📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ຂຸທ຺ທກນິກາເຍ

ເຖຣີຄາຖາ-ອຏ຺ຐກຖາ

໑. ເອກກນິປາໂຕ

໑. ອຎ຺ຎຕຣາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ອິທານິ ເຖຣີຄາຖານໍ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາຍ ໂອກາໂສ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອາທິໂຕ ຍຖາ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ປຏິລທ຺ຘາ, ຕໍ ປກາເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາຍ ກຣີຍມານາຍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄາຖານໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ວິຠາເວຕຸໍ ສຸກຣາ ໂຫຕິ ສຸປາກຏາ ຈ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ປກາເສຕຸໍ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສງ຺ເຂປໂຕ ອຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ –

ອຍຎ຺ຫິ ໂລກນາໂຖ ‘‘ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ລິງ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕີ’’ຕ຺ຍາທິນາ ວຸຕ຺ຕານິ ອຏ຺ຐງ຺ຄານິ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ປາທມູເລ ກຕມຫາຠິນີຫາໂຣ ສມຕິໍສປາຣມິໂຍ ປູເຣນ຺ໂຕ ຈຕຸວີສຕິຍາ ພຸທ຺ຘານໍ ສນ຺ຕິເກ ລທ຺ຘພ຺ຍາກຣໂຓ ອນຸກ຺ກເມນ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ຎາຕຕ຺ຖຈຣິຍາຍ ໂລກຕ຺ຖຈຣິຍາຍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຖຈຣິຍາຍ ຈ ໂກຏິໍ ປຕ຺ວາ ຕຸສິຕຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕາຫິ ພຸທ຺ຘຠາວາຍ –

‘‘ກາໂລ ໂຂ ເຕ ມຫາວີຣ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ;

ສເທວກໍ ຕາຣຍນ຺ໂຕ, ພຸຊ຺ຌສ຺ສຸ ອມຕໍ ປທ’’ນ຺ຕິ. (ພຸ. ວໍ. ໑.໖໗) –

ອາຍາຈິຕມນຸສ຺ສູປປຕ຺ຕິໂກ ຕາສໍ ເທວຕານໍ ປຏິຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ, ກຕປຎ຺ຈມຫາວິໂລກໂນ ສກ຺ຍຣາຊກຸເລ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊສ຺ສ ເຄເຫ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກນ຺ໂຕ ທສມາເສ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ຕຕ຺ຖ ຐຕ຺ວາ, ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ຕໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ລຸມ຺ພິນີວເນ ລທ຺ຘາຠິຊາຕິໂກ ວິວິຘາ ຘາຕິໂຍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ມຫຕາ ປຣິຫາເຣນ ສມ຺ມເທວ ປຣິຫຣິຍມາໂນ ອນຸກ຺ກເມນ ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕີສຸ ປາສາເທສຸ ວິວິຘນາຏກຊນປຣິວຸໂຕ ເທໂວ ວິຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ຊິຓ຺ຓພ຺ຍາຘິມຕທສ຺ສເນນ ຊາຕສໍເວໂຄ ຎາຓສ຺ສ ປຣິປາກຕໍ ຄຕຕ຺ຕາ, ກາເມສຸ ອາທີນວໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ຈ ອານິສໍສໍ ທິສ຺ວາ, ຣາຫຸລກຸມາຣສ຺ສ ຊາຕທິວເສ ຉນ຺ນສຫາໂຍ ກຓ຺ຑກໍ ອສ຺ສຣາຊໍ ອາຣຸຍ຺ຫ, ເທວຕາຫິ ວິວເຏນ ທ຺ວາເຣນ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕິກສມເຍ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ, ເຕເນວ ຣຕ຺ຕາວເສເສນ ຕີຓິ ຣຊ຺ຊານິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອໂນມານທີຕີຣໍ ປຕ຺ວາ ຆຏິກາຣມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ອານີເຕ ອຣຫຕ຺ຕທ຺ຘເຊ ຄເຫຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ, ຕາວເທວ ວສ຺ສສຏ຺ຐິກຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ອາກປ຺ປສມ຺ປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ, ປາສາທິເກນ ອິຣິຍາປເຖນ ອນຸກ຺ກເມນ ຣາຊຄຫໍ ປຕ຺ວາ, ຕຕ຺ຖ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຓ຺ຑວປພ຺ພຕປພ຺ຠາເຣ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ, ມາຄຘຣາເຊນ ຣຊ຺ເຊນ ນິມນ຺ຕິຍມາໂນ ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ, ຠຄ຺ຄວສ຺ສາຣາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ຕສ຺ສ ສມຍໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕໂຕ ອາຬາຣຸທການໍ ສມຍໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອນລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ອຸຣຸເວລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ທຸກ຺ກຣກາຣິກໍ ກຕ຺ວາ, ຕາຍ ອຣິຍຘມ຺ມປຏິເວຘສ຺ສາຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ນາຍໍ ມຄ຺ໂຄ ໂພຘາຍາ’’ຕິ ໂອຬາຣິກໍ ອາຫາຣໍ ອາຫຣນ຺ໂຕ ກຕິປາເຫນ ພລໍ ຄາເຫຕ຺ວາ ວິສາຂາປຸຓ຺ຓມທິວເສ ສຸຊາຕາຍ ທິນ຺ນໍ ວຣໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ, ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ນທິຍາ ປຏິໂສຕໍ ຂິປິຕ຺ວາ, ‘‘ອຊ຺ຊ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ກຕສນ຺ນິຏ຺ຐາໂນ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ກາເຬນ ນາຄຣາເຊນ ອຠິຕ຺ຖຸຕິຄຸໂຓ ໂພຘິມຓ຺ຑໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ອຈລຏ຺ຐາເນ ປາຈີນໂລກຘາຕຸອຠິມຸໂຂ ອປຣາຊິຕປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ວີຣິຍໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ, ສູຣິເຍ ອນຕ຺ຖງ຺ຄເຕເຍວ ມາຣພລໍ ວິຘມິຕ຺ວາ, ປຐມຍາເມ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ, ມຊ຺ຌິມຍາເມ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ວິໂສເຘຕ຺ວາ, ປຈ຺ຉິມຍາເມ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທ ຎາຓໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ, ອນຸໂລມປຏິໂລມໍ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ສພ຺ພພຸທ຺ເຘຫິ ອຘິຄຕໍ ອນຎ຺ຎສາຘາຣຓໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຘິຄນ຺ຕ຺ວາ, ນິພ຺ພານາຣມ຺ມຓາຍ ຜລສມາປຕ຺ຕິຍາ ຕຕ຺ເຖວ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ, ເຕເນວ ນເຍນ ອິຕຣສຕ຺ຕາເຫປິ ໂພຘິມຓ຺ເຑເຍວ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ, ຣາຊາຍຕນມູເລ ມຘຸປິຓ຺ຑິກໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ, ປຸນ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣຘມູເລ ນິສິນ຺ໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ຘມ຺ມຄມ຺ຠີຣຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກຕາຍ ຈິຕ຺ເຕ ນມນ຺ເຕ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ອາຍາຈິໂຕ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍມຸທິນ຺ທ຺ຣິຍາທິເຠເທ ສຕ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ຘມ຺ມເທສນາຍ ກຕປຏິຎ຺ໂຎ ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ອາຬາຣຸທການໍ ກາລງ຺ກຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ, ‘‘ພຫຸປກາຣາ ໂຂ ເມ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ, ເຍ ມໍ ປຘານປຫິຕຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ, ຍໍນູນາຫໍ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ (ມຫາວ. ໑໐) ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ອາສາຬ຺ຫິປຸຓ຺ຓມາຍໍ ມຫາໂພຘິໂຕ ພາຣາຓສິໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອຏ຺ຐາຣສໂຍຊນໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ໂນ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ອຸປເກນ ອາຊີວເກນ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ, ອນຸກ຺ກເມນ ອິສິປຕນໍ ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິເຍ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ‘‘ທ຺ເວເມ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນ຺ຕາ ປພ຺ພຊິເຕນ ນ ເສວິຕພ຺ພາ’’ຕິອາທິນາ (ມຫາວ. ໑໓; ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໘໑; ປຏິ. ມ. ໒.໓໐) ຘມ຺ມຈກ຺ກປວຕ຺ຕນສຸຕ຺ຕນ຺ຕເທສນາຍ ອຎ຺ຎາສິໂກຓ຺ຑຎ຺ຎປ຺ປມຸຂາ ອຏ຺ຐາຣສພ຺ຣຫ຺ມໂກຏິໂຍ ຘມ຺ມາມຕໍ ປາເຍຕ຺ວາ ປາຏິປເທ ຠທ຺ທິຍຕ຺ເຖຣໍ, ປກ຺ຂສ຺ສ ທຸຕິຍາຍໍ ວປ຺ປຕ຺ເຖຣໍ, ປກ຺ຂສ຺ສ ຕຕິຍາຍໍ ມຫານາມຕ຺ເຖຣໍ, ຈຕຸຕ຺ຖິຍໍ ອສ຺ສຊິຕ຺ເຖຣໍ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ, ປຎ຺ຈມິຍໍ ປນ ປກ຺ຂສ຺ສ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓສຸຕ຺ຕນ຺ຕເທສນາຍ (ມຫາວ. ໒໐; ສໍ. ນິ. ໓.໕໙) ສພ຺ເພປິ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ຍສທາຣກປ຺ປມຸເຂ ປຎ຺ຈປຓ຺ຓາສປຸຣິເສ, ກປ຺ປາສິກວນສຓ຺ເຑ ຕິໍສມຕ຺ເຕ ຠທ຺ທວຄ຺ຄິເຍ, ຄຍາສີເສ ປິຏ຺ຐິປາສາເຓ ສຫສ຺ສມຕ຺ເຕ ປຸຣາຓຊຏິເລຕິ ເອວໍ ມຫາຊນໍ ອຣິຍຠູມິໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ພິມ຺ພິສາຣປ຺ປມຸຂານິ ເອກາທສນຫຸຕານິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ນຫຸຕໍ ສຣຓຕ຺ຕເຍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ເວຬຸວນໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອສ຺ສຊິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວາຫສາ ອຘິຄຕປຐມມຄ຺ເຄ ສຎ຺ຈຍໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ສທ຺ຘິໍ ປຣິສາຍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປຄເຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນ ອຄ຺ຄຜລໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ສາວກປາຣມິຍາ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ເຕ ອຄ຺ຄສາວກຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ກາຬຸທາຍິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຠິຍາຈນາຍ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ມານຕ຺ຖທ຺ເຘ ຎາຕເກ ຍມກປາຏິຫາຣິເຍນ ທເມຕ຺ວາ, ປິຕຣໍ ອນາຄາມິຜເລ, ມຫາປຊາປຕິໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຏິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ, ນນ຺ທກຸມາຣໍ ຣາຫຸລກຸມາຣຎ຺ຈ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ, ສຕ຺ຖາ ປຸນເທວ ຣາຊຄຫໍ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉິ.

ອຖາປເຣນ ສມເຍນ ສຕ຺ຖຣິ ເວສາລິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ ວິຫຣນ຺ເຕ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ອຖ ມຫາປຊາປຕິຍາ ໂຄຕມິຍາ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ຕໂຕ ໂຣຫິນີນທີຕີເຣ ກລຫວິວາທສຸຕ຺ຕນ຺ຕເທສນາຍ (ສຸ. ນິ. ໘໖໘ ອາທໂຍ) ປຣິໂຍສາເນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ, ປພ຺ພຊິຕານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ກຸມາຣສຕານໍ ປາທປຣິຈາຣິກາ ເອກຊ຺ຌາສຍາວ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາປຊາປຕິຍາ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສພ຺ພາວ ‘‘ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມຫາປຊາປຕິໍ ເຊຏ຺ຐິກໍ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕຸກາມາ ອເຫສຸໍ. ອຍຎ຺ຈ ມຫາປຊາປຕິ ປຸພ຺ເພປິ ເອກວາຣໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ນາລຕ຺ຖ, ຕສ຺ມາ ກປ຺ປກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ເກເສ ຉິນ຺ທາເປຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ສພ຺ພາ ຕາ ສາກິຍານິໂຍ ອາທາຍ ເວສາລິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ທສພລໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ, ອຏ຺ຐຄຣຸຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄຫເຓນ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຸປສມ຺ປທຎ຺ຈ ອລຕ຺ຖ. ອິຕຣາ ປນ ສພ຺ພາປິ ເອກໂຕ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາ ອເຫສຸໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເນຕໍ ວຕ຺ຖຸ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປາຬິຍໍ (ຈູຬວ. ໔໐໒) ອາຄຕເມວ.

ເອວໍ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາ ປນ ມຫາປຊາປຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖສ຺ສາ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ສາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເສສາ ຈ ປຎ຺ຈສຕຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ນນ຺ທໂກວາທປຣິໂຍສາເນ (ມ. ນິ. ໓.໓໙໘) ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ເຆ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິເຕ ປຸຖຸຠູເຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄາມນິຄມຊນປທຣາຊຘານີສຸ ກຸລິຕ຺ຖິໂຍ ກຸລສຸຓ຺ຫາໂຍ ກຸລກຸມາຣິກາໂຍ ພຸທ຺ຘສຸພຸທ຺ຘຕໍ ຘມ຺ມສຸຘມ຺ມຕໍ ສງ຺ຆສຸປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຕຎ຺ຈ ສຸຕ຺ວາ, ສາສເນ ອຠິປ຺ປສນ຺ນາ ສໍສາເຣ ຈ ຊາຕສໍເວຄາ ອຕ຺ຕໂນ ສາມິເກ ມາຕາປິຕໂຣ ຎາຕເກ ຈ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ, ສາສເນ ອຸຣໍ ທຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຈ ສີລາຈາຣສມ຺ປນ຺ນາ ສຕ຺ຖຸໂນ ຈ ເຕສໍ ເຖຣານຎ຺ຈ ສນ຺ຕິເກ ໂອວາທໍ ລຠິຕ຺ວາ ຆເຏນ຺ຕິໂຍ ວາຍມນ຺ຕິໂຍ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉາກໍສຸ. ຕາຫິ ອຸທານາທິວເສນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠາສິຕາ ຄາຖາ ປຈ຺ຉາ ສງ຺ຄີຕິກາຣເກຫິ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ເອກກນິປາຕາທິວເສນ ສງ຺ຄີຕິໍ ອາໂຣປຍິໍສຸ ‘‘ອິມາ ເຖຣີຄາຖາ ນາມາ’’ຕິ. ຕາສໍ ນິປາຕາທິວິຠາໂຄ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ຕຕ຺ຖ ນິປາເຕສຸ ເອກກນິປາໂຕ ອາທິ. ຕຕ຺ຖປິ –

໑.

‘‘ສຸຂໍ ສຸປາຫິ ເຖຣິເກ, ກຕ຺ວາ ໂຈເຬນ ປາຣຸຕາ;

ອຸປສນ຺ໂຕ ຫິ ເຕ ຣາໂຄ, ສຸກ຺ຂຑາກໍວ ກຸມ຺ຠິຍ’’ນ຺ຕິ. –

ອຍໍ ຄາຖາ ອາທິ. ຕສ຺ສາ ກາ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ? ອຕີເຕ ກິຣ ອຎ຺ຎຕຣາ ກຸລຘີຕາ ໂກຓາຄມນສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ສາສເນ ອຠິປ຺ປສນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ສາຂາມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ວາລິກໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ວິຕານໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທີຫິ ປູຊໍ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ກາລໍ ອາໂຣຈາເປສິ. ສຕ຺ຖາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ສາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ປຣິວິສິຕ຺ວາ, ຠຄວນ຺ຕໍ ຠຸຕ຺ຕາວິໍ ໂອນີຕປຕ຺ຕປາຓິໍ ຕິຈີວເຣນ ອຈ຺ຉາເທສິ. ຕສ຺ສາ ຠຄວາ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ສາ ຍາວຕາຍຸກໍ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ສຸຄຕີສຸ ເອວ ສໍສຣນ຺ຕີ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຄຫປຕິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ, ສໍສາເຣ ຊາຕສໍເວຄາ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວີສຕິວສ຺ສຫສ຺ສານິ ຠິກ຺ຂຸນິສີລໍ ປູເຣຕ຺ວາ, ປຸຖຸຊ຺ຊນກາລກິຣິຍໍ ກຕ຺ວາ, ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ສຄ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ເວສາລິຍໍ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕໍ ຖິຣສນ຺ຕສຣີຣຕາຍ ເຖຣິກາຕິ ໂວຫຣິໍສຸ. ສາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ກຸລປ຺ປເທສາທິນາ ສມານຊາຕິກສ຺ສ ຂຕ຺ຕິຍກຸມາຣສ຺ສ ມາຕາປິຕູຫິ ທິນ຺ນາ ປຕິເທວຕາ ຫຸຕ຺ວາ ວສນ຺ຕີ ສຕ຺ຖຸ ເວສາລິຄມເນ ສາສເນ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ຘາ ອຸປາສິກາ ຫຸຕ຺ວາ, ອປຣຠາເຄ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມີເຖຣິຍາ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຣຸຈິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສາມິກສ຺ສາໂຣເຈສິ. ສາມິໂກ ນານຸຊານາຕິ. ສາ ປນ ກຕາຘິກາຣຕາຍ ຍຖາສຸຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຣູປາຣູປຘມ຺ເມ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ມຫານເສ ພ຺ຍຎ຺ຊເນ ປຈ຺ຈມາເນ ມຫຕີ ອຄ຺ຄິຊາລາ ອຸຏ຺ຐຫິ. ສາ ອຄ຺ຄິຊາລາ ສກລຠາຊນໍ ຕຏຕຏາຍນ຺ຕໍ ຌາຍຕິ. ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕເທວາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ອນິຈ຺ຈຕໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕໍ ອຸປຘາເຣຕ຺ວາ ຕໂຕ ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂານິຈ຺ຈານຕ຺ຕຕຎ຺ຈ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ສາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາຠຣຓໍ ວາ ອລງ຺ກາຣໍ ວາ ນ ຘາເຣຕິ. ສາ ສາມິເກນ ‘‘ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ, ຠທ຺ເທ, ອິທານິ ປຸພ຺ເພ ວິຍ ອາຠຣຓໍ ວາ ອລງ຺ກາຣໍ ວາ ນ ຘາເຣສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຄິຫິຠາເວ ອຠພ຺ພຠາວໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານາເປສິ. ໂສ ວິສາໂຂ ອຸປາສໂກ ວິຍ ຘມ຺ມທິນ຺ນໍ ມຫຕາ ປຣິຫາເຣນ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມິຍາ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ, ອຍ຺ເຍ, ປພ຺ພາເຊຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມີ ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ເນຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ສຕ຺ຖາປິສ຺ສາ ປກຕິຍາ ທິຏ຺ຐາຣມ຺ມຓເມວ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ‘‘ສຸຂໍ ສຸປາຫີ’’ຕິ ຄາຖມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຂນ຺ຕິ ຠາວນປຸໍສກນິທ຺ເທໂສ. ສຸປາຫີຕິ ອາຓຕ຺ຕິວຈນໍ. ເຖຣິເກຕິ ອາມນ຺ຕນວຈນໍ. ກຕ຺ວາ ໂຈເຬນ ປາຣຸຕາຕິ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ນິໂຍຊນໍ. ອຸປສນ຺ໂຕ ຫິ ເຕ ຣາໂຄຕິ ປຏິປຕ຺ຕິກິຕ຺ຕນໍ. ສຸກ຺ຂຑາກໍວາຕິ ອຸປສເມຕພ຺ພສ຺ສ ກິເລສສ຺ສ ອສາຣຠາວນິທສ຺ສນໍ. ກຸມ຺ຠິຍນ຺ຕິ ຕທາຘາຣສ຺ສ ອນິຈ຺ຈຕຸຈ຺ຉາທິຠາວນິທສ຺ສນໍ.

ສຸຂນ຺ຕິ ເຈຕໍ ອິຏ຺ຐາຘິວຈນໍ. ສຸເຂນ ນິທຸກ຺ຂາ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸປາຫີຕິ ນິປຊ຺ຊນິທສ຺ສນຎ຺ເຈຕໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອິຣິຍາປຖານໍ, ຕສ຺ມາ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ອິຣິຍາປເຖ ສຸເຂເນວ ກປ຺ເປຫິ ສຸຂໍ ວິຫຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຖຣິເກຕິ ອິທໍ ຍທິປິ ຕສ຺ສາ ນາມກິຕ຺ຕນໍ, ປຈຸເຣນ ອນ຺ວຕ຺ຖສຎ຺ຎາຠາວໂຕ ປນ ຖິເຣ ສາສເນ ຖິຣຠາວປ຺ປຕ຺ເຕ, ຖິເຣຫິ ສີລາທິຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຕ຺ວາ ໂຈເຬນ ປາຣຸຕາຕິ ປໍສຸກູລໂຈເຬຫິ ຈີວຣໍ ກຕ຺ວາ ອຈ຺ຉາທິຕສຣີຣາ ຕໍ ນິວຕ຺ຖາ ເຈວ ປາຣຸຕາ ຈ. ອຸປສນ຺ໂຕ ຫິ ເຕ ຣາໂຄຕິ ຫິ-ສທ຺ໂທ ເຫຕ຺ວຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ຕວ ສນ຺ຕາເນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກກາມຣາໂຄ ອຸປສນ຺ໂຕ ອນາຄາມິມຄ຺ຄຎາຓຄ຺ຄິນາ ທຑ຺ໂຒ, ອິທານິ ຕທວເສສໍ ຣາຄໍ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄຎາຓຄ຺ຄິນາ ທເຫຕ຺ວາ ສຸຂໍ ສຸປາຫີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສຸກ຺ຂຑາກໍວ ກຸມ຺ຠິຍນ຺ຕິ ຍຖາ ຕໍ ປກ຺ເກ ຠາຊເນ ອປ຺ປກໍ ຑາກພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ມຫຕິຍາ ອຄ຺ຄິຊາລາຍ ປຈ຺ຈມານໍ ຌາຍິຕ຺ວາ ສຸສ຺ສນ຺ຕໍ ວູປສມ຺ມຕິ, ຍຖາ ວາ ອຸທກມິສ຺ເສ ຑາກພ຺ຍຎ຺ຊເນ ອຸທ຺ຘນໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຈມາເນ ອຸທເກ ວິຊ຺ຊມາເນ ຕໍ ຈິຈ຺ຈິຏາຍຕິ ຈິຏິຈິຏາຍຕິ, ອຸທເກ ປນ ຉິນ຺ເນ ອຸປສນ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຕວ ສນ຺ຕາເນ ກາມຣາໂຄ ອຸປສນ຺ໂຕ, ອິຕຣມ຺ປິ ວູປສເມຕ຺ວາ ສຸຂໍ ສຸປາຫີຕິ.

ເຖຣີ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣິປາກໍ ຄຕຕ຺ຕາ ສຕ຺ຖຸ ເທສນາວິລາເສນ ຈ ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໑.໒໖-໓໐).

‘‘ໂກຓາຄມນພຸທ຺ຘສ຺ສ, ມຓ຺ຑໂປ ກາຣິໂຕ ມຍາ;

ຘຸວໍ ຕິຈີວຣໍທາສິໍ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂລກພນ຺ຘຸໂນ.

‘‘ຍໍ ຍໍ ຊນປທໍ ຍາມິ, ນິຄເມ ຣາຊຘານິໂຍ;

ສພ຺ພຕ຺ຖ ປູຊິໂຕ ໂຫມິ, ປຸຎ຺ຎກມ຺ມສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ, ຠວາ ສພ຺ເພ ສມູຫຕາ;

ນາຄີວ ພນ຺ຘນໍ ເຉຕ຺ວາ, ວິຫຣາມິ ອນາສວາ.

‘‘ສ຺ວາຄຕໍ ວຕ ເມ ອາສິ, ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ.

‘‘ປຏິສມ຺ຠິທາ ຈຕສ຺ໂສ, ວິໂມກ຺ຂາປິ ຈ ອຏ຺ຐິເມ;

ຉຬຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ເຖຣີ ອຸທາເນນ຺ຕີ ຕເມວ ຄາຖໍ ອຠາສິ, ເຕນາຍໍ ຄາຖາ ຕສ຺ສາ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ຖ ເຖຣິຍາ ວຸຕ຺ຕຄາຖາຍ ອນວເສໂສ ຣາໂຄ ປຣິຄ຺ຄຫິໂຕ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ຕສ຺ສ ວູປສມສ຺ສ ອຘິປ຺ເປຕຕ຺ຕາ. ຣາຄວູປສເມເນວ ເຈຕ຺ຖ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ກິເລສານໍ ວູປສໂມ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ຕເທກຏ຺ຐຕາຍ ສພ຺ເພສໍ ກິເລສຘມ຺ມານໍ ວູປສມສິທ຺ຘິໂຕ. ຕຖາ ຫິ ວຸຈ຺ຈຕິ –

‘‘ອຸທ຺ຘຈ຺ຈວິຈິກິຈ຺ຉາຫິ, ໂຍ ໂມໂຫ ສຫໂຊ ມໂຕ;

ປຫາເນກຏ຺ຐຠາເວນ, ຣາເຄນ ສຣໂຓ ຫິ ໂສ’’ຕິ.

ຍຖາ ເຈຕ຺ຖ ສພ຺ເພສໍ ສໍກິເລສານໍ ວູປສໂມ ວຸຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ ເຕສໍ ວູປສໂມ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຸພ຺ພຠາເຄ ຕທງ຺ຄວເສນ, ສມຖວິປສ຺ສນາກ຺ຂເຓ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ, ມຄ຺ຄກ຺ຂເຓ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ, ຜລກ຺ຂເຓ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິວເສນ ວູປສມສິທ຺ຘິໂຕ. ເຕນ ຈຕຸພ຺ພິຘສ຺ສາປິ ປຫານສ຺ສ ສິທ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ. ຕຕ຺ຖ ຕທງ຺ຄປ຺ປຫາເນນ ສີລສມ຺ປທາສິທ຺ຘິ, ວິກ຺ຂມ຺ຠນປຫາເນນ ສມາຘິສມ຺ປທາສິທ຺ຘິ, ອິຕເຣຫິ ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາສິທ຺ຘິ ທສ຺ສິຕາ ໂຫຕິ ປຫານາຠິສມໂຍປສິຊ຺ຌນໂຕ. ຍຖາ ຠາວນາຠິສມຍໍ ສາເຘຕິ ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ຕທຠາວໂຕ, ຕຖາ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາຠິສມຍໍ ປຣິຎ຺ຎາຠິສມຍຎ຺ຈ ສາເຘຕິ ເອວາຕິ. ຈຕຸຣາຠິສມຍສິທ຺ຘິຍາ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາ, ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຕິວິຘກລ຺ຍາຓຕາ, ສຕ຺ຕວິສຸທ຺ຘິໂຍ ຈ ປຣິປຸຓ຺ຓາ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ປກາສິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຎ຺ຎຕຣາເຖຣີ ອປຎ຺ຎາຕາ ນາມໂຄຕ຺ຕາທິວເສນ ອປາກຏາ, ເອກາ ເຖຣີ ລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນາ ຠິກ຺ຂຸນີ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອຎ຺ຎຕຣາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ມຸຕ຺ຕາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

໒.

‘‘ມຸຕ຺ເຕ ມຸຈ຺ຈສ຺ສຸ ໂຍເຄຫິ, ຈນ຺ໂທ ຣາຫຸຄ຺ຄຫາ ອິວ;

ວິປ຺ປມຸຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ, ອນຓາ ຠຸຎ຺ຊ ປິຓ຺ຑກ’’ນ຺ຕິ. –

ອຍໍ ມຸຕ຺ຕາຍ ນາມ ສິກ຺ຂມານາຍ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ຣຖິຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານສາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປີຕິເວເຄນ ສຕ຺ຖຸ ປາທມູເລ ອວກຸຊ຺ຊາ ນິປຊ຺ຊິ. ສາ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອປຣາປຣໍ ສຸຄຕີສຸເຍວ ສໍສຣນ຺ຕີ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ມຸຕ຺ຕາຕິສ຺ສາ ນາມໍ ອໂຫສິ. ສາ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ວີສຕິວສ຺ສກາເລ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມິຍາ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສິກ຺ຂມານາວ ຫຸຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກຖາເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ສາ ເອກທິວສໍ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕາ ເຖຣີນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ທິວາຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣໂຫ ນິສິນ຺ນາ ວິປສ຺ສນາຍ ມນສິກາຣໍ ອາຣຠິ. ສຕ຺ຖາ ສຸຣຠິຄນ຺ຘກຸຏິຍາ ນິສິນ຺ໂນວ ໂອຠາສໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ປຸຣໂຕ ນິສິນ຺ໂນ ວິຍ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ມຸຕ຺ເຕ ມຸຈ຺ຈສ຺ສຸ ໂຍເຄຫີ’’ຕິ ອິມໍ ຄາຖມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ມຸຕ຺ເຕຕິ ຕສ຺ສາ ອາລປນໍ. ມຸຈ຺ຈສ຺ສຸ ໂຍເຄຫີຕິ ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາ ກາມໂຍຄາທີຫິ ຈຕູຫິ ໂຍເຄຫິ ມຸຈ຺ຈ, ເຕຫິ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ໂຫຫິ. ຍຖາ ກິໍ? ຈນ຺ໂທ ຣາຫຸຄ຺ຄຫາ ອິວາຕິ ຣາຫຸສງ຺ຂາໂຕ ຄຫໂຕ ຈນ຺ໂທ ວິຍ ອຸປກ຺ກິເລສໂຕ ມຸຈ຺ຈສ຺ສຸ. ວິປ຺ປມຸຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນາຕິ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ສມຸຈ຺ເຉທວິມຸຕ຺ຕິຍາ ສຸຏ຺ຐຸ ວິມຸຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ, ອິຕ຺ຖໍ ຠູຕລກ຺ຂເຓ ເຈຕໍ ກຣຓວຈນໍ. ອນຓາ ຠຸຎ຺ຊ ປິຓ຺ຑກນ຺ຕິ ກິເລສອິຓໍ ປຫາຍ ອນຓາ ຫຸຕ຺ວາ ຣຏ຺ຐປິຓ຺ຑໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາສິ. ໂຍ ຫິ ກິເລເສ ອປ຺ປຫາຍ ສຕ຺ຖາຣາ ອນຸຎ຺ຎາຕປຈ຺ຈເຍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ໂສ ສາໂຓ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ ນາມ. ຍຖາຫ ອາຍສ຺ມາ ພາກຸໂລ – ‘‘ສຕ຺ຕາຫເມວ ໂຂ ອຫໍ, ອາວຸໂສ, ສາໂຓ ຣຏ຺ຐປິຓ຺ຑໍ ຠຸຎ຺ຊິ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໒໑໑). ຕສ຺ມາ ສາສເນ ປພ຺ພຊິເຕນ ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທິອິຓໍ ປຫານາຍ ອນເຓນ ຫຸຕ຺ວາ ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ. ປິຓ຺ຑກນ຺ຕິ ເທສນາສີສເມວ, ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ປຈ຺ຈເຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິຓ຺ຫໍ ໂອວທຕີຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຸປກ຺ກິເລເສ ວິໂສເຘນ຺ໂຕ ພຫຸໂສ ໂອວາທໍ ເທຕິ.

ສາ ຕສ຺ມິໍ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໑.໓໑-໓໖) –

‘‘ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ, ໂລກເຊຏ຺ຐສ຺ສ ຕາທິໂນ;

ຣຖິຍໍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ, ຕາຣຍນ຺ຕສ຺ສ ປາຓິໂນ.

‘‘ຆຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວານ, ອວກຸຊ຺ຊາ ນິປຊ຺ຊຫໍ;

ອນຸກມ຺ປໂກ ໂລກນາໂຖ, ສິຣສິ ອກ຺ກມີ ມມ.

‘‘ອກ຺ກມິຕ຺ວານ ສິຣສິ, ອຄມາ ໂລກນາຍໂກ;

ເຕນ ຈິຕ຺ຕປ຺ປສາເທນ, ຕຸສິຕໍ ອຄມາສຫໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ສາ ຕເມວ ຄາຖໍ ອຸທາເນສິ. ປຣິປຸຓ຺ຓສິກ຺ຂາ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ປຣິນິພ຺ພານກາເລປິ ຕເມວ ຄາຖໍ ປຈ຺ຈຠາສີຕິ.

ມຸຕ຺ຕາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ປຸຓ຺ຓາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ປຸຓ຺ເຓ ປູຣສ຺ສຸ ຘມ຺ເມຫີຕິ ປຸຓ຺ຓາຍ ນາມ ສິກ຺ຂມານາຍ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ ພຸທ຺ຘສຸຎ຺ເຎ ໂລເກ ຈນ຺ທຠາຄາຍ ນທິຍາ ຕີເຣ ກິນ຺ນຣໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ເອກທິວສໍ ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານສາ ນຬມາລາຍ ຕໍ ປູເຊຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ອຏ຺ຐາສິ. ສາ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ສຸຄຕີສຸເຍວ ສໍສຣນ຺ຕີ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ຄຫປຕິມຫາສາລກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ປຸຓ຺ຓາຕິສ຺ສາ ນາມໍ ອໂຫສິ. ສາ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ວີສຕິວສ຺ສານິ ວສມານາ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມິຍາ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ຘາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສິກ຺ຂມານາ ເອວ ຫຸຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສາ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ໂນ ເອວ ໂອຠາສໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ –

໓.

‘‘ປຸຓ຺ເຓ ປູຣສ຺ສຸ ຘມ຺ເມຫິ, ຈນ຺ໂທ ປນ຺ນຣເສຣິວ;

ປຣິປຸຓ຺ຓາຍ ປຎ຺ຎາຍ, ຕໂມຂນ຺ຘໍ ປທາລຍາ’’ຕິ. – ອິມໍ ຄາຖມາຫ;

ຕຕ຺ຖ ປຸຓ຺ເຓຕິ ຕສ຺ສາ ອາລປນໍ. ປູຣສ຺ສຸ ຘມ຺ເມຫີຕິ ສຕ຺ຕຕິໍສໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ເມຫິ ປຣິປຸຓ຺ຓາ ໂຫຫິ. ຈນ຺ໂທ ປນ຺ນຣເສຣິວາຕິ ຣ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ. ປນ຺ນຣເສ ປຸຓ຺ຓມາສິຍໍ ສພ຺ພາຫິ ກລາຫິ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ ຈນ຺ໂທ ວິຍ. ປຣິປຸຓ຺ຓາຍ ປຎ຺ຎາຍາຕິ ໂສຬສນ຺ນໍ ກິຈ຺ຈານໍ ປາຣິປູຣິຍາ ປຣິປຸຓ຺ຓາຍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ. ຕໂມຂນ຺ຘໍ ປທາລຍາຕິ ໂມຫກ຺ຂນ຺ຘໍ ອນວເສສໂຕ ຠິນ຺ທ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທ. ໂມຫກ຺ຂນ຺ຘປທາລເນນ ສເຫວ ສພ຺ເພປິ ກິເລສາ ປທາລິຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ສາ ຕໍ ຄາຖໍ ສຸຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໑.໓໗-໔໕) –

‘‘ຈນ຺ທຠາຄານທີຕີເຣ, ອໂຫສິໍ ກິນ຺ນຣີ ຕທາ;

ອທ຺ທສໍ ວິຣຊໍ ພຸທ຺ຘໍ, ສຍມ຺ຠຸໍ ອປຣາຊິຕໍ.

‘‘ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ສຸມນາ, ເວທຊາຕາ ກຕຎ຺ຊລີ;

ນຬມາລໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ສຍມ຺ຠຸໍ ອຠິປູຊຍິໍ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ເມນ ສຸກເຕນ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຊຫິຕ຺ວາ ກິນ຺ນຣີເທຫໍ, ອຄຈ຺ຉິໍ ຕິທສໍ ຄຕິໍ.

‘‘ຉຕ຺ຕິໍສເທວຣາຊູນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍິໍ;

ທສນ຺ນໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍິໍ;

ສໍເວເຊຕ຺ວານ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ, ຠວາ ສພ຺ເພ ສມູຫຕາ;

ສພ຺ພາສວປຣິກ຺ຂີຓາ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ.

‘‘ຈຕຸນ຺ນວຸຕິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ປຸປ຺ຜມຠິປູຊຍິໍ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ປຸປ຺ຜປູຊາຍິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ສາ ເຖຣີ ຕເມວ ຄາຖໍ ອຸທາເນສິ. ອຍເມວ ຈສ຺ສາ ອຎ຺ຎາພ຺ຍາກຣຓຄາຖາ ອໂຫສີຕິ.

ປຸຓ຺ຓາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຕິສ຺ສາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ຕິສ຺ເສ ສິກ຺ຂສ຺ສຸ ສິກ຺ຂາຍາຕິ ຕິສ຺ສາຍ ສິກ຺ຂມານາຍ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນິຕ຺ວາ ສມ຺ຠຕກຸສລປຈ຺ຈຍາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສກ຺ຍຣາຊກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອໂຣຘຠູຕາ ປຈ຺ຉາ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມິຍາ ສທ຺ຘິໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສາ ສຕ຺ຖາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ໂອຠາສໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ –

໔.

‘‘ຕິສ຺ເສ ສິກ຺ຂສ຺ສຸ ສິກ຺ຂາຍ, ມາ ຕໍ ໂຍຄາ ອຸປຈ຺ຈຄຸໍ;

ສພ຺ພໂຍຄວິສໍຍຸຕ຺ຕາ, ຈຣ ໂລເກ ອນາສວາ’’ຕິ. – ຄາຖໍ ອຠາສິ;

ຕຕ຺ຖ ຕິສ຺ເສຕິ ຕສ຺ສາ ອາລປນໍ. ສິກ຺ຂສ຺ສຸ ສິກ຺ຂາຍາຕິ ອຘິສີລສິກ຺ຂາທິກາຍ ຕິວິຘາຍ ສິກ຺ຂາຍ ສິກ຺ຂ, ມຄ຺ຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຕິສ຺ໂສ ສິກ຺ຂາໂຍ ສມ຺ປາເທຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທານິ ຕາສໍ ສມ຺ປາທເນ ກາຣຓມາຫ ‘‘ມາ ຕໍ ໂຍຄາ ອຸປຈ຺ຈຄຸ’’ນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍາເວກລ຺ລໍ, ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາໂທ, ສທ຺ຘາປຏິລາໂຠຕິ ອິເມ ໂຍຄາ ສມຍາ ທຸລ຺ລຠກ຺ຂຓາ ຕໍ ມາ ອຕິກ຺ກມຸໍ. ກາມໂຍຄາທໂຍ ເອວ ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຍຄາ ຕໍ ມາ ອຸປຈ຺ຈຄຸໍ ມາ ອຠິຠເວຍ຺ຍຸໍ. ສພ຺ພໂຍຄວິສໍຍຸຕ຺ຕາຕິ ສພ຺ເພຫິ ກາມໂຍຄາທີຫິ ໂຍເຄຫິ ວິມຸຕ຺ຕາ ຕໂຕ ເອວ ອນາສວາ ຫຸຕ຺ວາ ໂລເກ ຈຣ, ທິຏ຺ຐສຸຂວິຫາເຣນ ວິຫຣາຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສາ ຕໍ ຄາຖໍ ສຸຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓີຕິ ອາທິນໂຍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຕິສ຺ສາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕-໑໐. ຕິສ຺ສາທິເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ຕິສ຺ເສ ຍຸຎ຺ຊສ຺ສຸ ຘມ຺ເມຫີຕິ ຕິສ຺ສາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ຕສ຺ສາ ວຕ຺ຖຸ ຕິສ຺ສາສິກ຺ຂມານາຍ ວຕ຺ຖຸສທິສໍ. ອຍໍ ປນ ເຖຣີ ຫຸຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ຍຖາ ຈ ອຍໍ, ເອວໍ ອິໂຕ ປຣໍ ຘີຣາ, ວີຣາ, ມິຕ຺ຕາ, ຠທ຺ຣາ, ອຸປສມາຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເຖຣີນໍ ວຕ຺ຖຸ ເອກສທິສເມວ. ສພ຺ພາປິ ອິມາ ກປິລວຕ຺ຖຸວາສິນິໂຍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອໂຣຘຠູຕາ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມິຍາ ສທ຺ຘິໍ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ໂອຠາສຄາຖາຍ ຈ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ ຐເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕມິໍ. ສາ ປນ ໂອຠາສຄາຖາຍ ວິນາ ປເຄວ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ລທ຺ຘໍ ໂອວາທໍ ນິສ຺ສາຍ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ອຸທານວເສນ ‘‘ວີຣາ ວີເຣຫີ’’ຕິ ຄາຖໍ ອຠາສິ. ອິຕຣາປິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ –

໕.

‘‘ຕິສ຺ເສ ຍຸຎ຺ຊສ຺ສຸ ຘມ຺ເມຫິ, ຂໂຓ ຕໍ ມາ ອຸປຈ຺ຈຄາ;

ຂຓາຕີຕາ ຫິ ໂສຈນ຺ຕິ, ນິຣຍມ຺ຫິ ສມປ຺ປິຕາ.

໖.

‘‘ຘີເຣ ນິໂຣຘໍ ຜຸເສຫິ, ສຎ຺ຎາວູປສມໍ ສຸຂໍ;

ອາຣາຘຍາຫິ ນິພ຺ພານໍ, ໂຍຄກ຺ເຂມມນຸຕ຺ຕຣໍ.

໗.

‘‘ວີຣາ ວີເຣຫິ ຘມ຺ເມຫິ, ຠິກ຺ຂຸນີ ຠາວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາ;

ຘາເຣຕິ ອນ຺ຕິມໍ ເທຫໍ, ເຊຕ຺ວາ ມາຣໍ ສວາຫນໍ.

໘.

‘‘ສທ຺ຘາຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວານ, ມິຕ຺ເຕ ມິຕ຺ຕຣຕາ ຠວ;

ຠາເວຫິ ກຸສເລ ຘມ຺ເມ, ໂຍຄກ຺ເຂມສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ.

໙.

‘‘ສທ຺ຘາຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວານ, ຠທ຺ເຣ ຠທ຺ຣຣຕາ ຠວ;

ຠາເວຫິ ກຸສເລ ຘມ຺ເມ, ໂຍຄກ຺ເຂມມນຸຕ຺ຕຣໍ.

໑໐.

‘‘ອຸປສເມ ຕເຣ ໂອຆໍ, ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍໍ ສຸທຸຕ຺ຕຣໍ;

ຘາເຣຫິ ອນ຺ຕິມໍ ເທຫໍ, ເຊຕ຺ວາ ມາຣໍ ສວາຫນ’’ນ຺ຕິ. – ຄາຖາໂຍ ອຠາສິໍສຸ;

ຕຕ຺ຖ ຍຸຎ຺ຊສ຺ສຸ ຘມ຺ເມຫີຕິ ສມຖວິປສ຺ສນາຘມ຺ເມຫິ ອຣິເຍຫິ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ເມຫິ ຈ ຍຸຎ຺ຊ ໂຍຄໍ ກໂຣຫິ. ຂໂຓ ຕໍ ມາ ອຸປຈ຺ຈຄາຕິ ໂຍ ເອວໍ ໂຍຄຠາວນໍ ນ ກໂຣຕິ, ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ປຕິຣູປເທເສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກ຺ຂໂຓ, ຉນ຺ນໍ ອາຍຕນານໍ ອເວກລ຺ລກ຺ຂໂຓ, ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທກ຺ຂໂຓ, ສທ຺ຘາຍ ປຏິລທ຺ຘກ຺ຂໂຓ, ສພ຺ໂພປິ ອຍໍ ຂໂຓ ອຕິກ຺ກມຕິ ນາມ. ໂສ ຂໂຓ ຕໍ ມາ ອຕິກ຺ກມິ. ຂຓາຕີຕາຕິ ເຍ ຫິ ຂຓໍ ອຕີຕາ, ເຍ ຈ ປຸຄ຺ຄເລ ໂສ ຂໂຓ ອຠີໂຕ, ເຕ ນິຣຍມ຺ຫິ ສມປ຺ປິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ໂສຈນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈນຸຠວນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ນິໂຣຘໍ ຜຸເສຫີຕິ ກິເລສນິໂຣຘໍ ຜຸສ຺ສ ປຏິລຠ. ສຎ຺ຎາວູປສມໍ ສຸຂໍ, ອາຣາຘຍາຫິ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ກາມສຎ຺ຎາທີນໍ ປາປສຎ຺ຎານໍ ອຸປສມນິມິຕ຺ຕໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕສຸຂໍ ນິພ຺ພານໍ ອາຣາເຘຫິ.

ວີຣາ ວີເຣຫິ ຘມ຺ເມຫີຕິ ວີຣິຍປຘານຕາຍ ວີເຣຫິ ເຕຊຸສ຺ສເທຫິ ອຣິຍມຄ຺ຄຘມ຺ເມຫິ ຠາວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາ ວຑ຺ຒິຕສທ຺ຘາທິອິນ຺ທ຺ຣິຍາ ວີຣາ ຠິກ຺ຂຸນີ ວຕ຺ຖຸກາເມຫິ ສວາຫນໍ ກິເລສມາຣໍ ຊິນິຕ຺ວາ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວາຠາວໂຕ ອນ຺ຕິມໍ ເທຫໍ ຘາເຣຕີຕິ ເຖຣີ ອຎ຺ຎໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕິ.

ມິຕ຺ເຕຕິ ຕໍ ອາລປຕິ. ມິຕ຺ຕຣຕາຕິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕສຸ ອຠິຣຕາ. ຕຕ຺ຖ ສກ຺ກາຣສມ຺ມານກຣຓຕາ ໂຫຫິ. ຠາເວຫິ ກຸສເລ ຘມ຺ເມຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄຘມ຺ເມ ວຑ຺ເຒຫິ. ໂຍຄກ຺ເຂມສ຺ສາຕິ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ຈ ປຕ຺ຕິຍາ ອຘິຄມາຍ.

ຠທ຺ເຣຕິ ຕໍ ອາລປຕິ. ຠທ຺ຣຣຕາຕິ ຠທ຺ເຣສຸ ສີລາທິຘມ຺ເມສຸ ຣຕາ ອຠິຣຕາ ໂຫຫິ. ໂຍຄກ຺ເຂມມນຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ຈຕູຫິ ໂຍເຄຫິ ເຂມໍ ອນຸປທ຺ທວໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ນິພ຺ພານໍ, ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ກຸສເລ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ເມ ຠາເວຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຸປສເມຕິ ຕໍ ອາລປຕິ. ຕເຣ ໂອຆໍ ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍໍ ສຸທຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸ ເອຕ຺ຖ ຘີຍຕີຕິ ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍໍ, ອນຸປຈິຕກຸສລສມ຺ຠາເຣຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ທຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ສຸທຸຕ຺ຕຣໍ, ສໍສາຣມໂຫຆໍ ຕເຣ ອຣິຍມຄ຺ຄນາວາຍ ຕເຣຍ຺ຍາສິ. ຘາເຣຫິ ອນ຺ຕິມໍ ເທຫນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຕຣເຓເນວ ອນ຺ຕິມເທຫຘຣາ ໂຫຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕິສ຺ສາທິເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຏ຺ຐິຕາ ປຐມວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ.

໑໑. ມຸຕ຺ຕາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ສຸມຸຕ຺ຕາ ສາຘຸມຸຕ຺ຕາມ຺ຫີຕິອາທິກາ ມຸຕ຺ຕາເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ກຸສລໍ ອຸປຈິນິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ໂກສລຊນປເທ ໂອຆາຕກສ຺ສ ນາມ ທລິທ຺ທພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຘີຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕໍ ວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ມາຕາປິຕໂຣ ເອກສ຺ສ ຂຸຊ຺ຊພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອທໍສຸ. ສາ ເຕນ ຆຣາວາສໍ ອໂຣຈນ຺ຕີ ຕໍ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ສາ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມເຓສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຘາວຕິ, ສາ ຕໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ‘‘ສຸມຸຕ຺ຕາ ສາຘຸມຸຕ຺ຕາມ຺ຫີ’’ຕິ ຄາຖໍ ວທນ຺ຕີເຍວ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ –

‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ຊິໂນ, ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ຈກ຺ຂຸມາ;

ປາຓິເນ ອນຸຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ, ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສີ ປຸຣໍ.

‘‘ຕສ຺ສ ອາຄຈ຺ຉໂຕ ສຕ຺ຖຸ, ສພ຺ເພ ນຄຣວາສິໂນ;

ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ, ວາລິກາ ອາກິຣິໍສຸ ເຕ.

‘‘ວີຖິສມ຺ມຊ຺ຊນໍ ກຕ຺ວາ, ກທລິປຸຓ຺ຓກທ຺ຘເຊ;

ຘູມໍ ຈຸຓ຺ຓຎ຺ຈ ມາສຎ຺ຈ, ສກ຺ກາຣໍ ກຈ຺ຈ ສຕ຺ຖຸໂນ.

‘‘ມຓ຺ຑປໍ ປຏິຍາເທຕ຺ວາ, ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ວິນາຍກໍ;

ມຫາທານໍ ທທິຕ຺ວານ, ສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິປຕ຺ຖຍິ.

‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ມຫາວີໂຣ, ຫາຣໂກ ສພ຺ພປາຓິນໍ;

ອນຸໂມທນິຍໍ ກຕ຺ວາ, ພ຺ຍາກາສິ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄໂລ.

‘‘ສຕສຫສ຺ເສ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ, ກປ຺ໂປ ເຫສ຺ສຕິ ຠທ຺ທໂກ;

ຠວາຠເວ ສຸຂໍ ລທ຺ຘາ, ປາປຸຓິສ຺ສສິ ໂພຘິຍໍ.

‘‘ຫຕ຺ຖກມ຺ມຎ຺ຈ ເຍ ເກຈິ, ກຕາວີ ນຣນາຣິໂຍ;

ອນາຄຕມ຺ຫິ ອທ຺ຘາເນ, ສພ຺ພາ ເຫສ຺ສນ຺ຕິ ສມ຺ມຸຂາ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ມວິປາເກນ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ອຸປ຺ປນ຺ນເທວຠວເນ, ຕຸຍ຺ຫໍ ຕາ ປຣິຈາຣິກາ.

‘‘ທິພ຺ພໍ ສຸຂມສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ, ມານຸສຎ຺ຈ ອສງ຺ຂິຍໍ;

ອນຸໂຠນ຺ຕິ ຈິຣໍ ກາລໍ, ສໍສຣິມ຺ຫ ຠວາຠເວ.

‘‘ສຕສຫສ຺ສິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ກມ຺ມມກຣິໍ ຕທາ;

ສຸຂຸມາລາ ມນຸສ຺ເສສຸ, ອໂຖ ເທວປຸເຣສຸ ຈ.

‘‘ຣູປໍ ໂຠຄໍ ຍສໍ ອາຍຸໍ, ອໂຖ ກິຕ຺ຕິສຸຂໍ ປິຍໍ;

ລຠາມິ ສຕຕໍ ສພ຺ພໍ, ສຸກຕໍ ກມ຺ມສມ຺ປທໍ.

‘‘ປຈ຺ຉິເມ ຠເວ ສມ຺ປຕ຺ເຕ, ຊາຕາຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ກຸເລ;

ສຸຂຸມາລຫຕ຺ຖປາທາ, ຣມຓິເຍ ນິເວສເນ.

‘‘ສພ຺ພກາລມ຺ປິ ປຖວີ, ນ ປສ຺ສາມນລງ຺ກຕໍ;

ຈິກ຺ຂລ຺ລຠູມິໍ ອສຸຈິໍ, ນ ປສ຺ສາມິ ກຸທາຈນໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອຸທາເນນ຺ຕີ –

໑໑.

‘‘ສຸມຸຕ຺ຕາ ສາຘຸມຸຕ຺ຕາມ຺ຫິ, ຕີຫິ ຂຸຊ຺ເຊຫິ ມຸຕ຺ຕິຍາ;

ອຸທຸກ຺ຂເລນ ມຸສເລນ, ປຕິນາ ຂຸຊ຺ຊເກນ ຈ;

ມຸຕ຺ຕາມ຺ຫິ ຊາຕິມຣຓາ, ຠວເນຕ຺ຕິ ສມູຫຕາ’’ຕິ. – ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ;

ຕຕ຺ຖ ສຸມຸຕ຺ຕາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ມຸຕ຺ຕາ. ສາຘຸມຸຕ຺ຕາມ຺ຫີຕິ ສາຘຸ ສມ຺ມເທວ ມຸຕ຺ຕາ ອມ຺ຫິ. ກຸໂຕ ປນ ສຸມຸຕ຺ຕາ ສາຘຸມຸຕ຺ຕາຕິ ອາຫ ‘‘ຕີຫິ ຂຸຊ຺ເຊຫິ ມຸຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ, ຕີຫິ ວງ຺ກເກຫິ ປຣິມຸຕ຺ຕິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທານິ ຕານິ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ‘‘ອຸທຸກ຺ຂເລນ ມຸສເລນ, ປຕິນາ ຂຸຊ຺ຊເກນ ຈາ’’ຕິ ອາຫ. ອຸທຸກ຺ຂເລ ຫິ ຘຎ຺ຎໍ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິຍາ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ຕິຍາ ມຸສເລນ ໂກຏ຺ເຏນ຺ຕິຍາ ຈ ປິຏ຺ຐິ ໂອນາເມຕພ຺ພາ ໂຫຕີຕິ ຂຸຊ຺ຊກຣຓເຫຕຸຕາຍ ຕທຸຠຍໍ ‘‘ຂຸຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສາມິໂກ ປນສ຺ສາ ຂຸຊ຺ໂຊ ເອວ. ອິທານິ ຍສ຺ສາ ມຸຕ຺ຕິຍາ ນິທສ຺ສນວເສນ ຕີຫິ ຂຸຊ຺ເຊຫິ ມຸຕ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕເມວ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ‘‘ມຸຕ຺ຕາມ຺ຫິ ຊາຕິມຣຓາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ ‘‘ຠວເນຕ຺ຕິ ສມູຫຕາ’’ຕິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ນ ເກວລມຫໍ ຕີຫິ ຂຸຊ຺ເຊຫິ ເອວ ມຸຕ຺ຕາ, ອຖ ໂຂ ສພ຺ພສ຺ມາ ຊາຕິມຣຓາປິ, ຍສ຺ມາ ສພ຺ພສ຺ສາປິ ຠວສ຺ສ ເນຕ຺ຕິ ນາຍິກາ ຕຓ຺ຫາ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ມຍາ ສມຸຄ຺ຆາຏິຕາຕິ.

ມຸຕ຺ຕາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ຘມ຺ມທິນ຺ນາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ຉນ຺ທຊາຕາ ອວສາຍີຕິ ຘມ຺ມທິນ຺ນາເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ສາ ກິຣ ປທຸມຸຕ຺ຕຣພຸທ຺ຘກາເລ ຫໍສວຕີນຄເຣ ປຣາຘີນວຸຕ຺ຕິກາ ຫຸຕ຺ວາ ຊີວນ຺ຕີ ນິໂຣຘໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕສ຺ສ ອຄ຺ຄສາວກສ຺ສ ປູຊາສກ຺ກາຣປຸພ຺ພກໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ຕີ ຜຸສ຺ສສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ສຕ຺ຖຸ ເວມາຕິກຠາຕິການໍ ກມ຺ມິກສ຺ສ ເຄເຫ ວສມານາ ທານໍ ປຏິຈ຺ຈ ‘‘ເອກໍ ເທຫີ’’ຕິ ສາມິເກນ ວຸຕ຺ເຕ ທ຺ເວ ເທນ຺ຕີ, ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາເລ ກິກິສ຺ສ ກາສິກຣຎ຺ໂຎ ເຄເຫ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຠຄິນີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣາ ຫຸຕ຺ວາ ວີສຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕ຺ວາ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ຕີ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຣາຊຄເຫ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ວິສາຂສ຺ສ ເສຏ຺ຐິໂນ ເຄຫໍ ຄຕາ.

ອເຖກທິວສໍ ວິສາໂຂ ເສຏ຺ຐິ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ອນາຄາມີ ຫຸຕ຺ວາ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຫນ຺ໂຕ ໂສປານມຕ຺ຖເກ ຐິຕາຍ ຘມ຺ມທິນ຺ນາຍ ປສາຣິຕຫຕ຺ຖໍ ອນາລມ຺ພິຕ຺ວາວ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊມາໂນປິ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕວ ຠຸຎ຺ຊິ. ຘມ຺ມທິນ຺ນາ ຕໍ ອຸປຘາເຣຕ຺ວາ, ‘‘ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອຊ຺ຊ ມມ ຫຕ຺ຖໍ ນາລມ຺ພິ, ຠຸຎ຺ຊມາໂນປິ ນ ກິຎ຺ຈິ ກເຖສິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ໂກຈິ ມຍ຺ຫໍ ໂທໂສ’’ຕິ ອາຫ. ວິສາໂຂ ‘‘ຘມ຺ມທິນ຺ເນ, ນ ເຕ ໂທໂສ ອຕ຺ຖິ, ອຫໍ ປນ ອຊ຺ຊ ປຏ຺ຐາຍ ອິຕ຺ຖິສຣີຣໍ ຜຸສິຕຸໍ ອາຫາເຣ ຈ ໂລລຠາວໍ ກາຕຸໍ ອນຣໂຫ, ຕາທິໂສ ມຍາ ຘມ຺ໂມ ປຏິວິທ຺ໂຘ. ຕ຺ວໍ ປນ ສເຈ ອິຈ຺ຉສິ, ອິມສ຺ມິໍເຍວ ເຄເຫ ວສ. ໂນ ເຈ ອິຈ຺ຉສິ, ຍຕ຺ຕເກນ ຘເນນ ເຕ ອຕ຺ໂຖ, ຕຕ຺ຕກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຸລຆຣໍ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ນາຫໍ, ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ຕຍາ ວນ຺ຕວມນໍ ອາຈມິສ຺ສາມິ, ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ເມ ອນຸຊານາຫີ’’ຕິ. ວິສາໂຂ ‘‘ສາຘຸ, ຘມ຺ມທິນ຺ເນ’’ຕິ ຕໍ ສຸວຓ຺ຓສິວິກາຍ ຠິກ຺ຂຸນິອຸປສ຺ສຍໍ ເປເສສິ. ສາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຕິປາຫໍ ຕຕ຺ຖ ວສິຕ຺ວາ ວິເວກວາສໍ ວສິຕຸກາມາ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ອຍ຺ຍາ, ອາກິຓ຺ຓຏ຺ຐາເນ ມຍ຺ຫໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ຣມຕິ, ຄາມກາວາສໍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຕໍ ຄາມກາວາສໍ ນຍິໍສຸ. ສາ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ຕີ ອຕີເຕ ມທ຺ທິຕສງ຺ຂາຣຕາຍ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໓.໙໕-໑໓໐) –

‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ຊິໂນ, ສພ຺ພຘມ຺ມານ ປາຣຄູ;

ອິໂຕ ສຕສຫສ຺ສມ຺ຫິ, ກປ຺ເປ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ນາຍໂກ.

‘‘ຕທາຫໍ ຫໍສວຕິຍໍ, ກຸເລ ອຎ຺ຎຕເຣ ອຫຸໍ;

ປຣກມ຺ມກາຣີ ອາສິໍ, ນິປກາ ສີລສໍວຸຕາ.

‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕຣພຸທ຺ຘສ຺ສ, ສຸຊາໂຕ ອຄ຺ຄສາວໂກ;

ວິຫາຣາ ອຠິນິກ຺ຂມ຺ມ, ປິຓ຺ຑປາຕາຍ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ຆຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ, ຕທາ ອຸທກຫາຣິກາ;

ຕໍ ທິສ຺ວາ ອທທໍ ປູປໍ, ປສນ຺ນາ ເສຫິ ປາຓິຠິ.

‘‘ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ, ນິສິນ຺ໂນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ ໂສ;

ຕໂຕ ເນຕ຺ວານ ຕໍ ເຄຫໍ, ອທາສິໍ ຕສ຺ສ ໂຠຊນໍ.

‘‘ຕໂຕ ເມ ອຍ຺ຍໂກ ຕຸຏ຺ໂຐ, ອກຣີ ສຸຓິສໍ ສກໍ;

ສສ຺ສຸຍາ ສຫ ຄນ຺ຕ຺ວານ, ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອຠິວາທຍິໍ.

‘‘ຕທາ ໂສ ຘມ຺ມກຖິກໍ, ຠິກ຺ຂຸນິໍ ປຣິກິຕ຺ຕຍໍ;

ຐເປສິ ເອຕທຄ຺ຄມ຺ຫິ, ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຸທິຕາ ອຫໍ.

‘‘ນິມນ຺ຕຍິຕ຺ວາ ສຸຄຕໍ, ສສງ຺ຆໍ ໂລກນາຍກໍ;

ມຫາທານໍ ທທິຕ຺ວານ, ຕໍ ຐານມຠິປຕ຺ຖຍິໍ.

‘‘ຕໂຕ ມໍ ສຸຄໂຕ ອາຫ, ຆນນິນ຺ນາທສຸສ຺ສໂຣ;

ມມຸປຏ຺ຐານນິຣເຕ, ສສງ຺ຆປຣິເວສິເກ.

‘‘ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສວເນ ຍຸຕ຺ເຕ, ຄຸຓວທ຺ຘິຕມານເສ;

ຠທ຺ເທ ຠວສ຺ສຸ ມຸທິຕາ, ລຈ຺ຉເສ ປຓິຘີຜລໍ.

‘‘ສຕສຫສ຺ສິໂຕ ກປ຺ເປ, ໂອກ຺ກາກກຸລສມ຺ຠໂວ;

ໂຄຕໂມ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ທາຍາທາ, ໂອຣສາ ຘມ຺ມນິມ຺ມິຕາ;

ຘມ຺ມທິນ຺ນາຕິ ນາເມນ, ເຫສ຺ສຕິ ສຕ຺ຖຸ ສາວິກາ.

‘‘ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຸທິຕາ ຫຸຕ຺ວາ, ຍາວຊີວໍ ມຫາມຸນິໍ;

ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ປຣິຈຣິໍ, ປຈ຺ຈເຍຫິ ວິນາຍກໍ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ເມນ ສຸກເຕນ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຊຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ຕາວຕິໍສມຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ອິມມ຺ຫິ ຠທ຺ທເກ ກປ຺ເປ, ພ຺ຣຫ຺ມພນ຺ຘຸ ມຫາຍໂສ;

ກສ຺ສໂປ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ວທຕໍ ວໂຣ.

‘‘ອຸປຏ຺ຐາໂກ ມເຫສິສ຺ສ, ຕທາ ອາສິ ນຣິສ຺ສໂຣ;

ກາສິຣາຊາ ກິກີ ນາມ, ພາຣາຓສິປຸຣຸຕ຺ຕເມ.

‘‘ຉຏ຺ຐາ ຕສ຺ສາສຫໍ ຘີຕາ, ສຸຘມ຺ມາ ອິຕິ ວິສ຺ສຸຕາ;

ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຊິນຄ຺ຄສ຺ສ, ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ສມໂຣຈຍິໍ.

‘‘ອນຸຊານິ ນ ໂນ ຕາໂຕ, ອຄາເຣວ ຕທາ ມຍໍ;

ວີສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ວິຈຣິມ຺ຫ ອຕນ຺ທິຕາ.

‘‘ໂກມາຣິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ຣາຊກຎ຺ຎາ ສຸເຂຘິຕາ;

ພຸທ຺ໂຘປຏ຺ຐານນິຣຕາ, ມຸທິຕາ ສຕ຺ຕ ຘີຕໂຣ.

‘‘ສມຓີ ສມຓຄຸຕ຺ຕາ ຈ, ຠິກ຺ຂຸນີ ຠິກ຺ຂຸທາຍິກາ;

ຘມ຺ມາ ເຈວ ສຸຘມ຺ມາ ຈ, ສຕ຺ຕມີ ສງ຺ຆທາຍິກາ.

‘‘ເຂມາ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ຈ, ປຏາຈາຣາ ຈ ກຸຓ຺ຑລາ;

ໂຄຕມີ ຈ ອຫຎ຺ເຈວ, ວິສາຂາ ໂຫຕິ ສຕ຺ຕມີ.

‘‘ເຕຫິ ກມ຺ເມຫິ ສຸກເຕຫິ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຊຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ຕາວຕິໍສມຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ປຈ຺ຉິເມ ຈ ຠເວ ທານິ, ຄິຣິພ຺ພຊປຸຣຸຕ຺ຕເມ;

ຊາຕາ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ຜີເຕ, ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘິເນ.

‘‘ຍທາ ຣູປຄຸຓູເປຕາ, ປຐເມ ໂຍພ຺ພເນ ຐິຕາ;

ຕທາ ປຣກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ວສິໍ ສຸຂສມປ຺ປິຕາ.

‘‘ອຸເປຕ຺ວາ ໂລກສຣຓໍ, ສຸຓິຕ຺ວາ ຘມ຺ມເທສນໍ;

ອນາຄາມິຜລໍ ປຕ຺ໂຕ, ສາມິໂກ ເມ ສຸພຸທ຺ຘິມາ.

‘‘ຕທາຫໍ ອນຸຊາເນຕ຺ວາ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ;

ນຈິເຣເນວ ກາເລນ, ອຣຫຕ຺ຕມປາປຸຓິໍ.

‘‘ຕທາ ອຸປາສໂກ ໂສ ມໍ, ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອປຸຈ຺ຉຖ;

ຄມ຺ຠີເຣ ນິປຸເຓ ປຎ຺ເຫ, ເຕ ສພ຺ເພ ພ຺ຍາກຣິໍ ອຫໍ.

‘‘ຊິໂນ ຕສ຺ມິໍ ຄຸເຓ ຕຸຏ຺ໂຐ, ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສິ ມໍ;

ຠິກ຺ຂຸນິໍ ຘມ຺ມກຖິກໍ, ນາຎ຺ຎໍ ປສ຺ສາມິ ເອທິສິໍ.

‘‘ຘມ຺ມທິນ຺ນາ ຍຖາ ຘີຣາ, ເອວໍ ຘາເຣຖ ຠິກ຺ຂໂວ;

ເອວາຫໍ ປຓ຺ຑິຕາ ໂຫມິ, ນາຍເກນານຸກມ຺ປິຕາ.

‘‘ປຣິຈິຓ຺ໂຓ ມຍາ ສຕ຺ຖາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ;

ໂອຫິໂຕ ຄຣຸໂກ ຠາໂຣ, ຠວເນຕ຺ຕິ ສມູຫຕາ.

‘‘ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຊິຕາ, ອຄາຣສ຺ມານຄາຣິຍໍ;

ໂສ ເມ ອຕ຺ໂຖ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ສພ຺ພສໍໂຍຊນກ຺ຂໂຍ.

‘‘ອິທ຺ຘີສຸ ຈ ວສີ ໂຫມິ, ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ;

ປຣຈິຕ຺ຕານິ ຊານາມິ, ສຕ຺ຖຸສາສນກາຣິກາ.

‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຊານາມິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ວິໂສຘິຕໍ;

ເຂເປຕ຺ວາ ອາສເວ ສພ຺ເພ, ວິສຸທ຺ຘາສິໍ ສຸນິມ຺ມລາ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. (ອປ. ເຖຣີ ໒.໓.໙໕-໑໓໐);

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ມນໍ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕໍ, ອິທານິ ອິຘ ວສິຕ຺ວາ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ຣາຊຄຫເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣຎ຺ຈ ວນ຺ທິສ຺ສາມິ, ພຫູ ຈ ເມ ຎາຕກາ ປຸຎ຺ຎານິ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ຣາຊຄຫເມວ ປຈ຺ຈາຄຕາ. ວິສາໂຂ ຕສ຺ສາ ອາຄຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອຘິຄມໍ ວີມໍສນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາທິວເສນ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ຘມ຺ມທິນ຺ນາ ສຸນິສິເຕນ ສຕ຺ເຖນ ກຸມຸທນາເຬ ຉິນ຺ທນ຺ຕີ ວິຍ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ວິສາໂຂ ສພ຺ພໍ ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນນຍໍ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ປຓ຺ຑິຕາ, ວິສາຂ, ຘມ຺ມທິນ຺ນາ ຠິກ຺ຂຸນີ’’ຕິອາທິນາ ຕໍ ປສໍສນ຺ໂຕ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ເທຕ຺ວາ ພ຺ຍາກຕຠາວໍ ປເວເທຕ຺ວາ ຕເມວ ຈູຬເວທລ຺ລສຸຕ຺ຕໍ (ມ. ນິ. ໑.໔໖໐) ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ຘມ຺ມກຖິການໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ຍທາ ປນ ສາ ຕສ຺ມິໍ ຄາມກາວາເສ ວສນ຺ຕີ ເຫຏ຺ຐິມມຄ຺ເຄ ອຘິຄນ຺ຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປສິ, ຕທາ –

໑໒.

‘‘ຉນ຺ທຊາຕາ ອວສາຍີ, ມນສາ ຈ ຜຸຏາ ສິຍາ;

ກາເມສຸ ອປ຺ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ, ອຸທ຺ຘໍໂສຕາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. –

ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ທຊາຕາຕິ ອຄ຺ຄຜລຕ຺ຖໍ ຊາຕຈ຺ຉນ຺ທາ. ອວສາຍີຕິ ອວສາໂຍ ວຸຈ຺ຈຕິ ອວສານໍ ນິຏ຺ຐານໍ, ຕມ຺ປິ ກາເມສຸ ອປ຺ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕຕາຍ ‘‘ອຸທ຺ຘໍໂສຕາ’’ຕິ ວກ຺ຂມານຕ຺ຕາ ສມຓກິຈ຺ຈສ຺ສ ນິຏ຺ຐານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ, ນ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ, ຕສ຺ມາ ປທທ຺ວເຍນາປິ ອປ຺ປຕ຺ຕມານສາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ໂຍຄກ຺ເຂມໍ ປຕ຺ຖຍມານາຕິ ອຍມຕ຺ໂຖ ວຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ມນສາ ຈ ຜຸຏາ ສິຍາຕິ ເຫຏ຺ຐິເມຫິ ຕີຫິ ມຄ຺ຄຈິຕ຺ເຕຫິ ນິພ຺ພານໍ ຜຸຏາ ຜຸສິຕາ ຠເວຍ຺ຍ. ກາເມສຸ ອປ຺ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາຕິ ອນາຄາມິມຄ຺ຄວເສນ ກາເມສຸ ນ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ. ອຸທ຺ຘໍໂສຕາຕິ ອຸທ຺ຘເມວ ມຄ຺ຄໂສໂຕ ສໍສາຣໂສໂຕ ຈ ເອຕິສ຺ສາຕິ ອຸທ຺ຘໍໂສຕາ. ອນາຄາມິໂນ ຫິ ຍຖາ ອຄ຺ຄມຄ຺ໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ອຎ຺ໂຎ, ເອວໍ ອວິຫາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຍາວ ອກນິຏ຺ຐາ ອຸທ຺ຘເມວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິ ໂຫຕີຕິ.

ຘມ຺ມທິນ຺ນາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓. ວິສາຂາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ກໂຣຖ ພຸທ຺ຘສາສນນ຺ຕິ ວິສາຂາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ຕສ຺ສາ ວຕ຺ຖຸ ຘີຣາເຖຣິຍາວຕ຺ຖຸສທິສເມວ. ສາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ວິມຸຕ຺ຕິສຸເຂນ ວີຕິນາເມນ຺ຕີ –

໑໓.

‘‘ກໂຣຖ ພຸທ຺ຘສາສນໍ, ຍໍ ກຕ຺ວາ ນານຸຕປ຺ປຕິ;

ຂິປ຺ປໍ ປາທານິ ໂຘວິຕ຺ວາ, ເອກມນ຺ເຕ ນິສີທຖາ’’ຕິ. –

ອິມາຍ ຄາຖາຍ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກາສິ.

ຕຕ຺ຖ ກໂຣຖ ພຸທ຺ຘສາສນນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘສາສນໍ ໂອວາທອນຸສິຏ຺ຐິໍ ກໂຣຖ, ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ປຏິປຊ຺ຊຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໍ ກຕ຺ວາ ນານຸຕປ຺ປຕີຕິ ອນຸສິຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ກຣຓເຫຕຸ ນ ອນຸຕປ຺ປຕິ ຕກ຺ກຣສ຺ສ ສມ຺ມເທວ ອຘິປ຺ປາຍານໍ ສມິຊ຺ຌນໂຕ. ຂິປ຺ປໍ ປາທານິ ໂຘວິຕ຺ວາ, ເອກມນ຺ເຕ ນິສີທຖາຕິ ອິທໍ ຍສ຺ມາ ສຍໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕາ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍານໍ ວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ທິວາຏ຺ຐາເນ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ຣໂຫ ນິສິນ຺ນາ ສທຕ຺ຖໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປສິ, ຕສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎປິ ນິໂຍເຊນ຺ຕີ ອໂວຈ.

ວິສາຂາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໔. ສຸມນາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ຘາຕຸໂຍ ທຸກ຺ຂໂຕ ທິສ຺ວາຕິ ສຸມນາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ຕສ຺ສາ ວຕ຺ຖຸ ຕິສ຺ສາເຖຣິຍາ ວຕ຺ຖຸສທິສໍ. ອິມິສ຺ສາປິ ຫິ ສຕ຺ຖາ ໂອຠາສໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ນິສິນ຺ໂນ ວິຍ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ –

໑໔.

‘‘ຘາຕຸໂຍ ທຸກ຺ຂໂຕ ທິສ຺ວາ, ມາ ຊາຕິໍ ປຸນຣາຄມິ;

ຠເວ ຉນ຺ທໍ ວິຣາເຊຕ຺ວາ, ອຸປສນ຺ຕາ ຈຣິສ຺ສສີ’’ຕິ. –

ອິມໍ ຄາຖມາຫ. ສາ ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ.

ຕຕ຺ຖ ຘາຕຸໂຍ ທຸກ຺ຂໂຕ ທິສ຺ວາຕິ ສສນ຺ຕຕິປຣິຍາປນ຺ນາ ຈກ຺ຂາທິຘາຕຸໂຍ ອິຕຣາປິ ຈ ອຸທຍພ຺ພຍປຏິປີຬນາທິນາ ‘‘ທຸກ຺ຂາ’’ຕິ ຎາຓຈກ຺ຂຸນາ ທິສ຺ວາ. ມາ ຊາຕິໍ ປຸນຣາຄມີຕິ ປຸນ ຊາຕິໍ ອາຍຕິໍ ປຸນພ຺ຠວໍ ມາ ອຸປຄຈ຺ຉິ. ຠເວ ຉນ຺ທໍ ວິຣາເຊຕ຺ວາຕິ ກາມຠວາທິເກ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ຠເວ ຕຓ຺ຫາຉນ຺ທໍ ວິຣາຄສງ຺ຂາເຕນ ມຄ຺ເຄນ ປຊຫິຕ຺ວາ. ອຸປສນ຺ຕາ ຈຣິສ຺ສສີຕິ ສພ຺ພໂສ ປຫີນກິເລສຕາຍ ນິພ຺ພຸຕາ ວິຫຣິສ຺ສສິ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ຘາຕຸໂຍ ທຸກ຺ຂໂຕ ທິສ຺ວາ’’ຕິ ອິມິນາ ທຸກ຺ຂານຸປສ຺ສນາມຸເຂນ ວິປສ຺ສນາ ທສ຺ສິຕາ. ‘‘ຠເວ ຉນ຺ທໍ ວິຣາເຊຕ຺ວາ’’ຕິ ອິມິນາ ມຄ຺ໂຄ, ‘‘ອຸປສນ຺ຕາ ຈຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ອິມິນາ ສອຸປາທິເສສາ ນິພ຺ພານຘາຕຸ, ‘‘ມາ ຊາຕິໍ ປຸນຣາຄມີ’’ຕິ ອິມິນາ ອນຸປາທິເສສາ ນິພ຺ພານຘາຕຸ ທສ຺ສິຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ສຸມນາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໕. ອຸຕ຺ຕຣາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ກາເຍນ ສໍວຸຕາ ອາສິນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ຕສ຺ສາປິ ວຕ຺ຖຸ ຕິສ຺ສາເຖຣິຍາ ວຕ຺ຖຸສທິສໍ. ສາປິ ຫິ ສກ຺ຍກຸລປ຺ປສຸຕາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອໂຣຘຠູຕາ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມິຍາ ສທ຺ຘິໍ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ໂອຠາສຄາຖາຍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ປນ –

໑໕.

‘‘ກາເຍນ ສໍວຸຕາ ອາສິໍ, ວາຈາຍ ອຸທ ເຈຕສາ;

ສມູລໍ ຕຓ຺ຫມພ຺ພຸຍ຺ຫ, ສີຕິຠູຕາມ຺ຫິ ນິພ຺ພຸຕາ’’ຕິ. –

ອຸທານວເສນ ຕເມວ ຄາຖໍ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ກາເຍນ ສໍວຸຕາ ອາສິນ຺ຕິ ກາຍິເກນ ສໍວເຣນ ສໍວຸຕາ ອໂຫສິໍ. ວາຈາຍາຕິ ວາຈສິເກນ ສໍວເຣນ ສໍວຸຕາ ອາສິນ຺ຕິ ໂຍຊນາ, ປທທ຺ວເຍນາປິ ສີລສໍວຣມາຫ. ອຸທາຕິ ອຖ. ເຈຕສາຕິ ສມາຘິຈິຕ຺ເຕນ, ເອເຕນ ວິປສ຺ສນາຠາວນມາຫ. ສມູລໍ ຕຓ຺ຫມພ຺ພຸຍ຺ຫາຕິ ສານຸສຍໍ, ສຫ ວາ ອວິຊ຺ຊາຍ ຕຓ຺ຫໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ. ອວິຊ຺ຊາຍ ຫິ ປຏິຈ຺ຉາທິຕາທີນເວ ຠວຕ຺ຕເຍ ຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ກາເຍນ ສໍວຸຕາຕິ ສມ຺ມາກມ຺ມນ຺ເຕນ ສພ຺ພໂສ ມິຈ຺ຉາກມ຺ມນ຺ຕສ຺ສ ປຫານາ ມຄ຺ຄສໍວເຣເນວ ກາເຍນ ສໍວຸຕາ ອາສິໍ. ວາຈາຍາຕິ ສມ຺ມາວາຈາຍ ສພ຺ພໂສ ມິຈ຺ຉາວາຈາຍ ປຫານາ ມຄ຺ຄສໍວເຣເນວ ວາຈາຍ ສໍວຸຕາ ອາສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຈຕສາຕິ ສມາຘິນາ. ເຈໂຕສີເສນ ເຫຕ຺ຖ ສມ຺ມາສມາຘິ ວຸຕ຺ໂຕ, ສມ຺ມາສມາຘິຄ຺ຄຫເຓເນວ ມຄ຺ຄລກ຺ຂເຓນ ເອກລກ຺ຂຓາ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິອາທໂຍ ມຄ຺ຄຘມ຺ມາ ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕີຕິ, ມຄ຺ຄສໍວເຣນ ອຠິຊ຺ຌາທິກສ຺ສ ອສໍວຣສ຺ສ ອນວເສສໂຕ ປຫານໍ ທສ຺ສິຕໍ ໂຫຕິ. ເຕເນວາຫ ‘‘ສມູລໍ ຕຓ຺ຫມພ຺ພຸຍ຺ຫາ’’ຕິ. ສີຕິຠູຕາມ຺ຫິ ນິພ຺ພຸຕາຕິ ສພ຺ພໂສ ກິເລສປຣິຬາຫາຠາເວນ ສີຕິຠາວປ຺ປຕ຺ຕາ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ນິພ຺ພຸຕາ ອມ຺ຫີຕິ.

ອຸຕ຺ຕຣາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໖. ວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິຕສຸມນາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ສຸຂໍ ຕ຺ວໍ ວຸຑ຺ຒິເກ ເສຫີຕິ ສຸມນາຍ ວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິຕາຍ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ກຸສລໍ ອຸປຈິນິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ມຫາໂກສລຣຎ຺ໂຎ ຠຄິນີ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສາ ສຕ຺ຖາຣາ ຣຎ຺ໂຎ ປເສນທິສ຺ສ ໂກສລສ຺ສ ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂຂ ເມ, ມຫາຣາຊ, ທຫຣາຕິ ນ ອຸຎ຺ຎາຕພ຺ພາ’’ຕິອາທິນາ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໑໒) ເທສິຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ລທ຺ຘປ຺ປສາທາ ສຣເຓສຸ ຈ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປພ຺ພຊິຕຸກາມາປິ ‘‘ອຍ຺ຍິກໍ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຣກາລໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ອຍ຺ຍິກາຍ ກາລງ຺ກຕາຍ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ມຫຄ຺ຆານິ ອຕ຺ຖຣຓປາວຸຣຓານິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສງ຺ຆສ຺ສ ທາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສາ ຎາຓປຣິປາກໍ ທິສ຺ວາ –

໑໖.

‘‘ສຸຂໍ ຕ຺ວໍ ວຸຑ຺ຒິເກ ເສຫິ, ກຕ຺ວາ ໂຈເຬນ ປາຣຸຕາ;

ອຸປສນ຺ໂຕ ຫິ ເຕ ຣາໂຄ, ສີຕິຠູຕາສິ ນິພ຺ພຸຕາ’’ຕິ. –

ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ. ສາ ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຸທານວເສນ ຕເມວ ຄາຖໍ ອຠາສິ. ອິທເມວ ຈສ຺ສາ ອຎ຺ຎາພ຺ຍາກຣຓໍ ອໂຫສິ, ສາ ຕາວເທວ ປພ຺ພຊິ. ຄາຖາຍ ປນ ວຸຑ຺ຒິເກຕິ ວຸຑ຺ເຒ, ວໂຍວຸຑ຺ເຒຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍໍ ປນ ສີລາທິຄຸເຓຫິປິ ວຸຑ຺ຒາ, ເຖຣິຍາ ວຸຕ຺ຕຄາຖາຍ ຈຕຸຕ຺ຖປາເທ ສີຕິຠູຕາສິ ນິພ຺ພຸຕາຕິ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິຕສຸມນາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໗. ຘມ຺ມາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຈຣິຕ຺ວານາຕິ ຘມ຺ມາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນິຕ຺ວາ ສມ຺ຠຕປຸຎ຺ຎສມ຺ຠາຣາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກຸລຆເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ປຕິຣູປສ຺ສ ສາມິກສ຺ສ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາສເນ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ຘາ ປພ຺ພຊິຕຸກາມາ ຫຸຕ຺ວາ ສາມິເກນ ອນນຸຎ຺ຎາຕາ ປຈ຺ຉາ ສາມິເກ ກາລງ຺ກເຕ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ ເອກທິວສໍ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ປຣິປຕິຕ຺ວາ ຕເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ –

໑໗.

‘‘ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຈຣິຕ຺ວານ, ທຓ຺ຑໂມລຸພ຺ຠ ທຸພ຺ພລາ;

ເວຘມາເນຫິ ຄຕ຺ເຕຫິ, ຕຕ຺ເຖວ ນິປຕິໍ ຉມາ;

ທິສ຺ວາ ອາທີນວໍ ກາເຍ, ອຖ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິ ເມ’’ຕິ. –

ອຸທານວເສນ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຈຣິຕ຺ວານ, ທຓ຺ຑໂມລຸພ຺ຠາຕິ ປິຓ຺ຑປາຕຕ຺ຖາຍ ຍຏ຺ຐິໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ເຠນ ນຄເຣ ວິຈຣິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຍ ອາຫິຓ຺ຑິຕ຺ວາ. ຉມາຕິ ຉມາຍໍ ຠູມິຍໍ, ປາທານໍ ອວເສນ ຠູມິຍໍ ນິປຕິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທິສ຺ວາ ອາທີນວໍ ກາເຍຕິ ອສຸຠານິຈ຺ຈທຸກ຺ຂານຕ຺ຕຕາທີຫິ ນານປ຺ປກາເຣຫິ ສຣີເຣ ໂທສໍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ທິສ຺ວາ. ອຖ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິ ເມຕິ ອາທີນວານຸປສ຺ສນາຍ ປຣໂຕ ປວຕ຺ເຕຫິ ນິພ຺ພິທານຸປສ຺ສນາທີຫິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ມມ ຈິຕ຺ຕໍ ກິເລເສຫິ ວິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ປຸນ ມຄ຺ຄຜເລຫິ ຍຖາກ຺ກມໍ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ເຈວ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິວເສນ ຈ ສພ຺ພໂສ ວິມຸຈ຺ຈິ ວິມຸຕ຺ຕໍ, ນ ທານິສ຺ສາ ວິໂມເຈຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖີຕິ. ອິທເມວ ຈສ຺ສາ ອຎ຺ຎາພ຺ຍາກຣຓໍ ອໂຫສີຕິ.

ຘມ຺ມາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໘. ສງ຺ຆາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ຫິຕ຺ວາ ຆເຣ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາຕິ ສງ຺ຆາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ຕສ຺ສາ ວຕ຺ຖຸ ຘີຣາເຖຣິຍາ ວຕ຺ຖຸສທິສໍ. ຄາຖາ ປນ –

໑໘.

‘‘ຫິຕ຺ວາ ຆເຣ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ, ຫິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ປສຸໍ ປິຍໍ;

ຫິຕ຺ວາ ຣາຄຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ, ອວິຊ຺ຊຎ຺ຈ ວິຣາຊິຍ;

ສມູລໍ ຕຓ຺ຫມພ຺ພຸຍ຺ຫ, ອຸປສນ຺ຕາມ຺ຫິ ນິພ຺ພຸຕາ’’ຕິ. – ຄາຖໍ ອຠາສິ;

ຕຕ຺ຖ ຫິຕ຺ວາຕິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ. ຆເຣຕິ ເຄຫໍ. ຆຣສທ຺ໂທ ຫິ ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ອຠິເຘຍ຺ເຍ ກທາຈິ ພຫູສຸ ພີຊໍ ວິຍ ຣູຬ຺ຫິວເສນ ໂວຫຣີຍຕິ. ຫິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ປສຸໍ ປິຍນ຺ຕິ ປິຍາຍິຕພ຺ເພ ປຸຕ຺ເຕ ເຈວ ໂຄມຫິໍສາທິເກ ປສູ ຈ ຕປ຺ປຏິພທ຺ຘຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫາເນນ ປຫາຍ. ຫິຕ຺ວາ ຣາຄຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈາຕິ ຣຊ຺ຊນສຠາວໍ ຣາຄໍ, ທຸສ຺ສນສຠາວໍ ໂທສຎ຺ຈ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ. ອວິຊ຺ຊຎ຺ຈ ວິຣາຊິຍາຕິ ສພ຺ພາກຸສເລສຸ ປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ໂມຫຎ຺ຈ ວິຣາເຊຕ຺ວາ ມຄ຺ເຄນ ສມຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ອິຈ຺ເຈວ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ສງ຺ຆາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເອກກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ທຸກນິປາໂຕ

໑. ອຠິຣູປນນ຺ທາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ທຸກນິປາເຕ ອາຕຸຣໍ ອສຸຈິໍ ປູຕິນ຺ຕິອາທິກາ ອຠິຣູປນນ຺ທາຍ ສິກ຺ຂມານາຍ ຄາຖາ. ອຍໍ ກິຣ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ພນ຺ຘຸມຕີນຄເຣ ຄຫປຕິມຫາສາລສ຺ສ ຘີຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ຈ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ສຕ຺ຖຣິ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຘາຕຸເຈຕິຍໍ ຣຕນປຏິມຓ຺ຑິເຕນ ສຸວຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ເຕນ ປູຊໍ ກຕ຺ວາ, ກາລງ຺ກຕ຺ວາ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອປຣາປຣໍ ສຸຄຕີສຸເຍວ ສໍສຣນ຺ຕີ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ກປິລວຕ຺ຖຸນຄເຣ ເຂມກສ຺ສ ສກ຺ກສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ນນ຺ທາຕິສ຺ສາ ນາມໍ ອໂຫສິ. ສາ ອຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ອຕິວິຍ ຣູປໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຠິຣູປາ ທສ຺ສນີຍາ ປາສາທິກາ ອຠິຣູປນນ຺ທາຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ຕສ຺ສາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາຍ ວາເຣຍ຺ຍທິວເສເຍວ ວຣຠູໂຕ ສກ຺ຍກຸມາໂຣ ກາລມກາສິ. ອຖ ນໍ ມາຕາປິຕໂຣ ອກາມໍ ປພ຺ພາເຊສຸໍ.

ສາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາປິ ຣູປໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນມທາ ‘‘ສຕ຺ຖາ ຣູປໍ ວິວຓ຺ເຓຕິ ຄຣຫຕິ ອເນກປຣິຍາເຍນ ຣູເປ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສຕີ’’ຕິ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ຠຄວາ ຕສ຺ສາ ຎາຓປຣິປາກໍ ຎຕ຺ວາ ມຫາປຊາປຕິໍ ອາຓາເປສິ ‘‘ສພ຺ພາປິ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ປຏິປາຏິຍາ ໂອວາທໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’’ຕິ. ສາ ອຕ຺ຕໂນ ວາເຣ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎໍ ເປເສສິ. ຠຄວາ ‘‘ວາເຣ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ອຕ຺ຕນາວ ອາຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ນ ອຎ຺ຎາ ເປເສຕພ຺ພາ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ສຕ຺ຖຸ ອາຓໍ ລງ຺ຆິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ຠຄວາ ອິທ຺ຘິຍາ ເອກໍ ອຠິຣູປໍ ອິຕ຺ຖິຣູປໍ ມາເປຕ຺ວາ ປຸນ ຊຣາຊິຓ຺ຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສໍເວຄໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ –

໑໙.

‘‘ອາຕຸຣໍ ອສຸຈິໍ ປູຕິໍ, ປສ຺ສ ນນ຺ເທ ສມຸສ຺ສຍໍ;

ອສຸຠາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຫິ, ເອກຄ຺ຄໍ ສຸສມາຫິຕໍ.

໒໐.

‘‘ອນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຠາເວຫິ, ມານານຸສຍມຸຊ຺ຊຫ;

ຕໂຕ ມານາຠິສມຍາ, ອຸປສນ຺ຕາ ຈຣິສ຺ສສີ’’ຕິ. –

ອິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ. ຕາສໍ ອຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນໂຍ ເອວ. ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ອຠິຣູປນນ຺ທາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ –

‘‘ນຄເຣ ພນ຺ຘຸມຕິຍາ, ພນ຺ຘຸມາ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ;

ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອຫຸໍ ຠຣິຍາ, ເອກຊ຺ຌໍ ຈາຣຍາມຫໍ.

‘‘ຣໂຫຄຕາ ນິສີທິຕ຺ວາ, ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສຫໍ ຕທາ;

ອາທາຍ ຄມນີຍຎ຺ຫິ, ກຸສລໍ ນຕ຺ຖິ ເມ ກຕໍ.

‘‘ມຫາຠິຕາປໍ ກຏຸກໍ, ໂຆຣຣູປໍ ສຸທາຣຸຓໍ;

ນິຣຍໍ ນູນ ຄຈ຺ຉາມິ, ເອຕ຺ຖ ເມ ນຕ຺ຖິ ສໍສໂຍ.

‘‘ເອວາຫໍ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ວານ, ປຫໍເສຕ຺ວານ ມານສໍ;

ຣາຊານໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວານ, ອິທໍ ວຈນມພ຺ຣວິໍ.

‘‘ອິຕ຺ຖີ ນາມ ມຍໍ ເທວ, ປຸຣິສານຸຄຕາ ສທາ;

ເອກໍ ເມ ສມຓໍ ເທຫິ, ໂຠຊຍິສ຺ສາມິ ຂຕ຺ຕິຍ.

‘‘ອທາສິ ເມ ມຫາຣາຊາ, ສມຓໍ ຠາວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ;

ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ປຣມນ຺ເນນ ປູຣຍິໍ.

‘‘ປູຣຍິຕ຺ວາ ປຣມນ຺ນໍ, ສຫສ຺ສຄ຺ຆນເກນຫໍ;

ວຕ຺ຖຍຸເຄນ ຉາເທຕ຺ວາ, ອທາສິໍ ຕຸຏ຺ຐມານສາ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ເມນ ສຸກເຕນ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຊຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ຕາວຕິໍສມຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ສຫສ຺ສໍ ເທວຣາຊູນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍິໍ;

ສຫສ຺ສໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍິໍ.

‘‘ປເທສຣຊ຺ຊໍ ວິປຸລໍ, ຄຓນາໂຕ ອສງ຺ຂິຍໍ;

ນານາວິຘໍ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ, ຕສ຺ສ ກມ຺ມຜລາ ຕໂຕ.

‘‘ອຸປ຺ປລສ຺ເສວ ເມ ວຓ຺ຓາ, ອຠິຣູປາ ສຸທສ຺ສນາ;

ອິຕ຺ຖີ ສພ຺ພງ຺ຄສມ຺ປນ຺ນາ, ອຠິຊາຕາ ຊຸຕິນ຺ຘຣາ.

‘‘ປຈ຺ຉິເມ ຠວສມ຺ປຕ຺ເຕ, ອຊາຍິໍ ສາກິເຍ ກຸເລ;

ນາຣີສຫສ຺ສປາໂມກ຺ຂາ, ສຸທ຺ໂຘທນສຸຕສ຺ສຫໍ.

‘‘ນິພ຺ພິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຄາເຣຫໍ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ;

ສຕ຺ຕມິໍ ຣຕ຺ຕິໍ ສມ຺ປຕ຺ວາ, ຈຕຸສຈ຺ຈໍ ອປາປຸຓິໍ.

‘‘ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕຎ຺ຈ, ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ເສນາສນໍ;

ປຣິເມຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ປິຓ຺ຑປາຕສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ຍໍ ມຍ຺ຫໍ ປຸຣິມໍ ກມ຺ມໍ, ກຸສລໍ ຊນິຕໍ ມຸນິ;

ຕຸຍ຺ຫຕ຺ຖາຍ ມຫາວີຣ, ປຣິຈິຓ຺ຓໍ ພຫຸໍ ມຍາ.

‘‘ເອກຕິໍເສ ອິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ທານມທທິໍ ຕທາ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ປິຓ຺ຑປາຕສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ທຸເວ ຄຕີ ປຊານາມິ, ເທວຕ຺ຕໍ ອຖ ມານຸສໍ;

ອຎ຺ຎໍ ຄຕິໍ ນ ຊານາມິ, ປິຓ຺ຑປາຕສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ອຸຈ຺ເຈ ກຸເລ ປຊານາມິ, ຕໂຍ ສາເລ ມຫາຘເນ;

ອຎ຺ຎໍ ກຸລໍ ນ ຊານາມິ, ປິຓ຺ຑປາຕສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ຠວາຠເວ ສໍສຣິຕ຺ວາ, ສຸກ຺ກມູເລນ ໂຈທິຕາ;

ອມນາປໍ ນ ປສ຺ສາມິ, ໂສມນສ຺ສກຕໍ ຜລໍ.

‘‘ອິທ຺ຘີສຸ ຈ ວສີ ໂຫມິ, ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ;

ເຈໂຕປຣິຍຎາຓສ຺ສ, ວສີ ໂຫມິ ມຫາມຸເນ.

‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຊານາມິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ວິໂສຘິຕໍ;

ສພ຺ພາສວປຣິກ຺ຂີຓາ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ.

‘‘ອຕ຺ຖຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕີສຸ, ປຏິຠາເນ ຕເຖວ ຈ;

ຎາຓໍ ມມ ມຫາວີຣ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຕວ ສນ຺ຕິເກ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ປນ ສາ ສຍມ຺ປິ ອຸທານວເສນ ຕາເຍວ ຄາຖາ ອຠາສິ, ອິທເມວ ຈສ຺ສາ ອຎ຺ຎາພ຺ຍາກຣຓໍ ອໂຫສີຕິ.

ອຠິຣູປນນ຺ທາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ເຊນ຺ຕາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ເຍ ອິເມ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາຕິອາທິກາ ເຊນ຺ຕາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ຕສ຺ສາ ອຕີຕໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ວຕ຺ຖຸ ອຠິຣູປນນ຺ທາວຕ຺ຖຸສທິສໍ. ອຍໍ ປນ ເວສາລິຍໍ ລິຈ຺ຉວິຣາຊກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕີຕິ ອຍເມວ ວິເສໂສ. ສຕ຺ຖາຣາ ເທສິຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕໍ ວິເສສໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປີຕິວເສນ –

໒໑.

‘‘ເຍ ອິເມ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ມຄ຺ຄາ ນິພ຺ພານປຕ຺ຕິຍາ;

ຠາວິຕາ ເຕ ມຍາ ສພ຺ເພ, ຍຖາ ພຸທ຺ເຘນ ເທສິຕາ.

໒໒.

‘‘ທິຏ຺ໂຐ ຫິ ເມ ໂສ ຠຄວາ, ອນ຺ຕິໂມຍໍ ສມຸສ຺ສໂຍ;

ວິກ຺ຂີໂຓ ຊາຕິສໍສາໂຣ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’ຕິ. –

ອິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ເຍ ອິເມ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາຕິ ເຍ ອິເມ ສຕິຘມ຺ມວິຈຍວີຣິຍປີຕິປສ຺ສທ຺ຘິສມາຘິອຸເປກ຺ຂາສງ຺ຂາຕາ ໂພຘິຍາ ຍຖາວຸຕ຺ຕາຍ ຘມ຺ມສາມຄ຺ຄິຍາ, ໂພຘິສ຺ສ ວາ ພຸຊ຺ຌນກສ຺ສ ຕໍສມງ຺ຄິໂນ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອງ຺ຄຠູຕຕ຺ຕາ ‘‘ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມາ ສຕ຺ຕ ຘມ຺ມາ. ມຄ຺ຄາ ນິພ຺ພານປຕ຺ຕິຍາຕິ ນິພ຺ພານາຘິຄມສ຺ສ ອຸປາຍຠູຕາ. ຠາວິຕາ ເຕ ມຍາ ສພ຺ເພ, ຍຖາ ພຸທ຺ເຘນ ເທສິຕາຕິ ເຕ ສຕ຺ຕຕິໍສ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມາ ສພ຺ເພປິ ມຍາ ຍຖາ ພຸທ຺ເຘນ ຠຄວຕາ ເທສິຕາ, ຕຖາ ມຍາ ອຸປ຺ປາທິຕາ ຈ ວຑ຺ຒິຕາ ຈ.

ທິຏ຺ໂຐ ຫິ ເມ ໂສ ຠຄວາຕິ ຫິ-ສທ຺ໂທ ເຫຕຸອຕ຺ໂຖ. ຍສ຺ມາ ໂສ ຠຄວາ ຘມ຺ມກາໂຍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕອຣິຍຘມ຺ມທສ຺ສເນນ ທິຏ຺ໂຐ, ຕສ຺ມາ ອນ຺ຕິໂມຍໍ ສມຸສ຺ສໂຍຕິ ໂຍຊນາ. ອຣິຍຘມ຺ມທສ຺ສເນນ ຫິ ພຸທ຺ຘາ ຠຄວນ຺ໂຕ ອຎ຺ເຎ ຈ ອຣິຍາ ທິຏ຺ຐາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ນ ຣູປກາຍທສ຺ສນມຕ຺ເຕນ. ຍຖາຫ – ‘‘ໂຍ ໂຂ, ວກ຺ກລິ, ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ມໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໓.໘໗) ຈ ‘‘ສຸຕວາ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວໂກ ອຣິຍານໍ ທສ຺ສາວີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໐; ສໍ. ນິ. ໓.໑) ຈ ອາທິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເຊນ຺ຕາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ສຸມງ຺ຄລມາຕຸເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ສຸມຸຕ຺ຕິກາຕິອາທິກາ ສຸມງ຺ຄລມາຕາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ກຸສລໍ ອຸປຈິນິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ທລິທ຺ທກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ນຬກາຣສ຺ສ ທິນ຺ນາ ປຐມຄພ຺ເຠເຍວ ປຈ຺ຉິມຠວິກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ລຠິ. ຕສ຺ສ ສຸມງ຺ຄໂລຕິ ນາມໍ ອໂຫສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສາ ສຸມງ຺ຄລມາຕາຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ຍສ຺ມາ ປນສ຺ສາ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ນ ປາກຏໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຎ຺ຎຕຣາ ເຖຣີ ຠິກ຺ຂຸນີ ອປຎ຺ຎາຕາ’’ຕິ ປາຬິຍໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສປິສ຺ສາ ປຸຕ຺ໂຕ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ສຸມງ຺ຄລຕ຺ເຖໂຣຕິ ປາກໂຏ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ມາຕາ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ ເອກທິວສໍ ຄິຫິກາເລ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘທຸກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ສໍເວຄຊາຕາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຸທາເນນ຺ຕີ –

໒໓.

‘‘ສຸມຸຕ຺ຕິກາ ສຸມຸຕ຺ຕິກາ, ສາຘຸມຸຕ຺ຕິກາມ຺ຫິ ມຸສລສ຺ສ;

ອຫິຣິໂກ ເມ ຉຕ຺ຕກໍ ວາປິ, ອຸກ຺ຂລິກາ ເມ ເທຑ຺ຑຸຠໍ ວາຕິ.

໒໔.

‘‘ຣາຄຎ຺ຈ ອຫໍ ໂທສຎ຺ຈ, ຈິຈ຺ຈິຏິ ຈິຈ຺ຈິຏີຕິ ວິຫນາມິ;

ສາ ຣຸກ຺ຂມູລມຸປຄມ຺ມ, ‘ອໂຫ ສຸຂ’ນ຺ຕິ ສຸຂໂຕ ຌາຍາມີ’’ຕິ. –

ອິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸມຸຕ຺ຕິກາຕິ ສຸມຸຕ຺ຕາ. ກ-ກາໂຣ ປທປູຣຓມຕ຺ຕໍ, ສຸຏ຺ຐຸ ມຸຕ຺ຕາ ວຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາ ສາສເນ ອຕ຺ຕນາ ປຏິລທ຺ຘສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ປສາທວເສນ, ຕສ຺ສາ ວາ ປສໍສາວເສນ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສຸມຸຕ຺ຕິກາ ສຸມຸຕ຺ຕິກາ’’ຕິ. ຍໍ ປນ ຄິຫິກາເລ ວິເສສໂຕ ຊິຄຸຈ຺ຉຕິ, ຕໂຕ ວິມຸຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ‘‘ສາຘຸມຸຕ຺ຕິກາມ຺ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສາຘຸມຸຕ຺ຕິກາມ຺ຫີຕິ ສມ຺ມເທວ ມຸຕ຺ຕາ ວຕ ອມ຺ຫິ. ມຸສລສ຺ສາຕິ ມຸສລໂຕ. ອຍໍ ກິຣ ທລິທ຺ທຠາເວນ ຄິຫິກາເລ ສຍເມວ ມຸສລກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ອຫິຣິໂກ ເມຕິ ມມ ສາມິໂກ ອຫິຣິໂກ ນິລ຺ລຊ຺ໂຊ, ໂສ ມມ ນ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ ວຈນເສໂສ. ປກຕິຍາວ ກາເມສຸ ວິຣຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຕາຍ ກາມາຘິມຸຕ຺ຕານໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕີ ວທຕິ. ຉຕ຺ຕກໍ ວາປີຕິ ຊີວິຕເຫຕຸເກນ ກຣີຍມານໍ ຉຕ຺ຕກມ຺ປິ ເມ ນ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວາ-ສທ຺ໂທ ອວຸຕ຺ຕສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ໂຖ, ເຕນ ເປຬາຈງ຺ໂກຏກາທິໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເວຬຸທຓ຺ຑາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ທິວເສ ທິວເສ ຉຕ຺ຕາທີນໍ ກຣຓວເສນ ທຸກ຺ຂຊີວິຕໍ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕີ ວທຕິ. ‘‘ອຫິຕໂກ ເມ ວາໂຕ ວາຕີ’’ຕິ ເກຈິ ວຕ຺ວາ ອຫິຕໂກ ຊຣາວໂຫ ຄິຫິກາເລ ມມ ສຣີເຣ ວາໂຕ ວາຍຕີຕິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ. ອປເຣ ປນ ‘‘ອຫິຕໂກ ປເຣສໍ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘຕໂຣ ຈ ມມ ສຣີຣໂຕ ວາໂຕ ວາຍຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ. ອຸກ຺ຂລິກາ ເມ ເທຑ຺ຑຸຠໍ ວາຕີຕິ ເມ ມມ ຠຕ຺ຕປຈນຠາຊນໍ ຈິຣປາຣິວາສິກຠາເວນ ອປຣິສຸທ຺ຘຕາຍ ອຸທກສປ຺ປຄນ຺ຘໍ ວາຍຕິ, ຕໂຕ ອຫໍ ສາຘຸມຸຕ຺ຕິກາມ຺ຫີຕິ ໂຍຊນາ.

ຣາຄຎ຺ຈ ອຫໍ ໂທສຎ຺ຈ, ຈິຈ຺ຈິຏິ ຈິຈ຺ຈິຏີຕິ ວິຫນາມີຕິ ອຫໍ ກິເລສເຊຏ຺ຐກໍ ຣາຄຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ຈິຈ຺ຈິຏິ ຈິຈ຺ຈິຏີຕິ ອິມິນາ ສທ຺ເທນ ສທ຺ຘິໍ ວິຫນາມິ ວິນາເສມິ, ປຊຫາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາ ກິຣ ອຕ຺ຕໂນ ສາມິກໍ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕີ ເຕນ ທິວເສ ທິວເສ ຜາລິຍມານານໍ ສຸກ຺ຂານໍ ເວຬຸທຓ຺ຑາທີນໍ ສທ຺ທໍ ຄຣຫນ຺ຕີ ຕສ຺ສ ປຫານໍ ຣາຄໂທສປຫາເນນ ສມໍ ກຕ຺ວາ ອໂວຈ. ສາ ຣຸກ຺ຂມູລມຸປຄມ຺ມາຕິ ສາ ອຫໍ ສຸມງ຺ຄລມາຕາ ວິວິຕ຺ຕໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ. ສຸຂໂຕ ຌາຍາມີຕິ ສຸຂນ຺ຕິ ຌາຍາມິ, ກາເລນ ກາລໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕີ ຜລສຸຂໍ ນິພ຺ພານສຸຂຎ຺ຈ ປຏິສໍເວທິຍມານາ ຜລຊ຺ຌາເນນ ຌາຍາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອໂຫ ສຸຂນ຺ຕິ ອິທໍ ປນສ຺ສາ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ປຈ຺ຉາ ປວຕ຺ຕມນສິກາຣວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ປຸພ຺ພາໂຠຄວເສນາຕິປິ ຍຸຊ຺ຊເຕວ.

ສຸມງ຺ຄລມາຕຸເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ອຑ຺ຒກາສິເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ຍາວ ກາສິຊນປໂທຕິອາທິກາ ອຑ຺ຒກາສິຍາ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍໍ ກິຣ ກສ຺ສປສ຺ສ ທສພລສ຺ສ ກາເລ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ຘາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິສີເລ ຐິຕໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ຕໍ ຂີຓາສວຕ຺ເຖຣິໍ ຄຓິກາວາເທນ ອກ຺ໂກສິຕ຺ວາ, ຕໂຕ ຈຸຕາ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ກາສິກຣຏ຺ເຐ ອຸຬາຣວິຠເວ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ຕາ ປຸພ຺ເພ ກຕສ຺ສ ວຈີທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ຐານໂຕ ປຣິຠຏ຺ຐາ ຄຓິກາ ອໂຫສິ. ນາເມນ ອຑ຺ຒກາສີ ນາມ. ຕສ຺ສາ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ທູເຕນ ອຸປສມ຺ປທາ ຈ ຂນ຺ຘເກ ອາຄຕາເຍວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຑ຺ຒກາສີ ຄຓິກາ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ ປພ຺ພຊິຕາ ໂຫຕິ. ສາ ຈ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕຸກາມາ ໂຫຕິ ‘‘ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອສ຺ໂສສຸໍ ໂຂ ຘຸຕ຺ຕາ – ‘‘ອຑ຺ຒກາສີ ກິຣ ຄຓິກາ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕຸກາມາ’’ຕິ. ເຕ ມຄ຺ເຄ ປຣິຍຸຏ຺ຐິໍສຸ. ອສ຺ໂສສິ ໂຂ ອຑ຺ຒກາສີ ຄຓິກາ ‘‘ຘຸຕ຺ຕາ ກິຣ ມຄ຺ເຄ ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕາ’’ຕິ. ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ທູຕໍ ປາເຫສິ – ‘‘ອຫຎ຺ຫິ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊິຕຸກາມາ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ມຍາ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເອຕສ຺ມິໍ ນິທາເນ ເອຕສ຺ມິໍ ປກຣເຓ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ທູເຕນປິ ອຸປສມ຺ປາເທຕຸ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬວ. ໔໓໐).

ເອວໍ ລທ຺ຘູປສມ຺ປທາ ປນ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໔.໑໖໘-໑໘໓) –

‘‘ອິມມ຺ຫິ ຠທ຺ທເກ ກປ຺ເປ, ພ຺ຣຫ຺ມພນ຺ຘຸ ມຫາຍໂສ;

ກສ຺ສໂປ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ວທຕໍ ວໂຣ.

‘‘ຕທາຫໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວານ, ຕສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສເນ;

ສໍວຸຕາ ປາຕິໂມກ຺ຂມ຺ຫິ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຈ ປຎ຺ຈສຸ.

‘‘ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸນີ ຈ ອສເນ, ຍຸຕ຺ຕາ ຊາຄຣິເຍປິ ຈ;

ວສນ຺ຕີ ຍຸຕ຺ຕໂຍຄາຫໍ, ຠິກ຺ຂຸນິໍ ວິຄຕາສວໍ.

‘‘ອກ຺ໂກສິໍ ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາຫໍ, ຄຓິເກຕິ ຠຓິໍ ຕທາ;

ເຕນ ປາເປນ ກມ຺ເມນ, ນິຣຍມ຺ຫິ ອປຈ຺ຈິສໍ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ມາວເສເສນ, ອຊາຍິໍ ຄຓິກາກຸເລ;

ພຫຸໂສວ ປຣາຘີນາ, ປຈ຺ຉິມາຍ ຈ ຊາຕິຍໍ.

‘‘ກາສີສຸ ເສຏ຺ຐິກຸລຊາ, ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີພເລນຫໍ;

ອຈ຺ຉຣາ ວິຍ ເທເວສຸ, ອໂຫສິໍ ຣູປສມ຺ປທາ.

‘‘ທິສ຺ວານ ທສ຺ສນີຍໍ ມໍ, ຄິຣິພ຺ພຊປຸຣຸຕ຺ຕເມ;

ຄຓິກຕ຺ເຕ ນິເວເສສຸໍ, ອກ຺ໂກສນພເລນ ເມ.

‘‘ສາຫໍ ສຸຕ຺ວານ ສທ຺ຘມ຺ມໍ, ພຸທ຺ຘເສຏ຺ເຐນ ເທສິຕໍ;

ປຸພ຺ພວາສນສມ຺ປນ຺ນາ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ.

‘‘ຕທູປສມ຺ປທຕ຺ຖາຍ, ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ຊິນສນ຺ຕິກໍ;

ມຄ຺ເຄ ຘຸຕ຺ເຕ ຐິເຕ ສຸຕ຺ວາ, ລຠິໍ ທູໂຕປສມ຺ປທໍ.

‘‘ສພ຺ພກມ຺ມໍ ປຣິກ຺ຂີຓໍ, ປຸຎ຺ຎໍ ປາປໍ ຕເຖວ ຈ;

ສພ຺ພສໍສາຣມຸຕ຺ຕິຓ຺ຓາ, ຄຓິກຕ຺ຕຎ຺ຈ ເຂປິຕໍ.

‘‘ອິທ຺ຘີສຸ ຈ ວສີ ໂຫມິ, ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ;

ເຈໂຕປຣິຍຎາຓສ຺ສ, ວສີ ໂຫມິ ມຫາມຸເນ.

‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຊານາມິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ວິໂສຘິຕໍ;

ສພ຺ພາສວປຣິກ຺ຂີຓາ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ.

‘‘ອຕ຺ຖຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕີສຸ, ປຏິຠາເນ ຕເຖວ ຈ;

ຎາຓໍ ມມ ມຫາວີຣ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຕວ ສນ຺ຕິເກ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. (ອປ. ເຖຣີ ໒.໔.໑໖໘-໑໘໓);

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອຸທານວເສນ –

໒໕.

‘‘ຍາວ ກາສິຊນປໂທ, ສຸງ຺ໂກ ເມ ຕຕ຺ຕໂກ ອຫຸ;

ຕໍ ກຕ຺ວາ ເນຄໂມ ອຄ຺ຆໍ, ອຑ຺ເຒນຄ຺ຆໍ ຐເປສິ ມໍ.

໒໖.

‘‘ອຖ ນິພ຺ພິນ຺ທຫໍ ຣູເປ, ນິພ຺ພິນ຺ທຎ຺ຈ ວິຣຊ຺ຊຫໍ;

ມາ ປຸນ ຊາຕິສໍສາຣໍ, ສນ຺ຘາເວຍ຺ຍໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ສຈ຺ຉິກຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ຍາວ ກາສິຊນປໂທ, ສຸງ຺ໂກ ເມ ຕຕ຺ຕໂກ ອຫູຕິ ກາສີສຸ ຊນປເທສຸ ຠໂວ ສຸງ຺ໂກ ກາສິຊນປໂທ, ໂສ ຍາວ ຍຕ຺ຕໂກ, ຕຕ຺ຕໂກ ມຍ຺ຫໍ ສຸງ຺ໂກ ອຫຸ ອໂຫສິ. ກິຕ຺ຕໂກ ປນ ໂສຕິ? ສຫສ຺ສມຕ຺ໂຕ. ກາສິຣຏ຺ເຐ ກິຣ ຕທາ ສຸງ຺ກວເສນ ເອກທິວສໍ ຣຎ຺ໂຎ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກອາໂຍ ອໂຫສິ ສຫສ຺ສມຕ຺ໂຕ, ອິມາຍປິ ປຸຣິສານໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ເອກທິວສໍ ລທ຺ຘຘນໍ ຕຕ຺ຕກໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຍາວ ກາສິຊນປໂທ, ສຸງ຺ໂກ ເມ ຕຕ຺ຕໂກ ອຫູ’’ຕິ. ສາ ປນ ກາສິສຸງ຺ກປຣິມາຓຕາຍ ກາສີຕິ ສມຎ຺ຎໍ ລຠິ. ຕຕ຺ຖ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ມນຸສ຺ສາ ສຫສ຺ສໍ ທາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ຕໂຕ ອຸປຑ຺ຒໍ ທຕ຺ວາ ທິວສຠາຄເມວ ຣມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວເສນາຍໍ ອຑ຺ຒກາສີຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕໍ ກຕ຺ວາ ເນຄໂມ ອຄ຺ຆໍ, ອຑ຺ເຒນຄ຺ຆໍ ຐເປສິ ມ’’ນ຺ຕິ. ຕໍ ປຎ຺ຈສຕມຕ຺ຕໍ ຘນໍ ອຄ຺ຆໍ ກຕ຺ວາ ເນຄໂມ ນິຄມວາສິຊໂນ ອິຕ຺ຖິຣຕນຠາເວນ ອນຄ຺ຆມ຺ປິ ສມານໍ ອຑ຺ເຒນ ອຄ຺ຆໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ອຑ຺ຒກາສີຕິ ສມຎ຺ຎາວເສນ ມໍ ຐເປສິ, ຕຖາ ມໍ ໂວຫຣີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ນິພ຺ພິນ຺ທຫໍ ຣູເປຕິ ເອວໍ ຣູປູປຊີວິນີ ຫຸຕ຺ວາ ຐິຕາ. ອຖ ປຈ຺ຉາ ສາສນໍ ນິສ຺ສາຍ ຣູເປ ອຫໍ ນິພ຺ພິນ຺ທິໍ ‘‘ອິຕິປິ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໍ, ອິຕິປິທໍ ຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ, ອສຸຠ’’ນ຺ຕິ ປສ຺ສນ຺ຕີ ຕຕ຺ຖ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໍ. ນິພ຺ພິນ຺ທຎ຺ຈ ວິຣຊ຺ຊຫນ຺ຕິ ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ຕີ ຈາຫໍ ຕໂຕ ປຣໍ ວິຣາຄໍ ອາປຊ຺ຊິໍ. ນິພ຺ພິນ຺ທຄ຺ຄຫເຓນ ເຈຕ຺ຖ ຕຣຸຓວິປສ຺ສນໍ ທສ຺ເສຕິ, ວິຣາຄຄ຺ຄຫເຓນ ພລວວິປສ຺ສນໍ. ‘‘ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຣຊ຺ຊຕິ ວິຣາຄາ ວິມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ. ມາ ປຸນ ຊາຕິສໍສາຣໍ, ສນ຺ຘາເວຍ຺ຍໍ ປຸນປ຺ປຸນນ຺ຕິ ອິມິນາ ນິພ຺ພິນ຺ທນວິຣຊ຺ຊນາກາເຣ ນິທສ຺ເສຕິ. ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາຕິອາທິນາ ເຕສໍ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕິໍ, ຕໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອຑ຺ຒກາສິເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ຈິຕ຺ຕາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ກິຎ຺ຈາປິ ໂຂມ຺ຫິ ກິສິກາຕິອາທິກາ ຈິຕ຺ຕາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ ອິໂຕ ຈຕຸນ຺ນວຸຕິກປ຺ເປ ຈນ຺ທຠາຄາຍ ນທິຍາ ຕີເຣ ກິນ຺ນຣໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສາ ເອກທິວສໍ ເອກໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານສາ ນຬປຸປ຺ເຜຫິ ປູຊໍ ກຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ສາ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ຕີ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຣາຊຄເຫ ຄຫປຕິມຫາສາລກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຣາຊຄຫປ຺ປເວສເນ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ຘາ ປຈ຺ຉາ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມິຍາ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ມຫລ຺ລິກາກາເລ ຄິຊ຺ຌກູຏປພ຺ພຕໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ –

‘‘ຈນ຺ທຠາຄານທີຕີເຣ, ອໂຫສິໍ ກິນ຺ນຣີ ຕທາ;

ອທ຺ທສໍ ວິຣຊໍ ພຸທ຺ຘໍ, ສຍມ຺ຠຸໍ ອປຣາຊິຕໍ.

‘‘ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ສຸມນາ, ເວທຊາຕາ ກຕຎ຺ຊລີ;

ນຬມາລໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ສຍມ຺ຠຸໍ ອຠິປູຊຍິໍ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ເມນ ສຸກເຕນ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຊຫິຕ຺ວາ ກິນ຺ນຣີເທຫໍ, ອຄຈ຺ຉິໍ ຕິທສໍ ຄຕິໍ.

‘‘ຉຕ຺ຕິໍສເທວຣາຊູນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍິໍ;

ທສນ຺ນໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍິໍ;

ສໍເວເຊຕ຺ວານ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ, ຠວາ ສພ຺ເພ ສມູຫຕາ;

ສພ຺ພາສວປຣິກ຺ຂີຓາ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ.

‘‘ຈຕຸນ຺ນວຸຕິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ປຸປ຺ຜມຠິປູຊຍິໍ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ປຸປ຺ຜປູຊາຍິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ສາ ປນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ –

໒໗.

‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ໂຂມ຺ຫິ ກິສິກາ, ຄິລານາ ພາຬ຺ຫທຸພ຺ພລາ;

ທຓ຺ຑໂມລຸພ຺ຠ ຄຈ຺ຉາມິ, ປພ຺ພຕໍ ອຠິຣູຫິຍ.

໒໘.

‘‘ສງ຺ຆາຏິໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວານ, ປຕ຺ຕກຎ຺ຈ ນິກຸຊ຺ຊິຍ;

ເສເລ ຂມ຺ເຠສິມຕ຺ຕານໍ, ຕໂມຂນ຺ຘໍ ປທາລິຍາ’’ຕິ. –

ອິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ໂຂມ຺ຫິ ກິສິກາຕິ ຍທິປິ ອຫໍ ຊຣາຊິຓ຺ຓາ ອປ຺ປມໍສໂລຫິຕຠາເວນ ກິສສຣີຣາ ອມ຺ຫິ. ຄິລານາ ພາຬ຺ຫທຸພ຺ພລາຕິ ຘາຕ຺ວາທິວິກາເຣນ ຄິລານາ, ເຕເນວ ເຄລຎ຺ເຎນ ອຕິວິຍ ທຸພ຺ພລາ. ທຓ຺ຑໂມລຸພ຺ຠ ຄຈ຺ຉາມີຕິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິໍ ອາລມ຺ພິຕ຺ວາວ ຄຈ຺ຉາມິ. ປພ຺ພຕໍ ອຠິຣູຫິຍາຕິ ເອວໍ ຠູຕາປິ ວິເວກກາມຕາຍ ຄິຊ຺ຌກູຏປພ຺ພຕໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ.

ສງ຺ຆາຏິໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວານາຕິ ສນ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣາ ເອວ ຫຸຕ຺ວາ ຍຖາສໍຫຕໍ ອໍເສ ຐປິຕໍ ສງ຺ຆາຏິໍ ຫຕ຺ຖປາເສ ຐເປຕ຺ວາ. ປຕ຺ຕກຎ຺ຈ ນິກຸຊ຺ຊິຍາຕິ ມຍ຺ຫໍ ວລຎ຺ຊນມຕ຺ຕິກາປຕ຺ຕໍ ອໂຘມຸຂໍ ກຕ຺ວາ ເອກມນ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາ. ເສເລ ຂມ຺ເຠສິມຕ຺ຕານໍ, ຕໂມຂນ຺ຘໍ ປທາລິຍາຕິ ປພ຺ພເຕ ນິສິນ຺ນາ ອິມິນາ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ ອປທາລິຕປຸພ຺ພໍ ໂມຫກ຺ຂນ຺ຘໍ ປທາເລຕ຺ວາ, ເຕເນວ ຈ ໂມຫກ຺ຂນ຺ຘປທາລເນນ ອຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ຂມ຺ເຠສິໍ, ມມ ສນ຺ຕານໍ ອາຍຕິໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິຘມ຺ມຕາປາທເນນ ວິກ຺ຂມ຺ເຠສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຈິຕ຺ຕາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ເມຕ຺ຕິກາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ກິຎ຺ຈາປິ ໂຂມ຺ຫິ ທຸກ຺ຂິຕາຕິອາທິກາ ເມຕ຺ຕິກາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ປຸຎ຺ຎໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ ສິທ຺ຘຕ຺ຖສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຄຫປຕິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ເຈຕິເຍ ຣຕເນນ ປຏິມຓ຺ຑິຕາຍ ເມຂລາຍ ປູຊໍ ອກາສິ. ສາ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ຕີ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຣາຊຄເຫ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ເສສໍ ອນນ຺ຕເຣ ວຸຕ຺ຕສທິສໍ. ອຍໍ ປນ ປຏິຠາຄກູຏໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໑.໒໐-໒໕) –

‘‘ສິທ຺ຘຕ຺ຖສ຺ສ ຠຄວໂຕ, ຖູປກາຣາປິກາ ອຫຸໍ;

ເມຂລິກາ ມຍາ ທິນ຺ນາ, ນວກມ຺ມາຍ ສຕ຺ຖຸໂນ.

‘‘ນິຏ຺ຐິເຕ ຈ ມຫາຖູເປ, ເມຂລໍ ປຸນທາສຫໍ;

ໂລກນາຖສ຺ສ ມຸນິໂນ, ປສນ຺ນາ ເສຫິ ປາຓິຠິ.

‘‘ຈຕຸນ຺ນວຸຕິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ເມຂລມທໍ ຕທາ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ຖູປກາຣສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸທານວເສນ –

໒໙.

‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ໂຂມ຺ຫິ ທຸກ຺ຂິຕາ, ທຸພ຺ພລາ ຄຕໂຍພ຺ພນາ;

ທຓ຺ຑໂມລຸພ຺ຠ ຄຈ຺ຉາມິ, ປພ຺ພຕໍ ອຠິຣູຫິຍ.

໓໐.

‘‘ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວານ ສງ຺ຆາຏິໍ, ປຕ຺ຕກຎ຺ຈ ນິກຸຊ຺ຊິຍ;

ນິສິນ຺ນາ ຈມ຺ຫິ ເສລມ຺ຫິ, ອຖ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິ ເມ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂິຕາຕິ ໂຣຄາຠິຠເວນ ທຸກ຺ຂິຕາ ສຎ຺ຊາຕທຸກ຺ຂາ ທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ຕາ. ທຸພ຺ພລາຕິ ຕາຍ ເຈວ ທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ຊຣາຊິຓ຺ຓຕາຍ ຈ ພລວິຣຫິຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ຄຕໂຍພ຺ພນາ’’ຕິ, ອທ຺ຘຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິ ເມຕິ ເສລມ຺ຫິ ປາສາເຓ ນິສິນ຺ນາ ຈມ຺ຫິ, ອຖ ຕທນນ຺ຕຣໍ ວີຣິຍສມຕາຍ ສມ຺ມເທວ ໂຍຊິຕຕ຺ຕາ ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາ ສພ຺ເພຫິປິ ອາສເວຫິ ມມ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເມຕ຺ຕິກາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ມິຕ຺ຕາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ຈາຕຸທ຺ທສິໍ ປຎ຺ຈທສິນ຺ຕິອາທິກາ ອປຣາຍ ມິຕ຺ຕາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຂຕ຺ຕິຍກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ພນ຺ຘຸມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອນ຺ເຕປຸຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາວິກໍ ເອກໍ ຂີຓາສວຕ຺ເຖຣິໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານສາ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຓີຕສ຺ສ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ມຫຄ຺ເຆນ ສາຏກຍຸເຄນ ສທ຺ຘິໍ ອທາສິ. ສາ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ຕີ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສກ຺ຍຣາຊກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ຘາ ອຸປາສິກາ ອໂຫສິ. ສາ ອປຣຠາເຄ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມິຍາ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກຕປຸພ຺ພກິຈ຺ຈາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໑.໔໖-໕໙) –

‘‘ນຄເຣ ພນ຺ຘຸມຕິຍາ, ພນ຺ຘຸມາ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ;

ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອຫຸໍ ຠຣິຍາ, ເອກຊ຺ຌໍ ຈາຣຍາມຫໍ.

‘‘ຣໂຫຄຕາ ນິສີທິຕ຺ວາ, ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສຫໍ ຕທາ;

ອາທາຍ ຄມນີຍຎ຺ຫິ, ກຸສລໍ ນຕ຺ຖິ ເມ ກຕໍ.

‘‘ມຫາຠິຕາປໍ ກຏຸກໍ, ໂຆຣຣູປໍ ສຸທາຣຸຓໍ;

ນິຣຍໍ ນູນ ຄຈ຺ຉາມິ, ເອຕ຺ຖ ເມ ນຕ຺ຖິ ສໍສໂຍ.

‘‘ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມ຺ມ, ອິທໍ ວຈນມພ຺ຣວິໍ;

ເອກໍ ເມ ສມຓໍ ເທຫິ, ໂຠຊຍິສ຺ສາມິ ຂຕ຺ຕິຍ.

‘‘ອທາສິ ເມ ມຫາຣາຊາ, ສມຓໍ ຠາວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ;

ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ປຣມນ຺ເນນ ປູຣຍິໍ.

‘‘ປູຣຍິຕ຺ວາ ປຣມນ຺ນໍ, ຄນ຺ຘາເລປໍ ອກາສຫໍ;

ຊາເລນ ປິທຫິຕ຺ວານ, ວຕ຺ຖຍຸເຄນ ຉາທຍິໍ.

‘‘ອາຣມ຺ມຓໍ ມມໍ ເອຕໍ, ສຣາມິ ຍາວຊີວິຕໍ;

ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ, ຕາວຕິໍສມຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ຕິໍສານໍ ເທວຣາຊູນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍິໍ;

ມນສາ ປຕ຺ຖິຕໍ ມຍ຺ຫໍ, ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ ຍຖິຈ຺ຉິຕໍ.

‘‘ວີສານໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍິໍ;

ໂອຈິຕຕ຺ຕາວ ຫຸຕ຺ວານ, ສໍສຣາມິ ຠເວສ຺ວຫໍ.

‘‘ສພ຺ພພນ຺ຘນມຸຕ຺ຕາຫໍ, ອເປຕາ ເມ ອຸປາທິກາ;

ສພ຺ພາສວປຣິກ຺ຂີຓາ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ.

‘‘ເອກນວຸຕິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ທານມທທິໍ ຕທາ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ປິຓ຺ຑປາຕສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. (ອປ. ເຖຣີ ໒.໑.໔໖-໕໙);

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາຕາ ອຸທານວເສນ –

໓໑.

‘‘ຈາຕຸທ຺ທສິໍ ປຎ຺ຈທສິໍ, ຍາ ຈ ປກ຺ຂສ຺ສ ອຏ຺ຐມີ;

ປາຏິຫາຣິຍປກ຺ຂຎ຺ຈ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສຸສມາຄຕໍ.

໓໒.

‘‘ອຸໂປສຖໍ ອຸປາຄຈ຺ຉິໍ, ເທວກາຍາຠິນນ຺ທິນີ;

ສາຊ຺ຊ ເອເກນ ຠຕ຺ເຕນ, ມຸຓ຺ຑາ ສງ຺ຆາຏິປາຣຸຕາ;

ເທວກາຍໍ ນ ປຕ຺ເຖຫໍ, ວິເນຍ຺ຍ ຫທເຍ ທຣ’’ນ຺ຕິ. – ອິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ;

ຕຕ຺ຖ ຈາຕຸທ຺ທສິໍ ປຎ຺ຈທສິນ຺ຕິ ຈຕຸທ຺ທສນ຺ນໍ ປູຣຓີ ຈາຕຸທ຺ທສີ, ປຎ຺ຈທສນ຺ນໍ ປູຣຓີ ປຎ຺ຈທສີ, ຕໍ ຈາຕຸທ຺ທສິໍ ປຎ຺ຈທສິຎ຺ຈ, ປກ຺ຂສ຺ສາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ອຈ຺ຈນ຺ຕສໍໂຍເຄ ເຈຕໍ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ຍາ ຈ ປກ຺ຂສ຺ສ ອຏ຺ຐມີ, ຕຎ຺ຈາຕິ ໂຍຊນາ. ປາຏິຫາຣິຍປກ຺ຂຎ຺ຈາຕິ ປຣິຫຣຓກປກ຺ຂຎ຺ຈ ຈາຕຸທ຺ທສີປຎ຺ຈທສີອຏ຺ຐມີນໍ ຍຖາກ຺ກມໍ ອາທິໂຕ ອນ຺ຕໂຕ ວາ ປເວສນິຄ຺ຄມວເສນ ອຸໂປສຖສີລສ຺ສ ປຣິຫຣິຕພ຺ພປກ຺ຂຎ຺ຈ ເຕຣສີປາຏິປທສຕ຺ຕມີນວມີສຸ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຏ຺ຐງ຺ຄສຸສມາຄຕນ຺ຕິ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິອາທີຫິ ອຏ຺ຐຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ອຸໂປສຖໍ ອຸປາຄຈ຺ຉິນ຺ຕິ ອຸປວາສໍ ອຸປຄມິໍ, ອຸປວສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ປາຓໍ ນ ຫເນ ນ ຈາທິນ຺ນມາທິເຍ, ມຸສາ ນ ຠາເສ ນ ຈ ມຊ຺ຊໂປ ສິຍາ;

ອພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາ ວິຣເມຍ຺ຍ ເມຖຸນາ, ຣຕ຺ຕິໍ ນ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ວິກາລໂຠຊນໍ.

‘‘ມາລໍ ນ ຘາເຣ ນ ຈ ຄນ຺ຘມາຈເຣ, ມຎ຺ເຈ ຉມາຍໍ ວ ສເຍຖ ສນ຺ຖເຕ;

ເອຕຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກມາຫຸໂປສຖໍ, ພຸທ຺ເຘນ ທຸກ຺ຂນ຺ຕຄຸນາ ປກາສິຕ’’ນ຺ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໔໐໒-໔໐໓);

ເທວກາຍາຠິນນ຺ທິນີຕິ ຕຕ຺ຣູປປຕ຺ຕິອາກງ຺ຂາວເສນ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາທິໍ ເທວກາຍໍ ອຠິປຕ຺ເຖນ຺ຕີ ອຸໂປສຖໍ ອຸປາຄຈ຺ຉິນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ສາຊ຺ຊ ເອເກນ ຠຕ຺ເຕນາຕິ ສາ ອຫໍ ອຊ຺ຊ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ທິວເສ ເອເກນ ຠຕ຺ຕໂຠຊນກ຺ຂເຓນ. ມຸຓ຺ຑາ ສງ຺ຆາຏິປາຣຸຕາຕິ ມຸຓ຺ຑິຕເກສາ ສງ຺ຆາຏິປາຣຸຕສຣີຣາ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເທວກາຍໍ ນ ປຕ຺ເຖຫນ຺ຕິ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄສ຺ສ ອຘິຄຕຕ຺ຕາ ກຎ຺ຈິ ເທວນິກາຍໍ ອຫໍ ນ ປຕ຺ຖເຍ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ວິເນຍ຺ຍ ຫທເຍ ທຣ’’ນ຺ຕິ, ຈິຕ຺ຕຄຕໍ ກິເລສທຣຖໍ ສມຸຈ຺ເຉທວເສນ ວິເນຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທເມວ ຈສ຺ສາ ອຎ຺ຎາພ຺ຍາກຣຓໍ ອໂຫສິ.

ມິຕ຺ຕາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອຠຍມາຕຸເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ອຸທ຺ຘໍ ປາທຕລາຕິອາທິກາ ອຠຍມາຕາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຎ຺ຎານິ ອຸປຈິນນ຺ຕີ ຕິສ຺ສສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານສາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຏຈ຺ຉຸມຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂໍ ອທາສິ. ສາ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ຕີ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຕາທິເສນ ກມ຺ມນິສ຺ສນ຺ເທນ ອຸຊ຺ເຊນິຍໍ ປທຸມວຕີ ນາມ ນຄຣໂສຠິຓີ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ພິມ຺ພິສາໂຣ ຕສ຺ສາ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິອາທິເກ ຄຸເຓ ສຸຕ຺ວາ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິ – ‘‘ອຸຊ຺ເຊນິຍໍ ກິຣ ປທຸມວຕີ ນາມ ຄຓິກາ ອໂຫສິ, ຕມຫໍ ທຏ຺ຐຸກາໂມມ຺ຫີ’’ຕິ. ປຸໂຣຫິໂຕ ‘‘ສາຘຸ, ເທວາ’’ຕິ ມນ຺ຕພເລນ ກຸມ຺ຠີຣໍ ນາມ ຍກ຺ຂໍ ອາວເຫຕ຺ວາ ຍກ຺ຂານຸຠາເວນ ຣາຊານໍ ຕາວເທວ ອຸຊ຺ເຊນີນຄຣໍ ເນສິ. ຣາຊາ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ເອກຣຕ຺ຕິໍ ສໍວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ສາ ເຕນ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫິ. ຣຎ຺ໂຎ ຈ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ມມ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ຄພ຺ໂຠ ປຕິຏ຺ຐຫີ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ນໍ ‘‘ສເຈ ປຸຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍ, ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ມມໍ ທສ຺ເສຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນາມມຸທ຺ທິກໍ ທຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ສາ ທສມາສຈ຺ຈເຍນ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິຕ຺ວາ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ອຠໂຍຕິ ນາມໍ ອກາສິ. ປຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກກາເລ ‘‘ຕວ ປິຕາ ພິມ຺ພິສາຣມຫາຣາຊາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ປຫິຓິ. ຣາຊາ ຕໍ ປຸຕ຺ຕໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສິເນຫໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ກຸມາຣກປຣິຫາເຣນ ວຑ຺ເຒສິ. ຕສ຺ສ ສທ຺ຘາປຏິລາໂຠ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ວິເສສາຘິຄໂມ ຈ ເຫຏ຺ຐາ ອາຄໂຕເຍວ. ຕສ຺ສ ມາຕາ ອປຣຠາເຄ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຠຍຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ຘາ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ ນຈິຣສ຺ເສວ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໑.໖໐-໗໐) –

‘‘ປິຓ຺ຑຈາຣໍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ, ຕິສ຺ສນາມສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ;

ກຏຈ຺ຉຸຠິກ຺ຂໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ, ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐສ຺ສທາສຫໍ.

‘‘ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຕິສ຺ໂສ ໂລກຄ຺ຄນາຍໂກ;

ວີຖິຍາ ສຓ຺ຐິໂຕ ສຕ຺ຖາ, ອກາ ເມ ອນຸໂມທນໍ.

‘‘ກຏຈ຺ຉຸຠິກ຺ຂໍ ທຕ຺ວານ, ຕາວຕິໍສໍ ຄມິສ຺ສສິ;

ຉຕ຺ຕິໍສເທວຣາຊູນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສສິ.

‘‘ປຎ຺ຎາສໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສສິ;

ມນສາ ປຕ຺ຖິຕໍ ສພ຺ພໍ, ປຏິລຈ຺ຉສິ ສພ຺ພທາ.

‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸໂຠຕ຺ວານ, ປພ຺ພຊິສ຺ສສິ ກິຎ຺ຈນາ;

ສພ຺ພາສເວ ປຣິຎ຺ຎາຍ, ນິພ຺ພາຍິສ຺ສສິນາສວາ.

‘‘ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຕິສ຺ໂສ ໂລກຄ຺ຄນາຍໂກ;

ນຠໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄມີ ວີໂຣ, ຫໍສຣາຊາວ ອມ຺ພເຣ.

‘‘ສຸທິນ຺ນໍ ເມ ທານວຣໍ, ສຸຍິຏ຺ຐາ ຍາຄສມ຺ປທາ;

ກຏຈ຺ຉຸຠິກ຺ຂໍ ທຕ຺ວານ, ປຕ຺ຕາຫໍ ອຈລໍ ປທໍ.

‘‘ທ຺ເວນວຸເຕ ອິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ທານມທທິໍ ຕທາ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ຠິກ຺ຂາທານສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ເຕນ ອຠຍຕ຺ເຖເຣນ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ເຕນ ໂອວາທວເສນ ຍາ ຄາຖາ ຠາສິຕາ, ອຸທານວເສນ ສຍມ຺ປິ ຕາ ເອວ ປຈ຺ຈຸທາຫຣນ຺ຕີ –

໓໓.

‘‘ອຸທ຺ຘໍ ປາທຕລາ ອມ຺ມ, ອໂຘ ເວ ເກສມຕ຺ຖກາ;

ປຈ຺ຈເວກ຺ຂສ຺ສຸມໍ ກາຍໍ, ອສຸຈິໍ ປູຕິຄນ຺ຘິກໍ.

໓໔.

‘‘ເອວໍ ວິຫຣມານາຍ, ສພ຺ໂພ ຣາໂຄ ສມູຫໂຕ;

ປຣິຬາໂຫ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ສີຕິຠູຕາມ຺ຫິ ນິພ຺ພຸຕາ’’ຕິ. – ອາຫ;

ຕຕ຺ຖ ປຐມຄາຖາຍ ຕາວ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ອມ຺ມ ປທຸມວຕິ, ປາທຕລໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ເກສມຕ຺ຖກໂຕ ອໂຘ ນານປ຺ປກາຣອສຸຈິປູຣິຕາຍ ອສຸຈິໍ ສພ຺ພກາລໍ ປູຕິຄນ຺ຘວາຍນໂຕ ປູຕິຄນ຺ຘິກໍ, ອິມໍ ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ອາຍຕນຕາຍ ກາຍໍ ສຣີຣໍ ຎາຓຈກ຺ຂຸນາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂສ຺ສູຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ຕສ຺ສາ ປຸຕ຺ເຕນ ໂອວາທທານວເສນ ຠາສິຕາ ຄາຖາ.

ສາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຸທາເນນ຺ຕີ ອາຈຣິຍປູຊາວເສນ ຕເມວ ຄາຖໍ ປຐມໍ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ກເຖນ຺ຕີ ‘‘ເອວໍ ວິຫຣມານາຍາ’’ຕິ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ວິຫຣມານາຍາຕິ ເອວໍ ມມ ປຸຕ຺ເຕນ ອຠຍຕ຺ເຖເຣນ ‘‘ອຸທ຺ຘໍ ປາທຕລາ’’ຕິອາທິນາ ທິນ຺ເນ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ສພ຺ພກາຍໍ ອສຸຠໂຕ ທິສ຺ວາ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ຠູຕຸປາທາຍເຠເທ ຣູປຘມ຺ເມ ຕປ຺ປຏິພທ຺ເຘ ເວທນາທິເກ ອຣູປຘມ຺ເມ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທິວເສນ ວິຫຣມານາຍ. ສພ຺ໂພ ຣາໂຄ ສມູຫໂຕຕິ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາຍ ມຄ຺ເຄນ ຆຏິຕາຍ ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ສພ຺ໂພ ຣາໂຄ ມຍາ ສມູຫໂຕ ສມຸຄ຺ຆາຏິໂຕ. ປຣິຬາໂຫ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ໂນຕິ ຕໂຕ ເອວ ສພ຺ໂພ ກິເລສປຣິຬາໂຫ ສມ຺ມເທວ ອຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ຈ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ເອວ ສີຕິຠູຕາ ສອຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ນິພ຺ພຸຕາ ອມ຺ຫີຕິ.

ອຠຍມາຕຸເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ອຠຍາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ອຠເຍ ຠິທຸໂຣ ກາໂຍຕິອາທິກາ ອຠຍຕ຺ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ປຸຎ຺ຎໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ ສິຂິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ອຣຸຓຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສີ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສາ ເອກທິວສໍ ຄນ຺ຘສມ຺ປນ຺ນານິ ສຕ຺ຕ ອຸປ຺ປລານິ ອທາສິ. ສາ ຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເມ ອິເມຫິ ປິຬນ຺ຘນ຺ເຕຫິ. ຍໍນູນາຫໍ ອິເມຫິ ຠຄວນ຺ຕໍ ປູເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ນິສີທິ. ຠຄວາ ຈ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລາຍໍ ຣາຊນິເວສນໍ ປາວິສິ. ສາ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານສາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕຫິ ປຸປ຺ເຜຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິ. ສາ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ຕີ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ອຸຊ຺ເຊນິຍໍ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ອຠຍມາຕຸສຫາຍິກາ ຫຸຕ຺ວາ ຕາຍ ປພ຺ພຊິຕາຍ ຕສ຺ສາ ສິເນເຫນ ສຍມ຺ປິ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ຣາຊຄເຫ ວສມານາ ເອກທິວສໍ ອສຸຠທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ສີຕວນໍ ອຄມາສິ. ສຕ຺ຖາ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ໂນວ ຕສ຺ສາ ອນຸຠູຕປຸພ຺ພໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອຸທ຺ຘຸມາຕກາທິຠາວໍ ປກາເສສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ສໍເວຄມານສາ ອຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຖາ ໂອຠາສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ນິສິນ຺ນໍ ວິຍ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ –

໓໕.

‘‘ອຠເຍ ຠິທຸໂຣ ກາໂຍ, ຍຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ;

ນິກ຺ຂິປິສ຺ສາມິມໍ ເທຫໍ, ສມ຺ປຊານາ ສຕີມຕີ.

໓໖.

‘‘ພຫູຫິ ທຸກ຺ຂຘມ຺ເມຫິ, ອປ຺ປມາທຣຕາຍ ເມ;

ຕຓ຺ຫກ຺ຂໂຍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ. ສາ ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໑.໗໑-໙໐) –

‘‘ນຄເຣ ອຣຸຓວຕິຍາ, ອຣຸໂຓ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ;

ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອຫຸໍ ຠຣິຍາ, ວາຣິຕໍ ວາຣຍາມຫໍ.

‘‘ສຕ຺ຕມາລໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ອຸປ຺ປລາ ເທວຄນ຺ຘິກາ;

ນິສຊ຺ຊ ປາສາທວເຣ, ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ ຕາວເທ.

‘‘ກິໍ ເມ ອິມາຫິ ມາລາຫິ, ສິຣສາໂຣປິຕາຫິ ເມ;

ວຣໍ ເມ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐສ຺ສ, ຎາຓມ຺ຫິ ອຠິໂຣປິຕໍ.

‘‘ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ປຏິມາເນນ຺ຕີ, ທ຺ວາຣາສນ຺ເນ ນິສີທຫໍ;

ຍທາ ເອຫິຕິ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ປູຊຍິສ຺ສໍ ມຫາມຸນິໍ.

‘‘ກກຸໂຘ ວິລສນ຺ໂຕວ, ມິຄຣາຊາວ ເກສຣີ;

ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສຫິໂຕ, ອາຄຈ຺ຉິ ວີຖິຍາ ຊິໂນ.

‘‘ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຣໍສິໍ ທິສ຺ວານ, ຫຏ຺ຐາ ສໍວິຄ຺ຄມານສາ;

ທ຺ວາຣໍ ອວາປຸຣິຕ຺ວານ, ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐມປູຊຍິໍ.

‘‘ສຕ຺ຕ ອຸປ຺ປລປຸປ຺ຜານິ, ປຣິກິຓ຺ຓານິ ອມ຺ພເຣ;

ຉທິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘສ຺ສ, ມຕ຺ຖເກ ຘາຣຍນ຺ຕິ ເຕ.

‘‘ອຸທຄ຺ຄຈິຕ຺ຕາ ສຸມນາ, ເວທຊາຕາ ກຕຎ຺ຊລີ;

ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ, ຕາວຕິໍສມຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ມຫາເນລສ຺ສ ຉາທນໍ, ຘາເຣນ຺ຕິ ມມ ມຸທ຺ຘນິ;

ທິພ຺ພຄນ຺ຘໍ ປວາຍາມິ, ສຕ຺ຕຸປ຺ປລສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກທາຈິ ນີຍມານາຍ, ຎາຕິສງ຺ເຆນ ເມ ຕທາ;

ຍາວຕາ ປຣິສາ ມຍ຺ຫໍ, ມຫາເນລໍ ຘຣີຍຕິ.

‘‘ສຕ຺ຕຕິ ເທວຣາຊູນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍິໍ;

ສພ຺ພຕ຺ຖ ອິສ຺ສຣາ ຫຸຕ຺ວາ, ສໍສຣາມິ ຠວາຠເວ.

‘‘ເຕສຏ຺ຐິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍິໍ;

ສພ຺ເພ ມມນຸວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອາເທຍ຺ຍວຈນາ ອຫຸໍ.

‘‘ອຸປ຺ປລສ຺ເສວ ເມ ວຓ຺ໂຓ, ຄນ຺ໂຘ ເຈວ ປວາຍຕິ;

ທຸພ຺ພຓ຺ຓິຍໍ ນ ຊານາມິ, ພຸທ຺ຘປູຊາຍິທໍ ຜລໍ.

‘‘ອິທ຺ຘິປາເທສຸ ກຸສລາ, ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຠາວນາຣຕາ;

ອຠິຎ຺ຎາປາຣມິປ຺ປຕ຺ຕາ, ພຸທ຺ຘປູຊາຍິທໍ ຜລໍ.

‘‘ສຕິປຏ຺ຐານກຸສລາ, ສມາຘິຌານໂຄຈຣາ;

ສມ຺ມປ຺ປຘານມນຸຍຸຕ຺ຕາ, ພຸທ຺ຘປູຊາຍິທໍ ຜລໍ.

‘‘ວີຣິຍໍ ເມ ຘຸຣໂຘຣຍ຺ຫໍ, ໂຍຄກ຺ເຂມາຘິວາຫນໍ;

ສພ຺ພາສວປຣິກ຺ຂີຓາ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ.

‘‘ເອກຕິໍເສ ອິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ປຸປ຺ຜມຠິປູຊຍິໍ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ພຸທ຺ຘປູຊາຍິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. (ອປ. ເຖຣີ ໒.໑.໗໑-໙໐);

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອຸທາເນນ຺ຕີ ຕາ ເອວ ຄາຖາ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ອຠເຍຕິ ອຕ຺ຕານເມວ ອາລປຕິ. ຠິທຸໂຣຕິ ຠິຊ຺ຊນສຠາໂວ, ອນິຈ຺ໂຈຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຂເຓນ ຠິຊ຺ຊນສີເລ ອສຸຈິທຸຄ຺ຄນ຺ຘເຊຄຸຈ຺ຉປຏິກ຺ກູລສຠາເວ ກາເຍ ອິເມ ອນ຺ຘປຸຖຸຊ຺ຊນາ ສຕ຺ຕາ ລຄ຺ຄາ ລຄ຺ຄິຕາ. ນິກ຺ຂິປິສ຺ສາມິມໍ ເທຫນ຺ຕິ ອຫໍ ປນ ອິມໍ ເທຫໍ ປູຕິກາຍໍ ປຸນ ອນາທາເນນ ນິຣເປກ຺ຂາ ຂິປິສ຺ສາມິ ຉຑ຺ເຑສ຺ສາມິ. ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ ‘‘ສມ຺ປຊານາ ສຕີມຕີ’’ຕິ.

ພຫູຫິ ທຸກ຺ຂຘມ຺ເມຫີຕິ ຊາຕິຊຣາທີຫິ ອເນເກຫິ ທຸກ຺ຂຘມ຺ເມຫິ ຜຸຏ຺ຐາຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອປ຺ປມາທຣຕາຍາຕິ ຕາຍ ເອວ ທຸກ຺ໂຂຕິຓ຺ຓຕາຍ ປຏິລທ຺ຘສໍເວຄຕ຺ຕາ ສຕິອວິປ຺ປວາສສງ຺ຂາເຕ ອປ຺ປມາເທ ຣຕາຍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ເອຕ຺ຖ ຈ ສຕ຺ຖາຣາ ເທສິຕນິຍາເມນ –

‘‘ນິກ຺ຂິປາຫິ ອິມໍ ເທຫໍ, ອປ຺ປມາທຣຕາຍ ເຕ;

ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓາຫິ, ກໂຣຫິ ພຸທ຺ຘສາສນ’’ນ຺ຕິ. –

ປາໂຐ, ເຖຣິຍາ ວຸຕ຺ຕນິຍາເມເນວ ປນ ສໍຄີຕິໍ ອາໂຣປິຕຕ຺ຕາ. ອປ຺ປມາທຣຕາຍ ເຕຕິ ອປ຺ປມາທຣຕາຍ ຕຍາ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຠຍາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ສາມາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ຈຕຸກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂຕ຺ຕຸນ຺ຕິອາທິກາ ສາມາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນິຕ຺ວາ ສຸຄຕີສຸເຍວ ສໍສຣນ຺ຕີ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ໂກສມ຺ພິຍໍ ຄຫປຕິມຫາສາລກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສາມາຕິສ຺ສາ ນາມໍ ອໂຫສິ. ສາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕາ ສາມາວຕິຍາ ອຸປາສິກາຍ ປິຍສຫາຍິກາ ຫຸຕ຺ວາ ຕາຍ ກາລງ຺ກຕາຍ ສຎ຺ຊາຕສໍເວຄາ ປພ຺ພຊິ. ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຈ ສາມາວຕິກໍ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປນ຺ນໂສກໍ ວິໂນເທຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອປຣຠາເຄ ອາສນສາລາຍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ໂອວາທໍ ສຸຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕໍ ປກາເສນ຺ຕີ –

໓໗.

‘‘ຈຕຸກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ, ວິຫາຣາ ອຸປນິກ຺ຂມິໍ;

ອລທ຺ຘາ ເຈຕໂສ ສນ຺ຕິໍ, ຈິຕ຺ເຕ ອວສວຕ຺ຕິນີ;

ຕສ຺ສາ ເມ ອຏ຺ຐມີ ຣຕ຺ຕິ, ຍໂຕ ຕຓ຺ຫາ ສມູຫຕາ.

໓໘.

‘‘ພຫູຫິ ທຸກ຺ຂຘມ຺ເມຫິ, ອປ຺ປມາທຣຕາຍ ເມ;

ຕຓ຺ຫກ຺ຂໂຍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. –

ອຸທານວເສນ ອິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ຈຕຸກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ, ວິຫາຣາ ອຸປນິກ຺ຂມິນ຺ຕິ ‘‘ມມ ວສນກວິຫາເຣ ວິປສ຺ສນາມນສິກາເຣນ ນິສິນ຺ນາ ສມຓກິຈ຺ຈໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ອຸຕຸສປ຺ປາຍາຠາເວນ ນນຸ ໂຂ ມຍ຺ຫໍ ວິປສ຺ສນາ ມຄ຺ເຄນ ຆຏ຺ເຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຈ ຈາຕິ ນວ ວາເຣ ວິຫາຣາ ອຸປສ຺ສຍໂຕ ພຫິ ນິກ຺ຂມິໍ. ເຕນາຫ ‘‘ອລທ຺ຘາ ເຈຕໂສ ສນ຺ຕິໍ, ຈິຕ຺ເຕ ອວສວຕ຺ຕິນີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເຈຕໂສ ສນ຺ຕິນ຺ຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄສມາຘິໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ຈິຕ຺ເຕ ອວສວຕ຺ຕິນີຕິ ວີຣິຍສມຕາຍ ອຠາເວນ ມມ ຠາວນາຈິຕ຺ເຕ ນ ວສວຕ຺ຕິນີ. ສາ ກິຣ ອຕິວິຍ ປຄ຺ຄຫິຕວີຣິຍາ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສາ ເມ ອຏ຺ຐມີ ຣຕ຺ຕີຕິ ຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ໂອວາທໍ ປຏິລຠິໍ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວມຕນ຺ທິຕາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ ຣຕ຺ຕິຍໍ ຈຕຸກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວິຫາຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມນສິກາຣໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕີ ວິເສສໍ ອນຘິຄນ຺ຕ຺ວາ ອຏ຺ຐມິຍໍ ຣຕ຺ຕິຍໍ ວີຣິຍສມຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາ ກິເລເສ ເຂເປສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕສ຺ສາ ເມ ອຏ຺ຐມີ ຣຕ຺ຕິ, ຍໂຕ ຕຓ຺ຫາ ສມູຫຕາ’’ຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ສາມາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທຸກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຕິກນິປາໂຕ

໑. ອປຣາສາມາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ຕິກນິປາເຕ ປຓ຺ຓວີສຕິວສ຺ສານີຕິອາທິກາ ອປຣາຍ ສາມາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຈນ຺ທຠາຄາຍ ນທິຍາ ຕີເຣ ກິນ຺ນຣໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສາ ຕຕ຺ຖ ກິນ຺ນເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ກີຬາປສຸຕາ ວິຈຣຕິ. ອເຖກທິວສໍ ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສາ ກຸສລພີຊໂຣປນຕ຺ຖໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນທີຕີເຣ ຈງ຺ກມິ. ສາ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ສຬລປຸປ຺ຜານິ ອາທາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເຕຫິ ປຸປ຺ເຜຫິ ຠຄວນ຺ຕໍ ປູເຊສິ. ສາ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ຕີ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ໂກສມ຺ພິຍໍ ກຸລຆເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ສາມາວຕິຍາ ສຫາຍິກາ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ມຕກາເລ ສໍເວຄຊາຕາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈວີສຕິ ວສ຺ສານິ ຈິຕ຺ຕສມາຘານໍ ອລຠິຕ຺ວາ ມຫລ຺ລິກາກາເລ ສຸຄໂຕວາທໍ ລຠິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໒.໒໒-໒໙) –

‘‘ຈນ຺ທຠາຄານທີຕີເຣ, ອໂຫສິໍ ກິນ຺ນຣີ ຕທາ;

ອທ຺ທສາຫໍ ເທວເທວໍ, ຈງ຺ກມນ຺ຕໍ ນຣາສຠໍ.

‘‘ໂອຈິນິຕ຺ວານ ສຬລໍ, ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐສ຺ສທາສຫໍ;

ອຸປສິງ຺ຆິ ມຫາວີໂຣ, ສຬລໍ ເທວຄນ຺ຘິກໍ.

‘‘ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ວິປສ຺ສີ ໂລກນາຍໂກ;

ອຸປສິງ຺ຆິ ມຫາວີໂຣ, ເປກ຺ຂມານາຍ ເມ ຕທາ.

‘‘ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວານ, ວນ຺ທິຕ຺ວາ ທ຺ວິປທຸຕ຺ຕມໍ;

ສກໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ, ຕໂຕ ປພ຺ພຕມາຣຸຫິໍ.

‘‘ເອກນວຸຕິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ປຸປ຺ຜມທທິໍ ຕທາ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ພຸທ຺ຘປູຊາຍິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸທານວເສນ –

໓໙.

‘‘ປຓ຺ຓວີສຕິ ວສ຺ສານິ, ຍໂຕ ປພ຺ພຊິຕາຍ ເມ;

ນາຠິຊານາມິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ສມໍ ລທ຺ຘໍ ກຸທາຈນໍ.

໔໐.

‘‘ອລທ຺ຘາ ເຈຕໂສ ສນ຺ຕິໍ, ຈິຕ຺ເຕ ອວສວຕ຺ຕິນີ;

ຕໂຕ ສໍເວຄມາປາທິໍ, ສຣິຕ຺ວາ ຊິນສາສນໍ.

໔໑.

‘‘ພຫູຫິ ທຸກ຺ຂຘມ຺ເມຫິ, ອປ຺ປມາທຣຕາຍ ເມ;

ຕຓ຺ຫກ຺ຂໂຍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ;

ອຊ຺ຊ ເມ ສຕ຺ຕມີ ຣຕ຺ຕິ, ຍໂຕ ຕຓ຺ຫາ ວິໂສສິຕາ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສມນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວູປສມໍ, ເຈໂຕສມຖມຄ຺ຄຜລສມາຘີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໂຕຕິ ຕສ຺ມາ ຈິຕ຺ຕວສໍ ວຕ຺ເຕຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຠາວໂຕ. ສໍເວຄມາປາທິນ຺ຕິ ສຕ຺ຖຣິ ຘຣນ຺ເຕປິ ປພ຺ພຊິຕກິຈ຺ຈໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ປຈ຺ຉາ ກຖໍ ປາປຍິສ຺ສາມີຕິ ສໍເວຄໍ ຎາຓຸຕ຺ຣາສໍ ອາປຊ຺ຊິໍ. ສຣິຕ຺ວາ ຊິນສາສນນ຺ຕິ ກາຓກຈ຺ຉໂປປມາທິສຕ຺ຖຸໂອວາທໍ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໑໑໗; ມ. ນິ. ໓.໒໕໒) ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອປຣາສາມາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອຸຕ຺ຕມາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ຈຕຸກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂຕ຺ຕຸນ຺ຕິອາທິກາ ອຸຕ຺ຕມາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ພນ຺ຘຸມຕີນຄເຣ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ເຄເຫ ຆຣທາສີ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຍ຺ຍການໍ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕີ ຊີວຕິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ພນ຺ຘຸມຣາຊາ ປຸຓ຺ຓມີທິວເສ ອຸໂປສຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປຸເຣຠຕ຺ຕໍ ທານານິ ທຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ. ອຖ ມຫາຊນາ ຍຖາ ຣາຊາ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຕເຖວ ປຸຓ຺ຓມີທິວເສ ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຖສ຺ສາ ທາສິຍາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ເອຕຣຫິ ໂຂ ມຫາຣາຊາ ມຫາຊນາ ຈ ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຍໍນູນາຫໍ ອຸໂປສຖທິວເສສຸ ອຸໂປສຖສີລໍ ສມາທາຍ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ສາ ຕຖາ ກໂຣນ຺ຕີ ສຸປຣິສຸທ຺ຘໍ ອຸໂປສຖສີລໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕາວຕິໍເສສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ອປຣາປຣໍ ສຸຄຕີສຸເຍວ ສໍສຣນ຺ຕີ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ປຏາຈາຣາຍ ເຖຣິຍາ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຕໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ປຏາຈາຣາ ເຖຣີ ຕສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ຎຕ຺ວາ ໂອວາທມທາສິ. ສາ ຕສ຺ສາ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໒.໑-໒໑) –

‘‘ນຄເຣ ພນ຺ຘຸມຕິຍາ, ພນ຺ຘຸມາ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ;

ທິວເສ ປຸຓ຺ຓມາຍ ໂສ, ອຸປວສິ ອຸໂປສຖໍ.

‘‘ອຫໍ ເຕນ ສມເຍນ, ກຸມ຺ຠທາສີ ອຫໍ ຕຫິໍ;

ທິສ຺ວາ ສຣາຊກໍ ເສນໍ, ເອວາຫໍ ຈິນ຺ຕຍິໍ ຕທາ.

‘‘ຣາຊາປິ ຣຊ຺ຊໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ, ອຸປວສິ ອຸໂປສຖໍ;

ສຜລໍ ນູນ ຕໍ ກມ຺ມໍ, ຊນກາໂຍ ປໂມທິໂຕ.

‘‘ໂຍນິໂສ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ, ທຸຄ຺ຄຈ຺ຈຎ຺ຈ ທລິທ຺ທຕໍ;

ມານສໍ ສມ຺ປຫໍສິຕ຺ວາ, ອຸປວສິໍ ອຸໂປສຖໍ.

‘‘ອຫໍ ອຸໂປສຖໍ ກຕ຺ວາ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສາສເນ;

ເຕນ ກມ຺ເມນ ສຸກເຕນ, ຕາວຕິໍສມຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ເມ ສຸກຕໍ ພ຺ຍມ຺ຫໍ, ອຸພ຺ຠໂຍຊນມຸຄ຺ຄຕໍ;

ກູຏາຄາຣວຣູເປຕໍ, ມຫາສນສຸຠູສິຕໍ.

‘‘ອຈ຺ຉຣາ ສຕສຫສ຺ສາ, ອຸປຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ມໍ ສທາ;

ອຎ຺ເຎ ເທເວ ອຕິກ຺ກມ຺ມ, ອຕິໂຣຈາມິ ສພ຺ພທາ.

‘‘ຈຕຸສຏ຺ຐິເທວຣາຊູນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍິໍ;

ເຕສຏ຺ຐິຈກ຺ກວຕ຺ຕີນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍິໍ.

‘‘ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ຫຸຕ຺ວານ, ຠເວສຸ ສໍສຣາມຫໍ;

ສພ຺ພຕ຺ຖ ປວຣາ ໂຫມິ, ອຸໂປສຖສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ຫຕ຺ຖິຍານໍ ອສ຺ສຍານໍ, ຣຖຍານຎ຺ຈ ສີວິກໍ;

ລຠາມິ ສພ຺ພເມເວຕໍ, ອຸໂປສຖສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ໂສຓ຺ຓມຍໍ ຣູປິມຍໍ, ອໂຖປິ ຜລິກາມຍໍ;

ໂລຫິຕງ຺ຄມຍຎ຺ເຈວ, ສພ຺ພໍ ປຏິລຠາມຫໍ.

‘‘ໂກເສຍ຺ຍກມ຺ພລິຍານິ, ໂຂມກປ຺ປາສິການິ ຈ;

ມຫຄ຺ຆານິ ຈ ວຕ຺ຖານິ, ສພ຺ພໍ ປຏິລຠາມຫໍ.

‘‘ອນ຺ນໍ ປານໍ ຂາທນີຍໍ, ວຕ຺ຖເສນາສນານິ ຈ;

ສພ຺ພເມຕໍ ປຏິລເຠ, ອຸໂປສຖສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ວຣຄນ຺ຘຎ຺ຈ ມາລຎ຺ຈ, ຈຸຓ຺ຓກຎ຺ຈ ວິເລປນໍ;

ສພ຺ພເມຕໍ ປຏິລເຠ, ອຸໂປສຖສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກູຏາຄາຣຎ຺ຈ ປາສາທໍ, ມຓ຺ຑປໍ ຫມ຺ມິຍໍ ຄຸຫໍ;

ສພ຺ພເມຕໍ ປຏິລເຠ, ອຸໂປສຖສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ຊາຕິຍາ ສຕ຺ຕວສ຺ສາຫໍ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ;

ອຑ຺ຒມາເສ ອສມ຺ປຕ຺ເຕ, ອຣຫຕ຺ຕມປາປຸຓິໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ, ຠວາ ສພ຺ເພ ສມູຫຕາ;

ສພ຺ພາສວປຣິກ຺ຂີຓາ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ.

‘‘ເອກນວຸຕິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ກມ຺ມມກຣິໍ ຕທາ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ອຸໂປສຖສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸທານວເສນ –

໔໒.

‘‘ຈຕຸກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ, ວິຫາຣາ ອຸປນິກ຺ຂມິໍ;

ອລທ຺ຘາ ເຈຕໂສ ສນ຺ຕິໍ, ຈິຕ຺ເຕ ອວສວຕ຺ຕິນີ.

໔໓.

‘‘ສາ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ອຸປາຄຈ຺ຉິໍ, ຍາ ເມ ສທ຺ຘາຍິກາ ອຫຸ;

ສາ ເມ ຘມ຺ມມເທເສສິ, ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸໂຍ.

໔໔.

‘‘ຕສ຺ສາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓິຕ຺ວານ, ຍຖາ ມໍ ອນຸສາສິ ສາ;

ສຕ຺ຕາຫໍ ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ, ນິສີທິໍ ປີຕິສຸຂສມປ຺ປິຕາ;

ອຏ຺ຐມິຍາ ປາເທ ປສາເຣສິໍ, ຕໂມຂນ຺ຘໍ ປທາລິຍາ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ສາ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ອຸປາຄຈ຺ຉິໍ , ຍາ ເມ ສທ຺ຘາຍິກາ ອຫູຕິ ຍາ ມຍາ ສທ຺ຘາຕພ຺ພາ ສທ຺ເຘຍ຺ຍວຈນາ ອໂຫສິ, ຕໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ສາຫໍ ອຸປຄຈ຺ຉິໍ ອຸປສງ຺ກມິໍ, ປຏາຈາຣາເຖຣິໍ ສທ຺ຘາຍ ວທຕິ. ‘‘ສາ ຠິກ຺ຂຸນີ ອຸປຄຈ຺ຉິ, ຍາ ເມ ສາຘຍິກາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ສາ ປຏາຈາຣາ ຠິກ຺ຂຸນີ ອນຸກມ຺ປາຍ ມໍ ອຸປຄຈ຺ຉິ, ຍາ ມຍ຺ຫໍ ສທຕ຺ຖສ຺ສ ສາຘິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາ ເມ ຘມ຺ມມເທເສສິ, ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸໂຍຕິ ສາ ປຏາຈາຣາ ເຖຣີ ‘‘ອິເມ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ, ອິມານິ ທ຺ວາທສາຍຕນານິ, ອິມາ ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ’’ຕິ ຂນ຺ຘາທິເກ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ມຍ຺ຫໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ.

ຕສ຺ສາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓິຕ຺ວານາຕິ ຕສ຺ສາ ປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ຕາຍ ເຖຣິຍາ ສນ຺ຕິເກ ຂນ຺ຘາທິວິຠາຄປຸພ຺ພງ຺ຄມໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ປາເປຕ຺ວາ ເທສິຕສຓ຺ຫສຸຂຸມວິປສ຺ສນາຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ. ຍຖາ ມໍ ອນຸສາສິ ສາຕິ ສາ ເຖຣີ ຍຖາ ມໍ ອນຸສາສິ ໂອວທິ, ຕຖາ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕີ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາປິ ສຕ຺ຕາຫໍ ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິໍ. ກຖໍ? ປີຕິສຸຂສມປ຺ປິຕາຕິ ຌານມເຍນ ປີຕິສຸເຂນ ສມງ຺ຄີຠູຕາ. ອຏ຺ຐມິຍາ ປາເທ ປສາເຣສິໍ, ຕໂມຂນ຺ຘໍ ປທາລິຍາຕິ ອນວເສສໍ ໂມຫກ຺ຂນ຺ຘໍ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ປທາເລຕ຺ວາ ອຏ຺ຐເມ ທິວເສ ປລ຺ລງ຺ກໍ ຠິນ຺ທນ຺ຕີ ປາເທ ປສາເຣສິໍ. ອິທເມວ ຈສ຺ສາ ອຎ຺ຎາພ຺ຍາກຣຓໍ ອໂຫສິ.

ອຸຕ຺ຕມາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ອປຣາ ອຸຕ຺ຕມາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ເຍ ອິເມ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາຕິອາທິກາ ອປຣາຍ ອຸຕ຺ຕມາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ພນ຺ຘຸມຕີນຄເຣ ກຸລທາສີ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສາ ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖຸ ສາວກໍ ເອກໍ ຂີຓາສວຕ຺ເຖຣໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານສາ ຕີຓິ ໂມທການິ ອທາສິ. ສາ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ຕີ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ໂກສລຊນປເທ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕາ ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ຘາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ນຈິຣສ຺ເສວ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໒.໓໐-໓໖) –

‘‘ນຄເຣ ພນ຺ຘຸມຕິຍາ, ກຸມ຺ຠທາສີ ອໂຫສຫໍ;

ມມ ຠາຄໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ຄຈ຺ຉໍ ອຸທກຫາຣິກາ.

‘‘ປນ຺ຖມ຺ຫິ ສມຓໍ ທິສ຺ວາ, ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ສມາຫິຕໍ;

ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ສຸມນາ, ໂມທເກ ຕີຓິທາສຫໍ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ເມນ ສຸກເຕນ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ເອກນວຸຕິກປ຺ປານິ, ວິນິປາຕໍ ນ ຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕິ ຕໍ ກຣິຕ຺ວານ, ສພ຺ພໍ ອນຸຠວິໍ ອຫໍ;

ໂມທເກ ຕີຓິ ທຕ຺ວານ, ປຕ຺ຕາຫໍ ອຈລໍ ປທໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸທານວເສນ –

໔໕.

‘‘ເຍ ອິເມ ສຕ຺ຕ ໂພຊ຺ຌງ຺ຄາ, ມຄ຺ຄາ ນິພ຺ພານປຕ຺ຕິຍາ;

ຠາວິຕາ ເຕ ມຍາ ສພ຺ເພ, ຍຖາ ພຸທ຺ເຘນ ເທສິຕາ.

໔໖.

‘‘ສຸຎ຺ຎຕສ຺ສານິມິຕ຺ຕສ຺ສ, ລາຠິນີຫໍ ຍທິຈ຺ຉກໍ;

ໂອຣສາ ຘີຕາ ພຸທ຺ຘສ຺ສ, ນິພ຺ພານາຠິຣຕາ ສທາ.

໔໗.

‘‘ສພ຺ເພ ກາມາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ, ເຍ ທິພ຺ພາ ເຍ ຈ ມານຸສາ;

ວິກ຺ຂີໂຓ ຊາຕິສໍສາໂຣ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຎ຺ຎຕສ຺ສານິມິຕ຺ຕສ຺ສ, ລາຠິນີຫໍ ຍທິຈ຺ຉກນ຺ຕິ ສຸຎ຺ຎຕສມາປຕ຺ຕິຍາ ຈ ອນິມິຕ຺ຕສມາປຕ຺ຕິຍາ ຈ ອຫໍ ຍທິຈ຺ຉກໍ ລາຠິນີ, ຕຕ຺ຖ ຍໍ ຍໍ ສມາປຊ຺ຊິຕຸໍ ອິຈ຺ຉາມິ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຍທາ ຍທາ, ຕໍ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຕທາ ຕທາ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິຫຣາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທິປິ ຫິ ສຸຎ຺ຎຕາປ຺ປຓິຫິຕາທິນາມກສ຺ສ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິປິ ມຄ຺ຄສ຺ສ ສຸຎ຺ຎຕາທິເຠທໍ ຕິວິຘມ຺ປິ ຜລໍ ສມ຺ຠວຕິ. ອຍໍ ປນ ເຖຣີ ສຸຎ຺ຎຕານິມິຕ຺ຕສມາປຕ຺ຕິໂຍວ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສຸຎ຺ຎຕສ຺ສານິມິຕ຺ຕສ຺ສ, ລາຠິນີຫໍ ຍທິຈ຺ຉກ’’ນ຺ຕິ. ເຍຠຸຍ຺ຍວເສນ ວາ ເອຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕເມຕນ຺ຕິ ອປເຣ.

ເຍ ທິພ຺ພາ ເຍ ຈ ມານຸສາຕິ ເຍ ເທວໂລກປຣິຍາປນ຺ນາ ເຍ ຈ ມນຸສ຺ສໂລກປຣິຍາປນ຺ນາ ວຕ຺ຖຸກາມາ, ເຕ ສພ຺ເພປິ ຕປ຺ປຏິພທ຺ຘຉນ຺ທຣາຄປ຺ປຫາເນນ ມຍາ ສມ຺ມເທວ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນາ, ອປຣິໂຠຄາຣຫາ ກຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ – ‘‘ອຠພ຺ໂພ, ອາວຸໂສ, ຂີຓາສໂວ ຠິກ຺ຂຸ ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ. ເສຍ຺ຍຖາປິ ປຸພ຺ເພ ອຄາຣິຍຠູໂຕ’’ຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອປຣາ ອຸຕ຺ຕມາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ທນ຺ຕິກາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ທິວາວິຫາຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມາຕິອາທິກາ ທນ຺ຕິກາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ ພຸທ຺ຘສຸຎ຺ຎກາເລ ຈນ຺ທຠາຄາຍ ນທິຍາ ຕີເຣ ກິນ຺ນຣໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສາ ເອກທິວສໍ ກິນ຺ນເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ກີຬນ຺ຕີ ວິຈຣມານາ ອທ຺ທສ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສິນ຺ນໍ. ທິສ຺ວານ ປສນ຺ນມານສາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສາລປຸປ຺ເຜຫິ ປູຊໍ ກຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ສາ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ຕີ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ປຸໂຣຫິຕພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ເຊຕວນປຏິຄ຺ຄຫເຓ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ຘາ ອຸປາສິກາ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມິຍາ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຣາຊຄເຫ ວສມານາ ເອກທິວສໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ຄິຊ຺ຌກູຏໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສິນ຺ນາ ຫຕ຺ຖາໂຣຫກສ຺ສ ອຠິຣຸຫນຕ຺ຖາຍ ປາທໍ ປສາເຣນ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາ ຕເທວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໒.໘໖-໙໖) –

‘‘ຈນ຺ທຠາຄານທີຕີເຣ, ອໂຫສິໍ ກິນ຺ນຣີ ຕທາ;

ອທ຺ທສໍ ວິຣຊໍ ພຸທ຺ຘໍ, ສຍມ຺ຠຸໍ ອປຣາຊິຕໍ.

‘‘ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ສຸມນາ, ເວທຊາຕາ ກຕຎ຺ຊລີ;

ສາລມາລໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ສຍມ຺ຠຸໍ ອຠິປູຊຍິໍ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ເມນ ສຸກເຕນ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຊຫິຕ຺ວາ ກິນ຺ນຣີເທຫໍ, ຕາວຕິໍສມຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ຉຕ຺ຕິໍສເທວຣາຊູນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍິໍ;

ມນສາ ປຕ຺ຖິຕໍ ມຍ຺ຫໍ, ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ ຍຖິຈ຺ຉິຕໍ.

‘‘ທສນ຺ນໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍິໍ;

ໂອຈິຕຕ຺ຕາວ ຫຸຕ຺ວານ, ສໍສຣາມິ ຠເວສ຺ວຫໍ.

‘‘ກຸສລໍ ວິຊ຺ຊເຕ ມຍ຺ຫໍ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ;

ປູຊາຣຫາ ອຫໍ ອຊ຺ຊ, ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສາສເນ.

‘‘ວິສຸທ຺ຘມນສາ ອຊ຺ຊ, ອເປຕມນປາປິກາ;

ສພ຺ພາສວປຣິກ຺ຂີຓາ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ.

‘‘ຈຕຸນ຺ນວຸຕິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ພຸທ຺ຘມຠິປູຊຍິໍ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ສາລມາລາຍິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາຕາ ອຸທານວເສນ –

໔໘.

‘‘ທິວາວິຫາຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ, ຄິຊ຺ຌກູຏມ຺ຫິ ປພ຺ພເຕ;

ນາຄໍ ໂອຄາຫມຸຕ຺ຕິຓ຺ຓໍ, ນທີຕີຣມ຺ຫິ ອທ຺ທສໍ.

໔໙.

‘‘ປຸຣິໂສ ອງ຺ກຸສມາທາຍ, ‘ເທຫິ ປາທ’ນ຺ຕິ ຍາຈຕິ;

ນາໂຄ ປສາຣຍີ ປາທໍ, ປຸຣິໂສ ນາຄມາຣຸຫິ.

໕໐.

‘‘ທິສ຺ວາ ອທນ຺ຕໍ ທມິຕໍ, ມນຸສ຺ສານໍ ວສໍ ຄຕໍ;

ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາເຘສິໍ, ຂລຸ ຕາຍ ວນໍ ຄຕາ’’ຕິ. – ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ;

ຕຕ຺ຖ ນາຄໍ ໂອຄາຫມຸຕ຺ຕິຓ຺ຓນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖິນາຄໍ ນທິຍໍ ໂອຄາຫໍ ກຕ຺ວາ ໂອຄຍ຺ຫ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ຓໍ. ‘‘ໂອຄຍ຺ຫ ມຸຕ຺ຕິຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ ວາ ປາໂຐ. ມ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ. ນທີຕີຣມ຺ຫິ ອທ຺ທສນ຺ຕິ ຈນ຺ທຠາຄາຍ ນທິຍາ ຕີເຣ ອປສ຺ສິໍ.

ກິໍ ກໂຣນ຺ຕນ຺ຕິ ເຈຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຸຣິໂສ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ‘ເທຫິ ປາທ’ນ຺ຕິ ຍາຈຕີຕິ ‘‘ປາທໍ ເທຫິ’’ອິຕິ ປິຏ຺ຐິອາໂຣຫນຕ຺ຖໍ ປາທໍ ປສາເຣຕຸໍ ສຎ຺ຎໍ ເທຕິ, ຍຖາປຣິຈິຕຎ຺ຫິ ສຎ຺ຎໍ ເທນ຺ໂຕ ອິຘ ຍາຈຕີຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

ທິສ຺ວາ ອທນ຺ຕໍ ທມິຕນ຺ຕິ ປກຕິຍາ ປຸພ຺ເພ ອທນ຺ຕໍ ອິທານິ ຫຕ຺ຖາຈຣິເຍນ ຫຕ຺ຖິສິກ຺ຂາຍ ທມິຕທມຖໍ ອຸປຄມິຕໍ. ກີທິສໍ ທມິຕໍ? ມນຸສ຺ສານໍ ວສໍ ຄຕໍ ຍໍ ຍໍ ມນຸສ຺ສາ ອາຓາເປນ຺ຕິ, ຕໍ ຕໍ ທິສ຺ວາຕິ ໂຍຊນາ. ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາເຘສິໍ, ຂລຸ ຕາຍ ວນໍ ຄຕາຕິ ຂລູຕິ ອວຘາຣຓຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ຕໂຕ ຫຕ຺ຖິທສ຺ສນໂຕ ປຈ຺ຉາ, ຕາຍ ຫຕ຺ຖິໂນ ກິຣິຍາຍ ເຫຕຸຠູຕາຍ, ວນໍ ອຣຎ຺ຎໍ ຄຕາ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາເຘສິໍເຍວ. ກຖໍ? ‘‘ອຍມ຺ປິ ນາມ ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕ ຫຕ຺ຖີ ຫຕ຺ຖິທມກສ຺ສ ວເສນ ທມຖໍ ຄໂຕ, ກສ຺ມາ ມນຸສ຺ສຠູຕາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຸຣິສທມກສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ວເສນ ທມຖໍ ນ ຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສໍເວຄຊາຕາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄສມາຘິນາ ມມ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາເຘສິໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕສມາຘາເນນ ສພ຺ພໂສ ກິເລເສ ເຂເປສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທນ຺ຕິກາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ອຸພ຺ພິຣິເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ອມ຺ມ, ຊີວາຕິອາທິກາ ອຸພ຺ພິຣິຍາ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຫໍສວຕີນຄເຣ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕາ ເອກທິວສໍ ມາຕາປິຕູສຸ ມງ຺ຄລໍ ອນຸຠວິຕຸໍ ເຄຫນ຺ຕຣຄເຕສຸ ອທຸຕິຍາ ສຍໍ ເຄເຫ ໂອຫີນາ ອຸປກຏ຺ຐາຍ ເວລາຍ ຠຄວໂຕ ສາວກໍ ເອກໍ ຂີຓາສວຕ຺ເຖຣໍ ເຄຫທ຺ວາຣສມີເປນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂໍ ທາຕຸກາມາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິຘ ປວິສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຖເຣ ເຄຫໍ ປວິຏ຺ເຐ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຄນກາທີຫິ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອທາສິ. ນິສີທິ ເຖໂຣ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ. ສາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐເປສິ. ເຖໂຣ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ສາ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ຕາວຕິໍເສສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ອຸຬາຣທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸຕາ ສຸຄຕີສຸເຍວ ສໍສຣນ຺ຕີ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ຄຫປຕິມຫາສາລກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຸພ຺ພິຣີຕິ ລທ຺ຘນາມາ ອຠິຣູປາ ທສ຺ສນີຍາ ປາສາທິກາ ອໂຫສິ. ສາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ໂກສລຣຎ຺ຎາ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ນີຕາ, ກຕິປຍສໍວຈ຺ຉຣາຕິກ຺ກເມນ ເອກໍ ຘີຕຣໍ ລຠິ. ຕສ຺ສາ ຊີວນ຺ຕີຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ຣາຊາ ຕສ຺ສາ ຘີຕຣໍ ທິສ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ອຸພ຺ພິຣິຍາ ອຠິເສກໍ ອທາສິ. ຘີຕາ ປນສ຺ສາ ອາຘາວິຕ຺ວາ ປຣິຘາວິຕ຺ວາ ວິຈຣຓກາເລ ກາລມກາສິ. ມາຕາ ຍຕ຺ຖ ຕສ຺ສາ ສຣີຣນິກ຺ເຂໂປ ກໂຕ, ຕໍ ສຸສານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິວເສ ທິວເສ ປຣິເທວຕິ. ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຖກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ຄຕາ ອຈິຣວຕີນທິຍາ ຕີເຣ ຐຕ຺ວາ ຘີຕຣໍ ອາຣພ຺ຠ ປຣິເທວຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ຍຖານິສິນ຺ໂນວ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ ວິປ຺ປລປສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ມມ ຘີຕຣໍ ອາຣພ຺ຠ ວິປ຺ປລປາມິ, ຠຄວາ’’ຕິ. ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສຸສາເນ ຌາປິຕາ ຕວ ຘີຕໂຣ ຈຕຸຣາສີຕິສຫສ຺ສມຕ຺ຕາ, ຕາສໍ ກຕຣ ສນ຺ຘາຍ ວິປ຺ປລປສີ’’ຕິ. ຕາສໍ ຕໍ ຕໍ ອາຬາຫນຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ –

໕໑.

‘‘ອມ຺ມ ຊີວາຕິ ວນມ຺ຫິ ກນ຺ທສິ, ອຕ຺ຕານໍ ອຘິຄຈ຺ຉ ອຸພ຺ພິຣິ;

ຈຸລ຺ລາສີຕິສຫສ຺ສານິ, ສພ຺ພາ ຊີວສນາມິກາ;

ເອຕມ຺ຫາຬາຫເນ ທຑ຺ຒາ, ຕາສໍ ກມນຸໂສຈສີ’’ຕິ. – ສອຸປຑ຺ຒຄາຖມາຫ;

ຕຕ຺ຖ, ອມ຺ມ, ຊີວາຕິ ມາຕຸປຈາຣນາເມນ ຘີຕຸຍາ ອາລປນໍ, ອິທຎ຺ຈສ຺ສາ ວິປ຺ປລປນາກາຣທສ຺ສນໍ. ວນມ຺ຫິ ກນ຺ທສີຕິ ວນມຊ຺ເຌ ປຣິເທວສິ. ອຕ຺ຕານໍ ອຘິຄຈ຺ຉ ອຸພ຺ພິຣີຕິ ອຸພ຺ພິຣິ ຕວ ອຕ຺ຕານເມວ ຕາວ ພຸຊ຺ຌສ຺ສຸ ຍາຖາວໂຕ ຊານາຫິ. ຈຸລ຺ລາສີຕິສຫສ຺ສານີຕິ ຈຕຸຣາສີຕິສຫສ຺ສານິ. ສພ຺ພາ ຊີວສນາມິກາຕິ ຕາ ສພ຺ພາປິ ຊີວນ຺ຕິ, ຍາ ສມານນາມິກາ. ເອຕມ຺ຫາຬາຫເນ ທຑ຺ຒາຕິ ເອຕມ຺ຫິ ສຸສາເນ ຌາປິຕາ. ຕາສໍ ກມນຸໂສຈສີຕິ ຕາສຸ ຊີວນ຺ຕີນາມາສຸ ຈຕຸຣາສີຕິສຫສ຺ສມຕ຺ຕາສຸ ກໍ ສນ຺ຘາຍ ຕ຺ວໍ ອນຸໂສຈສິ ອນຸໂສກໍ ອາປຊ຺ຊສີຕິ ເອວໍ ສຕ຺ຖາຣາ ຘມ຺ເມ ເທສິເຕ ເທສນານຸສາເຣນ ຎາຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ເທສນາວິລາເສນ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ເຫຕຸສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຍຖາຐາຕາວ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາ ອຄ຺ຄຜເລ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໒.໓໗-໖໐) –

‘‘ນຄເຣ ຫໍສວຕິຍາ, ອໂຫສິໍ ພາລິກາ ຕທາ;

ມາຕາ ຈ ເມ ປິຕາ ເຈວ, ກມ຺ມນ຺ຕໍ ອຄມໍສຸ ເຕ.

‘‘ມຊ຺ຌນ຺ຫິກມ຺ຫິ ສູຣິເຍ, ອທ຺ທສໍ ສມຓໍ ອຫໍ;

ວີຖິຍາ ອນຸຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ, ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປສຫໍ.

‘‘ໂຄນກາວິກຕິກາຫິ, ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ມມາສນໍ;

ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ສຸມນາ, ອິທໍ ວຈນມພ຺ຣວິໍ.

‘‘ສນ຺ຕຕ຺ຕາ ກຸຖິຕາ ຠູມິ, ສູໂຣ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ຐິໂຕ;

ມາລຸຕາ ຈ ນ ວາຍນ຺ຕິ, ກາໂລ ເຈເວຕ຺ຖ ເມຫິຕິ.

‘‘ປຎ຺ຎຕ຺ຕມາສນມິທໍ, ຕວຕ຺ຖາຍ ມຫາມຸນິ;

ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍ, ນິສີທ ມມ ອາສເນ.

‘‘ນິສີທິ ຕຕ຺ຖ ສມໂຓ, ສຸທນ຺ໂຕ ສຸທ຺ຘມານໂສ;

ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ຍຖາຣນ຺ຘໍ ອທາສຫໍ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ເມນ ສຸກເຕນ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຊຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ຕາວຕິໍສມຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ເມ ສຸກຕໍ ພ຺ຍມ຺ຫໍ, ອາສເນນ ສຸນິມ຺ມິຕໍ;

ສຏ຺ຐິໂຍຊນມຸພ຺ເພຘໍ, ຕິໍສໂຍຊນວິຕ຺ຖຕໍ.

‘‘ໂສຓ຺ຓມຍາ ມຓິມຍາ, ອໂຖປິ ຜລິກາມຍາ;

ໂລຫິຕງ຺ຄມຍາ ເຈວ, ປລ຺ລງ຺ກາ ວິວິຘາ ມມ.

‘‘ຕູລິກາວິກຕິກາຫິ, ກຏ຺ຏິສ຺ສຈິຕ຺ຕກາຫິ ຈ;

ອຸທ຺ຘເອກນ຺ຕໂລມີ ຈ, ປລ຺ລງ຺ກາ ເມ ສຸສຓ຺ຐິຕາ.

‘‘ຍທາ ອິຈ຺ຉາມິ ຄມນໍ, ຫາສຂິຑ຺ຑສມປ຺ປິຕາ;

ສຫ ປລ຺ລງ຺ກເສຏ຺ເຐນ, ຄຈ຺ຉາມິ ມມ ປຕ຺ຖິຕໍ.

‘‘ອສີຕິເທວຣາຊູນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍິໍ;

ສຕ຺ຕຕິຈກ຺ກວຕ຺ຕີນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍິໍ.

‘‘ຠວາຠເວ ສໍສຣນ຺ຕີ, ມຫາໂຠຄໍ ລຠາມຫໍ;

ໂຠເຄ ເມ ອູນຕາ ນຕ຺ຖິ, ເອກາສນສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ທຸເວ ຠເວ ສໍສຣາມິ, ເທວຕ຺ເຕ ອຖ ມານຸເສ;

ອຎ຺ເຎ ຠເວ ນ ຊານາມິ, ເອກາສນສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ທຸເວ ກຸເລ ປຊາຍາມິ, ຂຕ຺ຕິເຍ ຈາປິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ;

ອຸຈ຺ຈາກຸລີນາ ສພ຺ພຕ຺ຖ, ເອກາສນສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ໂທມນສ຺ສໍ ນ ຊານາມິ, ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາປນໍ ມມ;

ເວວຓ຺ຓິຍໍ ນ ຊານາມິ, ເອກາສນສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ຘາຕິໂຍ ມໍ ອຸປຏ຺ຐນ຺ຕິ, ຂຸຊ຺ຊາ ເຈລາປິກາ ພຫູ;

ອງ຺ເກນ ອງ຺ກໍ ຄຈ຺ຉາມິ, ເອກາສນສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ອຎ຺ຎາ ນ຺ຫາເປນ຺ຕິ ໂຠເຊນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎາ ຣເມນ຺ຕິ ມໍ ສທາ;

ອຎ຺ຎາ ຄນ຺ຘໍ ວິລິມ຺ປນ຺ຕິ, ເອກາສນສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ມຓ຺ຑເປ ຣຸກ຺ຂມູເລ ວາ, ສຸຎ຺ຎາຄາເຣ ວສນ຺ຕິຍາ;

ມມ ສງ຺ກປ຺ປມຎ຺ຎາຍ, ປລ຺ລງ຺ໂກ ອຸປຕິຏ຺ຐຕິ.

‘‘ອຍໍ ປຈ຺ຉິມໂກ ມຍ຺ຫໍ, ຈຣິໂມ ວຕ຺ຕເຕ ຠໂວ;

ອຊ຺ຊາປິ ຣຊ຺ຊໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ.

‘‘ສຕສຫສ຺ສິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ທານມທທິໍ ຕທາ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ເອກາສນສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ເຕ ປນ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕວິເສສໍ ປກາເສນ຺ຕີ –

໕໒.

‘‘ອພ຺ພຫີ ຕວ ເມ ສລ຺ລໍ, ທຸທ຺ທສໍ ຫທຍສ຺ສິຕໍ;

ຍໍ ເມ ໂສກປເຣຕາຍ, ຘີຕຸໂສກໍ ພ຺ຍປານຸທິ.

໕໓.

‘‘ສາຊ຺ຊ ອພ຺ພູຬ຺ຫສລ຺ລາຫໍ, ນິຈ຺ຉາຕາ ປຣິນິພ຺ພຸຕາ;

ພຸທ຺ຘໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ສງ຺ຆຎ຺ຈ, ອຸເປມິ ສຣຓໍ ມຸນິ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ອພ຺ພຫີ ວຕ ເມ ສລ຺ລໍ, ທຸທ຺ທສໍ ຫທຍສ຺ສິຕນ຺ຕິ ອນຸປຈິຕກຸສລສມ຺ຠາເຣຫິ ຍາຖາວໂຕ ທຸທ຺ທສໍ ມມ ຈິຕ຺ຕສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ປີຬາຊນນໂຕ ທຸນ຺ນີຫຣຓໂຕ ອນ຺ໂຕ ຕຸທນໂຕ ຈ ‘‘ສລ຺ລ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ໂສກໍ ຕຓ຺ຫຎ຺ຈ ອພ຺ພຫີ ວຕ ນີຫຣິ ວຕ. ຍໍ ເມ ໂສກປເຣຕາຍາຕິ ຍສ຺ມາ ໂສເກນ ອຠິຠູຕາຍ ມຍ຺ຫໍ ຘີຕຸໂສກໍ ພ຺ຍປານຸທິ ອນວເສສໂຕ ນີຫຣິ, ຕສ຺ມາ ອພ຺ພຫີ ວຕ ເມ ສລ຺ລນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ສາຊ຺ຊ ອພ຺ພູຬ຺ຫສລ຺ລາຫນ຺ຕິ ສາ ອຫໍ ອຊ຺ຊ ສພ຺ພໂສ ອຸທ຺ຘຏຕຓ຺ຫາສລ຺ລາ ຕໂຕ ເອວ ນິຈ຺ຉາຕາ ປຣິນິພ຺ພຸຕາ. ມຸນິນ຺ຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘໍ ຕທຸປເທສິຕມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານປເຠທໍ ນວວິຘໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມຎ຺ຈ, ຕຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ອຏ຺ຐອຣິຍປຸຄ຺ຄລສມູຫສງ຺ຂາຕໍ ສງ຺ຆຎ຺ຈ, ອນຸຕ຺ຕເຣຫິ ເຕຫິ ໂຍຊນໂຕ ສກລວຏ຺ຏທຸກ຺ຂວິນາສນໂຕ ຈ ສຣຓໍ ຕາຓໍ ເລຓໍ ປຣາຍຓນ຺ຕິ, ອຸເປມິ ອຸປຄຈ຺ຉາມິ ພຸຊ຺ຌາມິ ເສວາມິ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຸພ຺ພິຣິເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ສຸກ຺ກາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ກິໍເມ ກຕາ ຣາຊຄເຫຕິອາທິກາ ສຸກ຺ກາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ພນ຺ຘຸມຕີນຄເຣ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕາ ອຸປາສິກາຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ຘາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມຘຣາ ປຏິຠານວຕີ ອໂຫສິ. ສາ ຕຕ຺ຖ ພຫູນິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຸຖຸຊ຺ຊນກາລກິຣິຍເມວ ກຕ຺ວາ ຕຸສິເຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕຖາ ສິຂິສ຺ສ ຠຄວໂຕ, ເວສ຺ສຠຸສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລຕິ ເອວໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘານໍ ສາສເນ ສີລໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມຘຣາ ອໂຫສິ, ຕຖາ ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ, ໂກຓາຄມນສ຺ສ, ກສ຺ສປສ຺ສ ຈ ຠຄວໂຕ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິສຸທ຺ຘສີລາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມກຖິກາ ອໂຫສິ.

ເອວໍ ສາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ພຫຸໍ ປຸຎ຺ຎໍ ອຸປຈິນິຕ຺ວາ ສຸຄຕີສຸເຍວ ສໍສຣນ຺ຕີ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຣາຊຄຫນຄເຣ ຄຫປຕິມຫາສາລກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ສຸກ຺ກາຕິສ຺ສາ ນາມໍ ອໂຫສິ. ສາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕາ ສຕ຺ຖຸ ຣາຊຄຫປເວສເນ ລທ຺ຘປ຺ປສາທາ ອຸປາສິກາ ຫຸຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ຘມ຺ມທິນ຺ນາຍ ເຖຣິຍາ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕສໍເວຄາ ຕສ຺ສາ ເອວ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ ນຈິຣສ຺ເສວ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໔.໑໑໑-໑໔໒) –

‘‘ເອກນວຸຕິໂຕ ກປ຺ເປ, ວິປສ຺ສີ ນາມ ນາຍໂກ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ຈາຣຸທສ຺ສໂນ, ສພ຺ພຘມ຺ມວິປສ຺ສໂກ.

‘‘ຕທາຫໍ ພນ຺ຘຸມຕິຍໍ, ຊາຕາ ອຎ຺ຎຕເຣ ກຸເລ;

ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວານ ມຸນິໂນ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ.

‘‘ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມຘຣາ, ປຏິຠານວຕີ ຕຖາ;

ວິຈິຕ຺ຕກຖິກາ ຈາປິ, ຊິນສາສນກາຣິກາ.

‘‘ຕທາ ຘມ຺ມກຖໍ ກຕ຺ວາ, ຫິຕາຍ ຊນຕໍ ພຫຸໍ;

ຕໂຕ ຈຸຕາຫໍ ຕຸສິຕໍ, ອຸປປນ຺ນາ ຍສສ຺ສິນີ.

‘‘ເອກຕ຺ຕິໍເສ ອິໂຕ ກປ຺ເປ, ສິຂີ ວິຍ ສິຂີ ຊິໂນ;

ຕປນ຺ໂຕ ຍສສາ ໂລເກ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ວທຕໍ ວໂຣ.

‘‘ຕທາປິ ປພ຺ພຊິຕ຺ວານ, ພຸທ຺ຘສາສນໂກວິທາ;

ໂຊເຕຕ຺ວາ ຊິນວາກ຺ຍານິ, ຕໂຕປິ ຕິທິວໍ ຄຕາ.

‘‘ເອກຕ຺ຕິໍເສວ ກປ຺ປມ຺ຫິ, ເວສ຺ສຠູ ນາມ ນາຍໂກ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ຖ ມຫາຎາຓີ, ຕທາປິ ຈ ຕເຖວຫໍ.

‘‘ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຘມ຺ມຘຣາ, ໂຊຕຍິໍ ຊິນສາສນໍ;

ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຣຸປຸຣໍ ຣມ຺ມໍ, ອນຸໂຠສິໍ ມຫາສຸຂໍ.

‘‘ອິມມ຺ຫິ ຠທ຺ທເກ ກປ຺ເປ, ກກຸສນ຺ໂຘ ຊິນຸຕ຺ຕໂມ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ນຣສຣໂຓ, ຕທາປິ ຈ ຕເຖວຫໍ.

‘‘ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ມຸນິມຕໍ, ໂຊຕຍິຕ຺ວາ ຍຖາຍຸກໍ;

ຕໂຕ ຈຸຕາຫໍ ຕິທິວໍ, ອຄໍ ສຠວນໍ ຍຖາ.

‘‘ອິມສ຺ມິໍເຍວ ກປ຺ປມ຺ຫິ, ໂກຓາຄມນນາຍໂກ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ໂລກສຣໂຓ, ອຣໂຓ ອມຕງ຺ຄໂຕ.

‘‘ຕທາປິ ປພ຺ພຊິຕ຺ວານ, ສາສເນ ຕສ຺ສ ຕາທິໂນ;

ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມຘຣາ, ໂຊຕຍິໍ ຊິນສາສນໍ.

‘‘ອິມສ຺ມິໍເຍວ ກປ຺ປມ຺ຫິ, ກສ຺ສໂປ ມຸນິມຸຕ຺ຕໂມ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ໂລກສຣໂຓ, ອຣໂຓ ມຣຓນ຺ຕຄູ.

‘‘ຕສ຺ສາປິ ນຣວີຣສ຺ສ, ປພ຺ພຊິຕ຺ວານ ສາສເນ;

ປຣິຍາປຸຏສທ຺ຘມ຺ມາ, ປຣິປຸຈ຺ຉາ ວິສາຣທາ.

‘‘ສຸສີລາ ລຊ຺ຊິນີ ເຈວ, ຕີສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ໂກວິທາ;

ພຫຸໍ ຘມ຺ມກຖໍ ກຕ຺ວາ, ຍາວຊີວໍ ມຫາມຸເນ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ມວິປາເກນ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຊຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ຕາວຕິໍສມຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ປຈ຺ຉິເມ ຈ ຠເວ ທານິ, ຄິຣິພ຺ພຊປຸຣຸຕ຺ຕເມ;

ຊາຕາ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ຜີເຕ, ມຫາຣຕນສຎ຺ຈເຍ.

‘‘ຍທາ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ເສນ, ປຣິວຸໂຕ ໂລກນາຍໂກ;

ອຸປາຄມິ ຣາຊຄຫໍ, ສຫສ຺ສກ຺ເຂນ ວຓ຺ຓິໂຕ.

‘‘ທນ຺ໂຕ ທນ຺ເຕຫິ ສຫ ປຸຣາຓຊຏິເລຫິ, ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ວິປ຺ປມຸຕ຺ເຕຫິ;

ສິງ຺ຄີນິກ຺ຂສວຓ຺ໂຓ, ຣາຊຄຫໍ ປາວິສິ ຠຄວາ.

‘‘ທິສ຺ວາ ພຸທ຺ຘານຸຠາວໍ ຕໍ, ສຸຕ຺ວາວ ຄຸຓສຎ຺ຈຍໍ;

ພຸທ຺ເຘ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ, ປູຊຍິໍ ຕໍ ຍຖາພລໍ.

‘‘ອປເຣນ ຈ ກາເລນ, ຘມ຺ມທິນ຺ນາຍ ສນ຺ຕິເກ;

ອຄາຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວານ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ.

‘‘ເກເສສຸ ຉິຊ຺ຊມາເນສຸ, ກິເລເສ ຌາປຍິໍ ອຫໍ;

ອຸຄ຺ຄຫິໍ ສາສນໍ ສພ຺ພໍ, ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຈິເຣນຫໍ.

‘‘ຕໂຕ ຘມ຺ມມເທເສສິໍ, ມຫາຊນສມາຄເມ;

ຘມ຺ເມ ເທສິຍມານມ຺ຫິ, ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອຫຸ.

‘‘ເນກປາຓສຫສ຺ສານໍ, ຕໍ ວິທິຕ຺ວາຕິວິມ຺ຫິໂຕ;

ອຠິປ຺ປສນ຺ໂນ ເມ ຍກ຺ໂຂ, ຠມິຕ຺ວານ ຄິຣິພ຺ພຊໍ.

‘‘ກິໍເມ ກຕາ ຣາຊຄເຫ ມນຸສ຺ສາ, ມຘຸໍ ປີຕາວ ອຈ຺ຉເຣ;

ເຍ ສຸກ຺ກໍ ນ ອຸປາສນ຺ຕິ, ເທເສນ຺ຕິໍ ອມຕໍ ປທໍ.

‘‘ຕຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິວານີຍໍ, ອເສຈນກໂມຊວໍ;

ປິວນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎ ສປ຺ປຎ຺ຎາ, ວລາຫກມິວທ຺ຘຄູ.

‘‘ອິທ຺ຘີສຸ ຈ ວສີ ໂຫມິ, ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ;

ເຈໂຕປຣິຍຎາຓສ຺ສ, ວສີ ໂຫມິ ມຫາມຸເນ.

‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຊານາມິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ວິໂສຘິຕໍ;

ສພ຺ພາສວປຣິກ຺ຂີຓາ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ.

‘‘ອຕ຺ຖຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕີສຸ, ປຏິຠາເນ ຕເຖວ ຈ;

ຎາຓໍ ມມ ມຫາວີຣ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຕວ ສນ຺ຕິເກ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕຠິກ຺ຂຸນິປຣິວາຣາ ມຫາຘມ຺ມກຖິກາ ອໂຫສິ. ສາ ເອກທິວສໍ ຣາຊຄເຫ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສນ຺ນິສິນ຺ນາຍ ມຫຕິຍາ ປຣິສາຍ ມຘຸຠຓ຺ຑໍ ປີເຬຕ຺ວາ ສຸມຘຸຣໍ ປາເຍນ຺ຕີ ວິຍ ອມເຕນ ອຠິສິຎ຺ຈນ຺ຕີ ວິຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ປຣິສາ ຈສ຺ສາ ຘມ຺ມກຖໍ ໂອຫິຕໂສຕາ ອວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສຸຓາຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເຖຣິຍາ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ຣຸກ຺ເຂ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ຘມ຺ມເທສນາຍ ປສນ຺ນາ ຣາຊຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣຖິຍາຍ ຣຖິຍໍ ສິງ຺ຆາຏເກນ ສິງ຺ຆາຏກໍ ວິຈຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ຄຸຓໍ ວິຠາເວນ຺ຕີ –

໕໔.

‘‘ກິໍເມ ກຕາ ຣາຊຄເຫ ມນຸສ຺ສາ, ມຘຸໍ ປີຕາວ ອຈ຺ຉເຣ;

ເຍ ສຸກ຺ກໍ ນ ອຸປາສນ຺ຕິ, ເທເສນ຺ຕິໍ ພຸທ຺ຘສາສນໍ.

໕໕.

‘‘ຕຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິວານີຍໍ, ອເສຈນກໂມຊວໍ;

ປິວນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎ ສປ຺ປຎ຺ຎາ, ວລາຫກມິວທ຺ຘຄູ’’ຕິ. –

ອິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ກິໍເມ ກຕາ ຣາຊຄເຫ ມນຸສ຺ສາຕິ ອິເມ ຣາຊຄເຫ ມນຸສ຺ສາ ກິໍ ກຕາ, ກິສ຺ມິໍ ນາມ ກິຈ຺ເຈ ພ຺ຍາວຏາ. ມຘຸໍ ປີຕາວ ອຈ຺ຉເຣຕິ ຍຖາ ຠຓ຺ຑມຘຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຘຸໍ ປີຕວນ຺ໂຕ ວິສຎ຺ຎິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ເອວໍ ອິເມປິ ຘມ຺ມສຎ຺ຎາຍ ວິສຎ຺ຎິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ມຎ຺ເຎ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ເກວລໍ ອຈ຺ຉນ຺ຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍ ສຸກ຺ກໍ ນ ອຸປາສນ຺ຕິ, ເທເສນ຺ຕິໍ ພຸທ຺ຘສາສນນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ຍາຖາວໂຕ ເທເສນ຺ຕິໍ ປກາເສນ຺ຕິໍ ສຸກ຺ກໍ ເຖຣິໍ ເຍ ນ ອຸປາສນ຺ຕິ ນ ປຍິຣຸປາສນ຺ຕິ. ເຕ ອິເມ ຣາຊຄເຫ ມນຸສ຺ສາ ກິໍ ກຕາຕິ ໂຍຊນາ.

ຕຎ຺ຈ ອປ຺ປຏິວານີຍນ຺ຕິ ຕຎ຺ຈ ປນ ຘມ຺ມໍ ອນິວຕ຺ຕິຕຠາວາວຫໍ ນິຍ຺ຍານິກໍ, ອຠິກ຺ກນ຺ຕຕາຍ ວາ ຍຖາ ໂສຕຸຊນສວນມໂນຫຣຠາເວນ ອນປນີຍໍ, ອເສຈນກໍ ອນາສິຕ຺ຕກໍ ປກຕິຍາວ ມຫາຣສໍ ຕໂຕ ເອວ ໂອຊວນ຺ຕໍ. ‘‘ໂອສຘ’’ນ຺ຕິປິ ປາຬິ. ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂພ຺ຍາຘິຕິກິຈ຺ຉາຍ ໂອສຘຠູຕໍ. ປິວນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎ ສປ຺ປຎ຺ຎາ, ວລາຫກມິວທ຺ຘຄູຕິ ວລາຫກນ຺ຕຣໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ອຸທກໍ ນິຣຸທກກນ຺ຕາເຣ ປຖຄາ ວິຍ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສປ຺ປຎ຺ຎາ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິສາ ປິວນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎ ປິວນ຺ຕາ ວິຍ ສຸຓນ຺ຕິ.

ມນຸສ຺ສາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ນມານສາ ເຖຣິຍາ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓິໍສຸ. ອປຣຠາເຄ ເຖຣິຍາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ປຣິນິພ຺ພານກາເລ ສາສນສ຺ສ ນິຍ຺ຍານິກຠາວວິຠາວນຕ຺ຖໍ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕີ –

໕໖.

‘‘ສຸກ຺ກາ ສຸກ຺ເກຫິ ຘມ຺ເມຫິ, ວີຕຣາຄາ ສມາຫິຕາ;

ຘາເຣຕິ ອນ຺ຕິມໍ ເທຫໍ, ເຊຕ຺ວາ ມາຣໍ ສວາຫນ’’ນ຺ຕິ. – ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ;

ຕຕ຺ຖ ສຸກ຺ກາຕິ ສຸກ຺ກາເຖຣີ ອຕ຺ຕານເມວ ປຣໍ ວິຍ ທສ຺ເສຕິ. ສຸກ຺ເກຫິ ຘມ຺ເມຫີຕິ ສຸປຣິສຸທ຺ເຘຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມຫິ. ວີຕຣາຄາ ສມາຫິຕາຕິ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ສພ຺ພໂສ ວີຕຣາຄາ ອຣຫຕ຺ຕຜລສມາຘິນາ ສມາຫິຕາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ສຸກ຺ກາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ເສລາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ນຕ຺ຖິ ນິສ຺ສຣຓໍ ໂລເກຕິອາທິກາ ເສລາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ ຫໍສວຕີນຄເຣ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕາ ມາຕາປິຕູຫິ ສມານຊາຕິກສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ທິນ຺ນາ, ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ພຫູນິ ວສ຺ສສຕານິ ສຸຂສໍວາສໍ ວສິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ກາລງ຺ກເຕ ສຍມ຺ປິ ອທ຺ຘຄຕາ ວໂຍອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ ສໍເວຄຊາຕາ ກິໍກຸສລຄເວສິນີ ກາເລນ ກາລໍ ອາຣາເມນ ອາຣາມໍ ວິຫາເຣນ ວິຫາຣໍ ອນຸວິຈຣຕິ ‘‘ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ໂສສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖຸ ໂພຘິຣຸກ຺ຂໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຍທິ ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ ອສໂມ ອສມສໂມ ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ, ທສ຺ເສຕຸ ເມ ອຍໍ ໂພຘິ ປາຏິຫາຣິຍ’’ນ຺ຕິ ນິສີທິ. ຕສ຺ສາ ຕຖາ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທສມນນ຺ຕຣເມວ ໂພຘິ ປຊ຺ຊລິ, ສພ຺ພໂສວຓ຺ຓມຍາ ສາຂາ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ, ສພ຺ພາ ທິສາ ວິໂຣຈິໍສຸ. ສາ ຕໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານສາ ຄຣຸຈິຕ຺ຕີກາຣໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສິຣສິ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ສຕ຺ຕຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທິ. ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອຸຬາຣໍ ປູຊາສກ຺ກາຣໍ ອກາສິ. ສາ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ຕີ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ອາຬວີຣຏ຺ເຐ ອາຬວິກສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຘີຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ເສລາຕິສ຺ສາ ນາມໍ ອໂຫສິ. ອາຬວິກສ຺ສ ປນ ຣຎ຺ໂຎ ຘີຕາຕິ ກຕ຺ວາ ອາຬວິກາຕິປິ ນໍ ໂວຫຣນ຺ຕິ. ສາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕາ ສຕ຺ຖຣິ ອາຬວກໍ ທເມຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ທຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອາຬວີນຄຣໍ ອຸປຄເຕ ທາຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ຘາ ອຸປາສິກາ ອໂຫສິ. ສາ ອປຣຠາເຄ ສຎ຺ຊາຕສໍເວຄາ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກຕປຸພ຺ພກິຈ຺ຈາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສນ຺ຕີ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ປຣິປກ຺ກຎາຓາ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໒.໖໑-໘໕) –

‘‘ນຄເຣ ຫໍສວຕິຍາ, ຈາຣິກີ ອາສຫໍ ຕທາ;

ອາຣາເມນ ຈ ອາຣາມໍ, ຈຣາມິ ກຸສລຕ຺ຖິກາ.

‘‘ກາຬປກ຺ຂມ຺ຫິ ທິວເສ, ອທ຺ທສໍ ໂພຘິມຸຕ຺ຕມໍ;

ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ, ໂພຘິມູເລ ນິສີທຫໍ.

‘‘ຄຣຸຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ເຐຕ຺ວາ, ສິເຣ ກຕ຺ວານ ອຎ຺ຊລິໍ;

ໂສມນສ຺ສໍ ປເວເທຕ຺ວາ, ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ ຕາວເທ.

‘‘ຍທິ ພຸທ຺ໂຘ ອມິຕຄຸໂຓ, ອສມປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ;

ທສ຺ເສຕຸ ປາຏິຫີຣໍ ເມ, ໂພຘິ ໂອຠາສຕຸ ອຍໍ.

‘‘ສຫ ອາວຊ຺ຊິເຕ ມຍ຺ຫໍ, ໂພຘິ ປຊ຺ຊລິ ຕາວເທ;

ສພ຺ພໂສຓ຺ຓມຍາ ອາສິ, ທິສາ ສພ຺ພາ ວິໂຣຈຕິ.

‘‘ສຕ຺ຕຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ຕຕ຺ຖ, ໂພຘິມູເລ ນິສີທຫໍ;

ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ປຕ຺ເຕ, ທີປປູຊໍ ອກາສຫໍ.

‘‘ອາສນໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ, ປຎ຺ຈທີປານິ ປຊ຺ຊລຸໍ;

ຍາວ ອຸເທຕິ ສູຣິໂຍ, ທີປາ ເມ ປຊ຺ຊລຸໍ ຕທາ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ເມນ ສຸກເຕນ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຊຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ຕາວຕິໍສມຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ເມ ສຸກຕໍ ພ຺ຍມ຺ຫໍ, ປຎ຺ຈທີປາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ;

ສຏ຺ຐິໂຍຊນມຸພ຺ເພຘໍ, ຕິໍສໂຍຊນວິຕ຺ຖຕໍ.

‘‘ອສງ຺ຂິຍານິ ທີປານິ, ປຣິວາເຣ ຊລິໍສຸ ເມ;

ຍາວຕາ ເທວຠວນໍ, ທີປາໂລເກນ ໂຊຕຕິ.

‘‘ປຣມ຺ມຸຂາ ນິສີທິຕ຺ວາ, ຍທິ ອິຈ຺ຉາມິ ປສ຺ສິຕຸໍ;

ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ຈ ຕິຣິຍໍ, ສພ຺ພໍ ປສ຺ສາມິ ຈກ຺ຂຸນາ.

‘‘ຍາວຕາ ອຠິກງ຺ຂາມິ, ທຏ຺ຐຸໍ ສຸຄຕທຸຄ຺ຄເຕ;

ຕຕ຺ຖ ອາວຣຓໍ ນຕ຺ຖິ, ຣຸກ຺ເຂສຸ ປພ຺ພເຕສຸ ວາ.

‘‘ອສີຕິເທວຣາຊູນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍິໍ;

ສຕານໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍິໍ.

‘‘ຍໍ ຍໍ ໂຍນຸປປຊ຺ຊາມິ, ເທວຕ຺ຕໍ ອຖ ມານຸສໍ;

ທີປສຕສຫສ຺ສານິ, ປຣິວາເຣ ຊລນ຺ຕິ ເມ.

‘‘ເທວໂລກາ ຈວິຕ຺ວານ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ;

ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຄຕາ ສນ຺ຕີ, ອກ຺ຂິ ເມ ນ ນິມີລຕິ.

‘‘ທີປສຕສຫສ຺ສານິ, ປຸຎ຺ຎກມ຺ມສມງ຺ຄິຕາ;

ຊລນ຺ຕິ ສູຕິກາເຄເຫ, ປຎ຺ຈທີປານິທໍ ຜລໍ.

‘‘ປຈ຺ຉິເມ ຠເວ ສມ຺ປຕ຺ເຕ, ມານສໍ ວິນິວຕ຺ຕຍິໍ;

ອຊຣາມຕໍ ສີຕິຠາວໍ, ນິພ຺ພານໍ ຜສ຺ສຍິໍ ອຫໍ.

‘‘ຊາຕິຍາ ສຕ຺ຕວສ຺ສາຫໍ, ອຣຫຕ຺ຕມປາປຸຓິໍ;

ອຸປສມ຺ປາທຍີ ພຸທ຺ໂຘ, ຄຸຓມຎ຺ຎາຍ ໂຄຕໂມ.

‘‘ມຓ຺ຑເປ ຣຸກ຺ຂມູເລ ວາ, ສຸຎ຺ຎາຄາເຣ ວສນ຺ຕິຍາ;

ຕທາ ປຊ຺ຊລເຕ ທີປໍ, ປຎ຺ຈທີປານິທໍ ຜລໍ.

‘‘ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸວິສຸທ຺ຘໍ ເມ, ສມາຘິກຸສລາ ອຫໍ;

ອຠິຎ຺ຎາປາຣມິປ຺ປຕ຺ຕາ, ປຎ຺ຈທີປານິທໍ ຜລໍ.

‘‘ສພ຺ພໂວສິຕໂວສານາ, ກຕກິຈ຺ຈາ ອນາສວາ;

ປຎ຺ຈທີປາ ມຫາວີຣ, ປາເທ ວນ຺ທາມິ ຈກ຺ຂຸມ.

‘‘ສຕສຫສ຺ສິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ທີປມທທິໍ ຕທາ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ປຎ຺ຈທີປານິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ເຖຣີ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣນ຺ຕີ ເອກທິວສໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ສາວຕ຺ຖິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ທິວາວິຫາຣຕ຺ຖາຍ ອນ຺ຘວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ມາໂຣ ວິເວກໂຕ ວິຈ຺ເຉເທຕຸກາໂມ ອຎ຺ຎາຕກຣູເປນ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ –

໕໗.

‘‘ນຕ຺ຖິ ນິສ຺ສຣຓໍ ໂລເກ, ກິໍ ວິເວເກນ ກາຫສິ;

ຠຸຎ຺ຊາຫິ ກາມຣຕິໂຍ, ມາຫຸ ປຈ຺ຉານຸຕາປິນີ’’ຕິ. – ຄາຖມາຫ;

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ສພ຺ພສມເຍສຸປິ ອຸປປຣິກ຺ຂີຍມາເນສຸ ນິສ຺ສຣຓໍ ນິພ຺ພານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ ເຕສໍ ເຕສໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ຉນ຺ທໂສ ປຏິຎ຺ຎາຍມານໍ ໂວຫາຣມຕ຺ຕເມເວຕໍ, ຕສ຺ມາ ກິໍ ວິເວເກນ ກາຫສິ ເອວຣູເປ ສມ຺ປນ຺ນປຐມວເຍ ຐິຕາ ອິມິນາ ກາຍວິເວເກນ ກິໍ ກຣິສ຺ສສິ? ອຖ ໂຂ ຠຸຎ຺ຊາຫິ ກາມຣຕິໂຍ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາມສນ຺ນິສ຺ສິຕາ ຂິຑ຺ຑາຣຕິໂຍ ປຈ຺ຈນຸໂຠຫິ. ກສ຺ມາ? ມາຫຸ ປຈ຺ຉານຸຕາປິນີ ‘‘ຍທຕ຺ຖໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣາມິ, ຕເທວ ນິພ຺ພານໍ ນຕ຺ຖິ, ເຕເນເວຕໍ ນາຘິຄຕໍ, ກາມໂຠຄາ ຈ ປຣິຫີນາ, ອນຕ຺ໂຖ ວຕ ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ປຈ຺ຉາ ວິປ຺ປຏິສາຣິນີ ມາ ອໂຫສີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຖຣີ ‘‘ພາໂລ ວຕາຍໍ ມາໂຣ, ໂຍ ມມ ປຈ຺ຈກ຺ຂຠູຕໍ ນິພ຺ພານໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ກາເມສຸ ຈ ມໍ ປວາເຣຕິ, ມມ ຂີຓາສວຠາວໍ ນ ຊານາຕິ. ຫນ຺ທ ນໍ ຕໍ ຊານາເປຕ຺ວາ ຕຊ຺ເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ –

໕໘.

‘‘ສຕ຺ຕິສູລູປມາ ກາມາ, ຂນ຺ຘາສໍ ອຘິກຸຏ຺ຏນາ;

ຍໍ ຕ຺ວໍ ກາມຣຕິໍ ພ຺ຣູສິ, ອຣຕີ ທານິ ສາ ມມ.

໕໙.

‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິຫຕາ ນນ຺ທີ, ຕໂມກ຺ຂນ຺ໂຘ ປທາລິໂຕ;

ເອວໍ ຊານາຫິ ປາປິມ, ນິຫໂຕ ຕ຺ວມສິ ອນ຺ຕກາ’’ຕິ. – ອິມໍ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ;

ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕິສູລູປມາ ກາມາຕິ ກາມາ ນາມ ເຍນ ອຘິຏ຺ຐິຕາ, ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ວິນິວິຊ຺ຌນໂຕ ນິສິຕສຕ຺ຕິ ວິຍ ສູລໍ ວິຍ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ຂນ຺ຘາຕິ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘາ. ອາສນ຺ຕິ ເຕສໍ. ອຘິກຸຏ຺ຏນາຕິ ຉິນ຺ທນາຘິຏ຺ຐານາ, ອຈ຺ຈາທານຏ຺ຐານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໂຕ ຂນ຺ເຘ ອຈ຺ຈາທາຍ ສຕ຺ຕາ ກາເມຫິ ເຉຊ຺ຊເຠຊ຺ຊໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ຍໍ ຕ຺ວໍ ກາມຣຕິໍ ພ຺ຣູສິ, ອຣຕິ ທານິ ສາ ມມາຕິ, ປາປິມ, ຕ຺ວໍ ຍໍ ກາມຣຕິໍ ຣມິຕພ຺ພໍ ເສວິຕພ຺ພໍ ກຕ຺ວາ ວທສິ, ສາ ທານິ ມມ ນິຣຕິຊາຕິກຕ຺ຕາ ມີຬ຺ຫສທິສາ, ນ ຕາຍ ມມ ໂກຈິ ອຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິຫຕາ ນນ຺ທີ’’ຕິອາທິນາ. ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ຊານາຫີຕິ ‘‘ສພ຺ພໂສ ປຫີນຕຓ຺ຫາວິຊ຺ຊາ’’ຕິ ມໍ ຊານາຫິ, ຕໂຕ ເອວ ພລວິຘມນວິສຍາຕິກ຺ກມເນຫິ ອນ຺ຕກ ລາມກາຈາຣ, ມາຣ, ຕ຺ວໍ ມຍາ ນິຫໂຕ ພາຘິໂຕ ອສິ, ນ ປນາຫໍ ຕຍາ ພາຘິຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ເຖຣິຍາ ມາໂຣ ສນ຺ຕຊ຺ຊິໂຕ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິ. ເຖຣີປິ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸເຂນ ອນ຺ຘວເນ ທິວສຠາຄໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ສາຍນ຺ເຫ ວສນຏ຺ຐານເມວ ຄຕາ.

ເສລາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ໂສມາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ຍໍ ຕໍ ອິສີຫິ ປຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິອາທິກາ ໂສມາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ ສິຂິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ອຣຸຓຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສີ ອໂຫສີຕິ ສພ຺ພໍ ອຕີຕວຕ຺ຖຸ ອຠຍຕ຺ເຖຣິຍາ ວຕ຺ຖຸສທິສໍ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸ ປນ ອຍໍ ເຖຣີ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ຕີ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຣາຊຄເຫ ພິມ຺ພິສາຣສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ຘີຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສາ ໂສມາຕິ ນາມໍ ອໂຫສິ. ສາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕາ ສຕ຺ຖຸ ຣາຊຄຫປເວສເນ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ຘາ ອຸປາສິກາ ຫຸຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ສຎ຺ຊາຕສໍເວຄາ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກຕປຸພ຺ພກິຈ຺ຈາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໑.໗໑, ໘໐-໙໐) –

‘‘ນຄເຣ ອຣຸຓວຕິຍາ, ອຣຸໂຓ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ;

ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອຫຸໍ ຠຣິຍາ, ວາຣິຕໍ ວາຣຍາມຫໍ.

‘‘ຍາວຕາ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. –

ສພ຺ພໍ ອຠຍຕ຺ເຖຣິຍາ ອປທານສທິສໍ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ວິມຸຕ຺ຕິສຸເຂນ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣນ຺ຕີ ເອກທິວສໍ ທິວາວິຫາຣຕ຺ຖາຍ ອນ຺ຘວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ມາໂຣ ວິເວກໂຕ ວິຈ຺ເຉເທຕຸກາໂມ ອທິສ຺ສມານຸຣູໂປ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ –

໖໐.

‘‘ຍໍ ຕໍ ອິສີຫິ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຐານໍ ທຸຣຠິສມ຺ຠວໍ;

ນ ຕໍ ທ຺ວງ຺ຄຸລປຎ຺ຎາຍ, ສກ຺ກາ ປປ຺ໂປຕຸມິຕ຺ຖິຍາ’’ຕິ. – ອິມໍ ຄາຖມາຫ;

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ເອສນຏ຺ເຐນ ‘‘ອິສີ’’ຕິ ລທ຺ຘນາເມຫິ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ມຫາປຎ຺ເຎຫິ ປຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ອຎ຺ເຎຫິ ປນ ທຸຣຠິສມ຺ຠວໍ ທຸນ຺ນິປ຺ຜາທນີຍໍ. ຍໍ ຕໍ ອຣຫຕ຺ຕສງ຺ຂາຕໍ ປຣມສ຺ສາສຏ຺ຐານໍ, ນ ຕໍ ທ຺ວງ຺ຄຸລປຎ຺ຎາຍ ນິຫີນປຎ຺ຎາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ປາປຸຓິຕຸໍ ສກ຺ກາ. ອິຕ຺ຖິໂຍ ຫິ ສຕ຺ຕຏ຺ຐວສ຺ສກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພກາລໍ ໂອທນໍ ປຈນ຺ຕິໂຍ ປກ຺ກຸຖິເຕ ອຸທເກ ຕຓ຺ຑຸເລ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂອທນໍ ປກ຺ກ’’ນ຺ຕິ ນ ຊານນ຺ຕິ, ປກ຺ກຸຖິຍມາເນ ປນ ຕຓ຺ຑຸເລ ທພ຺ພິຍາ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ທ຺ວີຫິ ອງ຺ຄຸລີຫິ ປີເຬຕ຺ວາ ຊານນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ທ຺ວງ຺ຄຸລິປຎ຺ຎາຍາຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຖຣີ ມາຣໍ ອປສາເທນ຺ຕີ –

໖໑.

‘‘ອິຕ຺ຖິຠາໂວ ໂນ ກິໍ ກຍິຣາ, ຈິຕ຺ຕມ຺ຫິ ສຸສມາຫິເຕ;

ຎາຓມ຺ຫິ ວຕ຺ຕມານມ຺ຫິ, ສມ຺ມາ ຘມ຺ມໍ ວິປສ຺ສໂຕ.

໖໒.

‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິຫຕາ ນນ຺ທີ, ຕໂມກ຺ຂນ຺ໂຘ ປທາລິໂຕ;

ເອວໍ ຊານາຫິ ປາປິມ, ນິຫໂຕ ຕ຺ວມສິ ອນ຺ຕກາ’’ຕິ. –

ອິຕຣາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ອິຕ຺ຖິຠາໂວ ໂນ ກິໍ ກຍິຣາຕິ ມາຕຸຄາມຠາໂວ ອມ຺ຫາກໍ ກິໍ ກເຣຍ຺ຍ, ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກີທິສໍ ວິພນ຺ຘໍ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍ. ຈິຕ຺ຕມ຺ຫິ ສຸສມາຫິເຕຕິ ຈິຕ຺ເຕ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄສມາຘິນາ ສຸຏ຺ຐຸ ສມາຫິເຕ. ຎາຓມ຺ຫິ ວຕ຺ຕມານມ຺ຫີຕິ ຕໂຕ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາເຓ ປວຕ຺ຕມາເນ. ສມ຺ມາ ຘມ຺ມໍ ວິປສ຺ສໂຕຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ປຣິຎ຺ຎາທິວິຘິນາ ສມ຺ມເທວ ປສ຺ສໂຕ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ – ປາປິມ, ອິຕ຺ຖີ ວາ ໂຫຕຸ ປຸຣິໂສ ວາ, ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄ ອຘິຄເຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖຄຕເມວາຕິ.

ອິທານິ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕຠາວໍ ອຸຊຸກເມວ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິຫຕາ ນນ຺ທີ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ສາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເຍວ.

ໂສມາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຕິກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ຈຕຸກ຺ກນິປາໂຕ

໑. ຠທ຺ທາກາປິລານີເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ຈຕຸກ຺ກນິປາເຕ ປຸຕ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ທາຍາໂທຕິອາທິກາ ຠທ຺ທາຍ ກາປິລານິຍາ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ສາ ກິຣ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຫໍສວຕີນຄເຣ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕີ ສຕ຺ຖາຣໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕີນໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຘິກາຣກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ຕໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸຕາ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ຕີ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ພາຣາຓສິຍໍ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຕິກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ເອກທິວສໍ ອຕ຺ຕໂນ ນນນ຺ທາຍ ສທ຺ຘິໍ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕີ ຕາຍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ປິຓ຺ຑປາເຕ ທິນ຺ເນ ‘‘ອຍໍ ອິມສ຺ສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ອຸຬາຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ລຠິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ກລລສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ອທາສິ. ມຫາຊໂນ ຄຣຫິ – ‘‘ພາເລ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ເຕ ກິໍ ອປຣຊ຺ຌີ’’ຕິ? ສາ ເຕສໍ ວຈເນນ ລຊ຺ຊມານາ ປຸນ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກລລໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ໂຘວິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘຈຸຓ຺ເຓນ ອຸພ຺ພຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຈຕຸມຘຸຣສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ອຸປຣິ ອາສິຕ຺ເຕນ ປທຸມຄພ຺ຠວຓ຺ເຓນ ສປ຺ປິນາ ວິຊ຺ໂຊຕມານໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ຍຖາ ອຍໍ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ໂອຠາສຊາໂຕ, ເອວໍ ໂອຠາສຊາຕໍ ເມ ສຣີຣໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ສາ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ສຸຄຕີສຸເຍວ ສໍສຣນ຺ຕີ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາເລ ພາຣາຓສິຍໍ ມຫາວິຠວສ຺ສ ເສຏ຺ຐິໂນ ຘີຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ປຸພ຺ພກມ຺ມຜເລນ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘສຣີຣາ ມນຸສ຺ເສຫິ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕພ຺ພາ ຫຸຕ຺ວາ ສໍເວຄຊາຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຠຣເຓຫິ ສຸວຓ຺ຓິຏ຺ຐກໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ເຈຕິເຍ ປຕິຏ຺ຐເປສິ, ອຸປ຺ປລຫຕ຺ເຖນ ຈ ປູຊໍ ອກາສິ. ເຕນສ຺ສາ ສຣີຣໍ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຠເວ ສຸຄນ຺ຘໍ ມໂນຫຣໍ ຊາຕໍ. ສາ ປຕິໂນ ປິຍາ ມນາປາ ຫຸຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ກຸສລໍ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸຕາ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖາປິ ຍາວຊີວໍ ທິພ຺ພສຸຂໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ, ຕໂຕ ຈຸຕາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ຘີຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ເທວສມ຺ປຕ຺ຕິສທິສໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ຕີ ຈິຣກາລໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ, ເຕສຸ ປຣິນິພ຺ພຸເຕສຸ ສໍເວຄຊາຕາ ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ວສນ຺ຕີ ຌານານິ ຠາເວຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸຕາ ສາຄລນຄເຣ ໂກສິຍໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸລສ຺ສ ເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ມຫຕາ ປຣິຫາເຣນ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ມຫາຕິຕ຺ຖຄາເມ ປິປ຺ຜລິກຸມາຣສ຺ສ ເຄຫໍ ນີຕາ. ຕສ຺ມິໍ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ມຫນ຺ຕໍ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ມຫນ຺ຕຎ຺ຈ ຎາຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ວສ຺ສານິ ຕິຕ຺ຖິຍາຣາເມ ປວິສິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມິຍາ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຸປສມ຺ປທຎ຺ຈ ລຠິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໓.໒໔໔-໓໑໓) –

‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ຊິໂນ, ສພ຺ພຘມ຺ມານ ປາຣຄູ;

ອິໂຕ ສຕສຫສ຺ສມ຺ຫິ, ກປ຺ເປ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ນາຍໂກ.

‘‘ຕທາຫຸ ຫໍສວຕິຍໍ, ວິເທໂຫ ນາມ ນາມໂຕ;

ເສຏ຺ຐີ ປຫູຕຣຕໂນ, ຕສ຺ສ ຊາຍາ ອໂຫສຫໍ.

‘‘ກທາຈິ ໂສ ນຣາທິຈ຺ຈໍ, ອຸເປຈ຺ຈ ສປຣິຊ຺ຊໂນ;

ຘມ຺ມມສ຺ໂສສິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂຠຍປ຺ປຫໍ.

‘‘ສາວກໍ ຘຸຕວາທານໍ, ອຄ຺ຄໍ ກິຕ຺ເຕສິ ນາຍໂກ;

ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫິກໍ ທານໍ, ທຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຕາທິໂນ.

‘‘ນິປຈ຺ຈ ສິຣສາ ປາເທ, ຕໍ ຐານມຠິປຕ຺ຖຍິໍ;

ສ ຫາສຍນ຺ໂຕ ປຣິສໍ, ຕທາ ຫິ ນຣປຸງ຺ຄໂວ.

‘‘ເສຏ຺ຐິໂນ ອນຸກມ຺ປາຍ, ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສຖ;

ລຈ຺ຉເສ ປຕ຺ຖິຕໍ ຐານໍ, ນິພ຺ພຸໂຕ ໂຫຫິ ປຸຕ຺ຕກ.

‘‘ສຕສຫສ຺ສິໂຕ ກປ຺ເປ, ໂອກ຺ກາກກຸລສມ຺ຠໂວ;

ໂຄຕໂມ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ທາຍາໂທ, ໂອຣໂສ ຘມ຺ມນິມ຺ມິໂຕ;

ກສ຺ສໂປ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ເຫສ຺ສຕິ ສຕ຺ຖຸ ສາວໂກ.

‘‘ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຸທິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ, ຍາວຊີວໍ ຕທາ ຊິນໍ;

ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ປຣິຈຣິ, ປຈ຺ຈເຍຫິ ວິນາຍກໍ.

‘‘ສາສນໍ ໂຊຕຍິຕ຺ວານ, ໂສ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ກຸຕິຕ຺ຖິເຍ;

ເວເນຍ຺ຍໍ ວິນຍິຕ຺ວາ ຈ, ນິພ຺ພຸໂຕ ໂສ ສສາວໂກ.

‘‘ນິພ຺ພຸເຕ ຕມ຺ຫິ ໂລກຄ຺ເຄ, ປູຊນຕ຺ຖາຍ ສຕ຺ຖຸໂນ;

ຎາຕິມິຕ຺ເຕ ສມາເນຕ຺ວາ, ສຫ ເຕຫິ ອກາຣຍິ.

‘‘ສຕ຺ຕໂຍຊນິກໍ ຖູປໍ, ອຸພ຺ພິທ຺ຘໍ ຣຕນາມຍໍ;

ຊລນ຺ຕໍ ສຕຣໍສິໍວ, ສາລຣາຊໍວ ຜຸລ຺ລິຕໍ.

‘‘ສຕ຺ຕສຕສຫສ຺ສານິ, ປາຕິໂຍ ຕຕ຺ຖ ກາຣຍິ;

ນຬຄ຺ຄີ ວິຍ ໂຊຕນ຺ຕີ, ຣຕເນເຫວ ສຕ຺ຕຫິ.

‘‘ຄນ຺ຘເຕເລນ ປູເຣຕ຺ວາ, ທີປານຸຊ຺ຊລຍີ ຕຫິໍ;

ປູຊນຕ຺ຖາຍ ມເຫສິສ຺ສ, ສພ຺ພຠູຕານຸກມ຺ປິໂນ.

‘‘ສຕ຺ຕສຕສຫສ຺ສານິ, ປຸຓ຺ຓກຸມ຺ຠານິ ກາຣຍິ;

ຣຕເນເຫວ ປຸຓ຺ຓານິ, ປູຊນຕ຺ຖາຍ ມເຫສິໂນ.

‘‘ມຊ຺ເຌ ອຏ຺ຐຏ຺ຐກຸມ຺ຠີນໍ, ອຸສ຺ສິຕາ ກຎ຺ຈນຄ຺ຆິໂຍ;

ອຕິໂຣຈນ຺ຕິ ວຓ຺ເຓນ, ສຣເທວ ທິວາກໂຣ.

‘‘ຈຕຸທ຺ວາເຣສຸ ໂສຠນ຺ຕິ, ໂຕຣຓາ ຣຕນາມຍາ;

ອຸສ຺ສິຕາ ຜລກາ ຣມ຺ມາ, ໂສຠນ຺ຕິ ຣຕນາມຍາ.

‘‘ວິໂຣຈນ຺ຕິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ອວຏໍສາ ສຸນິມ຺ມິຕາ;

ອຸສ຺ສິຕານິ ປຏາການິ, ຣຕນານິ ວິໂຣຈເຣ.

‘‘ສຸຣຕ຺ຕໍ ສຸກຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ເຈຕິຍໍ ຣຕນາມຍໍ;

ອຕິໂຣຈຕິ ວຓ຺ເຓນ, ສສຎ຺ໂຌວ ທິວາກໂຣ.

‘‘ຖູປສ຺ສ ເວທິໂຍ ຕິສ຺ໂສ, ຫຣິຕາເລນ ປູຣຍິ;

ເອກໍ ມໂນສິລາເຍກໍ, ອຎ຺ຊເນນ ຈ ເອກິກໍ.

‘‘ປູຊໍ ເອຕາທິສໍ ຣມ຺ມໍ, ກາເຣຕ຺ວາ ວຣວາທິໂນ;

ອທາສິ ທານໍ ສງ຺ຆສ຺ສ, ຍາວຊີວໍ ຍຖາພລໍ.

‘‘ສຫາວ ເສຏ຺ຐິນາ ເຕນ, ຕານິ ປຸຎ຺ຎານິ ສພ຺ພໂສ;

ຍາວຊີວໍ ກຣິຕ຺ວານ, ສຫາວ ສຸຄຕິໍ ຄຕາ.

‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍນຸໂຠຕ຺ວານ, ເທວຕ຺ເຕ ອຖ ມານຸເສ;

ຉາຍາ ວິຍ ສຣີເຣນ, ສຫ ເຕເນວ ສໍສຣິໍ.

‘‘ເອກນວຸຕິໂຕ ກປ຺ເປ, ວິປສ຺ສີ ນາມ ນາຍໂກ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ຈາຣຸທສ຺ສໂນ, ສພ຺ພຘມ຺ມວິປສ຺ສໂກ.

‘‘ຕທາຍໍ ພນ຺ຘຸປຕິຍໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສາຘຸສມ຺ມໂຕ;

ອຑ຺ໂຒ ສນ຺ໂຕ ຄຸເຓນາປິ, ຘເນນ ຈ ສຸທຸຄ຺ຄໂຕ.

‘‘ຕທາປິ ຕສ຺ສາຫໍ ອາສິໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ສມເຈຕສາ;

ກທາຈິ ໂສ ທິຊວໂຣ, ສງ຺ຄເມສິ ມຫາມຸນິໍ.

‘‘ນິສິນ຺ນໍ ຊນກາຍມ຺ຫິ, ເທເສນ຺ຕໍ ອມຕໍ ປທໍ;

ສຸຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ປມຸທິໂຕ, ອທາສິ ເອກສາຏກໍ.

‘‘ຆຣເມເກນ ວຕ຺ເຖນ, ຄນ຺ຕ຺ວາເນຕໍ ສ ມພ຺ຣວິ;

ອນຸໂມທ ມຫາປຸຎ຺ຎໍ, ທິນ຺ນໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາຏກໍ.

‘‘ຕທາຫໍ ອຎ຺ຊລິໍ ກຕ຺ວາ, ອນຸໂມທິໍ ສຸປີຓິຕາ;

ສຸທິນ຺ໂນ ສາຏໂກ ສາມິ, ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐສ຺ສ ຕາທິໂນ.

‘‘ສຸຂິໂຕ ສຊ຺ຊິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ, ສໍສຣນ຺ໂຕ ຠວາຠເວ;

ພາຣາຓສິປຸເຣ ຣມ຺ເມ, ຣາຊາ ອາສິ ມຫີປຕິ.

‘‘ຕທາ ຕສ຺ສ ມເຫສີຫໍ, ອິຕ຺ຖິຄຸມ຺ພສ຺ສ ອຸຕ຺ຕມາ;

ຕສ຺ສາຕິ ທຍິຕາ ອາສິໍ, ປຸພ຺ພສ຺ເນເຫນ ຠຕ຺ຕຸໂນ.

‘‘ປິຓ຺ຑາຍ ວິຈຣນ຺ເຕ ເຕ, ອຏ຺ຐ ປຈ຺ເຈກນາຍເກ;

ທິສ຺ວາ ປມຸທິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ, ທຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑໍ ມຫາຣຫໍ.

‘‘ປຸໂນ ນິມນ຺ຕຍິຕ຺ວານ, ກຕ຺ວາ ຣຕນມຓ຺ຑປໍ;

ກມ຺ມາເຣຫິ ກຕໍ ປຕ຺ຕໍ, ໂສວຓ຺ຓໍ ວຕ ຕຕ຺ຕກໍ.

‘‘ສມາເນຕ຺ວານ ເຕ ສພ຺ເພ, ເຕສໍ ທານມທາສິ ໂສ;

ໂສຓ຺ຓາສເນ ປວິຏ຺ຐານໍ, ປສນ຺ໂນ ເສຫິ ປາຓິຠິ.

‘‘ຕມ຺ປິ ທານໍ ສຫາທາສິໍ, ກາສິຣາເຊນຫໍ ຕທາ;

ປຸນາຫໍ ພາຣາຓສິຍໍ, ຊາຕາ ກາສິກຄາມເກ.

‘‘ກຸຏຸມ຺ພິກກຸເລ ຜີເຕ, ສຸຂິໂຕ ໂສ ສຠາຕຸໂກ;

ເຊຏ຺ຐສ຺ສ ຠາຕຸໂນ ຊາຍາ, ອໂຫສິໍ ສຸປຕິພ຺ພຕາ.

‘‘ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວານ, ກນິຍສ຺ສ ມມ ຠຕ຺ຕຸໂນ;

ຠາຄນ຺ນໍ ຕສ຺ສ ທຕ຺ວານ, ອາຄເຕ ຕມ຺ຫິ ປາວທິໍ.

‘‘ນາຠິນນ຺ທິຕ຺ຖ ໂສ ທານໍ, ຕໂຕ ຕສ຺ສ ອທາສຫໍ;

ອຸຂາ ອານິຍ ຕໍ ອນ຺ນໍ, ປຸໂນ ຕສ຺ເສວ ໂສ ອທາ.

‘‘ຕທນ຺ນໍ ຉຑ຺ຑຍິຕ຺ວານ, ທຸຏ຺ຐາ ພຸທ຺ຘສ຺ສຫໍ ຕທາ;

ປຕ຺ຕໍ ກລລປຸຓ຺ຓໍ ຕໍ, ອທາສິໍ ຕສ຺ສ ຕາທິໂນ.

‘‘ທາເນ ຈ ຄຫເຓ ເຈວ, ອປເຈ ປທຸເສປິ ຈ;

ສມຈິຕ຺ຕມຸຂໍ ທິສ຺ວາ, ຕທາຫໍ ສໍວິຊິໍ ຠຸສໍ.

‘‘ປຸໂນ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ໂສຘຍິຕ຺ວາ ສຸຄນ຺ຘິນາ,

ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ປູເຣຕ຺ວາ, ສຆຕໍ ສກ຺ກຣໍ ອທໍ.

‘‘ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖູປປຊ຺ຊາມິ, ສຸຣູປາ ໂຫມິ ທານໂຕ;

ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອປກາເຣນ, ທຸຄ຺ຄນ຺ຘາ ວທເນນ ຈ.

‘‘ປຸນ ກສ຺ສປວີຣສ຺ສ, ນິຘາຍນ຺ຕມ຺ຫິ ເຈຕິເຍ;

ໂສວຓ຺ຓໍ ອິຏ຺ຐກໍ ວຣໍ, ອທາສິໍ ມຸທິຕາ ອຫໍ.

‘‘ຈຕຸຊ຺ຊາເຕນ ຄນ຺ເຘນ, ນິຈຍິຕ຺ວາ ຕມິຏ຺ຐກໍ;

ມຸຕ຺ຕາ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໂທສມ຺ຫາ, ສພ຺ພງ຺ຄສຸສມາຄຕາ.

‘‘ສຕ຺ຕ ປາຕິສຫສ຺ສານິ, ຣຕເນເຫວ ສຕ຺ຕຫິ;

ກາເຣຕ຺ວາ ຆຕປູຣານິ, ວຏ຺ຏີນິ ຈ ສຫສ຺ສໂສ.

‘‘ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປທີເປຕ຺ວາ, ຐປຍິໍ ສຕ຺ຕປນ຺ຕິໂຍ;

ປູຊນຕ຺ຖໍ ໂລກນາຖສ຺ສ, ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ.

‘‘ຕທາປິ ຕມ຺ຫິ ປຸຎ຺ຎມ຺ຫິ, ຠາຄິນີຍິ ວິເສສໂຕ;

ປຸນ ກາສີສຸ ສຎ຺ຊາໂຕ, ສຸມິຕ຺ຕາ ອິຕິ ວິສ຺ສຸໂຕ.

‘‘ຕສ຺ສາຫໍ ຠຣິຍາ ອາສິໍ, ສຸຂິຕາ ສຊ຺ຊິຕາ ປິຍາ;

ຕທາ ປຈ຺ເຈກມຸນິໂນ, ອທາສິໍ ຆນເວຐນໍ.

‘‘ຕສ຺ສາປິ ຠາຄິນີ ອາສິໍ, ໂມທິຕ຺ວາ ທານມຸຕ຺ຕມໍ;

ປຸນາປິ ກາສິຣຏ຺ຐມ຺ຫິ, ຊາໂຕ ໂກລິຍຊາຕິຍາ.

‘‘ຕທາ ໂກລິຍປຸຕ຺ຕານໍ, ສເຕຫິ ສຫ ປຎ຺ຈຫິ;

ປຎ຺ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ, ສຕານິ ສມຸປຏ຺ຐຫິ.

‘‘ເຕມາສໍ ຕປ຺ປຍິຕ຺ວານ, ອທາສິ ຈ ຕິຈີວເຣ;

ຊາຍາ ຕສ຺ສ ຕທາ ອາສິໍ, ປຸຎ຺ຎກມ຺ມປຖານຸຄາ.

‘‘ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອຫຸ ຣາຊາ, ນນ຺ໂທ ນາມ ມຫາຍໂສ;

ຕສ຺ສາປິ ມເຫສີ ອາສິໍ, ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘິນີ.

‘‘ຕທາ ຣາຊາ ຠວິຕ຺ວານ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ ມຫີປຕິ;

ປທຸມວຕີປຸຕ຺ຕານໍ, ປຈ຺ເຈກມຸນິນໍ ຕທາ.

‘‘ສຕານິ ປຎ຺ຈນູນານິ, ຍາວຊີວໍ ອຸປຏ຺ຐຫິໍ;

ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ນິວາເສຕ຺ວາ, ນິພ຺ພຸຕານິ ຈ ປູຊຍິໍ.

‘‘ເຈຕິຍານິ ຈ ກາເຣຕ຺ວາ, ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸໂຠ ມຍໍ;

ຠາເວຕ຺ວາ ອປ຺ປມຎ຺ຎາໂຍ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ອຄມ຺ຫເສ.

‘‘ຕໂຕ ຈຸໂຕ ມຫາຕິຕ຺ເຖ, ສຸຊາໂຕ ປິປ຺ຜລາຍໂນ;

ມາຕາ ສຸມນເທວີຕິ, ໂກສິໂຄຕ຺ໂຕ ທິໂຊ ປິຕາ.

‘‘ອຫໍ ມທ຺ເທ ຊນປເທ, ສາກລາຍ ປຸຣຸຕ຺ຕເມ;

ກປ຺ປິລສ຺ສ ທິຊສ຺ສາສິໍ, ຘີຕາ ມາຕາ ສຸຈີມຕິ.

‘‘ຆຣກຎ຺ຈນພິມ຺ເພນ, ນິມ຺ມິນິຕ຺ວານ ມໍ ປິຕາ;

ອທາ ກສ຺ສປຘີຣສ຺ສ, ກາເມຫິ ວຊ຺ຊິຕສ຺ສມໍ.

‘‘ກທາຈິ ໂສ ກາຣຸຓິໂກ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ກມ຺ມນ຺ຕເປກ຺ຂໂກ;

ກາກາທິເກຫິ ຂຊ຺ຊນ຺ເຕ, ປາເຓ ທິສ຺ວານ ສໍວິຊິ.

‘‘ຆເຣວາຫໍ ຕິເລ ຊາເຕ, ທິສ຺ວານາຕປຕາປເນ;

ກິມີ ກາເກຫິ ຂຊ຺ຊນ຺ເຕ, ສໍເວຄມລຠິໍ ຕທາ.

‘‘ຕທາ ໂສ ປພ຺ພຊີ ຘີໂຣ, ອຫໍ ຕມນຸປພ຺ພຊິໍ;

ປຎ຺ຈ ວສ຺ສານິ ນິວສິໍ, ປຣິພ຺ພາຊວເຕ ອຫໍ.

‘‘ຍທາ ປພ຺ພຊິຕາ ອາສິ, ໂຄຕມີ ຊິນໂປສິກາ;

ຕທາຫໍ ຕມຸປຄນ຺ຕ຺ວາ, ພຸທ຺ເຘນ ອນຸສາສິຕາ.

‘‘ນ ຈິເຣເນວ ກາເລນ, ອຣຫຕ຺ຕມປາປຸຓິໍ;

ອໂຫ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕ຺ຕໍ, ກສ຺ສປສ຺ສ ສິຣີມໂຕ.

‘‘ສຸໂຕ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ທາຍາໂທ, ກສ຺ສໂປ ສຸສມາຫິໂຕ;

ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ໂຍ ເວທິ, ສຄ຺ຄາປາຍຎ຺ຈ ປສ຺ສຕິ.

‘‘ອໂຖ ຊາຕິກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ, ອຠິຎ຺ຎາໂວສິໂຕ ມຸນິ;

ເອຕາຫິ ຕີຫິ ວິຊ຺ຊາຫິ, ເຕວິຊ຺ໂຊ ໂຫຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ.

‘‘ຕເຖວ ຠທ຺ທາກາປິລານີ, ເຕວິຊ຺ຊາ ມຈ຺ຈຸຫາຍິນີ;

ຘາເຣຕິ ອນ຺ຕິມໍ ເທຫໍ, ຊິຕ຺ວາ ມາຣໍ ສວາຫນໍ.

‘‘ທິສ຺ວາ ອາທີນວໍ ໂລເກ, ອຸໂຠ ປພ຺ພຊິຕາ ມຍໍ;

ຕ຺ຍມ຺ຫ ຂີຓາສວາ ທນ຺ຕາ, ສີຕິຠູຕາມ຺ຫ ນິພ຺ພຸຕາ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. (ອປ. ເຖຣີ ໒.໓.໒໔໔-໓໑໓);

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາເຓ ຈິຓ຺ຓວສີ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ຖ ສາຕິສຍໍ ກຕາຘິກາຣຕ຺ຕາ ອປຣຠາເຄ ຕໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ອຣິຍຄຓມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ປຏິປາຏິຍາ ຐານນ຺ຕເຣສຸ ຐເປນ຺ໂຕ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕີນໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ສາ ເອກທິວສໍ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຄຸຓາຠິຕ຺ຖວນປຸພ຺ພກໍ ອຕ຺ຕໂນ ກຕກິຈ຺ຈຕາທິວິຠາວນມຸເຂນ ອຸທານໍ ອຸທາເນນ຺ຕີ –

໖໓.

‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ທາຍາໂທ, ກສ຺ສໂປ ສຸສມາຫິໂຕ;

ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ໂຍເວທິ, ສຄ຺ຄາປາຍຎ຺ຈ ປສ຺ສຕິ.

໖໔.

‘‘ອໂຖ ຊາຕິກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ, ອຠິຎ຺ຎາໂວສິໂຕ ມຸນິ;

ເອຕາຫິ ຕີຫິ ວິຊ຺ຊາຫິ, ເຕວິຊ຺ໂຊ ໂຫຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ.

໖໕.

‘‘ຕເຖວ ຠທ຺ທາກາປິລານີ, ເຕວິຊ຺ຊາ ມຈ຺ຈຸຫາຍິນີ;

ຘາເຣຕິ ອນ຺ຕິມໍ ເທຫໍ, ເຊຕ຺ວາ ມາຣໍ ສວາຫນໍ.

໖໖.

‘‘ທິສ຺ວາ ອາທີນວໍ ໂລເກ, ອຸໂຠ ປພ຺ພຊິຕາ ມຍໍ;

ຕ຺ຍມ຺ຫ ຂີຓາສວາ ທນ຺ຕາ, ສີຕິຠູຕາມ຺ຫ ນິພ຺ພຸຕາ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຕ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ທາຍາໂທຕິ ພຸທ຺ຘານຸພຸທ຺ຘຠາວໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອນຸຊາຕສຸໂຕ ຕໂຕ ເອວ ຕສ຺ສ ທາຍຠູຕສ຺ສ ນວໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມສ຺ສ ອາທາເນນ ທາຍາໂທ ກສ຺ສໂປ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕເຣຫິ ສມາຘີຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ສມາຫິຕຈິຕ຺ຕຕາຍ ສຸສມາຫິໂຕ. ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ໂຍເວທີຕິ ໂຍ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອຕ຺ຕໂນ ປເຣສຎ຺ຈ ນິວຸຕ຺ຖກ຺ຂນ຺ຘສນ຺ຕານໍ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາເຓນ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ອເວທິ ອຎ຺ຎາສິ ປຏິວິຊ຺ຌິ. ສຄ຺ຄາປາຍຎ຺ຈ ປສ຺ສຕີຕິ ຉພ຺ພີສຕິເທວໂລກເຠທໍ ສຄ຺ຄໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອປາຍຎ຺ຈ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ຫຕ຺ຖຕເລ ອາມລກໍ ວິຍ ປສ຺ສຕິ.

ອໂຖ ຊາຕິກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ຕໂຕ ປຣໍ ຊາຕິກ຺ຂຍສງ຺ຂາຕໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ອຠິຎ຺ຎາຍ ອຠິວິສິຏ຺ເຐນ ຎາເຓນ ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ຘມ຺ມໍ ອຠິຊານິຕ຺ວາ ປຣິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ປຣິຊານິຕ຺ວາ, ປຫາຕພ຺ພໍ ປຫາຍ, ສຈ຺ຉິກາຕພ຺ພໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ໂວສິໂຕ ນິຏ຺ຐໍ ປຕ຺ໂຕ ກຕກິຈ຺ໂຈ. ອາສວກ຺ຂຍປຎ຺ຎາສງ຺ຂາຕໍ ໂມນໍ ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ມຸນິ.

ຕເຖວ ຠທ຺ທາກາປິລານີຕິ ຍຖາ ມຫາກສ຺ສໂປ ເອຕາຫິ ຍຖາວຸຕ຺ຕາຫິ ຕີຫິ ວິຊ຺ຊາຫິ ເຕວິຊ຺ໂຊ ມຈ຺ຈຸຫາຍີ ຈ, ຕເຖວ ຠທ຺ທາກາປິລານີ ເຕວິຊ຺ຊາ ມຈ຺ຈຸຫາຍິນີຕິ. ຕໂຕ ເອວ ຘາເຣຕິ ອນ຺ຕິມໍ ເທຫໍ, ເຊຕ຺ວາ ມາຣໍ ສວາຫນນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານເມວ ປຣໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ.

ອິທານິ ຍຖາ ເຖຣສ຺ສ ປຏິປຕ຺ຕິ ອາທິມຊ຺ຌປຣິໂຍສານກລ຺ຍາຓາ, ເອວໍ ມມປີຕິ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ‘‘ທິສ຺ວາ ອາທີນວ’’ນ຺ຕິ ໂອສານຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕ຺ຍມ຺ຫ ຂີຓາສວາ ທນ຺ຕາຕິ ເຕ ມຍໍ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣ ອຫຎ຺ຈ ອຸຕ຺ຕເມນ ທເມນ ທນ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ຂີຓາສວາ ຈ ອມ຺ຫ. ສີຕິຠູຕາມ຺ຫ ນິພ຺ພຸຕາຕິ ຕໂຕ ເອວ ກິເລສປຣິຬາຫາຠາວໂຕ ສີຕິຠູຕາ ສອຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ນິພ຺ພຸຕາ ຈ ອມ຺ຫ ຠວາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຠທ຺ທາກາປິລານີເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈຕຸກ຺ກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ປຎ຺ຈກນິປາໂຕ

໑. ອຎ຺ຎຕຣາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ປຎ຺ຈກນິປາເຕ ປຓ຺ຓວີສຕິ ວສ຺ສານີຕິອາທິກາ ອຎ຺ຎຕຣາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ເທວທຫນຄເຣ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມິຍາ ຘາຕີ ຫຸຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒສິ. ນາມໂຄຕ຺ຕໂຕ ປນ ອປຎ຺ຎາຕາ ອໂຫສິ. ສາ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມິຍາ ປພ຺ພຊິຕກາເລ ສຍມ຺ປິ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈວີສຕິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ກາມຣາເຄນ ອຸປທ຺ທຸຕາ ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຆາຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ກາລໍ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕໍ ອລຠນ຺ຕີ ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທມານາ ຘມ຺ມທິນ຺ນາເຖຣິຍາ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ກາເມຫິ ວິນິວຕ຺ຕິຕມານສາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠາວນມນຸຍຎ຺ຊນ຺ຕີ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ຉຬຠິຎ຺ຎາ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸທານວເສນ –

໖໗.

‘‘ປຓ຺ຓວີສຕິ ວສ຺ສານິ, ຍໂຕ ປພ຺ພຊິຕາ ອຫໍ;

ນາຈ຺ຉຣາສງ຺ຆາຕມຕ຺ຕມ຺ປິ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສູປສມຊ຺ຌຄໍ.

໖໘.

‘‘ອລທ຺ຘາ ເຈຕໂສ ສນ຺ຕິໍ, ກາມຣາເຄນວສ຺ສຸຕາ;

ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທນ຺ຕີ, ວິຫາຣໍ ປາວິສິໍ ອຫໍ.

໖໙.

‘‘ສາ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ອຸປາຄຈ຺ຉິໍ, ຍາ ເມ ສທ຺ຘາຍິກາ ອຫຸ;

ສາ ເມ ຘມ຺ມມເທເສສິ, ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸໂຍ.

໗໐.

‘‘ຕສ຺ສາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓິຕ຺ວານ, ເອກມນ຺ເຕ ອຸປາວິສິໍ;

ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຊານາມິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ວິໂສຘິຕໍ.

໗໑.

‘‘ເຈໂຕປຣິຈ຺ຈຎາຓຎ຺ຈ, ໂສຕຘາຕຸ ວິໂສຘິຕາ;

ອິທ຺ຘີປິ ເມ ສຈ຺ຉິກຕາ, ປຕ຺ໂຕ ເມ ອາສວກ຺ຂໂຍ;

ຉຬຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ນາຈ຺ຉຣາສງ຺ຆາຕມຕ຺ຕມ຺ປີຕິ ອຈ຺ຉຣາຆຏິຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ຂຓໍ ອງ຺ຄຸລິໂຜຏນມຕ຺ຕມ຺ປິ ກາລນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈິຕ຺ຕສ຺ສູປສມຊ຺ຌຄນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປສມໍ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄໍ ນ ອຊ຺ຌຄນ຺ຕິ ໂຍຊນາ, ນ ປຏິລຠິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກາມຣາເຄນວສ຺ສຸຕາຕິ ກາມຄຸຓສງ຺ຂາເຕສຸ ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ ທຬ຺ຫຕຣາຠິນິເວສິຕາຍ ພຫເລນ ຉນ຺ທຣາເຄນ ຕິນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ.

ຠິກ຺ຂຸນິນ຺ຕິ ຘມ຺ມທິນ຺ນຕ຺ເຖຣິໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ.

ເຈໂຕປຣິຈ຺ຈຎາຓຎ຺ຈາຕິ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓຎ຺ຈ ວິໂສຘິຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ອຘິຄຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອຎ຺ຎຕຣາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ວິມລາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ມຕ຺ຕາ ວຓ຺ເຓນ ຣູເປນາຕິອາທິກາ ວິມລາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ເວສາລິຍໍ ອຎ຺ຎຕຣາຍ ຣູປູປຊີວິນິຍາ ອິຕ຺ຖິຍາ ຘີຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ວິມລາຕິສ຺ສາ ນາມໍ ອໂຫສິ. ສາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ຕເຖວ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ຕີ ເອກທິວສໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ເວສາລິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປໂລຠນກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ອາຣຠິ. ‘‘ຕິຕ຺ຖິເຍຫິ ອຸຍ຺ໂຍຊິຕາ ຕຖາ ອກາສີ’’ຕິ ເກຈິ ວທນ຺ຕິ. ເຖໂຣ ຕສ຺ສາ ອສຸຠວິຠາວນມຸເຂນ ສນ຺ຕຊ຺ຊນໍ ກຕ຺ວາ ໂອວາທມທາສິ. ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ເຖຣຄາຖາຍ ອາຄຕເມວ, ຕຖາ ປນ ເຖເຣນ ໂອວາເທ ທິນ຺ເນ ສາ ສໍເວຄຊາຕາ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສາສເນ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ຘາ ອຸປາສິກາ ຫຸຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຆເຏນ຺ຕີ ວາຍມນ຺ຕີ ເຫຕຸສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸທານວເສນ –

໗໒.

‘‘ມຕ຺ຕາ ວຓ຺ເຓນ ຣູເປນ, ໂສຠຄ຺ເຄນ ຍເສນ ຈ;

ໂຍພ຺ພເນນ ຈຸປຕ຺ຖທ຺ຘາ, ອຎ຺ຎາສມຕິມຎ຺ຎິຫໍ.

໗໓.

‘‘ວິຠູເສຕ຺ວາ ອິມໍ ກາຍໍ, ສຸຈິຕ຺ຕໍ ພາລລາປນໍ;

ອຏ຺ຐາສິໍ ເວສິທ຺ວາຣມ຺ຫິ, ລຸທ຺ໂທ ປາສມິໂວຑ຺ຑິຍ.

໗໔.

‘‘ປິຬນ຺ຘນໍ ວິທໍເສນ຺ຕີ, ຄຸຍ຺ຫໍ ປກາສິກໍ ພຫຸໍ;

ອກາສິໍ ວິວິຘໍ ມາຍໍ, ອຸຊ຺ຌຄ຺ຆນ຺ຕີ ພຫຸໍ ຊນໍ.

໗໕.

‘‘ສາຊ຺ຊ ປິຓ຺ຑໍ ຈຣິຕ຺ວານ, ມຸຓ຺ຑາ ສງ຺ຆາຏິປາຣຸຕາ;

ນິສິນ຺ນາ ຣຸກ຺ຂມູລມ຺ຫິ, ອວິຕກ຺ກສ຺ສ ລາຠິນີ.

໗໖.

‘‘ສພ຺ເພ ໂຍຄາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ, ເຍ ທິພ຺ພາ ເຍ ຈ ມານຸສາ;

ເຂເປຕ຺ວາ ອາສເວ ສພ຺ເພ, ສີຕິຠູຕາມ຺ຫິ ນິພ຺ພຸຕາ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ມຕ຺ຕາ ວຓ຺ເຓນ ຣູເປນາຕິ ຄຸຓວຓ຺ເຓນ ເຈວ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ. ໂສຠຄ຺ເຄນາຕິ ສຸຠຄຠາເວນ. ຍເສນາຕິ ປຣິວາຣສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ. ມຕ຺ຕາ ວຓ຺ຓມທຣູປມທໂສຠຄ຺ຄມທປຣິວາຣມທວເສນ ມທໍ ອາປນ຺ນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍພ຺ພເນນ ຈຸປຕ຺ຖທ຺ຘາຕິ ໂຍພ຺ພນມເທນ ອຸປຣູປຣິ ຖທ຺ຘາ ໂຍພ຺ພນນິມິຕ຺ເຕນ ອຫງ຺ກາເຣນ ອຸປຕ຺ຖທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ອນຸປສນ຺ຕມານສາ. ອຎ຺ຎາສມຕິມຎ຺ຎິຫນ຺ຕິ ອຎ຺ຎາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ວຓ຺ຓາທິຄຸເຓຫິ ສພ຺ພຖາປິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຎ຺ຎິໍ ອຫໍ. ອຎ຺ຎາສໍ ວາ ອິຕ຺ຖີນໍ ວຓ຺ຓາທິຄຸເຓ ອຕິມຎ຺ຎິໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອມຎ຺ຎິໍ ອວມານໍ ອກາສິໍ.

ວິຠູສິຕ຺ວາ ອິມໍ ກາຍໍ, ສຸຈິຕ຺ຕໍ ພາລລາປນນ຺ຕິ ອິມໍ ນານາວິຘອສຸຈິຠຣິຕໍ ເຊຄຸຈ຺ຉໍ ອຫໍ ມມາຕິ ພາລານໍ ລາປນໂຕ ວາຈນໂຕ ພາລລາປນໍ ມມ ກາຍໍ ຉວິຣາຄກຣຓເກສຏ຺ຐປນາທິນາ ສຸຈິຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຖາຠຣເຓຫິ ວິຠູສິຕ຺ວາ ສຸມຓ຺ຑິຕປສາທິຕໍ ກຕ຺ວາ. ອຏ຺ຐາສິໍ ເວສິທ຺ວາຣມ຺ຫິ, ລຸທ຺ໂທ ປາສມິໂວຑ຺ຑິຍາຕິ ມິຄລຸທ຺ໂທ ວິຍ ມິຄານໍ ພນ຺ຘນຕ຺ຖາຍ ທຓ຺ຑວາກຸຣາທິມິຄປາສໍ, ມາຣສ຺ສ ປາສຠູຕໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ມມ ກາຍໍ ເວສິທ຺ວາຣມ຺ຫິ ເວສິຍາ ຆຣທ຺ວາເຣ ໂອຑ຺ຑິຍິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິໍ.

ປິຬນ຺ຘນໍ ວິທໍເສນ຺ຕີ, ຄຸຍ຺ຫໍ ປກາສິກໍ ພຫຸນ຺ຕິ ອູຣຸຊຆນຖນທສ຺ສນາທິກໍ ຄຸຍ຺ຫຎ຺ເຈວ ປາທຊາຓຸສິຣາທິກໍ ປກາສຎ຺ຈາຕິ ຄຸຍ຺ຫໍ ປກາສິກຎ຺ຈ ພຫຸໍ ນານປ຺ປກາຣໍ ປິຬນ຺ຘນໍ ອາຠຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີ. ອກາສິໍ ວິວິຘໍ ມາຍໍ, ອຸຊ຺ຌຄ຺ຆນ຺ຕີ ພຫຸໍ ຊນນ຺ຕິ ໂຍພ຺ພນມທມຕ຺ຕໍ ພຫຸໍ ພາລຊນໍ ວິປ຺ປລມ຺ເຠຕຸໍ ຫສນ຺ຕີ ຄນ຺ຘມາລາວຕ຺ຖາຠຣຓາທີຫິ ສຣີຣສຠາວປຏິຈ຺ຉາທເນນ ຫສວິລາສຠາວາທີຫິ ເຕຫິ ຈ ວິວິຘໍ ນານປ຺ປກາຣໍ ວຎ຺ຈນໍ ອກາສິໍ.

ສາຊ຺ຊ ປິຓ຺ຑໍ ຈຣິຕ຺ວານ…ເປ… ອວິຕກ຺ກສ຺ສ ລາຠິນີຕິ ສາ ອຫໍ ເອວໍ ປມາທວິຫາຣິນີ ສມານາ ອຊ຺ຊ ອິທານິ ອຍ຺ຍສ຺ສ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ມຸຓ຺ຑາ ສງ຺ຆາຏິປາຣຸຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑໍ ຈຣິຕ຺ວານ ຠິກ຺ຂາຫາຣໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ ຣຸກ຺ຂມູລມ຺ຫິ ຣຸກ຺ຂມູເລ ວິວິຕ຺ຕາສເນ ນິສິນ຺ນາ ທຸຕິຍຊ຺ຌານປາທກສ຺ສ ອຄ຺ຄຜລສ຺ສ ອຘິຄເມນ ອວິຕກ຺ກສ຺ສ ລາຠິນີ ອມ຺ຫີຕິ ໂຍຊນາ.

ສພ຺ເພ ໂຍຄາຕິ ກາມໂຍຄາທໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ໂຍຄາ. ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາຕິ ປຐມມຄ຺ຄາທິນາ ຍຖາຣຫໍ ສມ຺ມເທວ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນາ ປຫີນາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ວິມລາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ສີຫາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ອໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາຕິອາທິກາ ສີຫາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ເວສາລິຍໍ ສີຫເສນາປຕິໂນ ຠຄິນິຍາ ຘີຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສາ ‘‘ມາຕຸລສ຺ສ ນາມໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ສີຫາຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ສາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖາຣາ ສີຫສ຺ສ ເສນາປຕິໂນ ຘມ຺ເມ ເທສິຍມາເນ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ຘາ ມາຕາປິຕໂຣ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ. ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຈ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາປິ ພຫິທ຺ຘາ ປຸຖຸຕ຺ຕາຣມ຺ມເຓ ວິຘາວນ຺ຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ສຕ຺ຕ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ມິຈ຺ຉາວິຕກ຺ເກຫິ ພາຘີຍມານາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາທໍ ອລຠນ຺ຕີ ‘‘ກິໍ ເມ ອິມິນາ ປາປຊີວິເຕນ, ອຸພ຺ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ມຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂສາຂາຍໍ ລຄ຺ຄິຕ຺ວາ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ກຓ຺ເຐ ປຏິມຸຎ຺ຈນ຺ຕີ ປຸພ຺ພາຈິຓ຺ຓວເສນ ວິປສ຺ສນາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນີຫຣິ, ອນ຺ຕິມຠວິກຕາຍ ປາສສ຺ສ ພນ຺ຘນໍ ຄີວຏ຺ຐາເນ ອໂຫສິ, ຎາຓສ຺ສ ປຣິປາກໍ ຄຕຕ຺ຕາ ສາ ຕາວເທວ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕສມກາລເມວ ຈ ປາສພນ຺ໂຘ ຄີວໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວິນິວຕ຺ຕິ. ສາ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ອຸທານວເສນ –

໗໗.

‘‘ອໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາ, ກາມຣາເຄນ ອຏ຺ຏິຕາ;

ອໂຫສິໍ ອຸທ຺ຘຕາ ປຸພ຺ເພ, ຈິຕ຺ເຕ ອວສວຕ຺ຕິນີ.

໗໘.

‘‘ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕາ ກ຺ເລເສຫິ, ສຸຠສຎ຺ຎານຸວຕ຺ຕິນີ;

ສມໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນ ລຠິໍ, ຣາຄຈິຕ຺ຕວສານຸຄາ.

໗໙.

‘‘ກິສາ ປຓ຺ຑຸ ວິວຓ຺ຓາ ຈ, ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ຈາຣິຫໍ;

ນາຫໍ ທິວາ ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ວາ, ສຸຂໍ ວິນ຺ທິໍ ສຸທຸກ຺ຂິຕາ.

໘໐.

‘‘ຕໂຕ ຣຊ຺ຊຸໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ປາວິສິໍ ວນມນ຺ຕຣໍ;

ວຣໍ ເມ ອິຘ ອຸພ຺ພນ຺ຘໍ, ຍຎ຺ຈ ຫີນໍ ປຸນາຈເຣ.

໘໑.

‘‘ທຬ຺ຫປາສໍ ກຣິຕ຺ວານ, ຣຸກ຺ຂສາຂາຍ ພນ຺ຘິຍ;

ປກ຺ຂິປິໍ ປາສໍ ຄີວາຍໍ, ອຖ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິ ເມ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ອໂຍນິໂສ ມນສິກາຣາຕິ ອນຸປາຍມນສິກາເຣນ, ອສຸເຠ ສຸຠນ຺ຕິ ວິປລ຺ລາສຄ຺ຄາເຫນ. ກາມຣາເຄນ ອຏ຺ຏິຕາຕິ ກາມຄຸເຓສຸ ຉນ຺ທຣາເຄນ ປີຬິຕາ. ອໂຫສິໍ ອຸທ຺ຘຕາ ປຸພ຺ເພ, ຈິຕ຺ເຕ ອວສວຕ຺ຕິນີຕິ ປຸພ຺ເພ ມມ ຈິຕ຺ເຕ ມຍ຺ຫໍ ວເສ ອວຕ຺ຕມາເນ ອຸທ຺ຘຕາ ນານາຣມ຺ມເຓ ວິກ຺ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ອສມາຫິຕາ ອໂຫສິໍ.

ປຣິຍຸຏ຺ຐິຕາ ກ຺ເລເສຫິ, ສຸຠສຎ຺ຎານຸວຕ຺ຕິນີຕິ ປຣິຍຸຏ຺ຐານປຕ຺ເຕຫິ ກາມຣາຄາທິກິເລເສຫິ ອຠິຠູຕາ ຣູປາທີສຸ ສຸຠນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕາຍ ກາມສຎ຺ຎາຍ ອນຸວຕ຺ຕນສີລາ. ສມໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນ ລຠິໍ, ຣາຄຈິຕ຺ຕວສານຸຄາຕິ ກາມຣາຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວສໍ ອນຸຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ອີສກມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສມໍ ເຈໂຕສມຖໍ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕໍ ນ ລຠິໍ.

ກິສາ ປຓ຺ຑຸ ວິວຓ຺ຓາ ຈາຕິ ເອວໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠາເວນ ກິສາ ຘມນິສນ຺ຖຕຄຕ຺ຕາ ອຸປ຺ປຓ຺ຑຸປ຺ປຓ຺ຑຸກຊາຕາ ຕໂຕ ເອວ ວິວຓ຺ຓາ ວິຄຕຉວິວຓ຺ຓາ ຈ ຫຸຕ຺ວາ. ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານີຕິ ສຕ຺ຕ ສໍວຈ຺ຉຣານິ. ຈາຣິຫນ຺ຕິ ຈຣິໍ ອຫໍ. ນາຫໍ ທິວາ ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ວາ, ສຸຂໍ ວິນ຺ທິໍ ສຸທຸກ຺ຂິຕາຕິ ເອວມຫໍ ສຕ຺ຕສຸ ສໍວຈ຺ຉເຣສຸ ກິເລສທຸກ຺ເຂນ ທຸກ຺ຂິຕາ ເອກທາປິ ທິວາ ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ວາ ສມຓສຸຂໍ ນ ປຏິລຠິໍ.

ຕໂຕຕິ ກິເລສປຣິຍຸຏ຺ຐາເນນ ສມຓສຸຂາລາຠຠາວໂຕ. ຣຊ຺ຊຸໍ ຄເຫຕ຺ວານ ປາວິສິໍ, ວນມນ຺ຕຣນ຺ຕິ ປາສຣຊ຺ຊຸໍ ອາທາຍ ວນນ຺ຕຣໍ ປາວິສິໍ. ກິມຕ຺ຖໍ ປາວິສີຕິ ເຈ ອາຫ – ‘‘ວຣໍ ເມ ອິຘ ອຸພ຺ພນ຺ຘໍ, ຍຎ຺ຈ ຫີນໍ ປຸນາຈເຣ’’ຕິ ຍທຫໍ ສມຓຘມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ຫີນໍ ຄິຫິຠາວໍ ປຸນ ອາຈເຣ ອາຈເຣຍ຺ຍໍ ອນຸຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍໍ, ຕໂຕ ສຕຄຸເຓນ ສຫສ຺ສຄຸເຓນ ອິມສ຺ມິໍ ວນນ຺ຕເຣ ອຸພ຺ພນ຺ຘໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ມຣຓໍ ເມ ວຣໍ ເສຏ຺ຐນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິ ເມຕິ ຍທາ ຣຸກ຺ຂສາຂາຍ ພນ຺ຘປາສໍ ຄີວາຍໍ ປກ຺ຂິປິ, ອຖ ຕທນນ຺ຕຣເມວ ວຸຏ຺ຐານຄາມິນິວິປສ຺ສນາມຄ຺ເຄນ ຆຏິຕຕ຺ຕາ ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາ ສພ຺ພາສເວຫິ ມມ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິ ວິມຸຕ຺ຕໍ ອໂຫສີຕິ.

ສີຫາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ສຸນ຺ທຣີນນ຺ທາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ອາຕຸຣໍ ອສຸຈິນ຺ຕິອາທິກາ ສຸນ຺ທຣີນນ຺ທາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ກິຣ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຫໍສວຕີນຄເຣ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ, ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕີ ສຕ຺ຖາຣໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ຌາຍິນີນໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຘິກາຣກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ຕີ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສກ຺ຍຣາຊກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ນນ຺ທາຕິສ຺ສາ ນາມໍ ອກໍສຸ. ອປຣຠາເຄ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສຸນ຺ທຣີນນ຺ທາ, ຊນປທກລ຺ຍາຓີຕິ ຈ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ສາ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນນ຺ທກຸມາຣຎ຺ຈ ຣາຫຸລກຸມາຣຎ຺ຈ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ຄເຕ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາເຊ ຈ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມິຍາ ຣາຫຸລມາຕາຍ ຈ ປພ຺ພຊິຕາຍ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເຊຏ຺ຐຠາຕາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ໂລເກ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄໂລ ພຸທ຺ໂຘ ຊາໂຕ, ປຸຕ຺ໂຕປິສ຺ສ ຣາຫຸລກຸມາໂຣ ປພ຺ພຊິ, ຠຕ຺ຕາປິ ເມ ນນ຺ທຣາຊາ, ມາຕາປິ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມີ, ຠຄິນີປິ ຣາຫຸລມາຕາ ປພ຺ພຊິຕາ, ອິທານາຫໍ ເຄເຫ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຎາຕິສິເນເຫນ ປພ຺ພຊິ, ໂນ ສທ຺ຘາຍ. ຕສ຺ມາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາປິ ຣູປໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນມທາ. ‘‘ສຕ຺ຖາ ຣູປໍ ວິວຓ຺ເຓຕິ ຄຣຫຕິ, ອເນກປຣິຍາເຍນ ຣູເປ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສຕີ’’ຕິ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານໍ ນ ຄຈ຺ຉຕີຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ອຠິຣູປນນ຺ທາຍ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ສຕ຺ຖາຣາ ນິມ຺ມິຕໍ ອິຕ຺ຖິຣູປໍ ອນຸກ຺ກເມນ ຊຣາຠິຠູຕໍ ທິສ຺ວາ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ອນຕ຺ຕໂຕ ມນສິກໂຣນ຺ຕິຍາ ເຖຣິຍາ ກມ຺ມຏ຺ຐານາຠິມຸຂໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສາ ສປ຺ປາຍວເສນ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ –

໘໒.

‘‘ອາຕຸຣໍ ອສຸຈິໍ ປູຕິໍ, ປສ຺ສ ນນ຺ເທ ສມຸສ຺ສຍໍ;

ອສຸຠາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຫິ, ເອກຄ຺ຄໍ ສຸສມາຫິຕໍ.

໘໓.

‘‘ຍຖາ ອິທໍ ຕຖາ ເອຕໍ, ຍຖາ ເອຕໍ ຕຖາ ອິທໍ;

ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ປູຕິກໍ ວາຕິ, ພາລານໍ ອຠິນນ຺ທິຕໍ.

໘໔.

‘‘ເອວເມຕໍ ອເວກ຺ຂນ຺ຕີ, ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວມຕນ຺ທິຕາ;

ຕໂຕ ສກາຍ ປຎ຺ຎາຍ, ອຠິນິພ຺ພິຊ຺ຌ ທກ຺ຂິສ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ສາ ເທສນານຸສາເຣນ ຎາຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕສ຺ສາ ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ‘‘ນນ຺ເທ, ອິມສ຺ມິໍ ສຣີເຣ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກປິ ສາໂຣ ນຕ຺ຖິ, ມໍສໂລຫິຕເລປໂນ ຊຣາທີນໍ ວາສຠູໂຕ, ອຏ຺ຐິປຸຎ຺ຊມຕ຺ໂຕ ເອວາຍ’’ນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ –

‘‘ອຏ຺ຐິນໍ ນຄຣໍ ກຕໍ, ມໍສໂລຫິຕເລປນໍ;

ຍຕ຺ຖ ຊຣາ ຈ ມຈ຺ຈຸ ຈ, ມາໂນ ມກ຺ໂຂ ຈ ໂອຫິໂຕ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໕໐) –

ຘມ຺ມປເທ ອິມໍ ຄາຖມາຫ.

ສາ ເທສນາວສາເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໓.໑໖໖-໒໑໙) –

‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ຊິໂນ, ສພ຺ພຘມ຺ມານ ປາຣຄູ;

ອິໂຕ ສຕສຫສ຺ສມ຺ຫິ, ກປ຺ເປ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ນາຍໂກ.

‘‘ໂອວາທໂກ ວິຎ຺ຎາປໂກ, ຕາຣໂກ ສພ຺ພປາຓິນໍ;

ເທສນາກຸສໂລ ພຸທ຺ໂຘ, ຕາເຣສິ ຊນຕໍ ພຫຸໍ.

‘‘ອນຸກມ຺ປໂກ ກາຣຸຓິໂກ, ຫິເຕສີ ສພ຺ພປາຓິນໍ;

ສມ຺ປຕ຺ເຕ ຕິຕ຺ຖິເຍ ສພ຺ເພ, ປຎ຺ຈສີເລ ປຕິຏ຺ຐປິ.

‘‘ເອວໍ ນິຣາກຸລໍ ອາສິ, ສຸຎ຺ຎຕໍ ຕິຕ຺ຖິເຍຫິ ຈ;

ວິຈິຕ຺ຕໍ ອຣຫນ຺ເຕຫິ, ວສີຠູເຕຫິ ຕາທິຠິ.

‘‘ຣຕນານຏ຺ຐປຎ຺ຎາສໍ, ອຸຄ຺ຄໂຕວ ມຫາມຸນິ;

ກຎ຺ຈນຄ຺ຆິຍສງ຺ກາໂສ, ພາຕ຺ຕິໍສວຣລກ຺ຂໂຓ.

‘‘ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ, ອາຍຸ ວິຊ຺ຊຕິ ຕາວເທ;

ຕາວຕາ ຕິຏ຺ຐມາໂນ ໂສ, ຕາເຣສິ ຊນຕໍ ພຫຸໍ.

‘‘ຕທາຫໍ ຫໍສວຕິຍໍ, ຊາຕາ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ອຫຸໍ;

ນານາຣຕນປຊ຺ໂຊເຕ, ມຫາສຸຂສມປ຺ປິຕາ.

‘‘ອຸເປຕ຺ວາ ຕໍ ມຫາວີຣໍ, ອສ຺ໂສສິໍ ຘມ຺ມເທສນໍ;

ອມຕໍ ປຣມສ຺ສາທໍ, ປຣມຕ຺ຖນິເວທກໍ.

‘‘ຕທາ ນິມນ຺ຕຍິຕ຺ວານ, ສສງ຺ຆໍ ໂລກນາຍກໍ;

ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມຫາທານໍ, ປສນ຺ນາ ເສຫິ ປາຓິຠິ.

‘‘ຌາຍິນີນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ, ອຄ຺ຄຏ຺ຐານມປຕ຺ຖຍິໍ;

ນິປຈ຺ຈ ສິຣສາ ຘີຣໍ, ສສງ຺ຆໍ ໂລກນາຍກໍ.

‘‘ຕທາ ອທນ຺ຕທມໂກ, ຕິໂລກສຣໂຓ ປຠູ;

ພ຺ຍາກາສິ ນຣສາຣຖິ, ລຈ຺ຉເສ ຕໍ ສຸປຕ຺ຖິຕໍ.

‘‘ສຕສຫສ຺ສິໂຕ ກປ຺ເປ, ໂອກ຺ກາກກຸລສມ຺ຠໂວ;

ໂຄຕໂມ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ທາຍາທາ, ໂອຣສາ ຘມ຺ມນິມ຺ມິຕາ;

ນນ຺ທາຕິ ນາມ ນາເມນ, ເຫສ຺ສຕິ ສຕ຺ຖຸ ສາວິກາ.

‘‘ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຸທິຕາ ຫຸຕ຺ວາ, ຍາວຊີວໍ ຕທາ ຊິນໍ;

ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ປຣິຈຣິໍ, ປຈ຺ຈເຍຫິ ວິນາຍກໍ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ເມນ ສຸກເຕນ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຊຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ຕາວຕິໍສມຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ຕໂຕ ຈຸຕາ ຍາມມຄໍ, ຕໂຕຫໍ ຕຸສິຕໍ ຄຕາ;

ຕໂຕ ຈ ນິມ຺ມານຣຕິໍ, ວສວຕ຺ຕິປຸຣໍ ຕໂຕ.

‘‘ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖູປປຊ຺ຊາມິ, ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວາຫສາ;

ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຣາຊູນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍິໍ.

‘‘ຕໂຕ ຈຸຕາ ມນຸສ຺ສຕ຺ເຕ, ຣາຊານໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິນໍ;

ມຓ຺ຑລີນຎ຺ຈ ຣາຊູນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍິໍ.

‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸໂຠຕ຺ວານ, ເທເວສຸ ມນຸເຊສຸ ຈ;

ສພ຺ພຕ຺ຖ ສຸຂິຕາ ຫຸຕ຺ວາ, ເນກກປ຺ເປສຸ ສໍສຣິໍ.

‘‘ປຈ຺ຉິເມ ຠເວ ສມ຺ປຕ຺ເຕ, ສຸຣມ຺ເມ ກປິລວ຺ຫເຍ;

ຣຎ຺ໂຎ ສຸທ຺ໂຘທນສ຺ສາຫໍ, ຘີຕາ ອາສິໍ ອນິນ຺ທິຕາ.

‘‘ສິຣິຍາ ຣູປິນິໍ ທິສ຺ວາ, ນນ຺ທິຕໍ ອາສິ ຕໍ ກຸລໍ;

ເຕນ ນນ຺ທາຕິ ເມ ນາມໍ, ສຸນ຺ທຣໍ ປວຣໍ ອຫຸ.

‘‘ຍຸວຕີນຎ຺ຈ ສພ຺ພາສໍ, ກລ຺ຍາຓີຕິ ຈ ວິສ຺ສຸຕາ;

ຕສ຺ມິມ຺ປິ ນຄເຣ ຣມ຺ເມ, ຐເປຕ຺ວາ ຕໍ ຍໂສຘຣໍ.

‘‘ເຊຏ຺ໂຐ ຠາຕາ ຕິໂລກຄ຺ໂຄ, ປຈ຺ຉິໂມ ອຣຫາ ຕຖາ;

ເອກາກິນີ ຄຫຏ຺ຐາຫໍ, ມາຕຣາ ປຣິໂຈທິຕາ.

‘‘ສາກິຍມ຺ຫິ ກຸເລ ຊາຕາ, ປຸຕ຺ເຕ ພຸທ຺ຘານຸຊາ ຕຸວໍ;

ນນ຺ເທນປິ ວິນາ ຠູຕາ, ອຄາເຣ ກິນ຺ນຸ ອຈ຺ຉສິ.

‘‘ຊຣາວສານໍ ໂຍພ຺ພຎ຺ຎໍ, ຣູປໍ ອສຸຈິສມ຺ມຕໍ;

ໂຣຄນ຺ຕມປິຈາໂຣຄ຺ຍໍ, ຊີວິຕໍ ມຣຓນ຺ຕິກໍ.

‘‘ອິທມ຺ປິ ເຕ ສຸຠໍ ຣູປໍ, ສສີກນ຺ຕໍ ມໂນຫຣໍ;

ຠູສນານໍ ອລງ຺ກາຣໍ, ສິຣິສງ຺ຆາຏສໍນິຠໍ.

‘‘ປຸຎ຺ຊິຕໍ ໂລກສາຣໍວ, ນຍນານໍ ຣສາຍນໍ;

ປຸຎ຺ຎານໍ ກິຕ຺ຕິຊນນໍ, ອຸກ຺ກາກກຸລນນ຺ທນໍ.

‘‘ນ ຈິເຣເນວ ກາເລນ, ຊຣາ ສມຘິເສສ຺ສຕິ;

ວິຫາຍ ເຄຫໍ ກາຣຸຎ຺ເຎ, ຈຣ ຘມ຺ມມນິນ຺ທິເຕ.

‘‘ສຸຕ຺ວາຫໍ ມາຕຸ ວຈນໍ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ;

ເທເຫນ ນຕຸ ຈິຕ຺ເຕນ, ຣູປໂຍພ຺ພນລາຬິຕາ.

‘‘ມຫຕາ ຈ ປຍຕ຺ເຕນ, ຌານຊ຺ເຌນ ປຣໍ ມມ;

ກາຕຸຎ຺ຈ ວທເຕ ມາຕາ, ນ ຈາຫໍ ຕຕ຺ຖ ອຸສ຺ສຸກາ.

‘‘ຕໂຕ ມຫາກາຣຸຓິໂກ, ທິສ຺ວາ ມໍ ກາມລາລສໍ;

ນິພ຺ພນ຺ທນຕ຺ຖໍ ຣູປສ຺ມິໍ, ມມ ຈກ຺ຂຸປເຖ ຊິໂນ.

‘‘ສເກນ ອານຸຠາເວນ, ອິຕ຺ຖິໍ ມາເປສິ ໂສຠິນິໍ;

ທສ຺ສນີຍໍ ສຸຣຸຈິຣໍ, ມມໂຕປິ ສຸຣູປິນິໍ.

‘‘ຕມຫໍ ວິມ຺ຫິຕາ ທິສ຺ວາ, ອຕິວິມ຺ຫິຕເທຫິນິໍ;

ຈິນ຺ຕຍິໍ ສຜລໍ ເມຕິ, ເນຕ຺ຕລາຠຎ຺ຈ ມານຸສໍ.

‘‘ຕມຫໍ ເອຫິ ສຸຠເຄ, ເຍນຕ຺ໂຖ ຕໍ ວເທຫິ ເມ;

ກຸລໍ ເຕ ນາມໂຄຕ຺ຕຎ຺ຈ, ວທ ເມ ຍທິ ເຕ ປິຍໍ.

‘‘ນ ວຎ຺ຈກາໂລ ສຸຠເຄ, ອຸຈ຺ຉງ຺ເຄ ມໍ ນິວາສຍ;

ສີທນ຺ຕີວ ມມງ຺ຄານິ, ປສຸປ຺ປຍມຸຫຸຕ຺ຕກໍ.

‘‘ຕໂຕ ສີສໍ ມມງ຺ເຄ ສາ, ກຕ຺ວາ ສຍິ ສຸໂລຈນາ;

ຕສ຺ສາ ນລາເຏ ປຕິຕາ, ລຸທ຺ຘາ ປຣມທາຣຸຓາ.

‘‘ສຫ ຕສ຺ສາ ນິປາເຕນ, ປິຬກາ ອຸປປຊ຺ຊຖ;

ປຄ຺ຆຣິໍສຸ ປຠິນ຺ນາ ຈ, ກຸຓປາ ປຸພ຺ພໂລຫິຕາ.

‘‘ປຠິນ຺ນໍ ວທນຎ຺ຈາປິ, ກຸຓປໍ ປູຕິຄນ຺ຘນໍ;

ອຸທ຺ຘຸມາຕໍ ວິນິລຎ຺ຈ, ປຸພ຺ພຎ຺ຈາປິ ສຣີຣກໍ.

‘‘ສາ ປເວທິຕສພ຺ພງ຺ຄີ, ນິສ຺ສສນ຺ຕີ ມຸຫຸໍ ມຸຫຸໍ;

ເວທຍນ຺ຕີ ສກໍ ທຸກ຺ຂໍ, ກຣຸຓໍ ປຣິເທວຍິ.

‘‘ທຸກ຺ເຂນ ທຸກ຺ຂິຕາ ໂຫມິ, ຜຸສຍນ຺ຕິ ຈ ເວທນາ;

ມຫາທຸກ຺ເຂ ນິມຸຄ຺ຄມ຺ຫິ, ສຣຓໍ ໂຫຫິ ເມ ສຂີ.

‘‘ກຸຫິໍ ວທນໂສຕໍ ເຕ, ກຸຫິໍ ເຕ ຕຸງ຺ຄນາສິກາ;

ຕມ຺ພພິມ຺ພວໂຣຏ຺ຐນ຺ເຕ, ວທນໍ ເຕ ກຸຫິໍ ຄຕໍ.

‘‘ກຸຫິໍ ສສີນິຠໍ ວຓ຺ຓໍ, ກມ຺ພຸຄີວາ ກຸຫິໍ ຄຕາ;

ໂທຬາ ໂລລາວ ເຕ ກຓ຺ຓາ, ເວວຓ຺ຓໍ ສມຸປາຄຕາ.

‘‘ມກຸຬຂາຣກາກາຣາ, ກລິກາວ ປໂຍຘຣາ;

ປຠິນ຺ນາ ປູຕິກຸຓປາ, ທຸຏ຺ຐຄນ຺ຘິຕ຺ຕມາຄຕາ.

‘‘ເວທິມຊ຺ຌາວ ສຸສ຺ໂສຓີ, ສູນາວ ນີຕກິພ຺ພິສາ;

ຊາຕາ ອມຊ຺ຌຠຣິຕາ, ອໂຫ ຣູປມສສ຺ສຕໍ.

‘‘ສພ຺ພໍ ສຣີຣສຎ຺ຊາຕໍ, ປູຕິຄນ຺ຘໍ ຠຍານກໍ;

ສຸສານມິວ ພີຠຈ຺ຉໍ, ຣມນ຺ເຕ ຍຕ຺ຖ ພາລິສາ.

‘‘ຕທາ ມຫາກາຣຸຓິໂກ, ຠາຕາ ເມ ໂລກນາຍໂກ;

ທິສ຺ວາ ສໍວິຄ຺ຄຈິຕ຺ຕໍ ມໍ, ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສຖ.

‘‘ອາຕຸຣໍ ກຸຓປໍ ປູຕິໍ, ປສ຺ສ ນນ຺ເທ ສມຸສ຺ສຍໍ;

ອສຸຠາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຫິ, ເອກຄ຺ຄໍ ສຸສມາຫິຕໍ.

‘‘ຍຖາ ອິທໍ ຕຖາ ເອຕໍ, ຍຖາ ເອຕໍ ຕຖາ ອິທໍ;

ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ປູຕິກໍ ວາຕິ, ພາລານໍ ອຠິນນ຺ທິຕໍ.

‘‘ເອວເມຕໍ ອເວກ຺ຂນ຺ຕີ, ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວມຕນ຺ທິຕາ;

ຕໂຕ ສກາຍ ປຎ຺ຎາຍ, ອຠິນິພ຺ພິຊ຺ຌ ທກ຺ຂິສໍ.

‘‘ຕໂຕຫໍ ອຕິສໍວິຄ຺ຄາ, ສຸຕ຺ວາ ຄາຖາ ສຸຠາສິຕາ;

ຕຕ຺ຣຏ຺ຐິຕາວຫໍ ສນ຺ຕີ, ອຣຫຕ຺ຕມປາປຸຓິໍ.

‘‘ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນາຫໍ, ສທາ ຌານປຣາຍຓາ;

ຊິໂນ ຕສ຺ມິໍ ຄຸເຓ ຕຸຏ຺ໂຐ, ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສິ ມໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸທານວເສນ ‘‘ອາຕຸຣໍ ອສຸຈິ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ສຕ຺ຖາຣາ ເທສິຕາຫິ ຕີຫິ ຄາຖາຫິ ສທ຺ຘິໍ –

໘໕.

‘‘ຕສ຺ສາ ເມ ອປ຺ປມຕ຺ຕາຍ, ວິຈິນນ຺ຕິຍາ ໂຍນິໂສ;

ຍຖາຠູຕໍ ອຍໍ ກາໂຍ, ທິຏ຺ໂຐ ສນ຺ຕຣພາຫິໂຣ.

໘໖.

‘‘ອຖ ນິພ຺ພິນ຺ທຫໍ ກາເຍ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຈ ວິຣຊ຺ຊຫໍ;

ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ວິສໍຍຸຕ຺ຕາ, ອຸປສນ຺ຕາມ຺ຫິ ນິພ຺ພຸຕາ’’ຕິ. –

ອິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ເອວເມຕໍ ອເວກ຺ຂນ຺ຕີ…ເປ… ທກ຺ຂິສນ຺ຕິ ເອຕໍ ອາຕຸຣາທິສຠາວໍ ກາຍໍ ເອວໍ ‘‘ຍຖາ ອິທໍ ຕຖາ ເອຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ສພ຺ພກາລໍ ອຕນ຺ທິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປຣໂຕ ໂຆສເຫຕຸກໍ ສຸຕມຍຎາຓໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ, ຕໂຕ ຕໍນິມິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ຠູຕຕ຺ຕາ ສກາຍຠາວນາມຍາຍ ປຎ຺ຎາຍ ຍາຖາວໂຕ ຆນວິນິພ຺ໂຠຄກຣເຓນ ອຠິນິພ຺ພິຊ຺ຌ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ທກ຺ຂິສໍ ປສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ ອາໂຠຄປຸເຣຈາຣິເກນ ປຸພ຺ພຠາຄຎາຓຈກ຺ຂຸນາ ອເວກ຺ຂນ຺ຕີ ວິຈິນນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເຕນາຫ ‘‘ຕສ຺ສາ ເມ ອປ຺ປມຕ຺ຕາຍາ’’ຕິອາທິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຕສ຺ສາ ເມ ສຕິອວິປ຺ປວາເສນ ອປ຺ປມຕ຺ຕາຍ ໂຍນິໂສ ອຸປາເຍນ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ວິຈິນນ຺ຕິຍາ ວີມໍສນ຺ຕິຍາ, ອຍໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກສງ຺ຂາໂຕ ກາໂຍ ສສນ຺ຕານປຣສນ຺ຕານວິຠາຄໂຕ ສນ຺ຕຣພາຫິໂຣ ຍຖາຠູຕໍ ທິຏ຺ໂຐ.

ອຖ ຕຖາ ທສ຺ສນໂຕ ປຈ຺ຉາ ນິພ຺ພິນ຺ທຫໍ ກາເຍ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາສຫິຕາຍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຕຠາເວ ນິພ຺ພິນ຺ທິໍ, ວິເສສໂຕວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສນ຺ຕາເນ ວິຣຊ຺ຊິ ວິຣາຄໍ ອາປຊ຺ຊິໍ, ອຫໍ ຍຖາຠູຕາຍ ອປ຺ປມາທປຏິປຕ຺ຕິຍາ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ສພ຺ພໂສ ສໍໂຍຊນານໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ວິສໍຍຸຕ຺ຕາ ອຸປສນ຺ຕາ ຈ ນິພ຺ພຸຕາ ຈ ອມ຺ຫີຕິ.

ສຸນ຺ທຣີນນ຺ທາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ນນ຺ທຸຕ຺ຕຣາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ອຄ຺ຄິໍ ຈນ຺ທຎ຺ຈາຕິອາທິກາ ນນ຺ທຸຕ຺ຕຣາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ກຸຣຸຣຏ຺ເຐ ກມ຺ມາສຘມ຺ມນິຄເມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ, ເອກຈ຺ຈານິ ວິຊ຺ຊາຏ຺ຐານານິ ສິປ຺ປາຍຕນານິ ຈ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນິຄຓ຺ຐປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ, ວາທປ຺ປສຸຕາ ຊມ຺ພຸສາຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠທ຺ທາກຸຓ຺ຑລເກສາ ວິຍ ຊມ຺ພຸທີປຕເລ ວິຈຣນ຺ຕີ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຣາຊຍໍ ປຕ຺ຕາ ເຖຣສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸທານວເສນ –

໘໗.

‘‘ອຄ຺ຄິໍ ຈນ຺ທຎ຺ຈ ສູຣິຍຎ຺ຈ, ເທວຕາ ຈ ນມສ຺ສິຫໍ;

ນທີຕິຕ຺ຖານິ ຄນ຺ຕ຺ວານ, ອຸທກໍ ໂອຣຸຫາມິຫໍ.

໘໘.

‘‘ພຫູວຕສມາທານາ, ອຑ຺ຒໍ ສີສສ຺ສ ໂອລິຂິໍ;

ຉມາຍ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປມິ, ຣຕ຺ຕິໍ ຠຕ຺ຕໍ ນ ຠຸຎ຺ຊຫໍ.

໘໙.

‘‘ວິຠູສາມຓ຺ຑນຣຕາ, ນ຺ຫາປນຸຈ຺ຉາທເນຫິ ຈ;

ອຸປກາສິໍ ອິມໍ ກາຍໍ, ກາມຣາເຄນ ອຏ຺ຏິຕາ.

໙໐.

‘‘ຕໂຕ ສທ຺ຘໍ ລຠິຕ຺ວານ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ;

ທິສ຺ວາ ກາຍໍ ຍຖາຠູຕໍ, ກາມຣາໂຄ ສມູຫໂຕ.

໙໑.

‘‘ສພ຺ເພ ຠວາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ, ອິຈ຺ຉາ ຈ ປຕ຺ຖນາປິ ຈ;

ສພ຺ພໂຍຄວິສໍຍຸຕ຺ຕາ, ສນ຺ຕິໍ ປາປຸຓິ ເຈຕໂສ’’ຕິ. –

ອິມາ ປຎ຺ຈ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ອຄ຺ຄິໍ ຈນ຺ທຎ຺ຈ ສູຣິຍຎ຺ຈ, ເທວຕາ ຈ ນມສ຺ສິຫນ຺ຕິ ອຄ຺ຄິປ຺ປມຸຂາ ເທວາຕິ ອິນ຺ທານໍ ເທວານໍ ອາຣາຘນຕ຺ຖໍ ອາຫຸຕິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິຎ຺ຈ, ມາເສ ມາເສ ສຸກ຺ກປກ຺ຂສ຺ສ ທຸຕິຍາຍ ຈນ຺ທຎ຺ຈ, ທິວເສ ທິວເສ ສາຍໍ ປາຕໍ ສູຣິຍຎ຺ຈ, ອຎ຺ຎາ ຈ ພາຫິຣາ ຫິຣຎ຺ຎຄພ຺ຠາທໂຍ ເທວຕາ ຈ, ວິສຸທ຺ຘິມຄ຺ຄໍ ຄເວສນ຺ຕີ ນມສ຺ສິຫໍ ນມກ຺ກາຣໍ ອຫໍ ອກາສິໍ. ນທີຕິຕ຺ຖານິ ຄນ຺ຕ຺ວານ, ອຸທກໍ ໂອຣຸຫາມິຫນ຺ຕິ ຄງ຺ຄາທີນໍ ນທີນໍ ປູຊາຕິຕ຺ຖານິ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສາຍໍ ປາຕໍ ອຸທກໍ ໂອຕຣາມິ ອຸທເກ ນິມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອງ຺ຄສິຎ຺ຈນໍ ກໂຣມິ.

ພຫູວຕສມາທານາຕິ ປຎ຺ຈາຕປຕປ຺ປນາທິ ພຫຸວິຘວຕສມາທານາ. ຄາຖາສຸຂຕ຺ຖໍ ພຫູຕິ ທີຆກຣຓໍ. ອຑ຺ຒໍ ສີສສ຺ສ ໂອລິຂິນ຺ຕິ ມຍ຺ຫໍ ສີສສ຺ສ ອຑ຺ຒເມວ ມຸຓ຺ເຑມິ. ເກຈິ ‘‘ອຑ຺ຒໍ ສີສສ຺ສ ໂອລິຂິນ຺ຕິ ເກສກລາປສ຺ສ ອຑ຺ຒໍ ຊຏາພນ຺ຘນວເສນ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຑ຺ຒໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ. ຉມາຍ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປມີຕິ ຖຓ຺ຑິລສາຍິນີ ຫຸຕ຺ວາ ອນນ຺ຕຣຫິຕາຍ ຠູມິຍາ ສຍາມິ. ຣຕ຺ຕິໍ ຠຕ຺ຕໍ ນ ຠຸຎ຺ຊຫນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕູປຣຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຍໍ ໂຠຊນໍ ນ ຠຸຎ຺ຊິໍ.

ວິຠູສາມຓ຺ຑນຣຕາຕິ ຈິຣກາລໍ ອຕ຺ຕກິລມຖານຸໂຍເຄນ ກິລນ຺ຕກາຍາ ‘‘ເອວໍ ສຣີຣສ຺ສ ກິລມເນນ ນຕ຺ຖິ ປຎ຺ຎາສຸທ຺ຘິ. ສເຈ ປນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ໂຕສນວເສນ ສຣີຣສ຺ສ ຕປ຺ປເນນ ສຸທ຺ຘິ ສິຍາ’’ຕິ ມນ຺ຕ຺ວາ ອິມໍ ກາຍໍ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ວິຠູສາຍໍ ມຓ຺ຑເນ ຈ ຣຕາ ວຕ຺ຖາລງ຺ກາເຣຫິ ອລງ຺ກຣເຓ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ມຓ຺ຑເນ ຈ ອຠິຣຕາ. ນ຺ຫາປນຸຈ຺ຉາທເນຫິ ຈາຕິ ສມ຺ພາຫນາທີນິ ກາເຣຕ຺ວາ ນ຺ຫາປເນນ ອຸຈ຺ຉາທເນນ ຈ. ອຸປກາສິໍ ອິມໍ ກາຍນ຺ຕິ ອິມໍ ມມ ກາຍໍ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫິໍ ສນ຺ຕປ຺ເປສິໍ. ກາມຣາເຄນ ອຏ຺ຏິຕາຕິ ເອວໍ ກາຍທຬ຺ຫີພຫຸລາ ຫຸຕ຺ວາ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣປຈ຺ຈຍາ ປຣິຍຸຏ຺ຐິເຕນ ກາມຣາເຄນ ອຏ຺ຏິຕາ ອຠິຓ຺ຫໍ ອຸປທ຺ທຸຕາ ອໂຫສິໍ.

ຕໂຕ ສທ຺ຘໍ ລຠິຕ຺ວານາຕິ ເອວໍ ສມາທິນ຺ນວຕານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ກາຍທຬ຺ຫີພຫຸລາ ວາທປ຺ປສຸຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຈຣນ຺ຕີ ຕໂຕ ປຈ຺ຉາ ອປຣຠາເຄ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ລທ຺ໂຘວາທານຸສາສນາ ສທ຺ຘໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ. ທິສ຺ວາ ກາຍໍ ຍຖາຠູຕນ຺ຕິ ສຫ ວິປສ຺ສນາຍ ມຄ຺ຄປຎ຺ຎາຍ ອິມໍ ມມ ກາຍໍ ຍຖາຠູຕໍ ທິສ຺ວາ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ສພ຺ພໂສ ກາມຣາໂຄ ສມູຫໂຕ. ຕໂຕ ປຣໍ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ສພ຺ເພ ຠວາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ, ອິຈ຺ຉາ ຈ ປຕ຺ຖນາປິ ຈາຕິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວິສຍາຠິລາສສງ຺ຂາຕາ ອິຈ຺ຉາ ຈ ອາຍຕິຠວາຠິລາສສງ຺ຂາຕາ ປຕ຺ຖນາປິ ສພ຺ເພ ຠວາປິ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາຕິ ໂຍຊນາ. ສນ຺ຕິໍ ປາປຸຓິ ເຈຕໂສຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ສນ຺ຕິໍ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ປາປຸຓິໍ ອຘິຄຈ຺ຉິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ນນ຺ທຸຕ຺ຕຣາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ມິຕ຺ຕາກາຬີເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ສທ຺ຘາຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວານາຕິອາທິກາ ມິຕ຺ຕາກາຬິຍາ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ກຸຣຸຣຏ຺ເຐ ກມ຺ມາສຘມ຺ມນິຄເມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕາ ມຫາສຕິປຏ຺ຐານເທສນາຍ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ຘາ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ລາຠສກ຺ກາຣຄິທ຺ຘິກາ ຫຸຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຈຣິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ໂຍນິໂສ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນ຺ຕີ ສໍເວຄຊາຕາ ຫຸຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸທານວເສນ –

໙໒.

‘‘ສທ຺ຘາຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວານ, ອຄາຣສ຺ມານຄາຣິຍໍ;

ວິຈຣິໍຫໍ ເຕນ ເຕນ, ລາຠສກ຺ກາຣອຸສ຺ສຸກາ.

໙໓.

‘‘ຣິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປຣມໍ ອຕ຺ຖໍ, ຫີນມຕ຺ຖໍ ອເສວິຫໍ;

ກິເລສານໍ ວສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສາມຎ຺ຎຕ຺ຖໍ ນ ພຸຊ຺ຌິຫໍ.

໙໔.

‘‘ຕສ຺ສາ ເມ ອຫຸ ສໍເວໂຄ, ນິສິນ຺ນາຍ ວິຫາຣເກ;

ອຸມ຺ມຄ຺ຄປຏິປນ຺ນາມ຺ຫິ, ຕຓ຺ຫາຍ ວສມາຄຕາ.

໙໕.

‘‘ອປ຺ປກໍ ຊີວິຕໍ ມຍ຺ຫໍ, ຊຣາ ພ຺ຍາຘິ ຈ ມທ຺ທຕິ;

ປຸຣາຍໍ ຠິຊ຺ຊຕິ ກາໂຍ, ນ ເມ ກາໂລ ປມຊ຺ຊິຕຸໍ.

໙໖.

‘‘ຍຖາຠູຕມເວກ຺ຂນ຺ຕີ, ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍພ຺ພຍໍ;

ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ອຸຏ຺ຐາສິໍ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. – ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ;

ຕຕ຺ຖ ວິຈຣິໍຫໍ ເຕນ ເຕນ, ລາຠສກ຺ກາຣອຸສ຺ສຸກາຕິ ລາເຠ ຈ ສກ຺ກາເຣ ຈ ອຸສ຺ສຸກາ ຍຸຕ຺ຕປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ເຕນ ເຕນ ພາຫຸສຈ຺ຈຘມ຺ມກຖາທິນາ ລາຠຸປ຺ປາທເຫຕຸນາ ວິຈຣິໍ ອຫໍ.

ຣິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປຣມໍ ອຕ຺ຖນ຺ຕິ ຌານວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄຜລາທິໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ອຕ຺ຖໍ ຊຫິຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ. ຫີນມຕ຺ຖໍ ອເສວິຫນ຺ຕິ ຈຕຸປຈ຺ຈຍສງ຺ຂາຕອາມິສຠາວໂຕ ຫີນໍ ລາມກໍ ອຕ຺ຖໍ ອໂຍນິໂສ ປຣິເຍສນາຍ ປຏິເສວິໍ ອຫໍ. ກິເລສານໍ ວສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ມານມທຕຓ຺ຫາທີນໍ ກິເລສານໍ ວສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສາມຎ຺ຎຕ຺ຖໍ ສມຓກິຈ຺ຈໍ ນ ພຸຊ຺ຌິໍ ນ ຊານິໍ ອຫໍ.

ນິສິນ຺ນາຍ ວິຫາຣເກຕິ ມມ ວສນກໂອວຣເກ ນິສິນ຺ນາຍ ອຫຸ ສໍເວໂຄ. ກຖນ຺ຕິ ເຈ, ອາຫ ‘‘ອຸມ຺ມຄ຺ຄປຏິປນ຺ນາມ຺ຫີ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸມ຺ມຄ຺ຄປຏິປນ຺ນາມ຺ຫີຕິ ຍາວເທວ ອນຸປາທາຍ ປຣິນິພ຺ພານຕ຺ຖມິທໍ ສາສນໍ, ຕຕ຺ຖ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອມນສິກໂຣນ຺ຕີ ຕສ຺ສ ອຸມ຺ມຄ຺ຄປຏິປນ຺ນາ ອມ຺ຫີຕິ. ຕຓ຺ຫາຍ ວສມາຄຕາຕິ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປາທນຕຓ຺ຫາຍ ວສໍ ອຸປຄຕາ.

ອປ຺ປກໍ ຊີວິຕໍ ມຍ຺ຫນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລາ ວຊ຺ຊິຕໂຕ ພຫູປທ຺ທວໂຕ ຈ ມມ ຊີວິຕໍ ອປ຺ປກໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ລຫຸກໍ. ຊຣາ ພ຺ຍາຘິ ຈ ມທ຺ທຕີຕິ ຕຎ຺ຈ ສມນ຺ຕໂຕ ອາປຕິຕ຺ວາ ນິປ຺ໂປເຖນ຺ຕາ ປພ຺ພຕາ ວິຍ ຊຣາ ພ຺ຍາຘິ ຈ ມທ຺ທຕິ ນິມ຺ມຖຕິ. ‘‘ມທ຺ທເຣ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ປຸຣາຍໍ ຠິຊ຺ຊຕິ ກາໂຍຕິ ອຍໍ ກາໂຍ ຠິຊ຺ຊຕິ ປຸຣາ. ຍສ຺ມາ ຕສ຺ສ ເອກໍສິໂກ ເຠໂທ, ຕສ຺ມາ ນ ເມ ກາໂລ ປມຊ຺ຊິຕຸໍ ອຍໍ ກາໂລ ອຏ຺ຐກ຺ຂຓວຊ຺ຊິໂຕ ນວໂມ ຂໂຓ, ໂສ ປມຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ ຕສ຺ສາຫຸໍ ສໍເວໂຄຕິ ໂຍຊນາ.

ຍຖາຠູຕມເວກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ຊາຕສໍເວຄາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຈາທິມນສິກາເຣນ ຍຖາຠູຕມເວກ຺ຂນ຺ຕີ. ກິໍ ອເວກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ອາຫ ‘‘ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍພ຺ພຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອວິຊ຺ຊາສມຸທຍາ ຣູປສມຸທໂຍ’’ຕິອາທິນາ (ປຏິ. ມ. ໑.໕໐) ສມປຎ຺ຎາສປ຺ປເຠທານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘານໍ ອຸປ຺ປາທນິໂຣຘຎ຺ຈ ອຸທຍພ຺ພຍານຸປສ຺ສນາຍ ອເວກ຺ຂນ຺ຕີ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາ ສພ຺ພໂສ ກິເລເສຫິ ຈ ຠເວຫິ ຈ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ອຸຏ຺ຐາສິໍ, ອຸຠໂຕ ອຸຏ຺ຐາເນນ ມຄ຺ເຄນ ຠວຕ຺ຕຍໂຕ ຈາຕິ ວຸຏ຺ຐິຕາ ອໂຫສິໍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ມິຕ຺ຕາກາຬີເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ສກຸລາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ອຄາຣສ຺ມິໍ ວສນ຺ຕີຕິອາທິກາ ສກຸລາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍໍ ກິຣ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຫໍສວຕີນຄເຣ ອານນ຺ທສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຘີຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ສຕ຺ຖຸ ເວມາຕິກຠຄິນີ ນນ຺ທາຕິ ນາເມນ. ສາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕີ ສຕ຺ຖາຣາ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸການໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຸສ຺ສາຫຊາຕາ ອຘິກາຣກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ຕໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕີ ປຓິຘານມກາສິ. ສາ ຕຕ຺ຖ ຍາວຊີວໍ ພຫຸໍ ອຸຬາຣໍ ກຸສລກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອປຣາປຣໍ ສຸຄຕີສຸເຍວ ສໍສຣນ຺ຕີ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຣິພ຺ພາຊກປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເອກຈາຣິນີ ວິຈຣນ຺ຕີ ເອກທິວສໍ ເຕລຠິກ຺ຂາຍ ອາຫິຓ຺ຑິຕ຺ວາ ເຕລໍ ລຠິຕ຺ວາ ເຕນ ເຕເລນ ສຕ຺ຖຸ ເຈຕິເຍ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ທີປປູຊໍ ອກາສິ. ສາ ຕໂຕ ຈຸຕາ ຕາວຕິໍເສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສຸວິສຸທ຺ຘທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກາ ຫຸຕ຺ວາ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ເທເວສຸເຍວ ສໍສຣິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສກຸລາຕິສ຺ສາ ນາມໍ ອໂຫສິ. ສາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕາ ສຕ຺ຖຸ ເຊຕວນປຏິຄ຺ຄຫເຓ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ຘາ ອຸປາສິກາ ຫຸຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຂີຓາສວຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕສໍເວຄາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຆເຏນ຺ຕີ ວາຍມນ຺ຕີ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໓.໑໓໑-໑໖໕) –

‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ຊິໂນ, ສພ຺ພຘມ຺ມານ ປາຣຄູ;

ອິໂຕ ສຕສຫສ຺ສມ຺ຫິ, ກປ຺ເປ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ນາຍໂກ.

‘‘ຫິຕາຍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ, ສຸຂາຍ ວທຕໍ ວໂຣ;

ອຕ຺ຖາຍ ປຸຣິສາຊຎ຺ໂຎ, ປຏິປນ຺ໂນ ສເທວເກ.

‘‘ຍສຄ຺ຄປຕ຺ໂຕ ສິຣິມາ, ກິຕ຺ຕິວຓ຺ຓຄໂຕ ຊິໂນ;

ປູຊິໂຕ ສພ຺ພໂລກສ຺ສ, ທິສາ ສພ຺ພາສຸ ວິສ຺ສຸໂຕ.

‘‘ອຸຕ຺ຕິຓ຺ຓວິຈິກິຈ຺ໂຉ ໂສ, ວີຕິວຕ຺ຕກຖໍກໂຖ;

ສມ຺ປຸຓ຺ຓມນສງ຺ກປ຺ໂປ, ປຕ຺ໂຕ ສມ຺ໂພຘິມຸຕ຺ຕມໍ.

‘‘ອນຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ, ອຸປ຺ປາເທຕາ ນຣຸຕ຺ຕໂມ;

ອນກ຺ຂາຕຎ຺ຈ ອກ຺ຂາສິ, ອສຎ຺ຊາຕຎ຺ຈ ສຎ຺ຊນີ.

‘‘ມຄ຺ຄຎ຺ຎູ ຈ ມຄ຺ຄວິທູ, ມຄ຺ຄກ຺ຂາຍີ ນຣາສໂຠ;

ມຄ຺ຄສ຺ສ ກຸສໂລ ສຕ຺ຖາ, ສາຣຖີນໍ ວຣຸຕ຺ຕໂມ.

‘‘ມຫາກາຣຸຓິໂກ ສຕ຺ຖາ, ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ນາຍໂກ;

ນິມຸຄ຺ເຄ ກາມປງ຺ກມ຺ຫິ, ສມຸທ຺ຘຣຕິ ປາຓິເນ.

‘‘ຕທາຫໍ ຫໍສວຕິຍໍ, ຊາຕາ ຂຕ຺ຕິຍນນ຺ທນາ;

ສຸຣູປາ ສຘນາ ຈາປິ, ທຍິຕາ ຈ ສິຣີມຕີ.

‘‘ອານນ຺ທສ຺ສ ມຫາຣຎ຺ໂຎ, ຘີຕາ ປຣມໂສຠນາ;

ເວມາຕາ ຠຄິນີ ຈາປິ, ປທຸມຸຕ຺ຕຣນາມິໂນ.

‘‘ຣາຊກຎ຺ຎາຫິ ສຫິຕາ, ສພ຺ພາຠຣຓຠູສິຕາ;

ອຸປາຄມ຺ມ ມຫາວີຣໍ, ອສ຺ໂສສິໍ ຘມ຺ມເທສນໍ.

‘‘ຕທາ ຫິ ໂສ ໂລກຄຣຸ, ຠິກ຺ຂຸນິໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກໍ;

ກິຕ຺ຕຍໍ ປຣິສາມຊ຺ເຌ, ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ ຕໍ.

‘‘ສຸຓິຕ຺ວາ ຕມຫໍ ຫຏ຺ຐາ, ທານໍ ທຕ຺ວານ ສຕ຺ຖຸໂນ;

ປູຊິຕ຺ວານ ຈ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ອປຕ຺ຖຍິໍ.

‘‘ຕໂຕ ອໂວຈ ມໍ ສຕ຺ຖາ, ນນ຺ເທ ລຈ຺ຉສິ ປຕ຺ຖິຕໍ;

ປທີປຘມ຺ມທານານໍ, ຜລເມຕໍ ສຸນິຈ຺ຉິຕໍ.

‘‘ສຕສຫສ຺ສິໂຕ ກປ຺ເປ, ໂອກ຺ກາກກຸລສມ຺ຠໂວ;

ໂຄຕໂມ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ທາຍາທາ, ໂອຣສາ ຘມ຺ມນິມ຺ມິຕາ;

ສກຸລາ ນາມ ນາເມນ, ເຫສ຺ສຕິ ສຕ຺ຖຸ ສາວິກາ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ເມນ ສຸກເຕນ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຊຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ຕາວຕິໍສມຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ອິມມ຺ຫິ ຠທ຺ທເກ ກປ຺ເປ, ພ຺ຣຫ຺ມພນ຺ຘຸ ມຫາຍໂສ;

ກສ຺ສໂປ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ວທຕໍ ວໂຣ.

‘‘ປຣິພ຺ພາຊກິນີ ອາສິໍ, ຕທາຫໍ ເອກຈາຣິນີ;

ຠິກ຺ຂາຍ ວິຈຣິຕ຺ວານ, ອລຠິໍ ເຕລມຕ຺ຕກໍ.

‘‘ເຕນ ທີປໍ ປທີເປຕ຺ວາ, ອຸປຏ຺ຐິໍ ສພ຺ພສໍວຣິໍ;

ເຈຕິຍໍ ທ຺ວິປທຄ຺ຄສ຺ສ, ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ເມນ ສຸກເຕນ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຊຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ຕາວຕິໍສມຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖູປປຊ຺ຊາມິ, ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວາຫສາ;

ປຊ຺ຊລນ຺ຕິ ມຫາທີປາ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄຕາຍ ເມ.

‘‘ຕິໂຣກຸຏ຺ຏໍ ຕິໂຣເສລໍ, ສມຕິຄ຺ຄຍ຺ຫ ປພ຺ພຕໍ;

ປສ຺ສາມຫໍ ຍທິຈ຺ຉາມິ, ທີປທານສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ວິສຸທ຺ຘນຍນາ ໂຫມິ, ຍສສາ ຈ ຊລາມຫໍ;

ສທ຺ຘາປຎ຺ຎາວຕີ ເຈວ, ທີປທານສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ປຈ຺ຉິເມ ຈ ຠເວ ທານິ, ຊາຕາ ວິປ຺ປກຸເລ ອຫໍ;

ປຫູຕຘນຘຎ຺ຎມ຺ຫິ, ມຸທິເຕ ຣາຊປູຊິເຕ.

‘‘ອຫໍ ສພ຺ພງ຺ຄສມ຺ປນ຺ນາ, ສພ຺ພາຠຣຓຠູສິຕາ;

ປຸຣປ຺ປເວເສ ສຸຄຕໍ, ວາຕປາເນ ຐິຕາ ອຫໍ.

‘‘ທິສ຺ວາ ຊລນ຺ຕໍ ຍສສາ, ເທວມນຸສ຺ສສກ຺ກຕໍ;

ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນສມ຺ປນ຺ນໍ, ລກ຺ຂເຓຫິ ວິຠູສິຕໍ.

‘‘ອຸທຄ຺ຄຈິຕ຺ຕາ ສຸມນາ, ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ສມໂຣຈຍິໍ;

ນ ຈິເຣເນວ ກາເລນ, ອຣຫຕ຺ຕມປາປຸຓິໍ.

‘‘ອິທ຺ຘີສຸ ຈ ວສີ ໂຫມິ, ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ;

ປຣຈິຕ຺ຕານິ ຊານາມິ, ສຕ຺ຖຸສາສນກາຣິກາ.

‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຊານາມິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ວິໂສຘິຕໍ;

ເຂເປຕ຺ວາ ອາສເວ ສພ຺ເພ, ວິສຸທ຺ຘາສິໍ ສຸນິມ຺ມລາ.

‘‘ປຣິຈິຓ຺ໂຓ ມຍາ ສຕ຺ຖາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ;

ໂອຫິໂຕ ຄຣຸໂກ ຠາໂຣ, ຠວເນຕ຺ຕິສມູຫຕາ.

‘‘ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຊິຕາ, ອຄາຣສ຺ມານຄາຣິຍໍ;

ໂສ ເມ ອຕ຺ໂຖ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ສພ຺ພສໍໂຍຊນກ຺ຂໂຍ.

‘‘ຕໂຕ ມຫາກາຣຸຓິໂກ, ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສິ ມໍ;

ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸການໍ ອຄ຺ຄາ, ສກຸລາຕິ ນຣຸຕ຺ຕໂມ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ກຕາຘິກາຣຕາຍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາເຓ ຈິຓ຺ຓວສີ ອໂຫສິ. ເຕນ ນໍ ສຕ຺ຖາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸການໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ສາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາຕາ ອຸທານວເສນ –

໙໗.

‘‘ອຄາຣສ຺ມິໍ ວສນ຺ຕີຫໍ, ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວານ ຠິກ຺ຂຸໂນ;

ອທ຺ທສໍ ວິຣຊໍ ຘມ຺ມໍ, ນິພ຺ພານໍ ປທມຈ຺ຈຸຕໍ.

໙໘.

‘‘ສາຫໍ ປຸຕ຺ຕໍ ຘີຕຣຎ຺ຈ, ຘນຘຎ຺ຎຎ຺ຈ ຉຑ຺ຑິຍ;

ເກເສ ເຉທາປຍິຕ຺ວານ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ.

໙໙.

‘‘ສິກ຺ຂມານາ ອຫໍ ສນ຺ຕີ, ຠາເວນ຺ຕີ ມຄ຺ຄມຎ຺ຊສໍ;

ປຫາສິໍ ຣາຄໂທສຎ຺ຈ, ຕເທກຏ຺ເຐ ຈ ອາສເວ.

໑໐໐.

‘‘ຠິກ຺ຂຸນີ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ, ປຸພ຺ພຊາຕິມນຸສ຺ສຣິໍ;

ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ວິໂສຘິຕໍ, ວິມລໍ ສາຘຸຠາວິຕໍ.

໑໐໑.

‘‘ສງ຺ຂາເຣ ປຣໂຕ ທິສ຺ວາ, ເຫຕຸຊາເຕ ປໂລກິເຕ;

ປຫາສິໍ ອາສເວ ສພ຺ເພ, ສີຕິຠູຕາມ຺ຫິ ນິພ຺ພຸຕາ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ອຄາຣສ຺ມິໍ ວສນ຺ຕີຫໍ, ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວານ ຠິກ຺ຂຸໂນຕິ ອຫໍ ປຸພ຺ເພ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ວສມານາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຠິນ຺ນກິເລສສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສນ຺ຕິເກ ຈຕຸສຈ຺ຈຄພ຺ຠໍ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ. ອທ຺ທສໍ ວິຣຊໍ ຘມ຺ມໍ, ນິພ຺ພານໍ ປທມຈ຺ຈຸຕນ຺ຕິ ຣາຄຣຊາທີນໍ ອຠາເວນ ວິຣຊໍ, ວານໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕຕ຺ຕາ ນິພ຺ພານໍ, ຈວນາຠາວໂຕ ອຘິຄຕານໍ ອຈ຺ຈຸຕິເຫຕຸຕາຍ ຈ ນິພ຺ພານໍ ອຈ຺ຈຸຕໍ, ປທນ຺ຕິ ຈ ລທ຺ຘນາມໍ ອສງ຺ຂຕຘມ຺ມໍ, ສຫສ຺ສນຍປຏິມຓ຺ຑິເຕນ ທສ຺ສນສງ຺ຂາເຕນ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸນາ ອທ຺ທສໍ ປສ຺ສິໍ.

ສາຫນ຺ຕິ ສາ ອຫໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ໂສຕາປນ຺ນາ ໂຫມິ.

ສິກ຺ຂມານາ ອຫໍ ສນ຺ຕີຕິ ອຫໍ ສິກ຺ຂມານາວ ສມານາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວສ຺ເສ ອປຣິປຸຓ຺ເຓ ເອວ. ຠາເວນ຺ຕີ ມຄ຺ຄມຎ຺ຊສນ຺ຕິ ມຊ຺ຌິມປຏິປຕ຺ຕິຠາວໂຕ ອຎ຺ຊສໍ ອຸປຣິມຄ຺ຄໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕີ. ຕເທກຏ຺ເຐ ຈ ອາສເວຕິ ຣາຄໂທເສຫິ ສຫເຊກຏ຺ເຐ ປຫາເນກຏ຺ເຐ ຈ ຕຕິຍມຄ຺ຄວຊ຺ເຌ ອາສເວ ປຫາສິໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິໍ.

ຠິກ຺ຂຸນີ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊາຕິ ວສ຺ເສ ປຣິປຸຓ຺ເຓ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີ ຫຸຕ຺ວາ. ວິມລນ຺ຕິ ອວິຊ຺ຊາທີຫິ ອຸປກ຺ກິເລເສຫິ ວິມຸຕ຺ຕຕາຍ ວິຄຕມລໍ, ສາຘຸ ສກ຺ກຈ຺ຈ ສມ຺ມເທວ ຠາວິຕໍ, ສາຘູຫິ ວາ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ຠາວິຕໍ ອຸປ຺ປາທິຕໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ວິໂສຘິຕນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ສງ຺ຂາເຣຕິ ເຕຠູມກສງ຺ຂາເຣ. ປຣໂຕຕິ ອນຕ຺ຕໂຕ. ເຫຕຸຊາເຕຕິ ປຈ຺ຈຍຸປ຺ປນ຺ເນ. ປໂລກິເຕຕິ ປລຸຊ຺ຊນສຠາເວ ປຠງ຺ຄຸເນ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ທິສ຺ວາ. ປຫາສິໍ ອາສເວ ສພ຺ເພຕິ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ອວສິຏ຺ເຐ ສພ຺ເພປິ ອາສເວ ປຊຫິໍ, ເຂເປສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ສກຸລາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ໂສຓາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ທສ ປຸຕ຺ເຕ ວິຊາຍິຕ຺ວາຕິອາທິກາ ໂສຓາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຫໍສວຕີນຄເຣ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕີ ສຕ຺ຖາຣໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍານໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ, ອຘິກາຣກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ຕໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ, ຕໂຕ ຈຸຕາ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ປຕິກຸລໍ ຄຕາ ທສ ປຸຕ຺ຕຘີຕໂຣ ລຠິຕ຺ວາ ພຫຸປຸຕ຺ຕິກາຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ສາ ສາມິເກ ປພ຺ພຊິເຕ ວຍປ຺ປຕ຺ເຕ ປຸຕ຺ຕຘີຕໂຣ ຆຣາວາເສ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຘນໍ ປຸຕ຺ຕານໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ອທາສິ, ນ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຕໂນ ຐເປສິ. ຕໍ ປຸຕ຺ຕາ ຈ ຘີຕໂຣ ຈ ກຕິປາຫເມວ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຣິຠວໍ ອກໍສຸ. ສາ ‘‘ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ອິເມຫິ ປຣິຠວາຍ ຆເຣ ວສນ຺ຕິຍາ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ຕໍ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ປພ຺ພາເຊສຸໍ. ສາ ລທ຺ຘູປສມ຺ປທາ ‘‘ອຫໍ ມຫລ຺ລິກາກາເລ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕາຍ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕີ ‘‘ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຫຏ຺ຐາປາສາເທ ເອກຖມ຺ຠໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ອວິຊຫມານາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ ຈງ຺ກມມານາປິ ‘‘ອນ຺ຘກາເຣ ຐາເນ ຣຸກ຺ຂາທີສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ເມ ສີສໍ ປຏິຫຎ຺ເຎຍ຺ຍາ’’ຕິ ຣຸກ຺ຂໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ອວິຊຫມານາວ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສາ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍຕາຍ ປາກຏາ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສາ ຎາຓປຣິປາກໍ ທິສ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ໂນວ ໂອຠາສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ສມ຺ມຸເຂ ນິສິນ຺ໂນ ວິຍ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ –

‘‘ໂຍ ຈ ວສ຺ສສຕໍ ຊີເວ, ອປສ຺ສໍ ຘມ຺ມມຸຕ຺ຕມໍ;

ເອກາຫໍ ຊີວິຕໍ ເສຍ຺ໂຍ, ປສ຺ສໂຕ ຘມ຺ມມຸຕ຺ຕມ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໑໕) –

ຄາຖໍ ອຠາສິ. ສາ ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໓.໒໒໐-໒໔໓) –

‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ຊິໂນ, ສພ຺ພຘມ຺ມານ ປາຣຄູ;

ອິໂຕ ສຕສຫສ຺ສມ຺ຫິ, ກປ຺ເປ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ນາຍໂກ.

‘‘ຕທາ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ຊາຕາ, ສຸຂິຕາ ປູຊິຕາ ປິຍາ;

ອຸເປຕ຺ວາ ຕໍ ມຸນິວຣໍ, ອສ຺ໂສສິໍ ມຘຸຣໍ ວຈໍ.

‘‘ອາຣທ຺ຘວີຣິຍານຄ຺ຄໍ, ວຓ຺ເຓສິ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ຊິໂນ;

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຸທິຕາ ຫຸຕ຺ວາ, ກາຣໍ ກຕ຺ວານ ສຕ຺ຖຸໂນ.

‘‘ອຠິວາທິຍ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ຐານໍ ຕໍ ປຕ຺ຖຍິໍ ຕທາ;

ອນຸໂມທິ ມຫາວີໂຣ, ສິຊ຺ຌຕໍ ປຓິຘີ ຕວ.

‘‘ສຕສຫສ຺ສິໂຕ ກປ຺ເປ, ໂອກ຺ກາກກຸລສມ຺ຠໂວ;

ໂຄຕໂມ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ທາຍາທາ, ໂອຣສາ ຘມ຺ມນິມ຺ມິຕາ;

ໂສຓາຕິ ນາມ ນາເມນ, ເຫສ຺ສຕິ ສຕ຺ຖຸ ສາວິກາ.

‘‘ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຸທິຕາ ຫຸຕ຺ວາ, ຍາວຊີວໍ ຕທາ ຊິນໍ;

ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ປຣິຈຣິໍ, ປຈ຺ຈເຍຫິ ວິນາຍກໍ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ເມນ ສຸກເຕນ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຊຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ຕາວຕິໍສມຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ປຈ຺ຉິເມ ຈ ຠເວ ທານິ, ຊາຕາ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ອຫໍ;

ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປຸຣວເຣ, ອິທ຺ເຘ ຜີເຕ ມຫທ຺ຘເນ.

‘‘ຍທາ ຈ ໂຍພ຺ພນປ຺ປຕ຺ຕາ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕິກຸລໍ ອຫໍ;

ທສ ປຸຕ຺ຕານິ ອຊນິໍ, ສຸຣູປານິ ວິເສສໂຕ.

‘‘ສຸເຂຘິຕາ ຈ ເຕ ສພ຺ເພ, ຊນເນຕ຺ຕມໂນຫຣາ;

ອມິຕ຺ຕານມ຺ປິ ຣຸຈິຕາ, ມມ ປເຄວ ເຕ ສິຍາ.

‘‘ຕໂຕ ມຍ຺ຫໍ ອກາມາຍ, ທສປຸຕ຺ຕປຸຣກ຺ຂໂຕ;

ປພ຺ພຊິຕ຺ຖ ສ ເມ ຠຕ຺ຕາ, ເທວເທວສ຺ສ ສາສເນ.

‘‘ຕເທກິກາ ວິຈິນ຺ເຕສິໍ, ຊີວິເຕນາລມຕ຺ຖຸ ເມ;

ຈຕ຺ຕາຍ ປຕິປຸຕ຺ເຕຫິ, ວຸຑ຺ຒາຍ ຈ ວຣາກິຍາ.

‘‘ອຫມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉິສ຺ສໍ, ສມ຺ປຕ຺ໂຕ ຍຕ຺ຖ ເມ ປຕິ;

ເອວາຫໍ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ວານ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ.

‘‘ຕໂຕ ຈ ມໍ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ, ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສເຍ;

ວິຫາຍ ຄຈ຺ຉຸໂມວາທໍ, ຕາເປຫິ ອຸທກໍ ອິຕິ.

‘‘ຕທາ ອຸທກມາຫິຕ຺ວາ, ໂອກິຣິຕ຺ວານ ກຸມ຺ຠິຍາ;

ຈຸລ຺ເລ ຐເປຕ຺ວາ ອາສີນາ, ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາທຫິໍ.

‘‘ຂນ຺ເຘ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທິສ຺ວາ, ທຸກ຺ຂໂຕ ຈ ອນຕ຺ຕໂຕ;

ເຂເປຕ຺ວາ ອາສເວ ສພ຺ເພ, ອຣຫຕ຺ຕມປາປຸຓິໍ.

‘‘ຕທາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ, ອຸຓ຺ໂຫທກມປຸຈ຺ຉິສຸໍ;

ເຕໂຊຘາຕຸມຘິຏ຺ຐາຍ, ຂິປ຺ປໍ ສນ຺ຕາປຍິໍ ຊລໍ.

‘‘ວິມ຺ຫິຕາ ຕາ ຊິນວຣໍ, ເອຕມຕ຺ຖມສາວຍຸໍ;

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຸທິໂຕ ນາໂຖ, ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສຖ.

‘‘ໂຍ ຈ ວສ຺ສສຕໍ ຊີເວ, ກຸສີໂຕ ຫີນວີຣິໂຍ;

ເອກາຫໍ ຊີວິຕໍ ເສຍ຺ໂຍ, ວີຣິຍມາຣຠໂຕ ທຬ຺ຫໍ.

‘‘ອາຣາຘິໂຕ ມຫາວີໂຣ, ມຍາ ສຸປ຺ປຏິປຕ຺ຕິຍາ;

ອາຣທ຺ຘວີຣິຍານຄ຺ຄໍ, ມມາຫ ສ ມຫາມຸນິ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ນໍ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ປຏິປາຏິຍາ ຐານນ຺ຕເຣ ຐເປນ຺ໂຕ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍານໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ສາ ເອກທິວສໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸທານວເສນ –

໑໐໒.

‘‘ທສ ປຸຕ຺ເຕ ວິຊາຍິຕ຺ວາ, ອສ຺ມິໍ ຣູປສມຸສ຺ສເຍ;

ຕໂຕຫໍ ທຸພ຺ພລາ ຊິຓ຺ຓາ, ຠິກ຺ຂຸນິໍ ອຸປສງ຺ກມິໍ.

໑໐໓.

‘‘ສາ ເມ ຘມ຺ມມເທເສສິ, ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸໂຍ;

ຕສ຺ສາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓິຕ຺ວານ, ເກເສ ເຉຕ຺ວານ ປພ຺ພຊິໍ.

໑໐໔.

‘‘ຕສ຺ສາ ເມ ສິກ຺ຂມານາຍ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ວິໂສຘິຕໍ;

ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຊານາມິ, ຍຕ຺ຖ ເມ ວຸສິຕໍ ປຸເຣ.

໑໐໕.

‘‘ອນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຠາເວມິ, ເອກຄ຺ຄາ ສຸສມາຫິຕາ;

ອນນ຺ຕຣາວິໂມກ຺ຂາສິໍ, ອນຸປາທາຍ ນິພ຺ພຸຕາ.

໑໐໖.

‘‘ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ປຣິຎ຺ຎາຕາ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຉິນ຺ນມູລກາ;

ຘິ ຕວຕ຺ຖຸ ຊເຣ ຊມ຺ເມ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’ຕິ. – ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ;

ຕຕ຺ຖ ຣູປສມຸສ຺ສເຍຕິ ຣູປສງ຺ຂາເຕ ສມຸສ຺ສເຍ. ອຍຎ຺ຫິ ຣູປສທ຺ໂທ ‘‘ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໔.໖໐) ຣູປາຍຕເນ ອາຄໂຕ. ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໑໘໑) ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘ. ‘‘ປິຍຣູເປ ສາຕຣູເປ ຣຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໔໐໙) ສຠາເວ. ‘‘ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໓໓໘; ອ. ນິ. ໑.໔໒໗-໔໓໔) ກສິຓາຍຕເນ. ‘‘ຣູປີ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໓໓໙; ອ. ນິ. ໑.໔໓໕-໔໔໒) ຣູປຌາເນ. ‘‘ອຏ຺ຐິຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ນ຺ຫາຣຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ມໍສຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຈມ຺ມຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ອາກາໂສ ປຣິວາຣິໂຕ ຣູປນ຺ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໐໖) ຣູປກາເຍ. ອິຘາປິ ຣູປກາເຍວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສມຸສ຺ສຍສທ຺ໂທປິ ອຏ຺ຐີນໍ ສຣີຣສ຺ສ ປຣິຍາໂຍ. ‘‘ສຕນ຺ຕິ ສມຸສ຺ສຍາ’’ຕິອາທີສຸ ອຏ຺ຐິສຣີຣປຣິຍາເຍ. ‘‘ອາຕຸຣໍ ອສຸຈິໍ ປູຕິໍ, ປສ຺ສ ນນ຺ເທ ສມຸສ຺ສຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ເຖຣຄາ. ໑໙) ສຣີເຣ. ອິຘາປິ ສຣີເຣ ເອວ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຣູປສມຸສ຺ສເຍ’’ຕິ, ຣູປສງ຺ຂາເຕ ສມຸສ຺ສເຍ ສຣີເຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຐຕ຺ວາຕິ ວຈນເສໂສ. ອສ຺ມິໍ ຣູປສມຸສ຺ສເຍຕິ ຫິ ອິມສ຺ມິໍ ຣູປສມຸສ຺ສເຍ ຐຕ຺ວາ ອິມໍ ຣູປກາຍໍ ນິສ຺ສາຍ ທສ ປຸຕ຺ເຕ ວິຊາຍິຕ຺ວາຕິ ໂຍຊນາ. ຕໂຕຕິ ຕສ຺ມາ ທສປຸຕ຺ຕວິຊາຍນເຫຕຸ. ສາ ຫິ ປຐມວຍໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕເກ ວິຊາຍນ຺ຕີ ອນຸກ຺ກເມນ ທຸພ຺ພລສຣີຣາ ຊຣາຊິຓ຺ຓາ ຈ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຕໂຕຫໍ ທຸພ຺ພລາ ຊິຓ຺ຓາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສາຕິ ຕໂຕ, ຕສ຺ສາຕິ ວາ ຕສ຺ສາ ສນ຺ຕິເກ. ປຸນ ຕສ຺ສາຕິ ກຣເຓ ສາມິວຈນໍ, ຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສິກ຺ຂມານາຍາຕິ ຕິສ຺ໂສປິ ສິກ຺ຂາ ສິກ຺ຂມານາ.

ອນນ຺ຕຣາວິໂມກ຺ຂາສິນ຺ຕິ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄສ຺ສ ອນນ຺ຕຣາ ອຸປ຺ປນ຺ນວິໂມກ຺ຂາ ອາສິໍ. ຣູປີ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີຕິອາທໂຍ ຫິ ອຏ຺ຐປິ ວິໂມກ຺ຂາ ອນນ຺ຕຣວິໂມກ຺ຂາ ນາມ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ມຄ຺ຄານນ຺ຕຣໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ ຫິ ຜລວິໂມກ຺ຂາ ຜລສມາປຕ຺ຕິກາເລ ປວຕ຺ຕມານາປິ ປຐມມຄ຺ຄານນ຺ຕຣເມວ ສມຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ຕໍ ອຸປາທາຍ ອນນ຺ຕຣວິໂມກ຺ຂາ ນາມ, ຍຖາ ມຄ຺ຄສມາຘິ ອານນ຺ຕຣິກສມາຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອນຸປາທາຍ ນິພ຺ພຸຕາຕິ ຣູປາທີສຸ ກິຎ຺ຈິປິ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກິເລສປຣິນິພ຺ພາເນນ ນິພ຺ພຸຕາ ອາສິໍ.

ເອວໍ ວິຊ຺ຊາຕ຺ຕຍໍ ວິຠາເວຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕຜເລນ ກູຏໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ອຸທາເນຕ຺ວາ, ອິທານິ ຊຣາຍ ຈິຣກາລໍ ອຸປທ຺ທຸຕສຣີຣໍ ວິຄຣຫນ຺ຕີ ສຫ ວຕ຺ຖຸນາ ຕສ຺ສ ສມຕິກ຺ກນ຺ຕຠາວໍ ວິຠາເວຕຸໍ ‘‘ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ປຣິຎ຺ຎາຕາ’’ຕິ ໂອສານຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຘິ ຕວຕ຺ຖຸ ຊເຣ ຊມ຺ເມຕິ ອງ຺ຄານໍ ສິຖິລຠາວກຣຓາທິນາ ຊເຣ ຊມ຺ເມ ລາມເກ ຫີເນ ຕວ ຕຸຍ຺ຫໍ ຘິ ອຕ຺ຖຸ ຘິກາໂຣ ໂຫຕຸ. ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວຕິ ຕສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ມຍາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ອຠິຠູຕາສີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ໂສຓາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ຠທ຺ທາກຸຓ຺ຑລເກສາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ລູນເກສີຕິອາທິກາ ຠທ຺ທາຍ ກຸຓ຺ຑລເກສາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຫໍສວຕີນຄເຣ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕີ ສຕ຺ຖາຣໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎານໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ, ອຘິກາຣກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣິຕ຺ວາ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາເລ ກິກິສ຺ສ ກາສິຣຎ຺ໂຎ ເຄເຫ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຠຄິນີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣາ ຫຸຕ຺ວາ, ວີສຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ທສ ສີລານິ ສມາທາຍ ໂກມາຣິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕີ ສງ຺ຆສ຺ສ ວສນປຣິເວຓໍ ກາເຣຕ຺ວາ, ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ສຸຄຕີສຸເຍວ ສໍສຣິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຣາຊຄເຫ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຠທ຺ທາຕິສ຺ສາ ນາມໍ ອໂຫສິ. ສາ ມຫຕາ ປຣິວາເຣນ ວຑ຺ຒມານາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕໍ ສຕ຺ຕຸກໍ ນາມ ໂຈຣໍ ສໂຫຑ຺ຒໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊາຓາຍ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິເກນ ມາເຣຕຸໍ ອາຆາຕນໍ ນິຍ຺ຍມານໍ, ສີຫປຎ຺ຊເຣນ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ທິສ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສເຈ ຕໍ ລຠາມິ, ຊີວິສ຺ສາມິ; ໂນ ເຈ, ມຣິສ຺ສາມີຕິ ສຍເນ ອໂຘມຸຂີ ນິປຊ຺ຊິ.

ອຖສ຺ສາ ປິຕາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ເອກຘີຕຸຕາຍ ພລວສິເນໂຫ ສຫສ຺ສລຎ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ອຸປາເຍເນວ ໂຈຣໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ໂຘທເກນ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ສພ຺ພາຠຣຓປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ກາເຣຕ຺ວາ ປາສາທໍ ເປເສສິ. ຠທ຺ທາປິ ປຣິປຸຓ຺ຓມໂນຣຖາ ອຕິເຣກາລງ຺ກາເຣນ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຕໍ ປຣິຈຣຕິ. ສຕ຺ຕຸໂກ ກຕິປາຫໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອາຠຣເຓສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນໂລໂຠ ຠທ຺ເທ, ອຫໍ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິເກນ ຄຫິຕມຕ຺ໂຕວ ໂຈຣປປາເຕ ອຘິວຕ຺ຖາຍ ເທວຕາຍ ‘‘ສຈາຫໍ ຊີວິຕໍ ລຠາມິ, ຕຸຍ຺ຫໍ ພລິກມ຺ມໍ ອຸປສໍຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ອາຍາຈິໍ, ຕສ຺ມາ ພລິກມ຺ມໍ ສຊ຺ຊາເປຫີຕິ. ສາ ‘‘ຕສ຺ສ ມນໍ ປູເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ພລິກມ຺ມໍ ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ສພ຺ພາຠຣຓວິຠູສິຕາ ສາມິເກນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໍ ຍານໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ‘‘ເທວຕາຍ ພລິກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂຈຣປປາຕໍ ອຠິຣຸຫິຕຸໍ ອາຣທ຺ຘາ.

ສຕ຺ຕຸໂກ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສພ຺ເພສຸ ອຠິຣຸຫນ຺ເຕສຸ ອິມິສ຺ສາ ອາຠຣຓໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ ປຣິວາຣຊນໍ ຕຕ຺ເຖວ ຐເປຕ຺ວາ ຕເມວ ພລິຠາຊນໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພຕໍ ອຠິຣຸຫນ຺ໂຕ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ປິຍກຖໍ ນ ກເຖສິ. ສາ ອິງ຺ຄິເຕເນວ ຕສ຺ສາຘິປ຺ປາຍໍ ອຎ຺ຎາສິ. ສຕ຺ຕຸໂກ, ‘‘ຠທ຺ເທ, ຕວ ອຸຕ຺ຕຣສາຏກໍ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ກາຍາຣູຬ຺ຫປສາຘນໍ ຠຓ຺ຑິກໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ສາ, ‘‘ສາມິ, ມຍ຺ຫໍ ໂກ ອປຣາໂຘ’’ຕິ? ‘‘ກິໍ ນຸ ມໍ, ພາເລ,‘ພລິກມ຺ມຕ຺ຖໍ ອາຄໂຕ’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ກໂຣສິ? ພລິກມ຺ມາປເທເສນ ປນ ຕວ ອາຠຣຓໍ ຄເຫຕຸໍ ອາຄໂຕ’’ຕິ. ‘‘ກສ຺ສ ປນ, ອຍ຺ຍ, ປສາຘນໍ, ກສ຺ສ ອຫ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນາຫໍ ເອຕໍ ວິຠາຄໍ ຊານາມີ’’ຕິ. ‘‘ໂຫຕຸ, ອຍ຺ຍ, ເອກໍ ປນ ເມ ອຘິປ຺ປາຍໍ ປູເຣຫິ, ອລງ຺ກຕນິຍາເມນ ຈ ອາລິງ຺ຄິຕຸໍ ເທຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ສາ ເຕນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ອາລິງ຺ຄິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ອາລິງ຺ຄນ຺ຕີ ວິຍ ປພ຺ພຕປປາເຕ ປາເຕສິ. ໂສ ປຕິຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ອໂຫສິ. ຕາຍ ກຕໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ປພ຺ພເຕ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ໂກສລ຺ລໍ ວິຠາເວນ຺ຕີ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ນ ຫິ ສພ຺ເພສຸ ຐາເນສຸ, ປຸຣິໂສ ໂຫຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ອິຕ຺ຖີປິ ປຓ຺ຑິຕາ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຈກ຺ຂຓາ.

‘‘ນ ຫິ ສພ຺ເພສຸ ຐາເນສຸ, ປຸຣິໂສ ໂຫຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ອິຕ຺ຖີປິ ປຓ຺ຑິຕາ ໂຫຕິ, ລຫຸໍ ອຕ຺ຖວິຈິນ຺ຕິກາ’’ຕິ. (ອປ. ເຖຣີ. ໒.໓.໓໑-໓໒);

ຕໂຕ ຠທ຺ທາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ນ ສກ຺ກາ ມຍາ ອິມິນາ ນິຍາເມນ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕຸໍ, ອິໂຕວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິຄຓ຺ຐາຣາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຄຓ຺ເຐ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ອຖ ນໍ ເຕ ອາຫໍສຸ – ‘‘ເກນ ນິຍາເມນ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ໂຫຕູ’’ຕິ? ‘‘ຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອຸຕ຺ຕມໍ, ຕເທວ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ຕາລຏ຺ຐິນາ ເກເສ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊສຸໍ. ປຸນ ເກສາ ວຑ຺ຒນ຺ຕາ ກຸຓ຺ຑລາວຏ຺ຏາ ຫຸຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒສຸໍ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສາ ກຸຓ຺ຑລເກສາຕິ ນາມ ຊາຕາ. ສາ ຕຕ຺ຖ ອຸຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ສມຍໍ ວາທມຄ຺ຄຎ຺ຈ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ອິເມ ຊານນ຺ຕິ, ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ວິເສໂສ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຕໂຕ ອປກ຺ກມິຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ປຓ຺ຑິຕາ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ຊານນສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິໍ ກເຖຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ອທິສ຺ວາ ຍໍ ຍໍ ຄາມໍ ວາ ນິຄມໍ ວາ ປວິສຕິ, ຕສ຺ສ ທ຺ວາເຣ ວາລຸກາຣາສິໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຊມ຺ພຸສາຂໍ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ໂຍ ມມ ວາທໍ ອາໂຣເປຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ໂສ ອິມໍ ສາຂໍ ມທ຺ທຕູ’’ຕິ ສມີເປ ຐິຕທາຣການໍ ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ສຕ຺ຕາຫມ຺ປິ ຊມ຺ພຸສາຂາຍ ຕເຖວ ຐິຕາຍ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປກ຺ກມຕິ.

ເຕນ ຈ ສມເຍນ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວາ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕວຣຘມ຺ມຈກ຺ໂກ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາວຕ຺ຖິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ເຊຕວເນ ວິຫຣຕິ. ກຸຓ຺ຑລເກສາປິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ຄາມນິຄມຣາຊຘານີສຸ ວິຈຣນ຺ຕີ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຕ຺ວາ ນຄຣທ຺ວາເຣ ວາລຸກາຣາສິມ຺ຫິ ຊມ຺ພຸສາຂໍ ຐເປຕ຺ວາ ທາຣການໍ ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ປາວິສິ.

ອຖາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ເອກໂກວ ນຄຣໍ ປວິສນ຺ໂຕ ຕໍ ສາຂໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ທເມຕຸກາໂມ ທາຣເກ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກສ຺ມາຍໍ ສາຂາ ເອວໍ ຐປິຕາ’’ຕິ? ທາຣກາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ເຖໂຣ ‘‘ຍທິ ເອວໍ ອິມໍ ສາຂໍ ມທ຺ທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ທາຣກາ ຕໍ ມທ຺ທິໍສຸ. ກຸຓ຺ຑລເກສາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາ ນຄຣໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ຕີ ຕໍ ສາຂໍ ມທ຺ທິຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເກນິທໍ ມທ຺ທິຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຖເຣນ ມທ຺ທາປິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອປກ຺ຂິໂກ ວາໂທ ນ ໂສຠຕີ’’ຕິ ສາວຕ຺ຖິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ວີຖິໂຕ ວີຖິໍ ວິຈຣນ຺ຕີ ‘‘ປສ຺ເສຍ຺ຍາຖ ສມເຓຫິ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິເຍຫິ ສທ຺ຘິໍ ມຍ຺ຫໍ ວາທ’’ນ຺ຕິ ອຸຄ຺ໂຆເສຕ຺ວາ ມຫາຊນປຣິວຸຕາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ນໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ‘‘ກິໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ມມ ຊມ຺ພຸສາຂາ ມທ຺ທາປິຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ມຍາ ມທ຺ທາປິຕາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ມຍ຺ຫໍ ວາໂທ ໂຫຕູ’’ຕິ. ‘‘ໂຫຕຸ, ຠທ຺ເທ’’ຕິ. ‘‘ກສ຺ສ ປຸຈ຺ຉາ, ກສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ’’ຕິ? ‘‘ປຸຈ຺ຉາ ນາມ ອມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຕາ, ຕ຺ວໍ ຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ຊານນກໍ ປຸຈ຺ຉາ’’ຕິ. ສາ ສພ຺ພເມວ ອຕ຺ຕໂນ ຊານນກໍ ວາທໍ ປຸຈ຺ຉິ. ເຖໂຣ ຕໍ ສພ຺ພໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ສາ ອຸປຣິ ປຸຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ ອຊານນ຺ຕີ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ຕຍາ ພຫຸໍ ປຸຈ຺ຉິຕໍ, ມຍມ຺ປິ ຕໍ ເອກໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉາມາ’’ຕິ. ‘‘ປຸຈ຺ຉຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ເອກໍ ນາມ ກິ’’ນ຺ຕິ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ກຸຓ຺ຑລເກສາ ເນວ ອນ຺ຕໍ ນ ໂກຏິໍ ປສ຺ສນ຺ຕີ ອນ຺ຘກາຣໍ ປວິຏ຺ຐາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ນ ຊານາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕ຺ວໍ ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ອຊານນ຺ຕີ ອຎ຺ຎໍ ກິໍ ຊານິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ສາ ເຖຣສ຺ສ ປາເທສຸ ປຕິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ມາ ມໍ ຕ຺ວໍ, ຠທ຺ເທ, ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉ, ສເທວເກ ໂລເກ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄລໍ ຠຄວນ຺ຕເມວ ສຣຓໍ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ສາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຘມ຺ມເທສນາເວລາຍໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສາ ຎາຓປຣິປາກໍ ຎຕ຺ວາ –

‘‘ສຫສ຺ສມປິ ເຈ ຄາຖາ, ອນຕ຺ຖປທສໍຫິຕາ;

ເອກໍ ຄາຖາປທໍ ເສຍ຺ໂຍ, ຍໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸປສມ຺ມຕີ’’ຕິ. –

ອິມໍ ຄາຖມາຫ. ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ຍຖາຐິຕາວ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໓.໑-໕໔) –

‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ຊິໂນ, ສພ຺ພຘມ຺ມານ ປາຣຄູ;

ອິໂຕ ສຕສຫສ຺ສມ຺ຫິ, ກປ຺ເປ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ນາຍໂກ.

‘‘ຕທາຫໍ ຫໍສວຕິຍໍ, ຊາຕາ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ອຫຸໍ;

ນານາຣຕນປຊ຺ໂຊເຕ, ມຫາສຸຂສມປ຺ປິຕາ.

‘‘ອຸເປຕ຺ວາ ຕໍ ມຫາວີຣໍ, ອສ຺ໂສສິໍ ຘມ຺ມເທສນໍ;

ຕໂຕ ຊາຕປ຺ປສາທາຫໍ, ອຸເປສິໍ ສຣຓໍ ຊິນໍ.

‘‘ຕທາ ມຫາກາຣຸຓິໂກ, ປທຸມຸຕ຺ຕຣນາມໂກ;

ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎານມຄ຺ຄນ຺ຕິ, ຐເປສິ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ສຸຠໍ.

‘‘ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຸທິຕາ ຫຸຕ຺ວາ, ທານໍ ທຕ຺ວາ ມເຫສິໂນ;

ນິປຈ຺ຈ ສິຣສາ ປາເທ, ຕໍ ຐານມຠິປຕ຺ຖຍິໍ.

‘‘ອນຸໂມທິ ມຫາວີໂຣ, ຠທ຺ເທ ຍໍ ເຕຠິປຕ຺ຖິຕໍ;

ສມິຊ຺ຌິສ຺ສຕິ ຕໍ ສພ຺ພໍ, ສຸຂິນີ ໂຫຫິ ນິພ຺ພຸຕາ.

‘‘ສຕສຫສ຺ສິໂຕ ກປ຺ເປ, ໂອກ຺ກາກກຸລສມ຺ຠໂວ;

ໂຄຕໂມ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ທາຍາທາ, ໂອຣສາ ຘມ຺ມນິມ຺ມິຕາ;

ຠທ຺ທາກຸຓ຺ຑລເກສາຕິ, ເຫສ຺ສຕິ ສຕ຺ຖຸ ສາວິກາ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ເມນ ສຸກເຕນ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຊຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ຕາວຕິໍສມຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ຕໂຕ ຈຸຕາ ຍາມມຄໍ, ຕໂຕຫໍ ຕຸສິຕໍ ຄຕາ;

ຕໂຕ ຈ ນິມ຺ມານຣຕິໍ, ວສວຕ຺ຕິປຸຣໍ ຕໂຕ.

‘‘ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖູປປຊ຺ຊາມິ, ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວາຫສາ;

ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຣາຊູນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍິໍ.

‘‘ຕໂຕ ຈຸຕາ ມນຸສ຺ເສສຸ, ຣາຊູນໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິນໍ;

ມຓ຺ຑລີນຎ຺ຈ ຣາຊູນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍິໍ.

‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸໂຠຕ຺ວານ, ເທເວສຸ ມານຸເສສຸ ຈ;

ສພ຺ພຕ຺ຖ ສຸຂິຕາ ຫຸຕ຺ວາ, ເນກກປ຺ເປສຸ ສໍສຣິໍ.

‘‘ອິມມ຺ຫິ ຠທ຺ທເກ ກປ຺ເປ, ພ຺ຣຫ຺ມພນ຺ຘຸ ມຫາຍໂສ;

ກສ຺ສໂປ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ວທຕໍ ວໂຣ.

‘‘ອຸປຏ຺ຐາໂກ ມເຫສິສ຺ສ, ຕທາ ອາສິ ນຣິສ຺ສໂຣ;

ກາສິຣາຊາ ກິກີ ນາມ, ພາຣາຓສິປຸຣຸຕ຺ຕເມ.

‘‘ຕສ຺ສ ຘີຕາ ຈຕຸຕ຺ຖາສິໍ, ຠິກ຺ຂຸທາຍີຕິ ວິສ຺ສຸຕາ;

ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຊິນຄ຺ຄສ຺ສ, ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ສມໂຣຈຍິໍ.

‘‘ອນຸຊານິ ນ ໂນ ຕາໂຕ, ອຄາເຣວ ຕທາ ມຍໍ;

ວີສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ວິຈຣິມ຺ຫ ອຕນ຺ທິຕາ.

‘‘ໂກມາຣິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ຣາຊກຎ຺ຎາ ສຸເຂຘິຕາ;

ພຸທ຺ໂຘປຏ຺ຐານນິຣຕາ, ມຸທິຕາ ສຕ຺ຕ ຘີຕໂຣ.

‘‘ສມຓີ ສມຓຄຸຕ຺ຕາ ຈ, ຠິກ຺ຂຸນີ ຠິກ຺ຂຸທາຍິກາ;

ຘມ຺ມາ ເຈວ ສຸຘມ຺ມາ ຈ, ສຕ຺ຕມີ ສງ຺ຆທາຍິກາ.

‘‘ເຂມາ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ຈ, ປຏາຈາຣາ ອຫໍ ຕທາ;

ກິສາໂຄຕມີ ຘມ຺ມທິນ຺ນາ, ວິສາຂາ ໂຫຕິ ສຕ຺ຕມີ.

‘‘ເຕຫິ ກມ຺ເມຫິ ສຸກເຕຫິ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຊຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ຕາວຕິໍສມຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ປຈ຺ຉິເມ ຈ ຠເວ ທານິ, ຄິຣິພ຺ພຊປຸຣຸຕ຺ຕເມ;

ຊາຕາ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ຜີເຕ, ຍທາຫໍ ໂຍພ຺ພເນ ຐິຕາ.

‘‘ໂຈຣໍ ວຘຕ຺ຖໍ ນີຍນ຺ຕໍ, ທິສ຺ວາ ຣຕ຺ຕາ ຕຫິໍ ອຫໍ;

ປິຕາ ເມ ຕໍ ສຫສ຺ເສນ, ໂມຈຍິຕ຺ວາ ວຘາ ຕໂຕ.

‘‘ອທາສິ ຕສ຺ສ ມໍ ຕາໂຕ, ວິທິຕ຺ວານ ມນໍ ມມ;

ຕສ຺ສາຫມາສິໍ ວິສຏ຺ຐາ, ອຕີວ ທຍິຕາ ຫິຕາ.

‘‘ໂສ ເມ ຠູສນໂລເຠນ, ພລິມຊ຺ຌາສໂຍ ທິໂສ;

ໂຈຣປ຺ປປາຕໍ ເນຕ຺ວານ, ປພ຺ພຕໍ ເຈຕຍີ ວຘໍ.

‘‘ຕທາຫໍ ປຓມິຕ຺ວານ, ສຕ຺ຕຸກໍ ສຸກຕຎ຺ຊລີ;

ຣກ຺ຂນ຺ຕີ ອຕ຺ຕໂນ ປາຓໍ, ອິທໍ ວຈນມພ຺ຣວິໍ.

‘‘ອິທໍ ສຸວຓ຺ຓເກຍູຣໍ, ມຸຕ຺ຕາ ເວຬຸຣິຍາ ພຫູ;

ສພ຺ພໍ ຫຣສ຺ສຸ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ມຎ຺ຈ ທາສີຕິ ສາວຍ.

‘‘ໂອໂຣປຍສ຺ສຸ ກລ຺ຍາຓີ, ມາ ພາຬ຺ຫໍ ປຣິເທວສິ;

ນ ຈາຫໍ ອຠິຊານາມິ, ອຫນ຺ຕ຺ວາ ຘນມາຠຕໍ.

‘‘ຍໂຕ ສຣາມິ ອຕ຺ຕານໍ, ຍໂຕ ປຕ຺ໂຕສ຺ມິ ວິຎ຺ຎຸຕໍ;

ນ ຈາຫໍ ອຠິຊານາມິ, ອຎ຺ຎໍ ປິຍຕຣໍ ຕຍາ.

‘‘ເອຫິ ຕໍ ອຸປຄູຫິສ຺ສໍ, ກຕ຺ວານ ຕໍ ປທກ຺ຂິຓໍ;

ນ ຈ ທານິ ປຸໂນ ອຕ຺ຖິ, ມມ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ສງ຺ຄໂມ.

‘‘ນ ຫິ ສພ຺ເພສຸ ຐາເນສຸ, ປຸຣິໂສ ໂຫຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ອິຕ຺ຖີປິ ປຓ຺ຑິຕາ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຈກ຺ຂຓາ.

‘‘ນ ຫິ ສພ຺ເພສຸ ຐາເນສຸ, ປຸຣິໂສ ໂຫຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ອິຕ຺ຖີປິ ປຓ຺ຑິຕາ ໂຫຕິ, ລຫຸໍ ອຕ຺ຖວິຈິນ຺ຕິກາ.

‘‘ລຫຸຎ຺ຈ ວຕ ຂິປ຺ປຎ຺ຈ, ນິກຏ຺ເຐ ສມເຈຕຍິໍ;

ມິຄໍ ອຸຓ຺ຓາ ຍຖາ ເອວໍ, ຕທາຫໍ ສຕ຺ຕຸກໍ ວຘິໍ.

‘‘ໂຍ ຈ ອຸປ຺ປຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ, ນ ຂິປ຺ປມນຸພຸຊ຺ຌຕິ;

ໂສ ຫຎ຺ຎເຕ ມນ຺ທມຕິ, ໂຈໂຣວ ຄິຣິຄພ຺ຠເຣ.

‘‘ໂຍ ຈ ອຸປ຺ປຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ, ຂິປ຺ປເມວ ນິໂພຘຕິ;

ມຸຈ຺ຈເຕ ສຕ຺ຕຸສມ຺ພາຘາ, ຕທາຫໍ ສຕ຺ຕຸກາ ຍຖາ.

‘‘ຕທາຫໍ ປາຕຍິຕ຺ວານ, ຄິຣິທຸຄ຺ຄມ຺ຫິ ສຕ຺ຕຸກໍ;

ສນ຺ຕິກໍ ເສຕວຕ຺ຖານໍ, ອຸເປຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໍ ອຫໍ.

‘‘ສຓ຺ຑາເສນ ຈ ເກເສ ເມ, ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ສພ຺ພໂສ ຕທາ;

ປພ຺ພຊິຕ຺ວານ ສມຍໍ, ອາຈິກ຺ຂິໍສຸ ນິຣນ຺ຕຣໍ.

‘‘ຕໂຕ ຕໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາຫໍ, ນິສີທິຕ຺ວານ ເອກິກາ;

ສມຍໍ ຕໍ ວິຈິນ຺ເຕສິໍ, ສຸວາໂນ ມານຸສໍ ກຣໍ.

‘‘ຉິນ຺ນໍ ຄຍ຺ຫ ສມີເປ ເມ, ປາຕຍິຕ຺ວາ ອປກ຺ກມິ;

ທິສ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕມລຠິໍ, ຫຕ຺ຖໍ ຕໍ ປຸຬວາກຸລໍ.

‘‘ຕໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ສໍວິຄ຺ຄາ, ອປຸຈ຺ຉິໍ ສຫຘມ຺ມິເກ;

ເຕ ອໂວຈຸໍ ວິຊານນ຺ຕິ, ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ສກ຺ຍຠິກ຺ຂໂວ.

‘‘ສາຫໍ ຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສໍ, ອຸເປຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘສາວເກ;

ເຕ ມມາທາຍ ຄຈ຺ຉິໍສຸ, ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ.

‘‘ໂສ ເມ ຘມ຺ມມເທເສສິ, ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸໂຍ;

ອສຸຠານິຈ຺ຈທຸກ຺ຂາຕິ, ອນຕ຺ຕາຕິ ຈ ນາຍໂກ.

‘‘ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ສຸຓິຕ຺ວາຫໍ, ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ວິໂສຘຍິໍ;

ຕໂຕ ວິຎ຺ຎາຕສທ຺ຘມ຺ມາ, ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຸປສມ຺ປທໍ.

‘‘ອາຍາຈິໂຕ ຕທາ ອາຫ, ເອຫິ ຠທ຺ເທຕິ ນາຍໂກ;

ຕທາຫໍ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາ, ປຣິຕ຺ຕໍ ໂຕຍມທ຺ທສໍ.

‘‘ປາທປກ຺ຂາລເນນາຫໍ, ຎຕ຺ວາ ສອຸທຍພ຺ພຍໍ;

ຕຖາ ສພ຺ເພປິ ສງ຺ຂາເຣ, ອີທິສໍ ຈິນ຺ຕຍິໍ ຕທາ.

‘‘ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈິ ເມ, ອນຸປາທາຍ ສພ຺ພໂສ;

ຂິປ຺ປາຠິຎ຺ຎານມຄ຺ຄໍ ເມ, ຕທາ ປຎ຺ຎາປຍີ ຊິໂນ.

‘‘ອິທ຺ຘີສຸ ຈ ວສີ ໂຫມິ, ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ;

ປຣຈິຕ຺ຕານິ ຊານາມິ, ສຕ຺ຖຸສາສນກາຣິກາ.

‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຊານາມິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ວິໂສຘິຕໍ;

ເຂເປຕ຺ວາ ອາສເວ ສພ຺ເພ, ວິສຸທ຺ຘາສິໍ ສຸນິມ຺ມລາ.

‘‘ປຣິຈິຓ຺ໂຓ ມຍາ ສຕ຺ຖາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ;

ໂອຫິໂຕ ຄຣຸໂກ ຠາໂຣ, ຠວເນຕ຺ຕິ ສມູຫຕາ.

‘‘ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຊິຕາ, ອຄາຣສ຺ມານຄາຣິຍໍ;

ໂສ ເມ ອຕ຺ໂຖ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ສພ຺ພສໍໂຍຊນກ຺ຂໂຍ.

‘‘ອຕ຺ຖຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕີສຸ, ປຏິຠາເນ ຕເຖວ ຈ;

ຎາຓໍ ເມ ວິມລໍ ສຸທ຺ຘໍ, ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐສ຺ສ ສາສເນ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ຕາວເທວ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານິ. ສາ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວານ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຜລສຸເຂນ ນິພ຺ພານສຸເຂນ ຈ ວີຕິນາເມນ຺ຕີ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸທານວເສນ –

໑໐໗.

‘‘ລູນເກສີ ປງ຺ກຘຣີ, ເອກສາຏີ ປຸເຣ ຈຣິໍ;

ອວຊ຺ເຊ ວຊ຺ຊມຕິນີ, ວຊ຺ເຊ ຈາວຊ຺ຊທສ຺ສິນີ.

໑໐໘.

‘‘ທິວາວິຫາຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ, ຄິຊ຺ຌກູຏມ຺ຫິ ປພ຺ພເຕ;

ອທ຺ທສໍ ວິຣຊໍ ພຸທ຺ຘໍ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຸຣກ຺ຂຕໍ.

໑໐໙.

‘‘ນິຫຈ຺ຈ ຊາຓຸໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ສມ຺ມຸຂາ ອຎ຺ຊລິໍ ອກໍ;

ເອຫິ ຠທ຺ເທຕິ ມໍ ອວຈ, ສາ ເມ ອາສູປສມ຺ປທາ.

໑໑໐.

‘‘ຈິຓ຺ຓາ ອງ຺ຄາ ຈ ມຄຘາ, ວຊ຺ຊີ ກາສີ ຈ ໂກສລາ;

ອນກາ ປຓ຺ຓາສ ວສ຺ສານິ, ຣຏ຺ຐປິຓ຺ຑໍ ອຠຸຎ຺ຊຫໍ.

໑໑໑.

‘‘ປຸຎ຺ຎໍ ວຕ ປສວິ ພຫຸໍ, ສປ຺ປຎ຺ໂຎ ວຕາຍໍ ອຸປາສໂກ;

ໂຍ ຠທ຺ທາຍ ຈີວຣໍ ອທາສິ, ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາຍ ສພ຺ພຄນ຺ເຖຫີ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ລູນເກສີຕິ ລູນາ ລຸຎ຺ຈິຕາ ເກສາ ມຍ຺ຫນ຺ຕິ ລູນເກສີ, ນິຄຓ຺ເຐສຸ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຕາລຏ຺ຐິນາ ລຸຎ຺ຈິຕເກສາ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ປງ຺ກຘຣີຕິ ທນ຺ຕກຏ຺ຐສ຺ສ ອຂາທເນນ ທນ຺ເຕສຸ ມລປງ຺ກຘາຣຓໂຕ ປງ຺ກຘຣີ. ເອກສາຏີຕິ ນິຄຓ຺ຐຈາຣິຕ຺ຕວເສນ ເອກສາຏິກາ. ປຸເຣ ຈຣິນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ນິຄຓ຺ຐີ ຫຸຕ຺ວາ ເອວໍ ວິຈຣິໍ. ອວຊ຺ເຊ ວຊ຺ຊມຕິນີຕິ ນ຺ຫານຸຈ຺ຉາທນທນ຺ຕກຏ຺ຐຂາທນາທິເກ ອນວຊ຺ເຊ ສາວຊ຺ຊສຎ຺ຎີ. ວຊ຺ເຊ ຈາວຊ຺ຊທສ຺ສິນີຕິ ມານມກ຺ຂປລາສວິປລ຺ລາສາທິເກ ສາວຊ຺ເຊ ອນວຊ຺ຊທິຏ຺ຐີ.

ທິວາວິຫາຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ທິວາວິຫາຣຏ຺ຐານໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ. ອຍມ຺ປິ ຐິຕມຊ຺ຌນ຺ຫິກເວລາຍໍ ເຖເຣນ ສມາຄຕາ ຕສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນນ ຘມ຺ມເທສນາຍ ຈ ນິຫຕມານທພ຺ພາ ປສນ຺ນມານສາ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸກາມາວ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ.

ນິຫຈ຺ຈ ຊາຓຸໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ຊາຓຸທ຺ວຍໍ ປຖວິຍໍ ນິຫນ຺ຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ. ສມ຺ມຸຂາ ອຎ຺ຊລິໍ ອກນ຺ຕິ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມຸຂາ ທສນຂສໂມຘານສມຸຊ຺ຊລໍ ອຎ຺ຊລິໍ ອກາສິໍ. ເອຫິ, ຠທ຺ເທຕິ ມໍ ອວຈ, ສາ ເມ ອາສູປສມ຺ປທາຕິ ຍໍ ມໍ ຠຄວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊຎ຺ຈ ອຸປສມ຺ປທຎ຺ຈ ຍາຈິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ‘‘ເອຫິ, ຠທ຺ເທ, ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊສ຺ສູ’’ຕິ ອວຈ ອາຓາເປສິ. ສາ ສຕ຺ຖຸ ອາຓາ ມຍ຺ຫໍ ອຸປສມ຺ປທາຍ ກາຣຓຕ຺ຕາ ອຸປສມ຺ປທາ ອາສິ ອໂຫສິ.

ຈິຓ຺ຓາຕິອາທິກາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຎ຺ຎາພ຺ຍາກຣຓຄາຖາ. ຕຕ຺ຖ ຈິຓ຺ຓາ ອງ຺ຄາ ຈ ມຄຘາຕິ ເຍ ອິເມ ອງ຺ຄາ ຈ ມຄຘາ ຈ ວຊ຺ຊີ ຈ ກາສີ ຈ ໂກສລາ ຈ ຊນປທາ ປຸພ຺ເພ ສາຓາຍ ມຍາ ຣຏ຺ຐປິຓ຺ຑໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາ ຈິຓ຺ຓາ ຈຣິຕາ, ເຕສຸເຍວ ສຕ຺ຖາຣາ ສມາຄມໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຓາ ນິທ຺ໂທສາ ອປຄຕກິເລສາ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາສ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ຣຏ຺ຐປິຓ຺ຑໍ ອຠຸຎ຺ຊິໍ ອຫໍ.

ເຍນ ອຠິປ຺ປສນ຺ນມານເສນ ອຸປາສເກນ ອຕ຺ຕໂນ ຈີວຣໍ ທິນ຺ນໍ, ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎວິເສສກິຕ຺ຕນມຸເຂນ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕີ ‘‘ປຸຎ຺ຎໍ ວຕ ປສວີ ພຫຸ’’ນ຺ຕິ ໂອສານຄາຖມາຫ. ສາ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາວ.

ຠທ຺ທາກຸຓ຺ຑລເກສາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ປຏາຈາຣາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ນງ຺ຄເລຫິ ກສໍ ເຂຕ຺ຕນ຺ຕິອາທິກາ ປຏາຈາຣາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຫໍສວຕີນຄເຣ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ, ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕີ ສຕ຺ຖາຣໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ວິນຍຘຣານໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ, ອຘິກາຣກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ເຖສິ. ສາ ຍາວຊີວໍ ກຸສລໍ ກຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ຕີ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາເລ ກິກິສ຺ສ ກາສິຣຎ຺ໂຎ ເຄເຫ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຠຄິນີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣາ ຫຸຕ຺ວາ ວີສຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ປຣິເວຓໍ ອກາສິ. ສາ ຕໂຕ ຈຸຕາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ເສຏ຺ຐິເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ເຄເຫ ເອເກນ ກມ຺ມກາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ກິເລສສນ຺ຖວໍ ອກາສິ. ຕໍ ມາຕາປິຕໂຣ ສມຊາຕິກສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ທາຕຸໍ ທິວສໍ ສຓ຺ຐເປສຸໍ. ຕໍ ຎຕ຺ວາ ສາ ຫຕ຺ຖສາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕນ ກຕສນ຺ຖເວນ ປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ອຄ຺ຄທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມເກ ວສນ຺ຕີ ຄພ຺ຠິນີ ອໂຫສິ. ສາ ປຣິປກ຺ເກ ຄພ຺ເຠ ‘‘ກິໍ ອິຘ ອນາຖວາເສນ, ກຸລເຄຫໍ ຄຈ຺ຉາມ, ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ‘‘ອຊ຺ຊ ຄຈ຺ຉາມ, ສ຺ເວ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ກາລກ຺ເຂປໍ ກໂຣນ຺ເຕ ‘‘ນາຍໍ ພາໂລ ມໍ ເນສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ພຫິ ຄເຕ ເຄເຫ ປຏິສາເມຕພ຺ພໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ‘‘ກຸລຆຣໍ ຄຕາຕິ ມຍ຺ຫໍ ສາມິກສ຺ສ ກເຖຖາ’’ຕິ ປຏິວິສ຺ສກຆຣວາສີນໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ເອກິກາວ ກຸລຆຣໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຄເຫ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຏິວິສ຺ສເກ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ກຸລຆຣໍ ຄຕາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມໍ ນິສ຺ສາຍ ກຸລຘີຕາ ອນາຖາ ຊາຕາ’’ຕິ ປທານຸປທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສມ຺ປາປຸຓິ. ຕສ຺ສາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອວ ຄພ຺ຠວຸຏ຺ຐານໍ ອໂຫສິ. ສາ ປສຸຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘຄມນຸສ຺ສຸກ຺ກາ ສາມິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິ. ທຸຕິຍວາຣມ຺ປິ ຄພ຺ຠິນີ ອໂຫສີຕິອາທິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ.

ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ – ຍທາ ຕສ຺ສາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ກມ຺ມຊວາຕາ ຈລິໍສຸ, ຕທາ ມຫາອກາລເມໂຆ ອຸທປາທິ. ສມນ຺ຕໂຕ ວິຊ຺ຊຸລຕາຫິ ອາທິຕ຺ຕໍ ວິຍ ເມຆຖນິເຕຫິ ຠິຊ຺ຊມານໍ ວິຍ ຈ ອຸທກຘາຣານິປາຕນິຣນ຺ຕຣໍ ນຠໍ ອໂຫສິ. ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ສາມິ, ເມ ອໂນວສ຺ສກໍ ຐານໍ ຊານາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເອກໍ ຕິຓສຎ຺ຉນ຺ນໍ ຄຸມ຺ພໍ ທິສ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖຄຕາຍ ວາສິຍາ ຕສ຺ມິໍ ຄຸມ຺ເພ ທຓ຺ຑເກ ຉິນ຺ທິຕຸກາໂມ ຕິເຓຫິ ສຎ຺ຉາທິຕວມ຺ມິກສີສນ຺ເຕ ອຸຏ຺ຐິຕຣຸກ຺ຂທຓ຺ຑກໍ ຉິນ຺ທິ. ຕາວເທວ ຈ ນໍ ຕໂຕ ວມ຺ມິກໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂຆຣວິໂສ ອາສີວິໂສ ຑໍສິ. ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ປຕິຕ຺ວາ ກາລມກາສິ. ສາ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕີ ຕສ຺ສ ອາຄມນໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ທ຺ເວປິ ທາຣເກ ວາຕວຸຏ຺ຐິໍ ອສຫມາເນ ວິຣວນ຺ເຕ ອຸຣນ຺ຕເຣ ກຕ຺ວາ, ທ຺ວີຫິ ຊາຓຸເກຫິ ທ຺ວີຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ຈ ຠູມິໍ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ຍຖາຐິຕາວ ຣຕ຺ຕິໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ວິຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ມໍສເປສິວຓ຺ຓໍ ເອກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ປິໂລຕິກຈຸມ຺ພຏເກ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖຫິ ອຸເຣຫິ ຈ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ, ອິຕຣໍ ‘‘ເອຫິ, ຕາຕ, ປິຕາ ເຕ ອິໂຕ ຄໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສາມິເກນ ຄຕມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ຕໍ ວມ຺ມິກສມີເປ ກາລງ຺ກຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມໍ ນິສ຺ສາຍ ມມ ສາມິໂກ ມໂຕ’’ຕິ ໂຣທນ຺ຕີ ປຣິເທວນ຺ຕີ ສກລຣຕ຺ຕິໍ ເທເວນ ວຸຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຊຓ຺ຓຸກປ຺ປມາຓໍ ຖນປ຺ປມາຓໍ ອຸທກໍ ສວນ຺ຕິໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ນທິໍ ປຕ຺ວາ, ອຕ຺ຕໂນ ມນ຺ທພຸທ຺ຘິຕາຍ ທຸພ຺ພລຕາຍ ຈ ທ຺ວີຫິ ທາຣເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຸທກໍ ໂອຕຣິຕຸໍ ອວິສຫນ຺ຕີ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕໍ ໂອຣິມຕີເຣ ຐເປຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ອາທາຍ ປຣຕີຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາຂາຠງ຺ຄໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປິໂລຕິກຈຸມ຺ພຏເກ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິຕຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ພາລປຸຕ຺ຕກໍ ປຫາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ປຸນປ຺ປຸນໍ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລກຍມານາ ນທິໍ ໂອຕຣຕິ.

ອຖສ຺ສາ ນທີມຊ຺ຌໍ ຄຕກາເລ ເອໂກ ເສໂນ ຕໍ ທາຣກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມໍສເປສີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ອາກາສໂຕ ຠສ຺ສິ. ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຸໂຠ ຫຕ຺ເຖ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ສູສູ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ມຫາສທ຺ທໍ ນິຈ຺ຉາເຣສິ. ເສໂນ ທູຣຠາເວນ ຕໍ ອນາທິຍນ຺ໂຕ ກຸມາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເວຫາສໍ ອຸປ຺ປຕິ. ໂອຣິມຕີເຣ ຐິໂຕ ປຸຕ຺ໂຕ ອຸໂຠ ຫຕ຺ເຖ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຫາສທ຺ທໍ ນິຈ຺ຉາຣຍມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ເວເຄນ ອຸທເກ ປຕິ. ອິຕິ ພາລປຸຕ຺ຕໂກ ເສເນນ, ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕໂກ ອຸທເກນ ຫໂຕ. ສາ ‘‘ເອໂກ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ ເສເນນ ຄຫິໂຕ, ເອໂກ ອຸທເກນ ວູຬ຺ໂຫ, ປນ຺ເຖ ເມ ປຕິ ມໂຕ’’ຕິ ໂຣທນ຺ຕີ ປຣິເທວນ຺ຕີ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ສາວຕ຺ຖິໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ເອກໍ ປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກຕ຺ຖ ວາສິໂກສິ, ຕາຕາ’’ຕິ? ‘‘ສາວຕ຺ຖິວາສິໂກມ຺ຫິ, ອມ຺ມາ’’ຕິ. ‘‘ສາວຕ຺ຖິຍໍ ອສຸກວີຖິຍໍ ອສຸກກຸລໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ຊານາສິ, ຕາຕາ’’ຕິ? ‘‘ຊານາມິ, ອມ຺ມ, ຕໍ ປນ ມາ ປຸຈ຺ຉິ, ອຎ຺ຎໍ ປຸຈ຺ຉາ’’ຕິ. ‘‘ອຎ຺ເຎນ ເມ ປໂຍຊນໍ ນຕ຺ຖິ, ຕເທວ ປຸຈ຺ຉາມິ, ຕາຕາ’’ຕິ. ‘‘ອມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ອນາຈິກ຺ຂິຕຸໍ ນ ເທສິ, ອຊ຺ຊ ເຕ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ເທໂວ ວສ຺ສນ຺ໂຕ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ? ‘‘ທິຏ຺ໂຐ ເມ, ຕາຕ, ມຍ຺ຫເມວ ໂສ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ວຸຏ຺ໂຐ, ຕໍ ກາຣຓໍ ປຈ຺ຉາ ກເຖສ຺ສາມິ, ເອຕສ຺ມິໍ ຕາວ ເມ ເສຏ຺ຐິເຄເຫ ປວຕ຺ຕິໍ ກເຖຫີ’’ຕິ. ‘‘ອມ຺ມ, ອຊ຺ຊ ຣຕ຺ຕິຍໍ ເສຏ຺ຐິ ຈ ຠຣິຍາ ຈ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ຈາຕິ ຕໂຍປິ ຊເນ ອວຕ຺ຖຣມານໍ ເຄຫໍ ປຕິ, ເຕ ເອກຈິຕກາຍໍ ຌາຍນ຺ຕິ, ສ຺ວາຍໍ ຘູໂມ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອມ຺ມາ’’ຕິ. ສາ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ນິວຕ຺ຖວຕ຺ຖມ຺ປິ ປຕມານໍ ນ ສຎ຺ຊານິ. ໂສກຸມ຺ມຕ຺ຕຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຊາຕຣູເປເນວ –

‘‘ອຸໂຠ ປຸຕ຺ຕາ ກາລງ຺ກຕາ, ປນ຺ເຖ ມຍ຺ຫໍ ປຕີ ມໂຕ;

ມາຕາ ປິຕາ ຈ ຠາຕາ ຈ, ເອກຈິຕມ຺ຫິ ຑຍ຺ຫເຣ’’ຕິ. (ອປ. ເຖຣີ ໒.໒.໔໙໘) –

ວິລປນ຺ຕີ ປຣິພ຺ຠມຕິ.

ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ສາ ນິວາສນມຕ຺ເຕນປິ ປເຏນ ອຈຣຓໂຕ ປຕິຕາຈາຣຕ຺ຕາ ປຏາຈາຣາຕ຺ເວວ ສມຎ຺ຎາ ອໂຫສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ອຸມ຺ມຕ຺ຕິເກ’’ຕິ ເກຈິ ກຈວຣໍ ມຕ຺ຖເກ ຂິປນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎ ປໍສຸໍ ໂອກິຣນ຺ຕິ, ອປເຣ ເລຑ຺ຑຸໍ ຂິປນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ມຫາປຣິສາມຊ຺ເຌ ນິສີທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ຕໍ ຕຖາ ປຣິພ຺ຠມນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ຎາຓປຣິປາກຎ຺ຈ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຍຖາ ວິຫາຣາຠິມຸຂີ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕຖາ ອກາສິ. ປຣິສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມິສ຺ສາ ອຸມ຺ມຕ຺ຕິກາຍ ອິໂຕ ອາຄນ຺ຕຸໍ ມາທຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຠຄວາ ມາ ນໍ ວາຣຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອວິທູຣຏ຺ຐານໍ ອາຄຕກາເລ ‘‘ສຕິໍ ປຏິລຠ ຠຄິນີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຕາວເທວ ພຸທ຺ຘານຸຠາເວນ ສຕິໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຖວຕ຺ຖສ຺ສ ປຕິຕຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ອຸປນິສຊ຺ຊາຍ ນິສີທິ. ເອໂກ ປຸຣິໂສ ອຸຕ຺ຕຣສາຏກໍ ຂິປິ. ສາ ຕໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອວສ຺ສໂຍ ເມ ໂຫຖ, ເອກໍ ເມ ປຸຕ຺ຕໍ ເສໂນ ຄຓ຺ຫິ, ເອໂກ ອຸທເກນ ວູຬ຺ໂຫ, ປນ຺ເຖ ປຕິ ມໂຕ, ມາຕາປິຕໂຣ ຠາຕາ ຈ ເຄເຫນ ອວຕ຺ຖຏາ ມຕາ ເອກຈິຕກສ຺ມິໍ ຌາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ສາ ໂສກກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ປຏາຈາເຣ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ຕວ ອວສ຺ສໂຍ ຠວິຕຸໍ ສມຕ຺ຖສ຺ເສວ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕາສິ. ຍຖາ ຫິ ຕ຺ວໍ ອິທານິ ປຸຕ຺ຕາທີນໍ ມຣຓນິມິຕ຺ຕໍ ອສ຺ສູນິ ປວຕ຺ເຕສິ, ເອວໍ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ປຸຕ຺ຕາທີນໍ ມຣຓເຫຕຸ ປວຕ຺ຕິຕໍ ອສ຺ສຸ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາສມຸທ຺ທານໍ ອຸທກໂຕ ພຫຸຕຣ’’ນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ –

‘‘ຈຕູສຸ ສມຸທ຺ເທສຸ ຊລໍ ປຣິຕ຺ຕກໍ, ຕໂຕ ພຫຸໍ ອສ຺ສຸຊລໍ ອນປ຺ປກໍ;

ທຸກ຺ເຂນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ນຣສ຺ສ ໂສຈນາ, ກິໍ ກາຣຓາ ອມ຺ມ ຕຸວໍ ປມຊ຺ຊສີ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໑໒ ປຏາຈາຣາເຖຣີວຕ຺ຖຸ) –

ຄາຖໍ ອຠາສິ.

ເອວໍ ສຕ຺ຖຣິ ອນມຕຄ຺ຄປຣິຍາຍກຖໍ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໒໕-໑໒໖) ກເຖນ຺ເຕ ຕສ຺ສາ ໂສໂກ ຕນຸຕຣຠາວໍ ອຄມາສິ. ອຖ ນໍ ຕນຸຠູຕໂສກໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ປຏາຈາເຣ, ປຸຕ຺ຕາທໂຍ ນາມ ປຣໂລກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ຕາຓໍ ວາ ເລຓໍ ວາ ສຣຓໍ ວາ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕີ’’ຕິ ວິຊ຺ຊມານາປິ ເຕ ນ ສນ຺ຕິ ເອວ, ຕສ຺ມາ ປຓ຺ຑິເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ສີລໍ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ນິພ຺ພານຄາມິມຄ຺ໂຄເຍວ ສາເຘຕພ຺ໂພຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ –

‘‘ນ ສນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕາ ຕາຓາຍ, ນ ປິຕາ ນາປິ ພນ຺ຘວາ;

ອນ຺ຕເກນາຘິປນ຺ນສ຺ສ, ນຕ຺ຖິ ຎາຕີສຸ ຕາຓຕາ.

‘‘ເອຕມຕ຺ຖວສໍ ຎຕ຺ວາ, ປຓ຺ຑິໂຕ ສີລສໍວຸໂຕ;

ນິພ຺ພານຄມນໍ ມຄ຺ຄໍ, ຂິປ຺ປເມວ ວິໂສຘເຍ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໒໘໘-໒໘໙) –

ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ເທສນາວສາເນ ປຏາຈາຣາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊສິ. ສາ ລທ຺ຘູປສມ຺ປທາ ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ ເອກທິວສໍ ຆເຏນ ອຸທກໍ ອາທາຍ ປາເທ ໂຘວນ຺ຕີ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈິ. ຕໍ ໂຖກໍ ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊິ, ທຸຕິຍວາຣໍ ອາສິຕ຺ຕໍ ຕໂຕ ທູຣໍ ອຄມາສິ, ຕຕິຍວາຣໍ ອາສິຕ຺ຕໍ ຕໂຕປິ ທູຣຕຣໍ ອຄມາສິ. ສາ ຕເທວ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໂຍ ວເຍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ ປຐມໍ ອາສິຕ຺ຕອຸທກໍ ວິຍ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ປຐມວເຍປິ ມຣນ຺ຕິ, ຕໂຕ ທູຣໍ ຄຕໍ ທຸຕິຍວາຣໍ ອາສິຕ຺ຕໍ ອຸທກໍ ວິຍ ມຊ຺ຌິມວເຍປິ, ຕໂຕ ທູຣຕຣໍ ຄຕໍ ຕຕິຍວາຣໍ ອາສິຕ຺ຕໍ ອຸທກໍ ວິຍ ປຈ຺ຉິມວເຍປິ ມຣນ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ສຕ຺ຖາ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ໂນວ ໂອຠາສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ສມ຺ມຸເຂ ຐຕ຺ວາ ກເຖນ຺ໂຕ ວິຍ ‘‘ເອວເມຕໍ, ປຏາຈາເຣ, ສພ຺ເພປິເມ ສຕ຺ຕາ ມຣຓຘມ຺ມາ, ຕສ຺ມາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ອຸທຍພ຺ພຍໍ ອປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ວສ຺ສສຕໍ ຊີວໂຕ ຕໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ເອກາຫມ຺ປິ ເອກກ຺ຂຓມ຺ປິ ຊີວິຕໍ ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ –

‘‘ໂຍ ຈ ວສ຺ສສຕໍ ຊີເວ, ອປສ຺ສໍ ອຸທຍພ຺ພຍໍ;

ເອກາຫໍ ຊີວິຕໍ ເສຍ຺ໂຍ, ປສ຺ສໂຕ ອຸທຍພ຺ພຍ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໑໓) –

ຄາຖມາຫ. ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ປຏາຈາຣາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໒.໔໖໘-໕໑໑) –

‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ຊິໂນ, ສພ຺ພຘມ຺ມານ ປາຣຄູ;

ອິໂຕ ສຕສຫສ຺ສມ຺ຫິ, ກປ຺ເປ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ນາຍໂກ.

‘‘ຕທາຫໍ ຫໍສວຕິຍໍ, ຊາຕາ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ອຫຸໍ;

ນານາຣຕນປຊ຺ໂຊເຕ, ມຫາສຸຂສມປ຺ປິຕາ.

‘‘ອຸເປຕ຺ວາ ຕໍ ມຫາວີຣໍ, ອສ຺ໂສສິໍ ຘມ຺ມເທສນໍ;

ຕໂຕ ຊາຕປສາທາຫໍ, ອຸເປສິໍ ສຣຓໍ ຊິນໍ.

‘‘ຕໂຕ ວິນຍຘາຣີນໍ, ອຄ຺ຄໍ ວຓ຺ເຓສິ ນາຍໂກ;

ຠິກ຺ຂຸນິໍ ລຊ຺ຊິນິໍ ຕາທິໍ, ກປ຺ປາກປ຺ປວິສາຣທໍ.

‘‘ຕທາ ມຸທິຕຈິຕ຺ຕາຫໍ, ຕໍ ຐານມຠິກງ຺ຂິນີ;

ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ທສພລໍ, ສສງ຺ຆໍ ໂລກນາຍກໍ.

‘‘ໂຠຊຍິຕ຺ວານ ສຕ຺ຕາຫໍ, ທທິຕ຺ວາວ ຕິຈີວຣໍ;

ນິປຈ຺ຈ ສິຣສາ ປາເທ, ອິທໍ ວຈນມພ຺ຣວິໍ.

‘‘ຍາ ຕຍາ ວຓ຺ຓິຕາ ວີຣ, ອິໂຕ ອຏ຺ຐມເກ ມຸນິ;

ຕາທິສາຫໍ ຠວິສ຺ສາມິ, ຍທິ ສິຊ຺ຌຕິ ນາຍກ.

‘‘ຕທາ ອໂວຈ ມໍ ສຕ຺ຖາ, ຠທ຺ເທ ມາ ຠາຍິ ອສ຺ສສ;

ອນາຄຕມ຺ຫິ ອທ຺ຘາເນ, ລຈ຺ຉເສ ຕໍ ມໂນຣຖໍ.

‘‘ສຕສຫສ຺ສິໂຕ ກປ຺ເປ, ໂອກ຺ກາກກຸລສມ຺ຠໂວ;

ໂຄຕໂມ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ທາຍາທາ, ໂອຣສາ ຘມ຺ມນິມ຺ມິຕາ;

ປຏາຈາຣາຕິ ນາເມນ, ເຫສ຺ສຕິ ສຕ຺ຖຸ ສາວິກາ.

‘‘ຕທາຫໍ ມຸທິຕາ ຫຸຕ຺ວາ, ຍາວຊີວໍ ຕທາ ຊິນໍ;

ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ປຣິຈຣິໍ, ສສງ຺ຆໍ ໂລກນາຍກໍ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ເມນ ສຸກເຕນ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຊຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ຕາວຕິໍສມຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ອິມມ຺ຫິ ຠທ຺ທເກ ກປ຺ເປ, ພ຺ຣຫ຺ມພນ຺ຘຸ ມຫາຍໂສ;

ກສ຺ສໂປ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ວທຕໍ ວໂຣ.

‘‘ອຸປຏ຺ຐາໂກ ມເຫສິສ຺ສ, ຕທາ ອາສິ ນຣິສ຺ສໂຣ;

ກາສິຣາຊາ ກິກີ ນາມ, ພາຣາຓສິປຸຣຸຕ຺ຕເມ.

‘‘ຕສ຺ສາສິໍ ຕຕິຍາ ຘີຕາ, ຠິກ຺ຂຸນີ ອິຕິ ວິສ຺ສຸຕາ;

ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຊິນຄ຺ຄສ຺ສ, ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ສມໂຣຈຍິໍ.

‘‘ອນຸຊານິ ນ ໂນ ຕາໂຕ, ອຄາເຣວ ຕທາ ມຍໍ;

ວີສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ວິຈຣິມ຺ຫ ອຕນ຺ທິຕາ.

‘‘ໂກມາຣິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ຣາຊກຎ຺ຎາ ສຸເຂຘິຕາ;

ພຸທ຺ໂຘປຏ຺ຐານນິຣຕາ, ມຸທິຕາ ສຕ຺ຕຘີຕໂຣ.

‘‘ສມຓີ ສມຓຄຸຕ຺ຕາ ຈ, ຠິກ຺ຂຸນີ ຠິກ຺ຂຸທາຍິກາ;

ຘມ຺ມາ ເຈວ ສຸຘມ຺ມາ ຈ, ສຕ຺ຕມີ ສງ຺ຆທາຍິກາ.

‘‘ອຫໍ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ຈ, ເຂມາ ຠທ຺ທາ ຈ ຠິກ຺ຂຸນີ;

ກິສາໂຄຕມີ ຘມ຺ມທິນ຺ນາ, ວິສາຂາ ໂຫຕິ ສຕ຺ຕມີ.

‘‘ເຕຫິ ກມ຺ເມຫິ ສຸກເຕຫິ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຊຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ຕາວຕິໍສມຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ປຈ຺ຉິເມ ຈ ຠເວ ທານິ, ຊາຕາ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ອຫໍ;

ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປຸຣວເຣ, ອິທ຺ເຘ ຜີເຕ ມຫທ຺ຘເນ.

‘‘ຍທາ ຈ ໂຍພ຺ພນູເປຕາ, ວິຕກ຺ກວສຄາ ອຫໍ;

ນຣໍ ຊາຣປຕິໍ ທິສ຺ວາ, ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ເອກປຸຕ຺ຕປສູຕາຫໍ, ທຸຕິໂຍ ກຸຈ຺ຉິຍາ ມມ;

ຕທາຫໍ ມາຕາປິຕໂຣ, ໂອກ຺ຂາມີຕິ ສຸນິຈ຺ຉິຕາ.

‘‘ນາໂຣເຈສິໍ ປຕິໍ ມຍ຺ຫໍ, ຕທາ ຕມ຺ຫິ ປວາສິເຕ;

ເອກິກາ ນິຄ຺ຄຕາ ເຄຫາ, ຄນ຺ຕຸໍ ສາວຕ຺ຖິມຸຕ຺ຕມໍ.

‘‘ຕໂຕ ເມ ສາມິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມ຺ຠາເວສິ ປເຖ ມມໍ;

ຕທາ ເມ ກມ຺ມຊາ ວາຕາ, ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອຕິທາຣຸຓາ.

‘‘ອຸຏ຺ຐິໂຕ ຈ ມຫາເມໂຆ, ປສູຕິສມເຍ ມມ;

ທພ຺ພຕ຺ຖາຍ ຕທາ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສາມິ ສປ຺ເປນ ມາຣິໂຕ.

‘‘ຕທາ ວິຊາຕທຸກ຺ເຂນ, ອນາຖາ ກປຓາ ອຫໍ;

ກຸນ຺ນທິໍ ປູຣິຕໍ ທິສ຺ວາ, ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ສກຸລາລຍໍ.

‘‘ພາລໍ ອາທາຍ ອຕຣິໍ, ປາຣກູເລ ຈ ເອກກໍ;

ສາເຍຕ຺ວາ ພາລກໍ ປຸຕ຺ຕໍ, ອິຕຣໍ ຕຣຓາຍຫໍ.

‘‘ນິວຕ຺ຕາ ອຸກ຺ກຸໂສ ຫາສິ, ຕຣຸຓໍ ວິລປນ຺ຕກໍ;

ອິຕຣຎ຺ຈ ວຫີ ໂສໂຕ, ສາຫໍ ໂສກສມປ຺ປິຕາ.

‘‘ສາວຕ຺ຖິນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ອສ຺ໂສສິໍ ສຊເນ ມເຕ;

ຕທາ ອໂວຈໍ ໂສກຏ຺ຏາ, ມຫາໂສກສມປ຺ປິຕາ.

‘‘ອຸໂຠ ປຸຕ຺ຕາ ກາລງ຺ກຕາ, ປນ຺ເຖ ມຍ຺ຫໍ ປຕີ ມໂຕ;

ມາຕາ ປິຕາ ຈ ຠາຕາ ຈ, ເອກຈິຕມ຺ຫິ ຑຍ຺ຫເຣ.

‘‘ຕທາ ກິສາ ຈ ປຓ຺ຑຸ ຈ, ອນາຖາ ທີນມານສາ;

ອິໂຕ ຕໂຕ ຠມນ຺ຕີຫໍ, ອທ຺ທສໍ ນຣສາຣຖິໍ.

‘‘ຕໂຕ ອໂວຈ ມໍ ສຕ຺ຖາ, ປຸຕ຺ເຕ ມາ ໂສຈິ ອສ຺ສສ;

ອຕ຺ຕານໍ ເຕ ຄເວສສ຺ສຸ, ກິໍ ນິຣຕ຺ຖໍ ວິຫຎ຺ຎສິ.

‘‘ນ ສນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕາ ຕາຓາຍ, ນ ຎາຕີ ນາປິ ພນ຺ຘວາ;

ອນ຺ຕເກນາຘິປນ຺ນສ຺ສ, ນຕ຺ຖິ ຎາຕີສຸ ຕາຓຕາ.

‘‘ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຸນິໂນ ວາກ຺ຍໍ, ປຐມໍ ຜລມຊ຺ຌຄໍ;

ປພ຺ພຊິຕ຺ວານ ນຈິຣໍ, ອຣຫຕ຺ຕມປາປຸຓິໍ.

‘‘ອິທ຺ຘີສຸ ຈ ວສີ ໂຫມິ, ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ;

ປຣຈິຕ຺ຕານິ ຊານາມິ, ສຕ຺ຖຸສາສນກາຣິກາ.

‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຊານາມິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ວິໂສຘິຕໍ;

ເຂເປຕ຺ວາ ອາສເວ ສພ຺ເພ, ວິສຸທ຺ຘາສິໍ ສຸນິມ຺ມລາ.

‘‘ຕໂຕຫໍ ວິນຍໍ ສພ຺ພໍ, ສນ຺ຕິເກ ສພ຺ພທສ຺ສິໂນ;

ອຸຄ຺ຄຫິໍ ສພ຺ພວິຕ຺ຖາຣໍ, ພ຺ຍາຫຣິຎ຺ຈ ຍຖາຕຖໍ.

‘‘ຊິໂນ ຕສ຺ມິໍ ຄຸເຓ ຕຸຏ຺ໂຐ, ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສິ ມໍ;

ອຄ຺ຄາ ວິນຍຘາຣີນໍ, ປຏາຈາຣາວ ເອກິກາ.

‘‘ປຣິຈິຓ຺ໂຓ ມຍາ ສຕ຺ຖາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ;

ໂອຫິໂຕ ຄຣຸໂກ ຠາໂຣ, ຠວເນຕ຺ຕິ ສມູຫຕາ.

‘‘ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຊິຕາ, ອຄາຣສ຺ມານຄາຣິຍໍ;

ໂສ ເມ ອຕ຺ໂຖ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ສພ຺ພສໍໂຍຊນກ຺ຂໂຍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ເສກ຺ຂກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸປຣິວິເສສສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕາກາຣໍ ວິຠາເວນ຺ຕີ ອຸທານວເສນ –

໑໑໒.

‘‘ນງ຺ຄເລຫິ ກສໍ ເຂຕ຺ຕໍ, ພີຊານິ ປວປໍ ຉມາ;

ປຸຕ຺ຕທາຣານິ ໂປເສນ຺ຕາ, ຘນໍ ວິນ຺ທນ຺ຕິ ມາຓວາ.

໑໑໓.

‘‘ກິມຫໍ ສີລສມ຺ປນ຺ນາ, ສຕ຺ຖຸສາສນກາຣິກາ;

ນິພ຺ພານໍ ນາຘິຄຈ຺ຉາມິ, ອກຸສີຕາ ອນຸທ຺ຘຕາ.

໑໑໔.

‘‘ປາເທ ປກ຺ຂາລຍິຕ຺ວານ, ອຸທເກສຸ ກໂຣມຫໍ;

ປາໂທທກຎ຺ຈ ທິສ຺ວານ, ຖລໂຕ ນິນ຺ນມາຄຕໍ.

໑໑໕.

‘‘ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາເຘສິໍ, ອສ຺ສໍ ຠທ຺ຣໍວຊານິຍໍ;

ຕໂຕ ທີປໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ວິຫາຣໍ ປາວິສິໍ ອຫໍ;

ເສຍ຺ຍໍ ໂອໂລກຍິຕ຺ວານ, ມຎ຺ຈກມ຺ຫິ ອຸປາວິສິໍ.

໑໑໖.

‘‘ຕໂຕ ສູຈິໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ວຏ຺ຏິໍ ໂອກສ຺ສຍາມຫໍ;

ປທີປສ຺ເສວ ນິພ຺ພານໍ, ວິໂມກ຺ໂຂ ອຫຸ ເຈຕໂສ’’ຕິ. – ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ;

ຕຕ຺ຖ ກສນ຺ຕິ ກສນ຺ຕາ ກສິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕາ. ພຫຸຕ຺ເຖ ຫິ ອິທໍ ເອກວຈນໍ. ປວປນ຺ຕິ ພີຊານິ ວປນ຺ຕາ. ຉມາຕິ ຉມາຍໍ. ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ຫິ ອິທໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ອິເມ ມາຓວາ ສຕ຺ຕາ ນງ຺ຄເລຫິ ຜາເລຫິ ເຂຕ຺ຕໍ ກສນ຺ຕາ ຍຖາຘິປ຺ປາຍໍ ເຂຕ຺ຕຠູມິຍໍ ປຸພ຺ພຓ຺ຓາປຣຓ຺ຓເຠທານິ ພີຊານິ ວປນ຺ຕາ ຕໍເຫຕຸ ຕໍນິມິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຸຕ຺ຕທາຣາທີນິ ໂປເສນ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຘນໍ ປຏິລຠນ຺ຕິ. ເອວໍ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ໂຍນິໂສ ປຍຸຕ຺ໂຕ ປຈ຺ຈຕ຺ຕປຸຣິສກາໂຣ ນາມ ສຜໂລ ສອຸທໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ກິມຫໍ ສີລສມ຺ປນ຺ນາ, ສຕ຺ຖຸສາສນກາຣິກາ. ນິພ຺ພານໍ ນາຘິຄຈ຺ຉາມິ, ອກຸສີຕາ ອນຸທ຺ຘຕາຕິ ອຫໍ ສຸວິສຸທ຺ຘສີລາ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍຕາຍ ອກຸສີຕາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ສຸສມາຫິຕຈິຕ຺ຕຕາຍ ອນຸທ຺ຘຕາ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ຈຕຸສຈ຺ຈກມ຺ມຏ຺ຐານຠາວນາສງ຺ຂາຕໍ ສຕ຺ຖຸ ສາສນໍ ກໂຣນ຺ຕີ ກສ຺ມາ ນິພ຺ພານໍ ນາຘິຄຈ຺ຉາມິ, ອຘິຄມິສ຺ສາມິ ເອວາຕິ.

ເອວໍ ປນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ ເອກທິວສໍ ປາທໂຘວນອຸທເກ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິ. ເຕນາຫ ‘‘ປາເທ ປກ຺ຂາລຍິຕ຺ວານາ’’ຕິອາທິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອຫໍ ປາເທ ໂຘວນ຺ຕີ ປາທປກ຺ຂາລນເຫຕຸ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອາສິຕ຺ເຕສຸ ອຸທເກສຸ ຖລໂຕ ນິນ຺ນມາຄຕໍ ປາໂທທກໍ ທິສ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕໍ ກໂຣມິ.

‘‘ຍຖາ ອິທໍ ອຸທກໍ ຂຍຘມ຺ມໍ ວຍຘມ຺ມໍ, ເອວໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາຍຸສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ເອວໍ ອນິຈ຺ຈລກ຺ຂຓໍ, ຕທນຸສາເຣນ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ, ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ອຸປຘາເຣຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ຕີ ຕໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາເຘສິໍ, ອສ຺ສໍ ຠທ຺ຣໍວຊານິຍນ຺ຕິ ຍຖາ ອສ຺ສໍ ຠທ຺ຣໍ ອາຊານິຍໍ ກຸສໂລ ສາຣຖິ ສຸເຂນ ສາເຣຕິ, ເອວໍ ມຍ຺ຫໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສຸເຂເນວ ສມາເຘສິໍ, ວິປສ຺ສນາສມາຘິນາ ສມາຫິຕໍ ອກາສິໍ. ເອວໍ ປນ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ຕີ ອຸຕຸສປ຺ປາຍນິຊິຄິສາຍ ໂອວຣກໍ ປວິສນ຺ຕີ ອນ຺ຘກາຣວິຘມນຕ຺ຖໍ ທີປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທີປໍ ຐເປຕ຺ວາ ມຎ຺ຈເກ ນິສິນ຺ນມຕ຺ຕາວ ທີປໍ ວິຊ຺ຌາເປຕຸໍ ອຄ຺ຄຬສູຈິຍາ ທີປວຏ຺ຏິໍ ອາກຑ຺ຒິໍ, ຕາວເທວ ອຸຕຸສປ຺ປາຍລາເຠນ ຕສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຫິຕໍ ອໂຫສິ, ວິປສ຺ສນາວີຖິໍ ໂອຕຣິ, ມຄ຺ເຄນ ຆຏ຺ເຏສິ. ຕໂຕ ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາ ສພ຺ພໂສ ອາສວານໍ ຂໂຍ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕໂຕ ທີປໍ ຄເຫຕ຺ວານ…ເປ… ວິໂມກ຺ໂຂ ອຫຸ ເຈຕໂສ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເສຍ຺ຍໍ ໂອໂລກຍິຕ຺ວານາຕິ ທີປາໂລເກນ ເສຍ຺ຍໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ.

ສູຈິນ຺ຕິ ອຄ຺ຄຬສູຈິໍ. ວຏ຺ຏິໍ ໂອກສ຺ສຍາມີຕິ ທີປໍ ວິຊ຺ຌາເປຕຸໍ ເຕລາຠິມຸຂໍ ທີປວຏ຺ຏິໍ ອາກຑ຺ເຒມິ. ວິໂມກ຺ໂຂຕິ ກິເລເສຫິ ວິໂມກ຺ໂຂ. ໂສ ປນ ຍສ຺ມາ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຈຕໂສ’’ຕິ. ຍຖາ ປນ ວຏ຺ຏິເຕລາທິເກ ປຈ຺ຈເຍ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣໂຫ ປທີໂປ ຕທຠາເວ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ນິພ຺ພຸໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ກິເລສາທິປຈ຺ຈເຍ ສຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນາຣຫໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຕທຠາເວ ອນຸປ຺ປຊ຺ຊນໂຕ ວິມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອາຫ – ‘‘ປທີປສ຺ເສວ ນິພ຺ພານໍ, ວິໂມກ຺ໂຂ ອຫຸ ເຈຕໂສ’’ຕິ.

ປຏາຈາຣາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ຕິໍສມຕ຺ຕາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ມຸສລານິ ຄເຫຕ຺ວານາຕິອາທິກາ ຕິໍສມຕ຺ຕານໍ ເຖຣີນໍ ຄາຖາ. ຕາປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕິໂຍ ອນຸກ຺ກເມນ ອຸປຈິຕວິໂມກ຺ຂສມ຺ຠາຣາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສກກມ຺ມສຎ຺ໂຈທິຕາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ປຏາຈາຣາຍ ເຖຣິຍາ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ຘາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຣິສຸທ຺ຘສີລາ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ປຣິປູເຣນ຺ຕິໂຍ ວິຫຣນ຺ຕິ. ອເຖກທິວສໍ ປຏາຈາຣາເຖຣີ ຕາສໍ ໂອວາທໍ ເທນ຺ຕີ –

໑໑໗.

‘‘ມຸສລານິ ຄເຫຕ຺ວານ, ຘຎ຺ຎໍ ໂກຏ຺ເຏນ຺ຕິ ມາຓວາ;

ປຸຕ຺ຕທາຣານິ ໂປເສນ຺ຕາ, ຘນໍ ວິນ຺ທນ຺ຕິ ມາຓວາ.

໑໑໘.

‘‘ກໂຣຖ ພຸທ຺ຘສາສນໍ, ຍໍ ກຕ຺ວາ ນານຸຕປ຺ປຕິ;

ຂິປ຺ປໍ ປາທານິ ໂຘວິຕ຺ວາ, ເອກມນ຺ເຕ ນິສີທຖ;

ເຈໂຕສມຖມນຸຍຸຕ຺ຕາ, ກໂຣຖ ພຸທ຺ຘສາສນ’’ນ຺ຕິ. – ອິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ;

ຕຕ຺ຖາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ອິເມ ສຕ຺ຕາ ຊີວິຕເຫຕຸ ມຸສລານິ ຄເຫຕ຺ວາ ປເຣສໍ ຘຎ຺ຎໍ ໂກຏ຺ເຏນ຺ຕິ, ອຸທຸກ຺ຂລກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎມ຺ປິ ເອທິສໍ ນິຫີນກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ໂປເສນ຺ຕາ ຍຖາຣຫໍ ຘນມ຺ປິ ສໍຫຣນ຺ຕິ. ຕໍ ປນ ເນສໍ ກມ຺ມໍ ນິຫີນໍ ຄມ຺ມໍ ໂປຖຸຊ຺ຊນິກໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຖສຎ຺ຫິຕຎ຺ຈ. ຕສ຺ມາ ເອທິສໍ ສໍກິເລສິກປປຎ຺ຈໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ກໂຣຖ ພຸທ຺ຘສາສນໍ ສິກ຺ຂຕ຺ຕຍສງ຺ຂາຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສາສນໍ ກໂຣຖ ສມ຺ປາເທຖ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕາເນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຖ. ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ – ‘‘ຍໍ ກຕ຺ວາ ນານຸຕປ຺ປຕີ’’ຕິ, ຍສ຺ສ ກຣຓເຫຕຸ ເອຕຣຫິ ອາຍຕິຎ຺ຈ ອນຸຕາປໍ ນາປຊ຺ຊຕິ. ອິທານິ ຕສ຺ສ ກຣເຓ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ອນຸໂຍຄວິຘິຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕຸໍ, ‘‘ຂິປ຺ປໍ ປາທານິ ໂຘວິຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ມາ ອໂຘວິຕປາທສ຺ສ ອວິກ຺ຂາລິຕມຸຂສ຺ສ ຈ ນິສຊ຺ຊສຸຂໍ ອຸຕຸສປ຺ປາຍລາໂຠ ຈ ນ ໂຫຕິ, ປາເທ ປນ ໂຘວິຕ຺ວາ ມຸຂຎ຺ຈ ວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ເອກມນ຺ເຕ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຕທຸຠຍໍ ລຠຕິ, ຕສ຺ມາ ຂິປ຺ປໍ ອິມໍ ຍຖາລທ຺ຘໍ ຂຓໍ ອວິຣາເຘນ຺ຕິໂຍ ປາທານິ ອຕ຺ຕໂນ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ເຕ ວິວິຕ຺ເຕ ໂອກາເສ ນິສີທຖ ນິສຊ຺ຊຖ. ອຏ຺ຐຕິໍສາຍ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຈິຕ຺ຕຣຸຈິເກ ອາຣມ຺ມເຓ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປນິພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເຈໂຕສມຖມນຸຍຸຕ຺ຕາ ສມາຫິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ຈຕຸສຈ຺ຈກມ຺ມຏ຺ຐານຠາວນາວເສນ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ໂອວາທໍ ອນຸສິຏ຺ຐິໍ ກໂຣຖ ສມ຺ປາເທຖາຕິ.

ອຖ ຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຕສ຺ສາ ເຖຣິຍາ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຠາວນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິໂຍ ຎາຓສ຺ສ ປຣິປາກໍ ຄຕຕ຺ຕາ ເຫຕຸສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ຈ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ໂອວາທຄາຖາຫິ ສທ຺ຘິໍ –

໑໑໙.

‘‘ຕສ຺ສາ ຕາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ປຏາຈາຣາຍ ສາສນໍ;

ປາເທ ປກ຺ຂາລຍິຕ຺ວານ, ເອກມນ຺ຕໍ ອຸປາວິສຸໍ;

ເຈໂຕສມຖມນຸຍຸຕ຺ຕາ, ອກໍສຸ ພຸທ຺ຘສາສນໍ.

໑໒໐.

‘‘ຣຕ຺ຕິຍາ ປຸຣິເມ ຍາເມ, ປຸພ຺ພຊາຕິມນຸສ຺ສຣຸໍ;

ຣຕ຺ຕິຍາ ມຊ຺ຌິເມ ຍາເມ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ວິໂສຘຍຸໍ;

ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຉິເມ ຍາເມ, ຕໂມຂນ຺ຘໍ ປທາລຍຸໍ.

໑໒໑.

‘‘ອຸຏ຺ຐາຍ ປາເທ ວນ຺ທິໍສຸ, ກຕາ ເຕ ອນຸສາສນີ;

ອິນ຺ທໍວ ເທວາ ຕິທສາ, ສງ຺ຄາເມ ອປຣາຊິຕໍ;

ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ວິຫສ຺ສາມ, ເຕວິຊ຺ຊາມ຺ຫ ອນາສວາ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິໍສຸ.

ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສາ ຕາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ປຏາຈາຣາຍ ສາສນນ຺ຕິ ຕສ຺ສາ ປຏາຈາຣາຍ ເຖຣິຍາ ກິເລສປຏິສຕ຺ຕຸສາສນຏ຺ເຐນ ສາສນຠູຕໍ ໂອວາທວຈນໍ, ຕາ ຕິໍສມຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ ສິຣສາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ.

ອຸຏ຺ຐາຍ ປາເທ ວນ຺ທິໍສຸ, ກຕາ ເຕ ອນຸສາສນີຕິ ຍຖາສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕໍ ຕສ຺ສາ ສາສນໍ ອຏ຺ຐິໍ ກຕ຺ວາ ມນສິ ກຕ຺ວາ ຍຖາຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠາເວນ຺ຕິໂຍ ຠາວນໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕວິເສສໍ ອາໂຣເຈຕຸໍ ນິສິນ຺ນາສນໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ສາ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ມຫາເຖຣິ ຕວານຸສາສນີ ຍຖານຸສິຏ຺ຐໍ ອມ຺ເຫຫິ ກຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ປາເທ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິໍສຸ. ອິນ຺ທໍວ ເທວາ ຕິທສາ, ສງ຺ຄາເມ ອປຣາຊິຕນ຺ຕິ ເທວາສຸຣສງ຺ຄາເມ ອປຣາຊິຕໍ ວິຊິຕາວິໍ ອິນ຺ທໍ ຕາວຕິໍສາ ເທວາ ວິຍ ມຫາເຖຣິ, ມຍໍ ຕໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ວິຫຣິສ຺ສາມ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ຕສ຺ມາ ‘‘ເຕວິຊ຺ຊາມ຺ຫ ອນາສວາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກຕຎ຺ຎຸຠາວໍ ປເວເທນ຺ຕີ ອິທເມວ ຕາສໍ ອຎ຺ຎາພ຺ຍາກຣຓໍ ອໂຫສິ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໂຕ ອວິຠຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ຕິໍສມຕ຺ຕາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ຈນ຺ທາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ທຸຄ຺ຄຕາຫໍ ປຸເຣ ອາສິນ຺ຕິອາທິກາ ຈນ຺ທາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ ອນຸກ຺ກເມນ ສມ຺ຠຕວິໂມກ຺ຂສມ຺ຠາຣາ ປຣິປກ຺ກຎາຓາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາເມ ອປຎ຺ຎາຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ເຄເຫ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ຕສ຺ສາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍໍ ຕໍ ກຸລໍ ໂຠເຄຫິ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຕໍ. ສາ ອນຸກ຺ກເມນ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ທຸກ຺ເຂນ ຊີວຕິ. ອຖ ຕສ຺ມິໍ ເຄເຫ ອຫິວາຕໂຣໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ເຕນສ຺ສາ ສພ຺ເພປິ ຎາຕກາ ມຣຓພ຺ຍສນໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ສາ ຎາຕິກ຺ຂເຍ ຊາເຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຊີວິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ກປາລຫຕ຺ຖາ ກຸເລ ກຸເລ ວິຈຣິຕ຺ວາ ລທ຺ຘລທ຺ເຘນ ຠິກ຺ຂາຫາເຣນ ຍາເປນ຺ຕີ ເອກທິວສໍ ປຏາຈາຣາຍ ເຖຣິຍາ ຠຕ຺ຕວິສ຺ສຄ຺ຄຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຕໍ ທຸກ຺ຂິຕໍ ຂຸທ຺ທາຠິຠູຕໍ ທິສ຺ວານ ສຎ຺ຊາຕກາຣຸຎ຺ຎາ ປິຍສມຸທາຈາເຣນ ສງ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວິຊ຺ຊມາເນນ ອຸປຈາຣມໂນຫເຣນ ອາຫາເຣນ ສນ຺ຕປ຺ເປສຸໍ. ສາ ຕາສໍ ອາຈາຣສີເລ ປສີທິຕ຺ວາ ເຖຣິຍາ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ຕສ຺ສາ ເຖຣີ ຘມ຺ມໍ ກເຖສິ. ສາ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສາສເນ ອຠິປ຺ປສນ຺ນາ ສໍສາເຣ ຈ ສຎ຺ຊາຕສໍເວຄາ ປພ຺ພຊິ. ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຈ ເຖຣິຍາ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຠາວນໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕີ ກຕາຘິກາຣຕາຍ ຎາຓສ຺ສ ຈ ປຣິປາກໍ ຄຕຕ຺ຕາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ –

໑໒໒.

‘‘ທຸຄ຺ຄຕາຫໍ ປຸເຣ ອາສິໍ, ວິຘວາ ຈ ອປຸຕ຺ຕິກາ;

ວິນາ ມິຕ຺ເຕຫິ ຎາຕີຫິ, ຠຕ຺ຕໂຈຬສ຺ສ ນາຘິຄໍ.

໑໒໓.

‘‘ປຕ຺ຕໍ ທຓ຺ຑຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ, ຠິກ຺ຂມານາ ກຸລາ ກຸລໍ;

ສີຕຸຓ຺ເຫນ ຈ ຑຍ຺ຫນ຺ຕີ, ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ຈາຣິຫໍ.

໑໒໔.

‘‘ຠິກ຺ຂຸນິໍ ປຸນ ທິສ຺ວານ, ອນ຺ນປານສ຺ສ ລາຠິນິໍ;

ອຸປສງ຺ກມ຺ມໍ ອໂວຈໍ, ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຄາຣິຍໍ.

໑໒໕.

‘‘ສາ ຈ ມໍ ອນຸກມ຺ປາຍ, ປພ຺ພາເຊສິ ປຏາຈາຣາ;

ຕໂຕ ມໍ ໂອວທິຕ຺ວານ, ປຣມຕ຺ເຖ ນິໂຍຊຍິ.

໑໒໖.

‘‘ຕສ຺ສາຫໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ອກາສິໍ ອນຸສາສນິໍ;

ອໂມໂຆ ອຍ຺ຍາໂຍວາໂທ, ເຕວິຊ຺ຊາມ຺ຫິ ອນາສວາ’’ຕິ. –

ອຸທານວເສນ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸຄ຺ຄຕາຕິ ທລິທ຺ທາ. ປຸເຣຕິ ປພ຺ພຊິຕໂຕ ປຸພ຺ເພ. ປພ຺ພຊິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫິ ອິຘ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຠເຄຫິ ອຑ຺ໂຒ ວາ ທລິທ຺ໂທ ວາຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ. ຄຸເຓຫິ ປນ ອຍໍ ເຖຣີ ອຑ຺ຒາເຍວ. ເຕນາຫ ‘‘ທຸຄ຺ຄຕາຫໍ ປຸເຣ ອາສິ’’ນ຺ຕິ. ວິຘວາຕິ ຘໂວ ວຸຈ຺ຈຕິ ສາມິໂກ, ຕທຠາວາ ວິຘວາ, ມຕປຕິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປຸຕ຺ຕິກາຕິ ປຸຕ຺ຕຣຫິຕາ. ວິນາ ມິຕ຺ເຕຫີຕິ ມິຕ຺ເຕຫິ ພນ຺ຘເວຫິ ຈ ປຣິຫີນາ ຣຫິຕາ. ຠຕ຺ຕໂຈຬສ຺ສ ນາຘິຄນ຺ຕິ ຠຕ຺ຕສ຺ສ ໂຈຬສ຺ສ ຈ ປາຣິປູຣິໍ ນາຘິຄຈ຺ຉິໍ, ເກວລໍ ປນ ຠິກ຺ຂາປິຓ຺ຑສ຺ສ ປິໂລຕິກາຂຓ຺ຑສ຺ສ ຈ ວເສນ ຆາສຈ຺ຉາທນມຕ຺ຕເມວ ອລຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕນາຫ ‘‘ປຕ຺ຕໍ ທຓ຺ຑຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ’’ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ມຕ຺ຕິກາຠາຊນໍ. ທຓ຺ຑນ຺ຕິ ໂຄຓສຸນຂາທິປຣິຫຣຓທຓ຺ຑກໍ. ກຸລາ ກຸລນ຺ຕິ ກຸລໂຕ ກຸລໍ. ສີຕຸຓ຺ເຫນ ຈ ຑຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ວສນເຄຫາຠາວໂຕ ສີເຕນ ຈ ອຸຓ຺ເຫນ ຈ ປີຬິຍມານາ.

ຠິກ຺ຂຸນິນ຺ຕິ ປຏາຈາຣາເຖຣິໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ປຸນາຕິ ປຈ຺ຉາ, ສຕ຺ຕສໍວຈ຺ຉຣໂຕ ອປຣຠາເຄ.

ປຣມຕ຺ເຖຕິ ປຣເມ ອຸຕ຺ຕເມ ອຕ຺ເຖ, ນິພ຺ພານຄາມິນິຍາ ປຏິປທາຍ ນິພ຺ພາເນ ຈ. ນິໂຍຊຍີຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕີ ນິໂຍເຊສິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ຈນ຺ທາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ປຎ຺ຈກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ຉກ຺ກນິປາໂຕ

໑. ປຎ຺ຈສຕມຕ຺ຕາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ຉກ຺ກນິປາເຕ ຍສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ນ ຊານາສີຕິອາທິກາ ປຎ຺ຈສຕມຕ຺ຕານໍ ເຖຣີນໍ ຄາຖາ. ອິມາປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕິໂຍ ອນຸກ຺ກເມນ ອຸປຈິຕວິໂມກ຺ຂສມ຺ຠາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ມາຕາປິຕູຫິ ປຕິກຸລໍ ອານີຕາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຸຕ຺ເຕ ລຠິຕ຺ວາ ຆຣາວາສໍ ວສນ຺ຕິໂຍ ສມານຊາຕິກສ຺ສ ຕາທິສສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ສພ຺ພາວ ມຕປຸຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ, ປຸຕ຺ຕໂສເກນ ອຠິຠູຕາ ປຏາຈາຣາຍ ເຖຣິຍາ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ ອຕ຺ຕໂນ ໂສກກາຣຓໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ເຖຣີ ຕາສໍ ໂສກໍ ວິໂນເທນ຺ຕີ –

໑໒໗.

‘‘ຍສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ນ ຊານາສິ, ອາຄຕສ຺ສ ຄຕສ຺ສ ວາ;

ຕໍ ກຸໂຕ ຈາຄຕໍ ສຕ຺ຕໍ, ມມ ປຸຕ຺ໂຕຕິ ໂຣທສິ.

໑໒໘.

‘‘ມຄ຺ຄຎ຺ຈ ໂຂສ຺ສ ຊານາສິ, ອາຄຕສ຺ສ ຄຕສ຺ສ ວາ;

ນ ນໍ ສມນຸໂສເຈສິ, ເອວໍຘມ຺ມາ ຫິ ປາຓິໂນ.

໑໒໙.

‘‘ອຍາຈິໂຕ ຕຕາຄຈ຺ຉິ, ນານຸຎ຺ຎາໂຕ ອິໂຕ ຄໂຕ;

ກຸໂຕຈິ ນູນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ, ວສິຕ຺ວາ ກຕິປາຫກໍ;

ອິໂຕປິ ອຎ຺ເຎນ ຄໂຕ, ຕໂຕປຎ຺ເຎນ ຄຈ຺ຉຕິ.

໑໓໐.

‘‘ເປໂຕ ມນຸສ຺ສຣູເປນ, ສໍສຣນ຺ໂຕ ຄມິສ຺ສຕິ;

ຍຖາຄໂຕ ຕຖາ ຄໂຕ, ກາ ຕຕ຺ຖ ປຣິເທວນາ’’ຕິ. –

ອິມາຫິ ຈຕູຫິ ຄາຖາຫິ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ.

ຕາ ຕສ຺ສາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕສໍເວຄາ ເຖຣິຍາ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິໂຍ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນີຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ປຣິປາກໍ ຄຕຕ຺ຕາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ອຖ ຕາ ອຘິຄຕາຣຫຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸທານວເສນ ‘‘ຍສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ນ ຊານາສີ’’ຕິອາທິກາຫິ ໂອວາທຄາຖາຫິ ສທ຺ຘິໍ –

໑໓໑.

‘‘ອພ຺ພຫີ ວຕ ເມ ສລ຺ລໍ, ທຸທ຺ທສໍ ຫທຍສ຺ສິຕໍ;

ຍາ ເມ ໂສກປເຣຕາຍ, ປຸຕ຺ຕໂສກໍ ພ຺ຍປານຸທິ.

໑໓໒.

‘‘ສາຊ຺ຊ ອພ຺ພູຬ຺ຫສລ຺ລາຫໍ, ນິຈ຺ຉາຕາ ປຣິນິພ຺ພຸຕາ;

ພຸທ຺ຘໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ສງ຺ຆຎ຺ຈ, ອຸເປມິ ສຣຓໍ ມຸນິ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ອຠາສິໍສຸ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ນ ຊານາສິ, ອາຄຕສ຺ສ ຄຕສ຺ສ ວາຕິ ຍສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອິຘ ອາຄຕສ຺ສ ອາຄຕມຄ຺ຄໍ ວາ ອິໂຕ ຄຕສ຺ສ ຄຕມຄ຺ຄໍ ວາ ຕ຺ວໍ ນ ຊານາສິ. ອນນ຺ຕຣາ ອຕີຕານາຄຕຠວູປປຕ຺ຕິໂຍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ຕໍ ກຸໂຕ ຈາຄຕໍ ສຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕໍ ເອວໍ ອວິຎ຺ຎາຕາຄຕຄຕມຄ຺ຄໍ ກຸໂຕຈິ ຄຕິໂຕ ອາຄຕມຄ຺ຄໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ອກຕປຣິຈຍສມາຄຕປຸຣິສສທິສໍ ສຕ຺ຕໍ ເກວລໍ ມມຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ມມ ປຸຕ຺ໂຕຕິ ກຸໂຕ ເກນ ກາຣເຓນ ໂຣທສິ. ອປ຺ປຏິກາຣໂຕ ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອກາຕພ຺ພໂຕ ນ ເອຕ຺ຖ ໂຣທນກາຣຓໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ມຄ຺ຄຎ຺ຈ ໂຂສ຺ສ ຊານາສີຕິ ອສ຺ສ ຕວ ປຸຕ຺ຕາຠິມຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ອາຄຕສ຺ສ ອາຄຕມຄ຺ຄຎ຺ຈ ຄຕສ຺ສ ຄຕມຄ຺ຄຎ຺ຈ ອຖ ຊາເນຍ຺ຍາສິ. ນ ນໍ ສມນຸໂສເຈສີຕິ ເອວມ຺ປິ ນໍ ນ ສມນຸໂສເຈຍ຺ຍາສິ. ກສ຺ມາ? ເອວໍຘມ຺ມາ ຫິ ປາຓິໂນ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມປິ ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ສພ຺ເພຫິ ປິເຍຫິ ມນາເປຫິ ນານາຠາວາ ວິນາຠາວາ ຕຕ຺ຖ ວສວຕ຺ຕິຕາຍ ອຠາວໂຕ, ປເຄວ ອຠິສມ຺ປຣາຍໍ.

ອຍາຈິໂຕ ຕຕາຄຈ຺ຉີຕິ ຕໂຕ ປຣໂລກໂຕ ເກນຈິ ອຍາຈິໂຕ ອິຘ ອາຄຈ຺ຉິ. ‘‘ອາຄໂຕ’’ຕິປິ ປາຬິ, ໂສ ເອວຕ຺ໂຖ. ນານຸຎ຺ຎາໂຕ ອິໂຕ ຄໂຕຕິ ອິຘໂລກໂຕ ເກນຈິ ອນນຸຎ຺ຎາໂຕ ປຣໂລກໍ ຄໂຕ. ກຸໂຕຈີຕິ ນິຣຍາທິໂຕ ຍໂຕ ກຸໂຕຈິ ຄຕິໂຕ. ນູນາຕິ ປຣິສງ຺ກາຍໍ. ວສິຕ຺ວາ ກຕິປາຫກນ຺ຕິ ກຕິປຍທິວສມຕ຺ຕໍ ອິຘ ວສິຕ຺ວາ. ອິໂຕປິ ອຎ຺ເຎນ ຄໂຕຕິ ອິໂຕປິ ຠວໂຕ ອຎ຺ເຎນ ຄໂຕ, ອິໂຕ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຠວໍ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອຸປຄໂຕ. ຕໂຕປຎ຺ເຎນ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຕໂຕປິ ຠວໂຕ ອຎ຺ເຎນ ຄມິສ຺ສຕິ, ອຎ຺ຎເມວ ຠວໍ ອຸປຄມິສ຺ສຕິ.

ເປໂຕຕິ ອເປໂຕ ຕໍ ຕໍ ຠວໍ ອຸປປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ອປຄໂຕ. ມນຸສ຺ສຣູເປນາຕິ ນິທສ຺ສນມຕ຺ຕເມຕໍ, ມນຸສ຺ສຠາເວນ ຕິຣຈ຺ຉານາທິຠາເວນ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສໍສຣນ຺ໂຕຕິ ອປຣາປຣໍ ອຸປປຕ຺ຕິວເສນ ສໍສຣນ຺ໂຕ. ຍຖາຄໂຕ ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຍຖາ ອວິຎ຺ຎາຕຄຕິໂຕ ຈ ອນາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາຄໂຕ ຕຖາ ອວິຎ຺ຎາຕຄຕິໂກ ອນນຸຎ຺ຎາໂຕວ ຄໂຕ. ກາ ຕຕ຺ຖ ປຣິເທວນາຕິ ຕຕ຺ຖ ຕາທິເສ ອວສວຕ຺ຕິນິ ຍຖາກາມາວຈເຣ ກາ ນາມ ປຣິເທວນາ, ກິໍ ປຣິເທວິເຕນ ປໂຍຊນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ອາທິໂຕ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ປຏາຈາຣາຍ ເຖຣິຍາ ເຕສໍ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານໍ ອິຕ຺ຖິສຕານໍ ໂສກວິໂນທນວເສນ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ຠາສິຕາ. ຕສ຺ສາ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຘິຄຕວິເສສາຫິ ຕາຫິ ປຎ຺ຈສຕມຕ຺ຕາຫິ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ຉປິ ຄາຖາ ປຈ຺ເຈກໍ ຠາສິຕາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ.

ປຎ຺ຈສຕາ ປຏາຈາຣາຕິ ປຏາຈາຣາຍ ເຖຣິຍາ ສນ຺ຕິເກ ລທ຺ຘໂອວາທຕາຍ ປຏາຈາຣາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ອເວທິສຸນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ‘‘ປຏາຈາຣາ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມາ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ.

ປຎ຺ຈສຕມຕ຺ຕາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ວາເສຏ຺ຐີເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ປຸຕ຺ຕໂສເກນຫໍ ອຏ຺ຏາຕິອາທິກາ ວາເສຏ຺ຐິຍາ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ ອນຸກ຺ກເມນ ສມ຺ຠຕວິໂມກ຺ຂສມ຺ຠາຣາ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ຕີ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ເວສາລິຍໍ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ມາຕາປິຕູຫິ ສມານຊາຕິກສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ທິນ຺ນາ ປຕິກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສຸຂສໍວາສໍ ວສນ຺ຕີ ເອກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ອາຘາວິຕ຺ວາ ປຣິຘາວິຕ຺ວາ ວິຈຣຓກາເລ ກາລໍ ກເຕ ປຸຕ຺ຕໂສເກນ ອຏ຺ຏິຕາ ອຸມ຺ມຕ຺ຕິກາ ອໂຫສິ. ສາ ຎາຕເກສຸ ສາມິເກ ຈ ຕິກິຈ຺ຉໍ ກໂຣນ຺ເຕສຸ ເຕສໍ ອຊານນ຺ຕານໍເຍວ ປລາຍິຕ຺ວາ ຍໂຕ ຕໂຕ ປຣິພ຺ຠມນ຺ຕີ ມິຖິລານຄຣໍ ສມ຺ປຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖທ຺ທສ ຠຄວນ຺ຕໍ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທນ຺ຕໍ ຄຸຕ຺ຕໍ ສໍຍຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ນາຄໍ. ທິສ຺ວານ ສຫ ທສ຺ສເນນ ພຸທ຺ຘານຸຠາວໂຕ ອປຄຕຸມ຺ມາທາ ປກຕິຈິຕ຺ຕໍ ປຏິລຠິ. ອຖສ຺ສາ ສຕ຺ຖາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ສາ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສໍເວຄາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ອາຓາຍ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກຕປຸພ຺ພກິຈ຺ຈາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຆເຏນ຺ຕີ ວາຍມນ຺ຕີ ປຣິປກ຺ກຎາຓຕາຍ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸທານວເສນ –

໑໓໓.

‘‘ປຸຕ຺ຕໂສເກນຫໍ ອຏ຺ຏາ, ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ວິສຎ຺ຎິນີ;

ນຄ຺ຄາ ປກິຓ຺ຓເກສີ ຈ, ເຕນ ເຕນ ວິຈາຣິຫໍ.

໑໓໔.

‘‘ວີຖິສງ຺ກາຣກູເຏສຸ, ສຸສາເນ ຣຖິຍາສຸ ຈ;

ອຈຣິໍ ຕີຓິ ວສ຺ສານິ, ຂຸປ຺ປິປາສາ ສມປ຺ປິຕາ.

໑໓໕.

‘‘ອຖທ຺ທສາສິໍ ສຸຄຕໍ, ນຄຣໍ ມິຖິລໍ ປຕິ;

ອທນ຺ຕານໍ ທເມຕາຣໍ, ສມ຺ພຸທ຺ຘມກຸໂຕຠຍໍ.

໑໓໖.

‘‘ສຈິຕ຺ຕໍ ປຏິລທ຺ຘານ, ວນ຺ທິຕ຺ວານ ອຸປາວິສິໍ;

ໂສ ເມ ຘມ຺ມມເທເສສິ, ອນຸກມ຺ປາຍ ໂຄຕໂມ.

໑໓໗.

‘‘ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ສຸຓິຕ຺ວານ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ;

ຍຸຎ຺ຊນ຺ຕີ ສຕ຺ຖຸວຈເນ, ສຈ຺ຉາກາສິໍ ປທໍ ສິວໍ.

໑໓໘.

‘‘ສພ຺ເພ ໂສກາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ, ປຫີນາ ເອຕທນ຺ຕິກາ;

ປຣິຎ຺ຎາຕາ ຫິ ເມ ວຕ຺ຖູ, ຍໂຕ ໂສການ ສມ຺ຠໂວ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຏາຕິ ອຏ຺ຏິຕາ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ, ອຏ຺ຏິຕາ ປີຬິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຂິຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາຕິ ໂສກຸມ຺ມາເທນ ຂິຕ຺ຕຫທຍາ. ຕໂຕ ເອວ ປກຕິສຎ຺ຎາຍ ວິຄເມນ ວິສຎ຺ຎິນີ. ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປາຠາວໂຕ ອປຄຕວຕ຺ຖຕາຍ ນຄ຺ຄາ. ວິຘຸຕເກສຕາຍ ປກິຓ຺ຓເກສີ. ເຕນ ເຕນາຕິ ຄາເມນ ຄາມໍ ນຄເຣນ ນຄຣໍ ວີຖິຍາ ວີຖິໍ ວິຈຣິໍ ອຫໍ.

ອຖາຕິ ປຈ຺ຉາ ອຸມ຺ມາທສໍວຕ຺ຕນິຍສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ປຣິກ຺ຂເຍ. ສຸຄຕນ຺ຕິ ໂສຠນຄມນຕ຺ຕາ ສຸນ຺ທຣໍ ຐານໍ ຄຕຕ຺ຕາ ສມ຺ມາ ຄທຕ຺ຕາ ສມ຺ມາ ຈ ຄຕຕ຺ຕາ ສຸຄຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ. ມິຖິລໍ ປຕີຕິ ມິຖິລາຠິມຸຂໍ, ມິຖິລານຄຣາຠິມຸຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສຈິຕ຺ຕໍ ປຏິລທ຺ຘານາຕິ ພຸທ຺ຘານຸຠາເວນ ອຸມ຺ມາທໍ ປຫາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປກຕິຈິຕ຺ຕໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ.

ຍຸຎ຺ຊນ຺ຕີ ສຕ຺ຖຸວຈເນຕິ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສເນ ໂຍຄໍ ກໂຣນ຺ຕີ ຠາວນໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕີ. ສຈ຺ຉາກາສິໍ ປທໍ ສິວນ຺ຕິ ສິວໍ ເຂມໍ ຈຕູຫິ ໂຍເຄຫິ ອນຸປທ຺ທຸຕໍ ນິພ຺ພານໍ ປທໍ ສຈ຺ຉິອກາສິໍ.

ເອຕທນ຺ຕິກາຕິ ເອຕໍ ອິທານິ ມຍາ ອຘິຄຕໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອນ຺ໂຕ ປຣິໂຍສານໍ ເອເຕສນ຺ຕິ ເອຕທນ຺ຕິກາ, ໂສກາ. ນ ທານິ ເຕສໍ ສມ຺ຠໂວ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໂຕ ໂສການ ສມ຺ຠໂວຕິ ຍໂຕ ອນ຺ໂຕນິຊ຺ຌານລກ຺ຂຓານໍ ໂສການໍ ສມ຺ຠໂວ, ເຕສໍ ໂສການໍ ປຎ຺ຈຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຂາຕາ ວຕ຺ຖູ ອຘິຏ຺ຐານານິ ຎາຕຕີຣຓປຫານປຣິຎ຺ຎາຫິ ປຣິຎ຺ຎາຕາ. ຕສ຺ມາ ໂສກາ ເອຕທນ຺ຕິກາຕິ ໂຍຊນາ.

ວາເສຏ຺ຐີເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ເຂມາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ທຫຣາ ຕ຺ວໍ ຣູປວຕີຕິອາທິກາ ເຂມາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍໍ ກິຣ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຫໍສວຕີນຄເຣ ປຣາຘີນວຸຕ຺ຕິກາ ປເຣສໍ ທາສີ ອໂຫສິ. ສາ ປເຣສໍ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກຣເຓນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ຕີ ເອກທິວສໍ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຄ຺ຄສາວກໍ ສຸຊາຕຕ຺ເຖຣໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕໂຍ ໂມທເກ ທຕ຺ວາ ຕໍທິວສເມວ ອຕ຺ຕໂນ ເກເສ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ອນາຄເຕ ມຫາປຎ຺ຎາ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາວິກາ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ກຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ກຸສລກມ຺ເມ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ຕີ ອນຸກ຺ກເມນ ຉກາມສຄ຺ເຄ, ເຕສໍ ເຕສໍ ເທວຣາຊູນໍ ມເຫສິຠາເວນ ອຸປປນ຺ນາ, ມນຸສ຺ສໂລເກປິ ອເນກວາຣໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີນໍ ມຓ຺ຑລຣາຊູນຎ຺ຈ ມເຫສິຠາວໍ ອຸປຄຕາ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ມນຸສ຺ສໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ, ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສໍເວຄາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ທສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕີ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມກຖິກາ ຫຸຕ຺ວາ ພຫຸຊນສ຺ສ ຘມ຺ມກຖນາທິນາ ປຎ຺ຎາສໍວຕ຺ຕນິຍກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ສຸຄຕີສຸເຍວ ສໍສຣນ຺ຕີ ອິມສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ຠຄວໂຕ ຈ ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຈ ໂກຓາຄມນສ຺ສ ກາເລ ວິຠວສມ຺ປນ຺ເນ ກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ສງ຺ຆາຣາມໍ ກາເຣຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເທສິ.

ຠຄວໂຕ ປນ ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ກາເລ ກິກິສ຺ສ ກາສິຣຎ຺ໂຎ ສພ຺ພເຊຏ຺ຐິກາ ສມຓີ ນາມ ຘີຕາ ຫຸຕ຺ວາ, ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສໍເວຄາ ອຄາເຣເຍວ ຐິຕາ, ວີສຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ໂກມາຣິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕີ ສມຓຄຸຕ຺ຕາທີຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຠຄິນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ຣມຓີຍໍ ປຣິເວຓໍ ກາເຣຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເທສິ. ເອວເມວ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ອາຍຕນຄຕໍ ອຸຬາຣໍ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ສຸຄຕີສຸເຍວ ສໍສຣິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ມທ຺ທຣຏ຺ເຐ ສາກລນຄເຣ ຣາຊກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ເຂມາຕິສ຺ສາ ນາມໍ ອໂຫສິ, ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ກຎ຺ຈນສນ຺ນິຠຕ຺ຕຈາ. ສາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ພິມ຺ພິສາຣຣຎ຺ໂຎ ເຄຫໍ ຄຕາ. ສຕ຺ຖຣິ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ຣູປມຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ຣູເປ ໂທສໍ ທສ຺ເສຕີ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ທສ຺ສນາຍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ.

ຣາຊາ ມນຸສ຺ເສຫິ ເວຬຸວນສ຺ສ ວຓ຺ເຓ ປກາສາເປຕ຺ວາ ເທວິຍາ ວິຫາຣທສ຺ສນາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທສິ. ອຖ ເທວີ ‘‘ວິຫາຣໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣາຊານໍ ປຏິປຸຈ຺ຉິ. ຣາຊາ ‘‘ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອທິສ຺ວາ ອາຄນ຺ຕຸໍ ນ ລຠິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸຣິສານໍ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ – ‘‘ພລກ຺ກາເຣນປິ ເທວິໍ ທສພລໍ ທສ຺ເສຖາ’’ຕິ. ເທວີ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິວສຠາຄໍ ເຂເປຕ຺ວາ ນິວຕ຺ເຕນ຺ຕີ ສຕ຺ຖາຣໍ ອທິສ຺ວາວ ຄນ຺ຕຸໍ ອາຣທ຺ຘາ. ອຖ ນໍ ຣາຊປຸຣິສາ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕິມ຺ປິ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ນຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ອິທ຺ຘິຍາ ເທວຈ຺ຉຣາສທິສໍ ອິຕ຺ຖິໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ຕາລປຓ຺ຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ພີຊຍມານໍ ອກາສິ. ເຂມາ ເທວີ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອວຣູປາ ນາມ ເທວຈ຺ຉຣປຏິຠາຄາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຠຄວໂຕ ອວິທູເຣ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ອຫໍ ເອຕາສໍ ປຣິຈາຣິກຕາຍປິ ນປ຺ປໂຫມິ, ມນມ຺ປິ ນິກ຺ກາຣຓາ ປາປຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ນຏ຺ຐາ’’ຕິ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕເມວ ອິຕ຺ຖິໍ ໂອໂລກຍມານາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖສ຺ສາ ປສ຺ສນ຺ຕິຍາວ ສຕ຺ຖຸ ອຘິຏ຺ຐານພເລນ ສາ ອິຕ຺ຖີ ປຐມວຍໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ມຊ຺ຌິມວຍມ຺ປິ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ປຈ຺ຉິມວຍໍ ປຕ຺ວາ ຂຓ຺ຑທນ຺ຕາ ປລິຕເກສາ ວລິຕ຺ຕຈາ ຫຸຕ຺ວາ ສທ຺ຘິໍ ຕາລປຓ຺ເຓນ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຕິ. ຕໂຕ ເຂມາ ກຕາຘິກາຣຕ຺ຕາ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອວໍວິຘມ຺ປິ ສຣີຣໍ ອີທິສໍ ວິປຕ຺ຕິໍ ປາປຸຓິ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ສຣີຣໍ ເອວໍຄຕິກເມວ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ຎຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ –

‘‘ເຍ ຣາຄຣຕ຺ຕານຸປຕນ຺ຕິ ໂສຕໍ, ສຍໍ ກຕໍ ມກ຺ກຏໂກວ ຊາລໍ;

ເອຕມ຺ປິ ເຉຕ຺ວານ ປຣິພ຺ພຊນ຺ຕິ, ອນເປກ຺ຂິໂນ ກາມສຸຂໍ ປຫາຍາ’’ຕິ. –

ຄາຖມາຫ. ສາ ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓີຕິ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ອາຄຕໍ. ອປທາເນ ປນ ‘‘ອິມໍ ຄາຖໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ຣາຊານໍ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓີ’’ຕິ ອາຄຕໍ. ຕຕ຺ຖາຍໍ ອປທານປາຬິ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໒.໒໘໙-໓໘໓) –

‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ຊິໂນ, ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ຈກ຺ຂຸມາ;

ອິໂຕ ສຕສຫສ຺ສມ຺ຫິ, ກປ຺ເປ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ນາຍໂກ.

‘‘ຕທາຫໍ ຫໍສວຕິຍໍ, ຊາຕາ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ອຫຸໍ;

ນານາຣຕນປຊ຺ໂຊເຕ, ມຫາສຸຂສມປ຺ປິຕາ.

‘‘ອຸເປຕ຺ວາ ຕໍ ມຫາວີຣໍ, ອສ຺ໂສສິໍ ຘມ຺ມເທສນໍ;

ຕໂຕ ຊາຕປ຺ປສາທາຫໍ, ອຸເປມິ ສຣຓໍ ຊິນໍ.

‘‘ມາຕຣໍ ປິຕຣໍ ຈາຫໍ, ອາຍາຈິຕ຺ວາ ວິນາຍກໍ;

ນິມນ຺ຕຍິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ, ໂຠຊຍິໍ ສຫສາວກໍ.

‘‘ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ ຈ ສຕ຺ຕາເຫ, ມຫາປຎ຺ຎານມຸຕ຺ຕມໍ;

ຠິກ຺ຂຸນິໍ ເອຕທຄ຺ຄມ຺ຫິ, ຐເປສິ ນຣສາຣຖິ.

‘‘ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຸທິຕາ ຫຸຕ຺ວາ, ປຸໂນ ຕສ຺ສ ມເຫສິໂນ;

ກາຣໍ ກຕ຺ວານ ຕໍ ຐານໍ, ປຓິປຈ຺ຈ ປຓີທຫິໍ.

‘‘ຕໂຕ ມມ ຊິໂນ ອາຫ, ສິຊ຺ຌຕໍ ປຓິຘີ ຕວ;

ສສງ຺ເຆ ເມ ກຕໍ ກາຣໍ, ອປ຺ປເມຍ຺ຍຜລໍ ຕຍາ.

‘‘ສຕສຫສ຺ສິໂຕ ກປ຺ເປ, ໂອກ຺ກາກກຸລສມ຺ຠໂວ;

ໂຄຕໂມ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ທາຍາທາ, ໂອຣສາ ຘມ຺ມນິມ຺ມິຕາ;

ເອຕທຄ຺ຄມນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ເຂມາ ນາມ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ເມນ ສຸກເຕນ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຊຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ຕາວຕິໍສູປຄາ ອຫໍ.

‘‘ຕໂຕ ຈຸຕາ ຍາມມຄໍ, ຕໂຕຫໍ ຕຸສິຕໍ ຄຕາ;

ຕໂຕ ຈ ນິມ຺ມານຣຕິໍ, ວສວຕ຺ຕິປຸຣໍ ຕໂຕ.

‘‘ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖູປປຊ຺ຊາມິ, ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວາຫສາ;

ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຣາຊູນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍິໍ.

‘‘ຕໂຕ ຈຸຕາ ມນຸສ຺ສຕ຺ເຕ, ຣາຊູນໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິນໍ;

ມຓ຺ຑລີນຎ຺ຈ ຣາຊູນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍິໍ.

‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸໂຠຕ຺ວານ, ເທເວສຸ ມນຸເຊສຸ ຈ;

ສພ຺ພຕ຺ຖ ສຸຂິຕາ ຫຸຕ຺ວາ, ເນກກປ຺ເປສຸ ສໍສຣິໍ.

‘‘ເອກນວຸຕິໂຕ ກປ຺ເປ, ວິປສ຺ສີ ໂລກນາຍໂກ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ຈາຣຸທສ຺ສໂນ, ສພ຺ພຘມ຺ມວິປສ຺ສໂກ.

‘‘ຕມຫໍ ໂລກນາຍກໍ, ອຸເປຕ຺ວາ ນຣສາຣຖິໍ;

ຘມ຺ມໍ ຠຓິຕໍ ສຸຕ຺ວານ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ.

‘‘ທສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ຕສ຺ສ ວີຣສ຺ສ ສາສເນ;

ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕ຺ວານ, ຍຸຕ຺ຕໂຍຄາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ.

‘‘ປຈ຺ຈຍາກາຣກຸສລາ, ຈຕຸສຈ຺ຈວິສາຣທາ;

ນິປຸຓາ ຈິຕ຺ຕກຖິກາ, ສຕ຺ຖຸສາສນກາຣິກາ.

‘‘ຕໂຕ ຈຸຕາຫໍ ຕຸສິຕໍ, ອຸປປນ຺ນາ ຍສສ຺ສິນີ;

ອຠິໂຠມິ ຕຫິໍ ອຎ຺ເຎ, ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຜເລນຫໍ.

‘‘ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖູປປນ຺ນາຫໍ, ມຫາໂຠຄາ ມຫທ຺ຘນາ;

ເມຘາວິນີ ສີລວຕີ, ວິນີຕປຣິສາປິ ຈ.

‘‘ຠວາມິ ເຕນ ກມ຺ເມນ, ໂຍເຄນ ຊິນສາສເນ;

ສພ຺ພາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ມຍ຺ຫໍ, ສຸລຠາ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ໂຍປິ ເມ ຠວເຕ ຠຕ຺ຕາ, ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຄຕາຍປິ;

ວິມາເນຕິ ນ ມໍ ໂກຈິ, ປຏິປຕ຺ຕິພເລນ ເມ.

‘‘ອິມມ຺ຫິ ຠທ຺ທເກ ກປ຺ເປ, ພ຺ຣຫ຺ມພນ຺ຘຸ ມຫາຍໂສ;

ນາເມນ ໂກຓາຄມໂນ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ວທຕໍ ວໂຣ.

‘‘ຕທາ ຫິ ພາຣາຓສິຍໍ, ສຸສມິທ຺ຘກຸລປ຺ປຊາ;

ຘນຎ຺ຊານີ ສຸເມຘາ ຈ, ອຫມ຺ປິ ຈ ຕໂຍ ຊນາ.

‘‘ສງ຺ຆາຣາມມທາສິມ຺ຫ, ທານສຫາຍິກາ ປຸເຣ;

ສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ວິຫາຣມ຺ປິ, ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກາຣິກາ ມຍໍ.

‘‘ຕໂຕ ຈຸຕາ ມຍໍ ສພ຺ພາ, ຕາວຕິໍສູປຄາ ອຫຸໍ;

ຍສສາ ອຄ຺ຄຕໍ ປຕ຺ຕາ, ມນຸສ຺ເສສຸ ຕເຖວ ຈ.

‘‘ອິມສ຺ມິໍເຍວ ກປ຺ປມ຺ຫິ, ພ຺ຣຫ຺ມພນ຺ຘຸ ມຫາຍໂສ;

ກສ຺ສໂປ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ວທຕໍ ວໂຣ.

‘‘ອຸປຏ຺ຐາໂກ ມເຫສິສ຺ສ, ຕທາ ອາສິ ນຣິສ຺ສໂຣ;

ກາສິຣາຊາ ກິກີ ນາມ, ພາຣາຓສິປຸຣຸຕ຺ຕເມ.

‘‘ຕສ຺ສາສິໍ ເຊຏ຺ຐິກາ ຘີຕາ, ສມຓີ ອິຕິ ວິສ຺ສຸຕາ;

ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຊິນຄ຺ຄສ຺ສ, ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ສມໂຣຈຍິໍ.

‘‘ອນຸຊານິ ນ ໂນ ຕາໂຕ, ອຄາເຣວ ຕທາ ມຍໍ;

ວີສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ວິຈຣິມ຺ຫ ອຕນ຺ທິຕາ.

‘‘ໂກມາຣິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ຣາຊກຎ຺ຎາ ສຸເຂຘິຕາ;

ພຸທ຺ໂຘປຏ຺ຐານນິຣຕາ, ມຸທິຕາ ສຕ຺ຕ ຘີຕໂຣ.

‘‘ສມຓີ ສມຓຄຸຕ຺ຕາ ຈ, ຠິກ຺ຂຸນີ ຠິກ຺ຂຸທາຍິກາ;

ຘມ຺ມາ ເຈວ ສຸຘມ຺ມາ ຈ, ສຕ຺ຕມີ ສງ຺ຆທາຍິກາ.

‘‘ອຫໍ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ຈ, ປຏາຈາຣາ ຈ ກຸຓ຺ຑລາ;

ກິສາໂຄຕມີ ຘມ຺ມທິນ຺ນາ, ວິສາຂາ ໂຫຕິ ສຕ຺ຕມີ.

‘‘ກທາຈິ ໂສ ນຣາທິຈ຺ໂຈ, ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ ອພ຺ຠຸຕໍ;

ມຫານິທານສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ, ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ປຣິຍາປຸຓິໍ.

‘‘ເຕຫິ ກມ຺ເມຫິ ສຸກເຕຫິ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຊຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ຕາວຕິໍສມຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ປຈ຺ຉິເມ ຈ ຠເວ ທານິ, ສາກລາຍ ປຸຣຸຕ຺ຕເມ;

ຣຎ຺ໂຎ ມທ຺ທສ຺ສ ຘີຕາມ຺ຫິ, ມນາປາ ທຍິຕາ ປິຍາ.

‘‘ສຫ ເມ ຊາຕມຕ຺ຕມ຺ຫິ, ເຂມໍ ຕມ຺ຫິ ປຸເຣ ອຫຸ;

ຕໂຕ ເຂມາຕິ ນາມໍ ເມ, ຄຸຓໂຕ ອຸປປຊ຺ຊຖ.

‘‘ຍທາຫໍ ໂຍພ຺ພນໍ ປຕ຺ຕາ, ຣູປລາວຎ຺ຎຠູສິຕາ;

ຕທາ ອທາສິ ມໍ ຕາໂຕ, ພິມ຺ພິສາຣສ຺ສ ຣາຊິໂນ.

‘‘ຕສ຺ສາຫໍ ສຸປ຺ປິຍາ ອາສິໍ, ຣູປເກລາຍເນ ຣຕາ;

ຣູປານໍ ໂທສວາທີຕິ, ນ ອຸເປສິໍ ມຫາທຍໍ.

‘‘ພິມ຺ພິສາໂຣ ຕທາ ຣາຊາ, ມມານຸຄ຺ຄຫພຸທ຺ຘິຍາ;

ວຓ຺ຓຍິຕ຺ວາ ເວຬຸວນໍ, ຄາຍເກ ຄາປຍີ ມມໍ.

‘‘ຣມ຺ມໍ ເວຬຸວນໍ ເຍນ, ນ ທິຏ຺ຐໍ ສຸຄຕາລຍໍ;

ນ ເຕນ ນນ຺ທນໍ ທິຏ຺ຐໍ, ອິຕິ ມຎ຺ຎາມເສ ມຍໍ.

‘‘ເຍນ ເວຬຸວນໍ ທິຏ຺ຐໍ, ນຣນນ຺ທນນນ຺ທນໍ;

ສຸທິຏ຺ຐໍ ນນ຺ທນໍ ເຕນ, ອມຣິນ຺ທສຸນນ຺ທນໍ.

‘‘ວິຫາຍ ນນ຺ທນໍ ເທວາ, ໂອຕຣິຕ຺ວາ ມຫີຕລໍ;

ຣມ຺ມໍ ເວຬຸວນໍ ທິສ຺ວາ, ນ ຕປ຺ປນ຺ຕິ ສຸວິມ຺ຫິຕາ.

‘‘ຣາຊປຸຎ຺ເຎນ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ພຸທ຺ຘປຸຎ຺ເຎນ ຠູສິຕໍ;

ໂກ ວຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ນິສ຺ເສສໍ, ວນສ຺ສ ຄຸຓສຎ຺ຈຍໍ.

‘‘ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ວນສມິທ຺ຘໍ, ມມ ໂສຕມໂນຫຣໍ;

ທຏ຺ຐຸກາມາ ຕມຸຍ຺ຍານໍ, ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈຍິໍ ຕທາ.

‘‘ມຫຕາ ປຣິວາເຣນ, ຕທາ ຈ ໂສ ມຫີປຕິ;

ມໍ ເປເສສິ ຕມຸຍ຺ຍານໍ, ທສ຺ສນາຍ ສມຸສ຺ສຸກໍ.

‘‘ຄຈ຺ຉ ປສ຺ສ ມຫາໂຠເຄ, ວນໍ ເນຕ຺ຕຣສາຍນໍ;

ຍໍ ສທາ ຠາຕິ ສິຣິຍາ, ສຸຄຕາຠານຸຣຎ຺ຊິຕໍ.

‘‘ຍທາ ຈ ປິຓ຺ຑາຍ ມຸນິ, ຄິຣິພ຺ພຊປຸຣຸຕ຺ຕມໍ;

ປວິຏ຺ໂຐຫໍ ຕທາເຍວ, ວນໍ ທຏ຺ຐຸມຸປາຄມິໍ.

‘‘ຕທາ ຕໍ ຜຸລ຺ລວິປິນໍ, ນານາຠມຣກູຊິຕໍ;

ໂກກິລາຄີຕສຫິຕໍ, ມຍູຣຄຓນຈ຺ຈິຕໍ.

‘‘ອປ຺ປສທ຺ທມນາກິຓ຺ຓໍ, ນານາຈງ຺ກມຠູສິຕໍ;

ກຸຏິມຓ຺ຑປສໍກິຓ຺ຓໍ, ໂຍຄີວຣວິຣາຊິຕໍ.

‘‘ວິຈຣນ຺ຕີ ອມຎ຺ຎິສ຺ສໍ, ສຜລໍ ນຍນໍ ມມ;

ຕຕ຺ຖາປິ ຕຣຸຓໍ ຠິກ຺ຂຸໍ, ຍຸຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ວິຈິນ຺ຕຍິໍ.

‘‘ອີທິເສ ວິປິເນ ຣມ຺ເມ, ຐິໂຕຍໍ ນວໂຍພ຺ພເນ;

ວສນ຺ຕມິວ ກນ຺ເຕນ, ຣູເປນ ຈ ສມນ຺ວິໂຕ.

‘‘ນິສິນ຺ໂນ ຣຸກ຺ຂມູລມ຺ຫິ, ມຸຓ຺ໂຑ ສງ຺ຆາຏິປາຣຸໂຕ;

ຌາຍເຕ ວຕຍໍ ຠິກ຺ຂຸ, ຫິຕ຺ວາ ວິສຍຊໍ ຣຕິໍ.

‘‘ນນຸ ນາມ ຄຫຏ຺ເຐນ, ກາມໍ ຠຸຕ຺ວາ ຍຖາສຸຂໍ;

ປຈ຺ຉາ ຊິຓ຺ເຓນ ຘມ຺ໂມຍໍ, ຈຣິຕພ຺ໂພ ສຸຠທ຺ທໂກ.

‘‘ສຸຎ຺ຎກນ຺ຕິ ວິທິຕ຺ວານ, ຄນ຺ຘເຄຫໍ ຊິນາລຍໍ;

ອຸເປຕ຺ວາ ຊິນມທ຺ທກ຺ຂໍ, ອຸທຍນ຺ຕໍ ວ ຠາກຣໍ.

‘‘ເອກກໍ ສຸຂມາສີນໍ, ພີຊມານໍ ວຣິຕ຺ຖິຍາ;

ທິສ຺ວາເນວໍ ວິຈິນ຺ເຕສິໍ, ນາຍໍ ລູໂຂ ນຣາສໂຠ.

‘‘ສາ ກຎ຺ຎາ ກນກາຠາສາ, ປທຸມານນໂລຈນາ;

ພິມ຺ໂພຏ຺ຐີ ກຸນ຺ທທສນາ, ມໂນເນຕ຺ຕຣສາຍນາ.

‘‘ເຫມໂທລາຠສວນາ, ກລິກາກາຣສຸຕ຺ຖນີ;

ເວທິມຊ຺ຌາວ ສຸສ຺ໂສຓີ, ຣມ຺ໂຠຣຸ ຈາຣຸຠູສນາ.

‘‘ຣຕ຺ຕໍສກຸປສໍພ຺ຍານາ, ນີລມຏ຺ຐນິວາສນາ;

ອຕປ຺ປເນຍ຺ຍຣູເປນ, ຫາສຠາວສມນ຺ວິຕາ.

‘‘ທິສ຺ວາ ຕເມວໍ ຈິນ຺ເຕສິໍ, ອໂຫຍມຠິຣູປິນີ;

ນ ມຍາເນນ ເນຕ຺ເຕນ, ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາ ກຸທາຈນໍ.

‘‘ຕໂຕ ຊຣາຠິຠູຕາ ສາ, ວິວຓ຺ຓາ ວິກຕານນາ;

ຠິນ຺ນທນ຺ຕາ ເສຕສິຣາ, ສລາລາ ວທນາສຸຈິ.

‘‘ສໍຂິຕ຺ຕກຓ຺ຓາ ເສຕກ຺ຂີ, ລມ຺ພາສຸຠປໂຍຘຣາ;

ວລິວິຕຕສພ຺ພງ຺ຄີ, ສິຣາວິຕຕເທຫິນີ.

‘‘ນຕງ຺ຄາ ທຓ຺ຑທຸຕິຍາ, ອຸປ຺ຜາສຸລິກຕາ ກິສາ;

ປເວຘມານາ ປຕິຕາ, ນິສ຺ສສນ຺ຕີ ມຸຫຸໍ ມຸຫຸໍ.

‘‘ຕໂຕ ເມ ອາສິ ສໍເວໂຄ, ອພ຺ຠຸໂຕ ໂລມຫໍສໂນ;

ຘິຣຕ຺ຖຸ ຣູປໍ ອສຸຈິໍ, ຣມນ຺ເຕ ຍຕ຺ຖ ພາລິສາ.

‘‘ຕທາ ມຫາກາຣຸຓິໂກ, ທິສ຺ວາ ສໍວິຄ຺ຄມານສໍ;

ອຸທຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕ ສຸຄໂຕ, ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສຖ.

‘‘ອາຕຸຣໍ ອສຸຈິໍ ປູຕິໍ, ປສ຺ສ ເຂເມ ສມຸສ຺ສຍໍ;

ອຸຄ຺ຆຣນ຺ຕໍ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕໍ, ພາລານໍ ອຠິນນ຺ທິຕໍ.

‘‘ອສຸຠາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຫິ, ເອກຄ຺ຄໍ ສຸສມາຫິຕໍ;

ສຕິ ກາຍຄຕາ ຕ຺ຍຕ຺ຖຸ, ນິພ຺ພິທາ ພຫຸລາ ຠວ.

‘‘ຍຖາ ອິທໍ ຕຖາ ເອຕໍ, ຍຖາ ເອຕໍ ຕຖາ ອິທໍ;

ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ຈ ພຫິທ຺ຘາ ຈ, ກາເຍ ຉນ຺ທໍ ວິຣາຊຍ.

‘‘ອນິມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຠາເວຫິ, ມານານຸສຍມຸຊ຺ຊຫ;

ຕໂຕ ມານາຠິສມຍາ, ອຸປສນ຺ຕາ ຈຣິສ຺ສສິ.

‘‘ເຍ ຣາຄຣຕ຺ຕານຸປຕນ຺ຕິ ໂສຕໍ, ສຍໍ ກຕໍ ມກ຺ກຏໂກວ ຊາລໍ;

ເອຕມ຺ປິ ເຉຕ຺ວານ ປຣິພ຺ພຊນ຺ຕິ, ອນເປກ຺ຂິໂນ ກາມສຸຂໍ ປຫາຍ.

‘‘ຕໂຕ ກລ຺ລິຕຈິຕ຺ຕໍ ມໍ, ຎຕ຺ວານ ນຣສາຣຖິ;

ມຫານິທານໍ ເທເສສິ, ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ວິນຍາຍ ເມ.

‘‘ສຸຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕເສຏ຺ຐໍ ຕໍ, ປຸພ຺ພສຎ຺ຎມນຸສ຺ສຣິໍ;

ຕຕ຺ຖ ຐິຕາວຫໍ ສນ຺ຕີ, ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ວິໂສຘຍິໍ.

‘‘ນິປຕິຕ຺ວາ ມເຫສິສ຺ສ, ປາທມູລມ຺ຫິ ຕາວເທ;

ອຈ຺ຈຍໍ ເທສນຕ຺ຖາຍ, ອິທໍ ວຈນມພ຺ຣວິໍ.

‘‘ນໂມ ເຕ ສພ຺ພທສ຺ສາວິ, ນໂມ ເຕ ກຣຸຓາກຣ;

ນໂມ ເຕ ຕິຓ຺ຓສໍສາຣ, ນໂມ ເຕ ອມຕໍ ທທ.

‘‘ທິຏ຺ຐິຄຫນປກ຺ຂນ຺ທາ, ກາມຣາຄວິໂມຫິຕາ;

ຕຍາ ສມ຺ມາ ອຸປາເຍນ, ວິນີຕາ ວິນເຍ ຣຕາ.

‘‘ອທສ຺ສເນນ ວິໂຠຄາ, ຕາທິສານໍ ມເຫສິນໍ;

ອນຸໂຠນ຺ຕິ ມຫາທຸກ຺ຂໍ, ສຕ຺ຕາ ສໍສາຣສາຄເຣ.

‘‘ຍທາຫໍ ໂລກສຣຓໍ, ອຣຓໍ ອຣຓນ຺ຕຄຸໍ;

ນາທ຺ທສາມິ ອທູຣຏ຺ຐໍ, ເທສຍາມິ ຕມຈ຺ຈຍໍ.

‘‘ມຫາຫິຕໍ ວຣທທໍ, ອຫິໂຕຕິ ວິສງ຺ກິຕາ;

ໂນເປສິໍ ຣູປນິຣຕາ, ເທສຍາມິ ຕມຈ຺ຈຍໍ.

‘‘ຕທາ ມຘຸຣນິຄ຺ໂຆໂສ, ມຫາກາຣຸຓິໂກ ຊິໂນ;

ອໂວຈ ຕິຏ຺ຐ ເຂເມຕິ, ສິຎ຺ຈນ຺ໂຕ ອມເຕນ ມໍ.

‘‘ຕທາ ປກມ຺ຍ ສິຣສາ, ກຕ຺ວາ ຈ ນໍ ປທກ຺ຂິຓໍ;

ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິສ຺ວາ ນຣປຕິໍ, ອິທໍ ວຈນມພ຺ຣວິໍ.

‘‘ອໂຫ ສມ຺ມາ ອຸປາໂຍ ເຕ, ຈິນ຺ຕິໂຕຍມຣິນ຺ທມ;

ວນທສ຺ສນກາມາຍ, ທິຏ຺ໂຐ ນິພ຺ພານໂຕ ມຸນິ.

‘‘ຍທິ ເຕ ຣຸຈ຺ຈເຕ ຣາຊ, ສາສເນ ຕສ຺ສ ຕາທິໂນ;

ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ ຣູເປຫໍ, ນິພ຺ພິນ຺ນາ ມຸນິວາຓິນາ.

‘‘ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວານ, ຕທາຫ ສ ມຫີປຕິ;

ອນຸຊານາມິ ເຕ ຠທ຺ເທ, ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຕວ ສິຊ຺ຌຕຸ.

‘‘ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕທາ ຈາຫໍ, ອທ຺ຘມາເສ ອຸປຏ຺ຐິເຕ;

ທີໂປທຍຎ຺ຈ ເຠທຎ຺ຈ, ທິສ຺ວາ ສໍວິຄ຺ຄມານສາ.

‘‘ນິພ຺ພິນ຺ນາ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣ, ປຈ຺ຈຍາກາຣໂກວິທາ;

ຈຕຸໂຣເຆ ອຕິກ຺ກມ຺ມ, ອຣຫຕ຺ຕມປາປຸຓິໍ.

‘‘ອິທ຺ຘີສຸ ຈ ວສີ ອາສິໍ, ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ;

ເຈໂຕປຣິຍຎາຓສ຺ສ, ວສີ ຈາປິ ຠວາມຫໍ.

‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຊານາມິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ວິໂສຘິຕໍ;

ສພ຺ພາສວປຣິກ຺ຂີຓາ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ.

‘‘ອຕ຺ຖຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕີສ, ປຏິຠາເນ ຕເຖວ ຈ;

ປຣິສຸທ຺ຘໍ ມມ ຎາຓໍ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ພຸທ຺ຘສາສເນ.

‘‘ກຸສລາຫໍ ວິສຸທ຺ຘີສຸ, ກຖາວຕ຺ຖຸວິສາຣທາ;

ອຠິຘມ຺ມນຍຎ຺ຎູ ຈ, ວສິປ຺ປຕ຺ຕາມ຺ຫິ ສາສເນ.

‘‘ຕໂຕ ໂຕຣຓວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ, ຣຎ຺ຎາ ໂກສລສາມິນາ;

ປຸຈ຺ຉິຕາ ນິປຸເຓ ປຎ຺ເຫ, ພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕີ ຍຖາຕຖໍ.

‘‘ຕທາ ສ ຣາຊາ ສຸຄຕໍ, ອຸປສງ຺ກມ຺ມ ປຸຈ຺ຉຖ;

ຕເຖວ ພຸທ຺ໂຘ ພ຺ຍາກາສິ, ຍຖາ ເຕ ພ຺ຍາກຕາ ມຍາ.

‘‘ຊິໂນ ຕສ຺ມິໍ ຄຸເຓ ຕຸຏ຺ໂຐ, ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສິ ມໍ;

ມຫາປຎ຺ຎານມຄ຺ຄາຕິ, ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ນຣຸຕ຺ຕໂມ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. (ອປ. ເຖຣີ ໒.໒.໒໘໙-໓໘໓);

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ຜລສຸເຂນ ນິພ຺ພານສຸເຂນ ຈ ວິຫຣນ຺ຕິຍາ ອິມິສ຺ສາ ເຖຣິຍາ ສຕິປິ ອຎ຺ຎາສໍ ຂີຓາສວຕ຺ເຖຣີນໍ ປຎ຺ຎາເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ຕຕ຺ຖ ປນ ກຕາຘິກາຣຕາຍ ມຫາປຎ຺ຎາຠາໂວ ປາກໂຏ ອໂຫສິ. ຕຖາ ຫິ ນໍ ຠຄວາ ເຊຕວນມຫາວິຫາເຣ ອຣິຍຄຓມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນ ປຏິປາຏິຍາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຐານນ຺ຕເຣ ຐເປນ຺ໂຕ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວິການໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ມຫາປຎ຺ຎານໍ ຍທິທໍ ເຂມາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໓໕-໒໓໖) ມຫາປຎ຺ຎຕາຍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ຕໍ ເອກທິວສໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສິນ຺ນໍ ມາໂຣ ປາປິມາ ຕຣຸຓຣູເປນ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ກາເມຫິ ປໂລເຠນ຺ໂຕ –

໑໓໙.

‘‘ທຫຣາ ຕ຺ວໍ ຣູປວຕີ, ອຫມ຺ປິ ທຫໂຣ ຍຸວາ;

ປຎ຺ຈງ຺ຄິເກນ ຕຸຣິເຍນ, ເອຫິ ເຂເມ ຣມາມເສ’’ຕິ. – ຄາຖມາຫ;

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ເຂເມ, ຕ຺ວໍ ຕຣຸຓປ຺ປຕ຺ຕາ, ໂຍພ຺ພເນ ຐິຕາ ຣູປສມ຺ປນ຺ນາ, ອຫມ຺ປິ ຕຣຸໂຓ ຍຸວາ, ຕສ຺ມາ ມຍໍ ໂຍພ຺ພຎ຺ຎໍ ອເຂເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈງ຺ຄິເກນ ຕຸຣິເຍນ ວຊ຺ຊມາເນນ ເອຫິ ກາມຂິຑ຺ຑາຣຕິຍາ ຣມາມ ກີຬາມາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສາ ກາເມສຸ ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ວິຣຕ຺ຕຠາວໍ ຕສ຺ສ ຈ ມາຣຠາວໍ ອຕ຺ຕາຠິນິເວເສສຸ ສຕ຺ເຕສຸ ອຕ຺ຕໂນ ຖາມຄຕໍ ອປ຺ປສາທໍ ກຕກິຈ຺ຈຕຎ຺ຈ ປກາເສນ຺ຕີ –

໑໔໐.

‘‘ອິມິນາ ປູຕິກາເຍນ, ອາຕຸເຣນ ປຠງ຺ຄຸນາ;

ອຏ຺ຏິຍາມິ ຫຣາຍາມິ, ກາມຕຓ຺ຫາ ສມູຫຕາ.

໑໔໑.

‘‘ສຕ຺ຕິສູລູປມາ ກາມາ, ຂນ຺ຘາສໍ ອຘິກຸຏ຺ຏນາ;

ຍໍ ຕ຺ວໍ ກາມຣຕິໍ ພ຺ຣູສິ, ອຣຕີ ທານິ ສາ ມມ.

໑໔໒.

‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິຫຕາ ນນ຺ທີ, ຕໂມຂນ຺ໂຘ ປທາລິໂຕ;

ເອວໍ ຊານາຫິ ປາປິມ, ນິຫໂຕ ຕ຺ວມສິ ອນ຺ຕກ.

໑໔໓.

‘‘ນກ຺ຂຕ຺ຕານິ ນມສ຺ສນ຺ຕາ, ອຄ຺ຄິໍ ປຣິຈຣໍ ວເນ;

ຍຖາຠຸຈ຺ຈມຊານນ຺ຕາ, ພາລາ ສຸທ຺ຘິມມຎ຺ຎຖ.

໑໔໔.

‘‘ອຫຎ຺ຈ ໂຂ ນມສ຺ສນ຺ຕີ, ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ປຸຣິສຸຕ຺ຕມໍ;

ປມຸຕ຺ຕາ ສພ຺ພທຸກ຺ເຂຫິ, ສຕ຺ຖຸສາສນກາຣິກາ’’ຕິ. – ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ;

ຕຕ຺ຖ ອຄ຺ຄິໍ ປຣິຈຣໍ ວເນຕິ ຕໂປວເນ ອຄ຺ຄິຫຸຕ຺ຕໍ ປຣິຈຣນ຺ໂຕ. ຍຖາຠຸຈ຺ຈມຊານນ຺ຕາຕິ ປວຕ຺ຕິໂຍ ຍຖາຠູຕໍ ອປຣິຊານນ຺ຕາ. ເສສເມຕ຺ຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ເຂມາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ສຸຊາຕາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ອລງ຺ກຕາ ສຸວສນາຕິອາທິກາ ສຸຊາຕາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ ອນຸກ຺ກເມນ ສມ຺ຠຕວິໂມກ຺ຂສມ຺ຠາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາເກຕນຄເຣ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ມາຕາປິຕູຫິ ສມານຊາຕິກສ຺ສ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ທິນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ປຕິກຸລໍ ຄຕາ. ຕຕ຺ຖ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສຸຂສໍວາສໍ ວສນ຺ຕີ ເອກທິວສໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນກ຺ຂຕ຺ຕກີຬໍ ກີຬິຕ຺ວາ ປຣິຊເນນ ສທ຺ຘິໍ ນຄຣໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ອຎ຺ຊນວເນ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານສາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສາ ອນຸປຸພ຺ພິໍ ກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ກລ຺ລຈິຕ຺ຕຕໍ ຎຕ຺ວາ ອຸປຣິ ສາມຸກ຺ກໍສິກໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ປກາເສສິ. ສາ ເທສນາວສາເນ ອຕ຺ຕໂນ ກຕາຘິກາຣຕາຍ ຎາຓສ຺ສ ປຣິປາກໍ ຄຕຕ຺ຕາ ຈ, ສຕ຺ຖຸ ຈ ເທສນາວິລາເສນ ຍຖານິສິນ຺ນາວ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາມິກຎ຺ຈ ມາຕາປິຕໂຣ ຈ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸອາຓາຍ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິ. ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸທານວເສນ –

໑໔໕.

‘‘ອລງ຺ກຕາ ສຸວສນາ, ມາລິນີ ຈນ຺ທໂນກ຺ຂິຕາ;

ສພ຺ພາຠຣຓສຎ຺ຉນ຺ນາ, ທາສີຄຓປຸຣກ຺ຂຕາ.

໑໔໖.

‘‘ອນ຺ນໍ ປານຎ຺ຈ ອາທາຍ, ຂຊ຺ຊໍ ໂຠຊ຺ຊໍ ອນປ຺ປກໍ;

ເຄຫໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວານ, ອຸຍ຺ຍານມຠິຫາຣຍິໍ.

໑໔໗.

‘‘ຕຕ຺ຖ ຣມິຕ຺ວາ ກີຬິຕ຺ວາ, ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ສກໍ ຆຣໍ;

ວິຫາຣໍ ທຏ຺ຐຸໍ ປາວິສິໍ, ສາເກເຕ ອຎ຺ຊນໍ ວນໍ.

໑໔໘.

‘‘ທິສ຺ວານ ໂລກປຊ຺ໂຊຕໍ, ວນ຺ທິຕ຺ວານ ອຸປາວິສິໍ;

ໂສ ເມ ຘມ຺ມມເທເສສິ, ອນຸກມ຺ປາຍ ຈກ຺ຂຸມາ.

໑໔໙.

‘‘ສຸຕ຺ວາ ຈ ໂຂ ມເຫສິສ຺ສ, ສຈ຺ຈໍ ສມ຺ປຏິວິຊ຺ຌຫໍ;

ຕຕ຺ເຖວ ວິຣຊໍ ຘມ຺ມໍ, ຜຸສຍິໍ ອມຕໍ ປທໍ.

໑໕໐.

‘‘ຕໂຕ ວິຎ຺ຎາຕສທ຺ຘມ຺ມາ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ອໂມຆໍ ພຸທ຺ຘສາສນ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ອລງ຺ກຕາຕິ ວິຠູສິຕາ. ຕໍ ປນ ອລງ຺ກຕາກາຣໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສຸວສນາ ມາລິນີ ຈນ຺ທໂນກ຺ຂິຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ມາລິນີຕິ ມາລາຘາຣິນີ. ຈນ຺ທໂນກ຺ຂິຕາຕິ ຈນ຺ທນານຸລິຕ຺ຕາ. ສພ຺ພາຠຣຓສຎ຺ຉນ຺ນາຕິ ຫຕ຺ຖູປຄາທີຫິ ສພ຺ເພຫິ ອາຠຣເຓຫິ ອລງ຺ກາຣວເສນ ສຎ຺ຉາທິຕສຣີຣາ.

ອນ຺ນໍ ປານຎ຺ຈ ອາທາຍ, ຂຊ຺ຊໍ ໂຠຊ຺ຊໍ ອນປ຺ປກນ຺ຕິ ສາລິໂອທນາທິອນ຺ນໍ, ອມ຺ພປານາທິປານໍ, ປິຏ຺ຐຂາທນີຍາທິຂຊ຺ຊໍ, ອວສິຏ຺ຐໍ ອາຫາຣສງ຺ຂາຕໍ ໂຠຊ຺ຊຎ຺ຈ ປຫູຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ. ອຸຍ຺ຍານມຠິຫາຣຍິນ຺ຕິ ນກ຺ຂຕ຺ຕກີຬາວເສນ ອຸຍ຺ຍານໍ ອຸປເນສິໍ. ອນ຺ນປານາທິໍ ຕຕ຺ຖ ອາເນຕ຺ວາ ສຫ ປຣິຊເນນ ກີຬນ຺ຕີ ຣມນ຺ຕີ ປຣິຈາເຣສິນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ສາເກເຕ ອຎ຺ຊນໍ ວນນ຺ຕິ ສາເກຕສມີເປ ອຎ຺ຊນວເນ ວິຫາຣໍ ປາວິສິໍ.

ໂລກປຊ຺ໂຊຕນ຺ຕິ ຎາຓປຊ຺ໂຊເຕນ ໂລກສ຺ສ ປຊ຺ໂຊຕຠູຕໍ.

ຜຸສຍິນ຺ຕິ ຜຸສິໍ, ອຘິຄຈ຺ຉິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ສຸຊາຕາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ອໂນປມາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ອຸຈ຺ເຈ ກຸເລຕິອາທິກາ ອໂນປມາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ ອນຸກ຺ກເມນ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນີເຍ ຘມ຺ເມ ປຣິພ຺ຣູຫິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາເກຕນຄເຣ ມຊ຺ຌສ຺ສ ນາມ ເສຏ຺ຐິໂນ ຘີຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສາ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອໂນປມາຕິ ນາມໍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ພຫູ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕາ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕາ ຣາຊາໂນ ຈ ປິຕຸ ທູຕໍ ປາເຫສຸໍ – ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ຘີຕຣໍ ອໂນປມໍ ເທຫິ, ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ເຕ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ. ສາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ‘‘ຆຣາວາເສນ ມຍ຺ຫໍ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຎາຓສ຺ສ ປຣິປາກໍ ຄຕຕ຺ຕາ ເທສນານຸສາເຣນ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ຕໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປນ຺ຕີ ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາ ຕຕິຍຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ສາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸອາຓາຍ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸທານວເສນ –

໑໕໑.

‘‘ອຸຈ຺ເຈ ກຸເລ ອຫໍ ຊາຕາ, ພຫຸວິຕ຺ເຕ ມຫທ຺ຘເນ;

ວຓ຺ຓຣູເປນ ສມ຺ປນ຺ນາ, ຘີຕາ ມຊ຺ຌສ຺ສ ອຕ຺ຣຊາ.

໑໕໒.

‘‘ປຕ຺ຖິຕາ ຣາຊປຸຕ຺ເຕຫິ, ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ເຕຫິ ຄິຊ຺ຌິຕາ;

ປິຕຸ ເມ ເປສຍີ ທູຕໍ, ເທຖ ມຍ຺ຫໍ ອໂນປມໍ.

໑໕໓.

‘‘ຍຕ຺ຕກໍ ຕຸລິຕາ ເອສາ, ຕຸຍ຺ຫໍ ຘີຕາ ອໂນປມາ;

ຕໂຕ ອຏ຺ຐຄຸຓໍ ທສ຺ສໍ, ຫິຣຎ຺ຎໍ ຣຕນານິ ຈ.

໑໕໔.

‘‘ສາຫໍ ທິສ຺ວານ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ໂລກເຊຏ຺ຐໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ;

ຕສ຺ສ ປາທານິ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ເອກມນ຺ຕໍ ອຸປາວິສິໍ.

໑໕໕.

‘‘ໂສ ເມ ຘມ຺ມມເທເສສິ, ອນຸກມ຺ປາຍ ໂຄຕໂມ;

ນິສິນ຺ນາ ອາສເນ ຕສ຺ມິໍ, ຜຸສຍິໍ ຕຕິຍໍ ຜລໍ.

໑໕໖.

‘‘ຕໂຕ ເກສານິ ເຉຕ຺ວານ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ;

ອຊ຺ຊ ເມ ສຕ຺ຕມີ ຣຕ຺ຕິ, ຍໂຕ ຕຓ຺ຫາ ວິເສສິຕາ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸຈ຺ເຈ ກຸເລຕິ ອຸຬາຣຕເມ ເວສ຺ສກຸເລ. ພຫຸວິຕ຺ເຕຕິ ອລງ຺ກາຣາທິປຫູຕວິຕ຺ຕູປກຣເຓ. ມຫທ຺ຘເນຕິ ນິຘານຄຕສ຺ເສວ ຈຕ຺ຕາຣີສໂກຏິປຣິມາຓສ຺ສ ມຫໂຕ ຘນສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາເວນ ມຫທ຺ຘເນ ອຫໍ ຊາຕາຕິ ໂຍຊນາ. ວຓ຺ຓຣູເປນ ສມ຺ປນ຺ນາຕິ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ນາ ເຈວ ຣູປສມ຺ປນ຺ນາ ຈ, ສິນິທ຺ຘຠາສຸຣາຍ ຉວິສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວຕ຺ຖາຠຣຓາທິສຣີຣາວຍວສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘີຕາ ມຊ຺ຌສ຺ສ ອຕ຺ຣຊາຕິ ມຊ຺ຌນາມສ຺ສ ເສຏ຺ຐິໂນ ໂອຣສາ ຘີຕາ.

ປຕ຺ຖິຕາ ຣາຊປຸຕ຺ເຕຫີຕິ ‘‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ ຕໍ ລເຠຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ຣາຊກຸມາເຣຫິ ອຠິປຕ຺ຖິຕາ. ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ເຕຫິ ຄິຊ຺ຌິຕາຕິ ຕຖາ ເສຏ຺ຐິກຸມາເຣຫິປິ ອຠິຄິຊ຺ຌິຕາ ປຈ຺ຈາສີສິຕາ. ເທຖ ມຍ຺ຫໍ ອໂນປມນ຺ຕິ ຣາຊປຸຕ຺ຕາທໂຍ ‘‘ເທຖ ມຍ຺ຫໍ ອໂນປມໍ ເທຖ ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ປິຕຸ ສນ຺ຕິເກ ທູຕໍ ເປສຍິໍສຸ.

ຍຕ຺ຕກໍ ຕຸລິຕາ ເອສາຕິ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ຘີຕາ ອໂນປມາ ຍຕ຺ຕກໍ ຘນໍ ອຄ຺ຆຕີ’’ຕິ ຕຸລິຕາ ລກ຺ຂຓຎ຺ຎູຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນາ, ‘‘ຕໂຕ ອຏ຺ຐຄຸຓໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ປິຕຸ ເມ ເປສຍິ ທູຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອໂນປມາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມີເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ພຸທ຺ຘ ວີຣ ນໂມ ຕ຺ຍຕ຺ຖູຕິອາທິກາ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ກິຣ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຫໍສວຕີນຄເຣ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕີ ສຕ຺ຖາຣໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູນໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ, ອຘິກາຣກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣິຕ຺ວາ, ກສ຺ສປສ຺ສ ຈ ຠຄວໂຕ ອນ຺ຕເຣ ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ຠຄວໂຕ ພຸທ຺ຘສຸຎ຺ເຎ ໂລເກ ພາຣາຓສິຍໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ທາສິສຕານໍ ເຊຏ຺ຐິກາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອຖ ສາ ວສ຺ສູປນາຍິກສມເຍ ປຎ຺ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາຣໂຕ ອິສິປຕເນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ, ນຄເຣ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ອິສິປຕນເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ວສ຺ສູປນາຍິກສມເຍ ກຸຏິຍາ ອຕ຺ຖາຍ ຫຕ຺ຖກມ຺ມໍ ປຣິເຍສນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ, ຕາ ທາສິໂຍ ຕາສໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ສາມິເກ ສມາທເປຕ຺ວາ ຈງ຺ກມາທິປຣິວາຣສມ຺ປນ຺ນາ ປຎ຺ຈ ກຸຏິໂຍ ກາເຣຕ຺ວາ, ມຎ຺ຈປີຐປານີຍປຣິໂຠຊນີຍຠາຊນາທີນິ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ເຕມາສໍ ຕຕ຺ເຖວ ວສນຕ຺ຖາຍ ປຏິຎ຺ຎໍ ກາເຣຕ຺ວາ ວາຣຠິກ຺ຂໍ ປຏ຺ຐເປສຸໍ. ຍາ ອຕ຺ຕໂນ ວາຣທິວເສ ຠິກ຺ຂໍ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ສາ ສຍໍ ສກເຄຫໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເທຕິ. ເອວໍ ເຕມາສໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ປວາຣຓາຍ ສມ຺ປຕ຺ຕາຍ ເອເກກໍ ທາສິໍ ເອເກກໍ ສາຏກໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປສິ. ປຎ຺ຈຖູລສາຏກສຕານິ ອເຫສຸໍ. ຕານິ ປຣິວຕ຺ຕາເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ຕິຈີວຣານິ ກຕ຺ວາ ອທາສິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຕາສໍ ປສ຺ສນ຺ຕີນໍເຍວ ອາກາເສນ ຄນ຺ຘມາທນປພ຺ພຕໍ ອຄມໍສຸ.

ຕາປິ ສພ຺ພາ ຍາວຊີວໍ ກຸສລໍ ກຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ຕາສໍ ເຊຏ຺ຐິກາ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຍາ ອວິທູເຣ ເປສກາຣຄາເມ ເປສກາຣເຊຏ຺ຐກສ຺ສ ເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ, ປທຸມວຕິຍາ ປຸຕ຺ເຕ ປຎ຺ຈສເຕ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ທິສ຺ວາ ສມ຺ປິຍາຍມານາ ສພ຺ເພ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂໍ ອທາສິ. ເຕ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາທນເມວ ອຄມໍສຸ. ສາປິ ຍາວຊີວໍ ກຸສລໍ ກຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ຕີ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ ປຸເຣຕຣເມວ ເທວທຫນຄເຣ ມຫາສຸປ຺ປພຸທ຺ຘສ຺ສ ເຄເຫ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ, ໂຄຕມີຕິສ຺ສາ ໂຄຕ຺ຕາຄຕເມວ ນາມໍ ອໂຫສິ; ມຫາມາຍາຍ ກນິຏ຺ຐຠຄິນີ. ລກ຺ຂຓປາຐກາປິ ‘‘ອິມາສໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ວສິຕາ ທາຣກາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ພ຺ຍາກຣິໍສຸ. ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ທ຺ເວປິ ມງ຺ຄລໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຆຣໍ ອຠິເນສິ.

ອປຣຠາເຄ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຖຣິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕວຣຘມ຺ມຈກ຺ເກ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ເວເນຍ຺ຍານໍ ອນຸຄ຺ຄຫໍ ກໂຣນ຺ເຕ ເວສາລິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ ວິຫຣນ຺ເຕ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ອຖ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມີ ປພ຺ພຊິຕຸກາມາ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ເອກວາຣໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈມານາ ອລຠິຕ຺ວາ ທຸຕິຍວາຣໍ ເກເສ ຉິນ຺ທາເປຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ກລຫວິວາທສຸຕ຺ຕນ຺ຕເທສນາປຣິໂຍສາເນ (ສຸ. ນິ. ໘໖໘ ອາທໂຍ) ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ສກ຺ຍກຸມາຣສຕານໍ ປາທປຣິຈາຣິກາຫິ ສທ຺ຘິໍ ເວສາລິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ຍາຈາເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐຫິ ຄຣຸຘມ຺ເມຫິ (ອ. ນິ. ໘.໕໑; ຈູຬວ. ໔໐໓) ປພ຺ພຊ຺ຊຎ຺ຈ ອຸປສມ຺ປທຎ຺ຈ ປຏິລຠິ. ອິຕຣາ ປນ ສພ຺ພາປິ ເອກໂຕອຸປສມ຺ປນ຺ນາ ອເຫສຸໍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເນຕໍ ວຕ຺ຖຸ ປາຬິຍໍ ອາຄຕເມວ.

ເອວໍ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາ ປນ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມີ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖສ຺ສາ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ສາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠາວນມນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕີ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອຠິຎ຺ຎາປຏິສມ຺ຠິທາປຣິວາຣໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເສສາ ປນ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ນນ຺ທໂກວາທປຣິໂຍສາເນ (ມ. ນິ. ໓.໓໙໘ ອາທໂຍ) ຉຬຠິຎ຺ຎາ ອເຫສຸໍ. ອເຖກທິວສໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວນມຫາວິຫາເຣ ອຣິຍຄຓມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຐານນ຺ຕເຣ ຐເປນ຺ໂຕ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມິໍ ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ສາ ຜລສຸເຂນ ນິພ຺ພານສຸເຂນ ຈ ວີຕິນາເມນ຺ຕີ ກຕຎ຺ຎຸຕາຍ ຐຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖຸ ຄຸຓາຠິຕ຺ຖວນປຸພ຺ພກອຸປກາຣກວິຠາວນາມຸເຂນ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕີ –

໑໕໗.

‘‘ພຸທ຺ຘວີຣ ນໂມ ຕ຺ຍຕ຺ຖຸ, ສພ຺ພສຕ຺ຕານມຸຕ຺ຕມ;

ໂຍ ມໍ ທຸກ຺ຂາ ປໂມເຈສິ, ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ພຫຸກໍ ຊນໍ.

໑໕໘.

‘‘ສພ຺ພທຸກ຺ຂໍ ປຣິຎ຺ຎາຕໍ, ເຫຕຸຕຓ຺ຫາ ວິໂສສິຕາ;

ຠາວິໂຕ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ນິໂຣໂຘ ຜຸສິໂຕ ມຍາ.

໑໕໙.

‘‘ມາຕາ ປຸຕ຺ໂຕ ປິຕາ ຠາຕາ, ອຍ຺ຍກາ ຈ ປຸເຣ ອຫຸໍ;

ຍຖາຠຸຈ຺ຈມຊານນ຺ຕີ, ສໍສຣິໍຫໍ ອນິພ຺ພິສໍ.

໑໖໐.

‘‘ທິຏ຺ໂຐ ຫິ ເມ ໂສ ຠຄວາ, ອນ຺ຕິໂມຍໍ ສມຸສ຺ສໂຍ;

ວິກ຺ຂີໂຓ ຊາຕິສໍສາໂຣ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ.

໑໖໑.

‘‘ອາຣທ຺ຘວີຣິເຍ ປຫິຕຕ຺ເຕ, ນິຈ຺ຈໍ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກເມ;

ສມຄ຺ເຄ ສາວເກ ປສ຺ເສ, ເອສາ ພຸທ຺ຘານ ວນ຺ທນາ.

໑໖໒.

‘‘ພຫູນໍ ວຕ ອຕ຺ຖາຍ, ມາຍາ ຊນຍິ ໂຄຕມໍ;

ພ຺ຍາຘິມຣຓຕຸນ຺ນານໍ, ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘໍ ພ຺ຍປານຸທີ’’ຕິ. – ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ;

ຕຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘວີຣາຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈພຸທ຺ເຘສຸ ວີຣ, ສພ຺ພພຸທ຺ຘາ ຫິ ອຸຕ຺ຕມວີຣິເຍຫິ ຈຕຸສຈ຺ຈພຸທ຺ເຘຫິ ວາ ຈຕຸພ຺ພິຘສມ຺ມປ຺ປຘານວີຣິຍນິປ຺ຜຕ຺ຕິຍາ ວິຊິຕວິຊຍຕ຺ຕາ ວີຣາ ນາມ. ຠຄວາ ປນ ວີຣິຍປາຣມິປາຣິປູຣິຍາ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕວີຣິຍາຘິຏ຺ຐາເນນ ສາຕິສຍຈຕຸພ຺ພິຘສມ຺ມປ຺ປຘານກິຈ຺ຈນິປ຺ຜຕ຺ຕິຍາ ຕສ຺ສາ ຈ ເວເນຍ຺ຍສນ຺ຕາເນ ສມ຺ມເທວ ປຕິຏ຺ຐາປິຕຕ຺ຕາ ວິເສສໂຕ ວີຣິຍຍຸຕ຺ຕຕາຍ ວີໂຣຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອຣຫຕິ. ນໂມ ຕ຺ຍຕ຺ຖູຕິ ນໂມ ນມກ຺ກາໂຣ ເຕ ໂຫຕຸ. ສພ຺ພສຕ຺ຕານມຸຕ຺ຕມາຕິ ອປທາທິເຠເທສຸ ສຕ຺ເຕສຸ ສີລາທິຄຸເຓຫິ ອຸຕ຺ຕໂມ ຠຄວາ. ຕເທກເທສໍ ສຕ຺ຖຸປກາຣຄຸຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ, ‘‘ໂຍ ມໍ ທຸກ຺ຂາ ປໂມເຈສິ, ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ພຫຸກໍ ຊນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ຂາ ປມຸຕ຺ຕຠາວໍ ວິຠາເວນ຺ຕີ ‘‘ສພ຺ພທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ຄາຖມາຫ.

ປຸນ ຍໂຕ ປໂມເຈສິ, ຕໍ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ເອກເທເສນ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ‘‘ມາຕາ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍຖາຠຸຈ຺ຈມຊານນ຺ຕີຕິ ປວຕ຺ຕິເຫຕຸອາທິໍ ຍຖາຠູຕໍ ອນວພຸຊ຺ຌນ຺ຕີ. ສໍສຣິໍຫໍ ອນິພ຺ພິສນ຺ຕິ ສໍສາຣສມຸທ຺ເທ ປຕິຏ຺ຐໍ ອວິນ຺ທນ຺ຕີ ອລຠນ຺ຕີ ຠວາທີສຸ ອປຣາປຣຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ສໍສຣິໍ ອຫນ຺ຕິ ກເຖນ຺ຕີ ອາຫ ‘‘ມາຕາ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິອາທິ. ຍສ຺ມິໍ ຠເວ ເອຕສ຺ສ ມາຕາ ອໂຫສິ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຠເວ ຕສ຺ເສວ ປຸຕ຺ໂຕ, ຕໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຠເວ ປິຕາ ຠາຕາ ອຫູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

‘‘ທິຏ຺ໂຐ ຫິ ເມ’’ຕິ ຄາຖາຍປິ ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ຂໂຕ ປມຸຕ຺ຕຠາວເມວ ວິຠາເວຕິ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ໂຐ ຫິ ເມ ໂສ ຠຄວາຕິ ໂສ ຠຄວາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອຕ຺ຕນາ ທິຏ຺ຐໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມທສ຺ສເນນ ຎາຓຈກ຺ຂຸນາ ມຍາ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທິຏ຺ໂຐ. ໂຍ ຫິ ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ຠຄວນ຺ຕໍ ປສ຺ສຕິ ນາມ. ຍຖາຫ – ‘‘ໂຍ ໂຂ, ວກ຺ກລິ, ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ມໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິອາທິ (ສໍ. ນິ. ໓.໘໗).

ອາຣທ຺ຘວີຣິເຍຕິ ປຄ຺ຄຫິຕວີຣິເຍ. ປຫິຕຕ຺ເຕຕິ ນິພ຺ພານໍ ເປສິຕຈິຕ຺ເຕ. ນິຈ຺ຈໍ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກເມຕິ ອປຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ ປຕ຺ຕສ຺ສ ເວປຸລ຺ລຕ຺ຖາຍ ສພ຺ພກາລໍ ຖິຣປຣກ຺ກເມ. ສມຄ຺ເຄຕິ ສີລທິຏ຺ຐິສາມຎ຺ເຎນ ສໍຫຕຠາເວນ ສມຄ຺ເຄ. ສຕ຺ຖຸເທສນາຍ ສວນນ຺ເຕ ຊາຕຕ຺ຕາ ສາວເກ, ‘‘ອິເມ ມຄ຺ຄຏ຺ຐາ ອິເມ ຜລຏ຺ຐາ’’ຕິ ຍາຖາວໂຕ ປສ຺ສຕິ. ເອສາ ພຸທ຺ຘານ ວນ຺ທນາຕິ ຍາ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມສຣີຣຠູຕສ຺ສ ອຣິຍສາວການໍ ອຣິຍຠາວຠູຕສ຺ສ ຈ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມສ຺ສ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈກ຺ຂກິຣິຍາ, ເອສາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘານໍ ສາວກພຸທ຺ຘານຎ຺ຈ ວນ຺ທນາ ຍາຖາວໂຕ ຄຸຓນິນ຺ນຕາ.

‘‘ພຫູນໍ ວຕ ອຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ໂອສານຄາຖາຍປິ ສຕ຺ຖຸ ໂລກສ຺ສ ພຫູປກາຣຕໍເຍວ ວິຠາເວຕິ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ຖໂຕ ນ ວິຠຕ຺ຕໍ, ຕໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ອເຖກທາ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມີ ສຕ຺ຖຣິ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣນ຺ເຕ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ ສຍໍ ເວສາລິຍໍ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສເຍ ວິຫຣນ຺ຕີ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ເວສາລິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ທິວາຏ຺ຐາເນ ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນກາລໍ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸເຂນ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຍຸສງ຺ຂາເຣ ອາວຊ຺ເຊນ຺ຕີ ເຕສໍ ຂີຓຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຍໍນູນາຫໍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ມໂນຠາວນີເຍ ຈ ເຖເຣ ສພ຺ເພວ ສພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອິເຘວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ເຖຣິຍາ, ເອວໍ ຕສ຺ສາ ປຣິວາຣຠູຕານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸນິສຕານໍ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໒.໙໗-໒໘໘) –

‘‘ເອກທາ ໂລກປຊ຺ໂຊໂຕ, ເວສາລິຍໍ ມຫາວເນ;

ກູຏາຄາເຣ ກຸສາລາຍໍ, ວສເຕ ນຣສາຣຖິ.

‘‘ຕທາ ຊິນສ຺ສ ມາຕຸຈ຺ຉາ, ມຫາໂຄຕມິ ຠິກ຺ຂຸນີ;

ຕຫິໍ ກເຕ ປຸເຣ ຣມ຺ເມ, ວສີ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສເຍ.

‘‘ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ວິມຸຕ຺ຕາຫິ, ສເຕຫິ ສຫ ປຎ຺ຈຫິ;

ຣໂຫຄຕາຍ ຕສ຺ເສວໍ, ຈິຕສ຺ສາສິ ວິຕກ຺ກິຕໍ.

‘‘ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພານໍ, ສາວກຄ຺ຄຍຸຄສ຺ສ ວາ;

ຣາຫຸລານນ຺ທນນ຺ທານໍ, ນາຫໍ ລຈ຺ຉາມິ ປສ຺ສິຕຸໍ.

‘‘ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພານາ, ສາວກຄ຺ຄຍຸຄສ຺ສ ວາ;

ມຫາກສ຺ສປນນ຺ທານໍ, ອານນ຺ທຣາຫຸລານ ຈ.

‘‘ປຏິກຈ຺ຈາຍຸສງ຺ຂາຣໍ, ໂອສຊ຺ຊິຕ຺ວານ ນິພ຺ພຸຕິໍ;

ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ ໂລກນາເຖນ, ອນຸຎ຺ຎາຕາ ມເຫສິນາ.

‘‘ຕຖາ ປຎ຺ຈສຕານມ຺ປິ, ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ວິຕກ຺ກິຕໍ;

ອາສິ ເຂມາທິການມ຺ປິ, ເອຕເທວ ວິຕກ຺ກິຕໍ.

‘‘ຠູມິຈາໂລ ຕທາ ອສິ, ນາທິຕາ ເທວທຸນ຺ທຸຠີ;

ອຸປສ຺ສຍາຘິວຕ຺ຖາໂຍ, ເທວຕາ ໂສກປີຬິຕາ.

‘‘ວິລປນ຺ຕາ ສຸກຣຸຓໍ, ຕຕ຺ຖສ຺ສູນິ ປວຕ຺ຕຍຸໍ;

ມິຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຕາຫິ, ອຸປຄນ຺ຕ຺ວານ ໂຄຕມິໍ.

‘‘ນິປຈ຺ຈ ສິຣສາ ປາເທ, ອິທໍ ວຈນມພ຺ຣວຸໍ;

ຕຕ຺ຖ ໂຕຍລວາສິຕ຺ຕາ, ມຍມຍ຺ເຍ ຣໂຫຄຕາ.

‘‘ສາ ຈລາ ຈລິຕາ ຠູມິ, ນາທິຕາ ເທວທຸນ຺ທຸຠີ;

ປຣິເທວາ ຈ ສຸຍ຺ຍນ຺ເຕ, ກິມຕ຺ຖໍ ນູນ ໂຄຕມີ.

‘‘ຕທາ ອໂວຈ ສາ ສພ຺ພໍ, ຍຖາປຣິວິຕກ຺ກິຕໍ;

ຕາໂຍປິ ສພ຺ພາ ອາຫໍສຸ, ຍຖາປຣິວິຕກ຺ກິຕໍ.

‘‘ຍທິ ເຕ ຣຸຈິຕໍ ອຍ຺ເຍ, ນິພ຺ພານໍ ປຣມໍ ສິວໍ;

ນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມ ສພ຺ພາປິ, ພຸທ຺ຘານຸຎ຺ຎາຍ ສຸພ຺ພເຕ.

‘‘ມຍໍ ສຫາວ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ, ຆຣາປິ ຈ ຠວາປິ ຈ;

ສຫາເຍວ ຄມິສ຺ສາມ, ນິພ຺ພານໍ ປທມຸຕ຺ຕມໍ.

‘‘ນິພ຺ພານາຍ ວຊນ຺ຕີນໍ, ກິໍ ວກ຺ຂາມີຕິ ສາ ວທໍ;

ສຫ ສພ຺ພາຫິ ນິຄ຺ຄຎ຺ຉິ, ຠິກ຺ຂຸນີນິລຍາ ຕທາ.

‘‘ອຸປສ຺ສເຍ ຍາຘິວຕ຺ຖາ, ເທວຕາ ຕາ ຂມນ຺ຕຸ ເມ;

ຠິກ຺ຂຸນີນິລຍສ຺ເສທໍ, ປຈ຺ຉິມໍ ທສ຺ສນໍ ມມ.

‘‘ນ ຊຣາ ມຈ຺ຈຸ ວາ ຍຕ຺ຖ, ອປ຺ປິເຍຫິ ສມາຄໂມ;

ປິເຍຫິ ນ ວິໂຍໂຄຕ຺ຖິ, ຕໍ ວຊິສ຺ສໍ ອສງ຺ຂຕໍ.

‘‘ອວີຕຣາຄາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ, ວຈນໍ ສຸຄໂຕຣສາ;

ໂສກຏ຺ຏາ ປຣິເທວິໍສຸ, ອໂຫ ໂນ ອປ຺ປປຸຎ຺ຎຕາ.

‘‘ຠິກ຺ຂຸນີນິລໂຍ ສຸຎ຺ໂຎ, ຠູໂຕ ຕາຫິ ວິນາ ອຍໍ;

ປຠາເຕ ວິຍ ຕາຣາໂຍ, ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ຊິໂນຣສາ.

‘‘ນິພ຺ພານໍ ໂຄຕມີ ຍາຕິ, ສເຕຫິ ສຫ ປຎ຺ຈຫິ;

ນທີສເຕຫິວ ສຫ, ຄງ຺ຄາ ປຎ຺ຈຫິ ສາຄຣໍ.

‘‘ຣຖິຍາຍ ວຊນ຺ຕິໂຍ, ທິສ຺ວາ ສທ຺ຘາ ອຸປາສິກາ;

ຆຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ປາເທສຸ, ນິປຈ຺ຈ ອິທມພ຺ຣວຸໍ.

‘‘ປສີທສ຺ສຸ ມຫາໂຠເຄ, ອນາຖາໂຍ ວິຫາຍ ໂນ;

ຕຍາ ນ ຍຸຕ຺ຕາ ນິພ຺ພາຕຸໍ, ອິຈ຺ຉຏ຺ຏາ ວິລປິໍສຸ ຕາ.

‘‘ຕາສໍ ໂສກປຫານຕ຺ຖໍ, ອໂວຈ ມຘຸຣໍ ຄິຣໍ;

ຣຸທິເຕນ ອລໍ ປຸຕ຺ຕາ, ຫາສກາໂລຍມຊ຺ຊ ໂວ.

‘‘ປຣິຎ຺ຎາຕໍ ມຍາ ທຸກ຺ຂໍ, ທຸກ຺ຂເຫຕຸ ວິວຊ຺ຊິໂຕ;

ນິໂຣໂຘ ເມ ສຈ຺ຉິກໂຕ, ມຄ຺ໂຄ ຈາປິ ສຸຠາວິໂຕ.

‘‘ປຣິຈິຓ຺ໂຓ ມຍາ ສຕ຺ຖາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ;

ໂອຫິໂຕ ຄຣຸໂກ ຠາໂຣ, ຠວເນຕ຺ຕິ ສມູຫຕາ.

‘‘ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຊິຕາ, ອຄາຣສ຺ມານຄາຣິຍໍ;

ໂສ ເມ ອຕ຺ໂຖ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ສພ຺ພສໍໂຍຊນກ຺ຂໂຍ.

‘‘ພຸທ຺ໂຘ ຕສ຺ສ ຈ ສທ຺ຘມ຺ໂມ, ອນູໂນ ຍາວ ຕິຏ຺ຐຕິ;

ນິພ຺ພາຕຸໍ ຕາວ ກາໂລ ເມ, ມາ ມໍ ໂສຈຖ ປຸຕ຺ຕິກາ.

‘‘ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎານນ຺ທນນ຺ທາທີ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຣາຫຸໂລ ຊິໂນ;

ສຸຂິໂຕ ສຫິໂຕ ສງ຺ໂຆ, ຫຕທພ຺ພາ ຈ ຕິຕ຺ຖິຍາ.

‘‘ໂອກ຺ກາກວໍສສ຺ສ ຍໂສ, ອຸສ຺ສິໂຕ ມາຣມທ຺ທໂນ;

ນນຸ ສມ຺ປຕິ ກາໂລ ເມ, ນິພ຺ພານຕ຺ຖາຍ ປຸຕ຺ຕິກາ.

‘‘ຈິຣປ຺ປຠຸຕິ ຍໍ ມຍ຺ຫໍ, ປຕ຺ຖິຕໍ ອຊ຺ຊ ສິຊ຺ຌເຕ;

ອານນ຺ທເຠຣິກາໂລຍໍ, ກິໍ ໂວ ອສ຺ສູຫິ ປຸຕ຺ຕິກາ.

‘‘ສເຈ ມຍິ ທຍາ ອຕ຺ຖິ, ຍທິ ຈຕ຺ຖິ ກຕຎ຺ຎຸຕາ;

ສທ຺ຘມ຺ມຏ຺ຐິຕິຍາ ສພ຺ພາ, ກໂຣຖ ວີຣິຍໍ ທຬ຺ຫໍ.

‘‘ຖີນໍ ອທາສິ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຍາຈິໂຕ ມຍາ;

ຕສ຺ມາ ຍຖາຫໍ ນນ຺ທິສ຺ສໍ, ຕຖາ ຕມນຸຕິຏ຺ຐຖ.

‘‘ຕາ ເອວມນຸສາສິຕ຺ວາ, ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ປຸຣກ຺ຂຕາ;

ອຸເປຈ຺ຈ ພຸທ຺ຘໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ອິທໍ ວຈນມພ຺ຣວິ.

‘‘ອຫໍ ສຸຄຕ ເຕ ມາຕາ, ຕ຺ວຎ຺ຈ ວີຣ ປິຕາ ມມ;

ສທ຺ຘມ຺ມສຸຂທ ນາຖ, ຕຍິ ຊາຕາມ຺ຫິ ໂຄຕມ.

‘‘ສໍວທ຺ຘິໂຕຍໍ ສຸຄຕ, ຣູປກາໂຍ ມຍາ ຕວ;

ອນິນ຺ທິໂຕ ຘມ຺ມກາໂຍ, ມມ ສໍວທ຺ຘິໂຕ ຕຍາ.

‘‘ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ຕຓ຺ຫາສມຓໍ, ຂີຣໍ ຕ຺ວໍ ປາຍິໂຕ ມຍາ;

ຕຍາຫໍ ສນ຺ຕມຈ຺ຈນ຺ຕໍ, ຘມ຺ມຂີຣຎ຺ຫິ ປາຍິຕາ.

‘‘ພນ຺ຘນາຣກ຺ຂເຓ ມຍ຺ຫໍ, ອຓໂຓ ຕ຺ວໍ ມຫາມຸເນ;

ປຸຕ຺ຕກາມາ ຖິໂຍ ຍາຈໍ, ລຠນ຺ຕິ ຕາທິສໍ ສຸຕໍ.

‘‘ມນ຺ຘາຕາທິນຣິນ຺ທານໍ, ຍາ ມາຕາ ສາ ຠວຓ຺ຓເວ;

ນິມຸຄ຺ຄາຫໍ ຕຍາ ປຸຕ຺ຕ, ຕາຣິຕາ ຠວສາຄຣາ.

‘‘ຣຎ຺ໂຎ ມາຕາ ມເຫສີຕິ, ສຸລຠໍ ນາມມິຕ຺ຖິນໍ;

ພຸທ຺ຘມາຕາຕິ ຍໍ ນາມໍ, ເອຕໍ ປຣມທຸລ຺ລຠໍ.

‘‘ຕຎ຺ຈ ລທ຺ຘໍ ມຫາວີຣ, ປຓິຘານໍ ມມໍ ຕຍາ;

ອຓຸກໍ ວາ ມຫນ຺ຕໍ ວາ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ປູຣິຕໍ ມຍາ.

‘‘ປຣິນິພ຺ພາຕຸມິຈ຺ຉາມິ, ວິຫາເຍມໍ ກເຬວຣໍ;

ອນຸຊານາຫິ ເມ ວີຣ, ທຸກ຺ຂນ຺ຕກຣ ນາຍກ.

‘‘ຈກ຺ກງ຺ກຸສຘຊາກິຓ຺ເຓ, ປາເທ ກມລໂກມເລ;

ປສາເຣຫິ ປຓາມໍ ເຕ, ກຣິສ຺ສໍ ປຸຕ຺ຕອຸຕ຺ຕເມ.

‘‘ສຸວຓ຺ຓຣາສິສງ຺ກາສໍ, ສຣີຣໍ ກຸຣຸ ປາກຏໍ;

ກຕ຺ວາ ເທຫໍ ສຸທິຏ຺ຐໍ ເຕ, ສນ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉາມິ ນາຍກ.

‘‘ທ຺ວຕ຺ຕິໍສລກ຺ຂຓູເປຕໍ, ສຸປ຺ປຠາລງ຺ກຕໍ ຕນຸໍ;

ສຎ຺ຌາຆນາວ ພາລກ຺ກໍ, ມາຕຸຈ຺ຉໍ ທສ຺ສຍີ ຊິໂນ.

‘‘ຜຸລ຺ລາຣວິນ຺ທສໍກາເສ, ຕຣຸຓາທິຈ຺ຈສປ຺ປເຠ;

ຈກ຺ກງ຺ກິເຕ ປາທຕເລ, ຕໂຕ ສາ ສິຣສາ ປຕິ.

‘‘ປຓມາມິ ນຣາທິຈ຺ຈ, ອາທິຈ຺ຈກຸລເກຕຸກໍ;

ປຈ຺ຉິເມ ມຣເຓ ມຍ຺ຫໍ, ນ ຕໍ ອິກ຺ຂາມຫໍ ປຸໂນ.

‘‘ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາມ ໂລກຄ຺ຄ, ສພ຺ພໂທສາກຣາ ມຕາ;

ຍທິ ໂກ ຈຕ຺ຖິ ໂທໂສ ເມ, ຂມສ຺ສຸ ກຣຸຓາກຣ.

‘‘ອິຕ຺ຖິການຎ຺ຈ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ, ຫໍ ຕໍ ຍາຈິໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ;

ຕຕ຺ຖ ເຈ ອຕ຺ຖິ ໂທໂສ ເມ, ຕໍ ຂມສ຺ສຸ ນຣາສຠ.

‘‘ມຍາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ວີຣ, ຕວານຸຎ຺ຎາຍ ສາສິຕາ;

ຕຕ຺ຣ ເຈ ອຕ຺ຖິ ທຸນ຺ນີຕໍ, ຕໍ ຂມສ຺ສຸ ຂມາຘິປ.

‘‘ອກ຺ຂນ຺ເຕ ນາມ ຂນ຺ຕພ຺ພໍ, ກິໍ ຠເວ ຄຸຓຠູສເນ;

ກິມຸຕ຺ຕຣໍ ເຕ ວຕ຺ຖາມິ, ນິພ຺ພານາຍ ວຊນ຺ຕິຍາ.

‘‘ສຸທ຺ເຘ ອນູເນ ມມ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ, ໂລກາ ອິໂຕ ນິສ຺ສຣິຕຸໍ ຂມນ຺ເຕ;

ປຠາຕກາເລ ພ຺ຍສນງ຺ຄຕານໍ, ທິສ຺ວານ ນິຍ຺ຍາຕິວ ຈນ຺ທເລຂາ.

‘‘ຕເທຕຣາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຊິນຄ຺ຄໍ, ຕາຣາວ ຈນ຺ທານຸຄຕາ ສຸເມຣຸໍ;

ປທກ຺ຂິຓໍ ກຈ຺ຈ ນິປຈ຺ຈ ປາເທ, ຐິຕາ ມຸຂນ຺ຕໍ ສມຸທິກ຺ຂມານາ.

‘‘ນ ຕິຕ຺ຕິປຸພ຺ພໍ ຕວ ທສ຺ສເນນ, ຈກ຺ຂຸໍ ນ ໂສຕໍ ຕວ ຠາສິເຕນ;

ຈິຕ຺ຕໍ ມມໍ ເກວລເມກເມວ, ປປ຺ປຸຍ຺ຍ ຕໍ ຘມ຺ມຣເສນ ຕິຕ຺ຕິ.

‘‘ນທໂຕ ປຣິສາຍໍ ເຕ, ວາທິຕພ຺ພປຫາຣິໂນ;

ເຍ ເຕ ທກ຺ຂນ຺ຕິ ວທນໍ, ຘຎ຺ຎາ ເຕ ນຣປຸງ຺ຄວ.

‘‘ທີຆງ຺ຄຸລີ ຕມ຺ພນເຂ, ສຸເຠ ອາຍຕປຓ຺ຫິເກ;

ເຍ ປາເທ ປຓມິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕປິ ຘຎ຺ຎາ ຄຸຓນ຺ຘຣ.

‘‘ມຘຸຣານິ ປຫຏ຺ຐານິ, ໂທສຄ຺ຆານິ ຫິຕານິ ຈ;

ເຍ ເຕ ວາກ຺ຍານິ ສຸຍ຺ຍນ຺ຕິ, ເຕປິ ຘຎ຺ຎາ ນຣຸຕ຺ຕມ.

‘‘ຘຎ຺ຎາຫໍ ເຕ ມຫາວີຣ, ປາທປູຊນຕປ຺ປຣາ;

ຕິຓ຺ຓສໍສາຣກນ຺ຕາຣາ, ສຸວາກ຺ເຍນ ສິຣີມໂຕ.

‘‘ຕໂຕ ສາ ອນຸສາເວຕ຺ວາ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆມ຺ປິ ສຸພ຺ພຕາ;

ຣາຫຸລານນ຺ທນນ຺ເທ ຈ, ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອິທມພ຺ຣວິ.

‘‘ອາສີວິສາລຍສເມ, ໂຣຄາວາເສ ກເຬວເຣ;

ນິພ຺ພິນ຺ທາ ທຸກ຺ຂສງ຺ຆາເຏ, ຊຣາມຣຓໂຄຈເຣ.

‘‘ນານາກລິມລາກິຓ຺ເຓ, ປຣາຍຕ຺ເຕ ນິຣີຫເກ;

ເຕນ ນິພ຺ພາຕຸມິຈ຺ຉາມິ, ອນຸມຎ຺ຎຖ ປຸຕ຺ຕກາ.

‘‘ນນ຺ໂທ ຣາຫຸລຠທ຺ໂທ ຈ, ວີຕໂສກາ ນິຣາສວາ;

ຐິຕາຈລຏ຺ຐິຕິ ຖິຣາ, ຘມ຺ມຕມນຸຈິນ຺ຕຍຸໍ.

‘‘ຘິຣຕ຺ຖຸ ສງ຺ຂຕໍ ໂລລໍ, ອສາຣໍ ກທລູປມໍ;

ມາຍາມຣີຈິສທິສໍ, ອິຕ຺ຕຣໍ ອນວຏ຺ຐິຕໍ.

‘‘ຍຕ຺ຖ ນາມ ຊິນສ຺ສາຍໍ, ມາຕຸຈ຺ຉາ ພຸທ຺ຘໂປສິກາ;

ໂຄຕມີ ນິຘນໍ ຍາຕິ, ອນິຈ຺ຈໍ ສພ຺ພສງ຺ຂຕໍ.

‘‘ອານນ຺ໂທ ຈ ຕທາ ເສໂຂ, ໂສກຏ຺ໂຏ ຊິນວຈ຺ຉໂລ;

ຕຕ຺ຖສ຺ສູນິ ກໂຣນ຺ໂຕ ໂສ, ກຣຸຓໍ ປຣິເທວຕິ.

‘‘ຫາ ສນ຺ຕິໍ ໂຄຕມີ ຍາຕິ, ນູນ ພຸທ຺ໂຘປິ ນິພ຺ພຸຕິໍ;

ຄຈ຺ຉຕິ ນ ຈິເຣເນວ, ອຄ຺ຄິຣິວ ນິຣິນ຺ຘໂນ.

‘‘ເອວໍ ວິລາປມານໍ ຕໍ, ອານນ຺ທໍ ອາຫ ໂຄຕມີ;

ສຸຕສາຄຣຄມ຺ຠີຣ, ພຸທ຺ໂຘປຏ຺ຐານ ຕປ຺ປຣ.

‘‘ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ໂສຈິຕຸໍ ປຸຕ຺ຕ, ຫາສກາເລ ອຸປຏ຺ຐິເຕ;

ຕຍາ ເມ ສຣຓໍ ປຸຕ຺ຕ, ນິພ຺ພານໍ ຕມຸປາຄຕໍ.

‘‘ຕຍາ ຕາຕ ສມຊ຺ຌິຏ຺ໂຐ, ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານິ ໂນ;

ມາ ປຸຕ຺ຕ ວິມໂນ ໂຫຫິ, ສຜໂລ ເຕ ປຣິສ຺ສໂມ.

‘‘ຍໍ ນ ທິຏ຺ຐໍ ປຸຣາເຓຫິ, ຕິຕ຺ຖິກາຈຣິເຍຫິປິ;

ຕໍ ປທໍ ສຸກຸມາຣີຫິ, ສຕ຺ຕວສ຺ສາຫິ ເວທິຕໍ.

‘‘ພຸທ຺ຘສາສນປາເລຕ, ປຈ຺ຉິມໍ ທສ຺ສນໍ ຕວ;

ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາມຫໍ ປຸຕ຺ຕ, ຄໂຕ ຍຕ຺ຖ ນ ທິສ຺ສເຕ.

‘‘ກທາຈິ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ, ຂິປີ ໂລກຄ຺ຄນາຍໂກ;

ຕທາຫໍ ອາສີສວາຈໍ, ອໂວຈໍ ອນຸກມ຺ປິກາ.

‘‘ຈິຣໍ ຊີວ ມຫາວີຣ, ກປ຺ປໍ ຕິຏ຺ຐ ມຫາມຸເນ;

ສພ຺ພໂລກສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ, ຠວສ຺ສຸ ອຊຣາມໂຣ.

‘‘ຕໍ ຕຖາວາທິນິໍ ພຸທ຺ໂຘ, ມມໍ ໂສ ເອຕທພ຺ຣວິ;

ນ ເຫວໍ ວນ຺ທິຍາ ພຸທ຺ຘາ, ຍຖາ ວນ຺ທສິ ໂຄຕມີ.

‘‘ກຖໍ ຈຣຫິ ສພ຺ພຎ຺ຎູ, ວນ຺ທິຕພ຺ພາ ຕຖາຄຕາ;

ກຖໍ ອວນ຺ທິຍາ ພຸທ຺ຘາ, ຕໍ ເມ ອກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ.

‘‘ອາຣທ຺ຘວີຣິເຍ ປຫິຕຕ຺ເຕ, ນິຈ຺ຈໍ ທຬ຺ຫປຣກ຺ກເມ;

ສມຄ຺ເຄ ສາວເກ ປສ຺ສ, ເອຕໍ ພຸທ຺ຘານວນ຺ທນໍ.

‘‘ຕໂຕ ອຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ເອກິກາຫໍ ວິຈິນ຺ຕຍິໍ;

ສມຄ຺ຄປຣິສໍ ນາໂຖ, ໂຣເຘສິ ຕິຠວນ຺ຕໂຄ.

‘‘ຫນ຺ທາຫໍ ປຣິນິພ຺ພິສ຺ສໍ, ມາ ວິປຕ຺ຕິຕມທ຺ທສໍ;

ເອວາຫໍ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ວານ, ທິສ຺ວານ ອິສິສຕ຺ຕມໍ.

‘‘ປຣິນິພ຺ພານກາລໍ ເມ, ອາໂຣເຈສິໍ ວິນາຍກໍ;

ຕໂຕ ໂສ ສມນຸຎ຺ຎາສິ, ກາລໍ ຊານາຫິ ໂຄຕມີ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ, ຠວາ ສພ຺ເພ ສມູຫຕາ;

ນາໂຄວ ພນ຺ຘນໍ ເຉຕ຺ວາ, ວິຫຣາມິ ອນາສວາ.

‘‘ສ຺ວາຄຕໍ ວຕ ເມ ອາສິ, ມມ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ.

‘‘ປຏິສມ຺ຠິທາ ຈຕສ຺ໂສ, ວິໂມກ຺ຂາປິ ຈ ອຏ຺ຐິເມ;

ຉຬຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ.

‘‘ຖີນໍ ຘມ຺ມາຠິສມເຍ, ເຍ ພາລາ ວິມຕິໍ ຄຕາ;

ເຕສໍ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຫານຕ຺ຖໍ, ອິທ຺ຘິໍ ທສ຺ເສຫິ ໂຄຕມີ.

‘‘ຕທາ ນິປຈ຺ຈ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວານ ອມ຺ພຣໍ;

ອິທ຺ຘີ ອເນກາ ທສ຺ເສສິ, ພຸທ຺ຘານຸຎ຺ຎາຍ ໂຄຕມີ.

‘‘ເອກິກາ ພຫຸຘາ ອາສິ, ພຫຸຘາ ເຈກິກາ ຕຖາ;

ອາວິຠາວໍ ຕິໂຣຠາວໍ, ຕິໂຣກຸຏ຺ຏໍ ຕິໂຣນຄໍ.

‘‘ອສຊ຺ຊມານາ ອຄມາ, ຠູມິຍມ຺ປິ ນິມຸຊ຺ຊຖ;

ອຠິຊ຺ຊມາເນ ອຸທເກ, ອຄຎ຺ຉິ ມຫິຍາ ຍຖາ.

‘‘ສກຸຓີວ ຕຖາກາເສ, ປລ຺ລງ຺ເກນ ກມີ ຕທາ;

ວສໍ ວຕ຺ເຕສິ ກາເຍນ, ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມນິເວສນໍ.

‘‘ສິເນຣຸໍ ທຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວານ, ຉຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ມຫາມຫິໍ;

ສມູລໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ, ຘາຣຍໍ ຈງ຺ກມີ ນເຠ.

‘‘ຉສ຺ສູໂຣທຍກາເລວ, ໂລກຎ຺ຈາກາສິ ຘູມິກໍ;

ຍຸຄນ຺ເຕ ວິຍ ໂລກໍ ສາ, ຊາລາມາລາກຸລໍ ອກາ.

‘‘ມຸຈລິນ຺ທໍ ມຫາເສລໍ, ເມຣຸມູລນທນ຺ຕເຣ;

ສາສປາຣິວ ສພ຺ພານິ, ເອເກນຄ຺ຄຫິ ມຸຏ຺ຐິນາ.

‘‘ອງ຺ຄຸລຄ຺ເຄນ ຉາເທສິ, ຠາກຣໍ ສນິສາກຣໍ;

ຈນ຺ທສູຣສຫສ຺ສານິ, ອາເວຬມິວ ຘາຣຍິ.

‘‘ຈຕຸສາຄຣໂຕຍານິ, ຘາຣຍີ ເອກປາຓິນາ;

ຍຸຄນ຺ຕຊລທາກາຣໍ, ມຫາວສ຺ສໍ ປວສ຺ສຖ.

‘‘ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໍ ສປຣິສໍ, ມາປຍີ ສາ ນຠຕ຺ຕເລ;

ຄຣຸຬໍ ທ຺ວິຣທໍ ສີຫໍ, ວິນທນ຺ຕໍ ປທສ຺ສຍິ.

‘‘ເອກິກາ ອຠິນິມ຺ມິຕ຺ວາ, ອປ຺ປເມຍ຺ຍໍ ຠິກ຺ຂຸນີຄຓໍ;

ປຸນ ອນ຺ຕຣຘາເປຕ຺ວາ, ເອກິກາ ມຸນິມພ຺ຣວິ.

‘‘ມາຕຸຈ຺ຉາ ເຕ ມຫາວີຣ, ຕວ ສາສນກາຣິກາ;

ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ ສກໍ ອຕ຺ຖໍ, ປາເທ ວນ຺ທາມິ ຈກ຺ຂຸມ.

‘‘ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວິວິຘາ ອິທ຺ຘີ, ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ນຠຕ຺ຕລາ;

ວນ຺ທິຕ຺ວາ ໂລກປຊ຺ໂຊຕໍ, ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ ສາ.

‘‘ສາ ວີສວສ຺ສສຕິກາ, ຊາຕິຍາຫໍ ມຫາມຸເນ;

ອລເມຕ຺ຕາວຕາ ວີຣ, ນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມິ ນາຍກ.

‘‘ຕທາຕິວິມ຺ຫິຕາ ສພ຺ພາ, ປຣິສາ ສາ ກຕຎ຺ຊລີ;

ອໂວຈຍ຺ເຍ ກຖໍ ອາສິ, ອຕຸລິທ຺ຘິປຣກ຺ກມາ.

‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ຊິໂນ, ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ຈກ຺ຂຸມາ;

ອິໂຕ ສຕສຫສ຺ສມ຺ຫິ, ກປ຺ເປ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ນາຍໂກ.

‘‘ຕທາຫໍ ຫໍສວຕິຍໍ, ຊາຕາມຈ຺ຈກຸເລ ອຫຸໍ;

ສພ຺ໂພປກາຣສມ຺ປນ຺ເນ, ອິທ຺ເຘ ຜີເຕ ມຫທ຺ຘເນ.

‘‘ກທາຈິ ປິຕຸນາ ສທ຺ຘິໍ, ທາສີຄຓປຸຣກ຺ຂຕາ;

ມຫຕາ ປຣິວາເຣນ, ຕໍ ອຸເປຈ຺ຈ ນຣາສຠໍ.

‘‘ວາສວໍ ວິຍ ວສ຺ສນ຺ຕໍ, ຘມ຺ມເມຆໍ ອນາສວໍ;

ສຣທາທິຈ຺ຈສທິສໍ, ຣໍສິຊາລສມຸຊ຺ຊລໍ.

‘‘ທິສ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ, ສຸຕ຺ວາ ຈສ຺ສ ສຸຠາສິຕໍ;

ມາຕຸຈ຺ຉໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ອຄ຺ເຄ, ຐເປນ຺ຕໍ ນຣນາຍກໍ.

‘‘ສຸຕ຺ວາ ທຕ຺ວາ ມຫາທານໍ, ສຕ຺ຕາຫໍ ຕສ຺ສ ຕາທິໂນ;

ສສງ຺ຆສ຺ສ ນຣຄ຺ຄສ຺ສ, ປຈ຺ຈຍານິ ພຫູນິ ຈ.

‘‘ນິປຈ຺ຈ ປາທມູລມ຺ຫິ, ຕໍ ຐານມຠິປຕ຺ຖຍິໍ;

ຕໂຕ ມຫາປຣິສຕິໍ, ອໂວຈ ອິສິສຕ຺ຕໂມ.

‘‘ຍາ ສສງ຺ຆໍ ອໂຠເຊສິ, ສຕ຺ຕາຫໍ ໂລກນາຍກໍ;

ຕມຫໍ ກິຕ຺ຕຍິສ຺ສາມິ, ສຸຓາຖ ມມ ຠາສໂຕ.

‘‘ສຕສຫສ຺ສິໂຕ ກປ຺ເປ, ໂອກ຺ກາກກຸລສມ຺ຠໂວ;

ໂຄຕໂມ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ.

ຕສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ທາຍາທາ, ໂອຣສາ ຘມ຺ມນິມ຺ມິຕາ;

ໂຄຕມີ ນາມ ນາເມນ, ເຫສ຺ສຕິ ສຕ຺ຖຸ ສາວິກາ.

‘‘ຕສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ມາຕຸຈ຺ຉາ, ຊີວິຕາປາທິກາ ອຍໍ;

ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູນຎ຺ຈ ອຄ຺ຄຕ຺ຕໍ, ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ລຠິສ຺ສຕິ.

‘‘ຕໍ ສຸຕ຺ວານ ປໂມທິຕ຺ວາ, ຍາວຊີວໍ ຕທາ ຊິນໍ;

ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປຏ຺ຐິຕ຺ວາ, ຕໂຕ ກາລງ຺ກຕາ ອຫໍ.

‘‘ຕາວຕິໍເສສຸ ເທເວສຸ, ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘິສຸ;

ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ທສຫງ຺ເຄຫິ, ອຎ຺ເຎ ອຠິຠວິໍ ອຫໍ.

‘‘ຣູປສທ຺ເທຫິ ຄນ຺ເຘຫິ, ຣເສຫິ ຜຸສເນຫິ ຈ;

ອາຍຸນາປິ ຈ ວຓ຺ເຓນ, ສຸເຂນ ຍສສາປິ ຈ.

‘‘ຕເຖວາຘິປເຕຍ຺ເຍນ, ອຘິຄຍ຺ຫ ວິໂຣຈຫໍ;

ອໂຫສິໍ ອມຣິນ຺ທສ຺ສ, ມເຫສີ ທຍິຕາ ຕຫິໍ.

‘‘ສໍສາເຣ ສໍສຣນ຺ຕີຫໍ, ກມ຺ມວາຍຸສເມຣິຕາ;

ກາສິສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ວິສເຍ, ອຊາຍິໍ ທາສຄາມເກ.

‘‘ປຎ຺ຈທາສສຕານູນາ, ນິວສນ຺ຕິ ຕຫິໍ ຕທາ;

ສພ຺ເພສໍ ຕຕ຺ຖ ໂຍ ເຊຏ຺ໂຐ, ຕສ຺ສ ຊາຍາ ອໂຫສຫໍ.

‘‘ສຍມ຺ຠຸໂນ ປຎ຺ຈສຕາ, ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສຸໍ;

ເຕ ທິສ຺ວານ ອຫໍ ຕຸຏ຺ຐາ, ສຫ ສພ຺ພາຫິ ອິຕ຺ຖິຠິ.

‘‘ປູຄາ ຫຸຕ຺ວາວ ສພ຺ພາໂຍ, ຈຕຸມາເສ ອຸປຏ຺ຐຫຸໍ;

ຕິຈີວຣານິ ທຕ຺ວານ, ສໍສຣິມ຺ຫ ສສາມິກາ.

‘‘ຕໂຕ ຈຸຕາ ສພ຺ພາປິ ຕາ, ຕາວຕິໍສຄຕາ ມຍໍ;

ປຈ຺ຉິເມ ຈ ຠເວ ທານິ, ຊາຕາ ເທວທເຫ ປຸເຣ.

‘‘ປິຕາ ອຎ຺ຊນສກ຺ໂກ ເມ, ມາຕາ ມມ ສຸລກ຺ຂຓາ;

ຕໂຕ ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ, ສຸທ຺ໂຘທນຆຣໍ ຄຕາ.

‘‘ເສສາ ສກ຺ຍກຸເລ ຊາຕາ, ສກ຺ຍານໍ ຆຣມາຄມຸໍ;

ອຫໍ ວິສິຏ຺ຐາ ສພ຺ພາສໍ, ຊິນສ຺ສາປາທິກາ ອຫຸໍ.

‘‘ມມ ປຸຕ຺ໂຕຠິນິກ຺ຂມ຺ມ, ພຸທ຺ໂຘ ອາສິ ວິນາຍໂກ;

ປຈ຺ຉາຫໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວານ, ສເຕຫິ ສຫ ປຎ຺ຈຫິ.

‘‘ສາກິຍານີຫິ ຘີຣາຫິ, ສຫ ສນ຺ຕິສຸຂໍ ຜຸສິໍ;

ເຍ ຕທາ ປຸພ຺ພຊາຕິຍໍ, ອມ຺ຫາກໍ ອາສຸ ສາມິໂນ.

‘‘ສຫປຸຎ຺ຎສ຺ສ ກຕ຺ຕາໂຣ, ມຫາສມຍກາຣກາ;

ຜຸສິໍສຸ ອຣຫຕ຺ຕໍ ເຕ, ສຸຄເຕນານຸກມ຺ປິຕາ.

‘‘ຕເທຕຣາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ, ອາຣຸຫິໍສຸ ນຠຕ຺ຕລໍ;

ສໍຄຕາ ວິຍ ຕາຣາໂຍ, ວິໂຣຈິໍສຸ ມຫິທ຺ຘິກາ.

‘‘ອິທ຺ຘີ ອເນກາ ທສ຺ເສສຸໍ, ປິຬນ຺ຘວິກຕິໍ ຍຖາ;

ກມ຺ມາໂຣ ກນກສ຺ເສວ, ກມ຺ມຎ຺ຎສ຺ສ ສຸສິກ຺ຂິໂຕ.

‘‘ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປາຏິຫີຣານິ, ວິຈິຕ຺ຕານິ ພຫູນິ ຈ;

ໂຕເສຕ຺ວາ ວາທິປວຣໍ, ມຸນິໍ ສປຣິສໍ ຕທາ.

‘‘ໂອໂຣຫິຕ຺ວານ ຄຄນາ, ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອິສິສຕ຺ຕມໍ;

ອນຸຎ຺ຎາຕາ ນຣຄ຺ເຄນ, ຍຖາຐາເນ ນິສີທິສຸໍ.

‘‘ອໂຫນຸກມ຺ປິກາ ອມ຺ຫໍ, ສພ຺ພາສໍ ຈິຣ ໂຄຕມີ;

ວາສິຕາ ຕວ ປຸຎ຺ເຎຫິ, ປຕ຺ຕາ ໂນ ອາສວກ຺ຂຍໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ອມ຺ຫໍ, ຠວາ ສພ຺ເພ ສມູຫຕາ;

ນາຄີວ ພນ຺ຘນໍ ເຉຕ຺ວາ, ວິຫຣາມ ອນາສວາ.

‘‘ສ຺ວາຄຕໍ ວຕ ໂນ ອາສິ, ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ.

‘‘ປຏິສມ຺ຠິທາ ຈຕສ຺ໂສ, ວິໂມກ຺ຂາປິ ຈ ອຏ຺ຐິເມ;

ຉຬຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ.

‘‘ອິທ຺ຘີສຸ ຈ ວສີ ໂຫມ, ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ;

ເຈໂຕປຣິຍຎາຓສ຺ສ, ວສີ ໂຫມ ມຫາມຸເນ.

‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຊານາມ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ວິໂສຘິຕໍ;

ສພ຺ພາສວປຣິກ຺ຂີຓາ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠວາ.

‘‘ອຕ຺ເຖ ຘມ຺ເມ ຈ ເນຣຸຕ຺ເຕ, ປຏິຠາເນ ຈ ວິຊ຺ຊຕິ;

ຎາຓໍ ອມ຺ຫໍ ມຫາວີຣ, ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຕວ ສນ຺ຕິເກ.

‘‘ອສ຺ມາຠິ ປຣິຈິຓ຺ໂຓສິ, ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ຫິ ນາຍກ;

ອນຸຊານາຫິ ສພ຺ພາສໍ, ນິພ຺ພານາຍ ມຫາມຸເນ.

‘‘ນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມ ອິຈ຺ເຈວໍ, ກິໍ ວກ຺ຂາມິ ວທນ຺ຕິໂຍ;

ຍສ຺ສ ທານິ ຈ ໂວ ກາລໍ, ມຎ຺ຎຖາຕິ ຊິໂນພ຺ຣວິ.

‘‘ໂຄຕມີອາທິກາ ຕາໂຍ, ຕທາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຊິນໍ;

ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາສນາ ຕມ຺ຫາ, ວຸຏ຺ຐາຍ ອາຄມິໍສຸ ຕາ.

‘‘ມຫຕາ ຊນກາເຍນ, ສຫ ໂລກຄ຺ຄນາຍໂກ;

ອນຸສໍຍາຍີ ໂສ ວີໂຣ, ມາຕຸຈ຺ຉໍ ຍາວໂກຏ຺ຐກໍ.

‘‘ຕທາ ນິປຕິ ປາເທສຸ, ໂຄຕມີ ໂລກພນ຺ຘຸໂນ;

ສເຫວ ຕາຫິ ສພ຺ພາຫິ, ປຈ຺ຉິມໍ ປາທວນ຺ທນໍ.

‘‘ອິທໍ ປຈ຺ຉິມກໍ ມຍ຺ຫໍ, ໂລກນາຖສ຺ສ ທສ຺ສນໍ;

ນ ປຸໂນ ອມຕາກາຣໍ, ປສ຺ສິສ຺ສາມິ ມຸຂໍ ຕວ.

‘‘ນ ຈ ເມ ວນ຺ທນໍ ວີຣ, ຕວ ປາເທ ສຸໂກມເລ;

ສມ຺ຜຸສິສ຺ສຕິ ໂລກຄ຺ຄ, ອຊ຺ຊ ຄຈ຺ຉາມິ ນິພ຺ພຸຕິໍ.

‘‘ຣູເປນ ກິໍ ຕວາເນນ, ທິຏ຺ເຐ ຘມ຺ເມ ຍຖາຕເຖ;

ສພ຺ພໍ ສງ຺ຂຕເມເວຕໍ, ອນສ຺ສາສິກມິຕ຺ຕຣໍ.

‘‘ສາ ສຫ ຕາຫິ ຄນ຺ຕ຺ວານ, ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ສກໍ;

ອຑ຺ຒປລ຺ລງ຺ກມາຠຸຊ຺ຊ, ນິສີທິ ປຣມາສເນ.

‘‘ຕທາ ອຸປາສິກາ ຕຕ຺ຖ, ພຸທ຺ຘສາສນວຈ຺ຉລາ;

ຕສ຺ສາ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວານ, ອຸເປສຸໍ ປາທວນ຺ທິກາ.

‘‘ກເຣຫິ ອຸຣໍ ປຫນ຺ຕາ, ຉິນ຺ນມູລາ ຍຖາ ລຕາ;

ໂຣທນ຺ຕາ ກຣຸຓໍ ຣວໍ, ໂສກຏ຺ຏາ ຠູມິປາຕິຕາ.

‘‘ມາ ໂນ ສຣຓເທ ນາເຖ, ວິຫາຍ ຄມິ ນິພ຺ພຸຕິໍ;

ນິປຕິຕ຺ວານ ຍາຈາມ, ສພ຺ພາໂຍ ສິຣສາ ມຍໍ.

‘‘ຍາ ປຘານຕມາ ຕາສໍ, ສທ຺ຘາ ປຎ຺ຎາ ອຸປາສິກາ;

ຕສ຺ສາ ສີສໍ ປມຊ຺ຊນ຺ຕີ, ອິທໍ ວຈນມພ຺ຣວິ.

‘‘ອລໍ ປຸຕ຺ຕາ ວິສາເທນ, ມາຣປາສານຸວຕ຺ຕິນາ;

ອນິຈ຺ຈໍ ສງ຺ຂຕໍ ສພ຺ພໍ, ວິໂຍຄນ຺ຕໍ ຈລາຈລໍ.

‘‘ຕໂຕ ສາ ຕາ ວິສຊ຺ຊິຕ຺ວາ, ປຐມໍ ຌານມຸຕ຺ຕມໍ;

ທຸຕິຍຎ຺ຈ ຕຕິຍຎ຺ຈ, ສມາປຊ຺ຊິ ຈຕຸຕ຺ຖກໍ.

‘‘ອາກາສາຍຕນຎ຺ເຈວ, ວິຎ຺ຎາຓາຍຕນໍ ຕຖາ;

ອາກິຎ຺ຈໍ ເນວສຎ຺ຎຎ຺ຈ, ສມາປຊ຺ຊິ ຍຖາກ຺ກມໍ.

‘‘ປຏິໂລເມນ ຌານານິ, ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ຖ ໂຄຕມີ;

ຍາວຕາ ປຐມໍ ຌານໍ, ຕໂຕ ຍາວຈຕຸຕ຺ຖກໍ.

‘‘ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ນິພ຺ພາຍິ, ທີປຈ຺ຈີວ ນິຣາສວາ;

ຠູມິຈາໂລ ມຫາ ອາສິ, ນຠສາ ວິຊ຺ຊຸຕາ ປຕິ.

‘‘ປນາທິຕາ ທຸນ຺ທຸຠິໂຍ, ປຣິເທວິໍສຸ ເທວຕາ;

ປຸປ຺ຜວຸຏ຺ຐີ ຈ ຄຄນາ, ອຠິວສ຺ສຖ ເມທນິໍ.

‘‘ກມ຺ປິໂຕ ເມຣຸຣາຊາປິ, ຣງ຺ຄມຊ຺ເຌ ຍຖາ ນໂຏ;

ໂສເກນ ຈາຕິທີໂນວ, ວິຣໂວ ອາສິ ສາຄໂຣ.

‘‘ເທວາ ນາຄາສຸຣາ ພ຺ຣຫ຺ມາ, ສໍວິຄ຺ຄາຫິໍສຸ ຕງ຺ຂເຓ;

ອນິຈ຺ຈາ ວຕ ສງ຺ຂາຣາ, ຍຖາຍໍ ວິລຍໍ ຄຕາ.

‘‘ຍາ ເຈ ມໍ ປຣິວາຣິໍສຸ, ສຕ຺ຖຸ ສາສນກາຣິກາ;

ຕໂຍປິ ອນຸປາທານາ, ທີປຈ຺ຈິ ວິຍ ນິພ຺ພຸຕາ.

‘‘ຫາ ໂຍຄາ ວິປ຺ປໂຍຄນ຺ຕາ, ຫານິຈ຺ຈໍ ສພ຺ພສງ຺ຂຕໍ;

ຫາ ຊີວິຕໍ ວິນາສນ຺ຕໍ, ອິຈ຺ຈາສິ ປຣິເທວນາ.

‘‘ຕໂຕ ເທວາ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ, ໂລກຘມ຺ມານຸວຕ຺ຕນໍ;

ກາລານຸຣູປໍ ກຸພ຺ພນ຺ຕິ, ອຸເປຕ຺ວາ ອິສິສຕ຺ຕມໍ.

‘‘ຕທາ ອາມນ຺ຕຍີ ສຕ຺ຖາ, ອານນ຺ທໍ ສຸຕສາຄຣໍ;

ຄຈ຺ຉານນ຺ທ ນິເວເທຫິ, ຠິກ຺ຂູນໍ ມາຕຸ ນິພ຺ພຸຕິໍ.

‘‘ຕທານນ຺ໂທ ນິຣານນ຺ໂທ, ອສ຺ສຸນາ ປຸຓ຺ຓໂລຈໂນ;

ຄຄ຺ຄເຣນ ສເຣນາຫ, ສມາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ ຠິກ຺ຂໂວ.

‘‘ປຸພ຺ພທກ຺ຂິຓປຈ຺ຉາສຸ, ອຸຕ຺ຕຣາຍ ຈ ສນ຺ຕິເກ;

ສຸຓນ຺ຕຸ ຠາສິຕໍ ມຍ຺ຫໍ, ຠິກ຺ຂໂວ ສຸຄໂຕຣສາ.

‘‘ຍາ ວຑ຺ຒຍິ ປຍຕ຺ເຕນ, ສຣີຣໍ ປຈ຺ຉິມໍ ມຸເນ;

ສາ ໂຄຕມີ ຄຕາ ສນ຺ຕິໍ, ຕາຣາວ ສູຣິໂຍທເຍ.

‘‘ພຸທ຺ຘມາຕາປິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ, ຐປຍິຕ຺ວາ ຄຕາສມໍ;

ນ ຍຕ຺ຖ ປຎ຺ຈເນຕ຺ໂຕປິ, ຄຕິໍ ທກ຺ຂຕິ ນາຍໂກ.

‘‘ຍສ຺ສຕ຺ຖິ ສຸຄເຕ ສທ຺ຘາ, ໂຍ ຈ ປິໂຍ ມຫາມຸເນ;

ພຸທ຺ຘມາຕຸສ຺ສ ສກ຺ກາຣໍ, ກໂຣຕຸ ສຸຄໂຕຣໂສ.

‘‘ສຸທູຣຏ຺ຐາປິ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ, ສີຆມາຄຈ຺ຉຸ ຠິກ຺ຂໂວ;

ເກຈິ ພຸທ຺ຘານຸຠາເວນ, ເກຈິ ອິທ຺ຘີສຸ ໂກວິທາ.

‘‘ກູຏາຄາຣວເຣ ຣມ຺ເມ, ສພ຺ພໂສຓ຺ຓມເຍ ສຸເຠ;

ມຎ຺ຈກໍ ສມາໂຣເປສຸໍ, ຍຕ຺ຖ ສຸຕ຺ຕາສິ ໂຄຕມີ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂລກປາລາ ເຕ, ອໍເສຫິ ສມຘາຣຍຸໍ;

ເສສາ ສກ຺ກາທິກາ ເທວາ, ກູຏາຄາເຣ ສມຄ຺ຄຫຸໍ.

‘‘ກູຏາຄາຣານິ ສພ຺ພານິ, ອາສຸໍ ປຎ຺ຈສຕານິປິ;

ສຣທາທິຈ຺ຈວຓ຺ຓານິ, ວິສ຺ສກມ຺ມກຕານິ ຫິ.

‘‘ສພ຺ພາ ຕາປິ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ, ອາສຸໍ ມຎ຺ເຈສຸ ສາຍິຕາ;

ເທວານໍ ຂນ຺ຘມາຣຸຬ຺ຫາ, ນິຍ຺ຍນ຺ຕິ ອນຸປຸພ຺ພໂສ.

‘‘ສພ຺ພໂສ ຉາທິຕໍ ອາສິ, ວິຕາເນນ ນຠຕ຺ຕລໍ;

ສຕາຣາ ຈນ຺ທສູຣາ ຈ, ລຎ຺ຉິຕາ ກນກາມຍາ.

‘‘ປຏາກາ ອຸສ຺ສິຕາເນກາ, ວິຕຕາ ປຸປ຺ຜກຎ຺ຈຸກາ;

ໂອຄຕາກາສປທຸມາ, ມຫິຍາ ປຸປ຺ຜມຸຄ຺ຄຕໍ.

‘‘ທິສ຺ສນ຺ຕິ ຈນ຺ທສູຣິຍາ, ປຊ຺ຊລນ຺ຕິ ຈ ຕາຣກາ;

ມຊ຺ຌໍ ຄໂຕປິ ຈາທິຈ຺ໂຈ, ນ ຕາເປສິ ສສີ ຍຖາ.

‘‘ເທວາ ທິພ຺ເພຫິ ຄນ຺ເຘຫິ, ມາເລຫິ ສຸຣຠີຫິ ຈ;

ວາທິເຕຫິ ຈ ນຈ຺ເຈຫິ, ສງ຺ຄີຕີຫິ ຈ ປູຊຍຸໍ.

‘‘ນາຄາສຸຣາ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ, ຍຖາສຕ຺ຕິ ຍຖາພລໍ;

ປູຊຍິໍສຸ ຈ ນິຍ຺ຍນ຺ຕິໍ, ນິພ຺ພຸຕໍ ພຸທ຺ຘມາຕຣໍ.

‘‘ສພ຺ພາໂຍ ປຸຣໂຕ ນີຕາ, ນິພ຺ພຸຕາ ສຸຄໂຕຣສາ;

ໂຄຕມີ ນິຍ຺ຍເຕ ປຈ຺ຉາ, ສກ຺ກຕາ ພຸທ຺ຘໂປສິກາ.

‘‘ປຸຣໂຕ ເທວມນຸຊາ, ສນາຄາສຸຣພ຺ຣຫ຺ມກາ;

ປຈ຺ຉາ ສສາວໂກ ພຸທ຺ໂຘ, ປູຊຕ຺ຖໍ ຍາຕິ ມາຕຸຍາ.

‘‘ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພານໍ, ເນທິສໍ ອາສິ ຍາທິສໍ;

ໂຄຕມີປຣິນິພ຺ພານໍ, ອເຕວຈ຺ຉຣິຍໍ ອຫຸ.

‘‘ພຸທ຺ໂຘ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ນິພ຺ພາເນ, ໂນປຏິຍາທິ ຠິກ຺ຂໂວ;

ພຸທ຺ໂຘ ໂຄຕມິນິພ຺ພາເນ, ສາຣິປຸຕ຺ຕາທິກາ ຕຖາ.

‘‘ຈິຕການິ ກຣິຕ຺ວານ, ສພ຺ພຄນ຺ຘມຍານິ ເຕ;

ຄນ຺ຘຈຸຓ຺ຓປກິຓ຺ຓານິ, ຌາປຍິໍສຸ ຈ ຕາ ຕຫິໍ.

‘‘ເສສຠາຄານິ ຑຍ຺ຫິໍສຸ, ອຏ຺ຐີ ເສສານິ ສພ຺ພໂສ;

ອານນ຺ໂທ ຈ ຕທາໂວຈ, ສໍເວຄຊນກໍ ວໂຈ.

‘‘ໂຄຕມີ ນິຘນໍ ຍາຕາ, ຑຍ຺ຫຎ຺ຈສ຺ສ ສຣີຣກໍ;

ສງ຺ເກຕໍ ພຸທ຺ຘນິພ຺ພານໍ, ນ ຈິເຣນ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ຕໂຕ ໂຄຕມິຘາຕູນິ, ຕສ຺ສາ ປຕ຺ຕຄຕານິ ໂສ;

ອຸປນາເມສິ ນາຖສ຺ສ, ອານນ຺ໂທ ພຸທ຺ຘໂຈທິໂຕ.

‘‘ປາຓິນາ ຕານິ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ, ອໂວຈ ອິສິສຕ຺ຕໂມ;

ມຫໂຕ ສາຣວນ຺ຕສ຺ສ, ຍຖາ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ.

‘‘ໂຍ ໂສ ມຫຕ຺ຕໂຣ ຂນ຺ໂຘ, ປລຸຊ຺ເຊຍ຺ຍ ອນິຈ຺ຈຕາ;

ຕຖາ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆສ຺ສ, ໂຄຕມີ ປຣິນິພ຺ພຸຕາ.

‘‘ອໂຫ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ມຍ຺ຫໍ, ນິພ຺ພຸຕາຍປິ ມາຕຸຍາ;

ສາຣີຣມຕ຺ຕເສສາຍ, ນຕ຺ຖິ ໂສກປຣິທ຺ທໂວ.

‘‘ນ ໂສຈິຍາ ປເຣສໍ ສາ, ຕິຓ຺ຓສໍສາຣສາຄຣາ;

ປຣິວຊ຺ຊິຕສນ຺ຕາປາ, ສີຕິຠູຕາ ສຸນິພ຺ພຸຕາ.

‘‘ປຓ຺ຑິຕາສິ ມຫາປຎ຺ຎາ, ປຸຖຸປຎ຺ຎາ ຕເຖວ ຈ;

ຣຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສາ, ເອວໍ ຘາເຣຖ ຠິກ຺ຂໂວ.

‘‘ອິທ຺ຘີສຸ ຈ ວສີ ອາສິ, ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ;

ເຈໂຕປຣິຍຎາຓສ຺ສ, ວສີ ອາສິ ຈ ໂຄຕມີ.

‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສມຎ຺ຎາສິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ວິໂສຘິຕໍ;

ສພ຺ພາສວປຣິກ຺ຂີຓາ, ນຕ຺ຖິ ຕສ຺ສາ ປຸນພ຺ຠໂວ.

‘‘ອຕ຺ຖຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕີສຸ, ປຏິຠາເນ ຕເຖວ ຈ;

ປຣິສຸທ຺ຘໍ ອຫຸ ຎາຓໍ, ຕສ຺ມາ ໂສຈນິຍາ ນ ສາ.

‘‘ອໂຍຆນຫຕສ຺ເສວ, ຊລໂຕ ຊາຕເວທສ຺ສ;

ອນຸປຸພ຺ພູປສນ຺ຕສ຺ສ, ຍຖາ ນ ຎາຍເຕ ຄຕິ.

‘‘ເອວໍ ສມ຺ມາ ວິມຸຕ຺ຕານໍ, ກາມພນ຺ໂຘຆຕາຣິນໍ;

ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ ຄຕິ ນຕ຺ຖິ, ປຕ຺ຕານໍ ອຈລໍ ສຸຂໍ.

‘‘ອຕ຺ຕທີປາ ຕໂຕ ໂຫຖ, ສຕິປຏ຺ຐານໂຄຈຣາ;

ຠາເວຕ຺ວາ ສຕ຺ຕໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ, ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ. (ອປ. ເຖຣີ ໒.໒.໙໗-໒໘໘);

ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມີເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ຄຸຕ຺ຕາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ຄຸຕ຺ເຕ ຍທຕ຺ຖໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຕິອາທິກາ ຄຸຕ຺ຕາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ ອນຸກ຺ກເມນ ສມ຺ຠຕວິໂມກ຺ຂສມ຺ຠາຣາ ຫຸຕ຺ວາ, ປຣິປກ຺ກກຸສລມູລາ ສຸຄຕີສຸເຍວ ສໍສຣນ຺ຕີ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ຄຸຕ຺ຕາຕິສ຺ສາ ນາມໍ ອໂຫສິ. ສາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ໂຈທິຍມານາ ຆຣາວາສໍ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕີ ມາຕາປິຕໂຣ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມິຍາ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິ. ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຈ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຠາວນໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາ ຕສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕໍ ຈິຣກາລປຣິຈເຍນ ພຫິທ຺ຘາຣມ຺ມເຓ ວິຘາວຕິ, ເອກຄ຺ຄໍ ນາໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ທິສ຺ວາ ຕໍ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ, ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ຍຖານິສິນ຺ໂນວ ໂອຠາສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອາສນ຺ເນ ອາກາເສ ນິສິນ຺ນໍ ວິຍ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ໂອວທນ຺ໂຕ –

໑໖໓.

‘‘ຄຸຕ຺ເຕ ຍທຕ຺ຖໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ຫິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ວສຸໍ ປິຍໍ;

ຕເມວ ອນຸພ຺ຣູເຫຫິ, ມາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວສໍ ຄມິ.

໑໖໔.

‘‘ຈິຕ຺ເຕນ ວຎ຺ຈິຕາ ສຕ຺ຕາ, ມາຣສ຺ສ ວິສເຍ ຣຕາ;

ອເນກຊາຕິສໍສາຣໍ, ສນ຺ຘາວນ຺ຕິ ອວິທ຺ທສູ.

໑໖໕.

‘‘ກາມາຈ຺ຉນ຺ທຎ຺ຈ ພ຺ຍາປາທໍ, ສກ຺ກາຍທິຏ຺ຐິເມວ ຈ;

ສີລພ຺ພຕປຣາມາສໍ, ວິຈິກິຈ຺ຉໍ ຈ ປຎ຺ຈມໍ.

໑໖໖.

‘‘ສໍໂຍຊນານິ ເອຕານິ, ປຊຫິຕ຺ວານ ຠິກ຺ຂຸນີ;

ໂອຣມ຺ຠາຄມນີຍານິ, ນຍິທໍ ປຸນເຣຫິສິ.

໑໖໗.

‘‘ຣາຄໍ ມານໍ ອວິຊ຺ຊຎ຺ຈ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈຎ຺ຈ ວິວຊ຺ຊິຍ;

ສໍໂຍຊນານິ ເຉຕ຺ວານ, ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສສິ.

໑໖໘.

‘‘ເຂເປຕ຺ວາ ຊາຕິສໍສາຣໍ, ປຣິຎ຺ຎາຍ ປຸນພ຺ຠວໍ;

ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ນິຈ຺ຉາຕາ, ອຸປສນ຺ຕາ ຈຣິສ຺ສສີ’’ຕິ. – ອິມາ ຄາຖາ ອາຠາສິ;

ຕຕ຺ຖ ຕເມວ ອນຸພ຺ຣູເຫຫີຕິ ຍທຕ຺ຖໍ ຍສ຺ສ ກິເລສປຣິນິພ຺ພານສ຺ສ ຂນ຺ຘປຣິນິພ຺ພານສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຖາຍ. ຫິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ວສຸໍ ປິຍນ຺ຕິ ປິຍາຍິຕພ຺ພໍ ຎາຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘຎ຺ຈ ຫິຕ຺ວາ ມມ ສາສເນ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ອິຈ຺ຉິໂຕ, ຕເມວ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍາສິ ສມ຺ປາເທຍ຺ຍາສິ. ມາ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວສໍ ຄມີຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຣູປາທິອາຣມ຺ມຓວເສນ ວຑ຺ຒິຕສ຺ສ ກູຏຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວສໍ ມາ ຄຈ຺ຉິ.

ຍສ຺ມາ ຈິຕ຺ຕໍ ນາເມຕໍ ມາຍູປມໍ, ເຍນ ວຎ຺ຈິຕາ ອນ຺ຘປຸຖຸຊ຺ຊນາ ມາຣວສານຸຄາ ສໍສາຣໍ ນາຕິວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຈິຕ຺ເຕນ ວຎ຺ຈິຕາ’’ຕິອາທິ.

ສໍໂຍຊນານິ ເອຕານີຕິ ເອຕານິ ‘‘ກາມຈ຺ຉນ຺ທຎ຺ຈ ພ຺ຍາປາທ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ຍຖາວຸຕ຺ຕານິ ປຎ຺ຈ ພນ຺ຘນຏ຺ເຐນ ສໍໂຍຊນານິ. ປຊຫິຕ຺ວານາຕິ ອນາຄາມິມຄ຺ເຄນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ. ຠິກ຺ຂຸນີຕິ ຕສ຺ສາ ອາລປນໍ. ໂອຣມ຺ຠາຄມນີຍານີຕິ ຣູປາຣູປຘາຕຸໂຕ ເຫຏ຺ຐາຠາເຄ ກາມຘາຕຸຍໍ ມນຸສ຺ສຊີວສ຺ສ ຫິຕານິ ອຸປກາຣານິ ຕຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິຍາ ປຈ຺ຈຍຠາວໂຕ. ມ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ. ‘‘ໂອຣມາຄມນີຍານີ’’ຕິ ປາຬິ, ໂສ ເອວຕ຺ໂຖ. ນຍິທໍ ປຸນເຣຫິສີຕິ ໂອຣມ຺ຠາຄິຍານໍ ສໍໂຍຊນານໍ ປຫາເນນ ອິທໍ ກາມຏ຺ຐານໍ ກາມຠວໍ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ປຸນ ນາຄມິສ຺ສສິ. ຣ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ. ‘‘ອິຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ວາ ປາຬິ, ອິຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ກາມຠວມິຈ຺ເຈວ ອຕ຺ໂຖ.

ຣາຄນ຺ຕິ ຣູປຣາຄຎ຺ຈ ອຣູປຣາຄຎ຺ຈ. ມານນ຺ຕິ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄວຊ຺ຌໍ ມານໍ. ອວິຊ຺ຊຎ຺ຈ ອຸທ຺ຘຈ຺ຈຎ຺ຈາຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ວິວຊ຺ຊິຍາຕິ ວິປສ຺ສນາຍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ. ສໍໂຍຊນານິ ເຉຕ຺ວານາຕິ ເອຕານິ ຣູປຣາຄາທີນິ ປຎ຺ຈຸທ຺ຘມ຺ຠາຄິຍານິ ສໍໂຍຊນານິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ເຄນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ. ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສສີຕິ ສພ຺ພສ຺ສາປິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິຍນ຺ຕໍ ປຣິໂຍສານໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

ເຂເປຕ຺ວາ ຊາຕິສໍສາຣນ຺ຕິ ຊາຕິ ສມູລິກສໍສາຣປວຕ຺ຕິໍ ປຣິໂຍສາເປຕ຺ວາ. ນິຈ຺ຉາຕາຕິ ນິຕ຺ຕຓ຺ຫາ. ອຸປສນ຺ຕາຕິ ສພ຺ພໂສ ກິເລສານໍ ວູປສເມນ ອຸປສນ຺ຕາ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເອວໍ ສຕ຺ຖາຣາ ອິມາສຸ ຄາຖາສຸ ຠາສິຕາສຸ ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ເຖຣີ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຸທານວເສນ ຠຄວຕາ ຠາສິຕນິຍາເມເນວ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ. ເຕເນວ ຕາ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ ນາມ ຊາຕາ.

ຄຸຕ຺ຕາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ວິຊຍາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ຈຕຸກ຺ຂຕ຺ຕຸນ຺ຕິອາທິກາ ວິຊຍາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ, ອນຸກ຺ກເມນ ປຣິພ຺ຣູຫິຕກຸສລມູລາ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ຕີ, ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຣາຊຄເຫ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ເຂມາຍ ເຖຣິຍາ ຄິຫິກາເລ ສຫາຍິກາ ອໂຫສິ. ສາ ຕສ຺ສາ ປພ຺ພຊິຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສາປິ ນາມ ຣາຊມເຫສີ ປພ຺ພຊິສ຺ສຕິ ກິມງ຺ຄໍ ປນາຫ’’ນ຺ຕິ ປພ຺ພຊິຕຸກາມາເຍວ ຫຸຕ຺ວາ ເຂມາເຖຣິຍາ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປສງ຺ກມິ. ເຖຣີ ຕສ຺ສາ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຎຕ຺ວາ ຕຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ຍຖາ ສໍສາເຣ ສໍວິຄ຺ຄມານສາ ສາສເນ ສາ ອຠິປ຺ປສນ຺ນາ ຠວິສ຺ສຕິ. ສາ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສໍເວຄຊາຕາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ຘາ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ເຖຣີ ຕໍ ປພ຺ພາເຊສິ. ສາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກຕປຸພ຺ພກິຈ຺ຈາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ເຫຕຸສມ຺ປນ຺ນຕາຍ, ນ ຈິຣສ຺ເສວ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸທານວເສນ –

໑໖໙.

‘‘ຈຕຸກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຎ຺ຈກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ, ວິຫາຣາ ອຸປນິກ຺ຂມິໍ;

ອລທ຺ຘາ ເຈຕໂສ ສນ຺ຕິໍ, ຈິຕ຺ເຕ ອວສວຕ຺ຕິນີ.

໑໗໐.

‘‘ຠິກ຺ຂຸນິໍ ອຸປສງ຺ກມ຺ມ, ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ປຣິປຸຈ຺ຉຫໍ;

ສາ ເມ ຘມ຺ມມເທເສສິ, ຘາຕຸອາຍຕນານິ ຈ.

໑໗໑.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ພລານິ ຈ;

ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ, ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຖສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ.

໑໗໒.

‘‘ຕສ຺ສາຫໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ກໂຣນ຺ຕີ ອນຸສາສນິໍ;

ຣຕ຺ຕິຍາ ປຸຣິເມ ຍາເມ, ປຸພ຺ພຊາຕິມນຸສ຺ສຣິໍ.

໑໗໓.

‘‘ຣຕ຺ຕິຍາ ມຊ຺ຌິເມ ຍາເມ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ວິໂສຘຍິໍ;

ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຉິເມ ຍາເມ, ຕໂມຂນ຺ຘໍ ປທາລຍິໍ.

໑໗໔.

‘‘ປີຕິສຸເຂນ ຈ ກາຍໍ, ຜຣິຕ຺ວາ ວິຫຣິໍ ຕທາ;

ສຕ຺ຕມິຍາ ປາເທ ປສາເຣສິໍ, ຕໂມຂນ຺ຘໍ ປທາລິຍາ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸນິນ຺ຕິ ເຂມາເຖຣິໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ.

ໂພຊ຺ຌງ຺ຄຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ສຕ຺ຕໂພຊ຺ຌງ຺ຄຎ຺ຈ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກຎ຺ຈ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ. ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຖສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາຕິ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ເສວ ວາ ປຕ຺ຕິຍາ ອຘິຄມາຍ.

ປີຕິສຸເຂນາຕິ ຜລສມາປຕ຺ຕິປຣິຍາປນ຺ນາຍ ປີຕິຍາ ສຸເຂນ ຈ. ກາຍນ຺ຕິ ຕໍສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ນາມກາຍໍ ຕທນຸສາເຣນ ຣູປກາຍຎ຺ຈ. ຜຣິຕ຺ວາຕິ ຜຸສິຕ຺ວາ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ ວາ. ສຕ຺ຕມິຍາ ປາເທ ປສາເຣສິນ຺ຕິ ວິປສ຺ສນາຍ ອາຣທ຺ຘທິວສໂຕ ສຕ຺ຕມິຍໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາເທ ປສາເຣສິໍ. ກຖໍ? ຕໂມຂນ຺ຘໍ ປທາລິຍ, ອປ຺ປທາລິຕປຸພ຺ພໍ ໂມຫກ຺ຂນ຺ຘໍ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄຎາຓາສິນາ ປທາເລຕ຺ວາ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ວິຊຍາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຉກ຺ກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ສຕ຺ຕກນິປາໂຕ

໑. ອຸຕ຺ຕຣາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ສຕ຺ຕກນິປາເຕ ມຸສລານິ ຄເຫຕ຺ວານາຕິ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ, ອນຸກ຺ກເມນ ສມ຺ຠາວິຕກຸສລມູລາ ສມຸປຈິຕວິໂມກ຺ຂສມ຺ຠາຣາ ປຣິປກ຺ກວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນີຍຘມ຺ມາ ຫຸຕ຺ວາ, ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣາຕິ ລທ຺ຘນາມາ ອນຸກ຺ກເມນ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ປຏາຈາຣາຍ ເຖຣິຍາ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປສງ຺ກມິ. ເຖຣີ ຕສ຺ສາ ຘມ຺ມໍ ກເຖສິ. ສາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສໍສາເຣ ຊາຕສໍເວຄາ ສາສເນ ອຠິປ຺ປສນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ. ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຈ ກຕປຸພ຺ພກິຈ຺ຈາ ປຏາຈາຣາຍ ເຖຣິຍາ ສນ຺ຕິເກ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຠາວນມນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕີ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ປຣິປາກໍ ຄຕຕ຺ຕາ ຈ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸທານວເສນ –

໑໗໕.

‘‘ມຸສລານິ ຄເຫຕ຺ວານ, ຘຎ຺ຎໍ ໂກຏ຺ເຏນ຺ຕິ ມາຓວາ;

ປຸຕ຺ຕທາຣານິ ໂປເສນ຺ຕາ, ຘນໍ ວິນ຺ທນ຺ຕິ ມາຓວາ.

໑໗໖.

‘‘ຆເຏຖ ພຸທ຺ຘສາສເນ, ຍໍ ກຕ຺ວາ ນານຸຕປ຺ປຕິ;

ຂິປ຺ປໍ ປາທານິ ໂຘວິຕ຺ວາ, ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທຖ.

໑໗໗.

‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວານ, ເອກຄ຺ຄໍ ສຸສມາຫິຕໍ;

ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຖ ສງ຺ຂາເຣ, ປຣໂຕ ໂນ ຈ ອຕ຺ຕໂຕ.

໑໗໘.

‘‘ຕສ຺ສາຫໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ປຏາຈາຣານຸສາສນິໍ;

ປາເທ ປກ຺ຂາລຍິຕ຺ວານ, ເອກມນ຺ເຕ ອຸປາວິສິໍ.

໑໗໙.

‘‘ຣຕ຺ຕິຍາ ປຸຣິເມ ຍາເມ, ປຸພ຺ພຊາຕິມນຸສ຺ສຣິໍ;

ຣຕ຺ຕິຍາ ມຊ຺ຌິເມ ຍາເມ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ວິໂສຘຍິໍ.

໑໘໐.

‘‘ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຉິເມ ຍາເມ, ຕໂມກ຺ຂນ຺ຘໍ ປທາລຍິໍ;

ເຕວິຊ຺ຊາ ອຖ ວຸຏ຺ຐາສິໍ, ກຕາ ເຕ ອນຸສາສນີ.

໑໘໑.

‘‘ສກ຺ກໍວ ເທວາ ຕິທສາ, ສງ຺ຄາເມ ອປຣາຊິຕໍ;

ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ວິຫສ຺ສາມິ, ເຕວິຊ຺ຊາມ຺ຫິ ອນາສວາ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວານາຕິ ຠາວນາຈິຕ຺ຕໍ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ. ກຖໍ? ເອກຄ຺ຄໍ ສຸສມາຫິຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຖາຕິ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ອເວກ຺ຂຖ, ສງ຺ຂາເຣ ອນິຈ຺ຈາຕິປິ, ທຸກ຺ຂາຕິປິ, ອນຕ຺ຕາຕິປິ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍໍ ວິປສ຺ສຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທຎ຺ຈ ໂອວາທກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ອຎ຺ເຎສຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ເຖຣິຍາທີນໍ ໂອວາທສ຺ສ ອນຸວາທວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຏາຈາຣານຸສາສນິນ຺ຕິ ປຏາຈາຣາຍ ເຖຣິຍາ ອນຸສິຏ຺ຐິໍ. ‘‘ປຏາຈາຣາຍ ສາສນ’’ນ຺ຕິປິ ວາ ປາໂຐ.

ອຖ ວຸຏ຺ຐາສິນ຺ຕິ ເຕວິຊ຺ຊາຠາວປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຈ຺ຉາ ອາສນໂຕ ວຸຏ຺ຐາສິໍ. ອຍມ຺ປິ ເຖຣີ ເອກທິວສໍ ປຏາຈາຣາຍ ເຖຣິຍາ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ‘‘ນ ຕາວິມໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມິ, ຍາວ ເມ ນ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕໍ ວິມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ນິຈ຺ຉຍໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ມສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ, ອນຸກ຺ກເມນ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາ ອຠິຎ຺ຎາປຏິສມ຺ຠິທາປຣິວາຣໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ເອກູນວີສຕິຍາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຎາຓາຍ ປວຕ຺ຕາຍ ‘‘ອິທານິມ຺ຫິ ກຕກິຈ຺ຈາ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ ອິມາ ຄາຖາ ອຸທາເນຕ຺ວາ ປາເທ ປສາເຣສິ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນເວລາຍໍ. ຕໂຕ ສມ຺ມເທວ ວິຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ເຖຣິຍາ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ປຈ຺ຈຸທາຫາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກຕາ ເຕ ອນຸສາສນີ’’ຕິອາທິ. ເສສໍ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອຸຕ຺ຕຣາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ຈາລາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວານາຕິອາທິກາ ຈາລາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ມຄເຘສຸ ນາລກຄາເມ ຣູປສາຣິພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສາ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ຈາລາຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ, ຕສ຺ສາ ກນິຏ຺ຐາຍ ອຸປຈາລາຕິ, ອຖ ຕສ຺ສາ ກນິຏ຺ຐາຍ ສີສູປຈາລາຕິ. ອິມາ ຕິສ຺ໂສປິ ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ ກນິຏ຺ຐຠຄິນິໂຍ, ອິມາສໍ ປຸຕ຺ຕານມ຺ປິ ຕິຓ຺ຓໍ ອິທເມວ ນາມໍ. ເຍ ສນ຺ຘາຍ ເຖຣຄາຖາຍ ‘‘ຈາເລ ອຸປຈາເລ ສີສູປຈາເລ’’ຕິ (ເຖຣຄາ. ໔໒) ອາຄຕໍ.

ອິມາ ປນ ຕິສ຺ໂສປິ ຠຄິນິໂຍ ‘‘ຘມ຺ມເສນາປຕິ ປພ຺ພຊີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນ ຫິ ນູນ ໂສ ໂອຣໂກ ຘມ຺ມວິນໂຍ, ນ ສາ ໂອຣິກາ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ຍຕ຺ຖ ອມ຺ຫາກໍ ອຍ຺ໂຍ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ ອຸສ຺ສາຫຊາຕາ ຕິພ຺ພຈ຺ຉນ຺ທາ ອສ຺ສຸມຸຂໍ ຣຸທມານໍ ຎາຕິປຣິຊນໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຈ ຆເຏນ຺ຕິໂຍ ວາຍມນ຺ຕິໂຍ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ນິພ຺ພານສຸເຂນ ຜລສຸເຂນ ວິຫຣນ຺ຕິ.

ຕາສຸ ຈາລາ ຠິກ຺ຂຸນີ ເອກທິວສໍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕາ ອນ຺ຘວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ມາໂຣ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ກາເມຫິ ອຸປເນສິ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອຖ ໂຂ ຈາລາ ຠິກ຺ຂຸນີ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາທາຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕາ ເຍນ ອນ຺ຘວນໍ, ເຕນຸປສງ຺ກມິ ທິວາວິຫາຣາຍ. ອນ຺ຘວນໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ປາປິມາ ເຍນ ຈາລາ ຠິກ຺ຂຸນີ, ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຈາລໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ເອຕທໂວຈາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໖໗).

ອນ຺ຘວນມ຺ຫິ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສິນ຺ນໍ ມາໂຣ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສໂຕ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕຸກາໂມ ‘‘ກໍ ນຸ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ມຸຓ຺ຑາສີ’’ຕິອາທິໍ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ຄຸເຓ ຘມ຺ມສ຺ສ ຈ ນິຍ຺ຍານິກຠາວໍ ປກາເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກຕກິຈ຺ຈຠາວວິຠາວເນນ ຕສ຺ສ ວິສຍາຕິກ຺ກມໍ ປເວເທສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມາໂຣ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ຕຕ຺ເຖວນ຺ຕຣຘາຍິ. ອຖ ສາ ອຕ຺ຕນາ ມາເຣນ ຈ ຠາສິຕາ ຄາຖາ ອຸທານວເສນ ກເຖນ຺ຕີ –

໑໘໒.

‘‘ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວານ, ຠິກ຺ຂຸນີ ຠາວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາ;

ປຏິວິຊ຺ຌິ ປທໍ ສນ຺ຕໍ, ສງ຺ຂາຣູປສມໍ ສຸຂໍ.

໑໘໓.

‘‘ກໍ ນຸ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ມຸຓ຺ຑາສິ, ສມຓີ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ;

ນ ຈ ໂຣເຈສິ ປາສຓ຺ເຑ, ກິມິທໍ ຈຣສິ ໂມມຸຫາ.

໑໘໔.

‘‘ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ປາສຓ຺ຑາ, ທິຏ຺ຐິໂຍ ອຸປນິສ຺ສິຕາ;

ນ ເຕ ຘມ຺ມໍ ວິຊານນ຺ຕິ, ນ ເຕ ຘມ຺ມສ຺ສ ໂກວິທາ.

໑໘໕.

‘‘ອຕ຺ຖິ ສກ຺ຍກຸເລ ຊາໂຕ, ພຸທ຺ໂຘ ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ;

ໂສ ເມ ຘມ຺ມມເທເສສິ, ທິຏ຺ຐີນໍ ສມຕິກ຺ກມໍ.

໑໘໖.

‘‘ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂສມຸປ຺ປາທໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ອຕິກ຺ກມໍ;

ອຣິຍໍ ຈຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ, ທຸກ຺ຂູປສມຄາມິນໍ.

໑໘໗.

‘‘ຕສ຺ສາຫໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ວິຫຣິໍ ສາສເນ ຣຕາ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ.

໑໘໘.

‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິຫຕາ ນນ຺ທີ, ຕໂມກ຺ຂນ຺ໂຘ ປທາລິໂຕ;

ເອວໍ ຊານາຫິ ປາປິມ, ນິຫໂຕ ຕ຺ວມສິ ອນ຺ຕກາ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວານາຕິ ສຕິປຏ຺ຐານຠາວນາວເສນ ກາຍາທີສຸ ອສຸຠທຸກ຺ຂານິຈ຺ຈານຕ຺ຕວເສນ ສຕິໍ ສຸຏ຺ຐຸ ອຸປຏ຺ຐິຕໍ ກຕ຺ວາ. ຠິກ຺ຂຸນີຕິ ອຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ຠາວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາຕິ ອຣິຍມຄ຺ຄຠາວນາຍ ຠາວິຕສທ຺ຘາທິປຎ຺ຈິນ຺ທ຺ຣິຍາ. ປຏິວິຊ຺ຌິ ປທໍ ສນ຺ຕນ຺ຕິ ສນ຺ຕໍ ປທໍ ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກິຣິຍາປຏິເວເຘນ ປຏິວິຊ຺ຌິ ສຈ຺ຉາກາສິ. ສງ຺ຂາຣູປສມນ຺ຕິ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣານໍ ອຸປສມເຫຕຸຠູຕໍ. ສຸຂນ຺ຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕສຸຂໍ.

‘‘ກໍ ນຸ ອຸທ຺ທິສ຺ສາ’’ຕິ ຄາຖາ ມາເຣນ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ພຫູ ສມຍາ ເຕສຎ຺ຈ ເທເສຕາໂຣ ພຫູ ເອວ ຕິຕ຺ຖກຣາ, ເຕສຸ ກໍ ນຸ ໂຂ ຕ຺ວໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ມຸຓ຺ຑາສິ ມຸຓ຺ຑິຕເກສາ ອສິ. ນ ເກວລໍ ມຸຓ຺ຑາວ, ອຖ ໂຂ ກາສາວຘາຣເຓນ ຈ ສມຓີ ວິຍ ທິສ຺ສຕິ. ນ ຈ ໂຣເຈສິ ປາສຓ຺ເຑຕິ ຕາປສປຣິພ຺ພາຊກາທີນໍ ອາທາສຠູເຕ ປາສຓ຺ເຑ ເຕ ເຕ ສມຍນ຺ຕເຣ ເນວ ໂຣເຈສິ. ກິມິທໍ ຈຣສິ ໂມມຸຫາຕິ ກິໍ ນາມິທໍ, ຍໍ ປາສຓ຺ຑວິຫິຕໍ ອຸຊຸໍ ນິພ຺ພານມຄ຺ຄໍ ປຫາຍ ອຊ຺ຊ ກາລິກໍ ກຸມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕີ ອຕິວິຍ ມູຬ຺ຫາ ຈຣສິ ປຣິພ຺ຠມສີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຖຣີ ປຏິວຈນທານມຸເຂນ ຕໍ ຕຊ຺ເຊນ຺ຕີ ‘‘ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອິໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ປາສຓ຺ຑາ ນາມ ອິໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໂຕ ພຫິທ຺ຘາ ກຸຏີສກພຫຸກາຣາທິກາ. ເຕ ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ຕຓ຺ຫາປາສໍ ທິຏ຺ຐິປາສຎ຺ຈ ເຑນ຺ຕິ ໂອຑ຺ເຑນ຺ຕີຕິ ປາສຓ຺ຑາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ທິຏ຺ຐິໂຍ ອຸປນິສ຺ສິຕາ’’ຕິ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິຄຕານິ ອຸເປຈ຺ຈ ນິສ຺ສິຕາ, ທິຏ຺ຐິຄຕານິ ອາທິຍິໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທຄ຺ເຄນ ຈ ທິຏ຺ຐິສນ຺ນິສ຺ສິຕາ, ຕທຄ຺ເຄນ ປາສຓ຺ຑສນ຺ນິສ຺ສິຕາ. ນ ເຕ ຘມ຺ມໍ ວິຊານນ຺ຕີຕິ ເຍ ປາສຓ຺ຑິໂນ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິຄຕສນ຺ນິສ຺ສິຕາ ‘‘ອຍໍ ປວຕ຺ຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ປວຕ຺ຕິຘມ຺ມມ຺ປິ ຍຖາຠູຕໍ ນ ວິຊານນ຺ຕິ. ນ ເຕ ຘມ຺ມສ຺ສ ໂກວິທາຕິ ‘‘ອຍໍ ນິວຕ຺ຕິ ເອວໍ ນິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ນິວຕ຺ຕິຘມ຺ມສ຺ສາປິ ອກຸສລາ, ປວຕ຺ຕິຘມ຺ມມຄ຺ເຄປິ ຫິ ເຕ ສໍມູຬ຺ຫາ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ນິວຕ຺ຕິຘມ຺ເມຕິ.

ເອວໍ ປາສຓ຺ຑວາທານໍ ອນິຍ຺ຍານິກຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ກໍ ນຸ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ມຸຓ຺ຑາສີຕິ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ‘‘ອຕ຺ຖິ ສກ຺ຍກຸເລ ຊາໂຕ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ທິຏ຺ຐີນໍ ສມຕິກ຺ກມນ຺ຕິ ສພ຺ພາສໍ ທິຏ຺ຐີນໍ ສມຕິກ຺ກມນຸປາຍໍ ທິຏ຺ຐິຊາລວິນິເວຐນໍ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ຈາລາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ອຸປຈາລາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ສຕິມຕີຕິອາທິກາ ອຸປຈາລາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ຕສ຺ສາ ວຕ຺ຖຸ ຈາລາຍ ເຖຣິຍາ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ວຸຕ຺ຕເມວ. ອຍມ຺ປິ ຫິ ຈາລາ ວິຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຸທາເນນ຺ຕີ –

໑໘໙.

‘‘ສຕິມຕີ ຈກ຺ຂຸມຕີ, ຠິກ຺ຂຸນີ ຠາວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາ;

ປຏິວິຊ຺ຌິ ປທໍ ສນ຺ຕໍ, ອກາປຸຣິສເສວິຕ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ສຕິມຕີຕິ ສຕິສມ຺ປນ຺ນາ, ປຸພ຺ພຠາເຄ ປຣເມນ ສຕິເນປກ຺ເກນ ສມນ຺ນາຄຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ຠາວິຕຕ຺ຕາ ສຕິເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຸຕ຺ຕມາຍ ສຕິຍາ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈກ຺ຂຸມຕີຕິ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ສມນ຺ນາຄຕາ, ອາທິໂຕ ອຸທຍຕ຺ຖຄາມິນິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ອຣິຍາຍ ນິພ຺ເພຘິກາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຣເມນ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸນາ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອກາປຸຣິສເສວິຕນ຺ຕິ ອລາມກປຸຣິເສຫິ ອຸຕ຺ຕມປຸຣິເສຫິ ອຣິເຍຫິ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ເສວິຕໍ.

‘‘ກິນ຺ນຸ ຊາຕິໍ ນ ໂຣເຈສີ’’ຕິ ຄາຖາ ເຖຣິໍ ກາເມສຸ ອຸປຫາເຣຕຸກາເມນ ມາເຣນ ວຸຕ຺ຕາ. ‘‘ກິໍ ນຸ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸນິ ນ ໂຣເຈສີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໖໗) ຫິ ມາເຣນ ປຸຏ຺ຐາ ເຖຣີ ອາຫ – ‘‘ຊາຕິໍ ຂ຺ວາຫໍ, ອາວຸໂສ, ນ ໂຣເຈມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ມາໂຣ ຊາຕສ຺ສ ກາມາ ປຣິໂຠຄາ, ຕສ຺ມາ ຊາຕິປິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາ, ກາມາປິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ –

໑໙໐.

‘‘ກິນ຺ນຸ ຊາຕິໍ ນ ໂຣເຈສິ, ຊາໂຕ ກາມານິ ຠຸຎ຺ຊຕິ;

ຠຸຎ຺ຊາຫິ ກາມຣຕິໂຍ, ມາຫຸ ປຈ຺ຉານຸຕາປິນີ’’ຕິ. –

ຄາຖມາຫ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ກິໍ ນຸ ຕໍ ກາຣຓໍ, ເຍນ ຕ຺ວໍ ອຸປຈາເລ ຊາຕິໍ ນ ໂຣເຈສິ ນ ໂຣເຈຍ຺ຍາສິ, ນ ຕໍ ກາຣຓໍ ອຕ຺ຖິ. ຍສ຺ມາ ຊາໂຕ ກາມານິ ຠຸຎ຺ຊຕິ ອິຘ ຊາໂຕ ກາມຄຸຓສໍຫິຕານິ ຣູປາທີນິ ປຏິເສວນ຺ໂຕ ກາມສຸຂໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ. ນ ຫິ ອຊາຕສ຺ສ ຕໍ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຠຸຎ຺ຊາຫິ ກາມຣຕິໂຍ ກາມຂິຑ຺ຑາຣຕິໂຍ ອນຸຠວ. ມາຫຸ ປຈ຺ຉານຸຕາປິນີ ‘‘ໂຍພ຺ພຎ຺ເຎ ສຕິ ວິຊ຺ຊມາເນສຸ ໂຠເຄສຸ ນ ມຍາ ກາມສຸຂມນຸຠູຕ’’ນ຺ຕິ ປຈ຺ຉານຸຕາປິນີ ມາ ອໂຫສິ. ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ຘມ຺ມາ ນາມ ຍາວເທວ ອຕ຺ຖາຘິຄມຕ຺ໂຖ ອຕ຺ໂຖ ຈ ກາມສຸຂຕ຺ໂຖຕິ ປາກໂຏຍມຕ຺ໂຖຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຖຣີ ຊາຕິຍາ ທຸກ຺ຂນິມິຕ຺ຕຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ຕສ຺ສ ວິສຍາຕິກ຺ກມໍ ວິຠາເວຕ຺ວາ ຕຊ຺ເຊນ຺ຕີ –

໑໙໑.

‘‘ຊາຕສ຺ສ ມຣຓໍ ໂຫຕິ, ຫຕ຺ຖປາທານ ເຉທນໍ;

ວຘພນ຺ຘປຣິກ຺ເລສໍ, ຊາໂຕ ທຸກ຺ຂໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ.

໑໙໒.

‘‘ອຕ຺ຖິ ສກ຺ຍກຸເລ ຊາໂຕ, ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອປຣາຊິໂຕ;

ໂສ ເມ ຘມ຺ມມເທເສສິ, ຊາຕິຍາ ສມຕິກ຺ກມໍ.

໑໙໓.

‘‘ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂສມຸປ຺ປາທໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ອຕິກ຺ກມໍ;

ອຣິຍໍ ຈຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ, ທຸກ຺ຂູປສມຄາມິນໍ.

໑໙໔.

‘‘ຕສ຺ສາຫໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ວິຫຣິໍ ສາສເນ ຣຕາ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ.

໑໙໕.

‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິຫຕາ ນນ຺ທີ, ຕໂມກ຺ຂນ຺ໂຘ ປທາລິໂຕ;

ເອວໍ ຊານາຫິ ປາປິມ, ນິຫໂຕ ຕ຺ວມສິ ອນ຺ຕກາ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ຊາຕສ຺ສ ມຣຓໍ ໂຫຕີຕິ ຍສ຺ມາ ຊາຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ມຣຓໍ ໂຫຕິ, ນ ອຊາຕສ຺ສ. ນ ເກວລໍ ມຣຓເມວ, ອຖ ໂຂ ຊຣາໂຣຄາທໂຍ ຍຕ຺ຕການຕ຺ຖາ, ສພ຺ເພປິ ເຕ ຊາຕສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ ຊາຕິເຫຕຸກາ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ຊາຕິປຈ຺ຈຍາ ຊຣາມຣຓໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ສມ຺ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑; ວິຠ. ໒໒໕; ອຸທາ. ໑). ເຕເນວາຫ – ‘‘ຫຕ຺ຖປາທານ ເຉທນ’’ນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖປາທານໍ ເຉທນໍ ຊາຕສ຺ເສວ ໂຫຕິ, ນ ອຊາຕສ຺ສ. ຫຕ຺ຖປາທເຉທນາປເທເສນ ເຈຕ຺ຖ ພາຕ຺ຕິໍສ ກມ຺ມກາຣຓາປິ ທສ຺ສິຕາ ເອວາຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ວຘພນ຺ຘປຣິກ຺ເລສໍ, ຊາໂຕ ທຸກ຺ຂໍ ນິຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ຊີວິຕວິໂຍຊນມຸຏ຺ຐິປ຺ປຫາຣາທິສງ຺ຂາຕໍ ວຘປຣິກ຺ເລສຎ຺ເຈວ ອນ຺ທຸພນ຺ຘນາທິສງ຺ຂາຕໍ ພນ຺ຘປຣິກ຺ເລສໍ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ຍໍກິຎ຺ຈິ ທຸກ຺ຂໍ ນາມ ຕໍ ສພ຺ພໍ ຊາໂຕ ເອວ ນິຄຈ຺ຉຕິ, ນ ອຊາໂຕ, ຕສ຺ມາ ຊາຕິໍ ນ ໂຣເຈມີຕິ.

ອິທານິ ຊາຕິຍາ ກາມານຎ຺ຈ ອຈ຺ຈນ຺ຕເມວ ອຕ຺ຕນາ ສມຕິກ຺ກນ຺ຕຠາວໍ ມູລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທສ຺ເສນ຺ຕີ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ສກ຺ຍກຸເລ ຊາໂຕ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອປຣາຊິໂຕຕິ ກິເລສມາຣາທິນາ ເກນຈິ ນ ປຣາຊິໂຕ. ສຕ຺ຖາ ຫິ ສພ຺ພາຠິຠູ ສເທວກໍ ໂລກໍ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຐິໂຕ, ຕສ຺ມາ ອປຣາຊິໂຕ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ອຸປຈາລາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ສຕ຺ຕກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອຏ຺ຐກນິປາໂຕ

໑. ສີສູປຈາລາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ອຏ຺ຐກນິປາເຕ ຠິກ຺ຂຸນີ ສີລສມ຺ປນ຺ນາຕິອາທິກາ ສີສູປຈາລາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອິມິສ຺ສາປິ ວຕ຺ຖຸ ຈາລາຍ ເຖຣິຍາ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ. ອຍມ຺ປິ ຫິ ອາຍສ຺ມໂຕ ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ອຸສ຺ສາຫຊາຕາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກຕປຸພ຺ພກິຈ຺ຈາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ, ຆເຏນ຺ຕີ ວາຍມນ຺ຕີ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸເຂນ ວິຫຣນ຺ຕີ ເອກທິວສໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ກຕກິຈ຺ຈາຕິ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ ອຸທານວເສນ –

໑໙໖.

‘‘ຠິກ຺ຂຸນີ ສີລສມ຺ປນ຺ນາ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ສຸສໍວຸຕາ;

ອຘິຄຈ຺ເຉ ປທໍ ສນ຺ຕໍ, ອເສຈນກໂມຊວ’’ນ຺ຕິ. – ຄາຖມາຫ;

ຕຕ຺ຖ ສີລສມ຺ປນ຺ນາຕິ ປຣິສຸທ຺ເຘນ ຠິກ຺ຂຸນິສີເລນ ສມນ຺ນາຄຕາ ປຣິປຸຓ຺ຓາ. ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ສຸສໍວຸຕາຕິ ມນຈ຺ຉຏ຺ເຐສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ສຸຏ຺ຐຸ ສໍວຸຕາ, ຣູປາທິອາຣມ຺ມເຓ ອິຏ຺ເຐ ຣາຄໍ, ອນິຏ຺ເຐ ໂທສໍ, ອສມເປກ຺ຂເນ ໂມຫຎ຺ຈ ປຫາຍ ສຸຏ຺ຐຸ ປິຫິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາ. ອເສຈນກໂມຊວນ຺ຕິ ເກນຈິ ອນາສິຕ຺ຕກໍ ໂອຊວນ຺ຕໍ ສຠາວມຘຸຣໍ ສພ຺ພສ຺ສາປິ ກິເລສໂຣຄສ຺ສ ວູປສມໂນສຘຠູຕໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ, ນິພ຺ພານເມວ ວາ. ອຣິຍມຄ຺ຄມ຺ປິ ຫິ ນິພ຺ພານຕ຺ຖິເກຫິ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ ກິເລສປຣິຬາຫາຠາວໂຕ ຈ ປທໍ ສນ຺ຕນ຺ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ.

໑໙໗.

‘‘ຕາວຕິໍສາ ຈ ຍາມາ ຈ, ຕຸສິຕາ ຈາປິ ເທວຕາ;

ນິມ຺ມານຣຕິໂນ ເທວາ, ເຍ ເທວາ ວສວຕ຺ຕິໂນ;

ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປຓີເຘຫິ, ຍຕ຺ຖ ເຕ ວຸສິຕໍ ປຸເຣ’’ຕິ. –

ອຍໍ ຄາຖາ ກາມສຄ຺ເຄສຸ ນິກນ຺ຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຫີຕິ ຕຕ຺ຖ ອຸຍ຺ໂຍຊນວເສນ ເຖຣິໍ ສມາປຕ຺ຕິຍາ ຈາເວຕຸກາເມນ ມາເຣນ ວຸຕ຺ຕາ.

ຕຕ຺ຖ ສຫປຸຎ຺ຎກາຣິໂນ ເຕຕ຺ຕິໍສ ຊນາ ຍຕ຺ຖ ອຸປປນ຺ນາ, ຕໍ ຐານໍ ຕາວຕິໍສນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ສພ຺ເພປິ ເທວປຸຕ຺ຕາ ຕາວຕິໍສາ. ເກຈິ ປນ ‘‘ຕາວຕິໍສາຕິ ເຕສໍ ເທວານໍ ນາມເມວາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ທ຺ວີຫິ ເທວໂລເກຫິ ວິສິຏ຺ຐໍ ທິພ຺ພໍ ສຸຂໍ ຍາຕາ ອຸປຍາຕາ ສມ຺ປນ຺ນາຕິ ຍາມາ. ທິພ຺ພາຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຕຸຏ຺ຐາ ປຫຏ຺ຐາຕິ ຕຸສິຕາ. ປກຕິປຏິຍຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໂຕ ອຕິເຣເກນ ຣມິຕຸກາມຕາກາເລ ຍຖາຣຸຈິເຕ ໂຠເຄ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ຣມນ຺ຕີຕິ ນິມ຺ມານຣຕິໂນ. ຈິຕ຺ຕຣຸຈິໍ ຎຕ຺ວາ ປເຣຫິ ນິມ຺ມິເຕສຸ ໂຠເຄສຸ ວສໍ ວຕ຺ເຕນ຺ຕີຕິ ວສວຕ຺ຕິໂນ. ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປຓີເຘຫີຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕາວຕິໍສາທິເກ ເທວນິກາເຍ ຕວ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປຫິ, ອຸປປຊ຺ຊນາຍ ນິກນ຺ຕິໍ ກໂຣຫິ. ຈາຕຸມຫາຣາຊິການໍ ໂຠຄາ ອິຕເຣຫິ ນິຫີນາຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ຕາວຕິໍສາທໂຍວ ວຸຕ຺ຕາ. ຍຕ຺ຖ ເຕ ວຸສິຕໍ ປຸເຣຕິ ເຍສຸ ເທວນິກາເຍສຸ ຕຍາ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຖໍ. ອຍໍ ກິຣ ປຸພ຺ເພ ເທເວສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ, ຕາວຕິໍສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຈກາມສຄ຺ເຄ ໂສເຘຕ຺ວາ ປຸນ ເຫຏ຺ຐໂຕ ໂອຕຣນ຺ຕີ, ຕຸສິເຕສຸ ຐຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ອິທານິ ມນຸສ຺ເສສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຖຣີ – ‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ, ມາຣ, ຕຍາ ວຸຕ຺ຕກາມໂລໂກ. ອຎ຺ໂຎປິ ສພ຺ໂພ ໂລໂກ ຣາຄຄ຺ຄິອາທີຫິ ອາທິຕ຺ໂຕ ສມ຺ປຊ຺ຊລິໂຕ. ນ ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎູນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຣມຕີ’’ຕິ ກາມໂຕ ຈ ໂລກໂຕ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ວິນິວຕ຺ຕິຕມານສຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ມາຣໍ ຕຊ຺ເຊນ຺ຕີ –

໑໙໘.

ຍາມາ ຈ‘‘ຕາວຕິໍສາ ຈ ຍາມາ ຈ, ຕຸສິຕາ ຈາປິ ເທວຕາ;

ນິມ຺ມານຣຕິໂນ ເທວາ, ເຍ ເທວາ ວສວຕ຺ຕິໂນ.

໑໙໙.

‘‘ກາລໍ ກາລໍ ຠວາ ຠວໍ, ສກ຺ກາຍສ຺ມິໍ ປຸຣກ຺ຂຕາ;

ອວີຕິວຕ຺ຕາ ສກ຺ກາຍໍ, ຊາຕິມຣຓສາຣິໂນ.

໒໐໐.

‘‘ສພ຺ໂພ ອາທີປິໂຕ ໂລໂກ, ສພ຺ໂພ ໂລໂກ ປທີປິໂຕ;

ສພ຺ໂພ ປຊ຺ຊລິໂຕ ໂລໂກ, ສພ຺ໂພ ໂລໂກ ປກມ຺ປິໂຕ.

໒໐໑.

‘‘ອກມ຺ປິຍໍ ອຕຸລິຍໍ, ອປຸຖຸຊ຺ຊນເສວິຕໍ;

ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ມມເທເສສິ, ຕຕ຺ຖ ເມ ນິຣໂຕ ມໂນ.

໒໐໒.

‘‘ຕສ຺ສາຫໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ວິຫຣິໍ ສາສເນ ຣຕາ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ.

໒໐໓.

‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິຫຕາ ນນ຺ທີ, ຕໂມກ຺ຂນ຺ໂຘ ປທາລິໂຕ;

ເອວໍ ຊານາຫິ ປາປິມ, ນິຫໂຕ ຕ຺ວມສິ ອນ຺ຕກາ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ກາລໍ ກາລນ຺ຕິ ຕໍ ຕໍ ກາລໍ. ຠວາ ຠວນ຺ຕິ ຠວໂຕ ຠວໍ. ສກ຺ກາຍສ຺ມິນ຺ຕິ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈເກ. ປຸຣກ຺ຂຕາຕິ ປຸຣກ຺ຂາຣກາຣິໂນ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ມາຣ, ຕຍາ ວຸຕ຺ຕາ ຕາວຕິໍສາທໂຍ ເທວາ ຠວໂຕ ຠວໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອນິຈ຺ຈຕາທິອເນກາທີນວາກຸເລ ສກ຺ກາເຍ ປຕິຏ຺ຐິຕາ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ມິໍ ຠເວ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິກາເລ, ເວມຊ຺ຌກາເລ, ປຣິໂຍສານກາເລຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ສກ຺ກາຍເມວ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ຐິຕາ. ຕໂຕ ເອວ ອວີຕິວຕ຺ຕາ ສກ຺ກາຍໍ ນິສ຺ສຣຓາຠິມຸຂາ ອຫຸຕ຺ວາ ສກ຺ກາຍຕີຣເມວ ອນຸປຣິຘາວນ຺ຕາ ຊາຕິມຣຓສາຣິໂນ ຣາຄາທີຫິ ອນຸຄຕຕ຺ຕາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຊາຕິມຣຓເມວ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ, ຕໂຕ ນ ວິມຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ.

ສພ຺ໂພ ອາທີປິໂຕ ໂລໂກຕິ, ມາຣ, ນ ເກວລໍ ຕຍາ ວຸຕ຺ຕກາມໂລໂກເຍວ ຘາຕຸຕ຺ຕຍສຎ຺ຎິໂຕ, ສພ຺ໂພປິ ໂລໂກ ຣາຄຄ຺ຄິອາທີຫິ ເອກາທສຫິ ອາທິຕ຺ໂຕ. ເຕຫິເຍວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາທີປິຕຕາຍ ປທີປິໂຕ. ນິຣນ຺ຕຣໍ ເອກຊາລີຠູຕຕາຍ ປຊ຺ຊລິໂຕ. ຕຓ຺ຫາຍ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ຈ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ກມ຺ປິຕຕາຍ ຈລິຕຕາຍ ປກມ຺ປິໂຕ.

ເອວໍ ອາທິຕ຺ເຕ ປຊ຺ຊລິເຕ ປກມ຺ປິເຕ ຈ ໂລເກ ເກນຈິປິ ກມ຺ເປຕຸໍ ຈາເລຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາຍ ອກມ຺ປິຍໍ, ຄຸຓໂຕ ‘‘ເອຕ຺ຕໂກ’’ຕິ ຕຸເລຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາຍ ອຕ຺ຕນາ ສທິສສ຺ສ ອຠາວໂຕ ຈ ອຕຸລິຍໍ. ພຸທ຺ຘາທີຫິ ອຣິເຍຫິ ເອວ ໂຄຈຣຠາວນາຠິຄມໂຕ ເສວິຕຕ຺ຕາ ອປຸຖຸຊ຺ຊນເສວິຕໍ. ພຸທ຺ໂຘ ຠຄວາ ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານປ຺ປເຠທໍ ນວວິຘໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ມຫາກຣຸຓາຍ ສຎ຺ໂຈທິຕມານໂສ ອເທເສສິ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ກເຖສິ ປເວເທສິ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມິໍ ອຣິຍຘມ຺ເມ ມຍ຺ຫໍ ມໂນ ນິຣໂຕ ອຠິຣໂຕ, ນ ຕໂຕ ວິນິວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ສີສູປຈາລາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ອຏ຺ຐກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ນວກນິປາໂຕ

໑. ວຑ຺ຒມາຕຸເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ນວກນິປາເຕ ມາ ສຸ ເຕ ວຑ຺ຒ ໂລກມ຺ຫີຕິອາທິກາ ວຑ຺ຒມາຕາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ, ອນຸກ຺ກເມນ ສມ຺ຠຕວິໂມກ຺ຂສມ຺ຠາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຠາຣຸກຈ຺ຉກນຄເຣ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ປຕິກຸລໍ ຄຕາ ເອກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ. ຕສ຺ສ ວຑ຺ໂຒຕິ ນາມໍ ອໂຫສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສາ ວຑ຺ຒມາຕາຕິ ໂວຫຣີຍິຕ຺ຖ. ສາ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ຘາ ປຸຕ຺ຕໍ ຎາຕີນໍ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ. ອິໂຕ ປຣໍ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ວຑ຺ຒຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ (ເຖຣຄາ. ອຏ຺ຐ. ໒.ວຑ຺ຒຕ຺ເຖຣຄາຖາວຓ຺ຓນາ) ອາຄຕເມວ. ວຑ຺ຒຕ຺ເຖຣຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕໍ ສນ຺ຕຣຸຕ຺ຕຣໍ ເອກກໍ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສເຍ ອຕ຺ຕໂນ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ອຸປຄຕໍ ອຍໍ ເຖຣີ ‘‘ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ເອກໂກ ສນ຺ຕຣຸຕ຺ຕໂຣວ ອິຘາຄໂຕ’’ຕິ ໂຈເທຕ຺ວາ ໂອວທນ຺ຕີ –

໒໐໔.

‘‘ມາ ສຸ ເຕ ວຑ຺ຒ ໂລກມ຺ຫິ, ວນໂຖ ອຫຸ ກຸທາຈນໍ;

ມາ ປຸຕ຺ຕກ ປຸນປ຺ປຸນໍ, ອຫຸ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຠາຄິມາ.

໒໐໕.

‘‘ສຸຂຎ຺ຫິ ວຑ຺ຒ ມຸນໂຍ, ອເນຊາ ຉິນ຺ນສໍສຍາ;

ສີຕິຠູຕາ ທມປ຺ປຕ຺ຕາ, ວິຫຣນ຺ຕິ ອນາສວາ.

໒໐໖.

‘‘ເຕຫານຸຈິຓ຺ຓໍ ອິສີຫິ, ມຄ຺ຄໍ ທສ຺ສນປຕ຺ຕິຍາ;

ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕກິຣິຍາຍ, ຕ຺ວໍ ວຑ຺ຒ ອນຸພ຺ຣູຫຍາ’’ຕິ. –

ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ມາ ສຸ ເຕ ວຑ຺ຒ ໂລກມ຺ຫິ, ວນໂຖ ອຫຸ ກຸທາຈນນ຺ຕິ ສູຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ວຑ຺ຒ, ປຸຕ຺ຕກ, ສພ຺ພສ຺ມິມ຺ປິ ສຕ຺ຕໂລເກ, ສງ຺ຂາຣໂລເກ ຈ ກິເລສວນໂຖ ຕຸຍ຺ຫໍ ກທາຈິປິ ມາ ອຫຸ ມາ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ – ‘‘ມາ, ປຸຕ຺ຕກ, ປຸນປ຺ປຸນໍ, ອຫຸ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຠາຄິມາ’’ຕິ ວນຖໍ ອນຸຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕສ຺ສ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອປຣາປຣໍ ຊາຕິອາທິທຸກ຺ຂສ຺ສ ຠາຄີ ມາ ອໂຫສິ.

ເອວໍ ວນຖສ຺ສ ອສມຸຈ຺ເຉເທ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ສມຸຈ຺ເຉເທ ອານິສໍສໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ‘‘ສຸຂຎ຺ຫິ ວຑ຺ຒາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປຸຕ຺ຕກ, ວຑ຺ຒ ໂມເນຍ຺ຍຘມ຺ມສມນ຺ນາຄເຕນ ມຸນໂຍ, ເອຊາສງ຺ຂາຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ອຠາເວນ ອເນຊາ, ທສ຺ສນມຄ຺ເຄເນວ ປຫີນວິຈິກິຈ຺ຉຕາຍ ຉິນ຺ນສໍສຍາ, ສພ຺ພກິເລສປຣິຬາຫາຠາເວນ ສີຕິຠູຕາ, ອຸຕ຺ຕມສ຺ສ ທມຖສ຺ສ ອຘິຄຕຕ຺ຕາ ທມປ຺ປຕ຺ຕາ ອນາສວາ ຂີຓາສວາ ສຸຂໍ ວິຫຣນ຺ຕິ, ນ ເຕສໍ ເອຕຣຫິ ເຈໂຕທຸກ຺ຂໍ ອຕ຺ຖິ, ອາຍຕິໍ ປນ ສພ຺ພມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ນ ຠວິສ຺ສເຕວ.

ຍສ຺ມາ ເຈເຕວໍ, ຕສ຺ມາ ເຕຫານຸຈິຓ຺ຓໍ ອິສີຫິ…ເປ… ອນຸພ຺ຣູຫຍາຕິ ເຕຫິ ຂີຓາສເວຫິ ອິສີຫິ ອນຸຈິຓ຺ຓໍ ປຏິປນ຺ນໍ ສມຖວິປສ຺ສນາມຄ຺ຄໍ ຎາຓທສ຺ສນສ຺ສ ອຘິຄມາຍ ສກລສ຺ສາປິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ຕກິຣິຍາຍ ວຑ຺ຒ, ຕ຺ວໍ ອນຸພ຺ຣູຫຍ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍາສີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ວຑ຺ຒຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ອທ຺ຘາ ມມ ມາຕາ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐິຕາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ປເວເທນ຺ໂຕ –

໒໐໗.

‘‘ວິສາຣທາວ ຠຓສິ, ເອຕມຕ຺ຖໍ ຊເນຕ຺ຕິ ເມ;

ມຎ຺ຎາມິ ນູນ ມາມິເກ, ວນໂຖ ເຕ ນ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. – ຄາຖມາຫ;

ຕຕ຺ຖ ວິສາຣທາວ ຠຓສິ, ເອຕມຕ຺ຖໍ ຊເນຕ຺ຕິ ເມຕິ ‘‘ມາ ສຸ ເຕ ວຑ຺ຒ ໂລກມ຺ຫິ, ວນໂຖ ອຫຸ ກຸທາຈນ’’ນ຺ຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ເອຕໍ ໂອວາທໍ, ອມ຺ມ, ວິຄຕສາຣຊ຺ຊາ ກຕ຺ຖຈິ ອລຄ຺ຄາ ອນລ຺ລີນາວ ຫຸຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ວທສິ. ຕສ຺ມາ ມຎ຺ຎາມິ ນູນ ມາມິເກ, ວນໂຖ ເຕ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ, ນູນ ມາມິເກ ມຍ຺ຫໍ, ອມ຺ມ, ເຄຫສິຕເປມມຕ຺ໂຕປິ ວນໂຖ ຕຸຍ຺ຫໍ ມຍິ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ມຎ຺ຎາມິ, ນ ມາມິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຖຣີ ‘‘ອຓຸມຕ຺ໂຕປິ ກິເລໂສ ກຕ຺ຖຈິປິ ວິສເຍ ມມ ນ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກຕກິຈ຺ຈຕໍ ປກາເສນ຺ຕີ –

໒໐໘.

‘‘ເຍ ເກຈິ ວຑ຺ຒ ສງ຺ຂາຣາ, ຫີນາ ອຸກ຺ກຏ຺ຐມຊ຺ຌິມາ;

ອຓູປິ ອຓຸມຕ຺ໂຕປິ, ວນໂຖ ເມ ນ ວິຊ຺ຊຕິ.

໒໐໙.

‘‘ສພ຺ເພ ເມ ອາສວາ ຂີຓາ, ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ຌາຍໂຕ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມໍ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ເຍ ເກຈີຕິ ອນິຍມວຈນໍ. ສງ຺ຂາຣາຕິ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມາ. ຫີນາຕິ ລາມກາ ປຕິກຸຏ຺ຐາ. ອຸກ຺ກຏ຺ຐມຊ຺ຌິມາຕິ ປຓີຕາ ເຈວ ມຊ຺ຌິມາ ຈ. ເຕສຸ ວາ ອສງ຺ຂຕາ ຫີນາ ຊາຕິສງ຺ຂຕາ ອຸກ຺ກຏ຺ຐາ, ອຸຠຍວິມິສ຺ສິຕາ ມຊ຺ຌິມາ. ຫີເນຫິ ວາ ຉນ຺ທາທີຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕາ ຫີນາ, ມຊ຺ຌິເມຫິ ມຊ຺ຌິມາ, ປຓີເຕຫິ ອຸກ຺ກຏ຺ຐາ. ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ວາ ຫີນາ, ໂລກຸຕ຺ຕຣາ ຘມ຺ມາ ອຸກ຺ກຏ຺ຐາ, ອິຕຣາ ມຊ຺ຌິມາ. ອຓູປິ ອຓຸມຕ຺ໂຕປີຕິ ນ ເກວລໍ ຕຍິ ເອວ, ອຖ ໂຂ ເຍ ເກຈິ ຫີນາທິເຠທຠິນ຺ນາ ສງ຺ຂາຣາ. ເຕສຸ ສພ຺ເພສຸ ອຓູປິ ອຓຸມຕ຺ໂຕປິ ອຕິປຣິຕ຺ຕໂກປິ ວນໂຖ ມຍ຺ຫໍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາຣຓມາຫ – ‘‘ສພ຺ເພ ເມ ອາສວາ ຂີຓາ, ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ຌາຍໂຕ’’ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ຌາຍໂຕຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕາຍ ຌາຍນ຺ຕິຍາ, ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາເສນ ເຫຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຍສ຺ມາ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ. ຍສ຺ມາ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ຌາຍິນີ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພ ເມ ອາສວາ ຂີຓາ, ອຓູປິ ອຓຸມຕ຺ໂຕປິ ວນໂຖ ເມ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໂອວາທໍ ອງ຺ກຸສໍ ກຕ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕສໍເວໂຄ ເຖໂຣ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິວາຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ໂນ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕໂສມນສ຺ໂສ ມາຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ –

໒໑໐.

‘‘ອຸຬາຣໍ ວຕ ເມ ມາຕາ, ປໂຕທໍ ສມວສ຺ສຣິ;

ປຣມຕ຺ຖສຎ຺ຫິຕາ ຄາຖາ, ຍຖາປິ ອນຸກມ຺ປິກາ.

໒໑໑.

‘‘ຕສ຺ສາຫໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ອນຸສິຏ຺ຐິໍ ຊເນຕ຺ຕິຍາ;

ຘມ຺ມສໍເວຄມາປາທິໍ, ໂຍຄກ຺ເຂມສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ.

໒໑໒.

‘‘ໂສຫໍ ປຘານປຫິຕຕ຺ໂຕ, ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວມຕນ຺ທິໂຕ;

ມາຕຣາ ໂຈທິໂຕ ສນ຺ເຕ, ອຜຸສິໍ ສນ຺ຕິມຸຕ຺ຕມ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ອຖ ເຖຣີ ອຕ຺ຕໂນ ວຈນໍ ອງ຺ກຸສໍ ກຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອາຣາຘິຕຈິຕ຺ຕາ ເຕນ ຠາສິຕຄາຖາ ສຍໍ ປຈ຺ຈນຸຠາສິ. ເອວໍ ຕາປິ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ ນາມ ຊາຕາ.

ຕຕ຺ຖ ອຸຬາຣນ຺ຕິ ວິປຸລໍ ມຫນ຺ຕໍ. ປໂຕທນ຺ຕິ ໂອວາທປໂຕທໍ. ສມວສ຺ສຣີຕິ ສມ຺ມາ ປວຕ຺ເຕສິ ວຕາຕິ ໂຍຊນາ. ໂກ ປນ ໂສ ປໂຕໂທຕິ ອາຫ ‘‘ປຣມຕ຺ຖສຎ຺ຫິຕາ ຄາຖາ’’ຕິ. ຕໍ ‘‘ມາ ສຸ ເຕ, ວຑ຺ຒ, ໂລກມ຺ຫີ’’ຕິອາທິກາ ຄາຖາ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ຍຖາປິ ອນຸກມ຺ປິກາຕິ ຍຖາ ອຎ຺ຎາປິ ອນຸຄ຺ຄາຫິກາ, ເອວໍ ມຍ຺ຫໍ ມາຕາ ປວຕ຺ຕິນິວຕ຺ຕິວິຠາວນຄາຖາສງ຺ຂາຕໍ ອຸຬາຣໍ ປໂຕທໍ ປາຊນທຓ຺ຑກໍ ມມ ຎາຓເວຄສມຸຕ຺ເຕຊໍ ປວຕ຺ເຕສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຘມ຺ມສໍເວຄມາປາທິນ຺ຕິ ຎາຓຠຍາວຫຕ຺ຕາ ອຕິວິຍ ມຫນ຺ຕໍ ຠິໍສນໍ ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊິໍ.

ປຘານປຫິຕຕ຺ໂຕຕິ ຈຕຸພ຺ພິຘສມ຺ມປ຺ປຘານໂຍເຄນ ທິພ຺ພານໍ ປຏິເປສິຕຈິຕ຺ໂຕ. ອຜຸສິໍ ສນ຺ຕິມຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສນ຺ຕິໍ ນິພ຺ພານໍ ຜຸສິໍ ອຘິຄຈ຺ຉິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ວຑ຺ຒມາຕຸເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນວກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໐. ເອກາທສກນິປາໂຕ

໑. ກິສາໂຄຕມີເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ເອກາທສກນິປາເຕ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາຕິອາທິກາ ກິສາໂຄຕມິຍາ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍໍ ກິຣ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຫໍສວຕີນຄເຣ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕີ ສຕ຺ຖາຣໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ລູຂຈີວຣຘາຣີນໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຘິກາຣກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ເຖສິ. ສາ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ຕີ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ທຸຄ຺ຄຕກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂຄຕມີຕິສ຺ສາ ນາມໍ ອໂຫສິ. ກິສສຣີຣຕາຍ ປນ ‘‘ກິສາໂຄຕມີ’’ຕິ ໂວຫຣີຍິຕ຺ຖ. ຕໍ ປຕິກຸລໍ ຄຕໍ ທຸຄ຺ຄຕກຸລສ຺ສ ຘີຕາຕິ ປຣິຠວິໍສຸ. ສາ ເອກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ. ປຸຕ຺ຕລາເຠນ ຈສ຺ສາ ສມ຺ມານໍ ອກໍສຸ. ໂສ ປນສ຺ສາ ປຸຕ຺ໂຕ ອາຘາວິຕ຺ວາ ປຣິຘາວິຕ຺ວາ ກີຬນກາເລ ກາລມກາສິ. ເຕນສ຺ສາ ໂສກຸມ຺ມາໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ.

ສາ ‘‘ອຫໍ ປຸພ຺ເພ ປຣິຠວປຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຊາຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສກ຺ກາຣໍ ປາປຸຓິໍ, ອິເມ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕໍ ພຫິ ຉຑ຺ເຑຕຸມ຺ປິ ວາຍມນ຺ຕີ’’ຕິ ໂສກຸມ຺ມາທວເສນ ມຕກເຬວຣໍ ອງ຺ເກນາທາຍ ‘‘ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເມ ເຠສຊ຺ຊໍ ເທຖາ’’ຕິ ເຄຫທ຺ວາຣປຏິປາຏິຍາ ນຄເຣ ວິຈຣຕິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ເຠສຊ຺ຊໍ ກຸໂຕ’’ຕິ ປຣິຠາສນ຺ຕິ. ສາ ເຕສໍ ກຖໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຖ ນໍ ເອໂກ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິໂສ ‘‘ອຍໍ ປຸຕ຺ຕໂສເກນ ຈິຕ຺ຕວິກ຺ເຂປໍ ປຕ຺ຕາ, ເອຕິສ຺ສາ ເຠສຊ຺ຊໍ ທສພໂລເຍວ ຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ມ, ຕວ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເຠສຊ຺ຊໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉາ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນາເວລາຍໍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເມ ເຠສຊ຺ຊໍ ເທຖ ຠຄວາ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສາ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຍສ຺ມິໍ ເຄເຫ ໂກຈິ ມຕປຸພ຺ໂພ ນຕ຺ຖິ, ຕໂຕ ສິທ຺ຘຕ຺ຖກໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐມານສາ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຐມເຄເຫເຍວ ‘‘ສຕ຺ຖາ ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເຠສຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ສິທ຺ຘຕ຺ຖກໍ ອາຫຣາເປຕິ. ສເຈ ເອຕສ຺ມິໍ ເຄເຫ ໂກຈິ ມຕປຸພ຺ໂພ ນຕ຺ຖິ, ສິທ຺ຘຕ຺ຖກໍ ເມ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ໂກ ອິຘ ມເຕ ຄເຓຕຸໍ ສກ຺ໂກຕີຕິ. ກິໍ ເຕນ ຫິ ອລໍ ສິທ຺ຘຕ຺ຖເກຫີຕິ ທຸຕິຍໍ ຕຕິຍໍ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘານຸຠາເວນ ວິຄຕຸມ຺ມາທາ ປກຕິຈິຕ຺ເຕ ຐິຕາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສກລນຄເຣ ອຍເມວ ນິຍໂມ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິທໍ ຫິຕານຸກມ຺ປິນາ ຠຄວຕາ ທິຏ຺ຐໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສໍເວຄໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕໂຕວ ພຫິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ອາມກສຸສາເນ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ນ ຄາມຘມ຺ໂມ ນິຄມສ຺ສ ຘມ຺ໂມ, ນ ຈາປິຍໍ ເອກກຸລສ຺ສ ຘມ຺ໂມ;

ສພ຺ພສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ສເທວກສ຺ສ, ເອເສວ ຘມ຺ໂມ ຍທິທໍ ອນິຈ຺ຈຕາ’’ຕິ. (ອປ. ເຖຣີ ໒.໓.໘໒);

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ລທ຺ໂຘ ເຕ, ໂຄຕມິ, ສິທ຺ຘຕ຺ຖໂກ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ນິຏ຺ຐິຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ສິທ຺ຘຕ຺ຖເກນ ກມ຺ມໍ, ປຕິຏ຺ຐາ ປນ ເມ ໂຫຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສາ ສຕ຺ຖາ –

‘‘ຕໍ ປຸຕ຺ຕປສຸສມ຺ມຕ຺ຕໍ, ພ຺ຍາສຕ຺ຕມນສໍ ນຣໍ;

ສຸຕ຺ຕໍ ຄາມໍ ມໂຫໂຆວ, ມຈ຺ຈຸ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໒໘໗) –

ຄາຖມາຫ.

ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ຍຖາຐິຕາວ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສຕ຺ຖາຣໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ສຕ຺ຖາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານິ. ສາ ສຕ຺ຖາຣໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປທໍ ລຠິຕ຺ວາ ນຈິຣສ຺ເສວ ໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒສິ. ອຖສ຺ສາ ສຕ຺ຖາ –

‘‘ໂຍ ຈ ວສ຺ສສຕໍ ຊີເວ, ອປສ຺ສໍ ອມຕໍ ປທໍ;

ເອກາຫໍ ຊີວິຕໍ ເສຍ຺ໂຍ, ປສ຺ສໂຕ ອມຕໍ ປທ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໑໔) –

ອິມໍ ໂອຠາສຄາຖມາຫ.

ສາ ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ປຣິກ຺ຂາຣວລຎ຺ເຊ ປຣມຸກ຺ກຏ຺ຐາ ຫຸຕ຺ວາ ຕີຫິ ລູເຂຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ວິຈຣິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ນິສິນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ປຏິປາຏິຍາ ຐານນ຺ຕເຣ ຐເປນ຺ໂຕ ລູຂຈີວຣຘາຣີນໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ສາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ມຍາ ອຍໍ ວິເສໂສ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາຍ ປສໍສາມຸເຂນ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໑໓.

‘‘ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ມຸນິນາ, ໂລກໍ ອາທິສ຺ສ ວຓ຺ຓິຕາ;

ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ຠຊມາໂນ, ອປິ ພາໂລ ປຓ຺ຑິໂຕ ອສ຺ສ.

໒໑໔.

‘‘ຠຊິຕພ຺ພາ ສປ຺ປຸຣິສາ, ປຎ຺ຎາ ຕຖາ ວຑ຺ຒຕິ ຠຊນ຺ຕານໍ;

ຠຊມາໂນ ສປ຺ປຸຣິເສ, ສພ຺ເພຫິປິ ທຸກ຺ເຂຫິ ປມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ.

໒໑໕.

‘‘ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ວິຊາເນຍ຺ຍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ສມຸທຍໍ ນິໂຣຘໍ;

ອຏ຺ຐງ຺ຄິກຎ຺ຈ ມຄ຺ຄໍ, ຈຕ຺ຕາຣິປິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ.

໒໑໖.

‘‘ທຸກ຺ໂຂ ອິຕ຺ຖິຠາໂວ, ອກ຺ຂາໂຕ ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິນາ;

ສປຕ຺ຕິກມ຺ປິ ຫິ ທຸກ຺ຂໍ, ອປ຺ເປກຈ຺ຈາ ສກິໍ ວິຊາຕາໂຍ.

໒໑໗.

‘‘ຄລເກ ອປິ ກນ຺ຕນ຺ຕິ, ສຸຂຸມາລິນິໂຍ ວິສານິ ຂາທນ຺ຕິ;

ຊນມາຣກມຊ຺ຌຄຕາ, ອຸໂຠປິ ພ຺ຍສນານິ ອນຸໂຠນ຺ຕິ.

໒໑໘.

‘‘ອຸປວິຊຎ຺ຎາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ, ອທ຺ທສາຫໍ ປຕິໍ ມຕໍ;

ປນ຺ຖມ຺ຫິ ວິຊາຍິຕ຺ວານ, ອປ຺ປຕ຺ຕາວ ສກໍ ຆຣໍ.

໒໑໙.

‘‘ທ຺ເວ ປຸຕ຺ຕາ ກາລກຕາ, ປຕີ ຈ ປນ຺ເຖ ມໂຕ ກປຓິກາຍ;

ມາຕາ ປິຕາ ຈ ຠາຕາ, ຑຍ຺ຫນ຺ຕິ ຈ ເອກຈິຕກາຍໍ.

໒໒໐.

‘‘ຂີຓກຸລີເນ ກປເຓ, ອນຸຠູຕໍ ເຕ ທຸຂໍ ອປຣິມາຓໍ;

ອສ຺ສູ ຈ ເຕ ປວຕ຺ຕໍ, ພຫູນິ ຈ ຊາຕິສຫສ຺ສານິ.

໒໒໑.

‘‘ວສິຕາ ສຸສານມຊ຺ເຌ, ອໂຖປິ ຂາທິຕານິ ປຸຕ຺ຕມໍສານິ;

ຫຕກຸລິກາ ສພ຺ພຄຣຫິຕາ, ມຕປຕິກາ ອມຕມຘິຄຈ຺ຉິໍ.

໒໒໒.

‘‘ຠາວິໂຕ ເມ ມຄ຺ໂຄ, ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ອມຕຄາມີ;

ນິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກຕໍ, ຘມ຺ມາທາສໍ ອເວກ຺ຂິໍຫໍ.

໒໒໓.

‘‘ອຫມມ຺ຫິ ກນ຺ຕສລ຺ລາ, ໂອຫິຕຠາຣາ ກຕຎ຺ຫິ ກຣຓີຍໍ;

ກິສາໂຄຕມີ ເຖຣີ, ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ອິມໍ ຠຓີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາຕິ ກລ຺ຍາໂຓ ຠທ຺ໂທ ສຸນ຺ທໂຣ ມິຕ຺ໂຕ ເອຕສ຺ສາຕິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ. ໂຍ ຍສ຺ສ ສີລາທິຄຸຓສມາທເປຕາ, ອຆສ຺ສ ຆາຕາ, ຫິຕສ຺ສ ວິຘາຕາ, ເອວໍ ສພ຺ພາກາເຣນ ອຸປກາໂຣ ມິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ຠາໂວ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ, ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕວນ຺ຕຕາ. ມຸນິນາຕິ ສຕ຺ຖາຣາ. ໂລກໍ ອາທິສ຺ສ ວຓ຺ຓິຕາຕິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ອນຸຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ສຕ຺ຕໂລກໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ –

‘‘ສກລເມວິທໍ, ອານນ຺ທ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຍທິທໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ ກລ຺ຍາຓສຫາຍຕາ ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ກຕາ’’ (ສໍ. ນິ. ໕.໒). ‘‘ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕສ຺ເສຕໍ, ເມຆິຍ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປາຏິກງ຺ຂໍ ກລ຺ຍາຓສຫາຍສ຺ສ ກລ຺ຍາຓສມ຺ປວງ຺ກສ຺ສ ຍໍ ສີລວາ ຠວິສ຺ສຕິ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣສໍວຸໂຕ ວິຫຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ອຸທາ. ໓໑) ຈ ເອວມາທິນາ ປສໍສິຕາ.

ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ຠຊມາໂນຕິອາທິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາຍ ອານິສໍສທສ຺ສນໍ. ຕຕ຺ຖ ອປິ ພາໂລ ປຓ຺ຑິໂຕ ອສ຺ສາຕິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ຠຊມາໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຸພ຺ເພ ສຸຕາທິວິຣເຫນ ພາໂລປິ ສມາໂນ ອສ຺ສຸຕສວນາທິນາ ປຓ຺ຑິໂຕ ຠເວຍ຺ຍ.

ຠຊິຕພ຺ພາ ສປ຺ປຸຣິສາຕິ ພາລສ຺ສາປິ ປຓ຺ຑິຕຠາວເຫຕຸໂຕ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ສປ຺ປຸຣິສາ ກາເລນ ກາລໍ ອຸປສງ຺ກມນາທິນາ ເສວິຕພ຺ພາ. ປຎ຺ຎາ ຕຖາ ປວຑ຺ຒຕິ ຠຊນ຺ຕານນ຺ຕິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ຠຊນ຺ຕານໍ ຕຖາ ປຎ຺ຎາ ວຑ຺ຒຕິ ພ຺ຣູຫຕິ ປາຣິປູຣິໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຍຖາ ເຕສຸ ໂຍ ໂກຈິ ຂຕ຺ຕິຍາທິໂກ ຠຊມາໂນ ສປ຺ປຸຣິເສ ສພ຺ເພຫິປິ ຊາຕິອາທິທຸກ຺ເຂຫິ ປມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍາຕິ ໂຍຊນາ.

ມຸຈ຺ຈນວິຘິໍ ປນ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕວິຘິນາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ວິຊາເນຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານີຕິ ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂສມຸທຍຎ຺ຈ ນິໂຣຘຎ຺ຈ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄຎ຺ຈາຕິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ວິຊາເນຍ຺ຍ ປຏິວິຊ຺ເຌຍ຺ຍາຕິ ໂຍຊນາ.

‘‘ທຸກ຺ໂຂ ອິຕ຺ຖິຠາໂວ’’ຕິອາທິກາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຎ຺ຎຕຣາຍ ຍກ຺ຂິນິຍາ ອິຕ຺ຖິຠາວໍ ຄຣຫນ຺ຕິຍາ ຠາສິຕາ. ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ໂຂ ອິຕ຺ຖິຠາໂວ ອກ຺ຂາໂຕຕິ ຈປລຕາ, ຄພ຺ຠຘາຣຓໍ, ສພ຺ພກາລໍ ປຣປຏິພທ຺ຘວຸຕ຺ຕິຕາຕິ ເອວມາທີຫິ ອາທີນເວຫິ ອິຕ຺ຖິຠາໂວ ທຸກ຺ໂຂຕິ, ປຸຣິສທມ຺ມສາຣຖິນາ ຠຄວຕາ ກຖິໂຕ. ສປຕ຺ຕິກມ຺ປິ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ສປຕ຺ຕວາໂສ ສປຕ຺ຕິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາໂສປິ ທຸກ຺ໂຂ, ອຍມ຺ປິ ອິຕ຺ຖິຠາເວ ອາທີນໂວຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອປ຺ເປກຈ຺ຈາ ສກິໍ ວິຊາຕາໂຍຕິ ເອກຈ຺ຈາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ເອກວາຣເມວ ວິຊາຕາ, ປຐມຄພ຺ເຠ ວິຊາຍນທຸກ຺ຂໍ ອສຫນ຺ຕິໂຍ. ຄລເກ ອປິ ກນ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຄີວມ຺ປິ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ. ສຸຂຸມາລິນິໂຍ ວິສານິ ຂາທນ຺ຕີຕິ ສຸຂຸມາລສຣີຣາ ອຕ຺ຕໂນ ສຸຂຸມາລຠາເວນ ເຂທໍ ອວິສຫນ຺ຕິໂຍ ວິສານິປິ ຂາທນ຺ຕິ. ຊນມາຣກມຊ຺ຌຄຕາຕິ ຊນມາຣໂກ ວຸຈ຺ຈຕິ ມູຬ຺ຫຄພ຺ໂຠ. ມາຕຸຄາມຊນສ຺ສ ມາຣໂກ, ມຊ຺ຌຄຕາ ຊນມາຣກາ ກຸຈ຺ຉິຄຕາ, ມູຬ຺ຫຄພ຺ຠາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸໂຠປິ ພ຺ຍສນານິ ອນຸໂຠນ຺ຕີຕິ ຄພ຺ໂຠ ຄພ຺ຠິນີ ຈາຕິ ທ຺ເວປິ ຊນາ ມຣຓຎ຺ຈ ມາຣຓນ຺ຕິກພ຺ຍສນານິ ຈ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ອປເຣ ປນ ຠຓນ຺ຕິ ‘‘ຊນມາຣກາ ນາມ ກິເລສາ, ເຕສໍ ມຊ຺ຌຄຕາ ກິເລສສນ຺ຕານປຕິຕາ ອຸໂຠປິ ຊາຍາປຕິກາ ອິຘ ກິເລສປຣິຬາຫວເສນ, ອາຍຕິໍ ທຸຄ຺ຄຕິປຣິກ຺ກິເລສວເສນ ພ຺ຍສນານິ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ. ອິມາ ກິຣ ທ຺ເວ ຄາຖາ ສາ ຍກ຺ຂິນີ ປຸຣິມຕ຺ຕຠາເວ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຠູຕທຸກ຺ຂໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ອາຫ. ເຖຣີ ປນ ອິຕ຺ຖິຠາເວ ອາທີນວວິຠາວນາຍ ປຈ຺ຈນຸຠາສນ຺ຕີ ອໂວຈ.

‘‘ອຸປວິຊຎ຺ຎາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິອາທິກາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ປຏາຈາຣາຍ ເຖຣິຍາ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ຠາສິຕາ. ຕຕ຺ຖ ອຸປວິຊຎ຺ຎາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຸປຄຕວິຊາຍນກາລາ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ, ອປຕ຺ຕາວ ສກໍ ເຄຫໍ ປນ຺ເຖ ວິຊາຍິຕ຺ວານ ປຕິໍ ມຕໍ ອທ຺ທສໍ ອຫນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ກປຓິກາຍາຕິ ວຣາກາຍ. ອິມາ ກິຣ ທ຺ເວ ຄາຖາ ປຏາຈາຣາຍ ຕທາ ໂສກຸມ຺ມາທປຕ຺ຕາຍ ວຸຕ຺ຕາກາຣສ຺ສ ອນຸກຣຓວເສນ ອິຕ຺ຖິຠາເວ ອາທີນວວິຠາວນຕ຺ຖເມວ ເຖຣິຍາ ວຸຕ຺ຕາ.

ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ອຸທາຫຣຓຠາເວນ ອາເນຕ຺ວາ ອິທານິ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຠູຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ວິຠາເວນ຺ຕີ ‘‘ຂີຓກຸລິເນ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຂີຓກຸລິເນຕິ ໂຠຄາທີຫິ ປາຣິຊຸຎ຺ຎປຕ຺ຕກຸລິເກ. ກປເຓຕິ ປຣມອວຎ຺ຎາຕໍ ປຕ຺ເຕ. ອຸຠຍຎ຺ເຈຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ເອວ ອາມນ຺ຕນວຈນໍ. ອນຸຠູຕໍ ເຕ ທຸຂໍ ອປຣິມາຓນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ, ອິໂຕ ປຸຣິມຕ຺ຕຠາເວສຸ ວາ ອນປ຺ປກໍ ທຸກ຺ຂໍ ຕຍາ ອນຸຠວິຕໍ. ອິທານິ ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ເອກເທເສນ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ອສ຺ສູ ຈ ເຕ ປວຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ.ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອິມສ຺ມິໍ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ປຣິພ຺ຠມນ຺ຕິຍາ ພຫຸການິ ຊາຕິສຫສ຺ສານິ ໂສກາຠິຠູຕາຍ ອສ຺ສຸ ຈ ປວຕ຺ຕໍ, ອວິເສສິຕໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຈຕໍ, ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ອຸທກໂຕປິ ພຫຸກເມວ ສິຍາ.

ວສິຕາ ສຸສານມຊ຺ເຌຕິ ມນຸສ຺ສມໍສຂາທິກາ ສຸນຂີ ສິງ຺ຄາລີ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ສຸສານມຊ຺ເຌ ວຸສິຕາ. ຂາທິຕານິ ປຸຕ຺ຕມໍສານີຕິ ພ຺ຍຄ຺ຆທີປິພິຬາຣາທິກາເລ ປຸຕ຺ຕມໍສານິ ຂາທິຕານິ. ຫຕກຸລິກາຕິ ວິນຏ຺ຐກຸລວໍສາ. ສພ຺ພຄຣຫິຕາຕິ ສພ຺ເພຫິ ຆຣວາສີຫິ ຄຣຫິຕາ ຄຣຫປ຺ປຕ຺ຕາ. ມຕປຕິກາຕິ ວິຘວາ. ອິເມ ປນ ຕໂຍ ປກາເຣ ປຸຣິມຕ຺ຕຠາເວ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸປ຺ປຕ຺ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ວທຕິ. ເອວໍຠູຕາປິ ຫຸຕ຺ວາ ອຘິຈ຺ຈ ລທ຺ຘາຍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕເສວາຍ ອມຕມຘິຄຈ຺ຉິ,ນິພ຺ພານໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ.

ອິທານິ ຕເມວ ອມຕາຘິຄມໍ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຠາວິໂຕ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຠາວິໂຕຕິ ວິຠາວິໂຕ ອຸປ຺ປາທິໂຕ ວຑ຺ຒິໂຕ ຠາວນາຠິສມຍວເສນ ປຏິວິທ຺ໂຘ. ຘມ຺ມາທາສໍ ອເວກ຺ຂິໍຫນ຺ຕິ ຘມ຺ມມຍໍ ອາທາສໍ ອທ຺ທກ຺ຂິໍ ອປສ຺ສິໍ ອຫໍ.

ອຫມມ຺ຫິ ກນ຺ຕສລ຺ລາຕິ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຄາຣາທິສລ຺ລາ ອຫໍ ອມ຺ຫິ. ໂອຫິຕຠາຣາຕິ ໂອໂຣປິຕກາມຂນ຺ຘກິເລສາຠິສງ຺ຂາຣຠາຣາ. ກຕຎ຺ຫິ ກຣຓີຍນ຺ຕິ ປຣິຎ຺ຎາທິເຠທໍ ໂສຬສວິຘມ຺ປິ ກິຈ຺ຈໍ ກຕໍ ປຣິໂຍສິຕໍ. ສຸວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ອິມໍ ຠຓີຕິ ສພ຺ພໂສ ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ກິສາໂຄຕມີ ເຖຣີ ອິມມຕ຺ຖໍ ‘‘ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕາ’’ຕິອາທິນາ ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ອຠຓີຕິ ອຕ຺ຕານໍ ປຣໍ ວິຍ ເຖຣີ ວທຕິ. ຕຕ຺ຣິທໍ ອິມິສ຺ສາ ເຖຣິຍາ ອປທານໍ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໓.໕໕-໙໔) –

‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ຊິໂນ, ສພ຺ພຘມ຺ມານ ປາຣຄູ;

ອິໂຕ ສຕສຫສ຺ສມ຺ຫິ, ກປ຺ເປ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ນາຍໂກ.

‘‘ຕທາຫໍ ຫໍສວຕິຍໍ, ຊາຕາ ອຎ຺ຎຕເຣ ກຸເລ;

ອຸເປຕ຺ວາ ຕໍ ນຣວຣໍ, ສຣຓໍ ສມຸປາຄມິໍ.

‘‘ຘມ຺ມຎ຺ຈ ຕສ຺ສ ອສ຺ໂສສິໍ, ຈຕຸສຈ຺ຈູປສຎ຺ຫິຕໍ;

ມຘຸຣໍ ປຣມສ຺ສາທໍ, ວຏ຺ຏສນ຺ຕິສຸຂາວຫໍ.

‘‘ຕທາ ຈ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ວີໂຣ, ລູຂຈີວຣຘາຣິນິໍ;

ຐເປນ຺ໂຕ ເອຕທຄ຺ຄມ຺ຫິ, ວຓ຺ຓຍີ ປຸຣິສຸຕ຺ຕໂມ.

‘‘ຊເນຕ຺ວານປ຺ປກໍ ປີຕິໍ, ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຄຸເຓ;

ກາຣໍ ກຕ຺ວານ ພຸທ຺ຘສ຺ສ, ຍຖາສຕ຺ຕິ ຍຖາພລໍ.

‘‘ນິປຈ຺ຈ ມຸນິວຣໍ ຕໍ, ຕໍ ຐານມຠິປຕ຺ຖຍິໍ;

ຕທານຸໂມທິ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຐານລາຠາຍ ນາຍໂກ.

‘‘ສຕສຫສ຺ສິໂຕ ກປ຺ເປ, ໂອກ຺ກາກກຸລສມ຺ຠໂວ;

ໂຄຕໂມ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ທາຍາທາ, ໂອຣສາ ຘມ຺ມນິມ຺ມິຕາ;

ກິສາໂຄຕມີ ນາເມນ, ເຫສ຺ສສິ ສຕ຺ຖຸ ສາວິກາ.

‘‘ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຸທິຕາ ຫຸຕ຺ວາ, ຍາວຊີວໍ ຕທາ ຊິນໍ;

ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ປຣິຈຣິໍ, ປຈ຺ຈເຍຫິ ວິນາຍກໍ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ເມນ ສຸກເຕນ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຊຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ຕາວຕິໍສມຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ອິມມ຺ຫິ ຠທ຺ທເກ ກປ຺ເປ, ພ຺ຣຫ຺ມພນ຺ຘຸ ມຫາຍໂສ;

ກສ຺ສໂປ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ວທຕໍ ວໂຣ.

‘‘ອຸປຏ຺ຐາໂກ ມເຫສິສ຺ສ, ຕທາ ອາສິ ນຣິສ຺ສໂຣ;

ກາສິຣາຊາ ກິກີ ນາມ, ພາຣາຓສິປຸຣຸຕ຺ຕເມ.

‘‘ປຎ຺ຈມີ ຕສ຺ສ ຘີຕາສິໍ, ຘມ຺ມາ ນາເມນ ວິສ຺ສຸຕາ;

ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຊິນຄ຺ຄສ຺ສ, ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ສມໂຣຈຍິໍ.

‘‘ອນຸຊານິ ນ ໂນ ຕາໂຕ, ອຄາເຣວ ຕທາ ມຍໍ;

ວີສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ວິຈຣິມ຺ຫ ອຕນ຺ທິຕາ.

‘‘ໂກມາຣິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ຣາຊກຎ຺ຎາ ສຸເຂຘິຕາ;

ພຸທ຺ໂຘປຏ຺ຐານນິຣຕາ, ມຸທິຕາ ສຕ຺ຕ ຘີຕໂຣ.

‘‘ສມຓີ ສມຓຄຸຕ຺ຕາ ຈ, ຠິກ຺ຂຸນີ ຠິກ຺ຂຸທາຍິກາ;

ຘມ຺ມາ ເຈວ ສຸຘມ຺ມາ ຈ, ສຕ຺ຕມີ ສງ຺ຆທາຍິກາ.

‘‘ເຂມາ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ຈ, ປຏາຈາຣາ ຈ ກຸຓ຺ຑລາ;

ອຫຎ຺ຈ ຘມ຺ມທິນ຺ນາ ຈ, ວິສາຂາ ໂຫຕິ ສຕ຺ຕມີ.

‘‘ເຕຫິ ກມ຺ເມຫິ ສຸກເຕຫິ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຊຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ຕາວຕິໍສມຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ປຈ຺ຉິເມ ຈ ຠເວ ທານິ, ຊາຕາ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ອຫໍ;

ທຸຄ຺ຄເຕ ອຘເນ ນຏ຺ເຐ, ຄຕາ ຈ ສຘນໍ ກຸລໍ.

‘‘ປຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສາ ເມ, ເທສ຺ສນ຺ຕິ ອຘນາ ອິຕິ;

ຍທາ ຈ ປສ຺ສູຕາ ອາສິໍ, ສພ຺ເພສໍ ທຍິຕາ ຕທາ.

‘‘ຍທາ ໂສ ຕຣຸໂຓ ຠທ຺ໂທ, ໂກມລໂກ ສຸເຂຘິໂຕ;

ສປາຓມິວ ກນ຺ໂຕ ເມ, ຕທາ ຍມວສໍ ຄໂຕ.

‘‘ໂສກຏ຺ຏາທີນວທນາ, ອສ຺ສຸເນຕ຺ຕາ ຣຸທມ຺ມຸຂາ;

ມຕໍ ກຸຓປມາທາຍ, ວິລປນ຺ຕີ ຄມາມຫໍ.

‘‘ຕທາ ເອເກນ ສນ຺ທິຏ຺ຐາ, ອຸເປຕ຺ວາຠິສກ຺ກຸຕ຺ຕມໍ;

ອໂວຈໍ ເທຫິ ເຠສຊ຺ຊໍ, ປຸຕ຺ຕສຎ຺ຊີວນນ຺ຕິ ໂຠ.

‘‘ນ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ ມຕາ ຍສ຺ມິໍ, ເຄເຫ ສິທ຺ຘຕ຺ຖກໍ ຕໂຕ;

ອາຫຣາຕິ ຊິໂນ ອາຫ, ວິນໂຍປາຍໂກວິໂທ.

‘‘ຕທາ ຄມິຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໍ, ນ ລຠິໍ ຕາທິສໍ ຆຣໍ;

ກຸໂຕ ສິທ຺ຘຕ຺ຖກໍ ຕສ຺ມາ, ຕໂຕ ລທ຺ຘາ ສຕິໍ ອຫໍ.

‘‘ກຸຓປໍ ຉຑ຺ຑຍິຕ຺ວານ, ອຸເປສິໍ ໂລກນາຍກໍ;

ທູຣໂຕວ ມມໍ ທິສ຺ວາ, ອໂວຈ ມຘຸຣສ຺ສໂຣ.

‘‘ໂຍ ຈ ວສ຺ສສຕໍ ຊີເວ, ອປສ຺ສໍ ອຸທຍພ຺ພຍໍ;

ເອກາຫໍ ຊີວິຕໍ ເສຍ຺ໂຍ, ປສ຺ສໂຕ ອຸທຍພ຺ພຍໍ.

‘‘ນ ຄາມຘມ຺ໂມ ນິຄມສ຺ສ ຘມ຺ໂມ, ນ ຈາປິຍໍ ເອກກຸລສ຺ສ ຘມ຺ໂມ;

ສພ຺ພສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ສເທວກສ຺ສ, ເອເສວ ຘມ຺ໂມ ຍທິທໍ ອນິຈ຺ຈຕາ.

‘‘ສາຫໍ ສຸຕ຺ວານິມາ ຄາຖາ, ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ວິໂສຘຍິໍ;

ຕໂຕ ວິຎ຺ຎາຕສທ຺ຘມ຺ມາ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ.

‘‘ຕຖາ ປພ຺ພຊິຕາ ສນ຺ຕີ, ຍຸຎ຺ຊນ຺ຕີ ຊິນສາສເນ;

ນ ຈິເຣເນວ ກາເລນ, ອຣຫຕ຺ຕມປາປຸຓິໍ.

‘‘ອິທ຺ຘີສຸ ຈ ວສີ ໂຫມິ, ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ;

ປຣຈິຕ຺ຕານິ ຊານາມິ, ສຕ຺ຖຸສາສນກາຣິກາ.

‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຊານາມິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ວິໂສຘິຕໍ;

ເຂເປຕ຺ວາ ອາສເວ ສພ຺ເພ, ວິສຸທ຺ຘາສິໍ ສຸນິມ຺ມລາ.

‘‘ປຣິຈິຓ຺ໂຓ ມຍາ ສຕ຺ຖາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ;

ໂອຫິໂຕ ຄຣຸໂກ ຠາໂຣ, ຠວເນຕ຺ຕິ ສມູຫຕາ.

‘‘ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຊິຕາ, ອຄາຣສ຺ມານຄາຣິຍໍ;

ໂສ ເມ ອຕ຺ໂຖ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ສພ຺ພສໍໂຍຊນກ຺ຂໂຍ.

‘‘ອຕ຺ຖຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕີສຸ, ປຏິຠາເນ ຕເຖວ ຈ;

ຎາຓໍ ເມ ວິມລໍ ສຸທ຺ຘໍ, ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐສ຺ສ ວາຫສາ.

‘‘ສງ຺ກາຣກູຏາ ອາຫິຕ຺ວາ, ສຸສານາ ຣຖິຍາປິ ຈ;

ຕໂຕ ສງ຺ຆາຏິກໍ ກຕ຺ວາ, ລູຂໍ ຘາເຣມິ ຈີວຣໍ.

‘‘ຊິໂນ ຕສ຺ມິໍ ຄຸເຓ ຕຸຏ຺ໂຐ, ລູຂຈີວຣຘາຣເຓ;

ຐເປສິ ເອຕທຄ຺ຄມ຺ຫິ, ປຣິສາສຸ ວິນາຍໂກ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ກິສາໂຄຕມີເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເອກາທສນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ທ຺ວາທສກນິປາໂຕ

໑. ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ທ຺ວາທສກນິປາເຕ ອຸໂຠ ມາຕາ ຈ ຘີຕາ ຈາຕິອາທິກາ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຫໍສວຕີນຄເຣ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ, ມຫາຊເນນ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕີ ສຕ຺ຖາຣໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕານໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ຕໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ປຕ຺ເຖສິ. ສາ ຍາວຊີວໍ ກຸສລໍ ກຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ເສສຸໍ ສໍສຣນ຺ຕີ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາເລ ພາຣາຓສິນຄເຣ ກິກິສ຺ສ ກາສິຣຎ຺ໂຎ ເຄເຫ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຠຄິນີນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣາ ຫຸຕ຺ວາ ວີສຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ປຣິເວຓໍ ກຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ.

ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ປຸນ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມເກ ສຫຕ຺ຖາ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຊີວນກຏ຺ຐາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ສາ ເອກທິວສໍ ເຂຕ຺ຕກຸຏິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອກສ຺ມິໍ ສເຣ ປາໂຕວ ປຸປ຺ຜິຕໍ ປທຸມປຸປ຺ຜໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ສຣໍ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຕຎ຺ເຈວ ປຸປ຺ຜໍ ລາຊປກ຺ຂິປນຕ຺ຖາຍ ປທຸມິນິປຕ຺ຕຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ເກທາເຣ ສາລິສີສານິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກຸຏິກາຍ ນິສິນ຺ນາ ລາເຊ ຠຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ລາຊສຕານິ ກຕ຺ວາ ຐເປສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຄນ຺ຘມາທນປພ຺ພເຕ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ເອໂກ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອວິທູເຣ ຐາເນ ອຏ຺ຐາສິ. ສາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວາ ລາເຊຫິ ສທ຺ຘິໍ ປທຸມປຸປ຺ຜໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ກຸຏິໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ລາເຊ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປທຸມປຸປ຺ເຜນ ປຕ຺ຕໍ ປິຘາຍ ອທາສິ. ອຖສ຺ສາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ໂຖກໍ ຄເຕ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ປພ຺ພຊິຕາ ນາມ ປຸປ຺ເຜນ ອນຕ຺ຖິກາ, ອຫໍ ປຸປ຺ຜໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຬນ຺ຘິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຸປ຺ຜໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສເຈ, ອຍ຺ໂຍ, ປຸປ຺ເຜນ ອນຕ຺ຖິໂກ ອຠວິສ຺ສາ, ປຕ຺ຕມຕ຺ຖເກ ຐເປຕຸໍ ນາທສ຺ສ, ອທ຺ຘາ ອຍ຺ຍສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕມຕ຺ຖເກ ຐເປຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ຂມາເປຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິເມສໍ ເມ ລາຊານໍ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ລາຊຄຓນາຍ ປຸຕ຺ຕາ ອສ຺ສຸ, ປທຸມປຸປ຺ຜສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ປເທ ປເທ ປທຸມປຸປ຺ຜໍ ອຸຏ຺ຐຫຕູ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ອກາສິ. ປຈ຺ເຈກຸພຸທ຺ໂຘ ຕສ຺ສາ ປສ຺ສນ຺ຕິຍາວ ອາກາເສນ ຄນ຺ຘມາທນປພ຺ພຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປທຸມໍ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາເຣ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ອກ຺ກມນໂສປານສມີເປ ປາທປຸຎ຺ຉນໍ ກຕ຺ວາ ຐເປສິ.

ສາປິ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ເທວໂລເກ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ນິພ຺ພຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈສ຺ສາ ປເທ ປເທ ມຫາປທຸມປຸປ຺ຜໍ ອຸຏ຺ຐາສິ. ສາ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ປພ຺ພຕປາເທ ເອກສ຺ມິໍ ປທຸມສເຣ ປທຸມຄພ຺ເຠ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ເອໂກ ຕາປໂສ ວສຕິ. ໂສ ປາໂຕວ ມຸຂໂຘວນຕ຺ຖາຍ ສຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປຸປ຺ຜໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິທໍ ປຸປ຺ຜໍ ເສເສຫິ ມຫນ຺ຕຕຣໍ, ເສສານິ ຈ ປຸປ຺ຜິຕານິ ອິທໍ ມກຸລິຕເມວ, ຠວິຕພ຺ພເມຕ຺ຖ ກາຣເຓນາ’’ຕິ ອຸທກໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕໍ ປຸປ຺ຜໍ ຄຓ຺ຫິ. ຕໍ ເຕນ ຄຫິຕມຕ຺ຕເມວ ປຸປ຺ຜິຕໍ. ຕາປໂສ ອນ຺ໂຕປທຸມຄພ຺ເຠ ນິປນ຺ນທາຣິກໍ ອທ຺ທສ. ທິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈ ຘີຕຸສິເນຫໍ ລຠິຕ຺ວາ ປທຸເມເນວ ສທ຺ຘິໍ ປຓ຺ຓສາລໍ ເນຕ຺ວາ ມຎ຺ຈເກ ນິປຊ຺ຊາເປສິ. ອຖສ຺ສາ ປຸຎ຺ຎານຸຠາເວນ ອງ຺ຄຸຏ຺ຐເກ ຂີຣໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ປຸປ຺ເຜ ມິລາເຕ ອຎ຺ຎໍ ນວໍ ປຸປ຺ຜໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕໍ ນິປຊ຺ຊາເປສິ. ອຖສ຺ສາ ອາຘາວນວິຘາວເນນ ກີຬິຕຸໍ ສມຕ຺ຖກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປທວາເຣ ປທວາເຣ ປທຸມປຸປ຺ຜໍ ອຸຏ຺ຐາຕິ, ກຸງ຺ກຸມຣາສິສ຺ສ ວິຍ ອສ຺ສາ ສຣີຣວຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ສາ ອປຕ຺ຕາ ເທວວຓ຺ຓໍ, ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ມານຸສວຓ຺ຓໍ ອໂຫສິ. ສາ ປິຕຣິ ຜລາຜລຕ຺ຖາຍ ຄເຕ ປຓ຺ຓສາລາຍໍ ໂອຫິຍຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ຕສ຺ສາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ປິຕຣິ ຜລາຜລຕ຺ຖາຍ ຄເຕ ເອໂກ ວນຈຣໂກ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມນຸສ຺ສານໍ ນາມ ເອວໍວິຘໍ ຣູປໍ ນຕ຺ຖິ, ວີມໍສິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຕາປສສ຺ສ ອາຄມນໍ ອຸທິກ຺ຂນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ສາ ປິຕຣິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ປຏິປຖໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ກາຊກມຓ຺ຑລຸໍ ອຄ຺ຄເຫສິ, ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຈສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ກຣຓວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສສິ. ຕທາ ໂສ ວນຈຣໂກ ມນຸສ຺ສຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕາປສໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ນິສີທິ. ຕາປໂສ ຕໍ ວນຈຣກໍ ວນມູລຜເລຫິ ຈ ປານີເຍນ ຈ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ໂຠ ປຸຣິສ, ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ວສິສ຺ສສິ, ອຸທາຫຸ ຄມິສ຺ສສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຄມິສ຺ສາມິ, ຠນ຺ເຕ, ອິຘ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ? ‘‘ອິທໍ ຕຍາ ທິຏ຺ຐກາຣຓໍ ເອຕ຺ໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອກເຖຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ສເຈ, ອຍ຺ໂຍ, ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ກິໍກາຣຓາ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕາປສໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸນ ອາຄມນກາເລ ມຄ຺ຄສຎ຺ຊານນຕ຺ຖໍ ສາຂາສຎ຺ຎຎ຺ຈ ຣຸກ຺ຂສຎ຺ຎຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ໂຕ ປກ຺ກາມິ.

ໂສ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອທ຺ທສ. ຣາຊາ ‘‘ກສ຺ມາ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຫໍ, ເທວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ວນຈຣໂກ ປພ຺ພຕປາເທ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອິຕ຺ຖິຣຕນໍ ທິສ຺ວາ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ປວຕ຺ຕິໍ ກເຖສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ເວເຄນ ປພ຺ພຕປາທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ຐາເນ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ວນຈຣເກນ ເຈວ ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ປຸຣິເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕາປສສ຺ສ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນເວລາຍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ຣາຊາ ຕາປສສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕປຣິກ຺ຂາຣຠຓ຺ຑໍ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ກິໍ ກໂຣມ, ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຄຈ຺ຉ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ຄຈ຺ຉາມິ, ຠນ຺ເຕ, ອຍ຺ຍສ຺ສ ປນ ສມີເປ ວິສຠາຄປຣິສາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ອສ຺ສຸມ຺ຫາ, ອສາຣຸປ຺ປາ ເອສາ ປພ຺ພຊິຕານໍ, ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຄຈ຺ຉຕຸ, ຠນ຺ເຕຕິ. ມນຸສ຺ສານໍ ນາມ ຈິຕ຺ຕໍ ທຸຕ຺ໂຕສຍໍ, ກຖໍ ພຫູນໍ ມຊ຺ເຌ ວສິສ຺ສຕີຕິ? ອມ຺ຫາກໍ ຣຸຈິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເສສານໍ ເຊຏ຺ຐກຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມ, ຠນ຺ເຕຕິ.

ໂສ ຣຎ຺ໂຎ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ທຫຣກາເລ ຄຫິຕນາມວເສເນວ, ‘‘ອມ຺ມ, ປທຸມວຕີ’’ຕິ ຘີຕຣໍ ປກ຺ໂກສິ. ສາ ເອກວຈເນເນວ ປຓ຺ຓສາລໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ປິຕາ ອາຫ – ‘‘ຕ຺ວໍ, ອມ຺ມ, ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຣຎ຺ຎາ ທິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວສິຕຸໍ ອຍຸຕ຺ຕາ, ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ຄຈ຺ຉ, ອມ຺ມາ’’ຕິ. ສາ ‘‘ສາຘຸ, ຕາຕາ’’ຕິ ປິຕຸ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ໂຣທມານາ ອຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາ ‘‘ອິມິສ຺ສາ ປິຕຸ ຈິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ກຫາປຓຣາສິມ຺ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ອຠິເສກໍ ອກາສິ. ອຖ ນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນຄຣໍ ອາເນຕ຺ວາ ອາຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເສສິຕ຺ຖິໂຍ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຣມຕິ. ຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ອິສ຺ສາປກຕາ ຕໍ ຣຎ຺ໂຎ ອນ຺ຕເຣ ປຣິຠິນ຺ທິຕຸກາມາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ນາຍໍ, ມຫາຣາຊ, ມນຸສ຺ສຊາຕິກາ, ກຫໍ ນາມ ຕຸມ຺ເຫຫິ ມນຸສ຺ສານໍ ວິຈຣຓຏ຺ຐາເນ ປທຸມານິ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕານິ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພານິ, ອທ຺ຘາ ອຍໍ ຍກ຺ຂິນີ, ນີຫຣຖ ນໍ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕາສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ.

ອຖສ຺ສາປເຣນ ສມເຍນ ປຈ຺ຈນ຺ໂຕ ກຸປິໂຕ. ໂສ ‘‘ຄຣຸຄພ຺ຠາ ປທຸມວຕີ’’ຕິ ນຄເຣ ຐເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ອຄມາສິ. ອຖ ຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຕສ຺ສາ ອຸປຏ຺ຐາຍິກາຍ ລຎ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ອິມິສ຺ສາ ທາຣກໍ ຊາຕມຕ຺ຕເມວ ອປເນຕ຺ວາ ເອກໍ ທາຣຸຆຏິກໍ ໂລຫິເຕນ ມກ຺ຂິຕ຺ວາ ສນ຺ຕິເກ ຐເປຫີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ປທຸມວຕິຍາປິ ນຈິຣສ຺ເສວ ຄພ຺ຠວຸຏ຺ຐານໍ ອໂຫສິ. ມຫາປທຸມກຸມາໂຣ ເອກໂກວ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ອວເສສາ ເອກູນປຎ຺ຈສຕາ ທາຣກາ ມຫາປທຸມກຸມາຣສ຺ສ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ນິປນ຺ນກາເລ ສໍເສທຊາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ອຖສ຺ສາ ‘‘ນ ຕາວ ອຍໍ ສຕິໍ ປຏິລຠຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ສາ ອຸປຏ຺ຐາຍິກາ ເອກໍ ທາຣຸຆຏິກໍ ໂລຫິເຕນ ມກ຺ຂິຕ຺ວາ ສມີເປ ຐເປຕ຺ວາ ຕາສໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ. ຕາປິ ປຎ຺ຈສຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ເອເກກາ ເອເກກໍ ທາຣກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈຸນ຺ທກາຣການໍ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສຕ຺ວາ ກຣຓ຺ຑເກ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ອຕ຺ຕນາ ຄຫິຕທາຣເກ ຕຕ຺ຖ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ພຫິ ລຎ຺ຉນໍ ກຕ຺ວາ ຐປຍິໍສຸ.

ປທຸມວຕີປິ ໂຂ ສຎ຺ຎໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕໍ ອຸປຏ຺ຐາຍິກໍ ‘‘ກິໍ ວິຊາຕມ຺ຫິ, ອມ຺ມາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ສາ ຕໍ ສນ຺ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ກຸໂຕ ຕ຺ວໍ ທາຣກໍ ລຠິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຕວ ກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕທາຣໂກ’’ຕິ ໂລຫິຕມກ຺ຂິຕໍ ທາຣຸຆຏິກໍ ປຸຣໂຕ ຐເປສິ. ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ຕາ ‘‘ສີຆໍ ຕໍ ຜາເລຕ຺ວາ ອປເນຫິ, ສເຈ ໂກຈິ ປສ຺ເສຍ຺ຍ, ລຊ຺ຊິຕພ຺ພໍ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຕສ຺ສາ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຖກາມາ ວິຍ ທາຣຸຆຏິກໍ ຜາເລຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘເນ ປກ຺ຂິປິ.

ຣາຊາປິ ປຈ຺ຈນ຺ຕໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ປຏິມາເນນ຺ໂຕ ພຫິນຄເຣ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ອຖ ຕາ ປຎ຺ຈສຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ນ ອມ຺ຫາກໍ ສທ຺ທຫສິ, ອມ຺ເຫຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ອກາຣຓໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ຕ຺ວໍ ມເຫສິຍາ ອຸປຏ຺ຐາຍິກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ປຏິປຸຈ຺ຉ, ທາຣຸຆຏິກໍ ເຕ ເທວີ ວິຊາຕາ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕໍ ກາຣຓໍ ອນຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາວ ‘‘ອມນຸສ຺ສຊາຕິກາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໍ ເຄຫໂຕ ນິກ຺ກຑ຺ຒິ. ຕສ຺ສາ ຣາຊເຄຫໂຕ ສຫ ນິກ຺ຂມເນເນວ ປທຸມປຸປ຺ຜານິ ອນ຺ຕຣຘາຍິໍສຸ, ສຣີຣຈ຺ຉວີປິ ວິວຓ຺ຓາ ອໂຫສິ. ສາ ເອກິກາວ ອນ຺ຕຣວີຖິຍາ ປາຍາສິ. ອຖ ນໍ ເອກາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ມຫລ຺ລິກາ ອິຕ຺ຖີ ທິສ຺ວາ ຘີຕຸສິເນຫໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ຄຈ຺ຉສິ, ອມ຺ມາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາຄນ຺ຕຸກມ຺ຫິ, ວສນຏ຺ຐານໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ວິຈຣາມີ’’ຕິ. ‘‘ອິຘາຄຈ຺ຉ, ອມ຺ມາ’’ຕິ ວສນຏ຺ຐານໍ ທຕ຺ວາ ໂຠຊນໍ ປຏິຍາເທສິ.

ຕສ຺ສາ ອິມິນາວ ນິຍາເມນ ຕຕ຺ຖ ວສມານາຍ ຕາ ປຎ຺ຈສຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ເອກຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ມຫາຣາຊ, ຕຸມ຺ເຫສຸ ຍຸທ຺ຘໍ ຄເຕສຸ ອມ຺ເຫຫິ ຄງ຺ຄາເທວຕາຍ ‘ອມ຺ຫາກໍ ເທເວ ວິຊິຕສງ຺ຄາເມ ອາຄເຕ ພລິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຸທກກີຬໍ ກຣິສ຺ສາມາ’ຕິ ປຕ຺ຖິຕໍ ອຕ຺ຖິ, ເອຕມຕ຺ຖໍ, ເທວ, ຊານາເປມາ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕາສໍ ວຈເນນ ຕຸຏ຺ໂຐ ຄງ຺ຄາຍ ອຸທກກີຬໍ ກາຕຸໍ ອຄມາສິ. ຕາປິ ອຕ຺ຕນາ ອຕ຺ຕນາ ຄຫິຕກຣຓ຺ຑກໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ກຕ຺ວາ ອາທາຍ ນທິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ກຣຓ຺ຑການໍ ປຏິຈ຺ຉາທນຕ຺ຖໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ອຸທເກ ປຕິຕ຺ວາ ກຣຓ຺ຑເກ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສຸໍ. ເຕປິ ໂຂ ກຣຓ຺ຑກາ ສພ຺ເພ ສຫ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາໂສເຕ ປສາຣິຕຊາລມ຺ຫິ ລຄ຺ຄິໍສຸ. ຕໂຕ ອຸທກກີຬໍ ກີຬິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ຓກາເລ ຊາລໍ ອຸກ຺ຂິປນ຺ຕາ ເຕ ກຣຓ຺ຑເກ ທິສ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ອານຍິໍສຸ.

ຣາຊາ ກຣຓ຺ຑເກ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ຕາຕາ, ກຣຓ຺ຑເກສູ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ນ ຊານາມ, ເທວາ’’ຕິ. ໂສ ເຕ ກຣຓ຺ຑເກ ວິວຣາເປຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ປຐມໍ ມຫາປທຸມກຸມາຣສ຺ສ ກຣຓ຺ຑກໍ ວິວຣາເປສິ. ເຕສໍ ປນ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ກຣຓ຺ຑເກສຸ ນິປຊ຺ຊາປິຕທິວເສສຸເຍວ ປຸຎ຺ຎິທ຺ຘິຍາ ອງ຺ຄຸຏ຺ຐໂຕ ຂີຣໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ນິກ຺ກງ຺ຂຠາວຕ຺ຖໍ ອນ຺ໂຕກຣຓ຺ຑເກ ອກ຺ຂຣານິ ລິຂາເປສິ – ‘‘ອິເມ ກຸມາຣາ ປທຸມວຕິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ຕາ, ອຖ ເນ ປທຸມວຕິຍາ ສປຕ຺ຕິໂຍ ປຎ຺ຈສຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ກຣຓ຺ຑເກສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸທເກ ຂິປິໍສຸ, ຣາຊາ ອິມໍ ກາຣຓໍ ຊານາຕູ’’ຕິ. ກຣຓ຺ຑເກ ວິວຏມຕ຺ເຕ ຣາຊາ ອກ຺ຂຣານິ ວາເຈຕ຺ວາ ທາຣເກ ທິສ຺ວາ ມຫາປທຸມກຸມາຣໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເວເຄນ ຣເຖ ໂຍເຊຕ຺ວາ ‘‘ອສ຺ເສ ກປ຺ເປຖ, ອຫໍ ອຊ຺ຊ ອນ຺ໂຕນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເອກຈ຺ຈານໍ ມາຕຸຄາມານໍ ປິຍໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປາສາທວຣໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຫຕ຺ຖິຄີວາຍ ສຫສ຺ສຠຓ຺ຑິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ – ‘‘ໂຍ ປທຸມວຕິໍ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ອິມໍ ສຫສ຺ສໍ ຄຓ຺ຫາຕູ’’ຕິ.

ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປທຸມວຕີ ມາຕຸ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ – ‘‘ຫຕ຺ຖິຄີວໂຕ ສຫສ຺ສໍ ຄຓ຺ຫ, ອມ຺ມາ’’ຕິ. ‘‘ນາຫໍ ເອວຣູປໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວິສຫາມີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ທຸຕິຍມ຺ປິ ຕຕິຍມ຺ປິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິໍ ວຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາມິ, ອມ຺ມາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘‘ມມ ຘີຕາ ປທຸມວຕິໍ ເທວິໍ ປສ຺ສຕີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ. ສາ ‘‘ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ໂຫຕູ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຫສ຺ສຈງ຺ໂກຏກໍ ຄຓ຺ຫິ. ອຖ ນໍ ມນຸສ຺ສາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ປທຸມວຕິໍ ເທວິໍ ປສ຺ສສິ, ອມ຺ມາ’’ຕິ? ‘‘ອຫໍ ນ ປສ຺ສາມິ, ຘີຕາ ກິຣ ເມ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ‘‘ກຫໍ ປນ ສາ, ອມ຺ມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປທຸມວຕິໍ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ປາເທສຸ ນິປຕິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ສາ ‘‘ປທຸມວຕີ ເທວີ ອຍ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຠາຣິຍໍ ວຕ ອິຕ຺ຖິຍາ ກມ຺ມໍ ກຕໍ, ຍາ ເອວໍວິຘສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ມເຫສີ ສມານາ ເອວຣູເປ ຐາເນ ນິຣາຣກ຺ຂາ ວສີ’’ຕິ ອາຫ.

ເຕປິ ຣາຊປຸຣິສາ ປທຸມວຕິຍາ ນິເວສນໍ ເສຕສາຓີຫິ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ອາຣກ຺ຂໍ ຐເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ສຸວຓ຺ຓສິວິກໍ ເປເສສິ. ສາ ‘‘ອຫໍ ເອວໍ ນ ຄມິສ຺ສາມິ, ມມ ວສນຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ຣາຊເຄຫໍ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ວຣໂປຕ຺ຖກຈິຕ຺ຕຕ຺ຖຣເຓ ອຕ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ອຸປຣິ ສຸວຓ຺ຓຕາຣກວິຈິຕ຺ຕໍ ເຈລວິຕານໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ປສາຘນຕ຺ຖາຍ ສພ຺ພາລງ຺ກາເຣສຸ ປຫິເຕສຸ ປທສາວ ຄມິສ຺ສາມິ, ເອວໍ ເມ ນາຄຣາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ‘‘ປທຸມວຕິຍາ ຍຖາຣຸຈິໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ປທຸມວຕີ ສພ຺ພປສາຘນໍ ປສາເຘຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊເຄຫໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ອຖສ຺ສາ ອກ຺ກນ຺ຕອກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐາເນ ວຣໂປຕ຺ຖກຈິຕ຺ຕຕ຺ຖຣຓານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປທຸມປຸປ຺ຜານິ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ສາ ມຫາຊນສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຣາຊນິເວສນໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ສພ຺ເພປິ ເຕ ເຈລຈິຕ຺ຕຕ຺ຖຣເຓ ຕສ຺ສາ ມຫລ຺ລິກາຍ ໂປສາວນິກມູລໍ ກຕ຺ວາ ທາເປສິ.

ຣາຊາປິ ໂຂ ຕາ ປຎ຺ຈສຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິມາໂຍ ເຕ, ເທວິ, ທາສິໂຍ ກຕ຺ວາ ເທມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສາຘຸ, ມຫາຣາຊ, ເອຕາສໍ ມຍ຺ຫໍ ທິນ຺ນຠາວໍ ສກລນຄເຣ ຊານາເປຫີ’’ຕິ. ຣາຊາ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ ‘‘ປທຸມວຕິຍາ ທຸພ຺ຠິກາ ປຎ຺ຈສຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ເອຕິສ຺ສາວ ທາສິໂຍ ກຕ຺ວາ ທິນ຺ນາ’’ຕິ. ສາ ‘‘ຕາສໍ ສກລນາຄເຣນ ທາສິຠາໂວ ສລ຺ລກ຺ຂິໂຕ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ມມ ທາສິໂຍ ຠຸຊິສ຺ສາ ກາຕຸໍ ລຠາມິ, ເທວາ’’ຕິ ຣາຊານໍ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຕວ ອິຈ຺ຉາ, ເທວີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕເມວ ເຠຣິຈາຣິກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ – ‘ປທຸມວຕິເທວິຍາ ອຕ຺ຕໂນ ທາສິໂຍ ກຕ຺ວາ ທິນ຺ນາ ປຎ຺ຈສຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ສພ຺ພາວ ຠຸຊິສ຺ສາ ກຕາ’ຕິ ປຸນ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຖາ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຕາສໍ ຠຸຊິສ຺ສຠາເວ ກເຕ ເອກູນານິ ປຎ຺ຈປຸຕ຺ຕສຕານິ ຕາສໍເຍວ ຫຕ຺ເຖ ໂປສນຕ຺ຖາຍ ທຕ຺ວາ ສຍໍ ມຫາປທຸມກຸມາຣໍເຍວ ຄຓ຺ຫິ.

ອຖາປຣຠາເຄ ເຕສໍ ກຸມາຣານໍ ກີຬນວເຍ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ຣາຊາ ອຸຍ຺ຍາເນ ນານາວິຘໍ ກີຬນຏ຺ຐານໍ ກາເຣສິ. ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິກກາເລ ສພ຺ເພວ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ປທຸມສຎ຺ຉນ຺ນາຍ ມງ຺ຄລໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ກີຬນ຺ຕາ ນວປທຸມານິ ປຸປ຺ຜິຕານິ ປຸຣາຓປທຸມານິ ຈ ວຓ຺ຏໂຕ ປຕນ຺ຕານິ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ສ ຕາວ ອນຸປາທິນ຺ນກສ຺ສ ເອວຣູປາ ຊຣາ ປາປຸຓາຕິ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ອມ຺ຫາກໍ ສຣີຣສ຺ສ. ອິທມ຺ປິ ຫິ ເອວໍຄຕິກເມວ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຣມ຺ມຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ເພວ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍຸຏ຺ຐາຍ ປທຸມກຓ຺ຓິກາສຸ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິໍສຸ.

ອຖ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄຕຣາຊປຸຣິສາ ພຫຸຄຕໍ ທິວສໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເວລໍ ຊານາຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຕ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ປຸຣິສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘‘ກຸມາຣາ, ເທວ, ປທຸມກຓ຺ຓິກາສຸ ນິສິນ຺ນາ, ອມ຺ເຫສຸ ກເຖນ຺ເຕສຸປິ ວຈີເຠທໍ ນ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ຍຖາຣຸຈິຍາ ເນສໍ ນິສີທິຕຸໍ ເທຖາ’’ຕິ. ເຕ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ຄຫິຕາຣກ຺ຂາ ປທຸມກຓ຺ຓິກາສຸ ນິສິນ຺ນນິຍາເມເນວ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາເປສຸໍ. ປຸຣິສາ ປຸນທິວເສ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ເທວາ, ເວລໍ ຊານາຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ‘‘ນ ມຍໍ ເທວາ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ນາມ ມຍໍ ອມ຺ຫາ’’ຕິ. ‘‘ອຍ຺ຍາ, ຕຸມ຺ເຫ ຠາຣິຍໍ ກຖໍ ກເຖຖ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ນາມ ຕຸມ຺ຫາທິສາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ທ຺ວງ຺ຄຸລເກສມສ຺ສຸຘຣາ ກາເຍ ປຏິມຸກ຺ກອຏ຺ຐປຣິກ຺ຂາຣາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ເຕ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ເຖນ ສີສໍ ປຣາມສິໍສຸ, ຕາວເທວ ຄິຫິລິງ຺ຄໍ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ອຏ຺ຐ ປຣິກ຺ຂາຣາ ກາເຍ ປຏິມຸກ຺ກາ ຈ ອເຫສຸໍ. ຕໂຕ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ມຫາຊນສ຺ສ ອາກາເສນ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາຣໍ ອຄມໍສຸ.

ສາປິ ໂຂ ປທຸມວຕີ ເທວີ ‘‘ອຫໍ ພຫຸປຸຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິປຸຕ຺ຕາ ຊາຕາ’’ຕິ ຫທຍໂສກໍ ປຕ຺ວາ ເຕເນວ ໂສເກນ ກາລງ຺ກຕ຺ວາ ຣາຊຄຫນຄເຣ ທ຺ວາຣຄາມເກ ສຫຕ຺ເຖນ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຊີວນຏ຺ຐາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອຖາປຣຠາເຄ ກຸລຆຣໍ ຄຕາ ເອກທິວສໍ ສາມິກສ຺ສ ເຂຕ຺ຕໍ ຍາຄຸໍ ຫຣມານາ ເຕສໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕານໍ ອນ຺ຕເຣ ອຏ຺ຐ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລາຍ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ສີຆໍ ສີຆໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາມິກສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ປສ຺ສ, ອຍ຺ຍ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ, ເອເຕ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂຠເຊສ຺ສາມາ’’ຕິ. ໂສ ອາຫ – ‘‘ສມຓສກຸຓາ ນາເມເຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖາປິ ເອວໍ ຈຣນ຺ຕິ, ນ ເອເຕ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ’’ຕິ ເຕ ເຕສໍ ກເຖນ຺ຕານໍເຍວ ອວິທູເຣ ຐາເນ ໂອຕຣິໍສຸ. ສາ ອິຕ຺ຖີ ຕໍ ທິວສໍ ອຕ຺ຕໂນ ຠຕ຺ຕຂຊ຺ຊໂຠຊນໍ ເຕສໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ສ຺ເວປິ ອຏ຺ຐ ຊນາ ມຍ຺ຫໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສາຘຸ, ອຸປາສິເກ, ຕວ ສກ຺ກາໂຣ ເອຕ຺ຕໂກວ ໂຫຕຸ, ອາສນານິ ຈ ອຏ຺ເຐວ ໂຫນ຺ຕຸ, ອຎ຺ເຎປິ ພຫູ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ທິສ຺ວາ ຕວ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີເທຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ສາ ປຸນທິວເສ ອຏ຺ຐ ອາສນານິ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ສກ຺ກາຣສມ຺ມານໍ ປຏິຍາເທຕ຺ວາ ນິສີທິ.

ນິມນ຺ຕິຕປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ເສສານໍ ສຎ຺ຎໍ ອທໍສຸ – ‘‘ມາຣິສາ ອຊ຺ຊ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ເພວ ຕຸມ຺ຫາກໍ ມາຕຸ ສງ຺ຄຫໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ເຕ ເຕສໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສພ຺ເພວ ເອກໂຕ ອາກາເສນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມາຕຸຆຣທ຺ວາເຣ ປາຕຸຣເຫສຸໍ. ສາປິ ປຐມໍ ລທ຺ຘສຎ຺ຎຕາຍ ພຫູປິ ທິສ຺ວາ ນ ກມ຺ປິຕ຺ຖ. ສພ຺ເພປິ ເຕ ເຄຫໍ ປເວເສຕ຺ວາ ອາສເນສຸ ນິສີທາເປສິ. ເຕສຸ ປຏິປາຏິຍາ ນິສີທນ຺ເຕສຸ ນວໂມ ອຎ຺ຎານິ ອຏ຺ຐ ອາສນານິ ມາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ຘຸຣາສເນ ນິສີທຕິ, ຍາວ ອາສນານິ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ຕາວ ເຄຫໍ ວຑ຺ຒຕິ. ເອວໍ ເຕສຸ ສພ຺ເພສຸປິ ນິສິນ຺ເນສຸ ສາ ອິຕ຺ຖີ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ປຏິຍາທິຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ປຎ຺ຈສຕານມ຺ປິ ຍາວທຕ຺ຖໍ ທຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ນີລຸປ຺ປລຫຕ຺ຖເກ ອາຫຣິຕ຺ວາ ນິມນ຺ຕິຕປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍເຍວ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ສຣີຣວຓ຺ໂຓ ອິເມສໍ ນີລຸປ຺ປລານໍ ອນ຺ໂຕຄພ຺ຠວຓ຺ໂຓ ວິຍ ໂຫຕູ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ອກາສິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ມາຕຸ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາທນໍເຍວ ອຄມໍສຸ.

ສາປິ ຍາວຊີວໍ ກຸສລໍ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸຕາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ນີລຸປ຺ປລຄພ຺ຠສມານວຓ຺ຓຕາຍ ຈສ຺ສາ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາຕ຺ເວວ ນາມໍ ອກໍສຸ. ອຖສ຺ສາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ຣາຊາໂນ ຈ ເສຏ຺ຐິໂນ ຈ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ທູຕໍ ປຫິຓິໍສຸ ‘‘ຘີຕຣໍ ອມ຺ຫາກໍ ເທຕູ’’ຕິ. ອປຫິຓນ຺ໂຕ ນາມ ນາໂຫສິ. ຕໂຕ ເສຏ຺ຐິ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ສພ຺ເພສໍ ມນໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ອຸປາຍໍ ປເນກໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຘີຕຣໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ປພ຺ພຊິຕຸໍ, ອມ຺ມ, ສກ຺ຂິສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສາ ປຈ຺ຉິມຠວິກຕ຺ຕາ ປິຕຸ ວຈນໍ ສີເສ ອາສິຕ຺ຕສຕປາກເຕລໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມາ ປິຕຣໍ ‘‘ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ, ຕາຕາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕສ຺ສາ ສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ເນຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊສິ. ຕສ຺ສາ ອຈິຣປພ຺ພຊິຕາຍ ເອວ ອຸໂປສຖາຄາເຣ ກາລວາໂຣ ປາປຸຓິ. ສາ ປທີປໍ ຊາເລຕ຺ວາ ອຸໂປສຖາຄາຣໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທີປສິຂາຍ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຐິຕາວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ໂອໂລກຍມານາ ເຕໂຊກສິຓາຣມ຺ມຓໍ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕເທວ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອຣຫຕ຺ຕຜເລນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຈ ອຠິຎ຺ຎາປຏິສມ຺ຠິທາປິ ອິຊ຺ຌິໍສຸ. ວິເສສໂຕ ປນ ອິທ຺ຘິວິກຸພ຺ພເນ ຈິຓ຺ຓວສີ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໒.ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາເຖຣີອປທານ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎວິສທິສໍ) –

‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ຊິໂນ, ສພ຺ພຘມ຺ມານ ປາຣຄູ;

ອິໂຕ ສຕສຫສ຺ສມ຺ຫິ, ກປ຺ເປ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ນາຍໂກ.

‘‘ຕທາຫໍ ຫໍສວຕິຍໍ, ຊາຕາ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ອຫຸໍ;

ນານາຣຕນປຊ຺ໂຊເຕ, ມຫາສຸຂສມປ຺ປິຕາ.

‘‘ອຸເປຕ຺ວາ ຕໍ ມຫາວີຣໍ, ອສ຺ໂສສິໍ ຘມ຺ມເທສນໍ;

ຕໂຕ ຊາຕປ຺ປສາທາຫໍ, ອຸເປມິ ສຣຓໍ ຊິນໍ.

‘‘ຠຄວາ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕີນໍ, ອຄ຺ຄໍ ວຓ຺ເຓສິ ນາຍໂກ;

ຠິກ຺ຂຸນິໍ ລຊ຺ຊິນິໍ ຕາທິໍ, ສມາຘິຌານໂກວິທໍ.

‘‘ຕທາ ມຸທິຕຈິຕ຺ຕາຫໍ, ຕໍ ຐານໍ ອຠິກງ຺ຂິນີ;

ນິມນ຺ຕິຕ຺ວາ ທສພລໍ, ສສງ຺ຆໍ ໂລກນາຍກໍ.

‘‘ໂຠຊຍິຕ຺ວານ ສຕ຺ຕາຫໍ, ທຕ຺ວານ ຈ ຕິຈີວຣໍ;

ສຕ຺ຕມາລໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ອຸປ຺ປລາເທວຄນ຺ຘິກໍ.

‘‘ສຕ຺ຖຸ ປາເທ ຐເປຕ຺ວານ, ຎາຓມ຺ຫິ ອຠິປູຊຍິໍ;

ນິປຈ຺ຈ ສິຣສາ ປາເທ, ອິທໍ ວຈນມພ຺ຣວິໍ.

‘‘ຍາທິສາ ວຓ຺ຓິຕາ ວີຣ, ອິໂຕ ອຏ຺ຐມເກ ມຸນິ;

ຕາທິສາຫໍ ຠວິສ຺ສາມິ, ຍທິ ສິຊ຺ຌຕິ ນາຍກ.

‘‘ຕທາ ອໂວຈ ມໍ ສຕ຺ຖາ, ວິສ຺ສຏ຺ຐາ ໂຫຕິ ທາຣິເກ;

ອນາຄຕມ຺ຫິ ອທ຺ຘາເນ, ລຈ຺ຉເສ ຕໍ ມໂນຣຖໍ.

‘‘ສຕສຫສ຺ສິໂຕ ກປ຺ເປ, ໂອກ຺ກາກກຸລສມ຺ຠໂວ;

ໂຄຕໂມ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘‘ຕສ຺ສ ຘມ຺ເມສຸ ທາຍາທາ, ໂອຣສາ ຘມ຺ມນິມ຺ມິຕາ;

ນາເມນຸປ຺ປລວຓ຺ຓາຕິ, ຣູເປນ ຈ ຍສສ຺ສິນີ.

‘‘ອຠິຎ຺ຎາສຸ ວສິປ຺ປຕ຺ຕາ, ສຕ຺ຖຸສາສນກາຣິກາ;

ສພ຺ພາສວປຣິກ຺ຂີຓາ, ເຫສ຺ສສີ ສຕ຺ຖຸ ສາວິກາ.

‘‘ຕທາຫໍ ມຸທິຕາ ຫຸຕ຺ວາ, ຍາວຊີວໍ ຕທາ ຊິນໍ;

ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ປຣິຈຣິໍ, ສສງ຺ຆໍ ໂລກນາຍກໍ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ເມນ ສຸກເຕນ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຊຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ຕາວຕິໍສມຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ຕໂຕ ຈຸຕາຫໍ ມນຸເຊ, ອຸປປນ຺ນາ ສຍມ຺ຠຸໂນ;

ອຸປ຺ປເລຫິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ, ປິຓ຺ຑປາຕມທາສຫໍ.

‘‘ເອກນວຸຕິໂຕ ກປ຺ເປ, ວິປສ຺ສີ ນາມ ນາຍໂກ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ຈາຣຸທສ຺ສໂນ, ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ຈກ຺ຂຸມາ.

‘‘ເສຏ຺ຐິຘີຕາ ຕທາ ຫຸຕ຺ວາ, ພາຣາຓສິປຸຣຸຕ຺ຕເມ;

ນິມນ຺ເຕຕ຺ວານ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ສສງ຺ຆໍ ໂລກນາຍກໍ.

‘‘ມຫາທານໍ ທທິຕ຺ວານ, ອຸປ຺ປເລຫິ ວິນາຍກໍ;

ປູຊຍິຕ຺ວາ ເຈຕສາວ, ວຓ຺ຓໂສຠໍ ອປຕ຺ຖຍິໍ.

‘‘ອິມມ຺ຫິ ຠທ຺ທເກ ກປ຺ເປ, ພ຺ຣຫ຺ມພນ຺ຘຸ ມຫາຍໂສ;

ກສ຺ສໂປ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ວທຕໍ ວໂຣ.

‘‘ອຸປຏ຺ຐາໂກ ມເຫສິສ຺ສ, ຕທາ ອາສິ ນຣິສ຺ສໂຣ;

ກາສິຣາຊາ ກິກີ ນາມ, ພາຣາຓສິປຸຣຸຕ຺ຕເມ.

‘‘ຕສ຺ສາສິໍ ທຸຕິຍາ ຘີຕາ, ສມຓຄຸຕ຺ຕສວ຺ຫຍາ;

ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຊິນຄ຺ຄສ຺ສ, ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ສມໂຣຈຍິໍ.

‘‘ອນຸຊານິ ນ ໂນ ຕາໂຕ, ອຄາເຣວ ຕທາ ມຍໍ;

ວີສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ວິຈຣິມ຺ຫ ອຕນ຺ທິຕາ.

‘‘ໂກມາຣິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ຣາຊກຎ຺ຎາ ສຸເຂຘິຕາ;

ພຸທ຺ໂຘປຏ຺ຐານນິຣຕາ, ມຸທິຕາ ສຕ຺ຕຘີຕໂຣ.

‘‘ສມຓີ ສມຓຄຸຕ຺ຕາ ຈ, ຠິກ຺ຂຸນີ ຠິກ຺ຂຸທາຍິກາ;

ຘມ຺ມາ ເຈວ ສຸຘມ຺ມາ ຈ, ສຕ຺ຕມີ ສງ຺ຆທາຍິກາ.

‘‘ອຫໍ ເຂມາ ຈ ສປ຺ປຎ຺ຎາ, ປຏາຈາຣາ ຈ ກຸຓ຺ຑລາ;

ກິສາໂຄຕມີ ຘມ຺ມທິນ຺ນາ, ວິສາຂາ ໂຫຕິ ສຕ຺ຕມີ.

‘‘ເຕຫິ ກມ຺ເມຫິ ສຸກເຕຫິ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຊຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ຕາວຕິໍສມຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ຕໂຕ ຈຸຕາ ມນຸສ຺ເສສຸ, ອຸປປນ຺ນາ ມຫາກຸເລ;

ປີຕໍ ມຏ຺ຐໍ ວຣໍ ທຸສ຺ສໍ, ອທໍ ອຣຫໂຕ ອຫໍ.

‘‘ຕໂຕ ຈຸຕາຣິຏ຺ຐປຸເຣ, ຊາຕາ ວິປ຺ປກຸເລ ອຫໍ;

ຘີຕາ ຕິຣິຏິວຈ຺ຉສ຺ສ, ອຸມ຺ມາທນ຺ຕີ ມໂນຫຣາ.

‘‘ຕໂຕ ຈຸຕາ ຊນປເທ, ກຸເລ ອຎ຺ຎຕເຣ ອຫໍ;

ປສູຕາ ນາຕິຜີຕມ຺ຫິ, ສາລິໍ ໂຄເປມຫໍ ຕທາ.

‘‘ທິສ຺ວາ ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ປຎ຺ຈລາຊສຕານິຫໍ;

ທຕ຺ວາ ປທຸມຈ຺ຉນ຺ນານິ, ປຎ຺ຈ ປຸຕ຺ຕສຕານິຫໍ.

‘‘ປຕ຺ຖຍິໍ ເຕປິ ປຕ຺ເຖສຸໍ, ມຘຸໍ ທຕ຺ວາ ສຍມ຺ຠຸໂນ;

ຕໂຕ ຈຸຕາ ອຣຎ຺ເຎຫໍ, ອຊາຍິໍ ປທຸໂມທເຣ.

‘‘ກາສິຣຎ຺ໂຎ ມເຫສີຫໍ, ຫຸຕ຺ວາ ສກ຺ກຕປູຊິຕາ;

ອຊນິໍ ຣາຊປຸຕ຺ຕານໍ, ອນູນໍ ສຕປຎ຺ຈກໍ.

‘‘ຍທາ ເຕ ໂຍພ຺ພນປ຺ປຕ຺ຕາ, ກີຬນ຺ຕາ ຊລກີຬິຕໍ;

ທິສ຺ວາ ໂອປຕ຺ຕປທຸມໍ, ອາສຸໍ ປຈ຺ເຈກນາຍກາ.

‘‘ສາຫໍ ເຕຫິ ວິນາຠູຕາ, ສຸຕວີເຣຫິ ໂສກິນີ;

ຈຸຕາ ອິສິຄິລິປສ຺ເສ, ຄາມກມ຺ຫິ ອຊາຍິຫໍ.

‘‘ຍທາ ພຸທ຺ໂຘ ສຸຕມຕີ, ສຸຕານໍ ຠຕ຺ຕຸໂນປິ ຈ;

ຍາຄຸໍ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ, ອຏ຺ຐ ປຈ຺ເຈກນາຍເກ.

‘‘ຠິກ຺ຂາຍ ຄາມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ, ທິສ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕ ອນຸສ຺ສຣິໍ;

ຂີຣຘາຣາ ວິນິຄ຺ຄຈ຺ຉິ, ຕທາ ເມ ປຸຕ຺ຕເປມສາ.

‘‘ຕໂຕ ເຕສໍ ອທໍ ຍາຄຸໍ, ປສນ຺ນາ ເສຫິ ປາຓິຠິ;

ຕໂຕ ຈຸຕາຫໍ ຕິທສໍ, ນນ຺ທນໍ ອຸປປຊ຺ຊຫໍ.

‘‘ອນຸໂຠຕ຺ວາ ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂໍ, ສໍສຣິຕ຺ວາ ຠວາຠເວ;

ຕວຕ຺ຖາຍ ມຫາວີຣ, ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕຎ຺ຈ ຊີວິຕໍ.

‘‘ຘີຕາ ຕຸຍ຺ຫໍ ມຫາວີຣ, ປຎ຺ຎວນ຺ຕ ຊຸຕິນ຺ຘຣ;

ພຫຸຎ຺ຈ ທຸກ຺ກຣໍ ກມ຺ມໍ, ກຕໍ ເມ ອຕິທຸກ຺ກຣໍ.

‘‘ຣາຫຸໂລ ຈ ອຫຎ຺ເຈວ, ເນກຊາຕິສເຕ ພຫູ;

ເອກສ຺ມິໍ ສມ຺ຠເວ ຊາຕາ, ສມານຈ຺ຉນ຺ທມານສາ.

‘‘ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ເອກໂຕ ໂຫຕິ, ຊາຕິຍາປິ ຈ ເອກໂຕ;

ປຈ຺ຉິເມ ຠເວ ສມ຺ປຕ຺ເຕ, ອຸໂຠປິ ນານາສມ຺ຠວາ.

‘‘ປຸຣິມານໍ ຊິນຄ຺ຄານໍ, ສງ຺ຄມໍ ເຕ ນິທສ຺ສິຕໍ;

ອຘິກາຣໍ ພຫຸໍ ມຍ຺ຫໍ, ຕຸຍ຺ຫຕ຺ຖາຍ ມຫາມຸນິ.

‘‘ຍໍ ມຍາ ປູຣິຕໍ ກມ຺ມໍ, ກຸສລໍ ສຣ ເມ ມຸນິ;

ຕວຕ຺ຖາຍ ມຫາວີຣ, ປຸຎ຺ຎໍ ອຸປຈິຕໍ ມຍາ.

‘‘ອຠພ຺ພຏ຺ຐາເນ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ, ວາຣຍນ຺ຕິ ອນາຈາຣໍ;

ຕວຕ຺ຖາຍ ມຫາວີຣ, ຈຕ຺ຕໍ ເມ ຊີວິຕໍ ພຫຸໍ.

‘‘ເອວໍ ພຫຸວິຘໍ ທຸກ຺ຂໍ, ສມ຺ປຕ຺ຕິ ຈ ພຫຸພ຺ພິຘາ;

ປຈ຺ຉິເມ ຠເວ ສມ຺ປຕ຺ເຕ, ຊາຕາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປຸເຣ.

‘‘ມຫາຘນເສຏ຺ຐິກຸເລ, ສຸຂິເຕ ສຊ຺ຊິເຕ ຕຖາ;

ນານາຣຕນປຊ຺ໂຊເຕ, ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘິເນ.

‘‘ສກ຺ກຕາ ປູຊິຕາ ເຈວ, ມານິຕາປຈິຕາ ຕຖາ;

ຣູປສີຣິມນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ກຸເລສຸ ອຠິສກ຺ກຕາ.

‘‘ອຕີວ ປຕ຺ຖິຕາ ຈາສິໍ, ຣູປໂສຠສິຣີຫິ ຈ;

ປຕ຺ຖິຕາ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ເຕຫິ, ອເນເກຫິ ສເຕຫິປິ.

‘‘ອຄາຣໍ ປຊຫິຕ຺ວານ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ;

ອຑ຺ຒມາເສ ອສມ຺ປຕ຺ເຕ, ຈຕຸສຈ຺ຈມປາປຸຓິໍ.

‘‘ອິທ຺ຘິຍາ ອຠິນິມ຺ມິຕ຺ວາ, ຈຕຸຣສ຺ສໍ ຣຖໍ ອຫໍ;

ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປາເທ ວນ຺ທິສ຺ສໍ, ໂລກນາຖສ຺ສ ຕາທິໂນ.

‘‘ອິທ຺ຘີສຸ ຈ ວສີ ໂຫມິ, ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ;

ເຈໂຕປຣິຍຎາຓສ຺ສ, ວສີ ໂຫມິ ມຫາມຸເນ.

‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຊານາມິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ວິໂສຘິຕໍ;

ສພ຺ພາສວປຣິກ຺ຂີຓາ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ.

‘‘ອຕ຺ຖຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕີສຸ, ປຏິຠາເນ ຕເຖວ ຈ;

ຎາຓໍ ເມ ວິມລໍ ສຸທ຺ຘໍ, ປຠາເວນ ມເຫສິໂນ.

‘‘ຈີວຣໍ ປິຓ຺ຑປາຕຎ຺ຈ, ປຈ຺ຈຍໍ ສຍນາສນໍ;

ຂເຓນ ອຸປນາເມນ຺ຕິ, ສຫສ຺ສານິ ສມນ຺ຕໂຕ.

‘‘ຊິໂນ ຕມ຺ຫິ ຄຸເຓ ຕຸຏ຺ໂຐ, ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສິ ມໍ;

ອຄ຺ຄາ ອິທ຺ຘິມຕີນນ຺ຕິ, ປຣິສາສຸ ວິນາຍໂກ.

‘‘ປຣິຈິຓ຺ໂຓ ມຍາ ສຕ຺ຖາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ;

ໂອຫິໂຕ ຄຣຸໂກ ຠາໂຣ, ຠວເນຕ຺ຕິສມູຫຕາ.

‘‘ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຊິຕາ, ອຄາຣສ຺ມານຄາຣິຍໍ;

ໂສ ເມ ອຕ຺ໂຖ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ສພ຺ພສໍໂຍຊນກ຺ຂໂຍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຍໍ ປນ ເຖຣີ ຍທາ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິນຄຣທ຺ວາເຣ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ກາຕຸໍ ກຓ຺ຑມ຺ພຣຸກ຺ຂມູລໍ ອຸປຄຎ຺ຉິ, ຕທາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ຍທິ ຠຄວາ ອນຸຊານາຕີ’’ຕິ ສີຫນາທໍ ນທິ. ສຕ຺ຖາ ອິທໍ ກາຣຓໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ເຊຕວນມຫາວິຫາເຣ ອຣິຍຄຓມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນ ປຏິປາຏິຍາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຐານນ຺ຕເຣ ຐເປນ຺ໂຕ ອິມໍ ເຖຣິໍ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕີນໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ສາ ຌານສຸເຂນ ຜລສຸເຂນ ນິພ຺ພານສຸເຂນ ຈ ວີຕິນາເມນ຺ຕີ ເອກທິວສໍ ກາມານໍ ອາທີນວໍ ໂອກາຣໍ ສໍກິເລສຎ຺ຈ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມານາ ຄງ຺ຄາຕີຣິຍຕ຺ເຖຣສ຺ສ ມາຕຸຍາ ຘີຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສປຕ຺ຕິວາສໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ສໍເວຄຊາຕາຍ ວຸຕ຺ຕຄາຖາ ປຈ຺ຈນຸຠາສນ຺ຕີ –

໒໒໔.

‘‘ອຸໂຠ ມາຕາ ຈ ຘີຕາ ຈ, ມຍໍ ອາສຸໍ ສປຕ຺ຕິໂຍ;

ຕສ຺ສາ ເມ ອຫຸ ສໍເວໂຄ, ອພ຺ຠຸໂຕ ໂລມຫໍສໂນ.

໒໒໕.

‘‘ຘິຣຕ຺ຖຸ ກາມາ ອສຸຈີ, ທຸຄ຺ຄນ຺ຘາ ພຫຸກຓ຺ຏກາ;

ຍຕ຺ຖ ມາຕາ ຈ ຘີຕາ ຈ, ສຠຣິຍາ ມຍໍ ອຫຸໍ.

໒໒໖.

‘‘ກາເມສ຺ວາທີນວໍ ທິສ຺ວາ, ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ທຏ຺ຐຸ ເຂມໂຕ;

ສາ ປພ຺ພຊິໍ ຣາຊຄເຫ, ອຄາຣສ຺ມານຄາຣິຍ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸໂຠ ມາຕາ ຈ ຘີຕາ ຈ, ມຍໍ ອາສຸໍ ສປຕ຺ຕິໂຍຕິ ມາຕາ ຈ ຘີຕາ ຈາຕິ ອຸໂຠ ມຍໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສປຕ຺ຕິໂຍ ອຫຸມ຺ຫ.

ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ວາຓິຊສ຺ສ ຠຣິຍາຍ ປຈ຺ຈູສເວລາຍໍ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ຄພ຺ໂຠ ສຓ຺ຐາສິ, ສາ ຕໍ ນ ອຎ຺ຎາສິ. ວາຓິໂຊ ວິຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ສກເຏສຸ ຠຓ຺ຑໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຣາຊຄຫໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຄໂຕ. ຕສ຺ສາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກາເລ ຄພ຺ໂຠ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຣິປາກໍ ອຄມາສິ. ອຖ ນໍ ສສ຺ສຸ ເອວມາຫ – ‘‘ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ຈິຣປ຺ປວຸຕ຺ໂຖ ຕ຺ວຎ຺ຈ ຄພ຺ຠິນີ, ປາປກໍ ຕຍາ ກຕ’’ນ຺ຕິ. ສາ ‘‘ຕວ ປຸຕ຺ຕໂຕ ອຎ຺ຎໍ ປຸຣິສໍ ນ ຊານາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາປິ ສສ຺ສຸ ອສທ຺ທຫນ຺ຕີ ຕໍ ຆຣໂຕ ນິກ຺ກຑ຺ຒິ. ສາ ສາມິກໍ ຄເວສນ຺ຕີ ອນຸກ຺ກເມນ ຣາຊຄຫໍ ສມ຺ປຕ຺ຕາ. ຕາວເທວ ຈສ຺ສາ ກມ຺ມຊວາເຕສຸ ຈລນ຺ເຕສຸ ມຄ຺ຄສມີເປ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສາລໍ ປວິຏ຺ຐາຍ ຄພ຺ຠວຸຏ຺ຐານໍ ອໂຫສິ. ສາ ສຸວຓ຺ຓພິມ຺ພສທິສໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິຕ຺ວາ ອນາຖສາລາຍໍ ສຍາເປຕ຺ວາ ອຸທກກິຈ຺ຈຕ຺ຖໍ ພຫິ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ. ອຖຎ຺ຎຕໂຣ ອປຸຕ຺ຕໂກ ສຕ຺ຖວາໂຫ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ອສ຺ສາມິກາຍ ທາຣໂກ, ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໍ ຘາຕິຍາ ຫຕ຺ເຖ ອທາສິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາ ອຸທກກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ ໂສກາຠິຠູຕາ ປຣິເທວິຕ຺ວາ ຣາຊຄຫໍ ອປ຺ປວິສິຕ຺ວາວ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ຕໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ໂຈຣເຊຏ຺ຐໂກ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ທິສ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຊາປຕິໍ ອກາສິ. ສາ ຕສ຺ສ ເຄເຫ ວສນ຺ຕີ ເອກໍ ຘີຕຣໍ ວິຊາຍິ. ອຖ ສາ ເອກທິວສໍ ຘີຕຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕາ ສາມິເກນ ຠຓ຺ຑິຕ຺ວາ ຘີຕຣໍ ມຎ຺ຈເກ ຂິປິ. ທາຣິກາຍ ສີສໍ ໂຖກໍ ຠິນ຺ທິ. ຕໂຕ ສາປິ ສາມິກໍ ຠາຍິຕ຺ວາ ຣາຊຄຫເມວ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ເສຣິວິຈາເຣນ ວິຈຣຕິ. ຕສ຺ສາ ປຸຕ຺ໂຕ ປຐມໂຍພ຺ພເນ ຐິໂຕ ‘‘ມາຕາ’’ຕິ ອຊານນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຊາປຕິໍ ອກາສິ. ອປຣຠາເຄ ຕໍ ໂຈຣເຊຏ຺ຐກຘີຕຣໍ ຠຄິນິຠາວໍ ອຊານນ຺ໂຕ ວິວາຫໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ອາເນສິ. ເອວໍ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ມາຕຣໍ ຠຄິນິຎ຺ຈ ປຊາປຕີ ກຕ຺ວາ ວາເສສິ. ເຕນ ຕາ ອຸໂຠປິ ສປຕ຺ຕິວາສໍ ວສິໍສຸ. ອເຖກທິວສໍ ມາຕາ ຘີຕຸ ເກສວຏ຺ຏິໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ອູກໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ສີເສ ວຓໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອປ຺ເປວນາມາຍໍ ມມ ຘີຕາ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສໍເວຄຊາຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຣາຊຄເຫ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກຕປຸພ຺ພກິຈ຺ຈາ ວິເວກວາສໍ ວສນ຺ຕີ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຸພ຺ພປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ອຸໂຠ ມາຕາ’’ຕິອາທິກາ ຄາຖາ ອຠາສິ. ຕາ ປນ ຕາຍ ວຸຕ຺ຕຄາຖາວ ກາເມສຸ ອາທີນວທສ຺ສນວເສນ ປຈ຺ຈນຸຠາສນ຺ຕີ ອຍໍ ເຖຣີ ‘‘ອຸໂຠ ມາຕາ ຈ ຘີຕາ ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ສາ ຌານສຸເຂນ ຜລສຸເຂນ ນິພ຺ພານສຸເຂນ ຈ ວີຕິນາເມນ຺ຕີ ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສຸຈີຕິ ກິເລສາສຸຈິປຄ຺ຆຣເຓນ ອສຸຈີ. ທຸຄ຺ຄນ຺ຘາຕິ ວິສຄນ຺ຘວາຍເນນ ປູຕິຄນ຺ຘາ. ພຫຸກຓ຺ຏກາຕິ ວິສູຍິກປ຺ປວຕ຺ຕິຍາ ສຸຈຣິຕວິນິວິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ພຫຸວິຘກິເລສກຓ຺ຏກາ. ຕຖາ ຫິ ເຕ ສຕ຺ຕິສູລູປມາ ກາມາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຍຕ຺ຖາຕິ ເຍສຸ ກາເມສຸ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ເພສຸ. ສຠຣິຍາຕິ ສມານຠຣິຍາ, ສປຕ຺ຕິໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໒໗.

‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຊານາມິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ວິໂສຘິຕໍ;

ເຈໂຕປຣິຈ຺ຈຎາຓຎ຺ຈ, ໂສຕຘາຕຸ ວິໂສຘິຕາ.

໒໒໘.

‘‘ອິທ຺ຘີປິ ເມ ສຈ຺ຉິກຕາ, ປຕ຺ໂຕ ເມ ອາສວກ຺ຂໂຍ;

ຉຬຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ’’.

‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສ’’ນ຺ຕິອາທິກາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິຄຕວິເສສໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາຕາຍ ເຖຣິຍາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ເຈໂຕປຣິຈ຺ຈຎາຓນ຺ຕິ ເຈໂຕປຣິຍຎາຓໍ, ສຈ຺ຉິກຕໍ, ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ວາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

໒໒໙.

‘‘ອິທ຺ຘິຍາ ອຠິນິມ຺ມິຕ຺ວາ, ຈຕຸຣສ຺ສໍ ຣຖໍ ອຫໍ;

ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປາເທ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ໂລກນາຖສ຺ສ ຕາທິໂນ’’ຕິ. –

ອຍໍ ຄາຖາ ຍທາ ຠຄວາ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ກາຕຸໍ ກຓ຺ຑມ຺ພຣຸກ຺ຂມູລໍ ອຸປສງ຺ກມິ, ຕທາ ອຍໍ ເຖຣີ ເອວຣູປໍ ຣຖໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວາ ‘‘ອຫໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມິ ຕິຕ຺ຖິຍມທນິມ຺ມຖນາຍ, ອນຸຊານາຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ອຏ຺ຐາສິ, ຕໍ ສທ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ອິທ຺ຘິຍາ ອຠິນິມ຺ມິຕ຺ວາ, ຈຕຸຣສ຺ສໍ ຣຖໍ ອຫນ຺ຕິ ຈຕູຫິ ອສ຺ເສຫິ ໂຍຊິຕໍ ຣຖໍ ອິທ຺ຘິຍາ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ປາເທ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໒໓໐.

‘‘ສຸປຸປ຺ຜິຕຄ຺ຄໍ ອຸປຄມ຺ມ ປາທປໍ, ເອກາ ຕຸວໍ ຕິຏ຺ຐສິ ສາລມູເລ;

ນ ຈາປິ ເຕ ທຸຕິໂຍ ອຕ຺ຖິ ໂກຈິ, ພາເລ ນ ຕ຺ວໍ ຠາຍສິ ຘຸຕ຺ຕການໍ’’.

ຕຕ຺ຖ ສຸປຸປ຺ຜິຕຄ຺ຄນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ປຸປ຺ຜິຕອຄ຺ຄໍ, ອຄ຺ຄໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພຜາລິປຸລ຺ລນ຺ຕີ ອຕ຺ໂຖ. ປາທປນ຺ຕິ ຣຸກ຺ຂໍ, ອິຘ ປນ ສາລຣຸກ຺ໂຂ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ເອກາ ຕຸວນ຺ຕິ ເອກິກາ ຕ຺ວໍ ອິຘ ຕິຏ຺ຐສິ. ນ ຈາປິ ເຕ ທຸຕິໂຍ ອຕ຺ຖິ ໂກຈີຕິ ຕວ ສຫາຍຠູໂຕ ອາຣກ຺ຂໂກ ໂກຈິປິ ນຕ຺ຖິ, ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວາ ຕຸຍ຺ຫໍ ທຸຕິໂຍ ໂກຈິປິ ນຕ຺ຖິ, ອສທິສຣູປາ ເອກິກາວ ອິມສ຺ມິໍ ຊນວິວິຕ຺ເຕ ຐາເນ ຕິຏ຺ຐສິ. ພາເລ ນ ຕ຺ວໍ ຠາຍສິ ຘຸຕ຺ຕການນ຺ຕິ ຕຣຸຓິເກ ຕ຺ວໍ ຘຸຕ຺ຕປຸຣິສານໍ ກຖໍ ນ ຠາຍສິ, ສກິຎ຺ຈນກາຣິໂນ ຘຸຕ຺ຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອິມໍ ກິຣ ຄາຖໍ ມາໂຣ ເອກທິວສໍ ເຖຣິໍ ສຸປຸປ຺ຜິເຕ ສາລວເນ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວິເວກໂຕ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕຸກາໂມ ວີມໍສນ຺ໂຕ ອາຫ. ອຖ ນໍ ເຖຣີ ສນ຺ຕຊ຺ເຊນ຺ຕີ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາວວເສນ –

໒໓໑.

‘‘ສຕໍ ສຫສ຺ສານິປິ ຘຸຕ຺ຕການໍ, ສມາຄຕາ ເອທິສກາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ;

ໂລມໍ ນ ອິຎ຺ເຊ ນປິ ສມ຺ປເວເຘ, ກິໍ ເມ ຕຸວໍ ມາຣ ກຣິສ຺ສເສໂກ.

໒໓໒.

‘‘ເອສາ ອນ຺ຕຣຘາຍາມິ, ກຸຈ຺ຉິໍ ວາ ປວິສາມິ ເຕ;

ຠມຸກນ຺ຕເຣ ຕິຏ຺ຐາມິ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິໍ ມໍ ນ ທກ຺ຂສິ.

໒໓໓.

‘‘ຈິຕ຺ຕມ຺ຫິ ວສີຠູຕາຫໍ, ອິທ຺ຘິປາທາ ສຸຠາວິຕາ;

ຉຬຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ.

໒໓໔.

‘‘ສຕ຺ຕິສູລູປມາ ກາມາ, ຂນ຺ຘາສໍ ອຘິກຸຏ຺ຏນາ;

ຍໍ ຕ຺ວໍ ກາມຣຕິໍ ພ຺ຣູສິ, ອຣຕີ ທານິ ສາ ມມ.

໒໓໕.

‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິຫຕາ ນນ຺ທີ, ຕໂມຂນ຺ໂຘ ປທາລິໂຕ;

ເອວໍ ຊານາຫິ ປາປິມ, ນິຫໂຕ ຕ຺ວມສິ ອນ຺ຕກາ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ສຕໍ ສຫສ຺ສານິປິ ຘຸຕ຺ຕການໍ, ສມາຄຕາ ເອທິສກາ ຠເວຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ຍາທິສໂກ ຕ຺ວໍ ເອທິສກາ ເອວຣູປາ ອເນກສຕສຫສ຺ສມຕ຺ຕາປິ ຘຸຕ຺ຕກາ ສມາຄຕາ ຍທິ ຠເວຍ຺ຍຸໍ. ໂລມໍ ນ ອິຎ຺ເຊ ນປິ ສມ຺ປເວເຘຕິ ໂລມມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອິຎ຺ເຊຍ຺ຍ ນ ສມ຺ປເວເຘຍ຺ຍ. ກິໍ ເມ ຕຸວໍ ມາຣ ກຣິສ຺ສເສໂກຕິ ມາຣ, ຕ຺ວໍ ເອກໂກວ ມຍ຺ຫໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສສິ?

ອິທານິ ມາຣສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ກິຎ຺ຈິປິ ກາຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕໍເຍວ ວິຠາເວນ຺ຕີ ‘‘ເອສາ ອນ຺ຕຣຘາຍາມີ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ມາຣ, ເອສາຫໍ ຕວ ປຸຣໂຕ ຐິຕາວ ອນ຺ຕຣຘາຍາມິ ອທສ຺ສນໍ ຄຈ຺ຉາມິ, ອຊານນ຺ຕສ຺ເສວ ເຕ ກຸຈ຺ຉິໍ ວາ ປວິສາມິ, ຠມຸກນ຺ຕເຣ ວາ ຕິຏ຺ຐາມິ, ເອວໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິຎ຺ຈ ມໍ ຕ຺ວໍ ນ ປສ຺ສສິ.

ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ຈິຕ຺ຕມ຺ຫິ ວສີຠູຕາຫໍ, ອິທ຺ຘິປາທາ ສຸຠາວິຕາ, ອຫໍ ຈມ຺ຫິ ມາຣ, ມຍ຺ຫໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວສີຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ, ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ອິທ຺ຘິປາທາ ມຍາ ສຸຏ຺ຐຸ ຠາວິຕາ ພຫຸລີກຕາ, ຕສ຺ມາ ອຫໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕາຍ ອິທ຺ຘິວິສຍຕາຍ ປໂຫມີຕິ. ເສສໍ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ທ຺ວາທສນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ໂສຬສນິປາໂຕ

໑. ປຸຓ຺ຓາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ໂສຬສນິປາເຕ ອຸທຫາຣີ ອຫໍ ສີເຕຕິອາທິກາ ປຸຓ຺ຓາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ເຫຕຸສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ສຎ຺ຊາຕສໍເວຄາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ລທ຺ຘປ຺ປສາທາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຣິສຸທ຺ຘສີລາ ຕີຓິ ປິຏການິ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມຘຣາ ຘມ຺ມກຖິກາ ຈ ອໂຫສິ. ຍຖາ ຈ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສເນ, ເອວໍ ສິຂິສ຺ສ ເວສ຺ສຠຸສ຺ສ ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ ໂກຓາຄມນສ຺ສ ກສ຺ສປສ຺ສ ຈ ຠຄວໂຕ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສີລສມ຺ປນ຺ນາ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມຘຣາ ຘມ຺ມກຖິກາ ຈ ອໂຫສິ. ມານຘາຕຸກຕ຺ຕາ ປນ ກິເລເສ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ມາໂນປນິສ຺ສຍວເສນ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ເສຏ຺ຐິໂນ ຆຣທາສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ປຸຓ຺ຓາຕິສ຺ສາ ນາມໍ ອໂຫສິ. ສາ ສີຫນາທສຸຕ຺ຕນ຺ຕເທສນາຍ (ມ. ນິ. ໑.໑໔໖ ອາທໂຍ) ໂສຕາປນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຸທກສຸທ຺ຘິກໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ທເມຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິນາ ສມ຺ຠາວິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ເຕນ ຠຸຊິສ຺ສຠາວໍ ປາປິຕາ ຕໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໔.໑໘໔-໒໐໓) –

‘‘ວິປສ຺ສິໂນ ຠຄວໂຕ, ສິຂິໂນ ເວສ຺ສຠຸສ຺ສ ຈ;

ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ ມຸນິໂນ, ໂກຓາຄມນຕາທິໂນ.

‘‘ກສ຺ສປສ຺ສ ຈ ພຸທ຺ຘສ຺ສ, ປພ຺ພຊິຕ຺ວານ ສາສເນ;

ຠິກ຺ຂຸນີ ສີລສມ຺ປນ຺ນາ, ນິປກາ ສໍວຸຕິນ຺ທ຺ຣິຍາ.

‘‘ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມຘຣາ, ຘມ຺ມຕ຺ຖປຏິປຸຈ຺ຉິກາ;

ອຸຄ຺ຄເຫຕາ ຈ ຘມ຺ມານໍ, ໂສຕາ ປຍິຣຸປາສິຕາ.

‘‘ເທເສນ຺ຕີ ຊນມຊ຺ເຌຫໍ, ອໂຫສິໍ ຊິນສາສເນ;

ພາຫຸສຈ຺ເຈນ ເຕນາຫໍ, ເປສລາ ອຠິມຎ຺ຎິສໍ.

‘‘ປຈ຺ຉິເມ ຈ ຠເວ ທານິ, ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປຸຣຸຕ຺ຕເມ;

ອນາຖປິຓ຺ຑິໂນ ເຄເຫ, ຊາຕາຫໍ ກຸມ຺ຠທາສິຍາ.

‘‘ຄຕາ ອຸທກຫາຣິຍໍ, ໂສຕ຺ຖິຍໍ ທິຊມທ຺ທສໍ;

ສີຕຏ຺ຏໍ ໂຕຍມຊ຺ຌມ຺ຫິ, ຕໍ ທິສ຺ວາ ອິທມພ຺ຣວິໍ.

‘‘ອຸທຫາຣີ ອຫໍ ສີເຕ, ສທາ ອຸທກໂມຕຣິໍ;

ອຍ຺ຍານໍ ທຓ຺ຑຠຍຠີຕາ, ວາຈາໂທສຠຍຏ຺ຏິຕາ.

‘‘ກສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຕ຺ວໍ ຠີໂຕ, ສທາ ອຸທກໂມຕຣິ;

ເວຘມາເນຫິ ຄຕ຺ເຕຫິ, ສີຕໍ ເວທຍເສ ຠຸສໍ.

‘‘ຊານນ຺ຕີ ວຕ ມໍ ໂຠຕິ, ປຸຓ຺ຓິເກ ປຣິປຸຈ຺ຉສິ;

ກໂຣນ຺ຕໍ ກຸສລໍ ກມ຺ມໍ, ຣຸນ຺ຘນ຺ຕໍ ກຕປາປກໍ.

‘‘ໂຍ ຈ ວຸຑ຺ໂຒ ທຫໂຣ ວາ, ປາປກມ຺ມໍ ປກຸພ຺ພຕິ;

ທກາຠິເສຈນາ ໂສປິ, ປາປກມ຺ມາ ປມຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕສ຺ສ ອກ຺ຂາສິໍ, ຘມ຺ມຕ຺ຖສໍຫິຕໍ ປທໍ;

ຕຎ຺ຈ ສຸຕ຺ວາ ສ ສໍວິຄ຺ໂຄ, ປພ຺ພຊິຕ຺ວາຣຫາ ອຫຸ.

‘‘ປູເຣນ຺ຕີ ອູນກສຕໍ, ຊາຕາ ທາສິກຸເລ ຍໂຕ;

ຕໂຕ ປຸຓ຺ຓາຕິ ນາມໍ ເມ, ຠຸຊິສ຺ສໍ ມໍ ອກໍສຸ ເຕ.

‘‘ເສຏ຺ຐິໍ ຕໂຕນຸຊາເນຕ຺ວາ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ;

ນ ຈິເຣເນວ ກາເລນ, ອຣຫຕ຺ຕມປາປຸຓິໍ.

‘‘ອິທ຺ຘີສຸ ຈ ວສີ ໂຫມິ, ທິພ຺ພາຍ ໂສຕຘາຕຸຍາ;

ເຈໂຕປຣິຍຎາຓສ຺ສ, ວສີ ໂຫມິ ມຫາມຸເນ.

‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຊານາມິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ວິໂສຘິຕໍ;

ສພ຺ພາສວປຣິກ຺ຂີຓາ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ.

‘‘ອຕ຺ຖຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕີສຸ, ປຏິຠາເນ ຕເຖວ ຈ;

ຎາຓໍ ເມ ວິມລໍ ສຸທ຺ຘໍ, ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐສ຺ສ ວາຫສາ.

‘‘ຠາວນາຍ ມຫາປຎ຺ຎາ, ສຸເຕເນວ ສຸຕາວິນີ;

ມາເນນ ນີຈກຸລຊາ, ນ ຫິ ກມ຺ມໍ ວິນສ຺ສຕິ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸທານວເສນ –

໒໓໖.

‘‘ອຸທຫາຣີ ອຫໍ ສີເຕ, ສທາ ອຸທກໂມຕຣິໍ;

ອຍ຺ຍານໍ ທຓ຺ຑຠຍຠີຕາ, ວາຈາໂທສຠຍຏ຺ຏິຕາ.

໒໓໗.

‘‘ກສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຕ຺ວໍ ຠີໂຕ, ສທາ ອຸທກໂມຕຣິ;

ເວຘມາເນຫິ ຄຕ຺ເຕຫິ, ສີຕໍ ເວທຍເສ ຠຸສໍ.

໒໓໘.

‘‘ຊານນ຺ຕີ ວຕ ມໍ ໂຠຕິ, ປຸຓ຺ຓິເກ ປຣິປຸຈ຺ຉສິ;

ກໂຣນ຺ຕໍ ກຸສລໍ ກມ຺ມໍ, ຣຸນ຺ຘນ຺ຕໍ ກຕປາປກໍ.

໒໓໙.

‘‘ໂຍ ຈ ວຸຑ຺ໂຒ ທຫໂຣ ວາ, ປາປກມ຺ມໍ ປກຸພ຺ພຕິ;

ທກາຠິເສຈນາ ໂສປິ, ປາປກມ຺ມາ ປມຸຈ຺ຈຕິ.

໒໔໐.

‘‘ໂກ ນຸ ເຕ ອິທມກ຺ຂາສິ, ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ອຊານໂກ;

‘ທກາຠິເສຈນາ ນາມ, ປາປກມ຺ມາ ປມຸຈ຺ຈຕິ’.

໒໔໑.

‘‘ສຄ຺ຄໍ ນູນ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ມຓ຺ຑູກກຈ຺ຉປາ;

ນາຄາ ຈ ສຸສຸມາຣາ ຈ, ເຍ ຈຎ຺ເຎ ອຸທເກ ຈຣາ.

໒໔໒.

‘‘ໂອຣພ຺ຠິກາ ສູກຣິກາ, ມຈ຺ຉິກາ ມິຄພນ຺ຘກາ;

ໂຈຣາ ຈ ວຊ຺ຌຆາຕາ ຈ, ເຍ ຈຎ຺ເຎ ປາປກມ຺ມິໂນ;

ທກາຠິເສຈນາ ເຕປິ, ປາປກມ຺ມາ ປມຸຈ຺ຈເຣ.

໒໔໓.

‘‘ສເຈ ອິມາ ນທິໂຍ ເຕ, ປາປໍ ປຸພ຺ເພ ກຕໍ ວຫຸໍ;

ປຸຎ຺ຎມ຺ປິ ມາ ວເຫຍ຺ຍຸໍ ເຕ, ເຕນ ຕ຺ວໍ ປຣິພາຫິໂຣ.

໒໔໔.

‘‘ຍສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຕ຺ວໍ ຠີໂຕ, ສທາ ອຸທກໂມຕຣິ;

ຕເມວ ພ຺ຣຫ຺ເມ ມາກາສິ, ມາ ເຕ ສີຕໍ ຉວິໍ ຫເນ.

໒໔໕.

‘‘ກຸມ຺ມຄ຺ຄປຏິປນ຺ນໍ ມໍ, ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ສມານຍິ;

ທກາຠິເສຈນາ ໂຠຕິ, ອິມໍ ສາຏໍ ທທາມິ ເຕ.

໒໔໖.

‘‘ຕຸຍ຺ເຫວ ສາຏໂກ ໂຫຕຸ, ນາຫມິຈ຺ຉາມິ ສາຏກໍ;

ສເຈ ຠາຍສິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ, ສເຈ ເຕ ທຸກ຺ຂມປ຺ປິຍໍ.

໒໔໗.

‘‘ມາກາສິ ປາປກໍ ກມ຺ມໍ, ອາວິ ວາ ຍທິ ວາ ຣໂຫ;

ສເຈ ຈ ປາປກໍ ກມ຺ມໍ, ກຣິສ຺ສສິ ກໂຣສິ ວາ.

໒໔໘.

‘‘ນ ເຕ ທຸກ຺ຂາ ປມຸຕ຺ຍຕ຺ຖິ, ອຸເປຈ຺ຈາປິ ປລາຍໂຕ;

ສເຈ ຠາຍສິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ, ສເຈ ເຕ ທຸກ຺ຂມປ຺ປິຍໍ.

໒໔໙.

‘‘ອຸເປຫິ ສຣຓໍ ພຸທ຺ຘໍ, ຘມ຺ມໍ ສງ຺ຆຎ຺ຈ ຕາທິນໍ;

ສມາທິຍາຫິ ສີລານິ, ຕໍ ເຕ ອຕ຺ຖາຍ ເຫຫິຕິ.

໒໕໐.

‘‘ອຸເປມິ ສຣຓໍ ພຸທ຺ຘໍ, ຘມ຺ມໍ ສງ຺ຆຎ຺ຈ ຕາທິນໍ;

ສມາທິຍາມິ ສີລານິ, ຕໍ ເມ ອຕ຺ຖາຍ ເຫຫິຕິ.

໒໕໑.

‘‘ພ຺ຣຫ຺ມພນ຺ຘຸ ປຸເຣ ອາສິໍ, ອຊ຺ຊມ຺ຫິ ສຈ຺ຈພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ;

ເຕວິຊ຺ໂຊ ເວທສມ຺ປນ຺ໂນ, ໂສຕ຺ຕິໂຍ ຈມ຺ຫິ ນ຺ຫາຕໂກ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸທຫາຣີຕິ ຆເຏນ ອຸທກໍ ວາຫິກາ. ສີເຕ ຕທາ ອຸທກໂມຕຣິນ຺ຕິ ສີຕກາເລປິ ສພ຺ພທາ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ອຸທກໍ ໂອຕຣິໍ. ຍທາ ຍທາ ອຍ຺ຍການໍ ອຸທເກນ ອຕ຺ໂຖ, ຕທາ ຕທາ ອຸທກໍ ປາວິສິໍ, ອຸທກໂມຕຣິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ອຸປເນສິນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຍ຺ຍານໍ ທຓ຺ຑຠຍຠີຕາຕິ ອຍ຺ຍການໍ ທຓ຺ຑຠເຍນ ຠີຕາ. ວາຈາໂທສຠຍຏ຺ຏິຕາຕິ ວຈີທຓ຺ຑຠເຍນ ເຈວ ໂທສຠເຍນ ຈ ອຏ຺ຏິຕາ ປີຬິຕາ, ສີເຕປິ ອຸທກໂມຕຣິນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ອເຖກທິວສໍ ປຸຓ຺ຓາ ທາສີ ຆເຏນ ອຸທກໍ ອາເນຕຸໍ ອຸທກຕິຕ຺ຖໍ ຄຕາ. ຕຕ຺ຖ ອທ຺ທສ ອຎ຺ຎຕຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອຸທກສຸທ຺ຘິກໍ ຫິມປາຕສມເຍ ມຫຕິ ສີເຕ ວຕ຺ຕມາເນ ປາໂຕວ ອຸທກໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສສີສໍ ນິມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມນ຺ເຕ ຊປ຺ປິຕ຺ວາ ອຸທກໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອລ຺ລວຕ຺ຖໍ ອລ຺ລເກສໍ ປເວຘນ຺ຕໍ ທນ຺ຕວີຓໍ ວາທຍມານໍ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ກຣຸຓາຍ ສຎ຺ໂຈທິຕມານສາ ຕໂຕ ນໍ ທິຏ຺ຐິຄຕາ ວິເວເຈຕຸກາມາ ‘‘ກສ຺ສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕ຺ວໍ ຠີໂຕ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກສ຺ສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕ຺ວໍ ກຸໂຕ ຈ ນາມ ຠຍເຫຕຸໂຕ ຠີໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສທາ ອຸທກໂມຕຣິ ສພ຺ພກາລໍ ສາຍໍ ປາຕໍ ອຸທກໍ ໂອຕຣິ. ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຈ ເວຘມາເນຫິ ກມ຺ປມາເນຫິ ຄຕ຺ເຕຫິ ສຣີຣາວຍເວຫິ ສີຕໍ ເວທຍເສ ຠຸສໍ ສີຕທຸກ຺ຂໍ ອຕິວິຍ ທຸສ຺ສຫໍ ປຏິສໍເວທຍສິ ປຈ຺ຈນຸຠວສິ.

ຊານນ຺ຕີ ວຕ ມໍ ໂຠຕີຕິ, ໂຠຕິ ປຸຓ຺ຓິເກ, ຕ຺ວໍ ຕໍ ອຸປຈິຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ຣຸນ຺ຘນ຺ຕໍ ນິວາຣຓສມຕ຺ຖໍ ກຸສລໍ ກມ຺ມໍ ອິມິນາ ອຸທໂກໂຣຫເນນ ກໂຣນ຺ຕໍ ມໍ ຊານນ຺ຕີ ວຕ ປຣິປຸຈ຺ຉສິ.

ນນຸ ອຍມຕ຺ໂຖ ໂລເກ ປາກໂຏ ເອວ. ກຖາປິ ມຍໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ວທາມາຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ໂຍ ຈ ວຸຑ຺ໂຒ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ວຸຑ຺ໂຒ ວາ ທຫໂຣ ວາ ມຊ຺ຌິໂມ ວາ ໂຍ ໂກຈິ ຫິໍສາທິເຠທໍ ປາປກມ຺ມໍ ປກຸພ຺ພຕິ ອຕິວິຍ ກໂຣຕິ, ໂສປິ ຠຸສໍ ປາປກມ຺ມນິຣໂຕ ທກາຠິເສຈນາ ສິນາເນນ ຕໂຕ ປາປກມ຺ມາ ປມຸຈ຺ຈຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕເມວ ວິມຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸຓ຺ຓິກາ ຕສ຺ສ ປຏິວຈນໍ ເທນ຺ຕີ ‘‘ໂກ ນຸ ເຕ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂກ ນຸ ເຕ ອິທມກ຺ຂາສິ, ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ອຊານໂກຕິ ກມ຺ມວິປາກໍ ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ເຕ ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ກມ຺ມວິປາກໍ ອຊານໂຕ ອຊານໂກ ອວິທ຺ທສຸ ພາໂລ ອຸທກາຠິເສຈນເຫຕຸ ປາປກມ຺ມໂຕ ປມຸຈ຺ຈຕີຕິ, ອິທໍ ອຕ຺ຖຊາຕໍ ໂກ ນຸ ນາມ ອກ຺ຂາສິ, ນ ໂສ ສທ຺ເຘຍ຺ຍວຈໂນ, ນາປິ ເຈຕໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອິທານິສ຺ສ ຕເມວ ຍຸຕ຺ຕິອຠາວໍ ວິຠາເວນ຺ຕີ ‘‘ສຄ຺ຄໍ ນູນ ຄມິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ນາຄາຕິ ວິຊ຺ຌສາ. ສຸສຸມາຣາຕິ ກຸມ຺ຠີລາ. ເຍ ຈຎ຺ເຎ ອຸທເກ ຈຣາຕິ ເຍ ຈຎ຺ເຎປິ ວາຣິໂຄຈຣາ ມຈ຺ຉມກຣນນ຺ທິຍາວຕ຺ຕາທໂຍ ຈ, ເຕປິ ສຄ຺ຄໍ ນູນ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ ເທວໂລກໍ ອຸປປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎ, ອຸທກາຠິເສຈນາ ປາປກມ຺ມໂຕ ມຸຕ຺ຕິ ໂຫຕິ ເຈຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂອຣພ຺ຠິກາຕິ ອຸຣພ຺ຠຆາຕກາ. ສູກຣິກາຕິ ສູກຣຆາຕກາ. ມຈ຺ຉິກາຕິ ເກວຏ຺ຏາ. ມິຄພນ຺ຘກາຕິ ມາຄວິກາ. ວຊ຺ຌຆາຕາຕິ ວຊ຺ຌຆາຕກມ຺ເມ ນິຍຸຕ຺ຕາ.

ປຸຎ຺ຎມ຺ປິ ມາ ວເຫຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອິມາ ອຈິຣວຕິອາທໂຍ ນທິໂຍ ຍຖາ ຕຍາ ປຸພ຺ເພ ກຕໍ ປາປໍ ຕຕ຺ຖ ອຸທກາຠິເສຈເນນ ສເຈ ວຫຸໍ ນີຫເຣຍ຺ຍຸໍ, ຕຖາ ຕຍາ ກຕໍ ປຸຎ຺ຎມ຺ປິ ອິມາ ນທິໂຍ ວເຫຍ຺ຍຸໍ ປວາເຫຍ຺ຍຸໍ. ເຕນ ຕ຺ວໍ ປຣິພາຫິໂຣ ອສ຺ສ ຕຖາ ສຕິ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ຕ຺ວໍ ປຣິພາຫິໂຣ ວິຣຫິໂຕວ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ນ ເຈຕໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍຖາ ວາ ອຸທເກນ ອຸທໂກໂຣຫກສ຺ສ ປຸຎ຺ຎປວາຫນໍ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ປາປປວາຫນມ຺ປິ ນ ໂຫຕິ ເອວ. ກສ຺ມາ? ນ຺ຫານສ຺ສ ປາປເຫຕູນໍ ອປ຺ປຏິປກ຺ຂຠາວໂຕ. ໂຍ ຍໍ ວິນາເສຕິ, ໂສ ຕສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ. ຍຖາ ອາໂລໂກ ອນ຺ຘກາຣສ຺ສ, ວິຊ຺ຊາ ຈ ອວິຊ຺ຊາຍ, ນ ເອວໍ ນ຺ຫານໍ ປາປສ຺ສ. ຕສ຺ມາ ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ‘‘ນ ອຸທກາຠິເສຈນາ ປາປໂຕ ປຣິມຸຕ຺ຕີ’’ຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ນ ອຸທເກນ ສຸຈີ ໂຫຕິ, ພຫ຺ເວຕ຺ຖ ນ຺ຫາຍຕີ ຊໂນ;

ຍມ຺ຫິ ສຈ຺ຈຎ຺ຈ ຘມ຺ໂມ ຈ, ໂສ ສຸຈີ ໂສ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ. (ອຸທາ. ໙; ເນຕ຺ຕິ. ໑໐໔);

ອິທານິ ຍທິ ປາປໍ ປວາເຫຕຸກາໂມສິ, ສພ຺ເພນ ສພ຺ພໍ ປາປໍ ມາ ກໂຣຫີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຍສ຺ສ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕເມວ ພ຺ຣຫ຺ເມ ມາກາສີຕິ ຍໂຕ ປາປໂຕ ຕ຺ວໍ ຠີໂຕ, ຕເມວ ປາປໍ ພ຺ຣຫ຺ເມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕ຺ວໍ ມາ ອກາສິ. ອຸທໂກໂຣຫນໍ ປນ ອີທິເສ ສີຕກາເລ ເກວລໍ ສຣີຣເມວ ພາຘຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ມາ ເຕ ສີຕໍ ຉວິໍ ຫເນ’’ຕິ, ອີທິເສ ສີຕກາເລ ອຸທກາຠິເສຈເນນ ຊາຕສີຕໍ ຕວ ສຣີຣຈ຺ຉວິໍ ມາ ຫເນຍ຺ຍ ມາ ພາເຘສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກຸມ຺ມຄ຺ຄປຏິປນ຺ນໍ ມນ຺ຕິ ‘‘ອຸທກາຠິເສຈເນນ ສຸທ຺ຘິ ໂຫຕີ’’ຕິ ອິມໍ ກຸມ຺ມຄ຺ຄໍ ມິຈ຺ຉາຄາຫໍ ປຏິປນ຺ນໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ຐິຕໍ ມໍ. ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ສມານຍີຕິ ‘‘ສພ຺ພປາປສ຺ສ ອກຣຓໍ, ກຸສລສ຺ສ ອຸປສມ຺ປທາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໙໐; ຘ. ປ. ໑໘໓; ເນຕ຺ຕິ. ໓໐, ໑໑໖, ໑໒໔; ເປຏໂກ. ໒໙) ອິມໍ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ອຣິເຍຫິ ຄຕມຄ຺ຄໍ ສມານຍິ, ສມ຺ມເທວ ອຸປເນສິ, ຕສ຺ມາ ໂຠຕິ ອິມໍ ສາຏກໍ ຕຸຏ຺ຐິທານໍ ອາຈຣິຍຠາຄໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ທທາມິ, ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສາ ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸໍ ‘‘ຕຸຍ຺ເຫວ ສາຏໂກ ໂຫຕຸ, ນາຫມິຈ຺ຉາມິ ສາຏກ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ຠາຍສິ ທຸກ຺ຂສ຺ສາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍທິ ຕຸວໍ ສກລາປາຍິເກ ສຸຄຕິຍຎ຺ຈ ອຜາສຸກຕາໂທຠຄ຺ຄຕາທິເຠທາ ທຸກ຺ຂາ ຠາຍສິ. ຍທິ ເຕ ຕໍ ອປ຺ປິຍໍ ນ ອິຏ຺ຐໍ. ອາວິ ວາ ປເຣສໍ ປາກຏຠາເວນ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ກຕ຺ວາ ກາເຍນ ວາຈາຍ ປາຓາຕິປາຕາທິວເສນ ວາ ຍທິ ວາ ຣໂຫ ອປາກຏຠາເວນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ກຕ຺ວາ ມໂນທ຺ວາເຣເຍວ ອຠິຊ຺ຌາທິວເສນ ວາ ອຓຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ປາປກໍ ລາມກໍ ກມ຺ມໍ ມາກາສິ ມາ ກຣິ. ອຖ ປນ ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ອາຍຕິໍ ກຣິສ຺ສສິ, ເອຕຣຫິ ກໂຣສິ ວາ, ‘‘ນິຣຍາທີສຸ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ຈ ຕສ຺ສ ຜລຠູຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອິໂຕ ເອຕ຺ໂຕ ວາ ປລາຍນ຺ເຕ ມຍິ ນານຸພນ຺ຘິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ອຸເປຈ຺ຈ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ປລາຍໂຕປິ ເຕ ຕໂຕ ປາປໂຕ ມຸຕ຺ຕິ ໂມກ຺ຂາ ນຕ຺ຖິ, ຄຕິກາລາທິປຈ຺ຈຍນ຺ຕຣສມວາເຍ ສຕິ ວິປຈ຺ຈເຕ ເອວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຸປ຺ປຈ຺ຈາ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ປາປສ຺ສ ອກຣເຓນ ທຸກ຺ຂາຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ກຣເຓນປິ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສເຈ ຠາຍສີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕາທິນນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐາທີສຸ ຕາທິຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ວາ ປຸຣິມກາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ປສ຺ສິຕພ຺ພາ, ຕຖາ ປສ຺ສິຕພ຺ພໂຕ ຕາທິ, ຕໍ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ອຸເປຫີຕິ ໂຍຊນາ. ຘມ຺ມສງ຺ເຆສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕາທີນໍ ວຣພຸທ຺ຘານໍ ຘມ຺ມໍ, ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍ ສງ຺ຆໍ ສມູຫນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ຕນ຺ຕິ ສຣຓຄມນໍ ສີລານໍ ສມາທານຎ຺ຈ. ເຫຫິຕີຕິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສຣເຓສຸ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອປຣຠາເຄ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຆເຏນ຺ໂຕ ວາຍມນ຺ໂຕ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ເຕວິຊ຺ໂຊ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸທາເນນ຺ໂຕ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມພນ຺ຘູ’’ຕິ ຄາຖມາຫ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອຫໍ ປຸພ຺ເພ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິມຕ຺ເຕນ ພ຺ຣຫ຺ມພນ຺ຘຸ ນາມາສິໍ. ຕຖາ ອິຣຸພ຺ເພທາທີນໍ ອຊ຺ເຌນາທິມຕ຺ເຕນ ເຕວິຊ຺ໂຊ ເວທສມ຺ປນ຺ໂນ ໂສຕ຺ຕິໂຍ ນ຺ຫາຕໂກ ຈ ນາມາສິໍ. ອິທານິ ສພ຺ພໂສ ພາຫິຕປາປຕາຍ ສຈ຺ຈພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຣມຕ຺ຖພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ວິຊ຺ຊຕ຺ຕຍາຘິຄເມນ ເຕວິຊ຺ໂຊ, ມຄ຺ຄຎາຓສງ຺ຂາເຕນ ເວເທນ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ເວທສມ຺ປນ຺ໂນ, ນິຕ຺ຖຣສພ຺ພປາປຕາຍ ນ຺ຫາຕໂກ ຈ ອມ຺ຫີຕິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວຸຕ຺ຕຄາຖາປິ ອຕ຺ຕນາ ວຸຕ຺ຕຄາຖາປິ ປຈ຺ຉາ ເຖຣິຍາ ປຈ຺ເຈກໍ ຠາສິຕາຕິ ສພ຺ພາ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ ເອວ ຊາຕາຕິ.

ປຸຓ຺ຓາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ໂສຬສນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓. ວີສຕິນິປາໂຕ

໑. ອມ຺ພປາລີເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ວີສຕິນິປາເຕ ກາຬກາ ຠມຣວຓ຺ຓສາທິສາຕິອາທິກາ ອມ຺ພປາລິຍາ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ ສິຂິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິສິກ຺ຂາປທໍ ສມາທາຍ ວິຫຣນ຺ຕີ, ເອກທິວສໍ ສມ຺ພຫຸລາຫິ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ເຈຕິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣນ຺ຕີ ປຸເຣຕຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ຂີຓາສວຕ຺ເຖຣິຍາ ຂິປນ຺ຕິຍາ ສຫສາ ເຂຬປິຓ຺ຑໍ ເຈຕິຍງ຺ຄເຓ ປຕິຕໍ, ຂີຓາສວຕ຺ເຖຣິຍາ ອປສ຺ສິຕ຺ວາ ຄຕາຍ ອຍໍ ປຈ຺ຉໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ຕໍ ເຂຬປິຓ຺ຑໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກາ ນາມ ຄຓິກາ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ເຂຬປິຓ຺ຑໍ ປາເຕສີ’’ຕິ ອກ຺ໂກສິ. ສາ ຠິກ຺ຂຸນິກາເລ ສີລໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕີ ຄພ຺ຠວາສໍ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ໂອປປາຕິກຕ຺ຕຠາເວ ຈິຕ຺ຕໍ ຐເປສິ. ເຕນ ຈຣິມຕ຺ຕຠາເວ ເວສາລິຍໍ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລ ໂອປປາຕິກາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ນຄຣໍ ອຸປເນສິ. ອມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕາຍ ສາ ອມ຺ພປາລີຕ຺ເວວ ໂວຫຣີຍິຕ຺ຖ. ອຖ ນໍ ອຠິຣູປໍ ທສ຺ສນີຍໍ ປາສາທິກໍ ວິລາສກນ຺ຕຕາທິຄຸຓວິເສສສມຸທິຕໍ ທິສ຺ວາ ສມ຺ພຫຸລາ ຣາຊກຸມາຣາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຄ຺ຄຫໍ ກາຕຸກາມາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກລຫໍ ອກໍສຸ. ເຕສໍ ກລຫວູປສມຕ຺ຖໍ ຕສ຺ສາ ກມ຺ມສຎ຺ໂຈທິຕາ ໂວຫາຣິກາ ‘‘ສພ຺ເພສໍ ໂຫຕູ’’ຕິ ຄຓິກາຏ຺ຐາເນ ຐເປສຸໍ. ສາ ສຕ຺ຖຣິ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ຘາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຍ຺ຍາເນ ວິຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິມລໂກຓ຺ຑຎ຺ຎຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣສ຺ສ ຊຣາຊິຓ຺ຓຠາວໍ ນິສ຺ສາຍ ສໍເວຄຊາຕາ ສງ຺ຂາຣານໍ ອນິຈ຺ຈຕໍ ວິຠາເວນ຺ຕີ –

໒໕໒.

‘‘ກາຬກາ ຠມຣວຓ຺ຓສາທິສາ, ເວລ຺ລິຕຄ຺ຄາ ມມ ມຸທ຺ຘຊາ ອຫຸໍ;

ເຕ ຊຣາຍ ສາຓວາກສາທິສາ, ສຈ຺ຈວາທິວຈນໍ ອນຎ຺ຎຖາ.

໒໕໓.

‘‘ວາສິໂຕວ ສຸຣຠີ ກຣຓ຺ຑໂກ, ປຸປ຺ຜປູຣ ມມ ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄໂຊ;

ຕໍ ຊຣາຍຖ ສໂລມຄນ຺ຘິກໍ, ສຈ຺ຈວາທິວຈນໍ ອນຎ຺ຎຖາ.

໒໕໔.

‘‘ການນໍວ ສຫິຕໍ ສຸໂຣປິຕໍ, ໂກຈ຺ຉສູຈິວິຈິຕຄ຺ຄໂສຠິຕໍ;

ຕໍ ຊຣາຍ ວິຣລໍ ຕຫິໍ ຕຫິໍ, ສຈ຺ຈວາທິວຈນໍ ອນຎ຺ຎຖາ.

໒໕໕.

‘‘ກຓ຺ຫຂນ຺ຘກສຸວຓ຺ຓມຓ຺ຑິຕໍ, ໂສຠເຕ ສຸເວຓີຫິລງ຺ກຕໍ;

ຕໍ ຊຣາຍ ຂລິຕໍ ສິຣໍ ກຕໍ, ສຈ຺ຈວາທິວຈນໍ ອນຎ຺ຎຖາ.

໒໕໖.

‘‘ຈິຕ຺ຕກາຣສຸກຕາວ ເລຂິກາ, ໂສຠເຣ ສຸ ຠມຸກາ ປຸເຣ ມມ;

ຕາ ຊຣາຍ ວລິຠິປ຺ປລມ຺ພິຕາ, ສຈ຺ຈວາທິວຈນໍ ອນຎ຺ຎຖາ.

໒໕໗.

‘‘ຠສ຺ສຣາ ສຸຣຸຈິຣາ ຍຖາ ມຓີ, ເນຕ຺ຕເຫສຸມຠິນີລມາຍຕາ;

ເຕ ຊຣາຍຠິຫຕາ ນ ໂສຠເຣ, ສຈ຺ຈວາທິວຈນໍ ອນຎ຺ຎຖາ.

໒໕໘.

‘‘ສຓ຺ຫຕຸງ຺ຄສທິສີ ຈ ນາສິກາ, ໂສຠເຕ ສຸ ອຠິໂຍພ຺ພນໍ ປຕິ;

ສາ ຊຣາຍ ອຸປກູລິຕາ ວິຍ, ສຈ຺ຈວາທິວຈນໍ ອນຎ຺ຎຖາ.

໒໕໙.

‘‘ກງ຺ກຓໍວ ສຸກຕໍ ສຸນິຏ຺ຐິຕໍ, ໂສຠເຣ ສຸ ມມ ກຓ຺ຓປາຬິໂຍ;

ຕາ ຊຣາຍ ວລິຠິປ຺ປລມ຺ພິຕາ, ສຈ຺ຈວາທິວຈນໍ ອນຎ຺ຎຖາ.

໒໖໐.

‘‘ປຕ຺ຕລີມກຸລວຓ຺ຓສາທິສາ, ໂສຠເຣ ສຸ ທນ຺ຕາ ປຸເຣ ມມ;

ເຕ ຊຣາຍ ຂຓ຺ຑິຕາ ຈາສິຕາ, ສຈ຺ຈວາທິວຈນໍ ອນຎ຺ຎຖາ.

໒໖໑.

‘‘ການນມ຺ຫິ ວນສຓ຺ຑຈາຣິນີ, ໂກກິລາວ ມຘຸຣໍ ນິກູຊິຫໍ;

ຕໍ ຊຣາຍ ຂລິຕໍ ຕຫິໍ ຕຫິໍ, ສຈ຺ຈວາທິວຈນໍ ອນຎ຺ຎຖາ.

໒໖໒.

‘‘ສຓ຺ຫກມ຺ພຸຣິວ ສຸປ຺ປມຊ຺ຊິຕາ, ໂສຠເຕ ສຸ ຄີວາ ປຸເຣ ມມ;

ສາ ຊຣາຍ ຠຄ຺ຄາ ວິນາມິຕາ, ສຈ຺ຈວາທິວຈນໍ ອນຎ຺ຎຖາ.

໒໖໓.

‘‘ວຏ຺ຏປລິຆສທິໂສປມາ ອຸໂຠ, ໂສຠເຣ ສຸ ພາຫາ ປຸເຣ ມມ;

ຕາ ຊຣາຍ ຍຖາ ປາຏລິພ຺ພລິຕາ, ສຈ຺ຈວາທິວຈນໍ ອນຎ຺ຎຖາ.

໒໖໔.

‘‘ສຓ຺ຫມຸທ຺ທິກສຸວຓ຺ຓມຓ຺ຑິຕາ, ໂສຠເຣ ສຸ ຫຕ຺ຖາ ປຸເຣ ມມ;

ເຕ ຊຣາຍ ຍຖາ ມູລມູລິກາ, ສຈ຺ຈວາທິວຈນໍ ອນຎ຺ຎຖາ.

໒໖໕.

‘‘ປີນວຏ຺ຏສຫິຠຸຄ຺ຄຕາ ອຸໂຠ, ໂສຠເຣ ສຸ ຖນກາ ປຸເຣ ມມ;

ເຖວິກີວ ລມ຺ພນ຺ຕິ ໂນທກາ, ສຈ຺ຈວາທິວຈນໍ ອນຎ຺ຎຖາ.

໒໖໖.

‘‘ກຎ຺ຈນສ຺ສ ຜລກໍວ ສມ຺ມຏ຺ຐໍ, ໂສຠເຕ ສຸ ກາໂຍ ປຸເຣ ມມ;

ໂສ ວລີຫິ ສຸຂຸມາຫິ ໂອຕໂຕ, ສຈ຺ຈວາທິວຈນໍ ອນຎ຺ຎຖາ.

໒໖໗.

‘‘ນາຄໂຠຄສທິໂສປມາ ອຸໂຠ, ໂສຠເຣ ສຸ ອູຣູ ປຸເຣ ມມ;

ເຕ ຊຣາຍ ຍຖາ ເວຬຸນາຬິໂຍ, ສຈ຺ຈວາທິວຈນໍ ອນຎ຺ຎຖາ.

໒໖໘.

‘‘ສຓ຺ຫນູປຸຣສຸວຓ຺ຓມຓ຺ຑິຕາ, ໂສຠເຣ ສຸ ຊງ຺ຆາ ປຸເຣ ມມ;

ຕາ ຊຣາຍ ຕິລທຓ຺ຑກາຣິວ, ສຈ຺ຈວາທິວຈນໍ ອນຎ຺ຎຖາ.

໒໖໙.

‘‘ຕູລປຸຓ຺ຓສທິໂສປມາ ອຸໂຠ, ໂສຠເຣ ສຸ ປາທາ ປຸເຣ ມມ;

ເຕ ຊຣາຍ ຜຸຏິຕາ ວລີມຕາ, ສຈ຺ຈວາທິວຈນໍ ອນຎ຺ຎຖາ.

໒໗໐.

‘‘ເອທິໂສ ອຫຸ ອຍໍ ສມຸສ຺ສໂຍ, ຊຊ຺ຊໂຣ ພຫຸທຸຂານມາລໂຍ;

ໂສປເລປປຕິໂຕ ຊຣາຆໂຣ, ສຈ຺ຈວາທິວຈນໍ ອນຎ຺ຎຖາ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ກາຬກາຕິ ກາຬກວຓ຺ຓາ. ຠມຣວຓ຺ຓສາທິສາຕິ ກາຬກາ ໂຫນ຺ຕາປິ ຠມຣສທິສວຓ຺ຓາ, ສິນິທ຺ຘນີລາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເວລ຺ລິຕຄ຺ຄາຕິ ກຸຎ຺ຈິຕຄ຺ຄາ, ມູລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຄ຺ຄາ ກຸຎ຺ຈິຕາ ເວລ຺ລິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຸທ຺ຘຊາຕິ ເກສາ. ຊຣາຍາຕິ ຊຣາເຫຕຸ ຊຣາຍ ອຸປຫຕໂສຠາ. ສາຓວາກສາທິສາຕິ ສາຓສທິສາ ວາກສທິສາ ຈ, ສາຓວາກສທິສາ ເຈວ ມກຈິວາກສທິສາ ຈາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ສຈ຺ຈວາທິວຈນໍ ອນຎ຺ຎຖາຕິ ສຈ຺ຈວາທິໂນ ອວິຕຖວາທິໂນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ‘‘ສພ຺ພໍ ຣູປໍ ອນິຈ຺ຈໍ ຊຣາຠິຠູຕ’’ນ຺ຕິອາທິວຈນໍ ອນຎ຺ຎຖາ ຍຖາຠູຕເມວ, ນ ຕຕ຺ຖ ວິຕຖໍ ອຕ຺ຖີຕິ.

ວາສິໂຕວ ສຸຣຠີ ກຣຓ຺ຑໂກຕິ ປຸປ຺ຜຄນ຺ຘວາສຈຸຓ຺ຓາທີຫິ ວາສິໂຕ ວາສໍ ຄາຫາປິໂຕ ປສາຘນສມຸຄ຺ໂຄ ວິຍ ສຸຄນ຺ຘິ. ປຸປ຺ຜປູຣ ມມ ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄໂຊຕິ ຈມ຺ປກສຸມນມລ຺ລິກາທີຫິ ປຸປ຺ເຜຫິ ປູຣິໂຕ ປຸພ຺ເພ ມມ ເກສກລາໂປ ນິມ຺ມໂລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄຊໍ. ອຖ ປຈ຺ຉາ ເອຕຣຫິ ສໂລມຄນ຺ຘິກໍ ປາກຕິກໂລມຄນ຺ຘເມວ ຊາຕໍ. ອຖ ວາ ສໂລມຄນ຺ຘິກນ຺ຕິ ເມຓ຺ຑກໂລເມຫິ ສມານຄນ຺ຘໍ. ‘‘ເອຬກໂລມຄນ຺ຘ’’ນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ.

ການນໍວ ສຫິຕໍ ສຸໂຣປິຕນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ໂຣປິຕໍ ສຫິຕໍ ຆນສນ຺ນິເວສໍ ອຸທ຺ຘເມວ ອຸຏ຺ຐິຕໍ ອຸຊຸກທີຆສາຂໍ ອຸປວນໍ ວິຍ. ໂກຈ຺ຉສູຈິວິຈິຕຄ຺ຄໂສຠິຕນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ໂກຈ຺ເຉນ ສຸວຓ຺ຓສູຈິຍາ ຈ ເກສຊຏາວິຊຏເນນ ວິຈິຕຄ຺ຄໍ ຫຸຕ຺ວາ ໂສຠິຕໍ, ຆນຠາເວນ ວາ ໂກຈ຺ຉສທິສໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຓທນ຺ຕສູຈີຫິ ວິຈິຕຄ຺ຄຕາຍ ໂສຠິຕໍ. ຕນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄຊໍ. ວິຣລໍ ຕຫິໍ ຕຫິນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຣລໍ ວິລູນເກສໍ.

ກຓ຺ຫຂນ຺ຘກສຸວຓ຺ຓມຓ຺ຑິຕນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓວຊິຣາທີຫິ ວິຠູສິຕໍ ກຓ຺ຫເກສປຸຎ຺ຊກໍ. ເຍ ປນ ‘‘ສຓ຺ຫກຓ຺ຑກສຸວຓ຺ຓມຓ຺ຑິຕ’’ນ຺ຕິ ປຐນ຺ຕິ, ເຕສໍ ສຓ຺ຫາຫິ ສຸວຓ຺ຓສູຈີຫິ ຊຏາວິຊຏເນນ ມຓ຺ຑິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສຠເຕ ສຸເວຓີຫິລງ຺ກຕນ຺ຕິ ສຸນ຺ທເຣຫິ ຣາຊຣຸກ຺ຂມາລາ ສທິເສຫິ ເກສເວຓີຫິ ອລງ຺ກຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຸພ຺ເພ ວິຣາຊເຕ. ຕໍ ຊຣາຍ ຂລິຕໍ ສິຣໍ ກຕນ຺ຕິ ຕໍ ຕຖາ ໂສຠິຕໍ ສິຣໍ ອິທານິ ຊຣາຍ ຂລິຕໍ ຂຓ຺ຑິຕາຂຓ຺ຑິຕໍ ວິລູນເກສໍ ກຕໍ.

ຈິຕ຺ຕກາຣສຸກຕາວ ເລຂິກາຕິ ຈິຕ຺ຕກາເຣນ ສິປ຺ປິນາ ນີລາຍ ວຓ຺ຓຘາຕຸຍາ ສຸຏ຺ຐຸ ກຕາ ເລຂາ ວິຍ ໂສຠເຕ. ສຸ ຠມຸກາ ປຸເຣ ມມາຕິ ສຸນ຺ທຣາ ຠມຸກາ ປຸພ຺ເພ ມມ ໂສຠນໍ ຄຕາ. ວລິຠິປ຺ປລມ຺ພິຕາຕິ ນລາຏນ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນາຫິ ວລີຫິ ປລມ຺ພນ຺ຕາ ຐິຕາ.

ຠສ຺ສຣາຕິ ຠາສຸຣາ. ສຸຣຸຈິຣາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ຣຸຈິຣາ. ຍຖາ ມຓີຕິ ມຓິມຸທ຺ທິກາ ວິຍ. ເນຕ຺ຕເຫສຸນ຺ຕິ ສຸເນຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ອຠິນີລມາຍຕາຕິ ອຠິນີລາ ຫຸຕ຺ວາ ອາຍຕາ. ເຕຕິ ເນຕ຺ຕາ. ຊຣາຍຠິຫຕາຕິ ຊຣາຍ ອຠິຫຕາ.

ສຓ຺ຫຕຸງ຺ຄສທິສີ ຈາຕິ ສຓ຺ຫາ ຕຸງ຺ຄາ ເສສມຸຂາວຍວານໍ ອນຸຣູປາ ຈ. ໂສຠເຕຕິ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຐປິຕຫຣິຕາລວຏ຺ຏິ ວິຍ ມມ ນາສິກາ ໂສຠເຕ. ສຸ ອຠິໂຍພ຺ພນໍ ປຕີຕິ ສຸນ຺ທເຣ ອຠິນວໂຍພ຺ພນກາເລ ສາ ນາສິກາ ອິທານິ ຊຣາຍ ນິວາຣິຕໂສຠຕາຍ ປຣິເສທິຕາ ວິຍ ວຣຕ຺ຕາ ວິຍ ຈ ຊາຕາ.

ກງ຺ກຓໍວ ສຸກຕໍ ສຸນິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ສຸປຣິກມ຺ມກຕໍ ສຸວຓ຺ຓກງ຺ກຓໍ ວິຍ ວຏ຺ຏຸລຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ໂສຠເຣຕິ ໂສຠນ຺ເຕ. ‘‘ໂສຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ. ສຸອິຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ກຓ຺ຓປາຬິໂຍຕິ ກຓ຺ຓຄນ຺ຘາ. ວລິຠິປ຺ປລມ຺ພິຕາຕິ ຕຫິໍ ຕຫິໍ ອຸປ຺ປນ຺ນວລີຫິ ວລິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ວຏ຺ຏນິຍາ ປຓາມິຕວຕ຺ຖຂນ຺ຘາ ວິຍ ຠສ຺ສນ຺ຕາ ໂອລມ຺ພນ຺ຕິ.

ປຕ຺ຕລີມກຸລວຓ຺ຓສາທິສາຕິ ກທລິມກຸລສທິສວຓ຺ຓສຓ຺ຐານາ. ຂຓ຺ຑິຕາຕິ ເຠທນປຕເນຫິ ຂຓ຺ຑິຕາ ຂຓ຺ຑຠາວໍ ຄຕາ. ອສິຕາຕິ ວຓ຺ຓເຠເທນ ອສິຕຠາວໍ ຄຕາ.

ການນມ຺ຫິ ວນສຓ຺ຑຈາຣິນີ, ໂກກິລາວ ມຘຸຣໍ ນິກູຊິຫນ຺ຕິ ວນສຓ຺ເຑ ໂຄຈຣຈຣເຓນ ວນສຓ຺ຑຈາຣິນີ ການເນ ອນຸສໍຄີຕນິວາສິນີ ໂກກິລາ ວິຍ ມຘຸຣາລາປໍ ນິກູຊິຫໍ. ຕນ຺ຕິ ນິກູຊິຕໍ ອາລາປໍ. ຂລິຕໍ ຕຫິໍ ຕຫິນ຺ຕິ ຂຓ຺ຑທນ຺ຕາທິຠາເວນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປກ຺ຂລິຕໍ ຊາຕໍ.

ສຓ຺ຫກມ຺ພຸຣິວ ສຸປ຺ປມຊ຺ຊິຕາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ປມຊ຺ຊິຕາ ສຓ຺ຫາ ສຸວຓ຺ຓສງ຺ຂາ ວິຍ. ຠຄ຺ຄາ ວິນາມິຕາຕິ ມໍສປຣິກ຺ຂເຍນ ວິຠູຕສິຣາຊາລຕາຍ ຠຄ຺ຄາ ຫຸຕ຺ວາ ວິນຕາ.

ວຏ຺ຏປລິຆສທິໂສປມາຕິ ວຏ຺ເຏນ ປລິຆທຓ຺ເຑນ ສມສມາ. ຕາຕິ ຕາ ອຸໂຠປິ ພາຫາໂຍ. ຍຖາ ປາຏລິພ຺ພລິຕາຕິ ຊຊ຺ຊຣຠາເວນ ປລິຕປາຏລິສາຂາສທິສາ.

ສຓ຺ຫມຸທ຺ທິກສຸວຓ຺ຓມຓ຺ຑິຕາຕິ ສຸວຓ຺ຓມຍາຫິ ມຏ຺ຐຠາສຸຣາຫິ ມຸທ຺ທິກາຫິ ວິຠູສິຕາ. ຍຖາ ມູລມູລິກາຕິ ມູລກກຓ຺ຑສທິສາ.

ປີນວຏ຺ຏສຫິຕຸຄ຺ຄຕາຕິ ປີນາ ວຏ຺ຏາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຫິຕາວ ຫຸຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຕາ ອຸທ຺ຘມຸຂາ. ໂສຠເຕ ສຸ ຖນກາ ປຸເຣ ມມາຕິ ມມ ອຸໂຠປິ ຖນາ ຍຖາວຸຕ຺ຕຣູປາ ຫຸຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓກລສິໂຍ ວິຍ ໂສຠິໍສຸ. ປຸຖຸຕ຺ເຕ ຫິ ອິທໍ ເອກວຈນໍ, ອຕີຕຕ຺ເຖ ຈ ວຕ຺ຕມານວຈນໍ. ເຖວິກີວ ລມ຺ພນ຺ຕິ ໂນທກາຕິ ເຕ ອຸໂຠປິ ເມ ຖນາ ໂນທກາ ຄລິຕຊລາ ເວຓຸທຓ຺ຑເກ ຐປິຕອຸທກຠສ຺ມາ ວິຍ ລມ຺ພນ຺ຕິ.

ກຎ຺ຈນຜລກໍວ ສມ຺ມຏ຺ຐນ຺ຕິ ຊາຕິຫິງ຺ຄຸລເກນ ມກ຺ຂິຕ຺ວາ ຈິຣປຣິມຊ຺ຊິຕໂສວຓ຺ຓຜລກໍ ວິຍ ໂສຠເຕ. ໂສ ວລີຫິ ສຸຂຸມາຫິ ໂອຕໂຕຕິ ໂສ ມມ ກາໂຍ ອິທານິ ສຸຂຸມາຫິ ວລີຫິ ຕຫິໍ ຕຫິໍ ວິຕໂຕ ວລິຕ຺ຕຈຕໍ ອາປນ຺ໂນ.

ນາຄໂຠຄສທິໂສປມາຕິ ຫຕ຺ຖິນາຄສ຺ສ ຫຕ຺ເຖນ ສມສມາ. ຫຕ຺ໂຖ ຫິ ອິຘ ຠຸຎ຺ຊຕິ ເອເຕນາຕິ ໂຠໂຄຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ເຕຕິ ອູຣຸໂຍ. ຍຖາ ເວຬຸນາຬິໂຍຕິ ອິທານິ ເວຬຸປພ຺ພສທິສາ ອເຫສຸໍ.

ສຓ຺ຫນູປຸຣສຸວຓ຺ຓມຓ຺ຑິຕາຕິ ສິນິທ຺ຘມຏ຺ເຐຫິ ສຸວຓ຺ຓນູປຸເຣຫິ ວິຠູສິຕາ. ຊງ຺ຆາຕິ ອຏ຺ຐິຊງ຺ຆາໂຍ. ຕາຕິ ຕາ ຊງ຺ຆາໂຍ. ຕິລທຓ຺ຑກາຣິວາຕິ ອປ຺ປມໍສໂລຫິຕຕ຺ຕາ ກິສຠາເວນ ລູນາວສິຏ຺ຐວິສຸກ຺ຂຕິລທຓ຺ຑກາ ວິຍ ອເຫສຸໍ. ຣ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ.

ຕູລປຸຓ຺ຓສທິໂສປມາຕິ ມຸທຸສິນິທ຺ຘຠາເວນ ສິມ຺ພລິຕູລປຸຓ຺ຓປລິຄຸຓ຺ຐິຕອຸປາຫນສທິສາ. ເຕ ມມ ປາທາ ອິທານິ ຜຸຏິຕາ ຜລິຕາ, ວລີມຕາ ວລິມນ຺ໂຕ ຊາຕາ.

ເອທິໂສຕິ ເອວຣູໂປ. ອຫຸ ອໂຫສິ ຍຖາວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣ. ອຍໍ ສມຸສ຺ສໂຍຕິ ອຍໍ ມມ ກາໂຍ. ຊຊ຺ຊໂຣຕິ ສິຖິລາພນ຺ໂຘ. ພຫຸທຸຂານມາລໂຍຕິ ຊຣາທິເຫຕຸການໍ ພຫູນໍ ທຸກ຺ຂານໍ ອາລຍຠູໂຕ. ໂສປເລປປຕິໂຕຕິ ໂສ ອຍໍ ສມຸສ຺ສໂຍ ອປເລປປຕິໂຕ ອຠິສງ຺ຂາຣາເລປປຣິກ຺ຂເຍນ ປຕິໂຕ ປາຕາຠິມຸໂຂຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສປິ ອເລປປຕິໂຕຕິ ວາ ປທວິຠາໂຄ, ໂສ ເອວຕ຺ໂຖ. ຊຣາຆໂຣຕິ ຊິຓ຺ຓຆຣສທິໂສ. ຊຣາຍ ວາ ຆຣຠູໂຕ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມາ ສຈ຺ຈວາທິໂນ ຘມ຺ມານໍ ຍຖາຠູຕໍ ສຠາວໍ ສມ຺ມເທວ ຎຕ຺ວາ ກຖນໂຕ ອວິຕຖວາທິໂນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ມມ ສຕ຺ຖຸວຈນໍ ອນຎ຺ຎຖາ.

ເອວໍ ອຍໍ ເຖຣີ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕຠາເວ ອນິຈ຺ຈຕາຍ ສລ຺ລກ຺ຂຓມຸເຂນ ສພ຺ເພສຸປິ ເຕຠູມກຘມ຺ເມສຸ ອນິຈ຺ຈຕໍ ອຸປຘາເຣຕ຺ວາ ຕທນຸສາເຣນ ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂລກ຺ຂຓໍ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປນ຺ຕີ ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໔.໒໐໔-໒໑໙) –

‘‘ໂຍ ຣໍສິຜຸສິຕາເວໂຬ, ຜຸສ຺ໂສ ນາມ ມຫາມຸນິ;

ຕສ຺ສາຫໍ ຠຄິນີ ອາສິໍ, ອຊາຍິໍ ຂຕ຺ຕິເຍ ກຸເລ.

‘‘ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ສຸຓິຕ຺ວາຫໍ, ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ;

ມຫາທານໍ ທທິຕ຺ວານ, ປຕ຺ຖຍິໍ ຣູປສມ຺ປທໍ.

‘‘ເອກຕິໍເສ ອິໂຕ ກປ຺ເປ, ສິຂີ ໂລກຄ຺ຄນາຍໂກ;

ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂລກປຊ຺ໂຊໂຕ, ຕິໂລກສຣໂຓ ຊິໂນ.

‘‘ຕທາຣຸຓປຸເຣ ຣມ຺ເມ, ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎກຸລສມ຺ຠວາ;

ວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ກຸປິຕາ, ຠິກ຺ຂຸນິໍ ອຠິສາປຍິໍ.

‘‘ເວສິກາວ ອນາຈາຣາ, ຊິນສາສນທູສິກາ;

ເອວໍ ອກ຺ໂກສຍິຕ຺ວານ, ເຕນ ປາເປນ ກມ຺ມຸນາ.

‘‘ທາຣຸຓໍ ນິຣຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ມຫາທຸກ຺ຂສມປ຺ປິຕາ;

ຕໂຕ ຈຸຕາ ມນຸສ຺ເສສຸ, ອຸປປນ຺ນາ ຕປສ຺ສິນີ.

‘‘ທສຊາຕິສຫສ຺ສານິ, ຄຓິກຕ຺ຕມກາຣຍິໍ;

ຕມ຺ຫາ ປາປາ ນ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສໍ, ຠຸຕ຺ວາ ທຸຏ຺ຐວິສໍ ຍຖາ.

‘‘ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍມເສວິສ຺ສໍ, ກສ຺ສເປ ຊິນສາສເນ;

ເຕນ ກມ຺ມວິປາເກນ, ອຊາຍິໍ ຕິທເສ ປຸເຣ.

‘‘ປຈ຺ຉິເມ ຠເວ ສມ຺ປຕ຺ເຕ, ອໂຫສິໍ ໂອປປາຕິກາ;

ອມ຺ພສາຂນ຺ຕເຣ ຊາຕາ, ອມ຺ພປາລີຕິ ເຕນຫໍ.

‘‘ປຣິວຸຕາ ປາຓໂກຏີຫິ, ປພ຺ພຊິໍ ຊິນສາສເນ;

ປຕ຺ຕາຫໍ ອຈລໍ ຐານໍ, ຘີຕາ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂອຣສາ.

‘‘ອິທ຺ຘີສຸ ຈ ວສີ ໂຫມິ, ໂສຕຘາຕຸວິສຸທ຺ຘິຍາ;

ເຈໂຕປຣິຍຎາຓສ຺ສ, ວສີ ໂຫມິ ມຫາມຸນິ.

‘‘ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຊານາມິ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ວິໂສຘິຕໍ;

ສພ຺ພາສວປຣິກ຺ຂີຓາ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ.

‘‘ອຕ຺ຖຘມ຺ມນິຣຸຕ຺ຕີສຸ, ປຏິຠາເນ ຕເຖວ ຈ;

ຎາຓໍ ເມ ວິມລໍ ສຸທ຺ຘໍ, ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐສ຺ສ ວາຫສາ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ, ຠວາ ສພ຺ເພ ສມູຫຕາ;

ນາຄີວ ພນ຺ຘນໍ ເຉຕ຺ວາ, ວິຫຣາມິ ອນາສວາ.

‘‘ສ຺ວາຄຕໍ ວຕ ເມ ອາສິ, ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ.

‘‘ປຏິສມ຺ຠິທາ ຈຕສ຺ໂສ, ວິໂມກ຺ຂາປິ ຈ ອຏ຺ຐິເມ;

ຉຬຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸທານວເສນ ຕາ ເອວ ຄາຖາ ປຈ຺ຈຸທາຫາສີຕິ.

ອມ຺ພປາລີເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ໂຣຫິນີເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ສມຓາຕິ ໂຠຕິ ສຸປີຕິອາທິກາ ໂຣຫິນິຍາ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ ອິໂຕ ເອກນວຸຕິກປ຺ເປ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ, ເອກທິວສໍ ພນ຺ຘຸມຕີນຄເຣ ຠຄວນ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປູວສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ທຕ຺ວາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາຕາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິ. ສາ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ສໍສຣນ຺ຕີ ອນຸກ຺ກເມນ ອຸປຈິຕວິໂມກ຺ຂສມ຺ຠາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ເວສາລິຍໍ ມຫາວິຠວສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂຣຫິນີຕິ ລທ຺ຘນາມາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ, ສຕ຺ຖຣິ ເວສາລິຍໍ ວິຫຣນ຺ເຕ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສຕາປນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ສາສເນ ປສາທໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ເຕ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ນຄເຣ ພນ຺ຘຸມຕິຍາ, ວິປສ຺ສິສ຺ສ ມເຫສິໂນ;

ປິຓ຺ຑາຍ ວິຈຣນ຺ຕສ຺ສ, ປູເວທາສິມຫໍ ຕທາ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ເມນ ສຸກເຕນ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ, ຕາວຕິໍສມຄຈ຺ຉຫໍ.

‘‘ຉຕ຺ຕິໍສເທວຣາຊູນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍິໍ;

ປຎ຺ຎາສຈກ຺ກວຕ຺ຕີນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍິໍ.

‘‘ມນສາ ປຕ຺ຖິຕາ ນາມ, ສພ຺ພາ ມຍ຺ຫໍ ສມິຊ຺ຌຖ;

ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸໂຠຕ຺ວານ, ເທເວສຸ ມນຸເຊສຸ ຈ.

‘‘ປຈ຺ຉິເມ ຠວສມ຺ປຕ຺ເຕ, ຊາໂຕ ວິປ຺ປກຸເລ ອຫໍ;

ໂຣຫິນີ ນາມ ນາເມນ, ຎາຕເກຫິ ປິຍາຍິຕາ.

‘‘ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຍຖາຕຖໍ;

ສໍວິຄ຺ຄມານສາ ຫຸຕ຺ວາ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ.

‘‘ໂຍນິໂສ ປທຫນ຺ຕີນໍ, ອຣຫຕ຺ຕມປາປຸຓິໍ;

ເອກນວຸຕິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ທານມທທິໍ ຕທາ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ປູວທານສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຸພ຺ເພ ໂສຕາປນ຺ນກາເລ ປິຕຣາ ອຕ຺ຕນາ ຈ ວຈນປຏິວຈນວເສນ ວຸຕ຺ຕຄາຖາ ອຸທານວເສນ ຠາສນ຺ຕີ –

໒໗໑.

‘‘ສມຓາຕິ ໂຠຕິ ສຸປິ, ສມຓາຕິ ປພຸຊ຺ຌສິ;

ສມຓາເນວ ກິຕ຺ເຕສິ, ສມຓີ ນູນ ຠວິສ຺ສສິ.

໒໗໒.

‘‘ວິປຸລໍ ອນ຺ນຎ຺ຈ ປານຎ຺ຈ, ສມຓານໍ ປເວຈ຺ຉສິ;

ໂຣຫິນີ ທານິ ປຸຈ຺ຉາມິ, ເກນ ເຕ ສມຓາ ປິຍາ.

໒໗໓.

‘‘ອກມ຺ມກາມາ ອລສາ, ປຣທຕ຺ຕູປຊີວິໂນ;

ອາສໍສຸກາ ສາທຸກາມາ, ເກນ ເຕ ສມຓາ ປິຍາ.

໒໗໔.

‘‘ຈິຣສ຺ສໍ ວຕ ມໍ ຕາຕ, ສມຓານໍ ປຣິປຸຈ຺ຉສິ;

ເຕສໍ ເຕ ກິຕ຺ຕຍິສ຺ສາມິ, ປຎ຺ຎາສີລປຣກ຺ກມໍ.

໒໗໕.

‘‘ກມ຺ມກາມາ ອນລສາ, ກມ຺ມເສຏ຺ຐສ຺ສ ກາຣກາ;

ຣາຄໍ ໂທສໍ ປຊຫນ຺ຕິ, ເຕນ ເມ ສມຓາ ປິຍາ.

໒໗໖.

‘‘ຕີຓິ ປາປສ຺ສ ມູລານິ, ຘຸນນ຺ຕິ ສຸຈິກາຣິໂນ;

ສພ຺ພໍ ປາປໍ ປຫີເນສໍ, ເຕນ ເມ ສມຓາ ປິຍາ.

໒໗໗.

‘‘ກາຍກມ຺ມໍ ສຸຈິ ເນສໍ, ວຈີກມ຺ມຎ຺ຈ ຕາທິສໍ;

ມໂນກມ຺ມໍ ສຸຈິ ເນສໍ, ເຕນ ເມ ສມຓາ ປິຍາ.

໒໗໘.

‘‘ວິມລາ ສງ຺ຂມຸຕ຺ຕາວ, ສຸທ຺ຘາ ສນ຺ຕຣພາຫິຣາ;

ປຸຓ຺ຓາ ສຸກ຺ການ ຘມ຺ມານໍ, ເຕນ ເມ ສມຓາ ປິຍາ.

໒໗໙.

‘‘ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມຘຣາ, ອຣິຍາ ຘມ຺ມຊີວິໂນ;

ອຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ເທເສນ຺ຕິ, ເຕນ ເມ ສມຓາ ປິຍາ.

໒໘໐.

‘‘ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຘມ຺ມຘຣາ, ອຣິຍາ ຘມ຺ມຊີວິໂນ;

ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ຕາ ສຕິມນ຺ໂຕ, ເຕນ ເມ ສມຓາ ປິຍາ.

໒໘໑.

‘‘ທູຣງ຺ຄມາ ສຕິມນ຺ໂຕ, ມນ຺ຕຠາຓີ ອນຸທ຺ຘຕາ;

ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ປຊານນ຺ຕິ, ເຕນ ເມ ສມຓາ ປິຍາ.

໒໘໒.

‘‘ຍສ຺ມາ ຄາມາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ນ ວິໂລເກນ຺ຕິ ກິຎ຺ຈນໍ;

ອນເປກ຺ຂາວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕນ ເມ ສມຓາ ປິຍາ.

໒໘໓.

‘‘ນ ເຕ ສໍ ໂກຏ຺ເຐ ໂອເປນ຺ຕິ, ນ ກຸມ຺ຠິໍ ນ ຂໂຬປິຍໍ;

ປຣິນິຏ຺ຐິຕເມສານາ, ເຕນ ເມ ສມຓາ ປິຍາ.

໒໘໔.

‘‘ນ ເຕ ຫິຣຎ຺ຎໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ນ ສຸວຓ຺ຓໍ ນ ຣູປິຍໍ;

ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນນ ຍາເປນ຺ຕິ, ເຕນ ເມ ສມຓາ ປິຍາ.

໒໘໕.

‘‘ນານາກຸລາ ປພ຺ພຊິຕາ, ນານາຊນປເທຫິ ຈ;

ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຫຍນ຺ຕິ, ເຕນ ເມ ສມຓາ ປິຍາ.

໒໘໖.

‘‘ອຕ຺ຖາຍ ວຕ ໂນ ໂຠຕິ, ກຸເລ ຊາຕາສິ ໂຣຫິນີ;

ສທ຺ຘາ ພຸທ຺ເຘ ຈ ຘມ຺ເມ ຈ, ສງ຺ເຆ ຈ ຕິພ຺ພຄາຣວາ.

໒໘໗.

‘‘ຕຸວຎ຺ເຫຕໍ ປຊານາສິ, ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ;

ອມ຺ຫມ຺ປິ ເອເຕ ສມຓາ, ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ທກ຺ຂິຓໍ.

໒໘໘.

‘‘ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ເຫຕ຺ຖ ຍຎ຺ໂຎ, ວິປຸໂລ ໂນ ຠວິສ຺ສຕິ;

ສເຈ ຠາຍສິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ, ສເຈ ເຕ ທຸກ຺ຂມປ຺ປິຍໍ.

໒໘໙.

‘‘ອຸເປຫິ ສຣຓໍ ພຸທ຺ຘໍ, ຘມ຺ມໍ ສງ຺ຆຎ຺ຈ ຕາທິນໍ;

ສມາທິຍາຫິ ສີລານິ, ຕໍ ເຕ ອຕ຺ຖາຍ ເຫຫິຕິ.

໒໙໐.

‘‘ອຸເປມິ ສຣຓໍ ພຸທ຺ຘໍ, ຘມ຺ມໍ ສງ຺ຆຎ຺ຈ ຕາທິນໍ;

ສມາທິຍາມິ ສີລານິ, ຕໍ ເມ ອຕ຺ຖາຍ ເຫຫິຕິ.

໒໙໑.

‘‘ພ຺ຣຫ຺ມພນ຺ຘຸ ປຸເຣ ອາສິໍ, ໂສ ອິທານິມ຺ຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ;

ເຕວິຊ຺ໂຊ ໂສຕ຺ຕິໂຍ ຈມ຺ຫິ, ເວທຄູ ຈມ຺ຫິ ນ຺ຫາຕໂກ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ປຈ຺ຈຸທາຫາສິ.

ຕຕ຺ຖ ອາທິໂຕ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຕ຺ຕໂນ ຘີຕຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ສມ຺ມຸຕິໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ສມຓາຕິ ໂຠຕິ ສຸປີຕິ ໂຠຕິ ຕ຺ວໍ ສຸປນກາເລປິ ‘‘ສມຓາ ສມຓາ’’ຕິ ກິຕ຺ເຕນ຺ຕີ ສມຓປຏິພທ຺ຘໍເຍວ ກຖໍ ກເຖນ຺ຕີ ສຸປສິ. ສມຓາຕິ ປພຸຊ຺ຌສີຕິ ສຸປນໂຕ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕີປິ ‘‘ສມຓາ’’ອິຈ຺ເຈວໍ ວຕ຺ວາ ປພຸຊ຺ຌສິ ນິທ຺ທາຍ ວຸຏ຺ຐາສິ. ສມຓາເນວ ກິຕ຺ເຕສີຕິ ສພ຺ພກາລມ຺ປິ ສມເຓ ເອວ ສມຓານເມວ ວາ ຄຸເຓ ກິຕ຺ເຕສິ ອຠິຕ຺ຖວສິ. ສມຓີ ນູນ ຠວິສ຺ສສີຕິ ຄິຫິຣູເປນ ຐິຕາປິ ຈິຕ຺ເຕນ ສມຓີ ເອວ ມຎ຺ເຎ ຠວິສ຺ສສິ. ອຖ ວາ ສມຓີ ນູນ ຠວິສ຺ສສີຕິ ອິທານິ ຄິຫິຣູເປນ ຐິຕາປິ ນ ຈິເຣເນວ ສມຓີ ເອວ ມຎ຺ເຎ ຠວິສ຺ສສິ ສມເຓສຸ ເອວ ນິນ຺ນໂປຓຠາວໂຕ.

ປເວຈ຺ຉສີຕິ ເທສິ. ໂຣຫິນີ ທານິ ປຸຈ຺ຉາມີຕິ, ອມ຺ມ ໂຣຫິນິ, ຕໍ ອຫໍ ອິທານິ ປຸຈ຺ຉາມີຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຕ຺ຕໂນ ຘີຕຣໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອາຫ. ເກນ ເຕ ສມຓາ ປິຍາຕິ, ອມ຺ມ ໂຣຫິນິ, ຕ຺ວໍ ສຍນ຺ຕີປິ ປພຸຊ຺ຌນ຺ຕີປິ ອຎ຺ຎທາປິ ສມຓານເມວ ຄຸເຓ ກິຕ຺ຕຍສິ, ເກນ ນາມ ກາຣເຓນ ຕຸຍ຺ຫໍ ສມຓາ ປິຍາຍິຕພ຺ພາ ຊາຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສມເຓສຸ ໂທສໍ ຘີຕຸ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ‘‘ອກມ຺ມກາມາ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອກມ຺ມກາມາຕິ ນ ກມ຺ມກາມາ, ອຕ຺ຕໂນ ປເຣສຎ຺ຈ ອຕ຺ຖາວຫໍ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ນ ກາຕຸກາມາ. ອລສາຕິ ກຸສີຕາ. ປຣທຕ຺ຕູປຊີວິໂນຕິ ປເຣຫິ ທິນ຺ເນເນວ ອຸປຊີວນສີລາ. ອາສໍສຸກາຕິ ຕໂຕ ເອວ ຆາສຈ຺ຉາທນາທີນໍ ອາສີສນກາ. ສາທຸກາມາຕິ ສາທຸໍ ມຘຸຣເມວ ອາຫາຣໍ ອິຈ຺ຉນກາ. ສພ຺ພເມຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສມຓານໍ ຄຸເຓ ອຊານນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາວ ປຣິກປ຺ປິຕໍ ໂທສມາຫ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂຣຫິນີ ‘‘ລທ຺ໂຘ ທານິ ເມ ໂອກາໂສ ອຍ຺ຍານໍ ຄຸເຓ ກເຖຕຸ’’ນ຺ຕິ ຕຸຏ຺ຐມານສາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຄຸເຓ ກິຕ຺ເຕຕຸກາມາ ປຐມໍ ຕາວ ເຕສໍ ກິຕ຺ຕເນ ໂສມນສ຺ສໍ ປເວເທນ຺ຕີ ‘‘ຈີຣສ຺ສໍ ວຕ ມໍ, ຕາຕາ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຈິຣສ຺ສໍ ວຕາຕິ ຈິເຣນ ວຕ. ຕາຕາຕິ ປິຕຣໍ ອາລປຕິ. ສມຓານນ຺ຕິ ສມເຓ ສມຓານໍ ວາ ມຍ຺ຫໍ ປິຍາຍິຕພ຺ພໍ ປຣິປຸຈ຺ຉສິ. ເຕສນ຺ຕິ ສມຓານໍ. ປຎ຺ຎາສີລປຣກ຺ກມນ຺ຕິ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ ອຸສ຺ສາຫຎ຺ຈ.

ກິຕ຺ຕຍິສ຺ສາມີຕິ ກຖຍິສ຺ສາມິ. ປຏິຊາເນຕ຺ວາ ເຕ ກິຕ຺ເຕນ຺ຕີ ‘‘ອກມ຺ມກາມາ ອລສາ’’ຕິ ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ໂທສໍ ຕາວ ນິພ຺ເພເຐຕ຺ວາ ຕປ຺ປຏິປກ຺ຂຠູຕໍ ຄຸຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກມ຺ມກາມາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມກາມາຕິ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕາທິເຠທໍ ກມ຺ມໍ ສມຓກິຈ຺ຈໍ ປຣິປູຣຓວເສນ ກາເມນ຺ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ກມ຺ມກາມາ. ຕຕ຺ຖ ຍຸຕ຺ຕປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ສມຸຏ຺ຐາຍ ວາຍມນໂຕ ນ ອລສາຕິ ອນລສາ. ຕໍ ປນ ກມ຺ມໍ ເສຏ຺ຐໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ນິພ຺ພານາວຫເມວ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ກມ຺ມເສຏ຺ຐສ຺ສ ກາຣກາ. ກໂຣນ຺ຕາ ປນ ຕໍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອນວຊ຺ຊຠາວໂຕ ຣາຄໍ ໂທສໍ ປຊຫນ຺ຕິ, ຍຖາ ຣາຄໂທສາ ປຫີຍນ຺ຕິ, ເອວໍ ສມຓາ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຕນ ເມ ສມຓາ ປິຍາຕິ ເຕນ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ສມ຺ມາປຏິປຊ຺ຊເນນ ມຍ຺ຫໍ ສມຓາ ປິຍາຍິຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕີຓິ ປາປສ຺ສ ມູລານີຕິ ໂລຠໂທສໂມຫສງ຺ຂາຕານິ ອກຸສລສ຺ສ ຕີຓິ ມູລານິ. ຘຸນນ຺ຕີຕິ ນິຄ຺ຆາເຕນ຺ຕິ, ປຊຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຈິກາຣິໂນຕິ ອນວຊ຺ຊກມ຺ມກາຣິໂນ. ສພ຺ພໍ ປາປໍ ປຫີເນສນ຺ຕິ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄາຘິຄເມນ ເອສໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ປາປໍ ປຫີນໍ.

ເອວໍ ‘‘ສມຓາ ສຸຈິກາຣິໂນ’’ຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກາຍກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕໍ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ວິມລາ ສງ຺ຂມຸຕ຺ຕາວາຕິ ສຸໂຘຕສງ຺ຂາ ວິຍ ມຸຕ຺ຕາ ວິຍ ຈ ວິຄຕມລາ ຣາຄາທິມລຣຫິຕາ. ສຸທ຺ຘາ ສນ຺ຕຣພາຫິຣາຕິ ສນ຺ຕຣຎ຺ຈ ພາຫິຣຎ຺ຈ ສນ຺ຕຣພາຫິຣໍ. ຕໂຕ ສນ຺ຕຣພາຫິຣໂຕ ສຸທ຺ຘາ, ສຸທ຺ຘາສຍປໂຍຄາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຓ຺ຓາ ສຸກ຺ການ ຘມ຺ມານນ຺ຕິ ເອກນ຺ຕສຸກ຺ເກຫິ ອນວຊ຺ຊຘມ຺ເມຫິ ປຣິປຸຓ຺ຓາ, ອເສເຂຫິ ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທີຫິ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສຸຕ຺ຕເຄຍ຺ຍາທິພຫຸໍ ສຸຕໍ ເອເຕສໍ, ສຸເຕນ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາຕິ ພຫຸສ຺ສຸຕາ, ປຣິຍຕ຺ຕິພາຫຸສຈ຺ເຈນ ປຏິເວຘພາຫຸສຈ຺ເຈນ ຈ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕເມວ ທຸວິຘມ຺ປິ ຘມ຺ມໍ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ຘມ຺ມຘຣາ. ສຕ຺ຕານໍ ອາຈາຣສມາຈາຣສິກ຺ຂາປເທນ ອຣີຍນ຺ຕີຕິ ອຣິຍາ. ຘມ຺ເມນ ຎາເຍນ ຊີວນ຺ຕີຕິ ຘມ຺ມຊີວິໂນ. ອຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ເທເສນ຺ຕີຕິ ຠາສິຕຕ຺ຖຎ຺ຈ ເທສນາຘມ຺ມຎ຺ຈ ກເຖນ຺ຕິ ປກາເສນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ອຕ຺ຖໂຕ ອນເປຕໍ ຘມ຺ມໂຕ ອນເປຕຎ຺ຈ ເທເສນ຺ຕິ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕິ.

ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ຕາຕິ ສມາຫິຕຈິຕ຺ຕາ. ສຕິມນ຺ໂຕຕິ ອຸປຏ຺ຐິຕສຕິໂນ.

ທູຣງ຺ຄມາຕິ ອຣຎ຺ຎຄຕາ, ມນຸສ຺ສູປຈາຣໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ທູຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ, ອິທ຺ຘານຸຠາເວນ ວາ ຍຖາຣຸຈິຕໍ ທູຣໍ ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ທູຣງ຺ຄມາ. ມນ຺ຕາ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຎ຺ຎາ, ຕາຍ ຠຓນສີລຕາຍ ມນ຺ຕຠາຓີ. ນ ອຸທ຺ຘຕາຕິ ອນຸທ຺ຘຕາ, ອຸທ຺ຘຈ຺ຈຣຫິຕາ ວູປສນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ. ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ປຊານນ຺ຕີຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິຍນ຺ຕຠູຕໍ ນິພ຺ພານໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕິ.

ນ ວິໂລເກນ຺ຕິ ກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ຍໂຕ ຄາມໂຕ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຄາເມ ກຎ຺ຈິ ສຕ຺ຕໍ ວາ ສງ຺ຂາຣໍ ວາ ອເປກ຺ຂາວເສນ ນ ໂອໂລເກນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ປນ ອນເປກ຺ຂາວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ປກ຺ກມນ຺ຕິ.

ນ ເຕ ສໍ ໂກຏ຺ເຐ ໂອເປນ຺ຕີຕິ ເຕ ສມຓາ ສໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ໂກຏ຺ເຐ ນ ໂອເປນ຺ຕິ ນ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ຐເປນ຺ຕິ ຕາທິສສ຺ສ ປຣິຄ຺ຄຫສ຺ສ ອຠາວໂຕ. ກຸມ຺ຠິນ຺ຕິ ກຸມ຺ຠິຍໍ. ຂໂຬປິຍນ຺ຕິ ປຈ຺ຉິຍໍ. ປຣິນິຏ຺ຐິຕເມສານາຕິ ປຣກຸເລສຸ ປເຣສໍ ອຕ຺ຖາຍ ສິທ຺ຘເມວ ຆາສໍ ປຣິເຍສນ຺ຕາ.

ຫິຣຎ຺ຎນ຺ຕິ ກຫາປຓໍ. ຣູປິຍນ຺ຕິ ຣຊຕໍ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນນ ຍາເປນ຺ຕີຕິ ອຕີຕໍ ອນນຸໂສຈນ຺ຕາ ອນາຄຕຎ຺ຈ ອປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນນ ຍາເປນ຺ຕິ ອຕ຺ຕຠາວໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕິ.

ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຫຍນ຺ຕີຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ມິໍ ເມຕ຺ຕິໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ‘‘ປິຫາຍນ຺ຕິ’’ປິ ປາໂຐ, ໂສ ເອວ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຘີຕຸຍາ ສນ຺ຕິເກ ຠິກ຺ຂູນໍ ຄຸເຓ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ຘີຕຣໍ ປສໍສນ຺ໂຕ ‘‘ອຕ຺ຖາຍ ວຕາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ອມ຺ຫມ຺ປີຕິ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ. ທກ຺ຂິຓນ຺ຕິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ.

ເອຕ຺ຖາຕິ ເອເຕສຸ ສມເຓສຸ. ຍຎ຺ໂຎຕິ ທານຘມ຺ໂມ. ວິປຸໂລຕິ ວິປຸລຜໂລ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ເອວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສຣເຓສຸ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ອປຣຠາເຄ ສຎ຺ຊາຕສໍເວໂຄ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸທາເນນ຺ໂຕ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມພນ຺ຘູ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ.

ໂຣຫິນີເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຈາປາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ລຏ຺ຐິຫຕ຺ໂຖ ປຸເຣ ອາສີຕິອາທິກາ ຈາປາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ, ອນຸກ຺ກເມນ ອຸປຈິຕກຸສລມູລາ ສມ຺ຠຕວິໂມກ຺ຂສມ຺ຠາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ວງ຺ຄຫາຣຊນປເທ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ມິຄລຸທ຺ທກຄາເມ ເຊຏ຺ຐກມິຄລຸທ຺ທກສ຺ສ ຘີຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຈາປາຕິສ຺ສາ ນາມໍ ອໂຫສິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ອຸປໂກ ອາຊີວໂກ ໂພຘິມຓ຺ຑໂຕ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕຸໍ ພາຣາຓສິໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ສຕ຺ຖາຣາ ສມາຄໂຕ ‘‘ວິປ຺ປສນ຺ນານິ ໂຂ ເຕ, ອາວຸໂສ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ຉວິວຓ຺ໂຓ ປຣິໂຍທາໂຕ, ກໍສິ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປພ຺ພຊິໂຕ, ໂກ ວາ ເຕ ສຕ຺ຖາ, ກສ຺ສ ວາ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມໍ ໂຣເຈສີ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໑; ມ. ນິ. ໑.໒໘໕) ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ –

‘‘ສພ຺ພາຠິຠູ ສພ຺ພວິທູຫມສ຺ມິ, ສພ຺ເພສຸ ຘມ຺ເມສຸ ອນູປລິຕ຺ໂຕ;

ສພ຺ພຎ຺ຊໂຫ ຕຓ຺ຫາກ຺ຂເຍ ວິມຸຕ຺ໂຕ, ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ກມຸທ຺ທິເສຍ຺ຍໍ. (ຘ. ປ. ໓໕໓; ມຫາວ. ໑໑; ກຖາ. ໔໐໕; ມ. ນິ. ໑.໒໘໕);

‘‘ນ ເມ ອາຈຣິໂຍ ອຕ຺ຖິ, ສທິໂສ ເມ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ສເທວກສ຺ມິໍ ໂລກສ຺ມິໍ, ນຕ຺ຖິ ເມ ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ.

‘‘ອຫຎ຺ຫິ ອຣຫາ ໂລເກ, ອຫໍ ສຕ຺ຖາ ອນຸຕ຺ຕໂຣ;

ເອໂກມ຺ຫິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ສີຕິຠູໂຕມ຺ຫິ ນິພ຺ພຸໂຕ.

‘‘ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕຸໍ, ຄຈ຺ຉາມິ ກາສິນໍ ປຸຣໍ;

ອນ຺ຘີຠູຕສ຺ມິໍ ໂລກສ຺ມິໍ, ອາຫຎ຺ຉໍ ອມຕທຸນ຺ທຸຠິ’’ນ຺ຕິ. (ມຫາວ. ໑໑; ກຖາ. ໔໐໕; ມ. ນິ. ໑.໒໘໕) –

ສຕ຺ຖາຣາ ອຕ຺ຕໂນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘຠາເວ ຘມ຺ມຈກ຺ກປວຕ຺ຕເນ ຈ ປເວທິເຕ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ໂສ ‘‘ຫຸເປຍ຺ຍປາວຸໂສ, ອຣຫສິ ອນນ຺ຕຊິໂນ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑໑; ມ. ນິ. ໑.໒໘໕) ວຕ຺ວາ ອຸມ຺ມຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ວງ຺ຄຫາຣຊນປທໍ ອຄມາສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ເອກໍ ມິຄລຸທ຺ທກຄາມກໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຕໍ ຕຕ຺ຖ ເຊຏ຺ຐກມິຄລຸທ຺ທໂກ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ທູຣໍ ມິຄວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອຣຫນ຺ເຕ ມາ ປມຊ຺ຊີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຘີຕຣໍ ຈາປໍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ອຄມາສິ ສທ຺ຘິໍ ປຸຕ຺ຕຠາຕຸເກຫິ. ສາ ຈສ຺ສ ຘີຕາ ອຠິຣູປາ ໂຫຕິ ທສ຺ສນີຍາ.

ອຖ ໂຂ ອຸປໂກ ອາຊີວໂກ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລາຍໍ ມິຄລຸທ຺ທກສ຺ສ ຆຣໍ ຄໂຕ ປຣິວິສິຕຸໍ ອຸປຄຕໍ ຈາປໍ ທິສ຺ວາ ຣາເຄນ ອຠິຠູໂຕ ຠຸຎ຺ຊິຕຸມ຺ປິ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຠາຊເນນ ຠຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ເອກມນ຺ເຕ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ຈາປໍ ລຠິສ຺ສາມິ, ຊີວາມິ, ໂນ ເຈ, ມຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິຣາຫາໂຣ ນິປຊ຺ຊິ. ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ມິຄລຸທ຺ທໂກ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຘີຕຣໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ອຣຫນ຺ເຕ ນ ປມຊ຺ຊີ’’ຕິ? ສາ ‘‘ເອກທິວສເມວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ນາຄຕປຸພ຺ໂພ’’ຕິ ອາຫ. ມິຄລຸທ຺ທໂກ ຈ ຕາວເທວສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຜາສຸກ’’ນ຺ຕິ ປາເທ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ໂຕ ປຸຈ຺ຉິ. ອຸປໂກ ນິຕ຺ຖຸນນ຺ໂຕ ປຣິວຕ຺ຕຕິເຍວ. ໂສ ‘‘ວທຖ, ຠນ຺ເຕ, ຍໍ ມຍາ ສກ຺ກາ ກາຕຸໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ອຸປໂກ ເອເກນ ປຣິຍາເຍນ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສຍໍ ອາໂຣເຈສິ. ‘‘ອິຕໂຣ ຊານາສິ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ກິຎ຺ຈິ ສິປ຺ປ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ນ ຊານາມີ’’ຕິ. ‘‘ນ, ຠນ຺ເຕ, ກິຎ຺ຈິ ສິປ຺ປໍ ອຊານນ຺ເຕນ ສກ຺ກາ ຆຣໍ ອາວສິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ອາຫ – ‘‘ນາຫໍ ກິຎ຺ຈິ ສິປ຺ປໍ ຊານາມິ, ອປິຈ ຕຸມ຺ຫາກໍ ມໍສຫາຣໂກ ຠວິສ຺ສາມິ, ມໍສຎ຺ຈ ວິກ຺ກິຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ມາຄວິໂກ ‘‘ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ເອຕເທວ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ອຸຕ຺ຕຣສາຏກໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສຫາຍກສ຺ສ ເຄເຫ ກຕິປາຫໍ ວສາເປຕ຺ວາ ຕາທິເສ ທິວເສ ຆຣໍ ອາເນຕ຺ວາ ຘີຕຣໍ ອທາສິ.

ອຖ ກາເລ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ເຕສໍ ສໍວາສມນ຺ວາຍ ປຸຕ຺ໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ສຸຠທ຺ໂທຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ຈາປາ ຕສ຺ສ ໂຣທນກາເລ ‘‘ອຸປກສ຺ສ ປຸຕ຺ຕ, ອາຊີວກສ຺ສ ປຸຕ຺ຕ, ມໍສຫາຣກສ຺ສ ປຸຕ຺ຕ, ມາ ໂຣທິ ມາ ໂຣທີ’’ຕິອາທິນາ ປຸຕ຺ຕໂຕສນຄີເຕນ ອຸປກໍ ອຸປ຺ປຓ຺ເຑສິ. ໂສ ‘‘ມາ ຕ຺ວໍ ຈາເປ ມໍ ‘ອນາໂຖ’ຕິ ມຎ຺ຎິ, ອຕ຺ຖິ ເມ ສຫາໂຍ ອນນ຺ຕຊິໂນ ນາມ, ຕສ຺ສາຫໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຈາປາ ‘‘ເອວມຍໍ ອຏ຺ຏີຍຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕຖາ ກເຖສິເຍວ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຕາຍ ຕຖາ ວຸຕ຺ໂຕ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸມາຣທ຺ໂຘ. ຕາຍ ຕໍ ຕໍ ວຕ຺ວາ ອນຸນີຍມາໂນປິ ສຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຈ຺ຉິມທິສາຠິມຸໂຂ ປກ຺ກາມິ.

ຠຄວາ ຈ ເຕນ ສມເຍນ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາຈິກ຺ຂິ – ‘‘ໂຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຊ຺ຊ ‘ກຸຫິໍ ອນນ຺ຕຊິໂນ’ຕິ ອິຘາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສຖາ’’ຕິ. ອຸປໂກປິ ‘‘ກຸຫິໍ ອນນ຺ຕຊິໂນ ວສຕີ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ວິຫາຣມຊ຺ເຌ ຐຕ຺ວາ ‘‘ກຸຫິໍ ອນນ຺ຕຊິໂນ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຕໍ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ນຍິໍສຸ. ໂສ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຊານາຖ ມໍ ຠຄວາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາມ, ຊານາມິ, ກຸຫິໍ ປນ ຕ຺ວໍ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ວສີ’’ຕິ? ‘‘ວງ຺ຄຫາຣຊນປເທ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອຸປກ, ອິທານິ ມຫລ຺ລໂກ ຊາໂຕ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຓາເປສິ – ‘‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອິມໍ ປພ຺ພາເຊຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ປພ຺ພາເຊສິ. ໂສ ປພ຺ພຊິໂຕ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠາວນໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ອວິເຫສຸ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ນິພ຺ພຕ຺ຕກ຺ຂເຓເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອວິເຫສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕມຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕ ຊນາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ອຍໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອວິຫໍ ອຸປປນ຺ນາເສ, ວິມຸຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕ ຠິກ຺ຂໂວ;

ຣາຄໂທສປຣິກ຺ຂີຓາ, ຕິຓ຺ຓາ ໂລເກ ວິສຕ຺ຕິກໍ.

‘‘ອຸປໂກປລຄຓ຺ໂຑ ຈ, ປກ຺ກຸສາຕິ ຈ ເຕ ຕໂຍ;

ຠທ຺ທິໂຍ ຂຓ຺ຑເທໂວ ຈ, ພາຫຸຣຄ຺ຄິ ຈ ສິງ຺ຄິໂຍ;

ເຕ ຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ທິພ຺ພໂຍຄໍ ອຸປຈ຺ຈຄຸ’’ນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໐໕);

ອຸປເກ ປນ ປກ຺ກນ຺ເຕ ນິພ຺ພິນ຺ທຫທຍາ ຈາປາ ທາຣກໍ ອຍ຺ຍກສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ປຸພ຺ເພ ອຸປເກນ ຄຕມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐິຕາ, ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຸພ຺ເພ ອຸປເກນ ອຕ຺ຕນາ ຈ ກຖິຕຄາຖາໂຍ ອຸທານວເສນ ເອກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ –

໒໙໒.

‘‘ລຏ຺ຐິຫຕ຺ໂຖ ປຸເຣ ອາສິ, ໂສ ທານິ ມິຄລຸທ຺ທໂກ;

ອາສາຍ ປລິປາ ໂຆຣາ, ນາສກ຺ຂິ ປາຣເມຕເວ.

໒໙໓.

‘‘ສຸມຕ຺ຕໍ ມໍ ມຎ຺ຎມານາ, ຈາປິ ປຸຕ຺ຕມໂຕສຍິ;

ຈາປາຍ ພນ຺ຘນໍ ເຉຕ຺ວາ, ປພ຺ພຊິສ຺ສໍ ປຸໂນປຫໍ.

໒໙໔.

‘‘ມາ ເມ ກຸຊ຺ຌິ ມຫາວີຣ, ມາ ເມ ກຸຊ຺ຌິ ມຫາມຸນິ;

ນ ຫິ ໂກຘປເຣຕສ຺ສ, ສຸທ຺ຘິ ອຕ຺ຖິ ກຸໂຕ ຕໂປ.

໒໙໕.

‘‘ປກ຺ກມິສ຺ສຎ຺ຈ ນາຬາໂຕ, ໂກຘ ນາຬາຍ ວຈ຺ຉຕິ;

ພນ຺ຘນ຺ຕີ ອິຕ຺ຖິຣູເປນ, ສມເຓ ຘມ຺ມຊີວິໂນ.

໒໙໖.

‘‘ເອຫິ ກາຬ ນິວຕ຺ຕສ຺ສຸ, ຠຸຎ຺ຊ ກາເມ ຍຖາ ປຸເຣ;

ອຫຎ຺ຈ ເຕ ວສີກຕາ, ເຍ ຈ ເມ ສນ຺ຕິ ຎາຕກາ.

໒໙໗.

‘‘ເອຕ຺ໂຕ ຈາເປ ຈຕຸພ຺ຠາຄໍ, ຍຖາ ຠາສສິ ຕ຺ວຎ຺ຈ ເມ;

ຕຍິ ຣຕ຺ຕສ຺ສ ໂປສສ຺ສ, ອຸຬາຣໍ ວຕ ຕໍ ສິຍາ.

໒໙໘.

‘‘ກາຬງ຺ຄິນິໍວ ຕກ຺ກາຣິໍ, ປຸປ຺ຜິຕໍ ຄິຣິມຸທ຺ຘນິ;

ຜຸລ຺ລໍ ທາລິມລຏ຺ຐິໍວ, ອນ຺ໂຕທີເປວ ປາຏລິໍ.

໒໙໙.

‘‘ຫຣິຈນ຺ທນລິຕ຺ຕງ຺ຄິໍ, ກາສິກຸຕ຺ຕມຘາຣິນິໍ;

ຕໍ ມໍ ຣູປວຕິໍ ສນ຺ຕິໍ, ກສ຺ສ ໂອຫາຍໍ ຄຈ຺ຉສິ.

໓໐໐.

‘‘ສາກຸນ຺ຕິໂກວ ສກຸຓິໍ, ຍຖາ ພນ຺ຘິຕຸມິຈ຺ຉຕິ;

ອາຫຣິເມນ ຣູເປນ, ນ ມໍ ຕ຺ວໍ ພາຘຍິສ຺ສສິ.

໓໐໑.

‘‘ອິມຎ຺ຈ ເມ ປຸຕ຺ຕຜລໍ, ກາຬ ອຸປ຺ປາທິຕໍ ຕຍາ;

ຕໍ ມໍ ປຸຕ຺ຕວຕິໍ ສນ຺ຕິໍ, ກສ຺ສ ໂອຫາຍ ຄຈ຺ຉສິ.

໓໐໒.

‘‘ຊຫນ຺ຕິ ປຸຕ຺ເຕ ສປ຺ປຎ຺ຎາ, ຕໂຕ ຎາຕີ ຕໂຕ ຘນໍ;

ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ມຫາວີຣາ, ນາໂຄ ເຉຕ຺ວາວ ພນ຺ຘນໍ.

໓໐໓.

‘‘ອິທານິ ເຕ ອິມໍ ປຸຕ຺ຕໍ, ທຓ຺ເຑນ ຉຸຣິກາຍ ວາ;

ຠູມິຍໍ ວາ ນິສຸມ຺ຠິສ຺ສໍ, ປຸຕ຺ຕໂສກາ ນ ຄຈ຺ຉສິ.

໓໐໔.

‘‘ສເຈ ປຸຕ຺ຕໍ ສິງ຺ຄາລານໍ, ກຸກ຺ກຸຣານໍ ປທາຫິສິ;

ນ ມໍ ປຸຕ຺ຕກຕ຺ເຕ ຊມ຺ມິ, ປຸນຣາວຕ຺ຕຍິສ຺ສສິ.

໓໐໕.

‘‘ຫນ຺ທ ໂຂ ທານິ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ກຸຫິໍ ກາຬ ຄມິສ຺ສສິ;

ກຕມໍ ຄາມນິຄມໍ, ນຄຣໍ ຣາຊຘານິໂຍ.

໓໐໖.

‘‘ອຫຸມ຺ຫ ປຸພ຺ເພ ຄຓິໂນ, ອສ຺ສມຓາ ສມຓມານິໂນ;

ຄາເມນ ຄາມໍ ວິຈຣິມ຺ຫ, ນຄເຣ ຣາຊຘານິໂຍ.

໓໐໗.

‘‘ເອໂສ ຫິ ຠຄວາ ພຸທ຺ໂຘ, ນທິໍ ເນຣຎ຺ຊຣໍ ປຕິ;

ສພ຺ພທຸກ຺ຂປ຺ປຫານາຍ, ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ປາຓິນໍ;

ຕສ຺ສາຫໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉໍ, ໂສ ເມ ສຕ຺ຖາ ຠວິສ຺ສຕິ.

໓໐໘.

‘‘ວນ຺ທນໍ ທານິ ເມ ວຊ຺ຊາສິ, ໂລກນາຖໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ;

ປທກ຺ຂິຓຎ຺ຈ ກຕ຺ວານ, ອາທິເສຍ຺ຍາສິ ທກ຺ຂິຓໍ.

໓໐໙.

‘‘ເອຕໍ ໂຂ ລພ຺ຠມມ຺ເຫຫິ, ຍຖາ ຠາສສິ ຕ຺ວຎ຺ຈ ເມ;

ວນ຺ທນໍ ທານິ ເຕ ວຊ຺ຊໍ, ໂລກນາຖໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ;

ປທກ຺ຂິຓຎ຺ຈ ກຕ຺ວານ, ອາທິສິສ຺ສາມິ ທກ຺ຂິຓໍ.

໓໑໐.

‘‘ຕໂຕ ຈ ກາໂຬ ປກ຺ກາມິ, ນທິໍ ເນຣຎ຺ຊຣໍ ປຕິ;

ໂສ ອທ຺ທສາສິ ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ເທເສນ຺ຕໍ ອມຕໍ ປທໍ.

໓໑໑.

‘‘ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂສມຸປ຺ປາທໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ອຕິກ຺ກມໍ;

ອຣິຍໍ ຈຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ, ທຸກ຺ຂູປສມຄາມິນໍ.

໓໑໒.

‘‘ຕສ຺ສ ປາທານິ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ກຕ຺ວານ ນໍ ປທກ຺ຂິຓໍ;

ຈາປາຍ ອາທິສິຕ຺ວານ, ປພ຺ພຊິໍ ອນຄາຣິຍໍ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ລຏ຺ຐິຫຕ຺ໂຖຕິ ທຓ຺ຑຫຕ຺ໂຖ. ປຸເຣຕິ ປຸພ຺ເພ ປຣິພ຺ພາຊກກາເລ ຈຓ຺ຑໂຄຓກຸກ຺ກຸຣາທີນໍ ປຣິຫຣຓຕ຺ຖໍ ທຓ຺ຑໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣຓໂກ ອໂຫສິ. ໂສ ທານິ ມິຄລຸທ຺ທໂກຕິ ໂສ ອິທານິ ມິຄລຸທ຺ເທຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂຠຄສໍວາເສຫິ ມິຄລຸທ຺ໂທ ມາຄວິໂກ ຊາໂຕ. ອາສາຍາຕິ ຕຓ຺ຫາຍ. ‘‘ອາສຍາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຊ຺ຌາສຍເຫຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປລິປາຕິ ກາມປງ຺ກໂຕ ທິຏ຺ຐິປງ຺ກໂຕ ຈ. ໂຆຣາຕິ ອວິທິຕວິປຸລານຕ຺ຖາວຫຕ຺ຕາ ທາຣຸຓໂຕ ໂຆຣາ. ນາສກ຺ຂິ ປາຣເມຕເວຕິ ຕສ຺ເສວ ປລິປສ຺ສ ປາຣຠູຕໍ ນິພ຺ພານໍ ເອຕຸໍ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ອສກ຺ຂິ, ນ ອຠິສມ຺ຠຸນີຕິ ອຕ຺ຕານເມວ ສນ຺ຘາຍ ອຸປໂກ ວທຕິ.

ສຸມຕ຺ຕໍ ມໍ ມຎ຺ຎມານາຕິ ອຕ຺ຕນິ ສຸຏ຺ຐຸ ມຕ຺ຕໍ ມທປ຺ປຕ຺ຕໍ ກາມເຄຘວເສນ ລຄ຺ຄໍ ປມຕ຺ຕໍ ວາ ກຕ຺ວາ ມໍ ສລ຺ລກ຺ຂນ຺ຕີ. ຈາປາ ປຸຕ຺ຕມໂຕສຍີຕິ ມິຄລຸທ຺ທສ຺ສ ຘີຕາ ຈາປາ ‘‘ອາຊີວກສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິນາ ມໍ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕີ ປຸຕ຺ຕໍ ໂຕເສສິ ເກຬາຍສິ. ‘‘ສຸປຕິ ມໍ ມຎ຺ຎມານາ’’ຕິ ຈ ປຐນ຺ຕິ, ສຸປຕີຕິ ມໍ ມຎ຺ຎມານາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈາປາຍ ພນ຺ຘນໍ ເຉຕ຺ວາຕິ ຈາປາຍ ຕຍິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກິເລສພນ຺ຘນໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ. ປພ຺ພຊິສ຺ສໍ ປຸໂນປຫນ຺ຕິ ປຸນ ທຸຕິຍວາຣມ຺ປິ ອຫໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ.

ອິທານິ ຕສ຺ສາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຈາປາ ຂມາເປນ຺ຕີ ‘‘ມາ ເມ ກຸຊ຺ຌີ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ມາ ເມ ກຸຊ຺ຌີຕິ ເກຬິກຣຓມຕ຺ເຕນ ມາ ມຍ຺ຫໍ ກຸຊ຺ຌິ. ມຫາວີຣ, ມຫາມຸນີຕິ ອຸປກໍ ອາລປຕິ. ຕຎ຺ຫິ ສາ ປຸພ຺ເພປິ ປພ຺ພຊິໂຕ, ອິທານິປິ ປພ຺ພຊິຕຸກາໂມຕິ ກຕ຺ວາ ຂນ຺ຕິຎ຺ຈ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ຕີ ‘‘ມຫາມຸນີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ນ ຫິ ໂກຘປເຣຕສ຺ສ, ສຸທ຺ຘິ ອຕ຺ຖິ ກຸໂຕ ຕໂປ’’ຕິ, ຕ຺ວໍ ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ອສຫນ຺ໂຕ ກຖໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທເມສ຺ສສິ, ກຖໍ ວາ ຕປໍ ຈຣິສ຺ສສີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອຖ ນາຬໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຊີວິຕຸກາໂມສີຕິ ຈາປາຍ ວຸຕ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ປກ຺ກມິສ຺ສຎ຺ຈ ນາຬາໂຕ, ໂກຘ ນາຬາຍ ວຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ໂກ ອິຘ ນາຬາຍ ວສິສ຺ສຕິ, ນາຬາໂຕວ ອຫໍ ປກ຺ກມິສ຺ສາເມວ. ໂສ ຫິ ຕສ຺ສ ຊາຕຄາໂມ, ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ. ໂສ ຈ ມຄຘຣຏ຺ເຐ ໂພຘິມຓ຺ຑສ຺ສ ອາສນ຺ນປເທເສ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ພນ຺ຘນ຺ຕີ ອິຕ຺ຖິຣູເປນ, ສມເຓ ຘມ຺ມຊີວິໂນຕິ ຈາເປ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ເມນ ຊີວນ຺ເຕ ຘມ຺ມິເກ ປພ຺ພຊິເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອິຕ຺ຖິຣູເປນ ອິຕ຺ຖິກຸຕ຺ຕາກປ຺ເປຫິ ພນ຺ຘນ຺ຕີ ຕິຏ຺ຐສິ. ເຍນາຫໍ ອິທານິ ເອທິໂສ ຊາໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊາມີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ຈາປາ ຕໍ ນິວຕ຺ເຕຕຸກາມາ ‘‘ເອຫິ, ກາຬາ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ກາຬວຓ຺ຓຕາຍ, ກາຬ, ອຸປກ, ເອຫິ ນິວຕ຺ຕສ຺ສຸ ມາ ປກ຺ກມິ, ປຸພ຺ເພ ວິຍ ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊ, ອຫຎ຺ຈ ເຍ ຈ ເມ ສນ຺ຕິ ຎາຕກາ, ເຕ ສພ຺ເພວ ຕຸຍ຺ຫໍ ມາ ປກ຺ກມິຕຸກາມຕາຍ ວສີກຕາ ວສວຕ຺ຕິໂນ ກຕາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸປໂກ ‘‘ເອຕ຺ໂຕ ຈາເປ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຈາເປຕິ ຈາເປ. ຈາປສທິສອງ຺ຄລຏ຺ຐິຕາຍ ຫິ ສາ, ຈາປາຕິ ນາມໍ ລຠິ, ຕສ຺ມາ, ຈາປາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕ຺ວໍ ຈາເປ, ຍຖາ ຠາສສິ, ອິທານິ ຍາທິສໍ ກເຖສິ, ອິໂຕ ຈຕຸພ຺ຠາຄເມວ ປິຍສມຸທາຈາຣໍ ກເຣຍ຺ຍາສິ. ຕຍິ ຣຕ຺ຕສ຺ສ ຣາຄາຠິຠູຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອຸຬາຣໍ ວຕ ຕໍ ສິຍາ, ອຫໍ ປເນຕຣຫິ ຕຍິ ກາເມສຸ ຈ ວິຣຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ຈາປາຍ ວຈເນ ນ ຕິຏ຺ຐາມີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ປຸນ, ຈາປາ, ອຕ຺ຕນິ ຕສ຺ສ ອາສຕ຺ຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸກາມາ ‘‘ກາຬງ຺ຄິນິ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ, ກາຬາຕິ ຕສ຺ສາລປນໍ. ອງ຺ຄິນິນ຺ຕິ ອງ຺ຄລຏ຺ຐິສມ຺ປນ຺ນໍ. ອິວາຕິ ອຸປມາຍ ນິປາໂຕ. ຕກ຺ກາຣິໍ ປຸປ຺ຜິຕໍ ຄິຣິມຸທ຺ຘນີຕິ ປພ຺ພຕມຸທ຺ຘນິ ຐິຕໍ ສຸປຸປ຺ຜິຕທາລິມລຏ຺ຐິໍ ວິຍ. ‘‘ອຸກ຺ກາຄາຣິ’’ນ຺ຕິ ຈ ເກຈິ ປຐນ຺ຕິ, ອງ຺ຄຕ຺ຖິລຏ຺ຐິໍ ວິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄິຣິມຸທ຺ຘນີຕິ ຈ ອິທໍ ເກນຈິ ອນຸປຫຕໂສຠຕາທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ເກຈິ ‘‘ກາລິງ຺ຄິນິ’’ນ຺ຕິ ປາຐໍ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ກຸມ຺ຠຓ຺ຑລຕາສທິສນ຺ຕິ ອຕ຺ຖໍ ວທນ຺ຕິ. ຜຸລ຺ລໍ ທາລິມລຏ຺ຐິໍວາຕິ ປຸປ຺ຜິຕໍ ພີຊປູຣລຕໍ ວິຍ. ອນ຺ໂຕທີເປວ ປາຏລິນ຺ຕິ ທີປກພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປຸປ຺ຜິຕປາຏລິຣຸກ຺ຂໍ ວິຍ, ທີປຄ຺ຄຫຓຎ຺ເຈຕ຺ຖ ໂສຠາປາຏິຫາຣິຍທສ຺ສນຕ຺ຖເມວ.

ຫຣິຈນ຺ທນລິຕ຺ຕງ຺ຄິນ຺ຕິ ໂລຫິຕຈນ຺ທເນນ ອນຸລິຕ຺ຕສພ຺ພງ຺ຄິໍ. ກາສິກຸຕ຺ຕມຘາຣິນິນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມກາສິກວຕ຺ຖຘຣໍ. ຕໍ ມນ຺ຕິ ຕາທິສໍ ມໍ. ຣູປວຕິໍ ສນ຺ຕິນ຺ຕິ ຣູປສມ຺ປນ຺ນໍ ສມານໍ. ກສ຺ສ ໂອຫາຍ ຄຈ຺ຉສີຕິ ກສ຺ສ ນາມ ສຕ຺ຕສ຺ສ, ກສ຺ສ ວາ ເຫຕຸໂນ, ເກນ ກາຣເຓນ, ໂອຫາຍ ປຫາຍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉສິ.

ອິໂຕ ປຣມ຺ປິ ເຕສໍ ວຈນປຏິວຈນຄາຖາວ ຐເປຕ຺ວາ ປຣິໂຍສາເນ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ. ຕຕ຺ຖ ສາກຸນ຺ຕິໂກວາຕິ ສກຸຓລຸທ຺ໂທ ວິຍ. ອາຫຣິເມນ ຣູເປນາຕິ ເກສມຓ຺ຑນາທິນາ ສຣີຣຊຄ຺ຄເນນ ເຈວ ວຕ຺ຖາຠຣຓາທິນາ ຈ ອຠິສງ຺ຂາຣິເກນ ຣູເປນ ວຓ຺ເຓນ ກິຕ຺ຕິເມນ ຈາຕຸຣິເຍນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ມໍ ຕ຺ວໍ ພາຘຍິສ຺ສສີຕິ ປຸພ຺ເພ ວິຍ ອິທານິ ມໍ ຕ຺ວໍ ນ ພາຘິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ.

ປຸຕ຺ຕຜລນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕສງ຺ຂາຕໍ ຜລໍ ປຸຕ຺ຕປສໂວ.

ສປ຺ປຎ຺ຎາຕິ ປຎ຺ຎວນ຺ໂຕ, ສໍສາເຣ ອາທີນວວິຠາວິນິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕ ຫິ ອປ຺ປໍ ວາ ມຫນ຺ຕໍ ວາ ຎາຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ວາ ປຫາຍ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ປພ຺ພຊນ຺ຕິ ມຫາວີຣາ, ນາໂຄ ເຉຕ຺ວາວ ພນ຺ຘນ’’ນ຺ຕິ, ອຍພນ຺ຘນໍ ວິຍ ຫຕ຺ຖິນາໂຄ ຄິຫິພນ຺ຘນໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຫາວີຣິຍາວ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ນ ນິຫີນວີຣິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທຓ຺ເຑນາຕິ ເຍນ ເກນຈິ ທຓ຺ເຑນ. ຉຸຣິກາຍາຕິ ຂຸເຣນ. ຠູມິຍໍ ວາ ນິສຸມ຺ຠິສ຺ສນ຺ຕິ ປຖວິຍໍ ປາເຕຕ຺ວາ ໂປຖນວິຊ຺ຌນາທິນາ ວິພາຘິສ຺ສາມິ. ປຸຕ຺ຕໂສກາ ນ ຄຈ຺ຉສີຕິ ປຸຕ຺ຕໂສກນິມິຕ຺ຕໍ ນ ຄຈ຺ຉິສ຺ສສິ.

ປທາຫິສີຕິ ທສ຺ສສິ. ປຸຕ຺ຕກຕ຺ເຕຕິ ປຸຕ຺ຕກາຣຓາ. ຊມ຺ມີຕິ ຕສ຺ສາ ອາລປນໍ, ລາມເກຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ຕສ຺ສ ຄມນໍ ອນຸຊານິຕ຺ວາ ຄມນຏ຺ຐານໍ ຊານິຕຸໍ ‘‘ຫນ຺ທ ໂຂ’’ຕິ ຄາຖມາຫ.

ອິຕໂຣ ປຸພ຺ເພ ອຫໍ ອນິຍ຺ຍານິກໍ ສາສນໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ອຏ຺ຐາສິໍ, ອິທານິ ປນ ນິຍ຺ຍານິເກ ອນນ຺ຕຊິນສ຺ສ ສາສເນ ຐາຕຸກາໂມ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄມິສ຺ສາມີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຫຸມ຺ຫາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຄຓິໂນຕິ ຄຓຘຣາ. ອສ຺ສມຓາຕິ ນ ສມິຕປາປາ. ສມຓມານິໂນຕິ ສມິຕປາປາຕິ ເອວໍ ສຎ຺ຎິໂນ. ວິຈຣິມ຺ຫາຕິ ປູຣຓາທີສຸ ອຕ຺ຕານໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວທຕິ.

ເນຣຎ຺ຊຣໍ ປຕີຕິ ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ນທິຍາ ສມີເປ ຕສ຺ສາ ຕີເຣ. ພຸທ຺ໂຘຕິ ອຠິສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ໂຕ, ອຠິສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ສພ຺ພກາລໍ ຠຄວາ ຕຕ຺ເຖວ ວສີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ວທຕິ.

ວນ຺ທນໍ ທານິ ເມ ວຊ຺ຊາສີຕິ ມມ ວນ຺ທນໍ ວເທຍ຺ຍາສິ, ມມ ວຈເນນ ໂລກນາຖໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ວເທຍ຺ຍາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປທກ຺ຂິຓຎ຺ຈ ກຕ຺ວານ, ອາທິເສຍ຺ຍາສິ ທກ຺ຂິຓນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາປິ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ຕໂຕ ປຸຎ຺ຎໂຕ ມຍ຺ຫໍ ປຕ຺ຕິທານໍ ເທນ຺ໂຕ ປທກ຺ຂິຓໍ ອາທິເສຍ຺ຍາສິ ພຸທ຺ຘຄຸຓານໍ ສຸຕປຸພ຺ພຕ຺ຕາ ເຫຕຸສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ຈ ເອວໍ ວທຕິ.

ເອຕໍ ໂຂ ລພ຺ຠມມ຺ເຫຫີຕິ ເອຕໍ ປທກ຺ຂິຓກຣຓໍ ປຸຎ຺ຎໍ ອມ຺ເຫຫິ ຕວ ທາຕຸໍ ສກ຺ກາ, ນ ນິວຕ຺ຕນໍ, ປຸພ຺ເພ ວິຍ ກາມູປໂຠໂຄ ຈ ນ ສກ຺ກາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕ ວຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕວ ວນ຺ທນໍ ວຊ຺ຊໍ ວກ຺ຂາມິ.

ໂສຕິ ກາໂຬ, ອທ຺ທສາສີຕິ ອທ຺ທກ຺ຂິ.

ສຕ຺ຖຸເທສນາຍໍ ສຈ຺ຈກຖາຍ ປຘານຕ຺ຕາ ຕພ຺ພິນິມຸຕ຺ຕາຍ ອຠາວໂຕ ‘‘ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ຈາປາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໔. ສຸນ຺ທຣີເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ເປຕານິ ໂຠຕິ ປຸຕ຺ຕານີຕິອາທິກາ ສຸນ຺ທຣິຍາ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ ອິໂຕ ເອກຕິໍສກປ຺ເປ ເວສ຺ສຠຸສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານສາ ຠິກ຺ຂໍ ທຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕປ຺ປສາທໍ ຎຕ຺ວາ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ສາ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ຕາວຕິໍເສສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸຕາ ອປຣາປຣໍ ສຸຄຕີສຸເຍວ ສໍສຣນ຺ຕີ ປຣິປກ຺ກຎາຓາ ຫຸຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ພາຣາຓສິຍໍ ສຸຊາຕສ຺ສ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຘີຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສາ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສຸນ຺ທຣີຕິ ນາມໍ ອໂຫສິ. ວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ຈສ຺ສາ ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ກາລມກາສິ. ອຖສ຺ສາ ປິຕາ ປຸຕ຺ຕໂສເກນ ອຠິຠູໂຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຈຣນ຺ໂຕ ວາສິຏ຺ຐິຕ຺ເຖຣິຍາ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ໂສກວິໂນທນກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ເປຕານິ ໂຠຕິ ປຸຕ຺ຕານີ’’ຕິອາທິກາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ. ເຖຣີ ຕໍ ໂສກາຠິຠູຕໍ ຎຕ຺ວາ ໂສກໍ ວິໂນເທຕຸກາມາ ‘‘ພຫູນິ ປຸຕ຺ຕສຕານີ’’ຕິອາທິກາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອໂສກຠາວໍ ກເຖສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ກຖໍ ຕ຺ວໍ, ອຍ຺ເຍ, ເອວໍ ອໂສກາ ຊາຕາ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສ ເຖຣີ ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸຓໍ ກເຖສິ.

ອຖ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ກຸຫິໍ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ມິຖິລາຍໍ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕາວເທວ ຣຖໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຣເຖນ ມິຖິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ກຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ໂສ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ໂຘ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຆເຏນ຺ໂຕ ວາຍມນ຺ໂຕ ຕຕິເຍ ທິວເສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອຖ ສາຣຖິ ຣຖໍ ອາທາຍ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ສຸນ຺ທຣີ ອຕ຺ຕໂນ ປິຕຸ ປພ຺ພຊິຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ອມ຺ມ, ອຫມ຺ປິ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມາຕຣໍ ອາປຸຈ຺ຉິ. ມາຕາ ‘‘ຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ໂຠຄຊາຕໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ສນ຺ຕກໍ, ຕ຺ວໍ ອິມສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ທາຍາທິກາ ປຏິປຊ຺ຊ, ອິມໍ ສພ຺ພໂຠຄໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊ, ມາ ປພ຺ພຊີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ໂຠເຄຫິ ອຕ຺ໂຖ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາເມວາຫໍ, ອມ຺ມາ’’ຕິ ມາຕຣໍ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ມຫຕິໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ເຂຬປິຓ຺ຑໍ ວິຍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ. ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຈ ສິກ຺ຂມານາເຍວ ຫຸຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຆເຏນ຺ຕີ ວາຍມນ຺ຕີ ເຫຕຸສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ຎາຓສ຺ສ ປຣິປາກໍ ຄຕຕ຺ຕາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ –

‘‘ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ, ເວສ຺ສຠຸສ຺ສ ມເຫສິໂນ;

ກຏຈ຺ຉຸຠິກ຺ຂມຸຄ຺ຄຍ຺ຫ, ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐສ຺ສທາສຫໍ.

‘‘ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ເວສ຺ສຠູ ໂລກນາຍໂກ;

ວີຖິຍາ ສຓ຺ຐິໂຕ ສຕ຺ຖາ, ອກາ ເມ ອນຸໂມທນໍ.

‘‘ກຏຈ຺ຉຸຠິກ຺ຂໍ ທຕ຺ວານ, ຕາວຕິໍສໍ ຄມິສ຺ສສິ;

ຉຕ຺ຕິໍສເທວຣາຊູນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສສິ.

‘‘ປຎ຺ຎາສໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສສິ;

ມນສາ ປຕ຺ຖິຕໍ ສພ຺ພໍ, ປຏິລຈ຺ຉສິ ສພ຺ພທາ.

‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸໂຠຕ຺ວານ, ປພ຺ພຊິສ຺ສສິ ກິຎ຺ຈນາ;

ສພ຺ພາສເວ ປຣິຎ຺ຎາຍ, ນິພ຺ພາຍິສ຺ສສິນາສວາ.

‘‘ອິທໍ ວຕ຺ວານ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ເວສ຺ສຠູ ໂລກນາຍໂກ;

ນຠໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄມີ ວີໂຣ, ຫໍສຣາຊາວ ອມ຺ພເຣ.

‘‘ສຸທິນ຺ນໍ ເມ ທານວຣໍ, ສຸຍິຏ຺ຐາ ຍາຄສມ຺ປທາ;

ກຏຈ຺ຉຸຠິກ຺ຂໍ ທຕ຺ວານ, ປຕ຺ຕາຫໍ ອຈລໍ ປທໍ.

‘‘ເອກຕິໍເສ ອິໂຕ ກປ຺ເປ, ຍໍ ທານມທທິໍ ຕທາ;

ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນາຠິຊານາມິ, ຠິກ຺ຂາທານສ຺ສິທໍ ຜລໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ…ເປ… ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ຜລສຸເຂນ ນິພ຺ພານສຸເຂນ ຈ ວິຫຣນ຺ຕີ ອປຣຠາເຄ ‘‘ສຕ຺ຖຸ ປຸຣໂຕ ສີຫນາທໍ ນທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສມ຺ພຫຸລາຫິ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ອນຸກ຺ກເມນ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ສຕ຺ຖາຣາ ກຕປຏິສນ຺ຖາຣາ ສຕ຺ຖຸ ໂອຣສຘີຕຸຠາວາທິວິຠາວເນນ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກາສິ. ອຖສ຺ສາ ມາຕຣໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ໂພ ຎາຕິຄໂຓ ປຣິຊໂນ ຈ ປພ຺ພຊິ. ສາ ອປຣຠາເຄ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປິຕຣາ ວຸຕ຺ຕຄາຖໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອຸທານວເສນ –

໓໑໓.

‘‘ເປຕານິ ໂຠຕິ ປຸຕ຺ຕານິ, ຂາທມານາ ຕຸວໍ ປຸເຣ;

ຕຸວໍ ທິວາ ຈ ຣຕ຺ໂຕ ຈ, ອຕີວ ປຣິຕປ຺ປສິ.

໓໑໔.

‘‘ສາຊ຺ຊ ສພ຺ພານິ ຂາທິຕ຺ວາ, ສຕປຸຕ຺ຕານິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ;

ວາເສຏ຺ຐິ ເກນ ວຓ຺ເຓນ, ນ ພາຬ຺ຫໍ ປຣິຕປ຺ປສິ.

໓໑໕.

‘‘ພຫູນິ ປຸຕ຺ຕສຕານິ, ຎາຕິສງ຺ຆສຕານິ ຈ;

ຂາທິຕານິ ອຕີຕໍເສ, ມມ ຕຸຎ຺ຫຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ.

໓໑໖.

‘‘ສາຫໍ ນິສ຺ສຣຓໍ ຎຕ຺ວາ, ຊາຕິຍາ ມຣຓສ຺ສ ຈ;

ນ ໂສຈາມິ ນ ໂຣທາມິ, ນ ຈາປິ ປຣິຕປ຺ປຍິໍ.

໓໑໗.

‘‘ອພ຺ຠຸຕໍ ວຕ ວາເສຏ຺ຐິ, ວາຈໍ ຠາສສິ ເອທິສິໍ;

ກສ຺ສ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ, ຄິຣໍ ຠາສສິ ເອທິສິໍ.

໓໑໘.

‘‘ເອສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ນຄຣໍ ມິຖິລໍ ປຕິ;

ສພ຺ພທຸກ຺ຂປ຺ປຫານາຍ, ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ ປາຓິນໍ.

໓໑໙.

‘‘ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ເມ ອຣຫໂຕ, ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ນິຣູປຘິໍ;

ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຕສທ຺ຘມ຺ມາ, ປຸຕ຺ຕໂສກໍ ພ຺ຍປານຸທິໍ.

໓໒໐.

‘‘ໂສ ອຫມ຺ປິ ຄມິສ຺ສາມິ, ນຄຣໍ ມິຖິລໍ ປຕິ;

ອປ຺ເປວ ມໍ ໂສ ຠຄວາ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂາ ປໂມຈເຍ.

໓໒໑.

‘‘ອທ຺ທສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພຸທ຺ຘໍ, ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕໍ ນິຣູປຘິໍ;

ສ຺ວສ຺ສ ຘມ຺ມມເທເສສິ, ມຸນິ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປາຣຄູ.

໓໒໒.

‘‘ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂສມຸປ຺ປາທໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ອຕິກ຺ກມໍ;

ອຣິຍໍ ຈຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ, ທຸກ຺ຂູປສມຄາມິນໍ.

໓໒໓.

‘‘ຕຕ຺ຖ ວິຎ຺ຎາຕສທ຺ຘມ຺ໂມ, ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ສມໂຣຈຍິ;

ສຸຊາໂຕ ຕີຫິ ຣຕ຺ຕີຫິ, ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອຜສ຺ສຍິ.

໓໒໔.

‘‘ເອຫິ ສາຣຖິ ຄຈ຺ຉາຫິ, ຣຖໍ ນິຍ຺ຍາທຍາຫິມໍ;

ອາໂຣຄ຺ຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ວຊ຺ຊ, ປພ຺ພຊິ ທານິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ;

ສຸຊາໂຕ ຕີຫິ ຣຕ຺ຕີຫິ, ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອຜສ຺ສຍິ.

໓໒໕.

‘‘ຕໂຕ ຈ ຣຖມາທາຍ, ສຫສ຺ສຎ຺ຈາປິ ສາຣຖິ;

ອາໂຣຄ຺ຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍໂວຈ, ‘ປພ຺ພຊິ ທານິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ;

ສຸຊາໂຕ ຕີຫິ ຣຕ຺ຕີຫິ, ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອຜສ຺ສຍິ.

໓໒໖.

‘‘ເອຕຎ຺ຈາຫໍ ອສ຺ສຣຖໍ, ສຫສ຺ສຎ຺ຈາປິ ສາຣຖິ;

ເຕວິຊ຺ຊໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ສຸຕ຺ວາ, ປຸຓ຺ຓປຕ຺ຕໍ ທທາມິ ເຕ.

໓໒໗.

‘‘ຕຸຍ຺ເຫວ ໂຫຕ຺ວສ຺ສຣໂຖ, ສຫສ຺ສຎ຺ຈາປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິ;

ອຫມ຺ປິ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ, ວຣປຎ຺ຎສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ.

໓໒໘.

‘‘ຫຕ຺ຖີ ຄວສ຺ສໍ ມຓິກຸຓ຺ຑລຎ຺ຈ, ຜີຕຎ຺ຈິມໍ ຄຫວິຠວໍ ປຫາຍ;

ປິຕາ ປພ຺ພຊິໂຕ ຕຸຍ຺ຫໍ, ຠຸຎ຺ຊ ໂຠຄານິ ສຸນ຺ທຣີ;

ຕຸວໍ ທາຍາທິກາ ກຸເລ.

໓໒໙.

‘‘ຫຕ຺ຖີ ຄວສ຺ສໍ ມຓິກຸຓ຺ຑລຎ຺ຈ, ຣມ຺ມໍ ຈິມໍ ຄຫວິຠວໍ ປຫາຍ;

ປິຕາ ປພ຺ພຊິໂຕ ມຍ຺ຫໍ, ປຸຕ຺ຕໂສເກນ ອຏ຺ຏິໂຕ;

ອຫມ຺ປິ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ, ຠາຕຸໂສເກນ ອຏ຺ຏິຕາ.

໓໓໐.

‘‘ໂສ ເຕ ອິຊ຺ຌຕຸ ສງ຺ກປ຺ໂປ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ປຕ຺ເຖສິ ສຸນ຺ທຣີ;

ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐປິຓ຺ໂຑ ອຸຎ຺ໂຉ ຈ, ປໍສຸກູລຎ຺ຈ ຈີວຣໍ;

ເອຕານິ ອຠິສມ຺ໂຠນ຺ຕີ, ປຣໂລເກ ອນາສວາ.

໓໓໑.

‘‘ສິກ຺ຂມານາຍ ເມ ອຍ຺ເຍ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ວິໂສຘິຕໍ;

ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ຊານາມິ, ຍຕ຺ຖ ເມ ວຸສິຕໍ ປຸເຣ.

໓໓໒.

‘‘ຕຸວໍ ນິສ຺ສາຍ ກລ຺ຍາຓິ, ເຖຣິ ສງ຺ຆສ຺ສ ໂສຠເນ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ.

໓໓໓.

‘‘ອນຸຊານາຫິ ເມ ອຍ຺ເຍ, ອິຈ຺ເຉ ສາວຕ຺ຖິ ຄນ຺ຕເວ;

ສີຫນາທໍ ນທິສ຺ສາມິ, ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ.

໓໓໔.

‘‘ປສ຺ສ ສຸນ຺ທຣິ ສຕ຺ຖາຣໍ, ເຫມວຓ຺ຓໍ ຫຣິຕ຺ຕຈໍ;

ອທນ຺ຕານໍ ທເມຕາຣໍ, ສມ຺ພຸທ຺ຘມກຸໂຕຠຍໍ.

໓໓໕.

‘‘ປສ຺ສ ສຸນ຺ທຣິມາຍນ຺ຕິໍ, ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕໍ ນິຣູປຘິໍ;

ວີຕຣາຄໍ ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ, ກຕກິຈ຺ຈມນາສວໍ.

໓໓໖.

‘‘ພາຣາຓສິໂຕ ນິກ຺ຂມ຺ມ, ຕວ ສນ຺ຕິກມາຄຕາ;

ສາວິກາ ເຕ ມຫາວີຣ, ປາເທ ວນ຺ທຕິ ສຸນ຺ທຣີ.

໓໓໗.

‘‘ຕຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຕຸວໍ ສຕ຺ຖາ, ຕຸຍ຺ຫໍ ຘີຕາມ຺ຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ໂອຣສາ ມຸຂໂຕ ຊາຕາ, ກຕກິຈ຺ຈາ ອນາສວາ.

໓໓໘.

‘‘ຕສ຺ສາ ເຕ ສ຺ວາຄຕໍ ຠທ຺ເທ, ຕໂຕ ເຕ ອທຸຣາຄຕໍ;

ເອວຎ຺ຫິ ທນ຺ຕາ ອາຍນ຺ຕິ, ສຕ຺ຖຸ ປາທານິ ວນ຺ທິກາ;

ວີຕຣາຄາ ວິສໍຍຸຕ຺ຕາ, ກຕກິຈ຺ຈາ ອນາສວາ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ປຈ຺ຈຸທາຫາສິ.

ຕຕ຺ຖ ເປຕານີຕິ ມຕານິ. ໂຠຕີຕິ ຕໍ ອາລປຕິ. ປຸຕ຺ຕານີຕິ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ເປເຕ ປຸຕ຺ເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອໂກ ເອວ ຈ ຕສ຺ສາ ປຸຕ຺ໂຕ ມໂຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປນ ‘‘ຈິຣກາລໍ ອຍໍ ໂສເກນ ອຏ຺ຏາ ຫຸຕ຺ວາ ວິຈຣິ, ພຫູ ມຎ຺ເຎ ອິມິສ຺ສາ ປຸຕ຺ຕາ ມຕາ’’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ພຫຸວຈເນນາຫ. ຕຖາ ຈ ‘‘ສາຊ຺ຊ ສພ຺ພານິ ຂາທິຕ຺ວາ ສຕປຸຕ຺ຕານີ’’ຕິ. ຂາທມານາຕິ ໂລກໂວຫາຣວເສນ ຂຸໍສນວຈນເມຕໍ. ໂລເກ ຫິ ຍສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ຊາຕຊາຕາ ປຸຕ຺ຕາ ມຣນ຺ຕິ, ຕໍ ຄຣຫນ຺ຕາ ‘‘ປຸຕ຺ຕຂາທິນີ’’ຕິອາທິໍ ວທນ຺ຕິ. ອຕີວາຕິ ອຕິວິຍ ຠຸສໍ. ປຣິຕປ຺ປສີຕິ ສນ຺ຕປ຺ປສິ, ປຸເຣຕິ ໂຍຊນາ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ໂຠຕິ ວາເສຏ຺ຐິ, ປຸພ຺ເພ ຕ຺ວໍ ມຕປຸຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ໂສຈນ຺ຕີ ປຣິເທວນ຺ຕີ ອຕິວິຍ ໂສກາຍ ສມປ຺ປິຕາ ຄາມນິຄມຣາຊຘານິໂຍ ອາຫິຓ຺ຑສິ.

ສາຊ຺ຊາຕິ ສາ ອຊ຺ຊ, ສາ ຕ຺ວໍ ເອຕຣຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສຊ຺ຊາ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ. ເກນ ວຓ຺ເຓນາຕິ ເກນ ກາຣເຓນ.

ຂາທິຕານີຕິ ເຖຣີປິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວຸຕ຺ຕປຣິຍາເຍເນວ ວທຕິ. ຂາທິຕານິ ວາ ພ຺ຍຄ຺ຆທີປິພິຬາຣາທິຊາຕິໂຍ ສນ຺ຘາເຍວມາຫ. ອຕີຕໍເສຕິ ອຕີຕໂກຏ຺ຐາເສ, ອຕິກ຺ກນ຺ຕຠເວສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມມ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈາຕິ ມຍາ ຈ ຕຍາ ຈ.

ນິສ຺ສຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ຊາຕິຍາ ມຣຓສ຺ສ ຈາຕິ ຊາຕິຊຣາມຣຓານໍ ນິສ຺ສຣຓຠູຕໍ ນິພ຺ພານໍ ມຄ຺ຄຎາເຓນ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ. ນ ຈາປິ ປຣິຕປ຺ປຍິນ຺ຕິ ນ ຈາປິ ອຸປາຍາສາສິໍ, ອຫໍ ອຸປາຍາສໍ ນ ອາປຊ຺ຊິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອພ຺ຠຸຕໍ ວຕາຕິ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ. ຕຎ຺ຫິ ອພ຺ຠຸຕໍ ປຸພ຺ເພ ອຠູຕໍ ອພ຺ຠຸຕນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອທິສິນ຺ຕິ ເອວຣູປິໍ, ‘‘ນ ໂສຈາມິ ນ ໂຣທາມິ, ນ ຈາປິ ປຣິຕປ຺ປຍິ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ໂສຈນາທີນໍ ອຠາວທີປນິໍ ວາຈໍ. ກສ຺ສ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍາຕິ ເກວລໍ ຍຖາ ເອທິໂສ ຘມ຺ໂມ ລທ຺ຘຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ກສ຺ສ ນາມ ສຕ຺ຖຸໂນ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ຄິຣໍ ຠາສສິ ເອທິສນ຺ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ສາສນຎ຺ຈ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ນິຣູປຘິນ຺ຕິ ນິທ຺ທຸກ຺ຂໍ. ວິຎ຺ຎາຕສທ຺ຘມ຺ມາຕິ ປຏິວິທ຺ຘອຣິຍສຈ຺ຈຘມ຺ມາ. ພ຺ຍປານຸທິນ຺ຕິ ນີຫຣິໍ ປຊຫິໍ.

ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ສພ຺ພໂສ ວິມຸຕ຺ຕໍ, ສພ຺ພກິເລເສຫິ ສພ຺ພຠເວຫິ ຈ ວິສໍຍຸຕ຺ຕໍ. ສ຺ວສ຺ສາຕິ ໂສ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ສໍ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມເທສນາຍໍ.

ຣຖໍ ນິຍ຺ຍາທຍາຫິມນ຺ຕິ ອິມໍ ຣຖໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ນິຍ຺ຍາເທຫິ.

ສຫສ຺ສຎ຺ຈາປີຕິ ມຄ຺ຄປຣິພ຺ພຍຕ຺ຖໍ ນີຕໍ ກຫາປຓສຫສ຺ສຎ຺ຈາປິ ອາທາຍ ນິຍ຺ຍາເທຫີຕິ ໂຍຊນາ.

ອສ຺ສຣຖນ຺ຕິ ອສ຺ສຍຸຕ຺ຕຣຖໍ. ປຸຓ຺ຓປຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕຸຏ຺ຐິທານໍ.

ເອວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ຕຸຏ຺ຐິທາເນ ທິຍ຺ຍມາເນ ຕໍ ອສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສາຣຖິ ‘‘ຕຸຍ຺ເຫວ ໂຫຕູ’’ຕິ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ. ປພ຺ພຊິເຕ ປນ ສາຣຖິມ຺ຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ອຕ຺ຕໂນ ຘີຕຣໍ ສຸນ຺ທຣິໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຆຣາວາເສ ນິໂຍເຊນ຺ຕີ ‘‘ຫຕ຺ຖີ ຄວສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖີຕິ ຫຕ຺ຖິໂນ. ຄວສ຺ສນ຺ຕິ ຄາໂວ ຈ ອສ຺ສາ ຈ. ມຓິກຸຓ຺ຑລຎ຺ຈາຕິ ມຓິ ຈ ກຸຓ຺ຑລານິ ຈ. ຜີຕຎ຺ຈິມໍ ຄຫວິຠວໍ ປຫາຍາຕິ ອິມໍ ຫຕ຺ຖິອາທິປ຺ປເຠທໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ອວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓາທິເຠທໍ ຜີຕໍ ປຫູຕຎ຺ຈ ຄຫວິຠວໍ ເຄຫູປກຣຓໍ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ທາສິທາສາທິກໍ ສພ຺ພໍ ປຫາຍ ຕວ ປິຕາ ປພ຺ພຊິໂຕ. ຠຸຎ຺ຊ ໂຠຄານິ ສຸນ຺ທຣີຕິ ສຸນ຺ທຣິ, ຕ຺ວໍ ອິເມ ໂຠເຄ ຠຸຎ຺ຊສ຺ສຸ. ຕຸວໍ ທາຍາທິກາ ກຸເລຕິ ຕຸວຎ຺ຫິ ອິມສ຺ມິໍ ກຸເລ ທາຍຊ຺ຊາຣຫາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸນ຺ທຣີ ອຕ຺ຕໂນ ເນກ຺ຂມ຺ມຊ຺ຌາສຍໍ ປກາເສນ຺ຕີ ‘‘ຫຕ຺ຖີຄວສ຺ສ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ອຖ ນໍ ມາຕາ ເນກ຺ຂມ຺ເມເຍວ ນິໂຍເຊນ຺ຕີ ‘‘ໂສ ເຕ ອິຊ຺ຌຕູ’’ຕິອາທິນາ ທິຍຑ຺ຒຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ຕ຺ວໍ ປຕ຺ເຖສິ ສຸນ຺ທຣີຕິ ສຸນ຺ທຣິ ຕ຺ວໍ ອິທານິ ຍໍ ປຕ຺ເຖສິ ອາກງ຺ຂສິ. ໂສ ຕວ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ສງ຺ກປ຺ໂປ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຉນ຺ໂທ ອິຊ຺ຌຕຸ ອນນ຺ຕຣາເຍນ ສິຊ຺ຌຕຸ. ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐປິຓ຺ໂຑຕິ ຆເຣ ຆເຣ ປຕິຏ຺ຐິຕ຺ວາ ລທ຺ຘພ຺ພຠິກ຺ຂາປິຓ຺ໂຑ. ອຸຎ຺ໂຉຕິ ຕທຕ຺ຖໍ ຆຣປຏິປາຏິຍາ ອາຫິຓ຺ຑນໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຐານຎ຺ຈ. ເອຕານີຕິ ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐປິຓ຺ຑາທີນິ. ອຠິສມ຺ໂຠນ຺ຕີຕິ ອນິພ຺ພິນ຺ນຣູປາ ຊງ຺ຆພລໍ ນິສ຺ສາຍ ອຠິສມ຺ຠວນ຺ຕີ, ສາເຘນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ສຸນ຺ທຣີ ‘‘ສາຘຸ, ອມ຺ມາ’’ຕິ ມາຕຸຍາ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສິກ຺ຂມານາເຍວ ສມານາ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ສາວຕ຺ຖິໍ ອຄມາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສິກ຺ຂມານາຍ ເມ, ອຍ຺ເຍ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ສິກ຺ຂມານາຍ ເມຕິ ສິກ຺ຂມານາຍ ສມານາຍ ມຍາ. ອຍ຺ເຍຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອາລປຕິ.

ຕຸວໍ ນິສ຺ສາຍ ກລ຺ຍາຓິ, ເຖຣິ ສງ຺ຆສ຺ສ ໂສຠເນຕິ ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ເຆ ວຸທ຺ຘຕຣຠາເວນ ຖິຣຄຸຓໂຍເຄນ ຈ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣິ ໂສຠເນຫິ ສີລາທີຫິ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ໂສຠເນ ກລ຺ຍາຓິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ, ອຍ຺ເຍ, ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ມຍາ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ອິຈ຺ເຉຕິ ອິຈ຺ຉາມິ. ສາວຕ຺ຖິ ຄນ຺ຕເວຕິ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕຸໍ. ສີຫນາທໍ ນທິສ຺ສາມີຕິ ອຎ຺ຎາພ຺ຍາກຣຓເມວ ສນ຺ຘາຍາຫ.

ອຖ ສຸນ຺ທຣີ ອນຸກ຺ກເມນ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ຘມ຺ມາສເນ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ອຸຬາຣໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ປຏິສໍເວທຍມານາ ອຕ຺ຕານເມວ ອາລປນ຺ຕີ ອາຫ ‘‘ປສ຺ສ ສຸນ຺ທຣີ’’ຕິ. ເຫມວຓ຺ຓນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ. ຫຣິຕ຺ຕຈນ຺ຕິ ກຎ຺ຈນສນ຺ນິຠຕ຺ຕຈໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ຠຄວາ ປີຕວຓ຺ເຓນ ‘‘ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຖ ໂຂ ສມ຺ມເທວ ຆໍສິຕ຺ວາ ຊາຕິຫິງ຺ຄຸລເກນ ອນຸລິມ຺ປິຕ຺ວາ ສຸປຣິມຊ຺ຊິຕກຎ຺ຈນາທາສສນ຺ນິໂຠຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຫມວຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຫຣິຕ຺ຕຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ປສ຺ສ ສຸນ຺ທຣິມາຍນ຺ຕິນ຺ຕິ ຕໍ ສຸນ຺ທຣິນາມິກໍ ມໍ ຠຄວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ປສ຺ສ. ‘‘ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ຕີ ປີຕິວິປ຺ຜາຣວເສນ ວທຕິ.

ກຸໂຕ ປນ ອາຄຕາ, ກຕ຺ຖ ຈ ອາຄຕາ, ກີທິສາ ຈາຍໍ ສຸນ຺ທຣີຕິ ອາສງ຺ກນ຺ຕານໍ ອາສງ຺ກໍ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ‘‘ພາຣາຓສິໂຕ’’ຕິ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ‘‘ສາວິກາ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ປາກຏຕຣໍ ກາຕຸໍ ‘‘ຕຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອິມສ຺ມິໍ ສເທວເກ ໂລເກ ຕຸວເມເວໂກ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ໂຘ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກປຣມຕ຺ເຖຫິ ຍຖາຣຫໍ ອນຸສາສນໂຕ ຕຸວໍ ເມ ສຕ຺ຖາ, ອຫຎ຺ຈ ຂີຓາສວພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ຠຄວາ ຕຸຍ຺ຫໍ ອຸເຣ ວາຍາມ ຊນິຕາຠິຊາຕິຕາຍ ໂອຣສາ, ມຸຂໂຕ ປວຕ຺ຕຘມ຺ມໂຆເສນ ສາສນສ຺ສ ຈ ມຸຂຠູເຕນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ຊາຕຕ຺ຕາ ມຸຂໂຕ ຊາຕາ, ນິຏ຺ຐິຕປຣິຎ຺ຎາຕາທິກຣຓີຍຕາຍ ກຕກິຈ຺ຈາ, ສພ຺ພໂສ ອາສວານໍ ເຂປິຕຕ຺ຕາ ອນາສວາຕິ.

ອຖສ຺ສາ ສຕ຺ຖາ ອາຄມນໍ ອຠິນນ຺ທນ຺ໂຕ ‘‘ຕສ຺ສາ ເຕ ສ຺ວາຄຕ’’ນ຺ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍາ ຕ຺ວໍ ມຍາ ອຘິຄຕໍ ຘມ຺ມໍ ຍາຖາວໂຕ ອຘິຄຈ຺ຉິ. ຕສ຺ສາ ເຕ, ຠທ຺ເທ ສຸນ຺ທຣິ, ອິຘ ມມ ສນ຺ຕິເກ ອາຄຕໍ ອາຄມນໍ ສຸອາຄຕໍ. ຕໂຕ ເອວ ຕໍ ອທຸຣາຄຕໍ ນ ທຸຣາຄຕໍ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ເອວຎ຺ຫິ ທນ຺ຕາ ອາຍນ຺ຕີຕິ, ຍຖາ ຕ຺ວໍ ສຸນ຺ທຣິ, ເອວຎ຺ຫິ ອຸຕ຺ຕເມນ ອຣິຍມຄ຺ຄທມເຖນ ທນ຺ຕາ ຕໂຕ ເອວ ສພ຺ພຘິ ວີຕຣາຄາ, ສພ຺ເພສໍ ສໍໂຍຊນານໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ວິສໍຍຸຕ຺ຕາ ກຕກິຈ຺ຈາ ອນາສວາ ສຕ຺ຖຸ ປາທານໍ ວນ຺ທິກາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕສ຺ສາ ເຕ ສ຺ວາຄຕໍ ອທຸຣາຄຕນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ສຸນ຺ທຣີເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ສຸຠາກມ຺ມາຣຘີຕຸເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ທຫຣາຫນ຺ຕິອາທິກາ ສຸຠາຍ ກມ຺ມາຣຘີຕາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ ອນຸກ຺ກເມນ ສມ຺ຠາວິຕກຸສລມູລາ ອຸປຈິຕວິໂມກ຺ຂສມ຺ຠາຣາ ສຸຄຕີສຸເຍວ ສໍສຣນ຺ຕີ ປຣິປກ຺ກຎາຓາ ຫຸຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຣາຊຄເຫ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓກາຣສ຺ສ ຘີຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິໂສຠາຍ ສຸຠາຕິ ຕສ຺ສາ ນາມໍ ອໂຫສິ. ສາ ອນຸກ຺ກເມນ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ, ສຕ຺ຖຸ ຣາຊຄຫປ຺ປເວສເນ ສຕ຺ຖຣິ ສຎ຺ຊາຕປ຺ປສາທາ ເອກທິວສໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປຣິປາກໍ ທິສ຺ວາ ອຊ຺ຌາສຍານຸຣູປໍ ຈຕຸສຈ຺ຈຄພ຺ຠຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ສາ ຕາວເທວ ສຫສ຺ສນຍປຏິມຓ຺ຑິເຕ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ສາ ອປຣຠາເຄ ຆຣາວາເສ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ມຫາປຊາປຕິຍາ ໂຄຕມິຍາ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິສີເລ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ອຸປຣິມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ ຠາວນມນຸຍຸຎ຺ຊິ. ຕໍ ຎາຕກາ ກາເລນ ກາລໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ກາເມຫິ ນິມນ຺ເຕນ຺ຕາ ປຫູຕຘນໍ ວິຠວຊາຕຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປໂລເຠນ຺ຕິ. ສາ ເອກທິວສໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປຄຕານໍ ຆຣາວາເສສຸ ກາເມສຸ ຈ ອາທີນວໍ ປກາເສນ຺ຕີ ‘‘ທຫຣາຫ’’ນ຺ຕິອາທີຫິ ຈຕຸວີສຕິຍາ ຄາຖາຫິ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ເຕ ນິຣາເສ ກຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ປຣິໂຍທເປນ຺ຕີ ຠາວນໍ ອຸສ຺ສຸກ຺ກາເປຕ຺ວາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ –

໓໓໙.

‘‘ທຫຣາຫໍ ສຸທ຺ຘວສນາ, ຍໍ ປຸເຣ ຘມ຺ມມສ຺ສຸຓິໍ;

ຕສ຺ສາ ເມ ອປ຺ປມຕ຺ຕາຍ, ສຈ຺ຈາຠິສມໂຍ ອຫຸ.

໓໔໐.

‘‘ຕໂຕຫໍ ສພ຺ພກາເມສຸ, ຠຸສໍ ອຣຕິມຊ຺ຌຄໍ;

ສກ຺ກາຍສ຺ມິໍ ຠຍໍ ທິສ຺ວາ, ເນກ຺ຂມ຺ມເມວ ປີຫເຍ.

໓໔໑.

‘‘ຫິຕ຺ວານຫໍ ຎາຕິຄຓໍ, ທາສກມ຺ມກຣານິ ຈ;

ຄາມເຂຕ຺ຕານິ ຜີຕານິ, ຣມຓີເຍ ປໂມທິເຕ.

໓໔໒.

‘‘ປຫາຍຫໍ ປພ຺ພຊິຕາ, ສາປເຕຍ຺ຍມນປ຺ປກໍ;

ເອວໍ ສທ຺ຘາຍ ນິກ຺ຂມ຺ມ, ສທ຺ຘມ຺ເມ ສຸປ຺ປເວທິເຕ.

໓໔໓.

‘‘ເນຕໍ ອສ຺ສ ປຕິຣູປໍ, ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎຎ຺ຫິ ປຕ຺ຖເຍ;

ໂຍ ຊາຕຣູປໍ ຣຊຕໍ, ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປຸນຣາຄເມ.

໓໔໔.

‘‘ຣຊຕໍ ຊາຕຣູປໍ ວາ, ນ ໂພຘາຍ ນ ສນ຺ຕິຍາ;

ເນຕໍ ສມຓສາຣຸປ຺ປໍ, ນ ເອຕໍ ອຣິຍທ຺ຘນໍ.

໓໔໕.

‘‘ໂລຠນໍ ມທນຎ຺ເຈຕໍ, ໂມຫນໍ ຣຊວຑ຺ຒນໍ;

ສາສງ຺ກໍ ພຫຸອາຍາສໍ, ນຕ຺ຖິ ເຈຕ຺ຖ ຘຸວໍ ຐິຕິ.

໓໔໖.

‘‘ເອຕ຺ຖ ຣຕ຺ຕາ ປມຕ຺ຕາ ຈ, ສໍກິລິຏ຺ຐມນາ ນຣາ;

ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎນ ພ຺ຍາຣຸທ຺ຘາ, ປຸຖູ ກຸພ຺ພນ຺ຕິ ເມຘຄໍ.

໓໔໗.

‘‘ວໂຘ ພນ຺ໂຘ ປຣິກ຺ເລໂສ, ຊານິ ໂສກປຣິທ຺ທໂວ;

ກາເມສຸ ອຘິປນ຺ນານໍ, ທິສ຺ສເຕ ພ຺ຍສນໍ ພຫຸໍ.

໓໔໘.

‘‘ຕໍ ມໍ ຎາຕີ ອມິຕ຺ຕາວ, ກິໍ ໂວ ກາເມສຸ ຍຸຎ຺ຊຖ;

ຊານາຖ ມໍ ປພ຺ພຊິຕໍ, ກາເມສຸ ຠຍທສ຺ສິນິໍ.

໓໔໙.

‘‘ນ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ເຓນ, ປຣິກ຺ຂີຍນ຺ຕິ ອາສວາ;

ອມິຕ຺ຕາ ວຘກາ ກາມາ, ສປຕ຺ຕາ ສລ຺ລພນ຺ຘນາ.

໓໕໐.

‘‘ຕໍ ມໍ ຎາຕີ ອມິຕ຺ຕາວ, ກິໍ ໂວ ກາເມສຸ ຍຸຎ຺ຊຖ;

ຊານາຖ ມໍ ປພ຺ພຊິຕໍ, ມຸຓ຺ຑໍ ສງ຺ຆາຏິປາຣຸຕໍ.

໓໕໑.

‘‘ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐປິຓ຺ໂຑ ອຸຎ຺ໂຉ ຈ, ປໍສຸກູລຎ຺ຈ ຈີວຣໍ;

ເອຕໍ ໂຂ ມມ ສາຣຸປ຺ປໍ, ອນຄາຣູປນິສ຺ສໂຍ.

໓໕໒.

‘‘ວນ຺ຕາ ມເຫສີຫິ ກາມາ, ເຍ ທິພ຺ພາ ເຍ ຈ ມານຸສາ;

ເຂມຏ຺ຐາເນ ວິມຸຕ຺ຕາ ເຕ, ປຕ຺ຕາ ເຕ ອຈລໍ ສຸຂໍ.

໓໕໓.

‘‘ມາຫໍ ກາເມຫິ ສໍຄຈ຺ຉິໍ, ເຍສຸ ຕາຓໍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ອມິຕ຺ຕາ ວຘກາ ກາມາ, ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘູປມາ ທຸຂາ.

໓໕໔.

‘‘ປຣິປນ຺ໂຖ ເອສ ຠໂຍ, ສວິຆາໂຕ ສກຓ຺ຏໂກ;

ເຄໂຘ ສຸວິສໂມ ເຈໂສ, ມຫນ຺ໂຕ ໂມຫນາມຸໂຂ.

໓໕໕.

‘‘ອຸປສຄ຺ໂຄ ຠີມຣູໂປ, ກາມາ ສປ຺ປສິຣູປມາ;

ເຍ ພາລາ ອຠິນນ຺ທນ຺ຕິ, ອນ຺ຘຠູຕາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ.

໓໕໖.

‘‘ກາມປງ຺ເກນ ສຕ຺ຕາ ຫິ, ພຫູ ໂລເກ ອວິທ຺ທສູ;

ປຣິຍນ຺ຕໍ ນ ຊານນ຺ຕິ, ຊາຕິຍາ ມຣຓສ຺ສ ຈ.

໓໕໗.

‘‘ທຸຄ຺ຄຕິຄມນໍ ມຄ຺ຄໍ, ມນຸສ຺ສາ ກາມເຫຕຸກໍ;

ພຫຸໍ ເວ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ໂຣຄມາວຫໍ.

໓໕໘.

‘‘ເອວໍ ອມິຕ຺ຕຊນນາ, ຕາປນາ ສໍກິເລສິກາ;

ໂລກາມິສາ ພນ຺ຘນີຍາ, ກາມາ ມຣຓພນ຺ຘນາ.

໓໕໙.

‘‘ອຸມ຺ມາທນາ ອຸລ຺ລປນາ, ກາມາ ຈິຕ຺ຕປ຺ປມາຖິໂນ;

ສຕ຺ຕານໍ ສໍກິເລສາຍ, ຂິປ຺ປໍ ມາເຣນ ໂອຑ຺ຑິຕໍ.

໓໖໐.

‘‘ອນນ຺ຕາທີນວາ ກາມາ, ພຫຸທຸກ຺ຂາ ມຫາວິສາ;

ອປ຺ປສ຺ສາທາ ຣຓກຣາ, ສຸກ຺ກປກ຺ຂວິໂສສນາ.

໓໖໑.

‘‘ສາຫໍ ເອຕາທິສໍ ກຕ຺ວາ, ພ຺ຍສນໍ ກາມເຫຕຸກໍ;

ນ ຕໍ ປຈ຺ຈາຄມິສ຺ສາມິ, ນິພ຺ພານາຠິຣຕາ ສທາ.

໓໖໒.

‘‘ຣຓໍ ຕຣິຕ຺ວາ ກາມານໍ, ສີຕິຠາວາຠິກງ຺ຂິນີ;

ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ວິຫສ຺ສາມິ, ສພ຺ພສໍໂຍຊນກ຺ຂເຍ.

໓໖໓.

‘‘ອໂສກໍ ວິຣຊໍ ເຂມໍ, ອຣິຍຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ອຸຊຸໍ;

ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອນຸຄຈ຺ຉາມິ, ເຍນ ຕິຓ຺ຓາ ມເຫສິໂນ.

໓໖໔.

‘‘ອິມໍ ປສ຺ສຖ ຘມ຺ມຏ຺ຐໍ, ສຸຠໍ ກມ຺ມາຣຘີຕຣໍ;

ອເນຊໍ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊ, ຣຸກ຺ຂມູລມ຺ຫິ ຌາຍຕິ.

໓໖໕.

‘‘ອຊ຺ຊຏ຺ຐມີ ປພ຺ພຊິຕາ, ສທ຺ຘາ ສທ຺ຘມ຺ມໂສຠນາ;

ວິນີຕຸປ຺ປລວຓ຺ຓາຍ, ເຕວິຊ຺ຊາ ມຈ຺ຈຸຫາຍິນີ.

໓໖໖.

‘‘ສາຍໍ ຠຸຊິສ຺ສາ ອຓຓາ, ຠິກ຺ຂຸນີ ຠາວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາ;

ສພ຺ພໂຍຄວິສໍຍຸຕ຺ຕາ, ກຕກິຈ຺ຈາ ອນາສວາ.

໓໖໗.

‘‘ຕໍ ສກ຺ໂກ ເທວສງ຺ເຆນ, ອຸປສງ຺ກມ຺ມ ອິທ຺ຘິຍາ;

ນມສ຺ສຕິ ຠູຕປຕິ, ສຸຠໍ ກມ຺ມາຣຘີຕຣ’’ນ຺ຕິ. – ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ;

ຕຕ຺ຖ ທຫຣາຫໍ ສຸທ຺ຘວສນາ, ຍໍ ປຸເຣ ຘມ຺ມມສ຺ສຸຓິນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ອຫໍ ປຸພ຺ເພ ທຫຣາ ຕຣຸຓີ ເອວ ສຸທ຺ຘວສນາ ສຸທ຺ຘວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ ອລງ຺ກຕປ຺ປຏິຍຕ຺ຕາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ອສ຺ໂສສິໍ. ຕສ຺ສາ ເມ ອປ຺ປມຕ຺ຕາຍ, ສຈ຺ຈາຠິສມໂຍ ອຫູຕິ ຍສ຺ມາ ຈ ຕສ຺ສາ ເມ ມຍ຺ຫໍ ຍຖາສຸຕໍ ຘມ຺ມໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕາຍ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິຍາ ສີລໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຠາວນໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາວ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣິຍສຈ຺ຈານໍ ອຠິສມໂຍ ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ປຏິ. ມ. ໑.໓໒) ປຏິເວໂຘ ອໂຫສິ.

ຕໂຕຫໍ ສພ຺ພກາເມສຸ, ຠຸສໍ ອຣຕິມຊ຺ຌຄນ຺ຕິ ຕໂຕ ເຕນ ກາຣເຓນ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມສ຺ສ ສຸຕຕ຺ຕາ ສຈ຺ຈານຎ຺ຈ ອຠິສມິຕຕ຺ຕາ ມນຸສ຺ເສສຸ ທິພ຺ເພສຸ ຈາຕິ ສພ຺ເພສຸປິ ກາເມສຸ ຠຸສໍ ອຕິວິຍ ອຣຕິໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໍ ອຘິຄຈ຺ຉິໍ. ສກ຺ກາຍສ຺ມິໍ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ຘປຎ຺ຈເກ, ຠຍໍ ສປ຺ປຏິຠຍຠາວໍ ຎາຓຈກ຺ຂຸນາ ທິສ຺ວາ, ເນກ຺ຂມ຺ມເມວ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ນິພ຺ພານເມວ, ປີຫເຍ ປິຫຍາມິ ປຕ຺ຖຍາມິ.

ທາສກມ຺ມກຣານິ ຈາຕິ ທາເສ ຈ ກມ຺ມກາເຣ ຈ, ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາເສນ ເຫຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຄາມເຂຕ຺ຕານີຕິ ຄາເມ ຈ ປຸພ຺ພຓ຺ຓາປຣຓ຺ຓວິຣຸຫນກ຺ເຂຕ຺ຕານິ ຈ, ຄາມປຣິຍາປນ຺ນານິ ວາ ເຂຕ຺ຕານິ. ຜີຕານີຕິ ສມິທ຺ຘານິ. ຣມຓີເຍຕິ ມນຸຎ຺ເຎ. ປໂມທິເຕຕິ ປມຸທິເຕ, ໂຠຄກ຺ຂນ຺ເຘ ຫິຕ຺ວາຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ສາປເຕຍ຺ຍນ຺ຕິ ສນ຺ຕກໍ ຘນໍ, ມຓິກນກຣຊຕາທິປຣິຄ຺ຄຫວຕ຺ຖຸໍ. ອນປ຺ປກນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕໍ, ປຫາຍາຕິ ໂຍຊນາ. ເອວໍ ສທ຺ຘາຍ ນິກ຺ຂມ຺ມາຕິ ‘‘ຫິຕ຺ວານຫໍ ຎາຕິຄຓ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ມຫນ຺ຕໍ ຎາຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ມຫນ຺ຕຎ຺ຈ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຫາຍ ກມ຺ມກມ຺ມຜລານິ ຣຕນຕ຺ຕຍຎ຺ຈາຕິ ສທ຺ເຘຍ຺ຍວຕ຺ຖຸໍ ສທ຺ຘາຍ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ຆຣໂຕ ນິກ຺ຂມ຺ມ, ສທ຺ຘມ຺ເມ ສຸປ຺ປເວທິເຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ສຸຏ຺ຐຸ ປເວທິເຕ ອຣິຍວິນເຍ ອຫໍ ປພ຺ພຊິຕາ.

ເອວໍ ປພ຺ພຊິຕາຍ ປນ ເນຕໍ ອສ຺ສ ປຕິຣູປໍ, ຍທິທໍ ຉຑ຺ຑິຕານໍ ກາມານໍ ປຈ຺ຈາຄມນໍ. ອາກິຎ຺ຈຎ຺ຎຎ຺ຫິ ປຕ຺ຖເຍຕິ ອຫໍ ອກິຎ຺ຈນຠາວໍ ອປຣິຄ຺ຄຫຠາວເມວ ປຕ຺ຖຍາມິ. ໂຍ ຊາຕຣູປຣຊຕໍ, ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປຸນຣາຄເມຕິ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຸວຓ຺ຓໍ ຣຊຕໍ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ວາ ກິຎ຺ຈິ ຘນຊາຕໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປຸນ ຕໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ໂສ ປຓ຺ຑິຕານໍ ອນ຺ຕເຣ ກຖໍ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິເປຍ຺ຍ?

ຍສ຺ມາ ຣຊຕໍ ຊາຕຣູປໍ ວາ, ນ ໂພຘາຍ ນ ສນ຺ຕິຍາ ນ ມຄ຺ຄຎາຓາຍ ນ ນິພ຺ພານາຍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເນຕໍ ສມຓສາຣຸປ຺ປນ຺ຕິ ເອຕໍ ຊາຕຣູປຣຊຕາທິປຣິຄ຺ຄຫວຕ຺ຖຸ, ຕສ຺ສ ວາ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນໍ ສມຓານໍ ສາຣຸປ຺ປໍ ນ ໂຫຕິ. ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ນ ກປ຺ປຕິ ສມຓານໍ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍານໍ ຊາຕຣູປຣຊຕ’’ນ຺ຕິອາທິ (ຈູຬວ. ໔໔໖). ນ ເອຕໍ ອຣິຍທ຺ຘນນ຺ຕິ ເອຕໍ ຍຖາວຸຕ຺ຕປຣິຄ຺ຄຫວຕ຺ຖຸ ສທ຺ຘາທິຘນໍ ວິຍ ອຣິຍຘມ຺ມມຍມ຺ປິ ຘນໍ ນ ໂຫຕິ, ນ ອຣິຍຠາວາວຫໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ໂລຠນ’’ນ຺ຕິອາທິ.

ຕຕ຺ຖ ໂລຠນນ຺ຕິ ໂລຠຸປ຺ປາທນໍ. ມທນນ຺ຕິ ມທາວຫໍ. ໂມຫນນ຺ຕິ ສມ຺ໂມຫຊນນໍ. ຣຊວຑ຺ຒນນ຺ຕິ ຣາຄຣຊາທິສໍວຑ຺ຒນໍ. ເຍນ ປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ, ຕສ຺ສ ອາສງ຺ກາວຫຕ຺ຕາ ສຫ ອາສງ຺ກາຍ ວຕ຺ຕຕີຕິ ສາສງ຺ກໍ, ເຍນ ປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ, ຕສ຺ສ ຍໂຕ ກຸໂຕ ອາສງ຺ກາວຫນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພຫຸອາຍາສນ຺ຕິ ສຊ຺ຊນຣກ຺ຂຓາທິວເສນ ພຫຸປຣິສ຺ສມໍ. ນຕ຺ຖິ ເຈຕ຺ຖ ຘຸວໍ ຐິຕີຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ຘເນ ຘຸວຠາໂວ ຈ ຐິຕິຠາໂວ ຈ ນຕ຺ຖິ, ຈຎ຺ຈລມນວຏ຺ຐິຕເມວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອຕ຺ຖ ຣຕ຺ຕາ ປມຕ຺ຕາ ຈາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ຘເນ ຣຕ຺ຕາ ສຎ຺ຊາຕຣາຄາ ທສກຸສລຘມ຺ເມສຸ ສຕິຍາ ວິປ຺ປວາເສນ ປມຕ຺ຕາ. ສໍກິລິຏ຺ຐມນາ ໂລຠາທິສໍກິເລເສນ ສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາວ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໂຕ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມ຺ຫິ ພ຺ຍາຣຸທ຺ຘາ, ປຸຖູ ກຸພ຺ພນ຺ຕິ ເມຘຄໍ ອນ຺ຕມໂສ ມາຕາປິ ປຸຕ຺ເຕນ, ປຸຕ຺ໂຕປິ ມາຕຣາຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຏິຣຸທ຺ຘາ ຫຸຕ຺ວາ ປຸຖູ ສຕ຺ຕາ ເມຘຄໍ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ປຸນ ຈປຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາມເຫຕຸ ກາມນິທານໍ ກາມາຘິກຣຓໍ…ເປ… ມາຕາປິ ປຸຕ຺ເຕນ ວິວທຕິ ປຸຕ຺ໂຕປິ ມາຕຣາ ວິວທຕີ’’ຕິອາທິ (ມ. ນິ. ໑.໑໖໘, ໑໗໘).

ວໂຘຕິ ມຣຓໍ. ພນ຺ໂຘຕິ ອທ຺ທຸພນ຺ຘນາທິພນ຺ຘນໍ. ປຣິກ຺ເລໂສຕິ ຫຕ຺ຖຈ຺ເຉທາທິປຣິກິເລສາປຕ຺ຕິ. ຊານີຕິ ຘນຊານິ ເຈວ ປຣິວາຣຊານິ ຈ. ໂສກປຣິທ຺ທໂວຕິ ໂສໂກ ຈ ປຣິເທໂວ ຈ. ອຘິປນ຺ນານນ຺ຕິ ອຊ຺ໂຌສິຕານໍ. ທິສ຺ສເຕ ພ຺ຍສນໍ ພຫຸນ຺ຕິ ຍຖາວຸຕ຺ຕວຘພນ຺ຘນາທິເຠທໍ ອວຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາທິໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກໍ ສມ຺ປຣາຍິກຎ຺ຈ ພຫຸໍ ພຫຸວິຘໍ ພ຺ຍສນໍ ອນຕ຺ໂຖ ກາເມສຸ ທິສ຺ສເຕວ.

ຕໍ ມໍ ຎາຕີ ອມິຕ຺ຕາວ, ກິໍ ໂວ ກາເມສຸ ຍຸຎ຺ຊຖາຕິ ຕາທິສໍ ມໍ ຍຖາ ກາເມສຸ ວິຣຕ຺ຕໍ ຕຸມ຺ເຫ ຎາຕີ ຎາຕກາ ສມານາ ອນຕ຺ຖກາມາ ອມິຕ຺ຕາ ວິຍ ກິໍ ເກນ ກາຣເຓນ ກາເມສຸ ຍຸຎ຺ຊຖ ນິໂຍເຊຖ. ຊານາຖ ມໍ ປພ຺ພຊິຕໍ, ກາເມສຸ ຠຍທສ຺ສິນິນ຺ຕິ ກາເມ ຠຍໂຕ ປສ຺ສນ຺ຕິໍ ປພ຺ພຊິຕໍ ມໍ ອາຊານາຖ, ກິໍ ເອຕ຺ຕກໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອນຎ຺ຎາຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ນ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ເຓນ, ປຣິກ຺ຂີຍນ຺ຕິ ອາສວາຕິ ກາມາສວາທໂຍ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ເຓນ ນ ກທາຈິ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ເຕຫິ ເອວ ປຣິວຑ຺ຒນ຺ເຕວ. ເຕນາຫ – ‘‘ອມິຕ຺ຕາ ວຘກາ ກາມາ, ສປຕ຺ຕາ ສລ຺ລພນ຺ຘນາ’’ຕິ. ກາມາ ຫິ ອຫິຕາວຫຕ຺ຕາ ເມຕ຺ຕິຍາ ອຠາເວນ ອມິຕ຺ຕາ, ມຣຓເຫຕຸຕາຍ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕາສິກວຘກສທິສຕ຺ຕາ ວຘກາ, ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາປິ ອນຕ຺ຖາວຫນຕາຍ ເວຣານຸພນ຺ຘສປຕ຺ຕສທິສຕ຺ຕາ ສປຕ຺ຕາ, ຣາຄາທີນໍ ສລ຺ລານໍ ພນ຺ຘນໂຕ ສລ຺ລພນ຺ຘນາ.

ມຸຓ຺ຑນ຺ຕິ ມຸຓ຺ຑິຕເກສໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນນ຺ຕການິ ຄເຫຕ຺ວາ ສງ຺ຆາຏິຈີວຣປາຣຸປເນນ ສງ຺ຆາຏິປາຣຸຕໍ.

ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐປິຓ຺ໂຑຕິ ວິວຏທ຺ວາເຣ ຆເຣ ຆເຣ ປຕິຏ຺ຐິຕ຺ວາ ລຠນກປິຓ຺ໂຑ. ອຸຎ຺ໂຉຕິ ຕທຕ຺ຖໍ ອຸຎ຺ຉາຈຣິຍາ. ອນຄາຣູປນິສ຺ສໂຍຕິ ອນຄາຣານໍ ປພ຺ພຊິຕານໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສ຺ສິຕພ຺ພໂຕ ອຸປນິສ຺ສຍຠູໂຕ ຊີວິຕປຣິກ຺ຂາໂຣ. ຕຎ຺ຫິ ນິສ຺ສາຍ ປພ຺ພຊິຕາ ຊີວນ຺ຕິ.

ວນ຺ຕາຕິ ຉຑ຺ຑິຕາ. ມເຫສີຫີຕິ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ມເຫສີຫິ. ເຂມຏ຺ຐາເນຕິ ກາມໂຍຄາທີຫິ ອນຸປທ຺ທວຏ຺ຐານຠູເຕ ນິພ຺ພາເນ. ເຕຕິ ມເຫສໂຍ. ອຈລໍ ສຸຂນ຺ຕິ ນິພ຺ພານສຸຂໍ ປຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ປຕ຺ເຖນ຺ເຕນ ກາມາ ປຣິຈ຺ຈຊິຕພ຺ພາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ມາຫໍ ກາເມຫິ ສໍຄຈ຺ຉິນ຺ຕິ ອຫໍ ກທາຈິປິ ກາເມຫິ ນ ສມາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ. ກສ຺ມາຕິ ເຈ ອາຫ – ‘‘ເຍສຸ ຕາຓໍ ນ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິອາທິ, ເຍສຸ ກາເມສຸ ອຸປປຣິກ຺ຂິຍມາເນສຸ ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ອນຕ຺ຖປຣິຕ຺ຕາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘູປມາ ມຫາຠິຕາປຏ຺ເຐນ. ທຸຂາ ທຸກ຺ຂມຏ຺ເຐນ.

ປຣິປນ຺ໂຖ ເອສ ຠໂຍ ຍທິທໍ ກາມາ ນາມ ອວິທິຕວິປຸລານຕ຺ຖາວຫຕ຺ຕາ. ສວິຆາໂຕ ຈິຕ຺ຕວິຆາຕກຣຕ຺ຕາ. ສກຓ຺ຏໂກ ວິນິວິຊ຺ຌນຕ຺ຕາ. ເຄໂຘ ສຸວິສໂມ ເຈໂສຕິ ຄິທ຺ຘິເຫຕຸຕາຍ ເຄໂຘ. ສຸຏ຺ຐຸ ວິສໂມ ມຫາປລິໂພໂຘ ໂສ. ທຸຣຕິກ຺ກມນຏ຺ເຐນ ມຫນ຺ໂຕ. ໂມຫນາມຸໂຂ ມຸຈ຺ຉາປຕ຺ຕິເຫຕຸໂຕ.

ອຸປສຄ຺ໂຄ ຠີມຣູໂປຕິ ອຕິຠິໍສນກສຠາໂວ, ມຫນ຺ໂຕ ເທວຕູປສຄ຺ໂຄ ວິຍ ອນຕ຺ຖກາທິທຸກ຺ຂາວຫນໂຕ. ສປ຺ປສິຣູປມາ ກາມາ ສປ຺ປຏິຠຍຏ຺ເຐນ.

ກາມປງ຺ເກນ ສຕ຺ຕາຕິ ກາມສງ຺ຂາເຕນ ປງ຺ເກນ ສຕ຺ຕາ ລຄ຺ຄາ.

ທຸຄ຺ຄຕິຄມນໍ ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ນິຣຍາທິອປາຍຄາມິນໍ ມຄ຺ຄໍ. ກາມເຫຕຸກນ຺ຕິ ກາໂມປໂຠຄເຫຕຸກໍ. ພຫຸນ຺ຕິ ປາຓາຕິປາຕາທິເຠເທນ ພຫຸວິຘໍ. ໂຣຄມາວຫນ຺ຕິ ຣຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ໂຣຄສງ຺ຂາຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກາທິເຠທສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອາວຫນກໍ.

ເອວນ຺ຕິ ‘‘ອມິຕ຺ຕາ ວຘກາ’’ຕິອາທິນາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ. ອມິຕ຺ຕຊນນາຕິ ອມິຕ຺ຕຠາວສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕນກາ. ຕາປນາຕິ ສນ຺ຕາປນກາ, ຕປນີຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສໍກິເລສິກາຕິ ສໍກິເລສາວຫາ. ໂລກາມິສາຕິ ໂລເກ ອາມິສຠູຕາ. ພນ຺ຘນິຍາຕິ ພນ຺ຘຠູເຕຫິ ສໍໂຍຊເນຫິ ວຑ຺ຒິຕພ຺ພາ, ສໍໂຍຊນິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຣຓພນ຺ຘນາຕິ ຠວາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕຕາຍ ປວຕ຺ຕກາຣຓໂຕ ຈ ມຣຓວິພນ຺ຘນາ.

ອຸມ຺ມາທນາຕິ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມານໍ ວິໂຍຄວເສນ ໂສກຸມ຺ມາທກຣາ, ວຑ຺ຒິຍາ ວາ ອຸປຣູປຣິມທາວຫາ. ອຸລ຺ລປນາຕິ ‘‘ອໂຫ ສຸຂໍ ອໂຫ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘໍ ອຸທ຺ຘໍ ລປາປນກາ. ‘‘ອຸລ຺ໂລລນາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຠຕ຺ຕປິຓ຺ຑນິມິຕ຺ຕໍ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ອຸລ຺ໂລເລນ຺ໂຕ ສຸນໂຂ ວິຍ ອາມິສເຫຕຸ ສຕ຺ເຕ ອຸປຣູປຣິລາລນາ, ປຣາຠວາວຎ຺ຎາຕປາປນກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈິຕ຺ຕປ຺ປມາຖິໂນຕິ ປຣິຬາຫຸປ຺ປາທນາທິນາ ສມ຺ປຕິ ອາຍຕິຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປມຖນສີລາ. ‘‘ຈິຕ຺ຕປ຺ປມທ຺ທິໂນ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ໂສ ເອວຕ຺ໂຖ. ເຍ ປນ ‘‘ຈິຕ຺ຕປ຺ປມາທິໂນ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ປມາທາວຫາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສໍກິເລສາຍາຕິ ວິພາຘນາຍ ອຸປຕາປນາຍ ວາ. ຂິປ຺ປໍ ມາເຣນ ໂອຑ຺ຑິຕນ຺ຕິ ກາມາ ນາເມເຕ ມາເຣນ ໂອຑ຺ຑິຕໍ ກຸມິນນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ ສຕ຺ຕານໍ ອນຕ຺ຖາວຫນໂຕ.

ອນນ຺ຕາທີນວາຕິ ‘‘ໂລຠນໍ ມທນຎ຺ເຈຕ’’ນ຺ຕິອາທິນາ, ‘‘ອິຘ ສີຕສ຺ສ ປຸຣກ຺ຂໂຕ ອຸຓ຺ຫສ຺ສ ປຸຣກ຺ຂໂຕ’’ຕິອາທິນາ (ມ. ນິ. ໑.໑໖໗) ຈ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສຸຕ຺ຕາທີສຸ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອປຣິຍນ຺ຕາທີນວາ ພຫຸໂທສາ. ພຫຸທຸກ຺ຂາຕິ ອາປາຍິກາທິພຫຸວິຘທຸກ຺ຂານຸພນ຺ຘາ. ມຫາວິສາຕິ ກຏຸກາສຍ຺ຫຜລຕາຍ ຫລາຫລາທິມຫາວິສສທິສາ. ອປ຺ປສ຺ສາທາຕິ ສຕ຺ຖຘາຣາຄຕມຘຸພິນ຺ທຸ ວິຍ ປຣິຕ຺ຕສ຺ສາທາ. ຣຓກຣາຕິ ສາຣາຄາທິສໍວຑ຺ຒກາ. ສຸກ຺ກປກ຺ຂວິໂສສນາຕິ ສຕ຺ຕານໍ ອນວຊ຺ຊໂກຏ຺ຐາສສ຺ສ ວິນາສກາ.

ສາຫນ຺ຕິ ສາ ອຫໍ, ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ຘາ ກາເມ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຐິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕາທິສນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ. ກຕ຺ວາຕິ ອິຕິ ກຕ຺ວາ, ຍຖາວຸຕ຺ຕກາຣເຓນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຕໍ ປຈ຺ຈາຄມິສ຺ສາມີຕິ ຕໍ ມຍາ ປຸພ຺ເພ ວນ຺ຕກາເມ ປຸນ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມິ. ນິພ຺ພານາຠິຣຕາ ສທາຕິ ຍສ຺ມາ ປພ຺ພຊິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພກາລໍ ນິພ຺ພານາຠິຣຕາ, ຕສ຺ມາ ນ ຕໍ ປຈ຺ຈາຄມິສ຺ສາມີຕິ ໂຍຊນາ.

ຣຓໍ ຕຣິຕ຺ວາ ກາມານນ຺ຕິ ກາມານໍ ຣຓໍ ຕຣິຕ຺ວາ, ຕຎ຺ຈ ມຍາ ກາຕພ຺ພໍ ອຣິຍມຄ຺ຄສໍປຫາຣໍ ກຕ຺ວາ. ສີຕິຠາວາຠິກງ຺ຂິນີຕິ ສພ຺ພກິເລສທຣຖປຣິຬາຫວູປສເມນ ສີຕິຠາວສງ຺ຂາຕໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອຠິກງ຺ຂນ຺ຕີ. ສພ຺ພສໍໂຍຊນກ຺ຂເຍຕິ ສພ຺ເພສໍ ສໍໂຍຊນານໍ ຂຍຠູເຕ ນິພ຺ພາເນ ອຠິຣຕາ.

ເຍນ ຕິຓ຺ຓາ ມເຫສິໂນຕິ ເຍນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ມເຫສິໂນ ສໍສາຣມໂຫຆໍ ຕິຓ຺ຓາ, ອຫມ຺ປິ ເຕຫິ ຄຕມຄ຺ຄໍ ອນຸຄຈ຺ຉາມິ, ສີລາທິປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອນຸປາປຸຓາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຘມ຺ມຏ຺ຐນ຺ຕິ ອຣິຍຜລຘມ຺ເມ ຐິຕໍ. ອເນຊນ຺ຕິ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘ ເອຊຕາຍ ອເນຊນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ອຄ຺ຄຜລໍ. ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊາຕິ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄາຘິຄເມນ ອຘິຄນ຺ຕ຺ວາ. ຌາຍຕີຕິ ຕເມວ ຜລຊ຺ຌານໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍຕິ.

ອຊ຺ຊຏ຺ຐມີ ປພ຺ພຊິຕາຕິ ປພ຺ພຊິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຊ຺ຊ ອຏ຺ຐມທິວໂສ, ອິໂຕ ອຕີເຕ ອຏ຺ຐມິຍໍ ປພ຺ພຊິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສທ຺ຘາຕິ ສທ຺ຘາສມ຺ປນ຺ນາ. ສທ຺ຘມ຺ມໂສຠນາຕິ ສທ຺ຘມ຺ມາຘິຄເມນ ໂສຠນາ.

ຠຸຊິສ຺ສາຕິ ທາສຠາວສທິສານໍ ກິເລສານໍ ປຫາເນນ ຠຸຊິສ຺ສາ. ກາມຈ຺ຉນ຺ທາທິອິຓາປຄເມນ ອຓຓາ.

ອິມາ ກິຣ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐເມ ທິວເສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ຜລສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ ເຖຣິໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປສໍສນ຺ເຕນ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕາ.

ອຖ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ສຕ຺ຖາຣາ ປສໍສີຍມານາ ອຍໍ ເຖຣີ ຍສ຺ມາ ເທເວຫິ ຈ ປຍິຣຸປາສິຕພ຺ພາ’’ຕິ ຕາວເທວ ຕາວຕິໍເສຫິ ເທເວຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ສງ຺ຄີຕິກາເຣຫິ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຕໍ ສກ຺ໂກ ເທວສງ຺ເຆນ, ອຸປສງ຺ກມ຺ມ ອິທ຺ຘິຍາ;

ນມສ຺ສຕິ ຠູຕປຕິ, ສຸຠໍ ກມ຺ມາຣຘີຕຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕີສຸ ກາມຠເວສຸ ຠູຕານໍ ສຕ຺ຕານໍ ປຕິ ອິສ຺ສໂຣຕິ ກຕ຺ວາ ຠູຕປຕີຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ເທວສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ຕໍ ສຸຠໍ ກມ຺ມາຣຘີຕຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ເທວິທ຺ຘິຍາ ອຸປສງ຺ກມ຺ມ ນມສ຺ສຕິ, ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສຸຠາກມ຺ມາຣຘີຕຸເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ວີສຕິນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໔. ຕິໍສນິປາໂຕ

໑. ສຸຠາຊີວກມ຺ພວນິກາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ຕິໍສນິປາເຕ ຊີວກມ຺ພວນໍ ຣມ຺ມນ຺ຕິອາທິກາ ສຸຠາຍ ຊີວກມ຺ພວນິກາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ, ສມ຺ຠາວິຕກຸສລມູລາ ອນຸກ຺ກເມນ ປຣິພ຺ຣູຫິຕວິໂມກ຺ຂສມ຺ຠາຣາ ປຣິປກ຺ກຎາຓາ ຫຸຕ຺ວາ, ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ຣາຊຄເຫ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ສຸຠາຕິສ຺ສາ ນາມມໂຫສິ. ຕສ຺ສາ ກິຣ ສຣີຣາວຍວາ ໂສຠນວຓ຺ຓຍຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ, ຕສ຺ມາ ສຸຠາຕິ ອນ຺ວຕ຺ຖເມວ ນາມໍ ຊາຕໍ. ສາ ສຕ຺ຖຸ ຣາຊຄຫປ຺ປເວສເນ ປຏິລທ຺ຘສທ຺ຘາ ອຸປາສິກາ ຫຸຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ສໍສາເຣ ຊາຕສໍເວຄາ ກາເມສຸ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ເນກ຺ຂມ຺ມຎ຺ຈ ເຂມໂຕ ສລ຺ລກ຺ຂນ຺ຕີ ມຫາປຊາປຕິຍາ ໂຄຕມິຍາ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ ກຕິປາເຫເນວ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ.

ອຖ ນໍ ເອກທິວສໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຣາຊຄຫວາສີ ຘຸຕ຺ຕປຸຣິໂສ ຕຣຸໂຓ ປຐມໂຍພ຺ພເນ ຐິໂຕ ຊີວກມ຺ພວເນ ທິວາວິຫາຣາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ໂອວຣນ຺ໂຕ ກາເມຫິ ນິມນ຺ເຕສິ. ສາ ຕສ຺ສ ນານປ຺ປກາເຣຫິ ກາມານໍ ອາທີນວໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ເນກ຺ຂມ຺ມຊ຺ຌາສຍໍ ປເວເທນ຺ຕີ ຘມ຺ມໍ ກເຖສິ. ໂສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາປິ ນ ປຏິກ຺ກມຕິ, ນິພນ຺ຘຕິເຍວ. ເຖຣີ ນໍ ອຕ຺ຕໂນ ວຈເນ ອຕິຏ຺ຐນ຺ຕໍ ອກ຺ຂິມ຺ຫິ ຈ ອຠິຣຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ, ‘‘ຫນ຺ທ, ຕຍາ ສມ຺ຠາວິຕໍ ອກ຺ຂິ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ເອກໍ ອກ຺ຂິໍ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຸປເນສິ. ຕໂຕ ໂສ ປຸຣິໂສ ສນ຺ຕາໂສ ສໍເວຄຊາໂຕ ຕຕ຺ຖ ວິຄຕຣາໂຄວ ຫຸຕ຺ວາ ເຖຣິໍ ຂມາເປຕ຺ວາ ຄໂຕ. ເຖຣີ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ສຕ຺ຖຸໂນ ສຫ ທສ຺ສເນເນວສ຺ສາ ອກ຺ຂິ ປຏິປາກຕິກໍ ອໂຫສິ. ຕໂຕ ສາ ພຸທ຺ຘຄຕາຍ ປີຕິຍາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຜຸຏາ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ຎຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄຕ຺ຖາຍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ສາ ປີຕິໍ ວິກ຺ຂມ຺ເຠຕ຺ວາ ຕາວເທວ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ຜລສຸເຂນ ນິພ຺ພານສຸເຂນ ວິຫຣນ຺ຕີ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ເຕນ ຈ ຘຸຕ຺ຕປຸຣິເສນ ວຸຕ຺ຕຄາຖາ ອຸທານວເສນ –

໓໖໘.

‘‘ຊີວກມ຺ພວນໍ ຣມ຺ມໍ, ຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ສຸຠໍ;

ຘຸຕ຺ຕໂກ ສນ຺ນິວາເຣສິ, ຕເມນໍ ອພ຺ຣວີ ສຸຠາ.

໓໖໙.

‘‘ກິໍ ເຕ ອປຣາຘິຕໍ ມຍາ, ຍໍ ມໍ ໂອວຣິຍານ ຕິຏ຺ຐສິ;

ນ ຫິ ປພ຺ພຊິຕາຍ ອາວຸໂສ, ປຸຣິໂສ ສມ຺ຜຸສນາຍ ກປ຺ປຕິ.

໓໗໐.

‘‘ຄຣຸເກ ມມ ສຕ຺ຖຸສາສເນ, ຍາ ສິກ຺ຂາ ສຸຄເຕນ ເທສິຕາ;

ປຣິສຸທ຺ຘປທໍ ອນງ຺ຄຓໍ, ກິໍ ມໍ ໂອວຣິຍານ ຕິຏ຺ຐສິ.

໓໗໑.

‘‘ອາວິລຈິຕ຺ໂຕ ອນາວິລໍ, ສຣໂຊ ວີຕຣຊໍ ອນງ຺ຄຓໍ;

ສພ຺ພຕ຺ຖ ວິມຸຕ຺ຕມານສໍ, ກິໍ ມໍ ໂອວຣິຍານ ຕິຏ຺ຐສິ.

໓໗໒.

‘‘ທຫຣາ ຈ ອປາປິກາ ຈສິ, ກິໍ ເຕ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ກຣິສ຺ສຕິ;

ນິກ຺ຂິປ ກາສາຍຈີວຣໍ, ເອຫິ ຣມາມ ສຸປຸປ຺ຜິເຕ ວເນ.

໓໗໓.

‘‘ມຘຸຣຎ຺ຈ ປວນ຺ຕິ ສພ຺ພໂສ, ກຸສຸມຣເຊນ ສມຸຏ຺ຐິຕາ ທຸມາ;

ປຐມວສນ຺ໂຕ ສຸໂຂ ອຸຕຸ, ເອຫິ ຣມາມ ສຸປຸປ຺ຜິເຕ ວເນ.

໓໗໔.

‘‘ກຸສຸມິຕສິຂຣາ ຈ ປາທປາ, ອຠິຄຊ຺ຊນ຺ຕິວ ມາລຸເຕຣິຕາ;

ກາ ຕຸຍ຺ຫໍ ຣຕິ ຠວິສ຺ສຕິ, ຍທິ ເອກາ ວນໂມຄຫິສ຺ສສິ.

໓໗໕.

‘‘ວາຬມິຄສງ຺ຆເສວິຕໍ, ກຸຎ຺ຊຣມຕ຺ຕກເຣຓຸໂລຬິຕໍ;

ອສຫາຍິກາ ຄນ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ, ຣຫິຕໍ ຠິໍສນກໍ ມຫາວນໍ.

໓໗໖.

‘‘ຕປນີຍກຕາວ ຘີຕິກາ, ວິຈຣສິ ຈິຕ຺ຕລເຕວ ອຈ຺ຉຣາ;

ກາສິກສຸຂຸເມຫິ ວຄ຺ຄຸຠິ, ໂສຠສີ ສຸວສເນຫິ ນູປເມ.

໓໗໗.

‘‘ອຫໍ ຕວ ວສານຸໂຄ ສິຍໍ, ຍທິ ວິຫເຣມເສ ການນນ຺ຕເຣ;

ນ ຫິ ມຕ຺ຖິ ຕຍາ ປິຍຕ຺ຕໂຣ, ປາໂຓ ກິນ຺ນຣິມນ຺ທໂລຈເນ.

໓໗໘.

‘‘ຍທິ ເມ ວຈນໍ ກຣິສ຺ສສິ, ສຸຂິຕາ ເອຫິ ອຄາຣມາວສ;

ປາສາທນິວາຕວາສິນີ, ປຣິກມ຺ມໍ ເຕ ກໂຣນ຺ຕຸ ນາຣິໂຍ.

໓໗໙.

‘‘ກາສິກສຸຂຸມານິ ຘາຣຍ, ອຠິໂຣເປຫິ ຈ ມາລວຓ຺ຓກໍ;

ກຎ຺ຈນມຓິມຸຕ຺ຕກໍ ພຫຸໍ, ວິວິຘໍ ອາຠຣຓໍ ກໂຣມິ ເຕ.

໓໘໐.

‘‘ສຸໂຘຕຣຊປຈ຺ຉທໍ ສຸຠໍ, ໂຄນກຕູລິກສນ຺ຖຕໍ ນວໍ;

ອຠິຣຸຫ ສຍນໍ ມຫາຣຫໍ, ຈນ຺ທນມຓ຺ຑິຕສາຣຄນ຺ຘິກໍ.

໓໘໑.

‘‘ອຸປ຺ປລໍ ຈຸທກາ ສມຸຄ຺ຄຕໍ, ຍຖາ ຕໍ ອມນຸສ຺ສເສວິຕໍ;

ເອວໍ ຕ຺ວໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນີ, ສເກສງ຺ເຄສຸ ຊຣໍ ຄມິສ຺ສສິ.

໓໘໒.

‘‘ກິໍ ເຕ ອິຘ ສາຣສມ຺ມຕໍ, ກຸຓປປູຣມ຺ຫິ ສຸສານວຑ຺ຒເນ;

ເຠທນຘມ຺ເມ ກເຬວເຣ, ຍໍ ທິສ຺ວາ ວິມໂນ ອຸທິກ຺ຂສິ.

໓໘໓.

‘‘ອກ຺ຂີນິ ຈ ຕູຣິຍາຣິວ, ກິນ຺ນຣິຍາຣິວ ປພ຺ພຕນ຺ຕເຣ;

ຕວ ເມ ນຍນານິ ທກ຺ຂິຍ, ຠິຍ຺ໂຍ ກາມຣຕີ ປວຑ຺ຒຕິ.

໓໘໔.

‘‘ອຸປ຺ປລສິຂໂຣປມານິ ເຕ, ວິມເລ ຫາຏກສນ຺ນິເຠ ມຸເຂ;

ຕວ ເມ ນຍນານິ ທກ຺ຂິຍ, ຠິຍ຺ໂຍ ກາມຄຸໂຓ ປວຑ຺ຒຕິ.

໓໘໕.

‘‘ອປິ ທູຣຄຕາ ສຣມ຺ຫເສ, ອາຍຕປມ຺ເຫ ວິສຸທ຺ຘທສ຺ສເນ;

ນ ຫິ ມຕ຺ຖິ ຕຍາ ປິຍຕ຺ຕໂຣ, ນຍນາ ກິນ຺ນຣິມນ຺ທໂລຈເນ.

໓໘໖.

‘‘ອປເຖນ ປຍາຕຸມິຈ຺ຉສິ, ຈນ຺ທໍ ກີຬນກໍ ຄເວສສິ;

ເມຣຸໍ ລງ຺ເຆຕຸມິຈ຺ຉສິ, ໂຍ ຕ຺ວໍ ພຸທ຺ຘສຸຕໍ ມຄ຺ຄຍສິ.

໓໘໗.

‘‘ນຕ຺ຖິ ຫິ ໂລເກ ສເທວເກ, ຣາໂຄ ຍຕ຺ຖປິ ທານິ ເມ ສິຍາ;

ນປິ ນໍ ຊານາມິ ກີຣິໂສ, ອຖ ມຄ຺ເຄນ ຫໂຕ ສມູລໂກ.

໓໘໘.

‘‘ອິງ຺ຄາລກຸຍາວ ອຸຊ຺ຌິໂຕ, ວິສປຕ຺ໂຕຣິວ ອຄ຺ຄິໂຕ ກໂຕ;

ນປິ ນໍ ປສ຺ສາມິ ກີຣິໂສ, ອຖ ມຄ຺ເຄນ ຫໂຕ ສມູລໂກ.

໓໘໙.

‘‘ຍສ຺ສາ ສິຍາ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕໍ, ສຕ຺ຖາ ວາ ອນຸປາສິໂຕ ສິຍາ;

ຕ຺ວໍ ຕາທິສິກໍ ປໂລຠຍ, ຊານນ຺ຕິໍ ໂສ ອິມໍ ວິຫຎ຺ຎສິ.

໓໙໐.

‘‘ມຍ຺ຫຎ຺ຫິ ອກ຺ກຸຏ຺ຐວນ຺ທິເຕ, ສຸຂທຸກ຺ເຂ ຈ ສຕີ ອຸປຏ຺ຐິຕາ;

ສງ຺ຂຕມສຸຠນ຺ຕິ ຊານິຍ, ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ມໂນ ນ ລິມ຺ປຕິ.

໓໙໑.

‘‘ສາຫໍ ສຸຄຕສ຺ສ ສາວິກາ, ມຄ຺ຄຏ຺ຐງ຺ຄິກຍານຍາຍິນີ;

ອຸທ຺ຘຏສລ຺ລາ ອນາສວາ, ສຸຎ຺ຎາຄາຣຄຕາ ຣມາມຫໍ.

໓໙໒.

‘‘ທິຏ຺ຐາ ຫິ ມຍາ ສຸຈິຕ຺ຕິຕາ, ໂສມ຺ຠາ ທາຣຸກປິລ຺ລການິ ວາ;

ຕນ຺ຕີຫິ ຈ ຂີລເກຫິ ຈ, ວິນິພທ຺ຘາ ວິວິຘໍ ປນຈ຺ຈກາ.

໓໙໓.

‘‘ຕມ຺ຫຸທ຺ຘເຏ ຕນ຺ຕິຂີລເກ, ວິສ຺ສຏ຺ເຐ ວິກເລ ປຣິກ຺ຣິເຕ;

ນ ວິນ຺ເທຍ຺ຍ ຂຓ຺ຑໂສ ກເຕ, ກິມ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ມນໍ ນິເວສເຍ.

໓໙໔.

‘‘ຕຖູປມາ ເທຫການິ ມໍ, ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫິ ວິນາ ນ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ;

ຘມ຺ເມຫິ ວິນາ ນ ວຕ຺ຕຕິ, ກິມ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ມນໍ ນິເວສເຍ.

໓໙໕.

‘‘ຍຖາ ຫຣິຕາເລນ ມກ຺ຂິຕໍ, ອທ຺ທສ ຈິຕ຺ຕິກໍ ຠິຕ຺ຕິຍາ ກຕໍ;

ຕມ຺ຫິ ເຕ ວິປຣີຕທສ຺ສນໍ, ສຎ຺ຎາ ມານຸສິກາ ນິຣຕ຺ຖິກາ.

໓໙໖.

‘‘ມາຍໍ ວິຍ ອຄ຺ຄໂຕ ກຕໍ, ສຸປິນນ຺ເຕວ ສຸວຓ຺ຓປາທປໍ;

ອຸປຄຈ຺ຉສິ ອນ຺ຘ ຣິຕ຺ຕກໍ, ຊນມຊ຺ເຌຣິວ ຣຸປ຺ປຣູປກໍ.

໓໙໗.

‘‘ວຏ຺ຏນິຣິວ ໂກຏໂຣຫິຕາ, ມຊ຺ເຌ ປຸພ຺ພຸຬກາ ສອສ຺ສຸກາ;

ປີຬໂກຬິກາ ເຈຕ຺ຖ ຊາຍຕິ, ວິວິຘາ ຈກ຺ຂຸວິຘາ ຈ ປິຓ຺ຑິຕາ.

໓໙໘.

‘‘ອຸປ຺ປາຏິຍ ຈາຣຸທສ຺ສນາ, ນ ຈ ປຊ຺ຊິຕ຺ຖ ອສງ຺ຄມານສາ;

ຫນ຺ທ ເຕ ຈກ຺ຂຸໍ ຫຣສ຺ສຸ ຕໍ, ຕສ຺ສ ນຣສ຺ສ ອທາສິ ຕາວເທ.

໓໙໙.

‘‘ຕສ຺ສ ຈ ວິຣມາສິ ຕາວເທ, ຣາໂຄ ຕຕ຺ຖ ຂມາປຍີ ຈ ນໍ;

ໂສຕ຺ຖິ ສິຍາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນີ, ນ ປຸໂນ ເອທິສກໍ ຠວິສ຺ສຕິ.

໔໐໐.

‘‘ອາສາທິຍ ເອທິສໍ ຊນໍ, ອຄ຺ຄິໍ ປຊ຺ຊລິຕໍວ ລິງ຺ຄິຍ;

ຄຓ຺ຫິຍ ອາສີວິສໍ ວິຍ, ອປິ ນຸ ໂສຕ຺ຖິ ສິຍາ ຂເມຫິ ໂນ.

໔໐໑.

‘‘ມຸຕ຺ຕາ ຈ ຕໂຕ ສາ ຠິກ຺ຂຸນີ, ອຄມີ ພຸທ຺ຘວຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ;

ປສ຺ສິຍ ວຣປຸຎ຺ຎລກ຺ຂຓໍ, ຈກ຺ຂຸ ອາສິ ຍຖາ ປຸຣາຓກ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ປຈ຺ຈຸທາຫາສິ.

ຕຕ຺ຖ ຊີວກມ຺ພວນນ຺ຕິ ຊີວກສ຺ສ ໂກມາຣຠຈ຺ຈສ຺ສ ອມ຺ພວນໍ. ຣມ຺ມນ຺ຕິ ຣມຓີຍໍ. ຕໍ ກິຣ ຠູມິຠາຄສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຉາຍູທກສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ຣຸກ຺ຂານໍ ໂຣປິຕາກາເຣນ ອຕິວິຍ ມນຸຎ຺ຎໍ ມໂນຣມໍ. ຄຈ຺ຉນ຺ຕິນ຺ຕິ ອມ຺ພວນໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຄຕໍ, ທິວາວິຫາຣາຍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ. ສຸຠນ຺ຕິ ເອວໍນາມິກໍ. ຘຸຕ຺ຕໂກຕິ ອິຕ຺ຖິຘຸຕ຺ໂຕ. ຣາຊຄຫວາສີ ກິເຣໂກ ມຫາວິຠວສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓກາຣສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຍຸວາ ອຠິຣູໂປ ອິຕ຺ຖິຘຸຕ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ມຕ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ໂສ ຕໍ ປຏິປເຖ ທິສ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ມຄ຺ຄໍ ອຸປຣຸນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຘຸຕ຺ຕໂກ ສນ຺ນິວາເຣສີ’’ຕິ, ມມ ຄມນໍ ນິເສເຘສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕເມນໍ ອພ຺ຣວີ ສຸຠາຕິ ຕເມນໍ ນິວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕໍ ຘຸຕ຺ຕໍ ສຸຠາ ຠິກ຺ຂຸນີ ກເຖສິ. ເອຕ຺ຖ ຈ ‘‘ຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ສຸຠໍ, ອພ຺ຣວິ ສຸຠາ’’ຕິ ຈ ອຕ຺ຕານເມວ ເຖຣີ ອຎ຺ຎໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ວທຕິ. ເຖຣິຍາ ວຸຕ຺ຕຄາຖານໍ ສມ຺ພນ຺ຘທສ຺ສນວເສນ ສງ຺ຄີຕິກາເຣຫິ ອຍໍ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ.

‘‘ອພ຺ຣວີ ສຸຠາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ວຸຕ຺ຕາກາຣທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ອາຫ ‘‘ກິໍ ເຕ ອປຣາຘິຕ’’ນ຺ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ກິໍ ເຕ ອປຣາຘິຕໍ ມຍາຕິ ກິໍ ຕຸຍ຺ຫໍ, ອາວຸໂສ, ມຍາ ອປຣທ຺ຘໍ. ຍໍ ມໍ ໂອວຣິຍານ ຕິຏ຺ຐສີຕິ ເຍນ ອປຣາເຘນ ມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ ໂອວຣິຕ຺ວາ ຄມນໍ ນິເສເຘຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐສິ, ໂສ ນຕ຺ເຖວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອຖ ອິຕ຺ຖີຕິສຎ຺ຎາຍ ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊສິ, ເອວມ຺ປິ ນ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ອາຫ – ‘‘ນ ຫິ ປພ຺ພຊິຕາຍ, ອາວຸໂສ, ປຸຣິໂສ ສມ຺ຜຸສນາຍ ກປ຺ປຕີ’’ຕິ, ອາວຸໂສ ສຸວຓ຺ຓກາຣປຸຕ຺ຕ, ໂລກິຍຈາຣິຕ຺ເຕນປິ ປຸຣິສສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕານໍ ສມ຺ຜຸສນາຍ ນ ກປ຺ປຕິ, ປພ຺ພຊິຕາຍ ປນ ປຸຣິໂສ ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕປິ ສມ຺ຜຸສນາຍ ນ ກປ຺ປຕິ, ຕິຏ຺ຐຕຸ ຕາວ ປຸຣິສຜຸສນາ, ຣາຄວເສນສ຺ສາ ນິສ຺ສຄ຺ຄິເຍນ ປຸຣິສສ຺ສ ນິສ຺ສຄ຺ຄິຍສ຺ສາປິ ຜຸສນາ ນ ກປ຺ປເຕວ.

ເຕນາຫ ‘‘ຄຣຸເກ ມມ ສຕ຺ຖຸສາສເນ’’ຕິອາທິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຄຣຸເກ ປາສາຓຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ວິຍ ຄຣຸກາຕພ຺ເພ ມຍ຺ຫໍ ສຕ຺ຖຸ ສາສເນ ຍາ ສິກ຺ຂາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ສຸຄເຕນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ເທສິຕາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາ. ຕາຫິ ປຣິສຸທ຺ຘປທໍ ປຣິສຸທ຺ຘກຸສລໂກຏ຺ຐາສໍ, ຣາຄາທິອງ຺ຄຓານໍ ສພ຺ພໂສ ອຠາເວນ ອນງ຺ຄຓໍ, ເອວໍຠູຕໍ ມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ ເກນ ກາຣເຓນ ອາວຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐສີຕິ.

ອາວິລຈິຕ຺ໂຕຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອາວິລຠາວກຣານໍ ກາມວິຕກ຺ກາທີນໍ ວເສນ ອາວິລຈິຕ຺ໂຕ, ຕ຺ວໍ ຕທຠາວໂຕ ອນາວິລໍ, ຣາຄຣຊາທີນໍ ວເສນ ສຣໂຊ, ສາງ຺ຄໂຓ ຕທຠາວໂຕ ວີຕຣຊໍ ອນງ຺ຄຓໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈເກ ສມຸຈ຺ເຉທວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວິມຸຕ຺ຕມານສໍ, ມໍ ກສ຺ມາ ໂອວຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐສີຕິ?

ເອວໍ ເຖຣິຍາ ວຸຕ຺ເຕ ຘຸຕ຺ຕໂກ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິປ຺ປາຍໍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ‘‘ທຫຣາ ຈາ’’ຕິອາທິນາ ທສ ຄາຖາ ອຠາສິ. ຕຕ຺ຖ ທຫຣາຕິ ຕຣຸຓີ ປຐເມ ໂຍພ຺ພເນ ຐິຕາ. ອປາປິກາ ຈສີຕິ ຣູເປນ ອລາມິກາ ຈ ອສິ, ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣາ ຈາໂຫສີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ກິໍ ເຕ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ຕຸຍ຺ຫໍ ເອວໍ ປຐມວເຍ ຐິຕາຍ ຣູປສມ຺ປນ຺ນາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ວຸຑ຺ຒາຍ ພີຠຈ຺ຉຣູປາຍ ວາ ປພ຺ພຊິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ວທຕິ. ນິກ຺ຂິປາຕິ ຉຑ຺ເຑຫິ. ‘‘ອຸກ຺ຂິປາ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ອປເນຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມຘຸຣນ຺ຕິ ສຸຠໍ, ສຸຄນ຺ຘນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປວນ຺ຕີຕິ ວາຍນ຺ຕິ. ສພ຺ພໂສຕິ ສມນ຺ຕໂຕ. ກຸສຸມຣເຊນ ສມຸຏ຺ຐິຕາ ທຸມາຕິ ອິເມ ຣຸກ຺ຂາ ມນ຺ທວາເຕນ ສມຸຏ຺ຐຫມານກຸສຸມເຣຓຸຊາເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ກຸສຸມຣເຊນ ສຍໍ ສມຸຏ຺ຐິຕາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ສມນ຺ຕໂຕ ສຸຣຠີ ວາຍນ຺ຕິ. ປຐມວສນ຺ໂຕ ສຸໂຂ ອຸຕູຕິ ອຍໍ ປຐໂມ ວສນ຺ຕມາໂສ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ໂສ ຈ ອຸຕຸ ວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກຸສຸມິຕສິຂຣາຕິ ສຸປຸປ຺ຜິຕຄ຺ຄາ. ອຠິຄຊ຺ຊນ຺ຕິວ ມາລຸເຕຣິຕາຕິ ວາເຕນ ສຎ຺ຈລິຕາ ອຠິຄຊ຺ຊນ຺ຕິວ ອຠິຕ຺ຖນິຕາ ວິຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ຍທິ ເອກາ ວນໂມຄຫິສ຺ສສີຕິ ສເຈ ຕ຺ວໍ ເອກິກາ ວນໂມຄາຫິສ຺ສສິ, ກາ ນາມ ເຕ ຕຕ຺ຖ ຣຕິ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ຕນາ ພທ຺ຘສຸຂາຠິຣຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເອວມາຫ.

ວາຬມິຄສງ຺ຆເສວິຕນ຺ຕິ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາທິວາຬມິຄສມູເຫຫິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຸປເສວິຕໍ. ກຸຎ຺ຊຣມຕ຺ຕກເຣຓຸໂລຬິຕນ຺ຕິ ມຕ຺ຕກຸຎ຺ຊເຣຫິ ຫຕ຺ຖິນີຫິ ຈ ມິຄານໍ ຈິຕ຺ຕຕາປເນນ ຣຸກ຺ຂຄຈ຺ຉາທີນໍ ສາຂາຠຎ຺ຊເນນ ຈ ອາໂລຬິຕປເທສໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ຕສ຺ມິໍ ວເນ ອີທິສໍ ຕທາ ນຕ຺ຖິ, ວນໍ ນາມ ເອວຣູປນ຺ຕິ ຕໍ ຠິໍສາເປຕຸກາໂມ ເອວມາຫ. ຣຫິຕນ຺ຕິ ຊນຣຫິຕໍ ວິຊນໍ. ຠິໍສນກນ຺ຕິ ຠຍຊນກໍ.

ຕປນີຍກຕາວ ຘີຕິກາຕິ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ເຓນ ວິຈຣິຕາ ຘີຕລິກາ ວິຍ ສຸກຸສເລນ ຍນ຺ຕາຈຣິເຍນ ຍນ຺ຕໂຍຄວເສນ ສຊ຺ຊິຕາ ສຸວຓ຺ຓປຏິມາ ວິຍ ວິຈຣສິ, ອິທາເນວ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສຎ຺ຈຣສິ. ຈິຕ຺ຕລເຕວ ອຈ຺ຉຣາຕິ ຈິຕ຺ຕລຕານາມເກ ອຸຍ຺ຍາເນ ເທວຈ຺ຉຣາ ວິຍ. ກາສິກສຸຂຸເມຫີຕິ ກາສິຣຏ຺ເຐ ອຸປ຺ປນ຺ເນຫິ ອຕິວິຍ ສຸຂຸເມຫິ. ວຄ຺ຄຸຠີຕິ ສິນິທ຺ຘມຏ຺ເຐຫິ. ໂສຠສີ ສຸວສເນຫິ ນູປເມຕິ ນິວາສນປາຣຸປນວຕ຺ເຖຫິ ອນຸປເມ ອຸປມາຣຫິເຕ ຕ຺ວໍ ອິທານິ ເມ ວສານຸໂຄ ໂສຠສີຕິ ຠາວິນໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິປ຺ປາຍວເສນ ເອກນ຺ຕິກໍ ວຕ຺ຕມານໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ວທຕິ.

ອຫໍ ຕວ ວສານຸໂຄ ສິຍນ຺ຕິ ອຫມ຺ປິ ຕຸຍ຺ຫໍ ວສານຸໂຄ ກິໍກາຣປຏິສ຺ສາວີ ຠເວຍ຺ຍໍ. ຍທິ ວິຫເຣມເສ ການນນ຺ຕເຣຕິ ຍທິ ມຍໍ ອຸໂຠປິ ວນນ຺ຕເຣ ສຫ ວສາມ ຣມາມ. ນ ຫິ ມຕ຺ຖິ ຕຍາ ປິຍຕ຺ຕໂຣຕິ ວສານຸຄຠາວສ຺ສ ກາຣຓມາຫ. ປາໂຓຕິ ສຕ຺ໂຕ, ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິປິ ສຕ຺ໂຕ ຕຍາ ປິຍຕໂຣ ມຍ຺ຫໍ ນ ຫິ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ປາໂຓຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ, ມຍ຺ຫໍ ຊີວິຕໍ ຕຍາ ປິຍຕຣໍ ນ ຫິ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິນ຺ນຣິມນ຺ທໂລຈເນຕິ ກິນ຺ນຣິຍາ ວິຍ ມນ຺ທປຸຖຸວິໂລຈເນ.

ຍທິ ເມ ວຈນໍ ກຣິສ຺ສສິ, ສຸຂິຕາ ເອຫິ ອຄາຣມາວສາຕິ ສເຈ ຕ຺ວໍ ມມ ວຈນໍ ກຣິສ຺ສສິ, ເອກາສນໍ ເອກເສຍ຺ຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍທຸກ຺ຂໍ ປຫາຍ ເອຫິ ກາມໂຠເຄຫິ ສຸຂິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສ. ‘‘ສຸຂິຕາ ເຫຕິ ອຄາຣມາວສນ຺ຕີ’’ຕິ ເກຈິ ປຐນ຺ຕິ, ເຕສໍ ສຸຂິຕາ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາສາທນິວາຕວາສິນີຕິ ນິວາເຕສຸ ປາສາເທສຸ ວາສິນີ. ‘‘ປາສາທວິມານວາສິນີ’’ຕິ ຈ ປາໂຐ, ວິມານສທິເສສຸ ປາສາເທສຸ ວາສິນີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິກມ຺ມນ຺ຕິ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ.

ຘາຣຍາຕິ ປຣິທຫ, ນິວາເສຫິ ເຈວ ອຸຕ຺ຕຣິຍຎ຺ຈ ກໂຣຫິ. ອຠິໂຣເປຫີຕິ ມຓ຺ຑນວິຠູສນວເສນ ວາ ສຣີຣໍ ອາໂຣປຍ, ອລງ຺ກໂຣຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມາລວຓ຺ຓກນ຺ຕິ ມາລຎ຺ເຈວ ຄນ຺ຘວິເລປນຎ຺ຈ. ກຎ຺ຈນມຓິມຸຕ຺ຕກນ຺ຕິ ກຎ຺ຈເນນ ມຓິມຸຕ຺ຕາຫິ ຈ ຍຸຕ຺ຕໍ, ສຸວຓ຺ຓມຍມຓິມຸຕ຺ຕາຫິ ຂຈິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພຫຸນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖູປຄາທິເຠທໂຕ ພຫຸປ຺ປກາຣໍ. ວິວິຘນ຺ຕິ ກຣຓວິກຕິຍາ ນານາວິຘໍ.

ສຸໂຘຕຣຊປຈ຺ຉທນ຺ຕິ ສຸໂຘຕຕາຍ ປວາຫິຕຣຊໍ ອຸຕ຺ຕຣຈ຺ຉທໍ. ສຸຠນ຺ຕິ ໂສຠນໍ. ໂຄນກຕູລິກສນ຺ຖຕນ຺ຕິ ທີຆໂລມກາຬໂກຊເວນ ເຈວ ຫໍສໂລມາທິປຸຓ຺ຓາຍ ຕູລິກາຍ ຈ ສນ຺ຖຕໍ. ນວນ຺ຕິ ອຠິນວໍ. ມຫາຣຫນ຺ຕິ ມຫຄ຺ຆໍ. ຈນ຺ທນມຓ຺ຑິຕສາຣຄນ຺ຘິກນ຺ຕິ ໂຄສີສກາທິສາຣຈນ຺ທເນນ ມຓ຺ຑິຕຕາຍ ສຸຣຠິຄນ຺ຘິກໍ, ເອວຣູປໍ ສຍນມາຣຸຫ, ຕໍ ອາຣຸຫິຕ຺ວາ ຍຖາສຸຂໍ ສຍາຫິ ເຈວ ນິສີທ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຸປ຺ປລໍ ຈຸທກາ ສມຸຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ຈ-ກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ອຸທກໂຕ ອຸຄ຺ຄຕໍ ອຸຏ຺ຐິຕໍ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄມ຺ມ ຐິຕໍ ສຸຜຸລ຺ລມຸປ຺ປລໍ. ຍຖາ ຕໍ ອມນຸສ຺ສເສວິຕນ຺ຕິ ຕຎ຺ຈ ຣກ຺ຂສປຣິຄ຺ຄຫິຕາຍ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ຊາຕຕ຺ຕາ ນິມ຺ມນຸສ຺ເສຫິ ເສວິຕໍ ເກນຈິ ອປຣິຠຸຕ຺ຕເມວ ຠເວຍ຺ຍ. ເອວໍ ຕ຺ວໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນີຕິ ເອວເມວ ຕໍ ສຸຏ຺ຐຸ ຜຸລ຺ລມຸປ຺ປລໍ ວິຍ ຕຸວໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນີ. ສເກສງ຺ເຄສຸ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣາວຍເວສຸ ເກນຈິ ອປຣິຠຸຕ຺ເຕສຸເຍວ ຊຣໍ ຄມິສ຺ສສິ, ມຸຘາເຍວ ຊຣາຊິຓ຺ຓາ ຠວິສ຺ສສິ.

ເອວໍ ຘຸຕ຺ຕເກນ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິປ຺ປາເຍ ປກາສິເຕ ເຖຣີ ສຣີຣສຠາວວິຠາວເນນ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ວິຈ຺ຉິນ຺ເທນ຺ຕີ ‘‘ກິໍ ເຕ ອິຘາ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອາວຸໂສ ສຸວຓ຺ຓກາຣປຸຕ຺ຕ, ເກສາທິກຸຓປປູເຣ ເອກນ຺ເຕນ ເຠທນຘມ຺ເມ ສຸສານວຑ຺ຒເນ, ອິຘ ອິມສ຺ມິໍ ກາຍສຎ຺ຎິເຕ ອສຸຈິກເຬວເຣ ກິໍ ນາມ ຕວ ສາຣນ຺ຕິ ສມ຺ມຕໍ ສມ຺ຠາວິຕໍ, ຍໍ ທິສ຺ວາ ວິມໂນ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອາຣມ຺ມເຓ ວິຄຕມນສງ຺ກປ຺ໂປ, ເອຕ຺ເຖວ ວາ ອວິມໂນ ໂສມນສ຺ສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຸທິກ຺ຂສິ, ຕໍ ມຍ຺ຫໍ ກເຖຫີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຘຸຕ຺ຕໂກ ກິຎ຺ຈາປິ ຕສ຺ສາ ຣູປໍ ຈາຕຸຣິຍໂສຠິຕໍ, ປຐມທສ຺ສນໂຕ ປນ ປຏ຺ຐາຍ ຍສ຺ມິໍ ທິຏ຺ຐິປາເຕ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ, ຕເມວ ອປທິສນ຺ໂຕ ‘‘ອກ຺ຂີນິ ຈ ຕູຣິຍາຣິວາ’’ຕິອາທິມາຫ. ກາມຎ຺ຈາຍໍ ເຖຣີ ສຸຏ຺ຐຸ ສໍຍຕຕາຍ ສນ຺ຕິນ຺ທ຺ຣິຍາ, ຕາຍ ຖິຣວິປ຺ປສນ຺ນໂສມ຺ມສນ຺ຕນຍນນິປາເຕສຸ ກມ຺ມານຸຠາວນິປ຺ຜນ຺ເນສຸ ປສນ຺ນປຎ຺ຈປ຺ປສາທປຏິມຓ຺ຑິເຕສຸ ນຍເນສຸ ລພ຺ຠມາເນ ປຠາວິສິຏ຺ຐຈາຕຸຣິເຍ ທິຏ຺ຐິປາເຕ, ຍສ຺ມາ ສຍໍ ຈຣິຕຫາວຠາວວິລາສາທິປຣິກປ຺ປວຎ຺ຈິໂຕ ໂສ ຘຸຕ຺ໂຕ ຊາໂຕ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ທິຏ຺ຐິຣາໂຄ ສວິເສສໍ ເວປຸລ຺ລໍ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ອກ຺ຂີນິ ຈ ຕູຣິຍາຣິວາຕິ ຕູຣິ ວຸຈ຺ຈຕິ ມິຄີ, ຈ-ສທ຺ໂທ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ມິຄຈ຺ຉາປາຍ ວິຍ ເຕ ອກ຺ຂີນີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ໂກຣິຍາຣິວາ’’ຕິ ວາ ປາຬິ, ກຸຎ຺ຈກາຣກຸກ຺ກຸຏິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກິນ຺ນຣິຍາຣິວ ປພ຺ພຕນ຺ຕເຣຕິ ປພ຺ພຕກຸຈ຺ຉິຍໍ ວິຈຣມານາຍ ກິນ຺ນຣິວນິຕາຍ ວິຍ ຈ ເຕ ອກ຺ຂີນີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕວ ເມ ນຍນານິ ທກ຺ຂິຍາຕິ ຕວ ວຸຕ຺ຕຄຸຓວິເສສານິ ນຍນານິ ທິສ຺ວາ, ຠິຍ຺ໂຍ ອຸປຣູປຣິ ເມ ກາມາຠິຣຕິ ປວຑ຺ຒຕິ.

ອຸປ຺ປລສິຂໂຣປມານິ ເຕຕິ ຣຕ຺ຕຸປ຺ປລອຄ຺ຄສທິສານິ ປມ຺ຫານິ ຕວ. ວິມເລຕິ ນິມ຺ມເລ. ຫາຏກສນ຺ນິເຠຕິ ກຎ຺ຈນຣູປກສ຺ສ ມຸຂສທິເສ ເຕ ມຸເຂ, ນຍນານິ ທກ຺ຂິຍາຕິ ໂຍຊນາ.

ອປິ ທູຣຄຕາຕິ ທູຣໍ ຐານໍ ຄຕາປິ. ສຣມ຺ຫເສຕິ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕວ ນຍນານິ ເອວ ອນຸສ຺ສຣາມິ. ອາຍຕປມ຺ເຫຕິ ທີຆປຂຸເມ. ວິສຸທ຺ຘທສ຺ສເນຕິ ນິມ຺ມລໂລຈເນ. ນ ຫິ ມຕ຺ຖິ ຕຍາ ປິຍຕ຺ຕໂຣ ນຍນາຕິ ຕວ ນຍນໂຕ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ມຍ຺ຫໍ ປິຍຕໂຣ ນຕ຺ຖິ. ຕຍາຕິ ຫິ ສາມິອຕ຺ເຖ ເອວ ກຣຓວຈນໍ.

ເອວໍ ຈກ຺ຂຸສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຸມ຺ມາທິຕສ຺ສ ວິຍ ຕໍ ຕໍ ວິປ຺ປລປໂຕ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ມໂນຣຖໍ ວິປຣິວຕ຺ເຕນ຺ຕີ ເຖຣີ ‘‘ອປເຖນາ’’ຕິອາທິນາ ທ຺ວາທສ ຄາຖາ ອຠາສິ. ຕຕ຺ຖ ອປເຖນ ປຍາຕຸມິຈ຺ຉສີຕິ, ອາວຸໂສ ສຸວຓ຺ຓກາຣປຸຕ຺ຕ, ສນ຺ເຕ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ອິຕ຺ຖິຊເນ ໂຍ ຕ຺ວໍ ພຸທ຺ຘສຸຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ໂອຣສຘີຕຣໍ ມໍ ມຄ຺ຄຍສິ ປຕ຺ເຖສິ, ໂສ ຕ຺ວໍ ສນ຺ເຕ ເຂເມ ອຸຊຸມຄ຺ເຄ ອປເຖນ ກຓ຺ຏກນິວຸເຕນ ສຠເຍນ ກຸມ຺ມຄ຺ເຄນ ປຍາຕຸມິຈ຺ຉສິ ປຏິປຊ຺ຊິຕຸກາໂມສິ, ຈນ຺ທໍ ກີຬນກໍ ຄເວສສິ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ກີຬາໂຄຬກໍ ກາຕຸກາໂມສິ, ເມຣຸໍ ລງ຺ເຆຕຸມິຈ຺ຉສິ ຈຕຸຣາສີຕິໂຍຊນສຫສ຺ສຸພ຺ເພຘໍ ສິເນຣຸປພ຺ພຕຣາຊໍ ລງ຺ຆຍິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ຐາຕຸກາໂມສິ, ໂສ ຕ຺ວໍ ມໍ ພຸທ຺ຘສຸຕໍ ມຄ຺ຄຍສີຕິ ໂຍຊນາ.

ອິທານິ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ອວິສຍຠາວໍ ປຕ຺ຖນາຍ ຈ ວິຆາຕາວຫຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນຕ຺ຖີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຣາໂຄ ຍຕ຺ຖປິ ທານິ ເມ ສິຍາຕິ ຍຕ຺ຖ ອິທານິ ເມ ຣາໂຄ ສິຍາ ຠເວຍ຺ຍ, ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ສເທວເກ ໂລເກ ນຕ຺ຖິ ເອວ. ນປິ ນໍ ຊານາມິ ກີຣິໂສຕິ ນໍ ຣາຄໍ ກີຣິໂສຕິປິ ນ ຊານາມິ. ອຖ ມຄ຺ເຄນ ຫໂຕ ສມູລໂກຕິ ອຖາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ອໂຍນິໂສມນສິກາຣສງ຺ຂາເຕນ ມູເລນ ສມູລໂກ ຣາໂຄ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ຫໂຕ ສມຸຄ຺ຆາຕິໂຕ.

ອິງ຺ຄາລກຸຍາຕິ ອງ຺ຄາຣກາສຸຍາ. ອຸຊ຺ຌິໂຕຕິ ວາຕຸກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ວິຍ ໂຍ ໂກຈິ, ທຫນິຍາ ອິນ຺ຘນໍ ວິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິສປຕ຺ໂຕຣິວາຕິ ວິສຄຕຠາຊນໍ ວິຍ. ອຄ຺ຄິໂຕ ກໂຕຕິ ອຄ຺ຄິໂຕ ອງ຺ຄາຣໂຕ ອປຄໂຕ ກໂຕ, ວິສສ຺ສ ເລສມ຺ປິ ອເສເສຕ຺ວາ ອປນີໂຕ ວິນາສິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຍສ຺ສາ ສິຍາ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕນ຺ຕິ ຍສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ອິທໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ຎາເຓນ ອປ຺ປຏິເວກ຺ຂິຕໍ ອປຣິຎ຺ຎາຕໍ ສິຍາ. ສຕ຺ຕາ ວາ ອນຸສາສິໂຕ ສິຍາຕິ ສຕ຺ຕາ ວາ ຘມ຺ມສຣີຣສ຺ສ ອທສ຺ສເນນ ຍສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ອນນຸສາສິໂຕ ສິຍາ. ຕ຺ວໍ ຕາທິສິກໍ ປໂລຠຍາຕິ, ອາວຸໂສ, ຕ຺ວໍ ຕຖາຣູປໍ ອປຣິມທ຺ທິຕສງ຺ຂາຣໍ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ກາເມຫິ ປໂລຠຍ ອຸປຄຈ຺ຉ. ຊານນ຺ຕິໍ ໂສ ອິມໍ ວິຫຎ຺ຎສີຕິ ໂສ ຕ຺ວໍ ປວຕ຺ຕິໍ ນິວຕ຺ຕິຎ຺ຈ ຍາຖາວໂຕ ຊານນ຺ຕິໍ ປຏິວິທ຺ຘສຈ຺ຈໍ ອິມໍ ສຸຠໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ອາຄມ຺ມ ວິຫຎ຺ຎສິ, ສມ຺ປຕິ ອາຍຕິຎ຺ຈ ວິຆາຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອາປຊ຺ຊສິ.

ອິທານິສ຺ສ ວິຆາຕາປຕ຺ຕິຕໍ ກາຣຓວິຠາວເນນ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຫີ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຫີຕິ ເຫຕຸອຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ອກ຺ກຸຏ຺ຐວນ຺ທິເຕຕິ ອກ຺ໂກເສ ວນ຺ທນາຍ ຈ. ສຸຂທຸກ຺ເຂຕິ ສຸເຂ ຈ ທຸກ຺ເຂ ຈ, ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐວິສຍສມາໂຍເຄ ວາ. ສຕີ ອຸປຏ຺ຐິຕາຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຍຸຕ຺ຕາ ສຕິ ສພ຺ພກາລໍ ອຸປຏ຺ຐິຕາ. ສງ຺ຂຕມສຸຠນ຺ຕິ ຊານິຍາຕິ ເຕຠູມກໍ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ກິເລສາສຸຈິປຄ຺ຆຣເຓນ ອສຸຠນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ. ສພ຺ພຕ຺ເຖວາຕິ ສພ຺ພສ຺ມິໍເຍວ ຠວຕ຺ຕເຍ ມຍ຺ຫໍ ມໂນ ຕຓ຺ຫາເລປາທິນາ ນ ອຸປລິມ຺ປຕິ.

ມຄ຺ຄຏ຺ຐງ຺ຄິກຍານຍາຍິນີຕິ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກມຄ຺ຄສງ຺ຂາເຕນ ອຣິຍຍາເນນ ນິພ຺ພານປຸຣໍ ຍາຍິນີ ອຸປຄຕາ. ອຸທ຺ຘຏສລ຺ລາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕານໂຕ ສມຸທ຺ຘຏຣາຄາທິສລ຺ລາ.

ສຸຈິຕ຺ຕິຕາຕິ ຫຕ຺ຖປາທມຸຂາທິອາກາເຣນ ສຸຏ຺ຐຸ ຈິຕ຺ຕິຕາ ວິຣຈິຕາ. ໂສມ຺ຠາຕິ ສຸມ຺ຠກາ. ທາຣຸກປິລ຺ລການິ ວາຕິ ທາຣຸທຓ຺ຑາທີຫິ ອຸປຣຈິຕຣູປການິ. ຕນ຺ຕີຫີຕິ ນ຺ຫາຣຸສຸຕ຺ຕເກຫິ. ຂີລເກຫີຕິ ຫຕ຺ຖປາທປິຏ຺ຐິກຓ຺ຓາທິອຕ຺ຖາຍ ຐປິຕທຓ຺ເຑຫິ. ວິນິພທ຺ຘາຕິ ວິວິເຘນາກາເຣນ ພທ຺ຘາ. ວິວິຘໍ ປນຈ຺ຈກາຕິ ຍນ຺ຕສຸຕ຺ຕາທີນໍ ອຎ຺ຉນວິສ຺ສຊ຺ຊນາທິນາ ປຏ຺ຐປິຕນຈ຺ຈກາ, ປນຈ຺ຈນ຺ຕາ ວິຍ ທິຏ຺ຐາຕິ ໂຍຊນາ.

ຕມ຺ຫຸທ຺ຘເຏ ຕນ຺ຕິຂີລເກຕິ ສນ຺ນິເວສວິສິຏ຺ຐຣຈນາວິເສສຍຸຕ຺ຕໍ ອຸປາທາຍ ຣູປກສມຎ຺ຎາ ຕມ຺ຫິ ຕນ຺ຕິມ຺ຫິ ຂີລເກ ຈ ຐານໂຕ ອຸທ຺ຘເຏ ພນ຺ຘນ຺ໂຕ ວິສ຺ສຏ຺ເຐ, ວິສຸໍ ກຣເຓນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິກເລ, ຕຫິໍ ຕຫິໍ ຂິປເນນ ປຣິກ຺ຣິເຕ ວິກິຣິເຕ. ນ ວິນ຺ເທຍ຺ຍ ຂຓ຺ຑໂສ ກເຕຕິ ໂປຕ຺ຖກຣູປສ຺ສ ອວຍເວ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິເຕ ກເຕ ໂປຕ຺ຖກຣູປໍ ນ ວິນ຺ເທຍ຺ຍ, ນ ອຸປລເຠຍ຺ຍ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກິມ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ມນໍ ນິເວສເຍ ຕສ຺ມິໍ ໂປຕ຺ຖກຣູປາວຍເວ ກິມ຺ຫິ ກິໍ ຂາຓຸເກ, ອຸທາຫຸ ຣຊ຺ຊຸເກ, ມຕ຺ຕິກາປິຓ຺ຑາທິເກ ວາ ມນໍ ມນສຎ຺ຎໍ ນິເວເສຍ຺ຍ, ວິສງ຺ຂາເຣ ອວຍເວ ສາ ສຎ຺ຎາ ກທາຈິປິ ນປເຕຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຖູປມາຕິ ຕໍສທິສາ ເຕນ ໂປຕ຺ຖກຣູເປນ ສທິສາ. ກິນ຺ຕິ ເຈ ອາຫ ‘‘ເທຫການີ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ເທຫການີຕິ ຫຕ຺ຖປາທມຸຂາທິເທຫາວຍວາ. ມນ຺ຕິ ເມ ປຏິພທ຺ຘາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເຕຫິ ຘມ຺ເມຫີຕິ ເຕຫິ ປຖວິອາທີຫິ ຈ ຈກ຺ຂາທີຫິ ຈ ຘມ຺ເມຫິ. ວິນາ ນ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ນ ຫິ ຕຖາ ຕຖາ ສນ຺ນິວິຏ຺ເຐ ປຖວິອາທິຘມ຺ເມ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ເທຫາ ນາມ ສນ຺ຕິ. ຘມ຺ເມຫິ ວິນາ ນ ວຕ຺ຕຕີຕິ ເທໂຫ ອວຍເວຫິ ອວຍວຘມ຺ເມຫິ ວິນາ ນ ວຕ຺ຕຕິ ນ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກິມ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ມນໍ ນິເວສເຍຕິ ກິມ຺ຫິ ກິໍ ປຖວິຍໍ, ອຸທາຫຸ ອາປາທິເກ ເທໂຫຕິ ວາ ຫຕ຺ຖປາທາທີນີຕິ ວາ ມນໍ ມນສຎ຺ຎໍ ນິເວເສຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ປຖວິອາທິປສາທຘມ຺ມມຕ຺ເຕ ເອສາ ສມຎ຺ຎາ, ຍທິທໍ ເທໂຫຕິ ວາ ຫຕ຺ຖປາທາທີນີຕິ ວາ ສຕ຺ໂຕຕິ ວາ ອິຕ຺ຖີຕິ ວາ ປຸຣິໂສຕິ ວາ, ຕສ຺ມາ ນ ເອຕ຺ຖ ຊານໂຕ ໂກຈິ ອຠິນິເວໂສ ໂຫຕີຕິ.

ຍຖາ ຫຣິຕາເລນ ມກ຺ຂິຕໍ, ອທ຺ທສ ຈິຕ຺ຕິກໍ ຠິຕ຺ຕິຍາ ກຕນ຺ຕິ ຍຖາ ກຸສເລນ ຈິຕ຺ຕກາເຣນ ຠິຕ຺ຕິຍໍ ຫຣິຕາເລນ ມກ຺ຂິຕໍ ລິຕ຺ຕໍ ເຕນ ເລປໍ ທຕ຺ວາ ກຕໍ ອາລິຂິຕໍ ຈິຕ຺ຕິກໍ ອິຕ຺ຖິຣູປໍ ອທ຺ທສ ປສ຺ເສຍ຺ຍ. ຕຕ຺ຖ ຍາ ອຸປຖມ຺ຠນເຂປນາທິກິຣິຍາສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ມານຸສິກາ ນຸ ໂຂ ອຍໍ ຠິຕ຺ຕິ ອປສ຺ສາຍ ຐິຕາຕິ ສຎ຺ຎາ, ສາ ນິຣຕ຺ຖກາ ມນຸສ຺ສຠາວສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ອຠາວໂຕ, ມານຸສີຕິ ປນ ເກວລໍ ຕຫິໍ ຕສ຺ສ ຈ ວິປຣີຕທສ຺ສນໍ, ຍາຖາວໂຕ ຄຫຓໍ ນ ໂຫຕິ, ຘມ຺ມປຸຎ຺ຊມຕ຺ເຕ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສາທິຄຫຓມ຺ປິ ເອວໍ ສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ມາຍໍ ວິຍ ອຄ຺ຄໂຕ ກຕນ຺ຕິ ມາຍາກາເຣນ ປຸຣໂຕ ອຸປຏ຺ຐາປິຕໍ ມາຍາສທິສໍ. ສຸປິນນ຺ເຕວ ສຸວຓ຺ຓປາທປນ຺ຕິ ສຸປິນເມວ ສຸປິນນ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ອຸປຏ຺ຐິຕສຸວຓ຺ຓມຍຣຸກ຺ຂໍ ວິຍ. ອຸປຄຈ຺ຉສິ ອນ຺ຘ ຣິຕ຺ຕກນ຺ຕິ ອນ຺ຘພາລ ຣິຕ຺ຕກໍ ຕຸຈ຺ຉກໍ ອນ຺ໂຕສາຣຣຫິຕໍ ອິມໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ‘‘ເອຕໍ ມມາ’’ຕິ ສາຣວນ຺ຕໍ ວິຍ ອຸປຄຈ຺ຉສິ ອຠິນິວິສສິ. ຊນມຊ຺ເຌຣິວ ຣຸປ຺ປຣູປກນ຺ຕິ ມາຍາກາເຣນ ມຫາຊນມຊ຺ເຌ ທສ຺ສິຕໍ ຣູປິຍຣູປສທິສໍ ສາຣໍ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕໍ, ອສາຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ວຏ຺ຏນິຣິວາຕິ ລາຂາຍ ຄຸຬິກາ ວິຍ. ໂກຏໂຣຫິຕາຕິ ໂກຏເຣ ຣຸກ຺ຂສຸສິເຣ ຐປິຕາ. ມຊ຺ເຌ ປຸພ຺ພຸຬກາຕິ ອກ຺ຂິທລມຊ຺ເຌ ຐິຕຊລປຸພ຺ພຸຬສທິສາ. ສອສ຺ສຸກາຕິ ອສ຺ສຸຊລສຫິຕາ. ປີຬໂກຬິກາຕິ ອກ຺ຂິຄູຖໂກ. ເອຕ຺ຖ ຊາຍຕີຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ອກ຺ຂິມຓ຺ຑເລ ອຸໂຠສຸ ໂກຏີສຸ ວິສຄນ຺ຘໍ ວາຍນ຺ໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ປີຬໂກຬິກາຕິ ວາ ອກ຺ຂິທເລສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕນກາ ປີຬກາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິວິຘາຕິ ເສຕນີລມຓ຺ຑລານຎ຺ເຈວ ຣຕ຺ຕປີຕາທີນໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ປຏລານຎ຺ຈ ວເສນ ອເນກວິຘາ. ຈກ຺ຂຸວິຘາຕິ ຈກ຺ຂຸຠາຄາ ຈກ຺ຂຸປ຺ປກາຣາ ວາ ຕສ຺ສ ອເນກກລາປຄຕຠາວໂຕ. ປິຓ຺ຑິຕາຕິ ສມຸທິຕາ.

ເອວໍ ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ສາຣຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸໂນ ອສຸຠຕໍ ອນວຏ຺ຐິຕຕາຍ ອນິຈ຺ຈຕຎ຺ຈ ວິຠາເວສິ. ວິຠາເວຕ຺ວາ ຈ ຍຖາ ນາມ ໂກຈິ ໂລຠນີຍໍ ຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຈຣກນ຺ຕາຣໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ໂຈເຣຫິ ປລິພຸທ຺ໂຘ ຕໍ ໂລຠນີຍຠຓ຺ຑໍ ທຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ຈກ຺ຂຸມ຺ຫິ ສາຣຕ຺ເຕນ ເຕນ ປຸຣິເສນ ປລິພຸທ຺ຘາ ເຖຣີ ອຕ຺ຕໂນ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອທາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຸປ຺ປາຏິຍ ຈາຣຸທສ຺ສນາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປາຏິຍາຕິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸກູປໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ. ຈາຣຸທສ຺ສນາຕິ ປິຍທສ຺ສນາ ມໂນຫຣທສ຺ສນາ. ນ ຈ ປຊ຺ຊິຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຈກ຺ຂຸສ຺ມິໍ ສງ຺ຄໍ ນາປຊ຺ຊິ. ອສງ຺ຄມານສາຕິ ກຕ຺ຖຈິປິ ອາຣມ຺ມເຓ ອນາສຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ. ຫນ຺ທ ເຕ ຈກ຺ຂຸນ຺ຕິ ຕຍາ ກາມິຕໍ ຕໂຕ ເອວ ມຍາ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ເຕ ຈກ຺ຂຸສຎ຺ຎິຕໍ ອສຸຈິປິຓ຺ຑໍ ຄຓ຺ຫ, ຄເຫຕ຺ວາ ຫຣສ຺ສຸ ປສາທຍຸຕ຺ຕໍ ອິຈ຺ຉິຕໍ ຐານໍ ເນຫິ.

ຕສ຺ສ ຈ ວິຣມາສິ ຕາວເທຕິ ຕສ຺ສ ຘຸຕ຺ຕປຸຣິສສ຺ສ ຕາວເທວ ອກ຺ຂິມ຺ຫິ ອຸປ຺ປາຏິຕກ຺ຂເຓ ເອວ ຣາໂຄ ວິຄຈ຺ຉິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ອກ຺ຂິມ຺ຫິ, ຕສ຺ສໍ ວາ ເຖຣິຍໍ. ອຖ ວາ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ. ຂມາປຍີຕິ ຂມາເປສິ. ໂສຕ຺ຖິ ສິຍາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນີຕິ ເສຏ຺ຐຈາຣິນິ ມເຫສິເກ ຕຸຍ຺ຫໍ ອາໂຣຄ຺ຍເມວ ຠເວຍ຺ຍ. ນ ປຸໂນ ເອທິສກໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອິໂຕ ປຣໍ ເອວຣູປໍ ອນາຈາຣຈຣຓໍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອາສາທິຍາຕິ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ. ເອທິສນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ວີຕຣາຄໍ. ອຄ຺ຄິໍ ປຊ຺ຊລິຕໍວ ລິງ຺ຄິຍາຕິ ປຊ຺ຊລິຕໍ ອຄ຺ຄິໍ ອາລິງ຺ເຄຕ຺ວາ ວິຍ.

ຕໂຕຕິ ຕສ຺ມາ ຘຸຕ຺ຕປຸຣິສາ. ສາ ຠິກ຺ຂຸນີຕິ ສາ ສຸຠາ ຠິກ຺ຂຸນີ. ອຄມີ ພຸທ຺ຘວຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກນ຺ຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປຄຈ຺ຉິ ອຸປສງ຺ກມິ. ປສ຺ສິຍ ວຣປຸຎ຺ຎລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕເມຫິ ປຸຎ຺ຎສມ຺ຠາເຣຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓໍ ທິສ຺ວາ. ຍຖາ ປຸຣາຓກນ຺ຕິ ໂປຣາຓໍ ວິຍ ອຸປ຺ປາຏນໂຕ ປຸພ຺ເພ ວິຍ ຈກ຺ຂຸ ປຏິປາກຕິກໍ ອໂຫສິ. ຍເມຕ຺ຖ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ນ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ສຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍເມວ.

ສຸຠາຊີວກມ຺ພວນິກາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຕິໍສນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໕. ຈຕ຺ຕາລີສນິປາໂຕ

໑. ອິສິທາສີເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ຈຕ຺ຕາລີສນິປາເຕ ນຄຣມ຺ຫິ ກຸສຸມນາເມຕິອາທິກາ ອິສິທາສິຍາ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ປຸຣິສຕ຺ຕຠາເວ ຐຕ຺ວາ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ ຈຣິມຠວໂຕ ສຕ຺ຕເມ ຠເວ ອກລ຺ຍາຓສນ຺ນິສ຺ສເຍນ ປຣທາຣິກກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ພຫູນິ ວສ຺ສສຕານິ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ, ຕໂຕ ຈຸຕາ ຕີສຸ ຊາຕີສຸ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸຕາ ທາສິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ນປຸໍສໂກ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕໂຕ ປນ ຈຸຕາ ເອກສ຺ສ ທລິທ຺ທສ຺ສ ສາກຏິກສ຺ສ ຘີຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕໍ ວຍປ຺ປຕ຺ຕໍ ຄິຣິທາໂສ ນາມ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ສຕ຺ຖວາຫສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຠຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ເຄຫໍ ອາເນສິ. ຕສ຺ສ ຈ ຠຣິຍາ ອຕ຺ຖິ ສີລວຕີ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ. ຕສ຺ສໍ ອິສ຺ສາປກຕາ ສາມິໂນ ຕສ຺ສາ ວິທ຺ເທສນກມ຺ມໍ ອກາສິ. ສາ ຕຕ຺ຖ ຍາວຊີວໍ ຐຕ຺ວາ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ອຸຊ຺ເຊນິຍໍ ກຸລປເທສສີລາຈາຣາທິຄຸເຓຫິ ອຠິສມ຺ມຕສ຺ສ ວິຠວສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ຘີຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ອິສິທາສີຕິສ຺ສາ ນາມໍ ອໂຫສິ.

ຕໍ ວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ມາຕາປິຕໂຣ ກຸລຣູປວຍວິຠວາທິສທິສສ຺ສ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອທໍສຸ. ສາ ຕສ຺ສ ເຄເຫ ປຕິເທວຕາ ຫຸຕ຺ວາ ມາສມຕ຺ຕໍ ວສິ. ອຖສ຺ສາ ກມ຺ມພເລນ ສາມິໂກ ວິຣຕ຺ຕຣູໂປ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ຆຣໂຕ ນີຫຣິ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ປາຬິໂຕ ເອວ ວິຎ຺ຎາຍຕິ. ເຕສໍ ເຕສໍ ປນ ສາມິການໍ ອຣຸຈ຺ຈເນຍ຺ຍຕາຍ ສໍເວຄຊາຕາ ປິຕຣໍ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ, ຊິນທຕ຺ຕາຍ ເຖຣິຍາ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ ນຈິຣສ຺ເສວ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ, ຜລສຸເຂນ ນິພ຺ພານສຸເຂນ ຈ ວີຕິນາເມນ຺ຕີ ເອກທິວສໍ ປາຏລິປຸຕ຺ຕນຄເຣ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕາ ມຫາຄງ຺ຄາຍໍ ວາລຸກປຸລິເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ໂພຘິຕ຺ເຖຣິຍາ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ສຫາຍຕ຺ເຖຣິຍາ ປຸພ຺ພປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຸຈ຺ຉິຕາ ຕມຕ຺ຖໍ ຄາຖາພນ຺ຘວເສນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ ‘‘ອຸຊ຺ເຊນິຍາ ປຸຣວເຣ’’ຕິອາທິນາ. ເຕສໍ ປນ ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນານໍ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ທສ຺ເສຕຸໍ –

໔໐໒.

‘‘ນຄຣມ຺ຫິ ກຸສຸມນາເມ, ປາຏລິປຸຕ຺ຕມ຺ຫິ ປຖວິຍາ ມຓ຺ເຑ;

ສກ຺ຍກຸລກຸລີນາໂຍ, ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຫິ ຄຸຓວຕິໂຍ.

໔໐໓.

‘‘ອິສິທາສີ ຕຕ຺ຖ ເອກາ, ທຸຕິຍາ ໂພຘີຕິ ສີລສມ຺ປນ຺ນາ ຈ;

ຌານຊ຺ຌາຍນຣຕາໂຍ, ພຫຸສ຺ສຸຕາໂຍ ຘຸຕກິເລສາໂຍ.

໔໐໔.

‘‘ຕາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ, ຠຕ຺ຕຕ຺ຖໍ ກຣິຍ ໂຘຕປຕ຺ຕາໂຍ;

ຣຫິຕມ຺ຫິ ສຸຂນິສິນ຺ນາ, ອິມາ ຄິຣາ ອພ຺ຠຸທີເຣສຸ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ສງ຺ຄີຕິກາເຣຫິ ຐປິຕາ.

໔໐໕.

‘‘ປາສາທິກາສິ ອຍ຺ເຍ, ອິສິທາສິ ວໂຍປິ ເຕ ອປຣິຫີໂນ;

ກິໍ ທິສ຺ວານ ພ຺ຍາລິກໍ, ອຖາສິ ເນກ຺ຂມ຺ມມນຸຍຸຕ຺ຕາ.

໔໐໖.

‘‘ເອວມນຸຍຸຎ຺ຊິຍມານາ ສາ, ຣຫິເຕ ຘມ຺ມເທສນາກຸສລາ;

ອິສິທາສີ ວຈນມພ຺ຣວິ, ສຸຓ ໂພຘິ ຍຖາມ຺ຫິ ປພ຺ພຊິຕາ.

ອິໂຕ ປຣໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນຄາຖາ.

໔໐໗.

‘‘ອຸຊ຺ເຊນິຍາ ປຸຣວເຣ, ມຍ຺ຫໍ ປິຕາ ສີລສໍວຸໂຕ ເສຏ຺ຐິ;

ຕສ຺ສມ຺ຫິ ເອກຘີຕາ, ປິຍາ ມນາປາ ຈ ທຍິຕາ ຈ.

໔໐໘.

‘‘ອຖ ເມ ສາເກຕໂຕ ວຣກາ, ອາຄຈ຺ຉຸມຸຕ຺ຕມກຸລີນາ;

ເສຏ຺ຐີ ປຫູຕຣຕໂນ, ຕສ຺ສ ມມໍ ສຸຓຸມທາສິ ຕາໂຕ.

໔໐໙.

‘‘ສສ຺ສຸຍາ ສສຸຣສ຺ສ ຈ, ສາຍໍ ປາຕໍ ປຓາມມຸປຄມ຺ມ;

ສິຣສາ ກໂຣມິ ປາເທ, ວນ຺ທາມິ ຍຖາມ຺ຫິ ອນຸສິຏ຺ຐາ.

໔໑໐.

‘‘ຍາ ມຍ຺ຫໍ ສາມິກສ຺ສ, ຠຄິນິໂຍ ຠາຕຸໂນ ປຣິຊໂນ ວາ;

ຕເມກວຣກມ຺ປິ ທິສ຺ວາ, ອຸພ຺ພິຄ຺ຄາ ອາສນໍ ເທມິ.

໔໑໑.

‘‘ອນ຺ເນນ ຈ ປາເນນ ຈ, ຂຊ຺ເຊນ ຈ ຍຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນິຫິຕໍ;

ຉາເທມິ ອຸປນຍາມິ ຈ, ເທມິ ຈ ຍໍ ຍສ຺ສ ປຕິຣູປໍ.

໔໑໒.

‘‘ກາເລນ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ, ຆຣໍ ສມຸປຄມາມິ ອຸມ຺ມາເຣ;

ໂຘວນ຺ຕີ ຫຕ຺ຖປາເທ, ປຎ຺ຊລິກາ ສາມິກມຸເປມິ.

໔໑໓.

‘‘ໂກຈ຺ຉໍ ປສາທໍ ອຎ຺ຊນິຎ຺ຈ, ອາທາສກຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ;

ປຣິກມ຺ມກາຣິກາ ວິຍ, ສຍເມວ ປຕິໍ ວິຠູເສມິ.

໔໑໔.

‘‘ສຍເມວ ໂອທນໍ ສາຘຍາມິ, ສຍເມວ ຠາຊນໍ ໂຘວນ຺ຕີ;

ມາຕາວ ເອກປຸຕ຺ຕກໍ, ຕຖາ ຠຕ຺ຕາຣໍ ປຣິຈຣາມິ.

໔໑໕.

‘‘ເອວໍ ມໍ ຠຕ຺ຕິກຕໍ, ອນຸຣຕ຺ຕໍ ກາຣິກໍ ນິຫຕມານໍ;

ອຸຏ຺ຐາຍິກໍ ອນລສໍ, ສີລວຕິໍ ທຸສ຺ສເຕ ຠຕ຺ຕາ.

໔໑໖.

‘‘ໂສ ມາຕຣຎ຺ຈ ປິຕຣຎ຺ຈ, ຠຓຕິ ອາປຸຈ຺ຉຫໍ ຄມິສ຺ສາມິ;

ອິສິທາສິຍາ ນ ສຫ ວຈ຺ຉໍ, ເອກາຄາເຣຫໍ ສຫ ວຕ຺ຖຸໍ.

໔໑໗.

‘‘ມາ ເອວໍ ປຸຕ຺ຕ ອວຈ, ອິສິທາສີ ປຓ຺ຑິຕາ ປຣິພ຺ຍຕ຺ຕາ;

ອຸຏ຺ຐາຍິກາ ອນລສາ, ກິໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ນ ໂຣຈເຕ ປຸຕ຺ຕ.

໔໑໘.

‘‘ນ ຈ ເມ ຫິໍສຕິ ກິຎ຺ຈິ, ນ ຈຫໍ ອິສິທາສິຍາ ສຫ ວຈ຺ຉໍ;

ເທສ຺ສາວ ເມ ອລໍ ເມ, ອປຸຈ຺ຉາຫໍ ຄມິສ຺ສາມິ.

໔໑໙.

‘‘ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຓິຕ຺ວາ, ສສ຺ສຸ ສສຸໂຣ ຈ ມໍ ອປຸຈ຺ຉິໍສຸ;

ກິສ຺ສ ຕຍາ ອປຣທ຺ຘໍ, ຠຓ ວິສ຺ສຏ຺ຐາ ຍຖາຠູຕໍ.

໔໒໐.

‘‘ນປິຫໍ ອປຣຊ຺ຌໍ ກິຎ຺ຈິ, ນປິ ຫິໍເສມິ ນ ຠຓາມິ ທຸພ຺ພຈນໍ;

ກິໍ ສກ຺ກາ ກາຕຸຍ຺ເຍ, ຍໍ ມໍ ວິທ຺ເທສ຺ສເຕ ຠຕ຺ຕາ.

໔໒໑.

‘‘ເຕ ມໍ ປິຕຸຆຣໍ ປຏິນຍິໍສຸ, ວິມນາ ທຸເຂນ ອຘິຠູຕາ;

ປຸຕ຺ຕມນຸຣກ຺ຂມານາ, ຊິຕາມ຺ຫເສ ຣູປິນິໍ ລກ຺ຂິໍ.

໔໒໒.

‘‘ອຖ ມໍ ອທາສິ ຕາໂຕ, ອຑ຺ຒສ຺ສ ຆຣມ຺ຫິ ທຸຕິຍກຸລິກສ຺ສ;

ຕໂຕ ອຸປຑ຺ຒສຸງ຺ເກນ, ເຍນ ມໍ ວິນ຺ທຖ ເສຏ຺ຐິ.

໔໒໓.

‘‘ຕສ຺ສປິ ຆຣມ຺ຫິ ມາສໍ, ອວສິໍ ອຖ ໂສປິ ມໍ ປຏິຈ຺ຉຣຍິ;

ທາສີວ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິໍ, ອທູສິກໍ ສີລສມ຺ປນ຺ນໍ.

໔໒໔.

‘‘ຠິກ຺ຂາຍ ຈ ວິຈຣນ຺ຕໍ, ທມກໍ ທນ຺ຕໍ ເມ ປິຕາ ຠຓຕິ;

ໂຫຫິສິ ເມ ຊາມາຕາ, ນິກ຺ຂິປ ໂປຏ຺ຐິຎ຺ຈ ຆຏິກຎ຺ຈ.

໔໒໕.

‘‘ໂສປິ ວສິຕ຺ວາ ປກ຺ຂໍ, ອຖ ຕາຕໍ ຠຓຕິ ‘ເທຫິ ເມ ໂປຏ຺ຐິໍ;

ຆຏິກຎ຺ຈ ມລ຺ລກຎ຺ຈ, ປຸນປິ ຠິກ຺ຂໍ ຈຣິສ຺ສາມິ’.

໔໒໖.

‘‘ອຖ ນໍ ຠຓຕີ ຕາໂຕ, ອມ຺ມາ ສພ຺ໂພ ຈ ເມ ຎາຕິຄຓວຄ຺ໂຄ;

ກິໍ ເຕ ນ ກີຣຕິ ອິຘ, ຠຓ ຂິປ຺ປໍ ຕໍ ເຕ ກຣິຫິຕິ.

໔໒໗.

‘‘ເອວໍ ຠຓິໂຕ ຠຓຕິ, ຍທິ ເມ ອຕ຺ຕາ ສກ຺ໂກຕິ ອລໍ ມຍ຺ຫໍ;

ອິສິທາສິຍາ ນ ສຫ ວຈ຺ຉໍ, ເອກຆເຣຫໍ ສຫ ວຕ຺ຖຸໍ.

໔໒໘.

‘‘ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕ ຄໂຕ ໂສ, ອຫມ຺ປິ ເອກາກິນີ ວິຈິນ຺ເຕມິ;

ອາປຸຈ຺ຉິຕູນ ຄຈ຺ຉໍ, ມຣິຕຸເຍ ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສໍ ວາ.

໔໒໙.

‘‘ອຖ ອຍ຺ຍາ ຊິນທຕ຺ຕາ, ອາຄຈ຺ຉີ ໂຄຈຣາຍ ຈຣມານາ;

ຕາຕ ກຸລໍ ວິນຍຘຣີ, ພຫຸສ຺ສຸຕາ ສີລສມ຺ປນ຺ນາ.

໔໓໐.

‘‘ຕໍ ທິສ຺ວານ ອມ຺ຫາກໍ, ອຸຏ຺ຐາຍາສນໍ ຕສ຺ສາ ປຎ຺ຎາປຍິໍ;

ນິສິນ຺ນາຍ ຈ ປາເທ, ວນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຠຊນມທາສິໍ.

໔໓໑.

‘‘ອນ຺ເນນ ຈ ປາເນນ ຈ, ຂຊ຺ເຊນ ຈ ຍຎ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນິຫິຕໍ;

ສນ຺ຕປ຺ປຍິຕ຺ວາ ອວຈໍ, ອຍ຺ເຍ ອິຈ຺ຉາມິ ປພ຺ພຊິຕຸໍ.

໔໓໒.

‘‘ອຖ ມໍ ຠຓຕີ ຕາໂຕ, ອິເຘວ ປຸຕ຺ຕກ ຈຣາຫິ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມໍ;

ອນ຺ເນນ ຈ ປາເນນ ຈ, ຕປ຺ປຍ ສມເຓ ທ຺ວິຊາຕີ ຈ.

໔໓໓.

‘‘ອຖຫໍ ຠຓາມິ ຕາຕໍ, ໂຣທນ຺ຕີ ອຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ;

ປາປຎ຺ຫິ ມຍາ ປກຕໍ, ກມ຺ມໍ ຕໍ ນິຊ຺ຊເຣສ຺ສາມິ.

໔໓໔.

‘‘ອຖ ມໍ ຠຓຕີ ຕາໂຕ, ປາປຸຓ ໂພຘິຎ຺ຈ ອຄ຺ຄຘມ຺ມຎ຺ຈ;

ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ລຠສ຺ສຸ, ຍໍ ສຈ຺ຉິກຣີ ທ຺ວິປທເສຏ຺ໂຐ.

໔໓໕.

‘‘ມາຕາປິຕູ ອຠິວາທ, ຍິຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຈ ຎາຕິຄຓວຄ຺ຄໍ;

ສຕ຺ຕາຫໍ ປພ຺ພຊິຕາ, ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອຜສ຺ສຍິໍ.

໔໓໖.

‘‘ຊານາມິ ອຕ຺ຕໂນ ສຕ຺ຕ, ຊາຕິໂຍ ຍສ຺ສຍໍ ຜລວິປາໂກ;

ຕໍ ຕວ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສໍ, ຕໍ ເອກມນາ ນິສາເມຫິ.

໔໓໗.

‘‘ນຄຣມ຺ຫິ ເອຣກຈ຺ເຉ, ສຸວຓ຺ຓກາໂຣ ອຫໍ ປຫູຕຘໂນ;

ໂຍພ຺ພນມເທນ ມຕ຺ໂຕ, ໂສ ປຣທາຣໍ ອເສວິຫໍ.

໔໓໘.

‘‘ໂສຫໍ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ, ນິຣຍມ຺ຫິ ອປຈ຺ຈິສໍ ຈິຣໍ;

ປກ຺ໂກ ຕໂຕ ຈ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ, ມກ຺ກຏິຍາ ກຸຈ຺ຉິໂມກ຺ກມິໍ.

໔໓໙.

‘‘ສຕ຺ຕາຫຊາຕກໍ ມໍ, ມຫາກປິ ຍູຖໂປ ນິລ຺ລຈ຺ເຉສິ;

ຕສ຺ເສຕໍ ກມ຺ມຜລໍ, ຍຖາປິ ຄນ຺ຕ຺ວານ ປຣທາຣໍ.

໔໔໐.

‘‘ໂສຫໍ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ, ກາລໍ ກຣິຕ຺ວາ ສິນ຺ຘວາຣຎ຺ເຎ;

ກາຓາຍ ຈ ຂຎ຺ຊາຍ ຈ, ເອຬກິຍາ ກຸຈ຺ຉິໂມກ຺ກມິໍ.

໔໔໑.

‘‘ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ອຫໍ, ນິລ຺ລຈ຺ຉິໂຕ ທາຣເກ ປຣິວຫິຕ຺ວາ;

ກິມິນາວຏ຺ໂຏ ອກລ຺ໂລ, ຍຖາປິ ຄນ຺ຕ຺ວານ ປຣທາຣໍ.

໔໔໒.

‘‘ໂສຫໍ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ, ໂຄວາຓິຊກສ຺ສ ຄາວິຍາ ຊາໂຕ;

ວຈ຺ໂຉ ລາຂາຕມ຺ໂພ, ນິລ຺ລຈ຺ຉິໂຕ ທ຺ວາທເສ ມາເສ.

໔໔໓.

‘‘ໂວຒູນ ນງ຺ຄລມຫໍ, ສກຏຎ຺ຈ ຘາຣຍາມິ;

ອນ຺ໂຘວຏ຺ໂຏ ອກລ຺ໂລ, ຍຖາປິ ຄນ຺ຕ຺ວານ ປຣທາຣໍ.

໔໔໔.

‘‘ໂສຫໍ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ, ວີຖິຍາ ທາສິຍາ ຆເຣ ຊາໂຕ;

ເນວ ມຫິລາ ນ ປຸຣິໂສ, ຍຖາປິ ຄນ຺ຕ຺ວານ ປຣທາຣໍ.

໔໔໕.

‘‘ຕິໍສຕິວສ຺ສມ຺ຫິ ມໂຕ, ສາກຏິກກຸລມ຺ຫິ ທາຣິກາ ຊາຕາ;

ກປຓມ຺ຫິ ອປ຺ປໂຠເຄ, ຘນິກປຸຣິສປາຕພຫຸລມ຺ຫິ.

໔໔໖.

‘‘ຕໍ ມໍ ຕໂຕ ສຕ຺ຖວາໂຫ, ອຸສ຺ສນ຺ນາຍ ວິປຸລາຍ ວຑ຺ຒິຍາ;

ໂອກຑ຺ຒຕິ ວິລປນ຺ຕິໍ, ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກຸລຆຣສ຺ມາ.

໔໔໗.

‘‘ອຖ ໂສຬສເມ ວສ຺ເສ, ທິສ຺ວາ ມໍ ປຕ຺ຕໂຍພ຺ພນໍ ກຎ຺ຎໍ;

ໂອຣຸນ຺ຘຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ, ຄິຣິທາໂສ ນາມ ນາເມນ.

໔໔໘.

‘‘ຕສ຺ສປິ ອຎ຺ຎາ ຠຣິຍາ, ສີລວຕີ ຄຸຓວຕີ ຍສວຕີ ຈ;

ອນຸຣຕ຺ຕາ ຠຕ຺ຕາຣໍ, ຕສ຺ສາຫໍ ວິທ຺ເທສນມກາສິໍ.

໔໔໙.

‘‘ຕສ຺ເສຕໍ ກມ຺ມຜລໍ, ຍໍ ມໍ ອປກີຣິຕູນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ;

ທາສີວ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິໍ, ຕສ຺ສປິ ອນ຺ໂຕ ກໂຕ ມຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນຄຣມ຺ຫິ ກຸສຸມນາເມຕິ ‘‘ກຸສຸມປຸຣ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ກຸສຸມສທ຺ເທນ ຄຫິຕນາມເກ ນຄເຣ, ອິທານິ ຕໍ ນຄຣໍ ປາຏລິປຸຕ຺ຕມ຺ຫີຕິ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕິ. ປຖວິຍາ ມຓ຺ເຑຕິ ສກລາຍ ປຖວິຍາ ມຓ຺ຑຠູເຕ. ສກ຺ຍກຸລກຸລີນາໂຍຕິ ສກ຺ຍກຸເລ ກຸລຘີຕໂຣ, ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕຕາຍ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ຕາສຸ ທ຺ວີສຸ ຠິກ຺ຂຸນີສຸ. ໂພຘີຕິ ເອວໍນາມິກາ ເຖຣີ. ຌານຊ຺ຌາຍນຣຕາໂຍຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຌານສ຺ສ ຌາຍເນ ອຠິຣຕາ. ພຫຸສ຺ສຸຕາໂຍຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິພາຫຸສຈ຺ເຈນ ພຫຸສ຺ສຸຕາ. ຘຸຕກິເລສາໂຍຕິ ອຄ຺ຄມຄ຺ເຄນ ສພ຺ພໂສ ສມຸຄ຺ຆາຕິຕກິເລສາ. ຠຕ຺ຕຕ຺ຖໍ ກຣິຍາຕິ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ. ຣຫິຕມ຺ຫີຕິ ຊນຣຫິຕມ຺ຫິ ວິວິຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ. ສຸຂນິສິນ຺ນາຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາສຸເຂນ ວິເວກສຸເຂນ ຈ ສຸຂນິສິນ຺ນາ. ອິມາ ຄິຣາຕິ ອິທານິ ວຸຈ຺ຈມານາ ສຸຂາ ລາປນາ. ອພ຺ຠຸທີເຣສຸນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉາວິສ຺ສຊ຺ຊນວເສນ ກຖຍິໍສຸ.

‘‘ປາສາທິກາສີ’’ຕິ ຄາຖາ ໂພຘິຕ຺ເຖຣິຍາ ປຸຈ຺ຉາວເສນ ວຸຕ຺ຕາ. ‘‘ເອວມນຸຍຸຎ຺ຊິຍມານາ’’ຕິ ຄາຖາ ສງ຺ຄີຕິກາເຣເຫວ ວຸຕ຺ຕາ. ‘‘ອຸຊ຺ເຊນິຍາ’’ຕິອາທິກາ ຫິ ສພ຺ພາປິ ອິສິທາສິຍາວ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ປາສາທິກາສີຕິ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ປສາທາວຫາ ອສິ. ວໂຍປິ ເຕ ອປຣິຫີໂນຕິ ຕຸຍ຺ຫໍ ວໂຍປິ ນ ປຣິຫີໂນ, ປຐມວເຍ ຐິຕາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍ ທິສ຺ວານ ພ຺ຍາລິກນ຺ຕິ ກີທິສໍ ພ຺ຍາລິກໍ ໂທສໍ ຆຣາວາເສ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ. ອຖາສິ ເນກ຺ຂມ຺ມມນຸຍຸຕ຺ຕາຕິ ອຖາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຍຸຕ຺ຕາ ອສິ.

ອນຸຍຸຎ຺ຊິຍມານາຕິ ປຸຈ຺ຉິຍມານາ, ສາ ອິສິທາສີຕິ ໂຍຊນາ. ຣຫິເຕຕິ ສຸຎ຺ຎຏ຺ຐາເນ. ສຸຓ ໂພຘິ ຍຖາມ຺ຫິ ປພ຺ພຊິຕາຕິ ໂພຘິຕ຺ເຖຣິ ອຫໍ ຍຖາ ປພ຺ພຊິຕາ ອມ຺ຫິ, ຕໍ ຕໍ ປຸຣາຓໍ ສຸຓ ສຸຓາຫິ.

ອຸຊ຺ເຊນິຍາ ປຸຣວເຣຕິ ອຸຊ຺ເຊນີນາມເກ ອວນ຺ຕິຣຏ຺ເຐ ອຸຕ຺ຕມນຄເຣ. ປິຍາຕິ ເອກຘີຕຸຠາເວນ ປິຍາຍິຕພ຺ພາ. ມນາປາຕິ ສີລາຈາຣຄຸເຓນ ມນວຑ຺ຒນກາ. ທຍິຕາຕິ ອນຸກມ຺ປິຕພ຺ພາ.

ອຖາຕິ ປຈ຺ຉາ ມມ ວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ. ເມ ສາເກຕໂຕ ວຣກາຕິ ສາເກຕນຄຣໂຕ ມມ ວຣກາ ມໍ ວາເຣນ຺ຕາ ອາຄຈ຺ຉຸໍ. ອຸຕ຺ຕມກຸລີນາຕິ ຕສ຺ມິໍ ນຄເຣ ອຄ຺ຄກຸລິກາ, ເຍນ ເຕ ເປສິຕາ, ໂສ ເສຏ຺ຐິ ປຫູຕຣຕໂນ. ຕສ຺ສ ມມໍ ສຸຓ຺ຫມທາສິ ຕາໂຕຕິ ຕສ຺ສ ສາເກຕເສຏ຺ຐິໂນ ສຸຓິສໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ປິຕາ ມໍ ອທາສິ.

ສາຍໍ ປາຕນ຺ຕິ ສາຍນ຺ເຫ ປຸພ຺ພຓ຺ເຫ ຈ. ປຓາມມຸປຄມ຺ມ ສິຣສາ ກໂຣມີຕິ ສສ຺ສຸຍາ ສສຸຣສ຺ສ ຈ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສິຣສາ ປຓາມໍ ກໂຣມິ, ເຕສໍ ປາເທ ວນ຺ທາມິ. ຍຖາມ຺ຫິ ອນຸສິຏ຺ຐາຕິ ເຕຫິ ຍຖາ ອນຸສິຏ຺ຐາ ອມ຺ຫິ, ຕຖາ ກໂຣມິ, ເຕສໍ ອນຸສິຏ຺ຐິໍ ນ ອຕິກ຺ກມາມິ.

ຕເມກວຣກມ຺ປີຕິ ເອກວລ຺ລຠມ຺ປິ. ອຸພ຺ພິຄ຺ຄາຕິ ຕສນ຺ຕາ. ອາສນໍ ເທມີຕິ ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຍໍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ, ຕໍ ຕສ຺ສ ເທມິ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ປຣິເວສນຏ຺ຐາເນ. ສນ຺ນິຫິຕນ຺ຕິ ສຊ຺ຊິຕໍ ຫຸຕ຺ວາ ວິຊ຺ຊມານໍ. ຉາເທມີຕິ ອຸປຈ຺ຉາເທມິ, ອຸປຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຸປນຍາມິ ຈ, ອຸປເນຕ຺ວາ ເທມິ, ເທນ຺ຕີປິ ຍໍ ຍສ຺ສ ປຕິຣູປໍ, ຕເທວ ເທມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຸມ຺ມາເຣຕິ ທ຺ວາເຣ. ໂຘວນ຺ຕີ ຫຕ຺ຖປາເທຕິ ຫຕ຺ຖປາເທ ໂຘວິນີ ອາສິໍ, ໂຘວິຕ຺ວາ ຆຣໍ ສມຸປຄມາມີຕິ ໂຍຊນາ.

ໂກຈ຺ຉນ຺ຕິ ມສ຺ສູນໍ ເກສານຎ຺ຈ ອຸລ຺ລິຂນໂກຈ຺ຉໍ. ປສາທນ຺ຕິ ຄນ຺ຘຈຸຓ຺ຓາທິມຸຂວິເລປນໍ. ‘‘ປສາຘນ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ປສາຘນຠຓ຺ຑໍ. ອຎ຺ຊນິນ຺ຕິ ອຎ຺ຊນນາຬິໍ. ປຣິກມ຺ມກາຣິກາ ວິຍາຕິ ອຄ຺ຄກຸລິກາ ວິຠວສມ຺ປນ຺ນາປິ ປຕິປຣິຈາຣິກາ ເຈຏິກາ ວິຍ.

ສາຘຍາມີຕິ ປຈາມິ. ຠາຊນນ຺ຕິ ໂລຫຠາຊນຎ຺ຈ. ໂຘວນ຺ຕີ ປຣິຈຣາມີຕິ ໂຍຊນາ.

ຠຕ຺ຕິກຕນ຺ຕິ ກຕສາມິຠຕິກໍ. ອນຸຣຕ຺ຕນ຺ຕິ ອນຸຣຕ຺ຕວນ຺ຕິໍ. ກາຣິກນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ອິຕິ ກຕ຺ຕພ຺ພສ຺ສ ກາຣິກໍ. ນິຫຕມານນ຺ຕິ ອປນີຕມານໍ. ອຸຏ຺ຐາຍິກນ຺ຕິ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍສມ຺ປນ຺ນໍ. ອນລສນ຺ຕິ ຕໂຕ ເອວ ອກຸສີຕໍ. ສີລວຕິນ຺ຕິ ສີລາຈາຣສມ຺ປນ຺ນໍ. ທຸສ຺ສເຕຕິ ທຸສ຺ສຕິ, ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຠຓຕິ.

ຠຓຕິ ອາປຸຈ຺ຉຫໍ ຄມິສ຺ສາມີຕິ ‘‘ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂສ ມມ ສາມິໂກ ອຕ຺ຕໂນ ມາຕຣຎ຺ຈ ປິຕຣຎ຺ຈ ຠຓຕິ. ກິໍ ຠຓຕີຕິ ເຈ ອາຫ – ‘‘ອິສິທາສິຍາ ນ ສຫ ວຈ຺ຉໍ, ເອກາຄາເຣຫໍ ສຫ ວຕ຺ຖຸ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ວຈ຺ຉນ຺ຕິ ວສິສ຺ສໍ.

ເທສ຺ສາຕິ ອປ຺ປິຍາ. ອລໍ ເມຕິ ປໂຍຊນໍ ເມ ຕາຍ ອິຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປຸຈ຺ຉາຫໍ ຄມິສ຺ສາມີຕິ ຍທິ ເມ ຕຸມ຺ເຫ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສໍ ອິຈ຺ຉຖ, ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິເທສໍ ປກ຺ກມິສ຺ສາມິ.

ຕສ຺ສາຕິ ມມ ຠຕ຺ຕຸໂນ. ກິສ຺ສາຕິ ກິໍ ອສ຺ສ ຕວ ສາມິກສ຺ສ. ຕຍາ ອປຣທ຺ຘໍ ພ຺ຍາລິກໍ ກຕໍ.

ນປິຫໍ ອປຣຊ຺ຌນ຺ຕິ ນປິ ອຫໍ ຕສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ອປຣຊ຺ຌິໍ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ນປິ ຫິໍເສມີຕິ ນປິ ພາເຘມິ. ທຸພ຺ພຈນນ຺ຕິ ທຸຣຸຕ຺ຕວຈນໍ. ກິໍ ສກ຺ກາ ກາຕຸຍ຺ເຍຕິ ກິໍ ມຍາ ກາຕຸໍ ອຍ຺ເຍ ສກ຺ກາ. ຍໍ ມໍ ວິທ຺ເທສ຺ສເຕ ຠຕ຺ຕາຕິ ຍສ຺ມາ ອກາຣເຓເນວ ຠຕ຺ຕາ ມຍ຺ຫໍ ວິທ຺ເທສ຺ສເຕ ວິທ຺ເທສ຺ສໍ ຈິຕ຺ຕປ຺ປໂກປໍ ກໂຣຕິ.

ວິມນາຕິ ໂທມນສ຺ສິກາ. ປຸຕ຺ຕມນຸຣກ຺ຂມານາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕໍ ມຍ຺ຫໍ ສາມິກໍ ຈິຕ຺ຕມນຸຣກ຺ຂເຓນ ອນຸຣກ຺ຂນ຺ຕາ. ຊິຕາມ຺ຫເສ ຣູປິນິໍ ລກ຺ຂິນ຺ຕິ ຊິຕາ ອມ຺ຫເສ ຊິຕາ ວຕາມ຺ຫ ຣູປວຕິໍ ສິຣິໍ, ມນຸສ຺ສເວເສນ ຈຣນ຺ຕິຍາ ສິຣິເທວຕາຍ ປຣິຫີນາ ວຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຑ຺ຒສ຺ສ ຆຣມ຺ຫິ ທຸຕິຍກຸລິກສ຺ສາຕິ ປຐມສາມິກໍ ອຸປາທາຍ ທຸຕິຍສ຺ສ ອຑ຺ຒສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຆຣມ຺ຫິ ມໍ ອທາສິ, ເທນ຺ໂຕ ຈ ຕໂຕ ປຐມສຸງ຺ກໂຕ ອຸປຑ຺ຒສຸງ຺ເກນ ອທາສິ. ເຍນ ມໍ ວິນ຺ທຖ ເສຏ຺ຐີຕິ ເຍນ ສຸງ຺ເກນ ມໍ ປຐມໍ ເສຏ຺ຐິ ວິນ຺ທຖ ປຏິລຠິ, ຕໂຕ ອຸປຑ຺ຒສຸງ຺ເກນາຕິ ໂຍຊນາ.

ໂສປີຕິ ທຸຕິຍສາມິໂກປິ. ມໍ ປຏິຈ຺ຉຣຍີຕິ ມໍ ນີຫຣິ, ໂສ ມໍ ເຄຫໂຕ ນິກ຺ກຑ຺ຒິ. ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິນ຺ຕິ ທາສີ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ກໂຣນ຺ຕິໍ. ອທູສິກນ຺ຕິ ອທຸພ຺ຠນກໍ.

ທມກນ຺ຕິ ກາຣຸຎ຺ຎາຘິຏ຺ຐານຕາຍ ປເຣສໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ທມກໍ. ຍຖາ ປເຣ ກິຎ຺ຈິ ທສ຺ສນ຺ຕິ, ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ກາຍໍ ວາຈຎ຺ຈ ທນ຺ຕໍ ວູປສນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ປຣທຕ຺ຕຠິກ຺ຂາຍ ວິຈຣຓກໍ. ຊາມາຕາຕິ ທຸຫິຕຸປຕິ. ນິກ຺ຂິປ ໂປຏ຺ຐິຎ຺ຈ ຆຏິກຎ຺ຈາຕິ ຕຍາ ປຣິທຫິຕໍ ປິໂລຕິກາຂຓ຺ຑຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂາກປາລຎ຺ຈ ຉຑ຺ເຑຫິ.

ໂສປິ ວສິຕ຺ວາ ປກ຺ຂນ຺ຕິ ໂສປິ ຠິກ຺ຂໂກ ປຸຣິໂສ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ອທ຺ຘມາສມຕ຺ຕໍ ວສິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ອຖ ນໍ ຠຓຕີ ຕາໂຕຕິ ຕໍ ຠິກ຺ຂກໍ ມມ ປິຕາ ມາຕາ ສພ຺ໂພ ຈ ເມ ຎາຕິຄໂຓ ວຄ຺ຄວຄ຺ໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ຠຓຕິ. ກຖໍ? ກິໍ ເຕ ນ ກີຣຕິ ອິຘ ຕຸຍ຺ຫໍ ກິໍ ນາມ ນ ກິຣຕິ ນ ສາຘິຍຕິ, ຠຓ ຂິປ຺ປໍ. ຕໍ ເຕ ກຣິຫິຕີຕິ ຕໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ກຣິສ຺ສຕິ.

ຍທິ ເມ ອຕ຺ຕາ ສກ຺ໂກຕີຕິ ຍທິ ມຍ຺ຫໍ ອຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕາຘີໂນ ຠຸຊິສ຺ໂສ ຈ ໂຫຕິ, ອລໍ ມຍ຺ຫໍ ອິສິທາສິຍາ ຕາຍ ປໂຍຊນໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ນ ສຫ ວຈ຺ຉໍ ນ ສຫ ວສິສ຺ສໍ, ເອກຆເຣ ອຫໍ ຕາຍ ສຫ ວຕ຺ຖຸນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕ ຄໂຕ ໂສຕິ ໂສ ຠິກ຺ຂໂກ ປິຕຣາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕ ຍຖາຣຸຈິ ຄໂຕ. ເອກາກິນີຕິ ເອກິກາວ. ອາປຸຈ຺ຉິຕູນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ມຍ຺ຫໍ ປິຕຣໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາມິ. ມຣິຕຸເຍຕິ ມຣິຕຸໍ. ວາຕິ ວິກປ຺ປຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ.

ໂຄຈຣາຍາຕິ ຠິກ຺ຂາຍ, ຕາຕ-ກຸລໍ ອາຄຈ຺ຉີຕິ ໂຍຊນາ.

ຕນ຺ຕິ ຕໍ ຊິນທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣິໍ. ອຸຏ຺ຐາຍາສນໍ ຕສ຺ສາ ປຎ຺ຎາປຍິນ຺ຕິ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອາສນໍ ຕສ຺ສາ ເຖຣິຍາ ປຎ຺ຎາເປສິໍ.

ອິເຘວາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ເອວ ເຄເຫ ຐິຕາ. ປຸຕ຺ຕກາຕິ ສາມຎ຺ຎໂວຫາເຣນ ຘີຕຣໍ ອນຸກມ຺ເປນ຺ໂຕ ອາລປຕິ. ຈຣາຫິ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ຕ຺ວໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຈຣິຕພ຺ພໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍາທິຘມ຺ມໍ ຈຣ. ທ຺ວິຊາຕີຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຊາຕີ.

ນິຊ຺ຊເຣສ຺ສາມີຕິ ຊີຣາເປສ຺ສາມິ ວິນາເສສ຺ສາມິ.

ໂພຘິນ຺ຕິ ສຈ຺ຈາຠິສມ຺ໂພຘິໍ, ມຄ຺ຄຎາຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຄ຺ຄຘມ຺ມນ຺ຕິ ຜລຘມ຺ມໍ, ອຣຫຕ຺ຕໍ. ຍໍ ສຈ຺ຉິກຣີ ທ຺ວິປທເສຏ຺ໂຐຕິ ຍໍ ມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານສຎ຺ຎິຕໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ທ຺ວິປທານໍ ເສຏ຺ໂຐ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ສຈ຺ຉິ ອກາສິ, ຕໍ ລຠສ຺ສູຕິ ໂຍຊນາ.

ສຕ຺ຕາຫໍ ປພ຺ພຊິຕາຕິ ປພ຺ພຊິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາເຫນ. ອຜສ຺ສຍິນ຺ຕິ ຜຸສິໍ ສຈ຺ຉາກາສິໍ.

ຍສ຺ສຍໍ ຜລວິປາໂກຕິ ຍສ຺ສ ປາປກມ຺ມສ຺ສ, ອຍໍ ສາມິກສ຺ສ ອມນາປຠາວສງ຺ຂາໂຕ ນິສ຺ສນ຺ທຜລຠູໂຕ ວິປາໂກ. ຕໍ ຕວ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ຕໍ ກມ຺ມໍ ຕວ ກເຖສ຺ສາມິ. ຕນ຺ຕິ ອາຈິກ຺ຂິຍມານໍ ຕເມວ ກມ຺ມໍ, ຕໍ ວາ ມມ ວຈນໍ. ເອກມນາຕິ ເອກຄ຺ຄມນາ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ.

ນຄຣມ຺ຫິ ເອຣກຈ຺ເຉຕິ ເອວໍນາມເກ ນຄເຣ. ໂສ ປຣທາຣໍ ອເສວິຫນ຺ຕິ ໂສ ອຫໍ ປຣສ຺ສ ທາຣໍ ອເສວິໍ.

ຈິຣໍ ປກ຺ໂກຕິ ພຫູນິ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ນິຣຍຄ຺ຄິນາ ທຑ຺ໂຒ. ຕໂຕ ຈ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາຕິ ຕໂຕ ນິຣຍໂຕ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ຈຸໂຕ. ມກ຺ກຏິຍາ ກຸຈ຺ຉິໂມກ຺ກມິນ຺ຕິ ວານຣິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິໍ.

ຍູຖໂປຕິ ຍູຖປຕິ. ນິລ຺ລຈ຺ເຉສີຕິ ປຸຣິສຠາວສ຺ສ ລກ຺ຂຓຠູຕານິ ພີຊການິ ນິລ຺ລຈ຺ເຉສິ ນີຫຣິ. ຕສ຺ເສຕໍ ກມ຺ມຜລນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ເອຕໍ ອຕີເຕ ກຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ຜລໍ. ຍຖາປິ ຄນ຺ຕ຺ວານ ປຣທາຣນ຺ຕິ ຍຖາ ຕໍ ປຣທາຣໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ.

ຕໂຕຕິ ມກ຺ກຏໂຍນິໂຕ. ສິນ຺ຘວາຣຎ຺ເຎຕິ ສິນ຺ຘວຣຏ຺ເຐ ອຣຎ຺ຎຏ຺ຐາເນ. ເອຬກິຍາຕິ ອຊິຍາ.

ທາຣເກ ປຣິວຫິຕ຺ວາຕິ ປິຏ຺ຐິໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ກຸມາຣເກ ວຫິຕ຺ວາ. ກິມິນາວຏ຺ໂຏຕິ ອຠິຊາຕຏ຺ຐາເນ ກິມິປຣິຄໂຕວ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ໂຏ ອຏ຺ຏິໂຕ. ອກລ຺ໂລຕິ ຄິລາໂນ, ອໂຫສີຕິ ວຈນເສໂສ.

ໂຄວາຓິຊກສ຺ສາຕິ ຄາວິໂຍ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ຊີວກສ຺ສ. ລາຂາຕມ຺ໂພຕິ ລາຂາຣສຣຕ຺ເຕຫິ ວິຍ ຕມ຺ເພຫິ ໂລເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ.

ໂວຒູນາຕິ ວຫິຕ຺ວາ. ນງ຺ຄລນ຺ຕິ ສີຣໍ, ສກຏຎ຺ຈ ຘາຣຍາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນ຺ໂຘວຏ຺ໂຏຕິ ກາໂຓວ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ໂຏ ປີຬິໂຕ.

ວີຖິຍາຕິ ນຄຣວີຖິຍໍ. ທາສິຍາ ຆເຣ ຊາໂຕຕິ ຆຣທາສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ຊາໂຕ. ‘‘ວຓ຺ຓທາສິຍາ’’ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ເນວ ມຫິລາ ນ ປຸຣິໂສຕິ ອິຕ຺ຖີປິ ປຸຣິໂສປິ ນ ໂຫມິ, ຊາຕິນປຸໍສໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕິໍສຕິວສ຺ສມ຺ຫິ ມໂຕຕິ ນປຸໍສໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຕິໍສວສ຺ສກາເລ ມໂຕ. ສາກຏິກກຸລມ຺ຫີຕິ ສູຕກກຸເລ. ຘນິກປຸຣິສປາຕພຫຸລມ຺ຫີຕິ ອິຓາຍິການໍ ປຸຣິສານໍ ອຘິປຕນພຫຸເລ ພຫູຫິ ອິຓາຍິເກຫິ ອຠິຠວິຕພ຺ເພ.

ອຸສ຺ສນ຺ນາຍາຕິ ອຸປຈິຕາຍ. ວິປຸລາຍາຕິ ມຫຕິຍາ. ວຑ຺ຒິຍາຕິ ອິຓວຑ຺ຒິຍາ. ໂອກຑ຺ຒຕີຕິ ອວກຑ຺ຒຕິ. ກຸລຆຣສ຺ມາຕິ ມມ ຊາຕກຸລເຄຫໂຕ.

ໂອຣຸນ຺ຘຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕຕິ ອສ຺ສ ສຕ຺ຖວາຫສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ, ມຍິ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ນາເມນ ຄິຣິທາໂສ ນາມ ອວຣຸນ຺ຘຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຄ຺ຄຫຠາເວນ ເຄເຫ ກໂຣຕິ.

ອນຸຣຕ຺ຕາ ຠຕ຺ຕາຣນ຺ຕິ ຠຕ຺ຕາຣໍ ອນຸວຕ຺ຕິກາ. ຕສ຺ສາຫໍ ວິທ຺ເທສນມກາສິນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຠຕ຺ຕຸໂນ ຕໍ ຠຣິຍໍ ສປຕ຺ຕິໍ ວິທ຺ເທສນກມ຺ມໍ ອກາສິໍ. ຍຖາ ຕໍ ໂສ ກຸຊ຺ຌຕິ, ເອວໍ ປຏິປຊ຺ຊິໍ.

ຍໍ ມໍ ອປກີຣິຕູນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ຍໍ ທາສີ ວິຍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິໍ ມໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຕິໂນ ອປກິຣິຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອນເປກ຺ຂາ ອປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອຕໍ ຕສ຺ສາ ມຍ຺ຫໍ ຕທາ ກຕສ຺ສ ປຣທາຣິກກມ຺ມສ຺ສ ສປຕ຺ຕິໍ ວິທ຺ເທສນກມ຺ມສ຺ສ ຈ ນິສ຺ສນ຺ທຜລໍ. ຕສ຺ສປິ ອນ຺ໂຕ ກໂຕ ມຍາຕິ ຕສ຺ສປິ ຕຖາ ອນຸນຍປາປກກມ຺ມສ຺ສ ທາຣຸຓສ຺ສ ປຣິຍນ຺ໂຕ ອິທານິ ມຍາ ອຄ຺ຄມຄ຺ຄໍ ອຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕິຍາ ກໂຕ, ອິໂຕ ປຣໍ ກິຎ຺ຈິ ທຸກ຺ຂໍ ນຕ຺ຖີຕິ. ຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ນ ວິຠຕ຺ຕໍ, ຕໍ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ.

ອິສິທາສີເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຈຕ຺ຕາລີສນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໖. ມຫານິປາໂຕ

໑. ສຸເມຘາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ

ມຫານິປາເຕ ມນ຺ຕາວຕິຍາ ນຄເຣຕິອາທິກາ ສຸເມຘາຍ ເຖຣິຍາ ຄາຖາ. ອຍມ຺ປິ ປຸຣິມພຸທ຺ເຘສຸ ກຕາຘິກາຣາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠເວ ວິວຏ຺ຏູປນິສ຺ສຍໍ ກຸສລໍ ອຸປຈິນນ຺ຕີ, ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ວິໂມກ຺ຂສມ຺ຠາເຣ ສມ຺ຠາເຣນ຺ຕີ ໂກຓາຄມນສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ກຸລເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ, ອຕ຺ຕໂນ ສຂີຫິ ກຸລຘີຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກຊ຺ຌາສຍາ ຫຸຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ອາຣາມໍ ກາເຣຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເທສິ. ສາ ເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ຕາວຕິໍສໍ ອຸປຄຈ຺ຉິ. ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸຕາ ຍາເມສຸ ອຸປປຊ຺ຊິ. ຕໂຕ ຈຸຕາ ຕຸສິເຕສຸ, ຕໂຕ ຈຸຕາ ນິມ຺ມານຣຕີສຸ, ຕໂຕ ຈຸຕາ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີສູຕິ ອນຸກ຺ກເມນ ປຎ຺ຈສຸ ກາມສຄ຺ເຄສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ເທວຣາຊູນໍ ມເຫສີ ຫຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸຕາ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ມຫາວິຠວສ຺ສ ເສຏ຺ຐິໂນ ຘີຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ວາ ສາສເນ ອຠິປ຺ປສນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ຣຕນຕ຺ຕຍໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອຸຬາຣປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ອກາສິ.

ຕຕ຺ຖ ຍາວຊີວໍ ຘມ຺ມູປຊີວິນີ ກຸສລຘມ຺ມນິຣຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸຕາ ຕາວຕິໍເສສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອປຣາປຣໍ ສຸຄຕີສຸເຍວ ສໍສຣນ຺ຕີ, ອິມສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາເທ ມນ຺ຕາວຕີນຄເຣ ໂກຎ຺ຈສ຺ສ ນາມ ຣຎ຺ໂຎ ຘີຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສາ ມາຕາປິຕໂຣ ສຸເມຘາຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ຕໍ ອນຸກ຺ກເມນ ວຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ຕວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ມາຕາປິຕໂຣ ‘‘ວາຣຓວຕີນຄເຣ ອນິກຣຕ຺ຕສ຺ສ ນາມ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ສມ຺ມນ຺ເຕສຸໍ. ສາ ປນ ທຫຣກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕໂນ ສມານວຍາຫິ ຣາຊກຎ຺ຎາຫິ ທາສິຊເນຫິ ຈ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ຈິຣກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກຕາຘິກາຣຕາຍ ສໍສາເຣ ຊາຕສໍເວຄາ ສາສເນ ອຠິປ຺ປສນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ກາເມຫິ ວິນິວຕ຺ຕິຕມານສາ ອໂຫສິ. ເຕນ ສາ ມາຕາປິຕູນໍ ຎາຕີນໍ ສມ຺ມນ຺ຕນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ຆຣາວາເສນ ກິຈ຺ຈໍ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມຫ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕໍ ມາຕາປິຕໂຣ ຆຣາວາເສ ນິໂຍເຊນ຺ຕາ ນານປ຺ປກາເຣນ ຍາຈນ຺ຕາປິ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ສາ ‘‘ເອວໍ ເມ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ຂຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຍເມວ ອຕ຺ຕໂນ ເກເສ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເຕ ເອວ ເກເສ ອາຣພ຺ຠ ປຏິກ຺ກູລມນສິກາຣໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕີ ຕຕ຺ຖ ກຕາຘິກາຣຕາຍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕິເກ ມນສິກາຣວິຘານສ຺ສ ສຸຕປຸພ຺ພຕ຺ຕາ ຈ ອສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຐມຊ຺ຌານໍ ອຘິຄຈ຺ຉິ. ອຘິຄຕປຐມຊ຺ຌານາ ຈ ອຕ຺ຕນາ ຆຣາວາເສ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕຸໍ ອຸປຄເຕ ມາຕາປິຕໂຣ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຊນປຣິຊນໍ ສພ຺ພໍ ຣາຊກຸລໍ ສາສເນ ອຠິປ຺ປສນ຺ນໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຆຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ. ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຈ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສມ຺ມເທວ ປຣິປກ຺ກຎາຓາ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນີຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ວິເສສິຕາຍ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ອປທາເນ (ອປ. ເຖຣີ ໒.໑.໑-໑໙) –

‘‘ຠຄວຕິ ໂກຓາຄມເນ, ສງ຺ຆາຣາມມ຺ຫິ ນວນິເວສມ຺ຫິ;

ສຂິໂຍ ຕິສ຺ໂສ ຊນິໂຍ, ວິຫາຣທານໍ ອທາສິມ຺ຫ.

‘‘ທສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ, ທສສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສຕານິ ຈ ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ;

ເທເວສຸ ອຸປປຊ຺ຊິມ຺ຫ, ໂກ ປນ ວາໂທ ມນຸສ຺ເສສຸ.

‘‘ເທເວສຸ ມຫິທ຺ຘິກາ ອຫຸມ຺ຫ, ມານຸສກມ຺ຫິ ໂກ ປນ ວາໂທ;

ສຕ຺ຕຣຕນສ຺ສ ມເຫສີ, ອິຕ຺ຖິຣຕນໍ ອຫໍ ອາສິໍ.

‘‘ອິຘ ສຎ຺ຈິຕກຸສລາ, ສຸສມິທ຺ຘກຸລປ຺ປຊາ;

ຘນຎ຺ຊານີ ຈ ເຂມາ ຈ, ອຫມ຺ປິ ຈ ຕໂຍ ຊນາ.

‘‘ອາຣາມໍ ສຸກຕໍ ກຕ຺ວາ, ສພ຺ພາວຍວມຓ຺ຑິຕໍ;

ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສງ຺ຆສ຺ສ, ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ປໂມທິຕາ.

‘‘ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖູປປຊ຺ຊາມິ, ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວາຫສາ;

ເທເວສຸ ອຄ຺ຄຕໍ ປຕ຺ຕາ, ມນຸສ຺ເສສຸ ຕເຖວ ຈ.

‘‘ອິມສ຺ມິໍເຍວ ກປ຺ປມ຺ຫິ, ພ຺ຣຫ຺ມພນ຺ຘຸ ມຫາຍໂສ;

ກສ຺ສໂປ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ວທຕໍ ວໂຣ.

‘‘ອຸປຏ຺ຐາໂກ ມເຫສິສ຺ສ, ຕທາ ອາສິ ນຣິສ຺ສໂຣ;

ກາສິຣາຊາ ກິກີ ນາມ, ພາຣາຓສິປຸຣຸຕ຺ຕເມ.

‘‘ຕສ຺ສາສຸໍ ສຕ຺ຕ ຘີຕໂຣ, ຣາຊກຎ຺ຎາ ສຸເຂຘິຕາ;

ພຸທ຺ໂຘປຏ຺ຐານນິຣຕາ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິໍສຸ ຕາ.

‘‘ຕາສໍ ສຫາຍິກາ ຫຸຕ຺ວາ, ສີເລສຸ ສຸສມາຫິຕາ;

ທຕ຺ວາ ທານານິ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ, ອຄາເຣວ ວຕໍ ຈຣິໍ.

‘‘ເຕນ ກມ຺ເມນ ສຸກເຕນ, ເຈຕນາປຓິຘີຫິ ຈ;

ຊຫິຕ຺ວາ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ຕາວຕິໍສູປຄາ ອຫໍ.

‘‘ຕໂຕ ຈຸຕາ ຍາມມຄໍ, ຕໂຕຫໍ ຕຸສິຕໍ ຄຕາ;

ຕໂຕ ຈ ນິມ຺ມານຣຕິໍ, ວສວຕ຺ຕິປຸຣໍ ຄຕາ.

‘‘ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖູປປຊ຺ຊາມິ, ປຸຎ຺ຎກມ຺ມສໂມຫິຕາ;

ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຣາຊູນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕມຫາຣຍິໍ.

‘‘ຕໂຕ ຈຸຕາ ມນຸສ຺ສຕ຺ເຕ, ຣາຊູນໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິນໍ;

ມຓ຺ຑລີນຎ຺ຈ ຣາຊູນໍ, ມເຫສິຕ຺ຕມກາຣຍິໍ.

‘‘ສມ຺ປຕ຺ຕິມນຸໂຠຕ຺ວານ, ເທເວສຸ ມານຸເສສຸ ຈ;

ສພ຺ພຕ຺ຖ ສຸຂິຕາ ຫຸຕ຺ວາ, ເນກຊາຕີສຸ ສໍສຣິໍ.

‘‘ໂສ ເຫຕຸ ໂສ ປຠໂວ, ຕມ຺ມູລໍ ສາວ ສາສເນ ຂນ຺ຕີ;

ຕໍ ປຐມສໂມຘານໍ, ຕໍ ຘມ຺ມຣຕາຍ ນິພ຺ພານໍ.

‘‘ກິເລສາ ຌາປິຕາ ມຍ຺ຫໍ, ຠວາ ສພ຺ເພ ສມູຫຕາ;

ນາຄີວ ພນ຺ຘນໍ ເຉຕ຺ວາ, ວິຫຣາມິ ອນາສວາ.

‘‘ສ຺ວາຄຕໍ ວຕ ເມ ອາສິ, ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ;

ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ.

‘‘ປຏິສມ຺ຠິທາ ຈຕສ຺ໂສ, ວິໂມກ຺ຂາປິ ຈ ອຏ຺ຐິເມ;

ຉຬຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕາ, ກຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຫຕ຺ຕໍ ປນ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸທານວເສນ –

໔໕໐.

‘‘ມນ຺ຕາວຕິຍາ ນຄເຣ, ຣຎ຺ໂຎ ໂກຎ຺ຈສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ;

ຘີຕາ ອາສິໍ ສຸເມຘາ, ປສາທິຕາ ສາສນກເຣຫິ.

໔໕໑.

‘‘ສີລວຕີ ຈິຕ຺ຕກຖາ, ພຫຸສ຺ສຸຕາ ພຸທ຺ຘສາສເນ ວິນິຕາ;

ມາຕາປິຕໂຣ ອຸປຄມ຺ມ, ຠຓຕິ ອຸຠໂຍ ນິສາເມຖ.

໔໕໒.

‘‘ນິພ຺ພານາຠິຣຕາຫໍ, ອສສ຺ສຕໍ ຠວຄຕໍ ຍທິປິ ທິພ຺ພໍ;

ກິມງ຺ຄໍ ປນ ຕຸຈ຺ຉາ ກາມາ, ອປ຺ປສ຺ສາທາ ພຫຸວິຆາຕາ.

໔໕໓.

‘‘ກາມາ ກຏຸກາ ອາສີ, ວິສູປມາ ເຍສຸ ມຸຈ຺ຉິຕາ ພາລາ;

ເຕ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ນິຣເຍ, ສມປ຺ປິຕາ ຫຎ຺ຎນ຺ເຕ ທຸກ຺ຂິຕາ.

໔໕໔.

‘‘ໂສຈນ຺ຕິ ປາປກມ຺ມາ, ວິນິປາເຕ ປາປວທ຺ຘິໂນ ສທາ;

ກາເຍນ ຈ ວາຈາຍ ຈ, ມນສາ ຈ ອສໍວຸຕາ ພາລາ.

໔໕໕.

‘‘ພາລາ ເຕ ທຸປ຺ປຎ຺ຎາ, ອເຈຕນາ ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍຣຸທ຺ຘາ;

ເທເສນ຺ເຕ ອຊານນ຺ຕາ, ນ ພຸຊ຺ຌເຣ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ.

໔໕໖.

‘‘ສຈ຺ຈານິ ‘ອມ຺ມ’ພຸທ຺ຘວຣເທສິ, ຕານິ ເຕ ພຫຸຕຣາ ອຊານນ຺ຕາ ເຍ;

ອຠິນນ຺ທນ຺ຕິ ຠວຄຕໍ, ປິເຫນ຺ຕິ ເທເວສຸ ອຸປປຕ຺ຕິໍ.

໔໕໗.

‘‘ເທເວສຸປິ ອຸປປຕ຺ຕິ, ອສສ຺ສຕາ ຠວຄເຕ ອນິຈ຺ຈມ຺ຫິ;

ນ ຈ ສນ຺ຕສນ຺ຕິ ພາລາ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ຊາຍິຕພ຺ພສ຺ສ.

໔໕໘.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ວິນິປາຕາ, ທຸເວ ຈ ຄຕິໂຍ ກຖຎ຺ຈິ ລພ຺ຠນ຺ຕິ;

ນ ຈ ວິນິປາຕຄຕານໍ, ປພ຺ພຊ຺ຊາ ອຕ຺ຖິ ນິຣເຍສຸ.

໔໕໙.

‘‘ອນຸຊານາຖ ມໍ ອຸຠໂຍ, ປພ຺ພຊິຕຸໍ ທສພລສ຺ສ ປາວຈເນ;

ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກາ ຆຏິສ຺ສໍ, ຊາຕິມຣຓປ຺ປຫານາຍ.

໔໖໐.

‘‘ກິໍ ຠວຄເຕ ອຠິນນ຺ທິ, ເຕນ ກາຍກລິນາ ອສາເຣນ;

ຠວຕຓ຺ຫາຍ ນິໂຣຘາ, ອນຸຊານາຖ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ.

໔໖໑.

‘‘ພຸທ຺ຘານໍ ອຸປ຺ປາໂທ, ວິວຊ຺ຊິໂຕ ອກ຺ຂໂຓ ຂໂຓ ລທ຺ໂຘ;

ສີລານິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ຍາວຊີວໍ ນ ທູເສຍ຺ຍໍ.

໔໖໒.

‘‘ເອວໍ ຠຓຕິ ສຸເມຘາ, ມາຕາປິຕໂຣ ‘ນ ຕາວ ອາຫາຣໍ;

ອາຫຣິສ຺ສໍ ຄຫຏ຺ຐາ, ມຣຓວສໍ ຄຕາວ ເຫສ຺ສາມິ’.

໔໖໓.

‘‘ມາຕາ ທຸກ຺ຂິຕາ ໂຣທຕິ ປິຕາ ຈ;

ອສ຺ສາ ສພ຺ພໂສ ສມຠິຫໂຕ;

ຆເຏນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ, ປາສາທຕເລ ຉມາປຕິຕໍ.

໔໖໔.

‘‘ອຸຏ຺ເຐຫິ ປຸຕ຺ຕກ ກິໍ ໂສຈິ, ເຕນ ທິນ຺ນາສິ ວາຣຓວຕິມ຺ຫິ;

ຣາຊາ ອນີກຣຕ຺ໂຕ, ອຠິຣູໂປ ຕສ຺ສ ຕ຺ວໍ ທິນ຺ນາ.

໔໖໕.

‘‘ອຄ຺ຄມເຫສີ ຠວິສ຺ສສິ, ອນິກຣຕ຺ຕສ຺ສ ຣາຊິໂນ ຠຣິຍາ;

ສີລານິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ປພ຺ພຊ຺ຊາ ທຸກ຺ກຣາ ປຸຕ຺ຕກ.

໔໖໖.

‘‘ຣຊ຺ເຊ ອາຓາ ຘນມິສ຺ສຣິຍໍ, ໂຠຄາ ສຸຂາ ທຫຣິກາສິ;

ຠຸຎ຺ຊາຫິ ກາມໂຠເຄ, ວາເຣຍ຺ຍໍ ໂຫຕຸ ເຕ ປຸຕ຺ຕ.

໔໖໗.

‘‘ອຖ ເນ ຠຓຕິ ສຸເມຘາ, ມາ ເອທິສິການິ ຠວຄຕມສາຣໍ;

ປພ຺ພຊ຺ຊາ ວາ ໂຫຫິຕິ, ມຣຓໍ ວາ ເມ ນ ເຈວ ວາເຣຍ຺ຍໍ.

໔໖໘.

‘‘ກິມິວ ປູຕິກາຍມສຸຈິໍ, ສວນຄນ຺ຘໍ ຠຍານກໍ ກຸຓປໍ;

ອຠິສໍວິເສຍ຺ຍໍ ຠສ຺ຕໍ, ອສກິໍ ປຄ຺ຆຣິຕໍ ອສຸຈິປຸຓ຺ຓໍ.

໔໖໙.

‘‘ກິມິວ ຕຫໍ ຊານນ຺ຕີ, ວິກູລກໍ ມໍສໂສຓິຕຸປລິຕ຺ຕໍ;

ກິມິກຸລລຍໍ ສກຸຓຠຕ຺ຕໍ, ກເຬວຣໍ ກິສ຺ສ ທິຍຕີຕິ.

໔໗໐.

‘‘ນິພ຺ພຸຍ຺ຫຕິ ສຸສານໍ, ອຈິຣໍ ກາໂຍ ອເປຕວິຎ຺ຎາໂຓ;

ຉຸທ຺ໂຘ ກຬິງ຺ຄຣໍ ວິຍ, ຊິຄຸຈ຺ຉມາເນຫິ ຎາຕີຫິ.

໔໗໑.

‘‘ຉຸທ຺ຘູນ ນໍ ສຸສາເນ, ປຣຠຕ຺ຕໍ ນ຺ຫາຍນ຺ຕິ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕາ;

ນິຍກາ ມາຕາປິຕໂຣ, ກິໍ ປນ ສາຘາຣຓາ ຊນຕາ.

໔໗໒.

‘‘ອຊ຺ໂຌສິຕາ ອສາເຣ, ກເຬວເຣ ອຏ຺ຐິນ຺ຫາຣຸສງ຺ຆາເຕ;

ເຂຬສ຺ສຸຈ຺ຈາຣສ຺ສວປຣິປຸຓ຺ເຓ ປູຕິກາຍມ຺ຫິ.

໔໗໓.

‘‘ໂຍ ນໍ ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາ, ອພ຺ຠນ຺ຕຣມສ຺ສ ພາຫິຣໍ ກຍິຣາ;

ຄນ຺ຘສ຺ສ ອສຫມານາ, ສກາປິ ມາຕາ ຊິຄຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ.

໔໗໔.

‘‘ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນໍ, ສງ຺ຂຕໍ ຊາຕິມູລກໍ ທຸກ຺ຂໍ;

ໂຍນິໂສ ອນຸວິຈິນນ຺ຕີ, ວາເຣຍ຺ຍໍ ກິສ຺ສ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ.

໔໗໕.

‘‘ທິວເສ ທິວເສ ຕິສຕ຺ຕິ, ສຕານິ ນວນວາ ປເຕຍ຺ຍຸໍ ກາຍມ຺ຫິ;

ວສ຺ສສຕມ຺ປິ ຈ ຆາໂຕ, ເສຍ຺ໂຍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ເຈວໍ ຂໂຍ.

໔໗໖.

‘‘ອຊ຺ຌຸປຄຈ຺ເຉ ຆາຕໍ, ໂຍ ວິຎ຺ຎາເຍວໍ ສຕ຺ຖຸໂນ ວຈນໍ;

ທີໂຆ ເຕສໍ ສໍສາໂຣ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ຫຎ຺ຎມານານໍ.

໔໗໗.

‘‘ເທເວສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ຈ, ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍາ ອສຸຣກາເຍ;

ເປເຕສຸ ຈ ນິຣເຍສຸ ຈ, ອປຣິມິຕາ ທິສ຺ສນ຺ເຕ ຆາຕາ.

໔໗໘.

‘‘ຆາຕາ ນິຣເຍສຸ ພຫູ, ວິນິປາຕຄຕສ຺ສ ປີຬິຍມານສ຺ສ;

ເທເວສຸປິ ອຕ຺ຕາຓໍ, ນິພ຺ພານສຸຂາ ປຣໍ ນຕ຺ຖິ.

໔໗໙.

‘‘ປຕ຺ຕາ ເຕ ນິພ຺ພານໍ, ເຍ ຍຸຕ຺ຕາ ທສພລສ຺ສ ປາວຈເນ;

ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກາ ຆເຏນ຺ຕິ, ຊາຕິມຣຓປ຺ປຫານາຍ.

໔໘໐.

‘‘ອຊ຺ເຊວ ຕາຕຠິນິກ຺ຂມິສ຺ສໍ, ໂຠເຄຫິ ກິໍ ອສາເຣຫິ;

ນິພ຺ພິນ຺ນາ ເມ ກາມາ, ວນ຺ຕສມາ ຕາລວຕ຺ຖຸກຕາ.

໔໘໑.

‘‘ສາ ເຈວໍ ຠຓຕິ ປິຕຣມນີກຣຕ຺ໂຕ, ຈ ຍສ຺ສ ສາ ທິນ຺ນາ;

ອຸປຍາສິ ວາຣຓວເຕ, ວາເຣຍ຺ຍມຸປຏ຺ຐິເຕ ກາເລ.

໔໘໒.

‘‘ອຖ ອສິຕນິຈິຕມຸທຸເກ, ເກເສ ຂຄ຺ເຄນ ຉິນ຺ທິຍ ສຸເມຘາ;

ປາສາທໍ ປິທຫິຕ຺ວາ, ປຐມຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິ.

໔໘໓.

‘‘ສາ ຈ ຕຫິໍ ສມາປນ຺ນາ, ອນີກຣຕ຺ໂຕ ຈ ອາຄໂຕ ນຄຣໍ;

ປາສາເທ ຈ ສຸເມຘາ, ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ສຸຠາເວຕິ.

໔໘໔.

‘‘ສາ ຈ ມນສິ ກໂຣຕິ, ອນີກຣຕ຺ໂຕ ຈ ອາຣຸຫີ ຕຸຣິຕໍ;

ມຓິກນກຠູສິຕງ຺ໂຄ, ກຕຎ຺ຊລີ ຍາຈຕິ ສຸເມຘໍ.

໔໘໕.

‘‘ຣຊ຺ເຊ ອາຓາ ຘນມິສ຺ສຣິຍໍ, ໂຠຄາ ສຸຂາ ທຫຣິກາສິ;

ຠຸຎ຺ຊາຫິ ກາມໂຠເຄ, ກາມສຸຂາ ທຸລ຺ລຠາ ໂລເກ.

໔໘໖.

‘‘ນິສ຺ສຏ຺ຐໍ ເຕ ຣຊ຺ຊໍ, ໂຠເຄ ຠຸຎ຺ຊສ຺ສຸ ເທຫິ ທານານິ;

ມາ ທຸມ຺ມນາ ອໂຫສິ, ມາຕາປິຕໂຣ ເຕ ທຸກ຺ຂິຕາ.

໔໘໗.

‘‘ຕໍ ຕໍ ຠຓຕິ ສຸເມຘາ, ກາເມຫິ ອນຕ຺ຖິກາ ວິຄຕໂມຫາ;

ມາ ກາເມ ອຠິນນ຺ທິ, ກາເມສ຺ວາທີນວໍ ປສ຺ສ.

໔໘໘.

‘‘ຈາຕຸທ຺ທີໂປ ຣາຊາ, ມນ຺ຘາຕາ ອາສິ ກາມໂຠຄິນມຄ຺ໂຄ;

ອຕິຕ຺ໂຕ ກາລງ຺ກໂຕ, ນ ຈສ຺ສ ປຣິປູຣິຕາ ອິຈ຺ຉາ.

໔໘໙.

‘‘ສຕ຺ຕ ຣຕນານິ ວສ຺ເສຍ຺ຍ, ວຸຏ຺ຐິມາ ທສທິສາ ສມນ຺ເຕນ;

ນ ຈຕ຺ຖິ ຕິຕ຺ຕິ ກາມານໍ, ອຕິຕ຺ຕາວ ມຣນ຺ຕິ ນຣາ.

໔໙໐.

‘‘ອສິສູນູປມາ ກາມາ, ກາມາ ສປ຺ປສິໂຣປມາ;

ອຸກ຺ໂກປມາ ອນຸທຫນ຺ຕິ, ອຏ຺ຐິກງ຺ກລສນ຺ນິຠາ.

໔໙໑.

‘‘ອນິຈ຺ຈາ ອຘຸວາ ກາມາ, ພຫຸທຸກ຺ຂາ ມຫາວິສາ;

ອໂຍຄຸໂຬວ ສນ຺ຕຕ຺ໂຕ, ອຆມູລາ ທຸຂປ຺ຜລາ.

໔໙໒.

‘‘ຣຸກ຺ຂຜລູປມາ ກາມາ, ມໍສເປສູປມາ ທຸຂາ;

ສຸປິໂນປມາ ວຎ຺ຈນິຍາ, ກາມາ ຍາຈິຕກູປມາ.

໔໙໓.

‘‘ສຕ຺ຕິສູລູປມາ ກາມາ, ໂຣໂຄ ຄຓ຺ໂຑ ອຆໍ ນິຆໍ;

ອງ຺ຄາຣກາສຸສທິສາ, ອຆມູລໍ ຠຍໍ ວໂຘ.

໔໙໔.

‘‘ເອວໍ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ກາມາ, ອກ຺ຂາຕາ ອນ຺ຕຣາຍິກາ;

ຄຈ຺ຉຖ ນ ເມ ຠວຄເຕ, ວິສ຺ສາໂສ ອຕ຺ຖິ ອຕ຺ຕໂນ.

໔໙໕.

‘‘ກິໍ ມມ ປໂຣ ກຣິສ຺ສຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ສີສມ຺ຫິ ຑຍ຺ຫມານມ຺ຫິ;

ອນຸພນ຺ເຘ ຊຣາມຣເຓ, ຕສ຺ສ ຆາຕາຍ ຆຏິຕພ຺ພໍ.

໔໙໖.

‘‘ທ຺ວາຣໍ ອປາປຸຣິຕ຺ວານຫໍ, ມາຕາປິຕໂຣ ອນີກຣຕ຺ຕຎ຺ຈ;

ທິສ຺ວານ ຉມໍ ນິສິນ຺ເນ, ໂຣທນ຺ເຕ ອິທມໂວຈໍ.

໔໙໗.

‘‘ທີໂຆ ພາລານໍ ສໍສາໂຣ, ປຸນປ຺ປຸນຎ຺ຈ ໂຣທຕໍ;

ອນມຕຄ຺ເຄ ປິຕຸ ມຣເຓ, ຠາຕຸ ວເຘ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ວເຘ.

໔໙໘.

‘‘ອສ຺ສຸ ຖຎ຺ຎໍ ຣຸຘິຣໍ, ສໍສາຣໍ ອນມຕຄ຺ຄໂຕ ສຣຖ;

ສຕ຺ຕານໍ ສໍສຣຕໍ, ສຣາຫິ ອຏ຺ຐີນຎ຺ຈ ສນ຺ນິຈຍໍ.

໔໙໙.

‘‘ສຣ ຈຕຸໂຣທຘີ, ອຸປນີເຕ ອສ຺ສຸຖຎ຺ຎຣຸຘິຣມ຺ຫິ;

ສຣ ເອກກປ຺ປມຏ຺ຐີນໍ, ສຎ຺ຈຍໍ ວິປຸເລນ ສມໍ.

໕໐໐.

‘‘ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສຣໂຕ, ມຫິໍ ຊມ຺ພຸທີປມຸປນີຕໍ;

ໂກລຏ຺ຐິມຕ຺ຕຄຸຬິກາ, ມາຕາ ມາຕຸສ຺ເວວ ນປ຺ປໂຫນ຺ຕິ.

໕໐໑.

‘‘ຕິຓກຏ຺ຐສາຂາປລາສໍ, ອຸປນີຕໍ ອນມຕຄ຺ຄໂຕ ສຣ;

ຈຕຸຣງ຺ຄຸລິກາ ຆຏິກາ, ປິຕຸປິຕຸສ຺ເວວ ນປ຺ປໂຫນ຺ຕິ.

໕໐໒.

‘‘ສຣ ກາຓກຈ຺ຉປໍ ປຸພ຺ພສມຸທ຺ເທ, ອປຣໂຕ ຈ ຍຸຄຉິທ຺ທໍ;

ສິຣໍ ຕສ຺ສ ຈ ປຏິມຸກ຺ກໍ, ມນຸສ຺ສລາຠມ຺ຫິ ໂອປມ຺ມໍ.

໕໐໓.

‘‘ສຣ ຣູປໍ ເຜຓປິຓ຺ໂຑປມສ຺ສ, ກາຍກລິໂນ ອສາຣສ຺ສ;

ຂນ຺ເຘ ປສ຺ສ ອນິຈ຺ເຈ, ສຣາຫິ ນິຣເຍ ພຫຸວິຆາເຕ.

໕໐໔.

‘‘ສຣ ກຏສິໍ ວຑ຺ເຒນ຺ເຕ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕາສຸ ຕາສຸ ຊາຕີສຸ;

ສຣ ກຸມ຺ຠີລຠຍານິ ຈ, ສຣາຫິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ.

໕໐໕.

‘‘ອມຕມ຺ຫິ ວິຊ຺ຊມາເນ, ກິໍ ຕວ ປຎ຺ຈກຏຸເກນ ປີເຕນ;

ສພ຺ພາ ຫິ ກາມຣຕິໂຍ, ກຏຸກຕຣາ ປຎ຺ຈກຏຸເກນ.

໕໐໖.

‘‘ອມຕມ຺ຫິ ວິຊ຺ຊມາເນ, ກິໍ ຕວ ກາເມຫິ ເຍ ປຣິຬາຫາ;

ສພ຺ພາ ຫິ ກາມຣຕິໂຍ, ຊລິຕາ ກຸຖິຕາ ກມ຺ປິຕາ ສນ຺ຕາປິຕາ.

໕໐໗.

‘‘ອສປຕ຺ຕມ຺ຫິ ສມາເນ, ກິໍ ຕວ ກາເມຫິ ເຍ ພຫຸສປຕ຺ຕາ;

ຣາຊຄ຺ຄິໂຈຣອຸທກປ຺ປິເຍຫິ, ສາຘາຣຓາ ກາມາ ພຫຸສປຕ຺ຕາ.

໕໐໘.

‘‘ໂມກ຺ຂມ຺ຫິ ວິຊ຺ຊມາເນ, ກິໍ ຕວ ກາເມຫິ ເຍສຸ ວຘພນ຺ໂຘ;

ກາເມສຸ ຫິ ອສກາມາ, ວຘພນ຺ຘທຸຂານິ ອນຸໂຠນ຺ຕິ.

໕໐໙.

‘‘ອາທີປິຕາ ຕິຓຸກ຺ກາ, ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ທຫນ຺ຕິ ເນວ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕໍ;

ອຸກ຺ໂກປມາ ຫິ ກາມາ, ທຫນ຺ຕິ ເຍ ເຕ ນ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕິ.

໕໑໐.

‘‘ມາ ອປ຺ປກສ຺ສ ເຫຕຸ, ກາມສຸຂສ຺ສ ວິປຸລໍ ຊຫີ ສຸຂໍ;

ມາ ປຸຖຸໂລໂມວ ພຬິສໍ, ຄິລິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ວິຫຎ຺ຎສິ.

໕໑໑.

‘‘ກາມໍ ກາເມສຸ ທມສ຺ສຸ, ຕາວ ສຸນໂຂວ ສງ຺ຂລາພທ຺ໂຘ;

ກາຫິນ຺ຕິ ຂຸ ຕໍ ກາມາ, ຉາຕາ ສຸນຂໍວ ຈຓ຺ຑາລາ.

໕໑໒.

‘‘ອປຣິມິຕຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂໍ, ພຫູນິ ຈ ຈິຕ຺ຕໂທມນສ຺ສານິ;

ອນຸໂຠຫິສິ ກາມຍຸຕ຺ໂຕ, ປຏິນິສ຺ສຊ ອທ຺ຘຸເວ ກາເມ.

໕໑໓.

‘‘ອຊຣມ຺ຫິ ວິຊ຺ຊມາເນ, ກິໍ ຕວ ກາເມຫິ ເຍສຸ ຊຣາ;

ມຣຓພ຺ຍາຘິຄຫິຕາ, ສພ຺ພາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຊາຕິໂຍ.

໕໑໔.

‘‘ອິທມຊຣມິທມມຣໍ, ອິທມຊຣາມຣໍ ປທມໂສກໍ;

ອສປຕ຺ຕມສມ຺ພາຘໍ, ອຂລິຕມຠຍໍ ນິຣຸປຕາປໍ.

໕໑໕.

‘‘ອຘິຄຕມິທໍ ພຫູຫິ, ອມຕໍ ອຊ຺ຊາປິ ຈ ລຠນີຍມິທໍ;

ໂຍ ໂຍນິໂສ ປຍຸຎ຺ຊຕິ, ນ ຈ ສກ຺ກາ ອຆຏມາເນນ.

໕໑໖.

‘‘ເອວໍ ຠຓຕິ ສຸເມຘາ, ສງ຺ຂາຣຄເຕ ຣຕິໍ ອລຠມານາ;

ອນຸເນນ຺ຕີ ອນິກຣຕ຺ຕໍ, ເກເສ ຈ ຉມໍ ຂິປິ ສຸເມຘາ.

໕໑໗.

‘‘ອຸຏ຺ຐາຍ ອນິກຣຕ຺ໂຕ, ປຎ຺ຊລິໂກ ຍາຈຕສ຺ສາ ປິຕຣໍ ໂສ;

ວິສ຺ສຊ຺ເຊຖ ສຸເມຘໍ, ປພ຺ພຊິຕຸໍ ວິໂມກ຺ຂສຈ຺ຈທສ຺ສາ.

໕໑໘.

‘‘ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕາ ມາຕາປິຕູຫິ, ປພ຺ພຊິ ໂສກຠຍຠີຕາ;

ຉ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕາ, ອຄ຺ຄຜລໍ ສິກ຺ຂມານາຍ.

໕໑໙.

‘‘ອຈ຺ຉຣິຍມພ຺ຠຸຕໍ ຕໍ, ນິພ຺ພານໍ ອາສິ ຣາຊກຎ຺ຎາຍ;

ປຸພ຺ເພນິວາສຈຣິຕໍ, ຍຖາ ພ຺ຍາກຣິ ປຈ຺ຉິເມ ກາເລ.

໕໒໐.

‘‘ຠຄວຕິ ໂກຓາຄມເນ, ສງ຺ຆາຣາມມ຺ຫິ ນວນິເວສມ຺ຫິ;

ສຂິໂຍ ຕິສ຺ໂສ ຊນິໂຍ, ວິຫາຣທານໍ ອທາສິມ຺ຫ.

໕໒໑.

‘‘ທສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ, ທສສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສຕານິ ຈ ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ;

ເທເວສຸ ອຸປປຊ຺ຊິມ຺ຫ, ໂກ ປນ ວາໂທ ມນຸສ຺ເສສຸ.

໕໒໒.

‘‘ເທເວສຸ ມຫິທ຺ຘິກາ ອຫຸມ຺ຫ, ມານຸສກມ຺ຫິ ໂກ ປນ ວາໂທ;

ສຕ຺ຕຣຕນສ຺ສ ມເຫສີ, ອິຕ຺ຖິຣຕນໍ ອຫໍ ອາສິໍ.

໕໒໓.

‘‘ໂສ ເຫຕຸ ໂສ ປຠໂວ, ຕໍ ມູລໍ ສາວ ສາສເນ ຂນ຺ຕີ;

ຕໍ ປຐມສໂມຘານໍ, ຕໍ ຘມ຺ມຣຕາຍ ນິພ຺ພານໍ.

໕໒໔.

‘‘ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕິ ເຍ ສທ຺ທຫນ຺ຕິ, ວຈນໍ ອໂນມປຎ຺ຎສ຺ສ;

ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ຕິ ຠວຄເຕ, ນິພ຺ພິນ຺ທິຕ຺ວາ ວິຣຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ມນ຺ຕວຕິຍາ ນຄເຣຕິ ມນ຺ຕວຕີຕິ ເອວໍນາມເກ ນຄເຣ. ຣຎ຺ໂຎ ໂກຎ຺ຈສ຺ສາຕິ ໂກຎ຺ຈສ຺ສ ນາມ ຣຎ຺ໂຎ ມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ຊາຕາ ຘີຕາ ອາສິໍ. ສຸເມຘາຕິ ນາເມນ ສຸເມຘາ. ປສາທິຕາ ສາສນກເຣຫີຕິ ສຕ຺ຖຸສາສນກເຣຫິ ອຣິເຍຫິ ຘມ຺ມເທສນາຍ ສາສເນ ປສາທິຕາ ສຎ຺ຊາຕຣຕນຕ຺ຕຍປ຺ປສາທາ ກຕາ.

ສີລວຕີຕິ ອາຈາຣສີລສມ຺ປນ຺ນາ. ຈິຕ຺ຕກຖາຕິ ຈິຕ຺ຕຘມ຺ມກຖາ. ພຫຸສ຺ສຸຕາຕິ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕິເກ ປຣິຍຕ຺ຕິຘມ຺ມສ຺ສຸຕິຍຸຕາ. ພຸທ຺ຘສາສເນ ວິນີຕາຕິ ເອວໍ ປວຕ຺ຕິ, ເອວໍ ນິວຕ຺ຕິ, ອິຕິ ສີລໍ, ອິຕິ ສມາຘິ, ອິຕິ ປຎ຺ຎາຕິ ສຸຕ຺ຕານຸຄເຕນ (ທີ. ນິ. ໒.໑໘໖) ໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ຕທງ຺ຄໂຕ ກິເລສານໍ ວິນິວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ພຸທ຺ຘານໍ ສາສເນ ວິນີຕາ ສໍຍຕກາຍວາຈາຈິຕ຺ຕາ. ອຸຠໂຍ ນິສາເມຖາຕິ ຕຸມ຺ເຫ ທ຺ເວປິ ມມ ວຈນໍ ນິສາເມຖ, ມາຕາປິຕໂຣ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຓຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ຍທິປິ ທິພ຺ພນ຺ຕິ ເທວໂລກປຣິຍາປນ຺ນມ຺ປິ ຠວຄຕໍ ນາມ ສພ຺ພມ຺ປິ ອສສ຺ສຕໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ວິປຣິຓາມຘມ຺ມໍ. ກິມງ຺ຄໍ ປນ ຕຸຈ຺ຉາ ກາມາຕິ ກິມງ຺ຄໍ ປນ ມານຸສກາ ກາມາ, ເຕ ສພ຺ເພປິ ອສາຣກຠາວໂຕ ຕຸຈ຺ຉາ ຣິຕ຺ຕາ, ສຕ຺ຖຘາຣາຍໍ ມຘຸພິນ຺ທຸ ວິຍ ອປ຺ປສ຺ສາທາ, ເອຕຣຫິ ອາຍຕິຎ຺ຈ ວິປຸລທຸກ຺ຂຕາຍ ພຫຸວິຆາຕາ.

ກຏຸກາຕິ ອນິຏ຺ຐາ. ສປ຺ປຏິຠຍຏ຺ເຐນ ອາສີວິສູປມາ. ເຍສຸ ກາເມສຸ. ມຸຈ຺ຉິຕາຕິ ອຊ຺ໂຌສິຕາ. ສມປ຺ປິຕາຕິ ສກມ຺ມຸນາ ສພ຺ພໂສ ອປ຺ປິຕາ ຂິຕ຺ຕາ, ອຸປປນ຺ນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫຎ຺ຎນ຺ເຕຕິ ພາຘີຍນ຺ຕິ.

ວິນິປາເຕຕິ ອປາເຍ.

ອເຈຕນາຕິ ອຕ຺ຕຫິຕເຈຕນາຍ ອຠາເວນ ອເຈຕນາ. ທຸກ຺ຂສມຸທໂຍຣຸທ຺ຘາຕິ ຕຓ຺ຫານິມິຕ຺ຕສໍສາເຣ ອວຣຸທ຺ຘາ. ເທເສນ຺ເຕຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມ ເທສິຍມາເນ. ອຊານນ຺ຕາຕິ ອຕ຺ຖໍ ອຊານນ຺ຕາ. ນ ພຸຊ຺ຌເຣ ອຣິຍສຈ຺ຈານີຕິ ທຸກ຺ຂາທີນິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ນ ປຏິພຸຊ຺ຌນ຺ຕິ.

ອມ຺ມາຕິ ມາຕຣໍ ປມຸຂໍ ກຕ຺ວາ ອາລປຕິ. ເຕ ພຫຸຕຣາ ອຊານນ຺ຕາຕິ ເຍ ອຠິນນ຺ທນ຺ຕິ ຠວຄຕໍ ປິເຫນ຺ຕິ ເທເວສຸ ອຸປປຕ຺ຕິໍ ພຸທ຺ຘວຣເທສິຕານິ ສຈ຺ຈານິ ອຊານນ຺ຕາ, ເຕເຍວ ຈ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ພຫຸຕຣາຕິ ໂຍຊນາ.

ຠວຄເຕ ອນິຈ຺ຈມ຺ຫີຕິ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ຠເວ ອນິຈ຺ເຈ ເທເວສຸ ອຸປປຕ຺ຕິ ນ ສສ຺ສຕາ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ນ ຈ ສນ຺ຕສນ຺ຕິ ພາລາ ນ ອຸຕ຺ຕສນ຺ຕິ ນ ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ປຸນປ຺ປຸນໍ ຊາຍິຕພ຺ພສ຺ສາຕິ ອປຣາປຣໍ ອຸປປຊ຺ຊມານສ຺ສ.

ຈຕ຺ຕາໂຣ ວິນິປາຕາຕິ ນິຣໂຍ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິ ເປຕ຺ຕິວິສໂຍ ອສຸຣໂຍນີຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຸຂສມຸສ຺ສຍໂຕ ວິນິປາຕຄຕິໂຍ. ມນຸສ຺ສເທວູປປຕ຺ຕິສຎ຺ຎິຕາ ປນ ທ຺ເວວ ຄຕິໂຍ ກຖຎ຺ຈິ ກິຈ຺ເຉນ ກສິເຣນ ລພ຺ຠນ຺ຕິ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມສ຺ສ ທຸກ຺ກຣຕ຺ຕາ. ນິຣເຍສູຕິ ສຸຂຣຫິເຕສຸ ອປາເຍສຸ.

ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກາຕິ ອຎ຺ຎກິຈ຺ເຈສຸ ນິຣຸສ຺ສຸກ຺ກາ. ຆຏິສ຺ສນ຺ຕິ ວາຍມິສ຺ສໍ ຠາວນໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊິສ຺ສາມິ, ກາຍກລິນາ ອສາເຣນ ຠວຄເຕ ກິໍ ອຠິນນ຺ທິເຕນາຕິ ໂຍຊນາ.

ຠວຕຓ຺ຫາຍ ນິໂຣຘາຕິ ຠວຄຕາຍ ຕຓ຺ຫາຍ ນິໂຣຘເຫຕຸ ນິໂຣຘຕ຺ຖໍ.

ພຸທ຺ຘານໍ ອຸປ຺ປາໂທ ລທ຺ໂຘ, ວິວຊ຺ຊິໂຕ ນິຣຍູປປຕ຺ຕິອາທິໂກ ອຏ຺ຐວິໂຘ ອກ຺ຂໂຓ, ຂໂຓ ນວໂມ ຂໂຓ ລທ຺ໂຘຕິ ໂຍຊນາ. ສີລານີຕິ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລານິ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ສາສນພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ນ ທູເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ນ ໂກເປຍ຺ຍາມິ.

ນ ຕາວ ອາຫາຣໍ ອາຫຣິສ຺ສໍ ຄຫຏ຺ຐາຕິ ‘‘ເນວ ຕາວ ອຫໍ ຄຫຏ຺ຐາ ຫຸຕ຺ວາ ອາຫາຣໍ ອາຫຣິສ຺ສາມິ, ສເຈ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ນ ລຠິສ຺ສາມິ, ມຣຓວສເມວ ຄຕາ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ສຸເມຘາ ມາຕາປິຕໂຣ ຠຓຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ອສ຺ສາຕິ ສຸເມຘາຍ. ສພ຺ພໂສ ສມຠິຫໂຕຕິ ອສ຺ສູຫິ ສພ຺ພໂສ ອຠິຫຕມຸໂຂ. ຆເຏນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາເປຕຸນ຺ຕິ ປາສາທຕເລ ຉມາປຕິຕໍ ສຸເມຘໍ ມາຕາ ຈ ປິຕາ ຈ ຄິຫິຠາວາຍ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ຆເຏນ຺ຕິ ວາຍມນ຺ຕິ. ‘‘ຆເຏນ຺ຕິ ວາຍມນ຺ຕີ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ໂສ ເອວຕ຺ໂຖ.

ກິໍ ໂສຈິເຕນາຕິ ‘‘ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ນ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ກິໍ ໂສຈເນນ. ທິນ຺ນາສິ ວາຣຓວຕິມ຺ຫີຕິ ວາຣຓວຕີນຄເຣ ທິນ຺ນາ ອສິ. ‘‘ທິນ຺ນາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນປິ ‘‘ຕ຺ວໍ ທິນ຺ນາ’’ຕິ ວຈນໍ ທຬ຺ຫໍ ທິນ຺ນຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ.

ຣຊ຺ເຊ ອາຓາຕິ ອນິກຣຕ຺ຕສ຺ສ ຣຊ຺ເຊ ຕວ ອາຓາ ປວຕ຺ຕຕິ. ຘນມິສ຺ສຣິຍນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ກຸເລ ປຕິກຸເລ ຈ ຘນໍ ອິສ຺ສຣິຍຎ຺ຈ, ໂຠຄາ ສຸຂາ ອຕິວິຍ ອິຏ຺ຐາ ໂຠຄາຕິ ສພ຺ພມິທໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ອຸປຏ຺ຐິຕໍ ຫຕ຺ຖຄຕໍ. ທຫຣິກາສີຕິ ຕຣຸຓີ ຈາສິ, ຕສ຺ມາ ຠຸຎ຺ຊາຫິ ກາມໂຠເຄ. ເຕນ ກາຣເຓນ ວາເຣຍ຺ຍໍ ໂຫຕຸ ເຕ ປຸຕ຺ຕາຕິ ໂຍຊນາ.

ເນຕິ ມາຕາປິຕໂຣ. ມາ ເອທິສິການີຕິ ເອວຣູປານິ ຣຊ຺ເຊ ອາຓາທີນິ ມາ ຠວນ຺ຕຸ. ກສ຺ມາຕິ ເຈ ອາຫ ‘‘ຠຄວຕມສາຣ’’ນ຺ຕິອາທິ.

ກິມິວາຕິ ກິມິ ວິຍ. ປູຕິກາຍນ຺ຕິ ອິມໍ ປູຕິກເຬວຣໍ. ສວນຄນ຺ຘນ຺ຕິ ວິສ຺ສຏ຺ຐວິສ຺ສຄນ຺ຘໍ. ຠຍານກນ຺ຕິ ອວີຕຣາຄານໍ ຠຍາວຫໍ. ກຸຓປໍ ອຠິສໍວິເສຍ຺ຍໍ ຠສ຺ຕນ຺ຕິ ກຸຓປຠຣິຕໍ ຈມ຺ມປສິພ຺ພກໍ, ອສກິໍ ປຄ຺ຆຣິຕໍ ອສຸຈິປຸຓ຺ຓໍ ນານປ຺ປກາຣສ຺ສ ອສຸຈິໂນ ປຸຓ຺ຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ອສກິໍ ສພ຺ພກາລໍ ອຘິປຄ຺ຆຣນ຺ຕໍ ‘‘ມມ ອິທ’’ນ຺ຕິ ອຠິນິເວເສຍ຺ຍໍ.

ກິມິວ ຕຫໍ ຊານນ຺ຕີ, ວິກູລກນ຺ຕິ ອຕິວິຍ ປຏິກ຺ກູລໍ ອສຸຈີຫິ ມໍສເປສີຫິ ໂສຓິເຕຫິ ຈ ອຸປລິຕ຺ຕໍ ອເນເກສໍ ກິມິກຸລານໍ ອາລຍໍ ສກຸຓານໍ ຠຕ຺ຕຠູຕໍ. ‘‘ກິມິກຸລາລສກຸຓຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ກິມີນໍ ອວສິຏ຺ຐສກຸຓານຎ຺ຈ ຠຕ຺ຕຠູຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ອຫໍ ກເຬວຣໍ ຊານນ຺ຕີ ຐິຕາ. ຕໍ ມໍ ອິທານິ ວາເຣຍ຺ຍວເສນ ກິສ຺ສ ເກນ ນາມ ກາຣເຓນ ທິຍ຺ຍຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕສ຺ສ ຕຎ຺ຈ ທານໍ ກິມິວ ກິໍ ວິຍ ໂຫຕີຕິ ໂຍຊນາ.

ນິພ຺ພຸຍ຺ຫຕິ ສຸສານໍ, ອຈິຣໍ ກາໂຍ ອເປຕວິຎ຺ຎາໂຓຕິ ອຍໍ ກາໂຍ ອຈິເຣເນວ ອປຄຕວິຎ຺ຎາໂຓ ສຸສານໍ ນິພ຺ພຸຍ຺ຫຕິ ອຸປນີຍຕິ. ຉຸທ຺ໂຘຕິ ຉຑ຺ຑິໂຕ. ກຬິງ຺ຄຣໍ ວິຍາຕິ ນິຣຕ຺ຖກກຏ຺ຐຂຓ຺ຑສທິໂສ. ຊິຄຸຈ຺ຉມາເນຫິ ຎາຕີຫີຕິ ຎາຕິຊເນຫິປິ ຊິຄຸຈ຺ຉມາເນຫິ.

ຉຸທ຺ຘູນ ນໍ ສຸສາເນຕິ ນໍ ກເຬວຣໍ ສຸສາເນ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ. ປຣຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ປເຣສໍ ໂສຓສິງ຺ຄາລາທີນໍ ຠຕ຺ຕຠູຕໍ. ນ຺ຫາຍນ຺ຕິ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕາຕິ ‘‘ອິມສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຕາ’’ຕິ ເອຕ຺ຕເກນາປິ ຊິຄຸຈ຺ຉມານາ ສສີສໍ ນິມຸຊ຺ຊນ຺ຕາ ນ຺ຫາຍນ຺ຕິ, ປເຄວ ຜຸຏ຺ຐວນ຺ໂຕ. ນິຍກາ ມາຕາປິຕໂຣຕິ ອຕ຺ຕໂນ ມາຕາປິຕໂຣປິ. ກິໍ ປນ ສາຘາຣຓາ ຊນຕາຕິ ອິຕໂຣ ປນ ສມູໂຫ ຊິຄຸຈ຺ຉຕີຕິ ກິເມວ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ.

ອຊ຺ໂຌສິຕາຕິ ຕຓ຺ຫາວເສນ ອຠິນິວິຏ຺ຐາ. ອສາເຣຕິ ນິຈ຺ຈສາຣາທິສາຣຣຫິເຕ.

ວິນິພ຺ຠຸຊິຕ຺ວາຕິ ວິຎ຺ຎາຓວິນິພ຺ໂຠຄໍ ກຕ຺ວາ. ຄນ຺ຘສ຺ສ ອສຫມານາຕິ ຄນ຺ຘໍ ອສ຺ສ ກາຍສ຺ສ ອສຫນ຺ຕີ. ສກາປິ ມາຕາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ມາຕາປິ ຊິຄຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ ໂກຏ຺ຐາສານໍ ວິນິພ຺ຠຸຊ຺ຊເນນ ປຏິກ຺ກູລຠາວາຍ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ອຸປຏ຺ຐຫນໂຕ.

ຂນ຺ຘຘາຕຸອາຍຕນນ຺ຕິ ຣູປກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ ອິເມ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ, ຈກ຺ຂຸຘາຕຸອາທໂຍ ອິມາ ອຏ຺ຐາຣສຘາຕຸໂຍ, ຈກ຺ຂາຍຕນາທີນິ ອິມານິ ທ຺ວາທສາຍຕນານີຕິ ເອວໍ ຂນ຺ຘາ ຘາຕຸໂຍ ອາຍຕນານິ ຈາຕິ ສພ຺ພໍ ອິທໍ ຣູປາຣູປຘມ຺ມຊາຕໍ ສເມຈ຺ຈ ສມ຺ຠຸຍ຺ຍ ປຈ຺ຈເຍຫິ ກຕຕ຺ຕາ ສງ຺ຂຕໍ, ຕຍິທໍ ຕສ຺ມິໍ ຠເວ ປວຕ຺ຕມານໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຊາຕິປຈ຺ຈຍຕ຺ຕາ ຊາຕິມູລກນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂຍນິໂສ ອຸປາເຍນ ອນຸວິຈິນນ຺ຕີ ຈິນ຺ຕຍນ຺ຕີ, ວາເຣຍ຺ຍໍ ວິວາຫໍ, ກິສ຺ສ ເກນ ກາຣເຓນ ອິຈ຺ຉິສ຺ສາມິ.

‘‘ສີລານິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ປພ຺ພຊ຺ຊາ ທຸກ຺ກຣາ’’ຕິ ຍເທຕໍ ມາຕາປິຕູຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ຕສ຺ສ ປຏິວຈນໍ ທາຕຸໍ ‘‘ທິວເສ ທິວເສ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ທິວເສ ທິວເສ ຕິສຕ຺ຕິສຕານິ ນວນວາ ປເຕຍ຺ຍຸໍ ກາຍມ຺ຫີຕິ ທິເນ ທິເນ ຕີຓິ ສຕ຺ຕິສຕານິ ຕາວເທວ ປີຕນິສິຕຠາເວນ ອຠິນວານິ ກາຍສ຺ມິໍ ສມ຺ປເຕຍ຺ຍຸໍ. ວສ຺ສສຕມ຺ປິ ຈ ຆາໂຕ ເສຍ຺ໂຍຕິ ນິຣນ຺ຕຣໍ ວສ຺ສສຕມ຺ປິ ປຕມາໂນ ຍຖາວຸຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕິຆາໂຕ ເສຍ຺ໂຍ. ທຸກ຺ຂສ຺ສ ເຈວໍ ຂໂຍຕິ ເອວໍ ເຈ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິກ຺ຂໂຍ ຠເວຍ຺ຍ, ເອວໍ ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ປວຕ຺ຕິທຸກ຺ຂໍ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ນິພ຺ພານາຘິຄມາຍ ອຸສ຺ສາໂຫ ກຣຓີໂຍຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ອຊ຺ຌຸປຄຈ຺ເຉຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ເອວນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕນເຍນ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ອນມຕຄ຺ຄໍ ສໍສາຣໍ ອປຣິມາຓຎ຺ຈ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ທີເປນ຺ຕໍ ສຕ຺ຖຸໂນ ວຈນໍ ວິຎ຺ຎາຍ ຐິໂຕ ຍຖາວຸຕ຺ຕໍ ສຕ຺ຕິຆາຕທຸກ຺ຂໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເຕນ ເຈວ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິກ຺ຂໂຍ ສິຍາຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ທີໂຆ ເຕສໍ ສໍສາໂຣ, ປຸນປ຺ປຸນຎ຺ຈ ຫຎ຺ຎມານານ’’ນ຺ຕິ, ອປຣາປຣໍ ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓາທີຫິ ພາຘິຍມານານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອສຸຣກາເຍຕິ ກາລກຎ຺ຈິກາທິ ເປຕາສຸຣນິກາເຍ. ຆາຕາຕິ ກາຍຈິຕ຺ຕານໍ ອຸປຆາຕາ ວຘາ.

ພຫູຕິ ປຎ຺ຈວິຘພນ຺ຘນາທິກມ຺ມກາຣຓວເສນ ປວຕ຺ຕິຍມານາ ພຫູ ອເນກຆາຕາ. ວິນິປາຕຄຕສ຺ສາຕິ ເສສາປາຍສງ຺ຂາຕໍ ວິນິປາຕໍ ອຸປຄຕສ຺ສາປິ. ປີຬິຍມານສ຺ສາຕິ ຕິຣຈ຺ຉານາທິອຕ຺ຕຠາເວ ອຠິຆາຕາທີຫິ ອາພາຘິຍມານສ຺ສ. ເທເວສຸປິ ອຕ຺ຕາຓນ຺ຕິ ເທວຕ຺ຕຠາເວສຸປິ ຕາຓໍ ນຕ຺ຖິ ຣາຄປຣິຬາຫາທິນາ ສທຸກ຺ຂສວິຆາຕຠາວໂຕ. ນິພ຺ພານສຸຂາ ປຣໍ ນຕ຺ຖີຕິ ນິພ຺ພານສຸຂໂຕ ປຣໍ ອຎ຺ຎໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ສຸຂໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ ໂລກິຍສຸຂສ຺ສ ວິປຣິຓາມສງ຺ຂາຣທຸກ຺ຂສຠາວຕ຺ຕາ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ນິພ຺ພານໍ ປຣມໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ປ. ໒໐໓-໒໐໔).

ປຕ຺ຕາ ເຕ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ເຕ ນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ຕາເຍວ ນາມ. ອຖ ວາ ເຕເຍວ ນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ຕາ. ເຍ ຍຸຕ຺ຕາ ທສພລສ຺ສ ປາວຈເນຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສເນ ເຍ ຍຸຕ຺ຕາ ປຍຸຕ຺ຕາ.

ນິພ຺ພິນ຺ນາຕິ ວິຣຕ຺ຕາ. ເມຕິ ມຍາ. ວນ຺ຕສມາຕິ ສຸວານວມຖຸສທິສາ. ຕາລວຕ຺ຖຸກຕາຕິ ຕາລສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐານສທິສາ ກຕາ.

ອຖາຕິ ປຈ຺ຉາ, ມາຕາປິຕູນໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສຍໍ ປເວເທຕ຺ວາ ອນິກຣຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອາຄຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ. ອສິຕນິຈິຕມຸທຸເກຕິ ອິນ຺ທນີລຠມຣສມານວຓ຺ຓຕາຍ ອສິເຕ, ຆນຠາເວນ ນິຈິເຕ, ສິມ຺ພລິຕູລສມສມ຺ຜສ຺ສຕາຍ ມຸທຸເກ. ເກເສ ຂຄ຺ເຄນ ຉິນ຺ທິຍາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ເກເສ ສຸນິສິເຕນ ອສິນາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ. ປາສາທໍ ປິທຫິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວສນປາສາເທ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປິຘາຍ, ຕສ຺ສ ທ຺ວາຣໍ ຖເກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຐມຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊີຕິ ຂຄ຺ເຄນ ຉິນ຺ເນ ອຕ຺ຕໂນ ເກເສ ປຸຣໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຏິກ຺ກູລມນສິກາຣໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕີ ຍຖາອຸປຏ຺ຐິເຕ ນິມິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຐມໍ ຌານໍ ວສີຠາວໍ ອາປາເທຕ຺ວາ ສມາປຊ຺ຊິ.

ສາ ຈ ສຸເມຘາ ຕຫິໍ ປາສາເທ ສມາປນ຺ນາ ຌານນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ສຸຠາເວຕີຕິ ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຌານໍ ປາທກໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ຣູປ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ອ. ນິ. ໔.໑໘໑; ມ. ນິ. ໑.໒໔໔; ປຏິ. ມ. ໑.໔໘) ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນໍ ສຸຏ຺ຐຸ ຠາເວຕິ, ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາຄຫເຓເນວ ເຈຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂສຎ຺ຎາທີນມ຺ປິ ຄຫຓໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ມຓິກນກຠູສິຕງ຺ໂຄຕິ ມຓິວິຈິຕ຺ເຕຫິ ເຫມມາລາລງ຺ກາເຣຫິ ວິຠູສິຕຄຕ຺ໂຕ.

ຣຊ຺ເຊ ອາຓາຕິອາທິ ຍາຈິຕາກາຣນິທສ຺ສນໍ. ຕຕ຺ຖ ອາຓາຕິ ອາຘິປຈ຺ຈໍ. ອິສ຺ສຣິຍນ຺ຕິ ຍໂສ ວິຠວສມ຺ປຕ຺ຕິ. ໂຠຄາ ສຸຂາຕິ ອິຏ຺ຐາ ມນາປິຍາ ກາມູປໂຠຄາ. ທຫຣິກາສີຕິ ຕ຺ວໍ ອິທານິ ທຫຣາ ຕຣຸຓີ ອສິ.

ນິສ຺ສຏ຺ຐໍ ເຕ ຣຊ຺ຊນ຺ຕິ ມຍ຺ຫໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕິໂຍຊນິກໍ ຣຊ຺ຊໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ, ຕໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ໂຠເຄ ຈ ຠຸຎ຺ຊສ຺ສຸ, ອຍໍ ມໍ ກາເມຫິເຍວ ນິມນ຺ເຕຕີຕິ ມາ ທຸມ຺ມນາ ອໂຫສິ. ເທຫິ ທານານີຕິ ຍຖາຣຸຈິຍາ ມຫນ຺ຕານິ ທານານິ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ເຕຫິ, ມາຕາປິຕໂຣ ເຕ ທຸກ຺ຂິຕາ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ຕາ ຕວ ປພ຺ພຊ຺ຊາຘິປ຺ປາຍໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ມາ ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີ. ເຕປິ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕີ ເຕສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂາ ໂມເຈຫີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ປທຕ຺ຖໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ມາ ກາເມ ອຠິນນ຺ທີຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມ ກິເລສກາເມ ມາ ອຠິນນ຺ທິ. ອຖ ໂຂ ເຕສຸ ກາເມສຸ ອາທີນວໍ ໂທສໍ ມຍ຺ຫໍ ວຈນານຸສາເຣນ ປສ຺ສ ຎາຓຈກ຺ຂຸນາ ໂອໂລເກຫິ.

ຈາຕຸທ຺ທີໂປຕິ ຊມ຺ພຸທີປາທີນໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາທີປານໍ ອິສ຺ສໂຣ. ມນ຺ຘາຕາຕິ ເອວໍນາໂມ ຣາຊາ, ກາມໂຠຄີນໍ ອຄ຺ໂຄ ອຄ຺ຄຠູໂຕ ອາສິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ຣາຫຸຄ຺ຄໍ ອຕ຺ຕຠາວີນໍ, ມນ຺ຘາຕາ ກາມໂຠຄິນ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໕). ອຕິຕ຺ໂຕ ກາລງ຺ກໂຕຕິ ຈຕຸຣາສີຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ກຸມາຣກີຬາວເສນ ຈຕຸຣາສີຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ໂອປຣຊ຺ຊວເສນ ຈຕຸຣາສີຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ເທວໂຠຄສທິເສ ໂຠເຄ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຉຕ຺ຕິໍສາຍ ສກ຺ການໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓກາລໍ ຕາວຕິໍສຠວເນ ສຄ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາປິ ກາເມຫິ ອຕິຕ຺ໂຕວ ກາລງ຺ກໂຕ. ນ ຈສ຺ສ ປຣິປູຣິຕາ ອິຈ຺ຉາ ອສ຺ສ ມນ຺ຘາຕຸຣຎ຺ໂຎ ກາເມສຸ ອາສາ ນ ຈ ປຣິປຸຓ຺ຓາ ອາສິ.

ສຕ຺ຕ ຣຕນານິ ວສ຺ເສຍ຺ຍາຕິ ສຕ຺ຕປິ ຣຕນານິ, ວຸຏ຺ຐິມາ ເທໂວ ທສທິສາ ພ຺ຍາເປຕ຺ວາ, ສມນ຺ເຕນ ສມນ຺ຕໂຕ ປຸຣິສສ຺ສ ຣຸຈິວເສນ ຍທິປິ ວສ຺ເສຍ຺ຍ, ຍຖາ ຕໍ ມນ຺ຘາຕຸມຫາຣາຊສ຺ສ ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ນ ຈຕ຺ຖິ ຕິຕ຺ຕິ ກາມານໍ, ອຕິຕ຺ຕາວ ມຣນ຺ຕິ ນຣາ. ເຕນາຫ ຠຄວາ – ‘‘ນ ກຫາປຓວສ຺ເສນ, ຕິຕ຺ຕິ ກາເມສຸ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໑໘໖; ຊາ. ໑.໓.໒໓).

ອສິສູນູປມາ ກາມາ ອຘິກຸຏ຺ຏນຏ຺ເຐນ, ສປ຺ປສິໂຣປມາ ສປ຺ປຏິຠຍຏ຺ເຐນ, ອຸກ຺ໂກປມາ ຕິຓຸກ຺ກູປມາ ອນຸທຫນຏ຺ເຐນ. ເຕນາຫ ‘‘ອນຸທຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ອຏ຺ຐິກງ຺ກລສນ຺ນິຠາ ອປ຺ປສ຺ສາທຏ຺ເຐນ.

ມຫາວິສາຕິ ຫລາຫລາທິມຫາວິສສທິສາ. ອຆມູລາຕິ ອຆສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ມູລາ ກາຣຓຠູຕາ. ເຕນາຫ ‘‘ທຸຂປ຺ຜລາ’’ຕິ.

ຣຸກ຺ຂປ຺ຜລູປມາ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານໍ ຜລິຠຎ຺ຊນຏ຺ເຐນ. ມໍສເປສູປມາ ພຫຸສາຘາຣຓຏ຺ເຐນ. ສຸປິໂນປມາ ອິຕ຺ຕຣປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ມາຍາ ວິຍ ປໂລຠນໂຕ. ເຕນາຫ ‘‘ວຎ຺ຈນິຍາ’’ຕິ, ວຎ຺ຈກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍາຈິຕກູປມາຕິ ຍາຈິຕກຠຓ຺ຑສທິສາ ຕາວກາລິກຏ຺ເຐນ.

ສຕ຺ຕິສູລູປມາ ວິນິວິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ. ຣຸຊ຺ຊນຏ຺ເຐນ ໂຣໂຄ ທຸກ຺ຂຕາສຸລຠຕ຺ຕາ. ຄຓ຺ໂຑ ກິເລສາສຸຈິປຄ຺ຆຣຓໂຕ. ທຸກ຺ຂຸປ຺ປາທນຏ຺ເຐນ ອຆໍ. ມຣຓສມ຺ປາປເນນ ນິຆໍ. ອງ຺ຄາຣກາສຸສທິສາ ມຫາຠິຕາປນຏ຺ເຐນ. ຠຍເຫຕຸຕາຍ ເຈວ ວຘກປຫູຕຕາຍ ຈ ຠຍໍ ວໂຘ ນາມ, ກາມາຕິ ໂຍຊນາ.

ອກ຺ຂາຕາ ອນ຺ຕຣາຍິກາຕິ ‘‘ສຄ຺ຄມຄ຺ຄາຘິຄມສ຺ສ ນິພ຺ພານຄາມິມຄ຺ຄສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕຣາຍກຣາ’’ຕິ ຈກ຺ຂຸຠູເຕຫິ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ວຸຕ຺ຕາ. ຄຈ຺ຉຖາຕິ ອນິກຣຕ຺ຕໍ ສປຣິສໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ.

ກິໍ ມມ ປໂຣ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ປໂຣ ອຎ຺ໂຎ ມມ ກິໍ ນາມ ຫິຕໍ ກຣິສ຺ສຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສີສມ຺ຫິ ອຸຕ຺ຕມງ຺ເຄ ເອກາທສຫິ ອຄ຺ຄີຫິ ຑຍ຺ຫມາເນ. ເຕນາຫ ‘‘ອນຸພນ຺ເຘ ຊຣາມຣເຓ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ຊຣາມຣຓສ຺ສ ສີສຑາຫສ຺ສ, ຆາຕາຍ ສມຸຄ຺ຆາຕາຍ, ຆຏິຕພ຺ພໍ ວາຍມິຕພ຺ພໍ.

ຉມນ຺ຕິ ຉມາຍໍ. ອິທມໂວຈນ຺ຕິ ອິທໍ ‘‘ທີໂຆ ພາລານໍ ສໍສາໂຣ’’ຕິອາທິກໍ ສໍເວຄສໍວຕ຺ຕນກໍ ວຈນໍ ອໂວຈໍ.

ທີໂຆ ພາລານໍ ສໍສາໂຣຕິ ກິເລສກມ຺ມວິປາກວຏ຺ຏຠູຕານໍ ຂນ຺ຘາຍຕນາທີນໍ ປຏິປາຏິປວຕ຺ຕິສງ຺ຂາໂຕ ສໍສາໂຣ ອປຣິຎ຺ຎາຕວຕ຺ຖຸການໍ ອນ຺ຘພາລານໍ ທີໂຆ ພຸທ຺ຘຎາເຓນປິ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນິໂຍ. ຍຖາ ຫິ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ອວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫານໍ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຕາເຍວ ຠວປພນ຺ຘສ຺ສ ປຸພ຺ພາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວໍ ປຣາປິ ໂກຏີຕິ. ປຸນປ຺ປຸນຎ຺ຈ ໂຣທຕນ຺ຕິ ອປຣາປຣໍ ໂສກວເສນ ຣຸທນ຺ຕານໍ. ອິມິນາປິ ອວິຊ຺ຊາຕຓ຺ຫານໍ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ນຕໍເຍວ ເຕສໍ ວິຠາເວຕິ.

ອສ຺ສຸ ຖຎ຺ຎໍ ຣຸຘິຣນ຺ຕິ ຍໍ ຎາຕິພ຺ຍສນາທິນາ ຜຸຏ຺ຐານໍ ໂຣທນ຺ຕານໍ ອສ຺ສຸ ຈ ທາຣກກາເລ ມາຕຸຖນໂຕ ປີຕໍ ຖຎ຺ຎຎ຺ຈ ຍຎ຺ຈ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກຫິ ຆາຕິຕານໍ ຣຸຘິຣໍ. ສໍສາຣໍ ອນມຕຄ຺ຄໂຕ ສໍສາຣສ຺ສ ອນຸ ອມຕຄ຺ຄຕ຺ຕາ ຎາເຓນ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາປິ ອມຕອຄ຺ຄຕ຺ຕາ ອວິທິຕຄ຺ຄຕ຺ຕາ ອິມິນາ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ ສຕ຺ຕານໍ ສໍສຣຕໍ, ອປຣາປຣໍ ສໍສຣນ຺ຕານໍ ສໍສຣິຕໍ ສຣາຫິ, ຕໍ ‘‘ກີວ ພຫຸກ’’ນ຺ຕິ ອນຸສ຺ສຣາຫິ, ອຏ຺ຐີນໍ ສນ຺ນິຈຍໍ ສຣາຫິ ອນຸສ຺ສຣ, ອຸປຘາເຣຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ອາທີນວສ຺ສ ພຫຸຠາວຎ຺ຈ ອຸປມາຍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສຣ ຈຕຸໂຣທຘີ’’ຕິ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ສຣ ຈຕຸໂຣທຘີ ອຸປນີເຕ ອສ຺ສຸຖຎ຺ຎຣຸຘິຣມ຺ຫີຕິ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອນມຕຄ຺ຄສໍສາເຣ ສໍສຣນ຺ຕານໍ ເອເກກສ຺ສປິ ອສ຺ສຸມ຺ຫິ ຖຎ຺ເຎ ຣຸຘິຣມ຺ຫິ ຈ ປມາຓໂຕ ອຸປເມຕພ຺ເພ ຈຕຸໂຣທຘີ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸປມາວເສນ ພຸທ຺ເຘຫິ ອຸປນີເຕ ສຣ ສຣາຫິ. ເອກກປ຺ປມຏ຺ຐີນໍ, ສຎ຺ຈຍໍ ວິປຸເລນ ສມນ຺ຕິ ເອກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ອຏ຺ຐີນໍ ສຎ຺ຈຍໍ ເວປຸລ຺ລປພ຺ພເຕນ ສມໍ ອຸປນີຕໍ ສຣ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈສໍ –

‘‘ເອກສ຺ເສເກນ ກປ຺ເປນ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ສຏ຺ຐິສຎ຺ຈໂຍ;

ສິຍາ ປພ຺ພຕສໂມ ຣາສິ, ອິຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ມເຫສິນາ.

‘‘ໂສ ໂຂ ປນາຍໍ ອກ຺ຂາໂຕ, ເວປຸລ຺ໂລ ປພ຺ພໂຕ ມຫາ;

ອຸຕ຺ຕໂຣ ຄິຊ຺ຌກູຏສ຺ສ, ມຄຘານໍ ຄິຣິພ຺ພເຊ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໒.໑໓໓);

ມຫິໍ ຊມ຺ພຸທີປມຸປນີຕໍ. ໂກລຏ຺ຐິມຕ຺ຕຄຸຬິກາ, ມາຕາ ມາຕຸສ຺ເວວ ນປ຺ປໂຫນ຺ຕີຕິ ຊມ຺ພຸທີໂປຕິສງ຺ຂາຕໍ ມຫາປຖວິໍ ໂກລຏ຺ຐິມຕ຺ຕາ ພທຣຏ຺ຐິມຕ຺ຕາ ຄຸຬິກາ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖເກກາ ‘‘ອຍໍ ເມ ມາຕຸ, ອຍໍ ເມ ມາຕຸມາຕູ’’ຕິ ເອວໍ ວິຠາຊິຍມາເນ ຕາ ຄຸຬິກາ ມາຕາ ມາຕູສ຺ເວວ ນປ຺ປໂຫນ຺ຕິ, ມາຕາ ມາຕູສຸ ອຂີຓາສ຺ເວວ ປຣິຍນ຺ຕິກາ ຕາ ຄຸຬິກາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ປຣິຍາທານໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ນ ຕ຺ເວວ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ສໍສຣໂຕ ສຕ຺ຕສ຺ສ ມາຕຸມາຕໂຣຕິ. ເອວໍ ຊມ຺ພຸທີປມຫິໍ ສໍສາຣສ຺ສ ທີຆຠາເວນ ອຸປມາຠາເວນ ອຸປນີຕໍ ມນສິ ກໂຣຫີຕິ.

ຕິຓກຏ຺ຐສາຂາປລາສນ຺ຕິ ຕິຓຎ຺ຈ ກຏ຺ຐຎ຺ຈ ສາຂາປລາສຎ຺ຈ. ອຸປນີຕນ຺ຕິ ອຸປມາຠາເວນ ອຸປນີຕໍ. ອນມຕຄ຺ຄໂຕຕິ ສໍສາຣສ຺ສ ອນມຕຄ຺ຄຠາວໂຕ. ຈຕຸຣງ຺ຄຸລິກາ ຆຏິກາຕິ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລປ຺ປມາຓານິ ຂຓ຺ຑານິ. ປິຕຸປິຕຸສ຺ເວວ ນປ຺ປໂຫນ຺ຕີຕິ ປິຕຸປິຕາມເຫສຸ ເອວ ຕາ ຆຏິກາ ນປ຺ປໂຫນ຺ຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ສພ຺ພໍ ຕິຓຎ຺ຈ ກຏ຺ຐຎ຺ຈ ສາຂາປລາສຎ຺ຈ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລິກາ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖເກກາ ‘‘ອຍໍ ເມ ປິຕຸ, ອຍໍ ເມ ປິຕາມຫສ຺ສາ’’ຕິ ວິຠາຊິຍມາເນ ຕາ ຆຏິກາວ ປຣິກ຺ຂຍໍ ປຣິຍາທານໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍຸໍ, ນ ຕ຺ເວວ ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ສໍສຣໂຕ ສຕ຺ຕສ຺ສ ປິຕຸປິຕາມຫາຕິ. ເອວໍ ຕິຓຎ຺ຈ ກຏ຺ຐຎ຺ຈ ສາຂາປລາສຎ຺ຈ ສໍສາຣສ຺ສ ທີຆຠາເວນ ອຸປນີຕໍ ສຣາຫີຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ –

‘‘ອນມຕຄ຺ໂຄຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສໍສາໂຣ, ປຸພ຺ພາ ໂກຏິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ອວິຊ຺ຊານີວຣຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຕຓ຺ຫາສໍໂຍຊນານໍ ສນ຺ຘາວຕໍ ສໍສຣຕໍ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຕມໍ ນຸ ໂຂ ພຫຸຕຣໍ, ຍໍ ວາ ໂວ ອິມິນາ ທີເຆນ ອທ຺ຘຸນາ ສນ຺ຘາວຕໍ ສໍສຣຕໍ ອມນາປສມ຺ປໂຍຄາ ມນາປວິປ຺ປໂຍຄາ ກນ຺ທນ຺ຕານໍ ໂຣທນ຺ຕານໍ ອສ຺ສຸປສ຺ສນ຺ນໍ ປຄ຺ຆຣິຕໍ, ຍໍ ວາ ຈຕູສຸ ມຫາສມຸທ຺ເທສຸ ອຸທກ’’ນ຺ຕິອາທິກາ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໒໖) – ‘ອນມຕຄ຺ຄປາຬິ’ ອາຫຣິຕພ຺ພາ.

ສຣ ກາຓກຈ຺ຉປນ຺ຕິ ອຸຠຍກ຺ຂິກາຓໍ ກຈ຺ຉປໍ ອນຸສ຺ສຣ. ປຸພ຺ພສມຸທ຺ເທ ອປຣໂຕ ຈ ຍຸຄຉິທ຺ທນ຺ຕິ ປຸຣຕ຺ຖິມສມຸທ຺ເທ ອປຣໂຕ ຈ ປຈ຺ຉິມຸຕ຺ຕຣທກ຺ຂິຓສມຸທ຺ເທ ວາຕເວເຄນ ປຣິພ຺ຠມນ຺ຕສ຺ສ ຍຸຄສ຺ສ ເອກຈ຺ຉິທ຺ທໍ. ສິຣໍ ຕສ຺ສ ຈ ປຏິມຸກ຺ກນ຺ຕິ ກາຓກຈ຺ຉປສ຺ສ ສີສໍ ຕສ຺ສ ຈ ວສ຺ສສຕສ຺ສ ວສ຺ສສຕສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ຄີວໍ ອຸກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ສ ສີສສ຺ສ ຍຸຄຈ຺ຉິທ຺ເທ ປເວສນຎ຺ຈ ສຣ. ມນຸສ຺ສລາຠມ຺ຫິ ໂອປມ຺ມນ຺ຕິ ຕຍິທໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທຘມ຺ມເທສນາສຸ ວິຍ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕລາເຠ ໂອປມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍ ສຣ, ຕສ຺ສ ອຕີວ ທຸລ຺ລຠສຠາວຕ຺ຕໍ ສາຣຊ຺ຊຠຍສ຺ສາປິ ອຕິຈ຺ຈສຠາວຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຣິໂສ ມຫາສມຸທ຺ເທ ເອກຈ຺ຉິຄ຺ຄຬ຺ຫໍ ຍຸຄໍ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິ (ມ. ນິ. ໓.໒໕໒; ສໍ. ນິ. ໕.໑໑໑໗).

ສຣ ຣູປໍ ເຜຓປິຓ຺ໂຑປມສ຺ສາຕິ ວິມທ຺ທາສຫນໂຕ ເຜຓປິຓ຺ຑສທິສສ຺ສ ອເນການຕ຺ຖສນ຺ນິປາຕໂຕ ກາຍສງ຺ຂາຕສ຺ສ ກລິໂນ, ນິຈ຺ຈສາຣາທິວິຣເຫນ ອສາຣສ຺ສ ຣູປໍ ອສຸຈິທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ເຊຄຸຈ຺ຉປຏິກ຺ກູລຠາວໍ ສຣ. ຂນ຺ເຘ ປສ຺ສ ອນິຈ຺ເຈຕິ ປຎ຺ຈປິ ອຸປາທານກ຺ຂນ຺ເຘ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ເຈ ປສ຺ສ ຎາຓຈກ຺ຂຸນາ ໂອໂລເກຫິ. ສຣາຫິ ນິຣເຍ ພຫຸວິຆາເຕຕິ ອຏ຺ຐ ມຫານິຣເຍ ໂສຬສອຸສ຺ສທນິຣເຍ ຈ ພຫຸວິຆາເຕ ພຫຸທຸກ຺ເຂ ມຫາທຸກ຺ເຂ ຈ ອນຸສ຺ສຣ.

ສຣ ກຏສິໍ ວຑ຺ເຒນ຺ເຕຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕາສຸ ຕາສຸ ຊາຕີສຸ ອປຣາປຣໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຏສິໍ ສຸສານໍ ອາຬຫນເມວ ວຑ຺ເຒນ຺ເຕ ສຕ຺ເຕ ອນຸສ຺ສຣ. ‘‘ວຑ຺ຒນ຺ໂຕ’’ຕິ ວາ ປາຬິ, ຕ຺ວໍ ວຑ຺ຒນ຺ໂຕຕິ ໂຍຊນາ. ກຸມ຺ຠີລຠຍານີຕິ ອຸທຣໂປສນຕ຺ຖໍ ອກິຈ຺ຈກາຣິຕາວເສນ ໂອທຣິກຕ຺ຕຠຍານິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ‘‘ກຸມ຺ຠີລຠຍນ຺ຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂອທຣິກຕ຺ຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໑໒໒). ສຣາຫິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານີຕິ ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຣິຍສຈ຺ຈໍ…ເປ… ອຍໍ ທຸກ຺ຂນິໂຣຘຄາມິນິປຏິປທາ ອຣິຍສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ຍາຖາວໂຕ ອນຸສ຺ສຣ ອຸປຘາເຣຫິ.

ເອວໍ ຣາຊປຸຕ຺ຕີ ອເນກາກາຣໂວກາຣໍ ອນຸສ຺ສຣຓວເສນ ກາເມສຸ ສໍສາເຣ ຈ ອາທີນວໍ ປກາເສຕ຺ວາ ອິທານິ ພ຺ຍຕິເຣເກນປິ ຕໍ ປກາເສຕຸໍ ‘‘ອມຕມ຺ຫິ ວິຊ຺ຊມາເນ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອມຕມ຺ຫິ ວິຊ຺ຊມາເນຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ມຫາກຣຸຓາຍ ອຸປນີເຕ ສທ຺ຘມ຺ມາມເຕ ອຸປລພ຺ຠມາເນ. ກິໍ ຕວ ປຎ຺ຈກຏຸເກນ ປີເຕນາຕິ ປຣິເຍສນາ ປຣິຄ຺ຄໂຫ ອາຣກ຺ຂາ ປຣິໂຠໂຄ ວິປາໂກ ຈາຕິ ປຎ຺ຈສຸປິ ຐາເນສຸ ຕິຂິຓຕຣທຸກ຺ຂານຸພນ຺ຘຕາຍ ສວິຆາຕຕ຺ຕາ ສອຸປາຍາສຕ຺ຕາ ກິໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ປຎ຺ຈກຏຸເກນ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓຣເສນ ປີເຕນ? ອິທານິ ວຸຕ຺ຕເມວຕ຺ຖໍ ປາກຏຕຣໍ ກໂຣນ຺ຕີ ອາຫ – ‘‘ສພ຺ພາ ຫິ ກາມຣຕິໂຍ, ກຏຸກຕຣາ ປຎ຺ຈກຏຸເກນາ’’ຕິ, ອຕິວິຍ ກຏຸກຕຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເຍ ປຣິຬາຫາຕິ ເຍ ກາມາ ສມ຺ປຕິ ກິເລສປຣິຬາເຫນ ອາຍຕິໍ ວິປາກປຣິຬາເຫນ ຈ ສປຣິຬາຫາ ມຫາວິຆາຕາ. ຊລິຕາ ກຸຖິຕາ ກມ຺ປິຕາ ສນ຺ຕາປິຕາຕິ ເອກາທສຫິ ອຄ຺ຄີຫິ ປຊ຺ຊລິຕາ ປກ຺ກຸຖິຕາ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍສມງ຺ຄີນໍ ກມ຺ປນກາ ສນ຺ຕາປນກາ ຈ.

ອສປຕ຺ຕມ຺ຫີຕິ ສປຕ຺ຕຣຫິເຕ ເນກ຺ຂມ຺ເມ. ສມາເນຕິ ສນ຺ເຕ ວິຊ຺ຊມາເນ. ‘‘ພຫຸສປຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຍຫິ ພຫູ ສປຕ຺ຕາ, ເຕ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຣາຊຄ຺ຄີ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຣາຊູຫິ ຈ ອຄ຺ຄິນາ ຈ ໂຈເຣຫິ ຈ ອຸທເກນ ຈ ທາຍາທາທິອປ຺ປິເຍຫິ ຈ ຣາຊຄ຺ຄິໂຈຣອຸທກປ຺ປິເຍຫິ ສາຘາຣຓໂຕ ເຕສ຺ເວໂວປມາ ວຸຕ຺ຕາ.

ເຍສຸ ວຘພນ຺ໂຘຕິ ເຍສຸ ກາເມສຸ ກາມນິມິຕ຺ຕໍ ມຣຓໂປຖນາທິປຣິກ຺ກິເລໂສ ອນ຺ທຸພນ຺ຘນາທິພນ຺ໂຘ ຈ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາເມສູຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕສ຺ເສວຕ຺ຖສ຺ສ ປາກຏກຣຓໍ. ຕຕ຺ຖ ຫີຕິ ເຫຕຸອຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ຍສ຺ມາ ກາເມສຸ ກາມເຫຕຸ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ວຘພນ຺ຘນທຸກ຺ຂານິ ອນຸຠວນ຺ຕິ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອາຫ – ‘‘ອສກາມາ’’ຕິ, ກາມາ ນາເມເຕ ອສນ຺ໂຕ ຫີນາ ລາມກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຫກາມາ’’ຕິ ວາ ປາໂຐ, ໂສ ເອວຕ຺ໂຖ. ອຫາຕິ ຫິ ລາມກປຣິຍາໂຍ ‘‘ອຫໂລກິຕ຺ຖິໂຍ ນາມາ’’ຕິອາທີສຸ ວິຍ.

ອາທີປິຕາຕິ ປຊ຺ຊລິຕາ. ຕິຓຸກ຺ກາຕິ ຕິເຓຫິ ກຕາ ອຸກ຺ກາ. ທຫນ຺ຕິ ເຍ ເຕ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕີຕິ ເຍ ສຕ຺ຕາ ເຕ ກາເມ ນ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເຕ ທຫນ຺ຕິເຍວ, ສມ຺ປຕິ ອາຍຕິຎ຺ຈ ຌາເປນ຺ຕິ.

ມາ ອປ຺ປກສ຺ສ ເຫຕູຕິ ປຸປ຺ຜສ຺ສາທສທິສສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕກສ຺ສ ກາມສຸຂສ຺ສ ເຫຕຸ ວິປຸລໍ ອຸຬາຣໍ ປຓີຕຎ຺ຈ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ສຸຂໍ ມາ ຊຫິ ມາ ຉຑ຺ເຑຫິ. ມາ ປຸຖຸໂລໂມວ ພຬິສໍ ຄິລິຕ຺ວາຕິ ອາມິສໂລເຠນ ພຬິສໍ ຄິລິຕ຺ວາ ພ຺ຍສນໍ ປາປຸຓນ຺ໂຕ ‘‘ປຸຖຸໂລໂມ’’ຕິ ລທ຺ຘນາໂມ ມຈ຺ໂຉ ວິຍ ກາເມ ອປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ມາ ປຈ຺ຉາ ວິຫຎ຺ຎສິ ປຈ຺ຉາ ວິຆາຏໍ ອາປຊ຺ຊສິ.

ສຸນໂຂວ ສງ຺ຂລາພທ຺ໂຘຕິ ຍຖາ ຄທ຺ທຸເລນ ພທ຺ໂຘ ສຸນໂຂ ຄທ຺ທຸລພນ຺ເຘນ ຖມ຺ເຠ ອຸປນິພທ຺ໂຘ ອຎ຺ຎໂຕ ຄນ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ປຣິພ຺ຠມຕິ, ເອວໍ ຕ຺ວໍ ກາມຕຓ຺ຫາຍ ພທ຺ໂຘ, ອິທານິ ກາມໍ ຍທິປິ ກາເມສຸ ຕາວ ທມສ຺ສຸ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ທເມຫິ. ກາຫິນ຺ຕິ ຂຸ ຕໍ ກາມາ, ຉາຕາ ສຸນຂໍວ ຈຓ຺ຑາລາຕິ ຂູຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ເຕ ປນ ກາມາ ຕໍ ຕຖາ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ຍຖາ ຉາຕຊ຺ຌຕ຺ຕາ ສປາກາ ສຸນຂໍ ລຠິຕ຺ວາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາເປນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອປຣິມິຕຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອປຣິມາຓໍ ‘‘ເອຕ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍໍ ນິຣຍາທີສຸ ກາຍິກໍ ທຸກ຺ຂໍ. ພຫູນິ ຈ ຈິຕ຺ຕໂທມນສ຺ສານີຕິ ຈິຕ຺ເຕ ລພ຺ຠມານານິ ພຫູນິ ອເນການິ ໂທມນສ຺ສານິ ເຈໂຕທຸກ຺ຂານິ. ອນຸໂຠຫິສີຕິ ອນຸຠວິສ຺ສສິ. ກາມຍຸຕ຺ໂຕຕິ ກາເມຫິ ຍຸຕ຺ໂຕ, ເຕ ອປ຺ປຏິນິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ໂຕ. ປຏິນິສ຺ສຊ ອທ຺ຘຸເວ ກາເມຕິ ອທ຺ຘຸເວຫິ ອນິຈ຺ເຈຫິ ກາເມຫິ ວິນິສ຺ສຊ ອເປຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຊຣາມຣຓພ຺ຍາຘິຄຫິຕາ, ສພ຺ພາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຊາຕິໂຍຕິ ຍສ຺ມາ ຫີນາທິເຠທຠິນ຺ນາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຠວາທີສຸ ຊາຕິໂຍ ຊຣາມຣຓພ຺ຍາຘິນາ ຈ ຄຫິຕາ, ເຕຫິ ອປຣິມຸຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ອຊຣມ຺ຫິ ນິພ຺ພາເນ ວິຊ຺ຊມາເນ ຊຣາທີຫິ ອປຣິມຸຕ຺ເຕຫິ ກາເມຫິ ກິໍ ຕວ ປໂຍຊນນ຺ຕິ ໂຍຊນາ.

ເອວໍ ນິພ຺ພານຄຸຓທສ຺ສນມຸເຂນ ກາເມສຸ ຠເວສຸ ຈ ອາທີນວໍ ປກາເສຕ຺ວາ ອິທານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕໍ ນິພ຺ພານຄຸຓເມວ ປກາເສນ຺ຕີ ‘‘ອິທມຊຣ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ. ຕຕ຺ຖ ອິທມຊຣນ຺ຕິ ອິທເມເວກໍ ອຕ຺ຕນິ ຊຣາຠາວໂຕ ອຘິຄຕສ຺ສ ຈ ຊຣາຠາວເຫຕຸໂຕ ອຊຣໍ. ອິທມມຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອິທມຊຣາມຣນ຺ຕິ ຕທຸຠຍເມກຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ໂຖມນາວເສນ ວທຕິ. ປທນ຺ຕິ ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາເມຫິ ປພ຺ພຊິຕພ຺ພໂຕ ປຏິປຊ຺ຊິຕພ຺ພໂຕ ປທໍ. ໂສກເຫຕູນໍ ອຠາວໂຕ ໂສກາຠາວໂຕ ຈ ອໂສກໍ. ສປຕ຺ຕກຣຘມ຺ມາຠາວໂຕ ອສປຕ຺ຕໍ. ກິເລສສມ຺ພາຘາຠາວໂຕ ອສມ຺ພາຘໍ. ຂລິຕສງ຺ຂາຕານໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕານໍ ອຠາເວນ ອຂລິຕໍ. ອຕ຺ຕານຸວາທາທິຠຍານໍ ວຏ຺ຏຠຍສ຺ສ ຈ ສພ຺ພໂສ ອຠາວາ ອຠຍໍ. ທຸກ຺ຂູປຕາປສ຺ສ ກິເລສສ຺ສາປິ ອຠາເວນ ນິຣຸປຕາປໍ. ສພ຺ພເມຕໍ ອມຕມຫານິພ຺ພານເມວ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ຕຎ຺ຫິ ສາ ອນຸສ຺ສວາທິສິທ຺ເຘນ ອາກາເຣນ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕີ ເຕສໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ວິຍ ‘‘ອິທ’’ນ຺ຕິ ອໂວຈ.

ອວິຄຕມິທໍ ພຫູຫິ ອມຕນ຺ຕິ ອິທໍ ອມຕໍ ນິພ຺ພານໍ ພຫູຫິ ອນນ຺ຕອປຣິມາເຓຫິ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ອຣິເຍຫິ ອຘິຄຕໍ ຎາຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕໍ. ນ ເກວລໍ ເຕຫິ ອຘິຄຕເມວ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ, ອຖ ໂຂ ອຊ຺ຊາປິ ຈ ລຠນີຍໍ ອິທານິປິ ອຘິຄມນີຍໍ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ ສກ຺ກາ. ເກນ ລຠນີຍນ຺ຕິ ອາຫ ‘‘ໂຍ ໂຍນິໂສ ປຍຸຎ຺ຊຕີ’’ຕິ, ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຍນິໂສ ອຸປາເຍນ ສຕ຺ຖາຣາ ທິນ຺ນໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ຍຸຎ຺ຊຕິ ສມ຺ມາປໂຍຄຎ຺ຈ ກໂຣຕິ, ເຕນ ລຠນີຍນ຺ຕິ ໂຍຊນາ. ນ ຈ ສກ຺ກາ ອຆຏມາເນນາຕິ ໂຍ ປນ ໂຍນິໂສ ນ ປຍຸຎ຺ຊຕິ, ເຕນ ອຆຏມາເນນ ນ ຈ ສກ຺ກາ, ກທາຈິປິ ລທ຺ຘຸໍ ນ ສກ຺ກາເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ຠຓຕິ ສຸເມຘາຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ສຸເມຘາ ຣາຊກຎ຺ຎາ ສໍສາເຣ ອຕ຺ຕໂນ ສໍເວຄທີປນິໍ ກາເມສຸ ນິພ຺ເພຘຠາຄິນິໍ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕິ. ສງ຺ຂາຣຄເຕ ຣຕິໍ ອລຠມານາຕິ ອຓຸມຕ຺ເຕປິ ສງ຺ຂາຣປວຕ຺ເຕ ອຠິຣຕິໍ ອວິນ຺ທນ຺ຕີ. ອນຸເນນ຺ຕີ ອນິກຣຕ຺ຕນ຺ຕິ ອນິກຣຕ຺ຕໍ ຣາຊານໍ ສຎ຺ຎາເປນ຺ຕີ. ເກເສ ຈ ຉມໍ ຂິປີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຂຄ຺ເຄນ ຉິນ຺ເນ ເກເສ ຈ ຠູມິຍໍ ຂິປິ ຉຑ຺ເຑສິ.

ຍາຈຕສ຺ສາ ປິຕຣໍ ໂສຕິ ໂສ ອນິກຣຕ຺ໂຕ ອສ຺ສາ ສຸເມຘາຍ ປິຕຣໍ ໂກຎ຺ຈຣາຊານໍ ຍາຈຕິ. ກິນ຺ຕິ ຍາຈຕີຕິ ອາຫ ‘‘ວິສ຺ສຊ຺ເຊຖ ສຸເມຘໍ, ປພ຺ພຊິຕຸໍ ວິໂມກ຺ຂສຈ຺ຈທສ຺ສາ’’ຕິ, ສຸເມຘໍ ຣາຊປຸຕ຺ຕິໍ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຖ, ສາ ຈ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິໂມກ຺ຂສຈ຺ຈທສ຺ສາ ອວິປຣີຕນິພ຺ພານທສ຺ສາວິນີ ໂຫຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂສກຠຍຠີຕາຕິ ຎາຕິວິໂຍຄາທິເຫຕຸໂຕ ສພ຺ພສ຺ມາປິ ສໍສາຣຠຍໂຕ ຠີຕາ ຎາຓຸຕ຺ຕຣວເສນ ອຸຕ຺ຣາສິຕາ. ສິກ຺ຂມານາຍາຕິ ສິກ຺ຂມານາຍ ສມານາຍ ຉ ອຠິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຉິກຕາ, ຕໂຕ ເອວ ອຄ຺ຄຜລໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຉິກຕໍ.

ອຈ຺ຉຣິຍມພ຺ຠຸຕໍ ຕໍ, ນິພ຺ພານໍ ອາສິ ຣາຊກຎ຺ຎາຍາຕິ ຣາຊປຸຕ຺ຕິຍາ ສຸເມຘາຍ ກິເລເສຫິ ປຣິນິພ຺ພານໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕຎ຺ຈ ອາສິ. ຉຬຠິຎ຺ຎາວ ສິທ຺ຘິຍາ ກຖນ຺ຕິ ເຈ ປຸພ຺ເພນິວາສຈຣິຕໍ, ຍຖາ ພ຺ຍາກຣິ ປຈ຺ຉິເມ ກາເລຕິ, ປຈ຺ຉິເມ ຂນ຺ຘປຣິນິພ຺ພານກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ປຸພ຺ເພນິວາສປຣິຍາປນ຺ນຈຣິຕໍ ຍຖາ ພ຺ຍາກາສິ, ຕຖາ ຕໍ ຊານິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ປນ ຕາຍ ຍຖາ ພ຺ຍາກຕໍ, ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຠຄວຕິ ໂກຓາຄມເນ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຠຄວຕິ ໂກຓາຄມເນຕິ ໂກຓາຄມເນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ເນ. ສງ຺ຆາຣາມມ຺ຫິ ນວນິເວສມ຺ຫີຕິ ສງ຺ຆໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອຠິນວນິເວສິເຕ ອາຣາເມ. ສຂິໂຍ ຕິສ຺ໂສ ຊນິໂຍ, ວິຫາຣທານໍ ອທາສິມ຺ຫາຕິ ຘນຎ຺ຊານີ ເຂມາ ອຫຎ຺ຈາຕິ ມຍໍ ຕິສ຺ໂສ ສຂິໂຍ ອາຣາມໍ ສງ຺ຆສ຺ສ ວິຫາຣທານໍ ອທມ຺ຫ.

ທສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ວິຫາຣທານສ຺ສ ອານຸຠາເວນ ທສວາເຣ ເທເວສຸ ອຸປປຊິມ຺ຫ, ຕໂຕ ມນຸສ຺ເສສຸ ອຸປປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸນ ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເທເວສຸ ອຸປປຊ຺ຊິມ຺ຫ, ຕໂຕປິ ມນຸສ຺ເສສຸ ອຸປປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸນ ທສສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສຫສ຺ສວາຣໍ ເທເວສຸ ອຸປປຊ຺ຊິມ຺ຫ, ຕໂຕປິ ມນຸສ຺ເສສຸ ອຸປປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸນ ສຕານິ ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ທສສຫສ຺ສວາເຣ ເທເວສຸ ອຸປປຊ຺ຊິມ຺ຫ, ໂກ ປນ ວາໂທ ມນຸສ຺ເສສຸ. ເອວໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນວາເຣສຸ ກຖາວ ນຕ຺ຖິ, ອເນກສຫສ຺ສວາຣໍ ອຸປປຊ຺ຊິມ຺ຫາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເທເວສຸ ມຫິທ຺ຘິກາ ອຫຸມ຺ຫາຕິ ເທເວສຸ ອຸປປນ຺ນກາເລ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ເທວນິກາເຍ ມຫິທ຺ຘິກາ ມຫານຸຠາວາ ອຫຸມ຺ຫ. ມານຸສກມ຺ຫິ ໂກ ປນ ວາໂທຕິ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕລາເຠ ມຫິທ຺ຘິກຕາຍ ກຖາວ ນຕ຺ຖິ. ອິທານິ ຕເມວ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາເວ ອຸກ຺ກໍສຕໍ ມຫິທ຺ຘິກຕໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ‘‘ສຕ຺ຕຣຕນສ຺ສ ມເຫສີ, ອິຕ຺ຖິຣຕນໍ ອຫໍ ອາສິ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ກຣຕນາທີນິ ສຕ຺ຕ ຣຕນານິ ເອຕສ຺ສ ສນ຺ຕີຕິ ສຕ຺ຕຣຕໂນ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ, ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕຣຕນສ຺ສ. ຉໂທສຣຫິຕາ ປຎ຺ຈກລ຺ຍາຓາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕມນຸສ຺ສວຓ຺ຓາ ອປຕ຺ຕທິພ຺ພວຓ຺ຓາຕິ ເອວມາທິຄຸຓສມນ຺ນາຄເມນ ອິຕ຺ຖີສຸ ຣຕນຠູຕາ ອຫໍ ອໂຫສິໍ.

ໂສ ເຫຕູຕິ ຍໍ ຕໍ ໂກຓາຄມນສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ສງ຺ຆສ຺ສ ວິຫາຣທານໍ ກຕໍ, ໂສ ຍຖາວຸຕ຺ຕາຍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ເຫຕຸ. ໂສ ປຠໂວ ຕໍ ມູລນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ປຣິຍາຍວຈນໍ. ສາວ ສາສເນ ຂນ຺ຕີຕິ ສາ ເອວ ອິຘ ສຕ຺ຖຸສາສເນ ຘມ຺ເມ ນິຊ຺ຌານກ຺ຂນ຺ຕີ. ຕໍ ປຐມສໂມຘານນ຺ຕິ ຕເທວ ສຕ຺ຖຸສາສນຘມ຺ເມນ ປຐມໍ ສໂມຘານໍ ປຐໂມ ສມາຄໂມ, ຕເທວ ສຕ຺ຖຸສາສນຘມ຺ເມ ອຠິຣຕາຍ ປຣິໂຍສາເນ ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ຜລູປຈາເຣນ ກາຣຓໍ ວທຕິ. ອິມາ ປນ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ເຖຣິຍາ ອປທານສ຺ສ ວິຠາວນວເສນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອປທານປາຬິຍມ຺ປິ ສງ຺ຄຫໍ ອາໂຣປິຕາ.

ໂອສານຄາຖາຍ ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ຍຖາ ມຍາ ປຸຣິມຕ຺ຕຠາເວ ເອຕຣຫິ ຈ ກຕໍ ປຏິປນ຺ນໍ, ເອວໍ ອຎ຺ເຎປິ ກໂຣນ຺ຕິ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເກ ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອາຫ – ‘‘ເຍ ສທ຺ທຫນ຺ຕິ ວຈນໍ ອໂນມປຎ຺ຎສ຺ສາ’’ຕິ, ເຎຍ຺ຍປຣິຍນ຺ຕິກຎາຓຕາຍ ປຣິປຸຓ຺ຓປຎ຺ຎສ຺ສ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວຈນໍ ເຍ ປຸຄ຺ຄລາ ສທ຺ທຫນ຺ຕິ ‘‘ເອວເມຕ’’ນ຺ຕິ ໂອກປ຺ປນ຺ຕິ, ເຕ ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕິ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິທານິ ຕາຍ ອຸກ຺ກໍສຄຕາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຕໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ຕິ ຠວຄເຕ, ນິພ຺ພິນ຺ທິຕ຺ວາ ວິຣຊ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ເຍ ຠຄວໂຕ ວຈນໍ ຍາຖາວໂຕ ສທ຺ທຫນ຺ຕິ, ເຕ ວິສຸທ຺ຘິປຏິປທໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕາ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ຠວຄເຕ ເຕຠູມເກ ສງ຺ຂາເຣ ວິປສ຺ສນາປຎ຺ຎາຍ ນິພ຺ພິນ຺ທນ຺ຕິ, ນິພ຺ພິນ຺ທິຕ຺ວາ ຈ ປນ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ສພ຺ພໂສ ວິຣຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສພ຺ພສ຺ມາປິ ຠວຄຕາ ວິມຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຣາເຄ ອຣິຍມຄ຺ເຄ ອຘິຄເຕ ວິມຸຕ຺ຕາເຍວ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ເອວເມຕາ ເຖຣິກາທໂຍ ສຸເມຘາປຣິໂຍສານາ ຄາຖາສຠາເຄນ ອິຘ ເອກຊ຺ຌໍ ສງ຺ຄຫໍ ອາຣູຬ຺ຫາ ‘‘ຕິສຕ຺ຕຕິປຣິມາຓາ’’ຕິ. ຠາຓວາຣໂຕ ປນ ທ຺ວາຘິກາ ຉສຕມຕ຺ຕາ ເຖຣິໂຍ ຄາຖາ ຈ. ຕາ ສພ຺ພາປິ ຍຖາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາວິກາຠາເວນ ເອກວິຘາ, ຕຖາ ອເສຂຠາເວນ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕປລິຆຕາຍ ສໍກິຓ຺ຓປຣິກ຺ຂຕາຍ ອພ຺ພູຬ຺ເຫສິກຕາຍ ນິຣຄ຺ຄລຕາຍ ປນ຺ນຠາຣຕາຍ ວິສຎ຺ຎຸຕ຺ຕຕາຍ ທສສຸ ອຣິຍວາເສສຸ ວຸຏ຺ຐວາສຕາຍ ຈ, ຕຖາ ຫິ ຕາ ປຎ຺ຈງ຺ຄວິປ຺ປຫີນາ ຉຬງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕາ ເອກາຣກ຺ຂາ ຈຕຸຣາປສ຺ເສນາ ປຓຸນ຺ນປຈ຺ເຈກສຈ຺ຈາ ສມວຍສຏ຺ເຐສນາ ອນາວິລສງ຺ກປ຺ປາ ປສ຺ສທ຺ຘກາຍສງ຺ຂາຣາ ສຸວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ສຸວິມຸຕ຺ຕປຎ຺ຎາ ຈາຕິ ເອວມາທິນາ (ທີ. ນິ. ໓.໓໖໐) ນເຍນ ເອກວິຘາ.

ສມ຺ມຸຂາປຣມ຺ມຸຂາເຠທໂຕ ທຸວິຘາ. ຍາ ຫິ ສຕ຺ຖຸຘຣມານກາເລ ອຣິຍາຍ ຊາຕິຍາ ຊາຕາ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມິອາທໂຍ, ຕາ ສມ຺ມຸຂາສາວິກາ ນາມ. ຍາ ປນ ຠຄວໂຕ ຂນ຺ຘປຣິນິພ຺ພານໂຕ ປຈ຺ຉາ ອຘິຄຕວິເສສາ, ຕາ ສຕິປິ ສຕ຺ຖຸຘມ຺ມສຣີຣສ຺ສ ປຈ຺ຈກ຺ຂຠາເວ ສຕ຺ຖຸສຣີຣສ຺ສ ອປຈ຺ຈກ຺ຂຠາວໂຕ ປຣມ຺ມຸຂາສາວິກາ ນາມ. ຕຖາ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ຕິປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິຕາວເສນ. ອິຘ ປາຬິຍາຄຕາ ປນ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ຕາເຍວ. ຕຖາ ສາປທານນາປທານເຠທໂຕ. ຍາສຎ຺ຫິ ປຸຣິເມສຸ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘສຸ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘສຸ ສາວກພຸທ຺ເຘສຸ ວາ ປຸຎ຺ຎກິຣິຍາວເສນ ກຕາຘິກາຣຕາສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖິ ອປທານໍ, ຕາ ສາປທານາ. ຍາສໍ ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ຕາ ນາປທານາ. ຕຖາ ສຕ຺ຖຸລທ຺ຘູປສມ຺ປທາ ສງ຺ຆໂຕ ລທ຺ຘູປສມ຺ປທາຕິ ທຸວິຘາ. ຄຣຸຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄຫຓມ຺ຫິ ລທ຺ຘູປສມ຺ປທາ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມີ ສຕ຺ຖຸສນ຺ຕິກາວ ລທ຺ຘູປສມ຺ປທຕ຺ຕາ ສຕ຺ຖຸລທ຺ຘູປສມ຺ປທາ ນາມ. ເສສາ ສພ຺ພາປິ ສງ຺ຆໂຕ ລທ຺ຘູປສມ຺ປທາ. ຕາປິ ເອກໂຕອຸປສມ຺ປນ຺ນາ ອຸຠໂຕອຸປສມ຺ປນ຺ນາຕິ ທຸວິຘາ. ຕຕ຺ຖ ຍາ ຕາ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມິຍາ ສທ຺ຘິໍ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ປຎ຺ຈສຕາ ສາກິຍານິໂຍ, ຕາ ເອກໂຕອຸປສມ຺ປນ຺ນາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໂຕ ເອວ ລທ຺ຘູປສມ຺ປທຕ຺ຕາ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມິໍ ຐເປຕ຺ວາ. ອິຕຣາ ອຸຠໂຕອຸປສມ຺ປນ຺ນາ ອຸຠໂຕສງ຺ເຆ ອຸປສມ຺ປທຕ຺ຕາ.

ເອຫິຠິກ຺ຂຸທຸໂກ ວິຍ ເອຫິຠິກ຺ຂຸນິທຸໂກ ອິຘ ນ ລພ຺ຠຕິ. ກສ຺ມາ? ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຕຖາ ອຸປສມ຺ປທາຍ ອຠາວໂຕ. ຍທິ ເອວໍ ຍໍ ຕໍ ເຖຣິຄາຖາຍ ສຸຠທ຺ທາຍ ກຸຓ຺ຑລເກສາຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ນິຫຈ຺ຈ ຊາຓຸໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ສມ຺ມຸຂາ ອຎ຺ຊລິໍ ອກໍ;

ເອຫິ ຠທ຺ເທຕິ ມໍ ອວຈ, ສາ ເມ ອາສູປສມ຺ປທາ’’ຕິ. (ເຖຣີຄາ. ໑໐໙);

ຕຖາ ອປທາເນປິ –

‘‘ອາຍາຈິໂຕ ຕທາ ອາຫ, ເອຫິ ຠທ຺ເທຕິ ນາຍໂກ;

ຕທາຫໍ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາ, ປຣິຕ຺ຕໍ ໂຕຍມທ຺ທສ’’ນ຺ຕິ. (ອປ. ເຖຣີ ໒.໓.໔໔);

ຕໍ ກຖນ຺ຕິ? ນຍິທໍ ເອຫິຠິກ຺ຂຸນິຠາເວນ ອຸປສມ຺ປທໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸປສມ຺ປທາຍ ປນ ເຫຕຸຠາວໂຕ ຍາ ສຕ຺ຖຸ ອາຓຕ຺ຕິ, ສາ ເມ ອາສູປສມ຺ປທາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຕຖາ ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ເອຫິ, ຠທ຺ເທ, ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊ ອຸປສມ຺ປຊ຺ຊສ຺ສູຕິ ມໍ ອໂວຈ ອາຓາເປສິ. ສາ ສຕ຺ຖຸ ອາຓາ ມຍ຺ຫໍ ອຸປສມ຺ປທາຍ ກາຣຓຕ຺ຕາ ອຸປສມ຺ປທາ ອໂຫສີ’’ຕິ. ເອເຕເນວ ອປທານຄາຖາຍປິ ອຕ຺ໂຖ ສໍວຓ຺ຓິໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ເອວມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸນິວິຠງ຺ເຄ ເອຫິ ຠິກ຺ຂຸນີຕິ ອິທໍ ກຖນ຺ຕິ? ເອຫິຠິກ຺ຂຸນິຠາເວນ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຸປສມ຺ປທາຍ ອສຠາວໂຊຕນວຈນໍ ຕຖາ ອຸປສມ຺ປທາຍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ອຠາວໂຕ. ຍທິ ເອວໍ, ກຖໍ ເອຫິຠິກ຺ຂຸນີຕິ ວິຠງ຺ເຄ ນິທ຺ເທໂສ ກໂຕຕິ? ເທສນານຍໂສຕປຕິຕຠາເວນ. ອຍຎ຺ຫິ ໂສຕປຕິຕຕາ ນາມ ກຕ຺ຖຈິ ລພ຺ຠມານສ຺ສາປິ ອນາຫຏໍ ໂຫຕິ.

ຍຖາ ອຠິຘມ຺ເມ ມໂນຘາຕຸນິທ຺ເທເສ (ຘ. ສ. ໕໖໖-໕໖໗) ລພ຺ຠມານມ຺ປິ ຌານງ຺ຄໍ ປຎ຺ຈວິຎ຺ຎາຓໂສຕປຕິຕຕາຍ ນ ອຸທ຺ຘຏໍ ກຕ຺ຖຈິ ເທສນາຍ ອສມ຺ຠວໂຕ. ຍຖາ ຕຕ຺ເຖວ ວຕ຺ຖຸນິທ຺ເທເສ ຫທຍວຕ຺ຖຸ, ກຕ຺ຖຈິ ອລພ຺ຠມານສ຺ສາປິ ຄຫຓວເສນ. ຕຖາ ຐິຕກປ຺ປິນິທ຺ເທເສ. ຍຖາຫ –

‘‘ກຕໂມ ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ຐິຕກປ຺ປີ? ອຍຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄໂລ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສຈ຺ຉິກິຣິຍາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ອສ຺ສ, ກປ຺ປສ຺ສ ຈ ອຸຑ຺ຑຍ຺ຫນເວລາ ອສ຺ສ, ເນວ ຕາວ ກປ຺ໂປ ອຸຑ຺ຑຍ຺ເຫຍ຺ຍ, ຍາວາຍໍ ປຸຄ຺ຄໂລ ນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ສຈ຺ຉິກໂຣຕີ’’ຕິ (ປຸ. ປ. ໑໗).

ເອວມິຘາປິ ອລພ຺ຠມານຄຫຓວເສນ ເວທິຕພ຺ພໍ, ປຣິກປ຺ປວຈນຎ຺ເຫຕໍ ສເຈ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂຸນິຠາວໂຍຄ຺ຍໍ ກຎ຺ຈິ ມາຕຸຄາມໍ ເອຫິ ຠິກ຺ຂຸນີຕິ ວເທຍ຺ຍ, ເອວມ຺ປິ ຠິກ຺ຂຸນິຠາໂວ ສິຍາຕິ. ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ເອວໍ ນ ກເຖສີຕິ? ຕຖາ ກຕາຘິກາຣານໍ ອຠາວໂຕ. ເຍ ປນ ‘‘ອນາສນ຺ນສນ຺ນິຫິຕຠາວໂຕ’’ຕິ ກາຣຓໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂູ ເອວ ຫິ ສຕ຺ຖຸ ອາສນ຺ນຈາຣີ ສທາ ສນ຺ນິຫິຕາວ, ຕສ຺ມາ ເຕ ‘ເອຫິຠິກ຺ຂູ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພຕໍ ອຣຫນ຺ຕິ, ນ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ເຕສໍ ມຕິມຕ຺ຕໍ. ສຕ຺ຖຸ ອາສນ຺ນທູຣຠາວສ຺ສ ຠພ຺ພາຠພ຺ພຠາວາສິທ຺ຘຕ຺ຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ຠຄວຕາ –

‘‘ສງ຺ຆາຏິກຓ຺ເຓ ເຈປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອນຸພນ຺ໂຘ ອສ຺ສ ປເທ ປທໍ ນິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ, ໂສ ຈ ໂຫຕິ ອຠິຊ຺ຌາລຸ ກາເມສຸ ຕິພ຺ພສາຣາໂຄ ພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ປທຸຏ຺ຐມນສງ຺ກປ຺ໂປ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິ ອສມ຺ປຊາໂນ ອສມາຫິໂຕ ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ປາກຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ, ອຖ ໂຂ ໂສ ອາຣກາວ ມຍ຺ຫໍ, ອຫຎ຺ຈ ຕສ຺ສ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຘມ຺ມຎ຺ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ນ ປສ຺ສຕິ, ຘມ຺ມໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ນ ມໍ ປສ຺ສຕິ.

‘‘ໂຍຊນສເຕ ເຈປິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ວິຫເຣຍ຺ຍ. ໂສ ຈ ໂຫຕິ ອນຠິຊ຺ຌາລຸ ກາເມສຸ ນ ຕິພ຺ພສາຣາໂຄ ອພ຺ຍາປນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ອປ຺ປທຸຏ຺ຐມນສງ຺ກປ຺ໂປ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິ ສມ຺ປຊາໂນ ສມາຫິໂຕ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕ ສໍວຸຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ, ອຖ ໂຂ ໂສ ສນ຺ຕິເກວ ມຍ຺ຫໍ, ອຫຎ຺ຈ ຕສ຺ສ. ຕໍ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ? ຘມ຺ມຎ຺ຫິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປສ຺ສຕິ, ຘມ຺ມໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ມໍ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ອິຕິວຸ. ໙໒).

ຕສ຺ມາ ອກາຣຓໍ ເທສໂຕ ສຕ຺ຖຸ ອາສນ຺ນານາສນ຺ນຕາ. ອກຕາຘິກາຣຕາຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ຕຕ຺ຖ ອໂຍຄ຺ຍຕາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ເອຫິຠິກ຺ຂຸນິທຸໂກ ອິຘ ນ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ທຸວິຘາ.

ອຄ຺ຄສາວິກາ, ມຫາສາວິກາ, ປກຕິສາວິກາຕິ ຕິວິຘາ. ຕຕ຺ຖ ເຂມາ, ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາຕິ ອິມາ ທ຺ເວ ເຖຣິໂຍ ອຄ຺ຄສາວິກາ ນາມ. ກາມໍ ສພ຺ພາປິ ຂີຓາສວຕ຺ເຖຣິໂຍ ສີລສຸທ຺ຘິອາທິເກ ສມ຺ປາເທນ຺ຕິໂຍ ຈຕູສຸ ສຕິປຏ຺ຐາເນສຸ ສຸປຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕໂພຊ຺ຌງ຺ເຄ ຍຖາຠູຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ມຄ຺ຄປຏິປາຏິຍາ ອນວເສສໂຕ ກິເລເສ ເຂເປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ຕຖາປິ ຍຖາ ສທ຺ຘາວິມຸຕ຺ຕໂຕ ທິຏ຺ຐິປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕໂຕ ຈ ອຸຠໂຕຠາຄວິມຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພຠາຄຠາວນາວິເສສສິທ຺ໂຘ ອິຈ຺ຉິໂຕ ວິເສໂສ, ເອວໍ ອຠິນີຫາຣມຫນ຺ຕຕາປຸພ຺ພໂຍຄມຫນ຺ຕຕາຫິສສນ຺ຕາເນ ສາຕິສຍຄຸຓວິເສສສ຺ສ ນິປ຺ຜາທິຕຕ຺ຕາ ສີລາທີຫິ ຄຸເຓຫິ ມຫນ຺ຕາ ສາວິກາຕິ ມຫາສາວິກາ. ເຕສຸເຍວ ປນ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ເມສຸ ປາໂມກ຺ຂຠາເວນ ຘຸຣຠູຕານໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິສມ຺ມາສມາຘີນໍ ສາຕິສຍກິຈ຺ຈານຸຠາວນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ ກາຣຓຠູຕາຍ ຕຊ຺ຊາຠິນີຫາຣຕາຍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຈິຣກາລສມ຺ຠູຕາຍ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຍຖາກ຺ກມໍ ປຎ຺ຎາຍ ສມາຘິມ຺ຫິ ຈ ອຸກ຺ກໍສປາຣມິປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສວິເສສໍ ສພ຺ພຄຸເຓຫິ ອຄ຺ຄຠາເວ ຐິຕຕ຺ຕາ ຕາ ທ຺ເວປິ ອຄ຺ຄສາວິກາ ນາມ. ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມິອາທໂຍ ປນ ອຠິນີຫາຣມຫນ຺ຕຕາຍ ປຸພ຺ພໂຍຄມຫນ຺ຕຕາຍ ຈ ປຏິລທ຺ຘຄຸຓວິເສສວເສນ ມຫຕິໂຍ ສາວິກາຕິ ມຫາສາວິກາ ນາມ. ອິຕຣາ ເຖຣິກາ ຕິສ຺ສາ ວີຣາ ຘີຣາຕິ ເອວມາທິກາ ອຠິນີຫາຣມຫນ຺ຕຕາທີນໍ ອຠາເວນ ປກຕິສາວິກາ ນາມ. ຕາ ປນ ອຄ຺ຄສາວິກາ ວິຍ ມຫາສາວິກາ ວິຍ ຈ ນ ປຣິມິຕາ, ອຖ ໂຂ ອເນກສຕານິ ອເນກສຫສ຺ສານິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ເອວໍ ອຄ຺ຄສາວິກາທິເຠທໂຕ ຕິວິຘາ. ຕຖາ ສຸຎ຺ຎຕວິໂມກ຺ຂາທິເຠທໂຕ ຕິວິຘາ.

ປຏິປທາທິວິຠາເຄນ ຈຕຸພ຺ພິຘາ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍາຘິກວິຠາເຄນ ປຎ຺ຈວິຘາ. ຕຖາ ປຏິປຕ຺ຕິຍາທິວິຠາເຄນ ປຎ຺ຈວິຘາ. ອນິມິຕ຺ຕວິມຸຕ຺ຕາທິວເສນ ຉພ຺ພິຘາ. ອຘິມຸຕ຺ຕິເຠເທນ ສຕ຺ຕວິຘາ. ຘຸຣປຏິປທາທິວິຠາເຄນ ອຏ຺ຐວິຘາ. ວິມຸຕ຺ຕິວິຠາເຄນ ນວວິຘາ ທສວິຘາ ຈ. ຕາ ປເນຕາ ຍຖາວຸຕ຺ເຕນ ຘຸຣເຠເທນ ວິຠຊ຺ຊມານາ ວີສຕິ ໂຫນ຺ຕິ, ປຏິປທາວິຠາເຄນ ວິຠຊ຺ຊມານາ ຈຕ຺ຕາລີສ ໂຫນ຺ຕິ. ປຸນ ປຏິປທາເຠເທນ ຘຸຣເຠເທນ ວິຠຊ຺ຊມານາ ອສີຕິ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ສຸຎ຺ຎຕາວິມຸຕ຺ຕາທິວິຠາເຄນ ວິຠຊ຺ຊມານາ ຈຕ຺ຕາລີສາຘິການິ ທ຺ເວສຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ປຸນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍາຘິກວິຠາເຄນ ວິຠຊ຺ຊມານາ ທ຺ວິສຕຸຕ຺ຕຣສຫສ຺ສໍ ໂຫນ຺ຕີຕິ. ເອວເມຕາສໍ ເຖຣີນໍ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓວເສເນວ ອເນກເຠທຠິນ຺ນຕາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ເຫຏ຺ຐາ ເຖຣຄາຖາສໍວຓ຺ຓນາຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຄເຫຕພ຺ໂພຕິ.

ສຸເມຘາເຖຣີຄາຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ມຫານິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຄມນຄາຖາ

ເອຕ຺ຕາວຕາ ຈ –

‘‘ເຍ ເຕ ສມ຺ປນ຺ນສທ຺ຘມ຺ມາ, ຘມ຺ມຣາຊສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ;

ໂອຣສາ ມຸຂຊາ ປຸຕ຺ຕາ, ທາຍາທາ ຘມ຺ມນິມ຺ມິຕາ.

‘‘ສີລາທິຄຸຓສມ຺ປນ຺ນາ, ກຕກິຈ຺ຈາ ອນາສວາ;

ສຸຠູຕິອາທໂຍ ເຖຣາ, ເຖຣິໂຍ ເຖຣິກາທໂຍ.

‘‘ເຕຫິ ຍາ ຠາສິຕາ ຄາຖາ, ອຎ຺ຎພ຺ຍາກຣຓາທິນາ;

ຕາ ສພ຺ພາ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ, ເຖຣຄາຖາຕິ ສງ຺ຄຫໍ.

‘‘ອາໂຣເປສຸໍ ມຫາເຖຣາ, ເຖຣີຄາຖາຕິ ຕາທິໂນ;

ຕາສໍ ອຕ຺ຖໍ ປກາເສຕຸໍ, ໂປຣາຓຏ຺ຐກຖານຍໍ.

‘‘ນິສ຺ສາຍ ຍາ ສມາຣທ຺ຘາ, ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາ ມຍາ;

ສາ ຕຕ຺ຖ ປຣມຕ຺ຖານໍ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຍຖາຣຫໍ.

‘‘ປກາສນາ ປຣມຕ຺ຖທີປນີ, ນາມ ນາມໂຕ;

ສມ຺ປຕ຺ຕາ ປຣິນິຏ຺ຐານໍ, ອນາກຸລວິນິຈ຺ຉຍາ;

ທ຺ວານວຸຕິປຣິມາຓາ, ປາຬິຍາ ຠາຓວາຣໂຕ.

‘‘ອິຕິ ຕໍ ສງ຺ຂໂຣນ຺ເຕນ, ຍໍ ຕໍ ອຘິຄຕໍ ມຍາ;

ປຸຎ຺ຎໍ ຕສ຺ສານຸຠາເວນ, ໂລກນາຖສ຺ສ ສາສນໍ.

‘‘ໂອຄາເຫຕ຺ວາ ວິສຸທ຺ຘາຍ, ສີລາທິປຏິປຕ຺ຕິຍາ;

ສພ຺ເພປິ ເທຫິໂນ ໂຫນ຺ຕຸ, ວິມຸຕ຺ຕິຣສຠາຄິໂນ.

‘‘ຈິຣໍ ຕິຏ຺ຐຕຸ ໂລກສ຺ມິໍ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສາສນໍ;

ຕສ຺ມິໍ ສຄາຣວາ ນິຈ຺ຈໍ, ໂຫນ຺ຕຸ ສພ຺ເພປິ ປາຓິໂນ.

‘‘ສມ຺ມາ ວສ຺ສຕຸ ກາເລນ, ເທໂວປິ ຊຄຕີປຕິ;

ສທ຺ຘມ຺ມນິຣໂຕ ໂລກໍ, ຘມ຺ເມເນວ ປສາສຕູ’’ຕິ.

ພທຣຕິຕ຺ຖວິຫາຣວາສິນາ ອາຈຣິຍຘມ຺ມປາລຕ຺ເຖເຣນ

ກຕາ

ເຖຣີຄາຖານໍ ອຕ຺ຖສໍວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ເຖຣີຄາຖາ-ອຏ຺ຐກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.