺ພຓ຺ເຫ ກາເລ. ນິວາເສຕ຺ວາຕິ ຄາມປເວສນນີຫາເຣນ ນິວາສນໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ. ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍາຕິ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ.

ສີລວນ຺ເຕຕ຺ຖາຕິ ສີລວນ຺ໂຕ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐາເນ. ສຎ຺ຎເຕຕິ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ເຕຫິ ສຎ຺ຎເຕ. ຕາສໍ ທກ຺ຂິຓມາທິເສຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທິນ຺ເນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ຕາສໍ ຆຣເທວຕານໍ ອາທິເສຍ຺ຍ ປຕ຺ຕິໍ ທເທຍ຺ຍ. ປູຊິຕາ ປູຊຍນ຺ຕີຕິ ‘‘ອິເມ ມນຸສ຺ສາ ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕກາປິ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວມ຺ປິ ໂນ ປຕ຺ຕິໍ ເທນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຣກ຺ຂໍ ສຸສໍວິຫິຕໍ ກໂຣນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ອາຣກ຺ຂໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ມານິຕາ ມານຍນ຺ຕີຕິ ກາລານຸກາລໍ ພລິກມ຺ມກຣເຓນ ມານິຕາ ‘‘ເອເຕ ມນຸສ຺ສາ ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕກາປິ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາປິ ຈຕຸປຎ຺ຈຉມາສນ຺ຕຣໍ ໂນ ພລິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ມາເນນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນປຣິສ຺ສຍໍ ຫຣນ຺ຕິ. ຕໂຕ ນນ຺ຕິ ຕໂຕ ຕໍ ປຓ຺ຑິຕຊາຕິກໍ ປຸຣິສໍ. ໂອຣສນ຺ຕິ ອຸເຣ ຐເປຕ຺ວາ ວຑ຺ຒິຕໍ, ຍຖາ ມາຕາ ໂອຣສໍ ປຸຕ຺ຕໍ ອນຸກມ຺ປຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນປຣິສ຺ສຍຫຣຓຕ຺ຖເມວສ຺ສ ຍຖາ ວາຍມຕິ, ເອວໍ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠທ຺ຣານິ ປສ຺ສຕີຕິ ສຸນ຺ທຣານິ ປສ຺ສຕິ.

ອນຸໂມທິຕ຺ວາຕິ ເຕຫິ ຕທາ ປສຸຕປຸຎ຺ຎສ຺ສ ອນຸໂມທນວເສນ ເຕສໍ ຘມ຺ມກຖໍ ກຕ຺ວາ. ສຸນິຘວສ຺ສກາຣາປິ ‘‘ຍາ ຕຕ຺ຖ ເທວຕາ ອາສຸໍ, ຕາສໍ ທກ຺ຂິຓມາທິເສ’’ຕິ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ເທວຕານໍ ປຕ຺ຕິໍ ອທໍສຸ. ຕໍ ໂຄຕມທ຺ວາຣໍ ນາມ ອໂຫສີຕິ ຕສ຺ສ ນຄຣສ຺ສ ເຍນ ທ຺ວາເຣນ ຠຄວາ ນິກ຺ຂມິ, ຕໍ ໂຄຕມທ຺ວາຣໍ ນາມ ອໂຫສິ. ຄງ຺ຄາຍ ປນ ອຸຕ຺ຕຣຓຕ຺ຖໍ ອໂນຕິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ໂຄຕມຕິຕ຺ຖໍ ນາມ ນາໂຫສິ. ປູຣາຕິ ປຸຓ຺ຓາ. ສມຕິຕ຺ຕິກາຕິ ຕຏສມໍ ອຸທກສ຺ສ ຕິຕ຺ຕາ ຠຣິຕາ. ກາກເປຍ຺ຍາຕິ ຕີເຣ ຐິຕກາເກຫິ ປາຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍອຸທກາ. ທ຺ວີຫິປິ ປເທຫິ ອຸຠໂຕກູລສມໍ ປຣິປຸຓ຺ຓຠາວເມວ ທສ຺ເສຕິ. ອຸຬຸມ຺ປນ຺ຕິ ປາຣຄມນຕ຺ຖາຍ ທາຣູນິ ສງ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ອາຓິໂຍ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ກຕໍ. ກຸລ຺ລນ຺ຕິ ເວຬຸທຓ຺ຑາທິເກ ວລ຺ລິອາທີຫິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກຕໍ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ມຫາຊນສ຺ສ ຄງ຺ໂຄທກມຕ຺ຕສ຺ສປິ ເກວລໍ ຕຣິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕໍ, ອຕ຺ຕໂນ ປນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ອຕິຄມ຺ຠີຣວິຕ຺ຖຕໍ ສໍສາຣມຫຓ຺ຓວໍ ຕຣິຕ຺ວາ ຐິຕຠາວຎ຺ຈ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖປຣິທີປນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ອຓ຺ຓວນ຺ຕິ ສພ຺ພນ຺ຕິເມນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ໂຍຊນມຕ຺ຕໍ ຄມ຺ຠີຣສ຺ສ ຈ ວິຕ຺ຖຕສ຺ສ ຈ ອຸທກຏ຺ຐານສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ສຣນ຺ຕິ ສຣິຕ຺ວາ ຄມນໂຕ ອິຘ ນທີ ອຘິປ຺ເປຕາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເຍ ຄມ຺ຠີຣວິຕ຺ຖຕໍ ສໍສາຣຓ຺ຓວໍ ຕຓ຺ຫາສຣິຕຎ຺ຈ ຕຣນ຺ຕິ, ເຕ ອຣິຍມຄ຺ຄສງ຺ຂາຕໍ ເສຕຸໍ ກຕ຺ວານ ວິສຊ຺ຊ ປລ຺ລລານິ ອນາມສິຕ຺ວາວ ອຸທກຠຣິຕານິ ນິນ຺ນຏ຺ຐານານິ, ອຍໍ ປນ ອິທໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ອຸທກໍ ຕຣິຕຸກາໂມ ກຸລ຺ລຎ຺ຫິ ຊໂນ ປພນ຺ຘຕິ ກຸລ຺ລໍ ພນ຺ຘິຕຸໍ ອາຍາສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຕິຓ຺ຓາ ເມຘາວິໂນ ຊນາຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄຎາຓສງ຺ຂາຕາຍ ເມຘາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ເມຘາວິໂນ ພຸທ຺ຘາ ຈ ພຸທ຺ຘສາວກາ ຈ ວິນາ ເອວ ກຸລ຺ເລນ ຕິຓ຺ຓາ ປຣຕີເຣ ປຕິຏ຺ຐິຕາຕິ.

ຉຏ຺ຐສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ທ຺ວິຘາປຖສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໗. ສຕ຺ຕເມ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປຏິປນ຺ໂນຕິ ອທ຺ຘານສງ຺ຂາຕໍ ທີຆມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ໂນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ນາຄສມາເລນາຕິ ເອວໍນາມເກນ ເຖເຣນ. ປຈ຺ຉາສມເຓນາຕິ ອຍໍ ຕທາ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອໂຫສິ. ເຕນ ນໍ ປຈ຺ຉາສມຓໍ ກຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ຠຄວໂຕ ຫິ ປຐມໂພຘິຍໍ ວີສຕິວສ຺ສານິ ອນິພທ຺ຘາ ອຸປຏ຺ຐາກາ ອເຫສຸໍ, ຕໂຕ ປຣໍ ຍາວ ປຣິນິພ຺ພານາ ປຎ຺ຈວີສຕິວສ຺ສານິ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຉາຍາວ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ອຍໍ ປນ ອນິພທ຺ຘຸປຏ຺ຐາກກາໂລ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອາຍສ຺ມຕາ ນາຄສມາເລນ ປຈ຺ຉາສມເຓນາ’’ຕິ. ທ຺ວິຘາປຖນ຺ຕິ ທ຺ວິຘາຠູຕໍ ມຄ຺ຄໍ. ‘‘ທ຺ເວຘາປຖ’’ນ຺ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ ອາຍສ຺ມາ ນາຄສມາໂລ ອຕ຺ຕນາ ປຸພ຺ເພ ຕຕ຺ຖ ກຕປຣິຈຍຕ຺ຕາ ອຸຊຸຠາວຎ຺ຈສ຺ສ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ ຠຄວາ, ປນ຺ໂຖ’’ຕິ.

ຠຄວາ ປນ ຕທາ ຕສ຺ສ ສປຣິສ຺ສຍຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ‘‘ອຍໍ, ນາຄສມາລ, ປນ຺ໂຖ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສປຣິສ຺ສໂຍ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ອສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ‘‘ຠຄວາ ນ ຕຕ຺ຖ ປຣິສ຺ສໂຍ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍ, ຕທສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍາຕິ ‘‘ສປຣິສ຺ສໂຍ’’ຕິ ນ ກເຖສິ. ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ‘‘ອຍໍ ປນ຺ໂຖ, ອິມິນາ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖວາເຣ ‘‘ນ ຠຄວາ ອິມິນາ ມຄ຺ເຄນ ຄນ຺ຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ອຍເມວ ຈ ອຸຊຸມຄ຺ໂຄ, ຫນ຺ທາຫໍ ຠຄວໂຕ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ທຕ຺ວາ ອິມິນາ ມຄ຺ເຄນ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ທາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຠູມິຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິເຕນ ທຸກ຺ຂສໍວຕ຺ຕນິເກນ ກມ຺ມຸນາ ໂຈທິຍມາໂນ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາວ ປກ຺ກາມິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄສມາໂລ ຠຄວໂຕ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຕຕ຺ເຖວ ຉມາຍໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ປຕ຺ຕຈີວຣນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ຖຄຕໍ ຠຄວໂຕ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ມຄ຺ເຄ ຉມາຍໍ ປຖວິຍໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ອິທໍ ໂວ ຠຄວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ, ສເຈ ອິຈ຺ຉຖ, ຄຓ຺ຫຖ, ຍທິ ອຕ຺ຕນາ ອິຈ຺ຉິຕມຄ຺ຄໍເຍວ ຄນ຺ຕຸກາມຕ຺ຖາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຠຄວາປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ສຍເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ຍຖາຘິປ຺ເປຕໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ.

ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ໂຈຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາຕິ ຕທາ ກິຣ ປຎ຺ຈສຕາ ປຸຣິສາ ລຸທ຺ທາ ໂລຫິຕປາຓິໂນ ຣາຊາປຣາຘິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ໂຈຣິກາຍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ຕາ ‘‘ປາຣິປນ຺ຖິກຠາເວນ ຣຎ຺ໂຎ ອາຍປຖໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມຄ຺ຄສມີເປ ອຣຎ຺ເຎ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ເຕ ເຖຣໍ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ສມໂຓ ອິມິນາ ມຄ຺ເຄນ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອວຬຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ ມຄ຺ຄໍ ວຬຎ຺ເຊຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ນ ຊານາຕິ, ຫນ຺ທ ນໍ ຊານາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຫນຏ຺ຐານໂຕ ເວເຄນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຫສາ ເຖຣໍ ຠູມິຍໍ ປາເຕຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາເທຫິ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ມຕ຺ຕິກາປຕ຺ຕຎ຺ຈສ຺ສ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕຕ຺ຕາ ‘‘ຕໍ ນ ຫນາມ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິມສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ປຣິສ຺ສຍຠາວໍ ຊານາຫີ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສຸໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມໂຕ…ເປ… ວິປ຺ຜາເລສຸ’’ນ຺ຕິ.

ຠຄວາປິ ‘‘ອຍໍ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ຄໂຕ ໂຈເຣຫິ ພາຘິໂຕ ມໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ອິທາເນວ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິ. ອາຍສ຺ມາປິ ໂຂ ນາຄສມາໂລ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣາ ຄຕມຄ຺ຄເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ຠຄວນ຺ຕໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສພ຺ພໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ນາຄສມາໂລ…ເປ… ສງ຺ຆາຏິຎ຺ຈ ວິປ຺ຜາເລສຸ’’ນ຺ຕິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ນາຄສມາລສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ວຈນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ອເຂມນ຺ຕມຄ຺ຄຄມນໍ, ອຕ຺ຕໂນ ຈ ເຂມນ຺ຕມຄ຺ຄຄມນໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖທີປນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ສທ຺ຘິໍ ຈຣນ຺ຕິ ສຫ ຈຣນ຺ໂຕ. ເອກໂຕ ວສນ຺ຕິ ອິທໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ, ສຫ ວສນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມິສ຺ໂສ ອຎ຺ຎຊເນນ ເວທຄູຕິ ເວທິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ເວທສງ຺ຂາເຕນ ຈຕຸສຈ຺ຈອຣິຍມຄ຺ຄຎາເຓນ ຄຕຕ຺ຕາ ອຘິຄຕຕ຺ຕາ, ເວທສ຺ສ ວາ ສກລສ຺ສ ເຎຍ຺ຍສ຺ສ ປາຣໍ ຄຕຕ຺ຕາ ເວທຄູ. ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕາຫິຕໍ ນ ຊານາຕີຕິ ອຎ຺ໂຎ, ອວິທ຺ວາ ພາໂລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ອຎ຺ເຎນ ຊເນນ ມິສ຺ໂສ ສຫຈຣຓມຕ຺ເຕນ ມິສ຺ໂສ. ວິທ຺ວາ ປຊຫາຕິ ປາປກນ຺ຕິ ເຕນ ເວທຄູຠາເວນ ວິທ຺ວາ ຊານນ຺ໂຕ ປາປກໍ ອຠທ຺ທກໍ ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ຂາວຫໍ ປຊຫາຕິ, ປາປກໍ ວາ ອກລ຺ຍາຓປຸຄ຺ຄລໍ ປຊຫາຕິ. ຍຖາ ກິໍ? ໂກຎ຺ໂຈ ຂີຣປໂກວ ນິນ຺ນຄນ຺ຕິ ຍຖາ ໂກຎ຺ຈສກຸໂຓ ອຸທກມິສ຺ສິເຕ ຂີເຣ ອຸປນີເຕ ວິນາ ໂຕຍໍ ຂີຣມຕ຺ຕສ຺ເສວ ປິວນໂຕ ຂີຣປໂກ ນິນ຺ນຏ຺ຐານຄມເນນ ນິນ຺ນຄສງ຺ຂາຕໍ ອຸທກໍ ປຊຫາຕິ ວຊ຺ເຊຕິ, ເອວໍ ປຓ຺ຑິໂຕ ກິຣ ທຸປ຺ປຎ຺ຎປຸຄ຺ຄເລຫິ ຐານນິສຊ຺ຊາທີສຸ ສຫຠູໂຕປິ ອາຈາເຣນ ເຕ ປຊຫາຕິ, ນ ກທາຈິປິ ສມ຺ມິສ຺ໂສ ໂຫຕິ.

ສຕ຺ຕມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ວິສາຂາສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໘. ອຏ຺ຐເມ ວິສາຂາຍ ມິຄາຣມາຕຸຍາ ນຕ຺ຕາ ກາລງ຺ກຕາ ໂຫຕີຕິ ວິສາຂາຍ ມຫາອຸປາສິກາຍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘີຕາ ກຸມາຣິກາ ກາລງ຺ກຕາ ໂຫຕິ. ສາ ກິຣ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ນາ ສາສເນ ອຠິປ຺ປສນ຺ນາ ມຫາອຸປາສິກາຍ ເຄຫໍ ປວິຏ຺ຐານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ອຕ຺ຕນາ ກາຕພ຺ພເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ອກາສິ, ອຕ຺ຕໂນ ປິຕາມຫິຍາ ຈິຕ຺ຕານຸກູລໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ເຕນ ວິສາຂາ ເຄຫໂຕ ພຫິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ສພ຺ພໍ ຕສ຺ສາເຍວ ຠາຣໍ ກຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຣູເປນ ຈ ທສ຺ສນີຍາ ປາສາທິກາ, ອິຕິ ສາ ຕສ຺ສາ ວິເສສໂຕ ປິຍາ ມນາປາ ອໂຫສິ. ສາ ໂຣຄາຠິຠູຕາ ກາລມກາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ວິສາຂາຍ ມິຄາຣມາຕຸຍາ ນຕ຺ຕາ ກາລງ຺ກຕາ ໂຫຕິ ປິຍາ ມນາປາ’’ຕິ. ອຖ ມຫາອຸປາສິກາ ຕສ຺ສາ ມຣເຓນ ໂສກໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມນາ ສຣີຣນິກ຺ເຂປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ‘‘ອປິ ນາມ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄຕກາເລ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາທໍ ລເຠຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ວິສາຂາ ມິຄາຣມາຕາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ທິວາ ທິວສ຺ສາຕິ ທິວສສ຺ສາປິ ທິວາ, ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ກາເລຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຠຄວາ ວິສາຂາຍ ວຏ຺ຏາຠິຣຕິໍ ຊານນ຺ໂຕ ອຸປາເຍນ ໂສກຕນຸກຣຓຕ຺ຖໍ ‘‘ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ ຕ຺ວໍ ວິສາເຂ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍາວຕິກາຕິ ຍຕ຺ຕກາ. ຕທາ ກິຣ ສຕ຺ຕ ຊນໂກຏິໂຍ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປຏິວສນ຺ຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ຠຄວາ ‘‘ກີວພຫຸກາ ປນ ວິສາເຂ ສາວຕ຺ຖິຍາ ມນຸສ຺ສາ ເທວສິກໍ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ວິສາຂາ ‘‘ທສປິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕີຓີຕິ ຕໂຍ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ອວິວິຕ຺ຕາຕິ ອສຸຎ຺ຎາ.

ອຖ ຠຄວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິປ຺ປາຍໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ‘‘ອປິ ນຸ ຕ຺ວໍ ກທາຈິ ກຣຫຈິ ອນລ຺ລວຕ຺ຖາ ວາ ຠເວຍ຺ຍາສິ ອນລ຺ລເກສາ ວາ’’ຕິ ອາຫ. ນນຸ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕຍາ ສພ຺ພກາລໍ ໂສກາຠິຠູຕາຍ ມຕານໍ ປຸຕ຺ຕາທີນໍ ອມງ຺ຄລູປຈາຣວເສນ ອຸທໂກໂຣຫເຓນ ອລ຺ລວຕ຺ຖາຍ ອລ຺ລເກສາຍ ເອວ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸປາສິກາ ສໍເວຄຊາຕາ ‘‘ໂນ ເຫຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປິຍວຕ຺ຖຸໍ ວິປ຺ປຏິສາຣໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນິວຕ຺ຕຠາວໍ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈນ຺ຕີ ‘‘ອລໍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຕາວພຫຸເກຫິ ປຸຕ຺ເຕຫິ ຈ ນຕ຺ຕາເຣຫິ ຈາ’’ຕິ ອາຫ.

ອຖສ຺ສາ ຠຄວາ ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ນາເມຕໍ ປິຍວຕ຺ຖຸນິມິຕ຺ຕໍ, ຍຕ຺ຕການິ ປິຍວຕ຺ຖູນິ, ຕຕ຺ຕການິ ທຸກ຺ຂານິ. ຕສ຺ມາ ສຸຂກາເມນ ທຸກ຺ຂປ຺ປຏິກູເລນ ສພ຺ພໂສ ປິຍວຕ຺ຖຸໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິເວເຈຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ‘‘ເຍສໍ ໂຂ ວິສາເຂ ສຕໍ ປິຍານິ, ສຕໍ ເຕສໍ ທຸກ຺ຂານີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຕໍ ປິຍານີຕິ ສຕໍ ປິຍາຍິຕພ຺ພວຕ຺ຖູນິ. ‘‘ສຕໍ ປິຍ’’ນ຺ຕິປິ ເກຈິ ປຐນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຍສ຺ມາ ເອກໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ທສ, ຕາວ ສງ຺ຂ຺ຍາ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍປ຺ປຘານາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ເຍສໍ ທສ ປິຍານິ, ທສ ເຕສໍ ທຸກ຺ຂານີ’’ຕິອາທິນາ ປາຬິ ອາຄຕາ. ເກຈິ ປນ ‘‘ເຍສໍ ທສ ປິຍານໍ, ທສ ເນສໍ ທຸກ຺ຂານ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ປຐນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ສຸນ຺ທຣໍ. ຍສ຺ມາ ປນ ວີສຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ສຕໍ, ຕາວ ສງ຺ຂ຺ຍາ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍປ຺ປຘານາວ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖາປິ ສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍປ຺ປຘານຕໍເຍວ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ເຍສໍ ໂຂ ວິສາເຂ ສຕໍ ປິຍານິ, ສຕໍ ເຕສໍ ທຸກ຺ຂານີ’’ຕິອາທິນາ ປາຬິ ອາຄຕາ. ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຈ ‘‘ເຍສໍ ເອກໍ ປິຍໍ, ເອກໍ ເຕສໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ປາໂຐ, ນ ປນ ທຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ. ເອຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ປກ຺ເຂ ເອກຣສາ ເອກຊ຺ຌາສຍາ ຈ ຠຄວໂຕ ເທສນາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຖາວຸຕ຺ຕນຍາວ ປາຬິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ ໂສກປຣິເທວາທິກໍ ເຈຕສິກໍ ກາຍິກຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂໍ ປິຍວຕ຺ຖຸນິມິຕ຺ຕໍ ປິຍວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ສຕິ ໂຫຕິ, ອສຕິ ນ ໂຫຕີຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ຊານິຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖປຣິທີປນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຎາຕິໂຠຄໂຣຄສີລທິຏ຺ຐິພ຺ຍສເນຫິ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ນິຊ຺ຌາຍນ຺ຕສ຺ສ ພາລສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາປລກ຺ຂຓາ ເຍ ເກຈິ ມຸທຸມຊ຺ຌາທິເຠເທນ ຍາທິສາ ຕາທິສາ ໂສກາ ວາ ເຕຫິເຍວ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ໂສກຸທ຺ເທຫກສມຸຏ຺ຐາປິຕວຈີວິປ຺ປລາປລກ຺ຂຓາ ປຣິເທວິຕາ ວາ ອນິຏ຺ຐໂຜຏ຺ຐພ຺ພປຏິຫຕກາຍສ຺ສ ກາຍປີຬນລກ຺ຂຓາ ທຸກ຺ຂາ ວາ ຕຖາ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຖສ຺ສ ວິກປ຺ປນຕ຺ເຖນ ວາສທ຺ເທນ ຄຫິຕາ ໂທມນສ຺ສູປາຍາສາທໂຍ ວາ ນິສ຺ສຍເຠເທນ ຈ ອເນກຣູປາ ນານາວິຘາ ອິມສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕໂລເກ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ອຸປລພ຺ຠນ຺ຕິ, ສພ຺ເພປິ ເອເຕ ປິຍໍ ປິຍຊາຕິກໍ ສຕ຺ຕໍ ສງ຺ຂາຣຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ອາຄມ຺ມ ປຈ຺ຈຍໍ ກຕ຺ວາ ປຠວນ຺ຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ປິຍວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ປິເຍ ອສນ຺ເຕ ປິຍຠາວກເຣ ຉນ຺ທຣາເຄ ປຫີເນ ນ ກທາຈິປິ ເອເຕ ຠວນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ປິຍໂຕ ຊາຍຕີ ໂສໂກ…ເປ… ເປມໂຕ ຊາຍຕີ ໂສໂກ’’ຕິ ຈ ອາທິ (ຘ. ປ. ໒໑໒-໒໑໓). ຕຖາ ‘‘ປິຍປ຺ປຠູຕາ ກລຫາ ວິວາທາ, ປຣິເທວໂສກາ ສຫມຈ຺ຉເຣຫີ’’ຕິ ຈ ອາທິ (ສຸ. ນິ. ໘໖໙). ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ປຣິເທວິຕາ ວາ ທຸກ຺ຂາ ວາ’’ຕິ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ປຣິເທວິຕານິ ວາ ທຸກ຺ຂານິ ວາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ວິຠຕ຺ຕິໂລໂປ ວາ ກໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕສ຺ມາ ຫິ ເຕ ສຸຂິໂນ ວີຕໂສກາຕິ ຍສ຺ມາ ປິຍປ຺ປຠູຕາ ໂສກາທໂຍ ເຍສໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ເອວ ສຸຂິໂນ ວີຕໂສກາ ນາມ. ເກ ປນ ເຕ? ເຍສໍ ປິຍໍ ນຕ຺ຖິ ກຸຫິຎ຺ຈິ ໂລເກ ເຍສໍ ອຣິຍານໍ ສພ຺ພໂສ ວີຕຣາຄຕ຺ຕາ ກຕ຺ຖຈິປິ ສຕ຺ຕໂລເກ ສງ຺ຂາຣໂລເກ ຈ ປິຍໍ ປິຍຠາໂວ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວາ ‘‘ຠາຕາ’’ຕິ ວາ ‘‘ຠຄິນີ’’ຕິ ວາ ‘‘ຠຣິຍາ’’ຕິ ວາ ປິຍໍ ປິຍາຍນໍ ປິຍຠາໂວ ນຕ຺ຖິ, ສງ຺ຂາຣໂລເກປິ ‘‘ເອຕໍ ມມ ສນ຺ຕກໍ, ອິມິນາຫໍ ອິມໍ ນາມ ສຸຂໍ ລຠາມິ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປິຍໍ ປິຍາຍນໍ ປິຍຠາໂວ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ອໂສກໍ ວິຣຊໍ ປຕ຺ຖຍາໂນ, ປິຍໍ ນ ກຍິຣາຖ ກຸຫິຎ຺ຈິ ໂລເກຕິ ຍສ຺ມາ ຈ ສຸຂິໂນ ນາມ ວີຕໂສກາ, ວີຕໂສກຕ຺ຕາວ ກຕ຺ຖຈິປິ ວິສເຍ ປິຍຠາໂວ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂສກາຠາເວນ ຈ ອໂສກໍ ອໂສກຠາວໍ ຣາຄຣຊາທິວິຄມເນນ ວິຣຊໍ ວິຣຊຠາວໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ, ໂສກສ຺ສ ຣາຄຣຊາທີນຎ຺ຈ ອຠາວເຫຕຸຠາວໂຕ ວາ ‘‘ອໂສກໍ ວິຣຊ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ຖຍາໂນ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາກຸສລຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ວເສນ ຉນ຺ທຊາໂຕ ກຕ຺ຖຈິ ໂລເກ ຣູປາທິຘມ຺ເມ ອນ຺ຕມໂສ ສມຖວິປສ຺ສນາຘມ຺ເມປິ ປິຍໍ ປິຍຠາວໍ ວິຍາຍນໍ ນ ກຍິຣາຖ ນ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ຘມ຺ມາປິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຫາຕພ຺ພາ, ປເຄວ ອຘມ຺ມາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໔໐).

ອຏ຺ຐມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ປຐມທພ຺ພສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໗໙. ນວເມ ອາຍສ຺ມາຕິ ປິຍວຈນໍ. ທພ຺ໂພຕິ ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ນາມໍ. ມລ຺ລປຸຕ຺ໂຕຕິ ມລ຺ລຣາຊສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ຫິ ອາຍສ຺ມາ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ປາທມູເລ ກຕາຠິນີຫາໂຣ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ອຸປຈິຕປຸຎ຺ຎສຎ຺ຈໂຍ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ກາເລ ມລ຺ລຣາຊສ຺ສ ເທວິກາ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ກຕາຘິກາຣຕ຺ຕາ ຊາຕິຍາ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກກາເລເຍວ ມາຕາປິຕໂຣ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ເຕ ຈ ‘‘ປພ຺ພຊິຕ຺ວາປິ ອາຈາຣໍ ຕາວ ສິກ຺ຂຕຸ, ສເຈ ຕໍ ນາຠິຣມິສ຺ສຕິ, ອິເຘວ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອນຸຊານິໍສຸ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ສຕ຺ຖາປິສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານິ. ຕສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາສມເຍ ທິນ຺ນໂອວາເທນ ຠວຕ຺ຕຍໍ ອາທິຕ຺ຕໍ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ໂສ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຂຸຣຄ຺ເຄເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ຍໍກິຎ຺ຈິ ສາວເກນ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ, ‘‘ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ຉຬຠິຎ຺ຎາ ນວ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາ’’ຕິ ເອວມາທິກໍ ສພ຺ພໍ ອຘິຄນ຺ຕ຺ວາ ອສີຕິຍາ ມຫາສາວເກສຸ ອພ຺ຠນ຺ຕໂຣ ອໂຫສິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ເຕນ ອາຍສ຺ມຕາ –

‘‘ມຍາ ໂຂ ຊາຕິຍາ ສຕ຺ຕວສ຺ເສນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກຕໍ, ຍໍກິຎ຺ຈິ ສາວເກນ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ ມຍາ’’ຕິອາທິ (ປາຣາ. ໓໘໐).

ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມີຕິ ໂສ ກິຣາຍສ຺ມາ ເອກທິວສໍ ຣາຊຄເຫ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປ຺ປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ທິວາຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸທກກຸມ຺ຠໂຕ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາເທ ປກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ຄຕ຺ຕານິ ສີຕິໍ ກຕ຺ວາ ຈມ຺ມກ຺ຂຓ຺ຑໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ກາລປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິ. ອຖາຍສ຺ມາ ຍຖາກາລປຣິຈ຺ເຉທໍ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຍຸສງ຺ຂາເຣ ໂອໂລເກສິ. ຕສ຺ສ ເຕ ປຣິກ຺ຂີຓາ ກຕິປຍມຸຫຸຕ຺ຕິກາ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ນ ໂຂ ເມຕໍ ປຕິຣູປໍ, ຍມຫໍ ສຕ຺ຖຸ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ຈ ອວິທິໂຕ ອິຘ ຍຖານິສິນ຺ໂນວ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມິ. ຍໍນູນາຫໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພານໍ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສາສນສ຺ສ ນິຍ຺ຍານິກຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ມຍ຺ຫໍ ອິທ຺ຘານຸຠາວໍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ອາກາເສ ນິສີທິຕ຺ວາ ເຕໂຊຘາຕຸໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍໍ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ເຍ ມຍິ ອສ຺ສທ຺ຘາ ອປ຺ປສນ຺ນາ, ເຕສມ຺ປິ ປສາໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕທສ຺ສ ເຕສໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ໂສ ອາຍສ຺ມາ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕເຖວ ອກາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ທພ຺ໂພ ມລ຺ລປຸຕ຺ໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມີ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ປຣິນິພ຺ພານກາໂລ ເມຕິ ‘‘ຠຄວາ ມຍ຺ຫໍ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພານກາໂລ ອຸປຏ຺ຐິໂຕ, ຕມຫໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິຕຸກາໂມມ຺ຫີ’’ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເກຈິ ປນາຫຸ ‘‘ນ ຕາວ ເຖໂຣ ຊິຓ຺ໂຓ, ນ ຈ ຄິລາໂນ, ປຣິນິພ຺ພານາຍ ຈ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາປຸຈ຺ຉຕິ, ກິໍ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ? ‘ເມຕ຺ຕິຍຠູມຊກາ ຠິກ຺ຂູ ປຸພ຺ເພ ມໍ ອມູລເກນ ປາຣາຊິເກນ ອນຸທ຺ຘໍເສສຸໍ, ຕສ຺ມິໍ ອຘິກຣເຓ ວູປສນ຺ເຕປິ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິເຍວ. ເຕສໍ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎປິ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ມຍິ ອຄາຣວໍ ປຣິຠວຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ຕິ. ອິມຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂຠາຣໍ ນິຣຕ຺ຖກໍ ວຫິຕ຺ວາ ກິໍ ປໂຍຊນໍ, ຕສ຺ມາຫໍ ອິທາເນວ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມີ’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາປຸຈ຺ຉີ’’ຕິ. ຕໍ ອກາຣຓໍ. ນ ຫິ ຂີຓາສວາ ອປຣິກ຺ຂີເຓ ອາຍຸສງ຺ຂາເຣ ປເຣສໍ ອຸປວາທາທິຠເຍນ ປຣິນິພ຺ພານາຍ ເຈເຕນ຺ຕິ ຆຏຍນ຺ຕິ ວາຍມນ຺ຕິ, ນ ຈ ປເຣສໍ ປສໍສາທິເຫຕຸ ຈິຣໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ສຣເສເນວ ອຕ຺ຕໂນ ອາຍຸສງ຺ຂາຣສ຺ສ ປຣິກ຺ຂຍໍ ອາຄເມນ຺ຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ນາຠິກງ຺ຂາມິ ມຣຓໍ, ນາຠິກງ຺ຂາມິ ຊີວິຕໍ;

ກາລຎ຺ຈ ປຏິກງ຺ຂາມິ, ນິພ຺ພິສໍ ຠຕໂກ ຍຖາ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໑໙໖, ໖໐໖; ມິ. ປ. ໒.໒.໔) –

ຠຄວາປິສ຺ສ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ປຣິກ຺ຂີຓຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຍສ຺ສທານິ ຕ຺ວໍ, ທພ຺ພ, ກາລໍ ມຎ຺ຎສີ’’ຕິ ອາຫ.

ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ອາກາສໍ ອຠິອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ, ເວຫາສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິສທ຺ທໂຍເຄນ ຫິ ອິທໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ, ອຕ຺ໂຖ ປນ ຠຸມ຺ມວເສນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ກິໍ ອກາສີຕິ ອາຫ – ‘‘ອາກາເສ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ເຕໂຊຘາຕຸໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ເຕໂຊກສິຓຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ. ເຖໂຣ ຫິ ຕທາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ‘‘ຠຄວາ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ໂຕ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ອິມເມວຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ ອກາສິໍ, ສ຺ວາຍມຕ຺ໂຖ ອຊ຺ຊ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ, ອິທໍ ປຈ຺ຉິມທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເຍ ຕຕ຺ຖ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠິກ຺ຂູ ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມິໂນ ຈ, ເຕສຸ ເອກຈ຺ຈານໍ ມຫນ຺ຕໍ ກາຣຸຎ຺ຎໍ ອໂຫສິ, ເອກຈ຺ເຈ ອາໂຣທນປ຺ປຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ, ທພ຺ພ, ມຍ຺ຫໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສຫີ’’ຕິ ອາຫ. ຕາວເທວ ສພ຺ໂພ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ສນ຺ນິປຕິ. ອຖາຍສ຺ມາ ທພ຺ໂພ ‘‘ເອໂກປິ ຫຸຕ຺ວາ ພຫຸຘາ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນາ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໐໒; ທີ. ນິ. ໑.໔໘໔) ນເຍນ ອາຄຕານິ ສາວກສາຘາຣຓານິ ສພ຺ພານິ ປາຏິຫາຣິຍານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ຈ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາກາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາກາເສ ປຖວິໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ໂນ ເຕໂຊກສິຓສມາປຕ຺ຕິຍາ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐາຍ ສຣີຣໍ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸນ ສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຣີຣຌາປນເຕໂຊຘາຕຸໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ສຫ ອຘິຏ຺ຐາເນນ ສພ຺ໂພ ກາໂຍ ອຄ຺ຄິນາ ອາທິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ຂເຓເນວ ຈ ໂສ ອຄ຺ຄິ ກປ຺ປວຸຏ຺ຐານຄ຺ຄິ ວິຍ ອຓຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ມສິມຕ຺ຕມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ອນວເສເສນ຺ໂຕ ອຘິຏ຺ຐານພເລນ ຌາເປຕ຺ວາ ນິພ຺ພາຍິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ທພ຺ໂພ ມລ຺ລປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍີຕິ ອິທ຺ຘິຈິຕ຺ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຠວງ຺ຄຈິຕ຺ເຕນ ປຣິນິພ຺ພາຍິ.

ຌາຍມານສ຺ສາຕິ ຊາລິຍມານສ຺ສ. ຑຍ຺ຫມານສ຺ສາຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອຖ ວາ ຌາຍມານສ຺ສາຕິ ຊາລາປວຕ຺ຕິກ຺ຂຓໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຑຍ຺ຫມານສ຺ສາຕິ ວີຕຈ຺ຈິຕງ຺ຄາຣກ຺ຂຓໍ. ຉາຣິກາຕິ ຠສ຺ມໍ. ມສີຕິ ກຊ຺ຊລໍ. ນ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖາຕິ ນ ປສ຺ສິຕ຺ຖ, ອຘິຏ຺ຐານພເລນ ສພ຺ພໍ ຂເຓເນວ ອນ຺ຕຣຘາຍິຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກສ຺ມາ ປນ ເຖໂຣ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມໍ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສສິ, ນນຸ ຠຄວຕາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍກຣຓໍ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕນ຺ຕິ? ນ ໂຈເທຕພ຺ພເມຕໍ ຄິຫີນໍ ສມ຺ມຸຂາ ປາຏິຫາຣິຍກຣຓສ຺ສ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຕຎ຺ຈ ໂຂ ວິກຸພ຺ພນວເສນ, ນ ປເນວໍ ອຘິຏ຺ຐານວເສນ. ອຍໍ ປນາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມສາມິນາ ອາຓຕ຺ໂຕວ ປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສສິ.

ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ທພ຺ພສ຺ສ ມລ຺ລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານໍ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ວິທິຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖປຣິທີປນໍ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ອເຠທິ ກາໂຍຕິ ສພ຺ໂພ ຠູຕຸປາທາຍປເຠໂທ ຈຕຸສນ຺ຕຕິຣູປກາໂຍ ຠິຊ຺ຊິ, ອນວເສສໂຕ ຑຍ຺ຫິ, ອນ຺ຕຣຘາຍິ, ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຘມ຺ມຕໍ ອາປຊ຺ຊິ. ນິໂຣຘິ ສຎ຺ຎາຕິ ຣູປາຍຕນາທິໂຄຈຣຕາຍ ຣູປສຎ຺ຎາທິເຠທາ ສພ຺ພາປິ ສຎ຺ຎາ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິເກນ ນິໂຣເຘນ ນິຣຸຊ຺ຌິ. ເວທນາ ສີຕິຠວິໍສຸ ສພ຺ພາຕິ ວິປາກເວທນາ ກິຣິຍເວທນາຕິ ສພ຺ພາປິ ເວທນາ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກນິໂຣເຘນ ນິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອຓຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ເວທນາທຣຖສ຺ສ ອຠາວໂຕ ສີຕິຠູຕາ ອເຫສຸໍ, ກຸສລາກຸສລເວທນາ ປນ ອຣຫຕ຺ຕຜລກ຺ຂເຓເຍວ ນິໂຣຘໍ ຄຕາ. ‘‘ສີຕິຣຫິໍສູ’’ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ, ສນ຺ຕາ ນິຣຸທ຺ຘາ ອເຫສຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວູປສມິໍສຸ ສງ຺ຂາຣາຕິ ວິປາກກິຣິຍປ຺ປເຠທາ ສພ຺ເພປິ ຜສ຺ສາທໂຍ ສງ຺ຂາຣກ຺ຂນ຺ຘຘມ຺ມາ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກນິໂຣເຘເນວ ນິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ວິເສເສນ ອຸປສມິໍສຸ. ວິຎ຺ຎາຓໍ ອຕ຺ຖມາຄມາຕິ ວິຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ວິປາກກິຣິຍປ຺ປເຠທໍ ສພ຺ພໍ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກນິໂຣເຘເນວ ອຕ຺ຖໍ ວິນາສໍ ອຸປຈ຺ເຉທໍ ອຄມາ ອຄຈ຺ຉິ.

ອິຕິ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມໂຕ ທພ຺ພສ຺ສ ມລ຺ລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ຂນ຺ຘານໍ ປຸພ຺ເພເຍວ ກິເລສາຠິສງ຺ຂາຣຸປາທານສ຺ສ ອນວເສສໂຕ ນິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ອນຸປາທາໂນ ວິຍ ຊາຕເວໂທ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກນິໂຣເຘນ ນິຣຸທ຺ຘຠາວໍ ນິສ຺ສາຍ ປີຕິເວຄວິສ຺ສຏ຺ຐໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີຕິ.

ນວມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ທຸຕິຍທພ຺ພສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ

໘໐. ທສເມ ຕຕ຺ຣ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສີຕິ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ຍຖາຠິຣນ຺ຕໍ ວິຫຣິຕ຺ວາ ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຕ຺ວາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕເຍວ ເຍສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ທພ຺ພສ຺ສ ມລ຺ລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພານໍ ອປຈ຺ຈກ຺ຂໍ, ເຕສໍ ຕໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ, ເຍປິ ຈ ເມຕ຺ຕິຍຠູມຊເກຫິ ກເຕນ ອຠູເຕນ ອພ຺ຠາຈິກ຺ຂເຓນ ເຖເຣ ຄາຣວຣຫິຕາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ເຕສໍ ເຖເຣ ພຫຸມານຸປ຺ປາທນຕ຺ຖຎ຺ຈ ອາມນ຺ເຕສິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຣາຕິ ວຈນສຎ຺ຎາປເນ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ໂຂຕິ ອວຘາຣເຓ. ເຕສຸ ‘‘ຕຕ຺ຣາ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສີ’’ຕິ ເອເຕສໍ ປທານໍ ວຸຈ຺ຈມານຕໍເຍວ ໂຊເຕຕິ. ‘‘ໂຂ’’ຕິ ປນ ອິມິນາ ອາມນ຺ເຕສິເຍວ, ນາສ຺ສ ອາມນ຺ຕເນ ໂກຈິ ອນ຺ຕຣາໂຍ ອໂຫສີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຖ ວາ ຕຕ຺ຣາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອາຣາເມ. ໂຂຕິ ວຈນາລງ຺ກາເຣ ນິປາໂຕ. ອາມນ຺ເຕສີຕິ ອຠາສິ. ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູເຍວ ອາມນ຺ເຕສີຕິ? ເຊຏ຺ຐຕ຺ຕາ ເສຏ຺ຐຕ຺ຕາ ອາສນ຺ນຕ຺ຕາ ສພ຺ພກາລໍ ສນ຺ນິຫິຕຕ຺ຕາ ຘມ຺ມເທສນາຍ ວິເສສໂຕ ຠາຊນຠູຕຕ຺ຕາ ຈ.

ຠິກ຺ຂໂວຕິ ເຕສໍ ອາມນ຺ຕນາກາຣທສ຺ສນໍ. ຠທນ຺ເຕຕິ ອາມນ຺ຕິຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຄາຣເວນ ສຕ຺ຖຸ ປຏິວຈນທານໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ຠຄວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາລປຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ວທນ຺ຕາ ເຕ ປຈ຺ຈາລປນ຺ຕິ. ອປິຈ ‘‘ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ ອິມິນາ ກຣຸຓາວິປ຺ຜາຣໂສມ຺ມຫທຍນິສ຺ສິຕປຸພ຺ພງ຺ຄເມນ ວຈເນນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ກມ຺ມຏ຺ຐານມນສິກາຣຘມ຺ມປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາທິໂຕ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ມຸຂາຠິມຸເຂ ກໂຣຕິ. ‘‘ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ ອິມິນາ ສຕ຺ຖຣິ ອາທຣພຫຸມານຄາຣວທີປນວຈເນນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ຕໂນ ສຸສ຺ສູສຕໍ ໂອວາທປ຺ປຏິຄ຺ຄຫຄາຣວຠາວຎ຺ຈ ປຏິເວເທນ຺ຕິ. ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈສ຺ໂສສຸນ຺ຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ປຕິອສ຺ໂສສຸໍ ໂສຕຸກາມຕໍ ຊເນສຸໍ. ເອຕທໂວຈາຕິ ຠຄວາ ເອຕໍ ອິທານິ ວກ຺ຂມານໍ ສກລໍ ສຸຕ຺ຕໍ ອຠາສິ. ທພ຺ພສ຺ສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມລ຺ລປຸຕ຺ຕສ຺ສາຕິອາທິ ອນນ຺ຕຣສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ເອຕມຕ຺ຖນ຺ຕິອາທີສຸປິ ອປຸພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ, ອນນ຺ຕຣສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຄາຖາສຸ ປນ ອໂຍຆນຫຕສ຺ສາຕິ ອໂຍ ຫຎ຺ຎຕິ ເອເຕນາຕິ ອໂຍຆນໍ, ກມ຺ມາຣານໍ ອໂຍກູຏໍ ອໂຍມຸຏ຺ຐິ ຈ. ເຕນ ອໂຍຆເນນ ຫຕສ຺ສ ປຫຕສ຺ສ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອໂຍຆນຫຕສ຺ສາຕິ ຆນອໂຍປິຓ຺ຑໍ ຫຕສ຺ສາ’’ຕິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ. ເອວ-ສທ຺ໂທ ເຈຕ຺ຖ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ຊລໂຕ ຊາຕເວທໂສຕິ ຌາຍມານສ຺ສ ອຄ຺ຄິສ຺ສ. ອນາທເຣ ເອຕໍ ສາມິວຈນໍ. ອນຸປຸພ຺ພູປສນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອນຸກ຺ກເມນ ອຸປສນ຺ຕສ຺ສ ວິຊ຺ຌາຕສ຺ສ ນິຣຸທ຺ຘສ຺ສ. ຍຖາ ນ ຎາຍເຕ ຄຕີຕິ ຍຖາ ຕສ຺ສ ຄຕິ ນ ຎາຍຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອໂຍມຸຏ຺ຐິກູຏາທິນາ ມຫຕາ ອໂຍຆເນນ ຫຕສ຺ສ ສໍຫຕສ຺ສ, ກໍສຠາຊນາທິຄຕສ຺ສ ວາ ຊລມານສ຺ສ ອຄ຺ຄິສ຺ສ, ຕຖາ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວາ ສທ຺ທສ຺ສ ອນຸກ຺ກເມນ ອຸປສນ຺ຕສ຺ສ ສຸວູປສນ຺ຕສ຺ສ ທສສຸ ທິສາສຸ ນ ກຕ຺ຖຈິ ຄຕິ ປຎ຺ຎາຍຕິ ປຈ຺ຈຍນິໂຣເຘນ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກນິຣຸທ຺ຘຕ຺ຕາ.

ເອວໍ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ເອວໍ ສມ຺ມາ ເຫຕຸນາ ຎາເຍນ ຕທງ຺ຄວິກ຺ຂມ຺ຠນວິມຸຕ຺ຕິປຸພ຺ພງ຺ຄເມນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ຈຕູຫິປິ ອຸປາທາເນຫິ ອາສເວຫິ ຈ ວິມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສມ຺ມາ ວິມຸຕ຺ຕານໍ, ຕໂຕ ເອວ ກາມປພນ຺ຘສງ຺ຂາຕໍ ກາໂມຆໍ ຠໂວຆາທິເຠທໍ ອວສິຏ຺ຐໍ ໂອຆຎ຺ຈ ຕຣິຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ກາມພນ຺ໂຘຆຕາຣິນໍ ສຸຏ຺ຐຸ ປຏິປສ຺ສມ຺ຠິຕສພ຺ພກິເລສວິປ຺ຜນ຺ທິຕຕ຺ຕາ ກິເລສາຠິສງ຺ຂາຣວາເຕຫິ ຈ ອກມ຺ປນີຍຕາຍ ອຈລໍ ອນຸປາທິເສສນິພ຺ພານສງ຺ຂາຕໍ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣູປສມໍ ສຸຂໍ ປຕ຺ຕານໍ ອຘິຄຕານໍ ຂີຓາສວານໍ ຄຕິ ເທວມນຸສ຺ສາທິເຠທາສຸ ຄຕີສຸ ອຍໍ ນາມາຕິ ປຎ຺ຎເປຕພ຺ພຕາຍ ອຠາວຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ ນຕ຺ຖິ ນ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ຍຖາວຸຕ຺ຕຊາຕເວໂທ ວິຍ ອປຎ຺ຎຕ຺ຕິກຠາວເມວ ຫິ ໂສ ຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທສມສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຏ຺ຐິຕາ ຈ ປາຏລິຄາມິຍວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ.

ນິຄມນກຖາ

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ –

ສຸວິມຸຕ຺ຕຠວາທາໂນ, ເທວທານວມານິໂຕ;

ປຈ຺ຉິນ຺ນຕຓ຺ຫາສນ຺ຕາໂນ, ປີຕິສໍເວຄທີປໂນ.

ສທ຺ຘມ຺ມທານນິຣໂຕ, ອຸປາທານກ຺ຂຍາວໂຫ;

ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຸທາເນ ເຍ, ອຸທາເນສິ ວິນາຍໂກ.

ເຕ ສພ຺ເພ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ, ອາໂຣເປນ຺ເຕຫິ ສງ຺ຄຫໍ;

ອຸທານມິຕິ ສງ຺ຄີຕໍ, ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫເກຫິ ຍໍ.

ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ປກາເສຕຸໍ, ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖານຍໍ;

ນິສ຺ສາຍ ຍາ ສມາຣທ຺ຘາ, ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາ ມຍາ.

ສາ ຕຕ຺ຖ ປຣມຕ຺ຖານໍ, ສຸຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ຍຖາຣຫໍ;

ປກາສນາ ປຣມຕ຺ຖທີປນີ ນາມ ນາມໂຕ.

ສມ຺ປຕ຺ຕາ ປຣິນິຏ຺ຐານໍ, ອນາກຸລວິນິຈ຺ຉຍາ;

ຈຕຸຕ຺ຕິໍສປ຺ປມາຓາຍ, ປາຬິຍາ ຠາຓວາຣໂຕ.

ອິຕິ ຕໍ ສງ຺ຂໂຣນ຺ເຕນ, ຍໍ ຕໍ ອຘິຄຕໍ ມຍາ;

ປຸຎ຺ຎໍ ຕສ຺ສານຸຠາເວນ, ໂລກນາຖສ຺ສ ສາສນໍ.

ໂອຄາຫິຕ຺ວາ ວິສຸທ຺ຘາຍ, ສີລາທິປຏິປຕ຺ຕິຍາ;

ສພ຺ເພປິ ເທຫິໂນ ໂຫນ຺ຕຸ, ວິມຸຕ຺ຕິຣສຠາຄິໂນ.

ຈິຣໍ ຕິຏ຺ຐຕຸ ໂລກສ຺ມິໍ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສາສນໍ;

ຕສ຺ມິໍ ສຄາຣວາ ນິຈ຺ຈໍ, ໂຫນ຺ຕຸ ສພ຺ເພປິ ປາຓິໂນ.

ສມ຺ມາ ວສ຺ສຕຸ ກາເລນ, ເທໂວປິ ຊຄຕີປຕິ;

ສທ຺ຘມ຺ມນິຣໂຕ ໂລກໍ, ຘມ຺ເມເນວ ປສາສຕູຕິ.

ພທຣຕິຕ຺ຖວິຫາຣວາສິນາ ອາຈຣິຍຘມ຺ມປາລຕ຺ເຖເຣນ

ກຕາອຸທານສ຺ສ ອຏ຺ຐກຖາ ສມຕ຺ຕາ.