📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ຂຸທ຺ທກນິກາເຍ

ເຖຣຄາຖາ-ອຏ຺ຐກຖາ

(ທຸຕິໂຍ ຠາໂຄ)

໔. ຈຕຸກ຺ກນິປາໂຕ

໑. ນາຄສມາລຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ອລງ຺ກຕາຕິອາທິກາ ¶ ¶ ອາຍສ຺ມໂຕ ນາຄສມາລຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ຄິມ຺ຫສມເຍ ສູຣິຍາຕປສນ຺ຕຕ຺ຕາຍ ¶ ຠູມິຍາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ¶ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ຉຕ຺ຕໍ ອທາສິ. ໂສ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສກ຺ຍຣາຊກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນາຄສມາໂລຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຎາຕິສມາຄເມ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ກາລໍ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອໂຫສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ນຄຣໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ໂຐ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ນຈ຺ຈກິໍ ມຫາປເຖ ຕູຣິເຍສຸ ວຊ຺ຊນ຺ເຕສຸ ນຈ຺ຈນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອຍໍ ຈິຕ຺ຕກິຣິຍວາໂຍຘາຕຸວິປ຺ຜາຣວເສນ ກຣຊກາຍສ຺ສ ຕຖາ ຕຖາ ປຣິວຕ຺ຕິ, ອໂຫ ອນິຈ຺ຈາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ຂຍວຍໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໒.໔໖.໓໗-໔໘) –

‘‘ອງ຺ຄາຣຊາຕາ ປຖວີ, ກຸກ຺ກຸຬານຸຄຕາ ມຫີ;

ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ຠຄວາ, ອພ຺ໂຠກາສມ຺ຫິ ຈງ຺ກມິ.

‘‘ປຓ຺ຑຣໍ ¶ ຉຕ຺ຕມາທາຍ, ອທ຺ຘານໍ ປຏິປຊ຺ຊຫໍ;

ຕຕ຺ຖ ທິສ຺ວານ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ວິຕ຺ຕິ ເມ ອຸປປຊ຺ຊຖ.

‘‘ມຣີຈິໂຍຕ຺ຖຏາ ຠູມິ, ອງ຺ຄາຣາວ ມຫີ ອຍໍ;

ອຸປຫນ຺ຕິ ມຫາວາຕາ, ສຣີຣສ຺ສາສຸເຂປນາ.

‘‘ສີຕໍ ອຸຓ຺ຫໍ ວິຫນນ຺ຕໍ, ວາຕາຕປນິວາຣຓໍ;

ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫ ອິມໍ ຉຕ຺ຕໍ, ຜສ຺ສຍິສ຺ສາມິ ນິພ຺ພຸຕິໍ.

‘‘ອນຸກມ຺ປໂກ ກາຣຸຓິໂກ, ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ມຫາຍໂສ;

ມມ ສງ຺ກປ຺ປມຎ຺ຎາຍ, ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິ ຕທາ ຊິໂນ.

‘‘ຕິໍສກປ຺ປານິ ເທວິນ຺ໂທ, ເທວຣຊ຺ຊມກາຣຍິໍ;

ສຕານໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂຕ຺ຕຸຎ຺ຈ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ອໂຫສຫໍ.

‘‘ປເທສຣຊ຺ຊໍ ວິປຸລໍ, ຄຓນາໂຕ ອສງ຺ຂິຍໍ;

ອນຸໂຠມິ ສກໍ ກມ຺ມໍ, ປຸພ຺ເພ ສຸກຕມຕ຺ຕໂນ.

‘‘ອຍໍ ເມ ປຈ຺ຉິມາ ຊາຕິ, ຈຣິໂມ ວຕ຺ຕເຕ ຠໂວ;

ອຊ຺ຊາປິ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ເມ, ສພ຺ພກາລໍ ຘຣີຍຕິ.

‘‘ສຕສຫສ຺ສິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ຉຕ຺ຕມທທິໍ ຕທາ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ຉຕ຺ຕທານສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ –

໒໖໗.

‘‘ອລງ຺ກຕາ ¶ ສຸວສນາ, ມາລິນີ ຈນ຺ທນຸສ຺ສທາ;

ມຊ຺ເຌ ມຫາປເຖ ນາຣີ, ຕູຣິເຍ ນຈ຺ຈຕິ ນຏ຺ຏກີ.

໒໖໘.

‘‘ປິຓ຺ຑິກາຍ ປວິຏ຺ໂຐຫໍ, ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນໍ ອຸທິກ຺ຂິສໍ;

ອລງ຺ກຕໍ ສຸວສນໍ, ມຈ຺ຈຸປາສໍວ ໂອຑ຺ຑິຕໍ.

໒໖໙.

‘‘ຕໂຕ ເມ ມນສີກາໂຣ, ໂຍນິໂສ ອຸທປຊ຺ຊຖ;

ອາທີນໂວ ປາຕຸຣຫຸ, ນິພ຺ພິທາ ສມຕິຏ຺ຐຖ.

໒໗໐.

‘‘ຕໂຕ ¶ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິ ເມ, ປສ຺ສ ຘມ຺ມສຸຘມ຺ມຕໍ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. –

ຈຕູຫິ ຄາຖາຫິ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິກິຕ຺ຕນມຸເຂນ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕຕ຺ຖ ອລງ຺ກຕາຕິ ຫຕ຺ຖູປຄາທິອາຠຣເຓຫິ ອລງ຺ກຕຄຕ຺ຕາ. ສຸວສນາຕິ ສຸນ຺ທຣວສນາ ໂສຠນວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ. ມາລິນີຕິ ມາລາຘາຣິນີ ປິຬນ຺ຘິຕປຸປ຺ຜມາລາ. ຈນ຺ທນຸສ຺ສທາຕິ ຈນ຺ທນານຸເລປລິຕ຺ຕສຣີຣາ. ມຊ຺ເຌ ມຫາປເຖ ນາຣີ, ຕູຣິເຍ ນຈ຺ຈຕິ ນຏ຺ຏກີຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ເອກາ ນາຣີ ນຏ຺ຏກີ ນາຏກິຕ຺ຖີ ນຄຣວີຖິຍາ ມຊ຺ເຌ ປຎ຺ຈງ຺ຄິເກ ຕູຣິເຍ ວຊ຺ຊນ຺ເຕ ນຈ຺ຈຕິ, ຍຖາປຏ຺ຐປິຕໍ ນຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ.

ປິຓ຺ຑິກາຍາຕິ ຠິກ຺ຂາຍ. ປວິຏ຺ໂຐຫນ຺ຕິ ນຄຣໍ ປວິຏ຺ໂຐ ອຫໍ. ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນໍ ອຸທິກ຺ຂິສນ຺ຕິ ນຄຣວີຖິຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຣິສ຺ສຍປຣິຫຣຓຕ຺ຖໍ ວີຖິໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ນຏ຺ຏກິໍ ໂອໂລເກສິໍ. ກິໍ ວິຍ? ມຈ຺ຈຸປາສໍວ ໂອຑ຺ຑິຕນ຺ຕິ ຍຖາ ມຈ຺ຈຸສ຺ສ ມຈ຺ຈຸຣາຊສ຺ສ ປາສຠູໂຕ ຣູປາທິໂກ ໂອຑ຺ຑິໂຕ ໂລເກ ອນຸວິຈຣິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ເອກໍເສນ ສຕ຺ຕານໍ ອນຕ຺ຖາວໂຫ, ເອວໍ ¶ ສາປິ ອປ຺ປຏິສງ຺ຂາເນ ຐິຕານໍ ອນ຺ຘປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ເອກໍສໂຕ ອນຕ຺ຖາວຫາຕິ ມຈ຺ຈຸປາສສທິສີ ວຸຕ຺ຕາ.

ຕໂຕຕິ ຕສ຺ມາ ມຈ຺ຈຸປາສສທິສຕ຺ຕາ. ເມຕິ ມຍ຺ຫໍ. ມນສີກາໂຣ ໂຍນິໂສ ອຸທປຊ຺ຊຖາຕິ ‘‘ອຍໍ ອຏ຺ຐິສງ຺ຆາໂຕ ນ຺ຫາຣຸສມ຺ພນ຺ໂຘ ມໍເສນ ອນຸປລິຕ຺ໂຕ ຉວິຍາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ ອສຸຈິທຸຄ຺ຄນ຺ຘເຊຄຸຈ຺ຉປຏິກ຺ກູໂລ ອນິຈ຺ຈຸຈ຺ຉາທນປຣິມທ຺ທນເຠທນວິທ຺ຘໍສນຘມ຺ໂມ ອີທິເສ ວິກາເຣ ທສ຺ເສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ອາທີນໂວ ປາຕຸຣຫູຕິ ເອວໍ ກາຍສ຺ສ ສຠາວູປຘາຣຓມຸເຂນ ຕສ຺ສ ຈ ຕໍນິສ຺ສິຕານຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕເຈຕສິການໍ ອຸທຍພ຺ພຍໍ ສຣສປຠງ຺ຄຸຕຎ຺ຈ ມນສິ ກໂຣໂຕ ເຕສຸ ຈ ຍກ຺ຂຣກ຺ຂສາທີສຸ ວິຍ ຠຍໂຕ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕສຸ ຕຕ຺ຖ ເມ ອເນກາກາຣອາທີນໂວ ໂທໂສ ປາຕຸຣໂຫສິ. ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂໂຕ ຈ ນິພ຺ພາເນ ອານິສໍໂສ. ນິພ຺ພິທາ ສມຕິຏ຺ຐຖາຕິ ນິພ຺ພິນ຺ທນໍ ອາທີນວານຸປສ຺ສນານຸຠາວສິທ຺ຘໍ ນິພ຺ພິທາຎາຓໍ ມມ ຫທເຍ ສຓ຺ຐາສິ, ມຸຫຸຕ຺ຕມ຺ປິ ¶ ເຕສໍ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ຄຫເຓ ຈິຕ຺ຕໍ ນາໂຫສິ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ມຸຎ຺ຈິຕຸກາມຕາທິວເສນ ຕຕ຺ຖ ອຸທາສີນເມວ ຊາຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໂຕຕິ ¶ ວິປສ຺ສນາຎາຓໂຕ ປຣໍ. ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິ ເມຕິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຠາວນາຍ ວຕ຺ຕມານາຍ ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ມມ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ເອເຕນ ຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ. ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຫິ ກິເລສາ ວິມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ນາມ, ຜລກ຺ຂເຓ ວິມຸຕ຺ຕາຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ນາຄສມາລຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ຠຄຸຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ອຫໍ ມິທ຺ເຘນາຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ຠຄຸຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍໍ ກິຣ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຣິ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຕສ຺ສ ຘາຕຸໂຍ ປຸປ຺ເຜຫິ ປູເຊສິ. ໂສ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ນິມ຺ມານຣຕີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອປຣາປຣໍ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສກ຺ຍຣາຊກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຠຄູຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ອນຸຣຸທ຺ຘກິມິເລຫິ ສທ຺ຘິໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ພາລກໂລຓກຄາເມ ວສນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ຖິນມິທ຺ຘາຠິຠວໍ ວິໂນເທຕຸໍ ວິຫາຣໂຕ ນິກ຺ຂມ຺ມ ຈງ຺ກມໍ ອຠິຣຸຫນ຺ໂຕ ປປຕິຕ຺ວາ ¶ ຕເທວ ອງ຺ກຸສໍ ກຕ຺ວາ ຖິນມິທ຺ຘໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໒.໔໖.໔໙-໕໗) –

‘‘ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຠຄວຕິ, ປທຸມຸຕ຺ຕເຣ ມຫາຍເສ;

ປຸປ຺ຜວຏໍສເກ ກຕ຺ວາ, ສຣີຣມຠິໂຣປຍິໍ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ, ນິມ຺ມານໍ ອຄມາສຫໍ;

ເທວໂລກຄໂຕ ສນ຺ໂຕ, ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ສຣາມຫໍ.

‘‘ອມ຺ພຣາ ປຸປ຺ຜວສ຺ໂສ ເມ, ສພ຺ພກາລໍ ປວສ຺ສຕິ;

ສໍສຣາມິ ມນຸສ຺ເສ ເຈ, ຣາຊາ ໂຫມິ ມຫາຍໂສ.

‘‘ຕຫິໍ ກຸສຸມວສ຺ໂສ ເມ, ອຠິວສ຺ສຕິ ສພ຺ພທາ;

ຕສ຺ເສວ ປຸປ຺ຜປູຊາຍ, ວາຫສາ ສພ຺ພທສ຺ສິໂນ.

‘‘ອຍໍ ¶ ປຈ຺ຉິມໂກ ມຍ຺ຫໍ, ຈຣິໂມ ວຕ຺ຕເຕ ຠໂວ;

ອຊ຺ຊາປິ ປຸປ຺ຜວສ຺ໂສ ເມ, ອຠິວສ຺ສຕິ ສພ຺ພທາ.

‘‘ສຕສຫສ຺ສິໂຕ ¶ ກປ຺ເປ, ຍໍ ປຸປ຺ຜມຠິໂຣປຍິໍ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ເທຫປູຊາຍິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ຜລສຸເຂນ ນິພ຺ພານສຸເຂນ ຈ ວີຕິນາເມນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣາ ເອກວິຫາຣໍ ອນຸໂມທິຕຸໍ ອຸປຄເຕນ – ‘‘ກຈ຺ຈິ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ວິຫຣສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ອຕ຺ຕໂນ ອປ຺ປມາທວິຫາຣໍ ນິເວເທນ຺ໂຕ –

໒໗໑.

‘‘ອຫໍ ມິທ຺ເຘນ ປກໂຕ, ວິຫາຣາ ອຸປນິກ຺ຂມິໍ;

ຈງ຺ກມໍ ອຠິຣຸຫນ຺ໂຕ, ຕຕ຺ເຖວ ປປຕິໍ ຉມາ.

໒໗໒.

‘‘ຄຕ຺ຕານິ ປຣິມຊ຺ຊິຕ຺ວາ, ປຸນປາຣຸຍ຺ຫ ຈງ຺ກມໍ;

ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມິໍ ໂສຫໍ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸສມາຫິໂຕ.

໒໗໓.

‘‘ຕໂຕ ເມ ມນສີກາໂຣ, ໂຍນິໂສ ອຸທປຊ຺ຊຖ;

ອາທີນໂວ ປາຕຸຣຫຸ, ນິພ຺ພິທາ ສມຕິຏ຺ຐຖ.

໒໗໔.

‘‘ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິ ເມ, ປສ຺ສ ຘມ຺ມສຸຘມ຺ມຕໍ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ມິທ຺ເຘນ ປກໂຕຕິ ກາຍາລສິຍສງ຺ຂາເຕນ ອສຕ຺ຕິວິຆາຕສຠາເວນ ມິທ຺ເຘນ ອຠິຠູໂຕ. ວິຫາຣາຕິ ເສນາສນໂຕ. ອຸປນິກ຺ຂມິນ຺ຕິ ຈງ຺ກມິຕຸໍ ນິກ຺ຂມິໍ. ຕຕ຺ເຖວ ປປຕິໍ ຉມາຕິ ຕຕ຺ເຖວ ຈງ຺ກມໂສປາເນ ນິທ຺ທາຠິຠູຕຕາຍ ຠູມິຍໍ ນິປຕິໍ. ຄຕ຺ຕານິ ປຣິມຊ຺ຊິຕ຺ວາຕິ ຠູມິຍໍ ປຕເນນ ປໍສຸກິຕານິ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣາວຍວານິ ອນຸມຊ຺ຊິຕ຺ວາ. ປຸນປາຣຸຍ຺ຫ ຈງ຺ກມນ຺ຕິ ‘‘ປຕິໂຕ ທານາຫ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ໂກຈໍ ອນາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸນປິ ຈງ຺ກມຏ຺ຐານໍ ອາຣຸຫິຕ຺ວາ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸສມາຫິໂຕຕິ ໂຄຈຣຊ຺ຌຕ຺ເຕ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ນີວຣຓວິກ຺ຂມ຺ຠເນນ ສຸຏ຺ຐຸ ສມາຫິໂຕ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຈງ຺ກມິນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອິທເມວ ຈ ເຖຣສ຺ສ ອຎ຺ຎາພ຺ຍາກຣຓໍ ອໂຫສິ.

ຠຄຸຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ສຠິຍຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ປເຣ ¶ ¶ ຈາຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ສຠິຍຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນນ຺ໂຕ ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິວາວິຫາຣາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ອຸປາຫນໍ ¶ ອທາສິ. ໂສ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ກສ຺ສເປ ຠຄວຕິ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ປຕິຏ຺ຐິເຕ ສຸວຓ຺ຓເຈຕິເຍ ຉຫິ ກຸລປຸຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຕສຕ຺ຕໂມ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອິຕເຣ ອາຫ – ‘‘ມຍໍ ປິຓ຺ຑປາຕາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຊີວິເຕ ສາເປກ຺ຂາ ໂຫມ, ຊີວິເຕ ສາເປກ຺ເຂນ ຈ ນ ສກ຺ກາ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ, ປຸຖຸຊ຺ຊນກາລງ຺ກິຣິຍາ ຈ ທຸກ຺ຂາ. ຫນ຺ທ, ມຍໍ ນິສ຺ເສຓິໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປພ຺ພຕໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ກາເຍ ຈ ຊີວິເຕ ຈ ອນເປກ຺ຂາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣມາ’’ຕິ. ເຕ ຕຖາ ອກໍສຸ.

ອຖ ເນສໍ ມຫາເຖໂຣ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ຕທເຫວ ຉຬຠິຎ຺ໂຎ ຫຸຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸໂຕ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອຸປເນສິ. ອິຕເຣ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ, ຠນ຺ເຕ, ກຕກິຈ຺ຈາ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລາປມຕ຺ຕມ຺ປິ ປປຎ຺ໂຈ, ສມຓຘມ຺ມເມວ ມຍໍ ກຣິສ຺ສາມ, ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕນາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣມນຸຍຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຏິກ຺ຂິປິໍສຸ. ເຖໂຣ ເນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຄມາສິ.

ຕໂຕ ເນສໍ ເອໂກ ທ຺ວີຫຕີຫຈ຺ຈເຍນ ອຠິຎ຺ຎາປຣິວາຣໍ ອນາຄາມິຜລໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ຕເຖວ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອຄມາສິ. ເຕສຸ ຂີຓາສວຕ຺ເຖໂຣ ປຣິນິພ຺ພາຍິ, ອນາຄາມີ ສຸທ຺ຘາວາເສສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ອິຕເຣ ປຸຖຸຊ຺ຊນກາລງ຺ກິຣິຍເມວ ກຕ຺ວາ ຉສຸ ກາມສຄ຺ເຄສຸ ອນຸໂລມປຏິໂລມໂຕ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ກາເລ ເທວໂລກາ ຈວິຕ຺ວາ ເອໂກ ມລ຺ລຣາຊກຸເລ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ, ເອໂກ ຄນ຺ຘາຣຣາຊກຸເລ, ເອໂກ ພາຫິຣຣຏ຺ເຐ, ເອໂກ ຣາຊຄເຫ ເອກິສ຺ສາ ກຸລທາຣິກາຍ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ອິຕໂຣ ອຎ຺ຎຕຣິສ຺ສາ ປຣິພ຺ພາຊິກາຍ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ສາ ກິຣ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ຘີຕາ, ນໍ ມາຕາປິຕໂຣ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຘີຕາ ສມຍນ຺ຕຣໍ ຊານາຕູ’’ຕິ ເອກສ຺ສ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ນິຍ຺ຍາທຍິໍສຸ. ອເຖໂກ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ວິປ຺ປຏິປຊ຺ຊິ. ສາ ເຕນ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫິ. ຕໍ ຄພ຺ຠິນິໍ ທິສ຺ວາ ປຣິພ຺ພາຊກາ ນິກ຺ກຑ຺ຒິໍສຸ. ສາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ¶ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ສຠາຍໍ ວິຊາຍິ. ເຕນສ຺ສ ສຠິໂຍຕ຺ເວວ ນາມໍ ອກາສິ. ໂສ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ປຣິພ຺ພາຊກປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ນານາສຕ຺ຖານິ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ¶ ມຫາວາທີ ຫຸຕ຺ວາ ວາທປ຺ປສຸໂຕ ວິຈຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາ ສທິສໍ ອທິສ຺ວາ ນຄຣທ຺ວາເຣ ອສ຺ສມໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຂຕ຺ຕິຍກຸມາຣາທໂຍ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂາເປນ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ມາຕຸຍາ ອິຕ຺ຖິຠາວໍ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຌານໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ທິນ຺ເນ ວີສຕິປຎ຺ເຫ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕ ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕ ຈສ຺ສ ເຕສໍ ປຎ຺ຫານໍ ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ສຠິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາຍໍ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒. ສຠິຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ) ປນ ¶ ‘‘ສຸທ຺ຘາວາສພ຺ຣຫ຺ມາ ເຕ ປຎ຺ເຫ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ອທາສີ’’ຕິ ອາຄຕໍ.

ຍທາ ປນ ຠຄວາ ປວຕ຺ຕວຣຘມ຺ມຈກ຺ໂກ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຣາຊຄຫໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເວຬຸວເນ ວິຫາສິ, ຕທາ ສຠິໂຍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ເຕ ປຎ຺ເຫ ພ຺ຍາກາສີຕິ ສພ຺ພໍ ສຠິຍສຸຕ຺ເຕ (ສຸ. ນິ. ສຠິຍສຸຕ຺ຕໍ) ອາຄຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ສຠິໂຍ ປນ ຠຄວຕາ ເຕສຸ ປຎ຺ເຫສຸ ພ຺ຍາກເຕສຸ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໒.໔໖.໒໗-໓໑) –

‘‘ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ ມຸນິໂນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວຸສີມໂຕ;

ທິວາວິຫາຣໍ ວຊໂຕ, ອກ຺ກມນມທາສຫໍ.

‘‘ອິມສ຺ມິໍເຍວ ກປ຺ປມ຺ຫິ, ຍໍ ທານມທທິໍ ຕທາ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ອກ຺ກມນສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫາ ປນ ຫຸຕ຺ວາ ເທວທຕ຺ເຕ ສງ຺ຆເຠທາຍ ປຣກ຺ກມນ຺ເຕ ເທວທຕ຺ຕປກ຺ຂິການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂອວາທໍ ເທນ຺ໂຕ –

໒໗໕.

‘‘ປເຣ ຈ ນ ວິຊານນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ຍມາມເສ;

ເຍ ຈ ຕຕ຺ຖ ວິຊານນ຺ຕິ, ຕໂຕ ສມ຺ມນ຺ຕິ ເມຘຄາ.

໒໗໖.

‘‘ຍທາ ຈ ອວິຊານນ຺ຕາ, ອິຣິຍນ຺ຕ຺ຍມຣາ ວິຍ;

ວິຊານນ຺ຕິ ຈ ເຍ ຘມ຺ມໍ, ອາຕຸເຣສຸ ອນາຕຸຣາ.

໒໗໗.

‘‘ຍໍ ¶ ກິຎ຺ຈິ ສິຖິລໍ ກມ຺ມໍ, ສໍກິລິຏ຺ຐຎ຺ຈ ຍໍ ວຕໍ;

ສງ຺ກສ຺ສຣໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ນ ຕໍ ໂຫຕິ ມຫປ຺ຜລໍ.

໒໗໘.

‘‘ຍສ຺ສ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ, ຄາຣໂວ ນູປລພ຺ຠຕິ;

ອາຣກາ ໂຫຕິ ສທ຺ຘມ຺ມາ, ນຠໍ ປຸຖວິຍາ ຍຖາ’’ຕິ. –

ຈຕູຫິ ຄາຖາຫິ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ປເຣຕິ ປຓ຺ຑິເຕ ຐເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ອຎ຺ເຎ – ‘‘ອຘມ຺ມໍ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ‘‘ຘມ຺ມໍ ອຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທິເຠທກຣວຕ຺ຖຸທີປນວເສນ ວິວາທປ຺ປສຸຕາ ປເຣ ນາມ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ວິວາທໍ ກໂຣນ຺ຕາ ‘‘ມຍໍ ຍມາມເສ ອຸປຣມາມ ນສ຺ສາມ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ມຈ຺ຈຸສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ນ ຊານນ຺ຕິ. ເຍ ຈ ຕຕ຺ຖ ວິຊານນ຺ຕີຕິ ເຍ ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑິຕາ – ‘‘ມຍໍ ມຈ຺ຈຸສມີປໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ວິຊານນ຺ຕິ. ຕໂຕ ສມ຺ມນ຺ຕິ ເມຘຄາຕິ ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ຊານນ຺ຕາ ໂຍນິໂສມນສິກາຣໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ເມຘຄານໍ ກລຫານໍ ວູປສມາຍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອຖ ເນສໍ ຕາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ເຕ ເມຘຄາ ສມ຺ມນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ປເຣ ຈາຕິ ເຍ ສຕ຺ຖຸ ໂອວາທານຸສາສນິຍາ ອຄ຺ຄຫເຓນ ສາສນໂຕ ພາຫິຣຕາຍ ປເຣ, ເຕ ຍາວ ‘‘ມຍໍ ມິຈ຺ຉາຄາຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອຕ຺ຖ ອິຘ ໂລເກ ¶ ສາສນສ຺ສ ປຏິນິຄ຺ຄາເຫນ ຍມາມເສ ວາຍມາມາ’’ຕິ ນ ວິຊານນ຺ຕິ, ຕາວ ວິວາທາ ນ ວູປສມ຺ມນ຺ຕິ, ຍທາ ປນ ຕສ຺ສ ຄາຫສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນວເສນ ເຍ ຈ ຕຕ຺ຖ ເຕສຸ ວິວາທປ຺ປສຸເຕສຸ ອຘມ຺ມຘມ຺ມາທິເກ ອຘມ຺ມຘມ຺ມາທິໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ວິຊານນ຺ຕິ, ຕໂຕ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກາ ເຕ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິເສ ນິສ຺ສາຍ ວິວາທສງ຺ຂາຕາ ເມຘຄາ ສມ຺ມນ຺ຕີຕິ ເອວມ຺ເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຍທາຕິ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ. ອວິຊານນ຺ຕາຕິ ວິວາທສ຺ສ ວູປສມູປາຍໍ, ຘມ຺ມາຘມ຺ເມ ວາ ຍາຖາວໂຕ ອຊານນ຺ຕາ. ອິຣິຍນ຺ຕ຺ຍມຣາ ວິຍາຕິ ອມຣາ ວິຍ ຊຣາມຣຓໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ວິຍ ອຸທ຺ຘຕາ ອຸນ຺ນຬາ ຈປລາ ມຸຂຣາ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓວາຈາ ຫຸຕ຺ວາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈຣນ຺ຕິ ວິຈຣນ຺ຕິ ຕທາ ວິວາໂທ ນ ວູປສມ຺ມເຕວ. ວິຊານນ຺ຕິ ຈ ເຍ ຘມ຺ມໍ, ອາຕຸເຣສຸ ອນາຕຸຣາຕິ ເຍ ປນ ສຕ຺ຖຸ ສາສນຘມ຺ມໍ ຍຖາຠູຕໍ ຊານນ຺ຕິ, ເຕ ກິເລສໂຣເຄນ ອາຕຸເຣສຸ ສຕ຺ເຕສຸ ອນາຕຸຣາ ນິກ຺ກິເລສາ ອນີຆາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວເສນ ວິວາໂທ ອຈ຺ຈນ຺ຕເມວ ວູປສມ຺ມຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຍໍ ¶ ກິຎ຺ຈິ ສິຖິລໍ ກມ຺ມນ຺ຕິ ໂອລິຍິຕ຺ວາ ກຣເຓນ ສິຖິລຄາຫໍ ກຕ຺ວາ ສາຖລິຠາເວນ ກຕໍ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກຸສລກມ຺ມໍ. ສໍກິລິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເວສີອາທິເກ ອໂຄຈເຣ ຈຣເຓນ, ກຸຫນາທິມິຈ຺ຉາຊີເວນ ວາ ສໍກິລິຏ຺ຐໍ ວຕສມາທານໍ. ສງ຺ກສ຺ສຣນ຺ຕິ ສງ຺ກາຫິ ສຣິຕພ຺ພໍ, ວິຫາເຣ ກິຎ຺ຈິ ອສາຣຸປ຺ປໍ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ນູນ ອສຸເກນ ກຕ’’ນ຺ຕິ ປເຣຫິ ອສງ຺ກິຕພ຺ພໍ, ອຸໂປສຖກິຈ຺ຈາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣກິຈ຺ຈວເສນ ສນ຺ນິປຕິຕມ຺ປິ ສງ຺ຆໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອທ຺ຘາ ອິເມ ມມ ຈຣິຍໍ ຎຕ຺ວາ ມໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸກາມາ ສນ຺ນິປຕິຕາ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ອາສງ຺ກາຫິ ສຣິຕໍ ອຸສງ຺ກິຕໍ ປຣິສງ຺ກິຕໍ. ນ ຕໍ ໂຫຕີຕິ ຕໍ ເອວຣູປໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ສມຓຘມ຺ມກຣຓໍ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ມຫປ຺ຜລໍ ນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ອມຫປ຺ຜລຠາເວເນວ ປຈ຺ຈຍທາຍການມ຺ປິສ຺ສ ນ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ສລ຺ເລຂວຸຕ຺ຕິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ. ສລ຺ເລຂວຸຕ຺ຕິໂນ ຈ ວິວາທສ຺ສ ອວສໂຣ ເອວ ນຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຄາຣໂວ ¶ ນູປລພ຺ຠຕີຕິ ອນຸສາສນິຍາ ອປທກ຺ຂິຓຄ຺ຄາຫິຠາເວນ ຄຣຸກາຕພ຺ເພສຸ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຄາຣໂວ ຄຣຸກຣຓໍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ. ອາຣກາ ໂຫຕິ ສທ຺ຘມ຺ມາຕິ ໂສ ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຏິປຕ຺ຕິສທ຺ຘມ຺ມໂຕປິ ປຏິເວຘສທ຺ຘມ຺ມໂຕປິ ທູເຣ ໂຫຕິ, ນ ຫິ ຕໍ ຄຣູ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕິ, ອສິກ຺ຂິຍມາໂນ ອນາທິຍນ຺ໂຕ ນ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ອປ຺ປຏິປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ກຸໂຕ ສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌິສ຺ສຕີຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ອາຣກາ ໂຫຕິ ສທ຺ຘມ຺ມາ’’ຕິ. ຍຖາ ກິໍ? ‘‘ນຠໍ ປຸຖວິຍາ ຍຖາ’’ຕິ ຍຖາ ນຠໍ ອາກາສໍ ປຸຖວິຍາ ປຖວີຘາຕຸຍາ ສຠາວໂຕ ທູເຣ. ນ ກທາຈິ ສມ຺ມິສ຺ສຠາໂວ. ເຕເນວາຫ –

‘‘ນຠຎ຺ຈ ¶ ທູເຣ ປຖວີ ຈ ທູເຣ, ປາຣໍ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ຕທາຫຸ ທູເຣ;

ຕໂຕ ຫເວ ທູຣຕຣໍ ວທນ຺ຕິ, ສຕຎ຺ຈ ຘມ຺ໂມ ອສຕຎ຺ຈ ຣາຊາ’’ຕິ.(ຊາ. ໒.໒໑.໔໑໔);

ສຠິຍຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ນນ຺ທກຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ຘິຣຕ຺ຖູຕິອາທິກາ ¶ ອາຍສ຺ມໂຕ ນນ຺ທກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ກິຣ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຫໍສວຕີນຄເຣ ມຫາວິຠໂວ ເສຏ຺ຐິ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທການໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິເກນ ວຕ຺ເຖນ ຠຄວນ຺ຕໍ ປູເຊຕ຺ວາ ປຓິຘານມກາສິ, ສຕ຺ຖຸ ໂພຘິຣຸກ຺ເຂ ປທີປປູຊຎ຺ຈ ປວຕ຺ເຕຕິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ກຣວິກສກຸໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ມຘຸຣກູຊິຕໍ ກູຊນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ອກາສິ. ອປຣຠາເຄ ມຍູໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ວສນຄຸຫາຍ ທ຺ວາເຣ ປສນ຺ນມານໂສ ທິວເສ ທິວເສ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ມຘຸຣວສ຺ສິຕໍ ວສ຺ສິ, ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ກາເລ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນນ຺ທໂກຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໒.໔໖.໒໒-໒໖) –

‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕຣພຸທ຺ຘສ຺ສ ¶ ໂພຘິຍາ ປາທປຸຕ຺ຕເມ;

ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ສຸມໂນ, ຕໂຍ ອຸກ຺ເກ ອຘາຣຍິໍ.

‘‘ສຕສຫສ຺ສິໂຕ ກປ຺ເປ, ໂສຫໍ ອຸກ຺ກມຘາຣຍິໍ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ອຸກ຺ກທານສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫາ ປນ ຫຸຕ຺ວາ ວິມຸຕ຺ຕິສຸເຂນ ວີຕິນາເມນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ໂອວາເທ ອາຓຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ອຸໂປສຖທິວເສ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸນິສຕານິ ເອໂກວາເທເນວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາເປສິ. ເຕນ ນໍ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂຸໂນວາທການໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ອເຖກທິວສໍ ເຖຣໍ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕໍ ອຎ຺ຎຕຣາ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ ອິຕ຺ຖີ ກິເລສວເສນ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຫສິ. ເຖໂຣ ຕສ຺ສາ ຕໍ ກິຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ສຣີຣສ຺ສ ປຏິກ຺ກູລວິຠາວນມຸເຂນ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ໂຕ –

໒໗໙.

‘‘ຘິຣຕ຺ຖຸ ປູເຣ ທຸຄ຺ຄນ຺ເຘ, ມາຣປກ຺ເຂ ອວສ຺ສຸເຕ;

ນວໂສຕານິ ເຕ ກາເຍ, ຍານິ ສນ຺ທນ຺ຕິ ສພ຺ພທາ.

໒໘໐.

‘‘ມາ ¶ ¶ ປຸຣາຓໍ ອມຎ຺ຎິຕ຺ໂຖ, ມາສາເທສິ ຕຖາຄເຕ;

ສຄ຺ເຄປິ ເຕ ນ ຣຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ມານຸເສ.

໒໘໑.

‘‘ເຍ ຈ ໂຂ ພາລາ ທຸມ຺ເມຘາ, ທຸມ຺ມນ຺ຕີ ໂມຫປາຣຸຕາ;

ຕາທິສາ ຕຕ຺ຖ ຣຊ຺ຊນ຺ຕິ, ມາຣຂິຕ຺ຕມ຺ຫິ ພນ຺ຘເນ.

໒໘໒.

‘‘ເຍສໍ ຣາໂຄ ຈ ໂທໂສ ຈ, ອວິຊ຺ຊາ ຈ ວິຣາຊິຕາ;

ຕາທີ ຕຕ຺ຖ ນ ຣຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຉິນ຺ນສຸຕ຺ຕາ ອພນ຺ຘນາ’’ຕິ. – ຄາຖາ ອຠາສິ;

ຕຕ຺ຖ ຘີຕິ ຊິຄຸຈ຺ຉນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ຣຕ຺ຖູຕິ ຣ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ, ຘີ ອຕ຺ຖຸ ຕໍ ຊິຄຸຈ຺ຉາມິ ຕວ ຘິກ຺ກາໂຣ ໂຫຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປູເຣຕິອາທີນິ ຕສ຺ສາ ຘິກ຺ກາຕພ຺ພຠາວທີປນານິ ອາມນ຺ຕນວຈນານິ. ປູເຣຕິ ອຕິວິຍ ເຊຄຸຈ຺ເຉຫິ ນານາກຸຓເປຫິ ນານາວິຘອສຸຈີຫິ ສມ຺ປຸຓ຺ເຓ. ທຸຄ຺ຄນ຺ເຘຕິ ກຸຓປປູຣິຕຕ຺ຕາ ເອວ ສຠາວທຸຄ຺ຄນ຺ເຘ. ມາຣປກ຺ເຂຕິ ຍສ຺ມາ ວິສຠາຄວຕ຺ຖຸ ອນ຺ຘປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣນິມິຕ຺ຕຕາຍ ກິເລສມາຣໍ ວຑ຺ເຒຕິ, ເທວປຸຕ຺ຕມາຣສ຺ສ ຈ ໂອຕາຣໍ ປວິຏ຺ຐໍ ເທຕິ. ຕສ຺ມາ ມາຣສ຺ສ ປກ຺ໂຂ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມາຣປກ຺ເຂ’’ຕິ. ອວສ຺ສຸເຕຕິ ສພ຺ພກາລໍ ກິເລສາວສ຺ສວເນນ ຕຫິໍ ຕຫິໍ ອສຸຈິນິສ຺ສນ຺ທເນນ ຈ ອວສ຺ສຸເຕ. ອິທານິສ຺ສາ ນວໂສຕານິ ເຕ ກາເຍ, ຍານິ ສນ຺ທນ຺ຕິ ສພ຺ພທາຕິ ‘‘ອກ຺ຂິມ຺ຫາ ອກ຺ຂິຄູຖໂກ’’ຕິອາທິນາ (ສຸ. ນິ. ໑໙໙) ວຸຕ຺ຕໍ ອສຸຈິໂນ ອວສ຺ສວນຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສຕິ.

ເອວໍ ¶ ປນ ນວຉິທ຺ທໍ ຘຸວສ຺ສວໍ ອສຸຈິຠຣິຕໍ ກາຍໍ ຍຖາຠູຕໍ ຊານນ຺ຕີ ມາ ປຸຣາຓໍ ອມຎ຺ຎິຕ຺ໂຖຕິ ປຸຣາຓໍ ອຊານນກາເລ ປວຕ຺ຕໍ ຫສິຕລປິຕໍ ກີຬິຕໍ ມາ ມຎ຺ຎິ, ‘‘ອິທານິປິ ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມາ ຈິນ຺ເຕຫິ. ມາສາເທສິ ຕຖາຄເຕຕິ ຍຖາ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຸຣິມກາ ພຸທ຺ຘສາວກາ ອາຄຕາ, ຍຖາ ວາ ເຕ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຄຕາ ປຏິປນ຺ນາ, ຍຖາ ຈ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ຕຖລກ຺ຂຓໍ ຕຖຘມ຺ເມ ຈ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ອາຄຕາ ອຘິຄຕາ ອວພຸທ຺ຘາ, ຕຖາ ອິເມປີຕິ ເອວໍ ຕຖາ ອາຄມນາທິອຕ຺ເຖນ ຕຖາຄເຕ ອຣິຍສາວເກ ປກຕິສຕ຺ເຕ ວິຍ ອວຎ຺ຎາຍ ກິເລສວເສນ ຈ ¶ ອຸປສງ຺ກມມານາ ມາສາເທສິ. ອນາສາເທຕພ຺ພຕາຍ ກາຣຓມາຫ. ສຄ຺ເຄປິ ເຕ ນ ຣຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ມານຸເສຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ເຘນາປິ ອກ຺ຂາເນນ ປຣິໂຍສາເປຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍສຸເຂ ສຄ຺ເຄປິ ເຕ ສາວກພຸທ຺ຘາ ນ ຣຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສງ຺ຂາເຣສຸ ອາທີນວສ຺ສ ສຸປຣິທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຣາຄໍ ນ ຊເນນ຺ຕິ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ມີຬ຺ຫຣາສິສທິເສ ມານຸເສ ກາມຄຸເຓ, ຕຕ຺ຖ ນ ຣຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ.

ເຍ ຈ ໂຂຕິ ເຍ ປນ ພາລ຺ຍປ຺ປໂຍຄໂຕ ພາລາ, ຘມ຺ໂມຊປຎ຺ຎາຍ ອຠາວໂຕ ທຸມ຺ເມຘາ, ອສຸເຠ ສຸຠານຸປສ຺ສເນນ ທຸຈິນ຺ຕິຕຈິນ຺ຕິຕາຍ ທຸມ຺ມນ຺ຕີ, ໂມເຫນ ອຎ຺ຎາເຓນ ສພ຺ພໂສ ປຏິຈ຺ຉາທິຕຈິຕ຺ຕຕາຍ ໂມຫປາຣຸຕາ ¶ ຕາທິສາ ຕຖາຣູປາ ອນ຺ຘປຸຖຸຊ຺ຊນາ, ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມິໍ ອິຕ຺ຖິສຎ຺ຎິເຕ, ມາຣຂິຕ຺ຕມ຺ຫິ ພນ຺ຘເນ ມາເຣນ ໂອຑ຺ຑິເຕ ມາຣປາເສ, ຣຊ຺ຊນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕາ ຄິທ຺ຘາ ຄຘິຕາ ມຸຈ຺ຉິຕາ ອຊ຺ໂຌປນ຺ນາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ.

ວິຣາຊິຕາຕິ ເຍສໍ ປນ ຂີຓາສວານໍ ເຕລຎ຺ຊນຣາໂຄ ວິຍ ທຸມ຺ໂມຈນີຍສຠາໂວ ຣາໂຄ ສປຕ຺ໂຕ ວິຍ ລທ຺ໂຘກາໂສ ທຸສ຺ສນສຠາໂວ ໂທໂສ ອຎ຺ຎາຓສຠາວາ ອວິຊ຺ຊາ ຈ ອຣິຍມຄ຺ຄວິຣາເຄນ ສພ຺ພໂສ ວິຣາຊິຕາ ປຫີນາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ, ຕາທິສາ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄສຕ຺ເຖນ ຉິນ຺ນຠວເນຕ຺ຕິສຸຕ຺ຕາ ຕໂຕ ເອວ ກຕ຺ຖຈິປິ ພນ຺ຘນາຠາວໂຕ ອພນ຺ຘນາ ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມິໍ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ມາຣປາເສ ນ ຣຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວໍ ເຖໂຣ ຕສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ຄໂຕ.

ນນ຺ທກຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ຊມ຺ພຸກຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສາຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ຊມ຺ພຸກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນນ຺ໂຕ ຕິສ຺ສສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ກຸລເຄເຫ ¶ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ໂພຘິຣຸກ຺ຂໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ພີຊເນນ ປູເຊສິ. ໂສ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕເຣນ ອຸປາສເກນ ກາຣິເຕ ອາຣາເມ ອາວາສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ ເຕນ ¶ ອຸປຏ຺ຐີຍມາໂນ. ອເຖກທິວສໍ ເອໂກ ຂີຓາສວຕ຺ເຖໂຣ ລູຂຈີວຣຘໂຣ ເກໂສຫຣຓຕ຺ຖໍ ອຣຎ຺ຎໂຕ ຄາມາຠິມຸໂຂ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂສ ອຸປາສໂກ ອິຣິຍາປເຖ ປສີທິຕ຺ວາ ກປ຺ປເກນ ເກສມສ຺ສູນິ ໂອຫາຣາເປຕ຺ວາ ປຓີຕໂຠຊນໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ສຸນ຺ທຣານິ ຈີວຣານິ ທຕ຺ວາ ‘‘ອິເຘວ, ຠນ຺ເຕ, ວສຖາ’’ຕິ ວສາເປຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ອາວາສິໂກ ອິສ຺ສາມຈ຺ເຉຣປກໂຕ ຂີຓາສວຕ຺ເຖຣໍ ອາຫ – ‘‘ວຣໍ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ອິມິນາ ປາປຸປາສເກນ ອຸປຏ຺ຐີຍມານສ຺ສ ເອວໍ ອິຘ ວສນໂຕ ອງ຺ຄຸລີຫິ ເກເສ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອເຈລສ຺ສ ສໂຕ ຄູຖມຸຕ຺ຕາຫາຣຊີວນ’’ນ຺ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ຕາວເທວ ວຈ຺ຈກຸຏິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປາຍາສໍ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ວິຍ ຫຕ຺ເຖນ ຄູຖໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຂາທິ, ມຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ປິວິ. ອິມິນາ ນິຍາເມນ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ກາລງ຺ກຕ຺ວາ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ປຸນ ຄູຖມຸຕ຺ຕາຫາໂຣ ວສິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກາວເສເສນ ມນຸສ຺ເສສຸ ອຸປ຺ປນ຺ໂນປິ ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານິ ນິຄຓ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ຄູຖຠກ຺ໂຂ ອໂຫສິ.

ປຸນ ¶ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ມນຸສ຺ສໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕມາໂນປິ ອຣິຍູປວາທພເລນ ທຸຄ຺ຄຕກູເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຖຎ຺ຎໍ ວາ ຂີຣໍ ວາ ສປ຺ປິໍ ວາ ປາຍມາໂນ, ຕໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ມຸຕ຺ຕເມວ ປິວຕິ, ໂອທນໍ ໂຠຊິຍມາໂນ, ຕໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄູຖເມວ ຂາທຕິ, ເອວໍ ຄູຖມຸຕ຺ຕປຣິໂຠເຄນ ວຑ຺ຒນ຺ໂຕ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕປິ ຕເທວ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ. ມນຸສ຺ສາ ຕໂຕ ວາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ປຣິຈ຺ຈຊິໍສຸ. ໂສ ຎາຕເກຫິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ໂຕ ນຄ຺ຄປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ນ ນ຺ຫາຍຕິ, ຣໂຊຊລ຺ລຘໂຣ ເກສມສ຺ສູນິ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎ ອິຣິຍາປເຖ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອກປາເທນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ນິມນ຺ຕນໍ ນ ສາທິຍຕິ, ມາໂສປວາສໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ປຸຎ຺ຎຕ຺ຖິເກຫິ ທິນ຺ນໍ ໂຠຊນໍ ມາເສ ມາເສ ເອກວາຣໍ ກຸສຄ຺ເຄນ ຄເຫຕ຺ວາ ທິວາ ຊິວ຺ຫຄ຺ເຄນ ເລຫຕິ, ຣຕ຺ຕິຍໍ ປນ ‘‘ອລ຺ລຄູຖໍ ສປ຺ປາຓກ’’ນ຺ຕິ ອຂາທິຕ຺ວາ ສຸກ຺ຂຄູຖເມວ ຂາທຕິ, ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສວສ຺ສານິ ວີຕິວຕ຺ຕານິ ມຫາຊໂນ ‘‘ມຫາຕໂປ ປຣມປ຺ປິຈ຺ໂຉ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ຕນ຺ນິນ຺ໂນ ຕປ຺ໂປໂຓ ອໂຫສິ.

ອຖ ຠຄວາ ຕສ຺ສ ຫທຍພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຆເຏ ປທີປໍ ວິຍ ອຣຫຕ຺ຕູປນິສ຺ສຍໍ ປຊ຺ຊລນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຍເມວ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ, ເອຫິຠິກ຺ຂູປສມ຺ປທາຍ ລທ຺ຘູປສມ຺ປທໍ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ຘມ຺ມປເທ ¶ ‘‘ມາເສ ມາເສ ກຸສຄ຺ເຄນາ’’ຕິ ຄາຖາວຓ຺ຓນາຍ (ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໑.ຊມ຺ພຸກຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ) ວຸຕ຺ຕນເຍນ ¶ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຣຫຕ຺ເຕ ປນ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ປຣິນິພ຺ພານກາເລ ‘‘ອາທິໂຕ ມິຈ຺ຉາ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາປິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ນິສ຺ສາຍ ສາວເກນ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພໍ ມຍາ ອຘິຄຕ’’ນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ –

໒໘໓.

‘‘ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສວສ຺ສານິ, ຣໂຊຊລ຺ລມຘາຣຍິໍ;

ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ມາສິກໍ ຠຕ຺ຕໍ, ເກສມສ຺ສຸໍ ອໂລຈຍິໍ.

໒໘໔.

‘‘ເອກປາເທນ ອຏ຺ຐາສິໍ, ອາສນໍ ປຣິວຊ຺ຊຍິໍ;

ສຸກ຺ຂຄູຖານິ ຈ ຂາທິໍ, ອຸທ຺ເທສຎ຺ຈ ນ ສາທິຍິໍ.

໒໘໕.

‘‘ເອຕາທິສໍ ກຣິຕ຺ວານ, ພຫຸໍ ທຸຄ຺ຄຕິຄາມິນໍ;

ວຸຍ຺ຫມາໂນ ມໂຫເຆນ, ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓມາຄມໍ.

໒໘໖.

‘‘ສຣຓຄມນໍ ປສ຺ສ, ປສ຺ສ ຘມ຺ມສຸຘມ຺ມຕໍ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສວສ຺ສານິ, ຣໂຊຊລ຺ລມຘາຣຍິນ຺ຕິ ນຄ຺ຄປພ຺ພຊ຺ຊູປຄມເນນ ນ຺ຫານປຏິກ຺ເຂປໂຕ ປຎ຺ຈາຘິການິ ປຎ຺ຎາສວສ຺ສານິ ສຣີເຣ ລຄ຺ຄໍ ອາຄນ຺ຕຸກເຣຓຸສງ຺ຂາຕໍ ຣໂຊ, ສຣີຣມລສງ຺ຂາຕໍ ຊລ຺ລຎ຺ຈ ກາເຍນ ຘາເຣສິໍ. ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ມາສິກໍ ຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິຍໍ ຄູຖໍ ຂາທນ຺ໂຕ ໂລກວຎ຺ຈນຕ຺ຖໍ ມາໂສປວາສິໂກ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎຕ຺ຖິເກຫິ ທິນ຺ນໍ ໂຠຊນໍ ມາເສ ມາເສ ເອກວາຣໍ ຊິວ຺ຫຄ຺ເຄ ປຐນວເສນ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ອໂລຈຍິນ຺ຕິ ຕາທິສຈ຺ຉາຣິກາປກ຺ເຂເປນ ສິຖິລມູລໍ ເກສມສ຺ສຸໍ ອງ຺ຄຸລີຫິ ລຸຎ຺ຈາເປສິໍ.

ເອກປາເທນ ¶ ອຏ຺ຐາສິໍ, ອາສນໍ ປຣິວຊ຺ຊຍິນ຺ຕິ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອາສນໍ ນິສຊ຺ຊໍ ປຣິວຊ຺ເຊສິໍ, ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ຈ ອຸໂຠ ຫຕ຺ເຖ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອເກເນວ ປາເທນ ອຏ຺ຐາສິໍ. ອຸທ຺ເທສນ຺ຕິ ນິມນ຺ຕນໍ. ອຸທິສ຺ສກຕນ຺ຕິ ເກຈິ. ນ ສາທິຍິນ຺ຕິ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍ ປຏິກ຺ຂິປິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອຕາທິສໍ ກຣິຕ຺ວານ, ພຫຸໍ ທຸຄ຺ຄຕິຄາມິນນ຺ຕິ ເອຕາທິສໍ ເອວຣູປໍ ວິປາກນິພ຺ພຕ຺ຕນກໍ ທຸຄ຺ຄຕິຄາມິນໍ ພຫຸໍ ປາປກມ຺ມໍ ປຸຣິມຊາຕີສຸ ອິຘ ຈ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ. ວຸຍ຺ຫມາໂນ ¶ ມໂຫເຆນາຕິ ກາໂມຆາທິນາ ມຫຕາ ໂອເຆນ ວິເສສໂຕ ທິຏ຺ໂຐເຆນ ອປາຍສມຸທ຺ທໍ ປຕິອາກຑ຺ຒິຍມາໂນ, ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓມາຄມນ຺ຕິ ຕາທິເສນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມຈ຺ຉິທ຺ເທນ ກິຈ຺ເຉນ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາວໍ ລຠິຕ຺ວາ ອິທານິ ປຸຎ຺ຎພເລນ ພຸທ຺ຘໍ ‘‘ສຣຓ’’ນ຺ຕິ ອາຄມາສິໍ, ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’’ຕິ ອເວຈ຺ຈປສາເທນ ສຕ຺ຖຣິ ປສີທິໍ. ສຣຓຄມນໍ ປສ຺ສ, ປສ຺ສ ຘມ຺ມສຸຘມ຺ມຕນ຺ຕິ ອາຍຕນຄຕໍ ມມ ສຣຓຄມນໍ ປສ຺ສ, ປສ຺ສ ສາສນຘມ຺ມສ຺ສ ¶ ຈ ສຸຘມ຺ມຕໍ ໂຍຫໍ ຕຖາມິຈ຺ຉາປຏິປນ຺ໂນປິ ເອໂກວາເທເນວ ສຕ຺ຖາຣາ ເອທິສໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ສມ຺ປາປິໂຕ. ‘‘ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ’’ຕິອາທິນາ ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ ເຕນາຫ (ອປ. ເຖຣ ໒.໔໖.໑໗-໒໑) –

‘‘ຕິສ຺ສສ຺ສາຫໍ ຠຄວໂຕ, ໂພຘິຣຸກ຺ຂມວນ຺ທິຍໍ;

ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ພີຊນິໍ ຕຕ຺ຖ, ສີຫາສນມພີຊຫໍ.

‘‘ທ຺ເວນວຸເຕ ອິໂຕ ກປ຺ເປ, ສີຫາສນມພີຊຫໍ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ພີຊນາຍ ອິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ຊມ຺ພຸກຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ເສນກຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ສ຺ວາຄຕໍ ວຕາຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ເສນກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນນ຺ໂຕ ສິຂິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ໂມຣຫຕ຺ເຖນ ຠຄວນ຺ຕໍ ປູເຊສິ. ໂສ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຸຣຸເວລກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຠຄິນິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ເສນໂກຕິສ຺ສ ນາມໍ ອໂຫສິ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ວິຊ຺ຊາສິປ຺ເປສຸ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ຄໂຕ ຆຣາວາສໍ ວສຕິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ມຫາຊໂນ ສໍວຈ຺ຉເຣ ສໍວຈ຺ຉເຣ ຜຄ຺ຄຸນມາເສ ອຸຕ຺ຕຣຜຄ຺ຄຸນນກ຺ຂຕ຺ເຕ ອຸສ຺ສວໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ຄຍາຍໍ ຕິຕ຺ຖາຠິເສກໍ ກໂຣຕິ. ເຕນ ຕໍ ອຸສ຺ສວໍ ¶ ‘‘ຄຍາຜຄ຺ຄູ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຖ ຠຄວາ ຕາທິເສ ອຸສ຺ສວທິວເສ ເວເນຍ຺ຍານຸກມ຺ປາຍ ຄຍາຕິຕ຺ຖສມີເປ ວິຫຣຕິ, ມຫາຊໂນປິ ຕິຕ຺ຖາຠິເສກາຘິປ຺ປາເຍນ ຕໂຕ ¶ ຕໂຕ ຕໍ ຐານໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເສນໂກປິ ຕິຕ຺ຖາຠິເສກຕ຺ຖໍ ຕໍ ຐານໍ ອຸປຄໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໒.໔໖.໙-໑໖) –

‘‘ໂມຣຫຕ຺ຖໍ ¶ ຄເຫຕ຺ວານ, ອຸເປສິໍ ໂລກນາຍກໍ;

ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ສຸມໂນ, ໂມຣຫຕ຺ຖມທາສຫໍ.

‘‘ອິມິນາ ໂມຣຫຕ຺ເຖນ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ນິພ຺ພາຍິໍສຸ ຕໂຍ ອຄ຺ຄີ, ລຠາມິ ວິປຸລໍ ສຸຂໍ.

‘‘ອໂຫ ພຸທ຺ໂຘ ອໂຫ ຘມ຺ໂມ, ອໂຫ ໂນ ສຕ຺ຖຸສມ຺ປທາ;

ທຕ຺ວານຫໍ ໂມຣຫຕ຺ຖໍ, ລຠາມິ ວິປຸລໍ ສຸຂໍ.

‘‘ຕິຍຄ຺ຄີ ນິພ຺ພຸຕາ ມຍ຺ຫໍ, ຠວາ ສພ຺ເພ ສມູຫຕາ;

ສພ຺ພາສວາ ປຣິກ຺ຂີຓາ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ.

‘‘ເອກຕິໍເສ ອິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ທານມທທິໍ ຕທາ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ໂມຣຫຕ຺ຖສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕໂສມນສ຺ໂສ ອຸທານວເສນ –

໒໘໗.

‘‘ສ຺ວາຄຕໍ ວຕ ເມ ອາສິ, ຄຍາຍໍ ຄຍຜຄ຺ຄຸຍາ;

ຍໍ ອທ຺ທສາສິໍ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ເທເສນ຺ຕໍ ຘມ຺ມມຸຕ຺ຕມໍ.

໒໘໘.

‘‘ມຫປ຺ປຠໍ ຄຓາຈຣິຍໍ, ອຄ຺ຄປຕ຺ຕໍ ວິນາຍກໍ;

ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ, ຊິນໍ ອຕຸລທສ຺ສນໍ.

໒໘໙.

‘‘ມຫານາຄໍ ມຫາວີຣໍ, ມຫາຊຸຕິມນາສວໍ;

ສພ຺ພາສວປຣິກ຺ຂີຓໍ, ສຕ຺ຖາຣມກຸໂຕຠຍໍ.

໒໙໐.

‘‘ຈິຣສງ຺ກິລິຏ຺ຐໍ ¶ ວຕ ມໍ, ທິຏ຺ຐິສນ຺ທານພນ຺ຘິຕໍ;

ວິໂມຈຍິ ໂສ ຠຄວາ, ສພ຺ພຄນ຺ເຖຫິ ເສນກ’’ນ຺ຕິ. –

ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ສ຺ວາຄຕໍ ວຕ ເມ ອາສີຕິ ມຍາ ສຸຏ຺ຐຸ ອາຄຕໍ ວຕ ອາສິ. ມມ ວາ ສຸນ຺ທຣໍ ວຕ ອາຄມນໍ ອາສິ. ຄຍາຍນ຺ຕິ ຄຍາຕິຕ຺ຖສມີເປ. ຄຍຜຄ຺ຄຸຍາຕິ ‘‘ຄຍາຜຄ຺ຄູ’’ຕິ ລທ຺ຘໂວຫາເຣ ຜຄ຺ຄຸນມາສສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣຜຄ຺ຄຸນີນກ຺ຂຕ຺ເຕ. ‘‘ຍ’’ນ຺ຕິອາທິ ສ຺ວາຄຕຠາວສ຺ສ ກາຣຓທສ຺ສນໍ. ຕຕ຺ຖ ຍນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ. ອທ຺ທສາສິນ຺ຕິ ອທ຺ທກ຺ຂິໍ. ສມ຺ພຸທ຺ຘນ຺ຕິ ສມ຺ມາ ສາມໍ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ. ເທເສນ຺ຕໍ ຘມ຺ມມຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມໍ ອຄ຺ຄໍ ສພ຺ພເສຏ຺ຐໍ ເອກນ຺ຕນິຍ຺ຍານິກໍ ຘມ຺ມໍ ເວເນຍ຺ຍຊ຺ຌາສຍານຸຣູປໍ ຠາສນ຺ຕໍ.

ມຫປ຺ປຠນ຺ຕິ ມຫຕິຍາ ສຣີຣປ຺ປຠາຍ ຎາຓປ຺ປຠາຍ ຈ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ຄຓາຈຣິຍນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸປຣິສາທີນໍ ຄຓານໍ ອຸຕ຺ຕເມນ ທມເຖນ ອາຈາຣສິກ຺ຂາປເນນ ຄຓາຈຣິຍໍ. ອຄ຺ຄຠູຕານໍ ສີລາທີນໍ ¶ ຄຸຓານໍ ອຘິຄເມນ ອຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ. ເທວມນຸສ຺ສາທີນໍ ປຣເມນ ວິນເຍນ ວິນຍນໂຕ, ສຍໍ ນາຍກຣຫິຕຕ຺ຕາ ຈ ວິນາຍກໍ. ເກນຈິ ອນຠິຠູໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສກລໍ ໂລກໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ, ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ມາຣານໍ ຊິຕຕ຺ຕາ ຈ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ຊິນໍ ສເທວເກ ໂລເກ ອຄ຺ຄຊິນໍ, ພາຕ຺ຕິໍສວຣມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓອສີຕິອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນາທິປຏິມຓ຺ຑິຕຣູປກາຍຕາຍ ທສພລຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊາທິຄຸຓປຏິມຓ຺ຑິຕຘມ຺ມກາຍຕາຍ ຈ ¶ ສເທວເກນ ໂລເກນ ອປຣິເມຍ຺ຍທສ຺ສນຕາຍ ອສທິສທສ຺ສນຕາຍ ຈ ອຕຸລທສ຺ສນໍ.

ຄຕິພລປຣກ຺ກມາທິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ມຫານາຄສທິສຕ຺ຕາ, ນາເຄສຸປິ ຂີຓາສເວສຸ ມຫານຸຠາວຕາຍ ຈ ມຫານາຄໍ. ມາຣເສນາວິມຖນໂຕ ມຫາວິກ຺ກນ຺ຕຕາຍ ຈ ມຫາວີຣໍ. ມຫາຊຸຕິນ຺ຕິ ມຫາປຕາປໍ ມຫາເຕຊນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນຕ຺ຖິ ເອຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ອາສວາຕິ ອນາສວໍ. ສພ຺ເພ ອາສວາ ສວາສນາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ເອຕສ຺ສາຕິ ສພ຺ພາສວປຣິກ຺ຂີຓໍ. ກາມໍ ສາວກພຸທ຺ຘາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຈ ຂີຓາສວາວ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘາ ເອວ ປນ ສວາສເນ ອາສເວ ເຂເປນ຺ຕີຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ອນາສວ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ສພ຺ພາສວປຣິກ຺ຂີຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສພ຺ເພ ອາສວາ ສວາສນາ ປຣິກ຺ຂີຓາ ເອຕສ຺ສາຕິ ສພ຺ພາສວປຣິກ຺ຂີຓ’’ນ຺ຕິ. ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກປຣມຕ຺ເຖຫິ ຍຖາຣຫໍ ເວເນຍ຺ຍານໍ ອນຸສາສນໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ, ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊວິສາຣທຕາຍ ກຸໂຕຈິປິ ¶ ຠຍາຠາວໂຕ ອກຸໂຕຠຍໍ, ເອວຣູປໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ຍໍ ຍສ຺ມາ ອທ຺ທສາສິໍ, ຕສ຺ມາ ສ຺ວາຄຕໍ ວຕ ເມ ອາສີຕິ ໂຍຊນາ.

ອິທານິ ສຕ຺ຖຸ ທສ຺ສເນນ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘຄຸຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ກຎ຺ຊິຍປຸຓ຺ຓລາພຸ ວິຍ ຕກ຺ກຠຣິຕຈາຏິ ວິຍ ວສາປີຕປິໂລຕິກາ ວິຍ ຈ ສໍກິເລສວຕ຺ຖູຫິ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ຈິຣກາລໍ ສໍກິລິຏ຺ຐໍ. ຄທ຺ທຸລພນ຺ຘິຕໍ ວິຍ ຖມ຺ເຠ ສາຣເມຍໍ ສກ຺ກາຍຖມ຺ເຠ ທິຏ຺ຐິສນ຺ທາເນນ, ທິຏ຺ຐິພນ຺ຘເນນ ພນ຺ຘິຕໍ ພທ຺ຘໍ, ຕໂຕ ວິໂມເຈນ຺ໂຕ ຈ ອຠິຊ຺ຌາທີຫິ ສພ຺ພຄນ຺ເຖ ຫິ ມໍ ເສນກໍ ອຣິຍມຄ຺ຄຫຕ຺ເຖນ, ວິໂມຈຍິ ວຕ ໂສ ຠຄວາ ມຍ຺ຫໍ ສຕ຺ຖາຕິ ຠຄວຕິ ອຠິປ຺ປສາທໍ ປເວເທຕິ.

ເສນກຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ສມ຺ຠູຕຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ໂຍ ທນ຺ຘກາເລຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ສມ຺ຠູຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘສຸຎ຺ເຎ ໂລເກ ຈນ຺ທຠາຄາຍ ນທິຍາ ¶ ຕີເຣ ກິນ຺ນຣໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ເອກທິວສໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕຎ຺ຊລີ ອຊ຺ຊຸນປຸປ຺ເຜຫິ ປູຊໍ ອກາສິ. ໂສ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສມ຺ຠູໂຕຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ປຣິນິພ຺ພານສ຺ສ ປຈ຺ຉາ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ¶ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໒.໕໒.໒໘-໓໖) –

‘‘ຈນ຺ທຠາຄານທີຕີເຣ, ອໂຫສິໍ ກິນ຺ນໂຣ ຕທາ;

ອທ຺ທສໍ ວິຣຊໍ ພຸທ຺ຘໍ, ສຍມ຺ຠຸໍ ອປຣາຊິຕໍ.

‘‘ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ສຸມໂນ, ເວທຊາໂຕ ກຕຎ຺ຊລີ;

ຄເຫຕ຺ວາ ອຊ຺ຊຸນໍ ປຸປ຺ຜໍ, ສຍມ຺ຠຸໍ ອຠິປູຊຍິໍ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ເມນ ສຸກເຕນ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຊຫິຕ຺ວາ ກິນ຺ນຣໍ ເທຫໍ, ຕາວຕິໍສມຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ຉຕ຺ຕິສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ¶ ເທວິນ຺ໂທ, ເທວຣຊ຺ຊມກາຣຍິໍ;

ທສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ, ມຫາຣຊ຺ຊມກາຣຍິໍ.

‘‘ປເທສຣຊ຺ຊໍ ວິປຸລໍ, ຄຓນາໂຕ ອສງ຺ຂິຍໍ;

ສຸເຂຕ຺ເຕ ວປ຺ປິຕໍ ພີຊໍ, ສຍມ຺ຠຸມ຺ຫິ ອໂຫ ມມ.

‘‘ກຸສລໍ ວິຊ຺ຊເຕ ມຍ຺ຫໍ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ;

ປູຊາຣໂຫ ອຫໍ ອຊ຺ຊ, ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສາສເນ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ວິມຸຕ຺ຕິສຸເຂນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວສ຺ສສຕປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຠຄວຕິ ເວສາລິເກສຸ ວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕເກສຸ ທສ ວຕ຺ຖູນິ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ຐິເຕສຸ ກາກຓ຺ຑກປຸຕ຺ເຕນ ຍສຕ຺ເຖເຣນ ອຸສ຺ສາຫິເຕຫິ ສຕ຺ຕສເຕຫິ ຂີຓາສເວຫິ ຕໍ ທິຏ຺ຐິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສທ຺ຘມ຺ມໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ເຕຫິ ຘມ຺ມວິນຍສງ຺ຄເຫ ກເຕ ເຕສໍ ວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕການໍ ອຸທ຺ຘມ຺ມອຸພ຺ພິນຍທີປເນ ຘມ຺ມສໍເວເຄນ ເຖໂຣ –

໒໙໑.

‘‘ໂຍ ທນ຺ຘກາເລ ຕຣຕິ, ຕຣຓີເຍ ຈ ທນ຺ຘເຍ;

ອໂຍນິສໍວິຘາເນນ, ພາໂລ ທຸກ຺ຂໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ.

໒໙໒.

‘‘ຕສ຺ສຕ຺ຖາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ກາຬປກ຺ເຂວ ຈນ຺ທິມາ;

ອາຍສກ຺ຍຎ຺ຈ ປປ຺ໂປຕິ, ມິຕ຺ເຕຫິ ຈ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ.

໒໙໓.

‘‘ໂຍ ¶ ທນ຺ຘກາເລ ທນ຺ເຘຕິ, ຕຣຓີເຍ ຈ ຕາຣເຍ;

ໂຍນິໂສ ສໍວິຘາເນນ, ສຸຂໍ ປປ຺ໂປຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ.

໒໙໔.

‘‘ຕສ຺ສຕ຺ຖາ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ, ສຸກ຺ກປກ຺ເຂວ ຈນ຺ທິມາ;

ຍໂສ ກິຕ຺ຕິຎ຺ຈ ປປ຺ໂປຕິ, ມິຕ຺ເຕຫິ ນ ວິຣຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ຠຓນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ທນ຺ຘກາເລ ຕຣຕີຕິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ກຕ຺ຕພ຺ພວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ – ‘‘ກປ຺ປຕິ ນຸ ໂຂ, ນ ນຸ ໂຂ ກປ຺ປຕີ’’ຕິ ວິນຍກຸກ຺ກຸຈ຺ເຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຍາວ ວິຍຕ຺ຕໍ ວິນຍຘຣໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕໍ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ນ ວິໂນເທຕິ, ຕາວ ທນ຺ຘກາເລ ຕສ຺ສ ກິຈ຺ຈສ຺ສ ທນ຺ຘາຍິຕພ຺ພສມເຍ ຕຣຕິ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ວີຕິກ຺ກມໍ ກໂຣຕິ. ຕຣຓີເຍ ຈ ທນ຺ຘເຍຕິ ຄຫຏ຺ຐສ຺ສ ຕາວ ສຣຓຄມນສີລສມາທານາທິເກ, ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕກຣຓາທິເກ ¶ ສມຖວິປສ຺ສນານຸໂຍເຄ ຈ ຕຣິຕພ຺ເພ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ສີຆໍ ຕໍ ກິຈ຺ຈໍ ອນນຸຍຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ – ‘‘ອາຄມນມາເສ ປກ຺ເຂ ວາ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ທນ຺ຘາເຍຍ຺ຍ, ຕໍ ກິຈ຺ຈໍ ອກໂຣນ຺ໂຕວ ກາລໍ ວີຕິນາເມຍ຺ຍ. ອໂຍນິສໍວິຘາເນນາຕິ ເອວໍ ທນ຺ຘາຍິຕພ຺ເພ ຕຣນ຺ໂຕ ຕຣິຕພ຺ເພ ຈ ທນ຺ຘາຍນ຺ໂຕ ອນຸປາຍສໍວິຘາເນນ ອຸປາຍສໍວິຘານາຠາເວນ ພາໂລ, ມນ຺ທພຸທ຺ຘິໂກ ປຸຄ຺ຄໂລ, ສມ຺ປຕິ ອາຍຕິຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຖໍ ປາປຸຓາຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ຖາ ປຣິຫາຍນ຺ຕີຕິ ຕສ຺ສ ຕຖາຣູປສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາທິເຠທາ ອຕ຺ຖາ ກາຬປກ຺ເຂ ຈນ຺ທິມາ ວິຍ, ປຣິຫາຍນ຺ຕິ ທິວເສ ¶ ທິວເສ ປຣິກ຺ຂຍໍ ປຣິຍາທານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ‘‘ອສຸໂກ ປຸຄ຺ຄໂລ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ອປ຺ປສນ຺ໂນ ກຸສີໂຕ ຫີນວີຣິໂຍ’’ຕິອາທິນາ. ອາຍສກ຺ຍໍ ວິຎ຺ຎູຫິ ຄຣຫິຕພ຺ພຕໍ ປປ຺ໂປຕິ ປາປຸຓາຕິ. ມິຕ຺ເຕຫິ ຈ ວິຣຸຊ຺ຌຕີຕິ ‘‘ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊ, ມາ ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊາ’’ຕິ ໂອວາທທາຍເກຫິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕຫິ ‘‘ອວຈນີຍາ ມຍ’’ນ຺ຕິ ໂອວາທສ຺ສ ອນາທາເນເນວ ວິຣຸທ຺ໂຘ ນາມ ໂຫຕິ.

ເສສຄາຖາທ຺ວຍສ຺ສ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເກຈິ ປເນຕ຺ຖ – ‘‘ຕຣຕິ ທນ຺ຘເຍ’’ຕິປທານໍ ອຕ຺ຖຠາເວນ ຠາວນາຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຄ຺ຄຫນິຄ຺ຄເຫ ອຸທ຺ຘຣນ຺ຕິ. ຕໍ ປຈ຺ຉິມຄາຖາສຸ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ປຸຣິມາ ຫິ ທ຺ເວ ຄາຖາ ປພ຺ພຊິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈຣິຕພ຺ພໍ ສມຓຘມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປກຕຕາຍ ທສ ວຕ຺ຖູນິ ທີເປຕ຺ວາ ສງ຺ເຆນ ນິກ຺ກຑ຺ຒິເຕ ວຊ຺ຊິປຸຕ຺ຕເກ ສນ຺ຘາຍ ເຖເຣນ ວຸຕ຺ຕາ. ປຈ຺ຉິມາ ປນ ອຕ຺ຕສທິເສ ສມ຺ມາ ປຏິປນ຺ເນ ສກຕ຺ຖໍ ນິປ຺ຜາເທຕ຺ວາ ຐິເຕຕິ.

ສມ຺ຠູຕຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ຣາຫຸລຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ອຸຠເຍນາຕິອາທິກາ ¶ ອາຍສ຺ມໂຕ ຣາຫຸລຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນນ຺ໂຕ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສິກ຺ຂາກາມານໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ¶ ສຍມ຺ປິ ຕໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ເສນາສນວິໂສຘນວິຊ຺ໂຊຕນາທິກໍ ອຸຬາຣໍ ປຸຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ປຓິຘານມກາສິ. ໂສ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ຍໂສຘຣາຍ ເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຣາຫຸໂລຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ມຫຕາ ຂຕ຺ຕິຍປຣິວາເຣນ ວຑ຺ຒິ, ຕສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາວິຘານໍ ຂນ຺ຘເກ (ມຫາວ. ໑໐໕) ອາຄຕເມວ. ໂສ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ອເນເກຫິ ສຸຕ຺ຕປເທຫິ ສຸລທ຺ໂຘວາໂທ ປຣິປກ຺ກຎາໂຓ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໑.໒.໖໘-໘໕) –

‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ, ໂລກເຊຏ຺ຐສ຺ສ ຕາທິໂນ;

ສຕ຺ຕຠູມມ຺ຫິ ປາສາເທ, ອາທາສໍ ສນ຺ຖຣິໍ ອຫໍ.

‘‘ຂີຓາສວສຫສ຺ເສຫິ, ປຣິກິຓ຺ໂຓ ມຫາມຸນິ;

ອຸປາຄມິ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ, ທ຺ວິປທິນ຺ໂທ ນຣາສໂຠ.

‘‘ວິໂຣເຈນ຺ໂຕ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ, ເທວເທໂວ ນຣາສໂຠ;

ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ຐິໂຕ ສຕ຺ຖາ, ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສຖ.

‘‘ເຍນາຍໍ ໂຊຕິຕາ ເສຍ຺ຍາ, ອາທາໂສວ ສຸສນ຺ຖໂຕ;

ຕມຫໍ ກິຕ຺ຕຍິສ຺ສາມິ, ສຸຓາຖ ມມ ຠາສໂຕ.

‘‘ໂສຓ຺ຓມຍາ ຣູປິມຍາ, ອໂຖ ເວຬຸຣິຍາມຍາ;

ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິ ປາສາທາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ຈຕຸສຏ຺ຐິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເທວິນ຺ໂທ, ເທວຣຊ຺ຊໍ ກຣິສ຺ສຕິ;

ສຫສ຺ສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ, ຠວິສ຺ສຕິ ອນນ຺ຕຣາ.

‘‘ເອກວີສຕິກປ຺ປມ຺ຫິ, ວິມໂລ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ;

ຈາຕຸຣນ຺ໂຕ ວິຊິຕາວີ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ນຄຣໍ ເຣຓຸວຕີ ນາມ, ອິຏ຺ຐກາຫິ ສຸມາປິຕໍ;

ອາຍາມໂຕ ຕີຓິ ສຕໍ, ຈຕຸຣສ຺ສສມາຍຸຕໍ.

‘‘ສຸທສ຺ສໂນ ນາມ ປາສາໂທ, ວິສ຺ສກມ຺ເມນ ມາປິໂຕ;

ກູຏາຄາຣວຣູເປໂຕ, ສຕ຺ຕຣຕນຠູສິໂຕ.

‘‘ທສສທ຺ທາວິວິຕ຺ຕໍ ¶ ຕໍ, ວິຊ຺ຊາຘຣສມາກຸລໍ;

ສຸທສ຺ສນໍວ ນຄຣໍ, ເທວຕານໍ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ປຠາ ¶ ນິຄ຺ຄຈ຺ຉເຕ ຕສ຺ສ, ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ເຕວ ສູຣິເຍ;

ວິໂຣເຈສ຺ສຕິ ຕໍ ນິຈ຺ຈໍ, ສມນ຺ຕາ ອຏ຺ຐໂຍຊນໍ.

‘‘ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສມ຺ຫິ, ໂອກ຺ກາກກຸລສມ຺ຠໂວ;

ໂຄຕໂມ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ຕຸສິຕາ ໂສ ຈວິຕ຺ວານ, ສຸກ຺ກມູເລນ ໂຈທິໂຕ;

ໂຄຕມສ຺ສ ຠຄວໂຕ, ອຕ຺ຣໂຊ ໂສ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ສເຈວເສຍ຺ຍ ອຄາຣໍ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຠເວຍ຺ຍ ໂສ;

ອຏ຺ຐານເມຕໍ ຍໍ ຕາທີ, ອຄາເຣ ຣຕິມຊ຺ຌຄາ.

‘‘ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຄາຣມ຺ຫາ, ປພ຺ພຊິສ຺ສຕິ ສຸພ຺ພໂຕ;

ຣາຫຸໂລ ນາມ ນາເມນ, ອຣຫາ ໂສ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ກິກີວ ອຓ຺ຑໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ, ຈາມຣີ ວິຍ ວາລຘິໍ;

ນິປໂກ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ, ມມໍ ຣກ຺ຂິ ມຫາມຸນິ.

‘‘ຕສ຺ສາຫໍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ, ວິຫາສິໍ ສາສເນ ຣໂຕ;

ສພ຺ພາສເວ ປຣິຎ຺ຎາຍ, ວິຫຣາມິ ອນາສໂວ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ –

໒໙໕.

‘‘ອຸຠເຍເນວ ¶ ສມ຺ປນ຺ໂນ, ຣາຫຸລຠທ຺ໂທຕິ ມໍ ວິທູ;

ຍຎ຺ຈມ຺ຫິ ປຸຕ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘສ຺ສ, ຍຎ຺ຈ ຘມ຺ເມສຸ ຈກ຺ຂຸມາ.

໒໙໖.

‘‘ຍຎ຺ຈ ເມ ອາສວາ ຂີຓາ, ຍຎ຺ຈ ນຕ຺ຖິ ປຸນພ຺ຠໂວ;

ອຣຫາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍມ຺ຫິ, ເຕວິຊ຺ໂຊ ອມຕທ຺ທໂສ.

໒໙໗.

‘‘ກາມນ຺ຘາ ຊາລປຈ຺ຉນ຺ນາ, ຕຓ຺ຫາຉທນຉາທິຕາ;

ປມຕ຺ຕພນ຺ຘຸນາ ພທ຺ຘາ, ມຈ຺ຉາວ ກຸມິນາມຸເຂ.

໒໙໘.

‘‘ຕໍ ¶ ກາມໍ ອຫມຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ, ເຉຕ຺ວາ ມາຣສ຺ສ ພນ຺ຘນໍ;

ສມູລໍ ຕຓ຺ຫມພ຺ພຸຍ຺ຫ, ສີຕິຠູໂຕສ຺ມິ ນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ. –

ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸຠເຍເນວ ສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ຊາຕິສມ຺ປທາ, ປຏິປຕ຺ຕິສມ຺ປທາຕິ ອຸຠຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາປິ ສມ຺ປນ຺ໂນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຣາຫຸລຠທ຺ໂທຕິ ມໍ ວິທູຕິ ‘‘ຣາຫຸລຠທ຺ໂທ’’ຕິ ມໍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ຫິ ¶ ຊາຕສາສນໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ‘‘ຣາຫຸ ຊາໂຕ, ພນ຺ຘນໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ອຸປາທາຍ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ ‘‘ຣາຫຸໂລ’’ຕິ ນາມໍ ຄຓ຺ຫິ. ຕຕ຺ຖ ອາທິໂຕ ປິຕຣາ ວຸຕ຺ຕປຣິຍາຍເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຣາຫຸລຠທ຺ໂທຕິ ມໍ ວິທູ’’ຕິ. ຠທ຺ໂທຕິ ຈ ປສໍສາວຈນເມຕໍ.

ອິທານິ ຕໍ ອຸຠຍສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຎ຺ຈມ຺ຫີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ. ຈ-ສທ຺ໂທ ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ. ອມ຺ຫິ ປຸຕ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘສ຺ສາຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂອຣສປຸຕ຺ໂຕ ອມ຺ຫິ. ຘມ຺ເມສູຕິ ໂລກິເຍສຸ ໂລກຸຕ຺ຕເຣສຸ ຈ ຘມ຺ເມສຸ, ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈກ຺ຂຸມາຕິ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ຈກ຺ຂຸມາ ຈ ອມ຺ຫີຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ປຸນ ອປຣາປເຣຫິປິ ປຣິຍາເຍຫິ ອຕ຺ຕນິ ອຸຠຍສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ – ‘‘ຍຎ຺ຈ ເມ ອາສວາ ຂີຓາ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍຕິ ທກ຺ຂິຓາຣໂຫ. ອມຕທ຺ທໂສຕິ ນິພ຺ພານສ຺ສ ທສ຺ສາວີ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ອິທານິ ຍາຍ ວິຊ຺ຊາສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ອຠາເວນ ສຕ຺ຕກາໂຍ ກຸມິເນ ພນ຺ຘມຈ຺ຉາ ວິຍ ສໍສາເຣ ປຣິວຕ຺ຕຕິ, ຕໍ ອຸຠຍສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອຕ຺ຕນິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກາມນ຺ຘາ’’ຕິ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກາເມຫິ ກາເມສຸ ວາ ອນ຺ຘາຕິ ກາມນ຺ຘາ. ‘‘ຉນ຺ໂທ ຣາໂຄ’’ຕິອາທິວິຠາເຄຫິ (ຈູຬນິ. ອຊິຕມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໘) ກິເລສກາເມຫິ ຣູປາທີສຸ ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ ອນາທີນວທສ຺ສິຕາຍ ອນ຺ຘີກຕາ. ຊາລປຈ຺ຉນ຺ນາຕິ ສກລໍ ຠວຕ຺ຕຍໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຐິເຕນ ວິສຕ຺ຕິກາຊາເລນ ປກາຣໂຕ ຉນ຺ນາ ປລິຄຸຓ຺ຐິຕາ. ຕຓ຺ຫາຉທນຉາທິຕາຕິ ຕໂຕ ເອວ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາເຕນ ຉທເນນ ຉາທິຕາ ນິວຸຕາ ສພ຺ພໂສ ປຏິກຸຊ຺ຊິຕາ. ປມຕ຺ຕພນ຺ຘຸນາ ພທ຺ຘາ, ມຈ຺ຉາວ ກຸມິນາມຸເຂຕິ ກຸມິນາມຸເຂ ມຈ຺ຉພນ຺ຘານໍ ມຈ຺ຉປສິພ຺ພກມຸເຂ ພທ຺ຘາ ມຈ຺ຉາ ວິຍ ປມຕ຺ຕພນ຺ຘຸນາ ມາເຣນ ¶ ເຍນ ¶ ກາມພນ຺ຘເນນ ພທ຺ຘາ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ຕໂຕ ນ ນິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ອນ຺ໂຕພນ຺ຘນຄຕາວ ໂຫນ຺ຕິ.

ຕໍ ຕຖາຣູປໍ ກາມໍ ພນ຺ຘນຠູຕໍ ອຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປຕ຺ຕິຍາ ປຫາຍ ກິເລສມາຣສ຺ສ ພນ຺ຘນໍ ເຉຕ຺ວາ, ປຸນ ອຣິຍມຄ຺ຄສຕ຺ເຖນ ອນວເສສໂຕ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕໂຕ ເອວ ອວິຊ຺ຊາສງ຺ຂາເຕນ ມູເລນ ສມູລໍ, ກາມຕຓ຺ຫາທິກໍ ຕຓ຺ຫໍ ອພ຺ພຸຍ຺ຫ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ສພ຺ພກິເລສທຣຖປຣິຬາຫາຠາວໂຕ, ສີຕິຠູໂຕ ສອຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ນິພ຺ພຸໂຕ, ອຫໍ ອສ຺ມິ ໂຫມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຣາຫຸລຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ຈນ຺ທນຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ຊາຕຣູເປນາຕິອາທິກາ ¶ ອາຍສ຺ມໂຕ ຈນ຺ທນຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນນ຺ໂຕ ອິໂຕ ເອກຕິໍເສ ກປ຺ເປ ພຸທ຺ຘສຸຎ຺ເຎ ໂລເກ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ສຸທສ຺ສນໍ ນາມ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ປພ຺ພຕນ຺ຕເຣ ວສນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ກຸຏຊປຸປ຺ເຜຫິ ປູຊໍ ອກາສິ. ໂສ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຠວສມ຺ປນ຺ເນ ກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຈນ຺ທໂນຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຆຣາວາສໍ ວສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສຕາປນ຺ໂນ ອໂຫສິ. ໂສ ເອກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ຆຣາວາສໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕຸໍ ສາວຕ຺ຖິໍ ອາຄໂຕ ສຸສາເນ ວສຕິ. ຕສ຺ສ ອາຄຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕາ ທາຣກໍ ອາທາຍ ມຫຕາ ປຣິວາເຣນ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉຕິ – ‘‘ອິຕ຺ຖິກຸຕ຺ຕາທີຫິ ນໍ ປໂລເຠຕ຺ວາ ອຸປ຺ປພ຺ພາເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ ທູຣໂຕວ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທານິສ຺ສາ ອວິສໂຍ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຍຖາຣທ຺ຘໍ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ຉຬຠິຎ຺ໂຎ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໒.໕໒.໓໗-໔໓) –

‘‘ຫິມວນ຺ຕສ຺ສາວິທູເຣ ¶ , ວສໂລ ນາມ ປພ຺ພໂຕ;

ພຸທ຺ໂຘ ສຸທສ຺ສໂນ ນາມ, ວສເຕ ປພ຺ພຕນ຺ຕເຣ.

‘‘ປຸປ຺ຜໍ ເຫມວນ຺ຕໍ ມຍ຺ຫ, ເວຫາສໍ ອຄມາສຫໍ;

ຕຕ຺ຖທ຺ທສາສິໍ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ໂອຆຕິຓ຺ຓມນາສວໍ.

‘‘ປຸປ຺ຜໍ ກຸຏຊມາທາຍ, ສິເຣ ກຕ຺ວານ ອຎ຺ຊລິໍ;

ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຠິໂຣເປສິໍ, ສຍມ຺ຠຸສ຺ສ ມເຫສິໂນ.

‘‘ເອກຕິໍເສ ອິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ປຸປ຺ຜມຠິປູຊຍິໍ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ພຸທ຺ຘປູຊາຍິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ຉຬຠິຎ຺ໂຎ ປນ ຫຸຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ຈ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ອຕ຺ຕນາ ປຸພ຺ເພ ວສິຕຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ. ສຫາຍຠິກ຺ຂູຫິ – ‘‘ວິປ຺ປສນ຺ນານິ ໂຂ ເຕ, ອາວຸໂສ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ກຈ຺ຈິ ຕຍາ ສຈ຺ຈານິ ປຏິວິທ຺ຘານີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ –

໒໙໙.

‘‘ຊາຕຣູເປນ ສຎ຺ຉນ຺ນາ, ທາສີຄຓປຸຣກ຺ຂຕາ;

ອງ຺ເກນ ປຸຕ຺ຕມາທາຍ, ຠຣິຍາ ມໍ ອຸປາຄມິ.

໓໐໐.

‘‘ຕຎ຺ຈ ¶ ¶ ທິສ຺ວານ ອາຍນ຺ຕິໍ, ສກປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມາຕຣໍ;

ອລງ຺ກຕໍ ສຸວສນໍ, ມຈ຺ຈຸປາສໍວ ໂອຑ຺ຑິຕໍ.

໓໐໑.

‘‘ຕໂຕ ເມ ມນສີກາໂຣ, ໂຍນິໂສ ອຸທປຊ຺ຊຖ;

ອາທີນໂວ ປາຕຸຣຫຸ, ນິພ຺ພິທາ ສມຕິຏ຺ຐຖ.

໓໐໒.

‘‘ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິ ເມ, ປສ຺ສ ຘມ຺ມສຸຘມ຺ມຕໍ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ກເຖນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕຕ຺ຖ ຊາຕຣູເປນ ສຎ຺ຉນ຺ນາຕິ ຊາຕຣູປມເຍນ ສີສູປຄາທິອລງ຺ກາເຣນ ອລງ຺ກຣຓວເສນ ປຏິຈ຺ຉາທິຕສຣີຣາ, ສພ຺ພາຠຣຓຠູສິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທາສີຄຓປຸຣກ຺ຂຕາຕິ ຍຖາຣຫໍ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ທາສິຄເຓນ ¶ ປຸຣໂຕ ກຕາ ປຣິວາຣິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອງ຺ເກນ ປຸຕ຺ຕມາທາຍາຕິ ‘‘ອປິ ນາມ ປຸຕ຺ຕມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ເຄຫສ຺ສິຕສາໂຕ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ອງ຺ເກນ ຄເຫຕ຺ວາ.

ອາຍນ຺ຕິນ຺ຕິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ. ສກປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມາຕຣນ຺ຕິ ມມ ໂອຣສປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຊນນິໍ, ມຍ຺ຫໍ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພມິທໍ ເຖໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ກາມຣາຄສມຸຈ຺ເຉທໍ ພຫຸມຎ຺ຎນ຺ໂຕ ວທຕິ. ໂຍນິໂສ ອຸທປຊ຺ຊຖາຕິ ‘‘ເອວຣູປາປິ ນາມ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ຊຣາພ຺ຍາຘິມຣເຓຫິ ອຠິຠຸຍ຺ຍຕິ, ອໂຫ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ ອຘຸວາ ອນສ຺ສາສິກາ’’ຕິ ເອວໍ ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ຈນ຺ທນຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ຘມ຺ມິກຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ຘມ຺ໂມ ຫເວຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ຘມ຺ມິກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນນ຺ໂຕ ສິຂິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ມິຄລຸທ຺ທໂກ ຫຸຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ເທວປຣິສາຍ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ຘມ຺ໂມ ເອໂສ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ເທສນາຍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ໂກສລຣຏ຺ເຐ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຘມ຺ມິໂກຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ເຊຕວນປຏິຄ຺ຄຫເຓ ລທ຺ຘປ຺ປສາໂທ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຄາມກາວາເສ ອາວາສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ໂຕ ¶ ອາຄນ຺ຕຸການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວຕ຺ຕາວຕ຺ເຕສຸ ອຸຊ຺ຌານພຫຸໂລ ອກ຺ຂໂມ ອໂຫສິ. ເຕນ ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ວິຫາຣໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ໂສ ເອກໂກວ ອໂຫສິ. ວິຫາຣສາມິໂກ ອຸປາສໂກ ຕໍ ກາຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປກ຺ໂກເສຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕນ ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ – ‘‘ນາຍໍ ອິທາເນວ ອກ຺ຂໂມ, ປຸພ຺ເພປິ ອກ຺ຂໂມ ອໂຫສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ຍາຈິໂຕ ຣຸກ຺ຂຘມ຺ມໍ (ຊາ. ໑.໑.໗໔) ກເຖຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຕສ຺ສ ໂອວາທໍ ເທນ຺ໂຕ –

໓໐໓.

‘‘ຘມ຺ໂມ ¶ ¶ ຫເວ ຣກ຺ຂຕິ ຘມ຺ມຈາຣິໍ, ຘມ຺ໂມ ສຸຈິຓ຺ໂຓ ສຸຂມາວຫາຕິ;

ເອສານິສໍໂສ ຘມ຺ເມ ສຸຈິຓ຺ເຓ, ນ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ຘມ຺ມຈາຣີ.

໓໐໔.

‘‘ນ ຫິ ຘມ຺ໂມ ອຘມ຺ໂມ ຈ, ອຸໂຠ ສມວິປາກິໂນ;

ອຘມ຺ໂມ ນິຣຍໍ ເນຕິ, ຘມ຺ໂມ ປາເປຕິ ສຸຄ຺ຄຕິໍ.

໓໐໕.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ຘມ຺ເມສຸ ກເຣຍ຺ຍ ຉນ຺ທໍ, ອິຕິ ໂມທມາໂນ ສຸຄເຕນ ຕາທິນາ;

ຘມ຺ເມ ຐິຕາ ສຸຄຕວຣສ຺ສ ສາວກາ, ນີຍນ຺ຕິ ຘີຣາ ສຣຓວຣຄ຺ຄຄາມິໂນ.

໓໐໖.

‘‘ວິປ຺ໂຜຏິໂຕ ຄຓ຺ຑມູໂລ, ຕຓ຺ຫາຊາໂລ ສມູຫໂຕ;

ໂສ ຂີຓສໍສາໂຣ ນ ຈຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈນໍ,

ຈນ຺ໂທ ຍຖາ ໂທສິນາ ປຸຓ຺ຓມາສິຍ’’ນ຺ຕິ. – ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ;

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ໂມຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕໂຣ ສຸຈຣິຕຘມ຺ໂມ. ຣກ຺ຂຕີຕິ ອປາຍທຸກ຺ຂໂຕ ຣກ຺ຂຕິ, ສໍສາຣທຸກ຺ຂໂຕ ຈ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍຠູໂຕ ຣກ຺ຂຕິເຍວ. ຘມ຺ມຈາຣິນ຺ຕິ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ຈຣນ຺ຕໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕໍ. ສຸຈິຓ຺ໂຓຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ຈິຓ຺ໂຓ ກມ຺ມຜລານິ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຈິຕ຺ຕີກຕ຺ວາ ອຸປຈິໂຕ. ສຸຂນ຺ຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣສຸຂໍ. ຕຕ຺ຖ ໂລກິຍໍ ຕາວ ກາມາວຈຣາທິເຠໂທ ຘມ຺ໂມ ຍຖາສກໍ ສຸຂໍ ທິຏ຺ເຐ ວາ ຘມ຺ເມ ອຸປປຊ຺ເຊ ວາ ອປເຣ ວາ ປຣິຍາເຍ ອາວຫຕິ ນິປ຺ຜາເທຕິ, ອິຕຣໍ ປນ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສເຍ ຐຕ຺ວາ ຈິຓ຺ໂຓ ປຣມ຺ປຣາຍ ອາວຫຕີຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ອນຸປນິສ຺ສຍສ຺ສ ຕທຠາວໂຕ. ເອສານິສໍໂສ ຘມ຺ເມ ສຸຈິຓ຺ເຓ, ນ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ຘມ຺ມຈາຣີຕິ ຘມ຺ມຈາຣີ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ເມ ສຸຈິຓ຺ເຓ ຕໍນິມິຕ຺ຕໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເອໂສ ຘມ຺ເມ ສຸຈິຓ຺ເຓ ອານິສໍໂສ ອຸທ຺ຣໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຍສ຺ມາ ¶ ຘມ຺ເມເນວ ສຸຄຕິຄມນໍ, ອຘມ຺ເມເນວ ຈ ທຸຄ຺ຄຕິຄມນໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຘມ຺ໂມ ອຘມ຺ໂມ’’ຕິ ອິເມ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອສໍກິຓ຺ຓຜລາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນ ຫິ ຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທິນາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຘມ຺ໂມຕິ ຘມ຺ມປຏິປກ຺ໂຂ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ. ສມວິປາກິໂນຕິ ສທິສວິປາກາ ສມານຜລາ.

ຕສ຺ມາຕິ ¶ ຍສ຺ມາ ຘມ຺ມາຘມ຺ມານໍ ອຍໍ ຍຖາວຸຕ຺ໂຕ ວິປາກເຠໂທ, ຕສ຺ມາ. ຉນ຺ທນ຺ຕິ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາຉນ຺ທໍ. ອິຕິ ໂມທມາໂນ ສຸຄເຕນ ຕາທິນາຕິ ອິຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ໂອວາທທາເນນ ສຸຄເຕນ ສມ຺ມຄ຺ຄເຕນ ສມ຺ມາປຏິປນ຺ເນນ ອິຏ຺ຐາທີສຸ ຕາທິຠາວປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຕາທິນາມວຕາ ເຫຕຸຠູເຕນ ໂມທມາໂນ ¶ ຕຸຏ຺ຐິໍ ອາປຊ຺ຊມາໂນ ຘມ຺ເມສຸ ຉນ຺ທໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ໂຍຊນາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ວິວຏ຺ຏໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຘມ຺ເມ ຐິຕາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍສ຺ມາ ສຸຄຕສ຺ສ ວຣສ຺ສ ສຸຄເຕສຸ ຈ ວຣສ຺ສ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາວກາ ຕສ຺ສ ຘມ຺ເມ ຐິຕາ ຘີຣາ ອຕິວິຍ ອຄ຺ຄຠູຕສຣຓຄາມິໂນ ເຕເນວ ສຣຓຄມນສງ຺ຂາເຕ ຘມ຺ເມ ຐິຕຠາເວນ ສກລວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໂຕປິ ນີຍນ຺ຕິ ນິສ຺ສຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຫິ ຘມ຺ເມສຸ ກເຣຍ຺ຍ ຉນ຺ທນ຺ຕິ.

ເອວໍ ສຕ຺ຖາຣາ ຕີຫິ ຄາຖາຫິ ຘມ຺ເມ ເທສິເຕ ເທສນານຸສາເຣນ ຍຖານິສິນ຺ໂນວ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໒.໕໒.໔໔-໕໐) –

‘‘ມິຄລຸທ຺ໂທ ປຸເຣ ອາສິໍ, ອຣຎ຺ເຎ ວິປິເນ ອຫໍ;

ອທ຺ທສໍ ວິຣຊໍ ພຸທ຺ຘໍ, ເທວສງ຺ຆປຸຣກ຺ຂຕໍ.

‘‘ຈຕຸສຈ຺ຈໍ ປກາເສນ຺ຕໍ, ເທເສນ຺ຕໍ ອມຕໍ ປທໍ;

ອສ຺ໂສສິໍ ມຘຸຣໍ ຘມ຺ມໍ, ສິຂິໂນ ໂລກພນ຺ຘຸໂນ.

‘‘ໂຆເສ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທສິໍ, ອສມປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄເລ;

ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ທຸຕ຺ຕຣໍ ຠວໍ.

‘‘ເອກຕິໍເສ ອິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ສຎ຺ຎມລຠິໍ ຕທາ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ໂຆສສຎ຺ຎາຍິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຖາ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ. ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕໍ ວິເສສໍ ສຕ຺ຖຸ ນິເວເທນ຺ໂຕ ຈຣິມຄາຖາຍ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ວິປ຺ໂຜຏິໂຕຕິ ວິຘຸໂຕ, ມຄ຺ຄຎາເຓນ ປຏິນິສ຺ສຏ຺ໂຐຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄຓ຺ຑມູໂລຕິ ອວິຊ຺ຊາ. ສາ ຫິ ຄຓ຺ຑຕິ ສວຕິ. ‘‘ຄຓ຺ໂຑຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຎ຺ຈນ຺ເນຕໍ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘານໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໑໐໓; ອ. ນິ. ໖.໒໓; ໘.໕໖; ໙.໑໕; ຈູຬນິ. ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສ ໑໓໗) ເອວໍ ສຕ຺ຖາຣາ ວຸຕ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂມູລໂຍຄໂຕ, ກິເລສາສຸຈິປຄ຺ຆຣຓໂຕ, ອຸປ຺ປາທຊຣາຠງ຺ເຄຫິ ອຸທ຺ຘຸມາຕປກ຺ກປຠິຊ຺ຊນໂຕ ຈ, ຄຓ຺ຑາຠິຘານສ຺ສ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກສ຺ສ ¶ ມູລໍ ກາຣຓໍ ຕຓ຺ຫາຊາໂລ ສມູຫໂຕຕິ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາໂຕ ຊາໂລ ມຄ຺ເຄນ ສມຸຄ຺ຆາຏິໂຕ. ໂສ ຂີຓສໍສາໂຣ ນ ຈຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ໂສ ອຫໍ ເອວໍ ປຫີນຕຓ຺ຫາວິຊ຺ຊຕາຍ ປຣິກ຺ຂີຓສໍສາໂຣ ປຫີນຠວມູລຕ຺ຕາ ເອວ ນ ຈຕ຺ຖິ, ນ ຈ ອຸປລພ຺ຠຕິ ຣາຄາທິກິຎ຺ຈນໍ. ຈນ຺ໂທ ຍຖາ ໂທສິນາ ປຸຓ຺ຓມາສິຍນ຺ຕິ ຍຖາ ນາມ ຈນ຺ໂທ ອພ຺ຠມຫິກາທິໂທສຣຫິໂຕ ປຸຓ຺ຓມາສິຍໍ ປຣິປຸຓ຺ຓກາເລ ເອວໍ ອຫມ຺ປິ ອຣຫຕ຺ຕາຘິຄເມນ ອເປຕຣາຄາທິກິຎ຺ຈໂນ ປຣິປຸຓ຺ຓຘມ຺ມໂກຏ຺ຐາໂສ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ຘມ຺ມິກຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ສປ຺ປກຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ຍທາ ¶ ພລາກາຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ສປ຺ປກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນນ຺ໂຕ ອິໂຕ ເອກຕິໍເສ ກປ຺ເປ ມຫານຸຠາໂວ ນາຄຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ສມ຺ຠວສ຺ສ ນາມ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ອພ຺ໂຠກາເສ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ປທຸມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຣິມຸທ຺ຘນິ ຘາເຣນ຺ໂຕ ປູຊໍ ອກາສິ. ໂສ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສປ຺ປໂກຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຊກຣຓິຍາ ¶ ນາມ ນທິຍາ ຕີເຣ ເລຓຄິຣິວິຫາເຣ ວສນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໒.໕໒.໗໘-໘໓) –

‘‘ຫິມວນ຺ຕສ຺ສາວິທູເຣ, ໂຣມໂສ ນາມ ປພ຺ພໂຕ;

ພຸທ຺ໂຘປິ ສມ຺ຠໂວ ນາມ, ອພ຺ໂຠກາເສ ວສີ ຕທາ.

‘‘ຠວນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວານ, ປທຸມໍ ຘາຣຍິໍ ອຫໍ;

ເອກາຫໍ ຘາຣຍິຕ຺ວານ, ຠວນໍ ປຸນຣາຄມິໍ.

‘‘ເອກຕິໍເສ ອິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ພຸທ຺ຘມຠິປູຊຍິໍ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ພຸທ຺ຘປູຊາຍິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ໂສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕຸໍ ສາວຕ຺ຖິໍ ອາຄໂຕ ຎາຕີຫິ ອຸປຏ຺ຐີຍມາໂນ ຕຕ຺ຖ ກຕິປາຫໍ ¶ ວສິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ຎາຕເກ ສຣເຓສຸ ຈ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຍຖາວຸຕ຺ຕຏ຺ຐານເມວ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ອໂຫສິ. ຕໍ ຎາຕກາ ‘‘ອິເຘວ, ຠນ຺ເຕ, ວສຖ, ມຍໍ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຍາຈິໍສຸ. ໂສ ຄມນາກາຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຐິໂຕ ອຕ຺ຕນາ ວສິຕຏ຺ຐານກິຕ຺ຕນາປເທເສນ ວິເວກາຠິຣຕິໍ ປກາເສນ຺ໂຕ –

໓໐໗.

‘‘ຍທາ ພລາກາ ສຸຈິປຓ຺ຑຣຈ຺ຉທາ, ກາຬສ຺ສ ເມຆສ຺ສ ຠເຍນ ຕຊ຺ຊິຕາ;

ປເລຫິຕິ ອາລຍມາລເຍສິນີ, ຕທາ ນທີ ອຊກຣຓີ ຣເມຕິ ມໍ.

໓໐໘.

‘‘ຍທາ ພລາກາ ສຸວິສຸທ຺ຘປຓ຺ຑຣາ, ກາຬສ຺ສ ເມຆສ຺ສ ຠເຍນ ຕຊ຺ຊິຕາ;

ປຣິເຍສຕິ ເລຓມເລຓທສ຺ສິນີ, ຕທາ ນທີ ອຊກຣຓີ ຣເມຕິ ມໍ.

໓໐໙.

‘‘ກໍ ນຸ ຕຕ຺ຖ ນ ຣເມນ຺ຕິ, ຊມ຺ພຸໂຍ ອຸຠໂຕ ຕຫິໍ;

ໂສເຠນ຺ຕີ ອາປຄາກູລໍ, ມມ ເລຓສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ.

໓໑໐.

‘‘ຕາມຕມທສງ຺ຆສຸປ຺ປຫີນາ ¶ ¶ , ເຠກາ ມນ຺ທວຕີ ປນາທຍນ຺ຕິ;

ນາຊ຺ຊ ຄິຣິນທີຫິ ວິປ຺ປວາສສມໂຍ,

ເຂມາ ອຊກຣຓີ ສິວາ ສຸຣມ຺ມາ’’ຕິ. – ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ;

ຕຕ຺ຖ ຍທາຕິ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ. ພລາກາຕິ ພລາກາສກຸຓິກາ. ສຸຈິປຓ຺ຑຣຈ຺ຉທາຕິ ສຸຈິສຸທ຺ຘຘວລປກ຺ຂາ. ກາຬສ຺ສ ເມຆສ຺ສ ຠເຍນ ຕຊ຺ຊິຕາຕິ ຊລຠາຣຠຣິຕຕາຍ ກາຬສ຺ສ ອຎ຺ຊນຄິຣິສນ຺ນິກາສສ຺ສ ປາວຸສ຺ສກເມຆສ຺ສ ຄຊ຺ຊໂຕ ວຸຏ຺ຐິຠເຍນ ນິພ຺ພິຊ຺ຊິຕາ ຠິໍສາປິຕາ. ປເລຫິຕີຕິ ໂຄຈຣຠູມິໂຕ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສຕິ. ອາລຍນ຺ຕິ ນິລຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ກຸລາວກໍ. ອາລເຍສິນີຕິ ຕຕ຺ຖ ອາລຍນໍ ນິລີຍນເມວ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີ. ຕທາ ນທີ ອຊກຣຓີ ຣເມຕິ ມນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ປາວຸສ຺ສກກາເລ ອຊກຣຓີນາມິກາ ນທີ ນໂວທກສ຺ສ ປູຣາ ຫາຣຫາຣິນີ ກຸລງ຺ກສາ ມໍ ຣເມຕິ ມມ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣາເຘຕີຕິ ອຸຕຸປເທສວິເສສກິຕ຺ຕນາປເທເສນ ວິເວກາຠິຣຕິໍ ປກາເສສິ.

ສຸວິສຸທ຺ຘປຓ຺ຑຣາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ວິສຸທ຺ຘປຓ຺ຑຣວຓ຺ຓາ, ອສມ຺ມິສ຺ສວຓ຺ຓາ ສພ຺ພເສຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິເຍສຕີຕິ ມຄ຺ຄຕິ. ເລຓນ຺ຕິ ວສນຏ຺ຐານໍ. ອເລຓທສ຺ສິນີຕິ ວສນຏ຺ຐານໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ. ປຸພ຺ເພ ນິພທ຺ຘວສນຏ຺ຐານສ຺ສ ອຠາເວນ ອເລຓທສ຺ສິນີ, ອິທານິ ປາວຸສ຺ສກກາເລ ເມຆຄຊ຺ຊິເຕນ ອາຫິຕຄພ຺ຠາ ປຣິເຍສຕິ ເລຓນ຺ຕິ ນິພທ຺ຘວສນຏ຺ຐານໍ ກຸລາວກໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກໍ ນຸ ຕຕ຺ຖ…ເປ… ປຈ຺ຉໂຕຕິ ມມ ວສນກມຫາເລຓສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ປຈ຺ຉາຠາເຄ ອາປຄາກູລໍ ອຊກຣຓີນທິຍາ ອຸຠໂຕຕີຣໍ ຕຫິໍ ຕຫິໍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ໂສເຠນ຺ຕິໂຍ ນິຈ຺ຈກາລໍ ຜລຠາຣນມິຕສາຂາ ¶ ສິນິທ຺ຘປຓ຺ຓຈ຺ຉາຍາ ຊມ຺ພຸໂຍ ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ກໍ ນາມ ສຕ຺ຕໍ ນ ຣເມນ຺ຕິ ນຸ, ສພ຺ພໍ ຣເມນ຺ຕິເຍວ.

ຕາມຕມທສງ຺ຆສຸປ຺ປຫີນາຕິ ¶ ອມຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຄທໍ, ເຕນ ມຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອມຕມທາ, ສປ຺ປາ, ເຕສໍ ສງ຺ໂຆ ອມຕມທສງ຺ໂຆ, ຕໂຕ ສຸຏ຺ຐຸ ປຫີນາ ອປຄຕາ. ເຠກາ ມຓ຺ຑູກິໂຍ, ມນ຺ທວຕີ ສຣວຕິໂຍ, ປນາທຍນ຺ຕິ ຕໍ ຐານໍ ມຘຸເຣນ ວສ຺ສິເຕນ ນິນ຺ນາທຍນ຺ຕິ. ນາຊ຺ຊ ¶ ຄິຣິນທີຫິ ວິປ຺ປວາສສມໂຍຕິ ອຊ຺ຊ ເອຕຣຫິ ອຎ຺ຎາຫິປິ ປພ຺ພເຕຍ຺ຍາຫິ ນທີຫິ ວິປ຺ປວາສສມໂຍ ນ ໂຫຕິ, ວິເສສໂຕ ປນ ວາຬມຈ຺ຉສຸສຸມາຣາທິວິຣຫິຕໂຕ ເຂມາ ອຊກຣຓີ ນທີ. ສຸນ຺ທຣຕລຕິຕ຺ຖປຸລິນສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສິວາ. ສຸຏ຺ຐຸ ຣມ຺ມາ ຣມຓີຍາ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ເຖວ ເມ ມໂນ ຣມຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ເອວໍ ປນ ວຕ຺ວາ ຎາຕເກ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ. ສຸຎ຺ຎາຄາຣາຠິຣຕິທີປເນນ ອິທເມວ ຈ ເຖຣສ຺ສ ອຎ຺ຎາພ຺ຍາກຣຓໍ ອໂຫສີຕິ.

ສປ຺ປກຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ມຸທິຕຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ປພ຺ພຊິນ຺ຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຸທິຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນນ຺ໂຕ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ເອກໍ ມຎ຺ຈມທາສິ. ໂສ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ໂກສລຣຏ຺ເຐ ຄຫປຕິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ມຸທິໂຕຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ຕໍ ກຸລໍ ຣຎ຺ຎາ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ປລິພຸທ຺ຘໍ ອໂຫສິ. ມຸທິໂຕ ຣາຊຠຍາຠີໂຕ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ໂຐ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຂີຓາສວຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ອຸປຄຈ຺ຉິ. ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ຠີຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ມາ ຠາຍີ’’ຕິ ສມສ຺ສາເສສິ. ໂສ ‘‘ກິຕ຺ຕເກນ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ກາເລນ ອິທໍ ເມ ຠຍໍ ວູປສເມສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຕຏ຺ຐມາເສ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ – ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອຘິວາເສຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປພ຺ພາເຊຖ ມ’’ນ຺ຕິ ຊີວິຕຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ເຖໂຣ ຕໍ ປພ຺ພາເຊສິ. ໂສ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສາສເນ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ຠເຍ ວູປສນ຺ເຕປິ ສມຓຘມ຺ມໍເຍວ ¶ ¶ ໂຣເຈນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ – ‘‘ອຣຫຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອິມສ຺ມາ ວສນຄພ຺ຠາ ພຫິ ນ ນິກ຺ຂມິສ຺ສາມີ’’ຕິອາທິນາ ປຏິຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໑.໓໖.໓໐-໓໓) –

‘‘ວິປສ຺ສິໂນ ຠຄວໂຕ, ໂລກເຊຏ຺ຐສ຺ສ ຕາທິໂນ;

ເອກໍ ມຎ຺ຈໍ ມຍາ ທິນ຺ນໍ, ປສນ຺ເນນ ສປາຓິນາ.

‘‘ຫຕ຺ຖິຍານໍ ອສ຺ສຍານໍ, ທິພ຺ພຍານໍ ສມຊ຺ຌຄໍ;

ເຕນ ມຎ຺ຈກທາເນນ, ປຕ຺ໂຕມ຺ຫິ ອາສວກ຺ຂຍໍ.

‘‘ເອກນວຸຕິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ມຎ຺ຈມທທິໍ ຕທາ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ມຎ຺ຈທານສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ໂຕ ສຫາຍຠິກ຺ຂູຫິ ອຘິຄຕໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປນ຺ນາກາຣໍ ກເຖນ຺ໂຕ –

໓໑໑.

‘‘ປພ຺ພຊິໍ ¶ ຊີວິກຕ຺ໂຖຫໍ, ລທ຺ຘານ ອຸປສມ຺ປທໍ;

ຕໂຕ ສທ຺ຘໍ ປຏິລຠິໍ, ທຬ຺ຫວີຣິໂຍ ປຣກ຺ກມິໍ.

໓໑໒.

‘‘ກາມໍ ຠິຊ຺ຊຕຸຍໍ ກາໂຍ, ມໍສເປສີ ວິສີຍຣຸໍ;

ອຸໂຠ ຊຓ຺ຓຸກສນ຺ຘີຫິ, ຊງ຺ຆາໂຍ ປປຕນ຺ຕຸ ເມ.

໓໑໓.

‘‘ນາສິສ຺ສໍ ນ ປິວິສ຺ສາມິ, ວິຫາຣາ ຈ ນ ນິກ຺ຂເມ;

ນປິ ປສ຺ສໍ ນິປາເຕສ຺ສໍ, ຕຓ຺ຫາສລ຺ເລ ອນູຫເຕ.

໓໑໔.

‘‘ຕສ຺ສ ເມວໍ ວິຫຣໂຕ, ປສ຺ສ ວີຣິຍປຣກ຺ກມໍ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. –

ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ຊີວິກຕ຺ໂຖຕິ ຊີວິກາຍ ອຕ຺ຖິໂກ ຊີວິກປ຺ປໂຍຊໂນ. ‘‘ເອຕ຺ຖ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ນິພ຺ຠໂຍ ສຸເຂນ ອກິລມນ຺ໂຕ ຊີວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ຊີວິກຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຊິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ລທ຺ຘານ ອຸປສມ຺ປທນ຺ຕິ ປຐມໍ ສາມເຓຣປພ຺ພຊ຺ຊາຍໍ ຐິໂຕ ¶ ຎຕ຺ຕິຈຕຸຕ຺ເຖນ ກມ຺ເມນ ອຸປສມ຺ປທໍ ລຠິຕ຺ວາ. ຕໂຕ ສທ຺ຘໍ ປຏິລຠິນ຺ຕິ ຕໂຕ ອຸປສມ຺ປນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ເສວນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ມາຕິກາ, ຕິສ຺ໂສ ອນຸໂມທນາ, ເອກຈ຺ຈໍ ສຸຕ຺ຕໍ, ສມຖກມ຺ມຏ຺ຐານໍ, ວິປສ຺ສນາວິຘິຎ຺ຈ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ມຫານຸຠາວຕໍ ¶ ທິສ຺ວາ – ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ, ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຘມ຺ໂມ, ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ສງ຺ໂຆ’’ຕິ ຣຕນຕ຺ຕເຍ ສທ຺ຘໍ ປຏິລຠິໍ. ທຬ຺ຫວີຣິໂຍ ປຣກ຺ກມິນ຺ຕິ ເອວໍ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ສຈ຺ຈປຏິເວຘາຍ ທຬ຺ຫວີຣິໂຍ ຖິຣວີຣິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ປຣກ຺ກມິໍ, ອກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຫານາຍ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອຸປສມ຺ປທາຍ ສມ຺ມເທວ ປທຫິໍ.

ຍຖາ ປນ ປຣກ຺ກມິໍ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກາມ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ກາມນ຺ຕິ ຍຖາກາມໍ ເອກໍສໂຕ ວາ ຠິຊ຺ຊຕຸ. ອຍໍ ກາໂຍຕິ ອຍໍ ມມ ປູຕິກາໂຍ, ອິມິນາ ວີຣິຍປຕາເປນ ຠິຊ຺ຊຕິ ເຈ, ຠິຊ຺ຊຕຸ ຉິນ຺ນຠິນ຺ນໍ ໂຫຕຸ. ມໍສເປສີ ວິສີຍຣຸນ຺ຕິ ອິມິນາ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກເມນ ອິມສ຺ມາ ກາຍາ ມໍສເປສິໂຍ ວິສີຍນ຺ຕິ ເຈ, ວິສີຍນ຺ຕຸ ອິໂຕ ຈິໂຕ ວິທ຺ຘໍສນ຺ຕຸ. ອຸໂຠ ຊຓ຺ຓຸກສນ຺ຘີຫິ, ຊງ຺ຆາໂຍ ປປຕນ຺ຕຸ ເມຕິ ອຸໂຠຫິ ຊຓ຺ຓຸກສນ຺ຘີຫິ ສຫ ມມ ອຸໂຠ ຊງ຺ຆາໂຍ ສຕ຺ຖິໂຍ ອູຣຸພນ຺ຘໂຕ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປປຕນ຺ຕຸ. ‘‘ມ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ໂສ ເອວຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ມຸທິຕຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈຕຸກ຺ກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ປຎ຺ຈກນິປາໂຕ

໑. ຣາຊທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ປຎ຺ຈກນິປາເຕ ¶ ¶ ຠິກ຺ຂຸ ສິວຖິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ຣາຊທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ປຸຎ຺ຎໍ ອຸປຈິນນ຺ໂຕ, ອິໂຕ ຈຕຸທ຺ທເສ ກປ຺ເປ ພຸທ຺ຘສຸຎ຺ເຎ ໂລເກ ¶ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ເອກທິວສໍ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ວນນ຺ຕໍ ອຸປຄໂຕ ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ສຸປຣິສຸທ຺ຘໍ ອມ຺ພາຏກຜລໍ ອທາສິ. ໂສ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ສຕ຺ຖວາຫກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ມຫາຣາຊໍ ເວສ຺ສວຓໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘຠາວໂຕ ມາຕາປິຕໂຣ ຣາຊທຕ຺ໂຕຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈຫິ ສກຏສເຕຫິ ຠຓ຺ຑໍ ອາທາຍ ວາຓິຊ຺ຊວເສນ ຣາຊຄຫໍ ອຄມາສິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ຣາຊຄເຫ ອຎ຺ຎຕຣາ ຄຓິກາ ອຠິຣູປາ ທສ຺ສນີຍາ ປຣມໂສຠຄ຺ຄໂຍຄໂຕ ທິວເສ ທິວເສ ສຫສ຺ສໍ ລຠຕິ. ອຖ ໂສ ສຕ຺ຖວາຫປຸຕ຺ໂຕ ທິວເສ ທິວເສ ຕສ຺ສາ ຄຓິກາຍ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ສໍວາສໍ ກປ຺ເປນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ສພ຺ພໍ ຘນໍ ເຂເປຕ຺ວາ ທຸຄ຺ຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຆາສຈ຺ຉາທນມຕ຺ຕມ຺ປິ ອລຠນ຺ໂຕ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປຣິພ຺ຠມນ຺ໂຕ ສໍເວຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ອຸປາສເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ເວຬຸວນໍ ອຄມາສິ.

ເຕນ ຈ ສມເຍນ ສຕ຺ຖາ ມຫຕິຍາ ປຣິສາຍ ປຣິວຸໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ໂສ ປຣິສປຣິຍນ຺ເຕ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຘຸຕງ຺ຄານິ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ສຸສາເນ ວສຕິ. ຕທາ ອຎ຺ຎຕໂຣປິ ສຕ຺ຖວາຫປຸຕ຺ໂຕ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ຕາຍ ຄຓິກາຍ ສຫ ວສຕິ. ສາ ຈ ຄຓິກາ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ມຫຄ຺ຆຣຕນໍ ທິສ຺ວາ ໂລຠໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎຫິ ຘຸຕ຺ຕປຸຣິເສຫິ ຕໍ ມາຣາເປຕ຺ວາ ຕໍ ຣຕນໍ ຄຓ຺ຫິ. ອຖ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖວາຫປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມນຸສ຺ສາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ໂອຈຣກມນຸສ຺ເສ ເປເສສຸໍ. ເຕ ຣຕ຺ຕິຍໍ ຕສ຺ສາ ຄຓິກາຍ ຆຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຉວິອາທີນິ ອນຸປຫຈ຺ເຈວ ຕໍ ມາເຣຕ຺ວາ ສິວຖິກາຍ ຉຑ຺ເຑສຸໍ. ຣາຊທຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕຸໍ ສຸສາເນ ວິຈຣນ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ຄຓິກາຍ ກເຬວຣໍ ¶ ປຏິກ຺ກຸລໂຕ ມນສິ ກາຕຸໍ ອຸປຄໂຕ ກຕິປຍວາເຣ ໂຍນິໂສ ມນສິ ກຕ຺ວາ ອຈິຣມຕຠາວໂຕ ໂສຓສິງ຺ຄາລາທີຫິ ອນຸປຫຕຉວິຕາຍ ວິສຠາຄວຕ຺ຖຸຕາຍ ຈ ອໂຍນິໂສ ¶ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ, ຕຕ຺ຖ ກາມຣາຄໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ສໍວິຄ຺ຄຕຣມານໂສ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຠາສິຕ຺ວາ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ເອກມນ຺ຕໍ ອປສກ຺ກິຕ຺ວາ ອາທິໂຕ ອຸປຏ຺ຐິຕໍ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຍນິໂສ ມນສິກໂຣນ຺ໂຕ ຌານໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕໍ ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຕາວເທວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໒.໔໔.໕໕-໕໙) –

‘‘ວິປິເນ ພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວານ, ສຍມ຺ຠຸໍ ອປຣາຊິຕໍ;

ອມ຺ພາຏກໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ສຍມ຺ຠຸສ຺ສ ອທາສຫໍ.

‘‘ເອກຕິໍເສ ອິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ຜລມທທິໍ ຕທາ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ຜລທານສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາໂຕ –

໓໑໕.

‘‘ຠິກ຺ຂຸ ¶ ສິວຖິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ອທ຺ທສ ອິຕ຺ຖິມຸຊ຺ຌິຕໍ;

ອປວິທ຺ຘໍ ສຸສານສ຺ມິໍ, ຂຊ຺ຊນ຺ຕິໍ ກິມິຫີ ຜຸຏໍ.

໓໑໖.

‘‘ຍຎ຺ຫິ ເອເກ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມຕໍ ທິສ຺ວານ ປາປກໍ;

ກາມຣາໂຄ ປາຕຸຣຫຸ, ອນ຺ໂຘວ ສວຕີ ອຫຸໍ.

໓໑໗.

‘‘ໂອຣໍ ໂອທນປາກມ຺ຫາ, ຕມ຺ຫາ ຐານາ ອປກ຺ກມິໍ;

ສຕິມາ ສມ຺ປຊາໂນຫໍ, ເອກມນ຺ຕໍ ອຸປາວິສິໍ.

໓໑໘.

‘‘ຕໂຕ ເມ ມນສີກາໂຣ, ໂຍນິໂສ ອຸທປຊ຺ຊຖ;

ອາທີນໂວ ປາຕຸຣຫຸ, ນິພ຺ພິທາ ສມຕິຏ຺ຐຖ.

໓໑໙.

‘‘ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິ ເມ, ປສ຺ສ ຘມ຺ມສຸຘມ຺ມຕໍ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ປຎ຺ຈ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ຠິກ຺ຂຸ ສິວຖິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ສໍສາເຣ ຠຍສ຺ສ ອິກ຺ຂນໂຕ ຠິກ຺ຂຸ, ອສຸຠກມ຺ມຏ຺ຐານຕ຺ຖໍ ອາມກສຸສານໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ. ‘‘ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ເຈຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຘາຍ ເຖໂຣ ສຍໍ ວທຕິ. ອິຕ຺ຖິນ຺ຕິ ຖີຍຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸກ຺ກໂສຓິຕໍ ສຕ຺ຕສນ຺ຕານຠາເວນ ສໍຫຎ຺ຎຕີຕິ ຖີ, ມາຕຸຄາໂມ. ເອວຎ຺ຈ ສຠາວນິຣຸຕ຺ຕິວເສນ ‘‘ອິຕ຺ຖີ’’ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວຎ຺ຌາທີສຸ ປນ ຕໍສທິສຕາຍ ຕໍສຠາວານຕິວຕ຺ຕນໂຕ ຈ ຕພ຺ໂພຫາໂຣ. ‘‘ອິຕ຺ຖີ’’ຕິ ອິຕ຺ຖິກເຬວຣໍ ວທຕິ. ອຸຊ຺ຌິຕນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ອຸຊ຺ຌນິຍຕ຺ຕາ ເອວ ອປວິທ຺ຘໍ ອນເປກ຺ຂຠາເວນ ຂິຕ຺ຕໍ. ຂຊ຺ຊນ຺ຕິໍ ກິມິຫີ ຜຸຏນ຺ຕິ ກິມີຫິ ປູຣິຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ຂຊ຺ຊມານໍ.

ຍຎ຺ຫິ ¶ ເອເກ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມຕໍ ທິສ຺ວານ ປາປກນ຺ຕິ ຍໍ ອປຄຕາຍຸອຸສ຺ມາວິຎ຺ຎາຓຕາຍ ມຕໍ ກເຬວຣໍ ປາປກໍ ນິຫີນໍ ລາມກໍ ເອເກ ໂຈກ຺ຂຊາຕິກາ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂອໂລເກຕຸມ຺ປິ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ. ກາມຣາໂຄ ປາຕຸຣຫູຕິ ຕສ຺ມິໍ ກຸຓເປ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣສ຺ສ ພລວຕາຍ ກາມຣາໂຄ ມຍ຺ຫໍ ປາຕຸຣໂຫສິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ອນ຺ໂຘວ ສວຕີ ອຫຸນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ກເຬວເຣ ນວຫິ ທ຺ວາເຣຫິ ອສຸຈິໍ ສວຕິ ສນ຺ທນ຺ເຕ ອສຸຈິຠາວສ຺ສ ອທສ຺ສເນນ ອນ຺ໂຘ ວິຍ ອໂຫສິໍ. ເຕນາຫ –

‘‘ຣຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖໍ ນ ຊານາຕິ, ຣຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ນ ປສ຺ສຕິ;

ອນ຺ຘຕມໍ ຕທາ ໂຫຕິ, ຍໍ ຣາໂຄ ສຫເຕ ນຣ’’ນ຺ຕິ ຈ.

‘‘ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອນ຺ຘກຣໂຓ ອຈກ຺ຂຸກຣໂຓ’’ຕິ ຈ ອາທິ. ເກຈິ ປເນຕ຺ຖ ຕກາຣາຄມໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກິເລສປຣິຍຸຏ຺ຐາເນນ ອວສວຕ຺ຕິ ກິເລສສ຺ສ ວາ ວສວຕ຺ຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ. ອປເຣ ‘‘ອນ຺ໂຘວ ອສຕິ ອຫຸ’’ນ຺ຕິ ປາຬິໍ ¶ ວຕ຺ວາ ‘‘ກາມຣາເຄນ ອນ຺ໂຘ ເອວ ຫຸຕ຺ວາ ສຕິຣຫິໂຕ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ. ຕທຸຠຍໍ ປນ ປາຬິຍໍ ນຕ຺ຖິ.

ໂອຣໍ ໂອທນປາກມ຺ຫາຕິ ໂອທນປາກໂຕ ໂອຣໍ, ຍາວຕາ ກາເລນ ສຸປຣິໂຘຕຕິນ຺ຕຕຓ຺ຑຸລນາຬິຍາ ໂອທນໍ ປຈຕິ, ຕໂຕ ໂອຣເມວ ກາລໍ, ຕໂຕປິ ລຫຸກາເລນ ຣາຄໍ ວິໂນເທນ຺ໂຕ, ຕມ຺ຫາ ຐານາ ອປກ຺ກມິໍ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ຐິຕສ຺ສ ເມ ຣາໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ຕມ຺ຫາ ຐານາ ອປກ຺ກມິໍ ອປສກ຺ກິໍ. ອປກ຺ກນ຺ໂຕວ ສຕິມາ ສມ຺ປຊາໂນຫໍ ສມຓສຎ຺ຎໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສຕິປຏ຺ຐານມນສິກາຣວເສນ ສຕິມາ, ສມ຺ມເທວ ຘມ຺ມສຠາວຊານເນນ ສມ຺ປຊາໂນ ¶ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຸປາວິສິໍ, ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສີທິໍ. ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຈ ຕໂຕ ເມ ມນສີກາໂຣ, ໂຍນິໂສ ອຸທປຊ຺ຊຖາຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວາຕິ.

ຣາຊທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ສຸຠູຕຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ອໂຍເຄຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ສຸຠູຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນນ຺ໂຕ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ພາຣາຓສິຍໍ ຄຫປຕິມຫາສາລກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ສຣເຓສຸ ຈ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐາຍ ມາເສ ມາເສ ອຏ຺ຐກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຈຕຸຊ຺ຊາຕິຍຄນ຺ເຘນ ສຕ຺ຖຸ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ¶ ໂອປຸຎ຺ຊາເປສິ. ໂສ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ສຸຄນ຺ຘສຣີໂຣ ຫຸຕ຺ວາ, ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ມຄຘຣຏ຺ເຐ ຄຫປຕິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສຸຠູໂຕຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ, ນິສ຺ສຣຓຊ຺ຌາສຍຕາຍ ຆຣາວາສໍ ປຫາຍ ຕິຕ຺ຖິເຍສຸ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ສາຣໍ ອລຠນ຺ໂຕ, ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ອຸປຕິສ຺ສໂກລິຕເສລາທິເກ ພຫູ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສາມຎ຺ຎສຸຂໍ ອນຸຠວນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ສາສເນ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິເວກວາສໍ ວສນ຺ໂຕ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໒.໕໕.໒໗໒-໓໐໘) –

‘‘ອິມມ຺ຫິ ຠທ຺ທເກ ກປ຺ເປ, ພ຺ຣຫ຺ມພນ຺ຘຸ ມຫາຍໂສ;

ກສ຺ສໂປ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ວທຕໍ ວໂຣ.

‘‘ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນສມ຺ປນ຺ໂນ, ພາຕ຺ຕິໍສວຣລກ຺ຂໂຓ;

ພ຺ຍາມປ຺ປຠາປຣິວຸໂຕ, ຣໍສິຊາລສໂມຕ຺ຖໂຏ.

‘‘ອສ຺ສາເສຕາ ຍຖາ ຈນ຺ໂທ, ສູຣິໂຍວ ປຠງ຺ກໂຣ;

ນິພ຺ພາເປຕາ ຍຖາ ເມໂຆ, ສາຄໂຣວ ຄຸຓາກໂຣ.

‘‘ຘຣຓີຣິວ ¶ ສີເລນ, ຫິມວາວ ສມາຘິນາ;

ອາກາໂສ ວິຍ ປຎ຺ຎາຍ, ອສງ຺ໂຄ ອນິໂລ ຍຖາ.

‘‘ຕທາຫໍ ພາຣາຓສິຍໍ, ອຸປປນ຺ໂນ ມຫາກຸເລ;

ປຫູຕຘນຘຎ຺ຎສ຺ມິໍ, ນານາຣຕນສຎ຺ຈເຍ.

‘‘ມຫຕາ ປຣິວາເຣນ, ນິສິນ຺ນໍ ໂລກນາຍກໍ;

ອຸເປຈ຺ຈ ຘມ຺ມມສ຺ໂສສິໍ, ອມຕໍວ ມໂນຫຣໍ.

‘‘ທ຺ວຕ຺ຕິໍສລກ຺ຂຓຘໂຣ, ສນກ຺ຂຕ຺ໂຕວ ຈນ຺ທິມາ;

ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນສມ຺ປນ຺ໂນ, ສາລຣາຊາວ ຜຸລ຺ລິໂຕ.

‘‘ຣໍສິຊາລປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ, ທິຕ຺ໂຕວ ກນກາຈໂລ;

ພ຺ຍາມປ຺ປຠາປຣິວຸໂຕ, ສຕຣໍສີ ທິວາກໂຣ.

‘‘ໂສຓ຺ຓານໂນ ຊິນວໂຣ, ສມຓີວ ສິລຸຈ຺ຈໂຍ;

ກຣຸຓາປຸຓ຺ຓຫທໂຍ, ຄຸເຓນ ວິຍ ສາຄໂຣ.

‘‘ໂລກວິສ຺ສຸຕກິຕ຺ຕິ ຈ, ສິເນຣູວ ນຄຸຕ຺ຕໂມ;

ຍສສາ ວິຕ຺ຖໂຕ ວີໂຣ, ອາກາສສທິໂສ ມຸນິ.

‘‘ອສງ຺ຄຈິຕ຺ໂຕ ສພ຺ພຕ຺ຖ, ອນິໂລ ວິຍ ນາຍໂກ;

ປຕິຏ຺ຐາ ສພ຺ພຠູຕານໍ, ມຫີວ ມຸນິສຕ຺ຕໂມ.

‘‘ອນຸປລິຕ຺ໂຕ ໂລເກນ, ໂຕເຍນ ປທຸມໍ ຍຖາ;

ກຸວາທຄຈ຺ຉທຫໂນ, ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘວ ໂສຠຕິ.

‘‘ອຄໂທ ¶ ວິຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ, ກິເລສວິສນາສໂກ;

ຄນ຺ຘມາທນເສໂລວ, ຄຸຓຄນ຺ຘວິຠູສິໂຕ.

‘‘ຄຸຓານໍ ອາກໂຣ ວີໂຣ, ຣຕນານໍວ ສາຄໂຣ;

ສິນ຺ຘູວ ວນຣາຊີນໍ, ກິເລສມລຫາຣໂກ.

‘‘ວິຊຍີວ ມຫາໂຍໂຘ, ມາຣເສນາວມທ຺ທໂນ;

ຈກ຺ກວຕ຺ຕີວ ໂສ ຣາຊາ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຣຕນິສ຺ສໂຣ.

‘‘ມຫາຠິສກ຺ກສງ຺ກາໂສ, ໂທສພ຺ຍາຘິຕິກິຈ຺ຉໂກ;

ສລ຺ລກຕ຺ໂຕ ຍຖາ ເວຊ຺ໂຊ, ທິຏ຺ຐິຄຓ຺ຑວິຜາລໂກ.

‘‘ໂສ ¶ ຕທາ ໂລກປຊ຺ໂຊໂຕ, ສນຣາມຣສກ຺ກໂຕ;

ປຣິສາສຸ ນຣາທິຈ຺ໂຈ, ຘມ຺ມໍ ເທສຍເຕ ຊິໂນ.

‘‘ທານໍ ທຕ຺ວາ ມຫາໂຠໂຄ, ສີເລນ ສຸຄຕູປໂຄ;

ຠາວນາຍ ຈ ນິພ຺ພາຕິ, ອິຈ຺ເຈວມນຸສາສຖ.

‘‘ເທສນໍ ຕໍ ມຫສ຺ສາທໍ, ອາທິມຊ຺ຌນ຺ຕໂສຠນໍ;

ສຸຓນ຺ຕິ ປຣິສາ ສພ຺ພາ, ອມຕໍວ ມຫາຣສໍ.

‘‘ສຸຕ຺ວາ ສຸມຘຸຣໍ ຘມ຺ມໍ, ປສນ຺ໂນ ຊິນສາສເນ;

ສຸຄຕໍ ສຣຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ຍາວຊີວໍ ນມສ຺ສຫໍ.

‘‘ມຸນິໂນ ຄນ຺ຘກຸຏິຍາ, ໂອປຸຎ຺ເຊສິໍ ຕທາ ມຫິໍ;

ຈຕຸຊ຺ຊາເຕນ ຄນ຺ເຘນ, ມາເສ ອຏ຺ຐ ທິເນສ຺ວຫໍ.

‘‘ປຓິຘາຍ ສຸຄນ຺ຘຕ຺ຕໍ, ສຣີຣວິສ຺ສຄນ຺ຘິໂນ;

ຕທາ ຊິໂນ ວິຍາກາສິ, ສຸຄນ຺ຘຕນຸລາຠິຕໍ.

‘‘ໂຍ ຍໍ ຄນ຺ຘກຸຏິຠູມິໍ, ຄນ຺ເຘໂນປຸຎ຺ຊເຕ ສກິໍ;

ເຕນ ກມ຺ມວິປາເກນ, ອຸປປນ຺ໂນ ຕຫິໍ ຕຫິໍ.

‘‘ສຸຄນ຺ຘເທໂຫ ສພ຺ພຕ຺ຖ, ຠວິສ຺ສຕິ ອຍໍ ນໂຣ;

ຄຸຓຄນ຺ຘຍຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ, ນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕິນາສໂວ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ເມນ ສຸກເຕນ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຊຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ຕາວຕິໍສມຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ປຈ຺ຉິເມ ຈ ຠເວ ທານິ, ຊາໂຕ ວິປ຺ປກຸເລ ອຫໍ;

ຄພ຺ຠໍ ເມ ວສໂຕ ມາຕາ, ເທເຫນາສິ ສຸຄນ຺ຘິຕາ.

‘‘ຍທາ ຈ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ, ນິກ຺ຂມາມິ ຕທາ ປຸຣີ;

ສາວຕ຺ຖິ ສພ຺ພຄນ຺ເຘຫິ, ວາສິຕາ ວິຍ ວາຍຖ.

‘‘ປຸປ຺ຜວສ຺ສຎ຺ຈ ສຸຣຠິ, ທິພ຺ພຄນ຺ຘໍ ມໂນຣມໍ;

ຘູປານິ ຈ ມຫຄ຺ຆານິ, ອຸປວາຍິໍສຸ ຕາວເທ.

‘‘ເທວາ ¶ ຈ ສພ຺ພຄນ຺ເຘຫິ, ຘູປປຸປ຺ເຜຫິ ຕໍ ຆຣໍ;

ວາສຍິໍສຸ ສຸຄນ຺ເຘນ, ຍສ຺ມິໍ ຊາໂຕ ອຫໍ ຆເຣ.

‘‘ຍທາ ¶ ຈ ຕຣຸໂຓ ຠທ຺ໂທ, ປຐເມ ໂຍພ຺ພເນ ຐິໂຕ;

ຕທາ ເສລໍ ສປຣິສໍ, ວິເນຕ຺ວາ ນຣສາຣຖິ.

‘‘ເຕຫິ ສພ຺ເພຫິ ປຣິວຸໂຕ, ສາວຕ຺ຖິປຸຣມາຄໂຕ;

ຕທາ ພຸທ຺ຘານຸຠາວໍ ຕໍ, ທິສ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ອຫໍ.

‘‘ສີລໍ ສມາຘິປຎ຺ຎຎ຺ຈ, ວິມຸຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕຣໍ;

ຠາເວຕ຺ວາ ຈຕຸໂຣ ຘມ຺ເມ, ປາປຸຓິໍ ອາສວກ຺ຂຍໍ.

‘‘ຍທາ ປພ຺ພຊິໂຕ ຈາຫໍ, ຍທາ ຈ ອຣຫາ ອຫຸໍ;

ນິພ຺ພາຍິສ຺ສໍ ຍທາ ຈາຫໍ, ຄນ຺ຘວສ຺ໂສ ຕທາ ອຫຸ.

‘‘ສຣີຣຄນ຺ໂຘ ຈ ສທາຕິເສຕິ ເມ, ມຫາຣຫໍ ຈນ຺ທນຈມ຺ປກຸປ຺ປລໍ;

ຕເຖວ ຄນ຺ເຘ ອິຕເຣ ຈ ສພ຺ພໂສ, ປສຍ຺ຫ ວາຍາມິ ຕໂຕ ຕຫິໍ ຕຫິໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຖິເຍສຸ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄໍ ທຸກ຺ຂໍ, ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຌານາທິສຸຂຎ຺ຈ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓມຸເຂນ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ –

໓໒໐.

‘‘ອໂຍເຄ ¶ ຍຸຎ຺ຊມຕ຺ຕານໍ, ປຸຣິໂສ ກິຈ຺ຈມິຈ຺ຉໂກ;

ຈຣໍ ເຈ ນາຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຕໍ ເມ ທຸພ຺ຠຄລກ຺ຂຓໍ.

໓໒໑.

‘‘ອພ຺ພູຬ຺ຫໍ ອຆຄຕໍ ວິຊິຕໍ, ເອກຎ຺ເຈ ໂອສ຺ສເຊຍ຺ຍ ກລີວ ສິຍາ;

ສພ຺ພານິປິ ເຈ ໂອສ຺ສເຊຍ຺ຍ ອນ຺ໂຘວ ສິຍາ, ສມວິສມສ຺ສ ອທສ຺ສນໂຕ.

໓໒໒.

‘‘ຍຎ຺ຫິ ກຍິຣາ ຕຎ຺ຫິ ວເທ, ຍໍ ນ ກຍິຣາ ນ ຕໍ ວເທ;

ອກໂຣນ຺ຕໍ ຠາສມານໍ, ປຣິຊານນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ.

໓໒໓.

‘‘ຍຖາປິ ຣຸຈິຣໍ ປຸປ຺ຜໍ, ວຓ຺ຓວນ຺ຕໍ ອຄນ຺ຘກໍ;

ເອວໍ ສຸຠາສິຕາ ວາຈາ, ອຜລາ ໂຫຕິ ອກຸພ຺ພໂຕ.

໓໒໔.

‘‘ຍຖາປິ ¶ ຣຸຈິຣໍ ປຸປ຺ຜໍ, ວຓ຺ຓວນ຺ຕໍ ສຸຄນ຺ຘກໍ;

ເອວໍ ສຸຠາສິຕາ ວາຈາ, ສຜລາ ໂຫຕິ ກຸພ຺ພໂຕ’’ຕິ. –

ອິມາ ປຎ຺ຈ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ອໂຍເຄຕິ ອຍຸຎ຺ຊິຕພ຺ເພ ອເສວິຕພ຺ເພ ອນ຺ຕທ຺ວເຍ. ອິຘ ປນ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍຄວເສນ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕານໍ ຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ໂຍເຊນ຺ໂຕ ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ໂຕ. ກິຈ຺ຈມິຈ຺ຉໂກຕິ ¶ ອຸຠຍຫິຕາວຫໍ ກິຈ຺ຈໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ, ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂໂຕ ອໂຍເຄ ຈຣໍ ຈຣນ຺ໂຕ ເຈ ຠເວຍ຺ຍ. ນາຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ຍຖາຘິປ຺ເປຕໍ ຫິຕສຸຂໍ ນ ປາປຸເຓຍ຺ຍາຕິ ຎາໂຍ. ຕສ຺ມາ ຍໍ ອຫໍ ຕິຕ຺ຖິຍມຕວຎ຺ຈິໂຕ ອໂຍເຄ ຍຸຎ຺ຊິໍ, ຕໍ ເມ ທຸພ຺ຠຄລກ຺ຂຓໍ ອປຸຎ຺ຎສຠາໂວ. ‘‘ປຸຣິມກມ຺ມພ຺ຍາໂມຫິໂຕ ອໂຍເຄ ຍຸຎ຺ຊິ’’ນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ອພ຺ພູຬ຺ຫໍ ອຆຄຕໍ ວິຊິຕນ຺ຕິ ວິພາຘນສຠາວຕາຍ ອຆາ ນາມ ຣາຄາທໂຍ, ອຆານິ ເອວ ອຆຄຕໍ, ອຆຄຕານໍ ວິຊິຕໍ ສໍສາຣປ຺ປວຕ຺ຕິ, ເຕສໍ ວິຊໂຍ ກຸສລຘມ຺ມາຠິຠໂວ. ‘‘ອຆຄຕໍ ວິຊິຕ’’ນ຺ຕິ ອນຸນາສິກໂລປໍ ອກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ອພ຺ພູຬ຺ຫໍ ອນຸທ຺ຘຕໍ ເຍນ, ຕໍ ອພ຺ພູຬ຺ຫາຆຄຕໍ ວິຊິຕໍ ກຕ຺ວາ ເອວໍຠູໂຕ ຫຸຕ຺ວາ, ກິເລເສ ອສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກຎ຺ເຈ ໂອສ຺ສເຊຍ຺ຍາຕິ ອທຸຕິຍຕາຍ ປຘານຕາຍ ຈ ເອກໍ ອປ຺ປມາທໍ ສມ຺ມາປໂຍຄເມວ ວາ ໂອສ຺ສເຊຍ຺ຍ ປຣິຈ຺ຈເຊຍ຺ຍ ເຈ. ກລີວ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາຬກຓ຺ຓີ ວິຍ ສິຍາ. ສພ຺ພານິປິ ເຈ ໂອສ຺ສເຊຍ຺ຍາຕິ ສພ຺ພານິປິ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ປຣິປາຈການິ ສທ຺ຘາວີຣິຍສຕິສມາຘິປຎ຺ຎິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ໂອສ຺ສເຊຍ຺ຍ ເຈ, ອຠາວນາຍ ຉຑ຺ເຑຍ຺ຍ ເຈ, ອນ຺ໂຘວ ສິຍາ ສມວິສມສ຺ສ ອທສ຺ສນໂຕ.

ຍຖາຕິ ໂອປມ຺ມສມ຺ປຏິປາທນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ຣຸຈິຣນ຺ຕິ ໂສຠນໍ. ວຓ຺ຓວນ຺ຕນ຺ຕິ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານສມ຺ປນ຺ນໍ. ອຄນ຺ຘກນ຺ຕິ ຄນ຺ຘຣຫິຕໍ ປາລິຠທ຺ທກຄິຣິກຓ຺ຓິກຊຍສຸມນາທິເຠທໍ. ເອວໍ ສຸຠາສິຕາ ວາຈາຕິ ສຸຠາສິຕາ ວາຈາ ນາມ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ວຓ຺ຓສຓ຺ຐານສມ຺ປນ຺ນປຸປ຺ຜສທິສໍ. ຍຖາ ຫິ ອຄນ຺ຘກໍ ປຸປ຺ຜໍ ¶ ຘາເຣນ຺ຕສ຺ສ ສຣີເຣ ຄນ຺ໂຘ ນ ຜຣຕິ, ເອວໍ ເອຕມ຺ປິ ໂຍ ສກ຺ກຈ຺ຈສວນາທີຫິ ¶ ຈ ສມາຈຣຕິ, ຕສ຺ສ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອສມາຈຣນ຺ຕສ຺ສ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ອກຸພ຺ພໂຕ ສຸຕຄນ຺ຘໍ ປຏິປຕ຺ຕິຄນ຺ຘຎ຺ຈ ນ ອາວຫຕິ ອຜລາ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເອວໍ ສຸຠາສິຕາ ວາຈາ, ອຜລາ ໂຫຕິ ອກຸພ຺ພໂຕ’’ຕິ.

ສຸຄນ຺ຘກນ຺ຕິ ສຸມນຈມ຺ປກນີລຸປ຺ປລປຸປ຺ຜາທິເຠທໍ. ເອວນ຺ຕິ ຍຖາ ຕໍ ປຸປ຺ຜໍ ຘາເຣນ຺ຕສ຺ສ ສຣີເຣ ຄນ຺ໂຘ ຜຣຕິ, ເອວໍ ເຕປິຏກພຸທ຺ຘວຈນສງ຺ຂາຕາ ສຸຠາສິຕາ ວາຈາປິ ໂຍ ສກ຺ກຈ຺ຈສວນາທີຫິ ຕຕ຺ຖ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກໂຣຕິ, ອສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສຜລາ ໂຫຕິ, ສຸຕຄນ຺ຘປຏິປຕ຺ຕິຄນ຺ຘານໍ ອາວຫນໂຕ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫຕິ ມຫານິສໍສາ. ຕສ຺ມາ ຍໂຖວາທໍ ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຍຖາກາຣີ ຕຖາວາທີ ຈ ຠເວຍ຺ຍາຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ສຸຠູຕຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຄິຣິມານນ຺ທຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ວສ຺ສຕິ ¶ ເທໂວຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ຄິຣິມານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນນ຺ໂຕ ສຸເມຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຆຣາວາສໍ ວສນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຠຣິຍາຍ ປຸຕ຺ເຕ ຈ ກາລງ຺ກເຕ ໂສກສລ຺ລສມປ຺ປິໂຕ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ໂຐ ສຕ຺ຖາຣາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ໂສກສລ຺ເລ ອພ຺ພູຬ຺ເຫ ປສນ຺ນມານໂສ ສຸຄນ຺ຘປຸປ຺ເຜຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສິຣສິ ອຎ຺ຊລິໍ ກຕ຺ວາ ອຠິຕ຺ຖວິ.

ໂສ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຣາຊຄເຫ ພິມ຺ພິສາຣຣຎ຺ໂຎ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຄິຣິມານນ຺ໂທຕິສ຺ສ ນາມໍ ອໂຫສິ. ໂສ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ຣາຊຄຫຄມເນ ພຸທ຺ຘານຸຠາວໍ ທິສ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ກຕິປຍໍ ທິວສໍ ຄາມກາວາເສ ວສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕຸໍ ຣາຊຄຫໍ ອຄມາສິ. ພິມ຺ພິສາຣມຫາຣາຊາ ຕສ຺ສ ອາຄມນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອິເຘວ, ຠນ຺ເຕ, ວສຖ, ອຫໍ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປຏ຺ຐຫາມີ’’ຕິ ສມ຺ປວາເຣຕ຺ວາ ຄໂຕ ¶ ພຫຸກິຈ຺ຈຕາຍ ນ ສຣິ. ‘‘ເຖໂຣ ອພ຺ໂຠກາເສ ວສຕີ’’ຕິ ເທວຕາ ເຖຣສ຺ສ ເຕມນຠເຍນ ວສ຺ສໍ ວາເຣສຸໍ. ຣາຊາ ອວສ຺ສນກາຣຓໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ກຸຏິກໍ ກາຣາເປສິ. ເຖໂຣ ກຸຏິກາຍໍ ວສນ຺ໂຕ ເສນາສນສປ຺ປາຍລາເຠນ ສມາຘານໍ ¶ ລຠິຕ຺ວາ ວີຣິຍສມຕໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໑.໔໐.໔໑໙-໔໔໘) –

‘‘ຠຣິຍາ ເມ ກາລງ຺ກຕາ, ປຸຕ຺ໂຕ ສິວຖິກໍ ຄໂຕ;

ມາຕາ ປິຕາ ມຕາ ຠາຕາ, ເອກຈິຕມ຺ຫິ ຑຍ຺ຫເຣ.

‘‘ເຕນ ໂສເກນ ສນ຺ຕຕ຺ໂຕ, ກິໂສ ປຓ຺ຑຸ ອໂຫສຫໍ;

ຈິຕ຺ຕກ຺ເຂໂປ ຈ ເມ ອາສິ, ເຕນ ໂສເກນ ອຏ຺ຏິໂຕ.

‘‘ໂສກສລ຺ລປເຣໂຕຫໍ, ວນນ຺ຕມຸປສງ຺ກມິໍ;

ປວຕ຺ຕຜລໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ, ຣຸກ຺ຂມູເລ ວສາມຫໍ.

‘‘ສຸເມໂຘ ນາມ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກໂຣ ຊິໂນ;

ມມຸທ຺ຘຣິຕຸກາໂມ ໂສ, ອາຄຎ຺ຉິ ມມ ສນ຺ຕິກໍ.

‘‘ປທສທ຺ທໍ ¶ ສຸຓິຕ຺ວານ, ສຸເມຘສ຺ສ ມເຫສິໂນ;

ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວານຫໍ ສີສໍ, ອຸລ຺ໂລເກສິໍ ມຫາມຸນິໍ.

‘‘ອຸປາຄເຕ ມຫາວີເຣ, ປີຕິ ເມ ອຸທປຊ຺ຊຖ;

ຕທາສິເມກຄ຺ຄມໂນ, ທິສ຺ວາ ຕໍ ໂລກນາຍກໍ.

‘‘ສຕິໍ ປຏິລຠິຕ຺ວານ, ປຓ຺ຓມຸຏ຺ຐິມທາສຫໍ;

ນິສີທິ ຠຄວາ ຕຕ຺ຖ, ອນຸກມ຺ປາຍ ຈກ຺ຂຸມາ.

‘‘ນິສຊ຺ຊ ຕຕ຺ຖ ຠຄວາ, ສຸເມໂຘ ໂລກນາຍໂກ;

ຘມ຺ມໍ ເມ ກຖຍີ ພຸທ຺ໂຘ, ໂສກສລ຺ລວິໂນທນໍ.

‘‘ອນວ຺ຫິຕາ ຕໂຕ ອາຄຸໍ, ອນນຸຎ຺ຎາຕາ ອິໂຕ ຄຕາ;

ຍຖາຄຕາ ຕຖາ ຄຕາ, ຕຕ຺ຖ ກາ ປຣິເທວນາ.

‘‘ຍຖາປິ ປຖິກາ ສຕ຺ຕາ, ວສ຺ສມານາຍ ວຸຏ຺ຐິຍາ;

ສຠຓ຺ຑາ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ວສ຺ສສ຺ສາປຕນາຍ ເຕ.

‘‘ວສ຺ເສ ¶ ຈ ເຕ ໂອຣມິເຕ, ສມ຺ປຍນ຺ຕິ ຍທິຈ຺ຉກໍ;

ເອວໍ ມາຕາ ປິຕາ ຕຸຍ຺ຫໍ, ຕຕ຺ຖ ກາ ປຣິເທວນາ.

‘‘ອາຄນ຺ຕຸກາ ປາຫຸນກາ, ຈລິເຕຣິຕກມ຺ປິຕາ;

ເອວໍ ມາຕາ ປິຕາ ຕຸຍ຺ຫໍ, ຕຕ຺ຖ ກາ ປຣິເທວນາ.

‘‘ຍຖາປິ ອຸຣໂຄ ຊິຓ຺ຓໍ, ຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ ສໍ ຕຈໍ;

ເອວໍ ມາຕາ ປິຕາ ຕຸຍ຺ຫໍ, ສໍ ຕນຸໍ ອິຘ ຫີຍເຣ.

‘‘ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຄິຣມຎ຺ຎາຍ, ໂສກສລ຺ລໍ ວິວຊ຺ຊຍິໍ;

ປາໂມຊ຺ຊໍ ຊນຍິຕ຺ວານ, ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐໍ ອວນ຺ທຫໍ.

‘‘ວນ຺ທິຕ຺ວານ ມຫານາຄໍ, ປູຊຍິໍ ຄິຣິມຎ຺ຊຣິໍ;

ທິພ຺ພຄນ຺ຘໍ ສມ຺ປວນ຺ຕໍ, ສຸເມຘໍ ໂລກນາຍກໍ.

‘‘ປູຊຍິຕ຺ວານ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ສິເຣ ກຕ຺ວານ ອຎ຺ຊລິໍ;

ອນຸສ຺ສຣໍ ຄຸຓຄ຺ຄານິ, ສນ຺ຖວິໍ ໂລກນາຍກໍ.

‘‘ນິຕ຺ຕິຓ຺ໂຓສິ ມຫາວີຣ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸ ໂລກນາຍກ;

ສພ຺ເພ ສຕ຺ເຕ ອຸທ຺ຘຣສິ, ຎາເຓນ ຕ຺ວໍ ມຫາມຸເນ.

‘‘ວິມຕິໍ ທ຺ເວຬ຺ຫກໍ ວາປິ, ສຎ຺ຉິນ຺ທສິ ມຫາມຸເນ;

ປຏິປາເທສິ ເມ ມຄ຺ຄໍ, ຕວ ຎາເຓນ ຈກ຺ຂຸມ.

‘‘ອຣຫາ ວສິປຕ຺ຕາ ຈ, ຉຬຠິຎ຺ຎາ ມຫິທ຺ຘິກາ;

ອນ຺ຕລິກ຺ຂຈຣາ ຘີຣາ, ປຣິວາເຣນ຺ຕິ ຕາວເທ.

‘‘ປຏິປນ຺ນາ ຈ ເສຂາ ຈ, ຜລຏ຺ຐາ ສນ຺ຕິ ສາວກາ;

ສຸໂຣທເຍວ ປທຸມາ, ປຸປ຺ຜນ຺ຕິ ຕວ ສາວກາ.

‘‘ມຫາສມຸທ຺ໂທວກ຺ໂຂໂຠ ¶ , ອຕຸໂລປິ ທຸຣຸຕ຺ຕໂຣ;

ເອວໍ ຎາເຓນ ສມ຺ປນ຺ໂນ, ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍສິ ຈກ຺ຂຸມ.

‘‘ວນ຺ທິຕ຺ວາຫໍ ໂລກຊິນໍ, ຈກ຺ຂຸມນ຺ຕໍ ມຫາຍສໍ;

ປຸຖຸທິສາ ນມສ຺ສນ຺ໂຕ, ປຏິກຸຏິໂກ ອາຄຎ຺ຉຫໍ.

‘‘ເທວໂລກາ ຈວິຕ຺ວານ, ສມ຺ປຊາໂນ ປຕິສ຺ສໂຕ;

ໂອກ຺ກມິໍ ມາຕຸຍາ ກຸຈ຺ຉິໍ, ສນ຺ຘາວນ຺ໂຕ ຠວາຠເວ.

‘‘ອຄາຣາ ¶ ອຠິນິກ຺ຂມ຺ມ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ;

ອາຕາປີ ນິປໂກ ຌາຍີ, ປຏິສລ຺ລານໂຄຈໂຣ.

‘‘ປຘານໍ ປທຫິຕ຺ວານ, ໂຕສຍິຕ຺ວາ ມຫາມຸນິໍ;

ຈນ຺ໂທວພ຺ຠຆນາ ມຸຕ຺ໂຕ, ວິຈຣາມິ ອຫໍ ສທາ.

‘‘ວິເວກມນຸຍຸຕ຺ໂຕມ຺ຫິ, ອຸປສນ຺ໂຕ ນິຣູປຘິ;

ສພ຺ພາສເວ ປຣິຎ຺ຎາຍ, ວິຫຣາມິ ອນາສໂວ.

‘‘ຕິໍສກປ຺ປສຫສ຺ສມ຺ຫິ, ຍໍ ພຸທ຺ຘມຠິປູຊຍິໍ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ພຸທ຺ຘປູຊາຍິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ເຖຣສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ເຐ ວິຍ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ອຸປຣິ ຕໍ ວສ຺ສເນ ນິໂຍຊນມຸເຂນ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ –

໓໒໕.

‘‘ວສ຺ສຕິ ເທໂວ ຍຖາສຸຄີຕໍ, ຉນ຺ນາ ເມ ກຸຏິກາ ສຸຂາ ນິວາຕາ;

ຕສ຺ສໍ ວິຫຣາມິ ວູປສນ຺ໂຕ, ອຖ ເຈ ປຕ຺ຖຍສີ ປວສ຺ສ ເທວ.

໓໒໖.

‘‘ວສ຺ສຕິ ເທໂວ ຍຖາສຸຄີຕໍ, ຉນ຺ນາ ເມ ກຸຏິກາ ສຸຂາ ນິວາຕາ;

ຕສ຺ສໍ ວິຫຣາມິ ສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ, ອຖ ເຈ ປຕ຺ຖຍສີ ປວສ຺ສ ເທວ.

໓໒໗.

‘‘ວສ຺ສຕິ ເທໂວ…ເປ… ຕສ຺ສໍ ວິຫຣາມິ ວີຕຣາໂຄ…ເປ….

໓໒໘.

‘‘ວສ຺ສຕິ ເທໂວ…ເປ… ຕສ຺ສໍ ວິຫຣາມິ ວີຕໂທໂສ…ເປ….

໓໒໙.

‘‘ວສ຺ສຕິ ເທໂວ…ເປ… ຕສ຺ສໍ ວິຫຣາມິ ວີຕໂມໂຫ;

ອຖ ເຈ ປຕ຺ຖຍສີ ປວສ຺ສ ເທວາ’’ຕິ. – ອິມາ ປຎ຺ຈ ຄາຖາ ອຠາສິ;

ຕຕ຺ຖ ¶ ຍຖາສຸຄີຕນ຺ຕິ ສຸຄີຕານຸຣູປໍ, ສຸນ຺ທຣສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ເມຆຄີຕສ຺ສ ອນຸຣູປເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວລາຫໂກ ຫິ ຍຖາ ອຄຊ຺ຊນ຺ໂຕ ເກວລໍ ວສ຺ສນ຺ໂຕ ນ ໂສຠຕິ, ເອວໍ ສຕປຏລສຫສ຺ສປຏເລນ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຖນຍນ຺ໂຕ ຄຊ຺ຊນ຺ໂຕ ວິຊ຺ຊຸລ຺ລຕາ ນິຈ຺ຉາເຣນ຺ໂຕປິ ອວສ຺ສນ຺ໂຕ ນ ໂສຠຕິ, ຕຖາຠູໂຕ ປນ ຫຸຕ຺ວາ ວສ຺ສນ຺ໂຕ ໂສຠຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວສ຺ສຕິ ເທໂວ ຍຖາສຸຄີຕ’’ນ຺ຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ອຠິຕ຺ຖນຍ, ປຊ຺ຊຸນ຺ນ’’ ¶ , (ຈຣິຍາ. ໓.໘໙; ຊາ. ໑.໑.໗໕) ‘‘ຄຊ຺ຊິຕາ ເຈວ ວສ຺ສິຕາ ຈາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໐໑; ປຸ. ປ. ໑໕໗) ຈ. ຕສ຺ສໍ ວິຫຣາມີຕິ ຕສ຺ສໍ ກຸຏິກາຍໍ ອຣິຍວິຫາຣຄພ຺ເຠນ ອິຣິຍາປຖວິຫາເຣນ ວິຫຣາມິ. ວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕຕິ ອຄ຺ຄຜລສມາຘິນາ ສມ຺ມເທວ ອຸປສນ຺ຕມານໂສ.

ເອວໍ ເຖຣສ຺ສ ອເນກວາຣໍ ກຕໍ ອຸຍ຺ໂຍຊນໍ ສິຣສາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວລາຫກເທວປຸຕ຺ໂຕ ນິນ຺ນຎ຺ຈ ຖລຎ຺ຈ ປູເຣນ຺ໂຕ ມຫາວສ຺ສໍ ວສ຺ສາເປສິ.

ຄິຣິມານນ຺ທຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ສຸມນຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ຍໍ ປຕ຺ຖຍາໂນຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ສຸມນຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນນ຺ໂຕ ອິໂຕ ປຎ຺ຈນວຸເຕ ກປ຺ເປ ພຸທ຺ຘສຸຎ຺ເຎ ໂລເກ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ເອກໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ພ຺ຍາຘິຕໍ ທິສ຺ວາ ຫຣີຕກໍ ອທາສິ ¶ . ໂສ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ໂກສລຣຏ຺ເຐ ຄຫປຕິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສຸມໂນຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ສຸເຂນ ວຑ຺ຒິ. ຕສ຺ສ ປນ ມາຕຸໂລ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫາ ຫຸຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສຸມເນ ວຍປ຺ປຕ຺ເຕ ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ຈຣິຕານຸກູລໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອທາສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ໂຍຄກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ ປຎ຺ຈ ຈ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ອຖສ຺ສ ເຖໂຣ ວິປສ຺ສນາວິຘິໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ໂສ ຈ ນຈິເຣເນວ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໒.໔໔.໖໐-໗໑) –

‘‘ຫຣີຕກໍ ອາມລກໍ, ອມ຺ພຊມ຺ພຸວິຠີຕກໍ;

ໂກລໍ ຠລ຺ລາຕກໍ ພິລ຺ລໍ, ສຍເມວ ຫຣາມຫໍ.

‘‘ທິສ຺ວານ ¶ ປພ຺ຠາຣຄຕໍ, ຌາຍິໍ ຌານຣຕໍ ມຸນິໍ;

ອາພາເຘນ ອາປີເຬນ຺ຕໍ, ອທຸຕີຍໍ ມຫາມຸນິໍ.

‘‘ຫຣີຕກໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ສຍມ຺ຠຸສ຺ສ ອທາສຫໍ;

ຂາທມຕ຺ຕມ຺ຫິ ເຠສຊ຺ເຊ, ພ຺ຍາຘິ ປສ຺ສມ຺ຠິ ຕາວເທ.

‘‘ປຫີນທຣໂຖ ພຸທ຺ໂຘ, ອນຸໂມທມກາສິ ເມ;

ເຠສຊ຺ຊທາເນນິມິນາ, ພ຺ຍາຘິວູປສເມນ ຈ.

‘‘ເທວຠູໂຕ ¶ ມນຸສ຺ໂສ ວາ, ຊາໂຕ ວາ ອຎ຺ຎຊາຕິຍາ;

ສພ຺ພຕ຺ຖ ສຸຂິໂຕ ໂຫຕຸ, ມາ ຈ ເຕ ພ຺ຍາຘິມາຄມາ.

‘‘ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ສຍມ຺ຠູ ອປຣາຊິໂຕ;

ນຠໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄມີ ຘີໂຣ, ຫໍສຣາຊາວ ອມ຺ພເຣ.

‘‘ຍໂຕ ຫຣີຕກໍ ທິນ຺ນໍ, ສຍມ຺ຠຸສ຺ສ ມເຫສິໂນ;

ອິມໍ ຊາຕິໍ ອຸປາທາຍ, ພ຺ຍາຘິ ເມ ນຸປປຊ຺ຊຖ.

‘‘ອຍໍ ປຈ຺ຉິມໂກ ມຍ຺ຫໍ, ຈຣິໂມ ວຕ຺ຕເຕ ຠໂວ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ສຈ຺ຉິກຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ.

‘‘ຈຕຸນ຺ນວຸຕິໂຕ ກປ຺ເປ, ເຠສຊ຺ຊມທທິໍ ຕທາ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ເຠສຊ຺ຊສ຺ສ ອິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ເຕ ປນ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ເອກທິວສໍ ມາຕຸລຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ຕໍ ເຖໂຣ ອຘິຄມໍ ປຸຈ຺ຉິ, ຕໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ –

໓໓໐.

‘‘ຍໍ ປຕ຺ຖຍາໂນ ຘມ຺ເມສຸ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ອນຸຄ຺ຄຫິ;

ອມຕໍ ອຠິກງ຺ຂນ຺ຕໍ, ກຕໍ ກຕ຺ຕພ຺ພກໍ ມຍາ.

໓໓໑.

‘‘ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຈ຺ຉິກໂຕ, ສຍໍ ຘມ຺ໂມ ອນີຕິໂຫ;

ວິສຸທ຺ຘຎາໂຓ ນິກ຺ກງ຺ໂຂ, ພ຺ຍາກໂຣມິ ຕວນ຺ຕິເກ.

໓໓໒.

‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຊານາມິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ວິໂສຘິຕໍ;

ສທຕ຺ໂຖ ເມ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ.

໓໓໓.

‘‘ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ¶ ເມ ສິກ຺ຂາ, ສຸສ຺ສຸຕາ ຕວ ສາສເນ;

ສພ຺ເພ ເມ ອາສວາ ຂີຓາ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ.

໓໓໔.

‘‘ອນຸສາສິ ມໍ ອຣິຍວຕາ, ອນຸກມ຺ປິ ອນຸຄ຺ຄຫິ;

ອໂມໂຆ ຕຸຍ຺ຫໂມວາໂທ, ອນ຺ເຕວາສິມ຺ຫິ ສິກ຺ຂິໂຕ’’ຕິ. –

ອິມາຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຄາຖາຫິ ສີຫນາທໍ ນທນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ປຕ຺ຖຍາໂນ ຘມ຺ເມສຸ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ອນຸຄ຺ຄຫິ. ອມຕໍ ອຠິກງ຺ຂນ຺ຕນ຺ຕິ ສມຖວິປສ຺ສນາທີສຸ ອນວຊ຺ຊຘມ຺ເມສຸ ຍໍ ຘມ຺ມໍ ມຍ຺ຫໍ ປຕ຺ຖຍນ຺ໂຕ ອາກງ຺ຂນ຺ໂຕ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ອມຕໍ ນິພ຺ພານໍ ອຠິກງ຺ຂນ຺ຕໍ ມໍ ໂອວາທທານວເສນ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ກຕໍ ກຕ຺ຕພ຺ພກໍ ມຍາຕິ ຕສ຺ສ ອຘິຄມຕ຺ຖໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ປຣິຎ຺ຎາທິໂສຬສວິຘໍ ກິຈ຺ຈໍ ກຕໍ ນິຏ຺ຐາປິຕໍ ມຍາ.

ຕໂຕ ¶ ເອວ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຘິຄໂຕ ຈຕຸພ຺ພິໂຘປິ ມຄ຺ຄຘມ຺ໂມ ສຈ຺ຉິກໂຕ. ສຍໍ ຘມ຺ໂມ ອນີຕິໂຫຕິ ສຍໍ ອຕ຺ຕນາເຍວ ນິພ຺ພານຘມ຺ໂມ ຜລຘມ຺ໂມ ຈ ອນີຕິໂຫ ອສນ຺ທິທ຺ໂຘ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈກ຺ໂຂ ກໂຕ, ‘‘ອິຕິຫ, ອິຕິ ກິຣາ’’ຕິ ປວຕ຺ຕິຍາ ອິຕິຫສງ຺ຂາຕໍ ສໍສຍໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ໂຕເຍວ ອຣິຍມຄ຺ໂຄ ປວຕ຺ຕຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ວິສຸທ຺ຘຎາໂຓ ນິກ຺ກງ຺ໂຂ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ວິສຸທ຺ຘຎາໂຓຕິ ສພ຺ພສໍກິເລສວິສຸທ຺ຘິຍາ ວິສຸທ຺ຘຎາໂຓ. ຕວນ຺ຕິເກຕິ ຕວ ສມີເປ.

ສທຕ຺ໂຖຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ. ສິກ຺ຂາຕິ ¶ ອຘິສີລສິກ຺ຂາທໂຍ. ສຸສ຺ສຸຕາຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິພາຫຸສຈ຺ຈສ຺ສ ປຏິເວຘພາຫຸສຈ຺ຈສ຺ສ ຈ ປາຣິປູຣິວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ສຸຕາ. ຕວ ສາສເນຕິ ຕວ ໂອວາເທ ອນຸສິຏ຺ຐິຍໍ ຐິຕສ຺ສ.

ອຣິຍວຕາຕິ ສຸວິສຸທ຺ຘສີລາທິວຕສມາທາເນນ. ອນ຺ເຕວາສິມ຺ຫິ ສິກ຺ຂິໂຕຕິ ຕຸຍ຺ຫໍ ສມີເປ ຈິຓ຺ຓພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສຕາຍ ອນ຺ເຕວາສີ ສິກ຺ຂິຕວາ ສິກ຺ຂິຕອຘິສີລາທິສິກ຺ໂຂ ອມ຺ຫີຕິ.

ສຸມນຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ວຑ຺ຒຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ສາຘູ ¶ ຫີຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ວຑ຺ຒຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍານິ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຠາຣຸກຈ຺ຉນຄເຣ ຄຫປຕິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຑ຺ໂຒຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວຑ຺ຒຕິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາ ສໍສາເຣ ສຎ຺ຊາຕສໍເວຄາ ປຸຕ຺ຕໍ ຎາຕີນໍ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ອປເຣນ ສມເຍນ ປຸຕ຺ຕມ຺ປິ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕໍ ເວຬຸທນ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພາເຊສິ. ໂສ ປພ຺ພຊິໂຕ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຘມ຺ມກຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຄນ຺ຖຘຸຣໍ ວຫນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ‘‘ເອກໂກ ສນ຺ຕຣຸຕ຺ຕໂຣວ ມາຕຣໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ອຄມາສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ມາຕາ ‘‘ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ເອກໂກ ສນ຺ຕຣຸຕ຺ຕໂຣວ ອິຘາຄໂຕ’’ຕິ ໂຈເທສິ. ໂສ ມາຕຣາ ໂຈທິຍມາໂນ ‘‘ອຍຸຕ຺ຕໍ ມຍາ ກຕ’’ນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນສໍເວໂຄ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ໂນ ວິປສ຺ສິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ມາຕຸ ໂອວາທສມ຺ປຕ຺ຕິປກາສນມຸເຂນ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ –

໓໓໕.

‘‘ສາຘູ ¶ ຫິ ກິຣ ເມ ມາຕາ, ປໂຕທໍ ອຸປທໍສຍິ;

ຍສ຺ສາຫໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ອນຸສິຏ຺ໂຐ ຊເນຕ຺ຕິຍາ;

ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ປຫິຕຕ຺ໂຕ, ປຕ຺ໂຕ ສມ຺ໂພຘິມຸຕ຺ຕມໍ.

໓໓໖.

‘‘ອຣຫາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍມ຺ຫິ, ເຕວິຊ຺ໂຊ ອມຕທ຺ທໂສ;

ເຊຕ຺ວາ ນມຸຈິໂນ ເສນໍ, ວິຫຣາມິ ອນາສໂວ.

໓໓໗.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຈ ພຫິທ຺ຘາ ຈ, ເຍ ເມ ວິຊ຺ຊິໍສຸ ອາສວາ;

ສພ຺ເພ ອເສສາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນາ, ນ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊເຣ ປຸນ.

໓໓໘.

‘‘ວິສາຣທາ ໂຂ ຠຄິນີ, ເອວມຕ຺ຖໍ ອຠາສຍິ;

ອປິຫາ ນູນ ມຍິປິ, ວນໂຖ ເຕ ນ ວິຊ຺ຊຕິ.

໓໓໙.

‘‘ປຣິຍນ຺ຕກຕໍ ທຸກ຺ຂໍ, ອນ຺ຕິໂມຍໍ ສມຸສ຺ສໂຍ;

ຊາຕິມຣຓສໍສາໂຣ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’ຕິ. – ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ;

ຕຕ຺ຖ ¶ ¶ ສາຘູ ຫິ ກິຣ ເມ ມາຕາ, ປໂຕທໍ ອຸປທໍສຍີຕິ ສາຘຸ ວຕ ມາຕາ ມຍ຺ຫໍ ໂອວາທສງ຺ຂາຕໍ ປໂຕທໍ ທສ຺ເສຕິ, ເຕນ ເມ ວີຣິຍໍ ອຸຕ຺ເຕເຊນ຺ຕີ ອຸຕ຺ຕມງ຺ເຄ ປຎ຺ຎາສີເສ ວິຊ຺ຌິ. ຍສ຺ສາຕິ ຍສ຺ສາ ເມ ມາຕຸຍາ. ສມ຺ໂພຘິນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ໂຍຊນາ – ຊເນຕ຺ຕິຍາ ເມ ອນຸສິຏ຺ໂຐ ຍສ຺ສາ ອນຸສາສນີຠູຕໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຫໍ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ປຫິຕຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕມໍ ອຄ຺ຄຜລໍ ສມ຺ໂພຘິໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ.

ຕໂຕ ເອວ ອາຣກຕ຺ຕາ ກິເລເສຫິ ອຣຫາ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕຕາຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ທກ຺ຂິຓາຣໂຫ ອມ຺ຫິ. ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓາທິວິຊ຺ຊາຕ຺ຕຍສ຺ສ ອຘິຄຕຕ຺ຕາ ເຕວິຊ຺ໂຊ ນິພ຺ພານສ຺ສ ສຈ຺ຉິກຕຕ຺ຕາ ອມຕທ຺ທໂສ ນມຸຈິໂນ ມາຣສ຺ສ ເສນໍ ກິເລສວາຫິນິໍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍເສນາຍ ຊິນິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຊິຕຕ຺ຕາເຍວ ອນາສໂວ ສຸຂໍ ວິຫຣາມີຕິ.

ອິທານິ ‘‘ອນາສໂວ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ປາກຏຕຣໍ ກາຕຸໍ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຈາ’’ ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕວຕ຺ຖຸກາ ຈ ພຫິທ຺ຘາ ພຫິທ຺ຘວຕ຺ຖຸກາ ຈ ອາສວາ ເຍ ມຍ຺ຫໍ ອຣິຍມຄ຺ຄາຘິຄມໂຕ ປຸພ຺ເພ ວິຊ຺ຊິໍສຸ ອຸປລພ຺ຠິໍສຸ, ເຕ ສພ຺ເພ ອນວເສສາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນາ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ ປຫີນາ ປຸນ ທານິ ກທາຈິປິ ນ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິເຍວາຕິ.

ອິທານິ ມາຕຸ ວຈນໍ ອງ຺ກຸສໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ອຘິຄຕຕ຺ຕາ ມາຕຣໍ ໂຖເມນ຺ໂຕ ‘‘ວິສາຣທາ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວິສາຣທາ ໂຂຕິ ເອກໍເສນ ວິຄຕສາຣຊ຺ຊາ. ເອວໍ ມາຕຸ ອຕ຺ຕໂນ ¶ ຈ ອຣຫຕ຺ຕາຘິຄເມນ ສຕ຺ຖຸ ໂອຣສປຸຕ຺ຕຠາວໍ ອຸລ຺ລເປນ຺ໂຕ ມາຕຣໍ ‘‘ຠຄິນີ’’ຕິ ອາຫ. ເອຕມຕ຺ຖໍ ອຠາສຍີຕິ ເອຕໍ ມມ ໂອວາທຠູຕໍ ອຕ຺ຖໍ ອຠຓິ. ເອວໍ ປນ ມໍ ໂອວທນ຺ຕີ ນ ເກວລໍ ວິສາຣທາ ເອວ, ອຖ ໂຂ ອປິຫາ ນູນ ມຍິປິ ຕວ ປຸຕ຺ຕເກປິ ອປິຫາ ອສນ຺ຖວາ ມຎ຺ເຎ, ກິໍ ວາ ເອເຕນ ປຣິກປ຺ປເນນ? ວນໂຖ ເຕ ນ ວິຊ຺ຊຕິ ອວິຊ຺ຊາທິໂກ ວນໂຖ ຕວ ສນ຺ຕາເນ ນຕ຺ເຖວ, ຍາ ມໍ ຠວກ຺ຂເຍ ນິໂຍເຊສີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອິທານິ ‘‘ຕຍາ ນິໂຍຊິຕາກາເຣເນວ ມຍາ ປຏິປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປຣິຍນ຺ຕກຕ’’ນ຺ຕິ ໂອສານຄາຖມາຫ, ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ໂຍວ.

ວຑ຺ຒຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ນທີກສ຺ສປຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ອຕ຺ຖາຍ ¶ ວຕ ເມຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ນທີກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ໂຕ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ¶ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ອຕ຺ຕນາ ໂຣປິຕສ຺ສ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປຐມຸປ຺ປນ຺ນໍ ມໂນສິລາວຓ຺ຓໍ ເອກໍ ອມ຺ພຜລໍ ອທາສິ. ໂສ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ມຄຘຣຏ຺ເຐ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ອຸຣຸເວລກສ຺ສປສ຺ສ ຠາຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ນິສ຺ສຣຓຊ຺ຌາສຍຕາຍ ຆຣາວາສໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕີຫິ ຕາປສສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ນທິຍາ ຕີເຣ ອສ຺ສມໍ ມາເປຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ນທີຕີເຣ ວສນໂຕ ຫິສ຺ສ ກສ຺ສປໂຄຕ຺ຕຕາຍ ຈ ນທີກສ຺ສໂປຕິ ສມຎ຺ຎາ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ຠຄວາ ສປຣິສສ຺ສ ເອຫິຠິກ຺ຂຸຠາເວນ ອຸປສມ຺ປທໍ ອທາສິ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ຂນ຺ຘເກ (ມຫາວ. ໓໖-໓໙) ອາຄຕເມວ. ໂສ ຠຄວໂຕ ອາທິຕ຺ຕປຣິຍາຍເທສນາຍ (ມຫາວ. ໕໔; ສໍ. ນິ. ໔.໒໘) ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໒.໔໔.໘໑-໘໗) –

‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕຣພຸທ຺ຘສ຺ສ, ໂລກເຊຏ຺ຐສ຺ສ ຕາທິໂນ;

ປິຓ຺ຑາຍ ວິຈຣນ຺ຕສ຺ສ, ຘາຣໂຕ ອຸຕ຺ຕມໍ ຍສໍ.

‘‘ອຄ຺ຄຜລໍ ¶ ຄເຫຕ຺ວານ, ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ;

ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍສ຺ສ ວີຣສ຺ສ, ອທາສິໍ ສຕ຺ຖຸໂນ ອຫໍ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ເມນ ທ຺ວິປທິນ຺ທ, ໂລກເຊຏ຺ຐ ນຣາສຠ;

ປຕ຺ໂຕມ຺ຫິ ອຈລໍ ຐານໍ, ຫິຕ຺ວາ ຊຍປຣາຊຍໍ.

‘‘ສຕສຫສ຺ສິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ທານມທທິໍ ຕທາ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ອຄ຺ຄທານສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ເຕ ປນ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ອປຣຠາເຄ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐິສມຸຄ຺ຆາຕກິຕ຺ຕນມຸເຂນ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ –

໓໔໐.

‘‘ອຕ຺ຖາຍ ¶ ວຕ ເມ ພຸທ຺ໂຘ, ນທິໍ ເນຣຎ຺ຊຣໍ ອຄາ;

ຍສ຺ສາຫໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວານ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ວິວຊ຺ຊຍິໍ.

໓໔໑.

‘‘ຍຊິໍ ອຸຈ຺ຈາວເຈ ຍຎ຺ເຎ, ອຄ຺ຄິຫຸຕ຺ຕໍ ຊຸຫິໍ ອຫໍ;

ເອສາ ສຸທ຺ຘີຕິ ມຎ຺ຎນ຺ໂຕ, ອນ຺ຘຠູໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ.

໓໔໒.

‘‘ທິຏ຺ຐິຄຫນປກ຺ຂນ຺ໂທ, ປຣາມາເສນ ໂມຫິໂຕ;

ອສຸທ຺ຘິໍ ມຎ຺ຎິສໍ ສຸທ຺ຘິໍ, ອນ຺ຘຠູໂຕ ອວິທ຺ທສຸ.

໓໔໓.

‘‘ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ປຫີນາ ເມ, ຠວາ ສພ຺ເພ ວິທາລິຕາ;

ຊຸຫາມິ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຄ຺ຄິໍ, ນມສ຺ສາມິ ຕຖາຄຕໍ.

໓໔໔.

‘‘ໂມຫາ ສພ຺ເພ ປຫີນາ ເມ, ຠວຕຓ຺ຫາ ປທາລິຕາ;

ວິກ຺ຂີໂຓ ຊາຕິສໍສາໂຣ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’ຕິ. –

ອິມາ ປຎ຺ຈ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖາຍ ວຕ ເມຕິ ມຍ຺ຫໍ ອຕ຺ຖາຍ ວຕ ຫິຕາຍ ວຕ. ພຸທ຺ໂຘຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ໂຘ. ນທິໍ ເນຣຎ຺ຊຣໍ ອຄາຕິ ເນຣຎ຺ຊຣາສງ຺ຂາຕໍ ນທິໍ ອຄຎ຺ຉິ, ຕສ຺ສາ ນທິຍາ ຕີເຣ ຈ ມມ ຠາຕຸ ອຸຣຸເວລກສ຺ສປສ຺ສ ອສ຺ສມໍ ອຸປຄໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອິທານິ ຍຖາວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ວິວຣິຕຸໍ ‘‘ຍສ຺ສາຫ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ສາຕິ ຍສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ. ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວານາຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ, ໂສຕທ຺ວາຣານຸສາເຣນ ອຸປລຠິຕ຺ວາ. ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ວິວຊ຺ຊຍິນ຺ຕິ ¶ ‘‘ຍຎ຺ຎາທີຫິ ສຸທ຺ຘິ ໂຫຕີ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕໍ ວິປຣີຕທສ຺ສນໍ ປຊຫິໍ.

ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ¶ ວິວຊ຺ຊຍິນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຊິ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍຊິໍ ອຸຈ຺ຈາວເຈ ຍຎ຺ເຎຕິ ປາກຏຍຎ຺ເຎ ໂສມຍາຄວາຊເປຍ຺ຍາທິເກ ນານາວິເຘ ຍຎ຺ເຎ ຍຊິໍ. ອຄ຺ຄິຫຸຕ຺ຕໍ ຊຸຫິໍ ອຫນ຺ຕິ ເຕສໍ ຍຎ຺ຎານໍ ຍຊນວເສນ ອາຫຸຕິໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິໍ ປຣິຈຣິໍ. ເອສາ ສຸທ຺ຘີຕິ ມຎ຺ຎນ຺ໂຕຕິ ເອສາ ຍຎ຺ຎກິຣິຍາ ອຄ຺ຄິປາຣິຈຣິຍາ ສຸທ຺ຘິເຫຕຸຠາວໂຕ ສຸທ຺ຘິ ‘‘ເອວໍ ເມ ສໍສາຣສຸທ຺ຘິ ໂຫຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ. ອນ຺ຘຠູໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນຕິ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸເວກລ຺ເລນ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘຕາຍ ອນ຺ຘຠູໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ຫຸຕ຺ວາ ວນຄຫນປພ຺ພຕຄຫນາທີນິ ວິຍ ທຸຣຕິກ຺ກມນຏ຺ເຐນ ທິຏ຺ຐິເຍວ ຄຫນໍ ທິຏ຺ຐິຄຫນໍ ¶ , ຕໍ ປກ຺ຂນ຺ໂທ ອນຸປວິຏ຺ໂຐຕິ ທິຏ຺ຐິຄຫນປກ຺ຂນ຺ໂທ. ປຣາມາເສນາຕິ ຘມ຺ມສຠາວໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອິທເມວ ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ປຣາມສນໂຕ ປຣາມາສສງ຺ຂາເຕນ ມິຈ຺ຉາຠິນິເວເສນ. ໂມຫິໂຕຕິ ມູຬ຺ຫຠາວໍ ປາປິໂຕ. ອສຸທ຺ຘິໍ ມຎ຺ຎິສໍ ສຸທ຺ຘິນ຺ຕິ ອສຸທ຺ຘິໍ ມຄ຺ຄໍ ‘‘ສຸທ຺ຘິໍ ມຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎິສໍ ມຎ຺ຎິໍ. ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ ‘‘ອນ຺ຘຠູໂຕ ອວິທ຺ທສູ’’ຕິ. ຍສ຺ມາ ອວິຊ຺ຊາຍ ອນ຺ຘຠູໂຕ, ຕໂຕ ເອວ ຘມ຺ມາຘມ຺ມໍ ຍຸຕ຺ຕາຍຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ອວິທ຺ວາ, ຕສ຺ມາ ຕຖາ ມຎ຺ຎິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ປຫີນາ ເມຕິ ເອວໍຠູຕສ຺ສ ປນ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມຸຂາ ຈຕຸສຈ຺ຈຄພ຺ຠໍ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ໂຍນິໂສ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອຣິຍມຄ຺ຄສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ສພ຺ພາປິ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ສມຸຈ຺ເຉທປ຺ປຫານວເສນ ມຍ຺ຫໍ ປຫີນາ. ຠວາຕິ ກາມຠວາທໂຍ ສພ຺ເພປິ ຠວາ ອຣິຍມຄ຺ຄສຕ຺ເຖນ ວິທາລິຕາ ວິທ຺ຘໍສິຕາ. ຊຸຫາມິ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຄ຺ຄິນ຺ຕິ ອາຫວນີຍາທິເກ ອຄ຺ຄີ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຕາຍ ສພ຺ພສ຺ສ ຈ ປາປສ຺ສ ທຫນໂຕ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຄ຺ຄິໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ຊຸຫາມິ ປຣິຈຣາມິ. ຕຍິທໍ ມຍ຺ຫໍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຄ຺ຄິປຣິຈຣຓໍ ທຘິນວນີຕມຖິຕສປ຺ປິອາທິນິຣເປກ຺ຂໍ ສຕ຺ຖຸ ນມສ຺ສນເມວາຕິ ອາຫ ‘‘ນມສ຺ສາມິ ຕຖາຄຕ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ຊຸຫາມິ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຄ຺ຄິນ຺ຕິ ທາຍການໍ ທກ຺ຂິຓາຍ ມຫປ຺ຜລຠາວກຣເຓນ ປາປສ຺ສ ຈ ທຫເນນ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຄ຺ຄິຠູຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ຊຸຫາມິ ປຣິຈຣາມິ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ປຣິຈຣາມິ, ຕຖາ ກຕ຺ວາ ປຣິຫຣາມິ. ປຸພ຺ເພ ອຄ຺ຄິເທວໍ ນມສ຺ສາມິ, ອິທານິ ປນ ນມສ຺ສາມິ ຕຖາຄຕນ຺ຕິ.

ໂມຫາ ສພ຺ເພ ປຫີນາ ເມຕິ ທຸກ຺ເຂ ອຎ຺ຎາຓາທິເຠທາ ສພ຺ເພ ໂມຫາ ມຍ຺ຫໍ ປຫີນາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ, ຕໂຕ ເອວ ‘‘ຠວຕຓ຺ຫາ ປທາລິຕາ. ວິກ຺ຂີໂຓ ຊາຕິສໍສາໂຣ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’ຕິ ຕີສຸ ປເທສຸ ເມ-ສທ຺ໂທ ອາເນຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ.

ນທີກສ຺ສປຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ຄຍາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ປາໂຕ ¶ ¶ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກນ຺ຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ຄຍາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ໂຕ ອິໂຕ ເອກຕິໍເສ ກປ຺ເປ ສິຂິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ນິສ຺ສຣຓຊ຺ຌາສຍຕາຍ ຆຣາວາສໍ ປຫາຍ ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ¶ ອສ຺ສມໍ ກາເຣຕ຺ວາ ວນມູລຜລາຫາໂຣ ວສຕິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ຠຄວາ ເອໂກ ອທຸຕິໂຍ ຕສ຺ສ ອສ຺ສມສມີເປນ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ເວລໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ມໂນຫຣານິ ໂກລຜລານິ ສຕ຺ຖຸ ອຸປເນສິ. ໂສ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ນິສ຺ສຣຓຊ຺ຌາສຍຕາຍ ຆຣາວາສໍ ປຫາຍ ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ທ຺ວີຫິ ຕາປສສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄຍາຍໍ ວິຫຣຕິ. ຄຍາຍໍ ວສນໂຕ ຫິສ຺ສ ກສ຺ສປໂຄຕ຺ຕຕາຍ ຈ ຄຍາກສ຺ສໂປຕິ ສມຎ຺ຎາ ອໂຫສິ. ໂສ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ປຣິສາຍ ເອຫິຠິກ຺ຂູປສມ຺ປທໍ ທຕ຺ວາ ອາທິຕ຺ຕປຣິຍາຍເທສນາຍ (ມຫາວ. ໕໔) ໂອວທິຍມາໂນ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໒.໔໕.໘-໑໔) –

‘‘ອຊິເນນ ນິວຕ຺ໂຖຫໍ, ວາກຈີຣຘໂຣ ຕທາ;

ຂາຣິຍາ ປູຣຍິຕ຺ວານໍ, ໂກລໍຫາສິໍ ມມສ຺ສມໍ.

‘‘ຕມ຺ຫິ ກາເລ ສິຂີ ພຸທ຺ໂຘ, ເອໂກ ອທຸຕິໂຍ ອຫຸ;

ມມສ຺ສມໍ ອຸປຄຈ຺ຉິ, ຊານນ຺ໂຕ ສພ຺ພກາລິກໍ.

‘‘ສກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ, ວນ຺ທິຕ຺ວານ ຈ ສຸພ຺ພຕໍ;

ອຸໂຠ ຫຕ຺ເຖຫິ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ, ໂກລໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສທາສຫໍ.

‘‘ເອກຕິໍເສ ອິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ຜລມທທິໍ ຕທາ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ໂກລທານສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ເຕ ປນ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປາປປວາຫນກິຕ຺ຕນມຸເຂນ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ –

໓໔໕.

‘‘ປາໂຕ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກໍ ສາຍໍ, ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ທິວສສ຺ສຫໍ;

ໂອຕຣິໍ ອຸທກໍ ໂສຫໍ, ຄຍາຍ ຄຍຜຄ຺ຄຸຍາ.

໓໔໖.

‘‘ຍໍ ¶ ມຍາ ປກຕໍ ປາປໍ, ປຸພ຺ເພ ອຎ຺ຎາສຸ ຊາຕິສຸ;

ຕໍ ທານີຘ ປວາເຫມິ, ເອວໍທິຏ຺ຐິ ປຸເຣ ອຫຸໍ.

໓໔໗.

‘‘ສຸຕ຺ວາ ¶ ສຸຠາສິຕໍ ວາຈໍ, ຘມ຺ມຕ຺ຖສຫິຕໍ ປທໍ;

ຕຖໍ ຍາຖາວກໍ ອຕ຺ຖໍ, ໂຍນິໂສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິສໍ.

໓໔໘.

‘‘ນິນ຺ຫາຕສພ຺ພປາໂປມ຺ຫິ, ນິມ຺ມໂລ ປຍໂຕ ສຸຈິ;

ສຸທ຺ໂຘ ສຸທ຺ຘສ຺ສ ທາຍາໂທ, ປຸຕ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂອຣໂສ.

໓໔໙.

‘‘ໂອຄຍ຺ຫຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ໂສຕໍ, ສພ຺ພປາປໍ ປວາຫຍິໍ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອຊ຺ຌຄມິໍ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ປຎ຺ຈ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ປຐມຄາຖາຍ ຕາວ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ປາໂຕ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນເວລາຍໍ, ມຊ຺ຌນ຺ຫິກໍ ¶ ມຊ຺ຌນ຺ຫເວລາຍໍ, ສາຍໍ ສາຍນ຺ຫເວລາຍນ຺ຕິ ທິວສສ຺ສ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຕໂຍ ວາເຣ ອຫໍ ອຸທກໍ ໂອຕຣິໍ ໂອຄາຫິໍ. ໂອຕຣນ຺ໂຕ ຈ ໂສຫໍ ນ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຍທາ ວາ ຕທາ ວາ ໂອຕຣິໍ, ອຖ ໂຂ ຄຍາຍ ມຫາຊນສ຺ສ ‘‘ປາປປວາຫນ’’ນ຺ຕິ ອຠິສມ຺ມເຕ ຄຍາຕິຕ຺ເຖ, ຄຍຜຄ຺ຄຸຍາ ຄຍາຜຄ຺ຄຸນາມເກ ຜຄ຺ຄຸນີມາສສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣຜຄ຺ຄຸນີນກ຺ຂຕ຺ເຕ ອນຸສໍວຈ຺ຉຣໍ ອຸທໂກໂຣຫນມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ອິທານິ ຕທາ ເຍນາຘິປ຺ປາເຍນ ອຸທໂກໂຣຫນມນຸຍຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍໍ ມຍາ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ‘‘ຍໍ ມຍາ ປຸພ຺ເພ ອິໂຕ ອຎ຺ຎາສຸ ຊາຕີສຸ ປາປກມ຺ມໍ ອຸປຈິຕໍ. ຕໍ ອິທານິ ອິຘ ຄຍາຕິຕ຺ເຖ ອິມິສ຺ສາ ຈ ຄຍາຜຄ຺ຄຸຍາ ອິມິນາ ອຸທໂກໂຣຫເນນ ປວາເຫມິ ອປເນມິ ວິກ຺ຂາເລມີ’’ຕິ. ປຸເຣ ສຕ຺ຖຸ ສາສນຸປຄມນໂຕ ປຸພ຺ເພ ເອວໍທິຏ຺ຐິ ເອວຣູປວິປຣີຕທສ຺ສໂນ ອຫຸໍ ອໂຫສິໍ.

ຘມ຺ມຕ຺ຖສຫິຕໍ ປທນ຺ຕິ ວິຠຕ຺ຕິອໂລເປນ ນິທ຺ເທໂສ. ຘມ຺ເມນ ຈ ອຕ຺ເຖນ ຈ ສຫິຕໂກຏ຺ຐາສໍ, ອາທິໂຕ ມຊ຺ຌໂຕ ປຣິໂຍສານໂຕ ຈ ຘມ຺ມູປສໍຫິຕໍ ອຕ຺ຖູປສໍຫິຕໍ ສຸຏ຺ຐຸ ເອກນ຺ເຕນ ນິຍ຺ຍານິກໍ ກຕ຺ວາ ຠາສິຕໍ ວາຈໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ເຕນ ປກາສິຕໍ ປຣມຕ຺ຖຠາເວນ ຕຈ຺ຉຠາວໂຕ ຕຖໍ ຍຖາຣຫໍ ປວຕ຺ຕິນິວຕ຺ຕິອຸປາຍຠາເວ ພ຺ຍຠິຈາຣາຠາວໂຕ ຍາຖາວກໍ ທຸກ຺ຂາທິອຕ຺ຖໍ ໂຍນິໂສ ອຸປາເຍນ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍາທິຠາເວນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິສໍ ‘‘ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ, ສມຸທໂຍ ປຫາຕພ຺ໂພ, ນິໂຣໂຘ ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ໂພ ¶ , ມຄ຺ໂຄ ຠາເວຕພ຺ໂພ’’ຕິ ປຕິອເວກ຺ຂິໍ, ຎາຓຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສິໍ ປຏິວິຊ຺ຌິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ນິນ຺ຫາຕສພ຺ພປາໂປມ຺ຫີຕິ ເອວໍ ປຏິວິທ຺ຘສຈ຺ຈຕ຺ຕາ ເອວ ອຣິຍມຄ຺ຄຊເລນ ວິກ຺ຂາລິຕສພ຺ພປາໂປ ອມ຺ຫິ. ຕໂຕ ເອວ ຣາຄມລາທີນໍ ອຠາເວນ ນິມ຺ມລຕ຺ຕາ ນິມ຺ມໂລ. ຕໂຕ ເອວ ¶ ປຣິສຸທ຺ຘກາຍສມາຈາຣຕາຍ ປຣິສຸທ຺ຘວຈີສມາຈາຣຕາຍ ປຣິສຸທ຺ຘມໂນສມາຈາຣຕາຍ ປຍໂຕ ສຸຈິ ສຸທ຺ໂຘ. ສວາສນສພ຺ພກິເລສມລວິສຸທ຺ຘິຍາ ສຸທ຺ຘສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມທາຍສ຺ສ ອາທິຍນໂຕ ທາຍາໂທ. ຕສ຺ເສວ ເທສນາຎາຓສມຸຏ຺ຐານອຸໂຣວາຍາມຊນິຕາຠິຊາຕິຕາຍ ໂອຣໂສ ປຸຕ຺ໂຕ ອມ຺ຫີຕິ ໂຍຊນາ.

ປຸນປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ນ຺ຫາຕກຠາວເມວ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ໂອຄຍ຺ຫາ’’ຕິ ໂອສານຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂອຄຍ຺ຫາຕິ ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ. ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ໂສຕນ຺ຕິ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທີຫິ ອຏ຺ຐງ຺ຄສໂມຘານຠູຕໍ ມຄ຺ຄໂສຕໍ. ສພ຺ພປາປໍ ປວາຫຍິນ຺ຕິ ອນວເສສໍ ປາປມລໍ ປກ຺ຂາເລສິໍ, ອຣິຍມຄ຺ຄຊລປວາຫເນນ ປຣມຕ຺ຖນ຺ຫາຕໂກ ອໂຫສິໍ. ຕໂຕ ເອວ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອຊ຺ຌຄມິໍ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ.

ຄຍາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ວກ຺ກລິຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ວາຕໂຣຄາຠິນີໂຕຕິອາທິກາ ¶ ອາຍສ຺ມໂຕ ວກ຺ກລິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນນ຺ໂຕ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຫໍສວຕີນຄເຣ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕຫິ ອຸປາສເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິສປຣິຍນ຺ເຕ ຐິໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສທ຺ຘາຘິມຸຕ຺ຕານໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ຕໍ ຐານໍ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ປຓິຘານໍ ອກາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາຍຕໍ ທິສ຺ວາ ພ຺ຍາກຣິ.

ໂສປິ ¶ ຍາວຊີວໍ ກຸສລໍ ກຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖຸ ກາເລ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ວກ຺ກລີຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ໂສ ວຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕໂຍ ເວເທ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສິປ຺ເປສຸ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ຄໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ຣູປກາຍສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສເນນ ອຕິຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣາ ສທ຺ຘິໍເຍວ ວິຈຣຕິ. ‘‘ອຄາຣມຊ຺ເຌ ວສນ຺ໂຕ ນິຈ຺ຈກາລໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ທຏ຺ຐຸໍ ນ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຐເປຕ຺ວາ ໂຠຊນເວລໍ ສຣີຣກິຈ຺ຈກາລຎ຺ຈ ເສສກາເລ ຍຕ຺ຖ ຐິເຕນ ສກ຺ກາ ທສພລໍ ປສ຺ສິຕຸໍ, ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ ອຎ຺ຎໍ ກິຈ຺ຈໍ ປຫາຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕວ ວິຫຣຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ຎາຓປຣິປາກໍ ອາຄເມນ຺ໂຕ ພຫຸກາລໍ ຕສ຺ມິໍ ຣູປທສ຺ສເນເນວ ວິຈຣນ຺ເຕ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາ ປຸເນກທິວສໍ ¶ ‘‘ກິໍ ເຕ, ວກ຺ກລິ, ອິມິນາ ປູຕິກາເຍນ ທິຏ຺ເຐນ? ໂຍ ໂຂ, ວກ຺ກລິ, ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ມໍ ປສ຺ສຕິ. ໂຍ ມໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສຕິ. ຘມ຺ມຎ຺ຫິ, ວກ຺ກລິ, ປສ຺ສນ຺ໂຕ ມໍ ປສ຺ສຕິ, ມໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໘໗) ອາຫ.

ສຕ຺ຖຣິ ເອວໍ ວທນ຺ເຕປິ ເຖໂຣ ສຕ຺ຖຸ ທສ຺ສນໍ ປຫາຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ຕໂຕ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ສໍເວຄໍ ອລຠິຕ຺ວາ ພຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວສ຺ສູປນາຍິກທິວເສ ‘‘ອເປຫິ, ວກ຺ກລີ’’ຕິ ເຖຣໍ ປຓາເມສິ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣາ ປຓາມິໂຕ ສມ຺ມຸເຂ ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ຊີວິເຕນ, ໂຍຫໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ທຏ຺ຐຸໍ ນ ລຠາມີ’’ຕິ ຄິຊ຺ຌກູຏປພ຺ພເຕ ປປາຕຏ຺ຐານໍ ອຠິຣຸຫິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ມມ ສນ຺ຕິກາ ອສ຺ສາສໍ ອລຠນ຺ໂຕ ມຄ຺ຄຜລານໍ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ນາເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ໂອຠາສໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ –

‘‘ປາໂມຊ຺ຊພຫຸໂລ ຠິກ຺ຂຸ, ປສນ຺ໂນ ພຸທ຺ຘສາສເນ;

ອຘິຄຈ຺ເຉ ປທໍ ສນ຺ຕໍ, ສງ຺ຂາຣູປສມໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໓໘໑) –

ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ, ວກ຺ກລີ’’ຕິ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣສິ. ເຖໂຣ ‘‘ທສພໂລ ເມ ທິຏ຺ໂຐ, ‘ເອຫີ’ຕິ ອວ຺ຫານມ຺ປິ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ພລວປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ¶ ‘‘ກຸໂຕ ອາຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຄມນຠາວໍ ອຊານິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມຸເຂ ອາກາເສ ປກ຺ຂນ຺ທນ຺ໂຕ ປຐມປາເທນ ປພ຺ພເຕ ຐິໂຕເຍວ ສຕ຺ຖາຣາ ວຸຕ຺ຕຄາຖໍ ¶ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ອາກາເສເຍວ ປີຕິໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓີຕິ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣຏ຺ຐກຖາຍໍ (ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໒໐໘) ຘມ຺ມປທວຓ຺ຓນາຍຎ຺ຈ (ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໒.໓໘໑) ອາຄຕໍ.

ອິຘ ປນ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ – ‘‘ກິໍ ເຕ, ວກ຺ກລີ’’ຕິອາທິນາ ສຕ຺ຖາຣາ ໂອວທິໂຕ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປສິ, ຕສ຺ສ ສທ຺ຘາຍ ພລວຠາວໂຕ ເອວ ວິປສ຺ສນາ ວີຖິໍ ນ ໂອຕຣຕິ, ຠຄວາ ຕໍ ຎຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ອທາສິ. ປຸນ ວິປສ຺ສນໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕຸໍ ນາສກ຺ຂິເຍວ, ອຖສ຺ສ ອາຫາຣເວກລ຺ເລນ ວາຕາພາໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ຕໍ ວາຕາພາເຘນ ປີຬິຍມານໍ ຎຕ຺ວາ ຠຄວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ –

໓໕໐.

‘‘ວາຕໂຣຄາຠິນີໂຕ ຕ຺ວໍ, ວິຫຣໍ ການເນ ວເນ;

ປວິທ຺ຘໂຄຈເຣ ລູເຂ, ກຖໍ ຠິກ຺ຂຸ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ. –

ອາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຖໂຣ –

໓໕໑.

‘‘ປີຕິສຸເຂນ ¶ ວິປຸເລນ, ຜຣມາໂນ ສມຸສ຺ສຍໍ;

ລູຂມ຺ປິ ອຠິສມ຺ໂຠນ຺ໂຕ, ວິຫຣິສ຺ສາມິ ການເນ.

໓໕໒.

‘‘ຠາເວນ຺ໂຕ ສຕິປຏ຺ຐາເນ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ພລານິ ຈ;

ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ ຈ ຠາເວນ຺ໂຕ, ວິຫຣິສ຺ສາມິ ການເນ.

໓໕໓.

‘‘ອາຣທ຺ຘວີຣິເຍ ປຫິຕຕ຺ເຕ, ນິຈ຺ຈໍ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກເມ;

ສມຄ຺ເຄ ສຫິເຕ ທິສ຺ວາ, ວິຫຣິສ຺ສາມິ ການເນ.

໓໕໔.

‘‘ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ອຄ຺ຄໍ ທນ຺ຕໍ ສມາຫິຕໍ;

ອຕນ຺ທິໂຕ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ, ວິຫຣິສ຺ສາມິ ການເນ’’ຕິ. –

ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ວາຕໂຣຄາຠິນີໂຕຕິ ວາຕາພາເຘນ ອເສຣິຠາວໍ ອຸປນີໂຕ, ວາຕພ຺ຍາຘິນາ ອຠິຠູໂຕ. ຕ຺ວນ຺ຕິ ເຖຣໍ ອາລປຕິ. ວິຫຣນ຺ຕິ ເຕນ ອິຣິຍາປຖວິຫາເຣນ ວິຫຣນ຺ໂຕ. ການເນ ວເນຕິ ການນຠູເຕ ວເນ, ມຫາອຣຎ຺ເຎຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປວິທ຺ຘໂຄຈເຣຕິ ວິສ຺ສຏ຺ຐໂຄຈເຣ ທຸລ຺ລຠປຈ຺ຈເຍ. ວາຕໂຣຄສ຺ສ ສປ຺ປາຍານໍ ສປ຺ປິອາທິເຠສຊ຺ຊານໍ ອຠາເວນ ຜຣຸສຠູມິຠາຄຕາຍ ຈ ລູເຂ ລູຂຏ຺ຐາເນ. ກຖໍ ຠິກ຺ຂຸ ກຣິສ຺ສສີຕິ ຠິກ຺ຂຸ ຕ຺ວໍ ກຖໍ ວິຫຣິສ຺ສສີຕິ ຠຄວາ ປຸຈ຺ຉິ.

ຕໍ ¶ ສຸຕ຺ວາ ເຖໂຣ ນິຣາມິສປີຕິໂສມນສ຺ສາທິນາ ອຕ຺ຕໂນ ສຸຂວິຫາຣໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ‘‘ປີຕິສຸເຂນາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປີຕິສຸເຂນາຕິ ອຸພ຺ເພຄລກ຺ຂຓາຍ ຜຣຓລກ຺ຂຓາຍ ຈ ¶ ປີຕິຍາ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສຸເຂນ ຈ. ເຕນາຫ ‘‘ວິປຸເລນາ’’ຕິ ອຸຬາເຣນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຜຣມາໂນ ສມຸສ຺ສຍນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕປີຕິສຸຂສມຸຏ຺ຐິເຕຫິ ປຓີເຕຫິ ຣູເປຫິ ສກລໍ ກາຍໍ ຜຣາເປນ຺ໂຕ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຜຸຏໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ລູຂມ຺ປິ ອຠິສມ຺ໂຠນ຺ໂຕຕິ ອຣຎ຺ຎາວາສຊນິຕໍ ສລ຺ເລຂວຸຕ຺ຕິເຫຕຸກໍ ທຸສ຺ສຫມ຺ປິ ປຈ຺ຈຍລູຂໍ ອຠິຠວນ຺ໂຕ ອຘິວາເສນ຺ໂຕ. ວິຫຣິສ຺ສາມິ ການເນຕິ ຌານສຸເຂນ ວິປສ຺ສນາສຸເຂນ ຈ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ວິຫຣິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ – ‘‘ສຸຂຎ຺ຈ ກາເຍນ ປຏິສໍເວເທສິ’’ນ຺ຕິ (ປາຣາ. ໑໑).

‘‘ຍໂຕ ຍໂຕ ສມ຺ມສຕິ, ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍພ຺ພຍໍ;

ລຠຕີ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ, ອມຕໍ ຕໍ ວິຊານຕ’’ນ຺ຕິ ຈ. (ຘ. ປ. ໓໗໔);

ຠາເວນ຺ໂຕ ສຕິປຏ຺ຐາເນຕິ ມຄ຺ຄປຣິຍາປນ຺ເນ ກາຍານຸປສ຺ສນາທິເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐາເນ ອຸປ຺ປາເທນ຺ໂຕ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ຈ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍານີຕິ ມຄ຺ຄປຣິຍາປນ຺ນານິ ເອວ ສທ຺ຘາທີນິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ. ພລານີຕິ ຕຖາ ສທ຺ຘາທີນິ ¶ ປຎ຺ຈ ພລານິ. ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານີຕິ ຕຖາ ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາທີນິ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານິ. ຈ-ສທ຺ເທນ ສມ຺ມປ຺ປຘານອິທ຺ຘິປາທມຄ຺ຄງ຺ຄານິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕທວິນາຠາວໂຕ ຫິ ຕຄ຺ຄຫເຓເນວ ເຕສໍ ຄຫຓໍ ໂຫຕິ. ວິຫຣິສ຺ສາມີຕິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ເມ ຠາເວນ຺ໂຕ ມຄ຺ຄສຸເຂນ ຕທຘິຄມສິທ຺ເຘນ ຜລສຸເຂນ ນິພ຺ພານສຸເຂນ ຈ ວິຫຣິສ຺ສາມິ.

ອາຣທ຺ຘວີຣິເຍຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘສມ຺ມປ຺ປຘານວເສນ ປຄ຺ຄຫິຕວີຣິເຍ. ປຫິຕຕ຺ເຕຕິ ນິພ຺ພານໍ ປຕິເປສິຕຈິຕ຺ເຕ. ນິຈ຺ຈໍ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກເມຕິ ສພ຺ພກາລໍ ອສິຖິລວີຣິເຍ. ອວິວາທວເສນ ກາຍສາມຄ຺ຄິທານວເສນ ຈ ສມຄ຺ເຄ. ທິຏ຺ຐິສີລສາມຎ຺ເຎນ ສຫິເຕ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ທິສ຺ວາ. ເອເຕນ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ.

ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ສມ຺ພຸທ຺ຘນ຺ຕິ ສມ຺ມາ ສາມໍ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ສພ຺ພສຕ຺ຕຸຕ຺ຕມຕາຍ, ອຄ຺ຄໍ ອຸຕ຺ຕເມນ ທມເຖນ ທນ຺ຕໍ, ອນຸຕ຺ຕຣສມາຘິນາ ສມາຫິຕໍ ອຕນ຺ທິໂຕ ອນລໂສ ຫຸຕ຺ວາ, ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ສພ຺ພກາລໍ ‘‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ວິຫຣິສ຺ສາມິ. ເອເຕນ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິຠາວນາຍ ¶ ຍຸຕ຺ຕາກາຣທສ຺ສເນນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ກມ຺ມຏ຺ຐານານຸໂຍຄມາຫ, ປຸຣິເມນ ປາຣິຫາຣິຍກມ຺ມຏ຺ຐານານຸໂຍຄໍ.

ເອວໍ ປນ ວຕ຺ວາ ເຖໂຣ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໒.໕໔.໒໘-໖໕) –

‘‘ອິໂຕ ສຕສຫສ຺ສມ຺ຫິ, ກປ຺ເປ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ນາຍໂກ;

ອໂນມນາໂມ ອມິໂຕ, ນາເມນ ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ.

‘‘ປທຸມາກາຣວທໂນ, ປທຸມາມລສຸຈ຺ຉວີ;

ໂລເກນານຸປລິຕ຺ໂຕວ, ໂຕເຍນ ປທຸມໍ ຍຖາ.

‘‘ວີໂຣ ປທຸມປຕ຺ຕກ຺ໂຂ, ກນ຺ໂຕ ຈ ປທຸມໍ ຍຖາ;

ປທຸມຸຕ຺ຕຣຄນ຺ໂຘວ, ຕສ຺ມາ ໂສ ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ.

‘‘ໂລກເຊຏ຺ໂຐ ຈ ນິມ຺ມາໂນ, ອນ຺ຘານໍ ນຍນູປໂມ;

ສນ຺ຕເວໂສ ຄຸຓນິຘິ, ກຣຸຓາມຕິສາຄໂຣ.

‘‘ສ ກທາຈິ ມຫາວີໂຣ, ພ຺ຣຫ຺ມາສຸຣສຸຣຈ຺ຈິໂຕ;

ສເທວມນຸຊາກິຓ຺ເຓ, ຊນມຊ຺ເຌ ຊິນຸຕ຺ຕໂມ.

‘‘ວທເນນ ສຸຄນ຺ເຘນ, ມຘຸເຣນ ຣຸເຕນ ຈ;

ຣຎ຺ຊຍໍ ປຣິສໍ ສພ຺ພໍ, ສນ຺ຖວີ ສາວກໍ ສກໍ.

‘‘ສທ຺ຘາຘິມຸຕ຺ໂຕ ສຸມຕິ, ມມ ທສ຺ສນລາລໂສ;

ນຕ຺ຖິ ເອຕາທິໂສ ອຎ຺ໂຎ, ຍຖາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ວກ຺ກລິ.

‘‘ຕທາຫໍ ¶ ຫໍສວຕິຍໍ, ນຄເຣ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຕ຺ຣໂຊ;

ຫຸຕ຺ວາ ສຸຕ຺ວາ ຈ ຕໍ ວາກ຺ຍໍ, ຕໍ ຐານມຠິໂຣຈຍິໍ.

‘‘ສສາວກໍ ຕໍ ວິມລໍ, ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຖາຄຕໍ;

ສຕ຺ຕາຫໍ ໂຠຊຍິຕ຺ວານ, ທຸສ຺ເສຫຈ຺ຉາທຍິໍ ຕທາ.

‘‘ນິປຈ຺ຈ ສິຣສາ ຕສ຺ສ, ອນນ຺ຕຄຸຓສາຄເຣ;

ນິມຸຄ຺ໂຄ ປີຕິສມ຺ປຸຓ຺ໂຓ, ອິທໍ ວຈນມພ຺ຣວິໍ.

‘‘ໂຍ ໂສ ຕຍາ ສນ຺ຖວິໂຕ, ອິໂຕ ສຕ຺ຕມເກ ມຸນິ;

ຠິກ຺ຂຸ ສທ຺ຘາວຕໍ ອຄ຺ໂຄ, ຕາທິໂສ ໂຫມຫໍ ມຸເນ.

‘‘ເອວໍ ¶ ວຸຕ຺ເຕ ມຫາວີໂຣ, ອນາວຣຓທສ຺ສໂນ;

ອິມໍ ວາກ຺ຍໍ ອຸທີເຣສິ, ປຣິສາຍ ມຫາມຸນິ.

‘‘ປສ຺ສເຖຕໍ ມາຓວກໍ, ປີຕມຏ຺ຐນິວາສນໍ;

ເຫມຍຎ຺ໂຎປຈິຕງ຺ຄໍ, ຊນເນຕ຺ຕມໂນຫຣໍ.

‘‘ເອໂສ ອນາຄຕທ຺ຘາເນ, ໂຄຕມສ຺ສ ມເຫສິໂນ;

ອຄ຺ໂຄ ສທ຺ຘາຘິມຸຕ຺ຕານໍ, ສາວໂກຍໍ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ເທວຠູໂຕ ມນຸສ຺ໂສ ວາ, ສພ຺ພສນ຺ຕາປວຊ຺ຊິໂຕ;

ສພ຺ພໂຠຄປຣິພ຺ຍູຬ຺ໂຫ, ສຸຂິໂຕ ສໍສຣິສ຺ສຕິ.

‘‘ສຕສຫສ຺ສິໂຕ ກປ຺ເປ, ໂອກ຺ກາກກຸລສມ຺ຠໂວ;

ໂຄຕໂມ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ທາຍາໂທ, ໂອຣໂສ ຘມ຺ມນິມ຺ມິໂຕ;

ວກ຺ກລິ ນາມ ນາເມນ, ເຫສ຺ສຕິ ສຕ຺ຖຸ ສາວໂກ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ມວິເສເສນ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຊຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ຕາວຕິໍສມຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ສຸຂິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ, ສໍສຣນ຺ໂຕ ຠວາຠເວ;

ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປຸເຣ ຊາໂຕ, ກຸເລ ອຎ຺ຎຕເຣ ອຫໍ.

‘‘ໂນນີຕສຸຂຸມາລໍ ມໍ, ຊາຕປລ຺ລວໂກມລໍ;

ມນ຺ທໍ ອຸຕ຺ຕານສຍນໍ, ປິສາຈຠຍຕຊ຺ຊິຕາ.

‘‘ປາທມູເລ ມເຫສິສ຺ສ, ສາເຍສຸໍ ທີນມານສາ;

ອິມໍ ທທາມ ເຕ ນາຖ, ສຣຓໍ ໂຫຫິ ນາຍກ.

‘‘ຕທາ ປຏິຄ຺ຄຫິ ໂສ ມໍ, ຠີຕານໍ ສຣໂຓ ມຸນິ;

ຊາລິນາ ຈກ຺ກງ຺ກິເຕນ, ມຸທຸໂກມລປາຓິນາ.

‘‘ຕທາ ປຠຸຕິ ເຕນາຫໍ, ອຣກ຺ເຂຍ຺ເຍນ ຣກ຺ຂິໂຕ;

ສພ຺ພເວຣວິນິມຸຕ຺ໂຕ, ສຸເຂນ ປຣິວຸທ຺ຘິໂຕ.

‘‘ສຸຄເຕນ ¶ ວິນາ ຠູໂຕ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐາມິ ມຸຫຸຕ຺ຕກໍ;

ຊາຕິຍາ ສຕ຺ຕວສ຺ໂສຫໍ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ.

‘‘ສພ຺ພປາຣມິສມ຺ຠູຕໍ ¶ , ນີລກ຺ຂິນຍນໍ ວຣໍ;

ຣູປໍ ສພ຺ພສຸຠາກິຓ຺ຓໍ, ອຕິຕ຺ໂຕ ວິຫຣາມຫໍ.

‘‘ພຸທ຺ຘຣູປຣຕິໍ ຎຕ຺ວາ, ຕທາ ໂອວທິ ມໍ ຊິໂນ;

ອລໍ ວກ຺ກລິ ກິໍ ຣູເປ, ຣມເສ ພາລນນ຺ທິເຕ.

‘‘ໂຍ ຫິ ປສ຺ສຕິ ສທ຺ຘມ຺ມໍ, ໂສ ມໍ ປສ຺ສຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ອປສ຺ສມາໂນ ສທ຺ຘມ຺ມໍ, ມໍ ປສ຺ສມ຺ປິ ນ ປສ຺ສຕິ.

‘‘ອນນ຺ຕາທີນໂວ ກາໂຍ, ວິສຣຸກ຺ຂສມູປໂມ;

ອາວາໂສ ສພ຺ພໂຣຄານໍ, ປຸຎ຺ໂຊ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ເກວໂລ.

‘‘ນິພ຺ພິນ຺ທິຍ ຕໂຕ ຣູເປ, ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍພ຺ພຍໍ;

ປສ຺ສ ອຸປກ຺ກິເລສານໍ, ສຸເຂນນ຺ຕໍ ຄມິສ຺ສສິ.

‘‘ເອວໍ ເຕນານຸສິຏ຺ໂຐຫໍ, ນາຍເກນ ຫິເຕສິນາ;

ຄິຊ຺ຌກູຏໍ ສມາຣຸຍ຺ຫ, ຌາຍາມິ ຄິຣິກນ຺ທເຣ.

‘‘ຐິໂຕ ປພ຺ພຕປາທມ຺ຫິ, ອສ຺ສາສຍິ ມຫາມຸນິ;

ວກ຺ກລີຕິ ຊິໂນ ວາຈໍ, ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຸທິໂຕ ອຫໍ.

‘‘ປກ຺ຂນ຺ທິໍ ເສລປພ຺ຠາເຣ, ອເນກສຕໂປຣິເສ;

ຕທາ ພຸທ຺ຘານຸຠາເວນ, ສຸເຂເນວ ມຫິໍ ຄໂຕ.

‘‘ປຸໂນປິ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍພ຺ພຍໍ;

ຕມຫໍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ, ອຣຫຕ຺ຕມປາປຸຓິໍ.

‘‘ສຸມຫາປຣິສມຊ຺ເຌ, ຕທາ ມໍ ຈຣຓນ຺ຕໂຄ;

ອຄ຺ຄໍ ສທ຺ຘາຘິມຸຕ຺ຕານໍ, ປຎ຺ຎເປສິ ມຫາມຕິ.

‘‘ສຕສຫສ຺ສິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ກມ຺ມມກຣິໍ ຕທາ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ພຸທ຺ຘປູຊາຍິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ¶ ປນ ປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕປິ ເຖໂຣ ອິມາ ເອວ ຄາຖາ ອຠາສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນ ສທ຺ຘາຘິມຸຕ຺ຕານໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປສີຕິ.

ວກ຺ກລິຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ວິຊິຕເສນຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ໂອລຄ຺ເຄສ຺ສາມີຕິອາທິກາ ¶ ¶ ອາຍສ຺ມໂຕ ວິຊິຕເສນຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖທສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ຆຣາວາສໍ ປຫາຍ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ປສນ຺ນາກາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ອຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຎຕ຺ວາ ອາກາສໂຕ ໂອຕຣິ. ໂສ ຠຄວໂຕ ມໂນຫຣານິ ມຘຸຣານິ ຜລານິ ອຸປເນສິ, ປຏິຄ຺ຄເຫສິ ຠຄວາ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ. ໂສ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ໂກສລຣຏ຺ເຐ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຊິຕເສໂນຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓິ. ຕສ຺ສ ມາຕຸລາ ເສໂນ ຈ ອຸປເສໂນ ຈາຕິ ທ຺ເວ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ຘາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວາສຘຸຣໍ ປູເຣນ຺ຕາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ວິຊິຕເສໂນປິ ຫຕ຺ຖິສິປ຺ເປ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ຄໂຕ ນິສ຺ສຣຓຊ຺ຌາສຍຕາຍ ຆຣາວາເສ ອລຄ຺ຄມານໂສ ສຕ຺ຖຸ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ມາຕຸລຕ຺ເຖຣານໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເຕສໍ ໂອວາທານຸສາສນິຍາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິປສ຺ສນາວີຖິໍ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ພຫິທ຺ຘາ ນານາຣມ຺ມເຓ ວິຘາວນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ໂອວທນ຺ໂຕ –

໓໕໕.

‘‘ໂອລຄ຺ເຄສ຺ສາມິ ເຕ ຈິຕ຺ຕ, ອາຓິທ຺ວາເຣວ ຫຕ຺ຖິນໍ;

ນ ຕໍ ປາເປ ນິໂຍເຊສ຺ສໍ, ກາມຊາລໍ ສຣີຣຊໍ.

໓໕໖.

‘‘ຕ຺ວໍ ໂອລຄ຺ໂຄ ນ ຄຈ຺ຉສິ, ທ຺ວາຣວິວຣໍ ຄໂຊວ ອລຠນ຺ໂຕ;

ນ ຈ ຈິຕ຺ຕກລິ ປຸນປ຺ປຸນໍ, ປສກ຺ກ ປາປຣໂຕ ຈຣິສ຺ສສິ.

໓໕໗.

‘‘ຍຖາ ກຸຎ຺ຊຣໍ ອທນ຺ຕໍ, ນວຄ຺ຄຫມງ຺ກຸສຄ຺ຄໂຫ;

ພລວາ ອາວຕ຺ເຕຕິ ອກາມໍ, ເອວໍ ອາວຕ຺ຕຍິສ຺ສໍ ຕໍ.

໓໕໘.

‘‘ຍຖາ ວຣຫຍທມກຸສໂລ, ສາຣຖິປວໂຣ ທເມຕິ ອາຊຎ຺ຎໍ;

ເອວໍ ທມຍິສ຺ສໍ ຕໍ, ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ປຎ຺ຈສຸ ພເລສຸ.

໓໕໙.

‘‘ສຕິຍາ ¶ ¶ ຕໍ ນິພນ຺ຘິສ຺ສໍ, ປຍຸຕ຺ໂຕ ເຕ ທເມສ຺ສາມິ;

ວີຣິຍຘຸຣນິຄ຺ຄຫິໂຕ, ນ ຍິໂຕ ທູຣໍ ຄມິສ຺ສເສ ຈິຕ຺ຕາ’’ຕິ. –

ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ໂອລຄ຺ເຄສ຺ສາມີຕິ ສໍວຣິສ຺ສາມິ ນິວາເຣສ຺ສາມິ. ເຕຕິ ຕໍ. ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ຫິ ອິທໍ ສາມິວຈນໍ ¶ . ເຕ ຄມນນ຺ຕິ ວາ ວຈນເສໂສ. ຫຕ຺ຖິນນ຺ຕິ ຈ ຫຕ຺ຖິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈິຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ອາລປຕິ. ຍຖາ ຕໍ ວາເຣຕຸກາໂມ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອາຓິທ຺ວາເຣວ ຫຕ຺ຖິນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອາຓິທ຺ວາຣໍ ນາມ ປາກາຣພທ຺ຘສ຺ສ ນຄຣສ຺ສ ຂຸທ຺ທກທ຺ວາຣໍ, ຍໍ ຆຏິກາຉິທ຺ເທ ອາຓິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິຕ຺ເຕ ຍນ຺ເຕນ ວິນາ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິເຕຫິປິ ວິວຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ເຍນ ມນຸສ຺ສຄວສ຺ສມຫິໍສາທໂຍ ນ ນິຄ຺ຄນ຺ຕຸໍ ສກ຺ກາ. ນຄຣໂຕ ພຫິ ນິຄ຺ຄນ຺ຕຸກາມມ຺ປິ ຫຕ຺ຖິໍ ຍໂຕ ປໂລເຠຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖາຈຣິໂຍ ຄມນໍ ນິວາເຣສິ. ອຖ ວາ ອາຓິທ຺ວາຣໍ ນາມ ປລິຆທ຺ວາຣໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ຕິຣິຍໍ ປລິຆໍ ຐເປຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂສູຈິສງ຺ຂາຕໍ ອາຓິໍ ປລິຆສີເສ ອາວຸຓນ຺ຕິ. ປາເປຕິ ຣູປາທີສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກອຠິຊ຺ຌາທິປາປຘມ຺ເມ ຕໍ ນ ນິໂຍເຊສ຺ສໍ ນ ນິໂຍຊິສ຺ສາມິ. ກາມຊາລາຕິ ກາມສ຺ສ ຊາລຠູຕໍ. ຍຖາ ຫິ ມຈ຺ຉພນ຺ຘມິຄລຸທ຺ທານໍ ຊາລໍ ນາມ ມຈ຺ຉາທີນໍ ເຕສໍ ຍຖາກາມກາຣສາຘນໍ, ເອວໍ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣານຸປາຕິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ມາຣສ຺ສ ກາມກາຣສາຘນໍ. ເຕນ ຫິ ໂສ ສຕ຺ເຕ ອນຕ຺ເຖສຸ ປາເຕຕິ. ສຣີຣຊາຕິ ສຣີເຣສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກ. ປຎ຺ຈໂວກາຣຠເວ ຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ຣູປປຏິພທ຺ຘວຸຕ຺ຕິຕາຍ ‘‘ສຣີຣຊ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ຕ຺ວໍ ໂອລຄ຺ໂຄ ນ ຄຈ຺ຉສີຕິ ຕ຺ວໍ, ຈິຕ຺ຕກລິ, ມຍາ ສຕິປຎ຺ຎາປໂຕທອງ຺ກຸເສຫິ ວາຣິໂຕ ນ ທານິ ຍຖາຣຸຈິໍ ຄມິສ຺ສສິ, ອໂຍນິໂສມນສິກາຣວເສນ ຍຖາກາມໍ ວຕ຺ຕິຕຸໍ ນ ລຠິສ຺ສສິ. ຍຖາ ກິໍ? ທ຺ວາຣວິວຣໍ ຄໂຊວ ອລຠນ຺ໂຕ ນຄຣໂຕ ຄຊນິໂຣຘໂຕ ວາ ນິຄ຺ຄມນາຍ ທ຺ວາຣວິວຣກໍ ອລຠມາໂນ ຫຕ຺ຖີ ວິຍ. ຈິຕ຺ຕກລີຕິ ຈິຕ຺ຕກາຬກຓ຺ຓິ. ປຸນປ຺ປຸນນ຺ຕິ ອປຣາປຣໍ. ປສກ຺ກາຕິ ສຣຓສມ຺ປສ຺ສາສວເສນ. ປາປຣໂຕຕິ ປາປກມ຺ມນິຣໂຕ ປຸພ຺ເພ ວິຍ ອິທານິ ນ ຈຣິສ຺ສສິ ຕຖາ ຈຣິຕຸໍ ນ ທສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອທນ຺ຕນ຺ຕິ ¶ ອທມິຕໍ ຫຕ຺ຖິສິກ຺ຂໍ ອສິກ຺ຂິຕໍ. ນວຄ຺ຄຫນ຺ຕິ ອຈິຣຄຫິຕໍ. ອງ຺ກຸສຄ຺ຄໂຫຕິ ຫຕ຺ຖາຈຣິໂຍ. ພລວາຕິ ກາຍພເລນ ຎາຓພເລນ ຈ ພລວາ. ອາວຕ຺ເຕຕິ ອກາມນ຺ຕິ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕເມວ ນິເສຘນໂຕ ນິວຕ຺ເຕຕິ. ເອວໍ ອາວຕ຺ຕຍິສ຺ສນ຺ຕິ ຍຖາ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິໍ ຫຕ຺ຖາຈຣິໂຍ, ເອວໍ ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕກລິໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕນິເສຘນໂຕ ນິວຕ຺ຕຍິສ຺ສາມິ.

ວຣຫຍທມກຸສໂລຕິ ¶ ອຸຕ຺ຕມານໍ ອສ຺ສທມ຺ມານໍ ທມເນ ກຸສໂລ. ຕໂຕ ເອວ ສາຣຖິປວໂຣ ອສ຺ສທມ຺ມສາຣຖີສຸ ວິສິຏ຺ໂຐ ທເມຕິ ອາຊຎ຺ຎໍ ອາຊານີຍໍ ອສ຺ສທມ຺ມໍ ເທສກາລານຸຣູປໍ ສຓ຺ຫຜຣຸເສຫິ ທເມຕິ ວິເນຕິ ນິພ຺ພິເສວນໍ ກໂຣຕິ. ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ປຎ຺ຈສຸ ພເລສູຕິ ສທ຺ຘາທີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ພເລສຸ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອສ຺ສທ຺ຘິຍາທິນິເສຘນໂຕ ຕໍ ທມຍິສ຺ສໍ ທເມສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສຕິຍາ ¶ ຕໍ ນິພນ຺ຘິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຄຈຣຊ຺ຌຕ຺ຕໂຕ ພຫິ ຄນ຺ຕຸໍ ອເທນ຺ໂຕ ສຕິໂຍຕ຺ເຕນ ກມ຺ມຏ຺ຐານຖມ຺ເຠ, ຈິຕ຺ຕກລິ, ຕໍ ນິພນ຺ຘິສ຺ສາມິ ນິຍເມສ຺ສາມິ. ປຍຸຕ຺ໂຕ ເຕ ທເມສ຺ສາມີຕິ ຕຕ຺ຖ ນິພນ຺ຘນ຺ໂຕ ເອວ ຍຸຕ຺ຕປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເຕ ທເມສ຺ສາມິ, ສໍກິເລສມລໂຕ ຕໍ ວິໂສເຘສ຺ສາມິ. ວີຣິຍຘຸຣນິຄ຺ຄຫິໂຕຕິ ຍຖາວຸຕ຺ໂຕ ເຉເກນ ສຸສາຣຖິນາ ຍຸເຄ ໂຍຊິໂຕ ຍຸຄນິຄ຺ຄຫິໂຕ ຍຸຄນ຺ຕຣຄໂຕ ຕໍ ນາຕິກ຺ກມຕິ, ເອວໍ ຕ຺ວມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕ, ມມ ວີຣິຍຘຸເຣ ນິຄ຺ຄຫິໂຕ ສກ຺ກຈ຺ຈກາຣິຕາຍ ສາຕຈ຺ຈກາຣິຕາຍ ອຎ຺ຎຖາ ວຕ຺ຕິຕຸໍ ອລຠນ຺ໂຕ ອິໂຕ ໂຄຈຣຊ຺ຌຕ຺ຕໂຕ ທູຣໍ ພຫິ ນ ຄມິສ຺ສສິ. ຠາວນານຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໂຕ ອຎ຺ຎໍ ອາສນ຺ນມ຺ປິ ລກ຺ຂຓໂຕ ທູຣເມວາຕິ ເອວໍ ເຖໂຣ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕວ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໒.໔໕.໒໒-໓໐) –

‘‘ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ທ຺ວຕ຺ຕິໍສວຣລກ຺ຂຓໍ;

ວິປິນຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ, ສາລຣາຊໍວ ຜຸລ຺ລິຕໍ.

‘‘ຕິຓຕ຺ຖຣໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ, ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐໍ ອຍາຈຫໍ;

ອນຸກມ຺ປຕຸ ມໍ ພຸທ຺ໂຘ, ຠິກ຺ຂໍ ອິຈ຺ຉາມິ ທາຕເວ.

‘‘ອນຸກມ຺ປໂກ ¶ ກາຣຸຓິໂກ, ອຕ຺ຖທສ຺ສີ ມຫາຍໂສ;

ມມ ສງ຺ກປ຺ປມຎ຺ຎາຍ, ໂອຣູຫິ ມມ ອສ຺ສເມ.

‘‘ໂອໂຣຫິຕ຺ວານ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ນິສີທິ ປຓ຺ຓສນ຺ຖເຣ;

ຠລ຺ລາຕກໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐສ຺ສທາສຫໍ.

‘‘ມມ ນິຊ຺ຌາຍມານສ຺ສ, ປຣິຠຸຎ຺ຊິ ຕທາ ຊິໂນ;

ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ, ອຠິວນ຺ທິໍ ຕທາ ຊິນໍ.

‘‘ອຏ຺ຐາຣເສ ກປ຺ປສເຕ, ຍໍ ຜລມທທິໍ ຕທາ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ຜລທານສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕປິ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ວິຊິຕເສນຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ຍສທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ອຸປາຣມ຺ຠຈິຕ຺ໂຕຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ຍສທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນິ. ຕຖາ ເຫສ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ¶ ຠຄວໂຕ ກາເລ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ວິຊ຺ຊາສິປ຺ເປສຸ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ຄໂຕ ກາເມ ປຫາຍ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ອຠິຕ຺ຖວິ. ໂສ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ມລ຺ລຣຏ຺ເຐ ມລ຺ລຣາຊກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຍສທຕ຺ໂຕຕິ ລທ຺ຘນາໂມ, ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ສິກ຺ຂິຕ຺ວາ ສຠິເຍນ ປຣິພ຺ພາຊເກນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ, ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສຠິເຍນ ປຸຏ຺ຐປຎ຺ເຫສຸ ¶ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຍມາເນສຸ ສຍໍ ໂອຕາຣາເປກ຺ໂຂ ສຸຓນ຺ໂຕ ນິສີທິ ‘‘ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວາເທ ໂທສໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ຎຕ຺ວາ ສຠິຍສຸຕ຺ຕເທສນາວສາເນ (ສຸ. ນິ. ສຠິຍສຸຕ຺ຕ) ໂອວາທໍ ເທນ຺ໂຕ –

໓໖໐.

‘‘ອຸປາຣມ຺ຠຈິຕ຺ໂຕ ¶ ທຸມ຺ເມໂຘ, ສຸຓາຕິ ຊິນສາສນໍ;

ອາຣກາ ໂຫຕິ ສທ຺ຘມ຺ມາ, ນຠໂສ ປຖວີ ຍຖາ.

໓໖໑.

‘‘ອຸປາຣມ຺ຠຈິຕ຺ໂຕ ທຸມ຺ເມໂຘ, ສຸຓາຕິ ຊິນສາສນໍ;

ປຣິຫາຍຕິ ສທ຺ຘມ຺ມາ, ກາຬປກ຺ເຂວ ຈນ຺ທິມາ.

໓໖໒.

‘‘ອຸປາຣມ຺ຠຈິຕ຺ໂຕ ທຸມ຺ເມໂຘ, ສຸຓາຕິ ຊິນສາສນໍ;

ປຣິສຸສ຺ສຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ, ມຈ຺ໂຉ ອປ຺ໂປທເກ ຍຖາ.

໓໖໓.

‘‘ອຸປາຣມ຺ຠຈິຕ຺ໂຕ ທຸມ຺ເມໂຘ, ສຸຓາຕິ ຊິນສາສນໍ;

ນ ວິຣູຫຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ, ເຂຕ຺ເຕ ພີຊໍວ ປູຕິກໍ.

໓໖໔.

‘‘ໂຍ ຈ ຕຸຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ເຕນ, ສຸຓາຕິ ຊິນສາສນໍ;

ເຂເປຕ຺ວາ ອາສເວ ສພ຺ເພ, ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອກຸປ຺ປຕໍ;

ປປ຺ປຸຍ຺ຍ ປຣມໍ ສນ຺ຕິໍ, ປຣິນິພ຺ພາຕິນາສໂວ’’ຕິ. –

ອິມາ ປຎ຺ຈ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸປາຣມ຺ຠຈິຕ຺ໂຕຕິ ສາຣມ຺ຠຈິຕ຺ໂຕ, ໂທສາໂຣປນາຘິປ຺ປາໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸມ຺ເມໂຘຕິ ນິປ຺ປຎ຺ໂຎ. ອາຣກາ ໂຫຕິ ສທ຺ຘມ຺ມາຕິ ໂສ ຕາທິໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ນຠໂສ ວິຍ ປຖວີ ປຏິປຕ຺ຕິສທ຺ຘມ຺ມໂຕປິ ທູເຣ ໂຫຕິ, ປເຄວ ປຏິເວຘສທ຺ຘມ຺ມໂຕ. ‘‘ນ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ຘມ຺ມວິນຍໍ ອາຊານາສີ’’ຕິອາທິນາ (ທີ. ນິ. ໑.໑໘) ວິຄ຺ຄາຫິກກຖໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ກຸໂຕ ສນ຺ຕນິປຸໂຓ ປຏິປຕ຺ຕິສທ຺ຘມ຺ໂມ.

ປຣິຫາຍຕິ ສທ຺ຘມ຺ມາຕິ ນວວິຘໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໂຕ ປຸພ຺ພຠາຄິຍສທ຺ຘາທິສທ຺ຘມ຺ມໂຕປິ ນິຫີຍຕິ. ປຣິສຸສ຺ສຕີຕິ ວິສຸສ຺ສຕິ ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ປີຓນຣສສ຺ສ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊາທິກຸສລຘມ຺ມສ຺ສາຠາວໂຕ. ນ ວິຣູຫຕີຕິ ¶ ວິຣູຬ຺ຫິໍ ວຸທ຺ຘິໍ ນ ປາປຸຓາຕິ. ປູຕິກນ຺ຕິ ໂຄມຍເລປທານາທິອຠາເວນ ປູຕິຠາວໍ ປຕ຺ຕໍ.

ຕຸຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ເຕນາຕິ ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕລກ຺ຂເຓ ກຣຓວຈນໍ, ອຕ຺ຕມໂນ ປມຸທິໂຕ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຂເປຕ຺ວາຕິ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ. ອກຸປ຺ປຕນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕໍ. ປປ຺ປຸຍ຺ຍາຕິ ປາປຸຓິຕ຺ວາ. ປຣມໍ ສນ຺ຕິນ຺ຕິ ອນຸປາທິເສສໍ ນິພ຺ພານໍ. ຕທຘິຄໂມ ¶ ຈສ຺ສ ເກວລໍ ກາລາຄມນເມວ, ນ ໂກຈິວິໂຘຕິ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຣິນິພ຺ພາຕິນາສໂວ’’ຕິ.

ເອວໍ ສຕ຺ຖາຣາ ໂອວທິໂຕ ສໍເວຄຊາໂຕ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໒.໔໔.໓໕-໔໓) –

‘‘ກຓິກາຣໍວ ¶ ຊລິຕໍ, ທີປຣຸກ຺ຂໍວ ໂຊຕິຕໍ;

ກຎ຺ຈນໍວ ວິໂຣຈນ຺ຕໍ, ອທ຺ທສໍ ທ຺ວິປທຸຕ຺ຕມໍ.

‘‘ກມຓ຺ຑລຸໍ ຐເປຕ຺ວານ, ວາກຈີຣຎ຺ຈ ກຸຓ຺ຑິກໍ;

ເອກໍສໍ ອຊິນໍ ກຕ຺ວາ, ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐໍ ຖວິໍ ອຫໍ.

‘‘ຕມນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມໍ, ໂມຫຊາລສມາກຸລໍ;

ຎາຓາໂລກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວານ, ນິຕ຺ຕິຓ຺ໂຓສິ ມຫາມຸນິ.

‘‘ສມຸທ຺ຘຣສິມໍ ໂລກໍ, ສພ຺ພາວນ຺ຕມນຸຕ຺ຕຣໍ;

ຎາເຓ ເຕ ອຸປມາ ນຕ຺ຖິ, ຍາວຕາ ຊຄໂຕ ຄຕິ.

‘‘ເຕນ ຎາເຓນ ສພ຺ພຎ຺ຎູ, ອິຕິ ພຸທ຺ໂຘ ປວຸຈ຺ຈຕິ;

ວນ຺ທາມິ ຕໍ ມຫາວີຣໍ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕມນາວຣໍ.

‘‘ສຕສຫສ຺ສິໂຕ ກປ຺ເປ, ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐໍ ຖວິໍ ອຫໍ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ຎາຓຕ຺ຖວາຍິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕປິ ເຖໂຣ ອິມາ ເອວ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຍສທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ໂສຓກຸຏິກຓ຺ຓຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ອຸປສມ຺ປທາ ¶ ຈ ເມ ລທ຺ຘາຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ໂສຓສ຺ສ ກຸຏິກຓ຺ຓສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍໍ ກິຣ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຫໍສວຕີນຄເຣ ວິຠວສມ຺ປນ຺ໂນ ເສຏ຺ຐິ ຫຸຕ຺ວາ ອຸຬາຣາຍ ອິສ຺ສຣິຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຐິໂຕ ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ສຕສຫສ຺ສຂີຓາສວປຣິວຸຕໍ ມຫຕິຍາ ¶ ພຸທ຺ຘລີຬາຍ ມຫນ຺ເຕນ ພຸທ຺ຘານຸຠາເວນ ນຄຣໍ ປວິສນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ອຸປາສເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ກລ຺ຍາຓວາກ຺ກຣຓານໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ຕໍ ຐານໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ປຓິຘານໍ ອກາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາຍຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອນາຄເຕ ໂຄຕມສ຺ສ ນາມ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສເນ ກລ຺ຍາຓວາກ຺ກຣຓານໍ ອຄ຺ໂຄ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ໂສ ຕຕ຺ຖ ຍາວຊີວໍ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕານິ ປູເຣນ຺ໂຕ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຈີວຣໍ ສິພ຺ພິຕ຺ວາ ອທາສິ. ປຸນ ພຸທ຺ຘສຸຎ຺ເຎ ໂລເກ ພາຣາຓສິຍໍ ຕຸນ຺ນວາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ຈີວຣໂກຏິໍ ຉິນ຺ນໍ ຆເຏຕ຺ວາ ອທາສິ. ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ອວນ຺ຕິຣຏ຺ເຐ ກຸຣຣຆເຣ ມຫາວິຠວສ຺ສ ເສຏ຺ຐິໂນ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂສໂຓຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ໂກຏິອຄ຺ຆນກສ຺ສ ກຓ຺ຓປິຬນ຺ຘນສ຺ສ ຘາຣເຓນ ‘‘ໂກຏິກຓ຺ໂຓ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ກຸຏິກຓ຺ໂຓຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ.

ໂສ ອນຸກ຺ກເມນ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ກຸຏຸມ຺ພໍ ສຓ຺ຐເປນ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ເຕ ມຫາກຈ຺ຈາເນ ກຸລຆຣໍ ນິສ຺ສາຍ ປວຕ຺ຕປພ຺ພເຕ ວິຫຣນ຺ເຕ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ຈ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຕໍ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ສໍສາເຣ ສຎ຺ຊາຕສໍເວໂຄ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກິຈ຺ເຉນ ກສິເຣນ ທສວຄ຺ຄໍ ສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ກຕິປຍກາລໍ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວສິຕ຺ວາ, ເຖຣໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕຸໍ ສາວຕ຺ຖິໍ ອຸປຄໂຕ, ສຕ຺ຖາຣາ ເອກຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ວາສໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ອຊ຺ຌິຏ຺ໂຐ ໂສຬສອຏ຺ຐກວຄ຺ຄິຍານໍ ¶ ອຸສ຺ສາຣເຓນ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ຠາສິຕາຍ ‘‘ທິສ຺ວາ ອາທີນວໍ ໂລເກ’’ຕິ (ອຸທາ. ໔໖; ມຫາວ. ໒໕໘) ອຸທານຄາຖາຍ ປຣິໂຍສາເນ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໒.໔໔.໒໖-໓໔) –

‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ¶ ນາມ ຊິໂນ, ອາຫຸຕີນໍ ປຏິຄ຺ຄໂຫ;

ວສີສຕສຫສ຺ເສຫິ, ນຄຣໍ ປາວິສີ ຕທາ.

‘‘ນຄຣໍ ¶ ປວິສນ຺ຕສ຺ສ, ອຸປສນ຺ຕສ຺ສ ຕາທິໂນ;

ຣຕນານິ ປຊ຺ໂຊຕິໍສຸ, ນິຄ຺ໂຆໂສ ອາສິ ຕາວເທ.

‘‘ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອານຸຠາເວນ, ເຠຣີ ວຊ຺ຊຸມຆຏ຺ຏິຕາ;

ສຍໍ ວີຓາ ປວຊ຺ຊນ຺ຕິ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປວິສໂຕ ປຸຣໍ.

‘‘ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐໍ ນມສ຺ສາມິ, ປທຸມຸຕ຺ຕຣມຫາມຸນິໍ;

ປາຏິຫີຣຎ຺ຈ ປສ຺ສິຕ຺ວາ, ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາທຍິໍ.

‘‘ອໂຫ ພຸທ຺ໂຘ ອໂຫ ຘມ຺ໂມ, ອໂຫ ໂນ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ປທາ;

ອເຈຕນາປິ ຕູຣິຍາ, ສຍເມວ ປວຊ຺ຊເຣ.

‘‘ສຕສຫສ຺ສິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ສຎ຺ຎມລຠິໍ ຕທາ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ພຸທ຺ຘສຎ຺ຎາຍິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ເຕ ປນ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ອາຈິກ຺ຂິຕນິຍາເມນ ປຈ຺ຈນ຺ຕິເມສຸ ຊນປເທສຸ ວິນຍຘຣປຎ຺ຈເມນ ຄເຓນ ອຸປສມ຺ປທາ, ຘຸວນ຺ຫານໍ, ຈມ຺ມຕ຺ຖຣຓໍ, ຄຸຓງ຺ຄຸຓູປາຫນໍ, ຈີວຣວິປ຺ປວາໂສຕິ ປຎ຺ຈ ວເຣ ຍາຈິຕ຺ວາ ເຕ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກາ ລຠິຕ຺ວາ ປຸນເທວ ອຕ຺ຕໂນ ວສິຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ອຸທານຏ຺ຐກຖາຍໍ ອາຄຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣຏ຺ຐກຖາຍໍ (ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໒໐໖) ປນ ‘‘ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ໂສ ອປຣຠາເຄ ວິມຸຕ຺ຕິສຸເຂນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ອຸທານວເສນ –

໓໖໕.

‘‘ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ເມ ລທ຺ຘາ, ວິມຸຕ຺ໂຕ ຈມ຺ຫິ ອນາສໂວ;

ໂສ ຈ ເມ ຠຄວາ ທິຏ຺ໂຐ, ວິຫາເຣ ຈ ສຫາວສິໍ.

໓໖໖.

‘‘ພຫຸເທວ ຣຕ຺ຕິໍ ຠຄວາ, ອພ຺ໂຠກາເສຕິນາມຍິ;

ວິຫາຣກຸສໂລ ສຕ຺ຖາ, ວິຫາຣໍ ປາວິສີ ຕທາ.

໓໖໗.

‘‘ສນ຺ຖຣິຕ຺ວານ ¶ ສງ຺ຆາຏິໍ, ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປສິ ໂຄຕໂມ;

ສີໂຫ ເສລຄຸຫາຍໍວ, ປຫີນຠຍເຠຣໂວ.

໓໖໘.

‘‘ຕໂຕ ກລ຺ຍາຓວາກ຺ກຣໂຓ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສາວໂກ;

ໂສໂຓ ອຠາສິ ສທ຺ຘມ຺ມໍ, ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ.

໓໖໙.

‘‘ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ¶ ປຣິຎ຺ຎາຍ, ຠາວຍິຕ຺ວານ ອຎ຺ຊສໍ;

ປປ຺ປຸຍ຺ຍ ປຣມໍ ສນ຺ຕິໍ, ປຣິນິພ຺ພິສ຺ສຕ຺ຍນາສໂວ’’ຕິ. –

ອິມາ ປຎ຺ຈ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ເມ ລທ຺ຘາຕິ ຍາ ສາ ກິຈ຺ເຉນ ທສວຄ຺ຄໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘາ ອຸປສມ຺ປທາ. ຍາ ຈ ປນ ວຣທານວເສນ ສພ຺ພປຈ຺ຈນ຺ຕິເມສຸ ຊນປເທສຸ ວິນຍຘຣປຎ຺ຈເມນ ຄເຓນ ສຕ຺ຖາຣາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ ອຸປສມ຺ປທາ, ຕທຸຠຍໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ຈ-ສທ຺ໂທ ¶ ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ, ເຕນ ອິຕເຣປິ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກາ ລທ຺ຘວເຣ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ວິມຸຕ຺ໂຕ ຈມ຺ຫິ ອນາສໂວຕິ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ສກລກິເລສວຕ຺ຖຸວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວິມຸຕ຺ໂຕ ຈ ອມ຺ຫິ. ຕໂຕ ເອວ ກາມາສວາທີຫິ ອນາສໂວ ອມ຺ຫີຕິ ໂຍຊນາ. ໂສ ຈ ເມ ຠຄວາ ທິຏ຺ໂຐຕິ ຍທຕ຺ຖໍ ອຫໍ ອວນ຺ຕິຣຏ຺ຐໂຕ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄໂຕ, ໂສ ຈ ຠຄວາ ມຍາ ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ ທິຏ຺ໂຐ. ວິຫາເຣ ຈ ສຫາວສິນ຺ຕິ ນ ເກວລໍ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ທສ຺ສນເມວ ມຍາ ລທ຺ຘໍ, ອຖ ໂຂ ວິຫາເຣ ສຕ຺ຖຸ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ສຕ຺ຖາຣາ ກາຣຓໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ວາເສນ຺ເຕນ ສຫ ອວສິໍ. ‘‘ວິຫາເຣຕິ ວິຫາຣສມີເປ’’ຕິ ເກຈິ.

ພຫຸເທວ ຣຕ຺ຕິນ຺ຕິ ປຐມໍ ຍາມໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມເທສນາວເສນ ກມ຺ມຏ຺ຐານໂສຘນວເສນ ຈ, ມຊ຺ຌິມໍ ຍາມໍ ເທວານໍ ພ຺ຣຫ຺ມູນຎ຺ຈ ກງ຺ຂຈ຺ເຉທນວເສນ ຠຄວາ ພຫຸເທວ ຣຕ຺ຕິໍ ອພ຺ໂຠກາເສ ອຕິນາມຍິ ວີຕິນາເມສິ. ວິຫາຣກຸສໂລຕິ ທິພ຺ພພ຺ຣຫ຺ມອາເນຎ຺ຊອຣິຍວິຫາເຣສຸ ກຸສໂລ. ວິຫາຣໍ ປາວິສີຕິ ອຕິເວລໍ ນິສຊ຺ຊຈງ຺ກເມຫິ ອຸປ຺ປນ຺ນປຣິສ຺ສມວິໂນທນຕ຺ຖໍ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປາວິສິ.

ສນ຺ຖຣິຕ຺ວານ ສງ຺ຆາຏິໍ, ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປສີຕິ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປສິ. ເຕນາຫ ‘‘ໂຄຕໂມ ສີໂຫ ເສລຄຸຫາຍໍວ ປຫີນຠຍເຠຣໂວ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂຄຕໂມຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ໂຄຕ຺ເຕນ ກິຕ຺ເຕຕິ. ສີໂຫ ເສລຄຸຫາຍໍວາຕິ ເສລສ຺ສ ປພ຺ພຕສ຺ສ ຄຸຫາຍໍ. ຍຖາ ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ ເຕຊຸສ຺ສທຕາຍ ປຫີນຠຍເຠຣໂວ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ¶ ປາເທ ປາທໍ ອຈ຺ຈາຘາຍ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປສິ, ເອວໍ ຈິຕ຺ຕຸຕ຺ຣາສໂລມຫໍສນຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕເຫຕູນໍ ກິເລສານໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ປຫີນຠຍເຠຣໂວ ໂຄຕໂມ ຠຄວາ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໂຕຕິ ປຈ຺ຉາ, ສີຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ‘‘ປຏິຠາຕຸ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ໂມ ຠາສິຕຸ’’ນ຺ຕິ (ອຸທາ. ໔໖) ສຕ຺ຖາຣາ ອຊ຺ເຌສິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກລ຺ຍາຓວາກ຺ກຣໂຓຕິ ສຸນ຺ທຣວຈີກຣໂຓ, ລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນວຈນກ຺ກໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສໂຓ ອຠາສິ ສທ຺ຘມ຺ມນ຺ຕິ ໂສຬສ ອຏ຺ຐກວຄ຺ຄິຍສຸຕ຺ຕານິ ¶ ໂສໂຓ ກຸຏິກຓ຺ໂຓ, ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐສ຺ສ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ, ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ອຠາສີຕິ ເຖໂຣ ອຕ຺ຕານເມວ ປຣໍ ວິຍ ອໂວຈ.

ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ ປຣິຎ຺ຎາຍາຕິ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘ ຕີຫິປິ ປຣິຎ຺ຎາຫິ ປຣິຊານິຕ຺ວາ ເຕ ປຣິຊານນ຺ໂຕເຍວ, ອຎ຺ຊສໍ ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ຠາວຍິຕ຺ວາ, ປຣມໍ ສນ຺ຕິໍ ນິພ຺ພານໍ ປປ຺ປຸຍ຺ຍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ອນາສໂວ. ຕໂຕ ເອວ ອິທານິ ປຣິນິພ຺ພິສ຺ສຕິ ອນຸປາທິເສສນິພ຺ພານວເສນ ນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕີຕິ.

ໂສຓກຸຏິກຓ຺ຓຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ໂກສິຍຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ໂຍ ¶ ເອວ ຄຣູນນ຺ຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ໂກສິຍຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ໂຕ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ອຸຈ຺ຉຸຂຓ຺ຑິກໍ ອທາສິ. ໂສ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ມຄຘຣຏ຺ເຐ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ໂກສິໂຍຕິສ຺ສ ໂຄຕ຺ຕວເສນ ນາມໍ ອກາສິ. ໂສ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິໍ ອຠິຓ຺ຫໍ ອຸປສງ຺ກມຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ. ໂສ ເຕນ ສາສເນ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໒.໔໔.໔໔-໔໙) –

‘‘ນຄເຣ ¶ ພນ຺ຘຸມຕິຍາ, ທ຺ວາຣປາໂລ ອໂຫສຫໍ;

ອທ຺ທສໍ ວິຣຊໍ ພຸທ຺ຘໍ, ສພ຺ພຘມ຺ມານ ປາຣຄຸໍ.

‘‘ອຸຈ຺ຉຸຂຓ຺ຑິກມາທາຍ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐສ຺ສທາສຫໍ;

ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ສຸມໂນ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ມເຫສິໂນ.

‘‘ເອກນວຸຕິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ອຸຈ຺ຉຸມທທິໍ ຕທາ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ອຸຈ຺ຉຸຂຓ຺ຑສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ¶ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຄຣຸວາສໍ ສປ຺ປຸຣິສູປນິສ຺ສຍຎ຺ຈ ປສໍສນ຺ໂຕ –

໓໗໐.

‘‘ໂຍ ເວ ຄຣູນໍ ວຈນຎ຺ຎຸ ຘີໂຣ, ວເສ ຈ ຕມ຺ຫິ ຊນເຍຖ ເປມໍ;

ໂສ ຠຕ຺ຕິມາ ນາມ ຈ ໂຫຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ, ຎຕ຺ວາ ຈ ຘມ຺ເມສຸ ວິເສສິ ອສ຺ສ.

໓໗໑.

‘‘ຍໍ ອາປທາ ອຸປ຺ປຕິຕາ ອຸຬາຣາ, ນກ຺ຂມ຺ຠຍນ຺ເຕ ປຏິສງ຺ຂຍນ຺ຕໍ;

ໂສ ຖາມວາ ນາມ ຈ ໂຫຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ, ຎຕ຺ວາ ຈ ຘມ຺ເມສຸ ວິເສສິ ອສ຺ສ.

໓໗໒.

‘‘ໂຍ ເວ ສມຸທ຺ໂທວ ຐິໂຕ ອເນໂຊ, ຄມ຺ຠີຣປຎ຺ໂຎ ນິປຸຓຕ຺ຖທສ຺ສີ;

ອສໍຫາຣິໂຍ ນາມ ຈ ໂຫຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ, ຎຕ຺ວາ ຈ ຘມ຺ເມສຸ ວິເສສິ ອສ຺ສ.

໓໗໓.

‘‘ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຘມ຺ມຘໂຣ ຈ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມສ຺ສ ໂຫຕິ ອນຸຘມ຺ມຈາຣີ;

ໂສ ຕາທິໂສ ນາມ ຈ ໂຫຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ, ຎຕ຺ວາ ຈ ຘມ຺ເມສຸ ວິເສສິ ອສ຺ສ.

໓໗໔.

‘‘ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ¶ ໂຍ ຊານາຕິ ຠາສິຕສ຺ສ,

ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຎຕ຺ວານ ຕຖາ ກໂຣຕິ;

ອຕ຺ຖນ຺ຕໂຣ ນາມ ສ ໂຫຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ,

ຎຕ຺ວາ ຈ ຘມ຺ເມສຸ ວິເສສິ ອສ຺ສາ’’ຕິ. –

ອິມາ ປຎ຺ຈ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ໂຍຕິ ຂຕ຺ຕິຍາທີສຸ ຈຕູສຸ ປຣິສາສຸ ໂຍ ໂກຈິ. ເວຕິ ພ຺ຍຕ຺ຕໍ. ຄຣູນນ຺ຕິ ສີລາທິຄຣຸຄຸຓຍຸຕ຺ຕານໍ ປຓ຺ຑິຕານໍ. ວຈນຎ຺ຎູຕິ ເຕສໍ ອນຸສາສນີວຈນໍ ຊານນ຺ໂຕ, ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈ ຕສ຺ສ ຜລໍ ຊານນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘີໂຣຕິ ຘິຕິສມ຺ປນ຺ໂນ. ວເສ ຈ ຕມ຺ຫິ ຊນເຍຖ ເປມນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ຄຣູນໍ ວຈເນ ໂອວາເທ ວເສຍ຺ຍ ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ປຏິປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ວຕາຫໍ ໂອວາເທນ ອິມໍ ຊາຕິອາທິທຸກ຺ຂໍ ວີຕິວຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຊນເຍຖ ເປມໍ ຄາຣວໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ. ອິທຎ຺ຫິ ທ຺ວຍໍ ‘‘ຄຣູນໍ ວຈນຎ຺ຎຸ ຘີໂຣ’’ຕິ ປທທ຺ວເຍນ ວຸຕ຺ຕສ຺ເສວຕ຺ຖສ຺ສ ປາກຏກຣຓໍ. ໂສຕິ ໂຍ ຄຣູນໍ ວຈນຎ຺ຎູ ຘີໂຣ, ໂສ ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຕຕ຺ຖ ຠຕ຺ຕິມາ ຈ ນາມ ໂຫຕິ, ຊີວິຕເຫຕຸປິ ຕສ຺ສ ອນຕິກ຺ກມນໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ຈ ນາມ ໂຫຕິ. ຎຕ຺ວາ ຈ ຘມ຺ເມສຸ ວິເສສິ ອສ຺ສາຕິ ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຈ ຕາຍ ເອວ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ຊານນເຫຕຸ ¶ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມສຸ ວິຊ຺ຊາຕ຺ຕຍາທິວເສນ ‘‘ເຕວິຊ຺ໂຊ, ຉຬຠິຎ຺ໂຎ, ປຏິສມ຺ຠິທາປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວິເສສິ ວິເສສວາ ສິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຍນ຺ຕິ ຍໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອນ຺ຕຣາຍກຣຓໂຕ ‘‘ອາປທາ’’ຕິ ລທ຺ຘໂວຫາຣາ ໂສຕຸຓ຺ຫຂຸປ຺ປິປາສາທິປາກຏປຣິສ຺ສຍາ ເຈວ ຣາຄາທິປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິສ຺ສຍາ ຈ ອຸປ຺ປຕິຕາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ອຸຬາຣາ ພລວນ຺ໂຕປິ ນກ຺ຂມ຺ຠຍນ຺ເຕ ນ ກິຎ຺ຈິ ຈາເລນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ປຏິສງ຺ຂຍນ຺ຕນ຺ຕິ ປຏິສງ຺ຂາຍມານໍ ປຏິສງ຺ຂານພເລ ຐິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສຕິ ໂຍ ທຬ຺ຫຕຣາຫິ ອາປທາຫິປິ ອກ຺ຂມ຺ຠນີໂຍ, ໂສ ຖາມວາ ຘິຕິມາ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກໂມ ນາມ ໂຫຕິ. ອນວເສສສໍກິເລສປກ຺ຂສ຺ສ ອຠິຠວນກປຎ຺ຎາພລສມງ຺ຄິຕາຍ ປຓ຺ຑິໂຕ ຈ ນາມ ໂຫຕິ. ຕຖາຠູໂຕ ຈ ຎຕ຺ວາ ຈ ຘມ຺ເມສຸ ວິເສສິ ອສ຺ສາຕິ ຕໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ.

ສມຸທ຺ໂທວ ¶ ຐິໂຕຕິ ສມຸທ຺ໂທ ວິຍ ຐິຕສຠາໂວ. ຍຖາ ຫິ ຈຕຸຣາສີຕິໂຍຊນສຫສ຺ສຄມ຺ຠີເຣ ສິເນຣຸປາທສມີເປ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ອຏ຺ຐຫິປິ ທິສາຫິ ອຸຏ຺ຐິເຕຫິ ປກຕິວາເຕຫິ ອນິຎ຺ຊນໂຕ ຐິໂຕ ອເນໂຊ ຄມ຺ຠີໂຣ ຈ, ເອວໍ ກິເລສວາເຕຫິ ຕິຕ຺ຖິຍວາທວາເຕຫິ ຈ ອກມ຺ປນີຍໂຕ ຐິໂຕ ອເນໂຊ. ຄມ຺ຠີຣສ຺ສ ອນຸປຈິຕຎາຓສມ຺ຠາເຣຫິ ອລທ຺ຘຄາຘສ຺ສ ນິປຸຓສ຺ສ ສຸຂຸມສ຺ສ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທາທິອຕ຺ຖສ຺ສ ປຏິວິຊ຺ຌເນນ ຄມ຺ຠີຣປຎ຺ໂຎ ນິປຸຓຕ຺ຖທສ຺ສີ. ອສໍຫາຣິໂຍ ນາມ ຈ ໂຫຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂສ ຕາທິໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ກິເລເສຫິ ເທວປຸຕ຺ຕມາຣາທີສຸ ວາ ເກນຈິ ອສໍຫາຣິຍຕາຍ ອສໍຫາຣິໂຍ ນາມ ໂຫຕິ, ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ອຕ຺ເຖນ ປຓ຺ຑິໂຕ ຈ ນາມ ໂຫຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ພຫຸສ຺ສຸໂຕຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິພາຫຸສຈ຺ຈວເສນ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ, ສຸຕ຺ຕເຄຍ຺ຍາທິ ພຫຸໍ ສຸຕໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ. ຕເມວ ຘມ຺ມໍ ສຸວຓ຺ຓຠາຊເນ ປກ຺ຂິຕ຺ຕສີຫວສໍ ວິຍ ອວິນສ຺ສນ຺ຕເມວ ຘາເຣຕີຕິ ຘມ຺ມຘໂຣ ¶ ຈ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມສ຺ສ ໂຫຕິ ອນຸຘມ຺ມຈາຣີຕິ ຍຖາສຸຕສ຺ສ ຍຖາປຣິຍຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຕ຺ຖມຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ນວໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມສ຺ສ ອນຸຣູປໍ ຘມ຺ມໍ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທາສງ຺ຂາຕໍ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລຘຸຕງ຺ຄອສຸຠກມ຺ມຏ຺ຐານາທິເຠທໍ ຈຣຕິ ປຏິປຊ຺ຊຕີຕິ ອນຸຘມ຺ມຈາຣີ ໂຫຕິ, ‘‘ອຊ຺ຊ ອຊ຺ເຊວາ’’ຕິ ປຏິເວຘໍ ອາກງ຺ຂນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ໂສ ຕາທິໂສ ນາມ ຈ ໂຫຕິ ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຍໍ ຄຣຸໍ ນິສ຺ສາຍ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຘມ຺ມຘໂຣ ຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ອນຸຘມ຺ມຈາຣີ ໂຫຕິ. ໂສ ຈ ຕາທິໂສ ເຕນ ຄຣຸນາ ສທິໂສ ປຓ຺ຑິໂຕ ນາມ ໂຫຕິ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ສທິສຠາວໂຕ. ຕຖາຠູໂຕ ປນ ໂສ ຎຕ຺ວາ ຈ ຘມ຺ເມສຸ ວິເສສິ ອສ຺ສ, ຕໍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖໍວ.

ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ໂຍ ຊານາຕິ ຠາສິຕສ຺ສາຕິ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຠາສິຕສ຺ສ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມສ຺ສ ¶ ອຕ຺ຖໍ ຊານາຕິ. ຊານນ຺ໂຕ ປນ ‘‘ອິຘ ສີລໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິຘ ສມາຘິ, ອິຘ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຎຕ຺ວານ ຕຖາ ກໂຣຕິ ຍຖາ ສຕ຺ຖາຣາ ອນຸສິຏ຺ຐໍ, ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊຕິ. ອຕ຺ຖນ຺ຕໂຣ ນາມ ສ ໂຫຕິ ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ໂສ ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຖນ຺ຕໂຣ ອຕ຺ຖກາຣຓາ ສີລາທິອຕ຺ຖຊານນມຕ຺ຕເມວ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ກຕ຺ວາ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂຫຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເອຕ຺ຖ ¶ ຈ ປຐມຄາຖາຍ ‘‘ໂຍ ເວ ຄຣູນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ສທ຺ຘູປນິສ຺ສໂຍ ວິເສສຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕ, ທຸຕິຍຄາຖາຍ ‘‘ຍໍ ອາປທາ’’ຕິ ອາທິນາ ວີຣິຍູປນິສ຺ສໂຍ, ຕຕິຍຄາຖາຍ ‘‘ໂຍ ເວ ສມຸທ຺ໂທວ ຐິໂຕ’’ຕິອາທິນາ ສມາຘູປນິສ຺ສໂຍ, ຈຕຸຕ຺ຖຄາຖາຍ ‘‘ພຫຸສ຺ສຸໂຕ’’ຕິອາທິນາ ສຕູປນິສ຺ສໂຍ, ປຎ຺ຈມຄາຖາຍ ‘‘ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ໂຍ ຊານາຕີ’’ຕິອາທິນາ ປຎ຺ຎູປນິສ຺ສໂຍ ວິເສສຠາໂວ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ໂກສິຍຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຎ຺ຈກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ຉກ຺ກນິປາໂຕ

໑. ອຸຣຸເວລກສ຺ສປຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ຉກ຺ກນິປາເຕ ¶ ¶ ທິສ຺ວານ ປາຏິຫີຣານີຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ອຸຣຸເວລກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ໂຕ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ, ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ມຫາປຣິສານໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ, ສຍມ຺ປິ ຕໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ປຓິຘານມກາສິ. ຠຄວາ ຈສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາຍຕໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອນາຄເຕ ໂຄຕມພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສເນ ມຫາປຣິສານໍ ອຄ຺ໂຄ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ໂສ ¶ ຕຕ຺ຖ ຍາວຊີວໍ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິໂຕ ທ຺ວານວຸຕິກປ຺ປມຕ຺ຖເກ ຜຸສ຺ສສ຺ສ ຠຄວໂຕ ເວມາຕິກກນິຏ຺ຐຠາຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອຎ຺ເຎປິສ຺ສ ທ຺ເວ ກນິຏ຺ຐຠາຕໂຣ ອເຫສຸໍ. ເຕ ຕໂຍປິ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ສງ຺ຆໍ ປຣມາຍ ປູຊາຍ ປູເຊຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ກຸສລໍ ກຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ ປຸເຣຕຣເມວ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ຠາຕໂຣ ຫຸຕ຺ວາ, ອນຸກ຺ກເມນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ໂຄຕ຺ຕວເສນ ຕໂຍປິ ກສ຺ສປາ ເອວ ນາມ ຊາຕາ. ເຕ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ຕໂຍ ເວເທ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ເຕສໍ ເຊຏ຺ຐຠາຕິກສ຺ສ ປຎ຺ຈ ມາຓວກສຕານິ ປຣິວາໂຣ, ມຊ຺ຌິມສ຺ສ ຕີຓິ, ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ທ຺ເວ. ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ຄນ຺ເຖ ສາຣໍ ໂອໂລເກນ຺ຕາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກເມວ ອຕ຺ຖໍ ທິສ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ໂຣເຈສຸໍ. ເຕສຸ ເຊຏ຺ຐຠາຕາ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິວາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ອຸຣຸເວລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸຣຸເວລກສ຺ສໂປ ນາມ ຊາໂຕ ມຫາຄງ຺ຄານທີວງ຺ເກ ປພ຺ພຊິໂຕ ນທີກສ຺ສໂປ ນາມ ຊາໂຕ, ຄຍາສີເສ ປພ຺ພຊິໂຕ ຄຍາກສ຺ສໂປ ນາມ ຊາໂຕ.

ເອວໍ ເຕສຸ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ເຕສຸ ພຫູນໍ ທິວສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ, ປຏິວິທ຺ຘສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາໂຓ ອນຸກ຺ກເມນ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ, ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍຕ຺ເຖເຣ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຍສປ຺ປມຸເຂ ປຎ຺ຈປຎ຺ຎາສ ສຫາຍເກ ວິເນຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິ ອຣຫນ຺ເຕ ‘‘ຈຣຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈາຣິກ’’ນ຺ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ, ຠທ຺ທວຄ຺ຄິເຍ ວິເນຕ຺ວາ ອຸຣຸເວລກສ຺ສປສ຺ສ ¶ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວສນຕ຺ຖາຍ ອຄ຺ຍາຄາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ¶ , ຕຕ຺ຖ ກຕນາຄທມນໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອຑ຺ຒຸຑ຺ຒສຫສ຺ເສຫິ ປາຏິຫາຣິເຍຫິ ອຸຣຸເວລກສ຺ສປໍ ສປຣິສໍ ວິເນຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊສິ. ຕສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອິຕເຣປິ ທ຺ເວ ຠາຕໂຣ ສປຣິສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ສພ຺ເພວ ເອຫິຠິກ຺ຂູ ອິທ຺ຘິມຍປຕ຺ຕຈີວຣຘຣາ ອເຫສຸໍ.

ສຕ຺ຖາ ຕໍ ສມຓສຫສ຺ສໍ ອາທາຍ ຄຍາສີສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິປາສາເຓ ນິສິນ຺ໂນ ອາທິຕ຺ຕປຣິຍາຍເທສນາຍ ສພ຺ເພ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໒.໕໔.໒໕໑-໒໙໕) –

‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ຊິໂນ, ສພ຺ພໂລກວິທູ ມຸນິ;

ອິໂຕ ສຕສຫສ຺ສມ຺ຫິ, ກປ຺ເປ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ຈກ຺ຂຸມາ.

‘‘ໂອວາທໂກ ວິຎ຺ຎາປໂກ, ຕາຣໂກ ສພ຺ພປາຓິນໍ;

ເທສນາກຸສໂລ ພຸທ຺ໂຘ, ຕາເຣສິ ຊນຕໍ ພຫຸໍ.

‘‘ອນຸກມ຺ປໂກ ກາຣຸຓິໂກ, ຫິເຕສີ ສພ຺ພປາຓິນໍ;

ສມ຺ປຕ຺ເຕ ຕິຕ຺ຖິເຍ ສພ຺ເພ, ປຎ຺ຈສີເລ ປຕິຏ຺ຐປິ.

‘‘ເອວໍ ນິຣາກຸລໍ ອາສິ, ສຸຎ຺ຎຕໍ ຕິຕ຺ຖິເຍຫິ ຈ;

ວິຈິຕ຺ຕໍ ອຣຫນ຺ເຕຫິ, ວສີຠູເຕຫິ ຕາທິຠິ.

‘‘ຣຕນານຏ຺ຐປຎ຺ຎາສໍ, ອຸຄ຺ຄໂຕ ໂສ ມຫາມຸນິ;

ກຎ຺ຈນຄ຺ຆິຍສງ຺ກາໂສ, ພາຕ຺ຕິໍສວຣລກ຺ຂໂຓ.

‘‘ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ, ອາຍຸ ວິຊ຺ຊຕິ ຕາວເທ;

ຕາວຕາ ຕິຏ຺ຐມາໂນ ໂສ, ຕາເຣສິ ຊນຕໍ ພຫຸໍ.

‘‘ຕທາຫໍ ຫໍສວຕິຍາ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສາຘຸສມ຺ມໂຕ;

ອຸເປຈ຺ຈ ໂລກປຊ຺ໂຊຕໍ, ອສ຺ໂສສິໍ ຘມ຺ມເທສນໍ.

‘‘ຕທາ ມຫາປຣິສຕິໍ, ມຫາປຣິສສາວກໍ;

ຐເປນ຺ຕໍ ເອຕທຄ຺ຄມ຺ຫິ, ສຸຕ຺ວານ ມຸທິໂຕ ອຫໍ.

‘‘ມຫຕາ ປຣິວາເຣນ, ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ມຫາຊິນໍ;

ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສຫສ຺ເສນ, ສຫທານມທາສຫໍ.

‘‘ມຫາທານໍ ທທິຕ຺ວານ, ອຠິວາທິຍ ນາຍກໍ;

ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ຫຏ຺ໂຐ, ອິທໍ ວຈນມພ຺ຣວິໍ.

‘‘ຕຍິ ¶ ສທ຺ຘາຍ ເມ ວີຣ, ອຘິກາຣຄຸເຓນ ຈ;

ປຣິສາ ມຫຕີ ໂຫຕຸ, ນິພ຺ພຕ຺ຕສ຺ສ ຕຫິໍ ຕຫິໍ.

‘‘ຕທາ ¶ ອໂວຈ ປຣິສໍ, ຄຊຄຊ຺ຊິຕສຸສ຺ສໂຣ;

ກຣວີກຣຸໂຕ ສຕ຺ຖາ, ເອຕໍ ປສ຺ສຖ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ.

‘‘ເຫມວຓ຺ຓໍ ມຫາພາຫຸໍ, ກມລານນໂລຈນໍ;

ອຸທຄ຺ຄຕນຸຊໍ ຫຏ຺ຐໍ, ສທ຺ຘວນ຺ຕໍ ຄຸເຓ ມມ.

‘‘ເອສ ປຕ຺ຖຍເຕ ຐານໍ, ສີຫໂຆສສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ;

ອນາຄຕມ຺ຫິ ອທ຺ຘາເນ, ລຈ຺ຉເສ ຕໍ ມໂນຣຖໍ.

‘‘ສຕສຫສ຺ສິໂຕ ກປ຺ເປ, ໂອກ຺ກາກກຸລສມ຺ຠໂວ;

ໂຄຕໂມ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ທາຍາໂທ, ໂອຣໂສ ຘມ຺ມນິມ຺ມິໂຕ;

ກສ຺ສໂປ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ເຫສ຺ສຕິ ສຕ຺ຖຸ ສາວໂກ.

‘‘ອິໂຕ ທ຺ເວນວຸເຕ ກປ຺ເປ, ອຫຸ ສຕ຺ຖາ ອນຸຕ຺ຕໂຣ;

ອນູປໂມ ອສທິໂສ, ຜຸສ຺ໂສ ໂລກຄ຺ຄນາຍໂກ.

‘‘ໂສ ຈ ສພ຺ພໍ ຕມໍ ຫນ຺ຕ຺ວາ, ວິຊເຏຕ຺ວາ ມຫາຊຏໍ;

ວສ຺ສເຕ ອມຕໍ ວຸຏ຺ຐິໍ, ຕປ຺ປຍນ຺ໂຕ ສເທວກໍ.

‘‘ຕທາ ຫິ ພາຣາຓສິຍໍ, ຣາຊາປຈ຺ຈາ ອຫຸມ຺ຫເສ;

ຠາຕໂຣມ຺ຫ ຕໂຍ ສພ຺ເພ, ສໍວິສຏ຺ຐາວ ຣາຊິໂນ.

‘‘ວີຣງ຺ຄຣູປາ ພລິໂນ, ສງ຺ຄາເມ ອປຣາຊິຕາ;

ຕທາ ກຸປິຕປຈ຺ຈນ຺ໂຕ, ອມ຺ເຫ ອາຫ ມຫີປຕິ.

‘‘ເອຖ ຄນ຺ຕ຺ວານ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ, ໂສເຘຕ຺ວາ ອຏ຺ຏວີພລໍ;

ເຂມໍ ວິຊິຣິຕໍ ກຕ຺ວາ, ປຸນ ເທຖາຕິ ຠາສຖ.

‘‘ຕໂຕ ¶ ມຍໍ ອໂວຈຸມ຺ຫ, ຍທິ ເທຍ຺ຍາສິ ນາຍກໍ;

ອຸປຏ຺ຐານາຍ ອມ຺ຫາກໍ, ສາຘຍິສ຺ສາມ ໂວ ຕໂຕ.

‘‘ຕໂຕ ມຍໍ ລທ຺ຘວຣາ, ຠູມິປາເລນ ເປສິຕາ;

ນິກ຺ຂິຕ຺ຕສຕ຺ຖໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ, ກຕ຺ວາ ປຸນຣຸເປຈ຺ຈ ຕໍ.

‘‘ຍາຈິຕ຺ວາ ¶ ສຕ຺ຖຸປຏ຺ຐານໍ, ຣາຊານໍ ໂລກນາຍກໍ;

ມຸນິວີຣໍ ລຠິຕ຺ວານ, ຍາວຊີວໍ ຍຊິມ຺ຫ ຕໍ.

‘‘ມຫຄ຺ຆານິ ຈ ວຕ຺ຖານິ, ປຓີຕານິ ຣສານິ ຈ;

ເສນາສນານິ ຣມ຺ມານິ, ເຠສຊ຺ຊານິ ຫິຕານິ ຈ.

‘‘ທຕ຺ວາ ສສງ຺ຆມຸນິໂນ, ຘມ຺ເມນຸປ຺ປາທິຕານິ ໂນ;

ສີລວນ຺ໂຕ ກາຣຸຓິກາ, ຠາວນາຍຸຕ຺ຕມານສາ.

‘‘ສທ຺ຘາ ປຣິຈຣິຕ຺ວານ, ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ນາຍກໍ;

ນິພ຺ພຸເຕ ຕມ຺ຫິ ໂລກຄ຺ເຄ, ປູຊໍ ກຕ຺ວາ ຍຖາພລໍ.

‘‘ຕໂຕ ຈຸຕາ ສນ຺ຕຸສິຕໍ, ຄຕາ ຕຕ຺ຖ ມຫາສຸຂໍ;

ອນຸຠູຕາ ມຍໍ ສພ຺ເພ, ພຸທ຺ຘປູຊາຍິທໍ ຜລໍ.

‘‘ມາຍາກາໂຣ ຍຖາ ຣງ຺ເຄ, ທສ຺ເສສິ ວິກຕິໍ ພຫຸໍ;

ຕຖາ ຠເວ ຠມນ຺ໂຕຫໍ, ວິເທຫາຘິປຕີ ອຫຸໍ.

‘‘ຄຸຓາເຈລສ຺ສ ວາກ຺ເຍນ, ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິຄຕາສໂຍ;

ນຣກໍ ມຄ຺ຄມາຣູຬ຺ໂຫ, ຣຸຈາຍ ມມ ຘີຕຸຍາ.

‘‘ໂອວາທໍ ນາທິຍິຕ຺ວານ, ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ນາຣເທນຫໍ;

ພຫຸຘາ ສໍສິໂຕ ສນ຺ໂຕ, ທິຏ຺ຐິໍ ຫິຕ຺ວານ ປາປິກໍ.

‘‘ປູຣຍິຕ຺ວາ ວິເສເສນ, ທສ ກມ຺ມປຖານິຫໍ;

ຫິຕ຺ວານ ເທຫມຄມິໍ, ສຄ຺ຄໍ ສຠວນໍ ຍຖາ.

‘‘ປຈ຺ຉິເມ ຠເວ ສມ຺ປຕ຺ເຕ, ພ຺ຣຫ຺ມພນ຺ຘຸ ອໂຫສຫໍ;

ພາຣາຓສິຍໍ ຜີຕາຍໍ, ຊາໂຕ ວິປ຺ປມຫາກຸເລ.

‘‘ມຈ຺ຈຸພ຺ຍາຘິຊຣາຠີໂຕ, ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ມຫາວນໍ;

ນິພ຺ພານໍ ປທເມສນ຺ໂຕ, ຊຏິເລສຸ ປຣິພ຺ພຊິໍ.

‘‘ຕທາ ທ຺ເວ ຠາຕໂຣ ມຍ຺ຫໍ, ປພ຺ພຊິໍສຸ ມຍາ ສຫ;

ອຸຣຸເວລາຍໍ ມາເປຕ຺ວາ, ອສ຺ສມໍ ນິວສິໍ ອຫໍ.

‘‘ກສ຺ສໂປ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ອຸຣຸເວລນິວາສິໂກ;

ຕໂຕ ເມ ອາສິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິ, ອຸຣຸເວລກສ຺ສໂປ ອິຕິ.

‘‘ນທີສກາເສ ¶ ຠາຕາ ເມ, ນທີກສ຺ສປສວ຺ຫໂຍ;

ອາສີ ສກາສນາເມນ, ຄຍາຍໍ ຄຍາກສ຺ສໂປ.

‘‘ທ຺ເວ ສຕານິ ກນິຏ຺ຐສ຺ສ, ຕີຓິ, ມຊ຺ຌສ຺ສ ຠາຕຸໂນ;

ມມ ປຎ຺ຈ ສຕານູນາ, ສິສ຺ສາ ສພ຺ເພ ມມານຸຄາ.

‘‘ຕທາ ອຸເປຈ຺ຈ ມໍ ພຸທ຺ໂຘ, ກຕ຺ວານ ວິວິຘານິ ເມ;

ປາຏິຫີຣານິ ໂລກຄ຺ໂຄ, ວິເນສິ ນຣສາຣຖິ.

‘‘ສຫສ຺ສປຣິວາເຣນ, ອໂຫສິໍ ເອຫິຠິກ຺ຂຸໂກ;

ເຕເຫວ ສຫ ສພ຺ເພຫິ, ອຣຫຕ຺ຕມປາປຸຓິໍ.

‘‘ເຕ ເຈວຎ຺ເຎ ຈ ພຫໂວ, ສິສ຺ສາ ມໍ ປຣິວາຣຍຸໍ;

ຠາສິຕຸຎ຺ຈ ສມຕ຺ໂຖຫໍ, ຕໂຕ ມໍ ອິສິສຕ຺ຕໂມ.

‘‘ມຫາປຣິສຠາວສ຺ມິໍ, ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສິ ມໍ;

ອໂຫ ພຸທ຺ເຘ ກຕໍ ກາຣໍ, ສຜລໍ ເມ ອຊາຍຖ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ສີຫນາທໍ ນທນ຺ໂຕ –

໓໗໕.

‘‘ທິສ຺ວານ ¶ ປາຏິຫີຣານິ, ໂຄຕມສ຺ສ ຍສສ຺ສິໂນ;

ນ ຕາວາຫໍ ປຓິປຕິໍ, ອິສ຺ສາມາເນນ ວຎ຺ຈິໂຕ.

໓໗໖.

‘‘ມມ ສງ຺ກປ຺ປມຎ຺ຎາຍ, ໂຈເທສິ ນຣສາຣຖິ;

ຕໂຕ ເມ ອາສິ ສໍເວໂຄ, ອພ຺ຠຸໂຕ ໂລມຫໍສໂນ.

໓໗໗.

‘‘ປຸພ຺ເພ ¶ ຊຏິລຠູຕສ຺ສ, ຍາ ເມ ສິທ຺ຘິ ປຣິຕ຺ຕິກາ;

ຕາຫໍ ຕທາ ນິຣາກຕ຺ວາ, ປພ຺ພຊິໍ ຊິນສາສເນ.

໓໗໘.

‘‘ປຸພ຺ເພ ຍຎ຺ເຎນ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ, ກາມຘາຕຸປຸຣກ຺ຂໂຕ;

ປຈ຺ຉາ ຣາຄຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ, ໂມຫຎ຺ຈາປິ ສມູຫນິໍ.

໓໗໙.

‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຊານາມິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ວິໂສຘິຕໍ;

ອິທ຺ຘິມາ ປຣຈິຕ຺ຕຎ຺ຎູ, ທິພ຺ພໂສຕຎ຺ຈ ປາປຸຓິໍ.

໓໘໐.

‘‘ຍສ຺ສ ¶ ຈຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຊິໂຕ, ອຄາຣສ຺ມານຄາຣິຍໍ;

ໂສ ເມ ອຕ຺ໂຖ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ສພ຺ພສໍໂຍຊນກ຺ຂໂຍ’’ຕິ. –

ອິມາ ຉ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ທິສ຺ວານ ປາຏິຫີຣານີຕິ ນາຄຣາຊທມນາທີນິ ອຑ຺ຒຸຑ຺ຒສຫສ຺ສານິ ປາຏິຫາຣິຍານິ ທິສ຺ວາ. ‘‘ປາຏິຫີຣໍ, ປາຏິເຫຣໍ, ປາຏິຫາຣິຍ’’ນ຺ຕິ ຫິ ອຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ, ພ຺ຍຎ຺ຊນເມວ ນານໍ. ຍສສ຺ສິໂນ’’ຕິ ‘‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ’’ຕິອາທິນາ ສເທວເກ ໂລເກ ຍຖາຠຸຈ຺ຈໍ ປຕ຺ຖຏກິຕ຺ຕິສທ຺ທສ຺ສ. ນ ຕາວາຫໍ ປຓິປຕິນ຺ຕິ ຍາວ ມໍ ຠຄວາ ‘‘ເນວ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ກສ຺ສປ, ອຣຫາ, ນາປິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ສມາປນ຺ໂນ, ສາປິ ເຕ ປຏິປທາ ນຕ຺ຖິ, ຍາຍ ຕ຺ວໍ ອຣຫາ ວາ ອສ຺ສ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ວາ ສມາປນ຺ໂນ’’ຕິ ນ ຕຊ຺ເຊສິ, ຕາວ ອຫໍ ນ ປຓິປາຕນໍ ອກາສິໍ. ກິໍກາຣຓາ? ອິສ຺ສາມາເນນ ວຎ຺ຈິໂຕ, ‘‘ອິມສ຺ສ ມຍິ ສາວກຕ຺ຕໍ ອຸປຄເຕ ມມ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ປຣິຫາຍິສ຺ສຕິ, ອິມສ຺ສ ເອວ ວຑ຺ຒິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິອສຫນລກ຺ຂຓາຍ ອິສ຺ສາຍ ເຈວ, ‘‘ອຫໍ ຄຓປາໂມກ຺ໂຂ ພຫຸຊນສມ຺ມໂຕ’’ຕິ ເອວໍ ອພ຺ຠຸນ຺ນຕິລກ຺ຂເຓນ ມາເນນ ຈ ວຎ຺ຈິໂຕ, ປລມ຺ຠິໂຕ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມມ ສງ຺ກປ຺ປມຎ຺ຎາຍາຕິ ມຍ຺ຫໍ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປໍ ຊານິຕ຺ວາ, ຍໍ ຍໍ ຠຄວາ ອຸຕ຺ຕຣິ ມນຸສ຺ສຘມ຺ມາ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສຕິ, ຕໍ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຫິທ຺ຘິໂກ ໂຂ ມຫາສມໂຓ ມຫານຸຠາໂວ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາປິ ‘‘ນ ຕ຺ເວວ ໂຂ ອຣຫາ ຍຖາ ອຫ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕໍ ມິຈ຺ຉາວິຕກ຺ກໍ ຊານນ຺ໂຕປິ ຎາຓປຣິປາກໍ ອາຄເມນ຺ໂຕ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ມຊ຺ເຌ ສມນ຺ຕໂຕ ອຸທກໍ ອຸສ຺ສາເຣຕ຺ວາ ເຣຓຸຫຕາຍ ຠູມິຍາ ຈງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕນ ອາຠຕນາວາຍ ຐິໂຕ ຕທາປິ ‘‘ມຫິທ຺ຘິໂກ’’ຕິອາທິກໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ນ ຕ຺ເວວ ໂຂ ອຣຫາ ຍຖາ ອຫ’’ນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕິຕໍ ມິຈ຺ຉາສງ຺ກປ຺ປໍ ຎຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຈເທສິ ນຣສາຣຖີຕິ ຕທາ ເມ ¶ ຎາຓປຣິປາກໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ເນວ ໂຂ ຕ຺ວໍ ອຣຫາ’’ຕິອາທິນາ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິ ສຕ຺ຖາ ມໍ ໂຈເທສິ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ຕໂຕ ເມ ອາສິ ສໍເວໂຄ, ອພ຺ຠຸໂຕ ໂລມຫໍສໂນຕິ ຕໂຕ ຍຖາວຸຕ຺ຕໂຈທນາເຫຕຸ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອຠູຕປຸພ຺ພຕາຍ ອພ຺ຠຸໂຕ ໂລມຫໍສນວເສນ ປວຕ຺ຕິຍາ ໂລມຫໍສໂນ ‘‘ອນຣຫາວ ສມາໂນ ‘ອຣຫາ’ຕິ ¶ ມຎ຺ຎິ’’ນ຺ຕິ ສໍເວໂຄ ສໂຫຕ຺ຕປ຺ໂປ ຎາຓຸປ຺ປາໂທ ມຍ຺ຫໍ ອໂຫສິ.

ຊຏິລຠູຕສ຺ສາຕິ ¶ ຕາປສຠູຕສ຺ສ. ສິທ຺ຘີຕິ ລາຠສກ຺ກາຣສມິທ຺ຘິ. ປຣິຕ຺ຕິກາຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕິກາ. ຕາຫນ຺ຕິ ຕໍ ອຫໍ. ຕທາຕິ ຠຄວໂຕ ໂຈທນາຍ ສໍເວຄຸປ຺ປຕ຺ຕິກາເລ. ນິຣາກຕ຺ວາຕິ ອປເນຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ, ອນເປກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອິທ຺ຘີຕິ ຠາວນາມຍອິທ຺ຘີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕທຍຸຕ຺ຕໍ ຕທາ ຕສ຺ສ ອຌານລາຠີຠາວໂຕ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກາມຘາຕຸປຸຣກ຺ຂໂຕ’’ຕິ.

ຍຎ຺ເຎນ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐຕິ ‘‘ຍຎ຺ຎໍ ຍຊິຕ຺ວາ ສຄ຺ຄສຸຂໍ ອນຸຠວິສ຺ສາມິ, ອລເມຕ຺ຕາວຕາ’’ຕິ ຍຎ຺ຎຍຊເນນ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ນິຏ຺ຐິຕກິຈ຺ຈສຎ຺ຎີ. ກາມຘາຕຸປຸຣກ຺ຂໂຕຕິ ກາມສຸຄຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນຕຓ຺ໂຫ ຍຎ຺ຎຍຊເນນ ກາມໂລກໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ໂສ ເຈ ຍຎ຺ໂຎ ປາຓາຕິປາຕປຏິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ນ ເຕນ ສຸຄຕິໍ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸໍ. ນ ຫິ ອກຸສລສ຺ສ ອິຏ຺ໂຐ ກນ຺ໂຕ ວິປາໂກ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ຍາ ປນ ຕຕ຺ຖ ທານາທິກຸສລເຈຕນາ, ຕາຍ ສຕິ ປຈ຺ຈຍສມວາເຍ ສຸຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ປຈ຺ຉາຕິ ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊາໂຕ ປຈ຺ຉາ ສຕ຺ຖຸ ໂອວາເທນ ຕາປສລທ຺ຘິໍ ປຫາຍ ຈຕຸສຈ຺ຈກມ຺ມຏ຺ຐານານຸໂຍຄກາເລ. ສມູຫນິນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາ ຣາຄຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ໂມຫຎ຺ຈ ອນວເສສໂຕ ສມຸຄ຺ຆາເຕສິໍ.

ຍສ຺ມາ ປນາຍໍ ເຖໂຣ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ຣາຄາທໂຍ ສມູຫນນ຺ໂຕເຍວ ຉຬຠິຎ຺ໂຎ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຉຬຠິຎ຺ຎຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຊານາມີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຊານາມີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປເຣສຎ຺ຈ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອຕີຕາສຸ ຊາຕີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕກ຺ຂນ຺ເຘ ຂນ຺ຘປຏິພທ຺ເຘ ຈ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາເຓນ ຫຕ຺ຖຕເລ ອາມລກໍ ວິຍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ຊານາມິ ພຸຊ຺ຌາມິ. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ວິໂສຘິຕນ຺ຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓໍ ວິໂສຘິຕໍ, ປກຕິຈກ຺ຂຸນາ ອາປາຖຄຕໍ ປກຕິຣູປໍ ວິຍ ທິພ຺ພໍ ມານຸສມ຺ປິ ທູຣໍ ຕິໂຣຏ຺ຐິຕໍ ອຕິສຸຂຸມຎ຺ຈ ຣູປໍ ວິຠາເວຕຸໍ ສມຕ຺ຖຎາຓໍ ຠາວນາຍ ມຍາ ວິສຸທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທ຺ຘິມາຕິ ອຘິຏ຺ຐານິທ຺ຘິວິກຸພ຺ພນິທ຺ຘິອາທີຫິ ອິທ຺ຘີຫິ ອິທ຺ຘິມາ, ອິທ຺ຘິວິຘຎາຓລາຠີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຣາຄາທິເຠທສ຺ສ ປເຣສໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຊານນໂຕ ປຣຈິຕ຺ຕຎ຺ຎູ, ເຈໂຕປຣິຍຎາຓລາຠີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ທິພ຺ພໂສຕຎ຺ຈ ປາປຸຓິນ຺ຕິ ທິພ຺ພໂສຕຎາຓຎ຺ຈ ປຏິລຠິໍ.

ໂສ ¶ ເມ ອຕ຺ໂຖ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ສພ຺ພສໍໂຍຊນກ຺ຂໂຍຕິ ໂຍ ສພ຺ເພສໍ ສໍໂຍຊນານໍ ຂຍຠູໂຕ ຂເຍນ ¶ ວາ ລທ຺ຘພ຺ໂພ, ໂສ ສທຕ຺ໂຖ ປຣມຕ຺ໂຖ ຈ ມຍາ ອຣິຍມຄ຺ຄາຘິຄເມນ ອຘິຄໂຕຕິ. ເອວເມຕາຍ ຄາຖາຍ ເຖຣສ຺ສ ອຎ຺ຎາພ຺ຍາກຣຓໍ ອໂຫສີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ອຸຣຸເວລກສ຺ສປຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ເຕກິຈ຺ຉກາຣິຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ອຕິຫິຕາ ¶ ວີຫີຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ເຕກິຈ຺ຉກາຣິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນນ຺ໂຕ ອິໂຕ ເອກນວຸເຕ ກປ຺ເປ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ເວຊ຺ຊສຕ຺ເຖ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ຄໂຕ. ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຸປຏ຺ຐາກໍ ອໂສກໍ ນາມ ເຖຣໍ ພ຺ຍາຘິຕໍ ອໂຣຄມກາສິ, ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ສຕ຺ຕານໍ ໂຣຄາຠິຠູຕານໍ ອນຸກມ຺ປາຍ ເຠສຊ຺ຊໍ ສໍວິທຫິ.

ໂສ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສຸພຸທ຺ຘສ຺ສ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ຕິກິຈ຺ຉເກຫິ ຄພ຺ຠກາເລ ປຣິສ຺ສຍໍ ອປຫຣິຕ຺ວາ ປຣິປາລິຕຕາຍ ເຕກິຈ຺ຉກາຣີຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ກຸລານຸຣູປານິ ວິຊ຺ຊາຏ຺ຐານານິ ສິປ຺ປານິ ຈ ສິກ຺ຂນ຺ໂຕ ວຑ຺ຒຕິ. ຕທາ ຈາຓກ຺ໂກ ສຸພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຎ຺ຎາເວຍ຺ຍຕ຺ຕິຍໍ ກິຣິຍາສຸ ອຸປາຍໂກສລ຺ລຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ຣາຊກຸເລ ປຕິຏ຺ຐໍ ລຠນ຺ໂຕ ມໍ ອຠິຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ອິສ຺ສາປກໂຕ ຣຎ຺ຎາ ຈນ຺ທຄຸຕ຺ເຕນ ຕໍ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ຂິປາເປສິ. ເຕກິຈ຺ຉກາຣີ ປິຕຸ ພນ຺ຘນາຄາຣປ຺ປເວສນໍ ສຸຕ຺ວາ ຠີໂຕ ປລາຍິຕ຺ວາ ສາຓວາສິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສໍເວຄກາຣຓໍ ເຖຣສ຺ສ ກເຖຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອພ຺ໂຠກາສິໂກ ເນສຊ຺ຊິໂກ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ສີຕຸຓ຺ຫໍ ອຄເຓນ຺ໂຕ ¶ ສມຓຘມ຺ມເມວ ກໂຣຕິ, ວິເສສໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຠາວນມນຸຍຸຎ຺ຊຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ມາໂຣ ປາປິມາ ‘‘ນ ອິມສ຺ສ ມມ ວິສຍໍ ອຕິກ຺ກມິຕຸໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິກ຺ເຂປໍ ກາຕຸກາໂມ ສສ຺ສານໍ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິກາເລ ເຂຕ຺ຕໂຄປກວຓ຺ເຓນ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ນິປ຺ປຓ຺ເຑນ຺ໂຕ –

໓໘໑.

‘‘ອຕິຫິຕາ ວີຫິ, ຂລຄຕາ ສາລີ;

ນ ຈ ລເຠ ປິຓ຺ຑໍ, ກຖມຫໍ ກສ຺ສ’’ນ຺ຕິ. – ອາຫ; ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຖໂຣ –

໓໘໒.

‘‘ພຸທ຺ຘມປ຺ປເມຍ຺ຍໍ ¶ ອນຸສ຺ສຣ ປສນ຺ໂນ, ປີຕິຍາ ຜຸຏສຣີໂຣ ໂຫຫິສິ ສຕຕມຸທຄ຺ໂຄ.

໓໘໓.

‘‘ຘມ຺ມມປ຺ປເມຍ຺ຍໍ ¶ …ເປ… ສຕຕມຸທຄ຺ໂຄ.

໓໘໔.

‘‘ສງ຺ຆມປ຺ປເມຍ຺ຍໍ…ເປ… ສຕຕມຸທຄ຺ໂຄ’’ຕິ. – ອາຫ; ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມາໂຣ –

໓໘໕.

‘‘ອພ຺ໂຠກາເສ ວິຫຣສິ, ສີຕາ ເຫມນ຺ຕິກາ ອິມາ ຣຕ຺ໂຍ;

ມາ ສີເຕນ ປເຣໂຕ ວິຫຎ຺ຎິຕ຺ໂຖ, ປວິສ ຕ຺ວໍ ວິຫາຣໍ ຜຸສິຕຄ຺ຄຬ’’ນ຺ຕິ. –

ອາຫ. ອຖ ເຖໂຣ –

໓໘໖.

‘‘ຜຸສິສ຺ສໍ ຈຕສ຺ໂສ ອປ຺ປມຎ຺ຎາໂຍ, ຕາຫິ ຈ ສຸຂິໂຕ ວິຫຣິສ຺ສໍ;

ນາຫໍ ສີເຕນ ວິຫຎ຺ຎິສ຺ສໍ, ອນິຎ຺ຊິໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ’’ຕິ. – ອາຫ;

ຕຕ຺ຖ ອຕິຫິຕາ ວີຫີຕິ ວີຫໂຍ ໂກຏ຺ຐາຄາຣໍ ອຕິເນຕ຺ວາ ຐປິຕາ, ຕຕ຺ຖ ປຏິສາມິຕາ ຂລໂຕ ວາ ຆຣໍ ອຸປນີຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວີຫິຄ຺ຄຫເຓນ ເຈຕ຺ຖ ອິຕຣມ຺ປິ ຘຎ຺ຎໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ສາລີ ປນ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ວີຫິໂຕ ¶ ປຈ຺ຉາ ປຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ອາຫ. ຂລຄຕາ ສາລີຕິ ຂລໍ ຘຎ຺ຎກຣຓຏ຺ຐານໍ ຄຕາ, ຕຕ຺ຖ ຣາສິວເສນ ມທ຺ທນຈາວນາທິວເສນ ຐິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຘານຘຎ຺ຎຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ເຈຕ຺ຖ ສາລີນໍ ວິສຸໍ ຄຫຓໍ, ອຸຠເຍນປິ ຄາເມ, ຄາມໂຕ ພຫິ ຈ ຘຎ຺ຎໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ຐິຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ນ ຈ ລເຠ ປິຓ຺ຑນ຺ຕິ ເອວໍ ສຸລຠຘຎ຺ເຎ ສຸຠິກ຺ຂກາເລ ອຫໍ ປິຓ຺ຑມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ລຠາມິ. ອິທານິ ກຖມຫໍ ກສ຺ສນ຺ຕິ ອຫໍ ກຖໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ກຖໍ ຊີວິສ຺ສາມີຕິ ປຣິຫາສເກຬິໍ ອກາສິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຖໂຣ ‘‘ອຍໍ ວຣາໂກ ອຕ຺ຕນາ ອຕ຺ຕໂນ ປວຕ຺ຕິໍ ມຍ຺ຫໍ ປກາເສສິ, ມຍາ ປນ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕາ ໂອວທິຕພ຺ໂພ, ນ ມຍາ ກິຎ຺ຈິ ກເຖຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຸຕ຺ຕຍານຸສ຺ສຕິຍໍ ອຕ຺ຕານໍ ນິໂຍເຊນ຺ໂຕ ‘‘ພຸທ຺ຘມປ຺ປເມຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ. ຕຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘມປ຺ປເມຍ຺ຍໍ ອນຸສ຺ສຣ ປສນ຺ໂນຕິ ສວາສນາຍ ອວິຊ຺ຊານິທ຺ທາຍ ອຈ຺ຈນ຺ຕວິຄເມນ, ພຸທ຺ຘິຍາ ຈ ວິກສິຕຠາເວນ ພຸທ຺ຘໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ປມາຓກຣານໍ ຣາຄາທິກິເລສານໍ ອຠາວາ ອປຣິມາຓຄຸຓສມງ຺ຄິຕາຍ ອປ຺ປເມຍ຺ຍປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕຕາຍ ຈ ອປ຺ປເມຍ຺ຍໍ. ໂອກປ຺ປນລກ຺ຂເຓນ ອຠິປ຺ປສາເທນ ປສນ຺ໂນ, ປສນ຺ນມານໂສ ‘‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ ອຣຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໗໔; ສໍ. ນິ. ໕.໙໙໗) ອນຸສ຺ສຣ ອນຸ ອນຸ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ສຕິໍ ປວຕ຺ເຕຫິ, ປີຕິຍາ ຜຸຏສຣີໂຣ ໂຫຫິສິ. ສຕຕມຸທຄ຺ໂຄຕິ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕວ ຜຣຓລກ຺ຂຓາຍ ປີຕິຍາ ສຕຕໍ ສພ຺ພທາ ຜຸຏສຣີໂຣ ປີຕິສມຸຏ຺ຐານປຓີຕຣູເປຫິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏສຣີໂຣ ອຸພ຺ເພຄປີຕິຍາ ¶ ອຸທຄ຺ໂຄ ກາຍໍ ອຸທຄ຺ຄໍ ກຕ຺ວາ ອາກາສໍ ລງ຺ຆິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ຈ ຠເວຍ຺ຍາສິ, ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິຍາ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ອຸຬາຣໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທຍ຺ຍາສິ. ຍໂຕ ສີຕຸຓ຺ເຫຫິ ວິຍ ຊິຆຈ຺ຉາປິປາສາຫິປິ ອນຠິຠູໂຕ ໂຫຫິສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຘມ຺ມນ຺ຕິ ¶ ອຣິຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ. ສງ຺ຆນ຺ຕິ ອຣິຍໍ ປຣມຕ຺ຖສງ຺ຆໍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອນຸສ຺ສຣາຕິ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ສ຺ວາກ຺ຂາໂຕ ຠຄວຕາ ຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທິນາ ຘມ຺ມໍ, ‘‘ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ’’ຕິອາທິນາ ສງ຺ຆໍ ອນຸສ຺ສຣາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ເອວໍ ເຖເຣນ ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓານຸສ຺ສຣເຓ ນິໂຍຊນວເສນ ອຕ຺ຕນິ ໂອວທິເຕ ປຸນ ມາໂຣ ວິເວກວາສໂຕ ນໍ ວິເວເຈຕຸກາໂມ ຫິເຕສີຠາວໍ ¶ ວິຍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອພ຺ໂຠກາເສ ວິຫຣສີ’’ຕິ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອພ຺ໂຠກາເສ ເກນຈິ ອປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ວິວຏງ຺ຄເຓ ວິຫຣສິ ອິຣິຍາປເຖ ກປ຺ເປສິ. ເຫມນ຺ຕິກາ ຫິມປາຕສມເຍ ປຣິຍາປນ຺ນາ ອິມາ ສີຕາ ຣຕ຺ຕິໂຍ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ສີເຕນ ປເຣໂຕ ອຠິຠູໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ມາ ວິຫຎ຺ຎິຕ຺ໂຖ ວິຆາຕໍ ມາ ອາປຊ຺ຊິ ມາ ກິລມິ. ຜຸສິຕຄ຺ຄຬໍ ປິຫິຕກວາຏໍ ເສນາສນໍ ປວິສ, ເອວໍ ເຕ ສຸຂວິຫາໂຣ ຠວິສ຺ສຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຖໂຣ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ເສນາສນປຣິເຍສນາຍ ປໂຍຊນໍ, ເອຕ຺ເຖວາຫໍ ສຸຂວິຫາຣີ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຜຸສິສ຺ສ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຜຸສິສ຺ສໍ ຈຕສ຺ໂສ ອປ຺ປມຎ຺ຎາໂຍຕິ ອປ຺ປມາຓໂຄຈຣຕາຍ ‘‘ອປ຺ປມຎ຺ຎາ’’ຕິ ລທ຺ຘໂວຫາເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ຜຸສິສ຺ສໍ ຜຸສິສ຺ສາມິ, ກາເລນ ກາລໍ ສມາປຊ຺ຊິສ຺ສາມິ. ຕາຫິ ຈ ສຸຂິໂຕ ວິຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ ຕາຫິ ອປ຺ປມຎ຺ຎາຫິ ສຸຂິໂຕ ສຎ຺ຊາຕສຸໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣິສ຺ສໍ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ອິຣິຍາປເຖ ກປ຺ເປສ຺ສາມີຕິ. ເຕນ ມຍ຺ຫໍ ສພ຺ພກາເລ ສຸຂເມວ, ນ ທຸກ຺ຂໍ. ຍໂຕ ນາຫໍ ສີເຕນ ວິຫຎ຺ຎິສ຺ສໍ ອນ຺ຕຣຏ຺ຐເກປິ ຫິມປາຕສມເຍ ອຫໍ ສີເຕນ ນ ກິລມິສ຺ສາມິ, ຕສ຺ມາ ອນິຎ຺ຊິໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອິຎ຺ຊິຕກາຣຓານໍ ພ຺ຍາປາທາທີນໍ ສຸປ຺ປຫີນຕ຺ຕາ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ນິຎ຺ຊນາຍ ຈ ອຠາວໂຕ ສມາປຕ຺ຕິສຸເຂເນວ ສຸຂິໂຕ ວິຫຣິສ຺ສາມີຕິ. ເອວໍ ເຖໂຣ ອິມໍ ຄາຖໍ ວທນ຺ໂຕເຍວ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉາກາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໑.໑໘.໓໙-໔໔) –

‘‘ນຄເຣ ພນ຺ຘຸມຕິຍາ, ເວຊ຺ໂຊ ອາສິໍ ສຸສິກ຺ຂິໂຕ;

ອາຕຸຣານໍ ສທຸກ຺ຂານໍ, ມຫາຊນສຸຂາວໂຫ.

‘‘ພ຺ຍາຘິຕໍ ສມຓໍ ທິສ຺ວາ, ສີລວນ຺ຕໍ ມຫາຊຸຕິໍ;

ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ສຸມໂນ, ເຠສຊ຺ຊມທທິໍ ຕທາ.

‘‘ອໂຣໂຄ ອາສິ ເຕເນວ, ສມໂຓ ສໍວຸຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ;

ອໂສໂກ ນາມ ນາເມນ, ອຸປຏ຺ຐາໂກ ວິປສ຺ສິໂນ.

‘‘ເອກນວຸຕິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ໂອສຘມທາສຫໍ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ເຠສຊ຺ຊສ຺ສ ອິທໍ ຜລໍ.

‘‘ອິໂຕ ¶ ຈ ອຏ຺ຐເມ ກປ຺ເປ, ສພ຺ໂພສຘສນາມໂກ;

ສຕ຺ຕຣຕນສມ຺ປນ຺ໂນ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ມຫປ຺ຜໂລ.

‘‘ກິເລສາ ¶ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ພິນ຺ທຸສາຣຣຎ຺ໂຎ ກາເລ ອິມສ຺ສ ເຖຣສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ຕຕິຍສງ຺ຄີຕິຍໍ ອິມາ ຄາຖາ ສງ຺ຄີຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເຕກິຈ຺ຉກາຣິຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ມຫານາຄຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ຍສ຺ສ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສູຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫານາຄຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ໂຕ ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ¶ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ກກຸສນ຺ຘໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຣຎ຺ຎໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ຌານສຸເຂນ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ຕສ຺ສ ທາຬິມຜລໍ ອທາສິ. ໂສ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາເກເຕ ມຘຸວາເສຏ຺ຐສ຺ສ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ມຫານາໂຄຕິສ຺ສ ນາມໍ ອໂຫສິ. ໂສ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ຠຄວຕິ ສາເກເຕ ອຎ຺ຊນວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ຄວມ຺ປຕິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປາຏິຫາຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ເຖຣສ຺ເສວ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕສ຺ໂສວາເທ ຐຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໒.໔໕.໑-໗) –

‘‘ກກຸສນ຺ໂຘ ມຫາວີໂຣ, ສພ຺ພຘມ຺ມານ ປາຣຄູ;

ຄຓມ຺ຫາ ວູປກຏ຺ໂຐ ໂສ, ອຄມາສິ ວນນ຺ຕຣໍ.

‘‘ພີຊມິຎ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ລຕາຍ ອາວຸຓິໍ ອຫໍ;

ຠຄວາ ຕມ຺ຫິ ສມເຍ, ຌາຍເຕ ປພ຺ພຕນ຺ຕເຣ.

‘‘ທິສ຺ວານຫໍ ເທວເທວໍ, ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ;

ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍສ຺ສ ວີຣສ຺ສ, ພີຊມິຎ຺ຊມທາສຫໍ.

‘‘ອິມສ຺ມິໍເຍວ ¶ ກປ຺ປມ຺ຫິ, ຍໍ ມິຎ຺ຊມທທິໍ ຕທາ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ພີຊມິຎ຺ຊສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ວິມຸຕ຺ຕິສຸເຂນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເຖໂຣ ຉພ຺ພຄ຺ຄິເຍ ຠິກ຺ຂູ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ຄາຣວໍ ອກຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ເຕສໍ ໂອວາທທານວເສນ –

໓໘໗.

‘‘ຍສ຺ສ ¶ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ, ຄາຣໂວ ນູປລພ຺ຠຕິ;

ປຣິຫາຍຕິ ສທ຺ຘມ຺ມາ, ມຈ຺ໂຉ ອປ຺ໂປທເກ ຍຖາ.

໓໘໘.

‘‘ຍສ຺ສ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ, ຄາຣໂວ ນູປລພ຺ຠຕິ;

ນ ວິຣູຫຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ, ເຂຕ຺ເຕ ພີຊໍວ ປູຕິກໍ.

໓໘໙.

‘‘ຍສ຺ສ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ, ຄາຣໂວ ນູປລພ຺ຠຕິ;

ອາຣກາ ໂຫຕິ ນິພ຺ພານາ, ຘມ຺ມຣາຊສ຺ສ ສາສເນ.

໓໙໐.

‘‘ຍສ຺ສ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ, ຄາຣໂວ ອຸປລພ຺ຠຕິ;

ນ ວິຫາຍຕິ ສທ຺ຘມ຺ມາ, ມຈ຺ໂຉ ພວ຺ໂຫທເກ ຍຖາ.

໓໙໑.

‘‘ຍສ຺ສ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ, ຄາຣໂວ ອຸປລພ຺ຠຕິ;

ໂສ ວິຣູຫຕິ ສທ຺ຘມ຺ເມ, ເຂຕ຺ເຕ ພີຊໍວ ຠທ຺ທກໍ.

໓໙໒.

‘‘ຍສ຺ສ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ, ຄາຣໂວ ອຸປລພ຺ຠຕິ;

ສນ຺ຕິເກ ໂຫຕິ ນິພ຺ພານໍ, ຘມ຺ມຣາຊສ຺ສ ສາສເນ’’ຕິ. –

ອິມາ ຉ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສູຕິ ສມານໍ ພ຺ຣຫ຺ມໍ ສີລາທິຘມ຺ມໍ ຈຣນ຺ຕີຕິ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໂນ, ສີລທິຏ຺ຐິສາມຎ຺ຎຄຕາ ສຫຘມ຺ມິກາ, ເຕສຸ. ຄາຣໂວຕິ ຄຣຸຠາໂວ ສີລາທິຄຸຓນິມິຕ຺ຕໍ ຄຣຸກຣຓໍ. ນູປລພ຺ຠຕີຕິ ນ ວິຊ຺ຊຕິ ນ ປວຕ຺ຕຕິ, ນ ອຸປຕິຏ຺ຐຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິພ຺ພານາຕິ ກິເລສານໍ ນິພ຺ພາປນໂຕ ກິເລສກ຺ຂຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘມ຺ມຣາຊສ຺ສາຕິ ສຕ຺ຖຸໂນ. ສຕ຺ຖາ ຫິ ສເທວກໍ ໂລກໍ ຍຖາຣຫໍ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕເຣນ ຘມ຺ເມນ ຣຎ຺ເຊຕິ ໂຕເສຕີຕິ ຘມ຺ມຣາຊາ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ຘມ຺ມຣາຊສ຺ສ ສາສເນ’’ຕິ ອິມິນາ ນິພ຺ພານໍ ນາມ ຘມ຺ມຣາຊສ຺ເສວ ສາສເນ ¶ , ນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີສຸ ¶ ຄາຣວຣຫິໂຕ, ໂສ ຍຖາ ນິພ຺ພານາ ອາຣກາ ໂຫຕິ, ຕຖາ ຘມ຺ມຣາຊສ຺ສ ສາສນໂຕປິ ອາຣກາ ໂຫຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ພວ຺ໂຫທເກຕິ ພຫຸອຸທເກ. ສນ຺ຕິເກ ໂຫຕິ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສມີເປ ເອວ ໂຫຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອິມາ ເອວ ຈ ເຖຣສ຺ສ ອຎ຺ຎາພ຺ຍາກຣຓຄາຖາ ອເຫສຸໍ.

ມຫານາຄຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ກຸລ຺ລຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ກຸລ຺ໂລ ສິວຖິກນ຺ຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ກຸລ຺ລຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ¶ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກຸຏຸມ຺ພິຍກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ກຸລ຺ໂລຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ປພ຺ພຊິ. ໂສ ຈ ຣາຄຈຣິຕຕ຺ຕາ ຕິພ຺ພຣາຄຊາຕິໂກ ໂຫຕິ. ເຕນສ຺ສ ອຠິກ຺ຂຓໍ ກິເລສາ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ຎຕ຺ວາ ອສຸຠກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ທຕ຺ວາ, ‘‘ກຸລ຺ລ, ຕຍາ ອຠິຓ຺ຫໍ ສຸສາເນ ຈາຣິກາ ຈຣິຕພ຺ພາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ສຸສານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຸມາຕກາທີນິ ຕານິ ຕານິ ອສຸຠານິ ທິສ຺ວາ ຕໍ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ອສຸຠມນສິກາຣໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ສຸສານໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕມຕ຺ໂຕວ ກາມຣາເຄນ ອຠິຠຸຍ຺ຍຕິ. ປຸນ ຠຄວາ ຕສ຺ສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ຕສ຺ສ ສຸສານຏ຺ຐານໍ ຄຕກາເລ ເອກໍ ຕຣຸຓິຕ຺ຖິຣູປໍ ອຘຸນາ ມຕໍ ອວິນຏ຺ຐຈ຺ຉວິໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕສ຺ສ ຊີວມານວິສຠາຄວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ວິຍ ສຫສາ ຣາໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ເປກ຺ຂນ຺ຕສ຺ເສວ ນວຫິ ວຓມຸເຂຫິ ປຄ຺ຆຣມານາສຸຈິໍ ກິມິກຸລາກຸລໍ ອຕິວິຍ ພີຠຈ຺ຉໍ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ເຊຄຸຈ຺ຉໍ ປຏິກ຺ກູລໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ໂສ ຕໍ ເປກ຺ຂນ຺ໂຕ ວິຣຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ໂອຠາສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ສຕິໍ ຊເນນ຺ໂຕ –

‘‘ອາຕຸຣໍ ອສຸຈິໍ ປູຕິໍ, ປສ຺ສ ກຸລ຺ລ ສມຸສ຺ສຍໍ;

ອຸຄ຺ຆຣນ຺ຕໍ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕໍ, ພາລານໍ ອຠິນນ຺ທິຕ’’ນ຺ຕິ. –

ອາຫ ¶ . ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຖໂຣ ສມ຺ມເທວ ສຣີຣສຠາວໍ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ອສຸຠສຎ຺ຎໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຐມໍ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ –

໓໙໓.

‘‘ກຸລ຺ໂລ ¶ ສິວຖິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ອທ຺ທສ ອິຕ຺ຖິມຸຊ຺ຌິຕໍ;

ອປວິທ຺ຘໍ ສຸສານສ຺ມິໍ, ຂຊ຺ຊນ຺ຕິໍ ກິມິຫີ ຜຸຏໍ.

໓໙໔.

‘‘ອາຕຸຣໍ…ເປ… ພາລານໍ ອຠິນນ຺ທິຕໍ.

໓໙໕.

‘‘ຘມ຺ມາທາສໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ຎາຓທສ຺ສນປຕ຺ຕິຍາ;

ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິໍ ອິມໍ ກາຍໍ, ຕຸຈ຺ຉໍ ສນ຺ຕຣພາຫິຣໍ.

໓໙໖.

‘‘ຍຖາ ອິທໍ ຕຖາ ເອຕໍ, ຍຖາ ເອຕໍ ຕຖາ ອິທໍ;

ຍຖາ ອໂຘ ຕຖາ ອຸທ຺ຘໍ, ຍຖາ ອຸທ຺ຘໍ ຕຖາ ອໂຘ.

໓໙໗.

‘‘ຍຖາ ທິວາ ຕຖາ ຣຕ຺ຕິໍ, ຍຖາ ຣຕ຺ຕິໍ ຕຖາ ທິວາ;

ຍຖາ ປຸເຣ ຕຖາ ປຈ຺ຉາ, ຍຖາ ປຈ຺ຉາ ຕຖາ ປຸເຣ.

໓໙໘.

‘‘ປຎ຺ຈງ຺ຄິເກນ ຕຸຣິເຍນ, ນ ຣຕີ ໂຫຕິ ຕາທິສີ;

ຍຖາ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ສມ຺ມາ ຘມ຺ມໍ ວິປສ຺ສໂຕ’’ຕິ. –

ອຸທານວເສນ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ກຸລ຺ໂລຕິ ອຕ຺ຕານເມວ ເຖໂຣ ປຣໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ວທຕິ.

ອາຕຸຣນ຺ຕິ ນານປ຺ປກາເຣຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຏິປີຬິຕໍ. ອສຸຈິນ຺ຕິ ສຸຈິຣຫິຕໍ ເຊຄຸຈ຺ຉໍ ປຏິກ຺ກູລໍ. ປູຕິນ຺ຕິ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ. ປສ຺ສາຕິ ສຠາວໂຕ ໂອໂລເກຫິ. ກຸລ຺ລາຕິ ໂອວາທກາເລ ຠຄວາ ເຖຣໍ ອາລປຕິ. ອຸທານກາເລ ປນ ເຖໂຣ ສຍເມວ ອຕ຺ຕານໍ ວທຕິ. ສມຸສ຺ສຍນ຺ຕິ ສຣີຣໍ. ອຸຄ຺ຆຣນ຺ຕນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘໍ ວຓມຸເຂຫິ ອສຸຈິໍ ສວນ຺ຕໍ. ປຄ຺ຆຣນ຺ຕນ຺ຕິ ອໂຘ ວຓມຸເຂຫິ ສມນ຺ຕໂຕ ຈ ອສຸຈິໍ ສວນ຺ຕໍ. ພາລານໍ ອຠິນນ຺ທິຕນ຺ຕິ ພາເລຫິ ອນ຺ຘປຸຖຸຊ຺ຊເນຫິ ທິຏ຺ຐິຕຓ຺ຫາຠິນນ຺ທນາຫິ ‘‘ອຫໍ ມມ’’ນ຺ຕິ ອຠິນິວິສ຺ສ ນນ຺ທິຕໍ.

ຘມ຺ມາທາສນ຺ຕິ ຘມ຺ມມຍໍ ອາທາສໍ. ຍຖາ ຫິ ສຕ຺ຕາ ອທາເສນ ອຕ຺ຕໂນ ມຸເຂ ກາເຍ ວາ ຄຸຓໂທເສ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ເອວໍ ໂຍຄາວຈໂຣ ເຍນ ອຕ຺ຕຠາເວ ¶ ສໍກິເລສໂວທານຘມ຺ເມ ຍາຖາວໂຕ ປສ຺ສຕິ, ຕໍ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ອິຘ ‘‘ຘມ຺ມາທາສ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ຎາຓທສ຺ສນສ຺ສ ມຄ຺ຄຎາຓສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິໍ ອິມໍ ກາຍນ຺ຕິ ອິມໍ ກຣຊກາຍໍ ນິຈ຺ຈສາຣາທິວິຣຫໂຕ ຕຸຈ຺ຉໍ ອຕ຺ຕປຣສນ຺ຕານານໍ ວິຠາຄໂຕ ສນ຺ຕຣພາຫິຣໍ ຎາຓຈກ຺ຂຸນາ ປຕິອເວກ຺ຂິໍ ປສ຺ສິໍ.

ຍຖາ ປນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິໍ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍຖາ ອິທ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ອິທໍ ຕຖາ ເອຕນ຺ຕິ ຍຖາ ອິທໍ ມຍ຺ຫໍ ສຣີຣສງ຺ຂາຕໍ ອສຸຠໍ ອາຍຸອຸສ຺ມາວິຎ຺ຎາຓານໍ ອນປຄມາ ນານາວິຘໍ ມາໂຍປມໍ ກິຣິຍໍ ທສ຺ເສຕິ, ຕຖາວ ເອຕໍ ມຕສຣີຣໍ ປຸພ຺ເພ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອນປຄມາ ອໂຫສິ. ຍຖາ ເອຕໍ ເອຕຣຫິ ມຕສຣີຣໍ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອປຄມາ ນ ກິຎ຺ຈິ ກິຣິຍໍ ທສ຺ເສຕິ, ຕຖາ ອິທໍ ມມ ສຣີຣມ຺ປິ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອປຄມາ ນສ຺ສເຕວາຕິ. ຍຖາ ຈ ອິທໍ ມມ ສຣີຣໍ ເອຕຣຫິ ສຸສາເນ ນ ມຕໍ ນ ສຍິຕໍ, ນ ອຸທ຺ຘຸມາຕກາທິຠາວໍ ອຸປຄຕໍ, ຕຖາ ເອຕໍ ເອຕຣຫິ ມຕສຣີຣມ຺ປິ ປຸພ຺ເພ ¶ ອໂຫສິ. ຍຖາ ປເນຕໍ ເອຕຣຫິ ມຕສຣີຣໍ ສຸສາເນ ສຍິຕໍ ອຸທ຺ຘຸມາຕກາທິຠາວໍ ອຸປຄຕໍ, ຕຖາ ອິທໍ ມມ ສຣີຣມ຺ປິ ຠວິສ຺ສຕິ. ອຖ ວາ ຍຖາ ອິທໍ ມມ ສຣີຣໍ ອສຸຈິ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ເຊຄຸຈ຺ຉໍ ປຏິກ຺ກູລໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ, ຕຖາ ເອຕໍ ມຕສຣີຣມ຺ປິ. ຍຖາ ວາ ເອຕໍ ມຕສຣີຣໍ ອສຸຈິອາທິສຠາວຎ຺ເຈວ ອນິຈ຺ຈາທິສຠາວຎ຺ຈ, ຕຖາ ອິທໍ ມມ ສຣີຣມ຺ປິ. ຍຖາ ອໂຘ ຕຖາ ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ຍຖາ ນາຠິໂຕ ອໂຘ ເຫຏ຺ຐາ ອຍໍ ກາໂຍ ອສຸຈິ ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ ເຊຄຸຈ຺ໂຉ ປຏິກ຺ກູໂລ ອນິຈ຺ໂຈ ທຸກ຺ໂຂ ອນຕ຺ຕາ ຈ, ຕຖາ ອຸທ຺ຘໍ ນາຠິໂຕ ອຸປຣິ ອສຸຈິອາທິສຠາໂວ ຈ. ຍຖາ ອຸທ຺ຘໍ ຕຖາ ອໂຘຕິ ຍຖາ ຈ ນາຠິໂຕ, ອຸທ຺ຘໍ ອສຸຈິອາທິສຠາໂວ, ຕຖາ ອໂຘ ນາຠິໂຕ ເຫຏ຺ຐາປິ.

ຍຖາ ¶ ທິວາ ຕຖາ ຣຕ຺ຕິນ຺ຕິ ຍຖາ ອຍໍ ກາໂຍ ທິວາ ‘‘ອກ຺ຂິມ຺ຫາ ອກ຺ຂິຄູຖໂກ’’ຕິອາທິນາ (ສຸ. ນິ. ໑໙໙) ອສຸຈິ ປຄ຺ຆຣຕິ, ຕຖາ ຣຕ຺ຕິມ຺ປິ. ຍຖາ ຣຕ຺ຕິໍ ຕຖາ ທິວາຕິ ຍຖາ ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອຍໍ ກາໂຍ ອສຸຈິ ປຄ຺ຆຣຕິ, ຕຖາ ທິວາປິ, ນຍິມສ຺ສ ກາລວິຠາເຄນ ອຎ຺ຎຖາຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ປຸເຣ ຕຖາ ປຈ຺ຉາຕິ ຍຖາ ອຍໍ ກາໂຍ ປຸເຣ ປຸພ຺ເພ ຕຣຸຓກາເລ ອສຸຈິ ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ ເຊຄຸຈ຺ໂຉ ປຏິກ຺ກູໂລ, ຕຖາ ຈ ປຈ຺ຉາ ຊິຓ຺ຓກາເລ. ຍຖາ ຈ ປຈ຺ຉາ ຊິຓ຺ຓກາເລ ອສຸຈິອາທິສຠາໂວ, ຕຖາ ປຸເຣ ຕຣຸຓກາເລປິ ¶ . ຍຖາ ວາ ປຸເຣ ອຕີຕກາເລ ສວິຎ຺ຎາຓກາເລ ອສຸຈິອາທິສຠາໂວ ຈ ອນິຈ຺ຈາທິສຠາໂວ ຈ, ຕຖາ ປຈ຺ຉາ ອນາຄຕກາເລ ອວິຎ຺ຎາຓກາເລຕິ ເອວມ຺ເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ປຎ຺ຈງ຺ຄິເກນ ຕຸຣິເຍນາຕິ ‘‘ອາຕຕໍ ວິຕຕໍ ອາຕຕວິຕຕໍ ຆນໍ ສຸສີຣ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄິເກນ ປຎ຺ຈຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ຕຸຣິເຍນ ປຣິຈຣິຍມານສ຺ສ ກາມສຸຂສມງ຺ຄິໂນ ອິສ຺ສຣຊນສ຺ສ ຕາທິສີ ຕຖາຣູປາ ຣຕິ ສຸຂສ຺ສາໂທ ນ ໂຫຕິ. ຍຖາ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ສມ຺ມາ ຘມ຺ມໍ ວິປສ຺ສໂຕຕິ ສມຖວິປສ຺ສນໍ ຍຸຄນທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ເອກຣສຠາເວນ ວີຖິປຏິປນ຺ນາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍພ຺ພຍໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ຍາທິສາ ຘມ຺ມຣຕິ, ຕສ຺ສາ ກລມ຺ປິ ກາມຣຕິ ນ ອຸເປຕີຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ຍໂຕ ຍໂຕ ສມ຺ມສຕິ, ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍພ຺ພຍໍ;

ລຠຕີ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ, ອມຕໍ ຕໍ ວິຊານຕ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໓໗໔);

ອິມາ ເອວ ຈ ເຖຣສ຺ສ ອຎ຺ຎາພ຺ຍາກຣຓຄາຖາປິ ອເຫສຸໍ.

ກຸລ຺ລຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ມນຸຊສ຺ສາຕິອາທິກາ ¶ ອາຍສ຺ມໂຕ ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄາສນິກສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ມາຕາ ມາລຸກ຺ຍາ ນາມ, ຕສ຺ສາ ວເສນ ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ນິສ຺ສຣຓຊ຺ຌາສຍຕາຍ ຆຣາວາສໍ ປຫາຍ ປຣິພ຺ພາຊກປພ຺ພຊ຺ຊໍ ¶ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສາສເນ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ຉຬຠິຎ຺ໂຎ ອໂຫສິ. ໂສ ຎາຕີສຸ ອນຸກມ຺ປາຍ ຎາຕິກຸລໍ ອຄມາສິ. ຕໍ ຎາຕກາ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ຘເນນ ປໂລເຠຕຸກາມາ ມຫນ຺ຕໍ ຘນຣາສິໍ ¶ ປຸຣໂຕ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ຘນໍ ຕວ ສນ຺ຕກໍ, ວິພ຺ຠມິຕ຺ວາ ອິມິນາ ຘເນນ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ໂຕ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣຫີ’’ຕິ ຍາຈິໍສຸ. ເຖໂຣ ເຕສໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ວິປຣິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ –

໓໙໙.

‘‘ມນຸຊສ຺ສ ປມຕ຺ຕຈາຣິໂນ, ຕຓ຺ຫາ ວຑ຺ຒຕິ ມາລຸວາ ວິຍ;

ໂສ ປ຺ລວຕີ ຫຸຣາ ຫຸຣໍ, ຜລມິຈ຺ຉໍວ ວນສ຺ມິ ວານໂຣ.

໔໐໐.

‘‘ຍໍ ເອສາ ສຫເຕ ຊມ຺ມີ, ຕຓ຺ຫາ ໂລເກ ວິສຕ຺ຕິກາ;

ໂສກາ ຕສ຺ສ ປວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ອຠິວຏ຺ຐໍວ ພີຣຓໍ.

໔໐໑.

‘‘ໂຍ ເຈຕໍ ສຫເຕ ຊມ຺ມິໍ, ຕຓ຺ຫໍ ໂລເກ ທຸຣຈ຺ຈຍໍ;

ໂສກາ ຕມ຺ຫາ ປປຕນ຺ຕິ, ອຸທພິນ຺ທູວ ໂປກ຺ຂຣາ.

໔໐໒.

‘‘ຕໍ ໂວ ວທາມິ ຠທ຺ທໍ ໂວ, ຍາວນ຺ເຕຕ຺ຖ ສມາຄຕາ;

ຕຓ຺ຫາຍ ມູລໍ ຂຓຖ, ອຸສີຣຕ຺ໂຖວ ພີຣຓໍ;

ມາ ໂວ ນຬໍວ ໂສໂຕວ, ມາໂຣ ຠຎ຺ຊິ ປຸນປ຺ປຸນໍ.

໔໐໓.

‘‘ກໂຣຖ ພຸທ຺ຘວຈນໍ, ຂໂຓ ໂວ ມາ ອຸປຈ຺ຈຄາ;

ຂຓາຕີຕາ ຫິ ໂສຈນ຺ຕິ, ນິຣຍມ຺ຫິ ສມປ຺ປິຕາ.

໔໐໔.

‘‘ປມາໂທ ຣໂຊ ປມາໂທ, ປມາທານຸປຕິໂຕ ຣໂຊ;

ອປ຺ປມາເທນ ວິຊ຺ຊາຍ, ອພ຺ພເຫ ສລ຺ລມຕ຺ຕໂນ’’ຕິ. –

ອິມາຫິ ຉຫິ ຄາຖາຫິ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມນຸຊສ຺ສາຕິ ສຕ຺ຕສ຺ສ. ປມຕ຺ຕຈາຣິໂນຕິ ສຕິໂວສ຺ສຄ຺ຄລກ຺ຂເຓນ ປມາເທນ ປມຕ຺ຕຈາຣິສ຺ສ, ເນວ ຌານໍ, ນ ວິປສ຺ສນາ ¶ , ນ ມຄ຺ຄຜລານິ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ຍຖາ ປນ ຣຸກ຺ຂໍ ສໍສິພ຺ພນ຺ຕີ ປຣິໂຍນນ຺ຘນ຺ຕີ ຕສ຺ສ ວິນາສາຍ ມາລຸວາ ລຕາ ວຑ຺ຒຕິ, ເອວມສ຺ສ ຉ ທ຺ວາຣານິ ນິສ຺ສາຍ ຣູປາທີສຸ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ຕຓ຺ຫາ ວຑ຺ຒຕິ. ວຑ຺ຒມານາວ ຍຖາ ມາລຸວາ ລຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອປສ຺ສຍຠູຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປາເຕຕິ, ເອວໍ ຕຓ຺ຫາວສິກໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອປາເຍ ນິປາເຕຕິ. ໂສ ປ຺ລວຕີຕິ ໂສ ຕຓ຺ຫາວສິໂກ ປຸຄ຺ຄໂລ ອປຣາປຣໍ ຠວາຠເວ ອຸປ຺ລວຕິ ຘາວຕິ. ຍຖາ ກິໍ? ຜລມິຈ຺ຉໍວ ວນສ຺ມິ ວານໂຣ ຍຖາ ຣຸກ຺ຂຜລໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວານໂຣ ວນສ຺ມິໍ ຘາວນ຺ໂຕ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ເອກໍ ສາຂໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ‘‘ສາຂໍ ¶ ອລຠິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ¶ ນາປຊ຺ຊຕິ; ເອວເມວ ຕຓ຺ຫາວສິໂກ ປຸຄ຺ຄໂລ ຫຸຣາ ຫຸຣໍ ຘາວນ຺ໂຕ ‘‘ອາຣມ຺ມຓໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຕຓ຺ຫາຍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ນາປຊ຺ຊຕິ.

ຍນ຺ຕິ ຍໍ ປຸຄ຺ຄລໍ. ເອສາ ລາມກຠາເວນ ຊມ຺ມີ ວິສາຫາຣຕາຍ ວິສມູລຕາຍ ວິສຜລຕາຍ ວິສປຣິໂຠຄຕາຍ ຣູປາທີສຸ ວິສຕ຺ຕຕາຍ ອາສຕ຺ຕຕາຍ ຈ ວິສຕ຺ຕິກາຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕາ ຉທ຺ວາຣິກາ ຕຓ຺ຫາ ສຫເຕ ອຠິຠວຕິ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ຍຖາ ນາມ ວເນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວສ຺ສນ຺ເຕ ເທເວ ອຠິວຏ຺ຐໍ ພີຣຓໍ ພີຣຓຕິຓໍ ວຑ຺ຒຕິ, ເອວໍ ວຏ຺ຏມູລກາ ໂສກາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ ວຸທ຺ຘິໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂຍ ເຈຕໍ…ເປ… ທຸຣຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ໂຍ ປນ ປຸຄ຺ຄໂລ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ອຕິກ຺ກມິຕຸໍ ປຊຫິຕຸໍ ທຸກ຺ກຣຕາຍ ທຸຣຈ຺ຈຍໍ ຕຓ຺ຫໍ ສຫເຕ ອຠິຠວຕິ, ຕມ຺ຫາ ປຸຄ຺ຄລາ ວຏ຺ຏມູລກາ ໂສກາ ປປຕນ຺ຕິ. ຍຖາ ນາມ ໂປກ຺ຂເຣ ປທຸມປຕ຺ເຕ ປຕິຕໍ ອຸທພິນ຺ທຸ ນ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ເອວໍ ນ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ໂວ ວທາມີຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ວທາມິ. ຠທ຺ທໍ ໂວຕິ ຠທ຺ທໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂຫຕຸ, ມາ ຕຓ຺ຫໍ ອນຸວຕ຺ຕປຸຄ຺ຄໂລ ວິຍ ວິຠວໍ ອນຕ຺ຖໍ ປາປຸຓາຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍາວນ຺ເຕຕ຺ຖ ສມາຄຕາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຍຕ຺ຕກາ ສນ຺ນິປຕິຕາ, ຕຕ຺ຕກາ. ກິໍ ວທສີຕິ ເຈ? ຕຓ຺ຫາຍ ມູລໍ ຂຓຖ ອິມິສ຺ສາ ຉທ຺ວາຣິກຕຓ຺ຫາຍ ມູລໍ ກາຣຓໍ ອວິຊ຺ຊາທິກິເລສຄ຺ຄຫນໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓກຸທາເລນ ຂຓຖ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທຖ. ກິໍ ວິຍາຕິ? ອຸສີຣຕ຺ໂຖວ ພີຣຓໍ ຍຖາ ອຸສີເຣນ ອຕ຺ຖິໂກ ປຸຣິໂສ ມຫນ຺ເຕນ ກຸທາເລນ ພີຣຓາປຣນາມໍ ອຸສີຣໍ ນາມ ຕິຓໍ ຂຓຕິ, ເອວມສ຺ສ ມູລໍ ຂຓຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມາ ໂວ ນຬໍວ ໂສໂຕວ, ມາໂຣ ຠຎ຺ຊິ ປຸນປ຺ປຸນນ຺ຕິ ຕຸມ຺ເຫ ນທີຕີເຣ ຊາຕໍ ນຬໍ ມຫາເວເຄນ ອາຄໂຕ ນທີໂສໂຕ ວິຍ ກິເລສມາໂຣ ມຈ຺ຈຸມາໂຣ ເທວປຸຕ຺ຕມາໂຣ ຈ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມາ ຠຎ຺ຊີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ມາ ກໂຣຖ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ‘‘ຌາຍຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາ ປມາທຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໒໑໕) ວຸຕ຺ຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ກໂຣຖ, ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ສມ຺ປາເທຖ. ຂໂຓ ໂວ ມາ ¶ ອຸປຈ຺ຈຄາຕິ ໂຍ ຫິ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ນ ກໂຣຕິ, ຕໍ ¶ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຍໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທກ຺ຂໂຓ ປຕິຣູປເທສວາເສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ຂໂຓ ສມ຺ມທິຏ຺ຐິຍາ ປຏິລທ຺ຘກ຺ຂໂຓ ຉນ຺ນໍ ອາຍຕນານໍ ອເວກລ຺ລກ຺ຂໂຓຕິ ສພ຺ໂພປິ ຂໂຓ ອຕິກ຺ກມຕິ, ໂສ ຂໂຓ ມາ ຕຸມ຺ເຫ ອຕິກ຺ກມຕຸ. ຂຓາຕີຕາຕິ ເຍ ຫິ ຕໍ ຂຓໍ ອຕີຕາ, ເຍ ວາ ປຸຄ຺ຄເລ ໂສ ຂໂຓ ອຕີໂຕ, ເຕ ນິຣຍມ຺ຫິ ສມປ຺ປິຕາ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ຈິຣກາລໍ ໂສຈນ຺ຕິ.

ປມາໂທ ຣໂຊຕິ ຣູປາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ສຕິໂວສ຺ສຄ຺ຄລກ຺ຂໂຓ ປມາໂທ, ສໍກິເລສສຠາວຕ຺ຕາ ຣາຄຣຊາທິມິສ຺ສຕາຍ ¶ ຈ ຣໂຊ. ປມາທານຸປຕິໂຕ ຣໂຊຕິ ໂຍ ຫິ ໂກຈິ ຣໂຊ ນາມ ຣາຄາທິໂກ, ໂສ ສພ຺ໂພ ປມາທານຸປຕິໂຕ ປມາທວເສເນວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອປ຺ປມາເທນາຕິ ອປ຺ປມຊ຺ຊເນນ ອປ຺ປມາທປຏິປຕ຺ຕິຍາ. ວິຊ຺ຊາຍາຕິ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄວິຊ຺ຊາຍ. ອພ຺ພເຫ ສລ຺ລມຕ຺ຕໂນຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຫທຍນິສ຺ສິຕໍ ຣາຄາທິສລ຺ລໍ ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍ ສມູຫເນຍ຺ຍາຕິ.

ມາລຸກ຺ຍປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ສປ຺ປທາສຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ປຓ຺ຓວີສຕີຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ສປ຺ປທາສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊສ຺ສ ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ສປ຺ປທາໂສຕິ ນາມໍ ອໂຫສິ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ຎາຕິສມາຄເມ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກິເລສາຠິຠເວນ ເຈໂຕສມາຘິໍ ອລຠນ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕ຺ວາ ສໍເວຄຊາໂຕ ປຈ຺ຉາ ສຕ຺ຖໍ ອາຫຣນ຺ໂຕ ໂຍນິໂສ ມນສິກາຣໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ –

໔໐໕.

‘‘ປຓ຺ຓວີສຕິ ວສ຺ສານິ, ຍໂຕ ປພ຺ພຊິໂຕ ອຫໍ;

ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຆາຕມຕ຺ຕມ຺ປິ, ເຈໂຕສນ຺ຕິມນຊ຺ຌຄໍ.

໔໐໖.

‘‘ອລທ຺ຘາ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄໍ, ກາມຣາເຄນ ອຏ຺ຏິໂຕ;

ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທນ຺ໂຕ, ວິຫາຣາ ອຸປນິກ຺ຂມິໍ.

໔໐໗.

‘‘ສຕ຺ຖໍ ¶ ວາ ອາຫຣິສ຺ສາມິ, ໂກ ອຕ຺ໂຖ ຊີວິເຕນ ເມ;

ກຖຎ຺ຫິ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ, ກາລໍ ກຸພ຺ເພຖ ມາທິໂສ.

໔໐໘.

‘‘ຕທາຫໍ ¶ ຂຸຣມາທາຍ, ມຎ຺ຈກມ຺ຫິ ອຸປາວິສິໍ;

ປຣິນີໂຕ ຂຸໂຣ ອາສິ, ຘມນິໍ ເຉຕ຺ຕຸມຕ຺ຕໂນ.

໔໐໙.

‘‘ຕໂຕ ເມ ມນສີກາໂຣ, ໂຍນິໂສ ອຸທປຊ຺ຊຖ;

ອາທີນໂວ ປາຕຸຣຫຸ, ນິພ຺ພິທາ ສມຕິຏ຺ຐຖ.

໔໑໐.

‘‘ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິ ເມ, ປສ຺ສ ຘມ຺ມສຸຘມ຺ມຕໍ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ປຓ຺ຓວີສຕິວສ຺ສານິ, ຍໂຕ ປພ຺ພຊິໂຕ ອຫນ຺ຕິ ຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຫໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ຕານິມານິ ປຓ຺ຓວີສຕິວສ຺ສານິ. ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຆາຕມຕ຺ຕມ຺ປິ, ເຈໂຕສນ຺ຕິມນຊ຺ຌຄນ຺ຕິ ໂສຫໍ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ໂຕ ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຆາຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ອງ຺ຄຸລິໂຜຏນມຕ຺ຕມ຺ປິ ຂຓໍ ເຈໂຕສນ຺ຕິໍ ເຈຕໂສ ສມາຘານໍ ນ ລຠິໍ.

ເອວໍ ປນ ອລທ຺ຘາ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສກຄ຺ຄຕໍ, ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ ‘‘ກາມຣາເຄນ ອຏ຺ຏິໂຕ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຏິໂຕຕິ ປີຬິໂຕ, ອຠິຠູໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທນ຺ໂຕຕິ ‘‘ອິທມິຘ ອຕິວິຍ ອຍຸຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຕຕິ, ຍທາຫໍ ນິຍ຺ຍານິເກ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ກິເລສປງ຺ກໂຕ ອຸທ຺ຘຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ ອຸທ຺ຘໍມຸໂຂ ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທມາໂນ. ວິຫາຣາ ອຸປນິກ຺ຂມິນ຺ຕິ ວສນກວິຫາຣໂຕ ພຫິ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ.

ເຍນາຘິປ຺ປາເຍນ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສຕ຺ຖໍ ວາ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຖໍ ວາ ອາຫຣິສ຺ສາມີຕິ ວາ-ສທ຺ໂທ ວິກປ຺ປນຕ຺ໂຖ. ເຕນ ‘‘ຣຸກ຺ຂາ ວາ ປປຕິສ຺ສາມິ, ອຸພ຺ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວາ ມຣິສ຺ສາມີ’’ຕິອາທິເກ ມຣຓປ຺ປກາເຣ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ສິກ຺ຂນ຺ຕິ ອຘິສີລສິກ຺ຂໍ. ປຈ຺ຈກ຺ຂນ຺ຕິ ປຈ຺ຈາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ປຣິຈ຺ຈຊນ຺ໂຕ. ‘‘ປຈ຺ຈກ຺ຂາ’’ຕິປິ ປາຬິ, ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາລນ຺ຕິ ມຣຓໍ. ກຖຎ຺ຫິ ນາມ ມາທິໂສ ສິກ຺ຂາປຈ຺ຈກ຺ຂາເນນ ກາລໍ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສິກ຺ຂາປຈ຺ຈກ຺ຂານຎ຺ຫິ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ມຣຓໍ ນາມ. ຍຖາຫ ຠຄວາ – ‘‘ມຣຓຎ຺ເຫຕໍ ¶ , ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຫີນາຍາວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໖໓). ‘‘ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາ’’ຕິ ປນ ປາເຐ ກຖຎ຺ຫິ ນາມ ມາທິໂສ ສິກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ກາລໍ ກເຣຍ຺ຍ, ສິກ຺ຂາສມງ຺ຄີ ເອວ ປນ ຫຸຕ຺ວາ ກາລໍ ກເຣຍ຺ຍ? ຕສ຺ມາ ສຕ຺ຖໍ ວາ ອາຫຣິສ຺ສາມິ, ໂກ ອຕ຺ໂຖ ຊີວິເຕນ ເມຕິ ໂຍຊນາ.

ຕທາຫນ຺ຕິ ຍທາ ກິເລສາຠິຠເວນ ສມຓຘມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ຊີວິເຕ ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ໂຕ ຕທາ. ຂຸຣນ຺ຕິ ນິສິຕຂຸຣໍ, ຂຸຣສທິສໍ ວາ ສຕ຺ຖກໍ. ມຎ຺ຈກມ຺ຫິ ອຸປາວິສິນ຺ຕິ ປເຣສໍ ນິວາຣຓຠເຍນ ໂອວຣກໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຎ຺ຈເກ ນິສີທິໍ. ປຣິນີໂຕຕິ ອຸປນີໂຕ, ຄເລ ຐປິໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຘມນິນ຺ຕິ ‘‘ກຓ຺ເຐ ຘມນິໍ, ກຓ຺ຐຘມນິໍ ຄລວລຍ’’ນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ເຉຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ຉິນ຺ທິຕຸໍ.

ຕໂຕ ເມ ມນສີກາໂຣ, ໂຍນິໂສ ອຸທປຊ຺ຊຖາຕິ ‘‘ຍທາຫໍ ມຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ກຓ຺ເຐ ຘມນິໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ຂຸຣໍ ອຸປເນສິໍ, ຕໂຕ ປຣໍ ‘‘ອໂຣຄໍ ນຸ ໂຂ ເມ ສີລ’’ນ຺ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ອກ຺ຂຓ຺ຑໍ ອຈ຺ຉິທ຺ທໍ ສຸປຣິສຸທ຺ຘໍ ¶ ສີລໍ ທິສ຺ວາ ປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ປີຕິມນສ຺ສ ກາໂຍ ປສ຺ສມ຺ຠິ, ປສ຺ສທ຺ຘກາຍສ຺ສ ນິຣາມິສໍ ສຸຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສມາຫິຕຕາຍ ວິປສ຺ສນາວເສນ ¶ ໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ອຖ ວາ ຕໂຕຕິ ກຓ຺ເຐ ຂຸຣສ຺ສ ອຸປນຍໂຕ ວເຓ ຊາເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ເວທນໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠນ຺ໂຕ ວິປສ຺ສນາຍ ວເສນ ໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ອິທານິ ຕໂຕ ປຣໍ ມຄ຺ຄຜລປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຎາຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນຠາວໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອາທີນໂວ ປາຕຸຣຫູ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖເມວ.

ສປ຺ປທາສຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ກາຕິຍານຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ອຸຏ຺ເຐຫີຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ກາຕິຍານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ໂກສິຍໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ¶ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ມາຕຸໂຄຕ຺ຕວເສນ ປນ ກາຕິຍາໂນຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ສາມຎ຺ຎການິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄິຫິສຫາໂຍ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຣຕ຺ຕິໍ ‘‘ນິທ຺ທາຠິຠວໍ ວິໂນເທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈງ຺ກມໍ ອາຣຸຫິ. ໂສ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ນິທ຺ທາຍ ອຠິຠູໂຕ ປຈລາຍມາໂນ ປຣິປຕິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອນນ຺ຕຣຫິຕາຍ ຠູມິຍາ ນິປຊ຺ຊິ, ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ສຍໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ກາຕິຍານາ’’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສໍເວຄຊາໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ –

໔໑໑.

‘‘ອຸຏ຺ເຐຫິ ນິສີທ ກາຕິຍານ, ມາ ນິທ຺ທາພຫຸໂລ ອຫຸ ຊາຄຣສ຺ສຸ;

ມາ ຕໍ ອລສໍ ປມຕ຺ຕພນ຺ຘຸ, ກູເຏເນວ ຊິນາຕຸ ມຈ຺ຈຸຣາຊາ.

໔໑໒.

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ມຫາສມຸທ຺ທເວໂຄ, ເອວໍ ຊາຕິຊຣາຕິ ວຕ຺ຕເຕ ຕໍ;

ໂສ ກໂຣຫິ ສຸທີປມຕ຺ຕໂນ ຕ຺ວໍ, ນ ຫິ ຕາຓໍ ຕວ ວິຊ຺ຊເຕວ ອຎ຺ຎໍ.

໔໑໓.

‘‘ສຕ຺ຖາ ຫິ ວິເຊສິ ມຄ຺ຄເມຕໍ, ສງ຺ຄາ ຊາຕິຊຣາຠຍາ ອຕີຕໍ;

ປຸພ຺ພາປຣຣຕ຺ຕມປ຺ປມຕ຺ໂຕ, ອນຸຍຸຎ຺ຊສ຺ສຸ ທຬ຺ຫໍ ກໂຣຫິ ໂຍຄໍ.

໔໑໔.

‘‘ປຸຣິມານິ ປມຸຎ຺ຈ ພນ຺ຘນານິ, ສງ຺ຆາຏິຂຸຣມຸຓ຺ຑຠິກ຺ຂໂຠຊີ;

ມາ ¶ ຂິຑ຺ຑາຣຕິຎ຺ຈ ມາ ນິທ຺ທໍ, ອນຸຍຸຎ຺ຊິຕ຺ຖ ຌາຍ ກາຕິຍານ.

໔໑໕.

‘‘ຌາຍາຫິ ຊິນາຫິ ກາຕິຍານ, ໂຍຄກ຺ເຂມປເຖສຸ ໂກວິໂທສິ;

ປປ຺ປຸຍ຺ຍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ວິສຸທ຺ຘິໍ, ປຣິນິພ຺ພາຫິສິ ວາຣິນາວ ໂຊຕິ.

໔໑໖.

‘‘ປຊ຺ໂຊຕກໂຣ ¶ ¶ ປຣິຕ຺ຕຣໍໂສ, ວາເຕນ ວິນມ຺ຍເຕ ລຕາວ;

ເອວມ຺ປິ ຕຸວໍ ອນາທິຍາໂນ, ມາຣໍ ອິນ຺ທສໂຄຕ຺ຕ ນິທ຺ຘຸນາຫິ;

ໂສ ເວທຍິຕາສຸ ວີຕຣາໂຄ, ກາລໍ ກງ຺ຂ ອິເຘວ ສີຕິຠູໂຕ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸຏ຺ເຐຫີຕິ ນິທ຺ທູປຄມນໂຕ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍໍ ກໂຣຫິ. ຍສ຺ມາ ນິປຊ຺ຊາ ນາມ ໂກສຊ຺ຊປກ຺ຂິຍາ, ຕສ຺ມາ ມາ ສຍິ. ນິສີທາຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອຸຊຸໍ ກາຍໍ ປຓິຘາຍ ປຣິມຸຂໍ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ນິສີທ. ກາຕິຍານາຕິ ຕໍ ນາເມນ ອາລປຕິ. ມາ ນິທ຺ທາພຫຸໂລ ອຫູຕິ ນິທ຺ທາພຫຸໂລ ນິທ຺ທາຠິຠູໂຕ ມາ ອຫຸ. ຊາຄຣສ຺ສູຕິ ຊາຄຣ, ຊາຄຣິຍມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຫິ. ມາ ຕໍ ອລສນ຺ຕິ ຊາຄຣິຍໍ ອນນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕໍ ຕໍ ອລສໍ ກຸສີຕໍ ປມຕ຺ຕພນ຺ຘຸ ມຈ຺ຈຸຣາຊາ ກູເຏເນວ ອທ຺ທຸຫເນນ ວິຍ ເນສາໂທ ມິຄໍ ວາ ປກ຺ຂິໍ ວາ ຊຣາໂຣເຄຫິ ມາ ຊິນາຕຸ ມາ ອຠິຠວຕຸ, ມາ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເສຍ຺ຍຖາປີຕິ ເສຍ຺ຍຖາ ອປິ. ມຫາສມຸທ຺ທເວໂຄຕິ ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ອູມິເວໂຄ. ເອວນ຺ຕິ ຍຖາ ນາມ ມຫາສມຸທ຺ທອູມິເວໂຄ ອຸປຣູປຣິ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ຕໍ ອຠິກ຺ກມິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕໍ ປຸຣິສໍ ອຠິຠວຕິ, ເອວໍ ຊາຕິ ຊຣາ ຈ ໂກສຊ຺ຊາຠິຠູຕໍ ຕໍ ອຕິວຕ຺ຕເຕ ອຸປຣູປຣິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕິ. ໂສ ກໂຣຫີຕິ ໂສ ຕ຺ວໍ, ກາຕິຍານ, ຈຕູຫິ ໂອເຆຫິ ອນຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຓີຍໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລສງ຺ຂາຕໍ ສຸທີປໍ ອຕ຺ຕໂນ ກໂຣຫິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ອຸປ຺ປາເທຫິ. ນ ຫິ ຕາຓໍ ຕວ ວິຊ຺ຊເຕວ ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ຫີຕິ ເຫຕຸອຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ຍສ຺ມາ ຕໂຕ ອຄ຺ຄຜລໂຕ ອຎ຺ຎໍ ຕວ ຕາຓໍ ນາມ ອິຘ ວາ ຫຸຣໍ ວາ ນ ອຸປລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕສງ຺ຂາຕໍ ສຸທີປໍ ກໂຣຫີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ຫິ ວິເຊສິ ມຄ຺ຄເມຕນ຺ຕິ ຍໍ ສາເຘຕຸໍ ອວິສຫນ຺ຕາ ຍໂຕ ປຣາຊິຕາ ປຸຖູ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ, ຕເທຕໍ ຕສ຺ສ ສຸທີປສ຺ສ ກາຣຓຠູຕໍ ປຎ຺ຈວິຘສງ຺ຄໂຕ ຊາຕິອາທິຠຍໂຕ ຈ ອຕີຕໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ເທວປຸຕ຺ຕມາຣາທິເກ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຕຸຍ຺ຫໍ ສຕ຺ຖາ ວິເຊສິ ສາເຘສິ. ຍສ຺ມາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕກໍ ¶ ນາມ ສາວເກນ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພໍ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ປຸພ຺ພຣຕ຺ຕາປຣຣຕ຺ຕໍ ປຸຣິມຍາມໍ ປຈ຺ຉິມຍາມຎ຺ຈ ¶ , ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ຫຸຕ຺ວາ ອນຸຍຸຎ຺ຊ ໂຍຄໍ ຠາວນໍ ທຬ຺ຫຎ຺ຈ ກໂຣຫິ.

ປຸຣິມານິ ປມຸຎ຺ຈ ພນ຺ຘນານີຕິ ປຸຣິມການິ ຄິຫິກາເລ ອາພທ຺ຘານິ ຄິຫິພນ຺ຘນານິ ກາມຄຸຓພນ຺ຘນານິ ປມຸຎ຺ຈ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຫິ, ຕຕ຺ຖ ອນເປກ຺ໂຂ ໂຫຫິ. ສງ຺ຆາຏິຂຸຣມຸຓ຺ຑຠິກ຺ຂໂຠຊີຕິ ສງ຺ຆາຏິຘາຣີ ¶ ຂຸເຣນ ກຕສິຣມຸຓ຺ໂຑ ຠິກ຺ຂາຫາຣໂຠຊີ, ຕິວິຘມ຺ເປຕໍ ປຸຣິມພນ຺ຘນປໂມກ຺ຂສ຺ສ ຂິຑ຺ຑາຣຕິນິທ຺ທານນຸໂຍຄສ຺ສ ຈ ກາຣຓວຈນໍ. ຍສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ສງ຺ຆາຏິປາຣຸໂຕ ມຸຓ຺ໂຑ ຠິກ຺ຂາຫາໂຣ ຊີວຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ກາມສຸຂານຸໂຍໂຄ ຂິຑ຺ຑາຣຕິນິທ຺ທານຸໂຍໂຄ ຈ ນ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ ຕໂຕ ປຸຣິມານິ ປມຸຎ຺ຈ ພນ຺ຘນານິ ຂິຑ຺ຑາຣຕິໍ ນິທ຺ທຎ຺ຈ ມານຸຍຸຎ຺ຊິຕ຺ຖາຕິ ໂຍຊນາ. ຌາຍາຕິ ຌາຍສ຺ສຸ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊ.

ຕໍ ປນ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ເຍນ ຌາເນນ ຌາຍໂຕ ກິເລສາ ສພ຺ພໂສ ຊິຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຌາຍາຫິ ຊິນາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂຍຄກ຺ເຂມປເຖສຸ ໂກວິໂທສີຕິ ຈຕູຫິ ໂຍເຄຫິ ເຂມສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ປຖຠູເຕສຸ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ເມສຸ ກຸສໂລ ເຉໂກ ອສິ, ຕສ຺ມາ ຠາວນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປນ຺ໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ອຸຕ຺ຕຣຣຫິຕໍ, ວິສຸທ຺ຘິໍ ນິພ຺ພານໍ ອຣຫຕ຺ຕຎ຺ຈ ປປ຺ປຸຍ຺ຍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ປນ ຕ຺ວໍ ປຣິນິພ຺ພາຫິສິ. ວາຣິນາວ ໂຊຕີຕິ ມຫຕາ ສລິລວຸຏ຺ຐິນິປາເຕນ ອຄ຺ຄິຂນ຺ໂຘ ວິຍ ອຣິຍມຄ຺ຄວຸຏ຺ຐິນິປາເຕນ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕິ.

ປຊ຺ໂຊຕກໂຣຕິ ປຊ຺ໂຊຕິໍ ກໂຣ ປທີໂປ. ປຣິຕ຺ຕຣໍໂສຕິ ຂຸທ຺ທກຈ຺ຈິໂກ. ວິນມ຺ຍເຕຕິ ວິນມີຍຕິ ອປນິຍ຺ຍຕິ. ລຕາວາຕິ ວລ຺ລິ ວິຍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ວຏ຺ຏິອາທິປຈ຺ຈຍເວກລ຺ເລນ ປຣິຕ຺ຕຣໍໂສ ມນ຺ທປໂຠ ປທີໂປ ອປ຺ປິກາ ລຕາ ວາ ວາເຕນ ວິຘມິຍ຺ຍຕິ ວິທ຺ຘໍສິຍ຺ຍຕິ, ເອວໍ ຕຸວມ຺ປິ. ໂກສິຍໂຄຕ຺ຕຕາຍ, ອິນ຺ທສໂຄຕ຺ຕ, ອິນ຺ທສມານໂຄຕ຺ຕໍ. ມາຣໍ ຕສ຺ສ ວເສ ອນາວຕ຺ຕນາ ອນຸປາທານໂຕ ຈ ອນາທິຍາໂນ, ນິທ຺ຘຸນາຫິ ວິຘເມຫິ ວິທ຺ຘໍເສຫິ. ເອວໍ ປນ ວິທ຺ຘໍສມາໂນ ໂສ ຕ຺ວໍ ເວທຍິຕາສຸ ສພ຺ພາສຸ ເວທນາສຸ ວິຄຕຈ຺ຉນ຺ທຣາໂຄ ອິເຘວ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ສພ຺ພກິເລສທຣຖປຣິຬາຫາຠາເວນ ສີຕິຠູໂຕ ນິພ຺ພຸໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິນິພ຺ພານກາລໍ ກງ຺ຂ ອາຄເມຫີຕິ ¶ . ເອວໍ ສຕ຺ຖາຣາ ອນຸປາທິເສສໍ ນິພ຺ພານໍ ປາເປຕ຺ວາ ເທສນາຍ ກຕາຍ ເຖໂຣ ເທສນາວສາເນ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣາ ເທສິຕນິຍາເມເນວ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ. ຕາ ເອວ ອິມາ ຄາຖາ ເຖຣສ຺ສ ອຎ຺ຎາພ຺ຍາກຣຓຎ຺ຈ ຊາຕາ.

ກາຕິຍານຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ມິຄຊາລຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ສຸເທສິໂຕຕິອາທິກາ ¶ ອາຍສ຺ມໂຕ ມິຄຊາລຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິສາຂາຍ ¶ ມຫາອຸປາສິກາຍ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ມິຄຊາໂລຕິສ຺ສ ນາມໍ ອໂຫສິ. ໂສ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຠິຓ຺ຫໂສ ຘມ຺ມສ຺ສວເນນ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ –

໔໑໗.

‘‘ສຸເທສິໂຕ ຈກ຺ຂຸມຕາ, ພຸທ຺ເຘນາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນາ;

ສພ຺ພສໍໂຍຊນາຕີໂຕ, ສພ຺ພວຏ຺ຏວິນາສໂນ.

໔໑໘.

‘‘ນິຍ຺ຍານິໂກ ອຸຕ຺ຕຣໂຓ, ຕຓ຺ຫາມູລວິໂສສໂນ;

ວິສມູລໍ ອາຆາຕນໍ, ເຉຕ຺ວາ ປາເປຕິ ນິພ຺ພຸຕິໍ.

໔໑໙.

‘‘ອຎ຺ຎາຓມູລເຠທາຍ, ກມ຺ມຍນ຺ຕວິຆາຏໂນ;

ວິຎ຺ຎາຓານໍ ປຣິຄ຺ຄເຫ, ຎາຓວຊິຣນິປາຕໂນ.

໔໒໐.

‘‘ເວທນານໍ ວິຎ຺ຎາປໂນ, ອຸປາທານປ຺ປໂມຈໂນ;

ຠວໍ ອງ຺ຄາຣກາສຸໍວ, ຎາເຓນ ອນຸປສ຺ສໂນ.

໔໒໑.

‘‘ມຫາຣໂສ ສຸຄມ຺ຠີໂຣ, ຊຣາມຈ຺ຈຸນິວາຣໂຓ;

ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ທຸກ຺ຂູປສມໂນ ສິໂວ.

໔໒໒.

‘‘ກມ຺ມໍ ກມ຺ມນ຺ຕິ ຎຕ຺ວານ, ວິປາກຎ຺ຈ ວິປາກໂຕ;

ປຏິຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມານໍ, ຍຖາວາໂລກທສ຺ສໂນ;

ມຫາເຂມງ຺ຄໂມ ສນ຺ໂຕ, ປຣິໂຍສານຠທ຺ທໂກ’’ຕິ. – ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ;

ຕຕ຺ຖ ¶ ສຸເທສິໂຕຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ເທສິໂຕ, ເວເນຍ຺ຍຊ຺ຌາສຍານຸຣູປໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກປຣມຕ຺ຖານໍ ຍາຖາວໂຕ ວິຠາວນວເສນ ເທສິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ສຸເທສິໂຕຕິ ສມ຺ມາ ເທສິໂຕ, ປວຕ຺ຕິນິວຕ຺ຕີນໍ ຕທຸຠຍເຫຕູນຎ຺ຈ ອວິປຣີຕໂຕ ປກາສນວເສນ ຠາສິໂຕ ສ຺ວາຂ຺ຍາໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈກ຺ຂຸມຕາຕິ ມໍສຈກ຺ຂຸ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ, ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸ, ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸ, ສມນ຺ຕຈກ຺ຂູຕິ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຈກ຺ຂູຫິ ຈກ຺ຂຸມຕາ. ພຸທ຺ເຘນາຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ເຘນ. ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸນາຕິ ອາທິຈ຺ຈໂຄຕ຺ເຕນ. ທຸວິໂຘ ຫິ ໂລເກ ຂຕ຺ຕິຍວໍໂສ – ອາທິຈ຺ຈວໍໂສ, ໂສມວໍໂສຕິ. ຕຕ຺ຖ ອາທິຈ຺ຈວໍໂສ, ໂອກ຺ກາກຣາຊວໍໂສຕິ ຊານິຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ສຎ຺ຊາຕຕາຍ ສາກິຍາ ອາທິຈ຺ຈໂຄຕ຺ຕາຕິ ຠຄວາ ‘‘ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘູ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຖ ວາ ອາທິຈ຺ຈສ຺ສ ພນ຺ຘູຕິປິ ຠຄວາ ອາທິຈ຺ຈພນ຺ຘຸ, ສ຺ວາຍມຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ກາມຣາຄສໍໂຍຊນາທີນໍ ສພ຺ເພສໍ ສໍໂຍຊນານໍ ສມຕິກ຺ກມນຠາວໂຕ ສພ຺ພສໍໂຍຊນາຕີໂຕ ຕໂຕ ເອວ ກິເລສກມ຺ມວິປາກວຏ຺ຏານໍ ວິນາສນໂຕ ວິທ຺ຘໍສນໂຕ ສພ຺ພວຏ຺ຏວິນາສໂນ, ສໍສາຣຈາຣກໂຕ ¶ ນິຍ຺ຍານໂຕ ນິຍ຺ຍານິໂກ, ສໍສາຣມໂຫຆໂຕ ສມຸຕ຺ຕຣຓຏ຺ເຐນ ອຸຕ຺ຕຣໂຓ, ກາມຕຓ຺ຫາທີນໍ ສພ຺ພຕຓ຺ຫານໍ ມູລໍ ອວິຊ຺ຊໍ ອໂຍນິໂສ ມນສິກາຣຎ຺ຈ ວິໂສເສຕິ ສຸກ຺ຂາເປຕີຕິ ຕຓ຺ຫາມູລວິໂສສໂນ, ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ເວທານໍ ສມ຺ປຏິເວຘສ຺ສ ¶ ວິທ຺ຘໍສນໂຕ ວິສສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ກາຣຓຕ຺ຕາ ວິສມູລໍ, ສຕ຺ຕານໍ ພ຺ຍສນຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານຕາຍ ອາຆາຕນໍ ກມ຺ມໍ ກິເລສໍ ວາ ເຉຕ຺ວາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິພ຺ພຸຕິໍ ນິພ຺ພານໍ ປາເປຕິ.

ອຎ຺ຎາຓສ຺ສ ມູລໍ ອໂຍນິໂສ ມນສິກາໂຣ ອາສວາ ຈ ‘‘ອາສວສມຸທຍາ ອວິຊ຺ຊາສມຸທໂຍ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໐໓) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ເຠທາຍ ວຊິຣູປມຎາເຓນ ຠິນ຺ທນຕ຺ຖາຍ. ອຖ ວາ ‘‘ອວິຊ຺ຊາປຈ຺ຈຍາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ (ວິຠ. ໒໒໕-໒໒໖; ສໍ. ນິ. ໒.໑) ອຎ຺ຎາຓໍ ມູລໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ອຎ຺ຎາຓມູລໍ, ຠວຈກ຺ກໍ, ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄຎາຓວຊິເຣນ ປທາລນຕ຺ຖໍ ເທສິໂຕຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ກມ຺ມຍນ຺ຕວິຆາຏໂນຕິ ກມ຺ມຆຏິຕສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາວຍນ຺ຕສ຺ສ ວິທ຺ຘໍສໂນ. ວິຎ຺ຎາຓານໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕິ ກາມຠວາທີສຸ ຍຖາສກກມ຺ມຸນາ ວິຎ຺ຎາຓຄ຺ຄຫເຓ ອຸປຏ຺ຐິເຕຕິ ວຈນເສໂສ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຫິ ຠເວ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ຄຫິຕາຍ ຕໍຕໍຠວນິສ຺ສິຕວິຎ຺ຎາຓານິປິ ຄຫິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ຎາຓວຊິຣນິປາຕໂນຕິ ຎາຓວຊິຣສ຺ສ ¶ ນິປາໂຕ, ຎາຓວຊິຣໍ ນິປາເຕຕ຺ວາ ເຕສໍ ປທາເລຕາ. ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ ຫິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ສຕ຺ຕມຠວາທີສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣຫານິ ວິຎ຺ຎາຓານິ ຠິນ຺ທຕ຺ຕເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ.

ເວທນານໍ ວິຎ຺ຎາປໂນຕິ ສຸຂາທີນໍ ຕິສ຺ສນ຺ນໍ ເວທນານໍ ຍຖາກ຺ກມໍ ທຸກ຺ຂສລ຺ລານິຈ຺ຈວເສນ ຍາຖາວໂຕ ປເວທໂກ. ອຸປາທານປ຺ປໂມຈໂນຕິ ກາມຸປາທານາທີຫິ ຈຕູຫິປິ ອຸປາທາເນຫິ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານສ຺ສ ວິໂມຈໂກ. ຠວໍ ອງ຺ຄາຣກາສຸໍວ, ຎາເຓນ ອນຸປສ຺ສໂນຕິ ກາມຠວາທິນວວິຘມ຺ປິ ຠວໍ ເອກາທສຫິ ອຄ຺ຄີຫິ ອາທິຕ຺ຕຠາວໂຕ ສາຘິກໂປຣິສໍ ອງ຺ຄາຣກາສຸໍ ວິຍ ມຄ຺ຄຎາເຓນ ອນຸປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທສ຺ເສຕາ.

ສນ຺ຕປຓີຕຠາວໂຕ ອຕິຕ຺ຕິກຣຏ຺ເຐນ ມຫາຣໂສ ປຣິຎ຺ຎາທິວເສນ ວາ ມຫາກິຈ຺ຈຕາຍ ສາມຎ຺ຎຜລວເສນ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິຕາຍ ຈ ມຫາຣໂສ, ອນຸປຈິຕສມ຺ຠາເຣຫິ ທຸຣວຄາຫຕາຍ ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍປຕິຏ຺ຐຕາຍ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ຄມ຺ຠີໂຣ ຊຣາມຈ຺ຈຸນິວາຣໂຓ, ອາຍຕິໍ ຠວາຠິນິປ຺ຜຕ຺ຕິຍາ ນິວຕ຺ຕເນນ ຊຣາຍ ມຈ຺ຈຸໂນ ຈ ປຏິເສຘໂກ. ອິທານິ ຍຖາວຸຕ຺ຕຄຸຓວິເສສຍຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນປິ ຕສ຺ສ ກຕິປເຍ ຄຸເຓ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ທຸກ຺ຂູປສມໂນ ສິໂວ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປຣິສຸທ຺ຘຏ຺ເຐນ ອຣິໂຍ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທິອຏ຺ຐຘມ຺ມສໂມຘານຕາຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ, ນິພ຺ພານຄເວສນຏ຺ເຐນ ມຄ຺ໂຄ ສກລວຏ຺ຏທຸກ຺ຂວູປສມນຏ຺ເຐນ ¶ ທຸກ຺ຂວູປສມໂນ, ເຂມຏ຺ເຐນ ສິໂວ.

ຍຖາ ອິໂຕ ພາຫິຣກສມເຍ ອສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘປເວທິຕຕ຺ຕາ ກມ຺ມວິປາໂກ ວິປລ຺ລາໂສ ສິຍາຕິ ເອວໍ ອວິປລ຺ລາເສຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຘມ຺ມານໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ຘມ຺ເມສຸ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມນ຺ຕິ ວິປາກຎ຺ຈ ວິປາກໂຕ ¶ ຎຕ຺ວານ ປຸພ຺ພຠາຄຎາເຓນ ຊານນເຫຕຸ ສສ຺ສຕຸຈ຺ເຉທຄ຺ຄາຫານໍ ວິຘມເນນ ຍາຖາວໂຕ ອາໂລກທສ຺ສໂນ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ໂລກຸຕ຺ຕຣຎາຓາໂລກສ຺ສ ທສ຺ສໂນ. ເກນຈິ ກຎ຺ຈິ ກທາຈິປິ ອນຸປທ຺ທຸຕຕ຺ຕາ ມຫາເຂມໍ ນິພ຺ພານໍ ຄຈ຺ຉຕິ ສຕ຺ເຕ ຄເມຕິ ຈາຕິ ມຫາເຂມງ຺ຄໂມ, ສພ຺ພກິເລສທຣຖປຣິຬາຫວູປສມນໂຕ ສນ຺ໂຕ, ອກຸປ຺ປາຍ ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອນຸປາທິເສສາຍ ຈ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປາປເນນ ປຣິໂຍສານຠທ຺ທໂກ ສຸເທສິໂຕ ຈກ຺ຂຸມຕາຕິ ໂຍຊນາ.

ເອວໍ ¶ ເຖໂຣ ນານານເຍຫິ ອຣິຍຘມ຺ມໍ ປສໍສນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕຠາວໍ ອຎ຺ຎາປເທເສນ ປກາເສສິ.

ມິຄຊາລຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ຕເຊນ຺ຕຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ຊາຕິມເທນ ມຕ຺ໂຕຫນ຺ຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ເຊນ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ເຊນ຺ໂຕຕິ ນາມໍ ອໂຫສິ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຊາຕິມເທນ ໂຠຄອິສ຺ສຣິຍຣູປມເທນ ຈ ມຕ຺ໂຕ ອຎ຺ເຎ ຫີເຬນ຺ໂຕ ຄຣຸຏ຺ຐານິຍານມ຺ປິ ອປຈິຕິໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ມານຖທ຺ໂຘ ວິຈຣຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ມຫຕິຍາ ປຣິສາຍ ປຣິວຸຕໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ ‘‘ສເຈ ມໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ປຐມໍ ອາລປິສ຺ສຕິ, ອຫມ຺ປິ ອາລປິສ຺ສາມິ; ໂນ ເຈ, ນາລປິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ຠຄວຕິ ປຐມໍ ອນາລປນ຺ເຕ ສຍມ຺ປິ ມາເນນ ອນາລປິຕ຺ວາ ຄມນາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ຕໍ ຠຄວາ –

‘‘ນ ມານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ສາຘຸ, ອຕ຺ຖິກສ຺ສີຘ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ເຍນ ອຕ຺ເຖນ ອາຄຈ຺ຉິ, ຕເມວມນຸພ຺ຣູຫເຍ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໐໑) –

ຄາຖາຍ ¶ ອຊ຺ຌຠາສິ. ໂສ ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ເມ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຊານາຕີ’’ຕິ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ປາເທສຸ ສິຣສາ ນິປຕິຕ຺ວາ ປຣມນິປຈ຺ຈາກາຣໍ ກຕ຺ວາ –

‘‘ເກສຸ ນ ມານໍ ກຍິຣາຖ, ເກສຸ ຈສ຺ສ ສຄາຣໂວ;

ກ຺ຍສ຺ສ ອປຈິຕາ ອສ຺ສຸ, ກ຺ຍສ຺ສຸ ສາຘຸ ສຸປູຊິຕາ’’ຕິ. –

ປຸຈ຺ຉິ. ຕສ຺ສ ຠຄວາ –

‘‘ມາຕຣິ ¶ ປິຕຣິ ຈາປິ, ອໂຖ ເຊຏ຺ຐມ຺ຫິ ຠາຕຣິ;

ອາຈຣິເຍ ຈຕຸຕ຺ຖມ຺ຫິ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ຈ.

‘‘ເຕສຸ ¶ ນ ມານໍ ກຍິຣາຖ, ເຕສຸ ອສ຺ສ ສຄາຣໂວ;

ກ຺ຍສ຺ສ ອປຈິຕາ ອສ຺ສຸ, ຕ຺ຍສ຺ສຸ ສາຘຸ ສຸປູຊິຕາ.

‘‘ອຣຫນ຺ເຕ ສີຕິຠູເຕ, ກຕກິຈ຺ເຈ ອນາສເວ;

ນິຫຈ຺ຈ ມານໍ ອຕ຺ຖທ຺ໂຘ, ເຕ ນມສ຺ເສ ອນຸຕ຺ຕເຣ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໐໑) –

ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ໂສ ຕາຍ ເທສນາຍ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິກິຕ຺ຕນມຸເຂນ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ –

໔໒໓.

‘‘ຊາຕິມເທນ ມຕ຺ໂຕຫໍ, ໂຠຄອິສ຺ສຣິເຍນ ຈ;

ສຓ຺ຐານວຓ຺ຓຣູເປນ, ມທມຕ຺ໂຕ ອຈາຣິຫໍ.

໔໒໔.

‘‘ນາຕ຺ຕໂນ ສມກໍ ກຎ຺ຈິ, ອຕິເຣກຎ຺ຈ ມຎ຺ຎິສໍ;

ອຕິມານຫໂຕ ພາໂລ, ປຕ຺ຖທ຺ໂຘ ອຸສ຺ສິຕທ຺ຘໂຊ.

໔໒໕.

‘‘ມາຕຣໍ ປິຕຣຎ຺ຈາປິ, ອຎ຺ເຎປິ ຄຣຸສມ຺ມເຕ;

ນ ກຎ຺ຈິ ອຠິວາເທສິໍ, ມານຕ຺ຖທ຺ໂຘ ອນາທໂຣ.

໔໒໖.

‘‘ທິສ຺ວາ ວິນາຍກໍ ອຄ຺ຄໍ, ສາຣຖີນໍ ວຣຸຕ຺ຕມໍ;

ຕປນ຺ຕມິວ ອາທິຈ຺ຈໍ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຸຣກ຺ຂຕໍ.

໔໒໗.

‘‘ມານໍ ມທຎ຺ຈ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ, ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ;

ສິຣສາ ອຠິວາເທສິໍ, ສພ຺ພສຕ຺ຕານມຸຕ຺ຕມໍ.

໔໒໘.

‘‘ອຕິມາໂນ ຈ ໂອມາໂນ, ປຫີນາ ສຸສມູຫຕາ;

ອສ຺ມິມາໂນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ສພ຺ເພ ມານວິຘາ ຫຕາ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ຊາຕິມເທນ ມຕ຺ໂຕຫນ຺ຕິ ອຫໍ ອຸທິຈ຺ເຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ‘‘ນ ມາທິໂສ ອຸຠໂຕ ສຸຊາໂຕ ອຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ກຸລມາເນນ ມຕ຺ໂຕ ມານຖທ຺ໂຘ ອຈາຣິນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ໂຠຄອິສ຺ສຣິເຍນ ຈາຕິ ວິຠເວນ ອາຘິປຈ຺ເຈນ ຈ ເຫຕຸຠູເຕນ ໂຠຄສມ຺ປທຎ຺ຈ ອິສ຺ສຣິຍສມ຺ປທຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ນມເທນ ມຕ຺ໂຕ ອຫໍ ອຈາຣິນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ສຓ຺ຐານວຓ຺ຓຣູເປນາຕິ ສຓ຺ຐານໍ ¶ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປຕ຺ຕິ, ວຓ຺ໂຓ ¶ ໂອທາຕສາມຕາທິຉວິສມ຺ປຕ຺ຕິ, ຣູປໍ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄໂສຠາ. ອິຘາປິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ. ມທມຕ຺ໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໂຕ ອຎ຺ເຎນປິ ມເທນ ມຕ຺ໂຕ.

ນາຕ຺ຕໂນ ¶ ສມກໍ ກຎ຺ຈີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສມກໍ ສທິສໍ ຊາຕິອາທີຫິ ສມານໍ ອຕິເຣກໍ ວາ ກຎ຺ຈິ ນ ມຎ຺ຎິສໍ ນ ມຎ຺ຎິໍ, ມຍາ ສມານມ຺ປິ ນ ມຎ຺ຎິໍ, ກຸໂຕ ອຘິກນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຕິມານຫໂຕ ພາໂລຕິ ພາໂລ ອຫໍ ຕໂຕ ພາລຠາວໂຕ ອຕິມາເນນ ຂຕູປຫຕກຸສລາຈາໂຣ, ຕໂຕ ເອວ ປຕ຺ຖທ຺ໂຘ ອຸສ຺ສິຕທ຺ຘໂຊ ຖມ຺ຠວເສນ ຄຣູນມ຺ປິ ນິປຈ຺ຈກາຣສ຺ສ ອກຣຓໂຕ ຠຸສໍ ຖທ຺ໂຘ ອໂນນມນຖທ຺ຘຊາໂຕ ອຸສ຺ສິຕມານທ຺ຘໂຊ.

ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ປາກຏຕຣໍ ກາຕຸໍ ‘‘ມາຕຣ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎຕິ ເຊຏ຺ຐຠາຕຸອາທິເກ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ຈ. ຄຣຸສມ຺ມເຕຕິ ຄຣູຕິ ສມ຺ມເຕ ຄຣຸຏ຺ຐານິເຍ. ອນາທໂຣຕິ ອາທຣຣຫິໂຕ.

ທິສ຺ວາ ວິນາຍກໍ ອຄ຺ຄນ຺ຕິ ເອວໍ ມານຖທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ໂຕ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກປຣມຕ຺ເຖຫິ ເວເນຍ຺ຍານໍ ວິນຍນໂຕ ສຍມ຺ຠຸຕາຍ ນາຍກຠາວໂຕ ຈ ວິນາຍກໍ. ສເທວເກ ໂລເກ ສີລາທິຄຸເຓຫິ ເສຏ຺ຐຠາວໂຕ ອຄ຺ຄໍ. ປຸຣິສທມ຺ມານໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕຕາຍ ທມນໂຕ ສາຣຖີນໍ ວຣຸຕ຺ຕມໍ, ອຕິວິຍ ອຸຕ຺ຕມໍ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາທິໂອຠາເສນ ອາທິຈ຺ຈມິວ ຕປນ຺ຕໍ, ໂອຠາສນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຸຣກ຺ຂຕໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕໍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ພຸທ຺ຘານຸຠາເວນ ສນ຺ຕຊ຺ຊິໂຕ ‘‘ອຫເມວ ເສຏ຺ໂຐ, ອຎ຺ເຎ ຫີນາ’’ຕິ ປວຕ຺ຕມານໍ ໂຠຄມທາທິມທຎ຺ຈ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປຫາຍ ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ ສິຣສາ ອຠິວາເທສິນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ກຖໍ ປນາຍໍ ມານຖທ຺ໂຘ ສມາໂນ ສຕ຺ຖຸ ທສ຺ສນມຕ຺ເຕນ ມານໍ ປຫາສີຕິ? ນ ໂຂ ປເນຕໍ ເອວໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສຕ຺ຖຸ ທສ຺ສນມຕ຺ເຕນ ມານໍ ນ ປຫາສິ ‘‘ນ ມານໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສາຘູ’’ຕິອາທິກາຍ ປນ ເທສນາຍ ມານໍ ປຫາສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ມານໍ ມທຎ຺ຈ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ, ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ. ສິຣສາ ອຠິວາເທສິ’’ນ຺ຕິ. ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາຕິ ຈ ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕລກ຺ຂເຓ ກຣຓວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

‘‘ອຫເມວ ¶ ເສຏ຺ໂຐ’’ຕິ ປວຕ຺ໂຕ ມາໂນ ອຕິມາໂນ. ‘‘ອິເມ ປນ ນິຫີນາ’’ຕິ ອຎ຺ເຎ ຫີນໂຕ ທຫນ຺ຕສ຺ສ ມາໂນ ‘‘ໂອມາໂນ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ‘‘ເສຍ຺ໂຍຫມສ຺ມີ’’ຕິ ປນ ອຎ຺ຎໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ເສຍ຺ຍໂຕ ທຫນ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ໂຕ ເສຍ຺ຍມາໂນ ອຕິມາໂນ. ‘‘ຫີໂນຫມສ຺ມີ’’ຕິ ປວຕ຺ໂຕ ຫີນມາໂນ ໂອມາໂນ. ປຫີນາ ສຸສມູຫຕາຕິ ເຫຏ຺ຐິມມຄ຺ເຄຫິ ປຫີນາ ຫຸຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ສຸຏ຺ຐຸ ສມຸຄ຺ຆາຏິຕາ. ອສ຺ມິມາໂນຕິ ‘‘ເອໂສຫມສ຺ມີ’’ຕິ ຂນ຺ເຘ ‘‘ອຫ’’ນ຺ຕິ ¶ ຄຫຓວເສນ ປວຕ຺ຕມາໂນ. ສພ຺ເພຕິ ນ ເກວລໍ ອຕິມານໂອມານອສ຺ມິມານາ ເອວ, ອຖ ໂຂ ເສຍ຺ຍສ຺ສ ເສຍ຺ຍມານາທໂຍ ນວວິຘາ ອນ຺ຕຣເຠເທນ ອເນກວິຘາ ຈ ສພ຺ເພ ມານວິຘາ ມານໂກຏ຺ຐາສາ ຫຕາ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ສມຸຄ຺ຆາຏິຕາຕິ.

ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ຕເຊນ຺ຕຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ສຸມນຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ຍທາ ¶ ນໂວ ປພ຺ພຊິໂຕຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ສຸມນຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນນ຺ໂຕ ສິຂິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ມາລາກາຣກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ສິຂິໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ສຸມນປຸປ຺ເຜຫິ ປູຊໍ ອກາສິ. ໂສ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ເຄເຫ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ຈ ອຸປາສໂກ ອາຍສ຺ມໂຕ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ຈ ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ຊາຕາຊາຕາ ທາຣກາ ມຣິໍສຸ. ເຕນ ໂສ ‘‘ສຈາຫໍ ອິທານິ ເອກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ລຠິສ຺ສາມິ, ອຍ຺ຍສ຺ສ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພາເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທສິ. ໂສ ຈ ທສມາສຈ຺ຈເຍນ ຊາໂຕ ອໂຣໂຄເຍວ ຫຸຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕວສ຺ສິໂກ ອໂຫສິ, ຕໍ ປິຕາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພາເຊສິ. ໂສ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣິປກ຺ກຎາຓຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ຉຬຠິຎ຺ໂຎ ຫຸຕ຺ວາ ເຖຣໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ‘‘ປານີຍໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຆຏໍ ອາທາຍ ອິທ຺ຘິຍາ ອໂນຕຕ຺ຕທຫໍ ອຄມາສິ. ອເຖໂກ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໂກ ນາຄຣາຊາ ອໂນຕຕ຺ຕທຫໍ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຠເຄນ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ¶ ອຸປຣິ ມຫນ຺ຕໍ ຜຓໍ ກຕ຺ວາ ສຸມນສ຺ສ ປານີຍໍ ຄເຫຕຸໍ ໂອກາສໍ ນ ເທຕິ. ສຸມໂນ ຄຣຸຬຣູປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ນາຄຣາຊໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ນິສິນ຺ໂນ ຕຖາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຘມ຺ມເສນາປຕິໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອິມໍ ປສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ ຈຕູຫິ ຄາຖາຫິ ຕສ຺ສ ຄຸເຓ ອຠາສິ. ອຖ ສຸມນຕ຺ເຖໂຣ –

໔໒໙.

‘‘ຍທາ ນໂວ ປພ຺ພຊິໂຕ, ຊາຕິຍາ ສຕ຺ຕວສ຺ສິໂກ;

ອິທ຺ຘິຍາ ອຠິໂຠຕ຺ວານ, ປນ຺ນຄິນ຺ທໍ ມຫິທ຺ຘິກໍ.

໔໓໐.

‘‘ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອຸທກໍ, ອໂນຕຕ຺ຕາ ມຫາສຣາ;

ອາຫຣາມິ ຕໂຕ ທິສ຺ວາ, ມໍ ສຕ຺ຖາ ເອຕທພ຺ຣວິ.

໔໓໑.

‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕ ອິມໍ ປສ຺ສ, ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ກຸມາຣກໍ;

ອຸທກກຸມ຺ຠມາທາຍ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸສມາຫິຕໍ.

໔໓໒.

‘‘ປາສາທິເກນ ¶ ວຕ຺ເຕນ, ກລ຺ຍາຓອິຣິຍາປໂຖ;

ສາມເຓໂຣນຸຣຸທ຺ຘສ຺ສ, ອິທ຺ຘິຍາ ຈ ວິສາຣໂທ.

໔໓໓.

‘‘ອາຊານີເຍນ ອາຊຎ຺ໂຎ, ສາຘຸນາ ສາຘຸກາຣິໂຕ;

ວິນີໂຕ ອນຸຣຸທ຺ເຘນ, ກຕກິຈ຺ເຈນ ສິກ຺ຂິໂຕ.

໔໓໔.

‘‘ໂສ ¶ ປຕ຺ວາ ປຣມໍ ສນ຺ຕິໍ, ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອກຸປ຺ປຕໍ;

ສາມເຓໂຣ ສ ສຸມໂນ, ມາ ມໍ ຊຎ຺ຎາຕິ ອິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. –

ອຎ຺ຎາພ຺ຍາກຣຓວເສນ ຉ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ອາທິໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ສຸມນຕ຺ເຖເຣເນວ ຠາສິຕາ, ອິຕຣາ ຈຕສ຺ໂສ ຕໍ ປສໍສນ຺ເຕນ ສຕ຺ຖາຣາ ຠາສິຕາ. ຕາ ສພ຺ພາ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ສຸມນຕ຺ເຖໂຣ ປຈ຺ຉາ ອຎ຺ຎາພ຺ຍາກຣຓວເສນ ອຠາສິ. ຕຕ຺ຖ ປນ຺ນຄິນ຺ທນ຺ຕິ ນາຄຣາຊໍ. ຕໂຕຕິ ຕຕ຺ຖ, ຍທາ ນໂວ ປພ຺ພຊິໂຕ ຊາຕິຍາ ສຕ຺ຕວສ຺ສິໂກ ອິທ຺ຘິພເລນ ມຫິທ຺ຘິກໍ ນາຄຣາຊໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ອໂນຕຕ຺ຕທຫໂຕ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ປານີຍໍ ອາຫຣາມິ, ຕສ຺ມິໍ ກາເລຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມໍ ¶ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ສຕ຺ຖາ ເອຕທພ຺ຣວິ, ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ, ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອິມໍ ປສ຺ສາ’’ຕິອາທິມາຫ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸສມາຫິຕນ຺ຕິ ວິສຍຊ຺ຌຕ຺ຕຠູເຕນ ອຄ຺ຄຜລສມາຘິນາ ສຸຏ຺ຐຸ ສມາຫິຕໍ.

ປາສາທິເກນ ວຕ຺ເຕນາຕິ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ປສາທາວເຫນ ອາຈາຣວຕ຺ເຕນ, ກຣຓຕ຺ເຖ ອິທໍ ກຣຓວຈນໍ. ກລ຺ຍາຓອິຣິຍາປໂຖຕິ ສມ຺ປນ຺ນິຣິຍາປໂຖ. ປາສາທິເກນ ວຕ຺ເຕນາຕິ ວາ ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕລກ຺ຂເຓ ກຣຓວຈນໍ. ສມຓສ຺ສ ຠາໂວ ສາມຓ຺ຍໍ, ສາມຎ຺ຎນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕທຕ຺ຖໍ ອີຣຕິ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ສາມເຓໂຣ, ສມຓຸທ຺ເທໂສ. ອິທ຺ຘິຍາ ຈ ວິສາຣໂທຕິ ອິທ຺ຘິຍມ຺ປິ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ສຸກຸສໂລ. ອາຊານີເຍນາຕິ ປຸຣິສາຊານີເຍນ. ອຕ຺ຕຫິຕປຣຫິຕານໍ ສາຘນໂຕ ສາຘຸນາ ກຕກິຈ຺ເຈນ ອນຸຣຸທ຺ເຘນ ສາຘຸ ອຸຠຍຫິຕສາຘໂກ, ສຸຏ຺ຐຸ ວາ ອາຊຎ຺ໂຎ ກາຣິໂຕ ທມິໂຕ. ອຄ຺ຄວິຊ຺ຊາຍ ວິນີໂຕ ອເສກ຺ຂຠາວາປາທເນນ ສິກ຺ຂິໂຕ ສິກ຺ຂາປິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂສ ສາມເຓໂຣ ສຸມໂນ ປຣມໍ ສນ຺ຕິໍ ນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄາຘິຄເມນ ອຘິຄນ຺ຕ຺ວາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ອກຸປ຺ປຕໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ອປ຺ປິຈ຺ຉຠາວສ຺ສ ປຣມຸກ຺ກໍສຄຕຕ຺ຕາ ມາ ມໍ ຊຎ຺ຎາຕິ ມໍ ‘‘ອຍໍ ຂີຓາສໂວ’’ຕິ ວາ ‘‘ຉຬຠິຎ຺ໂຎ’’ຕິ ວາ ໂກຈິປິ ມາ ຊາເນຍ຺ຍາຕິ ອິຈ຺ຉຕິ ອຠິກງ຺ຂຕີຕິ.

ສຸມນຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ນ຺ຫາຕກມຸນິຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ວາຕໂຣຄາຠິນີໂຕຕິອາທິກາ ¶ ¶ ອາຍສ຺ມໂຕ ນ຺ຫາຕກມຸນິສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຣາຊຄເຫ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຊ຺ຊາຏ຺ຐານາທີສຸ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ຄໂຕ ນ຺ຫາຕກລກ຺ຂຓໂຍເຄນ ນ຺ຫາຕໂກຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ໂສ ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຣາຊຄຫສ຺ສ ຕິໂຍຊນປ຺ປມາເຓ ຐາເນ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ນີວາເຣຫິ ຍາເປນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິໍ ປຣິຈາຣຍມາໂນ ວສຕິ. ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ຆເຏ ວິຍ ປທີປໍ ຫທຍພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປຊ຺ຊລນ຺ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕູປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ອສ຺ສມປທໍ ອຄມາສິ. ໂສ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ອຕ຺ຕໂນ ¶ ອຸປກປ຺ປນນິຍາເມນ ອາຫາຣໍ ອຸປເນສິ. ຕໍ ຠຄວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ. ເອວໍ ຕໂຍ ທິວເສ ທຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖທິວເສ ‘‘ຠຄວາ ຕຸມ຺ເຫ ປຣມສຸຂຸມາລາ, ກຖໍ ອິມິນາ ອາຫາເຣນ ຍາເປຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ອຣິຍສນ຺ໂຕສຄຸຓໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ຕາປໂສ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ຠຄວາ ຕໍ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຄໂຕ. ໂສ ປນ ຕຕ຺ເຖວ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອປຣຠາເຄ ວາຕາພາເຘນ ອຸປທ຺ທຸໂຕ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣມຸເຂນ ຕສ຺ສ ວິຫາຣໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ –

໔໓໕.

‘‘ວາຕໂຣຄາຠິນີໂຕ ຕ຺ວໍ, ວິຫຣໍ ການເນ ວເນ;

ປວິທ຺ຘໂຄຈເຣ ລູເຂ, ກຖໍ ຠິກ຺ຂຸ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ. – ຄາຖມາຫ; ອຖ ເຖໂຣ –

໔໓໖.

‘‘ປີຕິສຸເຂນ ວິປຸເລນ, ຜຣິຕ຺ວານ ສມຸສ຺ສຍໍ;

ລູຂມ຺ປິ ອຠິສມ຺ໂຠນ຺ໂຕ, ວິຫຣິສ຺ສາມິ ການເນ.

໔໓໗.

‘‘ຠາເວນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ພລານິ ຈ;

ຌານໂສຂຸມ຺ມສມ຺ປນ຺ໂນ, ວິຫຣິສ຺ສໍ ອນາສໂວ.

໔໓໘.

‘‘ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕໍ ກິເລເສຫິ, ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕໍ ອນາວິລໍ;

ອຠິຓ຺ຫໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ, ວິຫຣິສ຺ສໍ ອນາສໂວ.

໔໓໙.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຈ ພຫິທ຺ຘາ ຈ, ເຍ ເມ ວິຊ຺ຊິໍສຸ ອາສວາ;

ສພ຺ເພ ອເສສາ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນາ, ນ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊເຣ ປຸນ.

໔໔໐.

‘‘ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ປຣິຎ຺ຎາຕາ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຉິນ຺ນມູລກາ;

ທຸກ຺ຂກ຺ຂໂຍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’ຕິ. –

ອິມາຫິ ເສສຄາຖາຫິ ອຕ຺ຕໂນ ວິຫາຣໍ ສຕ຺ຖຸ ປເວເທສິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ຌານໂສຂຸມ຺ມສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ຌານສຸຂຸມຠາເວນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຌານສຸຂຸມໍ ນາມ ອຣູປຊ຺ຌານໍ, ຕສ຺ມາ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠິມ຺ຫີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ຕິຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ອປເຣ ປນາຫຸ – ‘‘ໂສຂຸມ຺ມນ຺ຕິ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄຜເລສຸ ອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາ ¶ ອຘິປ຺ເປຕາ, ຕໂຕ ຌານຄ຺ຄຫເຓນ ¶ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ຕິຕໍ ວິຠາເວຕີ’’ຕິ. ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕໍ ກິເລເສຫີຕິ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ຕໍ, ຕໂຕ ເອວ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕໍ, ອນາວິລສງ຺ກປ຺ປຕາຍ ອນາວິລໍ, ຕີຫິປິ ປເທຫິ ອຣຫຕ຺ຕຜລຈິຕ຺ຕເມວ ວທຕິ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອິມເມວ ຈ ເຖຣສ຺ສ ອຎ຺ຎາພ຺ຍາກຣຓໍ ອໂຫສີຕິ.

ນ຺ຫາຕກມຸນິຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ອກ຺ໂກຘສ຺ສາຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕຕິສ຺ສ ນາມໍ ອໂຫສິ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ເຊຕວນມເຫ ພຸທ຺ຘານຸຠາວໍ ທິສ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ຉຬຠິຎ຺ໂຎ ອໂຫສິ. ຕໍ ເອກທິວສໍ ນຄເຣ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອກ຺ໂກສິ. ເຖໂຣ ຕໍ ສຸຕ຺ວາປິ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຕິເຍວ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຸນປິ ອກ຺ໂກສິເຍວ. ມນຸສ຺ສາ ເອວໍ ອກ຺ໂກສນ຺ຕມ຺ປິ ນໍ ‘‘ອຍໍ ເຖໂຣ ນ ກິຎ຺ຈິ ຠຓຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຖໂຣ ເຕສໍ ມນຸສ຺ສານໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ –

໔໔໑.

‘‘ອກ຺ໂກຘສ຺ສ ກຸໂຕ ໂກໂຘ, ທນ຺ຕສ຺ສ ສມຊີວິໂນ;

ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ, ອຸປສນ຺ຕສ຺ສ ຕາທິໂນ.

໔໔໒.

‘‘ຕສ຺ເສວ ເຕນ ປາປິໂຍ, ໂຍ ກຸທ຺ຘໍ ປຏິກຸຊ຺ຌຕິ;

ກຸທ຺ຘໍ ອປ຺ປຏິກຸຊ຺ຌນ຺ໂຕ, ສງ຺ຄາມໍ ເຊຕິ ທຸຊ຺ຊຍໍ.

໔໔໓.

‘‘ອຸຠິນ຺ນມຕ຺ຖໍ ຈຣຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ;

ປຣໍ ສງ຺ກຸປິຕໍ ຎຕ຺ວາ, ໂຍ ສໂຕ ອຸປສມ຺ມຕິ.

໔໔໔.

‘‘ອຸຠິນ຺ນໍ ຕິກິຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຕໍ, ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ;

ຊນາ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ ພາໂລຕິ, ເຍ ຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິທາ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໘໙);

໔໔໕.

‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ເຊ ¶ ¶ ¶ ເຕ ສເຈ ໂກໂຘ, ອາວຊ຺ຊ ກກຈູປມໍ;

ອຸປ຺ປຊ຺ເຊ ເຈ ຣເສ ຕຓ຺ຫາ, ປຸຕ຺ຕມໍສູປມໍ ສຣ.

໔໔໖.

‘‘ສເຈ ຘາວຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ເຕ, ກາເມສຸ ຈ ຠເວສຸ ຈ;

ຂິປ຺ປໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫ ສຕິຍາ, ກິຏ຺ຐາທໍ ວິຍ ທຸປ຺ປສຸ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ອກ຺ໂກຘສ຺ສາຕິ ໂກຘຣຫິຕສ຺ສ ມຄ຺ເຄນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນໂກຘສ຺ສ. ກຸໂຕ ໂກໂຘຕິ ກຸໂຕ ນາມ ເຫຕຸ ໂກໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຸຕ຺ຕເມນ ທເມນ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄທມເຖນ ທນ຺ຕສ຺ສ. ສມຊີວິໂນຕິ ກາຍວິສມາທີນິ ສພ຺ພໂສ ປຫາຍ ກາຍສມາທີນໍ ວເສນ ສມໍ ຊີວນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕຏ຺ຐານິເຍນ ສມ຺ປຊຎ຺ເຎນ ສມ຺ມເທວ ວຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ສ. ສມ຺ມທຎ຺ຎາ ວິມຸຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ສມ຺ມາ ອຎ຺ຎາຍ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍາທິເກ ຘມ຺ເມ ຊານິຕ຺ວາ ສພ຺ພາສເວຫິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕສ຺ສ. ຕໂຕ ເອວ ສພ຺ພກິເລສທຣຖປຣິຬາຫວູປສເມນ ອຸປສນ຺ຕສ຺ສ. ອິຏ຺ຐາທີສຸ ຕາທິລກ຺ຂຓປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຕາທິໂນ ຂີຓາສວສ຺ສ ກຸໂຕ ໂກໂຘຕິ ອຎ຺ຎາປເທເສນ ເຖໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ໂກຘາຠາວໍ ຕສ຺ສ ຈ ກາຣຓານິ ວຕ຺ວາ ອິທານິ ໂກເຘ ອໂກເຘ ຈ ອາທີນວານິສໍສທສ຺ສເນນ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ໂຕ ‘‘ຕສ຺ເສວາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂຍ ກຸທ຺ຘໍ ປຏິກຸຊ຺ຌຕີຕິ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຣິ ກຸທ຺ຘໍ ກຸປິຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ປຏິກຸຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ເສວ ເຕນ ປຏິກຸຊ຺ຌນປຈ຺ຈກ຺ໂກສນປຏິປ຺ປຫຣຓາທິນາ ປາປິໂຍ ອິຘໂລເກ ວິຎ຺ຎູຄຣຫາທິວເສນ ປຣໂລເກ ນິຣຍທຸກ຺ຂາທິວເສນ ອຠທ຺ທກຕຣໍ ອກລ຺ຍາຓຕຣໍ ໂຫຕິ. ກຸຊ຺ຌເນນ ປນ ອກຸທ຺ຘສ຺ສ ປາປໍ ໂຫຕີຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ໂຍ ອກຸທ຺ຘໍ ປຏິກຸທ຺ຘໍ ອາຣພ຺ຠ ກຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ. ກຸທ຺ຘໍ ອປ຺ປຏິກຸຊ຺ຌນ຺ໂຕຕິ ໂຍ ປນ ກຸທ຺ຘໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ‘‘ອຍໍ ກຸທ຺ໂຘ ໂກຘປເຣໂຕ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ນ ປຏິກຸຊ຺ຌຕິ ຂມຕິ, ໂສ ທຸຊ຺ຊຍໍ ກິເລສສງ຺ຄາມໍ ເຊຕິ ນາມ. ນ ເກວລຎ຺ຈສ຺ສ ກິເລສສງ຺ຄາມຊໂຍ ເອວ, ອຖ ໂຂ ອຸຠຍຫິຕປຏິປຕ຺ຕິມ຺ປີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຸຠິນ຺ນມຕ຺ຖໍ…ເປ… ອຸປສມ຺ມຕີ’’ຕິ. ໂຍ ປຣໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ສງ຺ກຸປິຕໍ ກຸທ຺ຘໍ ‘‘ໂກຘປເຣໂຕ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ເມຕ຺ຕາຍນ຺ໂຕ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນ຺ໂຕ ວາ ສໂຕ ¶ ສມ຺ປຊາໂນ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ມຕິ ຂມຕິ ນ ປຏິປ຺ຜຣຕິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈາຕິ ອຸຠິນ຺ນໍ ອຸຠຍໂລກສຸຂາວຫໍ ອຕ຺ຖໍ ຫິຕໍ ຈຣຕິ.

ອຸຠິນ຺ນໍ ຕິກິຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຕນ຺ຕິ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈາຕິ ອຸຠິນ຺ນໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ໂກຘພ຺ຍາຘິຕິກິຈ຺ຉາຍ ຕິກິຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຂມນ຺ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ເຍ ຊນາ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຣິຍາຈາຣຘມ຺ເມ ອກຸສລາ, ເຕ ພາລາ ‘‘ອຍໍ ອວິທ຺ທສຸ ໂຍ ອຕ຺ຕານໍ ອກ຺ໂກສນ຺ຕສ຺ສ ປຫຣນ຺ຕສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ນ ກໂຣຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ ¶ , ຕໍ ເຕສໍ ອໂຍນິໂສ ມຎ຺ຎນນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ຕິກິຈ຺ຉນ’’ນ຺ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ, ຕິກິຈ຺ຉນສຠາວນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ¶ ເຖເຣນ ວຸຈ຺ຈມານໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ອກ຺ໂກສກພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສໍວິຄ຺ໂຄ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ເຖຣໍ ຂມາເປຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິ. ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເທນ຺ໂຕ ‘‘ອິມສ຺ສ ເມຕ຺ຕາຠາວນາ ຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ເມຕ຺ຕາກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ທຕ຺ວາ ໂກຘປຣິຍຸຏ຺ຐານາທີສຸ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາທິວິຘິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ເຊ ເຕ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊ ເຕ ສເຈຕິ ສເຈ ເຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ກຎ຺ຈິ ປຸຄ຺ຄລໍ ນິສ຺ສາຍ ຈິຣປຣິຈໂຍ ໂກໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ວູປສມາຍ –

‘‘ອຸຠໂຕທຓ຺ຑເກນ ເຈປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກກເຈນ ໂຈຣາ ໂອຈຣກາ ອງ຺ຄມງ຺ຄານິ ໂອກນ຺ເຕຍ຺ຍຸໍ, ຕຕ຺ຣາປິ ໂຍ ມໂນ ປທູເສຍ຺ຍ, ນ ເມ ໂສ ເຕນ ສາສນກໂຣ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໓໒) –

ສຕ຺ຖາຣາ ວຸຕ຺ຕໍ ກກຈູປມໍ ໂອວາທໍ ອາວຊ຺ເຊຫິ. ອຸປ຺ປຊ຺ເຊ ເຈ ຣເສ ຕຓ຺ຫາຕິ ສເຈ ເຕ ມຘຸຣາທິເຠເທ ຣເສ ຕຓ຺ຫາ ອຠິລາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ວູປສມາຍ –

‘‘ປຸຕ຺ຕມໍສໍ ຊາຍມ຺ປຕິກາ ຍຖາ ກນ຺ຕາຣນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖເມວ ຂາທິໍສຸ, ນ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ເອວໍ ກຸລປຸຕ຺ໂຕປິ ປພ຺ພຊິໂຕ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຏິເສວຕິ…ເປ… ຜາສຸວິຫາໂຣ ຈາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໖໓ ອຕ຺ຖໂຕ ສມານໍ) –

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ ປຸຕ຺ຕມໍສູປໂມວາທໍ ສຣ ອນຸສ຺ສຣ.

ສເຈ ຘາວຕິ ເຕ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອໂຍນິໂສ ມນສິ ກໂຣໂຕ ຕວ ຈິຕ຺ຕໍ ກາເມສຸ ປຎ຺ຈກາມຄຸເຓສຸ ຉນ຺ທຣາຄວເສນ, ກາມຠວາທີສຸ ຠເວສຸ ຠວປຕ຺ຖນາວເສນ ສເຈ ຘາວຕິ ສຣຕິ ຊວຕິ. ຂິປ຺ປໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫ ສຕິຍາ, ກິຏ຺ຐາທໍ ¶ ວິຍ ທຸປ຺ປສຸນ຺ຕິ ຕຖາ ຘາວິຕຸໍ ອເທນ຺ໂຕ ຍຖາ ນາມ ປຸຣິໂສ ກິຏ຺ຐາທໍ ສສ຺ສຂາທກໍ ທຸປ຺ປສຸໍ ທຸຏ຺ຐໂຄຓໍ ໂຍຕ຺ເຕນ ຖມ຺ເຠ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ວຕ຺ເຕຕິ, ເອວໍ ສຕິຍາ ສຕິໂຍຕ຺ເຕນ ສມ຺ມາຘິຖມ຺ເຠ ພນ຺ຘນ຺ໂຕ ຂິປ຺ປໍ ສີຆເມວ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫ, ຍຖາ ກິເລສວິຄເມນ ນິພ຺ພິເສວນໍ ໂຫຕິ, ຕຖາ ທເມຫີຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ເຖໂຣ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນວ ຫຸຕ຺ວາ ອກ຺ໂກສໍ ອຘິວາເສນ຺ໂຕ ເຕສໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອຣິຍຄຸເຓ ປກາເສນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ທ຺ວີຫິ ຄາຖາຫິ ອຕ຺ຕານໍ ໂອວທນ຺ໂຕ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ ອິມາເຍວ ຄາຖາ ອຠາສີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓. ສິຣິມຓ຺ຑຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ຉນ຺ນມຕິວສ຺ສຕີຕິອາທິກາ ¶ ອາຍສ຺ມໂຕ ສິຣິມຓ຺ຑຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສໍສຸມາຣຄິເຣ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ¶ ສິຣິມຓ຺ໂຑຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ເຠສກລາວເນ ຠຄວຕິ ວິຫຣນ຺ເຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ລທ຺ຘູປສມ຺ປໂທ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ອຸໂປສຖທິວເສ ປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທສຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ໂນ ນິທານຸທ຺ເທສສ຺ສ ປຣິໂຍສາເນ ‘‘ອາວິກຕາ ຫິສ຺ສ ຜາສຸ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໓໔) ປາຬິຍາ ອຕ຺ຖໍ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ອາປນ຺ນໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອນາວິກຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ໂຕ ອຸປຣູປຣິ ອາປຕ຺ຕິໂຍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ເຕນສ຺ສ ນ ຜາສຸ ໂຫຕິ, ອາວິກຕ຺ວາ ປນ ຍຖາຘມ຺ມໍ ປຏິກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຜາສຸ ໂຫຕີຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ມນສິ ກຕ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ສຕ຺ຖຸ ສາສນໍ ສຸວິສຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘປ຺ປສາໂທ ຕຖາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປີຕິໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂອວາທໍ ເທນ຺ໂຕ –

໔໔໗.

‘‘ຉນ຺ນມຕິວສ຺ສຕິ, ວິວຏໍ ນາຕິວສ຺ສຕິ;

ຕສ຺ມາ ຉນ຺ນໍ ວິວເຣຖ, ເອວໍ ຕໍ ນາຕິວສ຺ສຕິ.

໔໔໘.

‘‘ມຈ຺ຈຸນາພ຺ຠາຫໂຕ ¶ ໂລໂກ, ຊຣາຍ ປຣິວາຣິໂຕ;

ຕຓ຺ຫາສລ຺ເລນ ໂອຕິຓ຺ໂຓ, ອິຈ຺ຉາຘູປາຍິໂຕ ສທາ. (ສໍ. ນິ. ໑.໖໖);

໔໔໙.

‘‘ມຈ຺ຈຸນາພ຺ຠາຫໂຕ ໂລໂກ, ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ຊຣາຍ ຈ;

ຫຎ຺ຎຕິ ນິຈ຺ຈມຕ຺ຕາໂຓ, ປຕ຺ຕທຓ຺ໂຑວ ຕກ຺ກໂຣ.

໔໕໐.

‘‘ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຄ຺ຄິຂນ຺ຘາວ, ມຈ຺ຈຸ ພ຺ຍາຘິ ຊຣາ ຕໂຍ;

ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕຸໍ ພລໍ ນຕ຺ຖິ, ຊໂວ ນຕ຺ຖິ ປລາຍິຕຸໍ.

໔໕໑.

‘‘ອໂມຆໍ ທິວສໍ ກຍິຣາ, ອປ຺ເປນ ພຫຸເກນ ວາ;

ຍໍ ຍໍ ວິຊຫເຕ ຣຕ຺ຕິໍ, ຕທູນໍ ຕສ຺ສ ຊີວິຕໍ.

໔໕໒.

‘‘ຈຣໂຕ ຕິຏ຺ຐໂຕ ວາປິ, ອາສີນສຍນສ຺ສ ວາ;

ອຸເປຕິ ຈຣິມາ ຣຕ຺ຕິ, ນ ເຕ ກາໂລ ປມຊ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ນນ຺ຕິ ຉາທິຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ອວິວຏໍ ອປ຺ປກາສິຕໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ. ອຕິວສ຺ສຕີຕິ ອາປຕ຺ຕິວສ຺ສຎ຺ເຈວ ກິເລສວສ຺ສຎ຺ຈ ອຕິວິຍ ວສ຺ສຕິ. ອາປຕ຺ຕິຍາ ຫິ ຉາທນໍ ອລຊ຺ຊິຠາວາທິນາ ¶ ຕາທິໂສວ, ຉາທເນນ ຕໂຕ ອຎ຺ຎຖາວ ປຸນປິ ຕຖາຣູປໍ ຕໂຕ ວາ ປາປິຏ຺ຐຕຣໍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ຉາທນໍ ວສ຺ສນສ຺ສ ກາຣຓໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ວິວຏນ຺ຕິ ປກາສິຕໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ. ນາຕິວສ຺ສຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອຕີຕິ ອຸປສຄ຺ຄມຕ຺ຕໍ, ນ ວສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອວສ຺ສນຎ຺ເຈຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຕວິປຣິຍາເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານສ຺ສ ວິໂສຘິຕຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາຕິ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ກາຣຓຠາເວນ ປຈ຺ຈາມສຕິ, ຉນ຺ນສ຺ສ ທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິວສ຺ສາທີນໍ ອຕິວສ຺ສນໂຕ ວິວຏສ຺ສ ຈ ອວສ຺ສນໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຉນ຺ນໍ ວິວເຣຖາຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠາເວນ ຉາທນາຘິປ຺ປາເຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນປິ ຕໍ ¶ ອນນຸວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິວເຣຖ ອາວິກເຣຍ຺ຍ, ຍຖາຘມ຺ມໍ ປຏິກເຣຍ຺ຍ. ເອວນ຺ຕິ ວິວຣເຓນ ຍຖາຘມ຺ມໍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ. ຕນ຺ຕິ ຕໍ ຉນ຺ນໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ. ນາຕິວສ຺ສຕິ ອາປຕ຺ຕິວສ຺ສໍ ກິເລສວສ຺ສຎ຺ຈ ນ ວສ຺ສຕິ, ສຸທ຺ຘນ຺ເຕ ປຸຄ຺ຄລໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ¶ ‘‘ເອກໍເສນ ສີຆໍເຍວ ຈ ອຕ຺ຕາ ໂສເຘຕພ຺ໂພ, ອປ຺ປມາໂທ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ຕສ຺ສ ກາຣຓໍ ສໍເວຄວຕ຺ຖຸໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ມຈ຺ຈຸນາພ຺ຠາຫໂຕ ໂລໂກ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ມຈ຺ຈຸນາພ຺ຠາຫໂຕ ໂລໂກຕິ ອຍໍ ສພ຺ໂພປິ ສຕ຺ຕໂລໂກ ໂຈໂຣ ວິຍ ໂຈຣຆາຕເກນ, ສພ຺ພວຏ຺ຏນິປາຕິນາ ມຈ຺ຈຸນາ ມຣເຓນ ອຠິຫໂຕ, ນ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ມຸຈ຺ຈຕິ. ຊຣາຍ ປຣິວາຣິໂຕຕິ ອຍໍ ໂລໂກ ອຸປ຺ປາທໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ມຣຓູປນຍນຣສາຍ ຊຣາຍ ປຣິວາຣິໂຕ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖໂຏ, ຊຣາສງ຺ຆາຕປຣິມຸກ຺ໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຓ຺ຫາສລ຺ເລນ ໂອຕິຓ຺ໂຓຕິ ສຣີຣສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ນິມຸຄ຺ເຄນ ວິສປີຕຂຸຣປ຺ເປນ ວິຍ ອຸປາທານລກ຺ຂເຓນ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາເຕນ ສລ຺ເລນ ໂອຕິຓ຺ໂຓ ຫທຍພ຺ຠນ຺ຕເຣ ໂອຄາຬ຺ໂຫ. ຕຓ຺ຫາ ຫິ ປີຬາຊນນໂຕ ອນ຺ໂຕ ຕຸທນໂຕ ທຸຣຸທ຺ຘາຣໂຕ ຈ ‘‘ສລ຺ໂລ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຈ຺ຉາຘູປາຍິໂຕຕິ ອາຣມ຺ມຓາຠິປຕ຺ຖນລກ຺ຂຓາຍ ອິຈ຺ຉາຍ ສນ຺ຕາປິໂຕ. ຕໍ ວິສຍໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ຍທິຈ຺ຉິຕໍ ວິສຍໍ ລຠນ຺ໂຕ ວາ ອລຠນ຺ໂຕ ວາ ຕາຍ ເອວ ອນຸທຫນລກ຺ຂຓາຍ ອິຈ຺ຉາຍ ສນ຺ຕຕ຺ໂຕ ປຣິຬາຫປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ສທາຕິ ສພ຺ພກາລໍ, ອິທຎ຺ຈ ປທໍ ສພ຺ພປເທສຸ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ຊຣາຍ ຈາຕິ ນ ເກວລໍ ມຈ຺ຈຸນາ ອພ຺ຠາຫໂຕເຍວ, ອຖ ໂຂ ຊຣາຍ ຈ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ຊຣາຍ ສມວຣຸທ຺ໂຘ ຊຣາປາກາຣປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ, ນ ຕໍ ສມຕິກ຺ກມຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫຎ຺ຎຕິ ນິຈ຺ຈມຕ຺ຕາໂຓຕິ ອຕາໂຓ ອສຣໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈກາລໍ ຊຣາມຣເຓຫິ ຫຎ຺ຎຕິ ວິພາຘີຍຕິ. ຍຖາ ກິໍ? ປຕ຺ຕທຓ຺ໂຑວ ຕກ຺ກໂຣ ຍຖາ ຕກ຺ກໂຣ ໂຈໂຣ ກຕາປຣາໂຘ ວຊ຺ຌປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຕາໂຓ ຣາຊາຓາຍ ຫຎ຺ຎຕິ, ເອວມຍໍ ໂລໂກ ຊຣາມຣເຓຫີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຄ຺ຄິຂນ຺ຘາວາຕິ ມຫາວເນ ຑຍ຺ຫມາເນ ຕໍ ອຠິຠວນ຺ຕາ ມຫນ຺ຕາ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘາ ວິຍ ມຈ຺ຈຸ ພ຺ຍາຘິ ຊຣາຕິ ອິເມ ຕໂຍ ອນຸທຫນຏ຺ເຐນ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘາ ອິມໍ ສຕ຺ຕໂລກໍ ອຠິຠວນ຺ຕາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ¶ , ເຕສໍ ປນ ປຏິພໂລ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕຸໍ ອຠິຠວິຕຸໍ ພລໍ ອຸສ຺ສາໂຫ ນຕ຺ຖິ, ອິມສ຺ສ ໂລກສ຺ສ, ຊໂວ ນຕ຺ຖິ ປລາຍິຕຸໍ ຊວນ຺ເຕສຸ, ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ເຕສຸ. ຍຕ຺ຖ ເຕ ນາຠິຠວນ຺ຕິ, ປິຏ຺ຐິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕໂຕ ປລາຍິຕຸມ຺ປິ ອິມສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ຊງ຺ຆາຊໂວ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ¶ ອຕ຺ຕນາ ອສມຕ຺ໂຖ ມາຍາທີຫິ ອຸປາເຍຫິ ອປ຺ປຏິກາເຣ ຕິວິເຘ ພລວຕິ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕ ນິຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິເຕ ກິໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ ເຈ? ອໂມຆໍ ¶ ທິວສໍ ກຍິຣາ, ອປ຺ເປນ ພຫຸເກນ ວາຕິ ອປ຺ເປນ ອນ຺ຕມໂສ ຄທ຺ທູຫນມຕ຺ຕມ຺ປິ ກາລໍ ປວຕ຺ຕິເຕນ ພຫຸເກນ ວາ ສກລໍ ອໂຫຣຕ຺ຕໍ ປວຕ຺ຕິເຕນ ວິປສ຺ສນາມນສິກາເຣນ ອໂມຆໍ ອວຎ຺ຌໍ ທິວສໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຍສ຺ມາ ຍໍ ຍໍ ວິຊຫເຕ ຣຕ຺ຕິໍ, ຕທູນໍ ຕສ຺ສ ຊີວິຕໍ ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ ຍໍ ຍໍ ຣຕ຺ຕິໍ ວິຊຫຕິ ນາເສຕິ ເຂເປຕິ, ຕທູນໍ ເຕນ ອູນໍ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ຊີວິຕໍ ໂຫຕິ. ເອເຕນ ຣຕ຺ຕິກ຺ຂໂຍ ນາມ ຊີວິຕກ຺ຂໂຍ ຕສ຺ສ ອນິວຕ຺ຕນໂຕຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ –

‘‘ຍເມກຣຕ຺ຕິໍ ປຐມໍ, ຄພ຺ເຠ ວສຕິ ມາຓໂວ;

ອພ຺ຠຸຏ຺ຐິໂຕວ ໂສ ຍາຕິ, ສ ຄຈ຺ຉໍ ນ ນິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໕.໓໖໓);

ນ ເກວລໍ ຣຕ຺ຕິວເສເນວ, ອຖ ໂຂ ອິຣິຍາປຖວເສນາປິ ຊີວິຕກ຺ຂໂຍ ອຸປຘາເຣຕພ຺ໂພຕິ ອາຫ ‘‘ຈຣໂຕ’’ຕິອາທິ. ຈຣໂຕຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ. ຕິຏ຺ຐໂຕຕິ ຐິຕໍ ກປ຺ເປນ຺ຕສ຺ສ. ອາສີນສຍນສ຺ສ ວາຕິ ອາສີນສ຺ສ ສຍນສ຺ສ ວາ, ນິສິນ຺ນສ຺ສ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອາສີທນ’’ນ຺ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ສາມິອຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຸເປຕິ ຈຣິມາ ຣຕ຺ຕີຕິ ຈຣິມກຈິຕ຺ຕສຫິຕາ ຣຕ຺ຕິ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ຣຕ຺ຕິຄ຺ຄຫຓຎ຺ເຈຕ຺ຖ ເທສນາສີສມຕ຺ຕໍ. ຄມນາທີສຸ ເຍນ ເກນຈິ ອິຣິຍາປເຖນ ສມງ຺ຄີຠູຕສ຺ສ ຈຣິມກາໂລເຍວ, ເຕເນວສ຺ສ ອິຣິຍາປຖກ຺ຂຓາ ຊີວິຕໍ ເຂເປຕ຺ວາ ເອວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ເຕ ກາໂລ ປມຊ຺ຊິຕຸໍ ນາຍໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິຕຸໍ ກາໂລ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ນາມ ກາເລ ມຣຓໍ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ອວິທິຕຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕໍ ຫິ –

‘‘ອນິມິຕ຺ຕມນຎ຺ຎາຕໍ, ມຈ຺ຈານໍ ອິຘ ຊີວິຕໍ;

ກສິຣຎ຺ຈ ປຣິຕ຺ຕຎ຺ຈ, ຕຎ຺ຈ ທຸກ຺ເຂນ ສໍຍຸຕ’’ນ຺ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໕໗໙);

ຕສ຺ມາ ເອວໍ ອຕ຺ຕານໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ອນຸໂຍໂຄ ກາຕພ຺ໂພຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ສິຣິມຓ຺ຑຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໔. ສພ຺ພກາມິຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ທ຺ວິປາທໂກຕິອາທິກາ ¶ ¶ ອາຍສ຺ມໂຕ ສພ຺ພກາມິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍໍ ກິຣ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສເນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອພ຺ພຸທໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ປຏິປາກຕິກໍ ຐເປນ຺ຕໍ ເອກໍ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ອຫມ຺ປິ ອນາຄເຕ ເອກສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສເນ ອພ຺ພຸທໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ປຏິປາກຕິກໍ ຐເປຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຕທນຸຣູປານິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ¶ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ອປຣິນິພ຺ພຸເຕ ເອວ ຠຄວຕິ ເວສາລິຍໍ ຂຕ຺ຕິຍກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສພ຺ພກາໂມຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຎາຕເກຫິ ທາຣປຣິຄ຺ຄຫໍ ກາຣິໂຕ ນິສ຺ສຣຓຊ຺ຌາສຍຕາຍ ຆຣາວາສໍ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ສທ຺ຘິໍ ເວສາລິໍ ອຸປຄໂຕ ຎາຕິຆຣໍ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ນໍ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ ປຕິວິໂຍຄທຸກ຺ຂິຕາ ກິສາ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ ອນລງ຺ກຕາ ກິລິຏ຺ຐວຕ຺ຖນິວສນາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຣທມານາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ກຣຸຓາປຸຣສ຺ສຣໍ ເມຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາປຍໂຕ ອນຸຠູຕາຣມ຺ມເຓ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣວເສນ ສຫສາ ກິເລໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ.

ໂສ ເຕນ ກສາຫິ ຕາຬິໂຕ ອາຊານີໂຍ ວິຍ ສຎ຺ຊາຕສໍເວໂຄ ຕາວເທວ ສຸສານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ, ຕຕ຺ຖ ປຏິລທ຺ຘຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ, ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອຖສ຺ສ ສສຸໂຣ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ຘີຕຣໍ ອາທາຍ ມຫຕາ ປຣິວາເຣນ ນໍ ອຸປ຺ປພ຺ພາເຊຕຸກາໂມ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ. ເຖໂຣ ຕສ຺ສາ ອຘິປ຺ປາຍໍ ຎຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກາເມສຸ ວິຣຕ຺ຕຠາວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຈ ອນຸປລິຕ຺ຕຕໍ ປກາເສນ຺ໂຕ –

໔໕໓.

‘‘ທ຺ວິປາທໂກຍໍ ອສຸຈິ, ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ ປຣິຫີຣຕິ;

ນານາກຸຓປປຣິປູໂຣ, ວິສ຺ສວນ຺ໂຕ ຕໂຕ ຕໂຕ.

໔໕໔.

‘‘ມິຄໍ ນິລີນໍ ກູເຏນ, ພຬິເສເນວ ອມ຺ພຸຊໍ;

ວານຣໍ ວິຍ ເລເປນ, ພາຘຍນ຺ຕິ ປຸຖຸຊ຺ຊນໍ.

໔໕໕.

‘‘ຣູປາ ສທ຺ທາ ຣສາ ຄນ຺ຘາ, ໂຜຏ຺ຐພ຺ພາ ຈ ມໂນຣມາ;

ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ ເອເຕ, ອິຕ຺ຖິຣູປສ຺ມິ ທິສ຺ສເຣ.

໔໕໖.

‘‘ເຍ ເອຕາ ອຸປເສວນ຺ຕິ, ຣຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ;

ວຑ຺ເຒນ຺ຕິ ກຏສິໍ ໂຆຣໍ, ອາຈິນນ຺ຕິ ປຸນພ຺ຠວໍ.

໔໕໗.

‘‘ໂຍ ¶ ¶ ເຈຕາ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ສປ຺ປສ຺ເສວ ປທາ ສິໂຣ;

ໂສມໍ ວິສຕ຺ຕິກໍ ໂລເກ, ສໂຕ ສມຕິວຕ຺ຕຕິ.

໔໕໘.

‘‘ກາເມສ຺ວາທີນວໍ ທິສ຺ວາ, ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ທຏ຺ຐຸ ເຂມໂຕ;

ນິສ຺ສໂຏ ສພ຺ພກາເມຫິ, ປຕ຺ໂຕ ເມ ອາສວກ຺ຂໂຍ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ທ຺ວິປາທໂກຕິ ຍທິປິ ອປາທກາທໂຍປິ ກາຍາ ອສຸຈີເຍວ, ອຘິກາຣວເສນ ປນ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉເທນ ວາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍສ຺ມາ ວາ ອຎ຺ເຎ ອສຸຈິຠູຕາປິ ກາຍາ ໂລຓມ຺ພິລາທີຫິ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ໂຠຊເນປິ ອຸປນີຍນ຺ຕິ, ນ ປນ ມນຸສ຺ສກາໂຍ, ຕສ຺ມາ ອສຸຈິຕຣສຠາວມສ຺ສ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ທ຺ວິປາທໂກ’’ຕິ ອາຫ. ອຍນ຺ຕິ ຕທາ ອຸປຏ຺ຐິຕໍ ອິຕ຺ຖິຣູປໍ ¶ ສນ຺ຘາຍາຫ. ອສຸຈີຕິ ອສຸຈິ ເອວ, ນ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິປິ ສຸຈີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ ປຣິຫີຣຕີຕິ ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ ສມາໂນ ປຸປ຺ຜຄນ຺ຘາທີຫິ ສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ປຣິຫຣີຍຕິ. ນານາກຸຓປປຣິປູໂຣຕິ ເກສາທິອເນກປ຺ປກາຣກຸຓປຠຣິໂຕ. ວິສ຺ສວນ຺ໂຕ ຕໂຕ ຕໂຕຕິ ປຸປ຺ຜຄນ຺ຘາທີຫິສ຺ສ ເຊຄຸຈ຺ຉຠາວໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕຸໍ ວາຍມນ຺ຕານມ຺ປິ ຕໍ ວາຍາມໍ ນິປ຺ຜລໍ ກຕ຺ວາ ນວຫິ ທ຺ວາເຣຫິ ເຂຬສິງ຺ຆາຓິກາທີນິ ໂລມກູເປຫິ ຈ ເສທຊລ຺ລິກໍ ‘ວິສ຺ສວນ຺ໂຕເຍວ ປຣິຫີຣຕີ’ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ເອວໍ ເຊຄຸຈ຺ໂຉປິ ສມາໂນ ຈາຍໍ ກາໂຍ ກູຏາທີຫິ ວິຍ ມິຄາທິເກ ອຕ຺ຕໂນ ຣູປາທີຫິ ອນ຺ຘປຸຖຸຊ຺ຊເນ ວຎ຺ເຈຕິເຍວາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ມິຄ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ມິຄໍ ນິລີນໍ ກູເຏນາຕິ ປາສວາກຣາທິນາ ກູເຏນ ນິລີນໍ, ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ກຕ຺ວາ ມິຄໍ ວິຍ ເນສາໂທ. ວກ຺ຂມາໂນ ຫິ ອິວ-ສທ຺ໂທ ອິຘາປິ ອາເນຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ພຬິເສເນວ ອມ຺ພຸຊນ຺ຕິ ອມ຺ພຸຊໍ ມຈ຺ຉໍ ອາມິສພທ຺ເຘນ ພຬິເສນ ວິຍ ພາຬິສິໂກ. ວານຣໍ ວິຍ ເລເປນາຕິ ຣຸກ຺ຂສິລາທີສຸ ປກ຺ຂິຕ຺ເຕນ ມກ຺ກຏເລເປນ ມກ຺ກຏໍ ວິຍ ມິຄລຸທ຺ໂທ ອນ຺ຘປຸຖຸຊ຺ຊນໍ ວຎ຺ເຈນ຺ໂຕ ພາເຘນ຺ຕີຕິ.

ເກ ປນ ພາເຘນ຺ຕີຕິ ອາຫ. ‘‘ຣູປາ ສທ຺ທາ’’ຕິອາທິ. ຣູປາທໂຍ ຫິ ປຎ຺ຈ ກາມໂກຏ຺ຐາສາ ວິເສສໂຕ ວິສຠາຄວຕ຺ຖຸສນ຺ນິສ຺ສຍາ ວິປລ຺ລາສູປນິສ຺ສເຍນ ອໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕານໍ ອນ຺ຘປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ມໂນ ຣເມນ຺ໂຕ ກິເລສວຕ຺ຖຸຕາຍ ອນຕ຺ຖາວຫຠາວໂຕ ເຕ ພາເຘນ຺ຕິ ນາມ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຣູປາ ສທ຺ທາ…ເປ… ອິຕ຺ຖິຣູປສ຺ມິ ທິສ຺ສເຣ’’ຕິ.

ອິຕ຺ຖິຄ຺ຄຫຓຎ຺ເຈຕ຺ຖ ¶ ອຘິກາຣວເສນ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕເນວາຫ ‘‘ເຍ ເອຕາ ອຸປເສວນ຺ຕີ’’ຕິອາທິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ເຍ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ເອຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຣຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ຣາຄາຠິຠູຕຈິຕ຺ຕາ ອຸປໂຠຄວຕ຺ຖຸສຎ຺ຎາຍ ¶ ອຸປເສວນ຺ຕິ. ວຑ຺ເຒນ຺ຕິ ກຏສິໍ ໂຆຣນ຺ຕິ ເຕ ຊາຕິອາທີຫິ ນິຣຍາທີຫິ ຈ ໂຆຣໍ, ຠຍານກໍ, ອນ຺ຘພາເລຫິ ອຠິຣມິຕພ຺ພໂຕ ກຏສິສງ຺ຂາຕໍ ສໍສາຣໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິມຣຓາທິນາ ວຑ຺ເຒນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອາຈິນນ຺ຕິ ປຸນພ຺ຠວ’’ນ຺ຕິ.

ໂຍ ເຈຕາຕິ ໂຍ ປນ ປຸຄ຺ຄໂລ ເອຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ທຣາຄສ຺ສ ວິກ຺ຂມ຺ຠເນນ ວາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທເນນ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປາເທນ ສປ຺ປສ຺ສ ສິຣໍ ວິຍ ປຣິວຊ຺ເຊຕິ, ໂສ ສພ຺ພໍ ໂລກໍ ວິສຊິຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ໂລເກ ວິສຕ຺ຕິກາສງ຺ຂາຕໍ ຕຓ຺ຫໍ ສໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສມຕິວຕ຺ຕຕິ.

ກາເມສ຺ວາທີນວໍ ທິສ຺ວາຕິ ‘‘ອຏ຺ຐິກງ຺ກລູປມາ ກາມາ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ພຫຸປາຍາສາ’’ຕິອາທິນາ (ປາຈິ. ໔໑໗; ຈູຬວ. ໖໕; ມ. ນິ. ໑.໒໓໔) ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ ກິເລສກາເມສຸ ອເນກາກາຣໂວກາຣໍ ອາທີນວໍ, ໂທສໍ, ທິສ຺ວາ. ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ທຏ຺ຐຸ ເຂມໂຕຕິ ກາເມຫິ ຠເວຫິ ຈ ນິກ຺ຂນ຺ຕຠາວໂຕ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ, ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ¶ , ນິພ຺ພານຎ຺ຈ, ເຂມໂຕ, ອນຸປທ຺ທວໂຕ, ທຏ຺ຐຸ, ທິສ຺ວາ. ສພ຺ພກາເມຫິປິ ເຕຠູມກຘມ຺ເມຫິ ນິສ຺ສໂຏ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ. ສພ຺ເພປິ ເຕຠູມກາ ຘມ຺ມາ ກາມນີຍຏ຺ເຐນ ກາມາ, ເຕຫິ ຈ ເຖໂຣ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ປຕ຺ໂຕ ເມ ອາສວກ຺ຂໂຍ’’ຕິ.

ເອວໍ ເຖໂຣ ອາທິໂຕ ປຎ຺ຈຫິ ຄາຖາຫິ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ຉຏ຺ຐຄາຖາຍ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກາສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສສຸໂຣ ‘‘ອຍໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນຸປລິຕ຺ໂຕ, ນ ສກ຺ກາ ອິມໍ ກາເມສຸ ປຕາເຣຕຸ’’ນ຺ຕິ ຍຖາຄຕມຄ຺ເຄເນວ ຄໂຕ. ເຖໂຣປິ ວສ຺ສສຕປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຠຄວຕິ ອຸປສມ຺ປທາຍ ວີສວສ຺ສສຕິໂກ ປຖພ຺ຍາ ເຖໂຣ ຫຸຕ຺ວາ, ເວສາລິເກຫິ ວຊ຺ຊິປຸຕ຺ເຕຫິ ອຸປ຺ປາທິຕໍ ສາສນສ຺ສ ອພ຺ພຸທໍ ໂສເຘຕ຺ວາ, ທຸຕິຍໍ ຘມ຺ມສງ຺ຄີຕິໍ ສງ຺ຄາຍິຕ຺ວາ ‘‘ອນາຄເຕ ຘມ຺ມາໂສກກາເລ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກໍ ອພ຺ພຸທໍ ໂສເຘຫີ’’ຕິ ຕິສ຺ສມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ.

ສພ຺ພກາມິຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຉກ຺ກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ສຕ຺ຕກນິປາໂຕ

໑. ສຸນ຺ທຣສມຸທ຺ທຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ສຕ຺ຕກນິປາເຕ ¶ ¶ ອລງ຺ກຕາຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ສຸນ຺ທຣສມຸທ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຣາຊຄເຫ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ມຫາວິຠວສ຺ສ ເສຏ຺ຐິໂນ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສມຸທ຺ໂທຕິສ຺ສ ນາມໍ ອໂຫສິ. ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປນ ສຸນ຺ທຣສມຸທ຺ໂທຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ໂສ ປຐມວເຍ ຐິໂຕ ຠຄວໂຕ ຣາຊຄຫປ຺ປເວເສ ພຸທ຺ຘານຸຠາວໍ ທິສ຺ວາ, ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ນິສ຺ສຣຓຊ຺ຌາສຍຕາຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ, ລທ຺ຘູປສມ຺ປໂທ ສມາທິນ຺ນຘຸຕຘມ຺ໂມ ຣາຊຄຫໂຕ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວິປສ຺ສນາຈາຣໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ. ຕສ຺ສ ມາຕາ ຣາຊຄເຫ ອຸສ຺ສວທິວເສ ອຎ຺ເຎ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ເຕ ສປຊາປຕິເກ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ເຕ ອຸສ຺ສວກີຬໍ ກີຬນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ, ປຸຕ຺ຕໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ໂຣທຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣາ ຄຓິກາ ໂຣທນກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉິ. ສາ ຕສ຺ສາ ຕໍ ກາຣຓໍ ກເຖສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຄຓິກາ ‘‘ອຫໍ ຕໍ ອາເນສ຺ສາມິ, ປສ຺ສ ຕາວ ມມ ອິຕ຺ຖິຠາວ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຍທິ ເອວໍ ຕໍເຍວ ຕສ຺ສ ປຊາປຕິໍ ກຕ຺ວາ ອິມສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ສາມິນິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕາຍ ພຫຸໍ ຘນໍ ທຕ຺ວາ ¶ , ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕາ ມຫຕາ ປຣິວາເຣນ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ເຖຣສ຺ສ ປິຓ຺ຑາຍ ວິຈຣຓຏ຺ຐາເນ ເອກສ຺ມິໍ ເຄເຫ ວສມານາ ທິວເສ ທິວເສ ອຎ຺ເຎຫິ ເຖຣສ຺ສ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ທາເປສິ. ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕາ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປາທຸກາ ອາຣຸຍ຺ຫ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ. ອເຖກທິວສໍ ເຄຫທ຺ວາເຣນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ, ສຸວຓ຺ຓປາທຸກາ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ, ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ນານປ຺ປກາຣໍ ເຖຣໍ ກາມນິມນ຺ຕນາຍ ນິມນ຺ເຕສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຖໂຣ ‘‘ປຸຖຸຊ຺ຊນຈິຕ຺ຕໍ ນາມ ຈຎ຺ຈລໍ, ຍໍນູນ ມຍາ ອິທາເນວ ອຸສ຺ສາໂຫ ກຣຓີໂຍ’’ຕິ ຕຕ຺ເຖວ ຐິໂຕ ຠາວນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ຉຬຠິຎ຺ໂຎ ອໂຫສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

໔໕໙.

‘‘ອລງ຺ກຕາ ສຸວສນາ, ມາລຘາຣີ ວິຠູສິຕາ;

ອລຕ຺ຕກກຕາປາທາ, ປາທຸກາຣຸຍ຺ຫ ເວສິກາ.

໔໖໐.

‘‘ປາທຸກາ ¶ ¶ ໂອຣຸຫິຕ຺ວານ, ປຸຣໂຕ ປຎ຺ຊລີກຕາ;

ສາ ມໍ ສຓ຺ເຫນ ມຸທຸນາ, ມ຺ຫິຕປຸພ຺ພໍ ອຠາສຖ.

໔໖໑.

‘‘‘ຍຸວາສິ ຕ຺ວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ, ຕິຏ຺ຐາຫິ ມມ ສາສເນ;

ຠຸຎ຺ຊ ມານຸສເກ ກາເມ, ອຫໍ ວິຕ຺ຕໍ ທທາມິ ເຕ;

ສຈ຺ຈໍ ເຕ ປຏິຊານາມິ, ອຄ຺ຄິໍ ວາ ເຕ ຫຣາມຫໍ.

໔໖໒.

‘‘‘ຍທາ ຊິຓ຺ຓາ ຠວິສ຺ສາມ, ອຸໂຠ ທຓ຺ຑປຣາຍນາ;

ອຸໂຠປິ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມ, ອຸຠຍຕ຺ຖ ກຏຄ຺ຄໂຫ’’’.

໔໖໓.

‘‘ຕຎ຺ຈ ທິສ຺ວານ ຍາຈນ຺ຕິໍ, ເວສິກໍ ປຎ຺ຊລີກຕໍ;

ອລງ຺ກຕໍ ສຸວສນໍ, ມຈ຺ຈຸປາສໍວ ໂອຑ຺ຑິຕໍ.

໔໖໔.

‘‘ຕໂຕ ເມ ມນສີກາໂຣ, ໂຍນິໂສ ອຸທປຊ຺ຊຖ;

ອາທີນໂວ ປາຕຸຣຫຸ, ນິພ຺ພິທາ ສມຕິຏ຺ຐຖ.

໔໖໕.

‘‘ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິ ເມ, ປສ຺ສ ຘມ຺ມສຸຘມ຺ມຕໍ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມາລຘາຣີຕິ ມາລາຘາຣິນີ ປິຬນ຺ຘປຸປ຺ຜທາມາ. ວິຠູສິຕາຕິ ອູນຏ຺ຐານສ຺ສ ປູຣຓວເສນ ປຸປ຺ເຜຫິ ເຈວ ຄນ຺ຘວິເລປນາທີຫິ ຈ ວິຠູສິຕຄຕ຺ຕາ. ‘‘ອລງ຺ກຕາ’’ຕິ ອິມິນາ ຫຕ຺ຖູປຄຄີວູປຄາທີຫິ ອາຠຣເຓຫິ ອລງ຺ກຣຓໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ອລຕ຺ຕກກຕາປາທາຕິ ປຣິຓຕຊຍສຸມນປຸປ຺ຜວຓ຺ເຓນ ລາຂາຣເສນ ຣຎ຺ຊິຕຈຣຓຍຸຄຬາ. ສມາສປທຎ຺ເຫຕໍ, ‘‘ອລຕ຺ຕກກຕປາທາ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຄາຖາສຸຂຕ຺ຖໍ ທີຆໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອສມາສຠາເວ ປນ ‘‘ຕສ຺ສາ’’ຕິ ວຈນເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ. ປາທຸກາຣຸຍ຺ຫ ເວສິກາຕິ ເອກາ ຣູປູປຊີວິກາ ອິຕ຺ຖີ ຍຖາວຸຕ຺ຕເວສາ ສຸວຓ຺ຓປາທຸກາ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ‘‘ຐິຕາ’’ຕິ ວຈນເສໂສ.

ປາທຸກາ ໂອຣຸຫິຕ຺ວານາຕິ ປາທຸກາຫິ ໂອຕຣິຕ຺ວາ, ສຸວຓ຺ຓປາທຸກາໂຍ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຊລີກຕາຕິ ປຄ຺ຄຫິຕອຎ຺ຊລິກາ ສາ ເວສີ ມໍ. ສາມໍ ວາ ວຈນປຣມ຺ປຣໍ ¶ ວິນາ ສຍເມວ ອຠາສຖ. ສຓ຺ເຫນາຕິ ມຏ຺ເຐນ. ມຸທຸນາຕິ ມຘຸເຣນ. ‘‘ວຈເນນາ’’ຕິ ອວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ວຸຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ອຠາສຖາຕິ, ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ.

ຍຸວາສິ ¶ ຕ຺ວໍ ປພ຺ພຊິໂຕຕິ ຕ຺ວໍ ປພ຺ພຊນ຺ໂຕ ຍຸວາ, ທຫໂຣເຍວ ຫຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕສິ, ນນຸ ປພ຺ພຊນ຺ເຕນ ສຕ຺ຕເມ ທສເກ ສມ຺ປຕ຺ເຕວ ປພ຺ພຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕິຏ຺ຐາຫິ ມມ ສາສເນຕິ ມມ ວຈເນ ຕິຏ຺ຐ.

ກິໍ ¶ ປນ ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ຠຸຎ຺ຊ ມານຸສເກ ກາເມ’’ຕິ ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸກາມສ຺ສ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິ, ວຍສມ຺ປຕ຺ຕິ, ປຣິວາຣສມ຺ປຕ຺ຕິ, ໂຠຄສມ຺ປຕ຺ຕິ ຈ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ກຸໂຕ ເມ ໂຠຄສມ຺ປຕ຺ຕີ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍາຕິ, ອາຫ ‘‘ອຫໍ ວິຕ຺ຕໍ ທທາມິ ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຕຍິທໍ ວຈນໍ ກຖໍ ສທ຺ທຫາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍາຕິ ຕໍ ສທ຺ທຫາເປນ຺ຕີ ອາຫ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ເຕ ປຏິຊານາມິ, ອຄ຺ຄິໍ ວາ ເຕ ຫຣາມຫ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຠຸຎ຺ຊ ມານຸສເກ ກາເມ, ອຫໍ ວິຕ຺ຕໍ ທທາມິ ເຕ’’ຕິ ຍທິທໍ ມຍາ ປຏິຎ຺ຎາຕໍ, ຕໍ ເອກໍເສນ ສຈ຺ຈເມວ ປຏິຊານາມິ, ສເຈ ເມ ນ ປຕ຺ຕິຍາຍສິ, ອຄ຺ຄິໍ ວາ ເຕ ຫຣາມຫໍ ອຄ຺ຄິໍ ຫຣິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິປຈ຺ຈຍໍ ສປຖໍ ກໂຣມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຠຍຕ຺ຖ ກຏຄ຺ຄໂຫຕິ ອມ຺ຫາກໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ຊິຓ຺ຓກາເລ ປພ຺ພຊ຺ຊນໍ ອຸຠຍຕ຺ຖ ຊຍຄ຺ຄາໂຫ. ຍໍ ມຍໍ ຍາວ ທຓ຺ຑປຣາຍນກາລາ ໂຠເຄ ຠຸຎ຺ຊາມ, ເອວໍ ອິຘໂລເກປິ ໂຠເຄຫິ ນ ຊີຍາມ, ມຍໍ ປຈ຺ຉາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມ, ເອວໍ ປຣໂລເກປິ ໂຠເຄຫິ ນ ຊີຍາມາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕໂຕຕິ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ, ກາເມຫິ ນິມນ຺ເຕນ຺ຕິຍາ ‘‘ຍຸວາສິ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ‘‘ຍທາ ຊິຓ຺ຓາ ຠວິສ຺ສາມາ’’ຕິອາທິນາ ຈ ຕສ຺ສາ ເວສິຍາ ວຸຕ຺ຕວຈນເຫຕຸ. ຕຎ຺ຫິ ວຈນໍ ອງ຺ກຸສໍ ກຕ຺ວາ ເຖໂຣ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສທຕ຺ຖໍ ປຣິປູເຣສິ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ສຸນ຺ທຣສມຸທ຺ທຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິຍຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ປເຣ ອມ຺ພາຏກາຣາເມຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິຍຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍໍ ກິຣ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຫໍສວຕີນຄເຣ ມຫາໂຠເຄ ກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ, ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສຕ຺ຖາຣໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ມຎ຺ຊຸສ຺ສຣານໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ, ສຍມ຺ປິ ຕໍ ຐານໍ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ, ‘‘ອໂຫ ວຕາຫມ຺ປິ ອນາຄເຕ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ¶ ວິຍ ເອກສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສເນ ມຎ຺ຊຸສ຺ສຣານໍ ອຄ຺ໂຄ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຓິຘານໍ ອກາສິ. ຠຄວາ ຈ ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາຍຕໍ ທິສ຺ວາ ພ຺ຍາກຣິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ໂສ ¶ ຕຕ຺ຖ ຍາວຊີວໍ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ຜຸສ຺ສສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຈິຕ຺ຕປຕ຺ຕໂກກິໂລ ຫຸຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍານໂຕ ມຘຸຣໍ ອມ຺ພຜລໍ ຕຸຓ຺ເຑນາທາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ‘‘ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຎຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສີທິ. ໂກກິໂລ ທສພລສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ. ໂສ ໂກກິໂລ ¶ ປສນ຺ນມານໂສ ເຕເນວ ປີຕິສຸເຂນ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມສິ. ເຕນ ຈ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ມຎ຺ຊຸສ຺ສໂຣ ອໂຫສິ. ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘກາເລ ປນ ເຈຕິເຍ ອາຣທ຺ເຘ ກິໍ ປມາຓໍ ກໂຣມ? ສຕ຺ຕໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ. ອຕິມຫນ຺ຕເມຕໍ. ຉໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ. ເອຕມ຺ປິ ອຕິມຫນ຺ຕໍ. ປຎ຺ຈໂຍຊນໍ, ຈຕຸໂຍຊນໍ, ຕິໂຍຊນໍ, ທ຺ວິໂຍຊນນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຍໍ ຕທາ ເຊຏ຺ຐວຑ຺ຒກີ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ເອຖ, ໂຠ, ອນາຄເຕ ສຸຂປຏິຊຄ຺ຄິຍໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊຸຍາ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ຄາວຸຕມຕ຺ຕເກ ຐຕ຺ວາ ‘‘ເອເກກໍ ມຸຂໍ ຄາວຸຕໍ ຄາວຸຕໍ ໂຫຕຸ, ເຈຕິຍໍ ເອກໂຍຊນາວຏ຺ຏໍ ໂຍຊນຸພ຺ເພຘໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ຕສ຺ສ ວຈເນ ອຏ຺ຐໍສຸ. ອິຕິ ອປ຺ປມາຓສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປມາຓໍ ອກາສີຕິ. ເຕນ ປນ ກມ຺ເມນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ອຎ຺ເຎຫິ ນີຈຕຣປ຺ປມາໂຓ ໂຫຕິ.

ໂສ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖຸ ກາເລ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ມຫາໂຠຄກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຠທ຺ທິໂຍຕິສ຺ສ ນາມໍ ອໂຫສິ. ອຕິຣສ຺ສຕາຍ ປນ ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິໂຍຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ໂສ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ, ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຘມ຺ມກຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ມຘຸເຣນ ສເຣນ ປເຣສໍ ຘມ຺ມໍ ກເຖສິ. ອເຖກສ຺ມິໍ ອຸສ຺ສວທິວເສ ເອເກນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ສທ຺ຘິໍ ຣເຖນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ອຎ຺ຎຕຣາ ຄຓິກາ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ທນ຺ຕວິທໍສກໍ ຫສິ. ເຖໂຣ ຕສ຺ສາ ທນ຺ຕຏ຺ຐິເກ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຌານໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ, ຕໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ, ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ, ອນາຄາມີ ອໂຫສິ. ໂສ ອຠິຓ຺ຫໍ ກາຍຄຕາຍ ສຕິຍາ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ອາຍສ຺ມຕາ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ ໂອວທິຍມາໂນ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໒.໕໕.໑-໓໓) –

‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ¶ ນາມ ຊິໂນ, ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ຈກ຺ຂຸມາ;

ອິໂຕ ສຕສຫສ຺ສມ຺ຫິ, ກປ຺ເປ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ນາຍໂກ.

‘‘ຕທາຫໍ ຫໍສວຕິຍໍ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ມຫທ຺ຘໂນ;

ຊງ຺ຆາວິຫາຣໍ ວິຈຣໍ, ສງ຺ຆາຣາມໍ ອຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ຕທາ ໂສ ໂລກປຊ຺ໂຊໂຕ, ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ ນາຍໂກ;

ມຎ຺ຊຸສ຺ສຣານໍ ປວຣໍ, ສາວກໍ ອຠິກິຕ຺ຕຍິ.

‘‘ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຸທິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ, ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ມເຫສິໂນ;

ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸໂນ ປາເທ, ຕໍ ຐານມຠິປຕ຺ຖຍິໍ.

‘‘ຕທາ ພຸທ຺ໂຘ ວິຍາກາສິ, ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ວິນາຍໂກ;

ອນາຄຕມ຺ຫິ ອທ຺ຘາເນ, ລຈ຺ຉເສ ຕໍ ມໂນຣຖໍ.

‘‘ສຕສຫສ຺ສິໂຕ ກປ຺ເປ, ໂອກ຺ກາກກຸລສມ຺ຠໂວ;

ໂຄຕໂມ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ທາຍາໂທ, ໂອຣໂສ ຘມ຺ມນິມ຺ມິໂຕ;

ຠທ຺ທິໂຍ ນາມ ນາເມນ, ເຫສ຺ສຕິ ສຕ຺ຖຸ ສາວໂກ.

‘‘ເຕນ ¶ ກມ຺ເມນ ສຸກເຕນ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຊຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ຕາວຕິໍສມຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ທ຺ເວນວຸເຕ ອິໂຕ ກປ຺ເປ, ຜຸສ຺ໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ນາຍໂກ;

ທຸຣາສໂທ ທຸປ຺ປສໂຫ, ສພ຺ພໂລກຸຕ຺ຕໂມ ຊິໂນ.

‘‘ຈຣເຓນ ຈ ສມ຺ປນ຺ໂນ, ພ຺ຣຫາ ອຸຊຸ ປຕາປວາ;

ຫິເຕສີ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ, ພຫຸໍ ໂມເຈສິ ພນ຺ຘນາ.

‘‘ນນ຺ທາຣາມວເນ ຕສ຺ສ, ອໂຫສິໍ ຜຸສ຺ສໂກກິໂລ;

ຄນ຺ຘກຸຏິສມາສນ຺ເນ, ອມ຺ພຣຸກ຺ເຂ ວສາມຫໍ.

‘‘ຕທາ ປິຓ຺ຑາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ຊິນຸຕ຺ຕມໍ;

ທິສ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ, ມຎ຺ຊຸນາຠິນິກູຊຫໍ.

‘‘ຣາຊຸຍ຺ຍານໍ ຕທາ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສຸປກ຺ກໍ ກນກຕ຺ຕຈໍ;

ອມ຺ພປິຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ໂສປນາມຍິໍ.

‘‘ຕທາ ¶ ເມ ຈິຕ຺ຕມຎ຺ຎາຍ, ມຫາກາຣຸຓິໂກ ຊິໂນ;

ອຸປຏ຺ຐາກສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ, ປຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິ ນາຍໂກ.

‘‘ອທາສິໍ ຫຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕຫໍ, ອມ຺ພປິຓ຺ຑໍ ມຫາມຸເນ;

ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປ຺ປ ປກ຺ເຂຫິ, ປຎ຺ຊລິໍ ກຕ຺ວານ ມຎ຺ຊຸນາ.

‘‘ສເຣນ ຣຊນີເຍນ, ສວນີເຍນ ວຄ຺ຄຸນາ;

ວສ຺ສນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘປູຊຕ຺ຖໍ, ນີຬໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊຫໍ.

‘‘ຕທາ ມຸທິຕຈິຕ຺ຕໍ ມໍ, ພຸທ຺ຘເປມຄຕາສຍໍ;

ສກຸຓຄ຺ຆິ ອຸປາຄນ຺ຕ຺ວາ, ຆາຕຍີ ທຸຏ຺ຐມານໂສ.

‘‘ຕໂຕ ຈຸໂຕຫໍ ຕຸສິເຕ, ອນຸໂຠຕ຺ວາ ມຫາສຸຂໍ;

ມນຸສ຺ສໂຍນິມາຄຈ຺ຉິໍ, ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວາຫສາ.

‘‘ອິມມ຺ຫິ ຠທ຺ທເກ ກປ຺ເປ, ພ຺ຣຫ຺ມພນ຺ຘຸ ມຫາຍໂສ;

ກສ຺ສໂປ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ວທຕໍ ວໂຣ.

‘‘ສາສນໍ ໂຊຕຍິຕ຺ວາ ໂສ, ອຠິຠຸຍ຺ຍ ກຸຕິຕ຺ຖິເຍ;

ວິນຍິຕ຺ວານ ເວເນຍ຺ເຍ, ນິພ຺ພຸໂຕ ໂສ ສສາວໂກ.

‘‘ນິພ຺ພຸເຕ ຕມ຺ຫິ ໂລກຄ຺ເຄ, ປສນ຺ນາ ຊນຕາ ພຫູ;

ປູຊນຕ຺ຖາຍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ, ຖູປໍ ກຸພ຺ພນ຺ຕິ ສຕ຺ຖຸໂນ.

‘‘ສຕ຺ຕໂຍຊນິກໍ ຖູປໍ, ສຕ຺ຕຣຕນຠູສິຕໍ;

ກຣິສ຺ສາມ ມເຫສິສ຺ສ, ອິຈ຺ເຈວໍ ມນ຺ຕຍນ຺ຕິ ເຕ.

‘‘ກິກິໂນ ກາສິຣາຊສ຺ສ, ຕທາ ເສນາຍ ນາຍໂກ;

ຫຸຕ຺ວາຫໍ ອປ຺ປມາຓສ຺ສ, ປມາຓໍ ເຈຕິເຍ ວທິໍ.

‘‘ຕທາ ¶ ເຕ ມມ ວາກ຺ເຍນ, ເຈຕິຍໍ ໂຍຊນຸຄ຺ຄຕໍ;

ອກໍສຸ ນຣວີຣສ຺ສ, ນານາຣຕນຠູສິຕໍ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ເມນ ສຸກເຕນ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຊຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ຕາວຕິໍສມຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ປຈ຺ຉິເມ ຈ ຠເວ ທານິ, ຊາໂຕ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ອຫໍ;

ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປຸຣວເຣ, ອິທ຺ເຘ ຜີເຕ ມຫທ຺ຘເນ.

‘‘ປຸຣປ຺ປເວເສ ¶ ສຸຄຕໍ, ທິສ຺ວາ ວິມ຺ຫິຕມານໂສ;

ປພ຺ພຊິຕ຺ວານ ນ ຈິຣໍ, ອຣຫຕ຺ຕມປາປຸຓິໍ.

‘‘ເຈຕິຍສ຺ສ ປມາຓໍ ຍໍ, ອກຣິໍ ເຕນ ກມ຺ມຸນາ;

ລກຸຓ຺ຑກສຣີໂຣຫໍ, ຊາໂຕ ປຣິຠວາຣໂຫ.

‘‘ສເຣນ ມຘຸເຣນາຫໍ, ປູຊິຕ຺ວາ ອິສິສຕ຺ຕມໍ;

ມຎ຺ຊຸສ຺ສຣານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ, ອຄ຺ຄຕ຺ຕມນຸປາປຸຓິໍ.

‘‘ຜລທາເນນ ພຸທ຺ຘສ຺ສ, ຄຸຓານຸສ຺ສຣເຓນ ຈ;

ສາມຎ຺ຎຜລສມ຺ປນ຺ໂນ, ວິຫຣາມິ ອນາສໂວ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອປຣຠາເຄ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ –

໔໖໖.

‘‘ປເຣ ອມ຺ພາຏກາຣາເມ, ວນສຓ຺ຑມ຺ຫິ ຠທ຺ທິໂຍ;

ສມູລໍ ຕຓ຺ຫມພ຺ພຸຍ຺ຫ, ຕຕ຺ຖ ຠທ຺ໂທວ ຌາຍຕິ.

໔໖໗.

‘‘ຣມນ຺ເຕເກ ¶ ມຸທິງ຺ເຄຫິ, ວີຓາຫິ ປຓເວຫິ ຈ;

ອຫຎ຺ຈ ຣຸກ຺ຂມູລສ຺ມິໍ, ຣໂຕ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສເນ.

໔໖໘.

‘‘ພຸທ຺ໂຘ ເຈ ເມ ວຣໍ ທຊ຺ຊາ, ໂສ ຈ ລພ຺ເຠຖ ເມ ວໂຣ;

ຄຓ຺ເຫຫໍ ສພ຺ພໂລກສ຺ສ, ນິຈ຺ຈໍ ກາຍຄຕໍ ສຕິ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ປເຣຕິ ເສຏ຺ເຐ ອຘິເກ, ວິສິຏ຺ເຐຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຘິກວາຈີ ຫິ ອຍໍ ປຣສທ຺ໂທ ‘‘ປຣໍ ວິຍ ມຕ຺ຕາຍາ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ. ອມ຺ພາຏກາຣາເມຕິ ເອວໍນາມເກ ອາຣາເມ. ໂສ ກິຣ ຉາຍູທກສມ຺ປນ຺ໂນ ວນສຓ຺ຑມຓ຺ຑິໂຕ ຣມຓີໂຍ ໂຫຕິ ເຕນ ‘‘ປເຣ’’ຕິ ວິເສເສຕ຺ວາ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ອມ຺ພາຏກວເນ ອມ຺ພາຏເກຫິ ອຠິລກ຺ຂິຕວເນ’’ຕິ ຈ ວທນ຺ຕິ. ວນສຓ຺ຑມ຺ຫີຕິ ວນຄຫເນ, ຆນນິຈິຕຣຸກ຺ຂຄຈ຺ຉລຕາສມູເຫ ວເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠທ຺ທິໂຍຕິ ເອວໍນາມໂກ, ອຕ຺ຕານເມວ ເຖໂຣ ອຎ຺ຎໍ ວິຍ ວທຕິ. ສມູລໍ ຕຓ຺ຫມພ຺ພຸຍ຺ຫາຕິ ຕຓ຺ຫາຍ ¶ ມູລໍ ນາມ ອວິຊ຺ຊາ. ຕສ຺ມາ ສາວິຊ຺ຊໍ ຕຓ຺ຫໍ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ¶ ສມຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ຠທ຺ໂທວ ຌາຍຕີຕິ ໂລກຸຕ຺ຕເຣຫິ ສີລາທີຫິ ຠທ຺ໂທ ສຸນ຺ທໂຣ ຕສ຺ມິໍເຍວ ວນສຓ຺ເຑ ກຕກິຈ຺ຈຕາຍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣວເສນ ອຄ຺ຄຜລຌາເນນ ຌາຍຕິ.

ຜລສຸເຂນ ຈ ຌານສມາປຕ຺ຕີຫິ ຈ ວີຕິນາເມຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວິເວກຣຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ຣມນ຺ເຕເກ’’ຕິ ຄາຖາຍປິ ພ຺ຍຕິເຣກມຸເຂນ ຕເມວຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ມຸທິງ຺ເຄຫີຕິ ອງ຺ຄິກາທີຫິ ມຸຣເຊຫິ. ວີຓາຫີຕິ ນນ຺ທິນີອາທີຫິ ວີຓາຫິ. ປຓເວຫີຕິ ຕຸຣິເຍຫິ ຣມນ຺ຕິ ເອເກ ກາມໂຠຄິໂນ, ສາ ປນ ເຕສໍ ຣຕິ ອນຣິຍາ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕາ. ອຫຎ຺ຈາ ຕິ ອຫໍ ປນ, ເອກໂກ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສເນ ຣໂຕ, ຕໂຕ ເອວ ຣຸກ຺ຂມູລສ຺ມິໍ ຣໂຕ ອຠິຣໂຕ ວິຫຣາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ວິເວກາຠິຣຕິໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອິທານິ ຍໍ ກາຍຄຕາສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຠາເວຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ປສໍສນຕ຺ຖໍ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ເຈ ເມ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສເຈ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ ‘‘ເອກາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ວຣໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ ມຍາ ຍາຈິໂຕ ‘‘ອຕິກ຺ກນ຺ຕວຣາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕຖາຄຕາ’’ຕິ ອປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ຍຖາຍາຈິຕໍ ວຣໍ ທເທຍ຺ຍ, ໂສ ຈ ວໂຣ ມມາຘິປ຺ປາຍປູຣໂກ ລພ຺ເຠຖ ມຍ຺ຫໍ ມໂນຣຖໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຍ຺ຍາຕິ ເຖໂຣ ປຣິກປ຺ປວເສນ ວທຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ໂພ ໂລໂກ ສພ຺ພກາລໍ ກາຍຄຕາສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຠາເວຕູ’’ຕິ ‘‘ສພ຺ພໂລກສ຺ສ ນິຈ຺ຈໍ ກາຍຄຕາສຕິ ຠາເວຕພ຺ພາ’’ຕິ ກຕ຺ວາ ວຣໍ ຄຓ຺ເຫ ອຫນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຄຓ຺ເຫຫໍ ສພ຺ພໂລກສ຺ສ, ນິຈ຺ຈໍ ກາຍຄຕໍ ສຕິ’’ນ຺ຕິ. ອິທານິ ອປຣິກ຺ຂຓຄຣຫາມຸເຂນ ປຣິກ຺ຂຓໍ ປສໍສນ຺ໂຕ –

໔໖໙.

‘‘ເຍ ¶ ມໍ ຣູເປນ ປາມິໍສຸ, ເຍ ຈ ໂຆເສນ ອນ຺ວຄູ;

ຉນ຺ທຣາຄວສູເປຕາ, ນ ມໍ ຊານນ຺ຕິ ເຕ ຊນາ.

໔໗໐.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຈ ນ ຊານາຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ຈ ນ ປສ຺ສຕິ;

ສມນ຺ຕາວຣໂຓ ພາໂລ, ສ ເວ ໂຆເສນ ວຸຍ຺ຫຕິ.

໔໗໑.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຈ ນ ຊານາຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ຈ ວິປສ຺ສຕິ;

ພຫິທ຺ຘາ ຜລທສ຺ສາວີ, ໂສປິ ໂຆເສນ ວຸຍ຺ຫຕິ.

໔໗໒.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຈ ¶ ປຊານາຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ຈ ວິປສ຺ສຕິ;

ອນາວຣຓທສ຺ສາວີ, ນ ໂສ ໂຆເສນ ວຸຍ຺ຫຕີ’’ຕິ. –

ອິມາ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ເຍ ມໍ ຣູເປນ ປາມິໍສູຕິ ເຍ ຊນາ ອວິທ຺ທສູ ມມ ຣູເປນ ອປສາທິເກນ ນິຫີເນນ ‘‘ອາກາຣສທິສີ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ, ຘມ຺ມສຣີເຣນ ຈ ມໍ ນິຫີນໍ ປາມິໍສຸ, ‘‘ໂອຣໂກ ອຍ’’ນ຺ຕິ ຫີເຬນ຺ຕາ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນວເສນ ¶ ມຎ຺ຎິໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍ ຈ ໂຆເສນ ອນ຺ວຄູຕິ ເຍ ຈ ສຕ຺ຕາ ໂຆເສນ ມຎ຺ຊຸນາ ມໍ ສມ຺ຠາວນາວເສນ ອນຸຄຕາ ພຫຸ ມຎ຺ຎິໍສຸ, ຕໍ ເຕສໍ ມິຈ຺ຉາ, ນ ຫິ ອຫໍ ຣູປມຕ຺ເຕນ ອວມນ຺ຕພ຺ໂພ, ໂຆສມຕ຺ເຕນ ວາ ນ ພຫຸໍ ມນ຺ຕພ຺ໂພ, ຕສ຺ມາ ຉນ຺ທຣາຄວສູເປຕາ, ນ ມໍ ຊານນ຺ຕິ ເຕ ຊນາຕິ ເຕ ທຸວິຘາປິ ຊນາ ຉນ຺ທຣາຄສ຺ສ ວສໍ ອຸເປຕາ ອປ຺ປຫີນຉນ຺ທຣາຄາ ສພ຺ພໂສ ປຫີນຉນ຺ທຣາຄໍ ມໍ ນ ຊານນ຺ຕິ.

ອວິສໂຍ ເຕສໍ ມາທິໂສ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ພຫິທ຺ຘາ ຈ ອປຣິຎ຺ຎາຕວຕ຺ຖຸຕາຍາຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ຂນ຺ຘາຍຕນາທິຘມ຺ມໍ. ພຫິທ຺ຘາຕິ ປຣສນ຺ຕາເນ. ອຖ ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕນ຺ຕິ, ມມ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອເສກ຺ຂສີລກ຺ຂນ຺ຘາທິໍ. ພຫິທ຺ຘາຕິ, ມເມວ ອາກປ຺ປສມ຺ປຕ຺ຕິຍາທິຍຸຕ຺ຕໍ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປຘມ຺ມປ຺ປວຕ຺ຕິໍ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓາທິປ຺ປວຕ຺ຕິຎ຺ຈ. ສມນ຺ຕາວຣໂຓຕິ ເອວໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຈ ພຫິທ຺ຘາ ຈ ອຊານເນນ ສມນ຺ຕໂຕ ອາວຣຓຍຸຕ຺ໂຕ ອາວຏຎາຓຄຕິໂກ. ສ ເວ ໂຆເສນ ວຸຍ຺ຫຕີຕິ ໂສ ປຣເນຍ຺ຍພຸທ຺ຘິໂກ ພາໂລ ໂຆເສນ ປເຣສໍ ວຈເນນ ວຸຍ຺ຫຕິ ນິຍ຺ຍຕິ ອາກຑ຺ຒີຍຕິ.

ພຫິທ຺ຘາ ຈ ວິປສ຺ສຕີຕິ ໂຍ ຈ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ປນ ສຸຕານຸສາເຣນ ອາກປ຺ປສມ຺ປຕ຺ຕິອາທິອຸປຘາຣເຓນ ວາ ວິເສສໂຕ ປສ຺ສຕິ. ‘‘ຄຸຓວິເສສຍຸຕ຺ໂຕ ສິຍາ’’ຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ໂສປິ ພຫິທ຺ຘາ ຜລທສ຺ສາວີ ນຍຄ຺ຄາເຫນ ຜລມຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ໂຆເສນ ວຸຍ຺ຫຕິ, ໂສປິ ມາທິເສ ນ ຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂຍ ປນ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຈ ຂີຓາສວສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອເສກ຺ຂສີລກ຺ຂນ຺ຘາທິຄຸຓໍ ຊານາຕິ, ພຫິທ຺ຘາ ຈສ຺ສ ປຏິປຕ຺ຕິສລ຺ລກ຺ຂເຓນ ວິເສສໂຕ ຄຸຓວິເສສໂຍຄໍ ປສ຺ສຕິ. ອນາວຣຓທສ຺ສາວີ ເກນຈິ ອນາວໂຏ ຫຸຕ຺ວາ ອຣິຍານໍ ຄຸເຓ ¶ ທຏ຺ຐຸໍ ຎາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ, ນ ໂສ ໂຆສມຕ຺ເຕນ ວຸຍ຺ຫຕິ ຍາຖາວໂຕ ທສ຺ສນໂຕຕິ.

ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິຍຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຠທ຺ທຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ເອກປຸຕ຺ໂຕຕິອາທິກາ ¶ ອາຍສ຺ມໂຕ ຠທ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍໍ ກິຣ ປທຸມຸຕ຺ຕຣໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ ສຕສຫສ຺ສປຣິມາຓໍ ຈີວຣາທີຫິ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ປູເຊສິ. ໂສ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ນິພ຺ພຕ຺ຕມາໂນ ¶ ຈ ອປຸຕ຺ຕເກສຸ ມາຕາປິຕູສຸ ເທວຕາຍາຈນາທີນິ ກຕ຺ວາປິ ອລຠນ຺ເຕສຸ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ, ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ເອກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ລຈ຺ຉາມ, ຕໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທາສຕ຺ຖາຍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຍາຈິຕ຺ວາ ຄເຕສຸ ສຕ຺ຖຸ ອຘິປ຺ປາຍໍ ຎຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕໂຣ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຂີຓາຍຸໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຐິໂຕ ສກ຺ເກນ ເທວຣຎ຺ຎາ ‘‘ອມຸກສ຺ມິໍ ກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕາຫີ’’ຕິ ອາຓຕ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຠທ຺ໂທຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ຕໍ ສຕ຺ຕວສ຺ສຸທ຺ເທສິກໍ ຊາຕໍ ມາຕາປິຕໂຣ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ໂສ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ອາຍາຈິຕ຺ວາ ລທ຺ຘທາຣໂກ, ອິມໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ນິຍ຺ຍາເຕມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ອາຓາເປສິ – ‘‘ອິມໍ ປພ຺ພາເຊຫີ’’ຕິ. ອາຓາເປຕ຺ວາ ຈ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປາວິສິ. ເຖໂຣ ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ສງ຺ເຂເປນ ວິປສ຺ສນາມຸຂໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ໂສ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສູຣິເຍ ອໂນຄ຺ຄເຕເຍວ ຠາວນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ຉຬຠິຎ຺ໂຎ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໑.໕.໕໔-໖໙) –

‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕຣສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ມຫາມຸນິໍ;

ອຸເປຕິ ຊນຕາ ສພ຺ພາ, ສພ຺ພໂລກຄ຺ຄນາຍກໍ.

‘‘ສຕ຺ຕຸກຎ຺ຈ ພທ຺ຘກຎ຺ຈ, ອາມິສໍ ປານໂຠຊນໍ;

ທທນ຺ຕິ ສຕ຺ຖຸໂນ ສພ຺ເພ, ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ເຕ ອນຸຕ຺ຕເຣ.

‘‘ອຫມ຺ປິ ທານໍ ທສ຺ສາມິ, ເທວເທວສ຺ສ ຕາທິໂນ;

ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ, ສງ຺ຆມ຺ປິ ຈ ອນຸຕ຺ຕຣໍ.

‘‘ອຸຍ຺ໂຍຊິຕາ ¶ ມຍາ ເຈເຕ, ນິມນ຺ເຕສຸໍ ຕຖາຄຕໍ;

ເກວລໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ, ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ.

‘‘ສຕສຫສ຺ສປລ຺ລງ຺ກໍ, ໂສວຓ຺ຓໍ ໂຄນກຕ຺ຖຕໍ;

ຕູລິກາປຏລິກາຍ, ໂຂມກປ຺ປາສິເກຫິ ຈ;

ມຫາຣຫໍ ປຎ຺ຎາປຍິໍ, ອາສນໍ ພຸທ຺ຘຍຸຕ຺ຕກໍ.

‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ໂລກວິທູ, ເທວເທໂວ ນຣາສໂຠ;

ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິພ຺ຍູຬ຺ໂຫ, ມມ ທ຺ວາຣມຸປາຄມິ.

‘‘ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວານ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ໂລກນາຖໍ ຍສສ຺ສິນໍ;

ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ສຸມໂນ, ອຠິນາມຍິໍ ສງ຺ຆຣໍ.

‘‘ຠິກ຺ຂູນໍ ສຕສຫສ຺ສໍ, ພຸທ຺ຘຎ຺ຈ ໂລກນາຍກໍ;

ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ສຸມໂນ, ປຣມນ຺ເນນ ຕປ຺ປຍິໍ.

‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ໂລກວິທູ, ອາຫຸຕີນໍ ປຏິຄ຺ຄໂຫ;

ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ນິສີທິຕ຺ວາ, ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສຖ.

‘‘ເຍນິທໍ ອາສນໍ ທິນ຺ນໍ, ໂສວຓ຺ຓໍ ໂຄນກຕ຺ຖຕໍ;

ຕມຫໍ ກິຕ຺ຕຍິສ຺ສາມິ, ສຸຓາຖ ມມ ຠາສໂຕ.

‘‘ຈຕຸສຕ຺ຕຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ¶ ໂສ, ເທວຣຊ຺ຊໍ ກຣິສ຺ສຕິ;

ອນຸໂຠສ຺ສຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ, ອຈ຺ຉຣາຫິ ປຸຣກ຺ຂໂຕ.

‘‘ປເທສຣຊ຺ຊໍ ສຫສ຺ສໍ, ວສຸຘໍ ອາວສິສ຺ສຕິ;

ເອກປຎ຺ຎາສກ຺ຂຕ຺ຕຸຎ຺ຈ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ສພ຺ພາສຸ ຠວໂຍນີສຸ, ອຸຈ຺ຈາກຸລີ ຠວິສ຺ສຕິ;

ໂສ ຈ ປຈ຺ຉາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ, ສຸກ຺ກມູເລນ ໂຈທິໂຕ;

ຠທ຺ທິໂຍ ນາມ ນາເມນ, ເຫສ຺ສຕິ ສຕ຺ຖຸ ສາວໂກ.

‘‘ວິເວກມນຸຍຸຕ຺ໂຕມ຺ຫິ, ປນ຺ຕເສນນິວາສຫໍ;

ຜລຎ຺ຈາຘິຄຕໍ ສພ຺ພໍ, ຈຕ຺ຕກ຺ເລໂສມ຺ຫິ ອຊ຺ຊຫໍ.

‘‘ມມ ສພ຺ພໍ ອຠິຎ຺ຎາຍ, ສພ຺ພຎ຺ຎູ ໂລກນາຍໂກ;

ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ນິສີທິຕ຺ວາ, ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສິ ມໍ.

‘‘ປຏິສມ຺ຠິທາ ຈຕສ຺ໂສ, ວິໂມກ຺ຂາປິ ຈ ອຏ຺ຐິເມ;

ຉຬຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສ ¶ ຠຄວາ ຉຬຠິຎ຺ຎຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ, ຠທ຺ທາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕາວເທວ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຎ຺ຊລິໂກ ສຕ຺ຖຸ ສມີເປ ອຏ຺ຐາສິ, ສາ ເອວ ຈສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາ ອໂຫສິ. ພຸທ຺ຘູປສມ຺ປທາ ນາມ ກິເຣສາ. ເຖໂຣ ຊາຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປວຕ຺ຕິຍາ ກຖນມຸເຂນ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ –

໔໗໓.

‘‘ເອກປຸຕ຺ໂຕ ອຫໍ ອາສິໍ, ປິໂຍ ມາຕຸ ປິໂຍ ປິຕຸ;

ພຫູຫິ ວຕຈຣິຍາຫິ, ລທ຺ໂຘ ອາຍາຈນາຫິ ຈ.

໔໗໔.

‘‘ເຕ ຈ ມໍ ອນຸກມ຺ປາຍ, ອຕ຺ຖກາມາ ຫິເຕສິໂນ;

ອຸໂຠ ປິຕາ ຈ ມາຕາ ຈ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປນາມຍຸໍ.

໔໗໕.

‘‘ກິຈ຺ຉາ ລທ຺ໂຘ ອຍໍ ປຸຕ຺ໂຕ, ສຸຂຸມາໂລ ສຸເຂຘິໂຕ;

ອິມໍ ທທາມ ເຕ ນາຖ, ຊິນສ຺ສ ປຣິຈາຣກໍ.

໔໗໖.

‘‘ສຕ຺ຖາ ຈ ມໍ ປຏິຄ຺ຄຍ຺ຫ, ອານນ຺ທໍ ເອຕທພ຺ຣວິ;

ປພ຺ພາເຊຫິ ອິມໍ ຂິປ຺ປໍ, ເຫສ຺ສຕ຺ຍາຊານິໂຍ ອຍໍ.

໔໗໗.

‘‘ປພ຺ພາເຊຕ຺ວານ ¶ ມໍ ສຕ຺ຖາ, ວິຫາຣໍ ປາວິສີ ຊິໂນ;

ອໂນຄ຺ຄຕສ຺ມິໍ ສູຣິຍສ຺ມິໍ, ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິ ເມ.

໔໗໘.

‘‘ຕໂຕ ¶ ສຕ຺ຖາ ນິຣາກຕ຺ວາ, ປຏິສລ຺ລານວຸຏ຺ຐິໂຕ;

ເອຫິ ຠທ຺ທາຕິ ມໍ ອາຫ, ສາ ເມ ອາສູປສມ຺ປທາ.

໔໗໙.

‘‘ຊາຕິຍາ ສຕ຺ຕວສ຺ເສນ, ລທ຺ຘາ ເມ ອຸປສມ຺ປທາ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ອໂຫ ຘມ຺ມສຸຘມ຺ມຕາ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ວຕຈຣິຍາຫີຕິ, ‘‘ເອວໍ ກຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ລຠິສ຺ສຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ຂີຣໍ ປາຍິຕ຺ວາ, ອນສນາທິວຕຈຣເຓຫິ. ອາຍາຈນາຫີຕິ ເທວຕາຍາຈນາຫິ ສຕ຺ຖຸອາຍາຈນາຍ ຈ, ອິທເມວ ເຈຕ຺ຖ ກາຣຓໍ, ອິຕຣໍ ເຖໂຣ ມາຕາປິຕູນໍ ປຏິປຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ກິຈ຺ຉລທ຺ຘຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖຎ຺ຈ ວທຕິ.

ເຕຕິ ¶ ມາຕາປິຕໂຣ. ອຸປນາມຍຸນ຺ຕິ ອຸປນາເມສຸໍ.

ສຸເຂຘິໂຕຕິ ສຸຂສໍວຑ຺ຒິໂຕ. ເຕຕິ ຕຸຍ຺ຫໍ. ປຣິຈາຣກນ຺ຕິ ກິໍກາຣໍ.

ເຫສ຺ສຕ຺ຍາຊານິໂຍ ອຍນ຺ຕິ ອຍໍ ທາຣໂກ ມມ ສາສເນ ອາຊານີໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມາ ຂິປ຺ປໍ ອຊ຺ເຊວ ປພ຺ພາເຊຫີຕິ ເອຕໍ ອພ຺ຣວິ, ອາຫ.

ປພ຺ພາເຊຕ຺ວານາຕິ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ. ວິຫາຣນ຺ຕິ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ. ອໂນຄ຺ຄຕສ຺ມິໍ ສູຣິຍສ຺ມິນ຺ຕິ ສູຣິເຍ ອນຕ຺ຖງ຺ຄເຕເຍວ. ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິ ເມຕິ ຕໂຕ ວິປສ຺ສນາຣມ຺ຠໂຕ ປຣໍ ນ ຈິເຣເນວ ຂເຓນ ສພ຺ພາສເວຫິ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິ, ຂີຓາສໂວ ອໂຫສິໍ.

ຕໂຕຕິ ມມ ອາສວກ຺ຂຍໂຕ ປຈ຺ຉາ. ນິຣາກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຕນາ ສມາປນ຺ນໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ. ເຕນາຫ ‘‘ປຏິສລ຺ລານວຸຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ. ສາ ເມ ອາສູປສມ຺ປທາຕິ ຍາ ມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ‘‘ເອຫິ, ຠທ຺ທາ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ວາຈາ ປວຕ຺ຕາ, ສາ ເອວ ເມ ມຍ຺ຫໍ ອຸປສມ຺ປທາ ອາສິ. ເອວໍ ຊາຕິຍາ ສຕ຺ຕວສ຺ເສນ, ລທ຺ຘາ ເມ ອຸປສມ຺ປທາຕິ ສາຕິສຍໍ ສຕ຺ຖາຣາ ອຕ຺ຕໂນ ກຕໍ ອນຸຄ຺ຄຫໍ ສາສນສ຺ສ ຈ ນິຍ຺ຍານິກຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອໂຫ ຘມ຺ມສຸຘມ຺ມຕາ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິ ເມ’’ຕິ ຂີຓາສວຠາວໍ ປກາເສຕ຺ວາປິ ປຸນ ‘‘ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ’’ຕິ ໂລກິຍາຠິຎ຺ເຎກເທສທສ຺ສນໍ ຉຬຠິຎ຺ຎຠາວວິຠາວນຕ຺ຖໍ. ເຕນາຫ ອປທາເນ ‘‘ຉຬຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕາ’’ຕິ.

ຠທ຺ທຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ໂສປາກຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ທິສ຺ວາ ¶ ¶ ປາສາທຉາຍາຍນ຺ຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ໂສປາກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນນ຺ໂຕ ສິທ຺ຘຕ຺ຖສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ວິຊ຺ຊາສິປ຺ເປສຸ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ຄໂຕ ກາເມສຸ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ຆຣາວາສໍ ປຫາຍ ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ¶ ປພ຺ພເຕ ວິຫຣຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາສນ຺ນມຣຓໍ ຕໍ ຎຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ໂສ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ອຸຬາຣໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ປເວເທນ຺ໂຕ ປຸປ຺ຜມຍໍ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕຕ຺ຖ ນິສີທິຕ຺ວາ, ອນິຈ຺ຈຕາປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ອາກາເສນ ອຄມາສິ. ໂສ ປຸພ຺ເພ ຄຫິຕໍ ນິຈ຺ຈຄ຺ຄາຫໍ ປຫາຍ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ຫທເຍ ຐເປຕ຺ວາ, ກາລງ຺ກຕ຺ວາ, ເທວໂລເກ ອຸປ຺ປຊິຕ຺ວາ, ອປຣາປຣໍ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ, ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຣາຊຄເຫ ໂສປາກໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂສ ຊາຕິອາຄເຕນ ໂສປາໂກຕິ ນາເມນ ປຎ຺ຎາຍິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ວາຓິຊກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ‘ໂສປາໂກ’ຕິ ປນ ນາມມຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕໍ ອປທານປາຬິຍາ ວິຣຸຊ຺ຌຕິ ‘‘ປຈ຺ຉິເມ ຠເວ ສມ຺ປຕ຺ເຕ, ໂສປາກໂຍນຸປາຄມິ’’ນ຺ຕິ ວຈນໂຕ.

ຕສ຺ສ ຈຕຸມາສຊາຕສ຺ສ ປິຕາ ກາລມກາສິ, ຈູຬປິຕາ ໂປເສສິ. ອນຸກ຺ກເມນ ສຕ຺ຕວສ຺ສິໂກ ຊາໂຕ. ເອກທິວສໍ ຈູຬປິຕາ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ເຕນ ກລຫໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ, ຕໍ ສຸສານໍ ເນຕ຺ວາ, ທ຺ເວ ຫຕ຺ເຖ ຣຊ຺ຊຸຍາ ເອກໂຕ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ, ຕາຍ ເອວ ຣຊ຺ຊຸຍາ ມຕມນຸສ຺ສສ຺ສ ສຣີເຣ ຄາຬ຺ຫໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄໂຕ ‘‘ສິງ຺ຄາລາທໂຍ ຂາທນ຺ຕູ’’ຕິ. ປຈ຺ຉິມຠວິກຕາຍ ທາຣກສ຺ສ ປຸຎ຺ຎຜເລນ ສຍໍ ມາເຣຕຸໍ ນ ວິສຫິ, ສິງ຺ຄາລາທໂຍປິ ນ ອຠິຠວິໍສຸ. ທາຣໂກ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມເຍ ເອວໍ ວິປ຺ປລປຕິ –

‘‘ກາ ຄຕິ ເມ ອຄຕິສ຺ສ, ໂກ ວາ ພນ຺ຘຸ ອພນ຺ຘຸໂນ;

ສຸສານມຊ຺ເຌ ພນ຺ຘສ຺ສ, ໂກ ເມ ອຠຍທາຍໂກ’’ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ຕາຍ ເວລາຍ ເວເນຍ຺ຍພນ຺ຘເວ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ທາຣກສ຺ສ ຫທຍພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປຊ຺ຊລນ຺ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕູປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ໂອຠາສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ສຕິໍ ຊເນຕ຺ວາ ເອວມາຫ –

‘‘ເອຫິ ¶ ໂສປາກ ມາ ຠາຍິ, ໂອໂລກສ຺ສຸ ຕຖາຄຕໍ;

ອຫໍ ຕໍ ຕາຣຍິສ຺ສາມິ, ຣາຫຸມຸເຂວ ຈນ຺ທິມ’’ນ຺ຕິ.

ທາຣໂກ ພຸທ຺ຘານຸຠາເວນ ຉິນ຺ນພນ຺ຘໂນ ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິສມ຺ມຸເຂ ອຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ສ ມາຕາ ປຸຕ຺ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ ຈູຬປິຕຣໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕນສ຺ສ ປວຕ຺ຕິຍາ ອກຖິຕາຍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ¶ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຈິນນ຺ຕີ ¶ ‘‘ພຸທ຺ຘາ ກິຣ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນໍ ຊານນ຺ຕິ, ຍໍນູນາຫໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ຊາເນຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ສຕ຺ຖາ, ອິທ຺ຘິຍາ ຕໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມມ ປຸຕ຺ຕໍ ນ ປສ຺ສາມິ, ອປິຈ ຠຄວາ ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ຊານາຕີ’’ຕິ ຕາຍ ປຸຏ຺ໂຐ –

‘‘ນ ສນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕາ ຕາຓາຍ, ນ ປິຕາ ນາປິ ພນ຺ຘວາ;

ອນ຺ຕເກນາຘິປນ຺ນສ຺ສ, ນຕ຺ຖິ ຎາຕີສຸ ຕາຓຕາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໒໘໘) –

ຘມ຺ມໍ ກເຖສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສາ ໂສຕາປນ຺ນາ ອໂຫສິ. ທາຣໂກ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໑.໒.໑໑໒-໑໒໓) –

‘‘ປພ຺ຠາຣໍ ໂສຘຍນ຺ຕສ຺ສ, ວິປິເນ ປພ຺ພຕຸຕ຺ຕເມ;

ສິທ຺ຘຕ຺ໂຖ ນາມ ຠຄວາ, ອາຄຈ຺ຉິ ມມ ສນ຺ຕິກໍ.

‘‘ພຸທ຺ຘໍ ອຸປຄຕໍ ທິສ຺ວາ, ໂລກເຊຏ຺ຐສ຺ສ ຕາທິໂນ;

ສນ຺ຖຣໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວານ, ປຸປ຺ຜາສນມທາສຫໍ.

‘‘ປຸປ຺ຜາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ, ສິທ຺ຘຕ຺ໂຖ ໂລກນາຍໂກ;

ມມຎ຺ຈ ຄຕິມຎ຺ຎາຍ, ອນິຈ຺ຈຕມຸທາຫຣິ.

‘‘ອນິຈ຺ຈາ ວຕ ສງ຺ຂາຣາ, ອຸປ຺ປາທວຍຘມ຺ມິໂນ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວູປສໂມ ສຸໂຂ.

‘‘ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສພ຺ພຎ຺ຎູ, ໂລກເຊຏ຺ໂຐ ນຣາສໂຠ;

ນຠໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄມີ ວີໂຣ, ຫໍສຣາຊາວ ອມ຺ພເຣ.

‘‘ສກໍ ທິຏ຺ຐິໍ ຊຫິຕ຺ວານ, ຠາວຍານິຈ຺ຈສຎ຺ຎຫໍ;

ເອກາຫໍ ຠາວຍິຕ຺ວານ, ຕຕ຺ຖ ກາລໍ ກໂຕ ອຫໍ.

‘‘ທ຺ເວ ສມ຺ປຕ຺ຕີ ອນຸໂຠຕ຺ວາ, ສຸກ຺ກມູເລນ ໂຈທິໂຕ;

ປຈ຺ຉິເມ ຠເວ ສມ຺ປຕ຺ເຕ, ສປາກໂຍນຸປາຄມິໍ.

‘‘ອຄາຣາ ອຠິນິກ຺ຂມ຺ມ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ;

ຊາຕິຍາ ສຕ຺ຕວສ຺ໂສຫໍ, ອຣຫຕ຺ຕມປາປຸຓິໍ.

‘‘ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ¶ ປຫິຕຕ຺ໂຕ, ສີເລສຸ ສຸສມາຫິໂຕ;

ໂຕເສຕ຺ວານ ມຫານາຄໍ, ອລຕ຺ຖໍ ອຸປສມ຺ປທໍ.

‘‘ຈຕຸນ຺ນວຸຕິໂຕ ¶ ກປ຺ເປ, ຍໍ ກມ຺ມມກຣິໍ ຕທາ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ປຸປ຺ຜທານສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ຈຕຸນ຺ນວຸຕິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ສຎ຺ຎໍ ຠາວຍິໍ ຕທາ;

ຕໍ ສຎ຺ຎໍ ຠາວຍນ຺ຕສ຺ສ, ປຕ຺ໂຕ ເມ ອາສວກ຺ຂໂຍ.

‘‘ປຏິສມ຺ຠິທາ ຈຕສ຺ໂສ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ຠຄວາ ອິທ຺ຘິໍ ປຏິສໍຫຣິ. ສາປິ ປຸຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ຕສ຺ສ ຂີຓາສວຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ຄຕາ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣໍ ຄນ຺ຘກຸຏິຈ຺ຉາຍາຍໍ ຈງ຺ກມນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸຈງ຺ກມິ. ຕສ຺ສ ຠຄວາ ອຸປສມ຺ປທໍ ອນຸຊານິຕຸກາໂມ ‘‘ເອກໍ ນາມ ກິ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ທສ ປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສປິ ສຕ຺ຖຸ ອຘິປ຺ປາຍໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ສໍສນ຺ເທນ຺ໂຕ ‘‘ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກາ’’ຕິອາທິນາ (ຂຸ. ປາ. ໔.໑) ເຕ ປຎ຺ເຫ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ເຕເນວ ເຕ ກຸມາຣປຎ຺ຫາ ນາມ ຊາຕາ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣເຓນ ອາຣາຘິຕຈິຕ຺ໂຕ ອຸປສມ຺ປທໍ ອນຸຊານິ. ເຕນ ສາ ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣຓູປສມ຺ປທາ ນາມ ຊາຕາ. ຕສ຺ສິມໍ ອຕ຺ຕໂນ ປວຕ຺ຕິໍ ປກາເສຕ຺ວາ ເຖໂຣ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ –

໔໘໐.

‘‘ທິສ຺ວາ ປາສາທຉາຍາຍໍ, ຈງ຺ກມນ຺ຕໍ ນຣຸຕ຺ຕມໍ;

ຕຕ຺ຖ ນໍ ອຸປສງ຺ກມ຺ມ, ວນ຺ທິສ຺ສໍ ປຸຣິສຸຕ຺ຕມໍ.

໔໘໑.

‘‘ເອກໍສໍ ຈີວຣໍ ກຕ຺ວາ, ສໍຫຣິຕ຺ວານ ປາຓໂຍ;

ອນຸຈງ຺ກມິສ຺ສໍ ວິຣຊໍ, ສພ຺ພສຕ຺ຕານມຸຕ຺ຕມໍ.

໔໘໒.

‘‘ຕໂຕ ປຎ຺ເຫ ອປຸຈ຺ຉິ ມໍ, ປຎ຺ຫານໍ ໂກວິໂທ ວິທູ;

ອຈ຺ຉມ຺ຠີ ຈ ອຠີໂຕ ຈ, ພ຺ຍາກາສິໍ ສຕ຺ຖຸໂນ ອຫໍ.

໔໘໓.

‘‘ວິສ຺ສຊ຺ຊິເຕສຸ ປຎ຺ເຫສຸ, ອນຸໂມທິ ຕຖາຄໂຕ;

ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ວິໂລເກຕ຺ວາ, ອິມມຕ຺ຖໍ ອຠາສຖ.

໔໘໔.

‘‘‘ລາຠາ ອງ຺ຄານໍ ມຄຘານໍ, ເຍສາຍໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ;

ຈີວຣໍ ປິຓ຺ຑປາຕຎ຺ຈ, ປຈ຺ຈຍໍ ສຍນາສນໍ;

ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານຎ຺ຈ ສາມີຈິໍ, ເຕສໍ ລາຠາ’ຕິ ຈາພ຺ຣວິ.

໔໘໕.

‘‘‘ອຊ຺ຊທຄ຺ເຄ ¶ ມໍ ໂສປາກ, ທສ຺ສນາໂຍປສງ຺ກມ;

ເອສາ ເຈວ ເຕ ໂສປາກ, ຠວຕຸ ອຸປສມ຺ປທາ’’’.

໔໘໖.

‘‘ຊາຕິຍາ ສຕ຺ຕວສ຺ເສນ, ລທ຺ຘານ ອຸປສມ຺ປທໍ;

ຘາເຣມິ ອນ຺ຕິມໍ ເທຫໍ, ອໂຫ ຘມ຺ມສຸຘມ຺ມຕາ’’ຕິ. – ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ;

ຕຕ຺ຖ ¶ ¶ ປາສາທຉາຍາຍນ຺ຕິ ຄນ຺ຘກຸຏິຈ຺ຉາຍາຍໍ. ວນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຠິວນ຺ທິໍ.

ສໍຫຣິຕ຺ວານ ປາຓໂຍຕິ ອຸໂຠ ຫຕ຺ເຖ ກມລມກຸຬາກາເຣນ ສງ຺ຄເຕ ກຕ຺ວາ, ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຸຈງ຺ກມິສ຺ສນ຺ຕິ ຈງ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ອນຸປຈ຺ຉໂຕ ອນຸຄມນວເສນ ຈງ຺ກມິໍ. ວິຣຊນ຺ຕິ ວິຄຕຣາຄາທິຣຊໍ.

ປຎ຺ເຫຕິ ກຸມາຣປຎ຺ເຫ. ວິທູຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ ວິທິຕວາ, ສພ຺ພຎ຺ຎູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສຕ຺ຖາ ມໍ ປຸຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກສ຺ສ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕສ຺ສ ຠຍສ຺ສ ຈ ເສຕຸຆາເຕນ ປຫີນຕ຺ຕາ ອຈ຺ຉມ຺ຠີ ຈ ອຠີໂຕ ຈ ພ຺ຍາກາສິ.

ເຍສາຍນ຺ຕິ ເຍສໍ ອງ຺ຄມຄຘານໍ ອຍໍ ໂສປາໂກ. ປຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ຄິລານປຈ຺ຈຍໍ. ສາມີຈິນ຺ຕິ ມຄ຺ຄທານພີຊນາທິສາມີຈິກິຣິຍໍ.

ອຊ຺ຊທຄ຺ເຄຕິ ທ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ, ອຊ຺ຊ ອຄ຺ເຄ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ, ອຊ຺ຊ ປຏ຺ຐາຍ. ‘‘ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ’’ຕິປິ ປາຬິ, ອຊ຺ຊຕໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທສ຺ສນາໂຍປສງ຺ກມາຕິ ‘‘ຫີນຊຈ຺ໂຈ, ວຍສາ ຕຣຸຓຕໂຣ’’ຕິ ວາ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທສ຺ສນາຍ ມໍ ອຸປສງ຺ກມ. ເອສາ ເຈວາຕິ ຍາ ຕສ຺ສ ມມ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ເທຕ຺ວາ ກຕາ ປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊນາ. ເອສາເຍວ ເຕ ຠວຕຸ ອຸປສມ຺ປທາ ອິຕິ ຈ ອພ຺ຣວີຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ລທ຺ຘາ ເມ ອຸປສມ຺ປທາ’’ຕິປິ ປາຬິ. ເຍ ປນ ‘‘ລທ຺ຘານ ອຸປສມ຺ປທ’’ນ຺ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ, ເຕສໍ ສຕ຺ຕວສ຺ເສນາຕິ ສຕ຺ຕເມນ ວສ຺ເສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ສຕ຺ຕວສ຺ເສນ ວາ ຫຸຕ຺ວາຕິ ວຈນເສໂສ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ໂສປາກຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ສຣຠງ຺ຄຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ສເຣ ¶ ຫຕ຺ເຖຫີຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ສຣຠງ຺ຄຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຣາຊຄເຫ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ອນຠິລກ຺ຂິໂຕຕິສ຺ສ ກຸລວໍສາຄຕໍ ນາມໍ ອໂຫສິ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ກາເມ ປຫາຍ ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສຣຕິຓານິ ¶ ສຍເມວ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ ກຕ຺ວາ ວສຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຣຠງ຺ໂຄຕິສ຺ສ ສມຎ຺ຎາ ອໂຫສິ. ອຖ ຠຄວາ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕູປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ໂສ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ວສຕິ. ອຖສ຺ສ ຕາປສກາເລ ກຕາ ປຓ຺ຓສາລາ ຊິຓ຺ຓາ ປລຸຄ຺ຄາ ອໂຫສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ¶ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ກິສ຺ສ, ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ກຸຏິກໍ ນ ປຏິສງ຺ຂໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຖໂຣ ‘‘ກຸຏິກາ ຍຖາ ຕາປສກາເລ ກຕາ, ອິທານິ ຕຖາ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ ຕໍ ສພ຺ພໍ ປກາເສນ຺ໂຕ –

໔໘໗.

‘‘ສເຣ ຫຕ຺ເຖຫິ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ, ກຕ຺ວານ ກຸຏິມຈ຺ຉິສໍ;

ເຕນ ເມ ສຣຠງ຺ໂຄຕິ, ນາມໍ ສມ຺ມຸຕິຍາ ອຫຸ.

໔໘໘.

‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ກປ຺ປເຕ ອຊ຺ຊ, ສເຣ ຫຕ຺ເຖຫິ ຠຎ຺ຊິຕຸໍ;

ສິກ຺ຂາປທາ ໂນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ, ໂຄຕເມນ ຍສສ຺ສິນາ’’ຕິ. – ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ;

ຕຕ຺ຖ ສເຣ ຫຕ຺ເຖຫິ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາຕິ, ປຸພ຺ເພ ຕາປສກາເລ ສຣຕິຓານິ ມມ ຫຕ຺ເຖຫິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕິຓກຸຏິໍ ກຕ຺ວາ ອຈ຺ຉິສໍ ວສິໍ, ນິສີທິຎ຺ເຈວ ນິປຊ຺ຊິຎ຺ຈ. ເຕນາຕິ ກຸຏິກຣຓຕ຺ຖໍ ສຣານໍ ຠຎ຺ຊເນນ. ສມ຺ມຸຕິຍາຕິ ອນ຺ວຕ຺ຖສມ຺ມຸຕິຍາ ສຣຠງ຺ໂຄຕິ, ນາມໍ ອຫຸ ອໂຫສິ.

ນ ມຍ຺ຫໍ ກປ຺ປເຕ ອຊ຺ຊາຕິ ອຊ຺ຊ ອິທານິ ອຸປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ສເຣ ສຣຕິເຓ ຫຕ຺ເຖຫິ ຠຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ກປ຺ປເຕ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ກສ຺ມາ? ສິກ຺ຂາປທາ ໂນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ, ໂຄຕເມນ ຍສສ຺ສິນາຕິ. ເຕນ ຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖາຣາ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ຕໍ ມຍໍ ຊີວິຕເຫຕຸນາປິ ນາຕິກ຺ກມາມາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ເອວໍ ¶ ເອເກນ ປກາເຣນ ຕິຓກຸຏິກາຍ ອປຏິສງ຺ຂຣເຓ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອປເຣນປິ ປຣິຍາເຍນ ນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ –

໔໘໙.

‘‘ສກລໍ ສມຕ຺ຕໍ ໂຣຄໍ, ສຣຠງ຺ໂຄ ນາທ຺ທສໍ ປຸພ຺ເພ;

ໂສຍໍ ໂຣໂຄ ທິຏ຺ໂຐ, ວຈນກເຣນາຕິເທວສ຺ສາ’’ຕິ. – ອິມໍ ຄາຖມາຫ;

ຕຕ຺ຖ ສກລນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ. ສມຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມ຺ປຸຓ຺ຓໍ, ສພ຺ພຠາຄໂຕ ອນວເສສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຣຄນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂທຸກ຺ຂຕາທິວເສນ ຣຸຊນຏ຺ເຐນ ໂຣຄຠູຕໍ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ນາທ຺ທສໍ ປຸພ຺ເພຕິ ¶ ສຕ຺ຖຸ ໂອວາທປຏິລາຠໂຕ ປຸພ຺ເພ ນ ອທ຺ທກ຺ຂິໍ. ໂສຍໍ ໂຣໂຄ ທິຏ຺ໂຐ, ວຈນກເຣນາຕິເທວສ຺ສາຕິ ສມ຺ມຸຕິເທວາ ອຸປປຕ຺ຕິເທວາ ວິສຸທ຺ຘິເທວາຕິ ສພ຺ເພປິ ເທເວ ອຕ຺ຕໂນ ສີລາທິຄຸເຓຫິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ອຕິເທວສ຺ສ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂອວາທປຏິກເຣນ ສຣຠງ຺ເຄນ ໂສ ອຍໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກສງ຺ຂາໂຕ ໂຣໂຄ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາສຫິຕາຍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘໂຕ ທິຏ຺ໂຐ, ປຣິຎ຺ຎາໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕນ ເອວໍ ອຕ຺ຕຠາວກຸຏິກາຍມ຺ປິ ອນເປກ຺ໂຂ ພາຫິຣໍ ຕິຓກຸຏິກໍ ກຖໍ ປຏິສງ຺ຂຣິສ຺ສຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ອິທານິ ຍໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ເຕນ ມຍາ ອຍໍ ອຕ຺ຕຠາວໂຣໂຄ ຍາຖາວໂຕ ທິຏ຺ໂຐ, ສ຺ວາຍໍ ມຄ຺ໂຄ ສພ຺ພພຸທ຺ຘສາຘາຣໂຓ. ເຍນ ເນສໍ ໂອວາທຘມ຺ໂມປິ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ນສຸວຓ຺ຓສທິໂສ ຍຕ຺ຖາຫໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ທຸກ຺ຂກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ¶ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຣຫຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ –

໔໙໐.

‘‘ເຍເນວ ມຄ຺ເຄນ ຄໂຕ ວິປສ຺ສີ, ເຍເນວ ມຄ຺ເຄນ ສິຂີ ຈ ເວສ຺ສຠູ;

ກກຸສນ຺ຘໂກຓາຄມໂນ ຈ ກສ຺ສໂປ, ເຕນຎ຺ຊເສນ ອຄມາສິ ໂຄຕໂມ.

໔໙໑.

‘‘ວີຕຕຓ຺ຫາ ອນາທານາ, ສຕ຺ຕ ພຸທ຺ຘາ ຂໂຍຄຘາ;

ເຍຫາຍໍ ເທສິໂຕ ຘມ຺ໂມ, ຘມ຺ມຠູເຕຫິ ຕາທິຠິ.

໔໙໒.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ, ອນຸກມ຺ປາຍ ປາຓິນໍ;

ທຸກ຺ຂໍ ສມຸທໂຍ ມຄ຺ໂຄ, ນິໂຣໂຘ ທຸກ຺ຂສງ຺ຂໂຍ.

໔໙໓.

‘‘ຍສ຺ມິໍ ¶ ນິວຕ຺ຕເຕ ທຸກ຺ຂໍ, ສໍສາຣສ຺ມິໍ ອນນ຺ຕກໍ;

ເຠທາ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ, ຊີວິຕສ຺ສ ຈ ສງ຺ຂຍາ;

ອຎ຺ໂຎ ປຸນພ຺ຠໂວ ນຕ຺ຖິ, ສຸວິມຸຕ຺ໂຕມ຺ຫິ ສພ຺ພຘີ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

ຕຕ຺ຖ ເຍເນວ ມຄ຺ເຄນາຕິ ເຍເນວ ສປຸພ຺ພຠາເຄນ ອຣິເຍນ ອຏ຺ຐງ຺ຄິເກນ ມຄ຺ເຄນ. ຄໂຕຕິ ປຏິປນ຺ໂນ ນິພ຺ພານໍ ອຘິຄໂຕ. ວິປສ຺ສີຕິ ວິປສ຺ສີ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ກກຸສນ຺ຘາຕິ ອວິຠຕ຺ຕິໂກ ນິທ຺ເທໂສ. ‘‘ກກຸສນ຺ຘໂກຓາຄມນາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ເຕນຎ຺ຊເສນາຕິ ເຕເນວ ອຎ຺ຊເສນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ.

ອນາທານາຕິ ອນຸປາທານາ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກາ ວາ. ຂໂຍຄຘາຕິ ນິພ຺ພາໂນຄຘາ ນິພ຺ພານປຕິຏ຺ຐາ. ເຍຫາຍໍ ເທສິໂຕ ຘມ຺ໂມຕິ ເຍຫິ ສຕ຺ຕຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘຫິ ອຍໍ ສາສນຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ ປເວທິໂຕ. ຘມ຺ມຠູເຕຫີຕິ ຘມ຺ມກາຍຕາຍ ຘມ຺ມສຠາເວຫິ, ນວໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໂຕ ວາ ຠູເຕຫິ ຊາເຕຫິ, ຘມ຺ມໍ ວາ ປຕ຺ເຕຫິ. ຕາທິຠີຕິ, ອິຏ຺ຐາທີສຸ ຕາທິຠາວປ຺ປຕ຺ເຕຫິ.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ¶ ອຣິຍສຈ຺ຈານີ’’ຕິອາທິນາ ເຕຫິ ເທສິຕໍ ຘມ຺ມໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາຣີຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ອຣິຍສຈ຺ຈານີຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຘມ຺ມທສ຺ສນໍ. ວຈນຕ຺ຖໂຕ ປນ ອຣິຍານິ ຈ ອວິຕຖຏ຺ເຐນ ສຈ຺ຈານິ ຈາຕິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ, ອຣິຍສ຺ສ ວາ ຠຄວໂຕ ສຈ຺ຈານິ ເຕນ ເທສິຕຕ຺ຕາ, ອຣິຍຠາວກຣານິ ວາ ສຈ຺ຈານີຕິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ກຸຈ຺ຉິຕຠາວໂຕ ຕຸຈ຺ຉຠາວໂຕ ຈ ທຸກ຺ຂໍ, ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ. ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ສມຸເທຕິ ເອຕສ຺ມາຕິ ສມຸທໂຍ, ຕຓ຺ຫາ. ກິເລເສ ມາເຣນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ນິພ຺ພານຕ຺ຖິເກຫິ ມຄ຺ຄີຍຕີຕິ ວາ ມຄ຺ໂຄ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທໂຍ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ມາ. ສໍສາຣຈາຣກສງ຺ຂາໂຕ ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ໂຣໂຘ, ເອຕສ຺ມິໍ ວາ ອຘິຄເຕ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂຣຘາຠາໂວ ໂຫຕິ, ນິຣຸຊ຺ຌຕິ ທຸກ຺ຂເມຕ຺ຖາຕິ ວາ ນິໂຣໂຘ, ນິພ຺ພານໍ. ເຕນາຫ ‘‘ທຸກ຺ຂສງ຺ຂໂຍ’’ຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ¶ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ເຄ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຍສ຺ມິນ຺ຕິ ຍສ຺ມິໍ ນິໂຣເຘ ນິພ຺ພາເນ ອຘິຄເຕ. ນິວຕ຺ຕເຕຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄຠາວນາຍ ສຕິ ອນນ຺ຕກໍ ອປຣິຍນ຺ຕໍ ອິມສ຺ມິໍ ສໍສາເຣ ຊາຕິອາທິທຸກ຺ຂໍ ນ ປວຕ຺ຕຕິ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊຕິ, ໂສ ນິໂຣໂຘຕິ ອຍໍ ຘມ຺ມຠູເຕຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘຫິ ເທສິໂຕ ¶ ຘມ຺ໂມຕິ ໂຍຊນາ. ‘‘ເຠທາ’’ຕິອາທິນາ ‘‘ໂຣໂຄ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ ທຸກ຺ຂປຣິຎ຺ຎາຍ ສູຈິຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິໍ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຍສ຺ມິໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕເຕ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ປນ ປາເຐ ສກລຄາຖາຍ ຕຕ຺ຖາຍໍ ໂຍຊນາ – ຍສ຺ມິໍ ຂນ຺ຘາທິປຏິປາຏິສຎ຺ຎິເຕ ສໍສາເຣ ອິທໍ ອນນ຺ຕກໍ ຊາຕິອາທິທຸກ຺ຂໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ໂສ ອິໂຕ ທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ອຎ຺ໂຎ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠວນຠາວໂຕ ປຸນພ຺ຠໂວ. ອິມສ຺ສ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ສງ຺ຂຍາ ກາຍສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກສ຺ສ ເຠທາ ວິນາສາ ອຸທ຺ຘໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພຘິ ສພ຺ເພຫິ ກິເລເສຫິ ສພ຺ເພຫິ ຠເວຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ວິມຸຕ຺ໂຕ ວິສໍຍຸຕ຺ໂຕ ອມ຺ຫີຕິ.

ສຣຠງ຺ຄຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສຕ຺ຕກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອຏ຺ຐກນິປາໂຕ

໑. ມຫາກຈ຺ຈາຍນຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ອຏ຺ຐກນິປາເຕ ¶ ¶ ກມ຺ມໍ ພຫຸກນ຺ຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາກຈ຺ຈາຍນຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຄຫປຕິມຫາສາລກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ໂຕ, ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ວິຠຊນ຺ຕານໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐປິຍມານໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາ, ສຍມ຺ປິ ຕໍ ຐານໍ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ປຓິຘານໍ ກຕ຺ວາ, ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ, ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ສຸເມຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ວິຊ຺ຊາຘໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ຫິມວນ຺ຕປພ຺ພເຕ ເອກສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ກຓິກາຣປຸປ຺ເຜຫິ ປູຊໍ ອກາສິ.

ໂສ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ອປຣາປຣໍ ສຸຄຕີສຸເຍວ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ກາເລ ພາຣາຓສິຍໍ ກຸລຆເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຠຄວຕິ ສຸວຓ຺ຓເຈຕິຍກຣຓຏ຺ຐາເນ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກາຍ ສຸວຓ຺ຓິຏ຺ຐກາຍ ປູຊໍ ກຕ຺ວາ, ‘‘ຠຄວາ ມຍ຺ຫໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ສຣີຣໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ອກາສິ.

ຕໂຕ ຍາວຊີວໍ ກຸສລກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣິຕ຺ວາ ¶ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ອຸຊ຺ເຊນິຍໍ ຣຎ຺ໂຎ ຈຓ຺ຑປຊ຺ໂຊຕສ຺ສ ປຸໂຣຫິຕເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ມາຕາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ, ອຕ຺ຕໂນ ນາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ກຎ຺ຈນມາຓໂວ ຕ຺ເວວ ນາມໍ ອກາສິ. ໂສ ວຸຑ຺ຒິມນ຺ວາຍ ຕໂຍ ເວເທ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐານໍ ລຠິ. ໂສ ໂຄຕ຺ຕວເສນ ກຈ຺ຈາຍໂນຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ຕໍ ຣາຊາ ຈຓ຺ຑປຊ຺ໂຊໂຕ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ອາຈຣິຍ, ຕ຺ວໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອິຘາເນຫີ’’ຕິ ເປເສສິ. ໂສ ອຕ຺ຕຏ຺ຐໂມ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປຄໂຕ. ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ໂສ ສຕ຺ຕຫິ ຊເນຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໒.໕໔.໑-໒໗) –

‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ¶ ¶ ນາມ ຊິໂນ, ອເນໂຊ ອຊິຕໍ ຊໂຍ;

ສຕສຫສ຺ເສ ກປ຺ປານໍ, ອິໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ນາຍໂກ.

‘‘ວີໂຣ ກມລປຕ຺ຕກ຺ໂຂ, ສສງ຺ກວິມລານໂນ;

ກນກາຈລສງ຺ກາໂສ, ຣວິທິຕ຺ຕິສມປ຺ປໂຠ.

‘‘ສຕ຺ຕເນຕ຺ຕມໂນຫາຣີ, ວຣລກ຺ຂຓຠູສິໂຕ;

ສພ຺ພວາກ຺ຍປຖາຕີໂຕ, ມນຸຊາມຣສກ຺ກໂຕ.

‘‘ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂພຘຍໍ ສຕ຺ເຕ, ວາຄີໂສ ມຘຸຣສ຺ສໂຣ;

ກຣຸຓານິພນ຺ຘສນ຺ຕາໂນ, ປຣິສາສຸ ວິສາຣໂທ.

‘‘ເທເສຕິ ມຘຸຣໍ ຘມ຺ມໍ, ຈຕຸສຈ຺ຈູປສໍຫິຕໍ;

ນິມຸຄ຺ເຄ ໂມຫປງ຺ກມ຺ຫິ, ສມຸທ຺ຘຣຕິ ປາຓິເນ.

‘‘ຕທາ ເອກຈໂຣ ຫຸຕ຺ວາ, ຕາປໂສ ຫິມວາລໂຍ;

ນຠສາ ມານຸສໍ ໂລກໍ, ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຊິນມທ຺ທສໍ.

‘‘ອຸເປຈ຺ຈ ສນ຺ຕິກໍ ຕສ຺ສ, ອສ຺ໂສສິໍ ຘມ຺ມເທສນໍ;

ວຓ຺ຓຍນ຺ຕສ຺ສ ວີຣສ຺ສ, ສາວກສ຺ສ ມຫາຄຸຓໍ.

‘‘ສໍຂິຕ຺ເຕນ ມຍາ ວຸຕ຺ຕໍ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ປກາສຍໍ;

ປຣິສໍ ມຎ຺ຈ ໂຕເສຕິ, ຍຖາ ກຈ຺ຈາຍໂນ ອຍໍ.

‘‘ນາຫໍ ເອວມິເຘກຈ຺ຈໍ, ອຎ຺ຎໍ ປສ຺ສາມິ ສາວກໍ;

ຕສ຺ມາຕທຄ຺ເຄ ເອສຄ຺ໂຄ, ເອວໍ ຘາເຣຖ ຠິກ຺ຂໂວ.

‘‘ຕທາຫໍ ວິມ຺ຫິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ, ສຸຕ຺ວາ ວາກ຺ຍໍ ມໂນຣມໍ;

ຫິມວນ຺ຕໍ ຄມິຕ຺ວານ, ອາຫິຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜສຎ຺ຈຍໍ.

‘‘ປູເຊຕ຺ວາ ໂລກສຣຓໍ, ຕໍ ຐານມຠິປຕ຺ຖຍິໍ;

ຕທາ ມມາສຍໍ ຎຕ຺ວາ, ພ຺ຍາກາສິ ສ ຣຓຎ຺ຊໂຫ.

‘‘ປສ຺ສເຖຕໍ ອິສິວຣໍ, ນິທ຺ຘນ຺ຕກນກຕ຺ຕຈໍ;

ອຸທ຺ຘຄ຺ຄໂລມໍ ປີຓໍສໍ, ອຈລໍ ປຎ຺ຊລິໍ ຐິຕໍ.

‘‘ຫາສໍ ສຸປຸຓ຺ຓນຍນໍ, ພຸທ຺ຘວຓ຺ຓຄຕາສຍໍ;

ຘມ຺ມຊໍ ອຸຄ຺ຄຫທຍໍ, ອມຕາສິຕ຺ຕສນ຺ນິຠໍ.

‘‘ກຈ຺ຈານສ຺ສ ¶ ຄຸຓໍ ສຸຕ຺ວາ, ຕໍ ຐານໍ ປຕ຺ຖຍໍ ຐິໂຕ;

ອນາຄຕມ຺ຫິ ອທ຺ຘາເນ, ໂຄຕມສ຺ສ ມຫາມຸເນ.

‘‘ຕສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ທາຍາໂທ, ໂອຣໂສ ຘມ຺ມນິມ຺ມິໂຕ;

ກຈ຺ຈາໂນ ນາມ ນາເມນ, ເຫສ຺ສຕິ ສຕ຺ຖຸ ສາວໂກ.

‘‘ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ມຫາຎາຓີ, ອຘິປ຺ປາຍວິທູ ມຸເນ;

ປາປຸຓິສ຺ສຕິ ຕໍ ຐານໍ, ຍຖາຍໍ ພ຺ຍາກໂຕ ມຍາ.

‘‘ສຕສຫສ຺ສິໂຕ ¶ ກປ຺ເປ, ຍໍ ກມ຺ມມກຣິໍ ຕທາ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ພຸທ຺ຘປູຊາຍິທໍ ຜລໍ.

‘‘ທຸເວ ຠເວ ສໍສຣາມິ, ເທວຕ຺ເຕ ອຖ ມານຸເສ;

ອຎ຺ຎໍ ຄຕິໍ ນ ຄຈ຺ຉາມິ, ພຸທ຺ຘປູຊາຍິທໍ ຜລໍ.

‘‘ທຸເວ ກຸເລ ປຊາຍາມິ, ຂຕ຺ຕິເຍ ອຖ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ;

ນີເຈ ກຸເລ ນ ຊາຍາມິ, ພຸທ຺ຘປູຊາຍິທໍ ຜລໍ.

‘‘ປຈ຺ຉິເມ ຈ ຠເວ ທານິ, ຊາໂຕ ອຸຊ຺ເຊນິຍໍ ປຸເຣ;

ປຊ຺ໂຊຕສ຺ສ ຈ ຈຓ຺ຑສ຺ສ, ປຸໂຣຫິຕທິຊາຘິໂນ.

‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ຕິຣິຏິວຈ຺ຉສ຺ສ, ນິປຸໂຓ ເວທປາຣຄູ;

ມາຕາ ຈ ຈນ຺ທິມາ ນາມ, ກຈ຺ຈາໂນຫໍ ວຣຕ຺ຕໂຈ.

‘‘ວີມໍສນຕ຺ຖໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ, ຠູມິປາເລນ ເປສິໂຕ;

ທິສ຺ວາ ໂມກ຺ຂປຸຣທ຺ວາຣໍ, ນາຍກໍ ຄຸຓສຎ຺ຈຍໍ.

‘‘ສຸຕ຺ວາ ຈ ວິມລໍ ວາກ຺ຍໍ, ຄຕິປງ຺ກວິໂສສນໍ;

ປາປຸຓິໍ ອມຕໍ ສນ຺ຕໍ, ເສເສຫິ ສຫ ສຕ຺ຕຫິ.

‘‘ອຘິປ຺ປາຍວິທູ ຊາໂຕ, ສຸຄຕສ຺ສ ມຫາມເຕ.

ຐປິໂຕ ເອຕທຄ຺ເຄ ຈ, ສຸສມິທ຺ຘມໂນຣໂຖ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ສຕ຺ຖາ ‘‘ເອຖ, ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣສິ. ເຕ ຕາວເທວ ທ຺ວງ຺ຄຸລມຕ຺ຕເກສມສ຺ສຸກາ ອິທ຺ຘິມຍປຕ຺ຕຈີວຣຘຣາ ວສ຺ສສຏ຺ຐິກຕ຺ເຖຣາ ວິຍ ອເຫສຸໍ. ເອວໍ ເຖໂຣ ສທຕ຺ຖໍ ນິປ຺ຜາເທຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຣາຊາ ປຊ຺ໂຊໂຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ¶ ປາເທ ວນ຺ທິຕຸໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ໂສຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ, ‘‘ຕ຺ວໍເຍວ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉ, ຕຍິ ຄເຕປິ ຣາຊາ ປສີທິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ສຕ຺ຖຸ ອາຓາຍ ອຕ຺ຕຏ຺ຐໂມ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປສາເທຕ຺ວາ ອວນ຺ຕີສຸ ສາສນໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປຸນ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກເມວ ຄໂຕ. ໂສ ເອກທິວສໍ ສມ຺ພຫຸເລ ຠິກ຺ຂູ ສມຓຘມ຺ມໍ ປຫາຍ ກມ຺ມາຣາເມ ສງ຺ຄຓິກາຣາເມ ຣສຕຓ຺ຫານຸຄເຕ ຈ ປມາທວິຫາຣິໂນ ທິສ຺ວາ ເຕສໍ ໂອວາທວເສນ –

໔໙໔.

‘‘ກມ຺ມໍ ພຫຸກໍ ນ ກາຣເຍ, ປຣິວຊ຺ເຊຍ຺ຍ ຊນໍ ນ ອຸຍ຺ຍເມ;

ໂສ ອຸສ຺ສຸກ຺ໂກ ຣສານຸຄິທ຺ໂຘ, ອຕ຺ຖໍ ຣິຎ຺ຈຕິ ໂຍ ສຸຂາຘິວາໂຫ.

໔໙໕.

‘‘ປງ຺ໂກຕິ ຫິ ນໍ ອເວທຍຸໍ, ຍາຍໍ ວນ຺ທນປູຊນາ ກຸເລສຸ;

ສຸຂຸມໍ ສລ຺ລໍ ທຸຣຸພ຺ພຫໍ, ສກ຺ກາໂຣ ກາປຸຣິເສນ ທຸຊ຺ຊໂຫ’’ຕິ. –

ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ¶ ກມ຺ມໍ ພຫຸກໍ ນ ກາຣເຍຕິ ນວາວາສກາຣາປນາທິໍ ສມຓຘມ຺ມກຣຓສ຺ສ ປຣິພນ຺ຘຠູຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ນວກມ຺ມໍ ນ ປຏ຺ຐເປຍ຺ຍ, ຂຸທ຺ທກໍ ອປ຺ປສມາຣມ຺ຠໍ ຂຓ຺ຑຜຸລ຺ລປຏິສງ຺ຂຣຓາທິໍ ສຕ຺ຖຸ ວຈນປຏິປູຊນຕ຺ຖໍ ກາຕພ຺ພເມວ. ປຣິວຊ຺ເຊຍ຺ຍ ຊນນ຺ຕິ ຄຓສງ຺ຄຓິກວເສນ ຊນໍ ວິວຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ຊນນ຺ຕິ ວາ ຍາທິສໍ ສໍເສວໂຕ ຠຊໂຕ ປຍິຣຸປາສໂຕ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ຕາທິສໍ ອກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຠູຕໍ ຊນໍ ປຣິວຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ນ ອຸຍ຺ຍເມຕິ, ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ກຸລສງ຺ຄຓ຺ຫນວເສນ ນ ວາຍເມຍ຺ຍ, ຍສ຺ມາ ໂສ ອຸສ຺ສຸກ຺ໂກ ຣສານຸຄິທ຺ໂຘ, ອຕ຺ຖໍ ຣິຎ຺ຈຕິ ໂຍ ສຸຂາຘິວາໂຫຕິ ໂຍ ຣສານຸຄິທ຺ໂຘ ຣສຕຓ຺ຫາວສິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປາທນປສຸໂຕ, ໂສ ກຸລສງ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ໂກ, ເຕສຸ ສຸຂິເຕສຸ ສຸຂິໂຕ, ທຸກ຺ຂິເຕສຸ ທຸກ຺ຂິໂຕ, ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ກິຈ຺ຈກຣຓີເຍສຸ ອຕ຺ຕນາ ໂຍຄໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ໂຍ ສຸຂາຘິວາໂຫ ສມຖວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານສຸຂາວໂຫ ສີລາທິອຕ຺ໂຖ, ຕໍ ຣິຎ຺ຈຕິ ປຊຫຕິ ເອກໍເສນ ອຕ຺ຕານໍ ຕໂຕ ວິເວເຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ປຐມຄາຖາຍ ‘‘ກມ຺ມາຣາມຕໍ ສງ຺ຄຓິກາຣາມຕໍ ປຈ຺ຈຍເຄຘຎ຺ຈ ວຊ຺ເຊຖາ’’ຕິ ໂອວທິຕ຺ວາ ອິທານິ ສກ຺ກາຣາຠິລາສໍ ຄຣຫນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍາ ອຍໍ ຠິກ຺ຂາຍ ອຸປຄຕານໍ ປພ຺ພຊິຕານໍ ກຸເລສຸ ເຄຫວາສີຫິ ຄຸຓສມ຺ຠາວນາຍ ກຣີຍມານາ ວນ຺ທນາ ປູຊນາ ຈ, ຍສ຺ມາ ຕໍ ¶ ອຠາວິຕຕ຺ຕານໍ ໂອສີທາປນຏ຺ເຐນ ມລິນຠາວກຣຓຏ຺ເຐນ ຈ ປງ຺ໂກ ກທ຺ທໂມຕິ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ອຣິຍາ ປເວທຍຸໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎໍສຸ ປເວເທສຸໍ ວາ, ຍສ຺ມາ ຈ ອປຣິຎ຺ຎາຕກ຺ຂນ຺ຘານໍ ອນ຺ຘປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ສກ຺ກາຣາຠິລາສໍ ທຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍສຠາວຕາຍ ປີຬາຊນນໂຕ ອນ຺ໂຕ ຕຸທນໂຕ ທຸຣຸທ຺ຘຣຓໂຕ ຈ ສຸຂຸມໍ ສລ຺ລໍ ທຸຣຸພ຺ພຫໍ ປເວທຍຸໍ, ຕໂຕ ເອວ ສກ຺ກາໂຣ ກາປຸຣິເສນ ທຸຊ຺ຊໂຫ ທຸປ຺ປຊເຫຍ຺ໂຍ ຕສ຺ສ ປຫານປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອປ຺ປຏິປຊ຺ຊນໂຕ. ສກ຺ກາຣາຠິລາສປ຺ປຫາເນນ ຫິ ສກ຺ກາໂຣ ປຫີໂນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ປຫານາຍ ອາໂຍໂຄ ກຣຓີໂຍຕິ ທສ຺ເສຕິ –

໔໙໖.

‘‘ນ ປຣສ຺ສຸປນິຘາຍ, ກມ຺ມໍ ມຈ຺ຈສ຺ສ ປາປກໍ;

ອຕ຺ຕນາ ຕໍ ນ ເສເວຍ຺ຍ, ກມ຺ມພນ຺ຘູ ຫິ ມາຕິຍາ.

໔໙໗.

‘‘ນ ປເຣ ວຈນາ ໂຈໂຣ, ນ ປເຣ ວຈນາ ມຸນິ;

ອຕ຺ຕາ ຈ ນໍ ຍຖາ ເວທິ, ເທວາປິ ນໍ ຕຖາ ວິທູ.

໔໙໘.

‘‘ປເຣ ຈ ນ ວິຊານນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ຍມາມເສ;

ເຍ ຈ ຕຕ຺ຖ ວິຊານນ຺ຕິ, ຕໂຕ ສມ຺ມນ຺ຕິ ເມຘຄາ.

໔໙໙.

‘‘ຊີວເຕ ວາປິ ສປ຺ປຎ຺ໂຎ, ອປິ ວິຕ຺ຕປຣິກ຺ຂໂຍ;

ປຎ຺ຎາຍ ຈ ອລາເຠນ, ວິຕ຺ຕວາປິ ນ ຊີວຕິ.

໕໐໐.

‘‘ສພ຺ພໍ ¶ ¶ ສຸຓາຕິ ໂສເຕນ, ສພ຺ພໍ ປສ຺ສຕິ ຈກ຺ຂຸນາ;

ນ ຈ ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ຘີໂຣ, ສພ຺ພໍ ອຸຊ຺ຌິຕຸມຣຫຕິ.

໕໐໑.

‘‘ຈກ຺ຂຸມາສ຺ສ ຍຖາ ອນ຺ໂຘ, ໂສຕວາ ພຘິໂຣ ຍຖາ;

ປຎ຺ຎວາສ຺ສ ຍຖາ ມູໂຄ, ພລວາ ທຸພ຺ພໂລຣິວ;

ອຖ ອຕ຺ເຖ ສມຸປ຺ປນ຺ເນ, ສເຍຖ ມຕສາຍິກ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ຉ ຄາຖາ ຣຎ຺ໂຎ ປຊ຺ໂຊຕສ຺ສ ໂອວາທວເສນ ອຠາສິ. ໂສ ກິຣ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ປສຸຆາຕຍຎ຺ຎໍ ກາເຣຕິ, ກມ຺ມໍ ອໂສເຘຕ຺ວາວ ອໂຈເຣ ໂຈຣສຎ຺ຎາຍ ທຓ຺ເຑສິ, ອຏ຺ຏກຣເຓ ຈ ອສ຺ສາມິເກ ສາມິເກ ກໂຣຕິ, ສາມິເກ ຈ ອສ຺ສາມິເກ. ຕໂຕ ນໍ ເຖໂຣ ວິເວເຈຕຸໍ ‘‘ນ ປຣສ຺ສາ’’ຕິອາທິນາ ຉ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ນ ປຣສ຺ສຸປນິຘາຍ, ກມ຺ມໍ ມຈ຺ຈສ຺ສ ປາປກນ຺ຕິ ປຣສ຺ສ ມຈ຺ຈສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປນິຘາຍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກາຣຓໍ ກຕ຺ວາ ປາປກໍ ວຘພນ຺ຘາທິກມ຺ມໍ ນ ເສເວຍ຺ຍ, ປເຣນ ນ ກາຣາເປຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕນາ ຕໍ ນ ເສເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ຕນາປິ ຕໍ ປາປກໍ ນ ກເຣຍ຺ຍ. ກສ຺ມາ? ກມ຺ມພນ຺ຘູ ຫິ ມາຕິຍາ ອິເມ ມາຕິຍາ ມຈ຺ຈາ ກມ຺ມທາຍາທາ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕນາ ຈ ກິຎ຺ຈິ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກເຣຍ຺ຍ, ປເຣນປິ ນ ກາຣາເປຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ນ ປເຣ ວຈນາ ໂຈໂຣຕິ ອຕ຺ຕນາ ໂຈຣິຍໍ ອກຕ຺ວາ ປຣວຈນາ ປຣສ຺ສ ວຈນມຕ຺ເຕນ ໂຈໂຣ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ຕຖາ ນ ປເຣ ວຈນາ ມຸນິ ປຣສ຺ສ ວຈນມຕ຺ເຕນ ມຸນິ ສຸວິສຸທ຺ຘກາຍວຈີມໂນສມາຈາໂຣ ນ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ປເຣຕິ ວິຠຕ຺ຕິອໂລປໍ ກຕ຺ວາ ນິທ຺ເທໂສ. ເກຈິ ປນ ‘‘ປເຣສນ຺ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ປເຣຕິ ສໍ-ກາຣໂລປໍ ກຕ຺ວາ ນິທ຺ທິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຕ຺ຕາ ຈ ນໍ ຍຖາ ເວທີຕິ ນໍ ສຕ຺ຕໍ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕາ ຈິຕ຺ຕໍ ຍຖາ ‘‘ອຫໍ ປຣິສຸທ຺ໂຘ, ອປຣິສຸທ຺ໂຘ ວາ’’ຕິ ຍາຖາວໂຕ ອເວທິ ຊານາຕິ. ເທວາປິ ນໍ ຕຖາ ວິທູຕິ ວິສຸທ຺ຘິເທວາ, ອຸປປຕ຺ຕິເທວາ ຈ ຕຖາ ວິທູ ວິທນ຺ຕິ ຊານນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສຍໍ ຕາທິສາ ເທວາ ຈ ປມາຓໍ ສຸທ຺ຘາສຸທ຺ຘານໍ ສຸທ຺ຘາສຸທ຺ຘຠາວຊານເນ, ນ ເຍ ເກຈິ ອິຈ຺ຉາໂທສປເຣຕາ ສຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ປເຣຕິ ປຓ຺ຑິເຕ ຐເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ອຎ຺ເຎ, ກຸສລາກຸສລສາວຊ຺ຊານວຊ຺ຊໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມຜລໍ ກາຍສ຺ສ ອສຸຠຕໍ ສງ຺ຂາຣານໍ ອນິຈ຺ຈຕໍ ອຊານນ຺ຕາ ອິຘ ປເຣ ນາມ. ເຕ ມຍເມຕ຺ຖ ອິມສ຺ມິໍ ຊີວໂລເກ ຍມາມ ອຸປຣມາມ, ‘‘ສຕຕໍ ສມິຕໍ ມຈ຺ຈຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ນ ຊານນ຺ຕິ. ເຍ ຈ ຕຕ຺ຖ ວິຊານນ຺ຕີຕິ ເຍ ຈ ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑິຕາ ‘‘ມຍໍ ມຈ຺ຈຸ ສມີປໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ວິຊານນ຺ຕິ. ຕໂຕ ສມ຺ມນ຺ຕິ ເມຘຄາຕິ ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ຊານນ຺ຕາ ເມຘຄານໍ ປຣວິຫິໍສນານໍ ວູປສມາຍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕນາ ¶ ປເຣ ຈ ອຎ຺ເຎ ນ ເມຘນ຺ຕິ ນ ພາເຘນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕ຺ວໍ ປນ ຊີວິຕນິມິຕ຺ຕໍ ອໂຈເຣ ໂຈເຣ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ທຓ຺ຑເນນ ສາມິເກ ອສ຺ສາມິເກ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ຘນຊານິຍາ ພາຘສິ ປຎ຺ຎາເວກລ຺ລໂຕ. ຕຖາ ¶ ອກໂຣນ຺ໂຕປິ ຊີວເຕ ວາປິ ສປ຺ປຎ຺ໂຎ, ອປິ ວິຕ຺ຕປຣິກ຺ຂໂຍ ປຣິກ຺ຂີຓຘໂນປິ ສປ຺ປຎ຺ຎຊາຕິໂກ ອິຕຣີຕຣສນ຺ໂຕເສນ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ອນວຊ຺ຊາຍ ຊີວິກາຍ ຊີວຕິເຍວ. ຕສ຺ສ ຫິ ຊີວິຕໍ ນາມ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ປຎ຺ຎາຊີວິໍ ຊີວິຕມາຫຸ ເສຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໗໓, ໒໔໖; ສຸ. ນິ. ໑໘໔). ທຸມ຺ເມຘປຸຄ຺ຄໂລ ປນ ປຎ຺ຎາຍ ¶ ຈ ອລາເຠນ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກໍ ສມ຺ປຣາຍິກຎ຺ຈ ອຕ຺ຖໍ ວິຣາເຘນ຺ໂຕ ວິຕ຺ຕວາປິ ນ ຊີວຕິ ຄຣຫາທິປວຕ຺ຕິຍາ ຊີວນ຺ໂຕ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ອນຸປາຍຎ຺ຎຸຕາຍ ຍຖາຘິຄຕໍ ຘນໍ ນາເສນ຺ໂຕ ຊີວິຕມ຺ປິ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິເຍວ.

ອິມາ ກິຣ ຈຕສ຺ໂສປິ ຄາຖາ ເຖໂຣ ສຸປິນນ຺ເຕນ ຣຎ຺ໂຎ ກເຖສິ. ຣາຊາ ສຸປິນໍ ທິສ຺ວາ ເຖຣໍ ນມສ຺ສນ຺ໂຕເຍວ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ທິຏ຺ຐນິຍາເມນ ສຸປິນໍ ກເຖສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຖໂຣ ຕາ ຄາຖາ ປຈ຺ຈຸນຸຠາສິຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ພໍ ສຸຓາຕີ’’ຕິອາທິນາ ທ຺ວີຫິ ຄາຖາຫິ ຣາຊານໍ ໂອວທິ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພໍ ສຸຓາຕິ ໂສເຕນາຕິ ອິຘ ໂສຕພ຺ພໍ ສທ຺ທໍ ອາປາຖຄຕໍ ສພ຺ພໍ ສຸຠາສິຕໍ ທຸພ຺ຠາສິຕຎ຺ຈ ອພຘິໂຣ ໂສເຕນ ສຸຓາຕິ. ຕຖາ ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ສຸນ຺ທຣໍ ອສຸນ຺ທຣມ຺ປິ ຈກ຺ຂຸນາ ອນນ຺ໂຘ ປສ຺ສຕິ, ອຍມິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ສຠາໂວ. ຕຕ຺ຖ ປນ ນ ຈ ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ຘີໂຣ, ສພ຺ພໍ ອຸຊ຺ຌິຕຸນ຺ຕິ ຈ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕເມຕໍ. ຍຎ຺ຫິ ຕໍ ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ວາ, ນ ຕໍ ສພ຺ພໍ ຘີໂຣ ສປ຺ປຎ຺ໂຎ ອຸຊ຺ຌິຕຸໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕຸໍ ຄເຫຕຸໍ ວາ ອຣຫຕິ. ຄຸຓາຄຸຓໍ ປນ ຕຕ຺ຖ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸຊ຺ຌິຕພ຺ພເມວ ອຸຊ຺ຌິຕຸໍ ຄເຫຕພ຺ພຎ຺ຈ ຄເຫຕຸໍ ອຣຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຈກ຺ຂຸມາສ຺ສ ຍຖາ ອນ຺ໂຘ ຈກ຺ຂຸມາປິ ສມາໂນ ອຸຊ຺ຌິຕພ຺ເພ ທິຏ຺ເຐ ອນ຺ໂຘ ຍຖາ ອສ຺ສ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ວິຍ ຠເວຍ຺ຍ, ຕຖາ ອຸຊ຺ຌິຕພ຺ເພ ສຸເຕ ໂສຕວາປິ ພຘິໂຣ ຍຖາ ອສ຺ສ ອສຸຓນ຺ໂຕ ວິຍ ຠເວຍ຺ຍ. ປຎ຺ຎວາສ຺ສ ຍຖາ ມູໂຄຕິ ວິຈາຣຓປຎ຺ຎາຍ ປຎ຺ຎວາ ວຈນກຸສໂລປິ ອວຕ຺ຕພ຺ເພ ມູໂຄ ວິຍ ຠເວຍ຺ຍ. ພລວາ ຖາມສມ຺ປນ຺ໂນປິ ອກຕ຺ຕພ຺ເພ ທຸພ຺ພໂລຣິວ, ຣກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ, ອສມຕ຺ໂຖ ວິຍ ຠເວຍ຺ຍ. ອຖ ອຕ຺ເຖ ສມຸປ຺ປນ຺ເນ, ສເຍຖ ມຕສາຍິກນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາ ກາຕພ຺ພກິຈ຺ເຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຸປຏ຺ຐິເຕ ມຕສາຍິກໍ ສເຍຖ, ມຕສາຍິກໍ ສຍິຕ຺ວາປິ ຕໍ ກິຈ຺ຈໍ ຕີເຣຕພ຺ພເມວ, ນ ວິຣາເຘຕພ຺ພໍ. ອຖ ວາ ອຖ ອຕ຺ເຖ ສມຸປ຺ປນ຺ເນຕິ ອຕ຺ຕນາ ອກຣຓີເຍ ອຕ຺ເຖ ກິຈ຺ເຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຸປຏ຺ຐິເຕ ມຕສາຍິກໍ ສເຍຖ, ມຕສາຍິກໍ ສຍິຕ຺ວາປິ ຕໍ ນ ກາຕພ຺ພເມວ. ນ ຫິ ປຓ຺ຑິໂຕ ອຍຸຕ຺ຕໍ ກາຕຸມຣຫຕີຕິ ເອວໍ ເຖເຣນ ໂອວທິໂຕ ຣາຊາ ອກຕ຺ຕພ຺ພໍ ປຫາຍ ກາຕພ຺ເພເຍວ ຍຸຕ຺ຕປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສີຕິ.

ມຫາກຈ຺ຈາຍນຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ສິຣິມິຕ຺ຕຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ອກ຺ໂກຘໂນຕິອາທິກາ ¶ ¶ ¶ ອາຍສ຺ມໂຕ ສິຣິມິຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຣາຊຄເຫ ມຫທ຺ຘນກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ສິຣິມິຕ຺ໂຕຕິ ລທ຺ຘນາໂມ. ຕສ຺ສ ກິຣ ມາຕາ ສິຣິຄຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠຄິນີ. ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມປທວຓ຺ຓນາຍໍ (ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໑.ຄຣຫທິນ຺ນວຕ຺ຖຸ) ອາຄຕເມວ. ໂສ ສິຣິຄຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ ສິຣິມິຕ຺ໂຕ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ຘນປາລທມເນ ລທ຺ຘປ຺ປສາໂທ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ເອກທິວສໍ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິຕຸໍ ອາສນໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕພີຊນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມໍ ກເຖສິ. ກເຖນ຺ໂຕ ຈ ອຸຬາຣຕເຣ ຄຸເຓ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ –

໕໐໒.

‘‘ອກ຺ໂກຘໂນນຸປນາຫີ, ອມາໂຍ ຣິຕ຺ຕເປສຸໂຓ;

ສ ເວ ຕາທິສໂກ ຠິກ຺ຂຸ, ເອວໍ ເປຈ຺ຈ ນ ໂສຈຕິ.

໕໐໓.

‘‘ອກ຺ໂກຘໂນນຸປນາຫີ, ອມາໂຍ ຣິຕ຺ຕເປສຸໂຓ;

ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ສທາ ຠິກ຺ຂຸ, ເອວໍ ເປຈ຺ຈ ນ ໂສຈຕິ.

໕໐໔.

‘‘ອກ຺ໂກຘໂນນຸປນາຫີ, ອມາໂຍ ຣິຕ຺ຕເປສຸໂຓ;

ກລ຺ຍາຓສີໂລ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ, ເອວໍ ເປຈ຺ຈ ນ ໂສຈຕິ.

໕໐໕.

‘‘ອກ຺ໂກຘໂນນຸປນາຫີ, ອມາໂຍ ຣິຕ຺ຕເປສຸໂຓ;

ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ, ເອວໍ ເປຈ຺ຈ ນ ໂສຈຕິ.

໕໐໖.

‘‘ອກ຺ໂກຘໂນນຸປນາຫີ, ອມາໂຍ ຣິຕ຺ຕເປສຸໂຓ;

ກລ຺ຍາຓປຎ຺ໂຎ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ, ເອວໍ ເປຈ຺ຈ ນ ໂສຈຕິ.

໕໐໗.

‘‘ຍສ຺ສ ສທ຺ຘາ ຕຖາຄເຕ, ອຈລາ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕາ;

ສີລຎ຺ຈ ຍສ຺ສ ກລ຺ຍາຓໍ, ອຣິຍກນ຺ຕໍ ປສໍສິຕໍ.

໕໐໘.

‘‘ສງ຺ເຆ ປສາໂທ ຍສ຺ສຕ຺ຖິ, ອຸຊຸຠູຕຎ຺ຈ ທສ຺ສນໍ;

ອທລິທ຺ໂທຕິ ຕໍ ອາຫຸ, ອໂມຆໍ ຕສ຺ສ ຊີວິຕໍ.

໕໐໙.

‘‘ຕສ຺ມາ ¶ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ, ປສາທໍ ຘມ຺ມທສ຺ສນໍ;

ອນຸຍຸຎ຺ເຊຖ ເມຘາວີ, ສຣໍ ພຸທ຺ຘານ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. – ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ;

ຕຕ຺ຖ ອກ຺ໂກຘໂນຕິ ອກຸຊ຺ຌນສີໂລ. ອຸປຏ຺ຐິເຕ ຫິ ໂກຘຸປ຺ປຕ຺ຕິນິມິຕ຺ເຕ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິຍໍ ຐຕ຺ວາ ¶ ໂກປສ຺ສ ອນຸປ຺ປາທໂກ. ອນຸປນາຫີຕິ ນ ອຸປນາຫໂກ, ປເຣຫິ ກຕໍ ອປຣາຘໍ ປຏິຈ຺ຈ ‘‘ອກ຺ໂກຈ຺ຉິ ມໍ ອວຘິ ມໍ, ອຊິນິ ມໍ ອຫາສິ ເມ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ປ. ໓; ມຫາວ. ໔໖໔; ມ. ນິ. ໓.໒໓໗) ໂກຘສ຺ສ ອນຸປນຍ຺ຫນສີໂລ. ສນ຺ຕໂທສປຏິຈ຺ຉາທນລກ຺ຂຓາຍ ມາຍາຍ ອຠາວໂຕ ອມາໂຍ. ປິສຸຓວາຈາວິຣຫິຕໂຕ ຣິຕ຺ຕເປສຸໂຓ, ສ ເວ ຕາທິສໂກ ຠິກ຺ຂູຕິ ໂສ ຕຖາຣູໂປ ຕຖາຊາຕິໂກ ຍຖາວຸຕ຺ຕຄຸຓສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ¶ . ເອວໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິຍາ ເປຈ຺ຈ ປຣໂລເກ ນ ໂສຈຕິ ໂສກນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ຈກ຺ຂຸທ຺ວາຣາທໂຍ ກາຍທ຺ວາຣາທໂຍ ຈ ຄຸຕ຺ຕາ ປິຫິຕາ ສໍວຸຕາ ເອຕສ຺ສາຕິ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ. ກລ຺ຍາຓສີໂລຕິ ສຸນ຺ທຣສີໂລ ສຸວິສຸທ຺ຘສີໂລ. ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕຕິ –

‘‘ປິໂຍ ຄຣຸຠາວນິໂຍ, ວຕ຺ຕາ ຈ ວຈນກ຺ຂໂມ;

ຄມ຺ຠີຣຎ຺ຈ ກຖໍ ກຕ຺ຕາ, ໂນ ຈຏ຺ຐາເນ ນິໂຍຊເຍ’’ຕິ. (ອ. ນິ. ໗.໓໗) –

ເອວໍ ວິຠາວິຕລກ຺ຂໂຓ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ ເອຕສ຺ສາຕິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ. ກລ຺ຍາຓປຎ຺ໂຎຕິ ສຸນ຺ທຣປຎ຺ໂຎ. ຍທິປິ ປຎ຺ຎາ ນາມ ອສຸນ຺ທຣາ ນຕ຺ຖິ, ນິຍ຺ຍານິກາຍ ປນ ປຎ຺ຎາຍ ວເສນ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ

ເອວເມຕ຺ຖ ໂກຘາທີນໍ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ຈ ອກ຺ໂກຘນາທິມຸເຂນ, ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາຍ ຄາຖາຍ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິຕໂລກຸຕ຺ຕຣສທ຺ຘາທິເກ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານາຍ ເອວ ຄາຖາຍ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍສ຺ສ ສທ຺ຘາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕຖາຄເຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ‘‘ອິຕິປິ ໂສ ຠຄວາ’’ຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາ ມຄ຺ເຄນາຄຕສທ຺ຘາ, ຕໂຕ ເອວ ອຈລາ ອວິກມ຺ປາ ສຸຏ຺ຐຸ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ‘‘ອຕ຺ຖີ’’ຕິ, ປທໍ ອາເນຕ຺ວາ ສມ຺ພນ຺ຘິຕພ຺ພໍ. ອຣິຍກນ຺ຕນ຺ຕິ ອຣິຍານໍ ກນ຺ຕໍ ປິຍາຍິຕໍ ຠວນ຺ຕເຣປິ ອວິຊຫນໂຕ. ປສໍສິຕນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ປສຏ຺ຐໍ, ວຓ຺ຓິຕໍ ໂຖມິຕໍ ອຕ຺ຖີຕິ ໂຍຊນາ. ຕໍ ປເນຕໍ ສີລໍ ຄຫຏ຺ຐສີລໍ ປພ຺ພຊິຕສີລນ຺ຕິ ¶ ທຸວິຘໍ. ຕຕ຺ຖ ຄຫຏ຺ຐສີລໍ ນາມ ປຎ຺ຈສິກ຺ຂາປທສີລໍ, ຍໍ ຄຫຏ຺ເຐນ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ສກ຺ກາ. ປພ຺ພຊິຕສີລໍ ນາມ ທສສິກ຺ຂາປທສີລໍ ອຸປາທາຍ ສພ຺ພໍ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ, ຕຍິທໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ອຂຓ຺ຑາທິຠາເວນ ອປຣາມຏ຺ຐຕາຍ ‘‘ກລ຺ຍາຓ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສງ຺ເຆ ປສາໂທ ຍສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ‘‘ສຸປ຺ປຏິປນ຺ໂນ ຠຄວໂຕ ສາວກສງ຺ໂຆ’’ຕິອາທິນາ ອຣິຍສງ຺ເຆ ປສາໂທ ສທ຺ຘາ ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຕ຺ຖິ ອຈໂລ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິໂຕຕິ ອາເນຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອຸຊຸຠູຕຎ຺ຈ ທສ຺ສນນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐິວງ຺ກາຠາວໂຕ ກິເລສວງ຺ກາຠາວໂຕ ຈ ອຸຊຸຠູຕໍ. ອກຸຏິລໍ ອຊິມ຺ຫໍ ກມ຺ມສ຺ສກຕາທສ຺ສນຎ຺ເຈວ ສປ຺ປຈ຺ຈຍນາມຣູປທສ຺ສນຎ຺ຈາຕິ ທຸວິຘມ຺ປິ ທສ຺ສນໍ ຍສ຺ສ ອຕ຺ຖິ ອຈລໍ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ¶ ໂຍຊນາ. ອທລິທ຺ໂທຕິ ຕໍ ອາຫຸ ສທ຺ຘາຘນໍ, ສີລຘນໍ, ສຸຕຘນໍ, ຈາຄຘນໍ, ປຎ຺ຎາຘນນ຺ຕິ ອິເມສໍ ສຸວິສຸທ຺ຘານໍ ຘນານໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ ‘‘ອທລິທ຺ໂທ’’ຕິ ຕໍ ຕາທິສໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ອຣິຍາ ອາຫຸ. ອໂມຆໍ ຕສ຺ສ ຊີວິຕໍ ຕສ຺ສ ຕຖາຣູປສ຺ສ ຊີວິຕໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາທິອຕ຺ຖາຘິຄເມນ ອໂມຆໍ ອວຎ຺ຌໍ ສຜລເມວາຕິ ອາຫູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ມາຕິ ¶ , ຍສ຺ມາ ຍຖາວຸຕ຺ຕສທ຺ຘາທິຄຸຓສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ‘‘ອທລິທ຺ໂທ ອໂມຆຊີວິໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ອຫມ຺ປິ ຕຖາຣູໂປ ຠເວຍ຺ຍນ຺ຕິ. ສທ຺ຘຎ຺ຈ…ເປ… ສາສນນ຺ຕິ ‘‘ສພ຺ພປາປສ຺ສ ອກຣຓ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ຘ. ປ. ໑໘໓; ທີ. ນິ. ໒.໙໐) ວຸຕ຺ຕໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສນໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ວຸຕ຺ຕປ຺ປເຠທໍ ສທ຺ຘຎ຺ເຈວ ສີລຎ຺ຈ ຘມ຺ມທສ຺ສນເຫຕຸກໍ ຘມ຺ເມ ສຸນິຈ຺ຉຍາ ວິໂມກ຺ຂຠູຕໍ ປສາທຎ຺ຈ ອນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍາຕິ.

ເອວໍ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມເທສນາມຸເຂນ ອຕ຺ຕນິ ວິຊ຺ຊມາເນ ຄຸເຓ ປກາເສນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກາສິ.

ສິຣິມິຕ຺ຕຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ມຫາປນ຺ຖກຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ຍທາ ¶ ປຐມມທ຺ທກ຺ຂິນ຺ຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາປນ຺ຖກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍໍ ກິຣ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຫໍສວຕີນຄເຣ ວິຠວສມ຺ປນ຺ໂນ ກຸຏຸມ຺ພິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຎ຺ຎາວິວຏ຺ຏກຸສລານໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ຕໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສຕ຺ຕາຫໍ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຕຸມ຺ເຫ ອິໂຕ ສຕ຺ຕທິວສມຕ຺ຖເກ – ‘ສຎ຺ຎາວິວຏ຺ຏກຸສລານໍ ອຍໍ ມມ ສາສເນ ອຄ຺ໂຄ’ຕິ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປຍິຕ຺ຖ, ອຫມ຺ປິ ອິມສ຺ສ ອຘິກາຣກມ຺ມສ຺ສ ພເລນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ວິຍ ອນາຄເຕ ເອກສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສເນ ອຄ຺ໂຄ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ອກາສິ. ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ປນສ຺ສ ຕເຖວ ຠຄວຕິ ອຘິກາຣກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ມໂນມຍສ຺ສ ກາຍສ຺ສາຠິນິມ຺ມານໍ ເຈໂຕວິວຏ຺ຏໂກສລ຺ລນ຺ຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອງ຺ຄານໍ ວເສນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ປຓິຘານໍ ອກາສິ. ຠຄວາ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ປຕ຺ຖນໍ ອນນ຺ຕຣາເຍນ ສມິຊ຺ຌນຠາວໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອນາຄເຕ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສມຕ຺ຖເກ ໂຄຕມສ຺ສ ນາມ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສເນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຖນາ ສມິຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ.

ເຕ ¶ ອຸໂຠປິ ຊນາ ຕຕ຺ຖ ຍາວຊີວໍ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ມຫາປນ຺ຖກສ຺ສ ອນ຺ຕຣາກຕໍ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມໍ ນ ກຖີຍຕິ. ຈູຬປນ຺ຖໂກ ປນ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວີສຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ໂອທາຕກສິຓກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ເທວປຸເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອປທາເນ ປນ ‘‘ຈູຬປນ຺ຖໂກ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຕາປໂສ ຫຸຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ເຕ ວສນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຸປ຺ຜຈ຺ຉຕ຺ເຕນ ປູຊໍ ອກາສີ’’ຕິ ອາຄຕໍ. ເຕສໍ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ¶ ສໍສຣນ຺ຕານໍເຍວ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕໍ. ອຖ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖາ ອຠິສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕວຣຘມ຺ມຈກ຺ໂກ ຣາຊຄຫໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ເວຬຸວເນ ມຫາວິຫາເຣ ວິຫຣຕິ.

ເຕນ ຈ ສມເຍນ ຣາຊຄເຫ ຘນເສຏ຺ຐິສ຺ສ ຘີຕາ ອຕ຺ຕໂນ ທາເສນ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຖວໍ ກຕ຺ວາ ຎາຕເກຫິ ຠີຕາ ຫຕ຺ຖສາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ວສນ຺ຕີ ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ຄພ຺ຠໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຣິປກ຺ກຄພ຺ຠາ ‘‘ຎາຕິຆຣໍ ¶ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຊາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄເຍວ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິຕ຺ວາ ສາມິນາ ນິວຕ຺ຕິຕາ ປຸພ຺ເພ ວສິຕຏ຺ຐາເນ ວສນ຺ຕີ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປນ຺ເຖ ຊາຕຕ຺ຕາ ປນ຺ຖໂກຕິ, ນາມໍ ອກາສິ. ຕສ຺ມິໍ ອາຘາວິຕ຺ວາ ວິຘາວິຕ຺ວາ ວິຈຣຓກາເລ ຕເມວ ປຏິຈ຺ຈ ທຸຕິຍໍ ຄພ຺ຠໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ປຣິປກ຺ກຄພ຺ຠາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິຕ຺ວາ ສາມິນາ ນິວຕ຺ຕິຕາ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມຫາປນ຺ຖໂກຕິ ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ຈູຬປນ຺ຖໂກຕິ ນາມໍ ກຕ຺ວາ ຍຖາວສິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ວສນ຺ຕີ ອນຸກ຺ກເມນ ທາຣເກສຸ ວຑ຺ຒນ຺ເຕສຸ ເຕຫິ, ‘‘ອມ຺ມ, ອຍ຺ຍກກຸລໍ ໂນ ທສ຺ເສຫີ’’ຕິ ນິພຸນ຺ຘິຍມານາ ທາຣເກ ມາຕາປິຕູນໍ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທາຣກາ ຘນເສຏ຺ຐິໂນ ເຄເຫ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ເຕສຸ ຈູຬປນ຺ຖໂກ ອຕິທຫໂຣ. ມຫາປນ຺ຖໂກ ປນ ອຍ຺ຍເກນ ສທ຺ຘິໍ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ຄໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ສຫ ທສ຺ສເນນ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ປພ຺ພຊິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ປິຕາມຫໍ ອາປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ສຕ຺ຖຸ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຕໍ ປພ຺ພາເຊສິ. ໂສ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ພຫຸໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓວສ຺ໂສ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ໂຍນິໂສມນສິກາເຣ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິເສສໂຕ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣູປຊ຺ຌານານໍ ລາຠີ ຫຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອິຕິ ໂສ ສຎ຺ຎາວິວຏ຺ຏກຸສລານໍ ອຄ຺ໂຄ ຊາໂຕ. ໂສ ຌານສຸເຂນ ຜລສຸເຂນ ວີຕິນາເມນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຘິຄຕສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຎ຺ຊາຕໂສມນສ຺ໂສ ສີຫນາທໍ ນທນ຺ໂຕ –

໕໑໐.

‘‘ຍທາ ປຐມມທ຺ທກ຺ຂິໍ, ສຕ຺ຖາຣມກຸໂຕຠຍໍ;

ຕໂຕ ເມ ອຫຸ ສໍເວໂຄ, ປສ຺ສິຕ຺ວາ ປຸຣິສຸຕ຺ຕມໍ.

໕໑໑.

‘‘ສິຣິໍ ຫຕ຺ເຖຫິ ປາເທຫິ, ໂຍ ປຓາເມຍ຺ຍ ອາຄຕໍ;

ເອຕາທິສໍ ໂສ ສຕ຺ຖາຣໍ, ອາຣາເຘຕ຺ວາ ວິຣາຘເຍ.

໕໑໒.

‘‘ຕທາຫໍ ¶ ປຸຕ຺ຕທາຣຎ຺ຈ, ຘນຘຎ຺ຎຎ຺ຈ ຉຑ຺ຑຍິໍ;

ເກສມສ຺ສູນິ ເຉເທຕ຺ວາ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ.

໕໑໓.

‘‘ສິກ຺ຂາສາຊີວສມ຺ປນ຺ໂນ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ສຸສໍວຸໂຕ;

ນມສ຺ສມາໂນ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ວິຫາສິໍ ອປຣາຊິໂຕ.

໕໑໔.

‘‘ຕໂຕ ¶ ¶ ເມ ປຓິຘີ ອາສິ, ເຈຕໂສ ອຠິປຕ຺ຖິໂຕ;

ນ ນິສີເທ ມຸຫຸຕ຺ຕມ຺ປິ, ຕຓ຺ຫາສລ຺ເລ ອນູຫເຕ.

໕໑໕.

‘‘ຕສ຺ສ ເມວໍ ວິຫຣໂຕ, ປສ຺ສ ວີຣິຍປຣກ຺ກມໍ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ.

໕໑໖.

‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຊານາມິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ວິໂສຘິຕໍ;

ອຣຫາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍມ຺ຫິ, ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ນິຣູປຘິ.

໕໑໗.

‘‘ຕໂຕ ຣຕ຺ຍາວິວສາເນ, ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນໍ ປຕິ;

ສພ຺ພໍ ຕຓ຺ຫໍ ວິໂສເສຕ຺ວາ, ປລ຺ລງ຺ເກນ ອຸປາວິສິ’’ນ຺ຕິ. – ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ;

ຕຕ຺ຖ ຍທາຕິ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ. ປຐມນ຺ຕິ ອາທິໂຕ. ອທ຺ທກ຺ຂິນ຺ຕິ ປສ຺ສິໍ, ສຕ຺ຖາຣນ຺ຕິ, ຠຄວນ຺ຕໍ. ອກຸໂຕຠຍນ຺ຕິ ນິພ຺ຠຍໍ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ສພ຺ເພສໍ ຠຍເຫຕູນໍ ໂພຘິມູເລເຍວ ປຫີນຕ຺ຕາ ກຸໂຕຈິປິ ຠຍາຠາວໂຕ ອກຸໂຕຠຍໍ ນິພ຺ຠຍໍ, ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊວິສາຣທໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກປຣມຕ຺ເຖຫິ ເວເນຍ຺ຍານໍ ຍຖາຣຫມນຸສາສນໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ມຍ຺ຫໍ ປິຕາມເຫນ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍາຍ ເວລາຍ ສພ຺ພປຐມໍ ປສ຺ສິໍ, ຕໍ ປຸຣິສຸຕ຺ຕມໍ ສເທວເກ ໂລເກ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄລໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຕໂຕ ທສ຺ສນເຫຕຸ ຕໂຕ ທສ຺ສນໂຕ ປຈ຺ຉາ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ທຏ຺ຐຸໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ໂສຕຸໍ ນາລຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ມຍ຺ຫໍ ສໍເວໂຄ ອຫຸ ສໂຫຕ຺ຕປ຺ປໍ ຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ອຸປ຺ປນ຺ນສໍເວໂຄ ປນາຫໍ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ ສິຣິໍ ຫຕ຺ເຖຫີຕິ ຄາຖາຍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ວິຠວຕ຺ຖິໂກ ປຸຣິໂສ ‘‘ອຸປຏ຺ຐາຍິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຕວ ສນ຺ຕິເກ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສວິຄ຺ຄຫໍ ສິຣິໍ ສຍເນ ອຸປຄຕໍ ຫຕ຺ເຖຫິ ຈ ປາເທຫິ ຈ ໂກຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ປຓາເມຍ຺ຍ ນີຫເຣຍ຺ຍ, ໂສ ຕຖາຣູໂປ ອລກ຺ຂິກປຸຣິໂສ ເອຕາທິສໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ນວເມ ຂເຓ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ວິຣາຘເຍ ຕສ຺ສ ໂອວາທາກຣເຓນ ຕໍ ວິຣຊ຺ເຌຍ຺ຍ, ອຫໍ ປເນວໍ ນ ກໂຣມີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕນາຫ ‘‘ຕທາຫໍ…ເປ… ອນຄາຣິຍ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຉຑ຺ຑຍິນ຺ຕິ, ປຊຫິໍ. ‘‘ຉຑ຺ຑິຍ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ນນຸ ອຍໍ ເຖໂຣ ທາຣປຣິຄ຺ຄຫໍ ອກຕ຺ວາວ ປພ຺ພຊິໂຕ, ໂສ ກສ຺ມາ ‘‘ປຸຕ຺ຕທາຣຎ຺ຈ ¶ ຉຑ຺ຑຍິ’’ນ຺ຕິ ອໂວຈາຕິ? ຍຖາ ນາມ ປຸຣິໂສ ອນິພ຺ພຕ຺ຕຜລເມວ ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ອຈ຺ຉິນ຺ເນ ຕໂຕ ລທ຺ຘຜເລຫິ ປຣິຫີໂນ ນາມ ໂຫຕິ. ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ສິກ຺ຂາສາຊີວສມາປນ຺ໂນຕິ ຍາ ອຘິສີລສິກ຺ຂາ, ຕາຍ ຈ, ຍຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູ ສຫ ຊີວນ຺ຕິ, ເອກຊີວິກາ ¶ ສຠາຄວຸຕ຺ຕິໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕນ ຠຄວຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕສິກ຺ຂາປທສງ຺ຂາເຕນ ສາຊີເວນ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕ ສິກ຺ຂນຠາເວນ ¶ ສມງ຺ຄີຠູໂຕ, ສິກ຺ຂໍ ປຣິປູເຣນ຺ໂຕ ສາຊີວຎ຺ຈ ອວີຕິກ຺ກມນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຕທຸຠຍໍ ສມ຺ປາເທນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ສຸວິສຸທ຺ເຘ ປາຕິໂມກ຺ເຂ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕິ. ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ສຸສໍວຸໂຕຕິ ມນຈ຺ຉຏ຺ເຐສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ສຸຏ຺ຐຸ ສໍວຸໂຕ. ຣູປາທິວິສເຍສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນການໍ ອຠິຊ຺ຌາທີນໍ ປວຕ຺ຕິນິວາຣຓວເສນ ສຕິກວາເຏນ ສຸປິຫິຕຈກ຺ຂາທິທ຺ວາໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສີລສມ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສເນນ ອິຕຣສີລມ຺ປິ ອຕ຺ຖໂຕ ທສ຺ສິຕເມວ ໂຫຕີຕິ ເຖໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລສມ຺ປທໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ນມສ຺ສມາໂນ ສມ຺ພຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິຠາວນານຸໂຍຄມາຫ. ວິຫາສິໍ ອປຣາຊິໂຕຕິ ກິເລສມາຣາທີຫິ ອປຣາຊິໂຕ ເອວ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣິໍ, ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິ, ຕາວ ເຕຫິ ອນຠິຠູໂຕ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ເຕ ອຠິຠວນ຺ໂຕ ເອວ ວິຫາສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໂຕຕິ ຕສ຺ມາ, ຍສ຺ມາ ສຸວິສຸທ຺ຘສີໂລ ສຕ຺ຖຣິ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ ກິເລສາຠິຠວນປຏິປຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ຐິໂຕ, ຕສ຺ມາ. ປຓິຘີຕິ ປຓິຘານໍ. ຕໂຕ ວາ ຈິຕ຺ຕາຠິນີຫາໂຣ. ອາສີຕິ ອໂຫສິ. ເຈຕໂສ ອຠິປຕ຺ຖິໂຕຕິ, ມມ ຈິຕ຺ເຕນ ອິຈ຺ຉິໂຕ. ກີທິໂສ ປນ ໂສຕິ ອາຫ ‘‘ນ ນິສີເທ ມຸຫຸຕ຺ຕມ຺ປິ, ຕຓ຺ຫາສລ຺ເລ ອນູຫເຕ’’ຕິ. ‘‘ອຄ຺ຄມຄ຺ຄສຓ຺ຑາເສນ ມມ ຫທຍໂຕ ຕຓ຺ຫາສລ຺ເລ ອນຸທ຺ຘເຏ ມຸຫຸຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ນິສີເທ, ນິສຊ຺ຊໍ ນ ກປ຺ເປຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ເມ ຈິຕ຺ຕາຠິນີຫາໂຣ ອໂຫສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ຠາວນໍ ຠາວຍິຕ຺ວາ ຐານຈງ຺ກເມເຫວ ຣຕ຺ຕິໍ ວີຕິນາເມນ຺ໂຕ ອຣູປສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ຌານງ຺ຄມຸເຂນ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉາກາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕສ຺ສ ເມ’’ຕິອາທິ. ນິຣູປຘີຕິ ກິເລສຸປຘິອາທີນໍ ອຠາເວນ ນິຣຸປຘິ. ຣຕ຺ຍາວິວສາເນຕິ ຣຕ຺ຕິຠາຄສ຺ສ ວິຄມເນ ¶ ວິຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ. ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນໍ ປຕີຕິ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນໍ ລກ຺ຂຓໍ ກຕ຺ວາ. ສພ຺ພໍ ຕຓ຺ຫນ຺ຕິ ກາມຕຓ຺ຫາທິເຠທໍ ສພ຺ພໍ ຕຓ຺ຫາໂສຕໍ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ວິໂສເສຕ຺ວາ ສຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕຓ຺ຫາສລ຺ເລ ອນູຫເຕ ນ ນິສີເທ’’ຕິ, ປຏິຎ຺ຎາຍ ໂມຈິຕຕ຺ຕາ. ປລ຺ລງ຺ເກນ ອຸປາວິສິນ຺ຕິ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສີທິນ຺ຕິ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ມຫາປນ຺ຖກຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຏ຺ຐກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ນວກນິປາໂຕ

໑. ຠູຕຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ນວກນິປາເຕ ¶ ¶ ຍທາ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ຠູຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ປຸຎ຺ຎໍ ອຸປຈິນນ຺ໂຕ ສິທ຺ຘຕ຺ຖສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ¶ ເສໂນຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ‘‘ອຸສຠໍ ປວຣ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ຈຕູຫິ ຄາຖາຫິ ອຠິຕ຺ຖວິ.

ໂສ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາເກຕນຄຣສ຺ສ ທ຺ວາຣຄາເມ ມຫາວິຠວສ຺ສ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ເສຏ຺ຐິໂນ ຊາຕາ ຊາຕາ ທາຣກາ ພທ຺ຘາຆາເຕນ ເອເກນ ຍກ຺ເຂນ ຂາທິຕາ, ອິມສ຺ສ ປນ ປຈ຺ຉິມຠວິກຕ຺ຕາ ຠູຕາ ອາຣກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ຍກ຺ໂຂ ປນ ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄໂຕ, ປຸນ ນາຄມາສິ. ນາມກຣຓທິວເສ ຈສ຺ສ ‘‘ເອວໍ ກເຕ ອມນຸສ຺ສາ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕາ ປຣິຫເຣຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ຠູໂຕຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ໂສ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ຎພເລນ ອນນ຺ຕຣາໂຍ ວຑ຺ຒິ, ຕສ຺ສ ‘‘ຕໂຍ ປາສາທາ ອເຫສຸ’’ນ຺ຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ຍສສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິຠວກິຕ຺ຕເນ ວິຍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂສ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຣິ ສາເກເຕ ວສນ຺ເຕ ອຸປາສເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຫາຣໍ ຄໂຕ. ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຊກຣຓິຍາ ນາມ ນທິຍາ ຕີເຣ ເລເຓ ວສນ຺ໂຕ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໑.໗.໒໐-໒໘) –

‘‘ອຸສຠໍ ປວຣໍ ວີຣໍ, ມເຫສິໍ ວິຊິຕາວິນໍ;

ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ໂກ ທິສ຺ວາ ນປ຺ປສີທຕິ.

‘‘ຫິມວາ ວາປຣິເມຍ຺ໂຍ, ສາຄໂຣວ ທຸຣຸຕ຺ຕໂຣ;

ຕເຖວ ຌານໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ, ໂກ ທິສ຺ວາ ນປ຺ປສີທຕິ.

‘‘ວສຸຘາ ¶ ຍຖາປ຺ປເມຍ຺ຍາ, ຈິຕ຺ຕາ ວນວຏໍສກາ;

ຕເຖວ ສີລໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ, ໂກ ທິສ຺ວາ ນປ຺ປສີທຕິ.

‘‘ອນິລຎ຺ຊສາສງ຺ຂຸພ຺ໂຠ ¶ , ຍຖາກາໂສ ອສງ຺ຂິໂຍ;

ຕເຖວ ຎາຓໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ, ໂກ ທິສ຺ວາ ນປ຺ປສີທຕິ.

‘‘ອິມາຫິ ຈຕຸຄາຖາຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເສນສວ຺ຫໂຍ;

ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐໍ ຖວິຕ຺ວານ, ສິທ຺ຘຕ຺ຖໍ ອປຣາຊິຕໍ.

‘‘ຈຕຸນ຺ນວຸຕິກປ຺ປານິ, ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນຸປປຊ຺ຊຖ;

ສຸຄຕິໍ ສຸຂສມ຺ປຕ຺ຕິໍ, ອນຸໂຠສິມນປ຺ປກໍ.

‘‘ຈຕຸນ຺ນວຸຕິໂຕ ກປ຺ເປ, ຖວິຕ຺ວາ ໂລກນາຍກໍ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ໂຖມນາຍ ອິທໍ ຜລໍ.

‘‘ຈາຕຸທ຺ທສມ຺ຫິ ກປ຺ປມ຺ຫິ, ຈຕຸໂຣ ອາສຸມຸຄ຺ຄຕາ;

ສຕ຺ຕຣຕນສມ຺ປນ຺ນາ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ມຫພ຺ພລາ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອປເຣນ ສມເຍນ ຎາຕີນໍ ອນຸກມ຺ປາຍ ສາເກຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕິປາຫໍ ເຕຫິ ອຸປຏ຺ຐິຍມາໂນ ອຎ຺ຊນວເນ ວສິຕ຺ວາ ປຸນ ອຕ຺ຕນາ ວສິຕຏ຺ຐານເມວ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ຄມນາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ຎາຕກາ ‘‘ອິເຘວ, ຠນ຺ເຕ, ວສຖ, ຕຸມ຺ເຫປິ ນ ກິລມິສ຺ສຖ, ມຍມ຺ປິ ປຸຎ຺ເຎນ ວຑ຺ຒິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຖຣໍ ຍາຈິໍສຸ. ເຖໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ວິເວກາຠິຣຕິໍ ຕຕ຺ຖ ຈ ຜາສຸວິຫາຣໍ ປກາເສນ຺ໂຕ –

໕໑໘.

‘‘ຍທາ ທຸກ຺ຂໍ ຊຣາມຣຓນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ, ອວິທ຺ທສູ ຍຕ຺ຖ ສິຕາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ;

ທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ຎາຍ ສໂຕວ ຌາຍຕິ, ຕໂຕ ຣຕິໍ ປຣມຕຣໍ ນ ວິນ຺ທຕິ.

໕໑໙.

‘‘ຍທາ ທຸກ຺ຂສ຺ສາວຫນິໍ ວິສຕ຺ຕິກໍ, ປປຎ຺ຈສງ຺ຆາຕທຸຂາຘິວາຫິນິໍ;

ຕຓ຺ຫໍ ປຫນ຺ຕ຺ວານ ສໂຕວ ຌາຍຕິ, ຕໂຕ ຣຕິໍ ປຣມຕຣໍ ນ ວິນ຺ທຕິ.

໕໒໐.

‘‘ຍທາ ¶ ສິວໍ ທ຺ເວຈຕຸຣງ຺ຄຄາມິນໍ, ມຄ຺ຄຸຕ຺ຕມໍ ສພ຺ພກິເລສໂສຘນໍ;

ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສິຕ຺ວ ສໂຕວ ຌາຍຕິ, ຕໂຕ ຣຕິໍ ປຣມຕຣໍ ນ ວິນ຺ທຕິ.

໕໒໑.

‘‘ຍທາ ¶ ອໂສກໍ ວິຣຊໍ ອສງ຺ຂຕໍ, ສນ຺ຕໍ ປທໍ ສພ຺ພກິເລສໂສຘນໍ;

ຠາເວຕິ ສຎ຺ໂຎຊນພນ຺ຘນຈ຺ຉິທໍ, ຕໂຕ ຣຕິໍ ປຣມຕຣໍ ນ ວິນ຺ທຕິ.

໕໒໒.

‘‘ຍທາ ນເຠ ຄຊ຺ຊຕິ ເມຆທຸນ຺ທຸຠິ, ຘາຣາກຸລາ ວິຫຄປເຖ ສມນ຺ຕໂຕ;

ຠິກ຺ຂູ ຈ ປພ຺ຠາຣຄໂຕວ ຌາຍຕິ, ຕໂຕ ຣຕິໍ ປຣມຕຣໍ ນ ວິນ຺ທຕິ.

໕໒໓.

‘‘ຍທາ ¶ ນທີນໍ ກຸສຸມາກຸລານໍ, ວິຈິຕ຺ຕ-ວາເນຍ຺ຍ-ວຏໍສການໍ;

ຕີເຣ ນິສິນ຺ໂນ ສຸມໂນວ ຌາຍຕິ, ຕໂຕ ຣຕິໍ ປຣມຕຣໍ ນ ວິນ຺ທຕິ.

໕໒໔.

‘‘ຍທາ ນິສີເຖ ຣຫິຕມ຺ຫິ ການເນ, ເທເວ ຄຬນ຺ຕມ຺ຫິ ນທນ຺ຕິ ທາຐິໂນ;

ຠິກ຺ຂູ ຈ ປພ຺ຠາຣຄໂຕວ ຌາຍຕິ, ຕໂຕ ຣຕິໍ ປຣມຕຣໍ ນ ວິນ຺ທຕິ.

໕໒໕.

‘‘ຍທາ ວິຕກ຺ເກ ອຸປຣຸນ຺ຘິຍຕ຺ຕໂນ, ນຄນ຺ຕເຣ ນຄວິວຣໍ ສມສ຺ສິໂຕ;

ວີຕທ຺ທໂຣ ວີຕຂິໂລວ ຌາຍຕິ, ຕໂຕ ຣຕິໍ ປຣມຕຣໍ ນ ວິນ຺ທຕິ.

໕໒໖.

‘‘ຍທາ ສຸຂີ ມລຂິລໂສກນາສໂນ,

ນິຣຄ຺ຄໂຬ ນິພ຺ພນໂຖ ວິສລ຺ໂລ;

ສພ຺ພາສເວ ພ຺ຍນ຺ຕິກໂຕວ ຌາຍຕິ,

ຕໂຕ ຣຕິໍ ປຣມຕຣໍ ນ ວິນ຺ທຕີ’’ຕິ. – ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ;

ຕຕ຺ຖາຍໍ ¶ ປທໂຍຊນາມຸເຂນ ປຐມຄາຖາຍ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ – ຂນ຺ຘານໍ ປຣິປາໂກ ຊຣາ. ເຠໂທ ມຣຓໍ. ຊຣາມຣຓສີເສນ ເຈຕ຺ຖ ຊຣາມຣຓວນ຺ໂຕ ຘມ຺ມາ ຄຫິຕາ. ‘‘ຕຍິທໍ ຊຣາມຣຓໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ອວິທ຺ທສູ ຍຖາຠູຕໍ ອຊານນ຺ຕາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ຍຕ຺ຖ ຍສ຺ມິໍ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘປຎ຺ຈເກ ສິຕາ ປຏິພນ຺ຘາ ອລ຺ລີນາ, ຕໍ ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ທຸກ຺ຂໍ, ນ ອິໂຕ ຠິຍ຺ໂຍ’’ຕິ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາສຫິຕາຍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ປຣິຊານິຕ຺ວາ, ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ, ປຓ຺ຑິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ, ຍທາ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌາເນນ ຌາຍຕິ. ຕໂຕ ວິປສ຺ສນາຣຕິໂຕ ມຄ຺ຄຜລຣຕິໂຕ ຈ ປຣມຕຣໍ ອຸຕ຺ຕມຕຣໍ ຣຕິໍ ນ ວິນ຺ທຕິ ນປ຺ປຏິລຠຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ຍໂຕ ຍໂຕ ສມ຺ມສຕິ, ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍພ຺ພຍໍ;

ລຠຕີ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ, ອມຕໍ ຕໍ ວິຊານຕໍ.

‘‘ປຐພ຺ຍາ ເອກຣຊ຺ເຊນ, ສຄ຺ຄສ຺ສ ຄມເນນ ວາ;

ສພ຺ພໂລກາຘິປຈ຺ເຈນ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ວຣ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໓໗໔, ໑໗໘);

ເອວໍ ¶ ປຣິຎ຺ຎາຠິສມຍມຸເຂນ ວິເວກຣຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ປຫານາຠິສມຍາທິມຸເຂນປິ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ທຸຕິຍາທິກາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ. ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂສ຺ສາວຫນິນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອາຍຕິໍ ປວຕ຺ຕິໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິສຕ຺ຕິກນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫໍ. ສາ ຫິ ວິສຕາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ວິສາລາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ວິສຏາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ວິສກ຺ກຕີຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ວິສໍ ຫຣຕີຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ວິສໍວາທິກາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ວິສມູລາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ວິສຜລາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ວິສປຣິໂຠຄາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາ, ວິສາລາ ວາ ປນ ສາ ຕຓ຺ຫາ ຣູເປ ສທ຺ເທ ຄນ຺ເຘ ຣເສ ໂຜຏ຺ຐພ຺ເພ ຘມ຺ເມ ກຸເລ ¶ ຄເຓ ວິຕ຺ຖຏາຕິ ວິສຕ຺ຕິກາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປປຎ຺ຈສງ຺ຆາຕທຸຂາຘິວາຫິນິນ຺ຕິ ສຕ຺ຕສນ຺ຕານໍ ສໍສາເຣ ປປຎ຺ເຈນ຺ຕິ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ຕີຕິ ປປຎ຺ຈາ, ຣາຄາທໂຍ ມານາທໂຍ ຈ. ເຕ ເອວ ປວຕ຺ຕິທຸກ຺ຂສ຺ສ ສງ຺ຆາຕຏ຺ເຐນ ສງ຺ຆາຕາ, ສທຣຖປຣິຬາຫສຠາວຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂຎ຺ຈາຕິ ປປຎ຺ຈສງ຺ຆາຕທຸຂໍ, ຕສ຺ສ ອຘິວາຫໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕນໂຕ ປປຎ຺ຈສງ຺ຆາຕທຸຂາຘິວາຫິນີ. ຕໍ ຕຓ຺ຫໍ ປຫນ຺ຕ຺ວານາຕິ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ.

ສິວນ຺ຕິ ¶ ເຂມໍ, ອເຂມກຣານໍ ກິເລສານໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທເນນ ເຕຫິ ອນຸປທ຺ທຸຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທີນໍ ວເສນ ທ຺ວິຈຕຸຣງ຺ໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ອຣິເຍ ນິພ຺ພານໍ ຄເມຕີຕິ ທ຺ເວຈຕຸຣງ຺ຄຄາມິນໍ, ຄາຖາສຸຂຕ຺ຖຎ຺ເຈຕ຺ຖ ວິຠຕ຺ຕິອໂລໂປ ກໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຣູປູປປຕ຺ຕິມຄ຺ຄາທີສຸ ສພ຺ເພສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຕາ ມຄ຺ຄຸຕ຺ຕມໍ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ມຄ຺ຄານຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ເສຏ຺ໂຐ’’ຕິອາທິ (ຘ. ປ. ໒໗໓). ສພ຺ເພຫິ ກິເລສມເລຫິ ສຕ຺ຕານໍ ໂສຘນໂຕ ສພ຺ພກິເລສໂສຘນໍ. ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສິຕ຺ວາຕິ ປຏິເວຘປຎ຺ຎາຍ ຠາວນາຠິສມຍວເສນ ອຠິສເມຈ຺ຈ.

ໂສກເຫຕູນໍ ອຠາວໂຕ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຈ ໂສກາຠາວເຫຕຸໂຕ ນຕ຺ຖິ ເອຕ຺ຖ ໂສໂກຕິ ອໂສກໍ. ຕຖາ ວິຄຕຣາຄາທິຣຊຕ຺ຕາ ວິຣຊໍ. ນ ເກນຈິ ປຈ຺ຈເຍນ ສງ຺ຂຕນ຺ຕິ ອສງ຺ຂຕໍ. ສພ຺ເພສໍ ກິເລສານໍ ສພ຺ພສ຺ສ ຈ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ວູປສມຠາວໂຕ, ສໍສາຣທຸກ຺ຂທ຺ທິເຕຫິ ປຊ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພໂຕ ຈ ສນ຺ຕໍ ປທໍ. ສພ຺ເພຫິ ກິເລສມເລຫິ ສຕ຺ຕສນ຺ຕານສ຺ສ ໂສຘນນິມິຕ຺ຕໂຕ ສພ຺ພກິເລສໂສຘນໍ. ຠາເວຕີຕິ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠິສມຍວເສນ ອຠິສເມຕິ. ພຫຸກ຺ຂຕ຺ຕຸຎ຺ຫິ ນິພ຺ພານໍ ອາຣພ຺ຠ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠິສມຍໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ອາລມ຺ພເກ ລພ຺ຠມານວິເສສກໍ ອາລມ຺ພິຕພ຺ເພ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ສໍໂຍຊນສງ຺ຂາຕານໍ ພນ຺ຘນານໍ ເຉທນໂຕ ສໍໂຍຊນພນ຺ຘນຈ຺ຉິທໍ. ນິມິຕ຺ຕຎ຺ເຫຕ຺ຖ ກຕ຺ຕຸຠາເວນ ອຸປຈາຣິຕໍ, ຍຖາ ອຣິຍຠາວກຣານິ ສຈ຺ຈານິ ອຣິຍສຈ຺ຈານີຕິ. ຍຖາ ປຸຣິມຄາຖາສຸ ຍທາ ຌາຍຕິ, ຕທາ ¶ ຕໂຕ ຣຕິໍ ປຣມຕຣໍ ນ ວິນ຺ທຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເອວໍ ອິຘ ຍທາ ຠາເວຕິ, ຕທາ ຕໂຕ ຣຕິໍ ປຣມຕຣໍ ນ ວິນ຺ທຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ເອວໍ ເຖໂຣ ຈຕູຫິ ຄາຖາຫິ ອຕ຺ຕານໍ ອນຸປເນຕ຺ວາວ ຈຕຸສຈ຺ຈປຏິເວຘກິຕ຺ຕເນນ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກຣິຕ຺ວາ ອິທານິ ອຕ຺ຕນາ ວສິຕຏ຺ຐານສ຺ສ ວິວິຕ຺ຕຠາເວນ ຜາສຸຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍທາ ນເຠ’’ຕິອາທິກາ ຄາຖາ ອຠາສິ. ຕຕ຺ຖ ນເຠຕິ ອາກາເສ. ສິນິທ຺ຘຄມ຺ຠີຣນິຄ຺ໂຆສຕາຍ ເມໂຆເຍວ ທຸນ຺ທຸຠິ ເມຆທຸນ຺ທຸຠິ. ສມນ຺ຕໂຕ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕີຫິ ຘາຣາຫິ ອາກຸລາຕິ ຘາຣາກຸລາ. ວິຫຄານໍ ປກ຺ຂີນໍ ຄມນມຄ຺ຄຕ຺ຕາ ວິຫຄປເຖ ນເຠຕິ ໂຍຊນາ. ຕໂຕຕິ ຌານຣຕິໂຕ.

ກຸສຸມາກຸລານນ຺ຕິ ¶ ຕຣູຫິ ຄຬິຕກຸສຸເມຫິ ສໂມຫິຕານໍ. ວິຈິຕ຺ຕວາເນຍ຺ຍວຏໍສການນ຺ຕິ ວເນ ຊາຕຕ຺ຕາ ¶ ວາເນຍ຺ຍານິ ວນປຸປ຺ຜານິ, ວິຈິຕ຺ຕານິ ວາເນຍ຺ຍານິ ວຏໍສການິ ເອຕາສນ຺ຕິ ວິຈິຕ຺ຕວາເນຍ຺ຍວຏໍສກາ ນທິໂຍ, ຕາສໍ ນານາວິຘວນປຸປ຺ຜວຏໍສການນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມວເສນ ສຸນ຺ທໂຣ ມໂນ ເອຕສ຺ສາຕິ ສຸມໂນ ຌາຍຕິ.

ນິສີເຖຕິ ຣຕ຺ຕິຍໍ. ຣຫິຕມ຺ຫີຕິ, ຊນສມ຺ພາຘວິຣຫິເຕ ວິວິຕ຺ເຕ. ເທເວຕິ ເມເຆ. ຄຬນ຺ຕມ຺ຫີຕິ ວຸຏ຺ຐິຘາຣາໂຍ ປຄ຺ຆຣນ຺ເຕ ວສ຺ສນ຺ເຕ. ທາຐິໂນຕິ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທໂຍ ປຏິປກ຺ຂສຕ຺ຕາ. ເຕ ຫິ ທາຐາວຸຘາຕິ ‘‘ທາຐິໂນ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ນທນ຺ຕິ ທາຐິໂນຕິ ອິທມ຺ປິ ຊນວິເວກທສ຺ສນຕ຺ຖເມວ ຄຫິຕໍ.

ວິຕກ຺ເກ ອຸປຣຸນ຺ຘິຍຕ຺ຕໂນຕິ ອຕ຺ຕສນ຺ຕານປຣິຍາປນ຺ນຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ກາມວິຕກ຺ກາທິເກ ມິຈ຺ຉາວິຕກ຺ເກ ປຏິປກ຺ຂພເລນ ນິເສເຘຕ຺ວາ. ອຕ຺ຕໂນຕິ ວາ ອິທໍ ວິນ຺ທຕີຕິ ອິມິນາ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ ‘‘ຕໂຕ ຣຕິໍ ປຣມຕຣໍ ອຕ຺ຕນາ ນ ວິນ຺ທຕີ’’ຕິ. ນຄນ຺ຕເຣຕິ ປພ຺ພຕນ຺ຕເຣ. ນຄວິວຣນ຺ຕິ ປພ຺ພຕຄຸຫໍ ປພ຺ຠາຣໍ ວາ. ສມສ຺ສິໂຕຕິ ນິສ຺ສິໂຕ ອຸປຄໂຕ. ວີຕທ຺ທໂຣຕິ ວິຄຕກິເລສທຣໂຖ. ວີຕຂິໂລຕິ ປຫີນເຈໂຕຂິໂລ.

ສຸຂີຕິ ຌານາທິສຸເຂນ ສຸຂິໂຕ. ມລຂິລໂສກນາສໂນຕິ ຣາຄາທີນໍ ມລານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນຎ຺ຈ ເຈໂຕຂິລານໍ ຎາຕິວິໂຍຄາທິເຫຕຸກສ຺ສ ໂສກສ຺ສ ຈ ປຫາຍໂກ. ນິຣຄ຺ຄໂຬຕິ, ອຄ຺ຄຬໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອວິຊ຺ຊາ ນິພ຺ພານປຸຣປເວສນິວາຣຓໂຕ, ຕທຠາວໂຕ ນິຣຄ຺ຄໂຬ. ນິພ຺ພນໂຖຕິ ນິຕຓ຺ໂຫ. ວິສລ຺ໂລຕິ, ວິຄຕຣາຄາທິສລ຺ໂລ. ສພ຺ພາສເວຕິ, ກາມາສວາທິເກ ສພ຺ເພປິ ອາສເວ. ພ຺ຍນ຺ຕິກໂຕຕິ ພ຺ຍນ຺ຕິກຕາວີ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ວິຄຕນ຺ເຕ ກຕ຺ວາ ຐິໂຕ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣຕ຺ຖໍ ຍທາ ຌາຍຕິ, ຕໂຕ ຌານຣຕິໂຕ ປຣມຕຣໍ ຣຕິໍ ນ ວິນ຺ທຕີຕິ ໂຍຊນາ. ເອວໍ ປນ ວຕ຺ວາ ເຖໂຣ ອຊກຣຓີຕີຣເມວ ຄໂຕ.

ຠູຕຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນວກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ທສກນິປາໂຕ

໑. ກາຬຸທາຍິຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ທສກນິປາເຕ ¶ ¶ ¶ ອງ຺ຄາຣິໂນຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ກາຬຸທາຍິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປທຸມຸຕ຺ຕຣພຸທ຺ຘສ຺ສ ກາເລ ຫໍສວຕີນຄເຣ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ກຸລປ຺ປສາທການໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕຊ຺ຊໍ ອຠິນີຫາຣກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ເຖສິ.

ໂສ ຍາວຊີວໍ ກຸສລໍ ກຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓທິວເສ ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍເຍວ ອມຈ຺ຈເຄເຫ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກທິວສໍເຍວ ຊາໂຕຕິ ຕໍທິວສໍເຍວ ນໍ ທຸກູລຈຸມ຺ພເຏ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານໍ ນຍິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂພຘິຣຸກ຺ໂຂ, ຣາຫຸລມາຕາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ນິຘີ, ອາໂຣຫນິຍຫຕ຺ຖີ, ອສ຺ສກຓ຺ຑໂກ, ຉນ຺ໂນ ກາຬຸທາຍີຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕ ເອກທິວສໍເຍວ ຊາຕຕ຺ຕາ ສຫຊາຕາ ນາມ ອເຫສຸໍ. ອຖສ຺ສ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ສກລນຄຣສ຺ສ ອຸທຄ຺ຄຈິຕ຺ຕທິວເສ ຊາຕຕ຺ຕາ ອຸທາຍີຕ຺ເວວ ນາມໍ ອກໍສຸ, ໂຖກໍ ກາຬຘາຕຸກຕ຺ຕາ ປນ ກາຬຸທາຍີຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ໂສ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກຸມາຣກີຬໍ ກີຬນ຺ໂຕ ວຸທ຺ຘິໍ ອຄມາສິ.

ອປຣຠາເຄ ໂລກນາເຖ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕວຣຘມ຺ມຈກ຺ເກ ຣາຊຄຫໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸຣິສສຫສ຺ສປຣິວາຣໍ ເອກໍ ອມຈ຺ຈໍ ‘‘ປຸຕ຺ຕໍ ເມ ອິຘາເນຫີ’’ຕິ ເປເສສິ. ໂສ ຘມ຺ມເທສນາເວລາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິສປຣິຍນ຺ເຕ ຐິໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສປຣິໂສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອຖ ເນ ສຕ຺ຖາ ‘‘ເອຖ, ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕິ. ສພ຺ເພ ຕງ຺ຂຓໍເຍວ ອິທ຺ຘິມຍປຕ຺ຕຈີວຣຘຣາ ວສ຺ສສຏ຺ຐິກຕ຺ເຖຣາ ວິຍ ອເຫສຸໍ. ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປນ ອຣິຍາ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາວ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຣຎ຺ຎາ ປຫິຕສາສນໍ ທສພລສ຺ສ ນ ກເຖສິ. ຣາຊາ ‘‘ເນວ ຄຕພລໂກຏ຺ຐໂກ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ນ ສາສນໍ ສຸຍ຺ຍຕີ’’ຕິ ອປຣມ຺ປິ ອມຈ຺ຈໍ ປຸຣິສສຫສ຺ເສນ ¶ ເປເສສິ ¶ . ຕສ຺ມິມ຺ປິ ຕຖາ ປຏິປນ຺ເນ ອປຣນ຺ຕິ ເອວໍ ນວຫິ ອມຈ຺ເຈຫິ ສທ຺ຘິໍ ນວ ປຸຣິສສຫສ຺ສານິ ເປເສສິ ສພ຺ເພ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ.

ອຖ ຣາຊາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ຊນາ ມຍິ ສິເນຫາຠາເວນ ທສພລສ຺ສ ອິຘາຄມນຕ຺ຖາຍ ນ ກິຎ຺ຈິ ກຖຍິໍສຸ, ອຍໍ ໂຂ ປນ ອຸທາຍີ ທສພເລນ ສມວໂຍ ສຫປໍສຸກີຬິໂກ, ມຍິ ຈ ສິເນຫວາ, ອິມໍ ເປເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ປຸຣິສສຫສ຺ສປຣິວາໂຣ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທສພລໍ ອາເນຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເປເສສິ. ໂສ ປນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ສຈາຫໍ, ເທວ, ປພ຺ພຊິຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມິ, ເອວາຫໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອິຘາເນສ຺ສາມີ’’ຕິ ¶ ວຕ຺ວາ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກຕ຺ວາ ມມ ປຸຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນາເວລາຍ ປຣິສປຣິຍນ຺ເຕ ຐິໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສປຣິວາໂຣ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ເອຫິຠິກ຺ຂຸຠາເວ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໑.໔.໔໘-໖໓) –

‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕຣພຸທ຺ຘສ຺ສ, ໂລກເຊຏ຺ຐສ຺ສ ຕາທິໂນ;

ອທ຺ຘານໍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ, ຈຣໂຕ ຈາຣິກໍ ຕທາ.

‘‘ສຸຜຸລ຺ລໍ ປທຸມໍ ຄຍ຺ຫ, ອຸປ຺ປລໍ ມລ຺ລິກຎ຺ຈຫໍ;

ປຣມນ຺ນໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ອທາສິໍ ສຕ຺ຖຸໂນ ອຫໍ.

‘‘ປຣິຠຸຎ຺ຊິ ມຫາວີໂຣ, ປຣມນ຺ນໍ ສຸໂຠຊນໍ;

ຕຎ຺ຈ ປຸປ຺ຜໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ຊນສ຺ສ ສມ຺ປທສ຺ສຍິ.

‘‘ອິຏ຺ຐໍ ກນ຺ຕໍ ປິຍໍ ໂລເກ, ຊລຊໍ ປຸປ຺ຜມຸຕ຺ຕມໍ;

ສຸທຸກ຺ກຣໍ ກຕໍ ເຕນ, ໂຍ ເມ ປຸປ຺ຜໍ ອທາສິທໍ.

‘‘ໂຍ ປຸປ຺ຜມຠິໂຣເປສິ, ປຣມນ຺ນຎ຺ຈທາສິ ເມ;

ຕມຫໍ ກິຕ຺ຕຍິສ຺ສາມິ, ສຸຓາຖ ມມ ຠາສໂຕ.

‘‘ທສ ອຏ຺ຐ ຈກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂສ, ເທວຣຊ຺ຊໍ ກຣິສ຺ສຕິ;

ອຸປ຺ປລໍ ປທຸມຎ຺ຈາປິ, ມລ຺ລິກຎ຺ຈ ຕທຸຕ຺ຕຣິ.

‘‘ອສ຺ສ ປຸຎ຺ຎວິປາເກນ, ທິພ຺ພຄນ຺ຘສມາຍຸຕໍ;

ອາກາເສ ຉທນໍ ກຕ຺ວາ, ຘາຣຍິສ຺ສຕິ ຕາວເທ.

‘‘ປຎ຺ຈວີສຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸຎ຺ຈ ¶ , ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຠວິສ຺ສຕິ;

ປຖພ຺ຍາ ຣຊ຺ຊໍ ປຎ຺ຈສຕໍ, ວສຸຘໍ ອາວສິສ຺ສຕິ.

‘‘ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສມ຺ຫິ, ໂອກ຺ກາກກຸລສມ຺ຠໂວ;

ໂຄຕໂມ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ສກກມ຺ມາຠິຣທ຺ໂຘ ¶ ໂສ, ສຸກ຺ກມູເລນ ໂຈທິໂຕ;

ສກ຺ຍານໍ ນນ຺ທິຊນໂນ, ຎາຕິພນ຺ຘຸ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ໂສ ປຈ຺ຉາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວານ, ສຸກ຺ກມູເລນ ໂຈທິໂຕ;

ສພ຺ພາສເວ ປຣິຎ຺ຎາຍ, ນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕິນາສໂວ.

‘‘ປຏິສມ຺ຠິທມນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ, ກຕກິຈ຺ຈມນາສວໍ;

ໂຄຕໂມ ໂລກພນ຺ຘຸ ຕໍ, ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສ຺ສຕິ.

‘‘ປຘານປຫິຕຕ຺ໂຕ ໂສ, ອຸປສນ຺ໂຕ ນິຣູປຘິ;

ອຸທາຍີ ນາມ ນາເມນ, ເຫສ຺ສຕິ ສຕ຺ຖຸ ສາວໂກ.

‘‘ຣາໂຄ ໂທໂສ ຈ ໂມໂຫ ຈ, ມາໂນ ມກ຺ໂຂ ຈ ຘໍສິໂຕ;

ສພ຺ພາສເວ ປຣິຎ຺ຎາຍ, ວິຫຣາມິ ອນາສໂວ.

‘‘ໂຕສຍິຎ຺ຈາປິ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ອາຕາປີ ນິປໂກ ອຫໍ;

ປສາທິໂຕ ຈ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສິ ມໍ.

‘‘ປຏິສມ຺ຠິທາ ຈຕສ຺ໂສ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ‘‘ນ ຕາວາຍໍ ທສພລສ຺ສ ກຸລນຄຣໍ ຄນ຺ຕຸໍ ກາໂລ, ວສນ຺ເຕ ປນ ອຸປຄເຕ ປຸປ຺ຜິເຕສຸ ວນສຓ຺ເຑສຸ ຫຣິຕຕິຓສຎ຺ຉນ຺ນາຍ ຠູມິຍາ ຄມນກາໂລ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ກາລໍ ປຏິມາເນນ຺ໂຕ ວສນ຺ເຕ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ສຕ຺ຖຸ ກຸລນຄຣໍ ຄນ຺ຕຸໍ ຄມນມຄ຺ຄວຓ຺ຓໍ ສໍວຓ຺ເຓນ຺ໂຕ –

໕໒໗.

‘‘ອງ຺ຄາຣິໂນ ທານິ ທຸມາ ຠທນ຺ເຕ, ຜເລສິໂນ ຉທນໍ ວິປ຺ປຫາຍ;

ເຕ ອຈ຺ຈິມນ຺ໂຕວ ປຠາສຍນ຺ຕິ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ຠາຄີຣສານໍ.

໕໒໘.

‘‘ທຸມານິ ¶ ຜຸລ຺ລານິ ມໂນຣມານິ, ສມນ຺ຕໂຕ ສພ຺ພທິສາ ປວນ຺ຕິ;

ປຕ຺ຕໍ ປຫາຍ ຜລມາສສານາ, ກາໂລ ອິໂຕ ປກ຺ກມນາຍ ວີຣ.

໕໒໙.

‘‘ເນວາຕິສີຕໍ ນ ປນາຕິອຸຓ຺ຫໍ, ສຸຂາ ອຸຕຸ ອທ຺ຘນິຍາ ຠທນ຺ເຕ;

ປສ຺ສນ຺ຕຸ ຕໍ ສາກິຍາ ໂກຬິຍາ ຈ, ປຈ຺ຉາມຸຂໍ ໂຣຫິນິຍໍ ຕຣນ຺ຕໍ.

໕໓໐.

‘‘ອາສາຍ ກສເຕ ເຂຕ຺ຕໍ, ພີຊໍ ອາສາຍ ວປ຺ປຕິ;

ອາສາຍ ວາຓິຊາ ຍນ຺ຕິ, ສມຸທ຺ທໍ ຘນຫາຣກາ;

ຍາຍ ອາສາຍ ຕິຏ຺ຐາມິ, ສາ ເມ ອາສາ ສມິຊ຺ຌຕຸ.

໕໓໑.

‘‘ປຸນປ຺ປຸນຎ຺ເຈວ ວປນ຺ຕິ ພີຊໍ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ວສ຺ສຕິ ເທວຣາຊາ;

ປຸນປ຺ປຸນໍ ເຂຕ຺ຕໍ ກສນ຺ຕິ ກສ຺ສກາ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ຘຎ຺ຎມຸເປຕິ ຣຏ຺ຐໍ.

໕໓໒.

‘‘ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈນກາ ຈຣນ຺ຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ທານປຕີ ທທນ຺ຕິ;

ປຸນປ຺ປຸນໍ ທານປຕີ ທທິຕ຺ວາ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ສຄ຺ຄມຸເປນ຺ຕິ ຐານໍ.

໕໓໓.

‘‘ວີໂຣ ¶ ¶ ຫເວ ສຕ຺ຕຍຸຄໍ ປຸເນຕິ, ຍສ຺ມິໍ ກຸເລ ຊາຍຕິ ຠູຣິປຎ຺ໂຎ;

ມຎ຺ຎາມຫໍ ສກ຺ກຕິ ເທວເທໂວ, ຕຍາ ຫິ ຊາໂຕ ມຸນິ ສຈ຺ຈນາໂມ.

໕໓໔.

‘‘ສຸທ຺ໂຘທໂນ ນາມ ປິຕາ ມເຫສິໂນ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ມາຕາ ປນ ມາຍນາມາ;

ຍາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຣິຫຣິຍ ກຸຈ຺ຉິນາ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ຕິທິວມ຺ຫິ ໂມທຕິ.

໕໓໕.

‘‘ສາ ໂຄຕມີ ກາລກຕາ ອິໂຕ ຈຸຕາ, ທິພ຺ເພຫິ ກາເມຫິ ສມງ຺ຄິຠູຕາ;

ສາ ໂມທຕິ ກາມຄຸເຓຫິ ປຎ຺ຈຫິ, ປຣິວາຣິຕາ ເທວຄເຓຫິ ເຕຫິ.

໕໓໖.

‘‘ພຸທ຺ຘສ຺ສ ¶ ປຸຕ຺ໂຕມ຺ຫິ ອສຍ຺ຫສາຫິໂນ, ອງ຺ຄີຣສສ຺ສປ຺ປຏິມສ຺ສ ຕາທິໂນ;

ປິຕຸປິຕາ ມຍ຺ຫໍ ຕຸວໍສິ ສກ຺ກ, ຘມ຺ເມນ ເມ ໂຄຕມ ອຍ຺ຍໂກສີ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ອງ຺ຄາຣິໂນຕິ ອງ຺ຄາຣານິ ວິຍາຕິ ອງ຺ຄາຣານິ, ຣຕ຺ຕປວາຬວຓ຺ຓານິ ຣຸກ຺ຂານໍ ປຸປ຺ຜປລ຺ລວານິ, ຕານິ ເອເຕສໍ ສນ຺ຕີຕິ ອງ຺ຄາຣິໂນ, ອຕິໂລຫິຕກຸສຸມກິສລເຍຫິ ອງ຺ຄາຣວຸຏ຺ຐິສໍປຣິກິຓ຺ຓາ ວິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທານີຕິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ. ທຸມາຕິ ຣຸກ຺ຂາ. ຠທນ຺ເຕຕິ, ຠທ຺ທໍ ອນ຺ເຕ ເອຕສ຺ສາຕິ ຠທນ຺ເຕຕິ ເອກສ຺ສ ທກາຣສ຺ສ ໂລປໍ ກຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຄຸຓວິເສສຍຸຕ຺ໂຕ, ຄຸຓວິເສສຍຸຕ຺ຕານຎ຺ຈ ອຄ຺ຄຠູໂຕ ສຕ຺ຖາ. ຕສ຺ມາ ຠທນ຺ເຕຕິ ສຕ຺ຖຸ ອາລປນໍ. ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນຎ຺ເຈຕໍ ເອກາຣນ຺ຕໍ ‘‘ສຸກເຏ ປຏິກມ຺ເມ ສຸເຂ ທຸກ຺ເຂປິ ເຈ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ. ອິຘ ປນ ສມ຺ໂພຘນຕ຺ເຖ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຠທນ຺ເຕຕິ ອາລປນ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຠທ຺ທສທ຺ທສມານຕ຺ຖໍ ປທນ຺ຕຣເມກ’’ນ຺ຕິ ເກຈິ. ຜລານິ ເອສນ຺ຕີຕິ ຜເລສິໂນ. ອເຈຕເນປິ ຫິ ສເຈຕນກິຣິຍມາໂຣເປຕ຺ວາ ໂວຫຣນ຺ຕິ, ຍຖາ ກຸລໍ ປຕິຕຸກາມນ຺ຕິ, ຜລານິ ຄເຫຕຸມາຣທ຺ຘາ ສມ຺ປຕ຺ຕິຜລຄຫຓກາລາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຉທນໍ ວິປ຺ປຫາຍາຕິ ປຸຣາຓປຓ຺ຓານິ ປຊຫິຕ຺ວາ ສມ຺ປນ຺ນປຓ຺ຑຸປລາສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕຕິ ທຸມາ. ອຈ຺ຈິມນ຺ໂຕວ ປຠາສຍນ຺ຕີຕິ ທີປສິຂາວນ຺ໂຕ ວິຍ ຊລິຕອຄ຺ຄີ ວິຍ ວາ ໂອຠາສຍນ຺ຕິ ສພ຺ພາ ທິສາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສມໂຍຕິ ກາໂລ, ‘‘ອນຸຄ຺ຄຫາຍາ’’ຕິ ວຈນເສໂສ. ມຫາວີຣາຕິ ມຫາວິກ຺ກນ຺ຕ. ຠາຄີ ຣສານນ຺ຕິ ອຕ຺ຖຣສາທີນໍ ຠາຄີ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ – ‘‘ຠາຄີ ວາ ຠຄວາ ອຕ຺ຖຣສສ຺ສ ຘມ຺ມຣສສ຺ສາ’’ຕິອາທິ (ຈູຬນິ. ອຊິຕມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໒). ມຫາວີຣ, ຠາຄີຕິ ຈ ອິທມ຺ປິ ທ຺ວຍໍ ສມ຺ໂພຘນວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຠາຄີຣຖານນ຺ຕິ ປນ ປາເຐ ຠຄີຣໂຖ ນາມ ¶ ອາທິຣາຊາ. ຕພ຺ພໍສຊາຕຕາຍ ສາກິຍາ ຠາຄີຣຖາ, ເຕສໍ ຠາຄີຣຖານໍ ອຸປກາຣຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ທຸມານີຕິ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ທຸມາ ຣຸກ຺ຂາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມນ຺ຕໂຕ ສພ຺ພທິສາ ປວນ຺ຕີຕິ, ສມນ຺ຕໂຕ ສພ຺ພຠາຄໂຕ ສພ຺ພທິສາສຸ ຈ ຜຸລ຺ລານິ, ຕຖາ ຜຸລ຺ລຕ຺ຕາ ເອວ ສພ຺ພທິສາ ປວນ຺ຕິ ຄນ຺ຘໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ. ອາສມານາຕິ ອາສີສນ຺ຕາ ¶ ຄຫິຕຸກາມາ. ເອວໍ ຣຸກ຺ຂໂສຠາຍ ຄມນມຄ຺ຄສ຺ສ ¶ ຣາມເຓຍ຺ຍຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ‘‘ເນວາຕິສີຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອຸຕຸສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕິ. ສຸຂາຕິ ນາຕິສີຕນາຕິອຸຓ຺ຫຠາເວເນວ ສຸຂາ ອິຏ຺ຐາ. ອຸຕຸ ອທ຺ຘນິຍາຕິ ອທ຺ຘານຄມນໂຍຄ຺ຄາ ອຸຕຸ. ປສ຺ສນ຺ຕຸ ຕໍ ສາກິຍາ ໂກຬິຍາ ຈ, ປຈ຺ຉາມຸຂໍ ໂຣຫິນິຍໍ ຕຣນ຺ຕນ຺ຕິ ໂຣຫິນີ ນາມ ນທີ ສາກິຍໂກຬິຍຊນປທານໍ ອນ຺ຕເຣ ອຸຕ຺ຕຣທິສໂຕ ທກ຺ຂິຓມຸຂາ ສນ຺ທຕິ, ຣາຊຄຫໍ ຈສ຺ສາ ປຸຣຕ຺ຖິມທກ຺ຂິຓາຍ ທິສາຍ, ຕສ຺ມາ ຣາຊຄຫໂຕ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ຄນ຺ຕຸໍ ຕໍ ນທິໍ ຕຣນ຺ຕາ ປຈ຺ຉາມຸຂາ ຫຸຕ຺ວາ ຕຣນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ປສ຺ສນ຺ຕຸ ຕໍ…ເປ… ຕຣນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຠຄວນ຺ຕໍ ປຈ຺ຉາມຸຂໍ ໂຣຫິນິໍ ນາມ ນທິໍ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕໍ ສາກິຍໂກຬິຍຊນປທວາສິໂນ ປສ຺ສນ຺ຕູ’’ຕິ ກປິລວຕ຺ຖຸຄມນາຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອາຍາຈນ຺ໂຕ ອຸສ຺ສາເຫຕິ.

ອິທານິ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຖນໍ ອຸປມາຫິ ປກາເສນ຺ໂຕ ‘‘ອາສາຍ ກສເຕ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ອາສາຍ ກສເຕ ເຂຕ຺ຕນ຺ຕິ ກສ຺ສໂກ ກສນ຺ໂຕ ເຂຕ຺ຕໍ ຜລາສາຍ ກສຕິ. ພີຊໍ ອາສາຍ ວປ຺ປຕີຕິ ກສິຕ຺ວາ ຈ ວປນ຺ເຕນ ຜລາສາຍ ເອວ ພີຊໍ ວປ຺ປຕິ ນິກ຺ຂິປີຍຕິ. ອາສາຍ ວາຓິຊາ ຍນ຺ຕີຕິ ຘນຫາຣກາ ວາຓິຊາ ຘນາສາຍ ສມຸທ຺ທໍ ຕຣິຕຸໍ ເທສໍ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ສມຸທ຺ທໍ ນາວາຍ ຍນ຺ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍາຍ ອາສາຍ ຕິຏ຺ຐາມີຕິ ເອວໍ ອຫມ຺ປິ ຍາຍ ອາສາຍ ປຕ຺ຖນາຍ ຠຄວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກປິລປຸຣຄມນປຕ຺ຖນາຍ ອິຘ ຕິຏ຺ຐາມິ. ສາ ເມ ອາສາ ສມິຊ຺ຌຕຸ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ‘‘ກປິລວຕ຺ຖຸ ຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ອາສາຍ ສທິສຕາຍ ເຈຕ຺ຖ ກຕ຺ຕຸກມ຺ຍຕາຉນ຺ທໍ ອາສາຕິ ອາຫ.

ຄມນມຄ຺ຄສໍວຓ຺ຓນາທິນາ ອເນກວາຣໍ ຍາຈນາຍ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຸນປ຺ປຸນ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສກິໍ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕນ ວປ຺ເປ ອສມ຺ປຊ຺ຊມາເນ ກສ຺ສກາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ທຸຕິຍມ຺ປິ ຕຕິຍມ຺ປິ ພີຊໍ ວປນ຺ຕິ. ປຊ຺ຊຸນ຺ໂນ ເທວຣາຊາປິ ເອກວາຣເມວ ອວສ຺ສິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກາເລນ ກາລໍ ວສ຺ສຕິ. ກສ຺ສກາປິ ເອກວາຣເມວ ອກສິຕ຺ວາ ສສ຺ສສມ຺ປຕ຺ຕິອຕ຺ຖໍ ປໍສຸໍ ກທ຺ທມໍ ວາ ມຸທຸໍ ກາຕຸໍ ເຂຕ຺ຕໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກສນ຺ຕິ. ເອກວາຣເມວ ຘຎ຺ຎໍ ສງ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ ¶ ‘‘ອລເມຕ຺ຕາວຕາ’’ຕິ ອປຣິຕຸສ຺ສນໂຕ ໂກຏ຺ຐາຄາຣາທີສຸ ປຏິສາມນວເສນ ມນຸສ຺ເສຫິ ອຸປນີຍມານໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສາລິອາທິຘຎ຺ຎໍ ຣຏ຺ຐໍ ອຸເປຕິ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ.

ຍາຈນກາປິ ¶ ຍາຈນ຺ຕາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຸລານິ ຈຣນ຺ຕິ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນ ເອກວາຣເມວ, ຍາຈິຕາ ປນ ເຕສໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ທານປຕີ ທທນ຺ຕິ, ນ ສກິໍເຍວ. ຕຖາ ປນ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ທານປຕີ ທທິຕ຺ວາ ທານມຍໍ ປຸຎ຺ຎໍ ອຸປຈິນິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອປຣາປຣໍ ສຄ຺ຄມຸເປນ຺ຕິ ຐານໍ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ເທວໂລກໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອຫມ຺ປິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈາມິ ຠຄວາ ມຍ຺ຫໍ ມໂນຣຖໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຫີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອິທານິ ¶ ຍທຕ຺ຖໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ກປິລວຕ຺ຖຸຄມນໍ ຍາຈຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ວີໂຣ ຫເວ’’ຕິຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ວີໂຣ ວີຣິຍວາ ມຫາວິກ຺ກນ຺ໂຕ ຠູຣິປຎ຺ໂຎ ມຫາປຎ຺ໂຎ ປຸຣິໂສ ຍສ຺ມິໍ ກຸເລ ຊາຍຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕຕ຺ຖ ຫເວ ເອກໍເສນ ສຕ຺ຕຍຸຄໍ ສຕ຺ຕປຸຣິສຍຸຄໍ ຍາວສຕ຺ຕມໍ ປິຕາມຫຍຸຄໍ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາ ປຸເນຕິ ໂສເຘຕີຕິ ໂລກວາໂທ ອຕິວາໂທ ອຎ຺ເຎສຸ. ຠຄວາ ປນ ສພ຺ເພສໍ ເທວານໍ ອຸຕ຺ຕມເທວຕາຍ ເທວເທໂວ ປາປນິວາຣເຓນ ກລ຺ຍາຓປຕິຏ຺ຐາປເນນ ຕໂຕ ປຣມ຺ປິ ໂສເຘຕຸໍ ສກ຺ກຕິ ສກ຺ໂກຕີຕິ ມຎ຺ຎາມິ ອຫໍ. ກສ຺ມາ? ຕຍາ ຫິ ຊາໂຕ ມຸນິ ສຈ຺ຈນາໂມ ຍສ຺ມາ ຕຍາ ສຕ຺ຖາຣາ ອຣິຍາຍ ຊາຕິຍາ ຊາໂຕ ມຸນິຠາໂວ, ມຸນິ ວາ ສມາໂນ ອຕ຺ຕຫິຕປຣຫິຕານໍ ອິຘໂລກປຣໂລການຎ຺ຈ ມຸນນຏ຺ເຐນ ‘‘ມຸນີ’’ຕິ ອວິຕຖນາໂມ, ໂມນວາ ວາ ມຸນິ, ‘‘ສມໂຓ ປພ຺ພຊິໂຕ ອິສີ’’ຕິ ອວິຕຖນາໂມ ຕຍາ ຊາໂຕ. ຕສ຺ມາ ສຕ຺ຕານໍ ເອກນ຺ຕຫິຕປຏິລາຠເຫຕຸຠາວໂຕ ຠຄວາ ຕວ ຕຕ຺ຖ ຄມນໍ ຍາຈາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ‘‘ສຕ຺ຕຍຸຄ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປິຕຸຍຸຄໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສຸທ຺ໂຘທໂນ ນາມາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຸທ຺ຘໍ ໂອທນໍ ຊີວນໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ສຸທ຺ໂຘທໂນ. ພຸທ຺ຘປິຕາ ຫິ ເອກໍສໂຕ ສຸວິສຸທ຺ຘກາຍວຈີມໂນສມາຈາໂຣ ສຸວິສຸທ຺ຘາຊີໂວ ໂຫຕິ ຕຖາ ອຠິນີຫາຣສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ. ມາຍນາມາຕິ ກຸລຣູປສີລາຈາຣາທິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຎາຕິມິຕ຺ຕາທີຫິ ‘‘ມາ ຍາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຄຸຓຕາຍ ‘‘ມາຍາ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມາ. ປຣິຫຣິຍາຕິ ຘາເຣຕ຺ວາ. ກາຍສ຺ສ ເຠທາຕິ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ເຈຕິຍສທິສສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ກາຍສ຺ສ ວິນາສໂຕ ອຸທ຺ຘໍ. ຕິທິວມ຺ຫີຕິ ຕຸສິຕເທວໂລເກ.

ສາຕິ ມາຍາເທວີ. ໂຄຕມີຕິ ໂຄຕ຺ເຕນ ຕໍ ກິຕ຺ເຕຕິ. ທິພ຺ເພຫິ ກາເມຫີຕິ, ຕຸສິຕຠວນປຣິຍາປນ຺ເນຫິ ທິພ຺ເພຫິ ວຕ຺ຖຸກາເມຫິ. ສມງ຺ຄິຠູຕາຕິ ສມນ຺ນາຄຕາ. ກາມຄຸເຓຫີຕິ ກາມໂກຏ຺ຐາເສຫິ, ‘‘ກາເມຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ¶ ປຸນ ‘‘ກາມຄຸເຓຫີ’’ຕິ ວຈເນນ ອເນກຠາເຄຫິ ວຕ຺ຖຸກາເມຫິ ປຣິຈາຣິຍຕີຕິ ທີເປຕິ. ເຕຫີຕິ ຍສ຺ມິໍ ເທວນິກາເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ເຕຫິ ຕຸສິຕເທວຄເຓຫິ, ເຕຫິ ວາ ກາມຄຸເຓຫິ. ‘‘ສມງ຺ຄິຠູຕາ ປຣິວາຣິຕາ’’ຕິ ຈ ¶ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄນິທ຺ເທໂສ ປຸຣິມຕ຺ຕຠາວສິທ຺ຘໍ ອິຕ຺ຖິຠາວໍ, ເທວຕາຠາວໍ ວາ ສນ຺ຘາຍ ກໂຕ, ເທວູປປຕ຺ຕິ ປນ ປຸຣິສຠາເວເນວ ຊາຕາ.

ເອວໍ ເຖເຣນ ຍາຈິໂຕ ຠຄວາ ຕຕ຺ຖ ຄມເນ ພຫູນໍ ວິເສສາຘິຄມໍ ທິສ຺ວາ ວີສຕິສຫສ຺ສ ຂີຓາສວປຣິວຸໂຕ ຣາຊຄຫໂຕ ອຕຸຣິຕຈາຣິກາວເສນ ກປິລວຕ຺ຖຸຄາມິມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ເຖໂຣ ອິທ຺ຘິຍາ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຣໂຕ ອາກາເສ ຐິໂຕ ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ພໍ ເວສໍ ທິສ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ‘‘ໂກສິ ¶ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ, ‘‘ສເຈ ອມຈ຺ຈປຸຕ຺ຕໍ ຕຍາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ເປສິຕໍ ມໍ ນ ຊານາສິ, ເອວໍ ປນ ຊານາຫີ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ –

‘‘ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕມ຺ຫິ ອສຍ຺ຫສາຫິໂນ, ອງ຺ຄີຣສສ຺ສປ຺ປຏິມສ຺ສ ຕາທິໂນ;

ປິຕຸປິຕາ ມຍ຺ຫໍ ຕຸວໍສິ ສກ຺ກ, ຘມ຺ເມນ ເມ ໂຄຕມ ອຍ຺ຍໂກສີ’’ຕິ. –

ໂອສານຄາຖມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕມ຺ຫີຕິ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸເຣ ຊາຕຕາຍ ໂອຣສປຸຕ຺ໂຕ ອມ຺ຫິ. ອສຍ຺ຫສາຫິໂນຕິ, ອຠິສມ຺ໂພຘິໂຕ ປຸພ຺ເພ ຐເປຕ຺ວາ ມຫາໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຎ຺ເຎຫິ ສຫິຕຸໍ ວຫິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ອສຍ຺ຫສ຺ສ ສກລສ຺ສ ໂພຘິສມ຺ຠາຣສ຺ສ ມຫາກາຣຸຓິກາຘິກາຣສ຺ສ ຈ ສຫນໂຕ ວຫນໂຕ, ຕໂຕ ປຣມ຺ປິ ອຎ຺ເຎຫິ ສຫິຕຸໍ ອຠິຠວິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ອສຍ຺ຫານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ມາຣານໍ ສຫນໂຕ ອຠິຠວນໂຕ, ອາສຍານຸສຍຈຣິຕາຘິມຸຕ຺ຕິອາທິວິຠາຄາວໂພຘເນນ ຍຖາຣຫໍ ເວເນຍ຺ຍານໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກປຣມຕ຺ເຖຫິ ອນຸສາສນີສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຎ຺ເຎຫິ ອສຍ຺ຫສ຺ສ ພຸທ຺ຘກິຈ຺ຈສ຺ສ ຈ ສຫນໂຕ, ຕຕ຺ຖ ວາ ສາຘຸກາຣີຠາວໂຕ ອສຍ຺ຫສາຫິໂນ. ອງ຺ຄີຣສສ຺ສາຕິ ອງ຺ຄີກຕສີລາທິສມ຺ປຕ຺ຕິກສ຺ສ. ‘‘ອງ຺ຄມງ຺ເຄຫິ ນິຈ຺ຉຣຓກໂອຠາສສ຺ສາ’’ຕິ ອປເຣ. ເກຈິ ປນ ‘‘ອງ຺ຄີຣໂສ, ສິທ຺ຘຕ຺ໂຖຕິ ທ຺ເວ ¶ ນາມານິ ປິຕຣາເຍວ ຄຫິຕານີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອປ຺ປຏິມສ຺ສາຕິ ອນູປມສ຺ສ. ອິຏ຺ຐານິຏ຺ເຐສຸ ຕາທິລກ຺ຂຓປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຕາທິໂນ. ປິຕຸປິຕາ ມຍ຺ຫໍ ຕຸວໍສີຕິ ອຣິຍຊາຕິວເສນ ມຍ຺ຫໍ ປິຕຸ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂລກໂວຫາເຣນ ຕ຺ວໍ ປິຕາ ອສິ. ສກ຺ກາຕິ ຊາຕິວເສນ ຣາຊານໍ ອາລປຕິ. ຘມ຺ເມນາຕິ ສຠາເວນ ອຣິຍຊາຕິ ໂລກິຍຊາຕີຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຊາຕີນໍ ສຠາວສໂມຘາເນນ ໂຄຕມາຕິ ຣາຊານໍ ໂຄຕ຺ເຕນ ອາລປຕິ. ອຍ຺ຍໂກສີຕິ ປິຕາມໂຫ ອສິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕມ຺ຫີ’’ຕິອາທິໍ ວທນ຺ໂຕ ເຖໂຣ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກາສິ.

ເອວໍ ¶ ປນ ອຕ຺ຕານໍ ຊານາເປຕ຺ວາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ເຐນ ຣຎ຺ຎາ ມຫາຣເຫ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິຍາທິຕສ຺ສ ນານຄ຺ຄຣສສ຺ສ ໂຠຊນສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ທິນ຺ເນ ຄມນາກາຣໍ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ກສ຺ມາ ຄນ຺ຕຸກາມຕ຺ຖ, ຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ກຫໍ ປນ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ? ‘‘ວີສຕິສຫສ຺ສຠິກ຺ຂຸປຣິວາໂຣ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ໂນ’’ຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອິມໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຍາວ ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ອິມໍ ນຄຣໍ ສມ຺ປາປຸຓາຕິ, ຕາວສ຺ສ ອິໂຕວ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຫຣຖາ’’ຕິ. ເຖໂຣ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ປຣິສາຍ ຈ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ອາຄມນໂຕ ປຸເຣຕຣເມວ ສກລໍ ຣາຊນິເວສນໍ ຣຕນຕ຺ຕເຍ ອຠິປ຺ປສນ຺ນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສພ຺ເພສໍ ປສ຺ສນ຺ຕານໍເຍວ ສຕ຺ຖຸ ອາຫຣິຕພ຺ພຠຕ຺ຕປຸຓ຺ຓໍ ປຕ຺ຕໍ ອາກາເສ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ¶ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອຸປເນຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຫຕ຺ເຖ ຐເປສິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ. ເອວໍ ສຏ຺ຐິໂຍຊນໍ ມຄ຺ຄໍ ທິວເສ ທິວເສ ໂຍຊນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ຣາຊເຄຫໂຕວ ຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອທາສິ. ອຖ ນໍ ຠຄວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປິຕຸ ມຫາຣາຊສ຺ສ ສກລນິເວສນໍ ປສາເທສີ’’ຕິ ກຸລປ຺ປສາທການໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປສີຕິ.

ກາຬຸທາຍິຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ເອກວິຫາຣິຍຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ປຸຣໂຕ ¶ ປຈ຺ຉໂຕ ວາຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ເອກວິຫາຣິຍຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນນ຺ໂຕ ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ກາເລ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ວິເວກວາສໍ ວສິ.

ໂສ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຠຄວຕິ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຘມ຺ມາໂສກຣຎ຺ໂຎ ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອໂສກມຫາຣາຊາ ກິຣ ສຕ຺ຖຸ ປຣິນິພ຺ພານໂຕ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວສ຺ສສຕານໍ ອຸປຣິ ອຏ຺ຐາຣສເມ ວສ຺ເສ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ເອກຣຊ຺ຊາຠິເສກໍ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກນິຏ຺ຐໍ ຕິສ຺ສກຸມາຣໍ ໂອປຣຊ຺ເຊ ຐເປຕ຺ວາ ເອເກນ ອຸປາເຍນ ຕໍ ສາສເນ ອຠິປ຺ປສນ຺ນໍ ອກາສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ມິຄວໍ ຄໂຕ ອຣຎ຺ເຎ ໂຍນກມຫາຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖຣໍ ຫຕ຺ຖິນາເຄນ ສາລສາຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ພີຊິຍມານໍ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕປສາໂທ ‘‘ອໂຫ ວຕາຫມ຺ປິ ອຍໍ ມຫາເຖໂຣ ວິຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ເຖໂຣ ¶ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ຎຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ອາກາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ອໂສກາຣາເມ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ອຠິຊ຺ຊມາເນ ອຸທເກ ຐຕ຺ວາ ຈີວຣຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄຎ຺ຈ ອາກາເສ ໂອລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ອາຣຠິ. ກຸມາໂຣ ເຖຣສ຺ສ ອານຸຠາວໍ ທິສ຺ວາ ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ ອຣຎ຺ຎໂຕ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຣາຊເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ຕໍ ອເນກປ຺ປກາຣໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊາຘິປ຺ປາຍໍ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ໂສ ອຸປາສໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊາສຸຂໍ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ –

໕໓໗.

‘‘ປຸຣໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ວາປິ, ອປໂຣ ເຈ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ອຕີວ ຜາສຸ ຠວຕິ, ເອກສ຺ສ ວສໂຕ ວເນ.

໕໓໘.

‘‘ຫນ຺ທ ¶ ເອໂກ ຄມິສ຺ສາມິ, ອຣຎ຺ຎໍ ພຸທ຺ຘວຓ຺ຓິຕໍ;

ຜາສຸ ເອກວິຫາຣິສ຺ສ, ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ.

໕໓໙.

‘‘ໂຍຄີ-ປີຕິກຣໍ ຣມ຺ມໍ, ມຕ຺ຕກຸຎ຺ຊຣເສວິຕໍ;

ເອໂກ ອຕ຺ຖວສີ ຂິປ຺ປໍ, ປວິສິສ຺ສາມິ ການນໍ.

໕໔໐.

‘‘ສຸປຸປ຺ຜິເຕ ¶ ສີຕວເນ, ສີຕເລ ຄິຣິກນ຺ທເຣ;

ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ, ຈງ຺ກມິສ຺ສາມິ ເອກໂກ.

໕໔໑.

‘‘ເອກາກິໂຍ ອທຸຕິໂຍ, ຣມຓີເຍ ມຫາວເນ;

ກທາຫໍ ວິຫຣິສ຺ສາມິ, ກຕກິຈ຺ໂຈ ອນາສໂວ.

໕໔໒.

‘‘ເອວໍ ເມ ກຕ຺ຕຸກາມສ຺ສ, ອຘິປ຺ປາໂຍ ສມິຊ຺ຌຕຸ;

ສາຘຍິສ຺ສາມຫໍເຍວ, ນາຎ຺ໂຎ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກາຣໂກ’’ຕິ. –

ອິມາ ຉ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຣໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຣໂຕ ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ວາ, ວາ-ສທ຺ທສ຺ສ ວິກປ຺ປຕ຺ຖຕ຺ຕາ ປສ຺ສໂຕ ວາ ອປໂຣ ອຎ຺ໂຎ ຊໂນ ນ ວິຊ຺ຊຕິ ເຈ, ອຕີວ ອຕິວິຍ ຜາສຸ ຈິຕ຺ຕສຸຂໍ ຠວຕິ. ເອກວິຫາຣີຠາເວນ ເອກສ຺ສ ອສຫາຍສ຺ສ. ວເນ ວສໂຕຕິ ຈິຣປຣິຈິເຕນ ວິເວກຊ຺ຌາສເຍນ ອາກຑ຺ຒິຍມານຫທໂຍ ໂສ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ມຫາຊນປຣິວຸຕສ຺ສ ວສໂຕ ສງ຺ຄຓິກວິຫາຣໍ ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ໂຕ ວິເວກສຸຂຎ຺ຈ ພຫຸໍ ມຎ຺ຎນ຺ໂຕ ວທຕິ.

ຫນ຺ທາຕິ ໂວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ເຕນ ອິທານິ ກຣີຍມານສ຺ສ ອຣຎ຺ຎຄມນສ຺ສ ນິຈ຺ຉິຕຠາວມາຫ. ເອໂກ ຄມິສ຺ສາມີຕິ ‘‘ສຸຎ຺ຎາຄາເຣ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ຕຖາຄຕາ ອຠິຣມນ຺ຕີ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ (ຈູຬວ. ໓໐໖) ພຸທ຺ເຘຫິ ວຓ຺ຓິຕໍ ປສຏ຺ຐໍ ອຣຎ຺ຎໍ ເອໂກ ອສຫາໂຍ ຄມິສ຺ສາມິ ວາສາຘິປ຺ປາເຍນ ອຸປຄຈ຺ຉາມິ. ຍສ຺ມາ ເອກວິຫາຣິສ຺ສ ຐານາທີສຸ ອສຫາຍຠາເວນ ເອກວິຫາຣິສ຺ສ ນິພ຺ພານໍ ປຏິເປສິຕຈິຕ຺ຕຕາຍ ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ອຘິສີລສິກ຺ຂາທິກາ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ ສິກ຺ຂໂຕ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຣຎ຺ຎໍ ຜາສຸ ອິຏ຺ຐໍ ສຸຂາວຫນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂຍຄີ-ປີຕິກຣນ຺ຕິ ໂຍຄີນໍ ຠາວນາຍ ຍຸຕ຺ຕປ຺ປຍຸຕ຺ຕານໍ ອປ຺ປສທ຺ທາທິຠາເວນ ຌານວິປສ຺ສນາທິປີຕິໍ ອາວຫນໂຕ ໂຍຄີ-ປີຕິກຣໍ. ວິສຠາຄາຣມ຺ມຓາຠາເວນ ປຏິສລ຺ລານສາຣຸປ຺ປຕາຍ ຣມ຺ມໍ. ມຕ຺ຕກຸຎ຺ຊຣເສວິຕນ຺ຕິ ¶ ມຕ຺ຕວຣວາຣຓວິຈຣິຕໍ, ອິມິນາປິ ພ຺ຣຫາຣຎ຺ຎຠາເວນ ຊນວິເວກໍເຍວ ທສ຺ເສຕິ. ອຕ຺ຖວສີຕິ ອິຘ ອຕ຺ໂຖຕິ ສມຓຘມ຺ໂມ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ‘‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ ໂສ ເມ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ວສໍ ຄໂຕ.

ສຸປຸປ຺ຜິເຕຕິ ¶ ¶ ສຸຏ຺ຐຸ ປຸປ຺ຜິເຕ. ສີຕວເນຕິ ຉາຍູທກສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສີເຕ ວເນ. ອຸຠເຍນປິ ຕສ຺ສ ຣມຓີຍຕໍເຍວ ວິຠາເວຕິ. ຄິຣິກນ຺ທເຣຕິ ຄິຣີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ກນ຺ທເຣ. ກນ຺ຕິ ຫິ ອຸທກໍ, ເຕນ ທາຣິຕໍ ນິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ກນ຺ທຣໍ ນາມ. ຕາທິເສ ສີຕເລ ຄິຣິກນ຺ທເຣ ຆມ຺ມປຣິຕາປໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຕ຺ຕານິ ປຣິສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ຈງ຺ກມິສ຺ສາມິ ເອກໂກຕິ ກຕ຺ຖຈິ ອນາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕໍ ທສ຺ເສຕິ.

ເອກາກິໂຍຕິ ເອກາກີ ອສຫາໂຍ. ອທຸຕິໂຍຕິ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຕທຸຕິຍາຠາເວນ ອທຸຕິໂຍ. ຕຓ຺ຫາ ຫິ ປຸຣິສສ຺ສ ສພ຺ພທາ ອວິຊຫນຏ຺ເຐນ ທຸຕິຍາ ນາມ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ຕຓ຺ຫາທຸຕິໂຍ ປຸຣິໂສ, ທີຆມທ຺ຘານ ສໍສຣ’’ນ຺ຕິ (ອິຕິວຸ. ໑໕, ໑໐໕).

ເອວໍ ເມ ກຕ຺ຕຸກາມສ຺ສາຕິ ‘‘ຫນ຺ທ ເອໂກ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕວິຘິນາ ອຣຎ຺ຎໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠາວນາຠິໂຍຄໍ ກຕ຺ຕຸກາມສ຺ສ ເມ. ອຘິປ຺ປາໂຍ ສມິຊ຺ຌຕູຕິ ‘‘ກທາຫໍ ວິຫຣິສ຺ສາມິ, ກຕກິຈ຺ໂຈ ອນາສໂວ’’ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ໂຕ ມໂນຣໂຖ ອິຊ຺ຌຕຸ ສິທ຺ຘິໍ ປາປຸຓາຕຸ. ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິ ຈ ຍສ຺ມາ ນ ອາຍາຈນມຕ຺ເຕນ ສິຊ຺ຌຕິ, ນາປິ ອຎ຺ເຎນ ສາເຘຕພ຺ພາ, ຕສ຺ມາ ອາຫ ‘‘ສາຘຍິສ຺ສາມຫໍເຍວ, ນາຎ຺ໂຎ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກາຣໂກ’’ຕິ.

ເອວໍ ອຸປຣາຊສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ທຬ຺ຫນິຈ຺ຉຍຕໍ ຎຕ຺ວາ ຣາຊາ ອໂສກາຣາມຄມນີຍໍ ມຄ຺ຄໍ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ກຸມາຣໍ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣວິຠູສິຕໍ ມຫຕິຍາ ເສນາຍ ມຫຈ຺ຈຣາຊານຸຠາເວນ ວິຫາຣໍ ເນສິ. ກຸມາໂຣ ປຘານຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາຘມ຺ມຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິ, ອເນກສຕາ ມນຸສ຺ສາ ຕໍ ອນຸປພ຺ພຊິໍສຸ. ຣຎ຺ໂຎ ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ ສງ຺ຆມິຕ຺ຕາຍ ສາມິໂກ ອຄ຺ຄິພ຺ຣຫ຺ມາປິ ຕເມວ ອນຸປພ຺ພຊິ. ໂສ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ອຕ຺ຕນາ ກາຕພ຺ພໍ ປກາເສນ຺ໂຕ –

໕໔໓.

‘‘ເອສ ພນ຺ຘາມິ ສນ຺ນາຫໍ, ປວິສິສ຺ສາມິ ການນໍ;

ນ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິສ຺ສາມິ, ອປ຺ປຕ຺ໂຕ ອາສວກ຺ຂຍໍ.

໕໔໔.

‘‘ມາລຸເຕ ອຸປວາຍນ຺ເຕ, ສີເຕ ສຸຣຠິຄນ຺ຘິເກ;

ອວິຊ຺ຊໍ ທາລຍິສ຺ສາມິ, ນິສິນ຺ໂນ ນຄມຸທ຺ຘນິ.

໕໔໕.

‘‘ວເນ ¶ ກຸສຸມສຎ຺ຉນ຺ເນ, ປພ຺ຠາເຣ ນູນ ສີຕເລ;

ວິມຸຕ຺ຕິສຸເຂນ ສຸຂິໂຕ, ຣມິສ຺ສາມິ ຄິຣິພ຺ພເຊ’’ຕິ. –

ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ເອສ ພນ຺ຘາມິ ສນ຺ນາຫນ຺ຕິ ເອສາຫໍ ວີຣິຍສງ຺ຂາຕໍ ສນ຺ນາຫໍ ພນ຺ຘາມິ, ກາເຍ ຈ ¶ ຊີວິເຕ ຈ ນິຣເປກ຺ໂຂ ວີຣິຍສນ຺ນາເຫນ ສນ຺ນຍ຺ຫາມິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ນາມ ສູໂຣ ປຸຣິໂສ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິເຕ ¶ ຕໍ ເຊຕຸກາໂມ ອຎ຺ຎໍ ກິຈ຺ຈໍ ປຫາຍ ກວຈປຏິມຸຈ຺ຈນາທິນາ ຍຸທ຺ຘາຍ ສນ຺ນຍ຺ຫຕິ, ຍຸທ຺ຘຠູມິຎ຺ຈ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກ ອເຊຕ຺ວາ ຕໂຕ ນ ນິວຕ຺ຕຕິ, ເອວມຫມ຺ປິ ກິເລສປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກ ເຊຕຸໍ ອາທິຕ຺ຕມ຺ປິ ສີສໍ ເຈລຎ຺ຈ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ຈຕຸພ຺ພິຘສມ຺ມປ຺ປຘານວີຣິຍສນ຺ນາຫໍ ສນ຺ນຍ຺ຫາມິ, ກິເລເສ ອເຊຕ຺ວາ ກິເລສວິຊຍໂຍຄ຺ຄໍ ວິເວກຏ຺ຐານໍ ນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊມີຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປວິສິສ຺ສາມິ ການນໍ ນ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິສ຺ສາມິ, ອປ຺ປຕ຺ໂຕ ອາສວກ຺ຂຍ’’ນ຺ຕິ.

‘‘ມາລຸເຕ ອຸປວາຍນ຺ເຕ’’ຕິອາທິນາ ອຣຎ຺ຎຏ຺ຐານສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານຠາວນາໂຍຄ຺ຍຕໍ ວທຕິ, ຣມິສ຺ສາມິ ນູນ ຄິຣິພ຺ພເຊຕິ ໂຍຊນາ. ປພ຺ພຕປຣິກ຺ເຂເປ ອຠິຣມິສ຺ສາມິ ມຎ຺ເຎຕິ ອນາຄຕຕ຺ຖໍ ປຣິກປ຺ເປນ຺ໂຕ ວທຕິ. ເສສໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ເອວໍ ວຕ຺ວາ ເຖໂຣ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ສທ຺ຘິໍ ກລິງ຺ຄຣຏ຺ຐໍ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖສ຺ສ ປາເທ ຈມ຺ມິກາພາໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ຕໍ ທິສ຺ວາ ເອໂກ ເວຊ຺ໂຊ ‘‘ສປ຺ປິໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຣິເຍສຖ, ຕິກິຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ສປ຺ປິປຣິເຍສນໍ ອກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ເອວ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ໂຣໂຄ ວຑ຺ຒຕິ, ເວຊ຺ໂຊ ເຖຣສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕໍ ທິສ຺ວາ ສຍເມວ ສປ຺ປິໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ເຖຣໍ ອໂຣຄໍ ອກາສິ. ໂສ ອໂຣໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໒.໔໔.໑-໑໒) –

‘‘ອິມມ຺ຫິ ຠທ຺ທເກ ກປ຺ເປ, ພ຺ຣຫ຺ມພນ຺ຘຸ ມຫາຍໂສ;

ກສ຺ສໂປ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ວທຕໍ ວໂຣ.

‘‘ນິປ຺ປປຎ຺ໂຈ ນິຣາລມ຺ໂພ, ອາກາສສມມານໂສ;

ສຸຎ຺ຎຕາພຫຸໂລ ຕາທີ, ອນິມິຕ຺ຕຣໂຕ ວສີ.

‘‘ອສງ຺ຄຈິຕ຺ໂຕ ¶ ນິກ຺ເລໂສ, ອສໍສຏ຺ໂຐ ກຸເລ ຄເຓ;

ມຫາກາຣຸຓິໂກ ວີໂຣ, ວິນໂຍປາຍໂກວິໂທ.

‘‘ອຸຍ຺ຍຸຕ຺ໂຕ ປຣກິຈ຺ເຈສຸ, ວິນຍນ຺ໂຕ ສເທວເກ;

ນິພ຺ພານຄມນໍ ມຄ຺ຄໍ, ຄຕິໍ ປງ຺ກວິໂສສນໍ.

‘‘ອມຕໍ ປຣມສ຺ສາທໍ, ຊຣາມຈ຺ຈຸນິວາຣຓໍ;

ມຫາປຣິສມຊ຺ເຌ ໂສ, ນິສິນ຺ໂນ ໂລກຕາຣໂກ.

‘‘ກຣວີກຣຸໂຕ ¶ ນາໂຖ, ພ຺ຣຫ຺ມໂຆໂສ ຕຖາຄໂຕ;

ອຸທ຺ຘຣນ຺ໂຕ ມຫາທຸຄ຺ຄາ, ວິປ຺ປນຏ຺ເຐ ອນາຍເກ.

‘‘ເທເສນ຺ໂຕ ວິຣຊໍ ຘມ຺ມໍ, ທິຏ຺ໂຐ ເມ ໂລກນາຍໂກ;

ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ສຸຓິຕ຺ວານ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ.

‘‘ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕທາປາຫໍ, ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ຊິນສາສນໍ;

ເອກໂກວ ວເນ ຣມ຺ເມ, ວສິໍ ສໍສຄ຺ຄປີຬິໂຕ.

‘‘ສກ຺ກາຍວູປກາໂສ ເມ, ເຫຕຸຠູໂຕ ມມາຠວີ;

ມນໂສ ວູປກາສສ຺ສ, ສໍສຄ຺ຄຠຍທສ຺ສິໂນ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ເຖເຣ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣນ຺ເຕ ຣາຊາ ໂກຏິຘນປຣິຈ຺ຈາເຄນ ໂຠຊກຄິຣິວິຫາຣໍ ນາມ ກາເຣຕ຺ວາ ເຖຣໍ ຕຕ຺ຖ ວາເສສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຣິນິພ຺ພານກາເລ –

໕໔໖.

‘‘ໂສຫໍ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ, ຈນ຺ໂທ ປນ຺ນຣໂສ ຍຖາ;

ສພ຺ພາສວປຣິກ຺ຂີໂຓ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’ຕິ. –

ໂອສານຄາຖມາຫ. ສາ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາວ. ຕເທວ ຈ ເຖຣສ຺ສ ອຎ຺ຎາພ຺ຍາກຣຓໍ ອໂຫສີຕິ.

ເອກວິຫາຣິຍຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ມຫາກປ຺ປິນຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ອນາຄຕໍ ¶ ໂຍ ປຏິກຈ຺ຈ ປສ຺ສຕີຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາກປ຺ປິນຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍໍ ກິຣ ປທຸມຸຕ຺ຕຣພຸທ຺ຘກາເລ ຫໍສວຕີນຄເຣ ກຸລຆເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຠິກ຺ຂຸໂອວາທການໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປນ຺ຕໍ ¶ ທິສ຺ວາ ຕຊ຺ຊໍ ອຘິກາຣກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ເຖສິ.

ໂສ ຕຕ຺ຖ ຍາວຊີວໍ ກຸສລໍ ກຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘກາເລ ພາຣາຓສິຍໍ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ປຸຣິສສຫສ຺ສຄຓເຊຏ຺ຐໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຄພ຺ຠສຫສ຺ສປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ປຣິເວຓໍ ກາຣາເປສິ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ຊນາ ຍາວຊີວໍ ກຸສລໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ¶ ອຸປາສກໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ສປຸຕ຺ຕທາຣາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣິໍສຸ. ເຕສຸ ຄຓເຊຏ຺ຐໂກ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ ປຸເຣຕຣເມວ ປຈ຺ຈນ຺ຕເທເສ ກຸກ຺ກຸຏນາມເກ ນຄເຣ ຣາຊເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ກປ຺ປິໂນຕິ ນາມໍ ອໂຫສິ. ເສສປຸຣິສາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ອມຈ຺ຈກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ກປ຺ປິນກຸມາໂຣ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ມຫາກປ຺ປິນຣາຊາ ນາມ ຊາໂຕ. ໂສ ສຸຕວິຕ຺ຕກຕາຍ ປາໂຕວ ຈຕູຫິ ທ຺ວາເຣຫິ ສີຆໍ ທູເຕ ເປເສສິ – ‘‘ຍຕ຺ຖ ພຫຸສ຺ສຸເຕ ປສ຺ສຖ, ຕໂຕ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ອາໂຣເຈຖາ’’ຕິ.

ເຕນ ຈ ສມເຍນ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ວາຓິຊາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ອຸຏ຺ຐານກຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊານໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຓ຺ຓາກາຣຫຕ຺ຖາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈາເປສຸໍ. ເຕ ຣາຊາ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ນິຍ຺ຍາທິຕປຓ຺ຓາກາເຣ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິເຕ ‘‘ກຸໂຕ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສາວຕ຺ຖິໂຕ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ກຈ຺ຈິ ໂວ ຣຏ຺ຐໍ ສຸຠິກ຺ຂໍ, ຘມ຺ມິໂກ ຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ກີທິໂສ ຘມ຺ໂມ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເທເສ ອິທານິ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ? ‘‘ຕໍ, ເທວ, ນ ສກ຺ກາ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐມຸເຂຫິ ກເຖຕຸ’’ນ຺ຕິ. ຣາຊາ ສຸວຓ຺ຓຠິງ຺ຄາເຣນ ອຸທກໍ ທາເປສິ. ເຕ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ທສພລາຠິມຸຂາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ, ‘‘ເທວ, ອມ຺ຫາກໍ ເທເສ ພຸທ຺ຘຣຕນໍ ນາມ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ¶ ອາຫໍສຸ. ຣຎ຺ໂຎ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ວຈເນ ສຸຕມຕ຺ເຕເຍວ ສກລສຣີຣໍ ຜຣມານາ ປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕໂຕ ‘‘ພຸທ຺ໂຘຕິ, ຕາຕາ, ວເທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ພຸທ຺ໂຘຕິ, ເທວ, ວທາມາ’’ຕິ. ເອວໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວທາເປຕ຺ວາ ‘‘ພຸທ຺ໂຘຕິ ປທໍ ອປຣິມາຓ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ປເທ ປສນ຺ໂນ ສຕສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ອປຣໍ ວເທຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເທວ, ໂລເກ ຘມ຺ມຣຕນໍ ນາມ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ. ຕມ຺ປິ ¶ ສຸຕ຺ວາ ຕເຖວ ສຕສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ອປຣໍ ວເທຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເທວ, ສງ຺ຆຣຕນໍ ນາມ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ. ຕມ຺ປິ ສຸຕ຺ວາ ຕເຖວ ສຕສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໂຕວ ນິກ຺ຂມິ. ອມຈ຺ຈາປິ ຕເຖວ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ໂສ ອມຈ຺ຈສຫສ຺ເສນ ສທ຺ຘິໍ ຄງ຺ຄາຕີຣໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ສຕ຺ຖາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ອິເມສໍ ອສ຺ສານໍ ຂຸຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ມາ ເຕເມຕູ’’ຕິ ສຈ຺ຈາຘິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ອຸທກປິຏ຺ເຐເນວ ປູຣໍ ຄງ຺ຄານທິໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອປຣມ຺ປິ ອຑ຺ຒໂຍຊນວິຕ຺ຖາຣໍ ນທິໍ ຕເຖວ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຈນ຺ທຠາຄໍ ນາມ ມຫານທິໍ ປຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ຕາຍ ເອວ ສຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ອຕິກ຺ກມິ.

ສຕ຺ຖາປິ ຕໍທິວສໍ ປຈ຺ຈູສສມຍໍເຍວ ມຫາກຣຸຓາສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ອຊ຺ຊ ມຫາກປ຺ປິໂນ ຕິໂຍຊນສຕິກໍ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ອມຈ຺ຈສຫສ຺ສປຣິວາໂຣ ມມ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຍາ ເຕສໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກາຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປາໂຕວ ສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນໍ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ¶ ສຍເມວ ອາກາເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈນ຺ທຠາຄາຍ ນທິຍາ ຕີເຣ ເຕສໍ ອຸຕ຺ຕຣຓຕິຕ຺ຖສ຺ສາຠິມຸຂຏ຺ຐາເນ ມຫານິຄ຺ໂຣຘມູເລ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ໂນ ຉພ຺ພຓ຺ຓພຸທ຺ຘຣສ຺ມິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ເຕ ເຕນ ຕິຕ຺ເຖນ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕາ ພຸທ຺ຘຣສ຺ມິໂຍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິຘາວນ຺ຕິໂຍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຍໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ມຍໍ ອາຄຕາ, ອທ຺ຘາ ໂສ ເອໂສ’’ຕິ ທສ຺ສເນເນວ ນິຏ຺ຐໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂອນມິຕ຺ວາ ປຣມນິປຈ຺ຈາກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ຣາຊາ ຠຄວໂຕ ໂຄປ຺ຜເກສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ ສທ຺ຘິໍ ອມຈ຺ຈສຫສ຺ເສນ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ສທ຺ຘິໍ ປຣິສາຍ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໒.໕໔.໖໖-໑໐໗) –

‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ¶ ນາມ ຊິໂນ, ສພ຺ພຘມ຺ມານ ປາຣຄູ;

ອຸທິໂຕ ອຊຏາກາເສ, ຣວີວ ສຣທມ຺ພເຣ.

‘‘ວຈນາຠາຍ ໂພເຘຕິ, ເວເນຍ຺ຍປທຸມານິ ໂສ;

ກິເລສປງ຺ກໍ ໂສເສຕິ, ມຕິຣໍສີຫິ ນາຍໂກ.

‘‘ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ຍເສ ຫນ຺ຕິ, ຂຊ຺ໂຊຕາຠາ ຍຖາ ຣວິ;

ສຈ຺ຈຕ຺ຖາຠໍ ປກາເສຕິ, ຣຕນໍວ ທິວາກໂຣ.

‘‘ຄຸຓານໍ ອາຍຕິຠູໂຕ, ຣຕນານໍວ ສາຄໂຣ;

ປຊ຺ຊຸນ຺ໂນຣິວ ຠູຕານິ, ຘມ຺ມເມເຆນ ວສ຺ສຕິ.

‘‘ອກ຺ຂທສ຺ໂສ ຕທາ ອາສິໍ, ນຄເຣ ຫໍສສວ຺ຫເຍ;

ອຸເປຈ຺ຈ ຘມ຺ມມສ຺ໂສສິໍ, ຊລຊຸຕ຺ຕມນາມິໂນ.

‘‘ໂອວາທກສ຺ສ ຠິກ຺ຂູນໍ, ສາວກສ຺ສ ກຕາວິໂນ;

ຄຸຓໍ ປກາສຍນ຺ຕສ຺ສ, ຕປ຺ປຍນ຺ຕສ຺ສ ເມ ມນໍ.

‘‘ສຸຕ຺ວາ ປຕີໂຕ ສຸມໂນ, ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຖາຄຕໍ;

ສສິສ຺ສໍ ໂຠຊຍິຕ຺ວານ, ຕໍ ຐານມຠິປຕ຺ຖຍິໍ.

‘‘ຕທາ ຫໍສສມຠາໂຄ, ຫໍສທຸນ຺ທຸຠິນິສ຺ສໂນ;

ປສ຺ສເຖຕໍ ມຫາມຕ຺ຕໍ, ວິນິຈ຺ຉຍວິສາຣທໍ.

‘‘ປຕິຕໍ ປາທມູເລ ເມ, ສມຸຄ຺ຄຕຕນູຣຸຫໍ;

ຊີມູຕວຓ຺ຓໍ ປີຓໍສໍ, ປສນ຺ນນຍນານນໍ.

‘‘ປຣິວາເຣນ ມຫຕາ, ຣາຊຍຸຕ຺ຕໍ ມຫາຍສໍ;

ເອໂສ ກຕາວິໂນ ຐານໍ, ປຕ຺ເຖຕິ ມຸທິຕາສໂຍ.

‘‘ອິມິນາ ປຓິປາເຕນ, ຈາເຄນ ປຓິຘີຫິ ຈ;

ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສານິ, ນຸປປຊ຺ຊຕິ ທຸຄ຺ຄຕິໍ.

‘‘ເທເວສຸ ¶ ເທວໂສຠຄ຺ຄໍ, ມນຸສ຺ເສສຸ ມຫນ຺ຕຕໍ;

ອນຸໂຠຕ຺ວານ ເສເສນ, ນິພ຺ພານໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕິ.

‘‘ສຕສຫສ຺ສິໂຕ ກປ຺ເປ, ໂອກ຺ກາກກຸລສມ຺ຠໂວ;

ໂຄຕໂມ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ¶ ຘມ຺ເມສຸ ທາຍາໂທ, ໂອຣໂສ ຘມ຺ມນິມ຺ມິໂຕ;

ກປ຺ປິໂນ ນາມ ນາເມນ, ເຫສ຺ສຕິ ສຕ຺ຖຸ ສາວໂກ.

‘‘ຕໂຕຫໍ ສຸກຕໍ ກາຣໍ, ກຕ຺ວານ ຊິນສາສເນ;

ຊຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ຕຸສິຕໍ ອຄມາສຫໍ.

‘‘ເທວມານຸສຣຊ຺ຊານິ, ສຕໂສ ອນຸສາສິຍ;

ພາຣາຓສິຍມາສນ຺ເນ, ຊາໂຕ ເກຓິຍຊາຕິຍໍ.

‘‘ສຫສ຺ສປຣິວາເຣນ, ສປຊາປຕິໂກ ອຫໍ;

ປຎ຺ຈປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ, ສຕານິ ສມຸປຏ຺ຐຫິໍ.

‘‘ເຕມາສໍ ໂຠຊຍິຕ຺ວານ, ປຈ຺ຉາທມ຺ຫ ຕິຈີວຣໍ;

ຕໂຕ ຈຸຕາ ມຍໍ ສພ຺ເພ, ອຫຸມ຺ຫ ຕິທສູປຄາ.

‘‘ປຸໂນ ສພ຺ເພ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ, ອຄມິມ຺ຫ ຕໂຕ ຈຸຕາ;

ກຸກ຺ກຸຏມ຺ຫິ ປຸເຣ ຊາຕາ, ຫິມວນ຺ຕສ຺ສ ປສ຺ສໂຕ.

‘‘ກປ຺ປິໂນ ນາມຫໍ ອາສິໍ, ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ມຫາຍໂສ;

ເສສາມຈ຺ຈກຸເລ ຊາຕາ, ມເມວ ປຣິວາຣຍຸໍ.

‘‘ມຫາຣຊ຺ຊສຸຂໍ ປຕ຺ໂຕ, ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘິມາ;

ວາຓິເຊຫິ ສມກ຺ຂາຕໍ, ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທມຫໍ ສຸຓິໍ.

‘‘ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ສມຸປ຺ປນ຺ໂນ, ອສໂມ ເອກປຸຄ຺ຄໂລ;

ໂສ ປກາເສຕິ ສທ຺ຘມ຺ມໍ, ອມຕໍ ສຸຂມຸຕ຺ຕມໍ.

‘‘ສຸຍຸຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ສິສ຺ສາ ຈ, ສຸມຸຕ຺ຕາ ຈ ອນາສວາ;

ສຸຕ຺ວາ ເນສໍ ສຸວຈນໍ, ສກ຺ກຣິຕ຺ວານ ວາຓິເຊ.

‘‘ປຫາຍ ຣຊ຺ຊໍ ສາມຈ຺ໂຈ, ນິກ຺ຂມິໍ ພຸທ຺ຘມາມໂກ;

ນທິໍ ທິສ຺ວາ ມຫາຈນ຺ທໍ, ປູຣິຕໍ ສມຕິຕ຺ຕິກໍ.

‘‘ອປ຺ປຕິຏ຺ຐໍ ອນາລມ຺ພໍ, ທຸຕ຺ຕຣໍ ສີຆວາຫິນິໍ;

ຄຸຓໍ ສຣິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘສ຺ສ, ໂສຕ຺ຖິນາ ສມຕິກ຺ກມິໍ.

‘‘ຠວໂສຕໍ ສເຈ ພຸທ຺ໂຘ, ຕິຓ຺ໂຓ ໂລກນ຺ຕຄູ ວິທູ;

ເອເຕນ ສຈ຺ຈວຊ຺ເຊນ, ຄມນໍ ເມ ສມິຊ຺ຌຕຸ.

‘‘ຍທິ ¶ ສນ຺ຕິຄໂມ ມຄ຺ໂຄ, ໂມກ຺ໂຂ ຈຈ຺ຈນ຺ຕິກໍ ສຸຂໍ;

ເອເຕນ ສຈ຺ຈວຊ຺ເຊນ, ຄມນໍ ເມ ສມິຊ຺ຌຕຸ.

‘‘ສງ຺ໂຆ ¶ ເຈ ຕິຓ຺ຓກນ຺ຕາໂຣ, ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ໂຕ ອນຸຕ຺ຕໂຣ;

ເອເຕນ ສຈ຺ຈວຊ຺ເຊນ, ຄມນໍ ເມ ສມິຊ຺ຌຕຸ.

‘‘ສຫ ກເຕ ສຈ຺ຈວເຣ, ມຄ຺ຄາ ອປຄຕໍ ຊລໍ;

ຕໂຕ ສຸເຂນ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ໂຓ, ນທີຕີເຣ ມໂນຣເມ.

‘‘ນິສິນ຺ນໍ ອທ຺ທສໍ ພຸທ຺ຘໍ, ອຸເທນ຺ຕໍວ ປຠງ຺ກຣໍ;

ຊລນ຺ຕໍ ເຫມເສລໍວ, ທີປຣຸກ຺ຂໍວ ໂຊຕິຕໍ.

‘‘ສສິໍວ ຕາຣາສຫິຕໍ, ສາວເກຫິ ປຸຣກ຺ຂຕໍ;

ວາສວໍ ວິຍ ວສ຺ສນ຺ຕໍ, ເທສນາຊລທນ຺ຕຣໍ.

‘‘ວນ຺ທິຕ຺ວານ ສຫາມຈ຺ໂຈ, ເອກມນ຺ຕມຸປາວິສິໍ;

ຕໂຕ ໂນ ອາສຍໍ ຎຕ຺ວາ, ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ມມເທສຍິ.

‘‘ສຸຕ຺ວານ ຘມ຺ມໍ ວິມລໍ, ອໂວຈຸມ຺ຫ ມຍໍ ຊິນໍ;

ປພ຺ພາເຊຫິ ມຫາວີຣ, ນິພ຺ພິນ຺ທາມ຺ຫ ມຍໍ ຠເວ.

‘‘ສ຺ວກ຺ຂາໂຕ ຠິກ຺ຂເວ ຘມ຺ໂມ, ທຸກ຺ຂນ຺ຕກຣຓາຍ ໂວ;

ຈຣຖ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ອິຈ຺ຈາຫ ມຸນິສຕ຺ຕໂມ.

‘‘ສຫ ວາຈາຍ ສພ຺ເພປິ, ຠິກ຺ຂຸເວສຘຣາ ມຍໍ;

ອຫຸມ຺ຫ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາ, ໂສຕາປນ຺ນາ ຈ ສາສເນ.

‘‘ຕໂຕ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ອນຸສາສິ ວິນາຍໂກ;

ອນຸສິຏ຺ໂຐ ຊິເນນາຫໍ, ອຣຫຕ຺ຕມປາປຸຓິໍ.

‘‘ຕໂຕ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ, ອນຸສາສິມຫໍ ຕທາ;

ມມານຸສາສນກຣາ, ເຕປິ ອາສຸໍ ອນາສວາ.

‘‘ຊິໂນ ຕສ຺ມິໍ ຄຸເຓ ຕຸຏ຺ໂຐ, ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສິ ມໍ;

ຠິກ຺ຂຸໂອວາທການຄ຺ໂຄ, ກປ຺ປິໂນຕິ ມຫາຊເນ.

‘‘ສຕສຫສ຺ເສ ກຕໍ ກມ຺ມໍ, ຜລໍ ທສ຺ເສສິ ເມ ອິຘ;

ປມຸຕ຺ໂຕ ສຣເວໂຄວ, ກິເລເສ ຌາປຍິໍ ມມ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ¶ ປຕ຺ວາ ປນ ເຕ ສພ຺ເພວ ສຕ຺ຖາຣໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕ ‘‘ເອຖ, ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ເອວ ເຕສໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສໍ ອາທາຍ ອາກາເສນ ເຊຕວນໍ ອຄມາສິ. ອເຖກທິວສໍ ຠຄວາ ຕສ຺ສນ຺ເຕວາສິເກ ຠິກ຺ຂູ ອາຫ – ‘‘ກຈ຺ຈິ, ຠິກ຺ຂເວ, ກປ຺ປິໂນ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ, ຠຄວາ, ເທເສຕິ ¶ . ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ, ໂອວາທມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ເທຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ¶ ເຖຣໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ – ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ກປ຺ປິນ, ອນ຺ເຕວາສິການໍ ໂອວາທມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ເທສີ’’ຕິ? ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠຄວາ’’ຕິ. ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມາ ເອວໍ ກຣິ, ອຊ຺ຊ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປຄຕານໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຫີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ເຖໂຣ ສຕ຺ຖຸ ວຈນໍ ສິຣສາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເອໂກວາເທເນວ ສມຓສຫສ຺ສໍ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ເຕນ ນໍ ສຕ຺ຖາ ປຏິປາຏິຍາ ອຕ຺ຕໂນ ສາວເກ ເຖເຣ ຐານນ຺ຕເຣ ຐເປນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸໂອວາທການໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ອເຖກທິວສໍ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ໂອວທນ຺ໂຕ –

໕໔໗.

‘‘ອນາຄຕໍ ໂຍ ປຏິກຈ຺ຈ ປສ຺ສຕິ, ຫິຕຎ຺ຈ ອຕ຺ຖໍ ອຫິຕຎ຺ຈ ຕໍ ທ຺ວຍໍ;

ວິທ຺ເທສິໂນ ຕສ຺ສ ຫິເຕສິໂນ ວາ, ຣນ຺ຘໍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ ສເມກ຺ຂມານາ.

໕໔໘.

‘‘ອານາປານສຕີ ຍສ຺ສ, ປຣິປຸຓ຺ຓາ ສຸຠາວິຕາ;

ອນຸປຸພ຺ພໍ ປຣິຈິຕາ, ຍຖາ ພຸທ຺ເຘນ ເທສິຕາ;

ໂສມໍ ໂລກໍ ປຠາເສຕິ, ອພ຺ຠາ ມຸຕ຺ໂຕວ ຈນ຺ທິມາ.

໕໔໙.

‘‘ໂອທາຕໍ ວຕ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ, ອປ຺ປມາຓໍ ສຸຠາວິຕໍ;

ນິພ຺ພິທ຺ຘໍ ປຄ຺ຄຫີຕຎ຺ຈ, ສພ຺ພາ ໂອຠາສເຕ ທິສາ.

໕໕໐.

‘‘ຊີວເຕ ວາປິ ສປ຺ປຎ຺ໂຎ, ອປິ ວິຕ຺ຕປຣິກ຺ຂໂຍ;

ປຎ຺ຎາຍ ຈ ອລາເຠນ, ວິຕ຺ຕວາປິ ນ ຊີວຕິ.

໕໕໑.

‘‘ປຎ຺ຎາ ສຸຕວິນິຈ຺ຉິນີ, ປຎ຺ຎາ ກິຕ຺ຕິສິໂລກວທ຺ຘນີ;

ປຎ຺ຎາສຫິໂຕ ນໂຣ ອິຘ, ອປິ ທຸກ຺ເຂສຸ ສຸຂານິ ວິນ຺ທຕິ.

໕໕໒.

‘‘ນາຍໍ ¶ ອຊ຺ຊຕໂນ ຘມ຺ໂມ, ນຈ຺ເຉໂຣ ນປິ ອພ຺ຠຸໂຕ;

ຍຕ຺ຖ ຊາເຍຖ ມີເຍຖ, ຕຕ຺ຖ ກິໍ ວິຍ ອພ຺ຠຸຕໍ.

໕໕໓.

‘‘ອນນ຺ຕຣຎ຺ຫິ ຊາຕສ຺ສ, ຊີວິຕາ ມຣຓໍ ຘຸວໍ;

ຊາຕາ ຊາຕາ ມຣນ຺ຕີຘ, ເອວໍ ຘມ຺ມາ ຫິ ປາຓິໂນ.

໕໕໔.

‘‘ນ ເຫຕທຕ຺ຖາຍ ມຕສ຺ສ ໂຫຕິ, ຍໍ ຊີວິຕຕ຺ຖໍ ປຣໂປຣິສານໍ;

ມຕມ຺ຫິ ຣຸຓ຺ຓໍ ນ ຍໂສ ນ ໂລກ຺ຍໍ, ນ ວຓ຺ຓິຕໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ.

໕໕໕.

‘‘ຈກ຺ຂຸໍ ສຣີຣໍ ອຸປຫນ຺ຕິ ເຕນ, ນິຫີຍຕິ ວຓ຺ຓພລໍ ມຕີ ຈ;

ອານນ຺ທິໂນ ຕສ຺ສ ທິສາ ຠວນ຺ຕິ, ຫິເຕສິໂນ ນາສ຺ສ ສຸຂີ ຠວນ຺ຕິ.

໕໕໖.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍ ກຸເລ ວສນ຺ເຕ, ເມຘາວິໂນ ເຈວ ພຫຸສ຺ສຸເຕ ຈ;

ເຍສຎ຺ຫິ ປຎ຺ຎາວິຠເວນ ກິຈ຺ຈໍ, ຕຣນ຺ຕິ ນາວາຍ ນທິໍວ ປຸຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ¶ ອນາຄຕນ຺ຕິ ນ ອາຄຕໍ, ອວິນ຺ທນ຺ຕິ, ອຕ຺ໂຖ. ປຏິກຈ຺ຈາຕິ ປຸເຕຕຣໍເຍວ. ປສ຺ສຕີຕິ ໂອໂລເກຕິ. ອຕ຺ຖນ຺ຕິ ກິຈ຺ຈໍ. ຕໍ ທ຺ວຍນ຺ຕິ ຫິຕາຫິຕໍ. ວິທ຺ເທສິໂນຕິ ອມິຕ຺ຕາ. ຫິເຕສິໂນຕິ ມິຕ຺ຕາ. ຣນ຺ຘນ຺ຕິ ຉິທ຺ທໍ. ສເມກ຺ຂມານາຕິ ຄເວສນ຺ຕາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕາວຫໍ ອຫິຕາວຫໍ ຕທຸຠຍຎ຺ຈ ອຕ຺ຖໍ ກິຈ຺ຈໍ ອນາຄຕໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕໍ ປຸເຣຕຣໍເຍວ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ອຫໍ ວິຍ ປສ຺ສຕິ ວີມໍສຕິ ວິຈາເຣຕິ, ຕສ຺ສ ອມິຕ຺ຕາ ວາ ອຫິຕຊ຺ຌາສເຍນ ມິຕ຺ຕາ ວາ ຫິຕຊ຺ຌາສເຍນ ຣນ຺ຘໍ ຄເວສນ຺ຕາ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ຕາທິໂສ ປຎ຺ຎວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຈ຺ຉິທ຺ທວຸຕ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫຫິ ຕຖາຣູເປຫິ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ອິທານິ ອານາປານສຕິຠາວນາຍ ຄຸຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ຕານິ ໂຍເຊຕຸໍ ‘‘ອານາປານສຕີ ຍສ຺ສາ’’ຕິ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອານນ຺ຕິ ¶ ອສ຺ສາໂສ. ອປານນ຺ຕິ ປສ຺ສາໂສ. ອສ຺ສາສປສ຺ສາສນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓາ ສຕິ ອານາປານສຕິ. ສຕິສີເສນ ເຈຕ຺ຖ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕສມາຘິຠາວນາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ຍສ຺ສາຕິ, ຍສ຺ສ ໂຍຄິໂນ. ປຣິປຸຓ຺ຓາ ສຸຠາວິຕາຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຕິປຏ຺ຐານານໍ ໂສຬສນ຺ນຎ຺ຈ ອາກາຣານໍ ປາຣິປູຣິຍາ ສພ຺ພໂສ ປຸຓ຺ຓາ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄານໍ ວິຊ຺ຊາວິມຸຕ຺ຕີນຎ຺ຈ ປາຣິປູຣິຍາ ສຸຏ຺ຐຸ ຠາວິຕາ ວຑ຺ຒິຕາ. ອນຸປຸພ຺ພໍ ປຣິຈິຕາ, ຍຖາ ພຸທ຺ເຘນ ເທສິຕາຕິ ‘‘ໂສ ສໂຕວ ອສ຺ສສຕີ’’ຕິອາທິນາ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໔; ມ. ນິ. ໑.໑໐໗) ຍຖາ ຠຄວຕາ ເທສິຕາ, ຕຖາ ອນຸປຸພ຺ພໍ ອນຸກ຺ກເມນ ປຣິຈິຕາ ອາເສວິຕາ ຠາວິຕາ. ໂສມໍ ໂລກໍ ປຠາເສຕິ, ອພ຺ຠາ ມຸຕ຺ໂຕວ ຈນ຺ທິມາຕິ ໂສ ໂຍຄາວຈໂຣ ຍຖາ ອພ຺ຠາທິອຸປກ຺ກິເລສາ ວິມຸຕ຺ໂຕ ຈນ຺ໂທ ຈນ຺ທາໂລເກນ ອິມໍ ໂອກາສໂລກໍ ປຠາເສຕິ, ເອວໍ ອວິຊ຺ຊາທິອຸປກ຺ກິເລສວິມຸຕ຺ໂຕ ຎາຓາໂລເກນ ອຕ຺ຕສນ຺ຕານປຕິຕໍ ປຣສນ຺ຕານປຕິຕຎ຺ຈ ສງ຺ຂາຣໂລກໍ ປຠາເສຕິ ປກາເສຕິ. ຕສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອານາປານສຕິຠາວນາ ຠາເວຕພ຺ພາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອິທານິ ອຕ຺ຕານໍ ນິທສ຺ສນໍ ກຕ຺ວາ ຠາວນາຠິໂຍຄສ຺ສ ສຜລຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ໂອທາຕໍ ວຕ ເມ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ນີວຣຓມລວິຄມໂຕ ໂອທາຕໍ ສຸທ຺ຘໍ ວຕ ມມ ຈິຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ປມາຓກຣາ ຣາຄາທໂຍ ປຫີນາ, ອປ຺ປມາຓຎ຺ຈ ນິພ຺ພານໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕໍ ອໂຫສິ, ຕຖາ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ອປ຺ປມາຓໍ ສຸຠາວິຕໍ, ຕໂຕ ເອວ ຈຕຸສຈ຺ຈໍ ນິພ຺ພິທ຺ຘໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕໍ, ສກລສໍກິເລສປກ຺ຂໂຕ ປຄ຺ຄຫິຕຎ຺ຈ ຫຸຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂາທິກາ ປຸພ຺ພນ຺ຕາທິກາ ຈ ທິສາ ໂອຠາສເຕ ຕຕ຺ຖ ວິຕິຓ຺ຓກງ຺ຂຕ຺ຕາ ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ວິຄຕສມ຺ໂມຫຕ຺ຕາ ຈ. ຕສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫຫິປິ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕພ຺ພນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ຍຖາ ຠາວນາມຍາ ປຎ຺ຎາ ຈິຕ຺ຕມລວິໂສຘນາທິນາ ປຸຣິສສ຺ສ ພຫຸປກາຣາ, ເອວໍ ອິຕຣາປີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ¶ ‘‘ຊີວເຕ ວາປິ ສປ຺ປຎ຺ໂຎ’’ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປຣິກ຺ຂີຓຘໂນປິ ສປ຺ປຎ຺ຎຊາຕິໂກ ອິຕຣີຕຣສນ຺ໂຕເສນ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ອນວຊ຺ຊາຍ ຊີວິກາຍ ຊີວຕິເຍວ. ຕສ຺ສ ຫິ ຊີວິຕໍ ຊີວິຕໍ ນາມ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ປຎ຺ຎາຊີວິໍ ຊີວິຕມາຫຸ ເສຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໗໓, ໒໔໖; ສຸ. ນິ. ໑໘໔). ທຸມ຺ເມຘປຸຄ຺ຄໂລ ປນ ປຎ຺ຎາຍ ອລາເຠນ ¶ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກໍ ສມ຺ປຣາຍິກຎ຺ຈ ອຕ຺ຖໍ ¶ ວິຣາເຘນ຺ໂຕ ວິຕ຺ຕວາປິ ນ ຊີວຕິ, ຄຣຫາທິປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຊີວນ຺ໂຕ ນາມ ນ ຕສ຺ສ ໂຫຕິ, ອນຸປາຍຎ຺ຎຸຕາຍ ວາ ຍຖາຘິຄຕໍ ຘນໍ ນາເສນ຺ໂຕ ຊີວິຕມ຺ປິ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິເຍວ, ຕສ຺ມາ ປາຣິຫາຣິຍປຎ຺ຎາປິ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອປ຺ປມຕ຺ເຕຫິ ສມ຺ປາເທຕພ຺ພາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອິທານິ ປຎ຺ຎາຍ ອານິສໍເສ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຎ຺ຎາ ສຸຕວິນິຈ຺ຉິນີ’’ຕິ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາ ສຸຕວິນິຈ຺ຉິນີຕິ ປຎ຺ຎາ ນາເມສາ ສຸຕສ຺ສ ວິນິຈ຺ຉຍິນີ, ຍຖາສຸເຕ ໂສຕປຖມາຄເຕ ອຕ຺ເຖ ‘‘ອຍໍ ອກຸສໂລ, ອຍໍ ກຸສໂລ, ອຍໍ ສາວຊ຺ໂຊ, ອຍໍ ອນວຊ຺ໂຊ’’ຕິອາທິນາ ວິນິຈ຺ຉຍຊນນີ. ກິຕ຺ຕິສິໂລກວທ຺ຘນີຕິ ກິຕ຺ຕິຍາ ສມ຺ມຸຂາ ປສໍສາຍ ສິໂລກສ຺ສ ປຕ຺ຖຏຍສຠາວສ຺ສ ວທ຺ຘນີ, ປຎ຺ຎວໂຕເຍວ ຫິ ກິຕ຺ຕິອາທໂຍ ວິຎ຺ຎູນໍ ປາສໍສຠາວໂຕ. ປຎ຺ຎາສຫິໂຕຕິ ປາຣິຫາຣິຍປຎ຺ຎາຍ, ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ຈ ຍຸຕ຺ໂຕ. ອປິ ທຸກ຺ເຂສຸ ສຸຂານິ ວິນ຺ທຕີຕິ ເອກນ຺ຕທຸກ຺ຂສຠາເວສຸ ຂນ຺ຘາຍຕນາທີສຸ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຍຖາຠູຕສຠາວາວໂພເຘນ ນິຣາມິສານິປິ ສຸຂານິ ປຏິລຠຕິ.

ອິທານິ ຕາສໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອນິຈ຺ຈຕາປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຘີຣຠາວາວຫໍ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ໂຕ ‘‘ນາຍໍ ອຊ຺ຊຕໂນ ຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທິນາ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຍ຺ວາຍໍ ສຕ຺ຕານໍ ຊາຍນມີຍນສຠາໂວ, ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ອຊ຺ຊຕໂນ ອຘຸນາຄໂຕ ນ ໂຫຕິ, ອຠິຓ຺ຫປວຕ຺ຕິກຕາຍ ນ ອຈ຺ຉຣິໂຍ, ອພ຺ຠຸຕປຸພ຺ພຕາຠາວໂຕ ນາປິ ອພ຺ຠຸໂຕ. ຕສ຺ມາ ຍຕ຺ຖ ຊາເຍຖ ມີເຍຖ, ຍສ຺ມິໍ ໂລເກ ສຕ຺ໂຕ ຊາເຍຍ຺ຍ, ໂສ ເອກໍເສນ ມີເຍຖ, ຕຕ຺ຖ ກິໍ ວິຍ? ກິໍ ນາມ ອພ຺ຠຸຕໍ ສິຍາ? ສຠາວິກຕ຺ຕາ ມຣຓສ຺ສ – ນ ຫິ ຂຓິກມຣຓສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖິ. ຍໂຕ ອນນ຺ຕຣຎ຺ຫິ ຊາຕສ຺ສ, ຊີວິຕາ ມຣຓໍ ຘຸວໍ ຊາຕສ຺ສ ຊາຕິສມນນ຺ຕຣໍ ຊີວິຕໂຕ ມຣຓໍ ເອກນ຺ຕິກໍ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ຂນ຺ຘານໍ ເອກໍເສນ ຠິຊ຺ຊນໂຕ. ໂຍ ປເນຕ຺ຖ ຊີວຕີຕິ ໂລກໂວຫາໂຣ, ໂສ ຕທຸປາທານສ຺ສ ອເນກປຈ຺ຈຍາຍຕ຺ຕຕາຍ ອເນກນ຺ຕິໂກ, ຍສ຺ມາ ເອຕເທວໍ, ຕສ຺ມາ ຊາຕາ ມຣນ຺ຕີຘ, ເອວໍຘມ຺ມາ ຫິ ປາຓິໂນຕິ ອຍໍ ສຕ຺ຕານໍ ປກຕິ, ຍທິທໍ ຊາຕານໍ ມຣຓນ຺ຕິ ຊາຕິຍາ ມຣຓານຸພນ຺ຘນຕໍ ອາຫ.

ອິທານິ ¶ ຍສ຺ມາ ຕາສຸ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ ກາຈິ ໂສກພນ຺ຘິຕຈິຕ຺ຕາປິ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຕາສໍ ໂສກວິໂນທນໍ ກາຕຸໍ ‘‘ນ ເຫຕທຕ຺ຖາຍາຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ນ ເຫຕທຕ຺ຖາຍ ມຕສ຺ສ ໂຫຕີຕິ ຍໍ ມຕສ຺ສ ¶ ຊີວິຕຕ຺ຖໍ ຊີວິຕນິມິຕ຺ຕໍ ປຣໂປຣິສານໍ ປຣປຸຄ຺ຄລານໍ ຣຸຓ຺ຓໍ, ເອຕໍ ຕສ຺ສ ມຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ຊີວິຕຕ຺ຖໍ ຕາວ ຕິຏ຺ຐຕຸ, ກສ຺ສຈິປິ ອຕ຺ຖາຍ ນ ໂຫຕິ, ເຍ ປນ ຣຸທນ຺ຕິ, ເຕສມ຺ປິ ມຕມ຺ຫິ ມຕປຸຄ຺ຄລນິມິຕ຺ຕໍ ຣຸຓ຺ຓໍ, ນ ຍໂສ ນ ໂລກ຺ຍໍ ຍສາວຫໍ ວິສຸທ຺ຘາວຫຎ຺ຈ ນ ໂຫຕິ ¶ . ນ ວຓ຺ຓິຕໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫີຕິ ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຏ຺ຐມ຺ປິ ນ ໂຫຕິ, ອຖ ໂຂ ວິຎ຺ຎຸຄຣຫິຕເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ນ ເກວລເມເຕວ ເຍ ຣຸທໂຕ ອາທີນວາ, ອຖ ໂຂ ອິເມປີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຈກ຺ຂຸໍ ສຣີຣໍ ອຸປຫນ຺ຕີ’’ຕິ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ໂສກາທິອນຕ຺ຖປຏິພາຫນຕ຺ຖໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕປຍິຣຸປາສນາຍໍ ຕາ ນິໂຍເຊນ຺ໂຕ ‘‘ຕສ຺ມາ’’ຕິອາທິນາ ໂອສານຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ຣຸຓ຺ຓໍ ຣຸທນ຺ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຈກ຺ຂຸໍ ສຣີຣຎ຺ຈ ອຸປຫນ຺ຕິ ວິພາຘຕິ, ເຕນ ຣຸຓ຺ເຓນ ວຓ຺ໂຓ ພລໍ ມຕິ ຈ ນິຫີຍຕິ ປຣິຫາຍຕິ, ຕສ຺ສ ຣຸທນ຺ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ທິສາ ສປຕ຺ຕາ ອານນ຺ທິໂນ ປໂມທວນ຺ໂຕ ປີຕິວນ຺ໂຕ ຠວນ຺ຕິ. ຫິເຕສິໂນ ມິຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂີ ທຸກ຺ຂິຕາ ຠວນ຺ຕິ ຕສ຺ມາ ຘມ຺ໂມຊປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ເມຘາວິໂນ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາທິອຕ຺ຖສນ຺ນິສ຺ສິຕສ຺ສ ພາຫຸສຈ຺ຈສ຺ສ ປາຣິປູຣິຍາ ພຫຸສ຺ສຸເຕ, ອຕ຺ຕໂນ ກຸເລ ວສນ຺ເຕ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍ ປາຏິກງ຺ເຂຍ຺ຍ ກຸລູປເກ ກເຣຍ຺ຍ. ເຍສນ຺ຕິ ເຍສໍ ເມຘາວີນໍ ພຫຸສ຺ສຸຕານໍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ປຎ຺ຎາວິຠເວນ ປຎ຺ຎາພເລນ ຍຖາ ມໂຫຆສ຺ສ ປຸຓ຺ຓໍ ນທິໍ ນາວາຍ ຕຣນ຺ຕິ, ເອວໍ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖກິຈ຺ຈໍ ຕຣນ຺ຕິ ປາຣໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ເຕ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍ ກຸເລ ວສນ຺ເຕຕິ ໂຍຊນາ.

ເອວໍ ເຖໂຣ ຕາສໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ຕາ ເຖຣສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ໂສກໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ໂຍນິໂສ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິໂຍ ສທຕ຺ຖໍ ປຣິປູເຣສຸໍ.

ມຫາກປ຺ປິນຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຈູຬປນ຺ຖກຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ທນ຺ຘາ ¶ ມຍ຺ຫໍ ຄຕີຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ຈູຬປນ຺ຖກຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ຍເທຕ຺ຖ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ອຏ຺ຐກນິປາເຕ ມຫາປນ຺ຖກວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ (ເຖຣຄາ. ອຏ຺ຐ. ໒.ມຫາປນ຺ຖກຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ) ວຸຕ຺ຕເມວ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ມຫາປນ຺ຖກຕ຺ເຖໂຣ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄຜລສຸເຂນ ວີຕິນາເມນ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ ສກ຺ກາ ຈູຬປນ຺ຖກມ຺ປິ ອິມສ຺ມິໍ ສຸເຂ ປຕິຏ຺ຐເປຕຸ’’ນ຺ຕິ? ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ອຍ຺ຍກໍ ຘນເສຏ຺ຐິໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ສເຈ, ມຫາເສຏ຺ຐິ, ອນຸຊານາຖ ¶ , ອຫໍ ຈູຬປນ຺ຖກໍ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ປພ຺ພາເຊຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ເຖໂຣ ຕໍ ປພ຺ພາເຊສິ. ໂສ ທສສຸ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ຠາຕຸ ສນ຺ຕິເກ –

‘‘ປທຸມໍ ຍຖາ ໂກກນທໍ ສຸຄນ຺ຘໍ, ປາໂຕ ສິຍາ ຜຸລ຺ລມວີຕຄນ຺ຘໍ;

ອງ຺ຄີຣສໍ ປສ຺ສ ວິໂຣຈມານໍ, ຕປນ຺ຕມາທິຈ຺ຈມິວນ຺ຕລິກ຺ເຂ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໒໓; ອ. ນິ. ໕.໑໙໕) –

ຄາຖໍ ¶ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຈຕູຫິ ມາເສຫິ ຄເຫຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ຄຫິຕຄຫິຕໍ ປທໍ ຫທເຍ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອຖ ນໍ ມຫາປນ຺ຖໂກ ອາຫ – ‘‘ປນ຺ຖກ, ຕ຺ວໍ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ອຠພ຺ໂພ, ຈຕູຫິ ມາເສຫິ ເອກຄາຖມ຺ປິ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກສິ. ປພ຺ພຊິຕກິຈ຺ຈໍ ປນ ຕ຺ວໍ ກຖໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປສ຺ສສິ? ນິກ຺ຂມ ອິໂຕ’’ຕິ. ໂສ ເຖເຣນ ປຓາມິໂຕ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກສມີເປ ໂຣທມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ.

ເຕນ ຈ ສມເຍນ ສຕ຺ຖາ ຊີວກມ຺ພວເນ ວິຫຣຕິ. ອຖ ຊີວໂກ ປຸຣິສໍ ເປເສສິ, ‘‘ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ເຕຫີ’’ຕິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ອາຍສ຺ມາ ມຫາປນ຺ຖໂກ ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສໂກ ໂຫຕິ. ໂສ ‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ຠິກ຺ຂໍ ປຏິຈ຺ຉຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ຈູຬປນ຺ຖກໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສານໍ ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຈູຬປນ຺ຖໂກ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕກ຺ເຂທໍ ຎຕ຺ວາ, ‘‘ຈູຬປນ຺ຖໂກ ມຍາ ກເຕນ ອຸປາເຍນ ພຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອວິທູເຣ ຐາເນ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ປນ຺ຖກ, ໂຣທສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຠາຕາ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຓາເມຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ປນ຺ຖກ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ມມ ສາສເນ ຕຸຍ຺ຫໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ເອຫິ, ອິມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘ຣໂຊຫຣຓໍ, ຣໂຊຫຣຓ’ນ຺ຕິ ມນສິ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອິທ຺ຘິຍາ ສຸທ຺ຘໍ ໂຈຬກ຺ຂຓ຺ຑໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ອທາສິ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣາ ¶ ທິນ຺ນໍ ໂຈຬກ຺ຂຓ຺ຑໍ ‘‘ຣໂຊຫຣຓໍ, ຣໂຊຫຣຓ’’ນ຺ຕິ ຫຕ຺ເຖນ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ກິລິຏ຺ຐຘາຕຸກໍ ຊາຕໍ, ປຸນ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ອຸກ຺ຂລິປຣິປຸຎ຺ຉນສທິສໍ ຊາຕໍ. ໂສ ຎາຓສ຺ສ ປຣິປກ຺ກຕ຺ຕາ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິທໍ ໂຈຬກ຺ຂຓ຺ຑໍ ປກຕິຍາ ປຣິສຸທ຺ຘໍ, ອິມໍ ອຸປາທິຓ຺ຓກສຣີຣໍ ນິສ຺ສາຍ ກິລິຏ຺ຐໍ ອຎ຺ຎຖາ ຊາຕໍ, ຕສ຺ມາ ອນິຈ຺ຈໍ ຍຖາເປຕໍ, ເອວໍ ຈິຕ຺ຕມ຺ປີ’’ຕິ ຂຍວຍໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ນິມິຕ຺ເຕ ຌານານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຌານປາທກໍ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໑.໒.໓໕-໕໔) –

‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ຊິໂນ, ອາຫຸຕີນໍ ປຏິຄ຺ຄໂຫ;

ຄຓມ຺ຫາ ວູປກຏ຺ໂຐ ໂສ, ຫິມວນ຺ເຕ ວສີ ຕທາ.

‘‘ອຫມ຺ປິ ¶ ຫິມວນ຺ຕມ຺ຫິ, ວສາມິ ອສ຺ສເມ ຕທາ;

ອຈິຣາຄຕໍ ມຫາວີຣໍ, ອຸເປສິໍ ໂລກນາຍກໍ.

‘‘ປຸປ຺ຜຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ອຸປຄຈ຺ຉິໍ ນຣາສຠໍ;

ສມາຘິໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕໍ, ອນ຺ຕຣາຍມກາສຫໍ.

‘‘ອຸໂຠ ຫຕ຺ເຖຫິ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ, ປຸປ຺ຜຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ອທາສຫໍ;

ປຏິຄ຺ຄເຫສິ ຠຄວາ, ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ມຫາມຸນິ.

‘‘ສພ຺ເພ ເທວາ ອຕ຺ຕມນາ, ຫິມວນ຺ຕໍ ອຸເປນ຺ຕິ ເຕ;

ສາຘຸກາຣໍ ປວຕ຺ເຕສຸໍ, ອນຸໂມທິສ຺ສຕິ ຈກ຺ຂຸມາ.

‘‘ອິທໍ ວຕ຺ວານ ເຕ ເທວາ, ອຸປຄຈ຺ຉຸໍ ນຣຸຕ຺ຕມໍ;

ອາກາເສ ຘາຣຍນ຺ຕສ຺ສ, ປທຸມຈ຺ຉຕ຺ຕມຸຕ຺ຕມໍ.

‘‘ສຕປຕ຺ຕຉຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ, ອທາສິ ຕາປໂສ ມມ;

ຕມຫໍ ກິຕ຺ຕຍິສ຺ສາມິ, ສຸຓາຖ ມມ ຠາສໂຕ.

‘‘ປຎ຺ຈວີສຕິກປ຺ປານິ, ເທວຣຊ຺ຊໍ ກຣິສ຺ສຕິ;

ຈຕຸຕ຺ຕິໍສຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸຎ຺ຈ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ຍໍ ຍໍ ໂຍນິໍ ສໍສຣຕິ, ເທວຕ຺ຕໍ ອຖ ມານຸສໍ;

ອພ຺ໂຠກາເສ ປຕິຏ຺ຐນ຺ຕໍ, ປທຸມໍ ຘາຣຍິສ຺ສຕິ.

‘‘ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສມ຺ຫິ ¶ , ໂອກ຺ກາກກຸລສມ຺ຠໂວ;

ໂຄຕໂມ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ປກາສິເຕ ປາວຈເນ, ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ລຠິສ຺ສຕິ;

ມໂນມຍມ຺ຫິ ກາຍມ຺ຫິ, ອຸຕ຺ຕໂມ ໂສ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ທ຺ເວ ຠາຕໂຣ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຸໂຠປິ ປນ຺ຖກວ຺ຫຍາ;

ອນຸໂຠຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ, ໂຊຕຍິສ຺ສນ຺ຕິ ສາສນໍ.

‘‘ໂສຫໍ ອຏ຺ຐາຣສວສ຺ໂສ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ;

ວິເສສາຫໍ ນ ວິນ຺ທາມິ, ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສາສເນ.

‘‘ທນ຺ຘາ ມຍ຺ຫໍ ຄຕີ ອາສິ, ປຣິຠູໂຕ ປຸເຣ ອຫຸໍ;

ຠາຕາ ຈ ມໍ ປຓາເມສິ, ຄຈ຺ຉ ທານິ ສກໍ ຆຣໍ.

‘‘ໂສຫໍ ປຓາມິໂຕ ສນ຺ໂຕ, ສງ຺ຆາຣາມສ຺ສ ໂກຏ຺ຐເກ;

ທຸມ຺ມໂນ ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐາສິໍ, ສາມຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອເປກ຺ຂວາ.

‘‘ຠຄວາ ຕຕ຺ຖ ອາຄຈ຺ຉິ, ສີສໍ ມຍ຺ຫໍ ປຣາມສິ;

ພາຫາຍ ມໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ສງ຺ຆາຣາມໍ ປເວສຍິ.

‘‘ອນຸກມ຺ປາຍ ເມ ສຕ຺ຖາ, ອທາສິ ປາທປຸຎ຺ຉນິໍ;

ເອວໍ ສຸທ຺ຘໍ ອຘິຏ຺ເຐຫິ, ເອກມນ຺ຕມຘິຏ຺ຐຫໍ.

‘‘ຫຕ຺ເຖຫິ ¶ ຕມຫໍ ຄຍ຺ຫ, ສຣິໍ ໂກກນທໍ ອຫໍ;

ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິ ເມ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ອປາປຸຓິໍ.

‘‘ມໂນມເຍສຸ ກາເຍສຸ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາຣມິໍ ຄໂຕ;

ສພ຺ພາສເວ ປຣິຎ຺ຎາຍ, ວິຫຣາມິ ອນາສໂວ.

‘‘ປຏິສມ຺ຠິທາ ຈຕສ຺ໂສ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄເນວສ຺ສ ເຕປິຏກໍ ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎາ ຈ ອາຄມິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເອເກນ ອູເນຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຊີວກສ຺ສ ນິເວສເນ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ຈູຬປນ຺ຖໂກ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ຠິກ຺ຂາຍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ເອວ ນ ຄໂຕ. ຊີວໂກ ຍາຄຸໍ ທາຕຸໍ ອາຣຠິ, ສຕ຺ຖາ ປຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ເຖນ ປິທຫິ. ‘‘ກສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ນ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ – ‘‘ວິຫາເຣ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຖິ, ຊີວກາ’’ຕິ. ໂສ ປຸຣິສໍ ປຫິຓິ, ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຠເຓ, ວິຫາເຣ ນິສິນ຺ນໍ ອຍ຺ຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ¶ ເອຫີ’’ຕິ. ຈູຬປນ຺ຖກຕ຺ເຖໂຣປິ ຣູເປນ ກິຣິຍາຍ ຈ ເອກມ຺ປິ ເອເກນ ອສທິສໍ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ໂສ ປຸຣິໂສ ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູນໍ ພຫຸຠາວໍ ທິສ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຊີວກສ຺ສ ກເຖສິ – ‘‘ອິມສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆາ ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ພຫຸຕໂຣ, ປກ຺ໂກສິຕພ຺ພໍ ອຍ຺ຍໍ ນ ຊານາມີ’’ຕິ. ຊີວໂກ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຏິປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ໂກນາໂມ, ຠນ຺ເຕ, ວິຫາເຣ ນິສິນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ? ‘‘ຈູຬປນ຺ຖໂກ ນາມ, ຊີວກາ’’ຕິ. ‘‘ຄຈ຺ຉ ¶ , ຠເຓ, ‘ຈູຬປນ຺ຖໂກ ນາມ ກຕໂຣ’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕໍ ອາເນຫີ’’ຕິ. ໂສ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຈູຬປນ຺ຖໂກ ນາມ ກຕໂຣ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຫໍ ຈູຬປນ຺ຖໂກ’’,‘‘ອຫໍ ຈູຬປນ຺ຖໂກ’’ຕິ ເອກປຫາເຣເນວ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສມ຺ປິ ກເຖສິ. ໂສ ປຸນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຊີວກສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ຊີວໂກ ປຏິວິທ຺ຘສຈ຺ຈຕ຺ຕາ ‘‘ອິທ຺ຘິມາ ມຎ຺ເຎ, ອຍ຺ໂຍ’’ຕິ ນຍໂຕ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຠເຓ, ປຐມໍ ກຖນກມຍ຺ຍເມວ ‘ຕຸມ຺ເຫ ສຕ຺ຖາ ປກ຺ໂກສຕີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ຈີວຣກຓ຺ເຓ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຖາ ອກາສິ, ຕາວເທວ ນິມ຺ມິຕຠິກ຺ຂູ ອນ຺ຕຣຘາຍິໍສຸ. ໂສ ເຖຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຍາຄຸຎ຺ຈ ຂຊ຺ຊກາທິເຠທຎ຺ຈ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ທສພເລ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄເຕ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖາ ອຸທປາທິ – ‘‘ອໂຫ ພຸທ຺ຘານໍ ອານຸຠາໂວ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ເອກຄາຖໍ ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕມ຺ປິ ລຫຸເກນ ຂເຓເນວ ເອວໍ ມຫິທ຺ຘິກໍ ອກໍສູ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຖາສລ຺ລາປໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘາສເນ ນິສຊ຺ຊ, ‘‘ກິໍ ວເທຖ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ອິມໍ ນາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຈູຬປນ຺ຖເກນ ອິທານິ ມຍ຺ຫໍ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ໂລກຸຕ຺ຕຣທາຍຊ຺ຊໍ ລທ຺ຘໍ, ປຸພ຺ເພ ປນ ໂລກິຍທາຍຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ຈູຬເສຏ຺ຐິຊາຕກໍ (ຊາ. ໑.໑.໔) ກເຖສິ. ອປຣຠາເຄ ຕໍ ສຕ຺ຖາ ອຣິຍຄຓປຣິວຸໂຕ ຘມ຺ມາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ມໂນມຍໍ ກາຍໍ ¶ ອຠິນິມ຺ມິນນ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ເຈໂຕວິວຏ຺ຏກຸສລານຎ຺ຈ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ຠິກ຺ຂູຫິ ‘‘ຕຖາ ທນ຺ຘຘາຕຸເກນ ກຖໍ ຕຍາ ສຈ຺ຈານິ ປຏິວິທ຺ຘານີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ຠາຕຸ ປຓາມນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປກາເສນ຺ໂຕ –

໕໕໗.

‘‘ທນ຺ຘາ ມຍ຺ຫໍ ຄຕີ ອາສິ, ປຣິຠູໂຕ ປຸເຣ ອຫໍ;

ຠາຕາ ຈ ມໍ ປຓາເມສິ, ຄຈ຺ຉ ທານິ ຕຸວໍ ຆຣໍ.

໕໕໘.

‘‘ໂສຫໍ ¶ ປຓາມິໂຕ ສນ຺ໂຕ, ສງ຺ຆາຣາມສ຺ສ ໂກຏ຺ຐເກ;

ທຸມ຺ມໂນ ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐາສິໍ, ສາສນສ຺ມິໍ ອເປກ຺ຂວາ.

໕໕໙.

‘‘ຠຄວາ ¶ ຕຕ຺ຖ ອາຄຈ຺ຉິ, ສີສໍ ມຍ຺ຫໍ ປຣາມສິ;

ພາຫາຍ ມໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ສງ຺ຆາຣາມໍ ປເວສຍິ.

໕໖໐.

‘‘ອນຸກມ຺ປາຍ ເມ ສຕ຺ຖາ, ປາທາສິ ປາທປຸຎ຺ຉນິໍ;

ເອຕໍ ສຸທ຺ຘໍ ອຘິຏ຺ເຐຫິ, ເອກມນ຺ຕໍ ສ຺ວຘິຏ຺ຐິຕໍ.

໕໖໑.

‘‘ຕສ຺ສາຫໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ວິຫາສິໍ ສາສເນ ຣໂຕ;

ສມາຘິໍ ປຏິປາເທສິໍ, ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຖສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ.

໕໖໒.

‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຊານາມິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ວິໂສຘິຕໍ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ.

໕໖໓.

‘‘ສຫສ຺ສກ຺ຂຕ຺ຕຸມຕ຺ຕານໍ, ນິມ຺ມິນິຕ຺ວານ ປນ຺ຖໂກ;

ນິສີທມ຺ພວເນ ຣມ຺ເມ, ຍາວ ກາລປ຺ປເວທນາ.

໕໖໔.

‘‘ຕໂຕ ເມ ສຕ຺ຖາ ປາເຫສິ, ທູຕໍ ກາລປ຺ປເວທກໍ;

ປເວທິຕມ຺ຫິ ກາລມ຺ຫິ, ເວຫາສາທຸປສງ຺ກມິໍ.

໕໖໕.

‘‘ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸໂນ ປາເທ, ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທຫໍ;

ນິສິນ຺ນໍ ມໍ ວິທິຕ຺ວານ, ອຕ຺ຖ ສຕ຺ຖາ ປຏິຄ຺ຄຫິ.

໕໖໖.

‘‘ອາຍາໂຄ ສພ຺ພໂລກສ຺ສ, ອາຫຸຕີນໍ ປຏິຄ຺ຄໂຫ;

ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ມນຸສ຺ສານໍ, ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ຖ ທກ຺ຂິຓ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ທນ຺ຘາຕິ, ມນ຺ທາ, ຈຕຸປ຺ປທິກໍ ຄາຖໍ ຈຕູຫິ ມາເສຫິ ຄເຫຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຠາເວນ ທຸພ຺ພລາ. ຄຕີຕິ ຎາຓຄຕິ. ອາສີຕິ, ອໂຫສິ. ປຣິຠູໂຕຕິ, ຕໂຕ ເອວ ‘‘ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ ອສມ຺ປຊາໂນ’’ຕິ ຫີຬິໂຕ. ປຸເຣຕິ, ປຸພ຺ເພ ປຸຖຸຊ຺ຊນກາເລ. ຠາຕາ ຈາຕິ ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ ຈ-ສທ຺ໂທ, ນ ເກວລໍ ປຣິຠູໂຕວ, ອຖ ໂຂ ຠາຕາປິ ມໍ ປຓາເມສິ, ‘‘ປນ຺ຖກ, ຕ຺ວໍ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ ອເຫຕຸໂກ ມຎ຺ເຎ, ຕສ຺ມາ ປພ຺ພຊິຕກິຈ຺ຈໍ ¶ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕຸໍ ອສມຕ຺ໂຖ ¶ , ນ ອິມສ຺ສ ສາສນສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ, ຄຈ຺ຉ ທານິ ຕຸຍ຺ຫໍ ອຍ຺ຍກຆຣ’’ນ຺ຕິ ນິກ຺ກຑ຺ເຒສິ. ຠາຕາຕິ, ຠາຕຣາ.

ໂກຏ຺ຐເກຕິ, ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກສມີເປ. ທຸມ຺ມໂນຕິ, ໂທມນສ຺ສິໂຕ. ສາສນສ຺ມິໍ ອເປກ຺ຂວາຕິ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສເນ ສາເປກ຺ໂຂ ອວິພ຺ຠມິຕຸກາໂມ.

ຠຄວາ ຕຕ຺ຖ ອາຄຈ຺ຉີຕິ, ມຫາກຣຸຓາສຎ຺ໂຈທິຕມານໂສ ມໍ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຠຄວາ ຍຕ຺ຖາຫໍ ຐິໂຕ, ຕຕ຺ຖ ອາຄຈ຺ຉິ. ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຈ, ‘‘ປນ຺ຖກ, ອຫໍ ເຕ ສຕ຺ຖາ, ນ ມຫາປນ຺ຖໂກ, ມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຕວ ປພ຺ພຊ຺ຊາ’’ຕິ ສມສ຺ສາເສນ຺ໂຕ ສີສໍ ມຍ຺ຫໍ ປຣາມສິ ຊາລາພນ຺ຘນມຸທຸຕລຸນປີຓວຣາຍຕງ຺ຄຸລິສມຸປໂສຠິເຕນ ວິກສິຕປທຸມສສ຺ສິຣີເກນ ຈກ຺ກງ຺ກິເຕນ ຫຕ຺ຖຕເລນ ‘‘ອິທານິເຍວ ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທີເປນ຺ໂຕ ມຍ຺ຫໍ ສີສໍ ປຣາມສິ. ພາຫາຍ ມໍ ຄເຫຕ຺ວານາຕິ, ‘‘ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ, ອິຘ ຕິຏ຺ຐສີ’’ຕິ ຈນ຺ທນຄນ຺ຘຄນ຺ຘິນາ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ເຖນ ມໍ ຠຸເຊ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕສງ຺ຆາຣາມໍ ປເວເສສິ. ປາທາສິ ¶ ປາທປຸຎ຺ຉນິນ຺ຕິ ປາທປຸຎ຺ຉນິໍ ກຕ຺ວາ ປາທາສິ ‘‘ຣໂຊຫຣຓນ຺ຕິ ມນສິ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອທາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອທາສີ’’ຕິ ‘‘ປາທປຸຎ຺ຉນິ’’ນ຺ຕິ ຈ ປຐນ຺ຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ປາທປຸຎ຺ຉນິ’’ນ຺ຕິ ປາທປຸຎ຺ຉນໂຈຬກ຺ຂຓ຺ຑໍ ປາທາສີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕທຍຸຕ຺ຕໍ ອິທ຺ຘິຍາ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ໂຈຬກ຺ຂຓ຺ຑສ຺ສ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ. ເອຕໍ ສຸທ຺ຘໍ ອຘິຏ຺ເຐຫິ, ເອກມນ຺ຕໍ ສ຺ວຘິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ, ເອຕໍ ສຸທ຺ຘໍ ໂຈຬກ຺ຂຓ຺ຑໍ ‘‘ຣໂຊຫຣຓໍ, ຣໂຊຫຣຓ’’ນ຺ຕິ ມນສິກາເຣນ ສ຺ວຘິຏ຺ຐິຕໍ ກຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ເອກມນ຺ເຕ ວິວິຕ຺ເຕ ຄນ຺ຘກຸຏິປມຸເຂ ນິສິນ຺ໂນ ອຘິຏ຺ເຐຫິ ຕຖາ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຫິຕໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ເຕຫິ.

ຕສ຺ສາຫໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາຕິ, ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ໂອວາທໍ ອຫໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ສາສເນ ໂອວາເທ ຣໂຕ ອຠິຣໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫາສິໍ ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ປຏິປຊ຺ຊິໍ. ປຏິປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຈ ສມາຘິໍ ປຏິປາເທສິໍ, ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຖສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາຕິ, ອຸຕ຺ຕມຕ຺ໂຖ ນາມ ອຣຫຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ກສິຓປຣິກມ຺ມວເສນ ຣູປຊ຺ຌານານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຌານປາທກໍ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄສມາຘິໍ ສມ຺ປາເທສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ສມາຘີຕິ ອຸປຈາຣສມາຘິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ຈຕຸຕ຺ຖມຄ຺ຄສມາຘິ, ຕາວ ສມາຘິສາມຎ຺ເຎນ ຄຫິໂຕ, ອຄ຺ຄຜລສມາຘິ ປນ ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຖຄ຺ຄຫເຓນ, ສາຕິສຍໍ ເຈວາຍໍ ສມາຘິກຸສໂລ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສມາຘິໍ ປຏິປາເທສິ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ສມາຘິກຸສລຕາຍ ¶ ຫິ ອຍມາຍສ຺ມາ ເຈໂຕວິວຏ຺ຏກຸສໂລ ນາມ ຊາໂຕ, ມຫາປນ຺ຖກຕ຺ເຖໂຣ ປນ ວິປສ຺ສນາກຸສລຕາຍ ສຎ຺ຎາວິວຏ຺ຏກຸສໂລ ນາມ. ເອໂກ ເຈຕ຺ຖ ສມາຘິລກ຺ຂເຓ ເຉໂກ, ເອໂກ ວິປສ຺ສນາລກ຺ຂເຓ, ເອໂກ ສມາຘິຄາຬ຺ໂຫ, ເອໂກ ວິປສ຺ສນາຄາຬ຺ໂຫ ເອໂກ ອງ຺ຄສໍຂິຕ຺ເຕ ເຉໂກ, ເອໂກ ອາຣມ຺ມຓສໍຂິຕ຺ເຕ, ເອໂກ ອງ຺ຄວວຕ຺ຖາເນ, ເອໂກ ອາຣມ຺ມຓວວຕ຺ຖາເນຕິ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ. ອປິຈ ຈູຬປນ຺ຖກຕ຺ເຖໂຣ ¶ ສາຕິສຍໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານານໍ ລາຠິຕາຍ ເຈໂຕວິວຏ຺ຏກຸສໂລ ວຸຕ຺ໂຕ, ມຫາປນ຺ຖກຕ຺ເຖໂຣ ສາຕິສຍໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣູປາວຈຣຊ຺ຌານານໍ ລາຠິຕາຍ ສຎ຺ຎາວິວຏ຺ຏກຸສໂລ. ປຐໂມ ວາ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານລາຠີ ຫຸຕ຺ວາ ຌານງ຺ເຄຫິ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ເຈໂຕວິວຏ຺ຏກຸສໂລ, ອິຕໂຣ ອຣູປາວຈຣຊ຺ຌານລາຠີ ຫຸຕ຺ວາ ຌານງ຺ເຄຫິ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ສຎ຺ຎາວິວຏ຺ຏກຸສໂລ. ມໂນມຍໍ ປນ ກາຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ອຎ຺ເຎ ຕໂຍ ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ນ ພຫຸເກ, ເອກສທິເສເຍວ ຈ ກຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ເອກວິຘເມວ ກມ຺ມໍ ກຸຣຸມາເນ. ອຍໍ ປນ ເຖໂຣ ເອກາວຊ຺ຊເນນ ສມຓສຫສ຺ສໍ ມາເປສິ, ທ຺ເວປິ ນ ກາເຍນ ເອກສທິເສ ອກາສິ, ນ ເອກວິຘໍ ກມ຺ມໍ ກຸຣຸມາເນ. ຕສ຺ມາ ມໂນມຍໍ ກາຍໍ ອຠິນິມ຺ມິນນ຺ຕານໍ ອຄ຺ໂຄ ນາມ ຊາໂຕ.

ອິທານິ ¶ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິຄຕວິເສສໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຊານາມີ’’ຕິອາທິມາຫ. ກາມຎ຺ຈາຍໍ ເຖໂຣ ຉຬຠິຎ຺ໂຎ, ຍາ ປນ ອຠິຎ຺ຎາ ອາສວກ຺ຂຍຎາຓາຘິຄມສ຺ສ ພຫູປກາຣາ, ຕໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຊານາມິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ວິໂສຘິຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຸພ຺ເພນິວາສຍຖາກມ຺ມຸປຄອນາຄຕໍສຎາຓານິ ຫິ ວິປສ຺ສນາຈາຣສ຺ສ ພຫູປກາຣານິ, ນ ຕຖາ ອິຕຣຎາຓານິ.

ສຫສ຺ສກ຺ຂຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ສຫສ຺ສໍ. ‘‘ສຫສ຺ສວາຣ’’ນ຺ຕິ ເກຈິ ວທນ຺ຕິ. ເອກາວຊ຺ຊເນນ ປນ ເຖໂຣ ສຫສ຺ເສ ມໂນມເຍ ກາເຍ ນິມ຺ມິນິ, ນ ວາເຣນ. ເຕ ຈ ໂຂ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມສທິເສ ວິວິຘຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕ. ‘‘ກິໍ ປນ ສາວການມ຺ປິ ເອວຣູປໍ ອິທ຺ຘິນິມ຺ມານໍ ສມ຺ຠວຕີ’’ຕິ? ນ ສມ຺ຠວຕິ ສພ຺ເພສໍ, ອຠິນີຫາຣສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປນ ອຍເມວ ເຖໂຣ ເອວມກາສິ, ຕຖາ ເຫສ ອິມິນາ ອງ຺ເຄນ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປິໂຕ. ປນ຺ຖໂກ ນິສີທີຕິ ອຕ຺ຕານເມວ ປຣໍ ວິຍ ວທຕິ. ອມ຺ພວເນຕິ, ອມ຺ພວເນ ຊີວເກນ ¶ ກຕວິຫາເຣ. ເວຫາສາທຸປສງ຺ກມິນ຺ຕິ ເວຫາສາຕິ ກຣເຓ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ, ເວຫາເສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ທ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ. ອຖາຕິ, ມມ ນິສຊ຺ຊາຍ ປຈ຺ຉາ. ປຏິຄ຺ຄຫີຕິ ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ອາຍາໂຄ ສພ຺ພໂລກສ຺ສາຕິ, ສພ຺ພສ຺ສ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຕາຍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ອາເນຕ຺ວາ ຍຊິຕພ຺ພຏ຺ຐານຠູໂຕ. ອາຫຸຕີນໍ ປຏິຄ຺ຄໂຫຕິ, ມຫາຜລຠາວກຣເຓນ ທກ຺ຂິຓາຫຸຕີນໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫໂກ. ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ຖ ທກ຺ຂິຓນ຺ຕິ ຊີວເກນ ອຸປນີຕໍ ຍາຄຸຂຊ຺ຊາທິເຠທໍ ທກ຺ຂິຓໍ ປຏິຄ຺ຄເຫສິ.

ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຈູຬປນ຺ຖກໍ ອາຓາເປສິ – ‘‘ອນຸໂມທນໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ໂສ ສິເນຣຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ມນ຺ເຖນ຺ໂຕ ວິຍ ປຠິນ຺ນປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ຕຕາຍ ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ສງ຺ໂຂເຠນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອນຸໂມທນໍ ອກາສິ. ຕຖາ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ໂນປິ ¶ ຈາຍມາຍສ຺ມາ ຕຖາຣູປາຍ ກມ຺ມປິໂລຕິກາຍ ປຣິພາຘິໂຕ ຈຕຸປ຺ປທິກໍ ຄາຖໍ ຈຕູຫິປິ ມາເສຫິ ຄເຫຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ຕໍ ປນສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ປຸພ຺ພຈຣິຍານຸຣູປໍ ໂຍນິໂສມນສິກາເຣ ນິໂຍເຊສິ. ຕຖາ ຫິ ຠຄວາ ຕທາ ຊີວກສ຺ສ ນິເວສເນ ນິສິນ຺ໂນ ເອວ ‘‘ຈູຬປນ຺ຖກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຫິຕໍ, ວີຖິປຏິປນ຺ນາ ວິປສ຺ສນາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຍຖານິສິນ຺ໂນວ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ, ‘‘ປນ຺ຖກ, ຍທິປາຍໍ ປິໂລຕິກາ ສໍກິລິຏ຺ຐາ ຣຊານຸກິຓ຺ຓາ, ອິໂຕ ປນ ອຎ຺ໂຎ ເອວ ອຣິຍສ຺ສ ວິນເຍ ສໍກິເລໂສ ຣໂຊ ຈາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ –

‘‘ຣາໂຄ ຣໂຊ ນ ຈ ປນ ເຣຓຸ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຣາຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ ຣໂຊຕິ;

ເອຕໍ ¶ ຣຊໍ ວິປ຺ປຊຫິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂໂວ, ວິຫຣນ຺ຕິ ເຕ ວີຕຣຊສ຺ສ ສາສເນ.

‘‘ໂທໂສ ຣໂຊ…ເປ… ສາສເນ.

‘‘ໂມໂຫ ຣໂຊ…ເປ… ວີຕຣຊສ຺ສ ສາສເນ’’ຕິ. –

ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ໂອຠາສຄາຖາ ອຠາສິ. ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ຈູຬປນ຺ຖໂກ ອຠິຎ຺ຎາປຏິສມ຺ຠິທາປຣິວາຣໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓີຕິ.

ຈູຬປນ຺ຖກຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ກປ຺ປຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ນານາກຸລມລສມ຺ປຸຓ຺ໂຓຕິອາທິກາ ¶ ອາຍສ຺ມໂຕ ກປ຺ປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນນ຺ໂຕ ສິທ຺ຘຕ຺ຖສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ວິຠວສມ຺ປນ຺ເນ ກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ນານາວິຣາຄວຓ຺ຓວິຈິຕ຺ເຕຫິ ວຕ຺ເຖຫິ ອເນກວິເຘຫິ ອາຠຣເຓຫິ ນານາວິເຘຫິ ມຓິຣຕເນຫິ ພຫຸວິເຘຫິ ປຸປ຺ຜທາມມາລາທີຫິ ຈ ກປ຺ປຣຸກ຺ຂໍ ນາມ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ເຕນ ສຕ຺ຖຸ ຖູປໍ ປູເຊສິ. ໂສ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ມຄຘຣຏ຺ເຐ ມຓ຺ຑລິກຣາຊກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ກາເມສຸ ອຕິວິຍ ຣຕ຺ໂຕ ຄິທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ. ຕໍ ສຕ຺ຖາ ມຫາກຣຸຓາສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ຎາຓຊາເລ ປຎ຺ຎາຍມານໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ, ‘‘ເອສ ມມ ສນ຺ຕິເກ ອສຸຠກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ກາເມສຸ ວິຣຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອາກາເສນ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ –

໕໖໗.

‘‘ນານາກຸລມລສມ຺ປຸຓ຺ໂຓ ¶ , ມຫາອຸກ຺ກາຣສມ຺ຠໂວ;

ຈນ຺ທນິກໍວ ປຣິປກ຺ກໍ, ມຫາຄຓ຺ໂຑ ມຫາວໂຓ.

໕໖໘.

‘‘ປຸພ຺ພຣຸຫິຣສມ຺ປຸຓ຺ໂຓ, ຄູຖກູເປນ ຄາຬ຺ຫິໂຕ;

ອາໂປປຄ຺ຆຣໂຓ ກາໂຍ, ສທາ ສນ຺ທຕິ ປູຕິກໍ.

໕໖໙.

‘‘ສຏ຺ຐິກຓ຺ຑຣສມ຺ພນ຺ໂຘ, ມໍສເລປນເລປິໂຕ;

ຈມ຺ມກຎ຺ຈຸກສນ຺ນທ຺ໂຘ, ປູຕິກາໂຍ ນິຣຕ຺ຖໂກ.

໕໗໐.

‘‘ອຏ຺ຐິສງ຺ຆາຕຆຏິໂຕ, ນ຺ຫາຣຸສຸຕ຺ຕນິພນ຺ຘໂນ;

ເນເກສໍ ສໍຄຕີຠາວາ, ກປ຺ເປຕິ ອິຣິຍາປຖໍ.

໕໗໑.

‘‘ຘຸວປ຺ປຍາໂຕ ມຣຓາຍ, ມຈ຺ຈຸຣາຊສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ;

ອິເຘວ ຉຑ຺ຑຍິຕ຺ວານ, ເຍນກາມງ຺ຄໂມ ນໂຣ.

໕໗໒.

‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ¶ ນິວຸໂຕ ກາໂຍ, ຈຕຸຄນ຺ເຖນ ຄນ຺ຖິໂຕ;

ໂອຆສໍສີທໂນ ກາໂຍ, ອນຸສຍາຊາລໂມຕ຺ຖໂຕ.

໕໗໓.

‘‘ປຎ຺ຈນີວຣເຓ ຍຸຕ຺ໂຕ, ວິຕກ຺ເກນ ສມປ຺ປິໂຕ;

ຕຓ຺ຫາມູເລນານຸຄໂຕ, ໂມຫຈ຺ຉາທນຉາທິໂຕ.

໕໗໔.

‘‘ເອວາຍໍ ¶ ວຕ຺ຕເຕ ກາໂຍ, ກມ຺ມຍນ຺ເຕນ ຍນ຺ຕິໂຕ;

ສມ຺ປຕ຺ຕິ ຈ ວິປຕ຺ຍນ຺ຕາ, ນານາຠາໂວ ວິປຊ຺ຊຕິ.

໕໗໕.

‘‘ເຍມໍ ກາຍໍ ມມາຍນ຺ຕິ, ອນ຺ຘພາລາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ;

ວຑ຺ເຒນ຺ຕິ ກຏສິໍ ໂຆຣໍ, ອາທິຍນ຺ຕິ ປຸນພ຺ຠວໍ.

໕໗໖.

‘‘ເຍມໍ ກາຍໍ ວິວຊ຺ເຊນ຺ຕິ, ຄູຖລິຕ຺ຕໍວ ປນ຺ນຄໍ;

ຠວມູລໍ ວມິຕ຺ວານ, ປຣິນິພ຺ພິສ຺ສນ຺ຕິນາສວາ’’ຕິ. –

ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ຕສ຺ສ ອສຸຠກຖໍ ກເຖສິ. ໂສ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມຸຂາ ອເນກາກາຣໂວກາຣໍ ຍາຖາວໂຕ ສຣີຣສຠາວວິຠາວນໍ ອສຸຠກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສເກນ ກາເຍນ ອຏ຺ຏີຍມາໂນ ຫຣາຍມາໂນ ຊິຄຸຈ຺ຉມາໂນ ສໍວິຄ຺ຄຫທໂຍ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ລເຠຍ຺ຍາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ສຕ຺ຖາ ສມີເປ ຐິຕມຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຓາເປສິ – ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຠິກ຺ຂຸ, ອິມໍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ອາເນຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ຕຈປຎ຺ຈກກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ທຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊສິ. ໂສ ຂຸຣຄ຺ເຄເຍວ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຕຣ ໑.໔.໑໐໒-໑໐໗) –

‘‘ສິທ຺ຘຕ຺ຖສ຺ສ ຠຄວໂຕ, ຖູປເສຏ຺ຐສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ;

ວິຈິຕ຺ຕທຸສ຺ເສ ລເຄຕ຺ວາ, ກປ຺ປຣຸກ຺ຂໍ ຐເປສຫໍ.

‘‘ຍໍ ¶ ຍໍ ໂຍນຸປປຊ຺ຊາມິ, ເທວຕ຺ຕໍ ອຖ ມານຸສໍ;

ໂສຠຍນ຺ໂຕ ມມ ທ຺ວາຣໍ, ກປ຺ປຣຸກ຺ໂຂ ປຕິຏ຺ຐຕິ.

‘‘ອຫຎ຺ຈ ປຣິສາ ເຈວ, ເຍ ເກຈິ ມມວສ຺ສິຕາ;

ຕມ຺ຫາ ທຸສ຺ສໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ນິວາເສມ ມຍໍ ສທາ.

‘‘ຈຕຸນ຺ນວຸຕິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ຣຸກ຺ຂໍ ຐປຍິໍ ອຫໍ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ກປ຺ປຣຸກ຺ຂສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ອິໂຕ ຈ ສຕ຺ຕເມ ກປ຺ເປ, ສຸເຈຬາ ອຏ຺ຐ ຂຕ຺ຕິຍາ;

ສຕ຺ຕຣຕນສມ຺ປນ຺ນາ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ມຫພ຺ພລາ.

‘‘ປຏິສມ຺ຠິທາ ຈຕສ຺ໂສ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ¶ ປນ ປຕ຺ວາ ລທ຺ຘູປສມ຺ປໂທ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ ຕາ ເອວ ຄາຖາ ອຠາສິ. ເຕເນວ ຕາ ເຖຣຄາຖາ ນາມ ຊາຕາ.

ຕຕ຺ຖ ນານາກຸລມລສມ຺ປຸຓ຺ໂຓຕິ, ນານາກຸເລຫິ ນານາຠາເຄຫິ ມເລຫິ ສມ຺ປຸຓ຺ໂຓ, ເກສໂລມາທິນານາວິຘອສຸຈິໂກຏ຺ຐາສຠຣິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຫາອຸກ຺ກາຣສມ຺ຠໂວຕິ, ອຸກ຺ກາໂຣ ວຸຈ຺ຈຕິ ວຈ຺ຈກູປໍ. ຍຕ຺ຕກວຍາ ມາຕາ, ຕຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ກາຣປຣິເສທິຕວຈ຺ຈກູປສທິສຕາຍ ມາຕຸ ກຸຈ຺ຉິ ອິຘ ‘‘ມຫາອຸກ຺ກາໂຣ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ໂສ ກຸຈ຺ຉິ ສມ຺ຠໂວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ເອຕສ຺ສາຕິ ມຫາອຸກ຺ກາຣສມ຺ຠໂວ. ຈນ຺ທນິກໍວາຕິ ຈນ຺ທນິກໍ ນາມ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ໂຐທກຄພ຺ຠມລາທີນໍ ຉຑ຺ຑນຏ຺ຐານໍ, ຍໍ ຊຓ຺ຓຸມຕ຺ຕໍ ອສຸຈິຠຣິຕມ຺ປິ ໂຫຕິ, ຕາທິສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິປກ຺ກນ຺ຕິ, ປຣິຓຕໍ ປຸຣາຓໍ. ເຕນ ຍຖາ ຈຓ຺ຑາລຄາມທ຺ວາເຣ ນິທາຆສມເຍ ຖຸລ຺ລຜຸສິຕເກ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ອຸທເກນ ສມຸປພ຺ຍູຬ຺ຫມຸຕ຺ຕກຣີສອຏ຺ຐິຈມ຺ມນ຺ຫາຣຸຂຓ຺ຑເຂຬສິງ຺ຆາຓິກາທິນານາກຸຓປຠຣິຕໍ ກທ຺ທໂມທກາລຸຬິຕໍ ¶ ກຕິປຍທິວສາຕິກ຺ກເມນ ສໍຊາຕ ກິມິກຸລາກຸລໍ ສູຣິຍາຕປສນ຺ຕາປກຸຖິຕໍ ອຸປຣິ ເຜຓປຸພ຺ພຸຬການິ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕໍ ອຠິນີລວຓ຺ຓໍ ປຣມທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ເຊຄຸຈ຺ຉໍ ຈນ຺ທນິກາວາຏໍ ເນວ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ, ນ ທຏ຺ຐຸໍ ອຣຫຣູປໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕຖາຣູໂປຍໍ ກາໂຍຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສທາ ທຸກ຺ຂຕາມູລໂຍຄໂຕ ອສຸຈິປຄ຺ຆຣຓໂຕ ອຸປ຺ປາທຊຣາມຣເຓຫິ ອຸທ຺ຘຸມາຍນປຣິປຈ຺ຈນຠິຊ຺ຊນສຠາວຕ຺ຕາ ຈ ມຫນ຺ໂຕ ຄຓ຺ໂຑ ວິຍາຕິ ມຫາຄຓ຺ໂຑ. ສພ຺ພຕ຺ຖກເມວ ທຸກ຺ຂເວທນານຸພທ຺ຘຕ຺ຕາ ຄຓ຺ຑານໍ ສຫນໂຕ ອສຸຈິວິສ຺ສນ຺ທນໂຕ ຈ ມຫນ຺ໂຕ ວໂຓ ວິຍາຕິ ມຫາວໂຓ ຄູຖກູເປນ ຄາຬິໂຕຕິ, ວຈ຺ຈກູເປນ ວຈ຺ເຈເນວ ວາ ຠຣິໂຕ. ‘‘ຄູຖກູປນິຄາຬ຺ຫິໂຕ’’ຕິປິ ປາຬິ, ວຈ຺ຈກູປໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາໂປປຄ຺ຆຣໂຓ ກາໂຍ, ສທາ ສນ຺ທຕິ ປູຕິກນ຺ຕິ, ອຍໍ ກາໂຍ ອາໂປຘາຕຸຍາ ສທາ ປຄ຺ຆຣຓສີໂລ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ປິຕ຺ຕເສມ຺ຫເສທມຸຕ຺ຕາທິກໍ ປູຕິກໍ ອສຸຈິໍເຍວ ສນ຺ທຕິ, ນ ກທາຈິ ສຸຈິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສຏ຺ຐິກຓ຺ຑຣສມ຺ພນ຺ໂຘຕິ ¶ , ຄີວາຍ ອຸປຣິມຠາຄໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຣີຣໍ ວິນທ຺ຘມານາ ສຣີຣສ຺ສ ປຸຣິມປຈ຺ຉິມທກ຺ຂິຓວາມປສ຺ເສສຸ ປຈ຺ເຈກໍ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວີສຕິ, ຫຕ຺ຖປາເທ ວິນທ຺ຘມານາ ເຕສໍ ປຸຣິມປຈ຺ຉິມປສ຺ເສສຸ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາລີສາຕິ ¶ ສຏ຺ຐິຍາ ກຓ຺ຑເຣຫິ ມຫານ຺ຫາຣູຫິ ສພ຺ພໂສ ພທ຺ໂຘ ວິນທ຺ໂຘຕິ ສຏ຺ຐິກຓ຺ຑຣສມ຺ພນ຺ໂຘ. ມໍສເລປນເລປິໂຕຕິ, ມໍສສງ຺ຂາເຕນ ເລປເນນ ລິຕ຺ໂຕ, ນວມໍສເປສິສຕານຸລິຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈມ຺ມກຎ຺ຈຸກສນ຺ນທ຺ໂຘຕິ, ຈມ຺ມສງ຺ຂາເຕນ ກຎ຺ຈຸເກນ ສພ຺ພໂສ ໂອນທ຺ໂຘ ປຣິໂຍນທ຺ໂຘ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ. ປູຕິກາໂຍຕິ, ສພ຺ພໂສ ປູຕິຄນ຺ຘິໂກ ກາໂຍ. ນິຣຕ຺ຖໂກຕິ, ນິປ຺ປໂຍຊໂນ. ອຎ຺ເຎສຎ຺ຫິ ປາຓີນໍ ກາໂຍ ຈມ຺ມາທິວິນິໂຍເຄນ ສິຍາ ສປ຺ປໂຍຊໂນ, ນ ຕຖາ ມນຸສ຺ສກາໂຍຕິ. ອຏ຺ຐິສງ຺ຆາຕຆຏິໂຕຕິ, ອຕິເຣກຕິສຕານໍ ອຏ຺ຐີນໍ ສງ຺ຆາເຕນ ຆຏິໂຕ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ນ຺ຫາຣຸສຸຕ຺ຕນິພນ຺ຘໂນຕິ, ສຸຕ຺ຕສທິເສຫິ ນວຫິ ນ຺ຫາຣຸສເຕຫິ ນິພນ຺ຘິໂຕ. ເນເກສໍ ສໍຄຕີຠາວາຕິ, ຈຕຸມຫາຠູຕຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍອສ຺ສາສປສ຺ສາສວິຎ຺ຎາຓາທີນໍ ສມວາຍສມ຺ພນ຺ເຘນ ສຸຕ຺ຕເມຣກສມວາເຍນ ຍນ຺ຕໍ ວິຍ ຐານາທິອິຣິຍາປຖໍ ກປ຺ເປຕິ.

ຘຸວປ຺ປຍາໂຕ ມຣຓາຍາຕິ, ມຣຓສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ເອກນ຺ຕຄມໂນ, ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຣຓໍ ປຕິ ປວຕ຺ໂຕ. ຕໂຕ ເອວ ມຈ຺ຈຸຣາຊສ຺ສ ມຣຓສ຺ສ ¶ ສນ຺ຕິເກ ຐິໂຕ. ອິເຘວ ຉຑ຺ຑຍິຕ຺ວານາຕິ, ອິມສ຺ມິໍເຍວ ໂລເກ ກາຍໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ, ຍຖາຣຸຈິຕຏ຺ຐານຄາມີ ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຫາຍ ຄມນີໂຍ ອຍໍ ກາໂຍ’’ຕິ ເອວມ຺ປິ ສງ຺ໂຄ ນ ກາຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ອວິຊ຺ຊາຍ ນິວຸໂຕຕິ, ອວິຊ຺ຊານີວຣເຓນ ນິວຸໂຕ ປຏິຈ຺ຉາທິຕາທີນໂວ, ອຎ຺ຎຖາ ໂກ ເອຕ຺ຖ ສງ຺ຄໍ ຊເນຍ຺ຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຈຕຸຄນ຺ເຖນາຕິ, ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ຖາທິນາ ຈຕຸພ຺ພິເຘນ ຄນ຺ເຖນ ຄນ຺ຖິໂຕ, ຄນ຺ຖນິຍຠາເວນ ວິນທ຺ຘິໂຕ. ໂອຆສໍສີທໂນຕິ, ໂອຆນິຍຠາເວນ ກາໂມຆາທີສຸ ຈຕູສຸ ໂອເຆສຸ ສໍສີທນໂກ. ອປ຺ປຫີນຠາເວນ ສນ຺ຕາເນ ອນຸ ອນຸ ເສນ຺ຕີຕິ ອນຸສຍາ, ກາມຣາຄາທໂຍ ອນຸສຍາ. ເຕສໍ ຊາເລນ ໂອຕ຺ຖໂຕ ອຠິຠູໂຕຕິ ອນຸສຍາຊາລໂມຕ຺ຖໂຕ. ມກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ, ຄາຖາສຸຂຕ຺ຖໍ ທີຆໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທິນາ ປຎ຺ຈວິເຘນ ນີວຣເຓນ ຍຸຕ຺ໂຕ ອຘິມຸຕ຺ໂຕຕິ ປຎ຺ຈນີວຣເຓ ຍຸຕ຺ໂຕ, ກຣຓຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມວຈນໍ.

ກາມວິຕກ຺ກາທິນາ ¶ ມິຈ຺ຉາວິຕກ຺ເກນ ສມປ຺ປິໂຕ ສມສ຺ສິໂຕຕິ ວິຕກ຺ເກນ ສມປ຺ປິໂຕ. ຕຓ຺ຫາມູເລນານຸຄໂຕຕິ, ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາເຕນ ຠວມູເລນ ອນຸພທ຺ໂຘ. ໂມຫຈ຺ຉາທນຉາທິໂຕຕິ, ສມ຺ໂມຫສງ຺ຂາເຕນ ອາວຣເຓນ ປລິຄຸຓ຺ຐິໂຕ. ສພ຺ພເມຕໍ ສວິຎ຺ຎາຓກໍ ກຣຊກາຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ສວິຎ຺ຎາຓໂກ ຫິ ອຕ຺ຕຠາໂວ ‘‘ອຸຈ຺ຉິນ຺ນຠວເນຕ຺ຕິໂກ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ກາໂຍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຍຎ຺ເຈວ ກາໂຍ ພຫິທ຺ຘາ ຈ ນາມຣູປ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໑.໑໔໗) ກາໂຍຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວາຍໍ ວຕ຺ຕເຕ ກາໂຍຕິ ¶ ເອວໍ ‘‘ນານາກຸລມລສມ຺ປຸຓ຺ໂຓ’’ຕິອາທິນາ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຍ ນິວຸໂຕ’’ຕິອາທິນາ ຈ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ອຍໍ ກາໂຍ ວຕ຺ຕຕິ, ວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ຈ ກມ຺ມຍນ຺ເຕນ ສຸກຕທຸກ຺ກເຏນ ກມ຺ມສງ຺ຂາເຕນ ຍນ຺ເຕນ ຍນ຺ຕິໂຕ ສງ຺ຆຏິໂຕ. ຍຖາ ວາ ເຂມນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕຖາ ສງ຺ໂຂຠິໂຕ ສຸຄຕິທຸຄ຺ຄຕີສຸ ວຕ຺ຕຕິ ປຣິພ຺ຠມຕິ. ສມ຺ປຕ຺ຕິ ຈ ວິປຕ຺ຍນ຺ຕາຕິ ຍາ ເອຕ຺ຖ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ສາ ວິປຕ຺ຕິປຣິໂຍສານາ. ສພ຺ພຎ຺ຫິ ໂຍພ຺ພນໍ ຊຣາປຣິໂຍສານໍ, ສພ຺ພໍ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ພ຺ຍາຘິປຣິໂຍສານໍ, ສພ຺ພໍ ຊີວິຕໍ ມຣຓປຣິໂຍສານໍ, ສພ຺ໂພ ສມາຄໂມ ວິໂຍຄປຣິໂຍສາໂນ. ເຕນາຫ ‘‘ນານາຠາໂວ ວິປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ນານາຠາໂວຕິ, ວິນາຠາໂວ ວິປ຺ປໂຍໂຄ, ໂສ ກທາຈິ ວິປ຺ປຍຸຎ຺ຊກສ຺ສ ວເສນ, ກທາຈິ ວິປ຺ປຍຸຎ຺ຊິຕພ຺ພສ຺ສ ວເສນາຕິ ວິວິຘໍ ປຊ຺ຊຕິ ປາປຸຓີຍຕິ.

ເຍມໍ ກາຍໍ ມມາຍນ຺ຕີຕິ ເຍ ອນ຺ຘພາລາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ເອວໍ ອສຸຠໍ ອນິຈ຺ຈໍ ອຘຸວໍ ທຸກ຺ຂໍ ອສາຣໍ ອິມໍ ກາຍໍ ‘‘ມມ ອິທ’’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ມມາຍນ຺ຕິ ຉນ຺ທຣາຄໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ, ເຕ ຊາຕິອາທີຫິ ນິຣຍາທີຫິ ຈ ໂຆຣໍ ຠຍານກໍ ອປຓ຺ຑິເຕຫິ ອຠິຣມິຕພ຺ພໂຕ ກຏສິສງ຺ຂາຕໍ ສໍສາຣໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຊນນມຣຓາທີຫິ ວຑ຺ເຒນ຺ຕິ, ເຕນາຫ ‘‘ອາທິຍນ຺ຕິ ປຸນພ຺ຠວ’’ນ຺ຕິ.

ເຍມໍ ກາຍໍ ວິວຊ຺ເຊນ຺ຕິ, ຄູຖລິຕ຺ຕໍວ ປນ຺ນຄນ຺ຕິ ຍຖາ ນາມ ¶ ປຸຣິໂສ ສຸຂກາໂມ ຊີວິຕຸກາໂມ ຄູຖຄຕໍ ອາສີວິສໍ ທິສ຺ວາ ຊິຄຸຈ຺ຉນິຍຕາຍ ວາ ສປ຺ປຏິຠຍຕາຍ ວາ ວິວຊ຺ເຊຕິ ນ ອລ຺ລີຍຕິ, ເອວເມວໍ ເຍ ປຓ຺ຑິຕາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ອສຸຈິຠາເວນ ເຊຄຸຈ຺ຉໍ ອນິຈ຺ຈາທິຠາເວນ ສປ຺ປຏິຠຍໍ ອິມໍ ກາຍໍ ວິວຊ຺ເຊນ຺ຕິ ຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫາເນນ ປຊຫນ຺ຕິ. ເຕ ຠວມູລໍ ອວິຊ຺ຊໍ ຠວຕຓ຺ຫຎ຺ຈ ວມິຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອຈ຺ຈນ຺ຕເມວ ປຫາຍ ຕໂຕ ເອວ ສພ຺ພໂສ ອນາສວາ ສອຸປາທິເສສາຍ ອນຸປາທິເສສາຍ ຈ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສນ຺ຕີຕິ.

ກປ຺ປຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ວງ຺ຄນ຺ຕປຸຕ຺ຕອຸປເສນຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ວິວິຕ຺ຕໍ ¶ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສນ຺ຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ອຸປເສນຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍໍ ກິຣ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຫໍສວຕີນຄເຣ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓມາໂນ ສຕ຺ຖາຣໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ສມນ຺ຕປາສາທິການໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ອຘິກາຣກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ກຸສລໍ ກຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ¶ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ນາລກຄາເມ ຣູປສາຣີພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ອຸປເສໂນຕິສ຺ສ ນາມໍ ອໂຫສິ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕໂຍ ເວເທ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປທາຍ ເອກວສ຺ສິໂກ ‘‘ອຣິຍຄພ຺ຠໍ ວຑ຺ເຒມີ’’ຕິ ເອກໍ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ອຸປສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄໂຕ. ສຕ຺ຖາຣາ ຈສ຺ສ ຕສ຺ສ ອວສ຺ສິກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ອຕິລຫຸໍ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ໂມຆປຸຣິສ, ພາຫຸລ຺ລາຍ ອາວຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ມຫາວ. ໗໕) ຄຣຫິໂຕ. ‘‘ອິທານາຫໍ ຍທິປິ ປຣິສໍ ນິສ຺ສາຍ ສຕ຺ຖາຣາ ຄຣຫິໂຕ, ປຣິສໍເຍວ ປນ ນິສ຺ສາຍ ສຕ຺ຖຸ ປາສໍໂສປິ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໑.໒.໘໖-໙໖) –

‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕຣໍ ຠຄວນ຺ຕໍ, ໂລກເຊຏ຺ຐໍ ນຣາສຠໍ;

ປພ຺ຠາຣມ຺ຫິ ນິສີທນ຺ຕໍ, ອຸປຄຈ຺ຉິໍ ນຣຸຕ຺ຕມໍ.

‘‘ກຓິກາຣປຸປ຺ຜໍ ທິສ຺ວາ, ວຓ຺ເຏ ເຉຕ຺ວານຫໍ ຕທາ;

ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຉຕ຺ຕມ຺ຫິ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຠິໂຣປຍິໍ.

‘‘ປິຓ຺ຑປາຕຎ຺ຈ ປາທາສິໍ, ປຣມນ຺ນໍ ສຸໂຠຊນໍ;

ພຸທ຺ເຘນ ນວເມ ຕຕ຺ຖ, ສມເຓ ອຏ຺ຐ ໂຠຊຍິໍ.

‘‘ອນຸໂມທິ ມຫາວີໂຣ, ສຍມ຺ຠູ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄໂລ;

ອິມິນາ ຉຕ຺ຕທາເນນ, ປຣມນ຺ນປເວຈ຺ຉນາ.

‘‘ເຕນ ຈິຕ຺ຕປ຺ປສາເທນ, ສມ຺ປຕ຺ຕິມນຸໂຠສ຺ສສິ;

ຉຕ຺ຕິໍສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເທວິນ຺ໂທ, ເທວຣຊ຺ຊໍ ກຣິສ຺ສຕິ.

‘‘ເອກວີສຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸຎ຺ຈ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຠວິສ຺ສຕິ;

ປເທສຣຊ຺ຊໍ ວິປຸລໍ, ຄຓນາໂຕ ອສງ຺ຂິຍໍ.

‘‘ສຕສຫສ຺ສິໂຕ ¶ ກປ຺ເປ, ໂອກ຺ກາກກຸລສມ຺ຠໂວ;

ໂຄຕໂມ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ສາສເນ ທິພ຺ພມານມ຺ຫິ, ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ຄມິສ຺ສຕິ;

ຕສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ທາຍາໂທ, ໂອຣໂສ ຘມ຺ມນິມ຺ມິໂຕ.

‘‘ອຸປເສໂນຕິ ນາເມນ, ເຫສ຺ສຕິ ສຕ຺ຖຸ ສາວໂກ;

ສມນ຺ຕປາສາທິກຕ຺ຕາ, ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປສ຺ສຕິ.

‘‘ຈຣິມໍ ວຕ຺ຕເຕ ມຍ຺ຫໍ, ຠວາ ສພ຺ເພ ສມູຫຕາ;

ຘາເຣມິ ອນ຺ຕິມໍ ເທຫໍ, ເຊຕ຺ວາ ມາຣໍ ສວາຫນໍ.

‘‘ປຏິສມ຺ຠິທາ ຈຕສ຺ໂສ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ສພ຺ເພ ຘຸຕງ຺ຄຘມ຺ເມ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕຕິ, ອຎ຺ເຎປິ ຕທຕ຺ຖາຍ ສມາທເປຕິ ¶ , ເຕນ ນໍ ຠຄວາ ສມນ຺ຕປາສາທິການໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ໂກສມ຺ພິຍໍ ກລເຫ ¶ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ຈ ທ຺ວິຘາຠູເຕ ເອເກນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຕໍ ກລຫໍ ປຣິວຊ຺ຊິຕຸກາເມນ ‘‘ເອຕຣຫິ ໂຂ ກລໂຫ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ສງ຺ໂຆ ທ຺ວິຘາຠູໂຕ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ມຍາ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ວິເວກວາສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ສ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ກເຖນ຺ໂຕ –

໕໗໗.

‘‘ວິວິຕ຺ຕໍ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສໍ, ວາຬມິຄນິເສວິຕໍ;

ເສເວ ເສນາສນໍ ຠິກ຺ຂຸ, ປຏິສລ຺ລານກາຣຓາ.

໕໗໘.

‘‘ສງ຺ກາຣປຸຎ຺ຊາ ອາຫຕ຺ວາ, ສຸສານາ ຣຖິຍາຫິ ຈ;

ຕໂຕ ສງ຺ຆາຏິກໍ ກຕ຺ວາ, ລູຂໍ ຘາເຣຍ຺ຍ ຈີວຣໍ.

໕໗໙.

‘‘ນີຈໍ ມນໍ ກຣິຕ຺ວານ, ສປທານໍ ກຸລາ ກຸລໍ;

ປິຓ຺ຑິກາຍ ຈເຣ ຠິກ຺ຂຸ, ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ສຸສໍວຸໂຕ.

໕໘໐.

‘‘ລູເຂນປິ ວາ ສນ຺ຕຸສ຺ເສ, ນາຎ຺ຎໍ ປຕ຺ເຖ ຣສໍ ພຫຸໍ;

ຣເສສຸ ອນຸຄິທ຺ຘສ຺ສ, ຌາເນ ນ ຣມຕີ ມໂນ.

໕໘໑.

‘‘ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ເຈວ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ, ປວິວິຕ຺ໂຕ ວເສ ມຸນິ;

ອສໍສຏ຺ໂຐ ຄຫຏ຺ເຐຫິ, ອນາຄາເຣຫິ ຈູຠຍໍ.

໕໘໒.

‘‘ຍຖາ ¶ ຊໂຬ ວ ມູໂຄ ວ, ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ສເຍ ຕຖາ;

ນາຕິເວລໍ ສມ຺ຠາເສຍ຺ຍ, ສງ຺ຆມຊ຺ຌມ຺ຫິ ປຓ຺ຑິໂຕ.

໕໘໓.

‘‘ນ ໂສ ອຸປວເທ ກຎ຺ຈິ, ອຸປຆາຕໍ ວິວຊ຺ຊເຍ;

ສໍວຸໂຕ ປາຕິໂມກ຺ຂສ຺ມິໍ, ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈສ຺ສ ໂຠຊເນ.

໕໘໔. ‘‘ສຸຄ຺ຄຫີຕນິມິຕ຺ຕສ຺ສ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສຸປ຺ປາທໂກວິໂທ.

ສມຖໍ ອນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ກາເລນ ຈ ວິປສ຺ສນໍ.

໕໘໕.

‘‘ວີຣິຍສາຕຈ຺ຈສມ຺ປນ຺ໂນ, ຍຸຕ຺ຕໂຍໂຄ ສທາ ສິຍາ;

ນ ຈ ອປ຺ປຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂນ຺ຕໍ, ວິສ຺ສາສໍ ເອຍ຺ຍ ປຓ຺ຑິໂຕ.

໕໘໖.

‘‘ເອວໍ ວິຫຣມານສ຺ສ, ສຸທ຺ຘິກາມສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ;

ຂີຍນ຺ຕິ ອາສວາ ສພ຺ເພ, ນິພ຺ພຸຕິຎ຺ຈາຘິຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ວິວິຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຊນວິວິຕ຺ຕໍ ສຸຎ຺ຎໍ ອຣຎ຺ຎາທິໍ. ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສນ຺ຕິ, ນິສ຺ສທ຺ທໍ ສທ຺ທສງ຺ຆຏ຺ຏນຣຫິຕໍ. ວາຬມິຄນິເສວິຕນ຺ຕິ, ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆທີປິວາຬມິເຄຫິ ຈຣິຕໍ. ອິມິນາປິ ຊນວິເວກໍເຍວ ທສ຺ເສຕິ ປນ຺ຕເສນາສນຠາວທີປນໂຕ. ເສນາສນນ຺ຕິ, ສຍິຕຸໍ ອາສຍິຕຸຎ຺ຈ ຍຸຕ຺ຕຠາເວນ ¶ ວສນຏ຺ຐານໍ ອິຘ ເສນາສນນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ປຏິສລ຺ລານກາຣຓາຕິ, ປຏິສລ຺ລານນິມິຕ຺ຕໍ, ນານາຣມ຺ມຓໂຕ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນເຍວ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິ ປຏິ ສມ຺ມເທວ ອລ຺ລີຍນຕ຺ຖໍ.

ເອວໍ ຠາວນານຸຣູປໍ ເສນາສນໍ ນິທ຺ທິສນ຺ໂຕ ເສນາສເນ ສນ຺ໂຕສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຈີວຣາທີສຸປິ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສໍກາຣປຸຎ຺ຊາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ¶ ສໍກາຣປຸຎ຺ຊາຕິ ສໍກາຣານໍ ປຸຎ຺ຊໍ ສໍກາຣປຸຎ຺ຊໍ, ຕໂຕ ກຈວຣຏ຺ຐານາ. ອາຫຕ຺ວາຕິ ອາຫຣິຕ຺ວາ. ຕໂຕຕິ ຕຖາ ອາຫຏໂຈຬກ຺ຂຓ຺ເຑຫິ. ກຣເຓ ຫິ ອິທໍ ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ ລູຂນ຺ຕິ ສຕ຺ຖລູຂຣຊນລູຂາທິນາ ລູຂໍ ອວຓ຺ຓາມຏ຺ຐໍ. ຘາເຣຍ຺ຍາຕິ ນິວາສນາທິວເສນ ປຣິຫເຣຍ຺ຍ, ເອເຕນ ຈີວຣສນ຺ໂຕສໍ ວທຕິ.

ນີຈ ມນໍ ກຣິຕ຺ວານາຕິ ‘‘ອນ຺ຕມິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຊີວິການ’’ນ຺ຕິອາທິກໍ (ອິຕິວຸ. ໙໑; ສໍ. ນິ. ໓.໘໐) ສຸຄໂຕວາທໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ນິຫຕມານທປ຺ປໍ ຈິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ. ສປທານນ຺ຕິ ຆເຣສຸ ¶ ອວຂຓ຺ຑຣຫິຕໍ; ອນຸຆຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນາຫ ‘‘ກຸລາ ກຸລ’’ນ຺ຕິ. ກຸລາ ກຸລນ຺ຕິ ກຸລໂຕ ກຸລໍ, ກຸລານຸປຸພ຺ພິຍາ ຆຣປຏິປາຏິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປິຓ຺ຑິກາຍາຕິ ມິສ຺ສກຠິກ຺ຂາຍ, ອິມິນາ ປິຓ຺ຑປາຕສນ຺ໂຕສໍ ວທຕິ. ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣຕິ ສຸປິຫິຕຈກ຺ຂາທິທ຺ວາໂຣ. ສຸສໍວຸໂຕຕິ ຫຕ຺ຖກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາທີນໍ ອຠາເວນ ສຸຏ຺ຐຸ ສໍວຸໂຕ.

ລູເຂນປິ ວາຕິ ອປິສທ຺ໂທ ສມຸຈ຺ຈເຍ, ວາ-ສທ຺ໂທ ວິກປ຺ເປ. ອຸຠເຍນປິ ລູເຂນປິ ອປ຺ເປນປິ ເຍນ ເກນຈິ ສຸລເຠນ ອິຕຣີຕເຣນ ສນ຺ຕຸສ຺ເສ ສມໍ ສມ຺ມາ ຕຸສ຺ເສຍ຺ຍ. ເຕນາຫ ‘‘ນາຎ຺ຎໍ ປຕ຺ເຖ ຣສໍ ພຫຸ’’ນ຺ຕິ. ນາຎ຺ຎໍ ປຕ຺ເຖ ຣສໍ ພຫຸນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາ ຍຖາລທ຺ຘໂຕ ອຎ຺ຎໍ ມຘຸຣາທິຣສໍ ພຫຸໍ ປຓີຕຎ຺ຈ ນ ປຕ຺ເຖຍ຺ຍ ນ ປິເຫຍ຺ຍ, ອິມິນາ ຄິລານປຈ຺ຈເຍປິ ສນ຺ໂຕໂສ ທສ຺ສິໂຕ ໂຫຕິ. ຣເສສຸ ເຄຘວາຣຓຕ຺ຖໍ ປນ ກາຣຓໍ ວທນ຺ໂຕ ຣເສສຸ ອນຸຄິທ຺ຘສ຺ສ, ຌາເນ ນ ຣມຕີ ມໂນ’’ຕິ ອາຫ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣມ຺ປິ ອປຣິປູເຣນ຺ຕສ຺ສ ກຸໂຕ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສມາຘານນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ເອວໍ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ສລ຺ເລຂປຏິປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອວສິຏ຺ຐກຖາວຕ຺ຖູນິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ເຈວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉຕິ, ອນິຈ຺ໂຉ ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ອິຈ຺ຉາຣຫິໂຕ, ເຕນ ຈຕຸພ຺ພິຘປຈ຺ຈເຍສຸ ຕຓ຺ຫຸປ຺ປາທວິກ຺ຂມ຺ຠນມາຫ. ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐຕິ, ຈຕູສຸ ປຈ຺ຈເຍສຸ ຍຖາລາຠສນ຺ໂຕສາທິນາ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ. ໂຍ ຫິ –

‘‘ອຕີຕໍ ນານຸໂສເຈຍ຺ຍ, ນປ຺ປຊປ຺ເປຍ຺ຍນາຄຕໍ;

ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນນ ຍາເປຍ຺ຍ, ໂສ ‘ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ’ຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ປວິວິຕ຺ໂຕຕິ ¶ ຄຓສງ຺ຄຓິກໍ ປຫາຍ ກາເຍນ ປວິວິຕ຺ໂຕ ວູປກຏ຺ໂຐ. ຈິຕ຺ຕວິເວກາທິເກ ຫິ ປຣໂຕ ວກ຺ຂຕິ. ວເສຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ໂມເນຍ຺ຍຘມ຺ມສມນ຺ນາຄເມນ ມຸນິ. ອສໍສຏ຺ໂຐຕິ ທສ຺ສນສວນສມຸລ຺ລປນສມ຺ໂຠຄກາຍສໍສຄ຺ຄານໍ ອຠາເວນ ¶ ອສໍສຏ຺ໂຐ ຍຖາວຸຕ຺ຕສໍສຄ຺ຄຣຫິໂຕ. ອຸຠຍນ຺ຕິ, ຄຫຏ຺ເຐຫິ ອນາຄາເຣຫິ ຈາຕິ ອຸຠເຍຫິປິ ອສໍສຏ຺ໂຐ. ກຣເຓ ຫິ ອິທໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ.

ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ສເຍ ຕຖາຕິ ອຊໂຬ ອມູໂຄປິ ສມາໂນ ຍຖາ ຊໂຬ ວາ ມູໂຄ ວາ, ຕຖາ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຍ຺ຍ, ເອເຕນ ປາຄພ຺ພິຍປ຺ປຫານມາຫ. ຊໂຬ ວ ມູໂຄ ວາຕິ ຈ ຄາຖາສຸຂຕ຺ຖໍ ຣສ຺ສຕ຺ຕໍ ກຕໍ, ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ ຈ ¶ ວາສທ຺ໂທ. ນາຕິເວລໍ ສມ຺ຠາເສຍ຺ຍາຕິ ອຕິເວລໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕປມາຓໍ ນ ຠາເສຍ຺ຍ, ມຕ຺ຕຠາຓີ ອສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສງ຺ຆມຊ຺ຌມ຺ຫີຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ, ຊນສມູເຫ ວາ.

ນ ໂສ ອຸປວເທ ກຎ຺ຈີຕິ ໂສ ຍຖາວຸຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຫີນໍ ວາ ມຊ຺ຌິມໍ ວາ ອຸກ຺ກຏ຺ຐໍ ວາ ຍໍກິຎ຺ຈິ ນ ວາຈາຍ ອຸປວເທຍ຺ຍ. ອຸປຆາຕໍ ວິວຊ຺ຊເຍຕິ ກາເຍນ ອຸປຆາຕໍ ປຣິວິເຫຐນໍ ວຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ສໍວຸໂຕ ປາຕິໂມກ຺ຂສ຺ມິນ຺ຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂມ຺ຫິ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສີເລ ສໍວຸໂຕ ອສ຺ສ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວເຣນ ປິຫິຕກາຍວາໂຈ ສິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈສ຺ສ ໂຠຊເນຕິ ປຣິເຍສນປຏິຄ຺ຄຫຓປຣິໂຠຄວິສ຺ສຊ຺ຊເນສຸ ໂຠຊເນ ປມາຓຎ຺ຎູ ສິຍາ.

ສຸຄ຺ຄຫີຕນິມິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ‘‘ເອວໍ ເມ ມນສິ ກໂຣໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຫິຕໍ ອໂຫສີ’’ຕິ ຕທາກາຣໍ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ ສຸຏ຺ຐຸ ຄຫິຕສມາຘິນິມິຕ຺ໂຕ ອສ຺ສ. ‘‘ສຸຄ຺ຄຫີຕນິມິຕ຺ໂຕ ໂສ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ໂສ ໂຍຄີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສຸປ຺ປາທໂກວິໂທຕິ ເອວໍ ຠາວຍໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ລີນໍ ໂຫຕິ, ‘‘ເອວໍ ອຸທ຺ຘຕ’’ນ຺ຕິ ລີນສ຺ສ ອຸທ຺ຘຕສ຺ສ ຈ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣເຓ ກຸສໂລ ອສ຺ສ. ລີເນ ຫິ ຈິຕ຺ເຕ ຘມ຺ມວິຈຍວີຣິຍປີຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ ຠາເວຕພ຺ພາ, ອຸທ຺ຘເຕ ປສ຺ສທ຺ຘິສມາຘິອຸເປກ຺ຂາສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ. ສຕິສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ໂຄ ປນ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມເຍ ລີນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ກາໂລ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຘມ຺ມວິຈຍສມ຺ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສ຺ສ ຠາວນາຍາ’’ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໕.໒໓໔). ສມຖໍ ອນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ສມຖຠາວນໍ ຠາເວຍ຺ຍ, ອນຸປ຺ປນ຺ນໍ ສມາຘິໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ, ອຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ຍາວ ວສີຠາວປ຺ປຕ຺ຕິ, ຕາວ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍ ພ຺ຍູເຫຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາເລນ ຈ ວິປສ຺ສນນ຺ຕິ ຍຖາລທ຺ຘໍ ສມາຘິໍ ນິກນ຺ຕິຍາ ອປຣິຍາທາເນນ ຫານຠາຄິຍໍ ຐິຕິຠາຄິຍໍ ວາ ອກຕ຺ວາ ນິພ຺ເພຘຠາຄິຍໍວ ກຕ຺ວາ ກາເລນ ວິປສ຺ສນຎ຺ຈ ອນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ. ອຖ ວາ ກາເລນ ຈ ວິປສ຺ສນນ຺ຕິ ສມຖໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຖິຣີຠູຕກາເລ ສງ຺ໂກຈໍ ອນາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຣິຍມຄ຺ຄາຘິຄມາຍ ວິປສ຺ສນໍ ອນຸຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ. ຍຖາຫ –

‘‘ອຖ ¶ ວາ ສມາຘິລາເຠນ, ວິວິຕ຺ຕສຍເນນ ວາ;

ຠິກ຺ຂຸ ວິສ຺ສາສມາປາທິ, ອປ຺ປຕ຺ໂຕ ອາສວກ຺ຂຍ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໒໗໑-໒໗໒);

ເຕນ ¶ ¶ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ວີຣິຍສາຕຈ຺ຈສມ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິອາທິ. ສຕຕຠາໂວ ສາຕຈ຺ຈໍ, ວີຣິຍສ຺ສ ສາຕຈ຺ຈໍ, ເຕນ ສມ຺ປນ຺ໂນ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ສຕຕປວຕ຺ຕວີຣິໂຍ, ນິຈ຺ຈປຄ຺ຄຫິຕວີຣິໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຸຕ຺ຕໂຍໂຄ ສທາ ສິຍາຕິ ສພ຺ພກາລໍ ຠາວນານຸຍຸຕ຺ໂຕ ສິຍາ. ທຸກ຺ຂນ຺ຕນ຺ຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ປຣິໂຍສານໍ ນິໂຣຘໍ ນິພ຺ພານໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ວິສ຺ສາສໍ ນ ເອຍ຺ຍ ນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ‘‘ອຫໍ ປຣິສຸທ຺ຘສີໂລ ຌານລາຠີ ອຠິຎ຺ຎາລາຠີ ວິປສ຺ສນໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ຐິໂຕ’’ຕິ ວາ ວິສ຺ສຏ຺ໂຐ ນ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ວິຫຣມານສ຺ສາຕິ, ເອວໍ ວິວິຕ຺ຕເສນາສນເສວນາທິນາ ວິປສ຺ສນາວເສນ ຍຸຕ຺ຕໂຍຄຕາປຣິໂຍສາເນນ ວິຘິນາ ວິຫຣນ຺ຕສ຺ສ. ສຸທ຺ຘິກາມສ຺ສາຕິ, ຎາຓທສ຺ສນວິສຸທ຺ຘິໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕວິສຸທ຺ຘິໍ ນິພ຺ພານໍ ອຣຫຕ຺ຕຎ຺ຈ ອິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ. ສໍສາເຣ ຠຍສ຺ສ ອິກ຺ຂໂຕ ຠິກ຺ຂຸໂນ, ກາມາສວາທໂຍ ສພ຺ເພ ອາສວາ ຂີຍນ຺ຕິ ຂຍໍ ອພ຺ຠຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຂຍຄມເນເນວ ສອຸປາທິເສສອນຸປາທິເສສປເຠທໍ ທຸວິຘມ຺ປິ ນິພ຺ພານໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ ປາປຸຓາຕິ.

ເອວໍ ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ໂອວາທທານາປເທເສນ ອຕ຺ຕນາ ຕຖາປຏິປນ຺ນຠາວໍ ທີເປນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກາສິ.

ວງ຺ຄນ຺ຕປຸຕ຺ຕອຸປເສນຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. (ອປຣ)-ໂຄຕມຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ວິຊາເນຍ຺ຍ ສກໍ ອຕ຺ຖນ຺ຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ອປຣສ຺ສ ໂຄຕມຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນິຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຸເຣຕຣເມວ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ອຸທິຈ຺ຈພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ປາຣຄູ ຫຸຕ຺ວາ, ວາທມຄ຺ຄໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວາທສ຺ສ ອຸປຣິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ວທນ຺ຕໍ ອລຠນ຺ໂຕ ເຕຫິ ເຕຫິ ວິຄ຺ຄາຫິກກຖໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ອຖ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວາ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ¶ ປວຕ຺ຕິຕວຣຘມ຺ມຈກ຺ໂກ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຍສາທິເກ ເວເນຍ຺ເຍ ວິເນຕ຺ວາ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອຠິຍາຈນາຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ອຸປຄຈ຺ຉິ. ຕທາ ສຕ຺ຖຸ ເຊຕວນປຏິຄ຺ຄເຫ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ສຕ຺ຖາ ¶ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປິຓ຺ຑຈາຣິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຓາເປສິ – ‘‘ຠິກ຺ຂຸ, ອິມໍ ປພ຺ພາເຊຫີ’’ຕິ. ໂສ ເຕນ ປພ຺ພາຊິຍມາໂນ ຂຸຣຄ຺ເຄເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ໂກສລຊນປທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຈິຣໍ ວສິຕ຺ວາ ປຸນ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຈ຺ຈາຄມິ. ຕໍ ພຫູ ຎາຕກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຍິຣຸປາສິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ¶ ພຫູ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສໍສາເຣ ສຸທ຺ຘິວາທາ, ເຕສຸ ກຕເມສໍ ນຸ ໂຂ ວາໂທ ນິຍ຺ຍານິໂກ, ກຖໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ສໍສາຣໂຕ ສຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ເຖໂຣ ເຕສໍ ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ –

໕໘໗.

‘‘ວິຊາເນຍ຺ຍ ສກໍ ອຕ຺ຖໍ, ອວໂລເກຍ຺ຍາຖ ປາວຈນໍ;

ຍຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອສ຺ສ ປຕິຣູປໍ, ສາມຎ຺ຎໍ ອຊ຺ຌູປຄຕສ຺ສ.

໕໘໘.

‘‘ມິຕ຺ຕໍ ອິຘ ຈ ກລ຺ຍາຓໍ, ສິກ຺ຂາ ວິປຸລໍ ສມາທານໍ;

ສຸສ຺ສູສາ ຈ ຄຣູນໍ, ເອຕໍ ສມຓສ຺ສ ປຕິຣູປໍ.

໕໘໙.

‘‘ພຸທ຺ເຘສຸ ສຄາຣວຕາ, ຘມ຺ເມ ອປຈິຕິ ຍຖາຠູຕໍ;

ສງ຺ເຆ ຈ ຈິຕ຺ຕີກາໂຣ, ເອຕໍ ສມຓສ຺ສ ປຕິຣູປໍ.

໕໙໐.

‘‘ອາຈາຣໂຄຈເຣ ຍຸຕ຺ໂຕ, ອາຊີໂວ ໂສຘິໂຕ ອຄາຣຍ຺ໂຫ;

ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ສຓ຺ຐປນໍ, ເອຕໍ ສມຓສ຺ສ ປຕິຣູປໍ.

໕໙໑.

‘‘ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອຖ ວາຣິຕ຺ຕໍ, ອິຣິຍາປຖິຍໍ ປສາທນິຍໍ;

ອຘິຈິຕ຺ເຕ ຈ ອາໂຍໂຄ, ເອຕໍ ສມຓສ຺ສ ປຕິຣູປໍ.

໕໙໒.

‘‘ອາຣຎ຺ຎການິ ເສນາສນານິ, ປນ຺ຕານິ ອປ຺ປສທ຺ທານິ;

ຠຊິຕພ຺ພານິ ມຸນິນາ, ເອຕໍ ສມຓສ຺ສ ປຕິຣູປໍ.

໕໙໓.

‘‘ສີລຎ຺ຈ ພາຫຸສຈ຺ຈຎ຺ຈ, ຘມ຺ມານໍ ປວິຈໂຍ ຍຖາຠູຕໍ;

ສຈ຺ຈານໍ ອຠິສມໂຍ, ເອຕໍ ສມຓສ຺ສ ປຕິຣູປໍ.

໕໙໔.

‘‘ຠາເວຍ຺ຍ ຈ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ, ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ອສຸຠສຎ຺ຎຎ຺ຈ;

ໂລກມ຺ຫິ ຈ ອນຠິຣຕິໍ, ເອຕໍ ສມຓສ຺ສ ປຕິຣູປໍ.

໕໙໕.

‘‘ຠາເວຍ຺ຍ ¶ ຈ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ, ອິທ຺ຘິປາທານິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ພລານິ;

ອຏ຺ຐງ຺ຄມຄ຺ຄມຣິຍໍ, ເອຕໍ ສມຓສ຺ສ ປຕິຣູປໍ.

໕໙໖.

‘‘ຕຓ຺ຫໍ ປຊເຫຍ຺ຍ ມຸນິ, ສມູລເກ ອາສເວ ປທາເລຍ຺ຍ;

ວິຫເຣຍ຺ຍ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ, ເອຕໍ ສມຓສ຺ສ ປຕິຣູປ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ວິຊາເນຍ຺ຍ ສກໍ ອຕ຺ຖນ຺ຕິ, ວິຎ຺ຎູຊາຕິໂກ ປຸຣິໂສ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖໍ ຍາຖາວໂຕ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ຊາເນຍ຺ຍ. ວິຈາເຣນ຺ໂຕ ຈ ອວໂລເກຍ຺ຍາຖ ປາວຈນໍ ອິຘ ໂລເກ ປຸຖຸສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຈ ປວຸຕ຺ຕໍ ປາວຈນໍ, ສມໂຍ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ນິຍ຺ຍານິກໍ, ຕໍ ໂອໂລເກຍ຺ຍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ເສຍ຺ຍ. ອິເມ ຫິ ນານາຕິຕ຺ຖິຍາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອນິຈ຺ເຈ ‘‘ນິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ, ອນຕ຺ຕນິ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ, ອສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄຎ຺ຈ ‘‘ສຸທ຺ຘິມຄ຺ໂຄ’’ຕິ ມິຈ຺ຉາຠິນິເວສິໂນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎຎ຺ຈ ວິຣຸທ຺ຘວາທາ, ຕສ຺ມາ ເນສໍ ວາໂທ ອນິຍ຺ຍານິໂກ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປນ ‘‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ, ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ອນຕ຺ຕາ, ສນ຺ຕໍ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ ສຍມ຺ຠູຎາເຓນ ຍຖາຠູຕໍ ອພ຺ຠຎ຺ຎາຍ ປເວເທຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຕສ຺ສ ¶ ວາໂທ ນິຍ຺ຍານິໂກ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ສາສນມຫນ຺ຕຕໍ ໂອໂລເກຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອສ຺ສ ປຕິຣູປໍ, ສາມຎ຺ຎໍ ອຊ຺ຌູປຄຕສ຺ສາຕິ, ສາມຎ຺ຎໍ ສມຓຠາວໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຸປຄຕສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຍໍ ເອຕ຺ຖ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕຠາເວ ວາ ປຕິຣູປໍ ຍຸຕ຺ຕຣູປໍ ສາຣຸປ຺ປໍ ອສ຺ສ ສິຍາ, ຕມ຺ປິ ອປໂລເກຍ຺ຍ.

ກິໍ ປນ ຕນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ມິຕ຺ຕໍ ອິຘ ຈ ກລ຺ຍາຓ’’ນ຺ຕິອາທິ. ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໍ ເສວິຍມານໍ ສມຓສ຺ສ ປຕິຣູປນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເອສ ນໂຍ ອິຕເຣສຸປິ. ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຎ຺ຫິ ນິສ຺ສາຍ ອກຸສລໍ ປຊຫຕິ, ກຸສລໍ ຠາເວຕິ, ສຸທ຺ຘມຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕິ. ສິກ຺ຂາ ວິປຸລໍ ສມາທານນ຺ຕິ ວິປຸລໍ ສິກ຺ຂາສມາທານໍ, ມຫຕິຍາ ນິພ຺ພານາວຫາຍ ອຘິສີລາທິສິກ຺ຂາຍ ອນຸຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸສ຺ສູສາ ຈ ຄຣູນນ຺ຕິ ຄຣູນໍ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາທີນໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕານໍ ໂອວາທສ຺ສ ໂສຕຸກມ຺ຍຕາ ປາຣິຈຣິຍາ ຈ. ເອຕນ຺ຕິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕເສວນາທິ.

ພຸທ຺ເຘສຸ ສຄາຣວຕາຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ເຘສຸ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ’’ຕິ ຄາຣວໂຍໂຄ ຄຣຸຈິຕ຺ຕີກາໂຣ. ຘມ຺ເມ ອປຈິຕິ ຍຖາຠູຕນ຺ຕິ ອຣິຍຘມ຺ເມ ຍາຖາວໂຕ ¶ ອປຈາຍນໍ ອາທເຣນ ອຠິປູຊນໍ. ສງ຺ເຆຕິ ອຣິຍສງ຺ເຆ. ຈິຕ຺ຕີກາໂຣຕິ ສກ຺ກາໂຣ ສມ຺ມານນໍ. ເອຕນ຺ຕິ ຣຕນຕ຺ຕຍຄຣຸກຣຓໍ.

ອາຈາຣໂຄຈເຣ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ ກາຍິກວາຈສິກວີຕິກ຺ກມນສງ຺ຂາຕໍ ອນາຈາຣໍ, ປິຓ຺ຑປາຕາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ອຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐານຠູຕໍ ເວສິຍາທິອໂຄຈຣຎ຺ຈ ປຫາຍ ກາຍິກວາຈສິກອວີຕິກ຺ກມນສງ຺ຂາເຕນ ອາຈາເຣນ ປິຓ຺ຑປາຕາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐານຠູເຕນ ໂຄຈເຣນ ຈ ຍຸຕ຺ໂຕ ສມ຺ປນ຺ໂນ, ສມ຺ປນ຺ນອາຈາຣໂຄຈໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຊີໂວ ໂສຘິໂຕຕິ ເວຬຸທານາທິໍ ພຸທ຺ຘປຏິກຸຏ຺ຐໍ ອເນສນໍ ປຫາຍ ອນວຊ຺ຊຸປ຺ປາເທ ປຈ຺ຈເຍ ເສວນ຺ຕສ຺ສ ອາຊີໂວ ໂສຘິໂຕ ໂຫຕິ ສຸວິສຸທ຺ໂຘ, ໂສຘິຕຕ຺ຕາ ເອວ ອຄາຣຍ຺ໂຫ ວິຎ຺ຎູຫິ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ສຓ຺ຐປນນ຺ຕິ ຍຖາ ຈກ຺ຂາທິທ຺ວາເຣຫິ ຣູປາທິອາຣມ຺ມເຓສຸ ອຠິຊ຺ຌາທໂຍ ນປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ເອວໍ ທິຏ຺ເຐ ທິຏ຺ຐມຕ຺ຕາທິວເສນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ¶ ສມ຺ມາ ຐປນໍ. ເອຕນ຺ຕິ ອາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປຕ຺ຕິ ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາຕິ ເອຕໍ ຕຍໍ.

ຈາຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈຣິຕ຺ວາ ປຣິປູເຣຕພ຺ພສີລໍ. ວາຣິຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິຣຕິຍາ ອກຣເຓນ ປຣິປູເຣຕພ຺ພສີລໍ. ອິຣິຍາປຖິຍໍ ປສາທນິຍນ຺ຕິ ປເຣສໍ ປສາທາວຫໍ ອາກປ຺ປສມ຺ປຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ ອິຣິຍາປຖນິສ຺ສິຕໍ ສມ຺ປຊຎ຺ຎໍ. ອຘິຈິຕ຺ເຕ ຈ ອາໂຍໂຄຕິ ສມຖວິປສ຺ສນາສຸ ອນຸໂຍໂຄ ຠາວນາ.

ອາຣຎ຺ຎການີຕິ ອຣຎ຺ເຎ ປຣິຍາປນ຺ນານິ. ປນ຺ຕານີຕິ ວິວິຕ຺ຕານິ.

ສີລນ຺ຕິ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ. ເຫຏ຺ຐາ ຫິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິຘ ອຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ¶ ວທຕິ. ພາຫຸສຈ຺ຈນ຺ຕິ ພຫຸສ຺ສຸຕຠາໂວ. ໂສ ຫິ ຠາວນານຸໂຍຄສ຺ສ ພຫຸກາໂຣ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄໂກສລ຺ລອນຸຕ຺ຕຣສີຕິຠາວອຘິຈິຕ຺ຕຍຸຕ຺ຕຕາທີສຸ ສມ຺ມາ ປວິຈຍພຫຸລສ຺ສ ສມຖວິປສ຺ສນານຸໂຍໂຄ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຘມ຺ມານໍ ປວິຈໂຍ ຍຖາຠູຕນ຺ຕິ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ອວິປຣີຕສລກ຺ຂຓໂຕ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓໂຕ ຈ ປຣິວີມໍສາ. ອິມິນາ ອຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ມວິປສ຺ສນມາຫ. ສຈ຺ຈານໍ ອຠິສມໂຍຕິ ທຸກ຺ຂາທີນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ປຣິຎ຺ຎາຠິສມຍາທິວເສນ ປຏິເວໂຘ.

ສ຺ວາຍໍ ສຈ຺ຈາຠິສມໂຍ ຍຖາ ໂຫຕິ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຠາເວຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຠາເວຍ຺ຍ ຈ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ‘‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິອາທິນາ (ຘ. ປ. ໒໗໗) ອວິຠາຄໂຕ ¶ ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ວິຠ. ໒; ສໍ. ນິ. ໓.໔໙) ວິຠາຄໂຕ ວາ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣສຸ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ຠາເວຍ຺ຍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ ເຈວ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎນ຺ຕິ, ‘‘ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ປວຕ຺ຕໍ ອນຕ຺ຕສຎ຺ຎຎ຺ຈ ຠາເວຍ຺ຍາຕິ ໂຍຊນາ. ເອວໍ ເສເສສຸປິ. ອສຸຠສຎ຺ຎນ຺ຕິ, ກຣຊກາເຍ ສພ຺ພສ຺ມິມ຺ປິ ວາ ເຕຠູມກສງ຺ຂາເຣ ກິເລສາສຸຈິປຄ຺ຆຣຓໂຕ ‘‘ອສຸຠາ’’ຕິ ປວຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ. ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາປຣິວາຣາ ຫິ ອຍໍ, ເອເຕເນວ ເຈຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາປິ ຄຫິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ໂລກມ຺ຫິ ຈ ອນຠິຣຕິນ຺ຕິ ສພ຺ພໂລເກ ເຕຠູມເກສຸ ສງ຺ຂາເຣສຸ ອນາຠິຣຕິສຎ຺ຎໍ. ເອເຕນ ອາທີນວານຸປສ຺ສນໍ ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນຎ຺ຈ ວທຕິ.

ເອວໍ ປນ ວິປສ຺ສນາຠາວນໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປນ຺ໂຕ ອິເມ ຘມ຺ເມ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຠາເວຍ຺ຍ ຈ ໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂພຘິຍາ ສຕິອາທິສຕ຺ຕວິຘຘມ຺ມສາມຄ຺ຄິຍາ, ໂພຘິສ຺ສ ວາ ຕໍສມງ຺ຄິໂນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອງ຺ຄາຕິ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ສຕິອາທໂຍ ຘມ຺ມາ. ເຕ ສຕິອາທິເກ ສຕ຺ຕໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ, ຉນ຺ທອາທີນິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອິທ຺ຘິປາທານິ, ສທ຺ຘາທີນິ ປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ສທ຺ຘາທີນິເຍວ ປຎ຺ຈ ¶ ພລານິ, ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທີນໍ ວເສນ ອຏ຺ຐງ຺ຄອຣິຍມຄ຺ຄຎ຺ຈ. ຈ-ສທ຺ເທນ ສຕິປຏ຺ຐານານິ ສມ຺ມປ຺ປຘານານິ ຈ ຄຫິຕານີຕິ ສພ຺ເພປິ ສຕ຺ຕຕິໍສປ຺ປເຠເທ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ເມ ຠາເວຍ຺ຍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ ເຈວ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍ ຈ. ຕຕ຺ຖ ຍເທເຕສໍ ປຐມມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ອຸປ຺ປາທນໍ, ອຸປຣິມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ຈ ວຑ຺ຒນໍ, ເອຕໍ ສມຓສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສາຣຸປ຺ປນ຺ຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍສຕ຺ຕຕິໍສຘມ຺ເມ ຠາເວນ຺ໂຕ ຍຖາ ມຄ຺ຄສຈ຺ຈໍ ຠາວນາຠິສມຍວເສນ ອຠິສເມຕິ, ເອວໍ ສມຸທຍສຈ຺ຈໍ ປຫານາຠິສມຍວເສນ, ນິໂຣຘສຈ຺ຈໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠິສມຍວເສນ ອຠິສເມຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຕຓ຺ຫໍ ປຊເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ ໂອສານຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫໍ ປຊເຫຍ຺ຍາຕິ, ກາມຕຓ຺ຫາທິປເຠທໍ ສພ຺ພໍ ຕຓ຺ຫໍ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ອນວເສສໂຕ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ໂມນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຎາຓໍ, ເຕນ ¶ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ມຸນິ. ສມູລເກ ອາສເວ ປທາເລຍ຺ຍາຕິ ກາມຣາຄານຸສຍາທິສມູລເກ ກາມາສວາທິເກ ສພ຺ເພປິ ອາສເວ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ. ວິຫເຣຍ຺ຍ ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕຕິ ເອວໍ ສພ຺ພໂສ ກິເລສານໍ ປຫີນຕ຺ຕາ ສພ຺ພຘິ ວິມຸຕ຺ໂຕ ສພ຺ພູປຘິປຏິນິສ຺ສຄ຺ຄໍ ¶ ນິໂຣຘໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ວິຫເຣຍ຺ຍ. ເອຕນ຺ຕິ ຍເທຕໍ ວິຫຣຓໍ, ເອຕໍ ສມຓສ຺ສ ສມິຕປາປສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຕິຣູປໍ ສາຣຸປ຺ປນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ເຖໂຣ ສມຓສາຣຸປ຺ປປຏິປຕ຺ຕິກິຕ຺ຕນມຸເຂນ ສາສນສ຺ສ ນິຍ຺ຍານິກຠາວໍ ຕພ຺ພິໂລມໂຕ ພາຫິຣກສມຍສ຺ສ ອນິຍ຺ຍານິກຕຎ຺ຈ ວິຠາເວສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລາ ສາສເນ ອຠິປ຺ປສນ຺ນາ ສຣຓາທີສຸ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ.

(ອປຣ)-ໂຄຕມຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທສກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ເອກາທສນິປາໂຕ

໑. ສໍກິຈ຺ຈຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ເອກາທສນິປາເຕ ¶ ¶ ກິໍ ຕວຕ຺ໂຖ ວເນ ຕາຕາຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ສໍກິຈ຺ຈຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸເລ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ຕສ຺ມິໍ ກຸຈ຺ຉິຄເຕເຍວ ມາຕາ ພ຺ຍາຘິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ກາລມກາສິ. ຕສ຺ສາ ສຸສານໍ ເນຕ຺ວາ ຌາປິຍມານາຍ ຄພ຺ຠາສໂຍ ນ ຌາຍິ. ມນຸສ຺ສາ ສູເລຫິ ກຸຈ຺ຉິໍ ວິຊ຺ຌນ຺ຕາ ທາຣກສ຺ສ ອກ຺ຂິໂກຏິໍ ປຫຣິໍສຸ. ເຕ ຕໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອງ຺ຄາເຣຫິ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ກຸຈ຺ຉິປເທໂສປິ ຌາຍິ, ອງ຺ຄາຣມຕ຺ຖເກ ປນ ສຸວຓ຺ຓພິມ຺ພສທິໂສ ທາຣໂກ ປທຸມຄພ຺ເຠ ນິປນ຺ໂນ ວິຍ ອໂຫສິ. ປຈ຺ຉິມຠວິກສຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ສິເນຣຸນາ ໂອຕ຺ຖຣິຍມານສ຺ສປິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ປຸນທິວເສ ອາຬາຫນຏ຺ຐານໍ ຄຕາ ມນຸສ຺ສາ ຕຖານິປນ຺ນໍ ທາຣກໍ ທິສ຺ວາ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຈິຕ຺ຕຊາຕາ ທາຣກໍ ອາທາຍ ຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເນມິຕ຺ຕເກ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ເນມິຕ຺ຕກາ ‘‘ສເຈ ອຍໍ ທາຣໂກ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສິສ຺ສຕິ, ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ກຸລປຣິວຏ຺ຏາ ທຸຄ຺ຄຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ສເຈ ປພ຺ພຊິສ຺ສຕິ, ປຎ຺ຈຫິ ສມຓສເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ວິຈຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຎາຕກາ ‘‘ໂຫຕຸ, ວຑ຺ຒິຕກາເລ ອມ຺ຫາກໍ ອຍ຺ຍສ຺ສ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຕໍ ປພ຺ພາເຊສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສງ຺ກຸນາ ຉິນ຺ນກ຺ຂິໂກຏິຕາຍ ສໍກິຈ຺ໂຈຕິ ວທນ຺ຕາ ອປຣຠາເຄ ສໍກິຈ຺ໂຈຕິ ໂວຫຣິໍສຸ. ໂສ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ຄພ຺ຠຄຕສ຺ເສວ ມາຕຸ ມຣຓໍ, ຄພ຺ເຠ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ¶ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ສໍເວຄຊາໂຕ ‘‘ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຎາຕກາ ‘‘ສາຘຸ, ຕາຕາ’’ຕິ ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ປພ຺ພາເຊຖາ’’ຕິ ອທໍສຸ. ເຖໂຣ ຕໍ ຕຈປຎ຺ຈກກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ທຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊສິ. ໂສ ຂຸຣຄ຺ເຄເຍວ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຕິໍສມຕ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເຈ ໂຈຣຫຕ຺ຖໂຕ ໂມເຈຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ເຕ ໂຈເຣ ທເມຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ພຫູຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ¶ ເຕ ວິວາທປສຸເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູ ອາປຸຈ຺ຉິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ຘມ຺ມປທວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ (ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໑.ສງ຺ກິຈ຺ຈສາມເຓຣວຕ຺ຖຸ) ¶ ອາຄຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຖ ນໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອຸປາສໂກ ອຸປຏ຺ຐາຕຸກາໂມ ອາສນ຺ນຏ຺ຐາເນ ວາສໍ ຍາຈນ຺ໂຕ –

໕໙໗.

‘‘ກິໍ ຕວຕ຺ໂຖ ວເນ ຕາຕ, ອຸຊ຺ຊຸຫາໂນວ ປາວຸເສ;

ເວຣມ຺ຠາ ຣມຓີຍາ ເຕ, ປວິເວໂກ ຫິ ຌາຍິນ’’ນ຺ຕິ. –

ປຐມໍ ຄາຖມາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຖໂຣ –

໕໙໘.

‘‘ຍຖາ ອພ຺ຠານິ ເວຣມ຺ໂຠ, ວາໂຕ ນຸທຕິ ປາວຸເສ;

ສຎ຺ຎາ ເມ ອຠິກິຣນ຺ຕິ, ວິເວກປຏິສຎ຺ຎຸຕາ.

໕໙໙.

‘‘ອປຓ຺ຑໂຣ ອຓ຺ຑສມ຺ຠໂວ, ສີວຖິກາຍ ນິເກຕຈາຣິໂກ;

ອຸປ຺ປາທຍເຕວ ເມ ສຕິໍ, ສນ຺ເທຫສ຺ມິໍ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕໍ.

໖໐໐.

‘‘ຍຎ຺ຈ ອຎ຺ເຎ ນ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ໂຍ ຈ ອຎ຺ເຎ ນ ຣກ຺ຂຕິ;

ສ ເວ ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂໍ ເສຕິ, ກາເມສຸ ອນເປກ຺ຂວາ.

໖໐໑.

‘‘ອຈ຺ໂຉທິກາ ປຸຖຸສິລາ, ໂຄນງ຺ຄລມິຄາຍຸຕາ;

ອມ຺ພຸເສວາລສຎ຺ຉນ຺ນາ, ເຕ ເສລາ ຣມຍນ຺ຕິ ມໍ.

໖໐໒.

‘‘ວສິຕໍ ເມ ອຣຎ຺ເຎສຸ, ກນ຺ທຣາສຸ ຄຸຫາສຸ ຈ;

ເສນາສເນສຸ ປນ຺ເຕສຸ, ວາຬມິຄນິເສວິເຕ.

໖໐໓.

‘‘‘ອິເມ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ວຊ຺ຌນ຺ຕຸ, ທຸກ຺ຂໍ ປປ຺ໂປນ຺ຕຸ ປາຓິໂນ’;

ສງ຺ກປ຺ປໍ ນາຠິຊານາມິ, ອນຣິຍໍ ໂທສສໍຫິຕໍ.

໖໐໔.

‘‘ປຣິຈິຓ຺ໂຓ ມຍາ ສຕ຺ຖາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ;

ໂອຫິໂຕ ຄຣຸໂກ ຠາໂຣ, ຠວເນຕ຺ຕິ ສມູຫຕາ.

໖໐໕.

‘‘ຍສ຺ສ ຈຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຊິໂຕ, ອຄາຣສ຺ມານຄາຣິຍໍ;

ໂສ ເມ ອຕ຺ໂຖ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ສພ຺ພສໍໂຍຊນກ຺ຂໂຍ.

໖໐໖.

‘‘ນາຠິນນ຺ທາມິ ¶ ມຣຓໍ, ນາຠິນນ຺ທາມິ ຊີວິຕໍ;

ກາລຎ຺ຈ ປຏິກງ຺ຂາມິ, ນິພ຺ພິສໍ ຠຕໂກ ຍຖາ.

໖໐໗.

‘‘ນາຠິນນ຺ທາມິ ມຣຓໍ, ນາຠິນນ຺ທາມິ ຊີວິຕໍ.

ກາລຎ຺ຈ ປຏິກງ຺ຂາມິ, ສມ຺ປຊາໂນ ປຕິສ຺ສໂຕ’’ຕິ. – ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ;

ຕຕ຺ຖ ກິໍ ຕວຕ຺ໂຖ ວເນຕິ ກິນ຺ຕິ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ວເນ ໂກ ຕວຕ຺ໂຖ, ກິໍ ປໂຍຊນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາຕາຕິ ທຫຣສາມເຓຣຕາຍ ນໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ອາລປຕິ. ອຸຊ຺ຊຸຫາໂນວ ປາວຸເສຕິ ¶ ອຸຊ຺ຊຸຫາໂນ ກິຣ ນາມ ເອໂກ ປພ຺ພໂຕ, ໂສ ປນ ຄຫນສຎ຺ຉນ຺ໂນ ພຫຸໂສຓ຺ຑິກນ຺ທໂຣ, ຕຫໍ ຕຫໍ ສນ຺ທມານສລິໂລ ¶ , ວສ຺ສກາເລ ອສປ຺ປາໂຍ, ຕສ຺ມາ ອຸຊ຺ຊຸຫາໂນ ວາ ປພ຺ພໂຕ ເອຕຣຫິ ປາວຸສກາເລ ຕວ ກິມຕ຺ຖິໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກຈິ ປເນຕ຺ຖ ‘‘ອຸຊ຺ຊຸຫາໂນ ນາມ ເອໂກ ສກຸໂຓ ສີຕໍ ນ ສຫຕິ, ວສ຺ສກາເລ ວນຄຸມ຺ເພ ນິລີໂນ ອຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕສໍ ມເຕນ ອຸຊ຺ຊຸຫານສ຺ສ ວິຍ ສກຸຓສ຺ສ ປາວຸສກາເລ ໂກ ຕວ ອຕ຺ໂຖ ວເນຕິ? ເວຣມ຺ຠາ ຣມຓີຍາ ເຕຕິ ເວຣມ຺ຠວາຕາ ວາຍນ຺ຕາ ກິໍ ເຕ ຣມຓີຍາຕິ ໂຍຊນາ. ເກຈິ ‘‘ເວຣມ຺ຠາ ນາມ ເອກາ ປພ຺ພຕຄຸຫາ, ປພ຺ຠາໂຣ’’ຕິ ຈ ວທນ຺ຕິ. ຕຎ຺ຈ ຐານໍ ຄມນາຄມນຍຸຕ຺ຕໍ ຊນສມ຺ພາຘຣຫິຕໍ ຉາຍູທກສມ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ, ຕສ຺ມາ ເວຣມ຺ຠາ ຣມຓີຍາ, ວເນ ວສິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຣູປາ. ກສ຺ມາ? ປວິເວໂກ ຫິ ຌາຍິນໍ ຍສ຺ມາ ຕາທິສານໍ ຌາຍີນໍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ປວິເວໂກເຍວ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ຕສ຺ມາ ‘‘ທູຣໍ ອຣຎ຺ຎຏ຺ຐານໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ເວຣມ຺ຠາຍໍ ວສ, ຕາຕາ’’ຕິ ວທຕິ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຍສ຺ມາ ຌາຍີນໍ ປວິເວກກ຺ຂເມ ນິວາສຜາສຸເກ ເສນາສເນ ລທ຺ເຘເຍວ ຌານາທໂຍ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ອລທ຺ເຘ, ຕສ຺ມາ ນ ເອວຣູເປ ສີຕກາເລ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ວເນ ວສິຕຸໍ ສກ຺ກາ, ຄຸຫາປພ຺ຠາຣາທີສຸ ປນ ສກ຺ກາຕິ.

ເອວໍ ອຸປາສເກນ ວຸຕ຺ເຕ ເຖໂຣ ວນາທໂຍ ເອວ ມໍ ຣເມນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ຍຖາ ອພ຺ຠານີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ປາວຸເສ ກາເລ ອພ຺ຠານິ ວລາຫການິ ເວຣມ຺ຠວາໂຕ ນຸທຕິ ຂິປຕິ ນີຫຣຕິ, ເອວເມວ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ວິເວກປຏິສຎ຺ຎຸຕາ ສຎ຺ຎາ ອຠິກິຣນ຺ຕິ ວິເວກຏ຺ຐານໍເຍວ ອາກຑ຺ຒນ຺ຕິ.

ກິຎ຺ຈ ¶ ? ອປຓ຺ຑໂຣ ກາຬວຓ຺ໂຓ, ອຓ຺ຑສມ຺ຠໂວ ອຓ຺ຑໂຊ ກາໂກ, ສີວຖິກາຍ ສຸສານຏ຺ຐາເນ, ນິເກຕຈາຣິໂກ ຕເມວ ນິວາສນຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ວິຈຣຓໂກ ອຸປ຺ປາທຍເຕວ ເມ ສຕິໍ, ສນ຺ເທຫສ຺ມິໍ ວິຣາຄນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ, ກາຍສ຺ມິໍ ວິຣາຄູປສໍຫິຕໍ ກາຍຄຕາສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ມຍ຺ຫໍ ອຸປ຺ປາທຍຕິເຍວ. ເອກທິວສໍ ກິຣ ເຖໂຣ ກາເກນ ຂຊ຺ຊມານໍ ມນຸສ຺ສກຸຓປໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ອສຸຠສຎ຺ຎໍ ປຏິລຠິ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ເອວມາຫ. ເຕນ ກາເຍ ສພ຺ພໂສ ຉນ຺ທຣາຄສ຺ສ ນຕ຺ຖິຕາຍ ວເນເຍວ ວສິຕຸກາໂມມ຺ຫີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຍຎ຺ຈາຕິ ຈ-ສທ຺ໂທ ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ, ເຕນ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ມມ ອຣຎ຺ຎວາສກາຣຓໍ ສຸຓາຫີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຍໍ ປພ຺ພຊິຕໍ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣິຕາຍ ອໂລຠນິຍປຣິກ຺ຂາຣຕາຍ ຈ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພສ຺ສ ອຠາວໂຕ ອຎ຺ເຎ ເສວກາທໂຍ ນ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ. ໂຍ ຈ ປພ຺ພຊິໂຕ ອຎ຺ເຎ ເກນຈິ ກິຎ຺ຈນປລິໂພຘຠູເຕ ນ ຣກ຺ຂຕິ ຕາທິສານໍເຍວ ອຠາວໂຕ. ສ ເວ ຠິກ຺ຂຸ ສຸຂໍ ເສຕີຕິ, ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນກິເລສກາມຕາຍ ສພ຺ພໂສ ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ ອນເປກ຺ຂວາ ອເປກ຺ຂາຣຫິໂຕ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ¶ ສຸຂໍ ເສຕິ. ຕສ຺ສ ອນຸສງ຺ກິຕປຣິສງ຺ກິຕາຠາວໂຕ ອຣຎ຺ຎມ຺ຫິ ຄາມມ຺ຫິ ສທິສເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ¶ ປພ຺ພຕວນາທີນໍ ຣມຓີຍຕໍ ວສິຕປຸພ຺ພຕຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອຈ຺ໂຉທິກາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ວສິຕໍ ເມຕິ, ວຸຏ຺ຐປຸພ຺ພໍ ມຍາ. ວາຬມິຄນິເສວິເຕຕິ, ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທີຫິ ວາຬມິເຄຫິ ອຸປເສວິເຕ ວເນ.

ສງ຺ກປ຺ປໍ ນາຠິຊານາມີຕິ, ອິເມ ເຍ ເກຈິ ປາຓິໂນ ສຕ຺ຕາ ອຸສຸສຕ຺ຕິອາທີຫິ ປຫຣເຓຫິ ຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ມາຣິຍນ຺ຕຸ ມຸຏ຺ຐິປ຺ປຫາຣາທີຫິ ວຊ຺ຌນ຺ຕຸ ພາຘີຍນ຺ຕຸ, ອຎ຺ເຎນ ວາ ເຍນ ເກນຈິ ອາກາເຣນ ທຸກ຺ຂໍ ປປ຺ໂປນ຺ຕຸ ປາປຸຓນ຺ຕູຕິ; ເອວໍ ໂທສສໍຫິຕໍ ປຏິຆສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຕໂຕ ເອວ ອນຣິຍໍ ພ຺ຍາປາທວິຫິໍສາທິປ຺ປເຠທໍ ປາປສງ຺ກປ຺ປໍ ອຸປ຺ປາທິຕໍ ນາຠິຊານາມິ, ມິຈ຺ຉາວິຕກ຺ໂກ ນ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ໂພຕິ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣິຕໍ ທສ຺ເສຕິ.

ອິທານິ ‘‘ປຣິຈິຓ຺ໂຓ’’ຕິອາທິນາ ອຕ຺ຕໂນ ກຕກິຈ຺ຈຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຣິຈິຓ຺ໂຓຕິ ອຸປາສິໂຕ ໂອວາທານຸສາສນີກຣຓວເສນ. ໂອຫິໂຕຕິ ໂອໂຣຫິໂຕ. ຄຣຸໂກ ຠາໂຣຕິ ຄຣຸຕໂຣ ຂນ຺ຘຠາໂຣ.

ນາຠິນນ຺ທາມິ ¶ ມຣຓນ຺ຕິ ‘‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ ເມ ມຣຓໍ ສິຍາ’’ຕິ ມຣຓໍ ນ ອິຈ຺ຉາມິ. ນາຠິນນ຺ທາມິ ຊີວິຕນ຺ຕິ ‘‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ຈິຣໍ ຊີເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຊີວິຕມ຺ປິ ນ ອິຈ຺ຉາມິ. ເອເຕນ ມຣເຓ ຊີວິເຕ ຈ ສມານຈິຕ຺ຕຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ກາລຎ຺ຈ ປຏິກງ຺ຂາມີຕິ ປຣິນິພ຺ພານກາລໍວ ອາຄເມມິ. ນິພ຺ພິສນ຺ຕິ ນິພ຺ພິສນ຺ໂຕ, ຠຕິຍາ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ຠຕໂກ ຍຖາຕິ ຍຖາ ຠຕໂກ ປຣສ຺ສ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ກມ຺ມສິທ຺ຘິໍ ອນຠິນນ຺ທນ຺ໂຕປິ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕວ ທິວສກ຺ຂຍໍ ອຸທິກ຺ຂຕິ, ເອວໍ ອຫມ຺ປິ ຊີວິຕໍ ອນຠິນນ຺ທນ຺ໂຕປິ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ຍາປເນນ ມຣຓໍ ອນຠິນນ຺ທນ຺ໂຕປິ ປຣິໂຍສານກາລໍ ປຏິກງ຺ຂາມີຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ສໍກິຈ຺ຈຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເອກາທສນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ທ຺ວາທສກນິປາໂຕ

໑. ສີລວຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ທ຺ວາທສກນິປາເຕ ¶ ¶ ສີລເມວາຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ສີລວຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຣາຊຄເຫ ພິມ຺ພິສາຣຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ສີລວາຕິສ຺ສ ນາມໍ ອໂຫສິ. ຕໍ ວຍປ຺ປຕ຺ຕໍ ຣາຊາ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ມາເຣຕຸກາໂມ ຈຓ຺ຑໍ ມຕ຺ຕຫຕ຺ຖິໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ນານາວິເຘຫິ ອຸປາເຍຫິ ອຸປກ຺ກມນ຺ໂຕປິ ມາເຣຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ ປຈ຺ຉິມຠວິກສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາ ຊີວິຕນ຺ຕຣາຍາຠາວໂຕ. ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ¶ ທິສ຺ວາ ຠຄວາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣໍ ອາຓາເປສິ – ‘‘ສີລວກຸມາຣໍ ອາເນຫີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ອິທ຺ຘິພເລນ ສທ຺ຘິໍ ຫຕ຺ຖິນາ ຕໍ ອາເນສິ. ກຸມາໂຣ ຫຕ຺ຖິໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ຠຄວາ ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍານຸຣູປໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ໂສ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ໂກສລຣຏ຺ເຐ ວສຕິ. ອຖ ນໍ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ‘‘ມາເຣຖາ’’ຕິ ປຸຣິເສ ອາຓາເປສິ. ເຕ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຐິຕາ ເຖເຣນ ກຖິຕໍ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕສໍເວຄາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ເຖໂຣ ເຕສໍ –

໖໐໘.

‘‘ສີລເມວິຘ ສິກ຺ເຂຖ, ອສ຺ມິໍ ໂລເກ ສຸສິກ຺ຂິຕໍ.

ສີລຎ຺ຫິ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ, ອຸປນາເມຕິ ເສວິຕໍ.

໖໐໙.

‘‘ສີລໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ ເມຘາວີ, ປຕ຺ຖຍາໂນ ຕໂຍ ສຸເຂ;

ປສໍສໍ ວິຕ຺ຕິລາຠຎ຺ຈ, ເປຈ຺ຈ ສຄ຺ເຄ ປໂມທນໍ.

໖໑໐.

‘‘ສີລວາ ຫິ ພຫູ ມິຕ຺ເຕ, ສຎ຺ຎເມນາຘິຄຈ຺ຉຕິ;

ທຸສ຺ສີໂລ ປນ ມິຕ຺ເຕຫິ, ຘໍສເຕ ປາປມາຈຣໍ.

໖໑໑.

‘‘ອວຓ຺ຓຎ຺ຈ ອກິຕ຺ຕິຎ຺ຈ, ທຸສ຺ສີໂລ ລຠເຕ ນໂຣ;

ວຓ຺ຓໍ ກິຕ຺ຕິໍ ປສໍສຎ຺ຈ, ສທາ ລຠຕິ ສີລວາ.

໖໑໒.

‘‘ອາທິ ¶ ¶ ສີລໍ ປຕິຏ຺ຐາ ຈ, ກລ຺ຍາຓານຎ຺ຈ ມາຕຸກໍ;

ປມຸຂໍ ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ, ຕສ຺ມາ ສີລໍ ວິໂສຘເຍ.

໖໑໓.

‘‘ເວລາ ຈ ສໍວຣໍ ສີລໍ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຠິຫາສນໍ;

ຕິຕ຺ຖຎ຺ຈ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ, ຕສ຺ມາ ສີລໍ ວິໂສຘເຍ.

໖໑໔.

‘‘ສີລໍ ພລໍ ອປ຺ປຏິມໍ, ສີລໍ ອາວຸຘມຸຕ຺ຕມໍ;

ສີລມາຠຣຓໍ ເສຏ຺ຐໍ, ສີລໍ ກວຈມພ຺ຠຸຕໍ.

໖໑໕.

‘‘ສີລໍ ເສຕຸ ມເຫສກ຺ໂຂ, ສີລໍ ຄນ຺ໂຘ ອນຸຕ຺ຕໂຣ;

ສີລໍ ວິເລປນໍ ເສຏ຺ຐໍ, ເຍນ ວາຕິ ທິໂສທິສໍ.

໖໑໖.

‘‘ສີລໍ ສມ຺ພລເມວຄ຺ຄໍ, ສີລໍ ປາເຖຍ຺ຍມຸຕ຺ຕມໍ;

ສີລໍ ເສຏ຺ໂຐ ອຕິວາໂຫ, ເຍນ ຍາຕິ ທິໂສທິສໍ.

໖໑໗.

‘‘ອິເຘວ ນິນ຺ທໍ ລຠຕິ, ເປຈ຺ຈາປາເຍ ຈ ທຸມ຺ມໂນ;

ສພ຺ພຕ຺ຖ ທຸມ຺ມໂນ ພາໂລ, ສີເລສຸ ອສມາຫິໂຕ.

໖໑໘.

‘‘ອິເຘວ ກິຕ຺ຕິໍ ລຠຕິ, ເປຈ຺ຈ ສຄ຺ເຄ ຈ ສຸມ຺ມໂນ;

ສພ຺ພຕ຺ຖ ສຸມໂນ ຘີໂຣ, ສີເລສຸ ສຸສມາຫິໂຕ.

໖໑໙.

‘‘ສີລເມວ ອິຘ ອຄ຺ຄໍ, ປຎ຺ຎວາ ປນ ອຸຕ຺ຕໂມ;

ມນຸສ຺ເສສຸ ຈ ເທເວສຸ, ສີລປຎ຺ຎາຓໂຕ ຊຍ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ.

ຕຕ຺ຖ ສີລເມວິຘ ສິກ຺ເຂຖ, ອສ຺ມິໍ ໂລເກຕິ ອິຘາຕິ, ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ອິມສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕໂລເກ ອຕ຺ຖກາໂມ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ຈາຣິຕ຺ຕວາຣິຕ຺ຕາທິເຠທໍ ອາທິໂຕ ສີລເມວ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ສິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຈ ນໍ ສຸສິກ຺ຂິຕໍ ອຂຓ຺ຑາທິຠາວາປາທເນນ ສຸຏ຺ຐຸ ສິກ຺ຂິຕໍ ສຸປຣິສຸທ຺ຘໍ ປຣິປຸຓ຺ຓຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍ. ອສ຺ມິໍ ¶ ໂລເກຕິ ວາ ອິມສ຺ມິໍ ສງ຺ຂາຣໂລເກ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ສີລໍ ອາທິໂຕ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍ. ທິຏ຺ຐິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາປິ ສີລສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐາຠາວໂຕ ອາຫ ‘‘ສີລໍ ຫີ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ຫີຕິ ກາຣຓວຈນໍ. ຍສ຺ມາ ສີລໍ ເສວິຕໍ ປຣິຈິຕໍ ຣກ຺ຂິຕໍ ¶ ມນຸສ຺ສສມ຺ປຕ຺ຕິ, ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິ, ນິພ຺ພານສມ຺ປຕ຺ຕີຕິ ເອຕໍ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ຕໍສມງ຺ຄິໂນ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປນາເມຕິ ອາວຫຕິ.

ສີລໍ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອຸປນາເມຕີຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສີລໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍາຕິ ໂຄເປຍ຺ຍ. ປາຓາຕິປາຕາທິໂຕ ຫິ ວິຣມນ຺ໂຕ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕຎ຺ຈ ປູເຣນ຺ໂຕ ປຏິປກ຺ຂາຠິຠວນໂຕ ຕໍ ຣກ຺ຂຕິ ນາມ. ເມຘາວີຕິ ປຎ຺ຎວາ, ອິທໍ ຕສ຺ສ ຣກ຺ຂນຸປາຍທສ຺ສນໍ ຎາຓພເລນ ຫິສ຺ສ ສມາທານໍ ອວິໂກປນຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ປຕ຺ຖຍາໂນຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ. ຕໂຍ ສຸເຂຕິ ¶ ຕີຓິ ສຸຂານິ. ສຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ວາ ‘‘ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ປສໍສນ຺ຕິ ກິຕ຺ຕິໍ, ວິຎ຺ຎູຫິ ວາ ປສໍສນໍ. ວິຕ຺ຕິລາຠນ຺ຕິ ຕຸຏ຺ຐິລາຠໍ. ‘‘ວິຕ຺ຕລາຠ’’ນ຺ຕິ ຈ ປຐນ຺ຕິ, ຘນລາຠນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສີລວາ ຫິ ອປ຺ປມຕ຺ຕຕາຍ ມຫນ຺ຕໍ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ. ເປຈ຺ຈາຕິ ກາລງ຺ກຕ຺ວາ. ສຄ຺ເຄ ປໂມທນນ຺ຕິ ເທວໂລເກ ອິຏ຺ເຐຫິ ກາມຄຸເຓຫິ, ໂມທນຎ຺ຈ ປຕ຺ຖຍມາໂນຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອິຘໂລເກ ປສໍສໍ ວິຕ຺ຕິລາຠໍ ປຣໂລເກ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ໂມທນຎ຺ຈ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສີລໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍາຕິ ໂຍຊນາ.

ສຎ຺ຎເມນາຕິ ກາຍາທີນໍ ສໍຍເມນ. ສໍຍໂຕ ຫິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີຫິ ກຎ຺ຈິ ອວິເຫເຐນ຺ໂຕ ອຠຍທານໍ ທທນ຺ໂຕ ປິຍມນາປຕາຍ ມິຕ຺ຕານິ ຄນ຺ຖຕິ. ຘໍສເຕຕິ ອເປຕິ. ປາປມາຈຣນ຺ຕິ ປາຓາຕິປາຕາທິປາປກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ທຸສ຺ສີລຎ຺ຫິ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຕ຺ຖກາມາ ສຕ຺ຕາ ນ ຠຊນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ປຣິວຊ຺ເຊນ຺ຕິ.

ອວຓ຺ຓນ຺ຕິ ອຄຸຓໍ, ສມ຺ມຸຂາ ຄຣຫໍ ວາ. ອກິຕ຺ຕິນ຺ຕິ, ອຍສໍ ອສິໂລກໍ. ວຓ຺ຓນ຺ຕິ ຄຸຓໍ. ກິຕ຺ຕິນ຺ຕິ ສິໂລກໍ ປຕ຺ຖຏຍສຕໍ. ປສໍສນ຺ຕິ ສມ຺ມຸຂາ ໂຖມນໍ.

ອາທີຕິ ມູລໍ. ສີລຎ຺ຫິ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ ອາທິ. ຍຖາຫ – ‘‘ຕສ຺ມາຕິຫ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອາທິເມວ ວິໂສເຘຫິ ກຸສເລສຸ ຘມ຺ເມສຸ. ໂກ ຈາທິ ກຸສລານໍ ຘມ຺ມານໍ? ສີລຎ຺ຈ ສຸວິສຸທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໖໙). ປຕິຏ຺ຐາຕິ ອຘິຏ຺ຐານໍ. ສີລຎ຺ຫິ ສພ຺ເພສໍ ອຸຕ຺ຕຣິມນຸສ຺ສຘມ຺ມານໍ ປຕິຏ຺ຐາ. ເຕນາຫ – ‘‘ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍາ’’ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓; ໑໙໒; ເປຏໂກ. ໒໒; ມິ. ປ. ໒.໑.໙). ກລ຺ຍາຓານຎ຺ຈ ມາຕຸກນ຺ຕິ ສມຖວິປສ຺ສນາທີນໍ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມານໍ ມາຕຸຠູຕໍ ¶ , ຊນກນ຺ຕິ, ອຕ຺ໂຖ. ປມຸຂໍ ສພ຺ພຘມ຺ມານນ຺ຕິ, ສພ຺ເພສໍ ປາໂມຊ຺ຊາທີນໍ ອນວຊ຺ຊຘມ຺ມານໍ ປມຸຂໍ ມຸຂຠູຕໍ, ປວຕ຺ຕິທ຺ວາຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາຕິ ອາທິຠາວາທິໂຕ. ວິໂສຘເຍຕິ ອກ຺ຂຓ຺ຑາທິຠາເວນ ສມ຺ປາເທຍ຺ຍ.

ເວລາຕິ ທຸຈ຺ຈຣິເຕຫິ ອນຕິກ຺ກມນີຍຏ຺ເຐນ ເວລາ, ສີມາຕິ ອຕ຺ໂຖ ¶ . ເວລາຍຕິ ວາ ທຸສ຺ສິລ຺ຍໍ ຈລຍຕິ ວິທ຺ຘໍເສຕີຕິ ເວລາ. ສໍວຣໍ ສີລໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິທ຺ວາຣສ຺ສ ປິທຫນໂຕ. ອຠິຫາສນນ຺ຕິ ໂຕສນໍ ອວິປ຺ປຏິສາຣເຫຕຸຕາຍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາຠິປ຺ປໂມທນໂຕ. ຕິຕ຺ຖຎ຺ຈ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານນ຺ຕິ ສາວກພຸທ຺ຘາ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາຕິ ສພ຺ເພສໍ ພຸທ຺ຘານໍ ກິເລສມລປ຺ປວາຫເນ ນິພ຺ພານມຫາສມຸທ຺ທາວຄາຫເຓ ຈ ຕິຕ຺ຖຠູຕຎ຺ຈ.

ສີລໍ ພລໍ ອປ຺ປຏິມນ຺ຕິ ມາຣເສນປ຺ປມທ຺ທເນ ອສທິສໍ ພລໍ ເສນາຖາໂມ ຈ. ອາວຸຘມຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ສໍກິເລສຘມ຺ມານໍ ¶ ເຉທເນ ອຸຕ຺ຕມໍ ປຫຣຓໍ. ຄຸຓສຣີໂຣປໂສຠນຏ຺ເຐນ ອາຠຣຓໍ. ເສຏ຺ຐນ຺ຕິ ສພ຺ພກາລໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ທພ຺ພຎ຺ຈ. ສປາຓປຣິຕ຺ຕານໂຕ ກວຈມພ຺ຠຸຕໍ. ‘‘ອພ຺ຠິທ’’ນ຺ຕິ ຈ ປຐນ຺ຕິ, ອເຠຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອປາຍມໂຫຆາຕິກ຺ກມເນ ສໍສາຣມໂຫຆາຕິກ຺ກມເນ ຈ ກິເລເສຫິ ອສໍສີທນຏ຺ເຐນ ເສຕຸ. ມເຫສກ຺ໂຂຕິ ມຫພ຺ພໂລ. ຄນ຺ໂຘ ອນຸຕ຺ຕໂຣຕິ ປຏິວາຕໍ ສພ຺ພທິສາສຸ ວາຍນໂຕ ອນຸຕ຺ຕໂຣ ຄນ຺ໂຘ ສພ຺ພຊນມໂນຫຣຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ເຍນ ວາຕິ ທິໂສທິສ’’ນ຺ຕິ ເຍນ ສີລຄນ຺ເຘນ ຕໍສມງ຺ຄີ ທິໂສທິສໍ ສພ຺ພາ ທິສາ ວາຍຕິ. ‘‘ທິໂສທິສາ’’ຕິປິ ປາຬິ, ທສ ທິສາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສມ຺ພລເມວຄ຺ຄນ຺ຕິ ສມ຺ພລໍ ນາມ ປຸຏຠຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ປຸຏຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຊິຆຈ຺ຉາທຸກ຺ເຂນ ນ ກິລມຕິ, ເອວໍ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນປິ ສຸທ຺ຘໍ ສີລສມ຺ພລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສໍສາຣກນ຺ຕາຣໍ ປຏິປນ຺ໂນ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ນ ກິລມຕີຕິ ສີລໍ ອຄ຺ຄໍ ສມ຺ພລໍ ນາມ. ຕຖາ ສີລໍ ປາເຖຍ຺ຍມຸຕ຺ຕມໍ ໂຈຣາທີຫິ ອສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິນິປ຺ຜາທນໂຕ ຈ. ອຕິກ຺ກາເມນ຺ໂຕ ຕໍ ຕໍ ຐານໍ ຍຖິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ວາ ວາເຫຕິ ສມ຺ປາເປຕີຕິ ອຕິວາໂຫ, ຍານໍ. ເກນຈິ ອນຸປທ຺ທຸຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຕາຍ ¶ ສີລໍ ເສຏ຺ຐໍ ອຕິວາໂຫ. ເຍນາຕິ ເຍນ ອຕິວາເຫນ ຍາຕິ ທິໂສທິສນ຺ຕິ ອຄຕິໍ ຄຕິຎ຺ຈາປິ ຕໍ ຕໍ ທິສໍ ສຸເຂເນວ ຄຈ຺ຉຕິ.

ອິເຘວ ນິນ຺ທໍ ລຠຕີຕິ ອິຘໂລເກປິ ທຸມ຺ມໂນ ຣາຄາທີຫິ ທູສິຕຈິຕ຺ໂຕ ‘‘ທຸສ຺ສີໂລ ປາປຘມ຺ໂມ’’ຕິ ນິນ຺ທໍ ຄຣຫໍ ລຠຕິ. ເປຈ຺ຈ ປຣໂລເກປິ ອປາເຍ ‘‘ປຸຣິສຕ຺ຕກລິ ອວຊາຕາ’’ຕິອາທິນາ ຍມປຸຣິສາທີຫິ ຈ ນິນ຺ທໍ ລຠຕິ. ນ ເກວລໍ ນິນ຺ທເມວ ລຠຕິ, ອຖ ໂຂ ສພ຺ພຕ຺ຖ ທຸມ຺ມໂນ ພາໂລ ອິຘໂລເກ ທຸຈ຺ຈຣິຕຈຣເຓນ ທູສິຕຈິຕ຺ໂຕ ປຣໂລເກ ກມ຺ມກາຣຓາທິວເສນ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາຕິ ສພ຺ພຕ຺ຖ ພາໂລ ທຸມ຺ມໂນ ໂຫຕິ. ກຖໍ? ສີເລສຸ ອສມາຫິໂຕ ສມ຺ມາ ສີເລສຸ ນ ຐປິຕຈິຕ຺ໂຕ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕ.

ອິເຘວ ກິຕ຺ຕິໍ ລຠຕີຕິ ອິຘໂລເກປິ ສຸມໂນ ‘‘ສປ຺ປຸຣິໂສ ສີລວາ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ’’ຕິ ກິຕ຺ຕິໍ ລຠຕິ. ເປຈ຺ຈ ປຣໂລເກປິ ສຄ຺ເຄ ‘‘ອຍໍ ສປ຺ປຸຣິໂສ ສີລວາ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ. ຕຖາ ຫິ ເທວານໍ ສຫພ຺ຍຕໍ ອຸປປນ຺ໂນ’’ຕິອາທິນາ ກິຕ຺ຕິໍ ລຠຕິ. ນ ເກວລໍ ກິຕ຺ຕິເມວ ລຠຕິ, ອຖ ໂຂ ¶ ຘີໂຣ ຘິຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ສີເລສຸ ສຸຏ຺ຐຸ ສມາຫິໂຕ ອປ຺ປິຕຈິຕ຺ໂຕ ສຸປຕິຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອິຘໂລເກ ສຸຈຣິຕຈຣເຓນ, ປຣໂລເກ ສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິລາເຠນ ສຸມໂນ ໂສມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ສີລເມວ ອິຘ ອຄ຺ຄນ຺ຕິ ທຸວິຘໍ ສີລໍ ໂລກິຍໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂລກິຍໍ ຕາວ ກາມໂລເກ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລາທີສຸ, ເທວໂລເກ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ຈ ອຸປປຕ຺ຕິວິເສສໍ ອາວຫຕິ, ລາຠີຠາວາທິກສ຺ສ ຈ ກາຣຓໍ ¶ ໂຫຕິ. ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ປນ ສກລມ຺ປິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ອຕິກ຺ກາເມຕີຕິ ສີລໍ ອຄ຺ຄເມວ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຫີເນນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ, ຂຕ຺ຕິເຍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ;

ມຊ຺ຌິເມນ ຈ ເທວຕ຺ຕໍ, ອຸຕ຺ຕເມນ ວິສຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໘.໗໕);

ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍ ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ – ‘‘ລາຠີ ອສ຺ສໍ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໖໕), ‘‘ສີເລສ຺ເວວສ຺ສ ປຣິປູຣກາຣີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໖໕), ‘‘ອິຊ຺ຌຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສີລວໂຕ ເຈໂຕປຓິຘິ ວິສຸທ຺ຘຕ຺ຕາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໘.໓໕; ທີ. ນິ. ໓.໓໓໗) ຈ.

ໂລກຸຕ຺ຕຣສີລສ຺ສ ¶ ປນ ສພ຺ພໂສ ປຫີນປຏິປກ຺ຂສ຺ສ ສຕ຺ຕມຠວໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໍ ວິນິວຕ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄຠາເວ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ. ປຎ຺ຎວາ ປນ ອຸຕ຺ຕໂມຕິ ‘‘ປຎ຺ຎວາ ປນ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຸຕ຺ຕໂມ ປຣໂມ ເສຏ຺ໂຐເຍວາ’’ຕິ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐາເນນ ປຎ຺ຎາຍ ເອວ ເສຏ຺ຐຠາວໍ ວທຕິ. ອິທານິ ສີລປຎ຺ຎານໍ ເສຏ຺ຐຠາວໍ ກິຈ຺ຈໂຕ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສີລປຎ຺ຎາຓໂຕ ຊຍ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຊຍນ຺ຕິ ຈ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ອຫູຕິ ວາ ວຈນເສໂສ. ຕຕ຺ຖ ປຊານນຏ຺ເຐນ ປຎ຺ຎາຓໍ, ສີລໂຕ ປຎ຺ຎາຓໂຕ ຈ ປຏິປກ຺ຂຊໂຍ. ນ ຫິ ສີເລນ ວິນາ ປຎ຺ຎາ ສມ຺ຠວຕິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈ ວິນາ ສີລໍ ກິຈ຺ຈກຣໍ, ອຎ຺ຎມຎ຺ໂຎປກາຣກຎ຺ເຈຕໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ‘‘ສີລປຣິໂຘຕາ ປຎ຺ຎາ, ປຎ຺ຎາປຣິໂຘຕໍ ສີລ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໓໑໗) ມນຸສ຺ເສສຸ ຈ ເທເວສູຕິ ອິທໍ ເນສໍ ຐານວິເສສທສ຺ສນໍ. ຕຕ຺ຖ ຫິ ຕານິ ສວິເສສານິ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ສມາຘິ ປເນຕ຺ຖ ສີລປກ຺ຂິໂກ ປຎ຺ຎາຍ ອຘິຏ຺ຐານຠາວໂຕ, ປຎ຺ຎາປກ຺ຂິໂກ ວາ ຠາເວຕພ຺ພໂຕ ສີລາຘິຏ຺ຐານໂຕ ຈ.

ເອວໍ ເຖໂຣ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສີລມຸເຂນ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ສຸວິສຸທ຺ຘສີລາທິຄຸຓຕາທີປເນນ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກາສິ.

ສີລວຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ສຸນີຕຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ນີເຈ ¶ ກຸລມ຺ຫີຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ສຸນີຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ¶ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນິຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສຸຎ຺ຎກາເລ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ພາລຊເນຫິ ສທ຺ຘິໍ ກີຬາປສຸໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ກິໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ສພ຺ພໂສ ວຓິຕສຣີຣສ຺ສ ວິຍ ສກລໍ ກາຍໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຈຣເຓນ, ນນຸ ນາມ ກສິວາຓິຊ຺ຊາທີຫິ ຊີວິກາ ກປ຺ເປຕພ຺ພາ? ຕານິ ເຈ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກສິ, ຆເຣ ຆເຣ ມຸຕ຺ຕກຣີສາທີນິ ນີຫຣນ຺ໂຕ ປຈ຺ຉາ ວຕ຺ຖຸໂສຘເນນ ຊີວາຫີ’’ຕິ ອກ຺ໂກສິ. ໂສ ເຕນ ກມ຺ເມນ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກາວເສເສນ ມນຸສ຺ສໂລເກປິ ພຫູນິ ຊາຕິສຕານິ ¶ ປຸປ຺ຜຉຑ຺ຑກກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕຖາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ປຸປ຺ຜຉຑ຺ຑກກຸເລ ເອວ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ອຸກ຺ກາຣໂສຘນກມ຺ເມນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ ຆາສຈ຺ຉາທນມຕ຺ຕມ຺ປິ ອລຠນ຺ໂຕ.

ອຖ ຠຄວາ ປຈ຺ຉິມຍາເມ ພຸທ຺ຘາຈິຓ຺ຓໍ ມຫາກຣຸຓາສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ສຸນີຕສ຺ສ ຫທຍພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຆເຏ ປທີປໍ ວິຍ ປຊ຺ຊລນ຺ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕູປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ວິຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ຣາຊຄຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ໂຐ. ຍສ຺ສໍ ວີຖິຍໍ ສຸນີໂຕ ອຸກ຺ກາຣໂສຘນກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕໍ ວີຖິໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ສຸນີໂຕປິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຆາສຸຈ຺ຈາຣສງ຺ກາຣາທິກໍ ຣາສິໍ ກຕ຺ວາ ປິຏເກສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກາເຊນາທາຍ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸຕໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສາຣຊ຺ຊມາໂນ ສມ຺ຠມາກຸລຫທໂຍ ຄມນມຄ຺ຄໍ ນິລີຍໂນກາສຎ຺ຈ ອລຠນ຺ໂຕ ກາຊໍ ຠິຕ຺ຕິປສ຺ເສ ຐເປຕ຺ວາ ເອເກນ ປສ຺ເສນ ອນຸປວິສນ຺ໂຕ ວິຍ ຠິຕ຺ຕິໍ ອລ຺ລີໂນ ປຎ຺ຊລິໂກ ອຏ຺ຐາສິ. ‘‘ຠິຕ຺ຕິຉິທ຺ເທນ ອປກ຺ກມິຕຸກາໂມ ອໂຫສີ’’ຕິປິ ວທນ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ສມີປໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ກຸສລມູລສຎ຺ໂຈທິຕໍ ອຸປຄຕໍ ມໍ ສາຣຊ຺ຊມາໂນ ຊາຕິຍາ ກມ຺ມສ຺ສ ຈ ນິຫີນຕາຍ ສມ຺ມຸຂີຠາວມ຺ປິ ລຊ຺ຊຕິ, ຫນ຺ທສ຺ສ ເວສາຣຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມີ’’ຕິ ກຣວີກຣຸຕມຎ຺ຊຸນາ ສກລນຄຣນິນ຺ນາທວຣ-ຄມ຺ຠີເຣນ ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສເຣນ ‘‘ສຸນີຕາ’’ຕິ ອາລປິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອິມາຍ ທຸກ຺ຂຊີວິກາຍ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ສຸນີໂຕ ເຕນ ສຕ຺ຖຸ ວຈເນນ ອມເຕນ ວິຍ ອຠິສິຕ຺ໂຕ ອຸຬາຣໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ໂຕ ‘‘ຠຄວາ, ສເຈ ມາທິສາປິ ອິຘ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ລຠນ຺ຕິ, ກສ຺ມາຫໍ ນ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ, ປພ຺ພາເຊຖ ມໍ ຠຄວາ’’ຕິ ອາຫ ¶ . ສຕ຺ຖາ ‘‘ເອຫິ, ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕາວເທວ ເອຫິຠິກ຺ຂຸຠາເວນ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຸປສມ຺ປທຎ຺ຈ ລຠິຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິມຍປຕ຺ຕຈີວຣຘໂຣ ວສ຺ສສຏ຺ຐິກຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ອຏ຺ຐາສິ. ຠຄວາ ຕໍ ວິຫາຣໍ ເນຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ໂສ ປຐມໍ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ປຎ຺ຈ ຈ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຉຬຠິຎ຺ໂຎ ອໂຫສິ. ຕໍ ສກ຺ກາທໂຍ ເທວາ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ຈ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ນມສ຺ສິໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຕາ ¶ ¶ ເທວຕາ ສຕ຺ຕສຕາ ອຸຬາຣາ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ອິນ຺ໂທ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ;

ອາຊານີຍໍ ຊາຕິຊຣາຠິຠູຕໍ, ສຸນີຕໍ ນມສ຺ສນ຺ຕິ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິ.

ຠຄວາ ຕໍເຍວ ເທວສງ຺ຆປຸຣກ຺ຂຕໍ ທິສ຺ວາ ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ປສໍສນ຺ໂຕ ‘‘ຕເປນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນາ’’ຕິ ຄາຖາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ອຖ ນໍ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ສີຫນາທໍ ນທາເປຕຸກາມາ, ‘‘ອາວຸໂສ ສຸນີຕ, ກສ຺ມາ ກຸລາ ຕ຺ວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ, ກຖໍ ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ, ກຖຎ຺ຈ ສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ໂສ ຕໍ ສພ຺ພໍ ປກາເສນ຺ໂຕ –

໖໒໐.

‘‘ນີເຈ ກຸລມ຺ຫິ ຊາໂຕຫໍ, ທລິທ຺ໂທ ອປ຺ປໂຠຊໂນ;

ຫີນກມ຺ມໍ ມມໍ ອາສິ, ອໂຫສິໍ ປຸປ຺ຜຉຑ຺ຑໂກ.

໖໒໑.

‘‘ຊິຄຸຈ຺ຉິໂຕ ມນຸສ຺ສານໍ, ປຣິຠູໂຕ ຈ ວມ຺ຠິໂຕ;

ນີຈໍ ມນໍ ກຣິຕ຺ວານ, ວນ຺ທິສ຺ສໍ ພຫຸກໍ ຊນໍ.

໖໒໒.

‘‘ອຖທ຺ທສາສິໍ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຸຣກ຺ຂຕໍ;

ປວິສນ຺ຕໍ ມຫາວີຣໍ, ມຄຘານໍ ປຸຣຸຕ຺ຕມໍ.

໖໒໓.

‘‘ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວານ ພ຺ຍາຠງ຺ຄິໍ, ວນ຺ທິຕຸໍ ອຸປສງ຺ກມິໍ;

ມເມວ ອນຸກມ຺ປາຍ, ອຏ຺ຐາສິ ປຸຣິສຸຕ຺ຕໂມ.

໖໒໔.

‘‘ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸໂນ ປາເທ, ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ຕທາ;

ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຫມາຍາຈິໍ, ສພ຺ພສຕ຺ຕານມຸຕ຺ຕມໍ.

໖໒໕.

‘‘ຕໂຕ ¶ ກາຣຸຓິໂກ ສຕ຺ຖາ, ສພ຺ພໂລການຸກມ຺ປໂກ;

‘ເອຫິ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ມໍ ອາຫ, ສາ ເມ ອາສູປສມ຺ປທາ.

໖໒໖. ‘‘ໂສຫໍ ເອໂກ ອຣຎ຺ຎສ຺ມິໍ, ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຕນ຺ທິໂຕ.

ອກາສິໍ ສຕ຺ຖຸ ວຈນໍ, ຍຖາ ມໍ ໂອວທີ ຊິໂນ.

໖໒໗.

‘‘ຣຕ຺ຕິຍາ ປຐມໍ ຍາມໍ, ປຸພ຺ພຊາຕິມນຸສ຺ສຣິໍ;

ຣຕ຺ຕິຍາ ມຊ຺ຌິມໍ ຍາມໍ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ວິໂສຘຍິໍ;

ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຉິເມ ຍາເມ, ຕໂມຂນ຺ຘໍ ປທາລຍິໍ.

໖໒໘.

‘‘ຕໂຕ ¶ ຣຕ຺ຍາວິວສາເນ, ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນໍ ປຕິ; (ຊາ. ໑.໑໑.໗໙);

ອິນ຺ໂທ ພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ, ມໍ ນມສ຺ສິໍສຸ ປຎ຺ຊລີ.

໖໒໙.

‘‘ນໂມ ເຕ ປຸຣິສາຊຎ຺ຎ, ນໂມ ເຕ ປຸຣິສຸຕ຺ຕມ;

ຍສ຺ສ ເຕ ອາສວາ ຂີຓາ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍສິ ມາຣິສ.

໖໓໐.

‘‘ຕໂຕ ¶ ທິສ຺ວານ ມໍ ສຕ຺ຖາ, ເທວສງ຺ຆປຸຣກ຺ຂຕໍ;

ສິຕໍ ປາຕຸກຣິຕ຺ວານ, ອິມມຕ຺ຖໍ ອຠາສຖ.

໖໓໑.

‘‘ຕເປນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ, ສໍຍເມນ ທເມນ ຈ;

ເອເຕນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂຫຕິ, ເອຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຸຕ຺ຕມ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ສີຫນາທໍ ນທິ.

ຕຕ຺ຖ ນີເຈຕິ ລາມເກ ສພ຺ພນິຫີເນ. ອຸຈ຺ຈນີຈຠາໂວ ຫິ ນາມ ສຕ຺ຕານໍ ອຸປາທາຍຸປາທາຍ, ອຍໍ ປນ ສພ຺ພນິຫີເນ ປຸກ຺ກຸສກຸເລ ອຸປ຺ປນ຺ນຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ນີເຈ ກຸລມ຺ຫິ ຊາໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ນີເຈຕິ ລາມເກ ສພ຺ພນິຫີເນ’’ຕິ. ທລິທ຺ໂທຕິ ທຸຄ຺ຄໂຕ, ທລິທ຺ທາປິ ເກຈິ ກທາຈິ ຆາສຈ຺ຉາທນສ຺ສ ລາຠິໂນ, ອກສິຣວຸຕ຺ຕິໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ອຫໍ ປນ ສພ຺ພກາລໍ ກສິຣວຸຕ຺ຕິຕາຍ ຫີໂນ ອຸທ຺ຘນໍ ອຸປຏ຺ຐປິຕອຸກ຺ຂລິໂກ ທສ຺ສນຍຸຕ຺ຕໍ ເຖວກມ຺ປິ ອປສ຺ສິໍ ເຍວາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອປ຺ປໂຠຊໂນ’’ຕິ ອາຫ. ນີຈກຸລິກາ ທລິທ຺ທາປິ ເກຈິ ອນີຈກມ຺ມາຊີວາ ໂຫນ຺ຕິ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ນ ຕຖາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ຫີນກມ຺ມໍ ມມໍ ອາສີ’’ຕິ. ກີທິສນ຺ຕິ ເຈ? ອໂຫສິໍ ປຸປ຺ຜຉຑ຺ຑໂກ, ຫຕ຺ຖວິກລສ຺ສ ຫຕ຺ຖວາຕິ ວິຍ ອຸປຈາຣວເສນາຍໍ ອິມສ຺ສ ສມຎ຺ຎາ ອໂຫສິ ຍທິທໍ ‘‘ປຸປ຺ຜຉຑ຺ຑໂກ’’ຕິ. ມິລາຕປຸປ຺ຜສນ຺ຖຣວຓ຺ຓຕາຍ ວາ ອຸກ຺ກາຣຠູມິຍາ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕ.

ຊິຄຸຈ຺ຉິໂຕຕິ ຊາຕິຍາ ເຈວ ກມ຺ມຸນາ ຈ ຫີຬິໂຕ. ມນຸສ຺ສານນ຺ຕິ ມນຸສ຺ເສຫິ. ປຣິຠູໂຕຕິ ອວຎ຺ຎາໂຕ. ວມ຺ຠິໂຕຕິ ຂຸໍສິໂຕ. ນີຈໍ ມນໍ ກຣິຕ຺ວານາຕິ ອຎ຺ເຎ ມນຸສ຺ເສ ສິເນຣຸໍ ວິຍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຕສໍ ປາທປໍສຸໂຕປິ ອຕ຺ຕານໍ ນິຫີນໍ ກຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຍາ ນີຈໍ ນິຫີນໍ ມນໍ ກຕ຺ວາ. ວນ຺ທິສ຺ສໍ ¶ ພຫຸກໍ ຊນນ຺ຕິ ປຸຖຸມຫາຊນໍ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ຐກາເລ ວນ຺ທິໍ ສິຣສິ ອຎ຺ຊລິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຓາມິໍ.

ອຖາຕິ ອຘິກາຣນ຺ຕຣທີປເນ ນິປາໂຕ. ອທ຺ທສາສິນ຺ຕິ ອທ຺ທກ຺ຂິໍ. ມຄຘານນ຺ຕິ ມຄຘາ ນາມ ຊານປທິໂນ ຣາຊກຸມາຣາ, ເຕສໍ ນິວາໂສ ເອໂກປິ ຊນປໂທ ຣຸຬ຺ຫິຍາ ‘‘ມຄຘານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ມຄຘຊນປທສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຣຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມໍ ນຄຣໍ.

ພ຺ຍາຠງ຺ຄິນ຺ຕິ ກາຊໍ. ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຫມາຍາຈິນ຺ຕິ, ‘‘ສຸນີຕ, ປພ຺ພຊິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສີ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣາ ໂອກາເສ ກເຕ ອຫໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຍາຈິໍ. ອາສູປສມ຺ປທາຕິ ‘‘ເອຫິ, ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ວຈນມຕ຺ເຕນ ອາສິ ອຸປສມ຺ປທາ. ຍຖາ ມໍ ໂອວທີຕິ ‘‘ເອວໍ ສມຖປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ວິປສ຺ສນໍ ຠາເວຫີ’’ຕິ ຍຖາ ມໍ ໂອວທິ, ຕຖາ ສຕ຺ຖຸໂນ ວຈນໍ ອກາສິໍ ປຏິປຊ຺ຊິໍ. ຣຕ຺ຕິຍາຕິອາທິ ຕສ຺ສາ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຣສທສ຺ສນໍ. ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓໍ ¶ ອນາຄຕໍສຎາຓຎ຺ຈ ພຫຸກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ‘‘ປຐມໍ ຍາມໍ ¶ ມຊ຺ຌິມໍ ຍາມ’’ນ຺ຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍຄວເສນ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ຕຖາ ອາສວກ຺ຂຍຎາຓໍ ເອກາຠິສມຍວເສນ ປວຕ຺ຕນໂຕຕິ ‘‘ປຈ຺ຉິເມ ຍາເມ’’ຕິ ຠຸມ຺ມວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອິນ຺ໂທຕິ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ. ພ຺ຣຫ຺ມາຕິ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ. ອິນ຺ທພ຺ຣຫ຺ມຄ຺ຄຫເຓນ ອຎ຺ເຎສໍ ກາມເທວານໍ ພ຺ຣຫ຺ມູນຎ຺ຈ ອາຄມນໍ ວຸຕ຺ຕເມວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອຸກ຺ກຏ຺ຐນິທ຺ເທໂສ ເຫສ ຍຖາ ‘‘ຣາຊາ ອາຄໂຕ’’ຕິ. ນມສ຺ສິໍສູຕິ ກາເຍນ ວາຈາຍ ຈ ນມກ຺ກາຣໍ ອກໍສຸ.

ຕຕ຺ຖ ກາເຍນ ກຕໍ ນມກ຺ກາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປຎ຺ຊລີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວາຈາຍ ກຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນໂມ ເຕ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເທວສງ຺ຆປຸຣກ຺ຂຕນ຺ຕິ ເທວຄ຺ຄຫເຓນ ອຸປປຕ຺ຕິເທວຠາວໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນປິ ຄຫິຕາ. ສິຕໍ ປາຕຸກຣິຕ຺ວານາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ໂອວາທສ຺ສ ມຫປ຺ຜລຕໍ ເທວພ຺ຣຫ຺ມູນຎ຺ຈ ຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ສຕ຺ຖາ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສິ. ປາຕຸກໂຣນ຺ໂຕ ຈ ນ ອຎ຺ເຎ ວິຍ ທນ຺ເຕ ວິທໍເສຕິ, ມຸຂາຘານໍ ປນ ໂຖກໍ ວິວຣຕິ, ຕຕ຺ຕເກນ ຈ ອຠິຠູຕທິພ຺ພຜລິກມຸຕ຺ຕຣສ຺ມິໂຍ ອວຫສິຕຕາຣກາສສິມຣີຈິໂຍ ສຸສຸກ຺ກທາຐສມ຺ຠວາ ຆນຣສ຺ມິໂຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສຕ຺ຖຸ ມຸຂໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາປິ ສຕ຺ຖາ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສີຕິ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ.

ຕເປນາຕິ ¶ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວເຣນ, ‘‘ຘຸຕຘມ຺ມສມາທາເນນາ’’ຕິ ເກຈິ. ສໍຍເມນາຕິ ສີເລນ. ທເມນາຕິ ປຎ຺ຎາຍ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນາຕິ ອວສິຏ຺ຐເສຏ຺ຐຈຣິຍາຍ. ເອເຕນາຕິ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ຕປາທິນາ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂຫຕິ ພາຫິຕປາປຠາວໂຕ. ເອຕນ຺ຕິ ຕປາທິ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ວາ ອຸຕ຺ຕມໍ ສພ຺ພເສຏ຺ຐໍ, ອຫູຕິ ວຈນເສໂສ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓນ຺ຕິ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎມາຫ, ເອວໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎໍ, ນ ຊຈ຺ຈາທີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ນ ຫິ ຊາຕິກຸລປເທສໂຄຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິອາທໂຍ ອຣິຍຠາວສ຺ສ ກາຣຓໍ, ອຘິສີລສິກ຺ຂາທໂຍ ເອວ ປນ ກາຣຓໍ. ເຕນາຫ –

‘‘ຍຖາ ສງ຺ກາຣຐານສ຺ມິໍ, ອຸຊ຺ຌິຕສ຺ມິໍ ມຫາປເຖ;

ປທຸມໍ ຕຕ຺ຖ ຊາເຍຖ, ສຸຈິຄນ຺ຘໍ ມໂນຣມໍ.

‘‘ເອວໍ ສງ຺ກາຣຠູເຕສຸ, ອນ຺ຘຠູເຕ ປຸຖຸຊ຺ຊເນ;

ອຕິໂຣຈຕິ ປຎ຺ຎາຍ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສາວໂກ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໕໘-໕໙);

ເອວໍ ເຖໂຣ ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຸຈ຺ຉິຕມຕ຺ຖໍ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ສີຫນາທໍ ນທີຕິ.

ສຸນີຕຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທ຺ວາທສກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓. ເຕຣສນິປາໂຕ

໑. ໂສຓໂກຬິວິສຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ເຕຣສນິປາເຕ ¶ ¶ ¶ ຍາຫຸ ຣຏ຺ເຐຕິອາທິກາ ອາຍສ຺ມໂຕ ໂສຓສ຺ສ ໂກຬິວິສສ຺ສ ຄາຖາ. ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນິ. ອຍໍ ກິຣ ອໂນມທສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ມຫາວິຠໂວ ເສຏ຺ຐິ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປາສເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ສຕ຺ຖຸ ຈງ຺ກມນຏ຺ຐາເນ ສຸຘາຍ ປຣິກມ຺ມໍ ກາເຣຕ຺ວາ ນານາວຓ຺ເຓຫິ ປຸປ຺ເຜຫິ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ນານາວິຣາຄວຕ຺ເຖຫິ ວິຕານໍ ພນ຺ຘາເປສິ, ຕຖາ ສຕ຺ຖຸ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ທີຆສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ນິຍ຺ຍາເທສິ. ໂສ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຫໍສວຕີນຄເຣ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ສິຣິວຑ຺ໂຒຕິສ຺ສ ນາມໍ ອໂຫສິ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍານໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ, ສຍມ຺ປິ ຕໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຓິຘານມກາສິ. ສຕ຺ຖາປິ ຕສ຺ສ ປຕ຺ຖນາຍ ສມິຊ຺ຌນຠາວໍ ທິສ຺ວາ ພ຺ຍາກຣິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ໂສປິ ຍາວຊີວໍ ກຸສລໍ ກຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ກສ຺ສປທສພເລ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວຕິ ພາຣາຓສິຍໍ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ປຓ຺ຓສາລໍ ກຣິຕ຺ວາ ເອກໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ເຕມາສໍ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ວຸຏ຺ຐວສ຺ໂສ ປຣິປຸຓ຺ຓປຣິກ຺ຂາໂຣ ຄນ຺ຘມາທນເມວ ຄໂຕ. ໂສປິ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ຍາວຊີວໍ ຕຕ຺ຖ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ໂຕ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຈມ຺ປານຄເຣ ອຸສຠເສຏ຺ຐິສ຺ສ ເຄເຫ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ຕສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ມຫາໂຠຄກ຺ຂນ຺ໂຘ ອຠິວຑ຺ຒິ. ຕສ຺ສ ຊາຕທິວເສ ສກລນຄເຣ ມຫາສກ຺ກາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອໂຫສິ, ຕສ຺ສ ປຸພ຺ເພ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກຣຕ຺ຕກມ຺ພລປຣິຈ຺ຈາເຄນ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ສຸຂຸມາລຕໂຣ ຈ ອຕ຺ຕຠາໂວ ອໂຫສິ, ເຕນສ຺ສ ໂສໂຓຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ມຫຕາ ປຣິວາເຣນ ວຑ຺ຒຕິ ¶ , ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖປາທຕລານິ ພນ຺ຘຸຊີວກປຸປ຺ຜວຓ຺ຓານິ ອເຫສຸໍ, ສຕວິຫຕກປ຺ປາສສ຺ສ ວິຍ ສມ຺ຜສ຺ໂສ ປາທຕເລສຸ ມຓິກຸຓ຺ຑລາວຏ຺ຏວຓ຺ຓານິ ໂລມານິ ¶ ຊາຍິໍສຸ. ວຍປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຕິຓ຺ຓໍ ອຸຕູນໍ ອນຸຈ຺ຉວິເກ ຕໂຍ ປາສາເທ ກາເຣຕ຺ວາ ນາຏການິ ອຸປຏ຺ຐາເປສຸໍ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ມຫຕິໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ເທວກຸມາໂຣ ວິຍ ປຏິວສຕິ.

ອຖ ¶ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖຣິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕວຣຘມ຺ມຈກ຺ເກ ຣາຊຄຫໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ເຕ ພິມ຺ພິສາຣຣຎ຺ຎາ ປກ຺ໂກສາປິໂຕ ອສີຕິຍາ ຄາມິກສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ຣາຊຄຫໍ ອາຄໂຕ, ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ມາຕາປິຕໂຣ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ລທ຺ຘູປສມ຺ປໂທ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ຊນສໍສຄ຺ຄປຣິຫຣຓຕ຺ຖໍ ສີຕວເນ ວສນ຺ໂຕ ‘‘ມມ ສຣີຣໍ ສຸຂຸມາລໍ, ນ ຈ ສກ຺ກາ ສຸເຂເນວ ສຸຂໍ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ, ກາຍໍ ກິລເມຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຐານຈງ຺ກມເມວ ອຘິຏ຺ຐາຍ, ປຘານມນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ປາທຕເລສຸ ໂຜເຏສຸ ອຸຏ຺ຐຫິເຕສຸປິ ເວທນໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ທຬ຺ຫໍ ວີຣິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘວີຣິຍຕາຍ ວິເສສໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ, ‘‘ເອວໍ ວາຍມນ຺ໂຕປິ ອຫໍ ມຄ຺ຄໍ ວາ ຜລໍ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ກິໍ ເມ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ, ຫີນາຍາວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂຠເຄ ຈ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມິ, ປຸຎ຺ຎານິ ຈ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ຎຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວີຓູປໂມວາເທນ ໂອວທິຕ຺ວາ ວີຣິຍສມຕາໂຍຊນວິຘິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ຄິຊ຺ຌກູຏໍ ຄໂຕ. ໂສຓຕ຺ເຖໂຣປິ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມຸຂາ ໂອວາທໍ ລຠິຕ຺ວາ ວີຣິຍສມຕໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣ ໑.໕.໒໕-໕໓) –

‘‘ອໂນມທສ຺ສິສ຺ສ ມຸນິໂນ, ໂລກເຊຏ຺ຐສ຺ສ ຕາທິໂນ;

ສຸຘາຍ ເລປນໍ ກຕ຺ວາ, ຈງ຺ກມໍ ກາຣຍິໍ ອຫໍ.

‘‘ນານາວຓ຺ເຓຫິ ປຸປ຺ເຜຫິ, ຈງ຺ກມໍ ສນ຺ຖຣິໍ ອຫໍ;

ອາກາເສ ວິຕານໍ ກຕ຺ວາ, ໂຠຊຍິໍ ພຸທ຺ຘມຸຕ຺ຕມໍ.

‘‘ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວານ, ອຠິວາເທຕ຺ວານ ສຸພ຺ພຕໍ;

ທີຆສາລໍ ຠຄວໂຕ, ນິຍ຺ຍາເທສິມຫໍ ຕທາ.

‘‘ມມ ສງ຺ກປ຺ປມຎ຺ຎາຍ, ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ອນຸຕ຺ຕໂຣ;

ປຏິຄ຺ຄເຫສິ ຠຄວາ, ອນຸກມ຺ປາຍ ຈກ຺ຂຸມາ.

‘‘ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວານ ¶ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ສເທວເກ;

ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ນິສີທິຕ຺ວາ, ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສຖ.

‘‘ໂຍ ໂສ ຫຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ເຕນ, ທີຆສາລໍ ອທາສິ ເມ;

ຕມຫໍ ກິຕ຺ຕຍິສ຺ສາມິ, ສຸຓາຖ ມມ ຠາສໂຕ.

‘‘ອິມສ຺ສ ¶ ມຈ຺ຈຸກາລມ຺ຫິ, ປຸຎ຺ຎກມ຺ມສມງ຺ຄິໂນ;

ສຫສ຺ສຍຸຕ຺ຕສ຺ສຣໂຖ, ອຸປຏ຺ຐິສ຺ສຕິ ຕາວເທ.

‘‘ເຕນ ຍາເນນຍໍ ໂປໂສ, ເທວໂລກໍ ຄມິສ຺ສຕິ;

ອນຸໂມທິສ຺ສເຣ ເທວາ, ສມ຺ປຕ຺ເຕ ກຸລສມ຺ຠເວ.

‘‘ມຫາຣຫໍ ພ຺ຍມ຺ຫໍ ເສຏ຺ຐໍ, ຣຕນມຕ຺ຕິກເລປນໍ;

ກູຏາຄາຣວຣູເປຕໍ, ພ຺ຍມ຺ຫໍ ອຊ຺ຌາວສິສ຺ສຕິ.

‘‘ຕິໍສກປ຺ປສຫສ຺ສານິ, ເທວໂລເກ ຣມິສ຺ສຕິ;

ປຎ຺ຈວີສຕິ ກປ຺ປານິ, ເທວຣາຊາ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ສຕ຺ຕສຕ຺ຕຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸຎ຺ຈ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຠວິສ຺ສຕິ;

ຍໂສຘຣສນາມາ ເຕ, ສພ຺ເພປິ ເອກນາມກາ.

‘‘ທ຺ເວ ສມ຺ປຕ຺ຕີ ອນຸໂຠຕ຺ວາ, ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎສຎ຺ຈຍໍ;

ອຏ຺ຐວີສຕິກປ຺ປມ຺ຫິ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ຕຕ຺ຣາປິ ພ຺ຍມ຺ຫໍ ປວຣໍ, ວິສ຺ສກມ຺ເມນ ມາປິຕໍ;

ທສສທ຺ທາວິວິຕ຺ຕໍ ຕໍ, ປຸຣມຊ຺ຌາວສິສ຺ສຕິ.

‘‘ອປຣິເມຍ຺ເຍ ອິໂຕ ກປ຺ເປ, ຠູມິປາໂລ ມຫິທ຺ຘິໂກ;

ໂອກ຺ກາໂກ ນາມ ນາເມນ, ຣາຊາ ຣຏ຺ເຐ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ໂສຬສິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານໍ, ສພ຺ພາສໍ ປວຣາ ຈ ສາ;

ອຠິຊາຕາ ຂຕ຺ຕິຍານີ, ນວ ປຸຕ຺ເຕ ຊເນສ຺ສຕິ.

‘‘ນວ ປຸຕ຺ເຕ ຊເນຕ຺ວານ, ຂຕ຺ຕິຍານີ ມຣິສ຺ສຕິ;

ຕຣຸຓີ ຈ ປິຍາ ກຎ຺ຎາ, ມເຫສິຕ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຕິ.

‘‘ໂອກ຺ກາກໍ ໂຕສຍິຕ຺ວານ, ວຣໍ ກຎ຺ຎາ ລຠິສ຺ສຕິ;

ວຣໍ ລທ຺ຘານ ສາ ກຎ຺ຎາ, ປຸຕ຺ເຕ ປພ຺ພາຊຍິສ຺ສຕິ.

‘‘ປພ຺ພາຊິຕາ ¶ ຈ ເຕ ສພ຺ເພ, ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ ນຄຸຕ຺ຕມໍ;

ຊາຕິເຠທຠຍາ ສພ຺ເພ, ຠຄິນີຫິ ວສິສ຺ສເຣ.

‘‘ເອກາ ຈ ກຎ຺ຎາ ພ຺ຍາຘີຫິ, ຠວິສ຺ສຕິ ປຣິກ຺ຂຕາ;

ມາ ໂນ ຊາຕິ ປຠິຊ຺ຊີຕິ, ນິຂຓິສ຺ສນ຺ຕິ ຂຕ຺ຕິຍາ.

‘‘ຂຕ຺ຕິໂຍ ນີຫຣິຕ຺ວານ, ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ວສິສ຺ສຕິ;

ຠວິສ຺ສຕິ ຕທາ ເຠໂທ, ໂອກ຺ກາກກຸລສມ຺ຠໂວ.

‘‘ເຕສໍ ປຊາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ໂກຬິຍາ ນາມ ຊາຕິຍາ;

ຕຕ຺ຖ ມານຸສກໍ ໂຠຄໍ, ອນຸໂຠສ຺ສຕິນປ຺ປກໍ.

‘‘ຕມ຺ຫາ ກາຍາ ຈວິຕ຺ວານ, ເທວໂລກໍ ຄມິສ຺ສຕິ;

ຕຕ຺ຣາປິ ປວຣໍ ພ຺ຍມ຺ຫໍ, ລຠິສ຺ສຕິ ມໂນຣມໍ.

‘‘ເທວໂລກາ ¶ ຈວິຕ຺ວານ, ສຸກ຺ກມູເລນ ໂຈທິໂຕ;

ອາຄນ຺ຕ຺ວານ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ, ໂສໂຓ ນາມ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ປຫິຕຕ຺ໂຕ, ປທຫໍ ສຕ຺ຖຸ ສາສເນ;

ສພ຺ພາສເວ ປຣິຎ຺ຎາຍ, ນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕິນາສໂວ.

‘‘ອນນ຺ຕທສ຺ສີ ຠຄວາ, ໂຄຕໂມ ສກ຺ຍປຸງ຺ຄໂວ;

ວິເສສຎ຺ຎູ ມຫາວີໂຣ, ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປສ຺ສຕິ.

‘‘ວຸຏ຺ຐມ຺ຫິ ເທເວ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລມ຺ຫິ, ຕິເຓ ອນິເລຣິຕອງ຺ຄຓມ຺ຫິ;

ຐຕ຺ວານ ໂຍຄສ຺ສ ປຍຸຕ຺ຕຕາທິໂນ, ຕໂຕຕ຺ຕຣິໍ ປາຣມຕາ ນ ວິຊ຺ຊຕິ.

‘‘ອຸຕ຺ຕເມ ທມເຖ ທນ຺ໂຕ, ຈິຕ຺ຕໍ ເມ ສຸປຓີຫິຕໍ;

ຠາໂຣ ເມ ໂອຫິໂຕ ສພ຺ໂພ, ນິພ຺ພຸໂຕມ຺ຫິ ອນາສໂວ.

‘‘ອງ຺ຄີຣໂສ ມຫານາໂຄ, ອຠິຊາໂຕວ ເກສຣີ;

ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ນິສີທິຕ຺ວາ, ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສິ ມໍ.

‘‘ປຏິສມ຺ຠິທາ ຈຕສ຺ໂສ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸທານວເສນ ອຎ຺ຎາພ຺ຍາກຣຓວເສນ ຈ –

໖໓໒.

‘‘ຍາຫຸ ຣຏ຺ເຐ ສມຸກ຺ກຏ຺ໂຐ, ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄສ຺ສ ປທ຺ຘຄູ;

ສ຺ວາຊ຺ຊ ຘມ຺ເມສຸ ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐ, ໂສໂຓ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປາຣຄູ.

໖໓໓.

‘‘ປຎ຺ຈ ຉິນ຺ເທ ປຎ຺ຈ ຊເຫ, ປຎ຺ຈ ຈຸຕ຺ຕຣິ ຠາວເຍ;

ປຎ຺ຈສງ຺ຄາຕິໂຄ ຠິກ຺ຂຸ, ໂອຆຕິຓ຺ໂຓຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໖໓໔.

‘‘ອຸນ຺ນຬສ຺ສ ປມຕ຺ຕສ຺ສ, ພາຫິຣາສສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ;

ສີລໍ ສມາຘິ ປຎ຺ຎາ ຈ, ປາຣິປູຣິໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ.

໖໓໕.

‘‘ຍຎ຺ຫິ ກິຈ຺ຈໍ ອປວິທ຺ຘໍ, ອກິຈ຺ຈໍ ປນ ກຣີຍຕິ;

ອຸນ຺ນຬານໍ ປມຕ຺ຕານໍ, ເຕສໍ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ ອາສວາ.

໖໓໖.

‘‘ເຍສຎ຺ຈ ສຸສມາຣທ຺ຘາ, ນິຈ຺ຈໍ ກາຍຄຕາ ສຕິ;

ອກິຈ຺ຈໍ ເຕ ນ ເສວນ຺ຕິ, ກິຈ຺ເຈ ສາຕຈ຺ຈກາຣິໂນ;

ສຕານໍ ສມ຺ປຊານານໍ, ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ອາສວາ.

໖໓໗.

‘‘ອຸຊຸມຄ຺ຄມ຺ຫິ ¶ ¶ ອກ຺ຂາເຕ, ຄຈ຺ຉຖ ມາ ນິວຕ຺ຕຖ;

ອຕ຺ຕນາ ໂຈທຍຕ຺ຕານໍ, ນິພ຺ພານມຠິຫາຣເຍ.

໖໓໘.

‘‘ອຈ຺ຈາຣທ຺ຘມ຺ຫິ ¶ ວີຣິຍມ຺ຫິ, ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ອນຸຕ຺ຕໂຣ;

ວີໂຓປມໍ ກຣິຕ຺ວາ ເມ, ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ຈກ຺ຂຸມາ;

ຕສ຺ສາຫໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ວິຫາສິໍ ສາສເນ ຣໂຕ.

໖໓໙.

‘‘ສມຖໍ ປຏິປາເທສິໍ, ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຖສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ.

໖໔໐.

‘‘ເນກ຺ຂມ຺ເມ ອຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສ, ປວິເວກຎ຺ຈ ເຈຕໂສ;

ອພ຺ຍາພຊ຺ຌາຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສ, ອຸປາທານກ຺ຂຍສ຺ສ ຈ.

໖໔໑.

‘‘ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍາຘິມຸຕ຺ຕສ຺ສ, ອສມ຺ໂມຫຎ຺ຈ ເຈຕໂສ;

ທິສ຺ວາ ອາຍຕນຸປ຺ປາທໍ, ສມ຺ມາ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕິ.

໖໔໒.

‘‘ຕສ຺ສ ສມ຺ມາ ວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ, ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ;

ກຕສ຺ສ ປຕິຈໂຍ ນຕ຺ຖິ, ກຣຓີຍໍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ.

໖໔໓.

‘‘ເສໂລ ¶ ຍຖາ ເອກຆໂນ, ວາເຕນ ນ ສມີຣຕິ;

ເອວໍ ຣູປາ ຣສາ ສທ຺ທາ, ຄນ຺ຘາ ຜສ຺ສາ ຈ ເກວລາ.

໖໔໔.

‘‘ອິຏ຺ຐາ ຘມ຺ມາ ອນິຏ຺ຐາ ຈ, ນປ຺ປເວເຘນ຺ຕິ ຕາທິໂນ;

ຐິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິສຎ຺ຎຸຕ຺ຕໍ, ວຍຎ຺ຈສ຺ສານຸປສ຺ສຕີ’’ຕິ. – ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ;

ຕຕ຺ຖ ຍາຫຸ ຣຏ຺ເຐ ສມຸກ຺ກຏ຺ໂຐຕິ ໂຍ ອຫຸ ອໂຫສິ ອງ຺ຄຣຏ຺ເຐ ອສີຕິຍາ ຄາມິກສຫສ຺ເສຫິ ໂຠຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອິສ຺ສຣິຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ສມ຺ມາ ອຕິວິຍ ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐ ເສຏ຺ໂຐ. ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄສ຺ສ ປທ຺ຘຄູຕິ ຈຕູຫິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູຫິ ປຣິສາຍ ຣຎ຺ຊນຏ຺ເຐນ ຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ຄາຘິປຕິໂນ ພິມ຺ພິສາຣສ຺ສ ປຣິວາຣຠູໂຕ ຄຫປຕິວິເສໂສ ຕສ຺ສ ຣຏ຺ເຐ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ອຫູຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ສ຺ວາຊ຺ຊ ຘມ຺ເມສຸ ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐຕິ ໂສ ໂສໂຓ ອຊ຺ເຊຕຣຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມສຸ ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐ ຊາໂຕ, ຄິຫິກາເລປິ ເກຫິຈິ ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐເຍວ ຫຸຕ຺ວາ ອິທານິ ປພ຺ພຊິຕກາເລປິ ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐເຍວ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ຕານເມວ ປຣໍ ວິຍ ທສ຺ເສຕິ. ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປາຣຄູຕິ ສກລສ຺ສ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ປາຣໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ຄໂຕ, ເອເຕນ ຘມ຺ເມສຸ ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐຕິ ອວິເສເສນ ວຸຕ຺ຕໍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐຠາວໍ ວິເສເສຕິ ອຣຫຕ຺ຕາຘິຄມທີປນໂຕ.

ອິທານິ ຍາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ທຸກ຺ຂປາຣຄູ ຊາໂຕ, ອຎ຺ຎາປເທເສນ ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປຎ຺ຈ ຉິນ຺ເທ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອປາຍກາມສຸຄຕິສມ຺ປາປການິ ປຎ຺ໂຈຣມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ປຸຣິໂສ ສຕ຺ເຖນ ປາເທ ພທ຺ຘຣຊ຺ຊຸກໍ ວິຍ ເຫຏ຺ຐິເມນ ມຄ຺ຄຕ຺ຕເຍນ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ຣູປາຣູປຠວສມ຺ປາປການິ ປຎ຺ຈ ອຸທ຺ຘມ຺ຠາຄິຍາ�