ອຏ຺ຐກຖາ > ສຸຕ຺ຕປິຏກ (ອຏ຺ຐກຖາ) > ຂຸທ຺ທກນິກາຍ (ອຏ຺ຐກຖາ)

ຕຕ຺ຖ ວິມານານີຕິ ວິສິຏ຺ຐມານານິ ເທວຕານໍ ກີຬານິວາສຏ຺ຐານານິ. ຕານິ ຫິ ຕາສໍ ສຸຈຣິຕກມ຺ມານຸຠາວນິພ຺ພຕ຺ຕານິ ໂຍຊນິກທ຺ວິໂຍຊນິກາທິປມາຓວິເສສຍຸຕ຺ຕຕາຍ ¶ , ນານາຣຕນສມຸຊ຺ຊລານິ ວິຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓສຓ຺ຐານານິ ໂສຠາຕິສຍໂຍເຄນ ວິເສສໂຕ ມານນີຍຕາຍ ຈ ‘‘ວິມານານີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ວິມານານໍ ວຕ຺ຖຸ ກາຣຓໍ ເອຕິສ຺ສາຕິ ວິມານວຕ຺ຖຸ, ‘‘ປີຐໍ ເຕ ໂສວຓ຺ຓມຍ’’ນ຺ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາ ເທສນາ. ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ ຕາສໍ ເທວຕານໍ ຣູປໂຠຄປຣິວາຣາທິສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ຕໍນິພ຺ພຕ຺ຕກກມ຺ມຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ອິມິສ຺ສາ ເທສນາຍ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ວິປາກມຸເຂນ ວາ ກມ຺ມນ຺ຕຣມານສ຺ສ ກາຣຓຠາວໂຕ ວິມານວຕ຺ຖູຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຍິທໍ ເກນ ຠາສິຕໍ, ກຕ຺ຖ ຠາສິຕໍ, ກທາ ຠາສິຕໍ, ກສ຺ມາ ຈ ຠາສິຕນ຺ຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ ¶ – ອິທຎ຺ຫິ ວິມານວຕ຺ຖຸ ທຸວິເຘນ ປວຕ຺ຕໍ – ປຸຈ຺ຉາວເສນ ວິສ຺ສຊ຺ຊນວເສນ ຈ. ຕຕ຺ຖ ວິສ຺ສຊ຺ຊນຄາຖາ ຕາຫິ ຕາຫິ ເທວຕາຫິ ຠາສິຕາ, ປຸຈ຺ຉາຄາຖາ ປນ ກາຈິ ຠຄວຕາ ຠາສິຕາ, ກາຈິ ສກ຺ກາທີຫິ, ກາຈິ ສາວເກຫິ ເຖເຣຫິ. ຕຕ຺ຖາປິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ໂຍ ໂສ ກປ຺ປານໍ ສຕສຫສ຺ສາຘິກໍ ເອກໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຄ຺ຄສາວກຠາວາຍ ປຸຎ຺ຎຎາຓສມ຺ຠາເຣ ສມ຺ຠຣນ຺ໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ສາວກປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ, ຉຬຠິຎ຺ຎາຈຕຸປຏິສມ຺ຠິທາທິຄຸຓວິເສສປຣິວາຣສ຺ສ, ສກລສ຺ສ ສາວກປາຣມິຎາຓສ຺ສ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ ທຸຕິເຍ ອຄ຺ຄສາວກຏ຺ຐາເນ ຐິໂຕ ອິທ຺ຘິມນ຺ເຕສຸ ຈ ຠຄວຕາ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປິໂຕ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ເຕນ ຠາສິຕາ.

ຠາສນ຺ເຕນ ຈ ປຐມໍ ຕາວ ໂລກຫິຕາຍ ເທວຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ເຕນ ເທວໂລເກ ເທວຕານໍ ປຸຈ຺ຉາວເສນ ປຸນ ຕໂຕ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ປຸຎ຺ຎຜລສ຺ສ ປຈ຺ຈກ຺ຂກຣຓຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນຎ຺ຈ ເອກຊ຺ຌໍ ¶ ກຕ຺ວາ ¶ ຠຄວໂຕ ປເວເທຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠາສິຕາ, ສກ຺ເກນ ປຸຈ຺ຉາວເສນ, ເທວຕາຫິ ຕສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນວເສນ ຠາສິຕາປິ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຠາສິຕາ ເອວ. ເອວໍ ຠຄວຕາ ເຖເຣຫິ ຈ ເທວຕາຫິ ຈ ປຸຈ຺ຉາວເສນ, ເທວຕາຫິ ຕສ຺ສາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນວເສນ ຈ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠາສິຕາ ປຈ຺ຉາ ຘມ຺ມວິນຍໍ ສງ຺ຄາຍນ຺ເຕຫິ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫເກຫິ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ‘‘ວິມານວຕ຺ຖຸ’’ອິຈ຺ເຈວ ສງ຺ຄຫໍ ອາໂຣປິຕາ. ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ‘‘ເກນ ຠາສິຕ’’ນ຺ຕິອາທີນໍ ປທານໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ສາຘາຣຓໂຕ ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ.

ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ‘‘ເກນ ຠາສິຕ’’ນ຺ຕິ ປທສ຺ສ ອໂນມທສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ປາທມູເລ ກຕປຓິຘານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຫາເຖຣສ຺ສ ອາຄມນີຍປຏິປທາ ກເຖຕພ຺ພາ, ສາ ປນ ອາຄມຏ຺ຐກຖາສຸ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຕ຺ຖາຣິຕາຕິ ຕຕ຺ຖ ອາຄຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ອສາຘາຣຓໂຕ ‘‘ກຕ຺ຖ ຠາສິຕ’’ນ຺ຕິອາທີນໍ ປທານໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວິມານສ຺ສ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນານເຍເນວ ອາຄມິສ຺ສຕິ.

ອປເຣ ປນ ຠຓນ຺ຕິ – ເອກທິວສໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ຣໂຫຄຕສ຺ສ ປຏິສລ຺ລີນສ຺ສ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ ‘‘ເອຕຣຫິ ໂຂ ມນຸສ຺ສາ ອສຕິປິ ວຕ຺ຖຸສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເຂຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ຈິຕ຺ຕປສາທສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຕານິ ຕານິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ອຸຬາຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠນ຺ຕິ, ຍໍນູນາຫໍ ເທວຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕາ ເທວຕາ ກາຍສກ຺ຂິໍ ກຕ຺ວາ ຕາຫິ ຍຖູປຈິຕໍ ປຸຎ຺ຎໍ ຍຖາຘິຄຕຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎຜລໍ ກຖາເປຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈຍ຺ຍໍ. ເອວໍ ເມ ສຕ຺ຖາ ຄຄນຕເລ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທໍ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ວິຍ ມນຸສ຺ສານໍ ກມ຺ມຜລໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອປ຺ປການມ຺ປິ ກາຣານໍ ອາຍຕນຄຕາຍ ສທ຺ຘາຍ ວເສນ ອຸຬາຣຜລຕໍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ຕໍ ຕໍ ວິມານວຕ຺ຖຸໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ມຫຕິໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ປວຕ຺ເຕສ຺ສຕິ, ສາ ໂຫຕິ ພຫຸຊນສ຺ສ ¶ ອຕ຺ຖາຍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ ¶ . ໂສ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕທຸປຏ຺ຏໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ອປຣໍ ຣຕ຺ຕທຸປຏ຺ຏໍ ເອກໍສໍ ກຕ຺ວາ ສມນ຺ຕໂຕ ຊາຕິຫິງ຺ຄຸລິກຘາຣາ ວິຊ຺ຊຸລຕາ ວິຍ ສຎ຺ຌາປຠານຸຣຎ຺ຊິໂຕ ວິຍ ຈ ຊງ຺ຄໂມ ອຎ຺ຊນຄິຣິສິຂໂຣ, ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິປ຺ປາຍໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາປາທກໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ¶ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ, ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ອິທ຺ຘິພເລນ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຕາຫິ ຕາຫິ ເທວຕາຫິ ຍຖູປຈິຕໍ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິ, ຕສ຺ສ ຕາ ກເຖສຸໍ. ຕໂຕ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ສພ຺ພໍ ຕຕ຺ຖ ປວຕ຺ຕິຕນິຍາເມເນວ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ, ຕໍ ສມນຸຎ຺ໂຎ ສຕ຺ຖາ ອໂຫສິ. ອິຈ຺ເຈຕໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຘມ຺ມໍ ເທເສສີຕິ.

ຕໍ ປເນຕໍ ວິມານວຕ຺ຖຸ ວິນຍປິຏກໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກນ຺ຕິ ຕີສຸ ປິຏເກສຸ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກປຣິຍາປນ຺ນໍ, ທີຆນິກາໂຍ ມຊ຺ຌິມນິກາໂຍ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາໂຍ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາໂຍ ຂຸທ຺ທກນິກາໂຍຕິ ປຎ຺ຈສຸ ນິກາເຍສຸ ຂຸທ຺ທກນິກາຍປຣິຍາປນ຺ນໍ, ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ຄາຖາ ອຸທານໍ ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ ຊາຕກໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ເວທລ຺ລນ຺ຕິ ນວສຸ ສາສນງ຺ເຄສຸ ຄາຖາສງ຺ຄຫໍ.

‘‘ທ຺ວາສີຕິ ພຸທ຺ຘໂຕ ຄຓ຺ຫິໍ, ທ຺ເວ ສຫສ຺ສານິ ຠິກ຺ຂຸໂຕ;

ຈຕຸຣາສີຕິ ສຫສ຺ສານິ, ເຍ ເມ ຘມ຺ມາ ປວຕ຺ຕິໂນ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໑໐໒໗) –

ເອວໍ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິເກນ ປຏິຎ຺ຎາເຕສຸ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສຫສ຺ເສສຸ ກຕິປຍຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫໍ. ວຄ຺ຄໂຕ ປີຐວຄ຺ໂຄ ຈິຕ຺ຕລຕາວຄ຺ໂຄ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກວຄ຺ໂຄ ມຎ຺ຊິຏ຺ຐກວຄ຺ໂຄ ມຫາຣຖວຄ຺ໂຄ ປາຍາສິວຄ຺ໂຄ ສຸນິກ຺ຂິຕ຺ຕວຄ຺ໂຄຕິ ສຕ຺ຕ ວຄ຺ຄາ. ວຕ຺ຖຸໂຕ ປຐເມ ວຄ຺ເຄ ສຕ຺ຕຣສ ວຕ຺ຖູນິ, ທຸຕິເຍ ເອກາທສ, ຕຕິເຍ ທສ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ທ຺ວາທສ ¶ , ປຎ຺ຈເມ ຈຕຸທ຺ທສ, ຉຏ຺ເຐ ທສ, ສຕ຺ຕເມ ເອກາທສາຕິ ອນ຺ຕຣວິມານານໍ ອຄ຺ຄຫເຓ ປຎ຺ຈາສີຕິ, ຄຫເຓ ປນ ເຕວີສສຕໍ ວຕ຺ຖູນິ, ຄາຖາໂຕ ປນ ທິຍຑ຺ຒສຫສ຺ສຄາຖາ. ຕສ຺ສ ວຄ຺ເຄສຸ ປີຐວຄ຺ໂຄ ອາທິ, ວຕ຺ຖູສຸ ໂສວຓ຺ຓປີຐວຕ຺ຖຸ ອາທິ, ຕສ຺ສາປິ ‘‘ປີຐໍ ເຕ ໂສວຓ຺ຓມຍ’’ນ຺ຕິ ຄາຖາ ອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ¶ ປຐມວຕ຺ຖຸສ຺ສ ອຍໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິ – ຠຄວຕິ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣນ຺ເຕ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ ຣຎ຺ຎາ ປເສນທິນາ ໂກສເລນ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສຕ຺ຕາຫໍ ອສທິສທາເນ ປວຕ຺ຕິເຕ ຕທນຸຣູເປນ ອນາຖປິຓ຺ຑິເກນ ມຫາເສຏ຺ຐິນາ ຕໂຍ ທິວເສ, ຕຖາ ວິສາຂາຍ ມຫາອຸປາສິກາຍ ມຫາທາເນ ທິນ຺ເນ ອສທິສທານສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ປາກຏາ ອໂຫສິ. ອຖ ມຫາຊໂນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອວໍ ອຸຬາຣວິຠວປຣິຈ຺ຈາເຄເນວ ທານໍ ມຫປ຺ຜລຕຣໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຸທາຫຸ ອຕ຺ຕໂນ ວິຠວານຸຣູປປຣິຈ຺ຈາເຄນາປີ’’ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຠຄວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສມ຺ປຕ຺ຕິຍາວ ທານໍ ມຫປ຺ຜລຕຣໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຖ ໂຂ ຈິຕ຺ຕປສາທສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ເຂຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ, ຕສ຺ມາ ກຸຓ຺ຑກມຸຏ຺ຐິມຕ຺ຕມ຺ປິ ປິໂລຕິກາມຕ຺ຕມ຺ປິ ຕິຓປຓ຺ຓສນ຺ຖາຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ປູຕິມຸຕ຺ຕຫຣີຕກມຕ຺ຕມ຺ປິ ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍປຸຄ຺ຄເລ ປຕິຏ຺ຐາປິຕໍ, ຕມ຺ປິ ມຫປ຺ຜລຕຣໍ ຠວິສ຺ສຕິ ມຫາຊຸຕິກໍ ມຫາວິປ຺ຜາຣ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ສກ຺ເກນ ເທວານມິນ຺ເທນ –

‘‘ນຕ຺ຖິ ຈິຕ຺ເຕ ປສນ຺ນມ຺ຫິ, ອປ຺ປິກາ ນາມ ທກ຺ຂິຓາ;

ຕຖາຄເຕ ວາ ສມ຺ພຸທ຺ເຘ, ອຖ ວາ ຕສ຺ສ ສາວເກ’’ຕິ. (ວິ. ວ. ໘໐໔);

ສາ ປເນສາ ກຖາ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ວິຕ຺ຖາຣິກາ ອໂຫສິ. ມນຸສ຺ສາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓກປຓທ຺ຘິກວຓິພ຺ພກຍາຈການໍ ຍຖາວິຠວໍ ¶ ທານານິ ເທນ຺ຕິ, ເຄຫງ຺ຄເຓ ປານີຍໍ ອຸປຏ຺ຐເປນ຺ຕິ, ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກສຸ ອາສນານິ ຐເປນ຺ຕິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕໂຣ ປິຓ຺ຑປາຕຈາຣິໂກ ເຖໂຣ ປາສາທິເກນ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕນ ອາໂລກິເຕນ ວິໂລກິເຕນ ສມິຎ຺ຊິເຕນ ປສາຣິເຕນ ¶ ໂອກ຺ຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂຸ ອິຣິຍາປຖສມ຺ປນ຺ໂນ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ອຸປກຏ຺ເຐ ກາເລ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເຄຫໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ຕຕ຺ເຖກາ ກຸລຘີຕາ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ເຖຣໍ ¶ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕຄາຣວພຫຸມານາ ອຸຬາຣປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ເຄຫໍ ປເວເສຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປີຐໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ປີຕກໍ ມຏ຺ຐວຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອທາສິ. ອຖ ເຖເຣ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ເນ ‘‘ອິທໍ ມຍ຺ຫໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ຍຖາວິຠວໍ ອາຫາເຣນ ປຣິວິສິ, ພີຊນິຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ພີຊິ. ໂສ ເຖໂຣ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ອາສນທານໂຠຊນທານາທິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ສາ ອິຕ຺ຖີ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ທານໍ ຕຎ຺ຈ ຘມ຺ມກຖໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕີ ປີຕິຍາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຜຸຏ຺ຐສຣີຣາ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ປີຐມ຺ປິ ເຖຣສ຺ສ ອທາສິ.

ຕໂຕ ອປເຣນ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕເຣນ ໂຣເຄນ ຜຸຏ຺ຐາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ທ຺ວາທສໂຍຊນິເກ ກນກວິມາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສໍ ຈສ຺ສາ ປຣິວາໂຣ ອໂຫສິ, ປີຐທານານຸຠາເວນ ຈສ຺ສາ ໂຍຊນິໂກ ກນກປລ຺ລງ຺ໂກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ອາກາສຈາຣີ ສີຆຊໂວ ອຸປຣິ ກູຏາຄາຣສຓ຺ຐາໂນ, ເຕນ ຕໍ ‘‘ປີຐວິມານ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຎ຺ຫິ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ວຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ກມ຺ມສຣິກ຺ຂຕໍ ວິຠາເວນ຺ຕໍ ສຸວຓ຺ຓມຍໍ ອໂຫສິ, ປີຕິເວຄສ຺ສ ພລວຠາເວນ ສີຆຊວໍ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕຣຸຈິວເສນ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ຍຖາຣຸຈິຄາມີ ¶ , ປສາທສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຸຬາຣຕາຍ ສພ຺ພໂສວ ປາສາທິກໍ ໂສຠາຕິສຍຍຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ອໂຫສິ.

ອເຖກສ຺ມິໍ ອຸສ຺ສວທິວເສ ເທວຕາສຸ ຍຖາສກໍ ທິພ຺ພານຸຠາເວນ ອຸຍ຺ຍານກີຬນຕ຺ຖໍ ນນ຺ທນວນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີສຸ ສາ ເທວຕາ ທິພ຺ພວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ ທິພ຺ພາຠຣຓວິຠູສິຕາ ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສປຣິວາຣາ ສກຠວນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕໍ ປີຐວິມານໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ມຫຕິຍາ ເທວິທ຺ຘິຍາ ມຫນ຺ເຕນ ສິຣິໂສຠຄ຺ເຄນ ສມນ຺ຕໂຕ ຈນ຺ໂທ ວິຍ ສູຣິໂຍ ວິຍ ຈ ໂອຠາເສນ຺ຕີ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເທວຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ອຸປຄໂຕ ຕສ຺ສາ ເທວຕາຍ ອວິທູເຣ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ. ອຖ ສາ ເທວຕາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ສມຸປ຺ປນ຺ນພລວປສາທຄາຣວາ ສຫສາ ປລ຺ລງ຺ກໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ທສນຂສໂມຘານສມຸຊ຺ຊລໍ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ນມສ຺ສມານາ ອຏ຺ຐາສິ. ເຖໂຣ ກິຎ຺ຈາປິ ຕາຍ ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ສຕ຺ເຕຫິ ຍຖູປຈິຕໍ ກຸສລາກຸສລໍ ອຕ຺ຕໂນ ຍຖາກມ຺ມູປຄຎາຓານຸຠາເວນ ຫຕ຺ຖຕເລ ຐປິຕອາມລກໍ ¶ ວິຍ ປຎ຺ຎາພລເຠເທນ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ປສ຺ສຕິ, ຕຖາປິ ຍສ຺ມາ ເທວຕານໍ ອຸປປຕ຺ຕິສມນນ຺ຕຣເມວ ‘‘ກຸໂຕ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ຈວິຕ຺ວາ ອິຘູປປນ຺ນາ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກຸສລກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອິມໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຏິລຠາມີ’’ຕິ ອຕີຕຠວໍ ຍຖູປຈິຕຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຘມ຺ມຕາສິທ຺ຘາ ອຸປຘາຣຓາ ¶ , ຕສ຺ສາ ຈ ຍາຖາວໂຕ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ຕາຍ ເທວຕາຍ ກຕກມ຺ມໍ ກຖາເປຕ຺ວາ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ກມ຺ມຜລໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກາຕຸກາໂມ –

‘‘ປີຐໍ ເຕ ໂສວຓ຺ຓມຍໍ ອຸຬາຣໍ, ມໂນຊວໍ ຄຈ຺ຉຕິ ເຍນກາມໍ;

ອລງ຺ກເຕ ¶ ມລ຺ຍຘເຣ ສຸວຕ຺ເຖ, ໂອຠາສສິ ວິຊ຺ຊຸຣິວພ຺ຠ ກູຏໍ.

‘‘ເກນ ເຕຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເກນ ເຕ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເຕ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. ອາຫ –

‘‘ສາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ປຸຈ຺ຉິຕາ;

ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ຐາ ວິຍາກາສິ, ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລໍ’’.

‘‘ອຫໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ມນຸສ຺ສຠູຕາ, ອພ຺ຠາຄຕານາສນກໍ ອທາສິໍ;

ອຠິວາທຍິໍ ອຎ຺ຊລິກໍ ອກາສິໍ, ຍຖານຸຠາວຎ຺ຈ ອທາສິ ທານໍ.

‘‘ເຕນ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເຕນ ເມ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເມ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ອກ຺ຂາມິ ¶ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ມຫານຸຠາວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ຍມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເຕນມ຺ຫິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

໑. ຕຕ຺ຖ ປີຐນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຕາທິສໍ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ຘມ຺ປິ ອາປຓມ຺ປິ ພລິກຣຓປີຐມ຺ປິ ເວຕ຺ຕາສນມ຺ປິ ມສາຣກາທິວິເສສນາມໍ ທາຣຸມຍາທິອາສນມ຺ປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ປາທປີຐໍ ປາທກຖລິກ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໒໐໙; ຈູຬວ. ໗໕) ເອຕ຺ຖ ປາທຐປນໂຍຄ຺ຄໍ ປີຐາທິກໍ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ຘໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ‘‘ປີຐສປ຺ປີ’’ຕິ (ມິ. ປ. ໕.໓.໑) ເອຕ຺ຖ ຫຕ຺ເຖນ ຄຫຓໂຍຄ຺ຄໍ. ‘‘ປີຐິກາ’’ຕິ ປນ ເອກຈ຺ເຈສຸ ¶ ຊນປເທສຸ ເທສໂວຫາເຣນ ອາປຓໍ. ‘‘ຠູຕປີຐິກາ ເທວກຸລປີຐິກາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ເທວຕານໍ ພລິກຣຓຏ຺ຐານຠູຕໍ ປີຐໍ. ‘‘ຠທ຺ທປີຐ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເວຕ຺ຕລຕາທີຫິ ອຸປຣິ ວີຕໍ ອາສນໍ, ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຠທ຺ທປີຐໍ ອຸປານຍີ’’ຕິ ¶ . ‘‘ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ມຎ຺ຈປີຐໍ. ມຎ຺ຈໍ ວາ ປີຐໍ ວາ ກາຣຍມາເນນາ’’ຕິ (ປາຈິ. ໕໒໒) ຈ ອາທີສຸ ມສາຣກາທິເຠທໍ ທາຣຸມຍາທິອາສນໍ. ອິຘ ປນ ປລ຺ລງ຺ກາກາຣສຓ຺ຐິຕໍ ເທວຕາຍ ປຸຎ຺ຎານຸຠາວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ໂຍຊນິກໍ ກນກວິມານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເຕຕິ ເຕ-ສທ຺ໂທ ‘‘ນ ເຕ ສຸຂໍ ປຊານນ຺ຕິ, ເຍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ ນນ຺ທນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໑, ໒໒໖) ຕ-ສທ຺ທສ຺ສ ວເສນ ປຈ຺ຈຕ຺ຕພຫຸວຈເນ ອາຄໂຕ. ‘‘ນໂມ ເຕ ປຸຣິສາຊຎ຺ຎ, ນໂມ ເຕ ປຸຣິສຸຕ຺ຕມ (ທີ. ນິ. ໓.໒໗໘; ສຸ. ນິ. ໕໔໙). ນໂມ ເຕ ພຸທ຺ຘ ວີຣຕ຺ຖູ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໙໐) ຈ ອາທີສຸ ຕຸມ຺ຫ-ສທ຺ທສ຺ສ ວເສນ ສມ຺ປທາເນ, ຕຸຍ຺ຫນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ກິໍ ເຕ ທິຏ຺ຐໍ ກິນ຺ຕິ ເຕ ສຸຕໍ. ອຸປຘີ ເຕ ສມຕິກ຺ກນ຺ຕາ, ອາສວາ ເຕ ປທາລິຕາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໔໐໐; ສຸ. ນິ. ໕໕໑) ຈ ອາທີສຸ ກຣເຓ. ‘‘ກິໍ ເຕ ວຕໍ ກິໍ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ວິ. ວ. ໑໒໕໑; ຊາ. ໑.໑໐.໙໒) ສາມິອຕ຺ເຖ. ອິຘາປິ ສາມິອຕ຺ເຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕວາຕິ ຫິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂສວຓ຺ຓມຍນ຺ຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ສຸວຓ຺ຓ-ສທ຺ໂທ ‘‘ສຸວຓ຺ເຓ ທຸພ຺ພຓ຺ເຓ ສຸຄເຕ ທຸຄ຺ຄເຕ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໔໘) ຈ ‘‘ສຸວຓ຺ຓຕາ ສຸສຣຕາ’’ຕິ (ຂຸ. ປາ. ໘.໑໑) ຈ ເອວມາທີສຸ ຉວິສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ອາຄໂຕ. ‘‘ກາກໍ ສຸວຓ຺ຓາ ປຣິວາຣຍນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໑.໑.໗໗) ຄຣຸເຬ. ‘‘ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ກຎ຺ຈນສນ຺ນິຠຕ຺ຕໂຈ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໒໐໐) ຊາຕຣູເປ. ອິຘາປິ ຊາຕຣູເປ ເອວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕຎ຺ຫິ ພຸທ຺ຘານໍ ສມານວຓ຺ຓຕາຍ ໂສຠໂນ ວຓ຺ໂຓ ເອຕສ຺ສາຕິ ສຸວຓ຺ຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສຸວຓ຺ຓເມວ ¶ ໂສວຓ຺ຓໍ ຍຖາ ‘‘ເວກຕໍ ເວສມ’’ນ຺ຕິ ຈ. ມຍ-ສທ຺ໂທ ຈ ‘‘ອນຸຎ຺ຎາຕປຏິຎ຺ຎາຕາ, ເຕວິຊ຺ຊາ ມຍມສ຺ມຸໂຠ’’ຕິອາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໕໙໙; ມ. ນິ. ໒.໔໕໕) ອສ຺ມທຕ຺ເຖ ອາຄໂຕ. ‘‘ມຍໍ ນິສ຺ສາຍ ເຫມາຍ, ຊາຕມຓ຺ໂຑ ທຣີ ສຸຠາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ. ‘‘ມໂນມຍາ ປີຕິຠກ຺ຂາ ສຍໍປຠາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໓໙; ໓.໓໘) ນິພ຺ພຕ຺ຕິອຕ຺ເຖ, ພາຫິເຣນ ປຈ຺ຈເຍນ ວິນາ ມນສາວ ນິພ຺ພຕ຺ຕາຕິ ມໂນມຍາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ‘‘ຍໍນູນາຫໍ ສາມໍ ຈິກ຺ຂລ຺ລໍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ສພ຺ພມຕ຺ຕິກາມຍໍ ກຸຏິກໍ ກເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ປາຣາ. ໘໔) ວິກາຣຕ຺ເຖ. ‘‘ທານມຍໍ ສີລມຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໓໐໕) ປທປູຣຓມຕ຺ເຕ. ອິຘາປິ ວິກາຣຕ຺ເຖ, ປທປູຣຓມຕ຺ເຕ ວາ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍທາ ຫິ ສຸວຓ຺ເຓນ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ໂສວຓ຺ຓມຍນ຺ຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ, ຕທາ ສຸວຓ຺ຓສ຺ສ ວິກາໂຣ ໂສວຓ຺ຓມຍນ຺ຕິ ວິກາຣຕ຺ເຖ ມຍ-ສທ຺ໂທ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ‘‘ນິພ຺ພຕ຺ຕິອຕ຺ເຖ’’ຕິປິ ວຕ຺ຕຸໍ ¶ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ຍທາ ປນ ສຸວຓ຺ເຓນ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ໂສວຓ຺ຓນ຺ຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ, ຕທາ ໂສວຓ຺ຓເມວ ໂສວຓ຺ຓມຍນ຺ຕິ ປທປູຣຓມຕ຺ເຕ ມຍ-ສທ຺ໂທ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ອຸຬາຣນ຺ຕິ ປຓີຕມ຺ປິ ເສຏ຺ຐມ຺ປິ ມຫນ຺ຕມ຺ປິ. ອຸຬາຣ-ສທ຺ໂທ ຫິ ‘‘ປຸພ຺ເພນາປຣໍ ອຸຬາຣໍ ວິເສສໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໗໖) ປຓີເຕ ອາຄໂຕ. ‘‘ອຸຬາຣາຍ ຂລຸ ຠວໍ ວຈ຺ຉາຍໂນ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ປສໍສາຍ ປສໍສຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໘໘) ເສຏ຺ເຐ. ‘‘ອຸຬາຣໂຠຄາ ອຸຬາຣຍສາ ໂອຬາຣິກ’’ນ຺ຕິ ຈ ¶ ອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໘໙໔, ໘໙໖; ມ. ນິ. ໑.໒໔໔) ມຫນ຺ເຕ. ຕມ຺ປິ ຈ ວິມານໍ ມນຸຎ຺ຎຠາເວນ ອຸປຠຸຎ຺ຊນ຺ຕານໍ ອຕິຕ຺ຕິກຣຓຕ຺ເຖນ ປຓີຕໍ, ສມນ຺ຕປາສາທິກຕາທິນາ ປສໍສິຕຕາຍ ເສຏ຺ຐໍ, ປມາຓມຫນ຺ຕຕາຍ ຈ ມຫຄ຺ຆຕາຍ ຈ ມຫນ຺ຕໍ, ຕີຫິປິ ອຕ຺ເຖຫິ ອຸຬາຣເມວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ອຸຬາຣນ຺ຕິ.

ມໂນຊວນ຺ຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ມໂນຕິ ຈິຕ຺ຕໍ. ຍທິປິ ມໂນ-ສທ຺ໂທ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ກຸສລາກຸສລາພ຺ຍາກຕຈິຕ຺ຕານໍ ສາຘາຣຓວາຈີ, ‘‘ມໂນຊວ’’ນ຺ຕິ ປນ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ອາຣມ຺ມເຓ ປວຕ຺ຕນກສ຺ສ ກິຣິຍມຍຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມາ ມນໂສ ວິຍ ຊໂວ ເອຕສ຺ສາຕິ ມໂນຊວໍ ຍຖາ ໂອຏ຺ຐມຸໂຂຕິ, ອຕິວິຍ ສີຆຄມນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມໂນ ຫິ ລຫຸປຣິວຕ຺ຕິຕາຍ ອຕິທູເຣປິ ວິສເຍ ຂເຓເນວ ນິປຕຕິ, ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຎ຺ຎໍ ເອກຘມ຺ມມ຺ປິ ສມນຸປສ຺ສາມິ ຍໍ ເອວໍ ລຫຸປຣິວຕ຺ຕໍ, ຍຖຍິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໔໘) ‘‘ທູຣງ຺ຄມໍ ເອກຈຣ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ປ. ໓໗) ຈ. ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຕສ຺ສາ ເທວຕາຍ ວສນວິມານໂຕ ອຸຍ຺ຍານໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉຕິ.

ເຍນກາມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກາມ-ສທ຺ໂທ ‘‘ກາມາ ຫິ ຈິຕ຺ຣາ ມຘຸຣາ ມໂນຣມາ, ວິຣູປຣູເປນ ມເຖນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໕໐; ເຖຣຄາ. ໗໘໗) ມນາປິເຍ ຣູປາທິວິສເຍ ອາຄໂຕ. ‘‘ຉນ຺ໂທ ກາໂມ ຣາໂຄ ກາໂມ’’ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໕໖໔; ມຫານິ. ໑; ຈູຬນິ. ໘ ອຊິຕມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ) ຉນ຺ທຣາເຄ. ‘‘ກິເລສກາໂມ ກາມຸປາທານ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໑໒໑໙; ມຫານິ. ໒) ສພ຺ພສ຺ມິໍ ໂລເຠ. ‘‘ອຕ຺ຕກາມປາຣິຈຣິຍາຍ ວຓ຺ຓໍ ຠາເສຍ຺ຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ປາຣາ. ໒໙໑) ຄາມຘມ຺ເມ. ‘‘ສນ຺ເຕຕ຺ຖ ຕໂຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕກາມຣູປາ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໒໕; ມຫາວ. ໔໖໖) ຫິຕຈ຺ຉນ຺ເທ. ‘‘ອຕ຺ຕາຘີໂນ ອປຣາຘີໂນ ຠຸຊິສ຺ໂສ ເຍນກາມໍຄໂມ’’ຕິອາທີສຸ ¶ (ທີ. ນິ. ໑.໒໒໑; ມ. ນິ. ໑.໔໒໖) ເສຣິຠາເວ. ອິຘາປິ ເສຣິຠາເວ ເອວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ຕສ຺ມາ ເຍນກາມນ຺ຕິ ຍຖາຣຸຈິ, ເທວຕາຍ ອິຈ຺ຉານຸຣູປນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອລງ຺ກເຕຕິ ¶ ອລງ຺ກຕຄຕ຺ເຕ, ນານາວິຘຣໍສິຊາລສມຸຊ຺ຊລວິວິຘຣຕນວິຊ຺ໂຊຕິເຕຫິ ຫຕ຺ຖູປຄປາທູປຄາທິເຠເທຫິ ສຏ຺ຐິສກຏຠາຣປຣິມາເຓຫິ ທິພ຺ພາລງ຺ກາເຣຫິ ວິຠູສິຕສຣີເຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ໂພຘເນ ເຈຕໍ ເອກວຈນໍ. ມລ຺ຍຘເຣຕິ ກປ຺ປຣຸກ຺ຂປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກສນ຺ຕານກລຕາທິສມ຺ຠເວຫິ, ສຸວິສຸທ຺ຘຈາມີກຣວິວິຘຣຕນມຍປຕ຺ຕກິຎ຺ຊກ຺ຂເກສເຣຫິ, ສມນ຺ຕໂຕ ວິຊ຺ໂຊຕມານວິປ຺ຜຸຣນ຺ຕກິຣຓນິກຣຣຸຈິເຣຫິ ທິພ຺ພກຸສຸເມຫິ ສຸມຓ຺ຑິຕເກສຫຕ຺ຖາທິຕາຍ ມາລາຠາຣິນີ. ສຸວຕ຺ເຖຕິ ກປ຺ປລຕານິພ຺ພຕ຺ຕານໍ, ນານາວິຣາຄວຓ຺ຓວິເສສານໍ ສຸປຣິສຸທ຺ຘຠາສຸຣປ຺ປຠານໍ ນິວາສນຸຕ຺ຕຣິຍປຏິຈ຺ຉທາທີນໍ ທິພ຺ພວຕ຺ຖານໍ ວເສນ ¶ ສຸນ຺ທຣວຕ຺ເຖ. ໂອຠາສສີຕິ ວິຊ຺ໂຊຕສິ. ວິຊ຺ຊຸຣິວາຕິ ວິຊ຺ຊຸລຕາ ວິຍ. ອພ຺ຠກູຏນ຺ຕິ ວລາຫກສິຂເຣ. ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ຫິ ເອຕໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ໂອຠາສສີຕິ ວາ ອນ຺ໂຕຄຘເຫຕຸອຕ຺ຖວຈນໍ, ໂອຠາເສສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ‘‘ອພ຺ຠກູຏ’’ນ຺ຕິ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ເອວ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ນາມ ສຎ຺ຌາປຠານຸຣຎ຺ຊິຕໍ ຣຕ຺ຕວລາຫກສິຂຣໍ ປກຕິຍາປິ ໂອຠາສມານໍ ສມນ຺ຕໂຕ ວິຊ຺ໂຊຕມານາ ວິຊ຺ຊຸລຕາ ນິຈ຺ຉຣນ຺ຕີ ວິເສສໂຕ ໂອຠາເສຕິ, ເອວເມວໍ ສຸປຣິສຸທ຺ຘຕປນີຍມຍໍ ນານາຣຕນສມຸຊ຺ຊລໍ ປກຕິປຠສ຺ສຣໍ ອິມໍ ວິມານໍ ຕ຺ວໍ ສພ຺ພາລງ຺ກາເຣຫິ ວິຠູສິຕາ ສພ຺ພໂສ ວິຊ຺ໂຊຕຍນ຺ຕີຫິ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣປ຺ປຠາຫິ ວຕ຺ຖາຠຣໂຓຠາເສຫິ ຈ ວິເສສໂຕ ໂອຠາເສສີຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຫິ ‘‘ປີຐ’’ນ຺ຕິ ນິທສ຺ເສຕພ຺ພວຈນເມຕໍ ¶ , ‘‘ອພ຺ຠກູຏ’’ນ຺ຕິ ນິທສ຺ສນວຈນໍ. ຕຖາ ‘‘ເຕ’’ຕິ ນິທສ຺ເສຕພ຺ພວຈນໍ. ຕຎ຺ຫິ ‘‘ປີຐ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ສາມິວຈເນນ ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ‘‘ອລງ຺ກເຕ ມລ຺ຍຘເຣ ສຸວຕ຺ເຖ ໂອຠາສສີ’’ຕິ ອິມານິ ປທານິ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວເສນ ປຣິຓມຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ວິຊ຺ຊຸຣິວາ’’ຕິ ນິທສ຺ສນວຈນໍ. ‘‘ໂອຠາສສີ’’ຕິ ອິທໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ອຸປເມຍ຺ຍຸປມານານໍ ສມ຺ພນ຺ຘທສ຺ສນໍ. ‘‘ໂອຠາສສີ’’ຕິ ຫິ ອິທໍ ‘‘ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ປທໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມປຸຣິສວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ປີຐ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຐມປຸຣິສວເສນ ປຣິຓມຕິ. ຈ-ສທ຺ໂທ ເຈຕ຺ຖ ລຸຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ‘‘ຄຈ຺ຉຕິ ເຍນກາມໍ ໂອຠາສສີ’’ຕິ ຈ ‘‘ວິຊ຺ຊຸລໂຕຠາສິຕໍ ອພ຺ຠກູຏໍ ວິຍາ’’ຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວເສນ ເຈຕໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ປຣິຓມຕິ. ຕຖາ ‘‘ປີຐ’’ນ຺ຕິ ວິເສສິຕພ຺ພວຈນເມຕໍ, ‘‘ເຕ ໂສວຓ຺ຓມຍໍ ອຸຬາຣ’’ນ຺ຕິອາທິ ຕສ຺ສ ວິເສສນໍ.

ນນຸ ຈ ‘‘ໂສວຓ຺ຓມຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓສ຺ສ ອຄ຺ຄໂລຫຕາຍ ເສຏ຺ຐຠາວໂຕ ທິພ຺ພສ຺ສ ຈ ອິຘາຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ‘‘ອຸຬາຣ’’ນ຺ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ? ນ, ກິຎ຺ຈິ ວິເສສສພ຺ຠາວໂຕ. ຍເຖວ ຫິ ມນຸສ຺ສປຣິໂຠຄສຸວຓ຺ຓວິກຕິໂຕ ຣສວິທ຺ຘໍ ເສຏ຺ຐໍ ສຸວິສຸທ຺ຘໍ, ຕໂຕ ອາກຣຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕໂຕ ຍໍກິຎ຺ຈິ ທິພ຺ພໍ ¶ ເສຏ຺ຐໍ, ເອວໍ ທິພ຺ພສຸວຓ຺ເຓປິ ຈາມີກຣໍ, ຈາມີກຣໂຕ ສາຕກຸມ຺ຠໍ, ສາຕກຸມ຺ຠໂຕ ຊມ຺ພຸນທໍ, ຊມ຺ພຸນທໂຕ ສິງ຺ຄີສຸວຓ຺ຓໍ. ຕຎ຺ຫິ ສພ຺ພເສຏ຺ຐໍ. ເຕນາຫ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ –

‘‘ມຸຕ຺ໂຕ ¶ ມຸຕ຺ເຕຫິ ສຫ ປຸຣາຓຊຏິເລຫິ, ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ວິປ຺ປມຸຕ຺ເຕຫິ;

ສິງ຺ຄີນິກ຺ຂສວຓ຺ໂຓ, ຣາຊຄຫໍ ປາວິສິ ຠຄວາ’’ຕິ. (ມຫາວ. ໕໘);

ຕສ຺ມາ ‘‘ໂສວຓ຺ຓມຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາປິ ‘‘ອຸຬາຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຖ ວາ ‘‘ອຸຬາຣ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ນ ຕສ຺ສ ເສຏ຺ຐປຓີຕຠາວເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ມຫນ຺ຕຠາວມ຺ປີຕິ ວຸຕ຺ໂຕວາຍມຕ຺ໂຖ ¶ . ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ປີຐ’’ນ຺ຕິອາທິ ຜລສ຺ສ ກມ຺ມສຣິກ຺ຂຕາທສ຺ສນໍ. ຕຕ຺ຖາປິ ‘‘ໂສວຓ຺ຓມຍ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ຕສ຺ສ ວິມານສ຺ສ ວຕ຺ຖຸສມ຺ປທໍ ທສ຺ເສຕິ, ‘‘ອຸຬາຣ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ໂສຠາຕິສຍສມ຺ປທໍ, ‘‘ມໂນຊວ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ຄມນສມ຺ປທໍ. ‘‘ຄຈ຺ຉຕິ ເຍນກາມ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ສີຆຊວຕາຍ ປີຐສມ຺ປຕ຺ຕິຠາວສມ຺ປທໍ ທສ຺ເສຕິ.

ອຖ ວາ ‘‘ໂສວຓ຺ຓມຍ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ຕສ຺ສ ປຓີຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ, ‘‘ອຸຬາຣ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ເວປຸລ຺ລມຫຕ຺ຕໍ. ‘‘ມໂນຊວ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ອານຸຠາວມຫຕ຺ຕໍ. ‘‘ຄຈ຺ຉຕິ ເຍນກາມ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ວິຫາຣສຸຂຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ໂສວຓ຺ຓມຍ’’ນ຺ຕິ ວາ ອິມິນາ ຕສ຺ສ ອຠິຣູປຕໍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕິ, ‘‘ອຸຬາຣ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ທສ຺ສນີຍຕໍ ປາສາທິກຕຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕິ, ‘‘ມໂນຊວ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ສີຆສມ຺ປທໍ, ‘‘ຄຈ຺ຉຕິ ເຍນກາມ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ກຕ຺ຖຈິ ອປ຺ປຏິຫຕຈາຣຕໍ ທສ຺ເສຕິ.

ອຖ ວາ ຕໍ ວິມານໍ ຍສ຺ສ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ທຜລໍ, ຕສ຺ສ ອໂລຠນິສ຺ສນ຺ທຕາຍ ໂສວຓ຺ຓມຍໍ, ອໂທສນິສ຺ສນ຺ທຕາຍ ອຸຬາຣໍ, ອໂມຫນິສ຺ສນ຺ທຕາຍ ມໂນຊວໍ ຄຈ຺ຉຕິ ເຍນກາມໍ. ຕຖາ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ສທ຺ຘານິສ຺ສນ຺ທຠາເວນ ໂສວຓ຺ຓມຍໍ, ປຎ຺ຎານິສ຺ສນ຺ທຠາເວນ ອຸຬາຣໍ, ວີຣິຍນິສ຺ສນ຺ທຠາເວນ ມໂນຊວໍ, ສມາຘິນິສ຺ສນ຺ທຠາເວນ ຄຈ຺ຉຕິ ເຍນກາມໍ. ສທ຺ຘາສມາຘິນິສ຺ສນ຺ທຠາເວນ ວາ ໂສວຓ຺ຓມຍໍ, ສມາຘິປຎ຺ຎານິສ຺ສນ຺ທຠາເວນ ອຸຬາຣໍ, ສມາຘິວີຣິຍນິສ຺ສນ຺ທຠາເວນ ມໂນຊວໍ, ສມາຘິສຕິນິສ຺ສນ຺ທຠາເວນ ຄຈ຺ຉຕິ ເຍນກາມນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ຍຖາ ‘‘ປີຐ’’ນ຺ຕິອາທິ ວິມານສມ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສນວເສນ ຕສ຺ສາ ເທວຕາຍ ປຸຎ຺ຎຜລວິຠວສມ຺ປຕ຺ຕິກິຕ຺ຕນໍ, ເອວໍ ‘‘ອລງ຺ກເຕ’’ຕິອາທິ ອຕ຺ຕຠາວສມ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສນວເສນ ປຸຎ຺ຎຜລວິຠວສມ຺ປຕ຺ຕິກິຕ຺ຕນໍ. ຍຖາ ຫິ ສຸສິກ຺ຂິຕສິປ຺ປາຈຣິຍວິຣຈິໂຕປິ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓາລງ຺ກາໂຣ ວິວິຘຣໍສິຊາລສມຸຊ຺ຊລມຓິຣຕນຂຈິໂຕ ເອວ ໂສຠຕິ, ນ ເກວໂລ, ເອວໍ ສພ຺ພງ຺ຄສມ຺ປນ຺ໂນ ຈຕຸຣສ຺ສໂສຠໂນປິ ອຕ຺ຕຠາໂວ ສຸມຓ຺ຑິຕປສາຘິໂຕວ ໂສຠຕິ, ນ ເກວໂລ. ເຕນສ຺ສາ ‘‘ອລງ຺ກເຕ’’ຕິອາທິນາ ¶ ອາຫຣິມໍ ໂສຠາວິເສສໍ ທສ຺ເສຕິ, ‘‘ໂອຠາສສີ’’ຕິ ອິມິນາ ¶ ອນາຫຣິມໍ. ຕຖາ ປຸຣິເມນ ວຕ຺ຕມານປຈ຺ຈຍນິມິຕ຺ຕໍ ໂສຠາຕິສຍໍ ທສ຺ເສຕິ, ປຈ຺ຉິເມນ ອຕີຕປຈ຺ຈຍນິມິຕ຺ຕໍ. ປຸຣິເມນ ວາ ຕສ຺ສາ ອຸປໂຠຄວຕ຺ຖຸສມ຺ປທໍ ທສ຺ເສຕິ, ປຈ຺ຉິເມນ ອຸປຠຸຎ຺ຊນກວຕ຺ຖຸສມ຺ປທໍ.

ເອຕ຺ຖາຫ ‘‘ກິໍ ປນ ຕໍ ວິມານໍ ຍຸຕ຺ຕວາຫໍ, ອຸທາຫຸ ອຍຸຕ຺ຕວາຫ’’ນ຺ຕິ? ຍທິປິ ເທວໂລເກ ຣຖວິມານານິ ຍຸຕ຺ຕວາຫານິປິ ໂຫນ຺ຕິ ‘‘ສຫສ຺ສຍຸຕ຺ຕໍ ອາຊຎ຺ຎຣຖ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໖໔) ອາທິວຈນໂຕ, ເຕ ປນ ເທວປຸຕ຺ຕາ ເອວ ກິຈ຺ຈກຣຓກາເລ ວາຫຣູເປນ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ ຍຖາ ເອຣາວໂຓ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ກີຬນກາເລ ຫຕ຺ຖິຣູເປນ. ອິທໍ ປນ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ເອທິສໍ ອຍຸຕ຺ຕວາຫໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ຍທິ ເອວໍ ກິໍ ຕສ຺ສ ວິມານສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕຣາ ວາໂຍຘາຕຸ ຄມເນ ວິເສສປຈ຺ຈໂຍ, ອຸທາຫຸ ພາຫິຣາຕິ? ອພ຺ຠນ຺ຕຣາຕິ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຫິ ຈນ຺ທວິມານສູຣິຍວິມານາທີນໍ ເທສນ຺ຕຣຄມເນ ຕທຸປຊີວີນໍ ສຕ຺ຕານໍ ສາຘາຣຓກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ອຕິວິຍ ສີຆຊວໍ ມຫນ຺ຕໍ ວາຍຸມຓ຺ຑລໍ ຕານິ ເປເລນ຺ຕໍ ປວຕ຺ເຕຕິ, ນ ເອວໍ ຕໍ ເປເລຕ຺ວາ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕີ ພາຫິຣາ ວາໂຍຘາຕຸ ອຕ຺ຖິ. ຍຖາ ຈ ປນ ຈກ຺ກຣຕນໍ ອນ຺ໂຕສມຸຏ຺ຐິຕາຍ ວາໂຍຘາຕຸຍາ ວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ. ນ ຫິ ຕສ຺ສ ຈນ຺ທວິມານາທີນໍ ວິຍ ພາຫິຣາ ວາໂຍຘາຕຸ ເປເລຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິກາ ອຕ຺ຖິ ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ຈິຕ຺ຕວເສນ ‘‘ປວຕ຺ຕຕຸ ຠວໍ ຈກ຺ກຣຕນ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນສມນນນ຺ຕຣເມວ ປວຕ຺ຕນໂຕ, ເອວໍ ຕສ຺ສາ ເທວຕາຍ ຈິຕ຺ຕວເສນ ອຕ຺ຕສນ຺ນິສ຺ສິຕາຍ ວາໂຍຘາຕຸຍາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມໂນຊວໍ ຄຈ຺ຉຕິ ເຍນກາມ’’ນ຺ຕິ.

໒. ເອວໍ ¶ ປຐມຄາຖາຍ ຕສ຺ສາ ເທວຕາຍ ປຸຎ຺ຎຜລສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອິທານິ ຕສ຺ສາ ກາຣຓຠູຕໍ ປຸຎ຺ຎສມ຺ປທໍ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ເກນ ເຕຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ’’ຕິອາທິ ຄາຖາທ຺ວຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ¶ ເກນາຕິ ກິໍ-ສທ຺ໂທ ‘‘ກິໍ ຣາຊາ ໂຍ ໂລກໍ ນ ຣກ຺ຂຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ນາມ ຕຸມ຺ເຫ ມໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎຖາ’’ຕິອາທີສຸ (ປາຣາ. ໔໒໔) ຄຣຫເຓ ອາຄໂຕ. ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໔໔; ສໍ. ນິ. ໓.໕໙) ອນິຍເມ. ‘‘ກິໍ ສູຘ ວິຕ຺ຕໍ ປຸຣິສສ຺ສ ເສຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໑໘໓; ສໍ. ນິ. ໑.໗໓) ປຸຈ຺ຉາຍໍ. ອິຘາປິ ປຸຈ຺ຉາຍເມວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ‘‘ເກນາ’’ຕິ ຈ ເຫຕຸອຕ຺ເຖ ກຣຓວຈນໍ, ເກນ ເຫຕຸນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕຕິ ຕວ. ເອຕາທິໂສຕິ ເອທິໂສ, ເອຕຣຫິ ຍຖາທິສ຺ສມາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຓ຺ໂຓຕິ ວຓ຺ຓ-ສທ຺ໂທ ‘‘ກທາ ສຎ຺ຎູຬ຺ຫາ ປນ ເຕ, ຄຫປຕິ, ອິເມ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວຓ຺ຓາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໗໗) ຄຸເຓ ອາຄໂຕ. ‘‘ອເນກປຣິຍາເຍນ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ¶ ຠາສຕິ, ສງ຺ຆສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໔) ຖຸຕິຍໍ. ‘‘ອຖ ເກນ ນຸ ວຓ຺ເຓນ, ຄນ຺ຘເຖໂນຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓໔; ຊາ. ໑.໖.໑໑໖) ກາຣເຓ. ‘‘ຕໂຍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ວຓ຺ຓາ’’ຕິອາທີສຸ (ປາຣາ. ໖໐໒) ປມາເຓ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ, ໂຠ ໂຄຕມ, ວຓ຺ຓາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໑໑໕; ມ. ນິ. ໒.໓໗໙-໓໘໐) ຊາຕິຍໍ. ‘‘ມຫນ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິຣາຊວຓ຺ຓໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ’’ຕິອາທີສຸ ສຓ຺ຐາເນ. ‘‘ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓສິ ຠຄວາ, ສຸສຸກ຺ກທາໂຐສິ ວີຣິຍວາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໓໙໙; ສຸ. ນິ. ໕໕໓) ຉວິວຓ຺ເຓ. ອິຘາປິ ຉວິວຓ຺ເຓ ເອວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ເກນ ກີທິເສນ ປຸຎ຺ຎວິເສເສນ ເຫຕຸຠູເຕນ ເທວເຕ, ຕວ ເອຕາທິໂສ ເອວໍວິໂຘ ທ຺ວາທສໂຍຊນານິ ຜຣຓກປ຺ປໂຠ ສຣີຣວຓ຺ໂຓ ຊາໂຕຕິ?

ເກນ ເຕ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕີຕິ ເກນ ປຸຎ຺ຎາຕິສເຍນ ເຕ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອິທານິ ຕຍິ ລພ຺ຠມານໍ ອຸຬາຣໍ ສຸຈຣິຕຜລໍ ອິຊ຺ຌຕິ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອວິຈ຺ເຉທວເສນ ¶ ອຸປຣູປຣິ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຠຄາຕິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ‘‘ໂຠຄາ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມາ ວຕ຺ຖາຠຣຓາທິວິຕ຺ຕູປກຣຓວິເສສາ. ເຍຕິ ສາມຎ຺ເຎນ ອນິຍມນິທ຺ເທໂສ, ເກຈີຕິ ປກາຣເຠທໍ ອາມສິຕ຺ວາ ອນິຍມນິທ຺ເທໂສ, ອຸຠເຍນາປິ ປຓີຕປຓີຕຕຣາທິເຠເທ ຕຕ຺ຖ ລພ຺ຠມາເນ ຕາທິເສ ໂຠເຄ ອນວເສສໂຕ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອນວເສສພ຺ຍາປໂກ ຫິ ອຍໍ ນິທ຺ເທໂສ ຍຖາ ‘‘ເຍ ¶ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ. ມນໂສ ປິຍາຕິ ມນສາ ປິຍາຍິຕພ຺ພາ, ມນາປິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ເອຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ’’ຕິ ອິມິນາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕວິເສສາ ຕສ຺ສາ ເທວຕາຍ ອຕ຺ຕຠາວປຣິຍາປນ຺ນາ ວຓ຺ຓສມ຺ປທາ ທສ຺ສິຕາ. ‘‘ໂຠຄາ’’ຕິ ອິມິນາ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄວຕ຺ຖຸຠູຕາ ທິພ຺ພຣູປສທ຺ທຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພເຠທາ ກາມຄຸຓສມ຺ປທາ. ‘‘ມນໂສ ປິຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ເຕສໍ ຣູປາທີນໍ ອິຏ຺ຐກນ຺ຕມນາປຕາ. ‘‘ອິຘ ມິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ປນ ທິພ຺ພອາຍຸວຓ຺ຓຍສສຸຂອາຘິປເຕຍ຺ຍສມ຺ປທາ ທສ຺ສິຕາ. ‘‘ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ຍານິ ‘‘ໂສ ອຎ຺ເຎ ເທເວ ທສຫິ ຐາເນຫິ ອຘິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ທິພ຺ເພນ ອາຍຸນາ ທິພ຺ເພນ ວຓ຺ເຓນ ທິພ຺ເພນ ສຸເຂນ ທິພ຺ເພນ ຍເສນ ທິພ຺ເພນ ອາຘິປເຕຍ຺ເຍນ ທິພ຺ເພຫິ ຣູເປຫິ ທິພ຺ເພຫິ ສທ຺ເທຫິ ທິພ຺ເພຫິ ຄນ຺ເຘຫິ ທິພ຺ເພຫິ ຣເສຫິ ທິພ຺ເພຫິ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພຫີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໓໔໑) ສຸຕ຺ເຕ ອາຄຕານິ ທສ ຐານານິ. ເຕສໍ ອິຘ ອນວເສສໂຕ ສງ຺ຄໂຫ ທສ຺ສິໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໓. ປຸຈ຺ຉາມີຕິ ປຎ຺ຫໍ ກໂຣມິ, ຎາຕຸມິຈ຺ຉາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາມຎ຺ເຈຕໍ ‘‘ເກນ ເຕຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເກນ ເຕ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ. ກິມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ, ເກນາສິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ’’ຕິ ຈ ກິໍ-ສທ຺ທຄ຺ຄຫເຓເນວ ອຕ຺ຖນ຺ຕຣສ຺ສ ອສມ຺ຠວໂຕ ປຸຈ຺ຉາວເສນ ຄາຖາຕ຺ຕຍໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ປຸຈ຺ຉາວິເສສຠາວຎາປນຕ຺ຖໍ ¶ ປນ ‘‘ປຸຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍຎ຺ຫິ ປຸຈ຺ຉາ ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາ ຕາວ ນ ໂຫຕິ ເອທິສສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ມຫາເຖຣສ຺ສ ອທິຏ຺ຐຠາວາຠາວໂຕ, ວິມຕິຈ຺ເຉທນາປິ ນ ໂຫຕິ ສພ຺ພໂສ ສມຸຄ຺ຆາຕິຕສໍສຍຕ຺ຕາ, ອນຸມຕິປຸຈ຺ຉາປິ ນ ໂຫຕິ ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎສິ ຣາຊຎ຺ຎາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໔໑໓) ວິຍ ອນຸມຕິຄຫຓາກາເຣນ ອປ຺ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ, ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາປິ ¶ ນ ໂຫຕິ ຕສ຺ສາ ເທວຕາຍ ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາວເສນ ເຖເຣນ ອປຸຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ. ວິເສເສນ ປນ ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສ຺ວາຍມຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິກຖາຍໍ ‘‘ເຖໂຣ ກິຎ຺ຈາປີ’’ຕິອາທິນາ ວິຠາວິໂຕ ເອວ. ຕນ຺ຕິ ຕ຺ວໍ. ຕຍິທໍ ປຸພ຺ພາປຣາເປກ຺ຂໍ, ປຸພ຺ພາເປກ຺ຂຕາຍ ອຸປໂຍເຄກວຈນໍ, ປຣາເປກ຺ຂຕາຍ ປນ ປຈ຺ຈຕ຺ເຕກວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ເທວີຕິ ເອຕ຺ຖ ເທວ-ສທ຺ໂທ ‘‘ອິມານິ ເຕ ເທວ ຈຕຸຣາສີຕິ ນຄຣສຫສ຺ສານິ ກຸສວຕີຣາຊຘານິປມຸຂານິ, ເອຕ຺ຖ, ເທວ, ຉນ຺ທໍ ກໂຣຫິ ຊີວິເຕ ¶ ອເປກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ຈ ອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໒໖໖) ສມ຺ມຸຕິເທວວເສນ ອາຄໂຕ, ‘‘ຕສ຺ສ ເທວາຕິເທວສ຺ສ, ສາສນໍ ສພ຺ພທສ຺ສິໂນ’’ຕິອາທີສຸ ວິສຸທ຺ຘິເທວວເສນ. ວິສຸທ຺ຘິເທວານຎ຺ຫິ ຠຄວໂຕ ອຕິເທວຠາເວ ວຸຕ຺ເຕ ອິຕເຣສໍ ວຸຕ຺ໂຕ ເອວ ໂຫຕີຕິ. ‘‘ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາ ເທວາ ທີຆາຍຸກາ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ສຸຂພຫຸລາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໓໓໗) ອຸປປຕ຺ຕິເທວວເສນ. ອິຘາປິ ອຸປປຕ຺ຕິເທວວເສເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປທຕ຺ຖໂຕ ປນ – ທິພ຺ພຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ຎິທ຺ຘິຍາ ກີຬຕິ ລຬຕິ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ຣມຕິ, ອຖ ວາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ໂຊຕຕິ ໂອຠາສຕິ, ອາກາເສນ ວິມາເນນ ຈ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເທວີ. ‘‘ຕ຺ວໍ ເທວີ’’ຕິ ສມ຺ໂພຘເນ ເຈຕໍ ເອກວຈນໍ. ມຫານຸຠາເວຕິ ອຸຬາຣປ຺ປຠາເວ, ໂສ ປນສ຺ສານຸຠາໂວ ເຫຏ຺ຐາ ທ຺ວີຫິ ຄາຖາຫິ ທສ຺ສິໂຕເຍວ.

ມນຸສ຺ສຠູຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ມນສ຺ສ ອຸສ຺ສນ຺ນຕາຍ ມນຸສ຺ສາ, ສຕິສູຣຠາວພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໂຍຄ຺ຍຕາທິຄຸຓວເສນ ອຸປຈິຕມານສາ ອຸກ຺ກຏ຺ຐຄຸຓຈິຕ຺ຕາ. ເກ ປນ ເຕ? ຊມ຺ພຸທີປວາສິໂນ ສຕ຺ຕວິເສສາ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐາເນຫິ ຊມ຺ພຸທີປກາ ມນຸສ຺ສາ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸເກ ມນຸສ຺ເສ ອຘິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ເທເວ ຈ ຕາວຕິໍເສ. ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ສູຣາ, ສຕິມນ຺ໂຕ, ອິຘ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໙.໒໑).

ຕຖາ ຫິ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ອຄ຺ຄສາວກາ ມຫາສາວກາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ອຎ຺ເຎ ຈ ມຫານຸຠາວາ ¶ ສຕ຺ຕາ ¶ ເອຕ຺ເຖວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຕຫິ ສມານຣູປາທິຕາຍ ປນ ສທ຺ຘິໍ ປຣິຕ຺ຕທີປວາສີຫິ ອິຕຣມຫາທີປວາສິໂນປິ ‘‘ມນຸສ຺ສາ’’ຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍິໍສູຕິ ເອເກ.

ອປເຣ ປນ ຠຓນ຺ຕິ – ໂລຠາທີຫິ ອໂລຠາທີຫິ ຈ ສຫິຕສ຺ສ ມນສ຺ສ ອຸສ຺ສນ຺ນຕາຍ ມນຸສ຺ສາ. ເຍ ຫິ ສຕ຺ຕາ ມນຸສ຺ສຊາຕິກາ, ເຕສຸ ວິເສສໂຕ ໂລຠາທໂຍ ອໂລຠາທໂຍ ຈ ອຸສ຺ສນ຺ນາ, ເຕ ໂລຠາທິອຸສ຺ສນ຺ນຕາຍ ອປາຍມຄ຺ຄໍ, ອໂລຠາທິອຸສ຺ສນ຺ນຕາຍ ສຸຄຕິມຄ຺ຄໍ ນິພ຺ພານຄາມິມຄ຺ຄຎ຺ຈ ປູເຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ໂລຠາທີຫິ ອໂລຠາທີຫິ ຈ ສຫິຕສ຺ສ ມນສ຺ສ ອຸສ຺ສນ຺ນຕາຍ ປຣິຕ຺ຕທີປວາສີຫິ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸມຫາທີປວາສິໂນ ສຕ຺ຕວິເສສາ ‘‘ມນຸສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ.

ໂລກິຍາ ¶ ປນ ‘‘ມນຸໂນ ອປຈ຺ຈຠາເວນ ມນຸສ຺ສາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ມນຸ ນາມ ປຐມກປ຺ປິໂກ ໂລກມຣິຍາທາຍ ອາທິຠູໂຕ ຫິຕາຫິຕວິຘາຍໂກ ສຕ຺ຕານໍ ປິຕຸຏ຺ຐານິໂຍ, ໂຍ ສາສເນ ‘‘ມຫາສມ຺ມໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ປຣມ຺ປຣາຍ ຈ ຕສ຺ສ ໂອວາທານຸສາສນິຍໍ ຐິຕາ ສຕ຺ຕາ ປຸຕ຺ຕສທິສຕາຍ ‘‘ມນຸສ຺ສາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຕໂຕ ເອວ ຫິ ເຕ ມາຓວາ ‘‘ມນຸຊາ’’ຕິ ຈ ໂວຫຣີຍນ຺ຕິ. ມນຸສ຺ເສສຸ ຠູຕາ ຊາຕາ, ມນຸສ຺ສຠາວໍ ວາ ປຕ຺ຕາຕິ ມນຸສ຺ສຠູຕາ.

ກິມກາສິ ປຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ກິໍ ທານສີລາທິປ຺ປເຠເທສຸ ກີທິສໍ ປຸຊ຺ຊຠາວຜລນິພ຺ພຕ຺ຕນໂຕ, ຍຕ຺ຖ ສຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕໍ ສນ຺ຕານໍ ປຸນາຕິ ວິໂສເຘຕີຕິ ຈ ‘‘ປຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ສຸຈຣິຕໍ ກຸສລກມ຺ມໍ ອກາສິ, ອຸປຈິນິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊລິຕານຸຠາວາຕິ ສພ຺ພໂສ ວິຊ຺ໂຊຕມານປຸຎ຺ຎິທ຺ຘິກາ.

ກສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ມນຸສ຺ສຠູຕາ ກິມກາສິ ປຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ກິໍ ອຎ຺ຎາສຸ ຄຕີສຸ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາ ນຕ຺ຖີຕິ? ໂນ ນຕ຺ຖິ. ຍສ຺ມາ ¶ ນິຣເຍປິ ນາມ ກາມາວຈຣກຸສລຈິຕ຺ຕປວຕ຺ຕິ ກທາຈິ ລພ຺ຠເຕວ, ກິມງ຺ຄໍ ປນຎ຺ຎຕ຺ຖ, ນນຸ ອໂວຈຸມ຺ຫາ ‘‘ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາ ປຸຈ຺ຉາ’’ຕິ. ຕສ຺ມາ ມຫາເຖໂຣ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາເວ ຐຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠູຕຕ຺ຖວເສນ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ມນຸສ຺ສຠູຕາ ກິມກາສິ ປຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ອໂວຈ.

ອຖ ວາ ອຎ຺ຎາສຸ ຄຕີສຸ ເອກນ຺ຕສຸຂຕາຍ ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂຕາຍ ທຸກ຺ຂພຫຸລຕາຍ ຈ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາຍ ໂອກາໂສ ນ ສຸລຠຣູໂປ ສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສຍາທິປຈ຺ຈຍສມວາຍສ຺ສ ສຸທຸລ຺ລຠຠາວໂຕ. ກທາຈິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນປິ ຍຖາວຸຕ຺ຕກາຣເຓນ ອຸຬາໂຣ ວິປຸໂລ ນ ຈ ໂຫຕິ, ມນຸສ຺ສຄຕິຍໍ ປນ ສຸຂພຫຸລຕາຍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາຍ ໂອກາໂສ ສຸລຠຣູໂປ ສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສຍາທິປຈ຺ຈຍສມວາຍສ຺ສ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສຸລຠຠາວໂຕ. ຍຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕມ຺ປິ ວິເສສໂຕ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາຍ ¶ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ໂຫຕິ. ທຸກ຺ຂູປນິສ຺ສຍາ ຫິ ສທ຺ຘາຕິ. ຍຖາ ຫິ ອໂຍຆເນນ ສຕ຺ຖເກ ນິປ຺ຜາທິຍມາເນ ຕສ຺ສ ເອກນ຺ຕໂຕ ນ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ຕາປນໍ ອຸທເກນ ວາ ເຕມນໍ ເຉທນກິຣິຍາສມຕ຺ຖຕາຍ ວິເສສປຈ຺ຈໂຍ, ຕາເປຕ຺ວາ ປນ ປມາຓໂຍຄໂຕ ອຸທກເຕມນໍ ຕສ຺ສາ ວິເສສປຈ຺ຈໂຍ, ເອວເມວ ສຕ຺ຕສນ຺ຕານສ຺ສ ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂສມງ຺ຄິຕາ ທຸກ຺ຂພຫຸລຕາ ເອກນ຺ຕສຸຂສມງ຺ຄິຕາ ຈ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາຍ ¶ ນ ວິເສສປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ. ສຕິ ປນ ທຸກ຺ຂສນ຺ຕາປເນ ປມາຓໂຍຄໂຕ ສຸຂູປພ຺ຣູຫເນ ຈ ລທ຺ຘູປນິສ຺ສຍາ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ຈ ມຫາຊຸຕິກາ ມຫາວິປ຺ຜາຣາ ປຏິປກ຺ຂເຉທນສມຕ຺ຖາ ຈ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ມນຸສ຺ສຠາໂວ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາຍ ວິເສສປຈ຺ຈໂຍ ¶ . ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມນຸສ຺ສຠູຕາ ກິມກາສິ ປຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

໔. ເອວໍ ປນ ເຖເຣນ ປຸຈ຺ຉິຕາ ສາ ເທວຕາ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ’’ຕິ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ເກນ ປນາຍໍ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ? ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫເກຫິ. ຕຕ຺ຖ ສາຕິ ຍາ ປຸພ຺ເພ ‘‘ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ເທວິ ມຫານຸຠາເວ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ. ເທວຕາຕິ ເທວປຸຕ຺ໂຕປິ ພ຺ຣຫ຺ມາປິ ເທວຘີຕາປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຕາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕວຓ຺ຓາ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໑; ຂຸ. ປາ. ໕.໑) ຫິ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ເທວຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ເທໂວເຍວ ເທວຕາຕິ ກຕ຺ວາ. ຕຖາ ‘‘ຕາ ເທວຕາ ສຕ຺ຕສຕາ ອຸຬາຣາ, ພ຺ຣຫ຺ມວິມານາ ອຠິນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ’’ຕິອາທີສຸ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ.

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນ, ຍາ ຕ຺ວໍ ຕິຏ຺ຐສິ ເທວເຕ;

ໂອຠາເສນ຺ຕີ ທິສາ ສພ຺ພາ, ໂອສຘີ ວິຍ ຕາຣກາ’’ຕິ. (ວິ. ວ. ໗໕) –

ອາທີສຸ ເທວຘີຕາ. ອິຘາປິ ເທວຘີຕາ ເອວ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ອຕ຺ຕມນາຕິ ຕຸຏ຺ຐມນາ ປີຕິໂສມນສ຺ເສຫິ ຄຫິຕມນາ. ປີຕິໂສມນສ຺ສສຫຄຕຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ໂທມນສ຺ສສ຺ສ ອໂນກາສໂຕ ເຕຫິ ຕໍ ສກໍ ກຕ຺ວາ ຄຫິຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ອຕ຺ຕມນາຕິ ວາ ສກມນາ. ອນວຊ຺ຊປີຕິໂສມນສ຺ສສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຕິ ອາຍຕິຎ຺ຈ ຕໍສມງ຺ຄິໂນ ຫິຕສຸຂາວຫໂຕ ‘‘ສກ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ລຠຕິ, ນ ອິຕຣໍ.

ໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນາຕິ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລສ຺ສ ປຸຕ຺ຕຠາວໂຕ ໂສ ມຫາເຖໂຣ ໂຄຕ຺ຕວເສນ ‘‘ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ’’ຕິ ປຎ຺ຎາໂຕ, ເຕນ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ¶ . ປຸຈ຺ຉິຕາຕິ ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນວເສນ ປຸຈ຺ຉິຕາ, ອຕ຺ຕມນາ ສາ ເທວຕາ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກາສີຕິ ໂຍຊນາ. ອຕ຺ຕມນຕາ ຈສ຺ສາ ‘‘ຕມ຺ປິ ນາມ ປຣິຕ຺ຕກມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ເອວໍ ມຫຕິຍາ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກາຣຓໍ ອໂຫສີ’’ຕິ ປຸພ຺ເພປິ ສາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ຎຜລໍ ¶ ປຏິຈ຺ຈ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຕິ, ອິທານິ ປນ ‘‘ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ກໂຕປິ ນາມ ກາໂຣ ເອວໍ ອຸຬາຣຜໂລ, ອຍໍ ປນ ພຸທ຺ຘານໍ ອຄ຺ຄສາວໂກ ອຸຬາຣຄຸໂຓ ມຫານຸຠາໂວ ¶ , ອິມມ຺ປິ ປສ຺ສິຕຸໍ ນິປຈ຺ຈກາຣຎ຺ຈ ກາຕຸໍ ລຠາມິ, ມມ ປຸຎ຺ຎຜລປຏິສໍຍຸຕ຺ຕເມວ ຈ ປຸຈ຺ຉໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ເອວໍ ສຎ຺ຊາຕພລວປີຕິໂສມນສ຺ສາ ສາ ເຖຣສ຺ສ ວຈນໍ ສິຣສາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ຐາ ພ຺ຍາກາສິ.

ປຎ຺ຫນ຺ຕິ ຎາຕຸໍ ອິຈ຺ຉິຕໍ ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ວິຍາກາສິ ກເຖສິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ກຖໍ ປນ ພ຺ຍາກາສິ? ປຸຏ຺ຐາຕິ ປຸຏ຺ຐາກາຣໂຕ, ປຸຈ຺ຉິຕາກາເຣເນວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ‘‘ປຸຈ຺ຉິຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ປຸຏ຺ຐາ’’ຕິ ວຈນໍ ວິເສສຕ຺ຖນິຍມນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສິທ຺ເຘ ຫິ ສຕິ ອາຣມ຺ໂຠ ວິເສສຕ຺ຖຎາປໂກວ ໂຫຕິ. ໂກ ປເນໂສ ວິເສສຕ຺ໂຖ? ພ຺ຍາກຣຓສ຺ສ ປຸຈ຺ຉານຸຣູປຕາ. ຍຎ຺ຫິ ກມ຺ມຜລໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ກາຣຓຠູຕໍ ກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິຕໍ, ຕທຸຠຍສ຺ສ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎານຸຣູປຠາວວິຠາວນາ. ເຍນ ຈ ອາກາເຣນ ປຸຈ຺ຉາ ປວຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖໂຕ ຈ ພ຺ຍຎ຺ຊນໂຕ ຈ, ຕທາກາຣສ຺ສ ພ຺ຍາກຣຓສ຺ສ ປຸຈ຺ຉານຸຣູປຕາ, ຕຖາ ເຈວ ວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ປວຕ຺ຕໍ. ອິຕິ ອິມສ຺ສ ວິເສສສ຺ສ ຎາປນຕ຺ຖໍ ‘‘ປຸຈ຺ຉິຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ປຸຏ຺ຐາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

‘‘ປຸຈ຺ຉິຕາ’’ຕິ ວາ ຕາຍ ເທວຕາຍ ວິເສສນມຸເຂນ ປຸຏ຺ຐຠາວສ຺ສ ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣຓສ຺ສ ຈ ກາຣຓກິຕ຺ຕນໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ເກນ ເຕຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ’’ຕິອາທິນາ ເຖເຣນ ປຸຈ຺ຉີຍຕີຕິ ¶ ປຸຈ຺ຉາ, ຕາຍ ເທວຕາຍ ກຕກມ຺ມໍ, ຕສ຺ສາ ປຸຈ຺ຉາຍ ກາຣິຕາ ອາຈິກ຺ຂິຕາ ວາຕິ ສາ ເທວຕາ ‘‘ປຸຈ຺ຉິຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຍສ຺ມາ ປຸຈ຺ຉິຕາ ປຸຈ຺ຉິຍມານສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກາຣິຕາ, ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ຐາ. ຍສ຺ມາ ຈ ປຸຈ຺ຉິຕາ ປຸຈ຺ຉິຍມານສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂນສຠາວາ, ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຫໍ ພ຺ຍາກາສີຕິ. ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລນ຺ຕິ ອິທໍ ‘‘ປຎ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ສຣູປທສ຺ສນໍ. ອຍໍ ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ອິທໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປຸຈ຺ຉິຍມານາຍ ຈ ປຈ຺ຈກ຺ຂຠູຕໍ ອນນ຺ຕຣໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ປຸຎ຺ຎຜລໍ, ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ຕໍ ຎາຕຸໍ ອິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ປຎ຺ຫນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ພ຺ຍາກາສີຕິ.

໕. ອຫໍ ມນຸສ຺ເສສູຕິອາທິ ປຎ຺ຫສ຺ສ ພ຺ຍາກຣຓາກາໂຣ. ຕຕ຺ຖ ອຫນ຺ຕິ ເທວຕາ ອຕ຺ຕານໍ ນິທ຺ທິສຕິ. ‘‘ມນຸສ຺ເສສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ມນຸສ຺ສຠູຕາ’’ຕິ ວຈນໍ ຕທາ ອຕ຺ຕນິ ມນຸສ຺ສຄຸຓານໍ ວິຊ຺ຊມານຕາທສ຺ສນຕ຺ຖໍ. ໂຍ ຫິ ມນຸສ຺ສຊາຕິໂກວ ສມາໂນ ປາຓາຕິປາຕາທິໍ ອກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຕ຺ວາ ທຓ຺ຑາຣໂຫ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຣາຊາທິໂຕ ຫຕ຺ຖຈ຺ເຉທາທິກມ຺ມກາຣຓໍ ປາປຸຓນ຺ໂຕ ¶ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວຕິ, ອຍໍ ມນຸສ຺ສເນຣຍິໂກ ນາມ. ອປໂຣ ມນຸສ຺ສຊາຕິໂກວ ສມາໂນ ປຸພ຺ເພກຕກມ຺ມຸນາ ຆາສຈ຺ຉາທນມ຺ປິ ນ ລຠຕິ, ຂຸປ຺ປິປາສາຠິຠູໂຕ ທຸກ຺ຂພຫຸໂລ ກຕ຺ຖຈິ ປຕິຏ຺ຐໍ ອລຠມາໂນ ວິຈຣຕິ, ອຍໍ ມນຸສ຺ສເປໂຕ ¶ ນາມ. ອປໂຣ ມນຸສ຺ສຊາຕິໂກວ ສມາໂນ ປຣາຘີນວຸຕ຺ຕິ ປເຣສໍ ຠາຣໍ ວຫນ຺ໂຕ ຠິນ຺ນມຣິຍາໂທ ວາ ອນາຈາຣໍ ອາຈຣິຕ຺ວາ ປເຣຫິ ສນ຺ຕຊ຺ຊິໂຕ ມຣຓຠຍຠີໂຕ ຄຫນນິສ຺ສິໂຕ ທຸກ຺ຂພຫຸໂລ ວິຈຣຕິ ຫິຕາຫິຕໍ ອຊານນ຺ໂຕ ນິທ຺ທາຊິຆຈ຺ຉາທຸກ຺ຂວິໂນທນາທິປໂຣ, ອຍໍ ມນຸສ຺ສຕິຣຈ຺ຉາໂນ ນາມ. ໂຍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕາຫິຕໍ ຊານນ຺ໂຕ ກມ຺ມຜລໍ ສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປສມ຺ປນ຺ໂນ ທຍາປນ຺ໂນ ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ສໍເວຄພຫຸໂລ ອກຸສລກມ຺ມປເຖ ¶ ປຣິວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ກຸສລກມ຺ມປເຖ ສມາຈຣນ຺ໂຕ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍວຕ຺ຖູນິ ປຣິປູເຣຕິ, ອຍໍ ມນຸສ຺ສຘມ຺ເມ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ມນຸສ຺ໂສ ນາມ. ອຍມ຺ປິ ຕາທິສາ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມນຸສ຺ເສສຸ ມນຸສ຺ສຠູຕາ’’ຕິ. ມນຸສ຺ເສ ສຕ຺ຕນິກາເຍ ມນຸສ຺ສຠາວໍ ປຕ຺ຕາ ມນຸສ຺ສຘມ຺ມຎ຺ຈ ອປ຺ປຫາຍ ຐິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອພ຺ຠາຄຕານນ຺ຕິ ອຠິອາຄຕານໍ, ສມ຺ປຕ຺ຕອາຄນ຺ຕຸການນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸວິຘາ ຫິ ອາຄນ຺ຕຸກາ ອຕິຖິ ອພ຺ຠາຄໂຕຕິ. ເຕສຸ ກຕປຣິຈໂຍ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ອຕິຖິ, ອກຕປຣິຈໂຍ ອພ຺ຠາຄໂຕ. ກຕປຣິຈໂຍ ອກຕປຣິຈໂຍປິ ວາ ປຸເຣຕຣໍ ອາຄໂຕ ອຕິຖິ, ໂຠຊນເວລາຍໍ ອຸປຏ຺ຐິໂຕ ສມ຺ປຕິ ອາຄໂຕ ອພ຺ຠາຄໂຕ. ນິມນ຺ຕິໂຕ ວາ ຠຕ຺ເຕນ ອຕິຖິ, ອນິມນ຺ຕິໂຕ ອພ຺ຠາຄໂຕ. ອຍໍ ປນ ອກຕປຣິຈໂຍ ອນິມນ຺ຕິໂຕ ສມ຺ປຕິ ອາຄໂຕ ຈ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ອພ຺ຠາຄຕານ’’ນ຺ຕິ, ຄຣຸກາເຣນ ປເນຕ຺ຖ ພຫຸວຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາສຕິ ນິສີທຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອາສນໍ. ຍໍກິຎ຺ຈິ ນິສີທນໂຍຄ຺ຄໍ, ອິຘ ປນ ປີຐໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຕສ຺ສ ຈ ອປ຺ປກຕ຺ຕາ ອນຸຬາຣຕ຺ຕາ ຈ ‘‘ອາສນກ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອທາສິນ຺ຕິ ‘‘ອິທມສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ທິນ຺ນໍ ມຍ຺ຫໍ ມຫປ຺ຜລໍ ຠວິສ຺ສຕິ ມຫານິສໍສ’’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຊາຕໂສມນສ຺ສາ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມຜລຎ຺ຈ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ອທາສິໍ, ນິຣເປກ຺ຂປຣິຈ຺ຈາຄວເສນ ປຣິຈ຺ຈຊິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຠິວາທຍິນ຺ຕິ ອຠິວາທນມກາສິໍ, ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍປຸຄ຺ຄເລ ວນ຺ທິນ຺ຕິ ອນ຺ໂຕ. ວນ຺ທມານາ ຫິ ຕໍ ຕາເຍວ ວນ຺ທນກິຣິຍາຍ ວນ຺ທິຍມານໍ ‘‘ສຸຂິນີ ໂຫຫິ, ອໂຣຄາ ໂຫຫີ’’ຕິອາທິນາ ອາສິວາທໍ ອຕ຺ຖໂຕ ວທາເປສິ ¶ ນາມ. ອຎ຺ຊລິກໍ ອກາສິນ຺ຕິ ທສນຂສໂມຘານສມຸຊ຺ຊລໍ ອຎ຺ຊລິໍ ສິຣສິ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ຄຸຓວິສິຏ຺ຐານໍ ອປຈາຍນໍ ອກາສິນ຺ຕິ ¶ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖານຸຠາວນ຺ຕິ ຍຖາພລໍ, ຕທາ ມມ ວິຊ຺ຊມານວິຠວານຸຣູປນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອທາສິ ທານນ຺ຕິ ອນ຺ນປານາທິເທຍ຺ຍຘມ຺ມປຣິຈ຺ຈາເຄນ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ໂຠເຊນ຺ຕີ ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວິໍ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ອຫ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ກມ຺ມສ຺ສ ຜລສ຺ສ ຈ ເອກສນ຺ຕຕິປຕິຕຕາທສ຺ສເນນ ສມ຺ພນ຺ຘຠາວທສ຺ສນໍ, ‘‘ມນຸສ຺ເສສຸ ມນຸສ຺ສຠູຕາ’’ຕິ ອິທໍ ຕສ຺ສາ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາຍ ອຘິຏ຺ຐານຠູຕສນ຺ຕານວິເສສທສ຺ສນໍ, ‘‘ອພ຺ຠາຄຕານ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ຈິຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສນຎ຺ເຈວ ເຂຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສນຎ຺ຈ ¶ ທານສ຺ສ ວິຍ ປຏິຄ຺ຄຫຓສ຺ສ ຈ ກິຎ຺ຈິ ອນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕຠາວທີປນໂຕ. ‘‘ອາສນກໍ ອທາສິໍ ຍຖານຸຠາວຎ຺ຈ ອທາສິ ທານ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ໂຠຄສາຣທານທສ຺ສນໍ, ‘‘ອຠິວາທຍິໍ ອຎ຺ຊລິກໍ ອກາສິ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ກາຍສາຣທານທສ຺ສນໍ.

໖. ເຕນາຕິ ເຕນ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ປຸຎ຺ເຎນ ເຫຕຸຠູເຕນ. ເມຕິ ອຍໍ ເມ-ສທ຺ໂທ ‘‘ກິຈ຺ເຉນ ເມ ອຘິຄຕໍ, ຫລໍ ທານິ ປກາສິຕຸ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໖໕; ມ. ນິ. ໑.໒໘໑; ສໍ. ນິ. ໑.໑໗໒) ກຣເຓ ອາຄໂຕ, ມຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສາຘຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕູ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໘໒; ອ. ນິ. ໔.໒໕໗) ສມ຺ປທາເນ, ມຍ຺ຫນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປຸພ຺ເພວ ເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມ຺ໂພຘາ ອນຠິສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ສໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໐໖; ສໍ. ນິ. ໔.໑໔; ອ. ນິ. ໓.໑໐໔) ສາມິອຕ຺ເຖ ອາຄໂຕ, ອິຘາປິ ສາມິອຕ຺ເຖ ເອວ, ມມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສ຺ວາຍໍ ເມ-ສທ຺ໂທ ເຕນ ເມ ປຸຎ຺ເຎນາຕິ ຈ ເມ ເອຕາທິໂສຕິ ຈ ອຸຠຍຕ຺ຖ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ໂພ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເອວໍ ຕາຍ ເທວຕາຍ ປຎ຺ເຫ ພ຺ຍາກເຕ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ສາ ເທສນາ ສປຣິວາຣາຍ ຕສ຺ສາ ເທວຕາຍ ສາຕ຺ຖິກາ ອໂຫສິ. ເຖໂຣ ຕໂຕ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ. ຠຄວາ ¶ ຕໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ຄາຖາ ເອວ ປນ ສງ຺ຄຫໍ ອາຣຸຬ຺ຫາຕິ.

ປີຐໍ ¶ ເຕ ເວຬຸຣິຍມຍນ຺ຕິ ທຸຕິຍປີຐວິມານໍ. ຕສ຺ສ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິ ຈ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ຈ ປຐເມ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ສາວຕ຺ຖິວາສິນີ ກິຣ ເອກາ ອິຕ຺ຖີ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐໍ ເອກໍ ເຖຣໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ອາສນໍ ເທນ຺ຕີ ອຕ຺ຕໂນ ປີຐໍ ອຸປຣິ ນີລວຕ຺ເຖນ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອທາສິ. ເຕນ ຕສ຺ສາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕາຍ ເວຬຸຣິຍມຍໍ ປລ຺ລງ຺ກວິມານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ປີຐໍ ເຕ ເວຬຸຣິຍມຍໍ ອຸຬາຣໍ, ມໂນຊວໍ ຄຈ຺ຉຕິ ເຍນກາມໍ;

ອລງ຺ກເຕ ມລ຺ຍຘເຣ ສຸວຕ຺ເຖ, ໂອຠາສສິ ວິຊ຺ຊຸຣິວພ຺ຠ ກູຏໍ.

‘‘ເກນ ¶ ເຕຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເກນ ເຕ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເຕ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ເທວິ ມຫານຸຠາເວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ກິມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເກນາສິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

‘‘ສາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ປຸຈ຺ຉິຕາ;

ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ຐາ ວິຍາກາສິ, ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລໍ’’.

‘‘ອຫໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ມນຸສ຺ສຠູຕາ, ອພ຺ຠາຄຕານາສນກໍ ອທາສິໍ;

ອຠິວາທຍິໍ ອຎ຺ຊລິກໍ ອກາສິໍ, ຍຖານຸຠາວຎ຺ຈ ອທາສິ ທານໍ.

‘‘ເຕນ ¶ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເຕນ ເມ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເມ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ອກ຺ຂາມິ ¶ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ມຫານຸຠາວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ຍມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເຕນມ຺ຫິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

໘. ຕຕ຺ຖ ເວຬຸຣິຍມຍນ຺ຕິ ເວຬຸຣິຍມຓິມຍໍ. ເວຬຸຣິຍມຓິ ນາມ ວິຬູຣປພ຺ພຕສ຺ສ ວິຬູຣຄາມສ຺ສ ຈ ອວິທູເຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກມຓິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ວິຬູຣຄາມຏ຺ຐາເນ ອາກໂຣ, ວິຬູຣສ຺ສ ປນ ອວິທູເຣ ຠວຕ຺ຕາ ເວຬຸຣິຍນ຺ເຕວ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ຕໍສທິສວຓ຺ຓນິຠຕາຍ ເທວໂລເກປິສ຺ສ ຕເຖວ ນາມໍ ຊາຕໍ ຍຖາ ຕໍ ມນຸສ຺ສໂລເກ ລທ຺ຘນາມວເສເນວ ເທວໂລເກ ເທວປຸຕ຺ຕານໍ. ຕໍ ປນ ມຍູຣຄີວວຓ຺ຓໍ ວາ ໂຫຕິ, ວາຍສປຕ຺ຕວຓ຺ຓໍ ວາ, ສິນິທ຺ຘເວຓຸປຕ຺ຕວຓ຺ຓໍ ວາ. ອິຘ ປນ ມຍູຣຄີວວຓ຺ຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ສພ຺ພໍ ປຐມປີຐວິມາເນ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວາຕິ.

ທຸຕິຍປີຐວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປີຐໍ ເຕ ໂສວຓ຺ຓມຍນ຺ຕິ ຕຕິຍປີຐວິມານໍ. ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ຣາຊຄເຫ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ກິຣ ¶ ຂີຓາສວຕ຺ເຖໂຣ ຣາຊຄເຫ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປກຏ຺ເຐ ກາເລ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸກາໂມ ເອກໍ ວິວຏທ຺ວາຣເຄຫໍ ອຸປສງ຺ກມິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ເຄເຫ ເຄຫສາມິນີ ອິຕ຺ຖີ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ເຖຣສ຺ສ ອາກາຣໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ເອຖ, ຠນ຺ເຕ, ອິຘ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຠທ຺ທປີຐໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອຸປຣິ ປີຕວຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນິຣເປກ຺ຂປຣິຈ຺ຈາຄວເສນ ອທາສິ, ‘‘ອິທໍ ເມ ປຸຎ຺ຎໍ ອາຍຕິໍ ໂສວຓ຺ຓປີຐປຏິລາຠາຍ ໂຫຕູ’’ຕິ ປຕ຺ຖນຎ຺ຈ ປຏ຺ຐເປສິ. ອຖ ເຖເຣ ຕຕ຺ຖ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ¶ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິທມາສນໍ ຕຸມ຺ຫາກໍເຍວ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ, ມຍ຺ຫໍ ອນຸຄ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ຕສ຺ສາ ອນຸກມ຺ປາຍ ຕໍ ປີຐໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ທາເປສິ. ສາ ອປເຣນ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕເຣນ ໂຣເຄນ ຜຸຏ຺ຐາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ¶ ນິພ຺ພຕ຺ຕີຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ປຐມວິມານວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ປີຐໍ ເຕ ໂສວຓ຺ຓມຍໍ ອຸຬາຣໍ, ມໂນຊວໍ ຄຈ຺ຉຕິ ເຍນກາມໍ;

ອລງ຺ກເຕ ມລ຺ຍຘເຣ ສຸວຕ຺ເຖ,ໂອຠາສສິ ວິຊ຺ຊຸຣິວພ຺ຠກູຏໍ.

‘‘ເກນ ເຕຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເກນ ເຕ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເຕ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ເທວິ ມຫານຸຠາເວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ກິມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເກນາສິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

‘‘ສາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ປຸຈ຺ຉິຕາ;

ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ຐາ ວິຍາກາສິ, ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລໍ’’.

‘‘ອປ຺ປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ຜລໍ ມເມທໍ, ເຍນມ຺ຫິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ;

ອຫໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ມນຸສ຺ສຠູຕາ, ປຸຣິມາຍ ຊາຕິຍາ ມນຸສ຺ສໂລເກ.

‘‘ອທ຺ທສໍ ວິຣຊໍ ຠິກ຺ຂຸໍ, ວິປ຺ປສນ຺ນມນາວິລໍ;

ຕສ຺ສ ອທາສຫໍ ປີຐໍ, ປສນ຺ນາ ເສຫິ ປາຓິຠິ.

‘‘ເຕນ ¶ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເຕນ ເມ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ ຈ ເມ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ອກ຺ຂາມິ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ມຫານຸຠາວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ຍມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເຕນມ຺ຫິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

໑໙. ຍຎ຺ຈ ¶ ¶ ປນ ປຎ຺ຈມຄາຖາຍໍ ປຸຣິມາຍ ຊາຕິຍາ ມນຸສ຺ສໂລເກຕິອາທິ, ເອຕ຺ຖ ຊາຕິ-ສທ຺ໂທ ອຕ຺ເຖວ ສງ຺ຂຕລກ຺ຂເຓ ‘‘ຊາຕິ ທ຺ວີຫິ ຂນ຺ເຘຫິ ສງ຺ຄຫິຕາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘາຕຸ. ໗໑). ອຕ຺ຖິ ນິກາເຍ ‘‘ນິຄຓ຺ຐາ ນາມ ສມຓຊາຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໓.໗໑). ອຕ຺ຖິ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ‘‘ຍໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຐມໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ປຐມໍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ປາຕຸຠູຕໍ, ຕທຸປາທາຍ ສາວສ຺ສ ຊາຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມຫາວ. ໑໒໔). ອຕ຺ຖິ ກຸເລ ‘‘ອກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອນຸປກຸຏ຺ໂຐ ຊາຕິວາເທນາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໓໐໓). ອຕ຺ຖິ ປສຸຕິຍໍ ‘‘ສມ຺ປຕິຊາໂຕ, ອານນ຺ທ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໓໑; ມ. ນິ. ໓.໒໐໗). ອຕ຺ຖິ ຠເວ ‘‘ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໒໔໔; ມ. ນິ. ໑.໕໓). ອິຘາປິ ຠເວ ເອວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕສ຺ມາ ປຸຣິມາຍ ຊາຕິຍາ ປຸຣິມສ຺ມິໍ ຠເວ ອນນ຺ຕຣາຕີເຕ ປຸຣິເມ ອຕ຺ຕຠາເວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ຫິທໍ ກຣຓວຈນໍ. ມນຸສ຺ສໂລເກຕິ ມນຸສ຺ສໂລກຠເວ, ຣາຊຄຫໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ໂອກາສໂລໂກ ຫິ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ, ສຕ຺ຕໂລໂກ ປນ ‘‘ມນຸສ຺ເສສູ’’ຕິ ອິມິນາ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ.

໒໐. ອທ຺ທສນ຺ຕິ ອທ຺ທກ຺ຂິໍ. ວິຣຊນ຺ຕິ ວິຄຕຣາຄາທິຣຊຕ຺ຕາ ວິຣຊໍ. ຠິກ຺ຂຸນ຺ຕິ ຠິນ຺ນກິເລສຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂຸໍ, ສພ຺ພໂສ ກິເລສກາລຸສ຺ສິຍາຠາເວນ ວິປ຺ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕຕາຍ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ, ອນາວິລສງ຺ກປ຺ປຕາຍ ອນາວິລໍ. ປຸຣິມໍ ປຸຣິມຎ຺ເຈຕ຺ຖ ປທໍ ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ກາຣຓວຈນໍ, ວິຄຕຣາຄາທິຣຊຕ຺ຕາ ຠິນ຺ນກິເລສຕາຍ ຠິກ຺ຂຸໍ, ຠິນ຺ນກິເລສຕ຺ຕາ ກິເລສກາລຸສ຺ສິຍາຠາເວນ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ, ວິປ຺ປສນ຺ນມນຕ຺ຕາ ອນາວິລນ຺ຕິ. ປຈ຺ຉິມໍ ປຈ຺ຉິມໍ ວາ ປທໍ ປຸຣິມສ຺ສ ປຸຣິມສ຺ສ ກາຣຓວຈນໍ, ວິຣຊໍ ຠິກ຺ຂຸຄຸຓໂຍຄໂຕ. ຠິນ຺ນກິເລໂສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ. ຠິກ຺ຂຸໍ ວິປ຺ປສນ຺ນຠາວໂຕ. ກິເລສກາລຸສ຺ສິຍາຠາເວນ ວິປ຺ປສນ຺ນມານໂສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ. ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ອນາວິລສງ຺ກປ຺ປຠາວໂຕຕິ ¶ . ຣາຄຣຊາຠາເວນ ວາ ‘‘ວິຣຊ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ໂທສກາລຸສ຺ສິຍາຠາເວນ ‘‘ວິປ຺ປສນ຺ນ’’ນ຺ຕິ, ໂມຫພ຺ຍາກຸລາຠາເວນ ‘‘ອນາວິລ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍຠູໂຕ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ນາມ ໂຫຕີຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອທາສຫນ຺ຕິ ອທາສິໍ ອຫໍ. ປີຐນ຺ຕິ ຕທາ ມມ ສນ຺ຕິເກ ວິຊ຺ຊມານໍ ຠທ຺ທປີຐໍ. ປສນ຺ນາຕິ ກມ຺ມຜລສທ຺ຘາຍ ຣຕນຕ຺ຕຍສທ຺ຘາຍ ຈ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ. ເສຫິ ປາຓິຠີຕິ ອຎ຺ຎໍ ອນາຓາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ເຖຫິ ອຸປນີຍ ປີຐໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອທາສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອຕ຺ຖ ¶ ຈ ‘‘ວິຣຊໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ວິປ຺ປສນ຺ນມນາວິລ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ເຂຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ, ‘‘ປສນ຺ນາ’’ຕິ ອິມິນາ ຈິຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິໍ, ‘‘ເສຫິ ປາຓິຠີ’’ຕິ ອິມິນາ ປໂຍຄສມ຺ປຕ຺ຕິໍ. ຕຖາ ¶ ‘‘ປສນ຺ນາ’’ຕິ ອິມິນາ ສກ຺ກຈ຺ຈທານໍ ອນຸປຫຈ຺ຈທານນ຺ຕິ ຈ ອິເມ ທ຺ເວ ທານຄຸຓາ ທສ຺ສິຕາ, ‘‘ເສຫິ ປາຓິຠີ’’ຕິ ອິມິນາ ສຫຕ຺ເຖນ ທານໍ ອນຸປວິທ຺ຘທານນ຺ຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ທານຄຸຓາ ທສ຺ສິຕາ, ປີຕວຕ຺ຖສ຺ສ ອຕ຺ຖຣເຓນ ນິສີທນກາລຎ຺ຎຸຕາຍ ຈິຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ທານໍ ກາເລນ ທານນ຺ຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ທານຄຸຓາ ທສ຺ສິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ຕຕິຍປີຐວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປີຐໍ ເຕ ເວຬຸຣິຍມຍນ຺ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖປີຐວິມານໍ. ອິມສ຺ສາປິ ວຕ຺ຖຸ ຣາຊຄເຫ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ, ຕໍ ທຸຕິຍວິມາເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ນີລວຕ຺ເຖນ ຫິ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປີຐສ຺ສ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ອິມິສ຺ສາປິ ວິມານໍ ເວຬຸຣິຍມຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ. ເສສໍ ປຐມວິມາເນ ວຸຕ຺ຕສທິສໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ປີຐໍ ເຕ ເວຬຸຣິຍມຍໍ ອຸຬາຣໍ, ມໂນຊວໍ ຄຈ຺ຉຕິ ເຍນກາມໍ;

ອລງ຺ກເຕ ມລ຺ຍຘເຣ ສຸວຕ຺ເຖ, ໂອຠາສສິ ວິຊ຺ຊຸຣິວພ຺ຠກູຏໍ.

‘‘ເກນ ເຕຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເກນ ເຕ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເຕ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ເທວິ ມຫານຸຠາເວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ກິມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເກນາສິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

‘‘ສາ ¶ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ປຸຈ຺ຉິຕາ;

ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ຐາ ວິຍາກາສິ, ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລໍ’’.

‘‘ອປ຺ປສ຺ສ ¶ ກມ຺ມສ຺ສ ຜລໍ ມເມທໍ, ເຍນມ຺ຫິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ;

ອຫໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ມນຸສ຺ສຠູຕາ, ປຸຣິມາຍ ຊາຕິຍາ ມນຸສ຺ສໂລເກ.

‘‘ອທ຺ທສໍ ¶ ວິຣຊໍ ຠິກ຺ຂຸໍ, ວິປ຺ປສນ຺ນມນາວິລໍ;

ຕສ຺ສ ອທາສຫໍ ປີຐໍ, ປສນ຺ນາ ເສຫິ ປາຓິຠິ.

‘‘ເຕນ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເຕນ ເມ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເມ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ອກ຺ຂາມິ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ມຫານຸຠາວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ຍມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເຕນມ຺ຫິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຖາປິ ຫິ ນີລວຕ຺ເຖນ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປີຐສ຺ສ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ອິມິສ຺ສາປິ ວິມານໍ ເວຬຸຣິຍມຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ. ເຕເນເວຕ຺ຖ ‘‘ປີຐໍ ເຕ ເວຬຸຣິຍມຍ’’ນ຺ຕິ ອາທິໂຕ ອາຄຕໍ. ເສສໍ ຕຕິຍສທິສເມວາຕິ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຈຕຸຕ຺ຖປີຐວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກຸຎ຺ຊໂຣ ເຕ ວຣາໂຣໂຫຕິ ກຸຎ຺ຊຣວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ອເຖກທິວສໍ ຣາຊຄຫນຄເຣ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ໂຆສິຕໍ. ນາຄຣາ ວີຖິໂຍ ໂສເຘຕ຺ວາ ວາລຸກໍ ໂອກິຣິຕ຺ວາ ລາຊປຎ຺ຈມການິ ປຸປ຺ຜານິ ວິປ຺ປກິຣິໍສຸ, ເຄຫທ຺ວາເຣ ເຄຫທ຺ວາເຣ ກທລິໂຍ ຈ ປຸຓ຺ຓຆເຏ ຈ ຐເປສຸໍ, ຍຖາວິຠວໍ ນານາວິຣາຄວຓ຺ຓວິຈິຕ຺ຕາ ຘຊປຏາກາທໂຍ ¶ ອຸສ຺ສາເປສຸໍ, ສພ຺ໂພ ຊໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວິຠວານຸຣູປໍ ສຸມຓ຺ຑິຕປສາຘິໂຕ ນກ຺ຂຕ຺ຕກີຬໍ ກີຬິ, ສກລນຄຣໍ ເທວນຄຣໍ ວິຍ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ອຖ ພິມ຺ພິສາຣມຫາຣາຊາ ປຸພ຺ພຈາຣິຕ຺ຕວເສນ ¶ ມຫາຊນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕານຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຣາຊຠວນໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ມຫຕາ ຣາຊານຸຠາເວນ ອຸຬາເຣນ ສິຣິໂສຠຄ຺ເຄນ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣຕິ.

ເຕນ ຈ ສມເຍນ ຣາຊຄຫວາສິນີ ເອກາ ກຸລຘີຕາ ຣຎ຺ໂຎ ຕໍ ວິຠວສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ສິຣິໂສຠຄ຺ຄໍ ຣາຊານຸຠາວຎ຺ຈ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຈິຕ຺ຕຊາຕາ ‘‘ອຍໍ ເທວິທ຺ຘິສທິສາ ວິຠວສມ຺ປຕ຺ຕິ ກີທິເສນ ນຸ ໂຂ ກມ຺ມຸນາ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ປຓ຺ຑິຕສມ຺ມເຕ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕ ຕສ຺ສາ ກເຖສຸໍ ‘‘ຠທ຺ເທ, ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ນາມ ຈິນ຺ຕາມຓິສທິສໍ ກປ຺ປຣຸກ຺ຂສທິສໍ, ເຂຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈິຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ສຕິ ຍໍ ¶ ຍໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ກໂຣຕິ, ຕໍ ຕໍ ນິປ຺ຜາເທຕິເຍວ. ອປິຈ ອາສນທາເນນ ອຸຈ຺ຈາກຸລີນຕາ ໂຫຕິ, ອນ຺ນທາເນນ ພລສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິລາໂຠ, ວຕ຺ຖທາເນນ ວຓ຺ຓສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິລາໂຠ, ຍານທາເນນ ສຸຂວິເສສປຏິລາໂຠ, ທີປທາເນນ ຈກ຺ຂຸສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິລາໂຠ, ອາວາສທາເນນ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິລາໂຠ ໂຫຕີ’’ຕິ. ສາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເທວສມ຺ປຕ຺ຕິ ອິໂຕ ອຸຬາຣາ ໂຫຕິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາຍ ອຕິວິຍ ອຸສ຺ສາຫຊາຕາ ອໂຫສິ.

ມາຕາປິຕໂຣ ຈສ຺ສາ ອຫຕໍ ວຕ຺ຖຍຸຄໍ ນວປີຐໍ ເອກໍ ປທຸມກລາປໍ ສປ຺ປິມຘຸສກ຺ຂຣາ ຕຓ຺ຑຸລຂີຣານິ ຈ ປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ເປເສສຸໍ. ສາ ຕານິ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຫຎ຺ຈ ທານໍ ທາຕຸກາມາ, ອຍຎ຺ຈ ເມ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐມານສາ ທຸຕິຍທິວເສ ທານໍ ສຊ຺ເຊນ຺ຕີ ອປ຺ໂປທກມຘຸປາຍາສໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ, ຕສ຺ສ ປຣິວາຣຠາເວນ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ພຫຸໍ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ປຏິຍາເທຕ຺ວາ ທານຄ຺ເຄ ຄນ຺ຘປຣິຠຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ວິກສິຕປທຸມປຕ຺ຕກິຎ຺ຊກ຺ຂເກສໂຣປໂສຠິເຕສຸ ປທຸເມສຸ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ, ອຫເຕນ ເສຕວຕ຺ເຖນ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອາສນສ຺ສ ຈຕຸນ຺ນໍ ປາທານໍ ອຸປຣິ ຈຕ຺ຕາຣິ ປທຸມານິ ມາລາຄຸຬຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ, ອາສນສ຺ສ ອຸປຣິ ວິຕານໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ມາລາທາມໂອລມ຺ພກທາມານິ ໂອລມ຺ພິຕ຺ວາ, ອາສນສ຺ສ ສມນ຺ຕໂຕ ຠູມິໍ ສເກສເຣຫິ ປທຸມປຕ຺ເຕຫິ ¶ ສພ຺ພສນ຺ຖຣໍ ¶ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ‘‘ທກ຺ຂິເຓຍ຺ເຍ ອາຄເຕ ປູເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸປ຺ຜປູຣິຕໍ ຈງ຺ໂກຏກໍ ເອກມນ຺ເຕ ຐເປສິ.

ອເຖວໍ ກຕທານູປກຣຓສໍວິຘານາ ສີສໍນ຺ຫາຕາ ສຸທ຺ຘວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ ສຸທ຺ຘຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄາ ເວລໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ເອກໍ ທາສິໍ ອາຓາເປສິ ‘‘ຄຈ຺ຉ ເຊ, ອມ຺ຫາກໍ ຕາທິສໍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ປຣິເຍສາຫີ’’ຕິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ສຫສ຺ສຖວິກໍ ນິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ຣາຊຄເຫ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣວີຖິໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຖ ສາ ທາສີ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຕໍ ເມ ເທຖາ’’ຕິ. ‘‘ເອກິສ຺ສາ ອຸປາສິກາຍ ອນຸຄ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ອິໂຕ ເອຖາ’’ຕິ ຈ ອາຫ. ເຖໂຣ ຕສ຺ສາ ປຕ຺ຕໍ ອທາສິ. ສາ ເຖຣໍ ເຄຫໍ ປເວເສສິ. ອຖ ສາ ອິຕ຺ຖີ ເຖຣສ຺ສ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ອາສນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ນິສີທຖ, ຠນ຺ເຕ, ອິທມາສນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເຖເຣ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ເນ ສເກສເຣຫິ ປທຸມປຕ຺ເຕຫິ ເຖຣໍ ປູຊຍມານາ ອາສນສ຺ສ ສມນ຺ຕໂຕ ໂອກິຣິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສປ຺ປິມຘຸສກ຺ຂຣາສມ຺ມິສ຺ເສນ ອປ຺ໂປທກມຘຸປາຍາເສນ ປຣິວິສິ. ປຣິວິສນ຺ຕີ ຈ ‘‘ອິມສ຺ສ ເມ ປຸຎ຺ຎສ຺ສານຸຠາເວນ ທິພ຺ພຄຊກູຏາຄາຣປລ຺ລງ຺ກໂສຠິຕາ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ໂຫນ຺ຕຸ, ສພ຺ພາສຸ ປວຕ຺ຕີສຸ ປທຸມາ ນາມ ມາ ວິຄຕາ ໂຫນ຺ຕູ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ອກາສິ. ປຸນ ເຖເຣ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ເຈ ປຕ຺ຕໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ສປ຺ປິມຘຸສກ຺ຂຣາຫິ ປູເຣຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ເກ ອຕ຺ຖຕໍ ສາຏກໍ ຈຸມ຺ພຏກໍ ກຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຕ຺ວາ ເຖເຣ ຈ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກມນ຺ເຕ ທ຺ເວ ປຸຣິເສ ອາຓາເປສິ ‘‘ເຖຣສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ປຕ຺ຕໍ ອິມຎ຺ຈ ປລ຺ລງ຺ກໍ ວິຫາຣໍ ເນຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. ເຕ ຕຖາ ອກໍສຸ.

ສາ ¶ ອປຣຠາເຄ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ໂຍຊນສຕຸພ຺ເພເຘ ກນກວິມາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສປຣິວາຣາ. ປຕ຺ຖນາວເສນ ຈສ຺ສາ ປຎ຺ຈໂຍຊນຸພ຺ເພໂຘ ປທຸມມາລາລງ຺ກໂຕ ¶ ສມນ຺ຕໂຕ ປທຸມປຕ຺ຕກິຎ຺ຊກ຺ຂເກສໂຣປໂສຠິໂຕ ມນຸຎ຺ຎທສ຺ສໂນ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ໂສ ວິວິຘຣຕນຣໍສິຊາລສມຸຊ຺ຊລເຫມາຠຣຓວິຠູສິໂຕ ຄຊວໂຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສູປຣິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂສຠາຕິສຍຍຸຕ຺ໂຕ ໂຍຊນິໂກ ກນກປລ຺ລງ຺ໂກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສາ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ຕີ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຕໍ ກຸຎ຺ຊຣວິມານສ຺ສ ອຸປຣິ ຣຕນວິຈິຕ຺ຕໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ມຫຕາ ເທວຕານຸຠາເວນ ນນ຺ທນວນໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອເຖກສ຺ມິໍ ອຸສ຺ສວທິວເສ ເທວຕາສຸ ຍຖາສກໍ ທິພ຺ພານຸຠາເວນ ອຸຍ຺ຍານກີຬນຕ຺ຖໍ ¶ ນນ຺ທນວນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີສູຕິອາທິນາ ສພ຺ພໍ ປຐມປີຐວິມານວຓ຺ຓນາຍໍ ອາຄຕສທິສໍ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຘ ປນ ເຖໂຣ –

‘‘ກຸຎ຺ຊໂຣ ເຕ ວຣາໂຣໂຫ, ນານາຣຕນກປ຺ປໂນ;

ຣຸຈິໂຣ ຖາມວາ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ, ອາກາສມ຺ຫິ ສມີຫຕິ.

‘‘ປທຸມິ ປທ຺ມປຕ຺ຕກ຺ຂິ, ປທ຺ມຸປ຺ປລຊຸຕິນ຺ຘໂຣ;

ປທ຺ມຈຸຓ຺ຓາຠິກິຓ຺ຓງ຺ໂຄ, ໂສຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣມາລຘາ.

‘‘ປທຸມານຸສຏໍ ມຄ຺ຄໍ, ປທ຺ມປຕ຺ຕວິຠູສິຕໍ;

ຐິຕໍ ວຄ຺ຄຸ ມນຸຄ຺ຆາຕີ, ມິຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ ວາຣໂຓ.

‘‘ຕສ຺ສ ປກ຺ກມມານສ຺ສ, ໂສຓ຺ຓກໍສາ ຣຕິສ຺ສຣາ;

ເຕສໍ ສຸຍ຺ຍຕິ ນິຄ຺ໂຆໂສ, ຕູຣິເຍ ປຎ຺ຈງ຺ຄິເກ ຍຖາ.

‘‘ຕສ຺ສ ນາຄສ຺ສ ຂນ຺ຘມ຺ຫິ, ສຸຈິວຕ຺ຖາ ອລງ຺ກຕາ;

ມຫນ຺ຕໍ ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຆໍ, ວຓ຺ເຓນ ອຕິໂຣຈສິ.

‘‘ທານສ຺ສ ¶ ເຕ ອິທໍ ຜລໍ, ອໂຖ ສີລສ຺ສ ວາ ປນ;

ອໂຖ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມສ຺ສ, ຕໍ ເມ ອກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິຕາ’’ຕິ. – ອາຫ;

໓໑. ຕຕ຺ຖ ກຸຎ຺ຊໂຣ ເຕ ວຣາໂຣໂຫຕິ ກຸຎ຺ເຊ ຄິຣິຕເຏ ຣມຕິ ອຠິຣມຕິ, ຕຕ຺ຖ ວາ ຣວຕິ ໂກຎ຺ຈນາທໍ ນທນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ກຸໍ ວາ ປຖວິໍ ຕທຠິຆາເຕນ ຊຣຍຕີຕິ ກຸຎ຺ຊໂຣ, ຄິຣິຈຣາທິເຠໂທ ມນຸສ຺ສໂລເກ ຫຕ຺ຖີ, ອຍໍ ປນ ກີຬນກາເລ ກຸຎ຺ຊຣສທິສຕາຍ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ອາຣຸຍ຺ຫຕີຕິ ¶ ອາໂຣໂຫ, ອາໂຣຫນີໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວໂຣ ອຄ຺ໂຄ ເສຏ຺ໂຐ ອາໂຣໂຫຕິ ¶ ວຣາໂຣໂຫ, ອຸຕ຺ຕມຍານນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນານາຣຕນກປ຺ປໂນຕິ ນານາວິຘານິ ຣຕນານິ ເອເຕສນ຺ຕິ ນານາຣຕນາ, ກຸມ຺ຠາລງ຺ກາຣາທິຫຕ຺ຖາລງ຺ກາຣາ. ເຕຫິ ວິຫິໂຕ ກປ຺ປນ຺ໂນ ສນ຺ນາໂຫ ຍສ຺ສ ໂສ ນານາຣຕນກປ຺ປໂນ. ຣຸຈິໍ ອຠິຣຕິໍ ເທຕີຕິ ຣຸຈິໂຣ, ມນຸຎ຺ໂຎຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຖາມວາຕິ ຖິໂຣ, ພລວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊວສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ສມ຺ປນ຺ນຊໂວ, ສີຆຊໂວຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອາກາສມ຺ຫິ ສມີຫຕີຕິ ອາກາເສ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ສມ຺ມາ ອີຫຕິ, ອາຣຸຬ຺ຫານໍ ໂຂຠໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ຈຣຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໒. ປທຸມີຕິ ປທຸມສມານວຓ຺ຓຕາຍ ‘‘ປທຸມ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາເມນ ກຸມ຺ຠວຓ຺ເຓນ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ປທຸມີ. ປທ຺ມປຕ຺ຕກ຺ຂີຕິ ກມລທລສທິສນຍເນ, ອາລປນເມຕໍ ຕສ຺ສາ ເທວຕາຍ. ປທ຺ມຸປ຺ປລຊຸຕິນ຺ຘໂຣຕິ ທິພ຺ພປທຸມຸປ຺ປລມາລາລງ຺ກຕສຣີຣຕາຍ ຕຫໍ ຕຫໍ ວິປ຺ຜຸຣນ຺ຕໍ ວິຊ຺ໂຊຕມານໍ ປທຸມຸປ຺ປລຊຸຕິໍ ຘາເຣຕີຕິ ປທຸມຸປ຺ປລຊຸຕິນ຺ຘໂຣ. ປທ຺ມຈຸຓ຺ຓາຠິກິຓ຺ຓງ຺ໂຄຕິ ¶ ປທຸມປຕ຺ຕກິຎ຺ຊກ຺ຂເກສເຣຫິ ສມນ຺ຕໂຕ ໂອກິຓ຺ຓຄຕ຺ໂຕ. ໂສຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣມາລຘາຕິ ເຫມມຍກມລມາລາຠາຣີ.

໓໓. ປທຸມານຸສຏໍ ມຄ຺ຄໍ ປທ຺ມປຕ຺ຕວິຠູສິຕນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖິໂນ ປທນິກ຺ເຂເປ ປທນິກ຺ເຂເປ ຕສ຺ສ ປາທໍ ສນ຺ຘາເຣນ຺ເຕຫິ ມຫນ຺ເຕຫິ ປທຸເມຫິ ອນຸສຏໍ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓໍ, ນານາວິຣາຄວຓ຺ເຓຫິ ເຕສໍເຍວ ຈ ປຕ຺ເຕຫິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປຣິພ຺ຠມນ຺ເຕຫິ ວິເສສໂຕ ມຓ຺ຑິຕຕາຍ ວິຠູສິຕໍ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຐິຕນ຺ຕິ ອິທໍ ມຄ຺ຄວິເສສນໍ, ປທຸມປຕ຺ຕວິຠູສິຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕໍ ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຄ຺ຄູຕິ ຈາຣຸ, ກິຣິຍາວິເສສນຎ຺ເຈຕໍ, ມ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ. ອນຸຄ຺ຆາຕີຕິ ນ ອຸຄ຺ຆາຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຣິ ນິສິນ຺ນານໍ ອີສກມ຺ປິ ໂຂຠໍ ອກໂຣນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມິຕນ຺ຕິ ນິມ຺ມິຕໍ, ນິກ຺ເຂປປທໍ ວີຕິກ຺ກມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ‘‘ວຄ຺ຄຸ ຈາຣຸ ປທນິກ຺ເຂປໍ ກຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ມິຕນ຺ຕິ ວາ ປຣິມິຕໍ ປມາຓຍຸຕ຺ຕໍ, ນາຕິສີຆໍ, ນາຕິສຓິກນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ວາຣໂຓຕິ ຫຕ຺ຖີ. ໂສ ຫິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກວາຣຓໂຕ ຄມນປຣິກ຺ກິເລສວາຣຓໂຕ ຈ ‘‘ວາຣໂຓ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໓໔. ຕສ຺ສ ¶ ປກ຺ກມມານສ຺ສ, ໂສຓ຺ຓສໍກາ ຣຕິສ຺ສຣາຕິ ຕສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ກຸຎ຺ຊຣສ຺ສ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ໂສຓ຺ຓກໍສາ ສຸວຓ຺ຓມຍາ ຆຓ຺ຏາ ຣຕິສ຺ສຣາ ຣມຓີຍສທ຺ທາ ມນຸຎ຺ຎນິຄ຺ໂຆສາ ໂອລມ຺ພນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕສ຺ສ ຫິ ກຸຎ຺ຊຣສ຺ສ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ມຫາໂກລມ຺ພປ຺ປມາຓາ ມຓິມຸຕ຺ຕາທິຂຈິຕາ ເຫມມຍາ ອເນກສຕາ ມຫນ຺ຕິໂຍ ຆຓ຺ຏາ ຕຫໍ ຕຫໍ ໂອລມ຺ພມານາ ປຈລນ຺ຕິ, ຍໂຕ ເຉເກນ ຄນ຺ຘພ຺ພເກນ ປຍຸຕ຺ຕວາທິຕໂຕ ອຕິວິຍ ມໂນຫຣສທ຺ໂທ ນິຈ຺ຉຣຕິ ¶ . ເຕນາຫ ‘‘ເຕສໍ ສຸຍ຺ຍຕິ ນິຄ຺ໂຆໂສ, ຕູຣິເຍ ປຎ຺ຈງ຺ຄິເກ ຍຖາ’’ຕິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ນາມ ອາຕຕໍ ວິຕຕໍ ອາຕຕວິຕຕໍ ຆນໍ ສຸສິຣນ຺ຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄິເກ ຕູຣິເຍ ກຸສເລຫິ ວາທິຍມາເນ ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ມນ຺ທຕາຣວິຠາຄໍ ¶ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ຄາຍນ຺ເຕນ ສມີຣິໂຕ ວາທິຕສໂຣ ວຄ຺ຄຸ ຣຊນີໂຍ ນິຄ຺ໂຆໂສ ສຸຍ຺ຍຕິ, ເອວໍ ເຕສໍ ໂສວຓ຺ຓກໍສານໍ ຕປນີຍຆຓ຺ຏານໍ ນິຄ຺ໂຆໂສ ສຸຍ຺ຍຕີຕິ.

໓໕. ນາຄສ຺ສາຕິ ຫຕ຺ຖິນາຄສ຺ສ. ມຫນ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕິມຫຕ຺ເຕນາປິ ສງ຺ຂ຺ຍາມຫຕ຺ເຕນາປິ ມຫນ຺ຕໍ. ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຆນ຺ຕິ ເທວກຎ຺ຎາສມູຫໍ. ວຓ຺ເຓນາຕິ ຣູເປນ.

໓໖. ທານສ຺ສາຕິ ທານມຍປຸຎ຺ຎສ຺ສ. ສີລສ຺ສາຕິ ກາຍິກສໍວຣາທິສໍວຣສີລສ຺ສ. ວາ-ສທ຺ໂທ ອວຸຕ຺ຕວິກປ຺ປນຕ຺ໂຖ. ເຕນ ອຠິວາທນາທິໍ ອວຸຕ຺ຕໍ ຈາຣິຕ຺ຕສີລໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ເອວໍ ເຖເຣນ ປຸຈ຺ຉິຕາ ສາ ເທວຕາ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ –

‘‘ສາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ປຸຈ຺ຉິຕາ;

ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ຐາ ວິຍາກາສິ, ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ. –

ອຍໍ ຄາຖາ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫເກຫິ ວຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ສາ ອຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ໂຕ ເອວ.

‘‘ທິສ຺ວານ ຄຸຓສມ຺ປນ຺ນໍ, ຌາຍິໍ ຌານຣຕໍ ສຕໍ;

ອທາສິໍ ປຸປ຺ຜາຠິກິຓ຺ຓໍ, ອາສນໍ ທຸສ຺ສສນ຺ຖຕໍ.

‘‘ອຸປຑ຺ຒໍ ປທ຺ມມາລາຫໍ, ອາສນສ຺ສ ສມນ຺ຕໂຕ;

ອພ຺ໂຠກິຣິສ຺ສໍ ປຕ຺ເຕຫິ, ປສນ຺ນາ ເສຫິ ປາຓິຠິ.

‘‘ຕສ຺ສ ¶ ກມ຺ມກຸສລສ຺ສ, ອິທໍ ເມ ອີທິສໍ ຜລໍ;

ສກ຺ກາໂຣ ຄຣຸກາໂຣ ຈ, ເທວານໍ ອປຈິຕາ ອຫໍ.

‘‘ໂຍ ¶ ເວ ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕານໍ, ສນ຺ຕານໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນໍ;

ປສນ຺ໂນ ອາສນໍ ທຊ຺ຊາ, ເອວໍ ນນ຺ເທ ຍຖາ ອຫໍ.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ອຕ຺ຕກາເມນ, ມຫຕ຺ຕມຠິກງ຺ຂຕາ;

ອາສນໍ ທາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ສຣີຣນ຺ຕິມຘາຣິນ’’ນ຺ຕິ. – ເທວຕາຍ ວຸຕ຺ຕຄາຖາ;

໓໘. ຕຕ຺ຖ ¶ ຄຸຓສມ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ສພ຺ເພຫິ ສາວກຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ, ເຕຫິ ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ. ເອເຕນ ສາວກປາຣມິຎາຓສ຺ສ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ. ຌາຍິນ຺ຕິ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານໍ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານນ຺ຕິ ທຸວິເຘນາປິ ຌາເນນ ຌາຍນສີລໍ, ເຕນ ວາ ຌາເປຕພ຺ພໍ ສພ຺ພສໍກິເລສປກ຺ຂໍ ຌາເປຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ຕໂຕ ເອວ ຌາເນ ຣຕນ຺ຕິ ຌານຣຕໍ. ສຕນ຺ຕິ ສມານໍ, ສນ຺ຕໍ ວາ, ສປ຺ປຸຣິສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸປ຺ຜາຠິກິຓ຺ຓນ຺ຕິ ປຸປ຺ເຜຫິ ອຠິກິຓ຺ຓໍ, ກມລທເລຫິ ອຠິປ຺ປກິຓ຺ຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸສ຺ສສນ຺ຖຕນ຺ຕິ ວຕ຺ເຖນ ອຸປຣິ ອຕ຺ຖຕໍ.

໓໙. ອຸປຑ຺ຒໍ ປທ຺ມມາລາຫນ຺ຕິ ອຸປຑ຺ຒໍ ປທຸມປຸປ຺ຜໍ ອຫໍ. ອາສນສ຺ສ ສມນ຺ຕໂຕຕິ ເຖເຣນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ອາສນສ຺ສ ສມນ຺ຕາ ຠູມິຍໍ. ອພ຺ໂຠກິຣິສ຺ສນ຺ຕິ ອຠິໂອກິຣິໍ ອຠິປ຺ປກິຣິໍ. ກຖໍ? ປຕ຺ເຕຫີຕິ, ຕສ຺ສ ອຸປຑ຺ຒປທຸມສ຺ສ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ກເຕຫິ ປຕ຺ເຕຫິ ປຸປ຺ຜວສ຺ສາຠິວສ຺ສນກນິຍາເມນ ໂອກິຣິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໐. ອິທໍ ເມ ອີທິສໍ ຜລນ຺ຕິ ອິມິນາ ‘‘ກຸຎ຺ຊໂຣ ເຕ ວຣາໂຣໂຫ’’ຕິອາທິນາ ເຖເຣນ ຄຫິຕໍ ອຄ຺ຄຫິຕຎ຺ຈ ອາຍຸຍສສຸຂຣູປາທິເຠທໍ ¶ ອຕ຺ຕໂນ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ເອກໂຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນປິ ເຖເຣນ ອຄ຺ຄຫິຕເມວ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາວສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສກ຺ກາໂຣ ຄຣຸກາໂຣ’’ຕິອາທິມາຫ. ເຕນ ‘‘ນ ເກວລໍ ຠນ຺ເຕ ຕຸມ຺ເຫຫິ ຍຖາວຸຕ຺ຕເມວ ອິຘ ມຍ຺ຫໍ ປຸຎ຺ຎຜລໍ, ອປິຈ ໂຂ ອິທໍ ທິພ຺ພໍ ອາຘິປເຕຍ຺ຍມ຺ປີ’’ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ສກ຺ກາໂຣຕິ ອາທຣກິຣິຍາ, ເທເວຫິ ອຕ຺ຕໂນ ສກ຺ກາຕພ຺ພຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ຄຣຸກາໂຣຕິ ຄຣຸກາຕພ຺ພຕາ. ເທວານນ຺ຕິ ເທເວຫິ. ອປຈິຕາຕິ ປູຊິຕາ.

໔໑. ສມ຺ມາວິມຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ວິມຸຕ຺ຕານໍ ສພ຺ພສໍກິເລສປ຺ປຫາຍີນໍ. ສນ຺ຕານນ຺ຕິ ສນ຺ຕກາຍວຈີມໂນກມ຺ມານໍ ສາຘູນໍ. ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ຈ ສາສນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ຈ ຈິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນໍ. ປສນ຺ໂນ ອາສນໍ ທຊ຺ຊາຕິ ¶ ກມ຺ມຜລສທ຺ຘາຍ ຣຕນຕ຺ຕຍສທ຺ຘາຍ ຈ ປສນ຺ນມານໂສ ຫຸຕ຺ວາ ຍທິ ອາສນມຕ຺ຕມ຺ປິ ທເທຍ຺ຍ. ເອວໍ ນນ຺ເທ ຍຖາ ອຫນ຺ຕິ ຍຖາ ອຫໍ ເຕນ ອາສນທາເນນ ເອຕຣຫິ ນນ຺ທາມິ ໂມທາມິ, ເອວເມວ ອຎ຺ໂຎປິ ນນ຺ເທຍ຺ຍ ໂມເທຍ຺ຍ.

໔໒. ຕສ຺ມາຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ. ຫິ-ສທ຺ໂທ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຕກາເມນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕກາເມນ. ໂຍ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕາວຫໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ນ ອຫິຕາວຫໍ, ໂສ ອຕ຺ຕກາໂມ. ມຫຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິປາກມຫຕ຺ຕໍ. ສຣີຣນ຺ຕິມຘາຣິນນ຺ຕິ ອນ຺ຕິມໍ ເທຫໍ ຘາເຣນ຺ຕານໍ, ຂີຓາສວານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ຍສ຺ມາ ອຣຫຕໍ ອາສນທາເນນ ອຫໍ ເອວໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ໂມທາມິ, ຕສ຺ມາ ອຎ຺ເຎນາປິ ¶ ອຕ຺ຕໂນ ອຠິວຸທ຺ຘິໍ ປຕ຺ຖຍມາເນນ ອນ຺ຕິມສມຸສ຺ສເຍ ຐິຕານໍ ອາສນໍ ທາຕພ຺ພໍ, ນຕ຺ຖິ ຕາທິສໍ ປຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕສໍ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວາຕິ.

ສຸວຓ຺ຓຈ຺ຉທນໍ ¶ ນາວນ຺ຕິ ນາວາວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວຕິ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣນ຺ເຕ ໂສຬສມຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຄາມກາວາເສ ວສິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສາ ‘‘ຠຄວນ຺ຕໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມ, ຘມ຺ມຎ຺ຈ ສຸຓິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສາວຕ຺ຖິໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຄິມ຺ຫສມເຍ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ນາ, ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຈ ນິຣຸທໂກ ກນ຺ຕາໂຣ, ເຕ ຈ ຕຕ຺ຖ ຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ຕາ ກິລນ຺ຕາ ຕສິຕາ ປານີຍໍ ອລຠມານາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ອວິທູເຣນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຕຣາ ອິຕ຺ຖີ ອຸທກຠາຊນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທກຕ຺ຖາຍ ອຸທປານາຠິມຸຂີ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຖ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຍຕ຺ຖາຍໍ ອິຕ຺ຖີ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄເຕ ປານີຍໍ ລທ຺ຘຸໍ ສກ຺ກາ’’ຕິ ປິປາສາປເຣຕາ ຕໍທິສາຠິມຸຂາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸທປານໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອວິທູເຣ ອຏ຺ຐໍສຸ. ສາ ອິຕ຺ຖີ ຕໂຕ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕຸກາມາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມ ອຍ຺ຍາ ອຸທເກນ ອຕ຺ຖິກາ ປິປາສິຕາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຄຣຸຈິຕ຺ຕີກາຣໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຸທເກນ ນິມນ຺ເຕສິ. ເຕ ປຕ຺ຕຖວິກໂຕ ປຣິສ຺ສາວນໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາເທ ສີຕເລ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ປານີຍທາເນ ອນຸໂມທນໍ ວຕ຺ວາ ອຄມໍສຸ.

ສາ ¶ ຕໍ ປຸຎ຺ຎໍ ຫທເຍ ຐເປຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕີ ອປຣຠາເຄ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສາ ປຸຎ຺ຎານຸຠາເວນ ກປ຺ປຣຸກ຺ໂຂປໂສຠິຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ວິມານໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕໍ ວິມານໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຸຕ຺ຕຊາລຣຊຕວິຠູສິຕາ ວິຍ ສິກຕາວກິຓ຺ຓປຓ຺ຑຣປຸລິນຕຏາ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘນິມ຺ມລສລິລວາຫິນີ ¶ ສຣິຕາ. ຕສ຺ສາ ອຸໂຠສຸ ຕີເຣສຸ ອຸຍ຺ຍານວິມານທ຺ວາເຣ ຈ ມຫຕີ ໂປກ຺ຂຣຓີ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓປທຸມສຓ຺ຑມຓ຺ຑິຕາ ສຫ ສຸວຓ຺ຓນາວາຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສາ ຕຕ຺ຖ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ຕີ ນາວາຍ ກີຬນ຺ຕີ ລຬນ຺ຕີ ວິຈຣຕິ. ອເຖກທິວສໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເທວຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕໍ ເທວຘີຕຣໍ ນາວາຍ ກີຬນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ຕາຍ ກຕປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ –

‘‘ສຸວຓ຺ຓຈ຺ຉທນໍ ນາວໍ, ນາຣິ ອາຣຸຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐສິ;

ໂອຄາຫສິ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ, ປທ຺ມໍ ຉິນ຺ທສິ ປາຓິນາ.

‘‘ເກນ ¶ ເຕຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເກນ ເຕ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເຕ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. – ອາຫ;

ຕໂຕ ເຖເຣນ ປຸຏ຺ຐາຍ ເທວຕາຍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສງ຺ຄີຕິກາເຣຫິ –

‘‘ສາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ປຸຈ຺ຉິຕາ;

ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ຐາ ວິຍາກາສິ, ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ. –

‘‘ອຫໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ມນຸສ຺ສຠູຕາ, ປຸຣິມາຍ ຊາຕິຍາ ມນຸສ຺ສໂລເກ;

ທິສ຺ວານ ຠິກ຺ຂູ ຕສິເຕ ກິລນ຺ເຕ, ອຸຏ຺ຐາຍ ປາຕຸໍ ອຸທກໍ ອທາສິໍ.

‘‘ໂຍ ¶ ເວ ກິລນ຺ຕານ ປິປາສິຕານໍ, ອຸຏ຺ຐາຍ ປາຕຸໍ ອຸທກໍ ທທາຕິ;

ສີໂຕທກາ ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ນຊ຺ໂຊ, ປຫູຕມລ຺ຍາ ພຫຸປຸຓ຺ຑຣີກາ.

‘‘ຕໍ ອາປຄາ ອນຸປຣິຍນ຺ຕິ ສພ຺ພທາ, ສີໂຕທກາ ວາລຸກສນ຺ຖຕາ ນທີ;

ອມ຺ພາ ¶ ຈ ສາລາ ຕິລກາ ຈ ຊມ຺ພຸໂຍ, ອຸທ຺ທາລກາ ປາຏລິໂຍ ຈ ຜຸລ຺ລາ.

‘‘ຕໍຠູມິຠາເຄຫິ ອຸເປຕຣູປໍ, ວິມານເສຏ຺ຐໍ ຠຸສ ໂສຠມານໍ;

ຕສ຺ສີຘ ກມ຺ມສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ, ເອຕາທິສໍ ປຸຎ຺ຎກຕາ ລຠນ຺ຕິ.

‘‘ເຕນ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເຕນ ເມ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເມ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ອກ຺ຂາມິ ¶ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ມຫານຸຠາວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ຍມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເຕນມ຺ຫິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. –

໔໓. ຕຕ຺ຖ ສຸວຓ຺ຓຈ຺ຉທນນ຺ຕິ ວິຈິຕ຺ຕຠິຕ຺ຕິວິຣຈເນຫິ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓມເຍຫິ ອຸໂຠຫິ ປສ຺ເສຫິ ປຏິຈ຺ຉາທິຕພ຺ຠນ຺ຕຣຕາຍ ເຈວ ນານາຣຕນສມຸຊ຺ຊລິເຕນ ກນກມຍາລງ຺ກາເຣນ ອຸປຣິ ຉາທິຕຕາຍ ຈ ສຸວຓ຺ຓຈ຺ຉທນໍ. ນາວນ຺ຕິ ໂປຕໍ. ໂສ ຫິ ໂອຣໂຕ ປາຣໍ ປວຕິ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ໂປໂຕ, ສຕ຺ເຕ ເນຕີຕິ ນາວາຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນາຣີຕິ ຕສ຺ສາ ເທວຘີຕາຍ ອາລປນໍ. ນຣຕິ ເນຕີຕິ ນໂຣ, ປຸຣິໂສ. ຍຖາ ຫິ ປຐມປກຕິຠູໂຕ ສຕ຺ໂຕ ອິຕຣາຍ ປກຕິຍາ ເສຏ຺ຐຕ຺ເຖນ ປຸຣິ ເສຕີຕິ ‘‘ປຸຣິໂສ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ນຍນຏ຺ເຐນ ¶ ‘‘ນໂຣ’’ຕິ. ປຸຕ຺ຕຠາຕຸຠູໂຕປິ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ມາຕຸເຊຏ຺ຐຠຄິນີນໍ ປິຕຸຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ປເຄວ ຠຕ຺ຕຸຠູໂຕ. ນຣສ຺ສ ເອສາຕິ ນາຣີ, ອຍຎ຺ຈ ສມຎ຺ຎາ ມນຸສ຺ສິຕ຺ຖີສຸ ປວຕ຺ຕາ ຣຸຬ຺ຫິວເສນ ອິຕຣາສຸປິ ຕຖາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂອຄາຫສິ ໂປກ຺ຂຣຓິນ຺ຕິ ສຕິປິ ຣຕ຺ຕຸປ຺ປລນີລຸປ຺ປລາທິເກ ພຫຸວິເຘ ຣຕນມເຍ ຊລຊກຸສຸເມ ໂປກ຺ຂຣສງ຺ຂາຕານໍ ທິພ຺ພປທຸມານໍ ຕຕ຺ຖ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ອຕ຺ຖິຕາຍ ‘‘ໂປກ຺ຂຣຓີ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ທິພ຺ພສຣໍ ຊລວິຫາຣຣຕິຍາ ອນຸປວິສສິ ¶ . ປທ຺ມໍ ຉິນ຺ທສິ ປາຓິນາຕິ ຣຊຕມຍນາຬໍ ປທຸມຣາຄຣຕນມຍປຕ຺ຕສງ຺ຆາຕໍ ກນກມຍກຓ຺ຓິກາກິຎ຺ຊກ຺ຂເກສຣໍ ທິພ຺ພກມລໍ ລີລາຣວິນ຺ທໍ ກຕ຺ຕຸກາມຕາຍ ຕວ ຫຕ຺ເຖນ ຠຎ຺ຊສິ.

໔໗. ຕສິເຕຕິ ປິປາສິເຕ. ກິລນ຺ເຕຕິ ຕາຍ ປິປາສາຍ ອທ຺ຘານປຣິສ຺ສເມນ ຈ ກິລນ຺ຕກາເຍ. ອຸຏ຺ຐາຍາຕິ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍໍ ກຕ຺ວາ, ອາລສິຍໍ ອນາປຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໘. ໂຍ ເວຕິອາທິນາ ຍຖາ ອຫໍ, ເອວໍ ອຎ຺ເຎປິ ອາຍຕນຄເຕນ ອຸທກທານປຸຎ຺ເຎນ ເອຕາທິສໍ ຜລໍ ປຏິລຠນ຺ຕີຕິ ທິຏ຺ເຐນ ອທິຏ຺ຐສ຺ສ ອນຸມານວິຘິໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ເຖເຣນ ປຸຏ຺ຐມຕ຺ຖໍ ສາຘາຣຓໂຕ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສາຕິ ຕນ຺ຕິ ຈ ຍຖາວຸຕ຺ຕປຸຎ຺ຎກາຣິນໍ ປຈ຺ຈາມສຕິ.

໔໙. ອນຸປຣິຍນ຺ຕີຕິ ອນຸຣູປວເສນ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານປຣິກ຺ຂິປເນນ ໂສປິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ຕິລກາຕິ ພນ຺ຘຸຊີວກປຸປ຺ຜສທິສປຸປ຺ຜາ ເອກາ ຣຸກ຺ຂຊາຕິ. ອຸທ຺ທາລກາຕິ ວາຕຆາຕກາ, ເຍ ‘‘ຣາຊຣຸກ຺ຂາ’’ຕິປິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

໕໐. ຕໍຠູມິຠາເຄຫີຕິ ຕາທິເສຫິ ຠູມິຠາເຄຫິ, ຍຖາວຸຕ຺ຕໂປກ຺ຂຣຓີນທີອຸຍ຺ຍານວນ຺ເຕຫິ ຠູມິປເທເສຫີຕິ ¶ ອຕ຺ໂຖ. ອຸເປຕຣູປນ຺ຕິ ປາສໍສິຍຠາເວນ ອຸເປຕໍ, ເຕສໍ ໂປກ຺ຂຣຓີອາທີນໍ ວເສນ ຣມຓີຍສນ຺ນິເວສນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຠຸສ ໂສຠມານນ຺ຕິ ຠຸສໍ ອຕິວິຍ ວິໂຣຈມານໍ ວິມານເສຏ຺ຐໍ ລຠນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

ປຐມນາວາວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສຸວຓ຺ຓຈ຺ຉທນໍ ¶ ນາວນ຺ຕິ ທຸຕິຍນາວາວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວຕິ ¶ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣນ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຂີຓາສວຕ຺ເຖໂຣ ອຸປກຏ຺ຐາຍ ວສ຺ສູປນາຍິກາຍ ຄາມກາວາເສ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕຸກາໂມ ສາວຕ຺ຖິໂຕ ຕໍ ຄາມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ອທ຺ຘານມຄ຺ຄປຏິປນ຺ໂນ, ມຄ຺ຄປຣິສ຺ສເມນ ກິລນ຺ໂຕ ຕສິໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຄາມໍ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ, ພຫິຄາເມ ຕາທິສໍ ຉາຍູທກສມ຺ປນ຺ນຏ຺ຐານໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຣິສ຺ສເມນ ຈ ອຠິຠຸຍ຺ຍມາໂນ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຘຸຣເຄຫສ຺ເສວ ທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຕຣາ ອິຕ຺ຖີ ເຖຣໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ‘‘ກຸໂຕ, ຠນ຺ເຕ, ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄປຣິສ຺ສມໍ ປິປາສິຕຠາວຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ‘‘ເອຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ເຄຫໍ ປເວເສຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ນິສີທຖາ’’ຕິ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອທາສິ. ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ເນ ປາໂທທກໍ ປາທພ຺ຠຎ຺ຊນເຕລຎ຺ຈ ທຕ຺ວາ ຕາລວຓ຺ຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ພີຊິ. ປຣິຬາເຫ ວູປສນ຺ເຕ ມຘຸຣໍ ສີຕລໍ ສຸຄນ຺ຘໍ ປານກໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອທາສິ. ເຖໂຣ ຕໍ ປິວິຕ຺ວາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘກິລມໂຖ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ສາ ອປຣຠາເຄ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕີຕິ ສພ຺ພໍ ອນນ຺ຕຣວິມານສທິສນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຄາຖາສຸປິ ອປຸພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ສຸວຓ຺ຓຈ຺ຉທນໍ ນາວໍ, ນາຣິ ອາຣຸຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐສິ;

ໂອຄາຫສິ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ, ປທ຺ມໍ ຉິນ຺ທສິ ປາຓິນາ.

‘‘ເກນ ເຕຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເກນ ເຕ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເຕ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ເທວິ ມຫານຸຠາເວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ກິມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເກນາສິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

‘‘ສາ ¶ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ປຸຈ຺ຉິຕາ;

ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ຐາ ວິຍາກາສິ, ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລໍ’’.

‘‘ອຫໍ ¶ ມນຸສ຺ເສສຸ ມນຸສ຺ສຠູຕາ, ປຸຣິມາຍ ຊາຕິຍາ ມນຸສ຺ສໂລເກ;

ທິສ຺ວານ ຠິກ຺ຂຸໍ ຕສິຕໍ ກິລນ຺ຕໍ, ອຸຏ຺ຐາຍ ປາຕຸໍ ອຸທກໍ ອທາສິໍ.

‘‘ໂຍ ¶ ເວ ກິລນ຺ຕສ຺ສ ປິປາສິຕສ຺ສ, ຏ຺ຐາຍ ປາຕຸໍ ອຸທກໍ ທທາຕິ;

ສີໂຕທກາ ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ນຊ຺ໂຊ, ປຫູຕມລ຺ຍາ ພຫຸປຸຓ຺ຑຣີກາ.

‘‘ຕໍ ອາປຄາ ອນຸປຣິຍນ຺ຕິ ສພ຺ພທາ, ສີໂຕທກາ ວາລຸກສນ຺ຖຕາ ນທີ;

ອມ຺ພາ ຈ ສາລາ ຕິລກາ ຈ ຊມ຺ພຸໂຍ, ອຸທ຺ທາລກາ ປາຏລິໂຍ ຈ ຜຸລ຺ລາ.

‘‘ຕໍຠູມິຠາເຄຫິ ອຸເປຕຣູປໍ, ວິມານເສຏ຺ຐໍ ຠຸສ ໂສຠມານໍ;

ຕສ຺ສີຘ ກມ຺ມສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ, ເອຕາທິສໍ ປຸຎ຺ຎກຕາ ລຠນ຺ຕິ.

‘‘ເຕນ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເຕນ ເມ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເມ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ອກ຺ຂາມິ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ມຫານຸຠາວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ຍມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເຕນມ຺ຫິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາສຸປິ ອິຘ ເອໂກວ ເຖໂຣຕິ ອປຸພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ.

ທຸຕິຍນາວາວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສຸວຓ຺ຓຈ຺ຉທນໍ ¶ ນາວນ຺ຕິ ຕຕິຍນາວາວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ໂກສລຊນປເທ ເຍນ ຖູຓໍ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມ ຕທວສຣິ. ອສ຺ໂສສຸໍ ໂຂ ຖູເຓຍ຺ຍກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ‘‘ສມໂຓ ກິຣ ໂຄຕໂມ ອມ຺ຫາກໍ ຄາມເຂຕ຺ຕໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ¶ . ອຖ ຖູເຓຍ຺ຍກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ອປ຺ປສນ຺ນາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ມຈ຺ເຉຣປກຕາ ‘‘ສເຈ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອິມໍ ຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທ຺ວີຫຕີຫໍ ວເສຍ຺ຍ, ສພ຺ພໍ ອິມໍ ຊນໍ ອຕ຺ຕໂນ ວຈເນ ປຕິຏ຺ຐເປຍ຺ຍ, ຕໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຘມ຺ໂມ ¶ ປຕິຏ຺ຐໍ ນ ລເຠຍ຺ຍາ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ອວາສາຍ ປຣິສກ຺ກນ຺ຕາ ນທີຕິຕ຺ເຖສຸ ຐປິຕນາວາໂຍ ອປເນສຸໍ, ເສຕຸສງ຺ກມນານິ ຈ ອວລຎ຺ເຊ ອກໍສຸ, ຕຖາ ປປາມຓ຺ຑປາທີນິ, ເອກໍ ອຸທປານໍ ຐເປຕ຺ວາ ອິຕຣານິ ອຸທປານານິ ຕິຓາທີຫິ ປູເຣຕ຺ວາ ປິທຫິໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອຸທາເນ (ອຸທາ. ໖໙) ‘‘ອຖ ໂຂ ຖູເຓຍ຺ຍກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ອຸທປານໍ ຕິຓສ຺ສ ຈ ຠຸສສ຺ສ ຈ ຍາວ ມຸຂໂຕ ປູເຣສຸໍ ‘ມາ ເຕ ມຸຓ຺ຑກາ ສມຓກາ ປານີຍໍ ອປໍສູ’’’ຕິ.

ຠຄວາ ເຕສໍ ຕໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ຎຕ຺ວາ ເຕ ອນຸກມ຺ປນ຺ໂຕ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ອາກາເສນ ນທິໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ຖູຓໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາມໍ ປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸລາ ອຸທກຫາຣິນິໂຍ ຠຄວໂຕ ອວິທູເຣນ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ຄາເມ ‘‘ສເຈ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອິຘາຄມິສ຺ສຕິ, ນ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນາທິກໍ ກາຕພ຺ພໍ, ເຄຫໍ ອາຄຕສ຺ສ ຈສ຺ສ ສາວການຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂາປິ ນ ທາຕພ຺ພາ’’ຕິ ກຕິກາ ກຕາ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ທາສີ ຆເຏນ ປານີຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ຠຄວນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຈ ມຄ຺ຄປຣິສ຺ສເມນ ກິລນ຺ເຕ ຕສິເຕ ຎຕ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ປານີຍໍ ທາຕຸກາມາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ຍທິປິ ເມ ຄາມວາສິໂນ ‘ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ນ ກິຎ຺ຈິ ທາຕພ຺ພໍ, ສາມີຈິກມ຺ມມ຺ປິ ນ ກາຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ກຕິກໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕາ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຍທິ ອຫໍ ອີທິເສ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ເຕ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ເຍ ລຠິຕ຺ວາ ປານີຍທານມຕ຺ເຕນາປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐໍ ນ ກເຣຍ຺ຍໍ, ກທາຫໍ ອິໂຕ ທຸກ຺ຂຊີວິຕໂຕ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສາມິ, ກາມໍ ເມ ¶ ອຍ຺ຍໂກ ສພ຺ເພປິເມ ຄາມວາສິໂນ ມໍ ຫນນ຺ຕຸ ວາ ພນ຺ຘນ຺ຕຸ ວາ, ອີທິເສ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ເຕ ປານີຍທານໍ ¶ ທສ຺ສາມິ ເອວາ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຎາຫິ ອຸທກຫາຣິນີຫິ ວາຣິຍມານາປິ ຊີວິເຕ ນິຣເປກ຺ຂາ ສີສໂຕ ປານີຍຆຏໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອກມນ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕປີຕິໂສມນສ຺ສາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປານີເຍນ ນິມນ຺ເຕສິ. ຠຄວາ ຕສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕປ຺ປສາທໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຕໍ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ປານີຍໍ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິ, ຆເຏ ອຸທກໍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຸນ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ອທາສິ, ຕຖາ ອປຣສ຺ສ ອປຣສ຺ສາຕິ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ອທາສິ, ອຸທກໍ ນ ຂີຍເຕວ. ສາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ຍຖາປຸຓ຺ເຓນ ຆເຏນ ເຄຫາຠິມຸຂີ ອຄມາສິ. ຕສ຺ສາ ສາມິໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປານີຍສ຺ສ ທິນ຺ນຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ຄາມວຕ຺ຕໍ ຠິນ຺ນໍ, ອຫຎ຺ຈ ຄາຣຍ຺ໂຫ ກໂຕ’’ຕິ ໂກເຘນ ປຊ຺ຊລນ຺ໂຕ ຕຏຕຏາຍມາໂນ ຕໍ ຠູມິຍໍ ປາເຕຕ຺ວາ ¶ ຫຕ຺ເຖຫິ ຈ ປາເທຫິ ຈ ປຫຣິ. ສາ ເຕນ ອຸປກ຺ກເມນ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ນິພ຺ພຕິ, ວິມານໍ ຈສ຺ສາ ປຐມນາວາວິມາເນ ວຸຕ຺ຕສທິສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ ‘‘ອິງ຺ຆ ເມ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ອຸທປານໂຕ ປານີຍໍ ອາຫຣາ’’ຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ອິທານິ, ຠນ຺ເຕ, ອຸທປາໂນ ຖູເຓຍ຺ຍເກຫິ ທູສິໂຕ, ນ ສກ຺ກາ ປານີຍໍ ອາຫຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຠຄວາ ທຸຕິຍມ຺ປິ ຕຕິຍມ຺ປິ ອາຓາເປສິ. ຕຕິຍວາເຣ ເຖໂຣ ຠຄວໂຕ ປຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ອຸທປານາຠິມຸໂຂ ອຄມາສິ. ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ເຖເຣ ອຸທປາເນ ອຸທກໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ສມນ຺ຕໂຕ ສນ຺ທຕິ, ສພ຺ພໍ ຕິຓຠຸສໍ ອຸປລວິຕ຺ວາ ສຍເມວ ອປຄຈ຺ຉຕິ. ເຕນ ສນ຺ທມາເນນ ສລິເລນ ອຸປຣູປຣິ ວຑ຺ຒນ຺ເຕນ ອຎ຺ເຎ ຊລາສເຍ ປູເຣຕ຺ວາ ຕໍ ຄາມໍ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ເຕນ ຄາມປ຺ປເທໂສ ¶ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣີຍຕິ. ຕໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຈິຕ຺ຕຊາຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຂມາເປສຸໍ, ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ອຸທໂກໂຆ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ເຕ ຠຄວໂຕ ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ນິວາສຏ຺ຐານໍ ສໍວິຘາຍ ສ຺ວາຕນາຍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ມຫາທານໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ຖູເຓຍ຺ຍກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຠຸຕ຺ຕາວິໍ ໂອນີຕປຕ຺ຕປາຓິໍ ປຍິຣຸປາສນ຺ຕາ ນິສີທິໍສຸ.

ເຕນ ¶ ຈ ສມເຍນ ສາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ກາຣຓໍ ອຸປຘາເຣນ຺ຕີ ຕໍ ‘‘ປານີຍທານ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາຕາ ‘‘ຫນ຺ທາຫໍ ອິທາເນວ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມິ, ສມ຺ມາປຏິປນ຺ເນສຸ ກຕານໍ ອປ຺ປການມ຺ປິ ກາຣານໍ ອຸຬາຣຜລຕຎ຺ຈ ມນຸສ຺ສໂລເກ ປາກຏໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸສ຺ສາຫຊາຕາ ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສປຣິວາຣາ ອຸຍ຺ຍານາທິສຫິເຕນ ວິມາເນນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ມຫຕິຍາ ເທວິທ຺ຘິຍາ ມຫນ຺ເຕນ ເທວານຸຠາເວນ ມຫາຊນກາຍສ຺ສ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວິມານໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ຠຄວາ ຕສ຺ສາ ປຣິສາຍ ກມ຺ມຜລໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ວິຠາເວຕຸກາໂມ –

‘‘ສຸວຓ຺ຓຈ຺ຉທນໍ ນາວໍ, ນາຣິ ອາຣຸຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐສິ;

ໂອຄາຫສິ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ, ປທ຺ມໍ ຉິນ຺ທສິ ປາຓິນາ.

‘‘ກູຏາຄາຣາ ນິເວສາ ເຕ, ວິຠຕ຺ຕາ ຠາຄໂສ ມິຕາ;

ທທ຺ທລ຺ລມານາ ອາຠນ຺ຕິ, ສມນ຺ຕາ ຈຕຸໂຣ ທິສາ.

‘‘ເກນ ¶ ເຕຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເກນ ເຕ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເຕ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ເທວິ ມຫານຸຠາເວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ກິມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ,

ເກນາສິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. –

‘‘ສາ ¶ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ, ສມ຺ພຸທ຺ເຘເນວ ປຸຈ຺ຉິຕາ;

ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ຐາ ວິຍາກາສິ, ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ. –

‘‘ອຫໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ມນຸສ຺ສຠູຕາ, ປຸຣິມາຍ ຊາຕິຍາ ມນຸສ຺ສໂລເກ;

ທິສ຺ວານ ຠິກ຺ຂູ ຕສິເຕ ກິລນ຺ເຕ, ອຸຏ຺ຐາຍ ປາຕຸໍ ອຸທກໍ ອທາສິໍ.

‘‘ໂຍ ¶ ເວ ກິລນ຺ຕານ ປິປາສິຕານໍ, ອຸຏ຺ຐາຍ ປາຕຸໍ ອຸທກໍ ທທາຕິ;

ສີໂຕທກາ ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ນຊ຺ໂຊ, ປຫູຕມລ຺ຍາ ພຫຸປຸຓ຺ຑຣີກາ.

‘‘ຕໍ ອາປຄາ ອນຸປຣິຍນ຺ຕິ ສພ຺ພທາ, ສີໂຕທກາ ວາລຸກສນ຺ຖຕາ ນທີ;

ອມ຺ພາ ຈ ສາລາ ຕິລກາ ຈ ຊມ຺ພຸໂຍ, ອຸທ຺ທາລກາ ປາຏລິໂຍ ຈ ຜຸລ຺ລາ.

‘‘ຕໍຠູມິຠາເຄຫິ ອຸເປຕຣູປໍ, ວິມານເສຏ຺ຐໍ ຠຸສ ໂສຠມານໍ;

ຕສ຺ສີຘ ກມ຺ມສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ, ເອຕາທິສໍ ປຸຎ຺ຎກຕາ ລຠນ຺ຕິ.

‘‘ກູຏາຄາຣາ ນິເວສາ ເມ, ວິຠຕ຺ຕາ ຠາຄໂສ ມິຕາ;

ທທ຺ທລ຺ລມານາ ອາຠນ຺ຕິ, ສມນ຺ຕາ ຈຕຸໂຣ ທິສາ.

‘‘ເຕນ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເຕນ ເມ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ຕປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເມ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ອກ຺ຂາມິ ¶ ເຕ ພຸທ຺ຘ ມຫານຸຠາວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ຍມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເຕນມ຺ຫິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕິ;

ເອຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ຜລໍ ມເມທໍ, ອຕ຺ຖາຍ ພຸທ຺ໂຘ ອຸທກໍ ອປາຍີ’’ຕິ. –

໖໓. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ສາ ເທວຕາ ຍທາ ຠຄວາ ປຸຈ຺ຉິ, ຕທາ ຕໍ ນາວໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ນ ຐິຕາ, ນ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ໂອຄາຫຕິ, ນາປິ ປທຸມໍ ¶ ຉິນ຺ທຕິ, ກມ຺ມານຸຠາວໂຈທິຕາ ປນ ອຠິຓ຺ຫໍ ຊລວິຫາຣປສຸຕາ ຕຖາ ກໂຣຕີຕິ ຕໍ ກິຣິຍາວິຈ຺ເຉທໍ ທສ຺ສນວເສເນວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍຎ຺ຈ ອຕ຺ໂຖ ນ ເກວລມິເຘວ, ອຖ ໂຂ ເຫຏ຺ຐິເມສຸປິ ເອວເມວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໗໒. ກູຏາຄາຣາຕິ ¶ ສຸວຓ຺ຓມຍກຓ຺ຓິກາພທ຺ຘເຄຫວນ຺ໂຕ. ນິເວສາຕິ ນິເວສນານິ, ກຈ຺ຉຣານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ວິຠຕ຺ຕາ ຠາຄໂສ ມິຕາ’’ຕິ. ຕານິ ຫິ ຈຕຸສາລຠູຕານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ປຏິພິມ຺ພຠູຕານິ ວິຍ ປຏິວິຠຕ຺ຕຣູປານິ ສມປ຺ປມາຓຕາຍ ຠາຄໂສ ມິຕານິ ວິຍ ໂຫນ຺ຕິ. ທທ຺ທລ຺ລມານາຕິ ອຕິວິຍ ວິຊ຺ໂຊຕມານາ. ອາຠນ຺ຕີຕິ ມຓິຣຕນກນກຣໍສິຊາເລຫິ ໂອຠາເສນ຺ຕິ.

໗໔. ມມາຕິ ອິທໍ ປຸພ຺ພາປຣາເປກ຺ຂໍ, ມມ ກມ຺ມສ຺ສ ມມ ອຕ຺ຖາຍາຕິ ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ໂຍຊນາ. ອຸທກໍ ອປາຍີຕິ ຍເທຕໍ ອຸທກທານໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມສ຺ສ ອິທໍ ຜລໍ ຍາຍໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິ, ຍສ຺ມາ ມມຕ຺ຖາຍ ສເທວເກ ໂລເກ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ ມຍາ ທິນ຺ນໍ ອຸທກໍ ອປາຍີຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເອວໍ ປສນ຺ນມານສາຍ ເທວຕາຍ ຠຄວາ ສາມຸກ຺ກໍສິກໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສສິ. ສາ ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍປິ ຘມ຺ມເທສນາ ສາຕ຺ຖິກາ ອໂຫສິ.

ຕຕິຍນາວາວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ¶ ວຓ຺ເຓນາຕິ ທີປວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວຕິ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣນ຺ເຕ ອຸໂປສຖທິວເສ ສມ຺ພຫຸລາ ¶ ອຸປາສກາ ອຸໂປສຖິກາ ຫຸຕ຺ວາ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ຍຖາວິຠວໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ກາລສ຺ເສວ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ ສຸທ຺ຘຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄາ ຄນ຺ຘມາລາທິຫຕ຺ຖາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມໂນຠາວນີເຍ ຠິກ຺ຂູ ປຍິຣຸປາສິຕ຺ວາ ສາຍນ຺ເຫ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ. ວິຫາເຣເຍວ ວສິຕຸກາມານໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕານໍເຍວ ສູຣິໂຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂຕ, ອນ຺ຘກາໂຣ ຊາໂຕ. ຕຕ຺ເຖກາ ອຎ຺ຎຕຣາ ອິຕ຺ຖີ ‘‘ອິທານິ ທີປາໂລກໍ ກາຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໂຕ ປທີເປຍ຺ຍໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ປທີປໍ ອຸຊ຺ຊາເລຕ຺ວາ ຘມ຺ມາສນສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓິ. ສາ ເຕນ ປທີປທາເນນ ອຕ຺ຕມນາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາຕາ ຫຸຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ຄຕາ. ສາ ອປຣຠາເຄ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ¶ ໂຊຕິຣສວິມາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສຣີຣໂສຠາ ປນສ຺ສາ ອຕິວິຍ ປຠສ຺ສຣາ ອຎ຺ເຎ ເທເວ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ທສ ທິສາ ໂອຠາສຍມານາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອເຖກທິວສໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເທວຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕຕິ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ອາຄຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຘ ປນ –

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນ, ຍາ ຕ຺ວໍ ຕິຏ຺ຐສິ ເທວເຕ;

ໂອຠາເສນ຺ຕີ ທິສາ ສພ຺ພາ, ໂອສຘີ ວິຍ ຕາຣກາ.

‘‘ເກນ ເຕຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເກນ ເຕ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເຕ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ເກນ ຕ຺ວໍ ວິມໂລຠາສາ, ອຕິໂຣຈສິ ເທວຕາ;

ເກນ ເຕ ສພ຺ພຄຕ຺ເຕຫິ, ສພ຺ພາ ໂອຠາສເຕ ທິສາ.

‘‘ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ເທວິ ມຫານຸຠາເວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ກິມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເກນາສິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. –

‘‘ສາ ¶ ¶ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ປຸຈ຺ຉິຕາ;

ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ຐາ ວິຍາກາສິ, ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລໍ’’.

‘‘ອຫໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ມນຸສ຺ສຠູຕາ, ປຸຣິມາຍ ຊາຕິຍາ ມນຸສ຺ສໂລເກ;

ຕມນ຺ຘກາຣມ຺ຫິ ຕິມີສິກາຍໍ, ປທີປກາລມ຺ຫິ ອທາສິ ທີປໍ.

‘‘ໂຍ ອນ຺ຘກາຣມ຺ຫິ ຕິມີສິກາຍໍ, ປທີປກາລມ຺ຫິ ທທາຕິ ທີປໍ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ໂຊຕິຣສໍ ວິມານໍ, ປຫູຕມລ຺ຍໍ ພຫຸປຸຓ຺ຑຣີກໍ.

‘‘ເຕນ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເຕນ ເມ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເມ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ເຕນາຫໍ ¶ ວິມໂລຠາສາ, ອຕິໂຣຈາມິ ເທວຕາ;

ເຕນ ເມ ສພ຺ພຄຕ຺ເຕຫິ, ສພ຺ພາ ໂອຠາສເຕ ທິສາ.

‘‘ອກ຺ຂາມິ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ມຫານຸຠາວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ຍມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເຕນມ຺ຫິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. –

໗໕. ຕຕ຺ຖ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຠິກ຺ກນ຺ຕ-ສທ຺ໂທ ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕາ, ຠນ຺ເຕ, ຣຕ຺ຕິ, ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ປຐໂມ ຍາໂມ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໘.໒໐; ອຸທາ. ໔໕; ຈູຬວ. ໓໘໓) ຂເຍ ອາຄໂຕ. ‘‘ອຍໍ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕໂຣ ຈ ປຓີຕຕໂຣ ຈາ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໑໐໐) ສຸນ຺ທເຣ. ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໒໕໐; ປາຣາ. ໑໕) ອພ຺ຠນຸໂມທເນ. ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ¶ ວຓ຺ເຓນ, ສພ຺ພາ ໂອຠາສຍໍ ທິສາ’’ຕິອາທີສຸ (ວິ. ວ. ໘໕໗) ອຠິຣູເປ. ອິຘາປິ ອຠິຣູເປ ເອວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕສ຺ມາ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນາຕິ ອຕິກນ຺ເຕນ ອຕິມນາເປນ, ອຠິຣູເປນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຓ຺ເຓນາຕິ ຉວິວຓ຺ເຓນ. ໂອຠາເສນ຺ຕີ ທິສາ ສພ຺ພາຕິ ສພ຺ພາປິ ທສ ທິສາ ໂຊເຕນ຺ຕີ ເອກາໂລກໍ ກໂຣນ຺ຕີ. ກິໍ ວິຍາຕິ ອາຫ ‘‘ໂອສຘີ ວິຍ ຕາຣກາ’’ຕິ. ອຸສ຺ສນ຺ນາ ປຠາ ເອຕາຍ ຘີຍຕິ, ໂອສຘີນໍ ¶ ວາ ອນຸພລປ຺ປທາຍິກາຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ໂອສຘີ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມາ ຕາຣກາ ຍຖາ ສມນ຺ຕໂຕ ອາໂລກໍ ກຸຣຸມານາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວເມວ ຕ຺ວໍ ສພ຺ພາ ທິສາ ໂອຠາສຍນ຺ຕີ ຕິຏ຺ຐສີຕິ.

໗໗. ສພ຺ພຄຕ຺ເຕຫີຕິ ສພ຺ເພຫິ ສຣີຣາວຍເວຫິ, ສກເລຫິ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ເຄຫິ ໂອຠາສຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ, ເຫຕຸມ຺ຫິ ເຈຕໍ ກຣຓວຈນໍ. ສພ຺ພາ ໂອຠາສເຕ ທິສາຕິ ສພ຺ພາປິ ທສທິສາ ວິຊ຺ໂຊຕຕິ. ‘‘ໂອຠາສເຣ’’ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ, ເຕສໍ ສພ຺ພາ ທິສາຕິ ພຫຸວຈນເມວ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໘໑. ປທີປກາລມ຺ຫີຕິ ປທີປກຣຓກາເລ, ປທີປຸຊ຺ຊລນໂຍຄ຺ເຄ ອນ຺ຘກາເຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ໂຍ ອນ຺ຘກາຣມ຺ຫິ ຕິມີສິກາຍ’’ນ຺ຕິ, ພຫເລ ¶ ມຫນ຺ຘກາເຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທທາຕິ ທີປນ຺ຕິ ປທີປໍ ອຸຊ຺ຊາເລນ຺ໂຕ ວາ ອນຸຊ຺ຊາເລນ຺ໂຕ ວາ ປທີປທານໍ ທທາຕິ, ປທີໂປປກຣຓານິ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ເຍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ. ອຸປປຊ຺ຊຕິ ໂຊຕິຣສໍ ວິມານນ຺ຕິ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓວເສນ ໂຊຕິຣສໍ ວິມານໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕີຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອຖ ຍຖາປຸຈ຺ຉິເຕ ອຕ຺ເຖ ເທວຕາຍ ກຖິເຕ ເຖໂຣ ຕເມວ ກຖໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ທານາທິກຖາຍ ຕສ຺ສາ ກລ຺ລຈິຕ຺ຕາທິຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ສປຣິວາຣາ ສາ ເທວຕາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ເຖໂຣ ຕໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ, ຠຄວາ ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ ¶ . ສາ ເທສນາ ມຫາຊນສ຺ສ ສາຕ຺ຖິກາ ຊາຕາ, ມຫາຊໂນ ວິເສສໂຕ ທີປທາເນ ສກ຺ກຈ຺ຈກາຣີ ອໂຫສີຕິ.

ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນາຕິ ຕິລທກ຺ຂິຓວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ຣາຊຄເຫ ອຎ຺ຎຕຣາ ອິຕ຺ຖີ ຄພ຺ຠິນີ ຕິເລ ໂຘວິຕ຺ວາ ອາຕເປ ສຸກ຺ຂາເປຕິ ເຕລໍ ກາຕຸກາມາ. ສາ ຈ ປຣິກ຺ຂີຓາຍຸກາ ຕໍ ທິວສເມວ ຈວນຘມ຺ມາ, ນິຣຍສໍວຕ຺ຕນິກໍ ຈສ຺ສາ ກມ຺ມໍ ໂອກາສໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ອຖ ນໍ ຠຄວາ ປຈ຺ຈູສເວລາຍໍ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ອິຕ຺ຖີ ອຊ຺ຊ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕິ, ຍໍນູນາຫໍ ຕິລຠິກ຺ຂາປຏິຄ຺ຄຫເຓນ ຕໍ ສຄ຺ຄູປຄໍ ກເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ສາວຕ຺ຖິໂຕ ຕງ຺ຂເຓເນວ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຣາຊຄເຫ ປິຓ຺ຑາຍ ¶ ຈຣນ຺ໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຕສ຺ສາ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ປາປຸຓິ. ສາ ອິຕ຺ຖີ ຠຄວນ຺ຕໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕປີຕິໂສມນສ຺ສາ ສຫສາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ກຕຎ຺ຊລີ ອຎ຺ຎໍ ທາຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ ຫຕ຺ຖປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ຕິເລ ຣາສິໍ ກຕ຺ວາ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິປູຣໍ ຕິລໍ ຠຄວໂຕ ປຕ຺ເຕ ອາກິຣິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິ. ຕໍ ຠຄວາ ອນຸກມ຺ປມາໂນ ¶ ‘‘ສຸຂິນີ ໂຫຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ສາ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ທ຺ວາທສໂຍຊນິເກ ກນກວິມາເນ ສຸຕ຺ຕປພຸທ຺ຘາ ວິຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ອຖາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເທວຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕໍ ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສປຣິວຸຕໍ ມຫຕິຍາ ເທວິທ຺ຘິຍາ ວິໂຣຈມານມຸປຄນ຺ຕ຺ວາ –

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ¶ ວຓ຺ເຓນ, ຍາ ຕ຺ວໍ ຕິຏ຺ຐສິ ເທວເຕ;

ໂອຠາເສນ຺ຕີ ທິສາ ສພ຺ພາ, ໂອສຘີ ວິຍ ຕາຣກາ.

‘‘ເກນ ເຕຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເກນ ເຕ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເຕ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. – ປຸຈ຺ຉິ;

‘‘ສາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ປຸຈ຺ຉິຕາ;

ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ຐາ ວິຍາກາສິ, ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລໍ’’.

‘‘ອຫໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ມນຸສ຺ສຠູຕາ, ປຸຣິມາຍ ຊາຕິຍາ ມນຸສ຺ສໂລເກ.

‘‘ອທ຺ທສໍ ວິຣຊໍ ພຸທ຺ຘໍ, ວິປ຺ປສນ຺ນມນາວິລໍ;

ອາສຊ຺ຊ ທານໍ ອທາສິໍ, ອກາມາ ຕິລທກ຺ຂິຓໍ;

ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ, ປສນ຺ນາ ເສຫິ ປາຓິຠິ.

‘‘ເຕນ ¶ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເຕນ ເມ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເມ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ອກ຺ຂາມິ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ມຫານຸຠາວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ຍມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເຕນມ຺ຫິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. –

໙໐. ຕຕ຺ຖ ¶ ອາສຊ຺ຊາຕິ ອຍໍ ອາສຊ຺ຊ-ສທ຺ໂທ ‘‘ອາສຊ຺ຊ ນໍ ຕຖາຄຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຈູຬວ. ໓໕໐) ຆຏ຺ເຏນ ອາຄໂຕ. ‘‘ອາສຊ຺ຊ ທານໍ ເທຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໓໓໖; ອ. ນິ. ໘.໓໑) ສມາຄເມ. ອິຘາປິ ສມາຄເມເຍວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕສ຺ມາ ອາສຊ຺ຊາຕິ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມວາເຍນ ສມ຺ປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ອກາມາ’’ຕິ. ສາ ຫິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສໍວິຘານປຸພ຺ພກໍ ປຸຣິມສິທ຺ຘໍ ທານສງ຺ກປ຺ປໍ ວິນາ ສຫສາ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ຠຄວຕິ ປວຕ຺ຕິຕໍ ¶ ຕິລທານໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ອາສຊ຺ຊ ທານໍ ອທາສິໍ, ອກາມາ ຕິລທກ຺ຂິຓ’’ນ຺ຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ຕິລທກ຺ຂິຓວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂກຎ຺ຈາ ມຍູຣາ ທິວິຍາ ຈ ຫໍສາຕິ ປຕິພ຺ພຕາວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຕຣາ ອິຕ຺ຖີ ປຕິພ຺ພຕາ ອໂຫສິ ຠຕ຺ຕຸ ອນຸກູລວຕ຺ຕິນີ ຂມາ ປທກ຺ຂິຓຄ຺ຄາຫິນີ, ນ ກຸທ຺ຘາປິ ປຏິປ຺ຜຣຕິ, ອຜຣຸສວາຈາ ສຈ຺ຈວາທິນີ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ຍຖາວິຠວໍ ທານານິ ຈ ອທາສິ. ສາ ເກນຈິເທວ ໂຣເຄນ ຜຸຏ຺ຐາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອຖາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ປຸຣິມນເຍເນວ ເທວຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕໍ ເທວຘີຕຣໍ ມຫຕິໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສາ ສມີປມຸປຄໂຕ. ສາ ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສປຣິວຸຕາ ສຏ຺ຐິສກຏຠາຣາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິຕຕ຺ຕຠາວາ ເຖຣສ຺ສ ປາເທສຸ ສິຣສາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ເຖໂຣປິ ຕາຍ ກຕປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ –

‘‘ໂກຎ຺ຈາ ມຍູຣາ ທິວິຍາ ຈ ຫໍສາ, ວຄ຺ຄຸສ຺ສຣາ ໂກກິລາ ສມ຺ປຕນ຺ຕິ;

ປຸປ຺ຜາຠິກິຓ຺ຓໍ ຣມ຺ມມິທໍ ວິມານໍ, ອເນກຈິຕ຺ຕໍ ນຣນາຣິເສວິຕໍ.

‘‘ຕຕ຺ຖຈ຺ຉສິ ¶ ເທວິ ມຫານຸຠາເວ, ອິທ຺ຘີ ວິກຸພ຺ພນ຺ຕິ ອເນກຣູປາ;

ອິມາ ¶ ຈ ເຕ ອຈ຺ຉຣາໂຍ ສມນ຺ຕໂຕ, ນຈ຺ຈນ຺ຕິ ຄາຍນ຺ຕິ ປໂມທຍນ຺ຕິ ຈ.

‘‘ເທວິທ຺ຘິປຕ຺ຕາສິ ¶ ມຫານຸຠາເວ,

ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. – ອາຫ;

‘‘ສາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ປຸຈ຺ຉິຕາ;

ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ຐາ ວິຍາກາສິ, ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລໍ’’.

‘‘ອຫໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ມນຸສ຺ສຠູຕາ, ປຕິພ຺ພຕານຎ຺ຎມນາ ອໂຫສິໍ;

ມາຕາວ ປຸຕ຺ຕໍ ອນຸຣກ຺ຂມານາ, ກຸທ຺ຘາປິຫໍ ນປ຺ຜຣຸສໍ ອໂວຈໍ.

‘‘ສຈ຺ເຈ ຐິຕາ ໂມສວຊ຺ຊໍ ປຫາຍ, ທາເນ ຣຕາ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕຠາວາ;

ອນ຺ນຎ຺ຈ ປານຎ຺ຈ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ, ສກ຺ກຈ຺ຈ ທານໍ ວິປຸລໍ ອທາສິໍ.

‘‘ເຕນ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເຕນ ເມ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເມ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ອກ຺ຂາມິ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ມຫານຸຠາວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ຍມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເຕນມ຺ຫິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. –

໙໓. ຕຕ຺ຖ ໂກຎ຺ຈາຕິ ໂກຎ຺ຈສກຸຓາ, ເຍ ‘‘ສາຣສາ’’ຕິປິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ມຍູຣາຕິ ໂມຣາ. ທິວິຍາຕິ ທິພ຺ພານຸຠາວາ. ອິທຎ຺ຫິ ປທໍ ‘‘ທິວິຍາ ໂກຎ຺ຈາ, ທິວິຍາ ມຍູຣາ’’ຕິອາທິນາ ຈຕູຫິປິ ປເທຫິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຫໍສາຕິ ສຸວຓ຺ຓຫໍສາທິຫໍສາ. ວຄ຺ຄຸສ຺ສຣາຕິ ມຘຸຣສ຺ສຣາ. ໂກກິລາຕິ ກາຬໂກກິລາ ເຈວ ສຸກ຺ກໂກກິລາ ຈ. ສມ຺ປຕນ຺ຕີຕິ ເທວຕາຍ ອຠິຣມຓຕ຺ຖໍ ກີຬນ຺ຕາ ¶ ລຬນ຺ຕາ ສມນ຺ຕໂຕ ປຕນ຺ຕິ ວິຈຣນ຺ຕິ. ໂກຎ຺ຈາທິຣູເປນ ຫິ ເທວຕາຍ ຣຕິຊນນຕ຺ຖໍ ປຣິວາຣຠູຕາ ເທວຕາ ກີຬນ຺ຕາ ¶ ¶ ລຬນ຺ຕາ ‘‘ໂກຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕາ. ປຸປ຺ຜາຠິກິຓ຺ຓນ຺ຕິ ຄນ຺ຖິຕາຄນ຺ຖິເຕຫິ ນານາວິຘຣຕນກຸສຸເມຫິ ໂອກິຓ຺ຓໍ. ຣມ຺ມນ຺ຕິ ຣມຓີຍໍ, ມໂນຣມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອເນກຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອເນເກຫິ ອຸຍ຺ຍານກປ຺ປຣຸກ຺ຂໂປກ຺ຂຣຓິອາທີຫິ ວິມາເນສຸ ຈ ອເນເກຫິ ຠິຕ຺ຕິວິເສສາທີຫິ ຈິຕ຺ຕໍ. ນຣນາຣິເສວິຕນ຺ຕິ ປຣິວາຣຠູເຕຫິ ເທວປຸຕ຺ເຕຫິ ເທວຘີຕາຫິ ຈ ອຸປເສວິຕໍ.

໙໔. ອິທ຺ຘີ ວິກຸພ຺ພນ຺ຕິ ອເນກຣູປາຕິ ນານາຣູປານໍ ວິທໍສເນນ ອເນກຣູປາ ກມ຺ມານຸຠາວສິທ຺ຘາ ອິທ຺ຘີ ວິກຸພ຺ພນ຺ຕີ ວິກຸພ຺ພນິທ຺ຘິໂຍ ວລຎ຺ເຊນ຺ຕີ ອຈ຺ຉສີຕິ ໂຍຊນາ.

໙໗. ອນຎ຺ຎມນາຕິ ປຕິພ຺ພຕາ, ປຕິໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ມໂນ ເອຕິສ຺ສາຕິ ອຎ຺ຎມນາ, ນ ອຎ຺ຎມນາຕິ ອນຎ຺ຎມນາ, ມຍ຺ຫໍ ສາມິກໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປຸຣິເສ ປາປກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ອຸປ຺ປາເທສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມາຕາວ ປຸຕ຺ຕໍ ອນຸຣກ຺ຂມານາຕິ ຍຖາ ມາຕາ ປຸຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ມຍ຺ຫໍ ສາມິກໍ, ສພ຺ເພປິ ວາ ສຕ຺ເຕ ຫິເຕສິຕາຍ ອຫິຕາປນຍນກາມຕາຍ ຈ ອນຸທ຺ທຍມານາ. ກຸທ຺ຘາປິຫໍ ນປ຺ຜຣຸສໍ ອໂວຈນ຺ຕິ ປເຣນ ກຕໍ ອຜາສຸກໍ ປຏິຈ຺ຈ ກຸທ຺ຘາປິ ສມານາ ອຫໍ ຜຣຸສວຈນໍ ນ ກເຖສິໍ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ປິຍວຈນເມວ ອຠາສິນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໙໘. ສຈ຺ເຈ ຐິຕາຕິ ສຈ຺ເຈ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ຍສ຺ມາ ມຸສາວາທາ ເວຣມຓິຍາ ສຈ຺ເຈ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ນາມ ໂຫຕິ, ນ ກທາຈິ ສຈ຺ຈວຈນມຕ຺ເຕນາຕິ ¶ ອາຫ – ໂມສວຊ຺ຊໍ ປຫາຍາຕິ ມຸສາວາທໍ ປຫາຍ. ທາເນ ຣຕາຕິ ທາເນ ອຠິຣຕາ, ຍຸຕ຺ຕປ຺ປຍຸຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕຠາວາຕິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູຫິ ອຕ຺ຕານໍ ວິຍ ສຠາເວເນວ ປເຣສໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫນສີລາ ອນ຺ນຎ຺ຈ ປານຎ຺ຈ ກມ຺ມຜລສທ຺ຘາຍ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຈິຕ຺ຕີກາເຣນ ອທາສິໍ, ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ວຕ຺ຖາທິທານໍ ວິປຸລໍ ອຸຬາຣໍ ອທາສິນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ປຕິພ຺ພຕາວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ທຸຕິຍປຕິພ຺ພຕາວິມານວຓ຺ຓນາ

ເວຬຸຣິຍຖມ຺ຠນ຺ຕິ ¶ ທຸຕິຍປຕິພ຺ພຕາວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ອຎ຺ຎຕຣາ ອຸປາສິກາ ປຕິພ຺ພຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ສຸວິສຸທ຺ຘານິ ກຕ຺ວາ ຣກ຺ຂິ, ຍຖາວິຠວຎ຺ຈ ທານານິ ອທາສິ, ສາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

‘‘ເວຬຸຣິຍຖມ຺ຠໍ ¶ ຣຸຈິຣໍ ປຠສ຺ສຣໍ, ວິມານມາຣຸຍ຺ຫ ອເນກຈິຕ຺ຕໍ;

ຕຕ຺ຖຈ຺ຉສິ ເທວິ ມຫານຸຠາເວ, ອຸຈ຺ຈາວຈາ ອິທ຺ຘິ ວິກຸພ຺ພມານາ;

ອິມາ ຈ ເຕ ອຈ຺ຉຣາໂຍ ສມນ຺ຕໂຕ, ນຈ຺ຈນ຺ຕິ ຄາຍນ຺ຕິ ປໂມທຍນ຺ຕິ ຈ.

‘‘ເທວິທ຺ຘິປຕ຺ຕາສິ ມຫານຸຠາເວ,

ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. – ປຸຈ຺ຉິ;

‘‘ສາ ¶ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ປຸຈ຺ຉິຕາ;

ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ຐາ ວິຍາກາສິ, ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລໍ’’.

‘‘ອຫໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ມນຸສ຺ສຠູຕາ, ອຸປາສິກາ ຈກ຺ຂຸມໂຕ ອໂຫສິໍ;

ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣຕາ ອໂຫສິໍ, ໂລເກ ອທິນ຺ນໍ ປຣິວຊ຺ຊຍິສ຺ສໍ.

‘‘ອມຊ຺ຊປາ ໂນ ຈ ມຸສາ ອຠາຓິໍ, ສເກນ ສາມິນາ ອໂຫສິໍ ຕຸຏ຺ຐາ;

ອນ຺ນຎ຺ຈ ປານຎ຺ຈ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ, ສກ຺ກຈ຺ຈ ທານໍ ວິປຸລໍ ອທາສິໍ.

‘‘ເຕນ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເຕນ ເມ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເມ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ອກ຺ຂາມິ ¶ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ມຫານຸຠາວ,

ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. – ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ;

໑໐໑. ຕຕ຺ຖ ເວຬຸຣິຍຖມ຺ຠນ຺ຕິ ເວຬຸຣິຍມຓິມຍຖມ຺ຠໍ. ຣຸຈິຣນ຺ຕິ ຣມຓີຍໍ. ປຠສ຺ສຣນ຺ຕິ ອຕິວິຍ ຠາສຸຣໍ. ອຸຈ຺ຈາວຈາຕິ ອຸຈ຺ຈາ ຈ ອວຈາ ຈ, ວິວິຘາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໐໔-໕. ອຸປາສິກາຕິ ສຣຓຄມເນນ ອຸປາສິກາລກ຺ຂເຓ ຐິຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ –

‘‘ຍໂຕ ¶ ໂຂ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ສງ຺ຆໍ ສຣຓໍ ຄໂຕ ໂຫຕິ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ອຸປາສໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໓໓).

ຈກ຺ຂຸມໂຕຕິ ປຎ຺ຈຫິ ຈກ຺ຂູຫິ ຈກ຺ຂຸມໂຕ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ. ເອວໍ ອຸປາສິກາຠາວກິຕ຺ຕເນນ ອາສຍສຸທ຺ຘິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປໂຍຄສຸທ຺ຘິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣຕາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສເກນ ສາມິນາ ອໂຫສິໍ ຕຸຏ຺ຐາຕິ ມິຈ຺ຉາຈາຣາເວຣມຓິມາຫ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວ.

ທຸຕິຍປຕິພ຺ພຕາວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນາຕິ ສຸຓິສາວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ສາວຕ຺ຖິຍໍ ¶ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ເຄເຫ ເອກາ ກຸລສຸຓ຺ຫາ ເຄຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐໍ ຂີຓາສວຕ຺ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕປີຕິໂສມນສ຺ສາ ‘‘ອິທໍ ມຍ຺ຫໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘໍ ປູວຠາຄໍ ອາທາຍ ອາທເຣນ ເຖຣສ຺ສ ອຸປເນສິ, ເຖໂຣ ຕໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ຄໂຕ. ສາ ອປຣຠາເຄ ກາລໍ ¶ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ເສສໍ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນ, ຍາ ຕ຺ວໍ ຕິຏ຺ຐສິ ເທວເຕ;

ໂອຠາເສນ຺ຕີ ທິສາ ສພ຺ພາ, ໂອສຘີ ວິຍ ຕາຣກາ.

‘‘ເກນ ເຕຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເກນ ເຕ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເຕ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ເທວິ ມຫານຸຠາເວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ກິມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເກນາສິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

‘‘ສາ ¶ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ປຸຈ຺ຉິຕາ;

ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ຐາ ວິຍາກາສິ, ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລໍ’’.

‘‘ອຫໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ມນຸສ຺ສຠູຕາ, ສຸຓິສາ ອໂຫສິໍ ສສຸຣສ຺ສ ເຄເຫ.

‘‘ອທ຺ທສໍ ວິຣຊໍ ຠິກ຺ຂຸໍ, ວິປ຺ປສນ຺ນມນາວິລໍ;

ຕສ຺ສ ອທາສຫໍ ປູວໍ, ປສນ຺ນາ ເສຫິ ປາຓິຠິ;

ຠາຄຑ຺ຒຠາຄໍ ທຕ຺ວານ, ໂມທາມິ ນນ຺ທເນ ວເນ.

‘‘ເຕນ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເຕນ ເມ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເມ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ອກ຺ຂາມິ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ມຫານຸຠາວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ຍມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເຕນມ຺ຫິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

໑໑໒. ຕຕ຺ຖ ສຸຓິສາຕິ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠຣິຍາ. ອິຕ຺ຖິຍາ ຫິ ສາມິກສ຺ສ ປິຕາ ‘‘ສສຸໂຣ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ສາ ‘‘ສຸຓິສາ’’ຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ສຸຓິສາ ອໂຫສິໍ ສສຸຣສ຺ສ ເຄເຫ’’ຕິ.

໑໑໓. ຠາຄຑ຺ຒຠາຄນ຺ຕິ ¶ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘປຏິວີສໂຕ ອຸປຑ຺ຒຠາຄໍ. ໂມທາມິ ນນ຺ທເນ ວເນຕິ ເຖເຣນ ນນ຺ທນວເນ ທິຏ຺ຐຕາຍ ອາຫ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ¶ ວຓ຺ເຓນາຕິ ທຸຕິຍສຸຓິສາວິມານໍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ອປຸພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ, ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ກຸມ຺ມາສທານເມວ ວິເສໂສ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນ, ຍາ ຕ຺ວໍ ຕິຏ຺ຐສິ ເທວເຕ;

ໂອຠາເສນ຺ຕີ ທິສາ ສພ຺ພາ, ໂອສຘີ ວິຍ ຕາຣກາ.

‘‘ເກນ ¶ ເຕຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເກນ ເຕ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເຕ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ເທວິ ມຫານຸຠາເວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ກິມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເກນາສິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

‘‘ສາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ປຸຈ຺ຉິຕາ;

ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ຐາ ວິຍາກາສິ, ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລໍ’’.

‘‘ອຫໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ມນຸສ຺ສຠູຕາ, ສຸຓິສາ ອໂຫສິໍ ສສຸຣສ຺ສ ເຄເຫ.

‘‘ອທ຺ທສໍ ວິຣຊໍ ຠິກ຺ຂຸໍ, ວິປ຺ປສນ຺ນມນາວິລໍ;

ຕສ຺ສ ອທາສຫໍ ຠາຄໍ, ປສນ຺ນາ ເສຫິ ປາຓິຠິ;

ກຸມ຺ມາສປິຓ຺ຑໍ ທຕ຺ວານ, ໂມທາມິ ນນ຺ທເນ ວເນ.

‘‘ເຕນ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເຕນ ເມ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເມ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ອກ຺ຂາມິ ¶ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ມຫານຸຠາວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ຍມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເຕນມ຺ຫິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

໑໒໑. ຕຕ຺ຖ ຠາຄນ຺ຕິ ກຸມ຺ມາສໂກຏ຺ຐາສໍ. ເຕນາຫ ‘‘ກຸມ຺ມາສປິຓ຺ຑໍ ທຕ຺ວານາ’’ຕິ. ກຸມ຺ມາໂສຕິ ຈ ຍວກຸມ຺ມາໂສ ວຸຕ຺ໂຕ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ທຸຕິຍສຸຓິສາວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນາຕິ ອຸຕ຺ຕຣາວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ເຕນ ¶ ຈ ສມເຍນ ປຸຓ຺ໂຓ ນາມ ທຸຄ຺ຄຕປຸຣິໂສ ຣາຊຄຫເສຏ຺ຐິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ¶ ຊີວຕິ, ຕສ຺ສ ຠຣິຍາ ອຸຕ຺ຕຣາ, ອຸຕ຺ຕຣາ ຈ ນາມ ຘີຕາຕິ ທ຺ເວ ເອວ ເຄຫມານຸສກາ. ອເຖກທິວສໍ ຣາຊຄເຫ ‘‘ມຫາຊເນນ ສຕ຺ຕາຫໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ໂຆສນໍ ກຣິໍສຸ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິ ປາໂຕວ ອາຄຕໍ ປຸຓ຺ຓໍ ‘‘ຕາຕ, ອມ຺ຫາກໍ ປຣິຊໂນ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬິຕຸກາໂມ, ຕ຺ວໍ ກິໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬິສ຺ສສິ, ອຸທາຫຸ ຠຕິໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສາມິ, ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ນາມ ສຘນານໍ ໂຫຕິ, ມມ ປນ ເຄເຫ ສ຺ວາຕນາຍ ຍາຄຸຕຓ຺ຑຸລານິປິ ນຕ຺ຖິ, ກິໍ ເມ ນກ຺ຂຕ຺ເຕນ? ໂຄເຓ ລຠນ຺ໂຕ ກສິຕຸໍ ຄມິສ຺ສາມີ’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ໂຄເຓ ຄຓ຺ຫສ຺ສູ’’ຕິ. ໂສ ພລວໂຄເຓ ຈ ຠທ຺ທນງ຺ຄລຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ນາຄຣາ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬນ຺ຕິ, ອຫໍ ທລິທ຺ທຕາຍ ຠຕິໍ ກາຕຸໍ ຄມິສ຺ສາມິ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຕາວ ອຊ຺ຊ ທິຄຸຓໍ ນິວາປໍ ປຈິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ອາຫເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ຠຣິຍໍ ວຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕໍ ອຄມາສິ.

ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣປິ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິໂຣຘສມາປນ຺ໂນ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຊ຺ຊ ມຍາ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ປຸຓ຺ຓໍ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓຊາລສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ຐໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສທ຺ໂຘ ນຸ ໂຂ ເອສ, ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ ¶ ວາ ເມ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ສທ຺ຘຠາວຎ຺ຈ ສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ຖຠາວຎ຺ຈ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຈ ຕສ຺ສ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິລາຠໍ ຎຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາທາຍ ຕສ຺ສ ກສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາວາຏຕີເຣ ເອກໍ ຄຸມ຺ພໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ປຸຓ຺ໂຓ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາວ ກສິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ທນ຺ຕກຏ຺ເຐນ ອຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ກປ຺ປິຍໍ ກຕ຺ວາ ອທາສິ. ອຖສ຺ສ ເຖໂຣ ປຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຣິສ຺ສາວນຎ຺ຈ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອທາສິ. ໂສ ‘‘ປານີເຍນ ອຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໍ ອາທາຍ ປານີຍໍ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ອທາສິ.

ເຖໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ປເຣສໍ ປຈ຺ຉິມເຄເຫ ວສຕິ, ສຈສ຺ສ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ຄມິສ຺ສາມິ, ອິມສ຺ສ ຠຣິຍາ ມໍ ທຏ຺ຐຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ຍາວສ຺ສ ຠຣິຍາ ຠຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຕາວ ອິເຘວ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ໂຖກໍ ¶ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ມຄ຺ຄາຣຸຬ຺ຫຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນຄຣາຠິມຸໂຂ ປາຍາສິ. ສາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອປ຺ເປກທາຫໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມ ສຕິ ອຍ຺ຍໍ ນ ປສ຺ສາມິ, ອປ຺ເປກທາ ເມ ອຍ຺ຍໍ ປສ຺ສນ຺ຕິຍາ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ນ ໂຫຕິ, ອຊ຺ຊ ປນ ເມ ອຍ຺ໂຍ ຈ ທິຏ຺ໂຐ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ຈາຍໍ ອຕ຺ຖິ, ກຣິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ເມ ສງ຺ຄຫ’’ນ຺ຕິ. ສາ ຠຕ຺ຕຠາຊນໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ເຖຣໍ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິທໍ ລູຂໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາຕິ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທາສສ຺ສ ໂວ ສງ຺ຄຫໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ເຖໂຣ ປຕ຺ຕໍ ອຸປນາເມຕ຺ວາ ຕາຍ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ຠາຊນໍ ຘາເຣຕ຺ວາ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ຕໂຕ ຠຕ຺ຕໍ ທທມານາຍ ອຸປຑ຺ຒຠຕ຺ເຕ ທິນ຺ເນ ‘‘ອລ’’ນ຺ຕິ ຫຕ຺ເຖນ ປຕ຺ຕໍ ປິທຫິ. ສາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອໂກວ ປຏິວີໂສ, ນ ສກ຺ກາ ທ຺ວິຘາ ກາຕຸໍ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ທາສສ຺ສ ອິຘໂລກສງ຺ຄຫໍ ອກຕ຺ວາ ປຣໂລກສງ຺ຄຫໍ ກໂຣຖ, ນິຣວເສສເມວ ທາຕຸກາມາມ຺ຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສພ຺ພເມວສ຺ສ ¶ ປຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສ຺ສ ຠາຄິນີ ອສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ອກາສິ. ເຖໂຣ ‘‘ເອວໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຐິຕໂກວ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ອຸທກຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ອກາສິ. ສາປິ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕຓ຺ຑຸເລ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ປຈິ.

ປຸຓ຺ໂຓປິ ອຑ຺ຒກຣີສມຕ຺ຕໍ ຐານໍ ກສິຕ຺ວາ ຊິຆຈ຺ຉໍ ສຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ໂຄເຓ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເອກໍ ຣຸກ຺ຂຉາຍໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ອຖສ຺ສ ຠຣິຍາ ຠຕ຺ຕມາທາຍ ຄຈ຺ຉມານາ ຕໍ ທິສ຺ວາວ ‘‘ເອສ ຊິຆຈ຺ຉາປີຬິໂຕ ¶ ມໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນ, ສເຈ ມໍ ‘ອຕິວິຍ ຈິຣາຍີ’ຕິ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປໂຕທລຏ຺ຐິຍາ ປຫຣິສ຺ສຕິ, ມຍາ ກຕກມ຺ມໍ ນິຣຕ຺ຖກໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຏິກຈ຺ເຈວສ຺ສ ອາໂຣເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອວມາຫ ‘‘ສາມິ, ອຊ຺ເຊກທິວສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຫິ, ມາ ມຍາ ກຕກມ຺ມໍ ນິຣຕ຺ຖກໍ ກຣິ, ອຫໍ ປາໂຕວ ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣນ຺ຕີ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຘມ຺ມເສນາປຕິໍ ທິສ຺ວາ ຕວ ຠຕ຺ຕໍ ຕສ຺ສ ທຕ຺ວາ ປຸນ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ປຈິຕ຺ວາ ອາຄຕາ, ປສາເທຫິ, ສາມິ, ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ກິໍ ວເທສິ, ຠທ຺ເທ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຸນ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ ¶ , ສາຘຸ ວຕ ເຕ ກຕໍ ມມ ຠຕ຺ຕໍ ອຍ຺ຍສ຺ສ ທທມານາຍ, ມຍາປິສ຺ສ ອຊ຺ຊ ປາໂຕວ ທນ຺ຕກຏ຺ຐຎ຺ຈ ມຸໂຂທກຎ຺ຈ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ປສນ຺ນມານໂສ ຕໍ ວຈນໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸສ຺ສູເຣ ລທ຺ຘຠຕ຺ຕຕາຍ ກິລນ຺ຕກາໂຍ ຕສ຺ສາ ອງ຺ເກ ສີສໍ ກຕ຺ວາ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິ.

ອຖສ຺ສ ປາໂຕວ ກສິຕຏ຺ຐານໍ ປໍສຸຈຸຓ຺ຓໍ ອຸປາທາຍ ສພ຺ພໍ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ກຓິກາຣປຸປ຺ຜຣາສິ ວິຍ ໂສຠມານໍ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ປພຸທ຺ໂຘ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຠຣິຍໍ ອາຫ ‘‘ຠທ຺ເທ, ເອຕໍ ມຍາ ກສິຕຏ຺ຐານໍ ສພ຺ພໍ ມມ ສຸວຓ຺ຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເມ ອຕິອຸສ຺ສູເຣ ລທ຺ຘຠຕ຺ຕຕາຍ ອກ຺ຂີນິ ຠມນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາມິ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ເອວເມວ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ. ໂສ ອຸຏ຺ຐາຍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ປິຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນງ຺ຄລສີເສ ປຫຣິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ອຍ຺ຍສ຺ສ ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ ທິນ຺ນທາເນ ອຊ຺ເຊວ ວິປາໂກ ທສ຺ສິໂຕ, ນ ໂຂ ປນ ສກ຺ກາ ເອຕ຺ຕກໍ ຘນໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຠຣິຍາຍ ອາຠຕໍ ຠຕ຺ຕປາຕິໍ ສຸວຓ຺ຓສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ຣາຊກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ກໂຕກາໂສ ປວິສິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ຕາຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເທວ, ອຊ຺ຊ ມຍາ ກສິຕຏ຺ຐານໍ ສພ຺ພໍ ສຸວຓ຺ຓຣາສິເມວ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕໍ, ສຸວຓ຺ຓໍ ອາຫຣາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ໂກສິ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ປຸຓ຺ໂຓ ນາມາຫ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ເຕ ອຊ຺ຊ ກຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ ເມ ປາໂຕວ ທນ຺ຕກຏ຺ຐຎ຺ຈ ມຸໂຂທກຎ຺ຈ ທິນ຺ນໍ, ຠຣິຍາຍປິ ເມ ມຍ຺ຫໍ ອາຫຏຠຕ຺ຕໍ ຕສ຺ເສວ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ‘‘ອຊ຺ເຊວ ກິຣ ໂຠ ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ ທິນ຺ນທາເນ ວິປາໂກ ທສ຺ສິໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ¶ ‘‘ຕາຕ, ກິໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ພຫູນິ ສກຏສຫສ຺ສານິ ປຫິຓິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓໍ ອາຫຣາເປຖາ’’ຕິ. ຣາຊາ ສກຏານິ ປຫິຓິ. ຣາຊປຸຣິເສສຸ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕສຸ ຄຫິຕໍ ຄຫິຕໍ ມຕ຺ຕິກາວ ໂຫຕິ. ເຕຫິ ¶ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈິເຕ ‘‘ຕາຕາ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ກິນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຕນ ຫິ, ຕາຕາ, ປຸນ ຄຈ຺ຉຖ, ‘‘ປຸຓ຺ຓສ຺ສ ສນ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຖາຕິ. ເຕ ຕຖາ ກຣິໍສຸ ¶ ຄຫິຕໍ ຄຫິຕໍ ສຸວຓ຺ຓເມວ ອໂຫສິ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຣາຊງ຺ຄເຓ ຣາສິໍ ອກໍສຸ, ອສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພໂຘ ຣາສິ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ນາຄເຣ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ນຄເຣ ອຕ຺ຖິ ກສ຺ສຈິ ເອຕ຺ຕກໍ ສຸວຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນສ຺ສ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ? ‘‘ເສຏ຺ຐິຈ຺ຉຕ຺ຕໍ, ເທວາ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ພຫຸຘນເສຏ຺ຐິ ນາມ ໂຫຕູ’’ຕິ ມຫນ຺ເຕນ ໂຠເຄນ ສທ຺ຘິໍ ຕສ຺ສ ເສຏ຺ຐິຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ອທາສິ.

ອຖ ນໍ ໂສ ອາຫ ‘‘ມຍໍ, ເທວ, ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ປຣກຸເລ ວສິມ຺ຫາ, ວສນຏ຺ຐານໍ ໂນ ເທຖາ’’ຕິ. ເຕນ ຫິ ປສ຺ສ, ເອສ ຄຸມ຺ໂພ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອຕໍ ຫຣາເປຕ຺ວາ ເຄຫໍ ກາເຣຫີຕິ ປຸຣາຓເສຏ຺ຐິສ຺ສ ເຄຫຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ກຕິປາເຫເນວ ເຄຫໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ເຄຫປເວສນມງ຺ຄລຎ຺ຈ ຉຕ຺ຕມງ຺ຄລຎ຺ຈ ເອກໂຕວ ກໂຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ອທາສິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ທານານຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອນຸປຸພ຺ພິໍ ກຖໍ ກເຖສິ. ຘມ຺ມກຖາວສາເນ ປຸຓ຺ຓເສຏ຺ຐິ ຈ ຠຣິຍາ ຈສ຺ສ ຘີຕາ ຈ ອຸຕ຺ຕຣາຕິ ຕໂຍປິ ຊນາ ໂສຕາປນ຺ນາ ອເຫສຸໍ.

ອປຣຠາເຄ ຣາຊຄຫເສຏ຺ຐິ ປຸຓ຺ຓເສຏ຺ຐິໂນ ຘີຕຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວາເຣສິ. ໂສ ‘‘ນາຫໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ມາ ເອວໍ ກໂຣຕຸ, ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອມ຺ເຫ ນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ເຕເນວ ເຕ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ລທ຺ຘາ, ເທຕຸ ເມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເຕ ຘີຕຣ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ຕຸມ຺ເຫ, ມມ ຘີຕາ ຕີຫິ ຣຕເນຫິ ວິນາ ວສິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເນວສ຺ສ ຘີຕຣໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ພຫູ ເສຏ຺ຐິຄຫປຕິກາທໂຍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ‘‘ມາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາສໍ ຠິນ຺ທິ, ເທຫິສ຺ສ ຘີຕຣ’’ນ຺ຕິ ຍາຈິໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອາສາຬ຺ຫິປຸຓ຺ຓມາຍ ຘີຕຣໍ ອທາສິ. ສາ ປຕິກຸລໍ ຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠິກ຺ຂຸໍ ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ທານໍ ວາ ທາຕຸໍ ຘມ຺ມໍ ວາ ໂສຕຸໍ ນາລຕ຺ຖ, ເອວໍ ອຑ຺ຒຕິເຍສຸ ມາເສສຸ ວີຕິວຕ຺ເຕສຸ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ຐິເຕ ປຣິຈາຣິເກ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອິທານິ ກິຕ຺ຕກໍ ອນ຺ໂຕວສ຺ສໍ ອວສິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຑ຺ຒມາໂສ, ອຍ຺ເຍ’’ຕິ. ສາ ມາຕາປິຕູນໍ ສາສນໍ ປຫິຓິ ‘‘ກສ຺ມາ ມໍ ເອວຣູເປ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ປກ຺ຂິປິໍສຸ, ວຣໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ມໍ ລກ຺ຂຓາຫຕໍ ກຕ຺ວາ ປເຣສໍ ທາສິໍ ສາເວຕຸໍ, ນ ເອວຣູປສ຺ສ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ¶ ທາຕຸໍ, ອາຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠິກ຺ຂຸທສ຺ສນາທີສຸ ¶ ເອກມ຺ປິ ປຸຎ຺ຎໍ ກາຕຸໍ ນ ລຠາມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສາ ປິຕາ ‘‘ທຸກ຺ຂິຕາ ວຕ ເມ ຘີຕາ’’ຕິ ອນຕ຺ຕມນຕໍ ປເວເທຕ຺ວາ ປຎ຺ຈທສ ກຫາປຓສຫສ຺ສານິ ເປເສສິ, ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ນຄເຣ ສິຣິມາ ¶ ນາມ ຄຓິກາ ອຕ຺ຖິ, ເທວສິກໍ ສຫສ຺ສໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອິເມຫິ ກຫາປເຓຫິ ຕໍ ອາເນຕ຺ວາ ສາມິກສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ສຍໍ ຍຖາຣຸຈິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣຕູ’’ຕິ ສາສນຎ຺ຈ ປຫິຓິ. ອຸຕ຺ຕຣາ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ສາມິເກນ ສິຣິມໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິມິທ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາມິ, ອິມໍ ອຑ຺ຒມາສໍ ມມ ສຫາຍິກາ ຕຸມ຺ເຫ ປຣິຈຣຕຸ, ອຫໍ ປນ ອິມໍ ອຑ຺ຒມາສໍ ທານຎ຺ເຈວ ທາຕຸກາມາ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ໂສຕຸກາມາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕໍ ອຠິຣູປໍ ອິຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນສິເນໂຫ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ.

ອຸຕ຺ຕຣາປິ ໂຂ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ອຑ຺ຒມາສໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອິເຘວ ຠິກ຺ຂາ ຄເຫຕພ຺ພາ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ມຫາປວາຣຓາ, ຕາວ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ໂສຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐມານສາ ‘‘ເອວໍ ຍາຄຸໍ ປຈຖ, ເອວໍ ຠຕ຺ຕໍ ປຈຖ, ເອວໍ ປູວໍ ປຈຖາ’’ຕິ ມຫານເສ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ສໍວິທຫນ຺ຕີ ວິຈຣຕິ. ອຖສ຺ສາ ສາມິໂກ ‘‘ສ຺ເວ ມຫາປວາຣຓາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຫານສາຠິມຸໂຂ ວາຕປາເນ ຐຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ກໂຣນ຺ຕີ ສາ ອນ຺ຘພາລາ ວິຈຣຕີ’’ຕິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຕໍ ເສທກິລິນ຺ນໍ ຉາຣິກາຍ ໂອກິຓ຺ຓໍ ອງ຺ຄາຣມສິມກ຺ຂິຕໍ ຕຖາ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ວິຈຣມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ອນ຺ຘພາລາ ເອວຣູເປ ຐາເນ ອິມໍ ສິຣິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ນານຸຠວຕິ, ‘‘ມຸຓ຺ຑກສມເຓ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’ຕິ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ວິຈຣຕີ’’ຕິ ຫສິຕ຺ວາ ອປຄຎ຺ຉິ.

ຕສ຺ມິໍ ອປຄເຕ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐິຕາ ສິຣິມາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເອສ ຫສຕີ’’ຕິ ເຕເນວ ວາຕປາເນນ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ອຸຕ຺ຕຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອິມິນາ ຫສິຕໍ, ອທ຺ຘາ ອິມສ຺ສ ເອຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຖໂວ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ສາ ກິຣ ອຑ຺ຒມາສໍ ຕສ຺ມິໍ ເຄເຫ ພາຫິຣກອິຕ຺ຖີ ຫຸຕ຺ວາ ວສມານາປິ ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວມານາ ອຕ຺ຕໂນ ພາຫິຣກອິຕ຺ຖິຠາວໍ ອຊານິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຆຣສາມິນີ’’ຕິ ສຎ຺ຎມກາສິ. ສາ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ທຸກ຺ຂມສ຺ສາ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມີ’’ຕິ ປາສາທາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ມຫານສໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປູວປຈນຏ຺ຐາເນ ປກ຺ກຸຖິຕໍ ¶ ສປ຺ປິໍ ກຏຈ຺ຉຸນາ ອາທາຍ ອຸຕ຺ຕຣາຠິມຸຂໍ ¶ ປາຍາສິ. ອຸຕ຺ຕຣາ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມມ ສຫາຍິກາຍ ມຍ຺ຫໍ ອຸປກາໂຣ ກໂຕ, ຈກ຺ກວາຬໍ ອຕິສມ຺ພາຘໍ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລໂກ ອຕິນີຈໂກ, ມມ ປນ ສຫາຍິກາຍ ຄຸໂຓວ ມຫນ຺ໂຕ, ອຫມ຺ປິ ເອຕໍ ນິສ຺ສາຍ ທານຎ຺ຈ ທາຕຸໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ໂສຕຸໍ ລຠິໍ, ສເຈ ມມ ເອຕິສ຺ສາຍ ອຸປຣິ ໂກໂຘ ອຕ຺ຖິ, ອິທໍ ສປ຺ປິ ມໍ ທຫຕຸ, ສເຈ ນຕ຺ຖິ, ມາ ມໍ ທຫຕູ’’ຕິ ຕໍ ເມຕ຺ຕາຍ ຜຣິ. ຕາຍ ຕສ຺ສາ ມຕ຺ຖເກ ອາສິຎ຺ຈິຕມ຺ປິ ປກ຺ກຸຖິຕສປ຺ປິ ສີໂຕທກໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ‘‘ອິທໍ ສີຕລໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸນ ກຏຈ຺ຉຸກໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອາທາຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທາສິໂຍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອເຣ ທຸພ຺ພິນີເຕ ນ ຕ຺ວໍ ອມ຺ຫາກໍ ອຍ຺ຍາຍ ອຸປຣິ ປກ຺ກສປ຺ປິໍ ອາສິຎ຺ຈິຕຸໍ ອນຸຈ຺ຉວິກາ’’ຕິ ສນ຺ຕຊ຺ເຊນ຺ຕິໂຍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ອຸຏ຺ຐາຍ ຫຕ຺ເຖຫິ ຈ ປາເທຫິ ¶ ຈ ໂປເຖຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປາເຕສຸໍ, ອຸຕ຺ຕຣາ ວາເຣນ຺ຕີປິ ວາເຣຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອຖ ສາ ອຸປຣິ ຐຕ຺ວາ ສພ຺ພາ ທາສິໂຍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ‘‘ກິສ຺ສ ເຕ ເອວຣູປໍ ຠາຣິຍໍ ກມ຺ມໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ສິຣິມໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ອຸຓ຺ໂຫທເກນ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ສຕປາກເຕເລນ ອພ຺ຠຎ຺ຊິ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສາ ອຕ຺ຕໂນ ພາຫິຣກິຕ຺ຖິຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍາ ຠາຣິຍໍ ກມ຺ມໍ ກຕໍ ສາມິກສ຺ສ ຫສິຕມຕ຺ຕກາຣຓາ ອິມິສ຺ສາ ອຸປຣິ ປກ຺ກສປ຺ປິໍ ອາສິຎ຺ຈນ຺ຕິຍາ, ອຍໍ ‘ຄຓ຺ຫຖ ນ’ນ຺ຕິ ທາສິໂຍ ນ ອາຓາເປຕ຺ວາ ມໍ ວິເຫຐນກາເລປິ ສພ຺ພາ ທາສິໂຍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ກຕ຺ຕພ຺ພເມວ ອກາສິ. ສຈາຫໍ ອິມໍ ນ ຂມາເປສ຺ສາມິ, ມຸທ຺ຘາ ເມ ສຕ຺ຕຘາ ຜເລຍ຺ຍາ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ເຍ, ຂມາຫິ ເມ ໂທສ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ອຫໍ ສປ຺ປິຕິກາ ຘີຕາ, ປິຕຣິ ເມ ຂມາປິເຕ ຂມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ໂຫຕຸ, ອຍ຺ເຍ, ປິຕຣມ຺ປິ ເຕ ປຸຓ຺ຓເສຏ຺ຐິໍ ຂມາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ປຸຓ຺ໂຓ ມມ ວຏ຺ເຏ ຊນກປິຕາ, ວິວຏ຺ເຏ ຊນກປິຕຣິ ຂມາປິເຕ ປນ ອຫໍ ຂມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ປນ ເຕ ວິວຏ຺ເຏ ຊນກປິຕາ’’ຕິ? ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ. ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາໂສ ນຕ຺ຖິ, ອຫໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ? ‘‘ສຕ຺ຖາ ສ຺ເວ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອາທາຍ ອິຘາຄມິສ຺ສຕິ, ຕ຺ວໍ ຍຖາລທ຺ຘໍ ສກ຺ກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິເຘວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ¶ ຂມາເປຫີ’’ຕິ. ສາ ‘‘ສາຘຸ, ອຍ຺ເຍ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕປຣິຈາຣິກິຕ຺ຖິໂຍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ນານາວິຘານິ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍານິ ເຈວ ສູເປຍ຺ຍານິ ຈ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ອາທາຍ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ເຄຫໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸໍ ອວິສຫນ຺ຕີ ອຏ຺ຐາສິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣາວ ສໍວິທຫິ.

ສິຣິມາປິ ¶ ສຕ຺ຖຸ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ສທ຺ຘິໍ ປຣິວາເຣນ ສຕ຺ຖຸ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ໂກ ເຕ ອປຣາໂຘ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ ມຍາ ຫິຍ຺ໂຍ ອິທໍ ນາມ ກຕໍ, ອຖ ເມ ສຫາຍິກາ ມໍ ວິເຫຐຍມານາ ທາສິໂຍ ນິວາເຣຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ອຸປກາຣເມວ ອກາສິ. ສາຫໍ ອິມິສ຺ສາ ຄຸຓໍ ຊານິຕ຺ວາ ອິມໍ ຂມາເປສິໍ, ອຖ ມໍ ເອສາ ‘ຕຸມ຺ເຫສຸ ຂມາປິເຕສຸ ຂມິສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຫາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ກິຣ ອຸຕ຺ຕເຣ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສີເສ ເມ ສຫາຍິກາຍ ປກ຺ກສປ຺ປິ ອາສິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອຖ ຕຍາ ກິໍ ຈິນ຺ຕິຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຈກ຺ກວາຬໍ ອຕິສມ຺ພາຘໍ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລໂກ ອຕິນີຈໂກ, ມມ ສຫາຍິກາຍ ຄຸໂຓວ ມຫນ຺ໂຕ, ອຫຎ຺ຫິ ເອຕໍ ນິສ຺ສາຍ ທານຎ຺ຈ ທາຕຸໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ໂສຕຸໍ ອລຕ຺ຖໍ, ສເຈ ເມ ອິມິສ຺ສາ ອຸປຣິ ໂກໂຘ ອຕ຺ຖິ, ອິທໍ ມໍ ທຫຕຸ, ໂນ ເຈ, ມາ ທຫຕູ’’ຕິ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອິມໍ ເມຕ຺ຕາຍ ຜຣິໍ, ຠນ຺ເຕຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ອຸຕ຺ຕເຣ, ເອວໍ ໂກຘໍ ຊິນິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ໂກຘໂນ ຫິ ນາມ ອກ຺ໂກເຘນ, ອກ຺ໂກສໂກ ອນກ຺ໂກສນ຺ເຕນ, ປຣິຠາສໂກ ອປຣິຠາສນ຺ເຕນ ¶ , ຖທ຺ຘມຈ຺ຉຣີ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກສ຺ສ ທາເນນ, ມຸສາວາທີ ສຈ຺ຈວຈເນນ ຊິນິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ –

‘‘ອກ຺ໂກເຘນ ຊິເນ ໂກຘໍ, ອສາຘຸໍ ສາຘຸນາ ຊິເນ;

ຊິເນ ກທຣິຍໍ ທາເນນ, ສຈ຺ເຈນາລິກວາທິນ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໒໒໓) –

ອິມໍ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ຈຕຸສຈ຺ຈກຖໍ ອຠາສິ. ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸຕ຺ຕຣາ ສກທາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສາມິໂກ ຈ ສສຸໂຣ ຈ ສສ຺ສຸ ຈ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ສຈ຺ຉິກຣິໍສຸ, ສິຣິມາປິ ປຎ຺ຈສຕປຣິວາຣາ ໂສຕາປນ຺ນາ ອໂຫສິ. ອປຣຠາເຄ ອຸຕ຺ຕຣາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ອຖາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເທວຈາຣິກໍ ¶ ຈຣນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕຣໍ ເທວຘີຕຣໍ ທິສ຺ວາ –

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນ, ຍາ ຕ຺ວໍ ຕິຏ຺ຐສິ ເທວເຕ;

ໂອຠາເສນ຺ຕີ ທິສາ ສພ຺ພາ, ໂອສຘີ ວິຍ ຕາຣກາ.

‘‘ເກນ ເຕຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເກນ ເຕ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເຕ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ປຸຈ຺ຉາມິ ¶ ຕໍ ເທວິ ມຫານຸຠາເວ,

ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. – ປຏິປຸຈ຺ຉິ;

‘‘ສາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ປຸຈ຺ຉິຕາ;

ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ຐາ ວິຍາກາສິ, ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລໍ’’.

‘‘ອິສ຺ສາ ຈ ມຈ຺ເຉຣມໂຖ ປຬາໂສ, ນາໂຫສິ ມຍ຺ຫໍ ຆຣມາວສນ຺ຕິຍາ;

ອກ຺ໂກຘນາ ຠຕ຺ຕຸ ວສານຸວຕ຺ຕິນີ, ອຸໂປສເຖ ນິຈ຺ຈຫມປ຺ປມຕ຺ຕາ.

‘‘ຈາຕຸທ຺ທສິໍ ¶ ປຎ຺ຈທສິໍ, ຍາ ຈ ປກ຺ຂສ຺ສ ອຏ຺ຐມີ;

ປາຏິຫາຣິຍປກ຺ຂຎ຺ຈ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສຸສມາຄຕໍ.

‘‘ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສິສ຺ສໍ, ສທາ ສີເລສຸ ສໍວຸຕາ;

ສຎ຺ຎມາ ສໍວິຠາຄາ ຈ, ວິມານໍ ອາວສາມຫໍ.

‘‘ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣຕາ, ມຸສາວາທາ ຈ ສຎ຺ຎຕາ;

ເຖຍ຺ຍາ ຈ ອຕິຈາຣາ ຈ, ມຊ຺ຊປານາ ຈ ອາຣກາ.

‘‘ປຎ຺ຈສິກ຺ຂາປເທ ຣຕາ, ອຣິຍສຈ຺ຈານ ໂກວິທາ;

ອຸປາສິກາ ຈກ຺ຂຸມໂຕ, ໂຄຕມສ຺ສ ຍສສ຺ສິໂນ.

‘‘ສາຫໍ ສເກນ ສີເລນ, ຍສສາ ຈ ຍສສ຺ສິນີ;

ອນຸໂຠມິ ສກໍ ປຸຎ຺ຎໍ, ສຸຂິຕາ ຈມ຺ຫິນາມຍາ.

‘‘ເຕນ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເຕນ ເມ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເມ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ອກ຺ຂາມິ ¶ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ມຫານຸຠາວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ຍມຫໍ ອກາສິໍ;

ເຕນມ຺ຫິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. –

໑໒໖. ມມ ຈ, ຠນ຺ເຕ, ວຈເນນ ຠຄວໂຕ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ເທຍ຺ຍາສິ ‘‘ອຸຕ຺ຕຣາ ນາມ ຠນ຺ເຕ, ອຸປາສິກາ ຠຄວໂຕ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທຕີ’’ຕິ. ອນຈ຺ຉຣິຍໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ມໍ ຠຄວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ສາມຎ຺ຎຜເລ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ, ຕໍ ຠຄວາ ສກທາຄາມິຜເລ ພ຺ຍາກາສີຕິ.

໑໒໘. ຕຕ຺ຖ ອິສ຺ສາ ຈ ມຈ຺ເຉຣມໂຖ ປຬາໂສ, ນາໂຫສິ ມຍ຺ຫໍ ຆຣມາວສນ຺ຕິຍາຕິ ຍາ ຈ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ວສນ຺ຕີນໍ ອຎ຺ຎາສໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິອາທິວິສຍາ ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິອຸສູຍນລກ຺ຂຓາ ອິສ຺ສາ, ຍຎ຺ຈ ຕາວກາລິກາທິວເສນາປິ ກິຎ຺ຈິ ຍາຈນ຺ຕານໍ ອທາຕຸກາມຕາຍ ອຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິນິຄູຫນລກ຺ຂຓໍ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ¶ , ໂຍ ຈ ກຸລປເທສາທິນາ ປເຣຫິ ຍຸຄຄ຺ຄາຫລກ຺ຂໂຓ ປຬາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ໂສ ຕິວິໂຘປິ ປາປຘມ຺ໂມ ເຄເຫ ຐິຕາຍ ມຍ຺ຫໍ ສຕິປິ ປຈ຺ຈຍສມວາເຍ ນາໂຫສິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ອກ຺ໂກຘນາຕິ ຂນ຺ຕິເມຕ຺ຕານຸທ຺ທຍສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ອກຸຊ຺ຌນສຠາວາ. ຠຕ຺ຕຸ ວສານຸວຕ຺ຕິນີຕິ ປຸພ຺ພຸຏ຺ຐານປຈ຺ຉານິປາຕນາທິນາ ສາມິກສ຺ສ ອນຸກູລຠາເວນ ວເສ ວຕ຺ຕນສີລາ, ມນາປຈາຣິນີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸໂປສເຖ ນິຈ຺ຈຫມປ຺ປມຕ຺ຕາຕິ ອຫໍ ອຸໂປສຖສີລຣກ຺ຂເຓ ນິຈ຺ຈໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ອປ຺ປມາທວິຫາຣິນີ.

໑໒໙. ຕເມວ ອຸໂປສເຖ ອປ຺ປມາທໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ເຍສຸ ທິວເສສຸ ຕໍ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ຍາທິສໍ ຍຖາ ຈ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈາຕຸທ຺ທສິ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຈາຕຸທ຺ທສິໍ ປຎ຺ຈທສິນ຺ຕິ ປກ຺ຂສ຺ສາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍເຄ ເຈຕໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ຍາ ຈ ປກ຺ຂສ຺ສ ອຏ຺ຐມີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈາຕິ ວຈນເສໂສ. ປາຏິຫາຣິຍປກ຺ຂຎ຺ຈາຕິ ປຏິຫຣຓກປກ຺ຂຎ຺ຈ, ຈາຕຸທ຺ທສີປຎ຺ຈທສີອຏ຺ຐມີນໍ ຍຖາກ຺ກມໍ ອາທິໂຕ ອນ຺ຕໂຕ ຈາຕິ ປເວສນນິກ຺ຂມນວເສນ ອຸໂປສຖສີລສ຺ສ ປຏິຫຣິຕພ຺ພໍ ປກ຺ຂຎ຺ຈ ¶ , ເຕຣສີ ປາຏິປທາ ສຕ຺ຕມີ ນວມີ ¶ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຏ຺ຐງ຺ຄສຸສມາຄຕນ຺ຕິ ປາຓາຕິປາຕາເວຣມຓີອາທີຫິ ອຏ຺ຐຫງ຺ເຄຫິ ເອວ ສຸຏ຺ຐຸ ສມາຄຕໍ ສມນ຺ນາຄຕໍ.

໑໓໐. ອຸປວສິສ຺ສນ຺ຕິ ອຸປວສິໍ. ອຕີຕຕ຺ເຖ ຫິ ອິທໍ ອນາຄຕວຈນໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອຸປວສິໍ’’ອິຈ຺ເຈວ ປຐນ຺ຕິ. ສທາຕິ ສປ຺ປຏິຫາຣິເກສຸ ສພ຺ເພສຸ ອຸໂປສຖທິວເສສຸ. ສີເລສູຕິ ອຸໂປສຖສີເລສຸ ສາເຘຕພ຺ເພສຸ. ນິປ຺ຜາເທຕພ຺ເພ ຫິ ອິທໍ ຠຸມ຺ມໍ. ສໍວຸຕາຕິ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ເຕຫິ ສໍວຸຕາ. ສທາຕິ ວາ ສພ຺ພກາລໍ. ສີເລສູຕິ ນິຈ຺ຈສີເລສຸ. ສໍວຸຕາຕິ ກາຍວາຈາຫິ ສໍວຸຕາ.

໑໓໑. ອິທານິ ຕໍ ນິຈ຺ຈສີລໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣຕາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປາໂຓຕິ ໂວຫາຣໂຕ ສຕ຺ໂຕ, ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ. ປາຓສ຺ສ ອຕິປາໂຕ ປາຓວໂຘ ປາຓຆາໂຕ ປາຓາຕິປາໂຕ, ອຕ຺ຖໂຕ ປາເຓ ປາຓສຎ຺ຎິໂນ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຸປຈ຺ເຉທກອຸປກ຺ກມສມຸຏ຺ຐາປິກາ ກາຍວຈີທ຺ວາຣານໍ ອຎ຺ຎຕຣທ຺ວາຣປວຕ຺ຕາ ວຘກເຈຕນາ. ຕໂຕ ປາຓາຕິປາຕາ. ວິຣຕາຕິ ໂອຣຕາ, ນິວຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມຸສາວາທາຕິ ມຸສາ ນາມ ວິສໍວາທນປຸເຣກ຺ຂາຣສ຺ສ ອຕ຺ຖຠຎ຺ຊນໂກ ວຈີປໂຍໂຄ ວາ ກາຍປໂຍໂຄ ວາ, ວິສໍວາທນາຘິປ຺ປາເຍນ ປຣສ຺ສ ວິສໍວາທກກາຍວຈີປໂຍຄສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ ມຸສາວາໂທ. ອຖ ວາ ມຸສາຕິ ອຠູຕໍ ອຕຈ຺ຉໍ ວຕ຺ຖຸ, ວາໂທຕິ ຕສ຺ສ ຠູຕໂຕ ຕຈ຺ຉໂຕ ວິຎ຺ຎາເປຕຸກາມສ຺ສ ¶ ຕຖາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຈຕນາ. ຕໂຕ ມຸສາວາທາ ສຎ຺ຎຕາ ໂອຣຕາ, ວິຣຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈ-ສທ຺ໂທ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ.

ເຖຍ຺ຍາຕິ ເຖຍ຺ຍໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ເຖນຠາໂວ, ໂຈຣິກາຍ ປຣສ຺ສຫຣຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຖໂຕ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິເຕ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕສຎ຺ຎິໂນ ຕທາທາຍກອຸປກ຺ກມສມຸຏ຺ຐາປິກາ ເຖຍ຺ຍເຈຕນາ ເຖຍ຺ຍໍ. ຕໂຕ ເຖຍ຺ຍາ ສຎ຺ຎຕາ, ອາຣກາຕິ ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ອຕິຈາຣາຕິ ອຕິຈ຺ຈ ຈາໂຣ ອຕິຈາໂຣ, ໂລກມຣິຍາທໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຄມນີຍຏ຺ຐາເນ ກາມວເສນ ຈາໂຣ ມິຈ຺ຉາຈາໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຄມນີຍຏ຺ຐານໍ ນາມ – ປຸຣິສານໍ ມາຕຸຣກ຺ຂິຕາ ປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ ມາຕາປິຕຸຣກ຺ຂິຕາ ຠາຕຸຣກ຺ຂິຕາ ຠຄິນິຣກ຺ຂິຕາ ຎາຕິຣກ຺ຂິຕາ ໂຄຕ຺ຕຣກ຺ຂິຕາ ¶ ຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕາ ¶ ສາຣກ຺ຂາ ສປຣິທຓ຺ຑາຕິ ທສ, ຘນກ຺ກີຕາ ຉນ຺ທວາສິນີ ໂຠຄວາສິນີ ປຏວາສິນີ ໂອທປຕ຺ຕກິນີ ໂອຠຏຈຸມ຺ພຏາ ທາສີ ຈ ຠຣິຍາ ກມ຺ມກາຣີ ຈ ຠຣິຍາ ຘຊາຫຏາ ມຸຫຸຕ຺ຕິກາຕິ ທສາຕິ ວີສຕິ ອິຕ຺ຖິໂຍ. ອິຕ຺ຖີສຸ ປນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສາຣກ຺ຂສປຣິທຓ຺ຑານໍ ທສນ຺ນຎ຺ຈ ຘນກ຺ກີຕາທີນນ຺ຕິ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ອຎ຺ຎປຸຣິສາ ອຄມນີຍຏ຺ຐານໍ, ອິທເມວ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ລກ຺ຂຓໂຕ ປນ ອສທ຺ຘມ຺ມາຘິປ຺ປາເຍນ ກາຍທ຺ວາຣປວຕ຺ຕາ ອຄມນີຍຏ຺ຐານວີຕິກ຺ກມເຈຕນາ ອຕິຈາໂຣ. ຕສ຺ມາ ອຕິຈາຣາ.

ມຊ຺ຊປານາຕິ ມຊ຺ຊໍ ວຸຈ຺ຈຕິມທນີຍຏ຺ເຐນ ສຸຣາ ຈ ເມຣຍຎ຺ຈ, ປິວນ຺ຕິ ເຕນາຕິ ປານໍ, ມຊ຺ຊສ຺ສ ປານໍ ມຊ຺ຊປານໍ. ຍາຍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍເຈຕນາຍ ມຊ຺ຊສງ຺ຂາຕໍ ປິຏ຺ຐສຸຣາ, ປູວສຸຣາ, ໂອທນິຍສຸຣາ, ກິຓ຺ຓປກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ສມ຺ຠາຣສໍຍຸຕ຺ຕາຕິ ປຎ຺ຈເຠທໍ ສຸຣໍ ວາ, ປຸປ຺ຜາສໂວ, ຜລາສໂວ, ມຘ຺ວາສໂວ, ຄຸຬາສໂວ, ສມ຺ຠາຣສໍຍຸຕ຺ໂຕຕິ ປຎ຺ຈເຠທໍ ເມຣຍໍ ວາ ພີຊໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກຸສຄ຺ເຄນາປິ ປິວຕິ, ສາ ເຈຕນາ ມຊ຺ຊປານໍ. ຕສ຺ມາ ມຊ຺ຊປານາ ອາຣກາ ວິຣຕາ.

໑໓໒. ເອວໍ ‘‘ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣຕາ’’ຕິອາທິນາ ປຫາຕພ຺ພຘມ຺ມວເສນ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕໍ ນິຈ຺ຈສີລໍ ປຸນ ສມາທາຕພ຺ພຕາວເສນ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ‘‘ປຎ຺ຈສິກ຺ຂາປເທ ຣຕາ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ສິກ຺ຂາປທນ຺ຕິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພປທໍ, ສິກ຺ຂາໂກຏ຺ຐາເສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ຌານາທໂຍ ສພ຺ເພປິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໂຕ ສິກ຺ຂາ, ປຎ຺ຈສຸ ປນ ສີລງ຺ເຄສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອງ຺ຄໍ ຕາສໍ ສິກ຺ຂານໍ ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ປທນ຺ຕິ ສິກ຺ຂານໍ ປທຕ຺ຕາ ສິກ຺ຂາປທໍ, ປຎ຺ຈ ສີລງ຺ຄານິ. ຕສ຺ມິໍ ປຎ຺ຈວິເຘ ສິກ຺ຂາປເທ ຣຕາ ອຠິຣຕາຕິ ປຎ຺ຈສິກ຺ຂາປເທ ຣຕາ. ອຣິຍສຈ຺ຈານ ໂກວິທາຕິ ປຣິຎ຺ຎາປຫານສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠາວນາຠິສມຍວເສນ ທຸກ຺ຂສມຸທຍນິໂຣຘມຄ຺ຄສງ຺ຂາເຕສຸ ຈຕູສຸ ອຣິຍສຈ຺ເຈສຸ ¶ ກຸສລາ ນິປຸຓາ, ປຏິວິທ຺ຘຈຕຸສຈ຺ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຄຕມສ຺ສາຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ໂຄຕ຺ເຕນ ກິຕ຺ເຕຕິ. ຍສສ຺ສິໂນຕິ ກິຕ຺ຕິມໂຕ, ປຣິວາຣວໂຕ ວາ.

໑໓໓. ສາຫນ຺ຕິ ¶ ສາ ຍຖາວຸຕ຺ຕຄຸຓາ ອຫໍ. ສເກນ ສີເລນາຕິ ອນຸສ຺ສຸກິຕາທິນາ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາວສີເລນ ຈ ອຸໂປສຖສີລາທິສມາທານສີເລນ ຈ ກາຣຓຠູເຕນ. ຕຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ກມ຺ມສ຺ສກຕາຍ ຫິຕສຸຂາວຫຕາຍ ຈ ວິເສສໂຕ ‘‘ສກ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕເນວາຫ –

‘‘ຕຎ຺ຫິ ¶ ຕສ຺ສ ສກໍ ໂຫຕິ, ຕຎ຺ຈ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉຕິ;

ຕຎ຺ຈສ຺ສ ອນຸຄໍ ໂຫຕິ, ຉາຍາວ ອນປາຍິນີ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໑໕);

ຍສສາ ຈ ຍສສ຺ສິນີຕິ ‘‘ອຸຕ຺ຕຣາ ອຸປາສິກາ ສີລາຈາຣສມ຺ປນ຺ນາ ອນຸສ຺ສຸກີ ອມຈ຺ຉຣີ ອກ຺ໂກຘນາ’’ຕິອາທິນາ ‘‘ອາຄຕຜລາ ວິຎ຺ຎາຕສາສນາ’’ຕິອາທິນາ ຈ ຍຖາຠູຕຄຸຓາຘິຄເຕນ ຊລຕເລ ເຕເລນ ວິຍ ສມນ຺ຕໂຕ ປຕ຺ຖເຏນ ກິຕ຺ຕິສທ຺ເທນ ຍສສ຺ສິນີ ກິຕ຺ຕິມຕີ, ເຕນ ວາ ສີລຄຸເຓນ ອິຘ ອຘິຄເຕນ ຍສປຣິວາເຣນ ຍສສ຺ສິນີ ສມ຺ປນ຺ນປຣິວາຣາ. ອນຸໂຠມິ ສກໍ ປຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ຍຖູປຈິຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ຎໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠມິ. ຍສ຺ສ ຫິ ປຸຎ຺ຎຜລໍ ອນຸຠູຍຕິ, ຜລູປຈາເຣນ ຕໍ ປຸຎ຺ຎມ຺ປິ ອນຸຠູຍຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຖ ວາ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠາວໂຕ ສຸຈຣິຕຜລມ຺ປິ ‘‘ປຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ ‘‘ກຸສລານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມານໍ ສມາທານເຫຕຸ ເອວມິທໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ. ສຸຂິຕາ ຈມ຺ຫິນາມຍາຕິ ທິພ຺ພສຸເຂນ ຈ ຜລສຸເຂນ ຈ ສຸຂິຕາ ຈມ຺ຫິ ຠວາມິ, ກາຍິກເຈຕສິກທຸກ຺ຂາຠາວໂຕ ອນາມຍາ ອໂຣຄາ.

໑໓໖. ມມ ຈາຕິ ຈ-ສທ຺ໂທ ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ. ເຕນ ‘‘ມມ ວຈເນນ ຈ ວນ຺ເທຍ຺ຍາສິ, ນ ຕວ ສຠາເວເນວາ’’ຕິ ວນ຺ທນໍ ສມຸຈ຺ຈິໂນຕິ. ອນຈ຺ຉຣິຍນ຺ຕິອາທິນາ ອຕ຺ຕໂນ ອຣິຍສາວິກາຠາວສ຺ສ ປາກຏຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕໍ ຠຄວາຕິອາທິ ສງ຺ຄີຕິກາຣວຈນໍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

ອຸຕ຺ຕຣາວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຍຸຕ຺ຕາ ຈ ເຕ ປຣມອລງ຺ກຕາ ຫຍາຕິ ສິຣິມາວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ¶ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ເຫຏ຺ຐາ ອນນ຺ຕຣວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ວຸຕ຺ຕາ ສິຣິມາ ຄຓິກາ ¶ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສ຺ສ ອຘິຄຕຕ຺ຕາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕກິລິຏ຺ຐກມ຺ມນ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ອຏ຺ຐ ສລາກຠຕ຺ຕານິ ປຏ຺ຐເປສິ. ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິພທ຺ຘໍ ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂູ ເຄຫໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສາ ‘‘ສປ຺ປິໍ ຄຓ຺ຫຖ ຂີຣໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ເຕສໍ ປຕ຺ເຕ ປູເຣຕິ, ເອເກນ ລທ຺ຘໍ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ປໂຫຕິ, ເທວສິກໍ ໂສຬສກຫາປຓປຣິພ຺ພເຍນ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ທີຍຕິ. ອເຖກທິວສໍ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຕສ຺ສາ ເຄເຫ ¶ ອຏ຺ຐກຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕິໂຍຊນມຕ຺ຖເກ ເອກໍ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ. ອຖ ນໍ ສາຍໍ ເຖຣຸປຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ນໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ, ‘‘ອາວຸໂສ, ກຫໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິຘາຄໂຕສີ’’ຕິ? ‘‘ສິຣິມາຍ ອຏ຺ຐກຠຕ຺ຕໍ ເມ ຠຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຕໍ ມນາປໍ ກຕ຺ວາ ເທຕິ, ອາວຸໂສ’’ຕິ. ‘‘ນ ສກ຺ກາ ຕສ຺ສາ ຠຕ຺ຕໍ ວຓ຺ເຓຕຸໍ, ອຕິປຓີຕໍ ກຕ຺ວາ ເທຕິ, ເອເກນ ລທ຺ຘໍ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ປໂຫຕິ, ຕສ຺ສາ ປນ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໂຕປິ ທສ຺ສນເມວ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ’’. ສາ ຫິ ອິຕ຺ຖີ ເອວຣູປາ ຈ ເອວຣູປາ ຈາຕິ ຕສ຺ສາ ຄຸເຓ ກເຖສິ.

ອເຖໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຕສ຺ສາ ຄຸຓກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ອທິສ຺ວາປິ ສວເນເນວ ສິເນຫໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ທຏ຺ຐຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວສ຺ສຄ຺ຄໍ ກເຖຕ຺ວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຐິຕິກໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສ຺ເວ, ອາວຸໂສ, ຕສ຺ມິໍ ເຄເຫ ຕ຺ວໍ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐກຠຕ຺ຕໍ ລຠິສ຺ສສີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ປາໂຕວ ອຣຸເຓ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ສລາກຄ຺ຄໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ເຄເຫ ອຏ຺ຐກຠຕ຺ຕໍ ລຠິ. ໂຍ ປນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຫິຍ຺ໂຍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ, ຕສ຺ສ ຄຕເວລາຍເມວສ຺ສາ ສຣີເຣ ໂຣໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ມາ ອາຠຣຓານິ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ອຖສ຺ສາ ທາສິໂຍ ອຏ຺ຐກຠຕ຺ຕໍ ລຠິຕຸໍ ອາຄເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຫຕ຺ຖາ ປຕ຺ເຕ ຄເຫຕຸໍ ວາ ນິສີທາເປຕຸໍ ວາ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ທາສິໂຍ ອາຓາເປສິ ‘‘ອມ຺ມາ ປຕ຺ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ອຍ຺ເຍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ປາເຍຕ຺ວາ ຂຊ຺ຊກໍ ທຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕເວລາຍ ປຕ຺ເຕ ປູເຣຕ຺ວາ ເທຖາ’’ຕິ. ຕາ ‘‘ສາຘຸ, ອຍ຺ເຍ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູ ປເວເສຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ປາເຍຕ຺ວາ ຂຊ຺ຊກໍ ທຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕເວລາຍ ຠຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ປູເຣຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ສາ ‘‘ມໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເນຖ ¶ , ອຍ຺ເຍ ວນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕາຫິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິກໍ ນີຕາ ເວຘມາເນນ ສຣີເຣນ ຠິກ຺ຂູ ວນ຺ທິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ຄິລານາຍ ຕາວ ອຍໍ ເອຕິສ຺ສາ ຣູປໂສຠາ, ອໂຣຄກາເລ ປນ ສພ຺ພາຠຣຓປຏິມຓ຺ຑິຕາຍ ອິມິສ຺ສາ ກີທິສີ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ອເນກວສ຺ສໂກຏິສນ຺ນິຈິໂຕ ກິເລໂສ ສມຸທາຈຣິ. ໂສ ອຎ຺ຎາຓີ ຫຸຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ປຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ປິຘາຍ ເອກມນ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ຈີວຣກຓ຺ຓໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ອຖ ນໍ ເອໂກ ສຫາຍໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຍາຈນ຺ໂຕປິ ໂຠເຊຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ໂສ ຉິນ຺ນຠຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ.

ຕໍ ¶ ¶ ທິວສເມວ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ສິຣິມາ ກາລມກາສິ. ຣາຊາ ສຕ຺ຖຸ ສາສນໍ ເປເສສິ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຊີວກສ຺ສ ກນິຏ຺ຐຠຄິນີ ສິຣິມາ ກາລມກາສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສາສນໍ ປຫິຓິ ‘‘ສິຣິມາຍ ສຣີຣຌາປນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ອາມກສຸສາເນ ຕໍ ຍຖາ ກາກາທໂຍ ນ ຂາທນ຺ຕິ, ຕຖາ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຣກ຺ຂາເປຖາ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕຖາ ອກາສິ. ປຏິປາຏິຍາ ຕໂຍ ທິວສາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ, ຈຕຸຕ຺ເຖ ທິວເສ ສຣີຣໍ ອຸທ຺ຘຸມາຍິ, ນວຫິ ວຓມຸເຂຫິ ປຸຬວກາ ປຄ຺ຆຣິໍສຸ, ສກລສຣີຣໍ ຠິນ຺ນສາລິຠຕ຺ຕຈາຏິ ວິຍ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ເຄຫຣກ຺ຂຓກທາຣເກ ສິຣິມາຍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ອຏ຺ຐ ກຫາປຓາ ທຓ຺ໂຑ’’ຕິ. ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກຎ຺ຈ ເປເສສິ ‘‘ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸໂຂ ກິຣ ສງ຺ໂຆ ສິຣິມາຍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣຈາເປສິ ‘‘ສິຣິມາຍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ.

ໂສປິ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທິວເສ ກສ຺ສຈິ ວຈນໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຉິນ຺ນຠຕ຺ໂຕວ ນິປຊ຺ຊິ. ປຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ປູຕິກໍ ຊາຕໍ, ປຕ຺ເຕ ມລມ຺ປິ ອຸຏ຺ຐຫິ. ອຖ ໂສ ສຫາຍກຠິກ຺ຂຸນາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອາວຸໂສ ສຕ຺ຖາ ສິຣິມາຍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ຕຖາ ຉາຕຊ຺ຌຕ຺ໂຕປິ ‘‘ສິຣິມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕປເທເຍວ ສຫສາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖາ ສິຣິມໍ ທຏ຺ຐຸໍ ¶ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ຄມິສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຕ຺ຕໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຖວິກາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ອຄມາສິ. ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ເອກປສ຺ເສ ອຏ຺ຐາສິ, ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ໂຆປິ ຣາຊປຣິສາປິ ອຸປາສກປຣິສາປິ ອຸປາສິກາປຣິສາປິ ເອເກກປສ຺ເສ ອຏ຺ຐໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ຣາຊານໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກາ ເອສາ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຊີວກສ຺ສ ກນິຏ຺ຐຠຄິນີ ສິຣິມາ ນາມາ’’ຕິ. ‘‘ສິຣິມາ ເອສາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ເຕນ ຫິ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຫິ ‘‘ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ສິຣິມໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕຖາ ກາເຣສິ, ເອໂກປິ ‘‘ຫ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ຫຸ’’ນ຺ຕິ ວາ ວທນ຺ໂຕ ນາມ ນາໂຫສິ. ຣາຊາ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສິ ‘‘ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ, ເຕນ ຫິ ມຫາຣາຊ ອຄ຺ຆໍ ໂອຫາເປຫີຕິ. ຣາຊາ ‘‘ປຎ຺ຈສຕານິ ທຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ກຎ຺ຈິ ຄຓ຺ຫນກໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍສຕານິ, ທ຺ເວສຕານິ, ສຕໍ, ປຎ຺ຎາສໍ, ປຎ຺ຈວີສຕິ, ວີສຕິ ກຫາປເຓ, ທສ ກຫາປເຓ, ປຎ຺ຈ ກຫາປເຓ, ເອກໍ ກຫາປຓໍ, ອຑ຺ຒໍ, ປາທໍ, ມາສກໍ, ກາກຓິກໍ ¶ ທຕ຺ວາ ສິຣິມໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ມຸຘາປິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ, ຕຖາປິ ‘‘ຫ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ຫຸ’’ນ຺ຕິ ວາ ວທນ຺ໂຕ ນາມ ນາໂຫສິ. ຣາຊາ ‘‘ມຸຘາປິ, ຠນ຺ເຕ, ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ປສ຺ສຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຫາຊນສ຺ສ ປິຍມາຕຸຄາມໍ, ອິມສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ປຸພ຺ເພ ເອກທິວສໍ ລຠິໍສຸ, ອິທານິ ມຸຘາປິ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ ເອວຣູປໍ ນາມ ຣູປໍ ຂຍວຍປ຺ປຕ຺ຕໍ ອາຫຣິເມຫິ ອລງ຺ກາເຣຫິ ວິຈິຕ຺ຕກຕໍ ນວນ຺ນໍ ວຓ຺ຓມຸຂານໍ ວເສນ ອຣຸຠູຕໍ ຕີຫິ ອຏ຺ຐິສເຕຫິ ¶ ສມຸສ຺ສິຕໍ ນິຈ຺ຈາຕຸຣໍ ເກວລໍ ພາລມຫາຊເນນ ພຫຸຘາ ສງ຺ກປ຺ປິຕຕາຍ ພຫຸສງ຺ກປ຺ປໍ ອທ຺ຘຸວໍ ອຕ຺ຕຠາວ’’ນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ –

‘‘ປສ຺ສ ຈິຕ຺ຕກຕໍ ພິມ຺ພໍ, ອຣຸກາຍໍ ສມຸສ຺ສິຕໍ;

ອາຕຸຣໍ ພຫຸສງ຺ກປ຺ປໍ, ຍສ຺ສ ນຕ຺ຖິ ຘຸວໍ ຐິຕີ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໑໑໖໐) –

ຄາຖມາຫ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ສິຣິມາຍ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ວິຄຕຉນ຺ທຣາໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ¶ ປາປຸຓິ, ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ.

ເຕນ ຈ ສມເຍນ ສິຣິມາ ເທວກຎ຺ຎາ ອຕ຺ຕໂນ ວິຠວສມິທ຺ຘິໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອາຄຕຏ຺ຐານໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ປຸຣິມຕ຺ຕຠາເວ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣສມີເປ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຐິຕໍ ມຫາຊນກາຍຎ຺ຈ ສນ຺ນິປຕິຕໍ ທິສ຺ວາ ປຎ຺ຈຫິ ເທວກຎ຺ຎາສເຕຫິ ປຣິວຸຕາ ປຎ຺ຈຫິ ຣຖສເຕຫິ ທິສ຺ສມານກາຍາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຖໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສປຣິວາຣາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕຎ຺ຊລີ ອຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ຠຄວໂຕ ອວິທູເຣ ຐິໂຕ ໂຫຕິ. ໂສ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ປຏິຠາຕິ ມໍ ຠຄວາ ເອກໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ປຏິຠາຕຸ ຕໍ ວງ຺ຄີສາ’’ຕິ ຠຄວາ ອໂວຈ. ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ຕໍ ສິຣິມໍ ເທວຘີຕຣໍ –

‘‘ຍຸຕ຺ຕາ ຈ ເຕ ປຣມອລງ຺ກຕາ ຫຍາ, ອໂຘມຸຂາ ອຆສິຄມາ ພລີ ຊວາ;

ອຠິນິມ຺ມິຕາ ປຎ຺ຈຣຖາສຕາ ຈ ເຕ, ອນ຺ເວນ຺ຕິ ຕໍ ສາຣຖິໂຈທິຕາ ຫຍາ.

ກສ຺ມາ ນຸ ກາຍາ ອນຘິວຣໍ ອຸປາຄມີ’’ຕິ. – ປຏິປຸຈ຺ຉິ;

໑໓໗. ຕຕ຺ຖ ຍຸຕ຺ຕາ ຈ ເຕ ປຣມອລງ຺ກຕາ ຫຍາຕິ ປຣມໍ ອຕິວິຍ ວິເສສໂຕ ອລງ຺ກຕາ, ປຣເມຫິ ວາ ອຸຕ຺ຕເມຫິ ທິພ຺ເພຫິ ອສ຺ສາລງ຺ກາເຣຫິ ອລງ຺ກຕາ, ປຣມາ ວາ ອຄ຺ຄາ ເສຏ຺ຐາ ອາຊານີຍາ ສພ຺ພາລງ຺ກາເຣຫິ ອລງ຺ກຕາ ຫຍາ ອສ຺ສາ ເຕ ຕວ ຣເຖ ໂຍຊິຕາ, ຍຸຕ຺ຕາ ວາ ເຕ ຣຖສ຺ສ ຈ ອນຸຈ຺ຉວິກາ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວາ ສທິສຕາຍ ຍຸຕ຺ຕາ ສໍສຏ຺ຐາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ປຣມອລງ຺ກຕາ’’ຕິ ປຸຣິມສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ສນ຺ຘິໍ ອກຕ຺ວາ ທຸຕິຍສ຺ມິໍ ປກ຺ເຂ ອວິຠຕ຺ຕິກນິທ຺ເທໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ ¶ . ອໂຘມຸຂາຕິ ເຫຏ຺ຐາມຸຂາ. ຍທິປິ ເຕ ຕທາ ປກຕິຍາວ ຐິຕາ, ເທວໂລກໂຕ ໂອໂຣຫຓວເສນ ‘‘ອໂຘມຸຂາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອຆສິຄມາຕິ ເວຫາສໍຄມາ. ພລີຕິ ພລວນ຺ໂຕ. ຊວາຕິ ຊວນກາ ¶ , ພລວນ຺ໂຕ ເຈວ ເວຄວນ຺ໂຕ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິນິມ຺ມິຕາຕິ ຕວ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ນິມ຺ມິຕາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ສຍໍ ນິມ຺ມິຕເມວ ວາ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອຠິນິມ຺ມິຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ນິມ຺ມານຣຕິຠາວໂຕ ສິຣິມາຍ ເທວຘີຕາຍ. ປຎ຺ຈຣຖາສຕາຕິ ຄາຖາສຸຂຕ຺ຖໍ ຖກາຣສ຺ສ ທີຆໍ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາສຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ວິຠຕ຺ຕິອໂລໂປ ວາ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ປຎ຺ຈ ຣຖສຕານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນ຺ເວນ຺ຕິ ຕໍ ສາຣຖິໂຈທິຕາ ຫຍາຕິ ສາຣຖີຫິ ໂຈທິຕາ ວິຍ ຣເຖສຸ ຍຸຕ຺ຕາ ອິເມ ຫຍາ ຠທ຺ເທ, ເທວເຕ, ຕໍ ອນຸຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ‘‘ສາຣຖິອໂຈທິຕາ’’ຕິ ເກຈິ ປຐນ຺ຕິ, ສາຣຖີຫິ ອໂຈທິຕາ ເອວ ອນຸຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສາຣຖິໂຈທິຕາ ຫຍາ’’ຕິ ເອກໍເຍວ ວາ ປທໍ ຄາຖາສຸຂຕ຺ຖໍ ທີຆໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ສາຣຖິໂຈທິຕຫຍາ ປຎ຺ຈ ຣຖສຕາຕິ ໂຍຊນາ.

໑໓໘. ສາ ຕິຏ຺ຐສີຕິ ສາ ຕ຺ວໍ ຕິຏ຺ຐສິ. ຣຖວເຣຕິ ຣຖຸຕ຺ຕເມ. ອລງ຺ກຕາຕິ ສຏ຺ຐິສກຏຠາເຣຫິ ທິພ຺ພາລງ຺ກາເຣຫິ ອລງ຺ກຕສຣີຣາ. ໂອຠາສຍໍ ຊລມິວ ໂຊຕິ ປາວໂກຕິ ໂອຠາເສນ຺ຕີ ໂຊຕິຣິວ ຊລນ຺ຕີ ປາວໂກ ວິຍ ຈ ຕິຏ຺ຐສິ, ສມນ຺ຕໂຕ ໂອຠາເສນ຺ຕີ ຊລນ຺ຕີ ຕິຏ຺ຐສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ໂຊຕີ’’ຕິ ຈ ຈນ຺ທິມສູຣິຍນກ຺ຂຕ຺ຕຕາຣກຣູປານໍ ສາຘາຣຓນາມໍ. ວຣຕນູຕິ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘເຣ ສພ຺ພງ຺ຄໂສຠເນ. ຕໂຕ ເອວ ອໂນມທສ຺ສເນ ¶ ອລາມກທສ຺ສເນ, ທສ຺ສນີເຍ ປາສາທິເກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກສ຺ມາ ນຸ ກາຍາ ອນຘິວຣໍ ອຸປາຄມີຕິ ກຸໂຕ ນາມ ເທວກາຍໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ປຍິຣຸປາສນາຍ ອຸປຄຎ຺ຉິ ອຸປຄຕາສິ.

ເອວໍ ເຖເຣນ ປຸຈ຺ຉິຕາ ສາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕານໍ ອາວິກໂຣນ຺ຕີ –

‘‘ກາມຄ຺ຄປຕ຺ຕານໍ ຍມາຫຸນຸຕ຺ຕຣໍ, ນິມ຺ມາຍ ນິມ຺ມາຍ ຣມນ຺ຕິ ເທວຕາ;

ຕສ຺ມາ ກາຍາ ອຈ຺ຉຣາ ກາມວຓ຺ຓິນີ, ອິຘາຄຕາ ອນຘິວຣໍ ນມສ຺ສິຕຸ’’ນ຺ຕິ. –

໑໓໙. ຕຕ຺ຖ ກາມຄ຺ຄປຕ຺ຕານໍ ຍມາຫຸນຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ກາມູປໂຠເຄຫິ ອຄ຺ຄຠາວໍ ປຕ຺ຕານໍ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີນໍ ¶ ເທວານໍ ຍໍ ເທວກາຍໍ ຍເສນ ໂຠຄາທິວເສນ ຈ ອນຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໂຕ ກາຍາ. ນິມ຺ມາຍ ນິມ຺ມາຍ ຣມນ຺ຕິ ເທວຕາຕິ ນິມ຺ມານຣຕິເທວຕາ ອຕ຺ຕນາ ຍຖາຣຸຈິເຕ ກາເມ ສຍໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ຣມນ຺ຕິ ກີຬນ຺ຕິ ລຬນ຺ຕາ ອຠິຣມນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ກາຍາຕິ ຕສ຺ມາ ນິມ຺ມານຣຕິເທວນິກາຍາ ¶ . ກາມວຓ຺ຓິນີຕິ ກາມຣູປຘຣາ ຍຖິຈ຺ຉິຕຣູປຘາຣິນີ. ອິຘາຄຕາຕິ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ມນຸສ຺ສໂລເກ, ອິມໍ ວາ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ອາຄຕາ.

ເອວໍ ເທວຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ນິມ຺ມານຣຕິເທວຕາຠາເວ ກຖິເຕ ປຸນ ເຖໂຣ ຕສ຺ສາ ປຸຣິມຠວໍ ຕຕ຺ຖ ກຕປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ລທ຺ຘິຎ຺ຈ ກຖາເປຕຸກາໂມ –

‘‘ກິໍ ຕ຺ວໍ ປຸເຣ ສຸຈຣິຕມາຈຣີຘ, ເກນຈ຺ຉສິ ຕ຺ວໍ ອມິຕຍສາ ສຸເຂຘິຕາ;

ອິທ຺ຘີ ຈ ເຕ ອນຘິວຣາ ວິຫງ຺ຄມາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ທສ ທິສາ ວິໂຣຈຕິ.

‘‘ເທເວຫິ ຕ຺ວໍ ປຣິວຸຕາ ສກ຺ກຕາ ຈສິ,

ອາຈິກ຺ຂ ເມ ຕ຺ວໍ ຍທິ ພຸທ຺ຘສາວິກາ’’ຕິ. – ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ;

໑໔໐. ຕຕ຺ຖ ¶ ອາຈຣີຕິ ທີຆໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຸປຈິນີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ອິຘ ວາ ອິມສ຺ມິໍ ເທວຕ຺ຕຠາເວ. ເກນຈ຺ຉສີຕິ ເກນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ອສ຺ສຕ຺ຖາ ອຈ຺ຉສິ. ‘‘ເກນາສິ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ເກຈິ ປຐນ຺ຕິ. ອມິຕຍສາຕິ ນ ມິຕຍສາ ອນປ຺ປກປຣິວາຣາ. ສຸເຂຘິຕາຕິ ສຸເຂນ ວຑ຺ຒິຕາ, ສຸປຣິພ຺ຣູຫິຕທິພ຺ພສຸຂາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທ຺ຘີຕິ ທິພ຺ພານຸຠາໂວ. ອນຘິວຣາຕິ ອຘິກາ ວິສິຏ຺ຐາ ອຎ຺ຎາ ເອຕິສ຺ສາ ນຕ຺ຖີຕິ ອນຘິວຣາ, ອຕິອຸຕ຺ຕມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຫງ຺ຄມາຕິ ເວຫາສຄາມິນີ. ທສ ທິສາຕິ ທສປິ ທິສາ. ວິໂຣຈຕີຕິ ໂອຠາເສຕິ.

໑໔໑. ປຣິວຸຕາ ¶ ສກ຺ກຕາ ຈສີຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ປຣິວາຣິຕາ ສມ຺ຠາວິຕາ ຈ ອສິ. ກຸໂຕ ຈຸຕາ ສຸຄຕິຄຕາສີຕິ ປຎ຺ຈສຸ ຄຕີສຸ ກຕຣຄຕິໂຕ ຈຸຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສຸຄຕິໍ ອິມໍ ເທວຄຕິໍ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອຸປຄຕາ ອສິ. ກສ຺ສ ວາ ຕ຺ວໍ ວຈນກຣານຸສາສນິນ຺ຕິ ກສ຺ສ ນຸ ວາ ສຕ຺ຖຸ ສາສເນ ປາວຈເນ ໂອວາທານຸສາສນິສມ຺ປຏິຈ຺ຉເນນ ຕ຺ວໍ ວຈນກຣາ ອສີຕິ ໂຍຊນາ. ກສ຺ສ ວາ ຕ຺ວໍ ສຕ຺ຖຸ ວຈນກຣາ ອນຸສາສກສ຺ສ ອນຸສິຏ຺ຐິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາເນນາຕິ ເອວໍ ວາ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເອວໍ ອນຸທ຺ເທສິກວເສນ ຕສ຺ສາ ລທ຺ຘິໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຸນ ອຸທ຺ເທສິກວເສນ ‘‘ອາຈິກ຺ຂ ເມ ຕ຺ວໍ ຍທິ ພຸທ຺ຘສາວິກາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຕຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘສາວິກາຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ເຎຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ສຍມ຺ຠຸຎາເຓນ ຫຕ຺ຖຕເລ ອາມລກໍ ວິຍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມສ຺ສວນນ຺ເຕ ຊາຕາຕິ ພຸທ຺ຘສາວິກາ.

ເອວໍ ¶ ເຖເຣນ ປຸຈ຺ຉິຕມຕ຺ຖໍ ກເຖນ຺ຕີ ເທວຕາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ນຄນ຺ຕເຣ ນຄຣວເຣ ສຸມາປິເຕ, ປຣິຈາຣິກາ ຣາຊວຣສ຺ສ ສິຣິມໂຕ;

ນຈ຺ເຈ ຄີເຕ ປຣມສຸສິກ຺ຂິຕາ ອຫຸໍ, ສິຣິມາຕິ ມໍ ຣາຊຄເຫ ອເວທິໍສຸ.

‘‘ພຸທ຺ໂຘ ຈ ເມ ອິສິນິສໂຠ ວິນາຍໂກ, ອເທສຍີ ສມຸທຍທຸກ຺ຂນິຈ຺ຈຕໍ;

ອສງ຺ຂຕໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘ ສສ຺ສຕໍ, ມຄ຺ຄຎ຺ຈິມໍ ອກຸຏິລມຎ຺ຊສໍ ສິວໍ.

‘‘ສຸຕ຺ວານຫໍ ¶ ອມຕປທໍ ອສງ຺ຂຕໍ, ຕຖາຄຕສ຺ສນຘິວຣສ຺ສ ສາສນໍ;

ສີເລສ຺ວຫໍ ປຣມສຸສໍວຸຕາ ອຫຸໍ, ຘມ຺ເມ ຐິຕາ ນຣວຣພຸທ຺ຘເທສິເຕ.

‘‘ຎຕ຺ວານຫໍ ¶ ວິຣຊປທໍ ອສງ຺ຂຕໍ, ຕຖາຄເຕນນຘິວເຣນ ເທສິຕໍ;

ຕຕ຺ເຖວຫໍ ສມຖສມາຘິມາຜຸສິໍ, ສາເຍວ ເມ ປຣມນິຍາມຕາ ອຫຸ.

‘‘ລທ຺ຘານຫໍ ອມຕວຣໍ ວິເສສນໍ, ເອກໍສິກາ ອຠິສມເຍ ວິເສສິຍ;

ອສໍສຍາ ພຫຸຊນປູຊິຕາ ອຫໍ, ຂິຑ຺ຑາຣຕິໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠມນປ຺ປກໍ.

‘‘ເອວໍ ອຫໍ ອມຕທສມ຺ຫິ ເທວຕາ, ຕຖາຄຕສ຺ສນຘິວຣສ຺ສ ສາວິກາ;

ຘມ຺ມທ຺ທສາ ປຐມຜເລ ປຕິຏ຺ຐິຕາ, ໂສຕາປນ຺ນາ ນ ຈ ປນ ມຕ຺ຖິ ທຸຄ຺ຄຕິ.

‘‘ສາ ວນ຺ທິຕຸໍ ອນຘິວຣໍ ອຸປາຄມິໍ, ປາສາທິເກ ກຸສລຣເຕ ຈ ຠິກ຺ຂໂວ;

ນມສ຺ສິຕຸໍ ສມຓສມາຄມໍ ສິວໍ, ສຄາຣວາ ສິຣິມໂຕ ຘມ຺ມຣາຊິໂນ.

‘‘ທິສ຺ວາ ມຸນິໍ ມຸທິຕມນມ຺ຫິ ປີຓິຕາ, ຕຖາຄຕໍ ນຣວຣທມ຺ມສາຣຖິໍ;

ຕຓ຺ຫຈ຺ຉິທໍ ກຸສລຣຕໍ ວິນາຍກໍ, ວນ຺ທາມຫໍ ປຣມຫິຕານຸກມ຺ປກ’’ນ຺ຕິ.

໑໔໒. ຕຕ຺ຖ ນຄນ຺ຕເຣຕິ ອິສິຄິລິເວປຸລ຺ລເວຠາຣປຓ຺ຑວຄິຊ຺ຌກູຏສງ຺ຂາຕານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປພ຺ພຕານໍ ອນ຺ຕເຣ ເວມຊ຺ເຌ, ຍໂຕ ຕໍ ນຄຣໍ ‘‘ຄິຣິພ຺ພຊ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ¶ . ນຄຣວເຣຕິ ອຸຕ຺ຕມນຄເຣ, ຣາຊຄຫໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ສຸມາປິເຕຕິ ມຫາໂຄວິນ຺ທປຓ຺ຑິເຕນ ວຕ຺ຖຸວິຊ຺ຊາວິຘິນາ ສມ຺ມເທວ ນິເວສິເຕ. ປຣິຈາຣິກາຕິ ສໍຄີຕປຣິຈຣິຍາຍ ອຸປຏ຺ຐາຍິກາ. ຣາຊວຣສ຺ສາຕິ ພິມ຺ພິສາຣມຫາຣາຊສ຺ສ. ສິຣິມໂຕຕິ ¶ ເອຕ຺ຖ ‘‘ສິຣີຕິ ພຸທ຺ຘິປຸຎ຺ຎານໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ປຸຎ຺ຎນິພ຺ພຕ຺ຕາ ສຣີຣໂສຠຄ຺ຄາທິສມ຺ປຕ຺ຕິ ¶ ກຕປຸຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສຍຕິ, ກຕປຸຎ຺ເຎຫິ ວາ ນິສ຺ສີຍຕີຕິ ‘‘ສິຣີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສາ ເອຕສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ສິຣິມາ, ຕສ຺ສ ສິຣິມໂຕ. ປຣມສຸສິກ຺ຂິຕາຕິ ອຕິວິຍ ສມ຺ມເທວ ຈ ສິກ຺ຂິຕາ. ອຫຸນ຺ຕິ ອໂຫສິໍ. ອເວທິໍສູຕິ ອຎ຺ຎາສຸໍ.

໑໔໓. ອິສິນິສໂຠຕິ ຄວສຕເຊຏ຺ຐໂກ ອຸສໂຠ, ຄວສຫສ຺ສເຊຏ຺ຐໂກ ວສໂຠ, ວຊສຕເຊຏ຺ຐໂກ ວາ ອຸສໂຠ, ວຊສຫສ຺ສເຊຏ຺ຐໂກ ວສໂຠ, ສພ຺ພຄວເສຏ຺ໂຐ ສພ຺ພປຣິສ຺ສຍສໂຫ ເສໂຕ ປາສາທິໂກ ມຫາຠາຣວໂຫ ອສນິສຕສທ຺ເທຫິປິ ອສມ຺ປກມ຺ປິໂຍ ນິສໂຠ. ຣຖາ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ນິສຠພເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຈຕູຫິ ປາເທຫິ ປຖວິໍ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ເກນຈິ ປຣິສ຺ສເຍນ ອກມ຺ປິໂຍ ອຈລຏ຺ຐາເນນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວໍ ຠຄວາ ທສຫິ ຕຖາຄຕພເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຈຕູຫິ ເວສາຣຊ຺ຊປາເທຫິ ອຏ຺ຐປຣິສປຖວິໍ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ສເທວເກ ໂລເກ ເກນຈິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກນ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕນ ອກມ຺ປິໂຍ ອຈລຏ຺ຐາເນນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕສ຺ມາ ນິສໂຠ ວິຍາຕິ ນິສໂຠ. ສີລາທີນໍ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘານໍ ເອສນຏ຺ເຐນ ‘‘ອິສີ’’ຕິ ລທ຺ຘໂວຫາເຣສຸ ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂອິສີສຸ ນິສໂຠ, ອິສີນໍ ວາ ນິສໂຠ, ອິສິ ຈ ໂສ ນິສໂຠ ຈາຕິ ວາ ອິສິນິສໂຠ. ເວເນຍ຺ຍສຕ຺ເຕ ວິເນຕີຕິ ວິນາຍໂກ, ນາຍກວິຣຫິໂຕຕິ ວາ ວິນາຍໂກ, ສຍມ຺ຠູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອເທສຍີ ສມຸທຍທຸກ຺ຂນິຈ຺ຈຕນ຺ຕິ ສມຸທຍສຈ຺ຈສ຺ສ ຈ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈສ຺ສ ຈ ອນິຈ຺ຈຕໍ ວຍຘມ຺ມຕໍ ອຠາສິ. ເຕນ ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ສມຸທຍຘມ຺ມໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ນິໂຣຘຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຠິສມຍຎາຓສ຺ສ ປວຕ຺ຕິອາກາຣໍ ທສ຺ເສຕິ. ສມຸທຍທຸກ຺ຂນິຈ຺ຈຕນ຺ຕິ ວາ ສມຸທຍສຈ຺ຈຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂສຈ຺ຈຎ຺ຈ ອນິຈ຺ຈຕຎ຺ຈ. ຕຕ຺ຖ ສມຸທຍສຈ຺ຈທຸກ຺ຂສຈ຺ຈຄ຺ຄຫເຓນ ວິປສ຺ສນາຍ ຠູມິໍ ທສ຺ເສຕິ, ອນິຈ຺ຈຕາຄຫເຓນ ຕສ຺ສາ ປວຕ຺ຕິອາກາຣໍ ທສ຺ເສຕິ. ສງ຺ຂາຣານຎ຺ຫິ ອນິຈ຺ຈາກາເຣ ວິຠາວິເຕ ທຸກ຺ຂາກາໂຣ ອນຕ຺ຕາກາໂຣປິ ວິຠາວິໂຕເຍວ ໂຫຕິ ຕໍນິພນ຺ຘນຕ຺ຕາ ¶ ເຕສໍ. ເຕນາຫ ‘‘ຍທນິຈ຺ຈໍ, ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຍໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຕທນຕ຺ຕາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໑໕). ອສງ຺ຂຕໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘສສ຺ສຕນ຺ຕິ ເກນຈິ ປຈ຺ຈເຍນ ນ ສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ອສງ຺ຂຕໍ ¶ , ສພ຺ພກາລໍ ຕຖຠາເວນ ສສ຺ສຕໍ, ສກລວຏ຺ຏທຸກ຺ຂນິໂຣຘຠາວໂຕ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘໍ ອຣິຍສຈ຺ຈຎ຺ຈ ເມ ອເທສຍີຕິ ໂຍຊນາ. ມຄ຺ຄຎ຺ຈິມໍ ອກຸຏິລມຎ຺ຊສໍ ສິວນ຺ຕິ ອນ຺ຕທ຺ວຍປຣິວຊ຺ຊເນນ ກຸຏິລຠາວກຣານໍ ມາຍາທີນໍ ກາຍວງ຺ກາທີນຎ຺ຈ ປຫາເນນ ອກຸຏິລໍ, ຕໂຕ ເອວ ອຎ຺ຊສໍ, ອສິວຠາວກຣານໍ ກາມຣາຄາທີນໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທເນນ ສິວໍ ນິພ຺ພານໍ. ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ນິພ຺ພານຕ຺ຖິເກຫິ ມຄ຺ຄີຍຕິ, ກິເລເສ ວາ ມາເຣນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ‘‘ມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ອິທໍ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ ມມຎ຺ຈ ປຈ຺ຈກ຺ຂຠູຕໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິປຏິປທາສງ຺ຂາຕໍ ອຣິຍສຈ຺ຈຎ຺ຈ ເມ ອເທສຍີຕິ ໂຍຊນາ.

໑໔໔. ສຸຕ຺ວານຫໍ ¶ ອມຕປທໍ ອສງ຺ຂຕໍ, ຕຖາຄຕສ຺ສນຘິວຣສ຺ສ ສາສນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຕຖາ ອາຄມນາທິອຕ຺ເຖນ ຕຖາຄຕສ຺ສ, ສເທວເກ ໂລເກ ອຄ຺ຄຠາວໂຕ ອນຘິວຣສ຺ສ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອມຕປທໍ ອສງ຺ຂຕໍ ນິພ຺ພານໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ເທສິຕຕ຺ຕາ, ອມຕສ຺ສ ວາ ນິພ຺ພານສ຺ສ ປຏິປຊ຺ຊນຸປາຍຕ຺ຕາ ເກນຈິປິ ອສງ຺ຂຣຓີຍຕ຺ຕາ ຈ ອມຕປທໍ ອສງ຺ຂຕໍ ສາສນໍ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ອຫໍ ສຸຕ຺ວານາຕິ. ສີເລສ຺ວຫນ຺ຕິ ສີເລສຸ ນິປ຺ຜາເທຕພ຺ເພສຸ ອຫໍ. ປຣມສຸສໍວຸຕາຕິ ອຕິວິຍ ສມ຺ມເທວ ສໍວຸຕາ. ອຫຸນ຺ຕິ ອໂຫສິໍ. ຘມ຺ເມ ຐິຕາຕິ ປຏິປຕ຺ຕິຘມ຺ເມ ປຕິຏ຺ຐິຕາ.

໑໔໕. ຎຕ຺ວານາຕິ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠິສມຍວເສນ ຊານິຕ຺ວາ. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຂເຓ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ວາ ອຕ຺ຕຠາເວ. ສມຖສມາຘິມາຜຸສິນ຺ຕິ ປຈ຺ຈນີກຘມ຺ມານໍ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ສມນໂຕ ວູປສມນໂຕ ປຣມຕ຺ຖສມຖຠູຕໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣສມາຘິໍ ອາຜຸສິໍ ອຘິຄຈ຺ຉິໍ. ຍທິປິ ຍສ຺ມິໍ ຂເຓ ນິໂຣຘສ຺ສ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠິສມໂຍ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ຂເຓ ມຄ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຠິສມໂຍ, ອາຣມ຺ມຓປຏິເວຘໍ ປນ ຠາວນາປຏິເວຘສ຺ເສວ ປຸຣິມສິທ຺ຘິກາຣຓໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ –

‘‘ຎຕ຺ວານຫໍ ¶ ວິຣຊປທໍ ອສງ຺ຂຕໍ, ຕຖາຄເຕນນຘິວເຣນ ເທສິຕໍ’’.

ຕຕ຺ເຖວຫໍ ‘ສມຖສມາຘິມາຜຸສິ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ຍຖາ ‘‘ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໔໐໐; ໓.໔໒໑; ສໍ. ນິ. ໔.໖໐). ຎຕ຺ວານາຕິ ວາ ສມານກາລວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ ¶ ຍຖາ ‘‘ນິຫນ຺ຕ຺ວານ ຕມໍ ສພ຺ພໍ, ອາທິຈ຺ໂຈ ນຠມຸຄ຺ຄໂຕ’’ຕິ. ສາເຍວາຕິ ຍາ ໂລກຸຕ຺ຕຣສມາຘິຜຸສນາ ລທ຺ຘາ, ສາເຍວ. ປຣມນິຍາມຕາຕິ ປຣມາ ອຸຕ຺ຕມາ ມຄ຺ຄນິຍາມຕາ.

໑໔໖. ວິເສສນນ຺ຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊເນຫິ ວິເສສກໍ ວິສິຏ຺ຐຠາວສາຘກໍ. ເອກໍສິກາຕິ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ, ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຘມ຺ໂມ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສງ຺ໂຆ’’ຕິ ເອກໍສຄາຫວຕີ ຣຕນຕ຺ຕເຍ ນິພ຺ພິຈິກິຈ຺ຉາ. ອຠິສມເຍ ວິເສສິຍາຕິ ສຈ຺ຈປຏິເວຘວເສນ ວິເສສໍ ປຕ຺ວາ. ‘‘ວິເສສິນີ’’ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ, ອຠິສມຍເຫຕຸ ວິເສສວຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສໍສຍາຕິ ໂສຬສວຕ຺ຖຸກາຍ ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກາຍ ຈ ວິຈິກິຈ຺ຉາຍ ປຫີນຕ຺ຕາ ອປຄຕສໍສຍາ. ‘‘ອສໍສິຍາ’’ຕິ ເກຈິ ປຐນ຺ຕິ. ພຫຸຊນປູຊິຕາຕິ ສຸຄຕີຫິ ປເຣຫິ ປຕ຺ຖນີຍຄຸຓາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຂິຑ຺ຑາຣຕິນ຺ຕິ ຂິຑ຺ຑາຠູຕໍ ຣຕິໍ, ອຖ ວາ ຂິຑ຺ຑຎ຺ຈ ຣຕິຎ຺ຈ ຂິຑ຺ຑາວິຫາຣຎ຺ຈ ຣຕິສຸຂຎ຺ຈ.

໑໔໗. ອມຕທສມ຺ຫີຕິ ອມຕທສາ ນິພ຺ພານທສ຺ສາວິນີ ອມ຺ຫິ. ຘມ຺ມທ຺ທສາຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ¶ ທິຏ຺ຐວຕີ. ໂສຕາປນ຺ນາຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄໂສຕໍ ອາທິໂຕ ປຕ຺ຕາ. ນ ຈ ປນ ມຕ຺ຖິ ທຸຄ຺ຄຕີຕິ ນ ຈ ປນ ເມ ອຕ຺ຖິ ທຸຄ຺ຄຕິ ອວິນິປາຕຘມ຺ມຕ຺ຕາ.

໑໔໘. ປາສາທິເກຕິ ປສາທາວເຫ. ກຸສລຣເຕຕິ ກຸສເລ ອນວຊ຺ຊຘມ຺ເມ ນິພ຺ພາເນ ຣເຕ. ຠິກ຺ຂໂວຕິ ຠິກ຺ຂູ ນມສ຺ສິຕຸໍ ອຸປາຄມິນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ສມຓສມາຄມໍ ສິວນ຺ຕິ ສມຓານໍ ສມິຕປາປານໍ ພຸທ຺ຘພຸທ຺ຘສາວການໍ ສິວຎ຺ຈ ຘມ຺ມໍ ເຂມໍ ສມາຄມໍ ສງ຺ຄມໍ ປຍິຣຸປາສິຕຸໍ ອຸປາຄມິນ຺ຕິ ¶ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສິຣິມໂຕ ຘມ຺ມຣາຊິໂນຕິ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ. ສິຣິມຕິ ຘມ຺ມຣາຊິນີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວເມວ ຈ ເກຈິ ປຐນ຺ຕິ.

໑໔໙. ມຸທິຕມນມ຺ຫີຕິ ໂມທິຕມນາ ອມ຺ຫິ. ປີຓິຕາຕິ ຕຸຏ຺ຐາ, ປີຕິຣສວເສນ ວາ ຕິຕ຺ຕາ. ນຣວຣທມ຺ມສາຣຖິນ຺ຕິ ນຣວໂຣ ຈ ໂສ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄລຕ຺ຕາ, ທມ຺ມານໍ ທເມຕພ຺ພານໍ ເວເນຍ຺ຍານໍ ນິພ຺ພານາຠິມຸຂໍ ສາຣຓໂຕ ທມ຺ມສາຣຖິ ຈາຕິ ນຣວຣທມ຺ມສາຣຖິ, ຕໍ. ປຣມຫິຕານຸກມ຺ປກນ຺ຕິ ປຣເມນ ອຸຕ຺ຕເມນ ຫິເຕນ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອນຸກມ຺ປກໍ.

ເອວໍ ¶ ສິຣິມາ ເທວຘີຕາ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘິປເວທນມຸເຂນ ຣຕນຕ຺ຕເຍ ປສາທໍ ປເວເທຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ເທວໂລກເມວ ຄຕາ. ຠຄວາ ຕເມວ ໂອຕິຓ຺ຓວຕ຺ຖຸໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ, ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍປິ ສາ ຘມ຺ມເທສນາ ສາຕ຺ຖິກາ ຊາຕາຕິ.

ອິທໍ ວິມານໍ ຣຸຈິຣໍ ປຠສ຺ສຣນ຺ຕິ ເກສກາຣີວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ພາຣາຓສິຍໍ ວິຫຣຕິ ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ພາຣາຓສິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິໍສຸ. ເຕ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ເຄຫທ຺ວາຣສມີເປນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ເຄເຫ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຘີຕາ ເກສກາຣີ ນາມ ເຄຫທ຺ວາຣສມີເປ ມາຕຸ ສີສໂຕ ອູກາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ມາຕຣໍ ອາຫ ‘‘ອມ຺ມ, ອິເມ ປພ຺ພຊິຕາ ປຐເມນ ໂຍພ຺ພເນນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຠິຣູປາ ທສ຺ສນີຍາ ປາສາທິກາ ສຸຂຸມາລາ ເກນຈິ ປາຣິຊຸຎ຺ເຎນ ອນຠິຠູຕາ ມຎ຺ເຎ, ກສ຺ມາ ນຸ ໂຂ ອິເມ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ວເຍ ປພ຺ພຊນ຺ຕີ’’ຕິ ¶ ? ຕໍ ມາຕາ ອາຫ ‘‘ອຕ຺ຖິ, ອມ຺ມ, ສກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ສກ຺ຍກຸລາ ປພ຺ພຊິໂຕ ¶ ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ໂສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອາທິກລ຺ຍາຓໍ ມຊ຺ເຌກລ຺ຍາຓໍ ປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓໍ ສາຕ຺ຖໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ເກວລປຣິປຸຓ຺ຓໍ, ປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ປກາເສຕິ, ຕສ຺ສ ອິເມ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

ເຕນ ຈ ສມເຍນ ອາຄຕຜໂລ ວິຎ຺ຎາຕສາສໂນ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອຸປາສໂກ ຕາຍ ວີຖິຍາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕາສໍ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປສງ຺ກມິ. ອຖ ນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ອາຫ ‘‘ເອຕຣຫິ ໂຂ ອຸປາສກ ພຫູ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ມຫນ຺ຕໍ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ມຫນ຺ຕໍ ຎາຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ປຫາຍ ສກ຺ຍສມເຍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ເຕ ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຕ຺ຖວສໍ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ຕາ ປພ຺ພຊນ຺ຕີ’’ຕິ? ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸປາສໂກ ‘‘ກາເມສຸ ອາທີນວໍ, ເນກ຺ຂມ຺ເມ ຈ ອານິສໍສໍ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓພລານຸຣູປໍ ¶ ຕມຕ຺ຖໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ກເຖສິ, ຕິຓ຺ຓຎ຺ຈ ຣຕນານໍ ຄຸເຓ ປກາເສສິ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ສີລານໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກໍ ສມ຺ປຣາຍິກຎ຺ຈ ຄຸຓານິສໍສໍ ປເວເທສິ. ອຖ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຘີຕາ ຕໍ ‘‘ກິໍ ອມ຺ເຫຫິປິ ສຣເຓສຸ ຈ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຕຍາ ວຸຕ຺ເຕ ຄຸຓານິສໍເສ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ ສກ຺ກາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ‘‘ສພ຺ພສາຘາຣຓາ ອິເມ ຘມ຺ມາ ຠຄວຕາ ຠາສິຕາ, ກສ຺ມາ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ສຣຓານິ ຈ ສີລານິ ຈ ອທາສິ. ສາ ຄຫິຕສຣຓາ ສມາທິນ຺ນສີລາ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນ ອາຫ ‘‘ກິໍ ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ກຣຓີຍໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ວິຎ຺ຎຸຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ ‘‘ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ນາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ສຣີຣສຠາວໍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຕ຺ວາ ກາເຍ ວິຣາຄໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຸປຣິ ອນິຈ຺ຈຕາທິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສໍເວເຊຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຄໂຕ. ສາ ເຕນ ວຸຕ຺ຕນຍໍ ສພ຺ພໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ປຏິກູລມນສິກາເຣ ສມາຫິຕຈິຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ¶ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ອຖາປເຣນ ສມເຍນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ປຣິຈາຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ສຕສຫສ຺ສຎ຺ຈສ຺ສາ ອຈ຺ຉຣາປຣິວາໂຣ ອໂຫສິ. ຕໍ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ທິສ຺ວາ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຈິຕ຺ຕຊາໂຕ ປມຸທິຕຫທໂຍ –

‘‘ອິທໍ ວິມານໍ ຣຸຈິຣໍ ປຠສ຺ສຣໍ, ເວຬຸຣິຍຖມ຺ຠໍ ສຕຕໍ ສຸນິມ຺ມິຕໍ;

ສຸວຓ຺ຓຣຸກ຺ເຂຫິ ສມນ຺ຕໂມຕ຺ຖຕໍ, ຐານໍ ມມໍ ກມ຺ມວິປາກສມ຺ຠວໍ.

‘‘ຕຕ຺ຣູປປນ຺ນາ ປຸຣິມຈ຺ຉຣາ ອິມາ, ສຕໍ ສຫສ຺ສານິ ສເກນ ກມ຺ມຸນາ;

ຕຸວໍສິ ອຊ຺ຌຸປຄຕາ ຍສສ຺ສິນີ, ໂອຠາສຍໍ ຕິຏ຺ຐສິ ປຸພ຺ພເທວຕາ.

‘‘ສສີ ¶ ອຘິຄ຺ຄຍ຺ຫ ຍຖາ ວິໂຣຈຕິ, ນກ຺ຂຕ຺ຕຣາຊາຣິວ ຕາຣກາຄຓໍ;

ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຄຓໍ ອິມໍ, ທທ຺ທລ຺ລມານາ ຍສສາ ວິໂຣຈສິ.

‘‘ກຸໂຕ ¶ ນຸ ອາຄມ຺ມ ອໂນມທສ຺ສເນ, ອຸປປນ຺ນາ ຕ຺ວໍ ຠວນໍ ມມໍ ອິທໍ;

ພ຺ຣຫ຺ມໍວ ເທວາ ຕິທສາ ສຫິນ຺ທກາ, ສພ຺ເພ ນ ຕປ຺ປາມເສ ທສ຺ສເນນ ຕ’’ນ຺ຕິ. –

ຈຕູຫິ ຄາຖາຫິ ຕາຍ ກຕກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິ.

໑໕໐. ຕຕ຺ຖ ອິທໍ ວິມານນ຺ຕິ ຍສ຺ມິໍ ວິມາເນ ສາ ເທວຕາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ວິມານໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ສຕຕນ຺ຕິ ສພ຺ພກາລໍ ຣຸຈິຣໍ ປຠສ຺ສຣນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ສຕຕນ຺ຕິ ວາ ສມ຺ມາຕຕໍ, ອຕິວິຍ ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມນ຺ຕໂມຕ຺ຖຕນ຺ຕິ ¶ ສມນ຺ຕໂຕ ອວຕ຺ຖຕໍ ຉາທິຕໍ. ຐານນ຺ຕິ ວິມານເມວ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ຕຎ຺ຫິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກຕປຸຎ຺ຎາຕິ ຐານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກມ຺ມວິປາກສມ຺ຠວນ຺ຕິ ກມ຺ມວິປາກຠາເວນ ສມ຺ຠູຕໍ, ກມ຺ມວິປາເກນ ວາ ສຫ ສມ຺ຠູຕໍ. ມມນ຺ຕິ ອິທໍ ມມ ຐານໍ ມມ ກມ຺ມວິປາກສມ຺ຠວນ຺ຕິ ທ຺ວີຫິປິ ປເທຫິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

໑໕໑. ຕຕ຺ຣູປປນ຺ນາຕິ ຄາຖາຍ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຕຕ຺ຣ ຕສ຺ມິໍ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ວິມາເນ ອຸປປນ຺ນາຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ປເຄວ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ປຸພ຺ພເທວຕາ ອິມາ ປຸຣິມາ ອຈ຺ຉຣາໂຍ ປຣິມາຓໂຕ ສຕໍ ສຫສ຺ສານິ. ຕຸວໍສີຕິ ຕ຺ວໍ ອສິ ສເກນ ກມ຺ມຸນາ ອຊ຺ຌຸປຄຕາ ອຸປປນ຺ນາ. ຍສສ຺ສິນີຕິ ປຣິວາຣສມ຺ປນ຺ນາ, ເຕເນວ ສເກນ ກມ຺ມຸນາ ກມ຺ມານຸຠາເວນ ໂອຠາສຍນ຺ຕີ ວິໂຣຈມານາ ຕິຏ຺ຐສີຕິ.

໑໕໒. ອິທານິ ຕເມວ ໂອຠາສນໍ ອຸປມາຍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ‘‘ສສີ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ສສລຎ຺ຉນໂຍເຄນ ‘‘ສສີ’’ຕິ, ນກ຺ຂຕ຺ເຕຫິ ອຘິກຄຸຓຕາຍ ‘‘ນກ຺ຂຕ຺ຕຣາຊາ’’ຕິ ຈ ລທ຺ຘນາໂມ ຈນ຺ໂທ ສພ຺ພໍ ຕາຣກາຄຓໍ ອຘິຄ຺ຄຍ຺ຫ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ວິໂຣຈຕິ ວິຣາຊຕິ, ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ອຈ຺ຉຣານໍ ເທວກຎ຺ຎານໍ ຄຓໍ ສມູຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ຍສສາ ທທ຺ທລ຺ລມານາ ອຕິວິຍ ວິຊ຺ໂຊຕມານາ ວິໂຣຈສີຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ອິມາ’’ຕິ ‘‘ອິມ’’ນ຺ຕິ ຈ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ນກ຺ຂຕ຺ຕຣາຊາຣິວ ຕາຣາຄຓໍ ຕເຖວ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ປຐນ຺ຕິ.

໑໕໓. ອິທານິ ¶ ຕສ຺ສາ ເທວຕາຍ ປຸຣິມຠວໍ ຕຕ຺ຖ ກຕປຸຎ຺ຎຎ຺ຈ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ກຸໂຕ ນຸ ອາຄມ຺ມາ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກຸໂຕ ນຸ ອາຄມ຺ມາຕິ ກຸໂຕ ¶ ນຸ ຠວໂຕ ກຸໂຕ ນຸ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໂຕ ກາຣຓຠູຕໂຕ ອິທໍ ມມ ຠວນໍ ອາຄມ຺ມ ຠທ຺ເທ ອໂນມທສ຺ສເນ ສພ຺ພງ຺ຄໂສຠເນ ຕ຺ວໍ ອຸປປນ຺ນາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຄຫຓວເສນ ¶ ອຸປຄຕາ. ‘‘ອໂນມທສ຺ສເນ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ອຸປມາຍ ປກາເສນ຺ໂຕ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມໍວ ເທວາ ຕິທສາ ສຫິນ຺ທກາ, ສພ຺ເພ ນ ຕປ຺ປາມເສ ທສ຺ສເນນ ຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ສຫມ຺ປຕິໍ ສນງ຺ກຸມາຣໍ ວາ ອຸປຄຕໍ ສຫ ອິນ຺ເທນາຕິ ສຫິນ຺ທກາ ຕາວຕິໍສາ ເທວາ ປສ຺ສນ຺ຕາ ທສ຺ສເນນ ນ ຕປ຺ປນ຺ຕິ, ເອວໍ ຕວ ທສ຺ສເນນ ມຍໍ ສພ຺ເພ ເທວາ ນ ຕປ຺ປາມເສຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ປນ ສກ຺ເກນ ເທວານມິນ຺ເທນ ປຸຈ຺ຉິຕາ ສາ ເທວຕາ ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ຕີ –

‘‘ຍເມຕໍ ສກ຺ກ ອນຸປຸຈ຺ຉເສ ມມໍ, ກຸໂຕ ຈຸຕາ ຕ຺ວໍ ອິຘ ອາຄຕາຕິ;

ພາຣາຓສີ ນາມ ປຸຣຕ຺ຖິ ກາສິນໍ, ຕຕ຺ຖ ອໂຫສິໍ ປຸເຣ ເກສກາຣິກາ.

‘‘ພຸທ຺ເຘ ຈ ຘມ຺ເມ ຈ ປສນ຺ນມານສາ, ສງ຺ເຆ ຈ ເອກນ຺ຕຄຕາ ອສໍສຍາ;

ອຂຓ຺ຑສິກ຺ຂາປທາ ອາຄຕປ຺ຜລາ, ສມ຺ໂພຘິຘມ຺ເມ ນິຍຕາ ອນາມຍາ’’ຕິ. –

໑໕໔-໕. ຕຕ຺ຖ ຍເມຕນ຺ຕິ ຍໍ ເອຕໍ ປຎ຺ຫນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຸປຸຈ຺ຉເສຕິ ອນຸກູລຠາເວນ ປຸຈ຺ຉສິ. ມມນ຺ຕິ ມໍ. ປຸຣຕ຺ຖີຕິ ປຸຣໍ ອຕ຺ຖິ. ກາສິນນ຺ຕິ ກາສິຣຏ຺ຐສ຺ສ. ເກສກາຣິກາຕິ ປຸຣິມຕ຺ຕຠາເວ ອຕ຺ຕໂນ ນາມໍ ວທຕິ. ພຸທ຺ເຘ ¶ ຈ ຘມ຺ເມ ຈາຕິອາທິນາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ຎໍ ວິຠາເວຕິ.

ປຸນ ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສາ ຕໍ ປຸຎ຺ຎສມ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອນຸໂມທມາໂນ –

‘‘ຕນ຺ຕ຺ຍາຠິນນ຺ທາມເສ ¶ ສ຺ວາຄຕຎ຺ຈ ເຕ,

ສມ຺ໂພຘິຘມ຺ເມ ນິຍເຕ ອນາມເຍ’’ຕິ. – ອາຫ;

໑໕໖. ຕຕ຺ຖ ຕນ຺ຕ຺ຍາຠິນນ຺ທາມເສຕິ ຕໍ ເຕ ທຸວິຘມ຺ປິ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອຠິນນ຺ທາມ ອນຸໂມທາມ. ສ຺ວາຄຕຎ຺ຈ ¶ ເຕຕິ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ອິຘາຄມນໍ ສ຺ວາຄຕໍ, ອມ຺ຫາກໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສສໍວທ຺ຘນເມວ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

ຕໍ ປນ ປວຕ຺ຕິໍ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ກເຖສິ, ເຖໂຣ ຠຄວໂຕ ນິເວເທສິ. ຠຄວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ສາ ເທສນາ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ສາຕ຺ຖິກາ ຊາຕາຕິ.

ເກສກາຣີວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອິຕິ ປຣມຕ຺ຖທີປນິຍາ ຂຸທ຺ທກ-ອຏ຺ຐກຖາຍ ວິມານວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ

ສຕ຺ຕຣສວຕ຺ຖຸປຏິມຓ຺ຑິຕສ຺ສ ປຐມສ຺ສ ປີຐວຄ຺ຄສ຺ສ

ທຸຕິຍວຄ຺ເຄ ¶ ອປິ ສກ຺ໂກວ ເທວິນ຺ໂທຕິ ທາສິວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວຕິ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ສາວຕ຺ຖິວາສີ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອຸປາສໂກ ສມ຺ພຫຸເລຫິ ອຸປາສເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ວິຫາຣໍ ¶ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຣິສາຍ ວຸຏ຺ຐິຕາຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕານິ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ຠຄວາ ຕທນຸຈ຺ຉວິກໍ ¶ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ໂສ ‘‘ມຍາ, ຠນ຺ເຕ, ສງ຺ຆສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕານິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ. ສ຺ເວ ປຏ຺ຐາຍ ອຍ຺ຍາ ມມ ເຄຫໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’’ຕິ ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສກສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທາສິຍາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຕຍາ ນິຈ຺ຈກາລໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕາຍ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ສາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ປກຕິຍາວ ສາ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ນາ ປຸຎ຺ຎກາມາ ສີລວຕີ, ຕສ຺ມາ ທິວເສ ທິວເສ ກາລສ຺ເສວ ອຸຏ຺ຐາຍ ປຓີຕໍ ອນ຺ນປານໍ ປຏິຍາເທຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ນິສີທນຏ຺ຐານໍ ສຸສມ຺ມຏ຺ຐໍ ສຸປຣິຠຓ຺ຑກໍ ກຕ຺ວາ ອາສນານິ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອຸປຄເຕ ຕຕ຺ຖ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜຘູປທີເປຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ປຣິວິສຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ເຈ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອວມາຫ ‘‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອິໂຕ ຊາຕິອາທິທຸກ຺ຂໂຕ ປຣິມຸຕ຺ຕິ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສາ ສຣຓານິ ຈ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ຈ ທຕ຺ວາ ກາຍສຠາວໍ ປກາເສຕ຺ວາ ປຏິກູລມນສິກາເຣ ນິໂຍເຊສຸໍ, ອປເຣ ອນິຈ຺ຈຕາປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສຸໍ. ສາ ໂສຬສ ວສ຺ສານິ ສີລໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕີ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ໂຍນິໂສ ມນສິກໂຣນ຺ຕີ ເອກທິວສໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນສປ຺ປາຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ຎາຓສ຺ສ ຈ ປຣິປກ຺ກຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ສຈ຺ຉາກາສິ. ສາ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ວລ຺ລຠາ ປຣິຈາຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສາ ສຏ຺ຐິຕູຣິຍສຫສ຺ເສຫິ ປຣິຈຣິຍມານາ ອຈ຺ຉຣາສຕສຫສ຺ສປຣິວຸຕາ ມຫນ຺ຕໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ຕີ ປມຸທາ ໂມທມານາ ສປຣິວາຣາ ອຸຍ຺ຍານາທີສຸ ວິຈຣຕິ. ຕໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ທິສ຺ວາ –

‘‘ອປິ ¶ ¶ ສກ຺ໂກວ ເທວິນ຺ໂທ, ຣມ຺ເມ ຈິຕ຺ຕລຕາວເນ;

ສມນ຺ຕາ ອນຸປຣິຍາສິ, ນາຣີຄຓປຸຣກ຺ຂຕາ;

ໂອຠາເສນ຺ຕີ ທິສາ ສພ຺ພາ, ໂອສຘີ ວິຍ ຕາຣກາ.

‘‘ເກນ ເຕຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເກນ ເຕ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເຕ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ປຸຈ຺ຉາມິ ¶ ຕໍ ເທວິ ມຫານຸຠາເວ,

ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. – ປຸຈ຺ຉິ;

‘‘ສາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ປຸຈ຺ຉິຕາ;

ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ຐາ ວິຍາກາສິ, ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລໍ’’.

‘‘ອຫໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ມນຸສ຺ສຠູຕາ, ທາສີ ອໂຫສິໍ ປຣເປສ຺ສິຍາ ກຸເລ.

‘‘ອຸປາສິກາ ຈກ຺ຂຸມໂຕ, ໂຄຕມສ຺ສ ຍສສ຺ສິໂນ;

ຕສ຺ສາ ເມ ນິກ຺ກໂມ ອາສິ, ສາສເນ ຕສ຺ສ ຕາທິໂນ.

‘‘ກາມໍ ຠິຊ຺ຊຕຸຍໍ ກາໂຍ, ເນວ ອຕ຺ເຖຕ຺ຖ ສຓ຺ຐນໍ;

ສິກ຺ຂາປທານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ, ມຄ຺ໂຄ ໂສວຕ຺ຖິໂກ ສິໂວ.

‘‘ອກຓ຺ຏໂກ ອຄຫໂນ, ອຸຊຸ ສພ຺ຠິ ປເວທິໂຕ;

ນິກ຺ກມສ຺ສ ຜລໍ ປສ຺ສ, ຍຖິທໍ ປາປຸຓິຕ຺ຖິກາ.

‘‘ອາມນ຺ຕນິກາ ຣຎ຺ໂຎມ຺ຫິ, ສກ຺ກສ຺ສ ວສວຕ຺ຕິໂນ;

ສຏ຺ຐິ ຕູຣິຍສຫສ຺ສານິ, ປຏິໂພຘໍ ກໂຣນ຺ຕິ ເມ.

‘‘ອາລມ຺ໂພ ¶ ຄຄ຺ຄໂຣ ຠີໂມ, ສາຘຸວາທີ ຈ ສໍສໂຍ;

ໂປກ຺ຂໂຣ ຈ ສຸຜສ຺ໂສ ຈ, ວີຓາໂມກ຺ຂາ ຈ ນາຣິໂຍ.

‘‘ນນ຺ທາ ເຈວ ສຸນນ຺ທາ ຈ, ໂສຓທິນ຺ນາ ສຸຈິມ຺ຫິຕາ;

ອລມ຺ພຸສາ ມິສ຺ສເກສີ ຈ, ປຸຓ຺ຑຣີກາຕິ ທາຣຸຓີ.

‘‘ເອຓີຜສ຺ສາ ¶ ສຸຜສ຺ສາ ຈ, ສຸຠທ຺ທາ ມຸທຸວາທິນີ;

ເອຕາ ຈຎ຺ຎາ ຈ ເສຍ຺ຍາເສ, ອຈ຺ຉຣານໍ ປໂພຘິກາ.

‘‘ຕາ ມໍ ກາເລນຸປາຄນ຺ຕ຺ວາ, ອຠິຠາສນ຺ຕິ ເທວຕາ;

ຫນ຺ທ ນຈ຺ຈາມ ຄາຍາມ, ຫນ຺ທ ຕໍ ຣມຍາມເສ.

‘‘ນຍິທໍ ¶ ອກຕປຸຎ຺ຎານໍ, ກຕປຸຎ຺ຎານເມວິທໍ;

ອໂສກໍ ນນ຺ທນໍ ຣມ຺ມໍ, ຕິທສານໍ ມຫາວນໍ.

‘‘ສຸຂໍ ອກຕປຸຎ຺ຎານໍ, ອິຘ ນຕ຺ຖິ ປຣຕ຺ຖ ຈ;

ສຸຂຎ຺ຈ ກຕປຸຎ຺ຎານໍ, ອິຘ ເຈວ ປຣຕ຺ຖ ຈ.

‘‘ເຕສໍ ສຫພ຺ຍກາມານໍ, ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຸສລໍ ພຫຸໍ;

ກຕປຸຎ຺ຎາ ຫິ ໂມທນ຺ຕິ, ສຄ຺ເຄ ໂຠຄສມງ຺ຄິໂນ’’ຕິ. – ເທວຕາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ;

໑໕໗. ຕຕ຺ຖ ອປິ ສກ຺ໂກວ ເທວິນ຺ໂທຕິ ອປິສທ຺ໂທ ສມ຺ຠາວນາຍໍ, ອິວສທ຺ໂທ ອິກາຣໂລປໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ໂຕ ອຸປມາຍໍ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ນາມ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສກ຺ກສມຠາໂວ ຕິສ຺ສາ ເທວຕາຍ ປຣິວາຣສມ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ເກຈິ ‘‘ອປີຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຈິຕ຺ຕລຕາວເນຕິ ຈິຕ຺ຕາຍ ນາມ ເທວຘີຕາຍ ປຸຎ຺ຎານຸຠາເວນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕ, ຈິຕ຺ຕານໍ ວາ ວິຈິຕ຺ຕປຸປ຺ຜຜລາທິວິເສສຍຸຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຕານກວລ຺ລິອາທີນໍ ຕຕ຺ຖ ເຍຠຸຍ຺ຍຕາຍ ຈິຕ຺ຕລຕາວນນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາເມ ເທວຸຍ຺ຍາເນ.

໑໖໑. ປຣເປສ຺ສິຍາຕິ ປເຣສໍ ກຸເລ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ກິຈ຺ເຈ ເປສນິຍາ, ປເຣສໍ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກາຣີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໖໒. ຕສ຺ສາ ¶ ເມ ນິກ຺ກໂມ ອາສິ, ສາສເນ ຕສ຺ສ ຕາທິໂນຕິ ຕສ຺ສາ ທາສິຍາປິ ສມານາຍ ປຎ຺ຈຫິ ຈກ຺ຂູຫິ ຈກ຺ຂຸມໂຕ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຸປາສິກາ ຫຸຕ຺ວາ ໂສຬສ ວສ຺ສານິ ສີລໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕິຍາ ກມ຺ມຏ຺ຐານຎ຺ຈ ມນສິ ກໂຣນ຺ຕິຍາ ມນສິກາຣານຸຠາເວນ ¶ ເມ ມຍ຺ຫໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາເນ ສຕ຺ຕຕິໍສໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມສງ຺ຂາເຕ ອິຏ຺ຐາທີສຸ ຕາທິລກ຺ຂຓສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຕາທິໂນ ສຕ຺ຖຸ ສາສເນ ຕປ຺ປຣິຍາປນ຺ໂນເຍວ ສໍກິເລສປກ຺ຂໂຕ ນິກ຺ກມເນນ ‘‘ນິກ຺ກໂມ’’ຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ສມ຺ມາວາຍາໂມ ອາສິ ອໂຫສິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ.

໑໖໓-໔. ຕສ຺ສ ປນ ນິກ຺ກມສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄສ຺ສ ປວຕ຺ຕາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກາມໍ ຠິຊ຺ຊຕຸຍໍ ກາໂຍ, ເນວ ອຕ຺ເຖຕ຺ຖ ສຓ຺ຐນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ¶ – ຍທິປິ ເມ ອຍໍ ກາໂຍ ຠິຊ຺ຊຕຸ ວິນສ຺ສຕຸ, ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິມຕ຺ຕມ຺ປິ ອເປກ຺ຂໍ ອກໂຣນ຺ຕີ ເອຕ຺ຖ ເອຕສ຺ມິໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານານຸໂຍເຄ ເນວ ອຕ຺ຖິ, ເມ ວີຣິຍສ຺ສ ສຓ຺ຐນໍ ສິຖິລີກຣຓນ຺ຕິ ວີຣິຍໍ ສມຸຕ຺ເຕເຊນ຺ຕີ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປສິນ຺ຕິ.

ອິທານິ ຕຖາ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘຄຸຓໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີ –

‘‘ສິກ຺ຂາປທານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ, ມຄ຺ໂຄ ໂສວຕ຺ຖິໂກ ສິໂວ;

ອກຓ຺ຏໂກ ອຄຫໂນ, ອຸຊຸ ສພ຺ຠິ ປເວທິໂຕ;

ນິກ຺ກມສ຺ສ ຜລໍ ປສ຺ສ, ຍຖິທໍ ປາປຸຓິຕ຺ຖິກາ’’ຕິ. – ອາຫ;

ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ໂຍ ນິຈ຺ຈສີລວເສນ ສມາທິນ຺ນານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ສິກ຺ຂາປທານໍ ສິກ຺ຂາໂກຏ຺ຐາສານໍ ອຸປນິສ຺ສຍຠາເວນ ລທ຺ຘຕ຺ຕາ ເຕສໍ ປຣິປູຣິຕຕ຺ຕາ ຈ ສິກ຺ຂາປທານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ສມ຺ພນ຺ຘີຠູໂຕ, ຍສ຺ມິໍ ສນ຺ຕາເນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ສພ຺ພາກາເຣນ ໂສຕ຺ຖິຠາວສມ຺ປາທນໂຕ ສຸນ຺ທຣຕ຺ຖຠາວໂຕ ຈ ໂສວຕ຺ຖິໂກ ໂສຕ຺ຖິໂກ, ສໍກິເລສຘມ຺ເມຫິ ອນຸປທ຺ທຸຕຕ຺ຕາ ເຂມປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຕາຍ ຈ ສິໂວ, ຣາຄກຓ຺ຏກາທີນໍ ¶ ອຠາເວນ ອກຓ຺ຏໂກ, ກິເລສທິຏ຺ຐິທຸຈ຺ຈຣິຕຄຫນສມຸຈ຺ເຉທນໂຕ ອຄຫໂນ, ສພ຺ພຊິມ຺ຫວງ຺ກກຸຏິລຠາວາປຄມເຫຕຸຕາຍ ອຸຊຸ, ພຸທ຺ຘາທີຫິ ສປ຺ປຸຣິເສຫິ ປກາສິຕຕ຺ຕາ ສພ຺ຠິ ປເວທິໂຕ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ, ຕໍ ຍຖາ ເຍນ ອຸປາຍຠູເຕນ ອິຕ຺ຖິກາ ທ຺ວງ຺ຄຸລພຫລພຸທ຺ຘິກາປິ ສມານາ ປາປຸຓິໍ, ຕສ຺ສ ນິກ຺ກມສ຺ສ ຍຖາວຸຕ຺ຕວີຣິຍສ຺ສ ອິທໍ ຜລໍ ປສ຺ສາຕິ ສກ຺ກໍ ອາລປຕິ.

໑໖໕. ອາມນ຺ຕນິກາ ຣຎ຺ໂຎມ຺ຫິ, ສກ຺ກສ຺ສ ວສວຕ຺ຕິໂນຕິ ສຍໍວສີຠາເວນ ວຕ຺ຕນໂຕ, ທ຺ວີສຸ ເທວໂລເກສຸ ອຕ຺ຕໂນ ວສໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ວຕ຺ເຕຕີຕິ ວາ ວສວຕ຺ຕີ, ຕສ຺ສ ວສວຕ຺ຕິໂນ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ອາມນ຺ຕນິກາ ອາລາປສລ຺ລາປໂຍຄ຺ຄາ, ກີຬນກາເລ ວາ ເຕນ ອາມນ຺ເຕຕພ຺ພາ ອມ຺ຫິ, ນິກ຺ກມສ຺ສ ວີຣິຍສ຺ສ ຜລໍ ປສ຺ສາຕິ ໂຍຊນາ. ອາຕຕວິຕຕາທິເຠເທນ ປຎ຺ຈ ຕູຣິຍງ຺ຄານິ ທ຺ວາທສຫິ ¶ ປາຓິຠາເຄຫິ ເອກໂຕ ປວຊ຺ຊມານານິ ສຏ຺ຐິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕານິ ປນ ສຫສ຺ສມຕ຺ຕານິ ປຍິຣຸປາສນວເສນ ອຸປຏ຺ຐິຕານິ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ສຏ຺ຐິ ຕູຣິຍສຫສ຺ສານິ, ປຏິໂພຘໍ ກໂຣນ຺ຕິ ເມ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຏິໂພຘນ຺ຕິ ປີຕິໂສມນສ຺ສານໍ ປໂພຘນໍ.

໑໖໖-໘. ອາລມ຺ໂພຕິອາທິ ¶ ຕູຣິຍວາທການໍ ເທວປຸຕ຺ຕານໍ ເອກເທສໂຕ ນາມຄ຺ຄຫຓນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕູຣິຍານໍ ປເນຕໍ ນາມຄ຺ຄຫຓໍ. ວີຓາໂມກ຺ຂາທິກາ ເທວຘີຕາ. ສຸຈິມ຺ຫິຕາຕິ ສຸທ຺ຘມິຫິຕາ, ນາມເມວ ວາ ເອຕໍ. ມຸທຸວາທິນີຕິ ມຸທຸນາວ ວທຕີຕິ ມຸທຸວາທິນີ, ມຸທຸກໍ ອຕິວິຍ ວາທນສີລາ, ນາມເມວ ວາ. ເສຍ຺ຍາເສຕິ ເສຍ຺ຍຕຣາ. ອຈ຺ຉຣານນ຺ຕິ ອຈ຺ຉຣາສຸ ສງ຺ຄີເຕ ປາສໍສຕຣາ. ປໂພຘິກາຕິ ປໂພຘນກຣາ.

໑໖໙. ກາເລນາຕິ ຍຸຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕກາເລນ. ອຠິຠາສນ຺ຕີຕິ ອຠິມຸຂາ, ອຠິຣຕາ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ຠາສນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ຠາສນ຺ຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຫນ຺ທ ນຈ຺ຈາມ ຄາຍາມ, ຫນ຺ທ ຕໍ ຣມຍາມເສ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໑໗໐. ອິທນ຺ຕິ ¶ ອິທໍ ມຍາ ລທ຺ຘຏ຺ຐານໍ. ອໂສກນ຺ຕິ ອິຏ຺ຐກນ຺ຕປິຍມນາປານໍເຍວ ຣູປາທີນໍ ສມ຺ຠວໂຕ ວິໂສກໍ. ຕໂຕ ເອວ ສພ຺ພກາລໍ ປໂມທສໍວທ຺ຘນໂຕ ນນ຺ທນໍ. ຕິທສານໍ ມຫາວນນ຺ຕິ ຕາວຕິໍສເທວານໍ ມຫນ຺ຕໍ ມຫນີຍຎ຺ຈ ອຸຍ຺ຍານໍ.

໑໗໑. ເອວຣູປາ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິ ນາມ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມວເສເນວາຕິ ໂອທິສ຺ສກນເຍນ ວຕ຺ວາ ປນຸ ອໂນທິສ຺ສກນເຍນ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ‘‘ສຸຂໍ ອກຕປຸຎ຺ຎານ’’ນ຺ຕິ ຄາຖມາຫ.

໑໗໒. ປຸນ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘສ຺ສ ທິພ຺ພຏ຺ຐານສ຺ສ ປເຣຫິ ສາຘາຣຓກາມຕາວເສນ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕີ ‘‘ເຕສໍ ສຫພ຺ຍກາມານ’’ນ຺ຕິ ໂອສານຄາຖມາຫ. ເຕສນ຺ຕິ ຕາວຕິໍສເທວານໍ. ສຫພ຺ຍກາມານນ຺ຕິ ສຫຠາວໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕຫິ, ກຕ຺ຕຸອຕ຺ເຖ ຫິ ອິທໍ ສາມິວຈນໍ. ສຫ ວາຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ສຫໂວ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ສຫພ຺ຍໍ ຍຖາ ວີຣສ຺ສ ຠາໂວ ວີຣິຍນ຺ຕິ.

ເອວໍ ເຖໂຣ ເທວຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມ ອາວິກເຕ ຕສ຺ສາ ສປຣິວາຣາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ເທວໂລກໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ. ຠຄວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ສາ ເທສນາ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ສາຕ຺ຖິກາ ອໂຫສີຕິ.

ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ¶ ¶ ວຓ຺ເຓນາຕິ ລຂຸມາວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວຕິ ພາຣາຓສິຍໍ ວິຫຣນ຺ເຕ ເກວຏ຺ຏທ຺ວາຣໍ ນາມ ພາຣາຓສິນຄຣສ຺ສ ເອກໍ ທ຺ວາຣໍ, ຕສ຺ສ ອວິທູເຣ ນິວິຏ຺ຐຄາໂມປິ ¶ ‘‘ເກວຏ຺ຏທ຺ວາຣ’’ນ຺ຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ຕຕ຺ຖ ລຂຸມາ ນາມ ເອກາ ອິຕ຺ຖີ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ພຸທ຺ຘິສມ຺ປນ຺ນາ ເຕນ ທ຺ວາເຣນ ປວິສນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ເນຕ຺ວາ ກຏຈ຺ຉຸຠິກ຺ຂໍ ທຕ຺ວາ ເຕເນວ ປຣິຈເຍນ ສທ຺ຘາຍ ວຑ຺ຒມານາຍ ອາສນສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປວິຏ຺ຐານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາສນໍ ອຸປເນຕິ, ປານີຍໍ ປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕິ. ຍຎ຺ຈ ໂອທນກຸມ຺ມາສຑາກາທິ ອຕ຺ຕໂນ ເຄເຫ ວິຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເທຕິ. ສາ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ຈ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສມາຫິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປນ຺ຕີ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ສາ ອປຣຠາເຄ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ມຫຕິ ວິມາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສຎ຺ຈສ຺ສາ ປຣິວາໂຣ ອໂຫສິ. ສາ ຕຕ຺ຖ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ຕີ ປໂມທມານາ ວິຈຣຕິ. ຕໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເທວຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນາ’’ຕິອາທິຄາຖາຫິ ປຸຈ຺ຉີຕິ ສພ຺ພໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນ, ຍາ ຕ຺ວໍ ຕິຏ຺ຐສິ ເທວເຕ;

ໂອຠາເສນ຺ຕີ ທິສາ ສພ຺ພາ, ໂອສຘີ ວິຍ ຕາຣກາ.

‘‘ເກນ ເຕຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເກນ ເຕ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເຕ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ເທວິ ມຫານຸຠາເວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ກິມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເກນາສິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

‘‘ສາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ປຸຈ຺ຉິຕາ;

ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ຐາ ວິຍາກາສິ, ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລໍ’’.

‘‘ເກວຏ຺ຏທ຺ວາຣາ ¶ ນິກ຺ຂມ຺ມ, ອຫຸ ມຍ຺ຫໍ ນິເວສນໍ;

ຕຕ຺ຖ ສຎ຺ຈຣມານານໍ, ສາວການໍ ມເຫສິນໍ.

‘‘ໂອທນໍ ¶ ກຸມ຺ມາສໍ ຑາກໍ, ໂລຓໂສວີຣກຎ຺ຈຫໍ;

ອທາສິໍ ອຸຊຸຠູເຕສຸ, ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ.

‘‘ຈາຕຸທ຺ທສິໍ ¶ ປຎ຺ຈທສິໍ, ຍາ ຈ ປກ຺ຂສ຺ສ ອຏ຺ຐມີ;

ປາຏິຫາຣິຍປກ຺ຂຎ຺ຈ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສຸສມາຄຕໍ.

‘‘ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສິສ຺ສໍ, ສທາ ສີເລສຸ ສໍວຸຕາ;

ສຎ຺ຎມາ ສໍວິຠາຄາ ຈ, ວິມານໍ ອາວສາມຫໍ.

‘‘ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣຕາ, ມຸສາວາທາ ຈ ສຎ຺ຎຕາ;

ເຖຍ຺ຍາ ຈ ອຕິຈາຣາ ຈ, ມຊ຺ຊປານາ ຈ ອາຣກາ.

‘‘ປຎ຺ຈສິກ຺ຂາປເທ ຣຕາ, ອຣິຍສຈ຺ຈານ ໂກວິທາ;

ອຸປາສິກາ ຈກ຺ຂຸມໂຕ, ໂຄຕມສ຺ສ ຍສສ຺ສິໂນ.

‘‘ເຕນ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ…ເປ… ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

ມມ ຈ, ຠນ຺ເຕ, ວຈເນນ ຠຄວໂຕ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ເທຍ຺ຍາສິ ‘‘ລຂຸມາ ນາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປາສິກາ ຠຄວໂຕ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທຕີ’’ຕິ. ອນຈ຺ຉຣິຍໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ມໍ ຠຄວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ສາມຎ຺ຎຜເລ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍ. ຕໍ ຠຄວາ ສກທາຄາມິຜເລ ພ຺ຍາກາສີຕິ.

໑໗໗. ຕຕ຺ຖ ເກວຏ຺ຏທ຺ວາຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມາຕິ ເກວຏ຺ຏທ຺ວາຣໂຕ ນິກ຺ຂມນຏ຺ຐາເນ.

໑໗໘. ຑາກນ຺ຕິ ຕຓ຺ຑຸເລຍ຺ຍກາທິສາກພ຺ຍຎ຺ຊນໍ. ໂລຓໂສວີຣກນ຺ຕິ ຘຎ຺ຎຣສາທີຫິ ພຫູຫິ ສມ຺ຠາເຣຫິ ສມ຺ປາເທຕພ຺ພໍ ເອກໍ ປານກໍ. ‘‘ອາຈາມກຎ຺ຊິກໂລຓູທກ’’ນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ.

ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນາວສາເນ ສາ ເຖຣສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນາຍ ສກທາຄາມິຜລໍ ປາປຸຓິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕຣາວິຘາເນ ວຸຕ຺ຕນຍານຸສາເຣນ ເອວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ປິຓ຺ຑາຍ ¶ ¶ ເຕ ຈຣນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອາຈາມທາຍິກາວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ເຕນ ¶ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຣາຊຄເຫ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກຸລໍ ອຫິວາຕໂຣເຄນ ອຸປທ຺ທຸຕໍ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພ ຊນາ ມຕາ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ອິຕ຺ຖິໍ. ສາ ເຄຫໍ ເຄຫຄຕຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ຘນຘຎ຺ຎໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ມຣຓຠຍຠີຕາ ຠິຕ຺ຕິຉິທ຺ເທນ ປລາຕາ ອນາຖາ ຫຸຕ຺ວາ ປຣເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິປສ຺ເສ ວສຕິ. ຕສ຺ມິໍ ເຄເຫ ມນຸສ຺ສາ ກຣຸຓາຍນ຺ຕາ ອຸກ຺ຂລິອາທີສຸ ອວສິຏ຺ຐໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕອາຈາມາທິໍ ຕສ຺ສາ ເທນ຺ຕິ. ສາ ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ.

ເຕນ ຈ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ‘‘ກໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອຊ຺ຊ ອາຫາຣປຏິຄ຺ຄຫເຓນ ອນຸຄ຺ຄເຫສ຺ສາມິ, ທຸຄ຺ຄຕິໂຕ ຈ ທຸກ຺ຂໂຕ ຈ ໂມເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ ອາສນ຺ນມຣຓໍ ນິຣຍສໍວຕ຺ຕນິກຎ຺ຈສ຺ສາ ກມ຺ມໍ ກໂຕກາສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມຍິ ຄເຕ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘໍ ອາຈາມໍ ທສ຺ສຕິ, ເຕເນວ ນິມ຺ມານຣຕິເທວໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ນິຣຍູປປຕ຺ຕິໂຕ ໂມເຈຕ຺ວາ ຫນ຺ທາຫໍ ອິມິສ຺ສາ ສຄ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ນິປ຺ຜາເທສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາທາຍ ຕສ຺ສາ ນິເວສນຏ຺ຐານາຠິມຸໂຂ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຖ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ອຎ຺ຎາຕກເວເສນ ອເນກຣສໍ ອເນກສູປພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ທິພ຺ພາຫາຣໍ ອຸປເນສິ. ຕໍ ຎຕ຺ວາ ເຖໂຣ ‘‘ໂກສິຍ, ຕ຺ວໍ ກຕກຸສໂລ, ກສ຺ມາ ເອວໍ ກໂຣສິ, ມາ ທຸຄ຺ຄຕານໍ ກປຓານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ວິລຸມ຺ປີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ປຸຣໂຕ ອຏ຺ຐາສິ.

ສາ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມຫານຸຠາໂວ ເຖໂຣ, ອິມສ຺ສ ທາຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ຂາທນີຍໍ ວາ ໂຠຊນີຍໍ ວາ ອິຘ ນຕ຺ຖິ, ອິທຎ຺ຈ ກິລິຏ຺ຐຠາຊນຄຕໍ ຕິຓຈຸຓ຺ຓຣຊານຸກິຓ຺ຓໍ ອໂລຓໍ ສີຕລໍ ອປ຺ປຣສໍ ອາຈາມກຎ຺ຊິຍມຕ຺ຕໍ ເອທິສສ຺ສ ທາຕຸໍ ນ ອຸສ຺ສຫາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອຕິຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ¶ ອາຫ. ເຖໂຣ ເອກປທນິກ຺ເຂປມຕ຺ຕໍ ອປສກ຺ກິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ເຄຫວາສິໂນ ມນຸສ຺ສາ ຠິກ຺ຂໍ ອຸປເນສຸໍ, ເຖໂຣ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ. ສາ ທຸຄ຺ຄຕິຕ຺ຖີ ‘‘ມເມວ ອນຸຄ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ອິຘາຄໂຕ, ມມ ສນ຺ຕກເມວ ປຏິຄ຺ຄເຫຕຸກາໂມ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ປສນ຺ນມານສາ ອາທຣຊາຕາ ຕໍ ອາຈາມໍ ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ອາກິຣິ. ເຖໂຣ ຕສ຺ສາ ປສາທສໍວທ຺ຘນຕ຺ຖໍ ¶ ຠຸຎ຺ຊນາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ, ມນຸສ຺ສາ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປສຸໍ. ເຖໂຣ ຕຕ຺ຖ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕໍ ອາຈາມໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປິວິຕ຺ວາ ໂອນີຕປຕ຺ຕປາຓີ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ທຸຄ຺ຄຕິຕ຺ຖິໍ ‘‘ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ຕຕິເຍ ອຕ຺ຕຠາເວ ມມ ມາຕາ ອໂຫສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄໂຕ. ສາ ເຕນ ເຖເຣ ອຕິປສາທຎ຺ຈ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຐມຍາເມ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ນິມ຺ມານຣຕີນໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ¶ ອຸປປຊ຺ຊິ. ອຖ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ຕສ຺ສາ ກາລກຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ກຕ຺ຖ ນຸ ໂຂ ອຸປ຺ປນ຺ນາ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ຕາວຕິໍເສສຸ ອທິສ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຍາ ມຊ຺ຌິມຍາເມ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາກສ຺ສປໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ –

‘‘ປິຓ຺ຑາຍ ເຕ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ, ຕຸຓ຺ຫີຠູຕສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ;

ທລິທ຺ທາ ກປຓາ ນາຣີ, ປຣາຄາຣໍ ອປສ຺ສິຕາ.

‘‘ຍາ ເຕ ອທາສິ ອາຈາມໍ, ປສນ຺ນາ ເສຫິ ປາຓິຠິ;

ສາ ຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ກໍ ນຸ ສາ ທິສຕໍ ຄຕາ’’ຕິ. –

໑໘໕. ຕຕ຺ຖ ປິຓ຺ຑາຍາຕິ ປິຓ຺ຑປາຕຕ຺ຖາຍ. ຕຸຓ຺ຫີຠູຕສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕຕິ ອິທໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຓາກາຣທສ຺ສນໍ, ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທລິທ຺ທາຕິ ທຸຄ຺ຄຕາ. ກປຓາຕິ ວຣາກີ. ‘‘ທລິທ຺ທາ’’ຕິ ອິມິນາ ຕສ຺ສາ ໂຠຄປາຣິຊຸຎ຺ຎໍ ທສ຺ເສຕິ, ‘‘ກປຓາ’’ຕິ ອິມິນາ ຎາຕິປາຣິຊຸຎ຺ຎໍ. ປຣາຄາຣໍ ອປສ຺ສິຕາຕິ ປຣເຄຫໍ ນິສ຺ສິຕາ, ປເຣສໍ ຆເຣ ພຫິປິຏ຺ຐິຉທນໍ ນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ຕີ.

໑໘໖. ກໍ ¶ ນຸ ສາ ທິສຕໍ ຄຕາຕິ ຉສຸ ກາມເທວໂລເກສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນວເສນ ກໍ ນາມ ທິສໍ ຄຕາ. ອິຕິ ສກ຺ໂກ ‘‘ເຖເຣນ ຕຖາ ກຕານຸຄ຺ຄຫາ ອຸຬາຣາຍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຠາຄິນີ, ນ ຈ ທິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເຫຏ຺ຐາ ທ຺ວີສຸ ເທວໂລເກສຸ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ສໍສຍາປນ຺ໂນ ປຸຈ຺ຉຕິ.

‘‘ປິຓ຺ຑາຍ ເມ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ, ຕຸຓ຺ຫີຠູຕສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ;

ທລິທ຺ທາ ກປຓາ ນາຣີ, ປຣາຄາຣໍ ອປສ຺ສິຕາ.

‘‘ຍາ ¶ ເມ ອທາສິ ອາຈາມໍ, ປສນ຺ນາ ເສຫິ ປາຓິຠິ;

ສາ ຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາ ອິໂຕ ຈຸຕາ.

‘‘ນິມ຺ມານຣຕິໂນ ¶ ນາມ, ສນ຺ຕິ ເທວາ ມຫິທ຺ຘິກາ;

ຕຕ຺ຖ ສາ ສຸຂິຕາ ນາຣີ, ໂມທຕາຈາມທາຍິກາ’’ຕິ. –

ປຸຈ຺ຉິຕນິຍາເມເນວ ປຏິວຈນໍ ເທນ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ກເຖສິ.

໑໘໘. ຕຕ຺ຖ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາຕິ ຕໂຕ ມນຸສ຺ສໂທຠຄ຺ຄິຍໂຕ ປຣມກາຣຸຎ຺ຎວຸຕ຺ຕິໂຕ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາ ອປຄຕາ.

໑໘໙. ໂມທຕາຈາມທາຍິກາຕິ ອາຈາມມຕ຺ຕທາຍິກາ, ສາປິ ນາມ ປຎ຺ຈເມ ກາມສຄ຺ເຄ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ໂມທຕິ, ປສ຺ສ ຕາວ ເຂຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິຜລນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ປຸນ ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສາ ທານສ຺ສ ມຫປ຺ຜລຕໍ ມຫານິສໍສຕຎ຺ຈ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ໂຖເມນ຺ໂຕ –

‘‘ອໂຫ ທານໍ ວຣາກິຍາ, ກສ຺ສເປ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕໍ;

ປຣາຠເຕນ ທາເນນ, ອິຊ຺ຌິຕ຺ຖ ວຕ ທກ຺ຂິຓາ.

‘‘ຍາ ມເຫສິຕ຺ຕໍ ກາເຣຍ຺ຍ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ຣາຊິໂນ;

ນາຣີ ສພ຺ພງ຺ຄກລ຺ຍາຓີ, ຠຕ຺ຕຸ ຈາໂນມທສ຺ສິກາ;

ເອຕສ຺ສາຈາມທານສ຺ສ, ກລໍ ນາຄ຺ຆຕິ ໂສຬສິໍ.

‘‘ສຸຕໍ ¶ ນິກ຺ຂາ ສຕໍ ອສ຺ສາ, ສຕໍ ອສ຺ສຕຣີຣຖາ;

ສຕໍ ກຎ຺ຎາສຫສ຺ສານິ, ອາມຸຕ຺ຕມຓິກຸຓ຺ຑລາ;

ເອຕສ຺ສາຈາມທານສ຺ສ, ກລໍ ນາຄ຺ຆນ຺ຕິ ໂສຬສິໍ.

‘‘ສຕໍ ເຫມວຕາ ນາຄາ, ອີສາທນ຺ຕາ ອຸຣູຬ຺ຫວາ;

ສຸວຓ຺ຓກຈ຺ຉາ ມິຕງ຺ຄາ, ເຫມກປ຺ປນວາສສາ;

ເອຕສ຺ສາຈາມທານສ຺ສ, ກລໍ ນາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ໂສຬສິໍ.

‘‘ຈຕຸນ຺ນມປິ ທີປານໍ, ອິສ຺ສຣໍ ໂຍຘ ກາຣເຍ;

ເອຕສ຺ສາຈາມທານສ຺ສ, ກລໍ ນາຄ຺ຆຕິ ໂສຬສິ’’ນ຺ຕິ. – ອາຫ;

໑໙໐. ຕຕ຺ຖ ¶ ¶ ອໂຫຕິ ອຈ຺ຉຣິຍຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ວຣາກິຍາຕິ ກປຓິຍາ. ປຣາຠເຕນາຕິ ປຣໂຕ ອານີເຕນ, ປເຣສໍ ຆຣໂຕ ອຸຈ຺ຉາຈຣິຍາຍ ລທ຺ເຘນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທາເນນາຕິ ທາຕພ຺ເພນ ອາຈາມມຕ຺ເຕນ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມນ. ອິຊ຺ຌິຕ຺ຖ ວຕ ທກ຺ຂິຓາຕິ ທກ຺ຂິຓາ ທານໍ ອໂຫ ນິປ຺ຜຊ຺ຊິຕ຺ຖ, ອໂຫ ມຫປ຺ຜລາ ມຫາຊຸຕິກາ ມຫາວິປ຺ຜາຣາ ອຫຸວຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໙໑. ອິທານິ ‘‘ອິຕ຺ຖິຣຕນາທີນິປິ ຕສ຺ສ ທານສ຺ສ ສຕຠາຄມ຺ປິ ສຫສ຺ສຠາຄມ຺ປິ ນ ອຸເປນ຺ຕີ’’ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍາ ມເຫສິຕ຺ຕໍ ກາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພງ຺ຄກລ຺ຍາຓີຕິ ‘‘ນາຕິທີຆາ ນາຕິຣສ຺ສາ ນາຕິກິສາ ນາຕິຖູລາ ນາຕິກາຬີ ນາຈ຺ໂຈທາຕາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ມານຸສວຓ຺ຓໍ ອປ຺ປຕ຺ຕາ ທິພ຺ພວຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕຫິ ສພ຺ເພຫິ ອງ຺ເຄຫິ ກາຣເຓຫິ, ສພ຺ເພຫິ ວາ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ເຄຫິ ກລ຺ຍາຓີ ໂສຠນາ ສຸນ຺ທຣາ. ຠຕ຺ຕຸ ຈາໂນມທສ຺ສິກາຕິ ສາມິກສ຺ສ ອລາມກທສ຺ສນາ ສາຕິສຍໍ ທສ຺ສນີຍາ ປາສາທິກາ. ເອຕສ຺ສາຈາມທານສ຺ສ, ກລໍ ນາຄ຺ຆຕິ ໂສຬສິນ຺ຕິ ເອຕສ຺ສ ເອຕາຍ ທິນ຺ນສ຺ສ ອາຈາມທານສ຺ສ ຜລໍ ໂສຬສຠາຄໍ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ເອກໍ ຠາຄໍ ປຸນ ໂສຬສຠາຄໍ ກຕ຺ວາ ຄຫິຕຠາຄສງ຺ຂາຕໍ ¶ ໂສຬສິໍ ກລໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຎ຺ໂຎ ອິຕ຺ຖິຣຕນຠາໂວປິ ນາຄ຺ຆຕິ ນານຸໂຠຕິ ນ ປາປຸຓາຕິ. ‘‘ສຸວຓ຺ຓສ຺ສ ປຎ຺ຈທສຘຣຓໍ ນິກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ‘‘ສຕຘຣຓ’’ນ຺ຕິ ອປເຣ.

໑໙໓. ເຫມວຕາຕິ ຫິມວຕິ ຊາຕາ, ເຫມວຕຊາຕິກາ ວາ. ເຕ ຫິ ມຫນ຺ຕາ ຖາມຊວສມ຺ປນ຺ນາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ອີສາທນ຺ຕາຕິ ຣຖີສາສທິສທນ຺ຕາ, ໂຖກໍເຍວ ອວນຕທນ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ວິສາລກທາຐີຠາວໍ ນິວາເຣຕິ. ອຸຣູຬ຺ຫວາຕິ ຖາມຊວປຣກ຺ກເມຫິ ພ຺ຣູຫນ຺ໂຕ, ມຫນ຺ຕໍ ຍຸທ຺ຘກິຈ຺ຈໍ ວຫິຕຸໍ ສມຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸວຓ຺ຓກຈ຺ຉາຕິ ເຫມມຍຄີເວຍ຺ຍກປຏິມຸກ຺ກາ. ກຈ຺ຉສີເສນ ຫິ ສພ຺ພໍ ຫຕ຺ຖິໂຍຄ຺ຄໍ ວທຕິ. ເຫມກປ຺ປນວາສສາຕິ ສຸວຓ຺ຓຂຈິຕຄຊຕ຺ຖຣຓກງ຺ກນາທິຫຕ຺ຖາລງ຺ກາຣສມ຺ປນ຺ນາ.

໑໙໔. ຈຕຸນ຺ນມປິ ທີປານໍ ອິສ຺ສຣນ຺ຕິ ທ຺ວິສຫສ຺ສປຣິຕ຺ຕທີປປຣິວາຣານໍ ຊມ຺ພຸທີປາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາທີປານໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ. ເຕນ ສຕ຺ຕຣຕນສມຸຊ຺ຊລໍ ສກລໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສິຣິໍ ວທຕິ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ, ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອິຘ ¶ ສກ຺ເກນ ເທວຣາເຊນ ອຕ຺ຕນາ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ ສພ຺ພໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ. ຠຄວາ ຕໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ສາ ເທສນາ ມຫາຊນສ຺ສ ສາຕ຺ຖິກາ ອໂຫສີຕິ.

ອາຈາມທາຍິກາວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈຓ຺ຑາລິ ¶ ວນ຺ທ ປາທານີຕິ ຈຓ຺ຑາລິວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ¶ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຈ຺ຈູສເວລາຍໍ ພຸທ຺ຘາຈິຓ຺ຓໍ ມຫາກຣຸຓາສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອທ຺ທສ ຕສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ຈຓ຺ຑາລາວສເຖ ວສນ຺ຕິໍ ເອກໍ ມຫລ຺ລິກໍ ຈຓ຺ຑາລິໍ ຂີຓາຍຸກໍ, ນິຣຍສໍວຕ຺ຕນິກຎ຺ຈສ຺ສາ ກມ຺ມໍ ອຸປຏ຺ຐິຕໍ. ໂສ ມຫາກຣຸຓາຍ ສມຸສ຺ສາຫິຕມານໂສ ‘‘ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກໍ ກມ຺ມໍ ກາເຣຕ຺ວາ ເຕນສ຺ສາ ນິຣຍູປປຕ຺ຕິໍ ນິເສເຘຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄ ປຕິຏ຺ຐາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ຣາຊຄຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສຕິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ສາ ຈຓ຺ຑາລີ ທຓ຺ຑໍ ໂອລຸພ຺ຠ ນຄຣໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ຕີ ຠຄວນ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຠິມຸຂີ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຠຄວາປິ ຕສ຺ສາ ຄມນໍ ນິວາເຣນ຺ໂຕ ວິຍ ປຸຣໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ສຕ຺ຖຸ ຈິຕ຺ຕໍ ຎຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ຈ ອາຍຸປຣິກ຺ຂຍໍ ຠຄວໂຕ ວນ຺ທນາຍ ຕໍ ນິໂຍເຊນ຺ໂຕ –

‘‘ຈຓ຺ຑາລິ ວນ຺ທ ປາທານິ, ໂຄຕມສ຺ສ ຍສສ຺ສິໂນ;

ຕເມວ ອນຸກມ຺ປາຍ, ອຏ຺ຐາສິ ອິສິສຕ຺ຕໂມ.

‘‘ອຠິປ຺ປສາເທຫິ ມນໍ, ອຣຫນ຺ຕມ຺ຫິ ຕາທິນິ;

ຂິປ຺ປໍ ປຎ຺ຊລິກາ ວນ຺ທ, ປຣິຕ຺ຕໍ ຕວ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ. – ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ;

໑໙໕. ຕຕ຺ຖ ຈຓ຺ຑາລີຕິ ຊາຕິອາຄເຕນ ນາເມນ ຕໍ ອາລປຕິ. ວນ຺ທາຕິ ອຠິວາທຍ. ປາທານີຕິ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ສຣຓານິ ຈຣຓານິ ¶ . ຕເມວ ອນຸກມ຺ປາຍາຕິ ຕເມວ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖໍ, ອປາຍູປປຕ຺ຕິໂຕ ນິເສເຘຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕາປນຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຏ຺ຐາສີຕິ ນຄຣມ຺ປິ ອປວິສິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ອິສິສຕ຺ຕໂມຕິ ໂລກິຍເສກ຺ຂາເສກ຺ຂປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘອິສີຫິ ອຸຕ຺ຕໂມ ອຸກ຺ກຏ຺ຐຕໂມ, ອຖ ວາ ພຸທ຺ຘອິສີນໍ ວິປສ຺ສິອາທີນໍ ສຕ຺ຕໂມຕິ ອິສິສຕ຺ຕໂມ.

໑໙໖. ອຠິປ຺ປສາເທຫິ ມນນ຺ຕິ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’’ຕິ ຕວ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຫິ. ອຣຫນ຺ຕມ຺ຫິ ຕາທິນີຕິ ອາຣກຕ຺ຕາ ¶ ກິເລສານໍ, ເຕສໍເຍວ ອຣີນໍ ຫຕຕ຺ຕາ, ສໍສາຣຈກ຺ກສ຺ສ ອຣານໍ ຫຕຕ຺ຕາ, ປຈ຺ຈຍານໍ ອຣຫຕ຺ຕາ, ປາປກຣເຓ ຣຫາຠາວາ ຈ ອຣຫນ຺ເຕ, ອິຏ຺ຐາທີສຸ ຕາທິຠາວປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຕາທິມ຺ຫິ. ຂິປ຺ປໍ ປຎ຺ຊລິກາ ວນ຺ທາຕິ ສີຆໍເຍວ ປຄ຺ຄຫິຕອຎ຺ຊລິກາ ຫຸຕ຺ວາ ວນ຺ທສ຺ສຸ. ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ປຣິຕ຺ຕໍ ຕວ ຊີວິຕນ຺ຕິ, ອິທາເນວ ຠິຊ຺ຊນສຠາວຕ຺ຕາ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຕິອິຕ຺ຕຣໍ.

ອິຕິ ¶ ເຖໂຣ ຄາຖາທ຺ວເຍນ ຠຄວໂຕ ຄຸເຓ ປກິຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວ ຐຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ຈ ຂີຓາຍຸກຕາວິຠາວເນນ ສໍເວເຊນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ວນ຺ທນາຍ ນິໂຍເຊສິ. ສາ ຈ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສໍເວຄຊາຕາ ສຕ຺ຖຣິ ປສນ຺ນມານສາວ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ກຕ຺ວາ ນມສ຺ສມານາ ພຸທ຺ຘຄຕາຍ ປີຕິຍາ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຠຄວາ ‘‘ອລເມຕ຺ຕກເມຕິສ຺ສາ ສຄ຺ຄູປປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ ນຄຣໍ ປາວິສິ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ. ອຖ ນໍ ເອກາ ຠນ຺ຕາ ຄາວີ ຕຣຸຓວຈ຺ຉາ ຕໂຕ ເອວ ອຠິຘາວນ຺ຕີ ສິງ຺ເຄນ ປຫຣິຕ຺ວາ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສິ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສງ຺ຄີຕິກາຣາ –

‘‘ໂຈທິຕາ ຠາວິຕຕ຺ເຕນ, ສຣີຣນ຺ຕິມຘາຣິນາ;

ຈຓ຺ຑາລີ ວນ຺ທິ ປາທານິ, ໂຄຕມສ຺ສ ຍສສ຺ສິໂນ.

‘‘ຕເມນໍ ອວຘີ ຄາວີ, ຈຓ຺ຑາລິໍ ປຎ຺ຊລິໍ ຐິຕໍ;

ນມສ຺ສມານໍ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ອນ຺ຘກາເຣ ປຠງ຺ກຣ’’ນ຺ຕິ. – ຄາຖາທ຺ວຍມາຫໍສຸ;

໑໙໘. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຊລິໍ ຐິຕໍ ນມສ຺ສມານໍ ສມ຺ພຸທ຺ຘນ຺ຕິ ຄເຕປິ ຠຄວຕິ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓາຍ ປີຕິຍາ ສມາຫິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ມຸຂາ ວິຍ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ນມສ຺ສມານໍ ¶ ຐິຕໍ. ອນ຺ຘກາເຣຕິ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາເຣນ ສກເລນ ກິເລສນ຺ຘກາເຣນ ຈ ອນ຺ຘກາເຣ ໂລເກ. ປຠງ຺ກຣນ຺ຕິ ຎາໂຓຠາສກຣໍ.

ສາ ¶ ຈ ຕໂຕ ຈຸຕາ ຕາວຕິໍເສສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ອຈ຺ຉຣານໍ ສຕສຫສ຺ສໍ ຈສ຺ສາ ປຣິວາໂຣ ອໂຫສິ. ຕທເຫວ ຈ ສາ ສຫ ວິມາເນນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວິມານໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິ. ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ –

‘‘ຂີຓາສວໍ ວິຄຕຣຊໍ ອເນຊໍ, ເອກໍ ອຣຎ຺ຎມ຺ຫິ ຣໂຫ ນິສິນ຺ນໍ;

ເທວິທ຺ຘິປຕ຺ຕາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ວນ຺ທາມິ ຕໍ ວີຣ ມຫານຸຠາວ’’ນ຺ຕິ. –

‘‘ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ຊລິຕາ ມຫາຍສາ, ວິມານໂມຣຸຍ຺ຫ ອເນກຈິຕ຺ຕາ;

ປຣິວາຣິຕາ ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຄເຓນ, ກາ ຕ຺ວໍ ສຸເຠ ເທວເຕ ວນ຺ທເສ ມມ’’ນ຺ຕິ.

໒໐໐. ຕຕ຺ຖ ຊລິຕາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣປ຺ປຠາຍ ວຕ຺ຖາຠຣຓາທີນໍ ໂອຠາເສນ ຈ ຊລນ຺ຕີ ໂຊເຕນ຺ຕີ ¶ . ມຫາຍສາຕິ ມຫາປຣິວາຣາ. ວິມານໂມຣຸຍ຺ຫາຕິ ວິມານໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ. ອເນກຈິຕ຺ຕາຕິ ອເນກວິຘຈິຕ຺ຕຕາຍຸຕ຺ຕາ. ສຸເຠຕິ ສຸຠຄຸເຓ. ມມນ຺ຕິ ມໍ.

‘‘ອຫໍ ຠທ຺ທນ຺ເຕ ຈຓ຺ຑາລີ, ຕຍາ ວີເຣນ ເປສິຕາ;

ວນ຺ທິໍ ອຣຫໂຕ ປາເທ, ໂຄຕມສ຺ສ ຍສສ຺ສິໂນ.

‘‘ສາຫໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປາທານິ, ຈຸຕາ ຈຓ຺ຑາລໂຍນິຍາ;

ວິມານໍ ສພ຺ພໂຕ ຠທ຺ທໍ, ອຸປປນ຺ນມ຺ຫິ ນນ຺ທເນ.

‘‘ອຈ຺ຉຣານໍ ສຕສຫສ຺ສໍ, ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວານ ຕິຏ຺ຐຕິ;

ຕາສາຫໍ ປວຣາ ເສຏ຺ຐາ, ວຓ຺ເຓນ ຍສສາຍຸນາ.

‘‘ປຫູຕກຕກລ຺ຍາຓາ ¶ ¶ , ສມ຺ປຊານາ ປຏິສ຺ສຕາ;

ມຸນິໍ ກາຣຸຓິກໍ ໂລເກ, ຕໍ ຠນ຺ເຕ ວນ຺ທິຕຸມາຄຕາ’’ຕິ. –

໒໐໑-໔. ຕຕ຺ຖ ເປສິຕາຕິ ‘‘ຈຓ຺ຑາລິ, ວນ຺ທ ປາທານີ’’ຕິອາທິນາ ວນ຺ທນາຍ ອຸຍ຺ໂຍຊິຕາ. ຍທິປິ ຕໍ ວນ຺ທນາມຍໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຕ຺ຕິກ຺ຂຓວເສນ ປຣິຕ຺ຕໍ, ເຂຕ຺ຕມຫນ຺ຕຕາຍ ປນ ຜລມຫນ຺ຕຕາຍ ຈ ອຕິວິຍ ມຫນ຺ຕເມວາຕິ ອາຫ ‘‘ປຫູຕກຕກລ຺ຍາຓາ’’ຕິ. ຕຖາ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓາຍ ປີຕິຍາ ປວຕ຺ຕິກ຺ຂເຓ ປຎ຺ຎາຍ ສຕິຍາ ຈ ວິສທຠາວໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ສມ຺ປຊານາ ປຏິສ຺ສຕາ’’ຕິ. ປຸນ –

‘‘ອິທໍ ວຕ຺ວານ ຈຓ຺ຑາລີ, ກຕຎ຺ຎູ ກຕເວທິນີ;

ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຣຫໂຕ ປາເທ, ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍຖາ’’ຕິ. –

໒໐໕. ຕຕ຺ຖ ¶ ຈຓ຺ຑາລີຕິ ຈຓ຺ຑາລີຠູຕປຸພ຺ພາຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ເທວໂລເກ ຈ ອິທມາຈິຓ຺ຓໍ, ຍໍ ມນຸສ຺ສໂລເກ ນິຣຸຬ຺ຫສມຎ຺ຎາຍ ໂວຫາໂຣ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອາຍສ຺ມາ ປນ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ອິມໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ. ຠຄວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ສາ ເທສນາ ມຫາຊນສ຺ສ ສາຕ຺ຖິກາ ອໂຫສີຕິ.

ຈຓ຺ຑາລິວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນີລາ ປີຕາ ຈ ກາຬາ ຈາຕິ ຠທ຺ທິຕ຺ຖິວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ¶ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ກິມິລນຄເຣ ໂຣຫໂກ ນາມ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ ສທ຺ໂຘ ປສນ຺ໂນ ສີລາຈາຣສມ຺ປນ຺ໂນ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ຈ ນຄເຣ ເຕນ ສມານມຫາໂຠເຄ ກຸເລ ເອກາ ທາຣິກາ ອໂຫສິ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ¶ ປກຕິຍາປິ ຠທ຺ທຕາຍ ຠທ຺ທາຕິ ນາເມນ. ອຖ ໂຣຫກສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ຕໍ ກຸມາຣິໍ ວາເຣຕ຺ວາ ຕາທິເສ ກາເລ ຕໍ ອາເນຕ຺ວາ ອາວາຫວິວາຫໍ ອກໍສຸ. ເຕ ອຸໂຠປິ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສນ຺ຕິ. ສາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຈາຣສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ‘‘ຠທ຺ທິຕ຺ຖີ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ນຄເຣ ປາກຏາ ປຎ຺ຎາຕາ ອໂຫສິ.

ເຕນ ຈ ສມເຍນ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ປຎ຺ຈສຕປຎ຺ຈສຕຠິກ຺ຂຸປຣິວາຣາ ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕາ ກິມິລນຄຣໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ໂຣຫໂກ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ເຖເຣ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສ຺ວາຕນາຍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ສປຣິວາເຣ ເຕ ສນ຺ຕປ຺ເປຕ຺ວາ ສປຸຕ຺ຕທາໂຣ ເຕຫິ ເທສິຕໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ເຕສໍ ໂອວາເທ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ສຣຓານິ ຄຓ຺ຫິ, ປຎ຺ຈ ສີລານິ ສມາທິຍິ. ຠຣິຍາ ປນສ຺ສ ອຏ຺ຐມີຈາຕຸທ຺ທສີປນ຺ນຣສີປາຏິຫາຣິຍປກ຺ເຂສຸ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສິ, ວິເສສໂຕ ສີລາຈາຣສມ຺ປນ຺ນາ ອໂຫສິ ເທວຕາຫິ ຈ ອນຸກມ຺ປິຕາ. ຕາຍ ເອວ ຈ ເທວຕານຸກມ຺ປາຍ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຣິ ປຕິຕໍ ມິຈ຺ຉາປວາທໍ ນິຣໍກຕ຺ວາ ສຸວິສຸທ຺ຘສີລາຈາຣຕາຍ ອຕິວິຍ ໂລເກ ປຕ຺ຖຏຍສາ ອໂຫສິ.

ສາ ຫິ ສຍໍ ກິມິລນຄເຣ ຐິຕາ ອຕ຺ຕໂນ ສາມິກສ຺ສ ວຓິຊ຺ຊາວເສນ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ວສນ຺ຕສ຺ສ, ອຸສ຺ສວທິວເສ ສຫາເຍຫິ ອຸສ຺ສາຫິຕສ຺ສ ນກ຺ຂຕ຺ຕກີຬາຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຆຣເທວຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ທິພ຺ພານຸຠາເວນ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ¶ ເນຕ຺ວາ ສາມິເກນ ສຫ ໂຍຊິຕາ ເຕເນວ ສມາຄເມນ ປຕິຏ຺ຐິຕຄພ຺ຠາ ¶ ຫຸຕ຺ວາ ເທວຕາຍ ກິມິລນຄຣໍ ປຏິນີຕາ, ອນຸກ຺ກເມນ ຄພ຺ຠິນິຠາເວ ປາກເຏ ຊາເຕ ສສ຺ສຸອາທີຫິ ‘‘ອຕິຈາຣິນີ’’ຕິ ອາສງ຺ກິຕາ, ຕາຍ ເອວ ເທວຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ຄງ຺ຄາມໂຫເຆ ກິມິລນຄຣໍ ໂອຕ຺ຖຣນ຺ເຕ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາປິເຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິພ຺ພຕາຠາວສໍສູຈເກນ ສຈ຺ຈາຘິຏ຺ຐານປຸພ຺ພເກນ ສປເຖນ ວາຕເວຄສມຸຏ຺ຐິຕວີຈິຊາລໍ ຄງ຺ຄາມໂຫຆໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຣິ ອາປຕິຕໍ ອາຍສ຺ສຎ຺ຈ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ, ສາມິເກນ ສມາຄຕາປິ ເຕນ ປຸພ຺ເພ ສສ຺ສຸອາທີຫິ ວິຍ ອາສງ຺ກິຕາ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ເຕນ ທິນ຺ນໍ ນາມມຸທ຺ທິຕໍ ສຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ ອປ຺ເປນ຺ຕີ, ຕໍ ອາສງ຺ກໍ ນິຣໍກຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕຸໂນ ຎາຕິຊນສ຺ສ ¶ ຈ ມຫາຊນສ຺ສ ຈ ສມ຺ຠາວນີຍາ ຊາຕາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຸວິສຸທ຺ຘສີລາຈາຣຕາຍ ອຕິວິຍ ໂລເກ ປຕ຺ຖຏຍສາ ອໂຫສີ’’ຕິ.

ສາ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ອຖ ຠຄວຕິ ສາວຕ຺ຖິໂຕ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກມູເລ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາຍໍ ນິສິນ຺ເນ, ເທວປຣິສາຍ ຈ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາຍ ຠທ຺ທິຕ຺ຖີປິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ຠຄວາ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕູສຸ ສນ຺ນິປຕິຕາຍ ເທວພ຺ຣຫ຺ມປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ ຕາຍ ເທວຕາຍ ກຕປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ –

‘‘ນີລາ ປີຕາ ຈ ກາຬາ ຈ, ມຎ຺ຊິຏ຺ຐາ ອຖ ໂລຫິຕາ;

ອຸຈ຺ຈາວຈານໍ ວຓ຺ຓານໍ, ກິຎ຺ຊກ຺ຂປຣິວາຣິຕາ.

‘‘ມນ຺ທາຣວານໍ ປຸປ຺ຜານໍ, ມາລໍ ຘາເຣສິ ມຸທ຺ຘນິ;

ນຍິເມ ອຎ຺ເຎສຸ ກາເຍສ, ຣຸກ຺ຂາ ສນ຺ຕິ ສຸເມຘເສ.

‘‘ເກນ ກາຍໍ ອຸປປນ຺ນາ, ຕາວຕິໍສໍ ຍສສ຺ສິນີ;

ເທວເຕ ປຸຈ຺ຉິຕາຈິກ຺ຂ, ກິສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ. – ອາຫ;

໒໐໖-໗. ຕຕ຺ຖ ¶ ນີລາ ປີຕາ ຈ ກາຬາ ຈ, ມຎ຺ຊິຏ຺ຐາ ອຖ ໂລຫິຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ-ສທ຺ໂທ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖສມຸຈ຺ຈໂຍ, ໂສ ນີລາ ຈ ປີຕາ ຈາຕິອາທິນາ ປຈ຺ເຈກໍ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ອຖາຕິ ອຎ຺ຎຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ເຕນ ໂອທາຕາທິເກ ອວຸຕ຺ຕວຓ຺ເຓ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອິຕິ-ສທ຺ໂທ ລຸຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຈ-ສທ຺ໂທ ວາ ອວຸຕ຺ຕຕ຺ຖສມຸຈ຺ຈໂຍ. ອຖາຕິ ອິຕິ-ສທ຺ທຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ອຸຈ຺ຈາວຈານໍ ວຓ຺ຓານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸຈ຺ຈາວຈານນ຺ຕິ ວິຠຕ຺ຕິຍາ ອໂລໂປ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ອຸຈ຺ຈາວຈວຓ຺ຓານໍ ນານາວິຘວຓ຺ຓານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຓ຺ຓານນ຺ຕິ ວາ ວຓ຺ຓວນ຺ຕານໍ. ກິຎ຺ຊກ຺ຂປຣິວາຣິຕາຕິ ກິຎ຺ຊກ຺ເຂຫິ ປຣິວາຣິຕານໍ. ສາມິອຕ຺ເຖ ຫິ ¶ ເອຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ນີລາ ຈ ປີຕາ ຈ ກາຬາ ຈ ມຎ຺ຊິຏ຺ຐາ ຈ ໂລຫິຕາ ຈ ອຖ ອຎ຺ເຎ ໂອທາຕາທໂຍ ຈາຕິ ອິເມສໍ ວເສນ ອຸຈ຺ຈາວຈວຓ຺ຓານໍ ຕຖາຠູເຕຫິເຍວ ກິຎ຺ຊກ຺ເຂຫິ ເກສເຣຫິ ປຣິວາຣິຕານໍ ວິຈິຕ຺ຕສຓ຺ຐານາທິຕາຍ ວາ ອຸຈ຺ຈາວຈານໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕວຓ຺ຓວນ຺ຕານໍ ມນ຺ທາຣວຣຸກ຺ຂສມ຺ຠູຕຕາຍ ມນ຺ທາຣວານໍ ປຸປ຺ຜານໍ ມາລໍ ເຕຫິ ກຕໍ ມາລາຄຸຓໍ ຕ຺ວໍ ເທວເຕ ອຕ຺ຕໂນ ສີເສ ຘາເຣສິ ປິຬນ຺ຘສີຕິ.

ຍໂຕ ¶ ຣຸກ຺ຂໂຕ ຕານິ ປຸປ຺ຜານິ, ເຕສໍ ວິເສສວຓ຺ຓຕາຍ ອນຎ຺ຎສາຘາຣຓຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນຍິເມ ອຎ຺ເຎສຸ ກາເຍສຸ, ຣຸກ຺ຂາ ສນ຺ຕິ ສຸເມຘເສ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອິເມຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕວຓ຺ຓສຓ຺ຐານາທິຍຸຕ຺ຕາ ປຸປ຺ຜວນ຺ໂຕ ຣຸກ຺ຂາ ນ ສນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ກາເຍສູຕິ ເທວນິກາເຍສຸ. ສຸເມຘເສຕິ ສຸນ຺ທຣປຎ຺ເຎ.

ຕຕ຺ຖ ນີລາຕິ ອິນ຺ທນີລມຫານີລາທິມຓິຣຕນານໍ ວເສນ ນີໂລຠາສາ. ປີຕາຕິ ປຸປ຺ຜຣາຄກກ຺ເກຕນປຸລກາທິມຓິຣຕນານຎ຺ເຈວ ສິງ຺ຄີສຸວຓ຺ຓສ຺ສ ຈ ວເສນ ປີໂຕຠາສາ. ກາຬາຕິ ອສ຺ມກອຸປລກາທິມຓິຣຕນານໍ ວເສນ ກຓ຺ໂຫຠາສາ. ມຎ຺ຊິຏ຺ຐາຕິ ໂຊຕິຣສໂຄມຸຕ຺ຕກໂຄເມທກາທິມຓິຣຕນານໍ ວເສນ ມຎ຺ຊິຏ຺ໂຐຠາສາ. ໂລຫິຕາຕິ ປທຸມຣາຄໂລຫິຕງ຺ກປວາຬຣຕນາທີນໍ ¶ ວເສນ ໂລຫິໂຕຠາສາ. ເກຈິ ປນ ນີລາທິປທານິ ‘‘ຣຸກ຺ຂາ’’ຕິ ອິມິນາ ‘‘ນີລາ ຣຸກ຺ຂາ’’ຕິອາທິນາ ໂຍເຊຕ຺ວາ ວທນ຺ຕິ. ຣຸກ຺ຂາປິ ຫິ ນີລາທິວຓ຺ເຓຫິ ປຸປ຺ເຜຫິ ສຎ຺ຉນ຺ນຕ຺ຕາ ນີລາທິໂຍຄໂຕ ນີລາທິໂວຫາຣໍ ລຠນ຺ຕີຕິ ເຕຫິ ‘‘ນີລາ…ເປ… ໂລຫິຕາ…ເປ… ນຍິເມ ອຎ຺ເຎສຸ ກາເຍສຸ ຣຸກ຺ຂາ ສນ຺ຕິ ສຸເມຘເສຕິ, ຍໂຕ ຕ຺ວໍ ອຸຈ຺ຈາວຈານໍ ວຓ຺ຓານໍ ກິຎ຺ຊກ຺ຂປຣິວາຣິຕານໍ ມນ຺ທາຣວານໍ ປຸປ຺ຜານໍ ມາລໍ ຘາເຣສີ’’ຕິ ໂຍຊນາ ກາຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາທິຏ຺ເຐ ວຓ຺ຓວິເສສຍຸຕ຺ເຕ ປຸປ຺ເຜ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕສໍ ອສາຘາຣຓຠາວທສ຺ສເນນ ຣຸກ຺ຂານໍ ອາເວນິກຠາວທສ຺ສນໍ ປຐມນໂຍ, ຣຸກ຺ຂານໍ ອສາຘາຣຓຠາວທສ຺ສເນນ ປຸປ຺ຜານໍ ອາເວນິກຠາວທສ຺ສນໍ ທຸຕິຍນໂຍ. ປຐມນເຍ ວຓ຺ຓາທໂຍ ສຣູເປນ ຄຫິຕາ, ທຸຕິຍນເຍ ນິສ຺ສຍມຸເຂນາຕິ ອຍເມເຕສໍ ວິເສໂສ.

໒໐໘. ເກນາຕິ ເກນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ, ກາຍໍ ຕາວຕິໍສນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ປຸຈ຺ຉິຕາຈິກ຺ຂາຕິ ປຸຈ຺ຉິຕາ ຕ຺ວໍ ອາຈິກ຺ຂ ກເຖຫິ.

ເອວໍ ຠຄວຕາ ປຸຈ຺ຉິຕາ ສາ ເທວຕາ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ພ຺ຍາກາສິ –

‘‘ຠທ຺ທິຕ຺ຖິກາຕິ ¶ ມໍ ອຎ຺ຎໍສຸ, ກິມິລາຍໍ ອຸປາສິກາ;

ສທ຺ຘາ ສີເລນ ສມ຺ປນ຺ນາ, ສໍວິຠາຄຣຕາ ສທາ.

‘‘ອຈ຺ຉາທນຎ຺ຈ ຠຕ຺ຕຎ຺ຈ, ເສນາສນໍ ປທີປິຍໍ;

ອທາສິໍ ອຸຊຸຠູເຕສຸ, ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ.

‘‘ຈາຕຸທ຺ທສິໍ ¶ ປຎ຺ຈທສິໍ, ຍາ ຈ ປກ຺ຂສ຺ສ ອຏ຺ຐມີ;

ປາຏິຫາຣິຍປກ຺ຂຎ຺ຈ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສຸສມາຄຕໍ.

‘‘ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສິສ຺ສໍ, ສທາ ສີເລສຸ ສໍວຸຕາ;

ສຎ຺ຎມາ ສໍວິຠາຄາ ຈ, ວິມານໍ ອາວສາມຫໍ.

‘‘ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣຕາ, ມຸສາວາທາ ຈ ສຎ຺ຎຕາ;

ເຖຍ຺ຍາ ຈ ອຕິຈາຣາ ຈ, ມຊ຺ຊປານາ ຈ ອາຣກາ.

‘‘ປຎ຺ຈສິກ຺ຂາປເທ ຣຕາ, ອຣິຍສຈ຺ຈານ ໂກວິທາ;

ອຸປາສິກາ ຈກ຺ຂຸມໂຕ, ອປ຺ປມາທວິຫາຣິນີ;

ກຕາວາສາ ¶ ກຕກຸສລາ ຕໂຕ ຈຸຕາ, ສຍໍປຠາ ອນຸວິຈຣາມິ ນນ຺ທນໍ.

‘‘ຠິກ຺ຂູ ຈາຫໍ ປຣມຫິຕານຸກມ຺ປເກ, ອໂຠຊຍິໍ ຕປສ຺ສິຍຸຄໍ ມຫາມຸນິໍ;

ກຕາວາສາ ກຕກຸສລາ ຕໂຕ ຈຸຕາ, ສຍໍປຠາ ອນຸວິຈຣາມິ ນນ຺ທນໍ.

‘‘ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ອປຣິມິຕໍ ສຸຂາວຫໍ, ອຸໂປສຖໍ ສຕຕມຸປາວສິໍ ອຫໍ;

ກຕາວາສາ ກຕກຸສລາ ຕໂຕ ຈຸຕາ, ສຍໍປຠາ ອນຸວິຈຣາມິ ນນ຺ທນ’’ນ຺ຕິ.

໒໐໙-໒໑໔. ຕຕ຺ຖ ຠທ຺ທິຕ຺ຖິກາຕິ ມໍ ອຎ຺ຎໍສຸ, ກິມິລາຍໍ ອຸປາສິກາຕິ ອາຈາຣສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ອຸພ຺ພຕ຺ຕມານມໂຫຆນິວຕ຺ຕເນນ ອຂຓ຺ຑສີລາຕິ ສຎ຺ຊາຕນິຈ຺ຉຍາ ຠທ຺ທາ ສຸນ຺ທຣາ ອຍໍ ອິຕ຺ຖີ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຠທ຺ທິຕ຺ຖິກາ ອຸປາສິກາ’’ຕິ ຈ ມໍ ກິມິລນຄຣວາສິໂນ ຊານິໍສຸ. ສທ຺ຘາ ສີເລນ ສມ຺ປນ຺ນາຕິອາທິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ອປິຈ ¶ ‘‘ສທ຺ຘາ’’ຕິ ອິມິນາ ສທ຺ຘາຘນໍ, ‘‘ສໍວິຠາຄຣຕາ, ອຈ຺ຉາທນຎ຺ຈ ຠຕ຺ຕຎ຺ຈ, ເສນາສນໍ ປທີປິຍໍ. ອທາສິໍ ອຸຊຸຠູເຕສຸ, ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ’’ຕິ ອິມິນາ ຈາຄຘນໍ ¶ , ‘‘ສີເລນ ສມ຺ປນ຺ນາ, ຈຕຸທ຺ທສິໍ ປຎ຺ຈທສິໍ…ເປ… ປຎ຺ຈສິກ຺ຂາປເທ ຣຕາ’’ຕິ ອິມິນາ ສີລຘນໍ ຫິຣິຘນໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຘນຎ຺ຈ, ‘‘ອຣິຍສຈ຺ຈານ ໂກວິທາ’’ຕິ ອິມິນາ ສຸຕຘນໍ ປຎ຺ຎາຘນຎ຺ຈ ທສ຺ສິຕນ຺ຕິ ສາ ອຕ຺ຕໂນ ສຕ຺ຕວິຘອຣິຍຘນປຏິລາຠໍ. ‘‘ອຸປາສິກາ ຈກ຺ຂຸມໂຕ…ເປ… ອນຸວິຈຣາມິ ນນ຺ທນ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກໍ ສມ຺ປຣາຍິກຎ຺ຈ ອານິສໍສໍ ວິຠາເວຕິ. ຕຕ຺ຖ ກຕາວາສາຕິ ນິປ຺ຜາທິຕສຸຈຣິຕາວາສາ. ສຸຈຣິຕກມ຺ມຎ຺ຫິ ຕທຕ຺ເຕ ອາຍຕິຎ຺ຈ ສຸຂາວາສເຫຕຸຕາຍ ‘‘ສຸຂວິຫາຣສ຺ສ ອາວາໂສ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ກຕກຸສລາ’’ຕິ.

໒໑໕. ປຸພ຺ເພ ອນາມສິຕເຂຕ຺ຕວິເສສໍ ອຕ຺ຕໂນ ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎໍ ວຕ຺ວາ ¶ ອິທານິ ຕສ຺ສ ອາຍຕນຄຕຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຠິກ຺ຂູ ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູຕິ ອນວເສສຠິນ຺ນກິເລສຕາຍ ຠິກ຺ຂູ. ປຣມຫິຕານຸກມ຺ປເກຕິ ປຣມໍ ອຕິວິຍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາທິນາ ຫິເຕນ ອນຸຄ຺ຄາຫເກ. ອໂຠຊຍິນ຺ຕິ ປຓີເຕນ ໂຠຊເນນ ໂຠເຊສິໍ. ຕປສ຺ສິຍຸຄນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕເມນ ຕປສາ ສພ຺ພກິເລສມລໍ ຕາເປຕ຺ວາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ຕປສ຺ສິຠູຕໍ ຍຸຄໍ. ມຫາມຸນິນ຺ຕິ ຕໂຕ ເອວ ມຫາອິສິຠູຕໍ, ມຫໂຕ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິສຍສ຺ສ ມຫນ຺ເຕເນວ ຎາເຓນ ມຸນນໂຕ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນໂຕ ມຫາມຸນິໍ. ສພ຺ພເມຕໍ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວເກ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ.

໒໑໖. ອປຣິມິຕໍ ສຸຂາວຫນ຺ຕິ ອນຸນາສິກໂລປໍ ອກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ຍາວຎ຺ຈິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ສຸກຣໍ ອກ຺ຂາເນນ ປາປຸຓິຕຸໍ ຍາວ ສຸຂາ ສຄ຺ຄາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໕໕) ວຈນໂຕ ຠຄວໂຕປິ ວຈນປຖາຕີຕປຣິມາຓຣຫິຕສຸຂນິພ຺ພຕ຺ຕກໍ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ອານຸຠາເວນ ອປຣິມິຕສຸຂາວຫໍ ສຸຂສ຺ສ ອາວຫນກໍ. ສຕຕນ຺ຕິ ສພ຺ພກາລໍ. ຕໍ ຕໍ ອຸໂປສຖຣກ຺ຂຓທິວສໍ ອຫາເປຕ຺ວາ, ຕໍ ຕໍ ວາ ອຸໂປສຖຣກ຺ຂຓທິວສໍ ອຂຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ສຕຕໍ ວາ ສພ຺ພກາລໍ ສຸຂາວຫນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອຖ ຠຄວາ ມາຕຸເທວປຸຕ຺ຕປ຺ປມຸຂານໍ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸວາສີນໍ ເທວພ຺ຣຫ຺ມສງ຺ຆານໍ ຕໂຍ ມາເສ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ເທເສຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠທ຺ທິຕ຺ຖິວິມານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເທເສສິ. ສາ ເທສນາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ສາຕ຺ຖິກາ ອໂຫສີຕິ.

ຠທ຺ທິຕ຺ຖິວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ¶ ¶ ວຓ຺ເຓນາຕິ ໂສຓທິນ຺ນາວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ນາຬນ຺ທາຍໍ ໂສຓທິນ຺ນາ ນາມ ເອກາ ອຸປາສິກາ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ຠິກ຺ຂູນໍ ¶ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕີ ສຸວິສຸທ຺ຘນິຈ຺ຈສີລາ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸໂປສຖມ຺ປິ ອຸປວສຕິ. ສາ ຘມ຺ມສວນສປ຺ປາຍໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ຈຕຸສຈ຺ຈກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ປຣິພ຺ຣູຫນ຺ຕີ ໂສຕາປນ຺ນາ ອໂຫສິ. ອຖ ອຎ຺ຎຕເຣນ ໂຣເຄນ ຜຸຏ຺ຐາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍເສສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ –

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນ, ຍາ ຕ຺ວໍ ຕິຏ຺ຐສິ ເທວເຕ;

ໂອຠາເສນ຺ຕີ ທິສາ ສພ຺ພາ, ໂອສຘີ ວິຍ ຕາຣກາ.

‘‘ເກນ ເຕຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເກນ ເຕ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເຕ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ເທວິ ມຫານຸຠາເວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ກິມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເກນາສິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. –

‘‘ສາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ປຸຈ຺ຉິຕາ;

ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ຐາ ວິຍາກາສິ, ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລໍ’’.

‘‘ໂສຓທິນ຺ນາຕິ ມໍ ອຎ຺ຎໍສຸ…ເປ… ໂຄຕມສ຺ສ ຍສສ຺ສິໂນ.

‘‘ເຕນ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ…ເປ… ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. –

ເທວຕາ ພ຺ຍາກາສິ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ໂສຓທິນ຺ນາວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ¶ ¶ ວຓ຺ເຓນາຕິ ອຸໂປສຖາວິມານໍ. ອິຘ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ສາເກເຕ ອຸໂປສຖາ ນາມ ເອກາ ອຸປາສິກາຕິ ອຍເມວ ວິເສໂສ, ເສສໍ ອນນ຺ຕຣວິມານສທິສໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

‘‘ສາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ…ເປ… ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລໍ’’.

‘‘ອຸໂປສຖາຕິ ມໍ ອຎ຺ຎໍສຸ, ສາເກຕາຍໍ ອຸປາສິກາ…ເປ…

ອຸປາສິກາ ຈກ຺ຂຸມໂຕ, ໂຄຕມສ຺ສ ຍສສ຺ສິໂນ.

ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. –

ເທວຕາ ພ຺ຍາກາສິ. ປຸນ ອຕ຺ຕໂນ ເອກໍ ໂທສໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີ –

‘‘ອຠິກ຺ຂຓໍ ນນ຺ທນໍ ສຸຕ຺ວາ, ຉນ຺ໂທ ເມ ອຸທປຊ຺ຊຖ;

ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປຓິຘາຍ, ອຸປປນ຺ນາມ຺ຫິ ນນ຺ທນໍ.

‘‘ນາກາສິໍ ສຕ຺ຖຸ ວຈນໍ, ພຸທ຺ຘສ຺ສາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸໂນ;

ຫີເນ ຈິຕ຺ຕໍ ປຓິຘາຍ, ສາມ຺ຫິ ປຈ຺ຉານຸຕາປິນີ’’ຕິ. – ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ;

໒໓໓. ຕຕ຺ຖ ອຸໂປສຖາຕິ ມໍ ອຎ຺ຎໍສູຕິ ‘‘ອຸໂປສຖາ’’ຕິ ອິມິນາ ນາເມນ ມໍ ມນຸສ຺ສາ ຊານິໍສຸ. ສາເກຕາຍນ຺ຕິ ສາເກຕນຄເຣ.

໒໔໑. ອຠິກ຺ຂຓນ຺ຕິ ¶ ອຠິຓ຺ຫໍ. ນນ຺ທນໍ ສຸຕ຺ວາຕິ ‘‘ຕາວຕິໍສຠວເນ ນນ຺ທນວນໍ ນາມ ເອທິສຎ຺ຈ ເອທິສຎ຺ຈາ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ນານາວິຘໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ. ຉນ຺ໂທຕິ ຕນ຺ນິພ຺ພຕ຺ຕກປຸຎ຺ຎກມ຺ມສ຺ສ ¶ ກາຣຓຠູໂຕ ກຸສລຈ຺ຉນ຺ໂທ, ຕຕ຺ຣູປປຕ຺ຕິຍາ ປຕ຺ຖນາຠູໂຕ ຕຓ຺ຫາຉນ຺ໂທ ວາ. ອຸທປຊ຺ຊຖາຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕາວຕິໍສຠວເນ, ນນ຺ທນາປເທເສນປິ ຫິ ຕໍ ເທວໂລກໍ ວທຕິ. ອຸປປນ຺ນາມ຺ຫີຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ອມ຺ຫິ.

໒໔໒. ນາກາສິໍ ¶ ສຕ຺ຖຸ ວຈນນ຺ຕິ ‘‘ນາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ຠວໍ ວຓ຺ເຓມີ’’ຕິອາທິນາ (ອ. ນິ. ໑.໓໒໐-໓໒໑) ສຕ຺ຖາຣາ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ນ ກຣິໍ, ຠເວສຸ ຉນ຺ທຣາຄໍ ນ ປຊຫິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາທິຈ຺ໂຈ ໂຄຕມໂຄຕ຺ໂຕ, ຠຄວາປິ ໂຄຕມໂຄຕ຺ໂຕຕິ ສໂຄຕ຺ຕຕາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ພຸທ຺ຘສ຺ສາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸໂນ’’ຕິ. ອຖ ວາ ອາທິຈ຺ຈສ຺ສ ພນ຺ຘຸ ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸ, ຠຄວາ. ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕສ຺ສ ອຣິຍາຍ ຊາຕິຍາ ຊາຕຕ຺ຕາ ອາທິຈ຺ໂຈ ວາ ພນ຺ຘຸ ເອຕສ຺ສ ໂອຣສປຸຕ຺ຕຠາວໂຕຕິ ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸ, ຠຄວາ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ໂຍ ອນ຺ຘກາເຣ ຕມສີ ປຠງ຺ກໂຣ, ເວໂຣຈໂນ ມຓ຺ຑລີ ອຸຄ຺ຄເຕໂຊ;

ມາ ຣາຫຸ ຄິລີ ຈຣມນ຺ຕລິກ຺ເຂ, ປຊໍ ມມໍ ຣາຫຸ ປມຸຎ຺ຈ ສູຣິຍ’’ນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໙໑);

ຫີເນຕິ ລາມເກ. ອຕ຺ຕໂນ ຠວາຠິຣຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ສາມ຺ຫີຕິ ສາ ອມ຺ຫິ.

ເອວໍ ຕາຍ ເທວຕາຍ ຠວາຠິຣຕິນິມິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນວິປ຺ປຏິສາເຣ ປເວທິເຕ ເຖໂຣ ຠວສ຺ສ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາຍຸຠາວວິຠາວນມຸເຂນ ອາຍຕິໍ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາເວ ຐຕ຺ວາ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ສມຕິກ຺ກໂມ ກາຕຸໍ ສຸກໂຣ, ສພ຺ພໂສ ຂີຓາສວຠາໂວ ນາມ ມຫານິສໍໂສຕິ ຈ ສມສ຺ສາເສຕຸໍ –

‘‘ກີວ ຈິຣໍ ວິມານມ຺ຫິ, ອິຘ ວຈ຺ຉສຸໂປສເຖ;

ເທວເຕ ປຸຈ຺ຉິຕາຈິກ຺ຂ, ຍທິ ຊານາສິ ອາຍຸໂນ’’ຕິ. –

‘‘ສຏ຺ຐິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ¶ , ຕິສ຺ໂສ ຈ ວສ຺ສໂກຏິໂຍ;

ອິຘ ຐຕ຺ວາ ມຫາມຸນິ, ອິໂຕ ຈຸຕາ ຄມິສ຺ສາມິ;

ມນຸສ຺ສານໍ ສຫພ຺ຍຕ’’ນ຺ຕິ. – ອາຫ;

‘‘ມາ ຕ຺ວໍ ອຸໂປສເຖ ຠາຍິ, ສມ຺ພຸທ຺ເຘນາສິ ພ຺ຍາກຕາ;

ໂສຕາປນ຺ນາ ວິເສສຍິ, ປຫີນາ ຕວ ທຸຄ຺ຄຕີ’’ຕິ. –

໒໔໓-໔. ຕຕ຺ຖ ¶ ກີວ ຈິຣນ຺ຕິ ກິຕ຺ຕກໍ ອທ຺ຘານໍ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ເທວໂລເກ, ອິຘ ວາ ວິມານສ຺ມິໍ. ອາຍຸ ໂນຕິ ອາຍຸ, ໂນຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ອາຍຸໂນ ວາ ຈິຣາຈິຣຠາວໍ, ອຖ ວາ ຍທິ ຊານາສິ ອາຍຸໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຫາມຸນີຕິ ເຖຣໍ ອາລປຕິ.

໒໔໕. ມາ ຕ຺ວໍ ອຸໂປສເຖ ຠາຍີຕິ ຠທ຺ເທ ອຸໂປສເຖ ຕ຺ວໍ ມາ ຠາຍິ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ສມ຺ພຸທ຺ເຘນາສິ ພ຺ຍາກຕາ. ກິນ຺ຕິ? ໂສຕາປນ຺ນາ ວິເສສຍີຕິ. ມຄ຺ຄຜລສຎ຺ຎິຕໍ ວິເສສໍ ຍາຕາ ອຘິຄຕາ, ຕສ຺ມາ ປຫີນາ ຕວ ສພ຺ພາປິ ທຸຄ຺ຄຕີຕິ ອິມມ຺ປິ ວິເສສໍ ຍາຕາຕິ ວິເສສຍິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອຸໂປສຖາວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘-໙. ນິທ຺ທາ-ສຸນິທ຺ທາວິມານວຓ຺ຓນາ

ອຏ຺ຐມນວມວິມານານິ ຣາຊຄຫນິທານານິ. ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ຍຖາກ຺ກມໍ ‘‘ນິທ຺ທາ ນາມ ອຸປາສິກາ…ເປ… ໂຄຕມສ຺ສ ຍສສ຺ສິໂນ. ເຕນ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ…ເປ… ສຸນິທ຺ທາ ນາມ ອຸປາສິກາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ຄາຖາສຸປິ ອປຸພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ. ຕຖາ ຫິ ເອກຈ຺ເຈສຸ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ປາຬິ ເປຍ຺ຍາລວເສນ ຐປິຕາຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

‘‘ສາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ…ເປ… ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລໍ’’.

‘‘ນິທ຺ທາຕິ ມມໍ ອຎ຺ຎໍສຸ, ຣາຊຄຫສ຺ມິໍ ອຸປາສິກາ…ເປ…

‘‘ເຕນ ¶ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ…ເປ…ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ¶ ວຓ຺ເຓນ…ເປ… ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

‘‘ສຸນິທ຺ທາຕິ ມໍ ອຎ຺ຎໍສຸ, ຣາຊຄຫສ຺ມິໍ ອຸປາສິກາ…ເປ…

ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

ນິທ຺ທາ-ສຸນິທ຺ທາວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ປຐມຠິກ຺ຂາທາຍິກາວິມານວຓ຺ຓນາ

ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນາຕິ ຠິກ຺ຂາທາຍິກາວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ອຸຕ຺ຕຣມຘຸຣາຍໍ ອຎ຺ຎຕຣາ ອິຕ຺ຖີ ຂີຓາຍຸກາ ໂຫຕິ ອປາເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣຫາ. ຠຄວາ ປຈ຺ຈູສເວລາຍໍ ມຫາກຣຸຓາສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ ອປາເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣຫໍ ທິສ຺ວາ ມຫາກຣຸຓາຍ ສຎ຺ໂຈທິຕມານໂສ ຕໍ ສຸຄຕິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸກາໂມ ເອໂກ ອທຸຕິໂຍ ມຘຸຣໍ ອຄມາສິ. ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາທາຍ ພຫິນຄຣໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ເຕນ ສມເຍນ ສາ ອິຕ຺ຖີ ເຄເຫ ອາຫາຣໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ເຕ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ຆຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທກຕິຕ຺ຖໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ຆເຏນ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຠຄວນ຺ຕໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ‘‘ອປິ, ຠນ຺ເຕ, ປິຓ຺ໂຑ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ເຕ ອລທ຺ຘຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຆຏໍ ຐເປຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປິຓ຺ຑປາຕໍ ທສ຺ສາມິ, ອຘິວາເສຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອຘິວາເສສິ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ. ສາ ຠຄວໂຕ ອຘິວາສນໍ ວິທິຕ຺ວາ ປຐມຕຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສິຕ຺ຕສມ຺ມຏ຺ເຐ ປເທເສ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປເວສນໍ ອຸທິກ຺ຂມານາ ອຏ຺ຐາສິ. ຠຄວາ ເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ອຖ ສາ ຠຄວນ຺ຕໍ ໂຠເຊສິ. ຠຄວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ໂອນີຕປຕ຺ຕປາຓີ ຕສ຺ສາ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ສາ ອນຸໂມທນໍ ສຸຕ຺ວາ ອນປ຺ປກໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ¶ ¶ ປຏິສໍເວເທນ຺ຕີ ຍາວ ຈກ຺ຂຸປຖສມຕິກ຺ກມາ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ປີຕິໍ ອວິຊຫນ຺ຕີ ນມສ຺ສມານາ ອຏ຺ຐາສິ. ສາ ¶ ກຕິປຍທິວສາຕິກ຺ກເມເນວ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສຎ຺ຈສ຺ສາ ປຣິວາໂຣ ອໂຫສິ. ຕໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ –

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນ…ເປ… ໂອສຘີ ວິຍ ຕາຣກາ.

ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. – ຄາຖາຫິ ປຸຈ຺ຉິ;

‘‘ສາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ…ເປ… ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລໍ’’.

‘‘ອທ຺ທສໍ ວິຣຊໍ ພຸທ຺ຘໍ, ວິປ຺ປສນ຺ນມນາວິລໍ;

ຕສ຺ສ ອທາສຫໍ ຠິກ຺ຂໍ, ປສນ຺ນາ ເສຫິ ປາຓິຠິ.

ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. –

ເທວຕາ ພ຺ຍາກາສິ. ເສສໍ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ປຐມຠິກ຺ຂາທາຍິກາວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ທຸຕິຍຠິກ຺ຂາທາຍິກາວິມານວຓ຺ຓນາ

ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນາຕິ ທຸຕິຍຠິກ຺ຂາທາຍິກາວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ¶ . ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຕຣາ ອິຕ຺ຖີ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຂີຓາສວຕ຺ເຖຣໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ປເວເສຕ຺ວາ ໂຠຊນໍ ອທາສິ. ສາ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອນນ຺ຕຣວິມານສທິສເມວ.

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ¶ ¶ ວຓ຺ເຓນ…ເປ… ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

‘‘ສາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ…ເປ… ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລໍ’’.

‘‘ອຫໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ມນຸສ຺ສຠູຕາ…ເປ…

ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

ທຸຕິຍຠິກ຺ຂາທາຍິກາວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອິຕິ ປຣມຕ຺ຖທີປນິຍາ ຂຸທ຺ທກ-ອຏ຺ຐກຖາຍ ວິມານວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ

ເອກາທສວຕ຺ຖຸປຏິມຓ຺ຑິຕສ຺ສ ທຸຕິຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕລຕາວຄ຺ຄສ຺ສ

ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກວຄ຺ເຄ ¶ ອຸຬາໂຣ ເຕ ຍໂສ ວຓ຺ໂຓຕິ ອຸຬາຣວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ. ເຕນ ສມເຍນ ຣາຊຄເຫ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາກກຸເລ ເອກາ ທາຣິກາ ທານຊ຺ຌາສຍາ ທານສໍວິຠາຄຣຕາ ອໂຫສິ. ສາ ຍໍ ຕສ຺ມິໍ ເຄເຫ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘປຏິວີສໂຕ ອຸປຑ຺ຒໍ ເທຕິ, ອຸປຑ຺ຒໍ ອຕ຺ຕນາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ອທຕ຺ວາ ປນ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ເຍ ອປສ຺ສນ຺ຕີປິ ຐເປຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐກາເລ ເທຕິ, ຍາຈການມ຺ປິ ເທຕິເຍວ. ອຖສ຺ສາ ມາຕາ ‘‘ມມ ຘີຕາ ທານຊ຺ຌາສຍາ ທານສໍວິຠາຄຣຕາ’’ຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ຕສ຺ສາ ທິຄຸຓໍ ຠາຄໍ ເທຕິ. ເທນ຺ຕີ ຈ ເອກສ຺ມິໍ ຠາເຄ ຕາຍ ສໍວິຠາເຄ ກເຕ ປຸນ ອປຣໍ ເທຕິ, ສາ ຕໂຕປິ ສໍວິຠາຄໍ ກໂຣຕິເຍວ.

ເອວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກາເລ ຕໍ ວຍປ຺ປຕ຺ຕໍ ມາຕາປິຕໂຣ ຕສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ກຸເລ ກຸມາຣສ຺ສ ອທໍສຸ. ຕໍ ປນ ກຸລໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກໍ ໂຫຕິ ອສ຺ສທ຺ຘໍ ອປ຺ປສນ຺ນໍ ¶ . ອຖາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຣາຊຄເຫ ສປທານໍ ¶ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣມາໂນ ຕສ຺ສາ ທາຣິກາຍ ສສຸຣສ຺ສ ເຄຫທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ສາ ທາຣິກາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ‘‘ປວິສຖ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ປເວເສຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສສ຺ສຸຍາ ຐປິຕໍ ປູວໍ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ ‘‘ຕສ຺ສາ ກເຖຕ຺ວາ ອນຸໂມທາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິສ຺ສາເສນ ຄເຫຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ອທາສິ, ເຖໂຣ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ທາຣິກາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ຐປິຕໍ ປູວໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອທາສິ’’ນ຺ຕິ ສສ຺ສຸຍາ ກເຖສິ. ສາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກິນ຺ນາມິທໍ ປາຄພ຺ຠິຍໍ, ອຍໍ ມມ ສນ຺ຕກໍ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ສມຓສ຺ສ ອທາສີ’’ຕິ ຕໍ ກຏຕຏາຍມານາ ໂກຘາຠິຠູຕາ ຍຸຕ຺ຕາຍຸຕ຺ຕໍ ອຈິນ຺ເຕນ຺ຕີ ປຸຣໂຕ ຐິຕໍ ມຸສລຂຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອໍສກູເຏ ປຫຣິ. ສາ ສຸຂຸມາລຕາຍ ປຣິກ຺ຂີຓາຍຸກຕາຍ ຈ ເຕເນວ ປຫາເຣນ ພລວທຸກ຺ຂາຠິຠູຕາ ຫຸຕ຺ວາ ກຕິປາເຫເນວ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍເສສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສາ ສຕິປິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ສຸຈຣິຕກມ຺ເມ ເຖຣສ຺ສ ກຕທານເມວ ສາຕິສຍໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຄນ຺ຕ຺ວາ –

‘‘ອຸຬາໂຣ ¶ ເຕ ຍໂສ ວຓ຺ໂຓ, ສພ຺ພາ ໂອຠາສເຕ ທິສາ;

ນາຣິໂຍ ນຈ຺ຈນ຺ຕິ ຄາຍນ຺ຕິ, ເທວປຸຕ຺ຕາ ອລງ຺ກຕາ.

‘‘ໂມເທນ຺ຕິ ປຣິວາເຣນ຺ຕິ, ຕວ ປູຊາຍ ເທວເຕ;

ໂສວຓ຺ຓານິ ວິມານານິ, ຕວິມານິ ສຸທສ຺ສເນ.

‘‘ຕຸວໍສິ ອິສ຺ສຣາ ເຕສໍ, ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘິນີ;

ອຠິຊາຕາ ມຫນ຺ຕາສິ, ເທວກາເຍ ປໂມທສິ;

ເທວເຕ ປຸຈ຺ຉິຕາຈິກ຺ຂ, ກິສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ. –

໒໘໖. ຕຕ຺ຖ ¶ ຍໂສຕິ ປຣິວາໂຣ. ວຓ຺ໂຓຕິ ວຓ຺ຓນິຠາ ສຣີໂຣຠາໂສ. ‘‘ອຸຬາໂຣ’’ຕິ ປນ ວິເສເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຕສ຺ສາ ເທວຕາຍ ປຣິວາຣສມ຺ປຕ຺ຕິ ຈ ວຓ຺ຓສມ຺ປຕ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕາ ໂຫຕິ. ຕາສຸ ‘‘ອຸຬາໂຣ ເຕ ວຓ຺ໂຓ’’ຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ວຸຕ຺ຕໍ ວຓ຺ຓສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ວິສຍວເສນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສພ຺ພາ ໂອຠາສເຕ ທິສາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຸຬາໂຣ ເຕ ຍໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ປຣິວາຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ວຕ຺ຖຸວເສນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນາຣິໂຍ ນຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິອາທິ ¶ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພາ ໂອຠາສເຕ ທິສາຕິ ສພ຺ພາສຸ ທິສາສຸ ວິຊ຺ໂຊຕເຕ, ສພ຺ພາ ວາ ທິສາ ໂອຠາສຍເຕ, ວິຊ຺ໂຊຕຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ໂອຠາສເຕ’’ຕິ ປທສ຺ສ ‘‘ໂອຠາສນ຺ເຕ’’ຕິ ເກຈິ ວຈນວິປລ຺ລາເສນ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ, ເຕຫິ ‘‘ວຓ຺ເຓນາ’’ຕິ ວິຠຕ຺ຕິ ວິປຣິຓາເມຕພ຺ພາ. ວຓ຺ເຓນາຕິ ຈ ເຫຕຸມ຺ຫິ ກຣຓວຈນໍ, ວຓ຺ເຓນ ເຫຕຸຠູເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສພ຺ພາ ທິສາ’’ຕິ ຈ ຊາຕິວເສນ ທິສາສາມຎ຺ເຎ ອເປກ຺ຂິເຕ ວຈນວິປລ຺ລາເສນປິ ປໂຍຊນໍ ນຕ຺ຖິ. ນາຣິໂຍຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ‘‘ອລງ຺ກຕາ’’ຕິ ປທໍ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ເທວປຸຕ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈ-ສທ຺ໂທ ລຸຕ຺ຕນິທ຺ທິຏ຺ໂຐ. ເຕນ ນາຣິໂຍ ເທວປຸຕ຺ຕາ ຈາຕິ ສມຸຈ຺ຈໂຍ ເວທິຕພ຺ໂພ.

໒໘໗. ໂມເທນ຺ຕີຕິ ປໂມທຍນ຺ຕິ. ປູຊາຍາຕິ ປູຊນຕ຺ຖໍ ປູຊານິມິຕ຺ຕໍ ວາ, ນຈ຺ຈນ຺ຕິ ຄາຍນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ຕວິມານີຕິ ຕວ ອິມານິ.

໒໘໘. ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘິນີຕິ ສພ຺ເພຫິ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ, ສພ຺ເພຫິ ວາ ຕຍາ ກາມິເຕຫິ ອິຈ຺ຉິເຕຫິ ວຕ຺ຖູຫິ ສມິທ຺ຘາ. ອຠິຊາຕາຕິ ສຸຊາຕາ. ມຫນ຺ຕາສີຕິ ມຫຕີ ມຫານຸຠາວາ ¶ ອສິ. ເທວກາເຍ ປໂມທສີຕິ ອິມສ຺ມິໍ ເທວນິກາເຍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸເກນ ປຣເມນ ປໂມທເນນ ປໂມທສິ.

ເອວໍ ເຖເຣນ ປຸຈ຺ຉິຕາ ສາ ເທວຕາ ຕມຕ຺ຖໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ –

‘‘ອຫໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ມນຸສ຺ສຠູຕາ, ປຸຣິມາຍ ຊາຕິຍາ ມນຸສ຺ສໂລເກ;

ທຸສ຺ສີລກຸເລ ສຸຓິສາ ອໂຫສິໍ, ອສ຺ສທ຺ເຘສຸ ກທຣິເຍສຸ ອຫໍ.

‘‘ສທ຺ຘາ ສີເລນ ສມ຺ປນ຺ນາ, ສໍວິຠາຄຣຕາ ສທາ;

ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣມານສ຺ສ, ອປູວໍ ເຕ ອທາສຫໍ.

‘‘ຕທາຫໍ ¶ ສສ຺ສຸຍາຈິກ຺ຂິໍ, ‘ສມໂຓ ອາຄໂຕ ອິຘ;

ຕສ຺ສ ອທາສຫໍ ປູວໍ, ປສນ຺ນາ ເສຫິ ປາຓິຠິ’.

‘‘ອິຕິສ຺ສາ ສສ຺ສຸ ປຣິຠາສິ, ອວິນີຕາສິ ຕ຺ວໍ ວຘຸ;

ນ ມໍ ສມ຺ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ອິຈ຺ຉິ, ‘ສມຓສ຺ສ ທທາມຫໍ’.

‘‘ຕໂຕ ¶ ເມ ສສ຺ສຸ ກຸປິຕາ, ປຫາສິ ມຸສເລນ ມໍ;

ກູຏງ຺ຄຈ຺ຉິ ອວຘິ ມໍ, ນາສກ຺ຂິໍ ຊີວິຕຸໍ ຈິຣໍ.

‘‘ອຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ, ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາ ຕໂຕ ຈຸຕາ;

ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ, ອຸປປນ຺ນາ ສຫພ຺ຍຕໍ.

ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

໒໘໙. ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສທ຺ເຘສູຕິ ຣຕນຕ຺ຕຍສທ຺ຘາຍ ກມ຺ມຜລສທ຺ຘາຍ ຈ ອຠາເວນ ອສ຺ສທ຺ເຘສຸ, ຖທ຺ຘມຈ຺ຉຣິຍຕາຍ ກທຣິເຍສຸ ສສ຺ສຸອາທີສຸ ອຫໍ ສທ຺ຘາ ສີເລນ ສມ຺ປນ຺ນາ ອໂຫສິນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

໒໙໐-໑. ອປູວນ຺ຕິ ¶ ກປລ຺ລປູວໍ. ເຕຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ສສ຺ສຸຍາ ອາຈິກ຺ຂິໍ ຄຫິຕຠາວຎາປນຕ຺ຖຎ຺ຈ ອນຸໂມທນຕ຺ຖຎ຺ຈາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒໙໒. ອິຕິສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ອສ຺ສາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ສມຓສ຺ສ ທທາມຫນ຺ຕິ ອຫໍ ສມຓສ຺ສ ອປູວໍ ທທາມີຕິ. ຍສ຺ມາ ນ ມໍ ສມ຺ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ອິຈ຺ຉິ, ຕສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ວຘຸ ອວິນີຕາສີຕິ ສສ຺ສຸ ປຣິຠາສີຕິ ໂຍຊນາ.

໒໙໓. ປຫາສີຕິ ປຫຣິ. ກູຏງ຺ຄຈ຺ຉິ ອວຘິ ມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກູຏນ຺ຕິ ອໍສກູຏໍ ວຸຕ຺ຕໍ ປຸຣິມປທໂລເປນ, ກູຏເມວ ອງ຺ຄນ຺ຕິ ກູຏງ຺ຄໍ, ຕໍ ຉິນ຺ທຕີຕິ ກູຏງ຺ຄຈ຺ຉິ. ເອວໍ ໂກຘາຠິຠູຕາ ຫຸຕ຺ວາ ມໍ ອວຘິ, ມມ ອໍສກູຏໍ ຉິນ຺ທິ, ເຕເນວ ອຸປກ຺ກເມນ ມຕຕ຺ຕາ ມໍ ມາເຣສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ນາສກ຺ຂິໍ ຊີວິຕຸໍ ຈິຣ’’ນ຺ຕິ.

໒໙໔. ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາຕິ ¶ ຕໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ສຸຏ຺ຐຸ ມຸຕ຺ຕາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ໂອຠາສຍິຕ຺ວາ ¶ ປຖວິໍ ສເທວກນ຺ຕິ ອຸຈ຺ຉຸທາຍິກາວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕີຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ອນນ຺ຕຣວິມາເນ ວຸຕ຺ຕສທິສໍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ອິຘ ອຸຈ຺ຉຸ ທິນ຺ນາ, ສສ຺ສຸຍາ ຈ ປີຐເກນ ປຫຏາ, ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ມຕາ ຕາວຕິໍເສສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕສ຺ສໍເຍວ ຣຕ຺ຕິຍໍ ເຖຣສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຕາ, ເກວລກປ຺ປໍ ຄິຊ຺ຌກູຏໍ ຈນ຺ໂທ ວິຍ ສູຣິໂຍ ວິຍ ຈ ໂອຠາເສນ຺ຕີ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຎ຺ຊລິກາ ນມສ຺ສມານາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ເຖໂຣ –

‘‘ໂອຠາສຍິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ສເທວກໍ, ອຕິໂຣຈສິ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ວິຍ;

ສິຣິຍາ ຈ ວຓ຺ເຓນ ຍເສນ ເຕຊສາ, ພ຺ຣຫ຺ມາວ ເທເວ ຕິທເສ ສຫິນ຺ທເກ.

‘‘ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ອຸປ຺ປລມາລຘາຣິນີ, ອາເວຬິນີ ກຎ຺ຈນສນ຺ນິຠຕ຺ຕເຈ;

ອລງ຺ກເຕ ອຸຕ຺ຕມວຕ຺ຖຘາຣິນີ, ກາ ຕ຺ວໍ ສຸເຠ ເທວເຕ ວນ຺ທເສ ມມໍ.

‘‘ກິໍ ¶ ຕ຺ວໍ ປຸເຣ ກມ຺ມມກາສິ ອຕ຺ຕນາ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ປຸຣິມາຍ ຊາຕິຍາ;

ທານໍ ສຸຈິຓ຺ຓໍ ອຖ ສີລສໍຍມໍ, ເກນູປປນ຺ນາ ສຸຄຕິໍ ຍສສ຺ສິນີ;

ເທວເຕ ປຸຈ຺ຉິຕາຈິກ຺ຂ, ກິສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ. –

໒໙໖-໗. ຕຕ຺ຖ ¶ ໂອຠາສຍິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ສເທວກນ຺ຕິ ຈນ຺ທິມສູຣິຍຣສ຺ມິສມ຺ມິສ຺ເສຫິ ສິເນຣຸປສ຺ສວິນິຄ຺ຄເຕຫິ ປຠາວິສເຣຫິ ວິຊ຺ໂຊຕຍມານຕາຍ ເທເວນ ອາກາເສນ ສຫາຕິ ສເທວກໍ ອຸປຄຕຠູມິຠາຄຠູຕໍ ອິມໍ ປຖວິໍ ວິຊ຺ໂຊເຕຕ຺ວາ, ເອໂກຠາສໍ ເອກປຊ຺ໂຊຕໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂອຠາສຍິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ວິຍາຕິ ໂຍຊນາ. ອຕິໂຣຈສີຕິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂຣຈສິ. ຕໍ ປນ ອຕິໂຣຈນໍ ເກນ ກິໍ ວິຍ ເກນ ວາຕິ ອາຫ ¶ ‘‘ສິຣິຍາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ສິຣິຍາຕິ ໂສຠຄ຺ຄາທິໂສຠາວິເສເສນ. ເຕຊສາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ. ອາເວຬິນີຕິ ຣຕນມຍປຸປ຺ຜາເວຬວຕີ.

ເອວໍ ເຖເຣນ ປຸຈ຺ຉິຕາ ເທວຕາ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ –

‘‘ອິທານິ ຠນ຺ເຕ ອິມເມວ ຄາມໍ, ປິຓ຺ຑາຍ ອມ຺ຫາກໍ ຆຣໍ ອຸປາຄມິ;

ຕໂຕ ເຕ ອຸຈ຺ຉຸສ຺ສ ອທາສິ ຂຓ຺ຑິກໍ, ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ອຕຸລາຍ ປີຕິຍາ.

‘‘ສສ຺ສຸ ຈ ປຈ຺ຉາ ອນຸຍຸຎ຺ຊເຕ ມມໍ, ກຫໍ ນຸ ອຸຈ຺ຉຸໍ ວຘຸເກ ອວາກິຣິ;

ນ ຉຑ຺ຑິຕໍ ໂນ ປນ ຂາທິຕໍ ມຍາ, ສນ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສຍໍ ອທາສຫໍ.

‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ນ຺ວິທໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ອໂຖ ມມ, ອິຕິສ຺ສາ ສສ຺ສຸ ປຣິຠາສເຕ ມມໍ;

ປີຐໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຫາຣໍ ອທາສິ ເມ, ຕໂຕ ຈຸຕາ ກາລກຕາມ຺ຫິ ເທວຕາ.

‘‘ຕເທວ ກມ຺ມໍ ກຸສລໍ ກຕໍ ມຍາ, ສຸຂຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ອນຸໂຠມິ ອຕ຺ຕນາ;

ເທເວຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຣິຈາຣຍາມຫໍ, ໂມທາມຫໍ ກາມຄຸເຓຫິ ປຎ຺ຈຫິ.

‘‘ຕເທວ ¶ ກມ຺ມໍ ກຸສລໍ ກຕໍ ມຍາ, ສຸຂຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ອນຸໂຠມິ ອຕ຺ຕນາ;

ເທວິນ຺ທຄຸຕ຺ຕາ ຕິທເສຫິ ຣກ຺ຂິຕາ, ສມປ຺ປິຕາ ກາມຄຸເຓຫິ ປຎ຺ຈຫິ.

‘‘ເອຕາທິສໍ ¶ ປຸຎ຺ຎຜລໍ ອນປ຺ປກໍ, ມຫາວິປາກາ ມມ ອຸຈ຺ຉຸທກ຺ຂິຓາ;

ເທເວຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຣິຈາຣຍາມຫໍ, ໂມທາມຫໍ ກາມຄຸເຓຫິ ປຎ຺ຈຫິ.

‘‘ເອຕາທິສໍ ¶ ປຸຎ຺ຎຜລໍ ອນປ຺ປກໍ, ມຫາຊຸຕິກາ ມມ ອຸຈ຺ຉຸທກ຺ຂິຓາ;

ເທວິນ຺ທຄຸຕ຺ຕາ ຕິທເສຫິ ຣກ຺ຂິຕາ, ສຫສ຺ສເນຕ຺ໂຕຣິວ ນນ຺ທເນ ວເນ.

‘‘ຕຸວຎ຺ຈ ຠນ຺ເຕ ອນຸກມ຺ປກໍ ວິທຸໍ, ອຸເປຈ຺ຈ ວນ຺ທິໍ ກຸສລຎ຺ຈ ປຸຈ຺ຉິສໍ;

ຕໂຕ ເຕ ອຸຈ຺ຉຸສ຺ສ ອທາສິ ຂຓ຺ຑິກໍ, ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ອຕຸລາຍ ປີຕິຍາ’’ຕິ.

໒໙໙. ຕຕ຺ຖ ອິທານີຕິ ອນນ຺ຕຣາຕີຕທິວສຕ຺ຕາ ອາຫ, ອຘຸນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມເມວ ຄາມນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຄາເມ, ຣາຊຄຫໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ‘‘ຄາໂມປິ ນິຄໂມປິ ນຄຣມ຺ປິ ‘ຄາໂມ’ ອິຈ຺ເຈວ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ອຸປາຄມີຕິ ອຸປຄໂຕ ອໂຫສິ. ອຕຸລາຍາຕິ ອນຸປມາຍ, ອປ຺ປມາຓາຍ ວາ.

໓໐໐. ອວາກິຣີຕິ ອປເນສິ ຉຑ຺ເຑສິ, ວິນາເສສິ ວາ. ສນ຺ຕສ຺ສາຕິ ສາຘຸຣູປສ຺ສ ສນ຺ຕກິເລສສ຺ສ ປຣິສ຺ສມມປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ວາ.

໓໐໑. ຕຸຍ຺ຫໍ ນູຕິ ນຸ-ສທ຺ໂທ ອນຕ຺ຕມນຕາສູຈເນ ນິປາໂຕ, ໂສ ‘‘ມມາ’’ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ອາເນຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ ‘‘ມມ ນູ’’ຕິ. ອິທໍ ອິສ຺ສຣິຍນ຺ຕິ ເຄເຫ ອາຘິປຈ຺ຈໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ຕໂຕ ຈຸຕາຕິ ຕໂຕ ມນຸສ຺ສໂລກໂຕ ຈຸຕາ. ຍສ຺ມາ ຐິຕຏ຺ຐານໂຕ ອປຄຕາປິ ‘‘ຈຸຕາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ຈຸຕິໍ ວິເສເສຕຸໍ ‘‘ກາລກຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາລກຕາປິ ຈ ນ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ອປິຈ ໂຂ ເທວຕ຺ຕໍ ອຸປຄຕາຕິ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ອາຫ ‘‘ອມ຺ຫິ ເທວຕາ’’ຕິ.

໓໐໒. ຕເທວ ¶ ກມ຺ມໍ ກຸສລໍ ກຕໍ ມຍາຕິ ຕເທວ ອຸຈ຺ຉຸຂຓ຺ຑທານມຕ຺ຕໍ ກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ກຕໍ ມຍາ, ອຎ຺ຎໍ ນ ຊານາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຂຎ຺ຈ ກມ຺ມນ຺ຕິ ສຸຂຎ຺ຈ ກມ຺ມຜລໍ. ກມ຺ມຜລຎ຺ຫິ ອິຘ ‘‘ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ, ກາຣໂຓປຈາເຣນ ວາ ‘‘ກຸສລານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມານໍ ສມາທານເຫຕຸ ¶ ເອວມິທໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໘໐). ອນຸໂຠມິ ສກໍ ປຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ (ວິ. ວ. ໑໓໓) ຈ ອາທີສຸ ວິຍ. ກມ຺ມນ຺ຕິ ວາ ກຣຓຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ, ກມ຺ເມນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກມ຺ເມ ວາ ຠວໍ ກມ຺ມໍ ຍຖາ ກມ຺ມນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ກາເມຕພ຺ພຕາຍ ກມ຺ມໍ. ຕຎ຺ຫິ ສຸຂຣຊນີຍຠາວໂຕ ກາມູປສໍຫິຕໍ ກາເມຕພ຺ພນ຺ຕິ ກມນີຍໍ. ອຕ຺ຕນາຕິ ອຕ຺ຕນາ ເອວ, ສຍໍວສິຕາຍ ¶ ເສຣິຠາເວນ ສຍເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິຈາຣຍາມຫໍ ອຕ຺ຕານນ຺ຕິ ປຸຣິມຄາຖາຍ ‘‘ອຕ຺ຕນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ປທໍ ວິຠຕ຺ຕິວິປຣິຓາເມນ ‘‘ອຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

໓໐໓-໕. ເທວິນ຺ທຄຸຕ຺ຕາຕິ ເທວິນ຺ເທນ ສກ຺ເກນ ຄຸຕ຺ຕາ, ເທວິນ຺ໂທ ວິຍ ວາ ຄຸຕ຺ຕາ ມຫາປຣິວາຣຕາຍ. ສມປ຺ປິຕາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ອປ຺ປິຕາ ສມນ຺ນາຄຕາ. ມຫາວິປາກາຕິ ວິປຸລຜລາ. ມຫາຊຸຕິກາຕິ ມຫາເຕຊາ, ມຫານຸຠາວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໐໖. ຕຸວນ຺ຕິ ຕໍ. ອນຸກມ຺ປກນ຺ຕິ ກາຣຸຓິກໍ. ວິທຸນ຺ຕິ ສປ຺ປຎ຺ຎໍ, ສາວກປາຣມິຍາ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸເປຈ຺ຈາຕິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ. ວນ຺ທິນ຺ຕິ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ອຠິວາທຍິໍ. ກຸສລຎ຺ຈ ອາໂຣຄ຺ຍ ປຸຈ຺ຉິສໍ ອປຸຈ຺ຉິໍ, ອຕຸລາຍ ປີຕິຍາ ອິທຎ຺ຈ ກຸສລໍ ອນຸສ຺ສຣາມີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອຸຈ຺ຉຸທາຍິກາວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປລ຺ລງ຺ກເສຏ຺ເຐ ¶ ມຓິໂສຓ຺ຓຈິຕ຺ເຕຕິ ປລ຺ລງ຺ກວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ຘີຕາ ກຸລປເທສາທິນາ ສທິສສ຺ສ ຕຕ຺ເຖວ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ທິນ຺ນາ, ສາ ຈ ໂຫຕິ ອກ຺ໂກຘນາ ສີລາຈາຣສມ຺ປນ຺ນາ ປຕິເທວຕາ ສມາທິນ຺ນປຎ຺ຈສີລາ, ອຸໂປສເຖ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸໂປສຖສີລານິ ຈ ຣກ຺ຂຕິ. ສາ ອປຣຠາເຄ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍເສສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຄນ຺ຕ຺ວາ –

‘‘ປລ຺ລງ຺ກເສຏ຺ເຐ ¶ ມຓິໂສຓ຺ຓຈິຕ຺ເຕ, ປຸປ຺ຜາຠິກິຓ຺ເຓ ສຍເນ ອຸຬາເຣ;

ຕຕ຺ຖຈ຺ຉສິ ເທວິ ມຫານຸຠາເວ, ອຸຈ຺ຈາວຈາ ອິທ຺ຘິ ວິກຸພ຺ພມານາ.

‘‘ອິມາ ຈ ເຕ ອຈ຺ຉຣາໂຍ ສມນ຺ຕໂຕ, ນຈ຺ຈນ຺ຕິ ຄາຍນ຺ຕິ ປໂມທຍນ຺ຕິ;

ເທວິທ຺ຘິປຕ຺ຕາສິ ມຫານຸຠາເວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ກິມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເກນາສິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. –

ສາປິສ຺ສ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ພ຺ຍາກາສິ –

‘‘ອຫໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ມນຸສ຺ສຠູຕາ, ອຑ຺ເຒ ກຸເລ ສຸຓິສາ ອໂຫສິໍ;

ອກ຺ໂກຘນາ ຠຕ຺ຕຸ ວສານຸວຕ຺ຕິນີ, ອຸໂປສເຖ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ອໂຫສິໍ.

‘‘ມນຸສ຺ສຠູຕາ ທຫຣາ ອປາປິກາ, ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ປຕິມາຠິຣາຘຍິໍ;

ທິວາ ຈ ຣຕ຺ໂຕ ຈ ມນາປຈາຣິນີ, ອຫໍ ປຸເຣ ສີລວຕີ ອໂຫສິໍ.

‘‘ປາຓາຕິປາຕາ ¶ ວິຣຕາ ອໂຈຣິກາ, ສໍສຸທ຺ຘກາຍາ ສຸຈິພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນີ;

ອມຊ຺ຊປາ ໂນ ຈ ມຸສາ ອຠາຓິໍ, ສິກ຺ຂາປເທສຸ ປຣິປູຣກາຣິນີ.

‘‘ຈາຕຸທ຺ທສິໍ ປຎ຺ຈທສິໍ, ຍາ ຈ ປກ຺ຂສ຺ສ ອຏ຺ຐມີ;

ປາຏິຫາຣິຍປກ຺ຂຎ຺ຈ, ປສນ຺ນມານສາ ອຫໍ.

‘‘ອຏ຺ຐງ຺ຄຸເປຕໍ ¶ ອນຸຘມ຺ມຈາຣິນີ, ອຸໂປສຖໍ ປີຕິມນາ ອຸປາວສິໍ;

ອິມຎ຺ຈ ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄວເຣຫຸເປຕໍ, ສມາທິຍິຕ຺ວາ ກຸສລໍ ສຸຂຸທ຺ຣຍໍ;

ປຕິມ຺ຫິ ກລ຺ຍາຓີ ວສານຸວຕ຺ຕິນີ, ອໂຫສິໍ ປຸພ຺ເພ ສຸຄຕສ຺ສ ສາວິກາ.

‘‘ເອຕາທິສໍ ກຸສລໍ ຊີວໂລເກ, ກມ຺ມໍ ກຣິຕ຺ວານ ວິເສສຠາຄິນີ;

ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ອຠິສມ຺ປຣາຍໍ, ເທວິທ຺ຘິປຕ຺ຕາ ສຸຄຕິມ຺ຫິ ອາຄຕາ.

‘‘ວິມານປາສາທວເຣ ມໂນຣເມ, ປຣິວາຣິຕາ ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຄເຓນ;

ສຍໍປຠາ ເທວຄຓາ ຣເມນ຺ຕິ ມໍ, ທີຆາຍຸກິໍ ເທວວິມານມາຄຕ’’ນ຺ຕິ.

໓໐໗. ຕຕ຺ຖ ປລ຺ລງ຺ກເສຏ຺ເຐຕິ ປລ຺ລງ຺ກວເຣ ອຸຕ຺ຕມປລ຺ລງ຺ເກ. ຕໍເຍວສ຺ສ ເສຏ຺ຐຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ມຓິໂສຓ຺ຓຈິຕ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ວິວິຘຣຕນຣໍສິຊາລສມຸຊ຺ຊເລຫິ ມຓີຫິ ເຈວ ສຸວຓ຺ເຓນ ຈ ວິຈິຕ຺ເຕ ‘‘ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ‘‘ສຍເນ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ສຍິຕພ຺ພຏ຺ຐານຠູເຕ ປລ຺ລງ຺ກເສຏ຺ເຐ.

໓໐໘. ເຕຕິ ¶ ຕຸຍ຺ຫໍ ສມນ຺ຕໂຕ. ‘‘ປໂມທຍນ຺ຕີ’’ຕິ ປທໍ ປນ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ຕ’’ນ຺ຕິ ວິຠຕ຺ຕິ ວິປຣິຓາເມຕພ຺ພາ. ປໂມທຍນ຺ຕີຕິ ວາ ປໂມທນໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ປໂມທນໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໑໐. ທຫຣາ ອປາປິກາຕິ ທຫຣາປິ ອປາປິກາ. ‘‘ທຫຣາສຸ ປາປິກາ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ໂສເຍວຕ຺ໂຖ. ‘‘ທຫຣສ຺ສາປາປິກາ’’ຕິປິ ¶ ປຐນ຺ຕິ, ທຫຣສ຺ສ ສາມິກສ຺ສ ອປາປິກາ, ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐາເນນ ອນຕິຈຣິຍາຍ ຈ ຠທ຺ທິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິ. ອຠິຣາຘຍິນ຺ຕິ ອາຣາເຘສິໍ. ຣຕ຺ໂຕຕິ ຣຕ຺ຕິຍໍ.

໓໑໑. ອໂຈຣິກາຕິ ໂຈຣິຍຣຫິຕາ, ອທິນ຺ນາທານາ ປຏິວິຣຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ວິຣຕາ ຈ ໂຈຣິຍາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ເຖຍ຺ຍໂຕ ຈ ວິຣຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ ¶ . ສໍສຸທ຺ຘກາຍາຕິ ປຣິສຸທ຺ຘກາຍກມ຺ມນ຺ຕຕາຍ ສມ຺ມເທວ ສຸທ຺ຘກາຍາ, ຕໂຕ ເອວ ສຸຈິພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນີ ສາມິກໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາສມ຺ຠວໂຕ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ –

ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕາຫິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣາມ,

ຕສ຺ມາ ຫິ ອມ຺ຫໍ ທຫຣາ ນິ ມິຍ຺ຍເຣ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໐.໙໗);

ອຖ ວາ ສຸຈິພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນີຕິ ສຸຈິໂນ ສຸທ຺ຘສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສ ເສຏ຺ຐສ຺ສ ອຸໂປສຖສີລສ຺ສ, ມຄ຺ຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ວາ ອນຸຣູປສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ວເສນ ສຸຈິພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນີ.

໓໑໓. ອນຸຘມ຺ມຈາຣິນີຕິ ອຣິຍານໍ ຘມ຺ມສ຺ສ ອນຸຘມ຺ມໍ ຈຣຓສີລາ. ອິມຎ຺ຈ ອນນ຺ຕຣໍ ວຸຕ຺ຕໍ ນິທ຺ໂທສຕາຍ ອຣິຍໍ, ອຏ຺ຐງ຺ຄວເຣຫິ ອຏ຺ຐຫິ ອຸຕ຺ຕມງ຺ເຄຫິ ອຣິຍຕ຺ຕາ ເອວ ວາ ອຣິຍຏ຺ຐງ຺ຄວເຣຫິ ອຸເປຕໍ ອາໂຣຄ຺ຍຏ຺ເຐນ ອນວຊ຺ຊຏ຺ເຐນ ຈ ກຸສລໍ ສຸຂວິປາກຕາຍ ສຸຂານິສໍສຕາຍ ຈ ສຸຂຸທ຺ຣຍໍ ອຸປາວສິນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

໓໑໔. ວິເສສຠາຄິນີຕິ ວິເສສສ຺ສ ທິພ຺ພສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕິຠວສ຺ສ ຠາຄິນີ. ສຸຄຕິມ຺ຫິ ອາຄຕາຕິ ສຸຄຕິໍ ອາຄຕາ ອຸປຄຕາ, ສຸຄຕິມ຺ຫິ ວາ ສຸຄຕິຍໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ອາຄຕາ. ‘‘ສຸຄຕິຎ຺ຫິ ¶ ອາຄຕາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ຕຕ຺ຖ ຫີຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ເຫຕຸອຕ຺ໂຖ ວາ, ຍສ຺ມາ ສຸຄຕິໍ ອາຄຕາ, ຕສ຺ມາ ວິເສສຠາຄິນີຕິ ໂຍຊນາ.

໓໑໕. ວິມານປາສາທວເຣຕິ ວິມາເນສຸ ອຸຕ຺ຕມປາສາເທ, ວິມານສງ຺ຂາເຕ ¶ ວາ ອຄ຺ຄປາສາເທ, ວິມາເນ ວາ ວິຄຕມາເນ ອປ຺ປມາເຓ ມຫນ຺ເຕ ວຣປາສາເທ ປຣິວາຣິຕາ ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຄເຓນ ສຍໍປຠາ ປໂມທາມິ, ‘‘ອມ຺ຫີ’’ຕິ ວາ ປທໍ ອາເນຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ທີຆາຍຸກິນ຺ຕິ ເຫຏ຺ຐິເມຫິ ເທເວຫິ ທີຆຕຣາຍຸກຕາຍ ຕຕ຺ຣູປປນ຺ເນຫິ ອນປ຺ປາຍຸກຕາຍ ຈ ທີຆາຍຸກິໍ ມໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ເທວວິມານມາຄຕໍ ອຸປຄຕໍ ເທວຄຓາ ຣເມນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ປລ຺ລງ຺ກວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ລຕາ ¶ ຈ ສຊ຺ຊາ ປວຣາ ຈ ເທວຕາຕິ ລຕາວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ຘີຕາ ລຕາ ນາມ ປຓ຺ຑິຕາ ພ຺ຍຕ຺ຕາ ເມຘາວິນີ ປຕິກຸລໍ ຄຕາ ຠຕ຺ຕຸ ສສ຺ສຸສສຸຣານຎ຺ຈ ມນາປຈາຣິນີ ປິຍວາທິນີ ປຣິຊນສ຺ສ ສງ຺ຄຫກຸສລາ ເຄເຫ ກຸຏຸມ຺ພຠາຣສ຺ສ ນິຕ຺ຖຣຓສມຕ຺ຖາ ອກ຺ໂກຘນາ ສີລາຈາຣສມ຺ປນ຺ນາ ທານສໍວິຠາຄຣຕາ ອຂຓ຺ຑປຎ຺ຈສີລາ ອຸໂປສຖຣກ຺ຂເຓ ຈ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ອໂຫສິ. ສາ ອປຣຠາເຄ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ມຫາຣາຊສ຺ສ ຘີຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ລຕາຕ຺ເວວ ນາເມນ. ອຎ຺ຎາປິ ຕສ຺ສາ ສຊ຺ຊາ, ປວຣາ, ອຈ຺ຈິມຕີ, ສຸຕາຕິ ຈຕສ຺ໂສ ຠຄິນິໂຍ ອເຫສຸໍ. ຕາ ປຎ຺ຈປິ ສກ຺ເກນ ເທວຣາເຊນ ອາເນຕ຺ວາ ນາຏກິຕ຺ຖິຠາເວນ ປຣິຈາຣິກຏ຺ຐາເນ ຐປິຕາ. ລຕາ ປນສ຺ສ ນຈ຺ຈຄີຕາທີສຸ ເຉກຕາຍ ອິຏ຺ຐຕຣາ ອໂຫສິ.

ຕາສໍ ເອກໂຕ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸຂນິສຊ຺ຊາຍ ນິສິນ຺ນານໍ ສງ຺ຄີຕເນປຸຎ຺ຎໍ ປຏິຈ຺ຈ ວິວາໂທ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ຕາ ສພ຺ພາປິ ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ມຫາຣາຊສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ ‘‘ຕາຕ, ກຕມາ ອມ຺ຫາກໍ ນຈ຺ຈາທີສຸ ກຸສລາ’’ຕິ? ໂສ ເອວມາຫ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ຘີຕໂຣ ອໂນຕຕ຺ຕທຫຕີເຣ ເທວສມາຄເມ ສງ຺ຄີຕໍ ປວຕ຺ເຕຖ, ຕຕ຺ຖ ໂວ ວິເສໂສ ປາກໂຏ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕາ ຕຖາ ອກໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ເທວປຸຕ຺ຕາ ¶ ລຕາຍ ນຈ຺ຈມານາຍ ອຕ຺ຕໂນ ສຠາເວນ ຐາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ, ສຎ຺ຊາຕປຫາສາ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຈິຕ຺ຕຊາຕາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ສາຘຸກາຣໍ ເທນ຺ຕາ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິສທ຺ເທ ເຈລຸກ຺ເຂເປ ຈ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕາ ຫິມວນ຺ຕໍ ¶ ກມ຺ປຍມານາ ວິຍ ມຫນ຺ຕໍ ໂກລາຫລມກໍສຸ. ອິຕຣາສຸ ປນ ນຈ຺ຈນ຺ຕີສຸ ສິສິຣກາເລ ໂກກິລາ ວິຍ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ນິສີທິໍສຸ. ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຄີເຕ ລຕາຍ ວິເສໂສ ປາກໂຏ ອໂຫສິ.

ອຖ ຕາສໍ ເທວຘີຕານໍ ສຸຕາຍ ເທວຘີຕາຍ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຍໍ ລຕາ ອມ຺ເຫ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຕິຏ຺ຐຕິ ວຓ຺ເຓນ ເຈວ ຍສສາ ຈ, ຍໍນູນາຫໍ ລຕາຍ ກຕກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ສາ ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ. ອິຕຣາປິ ຕສ຺ສາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ຕຍິທໍ ສພ຺ພໍ ເວສ຺ສວຓມຫາຣາຊາ ເທວຈາຣິກວເສນ ອຸປຄຕສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິ. ເຖໂຣ ຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉາຍ ມູລກາຣຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈນ຺ໂຕ –

‘‘ລຕາ ¶ ຈ ສຊ຺ຊາ ປວຣາ ຈ ເທວຕາ, ອຈ຺ຈິມຕີ ຣາຊວຣສ຺ສ ສິຣີມໂຕ;

ສຸຕາ ຈ ຣຎ຺ໂຎ ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ຘີຕາ, ຣາຊີມຕີ ຘມ຺ມຄຸເຓຫິ ໂສຠຖ.

‘‘ປຎ຺ເຈຕ຺ຖ ນາຣິໂຍ ອາຄມໍສຸ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ, ສີໂຕທກໍ ອຸປ຺ປລິນິໍ ສິວໍ ນທິໍ;

ຕາ ຕຕ຺ຖ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ຣເມຕ຺ວາ ເທວຕາ, ນຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຄາຍິຕ຺ວາ ສຸຕາ ລຕໍ ພ຺ຣວິ.

‘‘ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ອຸປ຺ປລມາລຘາຣິນິ, ອາເວຬິນິ ກຎ຺ຈນສນ຺ນິຠຕ຺ຕເຈ;

ຕິມິຣຕມ຺ພກ຺ຂິ ນເຠວ ໂສຠເນ, ທີຆາຍຸກີ ເກນ ກໂຕ ຍໂສ ຕວ.

‘‘ເກນາສິ ຠທ຺ເທ ປຕິໂນ ປິຍຕຣາ, ວິສິຏ຺ຐກລ຺ຍາຓິຕຣສ຺ສຸ ຣູປໂຕ;

ປທກ຺ຂິຓາ ນຈ຺ຈນຄີຕວາທິເຕ, ອາຈິກ຺ຂ ໂນ ຕ຺ວໍ ນຣນາຣິປຸຈ຺ຉິຕາ’’ຕິ. –

‘‘ອຫໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ມນຸສ຺ສຠູຕາ, ອຸຬາຣໂຠເຄ ກຸເລ ສຸຓິສາ ອໂຫສິໍ;

ອກ຺ໂກຘນາ ຠຕ຺ຕຸ ວສານຸວຕ຺ຕິນີ, ອຸໂປສເຖ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ອໂຫສິໍ.

‘‘ມນຸສ຺ສຠູຕາ ທຫຣາ ອປາປິກາ, ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ປຕິມາຠິຣາຘຍິໍ;

ສເທວຣໍ ສສ຺ສສຸຣໍ ສທາສກໍ, ອຠິຣາຘຍິໍ ຕມ຺ຫິ ກໂຕ ຍໂສ ມມ.

‘‘ສາຫໍ ¶ ເຕນ ກຸສເລນ ກມ຺ມຸນາ, ຈຕຸພ຺ຠິ ຐາເນຫິ ວິເສສມຊ຺ຌຄາ;

ອາຍຸຎ຺ຈ ວຓ຺ຓຎ຺ຈ ສຸຂໍ ພລຎ຺ຈ, ຂິຑ຺ຑາຣຕິໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠມນປ຺ປກໍ.

‘‘ສຸຕໍ ¶ ນຸ ຕໍ ຠາສຕິ ຍໍ ອຍໍ ລຕາ, ຍໍ ໂນ ອປຸຈ຺ຉິມ຺ຫ ອກິຕ຺ຕຍີ ໂນ;

ປຕິໂນ ກິຣມ຺ຫາກໍ ວິສິຏ຺ຐ ນາຣີນໍ, ຄຕີ ຈ ຕາສໍ ປວຣາ ຈ ເທວຕາ.

‘‘ປຕີສຸ ຘມ຺ມໍ ປຈຣາມ ສພ຺ພາ, ປຕິພ຺ພຕາ ຍຕ຺ຖ ຠວນ຺ຕິ ອິຕ຺ຖິໂຍ;

ປຕີສຸ ຘມ຺ມໍ ປຈຣິຕ຺ວາ ສພ຺ພາ, ລຈ຺ຉາມເສ ຠາສຕິ ຍໍ ອຍໍ ລຕາ.

‘‘ສີໂຫ ຍຖາ ປພ຺ພຕສານຸໂຄຈໂຣ, ມຫິນ຺ຘຣໍ ປພ຺ພຕມາວສິຕ຺ວາ;

ປສຍ຺ຫ ຫນ຺ຕ຺ວາ ອິຕເຣ ຈຕຸປ຺ປເທ, ຂຸທ຺ເທ ມິເຄ ຂາທຕິ ມໍສໂຠຊໂນ.

‘‘ຕເຖວ ສທ຺ຘາ ອິຘ ອຣິຍສາວິກາ, ຠຕ຺ຕາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ປຕິໍ ອນຸພ຺ພຕາ;

ໂກຘໍ ວຘິຕ຺ວາ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ມຈ຺ຉຣໍ, ສຄ຺ຄມ຺ຫິ ສາ ໂມທຕິ ຘມ຺ມຈາຣິນີ’’ຕິ. –

໓໑໖. ຕຕ຺ຖ ¶ ລຕາ ຈ ສຊ຺ຊາ ປວຣາ ອຈ຺ຈິມຕີ ສຸຕາຕິ ຕາສໍ ນາມໍ. ຈ-ສທ຺ໂທ ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ. ຣາຊວຣສ຺ສາຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຣາຊານໍ ວຣສ຺ສ ເສຏ຺ຐສ຺ສ ເທວຣາຊສ຺ສ. ສກ຺ກສ຺ສ ປຣິຈາຣິກາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຣຎ຺ໂຎຕິ ມຫາຣາຊສ຺ສ. ເຕນາຫ ‘‘ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ຘີຕາ’’ຕິ, ອິທໍ ປຈ຺ເຈກໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ, ວຈນວິປລ຺ລາໂສ ວາ, ຘີຕໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣາຊຕິ ວິຊ຺ໂຊຕຕີຕິ ຣາຊີ, ຣາຊີຕິ ມຕາ ປຎ຺ຎາຕາ ຣາຊີມຕີ, ອິທໍ ຕາສໍ ສພ຺ພາສໍ ວິເສສນໍ. ນາມເມວ ເອຕໍ ເອກິສ຺ສາ ເທວຕາຍາຕິ ເກຈິ, ເຕສໍ ມເຕນ ‘‘ປວຣາ’’ຕິ ສພ຺ພາສໍ ວິເສສນເມວ. ຘມ຺ມຄຸເຓຫີຕິ ຘມ຺ມິເຍຫິ ຘມ຺ມໂຕ ອນເປເຕຫິ ຄຸເຓຫິ, ຍຖາຠຸຈ຺ຈຄຸເຓຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສຠຖາຕິ ວິໂຣຈຖ.

໓໑໗. ປຎ຺ເຈຕ຺ຖ ນາຣິໂຍຕິ ປຎ຺ຈ ຍຖາວຸຕ຺ຕນາມາ ເທວຘີຕໂຣ ເອຕ຺ຖ ອິມສ຺ມິໍ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ. ສີໂຕທກໍ ອຸປ຺ປລິນິໍ ສິວໍ ນທິນ຺ຕິ ອໂນຕຕ຺ຕທຫໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕນທິມຸຂໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ນຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຄາຍິຕ຺ວາຕິ ປິຕຸ ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ¶ ອາຓາຍ ເທວສມາຄເມ ຕາຫິ ກຕສ຺ສ ນຈ຺ຈຄີຕສ຺ສ ວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸຕາ ລຕໍ ພ຺ຣວີຕິ ສຸຕາ ເທວຘີຕາ ລຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຠຄິນິໍ ກເຖສິ. ‘‘ສຸຕາ ລຕໍ ພ຺ຣວຸ’’ນ຺ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ, ສຸຕາ ຘີຕໂຣ ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ມຫາຣາຊສ຺ສ ລຕໍ ກເຖສຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໑໘. ຕິມິຣຕມ຺ພກ຺ຂີຕິ ¶ ນິຈຸລເກສຣຠາສສທິເສຫິ ຕມ຺ພຣາຊີຫິ ສມນ຺ນາຄຕກ຺ຂິ. ນເຠວ ໂສຠເນຕິ ນຠໍ ວິຍ ໂສຠມາເນ, ສຣທສມເຍ ອພ຺ຠມຫິກາທິອຸປກ຺ກິເລສວິມຸຕ຺ຕໍ ນຠໍ ວິຍ ສຸວິສຸທ຺ຘງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄຕາຍ ວິຣາຊມາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ນເຠວາຕິ ນເຠ ເອວ, ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ ເອວ-ສທ຺ໂທ, ອາກາສຏ຺ຐວິມາເນສຸ ຫິມວນ຺ຕຍຸຄນ຺ຘຣາທິຠູມິປຏິພທ຺ຘຏ຺ຐາເນສຸ ¶ ຈາຕິ ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ໂສຠມາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກນ ກໂຕຕິ ເກນ ກີທິເສນ ປຸຎ຺ເຎນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ. ຍໂສຕິ ປຣິວາຣສມ຺ປຕ຺ຕິ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ຈ. ກິຕ຺ຕິສທ຺ທຄ຺ຄຫເຓນ ຈ ກິຕ຺ຕິສທ຺ທເຫຕຸຠູຕາ ຄຸຓາ ຄຍ຺ຫນ຺ຕິ.

໓໑໙. ປຕິໂນ ປິຍຕຣາຕິ ສາມິໂນ ປິຍຕຣາ ສາມິວລ຺ລຠາ. ເຕນສ຺ສາ ສຸຠຄຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ວິສິຏ຺ຐກລ຺ຍາຓິຕຣສ຺ສູ ຣູປໂຕຕິ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວິສິຏ຺ຐາ ອຸຕ຺ຕມາ ກລ຺ຍາຓິຕຣາ ສຸນ຺ທຣຕຣາ, ອສ຺ສູຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ‘‘ວິສິຏ຺ຐກລ຺ຍາຓິຕຣາສິ ຣູປໂຕ’’ຕິ ຈ ປຐນ຺ຕິ. ປທກ຺ຂິຓາຕິ ປກາເຣຫິ, ວິເສເສນ ວາ ທກ຺ຂິຓາ ກຸສລາ. ນຈ຺ຈນຄີຕວາທິເຕຕິ ເອຕ຺ຖ ນຈ຺ຈນາຕິ ວິຠຕ຺ຕິໂລໂປ ກໂຕ, ນຈ຺ເຈ ຈ ຄີເຕ ຈ ວາທິເຕ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນຣນາຣິປຸຈ຺ຉິຕາຕິ ເທວປຸຕ຺ເຕຫິ ເທວຘີຕາຫິ ຈ ‘‘ກຫໍ ລຕາ, ກິໍ ກໂຣຕິ ລຕາ’’ຕິ ຣູປທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ສິປ຺ປທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ຈ ປຸຈ຺ຉິຕາ.

໓໒໑. ນິຈ຺ຈໍ ກາເຍນ ອສໍສຏ຺ຐຕາຍ ເທໂວ ວິຍ ຣເມຕິ, ທຸຕິໂຍ ວໂຣຕິ ວາ ເທວໂຣ, ຠຕ຺ຕຸ ກນິຏ຺ຐຠາຕາ, ສຫ ເທວເຣນາຕິ ສເທວຣໍ. ສສ຺ສຸ ຈ ສສຸໂຣ ຈ ສສຸຣາ, ສຫ ສສຸເຣຫີຕິ ສສ຺ສສຸຣໍ. ສຫ ທາເສຫິ ທາສີຫິ ຈາຕິ ສທາສກໍ ປຕິມາຠິຣາຘຍິນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຕມ຺ຫິ ກໂຕຕິ ຕມ຺ຫິ ກຸເລ, ກາເລ ວາ ສຸຓິສາກາເລ ກໂຕ ຍໂສ ຕນ຺ນິພ຺ພຕ຺ຕກປຸຎ຺ຎສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕເນນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ມມາຕິ ອິທໍ ‘‘ກໂຕ’’ຕິ ປທໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ’’ຕິ ປຣິຓາເມຕພ຺ພໍ.

໓໒໒. ຈຕຸພ຺ຠິ ¶ ຐາເນຫີຕິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ, ຈຕູສຸ ວາ ຐາເນສຸ ນິມິຕ຺ຕຠູເຕສຸ. ວິເສສມຊ຺ຌຄາຕິ ອຎ຺ຎາຫິ ອຕິສຍໍ ອຘິຄຕາ. ອາຍຸຎ຺ຈ ວຓ຺ຓຎ຺ຈ ສຸຂໍ ພລຎ຺ຈາຕິ ‘‘ຈຕູຫິ ຐາເນຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕານໍ ສຣູປໂຕ ທສ຺ສນໍ. ອາຍຸອາທໂຍ ເອວ ຫິສ຺ສາ ອຎ຺ຎາຫິ ວິສິຏ຺ຐສຠາວຕາຍ ວິເສສາ ຕສ຺ສາ ຕຖາ ສມ຺ຠາວນາວເສນ ຄເຫຕພ຺ພຕາຍ ເຫຕຸຠາວໂຕ ‘‘ຐານ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິເສສມຊ຺ຌຄາ. ກີທິສໍ? ອາຍຸຎ຺ຈ ວຓ຺ຓຎ຺ຈ ສຸຂຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈາຕິ ໂຍຊນາ.

໓໒໓. ສຸຕໍ ¶ ນຸ ຕໍ ຠາສຕິ ຍໍ ອຍໍ ລຕາຕິ ອຍໍ ລຕາ ອມ຺ຫາກໍ ເຊຏ຺ຐຠຄິນີ ຍໍ ຠາສຕິ, ຕໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສຸຕໍ ນຸ ກິໍ ອສຸຕ’’ນ຺ຕິ ອິຕຣາ ຕິສ຺ໂສ ຠຄິນິໂຍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຍໍ ໂນຕິ ຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ສໍສຍິຕໍ. ໂນຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ປຸນ ໂນຕິ ອມ຺ຫາກໍ, ອວຘາຣເຓ ວາ ‘‘ນ ໂນ ສມໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິອາທີສຸ ¶ (ຂຸ. ປາ. ໖.໓; ສຸ. ນິ. ໒໒໖) ວິຍ, ເຕນ ອກິຕ຺ຕຍິເຍວ, ອວິປຣີຕໍ ພ຺ຍາກາສິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຕິໂນ ກິຣມ຺ຫາກໍ ວິສິຏ຺ຐ ນາຣີນໍ, ຄຕີ ຈ ຕາສໍ ປວຣາ ຈ ເທວຕາຕິ ອນຕ຺ຖໂຕ ປາລນໂຕ ປຕິໂນ ສາມິກາ ນາ ອມ຺ຫາກໍ ນາຣີນໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ວິສິຏ຺ຐາ ຄຕິ ຈ ຕາສໍ ປຏິສຣຓຎ຺ຈ, ຕາສໍ ມາຕຸຄາມານໍ ສຣຓໂຕ ປວຣາ ອຸຕ຺ຕມາ ເທວຕາ ຈ ສມ຺ມເທວ ອາຣາຘິຕາ ສມ຺ປຕິ ອາຍຕິຎ຺ຈ ຫິຕສຸຂາວຫາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໒໔. ປຕີສຸ ຘມ຺ມໍ ປຈຣາມ ສພ຺ພາຕິ ສພ຺ພາວ ມຍໍ ປຕີສຸ ອຕ຺ຕໂນ ສາມິເກສຸ ປຸພ຺ພຸຏ຺ຐານາທິກໍ ຈຣິຕພ຺ພຘມ຺ມໍ ປຈຣາມ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍໍ ນິມິຕ຺ຕໍ, ຍສ຺ມິໍ ວາ ປຕີສຸ ຈຣິຕພ຺ພຘມ຺ເມ ຈຣິຍມາເນ ອິຕ຺ຖິໂຍ ປຕິພ຺ພຕາ ນາມ ຠວນ຺ຕິ. ລຈ຺ຉາມເສ ຠາສຕິ ຍໍ ອຍໍ ລຕາຕິ ອຍໍ ລຕາ ຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ເອຕຣຫິ ລຠຕີຕິ ຠາສຕິ, ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຕີສຸ ຘມ຺ມໍ ປຈຣິຕ຺ວາຕິ ລຠິສ຺ສາມ.

໓໒໕. ປພ຺ພຕສານຸໂຄຈໂຣຕິ ປພ຺ພຕວນສຓ຺ຑຈາຣີ. ມຫິນ຺ຘຣໍ ປພ຺ພຕມາວສິຕ຺ວາຕິ ມຫິໍ ຘາເຣຕີຕິ ມຫິນ຺ຘຣນາມກໍ ປພ຺ພຕໍ ອຈລໍ ອາວສິຕ຺ວາ ອຘິວສິຕ຺ວາ, ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອາວສິຕ຺ວາ’’ຕິ ຫິ ປທໍ ອເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ປສຍ຺ຫາຕິ ອຠິຠວິຕ຺ວາ. ຂຸທ຺ເທຕິ ພລວເສນນິຫີເນ ປມາຓໂຕ ປນ ມຫນ຺ເຕ ຫຕ຺ຖິອາທິເກປິ ມິເຄ ໂສ ຫນ຺ຕິເຍວ.

໓໒໖. ຕເຖວາຕິ ¶ ຄາຖາຍ ອຍໍ ອຸປມາສໍສນ຺ທເນນ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ – ຍຖາ ສີໂຫ ອຕ຺ຕໂນ ນິວາສໂຄຈຣຏ຺ຐານຠູຕໍ ປພ຺ພຕໍ ນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຍຖິຈ຺ຉິຕມຕ຺ຖໍ ¶ ສາເຘຕິ, ເອວເມວ ສາ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ອຣິຍສາວິກາ ຆາສຈ຺ຉາທນາທີຫິ ຠຣຓໂຕ ໂປສນໂຕ ຠຕ຺ຕາຣໍ ປຕິໍ ສາມິກໍ ນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ຕີ ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ ປຕິອນຸກູລຕາສງ຺ຂາເຕນ ວເຕນ ຕໍ ອນຸພ຺ພຕາ ປຣິຊນາທີສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກໍ ໂກຘໍ ວຘິຕ຺ວາ ປຊຫິຕ຺ວາ ປຣິຄ຺ຄຫວຕ຺ຖູສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກໍ ມຈ຺ເຉຣໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ອນຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ປຕິພ຺ພຕາຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ອຸປາສິກາຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ສມ຺ມເທວ ຈຣຓໂຕ ຘມ຺ມຈາຣິນີ ສາ ສຄ຺ຄມ຺ຫິ ເທວໂລເກ ໂມທຕິ, ປໂມທໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ສຕ຺ຕຕນ຺ຕິໍ ສຸມຘຸຣນ຺ຕິ ຄຸຕ຺ຕິລວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວຕິ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣນ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເທວຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຏິປາຏິຍາ ¶ ຐິເຕສຸ ຉຕ຺ຕິໍສາຍ ວິມາເນສຸ ຉຕ຺ຕິໍສ ເທວຘີຕໂຣ ປຈ຺ເຈກໍ ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສປຣິວາຣາ ມຫຕິໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ຕິໂຍ ທິສ຺ວາ ຕາຫິ ປຸພ຺ເພ ກຕກມ຺ມໍ ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນາ’’ຕິອາທີຫິ ຕີຫິ ຄາຖາຫິ ປຏິປາຏິຍາ ປຸຈ຺ຉິ. ຕາປິ ຕສ຺ສ ປຸຈ຺ຉານນ຺ຕຣໍ ‘‘ວຕ຺ຖຸຕ຺ຕມທາຍິກາ ນາຣີ’’ຕິອາທິນາ ພ຺ຍາກຣິໍສຸ. ອຖ ເຖໂຣ ຕໂຕ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຠຄວາ ‘‘ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຕາ ເທວຕາ ນ ເກວລໍ ຕຍາ ເອວ ປຸຈ຺ຉິຕາ ເອວໍ ພ຺ຍາກຣິໍສຸ, ອຖ ໂຂ ປຸພ຺ເພ ມຍາປິ ປຸຈ຺ຉິຕາ ເອວເມວ ພ຺ຍາກຣິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຖເຣນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຕ຺ຕິລາຈຣິຍໍ ກເຖສິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຄນ຺ຘພ຺ພກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘພ຺ພສິປ຺ເປ ປຣິໂຍທາຕສິປ຺ປຕາຍ ຕິມ຺ພຣຸນາຣທສທິໂສ ສພ຺ພທິສາສຸ ປາກໂຏ ປຎ຺ຎາຕາ ¶ ອາຈຣິໂຍ ອໂຫສິ ນາເມນ ¶ ຄຸຕ຺ຕິໂລ ນາມ. ໂສ ອນ຺ເຘ ຊິຓ຺ເຓ ມາຕາປິຕໂຣ ໂປເສສິ. ຕສ຺ສ ສິປ຺ປນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸຊ຺ເຊນິວາສີ ມຸສິໂລ ນາມ ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ‘‘ກສ຺ມາ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຄຸຕ຺ຕິລາຈຣິໂຍ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ລກ຺ຂຓກຸສລຕາຍ ‘‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ວິສມຊ຺ຌາສໂຍ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ ອກຕຎ຺ຎູ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ສງ຺ຄເຫຕພ຺ໂພ’’ຕິ ສິປ຺ປຸຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ໂອກາສໍ ນາກາສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ປຍິຣຸປາສິຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈາເປສິ. ຄຸຕ຺ຕິລາຈຣິໂຍ ມາຕາປິຕູຫິ ນິປ຺ປີຬິຍມາໂນ ‘‘ຄຣຸວຈນໍ ອລງ຺ຆນີຍ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ສິປ຺ປໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ວິຄຕມຈ຺ຉຣິຍຕາຍ ກາຣຸຓິກຕາຍ ຈ ອາຈຣິຍມຸຏ຺ຐິໍ ອກຕ຺ວາ ອນວເສສໂຕ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂາເປສິ.

ໂສປິ ເມຘາວິຕາຍ ປຸພ຺ເພກຕປຣິຈຍຕາຍ ອກຸສີຕຕາຍ ຈ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ປຣິໂຍທາຕສິປ຺ໂປ ຫຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ພາຣາຓສີ ຊມ຺ພຸທີເປ ອຄ຺ຄນຄຣໍ, ຍໍນູນາຫໍ ອິຘ ສຣາຊິກາຍ ປຣິສາຍ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສຍ຺ຍໍ, ເອວາຫໍ ອາຈຣິຍໂຕປິ ຊມ຺ພຸທີເປ ປາກໂຏ ປຎ຺ຎາໂຕ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ ‘‘ອຫໍ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຣໂຕ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສຕຸກາໂມ, ຣາຊານໍ ມໍ ທສ຺ເສຖາ’’ຕິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ມມ ສນ຺ຕິເກ ອຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ໂປ ປຕິຏ຺ຐໍ ລຠຕູ’’ຕິ ກຣຸຓາຍມາໂນ ຕໍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ ອິມສ຺ສ ເມ ອນ຺ເຕວາສິກສ຺ສ ວີຓາຍ ປຄຸຓຕໍ ປສ຺ສຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວີຓາວາທນໍ ສຸຕ຺ວາ ປຣິຕຸຏ຺ໂຐ ຕໍ ຄນ຺ຕຸກາມໍ ນິວາເຣຕ຺ວາ ‘‘ມເມວ ສນ຺ຕິເກ ວສ, ອາຈຣິຍສ຺ສ ທິນ຺ນໂກຏ຺ຐາສໂຕ ອຸປຑ຺ຒໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ມຸສິໂລ ‘‘ນາຫໍ ອາຈຣິຍໂຕ ຫາຍາມິ, ສມເມວ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ‘‘ມາ ເອວໍ ຠຓິ, ອາຈຣິໂຍ ນາມ ມຫນ຺ໂຕ, ອຸປຑ຺ຒເມວ ຕຸຍ຺ຫໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມມ ຈ ອາຈຣິຍສ຺ສ ຈ ສິປ຺ປໍ ປສ຺ສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຣາຊເຄຫໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ມມ ຈ ຄຸຕ຺ຕິລາຈຣິຍສ຺ສ ຈ ¶ ຣາຊງ຺ຄເຓ ສິປ຺ປທສ຺ສນໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕໍ ປສ຺ສິຕຸກາມາ ປສ຺ສນ຺ຕູ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ໂຕ ອຸຄ຺ໂຆເສສິ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ¶ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຕຣຸໂຓ ຖາມວາ, ອຫໍ ປນ ຊິຓ຺ໂຓ ທຸພ຺ພໂລ, ຍທິ ປນ ເມ ປຣາຊໂຍ ຠເວຍ຺ຍ, ມຕໍ ເມ ຊີວິຕາ ເສຍ຺ຍໍ, ຕສ຺ມາ ¶ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຸພ຺ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ມຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ຄໂຕ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ປຏິນິວຕ຺ຕິ. ປຸນ ມຣິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນປິ ມຣຓຠເຍນ ປຏິນິວຕ຺ຕິ. ເອວໍ ຄມນາຄມນໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ຐານໍ ວິຄຕຕິຓໍ ອໂຫສິ. ອຖ ເທວຣາຊາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ທິສ຺ສມານຣູໂປ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ເອວມາຫ ‘‘ອາຈຣິຍ, ກິໍ ກໂຣສີ’’ຕິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ –

‘‘ສຕ຺ຕຕນ຺ຕິໍ ສຸມຘຸຣໍ, ຣາມເຓຍ຺ຍໍ ອວາຈຍິໍ;

ໂສ ມໍ ຣງ຺ຄມ຺ຫິ ອວ຺ເຫຕິ, ສຣຓໍ ເມ ໂຫຫິ ໂກສິຍາ’’ຕິ. –

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອຫໍ ເທວຣາຊ ມຸສິລໍ ນາມ ອນ຺ເຕວາສິກໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຕນ຺ຕີນໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ ຉຊ຺ຊາທິສຕ຺ຕວິຘສຣທີປນໂຕ ຈ ສຕ຺ຕຕນ຺ຕິໍ, ຕໍ ວິສຍໍ ກຕ຺ວາ ຍຖາຣຫໍ ທ຺ວາວີສຕິຍາ ສຸຕິເຠທານໍ ອຫາປນໂຕ ສຸຏ຺ຐຸ ມຘຸຣນ຺ຕິ ສຸມຘຸຣໍ, ຍຖາຘິຄຕານໍ ສມປຎ຺ຎາສາຍ ມຸຈ຺ຉນານໍ ປຣິພ຺ຍຕ຺ຕຕາຍ ສຣສ຺ສ ຈ ວີຓາຍ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສໍສນ຺ທເນນ ສຸຓນ຺ຕານໍ ອຕິວິຍ ມໂນຣມຠາວໂຕ ຣາມເຓຍ຺ຍໍ, ສຣຄຕາທິວິຠາຄໂຕ ຉຊ຺ຊາທິຈຕຸພ຺ພິຘໍ ຄນ຺ຘພ຺ພໍ ອຫາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຘພ຺ພສິປ຺ປໍ ອວາຈຍິນ຺ຕິ ວາເຈສິໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປສິໍ ສິກ຺ຂາເປສິໍ. ໂສ ມຸສິໂລ ອນ຺ເຕວາສີ ສມາໂນ ມໍ ອຕ຺ຕໂນ ອາຈຣິຍໍ ຣງ຺ຄມ຺ຫິ ຣງ຺ຄມຓ຺ຑເລ ອວ຺ເຫຕິ ສາຣມ຺ຠວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສງ຺ຆຏ຺ຏິຍຕິ, ‘‘ເອຫິ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສຫີ’’ຕິ ມໍ ¶ ອາຈິກ຺ຂິ, ຕສ຺ສ ເມ ຕ຺ວໍ ໂກສິຍ ເທວຣາຊ ສຣຓໍ ອວສ຺ສໂຍ ໂຫຫີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ‘‘ມາ ຠາຍິ ອາຈຣິຍ, ອຫໍ ເຕ ສຣຓໍ ປຣາຍຓ’’ນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ –

‘‘ອຫໍ ເຕ ສຣຓໍ ໂຫມິ, ອຫມາຈຣິຍປູຊໂກ;

ນ ຕໍ ຊຍິສ຺ສຕິ ສິສ຺ໂສ, ສິສ຺ສມາຈຣິຍ ເຊສ຺ສສີ’’ຕິ. –

ອາຫ ¶ . ສກ຺ກສ຺ສ ກິຣ ເທວຣຎ຺ໂຎ ປຸຣິມຕ຺ຕຠາເວ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອາຈຣິໂຍ ອໂຫສິ. ເຕນາຫ ‘‘ອຫມາຈຣິຍປູຊໂກ’’ຕິ. ອຫໍ ອາຈຣິຍານໍ ປູຊໂກ, ນ ມຸສິໂລ ວິຍ ຍຸຄຄ຺ຄາຫີ, ມາທິເສສຸ ອນ຺ເຕວາສິເກສຸ ຐິເຕສຸ ຕາທິສສ຺ສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ກຖໍ ປຣາຊໂຍ, ຕສ຺ມາ ນ ຕໍ ຊຍິສ຺ສຕິ ¶ ສິສ຺ໂສ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ສິສ຺ສໍ ມຸສິລໍ ອາຈຣິຍ ຕ຺ວເມວ ຊຍິສ຺ສສິ, ໂສ ປນ ປຣາຊິໂຕ ວິນາສໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສາກຈ຺ຉາມຓ຺ຑລໍ ອາຄມິສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ວິສ຺ສຕ຺ຖາ ວາເທຖາ’’ຕິ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຕເມ ປນ ທິວເສ ຣາຊາ ສປຣິວາໂຣ ຣາຊສຠາຍໍ ນິສີທິ. ຄຸຕ຺ຕິລາຈຣິໂຍ ຈ ມຸສິໂລ ຈ ສິປ຺ປທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ສຊ຺ຊາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ວີຓາ ວາທຍິໍສຸ. ສກ຺ໂກ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ມຫາສຕ຺ໂຕວ ປສ຺ສຕິ, ອິຕເຣ ປນ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ປຣິສາ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ວາທເນ ສມຈິຕ຺ຕາ ອໂຫສິ. ສກ຺ໂກ ຄຸຕ຺ຕິລໍ ‘‘ເອກໍ ຕນ຺ຕິໍ ຉິນ຺ທາ’’ຕິ ອາຫ. ຉິນ຺ນາຍປິ ຕນ຺ຕິຍາ ວີຓາ ຕເຖວ ມຘຸຣນິຄ຺ໂຆສາ ອໂຫສິ. ເອວໍ ‘‘ທຸຕິຍໍ, ຕຕິຍໍ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ, ປຎ຺ຈມໍ, ຉຏ຺ຐໍ, ສຕ຺ຕມໍ ຉິນ຺ທາ’’ຕິ ອາຫ, ຕາສຸ ຉິນ຺ນາສຸປິ ວີຓາ ມຘຸຣນິຄ຺ໂຆສາວ ອໂຫສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ມຸສິໂລ ປຣາຊິຕຠູຕຣູໂປ ປຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ໂຘ ອໂຫສິ, ປຣິສາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ເຈລຸກ຺ເຂເປ ກໂຣນ຺ຕີ ¶ ຄຸຕ຺ຕິລສ຺ສ ສາຘຸກາຣມທາສິ. ຣາຊາ ມຸສິລໍ ສຠາຍ ນີຫຣາເປສິ, ມຫາຊໂນ ເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑາທີຫິ ປຫຣນ຺ໂຕ ມຸສິລໍ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປສິ.

ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ມຫາປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຕ຺ວາ ເທວໂລກເມວ ຄໂຕ. ຕໍ ເທວຕາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ກຸຫິໍ ຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ມຍໍ ຄຸຕ຺ຕິລາຈຣິຍໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມ, ສາຘຸ ໂນ ຕໍ ອິຘາເນຕ຺ວາ ທສ຺ເສຫີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສກ຺ໂກ ເທວານໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ມາຕລິໍ ອາຓາເປສິ ‘‘ຄຈ຺ຉ ເວຊຍນ຺ຕຣເຖນ ອມ຺ຫາກໍ ຄຸຕ຺ຕິລາຈຣິຍໍ ອາເນຫິ, ເທວຕາ ຕໍ ທສ຺ສນກາມາ’’ຕິ, ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ສກ຺ໂກ ມຫາສຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຕ຺ວາ ເອວມາຫ ‘‘ອາຈຣິຍ, ວີຓໍ ວາທຍ, ເທວຕາ ໂສຕຸກາມາ’’ຕິ. ‘‘ມຍໍ ສິປ຺ປູປຊີວິໂນ, ເວຕເນນ ວິນາ ສິປ຺ປໍ ນ ທສ຺ເສມາ’’ຕິ. ‘‘ກີທິສໍ ປນ ເວຕນໍ ອິຈ຺ຉສີ’’ຕິ. ‘‘ນາຎ຺ເຎນ ເມ ເວຕເນນ ກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ, ອິມາສໍ ປນ ເທວຕານໍ ອຕ຺ຕນາ ອຕ຺ຕນາ ປຸພ຺ເພກຕກຸສລກຖນເມວ ເມ ເວຕນໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ອາຫ. ຕາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ. ອຖ ມຫາສຕ຺ໂຕ ປາເຏກ຺ກໍ ຕາຫິ ຕທາ ປຏິລທ຺ຘສມ຺ປຕ຺ຕິກິຕ຺ຕນມຸເຂນ ຕສ຺ສາ ເຫຕຸຠູຕໍ ປຸຣິມຕ຺ຕຠາເວ ກຕໍ ສຸຈຣິຕໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ວິຍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນາ’’ຕິອາທິຄາຖາຫິ ປຸຈ຺ຉິ. ຕາປິ ‘‘ວຕ຺ຖຸຕ຺ຕມທາຍິກາ ¶ ນາຣີ’’ຕິອາທິນາ ຍຖາ ເອຕຣຫິ ເຖຣສ຺ສ, ເອວເມວ ຕສ຺ສ ພ຺ຍາກຣິໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ¶ ‘‘ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ ຕາ ເທວຕາ ນ ເກວລໍ ຕຍາ ເອວ ປຸຈ຺ຉິຕາ ເອວໍ ພ຺ຍາກຣິໍສຸ, ອຖ ໂຂ ປຸພ຺ເພ ມຍາປິ ປຸຈ຺ຉິຕາ ເອວເມວ ພ຺ຍາກຣິໍສູ’’ຕິ.

ຕາ ກິຣ ອິຕ຺ຖິໂຍ ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘກາເລ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາເວ ຐິຕາ ຕໍ ຕໍ ປຸຎ຺ຎໍ ອກໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ເອກາ ¶ ອິຕ຺ຖີ ວຕ຺ຖໍ ອທາສິ, ເອກາ ສຸມນມາລໍ, ເອກາ ຄນ຺ຘໍ, ເອກາ ອຸຬາຣານິ ຜລານິ, ເອກາ ອຸຈ຺ຉຸຣສໍ, ເອກາ ຠຄວໂຕ ເຈຕິເຍ ຄນ຺ຘປຎ຺ຈງ຺ຄຸລິກໍ ອທາສິ, ເອກາ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສິ, ເອກາ ອຸປກຏ຺ຐາຍ ເວລາຍ ນາວາຍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸທກໍ ອທາສິ, ເອກາ ໂກຘນານໍ ສສ຺ສຸສສຸຣານໍ ອກ຺ໂກຘນາ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອກາສິ, ເອກາ ທາສີ ຫຸຕ຺ວາ ອຕນ຺ທິຕາຈາຣາ ອໂຫສິ, ເອໂກ ປິຓ຺ຑຈາຣິກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຂີຣຠຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ເອກາ ຜາຓິຕໍ ອທາສິ, ເອກາ ອຸຈ຺ຉຸຂຓ຺ຑໍ ອທາສິ, ເອກາ ຕິມ຺ພຣຸສກໍ ອທາສິ, ເອກາ ກກ຺ກາຣິກໍ ອທາສິ, ເອກາ ເອຬາລຸກໍ ອທາສິ, ເອກາ ວລ຺ລິຜລໍ ອທາສິ, ເອກາ ຜາຣຸສກໍ ອທາສິ, ເອກາ ອງ຺ຄາຣກປລ຺ລໍ ອທາສິ, ເອກາ ສາກມຸຏ຺ຐິໍ ອທາສິ, ເອກາ ປຸປ຺ຜກມຸຏ຺ຐິໍ ອທາສິ, ເອກາ ມູລກລາປໍ ອທາສິ, ເອກາ ນິມ຺ພມຸຏ຺ຐິໍ ອທາສິ, ເອກາ ກຎ຺ຊິກໍ ອທາສິ, ເອກາ ຕິລປິຎ຺ຎາກໍ ອທາສິ, ເອກາ ກາຍພນ຺ຘນໍ ອທາສິ, ເອກາ ອໍສພທ຺ຘກໍ ອທາສິ, ເອກາ ອາໂຍຄປຏ຺ຏໍ ອທາສິ, ເອກາ ວິຘູປນໍ, ເອກາ ຕາລວຓ຺ຏໍ, ເອກາ ໂມຣຫຕ຺ຖໍ, ເອກາ ຉຕ຺ຕໍ, ເອກາ ອຸປາຫນໍ, ເອກາ ປູວໍ, ເອກາ ໂມທກໍ, ເອກາ ສກ຺ຂລິກໍ ອທາສິ. ຕາ ເອເກກາ ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສປຣິວາຣາ ປຫຕິຍາ ເທວິທ຺ຘິຍາ ວິຣາຊມານາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣາຊສ຺ສ ປຣິຈາຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຄຸຕ຺ຕິລາຈຣິເຍນ ປຸຈ຺ຉິຕາ ‘‘ວຕ຺ຖຸຕ຺ຕມທາຍິກາ ນາຣີ’’ຕິອາທິນາ ອຕ຺ຕນາ ອຕ຺ຕນາ ກຕກຸສລໍ ປຏິປາຏິຍາ ພ຺ຍາກຣິໍສຸ.

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນ, ຍາ ຕ຺ວໍ ຕິຏ຺ຐສິ ເທວເຕ;

ໂອຠາເສນ຺ຕີ ທິສາ ສພ຺ພາ, ໂອສຘີ ວິຍ ຕາຣກາ.

‘‘ເກນ ¶ ເຕຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເກນ ເຕ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເຕ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ເທວິ ມຫານຸຠາເວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ກິມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເກນາສິ ¶ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

‘‘ສາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ປຸຈ຺ຉິຕາ;

ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ຐາ ວິຍາກາສິ, ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລໍ’’.

‘‘ວຕ຺ຖຸຕ຺ຕມທາຍິກາ ¶ ນາຣີ, ປວຣາ ໂຫຕິ ນເຣສຸ ນາຣີສຸ;

ເອວໍ ປິຍຣູປທາຍິກາ ມນາປໍ, ທິພ຺ພໍ ສາ ລຠເຕ ອຸເປຈ຺ຈ ຐານໍ.

‘‘ຕສ຺ສາ ເມ ປສ຺ສ ວິມານໍ, ອຈ຺ຉຣາ ກາມວຓ຺ຓິນີຫມສ຺ມິ;

ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສສ຺ສາຫໍ, ປວຣາ ປສ຺ສ ປຸຎ຺ຎານໍ ວິປາກໍ.

‘‘ເຕນ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເຕນ ເມ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເມ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ອກ຺ຂາມິ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ມຫານຸຠາວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ຍມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເຕນມ຺ຫິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

(ຍຖາ ຈ ເອຕ຺ຖ, ເອວໍ ອຸປຣິ ສພ຺ພວິມາເນສຸ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ.)

‘‘ປຸປ຺ຜຸຕ຺ຕມທາຍິກາ ນາຣີ, ປວຣາ ໂຫຕິ ນເຣສຸ ນາຣີສຸ…ເປ….

‘‘ຄນ຺ຘຸຕ຺ຕມທາຍິກາ ນາຣີ, ປວຣາ ໂຫຕິ ນເຣສຸ ນາຣີສຸ…ເປ….

‘‘ຄນ຺ຘປຎ຺ຈງ຺ຄຸລິກໍ ¶ ອຫມທາສິໍ,ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຖູປມ຺ຫິ…ເປ….

‘‘ຠິກ຺ຂູ ຈ ອຫໍ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ, ອທ຺ທສາສິໍ ປນ຺ຖປຏິປນ຺ເນ;

ເຕສາຫໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວານ, ເອກູໂປສຖໍ ອຸປວສິສ຺ສໍ.

‘‘ອຸທເກ ຐິຕາ ອຸທກມທາສິໍ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈິຕ຺ເຕນ ວິປ຺ປສນ຺ເນນ…ເປ….

‘‘ສສ຺ສຸຎ຺ຈາຫໍ ¶ ສສຸຣຎ຺ຈ, ຈຓ຺ຑິເກ ໂກຘເນ ຈ ຜຣຸເສ ຈ;

ອນຸສູຍິກາ ອຸປຏ຺ຐາສິໍ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ສເກນ ສີເລນ…ເປ….

‘‘ປຣກມ຺ມກຣີ ອາສິໍ, ອຕ຺ເຖນາຕນ຺ທິຕາ ທາສີ;

ອກ຺ໂກຘນານຕິມານິນີ, ສໍວິຠາຄິນີ ກກສ຺ສ ຠາຄສ຺ສ…ເປ….

‘‘ຂີໂຣທນໍ ອຫມທາສິໍ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ;

ເອວໍ ກຣິຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ, ສຸຄຕິໍ ອຸປປຊ຺ຊ ໂມທາມິ…ເປ….

‘‘ອຸຈ຺ຉຸຂຓ຺ຑິກໍ ອຫມທາສິໍ…ເປ….

‘‘ຫຕ຺ຖປ຺ປຕາປກໍ ອຫມທາສິໍ…ເປ….

‘‘ປຸປ຺ຜກມຸຏ຺ຐິໍ ອຫມທາສິໍ…ເປ….

໕໐໙. ‘‘ນິມ຺ພມຸຏ຺ຐິໍ ¶ ອຫມທາສິໍ…ເປ….

໕໑໗. ‘‘ອມ຺ພກຎ຺ຊິກໍ ອຫມທາສິໍ…ເປ….

໕໒໕. ‘‘ໂທຓິນິມ຺ມຊ຺ຊນິໍ ອຫມທາສິໍ…ເປ….

໕໓໓. ‘‘ກາຍພນ຺ຘນໍ ອຫມທາສິໍ…ເປ….

໕໔໑. ‘‘ອໍສພທ຺ຘກໍ ອຫມທາສິໍ…ເປ….

໕໔໙. ‘‘ອາໂຍຄປຏ຺ຏໍ ອຫມທາສິໍ…ເປ….

໖໑໓. ‘‘ສກ຺ຂລິກໍ ອຫມທາສິໍ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ…ເປ….

‘‘ຕສ຺ສາ ເມ ປສ຺ສ ວິມານໍ, ອຈ຺ຉຣາ ກາມວຓ຺ຓິນີຫມສ຺ມິໍ;

ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສສ຺ສາຫໍ, ປວຣາ ປສ຺ສ ປຸຎ຺ຎານໍ ວິປາກໍ.

໖໑໕. ‘‘ເຕນ ¶ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ…ເປ… ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕາຫິ ເທວຕາຫິ ກຕສຸຈຣິເຕ ພ຺ຍາກເຕ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ສມ຺ໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ສຸຈຣິຕຈຣເຓ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕຕໍ ວິວຏ຺ຏຊ຺ຌາສຍຕຎ຺ຈ ປເວເທນ຺ໂຕ ອາຫ –

‘‘ສ຺ວາຄຕໍ ¶ ວຕ ເມ ອຊ຺ຊ, ສຸປ຺ປຠາຕໍ ສຸຫຸຏ຺ຐິຕໍ;

ຍໍ ອທ຺ທສາມິ ເທວຕາໂຍ, ອຈ຺ຉຣາ ກາມວຓ຺ຓິນິໂຍ.

‘‘ອິມາສາຫໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ, ກາຫາມິ ກຸສລໍ ພຫຸໍ;

ທາເນນ ສມຈຣິຍາຍ, ສຎ຺ຎເມນ ທເມນ ຈ;

ສ຺ວາຫໍ ຕຕ຺ຖ ຄມິສ຺ສາມິ, ຍຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ໂສຈເຣ’’ຕິ.

໓໓໓. ຕຕ຺ຖ ວຕ຺ຖຸຕ຺ຕມທາຍິກາຕິ ວຕ຺ຖານໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ເສຏ຺ຐໍ, ວຕ຺ເຖສຸ ວາ ພຫູສຸ ອຸຈ຺ຈິນິຕ຺ວາ ຄຫິຕໍ ອຸກ຺ກໍສຄຕໍ ປວຣໍ ໂກຏິຠູຕໍ ວຕ຺ຖໍ ວຕ຺ຖຸຕ຺ຕມໍ, ຕສ຺ສ ທາຍິກາ. ‘‘ປຸປ຺ຜຸຕ຺ຕມທາຍິກາ’’ຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ປິຍຣູປທາຍິກາຕິ ປິຍສຠາວສ຺ສ ປິຍຊາຕິກສ຺ສ ຈ ວຕ຺ຖຸໂນ ທາຍິກາ. ມນາປນ຺ຕິ ມນວຑ຺ຒນກໍ. ທິພ຺ພນ຺ຕິ ທິວິ ຠວຕ຺ຕາ ທິພ຺ພໍ. ອຸເປຈ຺ຈາຕິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ເຈເຕຕ຺ວາ, ‘‘ເອທິສໍ ລເຠຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປກປ຺ເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຐານນ຺ຕິ ວິມານາທິກໍ ຐານໍ, ອິສ຺ສຣິຍໍ ວາ. ‘‘ມນາປາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຎ຺ເຎສໍ ມນວຑ຺ຒນກາ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໓໔. ປສ຺ສ ປຸຎ຺ຎານໍ ວິປາກນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຸຕ຺ຕມທານສ຺ສ ນາມ ອິທມີທິສໍ ຜລໍ ປສ຺ສາຕິ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ສມ຺ຠາເວນ຺ຕີ ວທຕິ.

໓໔໑. ປຸປ຺ຜຸຕ຺ຕມທາຍິກາຕິ ຣຕນຕ຺ຕຍປູຊາວເສນ ປຸປ຺ຜຸຕ຺ຕມທາຍິກາ, ຕຖາ ຄນ຺ຘຸຕ຺ຕມທາຍິກາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ¶ ປຸປ຺ຜຸຕ຺ຕມໍ ສຸມນປຸປ຺ຜາທິ, ຄນ຺ຘຸຕ຺ຕມໍ ຈນ຺ທນຄນ຺ຘາທິ, ຜລຸຕ຺ຕມໍ ປນສຜລາທິ, ຣສຸຕ຺ຕມໍ ໂຄຣສສປ຺ປິອາທິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໓໗໓. ຄນ຺ຘປຎ຺ຈງ຺ຄຸລິກນ຺ຕິ ຄນ຺ເຘນ ປຎ຺ຈງ຺ຄຸລິກທານໍ. ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຖູປມ຺ຫີຕິ ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂຍຊນິເກ ກນກຖູເປ.

໓໘໑. ປນ຺ຖປຏິປນ຺ເນຕິ ¶ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ. ເອກູໂປສຖນ຺ຕິ ເອກທິວສໍ ອຸໂປສຖວາສໍ.

໓໘໙. ອຸທກມທາສິນ຺ຕິ ມຸຂວິກ຺ຂາລນຕ຺ຖໍ ປິວນຕ຺ຖຎ຺ຈ ອຸທກໍ ປານີຍໍ ອທາສິໍ.

໓໙໗. ຈຓ຺ຑິເກຕິ ຈຓ຺ເຑ. ອນຸສູຍິກາຕິ ອຸສູຍາ ຣຫິຕາ.

໔໐໕. ປຣກມ຺ມກຣີຕິ ປເຣສໍ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກາຣິນີ. ອຕ຺ເຖນາຕິ ອຕ຺ຖກິຈ຺ເຈນ. ສໍວິຠາຄິນີ ສກສ຺ສ ຠາຄສ຺ສາຕິ ອຕ຺ຖິການໍ ອຕ຺ຕນາ ປຏິລທ຺ຘຠາຄສ຺ສ ສໍວິຠຊນສີລາ.

໔໑໓. ຂີໂຣທນນ຺ຕິ ¶ ຂີຣສມ຺ມິສ຺ສໍ ໂອທນໍ, ຂີເຣນ ສທ຺ຘິໍ ໂອທນໍ ວາ.

໔໓໗. ຕິມ຺ພຣຸສກນ຺ຕິ ຕິຓ຺ຑຸກຜລໍ. ຕິປຸສສທິສາ ເອກາ ວລ຺ລິຊາຕິ ຕິມ຺ພຣຸສໍ, ຕສ຺ສ ຜລໍ ຕິມ຺ພຣຸສກນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ.

໔໔໕. ກກ຺ກາຣິກນ຺ຕິ ຂຸທ຺ທເກຬາລຸກໍ, ຕິປຸສນ຺ຕິ ຈ ວທນ຺ຕິ.

໔໗໗. ຫຕ຺ຖປ຺ປຕາປກນ຺ຕິ ມນ຺ທາມຸຂິໍ.

໕໑໗. ອມ຺ພກຎ຺ຊິກນ຺ຕິ ອມ຺ພິລກຎ຺ຊິກໍ.

໕໒໕. ໂທຓິນິມ຺ມຊ຺ຊນິນ຺ຕິ ສເຕລໍ ຕິລປິຎ຺ຎາກໍ.

໕໕໗. ວິຘູປນນ຺ຕິ ຈຕຸຣສ຺ສພີຊນິໍ.

໕໖໕. ຕາລວຓ຺ຏນ຺ຕິ ຕາລປຕ຺ເຕຫິ ກຕມຓ຺ຑລພີຊນິໍ.

໕໗໓. ໂມຣຫຕ຺ຖນ຺ຕິ ມຍູຣປິຎ຺ເຉ ຫິ ກຕໍ ມກສພີຊນິໍ.

໖໑໗. ສ຺ວາຄຕໍ ¶ ວຕ ເມຕິ ມຍ຺ຫໍ ອິຘາຄມນໍ ໂສຠນໍ ວຕ ອໂຫ ສຸນ຺ທຣໍ. ອຊ຺ຊ ສຸປ຺ປຠາຕໍ ¶ ສຸຫຸຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ອຊ຺ຊ ມຍ຺ຫໍ ຣຕ຺ຕິຍາ ສຸຏ຺ຐຸ ປຠາຕໍ ສມ຺ມເທວ ວິຠາຍນໍ ຊາຕໍ, ສຍນໂຕ ອຸຏ຺ຐານມ຺ປິ ສຸຫຸຏ຺ຐິຕໍ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸຏ຺ຐິຕໍ. ກິໍ ກາຣຓາຕິ ອາຫ ‘‘ຍໍ ອທ຺ທສາມິ ເທວຕາໂຍ’’ຕິອາທິ.

໖໑໘. ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາຕິ ກມ຺ມຜລສ຺ສ ປຈ຺ຈກ຺ຂກຣຓວເສນ ຕຸມ຺ເຫຫິ ກຕໍ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ. ກາຫາມີຕິ ກຣິສ຺ສາມິ. ສມຈຣິຍາຍາຕິ ກາຍສມາຈາຣິກສ຺ສ ສຸຈຣິຕສ຺ສ ຈຣເຓນ. ສຎ຺ຎເມນາຕິ ສີລສໍວເຣນ. ທເມນາຕິ ມນຈ຺ຉຏ຺ຐານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ທເມນ. ອິທານິ ຕສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ໂລກສ຺ສ ຈ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສ຺ວາຫໍ ຕຕ຺ຖ ຄມິສ຺ສາມິ, ຍຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ໂສຈເຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອວມຍໍ ຍທິປິ ວຕ຺ຖຸຕ຺ຕມທາຍິກາວິມານາທິວເສນ ຉຕ຺ຕິໍສວິມານສງ຺ຄຫາ ເທສນາ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ວິຍ ຄຸຕ຺ຕິລາຈຣິຍສ຺ສາປິ ວິຠາວນວເສນ ປວຕ຺ຕາຕິ ‘‘ຄຸຕ຺ຕິລວິມານ’’ນ຺ຕ຺ເວວ ສງ຺ຄຫໍ ອາຣຸຬ຺ຫາ, ວິມານານິ ປນ ອິຕ຺ຖິປຏິພທ຺ຘານີຕິ ອິຕ຺ຖິວິມາເນເຍວ ສງ຺ຄຫິຕານິ. ຕາ ປນ ອິຕ຺ຖິໂຍ ¶ ກສ຺ສປສ຺ສ ທສພລສ຺ສ ກາເລ ຍຖາວຸຕ຺ຕຘມ຺ມຈຣເຓ ອປຣາປຣຸປ຺ປນ຺ນເຈຕນາວເສນ ທຸຕິຍຕ຺ຕຠາວໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ເທວໂລເກ ເອວ ສໍສຣນ຺ຕິໂຍ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຕາວຕິໍສຠວເນເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ອາຍສ຺ມຕາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ປຸຈ຺ຉິຕາ ກມ຺ມສຣິກ຺ຂຕາຍ ຄຸຕ຺ຕິລາຈຣິເຍນ ປຸຈ຺ຉິຕກາເລ ວິຍ ພ຺ຍາກຣິໍສູຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ຄຸຕ຺ຕິລວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທທ຺ທລ຺ລມານາ ¶ ວຓ຺ເຓນາຕິ ທທ຺ທລ຺ລວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ນາລກຄາມເກ ອາຍສ຺ມໂຕ ເຣວຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາກສ຺ສ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ທ຺ເວ ຘີຕໂຣ ອເຫສຸໍ, ເອກາ ຠທ຺ທາ ນາມ, ອິຕຣາ ສຸຠທ຺ທາ ນາມ. ຕາສຸ ຠທ຺ທາ ປຕິກຸລໍ ຄຕາ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ພຸທ຺ຘິສມ຺ປນ຺ນາ ວຎ຺ຌາ ຈ ອໂຫສິ. ສາ ສາມິກໍ ອາຫ ‘‘ມມ ກນິຏ຺ຐາ ສຸຠທ຺ທາ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ອາເນຫິ, ສຈສ຺ສາ ປຸຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍ, ໂສ ມມປິ ປຸຕ຺ໂຕ ສິຍາ, ອຍຎ຺ຈ ກຸລວໍໂສ ນ ນສ຺ເສຍ຺ຍາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕຖາ ອກາສິ.

ອຖ ຠທ຺ທາ ສຸຠທ຺ທໍ ໂອວທິ ‘‘ສຸຠທ຺ເທ, ທານສໍວິຠາຄຣຕາ ຘມ຺ມຈຣິຍາຍ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຫິ, ເອວໍ ເຕ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິໂກ ສມ຺ປຣາຍິໂກ ຈ ອຕ຺ໂຖ ຫຕ຺ຖຄໂຕ ເອວ ໂຫຕີ’’ຕິ. ສາ ຕສ຺ສາ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ¶ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປຏິປຊ຺ຊມານາ ເອກທິວສໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ເຣວຕຕ຺ເຖຣໍ ອຕ຺ຕຏ຺ຐມໍ ນິມນ຺ເຕສິ. ເຖໂຣ ສຸຠທ຺ທາຍ ປຸຎ຺ຎູປຈຍໍ ອາກງ຺ຂນ຺ໂຕ ສງ຺ຆຸທ຺ເທສວເສນ ສຕ຺ຕ ຠິກ຺ຂູ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ເຄຫໍ ອຄມາສິ. ສາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ເຣວຕຕ຺ເຖຣໍ ເຕ ຈ ຠິກ຺ຂູ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ສຫຕ຺ຖາ ສນ຺ຕປ຺ເປສິ, ເຖໂຣ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ສາ ອປຣຠາເຄ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ນິມ຺ມານຣຕີນໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊິ. ຠທ຺ທາ ປນ ປຸຄ຺ຄເລສຸ ທານານິ ທຕ຺ວາ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ປຣິຈາຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ອຖ ສຸຠທ຺ທາ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ເກນ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ປຸຎ຺ເຎນ ອິຘູປປນ຺ນາ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ຕີ ‘‘ຠທ຺ທາຍ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ສງ຺ຆຄຕາຍ ທກ຺ຂິຓາຍ ¶ ອິມໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ສມ຺ປຕ຺ຕາ, ຠທ຺ທາ ນຸ ໂຂ ກຫໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ຕໍ ສກ຺ກສ຺ສ ປຣິຈາຣິກາຠາເວນ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອນຸກມ຺ປມານາ ຕສ຺ສາ ວິມານໍ ປາວິສິ. ອຖ ນໍ ຠທ຺ທາ –

‘‘ທທ຺ທລ຺ລມານາ ¶ ວຓ຺ເຓນ, ຍສສາ ຈ ຍສສ຺ສິນີ;

ສພ຺ເພ ເທເວ ຕາວຕິໍເສ, ວຓ຺ເຓນ ອຕິໂຣຈສິ.

‘‘ທສ຺ສນໍ ນາຠິຊານາມິ, ອິທໍ ປຐມທສ຺ສນໍ;

ກສ຺ມາ ກາຍາ ນຸ ອາຄມ຺ມ, ນາເມນ ຠາສເສ ມມ’’ນ຺ຕິ. –

ທ຺ວີຫິ ຄາຖາຫິ ປຸຈ຺ຉິ. ສາປິ ຕສ຺ສາ –

‘‘ອຫໍ ຠທ຺ເທ ສຸຠທ຺ທາສິໍ, ປຸພ຺ເພ ມານຸສເກ ຠເວ;

ສຫຠຣິຍາ ຈ ເຕ ອາສິໍ, ຠຄິນີ ຈ ກນິຏ຺ຐິກາ.

‘‘ສາ ອຫໍ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ, ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາ ຕໂຕ ຈຸຕາ;

ນິມ຺ມານຣຕີນໍ ເທວານໍ, ອຸປປນ຺ນາ ສຫພ຺ຍຕ’’ນ຺ຕິ. – ທ຺ວີຫິ ຄາຖາຫິ ພ຺ຍາກາສິ;

໖໑໙-໒໐. ຕຕ຺ຖ ວຓ຺ເຓນາຕິ ວຓ຺ຓາທິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ. ທສ຺ສນໍ ນາຠິຊານາມີຕິ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ຕວ ທສ຺ສນໍ ນາຠິຊານາມິ, ຕ຺ວໍ ມຍາ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ອິທໍ ປຐມທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ ກາຍາ ນຸ ອາຄມ຺ມ, ນາເມນ ຠາສເສ ມມນ຺ຕິ ກຕຣເທວນິກາຍໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ’’ຕິ ນາເມນ ມໍ ອາລປສິ.

໖໒໑. ອຫໍ ¶ ຠທ຺ເທຕິ ເອຕ຺ຖ ຠທ຺ເທຕິ ອາລປນໍ. ສຸຠທ຺ທາສິນ຺ຕິ ອຫໍ ສຸຠທ຺ທາ ນາມ ຕວ ຠຄິນີ ກນິຏ຺ຐິກາ ອາສິໍ ອໂຫສິໍ, ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພ ມານຸສເກ ຠເວ ສຫຠຣິຍາ ສມານຠຣິຍາ ເຕ ຕຍາ ເອກສ຺ເສວ ຠຣິຍາ, ຕວ ປຕິໂນ ເອວ ຠຣິຍາ, ອາສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸນ ຠທ຺ທາ –

‘‘ປຫູຕກຕກລ຺ຍາຓາ, ເຕ ເທເວ ຍນ຺ຕິ ປາຓິໂນ;

ເຍສໍ ຕ຺ວໍ ກິຕ຺ຕຍິສ຺ສສິ, ສຸຠທ຺ເທ ຊາຕິມຕ຺ຕໂນ.

‘‘ອຖ ຕ຺ວໍ ເກນ ວຓ຺ເຓນ, ເກນ ວາ ອນຸສາສິຕາ;

ກີທິເສເນວ ທາເນນ, ສຸພ຺ພເຕນ ຍສສ຺ສິນີ.

‘‘ຍສໍ ¶ ¶ ເອຕາທິສໍ ປຕ຺ຕາ, ວິເສສໍ ວິປຸລມຊ຺ຌຄາ;

ເທວເຕ ປຸຈ຺ຉິຕາຈິກ຺ຂ, ກິສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ. –

ຕີຫິ ຄາຖາຫິ ປຸຈ຺ຉິ. ປຸນ ສຸຠທ຺ທາ –

‘‘ອຏ຺ເຐວ ປິຓ຺ຑປາຕານິ, ຍໍ ທານໍ ອທທໍ ປຸເຣ;

ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ, ປສນ຺ນາ ເສຫິ ປາຓິຠິ.

ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. –

໖໒໓. ຕຕ຺ຖ ປຫູຕກຕກລ຺ຍາຓາ ເຕ ເທເວ ຍນ຺ຕີຕິ ປຫູຕກຕກລ຺ຍາຓາ ມຫາປຸຎ຺ຎາ ເຕ ນິມ຺ມານຣຕິໂນ ເທເວ ຍນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນວເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ປາຓິໂນ ສຕ຺ຕາ, ເຍສໍ ນິມ຺ມານຣຕີນໍ ເທວານໍ ອນ຺ຕເຣ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຕິໍ ກິຕ຺ຕຍິສ຺ສສິ ກເຖສີຕິ ໂຍຊນາ.

໖໒໔. ເກນ ວຓ຺ເຓນາຕິ ເກນ ກາຣເຓນ. ກີທິເສເນວາຕິ ເອວສທ຺ໂທ ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ, ກີທິເສນ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ສຸພ຺ພເຕນາຕິ ສຸນ຺ທເຣນ ວເຕນ, ສຸວິສຸທ຺ເຘນ ສີເລນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໖໒໖. ອຏ຺ເຐວ ¶ ປິຓ຺ຑປາຕານີຕິ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ທິນ຺ນປິຓ຺ຑປາເຕ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ອທທນ຺ຕິ ອທາສິໍ.

ເອວໍ ສຸຠທ຺ທາຍ ກຖິເຕ ປຸນ ຠທ຺ທາ –

‘‘ອຫໍ ຕຍາ ພຫຸຕເຣ ຠິກ຺ຂູ, ສຎ຺ຎເຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣໂຍ;

ຕປ຺ເປສິໍ ອນ຺ນປາເນນ, ປສນ຺ນາ ເສຫິ ປາຓິຠິ.

‘‘ຕຍາ ພຫຸຕຣໍ ທຕ຺ວາ, ຫີນກາຍູປຄາ ອຫໍ;

ກຖໍ ຕ຺ວໍ ອປ຺ປຕຣໍ ທຕ຺ວາ, ວິເສສໍ ວິປຸລມຊ຺ຌຄາ;

ເທວເຕ ປຸຈ຺ຉິຕາຈິກ຺ຂ, ກິສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ. –

ປຸຈ຺ຉິ. ຕຕ຺ຖ ¶ ຕຍາຕິ ນິສ຺ສກ຺ເກ ກຣຓວຈນໍ. ປຸນ ສຸຠທ຺ທາ –

‘‘ມໂນຠາວນີໂຍ ¶ ຠິກ຺ຂຸ, ສນ຺ທິຏ຺ໂຐ ເມ ປຸເຣ ອຫຸ;

ຕາຫໍ ຠຕ຺ເຕນ ນິມນ຺ເຕສິໍ, ເຣວຕໍ ອຕ຺ຕນຏ຺ຐມໍ.

‘‘ໂສ ເມ ອຕ຺ຖປຸເຣກ຺ຂາໂຣ, ອນຸກມ຺ປາຍ ເຣວໂຕ;

ສງ຺ເຆ ເທຫີຕິ ມໍໂວຈ, ຕສ຺ສາຫໍ ວຈນໍ ກຣິໍ.

‘‘ສາ ທກ຺ຂິຓາ ສງ຺ຆຄຕາ, ອປ຺ປເມຍ຺ເຍ ປຕິຏ຺ຐິຕາ;

ປຸຄ຺ຄເລສຸ ຕຍາ ທິນ຺ນໍ, ນ ຕໍ ຕວ ມຫປ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ. –

໖໓໑. ຕຕ຺ຖ ມໂນຠາວນີໂຍຕິ ມນວຑ຺ຒນໂກ ອຸຬາຣຄຸຓຕາຍ ສມ຺ຠາວນີໂຍ. ສນ຺ທິຏ຺ໂຐຕິ ນິມນ຺ຕນວເສນ ໂພຘິໂຕ ກຖິໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ຕາຫໍ ຠຕ຺ເຕນ ນິມນ຺ເຕສິໍ, ເຣວຕໍ ອຕ຺ຕນຏ຺ຐມ’’ນ຺ຕິ, ຕໍ ມໂນຠາວນີຍໍ ອຍ຺ຍໍ ເຣວຕໍ ອຕ຺ຕນຏ຺ຐມໍ ຠຕ຺ເຕນ ອຫໍ ນິມນ຺ເຕສິໍ.

໖໓໒-໓. ໂສ ເມ ອຕ຺ຖປຸເຣກ຺ຂາໂຣຕິ ໂສ ອຍ຺ໂຍ ເຣວໂຕ ທານສ຺ສ ມຫປ຺ຜລຠາວກຣເຓນ ມມ ¶ ອຕ຺ຖປຸເຣກ຺ຂາໂຣ ຫິເຕສີ. ສງ຺ເຆ ເທຫີຕິ ມໍໂວຈາຕິ ‘‘ຍທິ ຕ຺ວໍ ສຸຠທ຺ເທ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ທາຕຸກາມາ, ຍສ຺ມາ ປຸຄ຺ຄລຄຕາຍ ທກ຺ຂິຓາຍ ສງ຺ຆຄຕາ ເອວ ທກ຺ຂິຓາ ມຫປ຺ຜລຕຣາ, ຕສ຺ມາ ສງ຺ເຆ ເທຫິ, ສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທານໍ ເທຫີ’’ຕິ ມໍ ອຠາສິ. ຕນ຺ຕິ ຕໍ ທານໍ.

ເອວໍ ສຸຠທ຺ທາຍ ວຸຕ຺ເຕ ຠທ຺ທາ ຕມຕ຺ຖໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕີ ອຸຕ຺ຕຣິ ຈ ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊິຕຸກາມາ –

‘‘ອິທາເນວາຫໍ ຊານາມິ, ສງ຺ເຆ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ;

ສາຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ, ວທຎ຺ຎູ ວີຕມຈ຺ຉຣາ;

ສງ຺ເຆ ທານານິ ທສ຺ສາມິ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ປຸນປ຺ປຸນ’’ນ຺ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ສຸຠທ຺ທາ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ເທວໂລກເມວ ຄຕາ. ອຖ ¶ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ສພ຺ເພ ເທເວ ຕາວຕິໍເສ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີໂຣຠາເສນ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວິໂຣຈມານໍ ສຸຠທ຺ທໍ ເທວຘີຕຣໍ ທິສ຺ວາ ຕຎ຺ຈ ຕາສໍ ກຖາສລ຺ລາປໍ ສຸຕ຺ວາ ຕາວເທວ ຈ ສຸຠທ຺ທາຍ ອນ຺ຕຣຫິຕາຍ ຕໍ ‘‘ອຍໍ ນາມາ’’ຕິ ອຊານນ຺ໂຕ –

‘‘ກາ ¶ ເອສາ ເທວຕາ ຠທ຺ເທ, ຕຍາ ມນ຺ຕຍເຕ ສຫ;

ສພ຺ເພ ເທເວ ຕາວຕິໍເສ, ວຓ຺ເຓນ ອຕິໂຣຈຕີ’’ຕິ. –

‘‘ມນຸສ຺ສຠູຕາ ເທວິນ຺ທ, ປຸພ຺ເພ ມານຸສເກ ຠເວ;

ສຫຠຣິຍາ ຈ ເມ ອາສິ, ຠຄິນີ ຈ ກນິຏ຺ຐິກາ,

ສງ຺ເຆ ທານານິ ທຕ຺ວານ, ກຕປຸຎ຺ຎາ ວິໂຣຈຕີ’’ຕິ. –

ກເຖສິ. ອຖ ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສາ ສງ຺ຆຄຕາຍ ທກ຺ຂິຓາຍ ມຫປ຺ຜລຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ກເຖສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຘມ຺ເມນ ປຸພ຺ເພ ຠຄິນີ, ຕຍາ ຠທ຺ເທ ວິໂຣຈຕິ;

ຍໍ ສງ຺ຆມ຺ຫິ ອປ຺ປເມຍ຺ເຍ, ປຕິຏ຺ຐາເປສິ ທກ຺ຂິຓໍ.

‘‘ປຸຈ຺ຉິໂຕ ¶ ຫິ ມຍາ ພຸທ຺ໂຘ, ຄິຊ຺ຌກູຏມ຺ຫິ ປພ຺ພເຕ;

ວິປາກໍ ສໍວິຠາຄສ຺ສ, ຍຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ.

‘‘ຍຊມານານໍ ມນຸສ຺ສານໍ, ປຸຎ຺ຎເປກ຺ຂານ ປາຓິນໍ;

ກໂຣຕໍ ໂອປຘິກໍ ປຸຎ຺ຎໍ, ຍຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ.

‘‘ຕໍ ເມ ພຸທ຺ໂຘ ວິຍາກາສິ, ຊານໍ ກມ຺ມຜລໍ ສກໍ;

ວິປາກໍ ສໍວິຠາຄສ຺ສ, ຍຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ປຏິປນ຺ນາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ຜເລ ຐິຕາ;

ເອສ ສງ຺ໂຆ ອຸຊຸຠູໂຕ, ປຎ຺ຎາສີລສມາຫິໂຕ.

‘‘ຍຊມານານໍ ມນຸສ຺ສານໍ, ປຸຎ຺ຎເປກ຺ຂານ ປາຓິນໍ;

ກໂຣຕໍ ໂອປຘິກໍ ປຸຎ຺ຎໍ, ສງ຺ເຆ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ.

‘‘ເອໂສ ¶ ຫິ ສງ຺ໂຆ ວິປຸໂລ ມຫຄ຺ຄໂຕ, ເອສປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ອຸທຘີວ ສາຄໂຣ;

ເອເຕ ຫິ ເສຏ຺ຐາ ນຣວີຣສາວກາ, ປຠງ຺ກຣາ ຘມ຺ມມຸທີຣຍນ຺ຕິ.

‘‘ເຕສໍ ¶ ສຸທິນ຺ນໍ ສຸຫຸຕໍ ສຸຍິຏ຺ຐໍ, ເຍ ສງ຺ຆມຸທ຺ທິສ຺ສ ທທນ຺ຕິ ທານໍ;

ສາ ທກ຺ຂິຓາ ສງ຺ຆຄຕາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ, ມຫປ຺ຜລາ ໂລກວິທູນ ວຓ຺ຓິຕາ.

‘‘ເອຕາທິສໍ ຍຎ຺ຎມນຸສ຺ສຣນ຺ຕາ, ເຍ ເວທຊາຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ ໂລເກ;

ວິເນຍ຺ຍ ມຈ຺ເຉຣມລໍ ສມູລໍ, ອນິນ຺ທິຕາ ສຄ຺ຄມຸເປນ຺ຕິ ຐານ’’ນ຺ຕິ.

໖໓໗. ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ເມນາຕິ ກາຣເຓນ ຎາເຍນ ວາ. ຕຍາຕິ ນິສ຺ສກ຺ເກ ກຣຓວຈນໍ. ອິທານິ ຕໍ ‘‘ຘມ຺ເມນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຍໍ ສງ຺ຆມ຺ຫິ ອປ຺ປເມຍ຺ເຍ, ປຕິຏ຺ຐາເປສິ ທກ຺ຂິຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອປ຺ປເມຍ຺ເຍຕິ ຄຸຓານຸຠາວສ຺ສ ອຕ຺ຕນິ ກຕານໍ ກາຣານໍ ຜລວິເສສສ຺ສ ຈ ວເສນ ປມິນິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ເຍ.

໖໓໘-໙. ອຍຎ຺ຈ ອຕ຺ໂຖ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາ ຈ ສຸໂຕ, ສມ຺ມຸຂາ ຈ ປຏິຄ຺ຄຫິໂຕຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ¶ ‘‘ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍຊມານານນ຺ຕິ ທທນ຺ຕານໍ. ປຸຎ຺ຎເປກ຺ຂານ ປາຓິນນ຺ຕິ ອນຸນາສິກໂລປໍ ກຕ຺ວາ ນິທ຺ເທໂສ, ປຸຎ຺ຎຜລໍ ອາກງ຺ຂນ຺ຕານໍ ສຕ຺ຕານໍ. ໂອປຘິກນ຺ຕິ ອຸປຘິ ນາມ ຂນ຺ຘາ, ອຸປຘິສ຺ສ ກຣຓສີລໍ, ອຸປຘິປໂຍຊນນ຺ຕິ ວາ ໂອປຘິກໍ, ອຕ຺ຕຠາວຊນກໍ ປຏິສນ຺ຘິປວຕ຺ຕິວິປາກທາຍກໍ.

໖໔໐. ຊານໍ ກມ຺ມຜລໍ ສກນ຺ຕິ ສຕ຺ຕານໍ ສກໍ ສກໍ ຍຖາສກໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປຸຎ຺ຎຜລຎ຺ຈ ຫຕ຺ຖຕເລ ອາມລກໍ ວິຍ ຊານນ຺ໂຕ. ສກນ຺ຕິ ວາ ຍກາຣສ຺ສ ກກາຣໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ສຍໍ ອຕ຺ຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໖໔໑. ປຏິປນ຺ນາຕິ ປຏິປຊ຺ຊມານາ, ມຄ຺ຄຏ຺ຐາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຊຸຠູໂຕຕິ ¶ ອຸຊຸປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອຸຊຸຠາວໍ ປຕ຺ໂຕ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ຊາໂຕ. ປຎ຺ຎາສີລສມາຫິໂຕຕິ ປຎ຺ຎາຍ ສີເລນ ຈ ສມາຫິໂຕ, ທິຏ຺ຐິສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ອຣິຍາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ອຣິເຍນ ສີເລນ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ເຕນາປິສ຺ສ ປຣມຕ຺ຖສງ຺ຆຠາວເມວ ວິຠາເວຕິ. ທິຏ຺ຐິສີລສາມຎ຺ເຎນ ສງ຺ຆຏິຕຕ຺ຕາ ຫິ ສງ຺ໂຆ ¶ . ອຖ ວາ ສມາຫິຕໍ ສມາຘິ, ປຎ຺ຎາ ສີລໍ ສມາຫິຕຎ຺ຈ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ປຎ຺ຎາສີລສມາຫິໂຕ. ເຕນສ຺ສ ສີລາທິຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘຕ຺ຕຍສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຠາວໍ ວິຠາເວຕິ.

໖໔໓. ວິປຸໂລ ມຫຄ຺ຄໂຕຕິ ຄຸເຓຫິ ມຫຕ຺ຕໍ ຄໂຕຕິ ມຫຄ຺ຄໂຕ, ຕໂຕ ເອວ ອຕ຺ຕນິ ກຕານໍ ກາຣານໍ ຜລເວປຸລ຺ລເຫຕຸຕາຍ ວິປຸໂລ. ອຸທຘີວ ສາຄໂຣຕິ ຍຖາ ອຸທກໍ ເອຕ຺ຖ ຘີຍຕີຕິ ‘‘ອຸທຘີ’’ຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ສາຄໂຣ, ‘‘ເອຕ຺ຕການິ ອຸທກາຬ຺ຫການີ’’ຕິອາທິນາ ອຸທກໂຕ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ, ເອວເມສ ຄຸຓໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕ ຫີຕິ ຫິ-ສທ຺ໂທ ອວຘາຣເຓ ນິປາໂຕ, ເອເຕ ເອວ ເສຏ຺ຐາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຆາ ວາ ຄຓາ ວາ, ຕຖາຄຕສາວກສງ຺ໂຆ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕີ’’ຕິ (ອິຕິວຸ. ໙໐; ອ. ນິ. ໔.໓໔; ໕.໓໒).

ນຣວີຣສາວກາຕິ ນເຣສຸ ວີຣິຍສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ນຣສ຺ສ ສາວກາ. ປຠງ຺ກຣາຕິ ໂລກສ຺ສ ຎາຓາໂລກກຣາ. ຘມ຺ມມຸທີຣຍນ຺ຕີຕິ ຘມ຺ມໍ ອຸທ຺ທິສນ຺ຕິ. ກຖໍ? ຘມ຺ມສາມິນາ ຫິ ຘມ຺ມປຊ຺ໂຊໂຕ ອຣິຍສງ຺ເຆ ຐປິໂຕ.

໖໔໔. ເຍ ສງ຺ຆມຸທ຺ທິສ຺ສ ທທນ຺ຕິ ທານນ຺ຕິ ເຍ ສຕ຺ຕາ ອຣິຍສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ສມ຺ມຸຕິສງ຺ເຆ ອນ຺ຕມໂສ ¶ ໂຄຕ຺ຣຠຸປຸຄ຺ຄເລສຸປິ ທານໍ ທທນ຺ຕິ, ຕໍ ທານໍ ສໍວິຠາຄວເສນ ທິນ຺ນມ຺ປິ ສຸທິນ຺ນໍ, ອາຫຸນປາຫຸນວເສນ ຫຸຕມ຺ປິ ສຸຫຸຕໍ, ມຫາຍາຄວເສນ ຍິຏ຺ຐມ຺ປິ ສຸຍິຏ຺ຐເມວ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ສາ ທກ຺ຂິຓາ ສງ຺ຆຄຕາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ມຫປ຺ຜລາ ໂລກວິທູນ ວຓ຺ຓິຕາຕິ, ໂລກວິທູຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘຫິ ‘‘ນ ຕ຺ເວວາຫໍ, ອານນ຺ທ, ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນ ສງ຺ຆຄຕາຍ ທກ຺ຂິຓາຍ ¶ ປາຏິປຸຄ຺ຄລິກໍ ທກ຺ຂິຓໍ ມຫປ຺ຜລຕຣໍ ວທາມິ (ມ. ນິ. ໓.໓໘໐). ປຸຎ຺ຎໍ ອາກງ຺ຂມານານໍ, ສງ຺ໂຆ ເວ ຍຊຕໍ ມຸຂໍ (ມ. ນິ. ໒.໔໐໐; ສຸ. ນິ. ໕໗໔; ມຫາວ. ໓໐໐). ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໗໔; ສໍ. ນິ. ໕.໙໙໗) ຈ ອາທິນາ ມຫປ຺ຜລຕາ ວຓ຺ຓິຕາ ປສຕ຺ຖາ ໂຖມິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໖໔໕. ອີທິສໍ ຍຎ຺ຎມນຸສ຺ສຣນ຺ຕາຕິ ເອຕາທິສໍ ສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອຕ຺ຕນາ ກຕໍ ທານໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕາ. ເວທຊາຕາຕິ ຊາຕໂສມນສ຺ສາ. ວິເນຍ຺ຍ ມຈ຺ເຉຣມລໍ ¶ ສມູລນ຺ຕິ ມຈ຺ເຉຣເມວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ມລິນຠາວກຣຓໂຕ ມຈ຺ເຉຣມລໍ, ອຖ ວາ ມຈ຺ເຉຣຎ຺ຈ ອຎ຺ຎໍ ອິສ຺ສາໂລຠໂທສາທິມລຎ຺ຈາຕິ ມຈ຺ເຉຣມລໍ. ຕຎ຺ຈ ອວິຊ຺ຊາວິຈິກິຈ຺ຉາວິປລ຺ລາສາທີຫິ ສຫ ມູເລຫີຕິ ສມູລໍ ວິເນຍ຺ຍ ວິນຍິຕ຺ວາ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ອນິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຄ຺ຄມຸເປນ຺ຕິ ຐານນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອິມໍ ປນ ສພ຺ພໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ‘‘ທທ຺ທລ຺ລມານາ ວຓ຺ເຓນາ’’ຕິອາທິນາ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິ, ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ, ຠຄວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ສາ ເທສນາ ມຫາຊນສ຺ສ ສາຕ຺ຖິກາ ອໂຫສິ.

ທທ຺ທລ຺ລວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຜລິກຣຊຕເຫມຊາລຉນ຺ນນ຺ຕິ ເປສວຕີວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ. ເຕນ ສມເຍນ ມຄເຘສຸ ນາລກຄາເມ ເອກສ຺ມິໍ ຄຫປຕິມຫາສາຣກຸເລ ເປສວຕີ ນາມ ກຸລສຸຓ຺ຫາ ອໂຫສິ. ສາ ກິຣ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ໂຍຊນິເກ ກນກຖູເປ ກຍິຣມາເນ ທາຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ມາຕຣາ ສທ຺ຘິໍ ເຈຕິຍຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກິໍ ອິເມ, ອມ຺ມ, ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ເຈຕິຍໍ ກາຕຸໍ ສຸວຓ຺ຓິຏ຺ຐກາ ¶ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ທາຣິກາ ປສນ຺ນມານສາ ມາຕຣໍ ອາຫ – ‘‘ອມ຺ມ, ມມ ຄີວາຍ ອິທໍ ໂສວຓ຺ຓມຍໍ ຂຸທ຺ທກປິຬນ຺ຘນໍ ອຕ຺ຖິ, ອິມາຫໍ ເຈຕິຍຕ຺ຖາຍ ¶ ເທມີ’’ຕິ. ມາຕາ ‘‘ສາຘຸ ເທຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ຄີວໂຕ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓກາຣສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ອທາສິ ‘‘ອິທໍ ອິມາຍ ທາຣິກາຍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕໍ, ອິມມ຺ປິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິຏ຺ຐກໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ສຸວຓ຺ຓກາໂຣ ຕຖາ ອກາສິ. ສາ ທາຣິກາ ອປຣຠາເຄ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ເຕເນວ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສຸຄຕິຍໍເຍວ ອປຣາປຣໍ ສໍສຣນ຺ຕີ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ກາເລ ນາລກຄາເມ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ອນຸກ຺ກເມນ ທ຺ວາທສວສ຺ສິກາ ຊາຕາ.

ສາ ເອກທິວສໍ ມາຕຣາ ເປສິຕໍ ມູລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕລຕ຺ຖາຍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອາປຓໍ ອຄມາສິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ອາປເຓ ອຎ຺ຎຕໂຣ ກຸຏຸມ຺ພິຍປຸຕ຺ໂຕ ປິຕຣາ ¶ ນິທຫິຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ພຫຸໍ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓໍ ມຸຕ຺ຕາມຓິຣຕນານິ ຈ ຄເຫຕຸໍ ອຸທ຺ຘຣນ຺ໂຕ ອາປຓິໂກ ກມ຺ມພເລນ ກຖລປາສາຓສກ຺ຂຣຣູເປນ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕານິ ທິສ຺ວາ ຕໂຕ ເອກເທສໍ ‘‘ປຸຎ຺ຎວນ຺ຕານໍ ວເສນ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓາທິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວີມໍສິຕຸໍ ຣາສິໍ ກຕ຺ວາ ຐເປສິ. ອຖ ນໍ ສາ ທາຣິກາ ທິສ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ ອາປເຓ ຣຕນານິ ເອວໍ ຐປິຕານິ, ນນຸ ນາມ ສມ຺ມເທວ ປຏິສາເມຕພ຺ພານີ’’ຕິ ອາຫ. ອາປຓິໂກ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມຫາປຸຎ຺ຎາ ອຍໍ ທາຣິກາ, ອິມິສ຺ສາ ວເສນ ສພ຺ພມິທໍ ຫິຣຎ຺ຎາທິ ເອວ ຫຸຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ວິນິໂຍຄໍ ຄມິສ຺ສຕິ, ສງ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ມາຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ທາຣິກໍ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ ເທຫີ’’ຕິ ວາເຣຕ຺ວາ ພຫຸຘນໍ ທຕ຺ວາ ອາວາຫວິວາຫໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ອາເນສິ. ອຖສ຺ສາ ສີລາຈາຣໍ ຎຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑາຄາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເອຕ຺ຖ ປສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕາຍ ‘‘ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓມຓິເມວ ຣາສິກຕໍ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເອຕານິ ອມ຺ຫາກໍ ກມ຺ມພເລນ ອນ຺ຕຣຘາຍນ຺ຕານິ ຕວ ປຸຎ຺ຎວິເສເສນ ປຸນ ວິເສສານິ ຊາຕານິ, ຕສ຺ມາ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ສພ຺ພໍ ຕ຺ວໍເຍວ ວິຈາເຣຫິ ¶ , ຕຍາ ທິນ຺ນເມວ ມຍໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຠຸຕິ ຕໍ ‘‘ເປສວຕີ’’ຕິ ໂວຫຣິໍສຸ.

ເຕນ ຈ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອາຍຸສງ຺ຂາຣານໍ ປຣິກ຺ຂີຓຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ມາຕຸຍາ ຣູປສາຣິພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ໂປສາວນິກມູລໍ ທຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພານໍ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ອາຓາຍ ມຫນ຺ຕໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອເນເກຫິ ຖຸຕິສຫສ຺ເສຫິ ຠຄວນ຺ຕໍ ໂຖເມຕ຺ວາ ຍາວ ທສ຺ສນວິສຍາຕິກ຺ກມາ ອຠິມຸໂຂວ ອປກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ວິຫາຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ອານນ຺ທໍ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ຈຕສ຺ໂສປິ ປຣິສາ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ນາລກຄາມໍ ປຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ຊາໂຕວຣເກ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ຈສ຺ສ ສຣີຣສກ຺ກາຣກຣຓວເສນ ເທວາ ເຈວ ມນຸສ຺ສາ ຈ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມສຸໍ, ອຄຣຸຈນ຺ທນາທີຫິ ຫຕ຺ຖສຕຸພ຺ເພຘໍ ຈິຕກມກໍສຸ.

ເປສວຕີປິ ¶ ເຖຣສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພານໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຄນ຺ຕາ ປູເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຸວຓ຺ຓປຸປ຺ເຜຫິ ຄນ຺ຘຊາເຕຫິ ຈ ປູຣິຕານິ ຈງ຺ໂກຏການິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸກາມາ ¶ ສສຸຣໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕນ ‘‘ຕ຺ວໍ ຄຣຸຠາຣາ, ຕຕ຺ຖ ຈ ມຫາຊນສມ຺ມທ຺ໂທ, ປຸປ຺ຜຄນ຺ຘານິ ເປເສຕ຺ວາ ອິເຘວ ໂຫຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາປິ ສທ຺ຘາຊາຕາ ‘‘ຍທິປິ ເມ ຕຕ຺ຖ ຊີວິຕນ຺ຕຣາໂຍ ສິຍາ, ຄນ຺ຕາວ ປູຊາສກ຺ກາຣໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ວຈນໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສປຣິວາຣາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ກຕຎ຺ຊລີ ອຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ສມເຍ ເຖຣໍ ປູເຊຕຸໍ ອາຄຕານໍ ຣາຊປຣິສານໍ ຫຕ຺ຖີ ມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ປເທສໍ ອຸປຄຎ຺ຉິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ມຣຓຠຍຠີເຕສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ປລາຍນ຺ເຕສຸ ຊນສມ຺ມທ຺ເທນ ປຕິຕໍ ເປສວຕິໍ ມຫາຊໂນ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ມາເຣສິ. ສາ ປູຊາສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ເຖຣຄຕາຍ ສທ຺ຘາຍ ສມ຺ປນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ເອວ ¶ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສຎ຺ຈສ຺ສາ ປຣິວາໂຣ ອໂຫສິ.

ສາ ຕາວເທວ ອຕ຺ຕໂນ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ກີທິເສນ ນຸ ໂຂ ປຸຎ຺ເຎນ ມຍາ ເອສາ ລທ຺ຘາ’’ຕິ, ຕສ຺ສາ ເຫຕຸໍ ອຸປຘາເຣນ຺ຕີ ເຖຣໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕໍ ປູຊາສກ຺ກາຣໍ ທິສ຺ວາ, ຣຕນຕ຺ຕເຍ ອຠິປ຺ປສນ຺ນມານສາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕຸໍ ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສປຣິວຸຕາ ສຏ຺ຐິສກຏຠາຣາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິຕຕ຺ຕຠາວາ ສຸມຫຕິຍາ ເທວິທ຺ຘິຍາ ຈນ຺ໂທ ວິຍ ຈ ສູຣິໂຍ ວິຍ ຈ ທສ ທິສາ ໂອຠາສຍມານາ ສຫ ວິມາເນນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວິມານໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ອຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ຠຄວໂຕ ສມີເປ ນິສິນ຺ໂນ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອວມາຫ ‘‘ປຏິຠາຕິ ມໍ ຠຄວາ ອິມິສ຺ສາ ເທວຕາຍ ກຕກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ປຏິຠາຕຸ ຕໍ, ວງ຺ຄີສາ’’ຕິ ຠຄວາ ອໂວຈ. ອຖ ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ຕາຍ ເທວຕາຍ ກຕກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸກາໂມ ປຐມໍ ຕາວສ຺ສາ ວິມານໍ ສໍວຓ຺ເຓນ຺ໂຕ ອາຫ –

‘‘ຜລິກຣຊຕເຫມຊາລຉນ຺ນໍ, ວິວິຘຈິຕ຺ຣຕລມທ຺ທສໍ ສຸຣມ຺ມໍ;

ພ຺ຍມ຺ຫໍ ສຸນິມ຺ມິຕໍ ໂຕຣຓູປປນ຺ນໍ, ຣຸຈກຸປກິຓ຺ຓມິທໍ ສຸຠໍ ວິມານໍ.

‘‘ຠາຕິ ຈ ທສ ທິສາ ນເຠວ ສຸຣິໂຍ, ສຣເທ ຕໂມນຸໂທ ສຫສ຺ສຣໍສີ;

ຕຖາ ຕປຕິ ມິທໍ ຕວ ວິມານໍ, ຊລມິວ ຘູມສິໂຂ ນິເສ ນຠຄ຺ເຄ.

‘‘ມຸສຕີວ ¶ ນຍນໍ ສເຕຣຕາວ, ອາກາເສ ຐປິຕມິທໍ ມນຸຎ຺ຎໍ;

ວີຓາມຸຣຊສມ຺ມຕາຬຆຸຏ຺ຐໍ, ອິທ຺ຘໍ ອິນ຺ທປຸຣໍ ຍຖາ ຕເວທໍ.

‘‘ປທຸມກຸມຸທຸປ຺ປລກຸວລຍໍ ¶ , ໂຍຘິກພນ຺ຘຸກໂນຊກາ ຈ ສນ຺ຕິ;

ສາລກຸສຸມິຕປຸປ຺ຜິຕາ ¶ ອໂສກາ, ວິວິຘທຸມຄ຺ຄສຸຄນ຺ຘເສວິຕມິທໍ.

‘‘ສຬລລພຸຊຠຸຊກສໍຍຸຕ຺ຕາ, ກຸສກສຸຜຸລ຺ລິຕລຕາວລມ຺ພິນີຫິ;

ມຓິຊາລສທິສາ ຍສສ຺ສິນີ, ຣມ຺ມາ ໂປກ຺ຂຣຓີ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ເຕ.

‘‘ອຸທກຣຸຫາ ຈ ເຍຕ຺ຖິ ປຸປ຺ຜຊາຕາ, ຖລຊາ ເຍ ຈ ສນ຺ຕິ ຣຸກ຺ຂຊາຕາ;

ມານຸສກາມານຸສ຺ສກາ ຈ ທິພ຺ພາ, ສພ຺ເພ ຕຸຍ຺ຫໍ ນິເວສນມ຺ຫິ ຊາຕາ.

‘‘ກິສ຺ສ ສໍຍມທມສ຺ສຍໍ ວິປາໂກ, ເກນາສິ ກມ຺ມຜເລນິຘູປປນ຺ນາ;

ຍຖາ ຈ ເຕ ອຘິຄຕມິທໍ ວິມານໍ, ຕທນຸປທໍ ອວຈາສິຬາຣປມ຺ເຫ’’ຕິ.

໖໔໖. ຕຕ຺ຖ ຜລິກຣຊຕເຫມຊາລຉນ຺ນນ຺ຕິ ຜລິກມຓີຫິ ຣຊຕເຫມຊາເລຫິ ຈ ຉາທິຕໍ, ຜລິກມຓິມຍາຫິ ຠິຕ຺ຕີຫິ ຣຊຕເຫມມເຍຫິ ຊາເລຫິ ຈ ສມນ຺ຕໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ຈ ອຸປຣິ ຈ ຉາທິຕໍ, ວິວິຘວຓ຺ຓານໍ ວິຈິຕ຺ຕສນ຺ນິເວສານຎ຺ຈ ຕລານໍ ຠູມີນໍ ວເສນ ວິວິຘຈິຕ຺ຣຕລໍ ອທ຺ທສໍ ປສ຺ສິໍ. ສຸຣມ຺ມນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ຣມຓີຍໍ. ວິຫຣິຕຸກາມາ ວສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ພ຺ຍມ຺ຫໍ, ຠວນໍ. ໂຕຣຓູປປນ຺ນນ຺ຕິ ວິວິຘມາລາກມ຺ມາທິວິຈິຕ຺ເຕນ ສຕ຺ຕຣຕນມເຍນ ໂຕຣເຓນ ອຸເປຕໍ. ໂຕຣຓນ຺ຕິ ວາ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກປາສາທສ຺ສ ນາມໍ, ເຕນ ຈ ອເນກຠູມເກນ ¶ ວິຈິຕ຺ຕາກາເຣນ ຕໍ ວິມານໍ ອຸເປຕໍ. ຣຸຈກຸປຕິຓ຺ຓນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓວາລິກາຫິ ໂອກິຓ຺ຓງ຺ຄຓໍ. ວາລິກສທິສາ ຫິ ສຸວຓ຺ຓຂຓ຺ຑາ ຣຸຈາ ນາມ, ຣຸຈເມວ ຣຸຈກນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸຠນ຺ຕິ ໂສຠຕິ, ສຸຏ຺ຐຸ ຠາຕີຕິ ວາ ສຸຠໍ. ວິມານນ຺ຕິ ວິສິຏ຺ຐມານໍ, ປມາຓໂຕ ມຫນ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໖໔໗. ຠາຕີຕິ ¶ ໂຊຕຕິ ອຸຊ຺ຊລຕິ. ນເຠວ ສຸຣິໂຍຕິ ອາກາເສ ອາທິຈ຺ໂຈ ວິຍ. ສຣເທຕິ ສຣທສມເຍ. ຕໂມນຸໂທຕິ ອນ຺ຘກາຣວິທ຺ຘໍສໂນ. ຕຖາ ຕປຕິ ມິທນ຺ຕິ ຍຖາ ສຣທກາເລ ສຫສ຺ສຣໍສີ ສູຣິໂຍ, ຕຖາ ຕປຕິ ທິພ຺ພຕິ ອິທໍ ຕວ ວິມານໍ, ມ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ. ຊລມິວ ຘູມສິໂຂຕິ ຊລນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິ ວິຍ. ອຄ຺ຄິ ຫິ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄໂຕ ຘູໂມ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ‘‘ຘູມສິໂຂ ຘູມເກຕູ’’ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນິເສຕິ ນິສຕິ, ຣຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນຠຄ຺ເຄຕິ ນຠໂກຏ຺ຐາເສ, ອາກາສປເທເສຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ນຄຄ຺ເຄ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ປພ຺ພຕສິຂເຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ຕວ ວິມານນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

໖໔໘. ມຸສຕີວ ¶ ນຍນນ຺ຕິ ອຕິວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ປຠສ຺ສຣຕາຍ ປຏິຫນນ຺ຕໍ ທສ຺ສນກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ອເທນ຺ຕໍ ໂອໂລເກນ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸໍ ມຸສຕິ ວິຍ. ເຕນາຫ ‘‘ສເຕຣຕາວາ’’ຕິ, ວິຊ຺ຊຸລຕາ ວິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວີຓາມຸຣຊສມ຺ມຕາຬຆຸຏ຺ຐນ຺ຕິ ມຫຕີອາທິວີຓານໍ ເຠຣິອາທິປຏຫານໍ ຫຕ຺ຖຕາຬກໍສຕາຬານຎ຺ຈ ສທ຺ເທຫິ ໂຆສິຕໍ ເອກນິນ຺ນາທໍ. ອິທ຺ຘນ຺ຕິ ເທວປຸຕ຺ເຕຫິ ເທວຘີຕາຫິ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ສມິທ຺ຘໍ. ອິນ຺ທປຸຣໍ ຍຖາຕິ ສຸທສ຺ສນນຄຣໍ ວິຍ.

໖໔໙. ປທຸມານິ ຈ ກຸມຸທານິ ຈ ອຸປ຺ປລານິ ຈ ກຸວລຍານິ ຈ ປທຸມກຸມຸທຸປ຺ປລກຸວລຍນ຺ຕິ ເອກຕ຺ຕວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕ຺ຖີຕິ ວຈນໍ ປຣິຓາເມຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຕຕ຺ຖ ປທຸມຄ຺ຄຫເຓນ ປຸຓ຺ຑຣີກມ຺ປິ ຄຫິຕໍ, ກຸມຸທຄ຺ຄຫເຓນ ເສຕຣຕ຺ຕເຠທານິ ສພ຺ພານິ ກຸມຸທານິ, ອຸປ຺ປລຄ຺ຄຫເຓນ ຣຕ຺ຕອຸປ຺ປລໍ ສພ຺ພາ ວາ ອຸປ຺ປລຊາຕິ, ກຸວລຍຄ຺ຄຫເຓນ ນີລຸປ຺ປລເມວ ຄຫິຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂຍຘິກພນ຺ຘຸກໂນຊກາ ຈ ສນ຺ຕີຕິ ຈ-ກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ໂຍຘິກພນ຺ຘຸຊີວກອໂນຊກຣຸກ຺ຂາ ຈ ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກຈິ ‘‘ອໂນຊກາປິ ສນ຺ຕີ’’ຕິ ປາຐໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ອໂນຊກາປີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ. ສາລກຸສຸມິຕປຸປ຺ຜິຕາ ອໂສກາຕິ ສາລາ ກຸສຸມິຕາ ປຸປ຺ຜິຕາ ອໂສກາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ ¶ . ວິວິຘທຸມຄ຺ຄສຸຄນ຺ຘເສວິຕມິທນ຺ຕິ ນານາວິຘານໍ ອຸຕ຺ຕມຣຸກ຺ຂານໍ ¶ ໂສຠເນຫິ ຄນ຺ເຘຫິ ເສວິຕໍ ປຣິຠາວິຕໍ ອິທໍ ເຕ ວິມານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໖໕໐. ສຬລລພຸຊຠຸຊກສໍຍຸຕ຺ຕາຕິ ຕີເຣ ຐິເຕຫິ ສຬເລຫິ ລພຸເຊຫິ ຠຸຊກຣຸກ຺ເຂຫິ ຈ ສຫິຕາ. ຠຸຊໂກ ນາມ ເອໂກ ສຸຄນ຺ຘຣຸກ຺ໂຂ ເທວໂລເກ ຈ ຄນ຺ຘມາທເນ ຈ ອຕ຺ຖິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ນຕ຺ຖີຕິ ວທນ຺ຕິ. ກຸສກສຸຜຸລ຺ລິຕລຕາວລມ຺ພິນີຫີຕິ ກຸສເກຫິ ຕາລນາຬິເກຣາທີຫິ ຕິຓຊາຕີຫິ ໂອລມ຺ພມານາຫິ ສນ຺ຕານກວລ຺ລິອາທີຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ກຸສຸມິຕລຕາຫິ ຈ ສໍຍຸຕ຺ຕາຕິ ໂຍຊນາ. ມຓິຊາລສທິສາຕິ ມຓິຊາລສທິສຊລາ. ‘‘ມຓິຊລສທິສາ’’ຕິປິ ປາຬິ, ມຓິສທິສຊລາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສສ຺ສິນີຕິ ເທວຕາຍ ອາລປນໍ. ອຸປຏ຺ຐິຕາ ເຕຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕຄຸຓາ ຣມຓີຍາ ໂປກ຺ຂຣຓີ ຕວ ວິມານສມີເປ ຐິຕາ.

໖໕໑. ອຸທກຣຸຫາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ປທຸມາທິເກ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ເຍຕ຺ຖີຕິ ເຍ ອຕ຺ຖິ. ຖລຊາຕິ ໂຍຘິກາທິກາ. ເຍ ຈ ສນ຺ຕີຕິ ເຍ ອຎ຺ເຎປິ ຣຸກ຺ຂຊາຕາ ປຸປ຺ຜູປຄາ ຈ ຜລູປຄາ ຈ, ເຕປິ ຕວ ວິມານສມີເປ ສນ຺ຕິເຍວ.

໖໕໒. ກິສ຺ສ ສໍຍມທມສ຺ສຍໍ ວິປາໂກຕິ ກາຍສໍຍມາທີສຸ ກີທິສສ຺ສ ສໍຍມສ຺ສ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍທມນາທີສຸ ກີທິສສ຺ສ ທມສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ. ເກນາສີຕິ ອຎ຺ຎເມວ ອຸປປຕ຺ຕິນິພ຺ພຕ຺ຕກໍ, ອຎ຺ຎໍ ¶ ອຸປໂຠຄສຸຂນິພ຺ພຕ຺ຕກໍ ໂຫຕີຕິ ‘‘ເກນາສິ ກມ຺ມຜເລນິຘູປປນ຺ນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ຍຖາ ຈ ເຕ ອຘິຄຕມິທໍ ວິມານ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມຜເລນາຕິ ກມ຺ມຜເລນ ວິປຈ຺ຈິຕຸໍ ອາຣທ຺ເຘນາຕິ ວຈນເສໂສ, ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕລກ຺ຂເຓ ເຈຕໍ ກຣຓວຈນໍ. ຕທນຸປທໍ ອວຈາສີຕິ ຕໍ ກມ຺ມໍ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປທສ຺ສ ອນຸປທໍ ອນຸຣູປປທໍ ກຕ຺ວາ ກເຖຍ຺ຍາສິ. ອຬາຣປມ຺ເຫຕິ ພຫລສໍຫຕປຂຸເມ, ໂຄປຂຸເມຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

‘‘ຍຖາ ຈ ເມ ອຘິຄຕມິທໍ ວິມານໍ, ໂກຎ຺ຈມຍູຣຈໂກຣ ສງ຺ຆຈຣິຕໍ;

ທິພ຺ຍປິລວຫໍສຣາຊຈິຓ຺ຓໍ, ທິຊກາຣຓ຺ຑວໂກກິລາຠິນທິຕໍ.

‘‘ນານາສນ຺ຕານກປຸປ຺ຜຣຸກ຺ຂວິວິຘາ ¶ , ປາຏລິຊມ຺ພຸອໂສກຣຸກ຺ຂວນ຺ຕໍ;

ຍຖາ ຈ ເມ ອຘິຄຕມິທໍ ວິມານໍ, ຕໍ ເຕ ປເວທຍາມິ ສຸໂຓຫິ ຠນ຺ເຕ.

‘‘ມຄຘວຣປຸຣຕ຺ຖິເມນ, ນາລກຄາໂມ ນາມ ອຕ຺ຖິ ຠນ຺ເຕ;

ຕຕ຺ຖ ອໂຫສິໍ ປຸເຣ ສຸຓິສາ, ເປສວຕີຕິ ຕຕ຺ຖ ຊານິໍສຸ ມມໍ.

‘‘ສາຫມປຈິຕຕ຺ຖຘມ຺ມກຸສລໍ, ເທວມນຸສ຺ສປູຊິຕໍ ມຫນ຺ຕໍ;

ອຸປຕິສ຺ສໍ ນິພ຺ພຸຕມປ຺ປເມຍ຺ຍໍ, ມຸທິຕມນາ ກຸສຸເມຫິ ອພ຺ຠຸກິຣິໍ.

‘‘ປຣມຄຕິຄຕຎ຺ຈ ປູຊຍິຕ຺ວາ, ອນ຺ຕິມເທຫຘຣໍ ອິສິໍ ອຸຬາຣໍ;

ປຫາຍ ມານຸສກໍ ສມຸສ຺ສຍໍ, ຕິທສຄຕາ ອິຘ ມາວສາມິ ຐານ’’ນ຺ຕິ.

໖໕໓. ຕຕ຺ຖ ໂກຎ຺ຈມຍູຣຈໂກຣສງ຺ຆຈຣິຕນ຺ຕິ ສາຣສສິຂຓ຺ຑິກຸມ຺ຠກາຣກຸກ຺ກຸຏຄເຓຫິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຈຣິຕໍ. ທິພ຺ຍປິລວຫໍສຣາຊຈິຓ຺ຓນ຺ຕິ ອຸທເກ ປິລວິຕ຺ວາ ວິຈຣຓໂຕ ‘‘ປິລວາ’’ຕິ ລທ຺ຘນາເມຫິ ອຸທກສກຸເຓຫິ ຫໍສຣາເຊຫິ ຈ ຕຫິໍ ຕຫິໍ ວິຈຣິຕໍ. ທິຊກາຣຓ຺ຑວໂກກິລາຠິນທິຕນ຺ຕິ ກາຣຓ຺ຑເວຫິ ກາທມ຺ເພຫິ ໂກກິເລຫິ ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ທິເຊຫິ ອຠິນາທິຕໍ.

໖໕໔. ນານາສນ຺ຕານກປຸປ຺ຜຣຸກ຺ຂວິວິຘາຕິ ນານາວິຘສາຂາປສາຂວນ຺ຕາ ນານາປຸປ຺ຜຣຸກ຺ຂາ ນານາສນ຺ຕານກປຸປ຺ຜຣຸກ຺ຂາ ¶ , ເຕຫິ ວິວິຘໍ ຈິຕ຺ຕາກາຣໍ ວິຈິຕ຺ຕສນ຺ນິເວສໍ ນານາສນ຺ຕານກປຸປ຺ຜຣຸກ຺ຂວິວິຘາ ¶ . ‘‘ວິວິຘ’’ນ຺ຕິ ຫິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ວິວິຘາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສນ຺ຕານກາຕິ ຫິ ກາມວລ຺ລິໂຍ, ນານາວິຘປຸປ຺ຜຣຸກ຺ຂາ ຈ ວິວິຘາ ເອຕ຺ຖ ສນ຺ຕິ ¶ , ເຕຫິ ວາ ວິວິຘນ຺ຕິ ນານາສນ຺ຕານກປຸປ຺ຜຣຸກ຺ຂວິວິຘາ. ‘‘ນານາສນ຺ຕານກປຸປ຺ຜຣຸກ຺ຂວິວິຘໍ, ປາຏລິຊມ຺ພຸອໂສກຣຸກ຺ຂວນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ເກຈິ ປຐນ຺ຕິ. ເຕຫິ ‘‘ປຸປ຺ຜຣຸກ຺ຂາ ສນ຺ຕີ’’ຕິ ປທໍ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ‘‘ປຸປ຺ຜຣຸກ຺ຂາ’’ຕິ ວາ ອວິຠຕ຺ຕິກນິທ຺ເທໂສ, ປຸປ຺ຜຣກ຺ຂນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໖໕໕. ມຄຘວຣປຸຣຕ຺ຖິເມນາຕິ ມຄຘວເຣ ປຸຣຕ຺ຖິເມນ, ອຠິສມ຺ໂພຘິຏ຺ຐານຕາຍ ອຸຕ຺ຕເມ ມຄຘຣຏ຺ເຐ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສາຍ. ຕຕ຺ຖ ອໂຫສິໍ ປຸເຣ ສຸຓິສາຕິ ປຸພ຺ເພ ອຫໍ ຕສ຺ມິໍ ນາລກຄາເມ ເອກສ຺ມິໍ ຄຫປຕິກຸເລ ສຸຓິສາ ສຸຓ຺ຫາ ອໂຫສິໍ.

໖໕໖. ສາຕິ ສຍໍ. ອຕ຺ເຖ ຈ ຘມ຺ເມ ຈ ກຸສໂລຕິ ອຕ຺ຖຘມ຺ມກຸສໂລ, ຠຄວາ. ອປຈິໂຕ ອຕ຺ຖຘມ຺ມກຸສໂລ ເອເຕນາຕິ ອປຈິຕຕ຺ຖຘມ຺ມກຸສໂລ, ຘມ຺ມເສນາປຕິ, ຕໍ. ອປຈິຕໍ ວາ ອປຈໂຍ, ນິພ຺ພານໍ, ຕສ຺ມິໍ ອວສິຏ຺ຐອຕ຺ຖຘມ຺ເມ ຈ ກຸສລໍ, ອປຈິເຕ ວາ ປູຊນີເຍ ອຕ຺ເຖ ຘມ຺ເມ ນິໂຣເຘ ມຄ຺ເຄ ຈ ກຸສລໍ. ມຫນ຺ເຕຫິ ອຸຬາເຣຫິ ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທີຫິ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ມຫນ຺ຕໍ. ກຸສຸເມຫີຕິ ຣຕນມເຍຫິ ອິຕເຣຫິ ຈ ກຸສຸເມຫິ.

໖໕໗. ປຣມຄຕິຄຕນ຺ຕິ ອນຸປາທິເສສນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ຕໍ. ສມຸສ຺ສຍນ຺ຕິ ສຣີຣໍ. ຕິທສຄຕາຕິ ຕິທສຠວນໍ ຄຕາ, ຕາວຕິໍສໍ ເທວນິກາຍໍ ອຸປປນ຺ນາ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ເທວໂລເກ. ອາວສາມິ ຐານນ຺ຕິ ອິມໍ ວິມານໍ ອຘິວສາມິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເອວໍ ອາຍສ຺ມຕາ ວງ຺ຄີເສນ ເທວຕາຍ ຈ ກຖິຕກຖາມຄ຺ຄໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ຠຄວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ¶ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ສາ ເທສນາ ມຫາຊນສ຺ສ ສາຕ຺ຖິກາ ອໂຫສີຕິ.

ປີຕວຕ຺ເຖ ¶ ປີຕຘເຊຕິ ມລ຺ລິກາວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນມາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ສຸຠທ຺ທປຣິພ຺ພາຊກວິນຍນາ ກຕພຸທ຺ຘກິຈ຺ເຈ ກຸສິນາຣາຍໍ ອຸປວຕ຺ຕເນ ມລ຺ລຣາຊູນໍ ສາລວເນ ຍມກສາລານມນ຺ຕເຣ ວິສາຂປຸຓ຺ຓມາຍໍ ປຈ຺ຈູສເວລາຍໍ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ¶ ຠຄວຕິ ໂລກນາເຖ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ຕສ຺ສ ສຣີຣປູຊາຍ ກຍິຣມານາຍ ຕທາ ກຸສິນາຣາຍໍ ວສມານາ ພນ຺ຘຸລມລ຺ລສ຺ສ ຠຣິຍາ ມລ຺ລຣາຊປຸຕ຺ຕີ ມລ຺ລິກາ ນາມ ອຸປາສິກາ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ວິສາຂາຍ ມຫາອຸປາສິກາຍ ປສາຘນສທິສໍ ອຕ຺ຕໂນ ມຫາລຕາປສາຘນໍ ຄນ຺ໂຘທເກນ ໂຘວິຕ຺ວາ ທຸກູລຈຸມ຺ພຏເກນ ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ພຫຸໍ ຄນ຺ຘມາລາທິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສຣີຣໍ ປູເຊສິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ມລ຺ລິກາວຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມປທວຓ຺ຓນາຍໍ ອາຄຕເມວ.

ສາ ອປຣຠາເຄ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍເສສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ເຕນ ປູຊານຸຠາເວນ ອສ຺ສາ ອຎ຺ເຎຫິ ອສາຘາຣຓາ ອຸຬາຣາ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິ ອໂຫສິ. ວຕ຺ຖາລງ຺ກາຣວິມານານິ ສຕ຺ຕຣຕນສມຸຊ຺ຊລານິ ວິເສສໂຕ ສິງ຺ຄີສຸວຓ຺ໂຓຠາສານິ ອຕິວິຍ ປຠສ຺ສຣານິ ສພ຺ພາ ທິສາ ອາສິຎ຺ຈມານາວ ສຸວຓ຺ຓຣສຘາຣາປິຎ຺ຊຣາ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຖາຍສ຺ມາ ນາຣໂທ ເທວຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຸປຄຎ຺ຉິ. ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ຕໍ –

‘‘ປີຕວຕ຺ເຖ ປີຕຘເຊ, ປີຕາລງ຺ກາຣຠູສິເຕ;

ປີຕນ຺ຕຣາຫິ ວຄ຺ຄູຫິ, ອປິຬນ຺ຘາວ ໂສຠສິ.

‘‘ກາ ກມ຺ພຸກາຍູຣຘເຣ, ກຎ຺ຈນາເວຬຠູສິເຕ;

ເຫມຊາລກສຎ຺ຉນ຺ເນ, ນານາຣຕນມາລິນີ.

‘‘ໂສວຓ຺ຓມຍາ ¶ ໂລຫິຕງ຺ຄມຍາ ຈ, ມຸຕ຺ຕາມຍາ ເວຬຸຣິຍມຍາ ຈ;

ມສາຣຄລ຺ລາ ສຫໂລຫິຕງ຺ຄາ, ປາເຣວຕກ຺ຂີຫິ ມຓີຫິ ຈິຕ຺ຕຕາ.

‘‘ໂກຈິ ¶ ໂກຈິ ເອຕ຺ຖ ມຍູຣສຸສ຺ສໂຣ, ຫໍສສ຺ສຣຎ຺ໂຎ ກຣວີກສຸສ຺ສໂຣ;

ເຕສໍ ສໂຣ ສຸຍ຺ຍຕິ ວຄ຺ຄຸຣູໂປ, ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ຕູຣິຍມິວປ຺ປວາທິຕໍ.

‘‘ຣໂຖ ຈ ເຕ ສຸໂຠ ວຄ຺ຄຸ, ນານາຣຕນຈິຕ຺ຕິໂຕ;

ນານາວຓ຺ຓາຫິ ຘາຕູຫິ, ສຸວິຠຕ຺ໂຕວ ໂສຠຕິ.

‘‘ຕສ຺ມິໍ ຣເຖ ກຎ຺ຈນພິມ຺ພວຓ຺ເຓ, ຍາ ຕ຺ວໍ ຐິຕາ ຠາສສິມໍ ປເທສໍ;

ເທວເຕ ປຸຈ຺ຉິຕາຈິກ຺ຂ, ກິສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ. – ປຸຈ຺ຉິ;

໖໕໘. ຕຕ຺ຖ ¶ ປີຕວຕ຺ເຖຕິ ປຣິສຸທ຺ຘຈາມີກຣປຠສ຺ສຣຕາຍ ປີໂຕຠາສນິວາສເນ. ປີຕຘເຊຕິ ວິມານທ຺ວາເຣ ຣເຖ ຈ ສມຸສ຺ສິຕເຫມມຍວິປຸລເກຕຸຠາວໂຕ ປີໂຕຠາສຘເຊ. ປີຕາລງ຺ກາຣຠູສິເຕຕິ ປີໂຕຠາເສຫິ ອາຠຣເຓຫິ ອລງ຺ກເຕ. ສຕິປິ ອລງ຺ກາຣານໍ ນານາວິຘຣໍສິຊາລສມຸຊ຺ຊລວິວິຘຣຕນວິຈິຕ຺ຕຠາເວ ຕາທິສສຸຈຣິຕວິເສສນິພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ປນ ສຸປຣິສຸທ຺ຘຈາມີກຣມຣີຈິຊາລວິຊ຺ໂຊຕິຕຕ຺ຕາ ວິເສສໂຕ ປີຕນິຠາສານິ ຕສ຺ສາ ອາຠຣຓານິ ອເຫສຸໍ. ປີຕນ຺ຕຣາຫີຕິ ປີຕວຓ຺ເຓຫິ ອຸຕ຺ຕຣິເຍຫິ. ‘‘ສນ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣປຣມໍ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຕໂຕ ຈີວຣໍ ສາທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ປາຣາ. ໕໒໓-໕໒໔) ນິວາສເນ ອນ຺ຕຣສທ຺ໂທ ອາຄໂຕ, ອິຘ ປນ ‘‘ອນ຺ຕຣສາຏກາ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ ອຸຕ຺ຕຣິເຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອນ຺ຕຣາ ອຸຕ຺ຕຣິຍໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ໂຄ ອຸປສໍພ຺ຍານນ຺ຕິ ປຣິຍາຍສທ຺ທາ ເອເຕ. ວຄ຺ຄູຫີຕິ ໂສຠເນຫິ ສຓ຺ຫມຏ຺ເຐຫິ. ອປິຬນ຺ຘາວ ໂສຠສີຕິ ຕ຺ວໍ ອິເມຫິ ອລງ຺ກາເຣຫິ ¶ ອນລງ຺ກຕາປິ ອຕ຺ຕໂນ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິຍາວ ໂສຠສິ. ເຕ ປນ ອລງ຺ກາຣາ ຕວ ສຣີຣໍ ປຕ຺ວາ ໂສຠນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອນລງ຺ກຕາປິ ຕ຺ວໍ ອລງ຺ກຕສທິສີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໖໕໙. ກາ ກມ຺ພຸກາຍູຣຘເຣຕິ ກາ ຕ຺ວໍ ກຕຣເທວນິກາຍປຣິຍາປນ຺ນາ ສຸວຓ຺ຓມຍປຣິຫາຣກຘເຣ, ສຸວຓ຺ຓມຍເກຍູຣຘເຣ ວາ. ກມ຺ພຸປຣິຫາຣກນ຺ຕິ ຈ ຫຕ຺ຖາລງ຺ກາຣວິເສໂສ ວຸຈ຺ຈຕິ, ກາຍູຣນ຺ຕິ ຠຸຊາລງ຺ກາຣວິເສໂສ. ອຖ ວາ ກມ຺ພູຕິ ສຸວຓ຺ຓໍ, ຕສ຺ມາ ກມ຺ພຸກາຍູຣຘເຣ ສຸວຓ຺ຓມຍພາຫາຠຣຓຘເຣຕິ ¶ ອຕ຺ໂຖ. ກຎ຺ຈນາເວຬຠູສິເຕຕິ ກຎ຺ຈນມຍາເວຬປິຬນ຺ຘນຠູສິເຕ. ເຫມຊາລກສຎ຺ຉນ຺ເນຕິ ຣຕນປຣິສິພ຺ພິເຕນ ເຫມມເຍນ ຊາລເກນ ຉາທິຕສຣີເຣ. ນານາຣຕນມາລິນີຕິ ນກ຺ຂຕ຺ຕມາລາຍ ວິຍ ກາຬປກ຺ຂຣຕ຺ຕິຍໍ ສີເສ ປຏິມຸກ຺ກາຫິ ວິວິຘາຫິ ຣຕນາວລີຫິ ນານາຣຕນມາລິນີ ກາ ຕ຺ວນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

໖໖໐. ໂສວຓ຺ຓມຍາຕິອາທິ ຍາຫິ ຣຕນມາລາຫິ ສາ ເທວຕາ ນານາຣຕນມາລິນີຕິ ວຸຕ຺ຕາ, ຕາສໍ ທສ຺ສນໍ. ຕຕ຺ຖ ໂສວຓ຺ຓມຍາຕິ ສິງ຺ຄີສຸວຓ຺ຓມຍາ ມາລາ. ໂລຫິຕງ຺ຄມຍາຕິ ປທຸມຣາຄາທິຣຕ຺ຕມຓິມຍາ. ມສາຣຄລ຺ລາຕິ ມສາຣຄລ຺ລມຓິມຍາ. ສຫໂລຫິຕງ຺ຄາຕິ ໂລຫິຕງ຺ຄມຓິມຍາຫິ ສທ຺ຘິໍ ກພຣມຓິມຍາ ເຈວ ໂລຫິຕງ຺ຄສງ຺ຂາຕຣຕ຺ຕມຓິມຍາ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາເຣວຕກ຺ຂີຫິ ມຓີຫິ ຈິຕ຺ຕຕາຕິ ປາເຣວຕກ຺ຂິສທິເສຫິ ມຓີຫິ ຍຖາວຸຕ຺ຕມຓີຫິ ຈ ສງ຺ຂຕຈິຕ຺ຕຠາວາ ອິມາ ຕວ ເກສຫຕ຺ເຖ ຣຕນມາລາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໖໖໑. ໂກຈິ ໂກຈີຕິ ເອກຈ຺ໂຈ ເອກຈ຺ໂຈ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອເຕສຸ ມາລາທາເມສຸ. ມຍູຣສຸສ຺ສໂຣຕິ ມຍູໂຣ ວິຍ ສຸນ຺ທຣນາໂທ. ຫໍສສ຺ສຣຎ຺ໂຎຕິ ຫໍສສ຺ສໂຣ ອຎ຺ໂຎ, ຫໍສສທິສສ຺ສໂຣ ອປໂຣ. ກຣວີກສຸສ຺ສໂຣຕິ ກຣວີໂກ ວິຍ ໂສຠນສ຺ສໂຣ. ເຕສໍ ມາລາທາມານໍ ຍຖາ ມຍູຣສ຺ສໂຣ, ຫໍສສ຺ສໂຣ ¶ , ກຣວີກສ຺ສໂຣ, ເອວໍ ວຄ຺ຄຸຣູໂປ ມຘຸຣາກາໂຣ ສໂຣ ສຸຍ຺ຍຕິ. ກິມິວ ¶ ? ປຎ຺ຈງ຺ຄິກໍ ຕູຣິຍມິວປ຺ປວາທິຕໍ. ຍຖາ ກຸສເລນ ວາທິເຕ ປຎ຺ຈງ຺ຄິເກ ຕູຣິເຍ, ເອວໍ ເຕສໍ ສໂຣ ສຸຍ຺ຍຕິ, ວຄ຺ຄຸຣູໂປຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ຫິ ອິທໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ.

໖໖໒. ນານາວຓ຺ຓາຫິ ຘາຕູຫີຕິ ອເນກຣູປາຫິ ອກ຺ຂຈກ຺ກອີສາທິອວຍວຘາຕູຫິ. ສຸວິຠຕ຺ໂຕວ ໂສຠຕີຕິ ອວຍວານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຍຸຕ຺ຕປ຺ປມາຓຕາຍ ວິຠຕ຺ຕິວິຠາຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ສຸວິຠຕ຺ໂຕວ ຫຸຕ຺ວາ ວິຣາຊຕິ. ອຖ ວາ ສຸວິຠຕ຺ໂຕວາຕິ ເກວລໍ ກມ຺ມນິພ຺ພຕ຺ໂຕປິ ສຸສິກ຺ຂິເຕນ ສິປ຺ປາຈຣິເຍນ ວິຠຕ຺ໂຕວ ວິຣຈິໂຕ ວິຍ ໂສຠຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໖໖໓. ກຎ຺ຈນພິມ຺ພວຓ຺ເຓຕິ ສາຕິສຍໍ ປີໂຕຠາສຕາຍ ກຎ຺ຈນພິມ຺ພກສທິເສ ຕສ຺ມິໍ ຣເຖ. ກຎ຺ຈນພິມ຺ພວຓ຺ເຓຕິ ວາ ຕສ຺ສາ ເທວຕາຍ ອາລປນໍ ¶ , ຄນ຺ໂຘທເກນ ໂຘວິຕ຺ວາ ຊາຕິຫິງ຺ຄຸລກຣເສນ ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທຸກູລຈຸມ຺ພຏເກນ ມຊ຺ຊິຕກຎ຺ຈນປຏິມາສທິເສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠາສສິມໍ ປເທສນ຺ຕິ ອິມໍ ສກລມ຺ປິ ຠູມິປເທສໍ ຠາສຍສິ ວິຊ຺ໂຊຕຍສິ.

ເອວໍ ເຖເຣນ ປຸຈ຺ຉິຕາ ສາປິ ເທວຕາ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ພ຺ຍາກາສິ –

‘‘ໂສວຓ຺ຓຊາລໍ ມຓິໂສຓ຺ຓຈິຕ຺ຕິຕໍ, ມຸຕ຺ຕາຈິຕໍ ເຫມຊາເລນ ຉນ຺ນໍ;

ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ໂຄຕເມ ອປ຺ປເມຍ຺ເຍ, ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ອຫມາຠິໂຣປຍິໍ.

‘‘ຕາຫໍ ກມ຺ມໍ ກຣິຕ຺ວານ, ກຸສລໍ ພຸທ຺ຘວຓ຺ຓິຕໍ;

ອເປຕໂສກາ ສຸຂິຕາ, ສມ຺ປໂມທາມນາມຍາ’’ຕິ.

໖໖໔. ຕຕ຺ຖ ໂສວຓ຺ຓຊາລນ຺ຕິ ສຣີຣປ຺ປມາເຓນ ກຕໍ ສຸວຓ຺ຓມຍໍ ຊາລໍ. ມຓິໂສຓ຺ຓຈິຕ຺ຕິຕນ຺ຕິ ສີສາທິຏ຺ຐາເນສຸ ສີສູປຄຄີວູປຄາທິອາຠຣຓວເສນ ນານາວິເຘຫິ ¶ ມຓີຫິ ຈ ສຸວຓ຺ເຓນ ຈ ຈິຕ຺ຕິຕໍ. ມຸຕ຺ຕາຈິຕນ຺ຕິ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ອາພທ຺ຘາຫິ ມຸຕ຺ຕາວລີຫິ ອາຈິຕໍ. ເຫມຊາເລນ ຉນ຺ນນ຺ຕິ ເຫມມເຍນ ປຠາຊາເລນ ຉນ຺ນໍ. ຕຎ຺ຫິ ນານາວິເຘຫິ ມຓີຫິ ເຈວ ສຸວຓ຺ເຓນ ຈ ຈິຕ຺ຕິຕໍ ມຸຕ຺ຕາວລີຫິ ອາຈິຕມ຺ປິ ສຸປຣິສຸທ຺ຘສ຺ສ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓສ຺ເສວ ເຍຠຸຍ຺ຍຕາຍ ທິວາກຣກິຣຓສມ຺ຜສ຺ສໂຕ ອຕິວິຍ ປຠສ຺ສເຣນ ເຫມມເຍນ ປຠາຊາເລນ ສຎ຺ຉາທິຕໍ ເອໂກຠາສໍ ຫຸຕ຺ວາ ກຎ຺ຈນາທາສໍ ວິຍ ຕິຏ຺ຐຕິ. ປຣິນິພ຺ພຸເຕຕິ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ. ໂຄຕເມຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ໂຄຕ຺ເຕນ ນິທ຺ທິສຕິ. ອປ຺ປເມຍ຺ເຍຕິ ຄຸຓານຸຠາວໂຕ ປມິນິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ເຍ. ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາຕິ ກມ຺ມຜລວິສຍາຍ ¶ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓາຍ ຈ ສທ຺ຘາຍ ປສນ຺ນມານສາ. ອຠິໂຣປຍິນ຺ຕິ ປູຊາວເສນ ສຣີເຣ ໂຣເປສິໍ ປຏິມຸຎ຺ຈິໍ.

໖໖໕. ຕາຫນ຺ຕິ ຕໍ ອຫໍ. ກຸສລນ຺ຕິ ກຸຈ຺ຉິຕສລນາທິອຕ຺ເຖນ ກຸສລໍ. ພຸທ຺ຘວຓ຺ຓິຕນ຺ຕິ ‘‘ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ອປທາ ວາ ທ຺ວິປທາ ວາ’’ຕິອາທິນາ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໓໙; ອ. ນິ. ໔.໓໔) ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ປສຕ຺ຖໍ. ອເປຕໂສກາຕິ ໂສກເຫຕູນໍ ໂຠຄພ຺ຍສນາທີນໍ ອຠາເວນ ອປຄຕໂສກາ. ເຕນ ຈິຕ຺ຕທຸກ຺ຂາຠາວມາຫ. ສຸຂິຕາຕິ ¶ ສຎ຺ຊາຕສຸຂາ ສຸຂປ຺ປຕ຺ຕາ. ເອເຕນ ສຣີຣທຸກ຺ຂາຠາວໍ ວທຕິ. ຈິຕ຺ຕທຸກ຺ຂາຠາເວນ ຈສ຺ສາ ປໂມທາປຕ຺ຕິ, ສຣີຣທຸກ຺ຂາຠາເວນ ອໂຣຄຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ສມ຺ປໂມທາມນາມຍາ’’ຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອຍຎ຺ຈ ອຕ຺ໂຖ ຕທາ ອຕ຺ຕນາ ເທວຕາຍ ຈ ກຖິຕນິຍາເມເນວ ສງ຺ຄີຕິກາເລ ອາຍສ຺ມຕາ ນາຣເທນ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫການໍ ອາໂຣຈິໂຕ, ເຕ ຈ ຕໍ ຕເຖວ ສງ຺ຄຫໍ ອາໂຣປຍິໍສູຕິ.

ມລ຺ລິກາວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ກາ ນາມ ຕ຺ວໍ ວິສາລກ຺ຂີຕິ ວິສາລກ຺ຂິວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວຕິ ¶ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຣຎ຺ຎາ ອຊາຕສຕ຺ຕຸນາ ອຕ຺ຕນາ ປຏິລທ຺ຘາ ຠຄວຕາ ສຣີຣຘາຕຸໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊຄເຫ ຖູເປ ຈ ມເຫ ຈ ກເຕ ຣາຊຄຫວາສິນີ ເອກາ ມາລາກາຣຘີຕາ ສຸນນ຺ທາ ນາມ ອຸປາສິກາ ອຣິຍສາວິກາ ໂສຕາປນ຺ນາ ປິຕຸໍ ເຄຫໂຕ ເປສິຕໍ ພຫຸໍ ມາລຎ຺ຈ ຄນ຺ຘຎ຺ຈ ເປເສຕ຺ວາ ເທວສິກໍ ເຈຕິເຍ ປູຊໍ ກາເຣສິ, ອຸໂປສຖທິວເສສຸ ປນ ສຍເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປູຊໍ ອກາສິ. ສາ ອປຣຠາເຄ ອຎ຺ຎຕເຣນ ໂຣເຄນ ຜຸຏ຺ຐາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ປຣິຈາຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອເຖກທິວສໍ ສາ ສກ຺ເກນ ເທວານມິນ຺ເທນ ສຫ ຈິຕ຺ຕລຕາວນໍ ປາວິສິ. ຕຕ຺ຖ ຈ ອຎ຺ຎາສໍ ເທວຕານໍ ປຠາ ປຸປ຺ຜາທີນໍ ປຠາຫິ ປຏິຫຕາ ຫຸຕ຺ວາ ວິຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓາ ໂຫຕິ, ສຸນນ຺ທາຍ ປນ ປຠາ ຕາຫິ ອນຠິຠູຕາ ສຠາເວເນວ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ຕາຍ ກຕສຸຈຣິຕໍ ຎາຕຸກາໂມ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ປຸຈ຺ຉິ –

‘‘ກາ ນາມ ຕ຺ວໍ ວິສາລກ຺ຂິ, ຣມ຺ເມ ຈິຕ຺ຕລຕາວເນ;

ສມນ຺ຕາ ອນຸປຣິຍາສິ, ນາຣີຄຓປຸຣກ຺ຂຕາ.

‘‘ຍທາ ¶ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ, ປວິສນ຺ຕິ ອິມໍ ວນໍ;

ສໂຍຄ຺ຄາ ສຣຖາ ສພ຺ເພ, ຈິຕ຺ຣາ ໂຫນ຺ຕິ ອິຘາຄຕາ.

‘‘ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ¶ ອິຘ ປຕ຺ຕາຍ, ອຸຍ຺ຍາເນ ວິຈຣນ຺ຕິຍາ;

ກາເຍ ນ ທິສ຺ສຕີ ຈິຕ຺ຕໍ, ເກນ ຣູປໍ ຕເວທິສໍ;

ເທວເຕ ປຸຈ຺ຉິຕາຈິກ຺ຂ, ກິສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ.

໖໖໖. ຕຕ຺ຖ ກາ ນາມ ຕ຺ວນ຺ຕິ ປຸຣິມຕ຺ຕຠາເວ ກາ ນາມ ກີທິສີ ນາມ ຕ຺ວໍ, ຍຕ຺ຖ ກເຕນ ສຸຈຣິເຕນ ອຍໍ ເຕ ອີທິສີ ອານຸຠາວສມ຺ປຕ຺ຕິ ອໂຫສີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ວິສາລກ຺ຂີຕິ ວິປຸລໂລຈເນ.

໖໖໗. ຍທາຕິ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ. ອິມໍ ວນນ຺ຕິ ອິມໍ ຈິຕ຺ຕລຕານາມກໍ ອຸປວນໍ. ຈິຕ຺ຣາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ຕລຕາວເນ ວິຈິຕ຺ຕປຠາສໍສຄ຺ເຄນ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣວຕ຺ຖາລງ຺ກາຣາທີນໍ ປກຕິໂອຠາສໂຕປິ ວິສິຏ຺ຐຠາວປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວິຈິຕ຺ຣາກາຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ອິຘາຄຕາຕິ ອິຘ ອາຄຕາ ສມ຺ປຕ຺ຕາ, ອິຘ ວາ ອາຄມນເຫຕຸ.

໖໖໘. ອິຘ ປຕ຺ຕາຍາຕິ ອິມໍ ຐານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕາຍ ອຸປຄຕາຍ. ເກນ ¶ ຣູປໍ ຕເວທິສນ຺ຕິ ເກນ ກາຣເຓນ ຕວ ຣູປໍ ສຣີຣໍ ເອທິສໍ ເອວຣູປໍ, ຈິຕ຺ຕລຕາວນສ຺ສ ປຠໍ ອຠິຠວນ຺ຕໍ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ເອວໍ ສກ຺ເກນ ປຸຏ຺ຐາ ສາ ເທວຕາ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ພ຺ຍາກາສິ –

‘‘ເຍນ ກມ຺ເມນ ເທວິນ຺ທ, ຣູປໍ ມຍ຺ຫໍ ຄຕີ ຈ ເມ;

ອິທ຺ຘິ ຈ ອານຸຠາໂວ ຈ, ຕໍ ສຸໂຓຫິ ປຸຣິນ຺ທທ.

‘‘ອຫໍ ຣາຊຄເຫ ຣມ຺ເມ, ສຸນນ຺ທາ ນາມຸປາສິກາ;

ສທ຺ຘາ ສີເລນ ສມ຺ປນ຺ນາ, ສໍວິຠາຄຣຕາ ສທາ.

‘‘ອຈ຺ຉາທນຎ຺ຈ ຠຕ຺ຕຎ຺ຈ, ເສນາສນໍ ປທີປິຍໍ;

ອທາສິໍ ອຸຊຸຠູເຕສຸ, ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ.

‘‘ຈາຕຸທ຺ທສິໍ ¶ ປຎ຺ຈທສິໍ, ຍາ ຈ ປກ຺ຂສ຺ສ ອຏ຺ຐມີ;

ປາຏິຫາຣິຍປກ຺ຂຎ຺ຈ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສຸສມາຄຕໍ.

‘‘ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສິສ຺ສໍ, ສທາ ສີເລສຸ ສໍວຸຕາ;

ສຎ຺ຎມາ ສໍວິຠາຄາ ຈ, ວິມານໍ ອາວສາມຫໍ.

‘‘ປາຓາຕິປາຕາ ¶ ວິຣຕາ, ມຸສາວາທາ ຈ ສຎ຺ຎຕາ;

ເຖຍ຺ຍາ ຈ ອຕິຈາຣາ ຈ, ມຊ຺ຊປານາ ຈ ອາຣກາ.

‘‘ປຎ຺ຈສິກ຺ຂາປເທ ຣຕາ, ອຣິຍສຈ຺ຈານ ໂກວິທາ;

ອຸປາສິກາ ຈກ຺ຂຸມໂຕ, ໂຄຕມສ຺ສ ຍສສ຺ສິໂນ.

‘‘ຕສ຺ສາ ເມ ຎາຕິກຸລາ ທາສີ, ສທາ ມາລາຠິຫາຣຕິ;

ຕາຫໍ ຠຄວໂຕ ຖູເປ, ສພ຺ພເມວາຠິໂຣປຍິໍ.

‘‘ອຸໂປສເຖ ຈຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ;

ຖູປສ຺ມິໍ ອຠິໂຣເປສິໍ, ປສນ຺ນາ ເສຫິ ປາຓິຠິ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ເມນ ເທວິນ຺ທ, ຣູປໍ ມຍ຺ຫໍ ຄຕີ ຈ ເມ;

ອິທ຺ຘິ ຈ ອານຸຠາໂວ ຈ, ຍໍ ມາລໍ ອຠິໂຣປຍິໍ.

‘‘ຍຎ຺ຈ ສີລວຕີ ອາສິໍ, ນ ຕໍ ຕາວ ວິປຈ຺ຈຕິ;

ອາສາ ຈ ປນ ເມ ເທວິນ຺ທ, ສກທາຄາມິນີ ສິຍ’’ນ຺ຕິ.

໖໖໙. ຕຕ຺ຖ ຄຕີຕິ ອຍໍ ເທວຄຕິ, ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ວາ. ອິທ຺ຘີຕິ ອຍໍ ເທວິທ຺ຘິ, ອຘິປ຺ປາຍສມິຊ຺ຌນໍ ວາ. ອານຸຠາໂວຕິ ປຠາໂວ. ປຸຣິນ຺ທທາຕິ ສກ຺ກໍ ອາລປຕິ. ໂສ ຫິ ປຸເຣ ທານໍ ອທາສີຕິ ‘‘ປຸຣິນ຺ທໂທ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໖໗໖. ຎາຕິກຸລາຕິ ປິຕຸ ເຄຫໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ສທາ ມາລາຠິຫາຣຕີຕິ ¶ ສທາ ສພ຺ພກາລໍ ທິວເສ ທິວເສ ຎາຕິກຸລໂຕ ທາສິຍາ ປຸປ຺ຜໍ ມຍ຺ຫໍ ອຠິຫຣີຍຕິ. ສພ຺ພເມວາຠິໂຣປຍິນ຺ຕິ ¶ ມຍ຺ຫໍ ປິຬນ຺ຘນຕ຺ຖາຍ ປິຕຸເຄຫໂຕ ອາຫຏໍ ມາລໍ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ຄນ຺ຘາທິໍ ສພ຺ພເມວ ອຕ຺ຕນາ ອປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ຖູເປ ປູຊນວເສນ ອຠິໂຣປຍິໍ ປູຊໍ ກາເຣສິໍ.

໖໗໗-໘. ອຸໂປສເຖ ຈຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ອຸໂປສຖທິວເສ ອຫເມວ ຖູປຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ. ຍໍ ມາລໍ ອຠິໂຣປຍິນ຺ຕິ ຍໍ ຕທາ ຠຄວໂຕ ຖູເປ ມາລາຄນ຺ຘາຠິໂຣປນໍ ກຕໍ, ເຕນ ກມ຺ເມນາຕິ ໂຍຊນາ.

໖໗໙. ນ ຕໍ ຕາວ ວິປຈ຺ຈຕີຕິ ຍໍ ສີລວຕີ ອາສິໍ, ຕໍ ສີລຣກ຺ຂຓໍ ຕໍ ຣກ຺ຂິຕໍ ສີລໍ ປູຊາມຍປຸຎ຺ຎສ຺ສ ພລວຠາເວນ ອລທ຺ໂຘກາສໍ ນ ຕາວ ວິປຈ຺ຈຕິ ¶ , ນ ວິປຈ຺ຈິຕຸໍ ອາຣທ຺ຘໍ, ອປຣສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ຕສ຺ສ ວິປາໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາສາ ຈ ປນ ເມ ເທວິນ຺ທ, ສກທາຄາມິນີ ສິຍນ຺ຕິ ‘‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ສກທາຄາມິນີ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນາ ຈ ເມ ເທວິນ຺ທ, ອຣິຍຘມ຺ມວິສຍາວ, ນ ຠວວິເສສວິສຍາ. ສາ ປນ ສປ຺ປິມຓ຺ຑໍ ອິຈ຺ຉໂຕ ທຘິໂຕ ປຈິຕໍ ວິຍ ອນິປ຺ຜາທິນີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອິມໍ ປນ ອຕ຺ຖໍ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ອຕ຺ຕນາ ຈ ຕາຍ ເທວຘີຕາຍ ຈ ວຸຕ຺ຕນິຍາເມເນວ ອາຍສ຺ມໂຕ ວງ຺ຄີສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ສງ຺ຄີຕິກາເລ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫການໍ ມຫາເຖຣານໍ ອາໂຣເຈສິ, ເຕ ຈ ຕໍ ຕເຖວ ສງ຺ຄີຕິໍ ອາໂຣປຍິໍສູຕິ.

ວິສາລກ຺ຂິວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕເກ ໂກວິຬາເຣຕິ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ¶ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ. ເຕນ ສມເຍນ ສາວຕ຺ຖິວາສີ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອຸປາສໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ສ຺ວາຕນາຍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ, ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫທ຺ວາເຣ ມຫນ຺ຕໍ ມຓ຺ຑປໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສາຓິປາກາຣໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ວິຕານໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຘຊປຏາກາທໂຍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ນານາວິຣາຄວຓ຺ຓານິ ວຕ຺ຖານິ ຄນ຺ຘທາມມາລາທາມານິ ຈ ໂອລມ຺ເພຕ຺ວາ ສິຕ຺ຕສມ຺ມຏ຺ເຐ ປເທເສ ອາສນານິ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ກາລໍ ອາໂຣເຈສິ. ອຖ ຠຄວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເທວວິມານໍ ວິຍ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ມຓ຺ຑປໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສຫສ຺ສຣໍສີ ວິຍ ອຓ຺ຓວກຸຈ຺ຉິໍ ໂອຠາສຍມາໂນ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ອຸປາສໂກ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜຘູມທີເປຫິ ຠຄວນ຺ຕໍ ປູເຊສິ.

ເຕນ ¶ ຈ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕຣາ ກຏ຺ຐຫາຣິກາ ອິຕ຺ຖີ ອນ຺ຘວເນ ສຸປຸປ຺ຜິຕໍ ອໂສກຣຸກ຺ຂໍ ທິສ຺ວາ ສປລ຺ລວງ຺ກຸຣານິ ປິຓ຺ຑີກຕານິ ພຫູນິ ອໂສກປຸປ຺ຜານິ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ, ຠຄວນ຺ຕໍ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ອາສນສ຺ສ ສມນ຺ຕໂຕ ເຕຫິ ປຸປ຺ເຜຫິ ປຸປ຺ຜສນ຺ຖຣໍ ສນ຺ຖຣນ຺ຕີ, ຠຄວໂຕ ປູຊໍ ກຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ¶ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ນມສ຺ສມານາ ອຄມາສິ. ສາ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍເສສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສປຣິວາຣາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ນນ຺ທນວເນ ນຈ຺ຈນ຺ຕີ ຄາຍນ຺ຕີ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກມາລາ ຄນ຺ເຖນ຺ຕີ ປໂມທມານາ ກີຬນ຺ຕີ ສຸຂໍ ອນຸຠວຕິ. ອຖາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເທວຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕາຍ ກຕກມ຺ມໍ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ປຸຈ຺ຉິ –

‘‘ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕເກ ໂກວິຬາເຣ, ຣມຓີເຍ ມໂນຣເມ;

ທິພ຺ພມາລໍ ຄນ຺ຖມານາ, ຄາຍນ຺ຕີ ສມ຺ປໂມທສິ.

‘‘ຕສ຺ສາ ¶ ເຕ ນຈ຺ຈມານາຍ, ອງ຺ຄມງ຺ເຄຫິ ສພ຺ພໂສ;

ທິພ຺ພາ ສທ຺ທາ ນິຈ຺ຉຣນ຺ຕິ, ສວນີຍາ ມໂນຣມາ.

‘‘ຕສ຺ສາ ເຕ ນຈ຺ຈມານາຍ, ອງ຺ຄມງ຺ເຄຫິ ສພ຺ພໂສ;

ທິພ຺ພາ ຄນ຺ຘາ ປວາຍນ຺ຕິ, ສຸຈິຄນ຺ຘາ ມໂນຣມາ.

‘‘ວິວຕ຺ຕມານາ ກາເຍນ, ຍາ ເວຓີສຸ ປິຬນ຺ຘນາ;

ເຕສໍ ສຸຍ຺ຍຕິ ນິຄ຺ໂຆໂສ, ຕູຣິເຍ ປຎ຺ຈງ຺ຄິເກ ຍຖາ.

‘‘ວຏໍສກາ ວາຕຘຸຕາ, ວາເຕນ ສມ຺ປກມ຺ປິຕາ;

ເຕສໍ ສຸຍ຺ຍຕິ ນິຄ຺ໂຆໂສ, ຕູຣິເຍ ປຎ຺ຈງ຺ຄິເກ ຍຖາ.

‘‘ຍາປິ ເຕ ສິຣສ຺ມິໍ ມາລາ, ສຸຈິຄນ຺ຘາ ມໂນຣມາ;

ວາຕິ ຄນ຺ໂຘ ທິສາ ສພ຺ພາ, ຣຸກ຺ໂຂ ມຎ຺ຊູສໂກ ຍຖາ.

‘‘ຆາຍເສ ຕໍ ສຸຈິຄນ຺ຘໍ, ຣູປໍ ປສ຺ສສິ ອມານຸສໍ;

ເທວເຕ ປຸຈ຺ຉິຕາຈິກ຺ຂ, ກິສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ.

໖໘໐. ຕຕ຺ຖ ¶ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕເກ ໂກວິຬາເຣຕິ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກນາມເກ ໂກວິຬາຣປຸປ຺ເຜ ອາທາຍ ທິພ຺ພມາລໍ ຄນ຺ຖມານາຕິ ໂຍຊນາ. ຍຎ຺ຫິ ໂລກິຍາ ‘‘ປາຣິຊາຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ມາຄຘຠາສາຍ ‘‘ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂກວິຬາໂຣຕິ ຈ ໂກວິຬາຣຊາຕິໂກ, ໂສ ຈ ມນຸສ຺ສໂລເກປິ ເທວໂລເກປິ ໂກວິຬາໂຣ, ຕສ຺ສາປິ ຊາຕີຕິ ວທນ຺ຕິ.

໖໘໑. ຕສ຺ສາ ¶ ປນ ເທວຕາຍ ນຈ຺ຈນກາເລ ອງ຺ຄຠາຣວເສນ ສຣີຣໂຕ ຈ ປິຬນ຺ຘນໂຕ ຈ ອຕິວິຍ ມຘຸໂຣ ສທ຺ໂທ ນິຈ຺ຉຣຕິ, ຄນ຺ໂຘ ສທາ ສພ຺ພາ ທິສາປິ ຜຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕສ຺ສາ ເຕ ນຈ຺ຈມານາຍາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ສວນີຍາຕິ ໂສຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕາ, ສວນສ຺ສ ວາ ຫິຕາ, ກຓ຺ຓສຸຂາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໖໘໓. ວິວຕ຺ຕມານາ ກາເຍນາຕິ ຕວ ກາເຍນ ສຣີເຣນ ປຣິວຕ຺ຕມາເນນ, ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕລກ຺ຂເຓ ເຈຕໍ ກຣຓວຈນໍ. ຍາ ເວຓີສຸ ປິຬນ຺ຘນາຕິ ຍານິ ເຕ ເກສເວຓີສຸ ປິຬນ຺ຘນານິ, ວິຠຕ຺ຕິໂລໂປ ເຈຕ຺ຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາໂສ ວາ.

໖໘໔. ວຏໍສກາຕິ ຣຕນມຍາ ກຓ຺ຓິກາ ວຏໍສກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວາຕຘຸຕາຕິ ມນ຺ເທນ ມາລຸເຕນ ຘູປຍມານາ. ວາເຕນ ¶ ສມ຺ປກມ຺ປິຕາຕິ ວາເຕນ ສມນ຺ຕໂຕ ວິເສສໂຕ ກມ຺ປິຕາ ຈລິຕາ. ອຖ ວາ ວຏໍສກາ ວາຕຘຸຕາ, ວາເຕນ ສມ຺ປກມ຺ປິຕາຕິ ອວາເຕຣິຕາປິ ວາເຕຣິຕາປິ ເຍ ເຕ ວຏໍສກາ ກມ຺ປິຕາ, ເຕສໍ ສຸຍ຺ຍຕິ ນິຄ຺ໂຆໂສຕິ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ.

໖໘໕. ວາຕິ ຄນ຺ໂຘ ທິສາ ສພ຺ພາຕິ ຕສ຺ສາ ເຕ ສິຣສ຺ມິໍ ທິພ຺ພມາລາຍ ຄນ຺ໂຘ ວາຍຕິ ສພ຺ພາ ທິສາ. ຍຖາ ກິໍ? ຣຸກ຺ໂຂ ມຎ຺ຊູສໂກ ຍຖາຕິ, ຍຖາ ນາມ ມຎ຺ຊູສໂກ ຣຸກ຺ໂຂ ສຸປຸປ຺ຜິໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຄນ຺ເຘນ ພຫູນິ ໂຍຊນານິ ຜຣມາໂນ ສພ຺ພາ ທິສາ ວາຍຕິ, ເອວໍ ຕວ ສິຣສ຺ມິໍ ປິຬນ຺ຘນມາລາຍ ຄນ຺ໂຘຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ກິຣ ຣຸກ຺ໂຂ ຄນ຺ຘມາທເນ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ອຸໂປສຖກຣຓມຓ຺ຑລມາຬກມຊ຺ເຌ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຍຕ຺ຕການິ ເທວໂລເກ ຈ ມນຸສ຺ສໂລເກ ຈ ສຸຣຠິກຸສຸມານິ, ຕານິ ຕສ຺ສ ສາຂຄ຺ເຄສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເຕນ ໂສ ອຕິວິຍ ສຸຄນ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຕາຍ ເທວຕາຍ ປິຬນ຺ຘນມາລາຍ ຄນ຺ໂຘຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຣຸກ຺ໂຂ ມຎ຺ຊູສໂກ ຍຖາ’’ຕິ.

໖໘໖. ຍທິປິ ຕສ຺ສ ສຄ຺ຄສ຺ສ ຉຜສ຺ສາຍຕນິກຠາວໂຕ ສພ຺ພານິປິ ຕຕ຺ຖ ອາຣມ຺ມຓານິ ປິຍຣູປານິເຍວ, ຄນ຺ຘຣູປານໍ ປນ ສວິເສສານໍ ຕສ຺ສາ ເທວຕາຍ ລາຠິຠາວໂຕ ‘‘ຆາຍເສ ຕໍ ສຸຈິຄນ຺ຘໍ, ຣູປໍ ປສ຺ສສິ ອມານຸສ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອຖ ¶ ¶ ເທວຕາ ທ຺ວີຫິ ຄາຖາຫິ ພ຺ຍາກາສິ –

‘‘ປຠສ຺ສຣໍ ອຈ຺ຈິມນ຺ຕໍ, ວຓ຺ຓຄນ຺ເຘນ ສໍຍຸຕໍ;

ອໂສກປຸປ຺ຜມາລາຫໍ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປນາມຍິໍ.

‘‘ຕາຫໍ ກມ຺ມໍ ກຣິຕ຺ວານ, ກຸສລໍ ພຸທ຺ຘວຓ຺ຓິຕໍ;

ອເປຕໂສກາ ສຸຂິຕາ, ສມ຺ປໂມທາມນາມຍາ’’ຕິ.

໖໘໗. ຕຕ຺ຖ ສຸໂຘຕປວາຬສງ຺ຆາຕສນ຺ນິຠສ຺ສ ກິຎ຺ຊກ຺ຂເກສຣສມຸທາເຍນ ຠາຓຸຣໍສິຊາລສ຺ສ ວິຍ ອໂສກປຸປ຺ຜຸຕ຺ຕມສ຺ສ ¶ ຕທາ ອຸປຏ຺ຐິຕຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ປຠສ຺ສຣໍ ອຈ຺ຈິມນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອຖາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຕາຍ ເທວຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ສຸຈຣິຕກມ຺ເມ ກຖິເຕ ສປຣິວາຣາຍ ຕສ຺ສາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ຕໂຕ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ກເຖສິ. ຠຄວາ ຕໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ສາ ເທສນາ ມຫາຊນສ຺ສ ສາຕ຺ຖິກາ ອໂຫສີຕິ.

ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອິຕິ ປຣມຕ຺ຖທີປນິຍາ ຂຸທ຺ທກ-ອຏ຺ຐກຖາຍ ວິມານວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ

ທສວຕ຺ຖຸປຏິມຓ຺ຑິຕສ຺ສ ຕຕິຍສ຺ສ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກວຄ຺ຄສ຺ສ

ມຎ຺ຊິຏ຺ຐກວຄ຺ເຄ ¶ ມຎ຺ຊິຏ຺ຐເກ ວິມານສ຺ມິນ຺ຕິ ມຎ຺ຊິຏ຺ຐກວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອຸປາສໂກ ຠຄວນ຺ຕໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອນນ຺ຕຣວິມາເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ມຓ຺ຑປໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ປູເຊຕ຺ວາ ທານໍ ເທຕິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕຣາ ກຸລທາສີ ອນ຺ຘວເນ ສຸປຸປ຺ຜິຕໍ ສາລຣຸກ຺ຂໍ ທິສ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຸປ຺ຜານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຫີເຣຫິ ¶ ອາວຸຓິຕ຺ວາ ວຏໍສເກ ກຕ຺ວາ ປຸນ ພຫູນິ ມຸຕ຺ຕປຸປ຺ຜານິ ອຄ຺ຄປຸປ຺ຜານິ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິຏ຺ຐາ. ຕສ຺ມິໍ ມຓ຺ຑເປ ຍຸຄນ຺ຘຣປພ຺ພຕກຸຈ຺ຉິໍ ໂອຠາສຍມານໍ ພາລສູຣິຍໍ ວິຍ ຉພ຺ພຓ຺ຓພຸທ຺ຘຣໍສິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ, ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ເຕຫິ ປຸປ຺ເຜຫິ ປູເຊນ຺ຕີ ວຏໍສການິ ອາສນສ຺ສ ສມນ຺ຕໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ອິຕຣານິ ຈ ປຸປ຺ຜານິ ໂອກິຣິຕ຺ວາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ສາ ¶ ອປຣຠາເຄ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕຜລິກມຍໍ ວິມານໍ, ຕສ຺ສ ຈ ປຸຣໂຕ ສຸວຓ຺ຓວາລຸກາສນ຺ຖຕຠູມິຠາຄໍ ມຫນ຺ຕໍ ສາລວນໍ ປາຕຸຣໂຫສິ. ສາ ຍທາ ວິມານໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສາລວນໍ ປວິສຕິ, ຕທາ ສາລສາຂາ ໂອນມິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອຸປຣິ ກຸສຸມານິ ໂອກິຣນ຺ຕິ. ຕໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ກຕກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິ –

‘‘ມຎ຺ຊິຏ຺ຐເກ ວິມານສ຺ມິໍ, ໂສຓ຺ຓວາລຸກສນ຺ຖເຕ;

ປຎ຺ຈງ຺ຄິເກນ ຕູຣິເຍນ, ຣມສິ ສຸປ຺ປວາທິເຕ.

‘‘ຕມ຺ຫາ ວິມານາ ໂອຣຸຍ຺ຫ, ນິມ຺ມິຕາ ຣຕນາມຍາ;

ໂອຄາຫສິ ສາລວນໍ, ປຸປ຺ຜິຕໍ ສພ຺ພກາລິກໍ.

‘‘ຍສ຺ສ ຍສ຺ເສວ ສາລສ຺ສ, ມູເລ ຕິຏ຺ຐສິ ເທວເຕ;

ໂສ ໂສ ມຸຎ຺ຈຕິ ປຸປ຺ຜານິ, ໂອນມິຕ຺ວາ ທຸມຸຕ຺ຕໂມ.

‘‘ວາເຕຣິຕໍ ¶ ສາລວນໍ, ອາຘຸຕໍ ທິຊເສວິຕໍ;

ວາຕິ ຄນ຺ໂຘ ທິສາ ສພ຺ພາ, ຣຸກ຺ໂຂ ມຎ຺ຊູສໂກ ຍຖາ.

‘‘ຆາຍເສ ຕໍ ສຸຈິຄນ຺ຘໍ, ຣູປໍ ປສ຺ສສິ ອມານຸສໍ;

ເທວເຕ ປຸຈ຺ຉິຕາຈິກ຺ຂ, ກິສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ.

໖໘໙. ຕຕ຺ຖ ມຎ຺ຊິຏ຺ຐເກ ວິມານສ຺ມິນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕຜລິກມເຍ ວິມາເນ. ສິນ຺ທຸວາຣກຓວີຣມກຸລສທິສວຓ຺ຓຎ຺ຫິ ‘‘ມຎ຺ຊິຏ຺ຐກ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂສຓ຺ຓວາລຸກສນ຺ຖເຕຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓາຫິ ສຸວຓ຺ຓວາລຸກາຫິ ສນ຺ຖຕຠູມິຠາເຄ. ຣມສິ ສຸປ຺ປວາທິເຕຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ປວາທິເຕນ ປຎ຺ຈງ຺ຄິເກນ ຕູຣິເຍນ ອຠິຣມສິ.

໖໙໐. ນິມິຕ຺ຕາ ¶ ຣຕນາມຍາຕິ ຕວ ສຸຈຣິຕສິປ຺ປິນາ ອຠິນິມ຺ມິຕາ ຣຕນມຍາ ວິມານາ. ໂອຄາຫສີຕິ ປວິສສິ. ສພ຺ພກາລິກນ຺ຕິ ສພ຺ພກາເລ ສຸຂໍ ສພ຺ພອຸຕຸສປ຺ປາຍໍ, ສພ຺ພກາເລ ປຸປ຺ຜນກໍ ວາ.

໖໙໒. ວາເຕຣິຕນ຺ຕິ ຍຖາ ປຸປ຺ຜານິ ໂອກິຣນ຺ຕິ, ເອວໍ ວາເຕນ ອີຣິຕໍ ¶ ຈລິຕໍ. ອາຘຸຕນ຺ຕິ ມນ຺ເທນ ມາລຸເຕນ ສຓິກສຓິກໍ ວິຘູປຍມານໍ. ທິຊເສວິຕນ຺ຕິ ມຍູຣໂກກິລາທິສກຸຓສງ຺ເຆຫິ ອຸປເສວິຕໍ.

ເອວໍ ເຖເຣນ ປຸຏ຺ຐາ ສາ ເທວຕາ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ພ຺ຍາກາສິ –

‘‘ອຫໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ມນຸສ຺ສຠູຕາ, ທາສີ ອຍິຣກຸເລ ອຫຸໍ;

ພຸທ຺ຘໍ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວານ, ສາລປຸປ຺ເຜຫິ ໂອກິຣິໍ.

‘‘ວຏໍສກຎ຺ຈ ສຸກຕໍ, ສາລປຸປ຺ຜມຍໍ ອຫໍ;

ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປນາເມສິໍ, ປສນ຺ນາ ເສຫິ ປາຓິຠິ.

‘‘ຕາຫໍ ກມ຺ມໍ ກຣິຕ຺ວານ, ກຸສລໍ ພຸທ຺ຘວຓ຺ຓິຕໍ;

ອເປຕໂສກາ ສຸຂິຕາ, ສມ຺ປໂມທາມນາມຍາ’’ຕິ.

໖໙໔-໕. ຕຕ຺ຖ ¶ ອຍິຣກຸເລຕິ ອຍ຺ຍກຸເລ, ສາມິກເຄເຫຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຫຸນ຺ຕິ ອໂຫສິໍ. ໂອກິຣິນ຺ຕິ ປຸປ຺ເຜຫິ ວິປ຺ປກິຣິໍ. ອຸປນາເມສິນ຺ຕິ ປູຊາວເສນ ອຸປນາເມສິໍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອຖາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ສປຣິວາຣາຍ ຕສ຺ສາ ເທວຕາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ຕມຕ຺ຖໍ ນິເວເທສິ. ຠຄວາ ຕໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ເທສນາ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ສາຕ຺ຖິກາ ອໂຫສີຕິ.

ມຎ຺ຊິຏ຺ຐກວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຠສ຺ສຣວຣວຓ຺ຓນິເຠຕິ ¶ ປຠສ຺ສຣວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ຣາຊຄເຫ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອຸປາສໂກ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖເຣ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ເສກາ ຘີຕາ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ, ສາປິ ເຖເຣ ຄຣຸຈິຕ຺ຕີກາຣພຫຸລາ ໂຫຕິ. ອເຖກທິວສໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຣາຊຄເຫ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕໍ ກຸລໍ ອຸປສງ຺ກມິ. ສາ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ເຖເຣ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ເນ ສຸມນມາລາຍ ປູເຊຕ຺ວາ ¶ ມຘຸຣໍ ຄຸຬຜາຓິຕໍ ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ອາກິຣິ, ເຖໂຣ ອນຸໂມທິຕຸກາໂມ ນິສີທິ. ສາ ຆຣາວາສສ຺ສ ພຫຸກິຈ຺ຈຕາຍ ອໂນກາສຕໍ ປເວເທຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ທິວເສ ຘມ຺ມໍ ໂສສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ຕທເຫວ ຈ ສາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍເສສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ປຸຈ຺ຉິ –

‘‘ປຠສ຺ສຣວຣວຓ຺ຓນິເຠ, ສຸຣຕ຺ຕວຕ຺ຖວສເນ;

‘‘ປລ຺ລງ຺ໂກ ຈ ເຕ ມຫຄ຺ໂຆ, ນານາຣຕນຈິຕ຺ຕິໂຕ ຣຸຈິໂຣ;

ຍຕ຺ຖ ຕ຺ວໍ ນິສິນ຺ນາ ວິໂຣຈສິ, ເທວຣາຊາຣິວ ນນ຺ທເນ ວເນ.

‘‘ກິໍ ¶ ຕ຺ວໍ ປຸເຣ ສຸຈຣິຕມາຈຣີ ຠທ຺ເທ, ກິສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກໍ;

ອນຸໂຠສິ ເທວໂລກສ຺ມິໍ, ເທວເຕ ປຸຈ຺ຉິຕາຈິກ຺ຂ;

໖໙໗. ຕຕ຺ຖ ປຠສ຺ສຣວຣວຓ຺ຓນິເຠຕິ ນິຠາຕິ ທິພ຺ພຕີຕິ ນິຠາ, ວຓ຺ໂຓວ ນິຠາ ວຓ຺ຓນິຠາ, ອຕິວິຍ ໂອຠາສນໂຕ ປຠສ຺ສຣາ ຉວິໂທສາຠາເວນ ວຣາ ອຸຕ຺ຕມາ ວຓ຺ຓນິຠາ ເອຕິສ຺ສາຕິ ປຠສ຺ສຣວຣວຓ຺ຓນິຠາ. ອາມນ຺ຕນວເສນ ‘‘ປຠສ຺ສຣວຣວຓ຺ຓນິເຠ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸຣຕ຺ຕວຕ຺ຖວສເນຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ຣຕ຺ຕວຕ຺ຖນິວຕ຺ເຖ. ຈນ຺ທນຣຸຈິຣຄຕ຺ເຕຕິ ຈນ຺ທນານຸລິຕ຺ຕໍ ວິຍ ຣຸຈິຣຄຕ຺ເຕ, ໂຄສີຕຈນ຺ທເນນ ພຫລຕຣານຸລິຕ຺ຕໍ ວິຍ ສຸຣຕ຺ຕມນຸຎ຺ຎສຣີຣາວຍເວຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຈນ຺ທນານຸເລເປນ ວາ ຣຸຈິຣຄຕ຺ເຕ.

ເອວໍ ¶ ເຖເຣນ ປຸຏ຺ຐາ ເທວຕາ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ພ຺ຍາກາສິ –

‘‘ປິຓ຺ຑາຍ ເຕ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ, ມາລໍ ຜາຓິຕຎ຺ຈ ອທທໍ ຠນ຺ເຕ;

ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ວິປາກໍ, ອນຸໂຠມິ ເທວໂລກສ຺ມິໍ.

‘‘ໂຫຕິ ຈ ເມ ອນຸຕາໂປ, ອປຣທ຺ຘໍ ທຸກ຺ຂິຕຎ຺ຈ ເມ ຠນ຺ເຕ;

ສາຫໍ ¶ ຘມ຺ມໍ ນາສ຺ໂສສິໍ, ສຸເທສິຕໍ ຘມ຺ມຣາເຊນ.

‘‘ຕໍ ຕໍ ວທາມິ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ຍສ຺ສ ເມ ອນຸກມ຺ປິໂຍ ໂກຈິ;

ຘມ຺ເມສຸ ຕໍ ສມາທເປຖ, ສຸເທສິຕໍ ຘມ຺ມຣາເຊນ.

‘‘ເຍສໍ ອຕ຺ຖິ ສທ຺ຘາ ພຸທ຺ເຘ, ຘມ຺ເມ ຈ ສງ຺ຆຣຕເນ;

ເຕ ມໍ ອຕິວິໂຣຈນ຺ຕິ, ອາຍຸນາ ຍສສາ ສິຣິຍາ.

‘‘ປຕາເປນ ວຓ຺ເຓນ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ, ອຎ຺ເຎ ມຫິທ຺ຘິກຕຣາ ມຍາ ເທວາ’’ຕິ.

໗໐໐. ຕຕ຺ຖ ມາລນ຺ຕິ ສຸມນປຸປ຺ຜໍ. ຜາຓິຕນ຺ຕິ ອຸຈ຺ຉຸຣສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຕຜາຓິຕໍ.

໗໐໑. ອນຸຕາໂປຕິ ວິປ຺ປຏິສາໂຣ. ຕສ຺ສ ກາຣຓມາຫ ‘‘ອປຣທ຺ຘໍ ທຸກ຺ຂຕຎ຺ຈ ເມ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ¶ . ອິທານິ ຕໍ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ສາຫໍ ຘມ຺ມໍ ນາສ຺ໂສສິ’’ນ຺ຕິ, ສາ ອຫໍ ຕທາ ຕວ ເທເສຕຸກາມສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ນ ສຸຓິໍ. ກີທິສໍ? ສຸເທສິຕໍ ຘມ຺ມຣາເຊນາຕິ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ອາທິກລ຺ຍາຓາທິຕາຍ ເອກນ຺ຕນິຍ຺ຍານິກຕາຍ ຈ ສ຺ວາຂາຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໗໐໒. ຕນ຺ຕິ ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມຣາເຊນ ສຸເທສິຕຕ຺ຕາ ອສວນສ຺ສ ຈ ມາທິສານໍ ອນຸຕາປເຫຕຸຠາວໂຕ. ຕນ຺ຕິ ຕຸວໍ, ຕຸຍ຺ຫນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ສາຕິ ໂຍ ອສ຺ສ. ອນຸກມ຺ປິໂຍຕິ ອນຸກມ຺ປິຕພ຺ໂພ. ໂກຈີຕິ ໂຍ ໂກຈິ. ຘມ຺ເມສູຕິ ສີລາທິຘມ຺ເມສຸ. ‘‘ຘມ຺ເມ ຫີ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ສາສນຘມ຺ເມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫີຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ວຈນວິປລ຺ລາໂສ ວາ. ຕນ຺ຕິ ອນຸກມ຺ປິຕພ຺ພປຸຄ຺ຄລໍ. ສຸເທສິຕນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ເທສິຕໍ.

໗໐໓-໔. ເຕ ມໍ ອຕິວິໂຣຈນ຺ຕີຕິ ເຕ ຣຕນຕ຺ຕເຍ ປສນ຺ນາ ເທວປຸຕ຺ຕາ ມໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວິໂຣຈນ຺ຕິ. ປຕາເປນາຕິ ເຕຊສາ ອານຸຠາເວນ. ອຎ຺ເຎຕິ ¶ ເຍ ອຎ຺ເຎ. ມຍາຕິ ນິສ຺ສກ຺ເກ ກຣຓວຈນໍ. ວຓ຺ເຓນ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ ມຫິທ຺ຘິກຕຣາ ¶ ຈ ເທວາ, ເຕ ຣຕນຕ຺ຕເຍ ອຠິປ຺ປສນ຺ນາເຍວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອລງ຺ກຕາ ມຓິກຎ຺ຈນາຈິຕນ຺ຕິ ນາຄວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ພາຣາຓສິຍໍ ວິຫຣຕິ ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ. ເຕນ ສມເຍນ ພາຣາຓສິວາສິນີ ເອກາ ອຸປາສິກາ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ສີລາຈາຣສມ຺ປນ຺ນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ວຕ຺ຖຍຸຄໍ ວາຍາເປຕ຺ວາ ສຸປຣິໂຘຕໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ເອວມາຫ ‘‘ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ, ຠນ຺ເຕ ຠຄວາ, ອິມໍ ວຕ຺ຖຍຸຄໍ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ ຍໍ ມມ ອສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ. ຠຄວາ ຕໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ສາ ເທສນາວສາເນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ເຄຫໍ ອຄມາສິ. ສາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍເສສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣາຊສ຺ສ ປິຍາ ອໂຫສິ ວລ຺ລຠາ ຍສຸຕ຺ຕຣາ ນາມ ນາເມນ. ຕສ຺ສາ ປຸຎ຺ຎານຸຠາເວນ ເຫມຊາລສຎ຺ຉນ຺ໂນ ກຸຎ຺ຊຣວໂຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ຂນ຺ເຘ ມຓິມໂຍ ມຓ຺ຑໂປ, ມຊ຺ເຌ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕຣຕນປລ຺ລງ຺ໂກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ທ຺ວີສຸ ທນ຺ເຕສຸ ຈສ຺ສ ກມລກຸວລຍຸຊ຺ຊລາ ຣມຓີຍາ ທ຺ເວ ໂປກ຺ຂຣຓິໂຍ ¶ ປາຕຸຣເຫສຸໍ. ຕຕ຺ຖ ປທຸມກຓ຺ຓິກາສຸ ຐິຕາ ເທວຘີຕາ ປຄ຺ຄຫິຕປຎ຺ຈງ຺ຄິກຕູຣິຍາ ນຈ຺ຈນ຺ຕິ ເຈວ ຄາຍນ຺ຕິ ຈ.

ສຕ຺ຖາ ພາຣາຓສິຍໍ ຍຖາຠິຣນ຺ຕໍ ວິຫຣິຕ຺ວາ ເຍນ ສາວຕ຺ຖິ ເຕນ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກາມິ. ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຣ ສຸທໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ອຖ ສາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕນາ ອນຸຠຸຍ຺ຍມານໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ກາຣຓໍ ອຸປຘາເຣນ຺ຕີ ‘‘ສຕ຺ຖຸ ວຕ຺ຖຍຸຄທານກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕໂສມນສ຺ສາ ຠຄວຕິ ປສາທພຫຸມານາ ¶ ວນ຺ທິຕຸກາມາ ອຠິກ຺ກນ຺ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘວຣຄຕາ ອາກາເສນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ອາຍສ຺ມາ ວງ຺ຄີໂສ ຠຄວໂຕ ອນຸຎ຺ຎາຍ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ປຸຈ຺ຉິ –

‘‘ອລງ຺ກຕາ ¶ ມຓິກຎ຺ຈນາຈິຕໍ, ໂສວຓ຺ຓຊາລຈິຕໍ ມຫນ຺ຕໍ;

ອຠິຣຸຍ຺ຫ ຄຊວຣໍ ສຸກປ຺ປິຕໍ, ອິຘາຄມາ ເວຫາຍສໍ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ.

‘‘ນາຄສ຺ສ ທນ຺ເຕສຸ ທຸເວສຸ ນິມ຺ມິຕາ, ອຈ຺ໂຉທກາ ປທຸມິນິໂຍ ສຸຜຸລ຺ລາ;

ປທຸເມສຸ ຈ ຕູຣິຍຄຓາ ປຠິຊ຺ຊເຣ, ອິມາ ຈ ນຈ຺ຈນ຺ຕິ ມໂນຫຣາໂຍ.

‘‘ເທວິທ຺ຘິປຕ຺ຕາສິ ມຫານຸຠາເວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ກິມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເກນາສິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

໗໐໕. ຕຕ຺ຖ ອລງ຺ກຕາຕິ ສພ຺ພາຠຣຓວິຠູສິຕາ. ມຓິກຎ຺ຈນາຈິຕນ຺ຕິ ເຕຫິ ທິພ຺ພມາເນຫິ ມຓິສຸວຓ຺ເຓຫິ ອາຈິຕໍ. ໂສວຓ຺ຓຊາລຈິຕນ຺ຕິ ເຫມຊາລສຎ຺ຉນ຺ນໍ. ມຫນ຺ຕນ຺ຕິ ວິປຸລໍ. ສຸກປ຺ປິຕນ຺ຕິ ຄມນສນ຺ນາຫວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ສນ຺ນທ຺ຘໍ. ເວຫາຍສນ຺ຕິ ເວຫາຍສຠູເຕ ຫຕ຺ຖິປິຏ຺ເຐ. ອນ຺ຕລິກ຺ເຂຕິ ອາກາເສ, ‘‘ອລງ຺ກຕມຓິກຎ຺ຈນາຈິຕ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ເທວເຕ, ຕ຺ວໍ ສພ຺ພາລງ຺ກາເຣຫິ ອລງ຺ກຕາ ອລງ຺ກຕມຓິກຎ຺ຈນາຈິຕໍ, ອຕິວິຍ ທິພ຺ພມາເນຫິ ມຓີຫິ ກຎ຺ຈເນຫິ ຈ ອລງ຺ກຣຓວເສນ ຂຈິຕໍ, ເຫມຊາເລຫິ ກຸມ຺ຠາລງ຺ກາຣາທິເຠເທຫິ ຫຕ຺ຖາລງ຺ກາເຣຫິ ຈິຕໍ ອາມຸຕ຺ຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ອຕິວິຍ ພ຺ຣຫນ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ຄຊໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຫຕ຺ຖິປິຏ຺ຐິຍາ ¶ ນິສິນ຺ນາ ອາກາເສເນວ ອິຘ ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕາຕິ.

໗໐໖. ນາຄສ຺ສ ທນ຺ເຕສຸ ທຸເວສຸ ນິມ຺ມິຕາຕິ ເອຣາວຓສ຺ສ ວິຍ ນາຄຣາຊສ຺ສ ອິມສ຺ສ ທ຺ວີສຸ ທນ຺ເຕສຸ ¶ ທ຺ເວ ໂປກ຺ຂຣຓິໂຍ ສຸຈຣິຕສິປ຺ປິນາ ສຸຏ຺ຐຸ ວິຣຈິຕາ. ຕູຣິຍຄຓາຕິ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກຕູຣິຍສມູຫາ. ປຠິຊ຺ຊເຣຕິ ທ຺ວາທສນ຺ນໍ ລຍເຠທານໍ ວເສນ ປເຠທໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ‘‘ປວຊ຺ຊເຣ’’ຕິ ຈ ປຐນ຺ຕິ, ປກາເຣຫິ ວາທີຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ¶ ເຖເຣນ ປຸຏ຺ຐາ ເທວຕາ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ –

‘‘ພາຣາຓສິຍໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ພຸທ຺ຘສ຺ສຫໍ ວຕ຺ຖຍຸຄໍ ອທາສິໍ;

ປາທານິ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຉມາ ນິສີທິໍ, ວິຕ຺ຕາ ຈຫໍ ອຎ຺ຊລິກໍ ອກາສິໍ.

‘‘ພຸທ຺ໂຘ ຈ ເມ ກຎ຺ຈນສນ຺ນິຠຕ຺ຕໂຈ, ອເທສຍິ ສມຸທຍທຸກ຺ຂນິຈ຺ຈຕໍ;

ອສງ຺ຂຕໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘສສ຺ສຕໍ, ມຄ຺ຄໍ ອເທສຍິ ຍໂຕ ວິຊານິສໍ.

‘‘ອປ຺ປາຍຸກີ ກາລກຕາ ຕໂຕ ຈຸຕາ, ອຸປປນ຺ນາ ຕິທສຄຓໍ ຍສສ຺ສິນີ;

ສກ຺ກສ຺ສຫໍ ອຎ຺ຎຕຣາ ປຊາປຕິ, ຍສຸຕ຺ຕຣາ ນາມ ທິສາສຸ ວິສ຺ສຸຕາ’’ຕິ.

໗໐໘-໙. ຕຕ຺ຖ ຉມາຕິ ຠູມິຍໍ. ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ຫິ ອິທໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ. ວິຕ຺ຕາຕິ ຕຸຏ຺ຐາ. ຍໂຕຕິ ຍໂຕ ສຕ຺ຖຸ ສາມຸກ຺ກໍສິກຘມ຺ມເທສນໂຕ. ວິຊານິສນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌິໍ.

໗໑໐. ອປ຺ປາຍຸກີຕິ ‘‘ອີທິສໍ ນາມ ອຸຬາຣໍ ປຸຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ນ ຕຍາ ເອຕສ຺ມິໍ ທຸກ຺ຂພຫຸເລ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາເວ ເອວໍ ຐາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຊາຕາຠິສນ຺ຘິນາ ວິຍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄເຕນ ກມ຺ມຸນາ ອປ຺ປາຍຸກາ ສມານາ. ອຎ຺ຎຕຣາ ປຊາປຕີຕິ ¶ ໂສຬສສຫສ຺ສານໍ ມເຫສີນໍ ອຎ຺ຎຕຣາ. ທິສາສຸ ວິສ຺ສຸຕາຕິ ທ຺ວີສຸ ເທວໂລເກສຸ ສພ຺ພທິສາສຸ ປາກຏາ ປຎ຺ຎາຕາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ¶ ວຓ຺ເຓນາຕິ ອໂລມວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ພາຣາຓສິຍໍ ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ພາຣາຓສິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ ¶ . ຕຕ຺ເຖກາ ອໂລມາ ນາມ ທຸຄ຺ຄຕິຕ຺ຖີ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎໍ ທາຕພ຺ພໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ ‘‘ອີທິສມ຺ປິ ຠຄວໂຕ ທິນ຺ນໍ ມຍ຺ຫໍ ມຫປ຺ຜລໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຣິຠິນ຺ນວຓ຺ຓໍ ອໂລຓໍ ສຸກ຺ຂກຸມ຺ມາສໍ ອຸປເນສິ, ຠຄວາ ປຏິຄ຺ຄເຫສິ. ສາ ຕໍ ທານໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ໂສມນສ຺ສໍ ປເວເທສິ, ສາ ອປຣຠາເຄ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍເສສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ –

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນ…ເປ… ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. –

ປຸຈ຺ຉິ. ສາປິ ຕສ຺ສ ພ຺ຍາກາສິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ –

‘‘ສາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ…ເປ… ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ. – ວຸຕ຺ຕໍ;

‘‘ອຫຎ຺ຈ ພາຣາຓສິຍໍ, ພຸທ຺ຘສ຺ສາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸໂນ;

ອທາສິໍ ສຸກ຺ຂກຸມ຺ມາສໍ, ປສນ຺ນາ ເສຫິ ປາຓິຠິ.

‘‘ສຸກ຺ຂາຍ ອໂລຓິກາຍ ຈ, ປສ຺ສ ຜລໍ ກຸມ຺ມາສປິຓ຺ຑິຍາ;

ອໂລມໍ ສຸຂິຕໍ ທິສ຺ວາ, ໂກ ປຸຎ຺ຎໍ ນ ກຣິສ຺ສຕິ.

‘‘ເຕນ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ…ເປ… ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

໗໑໖. ຕຕ຺ຖ ອໂລມໍ ສຸຂິຕໍ ທິສ຺ວາຕິ ອໂລມມ຺ປິ ນາມ ¶ ສຸກ຺ຂກຸມ຺ມາສມຕ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ ເອວໍ ທິພ຺ພສຸເຂນ ສຸຂິຕໍ ທິສ຺ວາ. ໂກ ປຸຎ຺ຎໍ ນ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ໂກ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕສຸຂໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຸຎ຺ຎໍ ນ ກຣິສ຺ສຕີຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ¶ ວຓ຺ເຓນາຕິ ກຎ຺ຊິກທາຍິກາວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ອນ຺ຘກວິນ຺ເທ ວິຫຣຕິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ຠຄວໂຕ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ວາຕໂຣໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຠຄວາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ¶ ອານນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕສິ ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ ອານນ຺ທ, ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ເຠສຊ຺ຊຕ຺ຖໍ ກຎ຺ຊິກໍ ອາຫຣາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ມຫາຣາຊທຕ຺ຕິຍໍ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐາກເວຊ຺ຊສ຺ສ ນິເວສນທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ເວຊ຺ຊສ຺ສ ຠຣິຍາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຖຣໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກີທິເສນ ໂວ, ຠນ຺ເຕ, ເຠສຊ຺ເຊນ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ສາ ກິຣ ພຸທ຺ຘິສມ຺ປນ຺ນາ ‘‘ເຠສຊ຺ເຊນ ປໂຍຊເນ ສຕິ ເຖໂຣ ອິຘາຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຠິກ຺ຂຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ. ‘‘ກຎ຺ຊິເກນາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ຍິທໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ມຍ຺ຫໍ ອຍ຺ຍສ຺ສ, ຕຖາ ເຫສ ຠຄວໂຕ ປຕ຺ໂຕ, ຫນ຺ທາຫໍ ໂລກນາຖສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ກຎ຺ຊິກໍ ສມ຺ປາເທມີ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ ສຎ຺ຊາຕພຫຸມານາ ພທຣຍູເສນ ຍາຄຸໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຣິວາຣຠາເວນ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ໂຠຊນໍ ປຏິຍາເທຕ຺ວາ ເປເສສິ. ຕໍ ປຣິຠຸຕ຺ຕມຕ຺ຕສ຺ເສວ ຠຄວໂຕ ໂສ ອາພາໂຘ ວູປສມິ. ສາ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍເສສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມຫຕິໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ຕີ ໂມທຕິ. ອຖາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເທວຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕໍ ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສປຣິວາເຣນ ວິຈຣນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ຕາຍ ກຕກມ຺ມໍ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ປຸຈ຺ຉິ –

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນ ¶ …ເປ… ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. –

‘‘ສາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ…ເປ… ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລໍ’’.

‘‘ອຫໍ ອນ຺ຘກວິນ຺ທມ຺ຫິ, ພຸທ຺ຘສ຺ສາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸໂນ;

ອທາສິໍ ໂກລສມ຺ປາກໍ, ກຎ຺ຊິກໍ ເຕລຘູປິຕໍ.

‘‘ປິປ຺ຜລ຺ຍາ ລສຸເຓນ ຈ, ມິສ຺ສໍ ລາມຎ຺ຊເກນ ຈ;

ອທາສິໍ ອຸຊຸຠູຕສ຺ມິໍ, ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ.

‘‘ຍາ ມເຫສິຕ຺ຕໍ ກາເຣຍ຺ຍ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ ຣາຊິໂນ;

ນາຣີ ສພ຺ພງ຺ຄກລ຺ຍາຓີ, ຠຕ຺ຕຸ ຈາໂນມທສ຺ສິກາ;

ເອກສ຺ສ ກຎ຺ຊິກທານສ຺ສ, ກລໍ ນາຄ຺ຆຕິ ໂສຬສິໍ.

‘‘ສຕໍ ¶ ¶ ນິກ຺ຂາ ສຕໍ ອສ຺ສາ, ສຕໍ ອສ຺ສຕຣີຣຖາ;

ສຕໍ ກຎ຺ຎາສຫສ຺ສານິ, ອາມຸຕ຺ຕມຓິກຸຓ຺ຑລາ;

ເອກສ຺ສ ກຎ຺ຊິກທານສ຺ສ, ກລໍ ນາຄ຺ຆນ຺ຕິ ໂສຬສິໍ.

‘‘ສຕໍ ເຫມວຕາ ນາຄາ, ອີສາທນ຺ຕາ ອຸຣູຬ຺ຫວາ;

ສຸວຓ຺ຓກຈ຺ຉາ ມາຕງ຺ຄາ, ເຫມກປ຺ປນວາສສາ,

ເອກສ຺ສ ກຎ຺ຊິກທານສ຺ສ, ກລໍ ນາຄ຺ຆນ຺ຕິ ໂສຬສິໍ.

‘‘ຈຕຸນ຺ນມປິ ທີປານໍ, ອິສ຺ສຣໍ ໂຍຘ ກາຣເຍ;

ເອກສ຺ສ ກຎ຺ຊິກທານສ຺ສ, ກລໍ ນາຄ຺ຆຕິ ໂສຬສິ’’ນ຺ຕິ.

໗໒໓-໔. ຕຕ຺ຖ ອທາສິໍ ໂກລສມ຺ປາປກໍ, ກຎ຺ຊິກໍ ເຕລຘູປິຕນ຺ຕິ ພທຣໂມທກກສາເວ ຈຕຸຄຸໂຓທກສໂມທິເຕ ປາເກນ ຈຕຸຕ຺ຖຠາຄາວສິຏ຺ຐໍ ຍາຄຸໍ ປຈິຕ຺ວາ ຕໍ ຕິກຏຸກອຊໂມທຫິງ຺ຄຸຊີຣກລສຸຓາທີຫິ ກຏຸກຠຓ຺ເຑຫິ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ສຸຘູປິຕໍ ກຕ຺ວາ ລາມຎ຺ຊຄນ຺ຘໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ເຕນ ຠຄວໂຕ ປຕ຺ເຕ ອາກິຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ ອທາສິໍ, ເຖຣສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ປຕິຏ຺ຐເປສິນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ –

‘‘ປິປ຺ຜລ຺ຍາ ¶ ລສຸເຓນ ຈ, ມິສ຺ສໍ ລາມຎ຺ຊເກນ ຈ;

ອທາສິໍ ອຸຊຸຠູຕສ຺ມິໍ, ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ’’ຕິ.

ເອວໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຕາຍ ເທວຕາຍ ອຕ຺ຕນາ ສມຸປຈິຕສຸຈຣິຕກມ຺ເມ ອາວິກເຕ ສປຣິວາຣາຍ ຕສ຺ສາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ. ຠຄວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ສາ ເທສນາ ມຫາຊນສ຺ສ ສາຕ຺ຖິກາ ອໂຫສີຕິ.

ກຎ຺ຊິກທາຍິກາວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ¶ ¶ ວຓ຺ເຓນາຕິ ວິຫາຣວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ. ເຕນ ສມເຍນ ວິສາຂາ ມຫາອຸປາສິກາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອຸສ຺ສວທິວເສ ອຸຍ຺ຍາເນ ວິຈຣຓຕ຺ຖໍ ສຫາຍິກາຫິ ປຣິຊເນນ ຈ ອຸສ຺ສາຫິຕາ ສຸນ຺ຫາຕານຸລິຕ຺ຕາ ສຸໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ມຫາລຕາປສາຘນໍ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ສຫາຍິກາສເຕຫິ ປຣິວາຣິຕາ ມຫນ຺ເຕນ ອິສ຺ສຣິເຍນ ມຫຕາ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ເຄຫໂຕ ນິກ຺ຂມ຺ມ ອຸຍ຺ຍານໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ພາລທາຣິກາຍ ວິຍ ກິໍ ເມ ໂມຆກີຬິເຕນ, ຫນ຺ທາຫໍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ມໂນຠາວນີເຍ ຈ ອຍ຺ເຍ ວນ຺ທິສ຺ສາມິ, ຘມ຺ມຎ຺ຈ ໂສສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກມນ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ ມຫາລຕາປິຬນ຺ຘນໍ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຕໍ ທາສິຍາ ຫຕ຺ເຖ ທຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ຕສ຺ສາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ.

ສາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ມໂນຠາວນີເຍ ຈ ຠິກ຺ຂູ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ວິຫາຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທາສິໍ ອາຫ ‘‘ຫນ຺ທ ເຊ ອາຠຣຓໍ ປິຬນ຺ຘິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ຕໍ ຠຓ຺ຑິກໍ ກຕ຺ວາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວິຫາເຣ ຐເປຕ຺ວາ ຕຫໍ ຕຫໍ ວິຈຣິຕ຺ວາ ຄມນກາເລ ວິສ຺ສຣິຕ຺ວາ ຄຕຕ຺ຕາ ‘‘ວິສ຺ສຣິຕໍ ມຍາ, ຕິຏ຺ຐ ອຍ຺ເຍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິວຕ຺ຕິຕຸກາມາ ອໂຫສິ. ວິສາຂາ ‘‘ສເຈ ເຊ ວິຫາເຣ ຐເປຕ຺ວາ ວິສ຺ສຣິຕໍ, ຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ເສວ ອຕ຺ຖາຍ ຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິຫາຣໍ ¶ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິປ຺ປາຍໍ ປເວເທນ຺ຕີ ‘‘ວິຫາຣໍ, ຠນ຺ເຕ, ກາເຣສ຺ສາມິ, ອຘິວາເສຕຸ ເມ ຠຄວາ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ ອາຫ. ອຘິວາເສສິ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ.

ສາ ຕໍ ປິຬນ຺ຘນໍ ສຕສຫສ຺ສາຘິກນວໂກຏິອຄ຺ຆນກໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມຕາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ນວກມ຺ມາຘິຏ຺ຐາຍເກນ ສຸວິຠຕ຺ຕຠິຕ຺ຕິຖມ຺ຠຕຸລາໂຄປານສິກຓ຺ຓິກທ຺ວາຣພາຫວາຕປານ ໂສປານາທິເຄຫາວຍວໍ ມໂນຫຣໍ ສຸວິກປ຺ປິຕກຏ຺ຐກມ຺ມຣມຓີຍໍ ສຸປຣິກມ຺ມກຕສຸຘາກມ຺ມໍ ມນຸຎ຺ຎໍ ສຸວິຣຈິຕມາລາກມ຺ມລຕາກມ຺ມາທິຈິຕ຺ຕກມ຺ມວິຈິຕ຺ຕໍ ສຸປຣິນິຏ຺ຐິຕມຓິກຸຏ຺ຏິມ ສທິສຠູມິຕລໍ ເທວວິມານສທິສໍ ເຫຏ຺ຐາຠູມິຍໍ ປຎ຺ຈ ຄພ຺ຠສຕານິ, ອຸປຣິຠູມິຍໍ ປຎ຺ຈ ຄພ຺ຠສຕານີຕິ ຄພ຺ຠສຫສ຺ສປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ¶ ຈ ວສນານຸຈ຺ຉວິກໍ ມຫນ຺ຕໍ ປາສາທໍ ຕສ຺ສ ປຣິວາຣປາສາທສຫສ຺ສຎ຺ຈ ເຕສໍ ປຣິວາຣຠາເວນ ກຸຏິມຓ຺ຑປຈງ຺ກມນາທີນິ ຈ ກາເຣນ຺ຕີ ນວຫິ ມາເສຫິ ວິຫາຣໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ. ປຣິນິຏ຺ຐິເຕ ຈ ວິຫາເຣ ນວເຫວ ຫິຣຎ຺ຎໂກຏີຫິ ວິຫາຣມຫໍ ກາເຣນ຺ຕີ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ສຫາຍິກາສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ ¶ ສຫາຍິກາ ອາຫ ‘‘ອິມໍ ເອວຣູປໍ ປາສາທໍ ກາເຣນ຺ຕິຍາ ຍໍ ມຍາ ປຸຎ຺ຎໍ ປສຸຕໍ, ຕໍ ອນຸໂມທຖ, ປຕ຺ຕິທານໍ ໂວ ທມ຺ມີ’’ຕິ. ‘‘ອໂຫ ສາຘຸ ອໂຫ ສາຘູ’’ຕິ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ສພ຺ພາປິ ອນຸໂມທິໍສຸ.

ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຕຣາ ອຸປາສິກາ ວິເສສໂຕ ຕໍ ປຕ຺ຕິທານໍ ມນສາກາສິ. ສາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍເສສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສາ ປຸຎ຺ຎານຸຠາເວນ ອເນກກູຏາຄາຣປາກາຣອຸຍ຺ຍານໂປກ຺ຂຣຓິອາທິປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ໂສຬສໂຍຊນາຍາມວິຕ຺ຖາຣພ຺ເພຘໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຠາຍ ໂຍຊນສຕໍ ຜຣນ຺ຕໍ ອາກາສຈາຣິໍ ມຫນ຺ຕໍ ວິມານໍ ປາຕຸຣໂຫສິ. ສາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີປິ ¶ ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສປຣິວາຣາ ສຫ ວິມາເນນ ຄຈ຺ຉຕິ. ວິສາຂາ ປນ ມຫາອຸປາສິກາ ວິປຸລປຣິຈ຺ຈາຄຕາຍ ສທ຺ຘາສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ນິມ຺ມານຣຕີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສຸນິມ຺ມິຕເທວຣາຊສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຠາວໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ອຖາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ເທວຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕໍ ວິສາຂາຍ ສຫາຍິກໍ ຕາວຕິໍສຠວເນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ –

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນ, ຍາ ຕ຺ວໍ ຕິຏ຺ຐສິ ເທວເຕ;

ໂອຠາເສນ຺ຕີ ທິສາ ສພ຺ພາ, ໂອສຘີ ວິຍ ຕາຣກາ.

‘‘ຕສ຺ສາ ເຕ ນຈ຺ຈມານາຍ, ອງ຺ຄມງ຺ເຄຫິ ສພ຺ພໂສ;

ທິພ຺ພາ ສທ຺ທາ ນິຈ຺ຉຣນ຺ຕິ, ສວນີຍາ ມໂນຣມາ.

‘‘ຕສ຺ສາ ເຕ ນຈ຺ຈມານາຍ, ອງ຺ຄມງ຺ເຄຫິ ສພ຺ພໂສ;

ທິພ຺ພາ ຄນ຺ຘາ ປວາຍນ຺ຕິ, ສຸຈິຄນ຺ຘາ ມໂນຣມາ.

‘‘ວິວຕ຺ຕມານາ ກາເຍນ, ຍາ ເວຓີສຸ ປິຬນ຺ຘນາ;

ເຕສໍ ສຸຍ຺ຍຕິ ນິຄ຺ໂຆໂສ, ຕູຣິເຍ ປຎ຺ຈງ຺ຄິເກ ຍຖາ.

‘‘ວຏໍສກາ ວາຕຘຸຕາ, ວາເຕນ ສມ຺ປກມ຺ປິຕາ;

ເຕສໍ ສຸຍ຺ຍຕິ ນິຄ຺ໂຆໂສ, ຕູຣິເຍ ປຎ຺ຈງ຺ຄິເກ ຍຖາ.

‘‘ຍາປິ ¶ ເຕ ສິຣສ຺ມິໍ ມາລາ, ສຸຈິຄນ຺ຘາ ມໂນຣມາ;

ວາຕິ ຄນ຺ໂຘ ທິສາ ສພ຺ພາ, ຣຸກ຺ໂຂ ມຎ຺ຊູສໂກ ຍຖາ.

‘‘ຆາຍເສ ¶ ຕໍ ສຸຈິຄນ຺ຘໍ, ຣູປໍ ປສ຺ສສິ ອມານຸສໍ;

ເທວເຕ ປຸຈ຺ຉິຕາຈິກ຺ຂ, ກິສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ປຸຈ຺ຉິ. ສາປິ ຕສ຺ສ ເອວໍ ພ຺ຍາກາສິ –

‘‘ສາວຕ຺ຖິຍໍ ມຍ຺ຫໍ ສຂີ ຠທນ຺ເຕ, ສງ຺ຆສ຺ສ ກາເຣສິ ມຫາວິຫາຣໍ;

ຕຕ຺ຖປ຺ປສນ຺ນາ ອຫມານຸໂມທິໍ, ທິສ຺ວາ ອຄາຣຎ຺ຈ ປິຍຎ຺ຈ ເມຕໍ.

‘‘ຕາເຍວ ເມ ສຸທ຺ຘນຸໂມທນາຍ, ລທ຺ຘໍ ວິມານພ຺ຠຸຕທສ຺ສເນຍ຺ຍໍ;

ສມນ຺ຕໂຕ ໂສຬສໂຍຊນານິ, ເວຫາຍສໍ ຄຈ຺ຉຕິ ອິທ຺ຘິຍາ ມມ.

‘‘ກູຏາຄາຣາ ນິເວສາ ເມ, ວິຠຕ຺ຕາ ຠາຄໂສ ມິຕາ;

ທທ຺ທລ຺ລມານາ ອາຠນ຺ຕິ, ສມນ຺ຕາ ສຕໂຍຊນໍ.

‘‘ໂປກ຺ຂຣຎ຺ໂຎ ¶ ຈ ເມ ເອຕ຺ຖ, ປຸຖຸໂລມນິເສວິຕາ;

ອຈ຺ໂຉທກາ ວິປ຺ປສນ຺ນາ, ໂສຓ຺ຓວາລຸກສນ຺ຖຕາ.

‘‘ນານາປທຸມສຎ຺ຉນ຺ນາ, ປຸຓ຺ຑຣີກສໂມຕຕາ;

ສຸຣຠີ ສມ຺ປວາຍນ຺ຕິ, ມນຸຎ຺ຎາ ມາລຸເຕຣິຕາ.

‘‘ຊມ຺ພຸໂຍ ປນສາ ຕາລາ, ນາຬິເກຣວນານິ ຈ;

ອນ຺ໂຕນິເວສເນ ຊາຕາ, ນານາຣຸກ຺ຂາ ອໂຣປິມາ.

‘‘ນານາຕູຣິຍສງ຺ຆຸຏ຺ຐໍ, ອຈ຺ຉຣາຄຓໂຆສິຕໍ;

ໂຍປິ ມໍ ສຸປິເນ ປສ຺ເສ, ໂສປິ ວິຕ຺ໂຕ ສິຍາ ນໂຣ.

‘‘ເອຕາທິສໍ ອພ຺ຠຸຕທສ຺ສເນຍ຺ຍໍ, ວິມານໍ ສພ຺ພໂສ ປຠໍ;

ມມ ກມ຺ເມ ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ອລໍ ປຸຎ຺ຎານິ ກາຕເວ’’ຕິ.

໗໓໖. ຕຕ຺ຖ ¶ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ມຍ຺ຫໍ ສຂີ ຠທນ຺ເຕ, ສງ຺ຆສ຺ສ ກາເຣສິ ມຫາວິຫາຣນ຺ຕິ ຠນ຺ເຕ ອນຸຣຸທ຺ຘ ¶ , ສາວຕ຺ຖິຍາ ສມີເປ ປາຈີນປສ຺ເສ ມຍ຺ຫໍ ມມ ສກ຺ຂີ ສຫາຍິກາ ວິສາຂາ ມຫາອຸປາສິກາ ອາຄຕາຄຕໍ ຈາຕຸທ຺ທິສໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ນວຫິຣຎ຺ຎໂກຏິປຣິຈ຺ຈາເຄນ ປຸພ຺ພາຣາມໍ ນາມ ມຫນ຺ຕໍ ວິຫາຣໍ ກາເຣສິ. ຕຕ຺ຖປ຺ປສນ຺ນາ ອຫມານຸໂມທິນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ກຕປຣິໂຍສິເຕ ສງ຺ຆສ຺ສ ນິຍ຺ຍາທິຍມາເນ ຕາຍ ກເຕ ປຕ຺ຕິທາເນ ‘‘ອໂຫ ຐາເນ ວຕ ປຣິຈ຺ຈາໂຄ ກໂຕ’’ຕິ ປສນ຺ນາ ຣຕນຕ຺ຕເຍ ກມ຺ມຜເລ ຈ ສຎ຺ຊາຕປສາທາ ອຫໍ ອນຸໂມທິໍ. ວຕ຺ຖຸວເສນ ຕສ຺ສາ ອນຸໂມທນາຍ ອຸຬາຣຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ທິສ຺ວາ ອຄາຣຎ຺ຈ ປິຍຎ຺ຈ ເມຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ສຫສ຺ສຄພ຺ຠໍ ອຕິວິຍ ຣມຓີຍໍ ເທວວິມານສທິສໍ ຕຎ຺ຈ ອຄາຣໍ ມຫນ຺ຕໍ ປາສາທໍ ປິຍຎ຺ຈ ເມ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຕາທິສໍ ມຫນ຺ຕໍ ຘນປຣິຈ຺ຈາຄໍ ທິສ຺ວາ ອນຸໂມທິນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

໗໓໗. ຕາເຍວ ເມ ສຸທ຺ຘນຸໂມທນາຍາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕາຍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມປຣິຈ຺ຈາຄາຠາເວນ ສຸທ຺ຘາຍ ເກວລາຍ ອນຸໂມທນາເຍວ. ລທ຺ຘໍ ວິມານພ຺ຠຸຕທສ຺ສເນຍ຺ຍນ຺ຕິ ¶ ມຍ຺ຫໍ ປຸພ຺ເພ ອີທິສສ຺ສ ອຠູຕປຸພ຺ພຕາຍ ອພ຺ຠຸຕໍ ສມນ຺ຕຠທ຺ທກຠາເວນ ອຕິວິຍ ສຸຣູປຕາຍ ຈ ທສ຺ສເນຍ຺ຍໍ ອິມໍ ວິມານໍ ລທ຺ຘໍ ອຘິຄຕໍ. ເອວໍ ຕສ຺ສ ວິມານສ຺ສ ອຠິຣູປຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ປມາຓມຫຕ຺ຕໍ ປຠາວມຫຕ຺ຕໍ ອຸປໂຠຄວຕ຺ຖຸມຫຕ຺ຕຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສມນ຺ຕໂຕ ໂສຬສໂຍຊນານີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອິທ຺ຘິຍາ ມມາຕິ ມມ ປຸຎ຺ຎິທ຺ຘິຍາ.

໗໓໙. ໂປກ຺ຂຣຎ຺ໂຎຕິ ໂປກ຺ຂຣຓິໂຍ. ປຸຖຸໂລມນິເສວິຕາຕິ ທິພ຺ພມຈ຺ເຉຫິ ອຸປເສວິຕາ.

໗໔໐. ນານາປທຸມສຎ຺ຉນ຺ນາຕິ ສຕປຕ຺ຕສຫສ຺ສປຕ຺ຕາທິເຠເທຫິ ນານາວິເຘຫິ ຣຕ຺ຕປທຸເມຫິ ຣຕ຺ຕກມເລຫິ ຈ ສຎ຺ຉາທິຕາ. ປຸຓ຺ຑຣີກສໂມຕຕາຕິ ນານາວິເຘຫິ ເສຕກມເລຫິ ສມນ຺ຕໂຕ ອວຕຕາ, ນານາຣຸກ຺ຂາ ອໂຣປິມາ ສຸຣຠີ ສມ຺ປວາຍນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

໗໔໒. ໂສປີຕິ ໂສ ສຸປິນທສ຺ສາວີປິ. ວິຕ຺ໂຕຕິ ຕຸຏ຺ໂຐ.

໗໔໓. ສພ຺ພໂສ ¶ ປຠນ຺ຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ໂອຠາສມານໍ. ກມ຺ເມ ຫີຕິ ກມ຺ມນິມິຕ຺ຕໍ. ຫີຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ເຈຕນານໍ ວາ ອປຣາປຣຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ພຫຸຠາວໂຕ ‘‘ກມ຺ເມຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອລນ຺ຕິ ຍຸຕ຺ຕໍ. ກາຕເວຕິ ກາຕຸໍ.

ອິທານິ ເຖໂຣ ວິສາຂາຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ກຖາເປຕຸກາໂມ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

ຕສ຺ສາ ຄຕິໍ ພ຺ຣູຫິ ກຸຫິໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສາ’’ຕິ.

໗໔໔. ຕຕ຺ຖ ຍາ ເຈວ ສາ ທານມທາສິ ນາຣີຕິ ຍສ຺ສ ທານສ຺ສ ອນຸໂມທນາຍ ຕ຺ວໍ ອີທິສໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຏິລຠິ, ຕໍ ທານໍ ຍາ ເຈວ ສາ ນາຣີ ອທາສີຕິ ວິສາຂໍ ມຫາອຸປາສິກໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ຕາຍ ເອວ ເທວຕາຍ ຕສ຺ສາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຖາເປຕຸກາໂມ ອາຫ ‘‘ຕສ຺ສາ ຄຕິໍ ພ຺ຣູຫິ ກຸຫິໍ ¶ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສາ’’ຕິ. ຕສ຺ສາ ຄຕິນ຺ຕິ ຕາຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕເທວຄຕິໍ.

ອິທານິ ເຖເຣນ ປຸຈ຺ຉິຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ອາຫ –

‘‘ຍາ ສາ ອຫຸ ມຍ຺ຫໍ ສຂີ ຠທນ຺ເຕ, ສງ຺ຆສ຺ສ ກາເຣສິ ມຫາວິຫາຣໍ;

ວິຎ຺ຎາຕຘມ຺ມາ ສາ ອທາສິ ທານໍ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ນິມ຺ມານຣຕີສຸ ເທເວສຸ.

ຍເມຕໍ ປຸຈ຺ຉສິ ‘ກຸຫິໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສາ’ຕິ,

ຕໍ ເຕ ວິຍາກາສິໍ ອນຎ຺ຎຖາ ອຫ’’ນ຺ຕິ.

໗໔໕. ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຕຘມ຺ມາຕິ ວິຎ຺ຎາຕສາສນຘມ຺ມາ, ປຏິວິທ຺ຘຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໗໔໖. ສຸນິມ຺ມິຕສ຺ສາຕິ ສຸນິມ຺ມິຕສ຺ສ ເທວຣາຊສ຺ສ. ອຈິນ຺ຕິໂຍ ກມ຺ມວິປາກ ຕສ຺ສາຕິ ວິຠຕ຺ຕິໂລປໍ ກຕ຺ວາ ນິທ຺ເທໂສ, ຕສ຺ສາ ມມ ສຂິຍາ ນິພ຺ພານຣຕີສຸ ¶ ນິພ຺ພຕ຺ຕາຍ ກມ຺ມວິປາໂກ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກຠູຕາ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິ ອຈິນ຺ຕິຍາ ອປ຺ປເມຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຎ຺ຎຖາຕິ ອວິປຣີຕໍ ຍຖາສຠາວໂຕ. ກຖໍ ປນາຍໍ ຕສ຺ສາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອຎ຺ຎາສີຕິ? ສຸຠທ຺ທາ ວິຍ ຠທ຺ທາຍ, ວິສາຂາປິ ເທວຘີຕາ ອິມິສ຺ສາ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ.

ອິທານິ ເທວຘີຕາ ເຖຣໍ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ທານສມາທປເນ ນິໂຍເຊນ຺ຕີ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ –

‘‘ເຕນຫຎ຺ເຎປິ ¶ ສມາທເປຖ, ສງ຺ຆສ຺ສ ທານານິ ທທາຖ ວິຕ຺ຕາ;

ຘມ຺ມຎ຺ຈ ສຸຓາຖ ປສນ຺ນມານສາ, ສຸທຸລ຺ລໂຠ ລທ຺ໂຘ ມນຸສ຺ສລາໂຠ.

‘‘ຍໍ ມຄ຺ຄໍ ມຄ຺ຄາຘິປຕີ ອເທສຍິ, ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສໂຣ ກຎ຺ຈນສນ຺ນິຠຕ຺ຕໂຈ;

ສງ຺ຆສ຺ສ ¶ ທານານິ ທທາຖ ວິຕ຺ຕາ, ມຫປ຺ຜລາ ຍຕ຺ຖ ຠວນ຺ຕິ ທກ຺ຂິຓາ.

‘‘ເຍ ປຸຄ຺ຄລາ ອຏ຺ຐ ສຕໍ ປສຕ຺ຖາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ເອຕານິ ຍຸຄານິ ໂຫນ຺ຕິ;

ເຕ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ ສຸຄຕສ຺ສ ສາວກາ, ເອເຕສຸ ທິນ຺ນານິ ມຫປ຺ຜລານິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ປຏິປນ຺ນາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ຜເລ ຐິຕາ;

ເອສ ສງ຺ໂຆ ອຸຊຸຠູໂຕ, ປຎ຺ຎາສີລສມາຫິໂຕ.

‘‘ຍຊມານານໍ ມນຸສ຺ສານໍ, ປຸຎ຺ຎເປກ຺ຂານ ປາຓິນໍ;

ກໂຣຕໍ ໂອປຘິກໍ ປຸຎ຺ຎໍ, ສງ຺ເຆ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ.

‘‘ເອໂສ ຫິ ສງ຺ໂຆ ວິປຸໂລ ມຫຄ຺ຄໂຕ, ເອສປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ອຸທຘີວ ສາຄໂຣ;

ເອເຕ ຫິ ເສຏ຺ຐາ ນຣວີຣສາວກາ, ປຠງ຺ກຣາ ຘມ຺ມມຸທີຣຍນ຺ຕິ.

‘‘ເຕສໍ ¶ ສຸທິນ຺ນໍ ສຸຫຸຕໍ ສຸຍິຏ຺ຐໍ, ເຍ ສງ຺ຆມຸທ຺ທິສ຺ສ ທທນ຺ຕິ ທານໍ;

ສາ ທກ຺ຂິຓາ ສງ຺ຆຄຕາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ, ມຫປ຺ຜລາ ໂລກວິທູນ ວຓ຺ຓິຕາ.

‘‘ເອຕາທິສໍ ຍຎ຺ຎມນຸສ຺ສຣນ຺ຕາ, ເຍ ເວທຊາຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ ໂລເກ;

ວິເນຍ຺ຍ ມຈ຺ເຉຣມລໍ ສມູລໍ, ອນິນ຺ທິຕາ ສຄ຺ຄມຸເປນ຺ຕິ ຐານ’’ນ຺ຕິ.

໗໔໗. ຕຕ຺ຖ ເຕນຫຎ຺ເຎປີຕິ ເຕນຫິ ອຎ຺ເຎປິ. ເຕນາຕິ ຈ ເຕນ ກາຣເຓນ, ຫີຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ‘‘ສມາທເປຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສມາທປນາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ທານານິ ທທາຖາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຏ຺ຐຫິ ອກ຺ຂເຓຫິ ວຊ຺ຊິຕໍ ມນຸສ຺ສຠາວໍ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ສຸທຸລ຺ລໂຠ ລທ຺ໂຘ ມນຸສ຺ສລາໂຠ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐ ອກ຺ຂຓາ ນາມ ຕໂຍ ອປາຍາ ອຣູປາ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈນ຺ຕເທໂສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ເວກລ຺ລໍ ນິຍຕມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກຕາ ອປາຕຸຠາໂວ ພຸທ຺ຘສ຺ສາຕິ.

໗໔໘. ຍໍ ¶ ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ຍໍ ເຂຕ຺ຕວິເສເສ ກຕໍ ທານໍ, ຕໍ ເອກນ຺ເຕນ ¶ ສຸຄຕິສມ຺ປາປນໂຕ ສຸຄຕິຄາມິມຄ຺ຄໍ ອປາຍມຄ຺ຄໂຕ ຊຄ຺ຆມຄ຺ຄາທິໂຕ ຈ ອຕິວິຍ ເສຏ຺ຐຠາເວນ ມຄ຺ຄາຘິປນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ. ທານມ຺ປິ ຫິ ສທ຺ຘາຫິຣິໂຍ ວິຍ ‘‘ເທວໂລກຄາມິມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ສທ຺ຘາ ຫິຣິຍໍ ກຸສລຎ຺ຈ ທານໍ, ຘມ຺ມາ ເອເຕ ສປ຺ປຸຣິສານຸຍາຕາ;

ເອຕຎ຺ຫິ ມຄ຺ຄໍ ທິວິຍໍ ວທນ຺ຕິ, ເອເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉຕິ ເທວໂລກ’’ນ຺ຕິ.(ອ. ນິ. ໘.໓໒; ກຖາ. ໔໘໐);

‘‘ມຄ຺ຄາຘິປຕີ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ຕສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ອຘິປຕິຠູໂຕ ສຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສງ຺ຆສ຺ສ ທານານິ ທທາຖາຕິອາທິນາ ປຸນປິ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ເຍສຸ ທານສໍວິຠາເຄ ນິໂຍເຊນ຺ຕີ ອາຫ.

໗໔໙. ອິທານິ ¶ ຕໍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ອຣິຍສງ຺ຆໍ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ‘‘ເຍ ປຸຄ຺ຄລາ ອຏ຺ຐ ສຕໍ ປສຕ຺ຖາ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເຍຕິ ອນິຍມິຕນິທ຺ເທໂສ. ປຸຄ຺ຄລາຕິ ສຕ຺ຕາ. ອຏ຺ຐາຕິ ເຕສໍ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ເຕ ຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ປຏິປນ຺ນາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ຜເລ ຐິຕາຕິ ອຏ຺ຐ ໂຫນ຺ຕິ. ສຕໍ ປສຕ຺ຖາຕິ ສປ຺ປຸຣິເສຫິ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສາວເກຫິ ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ປສ຺ສຕ຺ຖາ. ກສ຺ມາ? ສຫຊາຕສີລາທິຄຸຓໂຍຄໂຕ. ເຕສຎ຺ຫິ ຈມ຺ປກພກຸລກຸສຸມາທີນໍ ວິຍ ສຫຊາຕວຓ຺ຓຄນ຺ຘາທໂຍ ສຫຊາຕສີລສມາຘິອາທໂຍ ຄຸຓາ, ເຕນ ເຕ ວຓ຺ຓຄນ຺ຘາທິສມ຺ປນ຺ນານິ ວິຍ ປຸປ຺ຜານິ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ສຕໍ ປິຍາ ມນາປາ ປາສໍສິຍາ ຈ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຍ ປຸຄ຺ຄລາ ອຏ຺ຐ ສຕໍ ປສຕ຺ຖາ’’ຕິ. ເຕ ປນ ສງ຺ເຂປໂຕ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຏ຺ໂຐ ຜລຏ຺ໂຐຕິ ເອກໍ ຍຸຄໍ, ເອວໍ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຏ຺ໂຐ ຜລຏ຺ໂຐຕິ ເອກໍ ຍຸຄນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຍຸຄານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ເອຕານິ ຍຸຄານິ ໂຫນ຺ຕິ ເຕ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ’’ຕິ. ເຕຕິ ປຸພ຺ເພ ອນິຍມໂຕ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐານໍ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ສນໍ. ເຕ ຫິ ສພ຺ເພປິ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມຜລຎ຺ຈ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພເທຍ຺ຍຘມ຺ມສງ຺ຂາຕໍ ທກ຺ຂິຓໍ ອຣຫນ຺ຕີຕິ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ ຄຸຓວິເສສໂຍເຄນ ທານສ຺ສ ມຫປ຺ຜລຠາວສາຘນໂຕ. ສຸຄຕສ຺ສ ສາວກາຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ¶ ຘມ຺ມສວນນ຺ເຕ ອຣິຍາຍ ຊາຕິຍາ ຊາຕຕາຍ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕີຕິ ສາວກາ. ເອເຕສຸ ທິນ຺ນານິ ມຫປ຺ຜລານີຕິ ເອເຕສຸ ສຸຄຕສ຺ສ ສາວເກສຸ ອປ຺ປການິປິ ທານານິ ທິນ຺ນານິ ປຏິຄ຺ຄາຫກໂຕ ທກ຺ຂິຓາວິສຸທ຺ຘິຍາ ມຫປ຺ຜລານິ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສງ຺ຆາ ວາ ຄຓາ ວາ, ຕຖາຄຕສາວກສງ຺ໂຆ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕີ’’ຕິອາທິ (ອ. ນິ. ໔.໓໔; ໕.໓໒; ອິຕິວຸ. ໙໐).

໗໕໐. ຈຕ຺ຕາໂຣ ¶ ຈ ປຏິປນ຺ນາຕິອາທິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ.

ອິຘ ປນ ອາຍສ຺ມາ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ອຕ຺ຕນາ ເທວຕາຍ ຈ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ. ຠຄວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ສາ ເທສນາ ມຫາຊນສ຺ສ ສາຕ຺ຖິກາ ອໂຫສີຕິ.

ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ¶ ວຓ຺ເຓນາຕິ ຈຕຸຣິຕ຺ຖິວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວຕິ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣນ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເທວຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ຄໂຕ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ປຏິປາຏິຍາ ຐິເຕສຸ ຈຕູສຸ ວິມາເນສຸ ຈຕສ຺ໂສ ເທວຘີຕໂຣ ປຈ຺ເຈກໍ ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສປຣິວາຣາ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ຕິໂຍ ທິສ຺ວາ ຕາຫິ ປຸພ຺ເພ ກຕກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ –

໗໕໕. ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນ…ເປ…ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. –

ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ປຏິປາຏິຍາ ປຸຈ຺ຉິ. ຕາປິ ຕສ຺ສ ປຸຈ຺ຉານນ຺ຕຣໍ ປຏິປາຏິຍາ ພ຺ຍາກຣິໍສຸ. ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ –

໗໕໘. ‘‘ສາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ…ເປ…ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ. –

ຕາ ກິຣ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ເອສິການາມເກ ຣຏ຺ເຐ ປຓ຺ຓກເຕ ນາມ ນຄເຣ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ປຕິກຸລໍ ຄຕາ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສນ຺ຕິ. ຕາສຸ ເອກາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປິຓ຺ຑຈາຣິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ¶ ອິນ຺ທີວຣກລາປໍ ອທາສິ, ອປຣາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ນີລຸປ຺ປລຫຕ຺ຖກໍ ອທາສິ, ອປຣາ ປທຸມຫຕ຺ຖກໍ ອທາສິ, ອປຣາ ສຸມນມກຸຬານິ ອທາສິ. ຕາ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ, ຕາສໍ ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສໍ ປຣິວາໂຣ ອໂຫສິ. ຕາ ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸຕາ ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ¶ ວິປາກາວເສເສນ ອປຣາປຣໍ ຕຕ຺ເຖວ ສໍສຣນ຺ຕິໂຍ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຕຕ຺ເຖວ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອາຍສ຺ມຕາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ປຸຈ຺ຉິຕາ. ຕາສຸ ເອກາ ອຕ຺ຕນາ ກຕໍ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ເຖຣສ຺ສ ກເຖນ຺ຕີ –

‘‘ອິນ຺ທີວຣານໍ ¶ ຫຕ຺ຖກໍ ອຫມທາສິໍ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ;

ເອສິການໍ ອຸຓ຺ຓຕສ຺ມິໍ, ນຄຣວເຣ ປຓ຺ຓກເຕ ຣມ຺ເມ.

‘‘ເຕນ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ…ເປ…ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. –

‘‘ນີລຸປ຺ປລຫຕ຺ຖກໍ ອຫມທາສິໍ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ;

ເອສິການໍ ອຸຓ຺ຓຕສ຺ມິໍ, ນຄຣວເຣ ປຓ຺ຓກເຕ ຣມ຺ເມ.

໗໖໗. ‘‘ເຕນ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ…ເປ…ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. –

‘‘ໂອທາຕມູລກໍ ຫຣິຕປຕ຺ຕໍ, ອຸທກສ຺ມິໍ ສເຣ ຊາຕໍ ອຫມທາສິໍ;

ຠິກ຺ຂຸໂນ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ, ເອສິການໍ ອຸຓ຺ຓຕສ຺ມິໍ;

໗໗໔. ‘‘ເຕນ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ…ເປ…ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. –

‘‘ອຫໍ ສຸມນາ ສຸມນສ຺ສ ສຸມນມກຸຬານິ, ທນ຺ຕວຓ຺ຓານິ ອຫມທາສິໍ;

ຠິກ຺ຂຸໂນ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ, ເອສິການໍ ອຸຓ຺ຓຕສ຺ມິໍ;

໗໘໑. ‘‘ເຕນ ¶ ¶ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ…ເປ…ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. –

໗໕໙. ຕຕ຺ຖ ອິນ຺ທີວຣານໍ ຫຕ຺ຖກນ຺ຕິ ອຸທ຺ທາລກປຸປ຺ຜຫຕ຺ຖໍ ວາຕຆາຕກປຸປ຺ຜກລາປໍ. ເອສິການນ຺ຕິ ເອສິກາຣຏ຺ຐສ຺ສ. ອຸຓ຺ຓຕສ຺ມິໍ ນຄຣວເຣຕິ ອຸຓ຺ຓເຕ ຠູມິປເທເສ ນິວິຏ຺ເຐ ເມໂຆທຣໍ ລິຫນ຺ເຕຫິ ວິຍ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄເຕຫິ ປາສາທກູຏາຄາຣາທີຫິ ອຸຓ຺ຓເຕ ອຸຕ຺ຕມນຄເຣ. ປຓ຺ຓກເຕຕິ ເອວໍນາມເກ ນຄເຣ.

໗໖໖. ນີລຸປ຺ປລຫຕ຺ຖກນ຺ຕິ ກຸວລຍກລາປໍ.

໗໗໓. ໂອທາຕມູລກນ຺ຕິ ເສຕມູລໍ, ຠິສມູລານໍ ຘວລຕາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ປທຸມກລາປໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ຫຣິຕປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຫຣິຕປຕ຺ຕນ຺ຕິ ນີລປຕ຺ຕໍ. ອວິຊຫິຕມກຸຬປຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ປທຸມສ຺ສ ພາຫິຣປຕ຺ຕານິ ຫຣິຕວຓ຺ຓານິ ເອວ ໂຫນ຺ຕິ. ອຸທກສ຺ມິໍ ສເຣ ຊາຕນ຺ຕິ ສເຣ ອຸທກມ຺ຫິ ຊາຕໍ, ສໂຣຣຸຫນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໗໘໐. ສຸມນາຕິ ເອວໍນາມາ. ສຸມນສ຺ສາຕິ ສຸນ຺ທຣຈິຕ຺ຕສ຺ສ. ສຸມນມກຸຬານີຕິ ຊາຕິສຸມນປຸປ຺ຜມກຸຬານິ. ທນ຺ຕວຓ຺ຓານີຕິ ສຊ຺ຊຸກໍ ອຸລ຺ລິຂິຕຫຕ຺ຖິທນ຺ຕສທິສວຓ຺ຓານິ.

ເອວໍ ຕາຫິ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ເມ ກຖິເຕ ເຖໂຣ ຕາສໍ ອນຸປຸພ຺ພິໍ ກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສສິ. ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ສາ ສພ຺ພາປິ ສຫປຣິວາຣາ ໂສຕາປນ຺ນາ ອເຫສຸໍ. ເຖໂຣ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ. ຠຄວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ສາ ຘມ຺ມເທສນາ ມຫາຊນສ຺ສ ສາຕ຺ຖິກາ ຊາຕາຕິ.

ຈຕຸຣິຕ຺ຖິວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທິພ຺ພໍ ¶ ¶ ເຕ ອມ຺ພວນໍ ຣມ຺ມນ຺ຕິ ອມ຺ພວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ. ເຕນ ສມເຍນ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ອຎ຺ຎຕຣາ ອຸປາສິກາ ອາວາສທານສ຺ສ ມຫປ຺ຜລຕໍ ມຫານິສໍສຕຎ຺ຈ ¶ ສຸຕ຺ວາ ຉນ຺ທຊາຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອວມາຫ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອກໍ ອາວາສໍ ກາເຣຕຸກາມາ, ອິຈ຺ຉາມິ ຕາທິສໍ ໂອກາສໍ, ອາຈິກ຺ຂຕູ’’ຕິ. ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາຓາເປສິ, ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສາ ໂອກາສໍ ທສ຺ເສສຸໍ. ສາ ຕຕ຺ຖ ຣມຓີຍໍ ອາວາສໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສມນ຺ຕໂຕ ອມ຺ພຣຸກ຺ເຂ ໂຣເປສິ. ໂສ ອາວາໂສ ສມນ຺ຕໂຕ ອມ຺ພປນ຺ຕີຫິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ຉາຍູທກສມ຺ປນ຺ໂນ ມຸຕ຺ຕາຊາລສທິສວາລຸກາກິຓ຺ຓປຓ຺ຑຣຠູມິຠາໂຄ ອຕິວິຍ ມໂນຫໂຣ ອໂຫສິ. ສາ ຕໍ ວິຫາຣໍ ນານາວຓ຺ເຓຫິ ວຕ຺ເຖຫິ ປຸປ຺ຜທາມຄນ຺ຘທາມາທີຫິ ຈ ເທວວິມານໍ ວິຍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ເຕລປທີປໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອມ຺ພຣຸກ຺ເຂ ຈ ອຫເຕຫິ ວຕ຺ເຖຫິ ເວເຐຕ຺ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເທສິ.

ສາ ອປຣຠາເຄ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສາ ມຫນ຺ຕໍ ວິມານໍ ປາຕຸຣໂຫສິ ອມ຺ພວນປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ສາ ຕຕ຺ຖ ອຈ຺ຉຣາຄຓປຣິວາຣິຕາ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວຕິ. ຕໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ປຸຈ຺ຉິ –

‘‘ທິພ຺ພໍ ເຕ ອມ຺ພວນໍ ຣມ຺ມໍ, ປາສາເທຕ຺ຖ ມຫລ຺ລໂກ;

ນານາຕູຣິຍສງ຺ຆຸຏ຺ໂຐ, ອຈ຺ຉຣາຄຓໂຆສິໂຕ.

‘‘ປທີໂປ ເຈຕ຺ຖ ຊລຕິ, ນິຈ຺ຈໍ ໂສວຓ຺ຓໂຍ ມຫາ;

ທຸສ຺ສຜເລຫິ ຣຸກ຺ເຂຫິ, ສມນ຺ຕາ ປຣິວາຣິໂຕ.

໗໘໕. ‘‘ເກນ ເຕຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ…ເປ…ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

໗໘໗. ‘‘ສາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ…ເປ… ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລໍ’’.

‘‘ອຫໍ ¶ ມນຸສ຺ເສສຸ ມນຸສ຺ສຠູຕາ, ປຸຣິມາຍ ຊາຕິຍາ ມນຸສ຺ສໂລເກ;

ວິຫາຣໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ກາເຣສິໍ, ອມ຺ເພຫິ ປຣິວາຣິຕໍ.

‘‘ປຣິໂຍສິເຕ ¶ ວິຫາເຣ, ກາເຣນ຺ເຕ ນິຏ຺ຐິເຕ ມເຫ;

ອມ຺ເພຫິ ຉາທຍິຕ຺ວານ, ກຕ຺ວາ ທຸສ຺ສມເຍ ຜເລ.

‘‘ປທີປໍ ຕຕ຺ຖ ຊາເລຕ຺ວາ, ໂຠຊຍິຕ຺ວາ ຄຓຸຕ຺ຕມໍ;

ນິຍ຺ຍາເທສິໍ ຕໍ ສງ຺ຆສ຺ສ, ປສນ຺ນາ ເສຫິ ປາຓິຠິ.

‘‘ເຕນ ¶ ເມ ອມ຺ພວນໍ ຣມ຺ມໍ, ປາສາເທຕ຺ຖ ມຫລ຺ລໂກ;

ນານາຕູຣິຍສງ຺ຆຸຏ຺ໂຐ, ອຈ຺ຉຣາຄຓໂຆສິໂຕ.

‘‘ປທີໂປ ເຈຕ຺ຖ ຊລຕິ, ນິຈ຺ຈໍ ໂສວຓ຺ຓໂຍ ມຫາ;

ທຸສ຺ສຜເລຫິ ຣຸກ຺ເຂຫິ, ສມນ຺ຕາ ປຣິວາຣິໂຕ.

‘‘ເຕນ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ…ເປ…ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. –

໗໘໓. ຕຕ຺ຖ ມຫລ຺ລໂກຕິ ມຫນ຺ໂຕ ອາຍາມວິຕ຺ຖາເຣຫິ ອຸພ຺ເພເຘນ ຈ ວິປຸໂລ, ອຸຬາຣຕໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຈ຺ຉຣາຄຓໂຆສິໂຕຕິ ຕໍ ປໂມທິຕຸໍ ສງ຺ຄີຕິວເສນ ເຈວ ປິຍສລ຺ລາປວເສນ ຈ ອຈ຺ຉຣາສງ຺ເຆນ ສມຸຄ຺ໂຆສິໂຕ.

໗໘໔. ປທີໂປ ເຈຕ຺ຖ ຊລຕີຕິ ສູຣິຍຣສ຺ມິສມຸຊ຺ຊລກິຣຓວິຕາໂນ ຣຕນປ຺ປທີໂປ ຈ ເອຕ຺ຖ ເອຕສ຺ມິໍ ປາສາເທ ອຠິຊລຕິ. ທຸສ຺ສຜເລຫີຕິ ທຸສ຺ສານິ ຜລານິ ເອເຕສນ຺ຕິ ທຸສ຺ສຜລາ. ເຕຫິ ສມຸຄ຺ຄິຣິຍມານທິພ຺ພວຕ຺ເຖຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໗໘໙. ກາເຣນ຺ເຕ ນິຏ຺ຐິເຕ ມເຫຕິ ກຕປຣິໂຍສິຕສ຺ສ ວິຫາຣສ຺ສ ມເຫ ປູຊາຍ ກຣີຍມານາຍ ຈ. ກຕ຺ວາ ທຸສ຺ສມເຍ ຜເລຕິ ທຸສ຺ເສເຍວ ເຕສໍ ອມ຺ພານໍ ຜລໍ ກຕ຺ວາ.

໗໙໐. ຄຓຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ຄຓານໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ຆໍ. ນິຍ຺ຍາເທສິນ຺ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປສິໍ, ອທາສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ປີຕວຕ຺ເຖ ¶ ¶ ປີຕຘເຊຕິ ປີຕວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວຕິ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຣຎ຺ຎາ ອຊາຕສຕ຺ຕຸນາ ອຕ຺ຕນາ ປຏິລທ຺ຘາ ຠຄວໂຕ ສຣີຣຘາຕຸໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຖູເປ ຈ ມເຫ ຈ ກເຕ ຣາຊຄຫວາສິນີ ¶ ອຎ຺ຎຕຣາ ອຸປາສິກາ ປາໂຕວ ກຕສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນາ ‘‘ສຕ຺ຖຸ ຖູປໍ ປູເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ຍຖາລທ຺ຘານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ໂກສາຕກີປຸປ຺ຜານິ ຄເຫຕ຺ວາ ສທ຺ຘາເວເຄນ ສມຸສ຺ສາຫິຕມານສາ ມຄ຺ຄປຣິສ຺ສຍໍ ອນຸປຘາເຣຕ຺ວາວ ຖູປາຠິມຸຂີ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຖ ນໍ ຕຣຸຓວຈ຺ຉາ ຄາວີ ອຠິຘາວນ຺ຕີ ເວເຄນ ອາປຕິຕ຺ວາ ສິງ຺ເຄນ ປຫຣິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປສິ. ສາ ຕາວເທວ ຕາວຕິໍສຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ອຸຍ຺ຍານກີຬາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປຣິວາຣຠູຕານໍ ອຑ຺ຒຕິຍານໍ ນາຏກໂກຏີນໍ ມຊ຺ເຌ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣປຠາຍ ຕາ ສພ຺ພາ ອຠິຠວນ຺ຕີ ສຫ ຣເຖນ ປາຕຸຣໂຫສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ວິມ຺ຫິຕຈິຕ຺ໂຕ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຊາໂຕ ‘‘ກີທິເສນ ນຸ ໂຂ ໂອຬາຣິເກນ ກມ຺ມຸນາ ອຍໍ ເອທິສິໍ ສຸມຫຕິໍ ເທວິທ຺ຘິມຸປາຄຕາ’’ຕິ ຕໍ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ປຸຈ຺ຉິ –

‘‘ປີຕວຕ຺ເຖ ປີຕຘເຊ, ປີຕາລງ຺ກາຣຠູສິເຕ;

ປີຕຈນ຺ທນລິຕ຺ຕງ຺ເຄ, ປີຕອຸປ຺ປລມາລິນີ.

‘‘ປີຕປາສາທສຍເນ, ປີຕາສເນ ປີຕຠາຊເນ;

ປີຕຉຕ຺ເຕ ປີຕຣເຖ, ປີຕສ຺ເສ ປີຕພີຊເນ.

‘‘ກິໍ ກມ຺ມມກຣີ ຠທ຺ເທ, ປຸພ຺ເພ ມານຸສເກ ຠເວ;

ເທວເຕ ປຸຈ຺ຉິຕາຈິກ຺ຂ, ກິສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ.

ສາປິສ຺ສ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ພ຺ຍາກາສິ –

‘‘ໂກສາຕກີ ນາມ ລຕຕ຺ຖິ ຠນ຺ເຕ, ຕິຕ຺ຕິກາ ອນຠິຈ຺ຉິຕາ;

ຕສ຺ສາ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຸປ຺ຜານິ, ຖູປໍ ອຠິຫຣິໍ ອຫໍ.

‘‘ສຕ຺ຖຸ ສຣີຣມຸທ຺ທິສ຺ສ, ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ;

ນາສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ອເວກ຺ຂິສ຺ສໍ, ນ ຕຄ຺ຄມນສາ ສຕີ.

‘‘ຕໂຕ ¶ ມໍ ອວຘີ ຄາວີ, ຖູປໍ ອປຕ຺ຕມານສໍ;

ຕຎ຺ຈາຫໍ ອຠິສຎ຺ເຈຍ຺ຍໍ, ຠິຍ຺ໂຍ ນູນ ອິໂຕ ສິຍາ.

‘‘ເຕນ ¶ ¶ ກມ຺ເມນ ເທວິນ຺ທ, ມຆວາ ເທວກຸຎ຺ຊຣ;

ປຫາຍ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ຕວ ສຫພ຺ຍມາຄຕາ’’ຕິ.

໗໙໕-໖. ຕຕ຺ຖ ປີຕຈນ຺ທນລິຕ຺ຕງ຺ເຄຕິ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ເຓນ ຈນ຺ທເນນ ອນຸລິຕ຺ຕສຣີເຣ. ປີຕປາສາທສຍເນຕິ ສພ຺ພໂສວຓ຺ຓມເຍນ ປາສາເທນ ສຸວຓ຺ຓປຣິກ຺ຂິຕ຺ເຕຫິ ສຍເນຫິ ຈ ສມນ຺ນາຄເຕ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐາ ອຸປຣິ ຈ ປີຕສທ຺ເທນ ສຸວຓ຺ຓເມວ ຄຫິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໗໙໘. ລຕຕ຺ຖີຕິ ລຕາ ອຕ຺ຖິ. ຠນ຺ເຕຕິ ສກ຺ກໍ ເທວຣາຊານໍ ຄາຣເວນ ອາລປຕິ. ອນຠິຈ຺ຉິຕາຕິ ນ ອຠິກງ຺ຂິຕາ.

໗໙໙. ສຣີຣນ຺ຕິ ສຣີຣຠູຕໍ ຘາຕຸໍ. ອວຍເວ ຈາຍໍ ສມຸທາຍໂວຫາໂຣ ຍຖາ ‘‘ປໂຏ ຑຑ຺ໂຒ, ສມຸທ຺ໂທ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ ຈ. ອສ຺ສາຕິ ໂຄຣູປສ຺ສ. ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ອາຄມນມຄ຺ຄໍ. ນ ອເວກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ນ ໂອໂລກຍິໍ. ກສ຺ມາ? ນ ຕຄ຺ຄມນສາ ສຕີຕິ, ຕສ຺ສໍ ຄາວິຍໍ ຄຕມນາ ຐປິຕມນາ ນ ໂຫນ຺ຕີ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ຠຄວໂຕ ຖູປຄຕມນາ ເອວ ສມານາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຕທງ຺ຄມນສາ ສຕີ’’ຕິ ຈ ປາໂຐ, ຕທງ຺ເຄ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຘາຕຸຍາ ອງ຺ເຄ ມໂນ ເອຕິສ຺ສາຕິ ຕທງ຺ຄມນສາ. ເອວໍຠູຕາ ອຫໍ ຕທາ ຕສ຺ສາ ມຄ຺ຄໍ ນາເວກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໘໐໐. ຖູປໍ ອປຕ຺ຕມານສນ຺ຕິ ຖູປໍ ເຈຕິຍໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕອຊ຺ຌາສຍໍ, ມນສິ ຠໂວຕິ ຫິ ມານໂສ, ອຊ຺ຌາສໂຍ ມໂນຣໂຖ. ‘‘ຖູປໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸປ຺ເຜຫິ ປູເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນມໂນຣຖສ຺ສ ອສມ຺ປຸຓ຺ຓຕາຍ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຖູປໍ ເຈຕິຍໍ ປນ ປຸປ຺ເຜຫິ ປູຊນຈິຕ຺ຕໍ ສິທ຺ຘເມວ, ເຍນ ສາ ເທວໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ນ. ຕຎ຺ຈາຫໍ ອຠິສຎ຺ເຈຍ຺ຍນ຺ຕິ ¶ ຕຎ຺ເຈ ອຫໍ ອຠິສຎ຺ຈິເນຍ຺ຍໍ, ປຸປ຺ຜປູຊເນນ ຫິ ປຸຎ຺ຎໍ ອຫໍ ຖູປໍ ອຠິຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຖາຘິປ຺ປາຍໍ ປູຊເນນ ສມ຺ມເທວ ຈິເນຍ຺ຍໍ ອຸປຈິເນຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠິຍ຺ໂຍ ນູນ ອິໂຕ ສິຍາຕິ ອິໂຕ ຍຖາລທ຺ຘສມ຺ປຕ຺ຕິໂຕປິ ຠິຍ຺ໂຍ ອຸປຣິ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ສິຍາຕິ ມຎ຺ເຎຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໘໐໑. ມຆວາ ¶ ເທວກຸຎ຺ຊຣາຕິ ອາລປນໍ. ຕຕ຺ຖ ເທວກຸຎ຺ຊຣາຕິ ສພ຺ພພລປຣກ຺ກມາທິວິເສເສຫິ ເທເວສຸ ກຸຎ຺ຊຣສທິໂສ. ສຫພ຺ຍນ຺ຕິ ສຫຠາວໍ.

‘‘ອິທໍ ສຸຕ຺ວາ ຕິທສາຘິປຕິ, ມຆວາ ເທວກຸຎ຺ຊໂຣ;

ຕາວຕິໍເສ ປສາເທນ຺ໂຕ, ມາຕລິໍ ເອຕທພ຺ຣວີ’’ຕິ. –

ອິທໍ ¶ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກວຈນໍ. ຕໂຕ ສກ຺ໂກ ມາຕລິປມຸຂສ຺ສ ເທວຄຓສ຺ສ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ –

‘‘ປສ຺ສ ມາຕລິ ອຈ຺ເຉຣໍ, ຈິຕ຺ຕໍ ກມ຺ມຜລໍ ອິທໍ;

ອປ຺ປກມ຺ປິ ກຕໍ ເທຍ຺ຍໍ, ປຸຎ຺ຎໍ ໂຫຕິ ມຫປ຺ຜລໍ.

‘‘ນຕ຺ຖິ ຈິຕ຺ເຕ ປສນ຺ນມ຺ຫິ, ອປ຺ປກາ ນາມ ທກ຺ຂິຓາ;

ຕຖາຄເຕ ວາ ສມ຺ພຸທ຺ເຘ, ອຖ ວາ ຕສ຺ສ ສາວເກ.

‘‘ເອຫິ ມາຕລິ ອມ຺ເຫປິ, ຠິຍ຺ໂຍ ຠິຍ຺ໂຍ ມເຫມເສ;

ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘາຕຸໂຍ, ສຸໂຂ ປຸຎ຺ຎານມຸຈ຺ຈໂຍ.

‘‘ຕິຏ຺ຐນ຺ເຕ ນິພ຺ພຸເຕ ຈາປິ, ສເມ ຈິຕ຺ເຕ ສມໍ ຜລໍ;

ເຈໂຕປຓິຘິເຫຕຸຫິ, ສຕ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ສຸຄ຺ຄຕິໍ.

‘‘ພຫູນໍ ວຕ ອຕ຺ຖາຍ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕຖາຄຕາ;

ຍຕ຺ຖ ກາຣໍ ກຣິຕ຺ວານ, ສຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ທາຍກາ’’ຕິ.

໘໐໒. ຕຕ຺ຖ ປສາເທນ຺ໂຕຕິ ປສນ຺ເນ ກໂຣນ຺ໂຕ, ຣຕນຕ຺ຕເຍ ສທ຺ຘໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໘໐໓. ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິຈິຕ຺ຕໍ ອຈິນ຺ເຕຍ຺ຍໍ. ກມ຺ມຜລນ຺ຕິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ອນຸຬາຣຕ຺ເຕປິ ເຂຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ຈິຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ອຸຬາຣສ຺ສ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມສ຺ສ ຜລໍ ປສ຺ສາຕິ ໂຍຊນາ. ອປ຺ປກມ຺ປິ ກຕໍ ເທຍ຺ຍໍ, ປຸຎ຺ຎໍ ໂຫຕິ ມຫປ຺ຜລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກຕນ຺ຕິ ກາຣວເສນ ສກ຺ກາຣວເສນ ¶ ອາຍຕເນ ວິນິຍຸຕ຺ຕໍ. ເທຍ຺ຍນ຺ຕິ ທາຕພ຺ພວຕ຺ຖຸໍ. ປຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ຕຖາປວຕ຺ຕໍ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ.

໘໐໔. ອິທານິ ¶ ຍຕ຺ຖ ອປ຺ປກມ຺ປິ ກຕໍ ປຸຎ຺ຎໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ນຕ຺ຖິ ຈິຕ຺ເຕ ປສນ຺ນມ຺ຫີ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

໘໐໕-໖. ອມ຺ເຫປີຕິ ມຍມ຺ປິ. ມເຫມເສຕິ ມຫາມເສ ປູຊາມເສ. ເຈໂຕປຓິຘິເຫຕຸ ຫີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມເທວ ຐປນນິມິຕ຺ຕໍ, ອຕ຺ຕສມ຺ມາປຓິຘາເນນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ນ ¶ ຕໍ ມາຕາປິຕາ ກຍິຣາ, ອຎ຺ເຎ ວາປິ ຈ ຎາຕກາ;

ສມ຺ມາ ປຓິຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ເສຍ຺ຍໂສ ນໍ ຕໂຕ ກເຣ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໔໓);

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ອຸຍ຺ຍານກີຬາຍ ອຸສ຺ສາຫໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕ຺ວາ ຕໂຕວ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ອຠິຓ຺ຫໍ ປູຊເນຍ຺ຍຏ຺ຐານຠູເຕ ຈູຬາມຓິເຈຕິເຍ ສຕ຺ຕາຫໍ ປູຊໍ ອກາສິ. ອຖ ອປເຣນ ສມເຍນ ເທວຈາຣິກໍ ຄຕສ຺ສ ອາຍສ຺ມໂຕ ນາຣທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຄາຖາເຫວ ກເຖສິ, ເຖໂຣ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫການໍ ອາໂຣເຈສິ, ເຕ ຕຖາ ນໍ ສງ຺ຄຫໍ ອາໂຣເປສຸນ຺ຕິ.

ໂອຠາສຍິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ສເທວກນ຺ຕິ ອຸຈ຺ຉຸວິມານໍ. ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ອຸຈ຺ຉຸວິມາເນນ ປາຬິໂຕ ຈ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ຈ ສທິສເມວ. ເກວລໍ ຕຕ຺ຖ ສສ຺ສຸ ສຸຓິສໍ ປີຐເກນ ປຫຣິຕ຺ວາ ມາເຣສິ, ອິຘ ປນ ເລຑ຺ຑຸນາຕິ ອຍເມວ ວິເສໂສ. ວຕ຺ຖຸໂນ ປນ ຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ອຸຠຍມ຺ປິ ວິສຸໍເຍວ ສງ຺ຄຫໍ ອາຣຸຬ຺ຫນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

‘‘ໂອຠາສຍິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ສເທວກໍ, ອຕິໂຣຈສິ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ວິຍ;

ສິຣິຍາ ຈ ວຓ຺ເຓນ ຍເສນ ເຕຊສາ, ພ຺ຣຫ຺ມາວ ເທເວ ຕິທເສ ສຫິນ຺ທເກ.

‘‘ປຸຈ຺ຉາມິ ¶ ¶ ຕໍ ອຸປ຺ປລມາລຘາຣິນີ, ອາເວຬິນີ ກຎ຺ຈນສນ຺ນິຠຕ຺ຕເຈ;

ອລງ຺ກເຕ ອຸຕ຺ຕມວຕ຺ຖຘາຣິນີ, ກາ ຕ຺ວໍ ສຸເຠ ເທວເຕ ວນ຺ທເສ ມມໍ.

‘‘ກິໍ ຕ຺ວໍ ປຸເຣ ກມ຺ມມກາສິ ອຕ຺ຕນາ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ປຸຣິມາຍ ຊາຕິຍາ;

ທານໍ ສຸຈິຓ຺ຓໍ ອຖ ສີລສຎ຺ຎມໍ, ເກນຸປປນ຺ນາ ສຸຄຕິໍ ຍສສ຺ສິນີ;

ເທວເຕ ປຸຈ຺ຉິຕາຈິກ຺ຂ, ກິສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ. –

ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ປຸຈ຺ຉິ. ຕໂຕ ເທວຕາ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ພ຺ຍາກາສິ –

‘‘ອິທານິ ¶ ຠນ຺ເຕ ອິມເມວ ຄາມໍ, ປິຓ຺ຑາຍ ອມ຺ຫາກໍ ຆຣໍ ອຸປາຄມິ;

ຕໂຕ ເຕ ອຸຈ຺ຉຸສ຺ສ ອທາສິໍ ຂຓ຺ຑິກໍ, ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ອຕຸລາຍ ປີຕິຍາ.

‘‘ສສ຺ສຸ ຈ ປຈ຺ຉາ ອນຸຍຸຎ຺ຊເຕ ມມໍ, ກຫໍ ນຸ ອຸຈ຺ຉຸໍ ວຘຸເກ ອວາກິຣິ;

ນ ຉຑ຺ຑິຕໍ ໂນ ປນ ຂາທິຕໍ ມຍາ, ສນ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ສຍໍ ອທາສຫໍ.

‘‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ນ຺ວິທໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ອໂຖ ມມ’, ອິຕິສ຺ສາ ສສ຺ສຸ ປຣິຠາສເຕ ມມໍ;

ເລຑ຺ຑຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຫາຣໍ ອທາສິ ເມ, ຕໂຕ ຈຸຕາ ກາລກຕາມ຺ຫິ ເທວຕາ.

‘‘ຕເທວ ກມ຺ມໍ ກຸສລໍ ກຕໍ ມຍາ, ສຸຂຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ອນຸໂຠມິ ອຕ຺ຕນາ;

ເທເວຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຣິຈາຣຍາມຫໍ, ໂມທາມຫໍ ກາມຄຸເຓຫິ ປຎ຺ຈຫິ.

‘‘ຕເທວ ¶ ກມ຺ມໍ ກຸສລໍ ກຕໍ ມຍາ, ສຸຂຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ອນຸໂຠມິ ອຕ຺ຕນາ;

ເທວິນ຺ທຄຸຕ຺ຕາ ຕິທເສຫິ ຣກ຺ຂິຕາ, ສມປ຺ປິຕາ ກາມຄຸເຓຫິ ປຎ຺ຈຫິ.

‘‘ເອຕາທິສໍ ປຸຎ຺ຎຜລໍ ອນປ຺ປກໍ, ມຫາວິປາກາ ມມ ອຸຈ຺ຉຸທກ຺ຂິຓາ;

ເທເວຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຣິຈາຣຍາມຫໍ, ໂມທາມຫໍ ກາມຄຸເຓຫິ ປຎ຺ຈຫິ.

‘‘ເອຕາທິສໍ ¶ ປຸຎ຺ຎຜລໍ ອນປ຺ປກໍ, ມຫາຊຸຕິກາ ມມ ອຸຈ຺ຉຸທກ຺ຂິຓາ;

ເທວິນ຺ທຄຸຕ຺ຕາ ຕິທເສຫິ ຣກ຺ຂິຕາ, ສຫສ຺ສເນຕ຺ໂຕຣິວ ນນ຺ທເນ ວເນ.

‘‘ຕຸວຎ຺ຈ ຠນ຺ເຕ ອນຸກມ຺ປກໍ ວິທຸໍ, ອຸເປຈ຺ຈ ວນ຺ທິໍ ກຸສລຎ຺ຈ ປຸຈ຺ຉິສໍ;

ຕໂຕ ເຕ ອຸຈ຺ຉຸສ຺ສ ອທາສິໍ ຂຓ຺ຑິກໍ, ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ອຕຸລາຍ ປີຕິຍາ’’ຕິ.

ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ¶ ວຓ຺ເຓນາຕິ ວນ຺ທນວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ເຕນ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຄາມກາວາເສ ວສ຺ສໍ ວສິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສາ ປວາເຣຕ຺ວາ ເສນາສນໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ມຊ຺ເຌນ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຕຣາ ອິຕ຺ຖີ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ສຎ຺ຊາຕຄາຣວພຫຸມານາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສິຣສ຺ມິໍ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ຍາວ ທສ຺ສນູປຈາຣາ ປສາທໂສມ຺ມານິ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ອຏ຺ຐາສິ ¶ . ສາ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍເສສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ຕຕ຺ຖ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ຕິໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ປຏິປຸຈ຺ຉິ –

໘໑໙. ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນ…ເປ…ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

໘໒໒. ‘‘ສາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕມນາ…ເປ… ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລໍ’’.

‘‘ອຫໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ມນຸສ຺ສຠູຕາ, ທິສ຺ວານ ສມເຓ ສີລວນ຺ເຕ;

ປາທານິ ¶ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ມນໍ ປສາທຍິໍ, ວິຕ຺ຕາ ຈຫໍ ອຎ຺ຊລິກໍ ອກາສິໍ.

‘‘ເຕນ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ…ເປ…ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. –

໘໒໓. ຕຕ຺ຖ ສມເຓຕິ ສມິຕປາເປ. ສີລວນ຺ເຕຕິ ສີລຄຸຓຍຸຕ຺ເຕ. ມນໍ ປສາທຍິນ຺ຕິ ‘‘ສາຘຸຣູປາ ວຕິເມ ອຍ຺ຍາ ຘມ຺ມຈາຣິໂນ ສມຈາຣິໂນ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ’’ຕິ ເຕສໍ ຄຸເຓ ອາຣພ຺ຠ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທສິໍ. ວິຕ຺ຕາ ຈຫໍ ອຎ຺ຊລິກໍ ອກາສິນ຺ຕິ ຕຸຏ຺ຐາ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ ອຫໍ ວນ຺ທິໍ. ເປສລານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປສາທວິກສິຕານິ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ທສ຺ສນມຕ຺ຕມ຺ປິ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ພຫູປກາຣໍ, ປເຄວ ວນ຺ທນາຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ເຕນ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ’’ຕິອາທິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ¶ ວຓ຺ເຓນາຕິ ຣຊ຺ຊຸມາລາວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ. ເຕນ ສມເຍນ ຄຍາຄາມເກ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຘີຕາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຄາເມ ເອກສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸມາຣສ຺ສ ທິນ຺ນາ ປຕິກຸລໍ ຄຕາ, ຕສ຺ມິໍ ເຄເຫ ອິສ຺ສຣິຍໍ ວຕ຺ເຕນ຺ຕີ ຕິຏ຺ຐຕິ. ສາ ¶ ຕສ຺ມິໍ ເຄເຫ ທາສິຍາ ຘີຕຣໍ ທິສ຺ວາ ນ ສຫຕິ. ທິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂກເຘນ ຕຏຕຏາຍມານາ ອກ຺ໂກສຕິ ປຣິຠາສຕິ, ຂຏກຎ຺ຈສ຺ສາ ເທຕິ. ຍທາ ປນ ສາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກິຈ຺ຈສມຕ຺ຖາ ຊາຕາ, ຕທາ ນໍ ຊຓ຺ຓຸກປ຺ປຣມຸຏ຺ຐີຫິ ປຫຣເຕວ ຍຖາ ຕໍ ປຸຣິມຊາຕີສຸ ພທ຺ຘາຆາຕາ.

ສາ ກິຣ ທາສີ ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ກາເລ ຕສ຺ສາ ສາມິນີ ອໂຫສິ, ອິຕຣາ ທາສີ. ສາ ຕໍ ເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑາທີຫິ ມຸຏ຺ຐິອາທີຫິ ¶ ຈ ອຠິຓ຺ຫໍ ອຠິຫນຕິ. ສາ ເຕນ ນິພ຺ພິນ຺ນາ ຍຖາພລໍ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ‘‘ອນາຄເຕ ອຫໍ ສາມິນີ ຫຸຕ຺ວາ ອິມິສ຺ສາ ອຸປຣິ ອິສ຺ສຣິຍໍ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ຐເປສິ. ອຖ ສາ ທາສີ ຕໂຕ ຈຸຕາ ອປຣາປຣໍ ສໍສຣນ຺ຕີ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຄຍາຄາມເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຕິກຸລໍ ຄຕາ, ອິຕຣາປິ ຕສ຺ສາ ທາສີ ອໂຫສິ. ເອວໍ ພທ຺ຘາຆາຕຕາຍ ສາ ຕໍ ວິເຫເຐຕິ.

ເອວໍ ວິເຫເຐນ຺ຕີ ອກາຣເຓເນວ ເກເສສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖຫິ ຈ ປາເທຫິ ຈ ສຸຫຕໍ ຫນິ. ສາ ນ຺ຫາປິຕສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຂຸຣມຸຓ຺ຑໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ສາມິນີ ‘‘ກິໍ ເຊ ທຸຏ຺ຐທາສິ ມຸຓ຺ຑນມຕ຺ເຕນ ຕວ ວິປ຺ປໂມກ຺ໂຂ’’ຕິ ຣຊ຺ຊຸໍ ສີເສ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂອຓເມຕ຺ວາ ຆາເຕຕິ, ຕສ຺ສາ ຕຎ຺ຈ ຣຊ຺ຊຸໍ ອປເນຕຸໍ ນ ເທຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທາສິຍາ ‘‘ຣຊ຺ຊຸມາລາ’’ຕິ ນາມໍ ອໂຫສິ.

ອເຖກທິວສໍ ສຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ມຫາກຣຸຓາສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ຣຊ຺ຊຸມາລາຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລູປນິສ຺ສຍໍ, ຕສ຺ສາ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ສຣເຓສຸ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐານໍ ທິສ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິ ຉພ຺ພຓ຺ຓາ ພຸທ຺ຘຣສ຺ມິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ. ຣຊ຺ຊຸມາລາປິ ໂຂ ທິວເສ ທິວເສ ຕາຍ ຕຖາ ວິເຫຐິຍມານາ ‘‘ກິໍ ເມ ອິມິນາ ທຸຊ຺ຊີວິເຕນາ’’ຕິ ນິພ຺ພິນ຺ນຣູປາ ຊີວິເຕ ມຣິຕຸກາມາ ຆຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທກຕິຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ວິຍ ເຄຫໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ອນຸກ຺ກເມນ ວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ນິສິນ຺ນຣຸກ຺ຂສ຺ສ ອວິທູເຣ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສາຂາຍ ຣຊ຺ຊຸໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປາສໍ ກຕ຺ວາ ອຸພ຺ພນ຺ຘິຕຸກາມາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ອທ຺ທສ ຠຄວນ຺ຕໍ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນໍ ປາສາທິກໍ ປສາທນີຍໍ ອຸຕ຺ຕມທມຖສມຖມນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ ຉພ຺ພຓ຺ຓພຸທ຺ຘຣສ຺ມິໂຍ ¶ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕໍ. ທິສ຺ວາ ພຸທ຺ຘຄາຣເວນ ອາກຑ຺ຒິຍມານຫທຍາ ¶ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຠຄວາ ມາທິສານມ຺ປິ ¶ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ຍມຫໍ ສຸຕ຺ວາ ອິໂຕ ທຸຊ຺ຊີວິຕໂຕ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ.

ອຖ ຠຄວາ ຕສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ຣຊ຺ຊຸມາເລ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອມເຕນ ວິຍ ອຠິສິຕ຺ຕາ ປີຕິຍາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຜຸຏ຺ຐາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ສາ ຠຄວາ ອນຸປຸພ຺ພິກຖານຸປຸພ຺ພກໍ ຈຕຸສຈ຺ຈກຖໍ ກເຖສິ, ສາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ວຏ຺ຏຕິ ເອຕ຺ຕໂກ ຣຊ຺ຊຸມາລາຍ ອນຸຄ຺ຄໂຫ, ອິທາເນສາ ເກນຈິ ອປ຺ປຘໍສິຍາ ຊາຕາ’’ຕິ ອຣຎ຺ຎໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄາມສ຺ສ ອວິທູເຣ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິ. ຣຊ຺ຊຸມາລາປິ ອຕ຺ຕານໍ ວິນິປາເຕຕຸໍ ອຠພ຺ພຕາຍ ຂນ຺ຕິເມຕ຺ຕານຸທ຺ທຍສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ຈ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ມໍ ຫນຕຸ ວາ ວິເຫເຐຕຸ ວາ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ກໂຣຕູ’’ຕິ ຆເຏນ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຄຫໍ ອຄມາສິ. ສາມິໂກ ເຄຫທ຺ວາເຣ ຐິໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ອຊ຺ຊ ອຸທກຕິຕ຺ຖໍ ຄຕາ ຈິຣາຍິຕ຺ວາ ອາຄຕາ, ມຸຂວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ອຕິວິຍ ວິປ຺ປສນ຺ໂນ, ຕ຺ວຎ຺ຈ ອຎ຺ເຎນ ອາກາເຣນ ອຸປຏ຺ຐາສິ, ກິໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ສາ ຕສ຺ສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊຸມາລາຍ ອຸປຣິ ‘‘ຕຍາ ນ ກິຎ຺ຈິ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ສຸຓິສາຍ ວຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ສີຆຕຣໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສາທເຣນ ກຕປຏິສນ຺ຖາໂຣ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ອາເນຕ຺ວາ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຠຸຕ຺ຕາວິໍ ໂອນີຕປຕ຺ຕປາຓິໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ, ສຸຓິສາປິສ຺ສ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ຄຍາຄາມວາສິໂນປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ, ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ຣຊ຺ຊຸມາລາຍ ຕສ຺ສາ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຸຣິມຊາຕີສຸ ກຕກມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ກເຖຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ອນຸຣູປໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ ¶ . ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ຈ ມຫາຊໂນ ຈ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນິປຕິໂຕ ສຣເຓສຸ ຈ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ສຕ຺ຖາ ອາສນາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິເມວ ອຄມາສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຣຊ຺ຊຸມາລໍ ຘີຕຸຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ຕສ຺ສ ສຸຓິສາ ຣຊ຺ຊຸມາລໍ ປິຍຈກ຺ຂູຫິ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ຍາວຊີວໍ ມນາເປເນວ ສິເນເຫນ ປຣິຫຣິ. ຣຊ຺ຊຸມາລາ ອປຣຠາເຄ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍເສສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສຎ຺ຈສ຺ສາ ປຣິວາໂຣ ¶ ອໂຫສິ. ສາ ສຏ຺ຐິສກຏຠາຣປ຺ປມາເຓຫິ ທິພ຺ພາຠຣເຓຫິ ປຏິມຓ຺ຑິຕຕ຺ຕຠາວາ ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສປຣິວຸຕ຺ຕາ ນນ຺ທນວນາທີສຸ ມຫຕິໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວມານາ ປມຸທິຕມນາ ວິຈຣຕິ. ອຖາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເທວຈາຣິກໍ ຄໂຕ ຕໍ ມຫນ຺ເຕນ ທິພ຺ພານຸຠາເວນ ມຫຕິຍາ ເທວິທ຺ຘິຍາ ວິຊ຺ໂຊຕມານໍ ທິສ຺ວາ ຕາຍ ກຕກມ຺ມໍ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ປຸຈ຺ຉິ.

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ¶ ວຓ຺ເຓນ, ຍາ ຕ຺ວໍ ຕິຏ຺ຐສິ ເທວເຕ;

ຫຕ຺ເຖ ປາເທ ຈ ວິຄ຺ຄຍ຺ຫ, ນຈ຺ຈສິ ສຸປ຺ປວາທິເຕ.

‘‘ຕສ຺ສາ ເຕ ນຈ຺ຈມານາຍ, ອງ຺ຄມງ຺ເຄຫິ ສພ຺ພໂສ;

ທິພ຺ພາ ສທ຺ທາ ນິຈ຺ຉຣນ຺ຕິ, ສວນີຍາ ມໂນຣມາ.

‘‘ຕສ຺ສາ ເຕ ນຈ຺ຈມານາຍ, ອງ຺ຄມງ຺ເຄຫິ ສພ຺ພໂສ;

ທິພ຺ພາ ຄນ຺ຘາ ປວາຍນ຺ຕິ, ສຸຈິຄນ຺ຘາ ມໂນຣມາ.

‘‘ວິວຕ຺ຕມານາ ກາເຍນ, ຍາ ເວຓີສຸ ປິຬນ຺ຘນາ;

ເຕສໍ ສຸຍ຺ຍຕິ ນິຄ຺ໂຆໂສ, ຕູຣິເຍ ປຎ຺ຈງ຺ຄິເກ ຍຖາ.

‘‘ວຏໍສກາ ວາຕຘຸຕາ, ວາເຕນ ສມ຺ປກມ຺ປິຕາ;

ເຕສໍ ສຸຍ຺ຍຕິ ນິຄ຺ໂຆໂສ, ຕູຣິເຍ ປຎ຺ຈງ຺ຄິເກ ຍຖາ.

‘‘ຍາປິ ເຕ ສິຣສ຺ມິໍ ມາລາ, ສຸຈິຄນ຺ຘາ ມໂນຣມາ;

ວາຕິ ຄນ຺ໂຘ ທິສາ ສພ຺ພາ, ຣຸກ຺ໂຂ ມຎ຺ຊູສໂກ ຍຖາ.

‘‘ຆາຍເສ ຕໍ ສຸຈິຄນ຺ຘໍ, ຣູປໍ ປສ຺ສສິ ອມານຸສໍ;

ເທວເຕ ປຸຈ຺ຉິຕາຈິກ຺ຂ, ກິສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ.

໘໒໖. ຕຕ຺ຖ ຫຕ຺ເຖ ປາເທ ຈ ວິຄ຺ຄຍ຺ຫາຕິ ຫຕ຺ເຖ ຈ ປາເທ ຈ ວິວິເຘຫິ ອາກາເຣຫິ ຄເຫຕ຺ວາ, ປຸປ຺ຜມຸຏ຺ຐິປຸປ຺ຜຎ຺ຊລິອາທິເຠທສ຺ສ ສາຂາຠິນຍສ຺ສ ທສ຺ສນວເສນ ວິວິເຘຫິ ອາກາເຣຫິ ຫຕ຺ເຖ, ຈ, ສມປາທາທີນມ຺ປິ ຐານວິເສສານໍ ທສ຺ສນວເສນ ວິວິເຘຫິ ອາກາເຣຫິ ປາເທ ຈ ອຸປາທິຍິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈ-ສທ຺ເທນ ¶ ສາຂາຠິນຍໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ນຈ຺ຈສີຕິ ນຏສິ. ຍາ ຕ຺ວນ຺ຕິ ຍາ ວຸຕ຺ຕນຍວເສນ ນຈ຺ຈໍ ກໂຣສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸປ຺ປວາທິເຕຕິ ສຸນ຺ທເຣ ປວຊ຺ຊເນ ສຕິ ຕວ ນຈ຺ຈສ຺ສ ອນຸຣູປວເສນ ວີຓາວໍສມຸທິງ຺ຄຕາຬາທິເກ ວາທິຍມາເນ, ປຎ຺ຈງ຺ຄິເກ ຕູຣິເຍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫມາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາວິມາເນ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເອວໍ ¶ ເຖເຣນ ປຸຈ຺ຉິຕາ ສາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຣິມຊາຕິອາທິໍ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ພ຺ຍາກາສິ –

‘‘ທາສີ ¶ ອຫໍ ປຸເຣ ອາສິໍ, ຄຍາຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສຫໍ;

ອປ຺ປປຸຎ຺ຎາ ອລກ຺ຂິກາ, ຣຊ຺ຊຸມາລາຕິ ມໍ ວິທຸໍ.

‘‘ອກ຺ໂກສານໍ ວຘານຎ຺ຈ, ຕຊ຺ຊນາຍ ຈ ອຸຄ຺ຄຕາ;

ກຸຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມ຺ມ, ອຄຎ຺ຉິໍ ອຸທຫາຣິຍາ.

‘‘ວິປເຖ ກຸຏໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ, ວນສຓ຺ຑໍ ອຸປາຄມິໍ;

‘ອິເຘວາຫໍ ມຣິສ຺ສາມິ, ໂກ ອຕ຺ໂຖ ຊີວິເຕນ ເມ’.

‘‘ທຬ຺ຫໍ ປາສໍ ກຣິຕ຺ວານ, ອາສຸມ຺ຠິຕ຺ວານ ປາທເປ;

ຕໂຕ ທິສາ ວິໂລເກສິໍ, ‘ໂກ ນຸ ໂຂ ວນມສ຺ສິໂຕ’.

‘‘ຕຕ຺ຖທ຺ທສາສິໍ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ສພ຺ພໂລກຫິຕໍ ມຸນິໍ;

ນິສິນ຺ນໍ ຣຸກ຺ຂມູລສ຺ມິໍ, ຌາຍນ຺ຕໍ ອກຸໂຕຠຍໍ.

‘‘ຕສ຺ສາ ເມ ອຫຸ ສໍເວໂຄ, ອພ຺ຠຸໂຕ ໂລມຫໍສໂນ;

‘ໂກ ນຸ ໂຂ ວນມສ຺ສິໂຕ, ມນຸສ຺ໂສ ອຸທາຫຸ ເທວຕາ’.

‘‘ປາສາທິກໍ ປສາທນີຍໍ, ວນາ ນິພ຺ພນມາຄຕໍ;

ທິສ຺ວາ ມໂນ ເມ ປສີທິ, ນາຍໍ ຍາທິສກີທິໂສ.

‘‘ຄຸຕ຺ຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ຌານຣໂຕ, ອພຫິຄ຺ຄຕມານໂສ;

ຫິໂຕ ສພ຺ພສ຺ສ ໂລກສ຺ສ, ພຸທ຺ໂຘ ອຍໍ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ຠຍເຠຣໂວ ທຸຣາສໂທ, ສີໂຫວ ຄຸຫມສ຺ສິໂຕ;

ທຸລ຺ລຠາຍໍ ທສ຺ສນາຍ, ປຸປ຺ຜໍ ໂອທຸມ຺ພຣໍ ຍຖາ.

‘‘ໂສ ¶ ມໍ ມຸທູຫິ ວາຈາຫິ, ອາລປິຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕ;

ຣຊ຺ຊຸມາເລຕິ ມໍໂວຈ, ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉ ຕຖາຄຕໍ.

‘‘ຕາຫໍ ¶ ¶ ຄິຣໍ ສຸຓິຕ຺ວານ, ເນລໍ ອຕ຺ຖວຕິໍ ສຸຈິໍ;

ສຓ຺ຫໍ ມຸທຸຎ຺ຈ ວຄ຺ຄຸຎ຺ຈ, ສພ຺ພໂສກາປນູທນໍ.

‘‘ກລ຺ລຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ມໍ ຎຕ຺ວາ, ປສນ຺ນໍ ສຸທ຺ຘມານສໍ;

ຫິໂຕ ສພ຺ພສ຺ສ ໂລກສ຺ສ, ອນຸສາສິ ຕຖາຄໂຕ.

‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ມໍໂວຈ, ອຍໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ;

ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘ ມຄ຺ໂຄ ຈ, ອຎ຺ຊໂສ ອມໂຕຄໂຘ.

‘‘ອນຸກມ຺ປກສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ, ໂອວາທມ຺ຫິ ອຫໍ ຐິຕາ;

ອຊ຺ຌຄາ ອມຕໍ ສນ຺ຕິໍ, ນິພ຺ພານໍ ປທມຈ຺ຈຸຕໍ.

‘‘ສາຫໍ ອວຏ຺ຐິຕາເປມາ, ທສ຺ສເນ ອວິກມ຺ປິນີ;

ມູລຊາຕາຍ ສທ຺ຘາຍ, ຘີຕາ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂອຣສາ.

‘‘ສາຫໍ ຣມາມິ ກີຬາມິ, ໂມທາມິ ອກຸໂຕຠຍາ;

ທິພ຺ພມາລໍ ຘາຣຍາມິ, ປິວາມິ ມຘຸມທ຺ທວໍ.

‘‘ສຏ຺ຐິຕູຣິຍສຫສ຺ສານິ, ປຏິໂພຘໍ ກໂຣນ຺ຕິ ເມ;

ອາຬມ຺ໂພ ຄຄ຺ຄໂຣ ຠີໂມ, ສາຘຸວາທີ ຈ ສໍສໂຍ.

‘‘ໂປກ຺ຂໂຣ ຈ ສຸຜສ຺ໂສ ຈ, ວິຓາໂມກ຺ຂາ ຈ ນາຣິໂຍ;

ນນ຺ທາ ເຈວ ສຸນນ຺ທາ ຈ, ໂສຓທິນ຺ນາ ສຸຈິມ຺ຫິຕາ.

‘‘ອລມ຺ພຸສາ ມິສ຺ສເກສີ ຈ, ປຸຓ຺ຑຣີກາຕິທາຣຸຓີ;

ເອຓີຜສ຺ສາ ສຸຜສ຺ສາ ຈ, ສຸຠທ຺ທາ ມຸທຸວາທິນີ.

‘‘ເອຕາ ຈຎ຺ຎາ ຈ ເສຍ຺ຍາເສ, ອຈ຺ຉຣານໍ ປໂພຘິກາ;

ຕາ ມໍ ກາເລນຸປາຄນ຺ຕ຺ວາ, ອຠິຠາສນ຺ຕິ ເທວຕາ.

‘‘ຫນ຺ທ ນຈ຺ຈາມ ຄາຍາມ, ຫນ຺ທ ຕໍ ຣມຍາມເສ;

ນຍິທໍ ອກຕປຸຎ຺ຎານໍ, ກຕປຸຎ຺ຎານເມວິທໍ.

‘‘ອໂສກໍ ¶ ¶ ນນ຺ທນໍ ຣມ຺ມໍ, ຕິທສານໍ ມຫາວນໍ;

ສຸຂໍ ອກຕປຸຎ຺ຎານໍ, ອິຘ ນຕ຺ຖິ ປຣຕ຺ຖ ຈ.

‘‘ສຸຂຎ຺ຈ ກຕປຸຎ຺ຎານໍ, ອິຘ ເຈວ ປຣຕ຺ຖ ຈ;

ເຕສໍ ¶ ສຫພ຺ຍກາມານໍ, ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຸສລໍ ພຫຸໍ;

ກຕປຸຎ຺ຎາ ຫິ ໂມທນ຺ຕິ, ສຄ຺ເຄ ໂຠຄສມງ຺ຄິໂນ.

‘‘ພຫູນໍ ວຕ ອຕ຺ຖາຍ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕຖາຄຕາ;

ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ ມນຸສ຺ສານໍ, ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕານມາກຣາ;

ຍຕ຺ຖ ກາຣໍ ກຣິຕ຺ວານ, ສຄ຺ເຄ ໂມທນ຺ຕິ ທາຍກາ’’ຕິ.

໘໓໓. ຕຕ຺ຖ ທາສີ ອຫໍ ປຸເຣ ອາສິນ຺ຕິ ປຸເຣ ປຸຣິມຊາຕິຍໍ ອຫໍ ອນ຺ໂຕຊາຕາ ທາສີ ອໂຫສິໍ. ຕຕ຺ຖ ກສ຺ສາຕິ ອາຫ ‘‘ຄຍາຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສຫ’’ນ຺ຕິ, ຄຍານາມເກ ຄາເມ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ. ຫນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ອປ຺ປປຸຎ຺ຎາຕິ ມນ຺ທຠາຄ຺ຍາ ອປຸຎ຺ຎາ. ອລກ຺ຂິກາຕິ ນິສ຺ສິຣິກາ ກາລກຓ຺ຓີ. ຣຊ຺ຊຸມາລາຕິ ມໍ ວິທຸນ຺ຕິ, ເກເສ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກຑ຺ຒນປຣິກຑ຺ຒນທຸກ຺ເຂນ ມຸຓ຺ຑເກ ກເຕ ປຸນປິ ຕທຕ຺ຖເມວ ສີເສ ທຬ຺ຫໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐປິຕຣຊ຺ຊຸກຸຓ຺ຑລກວເສນ ‘‘ຣຊ຺ຊຸມາລາ’’ຕິ ມໍ ມນຸສ຺ສາ ຊານິໍສຸ.

໘໓໔. ວຘານນ຺ຕິ ຕາຬນານໍ. ຕຊ຺ຊນາຍາຕິ ຠຍສໍຕຊ຺ຊເນນ. ອຸຄ຺ຄຕາຕິ ອຸຄ຺ຄຕາຍ ໂທມນສ຺ສຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ. ອຸທຫາຣິຍາຕິ ອຸທກຫາຣິກາ, ອຸທກໍ ອາຫຣນ຺ຕີ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໘໓໕. ວິປເຖຕິ ອປເຖ, ມຄ຺ຄໂຕ ອປກ຺ກມິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກ຺ວຕ຺ໂຖຕິ ໂກ ອຕ຺ໂຖ. ໂສເຍວ ວາ ປາໂຐ.

໘໓໖. ທຬ຺ຫໍ ປາສໍ ກຣິຕ຺ວານາຕິ ພນ຺ຘນປາສໍ ຖິຣໍ ອຈ຺ຉິຊ຺ຊນກໍ ກຕ຺ວາ. ອາສຸມ຺ຠິຕ຺ວານ ປາທເປຕິ ວິຏເປ ລຄ຺ຄນວເສນ ປາທເປ ຣຸກ຺ເຂ ຂິປິຕ຺ວາ. ຕໂຕ ທິສາ ວິໂລເກສິໍ, ໂກ ນຸ ໂຂ ວນມສ຺ສິໂຕຕິ ອິມໍ ວນໍ ປວິສນວເສນ ອສ຺ສິໂຕ ນຸ ໂຂ ໂກຈິ ອຕ຺ຖິ, ຍໂຕ ເມ ມຣຓນ຺ຕຣາໂຍ ສິຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໘໓໗. ສມ຺ພຸທ຺ຘນ຺ຕິອາທິ ¶ ຕທາ ຕສ຺ສາ ຕາທິເສ ນິຈ຺ຉເຍ ອສຕິປິ ສຠາວວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ¶ – ສຍເມວ ສມ຺ມເທວ ຈ ສພ຺ພສ຺ສາປິ ພຸຊ຺ຌິຕພ຺ພສ຺ສ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ມຫາກຣຸຓາໂຍເຄນ ຫີນາທິເຠທຠິນ຺ນສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສາປິ ໂລກສ຺ສ ເອກນ຺ຕຫິຕຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂລກຫິຕໍ, ອຸຠຍໂລກໍ ¶ ມຸນນໂຕ ມຸນິໍ, ນິສຊ຺ຊາວເສນ ກິເລສາຠິສງ຺ຂາເຣຫິ ຐານາ ຈາວນາຠາເວນ ຈ ນິສິນ຺ນໍ, ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌາເນນ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌາເນນ ຈ ຌາຍນ຺ຕໍ, ໂພຘິມູເລເຍວ ຠຍເຫຕູນໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ກຸໂຕຈິປິ ຠຍາຠາວໂຕ ອກຸໂຕຠຍນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

໘໓໘. ສໍເວໂຄ ນາມ ສໂຫຕ຺ຕປ຺ປໍ ຎາຓໍ, ໂສ ຕສ຺ສາ ຠຄວໂຕ ທສ຺ສເນນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕສ຺ສາ ເມ ອຫຸ ສໍເວໂຄ’’ຕິ.

໘໓໙. ປາສາທິກນ຺ຕິ ປສາທາວຫໍ, ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓອສີຕິອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນພ຺ຍາມປ຺ປຠາເກຕຸມາລາລງ຺ກຕາຍ ສມນ຺ຕປາສາທິກາຍ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣໂສຠາສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຣູປກາຍທສ຺ສນພ຺ຍາວຏສ຺ສ ຊນສ຺ສ ສາຘຸຠາວໂຕ ປສາທສໍວຑ຺ຒນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປສາທນີຍນ຺ຕິ ທສພລ-ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊຉອສາຘາຣຓຎາຓ-ອຏ຺ຐາຣສາເວຓິກ-ພຸທ຺ຘຘມ຺ມປຠຸຕິອປຣິມາຓຄຸຓສມນ຺ນາຄຕາຍ ຘມ຺ມກາຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສຣິກ຺ຂກຊນສ຺ສ ປສີທິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕໍ, ປາສາທິກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວນາຕິ ກິເລສວນໂຕ ອປກ຺ກມິຕ຺ວາ. ນິພ຺ພນມາຄຕນ຺ຕິ ນິຕ຺ຕຓ຺ຫຠາວໍ ນິພ຺ພານເມວ ອຸປຄຕໍ ອຘິຄຕໍ. ຍາທິສກີທິໂສຕິ ໂຍ ວາ ໂສ ວາ, ປຈຸຣຊໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໘໔໐-໔໑. ມນຈ຺ຉຏ຺ຐານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄໂຄປນາຍ ໂຄປິຕຕ຺ຕາ ຄຸຕ຺ຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ. ອຄ຺ຄຜລຊ຺ຌານາຠິຣຕິຍາ ຌານຣໂຕ. ຕໂຕ ເອວ ພຫິຠູເຕຫິ ຣູປາທິອາຣມ຺ມເຓຫິ ອປກ຺ກມິຕ຺ວາ ວິສຍຊ຺ຌຕ຺ເຕ ນິພ຺ພາເນ ຈ ໂອຄາຬ຺ຫຈິຕ຺ຕຕາຍ ອພຫິຄ຺ຄຕມານໂສ. ມິຈ຺ຉາຄາຫໂມຈນຠເຍນ ວິປລ຺ລາສວນ຺ເຕຫິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິເກຫິ ຠາຍິຕພ຺ພໂຕ ເຕສຎ຺ຈ ຠຍຊນນໂຕ ຠຍເຠຣໂວ. ປໂຍຄາສຍວິປນ຺ເນຫິ ອນຸປຄມນີຍໂຕ ຈ ເກນຈິປິ ອນາສາທນີຍໂຕ ຈ ທຸຣາສໂທ. ທຸລ຺ລຠາຍນ຺ຕິ ທຸລ຺ລໂຠ ອຍໍ. ທສ຺ສນາຍາຕິ ທຏ຺ຐຸມ຺ປິ. ປຸປ຺ຜໍ ໂອທຸມ຺ພຣໍ ຍຖາຕິ ຍຖາ ນາມ ອຸທຸມ຺ພເຣ ຠວໍ ປຸປ຺ຜໍ ທຸລ຺ລຠທສ຺ສນໍ, ກທາຈິເທວ ຠເວຍ຺ຍ, ນ ວາ ຠເວຍ຺ຍ, ເອວໍ ອີທິສສ຺ສ ອຸຕ຺ຕມປຸຄ຺ຄລສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໘໔໒. ໂສ ¶ ຕຖາຄໂຕ ມຸທູຫິ ວາຈາຫິ ສຓ຺ຫາຍ ວາຈາຍ ‘‘ຣຊ຺ຊຸມາເລ’’ຕິ ¶ ມໍ ອາລປິຕ຺ວາ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉ ຕຖາຄຕນ຺ຕິ ‘‘ຕຖາ ອາຄໂຕ’’ຕິອາທິນາ ຕຖາຄຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາຕິ ມໍ ອໂວຈ ອຠາສີຕິ ໂຍຊນາ.

໘໔໓-໔. ຕາຫນ຺ຕິ ຕໍ ອຫໍ. ຄິຣນ຺ຕິ ວາຈໍ. ເນລນ຺ຕິ ນິທ຺ໂທສໍ. ອຕ຺ຖວຕິນ຺ຕິ ອຕ຺ຖຍຸຕ຺ຕໍ ສາຕ຺ຖໍ ¶ , ເອກນ຺ຕຫິຕໍ ວາ. ວຈີໂສເຈຍ຺ຍຕາຍ ສຸຈິໍ. ອກກ຺ຂຬຕາຍ ສຓ຺ຫໍ. ເວເນຍ຺ຍານໍ ມຸທຸຠາວກຣຕ຺ຕາ ມຸທຸ. ສວນີຍຠາເວນ ວຄ຺ຄຸໍ. ສພ຺ພໂສກາປນູທນນ຺ຕິ ຎາຕິພ຺ຍສນາທິວເສນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສາປິ ໂສກສ຺ສ ວິໂນທນໍ ຄິຣໍ ສຸຕ຺ວານ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ອໂຫສິນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສພ຺ພເມຕໍ ທານກຖໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອຸສ຺ສກ຺ກິຕ຺ວາ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ອານິສໍສໍ ວິຠາວນວເສນ ປວຕ຺ຕິຕໍ ຠຄວໂຕ ອນຸປຸພ຺ພິກຖໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ເຕເນວາຫ ‘‘ກລ຺ລຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ມໍ ຎຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ກລ຺ລຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ກມ຺ມນິຍຈິຕ຺ຕໍ, ເຫຏ຺ຐາ ປວຕ຺ຕິຕເທສນາຍ ອສ຺ສທ຺ຘິຍາທີນໍ ຈິຕ຺ຕໂທສານໍ ວິຄຕຕ຺ຕາ ອຸປຣິເທສນາຍ ຠາຊນຠາວູປຄມເນນ ກມ຺ມກ຺ຂມຈິຕ຺ຕໍ, ຠາວນາກມ຺ມສ຺ສ ໂຍຄ຺ຄຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເນວາຫ ‘‘ປສນ຺ນໍ ສຸທ຺ຘມານສ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ປສນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ອສ຺ສທ຺ຘິຍາປຄມມາຫ, ‘‘ສຸທ຺ຘມານສ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທິອປຄມເນນ ມຸທຸຈິຕ຺ຕຕໍ ອຸທຄ຺ຄຈິຕ຺ຕຕຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕິ. ອນຸສາສີຕິ ໂອວທິ, ສາມຸກ຺ກໍສິກາຍ ຘມ຺ມເທສນາຍ ສຫ ອຸປາເຍນ ປວຕ຺ຕິນິວຕ຺ຕິໂຍ ອຸປທິສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕເນວາຫ ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິອາທິ. ອນຸສາສິຕາກາຣທສ຺ສນຎ຺ເຫຕໍ.

໘໔໕. ຕຕ຺ຖ ອິທໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ມໍໂວຈາຕິ ອິທໍ ຕຓ຺ຫາວຊ຺ຊໍ ເຕຠູມກໍ ຘມ຺ມຊາຕໍ ພາຘກສຠາວຕ຺ຕາ ກຸຈ຺ຉິກໍ ¶ ຫຸຕ຺ວາ ຕຸຈ຺ຉສຠາວຕ຺ຕາ ຕຖຕ຺ຕາ ຈ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈນ຺ຕິ ມຍ຺ຫໍ ອຠາສິ. ອຍໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສມ຺ຠໂວຕິ ອຍໍ ອາມຕຓ຺ຫາທິເຠທາ ຕຓ຺ຫາ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສມ຺ຠໂວ ປຠໂວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ເຫຕຸ ສມຸທໂຍ ອຣິຍສຈ຺ຈນ຺ຕິ. ທຸກ຺ຂນິໂຣໂຘຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສນ຺ຕິຠາໂວ ອສງ຺ຂຕຘາຕຸ ນິໂຣໂຘ ອຣິຍສຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອນ຺ຕທ຺ວຍສ຺ສ ປຣິວຊ຺ຊນໂຕ ອຎ຺ຊໂສ ນິພ຺ພານຄາມິນິປຏິປທາຠາວໂຕ ອມໂຕຄໂຘ ມຄ຺ໂຄ ອຣິຍສຈ຺ຈນ຺ຕິ ມໍ ອໂວຈາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໘໔໖. ກຸສລສ຺ສາຕິ ¶ ໂອວາທທາເນ ເວເນຍ຺ຍທມເນ ເຉກສ຺ສ, ອປ຺ປມາທປຏິປຕ຺ຕິຍາ ວາ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອນວຊ຺ຊສ຺ສ. ໂອວາທມ຺ຫິ ອຫໍ ຐິຕາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ໂອວາເທ ອນຸສິຏ຺ຐິຍໍ ສິກ຺ຂາຕ຺ຕຍປາຣິປູຣິຍາ ສຈ຺ຈປຏິເວເຘນ ອຫໍ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ອຊ຺ຌຄາ ອມຕໍ ສນ຺ຕິໍ, ນິພ຺ພານໍ ປທມຈ຺ຈຸຕ’’ນ຺ຕິ, ອິທໍ ໂອວາເທ ປຕິຏ຺ຐານສ຺ສ ກາຣຓວຈນໍ. ຍາ ນິຈ຺ຈຕາຍ ມຣຓາຠາວໂຕ ອມຕໍ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂວູປສມຕາຍ ສນ຺ຕິໍ, ອຘິຄຕານໍ ອຈວນເຫຕຸຕາຍ ອຈ຺ຈຸຕໍ ນິພ຺ພານໍ ປທໍ ອຊ຺ຌຄາ ອຘິຄຎ຺ຉິ, ສາ ເອກໍເສນ ສຕ຺ຖຸ ໂອວາເທ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ນາມາຕິ.

໘໔໗. ອວຏ຺ຐິຕາເປມາຕິ ທຬ຺ຫຠຕ຺ຕີ ຣຕນຕ຺ຕເຍ ນິຈ຺ຈລປສາທສິເນຫາ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ທສ຺ສເນ ອວິກມ຺ປິນີ, ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ, ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຘມ຺ໂມ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສງ຺ໂຆ’’ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ສມ຺ມາທສ຺ສເນ ອຈລາ ເກນຈິ ອຈາລນີຍາ. ເກນ ປເນຕໍ ອວິກມ຺ປນນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ມູລຊາຕາຍ ¶ ສທ຺ຘາຍາ’’ຕິ. ອຍໍ ‘‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໗໔; ສໍ. ນິ. ໕.໙໙໗; ອ. ນິ. ໙.໒໗) ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ, ‘‘ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມາ’ຕິອາທິນາ ຕສ຺ສ ຘມ຺ເມ, ‘‘ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ’’ຕິອາທິນາ ຕສ຺ສ ສງ຺ເຆ ຈ ສຈ຺ຈາຠິສມຍສງ຺ຂາເຕນ ¶ ມູເລນ ຊາຕມູລາ ສທ຺ຘາ, ຕາຍ ອຫໍ ອວິກມ຺ປິນີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕໂຕ ເອວ ຘີຕາ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂອຣສາຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸເຣ ວາຍາມຊນິຕາຠິຊາຕິຕາຍ ໂອຣສປຸຕ຺ຕີ.

໘໔໘. ສາຫໍ ຣມາມີຕິ ສາ ອຫໍ ຕທາ ອຣິຍາຍ ຊາຕິຍາ ອິທານິ ເທວູປປຕ຺ຕິຍາ ອາຄຕາ ມຄ຺ຄຣຕິຍາ ຜລຣຕິຍາ ຈ ຣມາມິ, ກາມຄຸຓຣຕິຍາ ກີຬາມິ, ອຸຠເຍນາປິ ໂມທາມິ. ອຕ຺ຕານຸວາທຠຍາທີນໍ ອປຄຕຕ຺ຕາ ອກຸໂຕຠຍາ. ມຘຸມທ຺ທວນ຺ຕິ ມຘຸສງ຺ຂາຕໍ ມທ຺ທວກຣໍ, ນຈ຺ຈນຄາຍນກາເລສຸ ສຣີຣສ຺ສ ສຣສ຺ສ ຈ ມຸທຸຠາວາວຫໍ ຄນ຺ຘປານໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ.‘‘ມຘຸມາທວ’’ນ຺ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ, ອາທວໍ ຍາວທວໍ ຍາວເທວ ທວຕ຺ຖໍ ມຘຸຣໍ ປິວາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໘໔໙. ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕານມາກຣາຕິ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕຠູຕານໍ ອຣິຍານໍ ມຄ຺ຄຜລຏ຺ຐານໍ ອຣິຍສງ຺ຆສ຺ສ ອາກຣາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ຕຖາຄຕາ. ຍຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ເຕ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອຖາຍສ຺ມາ ¶ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ອຕ຺ຕນາ ຈ ເທວຕາຍ ຈ ປວຕ຺ຕິຕໍ ອິມໍ ກຖາສລ຺ລາປໍ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ. ຠຄວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ສາ ເທສນາ ມຫາຊນສ຺ສ ສາຕ຺ຖິກາ ອໂຫສີຕິ.

ຣຊ຺ຊຸມາລາວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອິຕິ ປຣມຕ຺ຖທີປນິຍາ ຂຸທ຺ທກ-ອຏ຺ຐກຖາຍ ວິມານວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ

ທ຺ວາທສວຕ຺ຖຸປຏິມຓ຺ຑິຕສ຺ສ ຈຕຸຕ຺ຖສ຺ສ ມຎ຺ຊິຏ຺ຐກວຄ຺ຄສ຺ສ

ນິຏ຺ຐິຕາ ຈ ອິຕ຺ຖິວິມານວຓ຺ຓນາ.

໑. ມຓ຺ຑູກເທວປຸຕ຺ຕວິມານວຓ຺ຓນາ

ມຫາຣຖວຄ຺ເຄ ¶ ¶ ໂກ ເມ ວນ຺ທຕິ ປາທານີຕິ ມຓ຺ຑູກເທວປຸຕ຺ຕວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ¶ ຈມ຺ປາຍໍ ວິຫຣຕິ ຄຄ຺ຄຣາຍ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ຕີເຣ. ໂສ ປຈ຺ຈູສເວລາຍໍ ພຸທ຺ຘາຈິຓ຺ຓໍ ມຫາກຣຸຓາສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ເວເນຍ຺ຍພນ຺ຘເວ ສຕ຺ເຕ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ອທ຺ທສ ‘‘ອຊ຺ຊ ມຍິ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ເຕ ເອໂກ ມຓ຺ຑູໂກ ມມ ສເຣ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ປຣູປກ຺ກເມນ ມຣິຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ມຫຕາ ເທວປຣິວາເຣນ ມຫາຊນສ຺ສ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ຖ ພຫູນໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທິສ຺ວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ຈມ຺ປານຄຣໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ, ຠິກ຺ຂູນໍ ສຸລຠປິຓ຺ຑປາຕໍ ກຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູສຸ ວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ, ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ທິວາຏ຺ຐານໍ ຄເຕສຸ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸເຂນ ທິວສຠາຄໍ ເຂເປຕ຺ວາ, ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຈຕູສຸ ປຣິສາສຸ ສນ຺ນິປຕິຕາສຸ ສຸຣຠິຄນ຺ຘກຸຏິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕງ຺ຂຓານຸຣູເປນ ປາຏິຫາຣິເຍນ ໂປກ຺ຂຣຓິຕີເຣ ຘມ຺ມສຠາມຓ຺ຑປໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕວຣພຸທ຺ຘາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ມໂນສິລາຕເລ ສີຫນາທໍ ນທນ຺ໂຕ ອຉມ຺ຠີຕເກສຣສີໂຫ ວິຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສຣໍ ນິຈ຺ຉາເຣນ຺ໂຕ ອຈິນ຺ເຕຍ຺ເຍນ ພຸທ຺ຘານຸຠາເວນ ອນຸປມາຍ ພຸທ຺ຘລີລາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ ອາຣຠິ.

ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ຂເຓ ເອໂກ ມຓ຺ຑູໂກ ໂປກ຺ຂຣຓິໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຘມ຺ໂມ ເອໂສ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ຘມ຺ມສຎ຺ຎາຍ ສເຣ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ປຣິສປຣິຍນ຺ເຕ ນິປຊ຺ຊິ. ອເຖໂກ ວຈ຺ຉປາໂລ ຕໍ ປເທສໍ ອາຄໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕໍ ປຣິສຎ຺ຈ ປຣເມນ ອຸປສເມນ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕຄ຺ຄຕມານໂສ ທຓ຺ຑໂມລຸພ຺ຠ ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ມຓ຺ຑູກໍ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສີເສ ສນ຺ນິຣຸມ຺ຠິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ຘມ຺ມສຎ຺ຎາຍ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ຕາວເທວ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ທ຺ວາທສໂຍຊນິເກ ກນກວິມາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ¶ ສຸຕ຺ຕປ຺ປພຸທ຺ໂຘ ¶ ວິຍ ຕຕ຺ຖ ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຆປຣິວຸຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກຸໂຕ ນຸ ໂຂ ອິຘ ອຫໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ປຸຣິມຊາຕິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຫມ຺ປິ ນາມ ອິຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິໍ, ອີທິສຎ຺ຈ ¶ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຏິລຠິໍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກມ຺ມໍ ອກາສິ’’ນ຺ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎໍ ນ ອທ຺ທສ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຠຄວໂຕ ສເຣ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫາ. ໂສ ຕາວເທວ ສຫ ວິມາເນນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວິມານໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ, ມຫາຊນສ຺ສ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ມຫຕາ ປຣິວາເຣນ ມຫນ຺ເຕນ ທິພ຺ພານຸຠາເວນ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ຠຄວໂຕ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ນມສ຺ສມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ຠຄວາ ຊານນ຺ໂຕວ ມຫາຊນສ຺ສ ກມ຺ມຜລໍ ພຸທ຺ຘານຸຠາວຎ຺ຈ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກາຕຸໍ –

‘‘ໂກ ເມ ວນ຺ທຕິ ປາທານິ, ອິທ຺ຘິຍາ ຍສສາ ຊລໍ;

ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນ, ສພ຺ພາ ໂອຠາສຍໍ ທິສາ’’ຕິ. –

ປຸຈ຺ຉິ. ຕຕ຺ຖ ໂກຕິ ເທວນາຄຍກ຺ຂມນຸສ຺ສາທີສຸ ໂກ, ກຕໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເມຕິ ມມ. ປາທານີຕິ ປາເທ. ອິທ຺ຘິຍາຕິ ອິມາຍ ອີທິສາຍ ເທວິທ຺ຘິຍາ. ຍສສາຕິ ອິມິນາ ອີທິເສນ ປຣິວາເຣນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ຈ. ຊລນ຺ຕິ ວິຊ຺ໂຊຕມາໂນ. ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນາຕິ ອຕິວິຍ ກນ຺ເຕນ ກມນີເຍນ ສຸນ຺ທເຣນ. ວຓ຺ເຓນາຕິ ຉວິວຓ຺ເຓນ, ສຣີຣວຓ຺ຓນິຠາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຣິມຊາຕິອາທິໍ ອາວິ ກໂຣນ຺ໂຕ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ພ຺ຍາກາສິ –

‘‘ມຓ຺ຑູໂກຫໍ ປຸເຣ ອາສິໍ, ອຸທເກ ວາຣິໂຄຈໂຣ;

ຕວ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສ, ອວຘີ ວຈ຺ຉປາລໂກ.

‘‘ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕປສາທສ຺ສ, ອິທ຺ຘິໍ ປສ຺ສ ຍສຎ຺ຈ ເມ;

ອານຸຠາວຎ຺ຈ ເມ ປສ຺ສ, ວຓ຺ຓໍ ປສ຺ສ ຊຸຕິຎ຺ຈ ເມ.

‘‘ເຍ ຈ ເຕ ທີຆມທ຺ຘານໍ, ຘມ຺ມໍ ອສ຺ໂສສຸໍ ໂຄຕມ;

ປຕ຺ຕາ ເຕ ອຈລຏ຺ຐານໍ, ຍຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ໂສຈເຣ’’ຕິ.

໘໕໘. ຕຕ຺ຖ ປຸເຣຕິ ປຸຣິມຊາຕິຍໍ. ອຸທເກຕິ ອິທໍ ຕທາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານທສ຺ສນໍ. ອຸທເກ ມຓ຺ຑູໂກຕິ ເອເຕນ ອຸທ຺ຘຸມາຍິກາທິກສ຺ສ ຖເລ ¶ ມຓ຺ຑູກສ຺ສ ນິວຕ຺ຕນໍ ກຕໍ ໂຫຕິ. ຄາໂວ ຈຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ໂຄຈໂຣ, ໂຄຈໂຣ ວິຍາຕິ ໂຄຈໂຣ, ຆາເສສນຏ຺ຐານໍ. ວາຣິ ອຸທກໍ ໂຄຈໂຣ ເອຕສ຺ສາຕິ ¶ ວາຣິໂຄຈໂຣ ¶ . ອຸທກຈາຣີປິ ຫິ ໂກຈິ ກຈ຺ຉປາທິ ອວາຣິໂຄຈໂຣປິ ໂຫຕີຕິ ‘‘ວາຣິໂຄຈໂຣ’’ຕິ ວິເສເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕວ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສເຣນ ກຣວີກຣຸຕມຎ຺ຊຸນາ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ຕວ ຘມ຺ມໍ ‘‘ຘມ຺ໂມ ເອໂສ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ສເຣ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫວເສນ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສ, ອນາທເຣ ເຈຕໍ ສາມິວຈນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອວຘີ ວຈ຺ຉປາລໂກຕິ ວຈ຺ເຉ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ໂຄປາລທາຣໂກ ມມ ສມີປໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຓ຺ຑໂມລຸພ຺ຠິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ມມ ສີເສ ທຓ຺ຑໍ ສນ຺ນິຣຸມ຺ຠິຕ຺ວາ ມໍ ມາເຣສິ.

໘໕໙. ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕປສາທສ຺ສາຕິ ຕວ ຘມ຺ເມ ມຸຫຸຕ຺ຕມຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕປສາທສ຺ສ ເຫຕຸຠູຕສ຺ສ ອິທ຺ຘິນ຺ຕິ ສມິທ຺ຘິໍ, ທິພ຺ພວິຠູຕິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍສນ຺ຕິ ປຣິວາຣໍ. ອານຸຠາວນ຺ຕິ ກາມວຓ຺ຓິຕາທິທິພ຺ພານຸຠາວໍ. ວຓ຺ຓນ຺ຕິ ສຣີຣວຓ຺ຓສມ຺ປຕ຺ຕິໍ. ຊຸຕິນ຺ຕິ ທ຺ວາທສໂຍຊນານິ ຜຣຓສມຕ຺ຖໍ ປຠາວິເສສໍ.

໘໖໐. ເຍຕິ ເຍ ສຕ຺ຕາ. ຈ-ສທ຺ໂທ ພ຺ຍຕິເຣເກ. ເຕຕິ ຕວ. ທີຆມທ຺ຘານນ຺ຕິ ພຫຸເວລໍ. ອສ຺ໂສສຸນ຺ຕິ ສຸຓິໍສຸ. ໂຄຕມາຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ໂຄຕ຺ເຕນ ອາລປຕິ. ອຈລຏ຺ຐານນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ໂຄຕມ ຠຄວາ ອຫໍ ວິຍ ອິຕ຺ຕຣເມວ ກາລໍ ອສຸຓິຕ຺ວາ ເຍ ປນ ກຕປຸຎ຺ຎາ ຈິຣໍ ກາລໍ ຕວ ຘມ຺ມໍ ອສ຺ໂສສຸໍ ໂສຕຸໍ ລຠິໍສຸ, ເຕ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ສໍສາຣພ຺ຍສນາຠິຠູຕາ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ຍຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ໂສເຈຍ຺ຍຸໍ, ຕໍ ອໂສກໍ ສສ຺ສຕຠາເວນ ອຈລໍ ສນ຺ຕິປທໍ ປຕ຺ຕາ ເອວ, ນ ເຕສໍ ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ອນ຺ຕຣາໂຍຕິ.

ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຈ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ໂສ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ອຎ຺ຊລິໍ ກຕ຺ວາ ສຫ ປຣິວາເຣນ ເທວໂລກເມວ ຄໂຕຕິ.

ມຓ຺ຑູກເທວປຸຕ຺ຕວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຸຏ຺ເຐຫິ ¶ ¶ ເຣວເຕ ສຸປາປຘມ຺ເມຕິ ເຣວຕີວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ພາຣາຓສິຍໍ ວິຫຣຕິ ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ. ເຕນ ສມເຍນ ພາຣາຓສິຍໍ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ນນ຺ທິໂຍ ນາມ ອຸປາສໂກ ອໂຫສິ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ໂນ ທາຍໂກ ທານປຕິ ສງ຺ຆຸປຏ຺ຐາໂກ. ອຖສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ¶ ສມ຺ມຸຂເຄຫໂຕ ມາຕຸລຘີຕຣໍ ເຣວຕິໍ ນາມ ກຎ຺ຎໍ ອາເນຕຸກາມາ ອເຫສຸໍ. ສາ ປນ ອສ຺ສທ຺ຘາ ອທານສີລາ, ນນ຺ທິໂຍ ຕໍ ນ ອິຈ຺ຉິ. ຕສ຺ສ ມາຕາ ເຣວຕິໍ ອາຫ ‘‘ອມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ອິມໍ ເຄຫໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ນິສີທນຏ຺ຐານໍ ຫຣິເຕນ ໂຄມເຍນ ອຸປລິມ຺ປິຕ຺ວາ ອາສນານິ ປຎ຺ຎາເປຫິ, ອາຘາຣເກ ຐເປຫິ, ຠິກ຺ຂູນໍ ອາຄຕກາເລ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຘມກຣເຓນ ປານີຍໍ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕກາເລ ປຕ຺ຕານິ ໂຘວາຫິ, ເອວໍ ເມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາຣາຘິກາ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ. ສາ ຕຖາ ອກາສິ. ອຖ ນໍ ‘‘ໂອວາທກ຺ຂມາ ຊາຕາ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ເຕນ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິເຕ ທິວສໍ ຐເປຕ຺ວາ ອາວາຫໍ ກຣິໍສຸ.

ອຖ ນໍ ນນ຺ທິໂຍ ອາຫ ‘‘ສເຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ມາຕາປິຕໂຣ ຈ ເມ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສສິ, ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ວສິຕຸໍ ລຠິສ຺ສສິ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຫີ’’ຕິ. ສາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ກາລໍ ສທ຺ຘາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕາຣໍ ອນວຕ຺ເຕນ຺ຕີ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ເຕ ວິຊາຍິ. ນນ຺ທິຍສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ກາລມກໍສຸ. ເຄເຫ ສພ຺ພິສ຺ສຣິຍໍ ຕສ຺ສາ ເອວ ອໂຫສິ. ນນ຺ທິໂຍປິ ມຫາທານປຕິ ຫຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ປຏ຺ຐເປສິ, ກປຓທ຺ຘິກາທີນມ຺ປິ ເຄຫທ຺ວາເຣ ປາກວຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ອິສິປຕນມຫາວິຫາເຣ ຈຕູຫິ ຄພ຺ເຠຫິ ປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ຈຕຸສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ມຎ຺ຈປີຐາທີນິ ອຕ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ¶ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ປາເຕຕ຺ວາ ນິຍ຺ຍາເທສິ, ສຫ ທກ຺ຂິໂຓທກທາເນນ ຕາວຕິໍສຠວເນ ອາຍາມໂຕ ຈ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈ ສມນ຺ຕາ ທ຺ວາທສໂຍຊນິໂກ ໂຍຊນສຕຸພ຺ເພໂຘ ສຕ຺ຕຣຕນມໂຍ ອຈ຺ຉຣາຄຓສຫສ຺ສສງ຺ຆຸຏ຺ໂຐ ທິພ຺ພປາສາໂທ ອຸຄ຺ຄຎ຺ຉິ.

ອຖາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເທວຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕໍ ປາສາທໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ວນ຺ທິຕຸໍ ອາຄເຕ ເທວປຸຕ຺ເຕ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກສ຺ສາຍໍ ປາສາໂທ’’ຕິ? ‘‘ອິມສ຺ສ ¶ , ຠນ຺ເຕ, ປາສາທສ຺ສ ສາມິໂກ ມນຸສ຺ສໂລເກ ພາຣາຓສິຍໍ ນນ຺ທິໂຍ ນາມ ກຸຏຸມ຺ພິຍປຸຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆສ຺ສ ອິສິປຕນມຫາວິຫາເຣ ຈຕຸສາລໍ ກາເຣສິ, ຕສ຺ສາຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ປາສາໂທ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ປາສາເທ ນິພ຺ພຕ຺ຕເທວຈ຺ຉຣາໂຍປິ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ພາຣາຓສິຍໍ ນນ຺ທິຍສ຺ສ ນາມ ອຸປາສກສ຺ສ ປຣິຈາຣິກາ ຠວິຕຸໍ ອິຘ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ຕສ຺ສ ເອວໍ ວເທຖ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ປຣິຈາຣິກາ ຠວິຕຸໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ເທວຕາໂຍ ຕຍິ ຈິຣາຍນ຺ເຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕາ, ເທວໂລກສມ຺ປຕ຺ຕິ ນາມ ມຕ຺ຕິກາຠາຊນໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຠາຊນສ຺ສ ຄຫຓໍ ວິຍ ອຕິມນາປ’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິຘາຄມນຕ຺ຖາຍ ຕສ຺ສ ວເທຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຖໂຣ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ສຫສາ ເທວໂລກໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ກຕປຸຎ຺ຎານໍ ມນຸສ຺ສໂລເກ ຐິຕານໍເຍວ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ນນຸ ເຕ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ນນ຺ທິຍສ຺ສ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິ ສາມໍ ທິຏ຺ຐາ, ກສ຺ມາ ມໍ ປຸຈ຺ຉສີ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ, ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ¶ . ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຍຖາ ຈິຣໍ ວິປ຺ປວສິຕ຺ວາ ອາຄຕໍ ປຸຣິສໍ ມິຕ຺ຕພນ຺ຘວາ ອຠິນນ຺ທນ຺ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອວໍ ກຕປຸຎ຺ຎໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອິໂຕ ປຣໂລກໍ ຄຕໍ ສການິ ປຸຎ຺ຎານິ ສມ຺ປຕ຺ຕິຫຕ຺ເຖຫິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ –

‘‘ຈິຣປ຺ປວາສິໍ ປຸຣິສໍ, ທູຣໂຕ ໂສຕ຺ຖິມາຄຕໍ;

ຎາຕິມິຕ຺ຕາ ສຸຫຊ຺ຊາ ຈ, ອຠິນນ຺ທນ຺ຕິ ອາຄຕໍ.

‘‘ຕເຖວ ກຕປຸຎ຺ຎມ຺ປິ, ອສ຺ມາ ໂລກາ ປຣໍ ຄຕໍ;

ປຸຎ຺ຎານິ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ປິຍໍ ຎາຕີວ ອາຄຕ’’ນ຺ຕິ. – ຄາຖາ ອຠາສິ;

ນນ຺ທິໂຍ ¶ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ທານານິ ເທຕິ, ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣຕິ, ໂສ ວຓິຊ຺ຊາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຣວຕິໍ ອາຫ ‘‘ຠທ຺ເທ, ມຍາ ປຏ຺ຐປິຕໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ອນາຖານໍ ປາກວຕ຺ຕຎ຺ຈ ຕ຺ວໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ສາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິ. ໂສ ປວາສຄໂຕປິ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ວາສໍ ກປ຺ເປຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນາຖານຎ຺ຈ ຍຖາວິຠວໍ ທານໍ ເທຕິເຍວ. ຕສ຺ສ ອນຸກມ຺ປາຍ ຂີຓາສວາ ທູຣໂຕປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທານໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຣວຕີ ປນ ຕສ຺ມິໍ ຄເຕ ກຕິປາຫເມວ ທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອນາຖານໍ ຠຕ຺ຕໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທິ, ຠິກ຺ຂູນມ຺ປິ ຠຕ຺ຕໍ ກຓາຊກໍ ພິລງ຺ຄທຸຕິຍໍ ອທາສິ ¶ . ຠິກ຺ຂູນໍ ຠຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ອຕ຺ຕນາ ຠຸຕ຺ຕາວເສສານິ ສິຕ຺ຖານິ ມຈ຺ຉມໍສຂຓ຺ຑມິສ຺ສການິ ຈລກຏ຺ຐິການິ ຈ ປກິຣິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ປສ຺ສຖ ສມຓານໍ ກມ຺ມໍ, ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ນາມ ເອວໍ ຉຑ຺ເຑນ຺ຕີ’’ຕິ.

ອຖ ນນ຺ທິໂຍ ໂວຫາຣກສິທ຺ຘິ ຍຖາລາໂຠ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ເຣວຕິໍ ເຄຫໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເຄຫໍ ປາວິສິ. ທຸຕິຍທິວເສ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕໍ ອນາຖຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ສມ຺ມເທວ ປວຕ຺ເຕສິ, ອຕ຺ຕໂນ ສຫາເຍຫິ ອຸປນີຕໍ ເຣວຕິໍ ຆາສຈ຺ຉາທນປຣມຕາຍ ຐເປສິ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ອຕ຺ຕໂນ ວິມາເນເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ເຣວຕີ ປນ ສພ຺ພໍ ທານໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອິເມສໍ ວເສນ ມຍ຺ຫໍ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ປຣິຫາຍີ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອກ຺ໂກສນ຺ຕີ ປຣິຠາສນ຺ຕີ ວິຈຣຕິ. ອຖ ເວສ຺ສວໂຓ ທ຺ເວ ຍກ຺ເຂ ອາຓາເປສິ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ຠເຓ, ພາຣາຓສິນຄເຣ ອຸຄ຺ໂຆສຖ ‘‘ອິໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ເຣວຕີ ຊີວນ຺ຕີເຍວ ນິຣເຍ ປກ຺ຂິປີຍຕີ’ຕິ’’. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາຊໂນ ສໍເວຄຊາໂຕ ຠີຕຕສິໂຕ ອໂຫສິ.

ອຖ ¶ ເຣວຕີ ປນ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ຖເກຕ຺ວາ ນິສີທິ. ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຕສ຺ສາ ປາປກມ຺ມສຎ຺ໂຈທິເຕນ ເວສ຺ສວເຓນ ຣຎ຺ຎາ ອາຓຕ຺ຕາ ຊລິຕກປິລເກສມສ຺ສຸກາ ຈິປິຏວິຣູປນາສິກາ ປຣິຓຕທາຐາ ໂລຫິຕກ຺ຂາ ສຊລຘຣສມານວຓ຺ຓາ ¶ ອຕິວິຍ ຠຍານກຣູປາ ທ຺ເວ ຍກ຺ຂາ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອຸຏ຺ເຐຫິ, ເຣວເຕ, ສຸປາປຘມ຺ເມ’’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ຕາ ນານາພາຫາສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຊໂນ ປສ຺ສຕູ’’ຕິ ສກລນຄເຣ ວີຖິໂຕ ວີຖິໍ ປຣິພ຺ຠມາເປຕ຺ວາ ອາກາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ເນຕ຺ວາ ນນ຺ທິຍສ຺ສ ວິມານໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ຈສ຺ສາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕໍ ວິລປນ຺ຕິໍເຍວ ອຸສ຺ສທນິຣຍສມີປໍ ປາເປສຸໍ. ຕໍ ຍມປຸຣິສາ ອຸສ຺ສທນິຣເຍ ຂິປິໍສຸ. ເຕນາຫ –

‘‘ອຸຏ຺ເຐຫິ ເຣວເຕ ສຸປາປຘມ຺ເມ, ອປາຣຸຕທ຺ວາເຣ ອທານສີເລ;

ເນສ຺ສາມ ຕໍ ຍຕ຺ຖ ຖຸນນ຺ຕິ ທຸຄ຺ຄຕາ, ສມປ຺ປິຕາ ເນຣຍິກາ ທຸເຂນາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ອຸຏ຺ເຐຫີຕິ ອຸຏ຺ຐຫ, ນ ທາເນສ ປາສາໂທ ຕໍ ນິຣຍຠຍໂຕ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ມາ ສີຆໍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉາຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຣວເຕຕິ ຕໍ ນາເມນ ອາລປຕິ. ສຸປາປຘມ຺ເມຕິອາທິນາ ອຸຏ຺ຐານສ຺ສ ກາຣຓໍ ວທຕິ. ຍສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອຣິຍານໍ ອກ຺ໂກສນປຣິຠາສນາທິນາ ສຸຏ຺ຏຸ ລາມກປາປຘມ຺ມາ, ຍສ຺ມາ ຈ ອປາຣຸຕໍ ທ຺ວາຣໍ ນິຣຍສ຺ສ ຕວ ປເວສນຕ຺ຖໍ, ຕສ຺ມາ ອຸຏ຺ເຐຫີຕິ. ອທານສີເລຕິ ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິ ນ ທານສີເລ ກທຣິເຍ ມຈ຺ຉຣິນີ, ອິທມ຺ປິ ອຸຏ຺ຐານສ຺ເສວ ກາຣຓວຈນໍ. ຍສ຺ມາ ທານສີລານໍ ອມຈ຺ຉຣີນໍ ຕວ ສາມິກສທິສານໍ ສຸຄຕິຍໍ ນິວາໂສ, ຕາທິສານໍ ປນ ອທານສີລານໍ ມຈ຺ຉຣີນໍ ນິຣເຍ ນິວາໂສ, ຕສ຺ມາ ອຸຏ຺ເຐຫິ, ມຸຫຸຕ຺ຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ຕວ ອິຘ ຐາຕຸໍ ນ ທສ຺ສາມີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍຕ຺ຖ ຖຸນນ຺ຕິ ທຸຄ຺ຄຕາຕິ ທຸກ຺ຂຄຕຕ຺ຕາ ທຸຄ຺ຄຕາ. ເນຣຍິກາຕິ ນິຣຍທຸກ຺ເຂນ ສມປ຺ປິຕາ ສມງ຺ຄີຠູຕາ ຍສ຺ມິໍ ນິຣເຍ ຖຸນນ຺ຕິ, ຍາວ ປາປກມ຺ມໍ ນ ພ຺ຍນ຺ຕິ ໂຫຕິ, ຕາວ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ອລຠນ຺ຕາ ¶ ນິຕ຺ຖຸນນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕໍ ເນສ຺ສາມ ນຍິສ຺ສາມ ຂິປິສ຺ສາມາຕິ ໂຍຊນາ.

‘‘ອິຈ຺ເຈວ ວຕ຺ວານ ຍມສ຺ສ ທູຕາ, ເຕ ທ຺ເວ ຍກ຺ຂາ ໂລຫິຕກ຺ຂາ ພ຺ຣຫນ຺ຕາ;

ປຈ຺ເຈກພາຫາສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ເຣວຕໍ, ປກ຺ກາມຍຸໍ ເທວຄຓສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ’’ຕິ. –

ຕຕ຺ຖ ອິຈ຺ເຈວ ວຕ຺ວານາຕິ ອິຕິ ເອວ ‘‘ອຸຏ຺ເຐຫີ’’ຕິອາທິນາ ວຕ຺ວາ, ວຈນສມນນ຺ຕຣເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍມສ຺ສ ທູຕາຕິ ອປ຺ປຏິເສຘນິຍຕສ຺ສ ຍມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ທູຕສທິສາ. ເວສ຺ສວເຓນ ຫິ ເຕ ເປສິຕາ ¶ . ຕຖາ ຫິ ເຕ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ນຍິໍສຸ. ເກຈິ ‘‘ນ ຍມສ຺ສ ທູຕາ’’ຕິ ນ-ກາຣໍ ‘‘ຍມສ຺ສາ’’ຕິ ປເທນ ສມ຺ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ທູຕາ’’ຕິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ນ ຫິ ນ ຍມທູຕຕາຍ ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ທູຕາຕິ ສິຊ຺ຌຕິ. ຍຊນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ພລິໍ ອຸປຫຣນ຺ຕີຕິ ຍກ຺ຂາ. ໂລຫິຕກ຺ຂາຕິ ຣຕ຺ຕນຍນາ. ຍກ຺ຂານຎ຺ຫິ ເນຕ຺ຕານິ ອຕິໂລຫິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ພ຺ຣຫນ຺ຕາຕິ ມຫນ຺ຕາ. ປຈ຺ເຈກພາຫາສູຕິ ເອໂກ ເອກພາຫາຍໍ, ອິຕໂຣ ອິຕຣພາຫາຍນ຺ຕິ ປຈ຺ເຈກໍ ພາຫາສຸ. ເຣວຕນ຺ຕິ ເຣວຕິໍ. ເຣວຕາຕິປິ ຕສ຺ສາ ນາມເມວ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ເຣວເຕ’’ຕິ ¶ ວຸຕ຺ຕໍ. ປກ຺ກາມຍຸນ຺ຕິ ປກ຺ກາເມສຸໍ, ອຸປເນສຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເທວຄຓສ຺ສາຕິ ຕາວຕິໍສຠວເນ ເທວສງ຺ຆສ຺ສ.

ເອວໍ ເຕຫິ ຍກ຺ເຂຫິ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ເນຕ຺ວາ ນນ຺ທິຍວິມານສ຺ສ ອວິທູເຣ ຐປິຕາ ເຣວຕີ ຕໍ ສູຣິຍມຓ຺ຑລສທິສໍ ອຕິວິຍ ປຠສ຺ສຣໍ ທິສ຺ວາ –

‘‘ອາທິຈ຺ຈວຓ຺ຓໍ ຣຸຈິຣໍ ປຠສ຺ສຣໍ, ພ຺ຍມ຺ຫໍ ສຸຠໍ ກຎ຺ຈນຊາລຉນ຺ນໍ;

ກສ຺ເສຕມາກິຓ຺ຓຊນໍ ¶ ວິມານໍ, ສຸຣິຍສ຺ສ ຣໍສີຣິວ ໂຊຕມານໍ.

‘‘ນາຣີຄຓາ ຈນ຺ທນສາຣລິຕ຺ຕາ, ອຸຠໂຕ ວິມານໍ ອຸປໂສຠຍນ຺ຕິ;

ຕໍ ທິສ຺ສຕິ ສຸຣິຍສມານວຓ຺ຓໍ, ໂກ ໂມທຕິ ສຄ຺ຄປຕ຺ໂຕ ວິມາເນ’’ຕິ. –

‘‘ພາຣາຓສິຍໍ ນນ຺ທິໂຍ ນາມາສິ, ອຸປາສໂກ ອມຈ຺ຉຣີ ທານປຕິ ວທຎ຺ຎູ;

ຕສ຺ເສຕມາກິຓ຺ຓຊນໍ ວິມານໍ, ສູຣິຍສ຺ສ ຣໍສີຣິວ ໂຊຕມານໍ.

‘‘ນາຣີຄຓາ ຈນ຺ທນສາຣລິຕ຺ຕາ, ອຸຠໂຕ ວິມານໍ ອຸປໂສຠຍນ຺ຕິ;

ຕໍ ທິສ຺ສຕິ ສູຣິຍສມານວຓ຺ຓໍ, ໂສ ໂມທຕິ ສຄ຺ຄປຕ຺ໂຕ ວິມາເນ’’ຕິ. –

໘໖໘. ຕຕ຺ຖ ຈນ຺ທນສາຣລິຕ຺ຕາຕິ ສາຣຠູເຕນ ຈນ຺ທນຄນ຺ເຘນ ອນຸລິຕ຺ຕສຣີຣາ. ອຸຠໂຕ ວິມານນ຺ຕິ ວິມານໍ ອຸຠໂຕ ອນ຺ໂຕ ເຈວ ພຫິ ຈ ສງ຺ຄີຕາທີຫິ ອຸເປຈ຺ຈ ໂສຠຍນ຺ຕິ.

‘‘ນນ຺ທິຍສ຺ສາຫໍ ຠຣິຍາ, ອຄາຣິນີ ສພ຺ພກຸລສ຺ສ ອິສ຺ສຣາ;

ຠຕ຺ຕຸ ວິມາເນ ຣມິສ຺ສາມິ ທານຫໍ, ນ ປຕ຺ຖເຍ ນິຣຍໍ ທສ຺ສນາຍາ’’ຕິ. –

ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຄາຣິນີຕິ ເຄຫສາມິນີ. ‘‘ຠຣິຍາ ສຄາມິນີ’’ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ, ຠຣິຍາ ສຫຄາມິນີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພກຸລສ຺ສ ອິສ຺ສຣາ ຠຕ຺ຕູຕິ ມມ ຠຕ຺ຕຸ ນນ຺ທິຍສ຺ສ ສພ຺ພກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ອິສ຺ສຣາ ສາມິນີ ອໂຫສິໍ, ຕສ຺ມາ ອິທານິປິ ວິມາເນ ອິສ຺ສຣາ ຠວິສ຺ສາມີຕິ ອາຫ. ວິມາເນ ຣມິສ຺ສາມິ ¶ ທານຫນ຺ຕິ ເອວໍ ປໂລເຠຕຸເມວ ຫິ ຕໍ ເຕ ຕຕ຺ຖ ເນສຸໍ. ນ ປຕ຺ຖເຍ ນິຣຍໍ ທສ຺ສນາຍາຕິ ຍໍ ປນ ນິຣຍໍ ມໍ ຕຸມ຺ເຫ ເນຕຸກາມາ, ຕໍ ນິຣຍໍ ທສ຺ສນາຍປິ ນ ປຕ຺ຖເຍ, ກຸໂຕ ປວິສິຕຸນ຺ຕິ ວທຕິ.

ເອວໍ ວທນ຺ຕິເມວ ‘‘ຕ຺ວໍ ຕໍ ປຕ຺ເຖຫິ ວາ ມາ ວາ, ກິໍ ຕວ ປຕ຺ຖນາຍາ’’ຕິ ນິຣຍສມີປໍ ເນຕ຺ວາ –

‘‘ເອໂສ ເຕ ນິຣໂຍ ສຸປາປຘມ຺ເມ, ປຸຎ຺ຎໍ ຕຍາ ອກຕໍ ຊີວໂລເກ;

ນ ຫິ ມຈ຺ຉຣີ ໂຣສໂກ ປາປຘມ຺ໂມ, ສຄ຺ຄູປຄານໍ ລຠຕິ ສຫພ຺ຍຕ’’ນ຺ຕິ. –

ຄາຖມາຫໍສຸ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ເອໂສ ຕວ ນິຣໂຍ, ຕຍາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວິຕພ຺ພຏ຺ຐານຠູໂຕ. ກສ຺ມາ? ປຸຎ຺ຎໍ ຕຍາ ອກຕໍ ຊີວໂລເກ, ຍສ຺ມາ ມນຸສ຺ສໂລເກ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ຕຍາ ປຸຎ຺ຎໍ ນາມ ນ ກຕໍ, ເອວໍ ອກຕປຸຎ຺ໂຎ ປນ ຕາທິໂສ ສຕ຺ໂຕ ມຈ຺ຉຣີ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິນິຄູຫນລກ຺ຂເຓນ ມຈ຺ຉເຣນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ປເຣສໍ ໂຣສຸປ຺ປາທເນນ ໂຣສໂກ, ໂລຠາທີຫິ ປາປຘມ຺ເມຫິ ສມງ຺ຄີຠາວໂຕ ປາປຘມ຺ໂມ ສຄ຺ຄູປຄານໍ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ສຫຠາວໍ ນ ລຠຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ເອວໍ ປນ ວຕ຺ວາ ເຕ ທ຺ເວ ຍກ຺ຂາ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິໍສຸ. ຕໍສທິເສ ປນ ທ຺ເວ ນິຣຍປາເລ ສໍສວເກ ນາມ ຄູຖນິຣເຍ ປກ຺ຂິປິຕຸໍ ອາກຑ຺ຒນ຺ເຕ ປສ຺ສິຕ຺ວາ –

‘‘ກິໍ ¶ ນຸ ຄູຖຎ຺ຈ ມຸຕ຺ຕຎ຺ຈ, ອສຸຈິ ປຏິທິສ຺ສຕິ;

ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ກິມິທໍ ມີຬ຺ຫໍ, ກິເມຕໍ ອຸປວາຍຕີ’’ຕິ. –

‘‘ເອສ ສໍສວໂກ ນາມ, ຄມ຺ຠີໂຣ ສຕໂປຣິໂສ;

ຍຕ຺ຖ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ຕຸວໍ ປຈ຺ຈສິ ເຣວເຕ’’ຕິ. –

ຕສ຺ມິໍ ¶ ກຖິເຕ ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິເຫຕຸຠູຕໍ ກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີ –

‘‘ກິໍ ນຸ ກາເຍນ ວາຈາຍ, ມນສາ ທຸກ຺ກຏໍ ກຕໍ;

ເກນ ສໍສວໂກ ລທ຺ໂຘ, ຄມ຺ຠີໂຣ ສຕໂປຣິໂສ’’ຕິ. – ອາຫ;

‘‘ສມເຓ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ຈາປິ, ອຎ຺ເຎ ວາປິ ວນິພ຺ພເກ;

ມຸສາວາເທນ ວຎ຺ເຈສິ, ຕໍ ປາປໍ ປກຕໍ ຕຍາ’’ຕິ. –

ຕສ຺ສາ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ປຸນ ເຕ –

‘‘ເຕນ ສໍສວໂກ ລທ຺ໂຘ, ຄມ຺ຠີໂຣ ສຕໂປຣິໂສ;

ຕຕ຺ເຖ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ຕຸວໍ ປຈ຺ຈສິ ເຣວເຕ’’ຕິ. –

ອາຫໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ສໍສວໂກ ນາມາຕິ ນິຈ຺ຈກາລໍ ຄູຖມຸຕ຺ຕາທິອສຸຈິສ຺ສ ສໍສວນໂຕ ປຄ຺ຆຣຓໂຕ ສໍສວໂກ ນາມ.

ນ ເກວລໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ອິຘ ສໍສວກລາໂຠ ເອວ, ອຖ ໂຂ ເອຕ຺ຖ ອເນການິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ຓາຍ ຫຕ຺ຖຈ຺ເຉທາທິລາໂຠປີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ –

‘‘ຫຕ຺ເຖປິ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ ອໂຖປິ ປາເທ, ກຓ຺ເຓປິ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ ອໂຖປິ ນາສໍ;

ອໂຖປິ ກາໂກຬຄຓາ ສເມຈ຺ຈ, ສງ຺ຄມ຺ມ ຂາທນ຺ຕິ ວິຜນ຺ທມານ’’ນ຺ຕິ. –

ຕຕ຺ຖ ລທ຺ຘພ຺ພກາຣຓໍ ອາຫໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ກາໂກຬຄຓາຕິ ກາກສງ຺ຆາ. ເຕ ກິຣສ຺ສາ ຕິຄາວຸຕປ຺ປມາເຓ ສຣີເຣ ອເນກສຕານິ ອເນກສຫສ຺ສານິ ປຕິຕ຺ວາ ຕາລກ຺ຂນ຺ຘປຣິມາເຓຫິ ສຸນິສິຕຄ຺ເຄຫິ ອໂຍມເຍຫິ ¶ ມຸຂຕຸຓ຺ເຑຫິ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕິ, ມໍສໍ ຄຫິຕຄຫິຕຏ຺ຐາເນ ກມ຺ມພເລນ ¶ ປູຣເຕວ. ເຕນາຫ ‘‘ກາໂກຬຄຓາ ສເມຈ຺ຈ, ສງ຺ຄມ຺ມ ຂາທນ຺ຕິ ວິຜນ຺ທມານ’’ນ຺ຕິ.

ປຸນ ສາ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ປຈ຺ຈານຍນາຍ ຍາຈນາທິວເສນ ຕໍ ຕໍ ວິປ຺ປລປິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ສາຘຸ ¶ ໂຂ ມໍ ປຏິເນຖ, ກາຫາມິ ກຸສລໍ ພຫຸໍ;

ຍໍ ກຕ຺ວາ ສຸຂິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຈ ປຈ຺ຉານຸຕປ຺ປເຣ’’ຕິ.

‘‘ປຸເຣ ຕຸວໍ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ, ອິທານິ ປຣິເທວສິ;

ສຍໍ ກຕານໍ ກມ຺ມານໍ, ວິປາກໍ ອນຸໂຠສ຺ສສີ’’ຕິ. –

‘‘ໂກ ເທວໂລກໂຕ ມນຸສ຺ສໂລກໍ, ຄນ຺ຕ຺ວານ ປຸຏ຺ໂຐ ເມ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍ;

ນິກ຺ຂິຕ຺ຕທຓ຺ເຑສຸ ທທາຖ ທານໍ, ອຈ຺ຉາທນໍ ເສຍ຺ຍມຖນ຺ນປານໍ;

ນ ຫິ ມຈ຺ຉຣີ ໂຣສໂກ ປາປຘມ຺ໂມ, ສຄ຺ຄູປຄານໍ ລຠຕິ ສຫພ຺ຍຕໍ.

‘‘ສາຫໍ ນູນ ອິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ໂຍນິໍ ລທ຺ຘານ ມານຸສິໍ;

ວທຎ຺ຎູ ສີລສມ຺ປນ຺ນາ, ກາຫາມິ ກຸສລໍ ພຫຸໍ;

‘‘ອາຣາມານິ ຈ ໂຣປິສ຺ສໍ, ທຸຄ຺ເຄ ສງ຺ກມານິ ຈ;

ປປຎ຺ຈ ອຸທປານຎ຺ຈ, ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ.

‘‘ຈາຕຸທ຺ທສິໍ ປຎ຺ຈທສິໍ, ຍາ ຈ ປກ຺ຂສ຺ສ ອຏ຺ຐມີ;

ປາຏິຫາຣິຍປກ຺ຂຎ຺ຈ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສຸສມາຄຕໍ.

‘‘ອຸໂປສຖໍ ¶ ອຸປວສິສ຺ສໍ, ສທາ ສີເລສຸ ສໍວຸຕາ;

ນ ຈ ທາເນ ປມຊ຺ຊິສ຺ສໍ, ສາມໍ ທິຏ຺ຐມິທໍ ມຍາ’’ຕິ.

‘‘ອິຈ຺ເຈວໍ ¶ ວິປ຺ປລປນ຺ຕິໍ, ຜນ຺ທມານໍ ຕໂຕ ຕໂຕ;

ຂິປິໍສຸ ນິຣເຍ ໂຆເຣ, ອຸທ຺ຘໍປາທໍ ອວໍສິຣ’’ນ຺ຕິ. –

‘‘ອຫໍ ປຸເຣ ມຈ຺ຉຣິນີ ອໂຫສິໍ, ປຣິຠາສິກາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ;

ວິຕເຖນ ຈ ສາມິກໍ ວຎ຺ຈຍິຕ຺ວາ, ປຈ຺ຈາມຫໍ ນິຣເຍ ໂຆຣຣູເປ’’ຕິ. –

ໂອສານຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ¶ ‘‘ອຫໍ ປຸເຣ ມຈ຺ຉຣິນີ’’ຕິ ຄາຖາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາຍ ວຸຕ຺ຕາ, ອິຕຣາ ອນິພ຺ພຕ຺ຕາຍ ເອວາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວາຕິ.

ຠິກ຺ຂູ ເຣວຕິຍາ ຍກ຺ເຂຫິ ຄເຫຕ຺ວາ ນີຕຠາວໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຠຄວາ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິມໍ ວຕ຺ຖຸໍ ກເຖຕ຺ວາ ອຸປຣິ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສຸ. ກາມຎ຺ເຈຕໍ ເຣວຕີປຏິພທ຺ຘາຍ ກຖາຍ ເຍຠຸຍ຺ຍຠາວໂຕ ‘‘ເຣວຕີວິມານ’’ນ຺ຕິ ໂວຫຣີຍຕິ, ຍສ຺ມາ ປນ ເຣວຕີ ວິມານເທວຕາ ນ ໂຫຕິ, ນນ຺ທິຍສ຺ສ ປນ ເທວປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິມານາທິສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ, ຕສ຺ມາ ປຸຣິສວິມາເນສ຺ເວວ ສງ຺ຄຫໍ ອາໂຣປິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ໂຍ ວທຕໍ ປວໂຣ ມນຸເຊສູຕິ ຉຕ຺ຕມາຓວກວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ. ເຕນ ສມເຍນ ເສຕພ຺ຍາຍໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ກິຈ຺ຉາລທ຺ໂຘ ປຸຕ຺ໂຕ ຉຕ຺ໂຕ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓໂວ ອໂຫສິ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ປິຕຣາ ເປສິໂຕ ອຸກ຺ກຏ຺ຐໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ໂປກ຺ຂຣສາຕິສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເມຘາວິຕາຍ ອນລສຕາຍ ຈ ນ ຈິເຣເນວ ມນ຺ເຕ ວິຊ຺ຊາຏ຺ຐານານິ ຈ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສິປ຺ເປ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ໂຕ. ໂສ ອາຈຣິຍໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ ¶ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ສິປ຺ປໍ ¶ ສິກ຺ຂິຕໍ, ກິໍ ໂວ ຄຣຸທກ຺ຂິຓໍ ເທມີ’’ຕິ ອາຫ. ອາຈຣິໂຍ ‘‘ຄຣຸທກ຺ຂິຓາ ນາມ ອນ຺ເຕວາສິກສ຺ສ ວິຠວານຸຣູປາ, ກຫາປຓສຫສ຺ສມາເນຫີ’’ຕິ ອາຫ. ຉຕ຺ຕມາຓໂວ ອາຈຣິຍໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເສຕພ຺ຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເຕຫິ ອຠິນນ຺ທິຍມາໂນ ກຕປຏິສນ຺ຖາໂຣ ຕມຕ຺ຖໍ ປິຕຸ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ເທຖ ເມ ທາຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ, ອຊ຺ເຊວ ທຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ມາຕາປິຕໂຣ ¶ ‘‘ຕາຕ, ອຊ຺ຊ ວິກາໂລ, ສ຺ເວ ຄມິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ກຫາປເຓ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑິກໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ຐເປສຸໍ. ໂຈຣາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ຉຕ຺ຕມາຓວກສ຺ສ ຄມນມຄ຺ເຄ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວນຄຫເນ ນິລີນາ ອຈ຺ຉິໍສຸ ‘‘ມາຓວໍ ມາເຣຕ຺ວາ ກຫາປເຓ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ.

ຠຄວາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ມຫາກຣຸຓາສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ຉຕ຺ຕມາຓວກສ຺ສ ສຣເຓສຸ ຈ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐານໍ, ໂຈເຣຫິ ມາຣິຕສ຺ສ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍ, ຕໂຕ ສຫ ວິມາເນນ ອາຄຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນິປຕິຕປຣິສາຍ ຈ ຘມ຺ມາຠິສມຍໍ ທິສ຺ວາ ປຐມຕຣເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມາຓວກສ຺ສ ຄມນມຄ຺ເຄ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິ. ມາຓໂວ ອາຈຣິຍຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເສຕພ຺ຍໂຕ ອຸກ຺ກຏ຺ຐາຠິມຸໂຂ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຠຄວນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ‘‘ກຸຫິໍ ຄມິສ຺ສສີ’’ຕິ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ອຸກ຺ກຏ຺ຐໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຄມິສ຺ສາມິ ມຍ຺ຫໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ໂປກ຺ຂຣສາຕິສ຺ສ ຄຣຸທກ຺ຂິຓໍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອຖ ຠຄວາ ‘‘ຊານາສິ ປນ ຕ຺ວໍ, ມາຓວ, ຕີຓິ ສຣຓານິ, ປຎ຺ຈ ສີລານີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ‘‘ນາຫໍ ຊານາມິ, ກິມຕ຺ຖິຍານິ ປເນຕານິ ກີທິສານິ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອິທມີທິສ’’ນ຺ຕິ ສຣຓຄມນສ຺ສ ສີລສມາທານສ຺ສ ຈ ຜລານິສໍສໍ ວິຠາເວຕ຺ວາ ‘‘ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຫິ ຕາວ, ມາຓວກ, ສຣຓຄມນວິຘິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ສາຘຸ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ, ກເຖຖ ຠນ຺ເຕ ຠຄວາ’’ຕິ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ຕສ຺ສ ຣຸຈິຍາ ອນຸຣູປໍ ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ສຣຓຄມນວິຘິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ –

‘‘ໂຍ ວທຕໍ ປວໂຣ ມນຸເຊສຸ, ສກ຺ຍມຸນີ ຠຄວາ ກຕກິຈ຺ໂຈ;

ປາຣຄໂຕ ພລວີຣິຍສມງ຺ຄີ, ຕໍ ສຸຄຕໍ ສຣຓຕ຺ຖມຸເປຫິ.

‘‘ຣາຄວິຣາຄມເນຊມໂສກໍ ¶ , ຘມ຺ມມສງ຺ຂຕມປ຺ປຏິກູລໍ;

ມຘຸຣມິມໍ ¶ ປຄຸຓໍ ສຸວິຠຕ຺ຕໍ, ຘມ຺ມມິມໍ ສຣຓຕ຺ຖມຸເປຫິ.

‘‘ຍຕ຺ຖ ຈ ທິນ຺ນ ມຫປ຺ຜລມາຫຸ, ຈຕູສຸ ສຸຈີສຸ ປຸຣິສຍຸເຄສຸ;

ອຏ຺ຐ ຈ ປຸຄ຺ຄລ ຘມ຺ມທສາ ເຕ, ສງ຺ຆມິມໍ ສຣຓຕ຺ຖມຸເປຫີ’’ຕິ. –

໘໘໖. ຕຕ຺ຖ ໂຍຕິ ອນິຍມິຕວຈນໍ, ຕສ຺ສ ‘‘ຕ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ນິຍມນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວທຕນ຺ຕິ ວທນ຺ຕານໍ. ປວໂຣຕິ ເສຏ຺ໂຐ, ກຖິການໍ ອຸຕ຺ຕໂມ ວາທີວໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມນຸເຊສູຕິ ອຸກ຺ກຏ຺ຐນິທ຺ເທໂສ ຍຖາ ‘‘ສຕ຺ຖາ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ. ຠຄວາ ປນ ເທວມນຸສ຺ສານມ຺ປິ ພ຺ຣຫ຺ມານມ຺ປິ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ສຕ຺ຕານໍ ປວໂຣເຍວ, ຠຄວໂຕ ຈ ຈຣິມຠເວ ມນຸສ຺ເສສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນຕາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມນຸເຊສູ’’ຕິ. ເຕເນວາຫ ‘‘ສກ຺ຍມຸນີ’’ຕິ. ສກ຺ຍກຸລປ຺ປສຸຕຕາຍ ສກ຺ໂຍ, ກາຍໂມເນຍ຺ຍາທີຫິ ສມນ຺ນາຄຕໂຕ ອນວເສສສ຺ສ ຈ ເຎຍ຺ຍສ຺ສ ມຸນນໂຕ ມຸນິ ຈາຕິ ສກ຺ຍມຸນິ. ຠາຄ຺ຍວນ຺ຕຕາທີຫິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ຠຄວາ. ຈຕູຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ກາຕພ຺ພສ຺ສ ປຣິຎ຺ຎາທິປເຠທສ຺ສ ໂສຬສວິຘສ຺ສ ກິຈ຺ຈສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ນິປ຺ຜາທິຕຕ຺ຕາ ກຕກິຈ຺ໂຈ. ປາຣໍ ສກ຺ກາຍສ຺ສ ປຣຕີຣໍ ນິພ຺ພານໍ ຄໂຕ ສຍມ຺ຠຸຎາເຓນ ອຘິຄໂຕຕິ ປາຣຄໂຕ. ອສທິເສນ ກາຍພເລນ, ອນຎ຺ຎສາຘາຣເຓນ ຎາຓພເລນ, ຈຕຸພ຺ພິຘສມ຺ມປ຺ປຘານວີຣິເຍນ ຈ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ພລວີຣິຍສມງ຺ຄີ. ໂສຠນຄມນຕ຺ຕາ, ສຸນ຺ທຣໍ ຐານໍ ຄຕຕ຺ຕາ, ສມ຺ມາ ຄຕຕ຺ຕາ, ສມ຺ມາ ຈ ຄທິຕຕ຺ຕາ ສຸຄໂຕ. ຕໍ ສຸຄຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓຕ຺ຖໍ ສຣຓາຍ ປຣາຍຓາຍ ອປາຍທຸກ຺ຂວຏ຺ຏທຸກ຺ຂປຣິຕ຺ຕາຓາຍ ອຸເປຫິ ອຸປຄຈ຺ຉ, ອຊ຺ຊ ປຏ຺ຐາຍ ອຫິຕນິວຕ຺ຕເນນ ຫິຕສໍວຑ຺ຒເນນ ‘‘ອຍໍ ເມ ຠຄວາ ສຣຓໍ ຕາຓໍ ເລຓໍ ປຣາຍຓໍ ຄຕິ ປຏິສຣຓ’’ນ຺ຕິ ຠຊ ເສວ, ເອວໍ ຊານາຫິ ວາ ພຸຊ຺ຌສ຺ສູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໘໘໗. ຣາຄວິຣາຄນ຺ຕິ ¶ ອຣິຍມຄ຺ຄມາຫ. ເຕນ ຫິ ອຣິຍາ ອນາທິກາລຠາວິຕມ຺ປິ ຣາຄໍ ວິຣຊ຺ເຊນ຺ຕິ. ອເນຊມໂສກນ຺ຕິ ອຣິຍຜລໍ. ຕຎ຺ຫິ ເອຊາສງ຺ຂາຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ອວສິຏ຺ຐານຎ຺ຈ ໂສກນິມິຕ຺ຕານໍ ກິເລສານໍ ສພ຺ພໂສ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນໂຕ ¶ ‘‘ອເນຊໍ ອໂສກ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຘມ຺ມນ຺ຕິ ສຠາວຘມ຺ມໍ. ສຠາວໂຕ ຄເຫຕພ຺ພຘມ຺ໂມ ເຫສ ຍທິທໍ ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານານິ, ນ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ວິຍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຘມ຺ມວເສນ. ຘມ຺ມນ຺ຕິ ວາ ປຣມຕ຺ຖຘມ຺ມໍ, ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສເມຈ຺ຈ ສມ຺ຠຸຍ຺ຍ ປຈ຺ຈເຍຫິ ກຕໍ ສງ຺ຂຕໍ, ນ ສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ອສງ຺ຂຕໍ. ຕເທວ ນິພ຺ພານໍ. ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິປິ ປຏິກູລນ຺ຕິ ອປ຺ປຏິກູລໍ. ສວນເວລາຍໍ ອຸປປຣິກ຺ຂຓເວລາຍໍ ປຏິປຊ຺ຊນເວລາຍນ຺ຕິ ສພ຺ພທາປິ ອິຏ຺ຐເມວາຕິ ມຘຸຣໍ. ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສນ຺ນິສ຺ສຍາຍ ປຏິຠານສມ຺ປທາຍ ປວຕ຺ຕິຕຕ຺ຕາ ສຸປ຺ປວຕ຺ຕິຠາວໂຕ ນິປຸຓຠາວໂຕ ຈ ປຄຸຓໍ. ວິຠຊິຕພ຺ພສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ຂນ຺ຘາທິວເສນ ກຸສລາທິວເສນ ອຸທ຺ເທສາທິວເສນ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ວິຠຊນໂຕ ສຸວິຠຕ຺ຕໍ. ຕີຫິປິ ປເທຫິ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມເມວ ວທຕິ. ເຕເນວ ຫິສ຺ສ ອາປາຖກາເລ ວິຍ ວິມທ຺ທນກາເລປິ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ວິຍ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສາປິ ສມ຺ມຸຂີຠາວໂຕ ອຸຠໂຕປຈ຺ຈກ຺ຂຕາຍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ອິມ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຘມ຺ມນ຺ຕິ ຍຖາວປຏິປຊ຺ຊນ຺ເຕ ອປາຍທຸກ຺ຂປາຕໂຕ ຘາຣຓຕ຺ເຖນ ຘມ຺ມໍ, ອິທໍ ຈຕຸພ຺ພິຘສ຺ສາປິ ຘມ຺ມສ຺ສ ສາຘາຣຓວຈນໍ. ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ໂມປິ ¶ ຫິ ສຣເຓສຸ ຈ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐານມຕ຺ຕາຍປິ ຍຖາວປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອປາຍທຸກ຺ຂປາຕໂຕ ຘາເຣຕິ ເອວ. ອິມສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອິທເມວ ວິມານໍ ສາຘກນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສາຘາຣຓຠາເວນ ຍຖາວຸຕ຺ຕຘມ຺ມສ຺ສ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຸນ ‘‘ອິມ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

໘໘໘. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ອຣິຍສງ຺ເຆ. ທິນ຺ນນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ອນ຺ນາທິເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ. ທິນ຺ນ ມຫປ຺ຜລນ຺ຕິ ຄາຖາສຸຂຕ຺ຖໍ ¶ ອນຸນາສິກໂລໂປ ກໂຕ. ອຈ຺ຈນ຺ຕເມວ ກິເລສາສຸຈິໂຕ ວິສຸຊ຺ຌເນນ ສຸຈີສຸ ‘‘ໂສຕາປນ຺ໂນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ’’ຕິອາທິນາ (ອ. ນິ. ໘.໖໐) ວຸຕ຺ເຕສຸ ຈຕູສຸ ປຸຣິສຍຸເຄສຸ. ອຏ຺ຐາຕິ ມຄ຺ຄຏ຺ຐຜລຏ຺ເຐສຸ ຍຸຄເຬ ອກຕ຺ວາ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ຄຫເຓນ ອຏ຺ຐ ປຸຄ຺ຄລາ. ຄາຖາສຸຂຕ຺ຖເມວ ເຈຕ຺ຖ ‘‘ປຸຄ຺ຄລ ຘມ຺ມທສາ’’ຕິ ຣສ຺ສໍ ກຕ຺ວາ ນິທ຺ເທໂສ. ຘມ຺ມທສາຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມສ຺ສ ນິພ຺ພານຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທສ຺ສນກາ. ທິຏ຺ຐິສີລສາມຎ຺ເຎນ ສໍຫຕຠາເວນ ສງ຺ຆໍ.

ເອວໍ ຠຄວຕາ ຕີຫິ ຄາຖາຫິ ສຣຓຄຸຓສນ຺ທສ຺ສເນນ ສທ຺ຘິໍ ສຣຓຄມນວິຘິມ຺ຫິ ວຸຕ຺ເຕ ມາຓໂວ ຕໍຕໍສຣຓຄຸຓານຸສ຺ສຣຓມຸເຂນ ສຣຓຄມນວິຘິໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຫທເຍ ຐປິຕຠາວໍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ຕສ຺ສາ ຄາຖາຍ ¶ ອນນ຺ຕຣໍ ‘‘ໂຍ ວທຕໍ ປວໂຣ’’ຕິອາທິນາ ຕໍ ຕໍ ຄາຖໍ ປຈ຺ຈນຸຠາສິ. ເອວໍ ປຈ຺ຈນຸຠາສິຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ປຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາປທານິ ສຣູປໂຕ ຜລານິສໍສໂຕ ຈ ວິຠາເວຕ຺ວາ ເຕສໍ ສມາທານວິຘິໍ ກເຖສິ. ໂສ ຕມ຺ປິ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປຘາເຣຕ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ‘‘ຫນ຺ທາຫໍ ຠຄວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ຕໍເຍວ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ຠຄວາປິ ‘‘ອລໍ ອິມສ຺ສ ເອຕ຺ຕກໍ ກຸສລໍ ເທວໂລກູປປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ ເຊຕວນເມວ ອຄມາສິ.

ມາຓວສ຺ສ ປນ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓໍ ສລ຺ລກ຺ຂຓວເສນ ‘‘ສຣຓໍ ອຸເປມີ’’ຕິ ປວຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທຕາຍ ສຣເຓສຸ ຈ, ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ສີລານໍ ອຘິຏ຺ຐາເນນ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐິຕສ຺ສ ເຕເນວ ນເຍນ ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ເສວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ໂຈຣາ ມຄ຺ເຄ ປຣິຍຸຏ຺ຐິໍສຸ. ໂສ ເຕ ອຄເຓຕ຺ວາ ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕເຍວ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕຎ຺ເຈໂກ ໂຈໂຣ ຄຸມ຺ພນ຺ຕຣໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ຐິໂຕ ວິສປີເຕນ ສເຣນ ສຫສາວ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ¶ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ກຫາປຓຠຓ຺ຑິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສຫາເຍຫິ ສທ຺ຘິໍ ປກ຺ກາມິ. ມາຓໂວ ປນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ຕິໍສໂຍຊນິເກ ກນກວິມາເນ ສຸຕ຺ຕປ຺ປພຸທ຺ໂຘ ວິຍ ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສປຣິວຸໂຕ ສຏ຺ຐິສກຏຠາຣາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິຕຕ຺ຕຠາໂວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ວິມານສ຺ສ ອາຠາ ສາຕິເຣການິ ວີສຕິໂຍຊນານິ ຜຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ອຖ ມາຓວໍ ກາລກຕໍ ທິສ຺ວາ ເສຕພ຺ຍຄາມວາສິໂນ ມນຸສ຺ສາ ເສຕພ຺ຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕູນໍ ¶ ອຸກ຺ກຏ຺ຐຄາມວາສິໂນ ຈ ອຸກ຺ກຏ຺ຐໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ໂປກ຺ຂຣສາຕິສ຺ສ ກເຖສຸໍ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ຎາຕິມິຕ຺ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈ ໂປກ຺ຂຣສາຕິ ສປຣິວາຣາ ອສ຺ສຸມຸຂາ ໂຣທມານາ ຕໍ ປເທສໍ ອຄມໍສຸ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ເສຕພ຺ຍວາສິໂນ ຈ ອຸກ຺ກຏ຺ຐວາສິໂນ ຈ ອິຈ຺ຉານງ຺ຄລວາສິໂນ ຈ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ, ມຫາສມາຄໂມ ອໂຫສິ. ອຖ ມາຓວສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອວິທູເຣ ຈິຕກໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ອາຣຠິໍສຸ.

ອຖ ຠຄວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍິ ຄເຕ ຉຕ຺ຕມາຓໂວ ມໍ ວນ຺ທິຕຸໍ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ອາຄຕຎ຺ຈ ຕໍ ກຕກມ຺ມໍ ກຖາເປນ຺ໂຕ ກມ຺ມຜລໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສາມິ, ເອວໍ ມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ຕໍ ປເທສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ¶ ນິສີທິ ຉພ຺ພຓ຺ຓພຸທ຺ຘຣໍສິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ. ອຖ ຉຕ຺ຕມາຓວເທວປຸຕ຺ໂຕປິ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ, ຕສ຺ສາ ກາຣຓໍ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ສຣຓຄມນຎ຺ຈ ສີລສມາທານຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ, ວິມ຺ຫຍຊາໂຕ ຠຄວຕິ ສຎ຺ຊາຕປສາທພຫຸມາໂນ ‘‘ອິທາເນວາຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ ວນ຺ທິສ຺ສາມິ, ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸເຓ ຈ ມຫາຊນສ຺ສ ປາກເຏ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ກຕຎ຺ຎຸຕໍ ນິສ຺ສາຍ ສກລໍ ຕໍ ອຣຎ຺ຎປເທສໍ ເອກາໂລກໍ ກໂຣນ຺ໂຕ, ສຫ ວິມາເນນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວິມານໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ມຫຕາ ປຣິວາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ທິສ຺ສມານຣູໂປ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ¶ ປາເທສຸ ສິຣສາ ນິປຕນ຺ໂຕ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ມຫາຊໂນ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ອຍໍ ເທໂວ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ’’ຕິ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຊາໂຕ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຣິວາເຣສິ. ຠຄວາ ເຕນ ກຕປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ປາກຏໍ ກາຕຸໍ –

‘‘ນ ຕຖາ ຕປຕິ ນເຠ ສູຣິໂຍ, ຈນ຺ໂທ ຈ ນ ຠາສຕິ ນ ຜຸສ຺ໂສ;

ຍຖາ ອຕຸລມິທໍ ມຫປ຺ປຠາສໍ, ໂກ ນຸ ຕ຺ວໍ ຕິທິວາ ມຫິໍ ອຸປາຄາ.

‘‘ຉິນ຺ທຕິ ຣໍສີ ປຠງ຺ກຣສ຺ສ, ສາຘິກວີສຕິໂຍຊນານິ ອາຠາ;

ຣຕ຺ຕິມປິ ຍຖາ ທິວໍ ກໂຣຕິ, ປຣິສຸທ຺ຘໍ ວິມລໍ ສຸຠໍ ວິມານໍ.

‘‘ພຫຸປທຸມວິຈິຕ຺ຣປຸຓ຺ຑຣີກໍ, ໂວກິຓ຺ຓໍ ກຸສຸເມຫິ ເນກຈິຕ຺ຕໍ;

ອຣຊວິຣຊເຫມຊາລຉນ຺ນໍ, ອາກາເສ ຕປຕິ ຍຖາປິ ສູຣິໂຍ.

‘‘ຣຕ຺ຕມ຺ພຣປີຕວາສສາຫິ, ອຄຣຸປິຍງ຺ຄຸຈນ຺ທນຸສ຺ສທາຫິ;

ກຎ຺ຈນຕນຸສນ຺ນິຠຕ຺ຕຈາຫິ, ປຣິປູຣໍ ຄຄນໍວ ຕາຣກາຫິ.

‘‘ນຣນາຣິໂຍ ¶ ¶ ພຫຸເກຕ຺ຖເນກວຓ຺ຓາ, ກຸສຸມວິຠູສິຕາຠຣເຓຕ຺ຖ ສຸມນາ;

ອນິລປມຸຎ຺ຈິຕາ ປວນ຺ຕິ ສຸຣຠິໍ, ຕປນິຍວິຕຕາ ສຸວຓ຺ຓຉນ຺ນາ.

‘‘ກິສ຺ສ ສໍຍມສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ, ເກນາສິ ກມ຺ມຜເລນິຘູປປນ຺ໂນ;

ຍຖາ ¶ ຈ ເຕ ອຘິຄຕມິທໍ ວິມານໍ, ຕທນຸປທໍ ອວຈາສິ ອິຄ຺ຆ ປຸຏ຺ໂຐ’’ຕິ. –

໘໘໖. ຕຕ຺ຖ ຕປຕີຕິ ທິປ຺ປຕິ. ນເຠຕິ ອາກາເສ. ຜຸສ຺ໂສຕິ ຜຸສ຺ສຕາຣກາ. ອຕຸລນ຺ຕິ ອນຸປມໍ, ອປ຺ປມາຓໍ ວາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ອິທໍ ຕວ ວິມານໍ ອນຸປມໍ ອປ຺ປມາຓໍ ປຠສ຺ສຣຠາເວນ ຕໂຕ ເອວ ມຫປ຺ປຠາສໍ ອາກາເສ ທິປ຺ປຕິ, ນ ຕຖາ ຕາຣກຣູປານິ ທິປ຺ປນ຺ຕິ, ນ ຈນ຺ໂທ, ຕານິ ຕາວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ, ນາປິ ສູຣິໂຍ ທິປ຺ປຕິ, ເອວໍຠູໂຕ ໂກ ນຸ ຕ຺ວໍ ເທວໂລກໂຕ ອິມໍ ຠູມິປເທສໍ ອຸປຄໂຕ, ຕໍ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ອິມສ຺ສ ມຫາຊນສ຺ສ ກເຖຫີຕິ.

໘໙໐. ຉິນ຺ທຕີຕິ ວິຈ຺ຉິນ຺ທຕິ, ປວຕ຺ຕິຕຸໍ ອເທນ຺ໂຕ ປຏິຫນຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣໍສີຕິ ຣສ຺ມິໂຍ. ປຠງ຺ກຣສ຺ສາຕິ ສູຣິຍສ຺ສ. ຕສ຺ສ ຈ ວິມານສ຺ສ ປຠາ ສມນ຺ຕໂຕ ປຎ຺ຈວີສຕິ ໂຍຊນານິ ຜຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ສາຘິກວີສຕິໂຍຊນານິ ອາຠາ’’ຕິ. ຣຕ຺ຕິມປິ ຍຖາ ທິວໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຠາຍ ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມນ຺ຕໍ ຣຕ຺ຕິຠາຄມ຺ປິ ທິວສຠາຄໍ ວິຍ ກໂຣຕິ. ປຣິສມນ຺ຕໂຕ ອນ຺ໂຕ ເຈວ ພຫິ ຈ ສຸທ຺ຘຕາຍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ. ສພ຺ພໂສ ມລາຠາເວນ ວິມລໍ. ສຸນ຺ທຣຕາຍ ສຸຠໍ.

໘໙໑. ພຫຸປທຸມວິຈິຕ຺ຣປຸຓ຺ຑຣີກນ຺ຕິ ພຫຸວິຘຣຕ຺ຕກມລຎ຺ເຈວ ວິຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓເສຕກມລຎ຺ຈ. ເສຕກມລໍ ປທຸມໍ, ຣຕ຺ຕກມລໍ ປຸຓ຺ຑຣີກນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ໂວກິຓ຺ຓໍ ກຸສຸເມຫີຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ນານາວິເຘຫິ ປຸປ຺ເຜຫິ ສໂມກິຓ຺ຓໍ. ເນກຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ¶ ມາລາກມ຺ມລຕາກມ຺ມາທິນານາວິຘວິຈິຕ຺ຕໍ. ອຣຊວິຣຊເຫມຊາລຉນ຺ນນ຺ຕິ ສຍໍ ອປຄຕຣຊໍ ວິຣເຊນ ນິທ຺ໂທເສນ ກຎ຺ຈນຊາເລນ ຉາທິຕໍ.

໘໙໒. ຣຕ຺ຕມ຺ພຣປີຕວາສສາຫີຕິ ຣຕ຺ຕວຕ຺ຖາຫິ ເຈວ ປີຕວຕ຺ຖາຫິ ຈ. ເອກາ ຫິ ຣຕ຺ຕໍ ທິພ຺ພວຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປີຕໍ ອຸຕ຺ຕຣິຍໍ ກໂຣຕິ, ອປຣາ ປີຕໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕຣິຍໍ ກໂຣຕິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຣຕ຺ຕມ຺ພຣປີຕວາສສາຫີ’’ຕິ ¶ . ອຄຣຸປິຍງ຺ຄຸຈນ຺ທນຸສ຺ສທາຫີຕິ ອຄຣຸຄນ຺ເຘນ ປິຍງ຺ຄຸມາລາຫິ ຈນ຺ທນຄນ຺ເຘຫິ ຈ ອຸສ຺ສທາຫິ, ອຸສ຺ສນ຺ນທິພ຺ພາຄຣຸຄນ຺ຘາທິກາຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຎ຺ຈນຕນຸສນ຺ນິຠຕ຺ຕຈາຫີຕິ ¶ ກນກສທິສສຸຂຸມຈ຺ຉວີຫິ. ປຣິປູຣນ຺ຕິ ຕຫໍ ຕຫໍ ວິຈຣນ຺ຕີຫິ ສງ຺ຄີຕິປສຸຕາຫິ ຈ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ.

໘໙໓. ພຫຸເກຕ຺ຖາຕິ ພຫຸກາ ເອຕ຺ຖ. ອເນກວຓ຺ຓາຕິ ນານາຣູປາ. ກຸສມວິຠູສິຕາຠຣຓາຕິ ວິເສສໂຕ ສຸຣຠິວາຍນຕ຺ຖໍ ທິພ຺ພກຸສຸເມຫິ ອລງ຺ກຕທິພ຺ພາຠຣຓາ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ວິມາເນ. ສຸມນາຕິ ສຸນ຺ທຣມນາ ປມຸທິຕຈິຕ຺ຕາ. ອນິລປມຸຎ຺ຈິຕາ ປວນ຺ຕິ ສຸຣຠິນ຺ຕິ ອນິເລນ ປມຸຎ຺ຈິຕຄນ຺ຘານໍ ປຸປ຺ຜານໍ ວາຍຸນາ ວິມຸຕ຺ຕປຕ຺ຕປຸຏໍ ວິຍ ວິພນ຺ຘຕາຍ ວິກສິຕຕາຍ ຈ ສຸຄນ຺ຘໍ ປວາຍນ຺ຕິ. ‘‘ອນິລປຘູປິຕາ’’ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ, ວາເຕນ ມນ຺ທໍ ອາວຸຍ຺ຫມານາ ເຫມມຍປຸປ຺ຜາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກນກຈີຣກາທີຫິ ເວຓິອາທີສຸ ໂອຕຕຕາຍ ຕປນິຍວິຕຕາ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ກຎ຺ຈນາຠຣເຓຫິ ອຈ຺ຉາທິຕສຣີຣຕາຍ ສຸວຓ຺ຓຉນ຺ນາ. ນຣນາຣິໂຍຕິ ເທວປຸຕ຺ຕາ ເທວຘີຕໂຣ ຈ ພຫຸກາ ເອຕ຺ຖ ຕວ ວິມາເນຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໘໙໔. ອິງ຺ຆາຕິ ໂຈທນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ ປຸຏ຺ໂຐຕິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ອິມສ຺ສ ມຫາຊນສ຺ສ ກມ຺ມຜລປຈ຺ຈກ຺ຂຠາວາຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຕໂຕ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ພ຺ຍາກາສິ –

‘‘ສຍມິຘ ປເຖ ສເມຈ຺ຈ ມາຓເວນ, ສຕ຺ຖານຸສາສິ ອນຸກມ຺ປມາໂນ;

ຕວ ຣຕນວຣສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ, ກຣິສ຺ສາມີຕິ ຈ ພ຺ຣວິຕ຺ຖ ຉຕ຺ໂຕ.

‘‘ຊິນວຣປວຣໍ ¶ ¶ ອຸເປຫິ ສຣຓໍ, ຘມ຺ມຎ຺ຈາປິ ຕເຖວ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ;

ໂນຕິ ປຐມໍ ອໂວຈຫໍ ຠນ຺ເຕ, ປຈ຺ຉາ ເຕ ວຈນໍ ຕເຖວກາສິໍ.

‘‘ມາ ຈ ປາຓວຘໍ ວິວິຘໍ ຈຣສ຺ສຸ ອສຸຈິໍ,

ນ ຫິ ປາເຓສຸ ອສຎ຺ຎຕໍ ອວຓ຺ຓຍິໍສຸ ສປ຺ປຎ຺ຎາ;

ໂນຕິ ປຐມໍ ອໂວຈຫໍ ຠນ຺ເຕ, ປຈ຺ຉາ ເຕ ວຈນໍ ຕເຖວກາສິໍ.

‘‘ມາ ຈ ປຣຊນສ຺ສ ຣກ຺ຂິຕມ຺ປິ, ອາທາຕພ຺ພມມຎ຺ຎິໂຖ ອທິນ຺ນໍ;

ໂນຕິ ປຐມໍ ອໂວຈຫໍ ຠນ຺ເຕ, ປຈ຺ຉາ ເຕ ວຈນໍ ຕເຖວກາສິໍ.

‘‘ມາ ¶ ຈ ປຣຊນສ຺ສ ຣກ຺ຂິຕາໂຍ, ປຣຠຣິຍາ ອຄມາ ອນຣິຍເມຕໍ;

ໂນຕິ ປຐມໍ ອໂວຈຫໍ ຠນ຺ເຕ, ປຈ຺ຉາ ເຕ ວຈນໍ ຕເຖວກາສິໍ.

‘‘ມາ ຈ ວິຕຖໍ ອຎ຺ຎຖາ ອຠາຓິ, ນ ຫິ ມຸສາວາທໍ ອວຓ຺ຓຍິໍສຸ ສປ຺ປຎ຺ຎາ;

ໂນຕິ ປຐມໍ ອໂວຈຫໍ ຠນ຺ເຕ, ປຈ຺ຉາ ເຕ ວຈນໍ ຕເຖວກາສິໍ.

‘‘ເຍນ ຈ ປຸຣິສສ຺ສ ອເປຕິ ສຎ຺ຎາ, ຕໍ ມຊ຺ຊໍ ປຣິວຊ຺ຊຍສ຺ສຸ ສພ຺ພໍ;

ໂນຕິ ປຐມໍ ອໂວຈຫໍ ຠນ຺ເຕ, ປຈ຺ຉາ ເຕ ວຈນໍ ຕເຖວກາສິໍ.

‘‘ສ຺ວາຫໍ ອິຘ ປຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາ ກຣິຕ຺ວາ, ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ເມ;

ທ຺ເວປຖມຄມາສິໍ ໂຈຣມຊ຺ເຌ, ເຕ ມໍ ຕຕ຺ຖ ວຘິໍສຸ ໂຠຄເຫຕຸ.

‘‘ເອຕ຺ຕກມິທໍ ¶ ອນຸສ຺ສຣາມິ ກຸສລໍ, ຕໂຕ ປຣໍ ນ ເມ ວິຊ຺ຊຕິ ອຎ຺ຎໍ;

ເຕນ ¶ ສຸຈຣິເຕນ ກມ຺ມຸນາຫໍ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຕິທິເວສຸ ກາມກາມີ.

‘‘ປສ຺ສ ຂຓມຸຫຸຕ຺ຕສຎ຺ຎມສ຺ສ, ອນຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ວິປາກໍ;

ຊລມິວ ຍສສາ ສເມກ຺ຂມານາ, ພຫຸກາມໍ ປິຫຍນ຺ຕິ ຫີນກມ຺ມາ.

‘‘ປສ຺ສ ກຕິປຍາຍ ເທສນາຍ, ສຸຄຕິຎ຺ຈມ຺ຫິ ຄໂຕ ສຸຂຎ຺ຈ ປຕ຺ໂຕ;

ເຍ ຈ ເຕ ສຕຕໍ ສຸຓນ຺ຕິ ຘມ຺ມໍ, ມຎ຺ເຎ ເຕ ອມຕໍ ຜຸສນ຺ຕິ ເຂມໍ.

‘‘ອປ຺ປມ຺ປິ ກຕໍ ມຫາວິປາກໍ, ວິປຸລໍ ໂຫຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ເມ;

ປສ຺ສ ກຕປຸຎ຺ຎຕາຍ ຉຕ຺ໂຕ, ໂອຠາເສຕິ ປຖວິໍ ຍຖາປິ ສູຣິໂຍ.

‘‘ກິມິທໍ ກຸສລໍ ກິມາຈເຣມ, ອິຈ຺ເຈເກ ຫິ ສເມຈ຺ຈ ມນ຺ຕຍນ຺ຕິ;

ເຕ ມຍໍ ປຸນເຣວ ລທ຺ຘ ມານຸສຕ຺ຕໍ, ປຏິປນ຺ນາ ວິຫເຣມຸ ສີລວນ຺ໂຕ.

‘‘ພຫຸກາໂຣ ອນຸກມ຺ປໂກ ຈ ສຕ຺ຖາ, ອິຕິ ເມ ສຕິ ອຄມາ ທິວາ ທິວສ຺ສ;

ສ຺ວາຫໍ ອຸປຄໂຕມ຺ຫິ ສຈ຺ຈນາມໍ, ອນຸກມ຺ປສ຺ສຸ ປຸນປິ ສຸເຓມ຺ຫ ຘມ຺ມໍ.

‘‘ເຍ ¶ ຈິຘ ປຊຫນ຺ຕິ ກາມຣາຄໍ, ຠວຣາຄານຸສຍຎ຺ຈ ປຫາຍ ໂມຫໍ;

ນ ຈ ເຕ ປຸນ ມຸເປນ຺ຕິ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍໍ, ປຣິນິພ຺ພານຄຕາ ຫິ ສີຕິຠູຕາ’’ຕິ.

໘໙໕. ຕຕ຺ຖ ¶ ສຍມິຘ ປເຖ ສເມຈ຺ຈ ມາຓເວນາຕິ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ປເຖ ມຫາມຄ຺ເຄ ສຍເມວ ອຸປຄເຕນ ມາຓເວນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸມາເຣນ ສເມຈ຺ຈ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກປຣມຕ຺ເຖຫິ ສຕ຺ຕານໍ ຍຖາຣຫມນຸສາສນໂຕ ສຕ຺ຖາ ຠຄວາ, ຕ຺ວໍ ຍໍ ມາຓວໍ ຍຖາຘມ຺ມໍ ¶ ອນຸສາສິ ອນຸກມ຺ປມາໂນ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ, ຕວ ຣຕນວຣສ຺ສ ອຄ຺ຄຣຕນສ຺ສ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ, ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ອິຕິ ເອວໍ ກຣິສ຺ສາມິ ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ປຏິປຊ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ, ໂສ ຉຕ຺ໂຕ ຉຕ຺ຕນາມໂກ ມາຓໂວ ພ຺ຣວິຕ຺ຖ ກເຖສີຕິ ປທໂຍຊນາ.

໘໙໖. ເອວໍ ຍຖາປຸຈ຺ຉິຕໍ ກມ຺ມໍ ກາຣຓໂຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕໍ ສຣູປໂຕ ວິຠາຄໂຕ ຈ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣາ ສມາທປິຕຠາວໍ ອຕ຺ຕນາ ຈ ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຉາ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຊິນວຣປວຣ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂນຕິ ປຐມໍ ອໂວຈຫໍ ຠນ຺ເຕຕິ ຠນ຺ເຕ ຠຄວາ ‘‘ສຣຓຄມນໍ ຊານາສີ’’ຕິ ຕຍາ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ໂນ’’ຕິ ນ ‘‘ຊານາມີ’’ຕິ ປຐມໍ ອໂວຈໍ ອຫໍ. ປຈ຺ຉາ ເຕ ວຈນໍ ຕເຖວກາສິນ຺ຕິ ປຈ຺ຉາ ຕຍາ ວຸຕ຺ຕໍ ກຖໍ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ຕວ ວຈນໍ ຕເຖວ ອກາສິໍ ປຏິປຊ຺ຊິໍ, ຕີຓິປິ ສຣຓານິ ອຸປຄຈ຺ຉິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໘໙໗. ວິວິຘນ຺ຕິ ອຸຈ຺ຈາວຈໍ, ອປ຺ປສາວຊ຺ຊໍ ມຫາສາວຊ຺ຊຎ຺ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມາ ຈຣສ຺ສູຕິ ມາ ອກາສິ. ອສຸຈິນ຺ຕິ ກິເລສາສຸຈິມິສ຺ສຕາຍ ນ ສຸຈິໍ. ປາເຓສຸ ອສຎ຺ຎຕນ຺ຕິ ປາຓຆາຕໂຕ ອວິຣຕໍ. ນ ຫິ ອວຓ຺ຓຍິໍສູຕິ ນ ຫິ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ. ປຈ຺ຈູປ຺ປນ຺ນກາລຕ຺ເຖ ຫິ ອິທໍ ອຕີຕກາລວຈນໍ. ອຖ ວາ ‘‘ອວຓ຺ຓຍິໍສູ’’ຕິ ເອກເທເສນ ສກລສ຺ສ ກາລສ຺ສ ອຸປລກ຺ຂຓໍ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ນ ວຓ຺ຓຍິໍສຸ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ, ເອວໍ ເອຕຣຫິປິ ນ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ, ອນາຄເຕປິ ນ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໘໙໘-໙໐໐. ປຣຊນສ຺ສ ຣກ຺ຂິຕນ຺ຕິ ປຣປຣິຄ຺ຄຫິຕວຕ຺ຖຸ. ເຕນາຫ ‘‘ອທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ. ມາ ອຄມາຕິ ມາ ອຊ຺ຌາຈຣິ. ວິຕຖນ຺ຕິ ອຕຖໍ, ມຸສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎຖາຕິ ອຎ຺ຎຖາວ, ວິຕຖສຎ຺ຎີ ເອວໍ ວິຕຖນ຺ຕິ ຊານນ຺ໂຕ ເອວໍ ມາ ຠຓີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໙໐໑. ເຍນາຕິ ¶ ¶ ເຍນ ມຊ຺ເຊນ, ປີເຕນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອເປຕີຕິ ວິຄຈ຺ຉຕິ. ສຎ຺ຎາຕິ ຘມ຺ມສຎ຺ຎາ, ໂລກສຎ຺ຎາ ເອວ ວາ. ສພ຺ພນ຺ຕິ ອນວເສສໍ, ພີຊໂຕ ປຏ຺ຐາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໙໐໒. ສ຺ວາຫນ຺ຕິ ¶ ໂສ ຕທາ ຉຕ຺ຕມາຓວຠູໂຕ ອຫໍ. ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ມຄ຺ຄປເທເສ, ອິມສ຺ມິໍ ວາ ຕວ ສາສເນ. ເຕນາຫ ‘‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ເມ’’ຕິ. ປຎ຺ຈ ສິກ຺ຂາຕິ ປຎ຺ຈ ສີລານິ. ກຣິຕ຺ວາຕິ ອາທິຍິຕ຺ວາ, ອຘິຏ຺ຐາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທ຺ເວປຖນ຺ຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຄາມສີມານໍ ເວມຊ຺ຌຠູຕໍ ປຖໍ, ສີມນ຺ຕຣິກປຖນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕຕິ ເຕ ໂຈຣາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ສີມນ຺ຕຣິກມຄ຺ເຄ. ໂຠຄເຫຕູຕິ ອາມິສກິຎ຺ຈິກ຺ຂນິມິຕ຺ຕໍ.

໙໐໓. ຕໂຕຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕກຸສລໂຕ ປຣໍ ອຸປຣິ ອຎ຺ຎໍ ກຸສລໍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ ນ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ຍມຫໍ ອນຸສ຺ສເຣຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາມກາມີຕິ ຍຖິຈ຺ຉິຕກາມຄຸຓສມງ຺ຄີ.

໙໐໔. ຂຓມຸຫຸຕ຺ຕສຎ຺ຎມສ຺ສາຕິ ຂຓມຸຫຸຕ຺ຕມຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕສີລສ຺ສ. ອນຸຘມ຺ມປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍາຕິ ຍຖາຘິຄຕສ຺ສ ຜລສ຺ສ ອນຸຣູປຘມ຺ມໍ ປຏິປຊ຺ຊມານສ຺ສ ຠຄວາ ປສ຺ສ, ຕຸຍ຺ຫໍ ໂອວາທຘມ຺ມສ຺ສ ວາ ອນຸຣູປາຍ ຘມ຺ມປຏິປຕ຺ຕິຍາ ວຸຕ຺ຕນິຍາເມເນວ ສຣຓຄມນສ຺ສ ສີລສມາທານສ຺ສ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊລມິວ ຍສສາຕິ ອິທ຺ຘິຍາ ປຣິວາຣສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ຊລນ຺ຕໍ ວິຍ. ສເມກ຺ຂມານາຕິ ປສ຺ສນ຺ຕາ. ພຫຸກາຕິ ພຫໂວ. ປິຫຍນ຺ຕີຕິ ‘‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ ມຍໍ ເອທິສາ ຠເວຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ. ຫີນກມ຺ມາຕິ ມມ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ນິຫີນໂຠຄາ.

໙໐໕. ກຕິປຍາຍາຕິ ອປ຺ປິກາຍ. ເຍຕິ ເຍ ຠິກ຺ຂູ ເຈວ ອຸປາສກາທໂຍ ຈ. ຈ-ສທ຺ໂທ ພ຺ຍຕິເຣເກ. ເຕຕິ ຕວ. ສຕຕນ຺ຕິ ທິວເສ ທິວເສ.

໙໐໖. ວິປຸລນ຺ຕິ ອຸຬາຣຜລໍ ວິປຸລານຸຠາວໍ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ເມຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສາສເນ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ກຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເອວໍ ອນຸທ຺ເທສິກວເສນ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຕຸທ຺ເທສິກວເສນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປສ຺ສາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປສ຺ສາຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ວທຕິ, ອຕ຺ຕານເມວ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວິຍ ຈ ກຕ຺ວາ ວທຕິ.

໙໐໗. ກິມິທໍ ¶ ¶ ກຸສລໍ ກິມາຈເຣມາຕິ ກຸສລໍ ນາເມຕໍ ກິໍສຠາວໍ ກີທິສໍ, ກຖໍ ວາ ຕໍ ອາຈເຣຍ຺ຍາມ. ອິຈ຺ເຈເກ ຫິ ສເມຈ຺ຈ ມນ຺ຕຍນ຺ຕີຕິ ເອວເມເກ ສເມຈ຺ຈ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ຕາ ວິຍ ສິເນຣຸໍ ອຸກ຺ຂິປນ຺ຕາ ວິຍ ຈ ສຸທຸກ຺ກຣໍ ກຕ຺ວາ ມນ຺ຕຍນ຺ຕິ ວິຈາເຣນ຺ຕິ, ມຍໍ ປນ ອກິຈ຺ເຉເນວ ປຸນປິ ກຸສລໍ ອາຈເຣຍ຺ຍາມາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕເນວາຫ ‘‘ມຍ’’ນ຺ຕິອາທິ.

໙໐໘. ພຫຸກາໂຣຕິ ພຫູປກາໂຣ, ມຫາອຸປກາໂຣ ວາ. ອນຸກມ຺ປໂກຕິ ກາຣຸຓິໂກ. ມ-ກາໂຣ ¶ ປທສນ຺ຘິກໂຣ. ອິຕີຕິ ເອວໍ, ຠຄວໂຕ ອຕ຺ຕນິ ປຏິປນ຺ນາກາຣໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ເມ ສຕີຕິ ມຍິ ສຕິ ວິຊ຺ຊມາເນ, ໂຈເຣຫິ ອວຘິເຕ ເອວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທິວາ ທິວສ຺ສາຕິ ທິວສສ຺ສປິ ທິວາ, ກາລສ຺ເສວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສ຺ວາຫນ຺ຕິ ໂສ ຉຕ຺ຕມາຓວຠູໂຕ ອຫໍ. ສຈ຺ຈນາມນ຺ຕິ ‘‘ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິອາທິນາເມຫິ ອວິຕຖນາມໍ ຠູຕຕ຺ຖນາມໍ. ອນຸກມ຺ປສ຺ສູຕິ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຫິ. ປຸນປີຕິ ຠິຍ຺ໂຍປິ ສຸເຓມຸ, ຕວ ຘມ຺ມໍ ສຸເຓຍ຺ຍາມເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ສພ຺ພເມຕໍ ກຕຎ຺ຎຸຕາຠາເວ ຐຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ປຍິຣຸປາສເນ ຈ ຘມ຺ມສ຺ສວເນ ຈ ອຕິຕ຺ຕິເມວ ທີເປນ຺ໂຕ ວທຕິ. ຠຄວາ ເທວປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນິປຕິຕປຣິສາຍ ຈ ອຊ຺ຌາສຍໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ພິກຖໍ ກເຖສິ. ອຖ ເນສໍ ອລ຺ລຈິຕ຺ຕຕໍ ຎຕ຺ວາ ສາມຸກ຺ກໍສິກໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ປກາເສສິ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ເຈວ ມາຕາປິຕໂຣ ຈສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ, ມຫໂຕ ຈ ຊນກາຍສ຺ສ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ.

໙໐໙. ປຐມຜເລ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຸປຣິມຄ຺ເຄສຸ ອຕ຺ຕໂນ ຄຣຸຈິຕ຺ຕີກາຣໍ, ຕທຘິຄມສ຺ສ ຈ ມຫານິສໍສຕໍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ‘‘ເຍ ຈິຘ ປຊຫນ຺ຕິ ກາມຣາຄ’’ນ຺ຕິ ປຣິໂຍສານຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ເຍ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ຐິຕາ ປຊຫນ຺ຕິ ອນວເສສໂຕ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕິ ກາມຣາຄໍ, ນ ຈ ເຕ ປຸນ ອຸເປນ຺ຕິ ¶ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍໍ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ. ເຍ ຈ ປນ ປຫາຍ ໂມຫໍ ສພ຺ພໂສ ສມຸຄ຺ຆາເຕຕ຺ວາ ຠວຣາຄານຸສຍຎ຺ຈ ປຊຫນ຺ຕິ, ເຕ ປຸນ ອຸເປນ຺ຕິ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ກສ຺ມາ? ປຣິນິພ຺ພານຄຕາ ຫິ ສີຕິຠູຕາ, ເຕ ຫິ ອຸຕ຺ຕມປຸຣິສາ ອນຸປາທິເສສາຍ ¶ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພານໍ ຄຕາ ເອວໍ ອິເຘວ ສພ຺ພເວທຍິຕານໍ ສພ຺ພປຣິຬາຫານໍ ພ຺ຍນ຺ຕິຠາເວນ ສີຕິຠູຕາ.

ອິຕິ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຣິຍໂສຕສມາປນ຺ນຠາວໍ ປເວເທນ຺ໂຕ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ເທສນາຍ ກູຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອປຈິຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເທວໂລກເມວ ຄໂຕ, ສຕ຺ຖາປິ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຄໂຕ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ. ມາຓວສ຺ສ ປນ ມາຕາປິຕໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂປກ຺ຂຣສາຕິ ສພ຺ໂພ ຈ ມຫາຊໂນ ຠຄວນ຺ຕໍ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິ. ຠຄວາ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສນ຺ນິປຕິຕາຍ ປຣິສາຍ ອິມໍ ວິມານໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ກເຖສິ. ສາ ເທສນາ ມຫາຊນສ຺ສ ສາຕ຺ຖິກາ ອໂຫສີຕິ.

ຉຕ຺ຕມາຓວກວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຸຈ຺ຈມິທໍ ¶ ມຓິຖູຓໍ ວິມານນ຺ຕິ ກກ຺ກຏກຣສທາຍກວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ. ເຕນ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ອາຣທ຺ຘວິປສ຺ສໂກ ກຓ຺ຓສູເລນ ປີຬິໂຕ ອກລ຺ລສຣີຣຕາຍ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ເວຊ຺ເຊຫິ ວຸຕ຺ຕວິຘິນາ ເຠສຊ຺ເຊ ກເຕປິ ໂຣໂຄ ນ ວູປສມິ. ໂສ ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ‘‘ກກ຺ກຏກຣສໂຠຊນໍ ສປ຺ປາຍ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ມຄຘເຂຕ຺ເຕ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣາຫີ’’ຕິ.

ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ທີຆທສ຺ສິນາ ອທ຺ຘາ ກິຎ຺ຈິ ທິຏ຺ຐໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ສາຘຸ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ມຄຘເຂຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ¶ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ເຂຕ຺ຕປາລສ຺ສ ກຸຏິຍາ ທ຺ວາເຣ ປິຓ຺ຑາຍ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ຈ ເຂຕ຺ຕປາໂລ ກກ຺ກຏກຣສໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຈິຕ຺ວາ ‘‘ໂຖກໍ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິສິນ຺ໂນ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຸຏິກາຍໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ກກ຺ກຏກຣສຠຕ຺ຕໍ ອທາສິ. ເຖຣສ຺ສ ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ໂຖກໍ ຠຸຕ຺ຕສ຺ສເຍວ ກຓ຺ຓສູລໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠິ, ຆຏສເຕນ ນ຺ຫາໂຕ ວິຍ ອໂຫສິ ¶ . ໂສ ສປ຺ປາຍາຫາຣວເສນ ຈິຕ຺ຕຜາສຸກໍ ລຠິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິນ຺ນາເມນ຺ໂຕ ອປຣິໂຍສິເຕເຍວ ໂຠຊເນ ອນວເສສໂຕ ອາສເວ ເຂເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາຍ ເຂຕ຺ຕປາລໍ ອາຫ ‘‘ອຸປາສກ, ຕວ ປິຓ຺ຑປາຕໂຠຊເນນ ມຍ຺ຫໍ ໂຣໂຄ ວູປສນ຺ໂຕ, ກາຍຈິຕ຺ຕໍ ກລ຺ລໍ ຊາຕໍ, ຕ຺ວມ຺ປິ ອິມສ຺ສ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ຜເລນ ວິຄຕກາຍຈິຕ຺ຕທຸກ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ເຂຕ຺ຕປາໂລ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ທ຺ວາທສໂຍຊນິເກ ມຓິຖມ຺ເຠ ກນກວິມາເນ ສຕ຺ຕສຕກູຏາຄາຣປຏິມຓ຺ຑິເຕ ເວຬຸຣິຍມຍຄພ຺ເຠ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ທ຺ວາເຣ ຈສ຺ສ ຍຖູປຈິຕກມ຺ມສໍສູຈໂກ ມຸຕ຺ຕາສິກ຺ກາຄໂຕ ສຸວຓ຺ຓກກ຺ກຏໂກ ໂອລມ຺ພມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຕຕ຺ຖ ຄໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ປຸຈ຺ຉິ –

‘‘ອຸຈ຺ຈມິທໍ ມຓິຖູຓໍ ວິມານໍ, ສມນ຺ຕໂຕ ທ຺ວາທສ ໂຍຊນານິ;

ກູຏາຄາຣາ ສຕ຺ຕສຕາ ອຸຬາຣາ, ເວຬຸຣິຍຖມ຺ຠາ ຣຸຈກຕ຺ຖຕາ ສຸຠາ.

‘‘ຕຕ຺ຖຈ຺ຉສິ ¶ ປິວສິ ຂາທສິ ຈ, ທິພ຺ພາ ຈ ວີຓາ ປວທນ຺ຕິ ວຄ຺ຄຸໍ;

ທິພ຺ພາ ¶ ຣສາ ກາມຄຸເຓຕ຺ຖ ປຎ຺ຈ, ນາຣິໂຍ ຈ ນຈ຺ຈນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓຉນ຺ນາ.

‘‘ເກນ ເຕຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເກນ ເຕ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເຕ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ເທວ ມຫານຸຠາວ, ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ກິມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເກນາສິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາໂວ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

ໂສປິສ຺ສ ພ຺ຍາກາສິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ –

‘‘ໂສ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕມໂນ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນນ ປຸຈ຺ຉິໂຕ;

ປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ວິຍາກາສິ, ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ. – ວຸຕ຺ຕໍ;

‘‘ສຕິສມຸປ຺ປາທກໂຣ ¶ , ທ຺ວາເຣ ກກ຺ກຏໂກ ຐິໂຕ;

ນິຏ຺ຐິໂຕ ຊາຕຣູປສ຺ສ, ໂສຠຕິ ທສປາທໂກ.

‘‘ເຕນ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເຕນ ເມ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເມ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ອກ຺ຂາມິ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ມຫານຸຠາວ, ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ຍມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເຕນມ຺ຫິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາໂວ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

໙໑໐. ຕຕ຺ຖ ອຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕໍ. ມຓິຖູຓນ຺ຕິ ປທຸມຣາຄາທິມຓິມຍຖມ຺ຠໍ. ສມນ຺ຕໂຕຕິ ຈຕູສຸປິ ປສ຺ເສສຸ. ຣຸຈກຕ຺ຖຕາຕິ ຕສ຺ສໍ ຕສ຺ສໍ ຠູມິຍໍ ສຸວຓ຺ຓຜລເກຫິ ອຕ຺ຖຕາ.

໙໑໑. ປິວສິ ຂາທສິ ຈາຕິ ກາເລນ ກາລໍ ອຸປຍຸຊ຺ຊມານໍ ຄນ຺ຘປານໍ ສຸຘາໂຠຊນຎ຺ຈ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ປວທນ຺ຕີຕິ ປວຊ຺ຊນ຺ຕິ. ທິພ຺ພາ ຣສາ ກາມຄຸເຓຕ຺ຖ ປຎ຺ຈາຕິ ທິພ຺ພາ ຣສາ ອນປ຺ປກາ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ ເອຕ຺ຖ ເອຕສ຺ມິໍ ຕວ ວິມາເນ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸວຓ຺ຓຉນ຺ນາຕິ ເຫມາຠຣຓວິຠູສິຕາ.

໙໑໕. ສຕິສມຸປ຺ປາທກໂຣຕິ ¶ ສຕຸປ຺ປາທກໂຣ, ເຍນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ອຍໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິ ມຍາ ລທ຺ຘາ, ຕຕ຺ຖ ສຕຸປ຺ປາທສ຺ສ ກາຣໂກ, ‘‘ກກ຺ກຏກຣສທາເນນ ອຍໍ ຕຍາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ¶ ລທ຺ຘາ’’ຕິ ເອວໍ ສຕຸປ຺ປາທໍ ກໂຣນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິຏ຺ຐິໂຕ ຊາຕຣູປສ຺ສາຕິ ຊາຕຣູເປນ ສິທ຺ໂຘ ຊາຕຣູປມໂຍ. ເອກເມກສ຺ມິໍ ປສ຺ເສ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ທສ ປາທາ ເອຕສ຺ສາຕິ ທສປາທໂກ ທ຺ວາເຣ ກກ຺ກຏໂກ ຐິໂຕ ໂສຠຕິ. ໂສ ເອວ ມມ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ຕາທິສານໍ ມເຫສີນໍ ວິຠາເວຕິ, ນ ເອຕ຺ຖ ມຍາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕນາຫ ‘‘ເຕນ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ’’ຕິອາທິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ກກ຺ກຏກຣສທາຍກວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຸຈ຺ຈມິທໍ ¶ ມຓິຖູຓນ຺ຕິ ທ຺ວາຣປາລກວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ຣາຊຄເຫ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອຸປາສໂກ ຈຕ຺ຕາຣິ ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕານິ ສງ຺ຆສ຺ສ ເທຕິ. ຕສ຺ສ ປນ ເຄຫໍ ປຣິຍນ຺ເຕ ຐິຕໍ ໂຈຣຠເຍນ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປິຫິຕທ຺ວາຣເມວ ໂຫຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກທາຈິ ທ຺ວາຣສ຺ສ ປິຫິຕຕ຺ຕາ ຠຕ຺ຕໍ ອລທ຺ຘາວ ປຏິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຸປາສໂກ ຠຣິຍໍ ອາຫ ‘‘ກິໍ, ຠທ຺ເທ, ອຍ຺ຍານໍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຠິກ຺ຂາ ທີຍຕີ’’ຕິ? ສາ ອາຫ ‘‘ເອເກສຸ ທິວເສສຸ ອຍ຺ຍາ ນາຄມິໍສູ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ທ຺ວາຣສ຺ສ ປິຫິຕຕ຺ຕາ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸປາສໂກ ສໍເວຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເອກໍ ປຸຣິສໍ ທ຺ວາຣປາລໍ ກຕ຺ວາ ຐເປສິ ‘‘ຕ຺ວໍ ອຊ຺ຊໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທ຺ວາຣໍ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ນິສີທ, ຍທາ ຈ ອຍ຺ຍາ ອາຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕທາ ເຕ ປເວເສຕ຺ວາ ປວິຏ຺ຐານໍ ເນສໍ ປຕ຺ຕປຏິຄ຺ຄຫຓອາສນປຎ຺ຎາປນາທິ ສພ຺ພໍ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕໍ ຊານາຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ຕຖາ ກໂຣນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນສທ຺ໂຘ ກມ຺ມຜລໍ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ຈ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຠິກ຺ຂູ ອຸປຏ຺ຐຫິ.

ອປຣຠາເຄ ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕທາຍໂກ ອຸປາສໂກ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຍາເມສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ທ຺ວາຣປາໂລ ປນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຣສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈາເຄ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກຣເຓນ ອນຸໂມທເນນ ຈ ຕາວຕິໍເສສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ສ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ກນກວິມານນ຺ຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ກກ຺ກຏກວິມາເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນຄາຖາ ເອວມາຄຕາ –

‘‘ອຸຈ຺ຈມິທໍ ¶ ມຓິຖູຓໍ ວິມານໍ, ສມນ຺ຕໂຕ ທ຺ວາທສ ໂຍຊນານິ;

ກູຏາຄາຣາ ສຕ຺ຕສຕາ ອຸຬາຣາ, ເວຬຸຣິຍຖມ຺ຠາ ຣຸຈກຕ຺ຖຕາ ສຸຠາ.

‘‘ຕຕ຺ຖຈ຺ຉສິ ¶ ປິວສິ ຂາທສິ ຈ, ທິພ຺ພາ ຈ ວີຓາ ປວທນ຺ຕິ ວຄ຺ຄຸໍ;

ທິພ຺ພາ ຣສາ ກາມຄຸເຓຕ຺ຖ ປຎ຺ຈ, ນາຣິໂຍ ຈ ນຈ຺ຈນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓຉນ຺ນາ.

໙໒໐. ‘‘ເກນ ເຕຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ…ເປ… ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

໙໒໒. ‘‘ໂສ ¶ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕມໂນ…ເປ… ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລໍ’’.

‘‘ທິພ຺ພໍ ມມໍ ວສ຺ສສຫສ຺ສມາຍຸ, ວາຈາຠິຄີຕໍ ມນສາ ປວຕ຺ຕິຕໍ;

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຐສ຺ສຕິ ປຸຎ຺ຎກມ຺ໂມ, ທິພ຺ເພຫິ ກາເມຫິ ສມງ຺ຄິຠູໂຕ.

ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

໙໒໓. ຕຕ຺ຖ ທິພ຺ພໍ ມມໍ ວສ຺ສສຫສ຺ສມາຍູຕິ ຍສ຺ມິໍ ເທວນິກາເຍ ສຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ເຕສໍ ຕາວຕິໍສເທວານໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓເມວ ວທຕິ. ເຕສຎ຺ຫິ ມນຸສ຺ສານໍ ຄຓນາຍ ວສ຺ສສຕໍ ເອໂກ ຣຕ຺ຕິທິໂວ, ຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ຕິໍສຣຕ຺ຕິໂກ ມາໂສ, ເຕນ ມາເສນ ທ຺ວາທສມາສິໂກ ສໍວຈ຺ຉໂຣ, ເຕນ ສໍວຈ຺ຉເຣນ ສຫສ຺ສສໍວຈ຺ຉຣານິ ອາຍຸ, ຕໍ ມນຸສ຺ສານໍ ຄຓນາຍ ຕິສ຺ໂສ ວສ຺ສໂກຏິໂຍ ສຏ຺ຐິ ຈ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ໂຫນ຺ຕິ. ວາຈາຠິຄີຕນ຺ຕິ ວາຈາຍ ອຠິຄີຕໍ, ‘‘ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ ອຍ຺ຍາ, ອິທໍ ອາສນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ອິຘ ນິສີທຖາ’’ຕິອາທິນາ, ‘‘ກິໍ ອຍ຺ຍານໍ ສຣີຣສ຺ສ ອາໂຣຄ຺ຍໍ, ກິໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ຜາສຸກ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ປຏິສນ຺ຖາຣວເສນ ຈ ວາຈາຍ ກຖິຕມຕ຺ຕໍ ¶ . ມນສາ ປວຕ຺ຕິຕນ຺ຕິ ‘‘ອິເມ ອຍ຺ຍາ ເປສລາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ຘມ຺ມຈາຣິໂນ’’ຕິອາທິນາ ຈິຕ຺ເຕນ ປວຕ຺ຕິຕໍ ປສາທມຕ຺ຕໍ, ນ ປນ ມມ ສນ຺ຕກໍ ກິຎ຺ຈິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາຕິ ເອຕ຺ຕເກນ ເອວໍ ກຖນມຕ຺ເຕນ ປສາທມຕ຺ເຕນປິ. ຐສ຺ສຕິ ປຸຎ຺ຎກມ຺ໂມຕິ ກຕປຸຎ຺ໂຎ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ຐສ຺ສຕິ ຈິຣໍ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕິ, ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ຈ ທິພ຺ເພຫິ ກາເມຫິ ສມງ຺ຄີຠູໂຕ ຕສ຺ມິໍ ເທວນິກາເຍ ເທວານໍ ວລຎ຺ຊນິຍາເມເນວ ທິພ຺ເພຫິ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມງ຺ຄີຠູໂຕ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຣິຈາເຣນ຺ໂຕ ວິຫຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ທ຺ວາຣປາລກວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຸຈ຺ຈມິທໍ ¶ ¶ ມຓິຖູຓນ຺ຕິ ກຣຓີຍວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ. ເຕນ ສມເຍນ ສາວຕ຺ຖິວາສີ ເອໂກ ອຸປາສໂກ ນ຺ຫາໂນປກຣຓານິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຈິຣວຕິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອວມາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ ເກນ ນິມນ຺ຕິຕາ’’ຕິ. ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ໂສ ເກນຈິ ອນິມນ຺ຕິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ອຘິວາເສຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຠຕ຺ຕໍ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ. ອຘິວາເສສິ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ. ໂສ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ເນຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘາຣຫໍ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຠຄວນ຺ຕໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ປຓີເຕນ ອນ຺ນປາເນນ ສນ຺ຕປ຺ເປສິ. ຠຄວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ຕສ຺ສ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ເສສໍ ອນນ຺ຕຣວິມານສທິສໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໙໒໖. ‘‘ອຸຈ຺ຈມິທໍ ມຓິຖູຓໍ ວິມານໍ…ເປ… ນາຣິໂຍ ຈ ນຈ຺ຈນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓຉນ຺ນາ.

໙໒໘. ‘‘ເກນ ເຕຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ…ເປ… ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

໙໓໐. ‘‘ໂສ ¶ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕມໂນ…ເປ… ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລໍ’’.

‘‘ກຣຓີຍານິ ປຸຎ຺ຎານິ, ປຓ຺ຑິເຕນ ວິຊານຕາ;

ສມ຺ມຄ຺ຄເຕສຸ ພຸທ຺ເຘສຸ, ຍຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ.

‘‘ອຕ຺ຖາຍ ວຕ ເມ ພຸທ຺ໂຘ, ອຣຎ຺ຎາ ຄາມມາຄໂຕ;

ກຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ, ຕາວຕິໍສູປໂຄ ອຫໍ.

໙໓໓. ‘‘ເຕນ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ…ເປ… ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

໙໓໑. ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑິເຕນາຕິ ສປ຺ປຎ຺ເຎນ. ວິຊານຕາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕາຫິຕໍ ຊານນ຺ເຕນ. ສມ຺ມຄ຺ຄເຕສູຕິ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ເນສຸ, ພຸທ຺ເຘສູຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘສຸ.

໙໓໒. ອຕ຺ຖາຍາຕິ ¶ ຫິຕາຍ, ວຸຑ຺ຒິຍາ ວາ. ອຣຎ຺ຎາຕິ ວິຫາຣໂຕ, ເຊຕວນໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ ¶ . ຕາວຕິໍສູປໂຄຕິ ຕາວຕິໍສເທວກາຍໍ, ຕາວຕິໍສຠວນໍ ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນວເສນ ອຸປຄໂຕ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ສຕ຺ຕມວິມານໍ ຉຏ຺ຐວິມານສທິສໍ. ເກວລໍ ຕຕ຺ຖ ອຸປາສເກນ ຠຄວໂຕ ອາຫາໂຣ ທິນ຺ໂນ, ອິຘ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ. ເອສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອຸຈ຺ຈມິທໍ ມຓິຖູຓໍ ວິມານໍ, ສມນ຺ຕໂຕ ທ຺ວາທສ ໂຍຊນານິ;

ກູຏາຄາຣາ ສຕ຺ຕສຕາ ອຸຬາຣາ, ເວຬຸຣິຍຖມ຺ຠາ ຣຸຈກຕ຺ຖຕາ ສຸຠາ.

‘‘ຕຕ຺ຖຈ຺ຉສິ ປິວສິ ຂາທສິ ຈ, ທິພ຺ພາ ຈ ວີຓາ ປວທນ຺ຕິ ວຄ຺ຄຸໍ;

ທິພ຺ພາ ຣສາ ກາມຄຸເຓຕ຺ຖ ປຎ຺ຈ, ນາຣິໂຍ ຈ ນຈ຺ຈນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓຉນ຺ນາ.

໙໓໗. ‘‘ເກນ ເຕຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ…ເປ… ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີຕິ.

‘‘ໂສ ¶ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕມໂນ…ເປ… ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລໍ’’.

‘‘ກຣຓີຍານິ ປຸຎ຺ຎານິ, ປຓ຺ຑິເຕນ ວິຊານຕາ;

ສມ຺ມຄ຺ຄເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ, ຍຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ.

‘‘ອຕ຺ຖາຍ ¶ ວຕ ເມ ຠິກ຺ຂຸ, ອຣຎ຺ຎາ ຄາມມາຄໂຕ;

ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ, ຕາວຕິໍສູປໂຄ ອຫໍ.

໙໔໒. ‘‘ເຕນ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ…ເປ… ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

ທຸຕິຍກຣຓີຍວິມານວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຸຈ຺ຈມິທໍ ¶ ມຓິຖູຓໍ ວິມານນ຺ຕິ ສູຈິວິມານໍ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ. ເຕນ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈີວຣກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ອຕ຺ໂຖ ຈ ໂຫຕິ ສູຈິຍາ. ໂສ ຣາຊຄເຫ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ກມ຺ມາຣສ຺ສ ເຄຫທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ກມ຺ມາໂຣ ອາຫ ‘‘ເກນ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ? ‘‘ຈີວຣກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ, ສູຈິຍາ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ກມ຺ມາໂຣ ປສນ຺ນມານໂສ ກຕປຣິໂຍສິຕາ ທ຺ເວ ສູຈິໂຍ ທຕ຺ວາ ‘‘ປຸນປິ, ຠນ຺ເຕ, ສູຈິຍາ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ມມ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິ. ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍເສສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ອຖ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເທວຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ປຸຈ຺ຉິ –

‘‘ອຸຈ຺ຈມິທໍ ມຓິຖູຓໍ ວິມານໍ…ເປ…

ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

໙໔໘. ‘‘ໂສ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕມໂນ…ເປ… ຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລໍ’’.

‘‘ຍໍ ທທາຕິ ນ ຕໍ ໂຫຕິ, ຍຎ຺ເຈວ ທຊ຺ຊາ ຕຎ຺ເຈວ ເສຍ຺ໂຍ;

ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

໙໔໙. ຕຕ຺ຖ ¶ ຍໍ ທທາຕີຕິ ຍາທິສໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ທທາຕິ. ນ ຕໍ ໂຫຕີຕິ ຕສ຺ສ ຕາທິສເມວ ຜລໍ ນ ໂຫຕິ. ອຖ ໂຂ ເຂຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ຈິຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ຕໂຕ ວິປຸລຕຣໍ ອຸຬາຣຕຣເມວ ຜລໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ຍຎ຺ເຈວ ທຊ຺ຊາ ຕຎ຺ເຈວ ເສຍ຺ໂຍຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິເທວ ວິຊ຺ຊມານໍ ທຊ຺ຊາ ທເທຍ຺ຍ, ຕຎ຺ເຈວ ຕເທວ ເສຍ຺ໂຍ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອນວຊ຺ຊສ຺ສ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ທານເມວ ເສຍ຺ໂຍ, ກສ຺ມາ? ມຍາ ຫິ