📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ຂຸທ຺ທກນິກາເຍ

ເປຕວຕ຺ຖຸ-ອຏ຺ຐກຖາ

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ

ມຫາກາຣຸຓິກໍ ¶ ¶ ¶ ນາຖໍ, ເຎຍ຺ຍສາຄຣປາຣຄຸໍ;

ວນ຺ເທ ນິປຸຓຄມ຺ຠີຣ-ວິຈິຕ຺ຣນຍເທສນໍ.

ວິຊ຺ຊາຈຣຓສມ຺ປນ຺ນາ, ເຍນ ນິຍ຺ຍນ຺ຕິ ໂລກໂຕ;

ວນ຺ເທ ຕມຸຕ຺ຕມໍ ຘມ຺ມໍ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປູຊິຕໍ.

ສີລາທິຄຸຓສມ຺ປນ຺ໂນ, ຐິໂຕ ມຄ຺ຄຜເລສຸ ໂຍ;

ວນ຺ເທ ອຣິຍສງ຺ຆໍ ຕໍ, ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ.

ວນ຺ທນາຊນິຕໍ ¶ ປຸຎ຺ຎໍ, ອິຕິ ຍໍ ຣຕນຕ຺ຕເຍ;

ຫຕນ຺ຕຣາໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ, ຫຸຕ຺ວາຫໍ ຕສ຺ສ ເຕຊສາ.

ເປເຕຫິ ຈ ກຕໍ ກມ຺ມໍ, ຍໍ ຍໍ ປຸຣິມຊາຕິສຸ;

ເປຕຠາວາວຫໍ ຕໍ ຕໍ, ເຕສຎ຺ຫິ ຜລເຠທໂຕ.

ປກາສຍນ຺ຕີ ພຸທ຺ຘານໍ, ເທສນາ ຍາ ວິເສສໂຕ;

ສໍເວຄຊນນີ ກມ຺ມ-ຜລປຈ຺ຈກ຺ຂກາຣິນີ.

ເປຕວຕ຺ຖູຕິ ນາເມນ, ສຸປຣິຎ຺ຎາຕວຕ຺ຖຸກາ;

ຍໍ ຂຸທ຺ທກນິກາຍສ຺ມິໍ, ສງ຺ຄາຍິໍສຸ ມເຫສໂຍ.

ຕສ຺ສ ສມ຺ມາວລມ຺ພິຕ຺ວາ, ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖານຍໍ;

ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິທານານິ, ວິຠາເວນ຺ໂຕ ວິເສສໂຕ.

ສຸວິສຸທ຺ຘໍ ¶ ອສໍກິຓ຺ຓໍ, ນິປຸຓຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉຍໍ;

ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ, ສມຍໍ ອວິໂລມຍໍ.

ຍຖາພລໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນໍ ສຸຠໍ;

ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຠາສໂຕ ຕໍ ເມ, ນິສາມຍຖ ສາຘໂວຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ເປຕວຕ຺ຖູຕິ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕາທິກສ຺ສ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ເປຕຠາວເຫຕຸຠູຕໍ ກມ຺ມໍ, ຕສ຺ສ ປນ ປກາສນວເສນ ປວຕ຺ໂຕ ‘‘ເຂຕ຺ຕູປມາ ອຣຫນ຺ໂຕ’’ຕິອາທິກາ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ອິຘ ‘‘ເປຕວຕ຺ຖູ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

ຕຍິທໍ ເປຕວຕ຺ຖຸ ເກນ ຠາສິຕໍ, ກຕ຺ຖ ຠາສິຕໍ, ກທາ ຠາສິຕໍ, ກສ຺ມາ ຈ ຠາສິຕນ຺ຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ອິທຎ຺ຫິ ເປຕວຕ຺ຖຸ ທຸວິເຘນ ປວຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ, ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນວເສນ ຈ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ປວຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຠຄວຕາ ຠາສິຕໍ, ອິຕຣໍ ນາຣທຕ຺ເຖຣາທີຫິ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ເຕຫິ ເຕຫິ ເປເຕຫິ ຠາສິຕໍ. ສຕ຺ຖາ ປນ ຍສ຺ມາ ນາຣທຕ຺ເຖຣາທີຫິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ອາໂຣຈິເຕ ຕໍ ¶ ຕໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ເປຕວຕ຺ຖຸ ສຕ຺ຖາຣາ ຠາສິຕເມວ ນາມ ຊາຕໍ. ປວຕ຺ຕິຕວຣຘມ຺ມຈກ຺ເກ ຫິ ສຕ຺ຖຣິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຣາຊຄຫາທີສຸ ວິຫຣນ຺ເຕ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຕາຍ ຕາຍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນວເສນ ສຕ຺ຕານໍ ກມ຺ມຜລປຈ຺ຈກ຺ຂກຣຓາຍ ຕໍ ຕໍ ເປຕວຕ຺ຖຸ ເທສນາຣຸຬ຺ຫນ຺ຕິ ອຍໍ ຕາເວຕ຺ຖ ‘‘ເກນ ຠາສິຕ’’ນ຺ຕິອາທີນໍ ປທານໍ ສາຘາຣຓໂຕ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ. ອສາຘາຣຓໂຕ ປນ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸສ຺ສ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາຍເມວ ອາຄມິສ຺ສຕິ.

ຕໍ ປເນຕໍ ເປຕວຕ຺ຖຸ ວິນຍປິຏກໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກນ຺ຕິ ຕີສຸ ປິຏເກສຸ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກປຣິຍາປນ຺ນໍ, ທີຆນິກາໂຍ ມຊ຺ຌິມນິກາໂຍ ສໍຍຸຕ຺ຕນິກາໂຍ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາໂຍ ຂຸທ຺ທກນິກາໂຍຕິ ປຎ຺ຈສຸ ນິກາເຍສຸ ຂຸທ຺ທກນິກາຍປຣິຍາປນ຺ນໍ, ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ ຄາຖາ ອຸທານໍ ອິຕິວຸຕ຺ຕກໍ ຊາຕກໍ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ມໍ ເວທລ຺ລນ຺ຕິ ນວສຸ ສາສນງ຺ເຄສຸ ຄາຖາສງ຺ຄຫໍ.

‘‘ທ຺ວາສີຕິ ¶ ພຸທ຺ຘໂຕ ຄຓ຺ຫິໍ, ທ຺ເວ ສຫສ຺ສານິ ຠິກ຺ຂຸໂຕ;

ຈຕຸຣາສີຕິ ສຫສ຺ສານິ, ເຍ ເມ ຘມ຺ມາ ປວຕ຺ຕິໂນ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໑໐໒໗) –

ເອວໍ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິເກນ ປຏິຎ຺ຎາເຕສຸ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສຫສ຺ເສສຸ ກຕິປຍຘມ຺ມກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຄຫໍ, ຠາຓວາຣໂຕ ຈຕຸຠາຓວາຣມຕ຺ຕໍ, ວຄ຺ຄໂຕ – ອຸຣຄວຄ຺ໂຄ ອຸພ຺ພຣິວຄ຺ໂຄ ຈູຬວຄ຺ໂຄ ມຫາວຄ຺ໂຄຕິ ຈຕຸວຄ຺ຄສງ຺ຄຫໍ. ເຕສຸ ປຐມວຄ຺ເຄ ທ຺ວາທສ ວຕ຺ຖູນິ, ທຸຕິຍວຄ຺ເຄ ¶ ເຕຣສ ວຕ຺ຖູນິ, ຕຕິຍວຄ຺ເຄ ທສ ວຕ຺ຖູນິ, ຈຕຸຕ຺ຖວຄ຺ເຄ ໂສຬສ ວຕ຺ຖູນີຕິ ວຕ຺ຖຸໂຕ ເອກປຎ຺ຎາສວຕ຺ຖຸປຏິມຓ຺ຑິຕໍ. ຕສ຺ສ ວຄ຺ເຄສຸ ອຸຣຄວຄ຺ໂຄ ອາທິ, ວຕ຺ຖູສຸ ເຂຕ຺ຕູປມເປຕວຕ຺ຖຸ ອາທິ, ຕສ຺ສາປິ ‘‘ເຂຕ຺ຕູປມາ ອຣຫນ຺ໂຕ’’ຕິ ອຍໍ ຄາຖາ ອາທິ.

໑. ອຸຣຄວຄ຺ໂຄ

໑. ເຂຕ຺ຕູປມເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ຕໍ ¶ ປເນຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕເປຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຣາຊຄເຫ ກິຣ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອຑ຺ໂຒ ມຫທ຺ຘໂນ ມຫາໂຠໂຄ ປຫູຕວິຕ຺ຕູປກຣໂຓ ອເນກໂກຏິຘນສນ຺ນິຈໂຍ ເສຏ຺ຐິ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ມຫາຘນສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ‘‘ມຫາຘນເສຏ຺ຐິ’’ຕ຺ເວວ ສມຎ຺ຎາ ອໂຫສິ. ເອໂກວ ປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ປິໂຍ ມນາໂປ. ຕສ຺ມິໍ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ເຕ ມາຕາປິຕໂຣ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ທິວເສ ທິວເສ ສຫສ຺ສໍ ສຫສ຺ສໍ ປຣິພ຺ພຍໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ວສ຺ສສເຕນາປິ ອຍໍ ຘນສນ຺ນິຈໂຍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ນ ຄມິສ຺ສຕິ, ກິໍ ອິມສ຺ສ ສິປ຺ປຸຄ຺ຄຫຓປຣິສ຺ສເມນ, ອກິລນ຺ຕກາຍຈິຕ຺ໂຕ ຍຖາສຸຂໍ ໂຠເຄ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕູ’’ຕິ ສິປ຺ປໍ ນ ສິກ຺ຂາເປສຸໍ. ວຍປ຺ປຕ຺ເຕ ປນ ກຸລຣູປໂຍພ຺ພນວິລາສສມ຺ປນ຺ນໍ ກາມາຠິມຸຂໍ ຘມ຺ມສຎ຺ຎາວິມຸຂໍ ກຎ຺ຎໍ ອາເນສຸໍ. ໂສ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ອຠິຣມນ຺ໂຕ ຘມ຺ເມ ຈິຕ຺ຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ອນຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຸຣຸຊເນສຸ ອນາທໂຣ ຫຸຕ຺ວາ, ຘຸຕ຺ຕຊນປຣິວຸໂຕ ຣຊ຺ຊມາໂນ ປຎ຺ຈກາມຄຸເຓ ຣໂຕ ຄິທ຺ໂຘ ໂມເຫນ ອນ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ກາລໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ, ມາຕາປິຕູສຸ ກາລກເຕສຸ ນຏນາຏກຄາຍກາທີນໍ ຍຖິຈ຺ຉິຕໍ ເທນ຺ໂຕ ຘນໍ ວິນາເສຕ຺ວາ ນຈິຣສ຺ເສວ ¶ ປາຣິຊຸຎ຺ຎປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ, ອິຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ໂຕ ປຸນ ອິຓມ຺ປິ ອລຠິຕ຺ວາ ອິຓາຍິເກຫິ ໂຈທິຍມາໂນ ເຕສໍ ອຕ຺ຕໂນ ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸຆຣາທີນິ ທຕ຺ວາ, ກປາລຫຕ຺ໂຖ ຠິກ຺ຂໍ ຈຣິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ອນາຖສາລາຍໍ ວສຕິ.

ອຖ ນໍ ເອກທິວສໍ ໂຈຣາ ສມາຄຕາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ກິໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ອິມິນາ ທຸຊ຺ຊີວິເຕນ, ຕຣຸໂຓ ຕ຺ວມສິ ¶ ຖາມຊວພລສມ຺ປນ຺ໂນ, ກສ຺ມາ ຫຕ຺ຖປາທວິກໂລ ວິຍ ອຈ຺ຉສິ? ເອຫິ ອມ຺ເຫຫິ ສຫ ໂຈຣິກາຍ ປເຣສໍ ສນ຺ຕກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸເຂນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ນາຫໍ ໂຈຣິກໍ ກາຕຸໍ ຊານາມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂຈຣາ ‘‘ມຍໍ ຕໍ ສິກ຺ຂາເປມ, ເກວລໍ ຕ຺ວໍ ອມ຺ຫາກໍ ວຈນໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຄມາສິ. ອຖ ເຕ ໂຈຣາ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ມຫນ຺ຕໍ ມຸຄ຺ຄຣໍ ທຕ຺ວາ ສນ຺ຘິໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຆຣໍ ປວິສນ຺ໂຕ ຕໍ ສນ຺ຘິມຸເຂ ຐເປຕ຺ວາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ສເຈ ອິຘ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ອິມິນາ ມຸຄ຺ຄເຣນ ປຫຣິຕ຺ວາ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ມາເຣຫີ’’ຕິ. ໂສ ອນ຺ຘພາໂລ ຫິຕາຫິຕໍ ອຊານນ຺ໂຕ ປເຣສໍ ອາຄມນເມວ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐາສິ ¶ . ໂຈຣາ ປນ ຆຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຄຍ຺ຫູປຄໍ ຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຆຣມນຸສ຺ເສຫິ ຎາຕມຕ຺ຕາວ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປລາຍິໍສຸ. ຆຣມນຸສ຺ສາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສີຆໍ ສີຆໍ ຘາວນ຺ຕາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ໂອໂລເກນ຺ຕາ ຕໍ ປຸຣິສໍ ສນ຺ຘິທ຺ວາເຣ ຐິຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຫເຣ ທຸຏ຺ຐໂຈຣາ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາເທ ມຸຄ຺ຄຣາທີຫິ ໂປເຖຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສຸໍ – ‘‘ອຍໍ, ເທວ, ໂຈໂຣ ສນ຺ຘິສຸເຂ ຄຫິໂຕ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ອິມສ຺ສ ສີສໍ ຉິນ຺ທາເປຫີ’’ຕິ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິກໍ ອາຓາເປສິ. ‘‘ສາຘຸ, ເທວາ’’ຕິ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິໂກ ຕໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາພາຫໍ ຄາຬ຺ຫພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕວຓ຺ຓວິຣຬມາລາພນ຺ຘກຓ຺ຐໍ ອິຏ຺ຐກຈຸຓ຺ຓມກ຺ຂິຕສີສໍ ວຊ຺ຌປຫຏເຠຣິເທສິຕມຄ຺ຄໍ ຣຖິກາຍ ຣຖິກໍ ສິງ຺ຆາຏເກນ ສິງ຺ຆາຏກໍ ວິຈຣາເປຕ຺ວາ ກສາຫິ ຕາເຬນ຺ໂຕ ອາຆາຕນາຠິມຸຂໍ ເນຕິ. ‘‘ອຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ນຄເຣ ວິລຸມ຺ປມານກໂຈໂຣ ຄຫິໂຕ’’ຕິ ໂກລາຫລໍ ອໂຫສິ.

ເຕນ ຈ ສມເຍນ ຕສ຺ມິໍ ນຄເຣ ສຸລສາ ນາມ ນຄຣໂສຠິນີ ປາສາເທ ຐິຕາ ວາຕປານນ຺ຕເຣນ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ຕໍ ຕຖາ ນີຍມານໍ ທິສ຺ວາ ປຸພ຺ເພ ເຕນ ກຕປຣິຈຍາ ‘‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ມຫຕິໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ອິທານິ ເອວຣູປໍ ອນຕ຺ຖໍ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຕສ຺ສ ກາຣຸຎ຺ຎໍ ¶ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂມທເກ ປານີຍຎ຺ຈ ເປເສສິ. ນຄຣຄຸຕ຺ຕິກສ຺ສ ຈ ອາໂຣຈາເປສິ – ‘‘ຕາວ ອຍ຺ໂຍ ອາຄເມຕຸ, ຍາວາຍໍ ¶ ປຸຣິໂສ ອິເມ ໂມທເກ ຂາທິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ອເຖຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ພ຺ຍສນປ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ກຣຸຓາຍ ສຎ຺ໂຈທິຕມານໂສ – ‘‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ອກຕປຸຎ຺ໂຎ ກຕປາໂປ, ເຕນາຍໍ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕິ, ມຍິ ປນ ຄເຕ ໂມທເກ ຈ ປານີຍຎ຺ຈ ທຕ຺ວາ ຠຸມ຺ມເທເວສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຍໍນູນາຫໍ ອິມສ຺ສ ອວສ຺ສໂຍ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປານີຍໂມທເກສຸ ອຸປນີຍມາເນສຸ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣໂຫສິ. ໂສ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ‘‘ກິໍ ເມ ອິທາເນວ ອິເມຫິ ມາຣິຍມານສ຺ສ ໂມທເກຫິ ຂາທິເຕຫິ, ອິທໍ ປນ ປຣໂລກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປາເຖຍ຺ຍໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂມທເກ ຈ ປານີຍຎ຺ຈ ເຖຣສ຺ສ ທາເປສິ. ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ປສາທສໍວຑ຺ຒນຕ຺ຖໍ ຕສ຺ສ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ຕຖາຣູເປ ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ໂມທເກ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປານີຍຎ຺ຈ ປິວິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ. ໂສ ປນ ປຸຣິໂສ ໂຈຣຆາຕເກຫິ ອາຆາຕນໍ ເນຕ຺ວາ ສີສຈ຺ເຉທໍ ປາປິໂຕ ອນຸຕ຺ຕເຣ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ເຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖເຣ ກເຕນ ປຸຎ຺ເຎນ ອຸຬາເຣ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕນາຣໂຫປິ ຍສ຺ມາ ‘‘ສຸລສໍ ອາຄມ຺ມ ມຍາ ອຍໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ສຸລສາຍ ຄເຕນ ສິເນເຫນ ມຣຓກາເລ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ຐໍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມາ ຫີນກາຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ປພ຺ພຕຄຫນສມ຺ຠູເຕ ສນ຺ທຈ຺ຉາເຍ ມຫານິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ເຂ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ໂສ ¶ ກິຣ ສເຈ ປຐມວເຍ ກຸລວໍສຏ຺ຐປເນ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອກຣິສ຺ສ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ເສຏ຺ຐີນໍ ອຄ຺ໂຄ ອຠວິສ຺ສ, ມຊ຺ຌິມວເຍ ມຊ຺ຌິໂມ, ປຈ຺ຉິມວເຍ ປຈ຺ຉິໂມ. ສເຈ ປນ ປຐມວເຍ ປພ຺ພຊິໂຕ ອຠວິສ຺ສ, ອຣຫາ ອຠວິສ຺ສ, ມຊ຺ຌິມວເຍ ສກທາຄາມີ ອນາຄາມີ ວາ ອຠວິສ຺ສ, ປຈ຺ຉິມວເຍ ໂສຕາປນ຺ໂນ ອຠວິສ຺ສ. ປາປມິຕ຺ຕສໍສຄ຺ເຄນ ປນ ອິຕ຺ຖິຘຸຕ຺ໂຕ ສຸຣາຘຸຕ຺ໂຕ ທຸຈ຺ຈຣິຕນິຣໂຕ ອນາທຣິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຣິຫາຍິຕ຺ວາ ມຫາພ຺ຍສນໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ວທນ຺ຕິ.

ອຖ ¶ ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ສຸລສໍ ອຸຍ຺ຍານຄຕໍ ທິສ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕກາມຣາໂຄ ອນ຺ຘກາຣໍ ມາເປຕ຺ວາ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຠວນໍ ເນຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ຕາຍ ¶ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສໍ ກປ຺ເປສິ, ອຕ຺ຕານຎ຺ຈສ຺ສາ ອາໂຣເຈສິ. ຕສ຺ສາ ມາຕາ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ ໂຣທມານາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປຣິພ຺ຠມຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ມຫາຊໂນ ‘‘ອຍ຺ໂຍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ ຕສ຺ສາ ຄຕິໍ ຊາເນຍ຺ຍ, ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ‘‘ສາຘຸ ອຍ຺ໂຍ’’ຕິ ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິ. ເຖໂຣ ‘‘ອິໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ເວຬຸວນມຫາວິຫາເຣ ຠຄວຕິ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ເຕ ປຣິສປຣິຍນ຺ເຕ ປສ຺ສິສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ສຸລສາ ຕໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອໂວຈ – ‘‘ອຍຸຕ຺ຕໍ ມຍ຺ຫໍ ຕວ ຠວເນ ວສນ຺ຕິຍາ, ອຊ຺ຊ ສຕ຺ຕໂມ ທິວໂສ, ມມ ມາຕາ ມໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ ປຣິເທວໂສກສມາປນ຺ນາ ຠວິສ຺ສຕິ, ສາຘຸ ມໍ, ເທວ, ຕຕ຺ເຖວ ເນຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ເນຕ຺ວາ ເວຬຸວເນ ຠຄວຕິ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ເຕ ປຣິສປຣິຍນ຺ເຕ ຐເປນ຺ຕ຺ວາ ອທິສ຺ສມານຣູໂປ ອຏ຺ຐາສິ.

ຕໂຕ ມຫາຊໂນ ສຸລສໍ ທິສ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ອມ຺ມ ສຸລເສ, ຕ຺ວໍ ເອຕ຺ຕກໍ ທິວສໍ ກຸຫິໍ ຄຕາ? ຕວ ມາຕາ ຕ຺ວໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ ປຣິເທວໂສກສມາປນ຺ນາ ອຸມ຺ມາທປ຺ປຕ຺ຕາ ວິຍ ຊາຕາ’’ຕິ. ສາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ມຫາຊນສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິ. ມຫາຊເນນ ຈ ‘‘ກຖໍ ໂສ ປຸຣິໂສ ຕຖາປາປປສຸໂຕ ອກຕກຸສໂລ ເທວູປປຕ຺ຕິໍ ປຏິລຠຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຸລສາ ‘‘ມຍາ ທາປິເຕ ໂມທເກ ປານີຍຎ຺ຈ ອຍ຺ຍສ຺ສ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ທຕ຺ວາ ເຕນ ປຸຎ຺ເຎນ ເທວູປປຕ຺ຕິໍ ປຏິລຠຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາຊໂນ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຈິຕ຺ຕຊາໂຕ ອໂຫສິ – ‘‘ອຣຫນ຺ໂຕ ນາມ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ໂລກສ຺ສ, ເຍສຸ ອປ຺ປໂກປິ ກໂຕ ກາໂຣ ສຕ຺ຕານໍ ເທວູປປຕ຺ຕິໍ ອາວຫຕີ’’ຕິ ອຸຬາຣໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທສິ. ຠິກ຺ຂູ ຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຕໂຕ ຠຄວາ ອິມິສ຺ສາ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ –

໑.

‘‘ເຂຕ຺ຕູປມາ ອຣຫນ຺ໂຕ, ທາຍກາ ກສ຺ສກູປມາ;

ພີຊູປມໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ, ເອຕ຺ໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕເຕ ຜລໍ.

໒.

‘‘ເອຕໍ ¶ ¶ ພີຊໍ ກສີ ເຂຕ຺ຕໍ, ເປຕານໍ ທາຍກສ຺ສ ຈ;

ຕໍ ເປຕາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ທາຕາ ປຸຎ຺ເຎນ ວຑ຺ຒຕິ.

໓.

‘‘ອິເຘວ ¶ ກຸສລໍ ກຕ຺ວາ, ເປເຕ ຈ ປຏິປູຊິຍ;

ສຄ຺ຄຎ຺ຈ ກມຕິຏ຺ຐານໍ, ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວານ ຠທ຺ທກ’’ນ຺ຕິ. – ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ;

໑. ຕຕ຺ຖ ເຂຕ຺ຕູປມາຕິ ຂິຕ຺ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ພີຊໍ ຕາຍຕິ ມຫປ຺ຜລຠາວກຣເຓນ ຣກ຺ຂຕີຕິ ເຂຕ຺ຕໍ, ສາລິພີຊາທີນໍ ວິຣຸຫນຏ຺ຐານໍ. ຕໍ ອຸປມາ ເອເຕສນ຺ຕິ ເຂຕ຺ຕູປມາ, ເກທາຣສທິສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຣຫນ຺ໂຕຕິ ຂີຓາສວາ. ເຕ ຫິ ກິເລສາຣີນໍ ສໍສາຣຈກ຺ກສ຺ສ ອຣານຎ຺ຈ ຫຕຕ຺ຕາ, ຕໂຕ ເອວ ອາຣກຕ຺ຕາ, ປຈ຺ຈຍາທີນໍ ອຣຫຕ຺ຕາ, ປາປກຣເຓ ຣຫາຠາວາ ຈ ‘‘ອຣຫນ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ເຂຕຎ຺ຫິ ຕິຓາທິໂທສຣຫິຕໍ ສ຺ວາຠິສງ຺ຂຕພີຊມ຺ຫິ ວຸຕ຺ເຕ ອຸຕຸສລິລາທິປຈ຺ຈຍນ຺ຕຣູເປຕໍ ກສ຺ສກສ຺ສ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຂີຓາສວສນ຺ຕາໂນ ໂລຠາທິໂທສຣຫິໂຕ ສ຺ວາຠິສງ຺ຂເຕ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມພີເຊ ວຸຕ຺ເຕ ກາລາທິປຈ຺ຈຍນ຺ຕຣສຫິໂຕ ທາຍກສ຺ສ ມຫປ຺ຜໂລ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ ‘‘ເຂຕ຺ຕູປມາ ອຣຫນ຺ໂຕ’’ຕິ. ອຸກ຺ກຏ຺ຐນິທ຺ເທໂສ ອຍໍ ຕສ຺ສ ເສຂາທີນມ຺ປິ ເຂຕ຺ຕຠາວາປຏິກ຺ເຂປໂຕ.

ທາຍກາຕິ ຈີວຣາທີນໍ ປຈ຺ຈຍານໍ ທາຕາໂຣ ປຣິຈ຺ຈຊນກາ, ເຕສໍ ປຣິຈ຺ຈາເຄນ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ໂລຠາທີນໍ ປຣິຈ຺ຈຊນກາ ເຉທນກາ, ຕໂຕ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕານສ຺ສ ໂສຘກາ, ຣກ຺ຂກາ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກສ຺ສກູປມາຕິ ກສ຺ສກສທິສາ. ຍຖາ ກສ຺ສໂກ ສາລິເຂຕ຺ຕາທີນິ ກສິຕ຺ວາ ຍຖາກາລຎ຺ຈ ວຸຕ຺ຕຸທກທານນີຫຣຓນິຘານຣກ຺ຂຓາທີຫິ ອປ຺ປມຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອຸຬາຣໍ ວິປຸລຎ຺ຈ ສສ຺ສຜລໍ ປຏິລຠຕິ, ເອວໍ ທາຍໂກປິ ອຣຫນ຺ເຕສຸ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມປຣິຈ຺ຈາເຄນ ປາຣິຈຣິຍາຍ ຈ ອປ຺ປມຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອຸຬາຣໍ ວິປຸລຎ຺ຈ ທານຜລໍ ປຏິລຠຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ທາຍກາ ກສ຺ສກູປມາ’’ຕິ.

ພີຊູປມໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມນ຺ຕິ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ພີຊສທິໂສ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນ຺ນປານາທິກສ຺ສ ຫິ ທສວິຘສ຺ສ ທາຕພ຺ພວຕ຺ຖຸໂນ ເອຕໍ ນາມໍ. ເອຕ຺ໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕເຕ ຜລນ຺ຕິ ເອຕສ຺ມາ ທາຍກປຏິຄ຺ຄາຫກເທຍ຺ຍຘມ຺ມປຣິຈ຺ຈາຄໂຕ ¶ ທານຜລໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ ເຈວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈ, ຈິຣຕຣປພນ຺ຘວເສນ ປວຕ຺ຕຕິ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຍສ຺ມາ ປຣິຈ຺ຈາຄເຈຕນາຠິສງ຺ຂຕສ຺ສ ອນ຺ນປານາທິວຕ຺ຖຸໂນ ຠາໂວ, ນ ອິຕຣສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ‘‘ພີຊູປມໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມຄ຺ຄຫຓໍ ກຕໍ. ເຕນ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມາປເທເສນ ¶ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມວຕ຺ຖຸວິສຍາຍ ປຣິຈ຺ຈາຄເຈຕນາຍເຍວ ພີຊຠາໂວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສາ ຫິ ປຏິສນ຺ຘິອາທິປ຺ປເຠທສ຺ສ ¶ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສຍາຣມ຺ມຓປ຺ປເຠທສ຺ສ ຈ ຜລສ຺ສ ນິປ຺ຜາທິກາ, ນ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມຕິ.

໒. ເອຕໍ ພີຊໍ ກສີ ເຂຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ພີຊໍ, ຍຖາວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ເຂຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ພີຊສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ເຂຕ຺ເຕ ວປນປໂຍຄສງ຺ຂາຕາ ກສິ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕໍ ຕຍໍ ເກສໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ເປຕານໍ ທາຍກສ຺ສ ຈາ’’ຕິ. ຍທິ ທາຍໂກ ເປເຕ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທານໍ ເທຕິ, ເປຕານຎ຺ຈ ທາຍກສ຺ສ ຈ, ຍທິ ນ ເປເຕ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທານໍ ເທຕິ, ທາຍກສ຺ເສວ ເອຕໍ ພີຊໍ ເອສາ ກສິ ເອຕໍ ເຂຕ຺ຕໍ ອຸປກາຣາຍ ໂຫຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອິທານິ ຕໍ ອຸປກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕໍ ເປຕາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ທາຕາ ປຸຎ຺ເຎນ ວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕໍ ເປຕາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີຕິ ທາຍເກນ ເປເຕ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທາເນ ທິນ຺ເນ ຍຖາວຸຕ຺ຕເຂຕ຺ຕກສິພີຊສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອນຸໂມທນາຍ ຈ ຍໍ ເປຕານໍ ອຸປກປ຺ປຕິ, ຕໍ ທານຜລໍ ເປຕາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ທາຕາ ປຸຎ຺ເຎນ ວຑ຺ຒຕີຕິ ທາຕາ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ທານມຍປຸຎ຺ຎນິມິຕ຺ຕໍ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ໂຠຄສມ຺ປຕ຺ຕິອາທິນາ ປຸຎ຺ຎຜເລນ ອຠິວຑ຺ຒຕິ. ປຸຎ຺ຎຜລມ຺ປິ ຫິ ‘‘ກຸສລານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມານໍ ສມາທານເຫຕຸ ເອວມິທໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໘໐) ປຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໓. ອິເຘວ ກຸສລໍ ກຕ຺ວາຕິ ອນວຊ຺ຊສຸຂວິປາກຏ຺ເຐນ ກຸສລໍ ເປຕານໍ ອຸທ຺ທິສນວເສນ ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎໍ ອຸປຈິນິຕ຺ວາ ອິເຘວ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ. ເປເຕ ຈ ປຏິປູຊິຍາຕິ ເປເຕ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທາເນນ ສມ຺ມາເນຕ຺ວາ ອນຸຠຸຍ຺ຍມານທຸກ຺ຂໂຕ ເຕ ໂມເຈຕ຺ວາ. ເປເຕ ຫິ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທິຍ຺ຍມານໍ ທານໍ ເຕສໍ ປູຊາ ນາມ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ກຕາ ປູຊາ’’ຕິ (ເປ. ວ. ໑໘), ‘‘ເປຕານໍ ປູຊາ ຈ ກຕາ ອຸຬາຣາ’’ຕິ (ເປ. ວ. ໒໕) ຈ. ‘‘ເປເຕ ຈາ’’ຕິ ຈ-ສທ຺ເທນ ¶ ‘‘ປິໂຍ ຈ ໂຫຕິ ມນາໂປ, ອຠິຄມນີໂຍ ຈ ໂຫຕິ ວິສ຺ສາສນີໂຍ, ຠາວນີໂຍ ຈ ໂຫຕິ ຄຣຸກາຕພ຺ໂພ, ປາສໍໂສ ຈ ໂຫຕິ ກິຕ຺ຕນີໂຍ ວິຎ຺ຎູນ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທິເກ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິເກ ທານານິສໍເສ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ສຄ຺ຄຎ຺ຈ ກມຕິ ຐານໍ, ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວານ ຠທ຺ທກນ຺ຕິ ກລ຺ຍາຓໍ ກຸສລກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ທິພ຺ເພຫິ ອາຍຸອາທີຫິ ທສຫິ ຐາເນຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ອຄ຺ຄຕ຺ຕາ ‘‘ສຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ກຕປຸຎ຺ຎານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນຏ຺ຐານໍ ເທວໂລກໍ ກມຕິ ອຸປປຊ຺ຊນວເສນ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ.

ເອຕ຺ຖ ¶ ຈ ‘‘ກຸສລໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວານ ຠທ຺ທກ’’ນ຺ຕິ ວຈນໍ ‘‘ເທຍ຺ຍຘມ຺ມປຣິຈ຺ຈາໂຄ ວິຍ ປຕ຺ຕິທານວເສນ ທານຘມ຺ມປຣິຈ຺ຈາໂຄປິ ທານມຍກຸສລກມ຺ມເມວາ’’ຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເກຈິ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ເປຕາຕິ ອຣຫນ຺ໂຕ ອຘິປ຺ເປຕາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ມຕິມຕ຺ຕໍ ‘‘ເປຕາ’’ຕິ ຂີຓາສວານໍ ອາຄຕຏ຺ຐານສ຺ເສວ ອຠາວໂຕ, ພີຊາທິຠາວສ຺ສ ຈ ທາຍກສ຺ສ ວິຍ ¶ ເຕສໍ ອຍຸຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ, ເປຕໂຍນິການໍ ຍຸຊ຺ຊມານຕ຺ຕາ ຈ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ສຸລສຎ຺ຈ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສີຕິ.

ເຂຕ຺ຕູປມເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ສູກຣມຸຂເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ກາໂຍ ເຕ ສພ຺ພໂສວຓ຺ໂຓຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖຣິ ຣາຊຄຫໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ ວິຫຣນ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສູກຣມຸຂເປຕໍ ອາຣພ຺ຠ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕີເຕ ກິຣ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສເນ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ກາເຍນ ¶ ສຎ຺ຎໂຕ ອໂຫສິ, ວາຈາຍ ອສຎ຺ຎໂຕ, ຠິກ຺ຂູ ອກ຺ໂກສຕິ ປຣິຠາສຕິ. ໂສ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຣາຊຄຫສມີເປ ຄິຊ຺ຌກູຏປພ຺ພຕປາເທ ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກາວເສເສນ ຂຸປ຺ປິປາສາຠິຠູໂຕ ເປໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ກາໂຍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ອໂຫສິ, ມຸຂໍ ສູກຣມຸຂສທິສໍ. ອຖາຍສ຺ມາ ນາຣໂທ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ ວສນ຺ໂຕ ປາໂຕວ ສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນໍ ກຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຣາຊຄຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຕໍ ເປຕໍ ທິສ຺ວາ ເຕນ ກຕກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ –

໔.

‘‘ກາໂຍ ເຕ ສພ຺ພໂສວຓ຺ໂຓ, ສພ຺ພາ ໂອຠາສເຕ ທິສາ;

ມຸຂໍ ເຕ ສູກຣສ຺ເສວ, ກິໍ ກມ຺ມມກຣີ ປຸເຣ’’ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກາໂຍ ເຕ ສພ຺ພໂສວຓ຺ໂຓຕິ ຕວ ກາໂຍ ເທໂຫ ສພ຺ໂພ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ອຸຕ຺ຕຕ຺ຕກນກສນ຺ນິໂຠ. ສພ຺ພາ ໂອຠາສເຕ ທິສາຕິ ຕສ຺ສ ປຠາຍ ສພ຺ພາປິ ທິສາ ສມນ຺ຕນ຺ໂຕ ໂອຠາສຕິ ວິຊ຺ໂຊຕຕິ. ໂອຠາສເຕຕິ ວາ ອນ຺ໂຕຄຘໂຫຕຸອຕ຺ຖມິທໍ ປທນ຺ຕິ ‘‘ເຕ ກາໂຍ ສພ຺ພໂສວຓ຺ໂຓ ສພ຺ພາ ທິສາ ໂອຠາເສຕິ ວິຊ຺ໂຊເຕຕີ’’ຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ມຸຂໍ ¶ ເຕ ສູກຣສ຺ເສວາຕິ ມຸຂໍ ປນ ເຕ ສູກຣສ຺ສ ວິຍ, ສູກຣມຸຂສທິສໍ ຕວ ມຸຂນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍ ກມ຺ມມກຣີ ປຸເຣຕິ ‘‘ຕ຺ວໍ ປຸພ຺ເພ ອຕີຕຊາຕິຍໍ ກີທິສໍ ກມ຺ມໍ ອກາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ເອວໍ ເຖເຣນ ໂສ ເປໂຕ ກຕກມ຺ມໍ ປຸຏ຺ໂຐ ຄາຖາຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ –

໕.

‘‘ກາເຍນ ສຎ຺ຎໂຕ ອາສິໍ, ວາຈາຍາສິມສຎ຺ຎໂຕ;

ເຕນ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ຍຖາ ປສ຺ສສິ ນາຣທາ’’ຕິ. –

ອາຫ ¶ . ຕຕ຺ຖ ກາເຍນ ສຎ຺ຎໂຕ ອາສິນ຺ຕິ ກາຍິເກນ ສໍຍເມນ ສໍຍໂຕ ກາຍທ຺ວາຣິເກນ ສໍວເຣນ ສໍວຸໂຕ ອໂຫສິໍ. ວາຈາຍາສິມສຎ຺ຎໂຕຕິ ¶ ວາຈາຍ ອສຎ຺ຎໂຕ ວາຈສິເກນ ອສໍວເຣນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອໂຫສິໍ. ເຕນາຕິ ເຕນ ອຸຠເຍນ ສໍຍເມນ ອສໍຍເມນ ຈ. ເມຕິ ມຍ຺ຫໍ. ເອຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓຕິ ເອທິໂສ. ຍຖາ ຕ຺ວໍ, ນາຣທ, ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ປສ຺ສສິ, ເອວຣູໂປ, ກາເຍນ ມນຸສ຺ສສຓ຺ຐາໂນ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ, ມຸເຂນ ສູກຣສທິໂສ ອາສິນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ວຓ຺ຓສທ຺ໂທ ຫິ ອິຘ ຉວິຍໍ ສຓ຺ຐາເນ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ເອວໍ ເປໂຕ ເຖເຣນ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ຕມຕ຺ຖໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕເມວ ກາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ໂອວາທໍ ເທນ຺ໂຕ –

໖.

‘‘ຕໍ ຕ຺ຍາຫໍ ນາຣທ ພ຺ຣູມິ, ສາມໍ ທິຏ຺ຐມິທໍ ຕຍາ;

ມາກາສິ ມຸຂສາ ປາປໍ, ມາ ໂຂ ສູກຣມຸໂຂ ອຫູ’’ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕນ຺ຕິ ຕສ຺ມາ. ຕ຺ຍາຫນ຺ຕິ ເຕ ອຫໍ. ນາຣທາຕິ ເຖຣໍ ອາລປຕິ. ພ຺ຣູມີຕິ ກເຖມິ. ສາມນ຺ຕິ ສຍເມວ. ອິທນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ຍສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ ນາຣທ, ອິທໍ ມມ ສຣີຣໍ ຄລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຫຏ຺ຐາ ມນຸສ຺ສສຓ຺ຐານໍ, ອຸປຣິ ສູກຣສຓ຺ຐານໍ, ຕຍາ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕວ ທິຏ຺ຐໍ, ຕສ຺ມາ ເຕ ອຫໍ ໂອວາທວເສນ ວທາມີຕິ. ກິນ຺ຕິ ເຈຕິ ອາຫ ‘‘ມາກາສິ ມຸຂສາ ປາປໍ, ມາ ໂຂ ສູກຣມຸໂຂ ອຫູ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ມາຕິ ປຏິເສເຘ ນິປາໂຕ. ມຸຂສາຕິ ມຸເຂນ. ໂຂຕິ ອວຘາຣເຓ, ວາຈາຍ ປາປກມ຺ມໍ ມາກາສິ ມາ ກໂຣຫິ. ມາ ¶ ໂຂ ສູກຣມຸໂຂ ອຫູຕິ ອຫໍ ວິຍ ສູກຣມຸໂຂ ມາ ອໂຫສິເຍວ. ສເຈ ປນ ຕ຺ວໍ ມຸຂໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ວາຈາຍ ປາປໍ ກເຣຍ຺ຍາສິ, ເອກໍເສນ ສູກຣມຸໂຂ ຠເວຍ຺ຍາສິ, ຕສ຺ມາ ມາກາສິ ມຸຂສາ ປາປນ຺ຕິ ຜລປຏິເສຘນມຸເຂນປິ ເຫຕຸເມວ ປຏິເສເຘຕິ.

ອຖາຍສ຺ມາ ນາຣໂທ ຣາຊຄເຫ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ, ‘‘ນາຣທ, ປຸພ຺ເພວ ມຍາ ¶ ໂສ ສຕ຺ໂຖ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອເນກາກາຣໂວກາຣໍ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ອາທີນວໍ, ວຈີສຸຈຣິຕປຏິສໍຍຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ອານິສໍສໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ສາ ເທສນາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ສາຕ຺ຖິກາ ອໂຫສີຕິ.

ສູກຣມຸຂເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ປູຕິມຸຂເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ທິພ຺ພໍ ¶ ສຸຠໍ ຘາເຣສິ ວຓ຺ຓຘາຕຸນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖຣິ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ກລນ຺ທກນິວາເປ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປູຕິມຸຂເປຕໍ ອາຣພ຺ຠ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕີເຕ ກິຣ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ທ຺ເວ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສີລາຈາຣສມ຺ປນ຺ນາ ສລ຺ເລຂວຸຕ຺ຕິໂນ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຄາມກາວາເສ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິໍສຸ. ອຖ ອຎ຺ຎຕໂຣ ປາປຊ຺ຌາສໂຍ ເປສຸຎ຺ຎາຠິຣໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ເຕສໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ອຸປຄຎ຺ຉິ. ເຖຣາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ວສນຏ຺ຐານໍ ທຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິໍສຸ. ມນຸສ຺ສາ ເຕ ທິສ຺ວາ ເຕສຸ ເຖເຣສຸ ອຕິວິຍ ປຣມນິປຈ຺ຈກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຍາຄຸຠຕ຺ຕາທີຫິ ປຏິມາເນສຸໍ. ໂສ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຸນ຺ທໂຣ ວຕາຍໍ ໂຄຈຣຄາໂມ, ມນຸສ຺ສາ ຈ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ, ປຓີຕປຓີຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ເທນ຺ຕິ, ອຍຎ຺ຈ ວິຫາໂຣ ຉາຍູທກສມ຺ປນ຺ໂນ, ສກ຺ກາ ເມ ອິຘ ສຸເຂນ ວສິຕຸໍ. ອິເມສຸ ປນ ຠິກ຺ຂູສຸ ອິຘ ວສນ຺ເຕສຸ ມຍ຺ຫໍ ຜາສຸວິຫາໂຣ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ອນ຺ເຕວາສິກວາໂສ ວິຍ ຠວິສ຺ສຕິ. ຫນ຺ທາຫໍ ອິເມ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຍຖາ ນ ປຸນ ອິຘ ວສິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕຖາ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ¶ ມຫາເຖເຣ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ປວິຏ຺ເຐ ເປສຸຓິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ໂຖກໍ ກາລໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ມຫາເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເຖເຣນ ‘‘ກິໍ, ອາວຸໂສ, ວິກາເລ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກເຖຫິ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ເຖເຣນ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ອາຫ – ‘‘ເອໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ¶ ສຫາຍກຕ຺ເຖໂຣ ສມ຺ມຸຂາ ມິຕ຺ໂຕ ວິຍ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຣມ຺ມຸຂາ ສປຕ຺ໂຕ ວິຍ ອຸປວທຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ກເຖຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ‘‘ສຸຓາຖ, ຠນ຺ເຕ, ‘ເອໂສ ມຫາເຖໂຣ ສໂຐ ມາຍາວີ ກຸຫໂກ ມິຈ຺ຉາຊີເວນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕີ’ຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຄຸຓໍ ກເຖຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ມາ, ອາວຸໂສ, ເອວໍ ຠຓິ, ນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ມໍ ອຸປວທິສ຺ສຕິ, ຄິຫິກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມມ ສຠາວໍ ຊານາຕິ ‘ເປສໂລ ກລ຺ຍາຓສີໂລ’’’ຕິ. ‘‘ສເຈ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ວິສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕຕາຍ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຖ, ຕໍ ຕຸມ຺ຫາກໍເຍວ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເວຣໍ ນຕ຺ຖິ, ກສ຺ມາ ອຫໍ ເຕນ ອວຸຕ຺ຕໍ ‘ວຸຕ຺ຕ’ນ຺ຕິ ວທາມິ. ໂຫຕຸ, ກາລນ຺ຕເຣນ ສຍເມວ ຊານິສ຺ສຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣປິ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠາວໂທເສນ ທ຺ເວຬ຺ຫກຈິຕ຺ໂຕ ‘‘ເອວມ຺ປິ ສິຍາ’’ຕິ ສາສງ຺ກຫທໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ໂຖກໍ ສິຖິລວິສ຺ສາໂສ ອໂຫສິ. ໂສ ພາໂລ ປຐມໍ ມຫາເຖຣໍ ປຣິຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອິຕຣມ຺ປິ ເຖນໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຣິຠິນ຺ທິ. ອຖ ເຕ ອຸໂຠປິ ເຖຣາ ທຸຕິຍທິວເສ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອນາລປິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕມາທາຍ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐາເນເຍວ ¶ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສາມີຈິມຕ຺ຕມ຺ປິ ອກຕ຺ວາ ຕໍ ທິວສໍ ຕຕ຺ເຖວ ວສິຕ຺ວາ ວິຠາຕາຍ ຈ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາວ ຍຖາຜາສຸກຏ຺ຐານໍ ອຄມໍສຸ.

ເປສຸຓິກໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຣິປຸຓ຺ຓມໂນຣຖໍ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐໍ ມນຸສ຺ສາ ທິສ຺ວາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເຖຣາ ກຸຫິໍ ຄຕາ’’ຕິ? ໂສ ອາຫ – ‘‘ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກລຫໍ ກຕ຺ວາ ມຍາ ‘ມາ ກລຫໍ ກໂຣຖ, ສມຄ຺ຄາ ໂຫຖ, ກລໂຫ ນາມ ອນຕ຺ຖາວໂຫ ອາຍຕິທຸກ຺ຂຸປ຺ປາທໂກ ອກຸສລສໍວຕ຺ຕນິໂກ, ປຸຣິມກາປິ ກລເຫນ ມຫຕາ ຫິຕາ ປຣິຠຏ຺ຐາ’ຕິອາທີນິ ວຸຈ຺ຈມານາປິ ມມ ວຈນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ຕາ’’ຕິ. ຕໂຕ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ເຖຣາ ຕາວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ, ຕຸມ຺ເຫ ປນ ອມ຺ຫາກໍ ອນຸກມ຺ປາຍ ອິເຘວ ອນຸກ຺ກຓ຺ຐິຕ຺ວາ ວສຖາ’’ຕິ ຍາຈິໍສຸ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ວສນ຺ໂຕ ກຕິປາເຫນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍາ ສີລວນ຺ໂຕ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ ຠິກ຺ຂູ ¶ ອາວາສໂລເຠນ ປຣິຠິນ຺ນາ, ພຫຸໍ ວຕ ມຍາ ປາປກມ຺ມໍ ປສຸຕ’’ນ຺ຕິ ¶ ພລວວິປ຺ປຏິສາຣາຠິຠູໂຕ ໂສກເວເຄນ ຄິລາໂນ ຫຸຕ຺ວາ ນຈິເຣເນວ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ອິຕເຣ ທ຺ເວ ສຫາຍກຕ຺ເຖຣາ ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອາວາເສ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມ຺ໂມທິຕ຺ວາ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ວຸຕ຺ຕໍ ເຠທວຈນໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຠູຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສມຄ຺ຄາ ຫຸຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ຕເມວ ອາວາສໍ ປຈ຺ຈາຄມິໍສຸ. ມນຸສ຺ສາ ທ຺ເວ ເຖເຣ ທິສ຺ວາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ສຎ຺ຊາຕໂສມນສ຺ສາ ຫຸຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ. ເຖຣາ ຈ ຕຕ຺ເຖວ ວສນ຺ຕາ ສປ຺ປາຍອາຫາຣລາເຠນ ສມາຫິຕຈິຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ນຈິເຣເນວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ.

ເປສຸຓິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຣາຊຄຫສ຺ສ ອວິທູເຣ ປູຕິມຸຂເປໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ກາໂຍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ອໂຫສິ, ມຸຂໂຕ ປນ ປຸຬວກາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ມຸຂໍ ຂາທນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ທູຣມ຺ປິ ໂອກາສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ວາຍຕິ. ອຖາຍສ຺ມາ ນາຣໂທ ຄິຊ຺ຌກູຏປພ຺ພຕາ ໂອໂຣຫນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ –

໗.

‘‘ທິພ຺ພໍ ສຸຠໍ ຘາເຣສິ ວຓ຺ຓຘາຕຸໍ, ເວຫາຍສໍ ຕິຏ຺ຐສິ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ;

ມຸຂຎ຺ຈ ເຕ ກິມໂຍ ປູຕິຄນ຺ຘໍ, ຂາທນ຺ຕິ ກິໍ ກມ຺ມມກາສິ ປຸພ຺ເພ’’ຕິ. –

ອິມາຍ ຄາຖາຍ ກຕກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິ. ຕຕ຺ຖ ທິພ຺ພນ຺ຕິ ທິວິ ຠວໍ ເທວຕ຺ຕຠາວປຣິຍາປນ຺ນໍ. ອິຘ ປນ ທິພ຺ພໍ ວິຍາຕິ ທິພ຺ພໍ. ສຸຠນ຺ຕິ ໂສຠນໍ, ສຸນ຺ທຣຠາວໍ ວາ. ວຓ຺ຓຘາຕຸນ຺ຕິ ຉວິວຓ຺ຓໍ. ຘາເຣສີຕິ ວຫສິ ¶ . ເວຫາຍສໍ ຕິຏ຺ຐສິ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂຕິ ເວຫາຍສສຎ຺ຎິເຕ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ຕິຏ຺ຐສິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ວິຫາຍສໍ ຕິຏ຺ຐສິ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ’’ຕິ ປາຐໍ ວຕ຺ວາ ວິຫາຍສໍ ໂອຠາເສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ຕິຏ຺ຐສີຕິ ວຈນເສເສນ ອຕ຺ຖໍ ¶ ວທນ຺ຕິ. ປູຕິຄນ຺ຘນ຺ຕິ ກຸຓປຄນ຺ຘໍ, ທຸຄ຺ຄນ຺ຘນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍ ກມ຺ມມກາສິ ປຸພ຺ເພຕິ ປຣມທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ເຕ ມຸຂໍ ກິມໂຍ ຂາທນ຺ຕິ, ກາໂຍ ຈ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ, ກີທິສໍ ນາມ ກມ຺ມໍ ເອວຣູປສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ກາຣຓຠູຕໍ ປຸພ຺ເພ ຕ຺ວໍ ອກາສີຕິ ປຸຈ຺ຉິ.

ເອວໍ ¶ ເຖເຣນ ໂສ ເປໂຕ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ມໍ ປຸຏ຺ໂຐ ຕມຕ຺ຖໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ –

໘.

‘‘ສມໂຓ ອຫໍ ປາໂປຕິທຸຏ຺ຐວາໂຈ, ຕປສ຺ສິຣູໂປ ມຸຂສາ ອສຎ຺ຎໂຕ;

ລທ຺ຘາ ຈ ເມ ຕມສາ ວຓ຺ຓຘາຕຸ, ມຸຂຎ຺ຈ ເມ ເປສຸຓິເຍນ ປູຕີ’’ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສມໂຓ ອຫໍ ປາໂປຕິ ອຫໍ ລາມໂກ ສມໂຓ ປາປຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິໍ. ອຕິທຸຏ຺ຐວາໂຈຕິ ອຕິທຸຏ຺ຐວຈໂນ, ປເຣ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕາ, ປເຣສໍ ຄຸຓປຣິຘໍສກວຈໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຕິທຸກ຺ຂວາໂຈ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ອຕິວິຍ ຜຣຸສວຈໂນ ມຸສາວາທເປສຸຎ຺ຎາທິວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕນິຣໂຕ. ຕປສ຺ສິຣູໂປຕິ ສມຓປຕິຣູປໂກ. ມຸຂສາຕິ ມຸເຂນ. ລທ຺ຘາຕິ ປຏິລທ຺ຘາ. ຈ-ກາໂຣ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ. ເມຕິ ມຍາ. ຕປສາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ. ເປສຸຓິເຍນາຕິ ປິສຸຓວາຈາຍ. ປຸຕີຕິ ປູຕິຄນ຺ຘໍ.

ເອວໍ ໂສ ເປໂຕ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ມໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ອິທານິ ເຖຣສ຺ສ ໂອວາທໍ ເທນ຺ໂຕ –

໙.

‘‘ຕຍິທໍ ຕຍາ ນາຣທ ສາມໍ ທິຏ຺ຐໍ,

ອນຸກມ຺ປກາ ເຍ ກຸສລາ ວເທຍ຺ຍຸໍ;

ມາ ເປສຸຓໍ ມາ ຈ ມຸສາ ອຠາຓິ,

ຍກ຺ໂຂ ຕຸວໍ ໂຫຫິສິ ກາມກາມີ’’ຕິ. –

ໂອສານຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ¶ ຕຍິທນ຺ຕິ ຕໍ ອິທໍ ມມ ຣູປໍ. ອນຸກມ຺ປກາ ເຍ ກຸສລາ ວເທຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ເຍ ອນຸກມ຺ປນສີລາ ກາຣຸຓິກາ ປຣຫິຕປຏິປຕ຺ຕິຍໍ ກຸສລາ ນິປຸຓາ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ຍໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ, ຕເທວ ວທາມີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອິທານິ ຕໍ ໂອວາທໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ມາ ເປສຸຓໍ ມາ ຈ ມຸສາ ອຠາຓິ, ຍກ຺ໂຂ ຕຸວໍ ໂຫຫິສິ ກາມກາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ເປສຸຓໍ ປິສຸຓວຈນໍ ມຸສາ ຈ ມາ ອຠາຓິ ¶ ມາ ກເຖຫິ. ຍທິ ຫິ ຕ຺ວໍ ມຸສາວາທໍ ປິສຸຓວາຈຎ຺ຈ ປຫາຍ ວາຈາຍ ສຎ຺ຎໂຕ ຠເວຍ຺ຍາສິ, ຍກ຺ໂຂ ວາ ເທໂວ ວາ ເທວຎ຺ຎຕໂຣ ວາ ຕ຺ວໍ ຠວິສ຺ສສິ, ກາມໍ ກາມິຕພ຺ພໍ ອຸຬາຣໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ¶ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ກາມນສີໂລ ຍຖາສຸຂໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣິຈຣເຓນ ອຠິຣມຓສີໂລຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຖໂຣ ຕໂຕ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ສາ ເທສນາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ສາຕ຺ຖິກາ ອໂຫສີຕິ.

ປູຕິມຸຂເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ປິຏ຺ຐຘີຕລິກເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ຍໍ ກິຎ຺ຈາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ຄຫປຕິໂນ ທານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ກິຣ ຄຫປຕິໂນ ຘີຕຸ ຘີຕາຍ ທາຣິກາຍ ຘາຕິ ປິຏ຺ຐຘີຕລິກໍ ອທາສິ ‘‘ອຍໍ ເຕ ຘີຕາ, ອິມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກີຬສ຺ສູ’’ຕິ. ສາ ຕຕ຺ຖ ຘີຕຸສຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາເທສິ. ອຖສ຺ສາ ເອກທິວສໍ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກີຬນ຺ຕິຍາ ປມາເທນ ປຕິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊິ. ຕໂຕ ທາຣິກາ ‘‘ມມ ຘີຕາ ມຕາ’’ຕິ ປໂຣທິ. ຕໍ ໂຣທນ຺ຕິໍ ໂກຈິປິ ເຄຫຊໂນ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ສມເຍ ສຕ຺ຖາ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ຄຫປຕິໂນ ເຄເຫ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ມຫາເສຏ຺ຐິ ຈ ຠຄວໂຕ ¶ ສມີເປ ນິສິນ຺ໂນ ອໂຫສິ. ຘາຕິ ຕໍ ທາຣິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ເສຏ຺ຐິ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິສ຺ສາຍໍ ທາຣິກາ ໂຣທຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຘາຕິ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ເສຏ຺ຐິ ຕໍ ທາຣິກໍ ອງ຺ເກ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕວ ຘີຕຸທານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມມ ນຕ຺ຕຸຘີຕຣໍ ປິຏ຺ຐຘີຕລິກໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທານໍ ທາຕຸກາໂມ, ຕໍ ເມ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສ຺ວາຕນາຍ ອຘິວາເສຖາ’’ຕິ. ອຘິວາເສສິ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ.

ອຖ ຠຄວາ ທຸຕິຍທິວເສ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ –

໑໐.

‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ, ທຊ຺ຊາ ທານໍ ອມຈ຺ຉຣີ;

ປຸພ຺ພເປເຕ ຈ ອາຣພ຺ຠ, ອຖ ວາ ວຕ຺ຖຸເທວຕາ.

໑໑.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ¶ ¶ ຈ ມຫາຣາເຊ, ໂລກປາເລ ຍສສ຺ສິເນ;

ກຸເວຣໍ ຘຕຣຏ຺ຐຎ຺ຈ, ວິຣູປກ຺ຂໍ ວິຣູຬ຺ຫກໍ;

ເຕ ເຈວ ປູຊິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ທາຍກາ ຈ ອນິປ຺ຜລາ.

໑໒.

‘‘ນ ຫິ ຣຸຓ຺ຓໍ ວາ ໂສໂກ ວາ, ຍາ ຈຎ຺ຎາ ປຣິເທວນາ;

ນ ຕໍ ເປຕສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ, ເອວໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຎາຕໂຍ.

໑໓.

‘‘ອຍຎ຺ຈ ໂຂ ທກ຺ຂິຓາ ທິນ຺ນາ, ສງ຺ຆມ຺ຫິ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕາ;

ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍສ຺ສ, ຐານໂສ ອຸປກປ຺ປຕີ’’ຕິ. – ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ;

໑໐. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ກິຎ຺ຈາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາຕິ ມງ຺ຄລາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອາຣພ຺ຠ ອຸທ຺ທິສ຺ສ. ທຊ຺ຊາຕິ ທເທຍ຺ຍ. ອມຈ຺ຉຣີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປເຣຫິ ສາຘາຣຓຠາວາສຫນລກ຺ຂຓສ຺ສ ມຈ຺ເຉຣສ຺ສ ອຠາວໂຕ ອມຈ຺ຉຣີ, ປຣິຈ຺ຈາຄສີໂລ ມຈ຺ຉຣິຍໂລຠາທິຈິຕ຺ຕມລໍ ທູຣໂຕ ກຕ຺ວາ ທານໍ ທເທຍ຺ຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຸພ຺ພເປເຕ ຈ ອາຣພ຺ຠາຕິ ປຸພ຺ພເກປິ ເປເຕ ອຸທ຺ທິສ຺ສ. ວຕ຺ຖຸເທວຕາຕິ ຆຣວຕ຺ຖຸອາທີສຸ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ອາຣພ຺ຠາຕິ ໂຍຊນາ. ອຖ ວາຕິ ອິມິນາ ອຎ຺ເຎປິ ເທວມນຸສ຺ສາທິເກ ເຍ ເກຈິ ອາຣພ຺ຠ ທານໍ ທເທຍ຺ຍາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໑໑. ຕຕ຺ຖ ເທເວສຸ ຕາວ ເອກຈ຺ເຈ ປາກເຏ ເທເວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ມຫາຣາເຊ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ເຕ ¶ ນາມໂຕ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ‘‘ກຸເວຣ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກຸເວຣນ຺ຕິ ເວສ຺ສວຓໍ. ຘຕຣຏ຺ຐນ຺ຕິອາທີນິ ເສສານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ໂລກປາລານໍ ນາມານິ. ເຕ ເຈວ ປູຊິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເຕ ຈ ມຫາຣາຊາໂນ ປຸພ຺ພເປຕວຕ຺ຖຸເທວຕາໂຍ ຈ ອຸທ຺ທິສນກິຣິຍາຍ ປຏິມານິກາ ໂຫນ຺ຕິ. ທາຍກາ ຈ ອນິປ຺ຜລາຕິ ເຍ ທານໍ ເທນ຺ຕິ, ເຕ ທາຍກາ ຈ ປເຣສໍ ອຸທ຺ທິສນມຕ຺ເຕນ ນ ນິປ຺ຜລາ, ອຕ຺ຕໂນ ທານຜລສ຺ສ ຠາຄິໂນ ເອວ ໂຫນ຺ຕິ.

໑໒. ອິທານິ ‘‘ເຍ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຕີນໍ ມຣເຓນ ໂຣທນ຺ຕິ ປຣິເທວນ຺ຕິ ໂສຈນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຕໍ ນິຣຕ຺ຖກໍ, ອຕ຺ຕປຣິຕາປນມຕ຺ຕເມວາ’’ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນ ຫິ ຣຸຓ຺ຓໍ ວາ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຣຸຓ຺ຓນ຺ຕິ ຣຸທິຕໍ ອສ຺ສຸໂມຈນໍ ນ ຫິ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ¶ ວຈນເສໂສ. ໂສໂກຕິ ໂສຈນໍ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາໂປ, ອນ຺ໂຕນິຊ຺ຌານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍາ ຈຎ຺ຎາ ປຣິເທວນາຕິ ຍາ ຈ ຣຸຓ຺ຓໂສກໂຕ ອຎ຺ຎາ ປຣິເທວນາ, ‘‘ກຫໍ ເອກປຸຕ຺ຕກາ’’ຕິອາທິວາຈາວິປ຺ປລາໂປ, ໂສປິ ນ ກາຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ວາ-ສທ຺ໂທ ວິກປ຺ປນຕ຺ໂຖ ¶ . ນ ຕໍ ເປຕສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍາຕິ ຍສ຺ມາ ຣຸຓ຺ຓໍ ວາ ໂສໂກ ວາ ປຣິເທວນາ ວາຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕໍ ເປຕສ຺ສ ກາລກຕສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ອຸປກາຣາຍ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ຫິ ຕໍ ກາຕພ຺ພໍ, ຕຖາປິ ເອວໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຎາຕໂຍ ອວິທ຺ທສຸໂນຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໑໓. ເອວໍ ຣຸຓ຺ຓາທີນໍ ນິຣຕ຺ຖກຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຍາ ປຸພ຺ພເປຕາທິເກ ອາຣພ຺ຠ ທາຍເກນ ສງ຺ຆສ຺ສ ທກ຺ຂິຓາ ທິນ຺ນາ, ຕສ຺ສາ ສາຕ຺ຖກຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຍຎ຺ຈ ໂຂ ທກ຺ຂິຓາ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຍນ຺ຕິ ທາຍເກນ ຕໍ ທິນ຺ນໍ ທານໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວທຕິ. ຈ-ສທ຺ໂທ ພ຺ຍຕິເຣກຕ຺ໂຖ, ເຕນ ຍຖາ ຣຸຓ຺ຓາທິ ເປຕສ຺ສ ນ ກສ຺ສຈິ ອຕ຺ຖາຍ ໂຫຕິ, ນ ເອວມຍໍ, ອຍໍ ປນ ທກ຺ຂິຓາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍສ຺ສ ໂຫຕີຕິ ວກ຺ຂມານເມວ ວິເສສໍ ໂຊເຕຕິ. ໂຂຕິ ອວຘາຣເຓ. ທກ຺ຂິຓາຕິ ທານໍ. ສງ຺ຆມ຺ຫິ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕາຕິ ອນຸຕ຺ຕເຣ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ເຕ ¶ ສງ຺ເຆ ສຸຏ຺ຐຸ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍສ຺ສາຕິ ອສ຺ສ ເປຕສ຺ສ ຈິຣກາລໍ ຫິຕາຍ ອຕ຺ຖາຍ. ຐານໂສ ອຸປກປ຺ປຕີຕິ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ, ນ ກາລນ຺ຕເຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມຕາ – ຍໍ ເປເຕ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທາເນ ທິນ຺ເນ ເປຕາ ເຈ ອນຸໂມທນ຺ຕິ, ຕາວເທວ ຕສ຺ສ ຜເລນ ເປຕາ ປຣິມຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ.

ເອວໍ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ເປເຕ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທານາຠິຣຕມານສໍ ກຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ. ປຸນທິວເສ ເສຏ຺ຐິຠຣິຍາ ອວເສສາ ຈ ຎາຕກາ ເສຏ຺ຐິໍ ອນຸວຕ຺ຕນ຺ຕາ ເອວໍ ເຕມາສມຕ຺ຕໍ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕສຸໍ. ອຖ ຣາຊາ ປເສນທິ ໂກສໂລ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂູ ມາສມຕ຺ຕໍ ມມ ຆຣໍ ນາຄມິໍສູ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ສຕ຺ຖາຣາ ຕສ຺ມິໍ ກາຣເຓ ກຖິເຕ ຣາຊາປິ ເສຏ຺ຐິໍ ອນຸວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕສິ, ຕໍ ທິສ຺ວາ ນາຄຣາ ຣາຊານໍ ອນຸວຕ຺ຕນ຺ຕາ ມາສມຕ຺ຕໍ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕສຸໍ. ເອວໍ ມາສທ຺ວຍໍ ປິຏ຺ຐຘີຕລິກມູລກໍ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕສຸນ຺ຕິ.

ປິຏ຺ຐຘີຕລິກເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ຕິໂຣກຸຏ຺ຏເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ຕິໂຣກຸຏ຺ເຏສຸ ¶ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສມ຺ພຫຸເລ ເປເຕ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ – ອິໂຕ ທ຺ວານວຸຕິກປ຺ເປ ກາສິ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ຖ ຊຍເສໂນ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕສ຺ສ ສິຣິມາ ນາມ ເທວີ. ຕສ຺ສາ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ຜຸສ຺ໂສ ນາມ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ¶ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິ. ຊຍເສໂນ ຣາຊາ ‘‘ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຸທ຺ໂຘ ຊາໂຕ, ມຍ຺ຫເມວ ພຸທ຺ໂຘ, ມຍ຺ຫໍ ຘມ຺ໂມ, ມຍ຺ຫໍ ສງ຺ໂຆ’’ຕິ ມມຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ສພ຺ພກາລໍ ສຍເມວ ອຸປຏ຺ຐຫຕິ, ນ ອຎ຺ເຎສໍ ໂອກາສໍ ເທຕິ.

ຠຄວໂຕ ກນິຏ຺ຐຠາຕໂຣ ເວມາຕິກາ ຕໂຍ ຠາຕໂຣ ຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ພຸທ຺ຘາ ¶ ນາມ ສພ຺ພໂລກ ຫິຕຕ຺ຖາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ເອກສ຺ເສວ ອຕ຺ຖາຍ. ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ປິຕາ ອຎ຺ເຎສໍ ໂອກາສໍ ນ ເທຕິ. ກຖໍ ນຸ ໂຂ ມຍໍ ລເຠຍ຺ຍາມ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈາ’’ຕິ? ເຕສໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ຫນ຺ທ ມຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອຸປາຍໍ ກໂຣມາ’’ຕິ. ເຕ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ກຸປິຕໍ ວິຍ ກາຣາເປສຸໍ. ຕໂຕ ຣາຊາ ‘‘ປຈ຺ຈນ຺ໂຕ ກຸປິໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຕໂຍປິ ປຸຕ຺ເຕ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ວູປສເມຕຸໍ ເປເສສິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວູປສເມຕ຺ວາ ອາຄຕາ. ຣາຊາ ຕຸຏ຺ໂຐ ວຣໍ ອທາສິ ‘‘ຍໍ ອິຈ຺ຉຖ, ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ມຍໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ ອິຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ເອຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ‘‘ມຍໍ ອຎ຺ເຎນ ອນຕ຺ຖິກາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຕນ ຫິ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຖາຕິ. ເຕ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ຍາຈິໍສຸ. ຣາຊາ ນ ອທາສິ. ເອວໍ ‘‘ຉ, ປຎ຺ຈ, ຈຕ຺ຕາຣິ, ຕີຓິ, ທ຺ເວ, ເອກໍ, ສຕ຺ຕ ມາເສ, ຉ, ປຎ຺ຈ, ຈຕ຺ຕາໂຣ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຍາວ ເຕມາສໍ ຍາຈິໍສຸ. ຕທາ ຣາຊາ ‘‘ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອທາສິ.

ເຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອິຈ຺ຉາມ ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ເຕມາສໍ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ, ອຘິວາເສຕຸ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອິມໍ ເຕມາສໍ ວສ຺ສາວາສ’’ນ຺ຕິ. ອຘິວາເສສິ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ. ເຕ ຕໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ຊນປເທ ນິຍຸຕ຺ຕກປຸຣິສສ຺ສ ເລຂໍ ເປເສສຸໍ ‘‘ອິມໍ ເຕມາສໍ ອມ຺ເຫຫິ ຠຄວາ ອຸປຏ຺ຐາຕພ຺ໂພ, ວິຫາຣໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐານສມ຺ຠາຣໍ ສມ຺ປາເທຫີ’’ຕິ. ໂສ ສພ຺ພໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ປຏິເປເສສິ. ເຕ ¶ ກາສາຍວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ ຫຸຕ຺ວາ ປຸຣິສສຫສ຺ເສຫິ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກເຣຫິ ຠຄວນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐຫມານາ ຊນປທໍ ເນຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ ວສ຺ສໍ ວສາເປສຸໍ.

ເຕສໍ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ເອໂກ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ສປຊາປຕິໂກ ສທ຺ໂຘ ອໂຫສິ ປສນ຺ໂນ. ໂສ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທານວຕ຺ຕໍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອທາສິ. ຊນປເທ ນິຍຸຕ຺ຕກປຸຣິໂສ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຊານປເທຫິ ເອກາທສມຕ຺ເຕຫິ ປຸຣິສສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ສກ຺ກຈ຺ຈເມວ ທານໍ ປວຕ຺ຕາເປສິ. ຕຕ຺ຖ ເກຈິ ຊານປທາ ປຏິຫຕຈິຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ເຕ ທານສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກຕ຺ວາ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ອຕ຺ຕນາ ຂາທິໍສຸ, ຠຕ຺ຕສາລຎ຺ຈ ອຄ຺ຄິນາ ທຫິໍສຸ. ປວາຣິຕາ ຣາຊປຸຕ຺ຕາ ຠຄວໂຕ ສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ¶ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ປິຕຸ ສນ຺ຕິກເມວ ປຈ຺ຈາຄມິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ຣາຊປຸຕ຺ຕາ ຈ ຊນປເທ ¶ ນິຍຸຕ຺ຕກປຸຣິໂສ ຈ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ຈ ອນຸປຸພ຺ເພນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ສທ຺ຘິໍ ປຣິສາຍ ສຄ຺ເຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິໍສຸ, ປຏິຫຕຈິຕ຺ຕາ ຊນາ ນິຣເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິໍສຸ. ເອວໍ ເຕສໍ ອຸຠເຍສໍ ຊນານໍ ສຄ຺ຄໂຕ ສຄ຺ຄໍ ນິຣຍໂຕ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕານໍ ທ຺ວານວຸຕິກປ຺ປາ ວີຕິວຕ຺ຕາ.

ອຖ ອິມສ຺ມິໍ ຠທ຺ທກປ຺ເປ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ເຕ ປຏິຫຕຈິຕ຺ຕາ ຊນາ ເປເຕສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ຕທາ ມນຸສ຺ສາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຕການໍ ເປຕານໍ ອຕ຺ຖາຍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ອຸທ຺ທິສນ຺ຕິ ‘‘ອິທໍ ໂນ ຎາຕີນໍ ໂຫຕູ’’ຕິ, ເຕ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ລຠນ຺ຕິ. ອຖ ອິເມປິ ເປຕາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ກສ຺ສປໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ມຍມ຺ປິ ເອວຣູປໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ລເຠຍ຺ຍາມາ’’ຕິ? ຠຄວາ ອາຫ – ‘‘ອິທານິ ນ ລຠຖ, ອນາຄເຕ ປນ ໂຄຕໂມ ນາມ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ພິມ຺ພິສາໂຣ ນາມ ຣາຊາ ຠວິສ຺ສຕິ, ໂສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິໂຕ ທ຺ວານວຸຕິກປ຺ເປ ຎາຕິ ອໂຫສິ, ໂສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸທ຺ທິສິສ຺ສຕິ, ຕທາ ລຠິສ຺ສຖາ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ກິຣ ເຕສໍ ເປຕານໍ ຕໍ ວຈນໍ ‘‘ສ຺ເວ ລຠິສ຺ສຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ອໂຫສິ.

ຕໂຕ ¶ ເອກສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕເຣ ວີຕິວຕ຺ເຕ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ເຕປິ ຕໂຍ ຣາຊປຸຕ຺ຕາ ປຸຣິສສຫສ຺ເສນ ສທ຺ຘິໍ ເທວໂລກໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ມຄຘຣຏ຺ເຐ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຄຍາສີເສ ຕໂຍ ຊຏິລາ ອເຫສຸໍ, ຊນປເທ ນິຍຸຕ຺ຕກປຸຣິໂສ ຣາຊາ ພິມ຺ພິສາໂຣ ອໂຫສິ, ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ຄຫປຕິປຸຕ຺ໂຕ ວິສາໂຂ ນາມ ເສຏ຺ຐິ ອໂຫສິ, ຕສ຺ສ ປຊາປຕິ ຘມ຺ມທິນ຺ນາ ນາມ ເສຏ຺ຐິຘີຕາ ອໂຫສິ, ອວເສສາ ປນ ປຣິສາ ຣຎ຺ໂຎ ເອວ ປຣິວາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ.

ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຠຄວາ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ພາຣາຓສິໍ ອາຄມ຺ມ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິເຍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ສຫສ຺ສປຣິວາເຣ ຕໂຍ ຊຏິເລ ວິເນຕ຺ວາ ຣາຊຄຫໍ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ¶ ຈ ຕທຫຸປສງ຺ກມນ຺ຕໍເຍວ ຣາຊານໍ ພິມ຺ພິສາຣໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ ສທ຺ຘິໍ ເອກາທສນຫຸເຕຫິ ອງ຺ຄມຄຘວາສີຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກຫິ. ອຖ ຣຎ຺ຎາ ສ຺ວາຕນາຍ ຠຕ຺ເຕນ ນິມນ຺ຕິໂຕ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ມາຓວກວຓ຺ເຓນ ສກ຺ເກນ ເທວານມິນ຺ເທນ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ –

‘‘ທນ຺ໂຕ ທນ຺ເຕຫິ ສຫ ປຸຣາຓຊຏິເລຫິ, ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ວິປ຺ປມຸຕ຺ເຕຫິ;

ສິງ຺ຄີນິກ຺ຂສວຓ຺ໂຓ, ຣາຊຄຫໍ ປາວິສິ ຠຄວາ’’ຕິ. (ມຫາວ. ໕໘) –

ເອວມາທີຫິ ¶ ຄາຖາຫິ ອຠິຕ຺ຖວິຍມາໂນ ຣາຊຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ນິເວສເນ ມຫາທານໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ເຕ ປນ ເປຕາ ‘‘ອິທານິ ຣາຊາ ທານໍ ອມ຺ຫາກໍ ອຸທ຺ທິສິສ຺ສຕິ, ອິທານິ ອຸທ຺ທິສິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາສາຍ ສມ຺ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ.

ຣາຊາ ທານໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ກຕ຺ຖ ນຸ ໂຂ ຠຄວາ ວິຫເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ຠຄວໂຕ ວິຫາຣຏ຺ຐານເມວ ຈິນ຺ເຕສິ, ນ ຕໍ ທານໍ ກສ຺ສຈິ ອຸທ຺ທິສິ. ຕຖາ ຕໍ ທານໍ ອລຠນ຺ຕາ ເປຕາ ຉິນ຺ນາສາ ຫຸຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຍໍ ຣຎ຺ໂຎ ນິເວສເນ ອຕິວິຍ ຠິໍສນກໍ ວິສ຺ສຣມກໍສຸ. ຣາຊາ ຠຍສນ຺ຕາສສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິຠາຕາຍ ¶ ຣຕ຺ຕິຍາ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈຫິ – ‘‘ເອວຣູປໍ ສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສິໍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ຠຄວາ ‘‘ມາ ຠາຍິ, ມຫາຣາຊ, ນ ເຕ ກິຎ຺ຈິ ປາປກໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອປິຈ ໂຂ ສນ຺ຕິ ເຕ ປຸຣາຓຎາຕກາ ເປເຕສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ເຕ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ຕເມວ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕາ ‘ພຸທ຺ຘສ຺ສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ອຸທ຺ທິສິສ຺ສຕີ’ຕິ ວິຈຣນ຺ຕາ ຕຍາ ຫິຍ຺ໂຍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ນ ອຸທ຺ທິສິຕຕ຺ຕາ ຉິນ຺ນາສາ ຫຸຕ຺ວາ ຕຖາຣູປໍ ວິສ຺ສຣມກໍສູ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິໍ ອິທານິປິ, ຠນ຺ເຕ, ທິນ຺ເນ ເຕ ລເຠຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອຘິວາເສຕຸ ເມ ຠຄວາ ອຊ຺ຊຕນາຍ ທານໍ, ເຕສໍ ອຸທ຺ທິສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຘິວາເສສິ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ.

ຣາຊາ ນິເວສນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ປຏິຍາທາເປຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ກາລໍ ອາໂຣຈາເປສິ ¶ . ຠຄວາ ຣາຊນ຺ເຕປຸຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ. ເຕ ເປຕາ ‘‘ອປິ ນາມ ອຊ຺ຊ ລເຠຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິໂຣກຸຏ຺ຏາທີສຸ ອຏ຺ຐໍສຸ. ຠຄວາ ຕຖາ ອກາສິ, ຍຖາ ເຕ ສພ຺ເພວ ຣຎ຺ໂຎ ອາປາຖໍ ຄຕາ ອເຫສຸໍ. ຣາຊາ ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ເທນ຺ໂຕ ‘‘ອິທໍ ເມ ຎາຕີນໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ອຸທ຺ທິສິ. ຕາວເທວ ເປຕານໍ ກມລກຸວລຍສຎ຺ຉນ຺ນາ ໂປກ຺ຂຣຓິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຈ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘທຣຖກິລມຖປິປາສາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ອເຫສຸໍ. ຣາຊາ ຍາຄຸຂຊ຺ຊໂຠຊ຺ຊານິ ທຕ຺ວາ ອຸທ຺ທິສິ. ເຕສໍ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ທິພ຺ພຍາຄຸຂຊ຺ຊໂຠຊ຺ຊານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ເຕ ຕານິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປີຓິນ຺ທ຺ຣິຍາ ອເຫສຸໍ. ອຖ ວຕ຺ຖເສນາສນານິ ທຕ຺ວາ ອຸທ຺ທິສິ. ເຕສໍ ທິພ຺ພວຕ຺ຖປາສາທປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓເສຍ຺ຍາທິອລງ຺ກາຣວິຘໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ສາ ຈ ເຕສໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ສພ຺ພາປິ ຍຖາ ຣຎ຺ໂຎ ປາກຏາ ໂຫຕິ, ຕຖາ ຠຄວາ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຕິວິຍ ອຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສິ. ຕໂຕ ຠຄວາ ຠຸຕ຺ຕາວີ ປວາຣິໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ພິມ຺ພິສາຣສ຺ສ ອນຸໂມທນຕ຺ຖໍ ຕິໂຣກຸຏ຺ຏເປຕວຕ຺ຖຸໍ ອຠາສິ –

໑໔.

‘‘ຕິໂຣກຸຏ຺ເຏສຸ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ສນ຺ຘິສິງ຺ຆາຏເກສຸ ຈ;

ທ຺ວາຣພາຫາສຸ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ອາຄນ຺ຕ຺ວານ ສກໍ ຆຣໍ.

໑໕.

‘‘ປຫູເຕ ¶ ອນ຺ນປານມ຺ຫິ, ຂຊ຺ຊໂຠຊ຺ເຊ ອຸປຏ຺ຐິເຕ;

ນ ເຕສໍ ໂກຈິ ສຣຕິ, ສຕ຺ຕານໍ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍາ.

໑໖.

‘‘ເອວໍ ¶ ທທນ຺ຕິ ຎາຕີນໍ, ເຍ ໂຫນ຺ຕິ ອນຸກມ຺ປກາ;

ສຸຈິໍ ປຓີຕໍ ກາເລນ, ກປ຺ປິຍໍ ປານໂຠຊນໍ.

໑໗.

‘‘ອິທໍ ໂວ ຎາຕີນໍ ໂຫຕຸ, ສຸຂິຕາ ໂຫນ຺ຕຸ ຎາຕໂຍ;

ເຕ ຈ ຕຕ຺ຖ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ, ຎາຕິເປຕາ ສມາຄຕາ;

ປຫູເຕ ອນ຺ນປານມ຺ຫິ, ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອນຸໂມທເຣ.

໑໘.

‘‘ຈິຣໍ ຊີວນ຺ຕຸ ໂນ ຎາຕີ, ເຍສໍ ເຫຕຸ ລຠາມເສ;

ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ກຕາ ປູຊາ, ທາຍກາ ຈ ອນິປ຺ຜລາ.

໑໙.

‘‘ນ ຫິ ຕຕ຺ຖ ກສິ ອຕ຺ຖິ, ໂຄຣກ຺ເຂຕ຺ຖ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ວຓິຊ຺ຊາ ຕາທິສີ ນຕ຺ຖິ, ຫິຣຎ຺ເຎນ ກຍາກຍໍ;

ອິໂຕ ທິນ຺ເນນ ຍາເປນ຺ຕິ, ເປຕາ ກາລຄຕາ ຕຫິໍ.

໒໐.

‘‘ອຸນ຺ນເມ ອຸທກໍ ວຸຏ຺ຐໍ, ຍຖາ ນິນ຺ນໍ ປວຕ຺ຕຕິ;

ເອວເມວ ອິໂຕ ທິນ຺ນໍ, ເປຕານໍ ອຸປກປ຺ປຕິ.

໒໑.

‘‘ຍຖາ ວາຣິວຫາ ປູຣາ, ປຣິປູເຣນ຺ຕິ ສາຄຣໍ;

ເອວເມວ ¶ ອິໂຕ ທິນ຺ນໍ, ເປຕານໍ ອຸປກປ຺ປຕິ.

໒໒.

‘‘ອທາສິ ເມ ອກາສິ ເມ, ຎາຕິມິຕ຺ຕາ ສຂາ ຈ ເມ;

ເປຕານໍ ທກ຺ຂິຓໍ ທຊ຺ຊາ, ປຸພ຺ເພ ກຕມນຸສ຺ສຣໍ.

໒໓.

‘‘ນ ຫິ ຣຸຓ຺ຓໍ ວາ ໂສໂກ ວາ, ຍາ ຈຎ຺ຎາ ປຣິເທວນາ;

ນ ຕໍ ເປຕານມຕ຺ຖາຍ, ເອວໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຎາຕໂຍ.

໒໔.

‘‘ອຍຎ຺ຈ ¶ ໂຂ ທກ຺ຂິຓາ ທິນ຺ນາ, ສງ຺ຆມ຺ຫິ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕາ;

ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍສ຺ສ, ຐານໂສ ອຸປກປ຺ປຕິ.

໒໕.

‘‘ໂສ ຎາຕິຘມ຺ໂມ ຈ ອຍໍ ນິທສ຺ສິໂຕ, ເປຕານ ປູຊາ ຈ ກຕາ ອຸຬາຣາ;

ພລຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູນມນຸປ຺ປທິນ຺ນໍ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ປຸຎ຺ຎໍ ປຫຸຕໍ ອນປ຺ປກ’’ນ຺ຕິ.

໑໔. ຕຕ຺ຖ ¶ ຕິໂຣກຸຏ຺ເຏສູຕິ ກຸຏ຺ຏານໍ ປຣຠາເຄສຸ. ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ນິສຊ຺ຊາທິປຏິກ຺ເຂປໂຕ ຐານກປ຺ປນວຈນເມຕໍ, ເຄຫປາກາຣກຸຏ຺ຏານໍ ທ຺ວາຣໂຕ ພຫິ ເອວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສນ຺ຘິສິງ຺ຆາຏເກສຸ ຈາຕິ ສນ຺ຘີສຸ ຈ ສິງ຺ຆາຏເກສຸ ຈ. ສນ຺ຘີຕິ ຈຕຸກ຺ໂກຓຣຈ຺ຉາ, ຆຣສນ຺ຘິຠິຕ຺ຕິສນ຺ຘິອາໂລກສນ຺ຘິໂຍປິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ສິງ຺ຆາຏກາຕິ ຕິໂກຓຣຈ຺ຉາ. ທ຺ວາຣພາຫາສຸ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ນຄຣທ຺ວາຣຆຣທ຺ວາຣານໍ ພາຫາ ນິສ຺ສາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ອາຄນ຺ຕ຺ວານ ສກໍ ຆຣນ຺ຕິ ສກຆຣໍ ນາມ ປຸພ຺ພຎາຕິຆຣມ຺ປິ ອຕ຺ຕນາ ສາມິຠາເວນ ອຊ຺ຌາວຸຕ຺ຖຆຣມ຺ປິ, ຕທຸຠຍມ຺ປິ ເຕ ຍສ຺ມາ ສກຆຣສຎ຺ຎາຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອາຄນ຺ຕ຺ວານ ສກໍ ຆຣ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

໑໕. ເອວໍ ຠຄວາ ປຸພ຺ເພ ອນຊ຺ຌາວຸຕ຺ຖປຸພ຺ພມ຺ປິ ປຸພ຺ພຎາຕິຆຣຕ຺ຕາ ພິມ຺ພິສາຣນິເວສນໍ ສກຆຣສຎ຺ຎາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິໂຣກຸຏ຺ຏາທີສຸ ຐິເຕ ອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍຜລໍ ອນຸຠວນ຺ເຕ ອຕິວິຍ ທຸທ຺ທສິກວິຣູປຠຍານກທສ຺ສເນ ພຫູ ເປເຕ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕິໂຣກຸຏ຺ເຏສຸ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ’’ຕິ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ປຸນ ເຕຫິ ກຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ທາຣຸຓຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປຫູເຕ ອນ຺ນປານມ຺ຫີ’’ຕິ ທຸຕິຍຄາຖມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ປຫູເຕຕິ ອນປ຺ປເກ ພຫຸມ຺ຫິ, ຍາວທຕ຺ເຖຕິ ອຕ຺ໂຖ ¶ . ພ-ກາຣສ຺ສ ຫິ ປ-ກາໂຣ ລພ຺ຠຕິ ‘‘ປຫຸ ສນ຺ໂຕ ນ ຠຣຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໙໘) ວິຍ. ເກຈິ ປນ ‘‘ພຫຸເກ’’ຕິ ປຐນ຺ຕິ, ໂສ ປນ ປມາທປາໂຐ. ອນ຺ນປານມ຺ຫີຕິ ອນ຺ເນ ຈ ປາເນ ຈ. ຂຊ຺ຊໂຠຊ຺ເຊຕິ ຂຊ຺ເຊ ຈ ໂຠຊ຺ເຊ ຈ. ເອເຕນ ອສິຕປີຕຂາຍິຕສາຍິຕວເສນ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ອາຫາຣໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຸປຏ຺ຐິເຕຕິ ອຸປຄມ຺ມ ຐິເຕ ສຊ຺ຊິເຕ, ປຏິຍຕ຺ເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ເຕສໍ ໂກຈິ ສຣຕິ ສຕ຺ຕານນ຺ຕິ ເຕສໍ ເປຕ຺ຕິວິສເຍ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ສຕ຺ຕານໍ ໂກຈິ ມາຕາ ວາ ປິຕາ ວາ ປຸຕ຺ໂຕ ວາ ນຕ຺ຕາ ວາ ນ ສຣຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ກມ຺ມປຈ຺ຈຍາຕິ, ອຕ຺ຕນາ ກຕສ຺ສ ອທານທານປຏິເສຘນາທິເຠທສ຺ສ ກທຣິຍກມ຺ມສ຺ສ ກາຣຓຠາວໂຕ. ຕຎ຺ຫິ ກມ຺ມໍ ເຕສໍ ຎາຕີນໍ ສຣິຕຸໍ ນ ເທຕິ.

໑໖. ເອວໍ ຠຄວາ ອນປ຺ປເກປິ ອນ຺ນປານາທິມ຺ຫິ ວິຊ຺ຊມາເນ ຎາຕີນໍ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕານໍ ເປຕານໍ ¶ ກມ຺ມຜເລນ ຎາຕການໍ ອນຸສ຺ສຣຓມຕ຺ຕສ຺ສາປິ ອຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ¶ ອິທານິ ເປຕ຺ຕິວິສຍຸປປນ຺ເນ ຎາຕເກ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຣຎ຺ຎາ ທິນ຺ນທານໍ ປສໍສນ຺ໂຕ ‘‘ເອວໍ ທທນ຺ຕິ ຎາຕີນ’’ນ຺ຕິ ຕຕິຍຄາຖມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ເອວນ຺ຕິ ອຸປມາວຈນໍ. ຕສ຺ສ ທ຺ວິຘາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ – ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ກມ຺ມປຈ຺ຈຍາ ອສຣນ຺ເຕສຸປິ ເກສຸຈິ ເກຈິ ທທນ຺ຕິ ຎາຕີນໍ, ເຍ ເອວໍ ອນຸກມ຺ປກາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຈ, ມຫາຣາຊ, ຍຖາ ຕຍາ ທິນ຺ນໍ, ເອວໍ ສຸຈິໍ ປຓີຕໍ ກາເລນ ກປ຺ປິຍໍ ປານໂຠຊນໍ ທທນ຺ຕິ ຎາຕີນໍ, ເຍ ໂຫນ຺ຕິ ອນຸກມ຺ປກາຕິ ຈ. ຕຕ຺ຖ ທທນ຺ຕີຕິ ເທນ຺ຕິ ອຸທ຺ທິສນ຺ຕິ ນິຍ຺ຍາເຕນ຺ຕິ. ຎາຕີນນ຺ຕິ ມາຕິໂຕ ຈ ປິຕິໂຕ ຈ ສມ຺ພນ຺ຘານໍ. ເຍຕິ ເຍ ເກຈິ ປຸຕ຺ຕາທໂຍ. ໂຫນ຺ຕີຕິ ຠວນ຺ຕິ. ອນຸກມ຺ປກາຕິ ອຕ຺ຖກາມາ ຫິເຕສິໂນ. ສຸຈິນ຺ຕິ ສຸທ຺ຘໍ ມໂນຫຣໍ ຘມ຺ມິກຎ຺ຈ. ປຓີຕນ຺ຕິ ອຸຬາຣໍ. ກາເລນາຕິ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍານໍ ປຣິໂຠຄໂຍຄ຺ຄກາເລນ, ຎາຕິເປຕານໍ ວາ ຕິໂຣກຸຏ຺ຏາທີສຸ ¶ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຐິຕກາເລນ. ກປ຺ປິຍນ຺ຕິ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ປຕິຣູປໍ ອຣິຍານໍ ປຣິໂຠຄາຣຫໍ. ປານໂຠຊນນ຺ຕິ ປານຎ຺ຈ ໂຠຊນຎ຺ຈ, ຕທຸປເທເສນ ເຈຕ຺ຖ ສພ຺ພໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ວທຕິ.

໑໗. ອິທານິ ເຍນ ປກາເຣນ ເຕສໍ ເປຕານໍ ທິນ຺ນໍ ນາມ ໂຫຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອິທໍ ໂວ ຎາຕີນໍ ໂຫຕຸ, ສຸຂິຕາ ໂຫນ຺ຕຸ ຎາຕໂຍ’’ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖຄາຖາຍ ປຸພ຺ພຑ຺ຒໍ ອາຫ. ຕໍ ຕຕິຍຄາຖາຍ ປຸພ຺ພຑ຺ເຒນ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ –

‘‘ເອວໍ ທທນ຺ຕິ ຎາຕີນໍ, ເຍ ໂຫນ຺ຕິ ອນຸກມ຺ປກາ;

ອິທໍ ໂວ ຎາຕີນໍ ໂຫຕຸ, ສຸຂິຕາ ໂຫນ຺ຕຸ ຎາຕໂຍ’’ຕິ.

ເຕນ ‘‘ອິທໍ ໂວ ຎາຕີນໍ ໂຫຕູຕິ ເອວໍ ປກາເຣນ ທທນ຺ຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາ’’ຕິ ອາກາຣຕ຺ເຖນ ເອວໍສທ຺ເທນ ທາຕພ຺ພາກາຣນິທສ຺ສນໍ ກຕໍ ໂຫຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິທນ຺ຕິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມນິທສ຺ສນໍ. ໂວຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ ‘‘ເຍຫິ ໂວ ອຣິຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໖) ວິຍ. ຎາຕີນໍ ໂຫຕູຕິ ເປຕ຺ຕິວິສເຍ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຎາຕການໍ ໂຫຕຸ. ‘‘ໂນ ຎາຕີນ’’ນ຺ຕິ ຈ ປຐນ຺ຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕີນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຂິຕາ ໂຫນ຺ຕຸ ຎາຕໂຍຕິ ເຕ ເປຕ຺ຕິວິສຍູປປນ຺ນາ ຎາຕໂຍ ອິທໍ ຜລໍ ປຈ຺ຈນຸຠວນ຺ຕາ ສຸຂິຕາ ສຸຂປ຺ປຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕຸ.

ຍສ຺ມາ ‘‘ອິທໍ ໂວ ຎາຕີນໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ອຎ຺ເຎນ ກຕກມ຺ມໍ ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຜລທໍ ໂຫຕິ ¶ , ເກວລໍ ປນ ຕຖາ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທີຍມານໍ ຕໍ ວຕ຺ຖຸ ຎາຕິເປຕານໍ ¶ ກຸສລກມ຺ມສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຍຖາ ເຕສໍ ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຂເຓ ຜລນິພ຺ພຕ຺ຕກໍ ກຸສລກມ຺ມໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເຕ ຈ ຕຕ຺ໂຖ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ເຕຕິ ຎາຕິເປຕາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຍຕ຺ຖ ທານໍ ທີຍຕິ, ຕຕ຺ຖ. ສມາຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ‘‘ອິເມ ໂນ ຎາຕໂຍ ອມ຺ຫາກໍ ອຕ຺ຖາຍ ທານໍ ອຸທ຺ທິສນ຺ຕີ’’ຕິ ອນຸໂມທນຕ຺ຖໍ ຕຕ຺ຖ ສມາຄຕາ ຫຸຕ຺ວາ. ປຫູເຕ ອນ຺ນປານມ຺ຫີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທີຍມາເນ ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ. ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອນຸໂມທເຣຕິ ກມ຺ມຜລໍ ອຠິສທ຺ທຫນ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕີກາຣໍ ອວິຊຫນ຺ຕາ ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ໂນ ທານໍ ¶ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍ ໂຫຕູ’’ຕິ ໂມທນ຺ຕິ ອນຸໂມທນ຺ຕິ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາຕາ ໂຫນ຺ຕິ.

໑໘. ຈິຣໍ ຊີວນ຺ຕູຕິ ຈິຣໍ ຊີວິໂນ ທີຆາຍຸກາ ໂຫນ຺ຕຸ. ໂນ ຎາຕີຕິ ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕກາ. ເຍສໍ ເຫຕູຕິ ເຍສໍ ກາຣຓາ ເຍ ນິສ຺ສາຍ. ລຠາມເສຕິ ອີທິສໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຏິລຠາມ. ອິທຎ຺ຫິ ອຸທ຺ທິສເນນ ລທ຺ຘສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ຕານໍ ເປຕານໍ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຕີນໍ ໂຖມນາກາຣທສ຺ສນໍ. ເປຕານຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸໂມທເນນ, ທາຍການໍ ອຸທ຺ທິສເນນ, ອຸກ຺ຂິເຓຍ຺ຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈາຕິ ຕີຫິ ອງ຺ເຄຫິ ທກ຺ຂິຓາ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ຜລນິພ຺ພຕ຺ຕິກາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ທາຍກາ ວິເສສເຫຕຸ. ເຕນາຫ ‘‘ເຍສໍ ເຫຕຸ ລຠາມເສ’’ຕິ. ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ກຕາ ປູຊາຕິ ‘‘ອິທໍ ໂວ ຎາຕີນໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ເອວໍ ອຸທ຺ທິສນ຺ເຕຫິ ທາຍເກຫິ ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ປູຊາ ກຕາ, ເຕ ທາຍກາ ຈ ອນິປ຺ຜລາ ຍສ຺ມິໍ ສນ຺ຕາເນ ປຣິຈ຺ຈາຄມຍໍ ກມ຺ມໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ຕສ຺ສ ຕຕ຺ເຖວ ຜລທານໂຕ.

ເອຕ຺ຖາຫ – ‘‘ກິໍ ປນ ເປຕ຺ຕິວິສຍູປປນ຺ນາ ເອວ ຎາຕີ ເຫຕຸສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ລຠນ຺ຕິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ເຎປີ’’ຕິ? ນ ເຈຕ຺ຖ ອມ຺ເຫຫິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອຕ຺ຖິ ຠຄວຕາ ເອວໍ ພ຺ຍາກຕຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –-

‘‘ມຍມສ຺ສຸ, ໂຠ ໂຄຕມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນາມ ທານານິ ເທມ, ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣມ ‘ອິທໍ ທານໍ ເປຕານໍ ຎາຕິສາໂລຫິຕານໍ ອຸປກປ຺ປຕຸ, ອິທໍ ທານໍ ເປຕາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕູ’ຕິ. ກຈ຺ຈິ ຕໍ, ໂຠ ໂຄຕມ, ທານໍ ເປຕານໍ ຎາຕິສາໂລຫິຕານໍ ອຸປກປ຺ປຕິ ¶ , ກຈ຺ຈິ ເຕ ເປຕາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ຕໍ ທານໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີຕິ? ຐາເນ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຸປກປ຺ປຕິ, ໂນ ອຏ຺ຐາເນຕິ.

‘‘ກຕມໍ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ຐານໍ, ກຕມໍ ອຏ຺ຐານນ຺ຕິ? ອິຘ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕີ ¶ ໂຫຕິ…ເປ… ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ເນຣຍິການໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາຫາໂຣ, ເຕນ ໂສ ຕຕ຺ຖ ຍາເປຕິ, ເຕນ ໂສ ຕຕ຺ຖ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຏ຺ຐານໍ, ຍຕ຺ຖ ຐິຕສ຺ສ ຕໍ ທານໍ ນ ອຸປກປ຺ປຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ…ເປ… ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິໍ ¶ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິການໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາຫາໂຣ, ເຕນ ໂສ ຕຕ຺ຖ ຍາເປຕິ, ເຕນ ໂສ ຕຕ຺ຖ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອິທມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຏ຺ຐານໍ, ຍຕ຺ຖ ຐິຕສ຺ສ ຕໍ ທານໍ ນ ອຸປກປ຺ປຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕາ ປຏິວິຣໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ມນຸສ຺ສານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ…ເປ… ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ເທວານໍ ອາຫາໂຣ, ເຕນ ໂສ ຕຕ຺ຖ ຍາເປຕິ, ເຕນ ໂສ ຕຕ຺ຖ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອິທມ຺ປິ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຏ຺ຐານໍ, ຍຕ຺ຖ ຐິຕສ຺ສ ຕໍ ທານໍ ນ ອຸປກປ຺ປຕິ.

‘‘ອິຘ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກຈ຺ໂຈ ປາຓາຕິປາຕີ ໂຫຕິ…ເປ… ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ໂຫຕິ, ໂສ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ເປຕ຺ຕິວິສຍໍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ເປຕ຺ຕິວິສຍິການໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາຫາໂຣ, ເຕນ ໂສ ຕຕ຺ຖ ຍາເປຕິ, ເຕນ ໂສ ຕຕ຺ຖ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຍໍ ວາ ປນສ຺ສ ອິໂຕ ອນຸປເວຈ຺ເຉນ຺ຕິ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ວາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ວາ, ເຕນ ໂສ ຕຕ຺ຖ ຍາເປຕິ, ເຕນ ໂສ ຕຕ຺ຖ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອິທໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຐານໍ, ຍຕ຺ຖ ຐິຕສ຺ສ ຕໍ ທານໍ ອຸປກປ຺ປຕີ’’ຕິ.

‘‘ສເຈ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ໂສ ເປໂຕ ຎາຕິສາໂລຫິໂຕ ຕໍ ຐານໍ ອນຸປປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂກ ຕໍ ທານໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕີ’’ຕິ ¶ ? ‘‘ອຎ຺ເຎປິສ຺ສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເປຕາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ຕໍ ຐານໍ ອຸປປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ຕໍ ທານໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ.

‘‘ສເຈ ປນ, ໂຠ ໂຄຕມ, ໂສ ເຈວ ເປໂຕ ຎາຕິສາໂລຫິໂຕ ຕໍ ຐານໍ ອນຸປປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ອຎ຺ເຎປິສ຺ສ ເປຕາ ຎາຕິສາໂລຫິຕາ ຕໍ ຐານໍ ອນຸປປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂກ ຕໍ ທານໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕີ’’ຕິ? ‘‘ອຏ຺ຐານໍ ໂຂ ເອຕໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອນວກາໂສ, ຍໍ ຕໍ ຐານໍ ວິວິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສ ¶ ອິມິນາ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ ຍທິທໍ ເປເຕຫິ ຎາຕິສາໂລຫິເຕຫິ, ອປິຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ທາຍໂກປິ ອນິປ຺ຜໂລ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໑໗໗).

໑໙. ອິທານິ ເປຕ຺ຕິວິສຍູປປນ຺ນານໍ ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກສິໂຄຣກ຺ຂາທິໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິລາຠກາຣຓສ຺ສ ອຠາວໍ ອິໂຕ ທິນ຺ເນນ ຍາປນຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນ ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖ ນ ຫິ ຕຕ຺ຖ ກສິ ອຕ຺ຖີຕິ ຕສ຺ມິໍ ເປຕ຺ຕິວິສເຍ ກສິ ນ ຫິ ອຕ຺ຖິ, ຍໍ ນິສ຺ສາຍ ເປຕາ ສຸເຂນ ຊີເວຍ຺ຍຸໍ. ໂຄຣກ຺ເຂຕ຺ຖ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ເປຕ຺ຕິວິສເຍ ນ ເກວລໍ ກສິເຍວ ນຕ຺ຖິ, ອຖ ໂຂ ໂຄຣກ຺ຂາປິ ນ ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ນິສ຺ສາຍ ¶ ເຕ ສຸເຂນ ຊີເວຍ຺ຍຸໍ. ວຓິຊ຺ຊາ ຕາທິສີ ນຕ຺ຖີຕິ ວຓິຊ຺ຊາປິ ຕາທິສີ ນຕ຺ຖິ, ຍາ ເຕສໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິລາຠເຫຕຸ ຠເວຍ຺ຍ. ຫິຣຎ຺ເຎນ ກຍາກຍນ຺ຕິ ຫິຣຎ຺ເຎນ ກຍວິກ຺ກຍມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ຕາທິສໍ ນຕ຺ຖິ, ຍໍ ເຕສໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິລາຠເຫຕຸ ຠເວຍ຺ຍ. ອິເຕ ທິນ຺ເນນ ຍາເປນ຺ຕິ, ເປຕາ ກາລຄຕາ ຕຫິນ຺ຕິ ເກວລໍ ປນ ອິໂຕ ຎາຕີຫິ ວາ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ເຈຫິ ວາ ທິນ຺ເນນ ຍາເປນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕຠາວໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕິ. ເປຕາຕິ ເປຕ຺ຕິວິສຍູປປນ຺ນາ ສຕ຺ຕາ. ກາລຄຕາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ມຣຓກາເລນ ຄຕາ. ‘‘ກາລກຕາ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ກຕກາລາ ກຕມຣຓາ ມຣຓໍ ສມ຺ປຕ຺ຕາ. ຕຫິນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ເປຕ຺ຕິວິສເຍ.

໒໐-໒໑. ອິທານິ ຍຖາວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ອຸປມາຫິ ປກາເສຕຸໍ ‘‘ອຸນ຺ນເມ ອຸທກໍ ວຸຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ອຸນ຺ນເມ ຖເລ ອຸນ຺ນຕປ຺ປເທເສ ເມເຆຫິ ອຠິວຸຏ຺ຐໍ ອຸທກໍ ຍຖາ ນິນ຺ນໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ໂຍ ຠູມິຠາໂຄ ນິນ຺ໂນ ໂອຓໂຕ, ຕໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ; ເອວເມວ ອິໂຕ ທິນ຺ນໍ ທານໍ ເປຕານໍ ອຸປກປ຺ປຕິ ¶ , ຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວິນິຍຸຊ຺ຊຕິ. ນິນ຺ນມິວ ຫິ ອຸທກປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ຐານໍ ເປຕໂລໂກ ທານູປກປ຺ປນາຍ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິທໍ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຐານໍ, ຍຕ຺ຖ ຐິຕສ຺ສ ຕໍ ທານໍ ອຸປກປ຺ປຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໐.໑໗໗). ຍຖາ ຈ ກນ຺ທຣປທຣສາຂປສາຂກຸໂສພ຺ຠມຫາໂສພ຺ເຠ ຫິ ໂອຄລິເຕນ ອຸທເກນ ວາຣິວຫາ ມຫານຊ຺ໂຊ ປູຣາ ຫຸຕ຺ວາ ສາຄຣໍ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ, ເອວໍ ອິໂຕ ທິນ຺ນທານໍ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເປຕານໍ ອຸປກປ຺ປຕີຕິ.

໒໒. ຍສ຺ມາ ເປຕາ ‘‘ອິໂຕ ກິຎ຺ຈິ ລຠາມາ’’ຕິ ອາສາຠິຠູຕາ ຎາຕິຆຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາປິ ‘‘ອິທໍ ນາມ ໂນ ເທຖາ’’ຕິ ຍາຈິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ອິມານິ ອນຸສ຺ສຣຓວຕ຺ຖູນິ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ທກ຺ຂິຓໍ ທຊ຺ຊາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອທາສິ ເມ’’ຕິ ຄາຖມາຫ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ¶ – ອິທໍ ນາມ ເມ ຘນໍ ວາ ຘຎ຺ຎໍ ວາ ອທາສິ, ອິທໍ ນາມ ເມ ກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຕນາເຍວ ໂຍຄໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອກາສິ, ‘‘ອສຸໂກ ເມ ມາຕິໂຕ ວາ ປິຕິໂຕ ວາ ສມ຺ພນ຺ຘຕ຺ຕາ ຎາຕິ, ສິເນຫວເສນ ¶ ຕາຓສມຕ຺ຖຕາຍ ມິຕ຺ໂຕ, ອສຸໂກ ເມ ສຫປໍສຸກີຬກສຫາໂຍ ສຂາ’’ຕິ ຈ ເອຕໍ ສພ຺ພມນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ເປຕານໍ ທກ຺ຂິຓໍ ທຊ຺ຊາ ທານໍ ນິຍ຺ຍາເຕຍ຺ຍ. ‘‘ທກ຺ຂິຓາ ທຊ຺ຊາ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ເປຕານໍ ທກ຺ຂິຓາ ທາຕພ຺ພາ, ເຕນ ‘‘ອທາສິ ເມ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປຸພ຺ເພ ກຕມນຸສ຺ສຣໍ ອນຸສ຺ສຣຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກຣຓຕ຺ເຖ ຫິ ອິທໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ.

໒໓-໒໔. ເຍ ປນ ສຕ຺ຕາ ຎາຕິມຣເຓນ ຣຸຓ຺ຓໂສກາທິປຣາ ເອວ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ນ ເຕສໍ ອຕ຺ຖາຍ ກິຎ຺ຈິ ເທນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຕໍ ຣຸຓ຺ຓໂສກາທິ ເກວລໍ ອຕ຺ຕປຣິຕາປນມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ຕໍ ນ ເປຕານໍ ກຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖໍ ສາເຘຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ນ ຫິ ຣຸຓ຺ຓໍ ວາ’’ຕິ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ປຸນ ມຄຘຣາເຊນ ທິນ຺ນທກ຺ຂິຓາຍ ສາຕ຺ຖກຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຍຎ຺ຈ ໂຂ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ເຕສໍ ອຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ.

໒໕. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ອິມໍ ທກ຺ຂິຓໍ ເທນ຺ເຕນ ຣຎ຺ຎາ ຎາຕີນໍ ຎາຕີຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈກຣເຓນ ຎາຕິຘມ຺ໂມ ນິທສ຺ສິໂຕ, ພຫຸຊນສ຺ສ ປາກໂຏ ກໂຕ, ນິທສ຺ສນໍ ປາກຏໍ ກຕໍ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິປິ ເອວເມວ ຎາຕີສຸ ຎາຕິຘມ຺ໂມ ປຣິປູເຣຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ເຕ ຈ ເປເຕ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອຘິຄເມນ຺ເຕນ ເປຕານໍ ປູຊາ ກຕາ ອຸຬາຣາ ¶ , ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອນ຺ນປານາທີຫິ ສນ຺ຕປ຺ເປນ຺ເຕນ ຠິກ຺ຂູນໍ ພລໍ ອນຸປ຺ປທິນ຺ນໍ, ອນຸກມ຺ປາທິຄຸຓປຣິວາຣຎ຺ຈ ຈາຄເຈຕນໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ເຕນ ອນປ຺ປກໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສຸຕໍ, ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ອິເມຫິ ຍຖາຠຸຈ຺ຈຄຸເຓຫິ ຣາຊານໍ ສມ຺ປຫໍເສນ຺ໂຕ ‘‘ໂສ ຎາຕິຘມ຺ໂມ’’ຕິ ໂອສານຄາຖມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຎາຕິຘມ຺ໂມຕິ ຎາຕີຫິ ຎາຕີນໍ ກຕ຺ຕພ຺ພກຣຓໍ. ອຸຬາຣາຕິ ຜີຕາ ສມິທ຺ຘາ. ພລນ຺ຕິ ກາຍພລໍ. ປສຸຕນ຺ຕິ ອຸປຈິຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ໂສ ຎາຕິຘມ຺ໂມ ຈ ອຍໍ ນິທສ຺ສິໂຕ’’ຕິ ເອເຕນ ຠຄວາ ຣາຊານໍ ຘມ຺ມິຍາ ກຖາຍ ສນ຺ທສ຺ເສສິ. ຎາຕິຘມ຺ມທສ຺ສນຎ຺ເຫຕ຺ຖ ສນ຺ທສ຺ສນໍ. ‘‘ເປຕານ ປູຊາ ຈ ກຕາ ອຸຬາຣາ’’ຕິ ອິມິນາ ສມາທເປສິ. ‘‘ອຸຬາຣາ’’ຕິ ປສໍສນຎ຺ເຫຕ຺ຖ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປູຊາກຣເຓ ສມາທປນໍ. ‘‘ພລຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂູນມນຸປ຺ປທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ສມຸຕ຺ເຕເຊສິ. ຠິກ຺ຂູນໍ ພລານຸປ຺ປທານຎ຺ເຫຕ຺ຖ ເອວໍວິຘານໍ ພລານຸປ຺ປທາເນ ອຸສ຺ສາຫວຑ຺ຒເນນ ¶ ສມຸຕ຺ເຕຊນໍ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ປຸຎ຺ຎໍ ປສຸຕໍ ອນປ຺ປກ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ປຫໍເສສິ. ປຸຎ຺ຎປສວນກິຕ຺ຕນຎ຺ເຫຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ຍຖາຠຸຈ຺ຈຄຸຓສໍວຓ຺ຓນຠາເວນ ສມ຺ປຫໍສນນ຺ຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ຈ ເປຕ຺ຕິວິສຍູປປຕ຺ຕິອາທີນວສໍວຓ຺ຓເນນ ສໍວິຄ຺ຄຫທຍານໍ ໂຍນິໂສ ປທຫຕໍ ¶ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ທຸຕິຍທິວເສປິ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ອິທເມວ ຕິໂຣກຸຏ຺ຏເທສນໍ ເທເສສິ. ເອວໍ ຍາວ ສຕ຺ຕ ທິວສາ ຕາທິໂສວ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສີຕິ.

ຕິໂຣກຸຏ຺ຏເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ປຎ຺ຈປຸຕ຺ຕຂາທກເປຕິວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ນຄ຺ຄາ ທຸພ຺ພຓ຺ຓຣູປາສີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖຣິ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣນ຺ເຕ ປຎ຺ຈປຸຕ຺ຕຂາທກເປຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ວຸຕ຺ຕໍ. ສາວຕ຺ຖິຍາ ກິຣ ອວິທູເຣ ຄາມເກ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ຠຣິຍາ ວຎ຺ຌາ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ຎາຕກາ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ຕວ ປຊາປຕິ ວຎ຺ຌາ, ອຎ຺ຎໍ ເຕ ກຎ຺ຎໍ ອາເນມາ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ໂສ ຠຣິຍາຍ ສິເນເຫນ ນ ອິຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ຠຣິຍາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ສາມິກໍ ເອວມາຫ ¶ – ‘‘ສາມິ, ອຫໍ ວຎ຺ຌາ, ອຎ຺ຎາ ກຎ຺ຎາ ອາເນຕພ຺ພາ, ມາ ເຕ ກຸລວໍໂສ ອຸປຈ຺ຉິຊ຺ຊີ’’ຕິ. ໂສ ຕາຍ ນິປ຺ປີຬິຍມາໂນ ອຎ຺ຎໍ ກຎ຺ຎໍ ອາເນສິ. ສາ ອປເຣນ ສມເຍນ ຄພ຺ຠິນີ ອໂຫສິ. ວຎ຺ຌິຕ຺ຖີ – ‘‘ອຍໍ ປຸຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ອິມສ຺ສ ເຄຫສ຺ສ ອິສ຺ສຣາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອິສ຺ສາປກຕາ ຕສ຺ສາ ຄພ຺ຠປາຕນູປາຍໍ ປຣິເຍສນ຺ຕີ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຣິພ຺ພາຊິກໍ ອນ຺ນປານາທີຫິ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕາຍ ຕສ຺ສາ ຄພ຺ຠປາຕນໍ ທາເປສິ. ສາ ຄພ຺ເຠ ປຕິເຕ ອຕ຺ຕໂນ ມາຕຸຍາ ອາໂຣເຈສິ, ມາຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຕເກ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ນິເວເທສິ. ເຕ ວຎ຺ຌິຕ຺ຖິໍ ເອຕທໂວຈຸໍ – ‘‘ຕຍາ ອິມິສ຺ສາ ຄພ຺ໂຠ ປາຕິໂຕ’’ຕິ? ‘‘ນາຫໍ ປາເຕມີ’’ຕິ. ‘‘ສເຈ ຕຍາ ຄພ຺ໂຠ ນ ປາຕິໂຕ, ສປຖໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ¶ . ‘‘ສເຈ ມຍາ ຄພ຺ໂຠ ປາຕິໂຕ, ທຸຄ຺ຄຕິປຣາຍຓາ ຂຸປ຺ປິປາສາຠິຠູຕາ ສາຍໍ ປາຕໍ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ປຸຕ຺ເຕ ວິຊາຍິຕ຺ວາ ຂາທິຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຕິໍ ນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ນິຈ຺ຈໍ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘາ ມກ຺ຂິກາປຣິກິຓ຺ຓາ ຈ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ມຸສາ ວຕ຺ວາ ສປຖໍ ອກາສິ. ສາ ນຈິຣສ຺ເສວ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ຄາມສ຺ສ ອວິທູເຣ ທຸພ຺ພຓ຺ຓຣູປາ ເປຕີ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ຕທາ ຊນປເທ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສາ ອຏ຺ຐ ເຖຣາ ສຕ຺ຖຸ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ສາວຕ຺ຖິໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຕສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ອວິທູເຣ ຉາຍູທກສມ຺ປນ຺ເນ ອຣຎ຺ຎຏ຺ຐາເນ ວາສໍ ອຸປຄຈ຺ຉິໍສຸ. ອຖ ສາ ເປຕີ ເຖຣານໍ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ. ເຕສຸ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ຕໍ ເປຕິໍ –

໒໖.

‘‘ນຄ຺ຄາ ທຸພ຺ພຓ຺ຓຣູປາສິ, ທຸຄ຺ຄນ຺ຘາ ປູຕິ ວາຍສິ;

ມກ຺ຂິກາຫິ ປຣິກິຓ຺ຓາ, ກາ ນຸ ຕ຺ວໍ ອິຘ ຕິຏ຺ຐສີ’’ຕິ. –

ຄາຖາຍ ປຏິປຸຈ຺ຉິ. ຕຕ຺ຖ ນຄ຺ຄາຕິ ນິຈ຺ໂຈຬາ. ທຸພ຺ພຓ຺ຓຣູປາສີຕິ ຓວິຣູປາ ອຕິວິຍ ພີຠຈ຺ຉຣູເປນ ¶ ສມນ຺ນາຄຕາ ອສິ. ທຸຄ຺ຄນ຺ຘາຕິ ອນິຏ຺ຐຄນ຺ຘາ. ປູຕິ ວາຍສີຕິ ສຣີຣໂຕ ກຸຓປຄນ຺ຘໍ ວາຍສິ. ມກ຺ຂິກາຫິ ປຣິກິຓ຺ຓາຕິ ນີລມກ຺ຂິກາຫິ ສມນ຺ຕໂຕ ອາກິຓ຺ຓາ. ກາ ນຸ ຕ຺ວໍ ອິຘ ຕິຏ຺ຐສີຕິ ກາ ນາມ ເອວຣູປາ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຕິຏ຺ຐສິ, ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິຈຣສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ສາ ເປຕີ ມຫາເຖເຣນ ເອວໍ ປຸຏ຺ຐາ ອຕ຺ຕານໍ ປກາເສນ຺ຕີ ສຕ຺ຕານໍ ສໍເວຄໍ ຊເນນ຺ຕີ –

໒໗.

‘‘ອຫໍ ¶ ຠທນ຺ເຕ ເປຕີມ຺ຫິ, ທຸຄ຺ຄຕາ ຍມໂລກິກາ;

ປາປກມ຺ມໍ ກຣິຕ຺ວານ, ເປຕໂລກໍ ອິໂຕ ຄຕາ.

໒໘.

‘‘ກາເລນ ປຎ຺ຈ ປຸຕ຺ຕານິ, ສາຍໍ ປຎ຺ຈ ປຸນາປເຣ;

ວິຊາຍິຕ຺ວານ ຂາທາມິ, ເຕປິ ນາ ໂຫນ຺ຕິ ເມ ອລໍ.

໒໙.

‘‘ປຣິຑຍ຺ຫຕິ ¶ ຘູມາຍຕິ, ຂຸທາຍ ຫທຍໍ ມມ;

ປານີຍໍ ນ ລເຠ ປາຕຸໍ, ປສ຺ສ ມໍ ພ຺ຍສນໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ.

໒໗. ຕຕ຺ຖ ຠທນ຺ເຕຕິ ເຖຣໍ ຄາຣເວນ ອາລປຕິ. ທຸຄ຺ຄຕາຕິ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ຄຕາ. ຍມໂລກິກາຕິ ‘‘ຍມໂລໂກ’’ຕິ ລທ຺ຘນາເມ ເປຕໂລເກ ຕຕ຺ຖ ປຣິຍາປນ຺ນຠາເວນ ວິທິຕາ. ອິໂຕ ຄຕາຕິ ອິໂຕ ມນຸສ຺ສໂລກໂຕ ເປຕໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊນວເສນ ຄຕາ, ອຸປປນ຺ນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໘. ກາເລນາຕິ ຣຕ຺ຕິຍາ ວິຠາຕກາເລ. ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ຫິ ເອຕໍ ກຣຓວຈນໍ. ປຎ຺ຈ ປຸຕ຺ຕານີຕິ ປຎ຺ຈ ປຸຕ຺ເຕ. ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາເສນ ເຫຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສາຍໍ ປຎ຺ຈ ປຸນາປເຣຕິ ສາຍນ຺ຫກາເລ ປຸນ ອປເຣ ປຎ຺ຈ ປຸຕ຺ເຕ ຂາທາມີຕິ ໂຍຊນາ. ວິຊາຍິຕ຺ວານາຕິ ທິວເສ ທິວເສ ທສ ທສ ປຸຕ຺ເຕ ວິຊາຍິຕ຺ວາ. ເຕປິ ນາ ໂຫນ຺ຕິ ເມ ອລນ຺ຕິ ເຕປິ ທສປຸຕ຺ຕາ ເອກທິວສໍ ມຍ຺ຫໍ ຂຸທາຍ ປຏິຆາຕາຍ ອຫໍ ປຣິຍຕ຺ຕາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ຄາຖາສຸຂຕ຺ຖຎ຺ເຫຕ຺ຖ ນາ-ອິຕິ ທີຆໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໙. ປຣິຑຍ຺ຫຕິ ຘູມາຍຕິ ຂຸທາຍ ຫທຍໍ ມມາຕິ ຂຸທາຍ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ພາຘິຍມານາຍ ມມ ຫທຍປເທໂສ ອຸທຣຄ຺ຄິນາ ປຣິສມນ຺ຕໂຕ ຌາຍຕິ ຘູມາຍຕິ ສນ຺ຕປ຺ປຕິ. ປານີຍໍ ນ ລເຠ ປາຕຸນ຺ຕິ ປິປາສາຠິຠູຕາ ¶ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຈຣນ຺ຕີ ປານີຍມ຺ປິ ປາຕຸໍ ນ ລຠາມິ. ປສ຺ສ ມໍ ພ຺ຍສນໍ ຄຕນ຺ຕິ ເປຕູປປຕ຺ຕິຍາ ສາຘາຣຓໍ ອສາຘາຣຓຎ຺ຈ ອິມໍ ອີທິສໍ ພ຺ຍສນໍ ອຸປຄຕໍ ມໍ ປສ຺ສ, ຠນ຺ເຕຕິ ອຕ຺ຕນາ ອນຸຠວິຍມານໍ ທຸກ຺ຂໍ ເຖຣສ຺ສ ປເວເທສິ.

ຕໍ ¶ ສຸຕ຺ວາ ເຖໂຣ ຕາຍ ກຕກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ –

໓໐.

‘‘ກິໍ ນຸ ກາເຍນ ວາຈາຍ, ມນສາ ທຸກ຺ກຏໍ ກຕໍ;

ກິສ຺ສ ກມ຺ມວິປາເກນ, ປຸຕ຺ຕມໍສານິ ຂາທສີ’’ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ. ກິສ຺ສ ກມ຺ມວິປາເກນາຕິ ກີທິສສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາເກນ, ກິໍ ປາຓາຕິປາຕສ຺ສ, ອຸທາຫຸ ອທິນ຺ນາທານາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເກນ ກມ຺ມວິປາເກນາ’’ຕິ ເກຈິ ປຐນ຺ຕິ.

ອຖ ¶ ສາ ເປຕີ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ມໍ ເຖຣສ຺ສ ກເຖນ຺ຕີ –

໓໑.

‘‘ສປຕີ ເມ ຄພ຺ຠິນີ ອາສິ, ຕສ຺ສາ ປາປໍ ອເຈຕຍິໍ;

ສາຫໍ ປທຸຏ຺ຐມນສາ, ອກຣິໍ ຄພ຺ຠປາຕນໍ.

໓໒.

‘‘ຕສ຺ສ ທ຺ເວມາສິໂກ ຄພ຺ໂຠ, ໂລຫິຕຎ຺ເຎວ ປຄ຺ຆຣິ;

ຕທສ຺ສາ ມາຕາ ກຸປິຕາ, ມຍ຺ຫໍ ຎາຕີ ສມານຍິ;

ສປຖຎ຺ຈ ມໍ ອກາເຣສິ, ປຣິຠາສາປຍີ ຈ ມໍ.

໓໓.

‘‘ສາຫໍ ໂຆຣຎ຺ຈ ສປຖໍ, ມຸສາວາທໍ ອຠາສິສໍ;

‘ປຸຕ຺ຕມໍສານິ ຂາທາມິ, ສເຈ ຕໍ ປກຕໍ ມຍາ’.

໓໔.

‘‘ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາເກນ, ມຸສາວາທສ຺ສ ຈູຠຍໍ;

ປຸຕ຺ຕມໍສານິ ຂາທາມິ, ປຸພ຺ພໂລຫິຕມກ຺ຂິຕາ’’ຕິ. – ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ;

໓໑-໓໒. ຕຕ຺ຖ ສປຕີຕິ ສມານປຕິກາ ອິຕ຺ຖີ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ສາ ປາປໍ ອເຈຕຍິນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ສປຕິຍາ ປາປໍ ລຸທ຺ທກໍ ກມ຺ມໍ ອເຈຕຍິໍ. ປທຸຏ຺ຐມນສາຕິ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ, ປທຸຏ຺ເຐນ ວາ ມນສາ. ທ຺ເວມາສິໂກຕິ ທ຺ເວມາສຊາໂຕ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ທ຺ເວມາສິກາ. ໂລຫິຕຎ຺ເຎວ ປຄ຺ຆຣີຕິ ວິປຊ຺ຊມາໂນ ຣຸຫິຣຎ຺ເຎວ ຫຸຕ຺ວາ ວິສ຺ສນ຺ທິ. ຕທສ຺ສາ ມາຕາ ກຸປິຕາ, ມຍ຺ຫໍ ຎາຕີ ສມານຍີຕິ ຕທາ ອສ຺ສາ ສປຕິຍາ ¶ ມາຕາ ມຍ຺ຫໍ ກຸປິຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຕເກ ສໂມຘາເນສິ. ‘‘ຕຕສ຺ສາ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ຕໂຕ ອສ຺ສາຕິ ປທວິຠາໂຄ.

໓໓-໓໔. ສປຖນ຺ຕິ ¶ ສປນໍ. ປຣິຠາສາປຍີຕິ ຠເຍນ ຕຊ຺ຊາເປສິ. ສປຖໍ ມຸສາວາທໍ ອຠາສິສນ຺ຕິ ‘‘ສເຈ ຕໍ ມຍາ ກຕໍ, ອີທິສີ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ກຕເມວ ປາປໍ ອກຕໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ມຸສາວາທໍ ອຠູຕໍ ສປຖໍ ອຠາສິໍ. ມຸຕ຺ຕມໍສານິ ຂາທາມິ, ສເຈຕໍ ປກຕໍ ມຍາຕິ ¶ ອິທໍ ຕທາ ສປຖສ຺ສ ກຕາກາຣທສ຺ສນໍ. ຍທິ ເອຕໍ ຄພ຺ຠປາຕນປາປໍ ມຍາ ກຕໍ, ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕິຍໍ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕມໍສານິເຍວ ຂາເທຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ຄພ຺ຠປາຕນວເສນ ປກຕສ຺ສ ປາຓາຕິປາຕກມ຺ມສ຺ສ. ມຸສາວາທສ຺ສ ຈາຕິ ມຸສາວາທກມ຺ມສ຺ສ ຈ. ອຸຠຍນ຺ຕິ ອຸຠຍສ຺ສປິ ກມ຺ມສ຺ສ ອຸຠເຍນ ວິປາເກນ. ກຣຓຕ຺ເຖ ຫິ ອິທໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ. ປຸພ຺ພໂລຫິຕມກ຺ຂິຕາຕິ ປສວນວເສນ ປຣິຠິຊ຺ຊນວເສນ ຈ ປຸພ຺ເພນ ຈ ໂລຫິເຕນ ຈ ມກ຺ຂິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕມໍສານິ ຂາທາມີຕິ ໂຍຊນາ.

ເອວໍ ສາ ເປຕີ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມວິປາກໍ ປເວເທຕ຺ວາ ປຸນ ເຖເຣ ເອວມາຫ – ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຄາເມ ອສຸກສ຺ສ ກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ຠຣິຍາ ອິສ຺ສາປກຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປາປກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ເອວໍ ເປຕໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ຕສ຺ສ ກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ເຄຫໍ ຄຈ຺ຉຖ, ໂສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທານໍ ທສ຺ສຕິ, ຕໍ ທກ຺ຂິຓໍ ມຍ຺ຫໍ ອຸທ຺ທິສາເປຍ຺ຍາຖ, ເອວໍ ເມ ອິໂຕ ເປຕໂລກໂຕ ມຸຕ຺ຕິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເຖຣາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ອນຸກມ຺ປມານາ ອຸລ຺ລຸມ຺ປນສຠາວສຓ຺ຐິຕາ ຕສ຺ສ ກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ເຄຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິໍສຸ. ກຸຏມ຺ພິໂກ ເຖເຣ ທິສ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕປ຺ປສາໂທ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ເຖເຣ ອາສເນສຸ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ປຓີເຕນ ອາຫາເຣນ ໂຠເຊຕຸໍ ອາຣຠິ. ເຖຣາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຕໍ ທານໍ ຕສ຺ສາ ເປຕິຍາ ອຸທ຺ທິສາເປສຸໍ. ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ຈ ສາ ເປຕີ ຕໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ອເປຕາ ອຸຬາຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຍໍ ກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ. ອຖ ເຖຣາ ອນຸກ຺ກເມນ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຠຄວາ ຈ ຕມຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ເທສນາວສາເນ ມຫາຊໂນ ປຏິລທ຺ຘສໍເວໂຄ ອິສ຺ສາມຈ຺ເຉຣໂຕ ປຏິວິຣມິ. ເອວໍ ສາ ເທສນາ ມຫາຊນສ຺ສ ສາຕ຺ຖິກາ ອໂຫສີຕິ.

ປຎ຺ຈປຸຕ຺ຕຂາທກເປຕິວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ສຕ຺ຕປຸຕ຺ຕຂາທກເປຕິວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ນຄ຺ຄາ ¶ ¶ ¶ ທຸພ຺ພຓ຺ຓຣູປາສີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖຣິ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣນ຺ເຕ ສຕ຺ຕປຸຕ຺ຕຂາທກເປຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ວຸຕ຺ຕໍ. ສາວຕ຺ຖິຍາ ກິຣ ອວິທູເຣ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຄາມເກ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ – ປຐມວເຍ ຐິຕາ ຣູປສມ຺ປນ຺ນາ ສີລາຈາເຣນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ເຕສໍ ມາຕາ ‘‘ປຸຕ຺ຕວຕີ ອຫ’’ນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕພເລນ ຠຕ຺ຕາຣໍ ອຕິມຎ຺ຎຕິ. ໂສ ຠຣິຍາຍ ອວມານິໂຕ ນິພ຺ພິນ຺ນມານໂສ ອຎ຺ຎໍ ກຎ຺ຎໍ ອາເນສິ. ສາ ນຈິຣສ຺ເສວ ຄພ຺ຠິນີ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ເຊຏ຺ຐຠຣິຍາ ອິສ຺ສາປກຕາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເວຊ຺ຊໍ ອາມິເສນ ອຸປລາເປຕ຺ວາ ເຕນ ຕສ຺ສາ ເຕມາສິກໍ ຄພ຺ຠໍ ປາເຕສິ. ອຖ ສາ ຎາຕີຫິ ຈ ຠຕ຺ຕາຣາ ຈ ‘‘ຕຍາ ອິມິສ຺ສາ ຄພ຺ໂຠ ປາຕິໂຕ’’ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ‘‘ນາຫໍ ປາເຕມີ’’ຕິ ມຸສາ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ອສທ຺ທຫນ຺ເຕຫິ ‘‘ສປຖໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ສາຍໍ ປາຕໍ ສຕ຺ຕ ສຕ຺ຕ ປຸຕ຺ເຕ ວິຊາຍິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕມໍສານິ ຂາທາມິ, ນິຈ຺ຈໍ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘາ ຈ ມກ຺ຂິກາປຣິກິຓ຺ຓາ ຈ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ສປຖໍ ອກາສິ.

ສາ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຄພ຺ຠປາຕນສ຺ສ ມຸສາວາທສ຺ສ ຈ ຜເລເນວ ເປຕໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕນເຍນ ປຸຕ຺ຕມໍສານິ ຂາທນ຺ຕີ ຕສ຺ເສວ ຄາມສ຺ສ ອວິທູເຣ ວິຈຣຕິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ສມ຺ພຫຸລາ ເຖຣາ ຄາມກາວາເສ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສາ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຕສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ອວິທູເຣ ເອກສ຺ມິໍ ປເທເສ ຣຕ຺ຕິຍໍ ວາສໍ ກປ຺ເປສຸໍ. ອຖ ສາ ເປຕີ ເຕສໍ ເຖຣານໍ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ. ຕໍ ມຫາເຖໂຣ ຄາຖາຍ ປຸຈ຺ຉິ –

໓໕.

‘‘ນຄ຺ຄາ ທຸພ຺ພຓ຺ຓຣູປາສິ, ທຸຄ຺ຄນ຺ຘາ ປູຕິ ວາຍສິ;

ມກ຺ຂິກາຫິ ປຣິກິຓ຺ຓາ, ກາ ນຸ ຕ຺ວໍ ອິຘ ຕິຏ຺ຐສີ’’ຕິ.

ສາ ເຖເຣນ ປຸຏ຺ຐາ ຕີຫິ ຄາຖາຫິ ປຏິວຈນໍ ອທາສິ –

໓໖.

‘‘ອຫໍ ຠທນ຺ເຕ ເປຕີມ຺ຫິ, ທຸຄ຺ຄຕາ ຍມໂລກິກາ;

ປາປກມ຺ມໍ ກຣິຕ຺ວານ, ເປຕໂລກໍ ອິໂຕ ຄຕາ.

໓໗.

‘‘ກາເລນ ສຕ຺ຕ ປຸຕ຺ຕານິ, ສາຍໍ ສຕ຺ຕ ປຸນາປເຣ;

ວິຊາຍິຕ຺ວານ ຂາທາມິ, ເຕປິ ນາ ໂຫນ຺ຕິ ເມ ອລໍ.

໓໘.

‘‘ປຣິຑຍ຺ຫຕິ ¶ ¶ ¶ ຘູມາຍຕິ, ຂຸທາຍ ຫທຍໍ ມມ;

ນິພ຺ພຸຕິໍ ນາຘິຄຈ຺ຉາມິ, ອຄ຺ຄິທຑ຺ຒາວ ອາຕເປ’’ຕິ.

໓໘. ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຸຕິນ຺ຕິ ຂຸປ຺ປິປາສາທຸກ຺ຂສ຺ສ ວູປສມໍ. ນາຘິຄຈ຺ຉາມີຕິ ນ ລຠາມິ. ອຄ຺ຄິທຑ຺ຒາວ ອາຕເປຕິ ອຕິອຸຓ຺ຫອາຕເປ ອຄ຺ຄິນາ ຑຍ຺ຫມານາ ວິຍ ນິພ຺ພຸຕິໍ ນາຘິຄຈ຺ຉາມີຕິ ໂຍຊນາ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາເຖໂຣ ຕາຍ ກຕກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ –

໓໙.

‘‘ກິໍ ນຸ ກາເຍນ ວາຈາຍ, ມນສາ ທຸກ຺ກຏໍ ກຕໍ;

ກິສ຺ສກມ຺ມວິປາເກນ, ປຸຕ຺ຕມໍສານິ ຂາທສີ’’ຕິ. – ຄາຖມາຫ;

ອຖ ສາ ເປຕີ ອຕ຺ຕໂນ ເປຕໂລກູປປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ປຸຕ຺ຕມໍສຂາທນກາຣຓຎ຺ຈ ກເຖນ຺ຕີ –

໔໐.

‘‘ອຫູ ມຍ຺ຫໍ ທຸເວ ປຸຕ຺ຕາ, ອຸໂຠ ສມ຺ປຕ຺ຕໂຍພ຺ພນາ;

ສາຫໍ ປຸຕ຺ຕພລູເປຕາ, ສາມິກໍ ອຕິມຎ຺ຎິສໍ.

໔໑.

‘‘ຕໂຕ ເມ ສາມິໂກ ກຸທ຺ໂຘ, ສປຕິໍ ມຍ຺ຫມານຍິ;

ສາ ຈ ຄພ຺ຠໍ ອລຠິຕ຺ຖ, ຕສ຺ສາ ປາປໍ ອເຈຕຍິໍ.

໔໒.

‘‘ສາຫໍ ປທຸຏ຺ຐມນສາ, ອກຣິໍ ຄພ຺ຠປາຕນໍ;

ຕສ຺ສ ເຕມາສິໂກ ຄພ຺ໂຠ, ປູຕິໂລຫິຕໂກ ປຕິ.

໔໓.

‘‘ຕທສ຺ສາ ມາຕາ ກຸປິຕາ, ມຍ຺ຫໍ ຎາຕີ ສມານຍິ;

ສປຖຎ຺ຈ ມໍ ກາເຣສິ, ປຣິຠາສາປຍີ ຈ ມໍ.

໔໔.

‘‘ສາຫໍ ໂຆຣຎ຺ຈ ສປຖໍ, ມຸສາວາທໍ ອຠາສິສໍ;

‘ປຸຕ຺ຕມໍສານິ ຂາທາມິ, ສເຈ ຕໍ ປກຕໍ ມຍາ’.

໔໕.

‘‘ຕສ຺ສ ¶ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາເກນ, ມຸສາວາທສ຺ສ ຈູຠຍໍ;

ປຸຕ຺ຕມໍສານິ ຂາທາມິ, ປຸພ຺ພໂລຫິຕມກ຺ຂິຕາ’’ຕິ. – ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ;

໔໐-໔໕. ຕຕ຺ຖ ¶ ປຸຕ຺ຕພລູເປຕາຕິ ປຸຕ຺ຕພເລນ ອຸເປຕາ, ປຸຕ຺ຕານໍ ວເສນ ລທ຺ຘພລາ. ອຕິມຎ຺ຎິສນ຺ຕິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຎ຺ຎິໍ ອວມຎ຺ຎິໍ. ປູຕິໂລຫິຕໂກ ປຕີຕິ ກຸຓປໂລຫິຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ຄພ຺ໂຠ ປຣິປຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພໍ ອນນ຺ຕຣສທິສເມວ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐ ເຖຣາ, ອິຘ ສມ຺ພຫຸລາ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈ ປຸຕ຺ຕາ, ອິຘ ສຕ຺ຕາຕິ ອຍເມວ ວິເສໂສຕິ.

ສຕ຺ຕປຸຕ຺ຕຂາທກເປຕິວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓານາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ໂຄຓເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ກິໍ ¶ ນຸ ອຸມ຺ມຕ຺ຕຣູໂປ ວາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມຕປິຕິກໍ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ປິຕາ ກາລມກາສິ. ໂສ ປິຕຸ ມຣເຓນ ໂສກສນ຺ຕຕ຺ຕຫທໂຍ ໂຣທມາໂນ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ປິຍ ວິຈຣນ຺ໂຕ ຍໍ ຍໍ ປສ຺ສຕິ, ຕໍ ຕໍ ປຸຈ຺ຉຕິ – ‘‘ອປິ ເມ ປິຕຣໍ ປສ຺ສິຕ຺ຖາ’’ຕິ? ນ ໂກຈິ ຕສ຺ສ ໂສກໍ ວິໂນເທຕຸໍ ອສກ຺ຂິ. ຕສ຺ສ ປນ ຫທເຍ ຆເຏ ປທີໂປ ວິຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ປຊ຺ຊລຕິ.

ສຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ສ ອຕີຕກາຣຓໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ໂສກໍ ວູປສເມຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ປຈ຺ຉາສມຓໍ ອນາທາຍ ຕສ຺ສ ຆຣທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ໂສ ‘‘ສຕ຺ຖາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ເຄຫໍ ປເວເສຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຣິ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສິນ຺ເນ ສຍໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ມຍ຺ຫໍ ປິຕຸ ຄຕຏ຺ຐານໍ ຊານາຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ, ‘‘ອຸປາສກ, ກິໍ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ປິຕຣໍ ປຸຈ຺ຉສິ, ອຸທາຫຸ ອຕີເຕ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ພຫູ ກິຣ ມຍ຺ຫໍ ປິຕໂຣ’’ຕິ ຕນຸຠູຕໂສໂກ ໂຖກໍ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຕໍ ປຏິລຠິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ໂສກວິໂນທນໍ ຘມ຺ມກຖໍ ກຕ຺ວາ ອປຄຕໂສກໍ ກລ຺ລຈິຕ຺ຕໍ ວິທິຕ຺ວາ ສາມຸກ຺ກໍສິກາຍ ຘມ຺ມເທສນາຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ.

ອຖ ¶ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ປສ຺ສຖ, ອາວຸໂສ, ພຸທ຺ຘານຸຠາວໍ, ຕຖາ ໂສກປຣິເທວສມາປນ຺ໂນ ອຸປາສໂກ ຂເຓເນວ ຠຄວຕາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ວິນີໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ¶ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣພຸທ຺ຘາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຠິກ຺ຂູ ຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ມຍາ ອິມສ຺ສ ໂສໂກ ອປນີໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ອປນີໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຄຫປຕິກສ຺ສ ປິຕາ ກາລມກາສິ. ໂສ ປິຕຸ ມຣເຓນ ໂສກປຣິເທວສມາປນ຺ໂນ ¶ ອສ຺ສຸມຸໂຂ ຣຕ຺ຕກ຺ໂຂ ກນ຺ທນ຺ໂຕ ຈິຕກໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ສຸຊາໂຕ ນາມ ກຸມາໂຣ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ປິຕຸໂສກວິນຍນູປາຍໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ພຫິນຄເຣ ເອກໍ ມຕໂຄຓໍ ທິສ຺ວາ ຕິຓຎ຺ຈ ປານີຍຎ຺ຈ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ຂາທ, ຂາທ, ປິວ, ປິວາ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ອາຄຕາຄຕາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ ສຸຊາຕ, ກິໍ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກສິ, ໂຍ ຕ຺ວໍ ມຕສ຺ສ ໂຄຓສ຺ສ ຕິໂຓທກໍ ອຸປເນສີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ? ໂສ ນ ກິຎ຺ຈິ ປຏິວທຕິ. ມນຸສ຺ສາ ຕສ຺ສ ປິຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ຊາໂຕ, ມຕໂຄຓສ຺ສ ຕິໂຓທກໍ ເທຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຈ ກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ປິຕຣໍ ອາຣພ຺ຠ ຐິໂຕ ໂສໂກ ອປຄໂຕ. ໂສ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ກິຣ ປຸຕ຺ໂຕ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ຊາໂຕ’’ຕິ ສໍເວຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ນນຸ ຕ຺ວໍ, ຕາຕ ສຸຊາຕ, ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘິສມ຺ປນ຺ໂນ, ກສ຺ມາ ມຕໂຄຓສ຺ສ ຕິໂຓທກໍ ເທສີ’’ຕິ ໂຈເທນ຺ໂຕ –

໔໖.

‘‘ກິໍ ນຸ ອຸມ຺ມຕ຺ຕຣູໂປວ, ລາຍິຕ຺ວາ ຫຣິຕໍ ຕິຓໍ;

ຂາທ ຂາທາຕິ ລປສິ, ຄຕສຕ຺ຕໍ ຊຣຄ຺ຄວໍ.

໔໗.

‘‘ນ ຫິ ອນ຺ເນນ ປາເນນ, ມໂຕ ໂຄໂຓ ສມຸຏ຺ຐເຫ;

ຕ຺ວໍສິ ພາໂລ ຈ ທຸມ຺ເມໂຘ, ຍຖາ ຕຎ຺ໂຎວ ທຸມ຺ມຕີ’’ຕິ. –

ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກິໍ ນູຕິ ປຸຈ຺ຉາວຈນໍ. ອຸມ຺ມຕ຺ຕຣູໂປວາຕິ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສຠາໂວ ວິຍ ຈິຕ຺ຕກ຺ເຂປໍ ປຕ຺ໂຕ ວິຍ. ລາຍິຕ຺ວາຕິ ¶ ລວິຕ຺ວາ. ຫຣິຕໍ ຕິຓນ຺ຕິ ອລ຺ລຕິຓໍ. ລປສິ ວິລປສິ. ຄຕສຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິຄຕຊີວິຕໍ. ຊຣຄ຺ຄວນ຺ຕິ ພລິພທ຺ທໍ ¶ ຊິຓ຺ຓໂຄຓໍ. ອນ຺ເນນ ປາເນນາຕິ ຕຍາ ທິນ຺ເນນ ຫຣິຕຕິເຓນ ວາ ປານີເຍນ ວາ. ມໂຕ ໂຄໂຓ ສມຸຏ຺ຐເຫຕິ ກາລກໂຕ ໂຄໂຓ ລທ຺ຘຊີວິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນ ຫິ ສມຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ. ຕ຺ວໍສິ ພາໂລ ຈ ທຸມ຺ເມໂຘຕິ ຕ຺ວໍ ພາລ຺ຍໂຍຄໂຕ ພາໂລ, ເມຘາສງ຺ຂາຕາຍ ປຎ຺ຎາຍ ອຠາວໂຕ ທຸມ຺ເມໂຘ ອສິ. ຍຖາ ຕຎ຺ໂຎວ ທຸມ຺ມຕີຕິ ຍຖາ ຕໍ ອຎ຺ໂຎປິ ນິປ຺ປຎ຺ໂຎ ວິປ຺ປລເປຍ຺ຍ, ເອວໍ ຕ຺ວໍ ນິຣຕ຺ຖກໍ ວິປ຺ປລປສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ຕນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ.

ຕໍ ¶ ສຸຕ຺ວາ ສຸຊາໂຕ ປິຕຣໍ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິປ຺ປາຍໍ ປກາເສນ຺ໂຕ –

໔໘.

‘‘ອິເມ ປາທາ ອິທໍ ສີສໍ, ອຍໍ ກາໂຍ ສວາລຘິ;

ເນຕ຺ຕາ ຕເຖວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ອຍໍ ໂຄໂຓ ສມຸຏ຺ຐເຫ.

໔໙.

‘‘ນາຍ຺ຍກສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາທາ, ກາໂຍ ສີສຎ຺ຈ ທິສ຺ສຕິ;

ຣຸທໍ ມຕ຺ຕິກຖູປສ຺ມິໍ, ນນຸ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ທຸມ຺ມຕີ’’ຕິ. –

ຄາຖາທ຺ວຍໍ ອຠາສິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອິມສ຺ສ ໂຄຓສ຺ສ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາທາ, ອິທໍ ສີສໍ, ສຫ ວາລຘິນາ ວຕ຺ຕຕີຕິ ສວາລຘິ ອຍໍ ກາໂຍ. ອິມານິ ຈ ເນຕ຺ຕາ ນຍນານິ ຍຖາ ມຣຓໂຕ ປຸພ຺ເພ, ຕເຖວ ອຠິນ຺ນສຓ຺ຐານານິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ອຍໍ ໂຄໂຓ ສມຸຏ຺ຐເຫຕິ ອິມສ຺ມາ ກາຣຓາ ອຍໍ ໂຄໂຓ ສມຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ ສມຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍາຕິ ມມ ຈິຕ຺ຕໍ ຠເວຍ຺ຍ. ‘‘ມຎ຺ເຎ ໂຄໂຓ ສມຸຏ຺ຐເຫ’’ຕິ ເກຈິ ປຐນ຺ຕິ, ເຕນ ກາຣເຓນ ອຍໍ ໂຄໂຓ ສຫສາປິ ກາຍໍ ສມຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາຕິ ອຫໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ, ເອວໍ ເມ ມຎ຺ຎນາ ສມ຺ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຍ຺ຍກສ຺ສ ¶ ປນ ມຍ຺ຫໍ ປິຕາມຫສ຺ສ ນ ຫຕ຺ຖປາທາ ກາໂຍ ສີສໍ ທິສ຺ສຕິ, ເກວລໍ ປນ ຕສ຺ສ ອຏ຺ຐິການິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກເຕ ມຕ຺ຕິກາມເຍ ຖູເປ ຣຸທນ຺ໂຕ ສຕຄຸເຓນ ສຫສ຺ສຄຸເຓນ, ຕາຕ, ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ທຸມ຺ມຕິ ນິປ຺ປຎ຺ໂຎ, ຠິຊ຺ຊນຘມ຺ມາ ສງ຺ຂາຣາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ວິຊານຕໍ ກາ ປຣິເທວນາຕິ ປິຕຸ ຘມ຺ມໍ ກເຖສິ.

ຕໍ ¶ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປິຕາ ‘‘ມມ ມຸຕ຺ໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ມໍ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ອິມໍ ກມ຺ມໍ ອກາສີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ ສຸຊາຕ, ‘ສພ຺ເພປິ ສຕ຺ຕາ ມຣຓຘມ຺ມາ’ຕິ ອຎ຺ຎາຕເມຕໍ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ໂສຈິສ຺ສາມິ, ໂສກຫຣຓສມຕ຺ເຖນ ນາມ ເມຘາວິນາ ຕາທິເສເນວ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕໍ ປສໍສນ຺ໂຕ –

໕໐.

‘‘ອາທິຕ຺ຕໍ ວຕ ມໍ ສນ຺ຕໍ, ຆຕສິຕ຺ຕໍວ ປາວກໍ;

ວາຣິນາ ວິຍ ໂອສິຎ຺ຈໍ, ສພ຺ພໍ ນິພ຺ພາປເຍ ທຣໍ.

໕໑.

‘‘ອພ຺ພຫີ ວຕ ເມ ສລ຺ລໍ, ໂສກໍ ຫທຍນິສ຺ສິຕໍ;

ໂຍ ເມ ໂສກປເຣຕສ຺ສ, ປິຕຸໂສກໍ ອປານຸທິ.

໕໒.

‘‘ສ຺ວາຫໍ ¶ ອພ຺ພູຬ຺ຫສລ຺ໂລສ຺ມິ, ສີຕິຠູໂຕສ຺ມິ ນິພ຺ພຸໂຕ;

ນ ໂສຈາມິ ນ ໂຣທາມິ, ຕວ ສຸຕ຺ວານ ມາຓວ.

໕໓.

‘‘ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕິ ສປ຺ປຎ຺ຎາ, ເຍ ໂຫນ຺ຕິ ອນຸກມ຺ປກາ;

ວິນິວຕ຺ຕຍນ຺ຕິ ໂສກມ຺ຫາ, ສຸຊາໂຕ ປິຕຣໍ ຍຖາ’’ຕິ. –

ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ. ຕຕ຺ຖ ອາທິຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂສກຄ຺ຄິນາ ອາທິຕ຺ຕໍ ຊລິຕໍ. ສນ຺ຕນ຺ຕິ ສມານໍ. ປາວກນ຺ຕິ ອຄ຺ຄິ. ວາຣິນາ ວິຍ ໂອສິຎ຺ຈນ຺ຕິ ອຸທເກນ ອວສິຎ຺ຈນ຺ໂຕ ວິຍ. ສພ຺ພໍ ນິພ຺ພາປເຍ ທຣນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ເມ ຈິຕ຺ຕທຣຖໍ ນິພ຺ພາເປສິ. ອພ຺ພຫີ ວຕາຕິ ນີຫຣິ ວຕ. ສລ຺ລນ຺ຕິ ໂສກສລ຺ລໍ. ຫທຍນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕສນ຺ນິສ຺ສິຕສລ຺ລຠູຕໍ. ໂສກປເຣຕສ຺ສາຕິ ໂສເກນ ອຠິຠູຕສ຺ສ. ປິຕຸໂສກນ຺ຕິ ປິຕຣໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂສກໍ. ອປານຸທີຕິ ອປເນສິ. ຕວ ສຸຕ຺ວານ ມາຓວາຕິ, ກຸມາຣ, ຕວ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອິທານິ ປນ ນ ໂສຈາມິ ນ ໂຣທາມິ. ສຸຊາໂຕ ປິຕຣໍ ຍຖາຕິ ຍຖາ ອຍໍ ສຸຊາໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປິຕຣໍ ໂສກໂຕ ວິນິວຕ຺ເຕສິ, ເອວໍ ອຎ຺ເຎປິ ເຍ ອນຸກມ຺ປກາ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫສີລາ ¶ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ສປ຺ປຎ຺ຎາ ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕິ ປິຕູນໍ ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ອຸປກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມາຓວສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ປິຕາ ອປຄຕໂສໂກ ຫຸຕ຺ວາ ສີສໍ ນຫາຍິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ກມ຺ມນ຺ເຕ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີສຸ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ຕທາ ສຸຊາໂຕ ໂລກນາໂຖ ອໂຫສີຕິ.

ໂຄຓເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ມຫາເປສກາຣເປຕິວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ຄູຖຎ຺ຈ ¶ ມຸຕ຺ຕໍ ຣຸຫິຣຎ຺ຈ ປຸພ຺ພນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖຣິ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣນ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເປສກາຣເປຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ວຸຕ຺ຕໍ. ທ຺ວາທສມຕ຺ຕາ ກິຣ ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວສນໂຍຄ຺ຄຏ຺ຐານໍ ວີມໍສນ຺ຕາ ອຸປກຏ຺ຐາຍ ວສ຺ສູປນາຍິກາຍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຉາຍູທກສມ຺ປນ຺ນໍ ຣມຓີຍໍ ອຣຎ຺ຎາຍຕນໍ ຕສ຺ສ ຈ ນາຕິທູເຣ ນາຈ຺ຈາສນ຺ເນ ໂຄຈຣຄາມໍ ທິສ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ເອກຣຕ຺ຕິໍ ວສິຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ເອກາທສ ເປສກາຣາ ປຏິວສນ຺ຕິ, ເຕ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕໂສມນສ຺ສາ ¶ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ເນຕ຺ວາ ປຓີເຕນ ອາຫາເຣນ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ອາຫໍສຸ ‘‘ກຸຫິໍ, ຠນ຺ເຕ, ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ? ‘‘ຍຕ຺ຖ ອມ຺ຫາກໍ ຜາສຸກໍ, ຕຕ຺ຖ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິເຘວ ວສິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວສ຺ສູປຄມນໍ ຍາຈິໍສຸ. ຠິກ຺ຂູ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ. ອຸປາສກາ ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ອຣຎ຺ຎກຸຏິກາໂຍ ກາເຣຕ຺ວາ ອທໍສຸ. ຠິກ຺ຂູ ຕຕ຺ຖ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຈ຺ຉິໍສຸ.

ຕຕ຺ຖ ເຊຏ຺ຐກເປສກາໂຣ ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐຫິ, ອິຕເຣ ເອເກກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ. ເຊຏ຺ຐກເປສກາຣສ຺ສ ຠຣິຍາ ອສ຺ສທ຺ຘາ ອປ຺ປສນ຺ນາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ມຈ຺ຉຣິນີ ຠິກ຺ຂູ ນ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສາເຍວ ກນິຏ຺ຐຠຄິນິໍ ອາເນຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເຄເຫ ອິສ຺ສຣິຍໍ ນິຍ຺ຍາເທສິ. ສາ ສທ຺ຘາ ¶ ປສນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຠິກ຺ຂູ ປຏິຊຄ຺ຄິ. ເຕ ສພ຺ເພ ເປສກາໂຣ ວສ຺ສໍ ວຸຕ຺ຖານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເອເກກສ຺ສ ເອເກກໍ ສາຏກມທໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ມຈ຺ຉຣິນີ ເຊຏ຺ຐເປສກາຣສ຺ສ ຠຣິຍາ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ສາມິກໍ ປຣິຠາສິ – ‘‘ຍໍ ຕຍາ ສມຓານໍ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍານໍ ທານໍ ທິນ຺ນໍ ອນ຺ນປານໍ, ຕໍ ເຕ ປຣໂລເກ ຄູຖມຸຕ຺ຕໍ ປຸພ຺ພໂລຫິຕຎ຺ຈ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕຸ, ສາຏກາ ຈ ຊລິຕາ ອໂຍມຍປຏ຺ຏາ ໂຫນ຺ຕູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຊຏ຺ຐເປສກາໂຣ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ວິຎ຺ຌາຏວິຍໍ ອານຸຠາວສມ຺ປນ຺ນາ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ປນ ກທຣິຍາ ຠຣິຍາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ວສນຏ຺ຐານສ຺ສ ອວິທູເຣ ເປຕີ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສາ ນຄ຺ຄາ ທຸພ຺ພຓ຺ຓຣູປາ ຊິຆຈ຺ຉາປິປາສາຠິຠູຕາ ຕສ຺ສ ຠູມເທວສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ອຫໍ, ສາມິ, ນິຈ຺ໂຈຬາ ອຕິວິຍ ຊິຆຈ຺ຉາປິປາສາຠິຠູຕາ ວິຈຣາມິ, ເທຫິ ເມ ວຕ຺ຖໍ ອນ຺ນປານຎ຺ຈາ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ທິພ຺ພໍ ອຸຬາຣໍ ອນ຺ນປານໍ ອຸປເນສິ. ຕໍ ຕາຍ ຄຫິຕມຕ຺ຕເມວ ຄູຖມຸຕ຺ຕໍ ປຸພ຺ພໂລຫິຕຎ຺ຈ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ສາຏກຎ຺ຈ ທິນ຺ນໍ ຕາຍ ປຣິທຫິຕໍ ປຊ຺ຊລິຕໍ ອໂຍມຍປຏ຺ຏໍ ໂຫຕິ. ສາ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕີ ຕໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ກນ຺ທນ຺ຕີ ວິຈຣຕິ.

ເຕນ ¶ ຈ ສມເຍນ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ວຸຕ຺ຖວສ຺ໂສ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕຸໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມຫຕາ ສຕ຺ເຖນ ສທ຺ຘິໍ ວິຎ຺ຌາຏວິໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ສຕ຺ຖິກາ ຣຕ຺ຕິໍ ມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິວາ ວເນ ສນ຺ທຈ຺ຉາຍູທກສມ຺ປນ຺ນໍ ປເທສໍ ທິສ຺ວາ ຍານານິ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ວິສ຺ສມິໍສຸ. ຠິກ຺ຂຸ ປນ ວິເວກກາມຕາຍ ໂຖກໍ ອປກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ສນ຺ທຈ຺ຉາຍສ຺ສ ວນຄຫນປຏິຈ຺ຉນ຺ນສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູເລ ສງ຺ຆາຏິໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນ ຣຕ຺ຕິຍໍ ມຄ຺ຄຄມນປຣິສ຺ສເມນ ກິລນ຺ຕກາໂຍ ນິທ຺ທໍ ອຸປຄຎ຺ຉິ. ສຕ຺ຖິກາ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິໍສຸ, ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ນ ປຏິພຸຊ຺ຌິ. ອຖ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເຕ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ¶ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກຸມ຺ມຄ຺ຄໍ ¶ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ຕສ຺ສາ ເທວຕາຍ ວສນຏ຺ຐານໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ອຖ ນໍ ໂສ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ທິສ຺ວາ ມນຸສ຺ສຣູເປນ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິມານໍ ປເວເສຕ຺ວາ ປາທພ຺ຠຎ຺ຊນາທີນິ ທຕ຺ວາ ປຍິຣຸປາສນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ສມເຍ ສາ ເປຕີ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເທຫິ ເມ, ສາມິ, ອນ຺ນປານໍ ສາຏກຎ຺ຈາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕສ຺ສາ ຕານິ ອທາສິ. ຕານິ ຈ ຕາຍ ຄຫິຕມຕ຺ຕານິ ຄູຖມຸຕ຺ຕປຸພ຺ພໂລຫິຕປຊ຺ຊລິຕອໂຍປຏ຺ຏາເຍວ ອເຫສຸໍ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕສໍເວໂຄ ຕໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ –

໕໔.

‘‘ຄູຖຎ຺ຈ ມຸຕ຺ຕໍ ຣຸຫິຣຎ຺ຈ ປຸພ຺ພໍ, ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ ກິສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ;

ອຍໍ ນຸ ກິໍ ກມ຺ມມກາສິ ນາຣີ, ຍາ ສພ຺ພທາ ໂລຫິຕປຸພ຺ພຠກ຺ຂາ.

໕໕.

‘‘ນວານິ ວຕ຺ຖານິ ສຸຠານິ ເຈວ, ມຸທູນິ ສຸທ຺ຘານິ ຈ ໂລມສານິ;

ທິນ຺ນານິ ມິສ຺ສາ ກິຕກາ ຠວນ຺ຕິ, ອຍໍ ນຸ ກິໍ ກມ຺ມມກາສິ ນາຣີ’’ຕິ. –

ທ຺ວີຫິ ຄາຖາຫິ ປຏິປຸຈ຺ຉິ. ຕຕ຺ຖ ກິສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກຕິ ກີທິສສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ, ຍໍ ເອສາ ອິທານິ ປຈ຺ຈນຸຠວຕີຕິ. ອຍໍ ນຸ ກິໍ ກມ຺ມມກາສິ ນາຣີຕິ ອຍໍ ອິຕ຺ຖີ ກິໍ ນຸ ໂຂ ກມ຺ມໍ ປຸພ຺ເພ ອກາສິ. ຍາ ສພ຺ພທາ ໂລຫິຕປຸພ຺ພຠກ຺ຂາຕິ ຍາ ສພ຺ພກາລໍ ຣຸຫິຣປຸພ຺ພເມວ ຠກ຺ຂຕິ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ. ນວານີຕິ ປຈ຺ຈຄ຺ຆານິ ຕາວເທວ ປາຕຸຠູຕານິ. ສຸຠານີຕິ ສຸນ຺ທຣານິ ທສ຺ສນີຍານິ. ມຸທູນີຕິ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສານິ. ສຸທ຺ຘານີຕິ ປຣິສຸທ຺ຘວຓ຺ຓານິ. ໂລມສານີຕິ ສໂລມການິ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສານິ ¶ , ສຸນ຺ທຣານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທິນ຺ນານິ ມິສ຺ສາ ກິຕກາ ຠວນ຺ຕີຕິ ກິຕກກຓ຺ຏກສທິສານິ ໂລຫປຏ຺ຏສທິສານິ ຠວນ຺ຕິ. ‘‘ກີຏກາ ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ຂາທກປາຓກວຓ຺ຓານິ ຠວນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ¶ ໂສ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຸຏ຺ໂຐ ຕາຍ ປຸຣິມຊາຕິຍາ ກຕກມ຺ມໍ ປກາເສນ຺ໂຕ –

໕໖.

‘‘ຠຣິຍາ ມເມສາ ອຫຸ ຠທນ຺ເຕ, ອທາຍິກາ ມຈ຺ຉຣິນີ ກທຣິຍາ;

ສາ ມໍ ທທນ຺ຕໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ, ອກ຺ໂກສຕິ ຈ ປຣິຠາສຕິ ຈ.

໕໗.

‘‘ຄູຖຎ຺ຈ ¶ ມຸຕ຺ຕໍ ຣຸຫິຣຎ຺ຈ ປຸພ຺ພໍ, ປຣິຠຸຎ຺ຊ ຕ຺ວໍ ອສຸຈິໍ ສພ຺ພກາລໍ;

ເອຕໍ ເຕ ປຣໂລກສ຺ມິໍ ໂຫຕຸ, ວຕ຺ຖາ ຈ ເຕ ກິຕກສມາ ຠວນ຺ຕຸ;

ເອຕາທິສໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ອິຘາຄຕາ ຈິຣຣຕ຺ຕາຍ ຂາທຕີ’’ຕິ. –

ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ. ຕຕ຺ຖ ອທາຍິກາຕິ ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິປິ ອທານສີລາ. ມຈ຺ຉຣິນີ ກທຣິຍາຕິ ປຐມໍ ມຈ຺ເຉຣມລສ຺ສ ສຠາເວນ ມຈ຺ຉຣິນີ, ຕາຍ ຈ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາເສວນຕາຍ ຖທ຺ຘມຈ຺ຉຣິນີ, ຕາຍ ກທຣິຍາ ອຫູຕິ ໂຍຊນາ. ອິທານິ ຕສ຺ສາ ຕເມວ ກທຣິຍຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສາ ມໍ ທທນ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເອຕາທິສນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕາທິໍ ຈຣິຕ຺ວາ. ອິຘາຄຕາຕິ ອິມໍ ເປຕໂລກໍ ອາຄຕາ, ເປຕຕ຺ຕຠາວໍ ອຸປຄຕາ. ຈິຣຣຕ຺ຕາຍ ຂາທຕີຕິ ຈິຣກາລໍ ຄູຖາທິເມວ ຂາທຕິ. ຕສ຺ສາ ຫິ ເຍນາກາເຣນ ອກ຺ກຸຏ຺ຐໍ, ເຕເນວາກາເຣນ ປວຕ຺ຕມານມ຺ປິ ຜລໍ. ຍໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອກ຺ກຸຏ຺ຐໍ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ປຖວິຍໍ ກມນ຺ຕກສງ຺ຂາເຕ ມຕ຺ຖເກ ອສນິປາໂຕ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຣິ ປຕຕິ.

ເອວໍ ໂສ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຕາຍ ປຸພ຺ເພ ກຕກມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ປຸນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຫ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ໂກຈິ ອຸປາໂຍ ອິມໍ ເປຕໂລກໂຕ ໂມເຈຕຸ’’ນ຺ຕິ ¶ ? ‘‘ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກເຖຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ຍທິ ¶ ຠຄວໂຕ ອຣິຍສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ເອກສ຺ເສວ ວາ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທານໍ ທຕ຺ວາ ອິມິສ຺ສາ ອຸທ຺ທິສິຍຕິ, ອຍຎ຺ຈ ຕໍ ອນຸໂມທຕິ, ເອວເມຕິສ຺ສາ ອິໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ມຸຕ຺ຕິ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຓີຕໍ ອນ຺ນປານໍ ທຕ຺ວາ ຕໍ ທກ຺ຂິຓໍ ຕສ຺ສາ ເປຕິຍາ ອາທິສິ. ຕາວເທວ ສາ ເປຕີ ສຸຫິຕາ ປີຓິນ຺ທ຺ຣິຍາ ທິພ຺ພາຫາຣສ຺ສ ຕິຕ຺ຕາ ອໂຫສິ. ປຸນ ຕສ຺ເສວ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຫຕ຺ເຖ ທິພ຺ພສາຏກຍຸຄໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທຕ຺ວາ ຕຎ຺ຈ ທກ຺ຂິຓໍ ເປຕິຍາ ອາທິສິ. ຕາວເທວ ຈ ສາ ທິພ຺ພວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ ທິພ຺ພາລງ຺ກາຣວິຠູສິຕາ ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘາ ເທວຈ຺ຉຣາປຏິຠາຄາ ອໂຫສິ. ໂສ ຈ ຠິກ຺ຂຸ ຕສ຺ສ ເທວປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອິທ຺ຘິຍາ ຕທເຫວ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຕໍ ສາຏກຍຸຄໍ ທຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ຠຄວາປິ ຕມຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ສາ ເທສນາ ມຫາຊນສ຺ສ ສາຕ຺ຖິກາ ອໂຫສີຕິ.

ມຫາເປສກາຣເປຕິວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ຂລ຺ລາຏິຍເປຕິວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ກາ ¶ ນຸ ອນ຺ໂຕວິມານສ຺ມິນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖຣິ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣນ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຂລ຺ລາຏິຍເປຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕີເຕ ກິຣ ພາຣາຓສິຍໍ ອຎ຺ຎຕຣາ ຣູປູປຊີວິນີ ອິຕ຺ຖີ ອຠິຣູປາ ທສ຺ສນີຍາ ປາສາທິກາ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ ອຕິມໂນຫຣເກສກລາປີ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສາ ຫິ ເກສາ ນີລາ ທີຆາ ຕນູ ມຸທູ ສິນິທ຺ຘາ ເວລ຺ລິຕຄ຺ຄາ ທ຺ວິຫຕ຺ຖຄຍ຺ຫາ ວິສຏ຺ຐາ ຍາວ ເມຂລາ ກລາປາ ໂອລມ຺ພນ຺ຕິ. ຕໍ ຕສ຺ສາ ເກສໂສຠໍ ທິສ຺ວາ ຕຣຸຓຊໂນ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຕສ຺ສໍ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສາ ຕໍ ເກສໂສຠໍ ອສຫມານາ ອິສ຺ສາປກຕາ ກຕິປຍາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ເອວ ປຣິຈາຣິກທາສິໍ ອາມິເສນ ອຸປລາເປຕ຺ວາ ຕາຍ ຕສ຺ສາ ເກສູປປາຕນໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ທາເປສຸໍ. ສາ ກິຣ ທາສີ ຕໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ນ຺ຫານິຍຈຸຓ຺ເຓນ ສທ຺ຘິໍ ປໂຍເຊຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ນ຺ຫານກາເລ ຕສ຺ສາ ອທາສິ ¶ . ສາ ເຕນ ເກສມູເລສຸ ເຕເມຕ຺ວາ ອຸທເກ ນິມຸຊ຺ຊິ ¶ , ນິມຸຊ຺ຊນມຕ຺ເຕເຍວ ເກສາ ສມູລາ ປຣິປຕິໍສຸ, ສີສໍ ຈສ຺ສາ ຕິຕ຺ຕກລາພຸສທິສໍ ອໂຫສິ. ອຖ ສາ ສພ຺ພໂສ ວິລູນເກສາ ລຸຎ຺ຈິຕມຕ຺ຖກາ ກໂປຕີ ວິຍ ວິຣູປາ ຫຸຕ຺ວາ ລຊ຺ຊາຍ ອນ຺ໂຕນຄຣໍ ປວິສິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ວຕ຺ເຖນ ສີສໍ ເວເຐຕ຺ວາ ພຫິນຄເຣ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ປເທເສ ວາສໍ ກປ຺ເປນ຺ຕີ ກຕິປາຫຈ຺ຈເຍນ ອປຄຕລຊ຺ຊາ ຕໂຕ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕິລານິ ປີເຬຕ຺ວາ ເຕລວຓິຊ຺ຊໍ ສຸຣາວຓິຊ຺ຊຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ຕີ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ສາ ເອກທິວສໍ ທ຺ວີສຸ ຕີສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ສຸຣາມຕ຺ເຕສຸ ມຫານິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມນ຺ເຕສຸ ສິຖິລຠູຕານິ ເຕສໍ ນິວຕ຺ຖວຕ຺ຖານິ ອວຫຣິ.

ອເຖກທິວສໍ ສາ ເອກໍ ຂີຓາສວຕ຺ເຖຣໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຆຣໍ ເນຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ເຕລສໍສຏ຺ຐໍ ໂທຓິນິມ຺ມຊ຺ຊນິໍ ປິຎ຺ຎາກມທາສິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ອນຸກມ຺ປາຍ ຕໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ. ສາ ປສນ຺ນມານສາ ອຸປຣິ ຉຕ຺ຕໍ ຘາຣຍມານາ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ຈ ເຖໂຣ ຕສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຫໍເສນ຺ໂຕ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ສາ ຈ ອິຕ຺ຖີ ອນຸໂມທນກາເລເຍວ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເກສາ ທີຆາ ຕນູ ສິນິທ຺ຘາ ມຸທູ ເວລ຺ລິຕຄ຺ຄາ ໂຫນ຺ຕູ’’ຕິ ປຕ຺ຖນມກາສິ.

ສາ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ມິສ຺ສກກມ຺ມສ຺ສ ຜເລນ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ກນກວິມາເນ ເອກິກາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສາ ເກສາ ປຕ຺ຖິຕາກາຣາເຍວ ສມ຺ປຊ຺ຊິໍສຸ. ມນຸສ຺ສານໍ ສາຏກາວຫຣເຓນ ປນ ນຄ຺ຄາ ອໂຫສິ. ສາ ຕສ຺ມິໍ ກນກວິມາເນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ນຄ຺ຄາວ ຫຸຕ຺ວາ ວີຕິນາເມສິ. ອຖ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວຕິ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕວຣຘມ຺ມຈກ຺ເກ ¶ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣນ຺ເຕ ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ສຕ຺ຕສຕາ ວາຓິຊາ ສຸວຓ຺ຓຠູມິໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ນາວາຍ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ໂອຕຣິໍສຸ. ເຕຫິ ອາຣຸຬ຺ຫາ ນາວາ ວິສມວາຕເວຄຸກ຺ຂິຕ຺ຕາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປຣິພ຺ຠມນ຺ຕີ ຕໍ ປເທສໍ ອຄມາສິ. ອຖ ສາ ວິມານເປຕີ ສຫ ວິມາເນນ ເຕສໍ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ເຊຏ຺ຐວາຓິໂຊ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ –

໕໘.

‘‘ກາ ¶ ນຸ ອນ຺ໂຕວິມານສ຺ມິໍ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ ນູປນິກ຺ຂມິ;

ອຸປນິກ຺ຂມສ຺ສຸ ຠທ຺ເທ, ປສ຺ສາມ ຕໍ ພຫິຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ. –

ຄາຖມາຫ ¶ . ຕຕ຺ຖ ກາ ນຸ ອນ຺ໂຕວິມານສ຺ມິໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ວິມານສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີ ກາ ນຸ ຕ຺ວໍ, ກິໍ ມນຸສ຺ສິຕ຺ຖີ, ອຸທາຫຸ ອມນຸສ຺ສິຕ຺ຖີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ນູປນິກ຺ຂມີຕິ ວິມານໂຕ ນ ນິກ຺ຂມິ. ອຸປນິກ຺ຂມສ຺ສຸ, ຠທ຺ເທ, ປສ຺ສາມ ຕໍ ພຫິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ, ຠທ຺ເທ, ຕໍ ມຍໍ ພຫິ ຐິຕໍ ປສ຺ສາມ ທຏ຺ຐຸກາມມ຺ຫາ, ຕສ຺ມາ ວິມານໂຕ ນິກ຺ຂມສ຺ສຸ. ‘‘ອຸປນິກ຺ຂມສ຺ສຸ ຠທ຺ທນ຺ເຕ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ຠທ຺ທໍ ເຕ ອຕ຺ຖູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖສ຺ສ ສາ ອຕ຺ຕໂນ ພຫິ ນິກ຺ຂມິສຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕໍ ປກາເສນ຺ຕີ –

໕໙.

‘‘ອຏ຺ຏີຍາມິ ຫຣາຍາມິ, ນຄ຺ຄາ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ພຫິ;

ເກເສຫມ຺ຫິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ, ປຸຎ຺ຎໍ ເມ ອປ຺ປກໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຏີຍາມີຕິ ນຄ຺ຄາ ຫຸຕ຺ວາ ພຫິ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ອຏ຺ຏິກາ ທຸກ຺ຂິຕາ ອມ຺ຫິ. ຫຣາຍາມີຕິ ລຊ຺ຊາມິ. ເກເສຫມ຺ຫິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາຕິ ເກເສຫິ ອມ຺ຫິ ອຫໍ ປຏິຈ຺ຉາທິຕາ ປາຣຸຕສຣີຣາ. ປຸຎ຺ຎໍ ເມ ອປ຺ປກໍ ກຕນ຺ຕິ ອປ຺ປກໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ມຍາ ກຸສລກມ຺ມໍ ກຕໍ, ປິຎ຺ຎາກທານມຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອຖສ຺ສາ ວາຓິໂຊ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຕ຺ຕຣິສາຏກໍ ທາຕຸກາໂມ –-

໖໐.

‘‘ຫນ຺ທຸຕ຺ຕຣີຍໍ ທທາມິ ເຕ, ອິທໍ ທຸສ຺ສໍ ນິວາສຍ;

ອິທໍ ທຸສ຺ສໍ ນິວາເສຕ຺ວາ, ເອຫິ ນິກ຺ຂມ ໂສຠເນ;

ອຸປນິກ຺ຂມສ຺ສຸ ຠທ຺ເທ, ປສ຺ສາມ ຕໍ ພຫິຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ. –

ຄາຖມາຫ ¶ . ຕຕ຺ຖ ¶ ຫນ຺ທາຕິ ຄຓ຺ຫ. ອຸຕ຺ຕຣີຍນ຺ຕິ ອຸປສໍພ຺ຍານໍ ອຸຕ຺ຕຣິສາຏກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທທາມິ ເຕຕິ ຕຸຍ຺ຫໍ ທທາມິ. ອິທໍ ທຸສ຺ສໍ ນິວາສຍາຕິ ອິທໍ ມມ ອຸຕ຺ຕຣິສາຏກໍ ຕ຺ວໍ ນິວາເສຫິ. ໂສຠເນຕິ ສຸນ຺ທຣຣູເປ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຕ຺ຕຣິສາຏກໍ ຕສ຺ສາ ອຸປເນສິ, ສາ ຕຖາ ທິຍ຺ຍມານສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸປກປ຺ປນີຍຕຎ຺ຈ, ຍຖາ ທິຍ຺ຍມານໍ ອຸປກປ຺ປຕິ, ຕຎ຺ຈ ທສ຺ເສນ຺ຕີ –

໖໑.

‘‘ຫຕ຺ເຖນ ຫຕ຺ເຖ ເຕ ທິນ຺ນໍ, ນ ມຍ຺ຫໍ ອຸປກປ຺ປຕິ;

ເອເສຕ຺ຖຸປາສໂກ ສທ຺ໂຘ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສາວໂກ.

໖໒.

‘‘ເອຕໍ ອຈ຺ຉາທຍິຕ຺ວານ, ມມ ທກ຺ຂິຓມາທິສ;

ຕຖາຫໍ ສຸຂິຕາ ເຫສ຺ສໍ, ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘິນີ’’ຕິ. –

ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ ¶ . ຕຕ຺ຖ ຫຕ຺ເຖນ ຫຕ຺ເຖ ເຕ ທິນ຺ນໍ, ນ ມຍ຺ຫໍ ອຸປກປ຺ປຕີຕິ, ມາຣິສ, ຕວ ຫຕ຺ເຖນ ມມ ຫຕ຺ເຖ ຕຍາ ທິນ຺ນໍ ນ ມຍ຺ຫໍ ອຸປກປ຺ປຕິ ນ ວິນິຍຸຊ຺ຊຕິ, ອຸປໂຠຄໂຍຄ຺ຄໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເສຕ຺ຖຸປາສໂກ ສທ຺ໂຘຕິ ເອໂສ ຣຕນຕ຺ຕຍໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ສຣຓຄມເນນ ອຸປາສໂກ ກມ຺ມຜລສທ຺ຘາຍ ຈ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ສທ຺ໂຘ ເອຕ຺ຖ ເອຕສ຺ມິໍ ຊນສມູເຫ ອຕ຺ຖິ. ເອຕໍ ອຈ຺ຉາທຍິຕ຺ວານ, ມມ ທກ຺ຂິຓມາທິສາຕິ ເອຕໍ ອຸປາສກໍ ມມ ທິຍ຺ຍມານໍ ສາຏກໍ ປຣິທຫາເປຕ຺ວາ ຕໍ ທກ຺ຂິຓໍ ມຍ຺ຫໍ ອາທິສ ປຕ຺ຕິທານໍ ເທຫິ. ຕຖາຫໍ ສຸຂິຕາ ເຫສ຺ສນ຺ຕິ ຕຖາ ກເຕ ອຫໍ ສຸຂິຕາ ທິພ຺ພວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ ສຸຂປ຺ປຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສາມີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ວາຓິຊາ ຕໍ ອຸປາສກໍ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ວິລິມ຺ເປຕ຺ວາ ວຕ຺ຖຍຸເຄນ ອຈ຺ຉາເທສຸໍ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ຕາ ສງ຺ຄີຕິກາຣາ –

໖໓.

‘‘ຕຎ຺ຈ ເຕ ນ຺ຫາປຍິຕ຺ວານ, ວິລິມ຺ເປຕ຺ວານ ວາຓິຊາ;

ວຕ຺ເຖຫຈ຺ຉາທຍິຕ຺ວານ, ຕສ຺ສາ ທກ຺ຂິຓມາທິສຸໍ.

໖໔.

‘‘ສມນນ຺ຕຣານຸທ຺ທິຏ຺ເຐ ¶ , ວິປາໂກ ອຸທປຊ຺ຊຖ;

ໂຠຊນຈ຺ຉາທນປານີຍໍ, ທກ຺ຂິຓາຍ ອິທໍ ຜລໍ.

໖໕.

‘‘ຕໂຕ ¶ ສຸທ຺ຘາ ສຸຈິວສນາ, ກາສິກຸຕ຺ຕມຘາຣິນີ;

ຫສນ຺ຕີ ວິມານາ ນິກ຺ຂມິ, ທກ຺ຂິຓາຍ ອິທໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ. –

ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາໂຍ ອໂວຈຸໍ.

໖໓. ຕຕ຺ຖ ຕນ຺ຕິ ຕໍ ອຸປາສກໍ. ຈ-ສທ຺ໂທ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ເຕຕິ ເຕ ວາຓິຊາຕິ ໂຍຊນາ. ວິລິມ຺ເປຕ຺ວານາຕິ ອຸຕ຺ຕເມນ ຄນ຺ເຘນ ວິລິມ຺ເປຕ຺ວາ. ວຕ຺ເຖຫຈ຺ຉາທຍິຕ຺ວານາຕິ ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣສສມ຺ປນ຺ນໍ ສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ໂຠຊນໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ນິວາສນໍ ອຸຕ຺ຕຣີຍນ຺ຕິ ທ຺ວີຫິ ວຕ຺ເຖຫິ ອຈ຺ຉາເທສຸໍ, ທ຺ເວ ວຕ຺ຖານິ ອທໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສາ ທກ຺ຂິຓມາທິສຸນ຺ຕິ ຕສ຺ສາ ເປຕິຍາ ຕໍ ທກ຺ຂິຓໍ ອາທິສິໍສຸ.

໖໔. ສມນນ຺ຕຣານຸທ຺ທິຏ຺ເຐຕິ ອນູ-ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສາ ທກ຺ຂິຓາຍ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐສມນນ຺ຕຣເມວ. ວິປາໂກ ອຸທປຊ຺ຊຖາຕິ ຕສ຺ສາ ເປຕິຍາ ວິປາໂກ ທກ຺ຂິຓາຍ ¶ ຜລໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ກີທິໂສຕິ ເປຕີ ອາຫ ໂຠຊນຈ຺ຉາທນປານີຍນ຺ຕິ. ນານປ຺ປກາຣໍ ທິພ຺ພໂຠຊນສທິສໍ ໂຠຊນຎ຺ຈ ນານາວິຣາຄວຓ຺ຓສມຸຊ຺ຊລໍ ທິພ຺ພວຕ຺ຖສທິສໍ ວຕ຺ຖຎ຺ຈ ອເນກວິຘໍ ປານກຎ຺ຈ ທກ຺ຂິຓາຍ ອິທໍ ອີທິສໍ ຜລໍ ອຸທປຊ຺ຊຖາຕິ ໂຍຊນາ.

໖໕. ຕໂຕຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂຠຊນາທິປຏິລາຠໂຕ ປຈ຺ຉາ. ສຸທ຺ຘາຕິ ນ຺ຫາເນນ ສຸທ຺ຘສຣີຣາ. ສຸຈິວສນາຕິ ສຸວິສຸທ຺ຘວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ. ກາສິກຸຕ຺ຕມຘາຣິນີຕິ ກາສິກວຕ຺ຖໂຕປິ ອຸຕ຺ຕມວຕ຺ຖຘາຣິນີ. ຫສນ຺ຕີຕິ ‘‘ປສ຺ສຖ ຕາວ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທກ຺ຂິຓາຍ ອິທໍ ຜລວິເສສ’’ນ຺ຕິ ປກາສນວເສນ ຫສມານາ ວິມານໂຕ ນິກ຺ຂມິ.

ອຖ ເຕ ວາຓິຊາ ເອວໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ປຸຎ຺ຎຜລໍ ທິສ຺ວາ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຈິຕ຺ຕຊາຕາ ຕສ຺ມິໍ ອຸປາສເກ ສຎ຺ຊາຕຄາຣວພຫຸມານາ ກຕຎ຺ຊລີ ຕໍ ປຍິຣຸປາສິໍສຸ. ໂສປິ ເຕ ຘມ຺ມກຖາຍ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ປສາເທຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ຈ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ເຕ ຕາຍ ວິມານເປຕິຍາ ກຕກມ຺ມໍ –

໖໖.

‘‘ສຸຈິຕ຺ຕຣູປໍ ¶ ຣຸຈິຣໍ, ວິມານໍ ເຕ ປຠາສຕິ;

ເທວເຕ ປຸຈ຺ຉິຕາຈິກ຺ຂ, ກິສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາຍ ¶ ຄາຖາຍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ສຸຈິຕ຺ຕຣູປນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສອິຕ຺ຖິປຸຣິສາທິວເສນ ເຈວ ມາລາກມ຺ມລຕາກມ຺ມາທິວເສນ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ວິຫິຕຈິຕ຺ຕຣູປໍ. ຣຸຈິຣນ຺ຕິ ຣມຓີຍໍ ທສ຺ສນີຍໍ. ກິສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລນ຺ຕິ ກີທິສສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ, ກິໍ ທານມຍສ຺ສ ອຸທາຫຸ ສີລມຍສ຺ສ ອິທໍ ຜລນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສາ ເຕຫິ ເອວໍ ປຸຏ຺ຐາ ‘‘ມຍາ ກຕສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕກສ຺ສ ກຸສລກມ຺ມສ຺ສ ຕາວ ອິທໍ ຜລໍ, ອກຸສລກມ຺ມສ຺ສ ປນ ອາຍຕິໍ ນິຣເຍ ເອທິສໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕທຸຠຍໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕີ –

໖໗.

‘‘ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈຣມານສ຺ສ, ໂທຓິນິມ຺ມຊ຺ຊນິໍ ອຫໍ;

ອທາສິໍ ອຸຊຸຠູຕສ຺ສ, ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ.

໖໘.

‘‘ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ, ວິປາກໍ ທີຆມນ຺ຕຣໍ;

ອນຸໂຠມິ ວິມານສ຺ມິໍ, ຕຎ຺ຈ ທານິ ປຣິຕ຺ຕກໍ.

໖໙.

‘‘ອຸທ຺ຘໍ ¶ ຈຕູຫິ ມາເສຫິ, ກາລໍກິຣິຍາ ຠວິສ຺ສຕິ;

ເອກນ຺ຕກຏຸກໍ ໂຆຣໍ, ນິຣຍໍ ປປຕິສ຺ສຫໍ.

໗໐.

‘‘ຈຕຸກ຺ກຓ຺ຓໍ ຈຕຸທ຺ວາຣໍ, ວິຠຕ຺ຕໍ ຠາຄໂສ ມິຕໍ;

ອໂຍປາກາຣປຣິຍນ຺ຕໍ, ອຍສາ ປຏິກຸຊ຺ຊິຕໍ.

໗໑.

‘‘ຕສ຺ສ ອໂຍມຍາ ຠູມິ, ຊລິຕາ ເຕຊສາ ຍຸຕາ;

ສມນ຺ຕາ ໂຍຊນສຕໍ, ຜຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ ສພ຺ພທາ.

໗໒.

‘‘ຕຕ຺ຖາຫໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ, ທຸກ຺ຂໍ ເວທິສ຺ສ ເວທນໍ;

ຜລຎ຺ຈ ປາປກມ຺ມສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ໂສຈາມຫໍ ຠຸສ’’ນ຺ຕິ. – ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ;

໖໗. ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈຣມານສ຺ສາຕິ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຠິນ຺ນກິເລສສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ. ໂທຓິນິມ຺ມຊ຺ຊນິນ຺ຕິ ວິສ຺ສນ຺ທມານເຕລໍ ປິຎ຺ຎາກໍ. ອຸຊຸຠູຕສ຺ສາຕິ ຈິຕ຺ຕຊິມ຺ຫວງ຺ກກຸຏິລຠາວກຣານໍ ¶ ກິເລສານໍ ອຠາເວນ ¶ ອຸຊຸຠາວປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ. ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາຕິ ກມ຺ມຜລສທ຺ຘາຍ ສຸຏ຺ຐຸ ປສນ຺ເນນ ຈິຕ຺ເຕນ.

໖໘-໖໙. ທີຆມນ຺ຕຣນ຺ຕິ ມ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ, ທີຆອນ຺ຕຣໍ ທີຆກາລນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຎ຺ຈ ທານິ ປຣິຕ຺ຕກນ຺ຕິ ຕຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎຜລໍ ວິປກ຺ກວິປາກຕ຺ຕາ ກມ຺ມສ຺ສ ອິທານິ ປຣິຕ຺ຕກໍ ອປ຺ປາວເສສໍ, ນ ຈິເຣເນວ ອິໂຕ ຈວິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ອຸທ຺ຘໍ ຈຕູຫິ ມາເສຫິ, ກາລໍກິຣິຍາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈຕູຫິ ມາເສຫິ ອຸທ຺ຘໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມາສານໍ ອຸປຣິ ປຎ຺ຈເມ ມາເສ ມມ ກາລໍກິຣິຍາ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອກນ຺ຕກຏຸກນ຺ຕິ ເອກນ຺ເຕເນວ ອນິຏ຺ຐຉຜສ຺ສາຍຕນິກຠາວໂຕ ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຆຣນ຺ຕິ ທາຣຸຓໍ. ນິຣຍນ຺ຕິ ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ອໂຍ ສຸຂນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ນິຣຍ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ນຣກໍ. ປປຕິສ຺ສຫນ຺ຕິ ປປຫິສ຺ສາມິ ອຫໍ.

໗໐. ‘‘ນິຣຍ’’ນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ ອວີຈິມຫານິຣຍສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ ຕໍ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຈຕຸກ຺ກຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຈຕຸກ຺ກຓ຺ຓນ຺ຕິ ຈຕຸກ຺ໂກຓໍ. ຈຕຸທ຺ວາຣນ຺ຕິ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ຈຕູຫິ ທ຺ວາເຣຫິ ຍຸຕ຺ຕໍ. ວິຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ວິຠຕ຺ຕໍ.

ຠາຄໂສຕິ ¶ ຠາຄໂຕ. ມິຕນ຺ຕິ ຕຸລິຕໍ. ອໂຍປາກາຣປຣິຍນ຺ຕນ຺ຕິ ອໂຍມເຍນ ປາກາເຣນ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ອຍສາ ປຏິກຸຊ຺ຊິຕນ຺ຕິ ອໂຍປຏເລເນວ ອຸປຣິ ປິຫິຕໍ.

໗໑-໗໒. ເຕຊສາ ຍຸຕາຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ສມຸຏ຺ຐິຕຊາເລນ ມຫຕາ ອຄ຺ຄິນາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ສມາຍຸຕຊາລາ. ສມນ຺ຕາ ໂຍຊນສຕນ຺ຕິ ເອວໍ ປນ ສມນ຺ຕາ ພຫິ ສພ຺ພທິສາສຸ ໂຍຊນສຕໍ ໂຍຊນານໍ ສຕໍ. ສພ຺ພທາຕິ ສພ຺ພກາລໍ. ຜຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ມຫານິຣເຍ. ເວທິສ຺ສນ຺ຕິ ເວທິສ຺ສາມິ ອນຸຠວິສ຺ສາມິ. ຜລຎ຺ຈ ປາປກມ຺ມສ຺ສາຕິ ອິທໍ ອີທິສໍ ທຸກ຺ຂານຸຠວນໍ ມຫາ ເອວໍ ກຕສ຺ສ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ຜລນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ຕາຍ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ມຜເລ ອາຍຕິໍ ເນຣຍິກຠເຍ ຈ ປກາສິເຕ ¶ ໂສ ອຸປາສໂກ ກຣຸຓາສຎ຺ໂຈທິຕມານໂສ ‘‘ຫນ຺ທສ຺ສາຫໍ ປຕິຏ຺ຐາ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ເທວເຕ, ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ເອກສ຺ສ ທານວເສນ ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘາ ອຸຏ຺ຐາຣສມ຺ປຕ຺ຕິຍຸຕ຺ຕາ ຊາຕາ, ອິທານິ ປນ ອິເມສໍ ອຸປາສການໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຈ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ນິຣຍູປປຕ຺ຕິໂຕ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສສີ’’ຕິ. ສາ ເປຕີ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕ ທິພ຺ເພນ ອນ຺ນປາເນນ ສນ຺ຕປ຺ເປຕ຺ວາ ທິພ຺ພານິ ວຕ຺ຖານິ ນານາວິຘານິ ¶ ຣຕນານິ ຈ ອທາສິ, ຠຄວນ຺ຕຎ຺ຈ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທິພ຺ພໍ ທຸສ຺ສຍຸຄໍ ເຕສໍ ຫຕ຺ເຖ ທຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ຎຕຣາ, ຠນ຺ເຕ, ວິມານເປຕີ ຠຄວໂຕ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທຕີຕິ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ມມ ວຈເນນ ວນ຺ທຖາ’’ຕິ ວນ຺ທນຎ຺ຈ ເປເສສິ, ຕຎ຺ຈ ນາວໍ ອຕ຺ຕໂນ ອິທ຺ຘານຸຠາເວນ ເຕຫິ ອິຈ຺ຉິຕປຏ຺ຏນໍ ຕໍ ທິວສເມວ ອຸປເນສິ.

ອຖ ເຕ ວາຓິຊາ ຕໂຕ ປຏ຺ຏນໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຕໍ ທຸສ຺ສຍຸຄໍ ທຕ຺ວາ ວນ຺ທນຎ຺ຈ ນິເວເທຕ຺ວາ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ຕມຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ສາ ເທສນາ ມຫາຊນສ຺ສ ສາຕ຺ຖິກາ ຊາຕາ. ເຕ ປນ ອຸປາສກາ ທຸຕິຍທິວເສ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ທກ຺ຂິຓມາທິສິໍສຸ. ສາ ຈ ຕໂຕ ເປຕໂລກໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ວິວິຘຣຕນວິຊ຺ໂຊຕິເຕ ຕາວຕິໍສຠວເນ ກນກວິມາເນ ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສປຣິວາຣາ ນິພ຺ພຕ຺ຕີຕິ.

ຂລ຺ລາຏິຍເປຕິວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ນາຄເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ປຸຣໂຕວ ¶ ເສເຕນ ປເລຕິ ຫຕ຺ຖິນາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖຣິ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ທ຺ເວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓເປເຕ ອາຣມ຺ຠ ວຸຕ຺ຕໍ. ອາຍສ຺ມາ ກິຣ ສໍກິຈ຺ໂຈ ສຕ຺ຕວສ຺ສິໂກ ຂຸຣຄ຺ເຄເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ສາມເຓຣຠູມິຍໍ ຐິໂຕ ຕິໍສມຕ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ¶ ສທ຺ຘິໍ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ວສນ຺ໂຕ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂຈຣສຕານໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ອາຄຕໍ ມຣຓມ຺ປິ ພາຫິຕ຺ວາ ເຕ ຈ ໂຈເຣ ທເມຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ເທສນາວສາເນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ອຖາຍສ຺ມາ ສໍກິຈ຺ໂຈ ປຣິປຸຓ຺ຓວສ຺ໂສ ລທ຺ຘູປສມ຺ປໂທ ເຕຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິສິປຕເນ ວິຫາສິ. ມນຸສ຺ສາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ນມານສາ ວີຖິປຏິປາຏິຍາ ວຄ຺ຄວຄ຺ຄາ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕຸກທານໍ ອທໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອຸປາສໂກ ມນຸສ຺ເສ ນິຈ຺ຈຠຕ຺ເຕ ສມາທເປສິ, ເຕ ຍຖາພລໍ ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐເປສຸໍ.

ເຕນ ຈ ສມເຍນ ພາຣາຓສິຍໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ຕາ ເອກາ ຈ ຘີຕາ ອເຫສຸໍ. ເຕສຸ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ມິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ໂສ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມໂຕ ສໍກິຈ຺ຈສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ອາຍສ຺ມາ ສໍກິຈ຺ໂຈ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ໂສ ມຸທຸຈິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ໂສ ອຸປາສໂກ ອາຫ – ‘‘ຕ຺ວໍ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕໍ ເທຫີ’’ຕິ ¶ . ‘‘ອນາຈິຓ຺ຓໍ ອມ຺ຫາກໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສມຓານໍ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍານໍ ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕທານໍ, ຕສ຺ມາ ນາຫໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຠຕ຺ຕໍ ນ ທສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ກຖໍ ນ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຍທິ ເອວໍ ຍໍ ມຍ຺ຫໍ ເທສິ, ຕໍ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ເທຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ປາໂຕວ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາເນຕ຺ວາ ໂຠເຊສິ.

ເອວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກາເລ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ສຸຓິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ຈ ຠຄິນີ ຈ ສາສເນ ອຠິປ຺ປສນ຺ນາ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມຣຕາ ຈ ອເຫສຸໍ. ເອວໍ ເຕ ຕໂຍ ຊນາ ຍຖາວິຠວໍ ທານານິ ເທນ຺ຕາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ສກ຺ກຣິໍສຸ ຄຣຸໍ ກຣິໍສຸ ມາເນສຸໍ ປູເຊສຸໍ. ມາຕາປິຕໂຣ ປນ ເນສໍ ອສ຺ສທ຺ຘາ ¶ ອປ຺ປສນ຺ນາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ອຄາຣວາ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາຍ ອນາທຣາ ອຈ຺ຉນ຺ທິກາ ອເຫສຸໍ. ເຕສໍ ຘີຕຣໍ ທາຣິກໍ ມາຕຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ ¶ ຎາຕກາ ວາເຣສຸໍ. ໂສ ຈ ອາຍສ຺ມໂຕ ສໍກິຈ຺ຈສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສໍເວຄຊາໂຕ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຕໂນ ມາຕຸ-ເຄຫໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕໍ ມາຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຕຸ-ຘີຕາຍ ທາຣິກາຍ ປໂລເຠຕິ. ເຕນ ໂສ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອຸປສງ຺ຄມິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ອຸປ຺ປພ຺ພຊິສ຺ສາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸຊານາຖ ມ’’ນ຺ຕິ. ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຕສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ສາມເຓຣ, ມາສມຕ຺ຕໍ ອາຄເມຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ມາເສ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ ຕເຖວ ອາໂຣເຈສິ. ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ປຸນ ‘‘ອຑ຺ຒມາສໍ ອາຄເມຫີ’’ຕິ ອາຫ. ອຑ຺ຒມາເສ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ ຕເຖວ ວຸຕ຺ເຕ ປຸນ ‘‘ສຕ຺ຕາຫໍ ອາຄເມຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິ. ອຖ ຕສ຺ມິໍ ອນ຺ໂຕສຕ຺ຕາເຫ ສາມເຓຣສ຺ສ ມາຕຸລານິຍາ ເຄຫໍ ວິນຏ຺ຐຈ຺ຉທນໍ ຊິຓ຺ຓໍ ທຸພ຺ພລກຸຏ຺ຏໍ ວາຕວສ຺ສາຠິຫຕໍ ປຣິປຕິ. ຕຕ຺ຖ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ຕາ ຆີຕາ ຈ ເຄເຫນ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏາ ກາລມກໍສຸ. ເຕສຸ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ຈ ເປຕໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ, ທ຺ເວ ປຸຕ຺ຕາ ຘີຕາ ຈ ຠຸມ຺ມເທເວສຸ. ເຕສຸ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖິຍານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ອສ຺ສຕຣີຣໂຖ, ຘີຕາຍ ສຸວຓ຺ຓສິວິກາ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ຈ ມຫນ຺ເຕ ມຫນ຺ເຕ ອໂຍມຸຄ຺ຄເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາໂກເຏນ຺ຕິ, ອຠິຫຕຏ຺ຐາເນສຸ ມຫນ຺ຕາ ມຫນ຺ຕາ ຆຏປ຺ປມາຓາ ຄຓ຺ຑາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ມຸຫຸຕ຺ເຕເນວ ປຈິຕ຺ວາ ປຣິເຠທປ຺ປຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຄຓ຺ເຑ ຜາເລຕ຺ວາ ໂກຘາຠິຠູຕາ ນິກ຺ກຣຸຓາ ຜຣຸສວຈເນຫິ ຕຊ຺ເຊນ຺ຕາ ປຸພ຺ພໂລຫິຕໍ ປິວນ຺ຕິ, ນ ຈ ຕິຕ຺ຕິໍ ປຏິລຠນ຺ຕິ.

ອຖ ສາມເຓໂຣ ອຸກ຺ກຓ຺ຐາຠິຠູໂຕ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍາ ປຏິຎ຺ຎາຕທິວສາ ວີຕິວຕ຺ຕາ, ເຄຫໍ ຄມິສ຺ສາມິ, ອນຸຊານາຖ ມ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ‘‘ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ສູຣິເຍ ກາລປກ຺ຂຈາຕຸທ຺ທສິຍາ ປວຕ຺ຕມານາຍ ເອຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິສິປຕນວິຫາຣສ຺ສ ປິຏ຺ຐິປສ຺ເສນ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ເຕ ທ຺ເວ ເທວປຸຕ຺ຕາ ສທ຺ຘິໍ ຠຄິນິຍາ ເຕເນວ ມຄ຺ເຄນ ¶ ຍກ຺ຂສມາຄມໍ ສມ຺ຠາເວຕຸໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສໍ ປນ ມາຕາປິຕໂຣ ມຸຄ຺ຄຣຫຕ຺ຖາ ຜຣຸສວາຈາ ¶ ກາຬຣູປາ ອາກຸລາກຸລລູຂປຕິຕເກສຠາຣາ ອຄ຺ຄິທຑ຺ຒຕາລກ຺ຂນ຺ຘສທິສາ ¶ ວິຄລິຕປຸພ຺ພໂລຫິຕາ ວລິຕຄຕ຺ຕາ ອຕິວິຍ ເຊຄຸຈ຺ຉພີຠຈ຺ຉທສ຺ສນາ ເຕ ອນຸພນ຺ຘນ຺ຕິ.

ອຖາຍສ຺ມາ ສໍກິຈ຺ໂຈ ຍຖາ ໂສ ສາມເຓໂຣ ເຕ ສພ຺ເພ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ປສ຺ສຕິ, ຕຖາຣູປໍ ອິທ຺ຘາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ສາມເຓຣໍ ອາຫ – ‘‘ປສ຺ສສິ ຕ຺ວໍ, ສາມເຓຣ, ອິເມ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ອິເມຫິ ກຕກມ຺ມໍ ປຏິປຸຈ຺ຉາ’’ຕິ. ໂສ ຫຕ຺ຖິຍານາທີຫິ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ອນຸກ຺ກເມນ ປຏິປຸຈ຺ຉິ. ເຕ ອາຫໍສຸ – ‘‘ເຍ ປຈ຺ຉໂຕ ເປຕາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕ ປຏິປຸຈ຺ຉາ’’ຕິ. ສາມເຓໂຣ ເຕ ເປເຕ ຄາຖາຫິ ອຊ຺ຌຠາສິ –

໗໓.

‘‘ປຸຣໂຕວ ເສເຕນ ປເລຕິ ຫຕ຺ຖິນາ, ມຊ຺ເຌ ປນ ອສ຺ສຕຣີຣເຖນ;

ປຈ຺ຉາ ຈ ກຎ຺ຎາ ສິວິກາຍ ນີຍຕິ, ໂອຠາສຍນ຺ຕີ ທສ ສພ຺ພໂສ ທິສາ.

໗໔.

‘‘ຕຸມ຺ເຫ ປນ ມຸຄ຺ຄຣຫຕ຺ຖປາຓິໂນ, ຣຸທໍມຸຂາ ຉິນ຺ນປຠິນ຺ນຄຕ຺ຕາ;

ມນຸສ຺ສຠູຕາ ກິມກຕ຺ຖ ປາປໍ, ເຍນຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ປິວາຖ ໂລຫິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຣໂຕຕິ ສພ຺ພປຐມໍ. ເສເຕນາຕິ ປຓ຺ຑເຣນ. ປເລຕີຕິ ຄຈ຺ຉຕິ. ມຊ຺ເຌ ປນາຕິ ຫຕ຺ຖິໍ ອາຣຸຬ຺ຫສ຺ສ ສິວິກໍ ອາຣຸຬ຺ຫາຍ ຈ ອນ຺ຕເຣ. ອສ຺ສຕຣີຣເຖນາຕິ ອສ຺ສຕຣີຍຸຕ຺ເຕນ ຣເຖນ ປເລຕີຕິ ໂຍຊນາ. ນີຍຕີຕິ ວຫີຍຕິ. ໂອຠາສຍນ຺ຕີ ທສ ສພ຺ພໂສ ທິສາຕິ ສພ຺ພໂຕ ສມນ຺ຕໂຕ ສພ຺ພາ ທສ ທິສາ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣປ຺ປຠາຫິ ວຕ຺ຖາຠຣຓາທິປ຺ປຠາຫິ ຈ ວິຊ຺ໂຊຕຍມານາ. ມຸຄ຺ຄຣຫຕ຺ຖປາຓິໂນຕິ ມຸຄ຺ຄຣາ ຫຕ຺ຖສງ຺ຂາເຕສຸ ປາຓີສຸ ເຍສໍ ເຕ ມຸຄ຺ຄຣຫຕ຺ຖປາຓິໂນ, ຠູມິສຓ຺ຫກຣຓີຍາທີສຸ ປາຓິໂວຫາຣສ຺ສ ລພ຺ຠມານຕ຺ຕາ ຫຕ຺ຖສທ຺ເທນ ປາຓິ ເອວ ວິເສສິໂຕ. ຉິນ຺ນປຠິນ຺ນຄຕ຺ຕາຕິ ມຸຄ຺ຄຣປ຺ປຫາເຣນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຉິນ຺ນປຠິນ຺ນສຣີຣາ. ປິວາຖາຕິ ປິວຖ.

ເອວໍ ¶ ສາມເຓເຣນ ປຸຏ຺ຐາ ເຕ ເປຕາ ສພ຺ພໍ ຕໍ

ປວຕ຺ຕິໍ ຈຕູຫິ ຄາຖາຫິ ປຈ຺ຈຠາສິໍສຸ –

໗໕.

‘‘ປຸຣໂຕວ ¶ ໂຍ ຄຈ຺ຉຕິ ກຸຎ຺ຊເຣນ, ເສເຕນ ນາເຄນ ຈຕຸກ຺ກເມນ;

ອມ຺ຫາກ ປຸຕ຺ໂຕ ອຫຸ ເຊຏ຺ຐໂກ ໂສ, ທານານິ ທຕ຺ວານ ສຸຂີ ປໂມທຕິ.

໗໖.

‘‘ໂຍ ¶ ໂຍ ມຊ຺ເຌ ອສ຺ສຕຣີຣເຖນ, ຈຕຸພ຺ຠິ ຍຸຕ຺ເຕນ ສຸວຄ຺ຄິເຕນ;

ອມ຺ຫາກ ປຸຕ຺ໂຕ ອຫຸ ມຊ຺ຌິໂມ ໂສ, ອມຈ຺ຉຣີ ທານປຕີ ວິໂຣຈຕິ.

໗໗.

‘‘ຍາ ສາ ຈ ປຈ຺ຉາ ສິວິກາຍ ນີຍຕິ, ນາຣີ ສປຎ຺ຎາ ມິຄມນ຺ທໂລຈນາ;

ອມ຺ຫາກ ຘີຕາ ອຫຸ ສາ ກນິຏ຺ຐິກາ, ຠາຄຑ຺ຒຠາເຄນ ສຸຂີ ປໂມທຕິ.

໗໘.

‘‘ເອເຕ ຈ ທານານິ ອທໍສຸ ປຸພ຺ເພ, ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ;

ມຍໍ ປນ ມຈ຺ຉຣີໂນ ອຫຸມ຺ຫ, ປຣິຠາສກາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ;

ເອເຕ ຈ ທຕ຺ວາ ປຣິຈາຣຍນ຺ຕິ, ມຍຎ຺ຈ ສຸສ຺ສາມ ນໂຬວ ຉິນ຺ໂນ’’ຕິ.

໗໕. ຕຕ຺ຖ ປຸຣໂຕວ ໂຍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອິເມສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ໂຍ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ. ‘‘ໂຍໂສ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ຕສ຺ສ ໂຍ ເອໂສ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸຎ຺ຊເຣນາຕິ ກຸໍ ປຖວິໍ ຊີຣຍຕິ, ກຸຎ຺ເຊສຸ ວາ ຣມຕິ ຈຣຕີຕິ ‘‘ກຸຎ຺ຊໂຣ’’ຕິ ລທ຺ຘນາເມນ ຫຕ຺ຖິນາ. ນາເຄນາຕິ, ນາສ຺ສ ອຄມນີຍໍ ອນຠິຠວນີຍໍ ອຕ຺ຖີຕິ ນາຄາ, ເຕນ ນາເຄນ. ຈຕຸກ຺ກເມນາຕິ ຈຕຸປ຺ປເທນ. ເຊຏ຺ຐໂກຕິ ປຸພ຺ພໂຊ.

໗໖-໗໗. ຈຕຸພ຺ຠີຕິ ຈຕູຫິ ອສ຺ສຕຣີຫິ. ສຸວຄ຺ຄິເຕນາຕິ ສຸນ຺ທຣຄມເນນ ຈາຕຸຣຄມເນນ. ມິຄມນ຺ທໂລຈນາຕິ ມິຄີ ວິຍ ມນ຺ທກ຺ຂິກາ. ຠາຄຑ຺ຒຠາເຄນາຕິ ¶ ຠາຄສ຺ສ ອຑ຺ຒຠາເຄນ, ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘໂກຏ຺ຐາສໂຕ ອຑ຺ຒຠາຄທາເນນ ເຫຕຸຠູເຕນ. ສຸຂີຕິ ສຸຂິນີ. ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາເສນ ເຫຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

໗໘. ປຣິຠາສກາຕິ ¶ ອກ຺ໂກສກາ. ປຣິຈາຣຍນ຺ຕີຕິ ທິພ຺ເພສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ອຕ຺ຕໂນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ຍຖາສຸຂໍ ຈາເຣນ຺ຕິ, ປຣິຊເນຫິ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ຎານຸຠາວນິສ຺ສນ຺ເທນ ປຣິຈຣິຍໍ ກາເຣນ຺ຕິ. ມຍຎ຺ຈ ສຸສ຺ສາມ ນໂຬວ ຉິນ຺ໂນຕິ ມຍໍ ປນ ຉິນ຺ໂນ ອາຕເປ ຂິຕ຺ໂຕ ນໂຬ ວິຍ ສຸສ຺ສາມ, ຂຸປ຺ປິປາສາຫິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ທຓ຺ຑາຠິຆາເຕຫິ ຈ ສຸກ຺ຂາ ວິສຸກ຺ຂາ ຠວາມາຕິ.

ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ປາປໍ ສມ຺ປເວເທຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ມາຕຸລມາຕຸລານິໂຍ’’ຕິ ອາຈິກ຺ຂິໍສຸ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສາມເຓໂຣ ສຎ຺ຊາຕສໍເວໂຄ ‘‘ເອວຣູປານໍ ກິພ຺ພິສກາຣີນໍ ກຖໍ ນຸ ໂຂ ໂຠຊນານິ ສິຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ –

໗໙.

‘‘ກິໍ ¶ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂຠຊນໍ ກິໍ ສຍານໍ, ກຖຎ຺ຈ ຍາເປຖ ສຸປາປຘມ຺ມິໂນ;

ປຫູຕໂຠເຄສຸ ອນປ຺ປເກສຸ, ສຸຂໍ ວິຣາຘາຍ ທຸກ຺ຂຊ຺ຊ ປຕ຺ຕາ’’ຕິ. –

ອິມໍ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂຠຊນນ຺ຕິ ກີທິສໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂຠຊນໍ? ກິໍ ສຍານນ຺ຕິ ກີທິສໍ ສຍນໍ? ‘‘ກິໍ ສຍານາ’’ຕິ ເກຈິ ປຐນ຺ຕິ, ກີທິສາ ສຍນາ, ກີທິເສ ສຍເນ ສຍຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຖຎ຺ຈ ຍາເປຖາຕິ ເກນ ປກາເຣນ ຍາເປຖ, ‘‘ກຖໍ ໂວ ຍາເປຖາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ກຖໍ ຕຸມ຺ເຫ ຍາເປຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸປາປຘມ຺ມິໂນຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ອຕິວິຍ ປາປຘມ຺ມາ. ປຫູຕໂຠເຄສູຕິ ອປຣິຍນ຺ເຕສຸ ອຸຬາເຣສຸ ໂຠເຄສຸ ສນ຺ເຕສຸ. ອນປ຺ປເກສູຕິ ນ ອປ຺ປເກສຸ ພຫູສຸ. ສຸຂໍ ວິຣາຘາຍາຕິ ສຸຂເຫຕຸໂນ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ອກຣເຓນ ¶ ສຸຂໍ ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ວິຣາເຘຕ຺ວາ. ‘‘ສຸຂສ຺ສ ວິຣາເຘນາ’’ຕິ ເກຈິ ປຐນ຺ຕິ. ທຸກ຺ຂຊ຺ຊ ປຕ຺ຕາຕິ ອຊ຺ຊ ອິທານິ ອິທໍ ເປຕໂຍນິປຣິຍາປນ຺ນໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາຕິ.

ເອວໍ ສາມເຓເຣນ ປຸຏ຺ຐາ ເປຕາ ເຕນ ປຸຈ຺ຉິຕມຕ຺ຖໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕາ –

໘໐.

‘‘ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວຘິຕ຺ວານ, ປິວາມ ປຸພ຺ພໂລຫິຕໍ;

ພຫຸໍ ວິຕ຺ວາ ນ ຘາຕາ ໂຫມ, ນຈ຺ຉາທິມ຺ຫເສ ມຍໍ.

໘໑.

‘‘ອິຈ຺ເຈວ ¶ ມຈ຺ຈາ ປຣິເທວຍນ຺ຕິ, ອທາຍກາ ເປຈ຺ຈ ຍມສ຺ສ ຐາຍິໂນ;

ເຍ ເຕ ວິທິຈ຺ຈ ອຘິຄມ຺ມ ໂຠເຄ, ນ ຠຸຎ຺ຊເຣ ນາປິ ກໂຣນ຺ຕິ ປຸຎ຺ຎໍ.

໘໒.

‘‘ເຕ ຂຸປ຺ປິປາສູປຄຕາ ປຣຕ຺ຖ, ປຈ຺ຉາ ຈິຣໍ ຌາຍເຣ ຑຍ຺ຫມານາ;

ກມ຺ມານິ ກຕ຺ວານ ທຸຂຸທ຺ຣານິ, ອນຸໂຠນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂໍ ກຏຸກປ຺ຜລານິ.

໘໓.

‘‘ອິຕ຺ຕຣຎ຺ຫິ ຘນໍ ຘຎ຺ຎໍ, ອິຕ຺ຕຣໍ ອິຘ ຊີວິຕໍ;

ອິຕ຺ຕຣໍ ອິຕ຺ຕຣໂຕ ຎຕ຺ວາ, ທີປໍ ກຍິຣາຖ ປຓ຺ຑິໂຕ.

໘໔.

‘‘ເຍ ເຕ ເອວໍ ປຊານນ຺ຕິ, ນຣາ ຘມ຺ມສ຺ສ ໂກວິທາ;

ເຕ ທາເນ ນປ຺ປມຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສຸຕ຺ວາ ອຣຫຕໍ ວໂຈ’’ຕິ. –

ປຎ຺ຈ ຄາຖາ ອຠາສິໍສຸ.

໘໐-໘໑. ຕຕ຺ຖ ¶ ນ ຘາຕາ ໂຫມາຕິ ຘາຕາ ສຸຫິຕາ ຕິຕ຺ຕາ ນ ໂຫມ. ນຈ຺ຉາທິມ຺ຫເສຕິ ນ ຣຸຈ຺ຈາມ, ນ ຣຸຈິໍ ອຸປ຺ປາເທມ, ນ ຕໍ ມຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຍາ ປິວິສ຺ສາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຈ຺ເຈວາຕິ ເອວເມວ. ມຈ຺ຈາ ປຣິເທວຍນ຺ຕີຕິ ມຍໍ ວິຍ ອຎ຺ເຎປິ ມນຸສ຺ສາ ກຕກິພ຺ພິສາ ປຣິເທວນ຺ຕິ ກນ຺ທນ຺ຕິ. ອທາຍກາຕິ ອທານສີລາ ມຈ຺ຉຣິໂນ. ຍມສ຺ສ ຐາຍິໂນຕິ ຍມໂລກສຎ຺ຎິເຕ ຍມສ຺ສ ຐາເນ ເປຕ຺ຕິວິສເຍ ຐານສີລາ ¶ . ເຍ ເຕ ວິທິຈ຺ຈ ອຘິຄມ຺ມໂຠເຄຕິ ເຍ ເຕ ສມ຺ປຕິ ອາຍຕິຎ຺ຈ ສຸຂວິເສສວິຘາຍເກ ໂຠເຄ ວິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຏິລຠິຕ຺ວາ. ນ ຠຸຎ຺ຊເຣ ນາປິ ກໂຣນ຺ຕິ ປຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ອມ຺ເຫ ວິຍ ສຍມ຺ປິ ນ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ປເຣສໍ ເທນ຺ຕາ ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎມ຺ປິ ນ ກໂຣນ຺ຕິ.

໘໒. ເຕ ຂຸປ຺ປິປາສູປຄຕາ ປຣຕ຺ຖາຕິ ເຕ ສຕ຺ຕາ ປຣຕ຺ຖ ປຣໂລເກ ເປຕ຺ຕິວິສເຍ ຊິຆຈ຺ຉາປິປາສາຠິຠູຕາ ຫຸຕ຺ວາ. ຈິຣໍ ຌາຍເຣ ຑຍ຺ຫມານາຕິ ຂຸທາທິເຫຕຸເກນ ທຸກ຺ຂຄ຺ຄິນາ ‘‘ອກຕໍ ວຕ ອມ຺ເຫຫິ ກຸສລໍ, ກຕໍ ປາປ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວຕ຺ຕມາເນນ ວິປ຺ປຏິສາຣຄ຺ຄິນາ ປຣິຑຍ຺ຫມານາ ຌາຍນ຺ຕິ, ອນຸຕ຺ຖຸນນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຂຸທ຺ຣານີຕິ ທຸກ຺ຂວິປາການິ. ອນຸໂຠນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂໍ ກຏຸກປ຺ຜລານີຕິ ອນິຏ຺ຐຜລານິ ປາປກມ຺ມານິ ກຕ຺ວາ ຈິຣກາລໍ ທຸກ຺ຂໍ ອາປາຍິກທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ.

໘໓-໘໔. ອິຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ¶ ນ ຈິຣກາລຏ຺ຐາຍີ, ອນິຈ຺ຈໍ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມໍ. ອິຕ຺ຕຣໍ ອິຘ ຊີວິຕນ຺ຕິ ອິຘ ມນຸສ຺ສໂລເກ ສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕມ຺ປິ ອິຕ຺ຕຣໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປກໍ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ໂຍ ຈິຣໍ ຊີວຕິ, ໂສ ວສ຺ສສຕໍ ອປ຺ປໍ ວາ ຠິຍ຺ໂຍ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໙໑; ສໍ. ນິ. ໑.໑໔໕; ອ. ນິ. ໗.໗໔). ອິຕ຺ຕຣໍ ອິຕ຺ຕຣໂຕ ຎຕ຺ວາຕິ ຘນຘຎ຺ຎາທິອຸປກຣຓໍ ມນຸສ຺ສານໍ ຊີວິຕຎ຺ຈ ອິຕ຺ຕຣໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ຂຓິກໍ ນ ຈິຣສ຺ສນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາຍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ. ທີປໍ ກຍິຣາຖ ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ສປຎ຺ໂຎ ປຸຣິໂສ ທີປໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐໍ ປຣໂລເກ ຫິຕສຸຂາຘິຏ຺ຐານໍ ກເຣຍ຺ຍ. ເຍ ເຕ ເອວໍ ປຊານນ຺ຕີຕິ ເຍ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ມນຸສ຺ສານໍ ໂຠຄານໍ ຊີວິຕສ຺ສ ຈ ອິຕ຺ຕຣຠາວໍ ຍາຖາວໂຕ ຊານນ຺ຕິ, ເຕ ທາເນ ສພ຺ພກາລໍ ນປ຺ປມຊ຺ຊນ຺ຕິ. ສຸຕ຺ວາ ອຣຫຕໍ ວໂຈຕິ ອຣຫຕໍ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ອຣິຍານໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ສຸຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ປາກຏເມວ.

ເອວໍ ເຕ ເປຕາ ສາມເຓເຣນ ປຸຏ຺ຐາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ມາຕຸລມາຕຸລານິໂຍ’’ຕິ ປເວເທສຸໍ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສາມເຓໂຣ ສຎ຺ຊາຕສໍເວໂຄ ອຸກ຺ກຓ຺ຐໍ ປຏິວິໂນເທຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປາເທສຸ ສິຣສາ ນິປຕິຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸກມ຺ປເກນ ¶ ກຣຓີຍໍ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ, ຕໍ ເມ ຕຸມ຺ເຫຫິ ກຕໍ, ມຫຕາ ວຕມ຺ຫິ ອນຕ຺ຖປາຕໂຕ ຣກ຺ຂິໂຕ, ນ ທານິ ເມ ¶ ຆຣາວາເສນ ອຕ຺ໂຖ, ອຠິຣມິສ຺ສາມິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາເສ’’ຕິ. ອຖາຍສ຺ມາ ສໍກິຈ຺ໂຈ ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍານຸຣູປໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ໂສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອາຍສ຺ມາ ປນ ສໍກິຈ຺ໂຈ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ຕມຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ສາ ເທສນາ ມຫາຊນສ຺ສ ສາຕ຺ຖິກາ ອໂຫສີຕິ.

ນາຄເປຕວຕ຺ຖຸວຓຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ອຸຣຄເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ອຸຣໂຄວ ຕຈໍ ຊິຓ຺ຓນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອຸປາສກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ກາລມກາສິ. ໂສ ປຸຕ຺ຕມຣຓເຫຕຸ ປຣິເທວໂສກສມາປນ຺ໂນ ພຫິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເຄເຫເຍວ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ¶ ສຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈູສເວລາຍໍ ມຫາກຣຸຓາສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ອຸປາສກໍ ທິສ຺ວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຕສ຺ສ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ອຸປາສໂກ ຈ ສຕ຺ຖຸ ອາຄຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ສີຆໍ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຄຫໍ ປເວເສຕ຺ວາ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ອທາສິ. ນິສີທິ ຠຄວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ. ອຸປາສໂກປິ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ຕໍ ຠຄວາ ‘‘ກິໍ, ອຸປາສກ, ໂສກປເຣໂຕ ວິຍ ທິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາມ, ຠຄວາ, ປິໂຍ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ ກາລກໂຕ, ເຕນາຫໍ ໂສຈາມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ໂສກວິໂນທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຸຣຄຊາຕກໍ (ຊາ. ໑.໕.໑໙ ອາທໂຍ) ກເຖສິ.

ອຕີເຕ ກິຣ ກາສິຣຏ຺ເຐ ພາຣາຓສິຍໍ ຘມ຺ມປາລໍ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸລໍ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ຖ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ປຸຕ຺ໂຕ ຘີຕາ ສຸຓິສາ ທາສີຕິ ອິເມ ສພ຺ເພປິ ມຣຓານຸສ຺ສຕິຠາວນາຠິຣຕາ ¶ ອເຫສຸໍ. ເຕສຸ ໂຍ ເຄຫໂຕ ນິກ຺ຂມຕິ, ໂສ ເສສຊເນ ໂອວທິຕ຺ວາ ນິຣເປກ຺ໂຂວ ນິກ຺ຂມຕິ. ອເຖກທິວສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຆຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກສຕິ. ປຸຕ຺ໂຕ ສຸກ຺ຂຕິຓປຓ຺ຓກຏ຺ຐານິ ອາລິມ຺ເປຕິ. ຕຕ຺ເຖໂກ ກຓ຺ຫສປ຺ໂປ ຑາຫຠເຍນ ຣຸກ຺ຂສຸສິຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອິມໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຸຕ຺ຕໍ ຑໍສິ. ໂສ ວິສເວເຄນ ມຸຈ຺ຉິໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ປຣິປຕິຕ຺ວາ ກາລກໂຕ, ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຸຕ຺ຕໍ ມຕໍ ທິສ຺ວາ ກມ຺ມນ຺ຕສມີເປນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ເອກໍ ປຸຣິສໍ ເອວມາຫ – ‘‘ສມ຺ມ, ມມ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ເອວໍ ວເທຫິ ‘ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ ເອກສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ມາລາຄນ຺ຘາທີນິ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຸຣິຕໍ ອາຄຈ຺ຉຕູ’ຕິ’’. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຖາ ອາໂຣເຈສິ, ເຄຫຊໂນປິ ຕຖາ ອກາສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວິລິມ຺ປິຕ຺ວາ ປຣິຊນປຣິວຸໂຕ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ຈິຕກໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ທຕ຺ວາ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ຘໍ ຑຫນ຺ໂຕ ວິຍ ນິສ຺ໂສໂກ ນິສ຺ສນ຺ຕາໂປ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ມນສິ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ.

ອຖ ¶ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ສກ຺ໂກ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ໂສ ຈ ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຣິມຊາຕິໍ ກຕປຸຎ຺ຎຎ຺ຈ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ຎາຕເກ ຈ ອນຸກມ຺ປມາໂນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓເວເສນ ຕຕ຺ຖ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ¶ ຎາຕເກ ອໂສຈນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ, ມິຄໍ ຌາເປຖ, ອມ຺ຫາກໍ ມໍສໍ ເທຖ, ຉາໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ນ ມິໂຄ, ມນຸສ຺ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິໂກ ເອໂສ’’ຕິ? ‘‘ນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິໂກ, ອຸເຣ ຊາໂຕ ໂອຣໂສ ມຫາຄຸຓວນ຺ໂຕ ຕຣຸຓປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິມຕ຺ຖໍ ຕຸມ຺ເຫ ຕຖາຣູເປ ຄຸຓວຕິ ຕຣຸຓປຸຕ຺ເຕ ມເຕ ນ ໂສຈຖາ’’ຕິ? ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອໂສຈນກາຣຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ –

໘໕.

‘‘ອຸຣໂຄວ ຕຈໍ ຊິຓ຺ຓໍ, ຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ ສໍ ຕນຸໍ;

ເອວໍ ສຣີເຣ ນິພ຺ໂຠເຄ, ເປເຕ ກາລກເຕ ສຕິ.

໘໖.

‘‘ຑຍ຺ຫມາໂນ ນ ຊານາຕິ, ຎາຕີນໍ ປຣິເທວິຕໍ;

ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ນ ໂຣທາມິ, ຄໂຕ ໂສ ຕສ຺ສ ຍາ ຄຕີ’’ຕິ. –

ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ.

໘໕-໘໖. ຕຕ຺ຖ ¶ ອຸຣໂຄຕິ ອຸເຣນ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຸຣໂຄ. ສປ຺ປສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕຈໍ ຊິຓ຺ຓນ຺ຕິ ຊຊ຺ຊຣຠາເວນ ຊິຓ຺ຓໍ ປຸຣາຓໍ ອຕ຺ຕໂນ ຕຈໍ ນິມ຺ໂມກໍ. ຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ ສໍ ຕນຸນ຺ຕິ ຍຖາ ອຸຣໂຄ ອຕ຺ຕໂນ ຊິຓ຺ຓຕຈໍ ຣຸກ຺ຂນ຺ຕເຣ ວາ ກຏ຺ຐນ຺ຕເຣ ວາ ມູລນ຺ຕເຣ ວາ ປາສາຓນ຺ຕເຣ ວາ ກຎ຺ຈຸກໍ ໂອມຸຎ຺ຈນ຺ໂຕ ວິຍ ສຣີຣໂຕ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປຫາຍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຍຖາກາມໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ສໍສາເຣ ປຣິພ຺ຠມນ຺ໂຕ ສຕ຺ໂຕ ໂປຣາຓສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປຣິກ຺ຂີຓຕ຺ຕາ ຊຊ຺ຊຣີຠູຕໍ ສໍ ຕນຸໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣໍ ຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຍຖາກມ຺ມໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຸນພ຺ຠວວເສນ ອຸປປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວນ຺ຕິ ຑຍ຺ຫມານໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ. ສຣີເຣ ນິພ຺ໂຠເຄຕິ ອສ຺ສ ວິຍ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ກາເຍ ເອວໍ ໂຠຄວິຣຫິເຕ ນິຣຕ຺ຖເກ ຊາເຕ. ເປເຕຕິ ອາຍຸອຸສ຺ມາວິຎ຺ຎາຓໂຕ ອປຄເຕ. ກາລກເຕ ສຕີຕິ ມເຕ ຊາເຕ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ຑຍ຺ຫມາໂນ ກາໂຍ ອເປຕວິຎ຺ຎາຓຕ຺ຕາ ຑາຫທຸກ຺ຂໍ ວິຍ ຎາຕີນໍ ຣຸທິຕໍ ປຣິເທວິຕມ຺ປິ ນ ຊານາຕິ, ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ມມ ປຸຕ຺ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ນ ໂຣທາມິ. ຄໂຕ ໂສ ¶ ຕສ຺ສ ຍາ ຄຕີຕິ ຍທິ ມຕສຕ຺ຕາ ນ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ມຕສ຺ສ ປນ ກໂຕກາສສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວເສນ ຍາ ຄຕິ ປາຏິກງ຺ຂາ, ຕໍ ¶ ຈຸຕິອນນ຺ຕຣເມວ ຄໂຕ, ໂສ ນ ປຸຣິມຎາຕີນໍ ຣຸທິຕໍ ປຣິເທວິຕໍ ວາ ປຈ຺ຈາສີສຕິ, ນາປິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປຸຣິມຎາຕີນໍ ຣຸທິເຕນ ກາຈິ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ເອວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ອຕ຺ຕໂນ ອໂສຈນກາຣເຓ ກຖິເຕ ປຣິຍາຍມນສິກາຣໂກສລ຺ເລ ປກາສິເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຣູໂປ ສກ຺ໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ອາຫ – ‘‘ອມ຺ມ, ຕຸຍ຺ຫໍ ໂສ ມໂຕ ກິໍ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ທສ ມາເສ ກຸຈ຺ຉິນາ ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ຖຎ຺ຎໍ ປາເຍຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາເທ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ສໍວຑ຺ຒິໂຕ ປຸຕ຺ໂຕ ເມ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ ເອວໍ ປິຕາ ຕາວ ປຸຣິສຠາເວນ ມາ ໂຣທຕຸ, ມາຕຸ ນາມ ຫທຍໍ ມຸທຸກໍ, ຕ຺ວໍ ກສ຺ມາ ນ ໂຣທສີ’’ຕິ? ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສາ ອໂຣທນກາຣຓໍ ກເຖນ຺ຕີ –

໘໗.

‘‘ອນພ຺ຠິໂຕ ¶ ຕໂຕ ອາຄາ, ນານຸຎ຺ຎາໂຕ ອິໂຕ ຄໂຕ;

ຍຖາຄໂຕ ຕຖາ ຄໂຕ, ຕຕ຺ຖ ກາ ປຣິເທວນາ.

໘໘.

‘‘ຑຍ຺ຫມາໂນ ນ ຊານາຕິ, ຎາຕີນໍ ປຣິເທວິຕໍ;

ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ນ ໂຣທາມິ, ຄໂຕ ໂສ ຕສ຺ສ ຍາ ຄຕີ’’ຕິ. –

ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອນພ຺ຠິໂຕຕິ ອນວ຺ຫາໂຕ, ‘‘ເອຫິ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕຠາວໍ ອຸປຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ເອວໍ ອປກ຺ໂກສິໂຕ. ຕໂຕຕິ ຍຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພ ຐິໂຕ, ຕໂຕ ປຣໂລກໂຕ. ອາຄາຕິ ອາຄຎ຺ຉິ. ນານຸຎ຺ຎາໂຕຕິ ອນນຸມໂຕ, ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕາຕ, ປຣໂລກ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອມ຺ເຫຫິ ອວິສ຺ສຏ຺ໂຐ. ອິໂຕຕິ ອິຘໂລກໂຕ. ຄໂຕຕິ ອປຄໂຕ. ຍຖາຄໂຕຕິ ເຍນາກາເຣນ ອາຄໂຕ, ອມ຺ເຫຫິ ອນພ຺ຠິໂຕ ເອວ ອາຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຖາ ຄໂຕຕິ ເຕເນວາກາເຣນ ຄໂຕ. ຍຖາ ສເກເນວ ກມ຺ມຸນາ ອາຄໂຕ, ຕຖາ ສເກເນວ ກມ຺ມຸນາ ຄໂຕຕິ. ເອເຕນ ກມ຺ມສ຺ສກຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາ ປຣິເທວນາຕິ ເອວໍ ອວສວຕ຺ຕິເກ ສໍສາຣປວຕ຺ເຕ ມຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ກາ ນາມ ປຣິເທວນາ, ອຍຸຕ຺ຕາ ສາ ປຎ຺ຎວຕາ ອກຣຓີຍາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ເອວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຠຄິນິໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອມ຺ມ, ຕຸຍ຺ຫໍ ໂສ ກິໍ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ຠາຕາ ເມ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອມ຺ມ, ຠຄິນິໂຍ ນາມ ຠາຕູສຸ ສິເນຫາ, ຕ຺ວໍ ກສ຺ມາ ນ ໂຣທສີ’’ຕິ? ສາປິ ອໂຣທນກາຣຓໍ ກເຖນ຺ຕີ –

໘໙.

‘‘ສເຈ ¶ ¶ ໂຣເທ ກິສ຺ສ ອສ຺ສໍ, ຕຕ຺ຖ ເມ ກິໍ ຜລໍ ສິຍາ;

ຎາຕິມິຕ຺ຕສຸຫຊ຺ຊານໍ, ຠິຍ຺ໂຍ ໂນ ອຣຕີ ສິຍາ.

໙໐.

‘‘ຑຍ຺ຫມາໂນ ນ ຊານາຕິ, ຎາຕີນໍ ປຣິເທວິຕໍ;

ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ນ ໂຣທາມິ, ຄໂຕ ໂສ ຕສ຺ສ ຍາ ຄຕີ’’ຕິ. –

ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສເຈ ໂຣເທ ກິສາ ອສ຺ສນ຺ຕິ ຍທິ ອຫໍ ໂຣເທຍ຺ຍໍ, ກິສາ ປຣິສຸກ຺ຂສຣີຣາ ຠເວຍ຺ຍໍ. ຕຕ຺ຖ ເມ ກິໍ ຜລໍ ສິຍາຕິ ຕສ຺ມິໍ ມຍ຺ຫໍ ຠາຕຸ ມຣຓນິມິຕ຺ເຕ ໂຣທເນ ກິໍ ນາມ ຜລໍ, ໂກ ອານິສໍໂສ ຠເວຍ຺ຍ? ນ ເຕນ ມຍ຺ຫໍ ຠາຕິໂກ ¶ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ນາປິ ໂສ ເຕນ ສຸຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຎາຕິມິຕ຺ຕສຸຫຊ຺ຊານໍ, ຠິຍ຺ໂຍ ໂນ ອຣຕີ ສິຍາຕິ ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕີນໍ ມິຕ຺ຕານໍ ສຸຫທຍານຎ຺ຈ ມມ ໂສຈເນນ ຠາຕຸມຣຓທຸກ຺ຂໂຕ ຠິຍ຺ໂຍປິ ອຣຕິ ທຸກ຺ຂເມວ ສິຍາຕິ.

ເອວໍ ຠຄິນິຍາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຠຣິຍໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ໂສ ກິໍ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ຠຕ຺ຕາ ເມ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ຠທ຺ເທ, ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາມ ຠຕ຺ຕຣິ ສິເນຫາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ມເຕ ວິຘວາ ອນາຖາ ໂຫນ຺ຕິ, ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ນ ໂຣທສີ’’ຕິ? ສາປິ ອຕ຺ຕໂນ ອໂຣທນກາຣຓໍ ກເຖນ຺ຕີ –

໙໑.

‘‘ຍຖາປິ ທາຣໂກ ຈນ຺ທໍ, ຄຈ຺ຉນ຺ຕມນຸໂຣທຕິ;

ເອວໍສມ຺ປທເມເວຕໍ, ໂຍ ເປຕມນຸໂສຈຕິ.

໙໒.

‘‘ຑຍ຺ຫມາໂນ ນ ຊານາຕິ, ຎາຕີນໍ ປຣິເທວິຕໍ;

ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ນ ໂຣທາມິ, ຄໂຕ ໂສ ຕສ຺ສ ຍາ ຄຕີ’’ຕິ. – ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ;

ຕຕ຺ຖ ທາຣໂກຕິ ພາລທາຣໂກ. ຈນ຺ທນ຺ຕິ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ. ຄຈ຺ຉນ຺ຕນ຺ຕິ ນຠໍ ອພ຺ຠຸສ຺ສຸກ຺ກມານໍ. ອນຸໂຣທຕີຕິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຣຖຈກ຺ກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເທຫີ’’ຕິ ອນຸໂຣທຕິ. ເອວໍສມ຺ປທເມເວຕນ຺ຕິ ໂຍ ເປຕໍ ມຕໍ ອນຸໂສຈຕິ, ຕສ຺ເສຕໍ ອນຸໂສຈນໍ ເອວໍສມ຺ປທໍ ເອວຣູປໍ, ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຈນ຺ທສ຺ສ ຄເຫຕຸກາມຕາສທິສໍ ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອິຈ຺ຉາຠາວໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ເອວໍ ຕສ຺ສ ຠຣິຍາຍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ທາສິໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອມ຺ມ, ຕຸຍ຺ຫໍ ໂສ ກິໍ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ອຍ຺ໂຍ ເມ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ ເອວໍ ເຕນ ຕ຺ວໍ ໂປເຖຕ຺ວາ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ¶ ກາຣິຕາ ຠວິສ຺ສສິ, ຕສ຺ມາ ¶ ມຎ຺ເຎ ‘ສຸມຸຕ຺ຕາຫໍ ເຕນາ’ຕິ ນ ໂຣທສີ’’ຕິ? ‘‘ສາມິ, ມາ ມໍ ເອວໍ ອວຈ, ນ ເຈຕໍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ¶ , ອຕິວິຍ ຂນ຺ຕິເມຕ຺ຕານຸທ຺ທຍາສມ຺ປນ຺ໂນ ຍຸຕ຺ຕວາທີ ມຍ຺ຫໍ ອຍ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ອຸເຣ ສໍວຑ຺ຒປຸຕ຺ໂຕ ວິຍ ອໂຫສີ’’ຕິ. ອຖ ‘‘ກສ຺ມາ ນ ໂຣທສີ’’ຕິ? ສາປິ ອຕ຺ຕໂນ ອໂຣທນກາຣຓໍ ກເຖນ຺ຕີ –

໙໓.

‘‘ຍຖາປິ ພ຺ຣຫ຺ເມ ອຸທກຸມ຺ໂຠ, ຠິນ຺ໂນ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິໂຍ;

ເອວໍສມ຺ປທເມເວຕໍ, ໂຍ ເປຕມນຸໂສຈຕິ.

໙໔.

‘‘ຑຍ຺ຫມາໂນ ນ ຊານາຕິ, ຎາຕີນໍ ປຣິເທວິຕໍ;

ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ນ ໂຣທາມິ, ຄໂຕ ໂສ ຕສ຺ສ ຍາ ຄຕີ’’ຕິ. –

ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາປິ ພ຺ຣຫ຺ເມ ອຸທກຸພ຺ໂຠ, ຠິນ຺ໂນ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິໂຍຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເສຍ຺ຍຖາປິ ອຸທກຆໂຏ ມຸຄ຺ຄຣປ຺ປຫາຣາທິນາ ຠິນ຺ໂນ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິໂຍ ປຸນ ປາກຕິໂກ ນ ໂຫຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ສກ຺ໂກ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ‘‘ສມ຺ມເທວ ຕຸມ຺ເຫຫິ ມຣຓສ຺ສຕິ ຠາວິຕາ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ຕຸມ຺ເຫຫິ ກສິອາທິກຣຓກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ເຕສໍ ເຄຫໍ ສຕ຺ຕຣຕນຠຣິຕໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ທານໍ ເທຖ, ສີລໍ ຣກ຺ຂຖ, ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ໂອວທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ເຕສໍ ນິເວເທຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ. ເຕປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາທໂຍ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ຕາ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຊາຕກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ໂສກສລ຺ລໍ ສມຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫີຕິ.

ອຸຣຄເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອິຕິ ຂຸທ຺ທກ-ອຏ຺ຐກຖາຍ ເປຕວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ

ທ຺ວາທສວຕ຺ຖຸປຏິມຓ຺ຑິຕສ຺ສ

ປຐມສ຺ສ ອຸຣຄວຄ຺ຄສ຺ສ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອຸພ຺ພຣິວຄ຺ໂຄ

໑. ສໍສາຣໂມຈກເປຕິວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ນຄ຺ຄາ ¶ ¶ ¶ ທຸພ຺ພຓ຺ຓຣູປາສີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖຣິ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ມຄຘຣຏ຺ເຐ ອິຏ຺ຐກວຕີນາມເກ ຄາເມ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເປຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຄຘຣຏ຺ເຐ ກິຣ ອິຏ຺ຐກວຕີ ຈ ທີຆຣາຊິ ຈາຕິ ທ຺ເວ ຄາມກາ ອເຫສຸໍ, ຕຕ຺ຖ ພຫູ ສໍສາຣໂມຈກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ປຏິວສນ຺ຕິ. ອຕີເຕ ຈ ກາເລ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ວສ຺ສສຕານໍ ມຕ຺ຖເກ ອຎ຺ຎຕຣາ ອິຕ຺ຖີ ຕຕ຺ເຖວ ອິຏ຺ຐກວຕິຍໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ສໍສາຣໂມຈກກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິວເສນ ພຫູ ກີຏປຏງ຺ເຄ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕ຺ວາ ເປເຕສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ສາ ປຎ຺ຈ ວສ຺ສສຕານິ ຂຸປ຺ປິປາສາທິທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວຕິ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕວຣຘມ຺ມຈກ຺ເກ ອນຸກ຺ກເມນ ຣາຊຄຫໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ປຸນປິ ອິຏ຺ຐກວຕິຍໍເຍວ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ສໍສາຣໂມຈກກຸເລເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຍທາ ສຕ຺ຕຏ຺ຐວສ຺ສຸທ຺ເທສິກກາເລ ອຎ຺ຎາຫິ ທາຣິກາຫິ ສທ຺ຘິໍ ຣຖິກາຍ ກີຬນສມຕ຺ຖາ ອໂຫສິ, ຕທາ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ຕເມວ ຄາມໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ອຣຸຓວຕີວິຫາເຣ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ທ຺ວາທສຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ທ຺ວາຣສມີເປນ ມຄ຺ເຄນ ອຕິກ຺ກມຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ພຫູ ຄາມທາຣິກາ ຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣສມີເປ ກີຬນ຺ຕິໂຍ ປສນ຺ນມານສາ ມາຕາປິຕູນໍ ປຏິປຕ຺ຕິທສ຺ສເນນ ເວເຄນາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣໍ ອຎ຺ເຎ ຈ ຠິກ຺ຂູ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິໍສຸ. ສາ ປເນສາ ອສ຺ສທ຺ຘກຸລສ຺ສ ຘີຕາ ຈິຣກາລໍ ອປຣິຈິຕກຸສລຕາຍ ສາຘຸຊນາຈາຣວິຣຫິຕາ ອນາທຣາ ອລກ຺ຂິກາ ວິຍ ອຏ຺ຐາສິ. ເຖໂຣ ຕສ຺ສາ ປຸພ຺ພຈຣິຕໍ ອິທານິ ຈ ສໍສາຣໂມຈກກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕນໍ ອາຍຕິຎ຺ຈ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນາຣຫຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສຈາຍໍ ມໍ ວນ຺ທິສ຺ສຕິ, ນິຣເຍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ເປເຕສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາປິ ມມໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຏິລຠິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ກຣຸຓາສຎ຺ໂຈທິຕມານໂສ ¶ ຕາ ທາຣິກາໂຍ ອາຫ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຠິກ຺ຂູ ວນ຺ທຖ, ອຍໍ ປນ ທາຣິກາ ອລກ຺ຂິກາ ວິຍ ຐິຕາ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ຕາ ທາຣິກາ ຫຕ຺ເຖສຸ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ພລກ຺ກາເຣນ ເຖຣສ຺ສ ປາເທ ວນ຺ທາເປສຸໍ.

ສາ ¶ ອປເຣນ ສມເຍນ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ທີຆຣາຊິຍໍ ສໍສາຣໂມຈກກຸເລ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ທິນ຺ນາ ປຣິປຸຓ຺ຓຄພ຺ຠາ ຫຸຕ຺ວາ ກາລກຕາ ເປເຕສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນຄ຺ຄາ ທຸພ຺ພຓ຺ຓຣູປາ ຂຸປ຺ປິປາສາຠິຠູຕາ ¶ ອຕິວິຍ ພີຠຈ຺ຉທສ຺ສນາ ວິຈຣນ຺ຕີ ຣຕ຺ຕິຍໍ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ເຖໂຣ –

໙໕.

‘‘ນຄ຺ຄາ ທຸພ຺ພຓ຺ຓຣູປາສິ, ກິສາ ຘມນິສນ຺ຖຕາ;

ອຸປ຺ຜາສຸລິເກ ກິສິເກ, ກາ ນຸ ຕ຺ວໍ ອິຘ ຕິຏ຺ຐສີ’’ຕິ. –

ຄາຖາຍ ປຸຈ຺ຉິ. ຕຕ຺ຖ ຘມນິສນ຺ຖຕາຕິ ນິມ຺ມໍສໂລຫິຕຕາຍ ສິຣາຊາເລຫິ ປຕ຺ຖຕຄຕ຺ຕາ. ອຸປ຺ຜາສຸລິເກຕິ ອຸຄ຺ຄຕຜາສຸລິເກ. ກິສິເກຕິ ກິສສຣີເຣ. ປຸພ຺ເພປິ ‘‘ກິສາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ກິສິເກ’’ຕິ ວຈນໍ ອຏ຺ຐິຈມ຺ມນ຺ຫາຣຸມຕ຺ຕສຣີຣຕາຍ ອຕິວິຍ ກິສຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເປຕີ ອຕ຺ຕານໍ ປເວເທນ຺ຕີ –

໙໖.

‘‘ອຫໍ ຠທນ຺ເຕ ເປຕີມ຺ຫິ, ທຸຄ຺ຄຕາ ຍມໂລກິກາ;

ປາປກມ຺ມໍ ກຣິຕ຺ວານ, ເປຕໂລກໍ ອິໂຕ ຄຕາ’’ຕິ. – ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ປຸນ ເຖເຣນ –

໙໗.

‘‘ກິໍ ນຸ ກາເຍນ ວາຈາຍ, ມນສາ ທຸກ຺ກຏໍ ກຕໍ;

ກິສ຺ສກມ຺ມວິປາເກນ, ເປຕໂລກໍ ອິໂຕ ຄຕາ’’ຕິ. –

ກຕກມ຺ມໍ ປຸຏ຺ຐາ ‘‘ອທານສີລາ ມຈ຺ຉຣິນີ ຫຸຕ຺ວາ ເປຕໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເອວໍ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວາມີ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໙໘.

‘‘ອນຸກມ຺ປກາ ¶ ¶ ມຍ຺ຫໍ ນາເຫສຸໍ ຠນ຺ເຕ, ປິຕາ ຈ ມາຕາ ອຖວາປິ ຎາຕກາ;

ເຍ ມໍ ນິໂຍເຊຍ຺ຍຸໍ ທທາຫິ ທານໍ, ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ.

໙໙.

‘‘ອິໂຕ ອຫໍ ວສ຺ສສຕານິ ປຎ຺ຈ, ຍໍ ເອວຣູປາ ວິຈຣາມິ ນຄ຺ຄາ;

ຂຸທາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ຈ ຂຊ຺ຊມານາ, ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ຜລໍ ມເມທໍ.

໑໐໐.

‘‘ວນ຺ທາມິ ¶ ຕໍ ອຍ຺ຍ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ, ອນຸກມ຺ປ ມໍ ວີຣ ມຫານຸຠາວ;

ທຕ຺ວາ ຈ ເມ ອາທິສ ຍຎ຺ຫິ ກິຎ຺ຈິ, ໂມເຈຫິ ມໍ ທຸຄ຺ຄຕິຍາ ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ.

໙໘. ຕຕ຺ຖ ອນຸກມ຺ປກາຕິ ສມ຺ປຣາຍິເກນ ອຕ຺ເຖນ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫກາ. ຠນ຺ເຕຕິ ເຖຣໍ ອາລປຕິ. ເຍ ມໍ ນິໂຍເຊຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ມາຕາ ວາ ປິຕາ ວາ ອຖ ວາ ຎາຕກາ ເອທິສາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ທທາຫິ ທານ’’ນ຺ຕິ ເຍ ມໍ ນິໂຍເຊຍ຺ຍຸໍ, ຕາທິສາ ອນຸກມ຺ປກາ ມຍ຺ຫໍ ນາເຫສຸນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

໙໙. ອິໂຕ ອຫໍ ວສ຺ສສຕານິ ປຎ຺ຈ, ຍໍ ເອວຣູປາ ວິຈຣາມິ ນຄ຺ຄາຕິ ອິທໍ ສາ ເປຕີ ອິໂຕ ຕຕິຍາຍ ຊາຕິຍາ ອຕ຺ຕໂນ ເປຕຕ຺ຕຠາວໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ອິທານິປິ ຕຖາ ປຎ຺ຈວສ຺ສສຕານິ ວິຈຣາມີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ, ທານາທີນໍ ປຸຎ຺ຎານໍ ອກຕຕ຺ຕາ ເອວຣູປາ ນຄ຺ຄາ ເປຕີ ຫຸຕ຺ວາ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວສ຺ສສຕານິ ປຎ຺ຈ ວິຈຣາມີຕິ ໂຍຊນາ. ຕຓ຺ຫາຍາຕິ ປິປາສາຍ. ຂຊ຺ຊມານາຕິ ຂາທິຍມານາ, ພາຘິຍມານາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໐໐. ວນ຺ທາມິ ຕໍ ອຍ຺ຍ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາຕິ ອຍ຺ຍ, ຕມຫໍ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ວນ຺ທາມິ, ເອຕ຺ຕກເມວ ປຸຎ຺ຎໍ ອິທານິ ມຍາ ກາຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອນຸກມ຺ປ ມນ຺ຕິ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫ ¶ ມມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອນຸທ຺ທຍໍ ກໂຣຫິ. ທຕ຺ວາ ຈ ເມ ອາທິສ ຍຎ຺ຫິ ກິຎ຺ຈີຕິ ກິຎ຺ຈິເທວ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ທຕ຺ວາ ຕໍ ທກ຺ຂິຓໍ ມຍ຺ຫໍ ອາທິສ, ເຕນ ເມ ອິໂຕ ເປຕໂຍນິໂຕ ໂມກ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ວທຕິ. ເຕເນວາຫ ‘‘ໂມເຈຫິ ມໍ ທຸຄ຺ຄຕິຍາ ຠທນ຺ເຕ’’ຕິ.

ເອວໍ ເປຕິຍາ ວຸຕ຺ເຕ ຍຖາ ໂສ ເຖໂຣ ປຏິປຊ຺ຊິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສງ຺ຄີຕິກາເຣຫິ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ –

໑໐໑.

‘‘ສາຘູຕິ ໂສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕນຸກມ຺ປໂກ;

ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂລປໍ ທຕ຺ວາ, ປາຓິມຕ຺ຕຎ຺ຈ ໂຈຬກໍ;

ຖາລກສ຺ສ ຈ ປານີຍໍ, ຕສ຺ສາ ທກ຺ຂິຓມາທິສິ.

໑໐໒.

‘‘ສມນນ຺ຕຣານຸທ຺ທິຏ຺ເຐ ¶ , ວິປາໂກ ອຸທປຊ຺ຊຖ;

ໂຠຊນຈ຺ຉາທນປານີຍໍ, ທກ຺ຂິຓາຍ ອິທໍ ຜລໍ.

໑໐໓.

‘‘ຕໂຕ ສຸທ຺ຘາ ສຸຈິວສນາ, ກາສິກຸຕ຺ຕມຘາຣິນີ;

ວິຈິຕ຺ຕວຕ຺ຖາຠຣຓາ, ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມີ’’ຕິ.

໑໐໑-໑໐໓. ຕຕ຺ຖ ¶ ຠິກ຺ຂູນນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸໂນ, ວຈນວິປລ຺ລາເສນ ເຫຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ອາໂລປໍ ຠິກ຺ຂຸໂນ ທຕ຺ວາ’’ຕິ ເກຈິ ປຐນ຺ຕິ. ອາໂລປນ຺ຕິ ກພຬໍ, ເອກາໂລປມຕ຺ຕໍ ໂຠຊນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາຓິມຕ຺ຕຎ຺ຈ ໂຈຬກນ຺ຕິ ເອກຫຕ຺ຖປ຺ປມາຓໍ ໂຈຬຂຓ຺ຑນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຖາລກສ຺ສ ຈ ປານີຍນ຺ຕິ ເອກຖາລກປູຣຓມຕ຺ຕໍ ອຸທກໍ. ເສສໍ ຂລ຺ລາຏິຍເປຕວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອຖາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ເປຕິໍ ປີຓິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປຣິສຸທ຺ຘຉວິວຓ຺ຓໍ ທິພ຺ພວຕ຺ຖາຠຣຓາລງ຺ກາຣໍ ສມນ຺ຕໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຠາຍ ໂອຠາເສນ຺ຕິໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຐິຕໍ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ກມ຺ມຜລໍ ຕາຍ ວິຠາເວຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໐໔.

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນ, ຍາ ຕ຺ວໍ ຕິຏ຺ຐສິ ເທວເຕ;

ໂອຠາເສນ຺ຕີ ທິສາ ສພ຺ພາ, ໂອສຘີ ວິຍ ຕາຣກາ.

໑໐໕.

‘‘ເກນ ເຕຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເກນ ເຕ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ¶ ຈ ເຕ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

໑໐໖.

‘‘ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ເທວິ ມຫານຸຠາເວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ກິມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເກນາສິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

໑໐໔. ຕຕ຺ຖ ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນາຕິ ອຕິມນາເປນ, ອຠິຣູເປນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຓ຺ເຓນາຕິ ຉວິວຓ຺ເຓນ. ໂອຠາເສນ຺ຕີ ທິສາ ສພ຺ພາຕິ ສພ຺ພາປິ ທສ ທິສາ ໂຊເຕນ຺ຕີ ເອກາໂລກໍ ກໂຣນ຺ຕີ. ຍຖາ ກິນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ໂອສຘີ ວິຍ ຕາຣກາ’’ຕິ. ອຸສ຺ສນ຺ນາ ປຠາ ເອຕາຍ ຘີຍຕິ, ໂອສຘານໍ ວາ ¶ ອນຸພລປ຺ປທາຍິກາຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ໂອສຘີ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມາ ຕາຣກາ ຍຖາ ສມນ຺ຕໂຕ ອາໂລກໍ ກຸຣຸມານາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວເມວ ຕ຺ວໍ ສພ຺ພທິສາ ໂອຠາເສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໐໕. ເກນາຕິ ກິໍ-ສທ຺ໂທ ປຸຈ຺ຉາຍໍ. ເຫຕຸອຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ກຣຓວຈນໍ, ເກນ ເຫຕຸນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕຕິ ຕວ. ເອຕາທິໂສຕິ ເອທິໂສ, ເອຕຣຫິ ຍຖາທິສ຺ສມາໂນຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເກນ ເຕ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕີຕິ ເກນ ປຸຎ຺ຎວິເສເສນ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອິທານິ ຕຍາ ລພ຺ຠມານໍ ສຸຈຣິຕຜລໍ ອິຊ຺ຌຕິ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ໂຠຄາຕິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ‘‘ໂຠຄາ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມາ ວຕ຺ຖາຠຣຓາທິວິຕ຺ຕູປກຣຓວິເສສາ. ເຍ ເກຈີຕິ ໂຠເຄ ອນວເສສໂຕ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ¶ . ອນວເສສພ຺ຍາປໂກ ຫິ ອຍໍ ນິທ຺ເທໂສ ຍຖາ ‘‘ເຍ ເກຈິ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ. ມນໂສ ປິຍາຕິ ມນສາ ປິຍາຍິຕພ຺ພາ, ມນາປິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໐໖. ປຸຈ຺ຉາມີຕິ ປຸຈ຺ຉໍ ກໂຣມິ, ຎາຕຸໍ ອິຈ຺ຉາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕນ຺ຕິ ຕ຺ວໍ. ເທວີຕິ ທິພ຺ພານຠາວສມງ຺ຄິຕາຍ, ເທວິ. ເຕນາຫ ‘‘ມຫານຸຠາເວ’’ຕິ. ມນຸສ຺ສຠູຕາຕິ ມນຸສ຺ເສສຸ ຊາຕາ ມນຸສ຺ສຠາວໍ ປຕ຺ຕາ. ອິທໍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສຕ຺ຕາ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາເວ ຐິຕາ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຍເມຕາຍໍ ຄາຖານໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ອຕ຺ໂຖ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ປຣມຕ຺ຖທີປນິຍໍ ວິມານວຕ຺ຖຸອຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອວໍ ¶ ປຸນ ເຖເຣນ ປຸຏ຺ຐາ ເປຕີ ຕສ຺ສາ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ລທ຺ຘກາຣຓໍ ປກາເສນ຺ຕີ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໐໗.

‘‘ອຸປ຺ປຓ຺ຑຸກິໍ ກິສໍ ຉາຕໍ, ນຄ຺ຄໍ ສມ຺ປຕິຕຈ຺ຉວິໍ;

ມຸນິ ກາຣຸຓິໂກ ໂລເກ, ຕໍ ມໍ ອທ຺ທກ຺ຂິ ທຸຄ຺ຄຕໍ.

໑໐໘.

‘‘ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂລປໍ ທຕ຺ວາ, ປາຓິມຕ຺ຕຎ຺ຈ ໂຈຬກໍ;

ຖາລກສ຺ສ ຈ ປານີຍໍ, ມມ ທກ຺ຂິຓມາທິສິ.

໑໐໙.

‘‘ອາໂລປສ຺ສ ຜລໍ ປສ຺ສ, ຠຕ຺ຕໍ ວສ຺ສສຕໍ ທສ;

ຠຸຎ຺ຊາມິ ກາມກາມິນີ, ອເນກຣສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ.

໑໑໐.

‘‘ປາຓິມຕ຺ຕສ຺ສ ¶ ໂຈຬສ຺ສ, ວິປາກໍ ປສ຺ສ ຍາທິສໍ;

ຍາວຕາ ນນ຺ທຣາຊສ຺ສ, ວິຊິຕສ຺ມິໍ ປຏິຈ຺ຉທາ.

໑໑໑.

‘‘ຕໂຕ ພຫຸຕຣາ ຠນ຺ເຕ, ວຕ຺ຖານຈ຺ຉາທນານິ ເມ;

ໂກເສຍ຺ຍກມ຺ພລີຍານິ, ໂຂມກປ຺ປາສິການິ ຈ.

໑໑໒.

‘‘ວິປຸລາ ຈ ມຫຄ຺ຆາ ຈ, ເຕປາກາເສວລມ຺ພເຣ;

ສາຫໍ ຕໍ ປຣິທຫາມິ, ຍໍ ຍຎ຺ຫິ ມນໂສ ປິຍໍ.

໑໑໓.

‘‘ຖາລກສ຺ສ ¶ ຈ ປານີຍໍ, ວິປາກໍ ປສ຺ສ ຍາທິສໍ;

ຄມ຺ຠີຣາ ຈຕຸຣສ຺ສາ ຈ, ໂປກ຺ຂຣຎ຺ໂຎ ສຸນິມ຺ມິຕາ.

໑໑໔.

‘‘ເສໂຕທກາ ສຸປ຺ປຕິຕ຺ຖາ, ສີຕາ ອປ຺ປຏິຄນ຺ຘິຍາ;

ປທຸມຸປ຺ປລສຎ຺ຉນ຺ນາ, ວາຣິກິຎ຺ຊກ຺ຂປູຣິຕາ.

໑໑໕.

‘‘ສາຫໍ ຣມາມິ ກີຬາມິ, ໂມທາມິ ອກຸໂຕຠຍາ;

ມຸນິໍ ກາຣຸຓິກໍ ໂລເກ, ຠນ຺ເຕ ວນ຺ທິຕຸມາຄຕາ’’ຕິ.

໑໐໗. ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຓ຺ຑຸກິນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຓ຺ຑຸກຊາຕໍ. ຉາຕນ຺ຕິ ພຸຠຸກ຺ຂິຕໍ ຂຸທາຍ ອຠິຠູຕໍ. ສມ຺ປຕິຕຈ຺ຉວິນ຺ຕິ ຉິນ຺ນຠິນ຺ນສຣີຣຈ຺ຉວິໍ. ໂລເກຕິ ອິທໍ ‘‘ກາຣຸຓິໂກ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕກຣຸຓາຍ ວິສຍທສ຺ສນໍ. ຕໍ ມນ຺ຕິ ຕາທິສໍ ມມໍ, ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເອກນ຺ຕໂຕ ກຣຸຓຏ຺ຐານິຍໍ ມໍ. ທຸຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ຄຕໍ.

໑໐໘-໑໐໙. ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂລປໍ ທຕ຺ວາຕິອາທິ ເຖເຣນ ອຕ຺ຕໂນ ກຣຸຓາຍ ກຕາກາຣທສ຺ສນໍ. ຕຕ຺ຖ ¶ ຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂອທນໍ, ທິພ຺ພໂຠຊນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວສ຺ສສຕໍ ທສາຕິ ທສ ວສ຺ສສຕານິ, ວສ຺ສສຫສ຺ສນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍເຄ ເຈຕໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ຠຸຎ຺ຊາມິ ກາມກາມິນີ, ອເນກຣສພ຺ຍຎ຺ຊນນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎຫິປິ ກາເມຕພ຺ພກາເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ອເນກຣສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊາມີຕິ ໂຍຊນາ.

໑໑໐. ໂຈຬສ຺ສາຕິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສີເສນ ຕພ຺ພິສຍໍ ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎເມວ ທສ຺ເສຕິ. ວິປາກໍ ປສ຺ສ ຍາທິສນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ໂຈຬທານສ຺ສ ວິປາກສງ຺ຂາຕໍ ຜລໍ ປສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ. ຕໍ ປນ ຍາທິສໍ ຍຖາຣູປໍ, ກິນ຺ຕິ ເຈຕິ ອາຫ ‘‘ຍາວຕາ ນນ຺ທຣາຊສ຺ສາ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ໂກຍໍ ນນ຺ທຣາຊາ ນາມ? ອຕີເຕ ກິຣ ທສວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸເກສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ພາຣາຓສິວາສີ ເອໂກ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ອຣຎ຺ເຎ ຊງ຺ຆາວິຫາຣໍ ວິຈຣນ຺ໂຕ ອຣຎ຺ຎຏ຺ຐາເນ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ອທ຺ທສ. ໂສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຕຕ຺ຖ ຈີວຣກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອນຸວາເຕ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕ ສໍຫຣິຕ຺ວາວ ຐເປຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ. ໂສ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ຕໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກິໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ກິຎ຺ຈິ ອວຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ຈີວຣທຸສ຺ສໍ ນປ຺ປໂຫຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ¶ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸວາຕໍ ອາໂຣເປນ຺ໂຕ ຈີວຣໍ ກຕ຺ວາ ປາຣຸປິ. ໂສ ກຸຏຸມ຺ພິກາ ຊີວິຕປຣິໂຍສາເນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໂຕ ໂຍຊນມຕ຺ເຕ ຐາເນ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຄາເມ ອມຈ຺ຈກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ຕສ຺ສ ວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ຕສ຺ມິໍ ຄາເມ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ສງ຺ຆຸຏ຺ຐໍ ອໂຫສິ. ໂສ ມາຕຣໍ ອາຫ – ‘‘ອມ຺ມ, ສາຏກໍ ເມ ເທຫິ, ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ສຸໂຘຕວຕ຺ຖໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອທາສິ. ‘‘ອມ຺ມ, ຖູລໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອທາສິ, ຕມ຺ປິ ປຏິກ຺ຂິປິ. ອຖ ນໍ ມາຕາ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ຍາທິເສ ເຄເຫ ມຍໍ ຊາຕາ, ນຕ຺ຖິ ໂນ ອິໂຕ ສຸຂຸມຕຣສ຺ສ ວຕ຺ຖສ຺ສ ປຏິລາຠາຍ ປຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ລຠນຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉາມິ, ອມ຺ມາ’’ຕິ. ‘‘ຄຈ຺ຉ, ປຸຕ຺ຕ, ອຫໍ ອຊ຺ເຊວ ຕຸຍ຺ຫໍ ພາຣາຓສິນຄເຣ ຣຊ຺ຊປຏິລາຠໍ ¶ ອິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ, ອມ຺ມາ’’ຕິ ມາຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຄຈ຺ຉາມິ, ອມ຺ມາ’’ຕິ. ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕາຕາ’’ຕິ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ – ‘‘ກຫໍ ຄມິສ຺ສຕິ, ອິຘ ວາ ເອຕ຺ຖ ວາ ເຄເຫ ນິສີທິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ປນ ປຸຎ຺ຎນິຍາເມນ ໂຈທິຍມາໂນ ຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມງ຺ຄລສິລາປຏ຺ເຏ ສສີສໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ໂສ ຈ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ກາລກຕສ຺ສ ສຕ຺ຕໂມ ທິວໂສ ໂຫຕິ.

ອມຈ຺ຈາ ຈ ປຸໂຣຫິໂຕ ຈ ຣຎ຺ໂຎ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຣາຊງ຺ຄເຓ ນິສີທິຕ຺ວາ ມນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ເອກາ ຘີຕາ ອຕ຺ຖິ, ປຸຕ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ, ອຣາຊກໍ ຣຊ຺ຊໍ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຜຸສ຺ສຣຖໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊມາ’’ຕິ. ເຕ ກຸມຸທວຓ຺ເຓ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສິນ຺ຘເວ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕປ຺ປມຸຂໍ ປຎ຺ຈວິຘໍ ຣາຊກກຸຘຠຓ຺ຑໍ ຣຖສ຺ມິໍເຍວ ຐເປຕ຺ວາ ຣຖໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ຕູຣິຍານິ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາເປສຸໍ. ຣໂຖ ປາຈີນທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານາຠິມຸກ຺ໂຂ ອໂຫສິ. ‘‘ປຣິຈເຍນ ອຸຍ຺ຍານາຠິມຸໂຂ ຄຈ຺ຉຕິ ¶ , ນິວຕ຺ເຕມາ’’ຕິ ເກຈິ ອາຫໍສຸ. ປຸໂຣຫິໂຕ ‘‘ມາ ນິວຕ຺ຕຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຣໂຖ ກຸມາຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ອາໂຣຫນສຊ຺ໂຊ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ, ປຸໂຣຫິໂຕ ປາຣຸປນກຓ຺ຓໍ ອປເນຕ຺ວາ ປາທຕລານິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ ອຍໍ ທີໂປ, ທ຺ວິສຫສ຺ສທີປປຣິວາເຣສຸ ຈຕູສຸ ມຫາທີເປສຸ ເອກຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕູຣິຍານິ ປຄ຺ຄຓ຺ຫຖ, ປຸນປິ ປຄ຺ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຕູຣິຍານິ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາເປສິ.

ອຖ ກຸມາໂຣ ມຸຂໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ເກນ ກມ຺ເມນ ອາຄຕຕ຺ຖ, ຕາຕາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ເທວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣຊ຺ຊໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ກຫ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ທິວງ຺ຄໂຕ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ກຕິ ¶ ທິວສາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ’’ຕິ? ‘‘ອຊ຺ຊ ສຕ຺ຕໂມ ທິວໂສ’’ຕິ. ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ວາ ຘີຕາ ວາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ຘີຕາ ອຕ຺ຖິ, ເທວ, ປຸຕ຺ໂຕ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ກຣິສ຺ສາມິ ຣຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ຕາວເທວ ອຠິເສກມຓ຺ຑປໍ ກຕ຺ວາ ຣາຊຘີຕຣໍ ສພ຺ພາລງ຺ກາເຣຫິ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ອາເນຕ຺ວາ ກຸມາຣສ຺ສ ອຠິເສກໍ ອກໍສຸ.

ອຖສ຺ສ ກຕາຠິເສກສ຺ສ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກໍ ວຕ຺ຖໍ ອຸປເນສຸໍ. ໂສ ‘‘ກິມິທໍ, ຕາຕາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ນິວາສນວຕ຺ຖໍ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ນນຸ, ຕາຕາ, ຖູລ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ມນຸສ຺ສານໍ ¶ ປຣິໂຠຄວຕ຺ເຖສຸ ອິໂຕ ສຸຂຸມຕຣໍ ນຕ຺ຖິ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ເອວຣູປໍ ນິວາເສສີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ນ ມຎ຺ເຎ ປຸຎ຺ຎວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ (ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໑໙໑) ສຸວຓ຺ຓຠິງ຺ກາຣໍ ອາຫຣຖ, ລຠິສ຺ສາມິ ວຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ. ສຸວຓ຺ຓຠິງ຺ກາຣໍ ອາຫຣິໍສຸ. ໂສ ອຸຏ຺ຐາຍ ຫຕ຺ເຖ ໂຘວິຕ຺ວາ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖນ ອຸທກໍ ອາທາຍ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສາຍໍ ອພ຺ຠຸກ຺ກິຣິ. ຕທາ ຆນປຖວິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ກປ຺ປຣຸກ຺ຂາ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ປຸນ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓາຍ ປຈ຺ຉິມາຍ ອຸຕ຺ຕຣາຍາຕິ ເອວໍ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ອພ຺ຠຸກ຺ກິຣິ. ສພ຺ພທິສາສຸ ອຏ຺ຐ ອຏ຺ຐ ກຕ຺ວາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ກປ຺ປຣຸກ຺ຂາ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ເອເກກາຍ ທິສາຍ ໂສຬສ ໂສຬສ ກຕ຺ວາ ຈຕຸສຏ຺ຐິ ກມ຺ມຣຸກ຺ຂາຕິ ເກຈິ ວທນ຺ຕິ. ໂສ ເອກໍ ທິພ຺ພທຸສ຺ສໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ເອກໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ‘‘ນນ຺ທຣຎ຺ໂຎ ວິຊິເຕ ສຸຕ຺ຕກນ຺ຕິກາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ມາ ສຸຕ຺ຕໍ ກນ຺ຕິໍສູຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘວຣຄໂຕ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິ.

ເອວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກາເລ ເອກທິວສໍ ເທວີ ຣຎ຺ໂຎ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ຕປສ຺ສີ’’ຕິ ກາຣຸຎ຺ຎາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ‘‘ກິມິທໍ, ເທວີ’’ຕິ ຈ ປຸຏ຺ຐາ ‘‘ອຕິມຫຕີ ¶ ເຕ, ເທວ, ສມ຺ປຕ຺ຕິ. ອຕີເຕ ອທ຺ຘນິ ກລ຺ຍາຓໍ ອກຕ຺ຖ, ອິທານິ ອນາຄຕສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ກຸສລໍ ນ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກສ຺ສ ເທມ? ສີລວນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ອສຸຎ຺ໂຎ, ເທວ, ຊມ຺ພຸທີໂປ ອຣຫນ຺ເຕຫິ, ຕຸມ຺ເຫ ທານເມວ ສຊ຺ເຊຖ, ອຫໍ ອຣຫນ຺ເຕ ລຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ອາຫ. ປຸນທິວເສ ຣາຊາ ມຫາຣຫໍ ທານໍ ສຊ຺ຊາເປສິ. ເທວີ ‘‘ສເຈ ອິມິສ຺ສາຍ ທິສາຍ ອຣຫນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ, ອິຘາຄນ຺ຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣທິສາຠິມຸຂາ ອຸເຣນ ນິປຊ຺ຊິ. ນິປນ຺ນມຕ຺ຕາຍ ເອວ ເທວິຍາ ຫິມວນ຺ເຕ ວສນ຺ຕານໍ ປທຸມວຕິຍາ ປຸຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຈສຕານໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ເຊຏ຺ຐໂກ ມຫາປທຸມປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຠາຕິເກ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ມາຣິສາ ນນ຺ທຣາຊາ ຕຸມ຺ເຫ ນິມນ຺ເຕຕິ, ອຘິວາເສຖ ຕສ຺ສາ’’ຕິ. ເຕ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ຕາວເທວ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣທ຺ວາເຣ ໂອຕຣິໍສຸ. ມນຸສ຺ສາ ¶ ‘‘ປຎ຺ຈສຕາ, ເທວ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ອາຄຕາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ສທ຺ຘິໍ ເທວິຍາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ¶ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ປາສາທໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ເຕສໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ຣາຊາ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣສ຺ສ, ເທວີ ສງ຺ຆນວກສ຺ສ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ຍາ, ປຈ຺ຈເຍຫິ ນ ກິລມິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍໍ ປຸຎ຺ເຎນ ນ ຫາຍິສ຺ສາມ, ອມ຺ຫາກໍ ອິຘ ນິວາສາຍ ປຏິຎ຺ຎໍ ເທຖາ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ນິວາສຏ຺ຐານານິ ກາເຣຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເຕສຸ ປຣິນິພ຺ພຸເຕສຸ ສາຘຸກີຬິຕໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຄນ຺ຘທາຣຸອາທີຫິ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຘາຕຸໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຈຕິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ‘‘ເອວຣູປານມ຺ປິ ນາມ ມຫານຸຠາວານໍ ມເຫສີນໍ ມຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ມາທິສານ’’ນ຺ຕິ ສໍເວຄຊາໂຕ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕໍ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິ. ເທວີປິ ‘‘ຣຎ຺ເຎ ປພ຺ພຊິເຕ ອຫໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປພ຺ພຊິ. ທ຺ເວປິ ອຸຍ຺ຍາເນ ວສນ຺ຕາ ຌານານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຌານສຸເຂນ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ໂສ ກິຣ ນນ຺ທຣາຊາ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖຸ ມຫາສາວໂກ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣ ອໂຫສີ, ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສີ ຠທ຺ທາ ກາປິລານີ ນາມ.

ອຍໍ ປນ ນນ຺ທຣາຊາ ທສ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ສຍໍ ທິພ຺ພວຕ຺ຖານິ ປຣິທຫນ຺ໂຕ ສພ຺ພເມວ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊິຕໍ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸສທິສໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຄຕາຄຕານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ¶ ທິພ຺ພທຸສ຺ສານິ ອທາສິ. ຕຍິທໍ ທິພ຺ພວຕ຺ຖສມິທ຺ຘິໍ ສນ຺ຘາຍ ສາ ເປຕີ ອາຫ ‘‘ຍາວຕາ ນນ຺ທຣາຊສ຺ສ, ວິຊິຕສ຺ມິໍ ປຏິຈ຺ຉທາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ວິຊິຕສ຺ມິນ຺ຕິ ຣຏ຺ເຐ. ປຏິຈ຺ຉທາຕິ ວຕ຺ຖານິ. ຕານິ ຫິ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ຕິ ເອເຕຫີຕິ ‘‘ປຏິຈ຺ຉທາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

໑໑໑. ອິທານິ ສາ ເປຕີ ‘‘ນນ຺ທຣາຊສມິທ຺ຘິໂຕປິ ເອຕຣຫິ ມຍ຺ຫໍ ສມິທ຺ຘິ ວິປຸລຕຣາ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ‘‘ຕໂຕ ພຫຸຕຣາ, ຠນ຺ເຕ, ວຕ຺ຖານຈ຺ຉາທນານິ ເມ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕໂຕຕິ ນນ຺ທຣາຊສ຺ສ ປຣິຄ຺ຄຫຠູຕວຕ຺ຖໂຕປິ ພຫຸຕຣານິ ມຍ຺ຫໍ ວຕ຺ຖຈ຺ຉາທນານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຕ຺ຖານຈ຺ຉາທນານີຕິ ນິວາສນວຕ຺ຖານິ ເຈວ ປາຣຸປນວຕ຺ຖານິ ຈ ¶ . ໂກເສຍ຺ຍກມ຺ພລີຍານີຕິ ໂກເສຍ຺ຍານິ ເຈວ ກມ຺ພລານິ ຈ. ໂຂມກປ຺ປາສິການີຕິ ໂຂມວຕ຺ຖານິ ເຈວ ກປ຺ປາສມຍວຕ຺ຖານິ ຈ.

໑໑໒. ວິປຸລາຕິ ອາຍາມໂຕ ຈ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈ ວິປຸລາ. ມຫຄ຺ຆາຕິ ມຫຄ຺ຆວເສນ ມຫນ຺ຕາ ມຫາຣຫາ. ອາກາເສວລມ຺ພເຣຕິ ອາກາເສເຍວ ໂອລມ຺ພມານາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຍໍ ຍຎ຺ຫິ ມນໂສ ປິຍນ຺ຕິ ຍໍ ຍໍ ມຍ຺ຫໍ ມນໂສ ປິຍໍ, ຕໍ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິທຫາມິ ປາຣຸປາມິ ຈາຕິ ໂຍຊນາ.

໑໑໓. ຖາລກສ຺ສ ຈ ປານີຍໍ, ວິປາກໍ ປສ຺ສ ຍາທິສນ຺ຕິ ຖາລກປູຣຓມຕ຺ຕໍ ປານີຍໍ ທິນ຺ນໍ ອນຸໂມທິຕໍ ¶ , ຕສ຺ສ ປນ ວິປາກໍ ຍາທິສໍ ຍາວ ມຫນ຺ຕໍ ປສ຺ສາຕິ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ‘‘ຄມ຺ຠີຣາ ຈຕຸຣສ຺ສາ ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຄມ຺ຠີຣາຕິ ອຄາຘາ. ຈຕຸຣສ຺ສາຕິ ຈຕຸຣສ຺ສສຓ຺ຐານາ. ໂປກ຺ຂຣຎ຺ໂຎຕິ ໂປກ຺ຂຣຓິໂຍ. ສຸນິມ຺ມິຕາຕິ ກມ຺ມານຸຠາເວເນວ ສຸຏ຺ຐຸ ນິມ຺ມິຕາ.

໑໑໔. ເສໂຕທກາຕິ ເສຕອຸທກາ ເສຕວາລຸກສມ຺ປຣິກິຓ຺ຓາ. ສຸປ຺ປຕິຕ຺ຖາຕິ ສຸນ຺ທຣຕິຕ຺ຖາ. ສີຕາຕິ ສີຕໂລທກາ. ອປ຺ປຏິຄນ຺ຘິຍາຕິ ປຏິກູລຄນ຺ຘຣຫິຕາ ສຸຣຠິຄນ຺ຘາ. ວາຣິກິຎ຺ຊກ຺ຂປູຣິຕາຕິ ກມລກຸວລຍາທີນໍ ເກສຣສຎ຺ຉນ຺ເນນ ວາຣິນາ ປຣິປຸຓ຺ຓາ.

໑໑໕. ສາຫນ຺ຕິ ສາ ອຫໍ. ຣມາມີຕິ ຣຕິໍ ວິນ຺ທາມິ. ກີຬາມີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຣິຈາເຣມິ. ໂມທາມີຕິ ໂຠຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປມຸທິຕາ ໂຫມິ. ອກຸໂຕຠຍາຕິ ກຸໂຕຈິປິ ອສຎ຺ຊາຕຠຍາ, ເສຣີ ສຸຂວິຫາຣິນີ ໂຫມິ ¶ . ຠນ຺ເຕ, ວນ຺ທິຕຸມາຄຕາຕິ, ຠນ຺ເຕ, ອິມິສ຺ສາ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຏິລາຠສ຺ສ ກາຣຓຠູຕໍ ຕ຺ວໍ ວນ຺ທິຕຸໍ ອາຄຕາ ອຸປຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໂຕ ອວິຠຕ຺ຕໍ, ຕໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕເມວ.

ເອວໍ ຕາຍ ເປຕິຍາ ວຸຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອິຏ຺ຐກວຕິຍໍ ທີຆຣາຊິຍນ຺ຕິ ຄາມທ຺ວຍວາສິເກສຸ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປຄເຕສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ອິມມຕ຺ຖໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ກເຖນ຺ໂຕ ສໍເວເຊຕ຺ວາ ສໍສາຣໂມຈນປາປກມ຺ມໂຕ ໂມເຈຕ຺ວາ ອຸປາສກຠາເວ ¶ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ສາ ປວຕ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູສຸ ປາກຏາ ຊາຕາ. ຕໍ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຠຄວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ສາ ເທສນາ ມຫາຊນສ຺ສ ສາຕ຺ຖິກາ ອໂຫສີຕິ.

ສໍສາຣໂມຈກເປຕິວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣມາຕຸເປຕິວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ນຄ຺ຄາ ທຸພ຺ພຓ຺ຓຣູປາສີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖຣິ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອິໂຕ ປຎ຺ຈມາຍ ຊາຕິຍາ ມາຕຸຠູຕໍ ເປຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອກທິວສໍ ອາຍສ຺ມາ ຈ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມາ ຈ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ອາຍສ຺ມາ ຈ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ອາຍສ຺ມາ ຈ ກປ຺ປິໂນ ຣາຊຄຫສ຺ສ ອວິທູເຣ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ວິຫຣນ຺ຕິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ພາຣາຓສິຍໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຑ຺ໂຒ ມຫທ຺ຘໂນ ມຫາໂຠໂຄ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓກປຓທ຺ຘິກວນິພ຺ພກຍາຈການໍ ໂອປານຠູໂຕ ອນ຺ນປານວຕ຺ຖສຍນາທີນິ ເທຕິ. ເທນ຺ໂຕ ຈ ອາຄຕາຄຕານໍ ຍຖາກາລໍ ຍຖາຣຫຎ຺ຈ ປາໂທທກປາທພ຺ຠຎ຺ຊນາທິທານານຸປຸພ຺ພກໍ ¶ ສພ຺ພາຠິເທຍ຺ຍໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂູ ອນ຺ນປານາທິນາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ປຣິວິສຕິ. ໂສ ເທສນ຺ຕຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຠຣິຍໍ ອາຫ – ‘‘ໂຠຕິ, ຍຖາປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ອິມໍ ທານວິຘິໍ ອປຣິຫາເປນ຺ຕີ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອນຸປຕິຏ຺ຐາຫີ’’ຕິ. ສາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ປກ຺ກນ຺ເຕ ເອວ ຕາວ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ທານວິຘິໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິ, ອທ຺ຘິການໍ ປນ ນິວາສຕ຺ຖາຍ ອຸປຄຕານໍ ເຄຫປິຏ຺ຐິໂຕ ຉຑ຺ຑິຕໍ ຊຣສາລໍ ທສ຺ເສສິ ‘‘ເອຕ຺ຖ ວສຖາ’’ຕິ. ອນ຺ນປານາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຕຕ຺ຖ ອທ຺ຘິເກສຸ ອາຄເຕສຸ ‘‘ຄູຖໍ ຂາທຖ, ມຸຕ຺ຕໍ ປິວຖ, ໂລຫິຕໍ ປິວຖ ¶ , ຕຸມ຺ຫາກໍ ມາຕຸ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໍ ຂາທຖາ’’ຕິ ຍໍ ຍໍ ອສຸຈິ ເຊຄຸຈ຺ຉໍ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐຸຣໍ ວທຕິ.

ສາ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ກມ຺ມານຸຠາວຸກ຺ຂິຕ຺ຕາ ເປຕໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕານຸຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕີ ¶ ປຸຣິມຊາຕິສມ຺ພນ຺ຘໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸກາມາ ຕສ຺ສ ວິຫາຣທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປາປຸຓິ, ຕສ຺ສ ວິຫາຣທ຺ວາຣເທວຕາໂຍ ວິຫາຣປ຺ປເວສນໍ ນິວາເຣສຸໍ. ສາ ກິຣ ອິໂຕ ປຎ຺ຈມາຍ ຊາຕິຍາ ເຖຣສ຺ສ ມາຕຸຠູຕປຸພ຺ພາ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ – ‘‘ອຫໍ ອຍ຺ຍສ຺ສ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອິໂຕ ປຎ຺ຈມາຍ ຊາຕີຍາ ມາຕາ, ເທຖ ເມ ທ຺ວາຣປ຺ປເວສນໍ ເຖຣໍ ທຏ຺ຐຸ’’ນ຺ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເທວຕາ ຕສ຺ສາ ປເວສນໍ ອນຸຊານິໍສຸ. ສາ ປວິສິຕ຺ວາ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ຐຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ. ເຖໂຣ ຕໍ ທິສ຺ວາ ກຣຸຓາຍ ສຎ຺ໂຈທິຕມານໂສ ຫຸຕ຺ວາ –

໑໑໖.

‘‘ນຄ຺ຄາ ທຸພ຺ພຓ຺ຓຣູປາສິ, ກິສາ ຘມນິສນ຺ຖຕາ;

ອຸປ຺ຜາສຸລິເກ ກິສິເກ, ກາ ນຸ ຕ຺ວໍ ອິຘ ຕິຏ຺ຐສີ’’ຕິ. –

ຄາຖາຍ ປຸຈ຺ຉິ. ສາ ເຖເຣນ ປຸຏ຺ຐາ ປຏິວຈນໍ ເທນ຺ຕີ –

໑໑໗.

‘‘ອຫໍ ເຕ ສກິຍາ ມາຕາ, ປຸພ຺ເພ ອຎ຺ຎາສຸ ຊາຕີສຸ;

ອຸປປນ຺ນາ ເປຕ຺ຕິວິສຍໍ, ຂຸປ຺ປິປາສສມປ຺ປິຕາ.

໑໑໘.

‘‘ຉຑ຺ຑິຕໍ ຂິປິຕໍ ເຂຬໍ, ສິງ຺ຆາຓິກໍ ສິເລສຸມໍ;

ວສຎ຺ຈ ຑຍ຺ຫມານານໍ, ວິຊາຕານຎ຺ຈ ໂລຫິຕໍ.

໑໑໙.

‘‘ວຓິການຎ຺ຈ ¶ ຍໍ ຆານ-ສີສຈ຺ຉິນ຺ນານ ໂລຫິຕໍ;

ຂຸທາປເຣຕາ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ອິຈ຺ຉິປຸຣິສນິສ຺ສິຕໍ.

໑໒໐.

‘‘ປຸພ຺ພໂລຫິຕໍ ຠກ຺ຂາມິ, ປສູນໍ ມານຸສານ ຈ;

ອເລຓາ ອນຄາຣາ ຈ, ນີລມຎ຺ຈປຣາຍຓາ.

໑໒໑.

‘‘ເທຫິ ປຸຕ຺ຕກ ເມ ທານໍ, ທຕ຺ວາ ອນ຺ວາທິສາຫິ ເມ;

ອປ຺ເປວ ນາມ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍໍ, ປຸພ຺ພໂລຫິຕໂຠຊນາ’’ຕິ. – ປຎ຺ຈຄາຖາ ອຠາສິ;

໑໑໗. ຕຕ຺ຖ ¶ ອຫໍ ເຕ ສກິຍາ ມາຕາຕິ ອຫໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ຊນນິຠາວໂຕ ສກິຍາ ມາຕາ. ປຸພ຺ເພ ອຎ຺ຎາສຸ ຊາຕີສູຕິ ມາຕາ ໂຫນ຺ຕີປິ ນ ອິມິສ຺ສໍ ຊາຕິຍໍ, ອຖ ໂຂ ປຸພ຺ເພ ອຎ຺ຎາສຸ ຊາຕີສຸ, ອິໂຕ ປຎ຺ຈມິຍນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຸປປນ຺ນາ ເປຕ຺ຕິວິສຍນ຺ຕິ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ເປຕໂລກໍ ອຸປຄຕາ. ຂຸປ຺ປິປາສສມປ຺ປິຕາຕິ ¶ ຂຸທາຍ ຈ ປິປາສາຍ ຈ ອຠິຠູຕາ, ນິຣນ຺ຕຣໍ ຊິຆຈ຺ຉາປິປາສາຫິ ອຠິຠຸຍ຺ຍມານາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໑໘-໑໑໙. ຉຑ຺ຑິຕນ຺ຕິ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐກໍ, ວນ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຂິປິຕນ຺ຕິ ຂິປິເຕນ ສທ຺ຘິໍ ມຸຂໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕມລໍ. ເຂຬນ຺ຕິ ນິຏ຺ຐຸຠໍ. ສິງ຺ຆາຓິກນ຺ຕິ ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄໂຕ ວິສ຺ສນ຺ທິຕ຺ວາ ນາສິກາຍ ນິກ຺ຂນ຺ຕມລໍ. ສິເລສຸມນ຺ຕິ ເສມ຺ຫໍ. ວສຎ຺ຈ ຑຍ຺ຫມານານນ຺ຕິ ຈິຕກສ຺ມິໍ ຑຍ຺ຫມານານໍ ກເຬວຣານໍ ວສາເຕລຎ຺ຈ. ວິຊາຕານຎ຺ຈ ໂລຫິຕນ຺ຕິ ປສູຕານໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ໂລຫິຕໍ, ຄພ຺ຠມລໍ ຈ-ສທ຺ເທນ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ວຓິການນ຺ຕິ ສຎ຺ຊາຕວຓານໍ. ຍນ຺ຕິ ຍໍ ໂລຫິຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຆານສີສຈ຺ຉິນ຺ນານນ຺ຕິ ຆານຈ຺ຉິນ຺ນານໍ ສີສຈ຺ຉິນ຺ນານຎ຺ຈ ຍໍ ໂລຫິຕໍ, ຕໍ ຠຸຎ຺ຊາມີຕິ ໂຍຊນາ. ເທສນາສີສເມຕໍ ‘‘ຆານສີສຈ຺ຉິນ຺ນານ’’ນ຺ຕິ, ຍສ຺ມາ ຫຕ຺ຖປາທາທິຈ຺ຉິນ຺ນານມ຺ປິ ໂລຫິຕໍ ຠຸຎ຺ຊາມິເຍວ. ຕຖາ ‘‘ວຓິການ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ເຕສມ຺ປິ ໂລຫິຕໍ ສງ຺ຄຫິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຂຸທາປເຣຕາຕິ ຊິຆຈ຺ຉາຠິຠູຕາ ຫຸຕ຺ວາ. ອິຕ຺ຖິປຸຣິສນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສສຣີຣນິສ຺ສິຕໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ຈມ຺ມມໍສນ຺ຫາຣຸປຸພ຺ພາທິກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊາມີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໑໒໐-໑໒໑. ປສູນນ຺ຕິ ອຊໂຄມຫິໍສາທີນໍ. ອເລຓາຕິ ອສຣຓາ. ອນຄາຣາຕິ ອນາວາສາ. ນີລມຎ຺ຈປຣາຍຓາຕິ ສຸສາເນ ຉຑ຺ຑິຕມລມຎ຺ຈສຍນາ. ອຖ ວາ ນີລາຕິ ຉາຣິກງ຺ຄາຣພຫຸລາ ສຸສານຠູມິ ອຘິປ຺ເປຕາ, ຕໍເຍວ ມຎ຺ຈໍ ວິຍ ອຘິສຍນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນ຺ວາທິສາຫິ ¶ ເມຕິ ຍຖາ ທິນ຺ນໍ ທກ຺ຂິຓໍ ມຍ຺ຫໍ ອຸປກປ຺ປຕິ, ຕຖາ ອຸທ຺ທິສ ປຕ຺ຕິທານໍ ເທຫິ. ອປ຺ເປວ ນາມ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍໍ, ປຸພ຺ພໂລຫິຕໂຠຊນາຕິ ຕວ ອຸທ຺ທິສເນນ ເອຕສ຺ມາ ປຸພ຺ພໂລຫິຕໂຠຊນາ ເປຕຊີວິກາ ອປິ ນາມ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍໍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ທຸຕິຍທິວເສ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣາທິເກ ຕໂຍ ເຖເຣ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຣາຊຄເຫ ¶ ¶ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ພິມ຺ພິສາຣສ຺ສ ນິເວສນໍ ອຄມາສິ. ຣາຊາ ເຖເຣ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຄມນກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉິ. ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ‘‘ອຎ຺ຎາຕໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຖເຣ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສພ຺ພກມ຺ມິກໍ ອມຈ຺ຈໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອາຓາເປສິ ‘‘ນຄຣສ຺ສ ອວິທູເຣ ວິວິຕ຺ເຕ ຉາຍູທກສມ຺ປນ຺ເນ ຐາເນ ຈຕສ຺ໂສ ກຸຏິໂຍ ກາເຣຫີ’’ຕິ. ອນ຺ເຕປຸເຣ ຈ ປໂຫນກວິເສສວເສນ ຕິຘາ ວິຠຊິຕ຺ວາ ຈຕສ຺ໂສ ກຸຏິໂຍ ປຏິຈ຺ຉາເປສິ, ສຍຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກາຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ອກາສິ. ນິຏ຺ຐິຕາສຸ ກຸຏິກາສຸ ສພ຺ພໍ ພລິກຣຓໍ ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ອນ຺ນປານວຕ຺ຖາທີນິ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຈາຕຸທ຺ທິສສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິເກ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາເຣ ຈ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຕໍ ສພ຺ພໍ ນິຍ຺ຍາເທສິ. ອຖ ເຖໂຣ ຕໍ ເປຕິໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຕໍ ສພ຺ພໍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຈາຕຸທ຺ທິສສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອທາສິ. ສາ ເປຕີ ຕໍ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘາ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ອປຣທິວເສ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ເຖໂຣ ປຏິປຸຈ຺ຉິ, ສາ ອຕ຺ຕໂນ ເປຕູປປຕ຺ຕິໍ ປຸນ ເທວູປປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ກເຖສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໒໒.

‘‘ມາຕຸຍາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ອຸປຕິສ຺ໂສນຸກມ຺ປໂກ;

ອາມນ຺ຕຍິ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ, ອນຸຣຸທ຺ຘຎ຺ຈ ກປ຺ປິນໍ.

໑໒໓.

‘‘ຈຕສ຺ໂສ ກຸຏິໂຍ ກຕ຺ວາ, ສງ຺ເຆ ຈາຕຸທ຺ທິເສ ອທາ;

ກຸຏິໂຍ ອນ຺ນປານຎ຺ຈ, ມາຕຸ ທກ຺ຂິຓມາທິສີ.

໑໒໔.

‘‘ສມນນ຺ຕຣານຸທ຺ທິຏ຺ເຐ, ວິປາໂກ ອຸທປຊ຺ຊຖ;

ໂຠຊນໍ ປານີຍໍ ວຕ຺ຖໍ, ທກ຺ຂິຓາຍ ອິທໍ ຜລໍ.

໑໒໕.

‘‘ຕໂຕ ¶ ສຸທ຺ຘາ ສຸຈິວສນາ, ກາສິກຸຕ຺ຕມຘາຣິນີ;

ວິຈິຕ຺ຕວຕ຺ຖາຠຣຓາ, ໂກລິກໍ ອຸປສງ຺ກມີ’’ຕິ.

໑໒໓. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ເຆ ຈາຕຸທ຺ທິເສ ອທາຕິ ຈາຕຸທ຺ທິສສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອທາສິ, ນິຍ຺ຍາເທສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ¶ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ.

ອຖາຍສ຺ມາ ¶ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຕໍ ເປຕິໍ –

໑໒໖.

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນ, ຍາ ຕ຺ວໍ ຕິຏ຺ຐສິ ເທວເຕ;

ໂອຠາເສນ຺ຕີ ທິສາ ສພ຺ພາ, ໂອສຘີ ວິຍ ຕາຣກາ.

໑໒໗.

‘‘ເກນ ເຕຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເຕນ ເຕ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເຕ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

໑໒໘.

‘‘ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ເທວິ ມຫານຸຠາເວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ກິມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເກນາສິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ,

ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. – ປຸຈ຺ຉິ;

໑໒໙-໑໓໓. ອຖ ສາ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສາຫໍ ມາຕາ’’ຕິອາທິນາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ. ອຖາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ. ຠຄວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ສາ ເທສນາ ມຫາຊນສ຺ສ ສາຕ຺ຖິກາ ອໂຫສີຕິ.

ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣມາຕຸເປຕິວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ມຕ຺ຕາເປຕິວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ນຄ຺ຄາ ທຸພ຺ພຓ຺ຓຣູປາສີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖຣິ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ມຕ຺ຕໍ ນາມ ເປຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ວຸຕ຺ຕໍ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ອຎ຺ຎຕໂຣ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ສທ຺ໂຘ ປສນ຺ໂນ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ຠຣິຍາ ອສ຺ສທ຺ຘາ ອປ຺ປສນ຺ນາ ໂກຘນາ ວຎ຺ຌາ ຈ ອໂຫສິ ນາເມນ ມຕ຺ຕາ ນາມ. ອຖ ໂສ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ກຸລວໍສູປຈ຺ເຉທນຠເຍນ ສທິສກຸລໂຕ ຕິສ຺ສໍ ນາມ ອຎ຺ຎໍ ກຎ຺ຎໍ ອາເນສິ. ສາ ອໂຫສິ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ¶ ສາມິໂນ ຈ ປິຍາ ມນາປາ, ສາ ນຈິຣສ຺ເສວ ຄພ຺ຠິນີ ຫຸຕ຺ວາ ທສມາສຈ຺ຈເຍນ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ, ‘‘ຠູໂຕ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ອໂຫສິ. ສາ ເຄຫສ຺ສາມິນີ ຫຸຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐຫິ, ວຎ຺ຌາ ປນ ຕໍ ອຸສູຍຕິ.

ຕາ ອຸໂຠປິ ເອກສ຺ມິໍ ທິວເສ ສີສໍ ນ຺ຫຕ຺ວາ ອລ຺ລເກສາ ອຏ຺ຐໍສຸ, ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ຄຸຓວເສນ ຕິສ຺ສາຍ ອາພທ຺ຘສິເນໂຫ ມນຸຎ຺ເຎນ ຫທເຍນ ຕາຍ ¶ ສທ຺ຘິໍ ພຫຸໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ອສຫມານາ ມຕ຺ຕາ ອິສ຺ສາປກຕາ ເຄເຫ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ສງ຺ກາຣໍ ຕິສ຺ສາຍ ມຕ຺ຖເກ ໂອກິຣິ. ສາ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ເປຕໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມພເລນ ປຎ຺ຈວິຘໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວຕິ. ຕໍ ປນ ¶ ທຸກ຺ຂໍ ປາຬິໂຕ ເອວ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ອເຖກທິວສໍ ສາ ເປຕີ ສຎ຺ຌາຍ ວີຕິວຕ຺ຕາຍ ເຄຫສ຺ສ ປິຏ຺ຐິປສ຺ເສ ນ຺ຫາຍນ຺ຕິຍາ ຕິສ຺ສາຍ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕິສ຺ສາ –

໑໓໔.

‘‘ນຄ຺ຄາ ທຸພ຺ພຓ຺ຓຣູປາສິ, ກິສາ ຘມນິສນ຺ຖຕາ;

ອຸປ຺ຜາສຸລິເກ ກິສິເກ, ກາ ນຸ ຕ຺ວໍ ອິຘ ຕິຏ຺ຐສີ’’ຕິ. –

ຄາຖາຍ ປຏິປຸຈ຺ຉິ. ອິຕຣາ –

໑໓໕.

‘‘ອຫໍ ມຕ຺ຕາ ຕຸວໍ ຕິສ຺ສາ, ສປຕ຺ຕີ ເຕ ປຸເຣ ອຫຸໍ;

ປາປກມ຺ມໍ ກຣິຕ຺ວານ, ເປຕໂລກໍ ອິໂຕ ຄຕາ’’ຕິ. –

ຄາຖາຍ ປຏິວຈນໍ ອທາສິ. ຕຕ຺ຖ ອຫໍ ມຕ຺ຕາ ຕຸວໍ ຕິສ຺ສາຕິ ອຫໍ ມຕ຺ຕາ ນາມ, ຕຸວໍ ຕິສ຺ສາ ນາມ. ປຸເຣຕິ ປຸຣິມຕ຺ຕຠາເວ. ເຕຕິ ຕຸຍ຺ຫໍ ສປຕ຺ຕີ ອຫຸໍ, ອໂຫສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸນ ຕິສ຺ສາ –

໑໓໖.

‘‘ກິໍ ນຸ ກາເຍນ ວາຈາຍ, ມນສາ ທຸກ຺ກຏໍ ກຕໍ;

ກິສ຺ສກມ຺ມວິປາເກນ, ເປຕໂລກໍ ອິໂຕ ຄຕາ’’ຕິ. –

ຄາຖາຍ ກຕກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິ. ປຸນ ອິຕຣາ –

໑໓໗.

‘‘ຈຓ຺ຑີ ຈ ຜຣຸສາ ຈາສິໍ, ອິສ຺ສຸກີ ມຈ຺ຉຣີ ສຐາ;

ຕາຫໍ ທຸຣຸຕ຺ຕໍ ວຕ຺ວານ, ເປຕໂລກໍ ອິໂຕ ຄຕາ’’ຕິ. –

ຄາຖາຍ ¶ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ມໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ຕຕ຺ຖ ຈຓ຺ຑີຕິ ໂກຘນາ. ຜຣຸສາຕິ ຜຣຸສວຈນາ. ອາສິນ຺ຕິ ອໂຫສິໍ. ຕາຫນ຺ຕິ ຕໍ ອຫໍ. ທຸຣຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຸພ຺ຠາສິຕໍ ນິຣຕ຺ຖກວຈນໍ. ອິໂຕ ປຣມ຺ປິ ຕາສໍ ວຈນປຏິວຈນວເສເນວ ຄາຖາ ປວຕ຺ຕາ –

໑໓໘.

‘‘ສພ຺ພໍ ອຫມ຺ປິ ຊານາມິ, ຍຖາ ຕ຺ວໍ ຈຓ຺ຑິກາ ອຫຸ;

ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ໂຂ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມິ, ເກນາສິ ປໍສຸກຸນ຺ຖິຕາ.

໑໓໙.

‘‘ສີສໍນ຺ຫາຕາ ¶ ຕຸວໍ ອາສິ, ສຸຈິວຕ຺ຖາ ອລງ຺ກຕາ;

ອຫຎ຺ຈ ໂຂ ອຘິມຕ຺ຕໍ, ສມລງ຺ກຕຕຣາ ຕຍາ.

໑໔໐.

‘‘ຕສ຺ສາ ເມ ເປກ຺ຂມານາຍ, ສາມິເກນ ສມນ຺ຕຍິ;

ຕໂຕ ເມ ອິສ຺ສາ ວິປຸລາ, ໂກໂຘ ເມ ສມຊາຍຖ.

໑໔໑.

‘‘ຕໂຕ ¶ ປໍສຸໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ປໍສຸນາ ຕຎ຺ຫິ ໂອກິຣິໍ;

ຕສ຺ສກມ຺ມວິປາເກນ, ເຕນມ຺ຫິ ປໍສຸກຸນ຺ຖິຕາ.

໑໔໒.

‘‘ສພ຺ພໍ ອຫມ຺ປິ ຊານາມິ, ປໍສຸນາ ມໍ ຕ຺ວໂມກິຣິ;

ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ໂຂ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມິ, ເກນ ຂຊ຺ຊສິ ກຈ຺ຉຸຍາ.

໑໔໓.

‘‘ເຠສຊ຺ຊຫາຣີ ອຸຠໂຍ, ວນນ຺ຕໍ ອຄມິມ຺ຫເສ;

ຕ຺ວຎ຺ຈ ເຠສຊ຺ຊມາຫຣິ, ອຫຎ຺ຈ ກປິກຈ຺ຉຸໂນ.

໑໔໔.

‘‘ຕສ຺ສາ ຕ຺ຍາຊານມານາຍ, ເສຍ຺ຍໍ ຕ຺ຍາຫໍ ສໂມກິຣິໍ;

ຕສ຺ສກມ຺ມວິປາເກນ, ເຕນ ຂຊ຺ຊາມິ ກຈ຺ຉຸຍາ.

໑໔໕.

‘‘ສພ຺ພໍ ອຫມ຺ປິ ຊານາມິ, ເສຍ຺ຍໍ ເມ ຕ຺ວໍ ສໂມກິຣິ;

ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ໂຂ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມິ, ເກນາສິ ນຄ຺ຄິຍາ ຕຸວໍ.

໑໔໖.

‘‘ສຫາຍານໍ ¶ ສມໂຍ ອາສິ, ຎາຕີນໍ ສມິຕີ ອຫຸ;

ຕ຺ວຎ຺ຈ ອາມນ຺ຕິຕາ ອາສິ, ສສາມິນີ ໂນ ຈ ໂຂຫໍ.

໑໔໗.

‘‘ຕສ຺ສາ ຕ຺ຍາຊານມານາຍ, ທຸສ຺ສໍ ຕ຺ຍາຫໍ ອປານຸທິໍ;

ຕສ຺ສກມ຺ມວິປາເກນ, ເຕນມ຺ຫິ ນຄ຺ຄິຍາ ອຫໍ.

໑໔໘.

‘‘ສພ຺ພໍ ອຫມ຺ປິ ຊານາມິ, ທຸສ຺ສໍ ເມ ຕ຺ວໍ ອປານຸທິ;

ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ໂຂ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມິ, ເກນາສິ ຄູຖຄນ຺ຘິນີ.

໑໔໙.

‘‘ຕວ ຄນ຺ຘຎ຺ຈ ມາລຎ຺ຈ, ປຈ຺ຈຄ຺ຆຎ຺ຈ ວິເລປນໍ;

ຄູຖກູເປ ອຕາເຣສິໍ, ຕໍ ປາປໍ ປກຕໍ ມຍາ;

ຕສ຺ສກມ຺ມວິປາເກນ, ເຕນມ຺ຫິ ຄູຖຄນ຺ຘິນີ.

໑໕໐.

‘‘ສພ຺ພໍ ¶ ອຫມ຺ປິ ຊານາມິ, ຕໍ ປາປໍ ປກຕໍ ຕຍາ;

ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ໂຂ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມິ, ເກນາສິ ທຸຄ຺ຄຕາ ຕຸວໍ.

໑໕໑.

‘‘ອຸຠິນ຺ນໍ ສມກໍ ອາສິ, ຍໍ ເຄເຫ ວິຊ຺ຊເຕ ຘນໍ;

ສນ຺ເຕສຸ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມສຸ, ທີປໍ ນາກາສິມຕ຺ຕໂນ;

ຕສ຺ສກມ຺ມວິປາເກນ, ເຕນມ຺ຫິ ທຸຄ຺ຄຕາ ອຫໍ.

໑໕໒.

‘‘ຕເທວ ມໍ ຕ຺ວໍ ອວຈ, ປາປກມ຺ມໍ ນິເສວສິ;

ນ ຫິ ປາເປຫິ ກມ຺ເມຫິ, ສຸລຠາ ໂຫຕິ ສຸຄ຺ຄຕິ.

໑໕໓.

‘‘ວາມໂຕ ມໍ ຕ຺ວໍ ປຈ຺ເຈສິ, ອໂຖປິ ມໍ ອຸສູຍສິ;

ປສ຺ສ ປາປານໍ ກມ຺ມານໍ, ວິປາໂກ ໂຫຕິ ຍາທິໂສ.

໑໕໔.

‘‘ເຕ ¶ ຆຣາ ຕາ ຈ ທາສິໂຍ, ຕາເນວາຠຣຓານິເມ;

ເຕ ອຎ຺ເຎ ປຣິຈາເຣນ຺ຕິ, ນ ໂຠຄາ ໂຫນ຺ຕິ ສສ຺ສຕາ.

໑໕໕.

‘‘ອິທານິ ¶ ຠູຕສ຺ສ ປິຕາ, ອາປຓາ ເຄຫເມຫິຕິ;

ອປ຺ເປວ ເຕ ທເທ ກິຎ຺ຈິ, ມາ ສຸ ຕາວ ອິໂຕ ອຄາ.

໑໕໖.

‘‘ນຄ຺ຄາ ທຸພ຺ພຓ຺ຓຣູປາມ຺ຫິ, ກິສາ ຘມນິສນ຺ຖຕາ;

ໂກປີນເມຕໍ ອິຕ຺ຖີນໍ, ມາ ມໍ ຠູຕປິຕາທ຺ທສ.

໑໕໗.

‘‘ຫນ຺ທ ກິໍ ວາ ຕ຺ຍາຫໍ ທມ຺ມິ, ກິໍ ວາ ເຕຈ ກໂຣມຫໍ;

ເຍນ ຕ຺ວໍ ສຸຂິຕາ ອສ຺ສ, ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘິນີ.

໑໕໘.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູ ສງ຺ຆໂຕ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປນ ປຸຄ຺ຄເລ;

ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂູ ໂຠຊຍິຕ຺ວາ, ມມ ທກ຺ຂິຓມາທິສ;

ຕທາຫໍ ສຸຂິຕາ ເຫສ຺ສໍ, ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘິນີ.

໑໕໙.

‘‘ສາຘູຕິ ສາ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ, ໂຠຊຍິຕ຺ວາຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂໂວ;

ວຕ຺ເຖຫຈ຺ຉາທຍິຕ຺ວານ, ຕສ຺ສາ ທກ຺ຂິຓມາທິສີ.

໑໖໐.

‘‘ສມນນ຺ຕຣານຸທ຺ທິຏ຺ເຐ, ວິປາໂກ ອຸທປຊ຺ຊຖ;

ໂຠຊນຈ຺ຉາທນປານີຍໍ, ທກ຺ຂິຓາຍ ອິທໍ ຜລໍ.

໑໖໑.

‘‘ຕໂຕ ¶ ສຸທ຺ຘາ ສຸຈິວສນາ, ກາສິກຸຕ຺ຕມຘາຣິນີ;

ວິຈິຕ຺ຕວຕ຺ຖາຠຣຓາ, ສປຕ຺ຕິໍ ອຸປສງ຺ກມິ.

໑໖໒.

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນ, ຍາ ຕ຺ວໍ ຕິຏ຺ຐສິ ເທວເຕ;

ໂອຠາເສນ຺ຕີ ທິສາ ສພ຺ພາ, ໂອສຘີ ວິຍ ຕາຣກາ.

໑໖໓.

‘‘ເກນ ເຕຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເກນ ເຕ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເຕ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

໑໖໔.

‘‘ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ເທວິ ມຫານຸຠາເວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ກິມກາສີ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເກນາສິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີຕິ.

໑໖໕.

‘‘ອຫໍ ¶ ມຕ຺ຕາ ຕຸວໍ ຕິສ຺ສາ, ສປຕ຺ຕີ ເຕ ປຸເຣ ອຫຸໍ;

ປາປກມ຺ມໍ ກຣິຕ຺ວານ, ເປຕໂລກໍ ອິໂຕ ຄຕາ.

໑໖໖.

‘‘ຕວ ທິນ຺ເນນ ທາເນນ, ໂມທາມິ ອກຸໂຕຠຍາ;

ຈິຣໍ ຊີວາຫິ ຠຄິນິ, ສຫ ສພ຺ເພຫິ ຎາຕິຠິ;

ອໂສກໍ ວິຣຊໍ ຐານໍ, ອາວາສໍ ວສວຕ຺ຕິນໍ.

໑໖໗.

‘‘ອິຘ ຘມ຺ມໍ ຈຣິຕ຺ວານ, ທານໍ ທຕ຺ວານ ໂສຠເນ;

ວິເນຍ຺ຍ ມຈ຺ເຉຣມລໍ ສມູລໍ, ອນິນ຺ທິຕາ ສຄ຺ຄມຸເປຫິ ຐານ’’ນ຺ຕິ.

໑໓໘. ຕຕ຺ຖ ¶ ສພ຺ພໍ ອຫມ຺ປິ ຊານາມິ, ຍຖາ ຕ຺ວໍ ຈຓ຺ຑິກາ ອຫູຕິ ‘‘ຈຓ຺ຑີ ຈ ຜຣຸສາ ຈາສິ’’ນ຺ຕິ ຍໍ ຕຍາ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອຫມ຺ປິ ຊານາມິ, ຍຖາ ຕ຺ວໍ ຈຓ຺ຑິກາ ໂກຘນາ ຜຣຸສວຈນາ ອິສ຺ສຸກີ ມຈ຺ຉຣີ ສຐາ ຈ ອໂຫສິ. ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ໂຂ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມີຕິ ອຎ຺ຎໍ ປຸນ ຕໍ ອິທານິ ປຸຈ຺ຉາມິ. ເກນາສິ ປໍສຸກຸນ຺ຖິຕາຕິ ເກນ ກມ຺ເມນ ສງ຺ກາຣປໍສູຕິ ໂອຄຸຓ຺ຐິຕາ ສພ຺ພໂສ ໂອກິຓ຺ຓສຣີຣາ ອຫູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໓໙-໔໐. ສີສໍນ຺ຫາຕາຕິ ສສີສໍ ນ຺ຫາຕາ. ອຘິມຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິກຕຣໍ. ສມລງ຺ກຕຕຣາຕິ ສມ຺ມາ ອຕິສເຍນ ອລງ຺ກຕາ. ‘‘ອຘິມຕ຺ຕາ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ອຕິວິຍ ມຕ຺ຕາ ມານມທມຕ຺ຕາ, ມານນິສ຺ສິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຍາຕິ ໂຠຕິຍາ ¶ . ສາມິເກນ ສມນ຺ຕຍີຕິ ສາມິເກນ ສທ຺ຘິໍ ອລ຺ໂລປສລ຺ລາປວເສນ ກເຖສິ.

໑໔໒-໑໔໔. ຂຊ຺ຊສິ ກຈ຺ຉຸຍາຕິ ກຈ຺ຉຸໂຣເຄນ ຂາທີຍສິ, ພາຘີຍສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຠສຊ຺ຊຫາຣີຕິ ເຠສຊ຺ຊຫາຣິນິໂຍ ໂອສຘຫາຣິກາໂຍ. ອຸຠໂຍຕິ ທຸເວ, ຕ຺ວຎ຺ຈ ອຫຎ຺ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວນນ຺ຕນ຺ຕິ ວນໍ. ຕ຺ວຎ຺ຈ ເຠສຊ຺ຊມາຫຣີຕິ ຕ຺ວໍ ເວຊ຺ເຊຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກາຣາວຫໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ອາຫຣິ. ອຫຎ຺ຈ ກປິກຈ຺ຉຸໂນຕິ ອຫໍ ປນ ກປິກຈ຺ຉຸຜລານິ ທຸຜສ຺ສຜລານິ ອາຫຣິໍ. ກປິກຈ຺ຉູຕິ ວາ ສຍໍຠູຕາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ສຍໍຠູຕາຍ ປຕ຺ຕຜລານິ ອາຫຣິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສຍ຺ຍໍ ຕ຺ຍາຫໍ ສໂມກິຣິນ຺ຕິ ຕວ ເສຍ຺ຍໍ ອຫໍ ກປິກຈ຺ຉຸຜລປຕ຺ເຕຫິ ສມນ຺ຕໂຕ ອວກິຣິໍ.

໑໔໖-໑໔໗. ສຫາຍານນ຺ຕິ ມິຕ຺ຕານໍ. ສມໂຍຕິ ສມາຄໂມ. ຎາຕີນນ຺ຕິ ພນ຺ຘູນໍ. ສມິຕີຕິ ¶ ສນ຺ນິປາໂຕ. ອາມນ຺ຕິຕາຕິ ມງ຺ຄລກິຣິຍາວເສນ ນິມນ຺ຕິຕາ. ສສາມິນີຕິ ສຠຕ຺ຕິກາ, ສຫ ຠຕ຺ຕຸນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂນ ຈ ໂຂຫນ຺ຕິ ໂນ ຈ ໂຂ ອຫໍ ອາມນ຺ຕິຕາ ອາສິນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ທຸສ຺ສໍ ຕ຺ຍາຫນ຺ຕິ ທຸສ຺ສໍ ເຕ ອຫໍ. ອປານຸທິນ຺ຕິ ໂຈຣິກາຍ ອວຫຣິໍ ອຄ຺ຄໂຫສິໍ.

໑໔໙. ປຈ຺ຈຄ຺ຆນ຺ຕິ ¶ ອຠິນວໍ, ມຫຄ຺ຆໍ ວາ. ອຕາເຣສິນ຺ຕິ ຂິປິໍ. ຄູຖຄນ຺ຘິນີຕິ ຄູຖຄນ຺ຘຄນ຺ຘິນີ ກຣີສວາຍິນີ.

໑໕໑. ຍໍ ເຄເຫ ວິຊ຺ຊເຕ ຘນນ຺ຕິ ຍໍ ເຄເຫ ຘນໍ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ຕໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ມຍ຺ຫຎ຺ຈາຕິ ອມ຺ຫາກໍ ອຸຠິນ຺ນ ສມກໍ ຕຸລ຺ຍເມວ ອາສິ. ສນ຺ເຕສູຕິ ວິຊ຺ຊມາເນສຸ. ທີປນ຺ຕິ ປຕິຏ຺ຐໍ, ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ.

໑໕໒. ເອວໍ ສາ ເປຕີ ຕິສ຺ສາຍ ປຸຈ຺ຉິຕມຕ຺ຖໍ ກຕ຺ເຖຕ຺ວາ ປຸນ ປຸພ຺ເພ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ອກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ກຕໍ ອປຣາຘໍ ປກາເສນ຺ຕີ ‘‘ຕເທວ ມໍ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕເທວາຕິ ຕທາ ເອວ, ມຍ຺ຫໍ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາເວ ຐິຕກາເລເຍວ. ຕເຖວາຕິ ວາ ປາໂຐ, ຍຖາ ເອຕຣຫິ ຊາຕໍ, ຕໍ ຕຖາ ເອວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ນິທ຺ທິສຕິ, ຕ຺ວນ຺ຕິ ຕິສ຺ສໍ. ອວຈາຕິ ອຠຓິ. ຍຖາ ປນ ອວຈ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປາປກມ຺ມ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ‘‘ປາປກມ຺ມານີ’’ຕິ ¶ ປາຬິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ປາປກມ຺ມານິເຍວ ກໂຣສິ, ປາເປຫິ ປນ ກມ຺ເມຫິ ສຸຄຕິ ສຸລຠາ ນ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ທຸຄ຺ຄຕິ ເອວ ສຸລຠາ’’ຕິ ຍຖາ ມໍ ຕ຺ວໍ ປຸພ຺ເພ ອວຈ ໂອວທິ, ຕໍ ຕເຖວາຕິ ວທຕິ.

໑໕໓. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕິສ຺ສາ ‘‘ວາມໂຕ ມໍ ຕ຺ວໍ ປຈ຺ເຈສີ’’ຕິອາທິນາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ວາມໂຕ ມໍ ຕ຺ວໍ ປຈ຺ເຈສີຕິ ວິໂລມໂຕ ມໍ ຕ຺ວໍ ອຘິຄຈ຺ຉສິ, ຕຸຍ຺ຫໍ ຫິເຕສິມ຺ປິ ວິປຈ຺ຈນີກກາຣິນິໍ ກຕ຺ວາ ມໍ ຄຓ຺ຫາສິ. ມໍ ອຸສູຍສີຕິ ມຍ຺ຫໍ ອຸສູຍສິ, ມຍິ ອິສ຺ສໍ ກໂຣສິ. ປສ຺ສ ປາປານໍ ກມ຺ມານໍ, ວິປາໂກ ໂຫຕິ ຍາທິໂສຕິ ປາປການໍ ນາມ ກມ຺ມານໍ ວິປາໂກ ຍາທິໂສ ຍຖາ ໂຆຣຕໂຣ, ຕໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ປສ຺ສາຕິ ວທຕິ.

໑໕໔. ເຕ ອຎ຺ເຎ ປຣິຈາເຣນ຺ຕີຕິ ເຕ ຆເຣ ທາສິໂຍ ອາຠຣຓານິ ຈ ອິມານິ ຕຍາ ປຸພ຺ເພ ປຣິຄ຺ຄຫິຕານິ ອິທານິ ອຎ຺ເຎ ປຣິຈາເຣນ຺ຕິ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ‘‘ອິເມ’’ຕິ ຫິ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ໂຠຄາ ໂຫນ຺ຕິ ສສ຺ສຕາຕິ ໂຠຄາ ນາເມເຕ ນ ສສ຺ສຕາ ອນວຏ຺ຐິຕາ ຕາວກາລິກາ ມຫາຍຄມນີຍາ, ຕສ຺ມາ ຕທຕ຺ຖໍ ອິສ຺ສາມຈ຺ຉຣິຍາທີນິ ນ ກຕ຺ຕພ຺ພານີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໑໕໕. ອິທານິ ¶ ¶ ຠູຕສ຺ສ ປິຕາຕິ ອິທາເນວ ຠູຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປິຕາ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ. ອາປຓາຕິ ອາປຓໂຕ ອິມໍ ເຄຫໍ ເອຫິຕິ ອາຄມິສ຺ສຕິ. ອປ຺ເປວ ເຕ ທເທ ກິຎ຺ຈີຕິ ເຄຫໍ ອາຄໂຕ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ຕຸຍ຺ຫໍ ທາຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ກິຎ຺ຈິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ອປິ ນາມ ທເທຍ຺ຍ. ມາ ສຸ ຕາວ ອິໂຕ ອຄາຕິ ອິໂຕ ເຄຫສ຺ສ ປຈ຺ຉາ ວຕ຺ຖຸໂຕ ມາ ຕາວ ອຄມາສີຕິ ຕໍ ອນຸກມ຺ປມານາ ອາຫ.

໑໕໖. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເປຕີ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສຍໍ ປກາເສນ຺ຕີ ‘‘ນຄ຺ຄາ ທຸພ຺ພຓ຺ຓຣູປາມ຺ຫີ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂກປີນເມຕໍ ອິຕ຺ຖີນນ຺ຕິ ເອຕໍ ນຄ຺ຄທຸພ຺ພຓ຺ຓຕາທິກໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕພ຺ພຕາຍ ອິຕ຺ຖີນໍ ໂກປີນໍ ຣຸນ຺ຘນີຍໍ. ມາ ມໍ ຠູຕປິຕາທ຺ທສາຕິ ຕສ຺ມາ ຠູຕສ຺ສ ປິຕາ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ມໍ ມາ ອທ຺ທກ຺ຂີຕິ ລຊ຺ຊມານາ ວທຕິ.

໑໕໗. ຕໍ ¶ ສຸຕ຺ວາ ຕິສ຺ສາ ສຎ຺ຊາຕນຸທ຺ທຍາ ‘‘ຫນ຺ທ ກິໍ ວາ ຕ຺ຍາຫໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຫນ຺ທາຕິ ໂຈທນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ກິໍ ວາ ຕ຺ຍາຫໍ ທມ຺ມີຕິ ກິໍ ເຕ ອຫໍ ທມ຺ມິ, ກິໍ ວຕ຺ຖໍ ທສ຺ສາມິ, ອຸທາຫຸ ຠຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກິໍ ວາ ເຕຘ ກໂຣມຫນ຺ຕິ ກິໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ເຕ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ອຸປກາຣໍ ກຣິສ຺ສາມິ.

໑໕໘. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເປຕີ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູ ສງ຺ຆໂຕ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູ ສງ຺ຆໂຕ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປນ ປຸຄ຺ຄເລຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໂຕ ສງ຺ຆວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູ, ປຸຄ຺ຄລວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິກ຺ຂູຕິ ເອວໍ ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂູ ຍຖາຣຸຈິໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ຕໍ ທກ຺ຂິຓໍ ມມ ອາທິສ, ມຍ຺ຫໍ ປຕ຺ຕິທານໍ ເທຫິ. ຕທາຫໍ ສຸຂິຕາ ເຫສ຺ສນ຺ຕິ ຍທາ ຕ຺ວໍ ທກ຺ຂິຓໍ ມມ ອຸທ຺ທິສິສ຺ສສິ, ຕທາ ອຫໍ ສຸຂິຕາ ສຸຂປ຺ປຕ຺ຕາ ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘິນີ ຠວິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໑໕໙-໑໖໑. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕິສ຺ສາ ຕມຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຕໂນ ສາມິກສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ອຏ຺ຐ ຠິກ຺ຂູ ໂຠເຊຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ທກ຺ຂິຓມາທິສິ, ສາ ຕາວເທວ ປຏິລທ຺ຘທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິກາ ປຸນ ຕິສ຺ສາຍ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປສງ຺ກມິ. ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສງ຺ຄີຕິກາເຣຫິ ‘‘ສາຘູຕິ ສາ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ’’ຕິອາທິກາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ຐປິຕາ.

໑໖໒-໑໖໗. ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ປນ ນໍ ຕິສ຺ສາ ‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນາ’’ຕິອາທີຫິ ¶ ຕີຫິ ຄາຖາຫິ ປຏິປຸຈ຺ຉິ. ອິຕຣາ ‘‘ອຫໍ ມຕ຺ຕາ’’ຕິ ຄາຖາຍ ອຕ຺ຕານໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ຈິຣໍ ຊີວາຫີ’’ຕິ ຄາຖາຍ ຕສ຺ສາ ອນຸໂມທນໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ຘມ຺ມໍ ຈຣິຕ຺ວານາ’’ຕິ ຄາຖາຍ ¶ ໂອວາທໍ ອທາສິ. ຕຕ຺ຖ ຕວ ທິນ຺ເນນາຕິ ຕຍາ ທິນ຺ເນນ. ອໂສກໍ ວິຣຊໍ ຐານນ຺ຕິ ໂສກາຠາເວນ ອໂສກໍ, ເສທຊລ຺ລິການໍ ປນ ອຠາເວນ ວິຣຊໍ ທິພ຺ພຏ຺ຐານໍ, ສພ຺ພເມຕໍ ເທວໂລກໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ອາວາສນ຺ຕິ ຐານໍ. ວສວຕ຺ຕິນນ຺ຕິ ທິພ຺ເພນ ອາຘິປເຕຍ຺ເຍນ ອຕ຺ຕໂນ ວສໍ ວຕ຺ເຕນ຺ຕານໍ. ສມູລນ຺ຕິ ສໂລຠໂທສໍ. ໂລຠໂທສາ ຫິ ມຈ຺ຉຣິຍສ຺ສ ມູລໍ ນາມ. ອນິນ຺ທິຕາຕິ ອຄຣຫິຕາ ປາສໍສາ, ສຄ຺ຄມຸເປຫິ ຐານນ຺ຕິ ຣູປາທີຫິ ວິສເຍຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ອຄ຺ຄຕ຺ຕາ ‘‘ສຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ທິພ຺ພຏ຺ຐານໍ ອຸເປຫິ, ສຸຄຕິປຣາຍຓາ ໂຫຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ອຖ ¶ ຕິສ຺ສາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ, ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈສິ, ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຠຄວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາຊໂນ ປຏິລທ຺ຘສໍເວໂຄ ວິເນຍ຺ຍ ມຈ຺ເຉຣາທິມລໍ ທານສີລາທິຣໂຕ ສຸຄຕິປຣາຍໂຓ ອໂຫສີຕິ.

ມຕ຺ຕາເປຕິວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ນນ຺ທາເປຕິວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ກາຬີ ທຸພ຺ພຓ຺ຓຣູປາສີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖຣິ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ນນ຺ທໍ ນາມ ເປຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ວຸຕ຺ຕໍ. ສາວຕ຺ຖິຍາ ກິຣ ອວິທູເຣ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຄາມເກ ນນ຺ທິເສໂນ ນາມ ອຸປາສໂກ ອໂຫສິ ສທ຺ໂຘ ປສນ຺ໂນ. ຠຣິຍາ ປນສ຺ສ ນນ຺ທາ ນາມ ອສ຺ສທ຺ຘາ ອປ຺ປສນ຺ນາ ມຈ຺ຉຣິນີ ຈຓ຺ຑີ ຜຣຸສວຈນາ ສາມິເກ ອຄາຣວາ ອຄ຺ຄຕິສ຺ສາ ສສ຺ສຸໍ ໂຈຣິວາເທນ ອກ຺ໂກສຕິ ປຣິຠາສຕິ. ສາ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ເປຕໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ຄາມສ຺ສ ອວິທູເຣ ວິຈຣນ຺ຕີ ເອກທິວສໍ ¶ ນນ຺ທິເສນສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ຕສ຺ສ ອວິທູເຣ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ. ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ –

໑໖໘.

‘‘ກາຬີ ທຸພ຺ພຓ຺ຓຣູປາສິ, ຜຣຸສາ ຠີຣຸທສ຺ສນາ;

ປິງ຺ຄລາສິ ກຬາຣາສິ, ນ ຕໍ ມຎ຺ຎາມິ ມານຸສິ’’ນ຺ຕິ. –

ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ. ຕຕ຺ຖ ກາຬີຕິ ກາຬວຓ຺ຓາ, ຌາມງ຺ຄາຣສທິໂສ ຫິສ຺ສາ ວຓ຺ໂຓ ອໂຫສິ. ຜຣຸສາຕິ ຂຣຄຕ຺ຕາ. ຠີຣຸທສ຺ສນາຕິ ຠຍານກທສ຺ສນາ ສປ຺ປຏິຠຍາກາຣາ. ‘‘ຠາຣຸທສ຺ສນາ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ຠາຣິຍທສ຺ສນາ, ທຸພ຺ພຓ຺ຓຕາທິນາ ທຸທ຺ທສິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປິງ຺ຄລາຕິ ປິງ຺ຄລໂລຈນາ. ກຬາຣາຕິ ກຬາຣທນ຺ຕາ. ນ ຕໍ ມຎ຺ຎາມິ ມານຸສິນ຺ຕິ ອຫໍ ຕໍ ມານຸສິນ຺ຕິ ນ ມຎ຺ຎາມິ, ເປຕິເມວ ຈ ຕໍ ມຎ຺ຎາມີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເປຕີ ອຕ຺ຕານໍ ປກາເສນ຺ຕີ –

໑໖໙.

‘‘ອຫໍ ¶ ນນ຺ທາ ນນ຺ທິເສນ, ຠຣິຍາ ເຕ ປຸເຣ ອຫຸໍ;

ປາປກມ຺ມໍ ກຣິຕ຺ວານ, ເປຕໂລກໍ ອິໂຕ ຄຕາ’’ຕິ. –

ຄາຖມາຫ ¶ . ຕຕ຺ຖ ອຫໍ ນນ຺ທາ ນນ຺ທິເສນາຕິ ສາມິ ນນ຺ທິເສນ ອຫໍ ນນ຺ທາ ນາມ. ຠຣິຍາ ເຕ ປຸເຣ ອຫຸນ຺ຕິ ປຸຣິມຊາຕິຍໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ຠຣິຍາ ອໂຫສິໍ. ອິໂຕ ປຣໍ –

໑໗໐.

‘‘ກິໍ ນຸ ກາເຍນ ວາຈາຍ, ມນສາ ທຸກ຺ກຏໍ ກຕໍ;

ກິສ຺ສ ກມ຺ມວິປາເກນ, ເປຕໂລກໍ ອິໂຕ ຄຕາ’’ຕິ. –

ຕສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ປຸຈ຺ຉາ. ອຖສ຺ສ ສາ –

໑໗໑.

‘‘ຈຓ຺ຑີ ຈ ຜຣຸສາ ຈາສິໍ, ຕຍິ ຈາປິ ອຄາຣວາ;

ຕາຫໍ ທຸຣຸຕ຺ຕໍ ວຕ຺ວານ, ເປຕໂລກໍ ອິໂຕ ຄຕາ’’ຕິ. –

ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ປຸນ ໂສ –

໑໗໒.

‘‘ຫນ຺ທຸຕ຺ຕຣີຍໍ ທທາມິ ເຕ, ອິມໍ ທຸສ຺ສໍ ນິວາສຍ;

ອິມໍ ທຸສ຺ສໍ ນິວາເສຕ຺ວາ, ເອຫິ ເນສ຺ສາມິ ຕໍ ຆຣໍ.

໑໗໓.

‘‘ວຕ຺ຖຎ຺ຈ ¶ ອນ຺ນປານຎ຺ຈ, ລຈ຺ຉສິ ຕ຺ວໍ ຆຣໍ ຄຕາ;

ປຸຕ຺ເຕ ຈ ເຕ ປສ຺ສິສ຺ສສິ, ສຸຓິສາໂຍ ຈ ທກ຺ຂສີ’’ຕິ. – ອຖສ຺ສ ສາ –

໑໗໔.

‘‘ຫຕ຺ເຖນ ຫຕ຺ເຖ ເຕ ທິນ຺ນໍ, ນ ມຍ຺ຫໍ ອຸປກປ຺ປຕິ;

ຠິກ຺ຂູ ຈ ສີລສມ຺ປນ຺ເນ, ວີຕຣາເຄ ພຫຸສ຺ສຸເຕ.

໑໗໕.

‘‘ຕປ຺ເປຫິ ອນ຺ນປາເນນ, ມມ ທກ຺ຂິຓມາທິສ;

ຕທາຫໍ ສຸຂິຕາ ເຫສ຺ສໍ, ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘິນີ’’ຕິ. –

ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ. ຕໂຕ –

໑໗໖.

‘‘ສາຘູຕິ ¶ ໂສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ, ທານໍ ວິປຸລມາກິຣິ;

ອນ຺ນໍ ປານໍ ຂາທນີຍໍ, ວຕ຺ຖເສນາສນານິ ຈ;

ຉຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຘຎ຺ຈ ມາລຎ຺ຈ, ວິວິຘາ ຈ ອຸປາຫນາ.

໑໗໗.

‘‘ຠິກ຺ຂູ ຈ ສີລສມ຺ປນ຺ເນ, ວີຕຣາເຄ ພຫຸສ຺ສຸເຕ;

ຕປ຺ເປຕ຺ວາ ອນ຺ນປາເນນ, ຕສ຺ສາ ທກ຺ຂິຓມາທິສີ.

໑໗໘.

‘‘ສມນນ຺ຕຣານຸທ຺ທິຏ຺ເຐ ¶ , ວິປາໂກ ອຸທປຊ຺ຊຖ;

ໂຠຊນຈ຺ຉາທນປານີຍໍ, ທກ຺ຂິຓາຍ ອິທໍ ຜລໍ.

໑໗໙.

‘‘ຕໂຕ ສຸທ຺ຘາ ສຸຈິວສນາ, ກາສິກຸຕ຺ຕມຘາຣິນີ;

ວິຈິຕ຺ຕວຕ຺ຖາຠຣຓາ, ສາມິກໍ ອຸປສງ຺ກມີ’’ຕິ. –

ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ສງ຺ຄີຕິກາເຣຫິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕໂຕ ປຣໍ –

໑໘໐.

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນ, ຍາ ຕ຺ວໍ ຕິຏ຺ຐສິ ເທວເຕ;

ໂອຠາເສນ຺ຕີ ທິສາ ສພ຺ພາ, ໂອສຘີ ວິຍ ຕາຣກາ.

໑໘໑.

‘‘ເກນ ເຕຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເກນ ເຕ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເຕ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

໑໘໒.

‘‘ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ເທວິ ມຫານຸຠາເວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ກິມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເກນາສິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

໑໘໓.

‘‘ອຫໍ ນນ຺ທາ ນນ຺ທິເສນ, ຠຣິຍາ ເຕ ປຸເຣ ອຫຸໍ;

ປາປກມ຺ມໍ ກຣິຕ຺ວານ, ເປຕໂລກໍ ອິໂຕ ຄຕາ.

໑໘໔.

‘‘ຕວ ທິນ຺ເນນ ທາເນນ, ໂມທາມິ ອກຸໂຕຠຍາ;

ຈິຣໍ ຊີວ ຄຫປຕິ, ສຫ ສພ຺ເພຫິ ຎາຕິຠິ;

ອໂສກໍ ¶ ¶ ວິຣຊໍ ເຂມໍ, ອາວາສໍ ວສວຕ຺ຕິນໍ.

໑໘໕.

‘‘ອິຘ ຘມ຺ມໍ ຈຣິຕ຺ວານ, ທານໍ ທຕ຺ວາ ຄຫປຕິ;

ວິເນຍ຺ຍ ມຈ຺ເຉຣມລໍ ສມູລໍ, ອນິນ຺ທິໂຕ ສຄ຺ຄມຸເປຫິ ຐານ’’ນ຺ຕິ. –

ອຸປາສກສ຺ສ ຈ ເປຕິຍາ ຈ ວຈນປຏິວຈນຄາຖາ.

໑໗໖. ຕຕ຺ຖ ທານໍ ວິປຸລມາກິຣີຕິ ອຸກ຺ຂິເຓຍ຺ຍເຂຕ຺ເຕ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມພີຊໍ ວິປ຺ປກິຣນ຺ໂຕ ວິຍ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ເສສໍ ອນນ຺ຕຣວຕ຺ຖຸສທິສເມວ.

ເອວໍ ສາ ອຕ຺ຕໂນ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ຕສ຺ສາ ຈ ກາຣຓໍ ນນ຺ທິເສນສ຺ສ ວິຠາເວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານເມວ ຄຕາ. ອຸປາສໂກ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈສິ ¶ , ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຠຄວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ສາ ເທສນາ ມຫາຊນສ຺ສ ສາຕ຺ຖິກາ ອໂຫສີຕິ.

ນນ຺ທາເປຕິວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ມຏ຺ຐກຸຓ຺ຑລີເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ອລງ຺ກໂຕ ມຏ຺ຐກຸຓ຺ຑລີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖຣິ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ມຏ຺ຐກຸຓ຺ຑລິເທວປຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ປຣມຕ຺ຖທີປນິຍໍ ວິມານວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາຍໍ ມຏ຺ຐກຸຓ຺ຑລີວິມານວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາຍ (ວິ. ວ. ອຏ຺ຐ. ໑໒໐໖ ມຏ຺ຐກຸຓ຺ຑລີວິມານວຓ຺ຓນາ) ວຸຕ຺ຕເມວ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ມຏ຺ຐກຸຓ຺ຑລີເທວປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິມານເທວຕາຠາວໂຕ ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ຍທິປິ ວິມານວຕ຺ຖຸປາຬິຍໍ ສງ຺ຄຫໍ ອາໂຣປິຕໍ, ຍສ຺ມາ ປນ ໂສ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອທິນ຺ນປຸພ຺ພກພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຸຕ຺ຕໂສເກນ ສຸສານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຬາຫນໍ ອນຸປຣິຍາຍິຕ຺ວາ ໂຣທນ຺ຕສ຺ສ ໂສກຫຣຓຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຕໂນ ເທວຣູປໍ ປຏິສໍຫຣິຕ຺ວາ ຫຣິຈນ຺ທນຸສ຺ສໂທ ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂາຠິຠູຕາກາເຣນ ເປໂຕ ວິຍ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ. ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາວໂຕ ອເປຕຕ຺ຕາ ເປຕປຣິຍາໂຍປິ ລພ຺ຠຕິ ເອວາຕິ ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ເປຕວຕ຺ຖຸປາຬິຍມ຺ປິ ສງ຺ຄຫໍ ອາໂຣປິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ມຏ຺ຐກຸຓ຺ຑລີເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ກຓ຺ຫເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ອຸຏ຺ເຐຫິ ¶ ¶ ກຓ຺ຫ ກິໍ ເສສີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມຕປຸຕ຺ຕໍ ອຸປາສກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ກາລມກາສິ. ໂສ ເຕນ ໂສກສລ຺ລສມປ຺ປິໂຕ ນ ນ຺ຫາຍຕິ, ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ນ ກມ຺ມນ຺ເຕ ວິຈາເຣຕິ, ນ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເກວລໍ, ‘‘ຕາຕ ປິຍປຸຕ຺ຕກ, ມໍ ໂອຫາຍ ກຫໍ ປຐມຕຣໍ ຄໂຕສີ’’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ໂຕ ວິປ຺ປລປຕິ. ສຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ¶ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລູປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂູ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ປຈ຺ຉາສມເຓນ ຕສ຺ສ ຆຣທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ສຕ຺ຖຸ ອາຄຕຠາວໍ ອຸປາສກສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ອຖສ຺ສ ເຄຫຊໂນ ເຄຫທ຺ວາເຣ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອຸປາສກໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປເນສິ. ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ອຸປາສກ, ໂສຈສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ອຸປາສກ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ປຓ຺ຑິຕານໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ມຕປຸຕ຺ຕໍ ນານຸໂສຈິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ທ຺ວາຣວຕີນຄເຣ ທສ ຠາຕິກຣາຊາໂນ ອເຫສຸໍ – ວາສຸເທໂວ ພລເທໂວ ຈນ຺ທເທວາ ສູຣິຍເທໂວ ອຄ຺ຄິເທໂວ ວຣຸຓເທໂວ ອຊ຺ຊຸໂນ ປຊ຺ຊຸໂນ ຆຏປຓ຺ຑິໂຕ ອງ຺ກຸໂຣ ຈາຕິ. ເຕສຸ ວາສຸເທວມຫາຣາຊສ຺ສ ປິຍປຸຕ຺ໂຕ ກາລມກາສິ. ເຕນ ຣາຊາ ໂສກປເຣໂຕ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ປຫາຍ ມຎ຺ຈສ຺ສ ອຏນິໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວິປ຺ປລປນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຆຏປຓ຺ຑິໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ມໍ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ມມ ຠາຕຸ ໂສກໍ ປຣິຫຣິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຸປາເຍນສ຺ສ ໂສກໍ ຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ສສໍ ເມ ເທຖ, ສສໍ ເມ ເທຖາ’’ຕິ ອາກາສໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ສກລນຄຣໍ ວິຈຣິ. ‘‘ຆຏປຓ຺ຑິໂຕ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ຊາໂຕ’’ຕິ ສກລນຄຣໍ ສງ຺ຂຸຠິ.

ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ໂຣຫິເຓຍ຺ໂຍ ນາມ ອມຈ຺ໂຈ ວາສຸເທວຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ¶ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ –

໒໐໗.

‘‘ອຸຏ຺ເຐຫິ ກຓ຺ຫ ກິໍ ເສສິ, ໂກ ອຕ຺ໂຖ ສຸປເນນ ເຕ;

ໂຍ ຈ ຕຸຍ຺ຫໍ ສໂກ ຠາຕາ, ຫທຍໍ ຈກ຺ຂຸ ຈ ທກ຺ຂິຓໍ;

ຕສ຺ສ ວາຕາ ພລີຍນ຺ຕິ, ສສໍ ຊປ຺ປຕິ ເກສວາ’’ຕິ. – ອິມໍ ຄາຖມາຫ;

໒໐໗. ຕຕ຺ຖ ກຓ຺ຫາຕິ ວາສຸເທວໍ ໂຄຕ຺ເຕນາລປຕິ. ໂກ ອຕ຺ໂຖ ສຸປເນນ ເຕຕິ ສຸປເນນ ຕຸຍ຺ຫໍ ກາ ¶ ນາມ ວຑ຺ຒິ. ສໂກ ຠາຕາຕິ ໂສທຣິໂຍ ຠາຕາ. ຫທຍໍ ຈກ຺ຂຸ ຈ ທກ຺ຂິຓນ຺ຕິ ຫທເຍນ ເຈວ ທກ຺ຂິຓຈກ຺ຂຸນາ ຈ ສທິໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ວາຕາ ພລີຍນ຺ຕີຕິ ຕສ຺ສ ອປຣາປຣໍ ¶ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອຸມ຺ມາທວາຕາ ພລວນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ ອຠິຠວນ຺ຕິ. ສສໍ ຊປ຺ປຕີຕິ ‘‘ສສໍ ເມ ເທຖາ’’ຕິ ວິປ຺ປລປຕິ. ເກສວາຕິ ໂສ ກິຣ ເກສານໍ ໂສຠນານໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ ‘‘ເກສໂວ’’ຕິ ໂວຫຣີຍຕິ. ເຕນ ນໍ ນາເມນ ອາລປຕິ.

ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສຍນໂຕ ອຸຏ຺ຐິຕຠາວໍ ທີເປນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ –

໒໐໘.

‘‘ຕສ຺ສ ຕໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ໂຣຫິເຓຍ຺ຍສ຺ສ ເກສໂວ;

ຕຣມານຣູໂປ ວຸຏ຺ຐາສິ, ຠາຕຸ ໂສເກນ ອຏ຺ຏິໂຕ’’ຕິ. – ອິມໍ ຄາຖມາຫ;

ຣາຊາ ອຸຏ຺ຐາຍ ສີຆໍ ປາສາທາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຆຏປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸໂຠສຸ ຫຕ຺ເຖສຸ ນໍ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ –

໒໐໙.

‘‘ກິໍ ນຸ ອຸມ຺ມຕ຺ຕຣູໂປວ, ເກວລໍ ທ຺ວາຣກໍ ອິມໍ;

ສໂສ ສໂສຕິ ລປສິ, ກີທິສໍ ສສມິຈ຺ຉສິ.

໒໑໐.

‘‘ໂສວຓ຺ຓມຍໍ ມຓິມຍໍ, ໂລຫມຍໍ ອຖ ຣູປິຍມຍໍ;

ສງ຺ຂສິລາປວາຬມຍໍ, ກາຣຍິສ຺ສາມິ ເຕ ສສໍ.

໒໑໑.

‘‘ສນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎປິ ສສກາ, ອຣຎ຺ຎວນໂຄຈຣາ;

ເຕປິ ເຕ ອານຍິສ຺ສາມິ, ກີທິສໍ ສສມິຈ຺ຉສີ’’ຕິ. –

ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ.

໒໐໙-໒໑໑. ຕຕ຺ຖ ¶ ອຸມ຺ມຕ຺ຕຣູໂປວາຕິ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ວິຍ. ເກວລນ຺ຕິ ສກລໍ. ທ຺ວາຣກນ຺ຕິ ທ຺ວາຣວຕີນຄຣໍ ວິຈຣນ຺ໂຕ. ສໂສ ສໂສຕິ ລປສີຕິ ສໂສ ສໂສຕິ ວິລປສິ. ໂສວຓ຺ຓມຍນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓມຍໍ. ໂລຫມຍນ຺ຕິ ຕມ຺ພໂລຫມຍໍ. ຣູປິຍມຍນ຺ຕິ ຣຊຕມຍໍ. ຍໍ ອິຈ຺ຉສິ ຕໍ ວເທຫິ, ອຖ ເກນ ໂສຈສິ. ອຎ຺ເຎປິ ອຣຎ຺ເຎ ວນໂຄຈຣາ ສສກາ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ເຕ ອານຍິສ຺ສາມິ, ວທ, ຠທ຺ຣມຸຂ ¶ , ກີທິສໍ ສສມິຈ຺ຉສີຕິ ຆຏປຓ຺ຑິຕໍ ‘‘ສເສນ ອຕ຺ຖິໂກ’’ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ສເສນ ນິມນ຺ເຕສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຆຏປຓ຺ຑິໂຕ –

໒໑໒.

‘‘ນາຫເມເຕ ¶ ສເສ ອິຈ຺ເຉ, ເຍ ສສາ ປຖວິສ຺ສິຕາ;

ຈນ຺ທໂຕ ສສມິຈ຺ຉາມິ, ຕໍ ເມ ໂອຫຣ ເກສວາ’’ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂອຫຣາຕິ ໂອຫາເຣຫິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ‘‘ນິສ຺ສໍສຍໍ ເມ ຠາຕາ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ຊາໂຕ’’ຕິ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ –

໒໑໓.

‘‘ໂສ ນູນ ມຘຸຣໍ ຎາຕິ, ຊີວິຕໍ ວິຊຫິສ຺ສສິ;

ອປຕ຺ຖິຍໍ ປຕ຺ຖຍສິ, ຈນ຺ທໂຕ ສສມິຈ຺ຉສີ’’ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຎາຕີຕິ ກນິຏ຺ຐໍ ອາລປຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ມຍ຺ຫໍ ປິຍຎາຕິ ຍໍ ອຕິມຘຸຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕໍ, ຕໍ ວິຊຫິສ຺ສສິ ມຎ຺ເຎ, ໂຍ ອປຕ຺ຖຍິຕພ຺ພໍ ປຕ຺ເຖສີຕິ.

ຆຏປຓ຺ຑິໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈໂລວ ຐຕ຺ວາ ‘‘ຠາຕິກ, ຕ຺ວໍ ຈນ຺ທໂຕ ສສໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂໂຍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຊານນ຺ໂຕ ກສ຺ມາ ມຕໍ ປຸຕ຺ຕໍ ອລຠິຕ຺ວາ ອນຸໂສຈສີ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທີເປນ຺ໂຕ –

໒໑໔.

‘‘ເອວໍ ¶ ເຈ ກຓ຺ຫ ຊານາສິ, ຍຖຎ຺ຎມນຸສາສສິ;

ກສ຺ມາ ປຸເຣ ມຕໍ ປຸຕ຺ຕໍ, ອຊ຺ຊາປິ ມນຸໂສຈສີ’’ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ເຈ, ກຓ຺ຫ, ຊານາສີຕິ, ຠາຕິກ, ກຓ຺ຫນາມກ ມຫາຣາຊ, ‘‘ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍວຕ຺ຖຸ ນາມ ນ ປຕ຺ເຖຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຍທິ ເອວໍ ຊານາສິ. ຍຖຎ຺ຎນ຺ຕິ ເອວໍ ຊານນ຺ໂຕວ ຍຖາ ອຎ຺ຎໍ ອນຸສາສສິ, ຕຖາ ອກຕ຺ວາ. ກສ຺ມາ ປຸເຣ ມຕໍ ປຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຖ ກສ຺ມາ ອິໂຕ ຈຕຸມາສມຕ຺ຖເກ ມຕໍ ປຸຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຊາປິ ອນຸໂສຈສີຕິ.

ເອວໍ ໂສ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ຐິຕໂກວ ‘‘ອຫໍ ຕາວ ເອວໍ ປຎ຺ຎາຍມານໍ ປຕ຺ເຖມິ, ຕ຺ວໍ ປນ ອປຎ຺ຎາຍມານສ຺ສຕ຺ຖາຍ ໂສຈສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ –

໒໑໕.

‘‘ນ ¶ ຍໍ ລພ຺ຠາ ມນຸສ຺ເສນ, ອມນຸສ຺ເສນ ວາ ປນ;

ຊາໂຕ ເມ ມາ ມຣິ ປຸຕ຺ໂຕ, ກຸໂຕ ລພ຺ຠາ ອລພ຺ຠິຍໍ.

໒໑໖.

‘‘ນ ¶ ມນ຺ຕາ ມູລເຠສຊ຺ຊາ, ໂອສເຘຫິ ຘເນນ ວາ;

ສກ຺ກາ ອານຍິຕຸໍ ກຓ຺ຫ, ຍໍ ເປຕມນຸໂສຈສີ’’ຕິ. – ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ;

໒໑໕. ຕຕ຺ຖ ຍນ຺ຕິ, ຠາຕິກ, ຍໍ ‘‘ເອວໍ ຊາໂຕ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ ມາ ມຣີ’’ຕິ ມນຸສ຺ເສນ ວາ ເທເວນ ວາ ປນ ນ ລພ຺ຠາ ນ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸໍ, ຕໍ ຕ຺ວໍ ປຕ຺ເຖສິ, ຕໍ ປເນຕໍ ກຸໂຕ ລພ຺ຠາ, ເກນ ກາຣເຓນ ລທ຺ຘຸໍ ສກ຺ກາ. ຍສ຺ມາ ອລພ຺ຠິຍໍ ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍວຕ຺ຖຸ ນາເມຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໑໖. ມນ຺ຕາຕິ ມນ຺ຕປ຺ປໂຍເຄນ. ມູລເຠສຊ຺ຊາຕິ ມູລເຠສຊ຺ເຊນ. ໂອສເຘຫີຕິ ນານາວິເຘຫິ ໂອສເຘຫິ. ຘເນນ ວາຕິ ໂກຏິສຕສງ຺ເຂນ ຘເນນ ວາປິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍໍ ເປຕມນຸໂສຈສິ, ຕໍ ເອເຕຫິ ມນ຺ຕປ຺ປໂຍຄາທີຫິປິ ອາເນຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ.

ປຸນ ຆຏປຓ຺ຑິໂຕ ‘‘ຠາຕິກ, ອິທໍ ມຣຓໍ ນາມ ຘເນນ ວາ ຊາຕິຍາ ວາ ວິຊ຺ຊາຍ ວາ ສີເລນ ວາ ຠາວນາຍ ວາ ນ ສກ຺ກາ ປຏິພາຫິຕຸ’’ນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ –

໒໑໗.

‘‘ມຫທ຺ຘນາ ¶ ມຫາໂຠຄາ, ຣຏ຺ຐວນ຺ໂຕປິ ຂຕ຺ຕິຍາ;

ປຫູຕຘນຘຎ຺ຎາເສ, ເຕປິ ໂນ ອຊຣາມຣາ.

໒໑໘.

‘‘ຂຕ຺ຕິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເວສ຺ສາ, ສຸທ຺ທາ ຈຓ຺ຑາລປຸກ຺ກຸສ຺ສາ;

ເອເຕ ຈຎ຺ເຎ ຈ ຊາຕິຍາ, ເຕປິ ໂນ ອຊຣາມຣາ.

໒໑໙.

‘‘ເຍ ມນ຺ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ຉຬງ຺ຄໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈິນ຺ຕິຕໍ;

ເອເຕ ຈຎ຺ເຎ ຈ ວິຊ຺ຊາຍ, ເຕປິ ໂນ ອຊຣາມຣາ.

໒໒໐.

‘‘ອິສໂຍ ວາປິ ເຍ ສນ຺ຕາ, ສຎ຺ຎຕຕ຺ຕາ ຕປສ຺ສິໂນ;

ສຣີຣໍ ເຕປິ ກາເລນ, ວິຊຫນ຺ຕິ ຕປສ຺ສິໂນ.

໒໒໑.

‘‘ຠາວິຕຕ຺ຕາ ¶ ອຣຫນ຺ໂຕ, ກຕກິຈ຺ຈາ ອນາສວາ;

ນິກ຺ຂິປນ຺ຕິ ອິມໍ ເທຫໍ, ປຸຎ຺ຎປາປປຣິກ຺ຂຍາ’’ຕິ. –

ປຎ຺ຈຫິ ຄາຖາຫິ ຣຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ.

໒໑໗. ຕຕ຺ຖ ¶ ມຫທ຺ຘນາຕິ ນິຘານຄຕສ຺ເສວ ມຫໂຕ ຘນສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕາຍ ພຫຸຘນາ. ມຫາໂຠຄາຕິ ເທວໂຠຄສທິສາຍ ມຫຕິຍາ ໂຠຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄຕາ. ຣຏ຺ຐວນ຺ໂຕຕິ ສກລຣຏ຺ຐວນ຺ໂຕ. ປຫູຕຘນຘຎ຺ຎາເສຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ວາ ສໍວຈ຺ຉຣານໍ ອຕ຺ຖາຍ ນິທຫິຕ຺ວາ ຐເປຕພ຺ພສ຺ສ ນິຈ຺ຈປຣິພ຺ພຍຠູຕສ຺ສ ຘນຘຎ຺ຎສ຺ສ ວເສນ ອປຣິຍນ຺ຕຘນຘຎ຺ຎາ. ເຕປິ ໂນ ອຊຣາມຣາຕິ ເຕປິ ເອວໍ ມຫາວິຠວາ ມນ຺ຘາຕຸມຫາສຸທສ຺ສນາທໂຍ ຂຕ຺ຕິຍາ ອຊຣາມຣາ ນາເຫສຸໍ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ມຣຓມຸຂເມວ ອນຸປວິຏ຺ຐາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໑໘. ເອເຕຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕຂຕ຺ຕິຍາທໂຍ. ອຎ຺ເຎຕິ ອຎ຺ຎຕຣາ ເອວໍຠູຕາ ອມ຺ພຏ຺ຐາທໂຍ. ຊາຕິຍາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຕິນິມິຕ຺ຕໍ ອຊຣາມຣາ ນາເຫສຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໑໙. ມນ຺ຕນ຺ຕິ ເວທໍ. ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ຕີຕິ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ ວາເຈນ຺ຕິ ຈ. ອຖ ວາ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ຕີຕິ ເວທໍ ອນຸປຣິວຕ຺ເຕນ຺ຕາ ໂຫມໍ ກໂຣນ຺ຕາ ຊປນ຺ຕິ. ຉຬງ຺ຄນ຺ຕິ ສິກ຺ຂາກປ຺ປນິຣຸຕ຺ຕິພ຺ຍາກຣຓໂຊຕິສຕ຺ຖຉນ຺ໂທວິຈິຕິສງ຺ຂາເຕຫິ ຉຫິ ອງ຺ເຄຫິ ຍຸຕ຺ຕໍ. ພ຺ຣຫ຺ມຈິນ຺ຕິຕນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານມຕ຺ຖາຍ ພ຺ຣຫ຺ມນາ ¶ ຈິນ຺ຕິຕໍ ກຖິຕໍ. ວິຊ຺ຊາຍາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມສທິສວິຊ຺ຊາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ, ເຕປິ ໂນ ອຊຣາມຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໒໐-໒໒໑. ອິສໂຍຕິ ຍມນິຍມາທີນໍ ປຏິກູລສຎ຺ຎາທີນຎ຺ຈ ເອສນຏ຺ເຐນ ອິສໂຍ. ສນ຺ຕາຕິ ກາຍວາຈາຫິ ສນ຺ຕສຠາວາ. ສຎ຺ຎຕຕ຺ຕາຕິ ຣາຄາທີນໍ ສໍຍເມນ ສໍຍຕຈິຕ຺ຕາ. ກາຍຕປນສງ຺ຂາໂຕ ຕໂປ ເອເຕສໍ ອຕ຺ຖີຕິ ຕປສ຺ສິໂນ. ປຸນ ຕປສ຺ສິໂນຕິ ສໍວຣກາ. ເຕນ ເອວໍ ຕປນິສ຺ສິຕກາ ຫຸຕ຺ວາ ສຣີເຣນ ຈ ວິໂມກ຺ຂໍ ປຕ຺ຕຸກາມາປິ ສໍວຣກາ ສຣີຣໍ ວິຊຫນ຺ຕິ ເອວາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຖ ວາ ອິສໂຍຕິ ອຘິສີລສິກ຺ຂາທີນໍ ເອສນຏ຺ເຐນ ອິສໂຍ, ຕທຕ຺ຖໍ ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂານໍ ປາປຘມ຺ມານໍ ວູປສເມນ ສນ຺ຕາ, ເອກາຣມ຺ມເຓ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສໍຍເມນ ສຎ຺ຎຕຕ຺ຕາ, ສມ຺ມປ຺ປຘານໂຍຄໂຕ ວີຣິຍຕາເປນ ຕປສ຺ສິໂນ, ສປ຺ປໂຍຄາ ຣາຄາທີນໍ ສນ຺ຕປເນນ ຕປສ຺ສິໂນຕິ ¶ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ຠາວິຕຕ຺ຕາຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈກມ຺ມຏ຺ຐານຠາວນາຍ ຠາວິຕຈິຕ຺ຕາ.

ເອວໍ ¶ ຆຏປຓ຺ຑິເຕນ ຘມ຺ເມ ກຖິເຕ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ອປຄຕໂສກສລ຺ໂລ ປສນ຺ນມານໂສ ຆຏປຓ຺ຑິຕໍ ປສໍສນ຺ໂຕ –

໒໒໒.

‘‘ອາທິຕ຺ຕໍ ວຕ ມໍ ສນ຺ຕໍ, ຆຏສິຕ຺ຕໍວ ປາວກໍ;

ວາຣິນາ ວິຍ ໂອສິຎ຺ຈໍ, ສພ຺ພໍ ນິພ຺ພາປເຍ ທຣໍ.

໒໒໓.

‘‘ອພ຺ພຫີ ວຕ ເມ ສລ຺ລໍ, ໂສກໍ ຫທຍນິສ຺ສິຕໍ;

ໂຍ ເມ ໂສກປເຣຕສ຺ສ, ປຸຕ຺ຕໂສກໍ ອປານຸທິ.

໒໒໔.

‘‘ສ຺ວາຫໍ ອພ຺ພູຬ຺ຫສລ຺ໂລສ຺ມິ, ສີຕິຠູໂຕສ຺ມິ ນິພ຺ພຸໂຕ;

ນ ໂສຈາມິ ນ ໂຣທາມິ, ຕວ ສຸຕ຺ວານ ຠາຕິກ.

໒໒໕.

‘‘ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕິ ສປ຺ປຎ຺ຎາ, ເຍ ໂຫນ຺ຕິ ອນຸກມ຺ປກາ;

ນິວຕ຺ຕຍນ຺ຕິ ໂສກມ຺ຫາ, ຆໂຏ ເຊຏ຺ຐໍວ ຠາຕຣໍ.

໒໒໖.

‘‘ຍສ຺ສ ¶ ເອຕາທິສາ ໂຫນ຺ຕິ, ອມຈ຺ຈາ ປຣິຈາຣກາ;

ສຸຠາສິເຕນ ອນ຺ເວນ຺ຕິ, ຆໂຏ ເຊຏ຺ຐໍວ ຠາຕຣ’’ນ຺ຕິ. – ເສສຄາຖາ ອຠາສິ;

໒໒໕. ຕຕ຺ຖ ຆໂຏ ເຊຏ຺ຐໍວ ຠາຕຣນ຺ຕິ ຍຖາ ຆຏປຓ຺ຑິໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ເຊຏ຺ຐຠາຕຣໍ ມຕປຸຕ຺ຕໂສກາຠິຠູຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປາຍໂກສລ຺ເລນ ເຈວ ຘມ຺ມກຖາຍ ຈ ຕໂຕ ປຸຕ຺ຕໂສກໂຕ ວິນິວຕ຺ຕຍິ, ເອວໍ ອຎ຺ເຎປິ ສປ຺ປຎ຺ຎາ ເຍ ໂຫນ຺ຕິ ອນຸກມ຺ປກາ, ເຕ ຎາຕີນໍ ອຸປກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໒໖. ຍສ຺ສ ເອຕາທິສາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຍໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ເຍນ ກາຣເຓນ ປຸຕ຺ຕໂສກປເຣຕໍ ຣາຊານໍ ວາສຸເທວໍ ຆຏປຓ຺ຑິໂຕ ໂສກຫຣຓຕ຺ຖາຍ ສຸຠາສິເຕນ ອນ຺ເວສິ ອນຸເອສິ, ຍສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສາປິ ເອຕາທິສາ ປຓ຺ຑິຕາ ອມຈ຺ຈາ ປຏິລທ຺ຘາ ອສ຺ສຸ, ຕສ຺ສ ກຸໂຕ ໂສໂກຕິ! ເສສຄາຖາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ ເອວາຕິ.

ສຕ຺ຖາ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ອຸປາສກ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ປຓ຺ຑິຕານໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ¶ ປຸຕ຺ຕໂສກໍ ຫຣິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ. ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫີຕິ.

ກຓ຺ຫເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ຘນປາລເສຏ຺ຐິເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ນຄ຺ໂຄ ທຸພ຺ພຓ຺ຓຣູໂປສີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖຣິ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ຘນປາລເປຕໍ ອາຣພ຺ຠ ວຸຕ຺ຕໍ. ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ກິຣ ພຸທ຺ເຘ ປຓ຺ຓຣຏ຺ເຐ ເອຣກຈ຺ຉນຄເຣ ຘນປາລໂກ ນາມ ເສຏ຺ຐິ ອໂຫສິ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ອປ຺ປສນ຺ໂນ ກທຣິໂຍ ນຕ຺ຖິກທິຏ຺ຐິໂກ. ຕສ຺ສ ກິຣິຍາ ປາຬິໂຕ ເອວ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ໂສ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ມຣຸກນ຺ຕາເຣ ເປໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ຕາລກ຺ຂນ຺ຘປ຺ປມາໂຓ ກາໂຍ ອໂຫສິ, ສມຸຏ຺ຐິຕຈ຺ຉວິ ຜຣຸໂສ, ວິຣູປເກໂສ, ຠຍານໂກ, ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ອຕິວິຍ ວິຣູໂປ ພີຠຈ຺ຉທສ຺ສໂນ. ໂສ ປຎ຺ຈປຓ຺ຓາສ ວສ຺ສານິ ຠຕ຺ຕສິຕ຺ຖໍ ວາ ອຸທກພິນ຺ທຸໍ ວາ ອລຠນ຺ໂຕ ວິສຸກ຺ຂກຓ຺ໂຐຏ຺ຐຊິວ຺ໂຫ ຊິຆຈ຺ຉາປິປາສາຠິຠູໂຕ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ¶ ປຣິພ຺ຠມຕິ.

ອຖ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວຕິ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕວຣຘມ຺ມຈກ຺ເກ ອນຸກ຺ກເມນ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣນ຺ເຕ ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ວາຓິຊາ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ສກຏສຕານິ ຠຓ຺ຑສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣາປຖໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑໍ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘຠຓ຺ຑໍ ສກເຏສຸ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປຏິນິວຕ຺ຕມານາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສຸກ຺ຂນທິໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຍານໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຍໍ ວາສໍ ກປ຺ເປສຸໍ. ອຖ ໂສ ເປໂຕ ປິປາສາຠິຠູໂຕ ປານີຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ພິນ຺ທຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ປານີຍໍ ອລຠິຕ຺ວາ ວິຄຕາໂສ ຉິນ຺ນມູໂລ ວິຍ ຕາໂລ ຉິນ຺ນປາໂທ ປຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ວາຓິຊາ –

໒໒໗.

‘‘ນຄ຺ໂຄ ທຸພ຺ພຓ຺ຓຣູໂປສິ, ກິໂສ ຘມນິສນ຺ຖໂຕ;

ອຸປ຺ຜາສຸລິໂກ ກິສິໂກ, ໂກ ນຸ ຕ຺ວມສິ ມາຣິສາ’’ຕິ. –

ອິມາຍ ຄາຖາຍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ຕໂຕ ເປໂຕ –

໒໒໘.

‘‘ອຫໍ ¶ ຠທນ຺ເຕ ເປໂຕມ຺ຫິ, ທຸຄ຺ຄໂຕ ຍມໂລກິໂກ;

ປາປກມ຺ມໍ ກຣິຕ຺ວານ, ເປຕໂລກໍ ອິໂຕ ຄໂຕ’’ຕິ. –

ອຕ຺ຕານໍ ¶ ອາວິກຕ຺ວາ ປຸນ ເຕຫິ –

໒໒໙.

‘‘ກິໍ ນຸ ກາເຍນ ວາຈາຍ, ມນສາ ທຸກ຺ກຏໍ ກຕໍ;

ກິສ຺ສກມ຺ມວິປາເກນ, ເປຕໂລກໍ ອິໂຕ ຄໂຕ’’ຕິ. –

ກຕກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ປຸພ຺ເພ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຕີຕໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ອນາຄຕຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ປວຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເຕສຎ຺ຈ ໂອວາທໍ ເທນ຺ໂຕ –

໒໓໐.

‘‘ນຄຣໍ ອຕ຺ຖິ ປຓ຺ຓານໍ, ເອຣກຈ຺ຉນ຺ຕິ ວິສ຺ສຸຕໍ;

ຕຕ຺ຖ ເສຏ຺ຐິ ປຸເຣ ອາສິໍ, ຘນປາໂລຕິ ມໍ ວິທູ.

໒໓໑.

‘‘ອສີຕິ ສກຏວາຫານໍ, ຫິຣຎ຺ຎສ຺ສ ອໂຫສິ ເມ;

ປຫູຕໍ ເມ ຊາຕຣູປໍ, ມຸຕ຺ຕາ ເວຬຸຣິຍາ ພຫູ.

໒໓໒.

‘‘ຕາວ ມຫທ຺ຘນສ຺ສາປິ, ນ ເມ ທາຕຸໍ ປິຍໍ ອຫຸ;

ປິທຫິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ຠຸຎ຺ຊິໍ, ມາ ມໍ ຍາຈນກາທ຺ທສຸໍ.

໒໓໓.

‘‘ອສ຺ສທ຺ໂຘ ມຈ຺ຉຣີ ຈາສິໍ, ກທຣິໂຍ ປຣິຠາສໂກ;

ທທນ຺ຕານໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ, ວາຣຍິສ຺ສໍ ພຫູ ຊເນ.

໒໓໔.

‘‘ວິປາໂກ ¶ ນຕ຺ຖິ ທານສ຺ສ, ສໍຍມສ຺ສ ກຸໂຕ ຜລໍ;

ໂປກ຺ຂຣຎ຺ໂຎທປານານິ, ອາຣາມານິ ຈ ໂຣປິເຕ;

ປປາໂຍ ຈ ວິນາເສສິໍ, ທຸຄ຺ເຄ ສງ຺ກມນານິ ຈ.

໒໓໕.

‘‘ສ຺ວາຫໍ ອກຕກລ຺ຍາໂຓ, ກຕປາໂປ ຕໂຕ ຈຸໂຕ;

ອຸປປນ຺ໂນ ເປຕ຺ຕິວິສຍໍ, ຂຸປ຺ປິປາສສມປ຺ປິໂຕ.

໒໓໖.

‘‘ປຎ຺ຈປຓ຺ຓາສ ວສ຺ສານິ, ຍໂຕ ກາລງ຺ກໂຕ ອຫໍ;

ນາຠິຊານາມິ ຠຸຕ຺ຕໍ ວາ, ປີຕໍ ວາ ປນ ປານິຍໍ.

໒໓໗.

‘‘ໂຍ ¶ ສໍຍໂມ ໂສ ວິນາໂສ, ໂຍ ວິນາໂສ ໂສ ສໍຍໂມ;

ເປຕາ ຫິ ກິຣ ຊານນ຺ຕິ, ໂຍ ສໍຍໂມ ໂສ ວິນາໂສ.

໒໓໘.

‘‘ອຫໍ ¶ ປຸເຣ ສໍຍມິສ຺ສໍ, ນາທາສິໍ ພຫຸເກ ຘເນ;

ສນ຺ເຕສຸ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມສຸ, ທີປໍ ນາກາສິມຕ຺ຕໂນ;

ສ຺ວາຫໍ ປຈ຺ຉານຸຕປ຺ປາມິ, ອຕ຺ຕກມ຺ມຜລູປໂຄ.

໒໓໙.

‘‘ອຸທ຺ຘໍ ຈຕູຫິ ມາເສຫິ, ກາລກິຣິຍາ ຠວິສ຺ສຕິ;

ເອກນ຺ຕກຏຸກໍ ໂຆຣໍ, ນິຣຍໍ ປປຕິສ຺ສຫໍ.

໒໔໐.

‘‘ຈຕຸກ຺ກຓ຺ຓໍ ຈຕຸທ຺ວາຣໍ, ວິຠຕ຺ຕໍ ຠາຄໂສ ມິຕໍ;

ອໂຍປາກາຣປຣິຍນ຺ຕໍ, ອຍສາ ປຏິກຸຊ຺ຊິຕໍ.

໒໔໑.

‘‘ຕສ຺ສ ອໂຍມຍາ ຠູມິ, ຊລິຕາ ເຕຊສາ ຍຸຕາ;

ສມນ຺ຕາ ໂຍຊນສຕໍ, ຜຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ ສພ຺ພທາ.

໒໔໒.

‘‘ຕຕ຺ຖາຫໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ, ທຸກ຺ຂໍ ເວທິສ຺ສ ເວທນໍ;

ຜລໍ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ໂສຈາມຫໍ ຠຸສໍ.

໒໔໓.

‘‘ຕໍ ວາ ວທາມິ ຠທ຺ທໍ ໂວ, ຍາວນ຺ເຕຕ຺ຖ ສມາຄຕາ;

ມາກຕ຺ຖ ປາປກໍ ກມ຺ມໍ, ອາວິ ວາ ຍທິ ວາ ຣໂຫ.

໒໔໔.

‘‘ສເຈ ຕໍ ປາປກໍ ກມ຺ມໍ, ກຣິສ຺ສຖ ກໂຣຖ ວາ;

ນ ໂວ ທຸກ຺ຂາ ປມຸຕ຺ຍຕ຺ຖິ, ອຸປ຺ປຈ຺ຈາປິ ປລາຍຕໍ.

໒໔໕.

‘‘ມຕ຺ເຕຍ຺ຍາ ໂຫຖ ເປຕ຺ເຕຍ຺ຍາ, ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິກາ;

ສາມຎ຺ຎາ ໂຫຖ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎາ, ເອວໍ ສຄ຺ຄໍ ຄມິສ຺ສຖາ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

໒໓໐-໒໓໑. ຕຕ຺ຖ ¶ ປຓ຺ຓານນ຺ຕິ ປຓ຺ຓານາມຣຏ຺ຐສ຺ສ ເອວໍນາມການໍ ຣາຊູນໍ. ເອຣກຈ຺ຉນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ນຄຣສ຺ສ ນາມໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ນຄເຣ. ປຸເຣຕິ ປຸພ຺ເພ ອຕີຕຕ຺ຕຠາເວ ¶ . ຘນປາໂລຕິ ມໍ ວິທູຕິ ‘‘ຘນປາລເສຏ຺ຐີ’’ຕິ ມໍ ຊານນ຺ຕິ. ຕຍິທໍ ນາມໍ ຕທາ ມຍ຺ຫໍ ອຕ຺ຖານຸຄຕເມວາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອສີຕີ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອສີຕິ ສກຏວາຫານນ຺ຕິ ວີສຕິຂາຣິໂກ ວາໂຫ, ໂຍ ສກຏນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕສໍ ສກຏວາຫານໍ ອສີຕິ ຫິຣຎ຺ຎສ຺ສ ຕຖາ ກຫາປຓສ຺ສ ຈ ເມ ອໂຫສີຕິ ໂຍຊນາ. ປຫູຕໍ ເມ ຊາຕຣູປນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓມ຺ປິ ປຫູຕໍ ອເນກຠາຣປຣິມາຓໍ ອໂຫສີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໒໓໒-໒໓໓. ນ ¶ ເມ ທາຕຸໍ ປິຍໍ ອຫູຕິ ທານໍ ທາຕຸໍ ມຍ຺ຫໍ ປິຍໍ ນາໂຫສິ. ມາ ມໍ ຍາຈນກາທ຺ທສຸນ຺ຕິ ‘‘ຍາຈກາ ມາ ມໍ ປສ຺ສິໍສູ’’ຕິ ປິທຫິຕ຺ວາ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ຠຸຎ຺ຊາມິ. ກທຣິໂຍຕິ ຖທ຺ຘມຈ຺ຉຣີ. ປຣິຠາສໂກຕິ ທານໍ ເທນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ຠເຍນ ສນ຺ຕຊ຺ຊໂກ. ທທນ຺ຕານໍ ກໂຣນ຺ຕານນ຺ຕິ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ, ທານານິ ທທນ຺ເຕ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ເຕ. ພຫູ ຊເນຕິ ພຫູ ສຕ຺ເຕ. ທທນ຺ຕານໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕານໍ ວາ ສມຸທາຍຠູຕໍ ພຫຸໍ ຊນໍ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໂຕ ວາຣຍິສ຺ສໍ ນິວາເຣສິໍ.

໒໓໔-໒໓໖. ວິປາໂກ ນຕ຺ຖິ ທານສ຺ສາຕິອາທິ ທານາທີນໍ ນິວາຣເຓ ກາຣຓທສ຺ສນໍ. ຕຕ຺ຖ ວິປາໂກ ນຕ຺ຖິ ທານສ຺ສາຕິ ທານກມ຺ມສ຺ສ ຜລໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເກວລໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ຘນວິນາໂສ ເອວາຕິ ທີເປຕິ. ສໍຍມສ຺ສາຕິ ສີລສໍຍມສ຺ສ. ກຸໂຕ ຜລນ຺ຕິ ກຸໂຕ ນາມ ຜລໍ ລພ຺ຠຕິ, ນິຣຕ຺ຖກເມວ ສີລຣກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອາຣາມານີຕິ ອາຣາມູປວນານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປປາໂຍຕິ ປານີຍສາລາ. ທຸຄ຺ເຄຕິ ອຸທກຈິກ຺ຂລ຺ລານໍ ວເສນ ທຸຄ຺ຄມຏ຺ຐານານິ. ສງ຺ກມນານີຕິ ເສຕຸໂຍ. ຕໂຕ ຈຸໂຕຕິ ຕໂຕ ມນຸສ຺ສໂລກໂຕ ຈຸໂຕ. ປຎ຺ຈປຓ຺ຓາສາຕິ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສ. ຍໂຕ ກາລງ຺ກໂຕ ອຫນ຺ຕິ ຍທາ ກາລກຕາ ອຫໍ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ. ນາຠິຊານາມີຕິ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ຠຸຕ຺ຕໍ ວາ ປີຕໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ນ ຊານາມິ.

໒໓໗-໓໘. ໂຍ ສໍຍໂມ ໂສ ວິນາໂສຕິ ໂລຠາທິວເສນ ຍໍ ສໍຍມນໍ ກສ຺ສຈິ ອທານໍ, ໂສ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ¶ ວິນາໂສ ນາມ ເປຕໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕເປຕານໍ ມຫາພ຺ຍສນສ຺ສ ເຫຕຸຠາວໂຕ. ‘‘ໂຍ ວິນາໂສ ໂສ ສໍຍໂມ’’ຕິ ອິມິນາ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ເອກນ຺ຕິກຠາວໍ ວທຕິ. ເປຕາ ຫິ ກິຣ ຊານນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຫິ-ສທ຺ໂທ ອວຘາຣເຓ, ກິຣ-ສທ຺ໂທ ອຣຸຈິສູຈເນ. ‘‘ສໍຍໂມ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ອປຣິຈ຺ຈາໂຄ ວິນາສເຫຕູ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ເປຕາ ເອວ ກິຣ ຊານນ຺ຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ອນຸຠຸຍ຺ຍມານຕ຺ຕາ, ນ ມນຸສ຺ສາຕິ. ນຍິທໍ ຍຸຕ຺ຕໍ ມນຸສ຺ສານມ຺ປິ ເປຕານໍ ວິຍ ຂຸປ຺ປິປາສາທີຫິ ອຠິຠຸຍ຺ຍມານານໍ ທິສ຺ສມານຕ຺ຕາ. ເປຕາ ປນ ປຸຣິມຕ຺ຕຠາເວ ກຕກມ຺ມສ຺ສ ປາກຏຠາວໂຕ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ຊານນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ¶ – ‘‘ອຫໍ ປຸເຣ ສໍຍມິສ຺ສ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ສໍຍມິສ຺ສນ຺ຕິ ສຍມ຺ປິ ທານາທິປຸຎ຺ຎກິຣິຍໂຕ ສໍຍມນໍ ສງ຺ໂກຈໍ ອກາສິໍ. ພຫຸເກ ຘເນຕິ ມຫນ຺ເຕ ຘເນ ວິຊ຺ຊມາເນ.

໒໔໓. ຕນ຺ຕິ ¶ ຕສ຺ມາ. ໂວຕິ ຕຸມ຺ເຫ. ຠທ຺ທໍ ໂວຕິ ຠທ຺ທໍ ກລ຺ຍາຓໍ ສຸນ຺ທຣໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂຫຕູຕິ ວຈນເສໂສ. ຍາວນ຺ເຕຕ຺ຖ ສມາຄຕາຕິ ຍາວນ຺ໂຕ ຍາວຕກາ ເອຕ຺ຖ ສມາຄຕາ, ເຕ ສພ຺ເພ ມມ ວຈນໍ ສຸຓາຖາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອາວີຕິ ປກາສນໍ ປເຣສໍ ປາກຏວເສນ. ຣໂຫຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ອປາກຏວເສນ. ອາວິ ວາ ປາຓາຕິປາຕາທິມຸສາວາທາທິກາຍວຈີປໂຍຄວເສນ, ຍທິ ວາ ຣໂຫ ອຠິຊ຺ຌາທິວເສນ ປາປກໍ ລາມກໍ ອກຸສລກມ຺ມໍ ມາກຕ຺ຖ ມາ ກຣິຕ຺ຖ.

໒໔໔. ສເຈ ຕໍ ປາປກໍ ກມ຺ມນ຺ຕິ ອຖ ປນ ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ອາຍຕິໍ ກຣິສ຺ສຖ, ເອຕຣຫິ ວາ ກໂຣຖ, ນິຣຍາທີສຸ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ຈ ອປ຺ປາຍຸກຕາທິວເສນ ຕສ຺ສ ຜລຠູຕາ ທຸກ຺ຂໂຕ ປມຸຕ຺ຕິ ປໂມກ຺ໂຂ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອຸປ຺ປຈ຺ຈາປິ ປລາຍຕນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານມ຺ປິ ໂມກ຺ໂຂ ນຕ຺ຖິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຸເປຈ຺ຈາ’’ຕິປິ ປາຬິ, ອິໂຕ ວາ ເອຕ຺ໂຕ ວາ ປລາຍນ຺ເຕ ຕຸມ຺ເຫ ອນຸພນ຺ຘິສ຺ສຕີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ອຸເປຈ຺ຈ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ປລາຍນ຺ຕານມ຺ປິ ¶ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຕໂຕ ໂມກ຺ໂຂ ນຕ຺ຖິ, ຄຕິກາລາທິປຈ຺ຈຍນ຺ຕຣສມວາເຍ ປນ ສຕິ ວິປຈ຺ຈຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍຎ຺ຈ ອຕ຺ໂຖ –

‘‘ນ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ນ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ, ນ ປພ຺ພຕານໍ ວິວຣໍ ປວິສ຺ສ;

ນ ວິຊ຺ຊຕີ ໂສ ຊຄຕິປ຺ປເທໂສ, ຍຕ຺ຖຏ຺ຐິໂຕ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ ປາປກມ຺ມາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໒໗; ມິ. ປ. ໔.໒.໔) –

ອິມາຍ ຄາຖາຍ ທີເປຕພ຺ໂພ.

໒໔໕. ມຕ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ ມາຕຸຫິຕາ. ໂຫຖາຕິ ເຕສໍ ອຸປຏ຺ຐານາທີນິ ກໂຣຖ. ຕຖາ ເປຕ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິກາຕິ ກຸເລ ເຊຏ຺ຐການໍ ອປຈາຍນກຣາ. ສາມຎ຺ຎາຕິ ສມຓປູຊກາ. ຕຖາ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎາຕິ ພາຫິຕປາປປູຊກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ສຄ຺ຄໍ ຄມິສ຺ສຖາຕິ ອິມິນາ ມຍາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ເທວໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໂຕ ນ ວິຠຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ຂລ຺ລາຏິຍເປຕວຕ຺ຖຸອາທີສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ເຕ ¶ ¶ ວາຓິຊາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສໍເວຄຊາຕາ ຕໍ ອນຸກມ຺ປມານາ ຠາຊເນຫິ ປານີຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ສຍາເປຕ຺ວາ ມຸເຂ ອາສິຎ຺ຈິໍສຸ. ຕໂຕ ມຫາຊເນນ ພຫຸເວລໍ ອາສິຕ຺ຕໍ ອຸທກໍ ຕສ຺ສ ເປຕສ຺ສ ປາປພເລນ ອໂຘຄຬໍ ນ ໂອຕິຓ຺ຓໍ, ກຸໂຕ ປິປາສໍ ປຏິວິເນສ຺ສຕິ. ເຕ ຕໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ອປິ ເຕ ກາຈິ ອສ຺ສາສມຕ຺ຕາ ລທ຺ຘາ’’ຕິ. ໂສ ອາຫ – ‘‘ຍທິ ເມ ເອຕ຺ຕເກຫິ ຊເນຫິ ເອຕ຺ຕກໍ ເວລໍ ອາສິຎ຺ຈມານໍ ອຸທກໍ ເອກພິນ຺ທຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ປຣຄຬໍ ປວິຏ຺ຐໍ, ອິໂຕ ເປຕໂຍນິໂຕ ໂມກ຺ໂຂ ມາ ໂຫຕູ’’ຕິ. ອຖ ເຕ ວາຓິຊາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕິວິຍ ສໍເວຄຊາຕາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ໂກຈິ ອຸປາໂຍ ປິປາສາວູປສມາຍາ’’ຕິ ¶ ອາຫໍສຸ. ໂສ ອາຫ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ປາປກມ຺ເມ ຂີເຓ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວາ ຕຖາຄຕສາວການໍ ວາ ທາເນ ທິນ຺ເນ ມມ ທານມຸທ຺ທິສິສ຺ສຕິ, ອຫໍ ອິໂຕ ເປຕຕ຺ຕໂຕ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ວາຓິຊາ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ສຣຓານິ ສີລານິ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສຕ຺ຕາຫໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເປຕສ຺ສ ທກ຺ຂິຓໍ ອາທິສິໍສຸ. ຠຄວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຣິສານໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ມຫາຊໂນ ຈ ໂລຠາທິມຈ຺ເຉຣມລໍ ປຫາຍ ທານາທິປຸຎ຺ຎາຠິຣໂຕ ອໂຫສີຕິ.

ຘນປາລເສຏ຺ຐິເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ຈູຬເສຏ຺ຐິເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ນຄ຺ໂຄ ກິໂສ ປພ຺ພຊິໂຕສິ, ຠນ຺ເຕຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖຣິ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ຈູຬເສຏ຺ຐິເປຕໍ ອາຣພ຺ຠ ວຸຕ຺ຕໍ. ພາຣາຓສິຍໍ ກິຣ ເອໂກ ຄຫປຕິ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ອປ຺ປສນ຺ໂນ ມຈ຺ຉຣີ ກທຣິໂຍ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາຍ ອນາທໂຣ ຈູຬເສຏ຺ຐິ ນາມ ອໂຫສິ. ໂສ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ເປເຕສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ກາໂຍ ອປຄຕມໍສໂລຫິໂຕ ອຏ຺ຐິນ຺ຫາຣຸຈມ຺ມມຕ຺ໂຕ ມຸຓ຺ໂຑ ອເປຕວຕ຺ໂຖ ອໂຫສິ. ຘີຕາ ປນສ຺ສ ອນຸລາ ອນ຺ຘກວິນ຺ເທ ສາມິກສ຺ສ ເຄເຫ ວສນ຺ຕີ ປິຕຣໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ໂຠເຊຕຸກາມາ ຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ທານູປກຣຓານິ ສຊ຺ເຊສິ. ຕໍ ຎຕ຺ວາ ເປໂຕ ອາສາຍ ອາກາເສນ ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຣາຊຄຫໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ຣາຊາ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ເທວທຕ຺ເຕນ ¶ ອຸຍ຺ໂຍຊິໂຕ ປິຕຣໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕ຺ວາ ເຕນ ວິປ຺ປຏິສາເຣນ ທຸສ຺ສຸປິເນນ ຈ ນິທ຺ທໍ ອນຸປຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຸປຣິປາສາທວຣຄໂຕ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ຕໍ ເປຕໍ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ປຸຈ຺ຉິ –

໒໔໖.

‘‘ນຄ຺ໂຄ ¶ ກິໂສ ປພ຺ພຊິໂຕສິ ຠນ຺ເຕ, ຣຕ຺ຕິໍ ກຸຫິໍ ຄຈ຺ຉສິ ກິສ຺ສເຫຕຸ;

ອາຈິກ຺ຂ ເມ ຕໍ ອປິ ສກ຺ກຸເຓມຸ, ສພ຺ເພນ ວິຕ຺ຕໍ ປຏິປາທເຍ ຕຸວ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ປພ຺ພຊິໂຕຕິ ສມໂຓ. ຣາຊາ ກິຣ ຕໍ ນຄ຺ຄຕ຺ຕາ ມຸຓ຺ຑຕ຺ຕາ ຈ ‘‘ນຄ຺ໂຄ ສມໂຓ ອຍ’’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ‘‘ນຄ຺ໂຄ ກິໂສ ປພ຺ພຊິໂຕສີ’’ຕິອາທິມາຫ. ກິສ຺ສເຫຕູຕິ ກິນ຺ນິມິຕ຺ຕໍ. ສພ຺ເພນ ວິຕ຺ຕໍ ປຏິປາທເຍ ຕຸວນ຺ຕິ ວິຕ຺ຕິຍາ ອຸປກຣຓຠູຕໍ ວິຕ຺ຕໍ ສພ຺ເພນ ໂຠເຄນ ຕຸຍ຺ຫໍ ອຊ຺ຌາສຍານຸຣູປໍ, ສພ຺ເພນ ວາ ອຸສ຺ສາເຫນ ປຏິປາເທຍ຺ຍໍ ສມ຺ປາເທຍ຺ຍໍ. ຕຖາ ກາຕຸໍ ມຍໍ ອປ຺ເປວ ນາມ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາມ, ຕສ຺ມາ ອາຈິກ຺ຂ ເມ ຕໍ, ເອຕໍ ຕວ ອາຄມນກາຣຓໍ ມຍ຺ຫໍ ກເຖຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ຣຎ຺ຎາ ປຸຏ຺ໂຐ ເປໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປວຕ຺ຕິໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໔໗.

‘‘ພາຣາຓສີ ນຄຣໍ ທູຣຆຸຏ຺ຐໍ, ຕຕ຺ຖາຫໍ ຄຫປຕິ ອຑ຺ຒໂກ ອຫຸ ທີໂນ;

ອທາຕາ ເຄຘິຕມໂນ ອາມິສສ຺ມິໍ, ທຸສ຺ສີລ຺ເຍນ ຍມວິສຍມ຺ຫິ ປຕ຺ໂຕ.

໒໔໘.

‘‘ໂສ ສູຈິກາຍ ກິລມິໂຕ ເຕຫິ,

ເຕເນວ ຎາຕີສຸ ຍາມິ ອາມິສກິຎ຺ຈິກ຺ຂເຫຕຸ;

ອທານສີລາ ນ ຈ ສທ຺ທຫນ຺ຕິ,

‘ທານຜລໍ ໂຫຕິ ປຣມ຺ຫິ ໂລເກ’.

໒໔໙.

‘‘ຘີຕາ ຈ ມຍ຺ຫໍ ລປເຕ ອຠິກ຺ຂຓໍ, ທສ຺ສາມິ ທານໍ ປິຕູນໍ ປິຕາມຫານໍ;

ຕມຸປກ຺ຂຏໍ ¶ ປຣິວິສຍນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ຍາມິ ອຫໍ ອນ຺ຘກວິນ຺ທໍ ຠຸຕ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ.

໒໔໗. ຕຕ຺ຖ ¶ ທູຣຆຸຏ຺ຐນ຺ຕິ ທູຣໂຕ ເອວ ຄຸຓກິຕ຺ຕນວເສນ ໂຆສິຕໍ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິສ຺ສຸຕໍ ປາກຏນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຑ຺ຒໂກຕິ ອຑ຺ໂຒ ມຫາວິຠໂວ. ທີໂນຕິ ນິຫີນຈິຕ຺ໂຕ ອທານຊ຺ຌາສໂຍ. ເຕນາຫ ‘‘ອທາຕາ’’ຕິ. ເຄຘິຕມໂນ ອາມິສສ຺ມິນ຺ຕິ ກາມາມິເສ ລຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕ ເຄຘໍ ອາປນ຺ໂນ. ທຸສ຺ສີລ຺ເຍນ ຍມວິສຍມ຺ຫິ ປຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ຕນາ ກເຕນ ທຸສ຺ສີລກມ຺ມຸນາ ຍມວິສຍໍ ເປຕໂລກໍ ປຕ຺ໂຕ ອມ຺ຫິ.

໒໔໘. ໂສ ສູຈິກາຍ ກິລມິໂຕຕິ ໂສ ອຫໍ ວິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ສູຈິສທິສຕາຍ ‘‘ສູຈິກາ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມາຍ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ກິລມິໂຕ ນິຣນ຺ຕຣໍ ວິຊ຺ຌມາໂນ. ‘‘ກິລມໂຖ’’ຕິ ອິຈ຺ເຈວ ວາ ປາໂຐ. ເຕຫີຕິ ‘‘ທີໂນ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ເຕຫິ ປາປກມ຺ເມຫິ ກາຣຓຠູເຕຫິ. ຕສ຺ສ ຫິ ເປຕສ຺ສ ¶ ຕານິ ປາປກມ຺ມານິ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສ ອຕິວິຍ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ເຕເນວາຕິ ເຕເນວ ຊິຆຈ຺ຉາທຸກ຺ເຂນ. ຎາຕີສຸ ຍາມີຕິ ຎາຕີນໍ ສມີປໍ ຍາມິ ຄຈ຺ຉາມິ. ອາມິສກິຎ຺ຈິກ຺ຂເຫຕູຕິ ອາມິສສ຺ສ ກິຎ຺ຈິກ຺ຂນິມິຕ຺ຕໍ, ກິຎ຺ຈິ ອາມິສໍ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອທານສີລາ ນ ຈ ສທ຺ທຫນ຺ຕິ, ‘ທານຜລໍ ໂຫຕິ ປຣມ຺ຫິ ໂລເກ’ຕິ ຍຖາ ອຫໍ, ຕຖາ ເອວໍ ອຎ຺ເຎປິ ມນຸສ຺ສາ ອທານສີລາ ‘‘ທານສ຺ສ ຜລໍ ເອກໍເສນ ປຣໂລເກ ໂຫຕີ’’ຕິ ນ ຈ ສທ຺ທຫນ຺ຕິ. ຍໂຕ ອຫໍ ວິຍ ເຕປິ ເປຕາ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈນຸຠວນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒໔໙. ລປເຕຕິ ກເຖຕິ. ອຠິກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອຠິຓ຺ຫໍ ພຫຸໂສ. ກິນ຺ຕິ ລປຕີຕິ ອາຫ ‘‘ທສ຺ສາມິ ທານໍ ປິຕູນໍ ປິຕາມຫານ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ປິຕູນນ຺ຕິ ມາຕາປິຕູນໍ, ຈູຬປິຕຸມຫາປິຕູນໍ ວາ. ປິຕາມຫານນ຺ຕິ ອຍ຺ຍກປຍ຺ຍການໍ. ອຸປກ຺ຂຏນ຺ຕິ ສຊ຺ຊິຕໍ. ປຣິວິສຍນ຺ຕີຕິ ໂຠຊຍນ຺ຕິ. ອນ຺ຘກວິນ຺ທນ຺ຕິ ເອວໍນາມກໍ ນຄຣໍ. ຠຸຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ. ຕໂຕ ¶ ປຣາ ສງ຺ຄີຕິກາຣເກຫິ ວຸຕ຺ຕາ –

໒໕໐.

‘‘ຕມໂວຈ ຣາຊາ ‘ອນຸຠວິຍານ ຕມ຺ປິ,

ເອຍ຺ຍາສິ ຂິປ຺ປໍ ອຫມປິ ກສ຺ສໍ ປູຊໍ;

ອາຈິກ຺ຂ ເມ ຕໍ ຍທິ ອຕ຺ຖິ ເຫຕຸ,

ສທ຺ຘາຍິຕໍ ເຫຕຸວໂຈ ສຸໂຓມ’.

໒໕໑.

‘‘ຕຖາຕິ ¶ ວຕ຺ວາ ອຄມາສິ ຕຕ຺ຖ, ຠຸຎ຺ຊິໍສຸ ຠຕ຺ຕໍ ນ ຈ ທກ຺ຂິຓາຣຫາ;

ປຈ຺ຈາຄມິ ຣາຊຄຫໍ ປຸນາປຣໍ, ປາຕຸຣໂຫສິ ປຸຣໂຕ ຊນາຘິປສ຺ສ.

໒໕໒.

‘‘ທິສ຺ວານ ເປຕໍ ປຸນເທວ ອາຄຕໍ, ຣາຊາ ອໂວຈ ‘ອຫມປິ ກິໍ ທທາມິ;

ອາຈິກ຺ຂ ເມ ຕໍ ຍທິ ອຕ຺ຖິ ເຫຕຸ, ເຍນ ຕຸວໍ ຈິຣຕຣໍ ປີຓິໂຕ ສິຍາ’.

໒໕໓.

‘‘ພຸທ຺ຘຎ຺ຈ ສງ຺ຆໍ ປຣິວິສິຍານ ຣາຊ, ອນ຺ເນນ ປາເນນ ຈ ຈີວເຣນ;

ຕໍ ທກ຺ຂິຓໍ ອາທິສ ເມ ຫິຕາຍ, ເອວໍ ອຫໍ ຈິຣຕຣໍ ປີຓິໂຕ ສິຍາ.

໒໕໔.

‘‘ຕໂຕ ຈ ຣາຊາ ນິປຕິຕ຺ວາ ຕາວເທ, ທານໍ ສຫຕ຺ຖາ ອຕຸລໍ ທທິຕ຺ວາ ສງ຺ເຆ;

ອາໂຣເຈສິ ປກຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ, ຕສ຺ສ ຈ ເປຕສ຺ສ ທກ຺ຂິຓໍ ອາທິສິຕ຺ຖ.

໒໕໕.

‘‘ໂສ ¶ ປູຊິໂຕ ອຕິວິຍ ໂສຠມາໂນ, ປາຕຸຣໂຫສິ ປຸຣໂຕ ຊນາຘິປສ຺ສ;

ຍກ຺ໂຂຫມສ຺ມິ ປຣມິທ຺ຘິປຕ຺ໂຕ, ນ ມຍ຺ຫມຕ຺ຖິ ສມາ ສທິສາ ມານຸສາ.

໒໕໖.

‘‘ປສ຺ສານຸຠາວໍ ອປຣິມິຕໍ ມມຍິທໍ, ຕຍານຸທິຏ຺ຐໍ ອຕຸລໍ ທຕ຺ວາ ສງ຺ເຆ;

ສນ຺ຕປ຺ປິໂຕ ¶ ສຕຕໍ ສທາ ພຫູຫິ, ຍາມິ ອຫໍ ສຸຂິໂຕ ມນຸສ຺ສເທວາ’’ຕິ.

໒໕໐. ຕຕ຺ຖ ຕມໂວຈ ຣາຊາຕິ ຕໍ ເປຕໍ ຕຖາ ວຕ຺ວາ ຐິຕໍ ຣາຊາ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ອໂວຈ. ອນຸຠວິຍານ ຕມ຺ປີຕິ ຕໍ ຕວ ຘີຕຸຍາ ອຸປກ຺ຂຏໍ ທານມ຺ປິ ອນຸຠວິຕ຺ວາ. ເອຍ຺ຍາສີຕິ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ. ກສ຺ສນ຺ຕິ ກຣິສ຺ສາມິ. ອາຈິກ຺ຂ ¶ ເມ ຕໍ ຍທິ ອຕ຺ຖິ ເຫຕູຕິ ສເຈ ກິຎ຺ຈິ ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ກາຣຓໍ ມຍ຺ຫໍ ອາຈິກ຺ຂ ກເຖຫິ. ສທ຺ຘາຍິຕນ຺ຕິ ສທ຺ຘາຍິຕພ຺ພໍ. ເຫຕຸວໂຈຕິ ເຫຕຸຍຸຕ຺ຕວຈນໍ, ‘‘ອມຸກສ຺ມິໍ ຐາເນ ອສຸເກນ ປກາເຣນ ທາເນ ກເຕ ມຍ຺ຫໍ ອຸປກປ຺ປຕີ’’ຕິ ສກາຣຓໍ ວຈນໍ ວທາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໕໑. ຕຖາຕິ ວຕ຺ວາຕິ ສາຘູຕິ ວຕ຺ວາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຘກວິນ຺ເທ ປຣິເວສນຏ຺ຐາເນ. ຠຸຎ຺ຊິໍສຸ ຠຕ຺ຕໍ ນ ຈ ທກ຺ຂິຓາຣຫາຕິ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິໍສຸ ທຸສ຺ສີລພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ນ ຈ ປນ ທກ຺ຂິຓາຣຫາ ສີລວນ຺ໂຕ ຠຸຎ຺ຊິໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸນາປຣນ຺ຕິ ປຸນ ອປຣໍ ວາຣໍ ຣາຊຄຫໍ ປຈ຺ຈາຄມິ.

໒໕໒. ກິໍ ທທາມີຕິ ‘‘ກີທິສໍ ເຕ ທານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣາຊາ ເປຕໍ ປຸຈ຺ຉິ. ເຍນ ຕຸວນ຺ຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ ຕ຺ວໍ. ຈິຣຕຣນ຺ຕິ ຈິຣກາລໍ. ປີຓິໂຕຕິ ຕິຕ຺ໂຕ ສິຍາ, ຕໍ ກເຖຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໕໓. ປຣິວິສິຍານາຕິ ໂຠເຊຕ຺ວາ. ຣາຊາຕິ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ອາລປຕິ. ເມ ຫິຕາຍາຕິ ມຍ຺ຫໍ ຫິຕຕ຺ຖາຍ ເປຕຕ຺ຕຠາວໂຕ ປຣິມຸຕ຺ຕິຍາ.

໒໕໔. ຕໂຕຕິ ຕສ຺ມາ ເຕນ ວຈເນນ, ຕໂຕ ວາ ປາສາທໂຕ. ນິປຕິຕ຺ວາຕິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ. ຕາວເທຕິ ຕທາ ເອວ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນເວລາຍ. ຍມ຺ຫິ ເປໂຕ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ, ຕສ຺ມິໍ ປຸເຣຠຕ຺ເຕ ເອວ ທານໍ ອທາສິ ¶ . ສຫຕ຺ຖາຕິ ສຫຕ຺ເຖນ. ອຕຸລນ຺ຕິ ອປ຺ປມາຓໍ ອຸຬາຣໍ ປຓີຕໍ. ທຕ຺ວາ ສງ຺ເຆຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ທຕ຺ວາ. ອາໂຣເຈສິ ປກຕໍ ຕຖາຄຕສ຺ສາຕິ ‘‘ອິທໍ, ຠນ຺ເຕ, ທານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເປຕໍ ສນ຺ຘາຍ ປກຕ’’ນ຺ຕິ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ. ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ¶ ຈ ຍຖາ ຕໍ ທານໍ ຕສ຺ສ ອຸປກປ຺ປຕິ, ເອວໍ ຕສ຺ສ ຈ ເປຕສ຺ສ ທກ຺ຂິຓໍ ອາທິສິຕ຺ຖ ອາທິສິ.

໒໕໕. ໂສຕິ ໂສ ເປໂຕ. ປູຊິໂຕຕິ ທກ຺ຂິຓາຍ ທິຍ຺ຍມານາຍ ປູຊິໂຕ. ອຕິວິຍ ໂສຠມາໂນຕິ ທິພ຺ພານຸຠາເວນ ອຕິວິຍ ວິໂຣຈມາໂນ. ປາຕຸຣໂຫສີຕິ ປາຕຸຠວິ, ຣຎ຺ໂຎ ປຸຣໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ. ຍກ຺ໂຂຫມສ຺ມີຕິ ເປຕຕ຺ຕຠາວໂຕ ມຸຕ຺ໂຕ ຍກ຺ໂຂ ອຫໍ ຊາໂຕ ເທວຠາວໍ ປຕ຺ໂຕສ຺ມິ. ນ ມຍ຺ຫມຕ຺ຖິ ສມາ ສທິສາ ມານຸສາຕິ ມຍ຺ຫໍ ອານຸຠາວສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສມາ ວາ ໂຠຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສທິສາ ວາ ມນຸສ຺ສາ ນ ສນ຺ຕິ.

໒໕໖. ປສ຺ສານຸຠາວໍ ¶ ອປຣິມິຕໍ ມມຍິທນ຺ຕິ ‘‘ມມ ອິທໍ ອປຣິມາຓໍ ທິພ຺ພານຸຠາວໍ ປສ຺ສາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວທຕິ. ຕຍານຸທິຏ຺ຐໍ ອຕຸລໍ ທຕ຺ວາ ສງ຺ເຆຕິ ອຣິຍສງ຺ຆສ຺ສ ອຕຸລໍ ອຸຬາຣໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ອນຸກມ຺ປາຍ ຕຍາ ອນຸທິຏ຺ຐໍ. ສນ຺ຕປ຺ປິໂຕ ສຕຕໍ ສທາ ພຫູຫີຕິ ອນ຺ນປານວຕ຺ຖາທີຫິ ພຫູຫິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມຫິ ອຣິຍສງ຺ຆໍ ສນ຺ຕປ຺ເປນ຺ເຕນ ຕຍາ ສທາ ສພ຺ພກາລໍ ຍາວຊີວໍ ຕຕ຺ຖາປິ ສຕຕໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ອຫໍ ສນ຺ຕປ຺ປິໂຕ ປີຓິໂຕ. ຍາມິ ອຫໍ ສຸຂິໂຕ ມນຸສ຺ສເທວາຕິ ‘‘ຕສ຺ມາ ອຫໍ ອິທານິ ສຸຂິໂຕ ມນຸສ຺ສເທວ ມຫາຣາຊ ຍຖິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ຍາມີ’’ຕິ ຣາຊານໍ ອາປຸຈ຺ຉິ.

ເອວໍ ¶ ເປເຕ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄເຕ ຣາຊາ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ຕມຕ຺ຖໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈສິ, ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຠຄວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາຊໂນ ມຈ຺ເຉຣມລໍ ປຫາຍ ທານາທິປຸຎ຺ຎາຠິຣໂຕ ອໂຫສີຕິ.

ຈູຬາເສຏ຺ຐິເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ອງ຺ກຸຣເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ຍສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉາມາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອງ຺ກຸຣເປຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ກາມຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອງ຺ກຸໂຣ ເປໂຕ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ປນ ຈຣິຕໍ ຍສ຺ມາ ເປຕສມ຺ພນ຺ຘໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ‘‘ອງ຺ກຸຣເປຕວຕ຺ຖູ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປກຖາ – ເຍ ເຕ ອຸຕ຺ຕຣມຘຸຣາຘິປຕິໂນ ຣຎ຺ໂຎ ມຫາສາຄຣສ຺ສ ປຸຕ຺ຕໍ ອຸປສາຄຣໍ ປຏິຈ຺ຈ ¶ ອຸຕ຺ຕຣາປເຖ ກໍສໂຠເຄ ອສິຕຎ຺ຊນນຄເຣ ມຫາກໍສສ຺ສ ຘີຕຸຍາ ເທວຄພ຺ຠາຍ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອຎ຺ຊນເທວີ ວາສຸເທໂວ ພລເທໂວ ຈນ຺ທເທໂວ ສູຣິຍເທໂວ ອຄ຺ຄິເທໂວ ວຣຸຓເທໂວ ອຊ຺ຊຸໂນ ປຊ຺ຊຸໂນ ຆຏປຓ຺ຑິໂຕ ອງ຺ກຸໂຣ ຈາຕິ ວາສຸເທວາທໂຍ ທສ ຠາຕິກາຕິ ເອກາທສ ຂຕ຺ຕິຍາ ອເຫສຸໍ, ເຕສຸ ວາສຸເທວາທໂຍ ຠາຕໂຣ ອສິຕຎ຺ຊນນຄຣໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ວາຣວຕີປຣິໂຍສາເນສຸ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ເຕສຏ຺ຐິຍາ ນຄຣສຫສ຺ເສສຸ ສພ຺ເພ ຣາຊາໂນ ຈກ຺ເກນ ¶ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ທ຺ວາຣວຕິຍໍ ວສມານາ ຣຊ຺ຊໍ ທສ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ວິຠຊິໍສຸ. ຠຄິນິໍ ປນ ອຎ຺ຊນເທວິໍ ນ ສຣິໍສຸ. ປຸນ ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອກາທສ ໂກຏ຺ຐາເສ ກໂຣມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຕສໍ ສພ຺ພກນິຏ຺ໂຐ ອງ຺ກຸໂຣ ‘‘ມມ ໂກຏ຺ຐາສໍ ຕສ຺ສາ ເທຖ, ອຫໍ ໂວຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ຊີວິສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຊນປເທສຸ ສຸງ຺ກໍ ມຍ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ໂກຏ຺ຐາຍໍ ຠຄິນິຍາ ທຕ຺ວາ ນວ ຣາຊາໂນ ທ຺ວາຣວຕິຍໍ ວສິໍສຸ.

ອງ຺ກຸໂຣ ປນ ວຓິຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນິຈ຺ຈກາລໍ ມຫາທານໍ ເທຕິ. ຕສ຺ສ ປເນໂກ ທາໂສ ¶ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ອຕ຺ຖກາໂມ ອໂຫສິ. ອງ຺ກຸໂຣ ປສນ຺ນມານໂສ ຕສ຺ສ ເອກໍ ກຸລຘີຕຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອທາສິ. ໂສ ປຸຕ຺ເຕ ຄພ຺ຠຄເຕເຍວ ກາລມກາສິ. ອງ຺ກຸໂຣ ຕສ຺ມິໍ ຊາເຕ ຕສ຺ສ ປິຕຸໂນ ທິນ຺ນໍ ຠຕ຺ຕເວຕນໍ ຕສ຺ສ ອທາສິ. ອຖ ຕສ຺ມິໍ ທາຣເກ ວຍປ຺ປຕ຺ເຕ ‘‘ທາໂສ ນ ທາໂສ’’ຕິ ຣາຊກຸເລ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຊນເທວີ ເຘນູປມໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ມາຕຸ ຠຸຊິສ຺ສາຍ ປຸຕ຺ໂຕປິ ຠຸຊິສ຺ໂສ ເອວາ’’ຕິ ທາສພ຺ຍໂຕ ໂມເຈສິ.

ທາຣໂກ ປນ ລຊ຺ຊາຍ ຕຕ຺ຖ ວສິຕຸໍ ອວິສຫນ຺ໂຕ ໂຣຣຸວນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຕຸນ຺ນວາຍສ຺ສ ຘີຕຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຸນ຺ນວາຍສິປ຺ເປນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ເຕນ ສມເຍນ ໂຣຣຸວນຄເຣ ອສຍ຺ຫມຫາເສຏ຺ຐິ ນາມ ອໂຫສິ. ໂສ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓກປຓທ຺ຘິກວນິພ຺ພກຍາຈການໍ ມຫາທານໍ ເທຕິ. ໂສ ຕຸນ຺ນວາໂຍ ເສຏ຺ຐິໂນ ຆຣໍ ອຊານນ຺ຕານໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອສຍ຺ຫເສຏ຺ຐິໂນ ນິເວສນໍ ທກ຺ຂິຓພາຫຸໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ ‘‘ເອຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ລທ຺ຘພ຺ພໍ ລຠນ຺ຕູ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ກມ຺ມໍ ປາຬິຍໍເຍວ ອາຄຕໍ.

ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ມຣຸຠູມິຍໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ເຂ ຠຸມ຺ມເທວຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ໂຖ ສພ຺ພກາມທໂທ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ຈ ໂຣຣຸເວ ອຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ອສຍ຺ຫເສຏ຺ຐິໂນ ທາເນ ພ຺ຍາວໂຏ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ອປ຺ປສນ຺ໂນ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາຍ ອນາທໂຣ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເທວປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານສ຺ສ ອວິທູເຣ ເປໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ເຕນ ຈ ¶ ກຕກມ຺ມໍ ປາຬິຍໍເຍວ ອາຄຕໍ. ອສຍ຺ຫມຫາເສຏ຺ຐິ ປນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປຄໂຕ.

ອຖ ¶ ອປເຣນ ສມເຍນ ອງ຺ກຸໂຣ ປຎ຺ຈຫິ ສກຏສເຕຫິ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຎ຺ຈຫິ ສກຏສເຕຫີຕິ ທ຺ເວປິ ຊນາ ສກຏສຫສ຺ເສນ ຠຓ຺ຑໍ ອາທາຍ ມຣຸກນ຺ຕາຣມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ນາ ມຄ຺ຄມູຬ຺ຫາ ຫຸຕ຺ວາ ພຫຸໍ ທິວສໍ ຕຕ຺ເຖວ ວິຈຣນ຺ຕາ ປຣິກ຺ຂີຓຕິໂຓທກາຫາຣາ ອເຫສຸໍ. ອງ຺ກຸໂຣ ອສ຺ສທູເຕຫິ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ປານິຍໍ ມຄ຺ຄາເປສິ. ອຖ ໂສ ກາມທທຫຕ຺ໂຖ ຍກ຺ໂຂ ຕໍ ເຕສໍ ພ຺ຍສນປ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ອງ຺ກຸເຣນ ປຸພ຺ເພ ¶ ອຕ຺ຕໂນ ກຕໍ ອຸປກາຣໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຫນ຺ທ ທານິ ອິມສ຺ສ ມຍາ ອວສ຺ສເຍນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວສນວຏຣຸກ຺ຂໍ ທສ຺ເສສິ. ໂສ ກິຣ ວຏຣຸກ຺ໂຂ ສາຂາວິຏປສມ຺ປນ຺ໂນ ຆນປລາໂສ ສນ຺ທຈ຺ຉາໂຍ ອເນກສຫສ຺ສປາໂຣໂຫ ອາຍາເມນ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຸພ຺ເພເຘນ ຈ ໂຍຊນປຣິມາໂຓ ອໂຫສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ອງ຺ກຸໂຣ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ພນ຺ຘາເປສິ. ຍກ຺ໂຂ ອຕ຺ຕໂນ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ປຐມໍ ຕາວ ປານີເຍນ ສພ຺ພໍ ຊນໍ ສນ຺ຕປ຺ເປສິ. ຕໂຕ ໂຍ ໂຍ ຍໍ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຕໍ ຕໍ ອທາສິ.

ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ມຫາຊເນ ນານາວິເຘນ ອນ຺ນປານາທິນາ ຍຖາກາມໍ ສນ຺ຕປ຺ປິເຕ ປຈ຺ຉາ ວູປສນ຺ເຕ ມຄ຺ຄປຣິສ຺ສເມ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວາຓິໂຊ ອໂຍນິໂສ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຘນລາຠາຍ ອິໂຕ ກມ຺ໂພຊໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຍໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມ, ອິມເມວ ປນ ຍກ຺ຂໍ ເຍນ ເກນຈິ ອຸປາເຍນ ຄເຫຕ຺ວາ ຍານໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ນຄຣເມວ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອງ຺ກຸຣສ຺ສ ກເຖນ຺ໂຕ –

໒໕໗.

‘‘ຍສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉາມ, ກມ຺ໂພຊໍ ຘນຫາຣກາ;

ອຍໍ ກາມທໂທ ຍກ຺ໂຂ, ອິມໍ ຍກ຺ຂໍ ນຍາມເສ.

໒໕໘.

‘‘ອິມໍ ຍກ຺ຂໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ສາຘຸເກນ ປສຍ຺ຫ ວາ;

ຍານໍ ອາໂຣປຍິຕ຺ວານ, ຂິປ຺ປໍ ຄຈ຺ຉາມ ທ຺ວາຣກ’’ນ຺ຕິ. –

ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍາຕິ ຍສ຺ສ ກາຣຓາ. ກມ຺ໂພຊນ຺ຕິ ກມ຺ໂພຊຣຏ຺ຐໍ. ຘນຫາຣກາຕິ ຠຓ຺ຑວິກ຺ກເຍນ ລທ຺ຘຘນຫາຣິໂນ. ກາມທໂທຕິ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕທາຍໂກ. ຍກ຺ໂຂຕິ ເທວປຸຕ຺ໂຕ. ນຍາມເສຕິ ນຍິສ຺ສາມ ¶ . ສາຘຸເກນາຕິ ຍາຈເນນ. ປສຍ຺ຫາຕິ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ພລກ຺ກາເຣນ, ຍານນ຺ຕິ ສຸຂຍານໍ ¶ . ທ຺ວາຣກນ຺ຕິ ທ຺ວາຣວຕີນຄຣໍ. ອຍໍ ເຫຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ – ຍທຕ຺ຖໍ ມຍໍ ອິໂຕ ກມ຺ໂພຊໍ ຄນ຺ຕຸກາມາ, ເຕນ ຄມເນນ ສາເຘຕພ຺ໂພ ອຕ຺ໂຖ ອິເຘວ ສິຊ຺ຌຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ຍກ຺ໂຂ ກາມທໂທ, ຕສ຺ມາ ¶ ອິມໍ ຍກ຺ຂໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອນຸມຕິຍາ ວາ, ສເຈ ສຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ພລກ຺ກາເຣນ ວາ ຍານໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຍາເນ ປຈ຺ຉາພາຫໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິໂຕເຍວ ຂິປ຺ປໍ ທ຺ວາຣວຕີນຄຣໍ ຄຈ຺ຉາມາຕິ.

ເອວໍ ປນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວຸຕ຺ໂຕ ອງ຺ກຸໂຣ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ເມ ຐຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ –

໒໕໙.

‘‘ຍສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຉາຍາຍ, ນິສີເທຍ຺ຍ ສເຍຍ຺ຍ ວາ;

ນ ຕສ຺ສ ສາຂໍ ຠຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ມິຕ຺ຕທຸພ຺ໂຠ ຫິ ປາປໂກ’’ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ນ ຠຎ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ນ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ. ມິຕ຺ຕທຸພ຺ໂຠຕິ ມິຕ຺ເຕສຸ ທຸພ຺ຠນໍ ເຕສໍ ອນຕ຺ຖຸປ຺ປາທນໍ. ປາປໂກຕິ ອຠທ຺ທໂກ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ໂຠ. ໂຍ ຫິ ສີຕຈ຺ຉາໂຍ ຣຸກ຺ໂຂ ຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ປຣິສ຺ສມວິໂນທໂກ, ຕສ຺ສາປິ ນາມ ປາປກໍ ນ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ພໍ, ກິມງ຺ກໍ ປນ ສຕ຺ຕຠູເຕສຸ. ອຍໍ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິໂສ ປຸພ຺ພກາຣີ ອມ຺ຫາກໍ ທຸກ຺ຂປນູທໂກ ພຫູປກາໂຣ, ນ ຕສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ອນຕ຺ຖໍ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ໂສ ປູເຊຕພ຺ໂພ ເອວາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ‘‘ອຕ຺ຖສ຺ສ ມູລໍ ນິກຕິວິນໂຍ’’ຕິ ນີຕິມຄ຺ຄໍ ນິສ຺ສາຍ ອງ຺ກຸຣສ຺ສ ປຏິໂລມປກ຺ເຂ ຐຕ຺ວາ –

໒໖໐.

‘‘ຍສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຉາຍາຍ, ນິສີເທຍ຺ຍ ສເຍຍ຺ຍ ວາ;

ຂນ຺ຘມ຺ປິ ຕສ຺ສ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ອຕ຺ໂຖ ເຈ ຕາທິໂສ ສິຍາ’’ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເຈ ຕາທິໂສ ສິຍາຕິ ຕາທິເສນ ທພ຺ພສມ຺ຠາເຣນ ສເຈ ອຕ຺ໂຖ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຂນ຺ຘມ຺ປິ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ສາຂາທໂຍຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ເອວໍ ¶ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວຸຕ຺ເຕ ອງ຺ກຸໂຣ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມໍເຍວ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ –

໒໖໑.

‘‘ຍສ຺ສ ¶ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຉາຍາຍ, ນິສີເທຍ຺ຍ ສເຍຍ຺ຍ ວາ;

ນ ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ, ມິຕ຺ຕທຸພ຺ໂຠ ຫິ ປາປໂກ’’ຕິ. –

ອິມໍ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ¶ ນ ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍາຕິ ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ເອກປຓ຺ຓມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ປາເຕຍ຺ຍ, ປເຄວ ສາຂາທິເກຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ປຸນປິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຕ຺ຕໂນ ວາທໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ –

໒໖໒.

‘‘ຍສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຉາຍາຍ, ນິສີເທຍ຺ຍ ສເຍຍ຺ຍ ວາ;

ສມູລມ຺ປິ ຕໍ ອພ຺ພຸເຫ, ອຕ຺ໂຖ ເຈ ຕາທິໂສ ສິຍາ’’ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສມູລມ຺ປິ ຕໍ ອພ຺ພຸເຫຕິ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ສມູລມ຺ປິ ສຫ ມູເລນປິ ອພ຺ພຸເຫຍ຺ຍ, ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວຸຕ຺ເຕ ປຸນ ອງ຺ກຸໂຣ ຕໍ ນີຕິໍ ນິຣຕ຺ຖກໍ ກາຕຸກາໂມ –

໒໖໓.

‘‘ຍສ຺ເສກຣຕ຺ຕິມ຺ປິ ຆເຣ ວເສຍ຺ຍ, ຍຕ຺ຖນ຺ນປານໍ ປຸຣິໂສ ລເຠຖ;

ນ ຕສ຺ສ ປາປໍ ມນສາປິ ຈິນ຺ຕເຍ, ກຕຎ຺ຎຸຕາ ສປ຺ປຸຣິເສຫິ ວຓ຺ຓິຕາ.

໒໖໔.

‘‘ຍສ຺ເສກຣຕ຺ຕິມ຺ປິ ຆເຣ ວເສຍ຺ຍ, ອນ຺ເນນ ປາເນນ ອຸປຏ຺ຐິໂຕ ສິຍາ;

ນ ຕສ຺ສ ປາປໍ ມນສາປິ ຈິນ຺ຕເຍ, ອທຸພ຺ຠປາຓີ ທຫເຕ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠິໍ.

໒໖໕.

‘‘ໂຍ ປຸພ຺ເພ ກຕກລ຺ຍາໂຓ, ປຈ຺ຉາ ປາເປນ ຫິໍສຕິ;

ອລ຺ລປາຓິຫໂຕ ໂປໂສ, ນ ໂສ ຠທ຺ຣານິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ. –

ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ.

໒໖໓. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສາຕິ ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ເອກຣຕ຺ຕິມ຺ປີຕິ ເອກຣຕ຺ຕິມຕ຺ຕມ຺ປິ ເກວລໍ ເຄເຫ ວເສຍ຺ຍ. ຍຕ຺ຖນ຺ນປານໍ ປຸຣິໂສ ລເຠຖາຕິ ຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ໂກຈິ ປຸຣິໂສ ອນ຺ນປານໍ ວາ ຍໍກິຎ຺ຈິ ໂຠຊນໍ ¶ ວາ ລເຠຍ຺ຍ. ນ ຕສ຺ສ ¶ ປາປໍ ມນສາປິ ຈິນ຺ຕເຍຕິ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຠທ຺ທກໍ ອນຕ຺ຖໍ ¶ ມນສາປິ ນ ຈິນ຺ເຕຍ຺ຍ ນ ປິເຫຍ຺ຍ, ປເຄວ ກາຍວາຈາຫິ. ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ກຕຎ຺ຎຸຕາ ສປ຺ປຸຣິເສຫິ ວຓ຺ຓິຕາຕິ ກຕຎ຺ຎຸຕາ ນາມ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ອຸຕ຺ຕມປຸຣິເສຫິ ປສໍສິຕາ.

໒໖໔. ອຸປຏ຺ຐິໂຕຕິ ປຍິຣຸປາສິໂຕ ‘‘ອິທໍ ຄຓ຺ຫ ອິທໍ ຠຸຎ຺ຊາ’’ຕິ ອນ຺ນປານາທິນາ ອຸປຏ຺ຐິໂຕ. ອທຸພ຺ຠປາຓີຕິ ອຫິໍສກຫຕ຺ໂຖ ຫຕ຺ຖສໍຍໂຕ. ທຫເຕ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠິນ຺ຕິ ຕໍ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠິໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ທຫຕິ ວິນາເສຕິ, ອປ຺ປທຸຏ຺ເຐ ຫິຕຊ຺ຌາສຍສມ຺ປນ຺ເນ ປຸຄ຺ຄເລ ປເຣນ ກໂຕ ອປຣາໂຘ ອວິເສເສນ ຕສ຺ເສວ ອນຕ຺ຖາວໂຫ, ອປ຺ປທຸຏ຺ໂຐ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຖໂຕ ຕໍ ທຫຕິ ນາມ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ໂຍ ອປ຺ປທຸຏ຺ຐສ຺ສ ນຣສ຺ສ ທຸສ຺ສຕິ, ສຸທ຺ຘສ຺ສ ໂປສສ຺ສ ອນງ຺ຄຓສ຺ສ;

ຕເມວ ພາລໍ ປຈ຺ເຈຕິ ປາປໍ, ສຸຂຸໂມ ຣໂຊ ປຏິວາຕໍວ ຂິຕ຺ໂຕ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໒໕; ຊາ. ໑.໕.໙໔; ສໍ. ນິ. ໑.໒໒);

໒໖໕. ໂຍ ປຸພ຺ເພ ກຕກລ຺ຍາໂຓຕິ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ເກນຈິ ສາຘຸນາ ກຕຠທ຺ທໂກ ກຕູປກາໂຣ. ປຈ຺ຉາ ປາເປນ ຫິໍສຕີຕິ ຕໍ ປຸພ຺ພກາຣິນໍ ອປຣຠາເຄ ປາເປນ ອຠທ຺ທເກນ ອນຕ຺ຖເກນ ພາຘຕິ. ອລ຺ລປາຓິຫໂຕ ໂປໂສຕິ ອລ຺ລປາຓິນາ ອຸປກາຣກິຣິຍາຍ ອລ຺ລປາຓິນາ ໂຘຕຫຕ຺ເຖນ ປຸພ຺ພກາຣິນາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຫໂຕ ພາຘິໂຕ, ຕສ຺ສ ວາ ປຸພ຺ພກາຣິໂນ ພາຘເນນ ຫໂຕ ອລ຺ລປາຓິຫໂຕ ນາມ, ອກຕຎ຺ຎຸປຸຄ຺ຄໂລ. ນ ໂສ ຠທ຺ຣານິ ປສ຺ສຕີຕິ ໂສ ຍຖາວຸຕ຺ຕປຸຄ຺ຄໂລ ອິຘໂລເກ ຈ ປຣໂລເກ ຈ ອິຏ຺ຐານິ ນ ປສ຺ສຕິ, ນ ວິນ຺ທຕິ, ນ ລຠຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ¶ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ອງ຺ກຸເຣນ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ໂຕ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນິຣຸຕ຺ຕໂຣ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ຍກ຺ໂຂ ປນ ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວຈນປຏິວຈນານິ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາປິ ‘‘ໂຫຕຸ ອິມສ຺ສ ທຸຏ຺ຐພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ປຈ຺ຉາ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ເກນຈິ ອນຠິຠວນີຍຕເມວ ຕາວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ –

໒໖໖.

‘‘ນາຫໍ ¶ ເທເວນ ວາ ມນຸສ຺ເສນ ວາ, ອິສ຺ສຣິເຍນ ວາ ຫໍ ສຸປ຺ປສຍ຺ໂຫ;

ຍກ຺ໂຂຫມສ຺ມິ ປຣມິທ຺ຘິປຕ຺ໂຕ, ທູຣງ຺ຄໂມ ວຓ຺ຓພລູປປນ຺ໂນ’’ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເທເວນ ວາຕິ ເຍນ ເກນຈິ ເທເວນ ວາ. ມນຸສ຺ເສນ ວາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິສ຺ສຣິເຍນ ¶ ວາຕິ ເທວິສ຺ສຣິເຍນ ວາ ມນຸສ຺ສິສ຺ສຣິເຍນ ວາ. ຕຕ຺ຖ ເທວິສ຺ສຣິຍໍ ນາມ ຈຕຸມຫາຣາຊິກສກ຺ກສຸຍາມາທີນໍ ເທວິທ຺ຘິ, ມນຸສ຺ສິສ຺ສຣິຍໍ ນາມ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິອາທີນໍ ປຸຎ຺ຎິທ຺ຘິ. ຕສ຺ມາ ອິສ຺ສຣິຍຄ຺ຄຫເຓນ ມຫານຸຠາເວ ເທວມນຸສ຺ເສ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ມຫານຸຠາວາປິ ຫິ ເທວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ຎຜລູປຕ຺ຖມ຺ຠິເຕ ມນຸສ຺ເສປິ ອສຕິ ປໂຍຄວິປຕ຺ຕິຍໍ ອຠິຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ປເຄວ ອິຕເຣ. ຫນ຺ຕິ ອສຫເນ ນິປາໂຕ. ນ ສຸປ຺ປສຍ຺ໂຫຕິ ອປ຺ປຘໍສິໂຍ. ຍກ຺ໂຂຫມສ຺ມິ ປຣມິທ຺ຘິປຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ຎຜເລນ ອຫໍ ຍກ຺ຂຕ຺ຕໍ ອຸປຄໂຕ ອສ຺ມິ, ຍກ຺ໂຂວ ສມາໂນ ນ ໂຍ ວາ ໂສ ວາ, ອຖ ໂຂ ປຣມິທ຺ຘິປຕ຺ໂຕ ປຣມາຍ ອຸຕ຺ຕມາຍ ຍກ຺ຂິທ຺ຘິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ທູຣງ຺ຄໂມຕິ ຂເຓເນວ ທູຣມ຺ປິ ຐານໍ ຄນ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ. ວຓ຺ຓພລູປປນ຺ໂນຕິ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສຣີຣພເລນ ຈ ອຸປປນ຺ໂນ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ຕີຫິປິ ປເທຫິ ມນ຺ຕປ຺ປໂຍຄາທີຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອນຠິຠວນີຍຕໍເຍວ ທສ຺ເສຕິ. ຣູປສມ຺ປນ຺ໂນ ຫິ ປເຣສໍ ພຫຸມານິໂຕ ໂຫຕິ, ຣູປສມ຺ປທໍ ນິສ຺ສາຍ ¶ ວິສຠາຄວຕ຺ຖຸນາປິ ອນາກຑ຺ຒນິໂຍວາຕິ ວຓ຺ຓສມ຺ປທາ ອນຠິຠວນີຍກາຣຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ອິໂຕ ປຣໍ ອງ຺ກຸຣສ຺ສ ຈ ເທວປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ວຈນປຏິວຈນກຖາ ໂຫຕິ –

໒໖໗.

‘‘ປາຓິ ເຕ ສພ຺ພໂສວຓ຺ໂຓ, ປຎ຺ຈຘາໂຣ ມຘຸສ຺ສໂວ;

ນານາຣສາ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕິ, ມຎ຺ເຎຫໍ ຕໍ ປຸຣິນ຺ທທໍ.

໒໖໘.

‘‘ນາມ຺ຫິ ເທໂວ ນ ຄນ຺ຘພ຺ໂພ, ນາປິ ສກ຺ໂກ ປຸຣິນ຺ທໂທ;

ເປຕໍ ມໍ ອງ຺ກຸຣ ຊານາຫິ, ໂຣຣຸວມ຺ຫາ ອິຘາຄຕໍ.

໒໖໙.

‘‘ກິໍສີໂລ ກິໍສມາຈາໂຣ, ໂຣຣຸວສ຺ມິໍ ປຸເຣ ຕຸວໍ;

ເກນ ເຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ, ປຸຎ຺ຎໍ ປາຓິມ຺ຫິ ອິຊ຺ຌຕິ.

໒໗໐.

‘‘ຕຸນ຺ນວາໂຍ ¶ ປຸເຣ ອາສິໍ, ໂຣຣຸວສ຺ມິໍ ຕທາ ອຫໍ;

ສຸກິຈ຺ຉວຸຕ຺ຕິ ກປໂຓ, ນ ເມ ວິຊ຺ຊຕິ ທາຕເວ.

໒໗໑.

‘‘ນິເວສນຎ຺ຈ ເມ ອາສິ, ອສຍ຺ຫສ຺ສ ອຸປນ຺ຕິເກ;

ສທ຺ຘສ຺ສ ທານປຕິໂນ, ກຕປຸຎ຺ຎສ຺ສ ລຊ຺ຊິໂນ.

໒໗໒.

‘‘ຕຕ຺ຖ ¶ ຍາຈນກາຍນ຺ຕິ, ນານາໂຄຕ຺ຕາ ວນິພ຺ພກາ;

ເຕ ຈ ມໍ ຕຕ຺ຖ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອສຍ຺ຫສ຺ສ ນິເວສນໍ.

໒໗໓.

‘‘ກຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາມ ຠທ຺ທໍ ໂວ, ກຕ຺ຖ ທານໍ ປທີຍຕິ;

ເຕສາຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ອກ຺ຂາມິ, ອສຍ຺ຫສ຺ສ ນິເວສນໍ.

໒໗໔.

‘‘ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ທກ຺ຂິຓໍ ພາຫຸໍ, ເອຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉຖ ຠທ຺ທໍ ໂວ;

ເອຕ຺ຖ ທານໍ ປທີຍຕິ, ອສຍ຺ຫສ຺ສ ນິເວສເນ.

໒໗໕.

‘‘ເຕນ ປາຓິ ກາມທໂທ, ເຕນ ປາຓິ ມຘຸສ຺ສໂວ;

ເຕນ ເມ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ, ປຸຎ຺ຎໍ ປາຓິມ຺ຫິ ອິຊ຺ຌຕິ.

໒໗໖.

‘‘ນ ກິຣ ຕ຺ວໍ ອທາ ທານໍ, ສກປາຓີຫິ ກສ຺ສຈິ;

ປຣສ຺ສ ທານໍ ອນຸໂມທມາໂນ, ປາຓິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ປາວທິ.

໒໗໗.

‘‘ເຕນ ປາຓິ ກາມທໂທ, ເຕນ ປາຓິ ມຘຸສ຺ສໂວ;

ເຕນ ເຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ, ປຸຎ຺ຎໍ ປາຓິມ຺ຫິ ອິຊ຺ຌຕິ.

໒໗໘.

‘‘ໂຍ ໂສ ທານມທາ ຠນ຺ເຕ, ປສນ຺ໂນ ສກປາຓິຠິ;

ໂສ ຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ກິໍ ນຸ ໂສ ທິສຕໍ ຄໂຕ.

໒໗໙.

‘‘ນາຫໍ ປຊານາມິ ອສຍ຺ຫສາຫິໂນ, ອງ຺ຄີຣສສ຺ສ ຄຕິໍ ອາຄຕິໍ ວາ;

ສຸຕຎ຺ຈ ¶ ເມ ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ, ສກ຺ກສ຺ສ ສຫພ຺ຍຕໍ ຄໂຕ ອສຍ຺ໂຫ.

໒໘໐.

‘‘ອລເມວ ກາຕຸໍ ກລ຺ຍາຓໍ, ທານໍ ທາຕຸໍ ຍຖາຣຫໍ;

ປາຓິໍ ກາມທທໍ ທິສ຺ວາ, ໂກ ປຸຎ຺ຎໍ ນ ກຣິສ຺ສຕິ.

໒໘໑.

‘‘ໂສ ¶ ຫິ ນູນ ອິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ອນຸປ຺ປຕ຺ວານ ທ຺ວາຣກໍ;

ທານໍ ປຏ຺ຐປຍິສ຺ສາມິ, ຍໍ ມມສ຺ສ ສຸຂາວຫໍ.

໒໘໒.

‘‘ທສ຺ສາມນ຺ນຎ຺ຈ ¶ ປານຎ຺ຈ, ວຕ຺ຖເສນາສນານິ ຈ;

ປປຎ຺ຈ ອຸທປານຎ຺ຈ, ທຸຄ຺ເຄ ສງ຺ກມນານິ ຈາ’’ຕິ. –

ປນ຺ນຣສ ວຈນປຏິວຈນຄາຖາ ໂຫນ຺ຕິ.

໒໖໗. ຕຕ຺ຖ ປາຓິ ເຕຕິ ຕວ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພໂສວຓ຺ໂຓຕິ ສພ຺ພໂສ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ. ປຎ຺ຈຘາໂຣຕິ ປຎ຺ຈຫິ ອງ຺ຄຸລີຫິ ປເຣຫິ ກາມິຕວຕ຺ຖູນໍ ຘາຣາ ເອຕສ຺ສ ສນ຺ຕີຕິ ປຎ຺ຈຘາໂຣ. ມຘຸສ຺ສໂວຕິ ມຘຸຣຣສວິສ຺ສນ຺ທໂກ. ເຕນາຫ ‘‘ນານາຣສາ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕີ’’ຕິ, ມຘຸຣກຏຸກກສາວາທິເຠທາ ນານາວິຘາ ຣສາ ວິສ຺ສນ຺ທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍກ຺ຂສ຺ສ ຫິ ກາມທເທ ມຘຸຣາທິຣສສມ຺ປນ຺ນານິ ວິວິຘານິ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍານິ ຫຕ຺ເຖ ວິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ເຕ ມຘຸຣາທິຣສາ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມຎ຺ເຎຫໍ ຕໍ ປຸຣິນ຺ທທນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎ ອຫໍ ຕໍ ປຸຣິນ຺ທທໍ ສກ຺ກໍ, ‘‘ເອວໍມຫານຸຠາໂວ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ’’ຕິ ຕໍ ອຫໍ ມຎ຺ຎາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໖໘. ນາມ຺ຫິ ເທໂວຕິ ເວສ຺ສວຓາທິໂກ ປາກຏເທໂວ ນ ໂຫມິ. ນ ຄນ຺ຘພ຺ໂພຕິ ຄນ຺ຘພ຺ພກາຍິກເທໂວປິ ນ ໂຫມິ. ນາປິ ສກ຺ໂກ ປຸຣິນ຺ທໂທຕິ ປຸຣິມຕ຺ຕຠາເວ ປຸເຣ ທານສ຺ສ ປຏ຺ຐປິຕຕ຺ຕາ ‘‘ປຸຣິນ຺ທໂທ’’ຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາປິ ນ ໂຫມິ. ກຕໂຣ ປນ ອໂຫສີຕິ ອາຫ ‘‘ເປຕໍ ມໍ ອງ຺ກຸຣ ຊານາຫີ’’ຕິອາທິ. ອງ຺ກຸຣເປຕູປປຕ຺ຕິກໍ ມໍ ຊານາຫິ, ‘‘ອຎ຺ຎຕໂຣ ເປຕມຫິທ຺ຘິໂກ’’ຕິ ມໍ ອຸປຘາເຣຫິ. ໂຣຣຸວມ຺ຫາ ອິຘາຄຕນ຺ຕິ ໂຣຣຸວນຄຣໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ມຣຸກນ຺ຕາເຣ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ເຂ ອຸປປຊ຺ຊນວເສນ ອາຄຕໍ, ເອຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໖໙. ກິໍສີໂລ ກິໍສມາຈາໂຣ, ໂຣຣຸວສ຺ມິໍ ປຸເຣ ຕຸວນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ປຸຣິມຕ຺ຕຠາເວ ໂຣຣຸວນຄເຣ ວສນ຺ໂຕ ຕ຺ວໍ ກິໍສີໂລ ¶ ກິໍສມາຈາໂຣ ອໂຫສິ, ປາປໂຕ ນິວຕ຺ຕນລກ຺ຂຓໍ ກີທິສໍ ສີລໍ ສມາທາຍ ສໍວຕ຺ຕິຕປຸຎ຺ຎກິຣິຍາລກ຺ຂເຓນ ສມາຈາເຣນ ກິໍສມາຈາໂຣ, ທານາທີສຸ ກຸສລສມາຈາເຣສຸ ກີທິໂສ ສມາຈາໂຣ ອໂຫສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກນ ເຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ¶ , ປຸຎ຺ຎໍ ປາຓິມ຺ຫິ ອິຊ຺ຌຕີຕິ ກີທິເສນ ເສຏ຺ຐຈຣິເຍນ ອິທໍ ເອວຣູປໍ ຕວ ຫຕ຺ເຖສຸ ປຸຎ຺ຎຜລໍ ອິທານິ ສມິຊ຺ຌຕິ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ກເຖຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຎ຺ຎຜລຎ຺ຫິ ອິຘ ອຸຕ຺ຕຣປທໂລເປນ ‘‘ປຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຕຕ຺ຖາ ຫິ ຕໍ ‘‘ກຸສລານໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມານໍ ສມາທານເຫຕຸ ເອວມິທໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໘໐) ປຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໒໗໐. ຕຸນ຺ນວາໂຍຕິ ¶ ຕຸນ຺ນກາໂຣ. ສຸກິຈ຺ຉວຸຕ຺ຕີຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ກິຈ຺ຉປຸຕ຺ຕິໂກ ອຕິວິຍ ທຸກ຺ຂຊີວິໂກ. ກປໂຓຕິ ວຣາໂກ, ທີໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ເມ ວິຊ຺ຊຕິ ທາຕເວຕິ ອທ຺ຘິການໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ທາຕຸໍ ກິຎ຺ຈິ ທາຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ມຍ຺ຫໍ ນຕ຺ຖິ, ຈິຕ຺ຕໍ ປນ ເມ ທານໍ ທິນ຺ນນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒໗໑. ນິເວສນນ຺ຕິ ຆຣໍ, ກມ຺ມກຣຓສາລາ ວາ. ອສຍ຺ຫສ຺ສ ອຸປນ຺ຕິເກຕິ ອສຍ຺ຫສ຺ສ ມຫາເສຏ຺ຐິໂນ ເຄຫສ຺ສ ສມີເປ. ສທ຺ຘສ຺ສາຕິ ກມ຺ມຜລສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ. ທານປຕິໂນຕິ ທາເນ ນິຣນ຺ຕຣປ຺ປວຕ຺ຕາຍ ປຣິຈ຺ຈາຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ໂລຠສ຺ສ ຈ ອຠິຠເວນ ປຕິຠູຕສ຺ສ. ກຕປຸຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ປຸພ຺ເພ ກຕສຸຈຣິຕກມ຺ມສ຺ສ. ລຊ຺ຊິໂນຕິ ປາປຊິຄຸຈ຺ຉນສຠາວສ຺ສ.

໒໗໒. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ມມ ນິເວສເນ. ຍາຈນກາຍນ຺ຕີຕິ ຍາຈນກາ ຊນາ ອສຍ຺ຫເສຏ຺ຐິໍ ກິຎ຺ຈິ ຍາຈິຕຸກາມາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ນານາໂຄຕ຺ຕາຕິ ນານາວິຘໂຄຕ຺ຕາປເທສາ. ວນິພ຺ພກາຕິ ວຓ຺ຓທີປກາ, ເຍ ທາຍກສ຺ສ ປຸຎ຺ຎຜລາທິຎ຺ຈ ຄຸຓກິຕ຺ຕນາທິມຸເຂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖິກຠາວໍ ປເວເທນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ເຕ ຈ ມໍ ຕຕ຺ຖ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ຕຕ຺ຖາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ເຕ ຍາຈກາທໂຍ ມໍ ອສຍ຺ຫເສຏ຺ຐິໂນ ນິເວສນໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອກ຺ຂຣຈິນ຺ຕກາ ຫິ ອີທິເສສຸ ຐາເນສຸ ກມ຺ມທ຺ວຍໍ ¶ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ.

໒໗໓. ກຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາມ ຠທ຺ທໍ ໂວ, ກຕ຺ຖ ທານໍ ປທີຍຕີຕິ ເຕສໍ ປຸຈ຺ຉນາກາຣທສ຺ສນໍ. ອຍໍ ເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ຠທ຺ທໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂຫຕຸ, ມຍໍ ‘‘ອສຍ຺ຫມຫາເສຏ຺ຐິນາ ທານໍ ປທີຍຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອາຄຕາ, ກຕ຺ຖ ທານໍ ປທີຍຕິ, ກຕ຺ຖ ວາ ມຍໍ ຄຈ຺ຉາມ, ກຕ຺ຖ ຄເຕນ ທານໍ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸນ຺ຕິ. ເຕສາຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ອກ຺ຂາມີຕິ ເອວໍ ເຕຫິ ອທ຺ຘິກຊເນຫິ ລຠນຏ຺ຐານໍ ປຸຏ຺ໂຐ ¶ ‘‘ອຫໍ ປຸພ຺ເພ ອກຕປຸຎ຺ຎຕາຍ ອິທານິ ອີທິສານໍ ກິຎ຺ຈິ ທາຕຸໍ ອສມຕ຺ໂຖ ຊາໂຕ, ທານຄ຺ຄໍ ປນ ອິເມສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ລາຠສ຺ສ ອຸປາຍາຈິກ຺ຂເຓນ ປີຕິໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕ ເອຕ຺ຕເກນປິ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສວາມີ’’ຕິ ຄາຣວໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓໍ ພາຫຸໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ເຕສໍ ອສຍ຺ຫເສຏ຺ຐິສ຺ສ ນິເວສນໍ ອກ຺ຂາມິ. ເຕນາຫ ‘‘ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ທກ຺ຂິຓໍ ພາຫຸ’’ນ຺ຕິອາທິ.

໒໗໔. ເຕນ ປາຓິ ກາມທໂທຕິ ເຕນ ປຣທານປກາສເນນ ປເຣນ ກຕສ຺ສ ທານສ຺ສ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອນຸໂມທນມຕ຺ເຕນ ເຫຕຸນາ ອິທານິ ມຍ຺ຫໍ ຫຕ຺ໂຖ ກປ຺ປຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ສນ຺ຕານກລຕາ ວິຍ ຈ ກາມທຸໂຫ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕທາຍີ ກາມທໂທ ໂຫຕິ. ກາມທໂທ ຈ ໂຫນ຺ໂຕ ເຕນ ປາຓິ ມຘຸສ຺ສໂວ ອິຏ຺ຐວຕ຺ຖຸວິສ຺ສຊ຺ຊນໂກ ຊາໂຕ.

໒໗໖. ນ ¶ ກິຣ ຕ຺ວໍ ອທາ ທານນ຺ຕິ ກິຣາຕິ ອນຸສ຺ສວນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ຕ຺ວໍ ກິຣ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ນ ປຣິຈ຺ຈຊິ, ສກປາຓີຫິ ສຫຕ຺ເຖຫິ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ສມຓສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ກິຎ຺ຈິ ທານໍ ນ ອທາສິ. ປຣສ຺ສ ທານໍ ອນຸໂມທມາໂນຕິ ເກວລໍ ປນ ປເຣນ ກຕໍ ປຣສ຺ສ ທານໍ ‘‘ອໂຫ ທານໍ ປວຕ຺ເຕສີ’’ຕິ ອນຸໂມທມາໂນເຍວ ວິຫາສິ.

໒໗໗. ເຕນ ປາຓິ ກາມທໂທຕິ ເຕນ ຕຸຍ຺ຫໍ ປາຓິ ເອວໍ ກາມທໂທ, ອໂຫ ອຈ຺ຉຣິຍາ ວຕ ປຸຎ຺ຎານໍ ຄຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒໗໘. ໂຍ ໂສ ທານມທາ, ຠນ຺ເຕ, ປສນ຺ໂນ ສກປາຓິຠີຕິ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ຄາຣເວນ ອາລປຕິ. ຠນ຺ເຕ, ປເຣນ ¶ ກຕສ຺ສ ທານານຸໂມທກສ຺ສ ຕາວ ຕຸຍ຺ຫໍ ອີທິສໍ ຜລໍ ເອວຣູໂປ ອານຸຠາໂວ, ໂຍ ປນ ໂສ ອສຍ຺ຫມຫາເສຏ຺ຐິ ມຫາທານໍ ອທາສິ, ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສຫຕ຺ເຖຫິ ຕທາ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ໂສ ຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫນ຺ຕິ ໂສ ອິຘ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາວໍ ປຫາຍ. ກິນ຺ຕິ ກຕຣໍ. ນຸ ໂສຕິ ນູຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ທິສຕໍ ຄໂຕຕິ ທິສໍ ຐານໍ ຄໂຕ, ກີທິສີ ຕສ຺ສ ຄໂຕ ນິປ຺ຜຕ຺ຕີຕິ ອສຍ຺ຫເສຏ຺ຐິໂນ ອຠິສມ຺ປຣາຍໍ ປຸຈ຺ຉິ.

໒໗໙. ອສຍ຺ຫສາຫິໂນຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ມຈ຺ຉຣີຫິ ໂລຠາຠິຠູເຕຫິ ສຫິຕຸໍ ວຫິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈາຄາທິວິຠາຄສ຺ສ ສປ຺ປຸຣິສຘຸຣສ຺ສ ສຫນໂຕ ¶ ອສຍ຺ຫສາຫິໂນ. ອງ຺ຄີຣສສ຺ສາຕິ ອງ຺ຄໂຕ ນິກ຺ຂມນກຊຸຕິສ຺ສ. ຣໂສຕິ ຫິ ຊຸຕິຍາ ອຘິວຈນໍ. ຕສ຺ສ ກິຣ ຍາຈເກ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ອຸຬາຣໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ມຸຂວຓ຺ໂຓ ວິປ຺ປສີທຕິ, ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ເອວມາຫ. ຄຕິໍ ອາຄຕິໍ ວາຕິ ຕສ຺ສ ‘‘ອສຸກໍ ນາມ ຄຕິໍ, ອິໂຕ ຄໂຕ’’ຕິ ຄຕິໍ ວາ ‘‘ຕໂຕ ວາ ປນ ອສຸກສ຺ມິໍ ກາເລ ອິຘາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຄຕິໍ ວາ ນາຫໍ ຊານາມິ, ອວິສໂຍ ເອສ ມຍ຺ຫໍ. ສຸຕຎ຺ຈ ເມ ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ສນ຺ຕິເກຕິ ອປິຈ ໂຂ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄເຕນ ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ມຫາຣາຊສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສຸຕເມຕໍ ມຍາ. ສກ຺ກສ຺ສ ສຫພ຺ຍຕໍ ຄໂຕ ອສຍ຺ໂຫຕິ ອສຍ຺ຫເສຏ຺ຐິ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ສຫພ຺ຍຕໍ ຄໂຕ ອໂຫສິ, ຕາວຕິໍສຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໘໐. ອລເມວ ກາຕຸໍ ກລ຺ຍາຓນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ກລ຺ຍາຓໍ ກຸສລໍ ປຸຎ຺ຎໍ ກາຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕເມວ ປຕິຣູປເມວ. ຕຕ຺ຖ ປນ ຍໍ ສພ຺ພສາຘາຣຓໍ ສຸກຕຕຣໍ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ທານໍ ທາຕຸໍ ຍຖາຣຫ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຕ຺ຕໂນ ວິຠວພລານຸຣູປໍ ທານໍ ທາຕຸໍ ອລເມວ. ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ ‘‘ປາຓິໍ ກາມທທໍ ທິສ຺ວາ’’ຕິ. ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ປຣກຕປຸຎ຺ຎານຸໂມທນປຸພ຺ພເກນ ທານປຕິນິເວສນມຄ຺ຄາຈິກ຺ຂຓມຕ຺ເຕນ ອຍໍ ¶ ຫຕ຺ໂຖ ກາມທໂທ ທິຏ຺ໂຐ, ອິມໍ ທິສ຺ວາ. ໂກ ¶ ປຸຎ຺ຎໍ ນ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ມາທິໂສ ໂກ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐານຠູຕໍ ປຸຎ຺ຎໍ ນ ກຣິສ຺ສຕີຕິ.

໒໘໑. ເອວໍ ອນິຍມວເສນ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາຍ ອາທຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອຕ຺ຕນິ ຕໍ ນິຍເມຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ໂສ ຫິ ນູນາ’’ຕິອາທິຄາຖາທ຺ວຍມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂສຕິ ໂສ ອຫໍ. ຫີຕິ ອວຘາຣເຓ ນິປາໂຕ, ນູນາຕິ ປຣິວິຕກ຺ເກ. ອິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ອິໂຕ ມຣຸຠູມິໂຕ ອປຄນ຺ຕ຺ວາ. ອນຸປ຺ປຕ຺ວານ ທ຺ວາຣກນ຺ຕິ ທ຺ວາຣວຕີນຄຣໍ ອນຸປາປຸຓິຕ຺ວາ. ປຏ຺ຐປຍິສ຺ສາມີຕິ ປວຕ຺ຕຍິສ຺ສາມິ.

ເອວໍ ອງ຺ກຸເຣນ ‘‘ທານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎາຍ ກຕາຍ ຍກ຺ໂຂ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ‘‘ມາຣິສ, ຕ຺ວໍ ວິສ຺ສຕ຺ໂຖ ທານໍ ເທຫິ, ອຫໍ ປນ ເຕ ສຫາຍກິຈ຺ຈໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ເຍນ ເຕ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ນ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄມິສ຺ສຕິ, ເຕນ ປກາເຣນ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ທານກິຣິຍາຍ ສມຸຕ຺ເຕເຊຕ຺ວາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ວາຓິຊ, ຕ຺ວໍ ກິຣ ມາທິເສ ພລກ຺ກາເຣນ ເນຕຸກາໂມ ອຕ຺ຕໂນ ປມາຓໍ ນ ຊານາສີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ¶ ຠຓ຺ຑມນ຺ຕຣຘາເປຕ຺ວາ ຕໍ ຍກ຺ຂວິຠິໍສກາຍ ຠິໍສາເປນ຺ໂຕ ສນ຺ຕຊ຺ເຊສິ. ອຖ ນໍ ອງ຺ກຸໂຣ ນານປ຺ປກາຣໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ຂມາເປນ຺ໂຕ ປສາເທຕ຺ວາ ສພ຺ພຠຓ຺ຑໍ ປາກຕິກໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຸປຄຕາຍ ຍກ຺ຂໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອວິທູເຣ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອຕິວິຍ ພີຠຈ຺ຉທສ຺ສນໍ ເປຕໍ ທິສ຺ວາ ເຕນ ກຕກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ –

໒໘໓.

‘‘ເກນ ເຕ ອງ຺ຄຸລີ ກຸຓາ, ມຸຂຎ຺ຈ ກຸຓລີກຕໍ;

ອກ຺ຂີນິ ຈ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕິ, ກິໍ ປາປໍ ປກຕໍ ຕຍາ’’ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກຸຓາຕິ ກຸຓິກາ ປຏິກຸຓິກາ ອນຸຊຸຠູຕາ. ກຸຓລີກຕນ຺ຕິ ມຸຂວິກາເຣນ ວິກຸຓິຕໍ ສໍກຸຓິຕໍ. ປຄ຺ຆຣນ຺ຕີຕິ ອສຸຈິໍ ວິສ຺ສນ຺ທນ຺ຕິ.

ອຖສ຺ສ ເປໂຕ –

໒໘໔.

‘‘ອງ຺ຄີຣສສ຺ສ ¶ ຄຫປຕິໂນ, ສທ຺ຘສ຺ສ ຆຣເມສິໂນ;

ຕສ຺ສາຫໍ ທານວິສ຺ສຄ຺ເຄ, ທາເນ ອຘິກໂຕ ອຫຸໍ.

໒໘໕.

‘‘ຕຕ຺ຖ ¶ ຍາຈນເກ ທິສ຺ວາ, ອາຄເຕ ໂຠຊນຕ຺ຖິເກ;

ເອກມນ຺ຕໍ ອປກ຺ກມ຺ມ, ອກາສິໍ ກຸຓລິໍ ມຸຂໍ.

໒໘໖.

‘‘ເຕນ ເມ ອງ຺ຄຸລີ ກຸຓາ, ມຸຂຎ຺ຈ ກຸຓລີກຕໍ;

ອກ຺ຂີນິ ເມ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕິ, ຕໍ ປາປໍ ປກຕໍ ມຍາ’’ຕິ. –

ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ.

໒໘໔. ຕຕ຺ຖ ‘‘ອງ຺ຄີຣສສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ ອສຍ຺ຫເສຏ຺ຐິໍ ກິຕ຺ເຕຕິ. ຆຣເມສິໂນຕິ ຆຣມາວສນ຺ຕສ຺ສ ຄຫຏ຺ຐສ຺ສ. ທານວິສ຺ສຄ຺ເຄຕິ ທານຄ຺ເຄ ປຣິຈ຺ຈາຄຏ຺ຐາເນ. ທາເນ ອຘິກໂຕ ອຫຸນ຺ຕິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈຊເນ ທານາຘິກາເຣ ອຘິກໂຕ ຐປິໂຕ ອໂຫສິໍ.

໒໘໕. ເອກມນ຺ຕໍ ອປກ຺ກມ຺ມາຕິ ຍາຈນເກ ໂຠຊນຕ຺ຖິເກ ອາຄເຕ ທິສ຺ວາ ທານພ຺ຍາວເຏນ ທານຄ຺ຄໂຕ ອນປກ຺ກມ຺ມ ຍຖາຐາເນເຍວ ຐຕ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕປີຕິໂສມນສ຺ເສນ ¶ ວິປ຺ປສນ຺ນມຸຂວຓ຺ເຓນ ສຫຕ຺ເຖນ ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ, ປເຣຫິ ວາ ປຕິຣູເປຫິ ທາເປຕພ຺ພໍ, ອຫໍ ປນ ຕຖາ ອກຕ຺ວາ ຍາຈນເກ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ທູຣໂຕວ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ອທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອກມນ຺ຕໍ ອປກ຺ກມ຺ມ ອປກ຺ກມິຕ຺ວາ. ອກາສິໍ ກຸຓລິໍ ມຸຂນ຺ຕິ ວິກຸຓິຕໍ ສງ຺ກຸຈິຕໍ ມຸຂໍ ອກາສິໍ.

໒໘໖. ເຕນາຕິ ຍສ຺ມາ ຕທາຫໍ ສາມິນາ ທານາຘິກາເຣ ນິຍຸຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ທານກາເລ ອຸປຏ຺ຐິເຕ ມຈ຺ຉຣິຍາປກໂຕ ທານຄ຺ຄໂຕ ອປກ຺ກມນ຺ໂຕ ປາເທຫິ ສງ຺ໂກຈໍ ອາປຊ຺ຊິໍ, ສຫຕ຺ເຖຫິ ທາຕພ຺ເພ ຕຖາ ອກຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖສງ຺ໂກຈໍ ອາປຊ຺ຊິໍ, ປສນ຺ນມຸເຂນ ຠວິຕພ຺ເພ ມຸຂສງ຺ໂກຈໍ ອາປຊ຺ຊິໍ, ປິຍຈກ຺ຂູຫິ ໂອໂລເກຕພ຺ເພ ຈກ຺ຂຸກາລຸສິຍໍ ອຸປ຺ປາເທສິໍ, ຕສ຺ມາ ຫຕ຺ຖງ຺ຄຸລິໂຍ ຈ ¶ ປາທງ຺ຄຸລິໂຍ ຈ ກຸຓິຕາ ຊາຕາ, ມຸຂຎ຺ຈ ກຸຓລີກຕໍ ວິຣູປຣູປໍ ສງ຺ກຸຈິຕໍ, ອກ຺ຂີນິ ອສຸຈີທຸຄ຺ຄນ຺ຘເຊຄຸຈ຺ຉານິ ອສ຺ສູນິ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ເຕນ ເມ ອງ຺ຄຸລີ ກຸຓາ, ມຸຂຎ຺ຈ ກຸຓລີກຕໍ;

ອກ຺ຂີນິ ເມ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕິ, ຕໍ ປາປໍ ປກຕໍ ມຍາ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອງ຺ກຸໂຣ ເປຕໍ ຄຣຫນ຺ໂຕ –

໒໘໗.

‘‘ຘມ຺ເມນ ¶ ເຕ ກາປຸຣິສ, ມຸຂຎ຺ຈ ກຸຓລີກຕໍ;

ອກ຺ຂີນິ ຈ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕິ, ຍໍ ຕໍ ປຣສ຺ສ ທານສ຺ສ;

ອກາສິ ກຸຓລິໍ ມຸຂ’’ນ຺ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ເມນາຕິ ຍຸຕ຺ເຕເນວ ກາຣເຓນ. ເຕຕິ ຕວ. ກາປຸຣິສາຕິ ລາມກປຸຣິສ. ຍນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ. ປຣສ຺ສ ທານສ຺ສາຕິ ປຣສ຺ສ ທານສ຺ມິໍ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ.

ປຸນ ອງ຺ກຸໂຣ ຕໍ ທານປຕິໍ ເສຏ຺ຐິໍ ຄຣຫນ຺ໂຕ –

໒໘໘.

‘‘ກຖຎ຺ຫິ ທານໍ ທທມາໂນ, ກເຣຍ຺ຍ ປຣປຕ຺ຕິຍໍ;

ອນ຺ນປານໍ ຂາທນີຍໍ, ວຕ຺ຖເສນາສນານິ ຈາ’’ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ທານໍ ທທນ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ກຖຎ຺ຫິ ນາມ ຕໍ ປຣປຕ຺ຕິຍໍ ປເຣນ ປາເປຕພ຺ພໍ ສາເຘຕພ຺ພໍ ກເຣຍ຺ຍ, ອຕ຺ຕປຈ຺ຈກ຺ຂເມວ ກຕ຺ວາ ສຫຕ຺ເຖເນວ ¶ ທເທຍ຺ຍ, ສຍໍ ວາ ຕຕ຺ຖ ພ຺ຍາວໂຏ ຠເວຍ຺ຍ, ອຎ຺ຎຖາ ອຕ຺ຕໂນ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ອຏ຺ຐາເນ ວິທ຺ຘໍສິເຍຖ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ ຈ ທາເນນ ປຣິຫາເຍຍ຺ຍຸນ຺ຕິ.

ເອວໍ ¶ ຕໍ ຄຣຫິຕ຺ວາ ອິທານິ ອຕ຺ຕນາ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພວິຘິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ –

໒໘໙.

‘‘ໂສ ຫິ ນູນ ອິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ອນຸປ຺ປຕ຺ວານ ທ຺ວາຣກໍ;

ທານໍ ປຏ຺ຐປຍິສ຺ສາມິ, ຍໍ ມມສ຺ສ ສຸຂາວຫໍ.

໒໙໐.

‘‘ທສ຺ສາມນ຺ນຎ຺ຈ ປານຎ຺ຈ, ວຕ຺ຖເສນາສນານິ ຈ;

ປປຎ຺ຈ ອຸທປານຎ຺ຈ, ທຸຄ຺ເຄ ສງ຺ກມນານິ ຈາ’’ຕິ. –

ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ, ຕໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ.

໒໙໑.

‘‘ຕໂຕ ຫິ ໂສ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ, ອນຸປ຺ປຕ຺ວານ ທ຺ວາຣກໍ;

ທານໍ ປຏ຺ຐປຍິ ອງ຺ກຸໂຣ, ຍໍຕຸມສ຺ສ ສຸຂາວຫໍ.

໒໙໒.

‘‘ອທາ ¶ ອນ຺ນຎ຺ຈ ປານຎ຺ຈ, ວຕ຺ຖເສນາສນານິ ຈ;

ປປຎ຺ຈ ອຸທປານຎ຺ຈ, ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ.

໒໙໓.

‘‘ໂກ ຉາໂຕ ໂກ ຈ ຕສິໂຕ, ໂກ ວຕ຺ຖໍ ປຣິທຫິສ຺ສຕິ;

ກສ຺ສ ສນ຺ຕານິ ໂຍຄ຺ຄານິ, ອິໂຕ ໂຍເຊນ຺ຕຸ ວາຫນໍ.

໒໙໔.

‘‘ໂກ ຉຕ຺ຕິຈ຺ຉຕິ ຄນ຺ຘຎ຺ຈ, ໂກ ມາລໍ ໂກ ອຸປາຫນໍ;

ອິຕິສ຺ສຸ ຕຕ຺ຖ ໂຆເສນ຺ຕິ, ກປ຺ປກາ ສູທມາຄຘາ;

ສທາ ສາຍຎ຺ຈ ປາໂຕ ຈ, ອງ຺ຄຸຣສ຺ສ ນິເວສເນ’’ຕິ. –

ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອງ຺ຄຸຣສ຺ສ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສງ຺ຄີຕິກາເຣຫິ ຐປິຕາ.

໒໙໑. ຕຕ຺ຖ ຕໂຕຕິ ມຣຸກນ຺ຕາຣໂຕ. ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາຕິ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ. ອນຸປ຺ປຕ຺ວານ ທ຺ວາຣກນ຺ຕິ ທ຺ວາຣວຕີນຄຣໍ ອນຸປາປຸຓິຕ຺ວາ. ທານໍ ປຏ຺ຐປຍິ ອງ຺ຄຸໂຣຕິ ຍກ຺ເຂນ ປຣິປູຣິຕສກລໂກຏ຺ຐາຄາໂຣ ສພ຺ພປາເຖຍ຺ຍກໍ ມຫາທານໍ ໂສ ອງ຺ຄຸໂຣ ປຏ຺ຐເປສິ. ຍໍຕຸມສ຺ສ ສຸຂາວຫນ຺ຕິ ຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕິ ອາຍຕິຎ຺ຈ ສຸຂນິພ຺ພຕ຺ຕກໍ.

໒໙໓. ໂກ ¶ ຉາໂຕຕິ ໂກ ຊິຆຈ຺ຉິໂຕ, ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິ ຠຸຎ຺ຊຕູຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເອເສວ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ຕສິໂຕຕິ ¶ ປິປາສິໂຕ. ປຣິທຫິສ຺ສຕີຕິ ນິວາເສສ຺ສຕິ ປາຣຸປິສ຺ສຕິ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສນ຺ຕານີຕິ ປຣິສ຺ສມປ຺ປຕ຺ຕານິ. ໂຍຄ຺ຄານີຕິ ຣຖວາຫນານິ. ອິໂຕ ໂຍເຊນ຺ຕຸ ວາຫນນ຺ຕິ ອິໂຕ ໂຍຄ຺ຄສມູຫໂຕ ຍຖາຣຸຈິຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວາຫນໍ ໂຍເຊນ຺ຕຸ.

໒໙໔. ໂກ ຉຕ຺ຕິຈ຺ຉຕີຕິ ໂກ ກິລຎ຺ຊຉຕ຺ຕາທິເຠທໍ ຉຕ຺ຕໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ໂສ ຄຓ຺ຫາຕູຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເສເສສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຄນ຺ຘນ຺ຕິ ຈຕຸຊ຺ຊາຕິຍຄນ຺ຘາທິກໍ ຄນ຺ຘໍ. ມາລນ຺ຕິ ຄນ຺ຖິຕາຄນ຺ຖິຕເຠທໍ ປຸປ຺ຜໍ. ອຸປາຫນນ຺ຕິ ຂລ຺ລພທ຺ຘາທິເຠທໍ ອຸປາຫນໍ. ອິຕິສ຺ສູຕິ ເອຕ຺ຖ ສູຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ອິຕິ ເອວໍ ‘‘ໂກ ຉາໂຕ, ໂກ ຕສິໂຕ’’ຕິອາທິນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກປ຺ປກາຕິ ນ຺ຫາປິຕກາ. ສູທາຕິ ຠຕ຺ຕກາຣກາ. ມາຄຘາຕິ ຄນ຺ຘິໂນ. ສທາຕິ ສພ຺ພກາລໍ ທິວເສ ທິວເສ ສາຍຎ຺ຈ ປາໂຕ ຈ ຕຕ຺ຖ ອງ຺ຄຸຣສ຺ສ ນິເວສເນ ໂຆເສນ຺ຕິ ອຸຄ຺ໂຆເສນ຺ຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ເອວໍ ¶ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກາເລ ຕິຕ຺ຕິຠາວໂຕ ອຕ຺ຖິກຊເນຫິ ປວິວິຕ຺ຕໍ ວິຣຬໍ ທານຄ຺ຄໍ ອໂຫສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ອງ຺ກຸໂຣ ທາເນ ອຸຬາຣຊ຺ຌາສຍຕາຍ ອຕຸຏ຺ຐມານໂສ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ທາເນ ນິຍຸຕ຺ຕໍ ສິນ຺ຘກໍ ນາມ ມາຓວໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ –

໒໙໕.

‘‘ສຸຂໍ ສຸປຕິ ອງ຺ກຸໂຣ, ອິຕິ ຊານາຕິ ມໍ ຊໂນ;

ທຸກ຺ຂໍ ສຸປາມິ ສິນ຺ຘກ, ຍໍ ນ ປສ຺ສາມິ ຍາຈເກ.

໒໙໖.

‘‘ສຸຂໍ ສຸປຕິ ອງ຺ກຸໂຣ, ອິຕິ ຊານາຕິ ມໍ ຊໂນ;

ທຸກ຺ຂໍ ສຸປາມິ ສິນ຺ຘກ, ອປ຺ປເກ ສຸ ວນິພ຺ພເກ’’ຕິ. –

ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຸຂໍ ສຸປຕິ ອງ຺ກຸໂຣ, ອິຕິ ຊານາຕິ ມໍ ຊໂນຕິ ‘‘ອງ຺ກຸໂຣ ຣາຊາ ຍສໂຠຄສມປ຺ປິໂຕ ທານປຕິ ອຕ຺ຕໂນ ໂຠຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ທານສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ສຸຂໍ ສຸປຕິ, ສຸເຂເນວ ¶ ນິທ຺ທໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ສຸຂໍ ປຏິພຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ເອວໍ ມໍ ຊໂນ ສມ຺ຠາເວຕິ. ທຸກ຺ຂໍ ສຸປາມິ ສິນ຺ຘກາຕິ ອຫໍ ປນ ສິນ຺ຘກ ທຸກ຺ຂເມວ ສຸປາມິ. ກສ຺ມາ? ຍໍ ນ ປສ຺ສາມິ ຍາຈເກຕິ, ຍສ຺ມາ ມມ ອຊ຺ຌາສຍານຸຣູປໍ ¶ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄາຫເກ ພຫູ ຍາຈເກ ນ ປສ຺ສາມິ, ຕສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປ຺ປເກ ສຸ ວນິພ຺ພເກຕິ ວນິພ຺ພກຊເນ ອປ຺ປເກ ກຕິປເຍ ຊາເຕ ທຸກ຺ຂໍ ສຸປາມີຕິ ໂຍຊນາ. ສູຕິ ຈ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ອປ຺ປເກ ວນິພ຺ພກຊເນ ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສິນ຺ຘໂກ ຕສ຺ສ ອຸຬາຣໍ ທານາຘິມຸຕ຺ຕິໍ ປາກຏຕຣໍ ກາຕຸກາໂມ –

໒໙໗.

‘‘ສກ຺ໂກ ເຈ ເຕ ວຣໍ ທຊ຺ຊາ, ຕາວຕິໍສານມິສ຺ສໂຣ;

ກິສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສ ໂລກສ຺ສ, ວຣມາໂນ ວຣໍ ວເຣ’’ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຕາວຕິໍສານໍ ເທວານໍ ສພ຺ພສ຺ສ ຈ ໂລກສ຺ສ ອິສ຺ສໂຣ ສກ຺ໂກ ‘‘ວຣໍ ວຣສ຺ສຸ, ອງ຺ກຸຣ, ຍໍກິຎ຺ຈິ ມນສິຈ຺ຉິຕ’’ນ຺ຕິ ຕຸຍ຺ຫໍ ວຣໍ ທຊ຺ຊາ ທເທຍ຺ຍ ເຈ, ວຣມາໂນ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ກິສ຺ສ ກີທິສໍ ວຣໍ ວເຣຍ຺ຍາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ອງ຺ກຸໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຍາຖາວໂຕ ປເວເທນ຺ໂຕ –

໒໙໘.

‘‘ສກ຺ໂກ ¶ ເຈ ເມ ວຣໍ ທຊ຺ຊາ, ຕາວຕິໍສານມິສ຺ສໂຣ;

ກາລຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ເມ ສໂຕ, ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນໍ ປຕິ;

ທິພ຺ພາ ຠກ຺ຂາ ປາຕຸຠເວຍ຺ຍຸໍ, ສີລວນ຺ໂຕ ຈ ຍາຈກາ.

໒໙໙.

‘‘ທທໂຕ ເມ ນ ຂີເຍຖ, ທຕ຺ວາ ນານຸຕເປຍ຺ຍຫໍ;

ທທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຍ຺ຍໍ, ເອຕໍ ສກ຺ກໍ ວຣໍ ວເຣ’’ຕິ. – ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ;

໒໙໘. ຕຕ຺ຖ ກາລຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ເມ ສໂຕຕິ ກາເລ ປາໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖິການໍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍານໍ ອປຈາຍນປາຣິຈຣິຍາທິວເສນ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ¶ ເມ ສມານສ຺ສ. ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນໍ ປຕີຕິ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນເວລາຍໍ. ທິພ຺ພາ ຠກ຺ຂາ ປາຕຸຠເວຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ເທວໂລກປຣິຍາປນ຺ນາ ອາຫາຣາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ. ສີລວນ຺ໂຕ ຈ ຍາຈກາຕິ ຍາຈກາ ຈ ສີລວນ຺ໂຕ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ.

໒໙໙. ທທໂຕ ¶ ເມ ນ ຂີເຍຖາຕິ ອາຄຕາຄຕານໍ ທານໍ ທທໂຕ ຈ ເມ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ນ ຂີເຍຖ, ນ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ທຕ຺ວາ ນານຸຕເປຍ຺ຍຫນ຺ຕິ ຕຎ຺ຈ ທານໍ ທຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິເທວ ອປ຺ປສາທກໍ ທິສ຺ວາ ເຕນ ອຫໍ ປຈ຺ຉາ ນານຸຕເປຍ຺ຍໍ. ທທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຍ຺ຍນ຺ຕິ ທທມາໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຍ຺ຍໍ, ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕເຍວ ຫຸຕ຺ວາ ທເທຍ຺ຍໍ. ເອຕໍ ສກ຺ກໍ ວຣໍ ວເຣຕິ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ອາໂຣຄ຺ຍສມ຺ປທາ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສມ຺ປທາ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍສມ຺ປທາ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ອປຣິມິຕສມ຺ປທາ, ທາຍກສມ຺ປທາຕິ ເອຕໍ ປຎ຺ຈວິຘໍ ວຣໍ ວເຣຍ຺ຍໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ກາລຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ເມ ສໂຕ’’ຕິ ເອເຕນ ອາໂຣຄ຺ຍສມ຺ປທາ, ‘‘ທິພ຺ພາ ຠກ຺ຂາ ປາຕຸຠເວຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ເອເຕນ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສມ຺ປທາ, ‘‘ສີລວນ຺ໂຕ ຈ ຍາຈກາ’’ຕິ ເອເຕນ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍສມ຺ປທາ, ‘‘ທທໂຕ ເມ ນ ຂີເຍຖາ’’ຕິ ເອເຕນ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ອປຣິມິຕສມ຺ປທາ, ‘‘ທຕ຺ວາ ນານຸຕເປຍ຺ຍຫໍ, ທທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ເອເຕຫິ ທາຍກສມ຺ປທາຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ອຕ຺ຖາ ວຣຠາເວນ ອິຈ຺ຉິຕາ. ເຕ ຈ ໂຂ ທານມຍປຸຎ຺ຎສ຺ສ ຍາວເທວ ອຸຬາຣຠາວາຍາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເອວໍ ອງ຺ກຸເຣນ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສເຍ ປເວທິເຕ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ໂນ ນີຕິສຕ຺ເຖ ກຕປຣິຈໂຍ ໂສນໂກ ນາມ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ຕໍ ອຕິທານໂຕ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕຸກາໂມ –

໓໐໐.

‘‘ນ ສພ຺ພວິຕ຺ຕານິ ປເຣ ປເວຈ຺ເຉ, ທເທຍ຺ຍ ທານຎ຺ຈ ຘນຎ຺ຈ ຣກ຺ເຂ;

ຕສ຺ມາ ຫິ ທານາ ຘນເມວ ເສຍ຺ໂຍ, ອຕິປ຺ປທາເນນ ກຸລາ ນ ໂຫນ຺ຕິ.

໓໐໑.

‘‘ອທານມຕິທານຎ຺ຈ ¶ ນປ຺ປສໍສນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ,

ຕສ຺ມາ ¶ ຫິ ທານາ ຘນເມວ ເສຍ຺ໂຍ,

ສເມນ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ ສ ຘີຣຘມ຺ໂມ’’ຕິ. –

ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ. ສິນ຺ຘໂກ ເອວໍ ປຸນປິ ວີມໍສິຕຸກາໂມ ‘‘ນ ສພ຺ພວິຕ຺ຕານີ’’ຕິອາທິມາຫາຕິ ອປເຣ.

໓໐໐. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພວິຕ຺ຕານີຕິ ສວິຎ຺ຎາຓກອວິຎ຺ຎາຓກປ຺ປເຠທານິ ສພ຺ພານິ ວິຕ຺ຕູປກຣຓານິ, ຘນານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປເຣຕິ ປຣມ຺ຫິ, ປຣສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ ¶ . ນ ປເວຈ຺ເຉຕິ ນ ທເທຍ຺ຍ, ‘‘ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ ລທ຺ຘາ’’ຕິ ກຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ອເສເສຕ຺ວາ ສພ຺ພສາປເຕຍ຺ຍປຣິຈ຺ຈາໂຄ ນ ກາຕພ຺ໂພຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທເທຍ຺ຍ ທານຎ຺ຈາຕິ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ທານຘມ຺ໂມ ນ ກາຕພ຺ໂພ, ອຖ ໂຂ ອຕ຺ຕໂນ ອາຍຎ຺ຈ ວຍຎ຺ຈ ຊານິຕ຺ວາ ວິຠວານຸຣູປໍ ທານຎ຺ຈ ທເທຍ຺ຍ. ຘນຎ຺ຈ ຣກ຺ເຂຕິ ອລທ຺ຘລາຠລທ຺ຘປຣິຣກ຺ຂຓຣກ຺ຂິຕສມ຺ພນ຺ຘວເສນ ຘນໍ ປຣິປາເລຍ຺ຍ.

‘‘ເອເກນ ໂຠເຄ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ທ຺ວີຫິ ກມ຺ມໍ ປໂຍຊເຍ;

ຈຕຸຕ຺ຖຎ຺ຈ ນິຘາເປຍ຺ຍ, ອາປທາສຸ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ໓.໒໖໕) –

ວຸຕ຺ຕວິຘິນາ ວາ ຘນໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ ຕມ຺ມູລກຕ຺ຕາ ທານສ຺ສ. ຕໂຍປິ ມຄ຺ຄາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິໂສຘເນນ ປຏິເສວິຕພ຺ພາຕິ ຫິ ນີຕິຈິນ຺ຕກາ. ຕສ຺ມາ ຫີຕິ ຍສ຺ມາ ຘນຎ຺ຈ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ທານຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຸຠຍໂລກຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ ຘນມູລກຎ຺ຈ ທານໍ, ຕສ຺ມາ ທານໂຕ ຘນເມວ ເສຍ຺ໂຍ ສຸນ຺ທຣຕໂຣຕິ ອຕິທານໍ ນ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕນາຫ ‘‘ອຕິປ຺ປທາເນນ ກຸລາ ນ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ, ຘນສ຺ສ ປມາຓໍ ອຊານິຕ຺ວາ ທານສ຺ສ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອຕິປ຺ປທານປສງ຺ເຄນ ກຸລານິ ນ ໂຫນ຺ຕິ ນປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໐໑. ອິທານິ ວິຎ຺ຎູນໍ ປສໍສິຕເມວຕ຺ຖໍ ¶ ປຕິຏ຺ຐເປນ຺ໂຕ ‘‘ອທານມຕິທານຎ຺ຈາ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອທານມຕິທານຎ຺ຈາຕິ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ກຏຈ຺ຉຸຠິກ຺ຂາຍປິ ຕຓ຺ຑຸລມຸຏ຺ຐິຍາປິ ອທານໍ, ປມາຓໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຣິຈ຺ຈາຄສງ຺ຂາຕໍ ອຕິທານຎ຺ຈ ປຓ຺ຑິຕາ ພຸທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ສປຎ຺ຎຊາຕິກາ ນປ຺ປສໍສນ຺ຕິ ນ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ. ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອທາເນນ ຫິ ສມ຺ປຣາຍິກໂຕ ອຕ຺ຖໂຕ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫຕິ. ອຕິທາເນນ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກປເວຓີ ນ ປວຕ຺ຕຕິ. ສເມນ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ ອວິສເມນ ¶ ໂລກິຍສຣິກ຺ຂເກນ ສມາຫິເຕນ ມຊ຺ຌິເມນ ຎາເຍນ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ສ ຘີຣຘມ຺ໂມຕິ ຍາ ຍຖາວຸຕ຺ຕາ ທານາທານປ຺ປວຕ຺ຕິ, ໂສ ຘີຣານໍ ຘິຕິສມ຺ປນ຺ນານໍ ນີຕິນຍກຸສລານໍ ຘມ຺ໂມ, ເຕຫິ ຄຕມຄ຺ໂຄຕິ ທີເປຕິ.

ຕໍ ¶ ສຸຕ຺ວາ ອງ຺ກຸໂຣ ຕສ຺ສ ອຘິປ຺ປາຍໍ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ –

໓໐໒.

‘‘ອໂຫ ວຕ ເຣ ອຫເມວ ທຊ຺ຊໍ, ສນ຺ໂຕ ຈ ມໍ ສປ຺ປຸຣິສາ ຠເຊຍ຺ຍຸໍ;

ເມໂຆວ ນິນ຺ນານິ ປຣິປູຣຍນ຺ໂຕ, ສນ຺ຕປ຺ປເຍ ສພ຺ພວນິພ຺ພການໍ.

໓໐໓.

‘‘ຍສ຺ສ ຍາຈນເກ ທິສ຺ວາ, ມຸຂວຓ຺ໂຓ ປສີທຕິ;

ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ຕໍ ຆຣໍ ວສໂຕ ສຸຂໍ.

໓໐໔.

‘‘ຍສ຺ສ ຍາຈນເກ ທິສ຺ວາ, ມຸຂວຓ຺ໂຓ ປສີທຕິ;

ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ເອສາ ຍຎ຺ຎສ຺ສ ສມ຺ປທາ.

໓໐໕.

‘‘ປຸພ຺ເພວ ທານາ ສຸມໂນ, ທທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາທເຍ;

ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ເອສາ ຍຎ຺ຎສ຺ສ ສມ຺ປທາ’’ຕິ. –

ຈຕູຫິ ຄາຖາຫິ ອຕ຺ຕນາ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພວິຘິໍ ປກາເສສິ.

໓໐໒. ຕຕ຺ຖ ອໂຫ ວຕາຕິ ສາຘຸ ວຕ. ເຣຕິ ອາລປນໍ. ອຫເມວ ທຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຫໍ ທຊ຺ຊເມວ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ ¶ – ມາຓວ, ‘‘ທານາ ຘນເມວ ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິ ຍທິ ອຍໍ ນີຕິກຸສລານໍ ວາໂທ ຕວ ໂຫຕຸ, ກາມໍ ອຫໍ ທຊ຺ຊເມວ. ສນ຺ໂຕ ຈ ມໍ ສປ຺ປຸຣິສາ ຠເຊຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ທາເນ ສນ຺ໂຕ ອຸປສນ຺ຕກາຍວຈີມໂນສມາຈາຣາ ສປ຺ປຸຣິສາ ສາຘໂວ ມໍ ຠເຊຍ຺ຍຸໍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ. ເມໂຆວ ນິນ຺ນານິ ປຣິປູຣຍນ຺ໂຕຕິ ອຫໍ ອຠິປ຺ປວສ຺ສນ຺ໂຕ ມຫາເມໂຆ ວິຍ ນິນ຺ນານິ ນິນ຺ນຏ຺ຐານານິ ສພ຺ເພສໍ ວນິພ຺ພການໍ ອຘິປ຺ປາເຍ ປຣິປູຣຍນ຺ໂຕ ອໂຫ ວຕ ເຕ ສນ຺ຕປ຺ເປຍ຺ຍນ຺ຕິ.

໓໐໓. ຍສ຺ສ ຍາຈນເກ ທິສ຺ວາຕິ ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຆຣເມສິໂນ ຍາຈນເກ ທິສ຺ວາ ‘‘ປຐມໍ ຕາວ ອຸປຏ຺ຐິຕໍ ວຕ ເມ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ສທ຺ຘາຊາຕສ຺ສ ມຸຂວຓ຺ໂຓ ປສີທຕິ, ຍຖາວິຠວໍ ປນ ເຕສໍ ¶ ທານໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕມໂນ ປີຕິໂສມນສ຺ເສຫິ ຄຫິຕຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ຕນ຺ຕິ ຍເທຕ຺ຖ ຍາຈການໍ ທສ຺ສນໍ ¶ , ເຕນ ຈ ທິສ຺ວາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປສາທນໍ, ຍຖາຣຫໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຈ ອຕ຺ຕມນຕາ.

໓໐໔. ເອສາ ຍຎ຺ຎສ຺ສ ສມ຺ປທາຕິ ເອສາ ຍຎ຺ຎສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ປາຣິປູຣິ, ນິປ຺ຜຕ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໐໕. ປຸພ຺ເພວ ທານາ ສຸມໂນຕິ ‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ນິທານໍ ອນຸຄາມິກໍ ນິຘານໍ ນິເຘສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຸຎ຺ຈນເຈຕນາຍ ປຸພ຺ເພ ເອວ ທານູປກຣຓສ຺ສ ສມ຺ປາທນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຸມໂນ ໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ຠເວຍ຺ຍ. ທທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາທເຍຕິ ທທນ຺ໂຕ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຫຕ຺ເຖ ປຕິຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ‘‘ອສາຣໂຕ ຘນໂຕ ສາຣາທານໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຍ຺ຍ. ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕີຕິ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍານໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ‘‘ປຓ຺ຑິຕປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນາມ ມຍາ ອນຸຏ຺ຐິຕໍ, ອໂຫ ສາຘຸ ສຸຏ຺ຐູ’’ຕິ ອຕ຺ຕມໂນ ປມຸທິຕມໂນ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ໂຫຕິ. ເອສາ ຍຎ຺ຎສ຺ສ ສມ຺ປທາຕິ ຍາ ¶ ອຍໍ ປຸພ຺ພເຈຕນາ ມຸຎ຺ຊເຈຕນາ ອປຣເຈຕນາຕິ ອິເມສໍ ກມ຺ມຜລສທ຺ຘານຸຄຕານໍ ໂສມນສ຺ສປຣິຄ຺ຄຫິຕານໍ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ເຈຕນານໍ ປາຣິປູຣິ, ເອສາ ຍຎ຺ຎສ຺ສ ສມ຺ປທາ ທານສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ນ ອິໂຕ ອຎ຺ຎຖາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ເອວໍ ອງ຺ກຸໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຊ຺ຊນວິຘິໍ ປກາເສຕ຺ວາ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ອຠິວຑ຺ຒມານທານຊ຺ຌາສໂຍ ທິວເສ ທິວເສ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ເຕນ ຕທາ ສພ຺ພຣຊ຺ຊານິ ອຸນ຺ນງ຺ຄລານິ ກຕ຺ວາ ມຫາທາເນ ທິຍ຺ຍມາເນ ປຏິລທ຺ຘສພ຺ພູປກຣຓາ ມນຸສ຺ສາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມນ຺ເຕ ປຫາຍ ຍຖາສຸຂໍ ວິຈຣິໍສຸ, ເຕນ ຣາຊູນໍ ໂກຏ຺ຐາຄາຣານິ ປຣິກ຺ຂຍໍ ອຄມໍສຸ. ຕໂຕ ຣາຊາໂນ ອງ຺ກຸຣສ຺ສ ທູຕໍ ປາເຫສຸໍ – ‘‘ໂຠໂຕ ທານໍ ນິສ຺ສາຍ ອມ຺ຫາກໍ ອາຍສ຺ສ ວິນາໂສ ອໂຫສິ, ໂກຏ຺ຐາຄາຣານິ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຕານິ, ຕຕ຺ຖ ຍຸຕ຺ຕມຕ຺ຕໍ ຎາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອງ຺ກຸໂຣ ທກ຺ຂິຓາປຖໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທມິຬວິສເຍ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ອວິທູຣຏ຺ຐາເນ ມຫຕິໂຍ ອເນກທານສາລາໂຍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ມຫາທານານິ ປວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ¶ ມຣຓາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ທານວິຠູຕິຎ຺ຈ ສຄ຺ຄູປປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສງ຺ຄີຕິກາຣາ –

໓໐໖.

‘‘ສຏ຺ຐິ ວາຫສຫສ຺ສານິ, ອງ຺ກຸຣສ຺ສ ນິເວສເນ;

ໂຠຊນໍ ທີຍເຕ ນິຈ຺ຈໍ, ປຸຎ຺ຎເປກ຺ຂສ຺ສ ຊນ຺ຕຸໂນ.

໓໐໗.

‘‘ຕິສຫສ຺ສານິ ¶ ສູທາ ຫິ, ອາມຸຕ຺ຕມຓິກຸຓ຺ຑລາ;

ອງ຺ກຸຣໍ ອຸປຊີວນ຺ຕິ, ທາເນ ຍຎ຺ຎສ຺ສ ວາວຏາ.

໓໐໘.

‘‘ສຏ຺ຐິ ປຸຣິສສຫສ຺ສານິ, ອາມຸຕ຺ຕມຓິກຸຓ຺ຑລາ;

ອງ຺ກຸຣສ຺ສ ມຫາທາເນ, ກຏ຺ຐໍ ຜາເລນ຺ຕິ ມາຓວາ.

໓໐໙.

‘‘ໂສຬສິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານິ ¶ , ສພ຺ພາລງ຺ກາຣຠູສິຕາ;

ອງ຺ກຸຣສ຺ສ ມຫາທາເນ, ວິຘາ ປິຓ຺ເຑນ຺ຕິ ນາຣິໂຍ.

໓໑໐.

‘‘ໂສຬສິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານິ, ສພ຺ພາລງ຺ກາຣຠູສິຕາ;

ອງ຺ກຸຣສ຺ສ ມຫາທາເນ, ທພ຺ພິຄາຫາ ອຸປຏ຺ຐິຕາ.

໓໑໑.

‘‘ພຫຸໍ ພຫູນໍ ປາທາສິ, ຈິຣໍ ປາທາສິ ຂຕ຺ຕິໂຍ;

ສກ຺ກຈ຺ຈຎ຺ຈ ສຫຕ຺ຖາ ຈ, ຈິຕ຺ຕີກຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ.

໓໑໒.

‘‘ພຫູ ມາເສ ຈ ປກ຺ເຂ ຈ, ອຸຕຸສໍວຈ຺ຉຣານິ ຈ;

ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕສິ, ອງ຺ກຸໂຣ ທີຆມນ຺ຕຣໍ.

໓໑໓.

‘‘ເອວໍ ທຕ຺ວາ ຍຊິຕ຺ວາ ຈ, ອງ຺ກຸໂຣ ທີຆມນ຺ຕຣໍ;

ໂສ ຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ຕາວຕິໍສູປໂຄ ອຫູ’’ຕິ. – ຄາຖາ ອາຫໍສຸ;

໓໐໖. ຕຖ ສຏ຺ຐິ ວາຫສຫສ຺ສານີຕິ ວາຫານໍ ສຏ຺ຐິສຫສ຺ສານິ ຄນ຺ຘສາລິຕຓ຺ຑຸລາທິປູຣິຕວາຫານໍ ສຏ຺ຐິສຫສ຺ສານິ. ປຸຎ຺ຎເປກ຺ຂສ຺ສ ທານຊ຺ຌາສຍສ຺ສ ທານາຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ອງ຺ກຸຣສ຺ສ ນິເວສເນ ນິຈ຺ຈໍ ທິວເສ ທິວເສ ຊນ຺ຕຸໂນ ສຕ຺ຕກາຍສ຺ສ ໂຠຊນໍ ທີຍເຕຕິ ໂຍຊນາ.

໓໐໗-໘. ຕິສຫສ຺ສານິ ສູທາ ຫີຕິ ຕິສຫສ຺ສມຕ຺ຕາ ສູທາ ຠຕ຺ຕກາຣກາ. ເຕ ຈ ໂຂ ປນ ປຘານຠູຕາ ອຘິປ຺ເປຕາ, ເຕສຸ ເອກເມກສ຺ສ ປນ ¶ ວຈນກຣາ ອເນກາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ‘‘ຕິສຫສ຺ສານິ ສູທານ’’ນ຺ຕິ ຈ ປຐນ຺ຕິ. ອາມຸຕ຺ຕມຓິກຸຓ຺ຑລາຕິ ນານາມຓິວິຈິຕ຺ຕກຸຓ຺ຑລຘຣາ. ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ, ອາມຸຕ຺ຕກຏກກຏິສຸຕ຺ຕາທິອາຠຣຓາປິ ເຕ ອເຫສຸໍ. ອງ຺ກຸຣໍ ອຸປຊີວນ຺ຕີຕິ ຕໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ¶ ຊີວນ຺ຕິ, ຕປ຺ປຏິພທ຺ຘຊີວິກາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທາເນ ຍຎ຺ຎສ຺ສ ວາວຏາຕິ ¶ ມຫາຍາຄສຎ຺ຎິຕສ຺ສ ຍຎ຺ຎສ຺ສ ທາເນ ຍຊເນ ວາວຏາ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອາປນ຺ນາ. ກຏ຺ຐໍ ຜາເລນ຺ຕິ ມາຓວາຕິ ນານປ຺ປກາຣານໍ ຂຊ຺ຊໂຠຊ຺ຊາທິອາຫາຣວິເສສານໍ ປຈນາຍ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕາ ຕຣຸຓມນຸສ຺ສາ ກຏ຺ຐານິ ຜາເລນ຺ຕິ ວິທາເລນ຺ຕິ.

໓໐໙. ວິຘາຕິ ວິຘາຕພ຺ພານິ ໂຠຊນໂຍຄ຺ຄານິ ກຏຸກຠຓ຺ຑານິ. ປິຓ຺ເຑນ຺ຕີຕິ ປິສນວເສນ ປໂຍເຊນ຺ຕິ.

໓໑໐. ທພ຺ພິຄາຫາຕິ ກຏຈ຺ຉຸຄາຫິກາ. ອຸປຏ຺ຐິຕາຕິ ປຣິເວສນຏ຺ຐານໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຐິຕາ ໂຫນ຺ຕິ.

໓໑໑. ພຫຸນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕໍ ປຫູຕິກໍ. ພຫູນນ຺ຕິ ອເນເກສໍ. ປາທາສີຕິ ປກາເຣຫິ ອທາສິ. ຈີຣນ຺ຕິ ຈິຣກາລໍ. ວີສຕິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸເກສຸ ຫິ ມນຸສ຺ເສສຸ ໂສ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ພຫຸໍ ພຫູນໍ ຈິຣກາລຎ຺ຈ ເທນ຺ໂຕ ຍຖາ ອທາສິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສກ຺ກຈ຺ຈຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສກ຺ກຈ຺ຈນ຺ຕິ ສາທຣໍ, ອນປວິທ຺ຘໍ ອນວຎ຺ຎາຕໍ ກຕ຺ວາ. ສຫຕ຺ຖາຕິ ສຫຕ຺ເຖນ, ນ ອາຓາປນມຕ຺ເຕນ. ຈິຕ຺ຕີກຕ຺ວາຕິ ຄາຣວພຫຸມານໂຍເຄນ ຈິຕ຺ເຕນ ກຣິຕ຺ວາ ປູເຊຕ຺ວາ. ປຸນປ຺ປຸນນ຺ຕິ ພຫຸໂສ ນ ເອກວາຣໍ, ກຕິປຍວາເຣ ວາ ອກຕ຺ວາ ອເນກວາຣໍ ປາທາສີຕິ ໂຍຊນາ.

໓໑໒. ອິທານິ ຕເມວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຣຓໍ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ພຫູ ມາເສ ຈາ’’ຕິ ຄາຖມາຫໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ພຫູ ມາເສຕິ ຈິຕ຺ຕມາສາທິເກ ພຫູ ອເນເກ ມາເສ. ປກ຺ເຂຕິ ກຓ຺ຫສຸກ຺ກເຠເທ ພຫູ ປກ຺ເຂ. ອຸຕຸສໍວຈ຺ຉຣານິ ຈາຕິ ວສນ຺ຕຄິມ຺ຫາທິເກ ພຫູ ອຸຕູ ຈ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ຈ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍເຄ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ທີຆມນ຺ຕຣນ຺ຕິ ທີຆກາລມນ຺ຕຣໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ຈິຣໍ ປາທາສີ’’ຕິ ຈິຣກາລໍ ທານສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຕຠາວໍ ວຕ຺ວາ ປຸນ ຕສ຺ສ ນິຣນ຺ຕຣເມວ ¶ ປວຕ຺ຕິຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ພຫູ ມາເສ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

໓໑໓. ເອວນ຺ຕິ ¶ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ. ທຕ຺ວາ ຍຊິຕ຺ວາ ຈາຕິ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກເມວ, ເກສຎ຺ຈິ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍານໍ ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈຊນວເສນ ທຕ຺ວາ, ປຸນ ‘‘ພຫຸໍ ພຫູນໍ ປາທາສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຕ຺ຖິການໍ ສພ຺ເພສໍ ຍຖາກາມໍ ເທນ຺ໂຕ ມຫາຍາຄວເສນ ຍຊິຕ຺ວາ. ໂສ ຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ ¶ , ຕາວຕິໍສູປໂຄ ອຫູຕິ ໂສ ອງ຺ກຸໂຣ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ມນຸສ຺ສຕ຺ຖຠາວໍ ປຫາຍ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓວເສນ ຕາວຕິໍສເທວນິກາຍູປໂຄ ອໂຫສິ.

ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ຕາວຕິໍເສສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ເຕ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ກາເລ ອິນ຺ທໂກ ນາມ ມາຓໂວ ອາຍສ຺ມໂຕ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ ປສນ຺ນມານໂສ ກຏຈ຺ຉຸຠິກ຺ຂໍ ທາເປສິ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕຄຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ອານຸຠາເວນ ຕາວຕິໍເສສຸ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ທິພ຺ເພຫິ ຣູປາທີຫິ ທສຫິ ຐາເນຫິ ອງ຺ກຸຣໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ວິໂຣຈຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໓໑໔.

‘‘ກຏຈ຺ຉຸຠິກ຺ຂໍ ທຕ຺ວານ, ອນຸຣຸທ຺ຘສ຺ສ ອິນ຺ທໂກ;

ໂສ ຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ຕາວຕິໍສູປໂຄ ອຫຸ.

໓໑໕.

‘‘ທສຫິ ຐາເນຫິ ອງ຺ກຸຣໍ, ອິນ຺ທໂກ ອຕິໂຣຈຕິ;

ຣູເປ ສທ຺ເທ ຣເສ ຄນ຺ເຘ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພ ຈ ມໂນຣເມ.

໓໑໖.

‘‘ອາຍຸນາ ຍສສາ ເຈວ, ວຓ຺ເຓນ ຈ ສຸເຂນ ຈ;

ອາຘິປຈ຺ເຈນ ອງ຺ກຸຣໍ, ອິນ຺ທໂກ ອຕິໂຣຈຕີ’’ຕິ.

໓໑໔-໕. ຕຕ຺ຖ ຣູເປຕິ ຣູປເຫຕຸ, ອຕ຺ຕໂນ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສທ຺ເທຕິອາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອາຍຸນາຕິ ຊີວິເຕນ. ນນຸ ຈ ເທວານໍ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນປ຺ປມາຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຈ຺ຈໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປນ ເຍຠຸຍ຺ຍວເສນ. ຕຖາ ຫິ ເອກຈ຺ຈານໍ ເທວານໍ ໂຍຄວິປຕ຺ຕິອາທິນາ ອນ຺ຕຣາມຣຓໍ ໂຫຕິເຍວ. ອິນ຺ທໂກ ປນ ຕິສ຺ໂສ ວສ຺ສໂກຏິໂຍ ສຏ຺ຐິ ຈ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ປຣິປູເຣຕິເຍວ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອາຍຸນາ ອຕິໂຣຈຕີ’’ຕິ. ຍສສາຕິ ມຫຕິຍາ ປຣິວາຣສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ¶ . ວຓ຺ເຓນາຕິ ສຓ຺ຐານສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ. ວຓ຺ຓຘາຕຸສມ຺ປທາ ປນ ‘‘ຣູເປ’’ຕິ ອິມິນາ ວຸຕ຺ຕາເຍວ. ອາຘິປຈ຺ເຈນາຕິ ອິສ຺ສຣິເຍນ.

ເອວໍ ອງ຺ກຸເຣ ຈ ອິນ຺ທເກ ຈ ຕາວຕິໍເສສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ເຕສຸ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວາ ອຠິສມ຺ໂພຘິໂຕ ສຕ຺ຕເມ ສໍວຈ຺ຉເຣ ອາສາຬ຺ຫິປຸຓ຺ຓມາຍໍ ¶ ສາວຕ຺ຖິນຄຣທ຺ວາເຣ ກຓ຺ຑມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ຕິປທວິກ຺ກເມນ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກມູເລ ¶ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາຍໍ ຍຸຄນ຺ຘຣປພ຺ພເຕ ພາລສູຣິໂຍ ວິຍ ວິໂຣຈມາໂນ ທສຫິ ໂລກຘາຕູຫິ ສນ຺ນິປຕິຕາຍ ເທວພ຺ຣຫ຺ມປຣິສາຍ ຊຸຕິໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣປ຺ປຠາຍ ອຠິຠວນ຺ໂຕ ອຠິຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ ນິສິນ຺ໂນ ອວິທູເຣ ນິສິນ຺ນໍ ອິນ຺ທກໍ, ທ຺ວາທສໂຍຊນນ຺ຕເຣ ນິສິນ຺ນໍ ອງ຺ກຸຣຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍສມ຺ປຕ຺ຕິວິຠາວນຕ຺ຖໍ –

‘‘ມຫາທານໍ ຕຍາ ທິນ຺ນໍ, ອງ຺ກຸຣ ທີຆມນ຺ຕຣໍ;

ອຕິທູເຣ ນິສິນ຺ໂນສິ, ອາຄຈ຺ຉ ມມ ສນ຺ຕິເກ’’ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອງ຺ກຸໂຣ ‘‘ຠຄວາ ມຍາ ຈິຣກາລໍ ພຫຸໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕມ຺ປິ ມຫາທານໍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍສມ຺ປຕ຺ຕິວິຣເຫນ ອເຂຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕພີຊໍ ວິຍ ນ ອຸຬາຣຜລໍ ອໂຫສິ, ອິນ຺ທກສ຺ສ ປນ ກຏຈ຺ຉຸຠິກ຺ຂາທານມ຺ປິ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສຸເຂຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕພີຊໍ ວິຍ ອຕິວິຍ ອຸຬາຣຜລໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ເຕ ສງ຺ຄີຕິກາຣາ –

໓໑໗.

‘‘ຕາວຕິໍເສ ຍທາ ພຸທ຺ໂຘ, ສິລາຍໍ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພເລ;

ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕຍມູລມ຺ຫິ, ວິຫາສິ ປຸຣິສຸຕ຺ຕໂມ.

໓໑໘.

‘‘ທສສຸ ໂລກຘາຕູສຸ, ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວານ ເທວຕາ;

ປຍິຣຸປາສນ຺ຕິ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ວສນ຺ຕໍ ນຄມຸທ຺ຘນິ.

໓໑໙.

‘‘ນ ໂກຈິ ເທໂວ ວຓ຺ເຓນ, ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອຕິໂຣຈຕິ;

ສພ຺ເພ ເທເວ ອຕິກ຺ກມ຺ມ, ສມ຺ພຸທ຺ໂຘວ ວິໂຣຈຕິ.

໓໒໐.

‘‘ໂຍຊນານິ ¶ ທສ ທ຺ເວ ຈ, ອງ຺ກຸໂຣຍໍ ຕທາ ອຫຸ;

ອວິທູເຣວ ພຸທ຺ຘສ຺ສ, ອິນ຺ທໂກ ອຕິໂຣຈຕິ.

໓໒໑.

‘‘ໂອໂລເກຕ຺ວານ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ອງ຺ກຸຣຎ຺ຈາປິ ອິນ຺ທກໍ;

ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ສມ຺ຠາເວນ຺ໂຕ, ອິທໍ ວຈນມພ຺ຣວິ.

໓໒໒.

‘‘ມຫາທານໍ ¶ ຕຍາ ທິນ຺ນໍ, ອງ຺ກຸຣໍ ທີຆມນ຺ຕຣໍ;

ອຕິທູເຣ ນິສິນ຺ໂນສິ, ອາຄຈ຺ຉ ມມ ສນ຺ຕິເກ.

໓໒໓.

‘‘ໂຈທິໂຕ ¶ ຠາວິຕຕ຺ເຕນ, ອງ຺ກຸໂຣ ອິທມພ຺ຣວິ;

ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ເຕນ ທາເນນ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ເຍນ ສຸຎ຺ຎຕໍ.

໓໒໔.

‘‘ອຍໍ ໂສ ອິນ຺ທໂກ ຍກ຺ໂຂ, ທຊ຺ຊາ ທານໍ ປຣິຕ຺ຕກໍ;

ອຕິໂຣຈຕິ ອມ຺ເຫຫິ, ຈນ຺ໂທ ຕາຣຄເຓ ຍຖາ.

໓໒໕.

‘‘ອຸຊ຺ຊງ຺ຄເລ ຍຖາ ເຂຕ຺ເຕ, ພີຊໍ ພຫຸມ຺ປິ ໂຣປິຕໍ;

ນ ວິປຸລໍ ຜລໍ ໂຫຕິ, ນປິ ໂຕເສຕິ ກສ຺ສກໍ.

໓໒໖.

‘‘ຕເຖວ ທານໍ ພຫຸກໍ, ທຸສ຺ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ;

ນ ວິປຸລໍ ຜລໍ ໂຫຕິ, ນປິ ໂຕເສຕິ ທາຍກໍ.

໓໒໗.

‘‘ຍຖາປິ ຠທ຺ທເກ ເຂຕ຺ເຕ, ພີຊໍ ອປ຺ປມ຺ປິ ໂຣປິຕໍ;

ສມ຺ມາ ຘາຣໍ ປເວຈ຺ຉນ຺ເຕ, ຜລໍ ໂຕເສສິ ກສ຺ສກໍ.

໓໒໘.

‘‘ຕເຖວ ສີລວນ຺ເຕສຸ, ຄຸຓວນ຺ເຕສຸ ຕາທິສຸ;

ອປ຺ປກມ຺ປິ ກຕໍ ກາຣໍ, ປຸຎ຺ຎໍ ໂຫຕິ ມຫປ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ. – ຄາຖາໂຍ ອໂວຈຸໍ;

໓໑໗. ຕຕ຺ຖ ຕາວຕິໍເສຕິ ຕາວຕິໍສຠວເນ. ສິລາຍໍ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພເລຕິ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລນາມເກ ສິລາສເນ ປຸຣິສຸຕ຺ຕໂມ ພຸທ຺ໂຘ ຍທາ ວິຫາສີຕິ ໂຍຊນາ.

໓໑໘. ທສສຸ ໂລກຘາຕູສຸ, ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວານ ເທວຕາຕິ ຊາຕິເຂຕ຺ຕສຎ຺ຎິເຕສຸ ທສສຸ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສສຸ ກາມາວຈຣເທວຕາ ພ຺ຣຫ຺ມເທວຕາ ຈ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ປຍິຣຸປາສນາຍ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖຎ຺ຈ ເອກໂຕ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ. ເຕນາຫ ‘‘ປຍິຣຸປາສນ຺ຕິ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ວສນ຺ຕໍ ນຄມຸທ຺ຘນີ’’ຕິ, ສິເນຣຸມຸທ຺ຘນີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໒໐. ໂຍຊນານິ ¶ ¶ ທສ ທ຺ເວ ຈ, ອງ຺ກຸໂຣຍໍ ຕທາ ອຫູຕິ ອຍໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕຈຣິໂຕ ອງ຺ກຸໂຣ ຕທາ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມຸຂກາເລ ທສ ທ຺ເວ ໂຍຊນານິ ອນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາ ອຫຸ. ສຕ຺ຖຸ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໂຕ ທ຺ວາທສໂຍຊນນ຺ຕເຣ ຐາເນ ນິສິນ຺ໂນ ອໂຫສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໒໓. ໂຈທິໂຕ ¶ ຠາວິຕຕ຺ເຕນາຕິ ປາຣມິປຣິຠາວິຕາຍ ອຣິຍມຄ຺ຄຠາວນາຍ ຠາວິຕຕ຺ເຕນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ໂຈທິໂຕ. ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ເຕນາຕິອາທິກາ ສຕ຺ຖຸ ປຏິວຈນວເສນ ອງ຺ກຸເຣນ ວຸຕ຺ຕຄາຖາ. ທກ຺ຂິເຓຍ຺ເຍນ ສຸຎ຺ຎຕນ຺ຕິ ຍໍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ເຍນ ສຸຎ຺ຎຕໍ ຣິຕ຺ຕກໍ ວິຣຫິຕໍ ຕທາ ມມ ທານໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ເຕນາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ທານປຸຎ຺ຎໍ ຫີເຬນ຺ໂຕ ວທຕິ.

໓໒໔. ຍກ຺ໂຂຕິ ເທວປຸຕ຺ໂຕ. ທຊ຺ຊາຕິ ທຕ຺ວາ. ອຕິໂຣຈຕິ ອມ຺ເຫຫີຕິ ອຕ຺ຕນາ ມາທິເສຫິ ອຕິວິຍ ວິໂຣຈຕິ. ຫີຕິ ວາ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ອມ຺ເຫ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ວິໂຣຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ກິນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຈນ຺ໂທ ຕາຣຄເຓ ຍຖາ’’ຕິ.

໓໒໕-໖. ອຸຊ຺ຊງ຺ຄເລຕິ ອຕິວິຍ ຖທ຺ຘຠູມິຠາເຄ. ‘‘ອູສເຣ’’ຕິ ເກຈິ ວທນ຺ຕິ. ໂຣປິຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ວປິຕ຺ວາ ວາ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ວາ ປຸນ ໂຣປິຕໍ. ນປິ ໂຕເສຕີຕິ ນ ນນ຺ທຍຕິ, ອປ຺ປຜລຕາຍ ວາ ຕຸຏ຺ຐິໍ ນ ຊເນຕິ. ຕເຖວາຕິ ຍຖາ ອຸຊ຺ຊງ຺ຄເລ ເຂຕ຺ເຕ ພຫຸມ຺ປິ ພີຊໍ ໂຣປິຕໍ ວິປຸລຜລໍ ອຸຬາຣຜລໍ ນ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ເອວ ກສ຺ສກໍ ນ ໂຕເສຕິ, ຕຖາ ທຸສ຺ສີເລສຸ ສີລວິຣຫິເຕສຸ ພຫຸກມ຺ປິ ທານໍ ປຕິຏ຺ຐາປິຕໍ ວິປຸລຜລໍ ມຫປ຺ຜລໍ ນ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ເອວ ທາຍກໍ ນ ໂຕເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໒໗-໘. ຍຖາປິ ຠທ຺ທເກຕິ ຄາຖາທ຺ວຍສ຺ສ ວຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາ ຘາຣໍ ປເວຈ຺ຉນ຺ເຕຕິ ວຸຏ຺ຐິຘາຣໍ ສມ຺ມເທວ ປວຕ຺ເຕນ຺ເຕ, ອນ຺ວຑ຺ຒມາສໍ ອນຸທສາຫໍ ອນຸປຎ຺ຈາຫໍ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄຸຓວນ຺ເຕສູຕິ ຌານາທິຄຸຓຍຸຕ຺ເຕສຸ. ຕາທິສູຕິ ອິຏ຺ຐາທີສຸ ¶ ຕາທິລກ຺ຂຓປ຺ປຕ຺ເຕສຸ. ກາຣນ຺ຕິ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຸປກາໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກີທິໂສ ອຸປກາໂຣຕິ ອາຫ ‘‘ປຸຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ.

໓໒໙.

‘‘ວິເຈຍ຺ຍ ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ, ຍຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ;

ວິເຈຍ຺ຍ ທານໍ ທຕ຺ວານ, ສຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ທາຍກາ.

໓໓໐.

‘‘ວິເຈຍ຺ຍ ¶ ທານໍ ສຸຄຕປ຺ປສຏ຺ຐໍ, ເຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ ອິຘ ຊີວໂລເກ;

ເອເຕສຸ ທິນ຺ນານິ ມຫປ຺ຜລານິ, ພີຊານິ ວຸຕ຺ຕານິ ຍຖາ ສຸເຂຕ຺ເຕ’’ຕິ. –

ອຍໍ ສງ຺ຄີຕິກາເຣຫິ ຐປິຕາ ຄາຖາ.

໓໒໙. ຕຕ຺ຖ ¶ ວິເຈຍ຺ຍາຕິ ວິຈິນິຕ຺ວາ, ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ຕຍິທໍ ອງ຺ກຸຣເປຕວຕ຺ຖຸ ສຕ຺ຖາຣາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕານໍ ປຸຣໂຕ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍສມ຺ປຕ຺ຕິວິຠາວນຕ຺ຖໍ ‘‘ມຫາທານໍ ຕຍາ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອຕ຺ຕນາ ສມຸຏ຺ຐາປິຕໍ, ຕຕ຺ຖ ຕໂຍ ມາເສ ອຠິຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ມຫາປວາຣຓາຍ ເທວຄຓປຣິວຸໂຕ ເທວເທໂວ ເທວໂລກໂຕ ສງ຺ກສ຺ສນຄຣໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຕ຺ວາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍສມ຺ປຕ຺ຕິວິຠາວນຕ຺ຖເມວ ‘‘ຍສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິອາທິນາ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ເທເສຕ຺ວາ ຈຕຸສຈ຺ຈກຖາຍ ເທສນາຍ ກູຏໍ ຄຓ຺ຫິ. ເທສນາວສາເນ ເຕສໍ ອເນກໂກຏິປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສີຕິ.

ອງ຺ກຸຣເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ອຸຕ຺ຕຣມາຕຸເປຕິວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ທິວາວິຫາຣຄຕໍ ຠິກ຺ຂຸນ຺ຕິ ອິທໍ ອຸຕ຺ຕຣມາຕຸເປຕິວຕ຺ຖຸ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຕ຺ຖວິຠາວນາ – ສຕ຺ຖຣິ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ປຐມມຫາສງ຺ຄີຕິຍາ ປວຕ຺ຕິຕາຍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກຈ຺ຈາຍໂນ ທ຺ວາທສຫິ ¶ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂກສມ຺ພິຍາ ອວິທູເຣ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ວິຫາສິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ຣຎ຺ໂຎ ອຸເທນສ຺ສ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອມຈ຺ໂຈ ກາລມກາສິ, ເຕນ ຈ ປຸພ຺ເພ ນຄເຣ ກມ຺ມນ຺ຕາ ອຘິຏ຺ຐິຕາ ອເຫສຸໍ. ອຖ ຣາຊາ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕຣໍ ນາມ ມາຓວໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວຎ຺ຈ ປິຕຣາ ອຘິຏ຺ຐິເຕ ກມ຺ມນ຺ເຕ ສມນຸສາສາ’’ຕິ ເຕນ ຐິຕຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ.

ໂສ ຈ ສາຘູຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ນຄຣປຏິສງ຺ຂຣຓິຍານໍ ທາຣູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ວຑ຺ຒກິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ຄໂຕ. ຕຕ຺ຖ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາກຈ຺ຈາຍນຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣໍ ຕຕ຺ຖ ປໍສຸກູລຈີວຣຘຣໍ ວິວິຕ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ອິຣິຍາປເຖເຍວ ປສີທິຕ຺ວາ ກຕປຏິສນ຺ຖາໂຣ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ¶ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ກເຖສິ. ໂສ ຘມ຺ມໍ ¶ ສຸຕ຺ວາ ຣຕນຕ຺ຕເຍ ສຎ຺ຊາຕປ຺ປສາໂທ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ເຖຣໍ ນິມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຘິວາເສຖ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ສ຺ວາຕນາຍ ຠຕ຺ຕໍ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂູຫິ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ. ອຘິວາເສສິ ເຖໂຣ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ. ໂສ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສໍ ອຸປາສການໍ ອາຈິກ຺ຂິ – ‘‘ເຖໂຣ ມຍາ ສ຺ວາຕນາຍ ນິມນ຺ຕິໂຕ, ຕຸມ຺ເຫຫິປິ ມມ ທານຄ຺ຄໍ ອາຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ໂສ ທຸຕິຍທິວເສ ກາລສ຺ເສວ ປຓີຕໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ປຏິຍາທາເປຕ຺ວາ ກາລໍ ອາໂຣຈາເປຕ຺ວາ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂູຫິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ເຄຫໍ ປເວເສສິ. ອຖ ມຫາຣຫກປ຺ປິຍປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓອຕ຺ຖເຕສຸ ອາສເນສຸ ເຖເຣ ຈ ຠິກ຺ຂູສຸ ຈ ນິສິນ຺ເນສຸ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜຘູເປຫິ ປູຊໍ ກຕ຺ວາ ປຓີເຕນ ອນ຺ນປາເນນ ເຕ ສນ຺ຕປ຺ເປຕ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕປ຺ປສາໂທ ກຕຎ຺ຊລີ ອນຸໂມທນໍ ສຸຓິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕານຸໂມທເນ ເຖເຣ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນຄຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຏິນິວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ນິຈ຺ຈໍ ມມ ເຄຫໍ ປວິສິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຍາຈິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ອຘິວາສນໍ ຎຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິ. ເອວໍ ໂສ ເຖຣໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ປຕິຏ຺ຐາຍ ¶ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປາປຸຓິ, ວິຫາຣຎ຺ຈ ກາເຣສິ, ສພ຺ເພ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຕເກ ສາສເນ ອຠິປ຺ປສນ຺ເນ ອກາສິ.

ມາຕາ ປນສ຺ສ ມຈ຺ເຉຣມລປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ເອວໍ ປຣິຠາສິ – ‘‘ຍໍ ຕ຺ວໍ ມມ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ເອວ ສມຓານໍ ອນ຺ນປານໍ ເທສິ, ຕໍ ເຕ ປຣໂລເກ ໂລຫິຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕູ’’ຕິ. ເອກໍ ປນ ໂມຣປິຎ຺ຉກລາປໍ ວິຫາຣມຫທິວເສ ທິຍ຺ຍມານໍ ອນຸຊານິ. ສາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ເປຕໂຍນິຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ໂມຣປິຎ຺ຉກລາປທານານຸໂມທເນນ ປນສ຺ສາ ເກສາ ນີລາ ສິນິທ຺ຘາ ເວລ຺ລິຕຄ຺ຄາ ສຸຂຸມາ ທີຆາ ຈ ອເຫສຸໍ. ສາ ຍທາ ຄງ຺ຄານທິໍ ‘‘ປານີຍໍ ປິວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂອຕຣຕິ, ຕທາ ນທີ ໂລຫິຕປູຣາ ໂຫຕິ. ສາ ປຎ຺ຈປຓ຺ຓາສ ວສ຺ສານິ ຂຸປ຺ປິປາສາຠິຠູຕາ ວິຈຣິຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ກງ຺ຂາເຣວຕຕ຺ເຖຣໍ ຄງ຺ຄາຍ ຕີເຣ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕໂນ ເກເສຫິ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ຍາຈິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

໓໓໑.

‘‘ທິວາວິຫາຣຄຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ, ຄງ຺ຄາຕີເຣ ນິສິນ຺ນກໍ;

ຕໍ ເປຕີ ອຸປສງ຺ກມ຺ມ, ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ ຠີຣຸທສ຺ສນາ.

໓໓໒.

‘‘ເກສາ ¶ ¶ ຈສ຺ສາ ອຕິທີຆາ, ຍາວຠູມາວລມ຺ພເຣ;

ເກເສຫິ ສາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ, ສມຓໍ ເອຕທພ຺ຣວີ’’ຕິ. –

ອິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ສງ຺ຄີຕິກາຣເກຫິ ອິຘ ອາທິໂຕ ຐປິຕາ.

ຕຕ຺ຖ ຠີຣຸທສ຺ສນາຕິ ຠຍານກທສ຺ສນາ. ‘‘ຣຸທ຺ທທສ຺ສນາ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ພີຠຈ຺ຉຠາຣິຍທສ຺ສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍາວຠູມາວລມ຺ພເຣຕິ ຍາວ ຠູມິ, ຕາວ ໂອລມ຺ພນ຺ຕິ. ປຸພ຺ເພ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ’’ນ຺ຕິ ຈ ປຈ຺ຉາ ‘‘ສມຓ’’ນ຺ຕິ ຈ ກງ຺ຂາເຣວຕຕ຺ເຖຣເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສາ ປນ ເປຕີ ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ຍາຈນ຺ຕີ –

໓໓໓.

‘‘ປຎ຺ຈປຓ຺ຓາສ ວສ຺ສານິ, ຍໂຕ ກາລກຕາ ອຫໍ;

ນາຠິຊານາມິ ¶ ຠຸຕ຺ຕໍ ວາ, ປີຕໍ ວາ ປນ ປານິຍໍ;

ເທຫິ ຕ຺ວໍ ປານິຍໍ ຠນ຺ເຕ, ຕສິຕາ ປານິຍາຍ ເມ’’ຕິ. – ອິມໍ ຄາຖມາຫ;

໓໓໓. ຕຕ຺ຖ ນາຠິຊານາມິ ຠຸຕ຺ຕໍ ວາຕິ ເອວໍ ທີຆມນ຺ຕເຣ ກາເລ ໂຠຊນໍ ຠຸຕ຺ຕໍ ວາ ປານີຍໍ ປີຕໍ ວາ ນາຠິຊານາມິ, ນ ຠຸຕ຺ຕໍ ນ ປີຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສິຕາຕິ ປິປາສິຕາ. ປານິຍາຍາຕິ ປານີຍຕ຺ຖາຍ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ຕິຍາ ເມ ປານີຍໍ ເທຫິ, ຠນ຺ເຕຕິ ໂຍຊນາ.

ອິໂຕ ປຣໍ –

໓໓໔.

‘‘ອຍໍ ສີໂຕທິກາ ຄງ຺ຄາ, ຫິມວນ຺ຕໂຕ ສນ຺ທຕິ;

ປິວ ເອຕ຺ໂຕ ຄເຫຕ຺ວານ, ກິໍ ມໍ ຍາຈສິ ປານິຍໍ.

໓໓໕.

‘‘ສຈາຫໍ ຠນ຺ເຕ ຄງ຺ຄາຍ, ສຍໍ ຄຓ຺ຫາມິ ປານິຍໍ;

ໂລຫິຕໍ ເມ ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ຍາຈາມິ ປານິຍໍ.

໓໓໖.

‘‘ກິໍ ນຸ ກາເຍນ ວາຈາຍ, ມນສາ ທຸກ຺ກຏໍ ກຕໍ;

ກິສ຺ສກມ຺ມວິປາເກນ, ຄງ຺ຄາ ເຕ ໂຫຕິ ໂລຫິຕໍ.

໓໓໗.

‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ¶ ເມ ອຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ, ສທ຺ໂຘ ອາສິ ອຸປາສໂກ;

ໂສ ຈ ມຍ຺ຫໍ ອກາມາຍ, ສມຓານໍ ປເວຈ຺ຉຕິ.

໓໓໘.

‘‘ຈີວຣໍ ¶ ປິຓ຺ຑປາຕຎ຺ຈ, ປຈ຺ຈຍໍ ສຍນາສນໍ;

ຕມຫໍ ປຣິຠາສາມິ, ມຈ຺ເຉເຣນ ອຸປທ຺ທຸຕາ.

໓໓໙.

‘‘ຍໍ ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ອກາມາຍ, ສມຓານໍ ປເວຈ຺ຉສິ;

ຈີວຣໍ ປິຓ຺ຑປາຕຎ຺ຈ, ປຈ຺ຈຍໍ ສຍນາສນໍ.

໓໔໐.

‘‘ເອຕໍ ເຕ ປຣໂລກສ຺ມິໍ, ໂລຫິຕໍ ໂຫຕຸ ອຸຕ຺ຕຣ;

ຕສ຺ສກມ຺ມວິປາເກນ, ຄງ຺ຄາ ເມ ໂຫຕິ ໂລຫິຕ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ເຖຣສ຺ສ ຈ ເປຕິຍາ ຈ ວຈນປຏິວຈນຄາຖາ.

໓໓໔. ຕຕ຺ຖ ຫິມວນ຺ຕໂຕຕິ ມຫໂຕ ຫິມສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕາຍ ‘‘ຫິມວາ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມໂຕ ປພ຺ພຕຣາຊໂຕ. ສນ຺ທຕີຕິ ປວຕ຺ຕຕິ. ເອຕ຺ໂຕຕິ ອິໂຕ ມຫາຄງ຺ຄາໂຕ. ກິນ຺ຕິ ກສ຺ມາ ມໍ ຍາຈສິ ປານີຍໍ, ຄງ຺ຄານທິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິ ປິວາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໓໓໕. ໂລຫິຕໍ ¶ ເມ ປຣິວຕ຺ຕຕີຕິ ອຸທກໍ ສນ຺ທມານໍ ມຍ຺ຫໍ ປາປກມ຺ມຜເລນ ໂລຫິຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ຕຕິ ປຣິຓມຕິ, ຕາຍ ຄຫິຕມຕ຺ຕໍ ອຸທກໍ ໂລຫິຕໍ ຊາຍຕິ.

໓໓໗-໔໐. ມຍ຺ຫໍ ອກາມາຍາຕິ ມມ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ. ປເວຈ຺ຉຕີຕິ ເທຕິ. ປຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ຄິລານປຈ຺ຈຍໍ. ເອຕນ຺ຕິ ຍໍ ເອຕໍ ຈີວຣາທິກໍ ປຈ຺ຈຍຊາຕໍ ສມຓານໍ ປເວຈ຺ຉສິ ເທສິ, ເອຕໍ ເຕ ປຣໂລກສ຺ມິໍ ໂລຫິຕໍ ໂຫຕຸ ອຸຕ຺ຕຣາຕິ ອຠິສປນວເສນ ກຕໍ ປາປກມ຺ມໍ, ຕສ຺ສ ວິປາເກນາຕິ ໂຍຊນາ.

ອຖາຍສ຺ມາ ເຣວໂຕ ຕໍ ເປຕິໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ປານີຍໍ ອທາສິ, ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນມທາສິ, ສງ຺ກາຣກູຏາທິໂຕ ປໍສຸກູລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຘວິຕ຺ວາ ຠິສິຎ຺ຈ ຈິມິລິກຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອທາສິ, ເຕນ ຈສ຺ສາ ເປຕິຍາ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ອເຫສຸໍ. ສາ ເຖຣສ຺ສ ¶ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ເຖຣສ຺ສ ທສ຺ເສສິ. ເຖໂຣ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປຄຕານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຣິສານໍ ປກາເສຕ຺ວາ ຘມ຺ມກຖໍ ¶ ກເຖສິ. ເຕນ ມຫາຊໂນ ສຎ຺ຊາຕສໍເວໂຄ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ທານສີລາທິກຸສລຘມ຺ມາຠິຣໂຕ ອໂຫສີຕິ. ອິທໍ ປນ ເປຕວຕ຺ຖຸ ທຸຕິຍສງ຺ຄີຕິຍໍ ສງ຺ຄຫໍ ອາຣຸຬ຺ຫນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອຸຕ຺ຕຣມາຕຸເປຕິວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ສຸຕ຺ຕເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ອຫໍ ປຸເຣ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນຕິ ອິທໍ ສຸຕ຺ຕເປຕວຕ຺ຖຸ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ສາວຕ຺ຖິຍາ ກິຣ ອວິທູເຣ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຄາມເກ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖຣິ ອນຸປ຺ປນ຺ເນເຍວ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ວສ຺ສສຕານໍ ອຸປຣິ ອຎ຺ຎຕໂຣ ທາຣໂກ ເອກໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ຕສ຺ສ ມາຕາ ຕສ຺ມິໍ ວຍປ຺ປຕ຺ເຕ ຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ ສມານກຸລໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກຸລຘີຕຣໍ ອາເນສິ. ວິວາຫທິວເສເຍວ ຈ ໂສ ກຸມາໂຣ ສຫາເຍຫິ ສທ຺ຘິໍ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ຄໂຕ ອຫິນາ ທຏ຺ໂຐ ກາລມກາສິ, ‘‘ຍກ຺ຂຄາເຫນາ’’ຕິປິ ¶ ວທນ຺ຕິ. ໂສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາເນນ ພຫຸໍ ກຸສລກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຐິໂຕປິ ຕສ຺ສາ ທາຣິກາຍ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕຕາຍ ວິມານເປໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ມຫິທ຺ຘິໂກ ປນ ອໂຫສິ ມຫານຸຠາໂວ.

ອຖ ໂສ ຕໍ ທາຣິກໍ ອຕ຺ຕໂນ ວິມານໍ ເນຕຸກາໂມ ‘‘ເກນ ນຸ ໂຂ ອຸປາເຍນ ເອສາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ອິຘ ອຠິຣເມຍ຺ຍາ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ທິພ຺ພໂຠຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອນຸຠວນເຫຕຸໍ ວີມໍສນ຺ໂຕ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ຈີວຣກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ມນຸສ຺ສຣູເປນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ສຸຕ຺ຕເກນ ອຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຈີວຣກມ຺ມໍ ກໂຣມິ, ອຸປາສກາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອສຸກສ຺ມິໍ ຐາເນ ສຸຕ຺ຕຠິກ຺ຂໍ ຈຣຖາ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ທາຣິກາຍ ເຄຫໍ ທສ຺ເສສິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຆຣທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ສາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ຕຕ຺ຖ ຐິຕໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານສາ ‘‘ສຸຕ຺ຕເກນ ເມ ອຍ຺ໂຍ ອຕ຺ຖິໂກ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ເອກໍ ສຸຕ຺ຕຄຸຬໍ ອທາສິ. ອຖ ໂສ ອມນຸສ຺ໂສ ມນຸສ຺ສຣູເປນ ຕສ຺ສ ທາຣິກາຍ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ມາຕຣໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ກຕິປາຫໍ ວສິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ມາຕຸຍາ ອນຸຄ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ຕສ຺ມິໍ ເຄເຫ ສພ຺ພຠາຊນານິ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸປຣິ ນາມໍ ລິຂິ ‘‘ອິທໍ ເທວທຕ຺ຕິຍໍ ຘນໍ ນ ເກນຈິ ຄເຫຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ, ຕຎ຺ຈ ທາຣິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ¶ ວິມານໍ ອຄມາສິ. ຕສ຺ສາ ມາຕາ ປຫູຕໍ ຘນໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຕການໍ ກປຓທ຺ຘິກາທິນຎ຺ຈ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ຈ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ກາລໍ ກໂຣນ຺ຕີ ‘‘ມມ ຘີຕາ ອາຄຈ຺ຉຕິ ເຈ, ອິທໍ ຘນໍ ທສ຺ເສຖາ’’ຕິ ຎາຕການໍ ກເຖຕ຺ວາ ກາລມກາສິ.

ຕໂຕ ¶ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ວສ຺ສສຕານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວຕິ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕວຣຘມ຺ມຈກ຺ເກ ອນຸກ຺ກເມນ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣນ຺ເຕ ຕສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ເຕນ ອມນຸສ຺ເສນ ສທ຺ຘິໍ ວສນ຺ຕິຍາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ສາ ຕໍ ‘‘ສາຘຸ, ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ມໍ ສກຎ຺ເຎວ ເຄຫໍ ປຏິເນຫີ’’ຕິ ວທນ຺ຕີ –

໓໔໑.

‘‘ອຫໍ ປຸເຣ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ,

ສຸຕ຺ຕໍ ອທາສິໍ ອຸປສງ຺ກມ຺ມ ຍາຈິຕາ;

ຕສ຺ສ ວິປາໂກ ¶ ວິປຸລຜລູປລພ຺ຠຕິ,

ພຫຸກາ ຈ ເມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊເຣ ວຕ຺ຖໂກຏິໂຍ.

໓໔໒.

‘‘ປຸປ຺ຜາຠິກິຓ຺ຓໍ ຣມິຕໍ ວິມານໍ, ອເນກຈິຕ຺ຕໍ ນຣນາຣິເສວິຕໍ;

ສາຫໍ ຠຸຎ຺ຊາມິ ຈ ປາຣຸປາມິ ຈ, ປຫູຕວິຕ຺ຕາ ນ ຈ ຕາວ ຂີຍຕິ.

໓໔໓.

‘‘ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກມນ຺ວຍາ, ສຸຂຎ຺ຈ ສາຕຎ຺ຈ ອິຘູປລພ຺ຠຕິ;

ສາຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນເທວ ມານຸສໍ, ກາຫາມິ ປຸຎ຺ຎານິ ນຍຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ ມ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

໓໔໑. ຕຕ຺ຖ ‘‘ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ’’ຕິ ອິທໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ສທ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສ ຫິ ກາມາທິມລານໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕານໂຕ ອນວເສສໂຕ ປພ຺ພາຊິຕຕ຺ຕາ ປຫີນຕ຺ຕາ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ‘‘ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ, ຠິນ຺ນກິເລສຕ຺ຕາ ‘‘ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອຣຫຕິ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ກປ຺ປາສິຍສຸຕ຺ຕໍ. ອຸປສງ຺ກມ຺ມາຕິ ມຍ຺ຫໍ ເຄຫໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ. ຍາຈິຕາຕິ ‘‘ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອຣິຍາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ເອສາ ອຣິຍານ ຍາຈນາ’’ຕິ (ຊາ. ໑.໗.໕໙) ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາຍ ກາຍວິຎ຺ຎຕ຺ຕິປໂຍຄສງ຺ຂາຕາຍ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍາຍ ¶ ຍາຈິຕາ. ຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ສຸຕ຺ຕທານສ຺ສ. ວິປາໂກ ວິປຸລຜລູປລພ຺ຠຕີຕິ ວິປຸລຜໂລ ອຸຬາຣອຸທໂຍ ມຫາອຸທໂຍ ວິປາໂກ ເອຕຣຫິ ອຸປລພ຺ຠຕິ ປຈ຺ຈນຸຠວີຍຕິ. ພຫຸກາຕິ ອເນກາ. ວຕ຺ຖໂກຏິໂຍຕິ ວຕ຺ຖານໍ ໂກຏິໂຍ, ອເນກສຕສຫສ຺ສປເຠທານິ ວຕ຺ຖານີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໔໒. ອເນກຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ¶ ນານາວິຘຈິຕ຺ຕກມ຺ມໍ, ອເນເກຫິ ວາ ມຸຕ຺ຕາມຓິອາທີຫິ ຣຕເນຫິ ວິຈິຕ຺ຕຣູປໍ. ນຣນາຣິເສວິຕນ຺ຕິ ປຣິຈາຣກຠູເຕຫິ ນເຣຫິ ນາຣີຫິ ຈ ອຸປເສວິຕໍ. ສາຫໍ ຠຸຎ຺ຊາມີຕິ ¶ ສາ ອຫໍ ຕໍ ວິມານໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊາມິ. ປາຣຸປາມີຕິ ອເນກາສຸ ວຕ຺ຖໂກຏີສຸ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕໍ ນິວາເສມິ ເຈວ ປຣິທຫາມິ ຈ. ປຫູຕວິຕ຺ຕາຕິ ປຫູຕວິຕ຺ຕູປກຣຓາ ມຫທ຺ຘນາ ມຫາໂຠຄາ. ນ ຈ ຕາວ ຂີຍຕີຕິ ຕຎ຺ຈ ວິຕ຺ຕໍ ນ ຂີຍຕິ, ນ ປຣິກ຺ຂຍໍ ປຣິຍາທານໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

໓໔໓. ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກມນ຺ວຍາຕິ ຕສ຺ເສວ ສຸຕ຺ຕທານມຍປຸຎ຺ຎກມ຺ມສ຺ສ ອນ຺ວຍາ ປຈ຺ຈຍາ ເຫຕຸຠາເວນ ວິປາກຠູຕໍ ສຸຂໍ, ອິຏ຺ຐມຘຸຣສງ຺ຂາຕໍ ສາຕຎ຺ຈ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ວິມາເນ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນເທວ ມານຸສນ຺ຕິ ປຸນ ເອວ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ. ກາຫາມິ ປຸຎ຺ຎານີຕິ ມຍ຺ຫໍ ສຸຂວິເສສນິປ຺ຜາທການິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຣິສ຺ສາມິ, ເຍສໍ ວາ ມຍາ ອຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ລທ຺ຘາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ນຍຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ ມນ຺ຕິ, ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ມໍ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ນຍ, ເນຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສ ອມນຸສ຺ໂສ ຕສ຺ສາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕຕາຍ ອນຸກມ຺ປາຍ ຄມນໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ໂຕ –

໓໔໔.

‘‘ສຕ຺ຕ ຕຸວໍ ວສ຺ສສຕາ ອິຘາຄຕາ,

ຊິຓ຺ຓາ ຈ ວຸຑ຺ຒາ ຈ ຕຫິໍ ຠວິສ຺ສສິ;

ສພ຺ເພວ ເຕ ກາລກຕາ ຈ ຎາຕກາ,

ກິໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວານ ອິໂຕ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາຕິ ວິຠຕ຺ຕິໂລເປນ ນິທ຺ເທໂສ, ນິສ຺ສກ຺ເກ ວາ ເອຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ. ວສ຺ສສຕາຕິ ວສ຺ສສຕໂຕ, ສຕ຺ຕຫິ ວສ຺ສສເຕຫິ ອຸທ຺ຘໍ ຕຸວໍ ອິຘາຄຕາ ອິມໍ ວິມານໍ ອາຄຕາ, ອິຘາຄຕາຍ ຕຸຍ຺ຫໍ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສສຕານິ ¶ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊິຓ຺ຓາ ຈ ¶ ວຸຑ຺ຒາ ຈ ຕຫິໍ ຠວິສ຺ສສີຕິ ອິຘ ທິພ຺ເພຫິ ອຸຕຸອາຫາເຣຫິ ອຸປຖມ຺ຠິຕຕ຺ຕຠາວາ ກມ຺ມານຸຠາເວນ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ທຫຣາກາເຣເນວ ຐິຕາ. ອິໂຕ ປນ ຄຕາ ກມ຺ມສ຺ສ ຈ ປຣິກ຺ຂີຓຕ຺ຕາ ມນຸສ຺ສານຎ຺ຈ ອຸຕຸອາຫາຣວເສນ ຊຣາຊິຓ຺ຓາ ວໂຍວຸຑ຺ຒາ ຈ ຕຫິໍ ມນຸສ຺ສໂລເກ ຠວິສ຺ສສິ. ກິນ຺ຕິ? ສພ຺ເພວ ເຕ ກາລກຕາ ຈ ຎາຕກາຕິ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ຄຕຕ຺ຕາ ຕວ ຎາຕໂຍປິ ສພ຺ເພ ເອວ ມຕາ, ຕສ຺ມາ ອິໂຕ ເທວໂລກໂຕ ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກິໍ ກຣິສ຺ສສິ, ອວເສສມ຺ປິ ອາຍຸຎ຺ຈ ອິເຘວ ເຂເປຫິ, ອິຘ ວສາຫີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ເອວໍ ເຕນ ວຸຕ຺ຕາ ສາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ອສທ຺ທຫນ຺ຕີ ປຸນເທວ –

໓໔໕.

‘‘ສຕ຺ເຕວ ¶ ວສ຺ສານິ ອິຘາຄຕາຍ ເມ, ທິພ຺ພຎ຺ຈ ສຸຂຎ຺ຈ ສມປ຺ປິຕາຍ;

ສາຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນເທວ ມານຸສໍ, ກາຫາມິ ປຸຎ຺ຎານິ ນຍຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ ມ’’ນ຺ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ເຕວ ວສ຺ສານິ ອິຘາຄຕາຍ ເມຕິ, ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ມຍ຺ຫໍ ອິຘາຄຕາຍ ສຕ຺ເຕວ ວສ຺ສານິ ມຎ຺ເຎ ວີຕິວຕ຺ຕານິ. ສຕ຺ຕ ວສ຺ສສຕານິ ທິພ຺ພສຸຂສມປ຺ປິຕາຍ ພຫຸມ຺ປິ ກາລໍ ຄຕໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ຕີ ເອວມາຫ.

ເອວໍ ປນ ຕາຍ ວຸຕ຺ໂຕ ໂສ ວິມານເປໂຕ ນານປ຺ປກາຣໍ ຕໍ ອນຸສາສິຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ອິທານິ ສຕ຺ຕາຫໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ຕຕ຺ຖ ນ ຊີວິສ຺ສສິ, ມາຕຸຍາ ເຕ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ມຍາ ທິນ຺ນໍ ຘນໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ທຕ຺ວາ ອິເຘວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ເຖຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ພາຫາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄາມມຊ຺ເຌ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອິຘາຄເຕ ອຎ຺ເຎປິ ຊເນ ‘ຍຖາພລໍ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣຖາ’ຕິ ໂອວເທຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄໂຕ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໓໔໖.

‘‘ໂສ ¶ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວານ ປສຍ຺ຫ ພາຫາຍໍ, ປຈ຺ຈານຍິຕ຺ວານ ເຖຣິໍ ສຸທຸພ຺ພລໍ;

ວຊ຺ເຊສິ ‘ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຊນໍ ອິຘາຄຕໍ, ກໂຣຖ ປຸຎ຺ຎານິ ສຸຂູປລພ຺ຠຕີ’’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂສຕິ ໂສ ວິມານເປໂຕ. ຕນ຺ຕິ ຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ. ຄເຫຕ຺ວານ ປສຍ຺ຫ ພາຫາຍນ຺ຕິ ປສຍ຺ຫ ເນຕາ ວິຍ ພາຫາຍໍ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ. ປຈ຺ຈານຍິຕ຺ວານາຕິ ¶ ຕສ຺ສາ ຊາຕສໍວຸຑ຺ຒຄາມໍ ປຸນເທວ ອານຍິຕ຺ວາ. ເຖຣິນ຺ຕິ ຖາວຣິໍ, ຊິຓ຺ຓໍ ວຸຑ຺ຒນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸທຸພ຺ພລນ຺ຕິ ຊຣາຊິຓ຺ຓຕາຍ ເອວ ສຸຏ຺ຐຸ ທຸພ຺ພລໍ. ສາ ກິຣ ຕໂຕ ວິມານໂຕ ອປຄມນສມນນ຺ຕຣເມວ ຊິຓ຺ຓາ ວຸຑ຺ຒາ ມຫລ຺ລິກາ ອທ຺ຘຄຕາ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ ອໂຫສິ. ວຊ຺ເຊສີຕິ ວເທຍ຺ຍາສິ. ວຕ຺ຕພ຺ພວຈນາກາຣຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຊນ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຠທ຺ເທ, ຕ຺ວມ຺ປິ ປຸຎ຺ຎໍ ກເຣຍ຺ຍາສິ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຊນໍ ອິຘ ຕວ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ອາຄຕໍ ‘‘ຠທ຺ຣມຸຂາ, ອາທິຕ຺ຕໍ ສີສໍ ວາ ເຈລໍ ວາ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕ຺ວາປິ ທານສີລາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣຖາຕິ, ກເຕ ຈ ປຸຎ຺ເຎ ເອກໍເສເນວ ຕສ຺ສ ຜລຠູຕໍ ສຸຂໍ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ນ ເອຕ຺ຖ ສໍສໂຍ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍາສິ ໂອວເທຍ຺ຍາສີຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຄເຕ ສາ ອິຕ຺ຖີ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຕການໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ອຕ຺ຕານໍ ຊານາເປຕ຺ວາ ເຕຫິ ນິຍ຺ຍາທິຕຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ທານໍ ເທນ຺ຕີ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕາຄຕານໍ –

໓໔໗.

‘‘ທິຏ຺ຐາ ¶ ມຍາ ອກເຕນ ສາຘຸນາ, ເປຕາ ວິຫຎ຺ຎນ຺ຕິ ຕເຖວ ມນຸສ຺ສາ;

ກມ຺ມຎ຺ຈ ¶ ກຕ຺ວາ ສຸຂເວທນີຍໍ, ເທວາ ມນຸສ຺ສາ ຈ ສຸເຂ ຐິຕາ ປຊາ’’ຕິ. –

ຄາຖາຍ ໂອວາທມທາສິ.

ຕຕ຺ຖ ອກເຕນາຕິ ອນິພ຺ພຕ຺ຕິເຕນ ອຕ຺ຕນາ ອນຸປຈິເຕນ. ສາຘຸນາຕິ ກຸສລກມ຺ເມນ, ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕລກ຺ຂເຓ ກຣຓວຈນໍ. ວິຫຎ຺ຎນ຺ຕີຕິ ວິຆາຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ສຸຂເວທນີຍນ຺ຕິ ສຸຂວິປາກໍ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ. ສຸເຂ ຐິຕາຕິ ສຸເຂ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ‘‘ສຸເຂຘິຕາ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ສຸເຂນ ອຠິວຸຑ຺ຒາ ຜີຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຍຖາ ເປຕາ ຕເຖວ ມນຸສ຺ສາ ອກເຕນ ກຸສເລນ, ກເຕນ ຈ ອກຸສເລນ ວິຫຎ຺ຎມານາ ຂຸປ຺ປິປາສາທິນາ ວິຆາຕໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕາ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕາ ທິຏ຺ຐາ ມຍາ. ສຸຂເວທນີຍໍ ປນ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ເຕນ ກເຕນ ກຸສລກມ຺ເມນ, ອກເຕນ ຈ ອກຸສລກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ສປຣິຍາປນ຺ນາ ປຊາ ສຸເຂ ຐິຕາ ທິຏ຺ຐາ ມຍາ, ອຕ຺ຕປຈ຺ຈກ຺ຂເມຕໍ, ຕສ຺ມາ ປາປໍ ທູຣໂຕວ ປຣິວຊ຺ເຊນ຺ຕາ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາຍ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕາ ໂຫຖາຕິ.

ເອວໍ ປນ ໂອວາທໍ ເທນ຺ຕີ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາທີນໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍເສສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຠຄວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ¶ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ວິເສສໂຕ ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘສຸ ປວຕ຺ຕິຕທານສ຺ສ ມຫປ຺ຜລຕໍ ມຫານິສໍສຕຎ຺ຈ ປກາເສສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາຊໂນ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉໂຣ ທານາທິປຸຎ຺ຎາຠິຣໂຕ ອໂຫສີຕິ.

ສຸຕ຺ຕເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ກຓ຺ຓມຸຓ຺ຑເປຕິວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ໂສຓ຺ຓໂສປານຜລກາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖຣິ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣນ຺ເຕ ກຓ຺ຓມຸຓ຺ຑເປຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕີເຕ ກິຣ ¶ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາເລ ກິມິລນຄເຣ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ ປຎ຺ຈຫິ ອຸປາສກສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມານຈ຺ຉນ຺ໂທ ຫຸຕ຺ວາ ອາຣາມໂຣປນເສຕຸພນ຺ຘນຈງ຺ກມນກຣຓາທີສຸ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມສຸ ປສຸໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສງ຺ຆສ຺ສ ວິຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ກາເລນ ກາລໍ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເຕສໍ ຠຣິຍາໂຍປິ ອຸປາສິກາ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມຄ຺ຄາ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນາທິຫຕ຺ຖາ ກາເລນ ກາລໍ ວິຫາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິໂຍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ອາຣາມສຠາທີສຸ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ¶ ກຕິປຍາ ຘຸຕ຺ຕາ ເອກິສ຺ສາ ສຠາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ຕາສຸ ຕຕ຺ຖ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ຄຕາສຸ ຕາສໍ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຕາສໍ ສີລາຈາຣຄຸຓສມ຺ປນ຺ນຕໍ ຎຕ຺ວາ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ໂກ ເອຕາສຸ ເອກິສ຺ສາປິ ສີລເຠທໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຕໂຣ ‘‘ອຫໍ ສມຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ເຕນ ‘‘ສຫສ຺ເສນ ອພ຺ຠຸຕໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ອພ຺ຠຸຕໍ ອກໍສຸ. ໂສ ອເນເກຫິ ອຸປາເຍຫິ ວາຍມມາໂນ ຕາສຸ ສຠໍ ອາຄຕາສຸ ສຸມຸຎ຺ຈິຕໍ ສຕ຺ຕຕນ຺ຕິໍ ມຘຸຣສ຺ສຣໍ ວີຓໍ ວາເທນ຺ໂຕ ມຘຸເຣເນວ ສເຣນ ກາມປຏິສໍຍຸຕ຺ຕຄີຕານິ ຄາຍນ຺ໂຕ ຄີຕສທ຺ເທນ ຕາສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອິຕ຺ຖິໍ ສີລເຠທໍ ປາເປນ຺ໂຕ ອຕິຈາຣິນິໍ ກຕ຺ວາ ເຕ ຘຸຕ຺ເຕ ສຫສ຺ສໍ ປຣາເຊສິ. ເຕ ສຫສ຺ສປຣາຊິຕາ ຕສ຺ສາ ສາມິກສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສາມິໂກ ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກິໍ ຕ຺ວໍ ເອວຣູປາ, ຍຖາ ເຕ ¶ ປຸຣິສາ ອໂວຈຸ’’ນ຺ຕິ. ສາ ‘‘ນາຫໍ ອີທິສໍ ຊານາມີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ອສທ຺ທຫນ຺ເຕ ສມີເປ ຐິຕໍ ສຸນຂໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສປຖໍ ອກາສິ ‘‘ສເຈ ມຍາ ຕາທິສໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ, ອຍໍ ຉິນ຺ນກຓ຺ໂຓ ກາຬສຸນໂຂ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ຊາຕໍ ມໍ ¶ ຂາທຕູ’’ຕິ. ອິຕຣາປິ ປຎ຺ຈສຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ ອຕິຈາຣິນິໍ ຊານນ຺ຕີ ກິໍ ອຍໍ ຕຖາຣູປໍ ປາປໍ ອກາສິ, ອຸທາຫຸ ນາກາສີ’’ຕິ ໂຈທິຕາ ‘‘ນ ມຍໍ ເອວຣູປໍ ຊານາມາ’’ຕິ ມຸສາ ວຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ມຍໍ ຊານາມ, ຠເວ ຠເວ ເອຕິສ຺ສາເຍວ ທາສິໂຍ ຠເວຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ສປຖໍ ອກໍສຸ.

ອຖ ສາ ອຕິຈາຣິນີ ອິຕ຺ຖີ ເຕເນວ ວິປ຺ປຏິສາເຣນ ຑຍ຺ຫມານຫທຍາ ສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ນ ຈິເຣເນວ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຫິມວຕິ ປພ຺ພຕຣາເຊ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ມຫາສຣານໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ກຓ຺ຓມຸຓ຺ຑທຫສ຺ສ ຕີເຣ ວິມານເປຕີ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ວິມານສາມນ຺ຕາ ຈສ຺ສາ ກມ຺ມວິປາການຸຠວນໂຍຄ຺ຄາ ເອກາ ໂປກ຺ຂຣຓີ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ເສສາ ຈ ປຎ຺ຈສຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ສປຖກມ຺ມວເສນ ຕສ຺ສາເຍວ ທາສິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ສາ ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພ ກຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມສ຺ສ ຜເລນ ທິວສຠາຄໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ອຑ຺ຒຣຕ຺ເຕ ປາປກມ຺ມພລສຎ຺ໂຈທິຕາ ສຍນໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ໂປກ຺ຂຣຓິຕີຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕຕ຺ຖ ຄຕໍ ຄຊໂປຕກປ຺ປມາໂຓ ເອໂກ ກາຬສຸນໂຂ ເຠຣວຣູໂປ ຉິນ຺ນກຓ຺ໂຓ ຕິຂິຓາຍຕກຖິນທາໂຐ ສຸວິປ຺ຜຸລິຕຂທິຣງ຺ຄາຣປຸຎ຺ຊສທິສນຍໂນ ນິຣນ຺ຕຣປ຺ປວຕ຺ຕວິຊ຺ຊຸລຕາສງ຺ຆາຕສທິສຊິວ຺ໂຫ ກຖິນຕິຂິຓນໂຂ ຂຣາຍຕທຸພ຺ພຓ຺ຓໂລໂມ ຕໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຠູມິຍໍ ນິປາເຕຕ຺ວາ ອຕິສຍຊິຆຈ຺ຉາຠິຠູໂຕ ວິຍ ປສຍ຺ຫ ຂາທນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐິສງ຺ຂລິກມຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ທນ຺ເຕຫິ ຄເຫຕ຺ວາ ໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ຂິປິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ສາ ຈ ຕຕ຺ຖ ປກ຺ຂິຕ຺ຕສມນນ຺ຕຣເມວ ປກຕິຣູປຘາຣິນີ ຫຸຕ຺ວາ ວິມານໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ສຍເນ ນິປຊ຺ຊຕິ. ອິຕຣາ ປນ ຕສ຺ສາ ທາສພ຺ຍເມວ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ. ເອວໍ ຕາສໍ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຎາສາຘິການິ ປຎ຺ຈ ວສ຺ສສຕານິ ວີຕິວຕ຺ຕານິ.

ອຖ ¶ ຕາສໍ ປຸຣິເສຫິ ວິນາ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ຕີນໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐາ ອເຫສຸໍ. ຕຕ຺ຖ ຈ ກຓ຺ຓມຸຓ຺ຑທຫໂຕ ນິຄ຺ຄຕາ ປພ຺ພຕວິວເຣນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄງ຺ຄໍ ນທິໍ ອນຸປວິຏ຺ຐາ ເອກາ ນທີ ອຕ຺ຖິ. ຕາສຎ຺ຈ ວສນຏ຺ຐານສມີເປ ¶ ເອໂກ ທິພ຺ພຜເລຫິ ອມ຺ພຣຸກ຺ເຂຫິ ປນສລພຸຊາທີຫິ ຈ ອຸປໂສຠິໂຕ ອາຣາມສທິໂສ ອຣຎ຺ຎປ຺ປເທໂສ ອຕ຺ຖິ. ຕາ ເອວໍ ສມຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ຫນ຺ທ, ມຍໍ ອິມານິ ອມ຺ພຜລານິ ອິມິສ຺ສາ ນທິຍາ ປກ຺ຂິປິສ຺ສາມ, ອປ຺ເປວ ນາມ ອິມໍ ຜລໍ ທິສ຺ວາ ຜລໂລເຠນ ¶ ໂກຈິເທວ ປຸຣິໂສ ອິຘາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຣມິສ຺ສາມາຕິ. ຕາ ຕຖາ ອກໍສຸ. ຕາຫິ ປນ ປກ຺ຂິຕ຺ຕານິ ອມ຺ພຜລານິ ການິຈິ ຕາປສາ ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ການິຈິ ວນຈຣກາ, ການິຈິ ກາກາ ວິລຸຊ຺ຊິໍສຸ, ການິຈິ ຕີເຣ ລຄ຺ຄິໍສຸ. ເອກໍ ປນ ຄງ຺ຄາຍ ໂສຕໍ ປຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ພາຣາຓສິໍ ສມ຺ປາປຸຓິ.

ເຕນ ຈ ສມເຍນ ພາຣາຓສິຣາຊາ ໂລຫຊາລປຣິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ຄງ຺ຄາຊເລ ນ຺ຫາຍຕິ. ອຖ ຕໍ ຜລໍ ນທິໂສເຕນ ວຸຍ຺ຫມານໍ ອນຸກ຺ກເມນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂລຫຊາເລ ລຄ຺ຄິ. ຕໍ ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣສສມ຺ປນ຺ນໍ ມຫນ຺ຕໍ ທິພ຺ພໍ ອມ຺ພຜລໍ ທິສ຺ວາ ຣາຊປຸຣິສາ ຣຎ຺ໂຎ ອຸປເນສຸໍ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ເອກເທສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວີມໍສນຕ຺ຖາຍ ເອກສ຺ສ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ຐປິຕສ຺ສ ວຊ຺ຌໂຈຣສ຺ສ ຂາທິຕຸໍ ອທາສິ. ໂສ ຕໍ ຂາທິຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ມຍາ ເອວຣູປໍ ນ ຂາທິຕປຸພ຺ພໍ, ທິພ຺ພມິທໍ ມຎ຺ເຎ ອມ຺ພຜລ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ປຸນປິ ຕສ຺ສ ເອກໍ ຂຓ຺ຑໍ ອທາສິ. ໂສ ຕໍ ຂາທິຕ຺ວາ ວິຄຕວລິຕປລິໂຕ ອຕິວິຍ ມໂນຫຣຣູໂປ ໂຍພ຺ພເນ ຐິໂຕ ວິຍ ອໂຫສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣາຊາ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຊາໂຕ ຕໍ ອມ຺ພຜລໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສຣີເຣ ວິເສສໍ ລຠິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກຕ຺ຖ ເອວຣູປານິ ທິພ຺ພອມ຺ພຜລານິ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ? ມນຸສ຺ສາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ຫິມວນ຺ເຕ ກິຣ, ເທວ, ປພ຺ພຕຣາເຊ’’ຕິ. ‘‘ສກ຺ກາ ປນ ຕານິ ອາເນຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ວນຈຣກາ, ເທວ, ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຣາຊາ ວນຈຣເກ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ຕມຕ຺ຖໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ເຕຫິ ສມ຺ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ທິນ຺ນສ຺ສ ເອກສ຺ສ ວນຈຣກສ຺ສ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ – ‘‘ຄຈ຺ຉ ¶ , ສີຆໍ ຕໍ ເມ ອມ຺ພຜລໍ ອາເນຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ກຫາປຓສຫສ຺ສໍ ປຸຕ຺ຕທາຣສ຺ສ ທຕ຺ວາ ປາເຖຍ຺ຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຏິຄງ຺ຄໍ ກຓ຺ຓມຸຓ຺ຑທຫາຠິມຸໂຂ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສປຖໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ກຓ຺ຓມຸຓ຺ຑທຫໂຕ ໂອຣໍ ສຏ຺ຐິໂຍຊນປ຺ປມາເຓ ປເທເສ ເອກໍ ຕາປສໍ ທິສ຺ວາ ເຕນ ອາຈິກ຺ຂິຕມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຸນ ຕິໍສໂຍຊນປ຺ປມາເຓ ປເທເສ ເອກໍ ຕາປສໍ ທິສ຺ວາ, ເຕນ ອາຈິກ຺ຂິຕມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຸນ ປນ຺ນຣສໂຍຊນປ຺ປມາເຓ ຐາເນ ອຎ຺ຎໍ ຕາປສໍ ທິສ຺ວາ, ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄມນກາຣຓໍ ກເຖສິ. ຕາປໂສ ຕໍ ອນຸສາສິ – ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິມໍ ມຫາຄງ຺ຄໍ ປຫາຍ ອິມໍ ຂຸທ຺ທກນທິໍ ນິສ຺ສາຍ ປຏິໂສຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຍທາ ປພ຺ພຕວິວຣໍ ປສ຺ສສິ, ຕທາ ຣຕ຺ຕິຍໍ ອຸກ຺ກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປວິເສຍ຺ຍາສິ. ອຍຎ຺ຈ ¶ ນທີ ຣຕ຺ຕິຍໍ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ, ເຕນ ¶ ເຕ ຄມນໂຍຄ຺ຄາ ໂຫຕິ, ກຕິປຍໂຍຊນາຕິກ຺ກເມນ ເຕ ອມ຺ເພ ປສ຺ສິສ຺ສສີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ອຸທຍນ຺ເຕ ສູຣິເຍ ວິວິຘຣຕນຣໍສິຊາລປຊ຺ໂຊຕິຕຠູມິຠາຄໍ ຜລຠາຣາວນຕສາຂາວິຕານຕຣຸຄໂຓປໂສຠິຕໍ ນານາວິຘວິຫງ຺ຄຄຓູປກູຊິຕໍ ອຕິວິຍ ມໂນຫຣໍ ອມ຺ພວນໍ ສມ຺ປາປຸຓິ.

ອຖ ນໍ ຕາ ອມນຸສ຺ສິຕ຺ຖິໂຍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອສ ມມ ປຣິຄ຺ຄໂຫ, ເອສ ມມ ປຣິຄ຺ຄໂຫ’’ຕິ ອຸປຘາວິໍສຸ. ໂສ ປນ ຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕຕ຺ຖ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕຸໍ ໂຍຄ຺ຄສ຺ສ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມສ຺ສ ອກຕຕ຺ຕາ ຕາ ທິສ຺ວາວ ຠີໂຕ ວິຣວນ຺ໂຕ ປລາຍິຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ທຏ຺ຐຸໍ ອມ຺ພຜລານິ ຈ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ສຎ຺ຊາຕາຠິລາໂສ ຣຊ຺ຊຠາຣໍ ອມຈ຺ເຈສຸ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ມິຄວາປເທເສນ ສນ຺ນທ຺ຘຘນຸກລາໂປ ຂຄ຺ຄໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກຕິປຍມນຸສ຺ສປຣິວາໂຣ ເຕເນວ ວນຈຣເກນ ທສ຺ສິຕມຄ຺ເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕິປຍໂຍຊນນ຺ຕເຣ ຐາເນ ມນຸສ຺ເສປິ ຐເປຕ຺ວາ ວນຈຣກເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ຕໂຕ ນິວຕ຺ຕາເປຕ຺ວາ ອຸທຍນ຺ເຕ ¶ ທິວາກເຣ ອມ຺ພວນໍ ປາວິສິ. ອຖ ນໍ ຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ອຠິນວອຸປ຺ປນ຺ນມິວ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕສິເນຫພຫຸມານາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ທິພ຺ເພຫິ ວຕ຺ຖາລງ຺ກາຣມາລາຄນ຺ຘວິເລປເນຫິ ສຸມຓ຺ຑິຕປສາຘິຕໍ ກຕ຺ວາ ວິມານໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ນານຄ຺ຄຣສໍ ທິພ຺ພໂຠຊນໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອິຈ຺ຉານຸຣູປໍ ປຍິຣຸປາສິໍສຸ.

ອຖ ທິຍຑ຺ຒວສ຺ສສເຕ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ ຣາຊາ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕິສມເຍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ຕໍ ອຕິຈາຣິນິໍ ເປຕິໍ ໂປກ຺ຂຣຓິຕີຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອສາ ອິມາຍ ເວລາຍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວີມໍສິຕຸກາໂມ ອນຸພນ຺ຘິ. ອຖ ນໍ ຕຕ຺ຖ ຄຕໍ ສຸນເຂນ ຂຊ຺ຊມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິທ’’ນ຺ຕິ ອຊານນ຺ໂຕ ຕໂຍ ຈ ທິວເສ ວີມໍສິຕ຺ວາ ‘‘ເອໂສ ເອຕິສ຺ສາ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນິສິເຕນ ອຸສຸນາ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕ຺ວາ ຕຎ຺ຈ ອິຕ຺ຖິໍ ໂປເຖຕ຺ວາ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘປຸຣິມຣູປໍ ທິສ຺ວາ –

໓໔໘.

‘‘ໂສຓ຺ຓໂສປານຜລກາ ¶ , ໂສຓ຺ຓວາລຸກສນ຺ຖຕາ;

ຕຕ຺ຖ ໂສຄນ຺ຘິຍາ ວຄ຺ຄູ, ສຸຈິຄນ຺ຘາ ມໂນຣມາ.

໓໔໙.

‘‘ນານາຣຸກ຺ເຂຫິ ສຎ຺ຉນ຺ນາ, ນານາຄນ຺ຘສເມຣິຕາ;

ນານາປທຸມສຎ຺ຉນ຺ນາ, ປຸຓ຺ຑຣີກສໂມຕຕາ.

໓໕໐.

‘‘ສຸຣຠິໍ ¶ ສມ຺ປວາຍນ຺ຕິ, ມນຸຎ຺ຎາ ມາລຸເຕຣິຕາ;

ຫໍສໂກຎ຺ຈາຠິຣຸທາ ຈ, ຈກ຺ກວກ຺ກາຠິກູຊິຕາ.

໓໕໑.

‘‘ນານາທິຊຄຓາກິຓ຺ຓາ, ນານາສຣຄຓາຍຸຕາ;

ນານາຜລຘຣາ ຣຸກ຺ຂາ, ນານາປຸປ຺ຜຘຣາ ວນາ.

໓໕໒.

‘‘ນ ¶ ມນຸສ຺ເສສຸ ອີທິສໍ, ນຄຣໍ ຍາທິສໍ ອິທໍ;

ປາສາທາ ພຫຸກາ ຕຸຍ຺ຫໍ, ໂສວຓ຺ຓຣູປິຍາມຍາ;

ທທ຺ທລ຺ລມານາ ອາເຠນ຺ຕິ, ສມນ຺ຕາ ຈຕຸໂຣ ທິສາ.

໓໕໓.

‘‘ປຎ຺ຈ ທາສິສຕາ ຕຸຍ຺ຫໍ, ຍາ ເຕມາ ປຣິຈາຣິກາ;

ຕາ ກມ຺ພຸກາຍູຣຘຣາ, ກຎ຺ຈນາເວຬຠູສິຕາ.

໓໕໔.

‘‘ປລ຺ລງ຺ກາ ພຫຸກາ ຕຸຍ຺ຫໍ, ໂສວຓ຺ຓຣູປິຍາມຍາ;

ກທລິມິຄສຎ຺ຉນ຺ນາ, ສຊ຺ຊາ ໂຄນກສນ຺ຖຕາ.

໓໕໕.

‘‘ຍຕ຺ຖ ຕຸວໍ ວາສູປຄຕາ, ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘິນີ;

ສມ຺ປຕ຺ຕາຍຑ຺ຒຣຕ຺ຕາຍ, ຕໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄຈ຺ຉສິ.

໓໕໖.

‘‘ອຸຍ຺ຍານຠູມິໍ ຄນ຺ຕ຺ວານ, ໂປກ຺ຂຣຎ຺ຎາ ສມນ຺ຕໂຕ;

ຕສ຺ສາ ຕີເຣ ຕຸວໍ ຐາສິ, ຫຣິເຕ ສທ຺ທເລ ສຸເຠ.

໓໕໗.

‘‘ຕໂຕ ເຕ ກຓ຺ຓມຸຓ຺ໂຑ ສຸນໂຂ, ອງ຺ຄມງ຺ຄານິ ຂາທຕິ;

ຍທາ ຈ ຂາຍິຕາ ອາສິ, ອຏ຺ຐິສງ຺ຂລິກາ ກຕາ;

ໂອຄາຫສິ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ, ໂຫຕິ ກາໂຍ ຍຖາ ປຸເຣ.

໓໕໘.

‘‘ຕໂຕ ຕ຺ວໍ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄີ, ສຸຈາຣຸ ປິຍທສ຺ສນາ;

ວຕ຺ເຖນ ປາຣຸປິຕ຺ວານ, ອາຍາສິ ມມ ສນ຺ຕິກໍ.

໓໕໙.

‘‘ກິໍ ¶ ¶ ນຸ ກາເຍນ ວາຈາຍ, ມນສາ ທຸກ຺ກຏໍ ກຕໍ;

ກິສ຺ສກມ຺ມວິປາເກນ, ກຓ຺ຓມຸຓ຺ໂຑ ສຸນໂຂ ຕວ;

ອງ຺ຄມງ຺ຄານິ ຂາທຕີ’’ຕິ. –

ທ຺ວາທສຫິ ຄາຖາຫິ ຕໍ ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ປຏິປຸຈ຺ຉິ.

໓໔໘. ຕຕ຺ຖ ໂສຓ຺ຓໂສປານຜລກາຕິ ສຸວຓ຺ຓມຍໂສປານຜລກາ. ໂສຓ຺ຓວາລຸກສນ຺ຖຕາຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ສຸວຓ຺ຓມຍາຫິ ວາລຸກາຫິ ສນ຺ຖຕາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ. ໂສຄນ຺ຘິຍາຕິ ໂສຄນ຺ຘິກາ. ວຄ຺ຄູຕິ ສຸນ຺ທຣາ ຣຸຈິຣາ. ສຸຈິຄນ຺ຘາຕິ ມນຸຎ຺ຎຄນ຺ຘາ.

໓໔໙. ນານາຄນ຺ຘສເມຣິຕາຕິ ນານາວິຘສຸຣຠິຄນ຺ຘວເສນ ຄນ຺ຘວາຍຸນາ ສມນ຺ຕໂຕ ເອຣິຕາ. ນານາປທຸມສຎ຺ຉນ຺ນາຕິ ¶ ນານາວິຘຣຕ຺ຕປທຸມສຎ຺ຉາທິຕສລິລຕລາ. ປຸຓ຺ຑຣີກສໂມຕຕາຕິ ເສຕປທຸເມຫິ ຈ ສໂມກິຓ຺ຓາ.

໓໕໐. ສຸຣຠິໍ ສມ຺ປວາຍນ຺ຕີຕິ ສມ຺ມເທວ ສຸຄນ຺ຘໍ ວາຍຕິ ໂປກ຺ຂຣຓີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຫໍສໂກຎ຺ຈາຠິຣຸທາຕິ ຫໍເສຫິ ຈ ໂກຎ຺ເຈຫິ ຈ ອຠິນາທິຕາ.

໓໕໑. ນານາທິຊຄຓາກິຓ຺ຓາຕິ ນານາທິຊຄຓາກິຓ຺ຓາ. ນານາສຣຄຓາຍຸຕາຕິ ນານາວິຘວິຫງ຺ຄມາຠິຣຸທສມູຫຍຸຕ຺ຕາ. ນານາຜລຘຣາຕິ ນານາວິຘຜລຘາຣິໂນ ສພ຺ພກາລໍ ວິວິຘຜລຠາຣນມິຕສາຂຕ຺ຕາ. ນານາປຸປ຺ຜຘຣາ ວນາຕິ ນານາວິຘສຸຣຠິກຸສຸມທາຍິການິ ວນານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາເສນ ຫິ ‘‘ວນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໓໕໒. ນ ມນຸສ຺ເສສຸ ອີທິສໍ ນຄຣນ຺ຕິ ຍາທິສໍ ຕວ ອິທໍ ນຄຣໍ, ອີທິສໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ນຕ຺ຖິ, ມນຸສ຺ສໂລເກ ນ ອຸປລພ຺ຠຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣູປິຍມຍາຕິ ຣຊຕມຍາ. ທທ຺ທລ຺ລມານາຕິ ອຕິວິຍ ວິໂຣຈມານາ. ອາເຠນ຺ຕີຕິ ໂສຠຍນ຺ຕິ. ສມນ຺ຕາ ຈຕຸໂຣ ທິສາຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ຈຕສ຺ໂສປິ ທິສາໂຍ.

໓໕໓. ຍາ ເຕມາຕິ ຍາ ເຕ ອິມາ. ປຣິຈາຣິກາຕິ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກາຣິນິໂຍ. ຕາຕິ ຕາ ປຣິຈາຣິກາໂຍ. ກມ຺ພຸກາຍູຣຘຣາຕິ ສງ຺ຂວລຍກາຍູຣວິຠູສິຕາ. ກຎ຺ຈນາເວຬຠູສິຕາຕິ ສຸວຓ຺ຓວຏໍສກສມລງ຺ກຕເກສຫຕ຺ຖາ.

໓໕໔. ກທລິມິຄສຎ຺ຉນ຺ນາຕິ ¶ ¶ ກທລິມິຄຈມ຺ມປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖຕາ. ສຊ຺ຊາຕິ ສຊ຺ຊິຕາ ສຍິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຣູປາ. ໂຄນກສນ຺ຖຕາຕິ ທີຆໂລມເກນ ໂກຊເວນ ສນ຺ຖຕາ.

໓໕໕. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ປລ຺ລງ຺ເກ. ວາສູປຄຕາຕິ ວາສໍ ອຸປຄຕາ, ສຍິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ປຕ຺ຕາຍຑ຺ຒຣຕ຺ຕາຍາຕິ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕິຍາ ອຸປຄຕາຍ. ຕໂຕຕິ ປລ຺ລງ຺ກໂຕ.

໓໕໖. ໂປກ຺ຂຣຎ຺ຎາຕິ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ. ຫຣິເຕຕິ ¶ ນີເລ. ສທ຺ທເລຕິ ຕຣຸຓຕິຓສຎ຺ຉນ຺ເນ. ສຸເຠຕິ ສຸທ຺ເຘ. ສຸເຠຕິ ວາ ຕສ຺ສາ ອາລປນໍ. ຠທ຺ເທ, ສມນ຺ຕໂຕ ຫຣິເຕ ສທ຺ທເລ ຕສ຺ສາ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ຕີເຣ ຕ຺ວໍ ຄນ຺ຕ຺ວານ ຐາສິ ຕິຏ຺ຐສີຕິ ໂຍຊນາ.

໓໕໗. ກຓ຺ຓມຸຓ຺ໂຑຕິ ຂຓ຺ຑິຕກຓ຺ໂຓ ຉິນ຺ນກຓ຺ໂຓ. ຂາຍິຕາ ອາສີຕິ ຂາທິຕາ ອໂຫສິ. ອຏ຺ຐິສງ຺ຂລິກາ ກຕາຕິ ອຏ຺ຐິສງ຺ຂລິກມຕ຺ຕາ ກຕາ. ຍຖາ ປຸເຣຕິ ສຸນເຂນ ຂາທນໂຕ ປຸພ຺ເພ ວິຍ.

໓໕໘. ຕໂຕຕິ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ໂອຄາຫນໂຕ ປຈ຺ຉາ. ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄີຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓສພ຺ພງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄວຕີ. ສຸຈາຣູຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ມໂນຣມາ. ປິຍທສ຺ສນາຕິ ທສ຺ສນີຍາ. ອາຍາສີຕິ ອາຄຈ຺ຉສິ.

ເອວໍ ເຕນ ຣຎ຺ຎາ ປຸຈ຺ຉິຕາ ສາ ເປຕີ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປວຕ຺ຕິໍ ຕສ຺ສ ກເຖນ຺ຕີ –

໓໖໐.

‘‘ກິມິລາຍໍ ຄຫປຕິ, ສທ຺ໂຘ ອາສິ ອຸປາສໂກ;

ຕສ຺ສາຫໍ ຠຣິຍາ ອາສິໍ, ທຸສ຺ສີລາ ອຕິຈາຣິນີ.

໓໖໑.

‘‘ໂສ ມໍ ອຕິຈຣມານາຍ, ສາມິໂກ ເອຕທພ຺ຣວິ;

‘ເນຕໍ ຕໍ ຉນ຺ນໍ ປຕິຣູປໍ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ອຕິຈຣາສິ ມໍ’.

໓໖໒.

‘‘ສາຫໍ ໂຆຣຎ຺ຈ ສປຖໍ, ມຸສາວາທຎ຺ຈ ຠາສິສໍ;

‘ນາຫໍ ຕໍ ອຕິຈຣາມິ, ກາເຍນ ອຸທ ເຈຕສາ.

໓໖໓.

‘‘‘ສຈາຫໍ ¶ ¶ ຕໍ ອຕິຈຣາມິ, ກາເຍນ ອຸທ ເຈຕສາ;

ກຓ຺ຓມຸຓ຺ໂຑຍໍ ສຸນໂຂ, ອງ຺ຄມງ຺ຄານິ ຂາທຕຸ’.

໓໖໔.

‘‘ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກໍ, ມຸສາວາທສ຺ສ ຈູຠຍໍ;

ສຕ຺ເຕວ ວສ຺ສສຕານິ, ອນຸຠູຕໍ ຍໂຕ ຫິ ເມ;

ກຓ຺ຓມຸຓ຺ໂຑ ຈ ສຸນໂຂ, ອງ຺ຄມງ຺ຄານິ ຂາທຕີ’’ຕິ. – ປຎ຺ຈ ຄາຖາ ອາຫ;

໓໖໐-໑. ຕຕ຺ຖ ¶ ກິມິລາຍນ຺ຕິ ເອວໍນາມເກ ນຄເຣ. ອຕິຈາຣິນີຕິ ຠຣິຍາ ຫິ ປຕິໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຈຣຓໂຕ ‘‘ອຕິຈາຣິນີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຕິຈຣມານາຍ ມຍິ ໂສ ສາມິໂກ ມໍ ເອຕທພ຺ຣວີຕິ ໂຍຊນາ. ເນຕໍ ຉນ຺ນນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕາກາຣທສ຺ສນໍ. ຕຕ຺ຖ ເນຕໍ ຉນ຺ນນ຺ຕິ ນ ເອຕໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ນ ປຕິຣູປນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ຍນ຺ຕິ ກິຣິຍາປຣາມສນໍ. ອຕິຈຣາສີຕິ ອຕິຈຣສິ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ຍໍ ມໍ ຕ຺ວໍ ອຕິຈຣສິ, ຕຕ຺ຖ ຍໍ ອຕິຈຣຓໍ, ເນຕໍ ຉນ຺ນໍ ເນຕໍ ປຕິຣູປນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໖໒-໔. ໂຆຣນ຺ຕິ ທາຣຸຓໍ. ສປຖນ຺ຕິ ສປນໍ. ຠາສິສນ຺ຕິ ອຠາສິໍ. ສຈາຫນ຺ຕິ ສເຈ ອຫໍ. ຕນ຺ຕິ ຕ຺ວໍ. ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ປາປກມ຺ມສ຺ສ ທຸສ຺ສີລ຺ຍກມ຺ມສ຺ສ. ມຸສາວາທສ຺ສ ຈາຕິ ‘‘ນາຫໍ ຕໍ ອຕິຈຣາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕມຸສາວາທສ຺ສ ຈ. ອຸຠຍນ຺ຕິ ອຸຠຍສ຺ສ ວິປາກໍ. ອນຸຠູຕນ຺ຕິ ອນຸຠູຍມານໍ ມຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໂຕຕິ ຍໂຕ ປາປກມ຺ມໂຕ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ກຕໍ ອຸປກາຣໍ ກິຕ຺ເຕນ຺ຕີ –

໓໖໕.

‘‘ຕ຺ວຎ຺ຈ ເທວ ພຫຸກາໂຣ, ອຕ຺ຖາຍ ເມ ອິຘາຄໂຕ;

ສຸມຸຕ຺ຕາຫໍ ກຓ຺ຓມຸຓ຺ຑສ຺ສ, ອໂສກາ ອກຸໂຕຠຍາ.

໓໖໖.

‘‘ຕາຫໍ ເທວ ນມສ຺ສາມິ, ຍາຈາມິ ປຎ຺ຊລີກຕາ;

ຠຸຎ຺ຊ ອມານຸເສ ກາເມ, ຣມ ເທວ ມຍາ ສຫາ’’ຕິ. –

ທ຺ເວ ຄາຖາ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ເທວາຕິ ຣາຊານໍ ອາລປຕິ. ກຓ຺ຓມຸຓ຺ຑສ຺ສາຕິ ກຓ຺ຓມຸຓ຺ຑໂຕ. ນິສ຺ສກ຺ເກ ຫິ ອິທໍ ສາມິວຈນໍ. ອຖ ຣາຊາ ຕຕ຺ຖ ວາເສນ ນິພ຺ພິນ຺ນມານໂສ ຄມນຊ຺ຌາສຍໍ ປກາເສສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ¶ ເປຕີ ຣຎ຺ໂຎ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຕຕ຺ເຖວສ຺ສ ¶ ວາສໍ ຍາຈນ຺ຕີ ‘‘ຕາຫໍ, ເທວ, ນມສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄາຖມາຫ.

ປຸນ ¶ ຣາຊາ ເອກໍເສນ ນຄຣໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມວ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສຍໍ ປເວເທນ຺ໂຕ –

໓໖໗.

‘‘ຠຸຕ຺ຕາ ອມານຸສາ ກາມາ, ຣມິໂຕມ຺ຫິ ຕຍາ ສຫ;

ຕາຫໍ ສຸຠເຄ ຍາຈາມິ, ຂິປ຺ປໍ ປຏິນຍາຫິ ມ’’ນ຺ຕິ. –

ໂອສານຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕາຫນ຺ຕິ ຕໍ ອຫໍ. ສຸຠເຄຕິ ສຸຠຄຍຸຕ຺ເຕ. ປຏິນຍາຫິ ມນ຺ຕິ ມຍ຺ຫໍ ນຄຣເມວ ມໍ ປຏິເນຫິ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາກຏເມວ.

ອຖ ສາ ວິມານເປຕີ ຣຎ຺ໂຎ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ວິໂຍຄໍ ອສຫມານາ ໂສກາຕຸຣຕາຍ ພ຺ຍາກຸລຫທຍາ ເວຘມານສຣີຣາ ນານາວິເຘຫິ ອຸປາເຍຫິ ອາຍາຈິຕ຺ວາປິ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ພຫູຫິ ມຫາຣເຫຫິ ຣຕເນຫິ ສທ຺ຘິໍ ຣາຊານໍ ນຄຣໍ ເນຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ກນ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິເທວິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານເມວ ຄຕາ. ຣາຊາ ປນ ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕສໍເວໂຄ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມານິ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ. ອຖ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວຕິ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕວຣຘມ຺ມຈກ຺ເກ ອນຸກ຺ກເມນ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣນ຺ເຕ ເອກທິວສໍ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ປພ຺ພຕຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ ສປຣິວາຣໍ ທິສ຺ວາ ຕາຍ ກຕກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິ. ສາ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພໍ ເຖຣສ຺ສ ກເຖສິ. ເຖໂຣ ຕາສໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ເຖໂຣ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ. ຠຄວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ມຫາຊໂນ ປຏິລທ຺ຘສໍເວໂຄ ປາປໂຕ ໂອຣມິຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມານິ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຣາຍໂຓ ອໂຫສີຕິ.

ກຓ຺ຓມຸຓ຺ຑເປຕິວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓. ຒຸພ຺ພຣິເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ອຫຸ ຣາຊາ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕຕິ ອິທໍ ອຸພ຺ພຣິເປຕວຕ຺ຖຸໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອຸປາສິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ ¶ . ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ອຎ຺ຎຕຣາຍ ອຸປາສິກາຍ ສາມິໂກ ກາລມກາສິ. ສາ ປຕິວິໂຍຄທຸກ຺ຂາຕຸຣາ ໂສຈນ຺ຕີ ອາຬາຫນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຣທຕິ. ຠຄວາ ຕສ຺ສາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ກຣຸຓາຍ ສຎ຺ໂຈທິຕມານໂສ ຫຸຕ຺ວາ ¶ ຕສ຺ສາ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ¶ ນິສີທິ. ອຸປາສິກາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ, ອຸປາສິເກ, ໂສຈສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠຄວາ, ປິຍວິປ຺ປໂຍເຄນ ໂສຈາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕສ຺ສາ ໂສກໍ ອປເນຕຸກາໂມ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ປຎ຺ຈາລຣຏ຺ເຐ ກປິລນຄເຣ ຈູຬນີພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ ນາມ ຣາຊາ ອໂຫສິ. ໂສ ອຄຕິຄມນໍ ປຫາຍ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊິເຕ ປຊາຍ ຫິຕກຣຓນິຣໂຕ ທສ ຣາຊຘມ຺ເມ ອໂກເປຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ອນຸສາສມາໂນ ກທາຈິ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ຣຊ຺ເຊ ກິໍ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ ໂສຕຸກາໂມ ຕຸນ຺ນວາຍເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອໂກ ອທຸຕິໂຍ ນຄຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄາມໂຕ ຄາມໍ ຊນປທໂຕ ຊນປທໍ ວິຈຣິຕ຺ວາ ສພ຺ພຣຊ຺ຊໍ ອກຓ຺ຏກໍ ອນຸປປີຬໍ ມນຸສ຺ເສ ສມ຺ໂມທມາເນ ອປາຣຸຕຆເຣ ມຎ຺ເຎ ວິຫຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນຄຣາຠິມຸໂຂ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຄາເມ ເອກິສ຺ສາ ວິຘວາຍ ທຸຄ຺ຄຕິຕ຺ຖິຍາ ເຄຫໍ ປາວິສິ. ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ໂກ ນຸ ຕ຺ວໍ, ອຍ຺ໂຍ, ກຸໂຕ ວາ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ? ‘‘ອຫໍ ຕຸນ຺ນວາໂຍ, ຠທ຺ເທ, ຠຕິຍາ ຕຸນ຺ນວາຍກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຈຣາມິ. ຍທິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຕຸນ຺ນວາຍກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖິ, ຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ເວຕນຎ຺ຈ ເທຖ, ຕຸມ຺ຫາກມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ກໂຣມີ’’ຕິ. ‘‘ນຕ຺ຖມ຺ຫາກໍ ກມ຺ມໍ ຠຕ຺ຕເວຕນໍ ວາ, ອຎ຺ເຎສໍ ກໂຣຫິ, ອຍ຺ຍາ’’ຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ກຕິປາຫໍ ວສນ຺ໂຕ ຘຎ຺ຎປຸຎ຺ຎລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນໍ ຕສ຺ສາ ຘີຕຣໍ ທິສ຺ວາ ມາຕຣໍ ອາຫ – ‘‘ອຍໍ ທາຣິກາ ກິໍ ເກນຈິ ກຕປຣິຄ຺ຄຫາ, ອຸທາຫຸ ອກຕປຣິຄ຺ຄຫາ. ສເຈ ປນ ເກນຈິ ອກຕປຣິຄ຺ຄຫາ, ອິມໍ ມຍ຺ຫໍ ເທຖ, ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຸເຂນ ຊີວນູປາຍໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ອຍ຺ຍາ’’ຕິ ສາ ຕສ຺ສ ຕໍ ອທາສິ.

ໂສ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ກຕິປາຫໍ ວສິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ກຫາປຓສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ກຕິປາເຫເນວ ນິວຕ຺ຕິສ຺ສາມິ. ຠທ຺ເທ ¶ , ຕ຺ວໍ ມາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ນຄຣສ຺ສ ຈ ຕສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕເຣ ມຄ຺ຄໍ ສມໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ມຫຕາ ຣາຊານຸຠາເວນ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ທາຣິກໍ ກຫາປຓຣາສິມ຺ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕກລເສຫິ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ‘‘ອຸພ຺ພຣີ’’ຕິ ນາມໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ຕຎ຺ຈ ຄາມໍ ຕສ຺ສາ ຎາຕີນໍ ທຕ຺ວາ ມຫຕາ ຣາຊານຸຠາເວນ ຕໍ ນຄຣໍ ອາເນຕ຺ວາ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ອຠິຣມມາໂນ ຍາວຊີວໍ ຣຊ຺ຊສຸຂໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ¶ ກາລມກາສິ. ກາລກເຕ ຈ ຕສ຺ມິໍ, ກເຕ ຈ ສຣີຣກິຈ຺ເຈ ອຸພ຺ພຣີ ປຕິວິໂຍເຄນ ໂສກສລ຺ລສມປ຺ປິຕຫທຍາ ອາຬາຫນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພຫູ ທິວເສ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຄຸເຓ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸມ຺ມາທປ຺ປຕ຺ຕາ ວິຍ ກນ຺ທນ຺ຕີ ປຣິເທວນ຺ຕີ ອາຬາຫນໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣຕິ.

ເຕນ ¶ ຈ ສມເຍນ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວາ ໂພຘິສຕ຺ຕຠູໂຕ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຘິຄຕຊ຺ຌານາຠິຎ຺ໂຎ ຫິມວນ຺ຕສ຺ສ ສາມນ຺ຕາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂສກສລ຺ລສມປ຺ປິຕໍ ອຸພ຺ພຣິໍ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ທິສ຺ວາ ອາກາເສນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທິສ຺ສມານຣູໂປ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຐິເຕ ມນຸສ຺ເສ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກສ຺ສິທໍ ອາຬາຫນໍ, ກສ຺ສຕ຺ຖາຍ ຈາຍໍ ອິຕ຺ຖີ ‘ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕາ’ຕິ ກນ຺ທນ຺ຕີ ປຣິເທວຕີ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ ນາມ ປຎ຺ຈາລານໍ ຣາຊາ, ໂສ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ກາລມກາສິ, ຕສ຺ສິທໍ ອາຬາຫນໍ, ຕສ຺ສ ອຍໍ ອຄ຺ຄມເຫສີ ອຸພ຺ພຣີ ນາມ ‘ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕາ’ຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກນ຺ທນ຺ຕີ ປຣິເທວຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຕມຕ຺ຖໍ ທີເປນ຺ຕາ ສງ຺ຄີຕິກາຣາ –

໓໖໘.

‘‘ອຫຸ ຣາຊາ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ, ປຎ຺ຈາລານໍ ຣເຖສໂຠ;

ອໂຫຣຕ຺ຕານມຈ຺ຈຍາ, ຣາຊາ ກາລມກ຺ຣຸພ຺ພຖ.

໓໖໙.

‘‘ຕສ຺ສ ອາຬາຫນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ຠຣິຍາ ກນ຺ທຕິ ອຸພ຺ພຣິ;

ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕາຕິ ກນ຺ທຕິ.

໓໗໐.

‘‘ອິສິ ¶ ຈ ຕຕ຺ຖ ອາຄຈ຺ຉິ, ສມ຺ປນ຺ນຈຣໂຓ ມຸນິ;

ໂສ ຈ ຕຕ຺ຖ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ຖ, ເຍ ຕຕ຺ຖ ສຸ ສມາຄຕາ.

໓໗໑.

‘‘‘ກສ຺ສ ອິທໍ ອາຬາຫນໍ, ນານາຄນ຺ຘສເມຣິຕໍ;

ກສ຺ສາຍໍ ກນ຺ທຕິ ຠຣິຍາ, ອິໂຕ ທູຣຄຕໍ ປຕິໍ;

ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕາຕິ ກນ຺ທຕິ’.

໓໗໒.

‘‘ເຕ ຈ ຕຕ຺ຖ ວິຍາກໍສຸ, ເຍ ຕຕ຺ຖ ສຸ ສມາຄຕາ;

ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ ມາຣິສ.

໓໗໓.

‘‘ຕສ຺ສ ¶ ອິທໍ ອາຬາຫນໍ, ນານາຄນ຺ຘສເມຣິຕໍ;

ຕສ຺ສາຍໍ ກນ຺ທຕິ ຠຣິຍາ, ອິໂຕ ທູຣຄຕໍ ປຕິໍ;

ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕາຕິ ກນ຺ທຕີ’’ຕິ. – ຉ ຄາຖາ ຐເປສຸໍ;

໓໖໘-໙. ຕຕ຺ຖ ¶ ອຫູຕິ ອໂຫສິ. ປຎ຺ຈາລານນ຺ຕິ ປຎ຺ຈາລຣຏ຺ຐວາສີນໍ, ປຎ຺ຈາລຣຏ຺ຐສ຺ເສວ ວາ. ເອໂກປິ ຫິ ຊນປໂທ ຊນປທິການໍ ຣາຊກຸມາຣານໍ ວເສນ ຣຸຬ຺ຫິຍາ ‘‘ປຎ຺ຈາລານ’’ນ຺ຕິ ພຫຸວຈເນນ ນິທ຺ທິສີຍຕິ. ຣເຖສໂຠຕິ ຣເຖສຸ ອຸສຠສທິໂສ, ມຫາຣໂຖຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ອາຬາຫນນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ສຣີຣສ຺ສ ທຑ຺ຒຏ຺ຐານໍ.

໓໗໐. ອິສີຕິ ຌານາທີນໍ ຄຸຓານໍ ເອສນຏ຺ເຐນ ອິສິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຸພ຺ພຣິຍາ ຐິຕຏ຺ຐາເນ, ສຸສາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຄຈ຺ຉີຕິ ອຄມາສິ. ສມ຺ປນ຺ນຈຣໂຓຕິ ສີລສມ຺ປທາ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ, ຊາຄຣິຍານຸໂຍໂຄ, ສທ຺ຘາທໂຍ ສຕ຺ຕ ສທ຺ຘມ຺ມາ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຣູປາວຈຣຌານານີຕິ ອິເມຫິ ປນ຺ນຣສຫິ ຈຣຓສງ຺ຂາເຕຫິ ຄຸເຓຫິ ສມ຺ປນ຺ໂນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ຈຣຓສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຸນີຕິ ອຕ຺ຕຫິຕຎ຺ຈ ປຣຫິຕຎ຺ຈ ມຸນາຕິ ຊານາຕີຕິ ມຸນິ. ໂສ ຈ ຕຕ຺ຖ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ຖາຕິ ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ຐິເຕ ຊເນ ປຏິປຸຈ຺ຉິ. ເຍ ຕຕ຺ຖ ສຸ ສມາຄຕາຕິ ເຍ ມນຸສ຺ສາ ຕຕ຺ຖ ສຸສາເນ ສມາຄຕາ. ສູຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ‘‘ເຍ ຕຕ຺ຖາສຸໍ ສມາຄຕາ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ. ອາສຸນ຺ຕິ ອເຫສຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໗໑. ນານາຄນ຺ຘສເມຣິຕນ຺ຕິ ¶ ນານາວິເຘຫິ ຄນ຺ເຘຫິ ສມນ຺ຕໂຕ ເອຣິຕໍ ອຸປວາສິຕໍ. ອິໂຕຕິ ມນຸສ຺ສໂລກໂຕ. ທູຣຄຕນ຺ຕິ ປຣໂລກໍ ຄຕຕ຺ຕາ ວທຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕາຕິ ກນ຺ທຕີຕິ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕາຕິ ເອວໍ ນາມສໍກິຕ຺ຕນໍ ກຕ຺ວາ ປຣິເທວນວເສນ ອວ຺ຫາຍຕິ.

໓໗໒-໓. ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ ມາຣິສາຕິ ມາຣິສ, ນິຣາມຍກາຍຈິຕ຺ຕ ມຫາມຸນິ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອິທໍ ອາຬາຫນໍ, ຕສ຺ເສວ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອຍໍ ຠຣິຍາ, ຠທ຺ທໍ ເຕ ຕສ຺ສ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ ຠທ຺ທໍ ໂຫຕຸ, ຕາທິສານໍ ມເຫສີນໍ ຫິຕານຸຈິນ຺ຕເນນ ປຣໂລເກ ຐິຕານມ຺ປິ ຫິຕສຸຂໍ ໂຫຕິເຍວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອຖ ¶ ໂສ ຕາປໂສ ເຕສໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ ອຸພ຺ພຣິຍາ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ໂສກວິໂນທນຕ຺ຖໍ –

໓໗໔.

‘‘ຉຬາສີຕິສຫສ຺ສານິ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສນາມກາ;

ອິມສ຺ມິໍ ອາຬາຫເນ ທຑ຺ຒາ, ເຕສໍ ກມນຸໂສຈສີ’’ຕິ. –

ຄາຖມາຫ ¶ . ຕຕ຺ຖ ຉຬາສີຕິສຫສ຺ສານີຕິ ຉສຫສ຺ສາຘິກອສີຕິສຫສ຺ສສງ຺ຂາ. ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສນາມກາຕິ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕຕິ ເອວໍນາມກາ. ເຕສໍ ກມນຸໂສຈສີຕິ ເຕສໍ ຉຬາສີຕິສຫສ຺ສສງ຺ຂາຕານໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕານໍ ກຕມໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕໍ ຕ຺ວໍ ອນຸໂສຈສິ, ກຕມໍ ປຏິຈ຺ຈ ເຕ ໂສໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ປຸຈ຺ຉິ.

ເອວໍ ປນ ເຕນ ອິສິນາ ປຸຈ຺ຉິຕາ ອຸພ຺ພຣີ ອຕ຺ຕນາ ອຘິປ຺ເປຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕີ –

໓໗໕.

‘‘ໂຍ ຣາຊາ ຈູຬນີປຸຕ຺ໂຕ, ປຎ຺ຈາລານໍ ຣເຖສໂຠ;

ຕໍ ຠນ຺ເຕ ອນຸໂສຈາມິ, ຠຕ຺ຕາຣໍ ສພ຺ພກາມທ’’ນ຺ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຈູຬນີປຸຕ຺ໂຕຕິ ເອວໍນາມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ. ສພ຺ພກາມທນ຺ຕິ ¶ ມຍ຺ຫໍ ສພ຺ພສ຺ສ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕສ຺ສ ທາຕາຣໍ, ສພ຺ເພສໍ ວາ ສຕ຺ຕານໍ ອິຈ຺ຉິຕທາຍກໍ.

ເອວໍ ອຸພ຺ພຣິຍາ ວຸຕ຺ເຕ ປຸນ ຕາປໂສ –

໓໗໖.

‘‘ສພ຺ເພວາເຫສຸໍ ຣາຊາໂນ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສນາມກາ;

ສພ຺ເພວ ຈູຬນີປຸຕ຺ຕາ, ປຎ຺ຈາລານໍ ຣເຖສຠາ.

໓໗໗.

‘‘ສພ຺ເພສໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ, ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍິ;

ກສ຺ມາ ປຸຣິມເກ ຫິຕ຺ວາ, ປຈ຺ຉິມໍ ອນຸໂສຈສີ’’ຕິ. – ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ;

໓໗໖. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ເພວາເຫສຸນ຺ຕິ ສພ຺ເພວ ເຕ ຉຬາສີຕິສຫສ຺ສສງ຺ຂາ ຣາຊາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ ນາມກາ ຈູຬນີປຸຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈາລານໍ ຣເຖສຠາວ ອເຫສຸໍ. ອິເມ ຣາຊຠາວາທໂຍ ວິເສສາ ເຕສຸ ເອກສ຺ສາປິ ນາເຫສຸໍ.

໓໗໗. ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍີຕິ ຕ຺ວຎ຺ຈ ເຕສໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ອນຸປຸພ຺ເພນ ອຄ຺ຄມເຫສິຠາວໍ ອກາສິ, ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກສ຺ມາຕິ ຄຸຓໂຕ ຈ ສາມິກຠາວໂຕ ¶ ຈ ອວິສິຏ຺ເຐສຸ ເອຕ຺ຕເກສຸ ຊເນສຸ ປຸຣິມເກ ຣາຊາໂນ ປຫາຍ ປຈ຺ຉິມໍ ເອກໍເມວ ກສ຺ມາ ເກນ ກາຣເຓນ ອນຸໂສຈສີຕິ ປຸຈ຺ຉິ.

ຕໍ ¶ ສຸຕ຺ວາ ອຸພ຺ພຣີ ສໍເວຄຊາຕາ ປຸນ ຕາປສໍ –

໓໗໘.

‘‘ອາຕຸເມ ອິຕ຺ຖິຠູຕາຍ, ທີຆຣຕ຺ຕາຍ ມາຣິສ;

ຍສ຺ສາ ເມ ອິຕ຺ຖິຠູຕາຍ, ສໍສາເຣ ພຫຸຠາສສີ’’ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອາຕຸເມຕິ ອຕ຺ຕນິ. ອິຕ຺ຖິຠູຕາຍາຕິ ອິຕ຺ຖິຠາວໍ ອຸປຄຕາຍ. ທີຆຣຕ຺ຕາຍາຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ອິຕ຺ຖິຠູຕາຍ ອຕ຺ຕນິ ສພ຺ພກາລໍ ອິຕ຺ຖີເຍວ ໂຫຕິ, ອຸທາຫຸ ປຸຣິສຠາວມ຺ປິ ອຸປຄຈ຺ຉຕີຕິ. ຍສ຺ສາ ເມ ອິຕ຺ຖິຠູຕາຍາຕິ ຍສ຺ສາ ມຍ຺ຫໍ ອິຕ຺ຖິຠູຕາຍ ເອວໍ ຕາວ ພຫຸສໍສາເຣ ມເຫສິຠາວໍ ມຫາມຸນິ ຕ຺ວໍ ຠາສສິ ກເຖສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອາຫຸ ເມ ອິຕ຺ຖິຠູຕາຍາ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ. ຕຕ຺ຖ ອາຕິ ອນຸສ຺ສຣຓຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ອາຫຸ ເມຕິ ສຍໍ ອນຸສ຺ສຣິຕໍ ອຎ຺ຎາຕມິທໍ ມຍາ, ອິຕ຺ຖິຠູຕາຍ ອິຕ຺ຖິຠາວໍ ອຸປຄຕາຍ ເອວໍ ມຍ຺ຫໍ ¶ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອປຣາປຣຸປ຺ປຕ຺ຕິ ອໂຫສິ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ຍສ຺ສາ ເມ ອິຕ຺ຖິຠູຕາຍ ສພ຺ເພສໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍິ, ກິໍ ຕ຺ວໍ, ມຫາມຸນິ, ສໍສາເຣ ພຫຸໍ ຠາສສີຕິ ໂຍຊນາ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕາປໂສ ອຍໍ ນິຍໂມ ສໍສາເຣ ນຕ຺ຖິ ‘‘ອິຕ຺ຖີ ອິຕ຺ຖີເຍວ ໂຫຕິ, ປຸຣິໂສ ປຸຣິໂສ ເອວາ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ –

໓໗໙.

‘‘ອຫຸ ອິຕ຺ຖີ ອຫຸ ປຸຣິໂສ, ປສຸໂຍນິມ຺ປິ ອາຄມາ;

ເອວເມຕໍ ອຕີຕານໍ, ປຣິຍນ຺ໂຕ ນ ທິສ຺ສຕີ’’ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຫຸ ອິຕ຺ຖີ ອຫຸ ປຸຣິໂສຕິ ຕ຺ວໍ ກທາຈິ ອິຕ຺ຖີປິ ອໂຫສິ, ກທາຈິ ປຸຣິໂສປິ ອໂຫສິ. ນ ເກວລໍ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສຠາວເມວ, ອຖ ໂຂ ປສຸ ໂຍນິມ຺ປິ ອຄມາສິ, ກທາຈິ ປສຸຠາວມ຺ປິ ອຄມາສິ, ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິມ຺ປິ ອຸປຄຕາ ອໂຫສິ. ເອວເມຕໍ ອຕີຕານໍ, ປຣິຍນ຺ໂຕ ນ ທິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ເອຕໍ ອິຕ຺ຖິຠາວໍ ປຸຣິສຠາວໍ ຕິຣຈ຺ຉານາທິຠາວຎ຺ຈ ອຸປຄຕານໍ ອຕີຕານໍ ອຕ຺ຕຠາວານໍ ປຣິຍນ຺ໂຕ ຎາຓຈກ຺ຂຸນາ ມຫຕາ ອຸສ຺ສາເຫນ ປສ຺ສນ຺ຕານມ຺ປິ ນ ທິສ຺ສຕິ. ນ ເກວລໍ ຕເວວ, ອຖ ໂຂ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ¶ ສໍສາເຣ ປຣິພ຺ຠມນ຺ຕານໍ ສຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ປຣິຍນ຺ໂຕ ນ ທິສ຺ສເຕວ ນ ປຎ຺ຎາຍເຕວ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ອນມຕຄ຺ໂຄຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສໍສາໂຣ, ປຸພ຺ພາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອວິຊ຺ຊານີວຣຓານໍ ¶ ສຕ຺ຕານໍ ຕຓ຺ຫາສໍໂຍຊນານໍ ສນ຺ຘາວຕໍ ສໍສຣຕ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໒໔).

ເອວໍ ເຕນ ຕາປເສນ ສໍສາຣສ຺ສ ອປຣິຍນ຺ຕຕໍ ກມ຺ມສ຺ສກຕຎ຺ຈ ວິຠາເວນ຺ເຕນ ເທສິຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສໍສາເຣ ສໍວິຄ຺ຄຫທຍາ ຘມ຺ເມ ຈ ປສນ຺ນມານສາ ວິຄຕໂສກສລ຺ລາ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປສາທໍ ໂສກວິຄມນຎ຺ຈ ປກາເສນ຺ຕີ –

໓໘໐.

‘‘ອາທິຕ຺ຕໍ ວຕ ມໍ ສນ຺ຕໍ, ຆຕສິຕ຺ຕໍວ ປາວກໍ;

ວາຣິນາ ວິຍ ໂອສິຎ຺ຈໍ, ສພ຺ພໍ ນິພ຺ພາປເຍ ທຣໍ.

໓໘໑.

‘‘ອພ຺ພຫີ ¶ ວຕ ເມ ສລ຺ລໍ, ໂສກໍ ຫທຍນິສ຺ສິຕໍ;

ໂຍ ເມ ໂສກປເຣຕາຍ, ປຕິໂສກໍ ອປານຸທິ.

໓໘໒.

‘‘ສາຫໍ ອພ຺ພູຬ຺ຫສລ຺ລາສ຺ມິ, ສີຕິຠູຕາສ຺ມິ ນິພ຺ພຸຕາ;

ນ ໂສຈາມິ ນ ໂຣທາມິ, ຕວ ສຸຕ຺ວາ ມຫາມຸນີ’’ຕິ. –

ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ. ຕາສໍ ອຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ.

ອິທານິ ສໍວິຄ຺ຄຫທຍາຍ ອຸພ຺ພຣິຍາ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ –

໓໘໓.

‘‘ຕສ຺ສ ຕໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ສມຓສ຺ສ ສຸຠາສິຕໍ;

ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ, ປພ຺ພຊິ ອນຄາຣິຍໍ.

໓໘໔.

‘‘ສາ ຈ ປພ຺ພຊິຕາ ສນ຺ຕາ, ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ;

ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ອາຠາເວສິ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປປຕ຺ຕິຍາ.

໓໘໕.

‘‘ຄາມາ ຄາມໍ ວິຈຣນ຺ຕີ, ນິຄເມ ຣາຊຘານິໂຍ;

ອຸຣຸເວຬາ ນາມ ໂສ ຄາໂມ, ຍຕ຺ຖ ກາລມກ຺ຣຸພ຺ພຖ.

໓໘໖.

‘‘ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ¶ ອາຠາເວຕ຺ວາ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປປຕ຺ຕິຍາ;

ອິຕ຺ຖິຈິຕ຺ຕໍ ວິຣາເຊຕ຺ວາ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປຄາ ອຫູ’’ຕິ. – ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ;

໓໘໓-໔. ຕຕ຺ຖ ¶ ຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ຕາປສສ຺ສ. ສຸຠາສິຕນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ຠາສິຕໍ, ຘມ຺ມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປພ຺ພຊິຕາ ສນ຺ຕາຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຸປຄຕາ ສມານາ, ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ສນ຺ຕກາຍວາຈາ. ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເມຕ຺ຕາສຫຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ. ຈິຕ຺ຕສີເສນ ເມຕ຺ຕຊ຺ຌານໍ ວທຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປປຕ຺ຕິຍາຕິ ຕຎ຺ຈ ສາ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວນ຺ຕີ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປປຕ຺ຕິຍາ ອຠາເວສິ, ນ ວິປສ຺ສນາປາທກາທິອຕ຺ຖໍ. ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ຫິ ພຸທ຺ເຘ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣາທິເກ ຠາເວນ຺ຕາ ຕາປສປຣິພ຺ພາຊກາ ຍາວເທວ ຠວສມ຺ປຕ຺ຕິອຕ຺ຖເມວ ຠາເວສຸໍ.

໓໘໕-໖. ຄາມາ ¶ ຄາມນ຺ຕິ ຄາມໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຄາມໍ. ອາຠາເວຕ຺ວາຕິ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ພ຺ຣູເຫຕ຺ວາ. ‘‘ອຠາເວຕ຺ວາ’’ຕິ ເກຈິ ປຐນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອ-ກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ອິຕ຺ຖິຈິຕ຺ຕໍ ວິຣາເຊຕ຺ວາຕິ ອິຕ຺ຖິຠາເວ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ອຠິຣຸຈິໍ ວິຣາເຊຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖິຠາເວ ວິຣຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ. ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປຄາຕິ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓວເສນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ອຸປຄມນກາ ອໂຫສິ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອຸປາສິກາຍ ໂສກໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຈຕຸສຈ຺ຈເທສນໍ ອກາສິ. ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ສາ ອຸປາສິກາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຈ ເທສນາ ສາຕ຺ຖິກາ ອໂຫສີຕິ.

ອຸພ຺ພຣິເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອິຕິ ຂຸທ຺ທກ-ອຏ຺ຐກຖາຍ ເປຕວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ

ເຕຣສວຕ຺ຖຸປຏິມຓ຺ຑິຕສ຺ສ

ທຸຕິຍສ຺ສ ອຸພ຺ພຣິວຄ຺ຄສ຺ສ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຈູຬວຄ຺ໂຄ

໑. ອຠິຊ຺ຊມານເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ອຠິຊ຺ຊມາເນ ¶ ¶ ວາຣິມ຺ຫີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖຣິ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ລຸທ຺ທເປຕໍ ອາຣພ຺ຠ ວຸຕ຺ຕໍ. ພາຣາຓສິຍໍ ກິຣ ອປຣທິສາຠາເຄ ປາຣຄງ຺ຄາຍ ວາສຠຄາມໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຈຸນ຺ທຏ຺ຐິລນາມເກ ຄາເມ ເອໂກ ລຸທ຺ທໂກ ອໂຫສິ. ໂສ ອຣຎ຺ເຎ ມິເຄ ວຘິຕ຺ວາ ວຣມໍສໍ ອງ຺ຄາເຣ ປຈິຕ຺ວາ ຂາທິຕ຺ວາ ອວເສສໍ ປຓ຺ຓປຸເຏ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກາເຊນ ຄເຫຕ຺ວາ ຄາມໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຕໍ ພາລທາຣກາ ຄາມທ຺ວາເຣ ທິສ຺ວາ ‘‘ມໍສໍ ເມ ເທຫິ, ມໍສໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ຫຕ຺ເຖ ປສາເຣຕ຺ວາ ອຸປຘາວນ຺ຕິ. ໂສ ເຕສໍ ໂຖກໍ ໂຖກໍ ມໍສໍ ເທຕິ. ອເຖກທິວສໍ ມໍສໍ ອລຠິຕ຺ວາ ¶ ອຸທ຺ທາລກປຸປ຺ຜໍ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ພຫຸຎ຺ຈ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ຄາມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຕໍ ທາຣກາ ຄາມທ຺ວາເຣ ທິສ຺ວາ ‘‘ມໍສໍ ເມ ເທຫິ, ມໍສໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ຫຕ຺ເຖ ປສາເຣຕ຺ວາ ອຸປຘາວິໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ເອເກກໍ ປຸປ຺ຜມຎ຺ຊຣິໍ ອທາສິ.

ອຖ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ເປເຕສຸ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ນຄ຺ໂຄ ວິຣູປຣູໂປ ຠຍານກທສ຺ສໂນ ສຸປິເນປິ ອນ຺ນປານໍ ອຊານນ຺ໂຕ ສີເສ ອາພນ຺ຘິຕອຸທ຺ທາລກກຸສຸມມາລາກລາໂປ ‘‘ຈຸນ຺ທຏ຺ຐິລາຍໍ ຎາຕການໍ ສນ຺ຕິເກ ກິຎ຺ຈິ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄງ຺ຄາຍ ອຸທເກ ອຠິຊ຺ຊມາເນ ປຏິໂສຕໍ ປທສາ ຄຈ຺ຉຕິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ໂກລິໂຍ ນາມ ຣຎ຺ໂຎ ພິມ຺ພິສາຣສ຺ສ ມຫາມຕ຺ໂຕ ກຸປິຕໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ວູປສເມຕ຺ວາ ປຏິນິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທິປຣິວາຣພລໍ ຖລປເຖນ ເປເສຕ຺ວາ ສຍໍ ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ອນຸໂສຕໍ ນາວາຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕໍ ເປຕໍ ຕຖາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ –

໓໘໗.

‘‘ອຠິຊ຺ຊມາເນ ວາຣິມ຺ຫິ, ຄງ຺ຄາຍ ອິຘ ຄຈ຺ຉສິ;

ນຄ຺ໂຄ ປຸພ຺ພທ຺ຘເປໂຕວ, ມາລຘາຣີ ອລງ຺ກໂຕ;

ກຸຫິໍ ຄມິສ຺ສສິ ເປຕ, ກຕ຺ຖ ວາໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຠິຊ຺ຊມາເນຕິ ປທນິກ຺ເຂເປນ ອຠິຊ຺ຊມາເນ ສງ຺ຆາເຕ, ວາຣິມ຺ຫິ ຄງ຺ຄາຍາຕິ ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ອຸທເກ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ. ປຸພ຺ພທ຺ຘເປໂຕວາຕິ ກາຍສ຺ສ ປຸຣິມທ຺ເຘນ ອເປໂຕ ວິຍ ອເປຕໂຍນິໂກ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ¶ ວິຍ. ກຖໍ? ມາລຘາຣີ ອລງ຺ກໂຕຕິ, ມາລາຫິ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕສີສຄ຺ໂຄຕິ ¶ ອຕ຺ໂຖ. ກຕ຺ຖ ວາໂສ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ກຕຣສ຺ມິໍ ຄາເມ ເທເສ ວາ ຕຸຍ຺ຫໍ ນິວາໂສ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕໍ ກເຖຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ຍໍ ຕທາ ເຕນ ເປເຕນ ໂກລິເຍນ ຈ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສງ຺ຄີຕິກາຣາ –

໓໘໘.

‘‘ຈຸນ຺ທຏ຺ຐິລໍ ¶ ຄມິສ຺ສາມິ, ເປໂຕ ໂສ ອິຕິ ຠາສຕິ;

ອນ຺ຕເຣ ວາສຠຄາມໍ, ພາຣາຓສິຎ຺ຈ ສນ຺ຕິເກ.

໓໘໙.

‘‘ຕຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ມຫາມຕ຺ໂຕ, ໂກລິໂຍ ອິຕິ ວິສ຺ສຸໂຕ;

ສຕ຺ຕຸໍ ຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ເປຕສ຺ສ, ປີຕກຎ຺ຈ ຍຸຄໍ ອທາ.

໓໙໐.

‘‘ນາວາຍ ຕິຏ຺ຐມານາຍ, ກປ຺ປກສ຺ສ ອທາປຍິ;

ກປ຺ປກສ຺ສ ປທິນ຺ນມ຺ຫິ, ຐາເນ ເປຕສ຺ສ ທິສ຺ສຖ.

໓໙໑.

‘‘ຕໂຕ ສຸວຕ຺ຖວສໂນ, ມາລຘາຣີ ອລງ຺ກໂຕ;

ຐາເນ ຐິຕສ຺ສ ເປຕສ຺ສ, ທກ຺ຂິຓາ ອຸປກປ຺ປຖ;

ຕສ຺ມາ ທຊ຺ເຊຖ ເປຕານໍ, ອນຸກມ຺ປາຍ ປຸນປ຺ປຸນ’’ນ຺ຕິ. – ຄາຖາໂຍ ອໂວຈຸໍ;

໓໘໘. ຕຕ຺ຖ ຈຸນ຺ທຏ຺ຐິລນ຺ຕິ ເອວໍນາມກໍ ຄາມໍ. ອນ຺ຕເຣ ວາສຠຄາມໍ, ພາຣາຓສິຎ຺ຈ ສນ຺ຕິເກຕິ ວາສຠຄາມສ຺ສ ຈ ພາຣາຓສິຍາ ຈ ເວມຊ຺ເຌ. ອນ຺ຕຣາ-ສທ຺ທໂຍເຄນ ເຫຕໍ ສາມ຺ຍຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ພາຣາຓສິຍາ ສນ຺ຕິເກ ຫິ ໂສ ຄາໂມຕິ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ອນ຺ຕເຣ ວາສຠຄາມສ຺ສ ຈ ພາຣາຓສິຍາ ຈ ໂຍ ຈຸນ຺ທຏ຺ຐິລນາມໂກ ຄາໂມ ພາຣາຓສິຍາ ອວິທູເຣ, ຕໍ ຄາມໍ ຄມິສ຺ສາມີຕິ.

໓໘໙. ໂກລິໂຍ ອິຕິ ວິສ຺ສຸໂຕຕິ ໂກລິໂຍຕິ ເອວໍປກາສິຕນາໂມ. ສຕ຺ຕຸໍ ຠຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ສຕ຺ຕຸຎ຺ເຈວ ຠຕ຺ຕຎ຺ຈ. ປີຕກຎ຺ຈ ຍຸຄໍ ອທາຕິ ປີຕກໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ເອກໍ ວຕ຺ຖຍຸຄຎ຺ຈ ອທາສິ.

໓໙໐. ກທາ ອທາສີຕິ ເຈ ອາຫ ນາວາຍ ຕິຏ຺ຐມານາຍ. ກປ຺ປກສ຺ສ ອທາປຍີຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ ນາວໍ ຐເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ເອກສ຺ສ ນ຺ຫາປິຕສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ທາເປສິ ¶ , ທິນ຺ນມ຺ຫິ ວຕ຺ຖຍຸເຄຕິ ໂຍຊນາ. ຐາເນຕິ ຐານໂສ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ. ເປຕສ຺ສ ທິສ຺ສຖາຕິ ເປຕສ຺ສ ສຣີເຣ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ, ຕສ຺ສ ນິວາສນປາຣຸປນວຕ຺ຖໍ ¶ ສມ຺ປຊ຺ຊິ. ເຕນາຫ ‘‘ຕໂຕ ສຸວຕ຺ຖວສໂນ, ມາລຘາຣີ ອລງ຺ກໂຕ’’ຕິ, ສຸວຕ຺ຖວສໂນ ¶ ມາລາຠຣເຓຫິ ສຸມຓ຺ຑິຕປສາຘິໂຕ. ຐາເນ ຐິຕສ຺ສ ເປຕສ຺ສ, ທກ຺ຂິຓາ ອຸປກປ຺ປຖາຕິ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຏ຺ຐາເນ ຐິຕາ ປເນສາ ທກ຺ຂິຓາ ຕສ຺ສ ເປຕສ຺ສ ຍສ຺ມາ ອຸປກປ຺ປຕິ, ວິນິໂຍຄໍ ອຄມາສິ. ຕສ຺ມາ ທຊ຺ເຊຖ ເປຕານໍ, ອນຸກມ຺ປາຍ ປຸນປ຺ປຸນນ຺ຕິ ເປຕານໍ ອນຸກມ຺ປາຍ ເປເຕ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປຸນປ຺ປຸນໍ ທກ຺ຂິຓໍ ທເທຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ໂສ ໂກລິຍມຫາມຕ຺ໂຕ ຕໍ ເປຕໍ ອນຸກມ຺ປມາໂນ ທານວິຘິໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ອນຸໂສຕໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສູຣິເຍ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ພາຣາຓສິໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ຠຄວາ ຈ ເຕສໍ ອນຸຄ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ອາກາເສນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ໂກລິຍມຫາມຕ຺ໂຕປິ ນາວາໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ໂຐ ຠຄວນ຺ຕໍ ນິມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຘິວາເສຖ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອຊ຺ຊຕນາຍ ຠຕ຺ຕໍ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ. ອຘິວາເສສິ ຠຄວາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ. ໂສ ຠຄວໂຕ ອຘິວາສນໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕາວເທວ ຣມຓີເຍ ຠູມິຠາເຄ ມຫນ຺ຕໍ ສາຂາມຓ຺ຑປໍ ອຸປຣິ ຈຕູສຸ ຈ ປສ຺ເສສຸ ນານາວິຣາຄວຓ຺ຓວິຈິຕ຺ຕວິວິຘວສນສມລງ຺ກຕໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອທາສິ. ນິສີທິ ຠຄວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ.

ອຖ ໂສ ມຫາມຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ເຫຏ຺ຐາ ອຕ຺ຕໂນ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ເປຕສ຺ສ ຈ ປຏິວຈນໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ. ຠຄວາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ຈິນ຺ຕິຕສມນນ຺ຕຣເມວ ພຸທ຺ຘານຸຠາວສຎ຺ໂຈທິໂຕ ສຸວຓ຺ຓຫໍສຄໂຓ ວິຍ ຘຕຣຏ຺ຐຫໍສຣາຊໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ຘມ຺ມຣາຊໍ ສມ຺ປຣິວາເຣສິ. ຕາວເທວ ມຫາຊໂນ ສນ຺ນິປຕິ ‘‘ອຸຬາຣາ ຘມ຺ມເທສນາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ມຫາມຕ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ສນ຺ຕປ຺ເປສິ. ຠຄວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ມຫາຊນສ຺ສ ອນຸກມ຺ປາຍ ‘‘ພາຣາຓສິສມີປຄາມວາສິໂນ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ສພ຺ເພ ຈ ເຕ ອິທ຺ຘິພເລນ ມຫາຊນາ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ, ອຸຬາເຣ ຈສ຺ສ ເປເຕ ປາກເຏ ອກາສິ. ເຕສຸ ເກຈິ ຉິນ຺ນຠິນ຺ນປິໂລຕິກຂຓ຺ຑຘຣາ, ເກຈິ ¶ ອຕ຺ຕໂນ ເກເສເຫວ ¶ ປຏິຈ຺ຉາທິຕໂກປິນາ, ເກຈິ ນຄ຺ຄາ ຍຖາຊາຕຣູປາ ຂຸປ຺ປິປາສາຠິຠູຕາ ຕຈປຣິໂຍນທ຺ຘາ ອຏ຺ຐິມຕ຺ຕສຣີຣາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປຣິພ຺ຠມນ຺ຕາ ມຫາຊນສ຺ສ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ປຎ຺ຎາຍິໍສຸ.

ອຖ ຠຄວາ ຕຖາຣູປໍ ອິທ຺ຘາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂາສິ, ຍຖາ ເຕ ເອກຊ຺ຌໍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ກຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ມຫາຊນສ຺ສ ປເວເທສຸໍ. ຕມຕ຺ຖໍ ທີເປນ຺ຕາ ສງ຺ຄີຕິກາຣາ –

໓໙໒.

‘‘ສາຕຸນ຺ນວສນາ ¶ ເອເກ, ອຎ຺ເຎ ເກສນິວາສນາ;

ເປຕາ ຠຕ຺ຕາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປກ຺ກມນ຺ຕິ ທິໂສທິສໍ.

໓໙໓.

‘‘ທູເຣ ເອເກ ປຘາວິຕ຺ວາ, ອລທ຺ຘາວ ນິວຕ຺ຕເຣ;

ຉາຕາ ປມຸຈ຺ຉິຕາ ຠນ຺ຕາ, ຠູມິຍໍ ປຏິສຸມ຺ຠິຕາ.

໓໙໔.

‘‘ເກຈິ ຕຕ຺ຖ ປປຕິຕ຺ວາ, ຠູມິຍໍ ປຏິສຸມ຺ຠິຕາ;

ປຸພ຺ເພ ອກຕກລ຺ຍາຓາ, ອຄ຺ຄິທຑ຺ຒາວ ອາຕເປ.

໓໙໕.

‘‘ມຍໍ ປຸພ຺ເພ ປາປຘມ຺ມາ, ຆຣຓີ ກຸລມາຕໂຣ;

ສນ຺ເຕສຸ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມສຸ, ທີປໍ ນາກມ຺ຫ ອຕ຺ຕໂນ.

໓໙໖.

‘‘ປຫູຕໍ ອນ຺ນປານມ຺ປິ, ອປິສ຺ສຸ ອວກິຣີຍຕິ;

ສມ຺ມຄ຺ຄເຕ ປພ຺ພຊິເຕ, ນ ຈ ກິຎ຺ຈິ ອທມ຺ຫເສ.

໓໙໗.

‘‘ອກມ຺ມກາມາ ອລສາ, ສາທຸກາມາ ມຫຄ຺ຆສາ;

ອາໂລປປິຓ຺ຑທາຕາໂຣ, ປຏິຄ຺ຄເຫ ປຣິຠາສິມ຺ຫເສ.

໓໙໘.

‘‘ເຕ ຆຣາ ຕາ ຈ ທາສິໂຍ, ຕາເນວາຠຣຓານິ ໂນ;

ເຕ ອຎ຺ເຎ ປຣິຈາເຣນ຺ຕິ, ມຍໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຠາຄິໂນ.

໓໙໙.

‘‘ເວຓີ ວາ ອວຎ຺ຎາ ໂຫນ຺ຕິ, ຣຖກາຣີ ຈ ທຸພ຺ຠິກາ;

ຈຓ຺ຑາລີ ກປຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ກປ຺ປກາ ຈ ປຸນປ຺ປຸນໍ.

໔໐໐.

‘‘ຍານິ ¶ ຍານິ ນິຫີນານິ, ກຸລານິ ກປຓານິ ຈ;

ເຕສຸ ເຕສ຺ເວວ ຊາຍນ຺ຕິ, ເອສາ ມຈ຺ຉຣິໂນ ຄຕິ.

໔໐໑.

‘‘ປຸພ຺ເພ ¶ ຈ ກຕກລ຺ຍາຓາ, ທາຍກາ ວີຕມຈ຺ຉຣາ;

ສຄ຺ຄໍ ເຕ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ, ໂອຠາເສນ຺ຕິ ຈ ນນ຺ທນໍ.

໔໐໒.

‘‘ເວຊຍນ຺ເຕ ¶ ຈ ປາສາເທ, ຣມິຕ຺ວາ ກາມກາມິໂນ;

ອຸຈ຺ຈາກຸເລສຸ ຊາຍນ຺ຕິ, ສໂຠເຄສຸ ຕໂຕ ຈຸຕາ.

໔໐໓.

‘‘ກູຏາຄາເຣ ຈ ປາສາເທ, ປລ຺ລງ຺ເກ ໂປນກຕ຺ຖເຕ;

ພີຊິຕງ຺ຄາ ໂມຣຫຕ຺ເຖຫິ, ກຸເລ ຊາຕາ ຍສສ຺ສິໂນ.

໔໐໔.

‘‘ອງ຺ກໂຕ ອງ຺ກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມາລຘາຣີ ອລງ຺ກຕາ;

ຘາຕິໂຍ ອຸປຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ສາຍໍ ປາຕໍ ສຸເຂສິໂນ.

໔໐໕.

‘‘ນຍິທໍ ອກຕປຸຎ຺ຎານໍ, ກຕປຸຎ຺ຎານເມວິທໍ;

ອໂສກໍ ນນ຺ທນໍ ຣມ຺ມໍ, ຕິທສານໍ ມຫາວນໍ.

໔໐໖.

‘‘ສຸຂໍ ອກຕປຸຎ຺ຎານໍ, ອິຘ ນຕ຺ຖິ ປຣຕ຺ຖ ຈ;

ສຸຂຎ຺ຈ ກຕປຸຎ຺ຎານໍ, ອິຘ ເຈວ ປຣຕ຺ຖ ຈ.

໔໐໗.

‘‘ເຕສໍ ສຫພ຺ຍກາມານໍ, ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຸສລໍ ພຫຸໍ;

ກຕປຸຎ຺ຎາ ຫິ ໂມທນ຺ຕິ, ສຄ຺ເຄ ໂຠຄສມງ຺ຄິໂນ’’ຕິ. – ຄາຖາໂຍ ອໂວຈຸໍ;

໓໙໒. ຕຕ຺ຖ ສາຕຸນ຺ນວສນາຕິ ຉິນ຺ນຠິນ຺ນປິໂລຕິກຂຓ຺ຑນິວາສນາ. ເອເກຕິ ເອກຈ຺ເຈ. ເກສນິວາສນາຕິ ເກເສເຫວ ປຏິຈ຺ຉາທິຕໂກປິນາ. ຠຕ຺ຕາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ‘‘ອປ຺ເປວ ນາມ ອິໂຕ ຄຕາ ຍຕ຺ຖ ວາ ຕຕ຺ຖ ວາ ກິຎ຺ຈິ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຠຕ຺ຕໍ ວາ ວມິຕຠຕ຺ຕໍ ວາ ຄພ຺ຠມລາທິກໍ ວາ ລເຠຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ກຕ຺ຖຈິເທວ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ຆາສຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປກ຺ກມນ຺ຕິ ທິໂສທິສນ຺ຕິ ທິສໂຕ ທິສໍ ອເນກໂຍຊນນ຺ຕຣິກໍ ຐານໍ ປກ຺ກມນ຺ຕິ.

໓໙໓. ທູເຣຕິ ທູເຣວ ຐາເນ. ເອເກຕິ ເອກຈ຺ເຈ ເປຕາ. ປຘາວິຕ຺ວາຕິ ຆາສຕ຺ຖາຍ ອຸປຘາວິຕ຺ວາ. ອລທ຺ຘາວ ນິວຕ຺ຕເຣຕິ ¶ ກິຎ຺ຈິ ຆາສໍ ວາ ປານີຍໍ ວາ ອລຠິຕ຺ວາ ເອວ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ປມຸຈ຺ຉິຕາຕິ ຂຸປ຺ປິປາສາທິທຸກ຺ເຂນ ສຎ຺ຊາຕມຸຈ຺ຉາ. ຠນ຺ຕາຕິ ¶ ປຣິພ຺ຠມນ຺ຕາ. ຠູມິຍໍ ປຏິສຸມ຺ຠິຕາຕິ ຕາຍ ເອວ ມຸຈ຺ຉາຍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຐຕ຺ວາ ອວກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ຕິກາປິຓ຺ຑາ ວິຍ ວິສ຺ສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ປຖວິຍໍ ປຕິຕາ.

໓໙໔. ຕຕ຺ຖາຕິ ¶ ຄຕຏ຺ຐາເນ. ຠູມິຍໍ ປຏິສຸມ຺ຠິຕາຕິ ປປາເຕ ປຕິຕາ ວິຍ ຊິຆຈ຺ຉາທິທຸກ຺ເຂນ ຐາຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຠາເວນ ຠູມິຍໍ ປຕິຕາ, ຕຕ຺ຖ ວາ ຄຕຏ຺ຐາເນ ຆາສາທີນໍ ອລາເຠນ ຉິນ຺ນາສາ ຫຸຕ຺ວາ ເກນຈິ ປຏິມຸຂໍ ສຸມ຺ຠິຕາ ໂປຖິຕາ ວິຍ ຠູມິຍໍ ປຕິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸພ຺ເພ ອກຕກລ຺ຍາຓາຕິ ປຸຣິມຠເວ ອກຕກຸສລາ. ອຄ຺ຄິທຑ຺ຒາວ ອາຕເປຕິ ນິທາຆກາເລ ອາຕປຏ຺ຐາເນ ອຄ຺ຄິນາ ທຑ຺ຒາ ວິຍ, ຂຸປ຺ປິປາສຄ຺ຄິນາ ຑຍ຺ຫມານາ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໙໕. ປຸພ຺ເພຕິ ອຕີຕຠເວ. ປາປຘມ຺ມາຕິ ອິສ຺ສຸກີມຈ຺ຉຣີອາທິຠາເວນ ລາມກສຠາວາ. ຆຣຓີຕິ ຆຣສາມິນິໂຍ. ກຸລມາຕໂຣຕິ ກຸລທາຣການໍ ມາຕໂຣ, ກຸລປຸຣິສານໍ ວາ ມາຕໂຣ. ທີປນ຺ຕິ ປຕິຏ຺ຐໍ, ປຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ສຸຄຕີສຸ ປຕິຏ຺ຐາຠາວໂຕ ‘‘ປຕິຏ຺ຐາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນາກມ຺ຫາຕິ ນ ກຣິມ຺ຫ.

໓໙໖. ປຫູຕນ຺ຕິ ພຫຸໍ. ອນ຺ນປານມ຺ປີຕິ ອນ຺ນຎ຺ຈ ປານຎ຺ຈ. ອປິສ຺ສຸ ອວກິຣີຍຕີຕິ ສູຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ອປິ ອວກິຣີຍຕິ ຉຏ຺ຏີຍຕິ. ສມ຺ມຄ຺ຄເຕຕິ ສມ຺ມາ ຄເຕ ສມ຺ມາ ປຏິປນ຺ເນ ສມ຺ມາ ປຏິປນ຺ນາຍ. ປພ຺ພຊິເຕຕິ ປພ຺ພຊິຕາຍ. ສມ຺ປທາເນ ຫິ ອິທໍ ຠຸມ຺ມວຈນໍ. ສມ຺ມຄ຺ຄເຕ ວາ ປພ຺ພຊິເຕ ສຕິ ລພ຺ຠມາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຈ ກິຎ຺ຈິ ອທມ຺ຫເສຕິ ‘‘ກິຎ຺ຈິມຕ຺ຕມ຺ປິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ນາທມ຺ຫາ’’ຕິ ວິປ຺ປຏິສາຣາຠິຠູຕາ ວທນ຺ຕິ.

໓໙໗. ອກມ຺ມກາມາຕິ ສາຘູຕິ ອກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກມ຺ມໍ ອກຸສລໍ ກາເມນ຺ຕີຕິ ອກມ຺ມກາມາ, ສາຘູຫິ ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຸສລໍ ກາເມນ຺ຕີຕິ ກມ຺ມກາມາ, ນ ກມ຺ມກາມາຕິ ອກມ຺ມກາມາ ¶ , ກຸສລຘມ຺ເມສຸ ອຈ຺ຉນ຺ທິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອລສາຕິ ກຸສີຕາ ກຸສລກມ຺ມກຣເຓ ນິພ຺ພີຣິຍາ. ສາທຸກາມາຕິ ສາຕມຘຸຣວຕ຺ຖຸປິຍາ. ມຫຄ຺ຆສາຕິ ມຫາໂຠຊນາ, ອຸຠເຍນາປິ ສຸນ຺ທຣຎ຺ຈ ມຘຸຣຎ຺ຈ ໂຠຊນໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖິການໍ ກິຎ຺ຈິ ອທຕ຺ວາ ສຍເມວ ຠຸຎ຺ຊິຕາໂຣຕິ ¶ ທສ຺ເສຕິ. ອາໂລປປິຓ຺ຑທາຕາໂຣຕິ ອາໂລປມຕ຺ຕສ຺ສປິ ໂຠຊນປິຓ຺ຑສ຺ສ ທາຍກາ. ປຏິຄ຺ຄເຫຕິ ຕສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນເກ. ປຣິຠາສິມ຺ຫເສຕິ ປຣິຠວໍ ກໂຣນ຺ຕາ ຠາສິມ຺ຫ, ອວມຎ຺ຎິມ຺ຫ ອຸປ຺ປຓ຺ຑິມ຺ຫາ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໓໙໘. ເຕ ຆຣາຕິ ຍຕ຺ຖ ມຍໍ ປຸພ຺ເພ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຆຣ’’ນ຺ຕິ ມມຕ຺ຕໍ ອກຣິມ຺ຫາ, ຕານິ ຆຣານິ ຍຖາຐິຕານິ, ອິທານິ ໂນ ນ ກິຎ຺ຈິ ອຸປກປ຺ປຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕາ ຈ ທາສິໂຍ ຕາເນວາຠຣຓານິ ໂນຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕຕ຺ຖ ໂນຕິ ອມ຺ຫາກໍ. ເຕຕິ ເຕ ຆຣາທິເກ. ອຎ຺ເຎ ປຣິຈາເຣນ຺ຕິ ¶ , ປຣິໂຠຄາທິວເສນ ວິນິໂຍຄໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຍໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຠາຄິໂນຕິ ມຍໍ ປນ ປຸພ຺ເພ ເກວລໍ ກີຬນປ຺ປສຸຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ປຫາຍ ຄມນີຍໍ ອນຸຄາມິກໍ ກາຕຸໍ ອຊານນ຺ຕາ ອິທານິ ຂຸປ຺ປິປາສາທິທຸກ຺ຂສ຺ສ ຠາຄິໂນ ຠວາມາຕິ ອຕ຺ຕານໍ ຄຣຫນ຺ຕາ ວທນ຺ຕິ.

໓໙໙. ອິທານິ ຍສ຺ມາ ເປຕໂຍນິໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕາປິ ສຕ຺ຕາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກາວເສເສນ ຫີນຊາຕິກາ ກປຓວຸຕ຺ຕິໂນວ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເວຓິວາ’’ຕິອາທິນາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ເວຓິວາຕິ ເວນຊາຕິກາ, ວິລີວກາຣາ ນຬກາຣາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວາ-ສທ຺ໂທ ອນິຍມຕ຺ໂຖ. ອວຎ຺ຎາຕິ ອວຎ຺ເຎຍ຺ຍາ, ອວຊານິຕພ຺ພາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ວມ຺ຠນາ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ປເຣຫິ ພາຘນີຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣຖກາຣີຕິ ຈມ຺ມກາຣິໂນ. ທຸພ຺ຠິກາຕິ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠິກາ ມິຕ຺ຕານໍ ພາຘິກາ. ຈຓ຺ຑາລີຕິ ຈຓ຺ຑາລຊາຕິກາ. ກປຓາຕິ ວນິພ຺ພກາ ອຕິວິຍ ກາຣຸຎ຺ຎປ຺ປຕ຺ຕາ ¶ . ກປ຺ປກາຕິ ກປ຺ປກຊາຕິກາ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ‘‘ໂຫນ຺ຕິ ປຸນປ຺ປຸນ’’ນ຺ຕິ ໂຍຊນາ, ອປຣາປຣມ຺ປິ ອິເມສຸ ນິຫີນກຸເລສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

໔໐໐. ເຕສຸ ເຕສ຺ເວວ ຊາຍນ຺ຕີຕິ ຍານິ ຍານິ ອຎ຺ຎານິປິ ເນສາທປຸກ຺ກຸສກຸລາທີນິ ກປຓານິ ອຕິວິຍ ວມ຺ຠນິຍານິ ປຣມທຸຄ຺ຄຕານິ ຈ, ເຕສຸ ເຕສຸ ເອວ ນິຫີນກຸເລສຸ ມຈ຺ຉຣິຍມເລນ ເປເຕສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸຕາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ເອສາ ມຈ຺ຉຣິໂນ ຄຕີ’’ຕິ.

໔໐໑. ເອວໍ ¶ ອກຕປຸຎ຺ຎານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຄຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ກຕປຸຎ຺ຎານໍ ຄຕິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຸພ຺ເພ ຈ ກຕກລ຺ຍາຓາ’’ຕິ ສຕ຺ຕ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ສຄ຺ຄໍ ເຕ ປຣິປູເຣນ຺ຕີຕິ ເຍ ປຸພ຺ເພ ປຸຣິມຊາຕິຍໍ ກຕກລ຺ຍາຓາ ທາຍກາ ທານປຸຎ຺ຎາຠິຣຕາ ວິຄຕມລມຈ຺ເຉຣາ, ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເຈວ ປຣິວາຣສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ສຄ຺ຄໍ ເທວໂລກໍ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ໂອຠາເສນ຺ຕິ ຈ ນນ຺ທນນ຺ຕິ ນ ເກວລໍ ປຣິປູເຣນ຺ຕິເຍວ, ອຖ ໂຂ ກປ຺ປຣຸກ຺ຂາທີນໍ ປຠາຫິ ສຠາເວເນວ ໂອຠາສມານມ຺ປິ ນນ຺ທນວນໍ ອຕ຺ຕໂນ ວຕ຺ຖາຠຣຓຊຸຕີຫິ ສຣີຣປ຺ປຠາຍ ຈ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ເຈວ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ຈ ໂຊເຕນ຺ຕິ.

໔໐໒. ກາມກາມິໂນຕິ ຍຖິຈ຺ຉິເຕສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ຍຖາກາມໍ ປຣິໂຠຄວນ຺ໂຕ. ອຸຈ຺ຈາກຸເລສູຕິ ອຸຈ຺ເຈສຸ ຂຕ຺ຕິຍກຸລາທີສຸ ກຸເລສຸ. ສໂຠເຄສູຕິ ມຫາວິຠເວສຸ. ຕໂຕ ຈຸຕາຕິ ຕໂຕ ເທວໂລກໂຕ ຈຸຕາ.

໔໐໓. ກູຏາຄາເຣ ¶ ຈ ປາສາເທຕິ ກູຏາຄາເຣ ຈ ປາສາເທ ຈ. ພີຊິຕງ຺ຄາຕິ ພີຊິຍມານເທຫາ. ໂມຣຫຕ຺ເຖຫີຕິ ໂມຣປິຎ຺ຉປຏິມຓ຺ຑິຕພີຊນີຫຕ຺ເຖຫິ. ຍສສ຺ສິໂນຕິ ປຣິວາຣວນ຺ໂຕ ຣມນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໔໐໔. ອງ຺ກໂຕ ອງ຺ກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ທາຣກກາເລປິ ຎາຕີນໍ ຘາຕີນຎ຺ຈ ອງ຺ກຏ຺ຐານໂຕ ອງ຺ກຏ຺ຐານເມວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນ ຠູມິຕລນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຸປຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ອຸປຏ຺ຐານໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ສຸເຂສິໂນຕິ ສຸຂມິຈ຺ຉນ຺ຕາ, ‘‘ມາ ສີຕໍ ¶ ວາ ອຸຓ຺ຫໍ ວາ’’ຕິ ອປ຺ປກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຫຣນ຺ຕາ ອຸປຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໔໐໕. ນຍິທໍ ອກຕປຸຎ຺ຎານນ຺ຕິ ອິທໍ ໂສກວຕ຺ຖຸອຠາວໂຕ ອໂສກໍ ຣມ຺ມໍ ຣມຓີຍໍ ຕິທສານໍ ຕາວຕິໍສເທວານໍ ມຫາວນໍ ມຫາອຸປວນຠູຕໍ ນນ຺ທນໍ ນນ຺ທນວນໍ ອກຕປຸຎ຺ຎານໍ ນ ໂຫຕິ, ເຕຫິ ລທ຺ຘຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໐໖. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ມນຸສ຺ສໂລເກ ວິເສສໂຕ ປຸຎ຺ຎໍ ກຣີຍຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ອິຘາຕິ ວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມ. ປຣຕ຺ຖາຕິ ສມ຺ປຣາເຍ.

໔໐໗. ເຕສນ຺ຕິ ເຕຫິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕຫິ ເທເວຫິ. ສຫພ຺ຍກາມານນ຺ຕິ ສຫຠາວໍ ອິຈ຺ຉນ຺ເຕຫິ. ໂຠຄສມງ຺ຄິໂນຕິ ໂຠເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ, ທິພ຺ເພຫິ ¶ ປຎ຺ຈກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິຕາ ໂມທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ເອວໍ ເຕຫິ ເປເຕຫິ ສາຘາຣຓໂຕ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ມສ຺ສ ຈ ຄຕິຍາ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມສ຺ສ ຈ ຄຕິຍາ ປເວທິຕາຍ ສໍວິຄ຺ຄມນສ຺ສ ໂກຬິຍາມຈ຺ຈປມຸຂສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນິປຕິຕສ຺ສ ມຫາຊນສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍານຸຣູປໍ ຠຄວາ ວິຕ຺ຖາເຣນ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສີຕິ.

ອຠິຊ຺ຊມານເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ສາຓວາສິຕ຺ເຖຣເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ກຸຓ຺ຑິນາຄຣິໂຍ ເຖໂຣຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖຣິ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຓວາສິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຎາຕິເປເຕ ¶ ອາຣພ຺ຠ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕີເຕ ກິຣ ພາຣາຓສິຍໍ ກິຕວສ຺ສ ນາມ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ ອຸຍ຺ຍານກີຬໍ ກີຬິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ສຸເນຕ຺ຕໍ ນາມ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ນຄຣໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອິສ຺ສຣິຍມທມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ກຖຎ຺ຫິ ນາມ ມຍ຺ຫໍ ອຎ຺ຊລິໍ ¶ ອກຕ຺ວາ ອຍໍ ມຸຓ຺ຑໂກ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ‘‘ກຈ຺ຈິ ເຕ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ອາລປນ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຖວິຍໍ ປາເຕຕ຺ວາ ຠິນ຺ທິ. ອຖ ນໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຕາທິຠາວປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ນິພ຺ພິກາຣໍ ກຣຸຓາວິປ຺ຜາຣໂສມນສ຺ສນິປາຕປສນ຺ນຈິຕ຺ຕເມວ ໂອໂລເກນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐານາຆາເຕນ ທູສິຕຈິຕ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ມໍ ກິຕວສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ຕໍ ນ ຊານາສິ, ຕ຺ວໍ ໂອໂລກຍນ຺ໂຕ ມຍ຺ຫໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອວຫສນ຺ໂຕ ປກ຺ກາມິ. ປກ຺ກນ຺ຕມຕ຺ຕສ຺ເສວ ຈສ຺ສ ນຣກຄ຺ຄິທາຫປຏິຠາໂຄ ພລວສຣີຣທາໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສ ເຕນ ມຫາສນ຺ຕາເປນາຠິຠູຕກາໂຍ ອຕິພາຬ຺ຫໍ ທຸກ຺ຂເວທນາຠິຕຸນ຺ໂນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ອວີຈີມຫານິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ໂສ ຕຕ຺ຖ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສນ ວາມປສ຺ເສນ ອຸຕ຺ຕາໂນ ອວກຸຊ຺ໂຊຕິ ພຫູຫິ ປກາເຣຫິ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຈຕຸຣາສີຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຕໂຕ ¶ ຈຸໂຕ ເປເຕສຸ ອປິຣິມິຕກາລໍ ຂຸປ຺ປິປາສາທິທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ກຸຓ຺ຑິນຄຣສ຺ສ ສມີເປ ເກວຏ຺ຏຄາເມ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ຊາຕິສ຺ສຣຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ເຕນ ໂສ ປຸພ຺ເພ ອຕ຺ຕນາ ອນຸຠູຕປຸພ຺ພໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕປິ ປາປຠເຍນ ຎາຕເກຫິປິ ສທ຺ຘິໍ ມຈ຺ຉພນ຺ຘນຕ຺ຖໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ເຕສຸ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ມຈ຺ເຉ ຆາເຕຕຸໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນິລີຍຕິ, ຄໂຕ ຈ ຊາລໍ ຠິນ຺ທຕິ, ຊີວນ຺ເຕ ວາ ມຈ຺ເຉ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທເກ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ກິຣິຍໍ ອໂຣຈນ຺ຕາ ຎາຕກາ ເຄຫໂຕ ຕໍ ນີຫຣິໍສຸ. ເອໂກ ປນສ຺ສ ຠາຕາ ສິເນຫພທ຺ຘຫທໂຍ ອໂຫສິ.

ເຕນ ຈ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ກຸຓ຺ຑິນຄຣໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ສາຓປພ຺ພເຕ ວິຫຣຕິ. ອຖ ໂສ ເກວຏ຺ຏປຸຕ຺ໂຕ ຎາຕເກຫິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປຣິພ຺ຠມນ຺ໂຕ ຕໍ ປເທສໍ ປຕ຺ໂຕ ໂຠຊນເວລາຍ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປສງ຺ກມິ. ເຖໂຣ ຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ໂຠຊເນນ ອຕ຺ຖິກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ສພ຺ພໍ ຕໍ ¶ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ຘມ຺ມກຖາຍ ປສນ຺ນມານສໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ປພ຺ພຊິສ຺ສສິ, ອາວຸໂສ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ອາຫ – ‘‘ອານນ຺ທ, ອິມໍ ສາມເຓຣໍ ອນຸກມ຺ເປຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ໂສ ຈ ອກຕກຸສລຕ຺ຕາ ອປ຺ປລາໂຠ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ປານີຍຆຏານໍ ປຣິປູຣເຓ ນິໂຍເຊສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຸປາສກາ ຕສ຺ສ ພຫູນິ ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕານິ ປຏ຺ຐເປສຸໍ.

ໂສ ¶ ອປເຣນ ສມເຍນ ລທ຺ຘູປສມ຺ປໂທ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ເຖໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ທ຺ວາທສຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ສາຓປພ຺ພເຕ ວສິ. ຕສ຺ສ ປນ ຎາຕກາ ປຎ຺ຈສຕມຕ຺ຕາ ອນຸປຈິຕກຸສລກມ຺ມາ ອຸປຈິຕມຈ຺ເຉຣາທິປາປຘມ຺ມາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ເປເຕສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ຕສ຺ສ ປນ ມາຕາປິຕໂຣ ‘‘ເອສ ອມ຺ເຫຫິ ປຸພ຺ເພ ເຄຫໂຕ ນິກ຺ກຑ຺ຒິໂຕ’’ຕິ ສາຣຊ຺ຊມານາ ຕໍ ອນຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ພທ຺ຘສິເນຫໍ ຠາຕິກໍ ເປເສສຸໍ. ໂສ ເຖຣສ຺ສ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐສມເຍ ທກ຺ຂິຓຊາຓຸມຓ຺ຑລໍ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ກຕຎ຺ຊລີ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ¶ ‘‘ມາຕາ ປິຕາ ຈ ເຕ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິອາທິຄາຖາ ອໂວຈ. ກຸຓ຺ຑິນາຄຣິໂຍ ເຖໂຣຕິອາທໂຍ ປນ ອາທິໂຕ ປຎ຺ຈ ຄາຖາ ຕາສໍ ສມ຺ພນ຺ຘທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫເກຫິ ຐປິຕາ.

໔໐໘.

‘‘ກຸຓ຺ຑິນາຄຣິໂຍ ເຖໂຣ, ສາຓວາສິນິວາສິໂກ;

ໂປຏ຺ຐປາໂທຕິ ນາເມນ, ສມໂຓ ຠາວິຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ.

໔໐໙.

‘‘ຕສ຺ສ ມາຕາ ປິຕາ ຠາຕາ, ທຸຄ຺ຄຕາ ຍມໂລກິກາ;

ປາປກມ຺ມໍ ກຣິຕ຺ວານ, ເປຕໂລກໍ ອິໂຕ ຄຕາ.

໔໑໐.

‘‘ເຕ ທຸຄ຺ຄຕາ ສູຈິກຏ຺ຏາ, ກິລນ຺ຕາ ນຄ຺ຄິໂນ ກິສາ;

ອຸຕ຺ຕສນ຺ຕາ ມຫຕ຺ຕາສາ, ນ ທສ຺ເສນ຺ຕິ ກຸຣູຣິໂນ.

໔໑໑.

‘‘ຕສ຺ສ ¶ ຠາຕາ ວິຕຣິຕ຺ວາ, ນຄ຺ໂຄ ເອກປເຖກໂກ;

ຈຕຸກຸຓ຺ຑິໂກ ຠວິຕ຺ວານ, ເຖຣສ຺ສ ທສ຺ສຍີຕຸມໍ.

໔໑໒.

‘‘ເຖໂຣ ຈາມນສິກຕ຺ວາ, ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ອຕິກ຺ກມິ;

ໂສ ຈ ວິຎ຺ຎາປຍີ ເຖຣໍ, ‘ຠາຕາ ເປຕຄໂຕ ອຫໍ’.

໔໑໓.

‘‘ມາຕາ ປິຕາ ຈ ເຕ ຠນ຺ເຕ, ທຸຄ຺ຄຕາ ຍມໂລກິກາ;

ປາປກມ຺ມໍ ກຣິຕ຺ວານ, ເປຕໂລກໍ ອິໂຕ ຄຕາ.

໔໑໔.

‘‘ເຕນ ທຸຄ຺ຄຕາ ສູຈິກຏ຺ຏາ, ກິລນ຺ຕາ ນຄ຺ຄິໂນ ກິສາ;

ອຸຕ຺ຕສນ຺ຕາ ມຫຕ຺ຕາສາ, ນ ທສ຺ເສນ຺ຕິ ກຸຣູຣິໂນ.

໔໑໕.

‘‘ອນຸກມ຺ປສ຺ສຸ ¶ ກາຣຸຓິໂກ, ທຕ຺ວາ ອນ຺ວາທິສາຫິ ໂນ;

ຕວ ທິນ຺ເນນ ທາເນນ, ຍາເປສ຺ສນ຺ຕິ ກຸຣູຣິໂນ’’ຕິ.

໔໐໘-໙. ຕຕ຺ຖ ກຸຓ຺ຑິນາຄຣິໂຍ ເຖໂຣຕິ ເອວໍນາມເກ ນຄເຣ ຊາຕສໍວຑ຺ຒຕ຺ເຖໂຣ, ‘‘ກຸຓ຺ຑິກນຄໂຣ ເຖໂຣ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ໂສ ເອວຕ຺ໂຖ. ສາຓວາສິນິວາສິໂກຕິ ສາຓປພ຺ພຕວາສີ. ໂປຏ຺ຐປາໂທຕິ ນາເມນາຕິ ນາເມນ ໂປຏ຺ຐປາໂທ ນາມ. ສມໂຓຕິ ສມິຕປາໂປ. ຠາວິຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄຠາວນາຍ ຠາວິຕສທ຺ຘາທິອິນ຺ທ຺ຣິໂຍ, ອຣຫາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ສາຓວາສິຕ຺ເຖຣສ຺ສ. ທຸຄ຺ຄຕາຕິ ທຸຄ຺ຄຕິຄຕາ.

໔໑໐. ສູຈິກຏ຺ຏາຕິ ¶ ປູຕິນາ ລູຂຄຕ຺ຕາ ອຏ຺ຏກາ, ສູຈິກາຕິ ລທ຺ຘນາມາຍ ຂຸປ຺ປິປາສາຍ ອຏ຺ຏາ ປີຬິຕາ. ‘‘ສູຈິກຓ຺ຐາ’’ຕິ ເກຈິ ປຐນ຺ຕິ, ສູຈິຉິທ຺ທສທິສມຸຂທ຺ວາຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິລນ຺ຕາຕິ ກິລນ຺ຕກາຍຈິຕ຺ຕາ. ນຄ຺ຄິໂນຕິ ນຄ຺ຄຣູປາ ນິຈ຺ໂຈຬາ. ກິສາຕິ ອຏ຺ຐິຕ຺ຕຈມຕ຺ຕສຣີຣຕາຍ ກິສເທຫາ. ອຸຕ຺ຕສນ຺ຕາຕິ ‘‘ອຍໍ ສມໂຓ ອມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ເປນ ອຸຕ຺ຣາສໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕາ ¶ . ມຫຕ຺ຕາສາຕິ ອຕ຺ຕນາ ປຸພ຺ເພ ກຕກມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຎ຺ຊາຕມຫາຠຍາ. ນ ທສ຺ເສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຕານໍ ນ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ສມ຺ມຸຂີຠາວໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ກຸຣູຣິໂນຕິ ທາຣຸຓກມ຺ມນ຺ຕາ.

໔໑໑. ຕສ຺ສ ຠາຕາຕິ ສາຓວາສິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຠາຕາ. ວິຕຣິຕ຺ວາຕິ ວິຕິຓ຺ໂຓ ຫຸຕ຺ວາ, ໂອຕ຺ຕປ຺ປສນ຺ຕາສຠຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຕຸຣິຕ຺ວາຕິ ວາ ປາໂຐ, ຕຸຣິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ, ຕຣມານຣູໂປ ຫຸຕ຺ວາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອກປເຖຕິ ເອກປທິກມຄ຺ເຄ. ເອກໂກຕິ ເອກິໂກ ອທຸຕິໂຍ. ຈຕຸກຸຓ຺ຑິໂກ ຠວິຕ຺ວານາຕິ ຈຕູຫິ ອງ຺ເຄຫິ ກຸຓ຺ເຑຕິ ອຕ຺ຕຠາວໍ ປວຕ຺ເຕຕີຕິ ຈຕຸກຸຓ຺ຑິໂກ, ທ຺ວີຫິ ຊາຓູຫິ ທ຺ວີຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ຈ, ເອວໍຠູໂຕ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ຫິ ເອວໍ ປຸຣໂຕ ໂກປີນປຏິຈ຺ຉາທນາ ໂຫຕີຕິ ຕຖາ ອກາສິ. ເຖຣສ຺ສ ທສ຺ສຍີຕຸມນ຺ຕິ ເຖຣສ຺ສ ອຕ຺ຕານໍ ອຸທ຺ທິສຍິ ທສ຺ເສສິ.

໔໑໒. ອມນສິກຕ຺ວາຕິ ‘‘ອຍໍ ນາມ ເອໂສ’’ຕິ ເອວໍ ມນສິ ອກຣິຕ຺ວາ ອນາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ. ໂສ ຈາຕິ ໂສ ເປໂຕ. ຠາຕາ ເປຕຄໂຕ ອຫນ຺ຕິ ‘‘ອຫໍ ອຕີຕຕ຺ຕຠາເວ ຠາຕາ, ອິທານິ ເປຕຠູໂຕ ອິຘາຄໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎາປຍິ ເຖຣນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

໔໑໓-໕. ຍຖາ ປນ ວິຎ຺ຎາປຍິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ມາຕາ ປິຕາ ຈາ’’ຕິອາທິນາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ມາຕາ ປິຕາ ຈ ເຕຕິ ຕວ ມາຕາ ຈ ປິຕາ ຈ. ອນຸກມ຺ປສ຺ສູຕິ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫ ອນຸທຍໍ ¶ ກໂຣຫິ. ອນ຺ວາທິສາຫີຕິ ອາທິສ. ໂນຕິ ອມ຺ຫາກໍ. ຕວ ທິນ຺ເນນາຕິ ຕຍາ ທິນ຺ເນນ.

ຕໍ ¶ ສຸຕ຺ວາ ເຖໂຣ ຍຖາ ປຏິປຊ຺ຊິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ –

໔໑໖.

‘‘ເຖໂຣ ຈຣິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ, ຠິກ຺ຂູ ອຎ຺ເຎ ຈ ທ຺ວາທສ;

ເອກຊ຺ຌໍ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ, ຠຕ຺ຕວິສ຺ສຄ຺ຄກາຣຓາ.

໔໑໗.

‘‘ເຖໂຣ ສພ຺ເພວ ເຕ ອາຫ, ຍຖາລທ຺ຘໍ ທທາຖ ເມ;

ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ອນຸກມ຺ປາຍ ຎາຕິນໍ.

໔໑໘.

‘‘ນິຍ຺ຍາທຍິໍສຸ ¶ ເຖຣສ຺ສ, ເຖໂຣ ສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ຕຍິ;

ທຕ຺ວາ ອນ຺ວາທິສິ ເຖໂຣ, ມາຕຸ ປິຕຸ ຈ ຠາຕຸໂນ;

‘ອິທໍ ເມ ຎາຕີນໍ ໂຫຕຸ, ສຸຂິຕາ ໂຫນ຺ຕຸ ຎາຕໂຍ’.

໔໑໙.

‘‘ສມນນ຺ຕຣານຸທ຺ທິຏ຺ເຐ, ໂຠຊນໍ ອຸທປຊ຺ຊຖ;

ສຸຈິໍ ປຓີຕໍ ສມ຺ປນ຺ນໍ, ອເນກຣສພ຺ຍຎ຺ຊນໍ.

໔໒໐.

‘‘ຕໂຕ ອຸທ຺ທສ຺ສຍີ ຠາຕາ, ວຓ຺ຓວາ ພລວາ ສຸຂີ;

ປຫູຕໍ ໂຠຊນໍ ຠນ຺ເຕ, ປສ຺ສ ນຄ຺ຄາມ຺ຫເສ ມຍໍ;

ຕຖາ ຠນ຺ເຕ ປຣກ຺ກມ, ຍຖາ ວຕ຺ຖໍ ລຠາມເສ.

໔໒໑.

‘‘ເຖໂຣ ສງ຺ກາຣກູຏມ຺ຫາ, ອຸຈ຺ຈິນິຕ຺ວານ ນນ຺ຕເກ;

ປິໂລຕິກໍ ປຏໍ ກຕ຺ວາ, ສງ຺ເຆ ຈາຕຸທ຺ທິເສ ອທາ.

໔໒໒.

‘‘ທຕ຺ວາ ອນ຺ວາທິສີ ເຖໂຣ, ມາຕຸ ປິຕຸ ຈ ຠາຕຸໂນ;

‘ອິທໍ ເມ ຎາຕີນໍ ໂຫຕຸ, ສຸຂິຕາ ໂຫນ຺ຕຸ ຎາຕໂຍ’.

໔໒໓.

‘‘ສມນນ຺ຕຣານຸທ຺ທິຏ຺ເຐ, ວຕ຺ຖານິ ອຸທປຊ຺ຊິສຸໍ;

ຕໂຕ ສຸວຕ຺ຖວສໂນ, ເຖຣສ຺ສ ທສ຺ສຍີຕຸມໍ.

໔໒໔.

‘‘ຍາວຕາ ¶ ນນ຺ທຣາຊສ຺ສ, ວິຊິຕສ຺ມິໍ ປຏິຈ຺ຉທາ;

ຕໂຕ ພຫຸຕຣາ ຠນ຺ເຕ, ວຕ຺ຖານຈ຺ຉາທນານິ ໂນ.

໔໒໕.

‘‘ໂກເສຍ຺ຍກມ຺ພລີຍານິ, ໂຂມກປ຺ປາສິການິ ຈ;

ວິປຸລາ ຈ ມຫຄ຺ຆາ ຈ, ເຕປາກາເສວລມ຺ພເຣ.

໔໒໖.

‘‘ເຕ ¶ ມຍໍ ປຣິທຫາມ, ຍໍ ຍຎ຺ຫິ ມນໂສ ປິຍໍ;

ຕຖາ ຠນ຺ເຕ ປຣກ຺ກມ, ຍຖາ ເຄຫໍ ລຠາມເສ.

໔໒໗.

‘‘ເຖໂຣ ¶ ປຓ຺ຓກຸຏິໍ ກຕ຺ວາ, ສງ຺ເຆ ຈາຕຸທ຺ທິເສ ອທາ;

ທຕ຺ວາ ຈ ອນ຺ວາທິສີ ເຖໂຣ, ມາຕຸ ປິຕຸ ຈ ຠາຕຸໂນ;

‘ອິທໍ ເມ ຎາຕີນໍ ໂຫຕຸ, ສຸຂິຕາ ໂຫນ຺ຕຸ ຎາຕໂຍ’.

໔໒໘.

‘‘ສມນນ຺ຕຣານຸທ຺ທິຏ຺ເຐ, ຆຣານິ ອຸທປຊ຺ຊິສຸໍ;

ກູຏາຄາຣນິເວສນາ, ວິຠຕ຺ຕາ ຠາຄໂສ ມິຕາ.

໔໒໙.

‘‘ນ ມນຸສ຺ເສສຸ ອີທິສາ, ຍາທິສາ ໂນ ຆຣາ ອິຘ;

ອປິ ທິພ຺ເພສຸ ຍາທິສາ, ຕາທິສາ ໂນ ຆຣາ ອິຘ.

໔໓໐.

‘‘ທທ຺ທລ຺ລມານາ ອາເຠນ຺ຕິ, ສມນ຺ຕາ ຈຕຸໂຣ ທິສາ;

ຕຖາ ຠນ຺ເຕ ປຣກ຺ກມ, ຍຖາ ປານີຍໍ ລຠາມເສ.

໔໓໑.

‘‘ເຖໂຣ ກຣຓໍ ປູເຣຕ຺ວາ, ສງ຺ເຆ ຈາຕຸທ຺ທິເສ ອທາ;

ທຕ຺ວາ ອນ຺ວາທິສີ ເຖໂຣ, ມາຕຸ ປິຕຸ ຈ ຠາຕຸໂນ;

‘ອິທໍ ເມ ຎາຕີນໍ ໂຫຕຸ, ສຸຂິຕາ ໂຫນ຺ຕຸ ຎາຕໂຍ’.

໔໓໒.

‘‘ສມນນ຺ຕຣານຸທ຺ທິຏ຺ເຐ, ປານີຍໍ ອຸທປຊ຺ຊຖ;

ຄມ຺ຠີຣາ ຈຕຸຣສ຺ສາ ຈ, ໂປກ຺ຂຣຎ຺ໂຎ ສຸນິມ຺ມິຕາ.

໔໓໓.

‘‘ສີໂຕທິກາ ¶ ສຸປ຺ປຕິຕ຺ຖາ, ສີຕາ ອປ຺ປຏິຄນ຺ຘິຍາ;

ປທຸມຸປ຺ປລສຎ຺ຉນ຺ນາ, ວາຣິກິຎ຺ຊກ຺ຂປູຣິຕາ.

໔໓໔.

‘‘ຕຕ຺ຖ ນ຺ຫຕ຺ວາ ປິວິຕ຺ວາ ຈ, ເຖຣສ຺ສ ປຏິທສ຺ສຍຸໍ;

ປຫູຕໍ ປານີຍໍ ຠນ຺ເຕ, ປາທາ ທຸກ຺ຂາ ຜລນ຺ຕິ ໂນ.

໔໓໕.

‘‘ອາຫິຓ຺ຑມານາ ຂຎ຺ຊາມ, ສກ຺ຂເຣ ກຸສກຓ຺ຏເກ;

ຕຖາ ຠນ຺ເຕ ປຣກ຺ກມ, ຍຖາ ຍານໍ ລຠາມເສ.

໔໓໖.

‘‘ເຖໂຣ ສິປາຏິກໍ ລທ຺ຘາ, ສງ຺ເຆ ຈາຕຸທ຺ທິເສ ອທາ;

ທຕ຺ວາ ອນ຺ວາທິສີ ເຖໂຣ, ມາຕຸ ປິຕຸ ຈ ຠາຕຸໂນ;

‘ອິທໍ ເມ ຎາຕີນໍ ໂຫຕຸ, ສຸຂິຕາ ໂຫນ຺ຕຸ ຎາຕໂຍ’.

໔໓໗.

‘‘ສມນນ຺ຕຣານຸທ຺ທິຏ຺ເຐ ¶ , ເປຕາ ຣເຖນ ມາຄມຸໍ;

ອນຸກມ຺ປິຕມ຺ຫ ຠທນ຺ເຕ, ຠຕ຺ເຕນຈ຺ຉາທເນນ ຈ.

໔໓໘.

‘‘ຆເຣນ ¶ ປານີຍທາເນນ, ຍານທາເນນ ຈູຠຍໍ;

ມຸນິໍ ກາຣຸຓິກໍ ໂລເກ, ຠນ຺ເຕ ວນ຺ທິຕຸມາຄຕາ’’ຕິ. – ຄາຖາໂຍ ອາຫໍສຸ;

໔໑໖-໗. ຕຕ຺ຖ ເຖໂຣ ຈຣິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍາຕິ ເຖໂຣ ປິຓ຺ຑາປາຕຈາຣິກາຍ ຈຣິຕ຺ວາ. ຠິກ຺ຂູ ອຎ຺ເຎ ຈ ທ຺ວາທສາຕິ ເຖເຣນ ສຫ ວສນ຺ຕາ ອຎ຺ເຎ ຈ ທ຺ວາທສ ຠິກ຺ຂູ ເອກຊ຺ຌໍ ເອກໂຕ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ຠຕ຺ຕວິສ຺ສຄ຺ຄກາຣຓາຕິ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈກາຣຓາ ຠຸຎ຺ຊນນິມິຕ຺ຕໍ. ເຕຕິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ. ຍຖາລທ຺ຘນ຺ຕິ ຍໍ ຍໍ ລທ຺ຘໍ. ທທາຖາຕິ ເທຖ.

໔໑໘. ນິຍ຺ຍາທຍິໍສູຕິ ອທໍສຸ. ສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ຕຍີຕິ ເຕ ເອວ ທ຺ວາທສ ຠິກ຺ຂູ ສງ຺ຆຸທ຺ເທສວເສນ ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ທາຕຸໍ ນິມນ຺ເຕສິ. ອນ຺ວາທິສີຕິ ອາທິສິ. ຕຕ຺ຖ ເຍສໍ ອນ຺ວາທິສິ, ເຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ມາຕຸ ປິຕຸ ຈ ຠາຕຸໂນ, ອິທໍ ເມ ຎາຕີນໍ ໂຫຕຸ, ສຸຂິຕາ ໂຫນ຺ຕຸ ຎາຕໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

໔໑໙. ສມນນ຺ຕຣານຸທ຺ທິຏ຺ເຐຕິ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐສມນນ຺ຕຣເມວ. ໂຠຊນໍ ອຸທປຊ຺ຊຖາຕິ ເຕສໍ ເປຕານໍ ໂຠຊນໍ ¶ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ກີທິສນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສຸຈິ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ອເນກຣສພ຺ຍຎ຺ຊນນ຺ຕິ ນານາຣເສຫິ ພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ຍຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ວາ ອເນກຣສໍ ອເນກພ຺ຍຎ຺ຊນຎ຺ຈ. ຕໂຕຕິ ໂຠຊນລາຠໂຕ ປຈ຺ຉາ.

໔໒໐. ອຸທ຺ທສ຺ສຍີ ຠາຕາຕິ ຠາຕິກຠູໂຕ ເປໂຕ ເຖຣສ຺ສ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ. ວຓ຺ຓວາ ພລວາ ສຸຂີຕິ ເຕນ ໂຠຊນລາເຠນ ຕາວເທວ ຣູປສມ຺ປນ຺ໂນ ພລສມ຺ປນ຺ໂນ ສຸຂິໂຕວ ຫຸຕ຺ວາ. ປຫູຕໍ ໂຠຊນໍ, ຠນ຺ເຕຕິ, ຠນ຺ເຕ, ຕວ ທານານຸຠາເວນ ປຫູຕໍ ອນປ຺ປກໍ ໂຠຊນໍ ອມ຺ເຫຫິ ລທ຺ຘໍ. ປສ຺ສ ນຄ຺ຄາມ຺ຫເສຕິ ໂອໂລເກຫິ, ນຄ຺ຄິກາ ປນ ອມ຺ຫ, ຕສ຺ມາ ຕຖາ, ຠນ຺ເຕ, ປຣກ຺ກມ ປໂຍຄໍ ກໂຣຫິ. ຍຖາ ວຕ຺ຖໍ ລຠາມເສຕິ ເຍນ ປກາເຣນ ຍາທິເສນ ປໂຍເຄນ ¶ ສພ຺ເພວ ມຍໍ ວຕ຺ຖານິ ລເຠຍ຺ຍາມ, ຕຖາ ວາຍມຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໒໑. ສງ຺ກາຣກູຏມ຺ຫາຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສງ຺ກາຣຏ຺ຐານໂຕ. ອຸຈ຺ຈິນິຕ຺ວານາຕິ ຄເວສນວເສນ ຄເຫຕ຺ວາ. ນນ຺ຕເກຕິ ຉິນ຺ນປຣິຍນ຺ເຕ ຉຑ຺ຑິຕທຸສ຺ສຂຓ຺ເຑ ¶ . ເຕ ປນ ຍສ຺ມາ ຂຓ຺ຑຠູຕາ ປິໂລຕິກາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ຕາຫິ ຈ ເຖໂຣ ຈີວຣໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ອທາສິ, ຕສ຺ມາ ອາຫ ‘‘ປິໂລຕິກໍ ປຏໍ ກຕ຺ວາ, ສງ຺ເຆ ຈາຕຸທ຺ທິເສ ອທາ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ເຆ ຈາຕຸທ຺ທິເສ ອທາຕິ ຈຕູຫິປິ ທິສາຫິ ອາຄຕຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອທາສິ. ສມ຺ປທານຕ຺ເຖ ຫິ ອິທໍ ຠຸມ຺ມວຈນໍ.

໔໒໓-໔. ສຸວຕ຺ຖວສໂນຕິ ສຸນ຺ທຣວຕ຺ຖວສໂນ. ເຖຣສ຺ສ ທສ຺ສຍີຕຸມນ຺ຕິ ເຖຣສ຺ສ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ສຍິ ທສ຺ເສສິ, ປາກໂຏ ອໂຫສິ. ປຏິຈ຺ຉາທຍຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ປຏິຈ຺ຉທາ.

໔໒໘-໙. ກູຏາຄາຣນິເວສນາຕິ ກູຏາຄາຣຠູຕາ ຕທຎ຺ຎນິເວສນສງ຺ຂາຕາ ຈ ຆຣາ. ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາສວເສນ ເຫຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິຠຕ຺ຕາຕິ ສມຈຕຸຣສ຺ສອາຍຕວຏ຺ຏສຓ຺ຐານາທິວເສນ ວິຠຕ຺ຕາ. ຠາຄໂສ ມິຕາຕິ ຠາເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ. ໂນຕິ ອມ຺ຫາກໍ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ເປຕໂລເກ. ອປິ ທິພ຺ເພສູຕິ ອປີຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ເທວໂລເກສູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໓໑. ກຣຓນ຺ຕິ ຘມກຣຓໍ. ປູເຣຕ຺ວາຕິ ອຸທກສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ. ວາຣິກິຎ຺ຊກ຺ຂປູຣິຕາຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວາຣິມຕ຺ຖເກ ປທຸມຸປ຺ປລາທີນໍ ເກສຣຠາເຣຫິ ສຎ຺ຉາທິຕວເສນ ປູຣິຕາ. ຜລນ຺ຕີຕິ ປຸປ຺ຜນ຺ຕິ, ປຓ຺ຫິກປຣິຍນ຺ຕາທີສຸ ວິທາເລນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໓໕-໖. ອາຫິຓ຺ຑມານາຕິ ວິຈຣມານາ. ຂຎ຺ຊາມາຕິ ຂຎ຺ຊນວເສນ ¶ ຄຈ຺ຉາມ. ສກ຺ຂເຣ ກຸສກຓ຺ຏເກຕິ ¶ ສກ຺ຂຣວຕິ ກຸສກຓ຺ຏກວຕິ ຈ ຠູມິຠາເຄ, ສກ຺ຂເຣ ກຸສກຓ຺ຏເກ ຈ ອກ຺ກມນ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍານນ຺ຕິ ຣຖວຍ຺ຫາທິກໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຍານໍ. ສິປາຏິກນ຺ຕິ ເອກປຏລອຸປາຫນໍ.

໔໓໗-໘. ຣເຖນ ມາຄມຸນ຺ຕິ ມກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ, ຣເຖນ ອາຄມໍສຸ. ອຸຠຍນ຺ຕິ ອຸຠເຍນ ທາເນນ, ຍານທາເນນ ເຈວ ຠຕ຺ຕາທິຈຕຸປຈ຺ຈຍທາເນນ ຈ. ປານີຍທາເນນ ເຫຕ຺ຖ ເຠສຊ຺ຊທານມ຺ປິ ສງ຺ຄຫິຕໍ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ເຖໂຣ ¶ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ. ຠຄວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຍຖາ ອິເມ ເອຕຣຫິ, ເອວໍ ຕ຺ວມ຺ປິ ອິໂຕ ອນນ຺ຕຣາຕີເຕ ອຕ຺ຕຠາເວ ເປໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຖເຣນ ຍາຈິໂຕ ສຸຕ຺ຕເປຕວຕ຺ຖຸໍ ກເຖຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາຊໂນ ສຎ຺ຊາຕສໍເວໂຄ ທານສີລາທິປຸຎ຺ຎກມ຺ມນິຣໂຕ ອໂຫສີຕິ.

ສາຓວາສິຕ຺ເຖຣເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຣຖກາຣເປຕິວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ເວຬຸຣິຍຖມ຺ຠໍ ຣຸຈິຣໍ ປຠສ຺ສຣນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖຣິ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣນ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ເປຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຕີເຕ ກິຣ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ອຎ຺ຎຕຣາ ອິຕ຺ຖີ ສີລາຈາຣສມ຺ປນ຺ນາ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕສນ຺ນິສ຺ສເຍນ ສາສເນ ອຠິປ຺ປສນ຺ນາ ສຸວິຠຕ຺ຕວິຈິຕ຺ຣຠິຕ຺ຕິຖມ຺ຠໂສປານຠູມິຕລໍ ອຕິວິຍ ທສ຺ສນີຍໍ ເອກໍ ອາວາສໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ປຓີເຕນ ອາຫາເຣນ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເທສິ. ສາ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ປາປກມ຺ມສ຺ສ ວເສນ ຫິມວຕິ ປພ຺ພຕຣາເຊ ຣຖກາຣທຫໍ ນິສ຺ສາຍ ວິມານເປຕີ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສາ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາວາສທານປຸຎ຺ຎານຸຠາເວນ ສພ຺ພຣຕນມຍໍ ອຸຬາຣໍ ອຕິວິຍ ສມນ຺ຕໂຕ ປາສາທິກໍ ມໂນຫຣໍ ຣມຓີຍໍ ໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ¶ ນນ຺ທນວນສທິສໍ ອຸປໂສຠິຕໍ ວິມານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ສຍຎ຺ຈ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ອຠິຣູປາ ທສ຺ສນີຍາ ປາສາທິກາ ອໂຫສິ.

ສາ ຕຕ຺ຖ ປຸຣິເສຫິ ວິນາວ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ຕີ ວິຫຣຕິ. ຕສ຺ສາ ຕຕ຺ຖ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ນິປ຺ປຸຣິສາຍ ວສນ຺ຕິຍາ ອນຠິຣຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ. ສາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ເຖໂສ ອຸປາໂຍ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທິພ຺ພານິ ອມ຺ພປກ຺ການິ ນທິຍໍ ປກ຺ຂິປຕິ. ສພ຺ພໍ ກຓ຺ຓມຸຓ຺ຑເປຕິວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອາຄຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິຘ ປນ ພາຣາຓສິວາສີ ເອໂກ ມາຓໂວ ຄງ຺ຄາຍ ເຕສຸ ເອກໍ ອມ຺ພຜລໍ ທິສ຺ວາ ¶ ຕສ຺ສ ປຠວໍ ຄເວສນ຺ໂຕ ອນຸກ຺ກເມນ ຕໍ ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນທິໍ ທິສ຺ວາ ຕທນຸສາເຣນ ຕສ຺ສາ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄໂຕ. ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ¶ ເນຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກໂຣນ຺ຕີ ນິສີທິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ວສນຏ຺ຐານສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ –

໔໓໙.

‘‘ເວຬຸຣິຍຖມ຺ຠໍ ຣຸຈິຣໍ ປຠສ຺ສຣໍ, ວິມານມາຣຸຍ຺ຫ ອເນກຈິຕ຺ຕໍ;

ຕຕ຺ຖຈ຺ຉສິ ເທວິ ມຫານຸຠາເວ, ປຖທ຺ຘນິ ປນ຺ນຣເສວ ຈນ຺ໂທ.

໔໔໐.

‘‘ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ກນກສ຺ສ ສນ຺ນິໂຠ, ອຸຕ຺ຕຕ຺ຕຣູໂປ ຠຸສ ທສ຺ສເນຍ຺ໂຍ;

ປລ຺ລງ຺ກເສຏ຺ເຐ ອຕຸເລ ນິສິນ຺ນາ, ເອກາ ຕຸວໍ ນຕ຺ຖິ ຈ ຕຸຍ຺ຫ ສາມິໂກ.

໔໔໑.

‘‘ອິມາ ຈ ເຕ ໂປກ຺ຂຣຓີ ສມນ຺ຕາ, ປຫູຕມລ຺ຍາ ພຫຸປຸຓ຺ຑຣີກາ;

ສຸວຓ຺ຓຈຸຓ຺ເຓຫິ ສມນ຺ຕໂມຕ຺ຖຕາ, ນ ຕຕ຺ຖ ປງ຺ໂກ ປຓໂກ ຈ ວິຊ຺ຊຕິ.

໔໔໒.

‘‘ຫໍສາ ຈິເມ ທສ຺ສນີຍາ ມໂນຣມາ, ອຸທກສ຺ມິມນຸປຣິຍນ຺ຕິ ¶ ສພ຺ພທາ;

ສມຍ຺ຍ ວຄ຺ຄູປນທນ຺ຕິ ສພ຺ເພ, ພິນ຺ທຸສ຺ສຣາ ທຸນ຺ທຸຠີນໍວ ໂຆໂສ.

໔໔໓.

‘‘ທທ຺ທລ຺ລມານາ ຍສສາ ຍສສ຺ສິນີ, ນາວາຍ ຈ ຕ຺ວໍ ອວລມ຺ພ ຕິຏ຺ຐສິ;

ອາຬາຣປມ຺ເຫ ຫສິເຕ ປິຍໍວເທ, ສພ຺ພງ຺ຄກລ຺ຍາຓິ ຠຸສໍ ວິໂຣຈສິ.

໔໔໔.

‘‘ອິທໍ ວິມານໍ ວິຣຊໍ ສເມ ຐິຕໍ, ອຸຍ຺ຍານວນ຺ຕໍ ຣຕິນນ຺ທິວຑ຺ຒນໍ;

ອິຈ຺ຉາມຫໍ ນາຣິ ອໂນມທສ຺ສເນ, ຕຍາ ສຫ ນນ຺ທເນ ອິຘ ໂມທິຕຸ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

໔໓໙. ຕຕ຺ຖ ¶ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ວິມາເນ. ອຈ຺ຉສີຕິ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກາເລ ນິສີທສິ. ເທວີຕິ ຕໍ ອາລປຕິ. ມຫານຸຠາເວຕິ ມຫຕາ ທິພ຺ພານຸຠາເວນ ສມນ຺ນາຄເຕ. ປຖທ຺ຘນີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຖຠູເຕ ອທ຺ຘນິ, ຄຄນຕລມຄ຺ເຄຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປນ຺ນຣເສວ ຈນ຺ໂທຕິ ປຸຓ຺ຓມາສິຍໍ ປຣິປຸຓ຺ຓມຓ຺ຑໂລ ຈນ຺ໂທ ວິຍ ວິຊ຺ໂຊຕມານາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໔໐. ວຓ຺ໂຓ ¶ ຈ ເຕ ກນກສ຺ສ ສນ຺ນິໂຠຕິ ຕວ ວຓ຺ໂຓ ຈ ອຸຕ຺ຕຕ຺ຕສິງ຺ຄີສຸວຓ຺ເຓນ ສທິໂສ ອຕິວິຍ ມໂນຫໂຣ. ເຕນາຫ ‘‘ອຸຕ຺ຕຕ຺ຕຣູໂປ ຠຸສ ທສ຺ສເນຍ຺ໂຍ’’ຕິ. ອຕຸເລຕິ ມຫາຣເຫ. ອຕຸເລຕິ ວາ ເທວຕາຍ ອາລປນໍ, ອສທິສຣູເປຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນຕ຺ຖິ ຈ ຕຸຍ຺ຫ ສາມິໂກຕິ ຕຸຍ຺ຫໍ ສາມິໂກ ຈ ນຕ຺ຖິ.

໔໔໑. ປຫູຕມລ຺ຍາຕິ ກມລກຸວລຍາທິພຫຸວິຘກຸສຸມວຕິໂຍ ¶ . ສຸວຓ຺ຓຈຸຓ຺ເຓຫີຕິ ສຸວຓ຺ຓວາລຸກາຫິ. ສມນ຺ຕໂມຕ຺ຖຕາຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ໂອກິຓ຺ຓາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕາສຸ ໂປກ຺ຂຣຓີສຸ. ປງ຺ໂກ ປຓໂກ ຈາຕິ ກທ຺ທໂມ ວາ ອຸທກປິຈ຺ຉິລ຺ໂລ ວາ ນ ວິຊ຺ຊຕິ.

໔໔໒. ຫໍສາ ຈິເມ ທສ຺ສນີຍາ ມໂນຣມາຕິ ອິເມ ຫໍສາ ຈ ທສ຺ສນສຸຂາ ມໂນຣມາ ຈ. ອນຸປຣິຍນ຺ຕີຕິ ອນຸວິຈຣນ຺ຕິ. ສພ຺ພທາຕິ ສພ຺ເພສຸ ອຸຕູສຸ. ສມຍ຺ຍາຕິ ສງ຺ຄມ຺ມ. ວຄ຺ຄູຕິ ມຘຸຣໍ. ອຸປນທນ຺ຕີຕິ ວິກູຊນ຺ຕິ. ພິນ຺ທຸສ຺ສຣາຕິ ອວິສຏສ຺ສຣາ ສມ຺ປິຓ຺ຑິຕສ຺ສຣາ. ທຸນ຺ທຸຠີນໍວ ໂຆໂສຕິ ວຄ຺ຄຸພິນ຺ທຸສ຺ສຣຠາເວນ ທຸນ຺ທຸຠີນໍ ວິຍ ຕວ ໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ຫໍສານໍ ໂຆໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໔໓. ທທ຺ທລ຺ລມານາຕິ ອຕິວິຍ ອຠິຊລນ຺ຕີ. ຍສສາຕິ ເທວິທ຺ຘິຍາ. ນາວາຍາຕິ ໂທຓິຍໍ. ໂປກ຺ຂຣຓິຍຎ຺ຫິ ປທຸມິນິຍໍ ສຸວຓ຺ຓນາວາຍ ມຫາຣເຫ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຸທກກີຬໍ ກີຬນ຺ຕິໍ ເປຕິໍ ທິສ຺ວາ ເອວມາຫ. ອວລມ຺ພາຕິ ອວລມ຺ພິຕ຺ວາ ອປສ຺ເສນໍ ອປສ຺ສາຍ. ຕິຏ຺ຐສີຕິ ອິທໍ ຐານສທ຺ທສ຺ສ ຄຕິນິວຕ຺ຕິ ອຕ຺ຖຕ຺ຕາ ຄຕິຍາ ປຏິກ຺ເຂປວຈນໍ. ‘‘ນິສຊ຺ຊສີ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ນິສີທສິຈ຺ເຈວສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອາຬາຣປມ຺ເຫຕິ ເວລ຺ລິຕທີຆນີລປຂຸເມ. ຫສິເຕຕິ ຫສິຕມຫາຫສິຕມຸເຂ. ປິຍໍວເທຕິ ປິຍຠາຓິນີ. ສພ຺ພງ຺ຄກລ຺ຍາຓີຕິ ສພ຺ເພຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສຸນ຺ທເຣ, ໂສຠນສພ຺ພງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິໂຣຈສີຕິ ວິຣາເຊສິ.

໔໔໔. ວິຣຊນ຺ຕິ ¶ ວິຄຕຣຊໍ ນິທ຺ໂທສໍ. ສເມ ຐິຕນ຺ຕິ ສເມ ຠູມິຠາເຄ ຐິຕໍ, ຈຕຸຣສ຺ສໂສຠິຕຕາຍ ວາ ສມຠາເຄ ຐິຕໍ, ສມນ຺ຕຠທ຺ທກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຍ຺ຍານວນ຺ຕນ຺ຕິ ນນ຺ທນວນສຫິຕໍ. ຣຕິນນ຺ທິວຑ຺ຒນນ຺ຕິ ຣຕິຎ຺ຈ ¶ ນນ຺ທິຎ຺ຈ ວຑ຺ເຒຕີຕິ ຣຕິນນ຺ທິວຑ຺ຒນໍ, ສຸຂສ຺ສ ຈ ປີຕິຍາ ຈ ສໍວຑ຺ຒນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນາຣີຕິ ຕສ຺ສາ ອາລປນໍ. ອໂນມທສ຺ສເນຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄຕາຍ ອນິນ຺ທິຕທສ຺ສເນ. ນນ຺ທເນຕິ ນນ຺ທນກເຣ. ອິຘາຕິ ນນ຺ທນວເນ, ວິມາເນ ວາ. ໂມທິຕຸນ຺ຕິ ອຠິຣມິຕຸໍ ອິຈ຺ຉາມີຕິ ໂຍຊນາ.

ເອວໍ ¶ ເຕນ ມາຓເວນ ວຸຕ຺ເຕ ສາ ວິມານເປຕິເທວຕາ ຕສ຺ສ ປຏິວຈນໍ ເທນ຺ຕີ –

໔໔໕.

‘‘ກໂຣຫິ ກມ຺ມໍ ອິຘ ເວທນີຍໍ, ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ເຕ ອິຘ ນິຫິຕໍ ຠວຕຸ;

ກຕ຺ວານ ກມ຺ມໍ ອິຘ ເວທນີຍໍ, ເອວໍ ມມໍ ລຈ຺ຉສິ ກາມກາມິນິ’’ນ຺ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກໂຣຫິ ກມ຺ມໍ ອິຘ ເວທນີຍນ຺ຕິ ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ທິພ຺ພຏ຺ຐາເນ ວິປຈ຺ຈນກໍ ວິປາກທາຍກໍ ກຸສລກມ຺ມໍ ກໂຣຫິ ປສເວຍ຺ຍາສິ. ອິຘ ນິຫິຕນ຺ຕິ ອິຘູປນີຕໍ, ‘‘ອິຘ ນິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ວາ ປາໂຐ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິນ຺ນໍ ໂປຓໍ ປພ຺ຠາຣໍ ຕວ ຈິຕ຺ຕໍ ຠວຕຸ ໂຫຕຸ. ມມນ຺ຕິ ມໍ. ລຈ຺ຉສີຕິ ລຠິສ຺ສສິ.

ໂສ ມາຓໂວ ຕສ຺ສາ ວິມານເປຕິຍາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ມນຸສ຺ສປຖໍ ຄໂຕ ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປຓິຘາຍ ຕຊ຺ຊໍ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ນຈິຣສ຺ເສວ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ຕສ຺ສາ ເປຕິຍາ ສຫພ຺ຍຕໍ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ຕາ ສງ຺ຄີຕິກາຣາ –

໔໔໖.

‘‘ສາຘູຕິ ໂສ ຕສ຺ສາ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ,

ອກາສິ ກມ຺ມໍ ຕຫິໍ ເວທນີຍໍ;

ກຕ຺ວານ ກມ຺ມໍ ຕຫິໍ ເວທນີຍໍ,

ອຸປປຊ຺ຊິ ໂສ ມາຓໂວ ຕສ຺ສາ ສຫພ຺ຍຕ’’ນ຺ຕິ. –

ໂອສານຄາຖມາຫໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ¶ ສາຘູຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉເນ ນິປາໂຕ. ຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສາ ວິມານເປຕິຍາ. ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາຕິ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ. ຕຫິໍ ເວທນີຍນ຺ຕິ ¶ ຕສ຺ມິໍ ວິມາເນ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ເວທິຕພ຺ພສຸຂວິປາກໍ ກຸສລກມ຺ມໍ. ສຫພ຺ຍຕນ຺ຕິ ສຫຠາວໍ. ໂສ ມາຓໂວ ຕສ຺ສາ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປຊ຺ຊີຕິ ໂຍຊນາ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ເອວໍ ເຕສຸ ຕຕ຺ຖ ຈິຣກາລໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ເຕສຸ ປຸຣິໂສ ກມ຺ມສ຺ສ ປຣິກ຺ຂເຍນ ກາລມກາສິ, ອິຕ຺ຖີ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມສ຺ສ ເຂຕ຺ຕງ຺ຄຕຠາເວນ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ຕຕ຺ຖ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ວສິ. ອຖ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວຕິ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕວຣຘມ຺ມຈກ຺ເກ ອນຸກ຺ກເມນ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ເອກທິວສໍ ປພ຺ພຕຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ຕໍ ວິມານຎ຺ຈ ວິມານເປຕິຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ‘‘ເວຬຸຣິຍຖມ຺ຠໍ ຣຸຈິຣໍ ປຠສ຺ສຣ’’ນ຺ຕິອາທິກາຫິ ຄາຖາຫິ ປຸຈ຺ຉິ. ສາ ຈສ຺ສ ¶ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຕໂນ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຖໂຣ ສາວຕ຺ຖິໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ. ຠຄວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາຊໂນ ທານາທິປຸຎ຺ຎຘມ຺ມນິຣໂຕ ອໂຫສີຕິ.

ຣຖກາຣເປຕິວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຠຸສເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ຠຸສານິ ເອໂກ ສາລິໍ ປຸນາປໂຣຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖຣິ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣນ຺ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເປເຕ ອາຣພ຺ຠ ວຸຕ຺ຕໍ. ສາວຕ຺ຖິຍາ ກິຣ ອວິທູເຣ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຄາມເກ ເອໂກ ກູຏວາຓິໂຊ ກູຏມານາທີຫິ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ສາລິປລາເປ ຄເຫຕ຺ວາ ຕມ຺ພມຕ຺ຕິກາຍ ປຣິຠາເວຕ຺ວາ ຄຣຸຕເຣ ກຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕສາລິຫິ ສທ຺ຘິໍ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓິ. ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ຆຣໍ ອາຄຕານໍ ມມ ມິຕ຺ຕສຸຫຊ຺ຊານໍ ສມ຺ມານໍ ນ ກໂຣຕີ’’ຕິ ກຸປິໂຕ ຍຸຄຈມ຺ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມາຕຸສີເສ ປຫາຣມທາສິ. ຕສ຺ສ ສຸຓິສາ ¶ ສພ຺ເພສໍ ອຕ຺ຖາຍ ຐປິຕມໍສໍ ໂຈຣິກາຍ ຂາທິຕ຺ວາ ປຸນ ເຕຫິ ອນຸຍຸຎ຺ຊິຍມານາ ‘‘ສເຈ ມຍາ ຕໍ ມໍສໍ ຂາທິຕໍ, ຠເວ ຠເວ ອຕ຺ຕໂນ ປິຏ຺ຐິມໍສໍ ກນ຺ຕິຕ຺ວາ ຂາເທຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ສປຖມກາສິ. ຠຣິຍາ ປນສ຺ສ ກິຎ຺ຈິເທວ ອຸປກຣຓໍ ຍາຈນ຺ຕານໍ ‘‘ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ນິປ຺ປີຬິຍມານາ ‘‘ສເຈ ສນ຺ຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ວທາມິ, ຊາຕຊາຕຏ຺ຐາເນ ຄູຖຠກ຺ຂາ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ມຸສາວາເທນ ສປຖມກາສິ.

ເຕ ¶ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ຊນາ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ວິຎ຺ຌາຏວິຍໍ ເປຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ກູຏວາຓິໂຊ ກມ຺ມຜເລນ ປຊ຺ຊລນ຺ຕໍ ຠຸສໍ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ມຕ຺ຖເກ ອາກິຣິຕ຺ວາ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວຕິ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ອໂຍມເຍຫິ ມຸຄ຺ຄເຣຫິ ສຍເມວ ອຕ຺ຕໂນ ສີສໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອນປ຺ປກໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຕິ. ຕສ຺ສ ສຸຓິສາ ກມ຺ມຜເລນ ສຸນິສິເຕຫິ ອຕິວິຍ ວິປຸລາຍເຕຫິ ນເຂຫິ ອຕ຺ຕໂນ ປິຏ຺ຐິມໍສານິ ກນ຺ຕິຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕີ ອປຣິມິຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວຕິ, ຕສ຺ສ ຠຣິຍາຍ ສຸຄນ຺ຘໍ ສຸວິສຸທ຺ຘໍ ອປຄຕກາຬກໍ ສາລິຠຕ຺ຕໍ ອຸປນີຕມຕ຺ຕເມວ ນານາວິຘກິມິກຸລາກຸລໍ ປຣມທຸຄ຺ຄນ຺ຘເຊຄຸຈ຺ຉໍ ຄູຖໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ສາ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ປຏິສໍເວເທຕິ.

ເອວໍ ເຕສຸ ຈຕູສຸ ຊເນສຸ ເປເຕສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ເຕສຸ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລາໂນ ປພ຺ພຕຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ຕໍ ຐານໍ ຄໂຕ. ເຕ ເປເຕ ທິສ຺ວາ –

໔໔໗.

‘‘ຠຸສານິ ¶ ເອໂກ ສາລິໍ ປຸນາປໂຣ, ອຍຎ຺ຈ ນາຣີ ສກມໍສໂລຫິຕໍ;

ຕຸວຎ຺ຈ ຄູຖໍ ອສຸຈິໍ ອກນ຺ຕໍ, ປຣິຠຸຎ຺ຊສິ ກິສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ’’ຕິ. –

ອິມາຍ ຄາຖາຍ ເຕຫິ ກຕກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິ. ຕຕ຺ຖ ຠຸສານີຕິ ປລາປານິ. ເອໂກຕິ ເອກໂກ. ສາລິນ຺ຕິ ສາລິໂນ. ສາມິອຕ຺ເຖ ເຫຕໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ, ສາລິໂນ ປລາປານິ ¶ ປຊ຺ຊລນ຺ຕານິ ອຕ຺ຕໂນ ສີເສ ອວກິຣຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຸນາປໂຣຕິ ປຸນ ອປໂຣ. ໂຍ ຫິ ໂສ ມາຕຸສີສໍ ປຫຣິ, ໂສ ອໂຍມຸຄ຺ຄເຣຫິ ອຕ຺ຕໂນ ສີສໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ສີສເຠທໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ສກມໍສໂລຫິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປິຏ຺ຐິມໍສໍ ໂລຫິຕຎ຺ຈ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ໂຍຊນາ. ອກນ຺ຕນ຺ຕິ ອມນາປໍ ເຊຄຸຈ຺ຉໍ. ກິສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກຕິ ກຕມສ຺ສ ປາປກມ຺ມສ຺ສ ອິທໍ ຜລໍ, ຍໍ ອິທານິ ຕຸມ຺ເຫຫິ ປຈ຺ຈນຸຠວີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ເຖເຣນ ເຕຫິ ກຕກມ຺ເມ ປຸຈ຺ຉິເຕ ກູຏວາຓິຊສ຺ສ ຠຣິຍາ ສພ຺ເພຫິ ເຕຫິ ກຕກມ຺ມໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕີ –

໔໔໘.

‘‘ອຍໍ ¶ ປຸເຣ ມາຕຣໍ ຫິໍສຕິ, ອຍໍ ປນ ກູຏວາຓິໂຊ;

ອຍໍ ມໍສານິ ຂາທິຕ຺ວາ, ມຸສາວາເທນ ວຎ຺ເຈຕິ.

໔໔໙.

‘‘ອຫໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ມນຸສ຺ສຠູຕາ, ອຄາຣິນີ ສພ຺ພກຸລສ຺ສ ອິສ຺ສຣາ;

ສນ຺ເຕສຸ ປຣິຄຸຫາມິ, ມາ ຈ ກິຎ຺ຈິ ອິໂຕ ອທໍ.

໔໕໐.

‘‘ມຸສາວາເທນ ຉາເທມິ, ນຕ຺ຖິ ເອຕໍ ມມ ເຄເຫ;

ສເຈ ສນ຺ຕໍ ນິຄຸຫາມິ, ຄູໂຖ ເມ ໂຫຕຸ ໂຠຊນໍ.

໔໕໑.

‘‘ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາເກນ, ມຸສາວາທສ຺ສ ຈູຠຍໍ;

ສຸຄນ຺ຘໍ ສາລິໂນ ຠຕ຺ຕໍ, ຄູຖໍ ເມ ປຣິວຕ຺ຕຕິ.

໔໕໒.

‘‘ອວຎ຺ຌານິ ຈ ກມ຺ມານິ, ນ ຫິ ກມ຺ມໍ ວິນສ຺ສຕິ;

ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ກິມິນໍ ມີຬ຺ຫໍ, ຠຸຎ຺ຊາມິ ຈ ປິວາມິ ຈາ’’ຕິ. – ຄາຖາ ອຠາສິ;

໔໔໘. ຕຕ຺ຖ ¶ ອຍນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ ວທຕິ. ຫິໍສຕີຕິ ຖາເມນ ປຣິພາເຘຕິ, ມຸຄ຺ຄເຣນ ປຫຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກູຏວາຓິໂຊຕິ ຂລວາຓິໂຊ, ວຎ຺ຈນາຍ ວຓິຊ຺ຊກາຣໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ ¶ . ມໍສານິ ຂາທິຕ຺ວາຕິ ປເຣຫິ ສາຘາຣຓມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ‘‘ນ ຂາທາມີ’’ຕິ ມຸສາວາເທນ ເຕ ວຎ຺ເຈຕິ.

໔໔໙-໕໐. ອຄາຣິນີຕິ ເຄຫສາມິນີ. ສນ຺ເຕສູຕິ ວິຊ຺ຊມາເນສ຺ເວວ ປເຣຫິ ຍາຈິຕອຸປກຣເຓສຸ. ປຣິຄຸຫາມີຕິ ປຏິຈ຺ຉາເທສິໍ. ກາລວິປລ຺ລາເສນ ເຫຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ມາ ຈ ກິຎ຺ຈິ ອິໂຕ ອທນ຺ຕິ ອິໂຕ ມມ ສນ຺ຕກໂຕ ກິຎ຺ຈິມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖິກສ຺ສ ປຣສ຺ສ ນ ອທາສິໍ. ຉາເທມິຕິ ‘‘ນຕ຺ຖິ ເອຕໍ ມມ ເຄເຫ’’ຕິ ມຸສາວາເທນ ຉາເທສິໍ.

໔໕໑-໒. ຄູຖໍ ເມ ປຣິວຕ຺ຕຕີຕິ ສຸຄນ຺ຘໍ ສາລິຠຕ຺ຕໍ ມຍ຺ຫໍ ກມ຺ມວເສນ ຄູຖຠາເວນ ປຣິວຕ຺ຕຕິ ປຣິຓມຕິ. ອວຎ຺ຌານີຕິ ອໂມຆານິ ອນິປ຺ຜລານິ. ນ ຫິ ກມ຺ມໍ ວິນສ຺ສຕີຕິ ຍຖູປຈິຕໍ ກມ຺ມໍ ຜລໍ ອທຕ຺ວາ ນ ຫິ ວິນສ຺ສຕິ. ກິມິນນ຺ຕິ ¶ ກິມິວນ຺ຕໍ ສຎ຺ຊາຕກິມິກຸລໍ. ມີຬ຺ຫນ຺ຕິ ຄູຖໍ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ເອວໍ ເຖໂຣ ຕສ຺ສາ ເປຕິຍາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ. ຠຄວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ສາ ເທສນາ ມຫາຊນສ຺ສ ສາຕ຺ຖິກາ ອໂຫສີຕິ.

ຠຸສເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ກຸມາຣເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ອຈ຺ເຉຣຣູປໍ ສຸຄຕສ຺ສ ຎາຓນ຺ຕິ ອິທໍ ກຸມາຣເປຕວຕ຺ຖຸ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ພຫູ ອຸປາສກາ ຘມ຺ມຄຓາ ຫຸຕ຺ວາ ນຄເຣ ມຫນ຺ຕໍ ມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕໍ ນານາວຓ຺ເຓຫິ ວຕ຺ເຖຫິ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ກາລສ຺ເສວ ສຕ຺ຖາຣໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ມຫາຣຫວຣປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖເຕສຸ ອາສເນສຸ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ¶ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຎ຺ຎຕໂຣ ມຈ຺ເຉຣມລປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ອສຫມາໂນ ເອວມາຫ – ‘‘ວຣເມຕໍ ສພ຺ພໍ ສງ຺ກາຣກູເຏ ຉຑ຺ຑິຕໍ, ນ ຕ຺ເວວ ອິເມສໍ ມຸຓ຺ຑການໍ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸປາສກາ ສໍວິຄ຺ຄມານສາ ‘‘ຠາຣິຍໍ ວຕ ອິມິນາ ປຸຣິເສນ ປາປໍ ປສຸຕໍ, ເຍນ ເອວໍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸເຂ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ອປຣທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ຕມຕ຺ຖໍ ຕສ຺ສ ມາຕຸຍາ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕ຺ວໍ ສສາວກສງ຺ຆໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຂມາເປຫີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕຊ຺ເຊນ຺ຕີ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ ¶ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕນ ກຕອຈ຺ຈຍໍ ເທເສນ຺ຕີ ຂມາເປຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ສຕ຺ຕາຫໍ ຍາຄຸທາເນນ ປູຊໍ ອກາສິ. ຕສ຺ສາ ປຸຕ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ກິລິຏ຺ຐກມ຺ມູປຊີວິນິຍາ ຄຓິກາຍ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສາ ຈ ນໍ ຊາຕມຕ຺ຕໍເຍວ ‘‘ທາຣໂກ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ສຸສາເນ ຉຑ຺ຑາເປສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ຎພເລເນວ ຄຫິຕາຣກ຺ໂຂ ເກນຈິ ອນຸປທ຺ທຸໂຕ ມາຕຸ-ອງ຺ເກ ວິຍ ສຸຂໍ ສຸປິ. ເທວຕາ ຕສ຺ສ ອາຣກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິໍສູຕິ ຈ ວທນ຺ຕິ.

ອຖ ¶ ຠຄວາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ມຫາກຣຸຓາສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ທາຣກໍ ສິວຖິກາຍ ຉຑ຺ຑິຕໍ ທິສ຺ວາ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນເວລາຍ ສິວຖິກໍ ອຄມາສິ. ‘‘ສຕ຺ຖາ ອິຘາຄໂຕ, ກາຣເຓເນຕ຺ຖ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ມຫາຊໂນ ສນ຺ນິປຕິ. ຠຄວາ ສນ຺ນິປຕິຕປຣິສາຍ ‘‘ນາຍໍ ທາຣໂກ ໂອຎ຺ຎາຕພ຺ໂພ, ຍທິປິ ອິທານິ ສຸສາເນ ຉຑ຺ຑິໂຕ ອນາໂຖ ຐິໂຕ, ອາຍຕິໍ ປນ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ອຠິສມ຺ປຣາຍຎ຺ຈ ອຸຬາຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຏິລຠິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ມນຸສ຺ເສຫິ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອິມິນາ ປຸຣິມຊາຕິຍໍ ກຕໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ –

‘‘ພຸທ຺ຘປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ, ປູຊໍ ອກາສິ ຊນຕາ ອຸຬາຣໍ;

ຕຕ຺ຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສຫຸ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ, ວາຈໍ ອຠາສິ ຜຣຸສໍ ອສພ຺ຠ’’ນ຺ຕິ. –

ອາທິນາ ນເຍນ ທາຣເກນ ກຕກມ຺ມໍ ອາຍຕິໍ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ປກາເສຕ຺ວາ ສນ຺ນິປຕິຕາຍ ປຣິສາຍ ອຊ຺ຌາສຍານຸຣູປໍ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ອຸປຣິ ສາມຸກ຺ກໍສິກໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອກາສິ. ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ¶ ປາຓສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ, ຕຎ຺ຈ ທາຣກໍ ອສີຕິໂກຏິວິຠໂວ ເອໂກ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາວ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອຄ຺ຄເຫສິ. ຠຄວາ ‘‘ເອຕ຺ຕເກນ ອຍໍ ທາຣໂກ ຣກ຺ຂິໂຕ, ມຫາຊນສ຺ສ ຈ ອນຸຄ຺ຄໂຫ ກໂຕ’’ຕິ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ.

ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ຕສ຺ມິໍ ກຸຏຸມ຺ພິເກ ກາລກເຕ ເຕນ ນິຍ຺ຍາທິຕໍ ຘນໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ກຸຏຸມ຺ພໍ ສຓ຺ຐເປນ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ນຄເຣເຍວ ມຫາວິຠໂວ ຄຫປຕິ ຫຸຕ຺ວາ ທານາທິນິຣໂຕ ອໂຫສິ. ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອໂຫ ນູນ ສຕ຺ຖາ ສຕ຺ເຕສຸ ອນຸກມ຺ປໂກ, ໂສປິ ນາມ ທາຣໂກ ຕທາ ອນາໂຖ ຐິໂຕ ເອຕຣຫິ ມຫຕິໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈນຸຠວຕິ, ອຸຬາຣານິ ຈ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣຕີ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ສ ເອຕ຺ຕກາວ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ຕາວຕິໍສຠວເນ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕິ, ມຫຕິໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ¶ ປຏິລຠິສ຺ສຕີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຈ ມຫາຊໂນ ¶ ຈ ‘‘ອິທໍ ກິຣ ກາຣຓໍ ທິສ຺ວາ ທີຆທສ຺ສີ ຠຄວາ ຊາຕມຕ຺ຕສ຺ເສວສ຺ສ ອາມກສຸສາເນ ຉຑ຺ຑິຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສງ຺ຄຫໍ ອກາສີ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ຎາຓວິເສສໍ ໂຖເມຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ກເຖສຸໍ. ຕມຕ຺ຖໍ ທີເປນ຺ຕາ ສງ຺ຄີຕິກາຣາ –

໔໕໓.

‘‘ອຈ຺ເຉຣຣູປໍ ສຸຄຕສ຺ສ ຎາຓໍ, ສຕ຺ຖາ ຍຖາ ປຸຄ຺ຄລໍ ພ຺ຍາກາສິ;

ອຸສ຺ສນ຺ນປຸຎ຺ຎາປິ ຠວນ຺ຕິ ເຫເກ, ປຣິຕ຺ຕປຸຎ຺ຎາປິ ຠວນ຺ຕິ ເຫເກ.

໔໕໔.

‘‘ອຍໍ ກຸມາໂຣ ສີວຖິກາຍ ຉຑ຺ຑິໂຕ, ອງ຺ຄຸຏ຺ຐສ຺ເນເຫນ ຍາເປຕິ ຣຕ຺ຕິໍ;

ນ ຍກ຺ຂຠູຕາ ນ ສຣີສປາ ວາ, ວິເຫຐເຍຍ຺ຍຸໍ ກຕປຸຎ຺ຎໍ ກຸມາຣໍ.

໔໕໕.

‘‘ສຸນຂາປິມສ຺ສ ປລິຫິໍສຸ ປາເທ, ຘງ຺ກາ ສິງ຺ຄາລາ ປຣິວຕ຺ຕຍນ຺ຕິ;

ຄພ຺ຠາສຍໍ ¶ ປກ຺ຂິຄຓາ ຫຣນ຺ຕິ, ກາກາ ປນ ອກ຺ຂິມລໍ ຫຣນ຺ຕິ.

໔໕໖.

‘‘ນຍິມສ຺ສ ຣກ຺ຂໍ ວິທຫິໍສຸ ເກຈິ, ນ ໂອສຘໍ ສາສປຘູປນໍ ວາ;

ນກ຺ຂຕ຺ຕໂຍຄມ຺ປິ ນ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ, ນ ສພ຺ພຘຎ຺ຎານິປິ ອາກິຣິໍສຸ.

໔໕໗.

‘‘ເອຕາທິສໍ ອຸຕ຺ຕມກິຈ຺ຉປຕ຺ຕໍ, ຣຕ຺ຕາຠຕໍ ສີວຖິກາຍ ຉຑ຺ຑິຕໍ;

ໂນນີຕປິຓ຺ຑໍວ ປເວຘມານໍ, ສສໍສຍໍ ຊີວິຕສາວເສສໍ.

໔໕໘.

‘‘ຕມທ຺ທສາ ເທວມນຸສ຺ສປູຊິໂຕ, ທິສ຺ວາ ຈ ຕໍ ພ຺ຍາກຣິ ຠູຣິປຎ຺ໂຎ;

‘ອຍໍ ກຸມາໂຣ ນຄຣສ຺ສິມສ຺ສ, ອຄ຺ຄກຸລິໂກ ຠວິສ຺ສຕິ ໂຠຄໂຕ ຈ’.

໔໕໙.

‘‘ກິສ຺ສ ¶ ວຕໍ ກິໍ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກິສ຺ສ ສຸຈິຓ຺ຓສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ;

ເອຕາທິສໍ ພ຺ຍສນໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ, ຕໍ ຕາທິສໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠສ຺ສຕິທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ. –

ຉ ຄາຖາ ອໂວຈຸໍ.

໔໕໓. ຕຕ຺ຖ ອຈ຺ເຉຣຣູປນ຺ຕິ ອຈ຺ຉຣິຍສຠາວໍ. ສຸຄຕສ຺ສ ຎາຓນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ອສາຘາຣຓໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ¶ ຎາຓໍ, ອາສຍານຸສຍຎາຓາທິສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓເມວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຍິທໍ ອຎ຺ເຎສໍ ອວິສຍຠູຕໍ ກຖໍ ຎາຓນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສຕ຺ຖາ ຍຖາ ປຸຄ຺ຄລໍ ພ຺ຍາກາສີ’’ຕິ. ເຕນ ສຕ຺ຖຸ ເທສນາຍ ເອວ ຎາຓສ຺ສ ອຈ຺ຉຣິຍຠາໂວ ວິຎ຺ຎາຍຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ອິທານິ ພ຺ຍາກຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຸສ຺ສນ຺ນປຸຎ຺ຎາປິ ຠວນ຺ຕິ ເຫເກ, ປຣິຕ຺ຕປຸຎ຺ຎາປິ ຠວນ຺ຕິ ເຫເກ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອຸສ຺ສນ຺ນກຸສລຘມ຺ມາປິ ອິເຘກຈ຺ເຈ ປຸຄ຺ຄລາ ລທ຺ຘປຈ຺ຈຍສ຺ສ ¶ ອປຸຎ຺ຎສ຺ສ ວເສນ ຊາຕິອາທິນາ ນິຫີນາ ຠວນ຺ຕິ, ປຣິຕ຺ຕປຸຎ຺ຎາປິ ອປ຺ປຕຣປຸຎ຺ຎຘມ຺ມາປິ ເອເກ ສຕ຺ຕາ ເຂຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິອາທິນາ ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ມຫາຊຸຕິກຕາຍ ອຸຬາຣາ ຠວນ຺ຕີຕິ.

໔໕໔. ສີວຖິກາຍາຕິ ສຸສາເນ. ອງ຺ຄຸຏ຺ຐສ຺ເນເຫນາຕິ ອງ຺ຄຸຏ຺ຐໂຕ ປວຕ຺ຕສ຺ເນເຫນ, ເທວຕາຍ ອງ຺ຄຸຏ຺ຐໂຕ ປຄ຺ຆຣິຕຂີເຣນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຍກ຺ຂຠູຕາ ນ ສຣີສປາ ວາຕິ ປິສາຈຠູຕາ ວາ ຍກ຺ຂຠູຕາ ວາ ສຣີສປາ ວາ ເຍ ເກຈິ ສຣນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ວາ ນ ວິເຫຐເຍຍ຺ຍຸໍ ນ ພາເຘຍ຺ຍຸໍ.

໔໕໕. ປລິຫິໍສຸ ປາເທຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຊິວ຺ຫາຍ ປາເທ ລິຫິສຸໍ. ຘງ຺ກາຕິ ກາກາ. ປຣິວຕ຺ຕຍນ຺ຕີຕິ ‘‘ມາ ນໍ ກຸມາຣໍ ເກຈິ ວິເຫເຐຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ຣກ຺ຂນ຺ຕາ ນິໂຣຄຠາວຊານນຕ຺ຖໍ ອປຣາປຣໍ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຄພ຺ຠາສຍນ຺ຕິ ຄພ຺ຠມລໍ. ປກ຺ຂິຄຓາຕິ ຄິຊ຺ຌກຸລລາທໂຍ ສກຸຓຄຓາ. ຫຣນ຺ຕີຕິ ອປເນນ຺ຕິ. ອກ຺ຂິມລນ຺ຕິ ອກ຺ຂິຄູຖໍ.

໔໕໖. ເກຈີຕິ ¶ ເກຈິ ມນຸສ຺ສາ, ອມນຸສ຺ສາ ປນ ຣກ຺ຂໍ ສໍວິທຫິໍສຸ. ໂອສຘນ຺ຕິ ຕທາ ອາຍຕິຎ຺ຈ ອາໂຣຄ຺ຍາວຫໍ ອຄທໍ. ສາສປຘູປນໍ ວາຕິ ຍໍ ຊາຕສ຺ສ ທາຣກສ຺ສ ຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ສາສເປນ ຘູປນໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິ ຕສ຺ສ ກໂຣນ຺ຕາ ນາເຫສຸນ຺ຕິ ທີເປນ຺ຕິ. ນກ຺ຂຕ຺ຕໂຍຄມ຺ປິ ນ ອຄ຺ຄເຫສຸນ຺ຕິ ນກ຺ຂຕ຺ຕຍຸຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ‘‘ອສຸກມ຺ຫິ ນກ຺ຂຕ຺ເຕ ຕິຖິມ຺ຫິ ມຸຫຸຕ຺ເຕ ອຍໍ ຊາໂຕ’’ຕິ ເອວໍ ຊາຕກມ຺ມມ຺ປິສ຺ສ ນ ເກຈິ ອກໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ສພ຺ພຘຎ຺ຎານິປິ ອາກິຣິໍສູຕິ ມງ຺ຄລໍ ກໂຣນ຺ຕາ ອຄທວເສນ ຍໍ ສາສປເຕລມິສ຺ສິຕໍ ສາລິອາທິຘຎ຺ຎໍ ອາກິຣນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິສ຺ສ ນາກໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໕໗. ເອຕາທິສນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ¶ . ອຸຕ຺ຕມກິຈ຺ຉປຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຣມກິຈ຺ຉໍ ອາປນ຺ນໍ ອຕິວິຍ ທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ຕໍ. ຣຕ຺ຕາຠຕນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິຍໍ ອາຠຕໍ. ໂນນີຕປິຓ຺ຑໍ ວິຍາຕິ ນວນີຕປິຓ຺ຑສທິສໍ, ມໍສເປສິມຕ຺ຕຕາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປເວຘມານນ຺ຕິ ທຸພ຺ພລຠາເວນ ປກມ຺ປມານໍ. ສສໍສຍນ຺ຕິ ‘‘ຊີວຕິ ນຸ ໂຂ ນ ນຸ ໂຂ ຊີວຕີ’’ຕິ ສໍສຍິຕຕາຍ ສໍສຍວນ຺ຕໍ. ຊີວິຕສາວເສສນ຺ຕິ ຊີວິຕຏ຺ຐິຕິຍາ ເຫຕຸຠູຕານໍ ¶ ສາຘນານໍ ອຠາເວນ ເກວລໍ ຊີວິຕມຕ຺ຕາວເສສກໍ.

໔໕໘. ອຄ຺ຄກຸລິໂກ ຠວິສ຺ສຕິ ໂຠຄໂຕ ຈາຕິ ໂຠຄນິມິຕ຺ຕໍ ໂຠຄສ຺ສ ວເສນ ອຄ຺ຄກຸລິໂກ ເສຏ຺ຐກຸລິໂກ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໕໙. ‘‘ກິສ຺ສ ວຕ’’ນ຺ຕິ ອຍໍ ຄາຖາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຐິເຕຫິ ອຸປາສເກຫິ ເຕນ ກຕກມ຺ມສ຺ສ ປຸຈ຺ຉາວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ສາ ຈ ໂຂ ສິວຖິກາຍ ສນ຺ນິປຕິເຕຫີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ກິສ຺ສາຕິ ກິໍ ອສ຺ສ. ວຕນ຺ຕິ ວຕສມາທານໍ. ປຸນ ກິສ຺ສາຕິ ກີທິສສ຺ສ ສຸຈິຓ຺ຓສ຺ສ ວຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ຈາຕິ ວິຠຕ຺ຕິໍ ວິປຣິຓາເມຕ຺ວາ ໂຍຊນາ. ເອຕາທິສນ຺ຕິ ຄຓິກາຍ ກຸຈ຺ຉິຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນໍ, ສຸສາເນ ຉຑ຺ຑນນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ. ພ຺ຍສນນ຺ຕິ ອນຕ຺ຖໍ. ຕາທິສນ຺ຕິ ຕຖາຣູປໍ, ‘‘ອງ຺ຄຸຏ຺ຐສ຺ເນເຫນ ຍາເປຕິ ຣຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິອາທິນາ, ‘‘ອຍໍ ກຸມາໂຣ ນຄຣສ຺ສິມສ຺ສ ອຄ຺ຄກຸລິໂກ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິນາ ຈ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທ຺ຘິນ຺ຕິ ເທວິທ຺ຘິໍ, ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ອິທານິ ເຕຫິ ອຸປາສເກຫິ ປຸຏ຺ໂຐ ຠຄວາ ຍຖາ ຕທາ ພ຺ຍາກາສິ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ຕາ ສງ຺ຄີຕິກາຣາ –

໔໖໐.

‘‘ພຸທ຺ຘປມຸຂສ຺ສ ¶ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ, ປູຊໍ ອກາສິ ຊນຕາ ອຸຬາຣໍ;

ຕຕ຺ຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສຫຸ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ, ວາຈໍ ອຠາສິ ຜຣຸສໍ ອສພ຺ຠໍ.

໔໖໑.

‘‘ໂສ ຕໍ ວິຕກ຺ກໍ ປວິໂນທຍິຕ຺ວາ, ປີຕິໍ ປສາທໍ ປຏິລທ຺ຘາ ປຈ຺ຉາ;

ຕຖາຄຕໍ ¶ ເຊຕວເນ ວສນ຺ຕໍ, ຍາຄຸຍາ ອຸປຏ຺ຐາສິ ສຕ຺ຕຣຕ຺ຕໍ.

໔໖໒.

‘‘ຕສ຺ສ ວຕໍ ຕໍ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ຕສ຺ສ ສຸຈິຓ຺ຓສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ;

ເອຕາທິສໍ ພ຺ຍສນໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ, ຕໍ ຕາທິສໍ ປຈ຺ຈນຸໂຠສ຺ສຕິທ຺ຘິໍ.

໔໖໓.

‘‘ຐຕ຺ວານ ໂສ ວສ຺ສສຕໍ ອິເຘວ, ສພ຺ເພຫິ ກາເມຫິ ສມງ຺ຄິຠູໂຕ;

ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ອຠິສມ຺ປຣາຍໍ, ສຫພ຺ຍຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ ວາສວສ຺ສາ’’ຕິ. –

ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອໂວຈຸໍ.

໔໖໐. ຕຕ຺ຖ ¶ ຊນຕາຕິ ຊນສມູໂຫ, ອຸປາສກຄໂຓຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕຕ຺ຣາຕິ ຕສ຺ສໍ ປູຊາຍໍ. ອສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ທາຣກສ຺ສ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສຫຸ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຸຣິມຠວສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖາຠາໂວ ອນາທໂຣ ອຄາຣໂວ ອປຈ຺ຈໂຍ ອໂຫສິ. ອສພ຺ຠນ຺ຕິ ສາຘຸສຠາຍ ສາເວຕຸໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ ຜຣຸສໍ ວາຈໍ ອຠາສິ.

໔໖໑. ໂສຕິ ໂສ ອຍໍ. ຕໍ ວິຕກ຺ກນ຺ຕິ ຕໍ ປາປກໍ ວິຕກ຺ກໍ. ປວິໂນທຍິຕ຺ວາຕິ ມາຕຣາ ກຕາຍ ສຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ວູປສເມຕ຺ວາ. ປີຕິໍ ປສາທໍ ປຏິລທ຺ຘາຕິ ປີຕິໍ ປສາທຎ຺ຈ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ. ຍາຄຸຍາ ອຸປຏ຺ຐາສີຕິ ຍາຄຸທາເນນ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ສຕ຺ຕຣຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຕ຺ຕທິວສໍ.

໔໖໒. ຕສ຺ສ ¶ ວຕໍ ຕໍ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ຕໍ ມຍາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປສາທນໍ ທານຎ຺ຈ ອິມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວຕໍ ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍຎ຺ຈ, ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໔໖໓. ຐຕ຺ວານາຕິ ຍາວ ອາຍຸປຣິໂຍສານາ ອິເຘວ ມນຸສ຺ສໂລເກ ຐຕ຺ວາ. ອຠິສມ຺ປຣາຍນ຺ຕິ ປຸນພ຺ຠເວ. ສຫພ຺ຍຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ ວາສວສ຺ສາຕິ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວານມິນ຺ທສ຺ສ ¶ ປຸຕ຺ຕຠາເວນ ສຫຠາວໍ ຄມິສ຺ສຕິ. ອນາຄຕຕ຺ເຖ ຫິ ອິທໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນກາລວຈນໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ກຸມາຣເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ເສຣິຓີເປຕິວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ນຄ຺ຄາ ທຸພ຺ພຓ຺ຓຣູປາສີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖຣິ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ເສຣິຓີເປຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ວຸຕ຺ຕໍ. ກຸຣຸຣຏ຺ເຐ ກິຣ ຫຕ຺ຖິນິປຸເຣ ເສຣິຓີ ນາມ ເອກາ ຣູປູປຊີວິນີ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ຖ ຈ ອຸໂປສຖກຣຓຕ຺ຖາຍ ຕໂຕ ຕໂຕ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ປຸນ ມຫາຠິກ຺ຂຸສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ຕິລຕຓ຺ຑຸລາທິໍ ສປ຺ປິນວນີຕມຘຸອາທິຎ຺ຈ ພຫຸໍ ທານູປກຣຓໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕສຸໍ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ສາ ຄຓິກາ ອສ຺ສທ຺ຘາ ອປ຺ປສນ຺ນາ ມຈ຺ເຉຣມລປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕາ ເຕຫິ ມນຸສ຺ເສຫິ ‘‘ເອຫິ ຕາວ ອິທໍ ທານໍ ອນຸໂມທາຫີ’’ຕິ ອຸສ຺ສາຫິຕາປິ ‘‘ກິໍ ເຕນ ມຸຓ຺ຑການໍ ສມຓານໍ ທິນ຺ເນນາ’’ຕິ ອປ຺ປສາທເມວ ເນສໍ ສມ຺ປເວເທສິ, ກຸໂຕ ອປ຺ປມຕ຺ຕກສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈາໂຄ.

ສາ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ປຈ຺ຈນ຺ຕນຄຣສ຺ສ ປຣິຂາປິຏ຺ເຐ ເປຕີ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອຖ ຫຕ຺ຖິນິປຸຣວາສີ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອຸປາສໂກ ວຓິຊ຺ຊາຍ ຕໍ ນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ¶ ປຣິຂາປິຏ຺ຐໍ ຄໂຕ ຕາທິເສນ ປໂຍຊເນນ. ສາ ຕຕ຺ຖ ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ນຄ຺ຄາ ອຏ຺ຐິຕ຺ຕຈມຕ຺ຕາວເສສສຣີຣາ ອຕິວິຍ ພີຠຈ຺ຉທສ຺ສນາ ອວິທູເຣ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ. ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ –

໔໖໔.

‘‘ນຄ຺ຄາ ¶ ທຸພ຺ພຓ຺ຓຣູປາສິ, ກິສາ ຘມນິສນ຺ຖຕາ;

ອຸປ຺ຜາສຸລິເກ ກິສິເກ, ກາ ນຸ ຕ຺ວໍ ອິຘ ຕິຏ຺ຐສີ’’ຕິ. –

ຄາຖາຍ ປຸຈ຺ຉິ. ສາປິສ຺ສ –

໔໖໕.

‘‘ອຫໍ ຠທນ຺ເຕ ເປຕີມ຺ຫິ, ທຸຄ຺ຄຕາ ຍມໂລກິກາ;

ປາປກມ຺ມໍ ກຣິຕ຺ວານ, ເປຕໂລກໍ ອິໂຕ ຄຕາ’’ຕິ. –

ຄາຖາຍ ອຕ຺ຕານໍ ປກາເສສິ. ປຸນ ເຕນ –

໔໖໖.

‘‘ກິໍ ນຸ ກາເຍນ ວາຈາຍ, ມນສາ ທຸກ຺ກຏໍ ກຕໍ;

ກິສ຺ສກມ຺ມວິປາເກນ, ເປຕໂລກໍ ອິໂຕ ຄຕາ’’ຕິ. –

ຄາຖາຍ ກຕກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິຕາ –

໔໖໗.

‘‘ອນາວເຏສຸ ¶ ຕິຕ຺ເຖສຸ, ວິຈິນິໍ ອຑ຺ຒມາສກໍ;

ສນ຺ເຕສຸ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມສຸ, ທີປໍ ນາກາສິມຕ຺ຕໂນ.

໔໖໘.

‘‘ນທິໍ ອຸເປມິ ຕສິຕາ, ຣິຕ຺ຕກາ ປຣິວຕ຺ຕຕິ;

ຉາຍໍ ອຸເປມິ ອຸຓ຺ເຫສຸ, ອາຕໂປ ປຣິວຕ຺ຕຕິ.

໔໖໙.

‘‘ອຄ຺ຄິວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ວາໂຕ, ຑຫນ຺ໂຕ ອຸປວາຍຕິ;

ເອຕຎ຺ຈ ຠນ຺ເຕ ອຣຫາມິ, ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ປາປກໍ ຕໂຕ.

໔໗໐.

‘‘ຄນ຺ຕ຺ວານ ¶ ຫຕ຺ຖິນິໍ ປຸຣໍ, ວຊ຺ເຊສິ ມຍ຺ຫ ມາຕຣໍ;

‘ຘີຕາ ຈ ເຕ ມຍາ ທິຏ຺ຐາ, ທຸຄ຺ຄຕາ ຍມໂລກິກາ;

ປາປກມ຺ມໍ ກຣິຕ຺ວານ, ເປຕໂລກໍ ອິໂຕ ຄຕາ’.

໔໗໑.

‘‘ອຕ຺ຖິ ເມ ເອຕ຺ຖ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ອນກ຺ຂາຕຎ຺ຈ ຕໍ ມຍາ;

ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕສຫສ຺ສານິ, ປລ຺ລງ຺ກສ຺ສ ຈ ເຫຏ຺ຐໂຕ.

໔໗໒.

‘‘ຕໂຕ ເມ ທານໍ ທທຕຸ, ຕສ຺ສາ ຈ ໂຫຕຸ ຊີວິກາ;

ທານໍ ທຕ຺ວາ ຈ ເມ ມາຕາ, ທກ຺ຂິຓໍ ອນຸທິຈ຺ຉຕຸ;

ຕທາຫໍ ສຸຂິຕາ ເຫສ຺ສໍ, ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘິນີ’’ຕິ. –

ອິມາຫິ ¶ ຉຫິ ຄາຖາຫິ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ມຎ຺ເຈວ ປຸນ ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ກາຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ອາຈິກ຺ຂິ.

໔໖໗. ຕຕ຺ຖ ອນາວເຏສຸ ຕິຕ຺ເຖສູຕິ ເກນຈິ ອນິວາຣິເຕສຸ ນທີຕຬາກາທີນໍ ຕິຕ຺ຖປເທເສສຸ, ຍຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ນ຺ຫາຍນ຺ຕິ, ອຸທກກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕາທິເສສຸ ຐາເນສຸ. ວິຈິນິໍ ອຑ຺ຒມາສກນ຺ຕິ ‘‘ມນຸສ຺ເສຫິ ຐເປຕ຺ວາ ວິສ຺ສຣິຕໍ ອປິນາເມຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ລເຠຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ໂລຠາຠິຠູຕາ ອຑ຺ຒມາສກມຕ຺ຕມ຺ປິ ວິຈິນິໍ ຄເວສິໍ. ອຖ ວາ ອນາວເຏສຸ ຕິຕ຺ເຖສູຕິ ອຸປສງ຺ກມເນນ ເກນຈິ ອນິວາຣິເຕສຸ ສຕ຺ຕານໍ ປໂຍຄາສຍສຸທ຺ຘິຍາ ກາຣຓຠາເວນ ຕິຕ຺ຖຠູເຕສຸ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸ. ວິຈິນິໍ ອຑ຺ຒມາສກນ຺ຕິ ມຈ຺ເຉຣມລປຣິຍຸຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕາ ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິ ອເທນ຺ຕີ ອຑ຺ຒມາສກມ຺ປິ ວິເສເສນ ຈິນິໍ, ນ ສຎ຺ຈິນິໍ ປຸຎ຺ຎໍ. ເຕນາຫ ‘‘ສນ຺ເຕສຸ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມສຸ, ທີປໍ ນາກາສິມຕ຺ຕໂນ’’ຕິ.

໔໖໘. ຕສິຕາຕິ ປິປາສິຕາ. ຣິຕ຺ຕກາຕິ ກາກເປຍ຺ຍາ ສນ຺ທມານາປິ ນທີ ມມ ປາປກມ຺ເມນ ອຸທເກນ ຣິຕ຺ຕາ ຕຸຈ຺ຉາ ວາລິກມຕ຺ຕາ ¶ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ຕຕິ. ອຸຓ຺ເຫສູຕິ ອຸຓ຺ຫສມເຍສຸ. ອາຕໂປ ປຣິວຕ຺ຕຕີຕິ ຉາຍາຏ຺ຐານໍ ມຍິ ອຸປຄຕາຍ ອາຕໂປ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ.

໔໖໙-໗໐. ອຄ຺ຄິວຓ຺ໂຓຕິ ສມ຺ຜສ຺ເສນ ອຄ຺ຄິສທິໂສ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຑຫນ຺ໂຕ ອຸປວາຍຕີ’’ຕິ. ເອຕຎ຺ຈ, ຠນ຺ເຕ, ອຣຫາມີຕິ, ຠນ຺ເຕຕິ ຕໍ ອຸປາສກໍ ຄຣຸກາເຣນ ວທຕິ. ຠນ຺ເຕ, ເອຕຎ຺ຈ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ປິປາສາທິທຸກ຺ຂໍ, ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ຕໂຕ ປາປກໍ ທາຣຸຓໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວິຕຸໍ ອຣຫາມິ ຕຊ຺ຊສ຺ສ ¶ ປາປສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ວຊ຺ເຊສີຕິ ວເທຍ຺ຍາສິ.

໔໗໑-໗໒. ເອຕ຺ຖ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ອນກ຺ຂາຕນ຺ຕິ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ເອຕ຺ຖ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອນາຈິກ຺ຂິຕໍ. ອິທານິ ຕສ຺ສ ປຣິມາຓໍ ຐປິຕຏ຺ຐານຎ຺ຈ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕສຫສ຺ສານິ, ປລ຺ລງ຺ກສ຺ສ ຈ ເຫຏ຺ຐໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ປລ຺ລງ຺ກສ຺ສາຕິ ປຸພ຺ເພ ອຕ຺ຕໂນ ສຍນປລ຺ລງ຺ກສ຺ສ. ຕໂຕຕິ ນິຫິຕຘນໂຕ ເອກເທສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ທານໍ ເທຕຸ. ຕສ຺ສາຕິ ມຍ຺ຫໍ ມາຕຸຍາ.

ເອວໍ ¶ ຕາຍ ເປຕິຍາ ວຸຕ຺ເຕ ໂສ ອຸປາສໂກ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ກຣຓີຍໍ ຕີເຣຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິນິປຸຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ມາຕຸຍາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ –

໔໗໓.

ສາຘູຕິ ໂສ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ, ຄນ຺ຕ຺ວານ ຫຕ຺ຖິນິໍ ປຸຣໍ;

ອໂວຈ ຕສ຺ສາ ມາຕຣໍ –

‘‘ຘີຕາ ຈ ເຕ ມຍາ ທິຏ຺ຐາ, ທຸຄ຺ຄຕາ ຍມໂລກິກາ;

ປາປກມ຺ມໍ ກຣິຕ຺ວານ, ເປຕໂລກໍ ອິໂຕ ຄຕາ.

໔໗໔.

‘‘ສາ ມໍ ຕຕ຺ຖ ສມາທເປສິ, ວຊ຺ເຊສິ ມຍ຺ຫ ມາຕຣໍ;

‘ຘີຕາ ຈ ເຕ ມຍາ ທິຏ຺ຐາ, ທຸຄ຺ຄຕາ ຍມໂລກິກາ;

ປາປກມ຺ມໍ ກຣິຕ຺ວານ, ເປຕໂລກໍ ອິໂຕ ຄຕາ.

໔໗໕.

‘‘‘ອຕ຺ຖິ ຈ ເມ ເອຕ຺ຖ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ອນກ຺ຂາຕຎ຺ຈ ຕໍ ມຍາ;

ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕສຫສ຺ສານິ, ປລ຺ລງ຺ກສ຺ສ ຈ ເຫຏ຺ຐໂຕ.

໔໗໖.

‘‘‘ຕໂຕ ¶ ເມ ທານໍ ທທຕຸ, ຕສ຺ສາ ຈ ໂຫຕຸ ຊີວິກາ;

ທານໍ ທຕ຺ວາ ຈ ເມ ມາຕາ, ທກ຺ຂິຓໍ ອນຸທິຈ຺ຉຕຸ;

ຕທາຫໍ ສຸຂິຕາ ເຫສ຺ສໍ, ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘິນີ’.

໔໗໗.

‘‘ຕໂຕ ຫິ ສາ ທານມທາ, ຕສ຺ສາ ທກ຺ຂິຓມາທິສີ;

ເປຕີ ຈ ສຸຂິຕາ ອາສິ, ຕສ຺ສາ ຈາສິ ສຸຊີວິກາ’’ຕິ. –

ສງ຺ຄີຕິກາຣາ ¶ ອາຫໍສຸ. ຕາ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາວ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ມາຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອາທິສິ. ເຕນ ສາ ປຏິລທ຺ຘູປກຣຓສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ຐິຕາ ມາຕຸ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕໍ ກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂິ, ມາຕາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈສິ, ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຠຄວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ສາ ເທສນາ ມຫາຊນສ຺ສ ສາຕ຺ຖິກາ ອໂຫສີຕິ.

ເສຣິຓີເປຕິວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ມິຄລຸທ຺ທກເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ນຣນາຣິປຸຣກ຺ຂໂຕ ¶ ຍຸວາຕິ ອິທໍ ຠຄວຕິ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ມິຄລຸທ຺ທກເປຕໍ ອາຣພ຺ຠ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣາຊຄເຫ ກິຣ ອຎ຺ຎຕໂຣ ລຸທ຺ທໂກ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ມິເຄ ວຘິຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ຕສ຺ເສໂກ ອຸປາສໂກ ມິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ໂສ ຕໍ ສພ຺ພກາລໍ ປາປໂຕ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ເອຫິ, ສມ຺ມ, ຣຕ຺ຕິຍໍ ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣມາຫີ’’ຕິ ຣຕ຺ຕິຍໍ ປຸຎ຺ເຎ ສມາທເປສິ. ໂສ ຣຕ຺ຕິຍໍ ວິຣມິຕ຺ວາ ທິວາ ເອວ ປາຓາຕິປາຕໍ ກໂຣຕິ.

ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຣາຊຄຫສມີເປ ເວມານິກເປໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ທິວສຠາຄໍ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຍໍ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ສມປ຺ປິຕາ ສມງ຺ຄີຠູໂຕ ປຣິຈາເຣສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ອາຍສ຺ມາ ນາຣໂທ –

໔໗໘.

‘‘ນຣນາຣິປຸຣກ຺ຂໂຕ ¶ ຍຸວາ, ຣຊນີເຍຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ໂສຠສິ;

ທິວສໍ ອນຸໂຠສິ ກາຣຓໍ, ກິມກາສິ ປຸຣິມາຍ ຊາຕິຍາ’’ຕິ. –

ອິມາຍ ຄາຖາຍ ປຏິປຸຈ຺ຉິ. ຕຕ຺ຖ ນຣນາຣິປຸຣກ຺ຂໂຕຕິ ປຣິຈາຣກຠູເຕຫິ ເທວປຸຕ຺ເຕຫິ ເທວຘີຕາຫິ ຈ ປຸຣກ຺ຂໂຕ ປຍິຣຸປາສິໂຕ. ຍຸວາຕິ ຕຣຸໂຓ. ຣຊນີເຍຫີຕິ ກມນີເຍຫິ ຣາຄຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠູເຕຫິ. ກາມຄຸເຓຫີຕິ ກາມໂກຏ຺ຐາເສຫິ. ໂສຠສີຕິ ສມງ຺ຄິຠາເວນ ວິໂຣຈສິ ຣຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕນາຫ ‘‘ທິວສໍ ອນຸໂຠສິ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ, ທິວສຠາເຄ ປນ ນານປ຺ປກາຣໍ ກາຣຓໍ ຆາຕນໍ ປຈ຺ຈນຸຠວສິ. ຣຊນີຕິ ວາ ຣຕ຺ຕີສຸ. ເຍຫີຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ກິມກາສິ ປຸຣິມາຍ ຊາຕິຍາຕິ ເອວໍ ສຸຂທຸກ຺ຂສໍວຕ຺ຕນິຍໍ ກິໍ ນາມ ກມ຺ມໍ ອິໂຕ ປຸຣິມາຍ ຊາຕິຍາ ຕ຺ວໍ ອກຕ຺ຖ, ຕໍ ກເຖຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ ¶ .

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເປໂຕ ເຖຣສ຺ສ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ມໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ –

໔໗໙.

‘‘ອຫໍ ຣາຊຄເຫ ຣມ຺ເມ, ຣມຓີເຍ ຄິຣິພ຺ພເຊ;

ມິຄລຸທ຺ໂທ ປຸເຣ ອາສິໍ, ໂລຫິຕປາຓິ ທາຣຸໂຓ.

໔໘໐.

‘‘ອວິໂຣຘກເຣສຸ ¶ ປາຓິສຸ, ປຸຖຸສຕ຺ເຕສຸ ປທຸຏ຺ຐມານໂສ;

ວິຈຣິໍ ອຕິທາຣຸໂຓ ສທາ, ປຣຫິໍສາຍ ຣໂຕ ອສຎ຺ຎໂຕ.

໔໘໑.

‘‘ຕສ຺ສ ເມ ສຫາໂຍ ສຸຫທໂຍ, ສທ຺ໂຘ ອາສິ ອຸປາສໂກ;

ໂສປິ ມໍ ອນຸກມ຺ປນ຺ໂຕ, ນິວາເຣສິ ປຸນປ຺ປຸນໍ.

໔໘໒.

‘‘‘ມາກາສິ ປາປກໍ ກມ຺ມໍ, ມາ ຕາຕ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ອຄາ;

ສເຈ ອິຈ຺ຉສິ ເປຈ຺ຈ ສຸຂໍ, ວິຣມ ປາຓວຘາ ອສໍຍມາ.

໔໘໓.

‘‘ຕສ຺ສາຫໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ສຸຂກາມສ຺ສ ຫິຕານຸກມ຺ປິໂນ;

ນາກາສິໍ ສກລານຸສາສນິໍ, ຈິຣປາປາຠິຣໂຕ ອພຸທ຺ຘິມາ.

໔໘໔.

‘‘ໂສ ມໍ ປຸນ ຠູຣິສຸເມຘໂສ, ອນຸກມ຺ປາຍ ສໍຍເມ ນິເວສຍິ;

ສເຈ ທິວາ ຫນສິ ປາຓິໂນ, ອຖ ເຕ ຣຕ຺ຕິໍ ຠວຕຸ ສໍຍໂມ.

໔໘໕.

‘‘ສ຺ວາຫໍ ¶ ທິວາ ຫນິຕ຺ວາ ປາຓິໂນ, ວິຣໂຕ ຣຕ຺ຕິມໂຫສິ ສຎ຺ຎໂຕ;

ຣຕ຺ຕາຫໍ ປຣິຈາເຣມິ, ທິວາ ຂຊ຺ຊາມິ ທຸຄ຺ຄໂຕ.

໔໘໖.

‘‘ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ, ອນຸໂຠມິ ຣຕ຺ຕິໍ ອມານຸສິໍ;

ທິວາ ປຏິຫຕາວ ກຸກ຺ກຸຣາ, ອຸປຘາວນ຺ຕິ ສມນ຺ຕາ ຂາທິຕຸໍ.

໔໘໗.

‘‘ເຍ ¶ ຈ ເຕ ສຕຕານຸໂຍຄິໂນ, ຘຸວໍ ປຍຸຕ຺ຕາ ສຸຄຕສ຺ສ ສາສເນ;

ມຎ຺ຎາມິ ເຕ ອມຕເມວ ເກວລໍ, ອຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ປທໍ ອສງ຺ຂຕ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

໔໗໙-໘໐. ຕຕ຺ຖ ¶ ລຸທ຺ໂທຕິ ທາຣຸໂຓ. ໂລຫິຕປາຓີຕິ ອຠິຓ຺ຫໍ ປາຓຆາເຕນ ໂລຫິຕມກ຺ຂິຕປາຓີ. ທາຣຸໂຓຕິ ຂໂຣ, ສຕ຺ຕານໍ ຫິໍສນໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອວິໂຣຘກເຣສູຕິ ເກນຈິ ວິໂຣຘໍ ອກໂຣນ຺ເຕສຸ ມິຄສກຸຓາທີສຸ.

໔໘໒-໘໓. ອສໍຍມາຕິ ອສໍວຣາ ທຸສ຺ສີລ຺ຍາ. ສກລານຸສາສນິນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ອນຸສາສນິໍ, ສພ຺ພກາລໍ ປາຓາຕິປາຕໂຕ ປຏິວິຣຕິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈິຣປາປາຠິຣໂຕຕິ ຈິຣກາລໍ ປາເປ ອຠິຣໂຕ.

໔໘໔. ສໍຍເມຕິ ສຸຈຣິເຕ. ນິເວສຍີຫິ ນິເວເສສິ. ສເຈ ທິວາ ຫນສິ ປາຓິໂນ, ອຖ ເຕ ຣຕ຺ຕິໍ ຠວຕຸ ສໍຍໂມຕິ ນິເວສິຕາກາຣທສ຺ສນໍ. ໂສ ກິຣ ສລ຺ລປາສສຊ຺ຊນາທິນາ ຣຕ຺ຕິຍມ຺ປິ ປາຓວຘໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ.

໔໘໕. ທິວາ ຂຊ຺ຊາມິ ທຸຄ຺ຄໂຕຕິ ອິທານິ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ຄໂຕ ມຫາທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ໂຕ ທິວສຠາເຄ ຂາທິຍາມິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ທິວາ ສຸນເຂຫິ ມິຄານໍ ຂາທາປິຕຕ຺ຕາ ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກໍ ຜລໍ ໂຫຕິ, ທິວສຠາເຄ ມຫນ຺ຕາ ສຸນຂາ ອຸປຘາວິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິສງ຺ຆາຕມຕ຺ຕາວເສສໍ ສຣີຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຣຕ຺ຕິຍາ ປນ ອຸປຄຕາຍ ຕໍ ປາກຕິກເມວ ໂຫຕິ, ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໔໘໖.

‘‘ຕສ຺ສ ¶ ກມ຺ມສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ, ອນຸໂຠມິ ຣຕ຺ຕິໍ ອມານຸສິໍ;

ທິວາ ປຏິຫຕາວ ກຸກ຺ກຸຣາ, ອຸປຘາວນ຺ຕິ ສມນ຺ຕາ ຂາທິຕຸ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຏິຫຕາຕິ ປຏິຫຕຈິຕ຺ຕາ ພທ຺ຘາຆາຕາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ. ສມນ຺ຕາ ຂາທິຕຸນ຺ຕິ ມມ ສຣີຣໍ ສມນ຺ຕໂຕ ຂາທິຕຸໍ ອຸປຘາວນ຺ຕິ. ອິທຎ຺ຈ ເນສໍ ອຕິວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ຠຍາວຫໍ ອຸປຄມນກາລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕ ປນ ອຸປຘາວິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິມຕ຺ຕາວເສສໍ ສຣີຣໍ ກຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

໔໘໗. ເຍ ຈ ເຕ ສຕຕານຸໂຍຄິໂນຕິ ໂອສານຄາຖາຍ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ອຫມ຺ປິ ນາມ ຣຕ຺ຕິຍໍ ¶ ປາຓວຘມຕ຺ຕໂຕ ວິຣໂຕ ເອວຣູປໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ¶ ອນຸຠວາມິ. ເຍ ປນ ເຕ ປຸຣິສາ ສຸຄຕສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສເນ ອຘິສີລາທິເກ ຘຸວໍ ປຍຸຕ຺ຕາ ທຬ຺ຫໍ ປຍຸຕ຺ຕາ ສຕຕໍ ສພ຺ພກາລໍ ອນຸໂຍຄວນ຺ຕາ, ເຕ ປຸຎ຺ຎວນ຺ໂຕ ເກວລໍ ໂລກິຍສຸເຂນ ອສມ຺ມິສ຺ສໍ ‘‘ອສງ຺ຂຕໍ ປທ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ອມຕເມວ ອຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎ, ນຕ຺ຖິ ເຕສໍ ຕທຘິຄເມ ໂກຈິ ວິພນ຺ໂຘຕິ.

ເອວໍ ເຕນ ເປເຕນ ວຸຕ຺ເຕ ເຖໂຣ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ຕມຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ສພ຺ພມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ມິຄລຸທ຺ທກເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ທຸຕິຍມິຄລຸທ຺ທກເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ກູຏາຄາເຣ ຈ ປາສາເທຕິ ອິທໍ ຠຄວຕິ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ອປຣໍ ມິຄລຸທ຺ທກເປຕໍ ອາຣພ຺ຠ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣາຊຄເຫ ກິຣ ອຎ຺ຎຕໂຣ ມາຄວິໂກ ມາຓໂວ ວິຠວສມ຺ປນ຺ໂນປິ ສມາໂນ ໂຠຄສຸຂໍ ປຫາຍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ມິເຄ ຫນນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ຕສ຺ສ ສຫາຍຠູໂຕ ເອໂກ ອຸປາສໂກ ອນຸທ຺ທຍໍ ປຏິຈ຺ຈ – ‘‘ສາຘຸ, ສມ຺ມ, ປາຓາຕິປາຕໂຕ ວິຣມາຫິ, ມາ ເຕ ອໂຫສິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອຫິຕາຍ ທຸກ຺ຂາຍາ’’ຕິ ໂອວາທໍ ອທາສິ. ໂສ ¶ ຕໍ ອນາທິຍິ. ອຖ ໂສ ອຸປາສໂກ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ມໂນຠາວນີຍໍ ຂີຓາສວຕ຺ເຖຣໍ ຍາຈິ – ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ອສຸກປຸຣິສສ຺ສ ຕຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຖ, ຍຖາ ໂສ ປາຓາຕິປາຕໂຕ ວິຣເມຍ຺ຍາ’’ຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ໂສ ເຖໂຣ ຣາຊຄເຫ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ເຄຫທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂສ ມາຄວິໂກ ສຎ຺ຊາຕພຫຸມາໂນ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຄຫໍ ປເວເສຕ຺ວາ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອທາສິ. ນິສີທິ ເຖໂຣ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ, ໂສປິ ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ຕສ຺ສ ເຖໂຣ ປາຓາຕິປາເຕ ອາທີນວໍ, ຕໂຕ ວິຣຕິຍາ ອານິສໍສຎ຺ຈ ປກາເສສິ. ໂສ ຕໍ ສຸຕ຺ວາປິ ຕໂຕ ວິຣມິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ສເຈ, ຕ຺ວໍ ອາວຸໂສ, ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ວິຣມິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກສິ, ຣຕ຺ຕິມ຺ປິ ຕາວ ວິຣມສ຺ສູ’’ຕິ, ໂສ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ວິຣມາມິ ຣຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ ຕໂຕ ວິຣມິ. ເສສໍ ອນນ຺ຕຣວຕ຺ຖຸສທິສໍ. ຄາຖາສຸ ປນ –

໔໘໘.

‘‘ກູຏາຄາເຣ ¶ ຈ ປາສາເທ, ປລ຺ລງ຺ເກ ໂຄນກຕ຺ຖເຕ;

ປຎ຺ຈງ຺ຄິເກນ ຕຸຣິເຍນ, ຣມສິ ສຸປ຺ປວາທິເຕ.

໔໘໙.

‘‘ຕໂຕ ¶ ຣຕ຺ຍາ ວິວສາເນ, ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນໍ ປຕິ;

ອປວິທ຺ໂຘ ສຸສານສ຺ມິໍ, ພຫຸທຸກ຺ຂໍ ນິຄຈ຺ຉສິ.

໔໙໐.

‘‘ກິໍ ນຸ ກາເຍນ ວາຈາຍ, ມນສາ ທຸກ຺ກຏໍ ກຕໍ;

ກິສ຺ສກມ຺ມວິປາເກນ, ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ. –

ຕີຫິ ຄາຖາຫິ ນາຣທຕ຺ເຖໂຣ ນໍ ປຏິປຸຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ເປໂຕ –

໔໙໑.

‘‘ອຫໍ ຣາຊຄເຫ ຣມ຺ເມ, ຣມຓີເຍ ຄິຣິພ຺ພເຊ;

ມິຄລຸທ຺ໂທ ປຸເຣ ອາສິໍ, ລຸທ຺ໂທ ຈາສິມສຎ຺ຎໂຕ.

໔໙໒.

‘‘ຕສ຺ສ ເມ ສຫາໂຍ ສຸຫທໂຍ, ສທ຺ໂຘ ອາສິ ອຸປາສໂກ;

ຕສ຺ສ ¶ ກຸລູປໂກ ຠິກ຺ຂຸ, ອາສິ ໂຄຕມສາວໂກ;

ໂສປິ ມໍ ອນຸກມ຺ປນ຺ໂຕ, ນິວາເຣສິ ປຸນປ຺ປຸນໍ.

໔໙໓.

‘‘‘ມາກາສິ ປາປກໍ ກມ຺ມໍ, ມາ ຕາຕ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ອຄາ;

ສເຈ ອິຈ຺ຉສິ ເປຈ຺ຈ ສຸຂໍ, ວິຣມ ປາຓວຘາ ອສໍຍມາ’.

໔໙໔.

‘‘ຕສ຺ສາຫໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ສຸຂກາມສ຺ສ ຫິຕານຸກມ຺ປິໂນ;

ນາກາສິໍ ສກລານຸສາສນິໍ, ຈິຣປາປາຠິຣໂຕ ອພຸທ຺ຘິມາ.

໔໙໕.

‘‘ໂສ ມໍ ປຸນ ຠູຣິສຸເມຘໂສ, ອນຸກມ຺ປາຍ ສໍຍເມ ນິເວສຍິ;

‘ສເຈ ທິວາ ຫນສິ ປາຓິໂນ, ອຖ ເຕ ຣຕ຺ຕິໍ ຠວຕຸ ສໍຍໂມ’.

໔໙໖.

‘‘ສ຺ວາຫໍ ທິວາ ຫນິຕ຺ວາ ປາຓິໂນ, ວິຣໂຕ ຣຕ຺ຕິມໂຫສິ ສຎ຺ຎໂຕ;

ຣຕ຺ຕາຫໍ ປຣິຈາເຣມິ, ທິວາ ຂຊ຺ຊາມິ ທຸຄ຺ຄໂຕ.

໔໙໗.

‘‘ຕສ຺ສ ¶ ກມ຺ມສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ, ອນຸໂຠມິ ຣຕ຺ຕິໍ ອມານຸສິໍ;

ທິວາ ປຏິຫຕາວ ກຸກ຺ກຸຣາ, ອຸປຘາວນ຺ຕິ ສມນ຺ຕາ ຂາທິຕຸໍ.

໔໙໘.

‘‘ເຍ ¶ ຈ ເຕ ສຕຕານຸໂຍຄິໂນ, ຘຸວໍ ປຍຸຕ຺ຕາ ສຸຄຕສ຺ສ ສາສເນ;

ມຎ຺ຎາມິ ເຕ ອມຕເມວ ເກວລໍ, ອຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ປທໍ ອສງ຺ຂຕ’’ນ຺ຕິ. –

ຕມຕ຺ຖໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ຕາສໍ ອຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນໂຍວ.

ທຸຕິຍມິຄລຸທ຺ທກເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ກູຏວິນິຈ຺ຉຍິກເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ມາລີ ກິຣິຏີ ກາຍູຣີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖຣິ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ກູຏວິນິຈ຺ຉຍິກເປຕໍ ອາຣພ຺ຠ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕທາ ພິມ຺ພິສາໂຣ ຣາຊາ ມາສສ຺ສ ຉສຸ ທິວເສສຸ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສຕິ, ຕໍ ອນຸວຕ຺ຕນ຺ຕາ ພຫູ ມນຸສ຺ສາ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສນ຺ຕິ. ຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕາຄເຕ ມນຸສ຺ເສ ປຸຈ຺ຉຕິ – ‘‘ກິໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອຸໂປສໂຖ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ, ອຸທາຫຸ ນ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ’’ຕິ? ຕຕ຺ເຣໂກ ອຘິກຣເຓ ນິຍຸຕ຺ຕກປຸຣິໂສ ປິສຸຓວາໂຈ ເນກຕິໂກ ລຎ຺ຊຄາຫໂກ ‘‘ນ ອຸປວຸຕ຺ໂຖມ຺ຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ອສຫນ຺ໂຕ ‘‘ອຸປວຸຕ຺ໂຖມ຺ຫິ, ເທວາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ຣາຊສມີປໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ສຫາໂຍ ອາຫ – ‘‘ກິໍ, ສມ຺ມ, ອຊ຺ຊ ຕຍາ ອຸປວຸຕ຺ໂຖ’’ຕິ? ‘‘ຠເຍນາຫໍ, ສມ຺ມ, ຣຎ຺ໂຎ ສມ຺ມຸຂາ ເອວໍ ອໂວຈໍ, ນາຫໍ ອຸໂປສຖິໂກ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ສຫາໂຍ ອາຫ – ‘‘ຍທິ ເອວໍ ອຸປຑ຺ຒຸໂປສໂຖປິ ຕາວ ເຕ ອຊ຺ຊ ໂຫຕຸ, ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ສມາທິຍາຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຠຸຕ຺ວາວ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ອຸໂປສຖໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ຣຕ຺ຕິຍໍ ວາສູປຄໂຕ ຣິຕ຺ຕາສຍສມ຺ຠູເຕນ ¶ ພລວວາຕເຫຕຸເກນ ສູເລນ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນາຍຸສງ຺ຂາໂຣ ຈຸຕິອນນ຺ຕຣໍ ປພ຺ພຕກຸຈ຺ຉິຍໍ ເວມານິກເປໂຕ ¶ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂສ ຫິ ເອກຣຕ຺ຕິໍ ອຸໂປສຖຣກ຺ຂຓມຕ຺ເຕນ ວິມານໍ ປຏິລຠິ ທສກຎ຺ຎາສຫສ຺ສປຣິວາຣໍ ມຫຕິຎ຺ຈ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ. ກູຏວິນິຈ຺ຉຍິກຕາຍ ປນ ເປສຸຓິກຕາຍ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ປິຏ຺ຐິມໍສານິ ສຍເມວ ໂອກ຺ກນ຺ຕິຕ຺ວາ ຂາທຕິ. ຕໍ ອາຍສ຺ມາ ນາຣໂທ ຄິຊ຺ຊກູຏໂຕ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ທິສ຺ວາ –

໔໙໙.

‘‘ມາລີ ກິຣິຏີ ກາຍູຣີ, ຄຕ຺ຕາ ເຕ ຈນ຺ທນຸສ຺ສທາ;

ປສນ຺ນມຸຂວຓ຺ໂຓສິ, ສູຣິຍວຓ຺ໂຓວ ໂສຠສິ.

໕໐໐.

‘‘ອມານຸສາ ¶ ປາຣິສຊ຺ຊາ, ເຍ ເຕເມ ປຣິຈາຣກາ;

ທສ ກຎ຺ຎາສຫສ຺ສານິ, ຍາ ເຕມາ ປຣິຈາຣິກາ;

ຕາ ກມ຺ພຸກາຍູຣຘຣາ, ກຎ຺ຈນາເວຬຠູສິຕາ.

໕໐໑.

‘‘ມຫານຸຠາໂວສິ ຕຸວໍ, ໂລມຫໍສນຣູປວາ;

ປິຏ຺ຐິມໍສານິ ອຕ຺ຕໂນ, ສາມໍ ອຸກ຺ກຈ຺ຈ ຂາທສິ.

໕໐໒.

‘‘ກິໍ ນຸ ກາເຍນ ວາຈາຍ, ມນສາ ທຸກ຺ກຏໍ ກຕໍ;

ກິສ຺ສກມ຺ມວິປາເກນ, ປິຏ຺ຐິມໍສານິ ອຕ຺ຕໂນ;

ສາມໍ ອຸກ຺ກຈ຺ຈ ຂາທສີຕິ.

໕໐໓.

‘‘ອຕ຺ຕໂນຫໍ ອນຕ຺ຖາຍ, ຊີວໂລເກ ອຈາຣິສໍ;

ເປສຸຎ຺ຎມຸສາວາເທນ, ນິກຕິວຎ຺ຈນາຍ ຈ.

໕໐໔.

‘‘ຕຕ຺ຖາຫໍ ປຣິສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສຈ຺ຈກາເລ ອຸປຏ຺ຐິເຕ;

ອຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມໍ ນິຣາກຕ຺ວາ, ອຘມ຺ມມນຸວຕ຺ຕິສໍ.

໕໐໕.

‘‘ເອວໍ ໂສ ຂາທຕຕ຺ຕານໍ, ໂຍ ໂຫຕິ ປິຏ຺ຐິມໍສິໂກ;

ຍຖາຫໍ ອຊ຺ຊ ຂາທາມິ, ປິຏ຺ຐິມໍສານິ ອຕ຺ຕໂນ.

໕໐໖.

‘‘ຕຍິທໍ ¶ ຕຍາ ນາຣທ ສາມໍ ທິຏ຺ຐໍ, ອນຸກມ຺ປກາ ເຍ ກຸສລາ ວເທຍ຺ຍຸໍ;

ມາ ເປສຸຓໍ ມາ ຈ ມຸສາ ອຠາຓິ, ມາ ໂຂສິ ປິຏ຺ຐິມໍສິໂກ ຕຸວ’’ນ຺ຕິ. –

ເຖໂຣ ¶ ຈຕູຫິ ຄາຖາຫິ ປຸຈ຺ຉິ, ໂສປິ ຕສ຺ສ ຈຕູຫິ ຄາຖາຫິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ.

໔໙໙. ຕຕ຺ຖ ມາລີຕິ ມາລຘາຣີ, ທິພ຺ພປຸປ຺ເຜຫິ ປຏິມຓ຺ຑິໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ກິຣິຏີຕິ ເວຐິຕສີໂສ. ກາຍູຣີຕິ ເກຍູຣວາ, ພາຫາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄຕ຺ຕາຕິ ສຣີຣາວຍວາ. ຈນ຺ທນຸສ຺ສທາຕິ ຈນ຺ທນສາຣານຸລິຕ຺ຕາ. ສູຣິຍວຓ຺ໂຓວ ໂສຠສີຕິ ພາລສູຣິຍສທິສວຓ຺ໂຓ ເອວ ຫຸຕ຺ວາ ວິໂຣຈສິ. ‘‘ອຣຓວຓ຺ຓີ ປຠາສສີ’’ຕິປິ ປາຬິ, ອຣຓນ຺ຕິ ອຣຓິເຍຫິ ເທເວຫິ ສທິສວຓ຺ໂຓ ອຣິຍາວກາໂສຕິ ¶ ອຕ຺ໂຖ.

໕໐໐. ປາຣິສຊ຺ຊາຕິ ປຣິສປຣິຍາປນ຺ນາ, ອຸປຏ຺ຐາກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຸວນ຺ຕິ ຕ຺ວໍ. ໂລມຫໍສນຣູປວາຕິ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ໂລມຫໍສຊນນຣູປຍຸຕ຺ໂຕ. ມຫານຸຠາວຕາສມງ຺ຄິຕາຍ ເຫຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸກ຺ກຈ຺ຈາຕິ ອຸກ຺ກນ຺ຕິຕ຺ວາ, ຉິນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໐໓. ອຈາຣິສນ຺ຕິ ອຈຣິໍ ປຏິປຊ຺ຊິໍ. ເປສຸຎ຺ຎມຸສາວາເທນາຕິ ເປສຸຎ຺ເຎນ ເຈວ ມຸສາວາເທນ ຈ. ນິກຕິວຎ຺ຈນາຍ ຈາຕິ ນິກຕິຍາ ວຎ຺ຈນາຍ ຈ ປຕິຣູປທສ຺ສເນນ ປເຣສໍ ວິກາເຣນ ວຎ຺ຈນາຍ ຈ.

໕໐໔. ສຈ຺ຈກາເລຕິ ສຈ຺ຈໍ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕກາເລ. ອຕ຺ຖນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາທິເຠທໍ ຫິຕໍ. ຘມ຺ມນ຺ຕິ ກາຣຓໍ ຎາຍໍ. ນິຣາກຕ຺ວາຕິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປຫາຍ. ໂສຕິ ໂຍ ເປສຸຎ຺ຎາທິໍ ອາຈຣຕິ, ໂສ ສຕ຺ໂຕ. ເສສໍ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ກູຏວິນິຈ຺ຉຍິກເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ຘາຕຸວິວຓ຺ຓເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ອນ຺ຕລິກ຺ຂສ຺ມິໍ ¶ ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕຕິ ອິທໍ ຘາຕຸວິວຓ຺ຓເປຕວຕ຺ຖຸ. ຠຄວຕິ ກຸສິນາຣາຍໍ ອຸປວຕ຺ຕເນ ມລ຺ລານໍ ສາລວເນ ຍມກສາລານມນ຺ຕເຣ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຘາຕຸວິຠາເຄ ຈ ກເຕ ຣາຊາ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘຘາຕຸຠາຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ສຕ຺ຕ ຈ ມາເສ ສຕ຺ຕ ຈ ທິວເສ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ອຸຬາຣປູຊໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ຕຕ຺ຖ ອສງ຺ເຂຍ຺ຍາ ອປ຺ປເມຍ຺ຍາ ມນຸສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕານິ ປສາເທຕ຺ວາ ¶ ສຄ຺ຄູປຄາ ອເຫສຸໍ, ຉຬາສີຕິມຕ຺ຕານິ ປນ ປຸຣິສສຫສ຺ສານິ ຈິຣກາລຠາວິເຕນ ອສ຺ສທ຺ຘິເຍນ ມິຈ຺ຉາທສ຺ສເນນ ຈ ວິປລ຺ລຕ຺ຖຈິຕ຺ຕາ ປສາທນີເຍປິ ຐາເນ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕານິ ປໂທເສຕ຺ວາ ເປເຕສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ຣາຊຄເຫ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ວິຠວສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ຠຣິຍາ ຘີຕາ ສຸຓິສາ ຈ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ‘‘ຘາຕຸປູຊໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ຘາຕຸຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕຸໍ ອາຣທ຺ຘາ. ໂສ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ‘‘ກິໍ ອຏ຺ຐິການໍ ປູຊເນນາ’’ຕິ ຕາ ປຣິຠາເສຕ຺ວາ ຘາຕຸປູຊໍ ວິວຓ຺ເຓສິ. ຕາປິ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘາຕຸປູຊໍ ກຕ຺ວາ ເຄຫໍ ອາຄຕາ ຕາທິເສນ ໂຣເຄນ ອຠິຠູຕາ ນຈິຣສ຺ເສວ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ໂສ ປນ ໂກເຘນ ອຠິຠູໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ເຕນ ປາປກມ຺ເມນ ເປເຕສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ¶ ອາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ສຕ຺ເຕສຸ ອນຸກມ຺ປາຍ ຕຖາຣູປໍ ອິທ຺ຘາຠິສງ຺ຂາຣໍ ອຠິສງ຺ຂາສິ, ຍຖາ ມນຸສ຺ສາ ເຕ ເປເຕ ຕາ ຈ ເທວຕາໂຍ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ຕຖາ ປນ ກຕ຺ວາ ເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ຐິໂຕ ຕໍ ຘາຕຸວິວຓ຺ຓກໍ ເປຕໍ ຕີຫິ ຄາຖາຫິ ປຸຈ຺ຉິ. ຕສ຺ສ ໂສ ເປໂຕ ພ຺ຍາກາສິ –

໕໐໗.

‘‘ອນ຺ຕລິກ຺ຂສ຺ມິໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ, ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ ປູຕິ ວາຍສິ;

ມຸຂຎ຺ຈ ເຕ ກິມໂຍ ປູຕິຄນ຺ຘໍ, ຂາທນ຺ຕິ ກິໍ ກມ຺ມມກາສິ ປຸພ຺ເພ.

໕໐໘.

‘‘ຕໂຕ ສຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ໂອກ຺ກນ຺ຕນ຺ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ;

ຂາເຣນ ປຣິປ຺ໂຜສິຕ຺ວາ, ໂອກ຺ກນ຺ຕນ຺ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ.

໕໐໙.

‘‘ກິໍ ນຸ ກາເຍນ ວາຈາຍ, ມນສາ ທຸກ຺ກຏໍ ກຕໍ;

ກິສ຺ສກມ຺ມວິປາເກນ, ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ.

໕໑໐.

‘‘ອຫໍ ¶ ຣາຊຄເຫ ຣມ຺ເມ, ຣມຓີເຍ ຄິຣິພ຺ພເຊ;

ອິສ຺ສໂຣ ຘນຘຎ຺ຎສ຺ສ, ສຸປຫູຕສ຺ສ ມາຣິສ.

໕໑໑.

‘‘ຕສ຺ສາຍໍ ເມ ຠຣິຍາ ຈ, ຘີຕາ ຈ ສຸຓິສາ ຈ ເມ;

ຕາ ມາລໍ ອຸປ຺ປລຎ຺ຈາປິ, ປຈ຺ຈຄ຺ຆຎ຺ຈ ວິເລປນໍ;

ຖູປໍ ຫຣນ຺ຕິໂຍ ວາເຣສິໍ, ຕໍ ປາປໍ ປກຕໍ ມຍາ.

໕໑໒.

‘‘ຉຬາສີຕິສຫສ຺ສານິ ¶ , ມຍໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕເວທນາ;

ຖູປປູຊໍ ວິວຓ຺ເຓຕ຺ວາ, ປຈ຺ຈາມ ນິຣເຍ ຠຸສໍ.

໕໑໓.

‘‘ເຍ ຈ ໂຂ ຖູປປູຊາຍ, ວຕ຺ຕນ຺ເຕ ອຣຫໂຕ ມເຫ;

ອາທີນວໍ ປກາເສນ຺ຕິ, ວິເວຈເຍຖ ເນ ຕໂຕ.

໕໑໔.

‘‘ອິມາ ຈ ປສ຺ສ ອຍນ຺ຕິໂຍ, ມາລຘາຣີ ອລງ຺ກຕາ;

ມາລາວິປາກໍນຸໂຠນ຺ຕິໂຍ, ສມິທ຺ຘາ ຈ ຕາ ຍສສ຺ສິນິໂຍ.

໕໑໕.

‘‘ຕຎ຺ຈ ¶ ທິສ຺ວານ ອຈ຺ເຉຣໍ, ອພ຺ຠຸຕໍ ໂລມຫໍສນໍ;

ນໂມ ກໂຣນ຺ຕິ ສປ຺ປຎ຺ຎາ, ວນ຺ທນ຺ຕິ ຕໍ ມຫາມຸນິໍ.

໕໑໖.

‘‘ໂສຫໍ ນູນ ອິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ໂຍນິໍ ລທ຺ຘານ ມານຸສິໍ;

ຖູປປູຊໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ປຸນປ຺ປຸນ’’ນ຺ຕິ.

໕໐໗-໘. ຕຕ຺ຖ ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘຕິ ອນິຏ຺ຐຄນ຺ໂຘ, ກຸຓປຄນ຺ຘຄນ຺ຘີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ປູຕິ ວາຍສີ’’ຕິ. ຕໂຕຕິ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘວາຍນໂຕ ກິມີຫິ ຂາຍິຕພ຺ພໂຕ ຈ ອຸປຣິ. ສຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ໂອກ຺ກນ຺ຕນ຺ຕິ ປຸນປ຺ປຸນນ຺ຕິ ກມ຺ມສຎ຺ໂຈທິຕາ ສຕ຺ຕາ ນິສິຕຘາຣໍ ສຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕໍ ວຓມຸຂໍ ອວກນ຺ຕນ຺ຕິ. ຂາເຣນ ປຣິປ຺ໂຜສິຕ຺ວາ, ໂອກ຺ກນ຺ຕນ຺ຕິ ປຸນປ຺ປຸນນ຺ຕິ ອວກນ຺ຕິຕຏ຺ຐາເນ ຂາໂຣທເກນ ອາສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນມ຺ປິ ອວກນ຺ຕນ຺ຕິ.

໕໑໐. ອິສ຺ສໂຣ ຘນຘຎ຺ຎສ຺ສ, ສຸປຫູຕສ຺ສາຕິ ອຕິວິຍ ປຫູຕສ຺ສ ¶ ຘນສ຺ສ ຘຎ຺ຎສ຺ສ ຈ ອິສ຺ສໂຣ ສາມີ, ອຑ຺ໂຒ ມຫທ຺ຘໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໑໑. ຕສ຺ສາຍໍ ເມ ຠຣິຍາ ຈ, ຘີຕາ ຈ ສຸຓິສາ ຈາຕິ ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ອຍໍ ປຸຣິມຕ຺ຕຠາເວ ຠຣິຍາ, ອຍໍ ຘີຕາ, ອຍໍ ສຸຓິສາ. ຕາ ເທວຠູຕາ ອາກາເສ ຐິຕາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວທຕິ. ປຈ຺ຈຄ຺ຆນ຺ຕິ ອຠິນວໍ. ຖູປໍ ຫຣນ຺ຕິໂຍ ວາເຣສິນ຺ຕິ ຖູປໍ ປູເຊຕຸໍ ອຸປເນນ຺ຕິໂຍ ຘາຕຸໍ ວິວຓ຺ເຓນ຺ໂຕ ປຏິກ຺ຂິປິໍ. ຕໍ ປາປໍ ປກຕໍ ມຍາຕິ ຕໍ ຘາຕຸວິວຓ຺ຓນປາປໍ ກຕໍ ສມາຈຣິຕໍ ມຍາຕິ ວິປ຺ປຏິສາຣປ຺ປຕ຺ໂຕ ວທຕິ.

໕໑໒. ຉຬາສີຕິສຫສ຺ສານີຕິ ¶ ຉສຫສ຺ສາຘິກາ ອສີຕິສຫສ຺ສມຕ຺ຕາ. ມຍນ຺ຕິ ເຕ ເປເຕ ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວທຕິ. ປຈ຺ຈຕ຺ຕເວທນາຕິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອນຸຠຸຍ຺ຍມານທຸກ຺ຂເວທນາ. ນິຣເຍຕິ ພລທຸກ຺ຂຕາຍ ເປຕ຺ຕິວິສຍໍ ນິຣຍສທິສໍ ກຕ຺ວາ ອາຫ.

໕໑໓. ເຍ ຈ ໂຂ ຖູປປູຊາຍ, ວຕ຺ຕນ຺ເຕ ອຣຫໂຕ ມເຫຕິ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຖູປໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປູຊາມເຫ ປວຕ຺ຕມາເນ ອຫໍ ວິຍ ເຍ ຖູປປູຊາຍ ອາທີນວໍ ໂທສໍ ປກາເສນ຺ຕິ. ເຕ ປຸຄ຺ຄເລ ຕໂຕ ປຸຎ຺ຎໂຕ ວິເວຈເຍຖ ວິເວຈາປເຍຖ, ປຣິພາຫິເຣ ຊນເຍຖາຕິ ອຎ຺ຎາປເທເສນ ອຕ຺ຕໂນ ມຫາຊານິຍຕໍ ວິຠາເວຕິ.

໕໑໔. ອາຍນ຺ຕິໂຍຕິ ¶ ອາກາເສນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິໂຍ. ມາລາວິປາກນ຺ຕິ ຖູເປ ກຕມາລາປູຊາຍ ວິປາກໍ ຜລໍ. ສມິທ຺ຘາຕິ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສມິທ຺ຘາ. ຕາ ຍສສ຺ສິນິໂຍຕິ ຕາ ປຣິວາຣວນ຺ຕິໂຍ.

໕໑໕. ຕຎ຺ຈ ທິສ຺ວານາຕິ ຕສ຺ສ ອຕິປຣິຕ຺ຕສ຺ສ ປູຊາປຸຎ຺ຎສ຺ສ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕໍ ໂລມຫໍສນໍ ອຕິອຸຬາຣໍ ວິປາກວິເສສໍ ທິສ຺ວາ. ນໂມ ກໂຣນ຺ຕິ ສປ຺ປຎ຺ຎາ, ວນ຺ທນ຺ຕິ ຕໍ ມຫາມຸນິນ຺ຕິ, ຠນ຺ເຕ ກສ຺ສປ, ອິມາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຕໍ ອຸຕ຺ຕມປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕຠູຕໍ ວນ຺ທນ຺ຕິ ອຠິວາເທນ຺ຕິ, ນໂມ ກໂຣນ຺ຕິ ນມກ຺ກາຣຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໑໖. ອຖ ¶ ໂສ ເປໂຕ ສໍວິຄ຺ຄມານໂສ ສໍເວຄານຸຣູປໍ ອາຍຕິໍ ອຕ຺ຕນາ ກາຕພ຺ພໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ໂສຫໍ ນູນາ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ເອວໍ ເປເຕນ ວຸຕ຺ໂຕ ມຫາກສ຺ສໂປ ຕໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ.

ຘາຕຸວິວຓ຺ຓເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອິຕິ ຂຸທ຺ທກ-ອຏ຺ຐກຖາຍ ເປຕວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ

ທສວຕ຺ຖຸປຏິມຓ຺ຑິຕສ຺ສ

ຕຕິຍສ຺ສ ຈູຬວຄ຺ຄສ຺ສ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ມຫາວຄ຺ໂຄ

໑. ອມ຺ພສກ຺ກຣເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ເວສາລີ ¶ ¶ ນາມ ນຄຣຕ຺ຖິ ວຊ຺ຊີນນ຺ຕິ ອິທໍ ອມ຺ພສກ຺ກຣເປຕວຕ຺ຖຸ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວຕິ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ອມ຺ພສກ຺ກໂຣ ນາມ ລິຈ຺ຉວິຣາຊາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ນຕ຺ຖິກວາໂທ ເວສາລິຍໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ເວສາລິນຄເຣ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ວາຓິຊສ຺ສ ອາປຓສມີເປ ຈິກ຺ຂລ຺ລໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ພຫູ ຊນາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕາ ກິລມນ຺ຕິ, ເກຈິ ກທ຺ທເມນ ລິມ຺ປນ຺ຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂສ ວາຓິໂຊ ‘‘ມາ ອິເມ ມນຸສ຺ສາ ກລລໍ ອກ຺ກມິໍສູ’’ຕິ ອປຄຕທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ສງ຺ຂວຓ຺ຓປຏິຠາຄໍ ໂຄສີສຏ຺ຐິໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິປາເປສິ. ປກຕິຍາ ຈ ສີລວາ ອໂຫສິ ອກ຺ໂກຘໂນ ສຓ຺ຫວາໂຈ, ປເຣສຎ຺ຈ ຍຖາຠູຕໍ ຄຸຓໍ ກິຕ຺ເຕຕິ.

ໂສ ເອກສ຺ມິໍ ທິວເສ ອຕ຺ຕໂນ ສຫາຍສ຺ສ ນ຺ຫາຍນ຺ຕສ຺ສ ປມາເທນ ອໂນໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ນິວາສນວຕ຺ຖໍ ກີຬາຘິປ຺ປາເຍນ ອປນິຘາຍ ຕໍ ທຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ອທາສິ. ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ ປນສ຺ສ ໂຈຣິກາຍ ປຣເຄຫໂຕ ຠຓ຺ຑໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ອາປເຓ ນິກ຺ຂິປິ. ຠຓ຺ຑສາມິກາ ວີມໍສນ຺ຕາ ຠຓ຺ເຑນ ສທ຺ຘິໍ ຕສ຺ສ ຠາຄິເນຍ຺ຍໍ ຕຎ຺ຈ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສຸໍ. ຣາຊາ ‘‘ອິມສ຺ສ ສີສໍ ຉິນ຺ທຖ, ຠາຄິເນຍ຺ຍໍ ປນສ຺ສ ສູເລ ອາໂຣເປຖາ’’ຕິ ອາຓາເປສິ. ຣາຊປຸຣິສາ ຕຖາ ອກໍສຸ. ໂສ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຠຸມ຺ມເທເວສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສ ໂຄສີເສນ ເສຕຸໂນ ກຕຕ຺ຕາ ເສຕວຓ຺ຓໍ ¶ ທິພ຺ພໍ ມໂນຊວໍ ອສ຺ສາຊານີຍໍ ປຏິລຠິ, ຄຸຓວນ຺ຕານໍ ວຓ຺ຓກຖເນນ ຕສ຺ສ ຄຕ຺ຕໂຕ ທິພ຺ພຄນ຺ໂຘ ວາຍຕິ, ສາຏກສ຺ສ ປນ ອປນິຫິຕຕ຺ຕາ ນຄ຺ໂຄ ອໂຫສິ. ໂສ ອຕ຺ຕນາ ປຸພ຺ເພ ກຕກມ຺ມໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕທນຸສາເຣນ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຄິເນຍ຺ຍໍ ສູເລ ອາໂຣປິຕໍ ທິສ຺ວາ ກຣຸຓາຍ ໂຈທິຍມາໂນ ມໂນຊວໍ ອສ຺ສໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕິສມເຍ ຕສ຺ສ ສູລາ ໂຣປິຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ຐິໂຕ ‘‘ຊີວ, ໂຠ, ຊີວິຕເມວ ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິ ທິວເສ ທິວເສ ວທຕິ.

ເຕນ ຈ ສມເຍນ ອມ຺ພສກ຺ກໂຣ ຣາຊາ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘວຣຄໂຕ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ເຄເຫ ວາຕປານໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຣາຊວິຠູຕິໍ ປສ຺ສນ຺ຕິໍ ¶ ເອກໍ ອິຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາສເນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ‘‘ອິມໍ ຆຣໍ ອິມຎ຺ຈ ອິຕ຺ຖິໍ ອຸປຘາເຣຫີ’’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ¶ ອຕ຺ຕໂນ ຣາຊເຄຫໍ ປວິຏ຺ໂຐ ຕໍ ປຸຣິສໍ ເປເສສິ – ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຠເຓ, ຕສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ສສາມິກຠາວໍ ວາ ອສາມິກຠາວໍ ວາ ຊານາຫີ’’ຕິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ສສາມິກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ປຣິຄ຺ຄຫຓູປາຍໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ສາມິກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ, ຠເຓ, ມໍ ອຸປຏ຺ຐາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ອນິຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ‘‘ຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ວຈນໍ ອກໂຣນ຺ເຕ ມຍິ ຣາຊທຓ຺ຑໍ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ຠເຍນ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ທິວເສ ທິວເສ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຣາຊາປິ ຕສ຺ສ ຠຕ຺ຕເວຕນໍ ທາເປຕ຺ວາ ກຕິປຍທິວສາຕິກ຺ກເມນ ປາໂຕວ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຕໍ ເອວມາຫ – ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຠເຓ, ອມຸມ຺ຫິ ຐາເນ ເອກາ ໂປກ຺ຂຣຓີ ອຕ຺ຖິ, ຕໂຕ ອຣຸຓວຓ຺ຓມຕ຺ຕິກໍ ຣຕ຺ຕຸປ຺ປລານິ ຈ ອາເນຫິ, ສເຈ ອຊ຺ເຊວ ນາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ, ຊີວິຕໍ ເຕ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ຄເຕ ທ຺ວາຣປາລໍ ອາຫ – ‘‘ອຊ຺ຊ ອນຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ເອວ ສູຣິເຍ ສພ຺ພທ຺ວາຣານິ ຖເກຕພ຺ພານີ’’ຕິ.

ສາ ຈ ໂປກ຺ຂຣຓີ ເວສາລິຍາ ຕິໂຍຊນມຕ຺ຖເກ ໂຫຕິ, ຕຖາປິ ໂສ ປຸຣິໂສ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ວາຕເວເຄນ ປຸພ຺ພຓ຺ເຫເຍວ ຕໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ‘‘ສາ ຈ ໂປກ຺ຂຣຓີ ອມນຸສ຺ສປຣິຄ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ ປເຄວ ສຸຕຕ຺ຕາ ຠເຍນ ໂສ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເອຕ຺ຖ ໂກຈິ ປຣິສ຺ສໂຍ’’ຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ¶ ອນຸປຣິຍາຍຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂປກ຺ຂຣຓິປາລໂກ ອມນຸສ຺ໂສ ກຣຸຓາຍມານຣູໂປ ມນຸສ຺ສຣູເປນ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ກິມຕ຺ຖໍ, ໂຠ ປຸຣິສ, ອິຘາຄໂຕສີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕສ຺ສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ກເຖສິ. ໂສ ‘‘ຍທິ ເອວໍ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ທິພ຺ພຣູປໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຘາຍິ.

ໂສ ຕຕ຺ຖ ອຣຸຓວຓ຺ຓມຕ຺ຕິກໍ ຣຕ຺ຕຸປ຺ປລານິ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ອນຕ຺ຖງ຺ຄເຕເຍວ ສູຣິເຍ ນຄຣທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ທ຺ວາຣປາໂລ ຕສ຺ສ ວິຣວນ຺ຕສ຺ເສວ ທ຺ວາຣໍ ຖເກສິ. ໂສ ຖກິເຕ ທ຺ວາເຣ ປເວສນໍ ອລຠນ຺ໂຕ ທ຺ວາຣສມີເປ ສູເລ ອາໂຣປິຕໍ ປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອເຕ ມຍິ ອນຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ເອວ ສູຣິເຍ ອາຄເຕ ວິຣວນ຺ເຕ ເອວໍ ທ຺ວາຣໍ ຖເກສຸໍ. ‘ອຫໍ ກາເລເຍວ ອາຄໂຕ, ມມ ທາໂສ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ຕຍາປິ ຎາຕໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ¶ ສກ຺ຂິມກາສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສ ອາຫ ‘‘ອຫໍ ສູເລ ອາວຸໂຕ ວຊ຺ໂຌ ມຣຓາຠິມຸໂຂ, ກຖໍ ຕວ ສກ຺ຂິ ໂຫມິ. ເອໂກ ປເນຕ຺ຖ ເປໂຕ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມມ ສມີປໍ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ຕໍ ສກ຺ຂິໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ ປນ ໂສ ມຍາ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ? ອິເຘວ ຕ຺ວໍ ຕິຏ຺ຐ, ‘‘ສຍເມວ ທກ຺ຂິສ຺ສສີ’’ຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ ມຊ຺ຌິມຍາເມ ຕໍ ເປຕໍ ອາຄຕໍ ທິສ຺ວາ ສກ຺ຂິໍ ອກາສິ. ວິຠາຕາຍ ຈ ຣຕ຺ຕິຍາ ຣຎ຺ຎາ ‘‘ມມ ອາຓາ ຕຍາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ຣາຊທຓ຺ຑໍ ເຕ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ເທວ, ມຍາ ຕວ ອາຓາ ນາຕິກ຺ກນ຺ຕາ, ອນຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ເອວ ສູຣິເຍ ອຫໍ ອິຘາຄໂຕຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂກ ເຕ ສກ຺ຂີຕິ? ໂສ ¶ ຕສ຺ສ ສູລາວຸຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ນຄ຺ຄເປຕໍ ‘‘ສກ຺ຂີ’’ຕິ ນິທ຺ທິສິຕ຺ວາ ‘‘ກຖເມຕໍ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຣຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຊ຺ຊ ຣຕ຺ຕິຍໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘາຕພ຺ພໍ ປຸຣິສໍ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ເປເສຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ສຍເມວ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຐິໂຕ ເປເຕນ ຈ ຕຕ຺ຖາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຊີວ, ໂຠ, ຊີວິຕເມວ ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ‘‘ເສຍ຺ຍາ ນິສຊ຺ຊາ ນຍິມສ຺ສ ອຕ຺ຖີ’’ຕິອາທິນາ ປຎ຺ຈຫິ ຄາຖາຫິ ປຏິປຸຈ຺ຉິ. ອິທານິ ອາທິໂຕ ປນ ‘‘ເວສາລິ ນາມ ນຄຣຕ຺ຖິ ວຊ຺ຊີນ’’ນ຺ຕິ ຄາຖາ ຕາສໍ ສມ຺ພນ຺ຘທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ສງ຺ຄີຕິກາເຣຫິ ຐປິຕາ –

໕໑໗.

‘‘ເວສາລີ ¶ ນາມ ນຄຣຕ຺ຖິ ວຊ຺ຊີນໍ, ຕຕ຺ຖ ອຫຸ ລິຈ຺ຉວິ ອມ຺ພສກ຺ກໂຣ;

ທິສ຺ວານ ເປຕໍ ນຄຣສ຺ສ ພາຫິຣໍ, ຕຕ຺ເຖວ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ຖ ຕໍ ກາຣຓຕ຺ຖິໂກ.

໕໑໘.

‘‘ເສຍ຺ຍາ ນິສຊ຺ຊາ ນຍິມສ຺ສ ອຕ຺ຖິ, ອຠິກ຺ກໂມ ນຕ຺ຖິ ປຏິກ຺ກໂມ ຈ;

ອສິຕປີຕຂາຍິຕວຕ຺ຖໂຠຄາ, ປຣິຈາຣຓາ ສາປິ ອິມສ຺ສ ນຕ຺ຖິ.

໕໑໙.

‘‘ເຍ ຎາຕກາ ທິຏ຺ຐສຸຕາ ສຸຫຊ຺ຊາ, ອນຸກມ຺ປກາ ຍສ຺ສ ອເຫສຸໍ ປຸພ຺ເພ;

ທຏ຺ຐຸມ຺ປິ ເຕ ທານິ ນ ຕໍ ລຠນ຺ຕິ, ວິຣາຊິຕໂຕ ຫິ ຊເນນ ເຕນ.

໕໒໐.

‘‘ນ ¶ ໂອຄ຺ຄຕຕ຺ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ມິຕ຺ຕາ, ຊຫນ຺ຕິ ມິຕ຺ຕາ ວິກລໍ ວິທິຕ຺ວາ;

ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ປຣິວາຣຍນ຺ຕິ, ພຫູ ມິຕ຺ຕາ ອຸຄ຺ຄຕຕ຺ຕສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ.

໕໒໑.

‘‘ນິຫີນຕ຺ໂຕ ສພ຺ພໂຠເຄຫິ ກິຈ຺ໂຉ, ສມ຺ມກ຺ຂິໂຕ ສມ຺ປຣິຠິນ຺ນຄຕ຺ໂຕ;

ອຸສ຺ສາວພິນ຺ທູວ ປລິມ຺ປມານາ, ອຊ຺ຊ ສຸເວ ຊີວິຕສ຺ສູປໂຣໂຘ.

໕໒໒.

‘‘ເອຕາທິສໍ ອຸຕ຺ຕມກິຈ຺ຉປ຺ປຕ຺ຕໍ,

ອຸຕ຺ຕາສິຕໍ ປຸຈິມນ຺ທສ຺ສ ສູເລ;

ອຖ ຕ຺ວໍ ເກນ ວຓ຺ເຓນ ວເທສິ ຍກ຺ຂ,

‘ຊີວ ໂຠ ຊີວິຕເມວ ເສຍ຺ໂຍ’’’ຕິ.

໕໑໗. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ສໍ ເວສາລິຍໍ. ນຄຣສ຺ສ ພາຫິຣນ຺ຕິ ນຄຣສ຺ສ ພຫິ ຠວໍ, ເວສາລິນຄຣສ຺ສ ພຫິ ເອວ ¶ ຊາຕໍ ປວຕ຺ຕໍ ສມ຺ພນ຺ຘໍ. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ຍຕ຺ຖ ຕໍ ປສ຺ສິ, ຕຕ຺ເຖວ ຐາເນ. ຕນ຺ຕິ ¶ ຕໍ ເປຕໍ. ກາຣຓຕ຺ຖິໂກຕິ ‘‘ຊີວ, ໂຠ, ຊີວິຕເມວ ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕອຕ຺ຖສ຺ສ ກາຣເຓນ ອຕ຺ຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ.

໕໑໘. ເສຍ຺ຍາ ນິສຊ຺ຊາ ນຍິມສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ປິຏ຺ຐິປສາຣຓລກ຺ຂຓາ ເສຍ຺ຍາ, ປລ຺ລງ຺ກາຠຸຊນລກ຺ຂຓາ ນິສຊ຺ຊາ ຈ ອິມສ຺ສ ສູເລ ອາໂຣປິຕປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນຕ຺ຖິ. ອຠິກ຺ກໂມ ນຕ຺ຖິ ປຏິກ຺ກໂມ ຈາຕິ ອຠິກ຺ກມາທິລກ຺ຂຓໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ຄມນໍ ອິມສ຺ສ ນຕ຺ຖິ. ປຣິຈາຣິກາ ສາປີຕິ ຍາ ອສິຕປີຕຂາຍິຕວຕ຺ຖປຣິໂຠຄາທິລກ຺ຂຓາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣິຈາຣຓາ, ສາປິ ອິມສ຺ສ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ປຣິຫຣຓາ ສາປີ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ອສິຕາທິປຣິໂຠຄວເສນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣິຫຣຓາ, ສາປິ ອິມສ຺ສ ນຕ຺ຖິ ວິຄຕຊີວິຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປຣິຈາຣຓາ ສາປີ’’ຕິ ເກຈິ ປຐນ຺ຕິ.

໕໑໙. ທິຏ຺ຐສຸຕາ ສຸຫຊ຺ຊາ, ອນຸກມ຺ປກາ ຍສ຺ສ ອເຫສຸໍ ປຸພ຺ເພຕິ ສນ຺ທິຏ຺ຐສຫາຍາ ເຈວ ອທິຏ຺ຐສຫາຍາ ຈ ຍສ຺ສ ມິຕ຺ຕາ ອນຸທ຺ທຍາວນ຺ໂຕ ເຍ ¶ ອສ຺ສ ອິມສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ອເຫສຸໍ. ທຏ຺ຐຸມ຺ປີຕິ ປສ຺ສິຕຸມ຺ປິ ນ ລຠນ຺ຕິ, ກຸໂຕ ສຫ ວສິຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຣາຊິຕຕ຺ໂຕຕິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕສຠາໂວ. ຊເນນ ເຕນາຕິ ເຕນ ຎາຕິອາທິຊເນນ.

໕໒໐. ນ ໂອຄ຺ຄຕຕ຺ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ມິຕ຺ຕາຕິ ອປຄຕວິຎ຺ຎາຓສ຺ສ ມຕສ຺ສ ມິຕ຺ຕາ ນາມ ນ ໂຫນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ມິຕ຺ເຕຫິ ກາຕພ຺ພກິຈ຺ຈສ຺ສ ອຕິກ຺ກນ຺ຕຕ຺ຕາ. ຊຫນ຺ຕິ ມິຕ຺ຕາ ວິກລໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ມໂຕ ຕາວ ຕິຏ຺ຐຕຸ, ຊີວນ຺ຕມ຺ປິ ໂຠຄວິກລໍ ປຸຣິສໍ ວິທິຕ຺ວາ ‘‘ນ ອິໂຕ ກິຎ຺ຈິ ຄຍ຺ຫູປຄ’’ນ຺ຕິ ມິຕ຺ຕາ ປຊຫນ຺ຕິ. ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ປຣິວາຣຍນ຺ຕີຕິ ຕສ຺ສ ປນ ສນ຺ຕກໍ ອຕ຺ຖໍ ຘນໍ ທິສ຺ວາ ປິຍວາທິໂນ ມຸຂຸລ຺ໂລກິກາ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ປຣິວາເຣນ຺ຕິ. ພຫູ ມິຕ຺ຕາ ອຸຄ຺ຄຕຕ຺ຕສ຺ສ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວິຠວສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ¶ ອຸຄ຺ຄຕສຠາວສ຺ສ ສມິທ຺ຘສ຺ສ ພຫູ ອເນກາ ມິຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຍໍ ໂລກິຍສຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໒໑. ນິຫີນຕ຺ໂຕ ສພ຺ພໂຠເຄຫີຕິ ສພ຺ເພຫິ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄວຕ຺ຖູຫິ ປຣິຫີນຕ຺ໂຕ. ກິຈ຺ໂຉຕິ ທຸກ຺ຂິໂຕ. ສມ຺ມກ຺ຂິໂຕຕິ ຣຸຫິເຣຫິ ສມ຺ມກ຺ຂິຕສຣີໂຣ. ສມ຺ປຣິຠິນ຺ນຄຕ຺ໂຕຕິ ສູເລນ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ວິທາລິຕຄຕ຺ໂຕ. ອຸສ຺ສາວພິນ຺ທູວ ປລິມ຺ປມາໂນຕິ ຕິຓຄ຺ເຄ ລິມ຺ປມານອຸສ຺ສາວພິນ຺ທຸສທິໂສ. ອຊ຺ຊ ສຸເວຕິ ອຊ຺ຊ ວາ ສຸເວ ວາ ອິມສ຺ສ ນາມ ປຸຣິສສ຺ສ ຊີວິຕສ຺ສ ອຸປໂຣໂຘ ນິໂຣໂຘ, ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໒໒. ອຸຕ຺ຕາສິຕນ຺ຕິ ອາວຸຕໍ ອາໂຣປິຕໍ. ປຸຈິມນ຺ທສ຺ສ ສູເລຕິ ນິມ຺ພຣຸກ຺ຂສ຺ສ ທຓ຺ເຑນ ກຕສູເລ ¶ . ເກນ ວຓ຺ເຓນາຕິ ເກນ ກາຣເຓນ. ຊີວ, ໂຠ, ຊີວິຕເມວ ເສຍ຺ໂຍຕິ, ໂຠ ປຸຣິສ, ຊີວ. ກສ຺ມາ? ສູລໍ ອາໂຣປິຕສ຺ສາປິ ຫິ ເຕ ອິຘ ຊີວິຕເມວ ອິໂຕ ຈຸຕສ຺ສ ຊີວິຕໂຕ ສຕຠາເຄນ ສຫສ຺ສຠາເຄນ ເສຍ຺ໂຍ ສຸນ຺ທຣຕໂຣຕິ.

ເອວໍ ເຕນ ຣຎ຺ຎາ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ໂສ ເປໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິປ຺ປາຍໍ ປກາເສນ຺ໂຕ –

໕໒໓.

‘‘ສາໂລຫິໂຕ ເອສ ອໂຫສິ ມຍ຺ຫໍ, ອຫໍ ສຣາມິ ປຸຣິມາຍ ຊາຕິຍາ;

ທິສ຺ວາ ຈ ເມ ກາຣຸຎ຺ຎມໂຫສິ ຣາຊ, ມາ ປາປຘມ຺ໂມ ນິຣຍໍ ປຕາຍໍ.

໕໒໔.

‘‘ອິໂຕ ¶ ຈຸໂຕ ລິຈ຺ຉວິ ເອສ ໂປໂສ, ສຕ຺ຖຸສ຺ສທໍ ນິຣຍໍ ໂຆຣຣູປໍ;

ອຸປປຊ຺ຊຕິ ທຸກ຺ກຏກມ຺ມກາຣີ, ມຫາຠິຕາປໍ ກຏຸກໍ ຠຍານກໍ.

໕໒໕.

‘‘ອເນກຠາເຄນ ຄຸເຓນ ເສຍ຺ໂຍ, ອຍເມວ ສູໂລ ນິຣເຍນ ເຕນ;

ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂໍ ກຏຸກໍ ຠຍານກໍ, ເອກນ຺ຕຕິພ຺ພໍ ນິຣຍໍ ປຕາຍໍ.

໕໒໖.

‘‘ອິທຎ຺ຈ ¶ ສຸຕ຺ວາ ວຈນໍ ມເມໂສ, ທຸກ຺ຂູປນີໂຕ ວິຊເຫຍ຺ຍ ປາຓໍ;

ຕສ຺ມາ ອຫໍ ສນ຺ຕິເກ ນ ຠຓາມິ, ມາ ເມກໂຕ ຊີວິຕສ຺ສູປໂຣໂຘ’’ຕິ. –

ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ.

໕໒໓. ຕຕ຺ຖ ສາໂລຫິໂຕ ສມານໂລຫິໂຕ ໂຍນິສມ຺ພນ຺ເຘນ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຎາຕໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຣິມາຍ ຊາຕິຍາຕິ ປຸຣິມຕ຺ຕຠາເວ. ມາ ປາປຘມ຺ໂມ ນິຣຍໍ ປຕາຍນ຺ຕິ ອຍໍ ປາປຘມ຺ໂມ ປຸຣິໂສ ນິຣຍໍ ມາ ປຕິ, ມາ ນິຣຍໍ ອຸປປຊ຺ຊີຕິ ອິມໍ ທິສ຺ວາ ເມ ກາຣຸຎ຺ຎໍ ອໂຫສີຕິ ໂຍຊນາ.

໕໒໔. ສຕ຺ຕຸສ຺ສທນ຺ຕິ ປາປກາຣີຫິ ສຕ຺ເຕຫິ ອຸສ຺ສນ຺ນໍ, ອຖ ວາ ປຎ຺ຈວິຘພນ຺ຘນໍ, ມຸເຂ ຕຕ຺ຕໂລຫເສຈນໍ, ອງ຺ຄາຣປພ຺ພຕາໂຣປນໍ, ໂລຫກຸມ຺ຠິປກ຺ເຂປນໍ, ອສິປຕ຺ຕວນປ຺ປເວສນໍ, ເວຕ຺ຕຣຓິຍໍ ສໂມຕຣຓໍ, ມຫານິຣເຍ ປກ຺ເຂໂປຕິ. ອິເມຫິ ສຕ຺ຕຫິ ປຎ຺ຈວິຘພນ຺ຘນາທີຫິ ທາຣຸຓກາຣເຓຫິ ອຸສ຺ສນ຺ນໍ, ອຸປຣູປຣິ ນິຈິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຫາຠິຕາປນ຺ຕິ ມຫາທຸກ຺ຂໍ, ມຫາອຄ຺ຄິສນ຺ຕາປໍ ວາ. ກຏຸກນ຺ຕິ ອນິຏ຺ຐໍ. ຠຍານກນ຺ຕິ ຠຍຊນກໍ.

໕໒໕. ອເນກຠາເຄນ ¶ ຄຸເຓນາຕິ ອເນກໂກຏ຺ຐາເສນ ອານິສໍເສນ. ອຍເມວ ສູໂລ ນິຣເຍນ ເຕນາຕິ ຕໂຕ ອິມສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານຠູຕໂຕ ນິຣຍໂຕ ອຍເມວ ສູໂລ ເສຍ຺ໂຍຕິ. ນິສ຺ສກ຺ເກ ຫິ ¶ ອິທໍ ກຣຓວຈນໍ. ເອກນ຺ຕ ຕິພ຺ພນ຺ຕິ ເອກນ຺ເຕເນວ ຕິຂິຓທຸກ຺ຂໍ, ນິຍຕມຫາທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໒໖. ອິທຎ຺ຈ ສຸຕ຺ວາ ວຈນໍ ມເມໂສຕິ ‘‘ອິໂຕ ຈຸໂຕ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕໍ ມມ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ເອໂສ ປຸຣິໂສ ທຸກ຺ຂູປນີໂຕ ມມ ວຈເນນ ນິຣຍທຸກ຺ຂໍ ອຸປນີໂຕ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ. ວິຊເຫຍ຺ຍ ປາຓນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈເຊຍ຺ຍ. ຕສ຺ມາຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ. ມາ ເມກໂຕຕິ ‘‘ມຍາ ເອກໂຕ ອິມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຊີວິຕສ຺ສ ອຸປໂຣໂຘ ມາ ໂຫຕູ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອິທໍ ວຈນໍ ອຫໍ ນ ຠຓາມິ, ອຖ ໂຂ ¶ ‘‘ຊີວ, ໂຠ, ຊີວິຕເມວ ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິ ອິທເມວ ຠຓາມີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ເອວໍ ເປເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິປ຺ປາເຍ ປກາສິເຕ ປຸນ ຣາຊາ ເປຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ໂອກາສໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໕໒໗.

‘‘ອຎ຺ຎາໂຕ ເອໂສ ປຸຣິສສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ອິຈ຺ຉາມເສ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ຕຸວໍ;

ໂອກາສກມ຺ມໍ ສເຈ ໂນ ກໂຣສິ, ປຸຈ຺ຉາມ ຕໍ ໂນ ນ ຈ ກຸຊ຺ຌິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

໕໒໘.

‘‘ອທ຺ຘາ ປຏິຎ຺ຎາ ເມ ຕທາ ອຫຸ, ນາຈິກ຺ຂຓາ ອປ຺ປສນ຺ນສ຺ສ ໂຫຕິ;

ອກາມາ ສທ຺ເຘຍ຺ຍວໂຈຕິ ກຕ຺ວາ, ປຸຈ຺ຉສ຺ສຸ ມໍ ກາມໍ ຍຖາ ວິສຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ຣຎ຺ໂຎ ເປຕສ຺ສ ຈ ວຈນປຏິວຈນຄາຖາ.

໕໒໗. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎາໂຕຕິ ອວຄໂຕ. ອິຈ຺ຉາມເສຕິ ອິຈ຺ຉາມ. ໂນຕິ ອມ຺ຫາກໍ. ນ ຈ ກຸຊ຺ຌິຕພ຺ພນ຺ຕິ ‘‘ອິເມ ມນຸສ຺ສາ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ໂກໂຘ ນ ກາຕພ຺ໂພ.

໕໒໘. ອທ຺ຘາຕິ ເອກໍເສນ. ປຏິຎ຺ຎາ ເມຕິ ຎາຓວເສນ ມຍ຺ຫໍ ‘‘ປຸຈ຺ຉສ຺ສູ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎາ, ໂອກາສທານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕທາ ອຫູຕິ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ¶ ປຐມທສ຺ສເນ ອໂຫສິ. ນາຈິກ຺ຂຓາ ອປ຺ປສນ຺ນສ຺ສ ໂຫຕີຕິ ອກຖນາ ອປ຺ປສນ຺ນສ຺ສ ໂຫຕິ. ປສນ຺ໂນ ເອວ ຫິ ປສນ຺ນສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ກເຖຕິ. ຕ຺ວໍ ປນ ຕທາ ມຍິ ອປ຺ປສນ຺ໂນ, ອຫຎ຺ຈ ຕຍິ, ເຕນ ປຏິຊານິຕ຺ວາ ກເຖຕຸກາໂມ ນາໂຫສິ. ອິທານິ ປນາຫໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ອກາມາ ສທ຺ເຘຍ຺ຍວໂຈ ອກາໂມ ເອວ ສທ຺ຘາຕພ຺ພວຈໂນ ອິຕິ ກຕ຺ວາ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ¶ . ປຸຈ຺ຉສ຺ສຸ ¶ ມໍ ກາມໍ ຍຖາ ວິສຍ຺ຫນ຺ຕິ ຕ຺ວໍ ຍຖາ ອິຈ຺ຉສິ, ຕມຕ຺ຖໍ ມໍ ປຸຈ຺ຉສ຺ສຸ. ອຫໍ ປນ ຍຖາ ວິສຍ຺ຫໍ ຍຖາ ມຍ຺ຫໍ ສຫິຕຸໍ ສກ຺ກາ, ຕຖາ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓພລານຸຣູປໍ ກເຖສ຺ສາມີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ເອວໍ ເປເຕນ ປຸຈ຺ຉນາຍ ໂອກາເສ ກເຕ ຣາຊາ –

໕໒໙.

‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈຫໍ ຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສິສາມິ,

ສພ຺ພມ຺ປິ ຕາຫໍ ອຠິສທ຺ທເຫຍ຺ຍໍ;

ທິສ຺ວາວ ຕໍ ໂນປິ ເຈ ສທ຺ທເຫຍ຺ຍໍ,

ກເຣຍ຺ຍາສິ ເມ ຍກ຺ຂ ນິຍສ຺ສກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອຫໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິເທວ ຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສິສ຺ສາມິ, ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕເຖວ ອຫໍ ອຠິສທ຺ທເຫຍ຺ຍໍ, ຕໍ ປນ ທິສ຺ວາວ ຕໍ ວຈນໍ ໂນປິ ເຈ ສທ຺ທເຫຍ຺ຍໍ. ຍກ຺ຂ, ມຍ຺ຫໍ ນິຍສ຺ສກມ຺ມໍ ນິຄ຺ຄຫກມ຺ມໍ ກເຣຍ຺ຍາສີຕິ. ອຖ ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈຫໍ ຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສິສ຺ສາມີຕິ ອຫໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິເທວ ຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສິສ຺ສາມິ ອຈກ຺ຂຸໂຄຈຣສ຺ສ ອທສ຺ສນໂຕ. ສພ຺ພມ຺ປິ ຕາຫໍ ອຠິສທ຺ທເຫຍ຺ຍນ຺ຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ເຕ ອຫໍ ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ອຎ຺ຎໍ ວາ ອຠິສທ຺ທເຫຍ຺ຍໍ. ຕາທິໂສ ຫິ ມຍ຺ຫໍ ຕຍິ ອຠິປ຺ປສາໂທຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຈ຺ຉິມປທສ຺ສ ປນ ຍຖາວຸຕ຺ໂຕວ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເປໂຕ –

໕໓໐.

‘‘ສຈ຺ຈປ຺ປຏິຎ຺ຎາ ຕວ ເມສາ ໂຫຕຸ, ສຸຕ຺ວານ ຘມ຺ມໍ ລຠ ສຸປ຺ປສາທໍ;

ອຎ຺ຎຕ຺ຖິໂກ ໂນ ຈ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ, ຍໍ ເຕ ສຸຕໍ ອສຸຕຎ຺ຈາປິ ຘມ຺ມໍ;

ສພ຺ພມ຺ປິ ອກ຺ຂິສ຺ສໍ ຍຖາ ປຊານ’’ນ຺ຕິ. – ຄາຖມາຫ ¶ ; ອິໂຕ ປຣໍ –

໕໓໑.

‘‘ເສເຕນ ¶ ອສ຺ເສນ ອລງ຺ກເຕນ, ອຸປຍາສິ ສູລາວຸຕກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ;

ຍານໍ ອິທໍ ອພ຺ຠຸຕໍ ທສ຺ສເນຍ຺ຍໍ, ກິສ຺ເສຕໍ ກມ຺ມສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກຕິ.

໕໓໒.

‘‘ເວສາລິຍາ ນຄຣສ຺ສ ມຊ຺ເຌ, ຈິກ຺ຂລ຺ລມຄ຺ເຄ ນຣກໍ ອໂຫສິ;

ໂຄສີສເມກາຫໍ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ, ເສຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນຣກສ຺ມິໍ ນິກ຺ຂິປິໍ.

໕໓໓.

‘‘ເອຕສ຺ມິໍ ¶ ປາທານິ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ, ມຍຎ຺ຈ ອຎ຺ເຎ ຈ ອຕິກ຺ກມິມ຺ຫາ;

ຍານໍ ອິທໍ ອພ຺ຠຸຕໍ ທສ຺ສເນຍ຺ຍໍ, ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກຕິ.

໕໓໔.

‘‘ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕິ, ຄນ຺ໂຘ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປວາຍຕິ;

ຍກ຺ຂິທ຺ຘິປຕ຺ໂຕສິ ມຫານຸຠາໂວ, ນຄ຺ໂຄ ຈາສິ ກິສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກຕິ.

໕໓໕.

‘‘ອກ຺ໂກຘໂນ ນິຈ຺ຈປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ, ສຓ຺ຫາຫິ ວາຈາຫິ ຊນໍ ອຸເປມິ;

ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ, ທິພ຺ໂພ ເມ ວຓ຺ໂຓ ສຕຕໍ ປຠາສຕິ.

໕໓໖.

‘‘ຍສຎ຺ຈ ກິຕ຺ຕິຎ຺ຈ ຘມ຺ເມ ຐິຕານໍ, ທິສ຺ວານ ມນ຺ເຕມິ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ;

ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ, ທິພ຺ໂພ ເມ ຄນ຺ໂຘ ສຕຕໍ ປວາຍຕິ.

໕໓໗.

‘‘ສຫາຍານໍ ¶ ຕິຕ຺ຖສ຺ມິໍ ນ຺ຫາຍນ຺ຕານໍ, ຖເລ ຄເຫຕ຺ວາ ນິທຫິສ຺ສ ທຸສ຺ສໍ;

ຂິຑ຺ຑຕ຺ຖິໂກ ໂນ ຈ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ, ເຕນມ຺ຫິ ນຄ຺ໂຄ ກສິຣາ ຈ ວຸຕ຺ຕີຕິ.

໕໓໘.

‘‘ໂຍ ¶ ກີຬມາໂນ ປກໂຣຕິ ປາປໍ, ຕສ຺ເສທິສໍ ກມ຺ມວິປາກມາຫຸ;

ອກີຬມາໂນ ປນ ໂຍ ກໂຣຕິ, ກິໍ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກມາຫູຕິ.

໕໓໙.

‘‘ເຍ ທຸຏ຺ຐສງ຺ກປ຺ປມນາ ມນຸສ຺ສາ, ກາເຍນ ວາຈາຍ ຈ ສໍກິລິຏ຺ຐາ;

ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ອຠິສມ຺ປຣາຍໍ, ອສໍສຍໍ ເຕ ນິຣຍໍ ອຸເປນ຺ຕິ.

໕໔໐.

‘‘ອປເຣ ປນ ສຸຄຕິມາສມານາ, ທາເນ ຣຕາ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕຠາວາ;

ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ອຠິສມ຺ປຣາຍໍ, ອສໍສຍໍ ເຕ ສຸຄຕິໍ ອຸເປນ຺ຕີ’’ຕິ. –

ເຕສໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ວຈນປຏິວຈນຄາຖາ ໂຫນ຺ຕິ.

໕໓໐. ຕຕ຺ຖ ສຈ຺ຈປ຺ປຏິຎ຺ຎາ ຕວ ເມສາ ໂຫຕູຕິ ‘‘ສພ຺ພມ຺ປິ ຕາຫໍ ອຠິສທ຺ທເຫຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຕວ ເອສາ ປຏິຎ຺ຎາ ມຍ຺ຫໍ ສຈ຺ຈໍ ໂຫຕຸ. ສຸຕ຺ວານ ຘມ຺ມໍ ລຠ ສຸປ຺ປສາທນ຺ຕິ ມຍາ ວຸຈ຺ຈມານໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸນ຺ທຣໍ ປສາທໍ ລຠສ຺ສຸ. ອຎ຺ຎຕ຺ຖິໂກຕິ ອາຊານນຕ຺ຖິໂກ. ຍຖາ ປຊານນ຺ຕິ ຍຖາ ອຎ຺ໂຎປິ ¶ ປຊານນ຺ໂຕ, ‘‘ຍຖາປິ ຎາຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ມຍາ ຍຖາ ຎາຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໓໑. ກິສ຺ເສຕໍ ກມ຺ມສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກຕິ ກິສ຺ເສຕໍ ກິສ຺ສ ນາມ ເອຕໍ, ກິສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ. ເອຕນ຺ຕິ ວາ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ກິສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສາຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ກິສ຺ສ ເຕ’’ຕິ ຈ ເກຈິ ປຐນ຺ຕິ.

໕໓໒-໓໓. ຈິກ຺ຂລ຺ລມຄ຺ເຄຕິ ¶ ຈິກ຺ຂລ຺ລວຕິ ປຖມ຺ຫິ. ນຣກນ຺ຕິ ອາວາຏໍ. ເອກາຫນ຺ຕິ ເອກໍ ອຫໍ. ນຣກສ຺ມິໍ ນິກ຺ຂິປິນ຺ຕິ ຍຖາ ກທ຺ທໂມ ນ ອກ຺ກມີຍຕິ, ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ຈິກ຺ຂລ຺ລາວາເຏ ຐເປສິໍ. ຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ໂຄສີເສນ ເສຕຸກຣຓສ຺ສ.

໕໓໖-໗. ຘມ຺ເມ ຐິຕານນ຺ຕິ ຘມ຺ມຈາຣີນໍ ສມຈາຣີນໍ. ມນ຺ເຕມີຕິ ກເຖມິ ກິຕ຺ຕຍາມິ. ຂິຑ຺ຑຕ຺ຖິໂກຕິ ¶ ຫສາຘິປ຺ປາໂຍ. ໂນ ຈ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕຕິ ທຸສ຺ສສາມິເກ ນ ທູສິຕຈິຕ຺ໂຕ, ນ ອວຫຣຓາຘິປ຺ປາໂຍ ນາປິ ວິນາສາຘິປ຺ປາໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໓໘. ອກີຬມາໂນຕິ ອຂິຑ຺ຑາຘິປ຺ປາໂຍ, ໂລຠາທີຫິ ທູສິຕຈິຕ຺ໂຕ. ກິໍ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກມາຫູຕິ ຕສ຺ສ ຕຖາ ກຕສ຺ສ ປາປກມ຺ມສ຺ສ ກີວ ກຏຸກໍ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ ປຓ຺ຑິຕາ ອາຫຸ.

໕໓໙-໔໐. ທຸຏ຺ຐສງ຺ກປ຺ປມນາຕິ ກາມສງ຺ກປ຺ປາທິວເສນ ທູສິຕມໂນວິຕກ຺ກາ, ເອເຕນ ມໂນທຸຈ຺ຈຣິຕມາຫ. ກາເຍນ ວາຈາຍ ຈ ສໍກິລິຏ຺ຐາຕິ ປາຓາຕິປາຕາທິວເສນ ກາຍວາຈາຫິ ມລິນາ. ອາສມານາຕິ ອາສີສມານາ ປຕ຺ຖຍມານາ.

ເອວໍ ເປເຕນ ສງ຺ເຂເປເນວ ກມ຺ມຜເລສຸ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ສິເຕສຸ ຕໍ ອສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ຣາຊາ –

໕໔໑.

‘‘ຕໍ ກິນ຺ຕິ ຊາເນຍ຺ຍມຫໍ ອເວຈ຺ຈ, ກລ຺ຍາຓປາປສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ;

ກິໍ ວາຫໍ ທິສ຺ວາ ອຠິສທ຺ທເຫຍ຺ຍໍ, ໂກ ວາປິ ມໍ ສທ຺ທຫາເປຍ຺ຍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕໍ ກິນ຺ຕິ ຊາເນຍ຺ຍມຫໍ ອເວຈ຺ຈາຕິ ໂຍຍໍ ຕຍາ ‘‘ເຍ ທຸຏ຺ຐສງ຺ກປ຺ປມນາ ມນຸສ຺ສາ, ກາເຍນ ວາຈາຍ ຈ ສໍກິລິຏ຺ຐາ’’ຕິອາທິນາ. ‘‘ອປເຣ ປນ ສຸຄຕິມາສມານາ’’ຕິອາທິນາ ຈ ກລ຺ຍາຓສ຺ສ ປາປສ຺ສ ຈ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາໂກ ວິຠຊິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕໍ ກິນ຺ຕິ ເກນ ກາຣເຓນ ອຫໍ ອເວຈ຺ຈ ¶ ¶ ອປຣປຈ຺ຈຍຠາເວນ ສທ຺ທເຫຍ຺ຍໍ. ກິໍ ວາຫໍ ທິສ຺ວາ ອຠິສທ຺ທເຫຍ຺ຍນ຺ຕິ ກີທິສໍ ວາ ປນາຫໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂຠູຕໍ ນິທສ຺ສນໍ ທິສ຺ວາ ປຏິສທ຺ທເຫຍ຺ຍໍ. ໂກ ວາປິ ມໍ ສທ຺ທຫາເປຍ຺ຍ ເອຕນ຺ຕິ ໂກ ວາ ວິຎ຺ຎູ ປຸຣິໂສ ປຓ຺ຑິໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ມໍ ສທ຺ທຫາເປຍ຺ຍ, ຕໍ ກເຖຫີຕິ ¶ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເປໂຕ ກາຣເຓນ ຕມຕ຺ຖໍ ຕສ຺ສ ປກາເສນ຺ໂຕ –

໕໔໒.

‘‘ທິສ຺ວາ ຈ ສຸຕ຺ວາ ອຠິສທ຺ທຫສ຺ສຸ, ກລ຺ຍາຓປາປສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ;

ກລ຺ຍາຓປາເປ ອຸຠເຍ ອສນ຺ເຕ, ສິຍາ ນຸ ສຕ຺ຕາ ສຸຄຕາ ທຸຄ຺ຄຕາ ວາ.

໕໔໓.

‘‘ໂນ ເຈຕ຺ຖ ກມ຺ມານິ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ມຈ຺ຈາ, ກລ຺ຍາຓປາປານິ ມນຸສ຺ສໂລເກ;

ນາເຫສຸໍ ສຕ຺ຕາ ສຸຄຕາ ທຸຄ຺ຄຕາ ວາ, ຫີນາ ປຓີຕາ ຈ ມນຸສ຺ສໂລເກ.

໕໔໔.

‘‘ຍສ຺ມາ ຈ ກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕິ ມຈ຺ຈາ, ກລ຺ຍາຓປາປານິ ມນຸສ຺ສໂລເກ;

ຕສ຺ມາ ຫິ ສຕ຺ຕາ ສຸຄຕາ ທຸຄ຺ຄຕາ ວາ, ຫີນາ ປຓີຕາ ຈ ມນຸສ຺ສໂລເກ.

໕໔໕.

‘‘ທ຺ວຍຊ຺ຊ ກມ຺ມານໍ ວິປາກມາຫຸ, ສຸຂສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ເວທນີຍໍ;

ຕາ ເທວຕາໂຍ ປຣິຈາຣຍນ຺ຕິ, ປຈ຺ເຈນ຺ຕິ ພາລາ ທ຺ວຍຕໍ ອປສ຺ສິໂນ’’ຕິ. –

ຄາຖາ ອຠາສິ.

໕໔໒. ຕຕ຺ຖ ທິສ຺ວາ ຈາຕິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທິສ຺ວາປິ. ສຸຕ຺ວາຕິ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຕທນຸສາເຣນ ນຍໍ ເນນ຺ໂຕ ອນຸມິນນ຺ໂຕ. ກລ຺ຍາຓປາປສ຺ສາຕິ ກຸສລສ຺ສ ອກຸສລສ຺ສ ຈ ກມ຺ມສ຺ສ ອຍໍ ສຸໂຂ ອຍໍ ທຸກ຺ໂຂ ຈ ວິປາໂກຕິ ອຠິສທ຺ທຫສ຺ສຸ. ອຸຠເຍ ອສນ຺ເຕຕິ ກລ຺ຍາເຓ ປາເປ ຈາຕິ ທຸວິເຘ ກມ຺ເມ ອວິຊ຺ຊມາເນ. ສິຍາ ນຸ ສຕ຺ຕາ ສຸຄຕາ ທຸຄ຺ຄຕາ ວາຕິ ‘‘ອິເມ ສຕ຺ຕາ ¶ ສຸຄຕິໍ ຄຕາ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ຄຕາ ວາ, ສຸຄຕິຍໍ ວາ ອຑ຺ຒາ ທຸຄ຺ຄຕິຍໍ ທລິທ຺ທາ ວາ’’ຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ກິໍ ນຸ ສິຍາ ກຖໍ ສມ຺ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໔໓-໔. ອິທານິ ຍຖາວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ‘‘ໂນ ¶ ເຈຕ຺ຖ ກມ຺ມານີ’’ຕິ ຈ ‘‘ຍສ຺ມາ ຈ ກມ຺ມານີ’’ຕິ ຈ ຄາຖາທ຺ວເຍນ ພ຺ຍຕິເຣກໂຕ ອນ຺ວຍໂຕ ຈ ວິຠາເວຕິ. ຕຕ຺ຖ ຫີນາ ປຓີຕາຕິ ກຸລຣູປາໂຣຄ຺ຍປຣິວາຣາທີຫິ ¶ ຫີນາ ອຸຬາຣາ ຈ.

໕໔໕. ທ຺ວຍຊ຺ຊ ກມ຺ມານໍ ວິປາກມາຫູຕິ ທ຺ວຍໍ ທຸວິຘໍ ອຊ຺ຊ ອິທານິ ກມ຺ມານໍ ສຸຈຣິຕທຸຈ຺ຈຣິຕານໍ ວິປາກໍ ວທນ຺ຕິ ກເຖນ຺ຕິ. ກິໍ ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ສຸຂສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ເວທນີຍ’’ນ຺ຕິ, ອິຏ຺ຐສ຺ສ ຈ ອນິຏ຺ຐສ຺ສ ຈ ອນຸຠວນໂຍຄ຺ຄໍ. ຕາ ເທວຕາໂຍ ປຣິຈາຣຍນ຺ຕີຕິ ເຍ ອຸກ຺ກໍສວເສນ ສຸຂເວທນີຍໍ ວິປາກໍ ປຏິລຠນ຺ຕິ, ເຕ ເທວໂລເກ ຕາ ເທວຕາ ຫຸຕ຺ວາ ທິພ຺ພສຸຂສມປ຺ປິຕາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຣິຈາເຣນ຺ຕິ. ປຈ຺ເຈນ຺ຕິ ພາລາ ທ຺ວຍຕໍ ອປສ຺ສິໂນຕິ ເຍ ພາລາ ກມ຺ມຎ຺ຈ ກມ຺ມຜລຎ຺ຈາຕິ ທ຺ວຍໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ອສທ຺ທຫນ຺ຕາ, ເຕ ປາປປ຺ປສຸຕາ ທຸກ຺ຂເວທນີຍໍ ວິປາກໍ ອນຸຠວນ຺ຕາ ນິຣຍາທີສຸ ກມ຺ມຸນາ ປຈ຺ເຈນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ.

ເອວໍ ກມ຺ມຜລໍ ສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ປນ ຕ຺ວໍ ກສ຺ມາ ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈນຸຠວສີຕິ ອນຸໂຍຄໍ ສນ຺ຘາຍ –

໕໔໖.

‘‘ນ ມຕ຺ຖິ ກມ຺ມານິ ສຍໍກຕານິ, ທຕ຺ວາປິ ເມ ນຕ຺ຖິ ໂຍ ອາທິເສຍ຺ຍ;

ອຈ຺ຉາທນໍ ສຍນມຖນ຺ນປານໍ, ເຕນມ຺ຫິ ນຄ຺ໂຄ ກສິຣາ ຈ ວຸຕ຺ຕີ’’ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ນ ມຕ຺ຖິ ກມ຺ມານິ ສຍໍກຕານີຕິ ຍສ຺ມາ ສຍໍ ອຕ຺ຕນາ ປຸພ຺ເພ ກຕານິ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມານິ ມມ ນຕ຺ຖິ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຍຫິ ອິທານິ ອຈ຺ຉາທນາທີນິ ລເຠຍ຺ຍໍ. ທຕ຺ວາປິ ເມ ນຕ຺ຖິ ໂຍ ອາທິເສຍ຺ຍາຕິ ໂຍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ອສຸກສ຺ສ ເປຕສ຺ສ ໂຫຕູ’’ຕິ ເມ ອາທິເສຍ຺ຍ ອຸທ຺ທິເສຍ຺ຍ, ໂສ ນຕ຺ຖິ. ເຕນມ຺ຫິ ນຄ຺ໂຄ ກສິຣາ ຈ ວຸຕ຺ຕີຕິ ເຕນ ທຸວິເຘນາປິ ກາຣເຓນ ອິທານິ ນຄ຺ໂຄ ¶ ນິຈ຺ໂຈໂຬ ອມ຺ຫິ, ກສິຣາ ທຸກ຺ຂາ ຈ ວຸຕ຺ຕິ ຊີວິກາ ໂຫຕີຕິ.

ຕໍ ¶ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ຕສ຺ສ ອຈ຺ຉາທນາທິລາຠໍ ອາກງ຺ຂນ຺ໂຕ –

໕໔໗.

‘‘ສິຍາ ນຸ ໂຂ ກາຣຓໍ ກິຎ຺ຈິ ຍກ຺ຂ, ອຈ຺ຉາທນໍ ເຍນ ຕຸວໍ ລເຠຖ;

ອາຈິກ຺ຂ ເມ ຕ຺ວໍ ຍທຕ຺ຖິ ເຫຕຸ, ສທ຺ຘາຍິກໍ ເຫຕຸວໂຈ ສຸໂຓມາ’’ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ເຍນາຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ ຕ຺ວໍ ອຈ຺ຉາທນໍ ລເຠຖ ລເຠຍ຺ຍາສິ, ກິຎ຺ຈິ ຕໍ ກາຣຓໍ ສິຍາ ນຸ ໂຂ ຠເວຍ຺ຍ ນຸ ໂຂຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທຕ຺ຖີຕິ ຍທິ ອຕ຺ຖິ.

ອຖສ຺ສ ¶ ເປໂຕ ຕໍ ກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ –

໕໔໘.

‘‘ກປ຺ປິຕໂກ ນາມ ອິຘຕ຺ຖິ ຠິກ຺ຂຸ, ຌາຍີ ສຸສີໂລ ອຣຫາ ວິມຸຕ຺ໂຕ;

ຄຸຕ຺ຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ສໍວຸຕປາຕິໂມກ຺ໂຂ, ສີຕິຠູໂຕ ອຸຕ຺ຕມທິຏ຺ຐິປຕ຺ໂຕ.

໕໔໙.

‘‘ສຂິໂລ ວທຎ຺ຎູ ສຸວໂຈ ສຸມຸໂຂ, ສ຺ວາຄໂມ ສຸປ຺ປຏິມຸຕ຺ຕໂກ ຈ;

ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ເຂຕ຺ຕໍ ອຣຓວິຫາຣີ, ເທວມນຸສ຺ສານຎ຺ຈ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ.

໕໕໐.

‘‘ສນ຺ໂຕ ວິຘູໂມ ອນີໂຆ ນິຣາໂສ, ມຸຕ຺ໂຕ ວິສລ຺ໂລ ອມໂມ ອວງ຺ໂກ;

ນິຣູປຘີ ສພ຺ພປປຎ຺ຈຂີໂຓ, ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ຊຸຕິມາ.

໕໕໑.

‘‘ອປ຺ປຎ຺ຎາໂຕ ທິສ຺ວາປິ ນ ຈ ສຸຊາໂນ, ມຸນີຕິ ນໍ ວຊ຺ຊິສຸ ໂວຫຣນ຺ຕິ;

ຊານນ຺ຕິ ຕໍ ຍກ຺ຂຠູຕາ ອເນຊໍ, ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມໍ ວິຈຣນ຺ຕໍ ໂລເກ.

໕໕໒.

‘‘ຕສ຺ສ ¶ ¶ ຕຸວໍ ເອກຍຸຄໍ ທຸເວ ວາ, ມມຸທ຺ທິສິຕ຺ວານ ສເຈ ທເທຖ;

ປຏິຄ຺ຄຫີຕານິ ຈ ຕານິ ອສ຺ສຸ, ມມຎ຺ຈ ປສ຺ເສຖ ສນ຺ນທ຺ຘທຸສ຺ສ’’ນ຺ຕິ. –

ຄາຖາ ອຠາສິ.

໕໔໘. ຕຕ຺ຖ ກປ຺ປິຕໂຕ ນາມາຕິ ຊຏິລສຫສ຺ສສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອາຍສ຺ມໂຕ ອຸປາລິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ອິຘາຕິ ອິມິສ຺ສາ ເວສາລິຍາ ສມີເປ. ຌາຍີຕິ ອຄ຺ຄຜລຌາເນນ ຌາຍີ. ສີຕິຠູໂຕຕິ ສພ຺ພກິເລສທຣຖປຣິຬາຫວູປສເມນ ສີຕິຠາວປ຺ປຕ຺ໂຕ. ອຸຕ຺ຕມທິຏ຺ຐິປຕ຺ໂຕຕິ ອຸຕ຺ຕມໍ ອຄ຺ຄຜລໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິໍ ປຕ຺ໂຕ.

໕໔໙. ສຂິໂລຕິ ມຸທຸ. ສຸວໂຈຕິ ສຸພ຺ພໂຈ. ສ຺ວາຄໂມຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ອາຄຕາຄໂມ. ສຸປ຺ປຏິມຸຕ຺ຕໂກຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ປຏິມຸຕ຺ຕກວາໂຈ, ມຸຕ຺ຕຠາຓີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຣຓວິຫາຣີຕິ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣີ.

໕໕໐. ສນ຺ໂຕຕິ ອຸປສນ຺ຕກິເລໂສ. ວິຘູໂມຕິ ວິຄຕມິຈ຺ຉາວິຕກ຺ກຘູໂມ. ອນີໂຆຕິ ນິທ຺ທຸກ຺ໂຂ. ນິຣາໂສຕິ ນິຕ຺ຕຓ຺ໂຫ. ມຸຕ຺ໂຕຕິ ສພ຺ພຠເວຫິ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ວິສລ຺ໂລຕິ ວີຕຣາຄາທິສລ຺ໂລ. ອມໂມຕິ ¶ ມມໍກາຣວິຣຫິໂຕ. ອວງ຺ໂກຕິ ກາຍວງ຺ກາທິວງ຺ກວິຣຫິໂຕ. ນິຣູປຘີຕິ ກິເລສາຠິສງ຺ຂາຣາທິອຸປຘິປ຺ປຫາຍີ. ສພ຺ພປປຎ຺ຈຂີໂຓຕິ ປຣິກ຺ຂີຓຕຓ຺ຫາທິປປຎ຺ໂຈ. ຊຸຕິມາຕິ ອນຸຕ຺ຕຣາຍ ຎາຓຊຸຕິຍາ ຊຸຕິມາ. ອປ຺ປຎ຺ຎາໂຕຕິ ປຣມປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຄຸຓຕາຍ ຈ ນ ປາກໂຏ.

໕໕໑. ທິສ຺ວາປິ ນ ຈ ສຸຊາໂນຕິ ຄມ຺ຠີຣຠາເວນ ທິສ຺ວາປິ ‘‘ເອວໍສີໂລ, ເອວໍຘມ຺ໂມ, ເອວໍປຎ຺ໂຎ’’ຕິ ນ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍ. ຊານນ຺ຕິ ຕໍ ຍກ຺ຂຠູຕາ ອເນຊນ຺ຕິ ຍກ຺ຂຠູຕາ ຈ ອເນຊໍ ນິຕ຺ຕຓ຺ຫໍ ‘‘ອຣຫາ’’ຕິ ຕໍ ຊານນ຺ຕິ. ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມນ຺ຕິ ສຸນ຺ທຣສີລາທິຄຸຓໍ.

໕໕໒. ຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ກປ຺ປິຕກມຫາເຖຣສ຺ສ. ເອກຍຸຄນ຺ຕິ ເອກໍ ວຕ຺ຖຍຸຄໍ. ທຸເວ ວາຕິ ທ຺ເວ ວາ ວຕ຺ຖຍຸຄານິ. ມມຸທ຺ທິສິຕ຺ວານາຕິ ມມໍ ອຸທ຺ທິສິຕ຺ວາ. ປຏິຄ຺ຄຫີຕານິ ຈ ¶ ຕານິ ອສ຺ສູຕິ ຕານິ ວຕ຺ຖຍຸຄານິ ເຕນ ປຏິຄ຺ຄຫິຕານິ ຈ ອສ຺ສຸ ¶ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ສນ຺ນທ຺ຘທຸສ຺ສນ຺ຕິ ທຸສ຺ເສນ ກຕສນ຺ນາຫໍ, ລທ຺ຘວຕ຺ຖໍ ນິວຕ຺ຖປາຣຸຕທຸສ຺ສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໂຕ ຣາຊາ –

໕໕໓.

‘‘ກສ຺ມິໍ ປເທເສ ສມຓໍ ວສນ຺ຕໍ, ຄນ຺ຕ຺ວານ ປສ຺ເສມຸ ມຍໍ ອິທານິ;

ໂຍ ມຊ຺ຊ ກງ຺ຂໍ ວິຈິກິຈ຺ຉິຕຎ຺ຈ, ທິຏ຺ຐີວິສູການິ ວິໂນທເຍຍ຺ຍາ’’ຕິ. –

ເຖຣສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉິ. ຕຕ຺ຖ ກສ຺ມິໍ ປເທເສຕິ ກຕຣສ຺ມິໍ ປເທເສ. ໂຍ ມຊ຺ຊາຕິ ໂຍ ອຊ຺ຊ, ມ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ.

ຕໂຕ ເປໂຕ –

໕໕໔.

‘‘ເອໂສ ນິສິນ຺ໂນ ກປິນຈ຺ຈນາຍໍ, ປຣິວາຣິໂຕ ເທວຕາຫິ ພຫູຫິ;

ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ຠາສຕິ ສຈ຺ຈນາໂມ, ສກສ຺ມິມາເຈຣເກ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ’’ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກປິນຈ຺ຈນາຍນ຺ຕິ ກປີນໍ ວານຣານໍ ນຈ຺ຈເນນ ‘‘ກປິນຈ຺ຈນາ’’ຕິ ລທ຺ຘໂວຫາເຣ ປເທເສ. ສຈ຺ຈນາໂມຕິ ຌາຍີ ສຸສີໂລ ອຣຫາ ວິມຸຕ຺ໂຕຕິອາທີຫິ ຄຸຓນາເມຫິ ຍາຖາວນາໂມ ອວິປຣີຕນາໂມ ¶ .

ເອວໍ ເປເຕນ ວຸຕ຺ເຕ ຣາຊາ ຕາວເທວ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ –

໕໕໕.

‘‘ຕຖາຫໍ ກສ຺ສາມິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິທານິ, ອຈ຺ຉາທຍິສ຺ສໍ ສມຓໍ ຍຸເຄນ;

ປຏິຄ຺ຄຫີຕານິ ຈ ຕານິ ອສ຺ສຸ, ຕຸວຎ຺ຈ ປສ຺ເສມຸ ສນ຺ນທ຺ຘທຸສ຺ສ’’ນ຺ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ¶ ກສ຺ສາມີຕິ ກຣິສ຺ສາມິ.

ອຖ ເປໂຕ ‘‘ເທວຕານໍ ເຖໂຣ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ຕສ຺ມາ ນາຍໍ ອຸປສງ຺ກມນກາໂລ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ –

໕໕໖.

‘‘ມາ ¶ ອກ຺ຂເຓ ປພ຺ພຊິຕໍ ອຸປາຄມິ, ສາຘຸ ໂວ ລິຈ຺ຉວິ ເນສ ຘມ຺ໂມ;

ຕໂຕ ຈ ກາເລ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ຕຕ຺ເຖວ ປສ຺ສາຫິ ຣໂຫ ນິສິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສາຘູຕິ ອາຍາຈເນ ນິປາໂຕ. ໂວ ລິຈ຺ຉວິ ເນສ ຘມ຺ໂມຕິ, ລິຈ຺ຉວິຣາຊ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣາຊູນໍ ເອສ ຘມ຺ໂມ ນ ໂຫຕິ, ຍໍ ອກາເລ ອຸປສງ຺ກມນໍ. ຕຕ຺ເຖວາຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ.

ເອວໍ ເປເຕນ ວຸຕ຺ເຕ ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນິເວສນເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ຍຸຕ຺ຕປຕ຺ຕກາເລ ອຏ຺ຐ ວຕ຺ຖຸຍຸຄານິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອິມານິ, ຠນ຺ເຕ, ອຏ຺ຐ ວຕ຺ຖຍຸຄານິ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຖໂຣ ກຖາສມຸຏ຺ຐາປນຕ຺ຖໍ ‘‘ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ເພ ຕ຺ວໍ ອທານສີໂລ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ວິເຫຐນຊາຕິໂກວ ກຖໍ ປຓີຕານິ ວຕ຺ຖານິ ທາຕຸກາໂມ ຊາໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ຕສ຺ສ ກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ເປເຕນ ສມາຄມໍ, ເຕນ ຈ ອຕ຺ຕນາ ຈ ກຖິຕໍ ສພ຺ພໍ ເຖຣສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ວຕ຺ຖານິ ທຕ຺ວາ ເປຕສ຺ສ ອຸທ຺ທິສິ. ເຕນ ເປໂຕ ທິພ຺ພວຕ຺ຖຘໂຣ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ໂຕ ອສ຺ສາຣຸຬ຺ໂຫ ເຖຣສ຺ສ ຈ ຣຎ຺ໂຎ ຈ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຠວິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣາຊາ ອຕ຺ຕມໂນ ປມຸທິໂຕ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ‘‘ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ວຕ ມຍາ ກມ຺ມຜລໍ ທິຏ຺ຐໍ, ນ ທານາຫໍ ປາປໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ປຸຎ຺ຎເມວ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ເປເຕນ ສກ຺ຂິໍ ອກາສິ. ໂສ ຈ ເປໂຕ ‘‘ສເຈ, ຕ຺ວໍ ລິຈ຺ຉວິຣາຊ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຘມ຺ມໍ ປຫາຍ ຘມ຺ມໍ ຈຣສິ, ເອວາຫໍ ຕວ ສກ຺ຂິໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ສນ຺ຕິກຎ຺ຈ ເຕ ອາຄມິສ຺ສາມິ, ສູລາວຸຕຎ຺ຈ ປຸຣິສໍ ສີຆໍ ສູລໂຕ ໂມເຈຫິ, ເອວໍ ໂສ ຊີວິຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ຈຣນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສຕິ, ເຖຣຎ຺ຈ ກາເລນ ກາລໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ¶ ປຸຎ຺ຎານິ ¶ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄໂຕ.

ອຖ ຣາຊາ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສີຆໍ ສີຆໍ ລິຈ຺ຉວິປຣິສໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ເຕ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ຕໍ ປຸຣິສໍ ສູລໂຕ ໂມເຈຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ອໂຣຄໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ຕິກິຈ຺ຉເກ ອາຓາເປສິ. ເຖຣຎ຺ຈ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ສິຍາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ນິຣຍຄາມິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ນິຣຍໂຕ ມຸຕ຺ຕີ’’ຕິ. ສິຍາ, ມຫາຣາຊ, ສເຈ ອຸຬາຣໍ ປຸຎ຺ຎໍ ກໂຣຕິ, ມຸຈ຺ຈຕີຕິ ¶ ວຕ຺ວາ ເຖໂຣ ຣາຊານໍ ສຣເຓສຸ ຈ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ເຖຣສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ໂສຕາປນ຺ໂນ ອໂຫສິ, ສູລາວຸໂຕ ປນ ປຸຣິໂສ ອໂຣໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ສໍເວຄຊາໂຕ ຠິກ຺ຂູສຸ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ຕາ ສງ຺ຄີຕິກາຣາ –

໕໕໗.

‘‘ຕຖາຕິ ວຕ຺ວາ ອຄມາສິ ຕຕ຺ຖ, ປຣິວາຣິໂຕ ທາສຄເຓນ ລິຈ຺ຉວິ;

ໂສ ຕໍ ນຄຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ວາສູປຄຈ຺ຉິຕ຺ຖ ສເກ ນິເວສເນ.

໕໕໘.

‘‘ຕໂຕ ຈ ກາເລ ຄິຫິກິຈ຺ຈານິ ກຕ຺ວາ,

ນ຺ຫຕ຺ວາ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ຂຓໍ ລຠິຕ຺ວາ;

ວິເຈຍ຺ຍ ເປຬາໂຕ ຈ ຍຸຄານິ ອຏ຺ຐ,

ຄາຫາປຍີ ທາສຄເຓນ ລິຈ຺ຉວິ.

໕໕໙.

‘‘ໂສ ຕໍ ປເທສໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ຕໍ ອທ຺ທສ ສມຓໍ ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ;

ປຏິກ຺ກນ຺ຕໍ ໂຄຈຣໂຕ ນິວຕ຺ຕໍ, ສີຕິຠູຕໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ນໍ.

໕໖໐.

‘‘ຕເມນມໂວຈ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ອປ຺ປາພາຘໍ ຜາສຸວິຫາຣຎ຺ຈ ປຸຈ຺ຉິ;

ເວສາລິຍໍ ລິຈ຺ຉວິຫໍ ຠທນ຺ເຕ, ຊານນ຺ຕິ ມໍ ລິຈ຺ຉວິ ອມ຺ພສກ຺ກໂຣ.

໕໖໑.

‘‘ອິມານິ ¶ ເມ ອຏ຺ຐ ຍຸຄາ ສຸຠານິ, ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫ ຠນ຺ເຕ ປທທາມິ ຕຸຍ຺ຫໍ;

ເຕເນວ ອຕ຺ເຖນ ອິຘາຄໂຕສ຺ມິ, ຍຖາ ອຫໍ ອຕ຺ຕມໂນ ຠເວຍ຺ຍນ຺ຕິ.

໕໖໒.

‘‘ທູຣໂຕວ ສມຓາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈ, ນິເວສນໍ ເຕ ປຣິວຊ຺ຊຍນ຺ຕິ;

ປຕ຺ຕານິ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເຕ ນິເວສເນ, ສງ຺ຆາຏິໂຍ ຈາປິ ວິທາລຍນ຺ຕິ.

໕໖໓.

‘‘ອຖາປເຣ ¶ ¶ ປາທກຸຐາຣິກາຫິ, ອວໍສິຣາ ສມຓາ ປາຕຍນ຺ຕິ;

ເອຕາທິສໍ ປພ຺ພຊິຕາ ວິເຫສໍ, ຕຍາ ກຕໍ ສມຓາ ປາປຸຓນ຺ຕິ.

໕໖໔.

‘‘ຕິເຓນ ເຕລມ຺ປິ ນ ຕ຺ວໍ ອທາສິ, ມູຬ຺ຫສ຺ສ ມຄ຺ຄມ຺ປິ ນ ປາວທາສິ;

ອນ຺ຘສ຺ສ ທຓ຺ຑໍ ສຍມາທິຍາສິ, ເອຕາທິໂສ ກທຣິໂຍ ອສໍວຸໂຕ ຕຸວໍ;

ອຖ ຕ຺ວໍ ເກນ ວຓ຺ເຓນ ກິເມວ ທິສ຺ວາ, ອມ຺ເຫຫິ ສຫ ສໍວິຠາຄໍ ກໂຣສີຕິ.

໕໖໕.

‘‘ປຈ຺ເຈມິ ຠນ຺ເຕ ຍໍ ຕ຺ວໍ ວເທສິ, ວິເຫສຍິໍ ສມເຓ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ຈ;

ຂິຑ຺ຑຕ຺ຖິໂກ ໂນ ຈ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ, ເອຕມ຺ປິ ເມ ທຸກ຺ກຏເມວ ຠນ຺ເຕ.

໕໖໖.

ຂິຑ຺ຑາຍ ຍກ຺ໂຂ ປສວິຕ຺ວາ ປາປໍ, ເວເທຕິ ທຸກ຺ຂໍ ອສມຕ຺ຕໂຠຄີ;

ທຫໂຣ ¶ ຍຸວາ ນຄ຺ຄນິຍສ຺ສ ຠາຄີ, ກິໍ ສຸ ຕໂຕ ທຸກ຺ຂຕຣສ຺ສ ໂຫຕິ.

໕໖໗.

‘‘ຕໍ ທິສ຺ວາ ສໍເວຄມລຕ຺ຖໍ ຠນ຺ເຕ, ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ວາປິ ທທາມິ ທານໍ;

ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫ ຠນ຺ເຕ ວຕ຺ຖຍຸຄານິ ອຏ຺ຐ, ຍກ຺ຂສ຺ສິມາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ ທກ຺ຂິຓາໂຍຕິ.

໕໖໘.

‘‘ອທ຺ຘາ ຫິ ທານໍ ພຫຸຘາ ປສຕ຺ຖໍ, ທທໂຕ ຈ ເຕ ອກ຺ຂຍຘມ຺ມມຕ຺ຖຸ;

ປຏິຄຓ຺ຫາມິ ເຕ ວຕ຺ຖຍຸຄານິ ອຏ຺ຐ, ຍກ຺ຂສ຺ສິມາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ ທກ຺ຂິຓາໂຍຕິ.

໕໖໙.

‘‘ຕໂຕ ¶ ຫິ ໂສ ອາຈມຍິຕ຺ວາ ລິຈ຺ຉວິ, ເຖຣສ຺ສ ທຕ຺ວານ ຍຸຄານິ ອຏ຺ຐ;

ປຏິຄ຺ຄຫີຕານິ ຈ ຕານິ ອສ຺ສຸ, ຍກ຺ຂຎ຺ຈ ປສ຺ເສຖ ສນ຺ນທ຺ຘທຸສ຺ສໍ.

໕໗໐.

‘‘ຕມທ຺ທສາ ຈນ຺ທນສາຣລິຕ຺ຕໍ, ອາຊຎ຺ຎມາຣູຬ຺ຫມຸຬາຣວຓ຺ຓໍ;

ອລງ຺ກຕໍ ສາຘຸນິວຕ຺ຖທຸສ຺ສໍ, ປຣິວາຣິຕໍ ຍກ຺ຂມຫິທ຺ຘິປຕ຺ຕໍ.

໕໗໑.

‘‘ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕມໂນ ອຸທຄ຺ໂຄ, ປຫຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຈ ສຸຠຄ຺ຄຣູໂປ;

ກມ຺ມຎ຺ຈ ທິສ຺ວານ ມຫາວິປາກໍ, ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ຈກ຺ຂຸນາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ.

໕໗໒.

‘‘ຕເມນມໂວຈ ¶ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ທສ຺ສາມິ ທານໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ;

ນ ຈາປິ ເມ ກິຎ຺ຈິ ອເທຍ຺ຍມຕ຺ຖິ, ຕຸວຎ຺ຈ ເມ ຍກ຺ຂ ພຫູປກາໂຣຕິ.

໕໗໓.

‘‘ຕຸວຎ຺ຈ ເມ ລິຈ຺ຉວິ ເອກເທສໍ, ອທາສິ ທານານິ ອໂມຆເມຕໍ;

ສ຺ວາຫໍ ¶ ກຣິສ຺ສາມິ ຕຍາວ ສກ຺ຂິໍ, ອມານຸໂສ ມານຸສເກນ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ.

໕໗໔.

‘‘ຄຕີ ຈ ພນ຺ຘູ ຈ ປຣາຍຓຎ຺ຈ, ມິຕ຺ໂຕ ມມາສິ ອຖ ເທວຕາ ເມ;

ຍາຈາມິ ຕໍ ປຎ຺ຊລິໂກ ຠວິຕ຺ວາ, ອິຈ຺ຉາມິ ຕໍ ຍກ຺ຂ ປຸນປິ ທຏ຺ຐຸນ຺ຕິ.

໕໗໕.

‘‘ສເຈ ຕຸວໍ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ, ກທຣິຍຣູໂປ ວິປ຺ປຏິປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ;

ຕ຺ວໍ ເນວ ມໍ ລຈ຺ຉສິ ທສ຺ສນາຍ, ທິສ຺ວາ ຈ ຕໍ ໂນປິ ຈ ອາລປິສ຺ສໍ.

໕໗໖.

‘‘ສເຈ ¶ ປນ ຕ຺ວໍ ຠວິສ຺ສສິ ຘມ຺ມຄາຣໂວ, ທາເນ ຣໂຕ ສງ຺ຄຫິຕຕ຺ຕຠາໂວ;

ໂອປານຠູໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ, ເອວໍ ມມໍ ລຈ຺ຉສິ ທສ຺ສນາຍ.

໕໗໗.

‘‘ທິສ຺ວາ ຈ ຕໍ ອາລປິສ຺ສໍ ຠທນ຺ເຕ, ອິມຎ຺ຈ ສູລໂຕ ລຫຸໍ ປມຸຎ຺ຈ;

ຍໂຕນິທານໍ ອກຣິມ຺ຫ ສກ຺ຂິໍ, ມຎ຺ຎາມິ ສູລາວຸຕກສ຺ສ ກາຣຓາ.

໕໗໘.

‘‘ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອກຣິມ຺ຫ ສກ຺ຂິໍ, ອຍຎ຺ຈ ສູລໂຕ ລຫຸໍ ປມຸຕ຺ໂຕ;

ສກ຺ກຈ຺ຈ ຘມ຺ມານິ ສມາຈຣນ຺ໂຕ, ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ ໂສ ນິຣຍາ ຈ ຕມ຺ຫາ;

ກມ຺ມໍ ສິຍາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເວທນີຍໍ.

໕໗໙.

‘‘ກປ຺ປິຕກຎ຺ຈ ¶ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ເຕເນວ ສຫ ສໍວິຠຊິຕ຺ວາ ກາເລ;

ສຍໍ ມຸເຂນູປນິສຊ຺ຊ ປຸຈ຺ຉ, ໂສ ເຕ ອກ຺ຂິສ຺ສຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ.

໕໘໐.

‘‘ຕເມວ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ປຸຈ຺ຉສ຺ສຸ ອຎ຺ຎຕ຺ຖິໂກ ໂນ ຈ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ;

ໂສ ເຕ ສຸຕໍ ອສຸຕຎ຺ຈາປິ ຘມ຺ມໍ, ສພ຺ພມ຺ປິ ອກ຺ຂິສ຺ສຕິ ຍຖາ ປຊານນ຺ຕິ.

໕໘໑.

‘‘ໂສ ¶ ຕຕ຺ຖ ຣຫສ຺ສໍ ສມຸລ຺ລປິຕ຺ວາ, ສກ຺ຂິໍ ກຣິຕ຺ວານ ອມານຸເສນ;

ປກ຺ກາມິ ໂສ ລິຈ຺ຉວິນໍ ສກາສໍ, ອຖ ພ຺ຣວິ ປຣິສໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນໍ.

໕໘໒.

‘‘‘ສຸຓນ຺ຕຸ ¶ ໂຠນ຺ໂຕ ມມ ເອກວາກ຺ຍໍ, ວຣໍ ວຣິສ຺ສໍ ລຠິສ຺ສາມິ ອຕ຺ຖໍ;

ສູລາວຸໂຕ ປຸຣິໂສ ລຸທ຺ທກມ຺ໂມ, ປຓິຫິຕທຓ຺ໂຑ ອນຸສຕ຺ຕຣູໂປ.

໕໘໓.

‘‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ວີສຕິຣຕ຺ຕິມຕ຺ຕາ, ຍໂຕ ອາວຸໂຕ ເນວ ຊີວຕິ ນ ມໂຕ;

ຕາຫໍ ໂມຈຍິສ຺ສາມິ ທານິ, ຍຖາມຕິໍ ອນຸຊານາຕຸ ສງ຺ໂຆ’ຕິ.

໕໘໔.

‘‘‘ເອຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ລຫຸໍ ປມຸຎ຺ຈ, ໂກ ຕໍ ວເທຖ ຕຖາ ກໂຣນ຺ຕໍ;

ຍຖາ ປຊານາສິ ຕຖາ ກໂຣຫິ, ຍຖາມຕິໍ ອນຸຊານາຕິ ສງ຺ໂຆ’ຕິ.

໕໘໕.

‘‘ໂສ ¶ ຕໍ ປເທສໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ສູລາວຸຕໍ ໂມຈຍິ ຂິປ຺ປເມວ;

ມາ ຠາຍິ ສມ຺ມາຕິ ຈ ຕໍ ອໂວຈ, ຕິກິຈ຺ຉການຎ຺ຈ ອຸປຏ຺ຐເປສິ.

໕໘໖.

‘‘ກປ຺ປິຕກຎ຺ຈ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ເຕເນວ ສຫ ສໍວິຠຊິຕ຺ວາ ກາເລ;

ສຍໍ ມຸເຂນູປນິສຊ຺ຊ ລິຈ຺ຉວິ, ຕເຖວ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ຖ ນໍ ກາຣຓຕ຺ຖິໂກ.

໕໘໗.

‘‘ສູລາວຸໂຕ ປຸຣິໂສ ລຸທ຺ທກມ຺ໂມ, ປຓີຕທຓ຺ໂຑ ອນຸສຕ຺ຕຣູໂປ;

ເອຕ຺ຕາວຕາ ວີສຕິຣຕ຺ຕິມຕ຺ຕາ, ຍໂຕ ອາວຸໂຕ ເນວ ຊີວຕິ ນ ມໂຕ.

໕໘໘.

‘‘ໂສ ໂມຈິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຍາ ອິທານິ, ເອຕສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ ວໂຈ ຫິ ຠນ຺ເຕ;

ສິຍາ ນຸ ໂຂ ກາຣຓໍ ກິຎ຺ຈິເທວ, ເຍນ ໂສ ນິຣຍໍ ໂນ ວເຊຍ຺ຍ.

໕໘໙.

‘‘ອາຈິກ຺ຂ ¶ ຠນ຺ເຕ ຍທິ ອຕ຺ຖິ ເຫຕຸ, ສທ຺ຘາຍິກໍ ເຫຕຸວໂຈ ສຸໂຓມ;

ນ ເຕສໍ ກມ຺ມານໍ ວິນາສມຕ຺ຖິ, ອເວທຍິຕ຺ວາ ອິຘ ພ຺ຍນ຺ຕິຠາໂວຕິ.

໕໙໐.

‘‘ສເຈ ສ ຘມ຺ມານິ ສມາຈເຣຍ຺ຍ, ສກ຺ກຈ຺ຈ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວມປ຺ປມຕ຺ໂຕ;

ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ ໂສ ນິຣຍາ ຈ ຕມ຺ຫາ, ກມ຺ມໍ ສິຍາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເວທນີຍນ຺ຕິ.

໕໙໑.

‘‘ອຎ຺ຎາໂຕ ¶ ເອໂສ ປຸຣິສສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ, ມມມ຺ປິ ທານິ ອນຸກມ຺ປ ຠນ຺ເຕ;

ອນຸສາສ ມໍ ໂອວທ ຠູຣິປຎ຺ຎ, ຍຖາ ອຫໍ ໂນ ນິຣຍໍ ວເຊຍ຺ຍນ຺ຕິ.

໕໙໒.

‘‘ອຊ຺ເຊວ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ອຸເປຫິ, ຘມ຺ມຎ຺ຈ ¶ ສງ຺ຆຎ຺ຈ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ;

ຕເຖວ ສິກ຺ຂາຍ ປທານິ ປຎ຺ຈ, ອຂຓ຺ຑຜຸລ຺ລານິ ສມາທິຍສ຺ສຸ.

໕໙໓.

‘‘ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣມສ຺ສຸ ຂິປ຺ປໍ, ໂລເກ ອທິນ຺ນໍ ປຣິວຊ຺ຊຍສ຺ສຸ;

ອມຊ຺ຊໂປ ມາ ຈ ມຸສາ ອຠາຓີ, ສເກນ ທາເຣນ ຈ ໂຫຕິ ຕຸຏ຺ໂຐ;

ອິມຎ຺ຈ ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄວເຣນຸເປຕໍ, ສມາທິຍາຫິ ກຸສລໍ ສຸຂຸທ຺ຣຍໍ.

໕໙໔.

‘‘ຈີວຣໍ ¶ ປິຓ຺ຑປາຕຎ຺ຈ, ປຈ຺ຈຍໍ ສຍນາສນໍ;

ອນ຺ນໍ ປານໍ ຂາທນີຍໍ, ວຕ຺ຖເສນາສນານິ ຈ;

ທທາຫິ ອຸຊຸຠູເຕສຸ, ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ.

໕໙໕.

‘‘ຠິກ຺ຂູປິ ສີລສມ຺ປນ຺ເນ, ວີຕຣາເຄ ພຫຸສ຺ສຸເຕ;

ຕປ຺ເປຫິ ອນ຺ນປາເນນ, ສທາ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕິ.

໕໙໖.

‘‘ເອວຎ຺ຈ ¶ ຘມ຺ມານິ ສມາຈຣນ຺ໂຕ, ສກ຺ກຈ຺ຈ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວມປ຺ປມຕ຺ໂຕ;

ມຸຎ຺ຈ ຕຸວໍ ນິຣຍາ ຈ ຕມ຺ຫາ, ກມ຺ມໍ ສິຍາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເວທນີຍນ຺ຕິ.

໕໙໗.

‘‘ອຊ຺ເຊວ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ອຸເປມິ, ຘມ຺ມຎ຺ຈ ສງ຺ຆຎ຺ຈ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ;

ຕເຖວ ສິກ຺ຂາຍ ປທານິ ປຎ຺ຈ, ອຂຓ຺ຑຜຸລ຺ລານິ ສມາທິຍາມິ.

໕໙໘.

‘‘ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣມາມິ ຂິປ຺ປໍ, ໂລເກ ອທິນ຺ນໍ ປຣິວຊ຺ຊຍາມິ;

ອມຊ຺ຊໂປ ໂນ ຈ ມຸສາ ຠຓາມິ, ສເກນ ທາເຣນ ຈ ໂຫມິ ຕຸຏ຺ໂຐ;

ອິມຎ຺ຈ ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄວເຣນຸເປຕໍ, ສມາທິຍາມິ ກຸສລໍ ສຸຂຸທ຺ຣຍໍ.

໕໙໙.

‘‘ຈີວຣໍ ປິຓ຺ຑປາຕຎ຺ຈ, ປຈ຺ຈຍໍ ສຍນາສນໍ;

ອນ຺ນໍ ປານໍ ຂາທນີຍໍ, ວຕ຺ຖເສນາສນານິ ຈ.

໖໐໐.

‘‘ຠິກ຺ຂູ ¶ ຈ ສີລສມ຺ປນ຺ເນ, ວີຕຣາເຄ ພຫຸສ຺ສຸເຕ;

ທທາມິ ນ ວິກມ຺ປາມິ, ພຸທ຺ຘານໍ ສາສເນ ຣໂຕຕິ.

໖໐໑.

‘‘ເອຕາທິໂສ ລິຈ຺ຉວິ ອມ຺ພສກ຺ກໂຣ, ເວສາລິຍໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອຸປາສໂກ;

ສທ຺ໂຘ ມຸທູ ກາຣກໂຣ ຈ ຠິກ຺ຂຸ, ສງ຺ຆຎ຺ຈ ສກ຺ກຈ຺ຈ ຕທາ ອຸປຏ຺ຐຫິ.

໖໐໒.

‘‘ສູລາວຸໂຕ ຈ ອໂຣໂຄ ຫຸຕ຺ວາ, ເສຣີ ສຸຂີ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຸປາຄມິ;

ຠິກ຺ຂຸຎ຺ຈ ອາຄມ຺ມ ກປ຺ປິຕກຸຕ຺ຕມໍ, ອຸໂຠປິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ອຊ຺ຌຄຸໍ.

໖໐໓.

‘‘ເອຕາທິສາ ¶ ສປ຺ປຸຣິສານ ເສວນາ, ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ສຕໍ ວິຊານຕໍ;

ສູລາວຸໂຕ ອຄ຺ຄຜລໍ ອຜສ຺ສຍິ, ຜລໍ ກນິຏ຺ຐໍ ປນ ອມ຺ພສກ຺ກໂຣ’’ຕິ. –

ຄາຖາໂຍ ອໂວຈຸໍ.

໕໕໗-໕໖໐. ຕຕ຺ຖ ວາສູປຄຈ຺ຉິຕ຺ຖາຕິ ວາສໍ ອຸປຄຈ຺ຉິ. ຄິຫິກິຈ຺ຈານີຕິ ເຄຫໍ ອາວສນ຺ເຕນ ກາຕພ຺ພກຸຏຸມ຺ພກິຈ຺ຈານິ. ວິເຈຍ຺ຍາຕິ ສຸນ຺ທຣວຕ຺ຖຄຫຓຕ຺ຖໍ ວິຈິນິຕ຺ວາ. ປຏິກ຺ກນ຺ຕນ຺ຕິ ປິຓ຺ຑປາຕໂຕ ປຏິກ຺ກນ຺ຕໍ. ເຕນາຫ ‘‘ໂຄຈຣໂຕ ນິວຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ອໂວຈາຕິ ‘‘ເວສາລິຍໍ ລິຈ຺ຉວິຫໍ, ຠທນ຺ເຕ’’ຕິອາທິກໍ ອໂວຈ.

໕໖໒-໓. ວິທາລຍນ຺ຕີຕິ ວິຜາລຍນ຺ຕິ. ປາທກຸຐາຣິກາຫີຕິ ປາທສງ຺ຂາຕາຫິ ກຸຐາຣີຫິ. ປາຕຍນ຺ຕີຕິ ປຣິປາຕຍນ຺ຕິ.

໕໖໔. ຕິເຓນາຕິ ¶ ຕິຓຄ຺ເຄນາປິ. ມູຬ຺ຫສ຺ສ ມຄ຺ຄມ຺ປິ ນ ປາວທາສີຕິ ມຄ຺ຄມູຬ຺ຫສ຺ສ ມຄ຺ຄມ຺ປິ ຕ຺ວໍ ນ ກຖຍສິ ‘‘ເອວາຍໍ ປຸຣິສາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປຣິພ຺ຠມຕູ’’ຕິ. ເກຬີສີໂລ ຫິ ອຍໍ ຣາຊາ. ສຍມາທິຍາສີຕິ ອນ຺ຘສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ຍຏ຺ຐິໍ ສຍເມວ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫສິ. ສໍວິຠາຄໍ ກໂຣສີຕິ ອຕ຺ຕນາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພວຕ຺ຖຸໂຕ ເອກຈ຺ຈານິ ທຕ຺ວາ ສໍວິຠຊສິ.

໕໖໕. ປຈ຺ເຈມິ, ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ວເທສີຕິ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕ຺ວໍ ປຕ຺ຕານິ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິອາທິນາ ຍໍ ວເທສິ, ຕໍ ປຏິຊານາມິ, ສພ຺ພເມເວຕໍ ມຍາ ກຕໍ ກາຣາປິຕຎ຺ຈາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕມ຺ປີຕິ ເອຕໍ ຂິຑ຺ຑາຘິປ຺ປາເຍນ ¶ ກຕມ຺ປິ.

໕໖໖-໗. ຂິຑ຺ຑາຕິ ຂິຑ຺ຑາຍ. ປສວິຕ຺ວາຕິ ອຸປຈິນິຕ຺ວາ. ເວເທຕີຕິ ອນຸຠວຕິ. ອສມຕ຺ຕໂຠຄີຕິ ອປຣິປຸຓ຺ຓໂຠໂຄ. ຕເມວ ອປຣິປຸຓ຺ຓໂຠຄຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ທຫໂຣ ຍຸວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນຄ຺ຄນິຍສ຺ສາຕິ ນຄ຺ຄຠາວສ຺ສ. ກິໍ ສຸ ຕໂຕ ທຸກ຺ຂຕຣສ຺ສ ໂຫຕີຕິ ກິໍ ສຸ ນາມ ຕໂຕ ນຄ຺ຄຠາວໂຕ ທຸກ຺ຂຕຣໍ ອສ຺ສ ເປຕສ຺ສ ໂຫຕິ. ຍກ຺ຂສ຺ສິມາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ ທກ຺ຂິຓາໂຍຕິ ອິມາ ມຍາ ທິຍ຺ຍມານວຕ຺ຖທກ຺ຂິຓາໂຍ ເປຕສ຺ສ ອຸປກປ຺ປນ຺ຕຸ.

໕໖໘-໗໒. ພຫຸຘາ ¶ ປສຕ຺ຖນ຺ຕິ ພຫູຫິ ປກາເຣຫິ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ວຓ຺ຓິຕໍ. ອກ຺ຂຍຘມ຺ມມຕ຺ຖູຕິ ອປຣິກ຺ຂຍຘມ຺ມໍ ໂຫຕຸ. ອາຈມຍິຕ຺ວາຕິ ຫຕ຺ຖປາທໂຘວນປຸພ຺ພກໍ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາ. ຈນ຺ທນສາຣລິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສາຣຠູຕຈນ຺ທນລິຕ຺ຕໍ. ອຸຬາຣວຓ຺ຓນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐຣູປໍ. ປຣິວາຣິຕນ຺ຕິ ອນຸກຸລວຸຕ຺ຕິນາ ປຣິຊເນນ ປຣິວາຣິຕໍ. ຍກ຺ຂມຫິທ຺ຘິປຕ຺ຕນ຺ຕິ ມຫຕິໍ ຍກ຺ຂິທ຺ຘິໍ, ເທວິທ຺ຘິໍ ປຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ຕເມນມໂວຈາຕິ ຕເມນໍ ອໂວຈ.

໕໗໓. ເອກເທສໍ ອທາສີຕິ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ເອກເທສຠູຕໍ ວຕ຺ຖທານໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ສກ຺ຂິນ຺ຕິ ສກ຺ຂິຠາວໍ.

໕໗໔. ມມາສີຕິ ¶ ເມ ອາສິ. ເທວຕາ ເມຕິ ມຍ຺ຫໍ ເທວຕາ ອາສີຕິ ໂຍຊນາ.

໕໗໕-໗. ວິປ຺ປຏິປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕຕິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ປຏິປນ຺ນມານໂສ, ຘມ຺ມິຍໍ ປຏິປທໍ ປຫາຍ ອຘມ຺ມິຍໍ ປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໂຕນິທານນ຺ຕິ ຍນ຺ນິມິຕ຺ຕໍ ຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄມນເຫຕຸ.

໕໗໙. ສໍວິຠຊິຕ຺ວາຕິ ທານສໍວິຠາຄໍ ກຕ຺ວາ. ສຍໍ ມຸເຂນູປນິສຊ຺ຊ ປຸຈ຺ຉາຕິ ອຎ຺ເຎ ປຸຣິເສ ອເປເສຕ຺ວາ ອຸປິນິສີທິຕ຺ວາ ສມ຺ມຸເຂເນວ ປຸຈ຺ຉ.

໕໘໑-໓. ສນ຺ນິສິນ຺ນນ຺ຕິ ສນ຺ນິປຕິຕວເສນ ນິສິນ຺ນໍ. ລຠິສ຺ສາມິ ອຕ຺ຖນ຺ຕິ ມຍາ ອິຈ຺ຉິຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖໍ ລຠິສ຺ສາມິ. ປຓິຫິຕທຓ຺ໂຑຕິ ຐປິຕສຣີຣທຓ຺ໂຑ. ອນຸສຕ຺ຕຣູໂປຕິ ຣາຊິນິ ອນຸສຕ຺ຕສຠາໂວ. ວີສຕິຣຕ຺ຕິມຕ຺ຕາຕິ ວີສຕິມຕ຺ຕາ ຣຕ຺ຕິໂຍ ອຕິວຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາຫນ຺ຕິ ຕໍ ອຫໍ. ຍຖາມຕິນ຺ຕິ ມຍ຺ຫໍ ຍຖາຣຸຈິ.

໕໘໔. ເອຕຎ຺ຈ ¶ ອຎ຺ຎຎ຺ຈາຕິ ເອຕໍ ສູເລ ອາວຸຕໍ ປຸຣິສໍ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ຍສ຺ສ ຣາຊາຓາ ປຓິຫິຕາ, ຕຎ຺ຈ. ລຫຸໍ ປມຸຎ຺ຈາຕິ ສີຆໍ ໂມເຈຫິ. ໂກ ຕໍ ວເທຖ ຕຖາ ກໂຣນ຺ຕນ຺ຕິ ຕຖາ ຘມ຺ມິຍກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕໍ ຕໍ ອິມສ຺ມິໍ ວຊ຺ຊິຣຏ຺ເຐ ໂກ ນາມ ‘‘ນ ປໂມເຈຫີ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍ, ເອວໍ ວຕ຺ຕຸໍ ໂກຈິປິ ນ ລຠຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໘໕. ຕິກິຈ຺ຉການຎ຺ຈາຕິ ¶ ຕິກິຈ຺ຉເກ ຈ.

໕໘໘. ຍກ຺ຂສ຺ສ ວໂຈຕິ ເປຕສ຺ສ ວຈນໍ, ຕສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ເປຕສ຺ສ ວຈເນນ ເອວມກາສິນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

໕໙໐. ຘມ຺ມານີຕິ ປຸພ຺ເພ ກຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ອຠິຠວິຕຸໍ ສມຕ຺ເຖ ປຸຎ຺ຎຘມ຺ເມ. ກມ຺ມໍ ສິຍາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເວທນີຍນ຺ຕິ ຍໍ ຕສ຺ມິໍ ປາປກມ຺ເມ ອຸປປຊ຺ຊເວທນີຍໍ, ຕໍ ອໂຫສິກມ຺ມໍ ນາມ ໂຫຕິ. ຍໍ ປນ ອປຣປຣິຍາຍເວທນີຍໍ, ຕໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອປຣປຣິຍາເຍ ເວທຍິຕພ຺ພຜລໍ ໂຫຕິ ສຕິ ສໍສາຣປ຺ປວຕ຺ຕິຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໙໓. ອິມຎ຺ຈາຕິ ¶ ອຕ຺ຕນາ ວຸຈ຺ຈມານໍ ຕາຍ ອາສນ຺ນໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ວາຕິ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄວເຣນຸເປຕນ຺ຕິ ປຣິສຸທ຺ຘຏ຺ເຐນ ອຣິຍໍ, ປາຓາຕິປາຕາເວຣມຓິອາທີຫິ ອຏ຺ຐຫິ ອງ຺ເຄຫິ ອຸເປຕໍ ຍຸຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ອຸໂປສຖສີລໍ. ກຸສລນ຺ຕິ ອນວຊ຺ຊໍ. ສຸຂຸທ຺ຣຍນ຺ຕິ ສຸຂວິປາກໍ.

໕໙໕. ສທາ ປຸຎ຺ຎໍ ປວຑ຺ຒຕີຕິ ສກິເທວ ປຸຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອລເມຕ຺ຕາວຕາ’’ຕິ ອປຣິຕຸຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ອປຣາປຣໍ ສຸຈຣິຕໍ ປູເຣນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພກາລໍ ປຸຎ຺ຎໍ ອຠິວຑ຺ຒຕິ, ອປຣາປຣໍ ວາ ສຸຈຣິຕໍ ປູເຣນ຺ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎສງ຺ຂາຕໍ ປຸຎ຺ຎຜລໍ ອຸປຣູປຣິ ວຑ຺ຒຕິ ປຣິປູເຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໙໗. ເອວໍ ເຖເຣນ ວຸຕ຺ເຕ ຣາຊາ ອປາຍທຸກ຺ຂໂຕ ອຸຕ຺ຣສ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ຣຕນຕ຺ຕເຍ ປຸຎ຺ຎຘມ຺ເມ ຈ ອຠິວຑ຺ຒມານປສາໂທ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຣຓານິ ສີລານິ ຈ ສມາທິຍນ຺ໂຕ ‘‘ອຊ຺ເຊວ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ອຸເປມີ’’ຕິອາທິມາຫ.

໖໐໑. ຕຕ຺ຖ ເອຕາທິໂສຕິ ເອທິໂສ ຍຖາວຸຕ຺ຕຣູໂປ. ເວສາລິຍໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອຸປາສໂກຕິ ເວສາລິຍໍ ອເນກສຫສ຺ເສສຸ ອຸປາສເກສຸ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອຸປາສໂກ ຫຸຕ຺ວາ. ສທ຺ໂຘຕິອາທິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕສນ຺ນິສ຺ສເຍນ ¶ ຕສ຺ສ ປຸຣິມຠາວໂຕ ອຎ຺ຎາທິສຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸພ຺ເພ ຫິ ໂສ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ກກ຺ຂໂຬ ຠິກ຺ຂູນໍ ອກ຺ໂກສກາຣໂກ ສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ອນຸປຏ຺ຐາໂກ ອໂຫສິ. ອິທານິ ປນ ສທ຺ໂຘ ມຸທຸໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຕທາ ອຸປຏ຺ຐຫີຕິ. ຕຕ຺ຕ ກາຣກໂຣຕິ ອຸປກາຣກາຣີ.

໖໐໒. ອຸໂຠປີຕິ ¶ ທ຺ເວປິ ສູລາວຸໂຕ ຣາຊາ ຈ. ສາມຎ຺ຎຜລານິ ອຊ຺ຌຄຸນ຺ຕິ ຍຖາຣຫໍ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ອຘິຄຈ຺ຉິໍສຸ. ຕຍິທໍ ຍຖາຣຫໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສູລາວຸໂຕ ອຄ຺ຄຜລໍ ອຜສ຺ສຍິ, ຜລໍ ກນິຏ຺ຐໍ ປນ ອມ຺ພສກ຺ກໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຜລໍ ກນິຏ຺ຐນ຺ຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໂຕ ອວິຠຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ເອວໍ ຣຎ຺ຎາ ເປເຕນ ອຕ຺ຕນາ ຈ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ອາຍສ຺ມາ ກປ຺ປິຕໂກ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕຸໍ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄໂຕ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ ¶ . ສຕ຺ຖາ ຕມຕ຺ຖໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ສາ ເທສນາ ມຫາຊນສ຺ສ ສາຕ຺ຖິກາ ອໂຫສີຕິ.

ອມ຺ພສກ຺ກຣເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ເສຣີສກເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

໖໐໔-໕໗. ສຸໂຓຖ ຍກ຺ຂສ຺ສ ວາຓິຊານຎ຺ຈາຕິ ອິທໍ ເສຣີສກເປຕວຕ຺ຖຸ. ຕໍ ຍສ຺ມາ ເສຣີສກວິມານວຕ຺ຖຸນາ ນິພ຺ພິເສສໍ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ຄາຖາສຸ ຈ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ປຣມຕ຺ຖທີປນິຍໍ ວິມານວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາຍໍ (ວິ. ວ. ອຏ຺ຐ. ໑໒໒໗ ເສຣີສກວິມານວຓ຺ຓນາ) ວຸຕ຺ຕເມວ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ເສຣີສກເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ນນ຺ທກເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ຣາຊາ ປິງ຺ຄລໂກ ນາມາຕິ ອິທໍ ນນ຺ທກເປຕວຕ຺ຖຸ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ສຕ຺ຖຸ ປຣິນິພ຺ພານໂຕ ວສ຺ສສຕທ຺ວຍສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ສຸຣຏ຺ຐວິສເຍ ປິງ຺ຄໂລ ນາມ ຣາຊາ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ເສນາປຕິ ນນ຺ທໂກ ນາມ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີ ວິປຣີຕທສ຺ສໂນ ‘‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ມິຈ຺ຉາຄາຫໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ວິຈຣິ. ຕສ຺ສ ຘີຕາ ອຸຕ຺ຕຣາ ນາມ ອຸປາສິກາ ປຕິຣູເປ ກຸເລ ທິນ຺ນາ ອໂຫສິ. ນນ຺ທໂກ ປນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ວິຎ຺ຌາຏວິຍໍ ມຫຕິ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ເຂ ເວມານິກເປໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ກາລກເຕ ອຸຕ຺ຕຣາ ສຸຈິສີຕລຄນ຺ໂຘທກປູຣິຕໍ ¶ ປານີຍຆຏໍ ກຸມ຺ມາສາຠິສງ຺ຂເຕຫິ ¶ ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣສສມ຺ປນ຺ເນຫິ ປູເວຫິ ປຣິປຸຓ຺ຓສຣາວກຎ຺ຈ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຂີຓາສວຕ຺ເຖຣສ຺ສ ທຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ທກ຺ຂິຓາ ມຍ຺ຫໍ ປິຕຸ ອຸປກປ຺ປຕູ’’ຕິ ອຸທ຺ທິສິ, ຕສ຺ສ ເຕນ ທາເນນ ທິພ຺ພປານີຍໍ ອປຣິມິຕາ ຈ ປູວາ ປາຕຸຠວິໍສຸ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂສ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ປາປກໍ ວຕ ມຍາ ກຕໍ, ຍໍ ມຫາຊໂນ ‘ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນ’ນ຺ຕິອາທິນາ ມິຈ຺ຉາຄາຫໍ ຄາຫິໂຕ. ອິທານິ ປນ ປິງ຺ຄໂລ ຣາຊາ ຘມ຺ມາໂສກສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ໂອວາທໍ ທາຕຸໍ ຄໂຕ, ໂສ ຕໍ ຕສ຺ສ ທຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ຫນ຺ທາຫໍ ນຕ຺ຖິກທິຏ຺ຐິໍ ວິໂນເທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ນ ຈິເຣເນວ ຈ ປິງ຺ຄໂລ ຣາຊາ ຘມ຺ມາໂສກສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ປຏິນິວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ¶ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ.

ອຖ ໂສ ເປໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານາຠິມຸຂໍ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ນິມ຺ມິນິ. ຣາຊາ ຐິຕມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ສມເຍ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ສ ຄຉນ຺ຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ມຄ຺ໂຄ ທິສ຺ສຕິ, ປິຏ຺ຐິໂຕ ປນສ຺ສ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ. ສພ຺ພປຈ຺ຉໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ມຄ຺ຄໍ ອນ຺ຕຣຫິຕໍ ທິສ຺ວາ ຠີໂຕ ວິສ຺ສຣໍ ວິຣວນ຺ໂຕ ຘາວິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ, ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ຠີໂຕ ສໍວິຄ຺ຄມານໂສ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ເຘ ຐຕ຺ວາ ຈຕສ຺ໂສ ທິສາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເປຕສ຺ສ ວສນນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂໍ ທິສ຺ວາ ຕທຠິມຸໂຂ ອຄມາສິ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ. ອຖານຸກ຺ກເມນ ຣຎ຺ເຎ ຕໍ ຐານໍ ປຕ຺ເຕ ເປໂຕ ສພ຺ພາຠຣຓວິຠູສິໂຕ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ປູເວ ຈ ປານີຍຎ຺ຈ ທາເປສິ. ຣາຊາ ສປຣິຊໂນ ນ຺ຫຕ຺ວາ ປູເວ ຂາທິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘມຄ຺ຄກິລມໂຖ ‘‘ເທວຕາ ນຸສິ ຄນ຺ຘພ຺ໂພ’’ຕິອາທິນາ ເປຕໍ ປຸຈ຺ຉິ. ເປໂຕ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ມິຈ຺ຉາທສ຺ສນໂຕ ວິໂມເຈຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສງ຺ຄີຕິກາຣາ –

໖໕໘.

‘‘ຣາຊາ ປິງ຺ຄລໂກ ນາມ, ສຸຣຏ຺ຐານໍ ອຘິປຕິ ອຫຸ;

ໂມຣິຍານໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສຸຣຏ຺ຐໍ ປຸນຣາຄມາ.

໖໕໙.

‘‘ອຸຓ຺ເຫ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ກາເລ, ຣາຊາ ປງ຺ກໍ ອຸປາຄມິ;

ອທ຺ທສ ມຄ຺ຄໍ ຣມຓີຍໍ, ເປຕານໍ ຕໍ ວຓ຺ຓຸປຖໍ.

໖໖໐. ສາຣຖິໍ ¶ ອາມນ຺ຕຍີ ຣາຊາ –

‘‘‘ອຍໍ ມຄ຺ໂຄ ຣມຓີໂຍ, ເຂໂມ ໂສວຕ຺ຖິໂກ ສິໂວ;

ອິມິນາ ສາຣຖິ ຍາມ, ສຸຣຏ຺ຐານໍ ສນ຺ຕິເກ ອິໂຕ’.

໖໖໑.

‘‘ເຕນ ¶ ປາຍາສິ ໂສຣຏ຺ໂຐ, ເສນາຍ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ;

ອຸພ຺ພິຄ຺ຄຣູໂປ ປຸຣິໂສ, ໂສຣຏ຺ຐໍ ເອຕທພ຺ຣວິ.

໖໖໒.

‘‘‘ກຸມ຺ມຄ຺ຄໍ ¶ ປຏິປນ຺ນມ຺ຫາ, ຠິໍສນໍ ໂລມຫໍສນໍ;

ປຸຣໂຕ ທິສ຺ສຕິ ມຄ຺ໂຄ, ປຈ຺ຉໂຕ ຈ ນ ທິສ຺ສຕິ.

໖໖໓.

‘‘‘ກຸມ຺ມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ນມ຺ຫາ, ຍມປຸຣິສານ ສນ຺ຕິເກ;

ອມານຸໂສ ວາຍຕິ ຄນ຺ໂຘ, ໂຆໂສ ສຸຍ຺ຍຕິ ທາຣຸໂຓ’.

໖໖໔.

‘‘ສໍວິຄ຺ໂຄ ຣາຊາ ໂສຣຏ຺ໂຐ, ສາຣຖິໍ ເອຕທພ຺ຣວິ;

‘ກຸມ຺ມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ນມ຺ຫາ, ຠິໍສນໍ ໂລມຫໍສນໍ;

ປຸຣໂຕ ທິສ຺ສຕິ ມຄ຺ໂຄ, ປຈ຺ຉໂຕ ຈ ນ ທິສ຺ສຕິ.

໖໖໕.

‘‘‘ກຸມ຺ມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ນມ຺ຫາ, ຍມປຸຣິສານ ສນ຺ຕິເກ;

ອມານຸໂສ ວາຍຕິ ຄນ຺ໂຘ, ໂຆໂສ ສຸຍ຺ຍຕິ ທາຣຸໂຓ’.

໖໖໖.

‘‘ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘໍ ສມາຣຸຍ຺ຫ, ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຈຕຸທ຺ທິສາ;

ອທ຺ທສ ນິຄ຺ໂຣຘໍ ຣມຓີຍໍ, ປາທປໍ ຉາຍາສມ຺ປນ຺ນໍ;

ນີລພ຺ຠວຓ຺ຓສທິສໍ, ເມຆວຓ຺ຓສິຣີນິຠໍ.

໖໖໗.

‘‘ສາຣຖິໍ ອາມນ຺ຕຍີ ຣາຊາ, ‘ກິໍ ເອໂສ ທິສ຺ສຕິ ພ຺ຣຫາ;

ນີລພ຺ຠວຓ຺ຓສທິໂສ, ເມຆວຓ຺ຓສິຣີນິໂຠ’.

໖໖໘.

‘‘ນິຄ຺ໂຣໂຘ ໂສ ມຫາຣາຊ, ປາທໂປ ຉາຍາສມ຺ປນ຺ໂນ;

ນີລພ຺ຠວຓ຺ຓສທິໂສ, ເມຆວຓ຺ຓສິຣີນິໂຠ.

໖໖໙.

‘‘ເຕນ ປາຍາສິ ໂສຣຏ຺ໂຐ, ເຍນ ໂສ ທິສ຺ສເຕ ພ຺ຣຫາ;

ນີລພ຺ຠວຓ຺ຓສທິໂສ, ເມຆວຓ຺ຓສິຣີນິໂຠ.

໖໗໐.

‘‘ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘໂຕ ¶ ¶ ໂອຣຸຍ຺ຫ, ຣາຊາ ຣຸກ຺ຂໍ ອຸປາຄມິ;

ນິສີທິ ຣຸກ຺ຂມູລສ຺ມິໍ, ສາມຈ຺ໂຈ ສປຣິຊ຺ຊໂນ;

ປູຣໍ ປານີຍສຣກໍ, ປູເວ ວິຕ຺ເຕ ຈ ອທ຺ທສ.

໖໗໑.

‘‘ປຸຣິໂສ ຈ ເທວວຓ຺ຓີ, ສພ຺ພາຠຣຓຠູສິໂຕ;

ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ, ໂສຣຏ຺ຐໍ ເອຕທພ຺ຣວິ.

໖໗໒.

‘‘‘ສ຺ວາຄຕໍ ເຕ ມຫາຣາຊ, ອໂຖ ເຕ ອທຸຣາຄຕໍ;

ປິວຕຸ ເທໂວ ປານີຍໍ, ປູເວ ຂາທ ອຣິນ຺ທມ’.

໖໗໓.

‘‘ປິວິຕ຺ວາ ຣາຊາ ປານີຍໍ, ສາມຈ຺ໂຈ ສປຣິຊ຺ຊໂນ;

ປູເວ ຂາທິຕ຺ວາ ປິຕ຺ວາ ຈ, ໂສຣຏ຺ໂຐ ເອຕທພ຺ຣວິ.

໖໗໔.

‘‘ເທວຕາ ¶ ນຸສິ ຄນ຺ຘພ຺ໂພ, ອທຸ ສກ຺ໂກ ປຸຣິນ຺ທໂທ;

ອຊານນ຺ຕາ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມ, ກຖໍ ຊາເນມຸ ຕໍ ມຍນ຺ຕິ.

໖໗໕.

‘‘ນາມ຺ຫິ ເທໂວ ນ ຄນ຺ຘພ຺ໂພ, ນາປິ ສກ຺ໂກ ປຸຣິນ຺ທໂທ;

ເປໂຕ ອຫໍ ມຫາຣາຊ, ສຸຣຏ຺ຐາ ອິຘ ມາຄໂຕຕິ.

໖໗໖.

‘‘ກິໍສີໂລ ກິໍສມາຈາໂຣ, ສຸຣຏ຺ຐສ຺ມິໍ ປຸເຣ ຕຸວໍ;

ເກນ ເຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ, ອານຸຠາໂວ ອຍໍ ຕວາຕິ.

໖໗໗.

‘‘ຕໍ ສຸໂຓຫິ ມຫາຣາຊ, ອຣິນ຺ທມ ຣຏ຺ຐວຑ຺ຒນ;

ອມຈ຺ຈາ ປາຣິສຊ຺ຊາ ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈ ປຸໂຣຫິໂຕ.

໖໗໘.

‘‘ສຸຣຏ຺ຐສ຺ມິໍ ອຫໍ ເທວ, ປຸຣິໂສ ປາປເຈຕໂສ;

ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ຈ ທຸສ຺ສີໂລ, ກທຣິໂຍ ປຣິຠາສໂກ.

໖໗໙.

‘‘ທທນ຺ຕານໍ ¶ ກໂຣນ຺ຕານໍ, ວາຣຍິສ຺ສໍ ພຫຸຊ຺ຊນໍ;

ອຎ຺ເຎສໍ ທທມານານໍ, ອນ຺ຕຣາຍກໂຣ ອຫໍ.

໖໘໐.

‘‘ວິປາໂກ ນຕ຺ຖິ ທານສ຺ສ, ສໍຍມສ຺ສ ກຸໂຕ ຜລໍ;

ນຕ຺ຖິ ອາຈຣິໂຍ ນາມ, ອທນ຺ຕໍ ໂກ ທເມສ຺ສຕິ.

໖໘໑.

‘‘ສມຕຸລ຺ຍານິ ¶ ຠູຕານິ, ກຸໂຕ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິໂກ;

ນຕ຺ຖິ ພລໍ ວີຣິຍໍ ວາ, ກຸໂຕ ອຸຏ຺ຐານໂປຣິສໍ.

໖໘໒.

‘‘ນຕ຺ຖິ ທານຜລໍ ນາມ, ນ ວິໂສເຘຕິ ເວຣິນໍ;

ລທ຺ເຘຍ຺ຍໍ ລຠເຕ ມຈ຺ໂຈ, ນິຍຕິປຣິຓາມຊໍ.

໖໘໓.

‘‘ນຕ຺ຖິ ມາຕາ ປິຕາ ຠາຕາ, ໂລໂກ ນຕ຺ຖິ ອິໂຕ ປຣໍ;

ນຕ຺ຖິ ທິນ຺ນໍ ນຕ຺ຖິ ຫຸຕໍ, ສຸນິຫິຕໍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ.

໖໘໔.

‘‘ໂຍປິ ຫເນຍ຺ຍ ປຸຣິສໍ, ປຣສ຺ສ ຉິນ຺ທເຕ ສິຣໍ;

ນ ໂກຈິ ກຎ຺ຈິ ຫນຕິ, ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ວິວຣມນ຺ຕເຣ.

໖໘໕.

‘‘ອຈ຺ເຉຊ຺ຊາເຠຊ຺ໂຊ ຫິ ຊີໂວ, ອຏ຺ຐໍໂສ ຄຸຬປຣິມຓ຺ຑໂລ;

ໂຍຊນານໍ ສຕໍ ປຎ຺ຈ, ໂກ ຊີວໍ ເຉຕ຺ຕຸມຣຫຕິ.

໖໘໖.

‘‘ຍຖາ ¶ ສຸຕ຺ຕຄຸເຬ ຂິຕ຺ເຕ, ນິພ຺ເພເຐນ຺ຕໍ ປລາຍຕິ;

ເອວເມວ ຈ ໂສ ຊີໂວ, ນິພ຺ເພເຐນ຺ໂຕ ປລາຍຕິ.

໖໘໗.

‘‘ຍຖາ ຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມ຺ມ, ອຎ຺ຎໍ ຄາມໍ ປວິສຕິ;

ເອວເມວ ຈ ໂສ ຊີໂວ, ອຎ຺ຎໍ ໂພນ຺ທິໍ ປວິສຕິ.

໖໘໘.

‘‘ຍຖາ ເຄຫໂຕ ນິກ຺ຂມ຺ມ, ອຎ຺ຎໍ ເຄຫໍ ປວິສຕິ;

ເອວເມວ ຈ ໂສ ຊີໂວ, ອຎ຺ຎໍ ໂພນ຺ທິໍ ປວິສຕິ.

໖໘໙.

‘‘ຈຸລ຺ລາສີຕິ ¶ ມຫາກປ຺ປິໂນ, ສຕສຫສ຺ສານິ ຫິ;

ເຍ ພາລາ ເຍ ຈ ປຓ຺ຑິຕາ, ສໍສາຣໍ ເຂປຍິຕ຺ວານ;

ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສເຣ.

໖໙໐.

‘‘ມິຕານິ ສຸຂທຸກ຺ຂານິ, ໂທເຓຫິ ປິຏເກຫິ ຈ;

ຊິໂນ ສພ຺ພໍ ປຊານາຕິ, ສມ຺ມູຬ຺ຫາ ອິຕຣາ ປຊາ.

໖໙໑.

‘‘ເອວໍທິຏ຺ຐິ ປຸເຣ ອາສິໍ, ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ໂມຫປາຣຸໂຕ;

ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ຈ ທຸສ຺ສີໂລ, ກທຣິໂຍ ປຣິຠາສໂກ.

໖໙໒.

‘‘ໂອຣໍ ¶ ເມ ຉຫິ ມາເສຫິ, ກາລກິຣິຍາ ຠວິສ຺ສຕິ;

ເອກນ຺ຕກຏຸກໍ ໂຆຣໍ, ນິຣຍໍ ປປຕິສ຺ສຫໍ.

໖໙໓.

‘‘ຈຕຸກ຺ກຓ຺ຓໍ ຈຕຸທ຺ວາຣໍ, ວິຠຕ຺ຕໍ ຠາຄໂສ ມິຕໍ;

ອໂຍປາກາຣປຣິຍນ຺ຕໍ, ອຍສາ ປຏິກຸຊ຺ຊິຕໍ.

໖໙໔.

‘‘ຕສ຺ສ ອໂຍມຍາ ຠູມິ, ຊລິຕາ ເຕຊສາ ຍຸຕາ;

ສມນ຺ຕາ ໂຍຊນສຕໍ, ຜຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ ສພ຺ພທາ.

໖໙໕.

‘‘ວສ຺ສານິ ສຕສຫສ຺ສານິ, ໂຆໂສ ສຸຍ຺ຍຕິ ຕາວເທ;

ລກ຺ໂຂ ເອໂສ ມຫາຣາຊ, ສຕຠາຄວສ຺ສໂກຏິໂຍ.

໖໙໖.

‘‘ໂກຏິສຕສຫສ຺ສານິ, ນິຣເຍ ປຈ຺ຈເຣ ຊນາ;

ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີ ຈ ທຸສ຺ສີລາ, ເຍ ຈ ອຣິຍູປວາທິໂນ.

໖໙໗.

‘‘ຕຕ຺ຖາຫໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ, ທຸກ຺ຂໍ ເວທິສ຺ສ ເວທນໍ;

ຜລໍ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ໂສຈາມຫໍ ຠຸສໍ.

໖໙໘.

‘‘ຕໍ ¶ ¶ ສຸໂຓຫິ ມຫາຣາຊ, ອຣິນ຺ທມ ຣຏ຺ຐວຑ຺ຒນ;

ຘີຕາ ມຍ຺ຫໍ ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣາ ຠທ຺ທມຕ຺ຖຸ ເຕ.

໖໙໙.

‘‘ກໂຣຕິ ຠທ຺ທກໍ ກມ຺ມໍ, ສີເລສຸໂປສເຖ ຣຕາ;

ສຎ຺ຎຕາ ສໍວິຠາຄີ ຈ, ວທຎ຺ຎູ ວີຕມຈ຺ຉຣາ.

໗໐໐.

‘‘ອຂຓ຺ຑກາຣີ ສິກ຺ຂາຍ, ສຸຓ຺ຫາ ປຣກຸເລສຸ ຈ;

ອຸປາສິກາ ສກ຺ຍມຸນິໂນ, ສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສິຣີມໂຕ.

໗໐໑.

‘‘ຠິກ຺ຂຸ ຈ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ, ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ;

ໂອກ຺ຂິຕ຺ຕຈກ຺ຂຸ ສຕິມາ, ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ສຸສໍວຸໂຕ.

໗໐໒.

‘‘ສປທານໍ ຈຣມາໂນ, ອຄມາ ຕໍ ນິເວສນໍ;

ຕມທ຺ທສ ມຫາຣາຊ, ອຸຕ຺ຕຣາ ຠທ຺ທມຕ຺ຖຸ ເຕ.

໗໐໓.

‘‘ປູຣໍ ປານີຍສຣກໍ, ປູເວ ວິຕ຺ເຕ ຈ ສາ ອທາ;

ປິຕາ ເມ ກາລກໂຕ ຠນ຺ເຕ, ຕສ຺ເສຕໍ ອຸປກປ຺ປຕຸ.

໗໐໔.

‘‘ສມນນ຺ຕຣານຸທ຺ທິຏ຺ເຐ ¶ , ວິປາໂກ ອຸທປຊ຺ຊຖ;

ຠຸຎ຺ຊາມິ ກາມກາມີຫໍ, ຣາຊາ ເວສ຺ສວໂຓ ຍຖາ.

໗໐໕.

‘‘ຕໍ ສຸໂຓຫິ ມຫາຣາຊ, ອຣິນ຺ທມ ຣຏ຺ຐວຑ຺ຒນ;

ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ, ພຸທ຺ໂຘ ອຄ຺ໂຄ ປວຸຈ຺ຈຕິ;

ຕໍ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉ, ສປຸຕ຺ຕທາໂຣ ອຣິນ຺ທມ.

໗໐໖.

‘‘ອຏ຺ຐງ຺ຄິເກນ ມຄ຺ເຄນ, ຜຸສນ຺ຕິ ອມຕໍ ປທໍ;

ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉ, ສປຸຕ຺ຕທາໂຣ ອຣິນ຺ທມ.

໗໐໗.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ¶ ຈ ປຏິປນ຺ນາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈ ຜເລ ຐິຕາ;

ເອສ ສງ຺ໂຆ ອຸຊຸຠູໂຕ, ປຎ຺ຎາສີລສມາຫິໂຕ;

ຕໍ ສງ຺ຆໍ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉ, ສປຸຕ຺ຕທາໂຣ ອຣິນ຺ທມ.

໗໐໘.

‘‘ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣມສ຺ສຸ ຂິປ຺ປໍ, ໂລເກ ອທິນ຺ນໍ ປຣິວຊ຺ຊຍສ຺ສຸ;

ອມຊ຺ຊໂປ ¶ ມາ ຈ ມຸສາ ອຠາຓິ, ສເກນ ທາເຣນ ຈ ໂຫຫິ ຕຸຏ຺ໂຐຕິ.

໗໐໙.

‘‘ອຕ຺ຖກາໂມສິ ເມ ຍກ຺ຂ, ຫິຕກາໂມສິ ເທວເຕ;

ກໂຣມິ ຕຸຍ຺ຫໍ ວຈນໍ, ຕ຺ວໍສິ ອາຈຣິໂຍ ມມ.

໗໑໐.

‘‘ອຸເປມິ ສຣຓໍ ພຸທ຺ຘໍ, ຘມ຺ມຎ຺ຈາປິ ອນຸຕ຺ຕຣໍ;

ສງ຺ຆຎ຺ຈ ນຣເທວສ຺ສ, ຄຈ຺ຉາມິ ສຣຓໍ ອຫໍ.

໗໑໑.

‘‘ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣມາມິ ຂິປ຺ປໍ, ໂລເກ ອທິນ຺ນໍ ປຣິວຊ຺ຊຍາມິ;

ອມຊ຺ຊໂປ ໂນ ຈ ມຸສາ ຠຓາມິ, ສເກນ ທາເຣນ ຈ ໂຫມິ ຕຸຏ຺ໂຐ.

໗໑໒.

‘‘ໂອຜຸຓາມິ ມຫາວາເຕ, ນທິຍາ ສີຆຄາມິຍາ;

ວມາມິ ປາປິກໍ ທິຏ຺ຐິໍ, ພຸທ຺ຘານໍ ສາສເນ ຣໂຕ.

໗໑໓.

‘‘ອິທໍ ¶ ວຕ຺ວານ ໂສຣຏ຺ໂຐ, ວິຣມິຕ຺ວາ ປາປທສ຺ສນາ;

ນໂມ ຠຄວໂຕ ກຕ຺ວາ, ປາໂມກ຺ໂຂ ຣຖມາຣຸຫີ’’ຕິ. – ຄາຖາໂຍ ອໂວຈຸໍ;

໖໕໘-໙. ຕຕ຺ຖ ຣາຊາ ປິງ຺ຄລໂກ ນາມ, ສຸຣຏ຺ຐານໍ ອຘິປຕິ ອຫູຕິ ປິງ຺ຄລຈກ຺ຂຸຕາຍ ‘‘ປິງ຺ຄໂລ’’ຕິ ປາກຏນາໂມ ສຸຣຏ຺ຐເທສສ຺ສ ອິສ຺ສໂຣ ຣາຊາ ອໂຫສິ. ໂມຣິຍານນ຺ຕິ ໂມຣິຍຣາຊູນໍ, ຘມ຺ມາໂສກໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ສຸຣຏ຺ຐໍ ປຸນຣາຄມາຕິ ສຸຣຏ຺ຐສ຺ສ ວິສຍໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ສຸຣຏ຺ຐຄາມິມຄ຺ຄໍ ປຈ຺ຈາຄຎ຺ຉິ. ປງ຺ກນ຺ຕິ ມຸທຸຠູມິໍ. ວຓ຺ຓຸປຖນ຺ຕິ ເປເຕນ ນິມ຺ມິຕໍ ມຣູຠູມິມຄ຺ຄໍ.

໖໖໐. ເຂໂມຕິ ນິພ຺ຠໂຍ. ໂສວຕ຺ຖິໂກຕິ ໂສຕ຺ຖິຠາວາວໂຫ. ສິໂວຕິ ອນຸປທ຺ທໂວ. ສຸຣຏ຺ຐານໍ ສນ຺ຕິເກ ອິໂຕຕິ ອິມິນາ ມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ມຍໍ ສຸຣຏ຺ຐວິສຍສ຺ສ ສມີເປເຍວ.

໖໖໑-໒. ໂສຣຏ຺ໂຐຕິ ¶ ສຸຣຏ຺ຐາຘິປຕິ. ອຸພ຺ພິຄ຺ຄຣູໂປຕິ ອຸຕ຺ຣສ຺ຕສຠາໂວ. ຠິໍສນນ຺ຕິ ຠຍຊນນໍ ¶ . ໂລມຫໍສນນ຺ຕິ ຠິໍສນກຠາເວນ ໂລມານໍ ຫໍສາປນໍ.

໖໖໓. ຍມປຸຣິສານ ສນ຺ຕິເກຕິ ເປຕານໍ ສມີເປ ວຕ຺ຕາມ. ອມານຸໂສ ວາຍຕິ ຄນ຺ໂຘຕິ ເປຕານໍ ສຣີຣຄນ຺ໂຘ ວາຍຕິ. ໂຆໂສ ສຸຍ຺ຍຕິ ທາຣຸໂຓຕິ ປຈ຺ເຈກນິຣເຍສຸ ກາຣຓໍ ກາຣິຍມານານໍ ສຕ຺ຕານໍ ໂຆຣຕໂຣ ສທ຺ໂທ ສຸຍ຺ຍຕິ.

໖໖໖. ປາທປນ຺ຕິ ປາທສທິເສຫິ ມູລາວຍເວຫິ ອຸທກສ຺ສ ປິວນໂຕ ‘‘ປາທໂປ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ຕຣຸໍ. ຉາຍາສມ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ສມ຺ປນ຺ນຈ຺ຉາຍໍ. ນີລພ຺ຠວຓ຺ຓສທິສນ຺ຕິ ວຓ຺ເຓນ ນີລເມຆສທິສໍ. ເມຆວຓ຺ຓສິຣີນິຠນ຺ຕິ ເມຆວຓ຺ຓສຓ຺ຐານໍ ຫຸຕ຺ວາ ຂາຍມານໍ.

໖໗໐. ປູຣໍ ປານີຍສຣກນ຺ຕິ ປານີເຍນ ປຸຓ຺ຓໍ ປານີຍຠາຊນໍ. ປູເວຕິ ຂຊ຺ຊເກ. ວິຕ຺ເຕຕິ ວິຕ຺ຕິຊນເນ ມຘຸເຣ ມນຸຎ຺ເຎ ຕຫິໍ ຕຫິໍ ສຣາເວ ປູເຣຕ຺ວາ ຐປິຕປູເວ ອທ຺ທສ.

໖໗໒. ອໂຖ ¶ ເຕ ອທຸຣາຄຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອໂຖຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ອວຘາຣຓຕ຺ເຖ ວາ, ມຫາຣາຊ, ເຕ ອາຄຕໍ ທຸຣາຄຕໍ ນ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ສ຺ວາຄຕເມວາຕິ ມຍໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຣິນ຺ທມາຕິ ອຣີນໍ ທມນສີລ.

໖໗໗. ອມຈ຺ຈາ ປາຣິສຊ຺ຊາຕິ ອມຈ຺ຈາ ປາຣິສຊ຺ຊາ ຈ ວຈນໍ ສຸຓນ຺ຕຸ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈ ຕຸຍ຺ຫໍ ປຸໂຣຫິໂຕ ຕໍ ສຸຓາຕູຕິ ໂຍຊນາ.

໖໗໘. ສຸຣຏ຺ຐສ຺ມິໍ ອຫນ຺ຕິ ສຸຣຏ຺ຐເທເສ ອຫໍ. ເທວາຕິ ຣາຊານໍ ອາລປຕິ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີຕິ ນຕ຺ຖິກທິຏ຺ຐິຍາ ວິປຣີຕທສ຺ສໂນ. ທຸສ຺ສີໂລຕິ ນິສ຺ສີໂລ. ກທຣິໂຍຕິ ຖທ຺ຘມຈ຺ຉຣີ. ປຣິຠາສໂກຕິ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ອກ຺ໂກສໂກ.

໖໗໙. ວາຣຍິສ຺ສນ຺ຕິ ວາເຣສິໍ. ອນ຺ຕຣາຍກໂຣ ອຫນ຺ຕິ ທານໍ ທທນ຺ຕານໍ ອຸປກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ອນ຺ຕຣາຍກໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ປເຣສໍ ທານໍ ທທມານານໍ ທານມຍປຸຎ຺ຎໂຕ ອຫໍ ພຫຸຊນໍ ວາຣຍິສ຺ສໍ ວາເຣສິນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

໖໘໐. ວິປາໂກ ¶ ນຕ຺ຖິ ທານສ຺ສາຕິອາທິ ວາຣິຕາກາຣທສ຺ສນໍ. ຕຕ຺ຖ ວິປາໂກ ນຕ຺ຖິ ທານສ຺ສາຕິ ທານໍ ທທໂຕ ຕສ຺ສ ວິປາໂກ ¶ ອາຍຕິໍ ປຕ຺ຕພ຺ພຜລໍ ນຕ຺ຖີຕິ ວິປາກໍ ປຏິພາຫຕິ. ສໍຍມສ຺ສ ກຸໂຕ ຜລນ຺ຕິ ສີລສ຺ສ ປນ ກຸໂຕ ນາມ ຜລໍ, ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ນຕ຺ຖິ ອາຈຣິໂຍ ນາມາຕິ ອາຈາຣສມາຈາຣສິກ຺ຂາປໂກ ອາຈຣິໂຍ ນາມ ໂກຈິ ນຕ຺ຖິ. ສຠາວໂຕ ເອວ ຫິ ສຕ຺ຕາ ທນ຺ຕາ ວາ ອທນ຺ຕາ ວາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕນາຫ ‘‘ອທນ຺ຕໍ ໂກ ທເມສ຺ສຕີ’’ຕິ.

໖໘໑. ສມຕຸລ຺ຍານິ ຠູຕານີຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ສພ຺ເພປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມສມາ, ຕສ຺ມາ ເຊຏ຺ໂຐ ເອວ ນຕ຺ຖິ, ກຸໂຕ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິໂກ, ເຊຏ຺ຐາປຈາຍນປຸຎ຺ຎໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນຕ຺ຖິ ພລນ຺ຕິ ຍມ຺ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ພເລ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ສຕ຺ຕາ ວີຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສໂສຠຄ຺ຍຕໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວອຣຫຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ຕໍ ວີຣິຍພລໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ວີຣິຍໍ ວາ ນຕ຺ຖິ ກຸໂຕ ອຸຏ຺ຐານໂປຣິສນ຺ຕິ ອິທໍ ໂນ ປຸຣິສວີຣິເຍນ ປຸຣິສກາເຣນ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕວາທປຏິກ຺ເຂປວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ.

໖໘໒. ນຕ຺ຖິ ¶ ທານຜລໍ ນາມາຕິ ທານສ຺ສ ຜລໍ ນາມ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖິ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ມປຣິຈ຺ຈາໂຄ ຠສ຺ມນິຫິຕໍ ວິຍ ນິປ຺ຜໂລ ເອວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ວິໂສເຘຕິ ເວຣິນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເວຣິນນ຺ຕິ ເວຣວນ຺ຕໍ ເວຣານໍ ວເສນ ປາຓາຕິປາຕາທີນໍ ວເສນ ຈ ກຕປາປໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ທານສີລາທິວຕໂຕ ນ ວິໂສເຘຕິ, ກທາຈິປິ ສຸທ຺ຘໍ ນ ກໂຣຕິ. ປຸພ຺ເພ ‘‘ວິປາໂກ ນຕ຺ຖິ ທານສ຺ສາ’’ຕິອາທິ ທານາທິໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປເຣສໍ ນິວາຣິຕາກາຣທສ຺ສນໍ, ‘‘ນຕ຺ຖິ ທານຜລໍ ນາມາ’’ຕິອາທິ ປນ ອຕ຺ຖໂນ ມິຈ຺ຉາຠິນິເວສທສ຺ສນນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ລທ຺ເຘຍ຺ຍນ຺ຕິ ລທ຺ຘພ຺ພໍ. ກຖໍ ປນ ລທ຺ຘພ຺ພນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ນິຍຕິປຣິຓາມຊ’’ນ຺ຕິ. ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ ສຸຂໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ລຠນ຺ໂຕ ນິຍຕິວິປຣິຓາມວເສເນວ ລຠຕິ, ນ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ, ນ ອິສ຺ສຣາທິນາ ຈາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໖໘໓. ນຕ຺ຖິ ¶ ມາຕາ ປິຕາ ຠາຕາຕິ ມາຕາທີສຸ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິມິຈ຺ຉາປຏິປຕ຺ຕີນໍ ຜລາຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ໂລໂກ ນຕ຺ຖິ ອິໂຕ ປຣນ຺ຕິ ອິໂຕ ອິຘໂລກໂຕ ປຣໂລໂກ ນາມ ໂກຈິ ນຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ສຕ຺ຕາ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ທິນ຺ນນ຺ຕິ ມຫາທານໍ. ຫຸຕນ຺ຕິ ປເຫນກສກ຺ກາໂຣ, ຕທຸຠຍມ຺ປິ ຜລາຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ສຸນິຫິຕນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ນິຫິຕໍ. ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ຍໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ທານໍ ນາມ ‘‘ອນຸຄາມິກນິຘີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ. ເຕສໍ ຕໍ ວາຈາວຕ຺ຖຸມຕ຺ຕເມວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໖໘໔. ນ ໂກຈິ ກຎ຺ຈິ ຫນຕີຕິ ໂຍ ປຸຣິໂສ ປຣໍ ປຸຣິສໍ ຫເນຍ຺ຍ, ປຣສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ສີສໍ ¶ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ຕຕ຺ຖ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ນ ໂກຈິ ກຎ຺ຈິ ຫນຕິ, ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ກາຍານໍ ຉິທ຺ທຠາວໂຕ ຫນນ຺ໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ. ກຖໍ ສຕ຺ຖປຫາໂຣຕິ ອາຫ ‘‘ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ວິວຣມນ຺ຕເຣ’’ຕິ. ປຖວີອາທີນໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ກາຍານໍ ວິວຣຠູເຕ ອນ຺ຕເຣ ຉິທ຺ເທ ສຕ຺ຖໍ ປວິສຕິ, ເຕນ ສຕ຺ຕາ ອສິອາທີຫິ ປຫຕາ ວິຍ ໂຫນ຺ຕິ, ຊີໂວ ວິຍ ປນ ເສສກາຍາປິ ນິຈ຺ຈສຠາວຕ຺ຕາ ນ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໖໘໕. ອຈ຺ເຉຊ຺ຊາເຠຊ຺ໂຊ ຫິ ຊີໂວຕິ ອຍໍ ສຕ຺ຕານໍ ຊີໂວ ສຕ຺ຖາທີຫິ ນ ຉິນ຺ທິຕພ຺ໂພ ນ ຠິນ຺ທິຕພ຺ໂພ ນິຈ຺ຈສຠາວຕ຺ຕາ. ອຏ຺ຐໍໂສ ຄຸຬປຣິມຓ຺ຑໂລຕິ ໂສ ປນ ຊີໂວ ກທາຈິ ອຏ຺ຐໍໂສ ໂຫຕິ ກທາຈິ ຄຸຬປຣິມຓ຺ຑໂລ ¶ . ໂຍຊນານໍ ສຕໍ ປຎ຺ຈາຕິ ເກວລີຠາວໍ ປຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕຸພ຺ເພໂຘ ໂຫຕິ. ໂກ ຊີວໍ ເຉຕ຺ຕຸມຣຫຕີຕິ ນິຈ຺ຈໍ ນິພ຺ພິກາຣໍ ຊີວໍ ໂກ ນາມ ສຕ຺ຖາທີຫິ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ອຣຫຕິ, ນ ໂສ ເກນຈິ ວິໂກປເນຍ຺ໂຍຕິ ວທຕິ.

໖໘໖. ສຸຕ຺ຕຄຸເຬຕິ ເວເຐຕ຺ວາ ກຕສຸຕ຺ຕຄຸເຬ. ຂິຕ຺ເຕຕິ ນິພ຺ເພຐນວເສນ ຂິຕ຺ເຕ. ນິພ຺ເພເຐນ຺ຕໍ ປລາຍຕີຕິ ປພ຺ພເຕ ວາ ຣຸກ຺ຂຄ຺ເຄ ວາ ຐຕ຺ວາ ນິພ຺ເພຐິຍມານໍ ຂິຕ຺ຕໍ ສຸຕ຺ຕຄຸຬໍ ¶ ນິພ຺ເພເຐນ຺ຕເມວ ຄຈ຺ຉຕິ, ສຸຕ຺ເຕ ຂີເຓ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມວນ຺ຕິ ຍຖາ ຕໍ ສຸຕ຺ຕຄຸຬໍ ນິພ຺ເພຐິຍມານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສຸຕ຺ເຕ ຂີເຓ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ໂສ ຊີໂວ ‘‘ຈຸລ຺ລາສີຕິ ມຫາກປ຺ປິໂນ ສຕສຫສ຺ສານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕກາລເມວ ອຕ຺ຕຠາວຄຸຬໍ ນິພ຺ເພເຐນ຺ໂຕ ປລາຍຕິ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ນ ປວຕ຺ຕຕິ.

໖໘໗. ເອວເມວ ຈ ໂສ ຊີໂວຕິ ຍຖາ ໂກຈິ ປຸຣິໂສ ອຕ຺ຕໂນ ນິວາສຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຄາມໍ ປວິສຕິ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ, ເອວເມວ ໂສ ຊີໂວ ອິໂຕ ສຣີຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ອປຣໍ ສຣີຣໍ ນິຍຕວເສນ ປວິສຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ໂພນ຺ທິນ຺ຕິ ກາຍໍ.

໖໘໙. ຈຸລ຺ລາສີຕີຕິ ຈຕຸຣາສີຕິ. ມຫາກປ຺ປິໂນຕິ ມຫາກປ຺ປານໍ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເອກມ຺ຫາ ມຫາສຣາ ອໂນຕຕ຺ຕາທິໂຕ ວສ຺ສສເຕ ວສ຺ສສເຕ ກຸສຄ຺ເຄນ ເອເກກໍ ອຸທກພິນ຺ທຸໍ ນີຫຣນ຺ເຕ ອິມິນາ ອຸປກ຺ກເມນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຕມ຺ຫິ ສເຣ ນິຣຸທເກ ຊາເຕ ເອໂກ ມຫາກປ຺ໂປ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເອວຣູປານໍ ມຫາກປ຺ປານໍ ຈຕຸຣາສີຕິສຕສຫສ຺ສານິ ສໍສາຣສ຺ສ ປຣິມາຓ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຍ ພາລາ ເຍ ຈ ປຓ຺ຑິຕາຕິ ເຍ ອນ຺ຘພາລາ, ເຍ ຈ ສປ຺ປຎ຺ຎາ, ສພ຺ເພປິ ເຕ. ສໍສາຣໍ ເຂປຍິຕ຺ວານາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕກາລປຣິຈ຺ເຉທໍ ສໍສາຣໍ ອປຣາປຣຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ເຂເປຕ຺ວາ. ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສເຣຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິຍນ຺ຕໍ ປຣິໂຍສານໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ປຓ຺ຑິຕາປິ ອນ຺ຕຣາ ສຸຊ຺ຌິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ພາລາປິ ຕໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ນປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ຕສ຺ສ ລທ຺ຘິ.

໖໙໐. ມິຕານິ ¶ ສຸຂທຸກ຺ຂານິ, ໂທເຓຫິ ປິຏເກຫິ ຈາຕິ ສຕ຺ຕານໍ ສຸຂທຸກ຺ຂານິ ນາມ ໂທເຓຫິ ປິຏເກຫິ ມານຠາຊເນຫິ ມິຕານິ ວິຍ ຍຖາວຸຕ຺ຕກາລປຣິຈ຺ເຉເທເນວ ¶ ປຣິມິຕຕ຺ຕາ ປຈ຺ເຈກຎ຺ຈ ເຕສໍ ເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຕານິ ນິຍຕິປຣິຓາມຊານິ ປຣິມິຕານິ. ຕຍິທໍ ຊິໂນ ສພ຺ພໍ ປຊານາຕິ ຊິນຠູມິຍໍ ຐິໂຕ ເກວລໍ ປຊານາຕິ ສໍສາຣສ຺ສ ສມຕິກ຺ກນ຺ຕຕ຺ຕາ. ສໍສາເຣ ¶ ປນ ປຣິພ຺ຠມຕິ ສມ຺ມູຬ຺ຫາຍໍ ອິຕຣາ ປຊາ.

໖໙໑. ເອວໍທິຏ຺ຐິ ປຸເຣ ອາສິນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕນຕ຺ຖິກທິຏ຺ຐິໂກ ປຸພ຺ເພວ ອຫໍ ອໂຫສິໍ. ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ໂມຫປາຣຸໂຕຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ເຫຕຸຠູເຕນ ສມ຺ໂມເຫນ ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ, ຕໍສຫຊາເຕນ ປນ ໂມເຫນ ປາຣຸໂຕ, ປຏິຈ຺ຉາທິຕກຸສລພີໂຊຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໖໙໒. ເອວໍ ປຸພ຺ເພ ຍາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ປາປທິຏ຺ຐິ, ຕສ຺ສາ ວເສນ ກຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອຕ຺ຕນາ ອາຍຕິໍ ອນຸຠວິຕພ຺ພໍ ຕສ຺ສ ຜລໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ໂອຣໍ ເມ ຉຫິ ມາເສຫີ’’ຕິອາທິມາຫ.

໖໙໕-໗. ຕຕ຺ຖ ວສ຺ສານິ ສຕສຫສ຺ສານີຕິ ວສ຺ສານໍ ສຕສຫສ຺ສານິ, ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາຕິ ວຈນເສໂສ. ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ວາ ເອຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ, ວສ຺ເສສຸ ສຕສຫສ຺ເສສຸ ວີຕິວຕ຺ເຕສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຆໂສ ສຸຍ຺ຍຕິ ຕາວເທຕິ ຍທາ ເອຕ຺ຕໂກ ກາໂລ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຕາວເທວ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ‘‘ອິຘ ປຈ຺ຈນ຺ຕານໍ ໂວ ມາຣິສາ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສປຣິມາໂຓ ກາໂລ ອຕີໂຕ’’ຕິ ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ນິຣເຍ ສທ຺ໂທ ສຸຍ຺ຍຕິ. ລກ຺ໂຂ ເອໂສ, ມຫາຣາຊ, ສຕຠາຄວສ຺ສໂກຏິໂຍຕິ ສຕຠາຄາ ສຕໂກຏ຺ຐາສາ ວສ຺ສໂກຏິໂຍ, ມຫາຣາຊ, ນິຣເຍ ປຈ຺ຈນ຺ຕານໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາຍຸໂນ ເອໂສ ລກ຺ໂຂ ເອໂສ ປຣິຈ຺ເຉໂທຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ທສທສກໍ ສຕໍ ນາມ, ທສ ສຕານິ ສຫສ຺ສໍ ນາມ, ທສທສສຫສ຺ສານິ ສຕສຫສ຺ສໍ ນາມ, ສຕສຕສຫສ຺ສານິ ໂກຏິ ນາມ, ຕາສໍ ໂກຏີນໍ ວເສນ ສຕສຫສ຺ສວສ຺ສໂກຏິໂຍ ສຕຠາຄາ ວສ຺ສໂກຏິໂຍ. ສາ ຈ ໂຂ ເນຣຍິການໍເຍວ ວສ຺ສຄຓນາວເສນ ເວທິຕພ຺ພາ, ນ ມນຸສ຺ສານໍ, ເທວານໍ ວາ. ອີທິສານິ ອເນການິ ວສ຺ສໂກຏິສຕສຫສ຺ສານິ ເນຣຍິການໍ ອາຍຸ. ເຕນາຫ ‘‘ໂກຏິສຕສຫສ຺ສານິ, ນິຣເຍ ປຈ຺ຈເຣ ຊນາ’’ຕິ. ຍາທິເສນ ປນ ປາເປນ ສຕ຺ຕາ ເອວໍ ນິຣເຍສຸ ປຈ຺ຈນ຺ຕິ ¶ , ຕໍ ນິຄມນວເສນ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐີ ຈ ທຸສ຺ສີລາ, ເຍ ຈ ອຣິຍູປວາທິໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເວທິສ຺ສນ຺ຕິ ອນຸຠວິສ຺ສໍ.

໖໙໘-໗໐໖. ເອວໍ ອາຍຕິໍ ອຕ຺ຕນາ ອນຸຠວິຕພ຺ພໍ ປາປຜລໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ‘‘ເກນ ເຕ ¶ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ ¶ , ອານຸຠາໂວ ອຍໍ ຕວາ’’ຕິ ຣຎ຺ຎາ ປຸຈ຺ຉິຕມຕ຺ຖໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕໍ ສຣເຓສຸ ເຈວ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸກາໂມ ‘‘ຕໍ ສຸໂຓຫິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສີເລສຸໂປສເຖ ຣຕາຕິ ນິຈ຺ຈສີເລສຸ ຈ ອຸໂປສຖສີເລສຸ ຈ ອຠິຣຕາ. ອທາຕິ ອທາສິ. ຕໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ຕໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ອມຕປທຎ຺ຈ.

໗໐໙-໑໒. ເອວໍ ເປເຕນ ສຣເຓສຸ ສີເລສຸ ຈ ສມາທປິໂຕ ຣາຊາ ປສນ຺ນມານໂສ ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ກຕໍ ອຸປກາຣໍ ຕາວ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສຣຓາທີສຸ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ‘‘ອຕ຺ຖກາໂມ’’ຕິອາທິກາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ວຕ຺ວາ ປຸພ຺ເພ ອຕ຺ຕນາ ຄຫິຕາຍ ປາປິກາຍ ທິຏ຺ຐິຍາ ປຏິນິສ຺ສຏ຺ຐຠາວໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ‘‘ໂອຜຸຓາມີ’’ຕິ ຄາຖມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ໂອຜຸຓາມິ ມຫາວາເຕຕິ ມຫນ຺ເຕ ວາເຕ ວາຍນ຺ເຕ ຠຸສໍ ວິຍ ຕໍ ປາປກໍ ທິຏ຺ຐິໍ, ຍກ຺ຂ, ຕວ ຘມ຺ມເທສນາວາເຕ ໂອຜຸຓາມິ ນິທ຺ຘຸນາມິ. ນທິຍາ ວາ ສີຆຄາມິຍາຕິ ສີຆໂສຕາຍ ມຫານທິຍາ ວາ ຕິຓກຏ຺ຐປຓ຺ຓກສຏໍ ວິຍ ປາປິກໍ ທິຏ຺ຐິໍ ປວາເຫມີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ວມາມິ ປາປິກໍ ທິຏ຺ຐິນ຺ຕິ ມມ ມໂນມຸຂຄຕໍ ປາປິກໍ ທິຏ຺ຐິໍ ອຸຈ຺ຉຑ຺ຑຍາມິ. ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ ‘‘ພຸທ຺ຘານໍ ສາສເນ ຣໂຕ’’ຕິ. ຍສ຺ມາ ເອກໍເສນ ອມຕາວເຫ ພຸທ຺ຘານໍ ຠຄວນ຺ຕານໍ ສາສເນ ຣໂຕ ອຠິຣໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາຕໍ ວິສໍ ວມາມີຕິ ໂຍຊນາ.

໗໑໓. ຕິ ໂອສານຄາຖາ ສງ຺ຄີຕິກາເຣຫິ ຐປິຕາ. ຕຕ຺ຖ ປາໂມກ຺ໂຂຕິ ປາຈີນທິສາຠິມຸໂຂ ຫຸຕ຺ວາ. ຣຖມາຣຸຫີຕິ ຣາຊາ ຄມນສຊ຺ຊໍ ອຕ຺ຕໂນ ຣາຊຣຖໍ ອຠິຣຸຫິ, ອາຣຸຍ຺ຫ ຍກ຺ຂານຸຠາເວນ ຕໍ ທິວສເມວ ອຕ຺ຕໂນ ນຄຣໍ ປຕ຺ວາ ຣາຊຠວນໍ ປາວິສິ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ອິມໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈສິ, ຠິກ຺ຂູ ¶ ຕໍ ເຖຣານໍ ອາໂຣເຈສຸໍ, ເຖຣາ ຕຕິຍສງ຺ຄີຕິຍໍ ສງ຺ຄຫໍ ອາໂຣເປສຸໍ.

ນນ຺ທກເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ເຣວຕີເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

໗໑໔-໓໖. ອຸຏ຺ເຐຫິ ¶ , ເຣວເຕ, ສຸປາປຘມ຺ເມຕິ ອິທໍ ເຣວຕີເປຕວຕ຺ຖຸ. ຕໍ ຍສ຺ມາ ເຣວຕີວິມານວຕ຺ຖຸນາ ນິພ຺ພິເສສໍ, ຕສ຺ມາ ຍເທຕ຺ຖ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ຄາຖາສຸ ຈ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ປຣມຕ຺ຖທີປນິຍໍ ວິມານວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາຍໍ (ວິ. ວ. ອຏ຺ຐ. ໘໖໐ ເຣວຕີວິມານວຓ຺ຓນາ) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ¶ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິທຎ຺ຫິ ນນ຺ທິຍສ຺ສ ເທວປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ວິມານວຕ຺ຖຸປາຬິຍໍ ສງ຺ຄຫໍ ອາໂຣປິຕມ຺ປິ ເຣວຕີປຏິພທ຺ຘາຍ ຄາຖາຍ ວເສນ ‘‘ເຣວຕີເປຕວຕ຺ຖຸ’’ນ຺ຕິ ເປຕວຕ຺ຖຸປາຬິຍມ຺ປິ ສງ຺ຄຫໍ ອາໂຣປິຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ເຣວຕີເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ອຸຈ຺ຉຸເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ອິທໍ ມມ ອຸຈ຺ຉຸວນໍ ມຫນ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ອຸຈ຺ຉຸເປຕວຕ຺ຖຸ. ຕສ຺ສ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຠຄວຕິ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ປຸຣິໂສ ອຸຈ຺ຉຸກລາປໍ ຂນ຺ເຘ ກຕ຺ວາ ເອກໍ ອຸຈ຺ຉຸໍ ຂາທນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຖ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອຸປາສໂກ ສີລວາ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ ພາລທາຣເກນ ສທ຺ຘິໍ ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ. ທາຣໂກ ອຸຈ຺ຉຸໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ‘‘ເທຫີ’’ຕິ ປໂຣທຕິ. ອຸປາສໂກ ທາຣກໍ ປໂຣທນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ປຸຣິສໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລາປມກາສິ. ໂສ ປນ ປຸຣິໂສ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ນ ກິຎ຺ຈິ ອາລປິ, ທາຣກສ຺ສ ອຸຈ຺ຉຸຂຓ຺ຑມ຺ປິ ນາທາສິ. ອຸປາສໂກ ຕໍ ທາຣກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ທາຣໂກ ອຕິວິຍ ໂຣທຕິ, ອິມສ຺ສ ເອກໍ ອຸຈ຺ຉຸຂຓ຺ຑໍ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສ ປຸຣິໂສ ອສຫນ຺ໂຕ ປຏິຫຕຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອນາທຣວເສນ ເອກໍ ອຸຈ຺ຉຸລຏ຺ຐິໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ຂິປິ.

ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຈິຣໍ ປຣິຠາວິຕສ຺ສ ໂລຠສ຺ສ ວເສນ ເປເຕສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ຜລໍ ນາມ ¶ ສກກມ຺ມສຣິກ຺ຂກໍ ໂຫຕີຕິ ອຏ຺ຐກຣີສມຕ຺ຕໍ ຐານໍ ອວຕ຺ຖຣນ຺ຕໍ ອຎ຺ຊນວຓ຺ຓໍ ມຸສລທຓ຺ຑປຣິມາເຓຫິ ອຸຈ຺ຉູຫິ ຆນສຎ຺ຉນ຺ນໍ ມຫນ຺ຕໍ ອຸຈ຺ຉຸວນໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂາທິຕຸກາມຕາຍ ‘‘ອຸຈ຺ຉຸໍ ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປຄຕມຕ຺ເຕ ຕໍ ອຸຈ຺ຉູ ອຠິຫນນ຺ຕິ, ໂສ ເຕນ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ປຕຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ¶ ອາຍສ຺ມາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຣາຊຄຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຕໍ ເປຕໍ ອທ຺ທສ. ໂສ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິ –

໗໓໗.

‘‘ອິທໍ ມມ ອຸຈ຺ຉຸວນໍ ມຫນ຺ຕໍ, ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ ປຸຎ຺ຎຜລໍ ອນປ຺ປກໍ;

ຕໍ ທານິ ເມ ນ ປຣິໂຠຄເມຕິ, ອາຈິກ຺ຂ ຠນ຺ເຕ ກິສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ.

໗໓໘.

‘‘ຫຎ຺ຎາມິ ¶ ຂຊ຺ຊາມິ ຈ ວາຍມາມິ, ປຣິສກ຺ກາມິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ກິຎ຺ຈິ;

ສ຺ວາຫໍ ຉິນ຺ນຖາໂມ ກປໂຓ ລາລປາມິ, ກິສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ.

໗໓໙.

‘‘ວິຆາໂຕ ຈາຫໍ ປຣິປຕາມິ ຉມາຍໍ,

ປຣິວຕ຺ຕາມິ ວາຣິຈໂຣວ ຆມ຺ເມ;

ຣຸທໂຕ ຈ ເມ ອສ຺ສຸກາ ນິຄ຺ຄລນ຺ຕິ,

ອາຈິກ຺ຂ ຠນ຺ເຕ ກິສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ.

໗໔໐.

‘‘ຉາໂຕ ກິລນ຺ໂຕ ຈ ປິປາສິໂຕ ຈ, ສນ຺ຕສ຺ສິໂຕ ສາຕສຸຂໍ ນ ວິນ຺ເທ;

ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠທນ຺ເຕ, ກຖໍ ນຸ ອຸຈ຺ຉຸປຣິໂຠຄໍ ລເຠຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

໗໔໑.

‘‘ປຸເຣ ¶ ຕຸວໍ ກມ຺ມມກາສິ ອຕ຺ຕນາ, ມນຸສ຺ສຠູໂຕ ປຸຣິມາຍ ຊາຕິຍາ;

ອຫຎ຺ຈ ຕໍ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວທາມິ, ສຸຕ຺ວານ ຕ຺ວໍ ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິຊານ.

໗໔໒.

‘‘ອຸຈ຺ຉຸໍ ຕຸວໍ ຂາທມາໂນ ປຍາໂຕ, ປຸຣິໂສ ຈ ເຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອນ຺ວຄຈ຺ຉິ;

ໂສ ຈ ຕໍ ປຈ຺ຈາສນ຺ໂຕ ກເຖສິ, ຕສ຺ສ ຕຸວໍ ນ ກິຎ຺ຈິ ອາລປິຕ຺ຖ.

໗໔໓.

‘‘ໂສ ¶ ຈ ຕໍ ອຠຓນ຺ຕໍ ອຍາຈິ, ເທຫຍ຺ຍ ອຸຈ຺ຉຸນ຺ຕິ ຈ ຕໍ ອໂວຈ;

ຕສ຺ສ ຕຸວໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອຸຈ຺ຉຸໍ ອທາສິ, ຕສ຺ເສຕໍ ກມ຺ມສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ.

໗໔໔.

‘‘ອິງ຺ຆ ຕ຺ວໍ ຄນ຺ຕ຺ວານ ປິຏ຺ຐິໂຕ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາສິ, ຄເຫຕ຺ວານ ຕໍ ຂາທສ຺ສຸ ຍາວທຕ຺ຖໍ;

ເຕເນວ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕມໂນ ຠວິສ຺ສສິ, ຫຏ຺ໂຐ ຈຸທຄ຺ໂຄ ຈ ປໂມທິໂຕ ຈາຕິ.

໗໔໕.

‘‘ຄນ຺ຕ຺ວານ ໂສ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອຄ຺ຄເຫສິ, ຄເຫຕ຺ວານ ຕໍ ຂາທິ ຍາວທຕ຺ຖໍ;

ເຕເນວ ໂສ ອຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສິ, ຫຏ຺ໂຐ ຈຸທຄ຺ໂຄ ຈ ປໂມທິໂຕ ຈາ’’ຕິ. –

ວຈນປຏິວຈນຄາຖາ ເປເຕນ ເຖເຣນ ຈ ວຸຕ຺ຕາ.

໗໓໗-໘. ຕຕ຺ຖ ກິສ຺ສາຕິ ກີທິສສ຺ສ, ກມ຺ມສ຺ສາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຫຎ຺ຎາມີຕິ ວິຫຎ຺ຎາມິ ¶ ວິຆາຕໍ ອາປຊ຺ຊາມິ. ວິຫຎ຺ຎາມີຕິ ວາ ວິພາຘິຍາມິ, ວິເສສໂຕ ປີຬິຍາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຂຊ຺ຊາມີຕິ ຂາທິຍາມິ, ອສິປຕ຺ຕສທິເສຫິ ນິສິເຕຫິ ຂາທນ຺ເຕຫິ ວິຍ ອຸຈ຺ຉຸປຕ຺ເຕຫິ ກນ຺ຕິຍາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວາຍມາມີຕິ ອຸຈ຺ຉຸໍ ຂາທິຕຸໍ ວາຍາມໍ ກໂຣມິ. ປຣິສກ຺ກາມີຕິ ປໂຍຄໍ ກໂຣມິ. ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸນ຺ຕິ ອຸຈ຺ຉຸຣສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ, ອຸຈ຺ຉຸໍ ຂາທິຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຉິນ຺ນຖາໂມຕິ ຉິນ຺ນສໂຫ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ນຖາໂມ, ປຣິກ຺ຂີຓພໂລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກປໂຓຕິ ¶ ທີໂນ. ລາລປາມີຕິ ທຸກ຺ເຂນ ອຏ຺ຏິໂຕ ອຕິວິຍ ວິລປາມິ.

໗໓໙. ວິຆາໂຕຕິ ວິຆາຕວາ, ວິຫຕພໂລ ວາ. ປຣິປຕາມິ ຉມາຍນ຺ຕິ ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຠູມິຍໍ ປປຕາມິ. ປຣິວຕ຺ຕາມີຕິ ປຣິພ຺ຠມາມິ. ວາຣິຈໂຣວາຕິ ມຈ຺ໂຉ ວິຍ. ຆມ຺ເມຕິ ຆມ຺ມສນ຺ຕຕ຺ເຕ ຖເລ.

໗໔໐-໔. ສນ຺ຕສ຺ສິໂຕຕິ ໂອຏ຺ຐກຓ຺ຐຕາລູນໍ ໂສສປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສຸຏ຺ຐຸ ຕສິໂຕ. ສາຕສຸຂນ຺ຕິ ສາຕຠູຕໍ ສຸຂໍ. ນ ວິນ຺ເທຕິ ນ ລຠາມິ. ຕນ຺ຕິ ¶ ຕຸວໍ. ວິຊານາຕິ ວິຊານາຫິ. ປຍາໂຕຕິ ຄນ຺ຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ. ອນ຺ວຄຈ຺ຉີຕິ ອນຸພນ຺ຘິ. ປຈ຺ຈາສນ຺ໂຕຕິ ປຈ຺ຈາສີສມາໂນ. ຕສ຺ເສຕໍ ກມ຺ມສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ເອຕນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປິຏ຺ຐິໂຕ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາສີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປິຏ຺ຐິປສ຺ເສເນວ ອຸຈ຺ຉຸໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາສິ. ປໂມທິໂຕຕິ ປມຸທິໂຕ.

໗໔໕. ຄເຫຕ຺ວານ ຕໍ ຂາທິ ຍາວທຕ຺ຖນ຺ຕິ ເຖເຣນ ອາຓຕ຺ຕິນິຍາເມນ ອຸຈ຺ຉຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິ ຂາທິຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ອຸຈ຺ຉຸກລາປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ອຸປເນສິ, ເຖໂຣ ຕໍ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ເຕເນວ ຕໍ ອຸຈ຺ຉຸກລາປໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ເວຬຸວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອທາສິ, ຠຄວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອນຸໂມທນໍ ອກາສິ, ເປໂຕ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຄໂຕ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍຖາສຸຂໍ ອຸຈ຺ຉຸໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ.

ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍເສສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ສາ ປເນສາ ເປຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິ ມນຸສ຺ສໂລເກ ປາກຏາ ອໂຫສິ. ອຖ ມນຸສ຺ສາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ຕມຕ຺ຖໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ກເຖຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ມຈ຺ເຉຣມລໂຕ ປຏິວິຣຕາ ອເຫສຸນ຺ຕິ.

ອຸຈ຺ຉຸເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ກຸມາຣເປຕວຕ຺ຖຸວຓ຺ຓນາ

ສາວຕ຺ຖິ ¶ ¶ ນາມ ນຄຣນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ເປເຕ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ຕາ ປາສາທິກາ ປຐມວເຍ ຐິຕາ ໂຍພ຺ພນມທມຕ຺ຕາ ປຣທາຣກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ປຣິຂາປິຏ຺ເຐ ເປຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ເຕ ຣຕ຺ຕິຍໍ ເຠຣເວນ ສທ຺ເທນ ປຣິເທວິໍສຸ. ມນຸສ຺ສາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຠີຕຕສິຕາ ‘‘ເອວໍ ກເຕ ອິທໍ ອວມງ຺ຄລໍ ວູປສມ຺ມຕີ’’ຕິ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຠຄວາ ‘‘ອຸປາສກາ ຕສ຺ສ ສທ຺ທສ຺ສ ສວເນນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ນ ໂກຈິ ອນ຺ຕຣາໂຍ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ເຕສໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ –

໗໔໖.

‘‘ສາວຕ຺ຖິ ¶ ນາມ ນຄຣໍ, ຫິມວນ຺ຕສ຺ສ ປສ຺ສໂຕ;

ຕຕ຺ຖ ອາສຸໍ ທ຺ເວ ກຸມາຣາ, ຣາຊປຸຕ຺ຕາຕິ ເມ ສຸຕໍ.

໗໔໗.

‘‘ສມ຺ມຕ຺ຕາ ຣຊນີເຍສຸ, ກາມສ຺ສາທາຠິນນ຺ທິໂນ;

ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸເຂ ຄິທ຺ຘາ, ນ ເຕ ປສ຺ສິໍສຸນາຄຕໍ.

໗໔໘.