📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ຂຸທ຺ທກນິກາເຍ

ພຸທ຺ຘວໍສ-ອຏ຺ຐກຖາ

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ

ອນນ຺ຕຎາຓໍ ກຣຸຓາລຍໍ ລຍໍ, ມລສ຺ສ ພຸທ຺ຘໍ ສຸສມາຫິຕໍ ຫິຕໍ;

ນມາມິ ຘມ຺ມໍ ຠວສໍວຣໍ ວຣໍ, ຄຸຓາກຣຎ຺ເຈວ ນິຣງ຺ຄຓໍ ຄຓໍ.

ປຎ຺ຎາຍ ເສຏ຺ໂຐ ຊິນສາວການໍ, ຍໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ຘມ຺ມຣາຊໍ;

ອປຸຈ຺ຉິ ສຕ຺ຖາຣມປາຣປາຣຄຸໍ, ນິຣງ຺ຄຓໍ ຎາຕິຄຓສ຺ສ ມຊ຺ເຌ.

ສຸພຸທ຺ຘວໍເສນິຘ ພຸທ຺ຘວໍໂສ, ວິສຸທ຺ຘວໍເສນ ວິນາຍເກນ;

ຫຕາວກາເສນ ປກາສິໂຕ ໂຍ, ສມາຘິວາເສນ ຕຖາຄເຕນ.

ຍາວຊ຺ຊກາລາ ອວິນາສຍນ຺ຕາ, ປາຬິກ຺ກມຎ຺ເຈວ ຈ ປາຬິຍຕ຺ຖໍ;

ກຖານຸສນ຺ຘິໍ ສຸຄຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ, ຍຖາສຸຕໍເຍວ ສມາຫຣິໍສຸ.

ຕສ຺ເສວ ສມ຺ພຸທ຺ຘວຣນ຺ວຍສ຺ສ, ສທາ ຊນານໍ ສວນາມຕສ຺ສ;

ປສາທປຎ຺ຎາຊນນສ຺ສ ຍສ຺ມາ, ສໍວຓ຺ຓນານຸກ຺ກມໂຕ ປວຕ຺ຕາ.

ສກ຺ກຈ຺ຈສທ຺ຘມ຺ມຣເຕນ ພຸທ຺ຘສີເຫນ ສີລາທິຄຸໂຓທິເຕນ;

ອາຍາຈິໂຕຫໍ ສຸຈິຣມ຺ປິ ກາລໍ, ຕສ຺ມາສ຺ສ ສໍວຓ຺ຓນມາຣຠິສ຺ສໍ.

ສທາ ຊນານໍ ກລິນາສນສ຺ສ, ຈິຣຏ຺ຐິຕຕ຺ຖໍ ຊິນສາສນສ຺ສ;

ມມາປິ ປຸຎ຺ໂຎທຍວຸທ຺ຘິຍຕ຺ຖໍ, ປສາທນຕ຺ຖຎ຺ຈ ມຫາຊນສ຺ສ.

ມຫາວິຫາຣາຄຕປາຬິມຄ຺ຄສນ຺ນິສ຺ສິຕາ ສງ຺ກຣໂທສຫີນາ;

ສມາສໂຕຍໍ ປນ ພຸທ຺ຘວໍສສໍວຓ຺ຓນາ ເຫສ຺ສຕິ ສາຣຠູຕາ.

ໂສຕພ຺ພຣູປໍ ປນ ພຸທ຺ຘວໍສກຖາຍ ອຎ຺ຎໍ ອິຘ ນຕ຺ຖິ ຍສ຺ມາ;

ປສາທນໍ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ຣຕານໍ, ປວາຫນໍ ປາປມຫາມລສ຺ສ.

ຕສ຺ມາ ຫິ ສກ຺ກຈ຺ຈສມາຘິຍຸຕ຺ຕາ, ວິຫາຍ ວິກ຺ເຂປມນຎ຺ຎຈິຕ຺ຕາ;

ສໍວຓ຺ຓນໍ ວຓ຺ຓຍໂຕ ສຸວຓ຺ຓໍ, ນິຘາຍ ກຓ຺ຓໍ ມຘຸຣໍ ສຸຓາຖ.

ສພ຺ພມ຺ປິ ຫິຕ຺ວາ ປນ ກິຈ຺ຈມຎ຺ຎໍ, ສກ຺ກຈ຺ຈ ມຈ຺ເຈນິຘ ນິຈ຺ຈກາລໍ;

ໂສຕຸໍ ກເຖຕຸມ຺ປິ ພຸເຘນ ຍຸຕ຺ຕາ, ກຖາ ປນາຍໍ ອຕິທຸລ຺ລຠາຕິ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ພຸທ຺ຘວໍສສໍວຓ຺ຓນາ ເຫສ຺ສຕິ ສາຣຠູຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ພຸທ຺ຘວໍໂສ ຕາວ ວວຕ຺ຖເປຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຣິທໍ ວວຕ຺ຖານໍ – ອິໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິເກສຸ ຈຕູສຸ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນານໍ ປຎ຺ຈວີສຕິຍາ ພຸທ຺ຘານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນກປ຺ປາທິປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ປເວຓິວິຕ຺ຖາຣກຖາ ‘‘ພຸທ຺ຘວໍໂສ ນາມາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສ຺ວາຍໍ ກປ຺ປປຣິຈ຺ເຉໂທ ນາມປຣິຈ຺ເຉໂທ ໂຄຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉໂທ ຊາຕິປຣິຈ຺ເຉໂທ ນຄຣປຣິຈ຺ເຉໂທ ປິຕຸປຣິຈ຺ເຉໂທ ມາຕຸປຣິຈ຺ເຉໂທ ໂພຘິຣຸກ຺ຂປຣິຈ຺ເຉໂທ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນປຣິຈ຺ເຉໂທ ອຠິສມຍປຣິຈ຺ເຉໂທ ສາວກສນ຺ນິປາຕປຣິຈ຺ເຉໂທ ອຄ຺ຄສາວກປຣິຈ຺ເຉໂທ ອຸປຏ຺ຐາກປຣິຈ຺ເຉໂທ ອຄ຺ຄສາວິກາປຣິຈ຺ເຉໂທ ປຣິວາຣຠິກ຺ຂຸປຣິຈ຺ເຉໂທ ຣໍສິປຣິຈ຺ເຉໂທ ສຣີຣປ຺ປມາຓປຣິຈ຺ເຉໂທ ໂພຘິສຕ຺ຕາຘິກາຣປຣິຈ຺ເຉໂທ ພ຺ຍາກຣຓປຣິຈ຺ເຉໂທ ໂພຘິສຕ຺ຕປຘານປຣິຈ຺ເຉໂທ ອາຍຸປຣິຈ຺ເຉໂທ ປຣິນິພ຺ພານປຣິຈ຺ເຉໂທຕິ ອິເມຫິ ປາຬິຍາ ອາຄເຕຫິ ພາວີສຕິຍາ ປຣິຈ຺ເຉເທຫິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ວວຕ຺ຖິໂຕ.

ປາຬິອນາຣຸຬ຺ໂຫ ປນ ສມ຺ພຫຸລວາໂຣເປຕ຺ຖ ອາເນຕພ຺ໂພ. ໂສ ອຄາຣວາສປຣິຈ຺ເຉໂທ ປາສາທຕ຺ຕຍປຣິຈ຺ເຉໂທ ນາຏກິຕ຺ຖິປຣິຈ຺ເຉໂທ ອຄ຺ຄມເຫສິປຣິຈ຺ເຉໂທ ປຸຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉໂທ ຍານປຣິຈ຺ເຉໂທ ອຠິນິກ຺ຂມນປຣິຈ຺ເຉໂທ ປຘານປຣິຈ຺ເຉໂທ ອຸປຏ຺ຐາກປຣິຈ຺ເຉໂທ ວິຫາຣປຣິຈ຺ເຉໂທຕິ ທສຘາ ວວຕ຺ຖິໂຕ ໂຫຕິ.

ຕໍ ສມ຺ພຫຸລວາຣມ຺ປິ, ຍຖາຏ຺ຐາເນ ມຍໍ ປນ;

ທສ຺ເສຕ຺ວາວ ຄມິສ຺ສາມ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສມາສໂຕ.

ໂສ ເອວໍ ວວຕ຺ຖິໂຕ ປນ –

ເກນາຍໍ ເທສິໂຕ ກຕ຺ຖ, ກສ຺ສຕ຺ຖາຍ ຈ ເທສິໂຕ;

ກິມຕ຺ຖາຍ ກທາ ກສ຺ສ, ວຈນໍ ເກນ ຈາຠໂຕ.

ສພ຺ພເມຕໍ ວິຘິໍ ວຕ຺ວາ, ປຸພ຺ພເມວ ສມາສໂຕ;

ປຈ຺ຉາຫໍ ພຸທ຺ຘວໍສສ຺ສ, ກຣິສ຺ສາມຕ຺ຖວຓ຺ຓນນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເກນາຍໍ ເທສິໂຕຕິ ອຍໍ ພຸທ຺ຘວໍໂສ ເກນ ເທສິໂຕ? ສພ຺ພຘມ຺ເມສຸ ອປ຺ປຏິຫຕຎາຓຈາເຣນ ທສພເລນ ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊວິສາຣເທນ ຘມ຺ມຣາເຊນ ຘມ຺ມສ຺ສາມິນາ ຕຖາຄເຕນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸນາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ເທສິໂຕ.

ກຕ຺ຖ ເທສິໂຕຕິ? ກປິລວຕ຺ຖຸມຫານຄເຣ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາມມຫາວິຫາເຣ ປຣມຣຸຈິຣສນ຺ທສ຺ສເນ ເທວມນຸສ຺ສນຍນນິປາຕຠູເຕ ຣຕນຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມນ຺ເຕນ ເທສິໂຕ.

ກສ຺ສຕ຺ຖາຍ ຈ ເທສິໂຕຕິ? ທ຺ວາສີຕິຍາ ຎາຕິສຫສ຺ສານໍ ອເນກໂກຏີນຎ຺ຈ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ອຕ຺ຖາຍ ເທສິໂຕ.

ກິມຕ຺ຖາຍ ເທສິໂຕຕິ? ຈຕຸໂຣຆນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາຍ ເທສິໂຕ.

ກທາ ເທສິໂຕຕິ ຠຄວາ ຫິ ປຐມໂພຘິຍໍ ວີສຕິວສ຺ສານິ ອນິພທ຺ຘວາໂສ ຫຸຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຜາສຸກໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວສິ. ກຖໍ? ປຐມໍ ວສ຺ສໍ ອິສິປຕເນ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໘໑; ມຫາວ. ໑໓ ອາທໂຍ; ປຏິ. ມ. ໒.໓໐) ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາຣສ ພ຺ຣຫ຺ມໂກຏິໂຍ ອມຕປານໍ ປາເຍຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ ວສິ. ທຸຕິຍໍ ວສ຺ສໍ ຣາຊຄຫໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ເວຬຸວເນ ມຫາວິຫາເຣ. ຕຕິຍຈຕຸຕ຺ຖານິປິ ຕຕ຺ເຖວ. ປຎ຺ຈມໍ ເວສາລິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ. ຉຏ຺ຐໍ ມກຸລປພ຺ພເຕ. ສຕ຺ຕມໍ ຕາວຕິໍສຠວເນ. ອຏ຺ຐມໍ ຠຄ຺ເຄສຸ ສໍສຸມາຣຄິຣິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ເຠສກຬາວເນ. ນວມໍ ໂກສມ຺ພິຍໍ. ທສມໍ ປາລິເລຍ຺ຍກວນສຓ຺ເຑ. ເອກາທສມໍ ນາຬາຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາເມ. ທ຺ວາທສມໍ ເວຣຎ຺ຊາຍໍ. ເຕຣສມໍ ຈາລິຍປພ຺ພເຕ. ຈຸທ຺ທສມໍ ເຊຕວນມຫາວິຫາເຣ. ປຎ຺ຈທສມໍ ກປິລວຕ຺ຖຸມຫານຄເຣ. ໂສຬສມໍ ອາຬວກໍ ທເມຕ຺ວາ ຈຕຸຣາສີຕິປາຓສຫສ຺ສານິ ອມຕປານໍ ປາເຍຕ຺ວາ ອາຬວິຍໍ. ສຕ຺ຕຣສມໍ ຣາຊຄເຫເຍວ. ອຏ຺ຐາຣສມໍ ຈາລິຍປພ຺ພເຕເຍວ. ຕຖາ ເອກູນວີສຕິມໍ ວີສຕິມໍ ປນ ວສ຺ສໍ ຣາຊຄເຫເຍວ ວສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຠຄວາ ຫິ ປຐມໂພຘິຍໍ ວີສຕິວສ຺ສານິ ອນິພທ຺ຘວາໂສ ຫຸຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຜາສຸກໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວສີ’’ຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປນ ສາວຕ຺ຖິໍເຍວ ອຸປນິສ຺ສາຍ ເຊຕວນມຫາວິຫາເຣ ຈ ປຸພ຺ພາຣາເມ ຈ ຘຸວປຣິໂຠຄວເສນ ວສິ.

ຍທາ ປນ ສຕ຺ຖາ ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຍໍ ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ ປຐມໍ ວສ຺ສໍ ວສິຕ຺ວາ ວຸຏ຺ຐວສ຺ໂສ ປວາເຣຕ຺ວາ ອຸຣຸເວລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕໂຍ ມາເສ ວສນ຺ໂຕ ເຕຠາຕິກຊຏິເລ ທເມຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ເສຫິ ກຕປຣິວາໂຣ ຜຸສ຺ສມາສປຸຓ຺ຓມາຍໍ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ເວ ມາເສ ຕຕ຺ເຖວ ວສິ, ຕທາ ພາຣາຓສິໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ປນສ຺ສ ປຎ຺ຈ ມາສາ ຊາຕາ. ສກໂລ ເຫມນ຺ໂຕ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ. ອຸທາຍິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອາຄຕທິວສໂຕ ສຕ຺ຕຏ຺ຐທິວສາ ວີຕິວຕ຺ຕາ. ໂສ ປນ ຜຄ຺ຄຸນີປຸຓ຺ຓມາສິຍໍ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ ເຫມນ຺ໂຕ, ວສນ຺ຕກາໂລ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ສມໂຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກປິລປຸຣໍ ຄນ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ກຸລນຄຣຄມນຕ຺ຖາຍ ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕາຫິ ຄາຖາຫິ ຄມນວຓ຺ຓໍ ວຓ຺ເຓສິ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ຈສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຎາຕິສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ອງ຺ຄມຄຘວາສີນໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ທສຫິ ສຫສ຺ເສຫິ ກປິລວຕ຺ຖຸວາສີນໍ ທສຫິ ສຫສ຺ເສຫີຕິ ສພ຺ເພເຫວ ວີສຕິຍາ ຂີຓາສວສຫສ຺ເສຫິ ປຣິວຸໂຕ ຣາຊຄຫໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ທິວເສ ທິວເສ ໂຍຊນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຣາຊຄຫໂຕ ສຏ຺ຐິໂຍຊນໍ ກປິລວຕ຺ຖຸປຸຣໍ ທ຺ວີຫິ ມາເສຫິ ສມ຺ປາປຸຓິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຎາຕີນໍ ວນ຺ທາປນຕ຺ຖໍ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ອກາສິ. ຕທາຍໍ ພຸທ຺ຘວໍໂສ ເທສິໂຕ.

ກສ຺ສ ວຈນນ຺ຕິ? ສາວກປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ອສາຘາຣຓໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ເສວ ວຈນໍ.

ເກນາຠໂຕຕິ? ອາຈຣິຍປຣມ຺ປຣາຍ ອາຠໂຕ. ອຍຎ຺ຫິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ຠທ຺ທຊີ ຕິສ຺ໂສ ໂກສິຍປຸຕ຺ໂຕ ສິຄ຺ຄໂວ ໂມຄ຺ຄລິປຸຕ຺ໂຕ ສຸທຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມິໂກ ທາສໂກ ໂສຓໂກ ເຣວໂຕຕິ ເອວມາທີຫິ ຍາວ ຕຕິຍສງ຺ຄີຕິກາລາ ອາຠໂຕ, ຕໂຕ ອຸທ຺ຘມ຺ປິ ເຕສໍເຍວ ສິສ຺ສານຸສິສ຺ເສຫີຕິ ເອວໍ ຕາວ ອາຈຣິຍປຣມ຺ປຣາຍ ຍາວຊ຺ຊກາລາ ອາຠໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ –

‘‘ເກນາຍໍ ເທສິໂຕ ກຕ຺ຖ, ກສ຺ສຕ຺ຖາຍ ຈ ເທສິໂຕ;

ກິມຕ຺ຖາຍ ກທາ ກສ຺ສ, ວຈນໍ ເກນ ຈາຠໂຕ’’ຕິ. –

ອຍໍ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ ໂຫຕິ.

ນິທານກຖາ

ພາຫິຣນິທານໍ

ເອວໍ ອາຠຕສ຺ສ ປນສ຺ສ ອິທານິ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ໂຫຕິ, ສາ ປນາຍໍ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ຍສ຺ມາ ທູເຣນິທານໍ ອວິທູເຣນິທານໍ ສນ຺ຕິເກນິທານນ຺ຕິ, ອິມານິ ຕີຓິ ນິທານານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາວ ວຓ຺ຓິຕາ ສຸວຓ຺ຓິຕາ ນາມ ໂຫຕິ. ເຍ ຈ ນໍ ສຸຓນ຺ຕິ, ເຕຫິ ສມຸທາຄມໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ສຸວິຎ຺ຎາຕາວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕານິ ນິທານານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາວ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ.

ຕຕ຺ຖ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕາວ ເຕສໍ ນິທານານໍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ອຕ຺ຖທີປນາ – ທີປງ຺ກຣທສພລສ຺ສ ປາທມູເລ ກຕາຠິນີຫາຣສ຺ສ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ຍາວ ເວສ຺ສນ຺ຕຣຕ຺ຕຠາວາ ຈວິຕ຺ວາ ຕຸສິຕຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕາວ ປວຕ຺ຕາ ກຖາ ທູເຣນິທານໍ ນາມ. ຕຸສິຕຠວນໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ຍາວ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓປ຺ປຕ຺ຕິ, ຕາວ ປວຕ຺ຕາ ກຖາ ອວິທູເຣນິທານໍ ນາມ. ‘‘ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ’’ຕິ ຈ, ‘‘ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ’’ຕິ ຈ, ‘‘ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍ’’ນ຺ຕິ ຈ ເອວໍ ມຫາໂພຘິມຓ຺ເຑ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ຍາວ ປຣິນິພ຺ພານມຎ຺ຈາ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ຠຄວາ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ວິຫາສິ, ຕໍ ຕໍ ສນ຺ຕິເກນິທານໍ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ສງ຺ເຂເປເນວ ຕິຓ຺ຓໍ ທູຣາວິທູຣສນ຺ຕິເກນິທານານໍ ວເສນ ພາຫິຣນິທານວຓ຺ຓນາ ສມຕ຺ຕາ ໂຫຕີຕິ.

ອພ຺ຠນ຺ຕຣນິທານໍ

໑. ຣຕນຈງ຺ກມນກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາ

ອິທານິ ປນ –

໑.

‘‘ພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ໂລກາຘິປຕີ ສຫມ຺ປຕີ, ກຕຎ຺ຊລີ ອນຘິວຣໍ ອຍາຈຖ;

ສນ຺ຕີຘ ສຕ຺ຕາປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິກາ, ເທເສຫິ ຘມ຺ມໍ ອນຸກມ຺ປິມໍ ປຊ’’ນ຺ຕິ. –

ອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕຣນິທານສ຺ສ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ໂຫຕິ.

ເອຕ຺ຖ ‘‘ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ເວຬຸວເນ ກລນ຺ທກນິວາເປ’’ຕິອາທິສຸຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ວິຍ – ‘‘ເອກໍ ສມຍໍ ຠຄວາ ສກ຺ເກສຸ ວິຫຣຕິ ກປິລວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາເມ. ອຖ ໂຂ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ເຍນ ຠຄວາ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ພຸທ຺ຘວໍສໍ ອປຸຈ຺ຉີ’’ຕິ ເອວມາທິນາ ນເຍນ ນິທານໍ ອວຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ໂລກາຘິປຕີ ສຫມ຺ປຕີ, ກຕຎ຺ຊລີ ອນຘິວຣໍ ອຍາຈຖາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ນິທານໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ຠຄວໂຕ ສພ຺ພຘມ຺ມເທສນາກາຣຓຠູຕາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ຘມ຺ມເທສນາຍາຈນາຍ ສນ຺ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ.

‘‘ກທາຍໍ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖໍ, ອຊ຺ຌິຏ຺ໂຐ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ຊິໂນ;

ກທາ ກຕ຺ຖ ຈ ເກນາຍໍ, ຄາຖາ ຫິ ສມຸທີຣິຕາ’’ຕິ.

ວຸຈ຺ຈເຕ – ພຸທ຺ຘຠູຕສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ອຏ຺ຐເມ ສຕ຺ຕາເຫ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ອຊ຺ຌິຏ຺ໂຐ ອາຍາຈິໂຕ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ – ມຫາປຸຣິໂສ ກິຣ ກຕາຠິນີຫາໂຣ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນທິວເສ ວິວຏປາກຏພີຠຈ຺ຉສຍນາສນເຈຏິກາ ນາຏກິຕ຺ຖິໂຍ ທິສ຺ວາ ອຕີວ ສໍວິຄ຺ຄຫທໂຍ ປເຏກເທສາວຈ຺ຉນ຺ນໍ ຉນ຺ນໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ – ‘‘ອຣິນຣວຣມນ຺ຖກໍ ກຓ຺ຑກໍ ນາມ ຕຸຣງ຺ຄວຣມາຫຣາ’’ຕິ ກຓ຺ຑກໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ຉນ຺ນສຫາໂຍ ວຣຕຸຣງ຺ຄມາຣຸຍ຺ຫ ນຄຣທ຺ວາເຣ ອຘິວຕ຺ຖາຍ ເທວຕາຍ ນຄຣທ຺ວາເຣ ວິວເຏ ນຄຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕີຓິ ຣຊ຺ຊານິ ເຕນ ຣຕ຺ຕາວເສເສນ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອໂນມສຕ຺ໂຕ ອໂນມາຍ ນາມ ນທິຍາ ຕີເຣ ຐຕ຺ວາ ຉນ຺ນເມວມາຫ – ‘‘ຉນ຺ນ, ຕ຺ວໍ ມມ ອິມານິ ອຎ຺ເຎຫິ ອສາຘາຣຓານິ ອາຠຣຓານິ ກຓ຺ຑກຎ຺ຈ ວຣຕຸຣງ຺ຄມາທາຍ ກປິລປຸຣໍ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ຉນ຺ນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອສິໂຕຣຄນີລຸປ຺ປລສທິເສນາສິນາ ສເກສມກຸຏໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເທວທຕ຺ຕິຍໍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຍເມວ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ອນິລພລສມຸທ຺ຘຸຕຕຣງ຺ຄຠງ຺ຄໍ ອສງ຺ຄໍ ຄງ຺ຄໍ ນທິໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ມຓິຄຓຣໍສິຊາລວິຊ຺ໂຊຕິຕຣາຊຄຫໍ ຣາຊຄຫໍ ນາມ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອິສ຺ສຣິຍມທມຕ຺ຕໍ ຊນໍ ປຣິຫາເສນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ອຸທ຺ຘຕເວສສ຺ສ ຊນສ຺ສ ລຊ຺ຊມຸປ຺ປາທຍມາໂນ ວິຍ ຈ ວຍກນ຺ຕີຫິ ນາຄຣຊນຫທຍານິ ອຕ຺ຕນິ ພນ຺ຘນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ທ຺ວຕິໍສວຣມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓວິຣາຊິຕາຍ ຣູປສິຣິຍາ ສພ຺ພຊນນຍນານິ ວິລຸມ຺ປມາໂນ ວິຍ ຈ ຣູປີປາທສຎ຺ຈໂຣ ປຸຎ຺ຎສຎ຺ຈໂຍ ວິຍ ຈ ປພ຺ພໂຕ ວິຍ ຈ ຄມເນນ ນິສ຺ສງ຺ໂຄ ສນ຺ຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ສນ຺ຕມານໂສ ຍຸຄມຕ຺ຕໍ ເປກ຺ຂມາໂນ ຣາຊຄຫໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຍາປນມຕ຺ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນຄຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຓ຺ຑວປພ຺ພຕປສ຺ເສ ຉາຍູທກສມ຺ປນ຺ເນ ສຸຈິຠູມິຠາເຄ ປຣມຣມຓີເຍ ປວິວິຕ຺ເຕ ໂອກາເສ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຏິສງ຺ຂານພເລນ ມິສ຺ສກຠຕ຺ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຓ຺ຑວຄິຣານຸສາເຣນ ພິມ຺ພິສາເຣນ ມຄຘມຫາຣາເຊນ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕນ ປມຸທິຕຫທເຍນ ‘‘ມມ ຣຊ຺ຊຠາຄໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ຣຊ຺ເຊນ ນິມນ຺ຕິຍມາໂນ – ‘‘ອລໍ, ມຫາຣາຊ, ນ ມຍ຺ຫໍ ຣຊ຺ເຊນຕ຺ໂຖ ອຫໍ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ໂລກຫິຕຕ຺ຖາຍ ປຘານມນຸຍຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ໂລເກ ວິວຏຈ຺ຉໂທ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສາມີຕິ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຈ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ສພ຺ພປຐມໍ ມມ ວິຊິຕໍ ໂອສເຣຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘ສາຘູ’ຕິ ຕສ຺ສ ປຏິຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ອາຬາຣຎ຺ຈ ອຸທກຎ຺ຈ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕສໍ ຘມ຺ມເທສນາຍ ສາຣໍ ອວິນ຺ທນ຺ໂຕ ຕໂຕ ປກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸຣຸເວລາຍໍ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ທຸກ຺ກຣກາຣິກໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ອມຕໍ ອຘິຄນ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ໂອຬາຣິກາຫາຣປຏິເສວເນນ ສຣີຣໍ ສນ຺ຕປ຺ເປສິ.

ຕທາ ປນ ອຸຣຸເວລາຍໍ ເສນານິຄເມ ເສນານິຄມກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ຘີຕາ ສຸຊາຕາ ນາມ ທາຣິກາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ເອກສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ເຂ ປຕ຺ຖນມກາສິ – ‘‘ສຈາຫໍ ສມຊາຕິກໍ ກຸລຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຐມຄພ຺ເຠ ປຸຕ຺ຕໍ ລຠິສ຺ສາມິ, ພລິກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕສ຺ສາ ສາ ປຕ຺ຖນາ ສມິຊ຺ຌິ. ສາ ເວສາຂປຸຓ຺ຓມທິວເສ ‘‘ອຊ຺ຊ ພລິກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປາໂຕວ ປາຍາສໍ ອນາຍາສໍ ປຣມມຘຸຣໍ ສມ຺ປຏິປາເທສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຕທເຫວ ກຕສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄໂນ ຠິກ຺ຂາຈາຣກາລໍ ອາຄມຍມາໂນ ປາໂຕວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິ. ອຖ ໂຂ ປຸຓ຺ຓາ ນາມ ທາສີ ຕສ຺ສາ ຘາຕີ ຣຸກ຺ຂມູລໂສຘນຕ຺ຖາຍ ຄຕາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປາຈີນໂລກຘາຕຸໍ ໂອໂລກຍມານໍ ນິສິນ຺ນໍ ສຎ຺ຌາປ຺ປຠານຸຣຎ຺ຊິຕວຣກນກຄິຣິສິຂຣສທິສສຣີຣໂສຠໍ ຕິມິຣນິກຣນິຘານກຣໍ ກມລວນວິກສນກຣໍ ຆນວິວຣມຸປຄຕໍ ທິວສກຣມິວ ຕຣຸວຣມຸປຄຕໍ ມຸນິທິວສກຣມທ຺ທສ. ສຣີຣໂຕ ຈສ຺ສ ນິກ຺ຂນ຺ຕາຫິ ປຠາຫິ ສກລຎ຺ຈ ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຊ຺ຊ ອມ຺ຫາກໍ ເທວຕາ ຣຸກ຺ຂໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ສຫຕ຺ເຖເນວ ພລິໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕຸກາມາ ຫຸຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ. ສາ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸຊາຕາຍ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ.

ຕໂຕ ສຸຊາຕາ ສຎ຺ຊາຕສທ຺ຘາ ຫຸຕ຺ວາ ສພ຺ພາລງ຺ກາເຣນ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກໍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ປຣມມຘຸຣສ຺ສ ມຘຸປາຍາສສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ອປຣາຍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິຍາ ປິທຫິຕ຺ວາ ສີເສນາທາຍ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂາຠິມຸຂີ ອຄມາສິ. ສາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ທູຣໂຕວ ຕໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຣຸກ຺ຂເທວຕມິວ ສກລໍ ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ສຣີຣປ຺ປຠາຍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎສຎ຺ຈຍມິວ ຣູປວນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາຕາ ສຸຊາຕາ ‘‘ຣຸກ຺ຂເທວຕາ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ທິຏ຺ຐຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂອນໂຕນຕາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສີສໂຕ ຕໍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ – ‘‘ຍຖາ ມມ ມໂນຣໂຖ ນິປ຺ຜນ຺ໂນ, ເອວໍ ຕຸມ຺ຫາກມ຺ປິ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ອຖ ໂຂ ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ນທິຍາ ຕີຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕສ຺ສ ນາມ ຕິຕ຺ຖສ຺ສ ຕີເຣ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ເອກູນປຎ຺ຎາສປິຓ຺ເຑ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕໍ ປາຍາສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ – ‘‘ສຈາຫໍ ອຊ຺ຊ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສາມິ, ອຍໍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິ ປຏິໂສຕໍ ຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ຂິປິ. ສາ ປາຕິ ປຏິໂສຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກາຬສ຺ສ ນາມ ນາຄຣາຊສ຺ສ ຠວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕິຓ຺ຓໍ ພຸທ຺ຘານໍ ຖາລການິ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຕສໍ ເຫຏ຺ຐາ ອຏ຺ຐາສິ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ວນສຓ຺ເຑ ທິວາວິຫາຣໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ໂສຕ຺ຖິເຍນ ນາມ ຕິຓຫາຣເກນ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ອາກາຣໍ ຎຕ຺ວາ ທິນ຺ນາ ອຏ຺ຐ ຕິຓມຸຏ຺ຐິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂພຘິມຓ຺ຑມາຣຸຍ຺ຫ ທກ຺ຂິຓທິສາຠາເຄ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ປນ ປເທໂສ ປທຸມິນິປຕ຺ເຕ ອຸທກພິນ຺ທຸ ວິຍ ອກມ຺ປິຕ຺ຖ. ມຫາປຸຣິໂສ – ‘‘ອຍໍ ປເທໂສ ມມ ຄຸຓໍ ຘາເຣຕຸໍ ອສມຕ຺ໂຖ’’ຕິ ປຈ຺ຉິມທິສາຠາຄມຄມາສິ. ໂສປິ ຕເຖວ ກມ຺ປິຕ຺ຖ. ປຸນ ອຸຕ຺ຕຣທິສາຠາຄມຄມາສິ. ໂສປິ ຕເຖວ ກມ຺ປິຕ຺ຖ. ປຸນ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສາຠາຄມຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ປລ຺ລງ຺ກປ຺ປມາຓຏ຺ຐານໍ ນິຈ຺ຈລໍ ອໂຫສິ. ມຫາປຸຣິໂສ – ‘‘ອິທໍ ຐານໍ ກິເລສວິທ຺ຘໍສນຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ຕານິ ຕິຓານິ ອຄ຺ເຄ ຄເຫຕ຺ວາ ຈາເລສິ. ຕານິ ຕູລິກຄ຺ເຄນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ນານິ ວິຍ ອເຫສຸໍ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ – ‘‘ໂພຘິໍ ອປຕ຺ວາວ ອິມໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ນ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈຕຸຣງ຺ຄວີຣິຍໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ໂພຘິກ຺ຂນ຺ຘໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ກຕ຺ວາ ປຸຣຕ຺ຖາຠິມຸໂຂ ນິສີທິ.

ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ສພ຺ພໂລກາຠິຫາໂຣ ມາໂຣ ພາຫຸສຫສ຺ສໍ ມາເປຕ຺ວາ ທິຍຑ຺ຒໂຍຊນສຕິກໍ ຫິມຄິຣິສິຂຣສທິສໍ ຄິຣິເມຂລໍ ນາມ ອຣິວຣວາຣຓໍ ວຣວາຣຓໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ນວໂຍຊນິເກນ ຘນຸອສິຜຣສຸສຣສຕ຺ຕິສພເລນາຕິພຫເລນ ມາຣພເລນ ສມ຺ປຣິວຸໂຕ ສມນ຺ຕາ ປພ຺ພໂຕ ວິຍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ໂຕ ມຫາສປຕ຺ຕໍ ວິຍ ມຫາສຕ຺ຕໍ ສມຸປາຄມິ. ມຫາປຸຣິໂສ ສູຣິເຍ ຘຣນ຺ເຕເຍວ ອຕິຕຸມູລໍ ມາຣພລໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ວິກສິຕຊຍສຸມນກຸສຸມສທິສສ຺ສ ຈີວຣສ຺ສ ອຸປຣິ ປຕມາເນຫິ ຣຕ຺ຕປວາລງ຺ກຸຣສທິສຣຸຈິຣທສ຺ສເນຫິ ໂພຘິຣຸກ຺ຂງ຺ກຸເຣຫິ ປີຕິຍາ ວິຍ ປູຊິຍມາໂນ ເອວ ປຐມຍາເມ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓໍ ລຠິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມຍາເມ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓໍ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຍາເມ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທ ຎາຓໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏໍ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອຣຸໂຓທເຍ ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ –

‘‘ອເນກຊາຕິສໍສາຣໍ, ສນ຺ຘາວິສ຺ສໍ ອນິພ຺ພິສໍ;

ຄຫກາຣໍ ຄເວສນ຺ໂຕ, ທຸກ຺ຂາ ຊາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ.

‘‘ຄຫກາຣກ ທິຏ຺ໂຐສິ, ປຸນ ເຄຫໍ ນ ກາຫສິ;

ສພ຺ພາ ເຕ ຜາສຸກາ ຠຄ຺ຄາ, ຄຫກູຏໍ ວິສງ຺ຂຕໍ;

ວິສງ຺ຂາຣຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕຓ຺ຫານໍ ຂຍມຊ຺ຌຄາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໕໓-໑໕໔) –

ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂປຏິເສວເນນ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ອຏ຺ຐເມ ທິວເສ ສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ເທວຕານໍ ກງ຺ຂໍ ຎຕ຺ວາ ຕາສໍ ກງ຺ຂາວິຘມນຕ຺ຖໍ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕາສໍ ກງ຺ຂໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ກໂຕ ອີສກໍ ປາຈີນນິສ຺ສິເຕ ອຸຕ຺ຕຣທິສາຠາເຄ ຐຕ຺ວາ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ວຕ ເມ ປລ຺ລງ຺ເກ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສຎ຺ຈ ປູຣິຕານໍ ປາຣມີນໍ ຜລາຘິຄມຏ຺ຐານໍ ປລ຺ລງ຺ກຎ຺ເຈວ ໂພຘິຣຸກ຺ຂຎ຺ຈ ອນິມິເສຫິ ອກ຺ຂີຫິ ໂອໂລກຍມາໂນ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມສິ, ຕໍ ຐານໍ ອນິມິສເຈຕິຍໍ ນາມ ຊາຕໍ.

ອຖ ປລ຺ລງ຺ກສ຺ສ ຈ ຐິຕຏ຺ຐານສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕເຣ ປຸຣຕ຺ຖິມປຈ຺ຉິມໂຕ ອາຍເຕ ຣຕນຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມສິ, ຕໍ ຐານໍ ຣຕນຈງ຺ກມເຈຕິຍໍ ນາມ ຊາຕໍ. ຕໂຕ ປຈ຺ຉິມທິສາຠາເຄ ເທວຕາ ຣຕນຆຣໍ ນາມ ມາເປສຸໍ, ຕຕ຺ຖ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ວິເສສໂຕ ເຈຕ຺ຖ ອນນ຺ຕນຍສມນ຺ຕປຏ຺ຐານໍ ວິຈິນນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມສິ. ຕໍ ຐານໍ ຣຕນຆຣເຈຕິຍໍ ນາມ ຊາຕໍ. ເອວໍ ໂພຘິສມີເປເຍວ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕ຺ຕາຫານິ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ປຎ຺ຈເມ ສຕ຺ຕາເຫ ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູລາ ເຍນ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣໂຘ ເຕນຸປສງ຺ກມິ; ຕຕ຺ຖາປິ ຘມ຺ມໍ ວິຈິນນ຺ໂຕເຍວ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂຎ຺ຈ ປຏິສໍເວເທນ຺ໂຕ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣເຘ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມສິ.

ເອວໍ ອປຣໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ມຸຈລິນ຺ເທ ນິສີທິ. ຕສ຺ສ ນິສິນ຺ນມຕ຺ຕສ຺ເສວ ຠຄວໂຕ ສກລຈກ຺ກວາຬຄພ຺ຠໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ມຫາອກາລເມໂຆ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ມຸຈລິນ຺ໂທ ນາຄຣາຊາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ມຫາເມໂຆ ສຕ຺ຖຣິ ມຍ຺ຫໍ ຠວນໍ ປວິຏ຺ຐມຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ວາສາຄາຣມສ຺ສ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ສຕ຺ຕຣຕນມຍໍ ເທວວິມານສທິສໍ ທິພ຺ພວິມານໍ ນິມ຺ມິນິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖປິ ເອວໍ ກເຕ – ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ມຫປ຺ຜລໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ທສພລສ຺ສ ກາຍເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕິມຫນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຠເຄຫິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ມຫນ຺ຕໍ ຜຓໍ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ຠຄວາ ປຣິກ຺ເຂປສ຺ສ ອນ຺ໂຕວ ມຫຕິ ໂອກາເສ ສພ຺ພຣຕນມເຍ ປຈ຺ຈຄ຺ຆປລ຺ລງ຺ເກ ອຸປຣິ ວິນິຄ຺ຄລນ຺ຕວິວິຘສຸຣຠິກຸສຸມທາມວິຕາເນ ວິວິຘສຸຣຠິຄນ຺ຘວາສິເຕ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວິຍ ວິຫາສິ. ເອວໍ ຠຄວາ ຕໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ຕຕ຺ຖ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ຕໂຕ ອປຣໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ຣາຊາຍຕເນ ນິສີທິ. ຕຕ຺ຖາປິ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂປຏິສໍເວທິເຍວ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫານິ ປຣິປຸຓ຺ຓານິ ອເຫສຸໍ. ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ຠຄວາ ຌານສຸເຂນ ຜລສຸເຂນ ຈ ວີຕິນາເມສິ.

ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫາຕິກ຺ກເມ – ‘‘ມຸຂໍ ໂຘວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ອຄທຫຣີຕກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອທາສິ. ອຖສ຺ສ ສກ຺ໂກ ນາຄລຕາທນ຺ຕກຏ຺ຐຎ຺ຈ ມຸຂໂຘວນອຸທກຎ຺ຈ ອທາສິ. ຕໂຕ ຠຄວາ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອໂນຕຕ຺ຕທໂຫທເກນ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຣາຊາຍຕນມູເລ ນິສີທິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈຕູຫິ ໂລກປາເລຫິ ອຸປນີເຕ ປຈ຺ຈຄ຺ເຆ ເສລມເຍ ປຕ຺ເຕ ຕປຸສ຺ສຠລ຺ລິການໍ ວາຓິຊານໍ ມນ຺ຖຎ຺ຈ ມຘຸປິຓ຺ຑິກຎ຺ຈ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິ. ອຖສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນມຕ຺ຕສ຺ເສວ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຄມ຺ຠີຣຠາວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ອາຈິຓ຺ໂຓ – ‘‘ອຘິຄໂຕ ໂຂ ມ຺ຍາຍໍ ຘມ຺ໂມ ຄມ຺ຠີໂຣ ທຸທ຺ທໂສ ທຸຣນຸໂພໂຘ ສນ຺ໂຕ ປຓີໂຕ ອຕກ຺ກາວຈໂຣ ນິປຸໂຓ ປຓ຺ຑິຕເວທນີໂຍ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໒໘໑; ສໍ. ນິ. ໑.໑໗໒; ມຫາວ. ໗) ປເຣສໍ ຘມ຺ມໍ ອເທເສຕຸກາມຕາກາຣປ຺ປຕ຺ໂຕ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ.

ອຖ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ ທສພລສ຺ສ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ – ‘‘ນສ຺ສຕິ ວຕ, ໂຠ, ໂລໂກ, ວິນສ຺ສຕິ ວຕ, ໂຠ, ໂລໂກ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໗໒; ມ. ນິ. ໑.໒໘໒; ມຫາວ. ໘) ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣນ຺ໂຕ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬພ຺ຣຫ຺ມຄຓປຣິວຸໂຕ ສກ຺ກສຸຍາມສນ຺ຕຸສິຕປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີຫິ ອນຸຄໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣໂຫສິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐານຕ຺ຖາຍ ປຖວິໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓໍ ຊາຓຸມຓ຺ຑລໍ ປຖວິຍໍ ນິຫນ຺ຕ຺ວາ ຊລຊາມລາວິກລກມລມກຸລສທິສໍ ທສນຂສໂມຘານສມຸຊ຺ຊລມຎ຺ຊລິໍ ສິຣສ຺ມິໍ ກຕ຺ວາ – ‘‘ເທເສຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ, ເທເສຕຸ ສຸຄໂຕ ຘມ຺ມໍ, ສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິກາ, ອສ຺ສວນຕາ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຎ຺ຎາຕາໂຣ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໗໒; ມຫາວ. ໘) –

‘‘ປາຕຸຣໂຫສິ ມຄເຘສຸ ປຸພ຺ເພ, ຘມ຺ໂມ ອສຸທ຺ໂຘ ສມເລຫິ ຈິນ຺ຕິໂຕ;

ອປາປຸເຣຕໍ ອມຕສ຺ສ ທ຺ວາຣໍ, ສຸຓນ຺ຕຸ ຘມ຺ມໍ ວິມເລນານຸພຸທ຺ຘໍ.

‘‘ເສເລ ຍຖາ ປພ຺ພຕມຸທ຺ຘນິຏ຺ຐິໂຕ, ຍຖາປິ ປສ຺ເສ ຊນຕໍ ສມນ຺ຕໂຕ;

ຕຖູປມໍ ຘມ຺ມມຍໍ ສຸເມຘ, ປາສາທມາຣຸຍ຺ຫ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸ;

ໂສກາວຕິຓ຺ຓໍ ຊນຕມເປຕໂສໂກ, ອເວກ຺ຂສ຺ສຸ ຊາຕິຊຣາຠິຠູຕໍ.

‘‘ອຸຏ຺ເຐຫິ ວີຣ ວິຊິຕສງ຺ຄາມ, ສຕ຺ຖວາຫ ອນຓ ວິຈຣ ໂລເກ;

ເທສສ຺ສຸ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ, ອຎ຺ຎາຕາໂຣ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. (ມ. ນິ. ໑.໒໘໒; ສໍ. ນິ. ໑.໑໗໒; ມຫາວ. ໘) –

‘‘ນນຸ ຕຸມ຺ເຫຫິ ‘ພຸທ຺ໂຘ ໂພເຘຍ຺ຍໍ ຕິຓ຺ໂຓ ຕາເຣຍ຺ຍໍ ມຸຕ຺ໂຕ ໂມເຈຍ຺ຍ’’’ນ຺ຕິ –

‘‘ກິໍ ເມ ອຎ຺ຎາຕເວເສນ, ຘມ຺ມໍ ສຈ຺ຉິກເຕນິຘ;

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ, ຕາຣຍິສ຺ສໍ ສເທວກ’’ນ຺ຕິ. (ພຸ. ວໍ. ໒.໕໕) –

ປຕ຺ຖນໍ ກຕ຺ວາ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາວໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ຈ, ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ຘມ຺ເມ ອເທສິຍມາເນ ໂກ ຫິ ນາມ ອຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສຕິ, ກິມຎ຺ຎໍ ໂລກສ຺ສ ສຣຓໍ ຕາຓໍ ເລຓໍ ປຣາຍນ’’ນ຺ຕິ ຈ ເອວມາທີຫິ ອເນເກຫິ ນເຍຫິ ຠຄວນ຺ຕໍ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖໍ ອຍາຈິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ພຸທ຺ຘຠູຕສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ອຏ຺ຐເມ ສຕ຺ຕາເຫ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ອາຍາຈິໂຕ’’ຕິ.

ອິທານິ ‘‘ກທາ ກຕ຺ຖ ຈ ເກນາຍໍ, ຄາຖາ ຫິ ສມຸທີຣິຕາ’’ຕິ ອິເມສໍ ປຎ຺ຫານໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາຍ ໂອກາໂສ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ກທາ ວຸຕ຺ຕາຕິ? ປຐມມຫາສງ຺ຄີຕິກາເລ ວຸຕ຺ຕາ. ປຐມມຫາສງ຺ຄີຕິ ນາເມສາ ສງ຺ຄີຕິກ຺ຂນ຺ເຘ (ຈູຬວ. ໔໓໗) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ. ກຕ຺ຖ ເກນ ວຸຕ຺ຕາຕິ? ຠຄວຕິ ກິຣ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຣາຊຄຫນຄເຣ ເວຠາຣປພ຺ພຕປສ຺ເສ ສຕ຺ຕປຓ຺ຓິຄຸຫາທ຺ວາເຣ ວິຊິຕສພ຺ພສຕ຺ຕຸນາ ອຊາຕສຕ຺ຕຸນາ ມຄຘມຫາຣາເຊນ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຍນຕ຺ຖໍ ກາຣິເຕ ປຣິປຸຓ຺ຓຈນ຺ທມຓ຺ຑລສງ຺ກາເສ ທຏ຺ຐພ຺ພສາຣມຓ຺ເຑ ມຓ຺ຑເປ ຘມ຺ມາສນຄເຕນາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ໂລກາຘິປຕີ’’ຕິ ອຍໍ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອຍເມຕ຺ຖ ຄາຖາສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ເອຕ຺ຕາວຕາ –

‘‘ກທາຍໍ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖໍ, ອຊ຺ຌິຏ຺ໂຐ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ຊິໂນ;

ກທາ ກຕ຺ຖ ຈ ເກນາຍໍ, ຄາຖາ ຫິ ສມຸທີຣິຕາ’’ຕິ. –

ອຍມ຺ປິ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ເຘນ ວຸຕ຺ຕາຍ ປນສ຺ສາ ອນຸຕ຺ຕານປທວຓ຺ຓນໍ ກຣິສ຺ສາມ.

ຕຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ມາຕິ ພ຺ຣູຫິໂຕ ເຕຫິ ເຕຫິ ຄຸຓວິເສເສຫີຕິ ພ຺ຣຫ຺ມາ. ອຍໍ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມ-ສທ຺ໂທ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມພ຺ຣາຫ຺ມຓຕຖາຄຕມາຕາປິຕຸເສຏ຺ຐາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ທ຺ວິສຫສ຺ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໑໖໖) ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

‘‘ຕໂມນຸໂທ ພຸທ຺ໂຘ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸ, ໂລກນ຺ຕຄູ ສພ຺ພຠວາຕິວຕ຺ໂຕ;

ອນາສໂວ ສພ຺ພທຸກ຺ຂປ຺ປຫີໂນ, ສຈ຺ຈວ຺ຫໂຍ ພ຺ຣຫ຺ເມ ອຸປາສິໂຕ ເມ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໑໑໓໙) –

ເອຕ຺ຖ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ. ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມາຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕຖາຄໂຕ. ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມາຕິ ມາຕາປິຕໂຣ ປຸພ຺ພາຈຣິຍາຕິ ວຸຈ຺ຈເຣ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໓໑; ໔.໖໓; ອິຕິວຸ. ໑໐໖; ຊາ. ໒.໒໐.໑໘໑) ເອຕ຺ຖ ມາຕາປິຕໂຣ. ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໔໘; ສໍ. ນິ. ໒.໒໑; ອ. ນິ. ໔.໘; ໕.໑໑; ປຏິ. ມ. ໒.໔໔) ເອຕ຺ຖ ເສຏ຺ໂຐ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ອິຘ ປນ ປຐມຊ຺ຌານໍ ປຓີຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ປຐມຊ຺ຌານຠູມິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ກປ຺ປາຍຸໂກ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ອຘິປ຺ເປໂຕ (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໓). ຈ-ສທ຺ໂທ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ, ພ຺ຣຫ຺ມາ ຈ ອຎ຺ເຎ ຈ ທສສຸ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສສຸ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ, ປທປູຣຓມຕ຺ໂຕ ວາ. ໂລກາຘິປຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ໂລໂກຕິ ສງ຺ຂາຣໂລໂກ ສຕ຺ຕໂລໂກ ໂອກາສໂລໂກຕິ ຕໂຍ ໂລກາ. ເຕສຸ ອິຘ ສຕ຺ຕໂລໂກ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ຕສ຺ສ ອິສ຺ສໂຣ ອຘິປຕີຕິ ໂລກາຘິປຕິ, ໂລເກກເທສສ຺ສາປິ ອຘິປຕິ ໂລກາຘິປຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ເທວາຘິປຕິ ນຣາຘິປຕິ ວິຍ.

ສຫມ຺ປຕີຕິ ໂສ ກິຣ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສເນ ສຫໂກ ນາມ ເຖໂຣ ປຐມຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ຊີວິຕປຣິໂຍສາເນ ປຐມຊ຺ຌານຠູມິຍໍ ກປ຺ປາຍຸກມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ຣ ປນ ນໍ ‘‘ສຫມ຺ປຕິ ພ຺ຣຫ຺ມາ’’ຕິ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ. ‘‘ສຫກປຕີ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ອນຸສ຺ສຣາຄມໍ ກຕ຺ວາ ຣຸຬ຺ຫີວເສນ ‘‘ສຫມ຺ປຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ກຕຎ຺ຊລີຕິ ກຕຎ຺ຊລິໂກ, ອຎ຺ຊລິປຸຏໍ ສິຣສິ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຘິວຣນ຺ຕິ ອຈ຺ຈນ຺ຕວໂຣ ອຘິວໂຣ ນາສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ອນຘິວໂຣ, ນ ຕໂຕ ອຘິໂກ ວໂຣ ອຕ຺ຖີຕິ ວາ ອນຘິວໂຣ, ອນຸຕ຺ຕໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຕໍ ອນຘິວຣໍ. ອຍາຈຖາຕິ ອຍາຈິຕ຺ຖ ອຊ຺ເຌສິ.

ອິທານິ ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ໂສ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຍາຈິ, ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສນ຺ຕີຘ ສຕ຺ຕາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຕີຕິ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຸປລພ຺ຠນ຺ຕິ, ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸສ຺ສ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘາຕິ ອຍໍ ເທສາປເທເສ ນິປາໂຕ. ສ຺ວາຍໍ ກຕ຺ຖຈິ ສາສນໍ ອຸປາທາຍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິເຘວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສມໂຓ, ອິຘ ທຸຕິໂຍ ສມໂຓ, ອິຘ ຕຕິໂຍ ສມໂຓ, ອິຘ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສມໂຓ, ສຸຎ຺ຎາ ປຣປ຺ປວາທາ ສມເຓຠິ ອຎ຺ເຎຫີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໓໙; ທີ. ນິ. ໒.໒໑໔; ອ. ນິ. ໔.໒໔໑). ກຕ຺ຖຈິ ໂອກາສໍ, ຍຖາຫ –

‘‘ອິເຘວ ຕິຏ຺ຐມານສ຺ສ, ເທວຠູຕສ຺ສ ເມ ສໂຕ;

ປຸນຣາຍຸ ຈ ເມ ລທ຺ໂຘ, ເອວໍ ຊານາຫິ ມາຣິສາ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ໒.໓໖໙) –

ກຕ຺ຖຈິ ປທປູຣຓມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິຘາຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠຸຕ຺ຕາວີ ອສ຺ສໍ ປວາຣິໂຕ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໐). ກຕ຺ຖຈິ ໂລກໍ ອຸປາທາຍ, ຍຖາຫ – ‘‘ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ພຫຸຊນສຸຂາຍາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໗໐). ອິຘາປິ ໂລກເມວ ອຸປາທາຍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ມາ ອິມສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕໂລເກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຕ຺ຕາຕິ ຣູປາທີສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ຉນ຺ທຣາເຄນ ສຕ຺ຕາ ວິສຕ຺ຕາ ອາສຕ຺ຕາ ລຄ຺ຄາ ລຄິຕາຕິ ສຕ຺ຕາ, ສຕ຺ຕາຕິ ປາຓິໂນ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຣຸຬ຺ຫີສທ຺ເທນ ປນ ວີຕຣາເຄສຸປິ ອຍໍ ໂວຫາໂຣ ວຕ຺ຕຕິເຍວ.

ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິກາຕິ ປຎ຺ຎາມເຍ ອກ຺ຂິມ຺ຫິ ອປ຺ປໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ຣາຄໂທສໂມຫຣຊໍ ເອເຕສໍ ເອວໍສຠາວາ ຈ ເຕຕິ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິກາ, ອປ຺ປໍ ຣາຄາທິຣຊເມວ ວາ ເຍສໍ ເຕ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂາ, ເຕ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂສຠາວາ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິກາຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເຕສໍ ອປ຺ປຣຊກ຺ຂຊາຕິການໍ. ‘‘ສຕ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ວິຠຕ຺ຕິວິປຣິຓາມໍ ກຕ຺ວາ – ‘‘ເທເສຫິ ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ເທເສຫີຕິ ອາຍາຈນວຈນເມຕໍ, ເທເສຫິ ກເຖຫິ ອຸປທິສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘມ຺ມນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ຘມ຺ມ-ສທ຺ໂທ ປຣິຍຕ຺ຕິສມາຘິປຎ຺ຎາປກຕິສຠາວສຸຎ຺ຎຕາປຸຎ຺ຎອາປຕ຺ຕິເຎຍ຺ຍຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຕຖາ ຫິ – ‘‘ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ຘມ຺ມໍ ປຣິຍາປຸຓາຕິ ສຸຕ຺ຕໍ ເຄຍ຺ຍໍ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ…ເປ… ເວທລ຺ລ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໓໙; ອ. ນິ. ໔.໑໐໒) ປຣິຍຕ຺ຕິຍໍ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ເອວໍຘມ຺ມາ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ອເຫສຸ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ສມາຘິມ຺ຫິ.

‘‘ຍສ຺ເສເຕ ຈຕຸໂຣ ຘມ຺ມາ, ວານຣິນ຺ທ ຍຖາ ຕວ;

ສຈ຺ຈໍ ຘມ຺ໂມ ຘິຕິ ຈາໂຄ, ທິຏ຺ຐໍ ໂສ ອຕິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. –

ອາທີສຸ (ຊາ. ໑.໒.໑໔໗) ປຎ຺ຎາຍ. ‘‘ຊາຕິຘມ຺ມາ ຊຣາຘມ຺ມາ, ອໂຖ ມຣຓຘມ຺ມິໂນ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໓.໓໙) ປກຕິຍໍ. ‘‘ກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ອພ຺ຍາກຕາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ຕິກມາຕິກາ) ສຠາເວ. ‘‘ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ສມເຍ ຘມ຺ມາ ໂຫນ຺ຕິ ຂນ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໑໒໑) ສຸຎ຺ຎຕາຍໍ. ‘‘ຘມ຺ໂມ ສຸຈິຓ຺ໂຓ ສຸຂມາວຫາຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໑໘໔; ເຖຣຄາ. ໓໐໓; ຊາ. ໑.໑໐.໑໐໒; ໑.໑໕.໓໘໕) ປຸຎ຺ເຎ. ‘‘ທ຺ເວ ອນິຍຕາ ຘມ຺ມາ’’ຕິອາທີສຸ ອາປຕ຺ຕິຍໍ. ‘‘ສພ຺ເພ ຘມ຺ມາ ສພ຺ພາກາເຣນ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຎາຓມຸເຂ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມຫານິ. ໑໕໖; ຈູຬນິ. ໂມຆຣາຊມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໘໕) ເຎຍ຺ເຍ. ‘‘ທິຏ຺ຐຘມ຺ໂມ ປຕ຺ຕຘມ຺ໂມ ວິທິຕຘມ຺ໂມ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໒໙໙; ມຫາວ. ໒໗, ໕໗) ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມ. ອິຘາປິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.ສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂປວຓ຺ຓນາ; ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກຓ຺ຑ ໑). ອນຸກມ຺ປາຕິ ອນຸກມ຺ປໍ ອນຸທ຺ທຍໍ ກໂຣຫິ. ອິມນ຺ຕິ ປຊໍ ນິທ຺ທິສນ຺ໂຕ ອາຫ. ປຊນ຺ຕິ ປຊາຕຕ຺ຕາ ປຊາ, ຕໍ ປຊໍ, ສຕ຺ຕນິກາຍໍ ສໍສາຣທຸກ຺ຂໂຕ ໂມເຈຫີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເກຈິ ປນ –

‘‘ຠຄວາຕິ ໂລກາຘິປຕີ ນຣຸຕ຺ຕໂມ,

ກຕຎ຺ຊລີ ພ຺ຣຫ຺ມຄເຓຫິ ຍາຈິໂຕ’’ຕິ. –

ປຐນ຺ຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ສພ຺ພໂສ ອຍໍ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ ໂຫຕິ.

ອຖ ຠຄວໂຕ ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ສຫມ຺ປຕິສ຺ສ ອາຍາຈນວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອປຣິມິຕສມຍສມຸທິຕກຣຸຓາພລສ຺ສ ທສພລສ຺ສ ປຣຫິຕກຣຓນິປຸຓມຕິຈາຣສ຺ສ ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ໂອກາສກຣຓມຕ຺ເຕນ ມຫາກຣຸຓາ ອຸທປາທິ. ຕໍ ປນ ຠຄວໂຕ ກຣຸຓຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສນ຺ເຕຫິ ສງ຺ຄີຕິກາເລ ສງ຺ຄີຕິກາຣເກຫິ –

໒.

‘‘ສມ຺ປນ຺ນວິຊ຺ຊາຈຣຓສ຺ສ ຕາທິໂນ, ຊຸຕິນ຺ຘຣສ຺ສນ຺ຕິມເທຫຘາຣິໂນ;

ຕຖາຄຕສ຺ສປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ກາຣຸຎ຺ຎຕາ ສພ຺ພສຕ຺ເຕ’’ຕິ. –

ອຍໍ ຄາຖາ ຐປິຕາ.

ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປນ຺ນວິຊ຺ຊາຈຣຓສ຺ສາຕິ ສມ຺ປນ຺ນໍ ນາມ ຕິວິຘໍ ປຣິປຸຓ຺ຓສມງ຺ຄິມຘຸຣວເສນ. ຕຕ຺ຖ –

‘‘ສມ຺ປນ຺ນໍ ສາລິເກທາຣໍ, ສຸວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ໂກສິຍ;

ປຏິເວເທມິ ເຕ ພ຺ຣຫ຺ເມ, ນ ນໍ ວາເຣຕຸມຸສ຺ສເຫ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໔.໑) –

ອິທໍ ປຣິປຸຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ‘‘ອິມິນາ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວເຣນ ອຸເປໂຕ ໂຫຕິ ສມຸເປໂຕ ອຸປຄໂຕ ສມຸປຄໂຕ ສມ຺ປນ຺ໂນ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ (ວິຠ. ໕໑໑) ອິທໍ ສມງ຺ຄິສມ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ‘‘ອິມິສ຺ສາ, ຠນ຺ເຕ, ມຫາປຖວິຍາ ເຫຏ຺ຐິມຕລໍ ສມ຺ປນ຺ນໍ, ເສຍ຺ຍຖາປິ ຂຸທ຺ທມຘຸໍ ອນີລກໍ, ເອວມສ຺ສາທ’’ນ຺ຕິ (ປາຣາ. ໑໘) ອິທໍ ມຘຸຣສມ຺ປນ຺ນໍ ນາມ. ອິຘ ປຣິປຸຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ສມງ຺ຄິສມ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ຍຸຊ຺ຊຕິ (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໖໔). ວິຊ຺ຊາຕິ ປຏິປກ຺ຂຘມ຺ເມ ວິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ວິທິຕກຣຓຏ຺ເຐນ ວິນ຺ທິຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ຈ ວິຊ຺ຊາ. ຕາ ປນ ຕິສ຺ໂສປິ ວິຊ຺ຊາ ອຏ຺ຐປິ ວິຊ຺ຊາ. ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ຠຍເຠຣວສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໑.໕໐ ອາທໂຍ) ອາຄຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ, ອຏ຺ຐ ອມ຺ພຏ຺ຐສຸຕ຺ເຕ (ທີ. ນິ. ໑.໒໗໘ ອາທໂຍ). ຕຕ຺ຣ ຫິ ວິປສ຺ສນາຎາເຓນ ມໂນມຍິທ຺ຘິຍາ ຈ ສຫ ຉ ອຠິຎ຺ຎາ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ວິຊ຺ຊາ ວຸຕ຺ຕາ. ຈຣຓນ຺ຕິ ສີລສໍວໂຣ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ ຊາຄຣິຍານຸໂຍໂຄ ສທ຺ຘາ ຫິຣີ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ພາຫຸສຈ຺ຈໍ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍຕາ ອຸປຏ຺ຐິຕສ຺ສຕິຕາ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ນຕາ ຈຕ຺ຕາຣິ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານານີຕິ ອິເມ ປນ຺ນຣສ ຘມ຺ມາ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິເມເຍວ ຫິ ປນ຺ນຣສ ຘມ຺ມາ ຍສ຺ມາ ເອເຕຫິ ຈຣຕິ ອຣິຍສາວໂກ ຄຈ຺ຉຕິ ອມຕໍ ທິສໍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຈຣຓ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຍຖາຫ – ‘‘ອິຘ, ມຫານາມ, ອຣິຍສາວໂກ ສີລວາ ໂຫຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໒໔) ສພ຺ພໍ ມຊ຺ຌິມປຓ຺ຓາສເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວິຊ຺ຊາ ຈ ຈຣຓຎ຺ຈ ວິຊ຺ຊາຈຣຓານິ, ສມ຺ປນ຺ນານິ ປຣິປຸຓ຺ຓານິ ວິຊ຺ຊາຈຣຓານິ ຍສ຺ສ ໂສຍໍ ສມ຺ປນ຺ນວິຊ຺ຊາຈຣໂຓ, ວິຊ຺ຊາຈຣເຓຫິ ສມ຺ປນ຺ໂນ ສມງ຺ຄີຠູໂຕ, ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ວາ ສມ຺ປນ຺ນວິຊ຺ຊາຈຣໂຓ. ອຸຠຍຖາປິ ອຕ຺ໂຖ ຍຸຊ຺ຊເຕວ, ຕສ຺ສ ສມ຺ປນ຺ນວິຊ຺ຊາຈຣຓສ຺ສ (ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑ ເວຣຎ຺ຊກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາ).

ຕາທິໂນຕິ ‘‘ອິຏ຺ເຐປິ ຕາທີ ອນິຏ຺ເຐປິ ຕາທີ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ມຫານິທ຺ເທເສ (ມຫານິ. ໓໘, ໑໙໒) ອາຄຕຕາທິລກ຺ຂເຓນ ຕາທິໂນ, ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐາທີສຸ ອວິກາຣສ຺ສ ຕາທິສສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊຸຕິນ຺ຘຣສ຺ສາຕິ ຊຸຕິມໂຕ, ຍຸຄນ຺ຘເຣ ສຣທສມເຍ ສມຸທິຕທິວສກຣາຕິເຣກຕຣສສ຺ສິຣິກສຣີຣຊຸຕິວິສຣຘຣສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປຎ຺ຎາປຊ຺ໂຊຕຘຣສ຺ສາ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂລເກ ປຊ຺ໂຊຕາ, ປຎ຺ຈເມຕ຺ຖ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ທິວາ ຕປຕິ ອາທິຈ຺ໂຈ, ຣຕ຺ຕິມາຠາຕິ ຈນ຺ທິມາ.

‘‘ອຖ ອຄ຺ຄິ ທິວາຣຕ຺ຕິໍ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຠາສຕິ;

ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຕປຕໍ ເສຏ຺ໂຐ, ເອສາ ອາຠາ ອນຸຕ຺ຕຣາ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໖, ໘໕);

ຕສ຺ມາ ອຸຠຍຖາປິ ສຣີຣປຎ຺ຎາຊຸຕິວິສຣຘຣສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນ຺ຕິມເທຫຘາຣິໂນຕິ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມສຣີຣຘາຣິໂນ, ອປຸນພ຺ຠວສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຖາຄຕສ຺ສາຕິ ເອຕ຺ຖ ອຏ຺ຐຫິ ກາຣເຓຫິ ຠຄວາ ‘‘ຕຖາຄໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ຕຖາ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖລກ຺ຂຓໍ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖຘມ຺ເມ ຍາຖາວໂຕ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖທສ຺ສິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖວາທິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ, ຕຖາກາຣິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ, ອຠິຠວນຏ຺ເຐນ ຕຖາຄໂຕຕິ.

ກຖໍ ຠຄວາ ຕຖາ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ? ຍຖາ ເຍນ ອຠິນີຫາເຣນ ທານປາຣມິໍ ປູເຣຕ຺ວາ ສີລເນກ຺ຂມ຺ມປຎ຺ຎາວີຣິຍຂນ຺ຕິສຈ຺ຈອຘິຏ຺ຐານເມຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາປາຣມິໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອິມາ ທສ ປາຣມິໂຍ ທສ ອຸປປາຣມິໂຍ ທສ ປຣມຕ຺ຖປາຣມິໂຍຕິ ສມຕ຺ຕິໍສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ອງ຺ຄປຣິຈ຺ຈາຄໍ ຊີວິຕປຣິຈ຺ຈາຄໍ ຘນຣຊ຺ຊປຸຕ຺ຕທາຣປຣິຈ຺ຈາຄນ຺ຕິ ອິເມ ປຎ຺ຈ ມຫາປຣິຈ຺ຈາເຄ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ຍຖາ ວິປສ຺ສິອາທໂຍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ ອາຄຕາ, ຕຖາ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຠຄວາ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ. ຍຖາຫ –

‘‘ຍເຖວ ໂລກມ຺ຫິ ວິປສ຺ສິອາທໂຍ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຠາວໍ ມຸນໂຍ ອິຘາຄຕາ;

ຕຖາ ອຍໍ ສກ຺ຍມຸນີປິ ອາຄໂຕ, ຕຖາຄໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ ເຕນ ຈກ຺ຂຸມາ’’ຕິ.

ກຖໍ ຕຖາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ? ຍຖາ ສມ຺ປຕິຊາຕາ ວິປສ຺ສິອາທໂຍ ສເມຫິ ປາເທຫິ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອຸຕ຺ຕຣາຠິມຸຂາ ສຕ຺ຕປທວີຕິຫາເຣນ ຄຕາ, ຕຖາ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຠຄວາ ຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ. ຍຖາຫ –

‘‘ມຸຫຸຕ຺ຕຊາໂຕວ ຄວມ຺ປຕີ ຍຖາ, ສເມຫິ ປາເທຫິ ຜຸສີ ວສຸນ຺ຘຣໍ;

ໂສ ວິກ຺ກມີ ສຕ຺ຕປທານິ ໂຄຕໂມ, ເສຕຎ຺ຈ ຉຕ຺ຕໍ ອນຸຘາຣຍຸໍ ມຣູ.

‘‘ຄນ຺ຕ຺ວານ ໂສ ສຕ຺ຕປທານິ ໂຄຕໂມ, ທິສາ ວິໂລເກສິ ສມາ ສມນ຺ຕໂຕ;

ອຏ຺ຐງ຺ຄຸເປຕໍ ຄິຣມພ຺ຠຸທີຣຍີ, ສີໂຫ ຍຖາ ປພ຺ພຕມຸທ຺ຘນິຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ.

ກຖໍ ຕຖລກ຺ຂຓໍ ອາຄໂຕຕິ ຕຖາຄໂຕ? ສພ຺ເພສໍ ຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ສລກ຺ຂຓໍ ສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓຎ຺ຈ ຕຖໍ ອວິຕຖໍ ຎາຓຄຕິຍາ ອາຄໂຕ ອວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຕ຺ໂຕ ອນຸພຸທ຺ໂຘຕິ ຕຖາຄໂຕ.

‘‘ສພ຺ເພສໍ ປນ ຘມ຺ມານໍ, ສກສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓໍ;

ຕຖເມວາຄໂຕ ຍສ຺ມາ, ຕສ຺ມາ ສຕ຺ຖາ ຕຖາຄໂຕ’’ຕິ.

ກຖໍ ຕຖຘມ຺ເມ ຍາຖາວໂຕ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ຕຖາຄໂຕ? ຕຖຘມ຺ມາ ນາມ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ. ຍຖາຫ – ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖານິ ອວິຕຖານິ ອນຎ຺ຎຖານິ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂ’ນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖເມຕໍ ອວິຕຖເມຕໍ ອນຎ຺ຎຖເມຕ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໙໐) ວິຕ຺ຖາໂຣ. ຕານິ ຈ ຠຄວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຕສ຺ມາ ຕຖານໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ‘‘ຕຖາຄໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ໂຖ ຫິ ເອຕ຺ຖ ຄຕສທ຺ໂທ.

‘‘ຕຖນາມານິ ສຈ຺ຈານິ, ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິ ນາຍໂກ;

ຕສ຺ມາ ຕຖານໍ ສຈ຺ຈານໍ, ສມ຺ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຕຖາຄໂຕ’’.

ກຖໍ ຕຖທສ຺ສິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ? ຠຄວາ ຫິ ອປຣິມາຓາສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ອປຣິມາຓານໍ ສຕ຺ຕານໍ ຈກ຺ຂຸໂສຕຆາຓຊິວ຺ຫາກາຍມໂນທ຺ວາເຣສຸ ອາປາຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຣູປສທ຺ທຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ພຘມ຺ມາຣມ຺ມຓໍ ຕຖາຄໂຕ ສພ຺ພາກາຣໂຕ ຊານາຕິ ປສ຺ສຕີຕິ, ເອວໍ ຕຖທສ຺ສິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ. ອຖ ວາ ຍໍ ໂລເກ ຕຖໍ, ຕໍ ໂລກສ຺ສ ຕເຖວ ທສ຺ເສຕິ. ຕໂຕປິ ຠຄວາ ຕຖາຄໂຕ. ເອຕ຺ຖ ຕຖທສ຺ສິອຕ຺ເຖ ‘‘ຕຖາຄໂຕ’’ຕິ ປທສມ຺ຠໂວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

‘‘ຕຖາກາເຣນ ໂຍ ຘມ຺ເມ, ຊານາຕິ ອນຸປສ຺ສຕິ;

ຕຖທສ຺ສີຕິ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຕສ຺ມາ ວຸຕ຺ໂຕ ຕຖາຄໂຕ’’.

ກຖໍ ຕຖວາທິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ? ຍຎ຺ຈ ອຠິສມ຺ໂພຘິຍາ ປຣິນິພ຺ພານສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕເຣ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສວສ຺ສປຣິມາຓກາເລ ສຸຕ຺ຕາທິນວງ຺ຄສງ຺ຄຫິຕໍ ຠາສິຕໍ ລປິຕໍ ຕຖາຄເຕນ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ເອກຕຸລາຍ ຕຸລິຕໍ ວິຍ ຕຖເມວ ອວິຕຖເມວ ໂຫຕິ. ເຕເນວາຫ –

‘‘ຍຎ຺ຈ, ຈຸນ຺ທ, ຣຕ຺ຕິໍ ຕຖາຄໂຕ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌຕິ, ຍຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕິໍ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍຕິ, ຍໍ ເອຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຕເຣ ຠາສຕິ ລປຕິ ນິທ຺ທິສຕິ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ຕເຖວ ໂຫຕິ, ໂນ ອຎ຺ຎຖາ. ຕສ຺ມາ ‘ຕຖາຄໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ປນ ຄທອຕ຺ໂຖ ຫິ ຄຕສທ຺ໂທ. ເອວໍ ຕຖວາທິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ. ອາຄທນໍ ອາຄໂທ, ວຈນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຖ ອວິປຣີໂຕ ອາຄໂທ ອສ຺ສາຕິ ຕຖາຄໂຕ. ທ-ກາຣສ຺ສ ຕ-ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ໂຕ.

‘‘ຕຖາວາທີ ຊິໂນ ຍສ຺ມາ, ຕຖຘມ຺ມປ຺ປກາສໂກ;

ຕຖາມາຄທນຎ຺ຈສ຺ສ, ຕສ຺ມາ ພຸທ຺ໂຘ ຕຖາຄໂຕ’’.

ກຖໍ ຕຖາກາຣິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ? ຠຄວາ ຫິ ຍໍ ຍໍ ວາຈໍ ອຠາສິ, ຕໍ ຕໍ ເອວ ກາເຍນ ກໂຣຕິ, ວາຈາຍ ກາໂຍ ອນຸໂລເມຕິ, ກາຍສ຺ສປິ ວາຈາ. ເຕເນວາຫ –

‘‘ຍຖາ ວາທີ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ຕຖາ ກາຣີ, ຍຖາ ກາຣີ ຕຖາ ວາທີ…ເປ… ຕສ຺ມາ ‘ຕຖາຄໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໒໓; ຈູຬນິ. ໂປສາລມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໘໓).

ຍຖາ ຈ ວາຈາ ຄຕາ, ກາໂຍປິ ຕຖາ ຄໂຕ, ຍຖາ ກາໂຍ ຄໂຕ, ວາຈາປິ ຕຖາ ຄຕາ. ເອວໍ ຕຖາກາຣິຕາຍ ຕຖາຄໂຕ.

‘‘ຍຖາ ວາຈາ ຄຕາ ຕສ຺ສ, ຕຖາ ກາໂຍ ຄໂຕ ຍໂຕ;

ຕຖາວາທິຕາຍ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ມາ ຕຖາຄໂຕ’’.

ກຖໍ ອຠິຠວນຏ຺ເຐນ ຕຖາຄໂຕ? ອຸປຣິ ຠວຄ຺ຄໍ ເຫຏ຺ຐາ ອວີຈິໍ ປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຕິຣິຍໍ ອປຣິມາຓາສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ສພ຺ພສຕ຺ເຕ ອຠິຠວຕິ ສີເລນປິ ສມາຘິນາປິ ປຎ຺ຎາຍປິ ວິມຸຕ຺ຕິຍາປິ ວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສເນນປິ, ນ ຕສ຺ສ ຕຸລາ ວາ ປມາຓໍ ວາ ອຕ຺ຖິ, ອຖ ໂຂ ອຕຸໂລ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ອນຸຕ຺ຕໂຣ. ເຕເນວາຫ –

‘‘ສເທວເກ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂລເກ…ເປ… ຕຖາຄໂຕ ອຠິຠູ ອນຠິຠູໂຕ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ທໂສ ວສວຕ຺ຕີ, ຕສ຺ມາ ‘ຕຖາຄໂຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໓; ໂປສາລມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໘໓).

ຕຕ຺ເຣວໍ ປທສິທ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ – ອຄໂທ ວິຍ ອຄໂທ. ໂກ ປເນສ? ເທສນາວິລາໂສ ເຈວ ປຸຎ຺ຎຸສ຺ສໂຍ ຈ. ເຕນ ເຫສ ມຫານຸຠາໂວ ຠິສກ຺ໂກ ທິພ຺ພາຄເທນ ສປ຺ເປ ວິຍ ສພ຺ພປຣປ຺ປວາທິໂນ ສເທວກຎ຺ຈ ໂລກໍ ອຠິຠວຕິ, ອິຕິ ສພ຺ພໂລກາຠິຠວນໂຕ ອວິປຣີໂຕ ເທສນາວິລາໂສ ເຈວ ປຸຎ຺ຎຸສ຺ສໂຍ ຈ ອຄໂທ ອສ຺ສາຕິ ທ-ກາຣສ຺ສ ຕ-ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຕຖາຄໂຕ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ອຠິຠວນຏ຺ເຐນ ຕຖາຄໂຕ.

‘‘ຕໂຖ ອວິປຣີໂຕ ຈ, ອຄໂທ ຍສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ;

ວສວຕ຺ຕີຕິ ໂສ ເຕນ, ໂຫຕິ ສຕ຺ຖາ ຕຖາຄໂຕ’’.

ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄລສ຺ສາຕິ ປຏິປຸຄ຺ຄລວິຣຫິຕສ຺ສ, ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ‘‘ອຫໍ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ເອວໍ ປຏິຎ຺ຎໍ ທາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມສ຺ສ ປຸຄ຺ຄໂລ, ນຕ຺ຖີຕິ ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ, ຕສ຺ສ ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊີຕິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ອຸທປາທິ. ກາຣຸຎ຺ຎຕາຕິ ກຣຸຓາຍ ຠາໂວ ກາຣຸຎ຺ຎຕາ. ສພ຺ພສຕ຺ເຕຕິ ນິຣວເສສສຕ຺ຕປຣິຍາທານວຈນໍ, ສກເລ ສຕ຺ຕນິກາເຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ອຍມ຺ປິ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາ ໂຫຕິ.

ອຖ ຠຄວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖາຍ ອາຍາຈິໂຕ ສຕ຺ເຕສຸ ກາຣຸຎ຺ຎຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸກາໂມ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ອປາຣຸຕາ ເຕສໍ ອມຕສ຺ສ ທ຺ວາຣາ, ເຍ ໂສຕວນ຺ໂຕ ປມຸຎ຺ຈນ຺ຕຸ ສທ຺ຘໍ;

ວິຫິໍສສຎ຺ຎີ ປຄຸຓໍ ນ ຠາສິໍ, ຘມ຺ມໍ ປຓີຕໍ ມນຸເຊສຸ ພ຺ຣຫ຺ເມ’’ຕິ. (ມ. ນິ. ໑.໒໘໓; ທີ. ນິ. ໒.໗໑; ສໍ. ນິ. ໑.໑໗໒; ມຫາວ. ໙);

ອຖ ໂຂ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ ‘‘ກຕາວກາໂສ ໂຂມ຺ຫິ ຠຄວຕາ ຘມ຺ມເທສນາຍາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ທສນຂສໂມຘານສມຸຊ຺ຊລໍ ອຎ຺ຊລິໍ ສິຣສິ ກຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຄຓປຣິວຸໂຕ ປກ຺ກາມິ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ປຏິຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ – ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໘໓; ມຫາວ. ໑໐) ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ – ‘‘ອາຬາໂຣ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂສ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຂິປ຺ປໍ ອາຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ປຸນ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕາຫໍ ກາລງ຺ກຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອຸທກສ຺ສ ຈ ອຠິໂທສກາລງ຺ກຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ປຸນ – ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ ເອຕຣຫິ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິເຍ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ‘‘ພາຣາຓສິຍໍ ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອາສາຬ຺ຫິຍໍ ປຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ກາລສ຺ເສວ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ອຏ຺ຐາຣສໂຍຊນິກໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ໂນ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ອຸປກໍ ນາມ ອາຊີວກໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ພຸທ຺ຘຠາວມາວິກຕ຺ວາ ຕໍທິວສເມວ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ອິສິປຕນມຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍານໍ ອຕ຺ຕໂນ ພຸທ຺ຘຠາວໍ ປກາເສຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣພຸທ຺ຘາສນຄໂຕ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິເຍ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໘໑; ມຫາວ. ໑໓ ອາທໂຍ; ປຏິ. ມ. ໒.໓໐) ເທເສສິ.

ເຕສຸ ອຎ຺ຎາສິໂກຓ຺ຑຎ຺ຎຕ຺ເຖໂຣ ເທສນານຸສາເຣນ ຎາຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕປຣິໂຍສາເນ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ພ຺ຣຫ຺ມໂກຏີຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕຕ຺ເຖວ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ວປ຺ປຕ຺ເຖຣໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ສພ຺ເພ ເຕ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປຸນ ປຎ຺ຈມິຍໍ ປກ຺ຂສ຺ສ ປຎ຺ຈປິ ເຕ ເຖເຣ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ (ສໍ. ນິ. ໓.໕໙; ມຫາວ. ໒໐ ອາທໂຍ) ເທເສສິ, ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ປຎ຺ຈປິ ເຖຣາ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ.

ອຖ ສຕ຺ຖາ ຕຕ຺ເຖວ ຍສສ຺ສ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ເຄຫໍ ປຫາຍ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ເອຫິ ຍສາ’’ຕິ (ມຫາວ. ໒໖) ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິຎ຺ເຎວ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ອຣຫຕ຺ເຕ ຈ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອປເຣປິ ຕສ຺ສ ສຫາຍເກ ຈຕຸປຓ຺ຓາສຊເນ ເອຫິຠິກ຺ຂຸປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ເອວໍ ໂລເກ ເອກສຏ຺ຐິຍາ ອຣຫນ຺ເຕສຸ ຊາເຕສຸ ສຕ຺ຖາ ວຸຏ຺ຐວສ຺ໂສ ປວາເຣຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ປຣຕ຺ຖໍ ຈຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖໍ, ກໂຣນ຺ຕາ ປຖວິໍ ອິມໍ;

ພ຺ຍາຫຣນ຺ຕາ ມນຸສ຺ສານໍ, ຘມ຺ມໍ ຈຣຖ ຠິກ຺ຂໂວ.

‘‘ວິຫຣຖ ວິວິຕ຺ເຕສຸ, ປພ຺ພເຕສຸ ວເນສຸ ຈ;

ປກາສຍນ຺ຕາ ສທ຺ຘມ຺ມໍ, ໂລກສ຺ສ ສຕຕໍ ມມ.

‘‘ກໂຣນ຺ຕາ ຘມ຺ມທູເຕຍ຺ຍໍ, ວິຂ຺ຍາປຍຖ ຠິກ຺ຂໂວ;

ສນ຺ຕິ ອຕ຺ຖາຍ ສຕ຺ຕານໍ, ສຸພ຺ພຕາ ວຈນໍ ມມ.

‘‘ສພ຺ພໍ ປິທຫຖ ທ຺ວາຣໍ, ອປາຍານມນາສວາ;

ສຄ຺ຄໂມກ຺ຂສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ, ທ຺ວາຣໍ ວິວຣຖາສມາ.

‘‘ເທສນາປຏິປຕ຺ຕີຫິ, ກຣຸຓາທິຄຸຓາລຍາ;

ພຸທ຺ຘິໍ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ໂລກສ຺ສ, ອຠິວຑ຺ເຒຖ ສພ຺ພໂສ.

‘‘ຄິຫີນມຸປກໂຣນ຺ຕານໍ, ນິຈ຺ຈມາມິສທານໂຕ;

ກໂຣຖ ຘມ຺ມທາເນນ, ເຕສໍ ປຈ຺ຈູປກາຣກໍ.

‘‘ສມຸສ຺ສຍຖ ສທ຺ຘມ຺ມໍ, ເທສຍນ຺ຕາ ອິສິທ຺ຘຊໍ;

ກຕກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມນ຺ຕາ, ປຣຕ຺ຖໍ ປຏິປຊ຺ຊຖາ’’ຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ຠຄວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສາສຸ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສຍໍ ອຸຣຸເວລໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ກປ຺ປາສິກວນສຓ຺ເຑ ຕິໍສ ຠທ຺ທວຄ຺ຄິຍກຸມາເຣ ວິເນສິ. ເຕສຸ ໂຍ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມໂກ, ໂສ ໂສຕາປນ຺ໂນ, ສພ຺ພເສຏ຺ໂຐ ອນາຄາມີ, ເອໂກປິ ອຣຫາ ວາ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ວາ ນາໂຫສິ. ເຕປິ ສພ຺ເພ ເອຫິຠິກ຺ຂຸປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ທິສາສຸ ເປເສຕ຺ວາ ສຍໍ ອຸຣຸເວລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຑ຺ຒຸຑ຺ຒານິ ປາຏິຫາຣິຍສຫສ຺ສານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຸຣຸເວລກສ຺ສປາທໂຍ ສຫສ຺ສຊຏິລປຣິວາເຣ ເຕຠາຕິກຊຏິເລ ທເມຕ຺ວາ ເອຫິຠິກ຺ຂຸຠາເວນ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ຄຍາສີເສ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອາທິຕ຺ຕປຣິຍາຍເທສນາຍ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໘; ມຫາວ. ໕໔) ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ເຕນ ອຣຫນ຺ຕສຫສ຺ເສນ ຠຄວາ ປຣິວຸໂຕ ‘‘ພິມ຺ພິສາຣສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ປຏິຎ຺ຎໍ ໂມເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣາຊຄຫນຄຣູປຈາເຣ ລຏ຺ຐິວນຸຍ຺ຍານໍ ນາມ ອຄມາສິ. ຕໂຕ ອຸຍ຺ຍານປາລໂກ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ທ຺ວາທສນຫຸເຕຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກຫິ ປຣິວຸໂຕ ທສພລໍ ຆນວິວຣຄຕມິວ ທິວສກຣໍ ວນວິວຣຄຕໍ ມຸນິວຣທິວສກຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຈກ຺ກາລງ຺ກຕຕເລສຸ ຊລຊາມລາວິກລກມລໂກມເລສຸ ທສພລສ຺ສ ປາເທສຸ ມກຸຏມຓິຊຸຕິວິສຣວິຊ຺ໂຊຕິນາ ສິຣສາ ນິປຕິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ ສທ຺ຘິໍ ປຣິສາຍ.

ອຖ ໂຂ ເຕສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິການໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ມຫາສມໂຓ ອຸຣຸເວລກສ຺ສເປ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ, ອຸທາຫຸ ອຸຣຸເວລກສ຺ສໂປ ມຫາສມເຓ’’ຕິ? ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ເຕສໍ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ ເຖຣໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ກິເມວ ທິສ຺ວາ ອຸຣຸເວລວາສິ, ປຫາສິ ອຄ຺ຄິໍ ກິສໂກວທາໂນ;

ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ກສ຺ສປ ເອຕມຕ຺ຖໍ, ກຖໍ ປຫີນໍ ຕວ ອຄ຺ຄິຫຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. (ມຫາວ. ໕໕);

ເຖໂຣ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາຍໍ ວິທິຕ຺ວາ –

‘‘ຣູເປ ຈ ສທ຺ເທ ຈ ອໂຖ ຣເສ ຈ, ກາມິຕ຺ຖິໂຍ ຈາຠິວທນ຺ຕິ ຍຎ຺ຎາ;

ເອຕໍ ມລນ຺ຕີ ອຸປຘີສຸ ຎຕ຺ວາ, ຕສ຺ມາ ນ ຍິຏ຺ເຐ ນ ຫຸເຕ ອຣຎ຺ຊິ’’ນ຺ຕິ. (ມຫາວ. ໕໕) –

ອິມໍ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສາວກຠາວປ຺ປກາສນຕ຺ຖໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປາເທສຸ ສິຣສາ ນິປຕິຕ຺ວາ – ‘‘ສຕ຺ຖາ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ, ສາວໂກຫມສ຺ມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເອກຕາລທ຺ວິຕາລ…ເປ… ສຕ຺ຕຕາລປ຺ປມາຓໍ ເວຫາສໍ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ອາກາສໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ.

ອຖ ໂຂ ມຫາຊໂນ ຕສ຺ສ ຕໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ອໂຫ ມຫານຸຠາວາ ພຸທ຺ຘາ ນາມ, ເອວໍ ຖາມຄຕທິຏ຺ຐິໂກ ອຕ຺ຕານໍ ‘ອຣຫາ ອຫ’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ອຸຣຸເວລກສ຺ສໂປປິ ທິຏ຺ຐິຊາລໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕຖາຄເຕນ ທມິໂຕ’’ຕິ ທສພລສ຺ສ ຄຸຓກຖໍ ກເຖສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ – ‘‘ນາຫມິທານິເຍວ ອິມໍ ອຸຣຸເວລກສ຺ສປໍ ທເມມິ, ອຕີເຕປິ ເອສ ມຍາ ທມິໂຕເຍວາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ໂຂ ໂສ ມຫາຊໂນ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສິຣສິ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິທານິ ອມ຺ເຫຫິ ເອສ ທມິໂຕ ທິຏ຺ໂຐ, ກຖໍ ປເນສ ອຕີເຕ ຠຄວຕາ ທມິໂຕ’’ຕິ. ຕໂຕ ສຕ຺ຖາ ເຕນ ມຫາຊເນນ ຍາຈິໂຕ ຠວນ຺ຕເຣນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ມຫານາຣທກສ຺ສປຊາຕກໍ (ຊາ. ໒.໒໒.໑໑໕໓) ກເຖຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ ປກາເສສິ. ຕໂຕ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ພິມ຺ພິສາໂຣ ເອກາທສນຫຸເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ, ເອກນຫຸຕໍ ອຸປາສກຕ຺ຕໍ ປຏິເວເທສິ. ຣາຊາ ສຣຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສ຺ວາຕນາຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ປຸນທິວເສ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສປຣິວຸໂຕ ມຣຸຄຓປຣິວຸໂຕ ວິຍ ທສສຕນຍໂນ ເທວຣາຊາ, ພ຺ຣຫ຺ມຄຓປຣິວຸໂຕ ວິຍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ຣາຊຄຫໍ ປາວິສິ. ຣາຊາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ໂຠຊນປຣິໂຍສາເນ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕີຓິ ຣຕນານິ ວິນາ ວສິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ເວລາຍ ວາ ອເວລາຍ ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄມິສ຺ສາມິ, ລຏ຺ຐິວນໍ ນາມ ອຕິທູເຣ, ອິທໍ ປນ ອມ຺ຫາກໍ ເວຬຸວນໍ ນາມ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິເວກກາມານໍ ນາຕິທູຣໍ ນຈ຺ຈາສນ຺ນໍ ຄມນາຄມນສມ຺ປນ຺ນໍ ນິຊ຺ຊນສມ຺ພາຘໍ ປວິເວກສຸຂໍ ຉາຍູທກສມ຺ປນ຺ນໍ ສີຕລສິລາຕລສມລງ຺ກຕໍ ປຣມຣມຓີຍຠູມິຠາຄໍ ສຸຣຠິກຸສຸມຕຣຸວຣນິຣນ຺ຕຣໍ ຣມຓີຍປາສາທຫມ຺ມິຍວິມານວິຫາຣຑ຺ຒຸໂຍຄມຓ຺ຑປາທິປຏິມຓ຺ຑິຕໍ. ອິທໍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ ນວຕປນງ຺ຄາຣສງ຺ກາເສນ ສຸວຓ຺ຓຠິງ຺ຄາເຣນ ສຸຣຠິກຸສຸມວາສິຕໍ ມຓິວຓ຺ຓອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເວຬຸວນາຣາມໍ ປຣິຈ຺ຈຊນ຺ໂຕ ທສພລສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ອຸທກໍ ປາເຕສິ. ຕສ຺ມິໍ ອາຣາມປຏິຄ຺ຄຫເຓ ‘‘ພຸທ຺ຘສາສນສ຺ສ ມູລານິ ໂອຕິຓ຺ຓານີ’’ຕິ ປີຕິວສໍ ຄຕາ ນຈ຺ຈນ຺ຕີ ວິຍ ອຍໍ ມຫາປຖວີ ກມ຺ປິ. ຊມ຺ພຸທີເປ ປນ ຐເປຕ຺ວາ ເວຬຸວນມຫາວິຫາຣໍ ອຎ຺ຎໍ ປຖວິໍ ກມ຺ເປຕ຺ວາ ຄຫິຕເສນາສນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວນາຣາມໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ວິຫາຣທານານຸໂມທນມກາສິ –

‘‘ອາວາສທານສ຺ສ ປນານິສໍສໍ, ໂກ ນາມ ວຕ຺ຕຸໍ, ປຸຣິໂສ ສມຕ຺ໂຖ;

ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ພຸທ຺ຘາ ປນ ໂລກນາຖາ, ຍຸຕ຺ໂຕ ມຸຂານໍ ນຫຸເຕນ ຈາປິ.

‘‘ອາຍຸຎ຺ຈ ວຓ຺ຓຎ຺ຈ ສຸຂໍ ພລຎ຺ຈ, ວຣໍ ປສຕ຺ຖໍ ປຏິຠານເມວ;

ທທາຕິ ນາມາຕິ ປວຸຈ຺ຈເຕ ໂສ, ໂຍ ເທຕິ ສງ຺ຆສ຺ສ ນໂຣ ວິຫາຣໍ.

‘‘ທາຕາ ນິວາສສ຺ສ ນິວາຣຓສ຺ສ, ສີຕາທິໂນ ຊີວິຕຸປທ຺ທວສ຺ສ;

ປາເລຕິ ອາຍຸໍ ປນ ຕສ຺ສ ຍສ຺ມາ, ອາຍຸປ຺ປໂທ ໂຫຕິ ຕມາຫຸ ສນ຺ໂຕ.

‘‘ອຈ຺ຈຸຓ຺ຫສີເຕ ວສໂຕ ນິວາເສ, ພລຎ຺ຈ ວຓ຺ໂຓ ປຏິຠາ ນ ໂຫຕິ;

ຕສ຺ມາ ຫິ ໂສ ເທຕິ ວິຫາຣທາຕາ, ພລຎ຺ຈ ວຓ຺ຓໍ ປຏິຠານເມວ.

‘‘ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສີຕຸຓ຺ຫສຣີສປາ ຈ, ວາຕາຕປາທິປ຺ປຠວສ຺ສ ໂລເກ;

ນິວາຣຓາ ເນກວິຘສ຺ສ ນິຈ຺ຈໍ, ສຸຂປ຺ປໂທ ໂຫຕິ ວິຫາຣທາຕາ.

‘‘ສີຕຸຓ຺ຫວາຕາຕປຑໍສວຸຏ຺ຐິ, ສຣີສປາວາຬມິຄາທິທຸກ຺ຂໍ;

ຍສ຺ມາ ນິວາເຣຕິ ວິຫາຣທາຕາ, ຕສ຺ມາ ສຸຂໍ ວິນ຺ທຕິ ໂສ ປຣຕ຺ຖ.

‘‘ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ຠວໂຠຄເຫຕຸໍ, ມໂນຠິຣາມໍ ມຸທິໂຕ ວິຫາຣໍ;

ໂຍ ເທຕິ ສີລາທິຄຸໂຓທິຕານໍ, ສພ຺ພໍ ທໂທ ນາມ ປວຸຈ຺ຈເຕ ໂສ.

‘‘ປຫາຍ ມຈ຺ເຉຣມລໍ ສໂລຠໍ, ຄຸຓາລຍານໍ ນິລຍໍ ທທາຕິ;

ຂິຕ຺ໂຕວ ໂສ ຕຕ຺ຖ ປເຣຫິ ສຄ຺ເຄ, ຍຖາຠຕໍ ຊາຍຕິ ວີຕໂສໂກ.

‘‘ວເຣ ຈາຣຸຣູເປ ວິຫາເຣ ອຸຬາເຣ, ນໂຣ ກາຣເຍ ວາສເຍ ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູ;

ທເທຍ຺ຍນ຺ນປານຎ຺ຈ ວຕ຺ຖຎ຺ຈ ເນສໍ, ປສນ຺ເນນ ຈິຕ຺ເຕນ ສກ຺ກຈ຺ຈ ນິຈ຺ຈໍ.

‘‘ຕສ຺ມາ ມຫາຣາຊ ຠເວສຸ ໂຠເຄ, ມໂນຣເມ ປຈ຺ຈນຸຠຸຍ຺ຍ ຠິຍ຺ໂຍ;

ວິຫາຣທານສ຺ສ ຜເລນ ສນ຺ຕໍ, ສຸຂໍ ອໂສກໍ ອຘິຄຈ຺ຉ ປຈ຺ຉາ’’ຕິ.

ອິຈ຺ເຈວໍ ມຸນິຣາຊາ ນຣຣາຊສ຺ສ ພິມ຺ພິສາຣສ຺ສ ວິຫາຣທານານຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ປຣມທສ຺ສນີຍາຍ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣປ຺ປຠາຍ ສຸວຓ຺ຓຣສເສກປິຎ຺ຉຣານິ ວິຍ ນຄຣວນວິມານາທີນິ ກຸຣຸມາໂນ ອໂນປມາຍ ພຸທ຺ຘລີຬາຍ ອນນ຺ຕາຍ ພຸທ຺ຘສິຣິຍາ ເວຬຸວນມຫາວິຫາຣເມວ ປາວິສີຕິ.

‘‘ອກີຬເນ ເວຬຸວເນ ວິຫາເຣ, ຕຖາຄໂຕ ຕຕ຺ຖ ມໂນຠິຣາເມ;

ນານາວິຫາເຣນ ວິຫາສິ ຘີໂຣ, ເວເນຍ຺ຍການໍ ສມຸທິກ຺ຂມາໂນ’’.

ອເຖວໍ ຠຄວຕິ ຕສ຺ມິໍ ວິຫຣນ຺ເຕ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເມ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ທຸກ຺ກຣກາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ປຣມາຠິສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕວຣຘມ຺ມຈກ຺ໂກ ຣາຊຄຫໍ ປຕ຺ວາ ເວຬຸວນມຫາວິຫາເຣ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມຫາມຈ຺ຈໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອຫິ, ຠເຓ, ປຸຣິສສຫສ຺ສປຣິວາໂຣ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມມ ວຈເນນ ‘ປິຕາ ໂວ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ ຕໍ ທຏ຺ຐຸກາໂມ’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ເມ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ເອຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ, ເທວາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ປຸຣິສສຫສ຺ສປຣິວາໂຣ ສຏ຺ຐິໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມເທສນເວລາຍ ວິຫາຣໍ ປາວິສິ. ໂສ ‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ ຕາວ ຣຎ຺ຎາ ປຫິຕສາສນ’’ນ຺ຕິ ປຣິສປຣິຍນ຺ເຕ ຐິໂຕ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ຍຖາຐິໂຕວ ສທ຺ຘິໍ ປຸຣິສສຫສ຺ເສນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ຠຄວາ – ‘‘ເອຖ, ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣສິ. ເຕ ສພ຺ເພ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ອິທ຺ຘິມຍປຕ຺ຕຈີວຣຘຣາ ວສ຺ສສຏ຺ຐິກຕ຺ເຖຣາ ວິຍ ອາກປ຺ປສມ຺ປນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຣິວາເຣສຸໍ. ຣາຊາ ‘‘ເນວ ຄໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ນ ຈ ສາສນໍ ສຸຍ຺ຍຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕເນວ ນີຫາເຣນ ນວກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອມຈ຺ເຈ ເປເສສິ. ເຕສຸ ນວສຸ ປຸຣິສສຫສ຺ເສສຸ ເອໂກປິ ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຣເຈສິ, ນ ສາສນໍ ວາ ປຫິຓິ. ສພ຺ເພ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາວ ປພ຺ພຊິໍສຸ.

ອຖ ຣາຊາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ມມ ວຈນໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສພ຺ພຣາຊພລໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຸທາຍິໍ ອທ຺ທສ. ໂສ ກິຣ ຣຎ຺ໂຎ ສພ຺ພຕ຺ຖສາຘໂກ ອມຈ຺ໂຈ ອພ຺ຠນ຺ຕຣິໂກ ອຕິວິສ຺ສາສິໂກ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກທິວເສເຍວ ຊາໂຕ ສຫປໍສຸກີຬິໂຕ ສຫາໂຍ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຕາຕ ອຸທາຍິ, ອຫໍ ມມ ປຸຕ຺ຕໍ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ນວປຸຣິສສຫສ຺ສານິ ເປເສສິໍ, ເອກປຸຣິໂສປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສາສນມຕ຺ຕມ຺ປິ ອາໂຣເຈຕາ ນຕ຺ຖິ, ທຸຊ຺ຊາໂນ ໂຂ ປນ ເມ ຊີວິຕນ຺ຕຣາໂຍ, ອຫໍ ຊີວມາໂນວ ປຸຕ຺ຕໍ ທຏ຺ຐຸມິຈ຺ຉາມິ. ສກ຺ຂິສ຺ສສິ ເມ ປຸຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕຸ’’ນ຺ຕິ? ໂສ ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ເທວ, ສເຈ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວາ ອປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວາ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ, ເທວາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ສາສນໍ ອາທາຍ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ສທ຺ຘິໍ ປຸຣິສສຫສ຺ເສນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ເອຫິຠິກ຺ຂຸຠາເວ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຜຄ຺ຄຸນີປຸຓ຺ຓມາສິຍໍ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ ເຫມນ຺ໂຕ, ວສນ຺ຕສມໂຍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ສຸປຸປ຺ຜິຕາ ວນສຓ຺ຑາ, ປຏິປຊ຺ຊນກ຺ຂໂມ ມຄ຺ໂຄ, ກາໂລ ທສພລສ຺ສ ຎາຕິສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕາຫິ ຄາຖາຫິ ຠຄວໂຕ ກຸລນຄຣໍ ຄມນຕ຺ຖາຍ ຄມນວຓ຺ຓໍ ວຓ຺ເຓສິ –

‘‘ອງ຺ຄາຣິໂນ ທານິ ທຸມາ ຠທນ຺ເຕ, ຜເລສິໂນ ຉທນໍ ວິປ຺ປຫາຍ;

ເຕ ອຈ຺ຈິມນ຺ໂຕວ ປຠາສຍນ຺ຕິ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ທຸມາ ວິຈິຕ຺ຕາ ສຸວິຣາຊມານາ, ຣຕ຺ຕງ຺ກຸເຣເຫວ ຈ ປລ຺ລເວຫິ;

ຣຕນຸຊ຺ຊລມຓ຺ຑປສນ຺ນິຠາສາ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ສຸປຸປ຺ຜິຕຄ຺ຄາ ກຸສຸເມຫິ ຠູສິຕາ, ມນຸຎ຺ຎຠູຕາ ສຸຈິສາຘຸຄນ຺ຘາ;

ຣຸກ຺ຂາ ວິໂຣຈນ຺ຕິ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ຜເລຫິເນເກຫິ ສມິທ຺ຘິຠູຕາ, ວິຈິຕ຺ຕຣຸກ຺ຂາ ອຸຠໂຕວກາເສ;

ຂຸທ຺ທໍ ປິປາສມ຺ປິ ວິໂນທຍນ຺ຕິ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ວິຈິຕ຺ຕມາລາ ສຸຈິປລ຺ລເວຫິ, ສຸສຊ຺ຊິຕາ ໂມຣກລາປສນ຺ນິຠາ;

ຣຸກ຺ຂາ ວິໂຣຈນ຺ຕິ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ວິໂຣຈມານາ ຜລປລ຺ລເວຫິ, ສຸສຊ຺ຊິຕາ ວາສນິວາສຠູຕາ;

ໂຕເສນ຺ຕິ ອທ຺ຘານກິລນ຺ຕສຕ຺ເຕ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ສຸຜຸລ຺ລິຕຄ຺ຄາ ວນຄຸມ຺ພນິສ຺ສິຕາ, ລຕາ ອເນກາ ສຸວິຣາຊມານາ;

ໂຕເສນ຺ຕິ ສຕ຺ເຕ ມຓິມຓ຺ຑປາວ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ລຕາ ອເນກາ ທຸມນິສ຺ສິຕາວ, ປິເຍຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຫິຕາ ວຘູວ;

ປໂລຠຍນ຺ຕີ ຫິ ສຸຄນ຺ຘຄນ຺ຘາ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ວິຈິຕ຺ຕນີລາທິມນຸຎ຺ຎວຓ຺ຓາ, ທິຊາ ສມນ຺ຕາ ອຠິກູຊມານາ;

ໂຕເສນ຺ຕິ ມຎ຺ຊຸສ຺ສຣຕາ ຣຕີຫິ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ມິຄາ ຈ ນານາ ສຸວິຣາຊມານາ, ອຸຕ຺ຕຸງ຺ຄກຓ຺ຓາ ຈ ມນຸຎ຺ຎເນຕ຺ຕາ;

ທິສາ ສມນ຺ຕາ ມຠິຘາວຍນ຺ຕິ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ມນຸຎ຺ຎຠູຕາ ຈ ມຫີ ສມນ຺ຕາ, ວິຣາຊມານາ ຫຣິຕາວ ສທ຺ທລາ;

ສຸປຸປ຺ຜິຣຸກ຺ຂາ ໂມຬິນິວລງ຺ກຕາ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ສຸສຊ຺ຊິຕາ ມຸຕ຺ຕມຍາວ ວາລຸກາ, ສຸສຓ຺ຐິຕາ ຈາຣຸສຸຜສ຺ສທາຕາ;

ວິໂຣຈຍນ຺ເຕວ ທິສາ ສມນ຺ຕາ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ສມໍ ສຸຜສ຺ສໍ ສຸຈິຠູມິຠາຄໍ, ມນຸຎ຺ຎປຸປ຺ໂຜທຍຄນ຺ຘວາສິຕໍ;

ວິຣາຊມານໍ ສຸຈິມຎ຺ຈ ໂສຠໍ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ສຸສຊ຺ຊິຕໍ ນນ຺ທນການນໍວ, ວິຈິຕ຺ຕນານາທຸມສຓ຺ຑມຓ຺ຑິຕໍ;

ສຸຄນ຺ຘຠູຕໍ ປວນໍ ສຸຣມ຺ມໍ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ສຣາ ວິຈິຕ຺ຕາ ວິວິຘາ ມໂນຣມາ, ສຸສຊ຺ຊິຕາ ປງ຺ກຊປຸຓ຺ຑຣີກາ;

ປສນ຺ນສີໂຕທກຈາຣຸປຸຓ຺ຓາ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ສຸຜຸລ຺ລນານາວິຘປງ຺ກເຊຫິ, ວິຣາຊມານາ ສຸຈິຄນ຺ຘຄນ຺ຘາ;

ປໂມທຍນ຺ເຕວ ນຣາມຣານໍ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ສຸຜຸລ຺ລປງ຺ເກຣຸຫສນ຺ນິສິນ຺ນາ, ທິຊາ ສມນ຺ຕາ ມຠິນາທຍນ຺ຕາ;

ໂມທນ຺ຕິ ຠຣິຍາຫິ ສມງ຺ຄິໂນ ເຕ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ສຸຜຸລ຺ລປຸປ຺ເຜຫິ ຣຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ອລີ ວິຘາວນ຺ຕິ ວິກູຊມານາ;

ມຘຸມ຺ຫິ ຄນ຺ໂຘ ວິທິສໍ ປວາຍຕິ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ອຠິນ຺ນນາທາ ມທວາຣຓາ ຈ, ຄິຣີຫິ ຘາວນ຺ຕິ ຈ ວາຣິຘາຣາ;

ສວນ຺ຕິ ນຊ຺ໂຊ ສຸວິຣາຊິຕາວ ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ຄິຣີ ສມນ຺ຕາວ ປທິສ຺ສມານາ, ມຍູຣຄີວາ ອິວ ນີລວຓ຺ຓາ;

ທິສາ ຣຊິນ຺ທາວ ວິໂຣຈຍນ຺ຕິ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ມຍູຣສງ຺ຆາ ຄິຣິມຸທ຺ຘນສ຺ມິໍ, ນຈ຺ຈນ຺ຕິ ນາຣີຫິ ສມງ຺ຄິຠູຕາ;

ກູຊນ຺ຕິ ນານາມຘຸຣສ຺ສເຣຫິ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ສຸວາທິກາ ເນກທິຊາ ມນຸຎ຺ຎາ, ວິຈິຕ຺ຕປຕ຺ເຕຫິ ວິຣາຊມານາ;

ຄິຣິມ຺ຫິ ຐຕ຺ວາ ອຠິນາທຍນ຺ຕິ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ສຸຜຸລ຺ລປຸປ຺ຜາກຣມາຠິກິຓ຺ຓາ, ສຸຄນ຺ຘນານາທລລງ຺ກຕາ ຈ;

ຄິຣີ ວິໂຣຈນ຺ຕິ ທິສາ ສມນ຺ຕາ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ຊລາສຍາ ເນກສຸຄນ຺ຘຄນ຺ຘາ, ສຸຣິນ຺ທອຸຍ຺ຍານຊລາສຍາວ;

ສວນ຺ຕິ ນຊ຺ໂຊ ສຸວິຣາຊມານາ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ວິຈິຕ຺ຕຕິຕ຺ເຖຫິ ອລງ຺ກຕາ ຈ, ມນຸຎ຺ຎນານາມິຄປກ຺ຂິປາສາ;

ນຊ຺ໂຊ ວິໂຣຈນ຺ຕິ ສຸສນ຺ທມານາ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ຊລາສເຍສຸ, ສຸປຸປ຺ຜິຕາ ຈາຣຸສຸຄນ຺ຘຣຸກ຺ຂາ;

ວິຠູສິຕຄ຺ຄາ ສຸຣສຸນ຺ທຣີ ຈ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ສຸຄນ຺ຘນານາທຸມຊາລກິຓ຺ຓໍ, ວນໍ ວິຈິຕ຺ຕໍ ສຸຣນນ຺ທນໍວ;

ມໂນຠິຣາມໍ ສຕຕໍ ຄຕີນໍ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ສມ຺ປນ຺ນນານາສຸຈິອນ຺ນປານາ, ສພ຺ຍຎ຺ຊນາ ສາທຸຣເສນ ຍຸຕ຺ຕາ;

ປເຖສຸ ຄາເມ ສຸລຠາ ມນຸຎ຺ຎາ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ວິຣາຊິຕາ ອາສິ ມຫີ ສມນ຺ຕາ, ວິຈິຕ຺ຕວຓ຺ຓາ ກຸສຸມາສນສ຺ສ;

ຣຕ຺ຕິນ຺ທໂຄເປຫິ ອລງ຺ກຕາວ ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ວິສຸທ຺ຘສທ຺ຘາທິຄຸເຓຫິ ຍຸຕ຺ຕາ, ສມ຺ພຸທ຺ຘຣາຊໍ ອຠິປຕ຺ຖຍນ຺ຕາ;

ພຫູຫິ ຕຕ຺ເຖວ ຊນາ ສມນ຺ຕາ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ວິຈິຕ຺ຣອາຣາມສຸໂປກ຺ຂຣຎ຺ໂຎ, ວິຈິຕ຺ຣນານາປທຸເມຫິ ຉນ຺ນາ;

ຠິເສຫິ ຂີຣໍວ ຣສໍ ປວາຍຕິ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ວິຈິຕ຺ຣນີລຈ຺ຉທເນນລງ຺ກຕາ, ມນຸຎ຺ຎຣຸກ຺ຂາ ອຸຠໂຕວກາເສ;

ສມຸຄ຺ຄຕາ ສຕ຺ຕສມູຫຠູຕາ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ວິຈິຕ຺ຣນີລພ຺ຠມິວາຍຕໍ ວນໍ, ສຸຣິນ຺ທໂລເກ ອິວ ນນ຺ທນໍ ວນໍ;

ສພ຺ໂພຕຸກໍ ສາຘຸສຸຄນ຺ຘປຸປ຺ຜໍ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ສຸຠຎ຺ຊສໍ ໂຍຊນໂຍຊເນສຸ, ສຸຠິກ຺ຂຄາມາ ສຸລຠາ ມນຸຎ຺ຎາ;

ຊນາຠິກິຓ຺ຓາ ສຸລຠນ຺ນປານາ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ປຫູຕຉາຍູທກຣມ຺ມຠູຕາ, ນິວາສິນໍ ສພ຺ພສຸຂປ຺ປທາຕາ;

ວິສາລສາລາ ຈ ສຠາ ຈ ພຫູ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ວິຈິຕ຺ຕນານາທຸມສຓ຺ຑມຓ຺ຑິຕາ, ມນຸຎ຺ຎອຸຍ຺ຍານສຸໂປກ຺ຂຣຎ຺ໂຎ;

ສຸມາປິຕາ ສາຘຸສຸຄນ຺ຘຄນ຺ຘາ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ວາໂຕ ມຸທູສີຕລສາຘຸຣູໂປ, ນຠາ ຈ ອພ຺ຠາ ວິຄຕາ ສມນ຺ຕາ;

ທິສາ ຈ ສພ຺ພາວ ວິໂຣຈຍນ຺ຕິ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ປເຖ ຣໂຊນຸຄ຺ຄມນຕ຺ຖເມວ, ຣຕ຺ຕິໍ ປວສ຺ສນ຺ຕິ ຈ ມນ຺ທວຸຏ຺ຐີ;

ນເຠ ຈ ສູໂຣ ມຸທຸໂກວ ຕາໂປ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ມທປ຺ປພາຫາ ມທຫຕ຺ຖິສງ຺ຆາ, ກເຣຓຸສງ຺ເຆຫິ ສຸກີຬຍນ຺ຕິ;

ທິສາ ວິຘາວນ຺ຕິ ຈ ຄຊ຺ຊຍນ຺ຕາ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ວນໍ ສຸນີລໍ ອຠິທສ຺ສນີຍໍ, ນີລພ຺ຠກູຏໍ ອິວ ຣມ຺ມຠູຕໍ;

ວິໂລກິຕານໍ ອຕິວິມ຺ຫນີຍໍ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ວິສຸທ຺ຘມພ຺ຠໍ ຄຄນໍ ສຸຣມ຺ມໍ, ມຓິມເຍຫິ ສມລງ຺ກຕາວ;

ທິສາ ຈ ສພ຺ພາ ອຕິໂຣຈຍນ຺ຕິ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ຄນ຺ຘພ຺ພວິຊ຺ຊາຘຣກິນ຺ນຣາ ຈ, ສຸຄີຕິຍນ຺ຕາ ມຘຸຣສ຺ສເຣນ;

ຈຣນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ປວເນ ສຸຣມ຺ເມ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ກິເລສສງ຺ຆສ຺ສ ຠິຕາສເກຫິ, ຕປສ຺ສິສງ຺ເຆຫິ ນິເສວິຕໍ ວນໍ;

ວິຫາຣອາຣາມສມິທ຺ຘິຠູຕໍ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ສມິທ຺ຘິນານາຜລິໂນ ວນນ຺ຕາ, ອນາກຸລາ ນິຈ຺ຈມໂນຠິຣມ຺ມາ;

ສມາຘິປີຕິໍ ອຠິວຑ຺ຒຍນ຺ຕິ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ນິເສວິຕໍ ເນກທິເຊຫິ ນິຈ຺ຈໍ, ຄາເມນ ຄາມໍ ສຕຕໍ ວສນ຺ຕາ;

ປຸເຣ ປຸເຣ ຄາມວຣາ ຈ ສນ຺ຕິ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ວຕ຺ຖນ຺ນປານໍ ສຍນາສນຎ຺ຈ, ຄນ຺ຘຎ຺ຈ ມາລຎ຺ຈ ວິເລປນຎ຺ຈ;

ຕຫິໍ ສມິທ຺ຘາ ຊນຕາ ພຫູ ຈ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ປຸຎ຺ຎິທ຺ຘິຍາ ສພ຺ພຍສຄ຺ຄປຕ຺ຕາ, ຊນາ ຈ ຕສ຺ມິໍ ສຸຂິຕາ ສມິທ຺ຘາ;

ປຫູຕໂຠຄາ ວິວິຘາ ວສນ຺ຕິ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ນເຠ ຈ ອພ຺ຠາ ສຸວິສຸທ຺ຘວຓ຺ຓາ, ທິສາ ຈ ຈນ຺ໂທ ສຸວິຣາຊິໂຕວ;

ຣຕ຺ຕິຎ຺ຈ ວາໂຕ ມຸທຸສີຕໂລ ຈ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ຈນ຺ທຸຄ຺ຄເມ ສພ຺ພຊນາ ປຫຏ຺ຐາ, ສກງ຺ຄເຓ ຈິຕ຺ຣກຖາ ວທນ຺ຕາ;

ປິເຍຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຠິໂມທຍນ຺ຕິ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ຈນ຺ທສ຺ສ ຣໍສີຫິ ນຠໍ ວິໂຣຈິ, ມຫີ ຈ ສໍສຸທ຺ຘມນຸຎ຺ຎວຓ຺ຓາ;

ທິສາ ຈ ສພ຺ພາ ປຣິສຸທ຺ຘຣູປາ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ທູເຣ ຈ ທິສ຺ວາ ວຣຈນ຺ທຣໍສິໍ, ປຸປ຺ຜິໍສຸ ປຸປ຺ຜານິ ມຫີຕລສ຺ມິໍ;

ສມນ຺ຕໂຕ ຄນ຺ຘຄຸຓຕ຺ຖິການໍ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ຈນ຺ທສ຺ສ ຣໍສີຫິ ວິລິມ຺ປິຕາວ, ມຫີ ສມນ຺ຕາ ກຸສຸເມນລງ຺ກຕາ;

ວິໂຣຈິ ສພ຺ພງ຺ຄສຸມາລິນີວ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ກຸຈນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖີປິ ມເທນ ມຕ຺ຕາ, ວິຈິຕ຺ຕປິຎ຺ຉາ ຈ ທິຊາ ສມນ຺ຕາ;

ກໂຣນ຺ຕິ ນາທໍ ປວເນ ສຸຣມ຺ເມ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ປຖຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ປຏິປຊ຺ຊນກ຺ຂມໍ, ອິທ຺ຘຎ຺ຈ ຣຏ຺ຐໍ ສຘນໍ ສໂຠຄໍ;

ສພ຺ພຕ຺ຖຸຕໍ ສພ຺ພສຸຂປ຺ປທານໍ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ວນຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ສຸວິຈິຕ຺ຕຣູປໍ, ສຸມາປິຕໍ ນນ຺ທນການນໍວ;

ຍຕີນ ປີຕິໍ ສຕຕໍ ຊເນຕິ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ອລງ຺ກຕໍ ເທວປຸຣໍວ ຣມ຺ມໍ, ກປີລວຕ຺ຖຸໍ ອິຕິ ນາມເຘຍ຺ຍໍ;

ກຸລນຄຣໍ ອິຘ ສສ຺ສິຣິກໍ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ມນຸຎ຺ຎອຏ຺ຏາລວິຈິຕ຺ຕຣູປໍ, ສຸຜຸລ຺ລປງ຺ເກຣຸຫສຓ຺ຑມຓ຺ຑິຕໍ;

ວິຈິຕ຺ຕປຣິຂາຫິ ປຸຣໍ ສຸຣມ຺ມໍ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ວິຈິຕ຺ຕປາກາຣຎ຺ຈ ໂຕຣຓຎ຺ຈ, ສຸຠງ຺ຄຓໍ ເທວນິວາສຠູຕໍ;

ມນຸຎ຺ຎວີຖິ ສຸຣໂລກສນ຺ນິຠໍ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ອລງ຺ກຕາ ສາກິຍຣາຊປຸຕ຺ຕາ, ວິຣາຊມານາ ວຣຠູສເນຫິ;

ສຸຣິນ຺ທໂລເກ ອິວ ເທວປຸຕ຺ຕາ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ສຸທ຺ໂຘທໂນ ມຸນິວຣໍ ອຠິທສ຺ສນາຍ, ອມຈ຺ຈປຸຕ຺ເຕ ທສຘາ ອເປສຍິ;

ພເລນ ສທ຺ຘິໍ ມຫຕາ ມຸນິນ຺ທ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ເນວາຄຕໍ ປສ຺ສຕິ ເນວ ວາຈໍ, ໂສກາຠິຠູຕໍ ນຣວີຣເສຏ຺ຐໍ;

ໂຕເສຕຸມິຈ຺ຉາມິ ນຣາຘິປຕ຺ຕໍ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ຕໍທສ຺ສເນນພ຺ຠຸຕປີຕິຣາສິ, ອຸທິກ຺ຂມານໍ ທ຺ວິປທານມິນ຺ທໍ;

ໂຕເສຫິ ຕໍ ມຸນິນ຺ທ ຄຸຓເສຏ຺ຐໍ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ.

‘‘ອາສາຍ ກສ຺ສເຕ ເຂຕ຺ຕໍ, ພີຊໍ ອາສາຍ ວປ຺ປຕິ;

ອາສາຍ ວາຓິຊາ ຍນ຺ຕິ, ສມຸທ຺ທໍ ຘນຫາຣກາ;

ຍາຍ ອາສາຍ ຕິຏ຺ຐາມິ, ສາ ເມ ອາສາ ສມິຊ຺ຌຕຸ.

‘‘ນາຕິສີຕໍ ນາຕິອຸຓ຺ຫໍ, ນາຕິທຸພ຺ຠິກ຺ຂຉາຕກໍ;

ສທ຺ທລາ ຫຣິຕາ ຠູມິ, ເອສ ກາໂລ ມຫາມຸນີ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອຸທາຍິ, ຄມນວຓ຺ຓໍ ວຓ຺ເຓສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປິຕາ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ ທຏ຺ຐຸກາໂມ, ກໂຣຖ ຎາຕການໍ ສງ຺ຄຫ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ສາຘຸ, ອຸທາຍິ, ກຣິສ຺ສາມິ ຎາຕິສງ຺ຄຫໍ, ເຕນ ຫິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອາໂຣເຈຫິ, ຄມິຍວຕ຺ຕໍ ປູເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ເຖໂຣ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ.

ສຕ຺ຖາ ອງ຺ຄມຄຘວາສີນໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ທສຫິ ສຫສ຺ເສຫິ, ກປິລວຕ຺ຖຸວາສີນໍ ທສຫິ ສຫສ຺ເສຫີຕິ ສພ຺ເພເຫວ ວີສຕິຍາ ຂີຓາສວຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ເສຫິ ປຣິວຸໂຕ ຣາຊຄຫາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ທິວເສ ທິວເສ ໂຍຊນໍ ໂຍຊນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ທ຺ວີຫິ ມາເສຫິ ກປິລວຕ຺ຖຸປຸຣໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ສາກິຍາປິ ອນຸປ຺ປຕ຺ເຕເຍວ ຠຄວຕິ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕິເສຏ຺ຐໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຠຄວໂຕ ວສນຏ຺ຐານໍ ວີມໍສມານາ ‘‘ນິຄ຺ໂຣຘສກ຺ກສ຺ສາຣາໂມ ຣມຓີໂຍ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ປຏິຊຄ຺ຄນວິຘິໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜຫຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກໂຣນ຺ຕາ ສພ຺ພາລງ຺ກາເຣຫິ ສມລງ຺ກຕຄຕ຺ຕາ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜຈຸຓ຺ຓາທີຫິ ປູຊຍມານາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາມເມວ ອຄມໍສຸ.

ຕຕ຺ຣ ຠຄວາ ວີສຕິຍາ ຂີຓາສວສຫສ຺ເສຫິ ປຣິວຸໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣພຸທ຺ຘາສເນ ນິສີທິ. ສາກິຍາ ປນ ມານຊາຕິກາ ມານຕ຺ຖທ຺ຘາ, ‘‘ສິທ຺ຘຕ຺ຖກຸມາໂຣ ອມ຺ເຫຫິ ທຫຣຕໂຣ, ອມ຺ຫາກໍ ກນິຏ຺ໂຐ ຠາຕາ, ປຸຕ຺ໂຕ, ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ, ນຕ຺ຕາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທຫຣທຫເຣ ຣາຊກຸມາເຣ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ວນ຺ທຖ, ມຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ນິສີທິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເຕສ຺ເວວໍ ນິສິນ຺ເນສຸ ຠຄວາ ເຕສໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ – ‘‘ອິເມ ຎາຕກາ ອຕ຺ຕໂນ ໂມຆຊິຓ຺ຓຠາເວນ ນ ມໍ ວນ຺ທນ຺ຕິ, ນ ປເນເຕ ຊານນ຺ຕິ ‘ພຸທ຺ໂຘ ນາມ ກີທິໂສ, ພຸທ຺ຘພລໍ ນາມ ກີທິສ’ນ຺ຕິ ວາ, ‘ພຸທ຺ໂຘ ນາມ ເອທິໂສ, ພຸທ຺ຘພລໍ ນາມ ເອທິສ’ນ຺ຕິ ວາ, ຫນ຺ທາຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ພຸທ຺ຘພລໍ ອິທ຺ຘິພລຎ຺ຈ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປາຏິຫາຣິຍຎ຺ຈ ກເຣຍ຺ຍໍ, ອາກາເສ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬວິຕ຺ຖຕໍ ສພ຺ພຣຕນມຍໍ ຈງ຺ກມໍ ມາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ມຫາຊນສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ເທເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ສງ຺ຄີຕິກາຣເກຫິ ຠຄວໂຕ ປຣິວິຕກ຺ກທສ຺ສນຕ຺ຖໍ –

໓.

‘‘ນ ເຫເຕ ຊານນ຺ຕິ ສເທວມານຸສາ, ພຸທ຺ໂຘ ອຍໍ ກີທິສໂກ ນຣຸຕ຺ຕໂມ;

ອິທ຺ຘິພລໍ ປຎ຺ຎາພລຎ຺ຈ ກີທິສໍ, ພຸທ຺ຘພລໍ ໂລກຫິຕສ຺ສ ກີທິສໍ.

໔.

‘‘ນ ເຫເຕ ຊານນ຺ຕິ ສເທວມານຸສາ, ພຸທ຺ໂຘ ອຍໍ ເອທິສໂກ ນຣຸຕ຺ຕໂມ;

ອິທ຺ຘິພລໍ ປຎ຺ຎາພລຎ຺ຈ ເອທິສໍ, ພຸທ຺ຘພລໍ ໂລກຫິຕສ຺ສ ເອທິສໍ.

໕.

‘‘ຫນ຺ທາຫໍ ທສ຺ສຍິສ຺ສາມິ, ພຸທ຺ຘພລມນຸຕ຺ຕຣໍ;

ຈງ຺ກມໍ ມາປຍິສ຺ສາມິ, ນເຠ ຣຕນມຓ຺ຑິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ເຫເຕ ຊານນ຺ຕີຕິ ນ ຫິ ເອເຕ ຊານນ຺ຕິ. ນ-ກາໂຣ ປຏິເສຘຕ຺ໂຖ. ຫິ-ກາໂຣ ກາຣຓຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ຍສ຺ມາ ປເນເຕ ມມ ຎາຕິອາທໂຍ ເທວມນຸສ຺ສາ ມຍາ ພຸທ຺ຘພເລ ຈ ອິທ຺ຘິພເລ ຈ ອນາວິກເຕ ນ ຊານນ຺ຕິ ‘‘ເອທິໂສ ພຸທ຺ໂຘ, ເອທິສໍ ອິທ຺ຘິພລ’’ນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຫໍ ມມ ພຸທ຺ຘພລຎ຺ຈ ອິທ຺ຘິພລຎ຺ຈ ທສ຺ເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສເທວມານຸສາຕິ ເອຕ຺ຖ ເທວາຕິ ອຸປປຕ຺ຕິເທວາ ອຘິປ຺ເປຕາ. ສຫ ເທເວຫີຕິ ສເທວາ. ເກ ເຕ? ມານຸສາ, ສເທວາ ເອວ ມານຸສາ ສເທວມານຸສາ. ອຖ ວາ ເທໂວຕິ ສມ຺ມຸຕິເທໂວ, ສຸທ຺ໂຘທໂນ ຣາຊາ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ສຫ ເທເວນ ຣຎ຺ຎາ ສຸທ຺ໂຘທເນນາຕິ ສເທວາ. ມານຸສາຕິ ຎາຕິມານຸສາ, ສເທວາ ສສຸທ຺ໂຘທນາ ມານຸສາ ສເທວມານຸສາ ສຣາຊາໂນ ວາ ເອເຕ ມມ ຎາຕິມານຸສາ ມມ ພລໍ ນ ວິຊານນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສເທວາປິ ສງ຺ຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິເຍວ. ສພ຺ເພປິ ເທວາ ເທວນຏ຺ເຐນ ‘‘ເທວາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເທວນໍ ນາມ ຘາຕຸອຕ຺ໂຖ ກີຬາທິ. ອຖ ວາ ເທວາ ຈ ມານຸສາ ຈ ເທວມານຸສາ, ສຫ ເທວມານຸເສຫິ ສເທວມານຸສາ. ເກ ເຕ? ໂລກາຕິ ວຈນເສໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ພຸທ຺ໂຘຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ເມ ພຸທ຺ໂຘ ອນຸພຸທ຺ໂຘຕິ ພຸທ຺ໂຘ. ຍຖາຫ –

‘‘ອຠິຎ຺ເຎຍ຺ຍໍ ອຠິຎ຺ຎາຕໍ, ຠາເວຕພ຺ພຎ຺ຈ ຠາວິຕໍ;

ປຫາຕພ຺ພໍ ປຫີນໍ ເມ, ຕສ຺ມາ ພຸທ຺ໂຘສ຺ມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ. (ມ. ນິ. ໒.໓໙໙; ສຸ. ນິ. ໕໖໓);

ອິຘ ປນ ກຕ຺ຕຸກາຣເກ ພຸທ຺ຘສທ຺ທສິທ຺ຘິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ອຘິຄຕວິເສເສຫິ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ວຕ ໂສ ຠຄວາ’’ຕິ ເອວໍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາ ຎາຕຕ຺ຕາ ພຸທ຺ໂຘ. ອິຘ ກມ຺ມກາຣເກ ພຸທ຺ຘສທ຺ທສິທ຺ຘິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ພຸທ຺ຘມສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ວາ ພຸທ຺ໂຘ, ພຸທ຺ຘວນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ສທ຺ທສຕ຺ຖານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ກີທິສໂກຕິ ກີທິໂສ ກິໍສຣິກ຺ຂໂກ ກິໍສທິໂສ ກິໍວຓ຺ໂຓ ກິໍສຓ຺ຐາໂນ ທີໂຆ ວາ ຣສ຺ໂສ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ນຣຸຕ຺ຕໂມຕິ ນຣານໍ ນເຣສຸ ວາ ອຸຕ຺ຕໂມ ປວໂຣ ເສຏ຺ໂຐຕິ ນຣຸຕ຺ຕໂມ. ອິທ຺ຘິພລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຊ຺ຌນໍ ອິທ຺ຘິ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິອຕ຺ເຖນ ປຏິລາຠຏ຺ເຐນ ຈ ອິທ຺ຘິ. ອຖ ວາ ອິຊ຺ຌນ຺ຕິ ຕາຍ ສຕ຺ຕາ ອິທ຺ຘາ ວຸທ຺ຘາ ອຸກ຺ກໍສຄຕາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອິທ຺ຘິ. ສາ ປນ ທສວິຘາ ໂຫຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ອິທ຺ຘິໂຍຕິ ທສ ອິທ຺ຘິໂຍ. ກຕມາ ທສ? ອຘິຏ຺ຐານາ ອິທ຺ຘິ, ວິກຸພ຺ພນາ ອິທ຺ຘິ, ມໂນມຍາ ອິທ຺ຘິ, ຎາຓວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘິ, ສມາຘິວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘິ, ອຣິຍາ ອິທ຺ຘິ, ກມ຺ມວິປາກຊາ ອິທ຺ຘິ, ປຸຎ຺ຎວໂຕ ອິທ຺ຘິ, ວິຊ຺ຊາມຍາ ອິທ຺ຘິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາປໂຍຄປຈ຺ຈຍາ ອິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ອິທ຺ຘີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໐).

ຕາສໍ ອິທໍ ນານຕ຺ຕໍ – ປກຕິຍາ ເອໂກ ພຫຸກໍ ອາວຊ຺ເຊຕິ, ສຕໍ ວາ ສຫສ຺ສໍ ວາ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຎາເຓນ ອຘິຏ຺ຐາຕິ ‘‘ພຫຸໂກ ໂຫມີ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໐) ເອວໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕາ ອິທ຺ຘິ ອຘິຏ຺ຐານວເສນ ນິປ຺ຜນ຺ນຕ຺ຕາ ອຘິຏ຺ຐານາ ອິທ຺ຘິ ນາມ. ຕສ຺ສາຍມຕ຺ໂຖ – ອຠິຎ຺ຎາປາທກໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ສເຈ ສຕໍ ອິຈ຺ຉຕິ ‘‘ສຕໍ ໂຫມິ, ສຕໍ ໂຫມີ’’ຕິ ກາມາວຈຣປຣິກມ຺ມຈິຕ຺ເຕຫິ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ອຠິຎ຺ຎາປາທກໍ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ປຸນ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາຕິ, ອຘິຏ຺ຐານຈິຕ຺ເຕນ ສເຫວ ສຕໍ ໂຫຕິ. ສຫສ຺ສາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕຕ຺ຖ ປາທກຊ຺ຌານຈິຕ຺ຕໍ ນິມິຕ຺ຕາຣມ຺ມຓໍ ປຣິກມ຺ມຈິຕ຺ຕານິ ສຕາຣມ຺ມຓານິ ວາ ສຫສ຺ສາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣາຣມ຺ມຓານິ ວາ, ຕານິ ຈ ໂຂ ວຓ຺ຓວເສນ, ໂນ ປຓ຺ຓຕ຺ຕິວເສນ. ອຘິຏ຺ຐານຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ສຕາຣມ຺ມຓເມວ, ຕໍ ປນ ອປ຺ປນາຈິຕ຺ຕໍ ວິຍ ໂຄຕ຺ຣຠຸອນນ຺ຕຣເມວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຣູປາວຈຣຈຕຸຕ຺ຖຌານິກໍ. ໂສ ປນ ປກຕິວຓ຺ຓໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ກຸມາຣວຓ຺ຓໍ ວາ ທສ຺ເສຕິ ນາຄວຓ຺ຓໍ ວາ ທສ຺ເສຕິ. ສຸປຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ວາ…ເປ… ວິວິຘມ຺ປິ ເສນາພ຺ຍູຫໍ ວາ ທສ຺ເສຕີຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໓) ເອວໍ ອາຄຕາ ອິທ຺ຘິ ປກຕິວຓ຺ຓວິຊຫນວິກາຣວເສນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ວິກຸພ຺ພນິທ຺ຘິ ນາມ.

‘‘ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ອິມມ຺ຫາ ກາຍາ ອຎ຺ຎໍ ກາຍໍ ອຠິນິມ຺ມິນາຕິ ຣູປິໍ ມໂນມຍໍ ສພ຺ພງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄິໍ ອຫີນິນ຺ທ຺ຣິຍ’’ນ຺ຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໔) ອິມິນາ ນເຍນ ອາຄຕາ ອິທ຺ຘິ ສຣີຣສ຺ເສວ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຎ຺ຎສ຺ສ ມໂນມຍສ຺ສ ສຣີຣສ຺ສ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິວເສນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ມໂນມຍິທ຺ຘິ ນາມ.

ຎາຓຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຸພ຺ເພ ວາ ປຈ຺ຉາ ວາ ຕງ຺ຂເຓ ວາ ເຕນ ອຕ຺ຕຠາເວນ ປຏິລຠິຕພ຺ພອຣຫຕ຺ຕຎາຓານຸຠາເວນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ວິເສໂສ ຎາຓວິປ຺ຜາໂຣ ອິທ຺ຘິ ນາມ. ອາຍສ຺ມໂຕ ພາກຸລສ຺ສ ຈ ອາຍສ຺ມໂຕ ສໍກິຈ຺ຈສ຺ສ ຈ ຎາຓວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘິ, ເຕສໍ ວຕ຺ຖຸ ເຈຕ຺ຖ ກເຖຕພ຺ພໍ (ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໒໒໖).

ສມາຘິໂຕ ປຸພ຺ເພ ວາ ປຈ຺ຉາ ວາ ຕງ຺ຂເຓ ວາ ສມຖານຸຠາເວນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ວິເສໂສ ສມາຘິວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘິ ນາມ. ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສມາຘິວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘິ (ອຸທາ. ໓໔), ອາຍສ຺ມໂຕ ສຎ຺ຊີວສ຺ສ ສມາຘິວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘິ (ມ. ນິ. ໑.໕໐໗), ອາຍສ຺ມໂຕ ຂາຓຸໂກຓ຺ຑຎ຺ຎສ຺ສ ສມາຘິວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘິ (ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໑.ຂາຓຸໂກຓ຺ຑຎ຺ຎຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸ), ອຸຕ຺ຕຣາຍ ອຸປາສິກາຍ ສມາຘິວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘິ (ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໒.ອຸຕ຺ຕຣາອຸປາສິກາວຕ຺ຖຸ; ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໒໖໒), ສາມາວຕິຍາ ອຸປາສິກາຍ ສມາຘິວິປ຺ຜາຣາ ອິທ຺ຘີຕິ (ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໑.ສາມາວຕີວຕ຺ຖຸ; ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໒໖໐-໒໖໑) ເຕສໍ ວຕ຺ຖູເນຕ຺ຖ ກເຖຕພ຺ພານິ, ຄນ຺ຖວິຕ຺ຖາຣໂທສປຣິຫາຣຕ຺ຖໍ ປນ ມຍາ ນ ວິຕ຺ຖາຣິຕານິ.

ກຕມາ ອຣິຍາ ອິທ຺ຘິ? ອິຘ ຠິກ຺ຂຸ ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ ‘‘ປຏິກ຺ກູເລ ອປ຺ປຏິກ຺ກູລສຎ຺ຎີ ວິຫເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ອປ຺ປຏິກ຺ກູລສຎ຺ຎີ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣຕິ, ສເຈ ອາກງ຺ຂຕິ ‘‘ອປ຺ປຏິກ຺ກູເລ ປຏິກ຺ກູລສຎ຺ຎີ ວິຫເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ປຏິກ຺ກູລສຎ຺ຎີ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣຕິ…ເປ… ອຸເປກ຺ຂໂກ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໗). ອຍຎ຺ຫິ ເຈໂຕວສິປ຺ປຕ຺ຕານໍ ອຣິຍານໍເຍວ ສມ຺ຠວໂຕ ອຣິຍາ ອິທ຺ຘິ ນາມ.

ກຕມາ ກມ຺ມວິປາກຊາ ອິທ຺ຘິ? ສພ຺ເພສໍ ປກ຺ຂີນໍ ສພ຺ເພສໍ ເທວານໍ ປຐມກປ຺ປິການໍ ມນຸສ຺ສານໍ ເອກຈ຺ຈານຎ຺ຈ ວິນິປາຕິການໍ ເວຫາສຄມນາທິກາ ກມ຺ມວິປາກຊາ ອິທ຺ຘິ ນາມ. ກຕມາ ປຸຎ຺ຎວໂຕ ອິທ຺ຘິ? ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ເວຫາສໍ ຄຈ຺ຉຕິ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ. ຊຏິລກສ຺ສ ຄຫປຕິສ຺ສ ອສີຕິຫຕ຺ໂຖ ສຸວຓ຺ຓປພ຺ພໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອຍໍ ປຸຎ຺ຎວໂຕ ອິທ຺ຘິ ນາມ. ໂຆສກສ຺ສ ຄຫປຕິໂນ (ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໑.ກຸມ຺ຠໂຆສກເສຏ຺ຐິວຕ຺ຖຸ) ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ມາຣຓຕ຺ຖາຍ ອຸປກ຺ກເມ ກເຕປິ ອໂຣຄຠາໂວ ປຸຎ຺ຎວໂຕ ອິທ຺ຘິ. ເມຓ຺ຑກເສຏ຺ຐິສ຺ສ (ຘ. ປ. ອຏ຺ຐ. ໒.ເມຓ຺ຑກເສຏ຺ຐິວຕ຺ຖຸ) ອຏ຺ຐກຣີສມຕ຺ເຕ ປເທເສ ສຕ຺ຕຣຕນມຍານໍ ເມຓ຺ຑການໍ ປາຕຸຠາໂວ ປຸຎ຺ຎວໂຕ ອິທ຺ຘິ.

ກຕມາ ວິຊ຺ຊາມຍາ ອິທ຺ຘິ? ວິຊ຺ຊາຘຣາ ວິຊ຺ຊໍ ປຣິຊປ຺ປິຕ຺ວາ ເວຫາສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອາກາເສ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ຫຕ຺ຖິມ຺ປິ ທສ຺ເສນ຺ຕິ…ເປ… ວິວິຘມ຺ປິ ເສນາພ຺ຍູຫໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີຕິ (ປຏິ. ມ. ໓.໑໘). ອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາ ວິຊ຺ຊາມຍາ ອິທ຺ຘິ ນາມ. ຕໍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ວິເສໂສ ‘ສມ຺ມາປໂຍຄປຈ຺ຈຍາ ອິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ອິທ຺ຘີ’ຕິ ອຍໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາປໂຍຄປຈ຺ຈຍາ ອິຊ຺ຌນຏ຺ເຐນ ອິທ຺ຘິ ນາມ. ອິມິສ຺ສາ ທສວິຘາຍ ອິທ຺ຘິຍາ ພລໍ ອິທ຺ຘິພລໍ ນາມ, ອິທໍ ມຍ຺ຫໍ ອິທ຺ຘິພລໍ ນ ຊານນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໓໗໕ ອາທໂຍ).

ປຎ຺ຎາພລນ຺ຕິ ສພ຺ພໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຄຸຓວິເສສທາຍກໍ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄປຎ຺ຎາພລໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ, ຕມ຺ປິ ເອເຕ ນ ຊານນ຺ຕິ. ເກຈິ ‘‘ຉນ຺ນໍ ອສາຘາຣຓຎາຓານເມຕໍ ອຘິວຈນໍ ປຎ຺ຎາພລ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ພຸທ຺ຘພລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘພລໍ ນາມ ພຸທ຺ຘານຸຠາໂວ, ທສພລຎາຓານິ ວາ. ຕຕ຺ຖ ທສພລຎາຓານິ ນາມ ຐານາຏ຺ຐານຎາຓໍ, ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນກມ຺ມວິປາກຊານນຎາຓໍ, ສພ຺ພຕ຺ຖຄາມິນິປຏິປທາຎາຓໍ, ອເນກຘາຕຸນານາຘາຕຸໂລກຊານນຎາຓໍ, ນານາຘິມຸຕ຺ຕິກຎາຓໍ, ອາສຍານຸສຍຎາຓໍ, ຌານວິໂມກ຺ຂສມາຘິສມາປຕ຺ຕີນໍ ສໍກິເລສໂວທານວຸຏ຺ຐາເນສຸ ຍຖາຠູຕຎາຓໍ, ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓໍ, ຈຸຕູປປາຕຎາຓໍ, ອາສວກ຺ຂຍຎາຓນ຺ຕິ ອິມານິ ທສ. ອິເມສໍ ທສນ຺ນໍ ຎາຓານໍ ອຘິວຈນໍ ພຸທ຺ຘພລນ຺ຕິ. ເອທິສນ຺ຕິ ອີທິສໍ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ.

ຫນ຺ທາຕິ ວວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ອຫນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ນິທ຺ທິສຕິ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ຍສ຺ມາ ປເນເຕ ມມ ຎາຕກາ ພຸທ຺ຘພລໍ ວາ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ວາ ນ ຊານນ຺ຕິ, ເກວລໍ ອຕ຺ຕໂນ ໂມຆຊິຓ຺ຓຠາວໍ ນິສ຺ສາຍ ມານວເສນ ສພ຺ພໂລກເຊຏ຺ຐເສຏ຺ຐໍ ມໍ ນ ວນ຺ທນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ມານເກຕຸ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວນ຺ທນຕ຺ຖໍ ພຸທ຺ຘພລໍ ທສ຺ເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ທສ຺ສຍິສ຺ສາມີຕິ ທສ຺ເສຍ຺ຍໍ. ‘‘ທສ຺ເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈ ປາໂຐ, ໂສເຍວຕ຺ໂຖ. ພຸທ຺ຘພລນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘານຸຠາວໍ, ພຸທ຺ຘຎາຓວິເສສໍ ວາ. ອນຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ນິຣຸຕ຺ຕຣໍ. ຈງ຺ກມນ຺ຕິ ຈງ຺ກມິຕພ຺ພຏ຺ຐານໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ມາປຍິສ຺ສາມີຕິ ມາເປຍ຺ຍໍ. ‘‘ຈງ຺ກມນໍ ມາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈ ປາໂຐ, ໂສເຍວຕ຺ໂຖ. ນເຠຕິ ອາກາເສ. ສພ຺ພຣຕນມຓ຺ຑິຕນ຺ຕິ ສພ຺ເພຫິ ຣຕິຊນນຏ຺ເຐນ ຣຕເນຫິ ມຸຕ຺ຕາ-ມຓິ-ເວຬຸຣິຍ-ສງ຺ຂ-ສິລາ-ປວາຬ-ຣຊຕ-ສຸວຓ຺ຓ-ມສາຣຄລ຺ລ-ໂລຫິຕງ຺ເກຫິ ທສຫິ ທສຫິ ມຓ຺ຑິໂຕ ອລງ຺ກໂຕ ສພ຺ພຣຕນມຓ຺ຑິໂຕ, ຕໍ ສພ຺ພຣຕນມຓ຺ຑິຕໍ. ‘‘ນເຠ ຣຕນມຓ຺ຑິຕ’’ນ຺ຕິ ປຐນ຺ຕິ ເກຈິ.

ອເຖວໍ ຠຄວຕາ ຈິນ຺ຕິຕມຕ຺ເຕ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬວາສິໂນ ຠຸມ຺ມາທໂຍ ເທວາ ປມຸທິຕຫທຍາ ສາຘຸກາຣມທໍສຸ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ເຕຫິ ສງ຺ຄີຕິກາຣເກຫິ –

໖.

‘‘ຠຸມ຺ມາ ມຫາຣາຊິກາ ຕາວຕິໍສາ, ຍາມາ ຈ ເທວາ ຕຸສິຕາ ຈ ນິມ຺ມິຕາ;

ປຣນິມ຺ມິຕາ ເຍປິ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາ, ອານນ຺ທິຕາ ວິປຸລມກໍສຸ ໂຆສ’’ນ຺ຕິ. –

ອາທິຄາຖາໂຍ ຐປິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຖ ຠຸມ຺ມາຕິ ຠຸມ຺ມຏ຺ຐາ, ປາສາຓປພ຺ພຕວນຣຸກ຺ຂາທີສຸ ຐິຕາ. ມຫາຣາຊິກາຕິ ມຫາຣາຊປກ຺ຂິກາ. ຠຸມ຺ມຏ຺ຐານໍ ເທວຕານໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ອາກາສຏ຺ຐກເທວຕາ, ຕໂຕ ອພ຺ຠວລາຫກາ ເທວຕາ, ຕໂຕ ອຸຓ຺ຫວລາຫກາ ເທວຕາ, ຕໂຕ ສີຕວລາຫກາ ເທວຕາ, ຕໂຕ ວສ຺ສວລາຫກາ ເທວຕາ, ຕໂຕ ວາຕວລາຫກາ ເທວຕາ, ຕໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ, ຕໂຕ ຕາວຕິໍສາ, ຕໂຕ ຍາມາ, ຕໂຕ ຕຸສິຕາ, ຕໂຕ ນິມ຺ມານຣຕີ, ຕໂຕ ປຣນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕີ, ຕໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາ, ຕໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມປຸໂຣຫິຕາ, ຕໂຕ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ, ຕໂຕ ປຣິຕ຺ຕາຠາ, ຕໂຕ ອປ຺ປມາຓາຠາ, ຕໂຕ ອາຠສ຺ສຣາ, ຕໂຕ ປຣິຕ຺ຕສຸຠາ, ຕໂຕ ອປ຺ປມາຓສຸຠາ, ຕໂຕ ສຸຠກິຓ຺ຫາ, ຕໂຕ ເວຫປ຺ຜລາ, ຕໂຕ ອວິຫາ, ຕໂຕ ອຕປ຺ປາ, ຕໂຕ ສຸທສ຺ສາ, ຕໂຕ ສຸທສ຺ສີ, ຕໂຕ ອກນິຏ຺ຐາ ເທວຕາ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ສທ຺ທໍ ອກໍສຸ. ອສຎ຺ຎິໂນ ຈ ອຣູປາວຈຣສຕ຺ເຕ ຈ ຐເປຕ຺ວາ ໂສຕາຍຕນປວຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ສພ຺ເພ ເທວມນຸສ຺ສນາຄາທໂຍ ປີຕິວສໍ ຄຕຫທຍາ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິສທ຺ທມກໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອານນ຺ທິຕາຕິ ປມຸທິຕຫທຍາ, ສຎ຺ຊາຕປີຕິໂສມນສ຺ສາ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິປຸລນ຺ຕິ ປຸຖຸລໍ.

ອຖ ສຕ຺ຖາ ຈິນ຺ຕິຕສມນນ຺ຕຣເມວ ໂອທາຕກສິຓສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ – ‘‘ທສສຸ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສສຸ ອາໂລໂກ ໂຫຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ອຘິຏ຺ຐານຈິຕ຺ເຕນ ສເຫວ ອາໂລໂກ ອໂຫສິ ປຖວິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອກນິຏ຺ຐຠວນາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໗.

‘‘ໂອຠາສິຕາ ຈ ປຖວີ ສເທວກາ, ປຸຖູ ຈ ໂລກນ຺ຕຣິກາ ອສໍວຸຕາ;

ຕໂມ ຈ ຕິພ຺ໂພ ວິຫໂຕ ຕທາ ອຫຸ, ທິສ຺ວານ ອຈ຺ເຉຣກໍ ປາຏິຫີຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂອຠາສິຕາຕິ ປກາສິຕາ. ປຖວີຕິ ເອຕ຺ຖາຍໍ ປຖວີ ຈຕຸພ຺ພິຘາ – ກກ຺ຂຬປຖວີ, ສສມ຺ຠາຣປຖວີ, ນິມິຕ຺ຕປຖວີ, ສມ຺ມຸຕິປຖວີຕິ. ຕາສຸ ‘‘ກຕມາ ຈາວຸໂສ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກາ ປຖວີຘາຕຸ? ຍໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ກກ຺ຂຬໍ ຂຣິຄຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໑໗໓) ວຸຕ຺ຕາ ອຍໍ ກກ຺ຂຬປຖວີ ນາມ. ‘‘ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ປຖວິໍ ຂເຓຍ຺ຍ ວາ ຂຓາເປຍ຺ຍ ວາ’’ຕິອາທີສຸ (ປາຈິ. ໘໕) ວຸຕ຺ຕາ ສສມ຺ຠາຣປຖວີ, ເຍ ຈ ເກສາທໂຍ ວີສຕິ ໂກຏ຺ຐາສາ, ອໂຍໂລຫາທໂຍ ຈ ພາຫິຣາ; ສາປິ ວຓ຺ຓາທີຫິ ສມ຺ຠາເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຖວີຕິ ສສມ຺ຠາຣປຖວີ ນາມ. ‘‘ປຖວີກສິຓເມໂກ ສຎ຺ຊານາຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໓໖໐) ນິມິຕ຺ຕປຖວີ ‘‘ອາຣມ຺ມຓປຖວີ’’ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຖວີກສິຓຌານລາຠີ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ອາຄມນວເສນ ‘‘ປຖວີເທໂວ’’ຕິ ນາມໍ ລຠຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ອາໂປ ຈ ເທວາ ປຖວີ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໓໔໐) ອຍໍ ສມ຺ມຸຕິປຖວີ, ປຎ຺ຎຕ຺ຕິປຖວີ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອິຘ ປນ ສສມ຺ຠາຣປຖວີ ອຘິປ຺ເປຕາ (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໒ ປຖວີວາຣວຓ຺ຓນາ).

ສເທວກາຕິ ສເທວໂລກາ. ‘‘ສເທວຕາ’’ຕິປິ ປາໂຐ ອຕ຺ຖິ ເຈ ສຸນ຺ທຣຕຣໍ, ສເທວໂກ ມນຸສ຺ສໂລໂກ ໂອຠາສິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຖູຕິ ພຫູ. ໂລກນ຺ຕຣິກາຕິ ອສຸຣກາຍນຣການເມຕໍ ອຘິວຈນໍ, ຕາ ປນ ຕິຓ຺ຓໍ ຈກ຺ກວາຬານໍ ອນ຺ຕຣາ ເອກາ ໂລກນ຺ຕຣິກາ ໂຫຕິ, ຕິຓ຺ຓໍ ສກຏຈກ຺ການໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາຫຈ຺ຈ ຐິຕານໍ ມຊ຺ເຌ ໂອກາໂສ ວິຍ ເອເກໂກ ໂລກນ຺ຕຣິກນິຣໂຍ, ປຣິມາຓໂຕ ອຏ຺ຐໂຍຊນສຫສ຺ໂສ ໂຫຕິ. ອສໍວຸຕາຕິ ເຫຏ຺ຐາ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐາ. ຕໂມ ຈາຕິ ອນ຺ຘກາໂຣ. ຕິພ຺ໂພຕິ ພຫໂລ ຆໂນ. ຈນ຺ທິມສູຣິຍາໂລກາຠາວໂຕ ນິຈ຺ຈນ຺ຘກາໂຣວ ໂຫຕິ. ວິຫໂຕຕິ ວິທ຺ຘສ຺ໂຕ. ຕທາຕິ ຍທາ ປນ ຠຄວາ ສຕ຺ເຕສຸ ກາຣຸຎ຺ຎຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ປາຏິຫາຣິຍກຣຓຕ຺ຖໍ ອາໂລກໍ ຜຣິ, ຕທາ ໂສ ຕໂມ ຕິພ຺ໂພ ໂລກນ຺ຕຣິກາສຸ ຐິໂຕ, ວິຫໂຕ ວິທ຺ຘສ຺ໂຕ ອໂຫສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຈ຺ເຉຣກນ຺ຕິ ອຈ຺ຉຣາປຫຣຓໂຍຄ຺ຄໍ, ວິມ຺ຫຍວເສນ ອງ຺ຄຸລີຫິ ປຫຣຓໂຍຄ຺ຄນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາຏິຫີຣນ຺ຕິ ປຏິປກ຺ຂຫຣຓໂຕ ປາຏິຫີຣໍ. ປຏິຫຣຕິ ສຕ຺ຕານໍ ທິຏ຺ຐິມາໂນປຄຕານິ ຈິຕ຺ຕານີຕິ ວາ ປາຏິຫີຣໍ, ອປ຺ປສນ຺ນານໍ ສຕ຺ຕານໍ ປສາທໍ ປຏິອາຫຣຕີຕິ ວາ ປາຏິຫີຣໍ. ‘‘ປາຏິເຫຣ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ໂສເຍວຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ອາໂລກວິຘານວິເສສສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ທິສ຺ວານ ອຈ຺ເຉຣກໍ ປາຏິຫີຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເທວາ ຈ ມນຸສ຺ສາ ຈ ໂລກນ຺ຕຣິກາສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕສຕ຺ຕາປິ ຈ ຕໍ ຠຄວໂຕ ປາຏິຫາຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ປຣມປ຺ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ອຄມໍສູຕິ ອິທໍ ວຈນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ອິຕຣຖາ ນ ປຸພ຺ເພນ ວາ ປຣໍ, ນ ປເຣນ ວາ ປຸພ຺ພໍ ຍຸຊ຺ຊຕິ.

ອິທານິ ນ ເກວລໍ ມນຸສ຺ສໂລເກສຸເຍວ ອາໂລໂກ ອຕ຺ຖິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ຕິວິເຘປິ ສງ຺ຂາຣສຕ຺ໂຕກາສສງ຺ຂາເຕ ໂລເກ ອາໂລໂກເຍວາຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ –

໘.

‘‘ສເທວຄນ຺ຘພ຺ພມນຸສ຺ສຣກ຺ຂເສ,

ອາຠາ ອຸຬາຣາ ວິປຸລາ ອຊາຍຖ;

ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ປຣສ຺ມິຎ຺ໂຈຠຍສ຺ມິໍ,

ອໂຘ ຈ ອຸທ຺ຘໍ ຕິຣິຍຎ຺ຈ ວິຕ຺ຖຕ’’ນ຺ຕິ. – ອຍໍ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ;

ຕຕ຺ຖ ເທວາຕິ ສມ຺ມຸຕິເທວາ ອຸປປຕ຺ຕິເທວາ ວິສຸທ຺ຘິເທວາຕິ ສພ຺ເພປິ ເທວາ ອິຘ ສງ຺ຄຫິຕາ. ເທວາ ຈ ຄນ຺ຘພ຺ພາ ຈ ມນຸສ຺ສາ ຈ ຣກ຺ຂສາ ຈ ເທວຄນ຺ຘພ຺ພມນຸສ຺ສຣກ຺ຂສາ. ສຫ ເທວຄນ຺ຘພ຺ພມນຸສ຺ສຣກ຺ຂເສຫີຕິ ສເທວຄນ຺ຘພ຺ພມນຸສ຺ສຣກ຺ຂໂສ. ໂກ ປນ ໂສ? ໂລໂກ, ຕສ຺ມິໍ ສເທວຄນ຺ຘພ຺ພມນຸສ຺ສຣກ຺ຂເສ ໂລເກ. ອາຠາຕິ ອາໂລໂກ. ອຸຬາຣາຕິ ເອຕ຺ຖາຍໍ ອຸຬາຣ-ສທ຺ໂທ ມຘຸຣເສຏ຺ຐວິປຸລາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຕຖາ ເຫສ ‘‘ອຸຬາຣານິ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍານິ ຂາທນ຺ຕິ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໖໖) ມຘຸເຣ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ອຸຬາຣາຍ ໂຂ ປນ ຠວໍ ວຈ຺ຉາຍໂນ ປສໍສາຍ ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ປສໍສຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໒໘໘) ເສຏ຺ເຐ. ‘‘ອຕິກ຺ກມ຺ມ ເທວານໍ ເທວານຸຠາວໍ ອປ຺ປມາໂຓ ອຸຬາໂຣ ໂອຠາໂສ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໓໒; ມ. ນິ. ໓.໒໐໑) ວິປຸເລ. ສ຺ວາຍໍ ອິຘ ເສຏ຺ເຐ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໑໔໒; ວິ. ວ. ອຏ຺ຐ. ໑). ວິປຸລາຕິ ອປ຺ປມາຓາ. ອຊາຍຖາຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ອຸທປາທິ ປວຕ຺ຕິຕ຺ຖ. ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ປຣສ຺ມິຎ຺ຈາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ມນຸສ຺ສໂລເກ ຈ ປຣສ຺ມິໍ ເທວໂລເກ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຠຍສ຺ມິນ຺ຕິ ຕທຸຠຍສ຺ມິໍ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາທີສຸ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອໂຘ ຈາຕິ ອວີຈິອາທີສຸ ນິຣເຍສຸ. ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ຠວຄ຺ຄໂຕປິ ອຸທ຺ຘໍ ອຊຏາກາເສປິ. ຕິຣິຍຎ຺ຈາຕິ ຕິຣິຍໂຕປິ ທສສຸ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສສຸ. ວິຕ຺ຖຕນ຺ຕິ ວິສຏໍ. ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ໂລກຎ຺ຈ ປເທສຎ຺ຈ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອາຠາ ປວຕ຺ຕິຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ຕິຣິຍຎ຺ຈ ວິຕ຺ຖຕນ຺ຕິ ຕິຣິຍໂຕ ວິຕ຺ຖຕໍ ມຫນ຺ຕໍ, ອປ຺ປມາຓໍ ປເທສໍ ອາຠາ ຜຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ຠຄວາ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬສຸ ອາໂລກຜຣຓໍ ກຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາປາທກໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ອາວຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐານຈິຕ຺ເຕນ ອາກາສມພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ຎາຕີນໍ ສີເສສຸ ປາທປໍສຸໍ ໂອກິຣມາໂນ ວິຍ ມຫຕິຍາ ເທວມນຸສ຺ສປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕໍ ປນ ປາຬິໂຕ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພໍ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໖) –

‘‘ກຕມໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຍມກປາຏິຫີເຣ ຎາຓໍ? ອິຘ ຕຖາຄໂຕ ຍມກປາຏິຫີຣໍ ກໂຣຕິ ອສາຘາຣຓໍ ສາວເກຫິ ອຸປຣິມກາຍໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ເຫຏ຺ຐິມກາຍໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ. ເຫຏ຺ຐິມກາຍໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຸປຣິມກາຍໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ…ເປ… ປຸຣຕ຺ຖິມກາຍໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ປຈ຺ຉິມກາຍໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ. ປຈ຺ຉິມກາຍໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ປຸຣຕ຺ຖິມກາຍໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ…ເປ… ທກ຺ຂິຓອກ຺ຂິໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ວາມອກ຺ຂິໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ. ວາມອກ຺ຂິໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ທກ຺ຂິຓອກ຺ຂິໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ…ເປ… ທກ຺ຂິຓກຓ຺ຓໂສຕໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ວາມກຓ຺ຓໂສຕໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ. ວາມກຓ຺ຓໂສຕໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ທກ຺ຂິຓກຓ຺ຓໂສຕໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ…ເປ… ທກ຺ຂິຓນາສິກາໂສຕໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ວາມນາສິກາໂສຕໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ. ວາມນາສິກາໂສຕໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ທກ຺ຂິຓນາສິກາໂສຕໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ…ເປ… ທກ຺ຂິຓອໍສກູຏໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ວາມອໍສກູຏໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ. ວາມອໍສກູຏໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ທກ຺ຂິຓອໍສກູຏໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ…ເປ… ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ວາມຫຕ຺ຖໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ. ວາມຫຕ຺ຖໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ…ເປ… ທກ຺ຂິຓປສ຺ສໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ວາມປສ຺ສໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ. ວາມປສ຺ສໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ທກ຺ຂິຓປສ຺ສໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ…ເປ… ທກ຺ຂິຓປາທໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ວາມປາທໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ. ວາມປາທໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ທກ຺ຂິຓປາທໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ…ເປ… ອງ຺ຄຸລງ຺ຄຸເລຫິ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ອງ຺ຄຸລນ຺ຕຣິກາຫິ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ. ອງ຺ຄຸລນ຺ຕຣິກາຫິ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ອງ຺ຄຸລງ຺ຄຸເລຫິ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ…ເປ… ເອເກກໂລມໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ເອເກກໂລມໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ. ໂລມກູປໂຕ ໂລມກູປໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ໂລມກູປໂຕ ໂລມກູປໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕິ – ຉນ຺ນໍ ວຓ຺ຓານໍ ນີລານໍ ປີຕການໍ ໂລຫິຕການໍ ໂອທາຕານໍ ມຎ຺ຊິຏ຺ຐານໍ ປຠສ຺ສຣານໍ.

‘‘ຠຄວາ ຈງ຺ກມຕິ, ນິມ຺ມິໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ນິສີທຕິ ວາ ເສຍ຺ຍໍ ວາ ກປ຺ເປຕິ. ຠຄວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ນິມ຺ມິໂຕ ຈງ຺ກມຕິ ວາ ນິສີທຕິ ວາ ເສຍ຺ຍໍ ວາ ກປ຺ເປຕິ. ຠຄວາ ນິສີທຕິ, ນິມ຺ມິໂຕ ຈງ຺ກມຕິ ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ເສຍ຺ຍໍ ວາ ກປ຺ເປຕິ. ຠຄວາ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ, ນິມ຺ມິໂຕ ຈງ຺ກມຕິ ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ນິສີທຕິ ວາ. ນິມ຺ມິໂຕ ຈງ຺ກມຕິ, ຠຄວາ ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ນິສີທຕິ ວາ ເສຍ຺ຍໍ ວາ ກປ຺ເປຕິ. ນິມ຺ມິໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຠຄວາ ຈງ຺ກມຕິ ວາ ນິສີທຕິ ວາ ເສຍ຺ຍໍ ວາ ກປ຺ເປຕິ. ນິມ຺ມິໂຕ ນິສີທຕິ, ຠຄວາ ຈງ຺ກມຕິ ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ເສຍ຺ຍໍ ວາ ກປ຺ເປຕິ. ນິມ຺ມິໂຕ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ, ຠຄວາ ຈງ຺ກມຕິ ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ ວາ ນິສີທຕິ ວາ, ອິທໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຍມກປາຏິຫີເຣ ຎາຓນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ’’.

ຕສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ເຕໂຊກສິຓສມາປຕ຺ຕິວເສນ ອຸປຣິມກາຍໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ. ອາໂປກສິຓສມາປຕ຺ຕິວເສນ ເຫຏ຺ຐິມກາຍໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ປຸນ ອຸທກຘາຣາຍ ປວຕ຺ຕຏ຺ຐານໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ປວຕ຺ຕຏ຺ຐານໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ, ‘‘ເຫຏ຺ຐິມກາຍໂຕ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປວຕ຺ຕຕິ, ອຸປຣິມກາຍໂຕ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເອເສວ ນໂຍ ເສສປເທສຸປິ. ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປເນຕ຺ຖ ອຸທກຘາຣາຍ ອສມ຺ມິສ຺ໂສວ ອໂຫສິ. ຕຖາ ອຸທກຘາຣາ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ເຘນ. ຣສ຺ມີສຸ ປນ ທຸຕິຍາ ທຸຕິຍາ ຣສ຺ມິ ປຸຣິມາຍ ປຸຣິມາຍ ຍມກາ ວິຍ ເອກກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕຕິ. ທ຺ວິນ຺ນຎ຺ຈ ຈິຕ຺ຕານໍ ເອກກ຺ຂເຓ ປວຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ພຸທ຺ຘານໍ ປນ ຠວງ຺ຄປຣິວາສສ຺ສ ລຫຸກຕາຍ ປຎ຺ຈຫາກາເຣຫິ ຈິຓ຺ຓວສິຕາຍ ເອຕາ ຣສ຺ມິໂຍ ເອກກ຺ຂເຓ ວິຍ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕສ຺ສາ ປນ ຣສ຺ມິຍາ ອາວຊ຺ຊນປຣິກມ຺ມາຘິຏ຺ຐານານິ ວິສຸໍເຍວ. ນີລຣສ຺ມິອຕ຺ຖາຍ ຫິ ຠຄວາ ນີລກສິຓໍ ສມາປຊ຺ຊຕິ. ປີຕຣສ຺ມິອາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ປີຕກສິຓາທີນິ ສມາປຊ຺ຊຕິ.

ເອວໍ ຠຄວໂຕ ຍມກປາຏິຫີເຣ ກຍິຣມາເນ ສກລສ຺ສາປິ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬສ຺ສ ອລງ຺ກາຣກຣຓກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໙.

‘‘ສຕ຺ຕຸຕ຺ຕໂມ ອນຘິວໂຣ ວິນາຍໂກ, ສຕ຺ຖາ ອຫູ ເທວມນຸສ຺ສປູຊິໂຕ;

ມຫານຸຠາໂວ ສຕປຸຎ຺ຎລກ຺ຂໂຓ, ທສ຺ເສສິ ອຈ຺ເຉຣກໍ ປາຏິຫີຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕຸຕ຺ຕໂມຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສີລາທີຫິ ຄຸເຓຫິ ສພ຺ເພສຸ ສຕ຺ເຕສຸ ອຸຕ຺ຕໂມ ປວໂຣ ເສຏ຺ໂຐຕິ ສຕ຺ຕຸຕ຺ຕໂມ, ສຕ຺ຕານໍ ວາ ອຸຕ຺ຕໂມ ສຕ຺ຕຸຕ຺ຕໂມ. ສຕ຺ຕນ຺ຕິ ຫິ ຎາຓສ຺ສ ນາມໍ, ເຕນ ທສພລຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊຉອສາຘາຣຓຎາຓສງ຺ຂາເຕນ ສຕ຺ເຕນ ເສຏ຺ໂຐ ອຸຕ຺ຕໂມຕິ ສຕ຺ຕຸຕ຺ຕໂມ, ສມານາຘິກຣຓວເສນ ສຕ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕໂມຕິ ວາ ສຕ຺ຕຸຕ຺ຕໂມ. ຍທິ ເອວໍ ‘‘ອຸຕ຺ຕມສຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຸຕ຺ຕມ-ສທ຺ທສ຺ສ ປຸພ຺ພນິປາຕປາຐໂຕ. ນ ປເນສ ເຠໂທ ອນິຍມໂຕ ພຫຸລວຈນໂຕ ຈ ນຣຸຕ຺ຕມປຸຣິສຸຕ຺ຕມນຣວຣາທິ-ສທ຺ທາ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຖ ວາ ສຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ຍສ຺ສ ໂສ ສຕ຺ຕຸຕ຺ຕໂມ, ອິຘາປິ ຈ ອຸຕ຺ຕມ-ສທ຺ທສ຺ສ ປຸພ຺ພນິປາໂຕ ຠວຕິ. ອຸຕ຺ຕມສຕ຺ໂຕຕິ ວິເສສນສ຺ສ ປຸພ຺ພນິປາຕປາຐໂຕ ‘‘ຈິຕ຺ຕຄູ ປທ຺ຘຄູ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ວິຍາຕິ ນາຍໍ ໂທໂສ. ອຸຠຍວິເສສນໂຕ ວາ ອາຫິຕຄ຺ຄິອາທິປາໂຐ ວິຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ວິນາຍໂກຕິ ພຫູຫິ ວິນຍນູປາເຍຫິ ສຕ຺ເຕ ວິເນຕິ ທເມຕີຕິ ວິນາຍໂກ. ສຕ຺ຖາຕິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກຕ຺ເຖຫິ ຍຖາຣຫໍ ສຕ຺ເຕ ອນຸສາສຕີຕິ ສຕ຺ຖາ. ອຫູຕິ ອໂຫສິ. ເທວມນຸສ຺ສປູຊິໂຕຕິ ທິພ຺ເພຫິ ປຎ຺ຈກາມຄຸເຓຫິ ທິພ຺ພນ຺ຕິ ກີຬນ຺ຕີຕິ ເທວາ. ມນສ຺ສ ອຸສ຺ສນ຺ນຕ຺ຕາ ມນຸສ຺ສາ, ເທວາ ຈ ມນຸສ຺ສາ ຈ ເທວມນຸສ຺ສາ, ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ປູຊິໂຕ ເທວມນຸສ຺ສປູຊິໂຕ. ປຸປ຺ຜາທິປູຊາຍ ຈ ປຈ຺ຈຍປູຊາຍ ຈ ປູຊິໂຕ, ອປຈິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກສ຺ມາ ປນ ເທວມນຸສ຺ສານເມວ ຄຫຓໍ ກຕໍ, ນນຸ ຠຄວາ ຕິຣຈ຺ຉານຄເຕຫິປິ ອາຣວາຬກາຬາປລາລຘນປາລປາລິເລຍ຺ຍກນາຄາທີຫິ ສາຕາຄິຣາຬວກເຫມວຕສູຈິໂລມຂຣໂລມຍກ຺ຂາທີຫິ ວິນິປາຕຄເຕຫິປິ ປູຊິໂຕເຍວາຕິ? ສຈ຺ຈເມເວຕໍ, ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ສພ຺ພປຸຄ຺ຄລປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ເຈຕໍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ມຫານຸຠາໂວຕິ ມຫຕາ ພຸທ຺ຘານຸຠາເວນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສຕປຸຎ຺ຎລກ຺ຂໂຓຕິ ອນນ຺ເຕສຸ ຈກ຺ກວາເຬສຸ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ເອເກກໍ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ເອຕ຺ຕເກຫິ ຊເນຫິ ກຕກມ຺ມໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຍເມວ ເອກໂກ ສຕຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ມາ ‘‘ສຕປຸຎ຺ຎລກ຺ຂໂຓ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເກຈິ ປນ ‘‘ສເຕນ ສເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ນິພ຺ພຕ຺ຕເອເກກລກ຺ຂໂຓ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ໂຍ ໂກຈິ ພຸທ຺ໂຘ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາສຸ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ທສ຺ເສສີຕິ ສພ຺ເພສໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ອຕິວິມ຺ຫຍກຣໍ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສສິ.

ອຖ ສຕ຺ຖາ ອາກາເສ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍານຸກູລໍ ຘມ຺ມກຖໍ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ກເຖຕຸກາໂມ ອາກາເສ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬວິຕ຺ຖຕໍ ສພ຺ພຣຕນມຍໍ ຣຕນຈງ຺ກມໍ ມາເປສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໐.

‘‘ໂສ ຍາຈິໂຕ ເທວວເຣນ ຈກ຺ຂຸມາ, ອຕ຺ຖໍ ສເມກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕທາ ນຣຸຕ຺ຕໂມ;

ຈງ຺ກມໍ ມາປຍິ ໂລກນາຍໂກ, ສຸນິຏ຺ຐິຕໍ ສພ຺ພຣຕນນິມ຺ມິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂສຕິ ໂສ ສຕ຺ຖາ. ຍາຈິໂຕຕິ ປຐມເມວ ອຏ຺ຐເມ ສຕ຺ຕາເຫ ຘມ຺ມເທສນາຍ ຍາຈິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເທວວເຣນາຕິ ສຫມ຺ປຕິພ຺ຣຫ຺ມຸນາ. ຈກ຺ຂຸມາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈກ຺ຂຕີຕິ ຈກ຺ຂຸ, ສມວິສມໍ ວິຠາວຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ປນ ຈກ຺ຂຸ ທຸວິຘໍ – ຎາຓຈກ຺ຂຸ, ມໍສຈກ຺ຂູຕິ. ຕຕ຺ຖ ຎາຓຈກ຺ຂຸ ປຎ຺ຈວິຘໍ – ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸ, ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸ, ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸ, ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ, ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂູຕິ. ເຕສຸ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸ ນາມ ອາສຍານຸສຍຎາຓຎ຺ເຈວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາຓຎ຺ຈ, ຍໍ ‘‘ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໖໙; ມ. ນິ. ໑.໒໘໓; ໒.໓໓໙; ສໍ. ນິ. ໑.໑໗໒; ມຫາວ. ໙) ອາຄຕໍ. ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸ ນາມ ເຫຏ຺ຐິມາ ຕໂຍ ມຄ຺ຄາ ຕີຓິ ຈ ຜລານິ, ຍໍ ‘‘ວິຣຊໍ ວີຕມລໍ ຘມ຺ມຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໓໕໕; ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໘໑; ມຫາວ. ໑໖; ປຏິ. ມ. ໒.໓໐) ອາຄຕໍ. ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸ ນາມ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ, ຍໍ ‘‘ຕຖູປມໍ ຘມ຺ມມຍໍ, ສຸເມຘ, ປາສາທມາຣຸຍ຺ຫ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂູ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໗໐; ມ. ນິ. ໑.໒໘໒; ໒.໓໓໘; ສໍ. ນິ. ໑.໑໗໒; ມຫາວ. ໘) ອາຄຕໍ. ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ນາມ ອາໂລກວຑ຺ຒເນນ ອຸປ຺ປນ຺ນາຠິຎ຺ຎາຈິຕ຺ເຕນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຎາຓໍ, ຍໍ ‘‘ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ວິສຸທ຺ເຘນາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໔໘, ໒໘໔, ໓໘໕, ໔໓໒; ໒.໓໔໑; ໓.໘໒, ໒໖໑; ມຫາວ. ໑໐) ອາຄຕໍ. ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸ ນາມ ‘‘ຈກ຺ຂຸໍ ອຸທປາທິ, ຎາຓໍ ອຸທປາທີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໘໒; ມຫາວ. ໑໕; ກຖາ. ໔໐໕; ປຏິ. ມ. ໒.໓໐) ເອຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພນິວາສາທິຎາຓໍ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂູຕິ ອາຄຕໍ.

ມໍສຈກ຺ຂຸ ນາມ ‘‘ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໐໔, ໔໐໐; ໓.໔໒໑, ໔໒໕-໔໒໖; ສໍ. ນິ. ໒.໔໓; ໔.໖໐; ກຖາ. ໔໖໕, ໔໖໗) ເອຕ຺ຖ ປສາທມໍສຈກ຺ຂຸ ວຸຕ຺ຕໍ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໒໑໓). ຕໍ ປນ ທຸວິຘໍ – ສສມ຺ຠາຣຈກ຺ຂຸ ປສາທຈກ຺ຂູຕິ. ເຕສຸ ຍ຺ວາຍໍ ອກ຺ຂິກູປເກ ອກ຺ຂິປຕ຺ຕເກຫິ ປຣິວາຣິໂຕ ມໍສປິຓ຺ໂຑ ຍຕ຺ຖ ຈຕສ຺ໂສ ຘາຕຸໂຍ ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣໂສຊາ ສມ຺ຠໂວ ຊີວິຕໍ ຠາໂວ ຈກ຺ຂຸປສາໂທ ກາຍປສາໂທຕິ ສງ຺ເຂປໂຕ ເຕຣສ ສມ຺ຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ສມ຺ຠວມານານິ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐານານິ ຉຕ຺ຕິໍສ ຊີວິຕໍ ຠາໂວ ຈກ຺ຂຸປສາໂທ ກາຍປສາໂທຕິ ອິເມ ກມ຺ມສມຸຏ຺ຐານາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈາຕິ ສສມ຺ຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ອິທໍ ສສມ຺ຠາຣຈກ຺ຂຸ ນາມ. ຍໍ ປນ ເສຕມຓ຺ຑລປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນນ ກຓ຺ຫມຓ຺ຑເລນ ປຣິວາຣິເຕ ທິຏ຺ຐມຓ຺ຑເລ ສນ຺ນິວິຏ຺ຐໍ ຣູປທສ຺ສນສມຕ຺ຖໍ ປສາທມຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ປສາທຈກ຺ຂຸ ນາມ. ສພ຺ພານິ ປເນຕານິ ເອກວິຘານິ ອນິຈ຺ຈໂຕ ສງ຺ຂຕໂຕ, ທຸວິຘານິ ສາສວານາສວໂຕ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣໂຕ, ຕິວິຘານິ ຠູມິໂຕ ອຸປາທິຓ຺ຓຕ຺ຕິກໂຕ, ຈຕຸພ຺ພິຘານິ ເອກນ຺ຕປຣິຕ຺ຕອປ຺ປມາຓານິຍຕາຣມ຺ມຓໂຕ, ປຎ຺ຈວິຘານິ ຣູປນິພ຺ພານາຣູປສພ຺ພາຣມ຺ມຓານາຣມ຺ມຓວເສນ, ຉພ຺ພິຘານິ ໂຫນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂາທິວເສນ. ອິຈ຺ເຈວເມຕານິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣານິ ຈກ຺ຂູນິ ອສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕີຕິ ຠຄວາ ຈກ຺ຂຸມາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອຕ຺ຖໍ ສເມກ຺ຂິຕ຺ວາຕິ ຈງ຺ກມໍ ມາເປຕ຺ວາ, ຘມ຺ມເທສນານິມິຕ຺ຕໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ຫິຕຕ຺ຖໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸປຘາເຣຕ຺ວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ມາປຍີຕິ ມາເປສິ. ໂລກນາຍໂກຕິ ສຄ຺ຄໂມກ຺ຂາຠິມຸຂໍ ໂລກໍ ນຍຕີຕິ ໂລກນາຍໂກ. ສຸນິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ນິຏ຺ຐິຕໍ, ປຣິໂຍສິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພຣຕນນິມ຺ມິຕນ຺ຕິ ທສວິຘຣຕນມຍໍ.

ອິທານິ ຠຄວໂຕ ຕິວິຘປາຏິຫາຣິຍສມ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ –

໑໑.

‘‘ອິທ຺ຘີ ຈ ອາເທສນານຸສາສນີ, ຕິປາຏິຫີເຣ ຠຄວາ ວສີ ອຫຸ;

ຈງ຺ກມໍ ມາປຍິ ໂລກນາຍໂກ, ສຸນິຏ຺ຐິຕໍ ສພ຺ພຣຕນນິມ຺ມິຕ’’ນ຺ຕິ. – ວຸຕ຺ຕໍ;

ຕຕ຺ຖ ອິທ຺ຘີຕິ ອິທ຺ຘິວິຘໍ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍໍ ນາມ. ຕໍ ປນ ເອໂກປິ ຫຸຕ຺ວາ ພຫຸຘາ ໂຫຕິ, ພຫຸຘາປິ ຫຸຕ຺ວາ ເອໂກ ໂຫຕີຕິອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕໍ (ທີ. ນິ. ໑.໒໓໙; ມ. ນິ. ໑.໑໔໗; ປຏິ. ມ. ໓.໑໐). ອາເທສນາຕິ ປຣສ຺ສ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ຎຕ຺ວາ ກຖນໍ ອາເທສນາປາຏິຫາຣິຍໍ, ຕໍ ສາວການຎ຺ຈ ພຸທ຺ຘານຎ຺ຈ ສຕຕຘມ຺ມເທສນາ. ອນຸສາສນີຕິ ອນຸສາສນິປາຏິຫາຣິຍໍ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍານຸກູລໂມວາໂທຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ເອຕານິ ຕີຓິ ປາຏິຫາຣິຍານິ. ຕຕ຺ຖ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິເຍນ ອນຸສາສນິປາຏິຫາຣິຍໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ອາຈິຓ຺ຓໍ, ອາເທສນາປາຏິຫາຣິເຍນ ອນຸສາສນິປາຏິຫາຣິຍໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ, ອນຸສາສນິປາຏິຫາຣິຍໍ ປນ ພຸທ຺ຘານໍ ສຕຕຘມ຺ມເທສນາ. ຕິປາຏິຫີເຣຕິ ເອເຕສຸ ຕີສຸ ປາຏິຫາຣິເຍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠຄວາຕິ ອິທໍ ຄຸຓວິສິຏ຺ຐສຕ຺ຕຸຕ຺ຕມຄຣຸຄາຣວາຘິວຈນໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ໂປຣາເຓຫິ –

‘‘ຠຄວາຕິ ວຈນໍ ເສຏ຺ຐໍ, ຠຄວາຕິ ວຈນມຸຕ຺ຕມໍ;

ຄຣຸຄາຣວຍຸຕ຺ໂຕ ໂສ, ຠຄວາ ເຕນ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໔໒; ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.ມູລປຣິຍາຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ; ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑ ເວຣຎ຺ຊກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາ; ອິຕິວຸ. ອຏ຺ຐ. ນິທານວຓ຺ຓນາ; ມຫານິ. ອຏ຺ຐ. ໕໐);

ວສີຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ຕິວິເຘປິ ປາຏິຫາຣິເຍ ວສິປ຺ປຕ຺ໂຕ, ຈິຓ຺ຓວສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວສິໂຍ ນາມ ປຎ຺ຈ ວສິໂຍ – ອາວຊ຺ຊນສມາປຊ຺ຊນອຘິຏ຺ຐານວຸຏ຺ຐານປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓສງ຺ຂາຕາ. ຕຕ຺ຣ ຍໍ ຍໍ ຌານໍ ຍຖິຈ຺ຉກໍ ຍທິຈ຺ຉກໍ ຍາວຕິຈ຺ຉກໍ ອາວຊ຺ຊຕິ ອາວຊ຺ຊນາຍ ທນ຺ຘາຍິຕຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ສີຆໍ ອາວຊ຺ເຊຕຸໍ ສມຕ຺ຖຕາ ອາວຊ຺ຊນວສີ ນາມ. ຕຖາ ຍໍ ຍໍ ຌານໍ ຍຖິຈ຺ຉກໍ…ເປ… ສມາປຊ຺ຊຕິ ສມາປຊ຺ຊນາຍ ທນ຺ຘາຍິຕຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ສີຆໍ ສມາປຊ຺ຊນສມຕ຺ຖຕາ ສມາປຊ຺ຊນວສີ ນາມ. ທີຆໍ ກາລໍ ຐເປຕຸໍ ສມຕ຺ຖຕາ ອຘິຏ຺ຐານວສີ ນາມ. ຕເຖວ ລຫຸໍ ວຸຏ຺ຐາຕຸໍ ສມຕ຺ຖຕາ ວຸຏ຺ຐານວສີ ນາມ. ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓວສີ ປນ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓຊວນາເນວ ໂຫນ຺ຕິ ຕານິ ອາວຊ຺ຊນານນ຺ຕຣາເນວ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອາວຊ຺ຊນວສິຍາ ເອວ ວຸຕ຺ຕານິ. ອິຕິ ອິມາສຸ ປຎ຺ຈສຸ ວສີສຸ ຈິຓ຺ຓວສິຕາ ວສີ ນາມ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຕິປາຏິຫີເຣ ຠຄວາ ວສີ ອຫູ’’ຕິ.

ອິທານິ ຕສ຺ສ ຣຕນຈງ຺ກມສ຺ສ ນິມ຺ມິຕວິຘານສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ –

໑໒.

‘‘ທສສຫສ຺ສີໂລກຘາຕຸຍາ, ສິເນຣຸປພ຺ພຕຸຕ຺ຕເມ;

ຖມ຺ເຠວ ທສ຺ເສສິ ປຏິປາຏິຍາ, ຈງ຺ກເມ ຣຕນາມເຍ’’ຕິ. – ອາທິຄາຖາໂຍ ວຸຕ຺ຕາ;

ຕຕ຺ຖ ທສສຫສ຺ສີໂລກຘາຕຸຍາຕິ ທສສຸ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສສຸ. ສິເນຣຸປພ຺ພຕຸຕ຺ຕເມຕິ ມຫາເມຣຸສງ຺ຂາເຕ ເສຏ຺ຐປພ຺ພເຕ. ຖມ຺ເຠວາຕິ ຖມ຺ເຠ ວິຍ ທສຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສສຸ ເຍ ສິເນຣຸປພ຺ພຕາ, ເຕ ປຏິປາຏິຍາ ຐິເຕ ສຸວຓ຺ຓຖມ຺ເຠ ວິຍ ກຕ຺ວາ ເຕສໍ ອຸປຣິ ຈງ຺ກມໍ ມາເປຕ຺ວາ ທສ຺ເສສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣຕນາມເຍຕິ ຣຕນມເຍ.

໑໓. ທສສຫສ຺ສີ ອຕິກ຺ກມ຺ມາຕິ ຣຕນຈງ຺ກມໍ ປນ ຠຄວາ ມາເປນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ເອກໍ ໂກຏິໍ ສພ຺ພປຣິຍນ຺ຕໍ ປາຈີນຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິໍ ເອກໍ ໂກຏິໍ ປຈ຺ຉິມຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ກຕ຺ວາ ມາເປສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ທສສຫສ຺ສີ ອຕິກ຺ກມ຺ມ, ຈງ຺ກມໍ ມາປຍີ ຊິໂນ;

ສພ຺ພໂສຓ຺ຓມຍາ ປສ຺ເສ, ຈງ຺ກເມ ຣຕນາມເຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຊິໂນຕິ ກິເລສາຣິຊຍນໂຕ ຊິໂນ. ສພ຺ພໂສຓ຺ຓມຍາ ປສ຺ເສຕິ ຕສ຺ສ ປນ ເອວໍ ນິມ຺ມິຕສ຺ສ ຈງ຺ກມສ຺ສ ອຸຠຍປສ຺ເສສຸ ສຸວຓ຺ຓມຍາ ປຣມຣມຓີຍາ ມຣິຍາທຠູມິ ອໂຫສິ, ມຊ຺ເຌ ມຓິມຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

໑໔. ຕຸລາສງ຺ຆາຏາຕິ ຕຸລາຍຸຄຬາ, ຕາ ນານາຣຕນມຍາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອນຸວຄ຺ຄາຕິ ອນຸຣູປາ. ໂສວຓ຺ຓຜລກຕ຺ຖຕາຕິ ໂສວຓ຺ຓມເຍຫິ ຜລເກຫິ ອຕ຺ຖຕາ, ຕຸລາສງ຺ຆາຕານໍ ອຸປຣິ ສຸວຓ຺ຓມໂຍ ປທຣຈ຺ຉໂທຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເວທິກາ ສພ຺ພໂສວຓ຺ຓາຕິ ເວທິກາ ປນ ສພ຺ພາປິ ສຸວຓ຺ຓມຍາ, ຍາ ປເນສາ ຈງ຺ກມນປຣິກ຺ເຂປເວທິກາ, ສາ ເອກາວ ອຎ຺ເຎຫິ ຣຕເນຫິ ອສມ຺ມິສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຠໂຕ ປສ຺ເສສຸ ນິມ຺ມິຕາຕິ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ນິມ຺ມິຕາ. ທ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ.

໑໕. ມຓິມຸຕ຺ຕາວາລຸກາກິຓ຺ຓາຕິ ມຓິມຸຕ຺ຕາມຍວາລຸກາກິຓ຺ຓາ. ອຖ ວາ ມຓໂຍ ຈ ມຸຕ຺ຕາ ຈ ວາລຸກາ ຈ ມຓິມຸຕ຺ຕາວາລຸກາ. ຕາຫິ ມຓິມຸຕ຺ຕາວາລຸກາຫິ ອາກິຓ຺ຓາ ສນ຺ຖຕາຕິ ມຓິມຸຕ຺ຕາວາລຸກາກິຓ຺ຓາ. ນິມ຺ມິໂຕຕິ ອິມິນາກາເຣນ ນິມ຺ມິໂຕ ກໂຕ. ຣຕນາມໂຍຕິ ສພ຺ພຣຕນມໂຍ, ຈງ຺ກໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂອຠາເສຕິ ທິສາ ສພ຺ພາຕິ ສພ຺ພາປິ ທສ ທິສາ ໂອຠາເສຕິ ປກາເສຕິ. ສຕຣໍສີວາຕິ ສຫສ຺ສຣໍສິອາທິຈ຺ໂຈ ວິຍ. ອຸຄ຺ຄໂຕຕິ ອຸທິໂຕ. ຍຖາ ປນ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ ສຫສ຺ສຣໍສິ ສພ຺ພາປິ ທສ ທິສາ ໂອຠາເສຕິ, ເອວເມວ ເອໂສປິ ສພ຺ພຣຕນມໂຍ ຈງ຺ກໂມ ໂອຠາເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ປນ ນິຏ຺ຐິເຕ ຈງ຺ກເມ ຕຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ປວຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ –

໑໖.

‘‘ຕສ຺ມິໍ ຈງ຺ກມເນ ຘີໂຣ, ທ຺ວຕ຺ຕິໍສວຣລກ຺ຂໂຓ;

ວິໂຣຈມາໂນ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມີ ຊິໂນ.

໑໗.

‘‘ທິພ຺ພໍ ມນ຺ທາຣວໍ ປຸປ຺ຜໍ, ປທຸມໍ ປາຣິຉຕ຺ຕກໍ;

ຈງ຺ກມເນ ໂອກິຣນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ເທວາ ສມາຄຕາ.

໑໘.

‘‘ປສ຺ສນ຺ຕິ ຕໍ ເທວສງ຺ຆາ, ທສສຫສ຺ສີ ປໂມທິຕາ;

ນມສ຺ສມານາ ນິປຕນ຺ຕິ, ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ຐາ ປໂມທິຕາ’’ຕິ. – ຄາຖາໂຍ ວຸຕ຺ຕາ;

ຕຕ຺ຖ ຘີໂຣຕິ ຘິຕິຍຸຕ຺ໂຕ. ທ຺ວຕ຺ຕິໍສວຣລກ຺ຂໂຓຕິ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕປາທຕລາທີຫິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທິພ຺ພນ຺ຕິ ເທວໂລເກ ຠວໍ ຊາຕໍ ທິພ຺ພໍ. ປາຣິຉຕ຺ຕກນ຺ຕິ ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ໂກວິຬາຣຣຸກ຺ຂສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ສມນ຺ຕາ ໂຍຊນສຕປຣິມາໂຓ ປຣມທສ຺ສນີໂຍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກຣຸກ຺ໂຂ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຍສ຺ມິໍ ປຸປ຺ຜິເຕ ສກລໍ ເທວນຄຣໍ ເອກສຸຣຠິຄນ຺ຘວາສິຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ກຸສຸມເຣຓຸໂອກິຓ຺ຓານິ ນວກນກວິມານານິ ປິຎ຺ຊຣານິ ຫຸຕ຺ວາ ຂາຍນ຺ຕິ. ອິມສ຺ສ ປນ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປຸປ຺ຜຎ຺ຈ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈງ຺ກເມ ໂອກິຣນ຺ຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ຣຕນຈງ຺ກເມ ອວກິຣນ຺ຕິ, ເຕນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ປຸປ຺ເຜນ ຕສ຺ມິໍ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມມານໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ປູເຊນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ເພ ເທວາຕິ ກາມາວຈຣເທວາທໂຍ ເທວາ. ເຕນາຫ ‘‘ປສ຺ສນ຺ຕິ ຕໍ ເທວສງ຺ຆາ’’ຕິ. ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຣຕນຈງ຺ກມເນ ຈງ຺ກມນ຺ຕໍ ສເກສຸ ອາລເຍສຸປິ ປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທສສຫສ຺ສີຕິ ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ, ທສສຫສ຺ສິຍໍ ເທວສງ຺ຆາ ຕໍ ປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປໂມທິຕາຕິ ປມຸທິຕາ. ນິປຕນ຺ຕີຕິ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ. ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ຐາຕິ ປີຕິວເສນ ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ຐາ. ປໂມທິຕາຕິ ອິທານິ ວຕ຺ຕພ຺ເພຫິ ຕາວຕິໍສາທິເທເວຫິ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ອິຕຣຖາ ປຸນຣຸຕ຺ຕິໂທສໂຕ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ. ອຖ ວາ ປໂມທິຕາ ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ຐາ ປໂມທິຕາ ຕຫິໍ ຕຫິໍ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ເຍ ປສ຺ສິໍສຸ ເຍ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ, ເຕ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕຸໍ –

໑໙.

‘‘ຕາວຕິໍສາ ຈ ຍາມາ ຈ, ຕຸສິຕາ ຈາປິ ເທວຕາ;

ນິມ຺ມານຣຕິໂນ ເທວາ, ເຍ ເທວາ ວສວຕ຺ຕິໂນ;

ອຸທຄ຺ຄຈິຕ຺ຕາ ສຸມນາ, ປສ຺ສນ຺ຕິ ໂລກນາຍກໍ.

໒໐.

‘‘ສເທວຄນ຺ຘພ຺ພມນຸສ຺ສຣກ຺ຂສາ, ນາຄາ ສຸປຓ຺ຓາ ອຖ ວາປິ ກິນ຺ນຣາ;

ປສ຺ສນ຺ຕິ ຕໍ ໂລກຫິຕານຸກມ຺ປກໍ, ນເຠວ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ.

໒໑.

‘‘ອາຠສ຺ສຣາ ສຸຠກິຓ຺ຫາ, ເວຫປ຺ຜລາ ອກນິຏ຺ຐາ ຈ ເທວຕາ;

ສຸສຸທ຺ຘສຸກ຺ກວຕ຺ຖວສນາ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ປຎ຺ຊລີກຕາ.

໒໒.

‘‘ມຸຎ຺ຈນ຺ຕິ ປຸປ຺ຜໍ ປນ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓິກໍ, ມນ຺ທາຣວໍ ຈນ຺ທນຈຸຓ຺ຓມິສ຺ສິຕໍ;

ຠເມນ຺ຕິ ເຈລານິ ຈ ອມ຺ພເຣ ຕທາ, ອໂຫ ຊິໂນ ໂລກຫິຕານຸກມ຺ປໂກ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາໂຍ ວຸຕ຺ຕາ.

ຕຕ຺ຖ ອຸທຄ຺ຄຈິຕ຺ຕາຕິ ປີຕິໂສມນສ຺ສວເສນ ອຸທຄ຺ຄຈິຕ຺ຕາ. ສຸມນາຕິ ອຸທຄ຺ຄຈິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເອວ ສຸມນາ. ໂລກຫິຕານຸກມ຺ປກນ຺ຕິ ໂລກຫິຕຎ຺ຈ ໂລການຸກມ຺ປກຎ຺ຈ. ໂລກຫິເຕນ ວາ ອນຸກມ຺ປກໍ ໂລກຫິຕານຸກມ຺ປກໍ. ນເຠວ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕຈນ຺ທມຓ຺ຑລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາກາເສ ອຠິນໂວທິຕໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ສພ຺ໂພປທ຺ທວວິນິມຸຕ຺ຕໍ ສຣທສມເຍ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ວິຍ ພຸທ຺ຘສິຣິຍາ ວິໂຣຈມານໍ ນຍນານນ຺ທກຣໍ ປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອາຠສ຺ສຣາຕິ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຣິຕ຺ຕາຠອປ຺ປມາຓາຠອາຠສ຺ສຣາປຣິຕ຺ຕມຊ຺ຌິມປຓີຕເຠເທນ ທຸຕິຍຊ຺ຌາເນນາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕາ ສພ຺ເພວ ຄຫິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສຸຠກິຓ຺ຫາຕິ ອິທໍ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉທວເສເນວ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ປຣິຕ຺ຕສຸຠອປ຺ປມາຓສຸຠສຸຠກິຓ຺ຫາປຣິຕ຺ຕາທິເຠເທນ ຕຕິຍຊ຺ຌາເນນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ສພ຺ເພວ ຄຫິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເວຫປ຺ຜລາຕິ ວິປຸລາ ຜລາຕິ ເວຫປ຺ຜລາ. ເຕ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານນິພ຺ພຕ຺ຕາ ອສຎ຺ຎສຕ຺ເຕຫິ ເອກຕລວາສິໂນ. ເຫຏ຺ຐາ ປນ ປຐມຊ຺ຌານນິພ຺ພຕ຺ຕາ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍິກາທໂຍ ທສ຺ສິຕາ. ຕສ຺ມາ ອິຘ ນ ທສ຺ສິຕາ. ຈກ຺ຂຸໂສຕານມຠາວໂຕ ອສຎ຺ຎສຕ຺ຕາ ຈ ອຣູປິໂນ ຈ ອິຘ ນ ອຸທ຺ທິຏ຺ຐາ. ອກນິຏ຺ຐາ ຈ ເທວຕາຕິ ອິຘາປິ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉທວເສເນວ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ອວິຫາຕປ຺ປສຸທສ຺ສາສຸທສ຺ສິອກນິຏ຺ຐສງ຺ຂາຕາ ປຎ຺ຈປິ ສຸທ຺ຘາວາສາ ຄຫິຕາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ສຸສຸທ຺ຘສຸກ຺ກວຕ຺ຖວສນາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ສຸທ຺ຘານິ ສຸສຸທ຺ຘານິ ສຸກ຺ການິ ໂອທາຕານິ. ສຸສຸທ຺ຘານິ ສຸກ຺ການິ ວຕ຺ຖານິ ນິວຕ຺ຖານິ ເຈວ ປາຣຸຕານິ ຈ ເຍຫິ ເຕ ສຸສຸທ຺ຘສຸກ຺ກວຕ຺ຖວສນາ, ປຣິທຫິຕປຣິສຸທ຺ຘປຓ຺ຑຣວຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສຸສຸທ຺ຘສຸກ຺ກວສນາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ປຎ຺ຊລີກຕາຕິ ກຕປຎ຺ຊລິກາ ກມລມກຸລສທິສໍ ອຎ຺ຊລິໍ ສິຣສິ ກຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ.

ມຸຎ຺ຈນ຺ຕີຕິ ໂອກິຣນ຺ຕິ. ປຸປ຺ຜໍ ປນາຕິ ກຸສຸມໍ ປນ. ‘‘ປຸປ຺ຜານິ ວາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ວຈນວິປຣິຍາໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ອຕ຺ໂຖ ປນສ຺ສ ໂສເຍວ. ປຎ຺ຈວຓ຺ຓິກນ຺ຕິ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓໍ – ນີລປີຕໂລຫິໂຕທາຕມຎ຺ຊິຏ຺ຐກວຓ຺ຓວເສນ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓໍ. ຈນ຺ທນຈຸຓ຺ຓມິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ຈນ຺ທນຈຸຓ຺ເຓນ ມິສ຺ສິຕໍ. ຠເມນ຺ຕິ ເຈລານີຕິ ຠມຍນ຺ຕິ ວຕ຺ຖານິ. ອໂຫ ຊິໂນ ໂລກຫິຕານຸກມ຺ປໂກຕິ ‘‘ອໂຫ ຊິໂນ ໂລກຫິໂຕ ອໂຫ ຈ ໂລກຫິຕານຸກມ຺ປໂກ ອໂຫ ກາຣຸຓິໂກ’’ຕິ ເອວມາທີນິ ຖຸຕິວຈນານິ ອຸຄ຺ຄິຣນ຺ຕາ. ມຸຎ຺ຈນ຺ຕິ ປຸປ຺ຜໍ ຠມຍນ຺ຕິ ເຈລານີຕິ ສມ຺ພນ຺ໂຘ.

ອິທານິ ເຕຫິ ປຍຸຕ຺ຕານິ ຖຸຕິວຈນານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ວຸຕ຺ຕາ –

໒໓.

‘‘ຕຸວໍ ສຕ຺ຖາ ຈ ເກຕູ ຈ, ຘໂຊ ຍູໂປ ຈ ປາຓິນໍ;

ປຣາຍໂນ ປຕິຏ຺ຐາ ຈ, ທີໂປ ຈ ທ຺ວິປທຸຕ຺ຕໂມ.

໒໔.

‘‘ທສສຫສ຺ສີໂລກຘາຕຸຍາ, ເທວຕາໂຍ ມຫິທ຺ຘິກາ;

ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນມສ຺ສນ຺ຕິ, ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ຐາ ປໂມທິຕາ.

໒໕.

‘‘ເທວຕາ ເທວກຎ຺ຎາ ຈ, ປສນ຺ນາ ຕຸຏ຺ຐມານສາ;

ປຎ຺ຈວຓ຺ຓິກປຸປ຺ເຜຫິ, ປູຊຍນ຺ຕິ ນຣາສຠໍ.

໒໖.

‘‘ປສ຺ສນ຺ຕິ ຕໍ ເທວສງ຺ຆາ, ປສນ຺ນາ ຕຸຏ຺ຐມານສາ;

ປຎ຺ຈວຓ຺ຓິກປຸປ຺ເຜຫິ, ປູຊຍນ຺ຕິ ນຣາສຠໍ.

໒໗.

‘‘ອໂຫ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ໂລເກ, ອພ຺ຠຸຕໍ ໂລມຫໍສນໍ;

ນ ເມທິສໍ ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ອຈ຺ເຉຣໍ ໂລມຫໍສນໍ.

໒໘.

‘‘ສກສກມ຺ຫິ ຠວເນ, ນິສີທິຕ຺ວານ ເທວຕາ;

ຫສນ຺ຕິ ຕາ ມຫາຫສິຕໍ, ທິສ຺ວານຈ຺ເຉຣກໍ ນເຠ.

໒໙.

‘‘ອາກາສຏ຺ຐາ ຈ ຠູມຏ຺ຐາ, ຕິຓປນ຺ຖນິວາສິໂນ;

ກຕຎ຺ຊລີ ນມສ຺ສນ຺ຕິ, ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ຐາ ປໂມທິຕາ.

໓໐.

‘‘ເຍປິ ທີຆາຍຸກາ ນາຄາ, ປຸຎ຺ຎວນ຺ໂຕ ມຫິທ຺ຘິໂກ;

ປໂມທິຕາ ນມສ຺ສນ຺ຕິ, ປູຊຍນ຺ຕິ ນຣຸຕ຺ຕມໍ.

໓໑.

‘‘ສງ຺ຄີຕິໂຍ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ອມ຺ພເຣ ອນິລຎ຺ຊເສ;

ຈມ຺ມນທ຺ຘານິ ວາເທນ຺ຕິ, ທິສ຺ວານຈ຺ເຉຣກໍ ນເຠ.

໓໒.

‘‘ສງ຺ຂາ ຈ ປຓວາ ເຈວ, ອໂຖປິ ຑິຓ຺ຑິມາ ພຫູ;

ອນ຺ຕລິກ຺ຂສ຺ມິໍ ວຊ຺ຊນ຺ຕິ, ທິສ຺ວານຈ຺ເຉຣກໍ ນເຠ.

໓໓.

‘‘ອພ຺ຠຸໂຕ ວຕ ໂນ ອຊ຺ຊ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ໂລມຫໍສໂນ;

ຘຸວມຕ຺ຖສິທ຺ຘິໍ ລຠາມ, ຂໂຓ ໂນ ປຏິປາທິໂຕ.

໓໔.

‘‘ພຸທ຺ໂຘຕິ ເຕສໍ ສຸຕ຺ວານ, ປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ຕາວເທ;

ພຸທ຺ໂຘ ພຸທ຺ໂຘຕິ ກຖຍນ຺ຕາ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ປຎ຺ຊລີກຕາ.

໓໕.

‘‘ຫິງ຺ກາຣາ ສາຘຸກາຣາ ຈ, ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິ ສມ຺ປຫໍສນໍ;

ປຊາ ຈ ວິວິຘາ ຄຄເນ, ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຎ຺ຊລີກຕາ.

໓໖.

‘‘ຄາຍນ຺ຕິ ເສເຬນ຺ຕິ ຈ ວາທຍນ຺ຕິ ຈ, ຠຸຊານິ ໂປເຖນ຺ຕິ ຈ ນຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ຈ;

ມຸຎ຺ຈນ຺ຕິ ປຸປ຺ຜໍ ປນ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓິກໍ, ມນ຺ທາຣວໍ ຈນ຺ທນຈຸຓ຺ຓມິສ຺ສິຕໍ.

໓໗.

‘‘ຍຖາ ຕຸຍ຺ຫໍ ມຫາວີຣ, ປາເທສຸ ຈກ຺ກລກ຺ຂຓໍ;

ຘຊວຊິຣປຏາກາ, ວຑ຺ຒມານງ຺ກຸສາຈິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິຘໂລກປຣໂລກຫິຕຕ຺ຖໍ ສາສຕີຕິ ສຕ຺ຖາ. ເກຕູຕິ ເກຕຸໂນ ອປຈິຕິກາຕພ຺ພຏ຺ເຐນ ເກຕຸ ວິຍາຕິ ເກຕຸ. ຘໂຊຕິ ອິນ຺ທຘໂຊ ສມຸສ຺ສຍຏ຺ເຐນ ທສ຺ສນີຍຏ຺ເຐນ ຈ ຕຸວໍ ຘໂຊ ວິຍາຕິ ຘໂຊຕິ. ອຖ ວາ ຍຖາ ຫິ ໂລເກ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ຘຊໍ ທິສ຺ວາວ – ‘‘ອຍໍ ຘໂຊ ອິຕ຺ຖນ຺ນາມສ຺ສາ’’ຕິ ຘຊວາ ຘຊີຕິ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອວເມວ ຠຄວາ ປຎ຺ຎານິພ຺ພານາຘິຄມາຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາວ ນິພ຺ພານາຘິຄໂມ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ຘໂຊ ຍູໂປ ຈາ’’ຕິ. ກູຏທນ຺ຕສຸຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕານໍ ທານາທິອາສວກ຺ຂຍຎາຓປຣິໂຍສານານໍ ສພ຺ພຍາຄານໍ ຍຊນຕ຺ຖາຍ ສມຸສ຺ສິໂຕ ຍູໂປ ຕຸວນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣາຍໂນຕິ ປຏິສຣຓໍ. ປຕິຏ຺ຐາຕິ ຍຖາ ມຫາປຖວີ ສພ຺ພປາຓີນໍ ອາຘາຣຠາເວນ ປຕິຏ຺ຐາ ນິສ຺ສຍຠູຕາ, ເອວໍ ຕຸວມ຺ປິ ປຕິຏ຺ຐາຠູຕາ. ທີໂປ ຈາຕິ ປທີໂປ. ຍຖາ ຈຕຸຣງ຺ເຄ ຕມສິ ວຕ຺ຕມານານໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາໂຣປິໂຕ ປທີໂປ ຣູປສນ຺ທສ຺ສໂນ ໂຫຕິ. ເອວໍ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາເຣ ວຕ຺ຕມານານໍ ສຕ຺ຕານໍ ປຣມຕ຺ຖສນ຺ທສ຺ສໂນ ປທີໂປ ຕຸວນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ຠິນ຺ນນາວານໍ ສຕ຺ຕານໍ ສມຸທ຺ທທີໂປ ຍຖາ ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຕຸວມ຺ປິ ສໍສາຣສາຄເຣ ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍປຕິຏ຺ເຐ ໂອສີທນ຺ຕານໍ ປາຓີນໍ ທີໂປ ວິຍາຕິ ທີໂປຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທ຺ວິປທຸຕ຺ຕໂມຕິ ທ຺ວິປທານໍ ອຸຕ຺ຕໂມ ທ຺ວິປທຸຕ຺ຕໂມ, ເອຕ຺ຖ ປນ ນິທ຺ຘາຣຓລກ຺ຂຓສ຺ສ ອຠາວໂຕ ຉຏ຺ຐີສມາສສ຺ສ ປຏິເສໂຘ ນຕ຺ຖິ, ນິທ຺ຘາຣຓລກ຺ຂຓາຍ ຉຏ຺ຐິຍາ ສມາໂສ ປຏິສິທ຺ໂຘ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປນ ອປທານໍ ທ຺ວິປທານໍ ຈຕຸປ຺ປທານໍ ພຫຸປ຺ປທານໍ ຣູປີນໍ ອຣູປີນໍ ສຎ຺ຎີນໍ ອສຎ຺ຎີນໍ ເນວສຎ຺ຎີນາສຎ຺ຎີນໍ ອຸຕ຺ຕໂມວ. ກສ຺ມາ ປນິຘ ‘‘ທ຺ວິປທຸຕ຺ຕໂມ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເຈ? ເສຏ຺ຐຕຣວເສນ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ໂລເກ ເສຏ຺ໂຐ ນາມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ອປທຈຕຸປ຺ປທພຫຸປ຺ປເທສຸປິ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຍໍ ທ຺ວິປເທສຸເຍວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ກຕຣທ຺ວິປເທສູຕິ? ມນຸສ຺ເສສຸ ເຈວ ເທເວສຸ ຈ. ມນຸສ຺ເສສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ຕິສຫສ຺ສິມຫາສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ວເສ ກຕ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ເທເວສຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ວສວຕ຺ຕີ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ກປ຺ປິຍກາຣໂກ ວາ ອາຣາມິໂກ ວາ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອິຕິ ຕໂຕປິ ເສຏ຺ຐຕຣວເສນ ‘‘ທ຺ວິປທຸຕ຺ຕໂມ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸຍາຕິ ທສສຫສ຺ສິສງ຺ຂາຕາຍ ໂລກຘາຕຸຍາ. ມຫິທ຺ຘິກາຕິ ມຫຕິຍາ ອິທ຺ຘິຍາ ຍຸຕ຺ຕາ, ມຫານຸຠາວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິວາເຣຕ຺ວາຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ສມນ຺ຕໂຕ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ. ປສນ຺ນາຕິ ສຎ຺ຊາຕສທ຺ຘາ. ນຣາສຠນ຺ຕິ ນຣປຸງ຺ຄວໍ. ອໂຫ ອຈ຺ຉຣິຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອນ຺ຘສ຺ສ ປພ຺ພຕາໂຣຫນໍ ວິຍ ນິຈ຺ຈໍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ອຈ຺ຉຣາໂຍຄ຺ຄນ຺ຕິ ວາ ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ‘‘ອໂຫ, ອິທໍ ວິມ຺ຫຍ’’ນ຺ຕິ ອຈ຺ຉຣໍ ປຫຣິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອພ຺ຠຸຕນ຺ຕິ ອຠູຕປຸພ຺ພໍ ອຠູຕນ຺ຕິ ອພ຺ຠຸຕໍ. ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ວິມ຺ຫຍາວຫສ຺ສາຘິວຈນໍ. ໂລມຫໍສນນ຺ຕິ ໂລມານໍ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄຠາວກຣຓໍ. ນ ເມທິສໍ ຠູຕປຸພ຺ພນ຺ຕິ ນ ມຍາ ອີທິສໍ ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ອພ຺ຠຸຕໍ ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ວຈນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອຈ຺ເຉຣນ຺ຕິ ອຈ຺ຉຣິຍໍ.

ສກສກມ຺ຫິ ຠວເນຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຠວເນ. ນິສີທິຕ຺ວານາຕິ ອຸປວິສ຺ສ. ເທວຕາຕິ ອິທໍ ປນ ວຈນໍ ເທວານມ຺ປິ ເທວຘີຕານມ຺ປິ ສາຘາຣຓວຈນນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຫສນ຺ຕິຕາຕິ ຕາ ເທວຕາ ມຫາຫສິຕໍ ຫສນ຺ຕິ, ປີຕິວສໍ ຄຕຫທຍຕາຍ ມິຫິຕມຕ຺ຕໍ ອກຕ຺ວາ ອຏ຺ຏຫາສໍ ຫສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນເຠຕິ ອາກາເສ.

ອາກາສຏ຺ຐາຕິ ອາກາເສ ວິມານາທີສຸ ຐິຕາ, ເອເສວ ນໂຍ ຠູມຏ຺ເຐສຸປິ. ຕິຓປນ຺ຖນິວາສິໂນຕິ ຕິຓຄ຺ເຄສຸ ເຈວ ປນ຺ເຖສຸ ຈ ນິວາສິໂນ. ປຸຎ຺ຎວນ຺ໂຕຕິ ມຫາປຸຎ຺ຎາ. ມຫິທ຺ຘິກາຕິ ມຫານຸຠາວາ. ສງ຺ຄີຕິໂຍ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕີຕິ ເທວນາຏກສງ຺ຄີຕິໂຍ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕິ, ຕຖາຄຕໍ ປູຊນຕ຺ຖາຍ ປຍຸຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອມ຺ພເຣຕິ ອາກາເສ. ອນິລຎ຺ຊເສຕິ ອນິລປເຖ, ອມ຺ພຣສ຺ສ ອເນກຕ຺ຖຕ຺ຕາ ‘‘ອນິລຎ຺ຊເສ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ປຸຣິມສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ຈມ຺ມນທ຺ຘານີຕິ ຈມ຺ມວິນທ຺ຘານິ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ, ເທວທຸນ຺ທຸຠິໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວາເທນ຺ຕີຕິ ວາທຍນ຺ຕິ ເທວຕາ.

ສງ຺ຂາຕິ ຘມນສງ຺ຂາ. ປຓວາຕິ ຕນຸມຊ຺ຌຕຸຣິຍວິເສສາ. ຑິຓ຺ຑິມາຕິ ຕິຓວາຂຸທ຺ທກເຠຣິໂຍ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ວຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ວາທຍນ຺ຕິ. ອພ຺ຠຸໂຕ ວຕ ໂນຕິ ອຈ຺ຉຣິໂຍ ວຕ ນຸ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊີຕິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ໂລມຫໍສໂນຕິ ໂລມຫໍສນກໂຣ. ຘຸວນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ປນ ອພ຺ຠຸໂຕ ອຍໍ ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕສ຺ມາ ຘຸວໍ ອວສ຺ສໍ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘິໍ ລຠາມາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ລຠາມາຕິ ລຠິສ຺ສາມ. ຂໂຓຕິ ອຏ຺ຐກ຺ຂຓວິຣຫິໂຕ ນວໂມ ຂໂຓຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂນຕິ ອມ຺ຫາກໍ. ປຏິປາທິໂຕຕິ ປຏິລທ຺ໂຘ.

ພຸທ຺ໂຘຕິ ເຕສໍ ສຸຕ຺ວານາຕິ ພຸທ຺ໂຘຕິ ອິທໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ເຕສໍ ເທວານໍ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓາ ປີຕິ ອຸທປາທີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາວເທຕິ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ. ຫິງ຺ກາຣາຕິ ຫິງ຺ກາຣສທ຺ທາ, ຫິໍຫິນ຺ຕິ ຍກ຺ຂາທໂຍ ປຫຏ຺ຐກາເລ ກໂຣນ຺ຕິ. ສາຘຸກາຣາຕິ ສາຘຸກາຣສທ຺ທາ ຈ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐີຕິ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິສທ຺ໂທ ຈ ອຸນ຺ນາທສທ຺ໂທ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຊາຕິ ເທວາທໂຍ ອຘິປ຺ເປຕາ. ເກຈິ ‘‘ປຏາກາ ວິວິຘາ ຄຄເນ ວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ ປຐນ຺ຕິ. ຄາຍນ຺ຕີຕິ ພຸທ຺ຘຄຸຓປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຄີຕໍ ຄາຍນ຺ຕິ.

ເສເຬນ຺ຕີຕິ ມຸເຂນ ເສຬິຕສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ວາທຍນ຺ຕີຕິ ມຫຕີ ວິປຎ຺ຈິກາມກຣມຸຂາທໂຍ ວີຓາ ຈ ຕຸຣິຍານິ ຈ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປູຊນຕ຺ຖາຍ ວາເທນ຺ຕິ ປໂຍເຊນ຺ຕິ. ຠຸຊານິ ໂປເຖນ຺ຕີຕິ ຠຸເຊ ອປ຺ໂຜເຏນ຺ຕິ. ລິງ຺ຄວິປຣິຍາໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ນຈ຺ຈນ຺ຕິ ຈາຕິ ອຎ຺ເຎ ຈ ນຈ຺ຈາເປນ຺ຕິ ສຍຎ຺ຈ ນຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ຍຖາ ຕຸຍ຺ຫໍ ມຫາວີຣ, ປາເທສຸ ຈກ຺ກລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ເຍນ ປກາເຣນ ຍຖາ. ມຫາວີຣິເຍນ ໂຍຄໂຕ ມຫາວີໂຣ. ປາເທສຸ ຈກ຺ກລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ຕວ ອຸໂຠສຸ ປາທຕເລສຸ ສຫສ຺ສາຣໍ ສເນມິກໍ ສນາຠິກໍ ສພ຺ພາກາຣປຣິປູຣໍ ຈກ຺ກລກ຺ຂຓໍ ໂສຠຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈກ຺ກ-ສທ຺ໂທ ປນາຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຣຖງ຺ຄອິຣິຍາປຖທານຣຕນຘມ຺ມຂຸຣຈກ຺ກລກ຺ຂຓາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິມານິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈກ຺ການິ ເຍຫິ ສມນ຺ນາຄຕານໍ ເທວມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໓໑) ສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ຈກ຺ກໍວ ວຫໂຕ ປທ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໑) ຣຖງ຺ເຄ. ‘‘ຈຕຸຈກ຺ກໍ ນວທ຺ວາຣ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໑.໒໙) ອິຣິຍາປເຖ. ‘‘ທທໍ ຠຸຎ຺ຊ ຈ ມາ ຈ ປມາໂທ, ຈກ຺ກໍ ວຕ຺ຕຍ ສພ຺ພປາຓິນ’’ນ຺ຕິ (ຊາ. ໑.໗.໑໔໙) ເອຕ຺ຖ ທາເນ. ‘‘ທິພ຺ພໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປາຕຸຠູຕ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໔໓; ໓.໘໕; ມ. ນິ. ໓.໒໕໖) ເອຕ຺ຖ ຣຕນຈກ຺ເກ. ‘‘ມຍາ ປວຕ຺ຕິຕໍ ຈກ຺ກ’’ນ຺ຕິ (ສຸ. ນິ. ໕໖໒; ພຸ. ວໍ. ໒໘.໑໗) ເອຕ຺ຖ ປນ ຘມ຺ມຈກ຺ເກ. ‘‘ອິຈ຺ຉາຫຕສ຺ສ ໂປສສ຺ສ, ຈກ຺ກໍ ຠມຕິ ມຕ຺ຖເກ’’ຕິ (ຊາ. ໑.໑.໑໐໔; ໑.໕.໑໐໓) ເອຕ຺ຖ ຂຸຣຈກ຺ເກ, ປຫຣຓຈກ຺ເກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປາທຕເລສຸ ຈກ຺ການິ ຊາຕານີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໓໕; ໓.໒໐໐, ໒໐໔; ມ. ນິ. ໒.໓໘໖) ເອຕ຺ຖ ລກ຺ຂເຓ. ອິຘາປິ ລກ຺ຂຓຈກ຺ເກ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໔໘; ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໑໘໗; ໒.໔.໘; ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒.໔໔). ຘຊວຊິຣປຏາກາ, ວຑ຺ຒມານງ຺ກຸສາຈິຕນ຺ຕິ ຘເຊນ ຈ ວຊິເຣນ ຈ ປຏາກາຍ ຈ ວຑ຺ຒມາເນນ ຈ ອງ຺ກຸເສນ ຈ ອາຈິຕໍ ອລງ຺ກຕໍ ປຣິວາຣິຕໍ ປາເທສຸ ຈກ຺ກລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈກ຺ກລກ຺ຂເຓ ປນ ຄຫິເຕ ເສສລກ຺ຂຓານິ ຄຫິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຖາ ອສີຕິ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາ ຈ. ຕສ຺ມາ ເຕຫິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓາສີຕິອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນພ຺ຍາມປ຺ປຠາຫິ ສມລງ຺ກໂຕ ຠຄວໂຕ ກາໂຍ ສພ຺ພຜາລິຜຸລ຺ໂລ ວິຍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ວິກສິຕປທຸມໍ ວິຍ ກມລວນໍ ວິວິຘຣຕນວິຈິຕ຺ຕໍ ວິຍ ນວກນກໂຕຣຓໍ ຕາຣາມຣີຈິວິຣາຊິຕມິວ ຄຄນຕລໍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິຘາວມານາ ວິປ຺ຜນ຺ທມານາ ຉພ຺ພຓ຺ຓພຸທ຺ຘຣສ຺ມິໂຍ ມຸຎ຺ຈມາໂນ ອຕິວິຍ ໂສຠຕິ.

ອິທານິ ຠຄວໂຕ ຣູປກາຍຘມ຺ມກາຍສມ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ –

໓໘.

‘‘ຣູເປ ສີເລ ສມາຘິມ຺ຫິ, ປຎ຺ຎາຍ ຈ ອສາທິໂສ;

ວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອສມສໂມ, ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕເນ’’ຕິ. – ອຍໍ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ;

ຕຕ຺ຖ ຣູເປຕິ ອຍໍ ຣູປ-ສທ຺ໂທ ຂນ຺ຘຠວນິມິຕ຺ຕປຈ຺ຈຍສຣີຣວຓ຺ຓສຓ຺ຐານາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຣູປໍ ອຕີຕານາຄຕປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໖໑; ໓.໘໖, ໘໙; ວິຠ. ໒; ມຫາວ. ໒໒) ເອຕ຺ຖ ຣູປກ຺ຂນ຺ເຘ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ຣູປູປປຕ຺ຕິຍາ ມຄ຺ຄໍ ຠາເວຕີ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໖໐-໑໖໑; ວິຠ. ໖໒໔) ເອຕ຺ຖ ຣູປຠເວ. ‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ອຣູປສຎ຺ຎີ ພຫິທ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໓໓໘; ມ. ນິ. ໒.໒໔໙; ອ. ນິ. ໑.໔໓໕-໔໔໒; ຘ. ສ. ໒໐໔-໒໐໕) ເອຕ຺ຖ ກສິຓນິມິຕ຺ເຕ. ‘‘ສຣູປາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ປາປກາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ໂນ ອຣູປາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໒.໘໓) ເອຕ຺ຖ ປຈ຺ຈເຍ. ‘‘ອາກາໂສ ປຣິວາຣິໂຕ ຣູປນ຺ຕ຺ເວວ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໐໖) ເອຕ຺ຖ ສຣີເຣ. ‘‘ຈກ຺ຂຸຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຈ ຣູເປ ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໐໔, ໔໐໐; ໓.໔໒໑, ໔໒໕-໔໒໖; ສໍ. ນິ. ໔.໖໐; ກຖາ. ໔໖໕) ເອຕ຺ຖ ວຓ຺ເຓ. ‘‘ຣູປປ຺ປມາໂຓ ຣູປປ຺ປສນ຺ໂນ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໖໕) ເອຕ຺ຖ ສຓ຺ຐາເນ. ອິຘາປິ ສຓ຺ຐາເນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ (ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໑ ຣູປາທິວຄ຺ຄວຓ຺ຓນາ). ສີເລຕິ ຈຕຸພ຺ພິເຘ ສີເລ. ສມາຘິມ຺ຫີຕິ ຕິວິເຘປິ ສມາຘິມ຺ຫິ. ປຎ຺ຎາຍາຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາຍ ປຎ຺ຎາຍ. ອສາທິໂສຕິ ອສທິໂສ ອນຸປໂມ. ວິມຸຕ຺ຕິຍາຕິ ຜລວິມຸຕ຺ຕິຍາ. ອສມສໂມຕິ ອສມາ ອຕີຕາ ພຸທ຺ຘາ ເຕຫິ ອສເມຫິ ພຸທ຺ເຘຫິ ສີລາທີຫິ ສໂມຕິ ອສມສໂມ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຠຄວໂຕ ຣູປກາຍສມ຺ປຕ຺ຕິ ທສ຺ສິຕາ.

ອິທານິ ຠຄວໂຕ ກາຍພລາທິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ –

໓໙.

‘‘ທສນາຄພລໍ ກາເຍ, ຕຸຍ຺ຫໍ ປາກຕິກໍ ພລໍ;

ອິທ຺ຘິພເລນ ອສໂມ, ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕເນ’’ຕິ. – ວຸຕ຺ຕໍ;

ຕຕ຺ຖ ທສນາຄພລນ຺ຕິ ທສຉທ຺ທນ຺ຕນາຄພລໍ. ທຸວິຘຎ຺ຫິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ພລໍ – ກາຍພລໍ, ຎາຓພລຎ຺ຈາຕິ. ຕຕ຺ຖ ກາຍພລໍ ຫຕ຺ຖິກຸລານຸສາເຣນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ກຖໍ?

‘‘ກາຬາວກຎ຺ຈ ຄງ຺ເຄຍ຺ຍໍ, ປຓ຺ຑຣໍ ຕມ຺ພປິງ຺ຄລໍ;

ຄນ຺ຘມງ຺ຄລເຫມຎ຺ຈ, ອຸໂປສຖຉທ຺ທນ຺ຕິເມ ທສາ’’ຕິ.(ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໔໘; ສໍ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒.໒໒; ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໑໐.໒໑; ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑໙໘; ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໗໖໐; ອຸທາ. ອຏ຺ຐ. ໗໕; ຈູຬນິ. ອຏ຺ຐ. ໘໑; ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒.໔໔) –

ອິມານິ ທສ ຫຕ຺ຖິກຸລານິ ເວທິຕພ຺ພານິ. ກາຬາວໂກຕິ ປກຕິຫຕ຺ຖິກຸລໍ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ປຸຣິສານໍ ກາຍພລໍ, ຕໍ ເອກສ຺ສ ກາຬາວກສ຺ສ ຫຕ຺ຖິໂນ ພລໍ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ກາຬາວການໍ ພລໍ, ຕໍ ເອກສ຺ສ ຄງ຺ເຄຍ຺ຍສ຺ສາຕິ ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ຍາວ ຉທ຺ທນ຺ຕພລໍ ເນຕພ຺ພນ຺ຕິ. ຍໍ ທສນ຺ນໍ ຉທ຺ທນ຺ຕານໍ ພລໍ, ຕໍ ເອກສ຺ສ ຕຖາຄຕສ຺ສ ພລໍ, ນາຣາຍນພລໍ ວຊິຣພລນ຺ຕິ ອິທເມວ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕເທຕໍ ປກຕິຫຕ຺ຖິຄຓນາຍ ຫຕ຺ຖິໂກຏິສຫສ຺ສານໍ ພລໍ, ປຸຣິສຄຓນາຍ ທສນ຺ນໍ ປຸຣິສໂກຏິສຫສ຺ສານໍ ພລໍ ໂຫຕິ. ອິທໍ ຕາວ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປກຕິກາຍພລໍ, ຎາຓພລໍ ປນ ອປ຺ປເມຍ຺ຍໍ ທສພລຎາຓໍ ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊຎາຓໍ ອຏ຺ຐສຸ ປຣິສາສຸ ອກມ຺ປນຎາຓໍ ຈຕຸໂຍນິປຣິຈ຺ເຉທກຎາຓໍ ປຎ຺ຈຄຕິປຣິຈ຺ເຉທກຎາຓໍ ຈຸທ຺ທສ ພຸທ຺ຘຎາຓານີຕິ ເອວມາທິກໍ ຎາຓພລໍ. ອິຘ ປນ ກາຍພລໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ກາເຍ, ຕຸຍ຺ຫໍ ປາກຕິກໍ ພລນ຺ຕິ ຕຎ຺ຈ ປນ ຕວ ກາເຍ ປາກຕິກພລນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ‘‘ທສນາຄພລ’’ນ຺ຕິ ທສຉທ຺ທນ຺ຕນາຄພລນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ຎາຓພລໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອິທ຺ຘິພເລນ ອສໂມ, ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕເນ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ອິທ຺ຘິພເລນ ອສໂມຕິ ວິກຸພ຺ພນາຘິຏ຺ຐານາທິນາ ອິທ຺ຘິພເລນ ອສໂມ ອສທິໂສ ອນຸປໂມ. ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕເນຕິ ເທສນາຎາເຓປິ ອສໂມຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ‘‘ໂຍ ເອວມາທິຄຸຓສມນ຺ນາຄໂຕ ສຕ຺ຖາ, ໂສ ສພ຺ພໂລເກກນາຍໂກ, ຕໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ນມສ຺ສຖາ’’ຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຓາມເນ ນິໂຍຄທສ຺ສນຕ຺ຖໍ –

໔໐.

‘‘ເອວໍ ສພ຺ພຄຸຓູເປຕໍ, ສພ຺ພງ຺ຄສມຸປາຄຕໍ;

ມຫາມຸນິໍ ກາຣຸຓິກໍ, ໂລກນາຖໍ ນມສ຺ສຖາ’’ຕິ. – ວຸຕ຺ຕໍ;

ຕຕ຺ຖ ເອວນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣນິທສ຺ສເນ ນິປາໂຕ. ສພ຺ພຄຸຓູເປຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສພ຺ໂພຕິ ອຍໍ ນິຣວເສສວາຈີ. ຄຸໂຓຕິ ອຍໍ ຄຸຓ-ສທ຺ໂທ ອເນເກສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຕຖາ ເຫສ – ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຫຕານໍ ວຕ຺ຖານໍ ທິຄຸຓໍ ສງ຺ຆາຏິ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໕໔໖; ມຫາວ. ໓໔໘) ເອຕ຺ຖ ປຏລຕ຺ເຖ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ອຈ຺ເຈນ຺ຕິ ກາລາ ຕຣຍນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິໂຍ, ວໂຍຄຸຓາ ອນຸປຸພ຺ພໍ ຊຫນ຺ຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໔) ເອຕ຺ຖ ຣາສຕ຺ເຖ. ‘‘ສຕຄຸຓາ ທກ຺ຂິຓາ ປາຏິກງ຺ຂິຕພ຺ພາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໗໙) ເອຕ຺ຖ ອານິສໍສຕ຺ເຖ. ‘‘ອນ຺ຕໍ ອນ຺ຕຄຸຓໍ’’ (ທີ. ນິ. ໒.໓໗໗; ມ. ນິ. ໑.໑໑໐, ໓໐໒; ໒.໑໑໔; ໓.໑໕໔, ໓໔໙; ຂຸ. ປາ. ໓.ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາກາຣ) ‘‘ກຍິຣາ ມາລາຄຸເຓ ພຫູ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໕໓) ເອຕ຺ຖ ພນ຺ຘນຕ຺ເຖ. ‘‘ອຏ຺ຐຄຸຓສມຸເປຕໍ, ອຠິຎ຺ຎາພລມາຫຣິ’’ນ຺ຕິ (ພຸ. ວໍ. ໒.໒໙) ເອຕ຺ຖ ສມ຺ປຕ຺ຕິອຕ຺ເຖ. ອິຘາປິ ສມ຺ປຕ຺ຕິອຕ຺ເຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໕໔໖; ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໖໖; ຈູຬນິ. ອຏ຺ຐ. ໑໓໖). ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພຫິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕເຣຫິ ຄຸເຓຫິ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕີຫິ ອຸເປຕໍ ສມນ຺ນາຄຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພງ຺ຄສມຸປາຄຕນ຺ຕິ ສພ຺ເພຫິ ພຸທ຺ຘຄຸເຓຫິ ຄຸຓງ຺ເຄຫິ ວາ ສມຸປາຄຕໍ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ມຫາມຸນິນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາທີຫິ ມຸນີຫິ ອຘິກຠາວໂຕ ມຫນ຺ໂຕ ມຸນີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ມຫາມຸນິ. ກາຣຸຓິກນ຺ຕິ ກຣຸຓາຄຸຓໂຍຄໂຕ ກາຣຸຓິກໍ. ໂລກນາຖນ຺ຕິ ສພ຺ພໂລເກກນາຖໍ, ສພ຺ພໂລເກຫິ ‘‘ອຍໍ ໂນ ທຸກ຺ໂຂປຕາປສ຺ສ ອາຫນ຺ຕາ ສເມຕາ’’ຕິ ເອວມາສີສີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ທສພລສ຺ສ ສພ຺ພນິປຈ຺ຈາກາຣສ຺ສ ອຣຫຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ –

໔໑.

‘‘ອຠິວາທນໍ ໂຖມນຎ຺ຈ, ວນ຺ທນຎ຺ຈ ປສໍສນໍ;

ນມສ຺ສນຎ຺ຈ ປູຊຎ຺ຈ, ສພ຺ພໍ ອຣຫສີ ຕຸວໍ.

໔໒.

‘‘ເຍ ເກຈິ ໂລເກ ວນ຺ທເນຍ຺ຍາ, ວນ຺ທນໍ ອຣຫນ຺ຕິ ເຍ;

ສພ຺ພເສຏ຺ໂຐ ມຫາວີຣ, ສທິໂສ ເຕ ນ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. – ວຸຕ຺ຕໍ;

ຕຕ຺ຖ ອຠິວາທນນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອຠິວາທນກາຣາປນໍ. ໂຖມນນ຺ຕິ ປຣມ຺ມຸຂໂຕ ຖຸຕິ. ວນ຺ທນນ຺ຕິ ປຓາມນໍ. ປສໍສນນ຺ຕິ ສມ຺ມຸຂໂຕ ປສໍສນໍ. ນມສ຺ສນນ຺ຕິ ອຎ຺ຊລິກຣຓໍ, ມນສາ ນມສ຺ສນໍ ວາ. ປູຊນນ຺ຕິ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນາທີຫິ ປູຊນຎ຺ຈ. ສພ຺ພນ຺ຕິ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ສກ຺ກາຣວິເສສໍ ຕຸວໍ ອຣຫສິ ຍຸຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍ ເກຈິ ໂລເກ ວນ຺ທເນຍ຺ຍາຕິ ເຍ ເກຈິ ໂລເກ ວນ຺ທິຕພ຺ພາ ວນ຺ທນີຍາ ວນ຺ທນໍ ອຣຫນ຺ຕິ. ເຍຕິ ເຍ ປນ ໂລເກ ວນ຺ທນໍ ອຣຫນ຺ຕິ. ອິທໍ ປນ ປຸຣິມປທສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ສພ຺ພເສຏ຺ໂຐຕິ ສພ຺ເພສໍ ເຕສໍ ເສຏ຺ໂຐ ອຸຕ຺ຕໂມ, ຕ຺ວໍ ມຫາວີຣ ສທິໂສ ເຕ ໂລເກ ໂກຈິ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ຠຄວຕິ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຣຕນຈງ຺ກມໍ ມາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຣ ຈງ຺ກມມາເນ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຣາຊຄເຫ ວິຫຣຕິ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ ປຎ຺ຈຫິ ປຣິວາຣຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ. ອຖ ເຖໂຣ ຠຄວນ຺ຕໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອທ຺ທສ ກປິລປຸເຣ ອາກາເສ ຣຕນຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມມານໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໔໓.

‘‘ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ມຫາປຎ຺ໂຎ, ສມາຘິຊ຺ຌານໂກວິໂທ;

ຄິຊ຺ຌກູເຏ ຐິໂຕເຍວ, ປສ຺ສຕິ ໂລກນາຍກ’’ນ຺ຕິ. – ອາທິ;

ຕຕ຺ຖ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕຕິ ຣູປສາຣິຍາ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຸຕ຺ໂຕຕິ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ. ມຫາປຎ຺ໂຎຕິ ມຫຕິຍາ ໂສຬສວິຘາຍ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ມຫາປຎ຺ໂຎ. ສມາຘິຊ຺ຌານໂກວິໂທຕິ ເອຕ຺ຖ ສມາຘີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ສມໍ ອາທຫຕິ ອາຣມ຺ມເຓ ຐເປຕີຕິ ສມາຘິ. ໂສ ຕິວິໂຘ ໂຫຕິ ສວິຕກ຺ກສວິຈາໂຣ ອວິຕກ຺ກວິຈາຣມຕ຺ໂຕ ອວິຕກ຺ກອວິຈາໂຣ ສມາຘີຕິ. ຌານນ຺ຕິ ປຐມຊ຺ຌານໍ ທຸຕິຍຊ຺ຌານໍ ຕຕິຍຊ຺ຌານໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານນ຺ຕິ ອິເມຫິ ປຐມຊ຺ຌານາທີຫິ ເມຕ຺ຕາຌານາທີນິປິ ສງ຺ຄຫິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ, ຌານມ຺ປິ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານໍ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອນິຈ຺ຈາທິລກ຺ຂຓໍ ອຸປນິຊ຺ຌາຍຕີຕິ ວິປສ຺ສນາຎາຓໍ ‘‘ລກ຺ຂຓູປນິຊ຺ຌານ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປຐມຊ຺ຌານາທິກໍ ປນ ອາຣມ຺ມຓູປນິຊ຺ຌານໂຕ ປຈ຺ຈນີກຌາປນໂຕ ວາ ຌານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສມາຘີສຸ ຈ ຌາເນສຸ ຈ ໂກວິໂທຕິ ສມາຘິຊ຺ຌານໂກວິໂທ, ສມາຘິຊ຺ຌານກຸສໂລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄິຊ຺ຌກູເຏຕິ ເອວໍນາມເກ ປພ຺ພເຕ ຐິໂຕເຍວ ປສ຺ສຕີຕິ ປສ຺ສິ.

໔໔. ສຸຜຸລ຺ລໍ ສາລຣາຊໍ ວາຕິ ສມວຏ຺ຏກ຺ຂນ຺ຘໍ ສມຸຄ຺ຄຕວິປຸລໂກມລຜລປລ຺ລວງ຺ກຸຣສມລງ຺ກຕສາຂໍ ສພ຺ພຜາລິຜຸລ຺ລໍ ສາລຣາຊໍ ວິຍ ສີລມູລໍ ສມາຘິກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຎ຺ຎາສາຂໍ ອຠິຎ຺ຎາປຸປ຺ຜໍ ວິມຸຕ຺ຕິຜລໍ ທສພລສາລຣາຊໍ ໂອໂລເກສີຕິ ເອວໍ ໂອໂລກປເທນ ສມ຺ພນ຺ໂຘ. ຈນ຺ທໍວ ຄຄເນ ຍຖາຕິ ອພ຺ຠາຫິມຘູມຣໂຊຣາຫຸປສຄ຺ຄວິນິມຸຕ຺ຕໍ ຕາຣຄຓປຣິວຸຕໍ ສຣທສມເຍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ວິຍ ຣຊນິກຣໍ ສພ຺ພກິເລສຕິມິຣວິຘມນກຣໍ ເວເນຍ຺ຍຊນກຸມຸທວນວິກສນກຣໍ ມຸນິວຣຣຊນິກຣໍ ໂອໂລເກຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກວ ສູຣິຍນ຺ຕິ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມເຍ ສິຣິຍາ ປຏຸຕຣກິຣຓມາລິນໍ ອໍສຸມາລິນມິວ ວິໂຣຈມານໍ. ນຣາສຠນ຺ຕິ ນຣວສຠໍ.

໔໕. ຊລນ຺ຕນ຺ຕິ ທທ຺ທຬ຺ຫມານໍ, ສຣທສມຍໍ ປຣິປຸຓ຺ຓຈນ຺ທສສ຺ສິຣິກຈາຣຸວທນໂສຠໍ ລກ຺ຂຓານຸພ຺ຍຎ຺ຊນສມລງ຺ກຕວຣສຣີຣໍ ປຣມາຍ ພຸທ຺ຘສິຣິຍາ ວິໂຣຈມານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທີປຣຸກ຺ຂໍ ວາຕິ ອາໂຣປິຕທີປໍ ທີປຣຸກ຺ຂມິວ. ຕຣຸຓສູຣິຍໍວ ອຸຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ອຠິນໂວທິຕາທິຈ຺ຈມິວ, ໂສມ຺ມຠາເວນ ຊລນ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສູຣິຍສ຺ສ ຕຣຸຓຠາໂວ ປນ ອຸທຍໍ ປຏິຈ຺ຈ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນ ຫິ ຈນ຺ທສ຺ສ ວິຍ ຫານິວຸທ຺ຘິໂຍ ອຕ຺ຖິ. ພ຺ຍາມປ຺ປຠານຸຣຎ຺ຊິຕນ຺ຕິ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາຍ ອນຸຣຎ຺ຊິຕໍ. ຘີຣໍ ປສ຺ສຕິ ໂລກນາຍກນ຺ຕິ ສພ຺ພໂລເກກຘີຣໍ ປສ຺ສຕິ ນາຍກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖາຍສ຺ມາ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ອຕິສີຕລສລິລຘຣນິກຣປຣິຈຸມ຺ພິຕກູເຏ ນານາວິຘສຸຣຠິຕຣຸກຸສຸມວາສິຕກູເຏ ປຣມຣຸຈິຣຈິຕ຺ຕກູເຏ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ ຐຕ຺ວາວ ທສຫິ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສຫິ ອາຄເຕຫິ ເທວພ຺ຣຫ຺ມຄເຓຫິ ປຣິວຸຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣາຍ ພຸທ຺ຘສິຣິຍາ ອໂນປມາຍ ພຸທ຺ຘລີຬາຍ ສພ຺ພຣຕນມເຍ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມມານໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ຫນ຺ທາຫໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຄຸຓປຣິທີປນໍ ພຸທ຺ຘວໍສເທສນໍ ຍາເຈຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິໍ ວສມານານິ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ສນ຺ນິປາເຕສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໔໖.

‘‘ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ, ກຕກິຈ຺ຈານ ຕາທິນໍ;

ຂີຓາສວານໍ ວິມລານໍ, ຂເຓນ ສນ຺ນິປາຕຍີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ, ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ກຕກິຈ຺ຈານນ຺ຕິ ຈຕູສຸ ສຈ຺ເຈສຸ ຈຕູຫິ ມຄ຺ເຄຫິ ປຣິຎ຺ຎາປຫານສຈ຺ຉິກິຣິຍຠາວນາວເສນ ປຣິນິຏ຺ຐິຕໂສຬສກິຈ຺ຈານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຂີຓາສວານນ຺ຕິ ປຣິກ຺ຂີຓຈຕຸຣາສວານໍ. ວິມລານນ຺ຕິ ວິຄຕມລານໍ, ຂີຓາສວຕ຺ຕາ ວາ ວິມລານໍ ປຣມປຣິສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕສນ຺ຕານານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຂເຓນາຕິ ຂເຓເຍວ. ສນ຺ນິປາຕຍີຕິ ສນ຺ນິປາເຕສິ.

ອິທານິ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສນ຺ນິປາເຕ ຄມເນ ຈ ກາຣຓໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ –

໔໗.

‘‘ໂລກປ຺ປສາທນໍ ນາມ, ປາຏິຫີຣໍ ນິທສ຺ສຍິ;

ອມ຺ເຫປິ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວານ, ວນ຺ທິສ຺ສາມ ມຍໍ ຊິນໍ.

໔໘.

‘‘ເອຖ ສພ຺ເພ ຄມິສ຺ສາມ, ຕຸຈ຺ຉິສ຺ສາມ ມຍໍ ຊິນໍ;

ກງ຺ຂໍ ວິໂນທຍິສ຺ສາມ, ປສ຺ສິຕ຺ວາ ໂລກນາຍກ’’ນ຺ຕິ. – ອິມາ ຄາຖາໂຍ ວຸຕ຺ຕາ;

ຕຕ຺ຖ ໂລກປ຺ປສາທນໍ ນາມາຕິ ໂລກສ຺ສ ປສາທກຣຓໂຕ ໂລກປ຺ປສາທນໍ ປາຏິຫີຣໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ອຸລ຺ໂລກປ຺ປສາທນໍ ນາມາຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ສ ໂລກວິວຣຓປາຏິຫາຣິຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ປນ ອຸທ຺ຘໍ ອກນິຏ຺ຐຠວນໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ຍາວ ອວີຈິ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ເອກາໂລກໍ ກຕ຺ວາ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ສຕ຺ຕານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ທສ຺ສນກຣຓາຘິຏ຺ຐານນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ນິທສ຺ສຍີຕິ ທສ຺ເສສິ. ອມ຺ເຫປີຕິ ມຍມ຺ປິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຍຕ຺ຖ ຠຄວາ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວານາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວນ຺ທິສ຺ສາມາຕິ ມຍໍ ຠຄວໂຕ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທິສ຺ສາມ. ເອຕ຺ຖ ປນ ອມ຺ເຫປິ, ມຍນ຺ຕິ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສທ຺ທານໍ ປຸຣິມສ຺ສ ຄມນກິຣິຍາຍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ວນ຺ທນກິຣິຍາຍ. ອິຕຣຖາ ຫິ ປຸນຣຸຕ຺ຕິໂທສໂຕ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ.

ເອຖາຕິ ອາຄຈ຺ຉຖ. ກງ຺ຂໍ ວິໂນທຍິສ຺ສາມາຕິ ເອຕ຺ຖາຫ – ຂີຓາສວານໍ ປນ ກງ຺ຂາ ນາມ ກາຈິປິ ນຕ຺ຖິ, ກສ຺ມາ ເຖໂຣ ເອວມາຫາຕິ? ສຈ຺ຈເມເວຕໍ, ປຐມມຄ຺ເຄເນວ ສມຸຈ຺ເຉທໍ ຄຕາ. ຍຖາຫ –

‘‘ກຕເມ ຘມ຺ມາ ທສ຺ສເນນ ປຫາຕພ຺ພາຕິ? ຈຕ຺ຕາໂຣ ທິຏ຺ຐິຄຕສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ວິຈິກິຈ຺ຉາສຫຄໂຕ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ ອປາຍຄມນີໂຍ ໂລໂຠ ໂທໂສ ໂມໂຫ ມາໂນ ຕເທກຏ຺ຐາ ຈ ກິເລສາ’’ຕິ (ຘ. ສ. ໑໔໐໕ ໂຖກໍ ວິສທິສໍ).

ນ ປເນສາ ວິຈິກິຈ຺ຉາສງ຺ຂາຕາ ກງ຺ຂາຕິ, ກິນ຺ຕຸ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິອຊານນໍ ນາມ. ເຖໂຣ ປນ ຠຄວນ຺ຕໍ ພຸທ຺ຘວໍສໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸກາໂມ, ໂສ ປນ ພຸທ຺ຘານໍເຍວ ວິສໂຍ, ນ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘພຸທ຺ຘສາວການໍ, ຕສ຺ມາ ເຖໂຣ ອວິສຍຕ຺ຕາ ເອວມາຫາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວິໂນທຍິສ຺ສາມາຕິ ວິໂນເທສ຺ສາມ.

ອຖ ໂຂ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ເຖຣສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສຸວມ຺ມິຕາ ວິຍ ມຫານາຄາ ປຠິນ຺ນກິເລສາ ຉິນ຺ນພນ຺ຘນາ ອປ຺ປິຈ຺ຉາ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ ປວິວິຕ຺ຕາ ອສໍສຏ຺ຐາ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສມ຺ປນ຺ນາ ຕຣມານາ ສນ຺ນິປຕ຺ຕິໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໔໙.

‘‘ສາຘູຕິ ເຕ ປຏິສ຺ສຸຕ຺ວາ, ນິປກາ ສໍວຸຕິນ຺ທ຺ຣິຍາ;

ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ, ຕຣມານາ ອຸປາຄມຸ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສາຘູຕິ ອຍໍ ສາຘຸ-ສທ຺ໂທ ອາຍາຈນສມ຺ປຏິຈ຺ຉນສມ຺ປຫໍສນສຸນ຺ທຣາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຕຖາ ເຫສ – ‘‘ສາຘຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ ຠຄວາ, ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕູ’’ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໔.໙໕; ໕.໓໘໒; ອ. ນິ. ໔.໒໕໗) ອາຍາຈເນ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕຕິ ໂຂ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວໂຕ ຠາສິຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໘໖) ສມ຺ປຏິຈ຺ຉເນ. ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ສາຣິປຸຕ຺ຕາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໓.໓໔໙) ສມ຺ປຫໍສເນ.

‘‘ສາຘຸ ຘມ຺ມຣຸຈິ ຣາຊາ, ສາຘຸ ປຎ຺ຎາຓວາ ນໂຣ;

ສາຘຸ ມິຕ຺ຕານມທ຺ທຸພ຺ໂຠ, ປາປສ຺ສາກຣຓໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ. –

ອາທີສຸ (ຊາ. ໒.໑໘.໑໐໑) ສຸນ຺ທເຣ. ອິຘ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉເນ. ຕສ຺ມາ ສາຘຸ ສຸຏ຺ຐູຕິ ເຖຣສ຺ສ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໘໙; ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑ ສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂປວຓ຺ຓນາ; ສໍ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໑໕ ອຄ຺ຄິກຠາຣທ຺ວາຊສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ). ນິປກາຕິ ປຓ຺ຑິຕາ ປຎ຺ຎວນ຺ຕາ. ສໍວຸຕິນ຺ທ຺ຣິຍາຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣາ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣສມນ຺ນາຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຣມານາຕິ ຕຸຣິຕາ. ອຸປາຄມຸນ຺ຕິ ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ.

໕໐-໑. ອິທານິ ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສນ຺ເຕຫິ ສງ຺ຄີຕິກາຣເກຫິ ‘‘ຂີຓາສເວຫິ ວິມເລຫີ’’ຕິອາທິຄາຖາໂຍ ວຸຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ທນ຺ເຕຫີຕິ ກາເຍນ ຈ ຈິຕ຺ເຕນ ຈ ທນ຺ເຕຫິ. ອຸຕ຺ຕເມ ທເມຕິ ອຣຫຕ຺ເຕ, ນິມິຕ຺ຕຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫີຕິ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ. ມຫາຄຓີຕິ ສີລາທີຫິ ຈ ສງ຺ຂ຺ຍາວເສນ ຈ ມຫນ຺ໂຕ ຄໂຓ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ມຫາຄຓີ, ນານາປທວເສນ ວາ ສີລາທີຫິ ຄຸເຓຫິ ມຫນ຺ໂຕ ຄໂຓຕິ ມຫາຄໂຓ, ມຫາຄໂຓ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ມຫາຄຓີ. ລຬນ຺ໂຕ ເທໂວວ ຄຄເນຕິ ອິທ຺ຘິວິລາເສນ ວິລາເສນ຺ໂຕ ເທໂວ ວິຍ ຄຄນຕເລ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໒. ອິທານິ ‘‘ເຕ ອິຕ຺ຖມ຺ຠູຕາ ອຸປສງ຺ກມິໍສູ’’ຕິ ອຸປສງ຺ກມວິຘານທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ອຸກ຺ກາສິຕຎ຺ຈ ຂິປິຕ’’ນ຺ຕິອາທິ ອາຣທ຺ຘໍ. ຕຕ຺ຖ ອຸກ຺ກາສິຕຎ຺ຈາຕິ ອຸກ຺ກາສິຕສທ຺ທຎ຺ຈ. ຂິປິຕນ຺ຕິ ຂິປິຕສທ຺ທຎ຺ຈ. ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂິຍາຕິ ອຸເປກ຺ຂິຕ຺ວາ, ຕໍ ອຸຠຍໍ ອກຕ຺ວາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສຸພ຺ພຕາຕິ ສຸວິມລຘຸຕຄຸຓາ. ສປ຺ປຕິສ຺ສາຕິ ສຫປຕິສ຺ສຍາ, ນີຈວຸຕ຺ຕິໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໓. ສຍມ຺ຠຸນ຺ຕິ ສຍເມວ ອຎ຺ຎາປເທສໍ ວິນາ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ອຘິຄຕພຸທ຺ຘຠາວນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕນ຺ຕິ ອຠິນໂວທິຕໍ. ຈນ຺ທໍ ວາຕິ ຈນ຺ທໍ ວິຍ, ນເຠ ຊລນ຺ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄຄເນ ຈນ຺ທໍ ວິຍ ປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ປທສມ຺ພນ຺ໂຘ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອິຘາປິ ຍຖາ-ສທ຺ໂທ ນິປາຕມຕ຺ໂຕວ.

໕໔. ວິຊ຺ຊຸໍ ວາຕິ ວິຊ຺ຊຸຆນໍ ວິຍ. ຍທິ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກາ ອຈິຣປ຺ປຠາ ອສ຺ສ ຕາທິສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຄຄເນ ຍຖາຕິ ອາກາເສ ຍຖາ, ອິຘາປິ ຍຖາ-ສທ຺ໂທ ນິປາຕມຕ຺ໂຕວ. ອິໂຕ ປຣມ຺ປິ ອີທິເສສຸ ຐາເນສຸ ຍຖາ-ສທ຺ໂທ ນິປາຕມຕ຺ໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

໕໕. ຣຫທມິວ ວິປ຺ປສນ຺ນນ຺ຕິ ອຕິຄມ຺ຠີຣວິຕ຺ຖຕໍ ມຫາຣຫທໍ ວິຍ ອນາວິລໍ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ ສລິລໍ. ສຸຜຸລ຺ລໍ ປທຸມໍ ຍຖາຕິ ສຸວິກສິຕປທຸມວນໍ ຣຫທມິວາຕິ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ‘‘ສຸຜຸລ຺ລໍ ກມລໍ ຍຖາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ສ ກມນີຍຠາເວນ ສຸຜຸລ຺ລໍ ກມລວນມິວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໖. ອຖ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມເສນາປຕິປ຺ປມຸຂາ ອຎ຺ຊລິໍ ສິຣສິ ກຕ຺ວາ ທສພລສ຺ສ ຈກ຺ກາລງ຺ກຕຕເລສຸ ປາເທສຸ ນິປຕິໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວານ, ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ຐາ ປໂມທິຕາ’’ຕິອາທິ. ຕຕ຺ຖ ນິປຕນ຺ຕີຕິ ນິປຕິໍສຸ, ວນ຺ທິໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈກ຺ກລກ຺ຂເຓຕິ ຈກ຺ກໍ ລກ຺ຂຓໍ ຍສ຺ມິໍ ປາເທ ໂສ ປາໂທ ຈກ຺ກລກ຺ຂໂຓ, ຕສ຺ມິໍ ຈກ຺ກລກ຺ຂເຓ. ຊາຕິວເສນ ‘‘ປາເທ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ສຕ຺ຖຸໂນ ຈກ຺ກາລງ຺ກຕຕເລສຸ ປາເທສຸ ນິປຕິໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໕໗. ອິທານິ ເຕສໍ ເກສຎ຺ຈິ ເຖຣານໍ ນາມໍ ທສ຺ເສນ຺ເຕຫິ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ມຫາປຎ຺ໂຎ, ໂກຣຓ຺ຑສມສາທິໂສ’’ຕິອາທິ ຄາຖາໂຍ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ໂກຣຓ຺ຑສມສາທິໂສຕິ ໂກຣຓ຺ຑກຸສຸມສທິສວຓ຺ໂຓ, ຍທິ ເອວໍ ‘‘ໂກຣຓ຺ຑສໂມ’’ຕິ ວາ, ‘‘ໂກຣຓ຺ຑສທິໂສ’’ຕິ ວາ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ກິໍ ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ‘‘ສມສາທິໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຈ? ນາຍໍ ໂທໂສ, ຕາທິໂສ ໂກຣຓ຺ຑສມຕ຺ຕາ ໂກຣຓ຺ຑສທິສຠາເວເນວ ໂກຣຓ຺ຑສມສາທິໂສ. ນ ປນາຘິກວຈນວເສນາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສມາຘິຊ຺ຌານກຸສໂລຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ກຸສລ-ສທ຺ໂທ ຕາວ ອໂຣຄ຺ຍານວຊ຺ຊເຉກສຸຂວິປາກາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ‘‘ກຈ຺ຈິ ນຸ ໂຠໂຕ ກຸສລໍ, ກຈ຺ຈິ ໂຠໂຕ ອນາມຍ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຊາ. ໑.໑໕.໑໔໖; ໒.໒໐.໑໒໙) ອາໂຣຄ຺ເຍ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ກຕໂມ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ກາຍສມາຈາໂຣ ກຸສໂລ? ໂຍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ກາຍສມາຈາໂຣ ອນວຊ຺ໂຊ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໒.໓໖໑) ເອວມາທີສຸ ອນວຊ຺ເຊ. ‘‘ກຸສໂລ ຕ຺ວໍ ຣຖສ຺ສ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໘໗) ເຉເກ. ‘‘ກຸສລສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອຸປຈິຕຕ຺ຕາ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ສ. ໔໓໑ ອາທໂຍ) ສຸຂວິປາເກ. ອິຘ ປນ ເຉເກ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ວນ຺ທເຕຕິ ວນ຺ທິຕ຺ຖ.

໕໘. ຄຊ຺ຊິຕາຕິ ຄຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ຄຊ຺ຊິຕາ. ກາລເມໂຆ ວາຕິ ນີລສລິລຘໂຣ ວິຍ ຄຊ຺ຊິຕາ ອິທ຺ຘິວິສເຍຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ນີລຸປ຺ປລສມສາທິໂສຕິ ນີລກຸວລຍສທິສວຓ຺ໂຓ. ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນເວຕ຺ຖາປິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນຕິ ເອວໍ ໂຄຕ຺ຕວເສນ ລທ຺ຘນາໂມ ໂກລິໂຕ.

໕໙. ມຫາກສ຺ສໂປປິ ຈາຕິ ອຸຣຸເວລກສ຺ສປນທີກສ຺ສປຄຍາກສ຺ສປກຸມາຣກສ຺ສເປ ຂຸທ຺ທານຸຂຸທ຺ທເກ ເຖເຣ ອຸປາທາຍ ອຍໍ ມຫາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ມຫາກສ຺ສໂປ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ປິ ຈາຕິ ສມ຺ຠາວນສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ. ອຸຕ຺ຕຕ຺ຕກນກສນ຺ນິໂຠຕິ ສນ຺ຕຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓສທິສຉວິວຓ຺ໂຓ. ຘຸຕຄຸເຓຕິ ເອຕ຺ຖ ກິເລສຘຸນນໂຕ ຘມ຺ໂມ ຘຸໂຕ ນາມ, ຘຸຕຄຸໂຓ ນາມ ຘຸຕຘມ຺ໂມ. ກຕໂມ ປນ ຘຸຕຘມ຺ໂມ ນາມ? ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາ, ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາ, ສລ຺ເລຂຕາ, ປວິເວກຕາ, ອິທມຏ຺ຐິກຕາຕິ ອິເມ ຘຸຕງ຺ຄເຈຕນາຍ ປຣິວາຣຠູຕາ ປຎ຺ຈ ຘມ຺ມາ ‘‘ອປ຺ປິຈ຺ຉໍເຍວ ນິສ຺ສາຍາ’’ຕິອາທິວຈນໂຕ ຘຸຕຘມ຺ມາ ນາມ. ອຖ ວາ ກິເລເສ ຘຸນນໂຕ ຎາຓໍ ຘຸຕໍ ນາມ, ຕສ຺ມິໍ ຘຸຕຄຸເຓ. ອຄ຺ຄນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕຕິ ອຄ຺ໂຄ ເສຏ຺ໂຐ ໂກຏິຠູໂຕຕິ ຐປິໂຕ. ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘຸຕວາທານໍ ຍທິທໍ ມຫາກສ຺ສໂປ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໘໘, ໑໙໑) ຐານນ຺ຕເຣ ຐປິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍໍ ປນ ອຄ຺ຄ-ສທ຺ໂທ ອາທິໂກຏິໂກຏ຺ຐາສເສຏ຺ຐາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຕຖາ ເຫສ – ‘‘ອຊ຺ຊຕຄ຺ເຄ, ສມ຺ມ ໂທວາຣິກ, ອາວຣາມິ ທາຣໍ ນິຄຓ຺ຐານໍ ນິຄຓ຺ຐີນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໒.໗໐) ອາທິມ຺ຫິ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ເຕເນວ ອງ຺ຄຸລຄ຺ເຄນ ຕໍ ອງ຺ຄຸລຄ຺ຄໍ ປຣາມເສຍ຺ຍ’’ (ກຖາ. ໔໔໑), ‘‘ອຸຈ຺ຉຄ຺ຄໍ ເວຬຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ໂກຏິຍໍ. ‘‘ອມ຺ພິລຄ຺ຄໍ ວາ ມຘຸຣຄ຺ຄໍ ວາ’’ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໗໔) ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຫາຣຄ຺ເຄນ ວາ ປຣິເວຓຄ຺ເຄນ ວາ ຠາເຊຕຸ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຈູຬວ. ໓໑໘) ໂກຏ຺ຐາເສ. ‘‘ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ອປທາ ວາ ທ຺ວິປທາ ວາ…ເປ… ຕຖາຄໂຕ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕີ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໓໔) ເສຏ຺ເຐ. ສ຺ວາຍມິຘ ເສຏ຺ເຐ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ໂກຏິຍມ຺ປິ ວຕ຺ຕຕິ. ເຖໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ຐາເນ ເສຏ຺ໂຐ ເຈວ ໂກຏິຠູໂຕ ຈ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຄ຺ຄນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ’’ຕິ, ອຄ຺ໂຄ ເສຏ຺ໂຐ ໂກຏິຠູໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໒໕໐ ສຣຓຄມນກຖາ; ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໕). ໂຖມິໂຕຕິ ປສໍສິໂຕ ເທວມນຸສ຺ສາທີຫິ. ສຕ຺ຖຸ ວຓ຺ຓິໂຕຕິ ສຕ຺ຖາຣາ ວຓ຺ຓິໂຕ ຖຸໂຕ, ‘‘ກສ຺ສໂປ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈນ຺ທູປໂມ ກຸລານິ ອຸປສງ຺ກມຕິ ອປກສ຺ເສວ ກາຍໍ ອປກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຈ຺ຈນວໂກ ກຸເລສຸ ອປ຺ປຄພ຺ໂຠ’’ຕິ ເອວມາທີຫິ ອເນເກຫິ ສຸຕ຺ຕນເຍຫິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໔໖) ວຓ຺ຓິໂຕ ປສຕ຺ໂຖ, ໂສປິ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໖໐. ທິພ຺ພຈກ຺ຂູນນ຺ຕິ ທິພ຺ພໍ ຈກ຺ຂຸ ເຍສໍ ອຕ຺ຖິ ເຕ ທິພ຺ພຈກ຺ຂູ, ເຕສໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຄ຺ໂຄ ເສຏ຺ໂຐຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາຫ – ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸການໍ ຍທິທໍ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໘໘, ໑໙໒). ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖໂຣ ຠຄວໂຕ ຈູຬປິຕຸໂນ ອມິໂຕທນສ຺ສ ນາມ ສກ຺ກສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ມຫານາມສ຺ສ ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ມຫາປຸຎ຺ໂຎ ປຣມສຸຂຸມາໂລ, ໂສ ອຕ຺ຕສຕ຺ຕໂມ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ, ຕສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊານຸກ຺ກໂມ ສງ຺ຆເຠທກກ຺ຂນ຺ຘເກ (ຈູຬວ. ໓໓໐ ອາທໂຍ) ອາຄໂຕວ. ອວິທູເຣ ວາຕິ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກເຍວ.

໖໑. ອາປຕ຺ຕິອນາປຕ຺ຕິຍາຕິ ອາປຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ອນາປຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ໂກວິໂທ. ສເຕກິຈ຺ຉາຍາຕິ ສປ຺ປຏິກມ຺ມາຍປິ ອປ຺ປຏິກມ຺ມາຍປິ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ສປ຺ປຏິກມ຺ມາ ສາ ຉພ຺ພິຘາ ໂຫຕິ, ອປ຺ປຏິກມ຺ມາ ສາ ປາຣາຊິກາປຕ຺ຕິ. ‘‘ອາປຕ຺ຕິອນາປຕ຺ຕິຍາ, ສເຕກິຈ຺ຉາຍ ໂກວິໂທ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ໂສເຍວ ອຕ຺ໂຖ. ວິນເຍຕິ ວິນຍປິຏເກ. ອຄ຺ຄນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕຕິ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວິນຍຘຣານໍ ຍທິທໍ, ອຸປາລີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໑໙, ໒໒໘) ເອຕທຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐປິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປາລີຕິ ອຸປາລິຕ຺ເຖໂຣ. ສຕ຺ຖຸ ວຓ຺ຓິໂຕຕິ ສຕ຺ຖາຣາ ວຓ຺ຓິໂຕ ປສຕ຺ໂຖ. ເຖໂຣ ກິຣ ຕຖາຄຕສ຺ເສວ ສນ຺ຕິເກ ວິນຍປິຏກໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຠາຣຸກຈ຺ຉກວຕ຺ຖຸໍ (ປາຣາ. ໗໘), ອຊ຺ຊຸກວຕ຺ຖຸໍ (ປາຣາ. ໑໕໘), ກຸມາຣກສ຺ສປວຕ຺ຖຸນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໔໙) ອິມານິ ຕີຓິ ວຕ຺ຖູນິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ສທ຺ຘິໍ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ກເຖສິ. ຕສ຺ມາ ເຖໂຣ ວິນຍຘຣານໍ ອຄ຺ໂຄຕິ ເອວມາທິນາ ນເຍນ ສຕ຺ຖາຣາ ວຓ຺ຓິໂຕຕິ ວຸຕ຺ໂຕ.

໖໒. ສຸຂຸມນິປຸຓຕ຺ຖປຏິວິທ຺ໂຘຕິ ປຏິວິທ຺ຘສຸຂຸມນິປຸຓຕ຺ໂຖ, ປຏິວິທ຺ຘທຸທ຺ທສນິປຸຓຕ຺ໂຖຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຖິການໍ ປວໂຣຕິ ຘມ຺ມກຖິການໍ ເສຏ຺ໂຐ. ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘມ຺ມກຖິການໍ ຍທິທໍ ປຸຓ຺ໂຓ ມນ຺ຕາຓິປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໑໘໘, ໑໙໖) ເອຕທຄ຺ຄປາຬິຍໍ ອາໂຣປິໂຕ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ກຖິການໍ ປວໂຣ’’ຕິ. ຄຓີຕິ ສສງ຺ໂຆ. ເຖຣສ຺ສ ກິຣ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕາ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ປຎ຺ຈສຕາ ອເຫສຸໍ. ສພ຺ເພປິ ເຕ ທສພລສ຺ສ ຊາຕຠູມິກາ ຊາຕຣຏ຺ຐວາສິໂນ ສພ຺ເພວ ຂີຓາສວາ ສພ຺ເພວ ທສກຖາວຕ຺ຖຸລາຠິໂນ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ຄຓີ’’ຕິ. ອິສີຕິ ເອສຕິ ຄເວສຕິ ກຸສເລ ຘມ຺ເມຕິ ອິສິ. ມນ຺ຕາຓິຍາ ປຸຕ຺ໂຕຕິ ມນ຺ຕາຓິຍາ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ປຸຕ຺ໂຕ. ປຸຓ຺ໂຓຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ວິສ຺ສຸໂຕຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທີຫິ ຄຸເຓຫິ ວິສ຺ສຸໂຕ.

ອຎ຺ຎາສິໂກຓ຺ຑຎ຺ຎຕ຺ເຖໂຣ ປນ ສຕ຺ຖຣິ ອຠິສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕວຣຘມ຺ມຈກ຺ເກ ອນຸປຸພ຺ເພນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊຄຫໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ເຕ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຄິເນຍ຺ຍໍ ປຸຓ຺ຓໍ ນາມ ມາຓວໍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ນິວາສຕ຺ຖາຍ ສຍໍ ຉທ຺ທນ຺ຕທຫໍ ຄໂຕ. ປຸຓ຺ໂຓ ປນ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນາຍ ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປພ຺ພຊິຕກິຈ຺ຈໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາວ ທສພລສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ກປິລປຸເຣເຍວ ໂອຫີໂນ, ໂສ ໂຍນິໂສມນສິກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖໂຣ ຈ ອຸປາລິຕ຺ເຖໂຣ ຈ ອິເມ ທ຺ເວ ເຖຣາ ຠຄວໂຕ ກປິລວຕ຺ຖຸປຸຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຎາຕິສມາຄມທິວເສ ປພ຺ພຊິຕາ ວິຍ ທສ຺ສິຕາ, ຕໍ ປນ ຂນ຺ຘກປາຬິຍາ ອຏ຺ຐກຖາຍ ຈ ນ ສເມຕິ. ວີມໍສິຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ອຖ ສຕ຺ຖາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣາທີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ຈິຕ຺ຕາຈາຣມຎ຺ຎາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸເຓ ກເຖຕຸມາຣຠິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໖໓.

‘‘ເອເຕສໍ ຈິຕ຺ຕມຎ຺ຎາຍ, ໂອປມ຺ມກຸສໂລ ມຸນິ;

ກງ຺ຂຈ຺ເຉໂທ ມຫາວີໂຣ, ກເຖສິ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂອປມ຺ມກຸສໂລຕິ ອຸປມາຍ ກຸສໂລ. ກງ຺ຂຈ຺ເຉໂທຕິ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ສໍສຍຈ຺ເຉທໂກ.

ອິທານິ ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸເຓ ກເຖສິ, ເຕ ທສ຺ເສຕຸໍ –

໖໔.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ເຕ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍາ, ໂກຏິ ເຍສໍ ນ ນາຍຕິ;

ສຕ຺ຕກາໂຍ ຈ ອາກາໂສ, ຈກ຺ກວາຬາ ຈນນ຺ຕກາ;

ພຸທ຺ຘຎາຓໍ ອປ຺ປເມຍ຺ຍໍ, ນ ສກ຺ກາ ເອເຕ ວິຊານິຕຸ’’ນ຺ຕິ. – ວຸຕ຺ຕໍ;

ຕຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ. ເອເຕຕິ ອິທານິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ອຕ຺ເຖ ນິທສ຺ເສຕິ. ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍາຕິ ສງ຺ຂ຺ຍາຕຸມສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍາ, ຄຓນປຖໍ ວີຕິວຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂກຏີຕິອາທິ ວາ ອນ຺ໂຕ ວາ ມຣິຍາທາ. ເຍສນ຺ຕິ ເຍສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານໍ. ນ ນາຍຕີຕິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ອິທານິ ເຕ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ສຕ຺ຕກາໂຍ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຕ຺ຕກາໂຍຕິ ສຕ຺ຕສມູໂຫ, ສຕ຺ຕກາໂຍ ອນນ຺ໂຕ ອປຣິມາໂຓ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ. ຕຖາ ອາກາໂສ ອາກາສສ຺ສາປິ ອນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ. ຕຖາ ຈກ຺ກວາຬານິ ອນນ຺ຕານິ ເອວ. ພຸທ຺ຘຎາຓໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ອປ຺ປເມຍ຺ຍໍ. ນ ສກ຺ກາ ເອເຕ ວິຊານິຕຸນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ປເນເຕ ອນນ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ນ ສກ຺ກາ ວິຊານິຕຸໍ.

໖໕. ອິທານິ ສຕ຺ຖາ ອຕ຺ຕໂນ ອິທ຺ຘິວິກຸພ຺ພເນ ສຎ຺ຊາຕຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕານໍ ເທວມນຸສ຺ສາທີນໍ ກິນ຺ນາເມຕໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ອິໂຕປິ ວິສິຏ຺ຐຕຣໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ອພ຺ຠຸຕໍ ອຕ຺ຖິ, ມມ ຕໍ ສຸຓາຖາຕິ ຘມ຺ມເທສນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ –

‘‘ກິເມຕໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ໂລເກ, ຍໍ ເມ ອິທ຺ຘິວິກຸພ຺ພນໍ;

ອຎ຺ເຎ ພຫູ ອຈ຺ຉຣິຍາ, ອພ຺ຠຸຕາ ໂລມຫໍສນາ’’ຕິ. – ອາທິມາຫ;

ຕຕ຺ຖ ກິນ຺ຕິ ປຏິກ຺ເຂປວຈນໍ.ເອຕນ຺ຕິ ອິທໍ ອິທ຺ຘິວິກຸພ຺ພນໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ຍນ຺ຕິ ອຍໍ ຍໍ-ສທ຺ໂທ ‘‘ຍໍ ຕໍ ອປຸຈ຺ຉິມ຺ຫ ອກິຕ຺ຕຍີ ໂນ, ອຎ຺ຎໍ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມ ຕທິງ຺ຆ ພ຺ຣູຫີ’’ຕິອາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໑໐໕໘; ມຫານິ. ໑໑໐; ຈູຬນິ. ເມຕ຺ຕຄູມາຓວປຸຈ຺ຉາ ໗໗) ອຸປໂຍຄວຈເນ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນວກາໂສ; ຍໍ ເອກິສ຺ສາ ໂລກຘາຕຸຍາ ທ຺ເວ ອຣຫນ຺ໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໗໗; ວິຠ. ໘໐໙; ມິ. ປ. ໕.໑.໑) ເອຕ຺ຖ ກາຣຓວຈເນ. ‘‘ຍໍ ວິປສ຺ສີ ຠຄວາ ກປ຺ເປ ອຸທປາທີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໔) ເອຕ຺ຖ ຠຸມ຺ເມ. ‘‘ຍໍ ໂຂ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ເທວານໍ ຕາວຕິໍສານໍ ສມ຺ມຸຂາ ສຸຕໍ ສມ຺ມຸຂາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕໍ, ອາໂຣເຈມິ ຕໍ ຠຄວໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໒໙໓) ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈເນ. ອິຘາປິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈເນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໔). ອຎ຺ເຎ ພຫູ ມມ ອຈ຺ຉຣິຍາ ອພ຺ຠຸຕວິເສສາ ສນ຺ຕີຕິ ທີເປຕິ.

ອິທານິ ເຕ ອຈ຺ຉຣິເຍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ –

໖໖.

‘‘ຍທາຫໍ ຕຸສິເຕ ກາເຍ, ສນ຺ຕຸສິໂຕ ນາມຫໍ ຕທາ;

ທສສຫສ຺ສີ ສມາຄມ຺ມ, ຍາຈນ຺ຕິ ປຎ຺ຊລີ ມມ’’ນ຺ຕິ. – ອາທິມາຫ;

ຕຕ຺ຖ ຍທາຕິ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ. ອຫນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ນິທ຺ທິສຕິ. ຕຸສິເຕ ກາເຍຕິ ຕຸສິຕສງ຺ຂາເຕ ເທວນິກາເຍ. ຍທາ ປນາຫໍ ສມຕ຺ຕິໍສປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ປຎ຺ຈມຫາປຣິຈ຺ຈາເຄ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ຎາຕຕ຺ຖຈຣິຍໂລກຕ຺ຖຈຣິຍພຸທ຺ຘຕ຺ຖຈຣິຍານໍ ໂກຏິໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕສຕກມຫາທານານິ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຖວິໍ ກມ຺ເປຕ຺ວາ ເວສ຺ສນ຺ຕຣຕ຺ຕຠາວໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ທຸຕິເຍ ຈິຕ຺ຕວາເຣ ຕຸສິຕຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ຕທາປິ ສນ຺ຕຸສິໂຕ ນາມ ເທວຣາຊາ ອໂຫສິໍ. ທສສຫສ຺ສີ ສມາຄມ຺ມາຕິ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬສຸ ເທວຕາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍາຈນ຺ຕິ ປຎ຺ຊລີ ມມນ຺ຕິ ມໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ‘‘ມາຣິສ, ຕຍາ ທສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣນ຺ເຕນ ນ ສກ຺ກສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ນ ມາຣ ນ ພ຺ຣຫ຺ມ ນ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ເຖນ຺ເຕນ ປູຣິຕາ, ໂລກນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາຍ ປນ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຖຍມາເນນ ປູຣິຕາ, ໂສ ຕວ ກາໂລ, ມາຣິສ, ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາຍ ສມໂຍ, ມາຣິສ, ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາຍາ’’ຕິ (ຊາ. ອຏ຺ຐ. ໑.ນິທານກຖາ, ອວິທູເຣນິທານກຖາ) ຍາຈນ຺ຕິ ມມນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໖໗.

‘‘ກາໂລ ໂຂ ເຕ ມຫາວີຣ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ;

ສເທວກໍ ຕາຣຍນ຺ໂຕ, ພຸຊ຺ຌສ຺ສຸ ອມຕໍ ປທ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາໂລ ເຕຕິ ກາໂລ ຕວ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊາຕິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫ, ‘‘ໂອກ຺ກມາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ສເທວກນ຺ຕິ ສເທວກໍ ໂລກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາຣຍນ຺ໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ປາຣມິໂຍ ປູເຣນ຺ໂຕປິ ຕາຣຍຕິ ນາມ, ປາຣມິໂຍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປນ຺ໂຕປິ ຕາຣຍຕິ ນາມ, ເວສ຺ສນ຺ຕຣຕ຺ຕຠາວໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ຕຸສິຕປຸເຣ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິວສ຺ສສຕສຫສ຺ສາຘິການິ ສຕ຺ຕປຓ຺ຓາສວສ຺ສໂກຏິໂຍ ຕຕ຺ຖ ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕປິ ຕາຣຍຕິ ນາມ, ເທວຕາຫິ ຍາຈິໂຕ ປຎ຺ຈວິຘໍ ມຫາວິໂລກິຕໍ ວິໂລເກຕ຺ວາ ມຫາມາຍາເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕປິ ທສມາເສ ຄພ຺ຠວາສໍ ວສນ຺ໂຕປິ ຕາຣຍຕິ ນາມ, ເອກູນຕິໍສ ວສ຺ສານິ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕປິ ຕາຣຍຕິ ນາມ. ຣາຫຸລຠທ຺ທສ຺ສ ຊາຕທິວເສ ຉນ຺ນສຫາໂຍ ກຓ຺ຑກໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕປິ ຕີຓິ ຣຊ຺ຊານິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອໂນມາຍ ນາມ ນທິຍາ ຕີເຣ ປພ຺ພຊນ຺ໂຕປິ ຕາຣຍຕິ ນາມ, ຉພ຺ພສ຺ສານິ ປຘານໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ວິສາຂປຸຓ຺ຓມາຍໍ ມຫາໂພຘິມຓ຺ຑໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ມາຣພລໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ປຐມຍາເມ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມຍາເມ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຍາເມ ທ຺ວາທສງ຺ຄໍ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາທໍ ອນຸໂລມປຏິໂລມໂຕ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕປິ ຕາຣຍຕິ ນາມ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລກ຺ຂເຓປິ, ສກທາຄາມິມຄ຺ຄກ຺ຂເຓປິ, ສກທາຄາມິຜລກ຺ຂເຓປິ, ອນາຄາມິມຄ຺ຄກ຺ຂເຓປິ, ອນາຄາມິຜລກ຺ຂເຓປິ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄກ຺ຂເຓປິ, ອຣຫຕ຺ຕຜລກ຺ຂເຓປິ ຕາຣຍຕິ ນາມ, ຍທາ ອຏ຺ຐາຣສເທວຕາໂກຏິສຫສ຺ເສຫິ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍານໍ ອມຕປານໍ ອທາສິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕາຣຍິ ນາມາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ສເທວກໍ ຕາຣຍນ຺ໂຕ, ພຸຊ຺ຌສ຺ສຸ ອມຕໍ ປທ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ມຫາສຕ຺ໂຕ ເທວຕາຫິ ຍາຈິຍມາໂນປິ ເທວຕານໍ ປຏິຎ຺ຎໍ ອທຕ຺ວາວ ກາລທີປເທສກຸລຊເນຕ຺ຕິອາຍຸປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ປຎ຺ຈວິຘໍ ມຫາວິໂລກນໍ ນາມ ວິໂລເກສິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ກາໂລ ນຸ ໂຂ, ນ ກາໂລ’’ຕິ ປຐມໍ ກາລໍ ວິໂລເກສິ. ຕຕ຺ຖ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອາຍຸກາໂລ ກາໂລ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ຊາຕິຊຣາມຣຓາທີນໍ ອປາກຏຕ຺ຕາ, ພຸທ຺ຘານຎ຺ຈ ຘມ຺ມເທສນາ ນາມ ຕິລກ຺ຂຓມຸຕ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເຕສໍ ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂມນຕ຺ຕາຕິ ກເຖນ຺ຕານໍ ‘‘ກິນ຺ນາເມເຕ ກເຖນ຺ຕີ’’ຕິ ນ ສທ຺ທຫນ຺ຕິ, ຕໂຕ ອຠິສມໂຍ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ອນິຍ຺ຍານິກໍ ສາສນໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ອກາໂລ. ວສ຺ສສຕໂຕ ອູໂນ ອາຍຸກາໂລປິ ກາໂລ ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ຕທາ ສຕ຺ຕາ ອຸສ຺ສນ຺ນກິເລສາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຸສ຺ສນ຺ນກິເລສານຎ຺ຈ ທິນ຺ໂນ ໂອວາໂທ ໂອວາທຏ຺ຐາເນ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສປິ ອກາໂລ. ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຫຏ຺ຐາ ວສ຺ສສຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸທ຺ຘໍ ອາຍຸກາໂລ ກາໂລ ນາມ. ອິທານິ ວສ຺ສສຕາຍຸກາ ມນຸສ຺ສາຕິ ອຖ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕພ຺ພກາໂລ’’ຕິ ອທ຺ທສ.

ຕໂຕ ທີປໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ຊມ຺ພຸທີເປເຍວ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ ທີປໍ ປສ຺ສິ. ຕໂຕ ຊມ຺ພຸທີໂປ ນາມ ມຫາ ທສໂຍຊນສຫສ຺ສປຣິມາໂຓ, ກຕຣສ຺ມິໍ ນຸ ໂຂ ປເທເສ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ ເທສໍ ວິໂລເກນ຺ໂຕ ມຊ຺ຌິມເທສໍ ປສ຺ສິ. ຕໂຕ ກຸລໍ ວິໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ພຸທ຺ຘາ ນາມ ໂລກສມ຺ມເຕ ກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອິທານິ ຂຕ຺ຕິຍກຸລໍ ໂລກສມ຺ມຕໍ, ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສາມິ, ສຸທ຺ໂຘທໂນ ນາມ ເມ ຣາຊາ ປິຕາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ກຸລໍ ອທ຺ທສ. ຕໂຕ ມາຕຣໍ ວິໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ພຸທ຺ຘມາຕາ ນາມ ໂລລາ ສຸຣາຘຸຕ຺ຕາ ນ ໂຫຕິ, ອຂຓ຺ຑປຎ຺ຈສີລາຕິ ອຍຎ຺ຈ ມຫາມາຍາ ນາມ ເທວີ ເອທິສາ, ອຍໍ ເມ ມາຕາ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ກິຕ຺ຕກໍ ອສ຺ສາ ອາຍູ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ທສນ຺ນໍ ມາສານໍ ອຸປຣິ ສຕ຺ຕທິວສານິ ປສ຺ສິ. ອິຕິ ອິມໍ ປຎ຺ຈວິຘວິໂລກນໍ ວິໂລເກຕ຺ວາ – ‘‘ກາໂລ ເມ, ມາຣິສ, ພຸທ຺ຘຠາວາຍາ’’ຕິ ເທວຕານໍ ປຏິຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ສກ຺ຍຣາຊກຸເລ ມາຍາເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຄ຺ຄເຫສິ (ຊາ. ອຏ຺ຐ. ໑.ນິທານກຖາ, ອວິທູເຣນິທານກຖາ; ອປ. ອຏ຺ຐ. ໑.ນິທານກຖາ, ອວິທູເຣນິທານກຖາ). ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໖໘.

‘‘ຕຸສິຕາ ກາຍາ ຈວິຕ຺ວານ, ຍທາ ໂອກ຺ກມິ ກຸຈ຺ຉິຍໍ;

ທສສຫສ຺ສີໂລກຘາຕຸ, ກມ຺ປິຕ຺ຖ ຘຣຓີ ຕທາ’’ຕິ. – ອາທິ;

ຕຕ຺ຖ ໂອກ຺ກມີຕິ ໂອກ຺ກມິໍ ປາວິສິໍ. ກຸຈ຺ຉິຍນ຺ຕິ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ. ທສສຫສ຺ສີໂລກຘາຕຸ, ກມ຺ປິຕ຺ຖາຕິ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນ ປນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມນ຺ໂຕ ເອກູນວີສຕິຍາ ປຏິສນ຺ຘິຈິຕ຺ເຕສຸ ເມຕ຺ຕາປຸພ຺ພຠາຄສ຺ສ ໂສມນສ຺ສສຫຄຕຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕອສງ຺ຂາຣິກກຸສລຈິຕ຺ຕສ຺ສ ສທິສ ມຫາວິປາກຈິຕ຺ເຕນ ອາສາຬ຺ຫິປຸຓ຺ຓມາຍໍ ອຸຕ຺ຕຣາສາຬ຺ຫນກ຺ຂຕ຺ເຕເນວ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ຕທາ ທສສຫສ຺ສີໂລກຘາຕຸ ສກລາປິ ກມ຺ປິ ສງ຺ກມ຺ປິ ສມ຺ປກມ຺ປີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘຣຓີຕິ ຘາເຣຕິ ສພ຺ເພ ຖາວຣຊງ຺ຄເມຕິ ຘຣຓີ, ປຖວີ.

໖໙. ສມ຺ປຊາໂນວ ນິກ຺ຂມິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍທາ ປນາຫໍ ສໂຕ ສມ຺ປຊາໂນວ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ຘມ຺ມາສນໂຕ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມກຖິໂກ ວິຍ ນິສ຺ເສຓິໂຕ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ວິຍ ຈ ທ຺ເວ ຫຕ຺ເຖ ຈ ປາເທ ຈ ປສາເຣຕ຺ວາ ຐິຕໂກວ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສມ຺ຠເວນ ເກນຈິ ອສຸຈິນາ ອມກ຺ຂິໂຕວ ນິກ຺ຂມິໍ. ສາຘຸກາຣໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕີຕິ ສາຘຸກາຣໍ ປວຕ຺ຕຍນ຺ຕິ, ສາຘຸກາຣໍ ເທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປກມ຺ປິຕ຺ຖາຕິ ກມ຺ປິຕ຺ຖ, ໂອກ຺ກມເນປິ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂມເນປິ ທສສຫສ຺ສີ ປກມ຺ປິຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໗໐. ອຖ ຠຄວາ ຄພ຺ໂຠກ຺ກນ຺ຕິອາທີສຸ ອຕ຺ຕນາ ສມສມໍ ອທິສ຺ວາ ຄພ຺ໂຠກ຺ກນ຺ຕິອາທີສຸ ອຕ຺ຕໂນ ອຈ຺ຉຣິຍທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ໂອກ຺ກນ຺ຕິ ເມ ສໂມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອິມໍ ຄາຖມາຫ. ຕຕ຺ຖ ໂອກ຺ກນ຺ຕີຕິ ຄພ຺ໂຠກ຺ກນ຺ຕິຍໍ, ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ, ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫເຓຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເມຕິ ມຍາ. ສໂມຕິ ສທິໂສ ນຕ຺ຖິ. ຊາຕິໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ຊາຍຕິ ເອຕາຍ ມາຕຸຍາຕິ ມາຕາ ‘‘ຊາຕີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໂຕ ຊາຕິໂຕ ມາຕຸຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຠິນິກ຺ຂເມຕິ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ອຠິນິກ຺ຂມເນ ປສເວ ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ໂພຘິຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປສຕ຺ຖາ ສຸນ຺ທຣາ ໂພຘິ ສມ຺ໂພຘິ. ອຍໍ ປນ ໂພຘິ-ສທ຺ໂທ ຣຸກ຺ຂມຄ຺ຄນິພ຺ພານສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ – ‘‘ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລ ປຐມາຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ (ມຫາວ. ໑; ອຸທາ. ໑) ຈ, ‘‘ອນ຺ຕຣາ ຈ ຄຍໍ ອນ຺ຕຣາ ຈ ໂພຘິ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໘໕; ໒.໓໔໑; ມຫາວ. ໑໑) ຈ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ຫິ ຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ໂພຘິ ວຸຈ຺ຈຕິ ຈຕູສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ຎາຓ’’ນ຺ຕິ (ຈູຬນິ. ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສ ໑໒໑) ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ມຄ຺ໂຄ. ‘‘ປຕ຺ວານ ໂພຘິໍ ອມຕໍ ອສງ຺ຂຕ’’ນ຺ຕິ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ນິພ຺ພານໍ. ‘‘ປປ຺ໂປຕິ ໂພຘິໍ ວຣຠູຣິເມຘໂສ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໒໑໗) ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ. ອິຘ ປນ ຠຄວໂຕ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໓; ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໑; ອຸທາ. ອຏ຺ຐ. ໒໐; ຈຣິຍາ. ອຏ຺ຐ. ນິທານກຖາ). ອປເຣ ‘‘ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓ’’ນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິ, ຕສ຺ສໍ ສມ຺ໂພຘິຍໍ ອຫໍ ເສຏ຺ໂຐຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກສ຺ມາ ປນ ຠຄວາ ສມ຺ໂພຘິໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຕ຺ຕານໍ ປສໍສຕີຕິ? ສພ຺ພຄຸຓທາຍກຕ຺ຕາ. ຠຄວໂຕ ຫິ ສມ຺ໂພຘິ ສພ຺ພຄຸຓທາຍິກາ ສພ຺ເພປິ ນິຣວເສເສ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ທທາຕິ, ນ ປນ ອຎ຺ເຎສໍ. ອຎ຺ເຎສໍ ປນ ກສ຺ສຈິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ໂຄ ອຣຫຕ຺ຕຜລເມວ ເທຕິ, ກສ຺ສຈິ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ, ກສ຺ສຈິ ຉ ອຠິຎ຺ຎາ, ກສ຺ສຈິ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ, ກສ຺ສຈິ ສາວກປາຣມິຎາຓໍ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓເມວ ເທຕິ. ພຸທ຺ຘານໍ ປນ ສພ຺ພຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ເທຕິ. ຕສ຺ມາ ຠຄວາ ສພ຺ພຄຸຓທາຍກຕ຺ຕາ ‘‘ສມ຺ໂພຘິຍໍ ອຫໍ ເສຏ຺ໂຐ’’ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ປສໍສຕິ. ອປິ ຈ ຠູມິໍ ຈາເລຕ຺ວາ ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສມ຺ໂພຘິຍໍ ອຫໍ ເສຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວທຕິ. ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕເນຕິ ເອຕ຺ຖ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປນ ທຸວິຘໍ ໂຫຕິ – ປຏິເວຘຎາຓຎ຺ຈ ເທສນາຎາຓຎ຺ຈາຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາປຠາວິຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຣິຍຜລາວຫໍ ປຏິເວຘຎາຓໍ, ກຣຸຓາປຠາວິຕໍ ສາວການໍ ອຣິຍຜລາວຫໍ ເທສນາຎາຓໍ. ປຏິເວຘຎາຓໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣໍ ກຸສລໍ ອຸເປກ຺ຂາສຫຄຕໍ ອວິຕກ຺ກອວິຈາຣໍ, ເທສນາຎາຓໍ ໂລກິຍໍ ອພ຺ຍາກຕໍ, ອຸຠຍມ຺ປິ ປເນຕໍ ອຎ຺ເຎຫິ ອສາຘາຣຓໍ. ອິຘ ປນ ເທສນາຎາຓໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ (ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒.໔໔).

໗໑. ອິທານິ ຠຄວໂຕ ຄພ຺ໂຠກ຺ກມເນວ ປຖວິກມ຺ປນາທິກໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ໂລເກ’’ຕິ ເທວຕາຫິ ອຍໍ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘານໍ ຄຸຓມຫນ຺ຕຕາຕິ ອໂຫ ພຸທ຺ຘານໍ ຄຸຓມຫນ຺ຕຠາໂວ, ອໂຫ ພຸທ຺ຘານໍ ມຫານຸຠາໂວຕິ ອຕ຺ໂຖ ທສສຫສ຺ສີໂລກຘາຕຸ, ຉປ຺ປກາຣໍ ປກມ຺ປຖາຕິ ທສສຸ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສສຸ ມຫາປຖວີ ຉປ຺ປກາຣໍ ປກມ຺ປິຕ຺ຖ ຈລິຕ຺ຖ. ກຖໍ? ປຸຣຕ຺ຖິມໂຕ ອຸນ຺ນມຕິ ປຈ຺ຉິມໂຕ ໂອນມຕິ, ປຈ຺ຉິມໂຕ ອຸນ຺ນມຕິ ປຸຣຕ຺ຖິມໂຕ ໂອນມຕິ, ອຸຕ຺ຕຣໂຕ ອຸນ຺ນມຕິ ທກ຺ຂິຓໂຕ ໂອນມຕິ, ທກ຺ຂິຓໂຕ ອຸນ຺ນມຕິ ອຸຕ຺ຕຣໂຕ ໂອນມຕິ, ມຊ຺ຌິມໂຕ ອຸນ຺ນມຕິ ປຣິຍນ຺ຕໂຕ ໂອນມຕິ, ປຣິຍນ຺ຕໂຕ ອຸນ຺ນມຕິ ມຊ຺ຌິມໂຕ ໂອນມຕີຕິ ເອວໍ ຉປ຺ປກາຣໍ ອນິລພລຈລິຕຊລຕຣງ຺ຄຠງ຺ຄສງ຺ຆຏ຺ຏິຕາ ວິຍ ນາວາ ຈຕຸນຫຸຕາຘິກທ຺ວິໂຍຊນສຕສຫສ຺ສພຫລາ ປຖວິສນ຺ຘາຣກຊລປຣິຍນ຺ຕາ ອເຈຕນາປິ ສມານາ ສເຈຕນາ ວິຍ ອຍໍ ມຫາປຖວີ ປີຕິຍາ ນຈ຺ຈນ຺ຕີ ວິຍ ອກມ຺ປິຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂອຠາໂສ ຈ ມຫາ ອາສີຕິ ອຕິກ຺ກມ຺ເມວ ເທວານໍ ເທວານຸຠາວໍ ອຸຬາໂຣ ໂອຠາໂສ ອໂຫສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຈ຺ເຉຣໍ ໂລມຫໍສນນ຺ຕິ ອຈ຺ເຉຣຎ຺ຈ ໂລມຫໍສນຎ຺ຈ ອໂຫສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໗໒. ອິທານິ ປຖວິກມ຺ປນາໂລກປາຕຸຠາວາທີສຸ ອຈ຺ຉຣິເຍສຸ ວຕ຺ຕມາເນສຸ ຠຄວໂຕ ປວຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ຠຄວາ ຕມ຺ຫິ ສມເຍ’’ຕິອາທິຄາຖາໂຍ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ໂລກເຊຏ຺ໂຐຕິ ໂລກເສຏ຺ໂຐ. ສເທວກນ຺ຕິ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ, ສາມິອຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ທສ຺ສຍນ຺ໂຕຕິ ປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ.

໗໓. ຈງ຺ກມນ຺ໂຕວາຕິ ທສໂລກຘາຕຸສຫສ຺ສານິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຐິເຕ ຕສ຺ມິໍ ຣຕນມເຍ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມມາໂນວ ກເຖສິ. ໂລກນາຍໂກຕິ ອຖ ສຕ຺ຖາ ມໂນສິລາຕເລ ສີຫນາທໍ ນທນ຺ໂຕ ສີໂຫ ວິຍ ຄຊ຺ຊນ຺ໂຕ ປາວຸສ຺ສກເມໂຆ ວິຍ ຈ ອາກາສຄງ຺ຄໍ ໂອຕາເຣນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕນ (ທີ. ນິ. ໒.໒໘໕, ໓໐໑) ສວນີເຍນ ກມນີເຍນ ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສເຣນ ນານານຍວິຈິຕ຺ຕໍ ຈຕຸສຈ຺ຈປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຕິລກ຺ຂຓາຫຕໍ ມຘຸຣຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອນ຺ຕຣາ ນ ນິວຕ຺ເຕຕິ, ຈຕຸຫຕ຺ເຖ ຈງ຺ກເມ ຍຖາຕິ ເອຕ຺ຖ ສຕ຺ຖາຣາ ປນ ນິມ຺ມິຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຈງ຺ກມສ຺ສ ເອກາ ໂກຏິ ປາຈີນຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ເອກາ ປຈ຺ຉິມຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ເອວໍ ຐິເຕ ຕສ຺ມິໍ ຣຕນຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມມາໂນ ສຕ຺ຖາ ອຸໂຠ ໂກຏິໂຍ ປຕ຺ວາວ ນິວຕ຺ຕຕິ, ອນ຺ຕຣາ ອຸໂຠ ໂກຏິໂຍ ອປຕ຺ວາ ນ ນິວຕ຺ຕຕິ. ຍຖາ ຈຕຸຫຕ຺ຖປ຺ປມາເຓ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມມາໂນ ອຸໂຠ ໂກຏິໂຍ ສີຆເມວ ປຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕຕິ, ເອວໍ ອນ຺ຕຣາ ນ ນິວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍ ປນ ຠຄວາ ທສສຫສ຺ສໂຍຊນປ຺ປມາຓາຍາມໍ ຈງ຺ກມໍ ຣສ຺ສມກາສິ, ຕາວມຫນ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຕຠາວໍ ນິມ຺ມິນີຕິ? ນ ປເນວມກາສິ. ອຈິນ຺ເຕຍ຺ໂຍ ພຸທ຺ຘານໍ ພຸທ຺ຘານຸຠາໂວ. ອກນິຏ຺ຐຠວນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອວີຈິ, ຕາວ ເອກງ຺ຄຓາ ອໂຫສິ. ຕິຣິຍໂຕ ຈ ທສຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ສານິ ເອກງ຺ຄຓານິ ອເຫສຸໍ. ເທວາ ມນຸສ຺ເສ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ສາປິ ເທເວ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ຍຖາ ສພ຺ເພ ເທວມນຸສ຺ສາ ປກຕິຍາ ຈງ຺ກມມານໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ເອວໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຈງ຺ກມມານໍ ປສ຺ສິໍສູຕິ. ຠຄວາ ປນ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕວ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ ອນ຺ຕຣາສມາປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ສມາປຊ຺ຊຕິ.

ອຖ ອາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອປຣິມິຕສມຍສມຸປຈິຕກຸສລພລຊນິຕທ຺ວຕ຺ຕິໍສວຣລກ຺ຂໂຓປໂສຠິຕໍ ອສີຕານຸພ຺ຍຎ຺ຊນວິຣາຊິຕໍ ວຣສຣີຣໍ ສຣທສມເຍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ວິຍ ຣຊນິກຣໍ ສພ຺ພຜາລິຜຸລ຺ລໍ ວິຍ ຈ ໂຍຊນສຕຸພ຺ເພຘໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກໍ ອຏ຺ຐາຣສຣຕນຸພ຺ເພຘໍ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາປຣິກ຺ເຂປສສ຺ສິຣິກໍ ວຣກນກຄິຣິມິວ ຊງ຺ຄມໍ ອໂນປມາຍ ພຸທ຺ຘລີຬາຍ ອໂນປເມນ ພຸທ຺ຘສິຣິວິລາເສນ ຈງ຺ກມນ຺ຕໍ ທສສຫສ຺ສິເທວຄຓປຣິວຸຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອທ຺ທສ. ທິສ຺ວານ ອຍໍ ປນ ສກລາປິ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ສນ຺ນິປຕິຕາ, ມຫຕິຍາ ປເນຕ຺ຖ ຘມ຺ມເທສນາຍ ຠວິຕພ຺ພໍ, ພຸທ຺ຘວໍສເທສນາ ປນ ພຫູປກາຣາ ຠຄວຕິ ປສາທາວຫາ, ຍໍນູນາຫໍ ທສພລສ຺ສ ອຠິນີຫາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ພຸທ຺ຘວໍສໍ ປຣິປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກໍສໍ ຈີວຣໍ ກຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ທສນຂສມຸຊ຺ຊລໍ ຊລຊາມລາວິກລ-ກມລ-ມກຸລສທິສໍ ອຎ຺ຊລິໍ ສິຣສິ ກຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ‘‘ກີທິໂສ ເຕ ມຫາວີຣາ’’ຕິອາທິກໍ ປຣິປຸຈ຺ຉິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໗໔.

‘‘ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ມຫາປຎ຺ໂຎ, ສມາຘິຊ຺ຌານໂກວິໂທ;

ປຎ຺ຎາຍ ປາຣມິປ຺ປຕ຺ໂຕ, ປຸຈ຺ຉຕິ ໂລກນາຍກໍ.

໗໕.

‘‘ກີທິໂສ ເຕ ມຫາວີຣ, ອຠິນີຫາໂຣ ນຣຸຕ຺ຕມ;

ກມ຺ຫິ ກາເລ ຕຍາ ຘີຣ, ປຕ຺ຖິຕາ ໂພຘິມຸຕ຺ຕມາ’’ຕິ. –

ອາທິ. ກາ ນາມາຍໍ ອນຸສນ຺ຘີຕິ? ປຸຈ຺ຉານຸສນ຺ຘິ ນາມ. ຕິສ຺ໂສ ຫິ ອນຸສນ຺ຘິໂຍ – ປຸຈ຺ຉານຸສນ຺ຘິ ອຊ຺ຌາສຍານຸສນ຺ຘິ ຍຖານຸສນ຺ຘີຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ໂອຣິມໍ ຕີຣໍ ກິໍ ປາຣິມໍ ຕີຣ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໔໑) ເອວໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ຠຄວຕາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕສຸຕ຺ຕວເສນ ປຸຈ຺ຉານຸສນ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ.

‘‘ອຖ ໂຂ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເອວໍ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ ‘ອິຕິ ກິຣ, ໂຠ, ຣູປໍ ອນຕ຺ຕາ, ເວທນາ ອນຕ຺ຕາ, ສຎ຺ຎາ ອນຕ຺ຕາ, ສງ຺ຂາຣາ ອນຕ຺ຕາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນຕ຺ຕາ, ອນຕ຺ຕກຕານິ ກມ຺ມານິ ກມຕ຺ຕານໍ ຜຸສິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ຐານໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິຊ຺ຊຕິ, ຍໍ ອິເຘກຈ຺ໂຈ ໂມຆປຸຣິໂສ ອວິທ຺ວາ ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ຕຓ຺ຫາຘິປເຕຍ຺ເຍນ ເຈຕສາ ສຕ຺ຖຸສາສນໍ ອຕິຘາວິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍ ‘ອິຕິ ກິຣ, ໂຠ, ຣູປໍ ອນຕ຺ຕາ, ເວທນາ ອນຕ຺ຕາ, ສຎ຺ຎາ ອນຕ຺ຕາ, ສງ຺ຂາຣາ ອນຕ຺ຕາ, ວິຎ຺ຎາຓໍ ອນຕ຺ຕາ, ອນຕ຺ຕກຕານິ ກມ຺ມານິ ກມຕ຺ຕານໍ ຜຸສິສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ…ເປ… ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣູປໍ ນິຈ຺ຈໍ ວາ ອນິຈ຺ຈໍ ວາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໙໐) ເອວໍ ປເຣສໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ວິທິຕ຺ວາ ຠຄວຕາ ວຸຕ຺ຕວເສນ ອຊ຺ຌາສຍານຸສນ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ເຍນ ປນ ຘມ຺ເມນ ອາທິມ຺ຫິ ເທສນາ ອຸຏ຺ຐິຕາ, ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອນຸຣູປຘມ຺ມວເສນ ວາ ປຏິກ຺ເຂປວເສນ ວາ ເຍສຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ອຸປຣິເທສນາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ເຕສໍ ວເສນ ຍຖານຸສນ຺ຘິ ເວທິຕພ຺ພາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ປຸຈ຺ຉານຸສນ຺ຘີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາຍ ປາຣມິປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ສາວກປາຣມິຎາຓສ຺ສ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ. ປຸຈ຺ຉຕີຕິ ອປຸຈ຺ຉິ. ຕຕ຺ຖ ປຸຈ຺ຉາ ນາມ ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາປຸຈ຺ຉາ, ທິຏ຺ຐສໍສນ຺ທນາປຸຈ຺ຉາ, ວິມຕິຈ຺ເຉທນາປຸຈ຺ຉາ, ອນຸມຕິປຸຈ຺ຉາ, ກເຖຕຸກມ຺ຍຕາປຸຈ຺ຉາຕິ ປຎ຺ຈວິຘາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖາຍໍ ເຖຣສ຺ສ ກຕມາ ປຸຈ຺ຉາຕິ ເຈ? ຍສ຺ມາ ປນາຍໍ ພຸທ຺ຘວໍໂສ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິກອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ໂຍປຈິຕປຸຎ຺ຎສມ຺ຠາຣານໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິກອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ໂຍປຈິຕປຸຎ຺ຎສມ຺ຠາຣານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຄ຺ຄສາວການຎ຺ຈ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ໂສປຈິຕປຸຎ຺ຎສມ຺ຠາຣານໍ ເສສມຫາສາວການໍ ວາ ອວິສໂຍ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘານໍເຍວ ວິສໂຍ, ຕສ຺ມາ ເຖຣສ຺ສ ອທິຏ຺ຐໂຊຕນາ ປຸຈ຺ຉາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ກີທິໂສຕິ ປຸຈ຺ຉນາກາໂຣ, ກິໍປກາໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕຕິ ຕວ. ອຠິນີຫາໂຣຕິ ອຠິນີຫາໂຣ ນາມ ພຸທ຺ຘຠາວຕ຺ຖໍ ມານສໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ພຸທ຺ຘພ຺ຍາກຣຓໍ ອລທ຺ຘາ ນ ອຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວີຣິຍມຘິຏ຺ຐາຍ ນິປຊ຺ຊນໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ກີທິໂສ ເຕ ມຫາວີຣ, ອຠິນີຫາໂຣ ນຣຸຕ຺ຕມາ’’ຕິ.

ກມ຺ຫິ ກາເລຕິ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ. ປຕ຺ຖິຕາຕິ ອິຈ຺ຉິຕາ ອຠິກງ຺ຂິຕາ, ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ໂພເຘຍ຺ຍໍ ມຸຕ຺ໂຕ ໂມເຈຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ພຸທ຺ຘຠາວາຍ ປຓິຘານໍ ກທາ ກຕນ຺ຕິ ອປຸຈ຺ຉິ. ໂພຘີຕິ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓສ຺ສ ຈ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ເຈຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຸຕ຺ຕມາຕິ ສາວກໂພຘິປຈ຺ເຈກໂພຘີຫິ ເສຏ຺ຐຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕມາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອຸຠິນ຺ນມນ຺ຕຣາ ມ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ.

ອິທານິ ພຸທ຺ຘຠາວກາຣເກ ຘມ຺ເມ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ –

໗໖.

‘‘ທານໍ ສີລຎ຺ຈ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ, ປຎ຺ຎາວີຣິຍຎ຺ຈ ກີທິສໍ;

ຂນ຺ຕິສຈ຺ຈມຘິຏ຺ຐານໍ, ເມຕ຺ຕຸເປກ຺ຂາ ຈ ກີທິສາ.

໗໗.

‘‘ທສ ປາຣມີ ຕຍາ ຘີຣ, ກີທິສີ ໂລກນາຍກ;

ກຖໍ ອຸປປາຣມີ ປຸຓ຺ຓາ, ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ກຖ’’ນ຺ຕິ. – ອາຫ;

ຕຕ຺ຖ ທານປາຣມິຍໍ ຕາວ ພາຫິຣຠຓ຺ຑປຣິຈ຺ຈາໂຄ ປາຣມີ ນາມ, ອງ຺ຄປຣິຈ຺ຈາໂຄ ອຸປປາຣມີ ນາມ, ຊີວິຕປຣິຈ຺ຈາໂຄ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມາຕິ. ເອສ ນໂຍ ເສສປາຣມີສຸປິ. ເອວໍ ທສ ປາຣມິໂຍ ທສ ອຸປປາຣມິໂຍ ທສ ປຣມຕ຺ຖປາຣມິໂຍຕິ ສມຕ຺ຕິໍສ ປາຣມິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ທານປາຣມິຕາຍ ປູຣິຕຕ຺ຕຠາວານໍ ປຣິມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອກນ຺ເຕນ ປນສ຺ສ ສສປຓ຺ຑິຕຊາຕເກ –

‘‘ຠິກ຺ຂາຍ ອຸປຄຕໍ ທິສ຺ວາ, ສກຕ຺ຕານໍ ປຣິຈ຺ຈຊິໍ;

ທາເນນ ເມ ສໂມ ນຕ຺ຖິ, ເອສາ ເມ ທານປາຣມີ’’ຕິ. (ຈຣິຍາ. ໑.໑໔໓ ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ) –

ເອວໍ ປຣໍ ຊີວິຕປຣິຈ຺ຈາຄໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ທານປາຣມີ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ.

ຕຖາ ສີລປາຣມິຕາຍ ປູຣິຕຕ຺ຕຠາວານໍ ປຣິມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອກນ຺ເຕເນວ ປນສ຺ສ ສງ຺ຂປາລຊາຕເກ –

‘‘ສູເລຫິ ວິນິວິຊ຺ຌນ຺ເຕ, ໂກຏ຺ຏຍນ຺ເຕປິ ສຕ຺ຕິຠິ;

ໂຠຊປຸຕ຺ເຕ ນ ກຸປ຺ປາມິ, ເອສາ ເມ ສີລປາຣມີ’’ຕິ. (ຈຣິຍາ. ໒.໙໑) –

ເອວໍ ອຕ຺ຕປຣິຈ຺ຈາຄໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສີລປາຣມີ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ.

ຕຖາ ມຫາຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມິຍາ ປູຣິຕຕ຺ຕຠາວານໍ ປຣິມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອກນ຺ເຕນ ປນສ຺ສ ຈູຬສຸຕໂສມຊາຕເກ –

‘‘ມຫາຣຊ຺ຊໍ ຫຕ຺ຖຄຕໍ, ເຂຬປິຓ຺ຑໍວ ຉຑ຺ຑຍິໍ;

ຈຊໂຕ ນ ໂຫຕິ ລຄ຺ຄນໍ, ເອສາ ເມ ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມີ’’ຕິ. (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ນິທານກຖາ; ຊາ. ອຏ຺ຐ. ໑.ທູເຣນິທານກຖາ; ອປ. ອຏ຺ຐ. ໑.ທູເຣນິທານກຖາ) –

ເອວໍ ນິສ຺ສງ຺ຄຕາຍ ຣຊ຺ຊໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕສ຺ສ ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມີ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ.

ຕຖາ ມໂຫສຘປຓ຺ຑິຕກາລາທີສຸ ປຎ຺ຎາປາຣມິຍາ ປູຣິຕຕ຺ຕຠາວານໍ ປຣິມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອກນ຺ເຕນ ປນສ຺ສ ສຕ຺ຕຸຠຕ຺ຕກປຓ຺ຑິຕກາເລ –

‘‘ປຎ຺ຎາຍ ວິຈິນນ຺ໂຕຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ໂມຈຍິໍ ທຸຂາ;

ປຎ຺ຎາຍ ເມ ສໂມ ນຕ຺ຖິ, ເອສາ ເມ ປຎ຺ຎາປາຣມີ’’ຕິ. (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ນິທານກຖາ; ຊາ. ອຏ຺ຐ. ໑.ທູເຣນິທານກຖາ; ອປ. ອຏ຺ຐ. ໑.ທູເຣນິທານກຖາ) –

ອນ຺ໂຕຠສ຺ຕຄຕໍ ສປ຺ປໍ ທສ຺ເສນ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຎາປາຣມີ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ.

ຕຖາ ວີຣິຍປາຣມິຕາຍ ປູຣິຕຕ຺ຕຠາວານໍ ປຣິມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອກນ຺ເຕນ ປນສ຺ສ ມຫາຊນກຊາຕເກ –

‘‘ອຕີຣທສ຺ສີ ຊລມຊ຺ເຌ, ຫຕາ ສພ຺ເພວ ມານຸສາ;

ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖາ ນຕ຺ຖິ, ເອສາ ເມ ວີຣິຍປາຣມີ’’ຕິ. (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ນິທານກຖາ; ຊາ. ອຏ຺ຐ. ໑.ທູເຣນິທານກຖາ; ອປ. ອຏ຺ຐ. ໑.ທູເຣນິທານກຖາ) –

ເອວໍ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ຕຣນ຺ຕສ຺ສ ວີຣິຍປາຣມີ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ.

ຕຖາ ຂນ຺ຕິວາທິຊາຕເກ –

‘‘ອເຈຕນໍວ ໂກຏ຺ເຏນ຺ເຕ, ຕິຓ຺ເຫນ ຜຣສຸນາ ມມໍ;

ກາສິຣາເຊ ນ ກຸປ຺ປາມິ, ເອສາ ເມ ຂນ຺ຕິປາຣມີ’’ຕິ. (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ນິທານກຖາ; ຊາ. ອຏ຺ຐ. ໑.ທູເຣນິທານກຖາ; ອປ. ອຏ຺ຐ. ໑.ທູເຣນິທານກຖາ) –

ເອວໍ ອເຈຕນຠາເວນ ວິຍ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອຘິວາເສນ຺ຕສ຺ສ ຂນ຺ຕິປາຣມີ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ.

ຕຖາ ມຫາສຸຕໂສມຊາຕເກ –

‘‘ສຈ຺ຈວາຈໍນຸຣກ຺ຂນ຺ໂຕ, ຈຊິຕ຺ວາ ມມ ຊີວິຕໍ;

ໂມເຈສິໍ ເອກສຕໍ ຂຕ຺ຕິເຍ, ເອສາ ເມ ສຈ຺ຈປາຣມີ’’ຕິ. (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ນິທານກຖາ; ຊາ. ອຏ຺ຐ. ໑.ທູເຣນິທານກຖາ; ອປ. ອຏ຺ຐ. ໑.ທູເຣນິທານກຖາ) –

ເອວໍ ຊີວິຕໍ ຈຊິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈໍ ອນຸຣກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ສຈ຺ຈປາຣມີ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ.

ຕຖາ ມູຄປກ຺ຂຊາຕເກ –

‘‘ມາຕາ ປິຕາ ນ ເມ ເທສ຺ສາ, ອຕ຺ຕາ ເມ ນ ຈ ເທສ຺ສິໂຍ;

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປິຍໍ ມຍ຺ຫໍ, ຕສ຺ມາ ວຕໍ ອຘິຏ຺ຐຫິ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ນິທານກຖາ; ຊາ. ອຏ຺ຐ. ໑.ທູເຣນິທານກຖາ; ອປ. ອຏ຺ຐ. ໑.ທູເຣນິທານກຖາ; ຈຣິຍາ ໓.໖໕) –

ເອວໍ ຊີວິຕມ຺ປິ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ວຕໍ ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານປາຣມີ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ.

ຕຖາ ສຸວຓ຺ຓສາມຊາຕເກ –

‘‘ນ ມໍ ໂກຈິ ອຸຕ຺ຕສຕິ, ນປິ ຠາຍາມິ ກສ຺ສຈິ;

ເມຕ຺ຕາພເລນຸປຕ຺ຖທ຺ໂຘ, ຣມາມິ ປວເນ ຕທາ’’ຕິ. (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ນິທານກຖາ; ຊາ. ອຏ຺ຐ. ໑.ທູເຣນິທານກຖາ; ອປ. ອຏ຺ຐ. ໑.ທູເຣນິທານກຖາ; ຈຣິຍາ. ໓.໑໑໓) –

ເອວໍ ຊີວິຕມ຺ປິ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ເມຕ຺ຕາຍນ຺ຕສ຺ສ ເມຕ຺ຕາປາຣມີ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ.

ຕໂຕ ໂລມຫໍສຊາຕເກ –

‘‘ສຸສາເນ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປມິ, ຉວຏ຺ຐິກໍ ອຸປນິຘາຍຫໍ;

ຄາມຓ຺ຑລາ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ, ຣູປໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິນປ຺ປກ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ນິທານກຖາ; ຊາ. ອຏ຺ຐ. ໑.ທູເຣນິທານກຖາ; ອປ. ອຏ຺ຐ. ໑.ທູເຣນິທານກຖາ; ຈຣິຍາ. ໓.໑໑໙) –

ເອວໍ ຄາມທາຣເກສຸ ນິຏ຺ຐຸຠນາທີຫິ ເຈວ ມາລາຄນ຺ຘູປຫາຣາທີຫິ ຈ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ເຕສຸປິ ອຸເປກ຺ຂໍ ອນຕິວຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ສ ອຸເປກ຺ຂາປາຣມີ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ຈຣິຍາປິຏກໂຕ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ອິທານິ ເຖເຣນ ປຸຏ຺ຐສ຺ສ ຠຄວໂຕ ພ຺ຍາກຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ເຕຫິ ສງ຺ຄີຕິກາຣເກຫິ –

໗໘.

‘‘ຕສ຺ສ ປຸຏ຺ໂຐ ວິຍາກາສິ, ກຣວີກມຘຸຣຄິໂຣ;

ນິພ຺ພາປຍນ຺ໂຕ ຫທຍໍ, ຫາສຍນ຺ໂຕ ສເທວກໍ.

໗໙.

‘‘ອຕີຕພຸທ຺ຘານໍ ຊິນານໍ ເທສິຕໍ, ນິກີລິຕໍ ພຸທ຺ຘປຣມ຺ປຣາຄຕໍ;

ປຸພ຺ເພນິວາສານຸຄຕາຍ ພຸທ຺ຘິຍາ, ປກາສຍີ ໂລກຫິຕໍ ສເທວເກ’’ຕິ. – ວຸຕ຺ຕໍ;

ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ປຸຏ຺ໂຐ ວິຍາກາສີຕິ ເຕນ ຘມ຺ມເສນາປຕິນາ ປຸຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ພ຺ຍາກາສິ, ອຕ຺ຕໂນ ອຠິນີຫາຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຠິສມ຺ໂພຘິປຣິໂຍສານໍ ສພ຺ພໍ ພຸທ຺ຘວໍສໍ ກເຖສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຣວີກມຘຸຣຄິໂຣຕິ ກຣວີກສກຸຓສ຺ສ ວິຍ ມຘຸຣາ ຄິຣາ ຍສ຺ສ ໂສ ກຣວີກມຘຸຣຄິໂຣ, ກຣວີກມຘຸຣມຎ຺ຊຸສ຺ສໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຣິທໍ ກຣວີການໍ ມຘຸຣສ຺ສຣຕາ – ກຣວີກສກຸຓາ ກິຣ ມຘຸຣຣສໍ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ປຫຣິຕ຺ວາ ປຄ຺ຆຣິຕໍ ຜລຣສໍ ປິວິຕ຺ວາ ປກ຺ເຂນ ຕາຬໍ ທຕ຺ວາ ວິກູຊມາເນ ຈຕຸປ຺ປທາ ມທມຕ຺ຕາ ວິຍ ລຬິຕຸໍ ອາຣຠນ຺ຕິ, ໂຄຈຣປສຸຕາປິ ຈຕຸປ຺ປທຄຓາ ມຸຂຄຕານິປິ ຕິຓານິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຕໍ ນາທໍ ສຸຓນ຺ຕິ, ວາຬມິຄາ ຂຸທ຺ທກມິເຄ ອນຸພນ຺ຘມານາ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ປາທໍ ອນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕກຕາ ວິຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ອນຸພນ຺ຘມິຄາປິ ມຣຓຠຍໍ ຫິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ອາກາເສ ປກ຺ຂນ຺ທນ຺ຕາ ປກ຺ຂິໂນປິ ປກ຺ເຂ ປສາເຣຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ອຸທເກ ມຈ຺ຉາປິ ກຓ຺ຓປຏລໍ ອຈາເລນ຺ຕາ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຓມານາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ເອວໍ ມຘຸຣສ຺ສຣາ ກຣວີກາ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໓໘; ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໓໘໖). ນິພ຺ພາປຍນ຺ໂຕ ຫທຍນ຺ຕິ ກິເລສຄ຺ຄິສນ຺ຕຕ຺ຕສພ຺ພຊນມານສໍ ຘມ຺ມກຖາມຕຘາຣາຍ ສີຕິຠາວໍ ຊນຍນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫາສຍນ຺ໂຕຕິ ໂຕສຍນ຺ໂຕ. ສເທວກນ຺ຕິ ສເທວກໍ ໂລກໍ.

ອຕີຕພຸທ຺ຘານນ຺ຕິ ອຕີຕານໍ ພຸທ຺ຘານໍ. ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ອຠິນີຫາຣສ຺ສ ປຸຣໂຕ ປນ ຕຓ຺ຫງ຺ກໂຣ ເມຘງ຺ກໂຣ ສຣຓງ຺ກໂຣ ທີປງ຺ກໂຣຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພຸທ຺ຘາ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ເຕສໍ ອປຣຠາເຄ ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎາທໂຍ ເຕວີສຕິ ພຸທ຺ຘາຕິ ສພ຺ເພ ທີປງ຺ກຣາທໂຍ ຈຕຸວີສຕິ ພຸທ຺ຘາ ອິຘ ‘‘ອຕີຕພຸທ຺ຘາ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ, ເຕສໍ ອຕີຕພຸທ຺ຘານໍ. ຊິນານນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ເທສິຕນ຺ຕິ ກຖິຕໍ. ຈຕຸວີສຕິຍາ ພຸທ຺ຘານໍ ຈຕຸສຈ຺ຈປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມກຖໍ. ນິກີລິຕນ຺ຕິ ເຕສໍ ຈຣິຕໍ ກປ຺ປຊາຕິໂຄຕ຺ຕາຍຸໂພຘິສາວກສນ຺ນິປາຕອຸປຏ຺ຐາກມາຕາປິຕຸປຸຕ຺ຕຠຣິຍາປຣິຈ຺ເຉທາທິກໍ ນິກີລິຕໍ ນາມ. ພຸທ຺ຘປຣມ຺ປຣາຄຕນ຺ຕິ ທີປງ຺ກຣທສພລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ກສ຺ສປປຣມ຺ປຣໂຕ ອາຄຕໍ ເທສິຕໍ ນິກີລິຕໍ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸພ຺ເພນິວາສານຸຄຕາຍ ພຸທ຺ຘິຍາຕິ ເອກມ຺ປິ ຊາຕິໍ ທ຺ເວປິ ຊາຕິໂຍຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໔໘, ໓໘໔, ໔໒໑; ໒.໒໓໓; ໓.໘໒; ປາຣາ. ໑໒) ເອວໍ ວິຠຕ຺ຕໍ ປຸພ຺ເພ ນິວຸຏ຺ຐກ຺ຂນ຺ຘສນ຺ຕານສງ຺ຂາຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸຄຕາ ອຸປຄຕາ ຕາຍ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸຄຕາຍ ພຸທ຺ຘິຍາ, ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາເຓນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປກາສຍີຕິ ພ຺ຍາກາສິ. ໂລກຫິຕນ຺ຕິ ສພ຺ພໂລກຫິຕໍ ພຸທ຺ຘວໍສໍ. ສເທວເກຕິ ສເທວເກ ໂລເກຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໘໐. ອຖ ຠຄວາ ກຣຸຓາສີຕເລນ ຫທເຍນ ສເທວກໍ ໂລກໍ ສວເນ ນິໂຍເຊນ຺ໂຕ ‘‘ປີຕິປາໂມຊ຺ຊຊນນ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊຊນນນ຺ຕິ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊກຣໍ ປີຕິຍາ ປຸພ຺ພຠາຄໍ ປາໂມຊ຺ຊໍ, ປຎ຺ຈວຓ຺ຓາຍ ປີຕິຍາ ຊນນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສກສລ຺ລວິໂນທນນ຺ຕິ ໂສກສງ຺ຂາຕານໍ ສລ຺ລານໍ ວິໂນທນໍ ວິທ຺ຘໍສນໍ. ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິລາຠນ຺ຕິ ສພ຺ພາປິ ເທວມນຸສ຺ສສມ຺ປຕ຺ຕິອາທໂຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ປຏິລຠນ຺ຕິ ເອເຕນາຕິ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິລາໂຠ, ຕໍ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິລາຠໍ ພຸທ຺ຘວໍສເທສນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈິຕ຺ຕີກຕ຺ວາຕິ ຈິຕ຺ເຕ ກຕ຺ວາ, ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຓາຖາຕິ ນິສາເມຖ ນິໂພຘຖ. ເມຕິ ມມ.

໘໑. ມທນິມ຺ມທນນ຺ຕິ ຊາຕິມທາທີນໍ ສພ຺ພມທານໍ ນິມ຺ມທນກຣໍ. ໂສກນຸທນ຺ຕິ ໂສໂກ ນາມ ຎາຕິພ຺ຍສນາທີຫິ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສນ຺ຕາໂປ. ກິຎ຺ຈາປິ ອຕ຺ຖໂຕ ໂທມນສ຺ສເມວ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອນ຺ໂຕນິຊ຺ຌານລກ຺ຂໂຓ, ເຈຕໂສ ປຣິນິຊ຺ຌາຍນຣໂສ, ອນຸໂສຈນປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາໂນ, ຕໍ ໂສກໍ ນຸທຕີຕິ ໂສກນຸໂທ, ຕໍ ໂສກນຸທໍ. ສໍສາຣປຣິໂມຈນນ຺ຕິ ສໍສາຣພນ຺ຘນໂຕ ປຣິໂມຈນກຣໍ. ‘‘ສໍສາຣສມຕິກ຺ກມ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ສ ສໍສາຣສມຕິກ຺ກມກຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສພ຺ພທຸກ຺ຂກ຺ຂຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂ-ສທ຺ໂທ ທຸກ຺ຂເວທນາ-ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸ-ທຸກ຺ຂາຣມ຺ມຓ-ທຸກ຺ຂປຈ຺ຈຍ-ທຸກ຺ຂຏ຺ຐານາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ‘‘ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ປຫານາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໒໓໒; ມ. ນິ. ໑.໓໘໓, ໔໓໐; ປາຣາ. ໑໑) ທຸກ຺ຂເວທນາຍໍ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ຊາຕິປິ ທຸກ຺ຂາ ຊຣາປິ ທຸກ຺ຂາ’’ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໒.໓໘໗; ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໘໑) ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ. ‘‘ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ມຫາລິ, ຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂານຸປຕິຕໍ ທຸກ຺ຂາວກ຺ກນ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສໍ. ນິ. ໓.໖໐) ທຸກ຺ຂາຣມ຺ມເຓ. ‘‘ທຸກ຺ໂຂ ປາປສ຺ສ ອຸຈ຺ຈໂຍ’’ຕິອາທີສຸ (ຘ. ປ. ໑໑໗) ທຸກ຺ຂປຈ຺ຈເຍ. ‘‘ຍາວຎ຺ຈິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນ ສຸກຣາ ອກ຺ຂາເນນ ປາປຸຓິຕໍ ຍາວ ທຸກ຺ຂາ ນິຣຍາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໒໕໐) ທຸກ຺ຂຏ຺ຐາເນ. ອິຘ ປນາຍໍ ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ທຸກ຺ຂປຈ຺ຈເຍປິ ຈ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕສ຺ມາ ຊາຕິອາທິສພ຺ພທຸກ຺ຂກ຺ຂຍກຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໒ ອາທໂຍ). ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ກຸສລຕ຺ຖິເກຫິ ມຄ຺ຄີຍຕິ, ກິເລເສ ວາ ມາເຣນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ມຄ຺ໂຄຕິ ພຸທ຺ຘວໍສເທສນາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ນິພ຺ພານສ຺ສ ມຄ຺ຄຠູຕໍ ພຸທ຺ຘວໍສເທສນໍ. ສກ຺ກຈ຺ຈນ຺ຕິ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ຈິຕ຺ຕີກຕ຺ວາ, ໂອຫິຕໂສຕາ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິປຊ຺ຊຖາຕິ ອຘິຕິຏ຺ຐຖ, ສຸຓາຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊຊນນໍ ໂສກສລ຺ລວິໂນທນໍ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິປຏິລາຠເຫຕຸຠູຕໍ ອິມໍ ພຸທ຺ຘວໍສເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ອິທານິ ມທນິມ຺ມທນາທິຄຸຓວິເສສາວຫໍ ສພ຺ພທຸກ຺ຂກ຺ຂຍໍ ພຸທ຺ຘຠາວມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊຖາຕິ ສພ຺ເພສໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ ປຓິຘາຍ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊເນຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ອິຕິ ມຘຸຣຕ຺ຖວິລາສິນິຍາ ພຸທ຺ຘວໍສ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ຣຕນຈງ຺ກມນກຓ຺ຑວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຏ຺ຐິຕາ ຈ ສພ຺ພາກາເຣນ ອພ຺ຠນ຺ຕຣນິທານສ຺ສຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ.

໒. ສຸເມຘປຕ຺ຖນາກຖາວຓ຺ຓນາ

ອິທານິ –

໑-໒.

‘‘ກປ຺ເປ ຈ ສຕສຫສ຺ເສ, ຈຕຸໂຣ ຈ ອສງ຺ຂິເຍ;

ອມຣໍ ນາມ ນຄຣໍ, ທສ຺ສເນຍ຺ຍໍ ມໂນຣມ’’ນ຺ຕິ. –

ອາທິນຍປ຺ປວຕ຺ຕາຍ ພຸທ຺ຘວໍສວຓ຺ຓນາຍ ໂອກາໂສ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ສາ ປເນສາ ພຸທ຺ຘວໍສວຓ຺ຓນາ ຍສ຺ມາ ສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂປໍ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ວຸຈ຺ຈມານາ ປາກຏາ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂປວິຈາຣຓາ ຕາວ ເວທິຕພ຺ພາ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຫິ ສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂປາ ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສໂຍ ປຣຊ຺ຌາສໂຍ ປຸຈ຺ຉາວສິໂກ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກຕິ. ຕຕ຺ຖ ຍານິ ສຸຕ຺ຕານິ ຠຄວາ ປເຣຫິ ອນຊ຺ຌິຏ຺ໂຐ ເກວລໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສເຍນ ກເຖສິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ອາກງ຺ເຂຍ຺ຍສຸຕ຺ຕໍ (ມ. ນິ. ໑.໖໔ ອາທໂຍ) ວຕ຺ຖສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໗໐ ອາທໂຍ) ເອວມາທີນິ, ເຕສໍ ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສໂຍ ນິກ຺ເຂໂປ.

ຍານິ ວາ ປນ ‘‘ປຣິປກ຺ກາ ໂຂ ຣາຫຸລສ຺ສ ວິມຸຕ຺ຕິປຣິປາຈນີຍາ ຘມ຺ມາ, ຍໍນູນາຫໍ ຣາຫຸລໍ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ອາສວານໍ ຂເຍ ວິເນຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໔.໑໒໑) ເອວໍ ປເຣສໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຂນ຺ຕິໍ ມນໍ ພຸຊ຺ຌນກຠາວຎ຺ຈ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ປຣຊ຺ຌາສຍວເສນ ກຖິຕານິ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ຣາຫຸໂລວາທສຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນສຸຕ຺ຕນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໘໑; ມຫາວ. ໑໓ ອາທໂຍ; ປຏິ. ມ. ໒.໓໐) ເອວມາທີນິ, ເຕສໍ ປຣຊ຺ຌາສໂຍ ນິກ຺ເຂໂປ.

ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຕ ເຕ ເທວມນຸສ຺ສາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອວໍ ປຸຏ຺ເຐນ ປນ ຠຄວຕາ ຍານິ ກຖິຕານິ ເທວຕາສໍຍຸຕ຺ຕ (ສໍ. ນິ. ໑.໑ ອາທໂຍ) ໂພຊ຺ຌງ຺ຄສໍຍຸຕ຺ຕາທີນິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໘໒ ອາທໂຍ) ເຕສໍ ປຸຈ຺ຉາວສິໂກ ນິກ຺ເຂໂປ.

ຍານິ ວາ ປນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກາຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ເທສິຕານິ ຘມ຺ມທາຍາທ- (ມ. ນິ. ໑.໒໙ ອາທໂຍ) ປຸຕ຺ຕມໍສູປມາທີນິ (ສໍ. ນິ. ໒.໖໓), ເຕສໍ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກ ນິກ຺ເຂໂປ. ເອວເມເຕສຸ ຈຕູສຸ ສຸຕ຺ຕນິກ຺ເຂເປສຸ ອິມສ຺ສ ພຸທ຺ຘວໍສສ຺ສ ປຸຈ຺ຉາວສິໂກ ນິກ຺ເຂໂປ. ປຸຈ຺ຉາວເສນ ຫິ ຠຄວຕາ ອຍໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ກສ຺ສ ປຸຈ຺ຉາວເສນ? ອາຍສ຺ມໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ ອສ຺ມິໍ ນິທານສ຺ມິໍ ເອວ –

‘‘ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ມຫາປຎ຺ໂຎ, ສມາຘິຊ຺ຌານໂກວິໂທ;

ປຎ຺ຎາຍ ປາຣມິປ຺ປຕ຺ໂຕ, ປຸຈ຺ຉຕິ ໂລກນາຍກໍ;

ກີທິໂສ ເຕ ມຫາວີຣ, ອຠິນີຫາໂຣ ນຣຸຕ຺ຕມາ’’ຕິ. (ພຸ. ວໍ. ໑.໗໔-໗໕) –

ອາທິ. ເຕເນສາ ພຸທ຺ຘວໍສເທສນາ ປຸຈ຺ຉາວສິກາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຖ ກປ຺ເປ ຈ ສຕສຫສ຺ເສຕິ ເອຕ຺ຖ ກປ຺ປ-ສທ຺ໂທ ປນາຍໍ ອຠິສທ຺ທຫນໂວຫາຣກາລປຎ຺ຎຕ຺ຕິເຉທນວິກປ຺ປນເລສສມນ຺ຕຠາວອາຍຸກປ຺ປມຫາກປ຺ປາທີສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຕຖາ ຫິ ‘‘ໂອກປ຺ປນີຍເມຕໍ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ. ຍຖາ ຕໍ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໘໗) ອຠິສທ຺ທຫເນ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຎ຺ຈຫິ ສມຓກປ຺ເປຫິ ຜລໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ ເອວມາທີສຸ (ຈູຬວ. ໒໕໐) ໂວຫາເຣ. ‘‘ເຍນ ສຸທໍ ນິຈ຺ຈກປ຺ປໍ ວິຫຣາມີ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໑.໓໘໗) ກາເລ. ‘‘ອິຈ຺ຈາຍສ຺ມາ ກປ຺ໂປ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ໑໐໙໘; ຈູຬນິ. ກປ຺ປມາຓວປຸຈ຺ຉາ ໑໑໗; ກປ຺ປມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໖໑) ຈ, ‘‘ນິຄ຺ໂຣຘກປ຺ໂປ ອິຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ, ຕຍາ ກຕໍ ຠຄວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສາ’’ຕິ ຈ ເອວມາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໓໔໖) ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ. ‘‘ອລງ຺ກໂຕ ກປ຺ປິຕເກສມສ຺ສູ’’ຕິ ເອວມາທີສຸ (ຊາ. ໒.໒໒.໑໓໖໘) ເຉທເນ. ‘‘ກປ຺ປຕິ ທ຺ວງ຺ຄຸລກປ຺ໂປ’’ຕິອາທີສຸ (ຈູຬວ. ໔໔໖) ວິກປ຺ເປ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ກປ຺ໂປ ນິປຊ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໘.໘໐) ເລເສ. ‘‘ເກວລກປ຺ປໍ ເຊຕວນໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ’’ຕິອາທີສຸ ສມນ຺ຕຠາເວ. ‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ກປ຺ປໍ, ຕິຏ຺ຐຕຸ ສຸຄໂຕ ກປ຺ປ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໑໗໘; ອຸທາ. ໕໑) ເອຕ຺ຖ ອາຍຸກປ຺ເປ. ‘‘ກີວ ທີໂຆ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ກປ຺ໂປ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໑໒໘-໑໒໙) ເອຕ຺ຖ ມຫາກປ຺ເປ. ອາທິສທ຺ເທນ ‘‘ສຕ຺ຖຸກປ຺ເປນ ວຕ ກິຣ, ໂຠ, ມຍໍ ສາວເກນ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ຕຍມານາ ນ ຊານິມ຺ຫາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໖໐) ເອຕ຺ຖ ປຏິຠາເຄ. ‘‘ກປ຺ໂປ ນຏ຺ໂຐ ໂຫຕິ. ກປ຺ປກໂຕກາໂສ ຊິຓ຺ໂຓ ໂຫຕີ’’ຕິ (ປາຈິ. ໓໗໑) ເອຕ຺ຖ ວິນຍກປ຺ເປ. ອິຘ ປນ ມຫາກປ຺ເປ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕສ຺ມາ ກປ຺ເປ ຈ ສຕສຫສ຺ເສຕິ ມຫາກປ຺ປານໍ ສຕສຫສ຺ສານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໒໙; ໓.໒໗໕; ສໍ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໑; ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໓.໑໒໘; ຂຸ. ປາ. ອຏ຺ຐ. ໕.ມງ຺ຄລສຸຕ຺ຕ, ເອວມິຈ຺ຈາທິປາຐວຓ຺ຓນາ; ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.ມງ຺ຄລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ; ຈຣິຍາ. ອຏ຺ຐ. ນິທານກຖາ.໑; ຈູຬນິ. ອຏ຺ຐ. ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສວຓ຺ຓນາ). ຈຕຸໂຣ ຈ ອສງ຺ຂິເຍຕິ ‘‘ຈຕຸນ຺ນໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານໍ ມຕ຺ຖເກ’’ຕິ ວຈນເສໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານໍ ມຕ຺ຖເກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອມຣໍ ນາມ ນຄຣນ຺ຕິ ‘‘ອມຣ’’ນ຺ຕິ ຈ ‘‘ອມຣວຕີ’’ຕິ ຈ ລທ຺ຘນາມໍ ນຄຣໍ ອໂຫສິ. ເກຈິ ປເນຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎນາປິ ປກາເຣນ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ, ກິໍ ເຕຫິ, ນາມມຕ຺ຕໍ ປເນຕໍ ຕສ຺ສ ນຄຣສ຺ສ. ທສ຺ສເນຍ຺ຍນ຺ຕິ ສຸວິຠຕ຺ຕວິຈິຕ຺ຣ-ຈຈ຺ຈຣທ຺ວາຣ-ຈຕຸກ຺ກສິງ຺ຆາຏິກ-ປາກາຣ-ປຣິກ຺ເຂປປາສາທ- ຫມ຺ມິຍ-ຠວນ-ສມລງ຺ກຕຕ຺ຕາ ທສ຺ສນີຍໍ. ມໂນຣມນ຺ຕິ ສມສຸຈິປຣມຣມຓີຍຠູມິຠາຄຕ຺ຕາ ຉາຍູທກສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ສຸລຠາຫາຣຕ຺ຕາ ສພ຺ໂພປກຣຓຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຈ ສມິທ຺ຘຕ຺ຕາ ເທວມນຸສ຺ສາທີນໍ ມໂນ ຣມຍຕີຕິ ມໂນຣມໍ.

ທສຫິ ສທ຺ເທຫິ ອວິວິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖິສທ຺ເທນ ອສ຺ສສທ຺ເທນ ຣຖສທ຺ເທນ ເຠຣິສທ຺ເທນ ສງ຺ຂສທ຺ເທນ ມຸທິງ຺ຄສທ຺ເທນ ວີຓາສທ຺ເທນ ຄີຕສທ຺ເທນ ສມ຺ມຕາຬສທ຺ເທນ ‘‘ຠຸຎ຺ຊຖ ປິວຖ ຂາທຖາ’’ຕິ ທສເມນ ສທ຺ເທນາຕິ; ອິເມຫິ ທສຫິ ສທ຺ເທຫິ ອວິວິຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ, ສພ຺ພກາລໍ ອນຸປມຸສ຺ສວສມຊ຺ຊນາຏກາ ກີຬນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນ຺ນປານສມາຍຸຕນ຺ຕິ ອນ຺ເນນ ຈຕຸພ຺ພິເຘນາຫາເຣນ ຈ ປາເນນ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ອາຍຸຕໍ ອນ຺ນປານສມາຍຸຕໍ, ອິມິນາ ສຸຠິກ຺ຂຕາ ທສ຺ສິຕາ, ພຫຸອນ຺ນປານສມາຍຸຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ເຕ ທສ ສທ຺ເທ ວຕ຺ຖຸໂຕ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ –

‘‘ຫຕ຺ຖິສທ຺ທໍ ອສ຺ສສທ຺ທໍ, ເຠຣິສງ຺ຂຣຖານິ ຈ;

ຂາທຖ ປິວຖ ເຈວ, ອນ຺ນປາເນນ ໂຆສິຕ’’ນ຺ຕິ. – ວຸຕ຺ຕໍ;

ຕຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖິສທ຺ທນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖີນໍ ໂກຎ຺ຈນາທສທ຺ເທນ, ກຣຓຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ເອສ ນໂຍ ເສສປເທສຸປິ. ເຠຣິສງ຺ຂຣຖານິ ຈາຕິ ເຠຣິສທ຺ເທນ ຈ ສງ຺ຂສທ຺ເທນ ຈ ຣຖສທ຺ເທນ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ລິງ຺ຄວິປຣິຍາເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘ຂາທຖ ປິວຖາ’ຕິ ເອວມາທິນຍປ຺ປວຕ຺ເຕນ ອນ຺ນປານປຏິສໍຍຸຕ຺ເຕນ ໂຆສິຕໍ ອຠິນາທິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖາຫ – ເຕສໍ ປນ ສທ຺ທານໍ ເອກເທໂສວ ທສ຺ສິໂຕ, ນ ສກໂລຕິ? ນ ເອກເທໂສ ສກໂລ ທສວິໂຘ ທສ຺ສິໂຕວ. ກຖໍ? ເຠຣິສທ຺ເທນ ມຸທິງ຺ຄສທ຺ໂທ ສງ຺ຄຫິໂຕ, ສງ຺ຂສທ຺ເທນ ວີຓາຄີຕສມ຺ມຕາຬສທ຺ທາ ສງ຺ຄຫິຕາຕິ ທເສວ ທສ຺ສິຕາ.

ເອວໍ ເອເກນ ປຣິຍາເຍນ ນຄຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ວຓ຺ເຓຕ຺ວາ ປຸນ ຕເມວ ທສ຺ເສຕຸໍ –

໓.

‘‘ນຄຣໍ ສພ຺ພງ຺ຄສມ຺ປນ຺ນໍ, ສພ຺ພກມ຺ມມຸປາຄຕໍ, ສຕ຺ຕຣຕນສມ຺ປນ຺ນໍ, ນານາຊນສມາກຸລໍ;

ສມິທ຺ຘໍ ເທວນຄຣໍວ, ອາວາສໍ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມິນ’’ນ຺ຕິ. – ວຸຕ຺ຕໍ;

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພງ຺ຄສມ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ປາກາຣໂຄປຸຣຏ຺ຏາລກາທິສພ຺ພນຄຣາວຍວສມ຺ປນ຺ນໍ, ປຣິປຸຓ຺ຓສພ຺ພວິຕ຺ຕູປກຣຓຘນຘຎ຺ຎຕິຓກຏ຺ໂຐທກນ຺ຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພກມ຺ມມຸປາຄຕນ຺ຕິ ສພ຺ພກມ຺ມນ຺ເຕນ ອຸປຄຕໍ, ສມຸປຄຕສພ຺ພກມ຺ມນ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຕ຺ຕຣຕນສມ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓມຸຕ຺ຕາທິສຕ຺ຕຣຕນໍ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິນິວາສຠູມິໂຕ ວາ ຫຕ຺ຖິຣຕນາທີຫິ ສຕ຺ຕຣຕເນຫິ ສມ຺ປນ຺ນໍ. ນານາຊນສມາກຸລນ຺ຕິ ນານາວິຘເທສຠາເສຫິ ຊເນຫິ ສມາກຸລໍ. ສມິທ຺ຘນ຺ຕິ ມນຸສ຺ໂສປໂຠຄສພ຺ໂພປກຣເຓຫິ ສມິທ຺ຘໍ ຜີຕໍ. ເທວນຄຣໍ ວາຕິ ເທວນຄຣໍ ວິຍ ອາລກມນ຺ທາ ວິຍ ອມຣວຕີ ສມິທ຺ຘນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອາວາສໍ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມິນນ຺ຕິ ອາວສນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມິໂນ ຊນາຕິ ອາວາໂສ. ‘‘ອາວາໂສ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ‘‘ອາວາສ’’ນ຺ຕິ ລິງ຺ຄເຠທໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປຎ຺ຎາຍຕິ ເຕນາຕິ ປຸຎ຺ຎໍ, ກຸລຣູປມຫາໂຠຄິສ຺ສຣິຍວເສນ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸນາຕີຕິ ວາ ປຸຎ຺ຎໍ. ສພ຺ພກຸສລມລຣຊາປວາຫກຕ຺ຕາ ປຸຎ຺ຎໍ ກມ຺ມໍ ເຍສໍ ອຕ຺ຖິ ເຕ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມິໂນ, ເຕສໍ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມິນໍ ອາວາສຠູຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕ຺ຖ ສຸເມໂຘ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຏິວສຕິ ອຸຠໂຕ ສຸຊາໂຕ ມາຕິໂຕ ຈ ປິຕິໂຕ ຈ, ສໍສຸທ຺ຘຄຫຓິໂກ ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ກຸລປຣິວຏ຺ຏາ ອກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອນຸປກຸຏ຺ໂຐ ຊາຕິວາເທນ, ອຠິຣູໂປ ທສ຺ສນີໂຍ ປາສາທິໂກ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ໂສ ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ປາຣຄູ ອໂຫສິ ສນິຆຓ຺ຑຸເກຏຸຠານໍ ສາກ຺ຂຣປ຺ປເຠທານໍ ອິຕິຫາສປຎ຺ຈມານໍ ປທໂກ ເວຍ຺ຍາກຣໂຓ ອນວໂຍ ໂລກາຍຕມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓສຸ. ຕສ຺ສ ປນ ທຫຣກາເລເຍວ ມາຕາປິຕໂຣ ກາລມກໍສຸ. ອຖສ຺ສ ຣາສິວຑ຺ຒໂກ ອມຈ຺ໂຈ ອາຍໂປຕ຺ຖກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕມຓິມຸຕ຺ຕາທິວິວິຘຣຕນຠຣິເຕ ຄພ຺ເຠ ວິວຣິຕ຺ວາ – ‘‘ເອຕ຺ຖກໍ ເຕ, ກຸມາຣ, ມາຕຸ ສນ຺ຕກໍ, ເອຕ຺ຖກໍ ປິຕຸ ສນ຺ຕກໍ, ເອຕ຺ຖກໍ ອຍ຺ຍກປຍ຺ຍການ’’ນ຺ຕິ ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ກຸລປຣິວຏ຺ຏາ ຘນໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ – ‘‘ເອຕໍ ປຏິປຊ຺ຊາຫີ’’ຕິ ນິຍ຺ຍາເຕສິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໔.

‘‘ນຄເຣ ອມຣວຕິຍາ, ສຸເມໂຘ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ;

ອເນກໂກຏິສນ຺ນິຈໂຍ, ປຫູຕຘນຘຎ຺ຎວາ.

໕.

‘‘ອຊ຺ຌາຍໂກ ມນ຺ຕຘໂຣ, ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານ ປາຣຄູ;

ລກ຺ຂເຓ ອິຕິຫາເສ ຈ, ສຘມ຺ເມ ປາຣມິໍ ຄໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນຄເຣ ອມຣວຕິຍາຕິ ອມຣວຕີສງ຺ຂາເຕ ນຄເຣ. ສຸເມໂຘ ນາມາຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ເມຘາ’’ຕິ ປຎ຺ຎາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສາ ຕສ຺ສ ສຸນ຺ທຣາ ປສຕ຺ຖາຕິ ສຸເມໂຘຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ ພ຺ຣຫ຺ມໍ ອຓຕິ ສິກ຺ຂຕີຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ມນ຺ເຕ ສຊ຺ຌາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອກ຺ຂຣຈິນ຺ຕກາ ປນ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອປຈ຺ຈໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອຣິຍາ ປນ ພາຫິຕປາປຕ຺ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ. ອເນກໂກຏິສນ຺ນິຈໂຍຕິ ໂກຏີນໍ ສນ຺ນິຈໂຍ ໂກຏິສນ຺ນິຈໂຍ, ອເນໂກ ໂກຏິສນ຺ນິຈໂຍ ຍສ຺ສ ໂສຍໍ ອເນກໂກຏິສນ຺ນິຈໂຍ, ອເນກໂກຏິ ຘນສນ຺ນິຈໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຫູຕຘນຘຎ຺ຎວາຕິ ພຫຸລຘນຘຎ຺ຎວາ. ປຸຣິມໍ ຠູມິຄຕຄພ຺ຠຄຕຘນຘຎ຺ຎວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິທໍ ນິຈ຺ຈປຣິໂຠຄູປຄຕຘນຘຎ຺ຎວເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຊ຺ຌາຍໂກຕິ ນ ຌາຍຕີຕິ ອຊ຺ຌາຍໂກ, ຌານຠາວນາຣຫິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ນ ທານິເມ ຌາຍນ຺ຕີຕິ. ນ ທານິເມ ຌາຍນ຺ຕີຕິ ໂຂ, ວາເສຏ຺ຐ, ‘ອຊ຺ຌາຍກາ ອຊ຺ຌາຍກາ’ ຕ຺ເວວ ຕຕິຍໍ ອກ຺ຂຣໍ ອຸປນິພ຺ພຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໑໓໒) ເອວໍ ປຐມກປ຺ປິກກາເລ ຌານວິຣຫິຕານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ຄຣຫວຈນໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ. ອິທານິ ມນ຺ຕໍ ຌາຍຕີຕິ ອຊ຺ຌາຍໂກ, ມນ຺ເຕ ປຣິວຕ຺ເຕຕີຕິ ອິມິນາ ອຕ຺ເຖນ ປສໍສວຈນໍ ກຕ຺ວາ ໂວຫຣນ຺ຕິ. ມນ຺ເຕ ຘາເຣຕີຕິ ມນ຺ຕຘໂຣ. ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານນ຺ຕິ ອິຣຸເວທຍຊຸເວທສາມເວທານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ. ອຍໍ ປນ ເວທ-ສທ຺ໂທ ຎາຓໂສມນສ຺ສຄນ຺ເຖສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຕຖາ ເຫສ – ‘‘ຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເວທຄຸມາຠິຊຎ຺ຎາ, ອກິຎ຺ຈນໍ ກາມຠເວ ອສຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ສຸ. ນິ. ໑໐໖໕) ຎາເຓ ທິສ຺ສຕິ. ‘‘ເຍ ເວທຊາຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ ໂລເກ’’ຕິອາທີສຸ (ອ. ນິ. ໔.໕໗) ໂສມນສ຺ເສ. ‘‘ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ປາຣຄູ ສນິຆຓ຺ຑຸເກຏຸຠານ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ທີ. ນິ. ໑.໒໕໖) ຄນ຺ເຖ. ອິຘາປິ ຄນ຺ເຖ (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໗໕). ປາຣຄູຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ໂອຏ຺ຐປຫຕກຣຓມຕ຺ເຕນ ປາຣໍ ຄໂຕຕິ ປາຣຄູ. ລກ຺ຂເຓຕິ ອິຕ຺ຖິລກ຺ຂຓປຸຣິສລກ຺ຂຓມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓາທິເກ ລກ຺ຂເຓ. ອິຕິຫາເສຕິ ອິຕິຫ ອາສ, ອິຕິຫ ອາສາຕິ ອີທິສວຈນປຏິສໍຍຸຕ຺ເຕ ປຸຣາຓສງ຺ຂາເຕ ຄນ຺ຖວິເສເສ. ສຘມ຺ເມຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສເກ ຘມ຺ເມ, ສເກ ອາຈຣິຍເກ ວາ. ປາຣມິໍ ຄໂຕຕິ ປາຣໍ ຄໂຕ, ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິໂຍ ອໂຫສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອເຖກທິວສໍ ໂສ ທສຄຸຓຄຓາຣາຘິຕປຓ຺ຑິໂຕ ສຸເມຘປຓ຺ຑິໂຕ ອຸປຣິປາສາທວຣຕເລ ຣໂຫຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ປຸນພ຺ຠເວ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓໍ ນາມ ທຸກ຺ຂໍ, ຕຖາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ສຣີຣເຠທນໍ, ອຫຎ຺ຈ ຊາຕິຘມ຺ໂມ, ຊຣາຘມ຺ໂມ, ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມ, ມຣຓຘມ຺ໂມ, ເອວໍຠູເຕນ ມຍາ ອຊາຕິໍ ອຊຣໍ ອພ຺ຍາຘິໍ ອມຣຓໍ ສຸຂໍ ສິວໍ ນິພ຺ພານໍ ປຣິເຍສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອວສ຺ສໍ ຠວຈາຣກໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ນິພ຺ພານຄາມິນາ ເອເກນ ມຄ຺ເຄນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໖.

‘‘ຣໂຫຄໂຕ ນິສີທິຕ຺ວາ, ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສຫໍ ຕທາ;

ທຸກ຺ໂຂ ປຸນພ຺ຠໂວ ນາມ, ສຣີຣສ຺ສ ຈ ເຠທນໍ.

໗.

‘‘ຊາຕິຘມ຺ໂມ ຊຣາຘມ຺ໂມ, ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມ ສຫໍ ຕທາ;

ອຊຣໍ ອມຣໍ ເຂມໍ, ປຣິເຍສິສ຺ສາມິ ນິພ຺ພຸຕິໍ.

໘.

‘‘ຍໍນູນິມໍ ປູຕິກາຍໍ, ນານາກຸຓປປູຣິຕໍ;

ຉຑ຺ຑຍິຕ຺ວານ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ອນເປກ຺ໂຂ ອນຕ຺ຖິໂກ.

໙.

‘‘ອຕ຺ຖິ ເຫຫິຕິ ໂສ ມຄ຺ໂຄ, ນ ໂສ ສກ຺ກາ ນ ເຫຕຸເຍ;

ປຣິເຍສິສ຺ສາມິ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ, ຠວໂຕ ປຣິມຸຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ.

ເອຕ຺ຖ ປນ ຄາຖາສມ຺ພນ຺ຘຎ຺ຈ ອນຸຕ຺ຕານປທານມຕ຺ຖຎ຺ຈ ວຕ຺ວາວ ຄມິສ຺ສາມ. ຕຕ຺ຖ ຣໂຫຄໂຕຕິ ຣຫສິ ຄໂຕ, ຣຫສິ ຐາເນ ນິສິນ຺ໂນ. ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສຫນ຺ຕິ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິໍ ອຫໍ. ເອວນ຺ຕິ ອິມິນາ ຈິນ຺ຕນາກາຣໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕທາຕິ ຕສ຺ມິໍ ສຸເມຘປຓ຺ຑິຕກາເລ. ‘‘ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສຫ’’ນ຺ຕິ ຠຄວາ ອິມິນາ ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິໍ ສຸເມຘປຓ຺ຑິຕໍ ເອກຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ. ຕສ຺ມາ ຕທາ ໂສ ສຸເມໂຘ ອຫເມວາຕິ ປກາເສນ຺ໂຕ ‘‘ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສຫໍ ຕທາ’’ຕິ ຠຄວາ ອຸຕ຺ຕມປຸຣິສວເສນາຫ. ຊາຕິຘມ຺ໂມຕິ ຊາຕິສຠາໂວ. ເອສ ນໂຍ ເສສປເທສຸປິ. ນິພ຺ພຸຕິນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ.

ຍໍນູນາຕິ ປຣິວິຕກ຺ກນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ຍທິ ປນາຫນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປູຕິກາຍນ຺ຕິ ປູຕິຠູຕໍ ກາຍໍ. ນານາກຸຓປປູຣິຕນ຺ຕິ ມຸຕ຺ຕ-ກຣີສ-ປຸພ຺ພໂລຫິຕ-ປິຕ຺ຕ-ເສມ຺ຫ-ເຂຬສິງ຺ຆາຓິກາທິອເນກກຸຓປປູຣິຕໍ. ອນເປກ຺ໂຂຕິ ອນາລໂຍ. ອຕ຺ຖີຕິ ອວສ຺ສໍ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ເຫຫິຕີຕິ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຣິວິຕກ຺ກນວຈນມິທໍ. ນ ໂສ ສກ຺ກາ ນ ເຫຕຸເຍຕິ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ນ ສກ຺ກາ ນ ຠວິຕຸໍ. ໂສ ປນ ມຄ຺ໂຄ ເຫຕຸເຍຕິ ເຫຕຸຠາວາຍ ນ ນ ໂຫຕິ, ເຫຕຸເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠວໂຕ ປຣິມຸຕ຺ຕິຍາຕິ ຠວພນ຺ຘນວິມຸຕ຺ຕິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ອຕ຺ຕນາ ປຣິວິຕກ຺ກິຕມຕ຺ຖໍ ສມ຺ປາທຍິຕຸໍ ‘‘ຍຖາປີ’’ຕິ ອາທິມາຫ. ຍຖາ ຫິ ໂລເກ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຠູຕໍ ສຸຂໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ເອວໍ ຠເວ ສຕິ ຕປ຺ປຏິປກ຺ເຂນ ວິຠເວນາປິ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຍຖາ ຈ ອຸຓ຺ເຫ ສຕິ ຕສ຺ສ ວູປສມຠູຕໍ ສີຕລມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ເອວໍ ຣາຄາທິອຄ຺ຄີນໍ ວູປສເມນ ນິພ຺ພາເນນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຈ ປາປສ຺ສ ລາມກສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຠູໂຕ ກລ຺ຍາໂຓ ອນວຊ຺ຊຘມ຺ໂມປິ ອຕ຺ຖິເຍວ, ເອວເມວ ປາປິກາຍ ຊາຕິຍາ ສຕິ ສພ຺ພຊາຕິເຂປນໂຕ ອຊາຕິສງ຺ຂາເຕນ ນິພ຺ພາເນນາປິ ຠວິຕພ຺ພເມວາຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໐.

‘‘ຍຖາປິ ທຸກ຺ເຂ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ, ສຸຂໍ ນາມປິ ວິຊ຺ຊຕິ;

ເອວໍ ຠເວ ວິຊ຺ຊມາເນ, ວິຠໂວປິຈ຺ຉິຕພ຺ພໂກ.

໑໑.

‘‘ຍຖາປິ ອຸຓ຺ເຫ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ, ອປຣໍ ວິຊ຺ຊຕິ ສີຕລໍ;

ເອວໍ ຕິວິຘຄ຺ຄິ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ, ນິພ຺ພານໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພກໍ.

໑໒.

‘‘ຍຖາປິ ປາເປ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ, ກລ຺ຍາຓມປິ ວິຊ຺ຊຕິ;

ເອວເມວ ຊາຕິ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ, ອຊາຕິປິຈ຺ຉິຕພ຺ພກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍຖາປີຕິ ໂອປມ຺ມຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ສຸຂນ຺ຕິ ກາຍິກເຈຕສິກສຸຂໍ, ສຸຏ຺ຐຸ ທຸກ຺ຂໍ ຂຓຕີຕິ ສຸຂໍ. ຠເວຕິ ຊນເນ. ວິຠໂວຕິ ອຊນນໍ, ຊນເນ ວິຊ຺ຊມາເນ ອຊນນຘມ຺ໂມປິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ. ຕິວິຘຄ຺ຄິ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕຕິ ຕິວິເຘ ຣາຄາທິເກ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ວິຊ຺ຊມາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິພ຺ພານນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຕິວິຘສ຺ສ ຣາຄາທິອຄ຺ຄິສ຺ສ ນິພ຺ພາປນໍ ອຸປສມນໍ ນິພ຺ພານຎ຺ຈ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ. ປາເປຕິ ອກຸສເລ ລາມເກ. ກລ຺ຍາຓມປີຕິ ກຸສລມປິ. ເອວເມວາຕິ ເອວເມວໍ. ຊາຕິ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕຕິ ຊາຕິຍາ ວິຊ຺ຊມານາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ລິງ຺ຄເຠທຎ຺ຈ ວິຠຕ຺ຕິໂລປຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຊາຕິປີຕິ ຊາຕິເຂປນໍ ອຊາຕິນິພ຺ພານມ຺ປິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ.

ອຖາຫໍ ປຣມ຺ປິ ຈິນ຺ເຕສິໍ – ‘‘ຍຖາ ນາມ ຄູຖຣາສິມ຺ຫິ ນິມຸຄ຺ເຄນ ປຸຣິເສນ ທູຣໂຕວ ກມລກຸວລຍປຸຓ຺ຑຣີກສຓ຺ຑມຓ຺ຑິຕໍ ວິມລສລິລໍ ຕຬາກໍ ທິສ຺ວາ – ‘ກຕເຣນ ນຸ ໂຂ ມຄ຺ເຄນ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພ’ນ຺ຕິ ຕຬາກໍ ຄເວສິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ຕສ຺ສ ອຄເວສນໍ, ນ ໂສ ຕສ຺ສ ຕຬາກສ຺ສ ໂທໂສ, ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ເສວ ໂທໂສ. ເອວເມວ ກິເລສມລໂຘວເນ ອມຕມຫາຕຬາເກ ວິຊ຺ຊມາເນ ຍໍ ຕສ຺ສ ອຄເວສນໍ, ນ ໂສ ອມຕສງ຺ຂາຕສ຺ສ ນິພ຺ພານມຫາຕຬາກສ຺ສ ໂທໂສ, ປຸຣິສສ຺ເສວ ໂທໂສ. ຍຖາ ປນ ໂຈເຣຫິ ສໍປຣິວາຣິໂຕ ປຸຣິໂສ ປລາຍນມຄ຺ເຄ ວິຊ຺ຊມາເນປິ ສເຈ ໂສ ນ ປລາຍຕິ, ນ ໂສ ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ໂທໂສ, ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ເສວ ໂທໂສ. ເອວເມວ ກິເລສໂຈເຣຫິ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຄຫິຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ວິຊ຺ຊມາເນເຍວ ນິພ຺ພານມຫານຄຣຄາມິມ຺ຫິ ສິເວ ມຫາມຄ຺ເຄ ຕສ຺ສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຄເວສນໍ ນາມ ນ ມຄ຺ຄສ຺ສ ໂທໂສ, ປຸຣິສສ຺ເສວ ໂທໂສ. ຍຖາ ພ຺ຍາຘິປີຬິໂຕ ປຸຣິໂສ ວິຊ຺ຊມາເນ ພ຺ຍາຘິຕິກິຈ຺ຉເກ ເວຊ຺ເຊ ສເຈ ຕໍ ເວຊ຺ຊໍ ຄເວສິຕ຺ວາ ຕໍ ພ຺ຍາຘິໍ ນ ຕິກິຈ຺ຉາເປຕິ, ນ ໂສ ເວຊ຺ຊສ຺ສ ໂທໂສ, ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ເສວ ໂທໂສ. ເອວເມວ ປນ ໂຍ ກິເລສພ຺ຍາຘິປຣິປີຬິໂຕ ກິເລສວູປສມມຄ຺ຄໂກວິທໍ ວິຊ຺ຊມານເມວ ອາຈຣິຍໍ ນ ຄເວສຕິ, ຕສ຺ເສວ ໂທໂສ, ນ ກິເລສພ຺ຍາຘິວິນາຍກສ຺ສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ໂທໂສ’’ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໓.

‘‘ຍຖາ ຄູຖຄໂຕ ປຸຣິໂສ, ຕຬາກໍ ທິສ຺ວານ ປູຣິຕໍ;

ນ ຄເວສຕິ ຕໍ ຕຬາກໍ, ນ ໂທໂສ ຕຬາກສ຺ສ ໂສ.

໑໔.

‘‘ເອວໍ ກິເລສມລໂຘວໍ, ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ ອມຕນ຺ຕເຬ;

ນ ຄເວສຕິ ຕໍ ຕຬາກໍ, ນ ໂທໂສ ອມຕນ຺ຕເຬ.

໑໕.

‘‘ຍຖາ ອຣີຫິ ປຣິຣຸທ຺ໂຘ, ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ ຄມນມ຺ປເຖ;

ນ ປລາຍຕິ ໂສ ປຸຣິໂສ, ນ ໂທໂສ ອຎ຺ຊສສ຺ສ ໂສ.

໑໖.

‘‘ເອວໍ ກິເລສປຣິຣຸທ຺ໂຘ, ວິຊ຺ຊມາເນ ສິເວ ປເຖ;

ນ ຄເວສຕິ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ, ນ ໂທໂສ ສິວມຎ຺ຊເສ.

໑໗.

‘‘ຍຖາປິ ພ຺ຍາຘິໂຕ ປຸຣິໂສ, ວິຊ຺ຊມາເນ ຕິກິຈ຺ຉເກ;

ນ ຕິກິຈ຺ຉາເປຕິ ຕໍ ພ຺ຍາຘິໍ, ນ ໂທໂສ ໂສ ຕິກິຈ຺ຉເກ.

໑໘.

‘‘ເອວໍ ກິເລສພ຺ຍາຘີຫິ, ທຸກ຺ຂິໂຕ ປຕິປີຬິໂຕ;

ນ ຄເວສຕິ ຕໍ ອາຈຣິຍໍ, ນ ໂທໂສ ໂສ ວິນາຍເກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຄູຖຄໂຕຕິ ຄູຖກູປຄໂຕ, ຄູເຖນ ຄໂຕ ມກ຺ຂິໂຕ ວາ. ກິເລສມລໂຘວນ຺ຕິ ກິເລສມລໂສຘເນ, ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ. ອມຕນ຺ຕເຬຕິ ອມຕສງ຺ຂາຕສ຺ສ ຕຬາກສ຺ສ, ສາມິອຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ, ອນຸສ຺ສຣໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຣີຫີຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກຫິ. ປຣິຣຸທ຺ໂຘຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ນິຣຸທ຺ໂຘ. ຄມນມ຺ປເຖຕິ ຄມນປເຖ. ຉນ຺ທາວິນາສຕ຺ຖໍ ອນຸສ຺ສຣາຄມນໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ນ ປລາຍຕີຕິ ຍທິ ນ ປລາເຍຍ຺ຍ. ໂສ ປຸຣິໂສຕິ ໂສ ໂຈເຣຫິ ປຣິຣຸທ຺ໂຘ ປຸຣິໂສ. ອຎ຺ຊສສ຺ສາຕິ ມຄ຺ຄສ຺ສ. ມຄ຺ຄສ຺ສ ຫິ –

‘‘ມຄ຺ໂຄ ປນ຺ໂຖ ປໂຖ ປຊ຺ໂຊ, ອຎ຺ຊສໍ ວຏຸມາຍນໍ;

ນາວາ ອຸຕ຺ຕຣເສຕຸ ຈ, ກຸລ຺ໂລ ຈ ຠິສິ ສງ຺ກໂມ’’ຕິ. (ຈູຬນິ. ປາຣາຍນຕ຺ຖຸຕິຄາຖານິທ຺ເທສ ໑໐໑) –

ພຫູນິ ນາມານິ. ສ຺ວາຍມິຘ ອຎ຺ຊສນາເມນ ວຸຕ຺ໂຕ. ສິເວຕິ ສພ຺ພຸປທ຺ທວາຠາວໂຕ ສິເວ. ສິວມຎ຺ຊເສຕິ ສິວສ຺ສ ອຎ຺ຊສສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕິກິຈ຺ຉເກຕິ ເວຊ຺ເຊ. ນ ຕິກິຈ຺ຉາເປຕີຕິ ນ ຕິກິຈ຺ຉາເປຍ຺ຍ. ນ ໂທໂສ ໂສ ຕິກິຈ຺ຉເກຕິ ຕິກິຈ຺ຉກສ຺ສ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ, ພ຺ຍາຘິຕສ຺ເສວ ໂທໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸກ຺ຂິໂຕຕິ ສຎ຺ຊາຕກາຍິກເຈຕສິກທຸກ຺ໂຂ. ອາຈຣິຍນ຺ຕິ ໂມກ຺ຂມຄ຺ຄາຈຣິຍໍ. ວິນາຍເກຕິ ອາຈຣິຍສ຺ສ.

ເອວໍ ປນາຫໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິໍ – ‘‘ຍຖາປິ ມຓ຺ຑນກຊາຕິໂກ ປຸຣິໂສ ກຓ຺ເຐ ອາສຕ຺ຕໍ ກຸຓປໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ສຸຂີ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເອວໍ ມຍາປິ ອິມໍ ປູຕິກາຍໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອນເປກ຺ເຂນ ນິພ຺ພານມຫານຄຣໍ ປວິສິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຈ ນຣນາຣິໂຍ ອຸກ຺ກາຣຠູມິຍໍ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວໍ ກຕ຺ວາ ນ ຕໍ ອຸຈ຺ຉງ຺ເຄນ ວາ ອາທາຍ ທສນ຺ເຕ ວາ ເວເຐຕ຺ວາ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຖ ໂຂ ຊິຄຸຈ຺ຉມານາ ໂອໂລເກຕຸມ຺ປິ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕາ ອນເປກ຺ຂາ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອວໍ ມຍາປິ ອິມໍ ປູຕິກາຍໍ ອນເປກ຺ເຂນ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອມຕໍ ນິພ຺ພານນຄຣໍ ປວິສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍຖາ ຈ ນາວິກາ ນາມ ຊຊ຺ຊຣໍ ນາວໍ ອຸທກຄາຫິນິໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອນເປກ຺ຂາວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອວມຫມ຺ປິ ອິມໍ ນວຫິ ວຓມຸເຂຫິ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕໍ ກາຍໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອນເປກ຺ໂຂ ນິພ຺ພານມຫານຄຣໍ ປວິສິສ຺ສາມິ. ຍຖາ ຈ ໂກຈິ ປຸຣິໂສ ມຸຕ຺ຕາມຓິເວຬຸຣິຍາທີນິ ນານາວິຘານິ ຣຕນານິ ອາທາຍ ໂຈເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຣຕນວິນາສຠເຍນ ເຕ ໂຈເຣ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ເຂມໍ ມຄ຺ຄໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວມຍມ຺ປິ ປູຕິກາໂຍ ຣຕນວິໂລປກໂຈຣສທິໂສ. ສຈາຫໍ ເອຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ອຣິຍມຄ຺ຄກຸສລຘມ຺ມຣຕນານິ ເມ ນສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ມຍາ ອິມໍ ມຫາໂຈຣສທິສໍ ກຣຊກາຍໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ນິພ຺ພານມຫານຄຣໍ ປວິສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໙.

‘‘ຍຖາປິ ກຸຓປໍ ປຸຣິໂສ, ກຓ຺ເຐ ພທ຺ຘໍ ຊິຄຸຈ຺ຉິຍ;

ໂມຈຍິຕ຺ວານ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ສຸຂີ ເສຣີ ສຍໍວສີ.

໒໐.

‘‘ຕເຖວິມໍ ປູຕິກາຍໍ, ນານາກຸຓປສຎ຺ຈຍໍ;

ຉຑ຺ຑຍິຕ຺ວານ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ອນເປກ຺ໂຂ ອນຕ຺ຖິໂກ.

໒໑.

‘‘ຍຖາ ອຸຈ຺ຈາຣຏ຺ຐານມ຺ຫິ, ກຣີສໍ ນຣນາຣິໂຍ;

ຉຑ຺ຑຍິຕ຺ວານ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນເປກ຺ຂາ ອນຕ຺ຖິກາ.

໒໒.

‘‘ເອວເມວາຫໍ ອິມໍ ກາຍໍ, ນານາກຸຓປປູຣິຕໍ;

ຉຑ຺ຑຍິຕ຺ວານ ຄຈ຺ຉິສ຺ສໍ, ວຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຍຖາ ກຸຏິໍ.

໒໓.

‘‘ຍຖາປິ ຊຊ຺ຊຣໍ ນາວໍ, ປລຸຄ຺ຄໍ ອຸທຄາຫິນິໍ;

ສາມີ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນເປກ຺ຂາ ອນຕ຺ຖິກາ.

໒໔.

‘‘ເອວເມວາຫໍ ອິມໍ ກາຍໍ, ນວຈ຺ຉິທ຺ທໍ ຘຸວສ຺ສວໍ;

ຉຑ຺ຑຍິຕ຺ວານ ຄຈ຺ຉິສ຺ສໍ, ຊິຓ຺ຓນາວໍວ ສາມິກາ.

໒໕.

‘‘ຍຖາປິ ປຸຣິໂສ ໂຈເຣຫິ, ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຠຓ຺ຑມາທິຍ;

ຠຓ຺ຑຈ຺ເຉທຠຍໍ ທິສ຺ວາ, ຉຑ຺ຑຍິຕ຺ວານ ຄຈ຺ຉຕິ.

໒໖.

‘‘ເອວເມວ ອິມໍ ກາໂຍ, ມຫາໂຈຣສໂມ ວິຍ;

ປຫາຍິມໍ ຄມິສ຺ສາມິ, ກຸສລຈ຺ເຉທນາຠຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍຖາປິ ກຸຓປໍ ປຸຣິໂສຕິ ຍຖາປິ ທຫໂຣ ຍຸວາ ມຓ຺ຑນກຊາຕິໂກ ປຸຣິໂສ ອຫິກຸຓເປນ ວາ ກຸກ຺ກຸຣກຸຓເປນ ວາ ມນຸສ຺ສກຸຓເປນ ວາ ກຓ຺ເຐ ອາສຕ຺ເຕນ ອຏ຺ຏີຍິຕ຺ວາ ຫຣາຍິຕ຺ວາ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕໍ ກຸຓປໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ສຸຂີຕິ ສຸຂິໂຕ. ເສຣີຕິ ຍຖິຈ຺ຉກວິຫາຣີ. ນານາກຸຓປສຎ຺ຈຍນ຺ຕິ ອເນກວິຘກຸຓປຣາສິຠູຕໍ ‘‘ນານາກຸຓປປູຣິຕ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ.

ອຸຈ຺ຈາຣຏ຺ຐານມ຺ຫີຕິ ອຸຈ຺ຈາເຣນ຺ຕິ ວຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ອຸຈ຺ຈາໂຣ, ອຸຈ຺ຈາໂຣ ຈ ໂສ ຐານໍ ເຈຕິ ອຸຈ຺ຈາຣຏ຺ຐານໍ. ອຖ ວາ ອຸສ຺ສາສິຍ຺ຍຕີຕິ ອຸສ຺ສາໂສ, ວຈ຺ຈສ຺ເສຕໍ ນາມໍ, ຕສ຺ສ ຐານໍ ອຸສ຺ສາສຏ຺ຐານໍ, ຕສ຺ມິໍ ອຸສ຺ສາສຏ຺ຐານມ຺ຫິ, ອຸກ຺ກາຣຏ຺ຐາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຍຖາ ກຸຏິນ຺ຕິ ວຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ກຸຏິໍ ນຣນາຣິໂຍ ວິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຊຊ຺ຊຣນ຺ຕິ ຊິຓ຺ຓໍ. ປລຸຄ຺ຄນ຺ຕິ ປລຸຊ຺ຊນ຺ຕິໍ, ວິກິຣນ຺ຕິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸທຄາຫິນິນ຺ຕິ ອຸທກຄາຫິນິໍ. ສາມີຕິ ນາວາສາມິກາ. ນວຈ຺ຉິທ຺ທນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸໂສຕາທີຫິ ນວຫິ ວຓມຸເຂຫິ ຉິທ຺ທາວຈ຺ຉິທ຺ເທຫິ ຍຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນວຈ຺ຉິທ຺ທໍ. ຘຸວສ຺ສວນ຺ຕິ ຘຸວນິສ຺ສນ຺ທໍ, ນິຈ຺ຈໍ ປຄ຺ຆຣຓາສຸຈິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຠຓ຺ຑມາທິຍາຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຣຕນາທິກໍ ຠຓ຺ຑໍ ອາທິຍ. ຠຓ຺ຑຈ຺ເຉທຠຍໍ ທິສ຺ວາຕິ ຠຓ຺ຑສ຺ສ ອຈ຺ຉິນ຺ທເນນ ຠຍໍ ທິສ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວເມວາຕິ ໂສ ຠຓ຺ຑມາທາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ວິຍ. ອຍໍ ກາໂຍຕິ ອຍໍ ປນ ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ປຣມເຊຄຸຈ຺ຉານໍ ອາໂຍຕິ ກາໂຍ. ອາໂຍຕິ ອຸປຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ. ອາຍນ຺ຕິ ຕໂຕຕິ ອາໂຍ, ກຸຈ຺ຉິຕາ ເກສາທໂຍ. ອິຕິ ກຸຈ຺ຉິຕານໍ ເກສາທີນໍ ອາໂຍຕິ ກາໂຍ. ມຫາໂຈຣສໂມ ວິຍາຕິ ຈກ຺ຂຸອາທີຫິ ຣູປາທີສຸ ປິຍຣູເປສຸ ສາຣຊ຺ຊນາທິວເສນ ປາຓາຕິປາຕາທິນ຺ນາທານາທິໂຈໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ສພ຺ພກຸສລໍ ວິລຸມ຺ປຕີຕິ ມຫາໂຈຣສໂມ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ໂສ ຣຕນຠຓ຺ຑມາທາຍ ໂຈເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ເຕ ໂຈເຣ ປຫາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວາຫມ຺ປິ ອິມໍ ມຫາໂຈຣສມໍ ກາຍໍ ປຫາຍ ອຕ຺ຕໂນ ໂສຕ຺ຖິຠາວກຣໍ ມຄ຺ຄໍ ຄເວສິຕຸໍ ຄມິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ຖສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ. ກຸສລຈ຺ເຉທນາຠຍາຕິ ກຸສລຘມ຺ມວິໂລປນຠເຍນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອເຖວໍ ສຸເມຘປຓ຺ຑິໂຕ ນານາວິຘາຫິ ອຸປມາຫິ ເນກ຺ຂມ຺ມກາຣຓໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນປິ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມໍ ມຫາຘນຣາສິໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ປິຕຸປິຕາມຫາທໂຍ ປຣໂລກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ເອກກຫາປຓມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວາ ນ ຄຕາ, ມຍາ ປນ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມນກາຣຓໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ອຫໍ, ມຫາຣາຊ, ຊາຕິຊຣາທີຫິ ອຸປທ຺ທຸຕຫທໂຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ, ມຍ຺ຫໍ ອເນກໂກຏິສຕສຫສ຺ສໍ ຘນໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ເທໂວ ປຏິປຊ຺ຊຕູ’’ຕິ. ຣາຊາ ອາຫ – ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ເຕ ຘເນນ ອຕ຺ໂຖ, ຕ຺ວໍເຍວ ຍຖິຈ຺ຉກໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ.

ໂສ ຈ ‘‘ສາຘຸ ເທວາ’’ຕິ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ວຕ຺ຖຸກາເມ ຈ ກິເລສກາເມ ຈ ປຫາຍ ອມຣວຣນຄຣສທິສໂຕ ອມຣນຄຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອກໂກວ ນານາມິຄຄຓວນ຺ເຕ ຫິມວນ຺ເຕ ຘມ຺ມິກໍ ນາມ ປພ຺ພຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອສ຺ສມໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຓສາລໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈໂທສວິວຊ຺ຊິຕໍ ຈງ຺ກມໍ ມາເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐຄຸຓສມຸເປຕໍ ອຠິຎ຺ຎາພລໍ ສມາຫຣິຕຸໍ ນວໂທສສມນ຺ນາຄຕໍ ສາຏກໍ ປຊຫິຕ຺ວາ ທ຺ວາທສຄຸຓມຸປາຄຕໍ ວາກຈີຣໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ. ເອວໍ ປນ ໂສ ປພ຺ພຊິໂຕ ອຏ຺ຐໂທສສມາກິຓ຺ຓໍ ປຓ຺ຓສາລໍ ປຫາຍ ທສຄຸຓສມນ຺ນາຄຕໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພຘຎ຺ຎວິກຕິໍ ປຫາຍ ປວຕ຺ຕຜລໂຠຊໂນ ຫຸຕ຺ວາ ນິສຊ຺ຊຏ຺ຐານຈງ຺ກມນວເສນ ປຘານໍ ປທຫນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣເຍວ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ສມາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນຎ຺ຈ ອຠິຎ຺ຎານໍ ລາຠີ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໒໗.

‘‘ເອວາຫໍ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ວານ, ເນກໂກຏິສຕໍ ຘນໍ;

ນາຖານາຖານໍ ທຕ຺ວານ, ຫິມວນ຺ຕມຸປາຄມິໍ.

໒໘.

‘‘ຫິມວນ຺ຕສ຺ສາວິທູເຣ, ຘມ຺ມິໂກ ນາມ ປພ຺ພໂຕ;

ອສ຺ສໂມ ສຸກໂຕ ມຍ຺ຫໍ, ປຓ຺ຓສາລາ ສຸມາປິຕາ.

໒໙.

‘‘ຈງ຺ກມໍ ຕຕ຺ຖ ມາເປສິໍ, ປຎ຺ຈໂທສວິວຊ຺ຊິຕໍ.

ອຏ຺ຐຄຸຓສມຸເປຕໍ, ອຠິຎ຺ຎາພລມາຫຣິໍ.

໓໐.

‘‘ສາຏກໍ ປຊຫິໍ ຕຕ຺ຖ, ນວໂທສມຸປາຄຕໍ;

ວາກຈີຣໍ ນິວາເສສິໍ, ທ຺ວາທສຄຸຓມຸປາຄຕໍ.

໓໑.

‘‘ອຏ຺ຐໂທສສມາກິຓ຺ຓໍ, ປຊຫິໍ ປຓ຺ຓສາລກໍ;

ອຸປາຄມິໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ, ຄຸເຓ ທສຫຸປາຄຕໍ.

໓໒.

‘‘ວາປິຕໍ ໂຣປິຕໍ ຘຎ຺ຎໍ, ປຊຫິໍ ນິຣວເສສໂຕ;

ອເນກຄຸຓສມ຺ປນ຺ນໍ, ປວຕ຺ຕຜລມາທິຍິໍ.

໓໓.

‘‘ຕຕ຺ຖປ຺ປຘານໍ ປທຫິໍ, ນິສ຺ສຊ຺ຊຏ຺ຐານຈງ຺ກເມ;

ອພ຺ຠນ຺ຕຣມ຺ຫິ ສຕ຺ຕາເຫ, ອຠິຎ຺ຎາພລປາປຸຓິ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອວາຫນ຺ຕິ ເອວໍ ອຫໍ, ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນາຖານາຖານນ຺ຕິ ສນາຖານມນາຖານຎ຺ຈ ອຑ຺ຒານຎ຺ເຈວ ທລິທ຺ທານຎ຺ຈ ‘‘ອຕ຺ຖິກາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ສຫ ໂກຏ຺ຐາຄາເຣຫິ ທຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫິມວນ຺ຕສ຺ສາວິທູເຣຕິ ຫິມວນ຺ຕປພ຺ພຕຣາຊສ຺ສ ອວິທູເຣ ສມີເປ. ຘມ຺ມິໂກ ນາມ ປພ຺ພໂຕຕິ ເອວໍນາມໂກ ປພ຺ພໂຕ. ກສ຺ມາ ປນາຍໍ ຘມ຺ມິໂກຕິ? ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປນ ໂພຘິສຕ຺ຕາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕໍ ປພ຺ພຕໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ອກໍສຸ. ຕສ຺ມາ ສມຓຘມ຺ມສ຺ສ ນິສ຺ສຍຠູຕຕ຺ຕາ ‘‘ຘມ຺ມິໂກ’’ຕ຺ເວວ ປາກໂຏ ອໂຫສິ. ອສ຺ສໂມ ສຸກໂຕ ມຍ຺ຫນ຺ຕິອາທິນາ ສຸເມຘປຓ຺ຑິເຕນ ອສ຺ສມປຓ຺ຓສາລາ ຈງ຺ກມາ ສຫຕ຺ຖາ ມາປິຕາ ວິຍ ວຸຕ຺ຕາ, ນ ຈ ປນ ສຫຕ຺ຖາ ມາປິຕາ, ກິນ຺ຕຸ ສກ຺ເກນ ເທເວນ ເປສິເຕ ວິສ຺ສກມ຺ມຸນາ ເທວປຸຕ຺ເຕນ ນິມ຺ມິຕາ. ຠຄວາ ປນ ຕທາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ຎານຸຠາເວນ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ຕໍ ສມ຺ປທໍ ສນ຺ຘາຍ – ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕສ຺ມິໍ ປພ຺ພເຕ –

‘ອສ຺ສໂມ ສຸກໂຕ ມຍ຺ຫໍ, ປຓ຺ຓສາລາ ສຸມາປິຕາ;

ຈງ຺ກມໍ ຕຕ຺ຖ ມາເປສິໍ, ປຎ຺ຈໂທສວິວຊ຺ຊິຕ’’’ນ຺ຕິ. – ອາທິມາຫ;

ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຓສາລາຕິ ປຓ຺ຓຉທນສາລາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອສ຺ສມປເທ. ປຎ຺ຈໂທສວິວຊ຺ຊິຕນ຺ຕິ ປຎ຺ຈຫິ ຈງ຺ກມໂທເສຫິ ວິວຊ຺ຊິຕໍ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ ຈງ຺ກມໂທສາ ນາມ? ຖທ຺ຘວິສມຕາ, ອນ຺ໂຕຣຸກ຺ຂຕາ, ຄຫນຈ຺ຉນ຺ນຕາ, ອຕິສມ຺ພາຘຕາ, ອຕິວິສາລຕາຕິ ອິເມຫິ ປຎ຺ຈຫິ ໂທເສຫິ ວິວຊ຺ຊິຕໍ. ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉເທນ ທີຆໂຕ ສຏ຺ຐິຣຕໂນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ທິຍຑ຺ຒຣຕໂນ ຈງ຺ກໂມ ວຸຕ຺ໂຕ. ອຖ ວາ ປຎ຺ຈໂທສວິວຊ຺ຊິຕນ຺ຕິ ປຎ຺ຈຫິ ນີວຣຓໂທເສຫິ ວິວຊ຺ຊິຕໍ ປຣິຫີນໍ ອຠິຎ຺ຎາພລມາຫຣິນ຺ຕິ ອິມິນາ ອຸຕ຺ຕຣປເທນ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ນິທານກຖາ, ສຸເມຘກຖາ). ອຏ຺ຐຄຸຓສມຸເປຕນ຺ຕິ ‘‘ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘ ປຣິໂຍທາເຕ ອນງ຺ຄເຓ ວິຄຕູປກ຺ກິເລເສ ມຸທຸຠູເຕ ກມ຺ມນິເຍ ຐິເຕ ອາເນຎ຺ຊປ຺ປຕ຺ເຕ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕຫິ ອຏ຺ຐຄຸເຓຫິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໔໔-໒໔໕; ມ. ນິ. ໑.໓໘໔-໓໘໖, ໔໓໑-໔໓໓; ປາຣາ. ໑໒-໑໔) ສມນ຺ນາຄຕໍ ອຠິຎ຺ຎາພລໍ ອາຫຣິໍ ອາເນສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເກຈິ ປນ ‘‘ອຏ຺ຐຫິ ສມຓສຸເຂຫິ ອຸເປຕໍ, ອຏ຺ຐິມານິ ສມຓສຸຂານິ ນາມ ຘນຘຎ຺ຎປຣິຄ຺ຄຫາຠາໂວ, ອນວຊ຺ຊປິຓ຺ຑປາຕປຣິເຍສນຠາໂວ, ນິພ຺ພຸຕປິຓ຺ຑຠຸຎ຺ຊນຠາໂວ, ຣຏ຺ຐໍ ປີເຬຕ຺ວາ ຘນຘຎ຺ຎາທີສຸ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕສຸ ຣາຊປຸຣິເສສຸ ຣຏ຺ຐປີຬນກິເລສາຠາໂວ, ອຸປກຣເຓສຸ ນິຈ຺ຉນ຺ທຣາຄຠາໂວ, ໂຈຣວິໂລປເນ ນິພ຺ຠຍຠາໂວ, ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ເຕຫິ ອສໍສຏ຺ຐຠາໂວ, ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ອປ຺ປຏິຫຕຠາໂວຕິ ອິເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ ສມຓສຸເຂຫິ (ອປ. ອຏ຺ຐ. ໑.ທູເຣນິທານ, ສຸເມຘກຖາ; ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ນິທານກຖາ) ອຸເປຕໍ ສມຸເປຕໍ ອສ຺ສມໍ ມາເປສິ’’ນ຺ຕິ ອສ຺ສເມນ ສມ຺ພນ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ວທນ຺ຕິ, ຕໍ ປາຬິຍາ ນ ສເມຕິ.

ສາຏກນ຺ຕິ ວຕ຺ຖໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອສ຺ສເມ. ນວໂທສມຸປາຄຕນ຺ຕິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ນິວຕ຺ຖປາຣຸຕໍ ມຫຄ຺ຆສາຏກໍ ປຊຫິໍ ປຣິຈ຺ຈຊິໍ. ສາຏກໍ ປຊຫນ຺ໂຕ ຈ ຕຕ຺ຖ ນວ ໂທເສ ທິສ຺ວາ ປຊຫິນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕານຎ຺ຫິ ສາຏກສ຺ມິໍ ນວ ໂທສາ ປກາສິຕາ. ກຕເມ ນວ? ສາຏກສ຺ສ ມຫຄ຺ຆຠາໂວ, ປຣປຏິພທ຺ຘຠາໂວ, ປຣິໂຠເຄນ ລຫຸກໍ ກິລິສ຺ສນຠາໂວ, ກິລິຏ຺ໂຐ ຈ ໂຘວິຕພ຺ໂພ ປຸນ ຣຊິຕພ຺ໂພ ຈ ໂຫຕິ ປຣິໂຠເຄນ ຊີຣຓຠາໂວ, ຊິຓ຺ຓສ຺ສ ປຸນ ຕຸນ຺ນກຣຓໍ ວາ ອຄ຺ຄຬທານໍ ວາ ກາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ ປຸນ ປຣິເຍສນາຍ ທຸຣຠິສມ຺ຠວຠາໂວ, ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອນນຸຈ຺ຉວິກຠາໂວ, ປຈ຺ຈຕ຺ຖິການໍ ສາຘາຣຓຠາໂວ, ຍຖາ ນໍ ນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ໂຄເປຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ ປຣິທຫໂຕ ວິຠູສນຏ຺ຐານຠາໂວ, ຄເຫຕ຺ວາ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ ມຫິຈ຺ຉຠາໂວຕິ ເອເຕຫິ ນວຫິ ໂທເສຫິ (ອປ. ອຏ຺ຐ. ໑.ທູເຣນິທານ, ສຸເມຘກຖາ) ອຸປຄຕໍ ສາຏກໍ ປຫາຍ ວາກຈີຣໍ ນິວາເສສິນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ວາກຈີຣນ຺ຕິ ມຸຎ຺ຊຕິຓໍ ຫີຣາຫີຣໍ ກຕ຺ວາ ຄນ຺ເຖຕ຺ວາ ກຕໍ ວາກມຍຈີຣໍ ນິວາສນປາຣຸປນຕ຺ຖາຍ ອາທິຍິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທ຺ວາທສຄຸຓມຸປາຄຕນ຺ຕິ ທ຺ວາທສຫິ ອານິສໍເສຫິ ອຸເປຕໍ. ເອຕ຺ຖ ຄຸຓ-ສທ຺ໂທ ອານິສໍສຏ຺ໂຐ ‘‘ສຕຄຸຓາ ທກ຺ຂິຓາ ປາຏິກງ຺ຂິຕພ຺ພາ’’ຕິອາທີສຸ (ມ. ນິ. ໓.໓໗໙) ວິຍ. ມ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ. ວາກຈີຣສ຺ມິໍ ທ຺ວາທສານິສໍສາ ອປ຺ປຄ຺ຆຕາ, ອປຣາຍຕ຺ຕຕາ, ສຫຕ຺ຖາ ກາຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາ, ປຣິໂຠເຄນ ຊິຓ຺ເຓປິ ສິພ຺ພິຕພ຺ພາຠາໂວ, ໂຈຣຠຍາຠາໂວ ປຣິເຍສນ຺ຕສ຺ສ ສຸເຂນ ກຣຓຠາໂວ, ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ສາຣຸປ຺ປຠາໂວ, ເສວມານສ຺ສ ວິຠູສນຏ຺ຐານາຠາໂວ, ຈີວຣປ຺ປຈ຺ຈເຍ ອປ຺ປິຈ຺ຉຠາໂວ, ປຣິໂຠຄສຸຂຠາໂວ, ວາກຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສຸລຠຠາໂວ, ວາກຈີເຣ ນຏ຺ເຐປິ ອນເປກ຺ຂຠາໂວຕິ ອິເມຫິ ທ຺ວາທສຫິ ຄຸເຓຫິ ສມ຺ປນ຺ນໍ (ອປ. ອຏ຺ຐ. ໑.ທູເຣນິທານ, ສຸເມຘກຖາ; ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ນິທານກຖາ).

ອຖ ສຸເມຘປຓ຺ຑິໂຕ ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຓສາລາຍໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕໂນ ນິກ຺ຂມນກາຣຓໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂມາໂນ ເອວໍ ກິຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ປນ ນວກນກກຏກນູປຸຣາທິສງ຺ຆຏ຺ຏນສທ຺ທສມ຺ມິສ຺ສິຕ-ມຘຸຣຫສິຕກຖິຕເຄຫຊນຣມຓີຍໍ ອຸຬາຣວິຠວໂສຠິຕໍ ສຸຣວຣຠວນາກາຣມຄາຣໍ ເຂຬປິຓ຺ຑໍ ວິຍ ປຫາຍ ວິເວກາຣາມຕາຍ ສພ຺ພຊນປາປປວາຫນໍ ຕໂປວນໍ ປວິຏ຺ໂຐສ຺ມິ, ອິຘ ປນ ເມ ປຓ຺ຓສາລາຍ ວາໂສ ທຸຕິໂຍ ຆຣາວາໂສ ວິຍ ໂຫຕິ, ຫນ຺ທາຫໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ວເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໓໑.

‘‘ອຏ຺ຐໂທສສມາກິຓ຺ຓໍ, ປຊຫິໍ ປຓ຺ຓສາລກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐໂທສສມາກິຓ຺ຓນ຺ຕິ ອຏ຺ຐຫິ ໂທເສຫິ ສມາກິຓ຺ຓໍ ສໍຍຸຕ຺ຕໍ. ກຕເມຫິ ອຏ຺ຐຫິ? ມຫາສມ຺ຠາເຣຫິ ນິປ຺ຜາທນີຍຕາ, ຕິຓປຓ຺ຓມຕ຺ຕິກາທີຫິ ນິຈ຺ຈໍ ປຏິຊຄ຺ຄນີຍຕາ, ເສນາສນໍ ນາມ ມຫລ຺ລກສ຺ສ ປາປຸຓາຕີຕິ ອເວລາຍ ວຸຏ຺ຐາປິຍມານສ຺ສ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ນ ໂຫຕີຕິ ວຸຏ຺ຐາປນີຍຠາໂວ, ສີຕຸຓ຺ຫສ຺ສ ປຏິຆາເຕນ ກາຍສ຺ສ ສຸຂຸມາລກຣຓຠາໂວ, ຆຣໍ ປວິຏ຺ເຐນ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປາປໍ ສກ຺ກາ ກາຕຸນ຺ຕິ ຄຣຫປຏິຈ຺ຉາທນກຣຓຠາໂວ, ‘‘ມຍ຺ຫມິທ’’ນ຺ຕິ ສປຣິຄ຺ຄຫຠາໂວ, ເຄຫສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ສທຸຕິຍກວາໂສ, ອູກາມງ຺ຄຸລຆຣໂຄຬິກາທີນໍ ສາຘາຣຓຕາຍ ພຫຸສາຘາຣຓຠາໂວຕິ ອິຕິ ອິເມ ອຏ຺ຐ ອາທີນເວ (ອປ. ອຏ຺ຐ. ໑.ທູເຣນິທານ, ສຸເມຘກຖາ) ທິສ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ປຓ຺ຓສາລໍ ປຊຫິໍ.

ຄຸເຓ ທສຫຸປາຄຕນ຺ຕິ ຉນ຺ນໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທສຫິ ຄຸເຓຫິ ອຸເປຕໍ, ຣຸກ຺ຂມູລໍ ອຸປຄໂຕສ຺ມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຕເມຫິ ທສຫິ? ອປ຺ປສມາຣມ຺ຠຕາ, ອຸປຄມນມຕ຺ຕເມເວຕ຺ຖ ໂຫຕີຕິ ສຸລຠານວຊ຺ຊຕາ, ອຠິຓ຺ຫໍ ຕຣຸປຓ຺ຓວິກາຣທສ຺ສເນນ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎາສມຸຏ຺ຐາປນຕາ, ເສນາສນມຈ຺ເຉຣາຠາໂວ, ຕຕ຺ຖ ຫິ ປາປໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ລຊ຺ຊຕີຕິ ປາປກຣຓາຣຫາຠາໂວ, ປຣິຄ຺ຄຫກຣຓາຠາໂວ, ເທວຕາຫິ ສຫ ວາໂສ, ຉນ຺ນປຏິກ຺ເຂໂປ, ປຣິໂຠຄສຸຂຕາ, ຣຸກ຺ຂມູລເສນາສນສ຺ສ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ສຸລຠຕາຍ ອນເປກ຺ຂຠາໂວຕິ ອິຕິ ອິເມ ທສ ຄຸເຓ (ອປ. ອຏ຺ຐ. ໑.ທູເຣນິທານ, ສຸເມຘກຖາ) ທິສ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ອຸປຄໂຕສ຺ມີຕິ ວທຕິ. ອາຫ ຈ –

‘‘ວຓ຺ຓິໂຕ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ເຐນ, ນິສ຺ສໂຍຕິ ຈ ຠາສິໂຕ;

ນິວາໂສ ປວິວິຕ຺ຕສ຺ສ, ຣຸກ຺ຂມູລສໂມ ກຸໂຕ.

‘‘ອາວາສມຈ຺ເຉຣຫເຣ, ເທວຕາປຣິປາລິເຕ;

ປວິວິຕ຺ເຕ ວສນ຺ໂຕ ຫິ, ຣຸກ຺ຂມູລມ຺ຫິ ສຸພ຺ພໂຕ.

‘‘ອຠິຣຕ຺ຕານິ ນີລານິ, ປຓ຺ຑູນິ ປຕິຕານິ ຈ;

ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຕຣຸປຓ຺ຓານິ, ນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ປນູທຕິ.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ພຸທ຺ຘທາຍຊ຺ຊໍ, ຠາວນາຠິຣຕາລຍໍ;

ວິວິຕ຺ຕໍ ນາຕິມຎ຺ເຎຍ຺ຍ, ຣຸກ຺ຂມູລໍ ວິຈກ຺ຂໂຓ’’ຕິ. (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໓໒);

ອຖ ສຸເມຘປຓ຺ຑິໂຕ ປຓ຺ຓສາລາຍ ທິຏ຺ຐໂທໂສ ຫຸຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູລເສນາສເນ ລທ຺ຘານິສໍໂສ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິປິ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອາຫາຣຕ຺ຖາຍ ເມ ຄາມຄມນໍ ອາຫາຣປຣິເຍສນທຸກ຺ຂໍ, ນາຫໍ ເກນຈິ ປາຣິຊຸຎ຺ເຎນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອາຫາຣຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຊິໂຕ, ອາຫາຣປຣິເຍສນມູລສ຺ສ ຈ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປມາຓໍ ນຕ຺ຖິ, ຍໍນູນາຫໍ ປວຕ຺ຕຜເລນ ຍາເປຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ອິມໍ ປນ ອຕ຺ຖວິເສສໍ ທີເປນ຺ໂຕ –

໓໒-໓໓. ‘‘ວາປິຕໍ ໂຣປິຕໍ ຘຎ຺ຎໍ, ປຊຫິໍ ນິຣວເສສໂຕ.

ອເນກຄຸຓສມ຺ປນ຺ນໍ, ປວຕ຺ຕຜລມາທິຍິ’’ນ຺ຕິ. – ອາທິມາຫ;

ຕຕ຺ຖ ວາປິຕນ຺ຕິ ວປິຕ຺ວາ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ. ໂຣປິຕນ຺ຕິ ໂຣປິຕ຺ວາ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ, ວປນໂຣປນວເສນ ທຸວິຘາວ ສສ຺ສນິປ຺ຜຕ຺ຕິ, ຕໍ ທຸວິຘມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ປຫາຍ ປວຕ຺ຕຜເລນ ຍາເປສິໍ. ປວຕ຺ຕຜລນ຺ຕິ ສຍເມວ ປຕິຕຜລໍ. ອາທິຍິນ຺ຕິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິໍ.

‘‘ປວຕ຺ຕຜລສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ, ອປຣາຍຕ຺ຕຊີວິໂກ;

ປຫີນາຫາຣໂລລຸປ຺ໂປ, ໂຫຕິ ຈາຕຸທ຺ທິໂສ ມຸນິ.

‘‘ຊຫາຕິ ຣສຕຓ຺ຫຎ຺ຈ, ອາຊີໂວ ຕສ຺ສ ສຸຊ຺ຌຕິ;

ຕສ຺ມາ ຫິ ນາຕິມຎ຺ເຎຍ຺ຍ, ປວຕ຺ຕຜລໂຠຊນ’’ນ຺ຕິ. (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໒໖ ໂຖກໍ ວິສທິສໍ) –

ເອວໍ ປວຕ຺ຕມາໂນ ສຸເມຘປຓ຺ຑິໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ອນ຺ໂຕສຕ຺ຕາເຫ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ປຎ຺ຈ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ຈ ປາປຸຓິ. ອິມມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ເຕນ ‘‘ຕຕ຺ຖປ຺ປຘານໍ ປທຫິ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອສ຺ສເມ. ປຘານນ຺ຕິ ວີຣິຍໍ, ວີຣິຍຎ຺ຫິ ປທຫິຕພ຺ພໂຕ ປຘານຠາວກຣຓໂຕ ວາ ‘‘ປຘານ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປທຫິນ຺ຕິ ວີຣິຍມາຣຠິໍ. ນິສ຺ສຊ຺ຊຏ຺ຐານຈງ຺ກເມຕິ ນິສຊ຺ຊາຍ ຈ ຐາເນນ ຈ ຈງ຺ກເມນ ຈ.

ສຸເມຘປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ເສຍ຺ຍໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນິສຊ຺ຊຏ຺ຐານຈງ຺ກເມເຫວ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣເຍວ ອຠິຎ຺ຎາພລໍ ປາປຸຓິ. ເອວໍ ປນ ອຠິຎ຺ຎາພລໍ ປຕ຺ວາ ສຸເມຘຕາປເສ ສມາປຕ຺ຕິສຸເຂນ ວີຕິນາເມນ຺ເຕ ຕທາ ສພ຺ພຊນສງ຺ຄຫກໂຣ ມາຣພລຠຍໍກໂຣ ຎາຓທີປງ຺ກໂຣ ທີປງ຺ກໂຣ ນາມ ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ອຸທປາທິ.

ສງ຺ເຂເປເນວ ຕສ຺ສາຍມານຸປຸພ຺ພິກຖາ – ອຍໍ ກິຣ ທີປງ຺ກໂຣ ນາມ ມຫາສຕ຺ໂຕ ສມຕ຺ຕິໍສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ເວສ຺ສນ຺ຕຣຕ຺ຕຠາວສທິເສ ອຕ຺ຕຠາເວ ຐິໂຕ ປຖວິກມ຺ປນາທີນິ ມຫາທານານິ ທຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ຕຸສິຕປຸເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕາຫິ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ –

‘‘ກາໂລ ໂຂ ເຕ ມຫາວີຣ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ;

ສເທວກໍ ຕາຣຍນ຺ໂຕ, ພຸຊ຺ຌສ຺ສຸ ອມຕໍ ປທ’’ນ຺ຕິ. (ພຸ. ວໍ. ໑.໖໗) –

ວຸຕ຺ເຕ ຕໂຕ ໂສ ເທວຕານໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຈ ປຎ຺ຈ ມຫາວິໂລກນານິ ວິໂລເກຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ຣມ຺ມວຕີນຄເຣ ອຕ຺ຕໂນ ຍສວິຠູຕິຍາ ວິຊິຕວາສຸເທວສ຺ສ ນຣເທວສ຺ສ ສຸເທວສ຺ສ ນາມ ຣຎ຺ໂຎ ກຸເລ ສຸເມຘາຍ ເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ອາສາຬ຺ຫິປຸຓ຺ຓມິຍາ ອຸຕ຺ຕຣາສາຬ຺ຫນກ຺ຂຕ຺ເຕນ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫຕາ ປຣິວາເຣນ ປຣິຫຣິຍມາໂນ ມຫາເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ມຓິກູຏຄໂຕ ວິຍ ເກນຈິ ອສຸຈິນາ ອມກ຺ຂິໂຕ ທສ ມາເສ ວສິຕ຺ວາ ສລິລຘຣວິວຣຄໂຕ ສຣທກາລຈນ຺ໂທ ວິຍ ຕສ຺ສາ ອຸທຣໂຕ ນິກ຺ຂມິ.

ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕານິ

ຕສ຺ສ ປນ ທີປງ຺ກຣກຸມາຣສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓປິ ວິຊາຕກ຺ຂເຓປິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕານິ ປາຏິຫາຣິຍານິ ປາຕຸຣເຫສຸໍ. ສພ຺ພສພ຺ພຎ຺ຎຸໂພຘິສຕ຺ເຕສຸ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມນ຺ເຕສຸ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕສຸ ສມ຺ພຸຊ຺ຌນ຺ເຕສຸ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕນ຺ເຕສູຕິ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ປາຏິຫາຣິຍານິ ປວຕ຺ຕນ຺ເຕວ. ຕສ຺ມາ ມຍາ ປາກຏຕ຺ຕາ ທີປງ຺ກຣກຸມາຣສ຺ສ ຊາຕິຍໍ ທສ຺ສິຕານິ –

‘‘ທີປງ຺ກເຣ ຈາຣຸກເຣ ກຸມາເຣ, ສິວໍກເຣ ສນ຺ຕິກເຣວ ຊາເຕ;

ປກມ຺ປິ ສງ຺ກມ຺ປິ ຕທາ ສມນ຺ຕາ, ສຫສ຺ສສງ຺ຂ຺ຍາ ທສໂລກຘາຕຸ.

‘‘ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສສຸ, ທສສຫສ຺ເສວ ເທວຕາ;

ເອກສ຺ມິໍ ຈກ຺ກວາຬສ຺ມິໍ, ຕທາ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ ຕາ.

‘‘ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ມຫາສຕ຺ຕໍ, ຊາຕມຕ຺ຕນ຺ຕຸ ເທວຕາ;

ປຐມໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ປຈ຺ຉາ ຕໍ ມນຸຊາ ປນ.

‘‘ອວາທິຕາ ເກນຈິ ຈມ຺ມນທ຺ຘາ, ສຸໂປກ຺ຂຣາ ທຸນ຺ທຸຠິໂຍ ຈ ວີຓາ;

ອຆຏ຺ຏິຕານາຠຣຓານິ ຕສ຺ມິໍ, ຂເຓ ສມນ຺ຕາ ມຘຸຣໍ ຣວິໍສຸ.

‘‘ຉິຊ຺ຊິໍສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຈ ພນ຺ຘນານິ, ສຍໍ ວິຄຈ຺ຉິໍສຸ ຈ ສພ຺ພໂຣຄາ;

ຣູປານິ ປສ຺ສິໍສຸ ຈ ຊາຕິອນ຺ຘາ, ສທ຺ທໍ ສມນ຺ຕາ ພຘິຣາ ສຸຓິໍສຸ.

‘‘ອນຸສ຺ສຕິໍ ຊາຕິຊຬາ ມນຸສ຺ສາ, ລຠິໍສຸ ຍານໍ ປທສາວ ປງ຺ຄຸລາ;

ວິເທສຍາຕາ ສຍເມວ ນາວາ, ສປຏ຺ຏນໍ ສີຆມຸປາຄມິໍສຸ.

‘‘ອາກາສຏ຺ຐໍ ຠູມິຄຕຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ, ສຍໍ ສມນ຺ຕາ ຣຕນໍ ວິໂຣຈິ;

ນິພ຺ພາຍິ ໂຆເຣ ນິຣເຍ ຫຸຕາໂສ, ນທີສຸ ໂຕຍມ຺ປິ ຈ ນປ຺ປວຕ຺ຕິ.

‘‘ໂລກນ຺ຕເຣ ທຸກ຺ຂນິຣນ຺ຕເຣປິ, ປຠາ ອຸຬາຣາ ວິປຸລາ ອໂຫສິ;

ຕຖາ ຕທາ ສນ຺ຕຕຣງ຺ຄມາໂລ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ມຘຸໂຣທໂກຍໍ.

‘‘ນ ວາຍິ ວາໂຕ ຜຣຸໂສ ຂໂຣ ວາ, ສມ຺ຜຸລ຺ລປຸປ຺ຜາ ຕຣໂວ ອເຫສຸໍ;

ວິໂຣຈິ ຈນ຺ໂທ ອຘິກໍ ສຕາໂຣ, ນ ຈາປິ ອຸຓ຺ໂຫ ສູຣິໂຍ ອໂຫສິ.

‘‘ຂຄາ ນຠມ຺ຫາປິ ຈ ຣຸກ຺ຂໂຕ ຈ, ຫຏ຺ຐາວ ເຫຏ຺ຐາ ປຖວິໍ ຠຊິໍສຸ;

ມຫາຈຕຸທ຺ທີປຄໂຕ ຈ ເມໂຆ, ປວສ຺ສິ ໂຕຍໍ ມຘຸຣໍ ສມນ຺ຕາ.

‘‘ຐຕ຺ວາວ ທິພ຺ເພ ຠວເນ ສກສ຺ມິໍ, ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ປນ ເທວຕາໂຍ;

ນຈ຺ຈິໍສຸ ຄາຍິໍສຸ ຈ ວາທຍິໍສຸ, ເສຬິໍສຸ ຕາ ເກຬິມກໍສຸ ເຈວ.

‘‘ສຍໍ ກິຣ ທ຺ວາຣມຫາກວາຏາ, ຂເຓວ ຕສ຺ມິໍ ວິວຏາ ອເຫສຸໍ;

ມຫາຊເນ ເນວ ຂຸທາ ປິປາສາ, ປີເຬສິ ໂລກໍ ກິຣ ກຎ຺ຈິ ກຎ຺ຈິ.

‘‘ເຍ ນິຈ຺ຈເວຣາ ປນ ປາຓິສງ຺ຆາ, ເຕ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ປຣມໍ ລຠິໍສຸ;

ກາກາ ອຸລູເກຫິ ຈຣິໍສຸ ສທ຺ຘິໍ, ໂກຓາ ວຣາເຫຫິ ອກໍສຸ ເກຬິໍ.

‘‘ໂຆຣາປິ ສປ຺ປານມຸຂາປິ ສປ຺ປາ, ກີຬິໍສຸ ກາມໍ ນກຸເລຫິ ສທ຺ຘິໍ;

ຄຓ຺ຫິໍສຸ ມຊ຺ຊາຣສິເຣສຸ ຍູກາ, ວິສ຺ສຕ຺ຖຈິຕ຺ຕາ ຆຣມູສິກາປິ.

‘‘ພຸທ຺ຘນ຺ຕເຣນາປິ ອລທ຺ຘໂຕເຍ, ປິສາຈໂລເກ ວິຄຕາ ປິປາສາ;

ຂຸຊ຺ຊາ ອເຫສຸໍ ສມຈາຣຸກາຍາ, ມູຄາ ຈ ວາຈໍ ມຘຸຣໍ ລປິໍສຸ.

‘‘ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ປນ ປາຓິສງ຺ຆາ, ຕທຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍມາລປິໍສຸ;

ອສ຺ສາ ຈ ເຫສິໍສຸ ປຫຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ, ຄຊ຺ຊິໍສຸ ມຕ຺ຕາ ວຣວາຣຓາປິ.

‘‘ສຸຣຠິຈນ຺ທນຈຸຓ຺ຓສມາກຸລາ, ກຸສຸມກຸງ຺ກຸມຘູປສຸຄນ຺ຘິນີ;

ວິວິຘຈາຣຸມຫທ຺ຘຊມາລິນີ, ທສສຫສ຺ສິ ອໂຫສິ ສມນ຺ຕໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຣ ຫິສ຺ສ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸກມ຺ໂປ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ເທວຕານໍ ເອກຈກ຺ກວາເຬ ສນ຺ນິປາໂຕ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນກາເລ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຘມ຺ມປຏິຄ຺ຄຫຓສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ປຐມໍ ເທວຕານໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຣູປາວຈຣຊ຺ຌານານໍ ປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ປຈ຺ຉາ ມນຸສ຺ສານໍ ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອຣູປາວຈຣຊ຺ຌານານໍ ປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ຈມ຺ມນທ຺ຘທຸນ຺ທຸຠີນໍ ສຍເມວ ວຊ຺ຊນໍ ມຫນ຺ຕິຍາ ຘມ຺ມເຠຣິຍາ ອນຸສາວນສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ວີຓາຠຣຓານໍ ສຍເມວ ວຊ຺ຊນໍ ອນຸປຸພ຺ພວິຫາຣປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ພນ຺ຘນານໍ ສຍເມວ ເຉໂທ ອສ຺ມິມານສມຸຈ຺ເຉທສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ມຫາຊນສ຺ສ ສພ຺ພໂຣຄວິຄໂມ ຈຕຸສຈ຺ຈຜລປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ຊຈ຺ຈນ຺ຘານໍ ຣູປທສ຺ສນໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ພຘິຣານໍ ສທ຺ທສ຺ສວນໍ ທິພ຺ພໂສຕຘາຕຸປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ.

ຊາຕິຊຬານໍ ອນຸສ຺ສຕຸປ຺ປາໂທ ຈຕຸສຕິປຏ຺ຐານປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ປງ຺ຄຸລານໍ ປທສາ ຄມນໍ ຈຕຸຣິທ຺ຘິປາທປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ວິເທສຄຕານໍ ນາວານໍ ສປຏ຺ຏນາຄມນໍ ຈຕຸປຏິສມ຺ຠິທາຘິຄມສ຺ສ, ຣຕນານໍ ສຍເມວ ວິໂຣຈນໍ ຘມ຺ໂມຠາສປຏິລາຠສ຺ສ, ນິຣເຍ ອຄ຺ຄິນິພ຺ພາຍນໍ ເອກາທສຄ຺ຄິນິພ຺ພາຍນສ຺ສ, ນທີສຸ ໂຕຍສ຺ສ ນປ຺ປວຕ຺ຕນໍ ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊປຏິລາຠສ຺ສ, ໂລກນ຺ຕເຣ ອາໂລໂກ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາຣໍ ວິຘເມຕ຺ວາ ຎາຓໂລກທສ຺ສນສ຺ສ, ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ມຘຸໂຣທກຕາ ນິພ຺ພານຣເສນ ເອກຣສຠາວສ຺ສ, ວາຕສ຺ສ ອວາຍນໍ ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິຄຕເຠທນສ຺ສ, ຕຣູນໍ ປຸປ຺ຜິຕຠາໂວ ວິມຸຕ຺ຕິປຸປ຺ເຜຫິ ປຸປ຺ຜິຕຠາວສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ.

ຈນ຺ທສ຺ສ ອຕິວິໂຣຈນໍ ພຫຸຊນກນ຺ຕຕາຍ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ສູຣິຍສ຺ສ ນາຕິອຸຓ຺ຫວິມລຠາໂວ ກາຍິກເຈຕສິກສຸຂຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ຂຄານໍ ນຄາທີຫິ ປຖວິຄມນໍ ໂອວາທໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ປາເຓຫິ ສຣຓຄມນສ຺ສ, ມຫໂຕ ຈຕຸທ຺ທີປຄຕເມຆສ຺ສ ປວສ຺ສນໍ ມຫໂຕ ຘມ຺ມວສ຺ສສ຺ສ, ເທວຕານໍ ສກສກຠວເນສ຺ເວວ ຐຕ຺ວາ ນຈ຺ຈາທີຫິ ກີຬນໍ ພຸທ຺ຘຠາວໍ ປຕ຺ວາ ອຸທານຸທານສ຺ສ, ທ຺ວາຣກວາຏານໍ ສຍເມວ ວິວຣຓໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກມຄ຺ຄທ຺ວາຣວິວຣຓສ຺ສ, ຂຸທາປີຬນສ຺ສ ອຠາໂວ ວິມຸຕ຺ຕິສຸເຂນ ສຸຂິຕຠາວສ຺ສ, ເວຣີນໍ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕປຏິລາໂຠ ຈຕຸພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣປຏິລາຠສ຺ສ, ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸຍາ ເອກຘຊມາລິຕາ ອຣິຍຘຊມາລິຕາຍ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ, ເສສວິເສສາ ປນ ເສສພຸທ຺ຘຄຸຓປຏິລາຠສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕານີຕິ ເວທິຕພ຺ພາ.

ອຖ ທີປງ຺ກຣກຸມາໂຣ ມຫຕິຍາ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຣິຈາຣິຍມາໂນ ອນຸກ຺ກເມນ ຠທ຺ທໍ ໂຍພ຺ພນໍ ປຕ຺ວາ ຕິຓ຺ຓໍ ອຸຕູນໍ ອນຸຈ຺ຉວິເກສຸ ຕີສຸ ປາສາເທສຸ ເທວໂລກສິຣິໍ ວິຍ ຣຊ຺ຊສິຣິມນຸຠວນ຺ໂຕ ອຸຍ຺ຍານກີຬາຍ ຄມນສມເຍ ອນຸກ຺ກເມນ ຊິຓ຺ຓພ຺ຍາຘິມຕສງ຺ຂາເຕ ຕໂຍ ເທວທູເຕ ທິສ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕສໍເວໂຄ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສຸທສ຺ສນນຄຣສທິສວິຠວໂສຠໍ ຣມ຺ມວຕີ ນາມ ນຄຣໍ ປາວິສິ. ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຸນ ຈຕຸຕ຺ຖວາເຣ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ອຫໍ, ຕາຕ, ອຸຍ຺ຍານທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ນິກ຺ຂມິສ຺ສາມິ ຫຕ຺ຖິຍານານິ ກປ຺ປາເປຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ, ເທວາ’’ຕິ ປຏິສຸຓິຕ຺ວາ ຈຕຸຣາສີຕິຫຕ຺ຖິສຫສ຺ສານິ ກປ຺ປາເປສິ. ອຖ ວິສ຺ສກມ຺ໂມ ນາມ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ນານາວິຣາຄວສນນິວາສນໍ ອາມຸກ຺ກມຸຕ຺ຕາຫາຣເກຍູຣໍ ຣຸຈິຣນວກນກກຏກມກຸຏກຸຓ຺ຑລຘຣໍ ປຣມສຸຣຠິກຸສຸມມາລສມລງ຺ກຕສິໂຣຣຸຫໍ ສມລງ຺ກຣິ ກິຣ. ອຖ ທີປງ຺ກຣກຸມາໂຣ ເທວກຸມາໂຣ ວິຍ ຈຕຸຣາສີຕິຍາ ຫຕ຺ຖິສຫສ຺ເສຫິ ປຣິວຸໂຕ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘວຣຄໂຕ ມຫຕາ ພລກາເຍນ ປຣິວຸໂຕ ຣຕິຊນນໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຕໍ ອຸຍ຺ຍານມນຸສຎ຺ຈຣິຕ຺ວາ ປຣມຣຸຈິຣທສ຺ສເນ ສກຫທຍສີຕເລ ສິລາຕເລ ນິສີທິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທສິ. ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ສຸທ຺ຘາວາສຂີຓາສໂວ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ອຏ຺ຐ ສມຓປຣິກ຺ຂາເຣ ອາທາຍ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ຈກ຺ຂຸປເຖ ປາຕຸຣໂຫສິ.

ມຫາປຸຣິໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ກິມິທ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ສມຓປຣິກ຺ຂາໂຣ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອລງ຺ກາຣຠຓ຺ຑໍ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປສາຘນຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ທຕ຺ວາ ມງ຺ຄລຂຄ຺ຄມາທາຍ ສທ຺ຘິໍ ມກຸເຏນ ເກເສ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ອາກາເສ ອຸກ຺ຂິປິ. ອຖ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ສຸວຓ຺ຓຈງ຺ໂກຏເກນ ຕໍ ເກສມກຸຏໍ ອາທາຍ ສິເນຣຸມຸທ຺ຘນິ ຕິໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ ອິນ຺ທນີລມຓິມຍໍ ມກຸຏເຈຕິຍໍ ນາມ ອກາສິ. ອຖ ມຫາປຸຣິໂສ ເທວທຕ຺ຕິຍໍ ອຣຫຕ຺ຕຘຊໍ ກາສາວໍ ປຣິທຫິຕ຺ວາ ສາຏກຍຸຄໍ ອາກາເສ ຂິປິ. ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ສພ຺ພຣຕນມຍໍ ເຈຕິຍມກາສິ. ທີປງ຺ກຣກຸມາຣໍ ປນ ປພ຺ພຊນ຺ຕໍ ເອກາ ປຸຣິສໂກຏິ ອນຸປພ຺ພຊິ. ຕາຍ ປນ ປຣິສາຍ ປຣິວຸໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທສ ມາເສ ປຘານຈຣິຍໍ ອຈຣິ. ອຖ ວິສາຂປຸຓ຺ຓມາຍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ນຄຣໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ.

ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ນຄເຣ ຕໍທິວສໍ ເທວຕານໍ ພລິກຣຓຕ຺ຖາຍ ນິຣຸທກປາຍາສໍ ປຈິໍສຸ. ຕສ຺ສ ປນ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ສປຣິສສ຺ສ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ ມນຸສ຺ສາ ອທໍສຸ. ຕໍ ກິຣ ສພ຺ເພສໍ ໂກຏິສງ຺ຂ຺ຍາຍານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຣິຍຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ປນ ປຕ຺ເຕ ເທວຕາ ທິພ຺ໂພຊໍ ປກ຺ຂິປິໍສຸ. ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສາລວເນ ທິວາວິຫາຣໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຄຓໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສຸນນ຺ເທນ ນາມາຊີວເກນ ທິນ຺ນາ ອຏ຺ຐ ຕິຓມຸຏ຺ຐິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິປ຺ຜລິໂພຘິຣຸກ຺ຂມູລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຓສນ຺ຖຣໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນວຸຕິຫຕ຺ຖໍ ໂພຘິກ຺ຂນ຺ຘໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ກຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄວີຣິຍໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິ.

ຕໂຕ ມາຣພລໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຐມຍາເມ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມຍາເມ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຍາເມ ອນຸໂລມປຏິໂລມວເສນ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອານາປານຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ອຸທຍພ຺ພຍວເສນ ສມປຎ຺ຎາສ ລກ຺ຂຓານິ ທິສ຺ວາ ຍາວ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຸໂຓທເຍ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ສກລພຸທ຺ຘຄຸເຓ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘສີຫນາທໍ ນທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫໍ ໂພຘິສມີເປເຍວ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ຘມ຺ມເທສນໍ ປຏິຎ຺ຎາຍ ສຸນນ຺ທາຣາເມ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ໂກຏິສຕານໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາມຕໍ ປາເຍຕ຺ວາ ຈຕຸທ຺ທີປິກມຫາເມໂຆ ວິຍ ຘມ຺ມວສ຺ສໍ ວສ຺ເສນ຺ໂຕ ມຫາຊນສ຺ສ ພນ຺ຘນໂມກ຺ຂໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຊນປທຈາຣິກໍ ວິຈຣິ.

ຕທາ ກິຣ ສຸເມຘປຓ຺ຑິໂຕ ສມາປຕ຺ຕິສຸເຂນ ວີຕິນາເມນ຺ໂຕ ເນວ ປຖວິກມ຺ປນມທ຺ທສ ນ ຕານິ ນິມິຕ຺ຕານິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໓໔.

‘‘ເອວໍ ເມ ສິທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ, ວສີຠູຕສ຺ສ ສາສເນ;

ທີປງ຺ກໂຣ ນາມ ຊິໂນ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ໂລກນາຍໂກ.

໓໕.

‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕ ຈ ຊາຍນ຺ເຕ, ພຸຊ຺ຌນ຺ເຕ ຘມ຺ມເທສເນ;

ຈຕຸໂຣ ນິມິຕ຺ເຕ ນາທ຺ທສໍ, ຌານຣຕິສມປ຺ປິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອວນ຺ຕິ ອິທານິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນິທສ຺ເສຕິ. ເມຕິ ມມ. ສິທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎາສິທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ. ວສີຠູຕສ຺ສາຕິ ຠູຕວສິສ຺ສ, ຈິຓ຺ຓວສີຠາວມຸປຄຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາສເນຕິ ວິເວກມານສານໍ ສາສເນ, ອນາທຣລກ຺ຂເຓ ສາມິວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ຊິໂນຕິ ກິເລສາຣິຊຍເນນ ຊິໂນ.

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕຕິ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫເຓ. ຊາຍນ຺ເຕຕິ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂມເນ. ພຸຊ຺ຌນ຺ເຕຕິ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌນ຺ເຕ. ຘມ຺ມເທສເນຕິ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕເນ. ຈຕຸໂຣ ນິມິຕ຺ເຕຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ນິມິຕ຺ຕານິ. ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ທສພລສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິ-ຊາຕິ-ໂພຘິ-ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕເນສຸ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸກມ຺ປນາທີນິ ນິມິຕ຺ຕານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖາຫ – ຕານິ ປນ ພຫູນິ ນິມິຕ຺ຕານິ, ກສ຺ມາ ‘‘ຈຕຸໂຣ ນິມິຕ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຍຸຕ຺ຕໍ ນນູຕິ? ນາຍຸຕ຺ຕໍ, ຍທິປິ ເອຕານິ ພຫູນິ ນິມິຕ຺ຕານິ, ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ປນ ປວຕ຺ຕຕ຺ຕາ ‘‘ຈຕຸໂຣ ນິມິຕ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ນາທ຺ທສນ຺ຕິ ນາທ຺ທສິໍ. ອິທານິ ເຕສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ນິມິຕ຺ຕານໍ ອທສ຺ສເນ ກາຣຓໍ ນິທ຺ທິສນ຺ໂຕ ‘‘ຌານຣຕິສມປ຺ປິໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ຌານຣຕີຕິ ສມາປຕ຺ຕິສຸຂສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຌານຣຕິຍາ ສມປ຺ປິຕຕ຺ຕາ ສມງ຺ຄີຠູຕຕ຺ຕາ ຕານິ ນິມິຕ຺ຕານິ ນາທ຺ທສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ທີປງ຺ກຣທສພໂລ ຈຕູຫິ ຂີຓາສວສຕສຫສ຺ເສຫິ ປຣິວຸໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ປຣມຣມ຺ມໍ ຣມ຺ມໍ ນາມ ນຄຣໍ ປຕ຺ວາ ສຸທສ຺ສນມຫາວິຫາເຣ ປຏິວສຕິ. ຣມ຺ມນຄຣວາສິໂນ ‘‘ທີປງ຺ກໂຣ ກິຣ ທສພໂລ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕວຣຘມ຺ມຈກ຺ໂກ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ຣມ຺ມນຄຣໍ ປຕ຺ວາ ສຸທສ຺ສນມຫາວິຫາເຣ ປຏິວສຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ສປ຺ປິອາທີນິ ເຠສຊ຺ຊານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາສາ ສຸທ຺ຘຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄາ ປຸປ຺ຜຘູປຄນ຺ຘຫຕ຺ຖາ ເຍນ ພຸທ຺ໂຘ ເຕນຸປສງ຺ກມິໍສຸ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜາທີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຕິມຘຸຣໍ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສ຺ວາຕນາຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ທສພລໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ.

ເຕ ປຸນທິວເສ ອສທິສມຫາທານໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ວິມລໂກມເລຫິ ນີລຸປ຺ປເລຫິ ຉາເທຕ຺ວາ ຈຕຸຊ຺ຊາຕິຄນ຺ເຘນ ປຣິຠຓ຺ຑໍ ກາເຣຕ຺ວາ ລາຊປຎ຺ຈມານິ ສຸຣຠິກຸສຸມານິ ວິກິຣິຕ຺ວາ ມຓ຺ຑປສ຺ສ ຈຕູສຸ ໂກເຓສຸ ສີຕລມຘຸຣວາຣິປຸຓ຺ຓາ ຈາຏິໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ກທລິປຓ຺ເຓຫິ ປິທຫິຕ຺ວາ ມຓ຺ຑໂປປຣິ ຊຍສຸມນກຸສຸມສທິສໍ ປຣມຣຸຈິຣທສ຺ສນໍ ເຈລວິຕານໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓມຓິຣຊຕຕາຣກາຫິ ຣຈຍິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຘທາມປຸປ຺ຜທາມປຕ຺ຕທາມຣຕນທາມານິ ໂອລມ຺ເພຕ຺ວາ ຘູເປຫິ ທຸທ຺ທິນໍ ກຕ຺ວາ ສກລຎ຺ຈ ຕໍ ຣມ຺ມໍ ຣມ຺ມນຄຣໍ ສມ຺ມຏ຺ຐໍ ສຜລກທລິໂຍ ຈ ປຸປ຺ຜສມລງ຺ກເຕ ປຸຓ຺ຓຆເຏ ຈ ຐປາເປຕ຺ວາ ນານາວິຣາຄາ ຘຊປຏາກາໂຍ ຈ ສມຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ມຫາວີຖິຍາ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ສາຓິປາກາເຣຫິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທີປງ຺ກຣທສພລສ຺ສ ອາຄມນມຄ຺ຄໍ ອລງ຺ກໂຣນ຺ຕາ ອຸທກປຣິຠິນ຺ນຏ຺ຐາເນສຸ ປໍສຸໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຈິກ຺ຂລ຺ລກມ຺ປິ ປຖວິໍ ອສມໍ ສມໍ ກຕ຺ວາ ມຸຕ຺ຕາສທິສາຫິ ວາລຸກາຫິ ອາກິຣນ຺ຕິ, ລາຊປຎ຺ຈເມຫິ ຈ ປຸປ຺ເຜຫິ ອາກິຣນ຺ຕິ, ສຜລກທລິກມຸເກ ຈ ປຕິຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ.

ອຖ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ສຸເມຘຕາປໂສ ອຕ຺ຕໂນ ອສ຺ສມປທໂຕ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣມ຺ມນຄຣວາສີນໍ ເຕສໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອຸປຣິຠາເຄນ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຕ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ເຐ ມຄ຺ຄໍ ໂສເຘນ຺ເຕ ຈ ອລງ຺ກໂຣນ຺ເຕ ຈ ທິສ຺ວາ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສພ຺ເພສໍ ປສ຺ສນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ອາກາສໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ເອກມນ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ ເຕ ມນຸສ຺ເສ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອມ຺ໂຠ! ກສ຺ສຕ຺ຖາຍ ຕຸມ຺ເຫ ອິມໍ ມຄ຺ຄໍ ໂສເຘຖາ’’ຕິ? ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໓໖.

‘‘ປຈ຺ຈນ຺ຕເທສວິສເຍ, ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຖາຄຕໍ;

ຕສ຺ສ ອາຄມນໍ ມຄ຺ຄໍ, ໂສເຘນ຺ຕິ ຕຸຏ຺ຐມານສາ.

໓໗.

‘‘ອຫໍ ເຕນ ສມເຍນ, ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສກສ຺ສມາ;

ຘຸນນ຺ໂຕ ວາກຈີຣານິ, ຄຈ຺ຉາມິ ອມ຺ພເຣ ຕທາ.

໓໘.

‘‘ເວທຊາຕໍ ຊນໍ ທິສ຺ວາ, ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ຐໍ ປໂມທິຕໍ;

ໂອໂຣຫິຕ຺ວານ ຄຄນາ, ມນຸສ຺ເສ ປຸຈ຺ຉິ ຕາວເທ.

໓໙.

‘‘ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ໂຐ ປມຸທິໂຕ, ເວທຊາໂຕ ມຫາຊໂນ;

ກສ຺ສ ໂສຘີຍຕິ ມຄ຺ໂຄ, ອຎ຺ຊສໍ ວຏຸມາຍນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈນ຺ຕເທສວິສເຍຕິ ມຊ຺ຌິມເທສສ຺ເສວ ເອກປສ຺ເສ ປຈ຺ຈນ຺ຕເທສສຎ຺ຎິເຕ ຊນປເທ. ຕສ຺ສ ອາຄມນໍ ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ເຕນ ອາຄນ຺ຕພ຺ພໍ ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຫໍ ເຕນ ສມເຍນາຕິ ອຫໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ, ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ເຈຕໍ ກຣຓວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສກສ຺ສມາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອສ຺ສມປທໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ. ຘຸນນ຺ໂຕຕິ ໂອຘຸນນ຺ໂຕ. ‘‘ເຕນ ສມເຍນ’’ ຈ, ‘‘ຕທາ’’ ຈາຕິ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປທານໍ ເອກຕ຺ຖຕ຺ຕາ ປຸຣິມສ຺ສ ນິກ຺ຂມນກິຣິຍາຍ ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ຈ ຄມນກິຣິຍາຍ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ເວທິຕພ຺ໂພ, ອິຕຣຖາ ປຸນຣຸຕ຺ຕິໂທສາ ນ ມຸຈ຺ຈຕິ. ຕທາຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ.

ເວທຊາຕນ຺ຕິ ສຎ຺ຊາຕໂສມນສ຺ສໍ. ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ຐໍ ປໂມທິຕນ຺ຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ປທານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອຕ຺ຖທີປນານິ. ອຖ ວາ ສຸເຂນ ຕຸຏ຺ຐໍ, ປີຕິຍາ ຫຏ຺ຐໍ, ປາໂມຊ຺ເຊນ ປມຸທິຕໍ. ໂອໂຣຫິຕ຺ວານາຕິ ໂອຕຣິຕ຺ວາ. ມນຸສ຺ເສ ປຸຈ຺ຉີຕິ ມານຸເສ ປຸຈ຺ຉິ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ຕາວເທຕິ ຕທາ, ຕງ຺ຂເຓເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທານິ ປຸຈ຺ຉິຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ເຕນ ‘‘ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ໂຐ ປມຸທິໂຕ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ອຍໍ ມຫາຊໂນ ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ໂຐ ປໂມທິຕຫທໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ໂສເຘຕິ, ກິໍ ກາຣຓາ ໂສເຘຕິ, ກສ຺ສຕ຺ຖາຍ ວາ ໂສເຘຕີຕິ? ເອວໍ ‘‘ໂສເຘຕິ’’ ສທ຺ທໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ອິຕຣຖາ ນ ຍຸຊ຺ຊຕິ. ໂສຘີຍຕີຕິ ສຸທ຺ຘຠາໂວ ກຣີຍຕິ. ມຄ຺ໂຄ ອຎ຺ຊສໍ ວຏຸມາຍນນ຺ຕິ ມຄ຺ຄສ຺ເສເວຕານິ ເວວຈນານິ.

ເອວໍ ເຕນ ສຸເມຘຕາປເສນ ປຸຏ຺ຐາ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຠນ຺ເຕ ສຸເມຘ, ກິໍ ນ ຊານາຖ ທີປງ຺ກໂຣ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕວຣຘມ຺ມຈກ຺ໂກ ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ອນຸກ຺ກເມນ ອມ຺ຫາກໍ ນຄຣໍ ປຕ຺ວາ ສຸທສ຺ສນມຫາວິຫາເຣ ປຏິວສຕິ, ມຍໍ ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ນິມນ຺ຕຍິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອາຄມນມຄ຺ຄໍ ໂສເຘມາ’’ຕິ. ຕໂຕ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸເມຘປຓ຺ຑິໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ພຸທ຺ໂຘຕິ ໂຂ ປເນສ ໂຆໂສປິ ທຸລ຺ລໂຠ, ປເຄວ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາໂທ, ເຕນ ຫິ ມຍາປິ ອິເມຫິ ມນຸສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ທສພລສ຺ສ ອາຄມນມຄ຺ຄໍ ໂສເຘຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ເຕ ມນຸສ຺ເສ ອາຫ – ‘‘ສເຈ, ໂຠ, ຕຸມ຺ເຫ ອິມໍ ມຄ຺ຄໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂສເຘຖ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ເອກໍ ໂອກາສໍ ເທຖ, ອຫມ຺ປິ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ໂສເຘສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕໂຕ ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ – ‘‘ອຍໍ ສຸເມຘປຓ຺ຑິໂຕ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ’’ຕິ ຊານມານາ ທຸພ຺ພິໂສຘນໍ ອຸທກສມ຺ຠິນ຺ນໍ ອຕິວິຍ ວິສມໍ ເອກໍ ໂອກາສໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ – ‘‘ອິມໍ ໂອກາສໍ ຕຸມ຺ເຫ ໂສເຘຖ ອລງ຺ກໂຣຖ ຈາ’’ຕິ ອທໍສຸ. ຕໂຕ ສຸເມຘປຓ຺ຑິໂຕ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ປີຕິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ປນ ອິມໍ ໂອກາສໍ ອິທ຺ຘິຍາ ປຣມທສ຺ສນີຍໍ ກາຕຸໍ ປໂຫມິ, ເອວໍ ກເຕ ປນ ມໍ ນ ປຣິໂຕເສສ຺ສຕິ. ອຊ຺ຊ ປນ ມຍາ ກາຍເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປໍສຸໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕໍ ປເທສໍ ປູເຣຕິ.

ຕສ຺ສ ປນ ຕສ຺ມິໍ ປເທເສ ອໂສຘິເຕ ວິປ຺ປກເຕເຍວ ຣມ຺ມນຄຣວາສິໂນ ມນຸສ຺ສາ ຠຄວໂຕ ກາລມາໂຣເຈສຸໍ – ‘‘ນິຏ຺ຐິຕໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ເຕຫິ ກາເລ ອາໂຣຈິເຕ ທສພໂລ ຊຍສຸມນກຸສຸມສທິສວຓ຺ຓໍ ທຸປຏ຺ຏຈີວຣໍ ຕິມຓ຺ຑລໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ນິວາເສຕ຺ວາ ຕສ຺ສຸປຣິ ສຸວຓ຺ຓປາມງ຺ເຄນ ຊຍສຸມນກຸສຸມກລາປໍ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ວິຊ຺ຊຸລຕາສສ຺ສິຣິກໍ ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກນກຄິຣິສິຂຣມຕ຺ຖເກ ລາຂາຣສໍ ປຣິສິຎ຺ຈນ຺ໂຕ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓເຈຕິຍໍ ປວາຬຊາເລນ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ສຸວຓ຺ຓຄ຺ຆິກໍ ຣຕ຺ຕກມ຺ພເລນ ປຏິມຸຎ຺ຈນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ສຣທສມຍຣຊນິກຣໍ ຣຕ຺ຕວລາຫເກນ ປຏິຈ຺ຉາເທນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ລາຂາຣເສນ ຕິນ຺ຕກິໍສຸກກຸສຸມສທິສວຓ຺ຓໍ ຣຕ຺ຕວຣປໍສຸກູລຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິທ຺ວາຣໂຕ ກຎ຺ຈນຄຸຫໂຕ ສີໂຫ ວິຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິປມຸເຂ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ສພ຺ເພ ຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຣິວາຣຍິໍສຸ. ເຕ ປນ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕາ ຠິກ຺ຂູ ເອວຣູປາ ອເຫສຸໍ –

‘‘ອປ຺ປິຈ຺ຉາ ປນ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ, ວຕ຺ຕາໂຣ ວຈນກ຺ຂມາ;

ປວິວິຕ຺ຕາ ອສໍສຏ຺ຐາ, ວິນີຕາ ປາປຄຣຫິໂນ.

‘‘ສພ຺ເພປິ ສີລສມ຺ປນ຺ນາ, ສມາຘິຊ຺ຌານໂກວິທາ;

ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ນາ, ຕິປຎ຺ຈຈຣຓາຍຸຕາ.

‘‘ຂີຓາສວາ ວສິປ຺ປຕ຺ຕາ, ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ຍສສ຺ສິໂນ;

ສນ຺ຕິນ຺ທ຺ຣິຍາ ທມປ຺ປຕ຺ຕາ, ສຸທ຺ຘາ ຂີຓປຸນພ຺ຠວາ’’ຕິ.

ອິຕິ ຠຄວາ ສຍໍ ວີຕຣາໂຄ ວີຕຣາເຄຫິ ວີຕໂທໂສ ວີຕໂທເສຫິ ວີຕໂມໂຫ ວີຕໂມເຫຫິ ປຣິວຸໂຕ ອຕິວິຍ ວິໂຣຈິຕ຺ຖ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ມຫານຸຠາວານໍ ຂີຓາສວານໍ ຉຬຠິຎ຺ຎານໍ ຈຕູຫິ ສຕສຫສ຺ເສຫິ ປຣິວຸໂຕ ມຣຸຄຓປຣິວຸໂຕ ທສສຕນຍໂນ ວິຍ ພ຺ຣຫ຺ມຄຓປຣິວຸໂຕ ຫາຣິຕມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ວິຍ ຈ ອປຣິມິຕສມຍສມຸປຈິຕກຸສລພລຊນິຕາຍ ອໂນປມາຍ ພຸທ຺ຘລີຬາຍ ຕາຣາຄຓປຣິວຸໂຕ ສຣທສມຍຣຊນິກໂຣ ວິຍ ຈ ຄຄນຕລໍ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ປຏິປຊ຺ຊິ.

‘‘ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາຍ ປຠາຍ ຘີໂຣ, ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ເຓ ກິຣ ມຄ຺ຄຣຸກ຺ເຂ;

ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ເຓ ກຸສຸເມ ກໂຣນ຺ໂຕ, ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ປຏິປຊ຺ຊິ ມຄ຺ຄໍ’’.

ສຸເມຘຕາປໂສປິ ເຕນ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ອສີຕິຍາ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ອນຸຣຎ຺ຊິຕໍ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາຍ ປຣິກ຺ເຂປໍ ສສ຺ສິຣິກໍ ອິນ຺ທນີລມຓິສທິສໍ ອາກາເສ ນານປ຺ປກາຣາ ວິຊ຺ຊຸລຕາ ວິຍ ຉພ຺ພຓ຺ຓພຸທ຺ຘຣສ຺ມິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕໍ ຣູປໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕ຺ວາ – ‘‘ອຊ຺ຊ ມຍາ ທສພລສ຺ສ ຊີວິຕປຣິຈ຺ຈາຄໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ, ‘‘ມາ ຠຄວາ ກລເລ ອກ຺ກມິ, ມຓິມຍຜລກເສຕຸໍ ອກ຺ກມນ຺ໂຕ ວິຍ ສທ຺ຘິໍ ຈຕູຫິ ຂີຓາສວສຕສຫສ຺ເສຫິ ມມ ປິຏ຺ຐິໍ ອກ຺ກມນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕຸ, ຕໍ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ ເກເສ ໂມເຈຕ຺ວາ ອຊິນຊຏາວາກຈີຣານິ ກາຬວຓ຺ເຓ ກລເລ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ກລລປິຏ຺ເຐ ນິປຊ຺ຊິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໔໐.

‘‘ເຕ ເມ ປຸຏ຺ຐາ ວິຍາກໍສຸ, ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອນຸຕ຺ຕໂຣ;

ທີປງ຺ກໂຣ ນາມ ຊິໂນ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ໂລກນາຍໂກ;

ຕສ຺ສ ໂສຘີຍຕິ ມຄ຺ໂຄ, ອຎ຺ຊສໍ ວຏຸມາຍນໍ.

໔໑.

‘‘ພຸທ຺ໂຘຕິ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວານ, ປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ຕາວເທ;

ພຸທ຺ໂຘ ພຸທ຺ໂຘຕິ ກຖຍນ຺ໂຕ, ໂສມນສ຺ສໍ ປເວທຍິໍ.

໔໒.

‘‘ຕຕ຺ຖ ຐຕ຺ວາ ວິຈິນ຺ເຕສິໍ, ຕຸຏ຺ໂຐ ສໍວິຄ຺ຄມານໂສ;

ອິຘ ພີຊານິ ໂຣປິສ຺ສໍ, ຂໂຓ ເວ ມາ ອຸປຈ຺ຈຄາ.

໔໓.

‘‘ຍທິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂສເຘຖ, ເອໂກກາສໍ ທທາຖ ເມ;

ອຫມ຺ປິ ໂສຘຍິສ຺ສາມິ, ອຎ຺ຊສໍ ວຏຸມາຍນໍ.

໔໔.

‘‘ອທໍສຸ ເຕ ມໂມກາສໍ, ໂສເຘຕຸໍ ອຎ຺ຊສໍ ຕທາ;

ພຸທ຺ໂຘ ພຸທ຺ໂຘຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ, ມຄ຺ຄໍ ໂສເຘມຫໍ ຕທາ.

໔໕.

‘‘ອນິຏ຺ຐິເຕ ມໂມກາເສ, ທີປງ຺ກໂຣ ມຫາມຸນິ;

ຈຕູຫິ ສຕສຫສ຺ເສຫິ, ຉຬຠິຎ຺ເຎຫິ ຕາທິຫິ;

ຂີຓາສເວຫິ ວິມເລຫິ, ປຏິປຊ຺ຊິ ອຎ຺ຊສໍ ຊິໂນ.

໔໖.

‘‘ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ວຊ຺ຊນ຺ຕິ ເຠຣິໂຍ ພຫູ;

ອາໂມທິຕາ ນຣມຣູ, ສາຘຸກາຣໍ ປວຕ຺ຕຍຸໍ.

໔໗.

‘‘ເທວາ ມນຸສ຺ເສ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ສາປິ ຈ ເທວຕາ;

ອຸໂຠປິ ເຕ ປຎ຺ຊລິກາ, ອນຸຍນ຺ຕິ ຕຖາຄຕໍ.

໔໘.

‘‘ເທວາ ທິພ຺ເພຫິ ຕຸຣິເຍຫິ, ມນຸສ຺ສາ ມານຸເສຫິ ຈ;

ອຸໂຠປິ ເຕ ວຊ຺ຊຍນ຺ຕາ, ອນຸຍນ຺ຕິ ຕຖາຄຕໍ.

໔໙.

‘‘ທິພ຺ພໍ ມນ຺ທາຣວໍ ປຸປ຺ຜໍ, ປທຸມໍ ປາຣິຉຕ຺ຕກໍ;

ທິໂສທິສໍ ໂອກິຣນ຺ຕິ, ອາກາສນຠຄຕາ ມຣູ.

໕໐.

‘‘ທິພ຺ພໍ ຈນ຺ທນຈຸຓ຺ຓຎ຺ຈ, ວຣຄນ຺ຘຎ຺ຈ ເກວລໍ;

ທິໂສທິສໍ ໂອກິຣນ຺ຕິ, ອາກາສນຠຄຕາ ມຣູ.

໕໑.

‘‘ຈມ຺ປກໍ ສຣລໍ ນີປໍ, ນາຄປຸນ຺ນາຄເກຕລໍ;

ທິໂສທິສໍ ອຸກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ຠູມິຕລຄຕາ ນຣາ.

໕໒.

‘‘ເກເສ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາຫໍ ຕຕ຺ຖ, ວາກຈີຣຎ຺ຈ ຈມ຺ມກໍ;

ກລເລ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວານ, ອວກຸຊ຺ໂຊ ນິປຊ຺ຊຫໍ.

໕໓.

‘‘ອກ຺ກມິຕ຺ວານ ມໍ ພຸທ຺ໂຘ, ສຫ ສິສ຺ເສຫິ ຄຈ຺ຉຕຸ;

ມາ ນໍ ກລເລ ອກ຺ກມິຕ຺ຖ, ຫິຕາຍ ເມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິຍາກໍສູຕິ ພ຺ຍາກຣິໍສຸ. ‘‘ທີປງ຺ກໂຣ ນາມ ຊິໂນ, ຕສ຺ສ ໂສຘີຍຕິ ປໂຖ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ໂສມນສ຺ສໍ ປເວທຍິນ຺ຕິ ໂສມນສ຺ສມນຸຠວິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖ ຐຕ຺ວາຕິ ຍສ຺ມິໍ ປເທເສ ອາກາສໂຕ ໂອຕຣິ, ຕຕ຺ເຖວ ຐຕ຺ວາ. ສໍວິຄ຺ຄມານໂສຕິ ປີຕິວິມ຺ຫິຕມານໂສ. ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ທີປງ຺ກເຣ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ເຕ. ພີຊານີຕິ ກຸສລພີຊານິ. ໂຣປິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຣປິສ຺ສາມິ. ຂໂຓຕິ ອຏ຺ຐກ຺ຂຓວິຣຫິໂຕ ນວໂມ ຂຓສນ຺ນິປາໂຕ. ອຕິທຸລ຺ລໂຠ ໂສ ມຍາ ປຏິລທ຺ໂຘ. ເວຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ມາ ອຸປຈ຺ຈຄາຕິ ໂສ ມາ ອຈ຺ຈຄມາ, ມາ ອຕິກ຺ກມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທທາຖາຕິ ເທຖ. ເຕຕິ ເຍ ເມ ປຸຏ຺ຐາ ມນຸສ຺ສາ, ເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສເຘມຫໍ ຕທາຕິ ໂສເຘມິ ອຫໍ ຕທາ. ອນິຏ຺ຐິເຕຕິ ອປຣິໂຍສິເຕ ວິປ຺ປກເຕ. ຂີຓາສເວຫີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສວາ – ກາມາສໂວ, ຠວາສໂວ, ທິຏ຺ຐາສໂວ, ອວິຊ຺ຊາສໂວຕິ (ຈູຬນິ. ຊຕຸກຓ຺ຓິມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໖໙) ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອາສວາ ເຍສໍ ຂີຓາ ປຫີນາ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ນາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘາ ອຠພ຺ພຸປ຺ປຕ຺ຕິກາ ຎາຓຄ຺ຄິນາ ທຑ຺ຒາ, ເຕ ຂີຓາສວາ, ເຕຫິ ຂີຓາສເວຫິ. ຂີຓາສວຕ຺ຕາເຍວ ວິມເລຫິ.

ເທວາ ມນຸສ຺ເສ ປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ເທວານໍ ມນຸສ຺ສທສ຺ສເນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ, ປກຕິທສ຺ສນວເສນ ປນ ຍຖາ ມນຸສ຺ສາ ອິຘ ຐຕ຺ວາ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ເອວໍ ເທວາປິ ມນຸສ຺ເສ ປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເທວຕາຕິ ເທເວ. ອຸໂຠປີຕິ ອຸໂຠ ເທວມນຸສ຺ສາ. ປຎ຺ຊລິກາຕິ ກຕປຎ຺ຊລິກາ, ອຸໂຠປິ ຫຕ຺ເຖ ສິຣສິ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຸຍນ຺ຕິ ຕຖາຄຕນ຺ຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ຍນ຺ຕິ, ອນຸໂຍເຄ ສຕິ ສາມິອຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ໂຫຕີຕິ ລກ຺ຂຓໍ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນຸຍນ຺ຕິ ຕຖາຄຕ’’ນ຺ຕິ. ວຊ຺ຊຍນ຺ຕາຕິ ວາເທນ຺ຕາ.

ມນ຺ທາຣວນ຺ຕິ ມນ຺ທາຣວປຸປ຺ຜໍ. ທິໂສທິສນ຺ຕິ ທິສໂຕ ທິສໂຕ. ໂອກິຣນ຺ຕີຕິ ອວກິຣນ຺ຕິ. ອາກາສນຠຄຕາຕິ ອາກາສສງ຺ຂາເຕ ນຠສິ ຄຕາ. ອຖ ວາ ອາກາສໍ ຄຕາ ສຄ຺ຄຄຕາວ. ‘‘ນໂຠ’’ຕິ ຫິ ສຄ຺ໂຄ ວຸຈ຺ຈຕິ. ມຣູຕິ ອມຣາ. ສຣລນ຺ຕິ ສຣລຕຣຸກຸສຸມໍ. ນີປນ຺ຕິ ກທມ຺ພປຸປ຺ຜໍ. ນາຄປຸນ຺ນາຄເກຕກນ຺ຕິ ນາຄປຸນ຺ນາຄເກຕກປຸປ຺ຜານິ ຈ. ຠູມິຕລຄຕາຕິ ຠູມິຄຕາ.

ເກເສ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາຫນ຺ຕິ ອຫໍ ເກເສ ພທ຺ຘາ ກລາປກຸຏິລຊຏາ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ, ວິປ຺ປກິຣິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖາຕິ ມຍ຺ຫໍ ທິນ຺ເນ ໂອກາເສ. ຈມ຺ມກນ຺ຕິ ຈມ຺ມກ຺ຂຓ຺ຑໍ. ກລເລຕິ ຈິກ຺ຂລ຺ລກທ຺ທເມ. ອວກຸຊ຺ໂຊຕິ ອໂຘມຸໂຂ ຫຸຕ຺ວາ. ນິປຊ຺ຊຫນ຺ຕິ ນິປຊ຺ຊິໍ ອຫໍ. ມາ ນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ມາຕິ ປຏິເສຘຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ນນ຺ຕິ ປທປູຣຓຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ພຸທ຺ໂຘ ກລເລ ມາ ອກ຺ກມິຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫິຕາຍ ເມ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ຕໍ ກລເລ ອນກ຺ກມນໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ມມ ຫິຕຕ຺ຖາຍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ. ‘‘ສຸຂາຍ ເມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິປິ ປາໂຐ.

ຕໂຕ ສຸເມຘປຓ຺ຑິໂຕ ກລລປິຏ຺ເຐ ນິປນ຺ໂນ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຈາຫໍ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ ສພ຺ພກິເລເສ ຌາເປຕ຺ວາ ສງ຺ຆນວໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຣມ຺ມນຄຣໍ ປວິເສຍ຺ຍໍ, ອຎ຺ຎາຕກເວເສນ ປນ ເມ ກິເລເສ ຌາເປຕ຺ວາ ນິພ຺ພານປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ຍໍນູນາຫໍ ທີປງ຺ກຣທສພໂລ ວິຍ ປຣມາຠິສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ຘມ຺ມນາວໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ສໍສາຣສາຄຣາ ອຸຕ຺ຕາເຣຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ປຣິນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍໍ, ອິທໍ ເມ ປຕິຣູປ’’ນ຺ຕິ. ຕໂຕ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ເມ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຠາວາຍ ອຠິນີຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໕໔.

‘‘ປຖວິຍໍ ນິປນ຺ນສ຺ສ, ເອວໍ ເມ ອາສິ ເຈຕໂສ;

ອິຈ຺ຉມາໂນ ອຫໍ ອຊ຺ຊ, ກິເລເສ ຌາປເຍ ມມ.

໕໕.

‘‘ກິໍ ເມ ອຎ຺ຎາຕເວເສນ, ຘມ຺ມໍ ສຈ຺ຉິກເຕນິຘ;

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ, ພຸທ຺ໂຘ ເຫສ຺ສໍ ສເທວເກ.

໕໖.

‘‘ກິໍ ເມ ເອເກນ ຕິຓ຺ເຓນ, ປຸຣິເສນ ຖາມທສ຺ສິນາ;

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ, ສນ຺ຕາເຣສ຺ສໍ ສເທວກໍ.

໕໗.

‘‘ອິມິນາ ເມ ອຘິກາເຣນ, ກເຕນ ປຸຣິສຸຕ຺ຕເມ;

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ, ຕາເຣມິ ຊນຕໍ ພຫຸໍ.

໕໘.

‘‘ສໍສາຣໂສຕໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ, ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ຕໂຍ ຠເວ;

ຘມ຺ມນາວໍ ສມາຣຸຍ຺ຫ, ສນ຺ຕາເຣສ຺ສໍ ສເທວກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຖວິຍໍ ນິປນ຺ນສ຺ສາຕິ ປຸຖວິຍາ ນິປນ຺ນສ຺ສ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ເຈຕໂສຕິ ເຈຕໂສ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອໂຫສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ເອວໍ ເມ ອາສິ ເຈຕນາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ອິຈ຺ຉມາໂນຕິ ອາກງ຺ຂມາໂນ. ກິເລເສຕິ ກິລິສ຺ສນ຺ຕິ ອຸປຕາເປນ຺ຕີຕິ ກິເລສາ, ຣາຄາທໂຍ ທສ. ຌາປເຍຕິ ຌາເປຍ຺ຍໍ, ມມ ກິເລເສ ຌາປເຍ ອຫນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກິນ຺ຕິ ປຏິກ຺ເຂປວຈນໍ. ອຎ຺ຎາຕເວເສນາຕິ ອປາກຏເວເສນ, ອວິຎ຺ຎາເຕນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນນ. ອິຘ ປນ ຠິກ຺ຂູ ວິຍ ອາສວກ຺ຂຍໍ ກຕ຺ວາ ກິໍ, ພຸທ຺ຘກເຣ ຘມ຺ເມ ປູເຣຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຘິຊາຕິໂພຘິຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕເນສຸ ມຫາປຖວິກມ຺ປນໍ ກຕ຺ວາ ພຸທ຺ໂຘ ໂພເຘຕາ, ຕິຓ຺ໂຓ ຕາເຣຕາ, ມຸຕ຺ໂຕ ໂມເຈຕາ ຠເວຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ສເທວເກຕິ ສເທວເກ ໂລເກ.

ຖາມທສ຺ສິນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຖາມພລໍ ປສ຺ສມາເນນ. ສນ຺ຕາເຣສ຺ສນ຺ຕິ ສນ຺ຕາເຣສ຺ສາມິ. ສເທວກນ຺ຕິ ສເທວກໍ ສຕ຺ຕນິກາຍໍ, ສເທວກໍ ໂລກໍ ວາ. ອຘິກາເຣນາຕິ ອຘິວິສິຏ຺ເຐນ ກາເຣນ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ມມ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ກລລປິຏ຺ເຐ ສຍເນນາຘິກາເຣນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສໍສາຣໂສຕນ຺ຕິ ກມ຺ມກິເລສວເສນ ໂຍນິຄຕິວິຎ຺ຎາຓຏ຺ຐິຕິນວສຕ຺ຕາວາເສສຸ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສໍສຣຓໍ ສໍສາໂຣ. ຍຖາຫ –

‘‘ຂນ຺ຘານຎ຺ຈ ປຏິປາຏິ, ຘາຕຸອາຍຕນານຎ຺ຈ;

ອພ຺ໂພຈ຺ຉິນ຺ນໍ ວຕ຺ຕມານາ, ສໍສາໂຣຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ວິສຸທ຺ຘິ. ໒.໖໑໙; ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໙໕ ອປສາທນາວຓ຺ຓນາ; ສໍ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒.໖໐; ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໔.໑໙໙; ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ນິທານກຖາ; ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໒໒໖ ສງ຺ຂາປທນິທ຺ເທສ; ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໕໒໓; ອຸທາ. ອຏ຺ຐ. ໓໙; ອິຕິວຸ. ອຏ຺ຐ. ໑໔, ໕໘; ເຖຣຄາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໖໗, ໙໙; ຈູຬນິ. ອຏ຺ຐ. ໖; ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑.໑໑໗);

ສໍສາໂຣ ຈ ໂສ ໂສຕໍ ເຈຕິ ສໍສາຣໂສຕໍ, ຕໍ ສໍສາຣໂສຕໍ. ອຖ ວາ ສໍສາຣສ຺ສ ໂສຕໍ ສໍສາຣໂສຕໍ, ສໍສາຣກາຣຓໍ ຕຓ຺ຫາໂສຕໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຍ ຠເວຕິ ກາມຣູປາຣູປຠເວ. ຕິຠວນິພ຺ພຕ຺ຕກກມ຺ມກິເລສາ ຕໂຍ ຠວາຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ຘມ຺ມນາວນ຺ຕິ ອຣິຍໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ. ໂສ ຫິ ຈຕຸໂຣຆຸຕ຺ຕຣຓຏ຺ເຐນ ‘‘ຘມ຺ມນາວາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສມາຣຸຍ຺ຫາຕິ ອາຣຸຍ຺ຫ. ສນ຺ຕາເຣສ຺ສນ຺ຕິ ສນ຺ຕາເຣສ຺ສາມິ. ຍສ຺ມາ ປນ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕສ຺ສ –

໕໙.

‘‘ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ລິງ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິ, ເຫຕຸ ສຕ຺ຖາຣທສ຺ສນໍ;

ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິ, ອຘິກາໂຣ ຈ ຉນ຺ທຕາ;

ອຏ຺ຐຘມ຺ມສໂມຘານາ, ອຠິນີຫາໂຣ ສມິຊ຺ຌຕິ’’.

ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາເວເຍວ ຐຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຖນາ ສມິຊ຺ຌຕິ, ນ ນາຄຊາຕິອາທີສຸ ຐິຕານໍ. ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ອເຫຕຸກຠາວໂຕ.

ລິງ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕີຕິ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາເວ ວຕ຺ຕມານສ຺ສາປິ ປຸຣິສລິງ຺ເຄ ຐິຕສ຺ເສວ ປຕ຺ຖນາ ສມິຊ຺ຌຕິ, ນ ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ ປຓ຺ຑກນປຸໍສກອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນການໍ ວາ ສມິຊ຺ຌຕິ. ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ລກ຺ຂຓປາຣິປູຣິຍາ ອຠາວໂຕ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນວກາໂສ, ຍໍ ອິຕ຺ຖີ ອຣຫໍ ອສ຺ສ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໑໓໐; ອ. ນິ. ໑.໒໗໙; ວິຠ. ໘໐໙) ວິຕ຺ຖາໂຣ. ຕສ຺ມາ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ເຄ ຐິຕສ຺ສ ມນຸສ຺ສຊາຕິກສ຺ສາປິ ປຕ຺ຖນາ ນ ສມິຊ຺ຌຕິ.

ເຫຕູຕິ ປຸຣິສສ຺ສາປິ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເຫຕຸສມ຺ປນ຺ນສ຺ເສວ ປຕ຺ຖນາ ສມິຊ຺ຌຕິ, ໂນ ອິຕຣສ຺ສ.

ສຕ຺ຖາຣທສ຺ສນນ຺ຕິ ສເຈ ຊີວມານກພຸທ຺ຘສ຺ເສວ ສນ຺ຕິເກ ປຕ຺ເຖຕິ ປຕ຺ຖນາ ສມິຊ຺ຌຕິ. ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຠຄວຕິ ເຈຕິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວາ ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລ ວາ ປຏິມາຍ ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘພຸທ຺ຘສາວການໍ ວາ ສນ຺ຕິເກ ປຕ຺ຖນາ ນ ສມິຊ຺ຌຕິ. ກສ຺ມາ? ຠພ຺ພາຠພ຺ພເກ ຎຕ຺ວາ ກມ຺ມວິປາກປຣິຈ຺ເຉທກຎາເຓນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ພ຺ຍາກາຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕ຺ຕາ. ຕສ຺ມາ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິເກເຍວ ປຕ຺ຖນາ ສມິຊ຺ຌຕິ.

ປພ຺ພຊ຺ຊາຕິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປຕ຺ເຖນ຺ຕສ຺ສາປິ ກມ຺ມກິຣິຍວາທີສຸ ຕາປເສສຸ ວາ ຠິກ຺ຂູສຸ ວາ ປພ຺ພຊິຕສ຺ເສວ ປຕ຺ຖນາ ສມິຊ຺ຌຕິ, ໂນ ຄິຫິລິງ຺ເຄ ຐິຕສ຺ສ. ກສ຺ມາ? ປພ຺ພຊິຕາເຍວ ຫິ ໂພຘິສຕ຺ຕາ ສມ຺ໂພຘິໍ ອຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນ ຄຫຏ຺ຐາ. ຕສ຺ມາ ອາທິມ຺ຫິ ປຓິຘານກາເລປິ ປພ຺ພຊິເຕເນວ ຠວິຕພ຺ພໍ.

ຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕີຕິ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສາປິ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນ ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎສ຺ເສວ ສມິຊ຺ຌຕິ, ນ ປນ ອິມາຍ ຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວິຣຫິຕສ຺ສ. ກສ຺ມາ? ນິຄ຺ຄຸຓສ຺ສ ຕທຠາວໂຕ.

ອຘິກາໂຣຕິ ຄຸຓສມ຺ປນ຺ເນນາປິ ເຍນ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕໍ ພຸທ຺ຘານໍ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ອິມິນາ ອຘິກາເຣນ ສມ຺ປນ຺ນສ຺ເສວ ສມິຊ຺ຌຕິ, ນ ອິຕຣສ຺ສ.

ຉນ຺ທຕາຕິ ອຠິນີຫາຣສມ຺ປນ຺ນສ຺ສາປິ ຍສ຺ສ ພຸທ຺ຘກາຣກຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖາຍ ມຫນ຺ໂຕ ຉນ຺ໂທ ວາຍາໂມ ຈ ອຸສ຺ສາໂຫ ຈ ປຣິເຍຏ຺ຐິ ຈ, ຕສ຺ເສວ ສມິຊ຺ຌຕິ, ນ ອິຕຣສ຺ສ. ຕຕ຺ຣິທໍ ຉນ຺ທມຫນ຺ຕຕາຍ ໂອປມ຺ມໍ – ສເຈ ຫິ ເອວມສ຺ສ, ‘‘ໂຍ ປນ ສກລຈກ຺ກວາຬຄພ຺ຠໍ ເອໂກທກີຠູຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ພາຫຸພເລນ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ປາຣໍ ຄນ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ, ໂສ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ໂຍ ປນິມໍ ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ກຣໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ ‘ອຫໍ ອິມໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ປາຣໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’’ຕິ ເອວໍ ມຫຕາ ຉນ຺ເທນ ອຸສ຺ສາເຫນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ປຕ຺ຖນາ ສມິຊ຺ຌຕິ, ນ ອິຕຣສ຺ສ (ສຸ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ; ອປ. ອຏ຺ຐ. ໑.ທູເຣນິທານ, ສຸເມຘກຖາ; ຈຣິຍາ. ອຏ຺ຐ. ປກິຓ຺ຓກກຖາ).

ສຸເມຘປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອິເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ເມ ສໂມຘາເນຕ຺ວາວ ພຸທ຺ຘຠາວາຍ ອຠິນີຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ທີປງ຺ກໂຣປິ ຠຄວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸເມຘປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ສີສຠາເຄ ຐຕ຺ວາ ກລລປິຏ຺ເຐ ນິປນ຺ນໍ ສຸເມຘຕາປສໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ອຍໍ ຕາປໂສ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາຍ ອຠິນີຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນ, ອິຊ຺ຌິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ເອຕສ຺ສ ປຕ຺ຖນາ, ອຸທາຫຸ ໂນ’’ຕິ ອນາຄຕໍສຎາຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ – ‘‘ອິໂຕ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂຄຕໂມ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຐິຕໂກວ ປຣິສມຊ຺ເຌ ພ຺ຍາກາສິ – ‘‘ປສ຺ສຖ ໂນ, ຕຸມ຺ເຫ ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ອຸຄ຺ຄຕປໍ ຕາປສໍ ກລລປິຏ຺ເຐ ນິປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ອຍໍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາຍ ອຠິນີຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນ, ສມິຊ຺ຌິສ຺ສຕິ ອິມສ຺ສ ຕາປສສ຺ສ ປຕ຺ຖນາ, ອຍຎ຺ຫິ ອິໂຕ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານໍ ມຕ຺ຖເກ ໂຄຕໂມ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາເວ ກປິລວຕ຺ຖຸ ນາມ ນຄຣໍ ນິວາໂສ ຠວິສ຺ສຕິ, ມຫາມາຍາ ນາມ ເທວີ ມາຕາ, ສຸທ຺ໂຘທໂນ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ອຸປຕິສ຺ໂສ ຈ ໂກລິໂຕ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ອານນ຺ໂທ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ເຂມາ ຈ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ອຍໍ ປຣິປກ຺ກຎາໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມຫາປຘານໍ ປທຫິຕ຺ວາ ນິຄ຺ໂຣຘມູເລ ສຸຊາຕາຍ ນາມ ກຸມາຣິຍາ ທິນ຺ນໍ ປາຍາສໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ຕີເຣ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ໂພຘິມຓ຺ຑໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ອສ຺ສຕ຺ຖຣຸກ຺ຂມູເລ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໖໐.

‘‘ທີປງ຺ກໂຣ ໂລກວິທູ, ອາຫຸຕີນໍ ປຏິຄ຺ຄໂຫ;

ອຸສ຺ສີສເກ ມໍ ຐຕ຺ວານ, ອິທໍ ວຈນມພ຺ຣວິ.

໖໑.

‘‘ປສ຺ສຖ ອິມໍ ຕາປສໍ, ຊຏິລໍ ອຸຄ຺ຄຕາປນໍ;

ອປຣິເມຍ຺ຍິໂຕ ກປ຺ເປ, ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ.

໖໒.

‘‘ອຫູ ກປິລວ຺ຫຍາ ຣມ຺ມາ, ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕ;

ປຘານໍ ປທຫິຕ຺ວານ, ກຕ຺ວາ ທຸກ຺ກຣກາຣິກໍ.

໖໓.

‘‘ອຊປາລຣຸກ຺ຂມູລສ຺ມິໍ, ນິສີທິຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕ;

ຕຕ຺ຖ ປາຍາສໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ, ເນຣຎ຺ຊຣມຸເປຫິຕິ.

໖໔.

‘‘ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ຕີຣມ຺ຫິ, ປາຍາສໍ ອທ ໂສ ຊິໂນ;

ປຏິຍຕ຺ຕວຣມຄ຺ເຄນ, ໂພຘິມູລມຸເປຫິຕິ.

໖໕.

‘‘ຕໂຕ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ, ໂພຘິມຓ຺ຑໍ ອນຸຕ຺ຕໂຣ;

ອສ຺ສຕ຺ຖຣຸກ຺ຂມູລມ຺ຫິ, ພຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ ມຫາຍໂສ.

໖໖.

‘‘ອິມສ຺ສ ຊນິກາ ມາຕາ, ມາຍາ ນາມ ຠວິສ຺ສຕິ;

ປິຕາ ສຸທ຺ໂຘທໂນ ນາມ, ອຍໍ ເຫສ຺ສຕິ ໂຄຕໂມ.

໖໗.

‘‘ອນາສວາ ວີຕຣາຄາ, ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ສມາຫິຕາ;

ໂກລິໂຕ ອຸປຕິສ຺ໂສ ຈ, ອຄ຺ຄາ ເຫສ຺ສນ຺ຕິ ສາວກາ;

ອານນ຺ໂທ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ອຸປຏ຺ຐິສ຺ສຕິມໍ ຊິນໍ.

໖໘.

‘‘ເຂມາ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ຈ, ອຄ຺ຄາ ເຫສ຺ສນ຺ຕິ ສາວິກາ;

ອນາສວາ ວີຕຣາຄາ, ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ສມາຫິຕາ.

໖໙.

‘‘ໂພຘິ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ, ອສ຺ສຕ຺ໂຖຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ;

ຈິຕ຺ໂຕ ຈ ຫຕ຺ຖາຬວໂກ, ອຄ຺ຄາ ເຫສ຺ສນ຺ຕຸປຏ຺ຐກາ;

ອຸຕ຺ຕຣາ ນນ຺ທມາຕາ ຈ, ອຄ຺ຄາ ເຫສ຺ສນ຺ຕຸປຏ຺ຐິກາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂລກວິທູຕິ ສພ຺ພຖາ ວິທິຕໂລກຕ຺ຕາ ປນ ໂລກວິທູ. ຠຄວາ ຫິ ສຠາວໂຕ ສມຸທຍໂຕ ນິໂຣຘໂຕ ນິໂຣຘູປາຍໂຕຕິ ສພ຺ພຖາປິ ໂລກໍ ອເວທິ ອຎ຺ຎາສິ ປຏິວິຊ຺ຌິ. ຕສ຺ມາ ໂລກວິທູຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ຕສ຺ມາ ຫເວ ໂລກວິທູ ສຸເມໂຘ, ໂລກນ຺ຕຄູ ວູສິຕພ຺ຣຫ຺ມຈຣິໂຍ;

ໂລກສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ສມິຕາວິ ຎຕ຺ວາ, ນາສີສຕີ ໂລກມິມໍ ປຣຎ຺ຈາ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໐໗; ອ. ນິ. ໔.໔໖);

ອປິ ຈ ຕໂຍ ໂລກາ – ສງ຺ຂາຣໂລໂກ, ສຕ຺ຕໂລໂກ, ໂອກາສໂລໂກຕິ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣໂລໂກ ນາມ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປນ຺ນາ ປຖວິອາທໂຍ ຘມ຺ມາ. ສຕ຺ຕໂລໂກ ນາມ ສຎ຺ຎິໂນ ອສຎ຺ຎິໂນ ເນວສຎ຺ຎິນາສຎ຺ຎິໂນ ຈ ສຕ຺ຕາ. ໂອກາສໂລໂກ ນາມ ສຕ຺ຕານໍ ນິວາສຏ຺ຐານໍ. ອິເມ ປນ ຕໂຍປິ ໂລກາ ຠຄວຕາ ຍຖາສຠາວໂຕ ວິທິຕາ, ຕສ຺ມາ ໂລກວິທູຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອາຫຸຕີນໍ ປຏິຄ຺ຄໂຫຕິ ທານານໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ອຣຫຕ຺ຕາ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ອາຫຸຕີນໍ ປຏິຄ຺ຄໂຫ. ອຸສ຺ສີສເກ ມໍ ຐຕ຺ວານາຕິ ມມ ສີສສມີເປ ຐຕ຺ວາ. ອິທໍ ອິທານິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ວຈນໍ ອພ຺ຣວີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊຏິລນ຺ຕິ ຊຏາ ອສ຺ສ ສນ຺ຕີຕິ ຊຏິໂລ, ຕໍ ຊຏິລໍ. ອຸຄ຺ຄຕາປນນ຺ຕິ ອຸຄ຺ຄຕາປສໍ. ອຫູຕິ ອຫນິ, ອຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ກປິລວ຺ຫຍາຕິ ກປິລອວ຺ຫຍາ ອຠິຘານາ. ຣມ຺ມາຕິ ຣມຓີຍໂຕ. ປຘານນ຺ຕິ ວີຣິຍໍ. ເອຫິຕີຕິ ເອສ຺ສຕິ ຄມິສ຺ສຕິ. ເສສຄາຖາສຸ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ຕໂຕ ສຸເມຘປຓ຺ຑິໂຕ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ກິຣ ປຕ຺ຖນາ ສມິຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຊາຕໂສມນສ຺ໂສ ອໂຫສິ. ມຫາຊໂນ ທີປງ຺ກຣທສພລສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ສຸເມຘຕາປໂສ ກິຣ ພຸທ຺ຘພີຊງ຺ກຸໂຣ’’ຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ອໂຫສິ. ເອວຎ຺ຈສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ຍຖາ ນາມ ປຸຣິໂສ ນທິໍ ຕຣນ຺ໂຕ ອຸຊຸເກນ ຕິຕ຺ເຖນ ຕຣິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເຫຏ຺ຐາຕິຕ຺ເຖນ ອຸຕ຺ຕຣຕິ, ເອວເມວ ມຍໍ ທີປງ຺ກຣທສພລສ຺ສ ສາສເນ ມຄ຺ຄຜລໍ ອລຠມານາ ອນາຄເຕ ຍທາ ຕ຺ວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ, ຕທາ ຕວ ສມ຺ມຸຂາ ມຄ຺ຄຜລໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ຠເວຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ອກໍສຸ. ທີປງ຺ກຣທສພໂລ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ມຫາສຕ຺ຕໍ ປສໍສິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐຫິ ປຸປ຺ຜມຸຏ຺ຐີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ເຕປິ ຈຕຸສຕສຫສ຺ສາ ຂີຓາສວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຸປ຺ເຜຫິ ຈ ຄນ຺ເຘຫິ ຈ ປູເຊຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ເທວມນຸສ຺ສາ ປນ ຕເຖວ ປູເຊຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ.

ອຖ ສພ຺ພໂລກມຕິທີປງ຺ກໂຣ ທີປງ຺ກໂຣ ຠຄວາ ຈຕູຫິ ຂີຓາສວສຕສຫສ຺ເສຫິ ປຣິວຸໂຕ ຣມ຺ມນຄຣວາສີຫິ ປູຊິຍມາໂນ ເທວຕາຫິ ອຠິວນ຺ທິຍມາໂນ ສຎ຺ຌາປ຺ປຠານຸຣຎ຺ຊິຕວຣກນກຄິຣິສິຂໂຣ ວິຍ ຊງ຺ຄມມາໂນ ອເນເກສຸ ປາຏິຫາຣິເຍສຸ ວຕ຺ຕມາເນສຸ ເຕນ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນານາສຸຣຠິກຸສຸມຄນ຺ຘວາສິຕໍ ຈຸຓ຺ຓສມ຺ໂມທຄນ຺ຘໍ ສມຸສ຺ສິຕຘຊປຏາກໍ ຄນ຺ຘານຸພທ຺ຘຫທເຍຫິ ຠມຣຄເຓຫິ ຄຸມ຺ພຄຸມ຺ພາຍມານໍ ຘູປນ຺ຘກາຣໍ ອມຣປຸຣສທິສໂສຠໍ ອຠິຣມ຺ມໍ ຣມ຺ມນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ມຫາຣເຫ ພຸທ຺ຘາສເນ ຍຸຄນ຺ຘຣມຕ຺ຖເກ ສຣທສມຍຣຸຈິຣກຣຣຊນິກໂຣ ຕິມິຣນິກຣນິຘນກໂຣ ກມລວນວິກສນກໂຣ ທິວສກໂຣ ວິຍ ທສພລທິວສກໂຣ ນິສີທິ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆປິ ປຏິປາຏິຍາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິ. ຣມ຺ມນຄຣວາສິໂນ ປນ ອຸປາສກາ ສທ຺ຘາທິຄຸຓສມ຺ປນ຺ນາ ນານາວິຘຂຊ຺ຊາທີຫິ ສມລງ຺ກຕໍ ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣສສມ຺ປນ຺ນໍ ອສທິສໍ ສຸຂນິທານໍ ທານໍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອທໍສຸ.

ອຖ ໂຂ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທສພລສ຺ສ ພ຺ຍາກຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຠາວໍ ກຣຕລຄຕມິວ ມຎ຺ຎມາໂນ ປມຸທິຕຫທໂຍ ສພ຺ເພສຸ ປຏິກ຺ກນ຺ເຕສຸ ສຍນາ ວຸຏ຺ຐາຍ – ‘‘ປາຣມິໂຍ ວິຈິນິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸປ຺ຜຣາສິມຕ຺ຖເກ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ເອວໍ ນິສິນ຺ເນ ມຫາສຕ຺ເຕ ສກລທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕາ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ – ‘‘ອຍ຺ຍ ສຸເມຘຕາປສ, ໂປຣາຓກໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ – ‘ປາຣມິໂຍ ວິຈິນິສ຺ສາມີ’ຕິ ນິສິນ຺ນກາເລ ຍານິ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕານິ ນາມ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ຕານິ ສພ຺ພານິປິ ອຊ຺ຊ ປາຕຸຠູຕານິ ນິສ຺ສໍສເຍນ ຕ຺ວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ, ມຍເມຕໍ ຊານາມ – ‘ຍສ຺ເສຕານິ ນິມິຕ຺ຕານິ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ໂສ ເອກນ຺ເຕເນວ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ’ ຕສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ວີຣິຍໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ນານປ຺ປກາຣາຫິ ຖຸຕີຫິ ອຠິຕ຺ຖວິໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໗໐.

‘‘ອິທໍ ສຸຕ຺ວານ ວຈນໍ, ອສມສ຺ສ ມເຫສິໂນ;

ອາໂມທິຕາ ນຣມຣູ, ພຸທ຺ຘພີຊໍ ກິຣ ອຍໍ.

໗໑.

‘‘ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິສທ຺ທາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອປ຺ໂຜເຏນ຺ຕິ ຫສນ຺ຕິ ຈ;

ກຕຎ຺ຊລີ ນມສ຺ສນ຺ຕິ, ທສສຫສ຺ສີ ສເທວກາ.

໗໒.

‘‘ຍທິມສ຺ສ ໂລກນາຖສ຺ສ, ວິຣຊ຺ຌິສ຺ສາມ ສາສນໍ;

ອນາຄຕມ຺ຫິ ອທ຺ຘາເນ, ເຫສ຺ສາມ ສມ຺ມຸຂາ ອິມໍ.

໗໓.

‘‘ຍຖາ ມນຸສ຺ສາ ນທິໍ ຕຣນ຺ຕາ, ປຏິຕິຕ຺ຖໍ ວິຣຊ຺ຌິຍ;

ເຫຏ຺ຐາຕິຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວານ, ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ມຫານທິໍ.

໗໔.

‘‘ເອວເມວ ມຍໍ ສພ຺ເພ, ຍທິ ມຸຎ຺ຈາມິມໍ ຊິນໍ;

ອນາຄຕມ຺ຫິ ອທ຺ຘາເນ, ເຫສ຺ສາມ ສມ຺ມຸຂາ ອິມໍ.

໗໕.

‘‘ທີປງ຺ກໂຣ ໂລກວິທູ, ອາຫຸຕີນໍ ປຏິຄ຺ຄໂຫ;

ມມ ກມ຺ມໍ ປກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ, ທກ຺ຂິຓໍ ປາທມຸທ຺ຘຣິ.

໗໖.

‘‘ເຍ ຕຕ຺ຖາສຸໍ ຊິນປຸຕ຺ຕາ, ປທກ຺ຂິຓມກໍສຸ ມໍ;

ເທວາ ມນຸສ຺ສາ ອສຸຣາ ຈ, ອຠິວາເທຕ຺ວານ ປກ຺ກມຸໍ.

໗໗.

‘‘ທສ຺ສນໍ ເມ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ, ສສງ຺ເຆ ໂລກນາຍເກ;

ສຍນາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວານ, ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິໍ ຕທາ.

໗໘.

‘‘ສຸເຂນ ສຸຂິໂຕ ໂຫມິ, ປາໂມຊ຺ເຊນ ປໂມທິໂຕ;

ປີຕິຍາ ຈ ອຠິສ຺ສນ຺ໂນ, ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິໍ ຕທາ.

໗໙.

‘‘ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິຕ຺ວາ, ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສຫໍ ຕທາ;

ວສີຠູໂຕ ອຫໍ ຌາເນ, ອຠິຎ຺ຎາສຸ ປາຣມິໍ ຄໂຕ.

໘໐.

‘‘ສຫສ຺ສິຍມ຺ຫິ ໂລກມ຺ຫິ, ອິສໂຍ ນຕ຺ຖິ ເມ ສມາ;

ອສໂມ ອິທ຺ຘິຘມ຺ເມສຸ, ອລຠິໍ ອີທິສໍ ສຸຂໍ.

໘໑.

‘‘ປລ຺ລງ຺ກາຠຸຊເນ ມຍ຺ຫໍ, ທສສຫສ຺ສາຘິວາສິໂນ;

ມຫານາທໍ ປວຕ຺ເຕສຸໍ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

໘໒.

‘‘ຍາ ປຸພ຺ເພ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ, ປລ຺ລງ຺ກວຣມາຠຸເຊ;

ນິມິຕ຺ຕານິ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕານິ ອຊ຺ຊ ປທິສ຺ສເຣ.

໘໓.

‘‘ສີຕໍ ພ຺ຍປຄຕໍ ໂຫຕິ, ອຸຓ຺ຫຎ຺ຈ ອຸປສມ຺ມຕິ;

ຕານິ ອຊ຺ຊ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

໘໔.

‘‘ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ, ນິສ຺ສທ຺ທາ ໂຫນ຺ຕິ ນິຣາກຸລາ;

ຕານິ ອຊ຺ຊ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

໘໕.

‘‘ມຫາວາຕາ ນ ວາຍນ຺ຕິ, ນ ສນ຺ທນ຺ຕິ ສວນ຺ຕິໂຍ;

ຕານິ ອຊ຺ຊ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

໘໖.

‘‘ຖລຊາ ທກຊາ ປຸປ຺ຜາ, ສພ຺ເພ ປຸປ຺ຜນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປຊ຺ຊ ປຸປ຺ຜິຕາ ສພ຺ເພ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

໘໗.

‘‘ລຕາ ວາ ຍທິ ວາ ຣຸກ຺ຂາ, ຜລຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປຊ຺ຊ ຜລິຕາ ສພ຺ເພ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

໘໘.

‘‘ອາກາສຏ຺ຐາ ຈ ຠູມຏ຺ຐາ, ຣຕນາ ໂຊຕນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປຊ຺ຊ ຣຕນາ ໂຊຕນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

໘໙.

‘‘ມານຸສ຺ສກາ ຈ ທິພ຺ພາ ຈ, ຕຸຣິຍາ ວຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປຊ຺ຊຸໂຠ ອຠິຣວນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

໙໐.

‘‘ວິຈິຕ຺ຕປຸປ຺ຜາ ຄຄນາ, ອຠິວສ຺ສນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປິ ອຊ຺ຊ ປວສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

໙໑.

‘‘ມຫາສມຸທ຺ໂທ ອາຠຸຊຕິ, ທສສຫສ຺ສີ ປກມ຺ປຕິ;

ເຕປຊ຺ຊຸໂຠ ອຠິຣວນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

໙໒.

‘‘ນິຣເຍປິ ທສສຫສ຺ເສ, ອຄ຺ຄີ ນິພ຺ພນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປຊ຺ຊ ນິພ຺ພຸຕາ ອຄ຺ຄີ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

໙໓.

‘‘ວິມໂລ ໂຫຕິ ສູຣິໂຍ, ສພ຺ພາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ຕາຣກາ;

ເຕປິ ອຊ຺ຊ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

໙໔.

‘‘ອໂນວຏ຺ເຐນ ອຸທກໍ, ມຫິຍາ ອຸພ຺ຠິຊ຺ຊິ ຕາວເທ;

ຕມ຺ປຊ຺ຊຸພ຺ຠິຊ຺ຊເຕ ມຫິຍາ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

໙໕.

‘‘ຕາຣາຄຓາ ວິໂຣຈນ຺ຕິ, ນກ຺ຂຕ຺ຕາ ຄຄນມຓ຺ຑເລ;

ວິສາຂາ ຈນ຺ທິມາຍຸຕ຺ຕາ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

໙໖.

‘‘ພິລາສຍາ ທຣີສຍາ, ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ ສກາສຍາ;

ເຕປຊ຺ຊ ອາສຍາ ຉຸທ຺ຘາ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

໙໗.

‘‘ນ ໂຫນ຺ຕິ ອຣຕີ ສຕ຺ຕານໍ, ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປຊ຺ຊ ສພ຺ເພ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

໙໘.

‘‘ໂຣຄາ ຕທຸປສມ຺ມນ຺ຕິ, ຊິຆຈ຺ຉາ ຈ ວິນສ຺ສສິ;

ຕານິ ອຊ຺ຊ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

໙໙.

‘‘ໂຣຄາ ຕທາ ຕນຸ ໂຫຕິ, ໂທໂສ ໂມໂຫ ວິນສ຺ສສິ;

ເຕປຊ຺ຊ ວິຄຕາ ສພ຺ເພ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

໑໐໐.

‘‘ຠຍໍ ຕທາ ນ ຠວຕິ, ອຊ຺ຊເປຕໍ ປທິສ຺ສຕິ;

ເຕນ ລິງ຺ເຄນ ຊານາມ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

໑໐໑.

‘‘ຣໂຊນຸທ຺ຘໍສຕີ ອຸທ຺ຘໍ, ອຊ຺ຊເປຕໍ ປທິສ຺ສຕິ;

ເຕນ ລິງ຺ເຄນ ຊານາມ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

໑໐໒.

‘‘ອນິຏ຺ຐຄນ຺ໂຘ ປກ຺ກມຕິ, ທິພ຺ພຄນ຺ໂຘ ປວາຍຕິ;

ໂສປຊ຺ຊ ວາຍຕີ ຄນ຺ໂຘ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

໑໐໓.

‘‘ສພ຺ເພ ເທວາ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຐປຍິຕ຺ວາ ອຣູປິໂນ;

ເຕປຊ຺ຊ ສພ຺ເພ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

໑໐໔.

‘‘ຍາວຕາ ນິຣຍາ ນາມ, ສພ຺ເພ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປຊ຺ຊ ສພ຺ເພ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

໑໐໕.

‘‘ກຸຏ຺ຏາ ກວາຏາ ເສລາ ຈ, ນ ໂຫນ຺ຕາວຣຓາ ຕທາ;

ອາກາສຠູຕາ ເຕປຊ຺ຊ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

໑໐໖.

‘‘ຈຸຕີ ຈ ອຸປປຕ຺ຕີ ຈ, ຂເຓ ຕສ຺ມິໍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ຕານິປຊ຺ຊ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

໑໐໗.

‘‘ທຬ຺ຫໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫ ວີຣິຍໍ, ມາ ນິວຕ຺ຕ ອຠິກ຺ກມ;

ມຍມ຺ເປຕໍ ວິຊານາມ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິທໍ ສຸຕ຺ວານ ວຈນນ຺ຕິ ອິທໍ ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຍາກຣຓວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ. ອສມສ຺ສາຕິ ສມສ຺ສ ສທິສສ຺ສ ອຠາວໂຕ ອສມສ຺ສ. ຍຖາຫ –

‘‘ນ ເມ ອາຈຣິໂຍ ອຕ຺ຖິ, ສທິໂສ ເມ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ສເທວກສ຺ມິໍ ໂລກສ຺ມິໍ, ນຕ຺ຖິ ເມ ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ. (ມ. ນິ. ໑.໒໘໕; ໒.໓໔໑; ມຫາວ. ໑໑; ກຖາ. ໔໐໕; ມິ. ປ. ໔.໕.໑໑);

ມເຫສິໂນຕິ ມຫນ຺ເຕ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາກ຺ຂນ຺ເຘ ເອສິ ຄເວສີຕິ ມເຫສີ, ຕສ຺ສ ມເຫສິໂນ. ນຣມຣູຕິ ນຣາ ຈ ອມຣາ ຈ, ອຸກ຺ກຏ຺ຐນິທ຺ເທໂສ ປນາຍໍ ສພ຺ເພປິ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸຍາ ນາຄສຸປຓ຺ຓຍກ຺ຂາທໂຍປິ ອາໂມທິຕາວ. ພຸທ຺ຘພີຊໍ ກິຣ ອຍນ຺ຕິ ອຍໍ ກິຣ ພຸທ຺ຘງ຺ກຸໂຣ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ອາໂມທິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິສທ຺ທາຕິ ອຸນ຺ນາທສທ຺ທາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອປ຺ໂຜເຏນ຺ຕີຕິ ຫຕ຺ເຖຫິ ພາຫາ ອຠິຫນນ຺ຕິ. ທສສຫສ຺ສີຕິ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໂຍ. ສເທວກາຕິ ສຫ ເທເວຫິ ສເທວກາ ທສສຫສ຺ສີ ນມສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທິມສ຺ສາຕິ ຍທິ ອິມສ຺ສ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ວິຣຊ຺ຌິສ຺ສາມາຕິ ຍທິ ນ ສມ຺ປາປຸຓິສ຺ສາມ. ອນາຄຕມ຺ຫິ ອທ຺ຘາເນຕິ ອນາຄເຕ ກາເລ. ເຫສ຺ສາມາຕິ ຠວິສ຺ສາມ. ສມ຺ມຸຂາຕິ ສມ຺ມຸຂີຠູຕາ. ອິມນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ, ສາມິອຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ.

ນທິໍ ຕຣນ຺ຕາຕິ ນທີຕຣຓກາ, ‘‘ນທິຕຣນ຺ຕາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ປຏິຕິຕ຺ຖນ຺ຕິ ປຏິມຸຂຕິຕ຺ຖໍ. ວິຣຊ຺ຌິຍາຕິ ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ. ຍທິ ມຸຎ຺ຈາມາຕິ ຍທິ ອິມໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອກຕກິຈ຺ຈາ ຄມິສ຺ສາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມມ ກມ຺ມໍ ປກິຕ຺ເຕຕ຺ວາຕິ ມມ ຠາວິຕມຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາກຣິຕ຺ວາ. ທກ຺ຂິຓໍ ປາທມຸທ຺ຘຣີຕິ ທກ຺ຂິຓໍ ປາທໍ ອຸກ຺ຂິປິ, ‘‘ກຕປທກ຺ຂິໂຓ’’ຕິປິ ປາໂຐ.

ຊິນປຸຕ຺ຕາຕິ ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ສາວກາ. ເທວາ ມນຸສ຺ສາ ອສຸຣາ ຈ, ອຠິວາເທຕ຺ວານ ປກ຺ກມຸນ຺ຕິ ເທວາທໂຍ ສພ຺ເພປິ ອິເມ ມໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜາທີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕປຎ຺ຈງ຺ຄາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ມຘຸຣຕ຺ຖພ຺ຍຎ຺ຊນາຫິ ນານປ຺ປກາຣາຫິ ຖຸຕີຫິ ວຓ຺ເຓນ຺ຕາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ‘‘ນຣາ ນາຄາ ຈ ຄນ຺ຘພ຺ພາ, ອຠິວາເທຕ຺ວານ ປກ຺ກມຸ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ.

ທສ຺ສນໍ ເມ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕຕິ ມມ ທສ຺ສນວິສຍໍ ຠຄວຕິ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ. ‘‘ຊຫິເຕ ທສ຺ສນູປຈາເຣ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ສສງ຺ເຆຕິ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ເຆນ ສສງ຺ໂຆ, ຕສ຺ມິໍ ສສງ຺ເຆ. ສຍນາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວານາຕິ ນິປນ຺ນຏ຺ຐານໂຕ ກລລໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ. ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິນ຺ຕິ ກຕປລ຺ລງ຺ໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜຣາສິມ຺ຫິ ນິສີທິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຫຏ຺ໂຐ ຫຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ເຕນ, ອາສນາ ວຸຏ຺ຐຫິໍ ຕທາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ໂສ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ໂຖວ.

ປີຕິຍາ ຈ ອຠິສ຺ສນ຺ໂນຕິ ປີຕິປຣິປ຺ຜຸໂຏ. ວສີຠູໂຕຕິ ວສີຠາວປ຺ປຕ຺ໂຕ. ຌາເນຕິ ຣູປາວຈຣາຣູປາວຈຣຌາເນສຸ. ສຫສ຺ສິຍມ຺ຫີຕິ ທສສຫສ຺ສິຍໍ. ໂລກມ຺ຫີຕິ ໂລກຘາຕຸຍາ. ເມ ສມາຕິ ມຍາ ສທິສາ. ອວິເສເສນ ‘‘ເມ ສມາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິທານິ ຕເມວ ນິຍເມນ຺ໂຕ ‘‘ອສໂມ ອິທ຺ຘິຘມ຺ເມສູ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ອິທ຺ຘິຘມ຺ເມສູຕິ ປຎ຺ຈສຸ ອິທ຺ຘິຘມ຺ເມສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອລຠິນ຺ຕິ ປຏິລຠິໍ. ອີທິສໍ ສຸຂນ຺ຕິ ອີທິສໍ ໂສມນສ຺ສໍ.

ອຖ ສຸເມຘຕາປໂສ ທສພລສ຺ສ ພ຺ຍາກຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຠາວໍ ກຣຕລຄຕກາລມິວ ມຎ຺ຎມາໂນ ປມຸທິຕຫທໂຍ ທສສຸ ໂລກຘາຕຸສຫສ຺ເສສຸ ສຸທ຺ຘາວາສມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ອຕີຕພຸທ຺ຘທສ຺ສາວິໂນ ນິຍຕໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ພ຺ຍາກຣເຓ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານປາຏິຫາຣິຍທສ຺ສເນນ ຕຖາຄຕວຈນສ຺ສ ອວິຕຖຕໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ມໍ ປຣິໂຕສຍນ຺ຕາ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ອາຫໍສູຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠຄວາ ‘‘ປລ຺ລງ຺ກາຠຸຊເນ ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ປລ຺ລງ຺ກາຠຸຊເນ ມຍ຺ຫນ຺ຕິ ມມ ປລ຺ລງ຺ກາຠຸຊເນ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ທສສຫສ຺ສາຘິວາສິໂນຕິ ທສສຫສ຺ສິວາສິໂນ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ. ຍາ ປຸພ຺ເພຕິ ຍານິ ປຸພ຺ເພ, ວິຠຕ຺ຕິໂລປໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ປລ຺ລງ຺ກວຣມາຠຸເຊຕິ ວຣປລ຺ລງ຺ກາຠຸຊເນ. ນິມິຕ຺ຕານິ ປທິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ນິມິຕ຺ຕານິ ປທິສ຺ສິໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕີຕວຈເນ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ວຕ຺ຕມານວຈນໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຕີຕວເສນ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ຕານິ ອຊ຺ຊ ປທິສ຺ສເຣຕິ ປຸພ຺ເພປິ ນິຍຕໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ປລ຺ລງ຺ກາຠຸຊເນ ຍານິ ນິມິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິໍສຸ, ຕານິ ນິມິຕ຺ຕານິ ອຊ຺ຊ ປທິສ຺ສເຣ. ຕສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ຘຸວເມວ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ປນ ຕານິເຍວ ນິມິຕ຺ຕານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິໍສຸ, ຕໍສທິສຕ຺ຕາ ‘‘ຕານິ ອຊ຺ຊ ປທິສ຺ສເຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສີຕນ຺ຕິ ສີຕຕ຺ຕໍ. ພ຺ຍປຄຕນ຺ຕິ ຄຕໍ ວິຄຕໍ. ຕານີຕິ ສີຕວິຄມນອຸຓ຺ຫຸປສມນານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິສ຺ສທ຺ທາຕິ ອສທ຺ທາ ອນິຄ຺ໂຆສາ. ນິຣາກຸລາຕິ ອນາກຸລາ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ນ ສນ຺ທນ຺ຕີຕິ ນ ວຫນ຺ຕິ ນປ຺ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ສວນ຺ຕິໂຍຕິ ນທິໂຍ. ຕານີຕິ ອວາຍນອສນ຺ທນານິ. ຖລຊາຕິ ປຖວິຕລປພ຺ພຕຣຸກ຺ເຂສຸ ຊາຕານິ. ທກຊາຕິ ໂອທການິ ປຸປ຺ຜານິ. ປຸປ຺ຜນ຺ຕີຕິ ປຸພ຺ເພ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ປຸປ຺ຜິໍສຸ, ອຕີຕຕ຺ເຖ ວຕ຺ຕມານວຈນໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເຕປຊ຺ຊ ປຸປ຺ຜິຕານີຕິ ຕານິ ປຸປ຺ຜານິ ອຊ຺ຊ ປຸປ຺ຜິຕານີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຜລຠາຣາຕິ ຜລຘຣາ. ເຕປຊ຺ຊາຕິ ເຕປິ ອຊ຺ຊ, ປຸລ຺ລິງ຺ຄວເສນ ‘‘ເຕປີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ‘‘ລຕາ ວາ ຣຸກ຺ຂາ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ. ຜລິຕາຕິ ສຎ຺ຊາຕຜລາ. ອາກາສຏ຺ຐາ ຈ ຠູມຏ຺ຐາ ຈາຕິ ອາກາສຄຕາ ຈ ຠູມິຄຕາ ຈ ຣຕນານີຕິ ມຸຕ຺ຕາທີນິ ຣຕນານິ. ໂຊຕນ຺ຕີຕິ ໂອຠາສນ຺ຕິ. ມານຸສ຺ສກາຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ສນ຺ຕກາ ມານຸສ຺ສກາ. ທິພ຺ພາຕິ ເທວານໍ ສນ຺ຕກາ ທິພ຺ພາ. ຕຸຣິຍາຕິ ອາຕຕໍ ວິຕຕໍ ອາຕຕວິຕຕໍ ສຸສິຣໍ ຆນນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ ຕຸຣິຍານິ. ຕຕ຺ຖ ອາຕຕໍ ນາມ ຈມ຺ມປຣິໂຍນທ຺ເຘສຸ ເຠຣິອາທີສຸ ເອກຕລຕຸຣິຍໍ. ວິຕຕໍ ນາມ ອຸຠຍຕລໍ. ອາຕຕວິຕຕໍ ນາມ ສພ຺ພໂຕ ປຣິໂຍນທ຺ຘໍ ມຫຕິວລ຺ລກິອາທິກໍ. ສຸສິຣໍ ນາມ ວໍສາທິກໍ. ຆນໍ ນາມ ສມ຺ມຕາຬາທິກໍ. ວຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ວຊ຺ຊິໍສຸ, ອຕີຕຕ຺ເຖ ວຕ຺ຕມານວຈນໍ ເວທິຕພ຺ພໍ. ເອສ ນໂຍ ອຸປຣິ ອີທິເສສຸ ວຈເນສຸປິ. ອຠິຣວນ຺ຕີຕິ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ກຸສເລຫິ ສຸມຸຎ຺ຈິຕາ ສຸປ຺ປຕາຬິຕາ ສຸວາທິຕາ ວິຍ ອຠິຣວນ຺ຕິ, ອຠິນທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ວິຈິຕ຺ຕປຸປ຺ຜາຕິ ວິຈິຕ຺ຣານິ ນານາຄນ຺ຘວຓ຺ຓານິ ປຸປ຺ຜານິ. ອຠິວສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຠິວສ຺ສິໍສຸ, ນິປຕິໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕປີຕິ ຕານິປິ ວິຈິຕ຺ຣປຸປ຺ຜານິ ອຠິວສ຺ສນ຺ຕານິ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ເທວພ຺ຣຫ຺ມຄເຓຫິ ໂອກິຣິຍມານານີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອາຠຸຊຕີຕິ ໂອສກ຺ກຕິ. ເຕປຊ຺ຊຸໂຠຕິ ເຕປິ ອຊ຺ຊ ອຸໂຠ ມຫາສມຸທ຺ທທສສຫສ຺ສິໂຍ. ອຠິຣວນ຺ຕີຕິ ອຠິນທນ຺ຕິ. ນິຣເຍຕິ ນິຣເຍສຸ. ທສສຫສ຺ສາຕິ ອເນກທສສຫສ຺ສາ. ນິພ຺ພນ຺ຕີຕິ ສມ຺ມນ຺ຕິ, ສນ຺ຕິໍ ອຸເປນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາຣກາຕິ ນກ຺ຂຕ຺ຕານິ. ເຕປິ ອຊ຺ຊ ປທິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເຕປິ ສູຣິຍສ຺ສ ວິມລຠາວາ ຕາຣກາ ອຊ຺ຊ ທິວາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ.

ອໂນວຏ຺ເຐນາຕິ ອໂນວຏ຺ເຐ, ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ກຣຓວຈນໍ. ອຖ ວາ ອໂນວຏ຺ເຐຕິ ອນຠິວຏ຺ເຐປິ. ນາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ ‘‘ສຸຕ຺ວາ ນ ທູຕວຈນ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ ວິຍ. ຕມ຺ປຊ຺ຊຸພ຺ຠິຊ຺ຊເຕຕິ ຕມ຺ປິ ອຸທກໍ ອຊ຺ຊ ອຸພ຺ຠິຊ຺ຊຕິ, ອຸພ຺ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຫິຍາຕິ ປຖວິຍາ, ນິສ຺ສກ຺ກວຈນໍ. ຕາຣາຄຓາຕິ ຄຫນກ຺ຂຕ຺ຕາທໂຍ ສພ຺ເພ ຕາຣຄຓາ. ນກ຺ຂຕ຺ຕາຕິ ນກ຺ຂຕ຺ຕຕາຣກາ ຈ. ຄຄນມຓ຺ຑເລຕິ ສກລຄຄນມຓ຺ຑລໍ ວິໂຣຈນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພິລາສຍາຕິ ພິລາສຍາ ອຫິນກຸລກຸມ຺ຠີລໂຄຘາທໂຍ. ທຣີສຍາຕິ ຌຣາສຍາ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ນິກ຺ຂມນ຺ຕີຕິ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ສກາສຍາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອາສຍໂຕ. ‘‘ຕທາສຍາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ຕສ຺ສ ຕທາ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ, ອາສຍໂຕ, ພິລໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຉຸທ຺ຘາຕິ ສຸຉຸທ຺ຘາ ສຸວຸທ຺ຘາຣິຕາ, ນິກ຺ຂນ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຣຕີຕິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐາ. ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາຕິ ປຣເມນ ສນ຺ຕຸຏ຺ເຐນ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ. ວິນສ຺ສຕີຕິ ວິຄຈ຺ຉຕິ. ຣາໂຄຕິ ກາມຣາໂຄ. ຕທາ ຕນຸ ໂຫຕີຕິ ໂອຣມຕ຺ຕໂກ ໂຫຕິ, ອິມິນາ ປຣິຍຸຏ຺ຐານາຠາວໍ ທີເປຕິ. ວິຫຕາຕິ ວິນຏ຺ຐາ. ຕທາຕິ ປຸພ຺ເພ, ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ປລ຺ລງ຺ກາຠຸຊເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຠວຕີຕິ ນ ໂຫຕິ. ອຊ຺ຊເປຕນ຺ຕິ ອຊ຺ຊ ຕວ ປລ຺ລງ຺ກາຠຸຊເນປິ ເອຕໍ ຠຍໍ ນ ໂຫເຕວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕນ ລິງ຺ເຄນ ຊານາມາຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ສພ຺ເພວ ມຍໍ ຊານາມ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອນຸທ຺ຘໍສຕີຕິ ນ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ. ອນິຏ຺ຐຄນ຺ໂຘຕິ ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ. ປກ຺ກມຕີຕິ ປກ຺ກມິ ວິຄຈ຺ຉິ. ປວາຍຕີຕິ ປວາຍິ. ໂສປຊ຺ຊາຕິ ໂສປິ ທິພ຺ພຄນ຺ໂຘ ອຊ຺ຊ. ປທິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ປທິສ຺ສິໍສຸ. ເຕປຊ຺ຊາຕິ ເຕປິ ສພ຺ເພ ເທວາ ອຊ຺ຊ. ຍາວຕາຕິ ປຣິຈ຺ເຉທນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ຍຕ຺ຕກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸຏ຺ຏາຕິ ປາກາຣາ. ນ ໂຫນ຺ຕາວຣຓາຕິ ອາວຣຓກຣາ ນ ອເຫສຸໍ. ຕທາຕິ ປຸພ຺ເພ. ອາກາສຠູຕາຕິ ເຕ ກຸຏ຺ຏກວາຏປພ຺ພຕາ ອາວຣຓໍ ຕິໂຣກຣຓໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ, ອຊຏາກາສຠູຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈຸຕີຕິ ມຣຓໍ. ອຸປປຕ຺ຕີຕິ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓໍ. ຂເຓຕິ ປຸພ຺ເພ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ປລ຺ລງ຺ກາຠຸຊນກ຺ຂເຓ. ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ນາໂຫສິ. ຕານິປຊ຺ຊາຕິ ຕານິປິ ອຊ຺ຊ ຈວນຠວນານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມາ ນິວຕ຺ຕີຕິ ມາ ປຏິກ຺ກມິ. ອຠິກ຺ກມາຕິ ປຣກ຺ກມ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ຕໂຕ ສຸເມຘປຓ຺ຑິໂຕ ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ທສພລສ຺ສ ຈ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕານຎ຺ຈ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ສຎ຺ຊາຕຸສ຺ສາໂຫ ຫຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ພຸທ຺ຘາ ນາມ ອໂມຆວຈນາ, ນຕ຺ຖິ ພຸທ຺ຘານໍ ກຖາຍ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ຫິ ອາກາເສ ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ເລຑ຺ຑຸສ຺ສ ປຕນໍ ຘຸວໍ, ຊາຕສ຺ສ ມຣຓໍ, ອຣຸເຓ ອຸຄ຺ຄເຕ ສູຣິຍສ຺ສ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄມນໍ, ອາສຍາ ນິກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ສີຫສ຺ສ ສີຫນາທນທນໍ, ຄຣຸຄພ຺ຠາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ຠາຣໂມໂຣປນໍ ຘຸວໍ ອວສ຺ສມ຺ຠາວີ, ເອວເມວ ພຸທ຺ຘານໍ ວຈນໍ ນາມ ຘຸວໍ ອໂມຆໍ, ອທ຺ຘາ ອຫໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສາມີຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໐໘.

‘‘ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ທສສຫສ຺ສີນຈູຠຍໍ;

ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ໂຐ ປມຸທິໂຕ, ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສຫໍ ຕທາ.

໑໐໙.

‘‘ອທ຺ເວຊ຺ຌວຈນາ ພຸທ຺ຘາ, ອໂມຆວຈນາ ຊິນາ;

ວິຕຖໍ ນຕ຺ຖິ ພຸທ຺ຘານໍ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວາມຫໍ.

໑໑໐.

‘‘ຍຖາ ຂິຕ຺ຕໍ ນເຠ ເລຑ຺ຑຸ, ຘຸວໍ ປຕຕິ ຠູມິຍໍ;

ຕເຖວ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐານໍ, ວຈນໍ ຘຸວສສ຺ສຕໍ;

ວິຕຖໍ ນຕ຺ຖິ ພຸທ຺ຘານໍ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວາມຫໍ.

໑໑໑.

‘‘ຍຖາປິ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ, ມຣຓໍ ຘຸວສສ຺ສຕໍ;

ຕເຖວ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐານໍ, ວຈນໍ ຘຸວສສ຺ສຕໍ;

ວິຕຖໍ ນຕ຺ຖິ ພຸທ຺ຘານໍ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວາມຫໍ.

໑໑໒.

‘‘ຍຖາ ຣຕ຺ຕິກ຺ຂເຍ ປຕ຺ເຕ, ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນໍ ຘຸວໍ;

ຕເຖວ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐານໍ, ວຈນໍ ຘຸວສສ຺ສຕໍ;

ວິຕຖໍ ນຕ຺ຖິ ພຸທ຺ຘານໍ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວາມຫໍ.

໑໑໓.

‘‘ຍຖາ ນິກ຺ຂນ຺ຕສຍນສ຺ສ, ສີຫສ຺ສ ນທນໍ ຘຸວໍ;

ຕເຖວ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐານໍ, ວຈນໍ ຘຸວສສ຺ສຕໍ;

ວິຕຖໍ ນຕ຺ຖິ ພຸທ຺ຘານໍ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວາມຫໍ.

໑໑໔.

‘‘ຍຖາ ອາປນ຺ນສຕ຺ຕານໍ, ຠາຣໂມໂຣປນໍ ຘຸວໍ;

ຕເຖວ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐານໍ, ວຈນໍ ຘຸວສສ຺ສຕໍ;

ວິຕຖໍ ນຕ຺ຖິ ພຸທ຺ຘານໍ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວາມຫ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ທສສຫສ຺ສີ ນ ຈູຠຍນ຺ຕິ ທີປງ຺ກຣສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຈ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕານຎ຺ຈ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ. ອຸຠຍນ຺ຕິ ອຸຠເຍສໍ, ສາມິອຕ຺ເຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ, ອຸຠຍວຈນໍ ວາ. ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສຫນ຺ຕິ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິໍ ອຫໍ.

ອທ຺ເວຊ຺ຌວຈນາຕິ ທ຺ເວຘາ ອປ຺ປວຕ຺ຕວຈນາ, ເອກໍສວຈນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຈ຺ຉິທ຺ທວຈນາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ສ ນິທ຺ໂທສວຈນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອໂມຆວຈນາຕິ ອວິຕຖວຈນາ. ວິຕຖນ຺ຕິ ວິຕຖວຈນໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວາມຫນ຺ຕິ ອຫໍ ເອກໍເສເນວ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສາມີຕິ ນິຍຕວເສນ ອວສ຺ສມ຺ຠາວິວເສນ ຈ ວຕ຺ຕມານວຈນໍ ກຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນນ຺ຕິ ສູຣິຍສ຺ສ ອຸທຍນໍ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ຘຸວສສ຺ສຕນ຺ຕິ ເອກໍສຠາວີ ເຈວ ສສ຺ສຕຎ຺ຈ. ນິກ຺ຂນ຺ຕສຍນສ຺ສາຕິ ສຍນໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ. ອາປນ຺ນສຕ຺ຕານນ຺ຕິ ຄຣຸຄພ຺ຠານໍ, ຄພ຺ຠິນີນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠາຣໂມໂຣປນນ຺ຕິ ຠາຣໂອໂຣປນໍ, ຄພ຺ຠສ຺ສ ໂອໂຣປນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ. ເສສເມຕ຺ຖາປິ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

‘‘ສ຺ວາຫໍ ອທ຺ຘາ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ກຕສນ຺ນິຏ຺ຐາໂນ ພຸທ຺ຘກາຣເກ ຘມ຺ເມ ອຸປຘາເຣຕຸໍ – ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ ພຸທ຺ຘກາຣກາ ຘມ຺ມາ’’ຕິ, ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ທິສາສຸ ວິທິສາສູຕິ ອນຸກ຺ກເມນ ສກລໍ ຘມ຺ມຘາຕຸໍ ວິຈິນນ຺ໂຕ ປຸພ຺ເພ ໂປຣາຓເກຫິ ໂພຘິສຕ຺ເຕຫິ ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ ປຐມໍ ທານປາຣມິໍ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ອຕ຺ຕານໍ ໂອວທິ – ‘‘ສຸເມຘປຓ຺ຑິຕ, ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຐມໍ ທານປາຣມິໍ ປູເຣຍ຺ຍາສິ. ຍຖາ ຫິ ນິກຸຊ຺ຊິໂຕ ອຸທກກຸມ຺ໂຠ ນິສ຺ເສສໍ ກຕ຺ວາ ອຸທກໍ ວມຕິເຍວ ນ ປຈ຺ຈາຫຣຕິ, ເອວເມວ ຘນໍ ວາ ຍສໍ ວາ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ວາ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄໍ ວາ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ຍາຈການໍ ສພ຺ພໍ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕໍ ນິສ຺ເສສໍ ກຕ຺ວາ ທທມາໂນ ໂພຘິມູເລ ນິສີທິຕ຺ວາ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ປຐມໍ ທານປາຣມິໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໑໕.

‘‘ຫນ຺ທ ພຸທ຺ຘກເຣ ຘມ຺ເມ, ວິຈິນາມິ ອິໂຕ ຈິໂຕ;

ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ທສ ທິສາ, ຍາວຕາ ຘມ຺ມຘາຕຸຍາ.

໑໑໖.

‘‘ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາ ທກ຺ຂິໍ, ປຐມໍ ທານປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອນຸຈິຓ຺ຓໍ ມຫາປຖໍ.

໑໑໗.

‘‘ອິມໍ ຕ຺ວໍ ປຐມໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ທານປາຣມິຕໍ ຄຈ຺ຉ, ຍທິ ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ.

໑໑໘.

‘‘ຍຖາປິ ກຸມ຺ໂຠ ສມ຺ປຸຓ຺ໂຓ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອໂຘ ກໂຕ;

ວມເຕວຸທກໍ ນິສ຺ເສສໍ, ນ ຕຕ຺ຖ ປຣິຣກ຺ຂຕິ.

໑໑໙.

‘‘ຕເຖວ ຍາຈເກ ທິສ຺ວາ, ຫີນມຸກ຺ກຏ຺ຐມຊ຺ຌິເມ;

ທທາຫິ ທານໍ ນິສ຺ເສສໍ, ກຸມ຺ໂຠ ວິຍ ອໂຘ ກໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຫນ຺ທາຕິ ວວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ພຸທ຺ຘກເຣ ຘມ຺ເມຕິ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕກເຣ ຘມ຺ເມ. ພຸທ຺ຘຕ຺ຕກຣາ ນາມ ຘມ຺ມາ ທານປາຣມິຕາທໂຍ ທສ ຘມ຺ມາ. ວິຈິນາມີຕິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ວີມໍສິສ຺ສາມິ ອຸປປຣິກ຺ຂິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິໂຕ ຈິໂຕຕິ ອິໂຕ ອິໂຕ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຈິນາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ເທວໂລເກ. ອໂຘຕິ ມນຸສ຺ສໂລເກ. ທສ ທິສາຕິ ທສສຸ ທິສາສຸ; ກຕ຺ຖ ນຸ ໂຂ ເຕ ພຸທ຺ຘກາຣກຘມ຺ມາ ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ຕິຣິຍໍ ທິສາສຸ ວິທິສາສູຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍາວຕາ ຘມ຺ມຘາຕຸຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ຍາວຕາຕິ ປຣິຈ຺ເຉທວຈນໍ. ຘມ຺ມຘາຕຸຍາຕິ ສຠາວຘມ຺ມສ຺ສ, ປວຕ຺ຕນີຕິ ວຈນເສໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ກິໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ? ຍາວຕິກາ ສຠາວຘມ຺ມານໍ ກາມຣູປາຣູປຘມ຺ມານໍ ປວຕ຺ຕິ, ຕາວຕິກໍ ວິຈິນິສ຺ສາມີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ວິຈິນນ຺ໂຕຕິ ວີມໍສນ຺ໂຕ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ໂຕ. ປຸພ຺ພເກຫີຕິ ໂປຣາເຓຫິ ໂພຘິສຕ຺ເຕຫິ. ອນຸຈິຓ຺ຓນ຺ຕິ ອຊ຺ຌາຈິຓ຺ຓໍ ອາເສວິຕໍ. ສມາທິຍາຕິ ສມາທິຍນໍ ກໂຣຫິ, ອຊ຺ຊ ປຏ຺ຐາຍ ອຍໍ ປຐມໍ ທານປາຣມີ ປູເຣຕພ຺ພາ ມຍາຕິ ເອວໍ ສມາທິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທານປາຣມິຕໍ ຄຈ຺ຉາຕິ ທານປາຣມິໍ ຄຈ຺ຉ, ປູຣຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທິ ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສີຕິ ໂພຘິມູລມຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕຸໍ ອິຈ຺ຉສິ ເຈ. ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈີຕິ ອຸທກສ຺ສ ວາ ຂີຣສ຺ສ ວາ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ສມ຺ປຸຓ຺ໂຓ. ສມ຺ປຸຓ຺ຓສທ຺ທໂຍເຄ ສຕິ ສາມິວຈນໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ ສທ຺ທວິທູ. ກຣຓຕ຺ເຖ ວາ ສາມິວຈນໍ, ເຍນ ເກນຈີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອໂຘ ກໂຕຕິ ເຫຏ຺ຐາມຸຂີກໂຕ. ນ ຕຕ຺ຖ ປຣິຣກ຺ຂຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ວມເນ ນ ປຣິຣກ຺ຂຕິ, ນິສ຺ເສສໍ ອຸທກໍ ວມເຕວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫີນມຸກ຺ກຏ຺ຐມຊ຺ຌິເມຕິ ຫີນມຊ຺ຌິມປຓີເຕ. ມ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ. ກຸມ຺ໂຠ ວິຍ ອໂຘ ກໂຕຕິ ເຫຏ຺ຐາມຸຂີກໂຕ ວິຍ ກຸມ຺ໂຠ. ຍາຈເກ ອຸປຄເຕ ທິສ຺ວາ – ‘‘ຕ຺ວໍ, ສຸເມຘ, ອຕ຺ຕໂນ ອນວເສເສຕ຺ວາ ສພ຺ພຘນປຣິຈ຺ຈາເຄນ ທານປາຣມິໍ, ອງ຺ຄປຣິຈ຺ຈາເຄນ ອຸປປາຣມິໍ, ຊີວິຕປຣິຈ຺ຈາເຄນ ປຣມຕ຺ຖປາຣມິຎ຺ຈ ປູເຣຫີ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ໂອວທິ.

ອຖສ຺ສ ‘‘ນ ເອຕ຺ຕເກເຫວ ພຸທ຺ຘກາຣເກຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ອຸປຘາຣຍໂຕ ທຸຕິຍໍ ສີລປາຣມິໍ ທິສ຺ວາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສຸເມຘປຓ຺ຑິຕ, ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສີລປາຣມິໍ ປູເຣຍ຺ຍາສິ. ຍຖາ ຈມຣີ ມິໂຄ ນາມ ຊີວິຕມ຺ປິ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວາລເມວ ຣກ຺ຂຕິ, ເອວໍ ຕ຺ວມ຺ປິ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຊີວິຕມ຺ປິ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ສີລເມວ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ທຸຕິຍໍ ສີລປາຣມິໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໒໐.

‘‘ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

໑໒໑.

‘‘ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາ ທກ຺ຂິໍ, ທຸຕິຍໍ ສີລປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

໑໒໒.

‘‘ອິມໍ ຕ຺ວໍ ທຸຕິຍໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ສີລປາຣມິຕໍ ຄຈ຺ຉ, ຍທິ ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ.

໑໒໓.

‘‘ຍຖາປິ ຈມຣີ ວາລໍ, ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ປຏິລຄ຺ຄິຕໍ;

ອຸເປຕິ ມຣຓໍ ຕຕ຺ຖ, ນ ວິໂກເປຕິ ວາລຘິໍ.

໑໒໔.

‘‘ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ຈຕູສຸ ຠູມີສຸ, ສີລານິ ປຣິປູຣຍ;

ປຣິຣກ຺ຂ ສພ຺ພທາ ສີລໍ, ຈມຣີ ວິຍ ວາລຘິ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ເຫເຕຕິ ນ ຫິ ເອເຕເຍວ. ໂພຘິປາຈນາຕິ ມຄ຺ຄປຣິປາຈນາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓປຣິປາຈນາ ວາ. ທຸຕິຍໍ ສີລປາຣມິນ຺ຕິ ສີລໍ ນາມ ສພ຺ເພສໍ ກຸສລຘມ຺ມານໍ ປຕິຏ຺ຐາ, ສີເລ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ກຸສລຘມ຺ເມຫິ ນ ປຣິຫາຍຕິ, ສພ຺ເພປິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຄຸເຓ ປຏິລຠຕິ. ຕສ຺ມາ ສີລປາຣມີ ປູເຣຕພ຺ພາຕິ ທຸຕິຍໍ ສີລປາຣມິໍ ອທ຺ທກ຺ຂິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອາເສວິຕນິເສວິຕນ຺ຕິ ຠາວິຕຎ຺ເຈວ ພຫຸລີກຕຎ຺ຈ. ຈມຣີຕິ ຈມຣີ ມິໂຄ. ກິສ຺ມິຎ຺ຈີຕິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຣຸກ຺ຂລຕາກຓ຺ຏກາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ. ປຏິລຄ຺ຄິຕນ຺ຕິ ປຏິວິລຄ຺ຄິຕໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຍຕ຺ຖ ວິລຄ຺ຄິຕໍ, ຕຕ຺ເຖວ ຐຕ຺ວາ ມຣຓໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ. ນ ວິໂກເປຕີຕິ ນ ຉິນ຺ທຕິ. ວາລຘິນ຺ຕິ ວາລໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ມຣຓໍ ອຸເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຈຕູສຸ ຠູມີສຸ ສີລານີຕິ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ວິຠຕ຺ຕສີລານິ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິປຈ຺ຈຍສນ຺ນິສ຺ສິຕວເສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠູມິວເສນ ປນ ທ຺ວີສຸເຍວ ຠູມີສຸ ປຣິຍາປນ຺ນໍ ຕມ຺ປິ ຈຕຸສີລເມວາຕິ. ປຣິປູຣຍາຕິ ຂຓ຺ຑຉິທ຺ທສພລາທິອຠາເວນ ປຣິປູຣຍ. ສພ຺ພທາຕິ ສພ຺ພກາລໍ. ຈມຣີ ວິຍາຕິ ຈມຣີ ມິໂຄ ວິຍ. ເສສເມຕ຺ຖາປິ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ອຖສ຺ສ ‘‘ນ ເອຕ຺ຕເກເຫວ ພຸທ຺ຘກາຣເກຫິ ຘມ຺ເມຫິ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ອຸປຘາຣຍໂຕ ຕຕິຍໍ ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມິໍ ທິສ຺ວາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສຸເມຘປຓ຺ຑິຕ, ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມິມ຺ປິ ປູເຣຍ຺ຍາສິ. ຍຖາປິ ສຸຈິຣໍ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ວສມາໂນ ປຸຣິໂສ ນ ຕຕ຺ຖ ສິເນຫໍ ກໂຣຕິ, ອຖ ໂຂ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ອວສິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ຕ຺ວມ຺ປິ ສພ຺ພຠເວ ພນ຺ຘນາຄາຣສທິເສ ກຕ຺ວາ ປສ຺ສ, ສພ຺ພຠເວຫິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ເນກ຺ຂມ຺ມາຠິມຸໂຂວ ໂຫຕິ, ເອວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ຕຕິຍໍ ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມິໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໒໕.

‘‘ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

໑໒໖.

‘‘ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາ ທກ຺ຂິໍ, ຕຕິຍໍ ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

໑໒໗.

‘‘ອິມໍ ຕ຺ວໍ ຕຕິຍໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມິຕໍ ຄຈ຺ຉ, ຍທິ ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ.

໑໒໘.

‘‘ຍຖາ ອນ຺ທຸຆເຣ ປຸຣິໂສ, ຈິຣວຸຏ຺ໂຐ ທຸຂຏ຺ຏິໂຕ;

ນ ຕຕ຺ຖ ຣາຄໍ ຊເນຕິ, ມຸຕ຺ຕິໍເຍວ ຄເວສຕິ.

໑໒໙.

‘‘ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ສພ຺ພຠເວ, ປສ຺ສ ອນ຺ທຸຆເຣ ວິຍ;

ເນກ຺ຂມ຺ມາຠິມຸໂຂ ໂຫຕິ, ຠວໂຕ ປຣິມຸຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນ຺ທຸຆເຣຕິ ພນ຺ຘນາຄາເຣ. ຈິຣວຸຏ຺ໂຐຕິ ຈິຣກາລໍ ວຸຏ຺ໂຐ. ທຸຂຏ຺ຏິໂຕຕິ ທຸກ຺ຂປີຬິໂຕ. ນ ຕຕ຺ຖ ຣາຄໍ ຊເນຕີຕິ ຕຕ຺ຖ ອນ຺ທຸຆເຣ ຣາຄໍ ສິເນຫໍ ນ ຊເນຕິ ນ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ‘‘ອິມໍ ອນ຺ທຸຆຣໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນາຫໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ຣາຄໍ ນ ຊເນຕິ, ກິນ຺ຕຸ ມຸຕ຺ຕິໍເຍວ ໂມກ຺ຂເມວ ຄເວສຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເນກ຺ຂມ຺ມາຠິມຸໂຂຕິ ນິກ຺ຂມນາຠິມຸໂຂ ໂຫຕິ. ຠວໂຕຕິ ສພ຺ພຠເວຫິ. ປຣິມຸຕ຺ຕິຍາຕິ ປຣິໂມຈນຕ຺ຖາຍ. ເນກ຺ຂມ຺ມາຠິມຸໂຂ ຫຸຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສີ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວາຕິ.

ອຖສ຺ສ ‘‘ນ ເອຕ຺ຕເກເຫວ ພຸທ຺ຘກາຣກຘມ຺ເມຫິ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ອຸປຘາຣຍໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຎາປາຣມິໍ ທິສ຺ວາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສຸເມຘປຓ຺ຑິຕ, ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຎາປາຣມິມ຺ປິ ປູເຣຍ຺ຍາສິ. ຫີນມຊ຺ຌິມຸກ຺ກຏ຺ເຐສຸ ກຎ຺ຈິ ອວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ປຓ຺ຑິເຕ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ. ຍຖາປິ ປິຓ຺ຑຈາຣິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຫີນາທິເຠເທສຸ ກຸເລສຸ ກິຎ຺ຈິ ກຸລໍ ອວິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ຂິປ຺ປໍ ຍາປນມຕ຺ຕໍ ລຠຕິ, ເອວເມວ ຕ຺ວມ຺ປິ ສພ຺ເພ ປຓ຺ຑິເຕ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຎາປາຣມິໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໓໐.

‘‘ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

໑໓໑.

‘‘ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາ ທກ຺ຂິໍ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຎາປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

໑໓໒.

‘‘ອິມໍ ຕ຺ວໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ປຎ຺ຎາປາຣມິຕໍ ຄຈ຺ຉ, ຍທິ ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ.

໑໓໓.

‘‘ຍຖາ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ຫີນມຸກ຺ກຏ຺ຐມຊ຺ຌິເມ;

ກຸລານິ ນ ວິວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ, ເອວໍ ລຠຕິ ຍາປນໍ.

໑໓໔.

‘‘ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ສພ຺ພກາລໍ, ປຣິປຸຈ຺ຉໍ ພຸຘໍ ຊນໍ;

ປຎ຺ຎາຍ ປາຣມິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂນ຺ໂຕຕິ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ. ຫີນມຸກ຺ກຏ຺ຐມຊ຺ຌິເມຕິ ຫີນມຸກ຺ກຏ຺ຐມຊ຺ຌິມານິ ກຸລານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ລິງ຺ຄວິປຣິຍາໂສ ກໂຕ. ນ ວິວຊ຺ເຊນ຺ໂຕຕິ ນ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ, ຆຣປຏິປາຏິໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຈຣນ຺ໂຕ ວິວຊ຺ເຊຕິ ນາມ, ເອວມກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍາປນນ຺ຕິ ຍາປນມຕ຺ຕໍ ປາຓຘາຣຓໍ ອາຫາຣໍ ລຠຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ – ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ກຸສລໍ, ກິໍ ອກຸສລໍ; ກິໍ ສາວຊ຺ຊໍ, ກິໍ ອນວຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິອາທິນາ (ທີ. ນິ. ໓.໘໔, ໒໑໖) ນເຍນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຠິຎ຺ຎາເຕ ປຓ຺ຑິເຕ ຊເນ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຣິປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພຸຘໍ ຊນນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕໍ ຊນໍ. ‘‘ພຸເຘ ຊເນ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ປຎ຺ຎາຍ ປາຣມິນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາຍ ປາຣໍ. ‘‘ປຎ຺ຎາປາຣມິຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ເສສເມຕ຺ຖາປິ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ອຖສ຺ສ ‘‘ນ ເອຕ຺ຕເກເຫວ ພຸທ຺ຘກາຣກຘມ຺ເມຫິ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ອຸປຘາຣຍໂຕ ປຎ຺ຈມໍ ວີຣິຍປາຣມິໍ ທິສ຺ວາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສຸເມຘປຓ຺ຑິຕ, ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວີຣິຍປາຣມິມ຺ປິ ປູເຣຍ຺ຍາສິ. ຍຖາປິ ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ ສພ຺ພອິຣິຍາປເຖສຸ ທຬ຺ຫວີຣິໂຍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຕ຺ວມ຺ປິ ສພ຺ພຠເວສຸ ສພ຺ພອິຣິຍາປເຖສຸ ທຬ຺ຫວີຣິໂຍ ອໂນລີນວີຣິໂຍ ສມາໂນ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ປຎ຺ຈມໍ ວີຣິຍປາຣມິໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໓໕.

‘‘ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

໑໓໖.

‘‘ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາ ທກ຺ຂິໍ, ປຎ຺ຈມໍ ວີຣິຍປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

໑໓໗.

‘‘ອິມໍ ຕ຺ວໍ ປຎ຺ຈມໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ວີຣິຍປາຣມິຕໍ ຄຈ຺ຉ, ຍທິ ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ.

໑໓໘.

‘‘ຍຖາປິ ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ, ນິສຊ຺ຊຏ຺ຐານຈງ຺ກເມ;

ອລີນວີຣິໂຍ ໂຫຕິ, ປຄ຺ຄຫິຕມໂນ ສທາ.

໑໓໙.

‘‘ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ສພ຺ພຠເວ, ປຄ຺ຄຓ຺ຫ ວີຣິຍໍ ທຬ຺ຫໍ;

ວີຣິຍປາຣມິຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອລີນວີຣິໂຍຕິ ອໂນລີນວີຣິໂຍ. ສພ຺ພຠເວຕິ ຊາຕຊາຕຠເວ, ສພ຺ເພສຸ ຠເວສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສີຕິປິ ປາໂຐ. ເສສເມຕ຺ຖາປິ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ອຖສ຺ສ ‘‘ນ ເອຕ຺ຕເກເຫວ ພຸທ຺ຘກາຣກຘມ຺ເມຫິ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ອຸປຘາຣຍໂຕ ຉຏ຺ຐມໍ ຂນ຺ຕິປາຣມິໍ ທິສ຺ວາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສຸເມຘປຓ຺ຑິຕ, ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຂນ຺ຕິປາຣມິໍ ປຣິປູເຣຍ຺ຍາສິ, ສມ຺ມານເນປິ ອວມານເນປິ ຂໂມວ ຠເວຍ຺ຍາສິ. ຍຖາ ຫິ ປຖວິຍໍ ນາມ ສຸຈິມ຺ປິ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ ອສຸຈິມ຺ປິ, ນ ຈ ເຕນ ປຖວີ ສິເນຫໍ ວາ ປຏິຆໍ ວາ ກໂຣຕິ, ຂມຕິ ສຫຕິ ອຘິວາເສຕິເຍວ, ເອວເມວ ຕ຺ວມ຺ປິ ສພ຺ເພສໍ ສມ຺ມານນາວມານເນສຸ ຂໂມ ສມາໂນ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ຉຏ຺ຐມໍ ຂນ຺ຕິປາຣມິໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໔໐.

‘‘ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

໑໔໑.

‘‘ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາ ທກ຺ຂິໍ, ຉຏ຺ຐມໍ ຂນ຺ຕິປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

໑໔໒.

‘‘ອິມໍ ຕ຺ວໍ ຉຏ຺ຐມໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ຕຕ຺ຖ ອທ຺ເວຊ຺ຌມານໂສ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

໑໔໓.

‘‘ຍຖາປິ ປຖວີ ນາມ, ສຸຈິມ຺ປິ ອສຸຈິມ຺ປິ ຈ;

ສພ຺ພໍ ສຫຕິ ນິກ຺ເຂປໍ, ນ ກໂຣຕິ ປຏິຆໍ ຕຍາ.

໑໔໔.

‘‘ຕເຖວ ຕ຺ວມ຺ປິ ສພ຺ເພສໍ, ສມ຺ມານາວມານກ຺ຂໂມ;

ຂນ຺ຕິປາຣມິຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ສໍ ຂນ຺ຕິປາຣມິຍໍ. ອທ຺ເວຊ຺ຌມານໂສຕິ ເອກໍສມານໂສ. ສຸຈິມ຺ປີຕິ ຈນ຺ທນກຸງ຺ກຸມຄນ຺ຘມາລາທິສຸຈິມ຺ປິ. ອສຸຈິມ຺ປີຕິ ອຫິກຸກ຺ກຸຣມນຸສ຺ສກຸຓປຄູຖມຸຕ຺ຕເຂຬສິງ຺ຆາຓິກາທິອສຸຈິມ຺ປິ. ສຫຕີຕິ ຂມຕິ, ອຘິວາເສຕິ. ນິກ຺ເຂປນ຺ຕິ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ປຏິຆນ຺ຕິ ໂກຘໍ. ຕຍາຕິ ຕາຍ ວຸຕ຺ຕິຍາ, ຕາຍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຕາຍ ວາ. ‘‘ປຏິຆໍ ທຍ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ສ ເຕນ ນິກ຺ເຂເປນ ປຏິຆານຸໂຣຘໍ ນ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ມານາວມານກ຺ຂໂມຕິ ສພ຺ເພສໍ ສມ຺ມານນາວມານນສໂຫ ຕ຺ວມ຺ປິ ຠວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຕເຖວ ຕ຺ວມ຺ປິ ສພ຺ພຠເວ, ສມ຺ມານນວິມານກ຺ຂໂມ’’ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ. ‘‘ຂນ຺ຕິຍາ ປາຣມິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ສາ ຂນ຺ຕິຍາ ປາຣມິປູຣຓວເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສເມຕ຺ຖາປິ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ. ອິໂຕ ປຣໍ ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ອວຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ວິເສໂສ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ຕເມວ ວຕ຺ວາ ປາຐນ຺ຕຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມາຕິ.

ອຖສ຺ສ ‘‘ນ ເອຕ຺ຕເກເຫວ ພຸທ຺ຘກາຣກຘມ຺ເມຫິ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ອຸປຘາຣຍໂຕ ສຕ຺ຕມໍ ສຈ຺ຈປາຣມິໍ ທິສ຺ວາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສຸເມຘປຓ຺ຑິຕ, ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຈ຺ຈປາຣມິມ຺ປິ ປູເຣຍ຺ຍາສິ, ອສນິຍາ ມຕ຺ຖເກ ປຕມານາຍປິ ຘນາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຉນ຺ທາທີນໍ ວເສນ ສມ຺ປຊານມຸສາວາທໍ ນາມ ມາ ຠາສິ. ຍຖາປິ ໂອສຘີຕາຣກາ ນາມ ສພ຺ພອຸຕູສຸ ອຕ຺ຕໂນ ຄມນວີຖິໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎາຍ ວີຖິຍາ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ສກວີຖິຍາວ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ຕ຺ວມ຺ປິ ສຈ຺ຈໍ ປຫາຍ ມຸສາວາທໍ ນາມ ອວທນ຺ໂຕເຍວ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ສຕ຺ຕມໍ ສຈ຺ຈປາຣມິໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໔໕.

‘‘ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

໑໔໖.

‘‘ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາ ທກ຺ຂິໍ, ສຕ຺ຕມໍ ສຈ຺ຈປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

໑໔໗.

‘‘ອິມໍ ຕ຺ວໍ ສຕ຺ຕມໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ຕຕ຺ຖ ອທ຺ເວຊ຺ຌວຈໂນ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

໑໔໘.

‘‘ຍຖາປິ ໂອສຘີ ນາມ, ຕຸລາຠູຕາ ສເທວເກ;

ສມເຍ ອຸຕຸວສ຺ເສ ວາ, ນ ໂວກ຺ກມຕິ ວີຖິໂຕ.

໑໔໙.

‘‘ຕເຖວ ຕ຺ວມ຺ປິ ສຈ຺ເຈສຸ, ມາ ໂວກ຺ກມ ຫິ ວີຖິໂຕ;

ສຈ຺ຈປາຣມິຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖາຕິ ສຈ຺ຈປາຣມິຍໍ. ອທ຺ເວຊ຺ຌວຈໂນຕິ ອວິຕຖວຈໂນ. ໂອສຘີ ນາມາຕິ ໂອສຘີຕາຣກາ, ໂອສຘຄຫເຓ ໂອສຘີຕາຣກໍ ອຸທິຕໍ ທິສ຺ວາ ໂອສຘໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ໂອສຘີຕາຣກາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຸລາຠູຕາຕິ ປມາຓຠູຕາ. ສເທວເກຕິ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ. ສມເຍຕິ ວສ຺ສສມເຍ. ອຸຕຸວສ຺ເສຕິ ເຫມນ຺ຕຄິມ຺ເຫສຸ. ‘‘ສມເຍ ອຸຕຸວຏ຺ເຏ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ຕສ຺ສ ສມເຍຕິ ຄິມ຺ເຫ. ອຸຕຸວຏ຺ເຏຕິ ເຫມນ຺ເຕ ຈ ວສ຺ສາເນ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ໂວກ຺ກມຕິ ວີຖິໂຕຕິ ຕໍ ຕໍ ອຸຕຸມ຺ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຄມນວີຖິໂຕ ນ ໂວກ຺ກມຕິ ນ ວິຄຈ຺ຉຕິ, ຉ ມາເສ ປຈ຺ຉິມໍ ທິສໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຉ ມາເສ ປຸພ຺ພໍ ທິສໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ. ອຖ ວາ ໂອສຘີ ນາມາຕິ ສິງ຺ຄິເວຣປິປ຺ຜລິມຣິຈາທິກໍ ໂອສຘໍ. ນ ໂວກ຺ກມຕີຕິ ຍໍ ຍໍ ຜລທານສມຕ຺ຖໍ ໂອສຘໍ, ຕໍ ຕໍ ຜລທານໍ ໂອກ຺ກມ຺ມ ອຕ຺ຕໂນ ຜລໍ ອທຕ຺ວາ ນ ນິວຕ຺ຕຕິ. ວີຖິໂຕຕິ ຄມນວີຖິໂຕ, ປິຕ຺ຕຫໂຣ ປິຕ຺ຕໍ ຫຣເຕວ, ວາຕຫໂຣ ວາຕໍ ຫຣເຕວ, ເສມ຺ຫຫໂຣ ເສມ຺ຫໍ ຫຣເຕວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສເມຕ຺ຖາປິ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ອຖສ຺ສ ‘‘ນ ເອຕ຺ຕເກເຫວ ພຸທ຺ຘກາຣກຘມ຺ເມຫິ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ອຸປຘາຣຍໂຕ ອຏ຺ຐມໍ ອຘິຏ຺ຐານປາຣມິໍ ທິສ຺ວາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສຸເມຘປຓ຺ຑິຕ, ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຘິຏ຺ຐານປາຣມິມ຺ປິ ປູເຣຍ຺ຍາສິ, ຍໍ ອຘິຏ຺ຐາສິ, ຕສ຺ມິໍ ອຘິຏ຺ຐາເນ ນິຈ຺ຈໂລ ຠເວຍ຺ຍາສິ, ຍຖາ ປພ຺ພໂຕ ນາມ ສພ຺ພທິສາສຸ ວາເຕ ປຫຣນ຺ເຕປິ ນ ກມ຺ປຕິ ນ ຈລຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຐາເນເຍວ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວເມວ ຕ຺ວມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິຏ຺ຐາເນ ນິຈ຺ຈໂລ ໂຫນ຺ໂຕວ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ອຏ຺ຐມໍ ອຘິຏ຺ຐານປາຣມິໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາສີຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໕໐.

‘‘ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

໑໕໑.

‘‘ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາ ທກ຺ຂິໍ, ອຏ຺ຐມໍ ອຘິຏ຺ຐານປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

໑໕໒.

‘‘ອິມໍ ຕ຺ວໍ ອຏ຺ຐມໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ຕຕ຺ຖ ຕ຺ວໍ ອຈໂລ ຫຸຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

໑໕໓.

‘‘ຍຖາປິ ປພ຺ພໂຕ ເສໂລ, ອຈໂລ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິໂຕ;

ນ ກມ຺ປຕິ ຠຸສວາເຕຫິ, ສກຏ຺ຐາເນວ ຕິຏ຺ຐຕິ.

໑໕໔.

‘‘ຕຕ຺ເຖວ ຕ຺ວມ຺ປິ ອຘິຏ຺ຐາເນ, ສພ຺ພທາ ອຈໂລ ຠວ;

ອຘິຏ຺ຐານປາຣມິຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເສໂລຕິ ສິລາມໂຍ. ອຈໂລຕິ ນິຈ຺ຈໂລ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິໂຕຕິ ອຈລຕ຺ຕາວ ສຸຏ຺ຐຸ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ. ‘‘ຍຖາປິ ປພ຺ພໂຕ ອຈໂລ, ນິຂາໂຕ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ຠຸສວາເຕຫີຕິ ພລວວາເຕຫິ. ສກຏ຺ຐາເນວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຐາເນເຍວ, ຍຖາຐິຕຏ຺ຐາເນເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສເມຕ຺ຖາປິ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ອຖສ຺ສ ‘‘ນ ເອຕ຺ຕເກເຫວ ພຸທ຺ຘກາຣກຘມ຺ເມຫິ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ອຸປຘາຣຍໂຕ ນວມໍ ເມຕ຺ຕາປາຣມິໍ ທິສ຺ວາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສຸເມຘປຓ຺ຑິຕ, ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເມຕ຺ຕາປາຣມິໍ ປູເຣຍ຺ຍາສິ, ຫິເຕສຸປິ ອຫິເຕສຸປິ ເອກຈິຕ຺ໂຕວ ຠເວຍ຺ຍາສິ. ຍຖາປິ ອຸທກໍ ນາມ ປາປຊນສ຺ສປິ ກລ຺ຍາຓຊນສ຺ສປິ ສີຕຠາວໍ ເອກສທິສໍ ກຕ຺ວາ ຜຣຕິ, ເອວເມວ ຕ຺ວມ຺ປິ ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ເອກຈິຕ຺ໂຕວ ຫຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ນວມໍ ເມຕ຺ຕາປາຣມິໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາສີຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໕໕.

‘‘ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

໑໕໖.

‘‘ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາ ທກ຺ຂິໍ, ນວມໍ ເມຕ຺ຕາປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

໑໕໗.

‘‘ອິມໍ ຕ຺ວໍ ນວມໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ເມຕ຺ຕາຍ ອສໂມ ໂຫຕິ, ຍທິ ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ.

໑໕໘.

‘‘ຍຖາປິ ອຸທກໍ ນາມ, ກລ຺ຍາເຓ ປາປເກ ຊເນ;

ສມໍ ຜຣຕິ ສີເຕນ, ປວາເຫຕິ ຣໂຊມລໍ.

໑໕໙.

‘‘ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ຫິຕາຫິເຕ, ສມໍ ເມຕ຺ຕາຍ ຠາວຍ;

ເມຕ຺ຕາປາຣມິຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສໂມ ໂຫຫີຕິ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ອສທິໂສ ໂຫຫິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ຕ຺ວໍ ສມສໂມ ໂຫຫີ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ໂສ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ໂຖວ. ສມນ຺ຕິ ຕຸລ຺ຍໍ. ຜຣຕີຕິ ຜຸສຕິ. ປວາເຫຕີຕິ ວິໂສເຘຕິ. ຣໂຊຕິ ອາຄນ຺ຕຸກຣຊໍ. ມລນ຺ຕິ ສຣີເຣ ອຸຏ຺ຐິຕໍ ເສທມລາທິໍ. ‘‘ຣຊມລ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ໂສເຍວຕ຺ໂຖ. ຫິຕາຫິເຕຕິ ຫິເຕ ຈ ອຫິເຕ ຈ, ມິຕ຺ເຕ ຈ ອມິຕ຺ເຕ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເມຕ຺ຕາຍ ຠາວຍາຕິ ເມຕ຺ຕໍ ຠາວຍ ວຑ຺ເຒຫິ. ເສສເມຕ຺ຖາປິ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ອຖສ຺ສ ‘‘ນ ເອຕ຺ຕເກເຫວ ພຸທ຺ຘກາຣກຘມ຺ເມຫິ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ອຸປຘາຣຍໂຕ ທສມໍ ອຸເປກ຺ຂາປາຣມິໍ ທິສ຺ວາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສຸເມຘປຓ຺ຑິຕ, ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸເປກ຺ຂາປາຣມິໍ ປຣິປູເຣຍ຺ຍາສິ, ສຸເຂປິ ທຸກ຺ເຂປິ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕວ ຠເວຍ຺ຍາສິ. ຍຖາປິ ປຖວີ ນາມ ສຸຈິມ຺ປິ ອສຸຈິມ຺ປິ ຈ ປກ຺ຂິປມາເນ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາວ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ຕ຺ວມ຺ປິ ສຸຂທຸກ຺ເຂສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕວ ໂຫນ຺ໂຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ທສມໍ ອຸເປກ຺ຂາປາຣມິໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໖໐.

‘‘ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

໑໖໑.

‘‘ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາ ທກ຺ຂິໍ, ທສມໍ ອຸເປກ຺ຂາປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

໑໖໒.

‘‘ອິມໍ ຕ຺ວໍ ທສມໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ຕຸລາຠູໂຕ ທຬ຺ໂຫ ຫຸຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

໑໖໓.

‘‘ຍຖາປິ ປຖວີ ນາມ, ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອສຸຈິໍ ສຸຈິໍ;

ອຸເປກ຺ຂຕິ ອຸໂຠເປເຕ, ໂກປານຸນຍວຊ຺ຊິຕາ.

໑໖໔.

‘‘ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ສຸຂທຸກ຺ເຂ, ຕຸລາຠູໂຕ ສທາ ຠວ;

ອຸເປກ຺ຂາປາຣມິຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕຸລາຠູໂຕຕິ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາເວ ຐິໂຕ ຍຖາ ຕຸລາຍ ທຓ຺ໂຑ ສມໍ ຕຸລິໂຕ ສມໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ນ ນມຕິ ນ ອຸນ຺ນມຕິ, ເອວເມວ ຕ຺ວມ຺ປິ ສຸຂທຸກ຺ເຂສຸ ຕຸລາສທິໂສ ຫຸຕ຺ວາ ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ. ໂກປານຸນຍວຊ຺ຊິຕາຕິ ປຏິຆານຸໂຣຘວຊ຺ຊິຕາ. ‘‘ທຍາໂກປວິວຊ຺ຊິຕາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ໂສເຍວຕ຺ໂຖ. ເສສໍ ຂນ຺ຕິປາຣມິຍໍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕໂຕ ສຸເມຘປຓ຺ຑິໂຕ ອິເມ ທສ ປາຣມິຘມ຺ເມ ວິຈິນິຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ໂພຘິສຕ຺ເຕຫິ ປຣິປູເຣຕພ຺ພາ ໂພຘິປາຈນາ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕກຣາ ຘມ຺ມາ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ນ ອິໂຕ ຠິຍ຺ໂຍ, ອິມາ ປນ ປາຣມິໂຍ ອຸທ຺ຘໍ ອາກາເສປິ ນຕ຺ຖິ, ນ ເຫຏ຺ຐາ ປຖວິຍມ຺ປິ, ນ ປຸຣຕ຺ຖິມາທີສຸ ທິສາສຸປິ ອຕ຺ຖິ, ມຍ຺ຫໍເຍວ ປນ ຫທຍມໍສນ຺ຕເຣເຍວ ປຕິຏ຺ຐິຕາ’’ຕິ. ເອວໍ ຕາສໍ ອຕ຺ຕໂນ ຫທເຍ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວໍ ທິສ຺ວາ ສພ຺ພາປິ ຕາ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາຍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອນຸໂລມປຏິໂລມໍ ສມ຺ມສິ, ປຣິຍນ຺ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ອາທິມ຺ຫິ ປາເປສິ, ອາທິມ຺ຫິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຍນ຺ເຕ ຐເປສິ, ມຊ຺ເຌ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຠໂຕ ໂອສາເປສິ, ອຸຠໂຕ ໂກຏີສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ໂອສາເປສິ. ພາຫິຣຠຓ຺ຑປຣິຈ຺ຈາໂຄ ປາຣມິໂຍ ນາມ, ອງ຺ຄປຣິຈ຺ຈາໂຄ ອຸປປາຣມິໂຍ ນາມ, ຊີວິຕປຣິຈ຺ຈາໂຄ ປຣມຕ຺ຖປາຣມິໂຍ ນາມາຕິ ທສ ປາຣມິໂຍ ທສ ອຸປປາຣມິໂຍ ທສ ປຣມຕ຺ຖປາຣມິໂຍຕິ ສມຕ຺ຕິໍສ ປາຣມິໂຍ ຍມກເຕລໍ ວິນິວຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ວິຍ ສມ຺ມສິ. ຕສ຺ສ ທສ ປາຣມິໂຍ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມເຕເຊນ ຈຕຸນຫຸຕາຘິກທ຺ວິໂຍຊນສຕສຫສ຺ສພຫລາ ວິປຸລາ ອຍໍ ມຫາປຖວີ ຫຕ຺ຖິນາ ອກ຺ກນ຺ຕນຬກລາໂປ ວິຍ ອຸປ຺ປີຬິຍມານໍ ອຸຈ຺ຉຸຍນ຺ຕໍ ວິຍ ຈ ມຫາວິຣວໍ ວິຣວມານາ ສງ຺ກມ຺ປິ ສມ຺ປກມ຺ປິ ສມ຺ປເວຘິ. ກຸລາລຈກ຺ກໍ ວິຍ ເຕລຍນ຺ຕຈກ຺ກໍ ວິຍ ຈ ປຣິພ຺ຠມິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໖໕.

‘‘ເອຕ຺ຕກາເຍວ ເຕ ໂລເກ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ;

ຕຕຸທ຺ຘໍ ນຕ຺ຖິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ, ທຬ຺ຫໍ ຕຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐຫ.

໑໖໖.

‘‘ອິເມ ຘມ຺ເມ ສມ຺ມສໂຕ, ສຠາວສຣສລກ຺ຂເຓ;

ຘມ຺ມເຕເຊນ ວສຸຘາ, ທສສຫສ຺ສີ ປກມ຺ປຖ.

໑໖໗.

‘‘ຈລຕີ ຣວຕີ ປຖວີ, ອຸຈ຺ຉຸຍນ຺ຕໍວ ປີຬິຕໍ;

ເຕລຍນ຺ເຕ ຍຖາ ຈກ຺ກໍ, ເອວໍ ກມ຺ປຕິ ເມທນີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອຕ຺ຕກາເຍວາຕິ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານໍ ທສນ຺ນໍ ປາຣມິຕານໍ ອນູນາຘິກຠາວສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕຸທ຺ຘນ຺ຕິ ຕໂຕ ທສປາຣມີຫິ ອຸທ຺ຘໍ ນຕ຺ຖິ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣາຕິ ອຎ຺ຎໍ, ລກ຺ຂຓໍ ສທ຺ທສຕ຺ຖໂຕ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ທສປາຣມິໂຕ ອຎ຺ໂຎ ພຸທ຺ຘກາຣກຘມ຺ໂມ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕາສຸ ທສສຸ ປາຣມີສຸ. ປຕິຏ຺ຐຫາຕິ ປຕິຏ຺ຐ, ປຣິປູເຣນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິເມ ຘມ຺ເມຕິ ປາຣມິຘມ຺ເມ. ສມ຺ມສໂຕຕິ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ, ອນາທຣຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ສຠາວສຣສລກ຺ຂເຓຕິ ສຠາວສງ຺ຂາເຕນ ສຣສລກ຺ຂເຓນ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘມ຺ມເຕເຊນາຕິ ປາຣມິປວິຈຍຎາຓເຕເຊນ. ວສຸຘາຕິ ວສູຕິ ຣຕນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ຘາເຣຕິ ຘີຍຕິ ວາ ເອຕ຺ຖາຕິ ວສຸຘາ. ກາ ສາ? ເມທນີ. ປກມ຺ປຖາຕິ ປກມ຺ປິຕ຺ຖ. ສຸເມຘປຓ຺ຑິເຕ ປນ ປາຣມິໂຍ ວິຈິນນ຺ເຕ ຕສ຺ສ ຎາຓເຕເຊນ ທສສຫສ຺ສີ ປກມ຺ປິຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຈລຕີຕິ ຉປ຺ປກາຣາ ກມ຺ປິ. ຣວຕີຕິ ນທຕິ ວິກູຊຕິ. ອຸຈ຺ຉຸຍນ຺ຕໍວ ປີຬິຕນ຺ຕິ ນິປ຺ປີຬິຕໍ ອຸຈ຺ຉຸຍນ຺ຕໍ ວິຍ. ‘‘ຄຸຬຍນ຺ຕໍວ ປີຬິຕ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ໂສເຍວຕ຺ໂຖ. ເຕລຍນ຺ເຕຕິ ເຕລປີຬນຍນ຺ເຕ. ຍຖາ ຈກ຺ກນ຺ຕິ ຈກ຺ກິການໍ ມຫາຈກ຺ກຍນ຺ຕໍ ວິຍ. ເອວນ຺ຕິ ຍຖາ ເຕລປີຬນຈກ຺ກຍນ຺ຕໍ ປຣິພ຺ຠມຕິ ກມ຺ປຕິ, ເອວໍ ອຍໍ ເມທນີ ກມ຺ປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ເອວໍ ມຫາປຖວິຍາ ກມ຺ປມານາຍ ຣມ຺ມນຄຣວາສິໂນ ມນຸສ຺ສາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຣິວິສຍມານາ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ຍຸຄນ຺ຘຣວາຕພ຺ຠາຫຕາ ມຫາສາລາ ວິຍ ມຸຈ຺ຉິຕາ ປປຕິໍສຸ. ຆຏາທີນິ ກຸລາລຠຓ຺ຑານິ ປວຏ຺ເຏນ຺ຕານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຫຣນ຺ຕານິ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓານິ ອເຫສຸໍ. ມຫາຊໂນ ຠີຕຕສິໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຠຄວາ ‘ນາຄາວຏ຺ໂຏ ອຍໍ, ຠູຕຍກ຺ຂເທວຕາສຸ ອຎ຺ຎຕຣາວຏ຺ໂຏ ວາ’ຕິ ນ ຫິ ມຍໍ ເອຕໍ ຊານາມ. ອປິ ຈ ໂຂ ສພ຺ໂພປິ ອຍໍ ມຫາຊໂນ ຠເຍນ ອຸປທ຺ທຸໂຕ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິມສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ປາປກໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຸທາຫຸ ກລ຺ຍາຓໍ, ກເຖຖ ໂນ ເອຕໍ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ.

ອຖ ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຠາຍິຕ຺ຖ, ມາ ໂຂ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ນຕ຺ຖິ ໂວ ອິໂຕນິທານໍ ຠຍໍ, ໂຍ ໂສ ມຍາ ອຊ຺ຊ ສຸເມຘປຓ຺ຑິໂຕ ‘ອນາຄເຕ ໂຄຕໂມ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ພ຺ຍາກໂຕ, ໂສ ອິທານິ ປາຣມິໂຍ ສມ຺ມສຕິ, ຕສ຺ສ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມເຕເຊນ ສກລທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ເອກປ຺ປຫາເຣນ ກມ຺ປຕິ ເຈວ ວິຣວຕິ ຈາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໖໘.

‘‘ຍາວຕາ ປຣິສາ ອາສິ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຣິເວສເນ;

ປເວຘມານາ ສາ ຕຕ຺ຖ, ມຸຈ຺ຉິຕາ ເສຕິ ຠູມິຍໍ.

໑໖໙.

‘‘ຆຏາເນກສຫສ຺ສານິ, ກຸມ຺ຠີນຎ຺ຈ ສຕາ ພຫູ;

ສຎ຺ຈຸຓ຺ຓມຖິຕາ ຕຕ຺ຖ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຆຏ຺ຏິຕາ.

໑໗໐.

‘‘ອຸພ຺ພິຄ຺ຄາ ຕສິຕາ ຠີຕາ, ຠນ຺ຕາ ພ຺ຍຖິຕມານສາ;

ມຫາຊນາ ສມາຄມ຺ມ, ທີປງ຺ກຣມຸປາຄມຸໍ.

໑໗໑.

‘‘ກິໍ ຠວິສ຺ສຕິ ໂລກສ຺ສ, ກລ຺ຍາຓມຖ ປາປກໍ;

ສພ຺ໂພ ອຸປທ຺ທຸໂຕ ໂລໂກ, ຕໍ ວິໂນເທຫິ ຈກ຺ຂຸມ.

໑໗໒.

‘‘ເຕສໍ ຕທາ ສຎ຺ຎາເປສິ, ທີປງ຺ກໂຣ ມຫາມຸນິ;

ວິສ຺ສຕ຺ຖາ ໂຫຖ ມາ ຠາຖ, ອິມສ຺ມິໍ ປຖວິກມ຺ປເນ.

໑໗໓.

‘‘ຍມຫໍ ອຊ຺ຊ ພ຺ຍາກາສິໍ, ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ;

ເອໂສ ສມ຺ມສຕີ ຘມ຺ມໍ, ປຸພ຺ພກໍ ຊິນເສວິຕໍ.

໑໗໔.

‘‘ຕສ຺ສ ສມ຺ມສໂຕ ຘມ຺ມໍ, ພຸທ຺ຘຠູມິໍ ອເສສໂຕ;

ເຕນາຍໍ ກມ຺ປິຕາ ປຖວີ, ທສສຫສ຺ສີ ສເທວເກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຕິ ຍາວຕິກາ. ອາສີຕິ ອໂຫສິ. ‘‘ຍາ ຕທາ ປຣິສາ ອາສີ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ສ ຍາ ຕຕ຺ຖ ປຣິສາ ຐິຕາ ອາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປເວຘມານາຕິ ກມ຺ປມານາ. ສາຕິ ສາ ປຣິສາ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ປຣິເວສນຏ຺ຐາເນ. ເສຕີຕິ ສຍິຕ຺ຖ.

ຆຏາຕິ ຆຏານໍ, ສາມິອຕ຺ເຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ, ຆຏານໍ ເນກສຫສ຺ສານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຎ຺ຈຸຓ຺ຓມຖິຕາຕິ ຈຸຓ຺ຓາ ເຈວ ມຖິຕາ ຈ, ມຖິຕສຎ຺ຈຸຓ຺ຓາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຆຏ຺ຏິຕາຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຫຏາ. ອຸພ຺ພິຄ຺ຄາຕິ ອຸຕ຺ຣາສຫທຍາ. ຕສິຕາຕິ ສຎ຺ຊາຕຕາສາ. ຠີຕາຕິ ຠຍຠີຕາ. ຠນ຺ຕາຕິ ຜນ຺ທນມານສາ, ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພານິ ປເນຕານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນານິ. ສມາຄມ຺ມາຕິ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ.

ອຸປທ຺ທຸໂຕຕິ ອຸປຫໂຕ. ຕໍ ວິໂນເທຫີຕິ ຕໍ ອຸປທ຺ທຸຕຠຍໍ ວິໂນເທຫິ, ວິນາສຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈກ຺ຂຸມາຕິ ປຎ຺ຈຫິ ຈກ຺ຂູຫິ ຈກ຺ຂຸມ. ເຕສໍ ຕທາຕິ ເຕ ຊເນ ຕທາ, ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ. ສຎ຺ຎາເປສີຕິ ຎາເປສິ ໂພເຘສິ. ວິສຕ຺ຖາຕິ ວິສ຺ສຕ຺ຖຈິຕ຺ຕາ. ມາ ຠາຖາຕິ ມາ ຠາຍຖ. ຍມຫນ຺ຕິ ຍໍ ອຫໍ ສຸເມຘປຓ຺ຑິຕໍ. ຘມ຺ມນ຺ຕິ ປາຣມິຘມ຺ມໍ. ປຸພ຺ພກນ຺ຕິ ໂປຣາຓໍ. ຊິນເສວິຕນ຺ຕິ ຊິເນຫິ ໂພຘິສຕ຺ຕກາເລ ເສວິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພຸທ຺ຘຠູມິນ຺ຕິ ປາຣມິຘມ຺ມໍ. ເຕນາຕິ ເຕນ ສມ຺ມສນກາຣເຓນ. ກມ຺ປິຕາຕິ ຈລິຕາ. ສເທວເກຕິ ສເທວເກ ໂລເກ.

ຕໂຕ ມຫາຊໂນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນາທີນິ ອາທາຍ ຣມ຺ມນຄຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມາລາຄນ຺ຘາທີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຣມ຺ມນຄຣເມວ ປາວິສິ. ອຖ ໂຂ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທສ ປາຣມິໂຍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ວີຣິຍໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາຍ ນິສິນ຺ນາສນາ ວຸຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໗໕.

‘‘ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ມໂນ ນິພ຺ພາຍິ ຕາວເທ;

ສພ຺ເພ ມໍ ອຸປສງ຺ກມ຺ມ, ປຸນາປິ ມໍ ອຠິວນ຺ທິສຸໍ.

໑໗໖.

‘‘ສມາທິຍິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຄຸຓໍ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວານ ມານສໍ;

ທີປງ຺ກຣໍ ນມສ຺ສິຕ຺ວາ, ອາສນາ ວຸຏ຺ຐຫິໍ ຕທາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມໂນ ນິພ຺ພາຍີຕິ ມຫາຊນສ຺ສ ປຖວິກມ຺ປເນ ອຸພ຺ພິຄ຺ຄຫທຍສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ ມໂນ ນິພ຺ພາຍິ, ສນ຺ຕິໍ ອຄມາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຊໂນ ນິພ຺ພາຍີ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ໂສ ອຸຕ຺ຕາໂນເຍວ. ສມາທິຍິຕ຺ວາຕິ ສມ຺ມາ ອາທິຍິຕ຺ວາ, ສມາທາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພຸທ຺ຘຄຸຓນ຺ຕິ ປາຣມິໂຍ. ເສສໍ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ອຖ ໂຂ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ທຍິຕສພ຺ພສຕ຺ຕໍ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕໍ ສກລທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ທິພ຺ເພຫິ ມາລາຄນ຺ຘາທີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ – ‘‘ອຍ຺ຍ ສຸເມຘຕາປສ, ຕຍາ ອຊ຺ຊ ທີປງ຺ກຣທສພລສ຺ສ ປາທມູເລ ມຫຕິ ປຕ຺ຖນາ ປຕ຺ຖິຕາ, ສາ ເຕ ອນນ຺ຕຣາເຍນ ສມິຊ຺ຌຕຸ, ມາ ເຕ ຕຕ຺ຖ ຠຍໍ ວາ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ວາ ອໂຫສິ. ສຣີເຣ ເຕ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກປິ ໂຣໂຄ ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕຸ, ຂິປ຺ປໍ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ປຏິວິຊ຺ຌ. ຍຖາ ປຸປ຺ຜູປຄຜລູປຄາ ຣຸກ຺ຂາ ສມເຍ ປຸປ຺ຜນ຺ຕິ ເຈວ ຜລນ຺ຕິ ຈ, ຕເຖວ ຕ຺ວມ຺ປິ ຕໍ ສມຍໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຂິປ຺ປໍ ສມ຺ໂພຘິໍ ຜຸສສ຺ສູ’’ຕິອາທີນິ ຖຸຕິມງ຺ຄລານິ ປຍິຣຸທາຫໍສຸ, ເອວໍ ປຍິຣຸທາຫິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ເທວຏ຺ຐານເມວ ອຄມໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ເທວຕາຫິ ອຠິຕ຺ຖຸໂຕ – ‘‘ອຫໍ ທສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານໍ ມຕ຺ຖເກ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວີຣິຍໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາຍ ອາກາສມພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິສິຄຓວນ຺ຕໍ ຫິມວນ຺ຕໍ ອຄມາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໗໗.

‘‘ທິພ຺ພໍ ມານຸສກໍ ປຸປ຺ຜໍ, ເທວາ ມານຸສກາ ອຸໂຠ;

ສໂມກິຣນ຺ຕິ ປຸປ຺ເຜຫິ, ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ອາສນາ.

໑໗໘.

‘‘ເວທຍນ຺ຕິ ຈ ເຕ ໂສຕ຺ຖິໍ, ເທວາ ມານຸສກາ ອຸໂຠ;

ມຫນ຺ຕໍ ປຕ຺ຖິຕໍ ຕຸຍ຺ຫໍ, ຕໍ ລຠສ຺ສຸ ຍຖິຈ຺ຉິຕໍ.

໑໗໙.

‘‘ສພ຺ພີຕິໂຍ ວິວຊ຺ຊນ຺ຕຸ, ໂສໂກ ໂຣໂຄ ວິນສ຺ສຕຸ;

ມາ ເຕ ຠວນ຺ຕ຺ວນ຺ຕຣາຍາ, ຜຸສ ຂິປ຺ປໍ ໂພຘິມຸຕ຺ຕມໍ.

໑໘໐.

‘‘ຍຖາປິ ສມເຍ ປຕ຺ເຕ, ປຸປ຺ຜນ຺ຕິ ປຸປ຺ຜິໂນ ທຸມາ;

ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ມຫາວີຣ, ພຸທ຺ຘຎາເຓຫິ ປຸປ຺ຜສຸ.

໑໘໑.

‘‘ຍຖາ ເຍ ເກຈິ ສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ປູຣຍຸໍ ທສປາຣມີ;

ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ມຫາວີຣ, ປູຣຍ ທສປາຣມີ.

໑໘໒.

‘‘ຍຖາ ເຍ ເກຈິ ສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ໂພຘິມຓ຺ຑມ຺ຫິ ພຸຊ຺ຌເຣ;

ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ມຫາວີຣ, ພຸຊ຺ຌສ຺ສຸ ຊິນໂພຘິຍໍ.

໑໘໓.

‘‘ຍຖາ ເຍ ເກຈິ ສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕຍຸໍ;

ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ມຫາວີຣ, ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕຍ.

໑໘໔.

‘‘ປຸຓ຺ຓມາເຍ ຍຖາ ຈນ຺ໂທ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ວິໂຣຈຕິ;

ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ປຸຓ຺ຓມໂນ, ວິໂຣຈ ທສສຫສ຺ສິຍໍ.

໑໘໕.

‘‘ຣາຫຸມຸຕ຺ໂຕ ຍຖາ ສູຣິໂຍ, ຕາເປນ ອຕິໂຣຈຕິ;

ຕເຖວ ໂລກາ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ, ວິໂຣຈ ສິຣິຍາ ຕຸວໍ.

໑໘໖.

‘‘ຍຖາ ຍາ ກາຈິ ນທິໂຍ, ໂອສຣນ຺ຕິ ມໂຫທຘິໍ;

ເອວໍ ສເທວກາ ໂລກາ, ໂອສຣນ຺ຕຸ ຕວນ຺ຕິເກ.

໑໘໗.

‘‘ເຕຫິ ຖຸຕປ຺ປສຕ຺ໂຖ ໂສ, ທສ ຘມ຺ເມ ສມາທິຍ;

ເຕ ຘມ຺ເມ ປຣິປູເຣນ຺ໂຕ, ປວນໍ ປາວິສີ ຕທາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທິພ຺ພນ຺ຕິ ມນ຺ທາຣວປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກສນ຺ຕານກຸເສສຍາທິກໍ ທິພ຺ພກຸສຸມໍ ເທວາ ມານຸສກາ ຈ ມານຸສປຸປ຺ຜໍ ຄເຫຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສໂມກິຣນ຺ຕີຕິ ມໂມປຣິ ສໂມກິຣິໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສາຕິ ວຸຏ຺ຐຫໂຕ. ເວທຍນ຺ຕີຕິ ນິເວທຍິໍສຸ ສຎ຺ຎາເປສຸໍ. ໂສຕ຺ຖິນ຺ຕິ ໂສຕ຺ຖິຠາວໍ. ອິທານິ ເວທຍິຕາກາຣທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ມຫນ຺ຕໍ ປຕ຺ຖິຕໍ ຕຸຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຍາ ປນ, ສຸເມຘປຓ຺ຑິຕ, ມຫນ຺ຕໍ ຐານໍ ປຕ຺ຖິຕໍ, ຕໍ ຍຖາປຕ຺ຖິຕໍ ລຠສ຺ສູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສພ຺ພີຕິໂຍຕິ ເອນ຺ຕີຕິ ອີຕິໂຍ, ສພ຺ພາ ອີຕິໂຍ ສພ຺ພີຕິໂຍ, ອຸປທ຺ທວາ. ວິວຊ຺ຊນ຺ຕູຕິ ມາ ໂຫນ຺ຕຸ. ໂສໂກ ໂຣໂຄ ວິນສ຺ສຕູຕິ ໂສຈນສງ຺ຂາໂຕ ໂສໂກ ຣຸຊນສງ຺ຂາໂຕ ໂຣໂຄ ຈ ວິນສ຺ສຕຸ. ເຕຕິ ຕວ. ມາ ຠວນ຺ຕ຺ວນ຺ຕຣາຍາຕິ ມາ ຠວນ຺ຕຸ ອນ຺ຕຣາຍາ. ຜຸສາຕິ ອຘິຄຈ຺ຉ ປາປຸຓາຫິ. ໂພຘິນ຺ຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ. ອຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐໍ ສພ຺ພພຸທ຺ຘຄຸຓທາຍກຕ຺ຕາ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓໍ ‘‘ອຸຕ຺ຕມ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສມເຍຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປຸປ຺ຜນສມເຍ ສມ຺ປຕ຺ເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸປ຺ຜິໂນຕິ ປຸປ຺ຜນກາ. ພຸທ຺ຘຎາເຓຫີຕິ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ພຸທ຺ຘຎາເຓຫິ. ປຸປ຺ຜສູຕິ ປຸປ຺ຜສ຺ສຸ. ປູຣຍຸນ຺ຕິ ປູຣຍິໍສຸ. ປູຣຍາຕິ ປຣິປູຣຍ. ພຸຊ຺ຌເຣຕິ ພຸຊ຺ຌິໍສຸ. ຊິນໂພຘິຍນ຺ຕິ ຊິນານໍ ພຸທ຺ຘານໍ ໂພຘິຍາ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂພຘິມູເລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຓ຺ຓມາເຍຕິ ປຸຓ຺ຓມາສິຍໍ. ປຸຓ຺ຓມໂນຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓມໂນຣໂຖ.

ຣາຫຸມຸຕ຺ໂຕຕິ ຣາຫຸນາ ໂສພ຺ຠານຸນາ ມຸຕ຺ໂຕ. ຕາເປນາຕິ ປຕາເປນ, ອາໂລເກນ. ໂລກາ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາຕິ ໂລກຘມ຺ເມຫິ ອລິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິໂຣຈາຕິ ວິຣາຊ. ສິຣິຍາຕິ ພຸທ຺ຘສິຣິຍາ. ໂອສຣນ຺ຕີຕິ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປວິສນ຺ຕິ. ໂອສຣນ຺ຕູຕິ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ. ຕວນ຺ຕິເກຕິ ຕວ ສນ຺ຕິກໍ. ເຕຫີຕິ ເທເວຫິ. ຖຸຕປ຺ປສຕ຺ໂຖຕິ ຖຸໂຕ ເຈວ ປສຕ຺ໂຖ ຈ, ຖຸເຕຫິ ວາ ທີປງ຺ກຣາທີຫິ ປສຕ຺ໂຖຕິ ຖຸຕປ຺ປສຕ຺ໂຖ. ທສ ຘມ຺ເມຕິ ທສ ປາຣມິຘມ຺ເມ. ປວນນ຺ຕິ ມຫາວນໍ, ຘມ຺ມິກປພ຺ພເຕ ມຫາວນໍ ປາວິສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສຄາຖາ ສຸອຸຕ຺ຕານາ ເອວາຕິ.

ອິຕິ ມຘຸຣຕ຺ຖວິລາສິນິຍາ ພຸທ຺ຘວໍສ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ສຸເມຘປຕ຺ຖນາກຖາວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ທີປງ຺ກຣພຸທ຺ຘວໍສວຓ຺ຓນາ

ຣມ຺ມນຄຣວາສິໂນປິ ເຕ ອຸປາສກາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ປຸນ ຠຄວນ຺ຕໍ ຠຸຕ຺ຕາວິໍ ໂອນີຕປຕ຺ຕປາຓິໍ ມາລາຄນ຺ຘາທີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ທານານຸໂມທນໍ ໂສຕຸກາມາ ອຸປນິສີທິໍສຸ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ປຣມມຘຸຣໍ ຫທຍງ຺ຄມໍ ທານານຸໂມທນມກາສິ –

‘‘ທານໍ ນາມ ສຸຂາທີນໍ, ນິທານໍ ປຣມໍ ມຕໍ;

ນິພ຺ພານໍ ປນ ໂສປານໍ, ປຕິຏ຺ຐາຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ທານໍ ຕາຓໍ ມນຸສ຺ສານໍ, ທານໍ ພນ຺ຘຸ ປຣາຍນໍ;

ທານໍ ທຸກ຺ຂາຘິປນ຺ນານໍ, ສຕ຺ຕານໍ ປຣມາ ຄຕິ.

‘‘ທຸກ຺ຂນິຕ຺ຖຣຓຏ຺ເຐນ, ທານໍ ນາວາຕິ ທີປິຕໍ;

ຠຍຣກ຺ຂຓໂຕ ທານໍ, ນຄຣນ຺ຕິ ຈ ວຓ຺ຓິຕໍ.

‘‘ທານໍ ທຸຣາສທຏ຺ເຐນ, ວຸຕ຺ຕມາສິວິໂສຕິ ຈ;

ທານໍ ໂລຠມລາທີຫິ, ປທຸມໍ ອນຸປລິຕ຺ຕໂຕ.

‘‘ນຕ຺ຖິ ທານສໂມ ໂລເກ, ປຸຣິສສ຺ສ ອວສ຺ສໂຍ;

ປຏິປຊ຺ຊຖ ຕສ຺ມາ ຕໍ, ກິຣິຍາຊ຺ຌາສເຍນ ຈ.

‘‘ສຄ຺ຄໂລກນິທານານິ, ທານານິ ມຕິມາ ອິຘ;

ໂກ ຫິ ນາມ ນໂຣ ໂລເກ, ນ ທເທຍ຺ຍ ຫິເຕ ຣໂຕ.

‘‘ສຸຕ຺ວາ ເທເວສຸ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ, ໂກ ນໂຣ ທານສມ຺ຠວໍ;

ນ ທຊ຺ຊາ ສຸຂປ຺ປທໍ ທານໍ, ທານໍ ຈິຕ຺ຕປ຺ປໂມທນໍ.

‘‘ທາເນນ ປຏິປນ຺ເນນ, ອຈ຺ຉຣາປຣິວາຣິໂຕ;

ຣມເຕ ສຸຈິຣໍ ກາລໍ, ນນ຺ທເນ ສຸຣນນ຺ທເນ.

‘‘ປີຕິມຸຬາຣໍ ວິນ຺ທຕິ ທາຕາ, ຄາຣວມສ຺ມິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ໂລເກ;

ກິຕ຺ຕິມນນ຺ຕໍ ຍາຕິ ຈ ທາຕາ, ວິສ຺ສສນີໂຍ ໂຫຕິ ຈ ທາຕາ.

‘‘ທຕ຺ວາ ທານໍ ຍາຕິ ນໂຣ ໂສ, ໂຠຄສມິທ຺ຘິໍ ທີຆຎ຺ຈາຍຸ;

ສຸສ຺ສຣຕມ຺ປິ ຈ ວິນ຺ທຕິ ຣູປໍ, ສຄ຺ເຄ ສທ຺ຘິໍ ກີຬຕິ ເທເວຫິ;

ວິມາເນສຸ ຐຕ຺ວາ ນານາ, ມຕ຺ຕມຍູຣາຠິຣຸເຕສຸ.

‘‘ໂຈຣາຣິຣາໂຊທກປາວການໍ, ຘນໍ ອສາຘາຣຓເມວ ທານໍ;

ທທາຕິ ຕໍ ສາວກຎາຓຠູມິໍ, ປຈ຺ເຈກຠູມິໍ ປນ ພຸທ຺ຘຠູມິ’’ນ຺ຕິ. –

ເອວມາທິນາ ນເຍນ ທານານຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ທານານິສໍສໍ ປກາເສຕ຺ວາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ສີລກຖໍ ກເຖສິ. ສີລໍ ນາເມຕໍ ອິຘໂລກປຣໂລກສມ຺ປຕ຺ຕີນໍ ມູລໍ.

‘‘ສີລໍ ສຸຂານໍ ປຣມໍ ນິທານໍ, ສີເລນ ສີລີ ຕິທິວໍ ປຍາຕິ;

ສີລຎ຺ຫິ ສໍສາຣມຸປາຄຕສ຺ສ, ຕາຓຎ຺ຈ ເລຓຎ຺ຈ ປຣາຍນຎ຺ຈ.

‘‘ອວສ຺ສໂຍ ສີລສໂມ ຊນານໍ, ກຸໂຕ ປນຎ຺ໂຎ ອິຘ ວາ ປຣຕ຺ຖ;

ສີລໍ ຄຸຓານໍ ປຣມາ ປຕິຏ຺ຐາ, ຍຖາ ຘຣາ ຖາວຣຊງ຺ຄມານໍ.

‘‘ສີລໍ ກິເຣວ ກລ຺ຍາຓໍ, ສີລໍ ໂລເກ ອນຸຕ຺ຕຣໍ;

ອຣິຍວຸຕ຺ຕິສມາຈາໂຣ, ເຍນ ວຸຈ຺ຈຕິ ສີລວາ’’. (ຊາ. ໑.໓.໑໑໘);

ສີລາລງ຺ກາຣສໂມ ອລງ຺ກາໂຣ ນຕ຺ຖິ, ສີລຄນ຺ຘສໂມ ຄນ຺ໂຘ ນຕ຺ຖິ, ສີລສມໍ ກິເລສມລວິໂສຘນໍ ນຕ຺ຖິ, ສີລສມໍ ປຣິຬາຫູປສມໍ ນຕ຺ຖິ, ສີລສມໍ ກິຕ຺ຕິຊນນໍ ນຕ຺ຖິ, ສີລສມໍ ສຄ຺ຄາໂຣຫຓໂສປານໍ ນຕ຺ຖິ, ນິພ຺ພານນຄຣປ຺ປເວສເນ ຈ ສີລສມໍ ທ຺ວາຣໍ ນຕ຺ຖິ. ຍຖາຫ –

‘‘ໂສຠນ຺ເຕວໍ ນ ຣາຊາໂນ, ມຸຕ຺ຕາມຓິວິຠູສິຕາ;

ຍຖາ ໂສຠນ຺ຕິ ຍຕິໂນ, ສີລຠູສນຠູສິຕາ.

‘‘ສີລຄນ຺ຘສໂມ ຄນ຺ໂຘ, ກຸໂຕ ນາມ ຠວິສ຺ສຕິ;

ໂຍ ສມໍ ອນຸວາເຕ ຈ, ປຏິວາເຕ ຈ ວາຍຕິ. (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໙);

‘‘ນ ປຸປ຺ຜຄນ຺ໂຘ ປຏິວາຕເມຕິ, ນ ຈນ຺ທນໍ ຕຄ຺ຄຣມລ຺ລິກາ ວາ;

ສຕຎ຺ຈ ຄນ຺ໂຘ ປຏິວາຕເມຕິ, ສພ຺ພາ ທິສາ ສປ຺ປຸຣິໂສ ປວາຍຕິ.

‘‘ຈນ຺ທນໍ ຕຄຣໍ ວາປິ, ອຸປ຺ປລໍ ອຖ ວສ຺ສິກີ;

ເອເຕສໍ ຄນ຺ຘຊາຕານໍ, ສີລຄນ຺ໂຘ ອນຸຕ຺ຕໂຣ. (ຘ. ປ. ໕໔-໕໕; ມິ. ປ. ໕.໔.໑);

‘‘ນ ຄງ຺ຄາ ຍມຸນາ ຈາປິ, ສຣຠູ ວາ ສຣສ຺ວຕີ;

ນິນ຺ນຄາ ວາຈິຣວຕີ, ມຫີ ວາປິ ມຫານທີ.

‘‘ສກ຺ກຸຓນ຺ຕິ ວິໂສເຘຕຸໍ, ຕໍ ມລໍ ອິຘ ປາຓິນໍ;

ວິໂສຘຍຕິ ສຕ຺ຕານໍ, ຍໍ ເວ ສີລຊລໍ ມລໍ.

‘‘ນ ຕໍ ສຊລທາ ວາຕາ, ນ ຈາປິ ຫຣິຈນ຺ທນໍ;

ເນວ ຫາຣາ ນ ມຓໂຍ, ນ ຈນ຺ທກິຣຓງ຺ກຸຣາ.

‘‘ສມຍນ຺ຕີຘ ສຕ຺ຕານໍ, ປຣິຬາຫໍ ສຸຣກ຺ຂິຕໍ;

ຍໍ ສເມຕິ ອິທໍ ອຣິຍໍ, ສີລໍ ອຈ຺ຈນ຺ຕສີຕລໍ.

‘‘ອຕ຺ຕານຸວາທາທິຠຍໍ, ວິທ຺ຘໍສຍຕິ ສພ຺ພທາ;

ຊເນຕິ ກິຕ຺ຕິຫາສຎ຺ຈ, ສີລໍ ສີລວໂຕ ສທາ.

‘‘ສຄ຺ຄາໂຣຫຓໂສປານໍ, ອຎ຺ຎໍ ສີລສມໍ ກຸໂຕ;

ທ຺ວາຣໍ ວາ ປນ ນິພ຺ພານ, ນຄຣສ຺ສ ປເວສເນ.

‘‘ຄຸຓານໍ ມູລຠູຕສ຺ສ, ໂທສານໍ ພລຆາຕິໂນ;

ອິຕິ ສີລສ຺ສ ຊານາຖ, ອານິສໍສມນຸຕ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິ. (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໙);

ເອວໍ ຠຄວາ ສີລານິສໍສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ – ‘‘ອິທໍ ປນ ສີລໍ ນິສ຺ສາຍ ອຍໍ ສຄ຺ໂຄ ລຠຕີ’’ຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ຕທນນ຺ຕຣໍ ສຄ຺ຄກຖໍ ກເຖສິ. ອຍໍ ສຄ຺ໂຄ ນາມ ອິຏ຺ໂຐ ກນ຺ໂຕ ມນາໂປ ເອກນ຺ຕສຸໂຂ ນິຈ຺ຈເມຕ຺ຖ ກີຬາ ນິຈ຺ຈໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ລຠນ຺ຕິ. ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາ ເທວາ ນວຸຕິວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ທິພ຺ພສຸຂໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຏິລຠນ຺ຕິ. ຕາວຕິໍສາ ຕິສ຺ໂສ ວສ຺ສໂກຏິໂຍ ສຏ຺ຐິ ຈ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານີຕິ ເອວມາທິສຄ຺ຄຄຸຓປຏິສໍຍຸຕ຺ຕກຖໍ ກເຖສິ. ເອວໍ ສຄ຺ຄກຖາຍ ປໂລເຠຕ຺ວາ ປຸນ – ‘‘ອຍມ຺ປິ ສຄ຺ໂຄ ອນິຈ຺ໂຈ ອຘຸໂວ ນ ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ທຣາໂຄ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ກາມານໍ ອາທີນວໍ ໂອກາຣໍ ສໍກິເລສໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ອານິສໍສຎ຺ຈ ປກາເສຕ຺ວາ ອມຕປຣິໂຍສານໍ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິ. ເອວໍ ຕສ຺ສ ມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ເອກຈ຺ເຈ ສຣເຓສຸ ຈ ເອກຈ຺ເຈ ປຎ຺ຈສີເລສຸ ຈ ເອກຈ຺ເຈ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ຈ ເອກຈ຺ເຈ ສກທາຄາມິຜເລ ເອກຈ຺ເຈ ອນາຄາມິຜເລ ເອກຈ຺ເຈ ຈຕູສຸປິ ຜເລສຸ ເອກຈ຺ເຈ ຕີສຸ ວິຊ຺ຊາສຸ ເອກຈ຺ເຈ ຉສຸ ອຠິຎ຺ຎາສຸ ເອກຈ຺ເຈ ອຏ຺ຐສຸ ສມາປຕ຺ຕີສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຣມ຺ມນຄຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຸທສ຺ສນມຫາວິຫາຣເມວ ປາວິສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑.

‘‘ຕທາ ເຕ ໂຠຊຍິຕ຺ວານ, ສສງ຺ຆໍ ໂລກນາຍກໍ;

ອຸປຄຈ຺ຉຸໍ ສຣຓໍ ຕສ຺ສ, ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ.

໒.

‘‘ສຣຓາຄມເນ ກຎ຺ຈິ, ນິເວເສຕິ ຕຖາຄໂຕ;

ກຎ຺ຈິ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ, ສີເລ ທສວິເຘ ປຣໍ.

໓.

‘‘ກສ຺ສຈິ ເທຕິ ສາມຎ຺ຎໍ, ຈຕຸໂຣ ຜລມຸຕ຺ຕເມ;

ກສ຺ສຈິ ອສເມ ຘມ຺ເມ, ເທຕິ ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ.

໔.

‘‘ກສ຺ສຈິ ວຣສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ອຏ຺ຐ ເທຕິ ນຣາສໂຠ;

ຕິສ຺ໂສ ກສ຺ສຈິ ວິຊ຺ຊາໂຍ, ຉຬຠິຎ຺ຎາ ປເວຈ຺ຉຕິ.

໕.

‘‘ເຕນ ໂຍເຄນ ຊນກາຍໍ, ໂອວທຕິ ມຫາມຸນິ;

ເຕນ ວິຕ຺ຖາຣິກໍ ອາສິ, ໂລກນາຖສ຺ສ ສາສນໍ.

໖.

‘‘ມຫາຫນຸສຠກ຺ຂນ຺ໂຘ, ທີປງ຺ກຣສນາມໂກ;

ພຫູ ຊເນ ຕາຣຍຕິ, ປຣິໂມເຈຕິ ທຸຄ຺ຄຕິໍ.

໗.

‘‘ໂພຘເນຍ຺ຍໍ ຊນໍ ທິສ຺ວາ, ສຕສຫສ຺ເສປິ ໂຍຊເນ;

ຂເຓນ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວານ, ໂພເຘຕິ ຕໍ ມຫາມຸນີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຕຕິ ຣມ຺ມນຄຣວາສິໂນ ອຸປາສກາ. ສຣຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຣຓໍ ສຣຓຄມນໍ ສຣຓສ຺ສ ຄນ຺ຕາ ຈ ເວທິຕພ຺ພາ. ສຣຕິ ຫິໍສຕິ ວິນາເສຕີຕິ ສຣຓໍ, ກິໍ ຕໍ? ຣຕນຕ຺ຕຍໍ. ຕໍ ປນ ສຣຓຄຕານໍ ເຕເນວ ສຣຓຄມເນນ ຠຍໍ ສນ຺ຕາສໍ ທຸກ຺ຂໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ປຣິກ຺ກິເລສໍ ຫນຕິ ຫິໍສຕິ ວິນາເສຕີຕິ ສຣຓນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ເຍ ເກຈິ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄຕາເສ, ນ ເຕ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ ອປາຍຠູມິໍ;

ປຫາຍ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ເທວກາຍໍ ປຣິປູເຣສ຺ສນ຺ຕິ. (ທີ. ນິ. ໒.໓໓໒; ສໍ. ນິ. ໑.໓໗);

‘‘ເຍ ເກຈິ ຘມ຺ມໍ ສຣຓໍ ຄຕາເສ, ນ ເຕ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ ອປາຍຠູມິໍ;

ປຫາຍ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ເທວກາຍໍ ປຣິປູເຣສ຺ສນ຺ຕິ. (ທີ. ນິ. ໒.໓໓໒; ສໍ. ນິ. ໑.໓໗);

‘‘ເຍ ເກຈິ ສງ຺ຆໍ ສຣຓໍ ຄຕາເສ, ນ ເຕ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ ອປາຍຠູມິໍ;

ປຫາຍ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ເທວກາຍໍ ປຣິປູເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ໒.໓໓໒; ສໍ. ນິ. ໑.໓໗);

ສຣຓຄມນໍ ນາມ ຣຕນຕ຺ຕຍປຣາຍນາກາຣປ຺ປວຕ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາໂທ. ສຣຓສ຺ສ ຄນ຺ຕາ ນາມ ຕໍສມງ຺ຄີປຸຄ຺ຄໂລ. ເອວໍ ຕາວ ສຣຓໍ ສຣຓຄມນໍ ສຣຓສ຺ສ ຄນ຺ຕາ ຈາຕິ ອິທໍ ຕຍໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕສ຺ສາຕິ ຕໍ ທີປງ຺ກຣໍ, ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ‘‘ອຸປຄຈ຺ຉຸໍ ສຣຓໍ ຕຕ຺ຖາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ສຕ຺ຖຸໂນຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ. ສຣຓາຄມເນ ກຎ຺ຈີຕິ ກຎ຺ຈິ ປຸຄ຺ຄລໍ ສຣຓຄມເນ ນິເວເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິຎ຺ຈາປິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຕີຕກາລວເສນ ປນ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ເອສ ນໂຍ ເສເສສຸປິ. ‘‘ກສ຺ສຈິ ສຣຓາຄມເນ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ສປິ ໂສເຍວຕ຺ໂຖ. ກຎ຺ຈິ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສູຕິ ກຎ຺ຈິ ປຸຄ຺ຄລໍ ປຎ຺ຈສຸ ວິຣຕິສີເລສຸ ນິເວເສສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ກສ຺ສຈິ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສູ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ໂສເຍວຕ຺ໂຖ. ສີເລ ທສວິເຘ ປຣນ຺ຕິ ອປຣໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ທສວິເຘ ສີເລ ນິເວເສສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ກສ຺ສຈິ ກຸສເລ ທສາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ສ ກຎ຺ຈິ ປຸຄ຺ຄລໍ ທສ ກຸສລຘມ຺ເມ ສມາທເປສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກສ຺ສຈິ ເທຕິ ສາມຎ຺ຎນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປຣມຕ຺ຖໂຕ ສາມຎ຺ຎນ຺ຕິ ມຄ຺ໂຄ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ກຕມຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາມຎ຺ຎໍ? ອຍເມວ ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິ…ເປ… ສມ຺ມາສມາຘິ. ອິທໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໖).

ຈຕຸໂຣ ຜລມຸຕ຺ຕເມຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຸຕ຺ຕມານິ ຜລານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ. ລິງ຺ຄວິປຣິຍາເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຍໂຖປນິສ຺ສຍໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຄ຺ເຄ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ກສ຺ສຈິ ອທາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກສ຺ສຈິ ອສເມ ຘມ຺ເມຕິ ກສ຺ສຈິ ອສທິເສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຏິສມ຺ຠິທາຘມ຺ເມ ອທາສິ.

ກສ຺ສຈິ ວຣສມາປຕ຺ຕິໂຍຕິ ກສ຺ສຈິ ປນ ນີວຣຓວິຄເມນ ປຘານຠູຕາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ອທາສິ. ຕິສ຺ໂສ ກສ຺ສຈິ ວິຊ຺ຊາໂຍຕິ ກສ຺ສຈິ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍວເສນ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓອາສວກ຺ຂຍຎາຓານໍ ວເສນ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາໂຍ. ຉຬຠິຎ຺ຎາ ປເວຈ຺ຉຕີຕິ ຉ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ກສ຺ສຈິ ອທາສິ.

ເຕນ ໂຍເຄນາຕິ ເຕນ ນເຍນ ເຕນານຸກ຺ກເມນ ຈ. ຊນກາຍນ຺ຕິ ຊນສມູຫໍ. ໂອວທຕີຕິ ໂອວທິ. ກາລວິປຣິຍາເສນ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ອິໂຕ ອຸປຣິປິ ອີທິເສສຸ ວຈເນສຸ ອຕີຕກາລວເສເນວ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ເຕນ ວິຕ຺ຖາຣິກໍ ອາສີຕິ ເຕນ ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ໂອວາເທນ ອນຸສາສນິຍາ ວິຕ຺ຖາຣິກໍ ວິຕ຺ຖຕໍ ວິສາລີຠູຕໍ ສາສນໍ ອໂຫສິ.

ມຫາຫນູຕິ ມຫາປຸຣິສານໍ ກິຣ ທ຺ເວປິ ຫນູນິ ປຣິປຸຓ຺ຓານິ ທ຺ວາທສິຍາ ປກ຺ຂສ຺ສ ຈນ຺ທສທິສາກາຣານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ມຫນ຺ຕານິ ຫນູນິ ຍສ຺ສ ໂສ ມຫາຫນຸ, ສີຫຫນູຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸສຠກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ອຸສຠສ຺ເສວ ຂນ຺ໂຘ ຍສ຺ສ ຠວຕິ, ໂສ ອຸສຠກ຺ຂນ຺ໂຘ. ສຸວຏ຺ຏິຕສຸວຓ຺ຓາລິງ຺ຄສທິສຣຸຈິຣກ຺ຂນ຺ໂຘ ສມວຏ຺ຏຈາຣຸກ຺ຂນ຺ໂຘຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທີປງ຺ກຣສນາມໂກຕິ ທີປງ຺ກຣສນາໂມ. ພຫູ ຊເນ ຕາຣຍຕີຕິ ພຫູ ພຸທ຺ຘເວເນຍ຺ເຍ ຊເນ ຕາເຣສິ. ປຣິໂມເຈຕີຕິ ປຣິໂມເຈສິ. ທຸຄ຺ຄຕິນ຺ຕິ ທຸຄ຺ຄຕິໂຕ. ນິສ຺ສກ຺ກຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ.

ອິທານິ ຕາຣຓປຣິໂມຈນກຣຓາກາຣທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ໂພຘເນຍ຺ຍໍ ຊນ’’ນ຺ຕິ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ໂພຘເນຍ຺ຍໍ ຊນນ຺ຕິ ໂພຘເນຍ຺ຍໍ ປຊໍ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ທິສ຺ວາຕິ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ວາ ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸນາ ວາ ທິສ຺ວາ. ສຕສຫສ຺ເສປິ ໂຍຊເນຕິ ອເນກສຕສຫສ຺ເສປິ ໂຍຊເນ ຐິຕໍ. ອິທໍ ປນ ທສສຫສ຺ສິຍໍເຍວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ທີປງ຺ກໂຣ ກິຣ ສຕ຺ຖາ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ໂພຘິມູເລ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ອຏ຺ຐເມ ສຕ຺ຕາເຫ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ຘມ຺ມຊ຺ເຌສນໍ ປຏິຎ຺ຎາຍ ສຸນນ຺ທາຣາເມ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ໂກຏິສຕໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາມຕໍ ປາເຍສິ. ອຍໍ ປຐໂມ ອຠິສມໂຍ ອໂຫສິ.

ອຖ ສຕ຺ຖາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສມວຏ຺ຏກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອຸສຠກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ນາມ ຎາຓປຣິປາກໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ອຕ຺ຣຊໍ ປມຸຂໍ ກຕ຺ວາ ຣາຫຸໂລວາທສທິສໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ນວຸຕິໂກຏິໂຍ ຘມ຺ມາມຕໍ ປາເຍສິ. ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ອຠິສມໂຍ ອໂຫສິ.

ປຸນ ຠຄວາ ອມຣວຕີນຄຣທ຺ວາເຣ ມຫາສິຣີສຣຸກ຺ຂມູເລ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ພນ຺ຘນາໂມກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ເທວຄຓປຣິວຸໂຕ ທິວສກຣາຕິເຣກຊຸຕິວິສຣຠວເນ ຕາວຕິໍສຠວເນ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກມູເລ ປຣມສີຕເລ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາຕເລ ນິສີທິຕ຺ວາ ສພ຺ພເທວຄຓປີຕິສຎ຺ຊນນິໍ ອຕ຺ຕໂນ ຊນນິໍ ສຸເມຘາເທວິໍ ປມຸຂໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພໂລກວິທິຕວິສຸທ຺ຘິເທໂວ ເທວເທໂວ ທີປງ຺ກໂຣ ຠຄວາ ສພ຺ພສຕ຺ຕຫິຕກຣໍ ປຣມາຕິເຣກຄມ຺ຠີຣສຸຂຸມໍ ພຸທ຺ຘິວິສທກຣໍ ສຕ຺ຕປ຺ປກຣຓໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ເທເສຕ຺ວາ ນວຸຕິເທວໂກຏິສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາມຕໍ ປາເຍສິ. ອຍໍ ຕຕິໂຍ ອຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໘.

‘‘ປຐມາຠິສມເຍ ພຸທ຺ໂຘ, ໂກຏິສຕມໂພຘຍິ;

ທຸຕິຍາຠິສມເຍ ນາໂຖ, ນວຸຕິໂກຏິມໂພຘຍິ.

໙.

‘‘ຍທາ ຈ ເທວຠວນມ຺ຫິ, ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ມມເທສຍິ;

ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ສານໍ, ຕຕິຍາຠິສມໂຍ ອຫູ’’ຕິ.

ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ຕຕ຺ຖ ສຸນນ຺ທາຣາເມ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ ປຐໂມ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໐.

‘‘ສນ຺ນິປາຕາ ຕໂຍ ອາສຸໍ, ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ;

ໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ, ປຐໂມ ອາສິ ສມາຄໂມ’’ຕິ.

ອຖາປເຣນ ສມເຍນ ທສພໂລ ຈຕູຫິ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ເສຫິ ປຣິວຸໂຕ ຄາມນິຄມນຄຣປຏິປາຏິຍາ ມຫາຊນານຸຄ຺ຄຫໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ອນຸກ຺ກເມນ ເອກສ຺ມິໍ ປເທເສ ມຫາຊນກຕສກ຺ກາຣໍ ສພ຺ພໂລກວິສ຺ສຸຕໍ ອມນຸສ຺ສປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ອຕິຠຍານກໍ ໂອລມ຺ພາມ຺ພຸຘຣປຣິຈຸມ຺ພິຕກູຏໍ ວິວິຘສຸຣຠິຕຣຸກຸສຸມວາສິຕກູຏໍ ນານາມິຄຄຓວິຈຣິຕກູຏໍ ນາຣທກູຏໍ ນາມ ປຣມຣມຓີຍໍ ປພ຺ພຕໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ໂສ ກິຣ ປພ຺ພໂຕ ນາຣເທນ ນາມ ຍກ຺ເຂນ ປຣິຄ຺ຄຫິໂຕ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ຖ ປນ ຕສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ ອນຸສໍວຈ຺ຉຣໍ ມຫາຊໂນ ມນຸສ຺ສພລິໍ ອຸປສໍຫຣຕິ.

ອຖ ທີປງ຺ກໂຣ ກິຣ ຠຄວາ ຕສ຺ສ ມຫາຊນສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ຕໂຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ຈາຕຸທ຺ທິສໍ ເປເສຕ຺ວາ ອທຸຕິໂຍ ອສຫາໂຍ ມຫາກຣຸຓາພລວສງ຺ຄຕຫທໂຍ ຕຎ຺ຈ ຍກ຺ຂໍ ວິເນຕຸໍ ຕໍ ນາຣທປພ຺ພຕໍ ອຠິຣຸຫິ. ອຖ ໂສ ມນຸສ຺ສຠກ຺ໂຂ ສກຫິຕນິຣເປກ຺ໂຂ ປຣວຘທກ຺ໂຂ ຍກ຺ໂຂ ມກ຺ຂໍ ອສຫມາໂນ ໂກຘປເຣຕມານໂສ ທສພລໍ ຠິໍສາເປຕ຺ວາ ປລາເປຕຸກາໂມ ຕໍ ປພ຺ພຕໍ ຈາເລສິ. ໂສ ກິຣ ປພ຺ພໂຕ ເຕນ ຈາລິຍມາໂນ ຠຄວໂຕ ອານຸຠາເວນ ຕສ຺ເສວ ມຕ຺ຖເກ ປຕມາໂນ ວິຍ ອໂຫສິ.

ຕໂຕ ໂສ ຠີໂຕ – ‘‘ຫນ຺ທ ນໍ ອຄ຺ຄິນາ ຌາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຫນ຺ຕໍ ອຕິຠີມທສ຺ສນໍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ໂສ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ປຏິວາເຕ ຂິຕ຺ໂຕ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນວ ທຸກ຺ຂໍ ຊເນສິ, ນ ປນ ຠຄວໂຕ ຈີວເຣ ອໍສຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ທຑ຺ຒຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ອໂຫສິ. ຍກ຺ໂຂ ປນ ‘‘ສມໂຓ ທຑ຺ໂຒ, ນ ທຑ຺ໂຒ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ທສພລໍ ສຣທສມຍວິມລກຣນິກຣໍ ສພ຺ພຊນຣຕິກຣໍ ຣຊນິກຣມິວ ສີຕລຊລຕລຄຕກມລກຓ຺ຓິກາຍ ນິສິນ຺ນໍ ວິຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອໂຫ ອຍໍ ສມໂຓ ມຫານຸຠາໂວ, ຍໍ ຍໍ ອິມສ຺ສາຫໍ ອນຕ຺ຖໍ ກໂຣມິ, ໂສ ໂສ ມມູປຣິເຍວ ປຕຕິ, ອິມໍ ປນ ສມຓໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ເມ ປຏິສຣຓໍ ປຣາຍນໍ ນຕ຺ຖິ, ປຖວິຍໍ ອຸປກ຺ຂລິຕາ ປຖວິໍເຍວ ນິສ຺ສາຍ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຫນ຺ທາຫໍ ອິມໍເຍວ ສມຓໍ ສຣຓໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ອເຖວໍ ປນ ໂສ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ຈກ຺ກາລງ຺ກຕຕເລສຸ ປາເທສຸ ສິຣສາ ນິປຕິຕ຺ວາ – ‘‘ອຈ຺ຈໂຍ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຈ຺ຈຄມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ສຣຓມຄມາສິ. ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ອນຸປຸພ຺ພິກຖໍ ກເຖສິ. ໂສ ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ທສຫິ ຍກ຺ຂສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ທິວເສ ສກລຊມ຺ພຸທີປຕລວາສິໂນ ມນຸສ຺ສາ ຕສ຺ສ ພລິກມ຺ມຕ຺ຖໍ ເອເກກຄາມໂຕ ເອເກກໍ ປຸຣິສໍ ອາຫຣິໍສຸ. ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ພຫຸຕິລຕຓ຺ຑຸລກຸລຕ຺ຖມຸຄ຺ຄມາສາທິໍ ສປ຺ປິນວນີຕເຕລມຘຸຜາຓິຕາທິຎ຺ຈ ອາຫຣິໍສຸ. ອຖ ໂສ ຍກ຺ໂຂ ຕໍ ທິວສໍ ອາຠຕຕຓ຺ຑຸລາທິກໍ ສພ຺ພໍ ເຕສໍເຍວ ທຕ຺ວາ ເຕ ພລິກມ຺ມຕ຺ຖາຍ ອານີຕມນຸສ຺ເສ ທສພລສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເຕສິ.

ອຖ ສຕ຺ຖາ ເຕ ມນຸສ຺ເສ ເອຫິຠິກ຺ຂຸປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕສຕ຺ຕາເຫເຍວ ສພ຺ເພ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ມາຆປຸຓ຺ຓມາຍ ໂກຏິສຕຠິກ຺ຂຸມຊ຺ຌຄໂຕ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕ ສນ຺ນິປາເຕ ປາຕິໂມກ຺ຂມຸທ຺ທິສິ. ຈຕຸຣງ຺ຄານິ ນາມ ສພ຺ເພວ ເອຫິຠິກ຺ຂູ ໂຫນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ຉຬຠິຎ຺ຎາ ໂຫນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ອນາມນ຺ຕິຕາວ ອາຄຕາ, ປນ຺ນຣສູໂປສຖທິວໂສ ຈາຕິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອງ຺ຄານິ ນາມ. ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໑.

‘‘ປຸນ ນາຣທກູຏມ຺ຫິ, ປວິເວກຄເຕ ຊິເນ;

ຂີຓາສວາ ວີຕມລາ, ສມິໍສຸ ສຕໂກຏິໂຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປວິເວກຄເຕຕິ ຄຓໍ ປຫາຍ ຄເຕ. ສມິໍສູຕິ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ.

ຍທາ ປນ ທີປງ຺ກໂຣ ໂລກນາຍໂກ ສຸທສ຺ສນນາມເກ ປພ຺ພເຕ ວສ຺ສາວາສມຸປຄຎ຺ຉິ, ຕທາ ກິຣ ຊມ຺ພຸທີປວາສິໂນ ມນຸສ຺ສາ ອນຸສໍວຈ຺ຉຣໍ ຄິຣຄ຺ຄສມຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ສມຊ຺ເຊ ສນ຺ນິປຕິຕາ ມນຸສ຺ສາ ທສພລໍ ທິສ຺ວາ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ຣ ປສີທິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ມຫາປວາຣຓທິວເສ ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ອຊ຺ຌາສຍານຸກູລໍ ວິປສ຺ສນາກຖໍ ກເຖສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຕ ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນານຸປຸພ຺ເພນ ມຄ຺ຄານຸປຸພ຺ເພນ ຈ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ປວາເຣສິ. ອຍໍ ຕຕິໂຍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໒.

‘‘ຍມ຺ຫິ ກາເລ ມຫາວີໂຣ, ສຸທສ຺ສນສິລຸຈ຺ຈເຍ;

ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ເສຫິ, ປວາເຣສິ ມຫາມຸນິ.

‘‘ອຫໍ ເຕນ ສມເຍນ, ຊຏິໂລ ອຸຄ຺ຄຕາປໂນ;

ອນ຺ຕລິກ຺ຂມ຺ຫິ ຈຣໂຓ, ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎາສຸ ປາຣຄູ’’ຕິ. (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ນິທານກຖາ);

ອຍໍ ຄາຖາ ອຏ຺ຐສາລິນິຍາ ຘມ຺ມສງ຺ຄຫຏ຺ຐກຖາຍ ນິທານວຓ຺ຓນາຍ ທີປງ຺ກຣພຸທ຺ຘວໍເສ ລິຂິຕາ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ພຸທ຺ຘວໍເສ ນຕ຺ຖິ. ນຕ຺ຖິຠາໂວເຍວ ປນສ຺ສາ ຍຸຕ຺ຕຕໂຣ. ກສ຺ມາຕິ ເຈ? ເຫຏ຺ຐາ ສຸເມຘກຖາສຸ ກຖິຕຕ຺ຕາຕິ.

ທີປງ຺ກເຣ ກິຣ ຠຄວຕິ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ເຕ ທສສຫສ຺ສານຎ຺ຈ ວີສຕິສຫສ຺ສານຎ຺ຈ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິເຍວ. ເອກສ຺ສ ປນ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຈຕຸນ຺ນນ຺ຕິ ຈ ອາທິວເສນ ອຠິສມຍານໍ ອນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ວິຕ຺ຖາຣິກໍ ພາຫຸຊຎ຺ຎໍ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໓.

‘‘ທສວີສສຫສ຺ສານໍ, ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອຫຸ;

ເອກທ຺ວິນ຺ນໍ ອຠິສມຍາ, ຄຓນາໂຕ ອສງ຺ຂິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທສວີສສຫສ຺ສານນ຺ຕິ ທສສຫສ຺ສານໍ ວີສຕິສຫສ຺ສານຎ຺ຈ. ຘມ຺ມາຠິສມໂຍຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມປ຺ປຏິເວໂຘ. ເອກທ຺ວິນ຺ນນ຺ຕິ ເອກສ຺ສ ເຈວ ທ຺ວິນ຺ນຎ຺ຈ, ຕິຓ຺ຓໍ ຈຕຸນ຺ນໍ…ເປ… ທສນ຺ນນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍາຠິສມຍຕ຺ຕາ ຈ ວິຕ຺ຖາຣິກໍ ມຫນ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕໍ ພຫູຫິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ເທວມນຸສ຺ເສຫິ ນິຍ຺ຍານິກນ຺ຕິ ຊຎ຺ຎໍ ຊານິຕພ຺ພໍ ອຘິສີລສິກ຺ຂາທີຫິ ອິທ຺ຘຎ຺ຈ ສມາຘິອາທີຫິ ຜີຕຎ຺ຈ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໔.

‘‘ວິຕ຺ຖາຣິກໍ ພາຫຸຊຎ຺ຎໍ, ອິທ຺ຘໍ ຜີຕໍ ອຫູ ຕທາ;

ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ, ສາສນໍ ສຸວິໂສຘິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸວິໂສຘິຕນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ຠຄວຕາ ໂສຘິຕໍ ວິສຸທ຺ຘໍ ກຕໍ. ທີປງ຺ກຣໍ ກິຣ ສຕ຺ຖາຣໍ ສພ຺ພກາລໍ ຉຬຠິຎ຺ຎານໍ ມຫິທ຺ຘິການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕສຫສ຺ສານິ ປຣິວາເຣນ຺ຕິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ເຍ ເສກ຺ຂາ ກາລກິຣິຍໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຕ ຄຣຫິຕາ ຠວນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ຂີຓາສວາ ຫຸຕ຺ວາວ ປຣິນິພ຺ພາຍນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕສ຺ມາ ຫິ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສນໍ ສຸປຸປ຺ຜິຕໍ ສຸສມິທ຺ຘໍ ຂີຓາສເວຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ອຕິວິຍ ໂສຠິຕ຺ຖ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໕.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕສຫສ຺ສານິ, ຉຬຠິຎ຺ຎາ ມຫິທ຺ຘິກາ;

ທີປງ຺ກຣໍ ໂລກວິທຸໍ, ປຣິວາເຣນ຺ຕິ ສພ຺ພທາ.

໑໖.

‘‘ເຍ ເກຈິ ເຕນ ສມເຍນ, ຊຫນ຺ຕິ ມານຸສໍ ຠວໍ;

ອປ຺ປຕ຺ຕມານສາ ເສຂາ, ຄຣຫິຕາ ຠວນ຺ຕິ ເຕ.

໑໗.

‘‘ສຸປຸປ຺ຜິຕໍ ປາວຈນໍ, ອຣຫນ຺ເຕຫິ ຕາທິຫິ;

ຂີຓາສເວຫິ ວິມເລຫິ, ອຸປໂສຠຕິ ສພ຺ພທາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕສຫສ຺ສານີຕິ ຄຓນາຍ ທສ຺ສິຕາ ເອວໍ ທສ຺ສິຕຄຓນາ ອິເມ ຠິກ຺ຂູຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ‘‘ຉຬຠິຎ຺ຎາ ມຫິທ຺ຘິກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ອຖ ວາ ຉຬຠິຎ຺ຎາ ມຫິທ຺ຘິກາຕິ ຉຬຠິຎ຺ຎານໍ ມຫິທ຺ຘິການນ຺ຕິ ສາມິອຕ຺ເຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ປຣິວາເຣນ຺ຕິ ສພ຺ພທາຕິ ນິຈ຺ຈກາລໍ ທສພລໍ ປຣິວາເຣນ຺ຕິ, ຠຄວນ຺ຕໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ກຕ຺ຖຈິ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ເຕນ ສມເຍນາຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ. ອຍໍ ປນ ສມຍ-ສທ຺ໂທ ສມວາຍາທີສຸ ນວສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ສມວາເຍ ຂເຓ ກາເລ, ສມູເຫ ເຫຕຸທິຏ຺ຐິສຸ;

ປຏິລາເຠ ປຫາເນ ຈ, ປຏິເວເຘ ຈ ທິສ຺ສຕີ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑; ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.ມູລປຣິຍາຍສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ; ສໍ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໑; ອ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໑; ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑ ກາມາວຈຣກຸສລປທຠາຊນີຍ; ຂຸ. ປາ. ອຏ຺ຐ. ມໍຄລສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາ, ເອວມິຈ຺ຈາທິປາຐວຓ຺ຓນາ; ປຏິ. ມ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑.໑໘໔);

ອິຘ ໂສ ກາເລ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ; ຕສ຺ມິໍ ກາເລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມານຸສໍ ຠວນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສຠາວໍ. ອປ຺ປຕ຺ຕມານສາຕິ ອປ຺ປຕ຺ຕໍ ອນຘິຄຕໍ ມານສໍ ເຍຫິ ເຕ ອປ຺ປຕ຺ຕມານສາ. ມານສນ຺ຕິ ຣາຄສ຺ສ ຈ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອຘິວຈນໍ. ‘‘ອນ຺ຕລິກ຺ຂຈໂຣ ປາໂສ, ຍ຺ວາຍໍ ຈຣຕິ ມານໂສ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໕໑; ມຫາວ. ໓໓) ຫິ ເອຕ຺ຖ ປນ ຣາໂຄ ‘‘ມານໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ‘‘ຈິຕ຺ຕໍ ມໂນ ມານສໍ ຫທຍໍ ປຓ຺ຑຣ’’ນ຺ຕິ (ຘ. ສ. ໖; ວິຠ. ໑໘໔; ມຫານິ. ໑; ຈູຬນິ. ປາຣາຍນານຸຄີຕິຄາຖານິທ຺ເທສ ໑໑໔) ເອຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕໍ. ‘‘ອປ຺ປຕ຺ຕມານໂສ ເສໂຂ, ກາລໍ ກຍິຣາ ຊເນສຸຕາ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໕໙) ເອຕ຺ຖ ອຣຫຕ຺ຕໍ. ອິຘາປິ ອຣຫຕ຺ຕເມວ ອຘິປ຺ເປຕໍ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໕ ກາມາວຈຣກຸສລນິທ຺ເທສວາຣກຖາ; ມຫານິ. ອຏ຺ຐ. ໑). ຕສ຺ມາ ອປ຺ປຕ຺ຕອຣຫຕ຺ຕຜລາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສຂາຕິ ເກນຏ຺ເຐນ ເສຂາ? ເສຂຘມ຺ມປຏິລາຠຏ຺ເຐນ ເສຂາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ກິຕ຺ຕາວຕາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເສໂຂ ໂຫຕີຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເສຂາຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ເສເຂນ ສມ຺ມາສມາຘິນາ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ເສໂຂ ໂຫຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໓). ອປິ ຈ ສິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ເສຂາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ – ‘‘ສິກ຺ຂຕິ, ສິກ຺ຂຕີຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕສ຺ມາ ເສໂຂຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ກິຎ຺ຈ ສິກ຺ຂຕິ? ອຘິສີລມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕິ ອຘິຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ອຘິປຎ຺ຎມ຺ປິ ສິກ຺ຂຕີຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ຕສ຺ມາ ເສໂຂຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໘໖).

ສຸປຸປ຺ຜິຕນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ວິກສິຕໍ. ປາວຈນນ຺ຕິ ປສຕ຺ຖໍ ວຈນໍ, ວຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ຕໍ ວາ ວຈນໍ ປວຈນໍ, ປວຈນເມວ ປາວຈນໍ, ສາສນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປໂສຠຕີຕິ ອຠິຣາຊຕິ ອຕິວິໂຣຈຕິ. ສພ຺ພທາຕິ ສພ຺ພກາລໍ. ‘‘ອຸປໂສຠຕິ ສເທວເກ’’ຕິປິ ປາໂຐ.

ຕສ຺ສ ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຣມ຺ມວຕີ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ສຸເທໂວ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ ປິຕາ, ສຸເມຘາ ນາມ ເທວີ ມາຕາ, ສຸມງ຺ຄໂລ ຈ ຕິສ຺ໂສ ຈາຕິ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ສາຄໂຕ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ນນ຺ທາ ຈ ສຸນນ຺ທາ ຈາຕິ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ໂພຘິ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ປິປ຺ຜລິຣຸກ຺ໂຂ ອໂຫສິ, ອສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພໂຘ, ສຕສຫສ຺ສວສ຺ສານິ ອາຍູຕິ. ກິໍ ປນິເມສໍ ຊາຕນຄຣາທີນໍ ທສ຺ສເນ ປໂຍຊນນ຺ຕິ ເຈ? ວຸຈ຺ຈເຕ – ຍສ຺ສ ຍທິ ເນວ ຊາຕນຄຣໍ ນ ປິຕາ ນ ມາຕາ ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍ, ອິມສ຺ສ ປນ ເນວ ຊາຕນຄຣໍ ນ ປິຕາ ນ ມາຕາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເທໂວ ວາ ສກ຺ໂກ ວາ ຍກ຺ໂຂ ວາ ມາໂຣ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ວາ ເອສ ມຎ຺ເຎ, ເທວານມ຺ປິ ອີທິສໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ອນຈ຺ຉຣິຍນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ນ ໂສຕພ຺ພໍ ນ ສທ຺ທຫິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍຸໍ, ຕໂຕ ອຠິສມໂຍ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ອສຕິ ອຠິສມເຍ ນິຣຕ຺ຖໂກ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາໂທ ຠເວຍ຺ຍ, ອນິຍ຺ຍານິກໍ ສາສນໍ. ຕສ຺ມາ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ຊາຕນຄຣາທິໂກ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ທສ຺ເສຕພ຺ໂພ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໘.

‘‘ນຄຣໍ ຣມ຺ມວຕີ ນາມ, ສຸເທໂວ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ;

ສຸເມຘາ ນາມ ຊນິກາ, ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ.

໒໔.

‘‘ສຸມງ຺ຄໂລ ຈ ຕິສ຺ໂສ ຈ, ອເຫສຸໍ ອຄ຺ຄສາວກາ;

ສາຄໂຕ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ.

໒໕.

‘‘ນນ຺ທາ ເຈວ ສຸນນ຺ທາ ຈ, ອເຫສຸໍ ອຄ຺ຄສາວິກາ;

ໂພຘິ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ, ປິປ຺ຜລີຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

໒໗.

‘‘ອສີຕິຫຕ຺ຖມຸພ຺ເພໂຘ, ທີປງ຺ກໂຣ ມຫາມຸນິ;

ໂສຠຕິ ທີປຣຸກ຺ໂຂວ, ສາລຣາຊາວ ຜຸລ຺ລິໂຕ.

໒໘.

‘‘ສຕສຫສ຺ສວສ຺ສານິ, ອາຍຸ ຕສ຺ສ ມເຫສິໂນ;

ຕາວຕາ ຕິຏ຺ຐມາໂນ ໂສ, ຕາເຣສິ ຊນຕໍ ພຫຸໍ.

໒໙.

‘‘ໂຊຕຍິຕ຺ວານ ສທ຺ຘມ຺ມໍ, ສນ຺ຕາເຣຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ;

ຊລິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘວ, ນິພ຺ພຸໂຕ ໂສ ສສາວໂກ.

໓໐.

‘‘ສາ ຈ ອິທ຺ຘິ ໂສ ຈ ຍໂສ, ຕານິ ຈ ປາເທສຸ ຈກ຺ກຣຕນານິ;

ສພ຺ພໍ ຕມນ຺ຕຣຫິຕໍ, ນນຸ ຣິຕ຺ຕາ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸເທໂວ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍຕິ ສຸເທໂວ ນາມສ຺ສ ຂຕ຺ຕິໂຍ ປິຕາ ອໂຫສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊນິກາຕິ ຊເນຕ຺ຕິ. ປິປ຺ຜລີຕິ ປິລກ຺ຂກປີຕນຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ. ອສີຕິຫຕ຺ຖມຸພ຺ເພໂຘຕິ ອສີຕິຫຕ຺ຖໍ ອຸຈ຺ຈຄ຺ຄໂຕ. ທີປຣຸກ຺ໂຂ ວາຕິ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕທີປມາລາກຸໂລ ທີປຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສຓ຺ຐານປາຣິປູຣິສມ຺ປນ຺ໂນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສວຣລກ຺ຂຓານຸພ຺ຍຎ຺ຊນສມລງ຺ກຕສຣີໂຣ ວິປ຺ຜຸຣິຕຣໍສິຊາລາວິສຣຕາຣາຄຓສມຸຊ຺ຊລມິວ ຄຄນຕລໍ ຠຄວາ ຘຣມານກາເລ ໂສຠຕີຕິ ໂສຠິຕ຺ຖ. ສາລຣາຊາວ ຜຸລ຺ລິໂຕຕິ ປຸປ຺ຜິໂຕ ສພ຺ພຜາລິຜຸລ຺ໂລ ສາລຣາຊຣຸກ຺ໂຂ ວິຍ ຈ ສພ຺ພຜາລິຜຸລ຺ໂລ ໂຍຊນສຕຸພ຺ເພໂຘ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ອສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພໂຘ ຠຄວາ ອຕິວິຍ ໂສຠຕິ.

ສຕສຫສ຺ສວສ຺ສານີຕິ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ຕສ຺ສ ອາຍູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາວຕາ ຕິຏ຺ຐມາໂນຕິ ຕາວຕກໍ ກາລໍ ຕິຏ຺ຐມາໂນ. ຊນຕນ຺ຕິ ຊນສມູຫໍ. ສນ຺ຕາເຣຕ຺ວາ ມຫາຊນນ຺ຕິ ຕາຣຍິຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ. ‘‘ສນ຺ຕາເຣຕ຺ວາ ສເທວກ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ສ ສເທວກໍ ໂລກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາ ຈ ອິທ຺ຘີຕິ ສາ ຈ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ອານຸຠາໂວ. ໂສ ຈ ຍໂສຕິ ໂສ ຈ ປຣິວາໂຣ. ສພ຺ພໍ ຕມນ຺ຕຣຫິຕນ຺ຕິ ຕໍ ສພ຺ພໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຊາຕໍ ອນ຺ຕຣຫິຕໍ ອປຄຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນນຸ ຣິຕ຺ຕາ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣາຕິ ສພ຺ເພ ປນ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມາ ນນຸ ຣິຕ຺ຕາ ຕຸຈ຺ຉາ, ນິຈ຺ຈສາຣາທິຣຫິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອຕ຺ຖ ປນ ນຄຣາທິປຣິຈ຺ເຉໂທ ປາຬິຍມາຄໂຕວ. ສມ຺ພຫຸລວາໂຣ ປນ ນາຄໂຕ, ໂສ ອາເນຕ຺ວາ ທີເປຕພ຺ໂພ. ເສຍ຺ຍຖິທໍ – ປຸຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉໂທ, ຠຣິຍາປຣິຈ຺ເຉໂທ, ປາສາທປຣິຈ຺ເຉໂທ, ອຄາຣວາສປຣິຈ຺ເຉໂທ, ນາຏກິຕ຺ຖິປຣິຈ຺ເຉໂທ, ອຠິນິກ຺ຂມນປຣິຈ຺ເຉໂທ, ປຘານປຣິຈ຺ເຉໂທ, ວິຫາຣປຣິຈ຺ເຉໂທ, ອຸປຏ຺ຐາກປຣິຈ຺ເຉໂທຕິ. ເອເຕສມ຺ປິ ທີປເນ ກາຣຓໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕເມວ. ຕສ຺ສ ປນ ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ຠຣິຍານໍ ຕິສຕສຫສ຺ສໍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສີ ປທຸມາ ນາມ, ຕສ຺ສ ປນ ປຸຕ຺ໂຕ ອຸສຠກ຺ຂນ຺ໂຘ ນາມ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຠຣິຍາ ປທຸມາ ນາມ, ວິພຸທ຺ຘປທຸມານນາ;

ອຕ຺ຣໂຊ ອຸສຠກ຺ຂນ຺ໂຘ, ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ.

‘‘ຫໍສາ ໂກຎ຺ຈາ ມຍູຣາຂ຺ຍາ, ປາສາທາປິ ຕໂຍ ມຕາ;

ທສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ອຄາຣໍ ອວສີ ກິຣ.

‘‘ຫຕ຺ຖິຍາເນນ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ນນ຺ທາຣາເມ ຊິໂນ ວສີ;

ນນ຺ໂທ ນາມສ຺ສຸປຏ຺ຐາໂກ, ໂລການນ຺ທກໂຣ ກິຣາ’’ຕິ.

ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ປນ ປຎ຺ຈ ເວມຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ອາຍຸເວມຕ຺ຕໍ ປມາຓເວມຕ຺ຕໍ ກຸລເວມຕ຺ຕໍ ປຘານເວມຕ຺ຕໍ ຣສ຺ມິເວມຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອາຍຸເວມຕ຺ຕໍ ນາມ ເກຈິ ທີຆາຍຸກາ ໂຫນ຺ຕິ ເກຈິ ອປ຺ປາຍຸກາ. ຕຖາ ຫິ ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ອໂຫສິ, ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ວສ຺ສສຕໍ.

ປມາຓເວມຕ຺ຕໍ ນາມ ເກຈິ ທີຆາ ໂຫນ຺ຕິ ເກຈິ ຣສ຺ສາ. ຕຖາ ຫິ ທີປງ຺ກໂຣ ອສີຕິຫຕ຺ຖປ຺ປມາໂຓ ອໂຫສິ, ອມ຺ຫາກໍ ປນ ຠຄວາ ອຏ຺ຐາຣສຫຕ຺ຖປ຺ປມາໂຓ.

ກຸລເວມຕ຺ຕໍ ນາມ ເກຈິ ຂຕ຺ຕິຍກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ ເກຈິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ. ຕຖາ ຫິ ທີປງ຺ກຣາທໂຍ ຂຕ຺ຕິຍກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ, ກກຸສນ຺ຘໂກຓາຄມນາທໂຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ.

ປຘານເວມຕ຺ຕໍ ນາມ ເກສຎ຺ຈິ ປຘານໍ ອິຕ຺ຕຣເມວ ໂຫຕິ ຍຖາ ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ, ເກສຎ຺ຈິ ອທ຺ຘນິຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ວິຍ.

ຣສ຺ມິເວມຕ຺ຕໍ ນາມ ມງ຺ຄລສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສຣີຣສ຺ມິ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ, ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວໂຕ ພ຺ຍາມມຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຣ ຣສ຺ມິເວມຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຌາສຍປຏິພທ຺ຘໍ ໂຫຕິ. ໂຍ ຍຕ຺ຕກໍ ອິຈ຺ຉສິ, ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຕກໍ ສຣີຣປ຺ປຠາ ຜຣຕິ. ມງ຺ຄລສ຺ສ ປນ ‘‘ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ຜຣຕູ’’ຕິ ອຊ຺ຌາສໂຍ ອໂຫສິ. ປຏິວິທ຺ຘຄຸເຓສຸ ປນ ກສ຺ສຈິ ເວມຕ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໑໒ ອາທໂຍ).

ຕຖາ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ອວິຊຫິຕຏ຺ຐານານິ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ໂພຘິປລ຺ລງ຺ໂກ ອວິຊຫິໂຕ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນຏ຺ຐານໍ ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ ອວິຊຫິຕເມວ ໂຫຕິ. ເທໂວໂຣຫຓກາເລ ສງ຺ກສ຺ສນຄຣທ຺ວາເຣ ປຐມປາທກ຺ກໂມ ອວິຊຫິໂຕວ ໂຫຕິ. ເຊຕວເນ ຄນ຺ຘກຸຏິຍາ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຎ຺ຈປາທຏ຺ຐານານິ ອວິຊຫິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ວິຫາໂຣປິ ອວິຊຫິໂຕວ. ໂສ ປນ ຂຸທ຺ທໂກ ວາ ມຫນ຺ໂຕ ວາ ໂຫຕິ.

ອປຣໍ ປນ ອມ຺ຫາກໍເຍວ ຠຄວໂຕ ສຫຊາຕປຣິຈ຺ເຉທຎ຺ຈ ນກ຺ຂຕ຺ຕປຣິຈ຺ເຉທຎ຺ຈ ວິເສສໍ. ອມ຺ຫາກໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂພຘິສຕ຺ເຕນ ກິຣ ສທ຺ຘິໍ ຣາຫຸລມາຕາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ຉນ຺ໂນ ກຓ຺ຑໂກ ອສ຺ສຣາຊາ ນິຘິກຸມ຺ຠາ ມຫາໂພຘິຣຸກ຺ໂຂ ກາຬຸທາຍີຕິ ອິມານິ ສຕ ສຫຊາຕານິ. ມຫາປຸຣິໂສ ກິຣ ອຸຕ຺ຕຣາສາຬ຺ຫນກ຺ຂຕ຺ເຕເນວ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ໂອກ຺ກມິ, ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂມິ, ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕສິ, ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ອກາສິ. ວິສາຂນກ຺ຂຕ຺ເຕນ ຊາໂຕ ຈ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຈ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ຈ, ມາຆນກ຺ຂຕ຺ເຕນ ຕສ຺ສ ສາວກສນ຺ນິປາໂຕ ເຈວ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໂວສຊ຺ຊນຎ຺ຈ ອໂຫສິ, ອສ຺ສຍຸຊນກ຺ຂຕ຺ເຕນ ເທໂວໂຣຫຓນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທີເປຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ສມ຺ພຫຸລວາຣປຣິຈ຺ເຉໂທ. ເສສຄາຖາ ສອຸຕ຺ຕານາ ເອວາຕິ.

ອິຕິ ຠຄວາ ທີປງ຺ກໂຣ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ສພ຺ພພຸທ຺ຘກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ.

ຍສ຺ມິໍ ກິຣ ກປ຺ເປ ທີປງ຺ກຣທສພໂລ ອຸທປາທິ, ຕສ຺ມິໍ ອຎ຺ເຎປິ ຕຓ຺ຫງ຺ກໂຣ, ເມຘງ຺ກໂຣ, ສຣຓງ຺ກໂຣຕິ ຕໂຍ ພຸທ຺ຘາ ອເຫສຸໍ. ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຍາກຣຓໍ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ເຕ ອິຘ ນ ທສ຺ສິຕາ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ຕມ຺ຫາ ກປ຺ປາ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ເນ ສພ຺ພພຸທ຺ເຘ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຕຓ຺ຫງ຺ກໂຣ ເມຘງ຺ກໂຣ, ອໂຖປິ ສຣຓງ຺ກໂຣ;

ທີປງ຺ກໂຣ ຈ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ທ຺ວິປທຸຕ຺ຕໂມ.

‘‘ມງ຺ຄໂລ ຈ ສຸມໂນ ຈ, ເຣວໂຕ ໂສຠິໂຕ ມຸນິ;

ອໂນມທສ຺ສີ ປທຸໂມ, ນາຣໂທ ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ.

‘‘ສຸເມໂຘ ຈ ສຸຊາໂຕ ຈ, ປິຍທສ຺ສີ ມຫາຍໂສ;

ອຕ຺ຖທສ຺ສີ ຘມ຺ມທສ຺ສີ, ສິທ຺ຘຕ຺ໂຖ ໂລກນາຍໂກ.

‘‘ຕິສ຺ໂສ ຜຸສ຺ໂສ ຈ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ວິປສ຺ສີ ສິຂິ ເວສ຺ສຠູ;

ກກຸສນ຺ໂຘ ໂກຓາຄມໂນ, ກສ຺ສໂປ ຈາປິ ນາຍໂກ.

‘‘ເອເຕ ອເຫສຸໍ ສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ວີຕຣາຄາ ສມາຫິຕາ;

ສຕຣໍສີວ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ມຫາຕມວິໂນທນາ;

ຊລິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘາວ, ນິພ຺ພຸຕາ ເຕ ສສາວກາ’’ຕິ. (ອປ. ອຏ຺ຐ. ໑.ທູເຣນິທານກຖາ; ຈຣິຍາ. ອຏ຺ຐ. ນິທານກຖາ; ຊາ. ອຏ຺ຐ. ໑.ທູເຣນິທານກຖາ);

ເອຕ຺ຕາວຕາ ນາຕິສງ຺ເຂປວິຕ຺ຖາຣວເສນ ກຕາຍ

ມຘຸຣຕ຺ຖວິລາສິນິຍາ ພຸທ຺ຘວໍສ-ອຏ຺ຐກຖາຍ

ທີປງ຺ກຣພຸທ຺ຘວໍສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຏ຺ຐິໂຕ ປຐໂມ ພຸທ຺ຘວໍໂສ.

໔. ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎພຸທ຺ຘວໍສວຓ຺ຓນາ

ທີປງ຺ກເຣ ກິຣ ຠຄວຕິ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຕສ຺ສ ສາສນໍ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໍ ປວຕ຺ຕິຕ຺ຖ. ອຖ ພຸທ຺ຘານຸພຸທ຺ຘານໍ ສາວການໍ ອນ຺ຕຣຘາເນນ ສາສນມ຺ປິສ຺ສ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ອຖສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ເອກມສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ໂສ ປນ ຠຄວາ ໂສຬສອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ກປ຺ປານຎ຺ຈ ສຕສຫສ຺ສໍ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ໂພຘິຎາຓໍ ປຣິປາເຈຕ຺ວາ ເວສ຺ສນ຺ຕຣຕ຺ຕຠາວສທິເສ ອຕ຺ຕຠາເວ ຐຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ຕຸສິຕປຸເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ເທວຕານໍ ປຏິຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ຕຸສິຕປຸຣໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ຣມ຺ມວຕີນຄເຣ ສຸນນ຺ທສ຺ສ ນາມ ຣຎ຺ໂຎ ກຸເລ ສຸຊາຕາຍ ນາມ ເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ຕສ຺ສປິ ປຏິສນ຺ຘິກ຺ຂເຓ ທີປງ຺ກຣພຸທ຺ຘວໍເສ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣານິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ປາຏິຫາຣິຍານິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ໂສ ເທວຕາຫິ ກຕາຣກ຺ຂສໍວິຘາໂນ ທສນ຺ນໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສພ຺ພສຕ຺ຕຸຕ຺ຕໂຣ ອຸຕ຺ຕຣາຠິມຸໂຂ ສຕ຺ຕປທວີຕິຫາເຣນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພາ ຈ ທິສາ ວິໂລເກຕ຺ວາ ອາສຠິໍ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣສິ – ‘‘ອຄ຺ໂຄຫມສ຺ມິ ໂລກສ຺ສ, ເຊຏ຺ໂຐຫມສ຺ມິ ໂລກສ຺ສ, ເສຏ຺ໂຐຫມສ຺ມິ ໂລກສ຺ສ, ອຍມນ຺ຕິມາ ຊາຕິ, ນຕ຺ຖິ ທານິ ປຸນພ຺ຠໂວ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໓໑; ມ. ນິ. ໓.໒໐໗).

ຕໂຕ ກຸມາຣສ຺ສ ນາມກຣຓທິວເສ ນາມໍ ກໂຣນ຺ຕາ ‘‘ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ’’ຕິ ນາມມກໍສຸ. ໂສ ຫິ ຠຄວາ ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎໂຄຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ຕໂຍ ປາສາທາ ອເຫສຸໍ – ຣາມ, ສຸຣາມ, ສຸຠນາມກາ ປຣມຣມຓີຍາ. ເຕສຸ ຕີຓິ ສຕສຫສ຺ສານິ ນາຏກິຕ຺ຖີນໍ ນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕກຸສລານໍ ສພ຺ພກາລໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕານິ ອເຫສຸໍ. ຕສ຺ສ ຣຸຈິເທວີ ນາມ ອຄ຺ຄມເຫສີ ອໂຫສິ. ວິຊິຕເສໂນ ນາມສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ໂສ ທສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສິ.

ໂສ ປນ ຊິຓ຺ຓພ຺ຍາຘິມຕປພ຺ພຊິເຕ ທິສ຺ວາ ອາຊຎ຺ຎຣເຖນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ທສ ມາເສ ປຘານຈຣິຍໍ ຈຣິ. ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎກຸມາຣໍ ປນ ປພ຺ພຊນ຺ຕໍ ທສ ຊນໂກຏິໂຍ ອນຸປພ຺ພຊິໍສຸ. ໂສ ເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ທສ ມາເສ ປຘານຈຣິຍໍ ຈຣິຕ຺ວາ ວິສາຂປຸຓ຺ຓມາຍ ສຸນນ຺ທຄາເມ ສມສຫິຕຆນປໂຍຘຣາຍ ຍໂສຘຣາຍ ນາມ ເສຏ຺ຐິຘີຕາຍ ທິນ຺ນໍ ປຣມມຘຸຣໍ ມຘຸປາຍາສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຜລປລ຺ລວງ຺ກຸຣສມລງ຺ກເຕ ສາລວເນ ທິວາວິຫາຣໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຄຓໍ ປຫາຍ ສຸນນ຺ທກາຊີວເກນ ທິນ຺ນາ ອຏ຺ຐ ຕິຓມຸຏ຺ຐິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ສາລກລ຺ຍາຓິຣຸກ຺ຂໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປຸພ຺ພທິສາຠາຄໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ໂພຘິຣຸກ຺ຂໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖວິຕ຺ຖຕໍ ຕິຓສນ຺ຖຣໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄວີຣິຍໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ມາຣພລໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຐມຍາເມ ປຸພ຺ເພນິວາສານຸສ຺ສຕິຎາຓໍ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມຍາເມ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຍາເມ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອານາປານຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ອຸທຍພ຺ພຍວເສນ ສມປຎ຺ຎາສ ລກ຺ຂຓານິ ທິສ຺ວາ ຍາວ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ມຄ຺ຄຎາຓານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈ ຜລຎາຓານິ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ຈຕຸໂຍນິປຣິຈ຺ເຉທກຎາຓໍ ປຎ຺ຈຄຕິປຣິຈ຺ເຉທກຎາຓໍ ຉ ອສາຘາຣຓຎາຓານິ ສກເລ ຈ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ໂປ ໂພຘິມູເລ ນິສິນ຺ໂນວ –

‘‘ອເນກຊາຕິສໍສາຣໍ, ສນ຺ຘາວິສ຺ສໍ ອນິພ຺ພິສໍ;

ຄຫກາຣໍ ຄເວສນ຺ໂຕ, ທຸກ຺ຂາ ຊາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ.

‘‘ຄຫກາຣກ ທິຏ຺ໂຐສິ, ປຸນ ເຄຫໍ ນ ກາຫສິ;

ສພ຺ພາ ເຕ ຜາສຸກາ ຠຄ຺ຄາ, ຄຫກູຏໍ ວິສງ຺ຂຕໍ;

ວິສງ຺ຂາຣຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕຓ຺ຫານໍ ຂຍມຊ຺ຌຄາ. (ຘ. ປ. ໑໕໓-໑໕໔);

‘‘ອໂຍຆນຫຕສ຺ເສວ, ຊລໂຕ ຊາຕເວທໂສ;

ອນຸປຸພ຺ພູປສນ຺ຕສ຺ສ, ຍຖາ ນ ຎາຍເຕ ຄຕິ.

‘‘ເອວໍ ສມ຺ມາ ວິມຸຕ຺ຕານໍ, ກາມພນ຺ໂຘຆຕາຣິນໍ;

ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ ຄຕີ ນຕ຺ຖິ, ປຕ຺ຕານໍ ອຈລໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ. (ອຸທາ. ໘໐) –

ເອວໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນຕ຺ວາ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫໍ ໂພຘິມູເລເຍວ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸເຂນ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ອຏ຺ຐເມ ສຕ຺ຕາເຫ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອຊ຺ເຌສນໍ ປຏິຈ຺ຈ – ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໘໔; ໒.໓໔໑; ມຫາວ. ໑໐) ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິໍ ປພ຺ພຊິຕາ ທສ ຠິກ຺ຂຸໂກຏິໂຍ ອທ຺ທສ. ‘‘ອິເມ ປນ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສມຸປຈິຕກຸສລມູລາ ມໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕໍ ອນຸປພ຺ພຊິຕາ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ປຘານໍ ຈຣິຕ຺ວາ ມໍ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ, ຫນ຺ທາຫໍ ອິເມສໍ ສພ຺ພປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອຸປຘາເຣຕ຺ວາ – ‘‘ອິທານິ ປນ ເຕ ກຕ຺ຖ ວສນ຺ຕີ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ – ‘‘ອິໂຕ ອຏ຺ຐາຣສໂຍຊນິເກ ອຣຸນ຺ຘວຕີນຄເຣ ເທວວເນ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ ທິສ຺ວາ – ‘‘ເຕສໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວເມວ ໂພຘິມູເລ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ເທວວເນ ປາຕຸຣໂຫສິ.

ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ສມເຍ ຕາ ທສ ຠິກ຺ຂຸໂກຏິໂຍ ອຣຸນ຺ຘວຕີນຄຣໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ເທວວເນ ວິຫຣນ຺ຕິ. ເຕ ປນ ຠິກ຺ຂູ ທສພລໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານສາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ, ຠຄວໂຕ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ, ພຸທ຺ຘາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ, ສຕ຺ຖຸ ຄາຣວໍ ກຕ຺ວາ, ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ຕຕ຺ຣ ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ທສພໂລ ມຸນິຄຓປຣິວຸໂຕ ພຸທ຺ຘາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ຕິທສຄຓປຣິວຸໂຕ ທສສຕນຍໂນ ວິຍ ວິມລຄຄນຕລຄໂຕ ສຣທສມຍຣຊນິກໂຣ ວິຍ ຕາຣາຄຓປຣິວຸໂຕ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ວິຍ ວິໂຣຈິຕ຺ຖ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ສພ຺ພພຸທ຺ຘນິເສວິຕໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ທ຺ວາທສາກາຣໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ກເຖຕ຺ວາ ທສຠິກ຺ຂຸໂກຏິປ຺ປມຸຂາ ສຕສຫສ຺ສເທວມນຸສ຺ສໂກຏິໂຍ ຘມ຺ມາມຕໍ ປາເຍສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑.

‘‘ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ອປເຣນ, ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ນາມ ນາຍໂກ;

ອນນ຺ຕເຕໂຊ ອມິຕຍໂສ, ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ທຸຣາສໂທ.

໒.

‘‘ຘຣຓູປໂມ ຂມເນນ, ສີເລນ ສາຄຣູປໂມ;

ສມາຘິນາ ເມຣູປໂມ, ຎາເຓນ ຄຄນູປໂມ.

໓.

‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍພລໂພຊ຺ຌງ຺ຄ-ມຄ຺ຄສຈ຺ຈປ຺ປກາສນໍ;

ປກາເສສິ ສທາ ພຸທ຺ໂຘ ຫິຕາຍ ສພ຺ພປາຓິນໍ.

໔.

‘‘ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ເຕ, ໂກຓ຺ຑຎ຺ເຎ ໂລກນາຍເກ;

ໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ, ປຐມາຠິສມໂຍ ອຫູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ອປເຣນາຕິ ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ອປຣຠາເຄຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ນາມາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ໂຄຕ຺ຕວເສນ ສມຘິຄຕນາມເຘຍ຺ໂຍ. ນາຍໂກຕິ ວິນາຍໂກ. ອນນ຺ຕເຕໂຊຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສີລຄຸຓຎາຓປຸຎ຺ຎເຕເຊນ ອນນ຺ຕເຕໂຊ. ເຫຏ຺ຐໂຕ ອວີຈິ ອຸປຣິ ຠວຄ຺ຄໍ ຕິຣິຍໂຕ ອນນ຺ຕາ ໂລກຘາຕຸໂຍ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ເອກປຸຄ຺ຄໂລປິ ຕສ຺ສ ມຸຂໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຐາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອນນ຺ຕເຕໂຊ’’ຕິ. ອມິຕຍໂສຕິ ອນນ຺ຕປຣິວາໂຣ. ຕສ຺ສ ຫິ ຠຄວໂຕ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ຍາວ ປຣິນິພ຺ພານສມຍໍ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ຠິກ຺ຂຸປຣິສາຍ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ ນາມ ນາໂຫສິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອມິຕຍໂສ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອມິຕຄຸຓກິຕ຺ຕິປິ ‘‘ອມິຕຍໂສ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍຕິ ຄຸຓຄຓປຣິມາຓວເສນ ນປ຺ປເມຍ຺ໂຍຕິ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ. ຍຖາຫ –

‘‘ພຸທ຺ໂຘປິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠເຓຍ຺ຍ ວຓ຺ຓໍ, ກປ຺ປມ຺ປິ ເຈ ອຎ຺ຎມຠາສມາໂນ;

ຂີເຍຖ ກປ຺ໂປ ຈິຣທີຆມນ຺ຕເຣ, ວຓ຺ໂຓ ນ ຂີເຍຖ ຕຖາຄຕສ຺ສາ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໓໐໔; ໓.໑໔໑; ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໔໒໕; ອຸທາ. ອຏ຺ຐ. ໕໓; ຈຣິຍາ. ອຏ຺ຐ. ນິທານກຖາ);

ຕສ຺ມາ ອປ຺ປເມຍ຺ຍຄຸຓຄຓຕ຺ຕາ ‘‘ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ທຸຣາສໂທຕິ ທຸຣຸປສງ຺ກມນີໂຍ, ອາສຊ຺ຊ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕຸມສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຠາວໂຕ ທຸຣາສໂທ, ທຸຣຠິຠວນີໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຘຣຓູປໂມຕິ ຘຣຓີສໂມ. ຂມເນນາຕິ ຂນ຺ຕິຍາ, ຈຕຸນຫຸຕາຘິກທ຺ວິໂຍຊນສຕສຫສ຺ສພຫລາ ມຫາປຖວີ ວິຍ ປກຕິວາເຕນ ລາຠາລາຠອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐາທີຫິ ອກມ຺ປນຠາວໂຕ ‘‘ຘຣຓູປໂມ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສີເລນ ສາຄຣູປໂມຕິ ສີລສໍວເຣນ ເວລານາຕິກ຺ກມນຠາເວນ ສາຄຣສໂມ. ‘‘ມຫາສມຸທ຺ໂທ, ຠິກ຺ຂເວ, ຐິຕຘມ຺ໂມ ເວລໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໘.໑໙; ຈູຬວ. ໓໘໔; ມິ. ປ. ໖.໒.໑໐) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສມາຘິນາ ເມຣູປໂມຕິ ສມາຘິປຏິປກ຺ຂຠູຕຘມ຺ມຊນິຕກມ຺ປາຠາວໂຕ ເມຣຸນາ ຄິຣິວເຣນ ສໂມ, ສທິໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເມຣຸຄິຣິວໂຣ ວິຍ ຖິຣຕຣສຣີໂຣຕິ ວາ. ຎາເຓນ ຄຄນູປໂມຕິ ເອຕ຺ຖ ຠຄວໂຕ ຎາຓສ຺ສ ອນນ຺ຕຠາເວນ ອນນ຺ຕາກາເສນ ອຸປມາ ກຕາ. ຈຕ຺ຕາຣິ ອນນ຺ຕານິ ວຸຕ຺ຕານິ ຠຄວຕາ. ຍຖາຫ –

‘‘ສຕ຺ຕກາໂຍ ຈ ອາກາໂສ, ຈກ຺ກວາຬາ ຈນນ຺ຕກາ;

ພຸທ຺ຘຎາຓໍ ອປ຺ປເມຍ຺ຍໍ, ນ ສກ຺ກາ ເອເຕ ວິຊານິຕຸ’’ນ຺ຕິ. (ພຸ. ວໍ. ໑.໖໔);

ຕສ຺ມາ ອນນ຺ຕສ຺ສ ຎາຓສ຺ສ ອນນ຺ເຕນ ອາກາເສນ ອຸປມາ ກຕາຕິ.

ອິນ຺ທ຺ຣິຍພລໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄສຈ຺ຈປ຺ປກາສນນ຺ຕິ ເອເຕສໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍພລໂພຊ຺ຌງ຺ຄມຄ຺ຄສຈ຺ຈານໍ ຄຫເຓນ ສຕິປຏ຺ຐານສມ຺ມປ຺ປຘານິທ຺ຘິປາທາປິ ຄຫິຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍາທີນໍ ຈຕຸສງ຺ເຂປານໍ ວເສນ ສຕ຺ຕຕ຺ຕິໍສໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມານໍ ປກາສນຘມ຺ມໍ ປກາເສສິ, ເທເສສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫິຕາຍາຕິ ຫິຕຕ຺ຖໍ. ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ເຕຕິ ເທສນາຎາເຓ ປວຕ຺ຕິຍມາເນ.

ຕໂຕ ອປຣຠາເຄ ມຫາມງ຺ຄລສມາຄເມ ທສສຸ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສສຸ ເທວຕາໂຍ ສຸຂຸເມ ອຕ຺ຕຠາເວ ມາເປຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິຎ຺ເຎວ ຈກ຺ກວາເຬ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ກິຣ ອຎ຺ຎຕໂຣ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎທສພລໍ ມງ຺ຄລປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ຕສ຺ສ ຠຄວາ ມງ຺ຄລານິ ກເຖສິ. ຕຕ຺ຖ ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ສານິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ໂສຕາປນ຺ນາທີນໍ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ ນາມ ນາໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໕.

‘‘ຕໂຕ ປຣມ຺ປິ ເທເສນ຺ເຕ, ນຣມຣູນໍ ສມາຄເມ;

ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ສານໍ, ທຸຕິຍາຠິສມໂຍ ອຫູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕໂຕ ປຣມ຺ປີຕິ ຕໂຕ ອປຣຠາເຄປິ. ເທເສນ຺ເຕຕິ ຠຄວຕິ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ເຕ. ນຣມຣູນນ຺ຕິ ນຣານຎ຺ເຈວ ອມຣານຎ຺ຈ, ຍທາ ປນ ຠຄວາ ຄຄນຕເລ ຕິຕ຺ຖິຍມານມທ຺ທນໍ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ ຕທາ ອສີຕິໂກຏິສຫສ຺ສານິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ຕີສຸ ຜເລສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ຄຓນປຖໍ ວີຕິວຕ຺ຕາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໖.

‘‘ຕິຕ຺ຖິເຍ ອຠິມທ຺ທນ຺ໂຕ, ຍທາ ຘມ຺ມມເທສຍິ;

ອສີຕິໂກຏິສຫສ຺ສານໍ, ຕຕິຍາຠິສມໂຍ ອຫູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕທາ-ສທ຺ທໍ ອາເນຕ຺ວາ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຍທາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ຕທາ ອສີຕິໂກຏິສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອຫູຕິ.

ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ກິຣ ສຕ຺ຖາ ອຠິສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ປຐມວສ຺ສໍ ຈນ຺ທວຕີນຄຣໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ຈນ຺ທາຣາເມ ວິຫາສິ. ຕຕ຺ຖ ສຸຈິນ຺ຘຣສ຺ສ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຠທ຺ທມາຓໂວ ນາມ ຍໂສຘຣພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ສຸຠທ຺ທມາຓໂວ ຈ ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສມ຺ມຸຂາ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ນມານສາ ທສຫິ ມາຓວກສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ.

ອຖ ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ສຕ຺ຖາ ເຊຏ຺ຐມາສປຸຓ຺ຓມາຍ ສຸຠທ຺ທຕ຺ເຖຣປ຺ປມຸເຂນ ໂກຏິສຕສຫສ຺ເສນ ປຣິວຸໂຕ ປາຕິໂມກ຺ຂມຸທ຺ທິສິ, ໂສ ປຐໂມ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ຕໂຕ ອປຣຠາເຄ ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎສຕ຺ຖຸໂນ ປຸຕ຺ເຕ ວິຊິຕເສເນ ນາມ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຕ ຕໍປມຸຂສ຺ສ ໂກຏິສຫສ຺ສສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ຠຄວາ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິ, ໂສ ທຸຕິໂຍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ອຖາປເຣນ ສມເຍນ ທສພໂລ ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ອຸເທນຣາຊານໍ ນາມ ນວຸຕິໂກຏິຊນປຣິວາຣໍ ປພ຺ພາເຊສິ ສທ຺ຘິໍ ຕາຍ ປຣິສາຍ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຕ ຕໍປມຸເຂຫິ ນວຸຕິຍາ ອຣຫນ຺ຕໂກຏີຫິ ຠຄວາ ປຣິວຸໂຕ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິ, ໂສ ຕຕິໂຍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໗.

‘‘ສນ຺ນິປາຕາ ຕໂຍ ອາສຸໍ, ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎສ຺ສ ມເຫສິໂນ;

ຂີຓາສວານໍ ວິມລານໍ, ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕານ ຕາທິນໍ.

໘.

‘‘ໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ, ປຐໂມ ອາສິ ສມາຄໂມ;

ທຸຕິໂຍ ໂກຏິສຫສ຺ສານໍ, ຕຕິໂຍ ນວຸຕິໂກຏິນ’’ນ຺ຕິ.

ຕທາ ກິຣ ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ວິຊິຕາວີ ນາມ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຫຸຕ຺ວາ ຈນ຺ທວຕີນຄເຣ ປຏິວສຕິ. ໂສ ກິຣ ອເນກນຣວຣປຣິວຸໂຕ ສລິລນິຘິນິວສນໍ ສເມຣຸຍຸຄນ຺ຘຣໍ ອປຣິມິຕວສຸຘຣໍ ວສຸນ຺ຘຣໍ ອທຓ຺ເຑນ ອສຕ຺ເຖນ ຘມ຺ເມນ ປຣິປາເລຕິ. ອຖ ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ພຸທ຺ໂຘປິ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຂີຓາສວປຣິວຸໂຕ ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈນ຺ທວຕີນຄຣໍ ສມ຺ປາປຸຓິ.

ໂສ ວິຊິຕາວີ ກິຣ ຣາຊາ – ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ກິຣ ອມ຺ຫາກໍ ນຄຣໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ວສນຏ຺ຐານໍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ສ຺ວາຕນາຍ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຠຕ຺ຕວິຘິໍ ສຸຏ຺ຐຸ ປຏິຍາເທຕ຺ວາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂສ຺ສ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ອທາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ອນຸໂມທນາວສາເນ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເຕມາສໍ ມຫາຊນສງ຺ຄຫໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອິເຘວ ວສຖາ’’ຕິ ຍາຈິຕ຺ວາ ຕໂຍ ມາເສ ນິຣນ຺ຕຣໍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອສທິສມຫາທານໍ ອທາສິ.

ອຖ ສຕ຺ຖາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ – ‘‘ອນາຄເຕ ໂຄຕໂມ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ພ຺ຍາກຣິຕ຺ວາ ຘມ຺ມມສ຺ສ ເທເສສິ. ໂສ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕີຓິ ປິຏການິ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ປຎ຺ຈ ຈ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໙.

‘‘ອຫໍ ເຕນ ສມເຍນ, ວິຊິຕາວີ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ;

ສມຸທ຺ທໍ ອນ຺ຕມນ຺ເຕນ, ອິສ຺ສຣິຍໍ ວຕ຺ຕຍາມຫໍ.

໑໐.

‘‘ໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ, ວິມລານໍ ມເຫສິນໍ;

ສຫ ໂລກຄ຺ຄນາເຖນ, ປຣມນ຺ເນນ ຕປ຺ປຍິໍ.

໑໑.

‘‘ໂສປິ ມໍ ພຸທ຺ໂຘ ພ຺ຍາກາສິ, ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ໂລກນາຍໂກ;

ອປຣິເມຍ຺ຍິໂຕ ກປ຺ເປ, ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ.

໑໒.

‘‘ປຘານໍ ປທຫິຕ຺ວານ, ກຕ຺ວາ ທຸກ຺ກຣກາຣິກໍ;

ອສ຺ສຕ຺ຖມູເລ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ພຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ ມຫາຍໂສ.

໑໓.

‘‘ອິມສ຺ສ ຊນິກາ ມາຕາ, ມາຍາ ນາມ ຠວິສ຺ສຕິ;

ປິຕາ ສຸທ຺ໂຘທໂນ ນາມ, ອຍໍ ເຫສ຺ສຕິ ໂຄຕໂມ.

໑໔.

‘‘ໂກລິໂຕ ອຸປຕິສ຺ໂສ ຈ, ອຄ຺ຄາ ເຫສ຺ສນ຺ຕິ ສາວກາ;

ອານນ຺ໂທ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ອຸປຏ຺ຐິສ຺ສຕິ ຕໍ ຊິນໍ.

໑໕.

‘‘ເຂມາ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ຈ, ອຄ຺ຄາ ເຫສ຺ສນ຺ຕິ ສາວິກາ;

ໂພຘິ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ, ອສ຺ສຕ຺ໂຖຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

໑໖.

‘‘ຈິຕ຺ໂຕ ຈ ຫຕ຺ຖາຬວໂກ, ອຄ຺ຄາ ເຫສ຺ສນ຺ຕຸປຏ຺ຐກາ;

ນນ຺ທມາຕາ ຈ ອຸຕ຺ຕຣາ, ອຄ຺ຄາ ເຫສ຺ສນ຺ຕຸປຏ຺ຐິກາ;

ອາຍຸ ວສ຺ສສຕໍ ຕສ຺ສ, ໂຄຕມສ຺ສ ຍສສ຺ສິໂນ.

໑໗.

‘‘ອິທໍ ສຸຕ຺ວານ ວຈນໍ, ອສມສ຺ສ ມເຫສິໂນ;

ອາໂມທິຕາ ນຣມຣູ, ພຸທ຺ຘພີຊໍ ກິຣ ອຍໍ.

໑໘.

‘‘ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິສທ຺ທາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອປ຺ໂຜເຏນ຺ຕິ ຫສນ຺ຕິ ຈ;

ກຕຎ຺ຊລີ ນມສ຺ສນ຺ຕິ, ທສສຫສ຺ສິເທວຕາ.

໑໙.

‘‘ຍທິມສ຺ສ ໂລກນາຖສ຺ສ, ວິຣຊ຺ຌິສ຺ສາມ ສາສນໍ;

ອນາຄຕມ຺ຫິ ອທ຺ຘາເນ, ເຫສ຺ສາມ ສມ຺ມຸຂາ ອິມໍ.

໒໐.

‘‘ຍຖາ ມນຸສ຺ສາ ນທິໍ ຕຣນ຺ຕາ, ປຏິຕິຕ຺ຖໍ ວິຣຊ຺ຌິຍ;

ເຫຏ຺ຐາຕິຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວານ, ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ມຫານທິໍ.

໒໑.

‘‘ເອວເມວ ມຍໍ ສພ຺ເພ, ຍທິ ມຸຎ຺ຈາມິມໍ ຊິນໍ;

ອນາຄຕມ຺ຫິ ອທ຺ຘາເນ, ເຫສ຺ສາມ ສມ຺ມຸຂາ ອິມໍ.

໒໒.

‘‘ຕສ຺ສາຫໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ຠິຍ຺ໂຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາທຍິໍ;

ຕເມວ ອຕ຺ຖໍ ສາເຘນ຺ໂຕ, ມຫາຣຊ຺ຊໍ ຊິເນ ອທໍ;

ມຫາຣຊ຺ຊໍ ທທິຕ຺ວານ, ປພ຺ພຊິໍ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ.

໒໓.

‘‘ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ວິນຍໍ ຈາປິ, ນວງ຺ຄໍ ສຕ຺ຖຸສາສນໍ;

ສພ຺ພໍ ປຣິຍາປຸຓິຕ຺ວານ, ໂສຠຍິໍ ຊິນສາສນໍ.

໒໔.

‘‘ຕຕ຺ຖປ຺ປມຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ, ນິສຊ຺ຊຏ຺ຐານຈງ຺ກເມ;

ອຠິຎ຺ຎາປາຣມິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລກມຄຎ຺ຉຫ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຫໍ ເຕນ ສມເຍນາຕິ ອຫໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ. ວິຊິຕາວີ ນາມາຕິ ເອວໍນາມໂກ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາ ອໂຫສິໍ. ສມຸທ຺ທໍ ອນ຺ຕມນ຺ເຕນາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພຕໍ ສີມໍ ມຣິຍາທໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕໍ ສມຸທ຺ທໍ ອນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອິສ຺ສຣິຍໍ ວຕ຺ຕຍາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ນ ປາກຏໍ ໂຫຕິ.

ຣາຊາ ກິຣ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຈກ຺ກຣຕນານຸຠາເວນ ວາມປສ຺ເສນ ສິເນຣຸໍ ກຕ຺ວາ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ອຸປຣິຠາເຄນ ອຏ຺ຐໂຍຊນສຫສ຺ສປ຺ປມາຓໍ ປຸພ຺ພວິເທຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕຕ຺ຖ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ – ‘‘ປາໂຓ ນ ຫນ຺ຕພ຺ໂພ, ອທິນ຺ນໍ ນາທາຕພ຺ພໍ, ກາເມສຸມິຈ຺ຉາ ນ ຈຣິຕພ຺ພາ, ມຸສາ ນ ຠາສິຕພ຺ພາ, ມຊ຺ຊໍ ນ ປາຕພ຺ພໍ, ຍຖາຠຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໒໔໔; ໓.໘໕; ມ. ນິ. ໓.໒໕໗) ໂອວາທໍ ເທຕິ. ເອວໍ ໂອວາເທ ທິນ຺ເນ ຕໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ສມຸທ຺ທໍ ອຊ຺ໂຌຄາຫຕິ. ຍຖາ ຍຖາ ຈ ຕໍ ອຊ຺ໂຌຄາຫຕິ, ຕຖາ ຕຖາ ສໍຂິຕ຺ຕອູມິວິປ຺ຜາຣໍ ຫຸຕ຺ວາ ໂອຄຈ຺ຉມານໍ ມຫາສມຸທ຺ທສລິລໍ ໂຍຊນມຕ຺ຕໍ ໂອຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕສມຸທ຺ທໍ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ເວຬຸຣິຍມຓິຠິຕ຺ຕິ ວິຍ ປຣມທສ຺ສນີຍໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວໍ ປຸຣຕ຺ຖິມສາຄຣປຣິຍນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປຏິນິວຕ຺ຕຕິ. ປຏິນິວຕ຺ຕມາເນ ຈ ຕສ຺ມິໍ ສາ ປຣິສາ ອຄ຺ຄໂຕ ໂຫຕິ, ມຊ຺ເຌ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ອນ຺ເຕ ຈກ຺ກຣຕນໍ ໂຫຕິ. ຕມ຺ປິ ຊລໍ ຊລນ຺ເຕນ ວິໂຍຄໍ ອສຫມານມິວ ເນມິມຓ຺ຑລປຣິຍນ຺ຕໍ ອຠິຫນນ຺ຕເມວ ຕີຣມຸປຄຈ຺ຉຕິ.

ເອວໍ ຣາຊາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ປຸຣຕ຺ຖິມສມຸທ຺ທປຣິຍນ຺ຕໍ ປຸພ຺ພວິເທຫໍ ອຠິວິຊິນິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓສມຸທ຺ທປຣິຍນ຺ຕໍ ຊມ຺ພຸທີປໍ ວິເຊຕຸກາໂມ ຈກ຺ກຣຕນເທສິເຕນ ມຄ຺ເຄນ ທກ຺ຂິຓສມຸທ຺ທາຠິມຸໂຂ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕໍ ທສສຫສ຺ສໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ ຊມ຺ພຸທີປໍ ອຠິວິຊິນິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓສມຸທ຺ທໂຕ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕໂຍຊນສຫສ຺ສປ຺ປມາຓໍ ອປຣໂຄຍານໍ ວິເຊຕຸໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ສາຄຣປຣິຍນ຺ຕໍ ອຠິວິຊິນິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມສມຸທ຺ທໂຕປິ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໂຍຊນສຫສ຺ສປ຺ປມາຓໍ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸໍ ວິເຊຕຸໍ ຕເຖວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ສມຸທ຺ທປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຕເຖວ ອຠິວິຊິຍ ອຸຕ຺ຕຣສມຸທ຺ທໂຕປິ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣຕິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຣຎ຺ຎາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິນາ ສາຄຣປຣິຍນ຺ຕາຍ ປຖວິຍາ ອິສ຺ສຣິຍໍ ອຘິຄຕໍ ໂຫຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ສມຸທ຺ທໍ ອນ຺ຕມນ຺ເຕນ, ອິສ຺ສຣິຍໍ ວຕ຺ຕຍາມຫ’’ນ຺ຕິ.

ໂກຏິສຕສຫສ຺ສານນ຺ຕິ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສານິ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ວິມລານນ຺ຕິ ຂີຓາສວານໍ. ສຫ ໂລກຄ຺ຄນາເຖນາຕິ ສທ຺ຘິໍ ທສພເລນ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣມນ຺ເນນາຕິ ປຓີເຕນ ອນ຺ເນນ. ຕປ຺ປຍິນ຺ຕິ ຕປ຺ເປສິໍ. ອປຣິເມຍ຺ຍິໂຕ ກປ຺ເປຕິ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປາຘິການິ ຕີຓິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຠທ຺ທກປ຺ເປຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຘານນ຺ຕິ ວີຣິຍໍ. ຕເມວ ອຕ຺ຖໍ ສາເຘນ຺ໂຕຕິ ຕເມວ ພຸທ຺ຘກາຣກມຕ຺ຖໍ ທານປາຣມິໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ສາເຘນ຺ໂຕ ນິປ຺ຜາເທນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຫາຣຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຊ຺ຊໍ. ຊິເນຕິ ຠຄວຕິ, ສມ຺ປທານຕ຺ເຖ ວາ ຠຸມ຺ມໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ອທນ຺ຕິ ອທາສິໍ. ເອວມຕ຺ຖໍ ສາເຘນ຺ໂຕຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ‘‘ມຫາຣຊ຺ຊໍ ຊິເນ ທທິ’’ນ຺ຕິ ປຐນ຺ຕິ ເກຈິ. ທທິຕ຺ວານາຕິ ຈຊິຕ຺ວາ. ສຸຕ຺ຕນ຺ຕນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕປິຏກໍ. ວິນຍນ຺ຕິ ວິນຍປິຏກໍ. ນວງ຺ຄນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕເຄຍ຺ຍາທິນວງ຺ຄໍ. ໂສຠຍິໍ ຊິນສາສນນ຺ຕິ ອາຄມາຘິຄເມຫິ ໂລກິເຍຫິ ສມລງ຺ກຣິໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສເນ. ອປ຺ປມຕ຺ໂຕຕິ ສຕິສມ຺ປນ຺ໂນ. ພ຺ຣຫ຺ມໂລກມຄຎ຺ຉຫນ຺ຕິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ອຄຎ຺ຉິໍ ອຫໍ.

ອິມສ຺ສ ປນ ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎພຸທ຺ຘສ຺ສ ຣມ຺ມວຕີ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ສຸນນ຺ໂທ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ສຸຊາຕາ ນາມ ເທວີ ມາຕາ, ຠທ຺ໂທ ຈ ສຸຠທ຺ໂທ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ຕິສ຺ສາ ຈ ອຸປຕິສ຺ສາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ສາລກລ຺ຍາຓິຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ອຏ຺ຐາສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ສຣີຣໍ, ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ອໂຫສິ, ຕສ຺ສ ຣຸຈິເທວີ ນາມ ອຄ຺ຄມເຫສີ ອໂຫສິ, ວິຊິຕເສໂນ ນາມສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ, ຈນ຺ໂທ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ ຣາຊາ. ຈນ຺ທາຣາເມ ກິຣ ວສີຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໒໕.

‘‘ນຄຣໍ ຣມ຺ມວຕີ ນາມ, ສຸນນ຺ໂທ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ;

ສຸຊາຕາ ນາມ ຊນິກາ, ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎສ຺ສ ມເຫສິໂນ.

໓໐.

‘‘ຠທ຺ໂທ ເຈວ ສຸຠທ຺ໂທ ຈ, ອເຫສຸໍ ອຄ຺ຄສາວກາ;

ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎສ຺ສ ມເຫສິໂນ.

໓໑.

‘‘ຕິສ຺ສາ ຈ ອຸປຕິສ຺ສາ ຈ, ອເຫສຸໍ ອຄ຺ຄສາວິກາ;

ສາລກລ຺ຍາຓິໂກ ໂພຘິ, ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎສ຺ສ ມເຫສິໂນ.

໓໓.

‘‘ໂສ ອຏ຺ຐາສີຕິ ຫຕ຺ຖານິ, ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄໂຕ ມຫາມຸນິ;

ໂສຠເຕ ອຸຬຸຣາຊາວ, ສູຣິໂຍ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ຍຖາ.

໓໔.

‘‘ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ, ອາຍຸ ວິຊ຺ຊຕິ ຕາວເທ;

ຕາວຕາ ຕິຏ຺ຐມາໂນ ໂສ, ຕາເຣສິ ຊນຕໍ ພຫຸໍ.

໓໕.

‘‘ຂີຓາສເວຫິ ວິມເລຫິ, ວິຈິຕ຺ຕາ ອາສິ ເມທນີ;

ຍຖາ ຫິ ຄຄນມຸຬູຠິ, ເອວໍ ໂສ ອຸປໂສຠຖ.

໓໖.

‘‘ເຕປິ ນາຄາ ອປ຺ປເມຍ຺ຍາ, ອສງ຺ໂຂຠາ ທຸຣາສທາ;

ວິຊ຺ຊຸປາຕໍວ ທສ຺ເສຕ຺ວາ, ນິພ຺ພຸຕາ ເຕ ມຫາຍສາ.

໓໗.

‘‘ສາ ຈ ອຕຸລິຍາ ຊິນສ຺ສ ອິທ຺ຘິ, ຎາຓປຣິຠາວິໂຕ ຈ ສມາຘິ;

ສພ຺ພໍ ຕມນ຺ຕຣຫິຕໍ, ນນຸ ຣິຕ຺ຕາ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສາລກລ຺ຍາຓິໂກຕິ ສາລກລ຺ຍາຓິຣຸກ຺ໂຂ, ໂສ ພຸທ຺ຘກາເລ ເຈວ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິກາເລ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ນາຎ຺ຎທາ. ໂສ ເອກາເຫເນວ ອຸຏ຺ຐາຕິ ກິຣ. ຂີຓາສເວຫິ ວິມເລຫິ, ວິຈິຕ຺ຕາ ອາສິ ເມທນີຕິ ອຍໍ ເມທນີ ຂີຓາສເວຫິ ເອກກາສາວປຊ຺ໂຊຕາ ວິຈິຕ຺ຕາ ປຣມທສ຺ສນີຍາ ອໂຫສິ. ຍຖາ ຫີຕິ ໂອປມ຺ມຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ອຸຬູຠີຕິ ນກ຺ຂຕ຺ເຕຫິ, ຕາຣາຄເຓຫິ ຄຄນຕລໍ ວິຍ ຂີຓາສເວຫິ ວິຈິຕ຺ຕາ ອຍໍ ເມທນີ ໂສຠິຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອສງ຺ໂຂຠາຕິ ອຏ຺ຐຫິ ໂລກຘມ຺ເມຫິ ອກ຺ໂຂຠາ ອວິກາຣາ. ວິຊ຺ຊຸປາຕໍວ ທສ຺ເສຕ຺ວາຕິ ວິຊ຺ຊຸປາຕໍ ວິຍ ທສ຺ສຍິຕ຺ວາ, ‘‘ວິຊ຺ຊຸປ຺ປາຕໍວາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎພຸທ຺ຘສ຺ສ ກິຣ ກາເລ ປຣິນິພ຺ພາຍມານາ ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຕຕາລປ຺ປມາຓມາກາສມພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ອສິຕຊລຘຣວິວຣຄຕາ ວິຊ຺ຊຸລຕາ ວິຍ ສມນ຺ຕໂຕ ວິຊ຺ໂຊຕມານາ ເຕໂຊຘາຕຸໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຸປາທານາ ທຫນາ ວິຍ ປຣິນິພ຺ພາຍິໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ວິຊ຺ຊຸປາຕໍວ ທສ຺ເສຕ຺ວາ’’ຕິ. ອຕຸລິຍາຕິ ອຕຸລ຺ຍາ ອສທິສາ. ຎາຓປຣິຠາວິໂຕຕິ ຎາເຓນ ວຑ຺ຒິໂຕ. ເສສຄາຖາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານາ ເອວາຕິ.

‘‘ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ນາມ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຈນ຺ທາຣາເມ ມໂນຣເມ;

ນິພ຺ພາຍິ ເຈຕິໂຍ ຕສ຺ສ, ສຕ຺ຕໂຍຊນິໂກ ກໂຕ.

‘‘ນ ເຫວ ຘາຕຸໂຍ ຕສ຺ສ, ສຕ຺ຖຸໂນ, ວິກິຣິໍສຸ ຕາ;

ຐິຕາ ເອກຆນາ ຫຸຕ຺ວາ, ສຸວຓ຺ຓປຏິມາ ວິຍ’’.

ສກລຊມ຺ພຸທີປວາສິໂນ ມນຸສ຺ສາ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຕໂຍຊນິກໍ ສຕ຺ຕຣຕນມຍໍ ຫຣິຕາລມໂນສິລາຍ ມຕ຺ຕິກາກິຈ຺ຈໍ ເຕລສປ຺ປີຫິ ອຸທກກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐາເປສຸນ຺ຕິ.

ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎພຸທ຺ຘວໍສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຏ຺ຐິໂຕ ທຸຕິໂຍ ພຸທ຺ຘວໍໂສ.

໕. ມງ຺ຄລພຸທ຺ຘວໍສວຓ຺ຓນາ

ໂກຓ຺ຑຎ຺ເຎ ກິຣ ສຕ຺ຖຣິ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຕສ຺ສ ສາສນໍ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໍ ປວຕ຺ຕິຕ຺ຖ. ພຸທ຺ຘານຸພຸທ຺ຘານໍ ສາວການໍ ອນ຺ຕຣຘາເນນ ສາສນມສ຺ສ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎສ຺ສ ປນ ອປຣຠາເຄ ເອກມສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍມຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ກປ຺ເປ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ ມງ຺ຄໂລ, ສຸມໂນ, ເຣວໂຕ, ໂສຠິໂຕຕິ. ຕຕ຺ຖ ມງ຺ຄໂລ ປນ ໂລກນາຍໂກ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການິ ໂສຬສ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ຕຸສິຕປຸເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ພຸທ຺ຘໂກລາຫລໍ ນາມ ອຸທປາທິ, ຕທາ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬ ເທວຕາໂຍ ເອກສ຺ມິໍ ຈກ຺ກວາເຬ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອາຍາຈນ຺ຕິ –

‘‘ກາໂລ ໂຂ ເຕ ມຫາວີຣ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ;

ສເທວກໍ ຕາຣຍນ຺ໂຕ, ພຸຊ຺ຌສ຺ສຸ ອມຕໍ ປທ’’ນ຺ຕິ. (ພຸ. ວໍ. ໑.໖໗);

ເອວໍ ເທເວຫິ ອາຍາຈິໂຕ ກຕປຎ຺ຈວິໂລກໂນ ຕຸສິຕາ ກາຍາ ຈວິຕ຺ວາ ສພ຺ພນຄຣຸຕ຺ຕເມ ອຸຕ຺ຕຣນຄເຣ ອນຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ນາມ ຣຎ຺ໂຎ ກຸເລ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ນາມ ເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ຕທາ ອເນການິ ປາຏິຫາຣິຍານິ ປາຕຸຣຫຸໍ. ຕານິ ທີປງ຺ກຣພຸທ຺ຘວໍເສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພານິ. ຕສ຺ສາ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ກິຣ ມຫາເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ສພ຺ພໂລກມງ຺ຄລສ຺ສ ມງ຺ຄລສ຺ສ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຣີຣປ຺ປຠາ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ອສີຕິຫຕ຺ຖປ຺ປມາຓໍ ປເທສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຈນ຺ທາໂລກສູຣິຍາໂລເກຫິ ອນຠິຠວນີຍາ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ສາ ຈ ອຎ຺ເຎນາໂລເກນ ວິນາ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣປ຺ປຠາສມຸທເຍເນວ ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິຍາ ຘາຕີຫິ ປຣິຈາຣິຍມານາ ວິຈຣຕິ.

ສາ ກິຣ ເທວຕາຫິ ກຕາຣກ຺ຂາ ທສນ຺ນໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ປຣມສຸຣຠິກຸສຸມຜລຘຣສາຂາວິຏເປ ກມລກຸວລຍສມລງ຺ກເຕ ຣຸຣຸ-ສີຫ-ພ຺ຍຄ຺ຆ-ຄຊ-ຄວຍ-ມຫິໍສປສທວິວິຘມິຄຄຓວິຈຣິເຕ ປຣມຣມຓີເຍ ອຸຕ຺ຕຣມຘຸຣຸຍ຺ຍາເນ ນາມ ມງ຺ຄລຸຍ຺ຍາເນ ມງ຺ຄລມຫາປຸຣິສໍ ວິຊາຍິ. ໂສ ຊາຕມຕ຺ໂຕວ ມຫາສຕ຺ໂຕ ສພ຺ພາ ທິສາ ວິໂລເກຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣາຠິມຸໂຂ ສຕ຺ຕປທວີຕິຫາເຣນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາສຠິໍ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣສິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ຂເຓ ສກລທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕູສຸ ເທວຕາ ທິສ຺ສມານສຣີຣາ ທິພ຺ພມາລາທີຫິ ສມລງ຺ກຕຄຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຐຕ຺ວາ ຊຍມງ຺ຄລຖຸຕິວຈນານິ ສມ຺ປວຕ຺ເຕສຸໍ. ປາຏິຫາຣິຍານິ ວຸຕ຺ຕນຍາເນວ. ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ປນສ຺ສ ລກ຺ຂຓປາຐກາ ສພ຺ພມງ຺ຄລສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຊາໂຕຕິ ‘‘ມງ຺ຄລກຸມາໂຣ’’ ຕ຺ເວວ ນາມໍ ກຣິໍສຸ.

ຕສ຺ສ ກິຣ ຍສວາ ຣຸຈິມາ ສິຣິມາຕິ ຕໂຍ ປາສາທາ ອເຫສຸໍ. ຍສວຕີເທວິປ຺ປມຸຂານິ ຕິໍສນາຏກິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ. ຕຕ຺ຖ ມຫາສຕ຺ໂຕ ນວວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ທິພ຺ພສຸຂສທິສໍ ສຸຂໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ຍສວຕິຍາ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ສີລວໍ ນາມ ປຸຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ນິມິຕ຺ຕານິ ທິສ຺ວາ ອລງ຺ກຕໍ ປຓ຺ຑຣໍ ນາມ ສຸນ຺ທຣຕຸຣງ຺ຄວຣມາຣຸຍ຺ຫ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ. ຕໍ ປນ ປພ຺ພຊນ຺ຕໍ ຕິສ຺ໂສ ມນຸສ຺ສໂກຏິໂຍ ອນຸປພ຺ພຊິໍສຸ. ເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ມຫາປຸຣິໂສ ອຏ຺ຐ ມາເສ ປຘານຈຣິຍມຈຣິ.

ຕໂຕ ວິສາຂປຸຓ຺ຓມາຍ ອຸຕ຺ຕຣຄາເມ ອຸຕ຺ຕຣເສຏ຺ຐິໂນ ຘີຕາຍ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ນາມ ທິນ຺ນໍ ປກ຺ຂິຕ຺ຕທິພ຺ໂພຊໍ ມຘຸປາຍາສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສຸຣຠິກຸສຸມາລງ຺ກເຕ ນີໂລຠາເສ ມໂນຣເມ ສາລວເນ ທິວາວິຫາຣໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕເຣນ ນາມ ອາຊີວເກນ ທິນ຺ນາ ອຏ຺ຐ ຕິຓມຸຏ຺ຐິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ອສິຕຎ຺ຊນຄິຣິສງ຺ກາສໍ ອກ຺ກນ຺ຕວຣກນກຊາລກູຏໍວ ສີຕຈ຺ຉາຍໍ ວິວິຘມິຄຄຓສມ຺ປາຕວິຣຫິຕໍ ມນ຺ທມາລຸເຕຣິຕາຍ ຆນສາຂາຍ ສມລງ຺ກຕໍ ນຈ຺ຈນ຺ຕມິວ ປີຕິຍາ ວິໂຣຈມານໍ ນາຄໂພຘິໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມຕ຺ຕວຣນາຄຄາມີ ນາຄໂພຘິໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປຸພ຺ພຸຕ຺ຕຣປສ຺ເສ ຐຕ຺ວາ ອຏ຺ຐປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖວິຕ຺ຖຕໍ ຕິຓສນ຺ຖຣໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ວີຣິຍໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສພລໍ ມາຣພລໍ ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ປຸພ຺ເພນິວາສທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຎາຓານິ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຍາກາຣສມ຺ມສນໍ ກຕ຺ວາ ຂນ຺ເຘສຸ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ –

‘‘ອເນກຊາຕິສໍສາຣໍ, ສນ຺ຘາວິສ຺ສໍ ອນິພ຺ພິສໍ;

ຄຫກາຣໍ ຄເວສນ຺ໂຕ, ທຸກ຺ຂາ ຊາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ.

‘‘ຄຫກາຣກ ທິຏ຺ໂຐສິ, ປຸນ ເຄຫໍ ນ ກາຫສິ;

ສພ຺ພາ ເຕ ຜາສຸກາ ຠຄ຺ຄາ, ຄຫກູຏໍ ວິສງ຺ຂຕໍ;

ວິສງ຺ຂາຣຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕຓ຺ຫານໍ ຂຍມຊ຺ຌຄາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໕໓-໑໕໔) –

ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ມງ຺ຄລສ຺ສ ປນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຎ຺ເຎຫິ ພຸທ຺ເຘຫິ ອຘິກຕຣາ ສຣີຣປ຺ປຠາ ອໂຫສິ. ຍຖາ ປນ ອຎ຺ເຎສໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘານໍ ສມນ຺ຕາ ອສີຕິຫຕ຺ຖປ຺ປມາຓາ ວາ ພ຺ຍາມປ຺ປມາຓາ ວາ ສຣີຣປ຺ປຠາ ອໂຫສິ, ນ ເອວໍ ຕສ຺ສ. ຕສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ສຣີຣປ຺ປຠາ ນິຈ຺ຈກາລໍ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຕຣຸຄິຣິຆຣປາກາຣຆຏກວາຏາທໂຍ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ຏປຣິໂຍນທ຺ຘາ ວິຍ ອເຫສຸໍ. ນວຸຕິວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ອາຍຸ ຕສ຺ສ ອໂຫສິ. ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ຈນ຺ທສູຣິຍຕາຣກາທີນໍ ປຠາ ນຕ຺ຖິ. ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວປຣິຈ຺ເຉໂທ ນ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ທິວາ ສູຣິຍາໂລເກນ ວິຍ ສຕ຺ຕາ ນິຈ຺ຈໍ ພຸທ຺ຘາໂລເກເນວ ສພ຺ພກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕາ ວິຈຣິໍສຸ. ສາຍໍ ປຸປ຺ຜນກກຸສຸມານໍ ປາໂຕ ຈ ຣວນກສກຸຓາທີນຎ຺ຈ ວເສນ ໂລໂກ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວປຣິຈ຺ເຉທໍ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ.

ກິໍ ປນ ອຎ຺ເຎສໍ ພຸທ຺ຘານໍ ອຍມານຸຠາໂວ ນຕ຺ຖີຕິ? ໂນ ນຕ຺ຖິ. ເຕປິ ຫິ ອາກງ຺ຂມານາ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ຕໂຕ ວາ ຠິຍ຺ໂຍ ອາຠາຍ ຜເຣຍ຺ຍຸໍ. ມງ຺ຄລສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ປຸພ຺ພປຕ຺ຖນາວເສນ ອຎ຺ເຎສໍ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາ ວິຍ ສຣີຣປ຺ປຠາ ນິຈ຺ຈເມວ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ກິຣ ໂພຘິສຕ຺ຕກາເລ ເວສ຺ສນ຺ຕຣຕ຺ຕຠາວສທິເສ ອຕ຺ຕຠາເວ ສປຸຕ຺ຕທາໂຣ ວງ຺ກປພ຺ພຕສທິເສ ປພ຺ພເຕ ວສິ. ອເຖໂກ ສພ຺ພຊນວິເຫຐໂກ ຂຣທາຐິໂກ ນາມ ມນຸສ຺ສຠກ຺ໂຂ ມເຫສກ຺ໂຂ ຍກ຺ໂຂ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ທານຊ຺ຌາສຍຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຓ຺ເຓນ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ທ຺ເວ ທາຣເກ ຍາຈິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ທທາມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຸຕ຺ຕເກ’’ຕິ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ໂຐ ອຸທກປຣິຍນ຺ຕໍ ປຖວິໍ ກມ຺ເປນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ທາຣເກ ອທາສິ. ອຖ ໂຂ ຍກ຺ໂຂ ຕສ຺ສ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຓ຺ຓໍ ປຫາຍ ອນລຊາລປິງ຺ຄລວິຣູປນຍໂນ ວິສມວິຣູປກຸຏິລຠີມທາໂຐ ຈິປິຏກວິຣູປນາໂສ ກປິລຜຣຸສທີຆເກໂສ ນວທຑ຺ຒຕາລກ຺ຂນ຺ຘສທິສກາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ເຕ ທາຣເກ ມຸຬາລກລາປໍ ວິຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທິ. ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ຍກ຺ຂໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ມຸເຂ ວິວຏມຕ຺ເຕ ອຄ຺ຄິຊາລໍ ວິຍ ໂລຫິຕຘາຣໍ ອຸຄ຺ຄິຣນ຺ຕໍ ຕສ຺ສ ມຸຂໍ ທິສ຺ວາປິ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ໂທມນສ຺ສໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ‘‘ສຸທິນ຺ນໍ ວຕ ເມ ທານ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ຕຍໂຕ ປນສ຺ສ ສຣີເຣ ມຫນ຺ຕໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ອຸທປາທິ. ໂສ ‘‘ອິມສ຺ສ ເມ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ອນາຄເຕ ອິມິນາ ນີຫາເຣນ ຣສ຺ມິໂຍ ນິກ຺ຂມນ຺ຕູ’’ຕິ ປຕ຺ຖນມກາສິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ປຕ຺ຖນໍ ນິສ຺ສາຍ ພຸທ຺ຘຠູຕສ຺ສ ສຣີຣໂຕ ຣສ຺ມິໂຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອຕ຺ຕກໍ ຐານໍ ຜຣິໍສຸ.

ອປຣມ຺ປິ ປຸພ຺ພຈຣິຍໍ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖິ. ອຍໍ ກິຣ ໂພຘິສຕ຺ຕກາເລ ເອກສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເຈຕິຍໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ອິມສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ມມ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ທຓ຺ຑທີປິກາເວຐນນິຍາເມນ ສກລສຣີຣໍ ເວຐາເປຕ຺ວາ ຣຕນມຕ຺ຕມກຸຬໍ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກໍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ສຸຄນ຺ຘສປ຺ປິສ຺ສ ປູຣາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ສຫສ຺ສວຏ຺ຏິໂຍ ຊາເລຕ຺ວາ ຕໍ ສີເສນາທາຍ ສກລສຣີຣໍ ຊາລາເປຕ຺ວາ ຊິນເຈຕິຍໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສກລຣຕ຺ຕິໍ ວີຕິນາເມສິ. ເອວໍ ຍາວ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນາ ວາຍມນ຺ຕສ຺ສ ໂລມກູປມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸສຸມໍ ນ ຄຓ຺ຫິ. ປທຸມຄພ຺ຠໍ ປວິຏ຺ຐກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ. ຘມ຺ໂມ ຫິ ນາເມສ ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕໍ ຣກ຺ຂຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ຘມ຺ໂມ ຫເວ ຣກ຺ຂຕິ ຘມ຺ມຈາຣິໍ, ຘມ຺ໂມ ສຸຈິຓ຺ໂຓ ສຸຂມາວຫາຕິ;

ເອສານິສໍໂສ ຘມ຺ເມ ສຸຈິຓ຺ເຓ, ນ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ຘມ຺ມຈາຣີ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໓໐໓; ຊາ. ໑.໑໐.໑໐໒; ໑.໑໕.໓໘໕);

ອິມສ຺ສາປິ ກມ຺ມສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ຕສ຺ສ ສຣີໂຣຠາໂສ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ນິທານກຖາ). ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑.

‘‘ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎສ຺ສ ອປເຣນ, ມງ຺ຄໂລ ນາມ ນາຍໂກ;

ຕມໍ ໂລເກ ນິຫນ຺ຕ຺ວານ, ຘມ຺ໂມກ຺ກມຠິຘາຣຍິ.

໒.

‘‘ອຕຸລາສິ ປຠາ ຕສ຺ສ, ຊິເນຫຎ຺ເຎຫິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ;

ຈນ຺ທສູຣິຍປ຺ປຠໍ ຫນ຺ຕ຺ວາ, ທສສຫສ຺ສີ ວິໂຣຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕມນ຺ຕິ ໂລກນ຺ຘກາຣຎ຺ຈ ຫທຍຕມຎ຺ຈ. ນິຫນ຺ຕ຺ວານາຕິ ອຠິຠວິຕ຺ວາ. ຘມ຺ໂມກ຺ກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ປນ ອຸກ຺ກາ-ສທ຺ໂທ ສຸວຓ຺ຓກາຣມູສາທີສຸ ອເນເກສຸ ອຕ຺ເຖສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຕຖາຫິ ‘‘ສຓ຺ຑາເສນ ຊາຕຣູປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸກ຺ກາມຸເຂ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍາ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໓໖໐) ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ສຸວຓ຺ຓກາຣານໍ ມູສາ ‘‘ອຸກ຺ກາ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ‘‘ອຸກ຺ກໍ ພນ຺ເຘຍ຺ຍ, ອຸກ຺ກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກາມຸຂໍ ອາລິມ຺ເປຍ຺ຍາ’’ຕິ ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ກມ຺ມາຣານໍ ອງ຺ຄາຣກປລ຺ລໍ. ‘‘ກມ຺ມາຣານໍ ຍຖາ ອຸກ຺ກາ, ອນ຺ໂຕ ຌາຍຕິ ໂນ ພຫີ’’ຕິ (ຊາ. ໒.໒໒.໖໔໙) ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ກມ຺ມາຣຸທ຺ຘນໍ. ‘‘ເອວໍວິປາໂກ ອຸກ຺ກາປາໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໒໔, ໒໐໘) ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ວາຍຸເວໂຄ ‘‘ອຸກ຺ກາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ອຸກ຺ກາສຸ ຘາຣິຍມານາສູ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໑.໑໕໙) ອາຄຕຏ຺ຐາເນ ທີປິກາ ‘‘ອຸກ຺ກາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິຘາປິ ທີປິກາ ອຸກ຺ກາຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໗໖ ອາທໂຍ). ຕສ຺ມາ ອິຘ ຘມ຺ມມຍໍ ອຸກ຺ກໍ ອຠິຘາຣຍິ, ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາຣປຏິຈ຺ຉນ຺ນສ຺ສ ອວິຊ຺ຊນ຺ຘກາຣາຠິຠູຕສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ຘມ຺ມມຍໍ ອຸກ຺ກໍ ຘາເຣສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຕຸລາສີຕິ ອຕຸລ຺ຍາ ອາສິ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ, ອຎ຺ເຎຫິ ພຸທ຺ເຘຫິ ອສທິສາ ອໂຫສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊິເນຫຎ຺ເຎຫີຕິ ຊິເນຫິ ອຎ຺ເຎຫິ. ຈນ຺ທສູຣິຍປ຺ປຠໍ ຫນ຺ຕ຺ວາຕິ ຈນ຺ທສູຣິຍານໍ ປຠໍ ອຠິຫນ຺ຕ຺ວາ. ທສສຫສ຺ສີ ວິໂຣຈຕີຕິ ຈນ຺ທສູຣິຍາໂລກໍ ວິນາ ພຸທ຺ຘາໂລເກເນວ ທສສຫສ຺ສີ ວິໂຣຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມງ຺ຄລສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປນ ອຘິຄຕໂພຘິຎາໂຓ ໂພຘິມູເລເຍວ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫານິ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ຘມ຺ມາຍາຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ – ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໘໔; ໒.໓໔໑; ມຫາວ. ໑໐) ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາ ສຫ ປພ຺ພຊິຕານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຕິສ຺ໂສ ໂກຏິໂຍ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ນໍ ອທ຺ທສ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອິເມ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ມໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕໍ ອນຸປພ຺ພຊິຕາ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ນາ ຈ, ເຕ ມຍາ ວິສາຂປຸຓ຺ຓມາຍ ວິເວກຕ຺ຖິເກນ ວິສ຺ສຊ຺ຊິຕາ ສິຣິວຑ຺ຒນນຄຣໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ສິຣິວນຄຫນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ຫນ຺ທາຫໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເຕສໍ ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຫໍສຣາຊາ ວິຍ ຄຄນຕລມພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ສິຣິວນຄຫເນ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາສິ. ເຕ ຈ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອນ຺ເຕວາສິກວຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ເຕສໍ ຠຄວາ ສພ຺ພພຸທ຺ຘນິເສວິຕໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ກເຖສິ. ຕໂຕ ຕິສ຺ໂສ ຠິກ຺ຂຸໂກຏິໂຍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ເທວມນຸສ຺ສານໍ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໓.

‘‘ໂສປິ ພຸທ຺ໂຘ ປກາເສສິ, ຈຕຸໂຣ ສຈ຺ຈວຣຸຕ຺ຕເມ;

ເຕ ເຕ ສຈ຺ຈຣສໍ ປີຕ຺ວາ, ວິໂນເທນ຺ຕິ ມຫາຕມໍ.

໔.

‘‘ປຕ຺ວານ ໂພຘິມຕຸລໍ, ປຐເມ ຘມ຺ມເທສເນ;

ໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ, ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອຫູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈຕຸໂຣຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ. ສຈ຺ຈວຣຸຕ຺ຕເມຕິ ສຈ຺ຈານິ ຈ ວຣານິ ຈ ສຈ຺ຈວຣານິ, ສຈ຺ຈານິ ອຸຕ຺ຕມານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຈ຺ຈວຣຸຕ຺ຕເມ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈວຣານິ ອຸຕ຺ຕມານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕ ເຕຕິ ເຕ ເຕ ເທວມນຸສ຺ສາ ພຸທ຺ເຘນ ຠຄວຕາ ວິນີຕາ. ສຈ຺ຈຣສນ຺ຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈປຏິເວຘາມຕຣສໍ ປິວິຕ຺ວາ. ວິໂນເທນ຺ຕິ ມຫາຕມນ຺ຕິ ເຕນ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ປຫາຕພ຺ພໍ ໂມຫຕມໍ ວິໂນເທນ຺ຕິ, ວິທ຺ຘໍເສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຕ຺ວານາຕິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ. ໂພຘິນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນາຍໍ ໂພຘິ-ສທ຺ໂທ –

‘‘ມຄ຺ເຄ ຜເລ ຈ ນິພ຺ພາເນ, ຣຸກ຺ເຂ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ ຕຖາ;

ສພ຺ພຎ຺ຎຸເຕ ຈ ຎາຓສ຺ມິໍ, ໂພຘິສທ຺ໂທ ປນາຄໂຕ’’.

ຕຖາ ຫິ ປເນສ – ‘‘ໂພຘິ ວຸຈ຺ຈຕິ ຈຕູສຸ ມຄ຺ເຄສຸ ຎາຓ’’ນ຺ຕິອາທີສຸ (ຈູຬນິ. ຂຄ຺ຄວິສາຓສຸຕ຺ຕນິທ຺ເທສ ໑໒໑) ມຄ຺ເຄ ອາຄໂຕ. ‘‘ອຸປສມາຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໓໓; ໓.໓໒໓; ມຫາວ. ໑໓; ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໘໑; ປຏິ. ມ. ໒.໓໐) ເອຕ຺ຖ ຜເລ. ‘‘ປຕ຺ວານ ໂພຘິໍ ອມຕໍ ອສງ຺ຂຕ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ນິພ຺ພາເນ. ‘‘ອນ຺ຕຣາ ຈ ຄຍໍ ອນ຺ຕຣາ ຈ ໂພຘິ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໒໘໕; ໒.໓໔໑; ມຫາວ. ໑໑) ເອຕ຺ຖ ອສ຺ສຕ຺ຖຣຸກ຺ເຂ. ‘‘ໂພຘິ ໂຂ ຣາຊກຸມາໂຣ ໂຠໂຕ ໂຄຕມສ຺ສ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ (ມ. ນິ. ໒.໓໒໔; ຈູຬວ. ໒໖໘) ປຎ຺ຎຕ຺ຕິຍໍ. ‘‘ປປ຺ໂປຕິ ໂພຘິໍ ວຣຠູຣິເມຘໂສ’’ຕິ (ທີ. ນິ. ໓.໒໑໗) ເອຕ຺ຖ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓ. ອິຘາປິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາເຓປິ ວຏ຺ຏຕິ (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໓; ອຸທາ. ອຏ຺ຐ. ໑; ປາຣາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑໑; ຈຣິຍາ. ອຏ຺ຐ. ນິທານກຖາ). ອຕຸລນ຺ຕິ ຕຸລຣຫິຕໍ ປມາຓາຕີຕໍ, ອປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ປຐເມ ຘມ຺ມເທສເນຕິ ອຕ຺ໂຖ ຄເຫຕພ຺ໂພ.

ຍທາ ປນ ຈິຕ຺ຕໍ ນາມ ນຄຣໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຈມ຺ປກຣຸກ຺ຂມູເລ ກຓ຺ຑມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວາ ວິຍ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ມານມທ຺ທນໍ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ສຸຣາສຸຣຍຸວຕິຣຕິສມ຺ຠວເນ ຣຸຈິຣນວກນກຣຊຕມຍວຣຠວເນ ຕາວຕິໍສຠວເນ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກຣຸກ຺ຂມູເລ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາຕເລ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຠິຘມ຺ມໍ ກເຖສິ, ຕທາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ ເທວຕານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ, ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ອຠິສມໂຍ. ຍທາ ປນ ສຸນນ຺ໂທ ນາມ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາ ສຸຣຠິນຄເຣ ປູຣິຕຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປຏິລຠິ. ຕໍ ກິຣ ມງ຺ຄລທສພເລ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຈກ຺ກຣຕນໍ ຐານາ ໂອສກ຺ກິຕໍ ທິສ຺ວາ ສຸນນ຺ໂທ ຣາຊາ ວິຄຕານນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປຣິປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອິມໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ມມ ກຸສເລນ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ກສ຺ມາ ຐານາ ໂອສກ຺ກິຕ’’ນ຺ຕິ? ຕໂຕ ເຕ ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ໂອສກ຺ກນກາຣຓໍ ພ຺ຍາກຣິໍສຸ. ‘‘ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຎ຺ໂຎ ອາຍຸກ຺ຂເຍນ ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊູປຄມເນນ ວາ ພຸທ຺ຘປາຕຸຠາເວນ ວາ ຈກ຺ກຣຕນໍ ຐານາ ໂອສກ຺ກຕີຕິ ວຕ຺ວາ ຕຸຍ຺ຫໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ອາຍຸກ຺ຂໂຍ ນຕ຺ຖິ, ອຕິທີຆາຍຸໂກ ຕ຺ວໍ, ມງ຺ຄໂລ ປນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ເຕນ ເຕ ຈກ຺ກຣຕນໍ ໂອສກ຺ກິຕ’’ນ຺ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸນນ຺ໂທ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາ ສປຣິຊໂນ ຕໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ສິຣສາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຍາຈິ – ‘‘ຍາວາຫໍ ຕວານຸຠາເວນ ມງ຺ຄລທສພລໍ ສກ຺ກຣິສ຺ສາມິ, ຕາວ ຕ຺ວໍ ມາ ອນ຺ຕຣຘາຍສ຺ສູ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ຍຖາຐາເນເຍວ ອຏ຺ຐາສິ.

ຕໂຕ ສມຸປາຄຕານນ຺ໂທ ສຸນນ຺ໂທ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາ ຉຕ຺ຕິໍສໂຍຊນປຣິມຓ຺ຑລາຍ ປຣິສາຍ ປຣິວຸໂຕ ສພ຺ພໂລກມງ຺ຄລໍ ມງ຺ຄລທສພລໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສສາວກສງ຺ຆໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ມຫາທາເນນ ສນ຺ຕປ຺ເປຕ຺ວາ ອຣຫນ຺ຕານໍ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ ກາສິກວຕ຺ຖານິ ທຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາເຣ ທຕ຺ວາ ສກລໂລກວິມ຺ຫຍກຣໍ ຠຄວໂຕ ປູຊໍ ກຕ຺ວາ ມງ຺ຄລໍ ສພ຺ພໂລກນາຖໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ທສນຂສໂມຘານສມຸຊ຺ຊລໍ ວິມລກມລມກຸຬສມມຎ຺ຊລິໍ ສິຣສິ ກຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ປຸຕ຺ໂຕປິ ຕສ຺ສ ອນຸຣາຊກຸມາໂຣ ນາມ ຕເຖວ ນິສີທິ.

ຕທາ ສຸນນ຺ທຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊປ຺ປມຸຂານໍ ເຕສໍ ຠຄວາ ອນຸປຸພ຺ພິກຖໍ ກເຖສິ. ສຸນນ຺ໂທ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ສທ຺ຘິໍ ປຣິສາຍ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ປຸພ຺ພຈຣິຍໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອິທ຺ຘິມຍປຕ຺ຕຈີວຣສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ຈກ຺ກຊາລສມລງ຺ກຕໍ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ – ‘‘ເອຖ, ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ ອາຫ. ສພ຺ເພ ຕງ຺ຂຓໍເຍວ ທຸວງ຺ຄຸລເກສາ ອິທ຺ຘິມຍປຕ຺ຕຈີວຣຘຣາ ວສ຺ສສຏ຺ຐິກຕ຺ເຖຣາ ວິຍ ອາກປ຺ປສມ຺ປນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຣິວາຣຍິໍສຸ. ອຍໍ ຕຕິໂຍ ອຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໕.

‘‘ສຸຣິນ຺ທເທວຠວເນ, ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ມມເທສຍິ;

ໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ, ທຸຕິຍາຠິສມໂຍ ອຫຸ.

໖.

‘‘ຍທາ ສຸນນ຺ໂທ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ, ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອຸປສງ຺ກມິ;

ຕທາ ອາຫນິ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຘມ຺ມເຠຣິໍ ວຣຸຕ຺ຕມໍ.

໗.

‘‘ສຸນນ຺ທສ຺ສານຸຈຣາ ຊນຕາ, ຕທາສຸໍ ນວຸຕິໂກຏິໂຍ;

ສພ຺ເພປິ ເຕ ນິຣວເສສາ, ອເຫສຸໍ ເອຫິຠິກ຺ຂຸກາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຣິນ຺ທເທວຠວເນຕິ ປຸນ ເທວິນ຺ທຠວເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘມ຺ມນ຺ຕິ ອຠິຘມ຺ມໍ. ອາຫນີຕິ ອຠິຫນິ. ວຣຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ວໂຣ ຠຄວາ ອຸຕ຺ຕມໍ ຘມ຺ມເຠຣິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຸຈຣາຕິ ນິພທ຺ຘຈຣາ ເສວກາ. ອາສຸນ຺ຕິ ອເຫສຸໍ. ‘‘ຕທາສິ ນວຸຕິໂກຏິໂຍ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ຕສ຺ສ ຊນຕາ ອາສິ, ສາ ຊນຕາ ກິຕ຺ຕກາຕິ ເຈ, ນວຸຕິໂກຏິໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ມງ຺ຄເລ ກິຣ ໂລກນາເຖ ເມຂເລ ປຸເຣ ວິຫຣນ຺ເຕ ຕສ຺ມິໍເຍວ ປຸເຣ ສຸເທໂວ ຈ ຘມ຺ມເສໂນ ຈ ມາຓວກາ ມາຓວກສຫສ຺ສປຣິວາຣາ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ເອຫິຠິກ຺ຂຸປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ມາຆປຸຓ຺ຓມາຍ ທ຺ວີສຸ ອຄ຺ຄສາວເກສຸ ສປຣິວາເຣສຸ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຕສຸ ສຕ຺ຖາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂຸຄຓມຊ຺ເຌ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິ, ອຍໍ ປຐໂມ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ປຸນ ອຸຕ຺ຕຣາຣາເມ ນາມ ອນຸຕ຺ຕເຣ ຎາຕິສມາຄເມ ປພ຺ພຊິຕານໍ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ ສມາຄເມ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິ, ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ສຸນນ຺ທຈກ຺ກວຕ຺ຕິຠິກ຺ຂຸຄຓສມາຄເມ ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ສານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ມຊ຺ເຌ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິ, ອຍໍ ຕຕິໂຍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໘.

‘‘ສນ຺ນິປາຕາ ຕໂຍ ອາສຸໍ, ມງ຺ຄລສ຺ສ ມເຫສິໂນ;

ໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ, ປຐໂມ ອາສິ ສມາຄໂມ.

໙.

‘‘ທຸຕິໂຍ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ, ຕຕິໂຍ ນວຸຕິໂກຏິນໍ;

ຂີຓາສວານໍ ວິມລານໍ, ຕທາ ອາສິ ສມາຄໂມ’’ຕິ.

ຕທາ ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຸຣຸຈິພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາເມ ສຸຣຸຈິ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ປາຣຄູ ສນິຆຓ຺ຑຸເກຏຸຠານໍ ສາກ຺ຂຣປ຺ປເຠທານໍ ອິຕິຫາສປຎ຺ຈມານໍ ປທໂກ ເວຍ຺ຍາກຣໂຓ ໂລກາຍຕມຫາປຸຣິສລກ຺ຂເຓສຸ ອນວໂຍ ອໂຫສິ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ທສພລສ຺ສ ມຘຸຣຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຠຄວຕິ ປສີທິຕ຺ວາ ສຣຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ – ‘‘ສ຺ເວ ມຍ຺ຫໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ສສາວກສງ຺ຆໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ນິມນ຺ເຕສິ. ໂສ ຠຄວຕາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກິຕ຺ຕເກຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ເຕ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ – ‘‘ກິຕ຺ຕກາ ປນ ໂວ, ຠນ຺ເຕ, ປຣິວາຣາ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ອາຫ. ຕທາ ປຐມສນ຺ນິປາໂຕວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ໂກຏິສຕສຫສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ – ‘‘ຍທິ ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ເພຫິປິ ສທ຺ຘິໍ ມຍ຺ຫໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ນິມນ຺ເຕສິ. ສຕ຺ຖາ ອຘິວາເສສິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠຄວນ຺ຕໍ ສ຺ວາຕນາຍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຆຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ເອຕ຺ຕການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕວຕ຺ຖາທີນິ ທາຕຸໍ ສກ຺ໂກມິ, ນິສີທນຏ຺ຐານໍ ປນ ກຖໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ສາ ຈິນ຺ຕນາ ຈຕຸຣາສີຕິໂຍຊນສຫສ຺ສປ຺ປມາເຓ ເມຣຸມຕ຺ຖເກ ຐິຕສ຺ສ ເທວຣາຊສ຺ສ ທສສຕນຍນສ຺ສ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາສນສ຺ສ ອຸຓ຺ຫາກາຣໍ ຊເນສິ. ອຖ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ອາສນສ຺ສ ອຸຓ຺ຫຠາວໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ມໍ ອິມມ຺ຫາ ຐານາ ຈາເວຕຸກາໂມ’’ຕິ ສມຸປ຺ປນ຺ນປຣິວິຕກ຺ໂກ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ມຫາປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ອຍໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ນິສີທນຕ຺ຖາຍ ຈິນ຺ເຕສິ, ມຍາປິ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎໂກຏ຺ຐາສໍ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຑ຺ຒກີວຓ຺ຓໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ວາສິຜຣສຸຫຕ຺ໂຖ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣໂຫສິ. ໂສ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ກສ຺ສຈິ ຠຕິຍາ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ມມ ອຊານນສິປ຺ປໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ໂຍ ໂຍ ຍໍ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ ມຓ຺ຑປໍ ວາ ປາສາທໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ກິຎ຺ຈິ ນິເວສນາທິກໍ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຕໍ ຕໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖມ຺ຫີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ມຍ຺ຫໍ ກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ, ອຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ສ຺ວາຕນາຍ ມຍາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂູ ນິມນ຺ຕິຕາ, ເຕສໍ ນິສີທນມຓ຺ຑປໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ອຫໍ ນາມ ກເຣຍ຺ຍໍ, ສເຈ ເມ ຠຕິໍ ທາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຖາ’’ຕິ. ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ຕາຕາ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ ເອວໍ, ສາຘຸ, ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເອກໍ ປເທສໍ ໂອໂລເກສິ. ໂສ ທ຺ວາທສໂຍຊນປ຺ປມາໂຓ ປເທໂສ ກສິຓມຓ຺ຑລໍ ວິຍ ສມຕໂລ ປຣມຣມຓີໂຍ ອໂຫສິ. ປຸນ ໂສ ‘‘ເອຕ຺ຕເກ ຐາເນ ສຕ຺ຕຣຕນມໂຍ ທຏ຺ຐພ຺ພສາຣມຓ຺ໂຑ ມຓ຺ຑໂປ ອຸຏ຺ຐຫຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂອໂລເກສິ. ຕໂຕ ຕາວເທວ ມຓ຺ຑປສທິໂສ ປຖວິຕລໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຓ຺ຑໂປ ອຸຏ຺ຐຫິ. ຕສ຺ສ ໂສວຓ຺ຓມເຍສຸ ຖມ຺ເຠສຸ ຣຊຕມຍາ ຆຏກາ ອເຫສຸໍ, ຣຊຕມເຍສຸ ຖມ຺ເຠສຸ ໂສວຓ຺ຓມຍາ ຆຏກາ, ມຓິຕ຺ຖມ຺ເຠສຸ ປວາຬມຍາ ຆຏກາ, ປວາຬມເຍສຸ ຖມ຺ເຠສຸ ມຓິມຍາ ຆຏກາ, ສຕ຺ຕຣຕນມເຍສຸ ຖມ຺ເຠສຸ ສຕ຺ຕຣຕນມຍາ ຆຏກາ ອເຫສຸໍ.

ຕໂຕ ມຓ຺ຑປສ຺ສ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາປິ ກິງ຺ກິຓິກຊາລາ ໂອລມ຺ພຕູ’’ຕິ ໂອໂລເກສິ, ສຫ ໂອໂລກເນນ ກິງ຺ກິຓິກຊາລາ ໂອລມ຺ພິ, ຍສ຺ສ ມນ຺ທວາເຕຣິຕສ຺ສ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກສ຺ເສວ ຕຸຣິຍສ຺ສ ປຣມມໂນຣໂມ ມຘຸໂຣ ສທ຺ໂທ ນິຈ຺ຉຣຕິ, ທິພ຺ພສງ຺ຄີຕິວຕ຺ຕນກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ. ‘‘ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ທິພ຺ພຄນ຺ຘທາມປຸປ຺ຜທາມປຕ຺ຕທາມສຕ຺ຕຣຕນທາມານິ ໂອລມ຺ພນ຺ຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ, ສຫ ຈິນ຺ຕາຍ ທາມານິ ໂອລມ຺ພິໍສຸ. ‘‘ໂກຏິສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາສນານິ ຈ ກປ຺ປິຍມຫຄ຺ຆປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓານິ ອາຘາຣການິ ຈ ປຖວິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ, ຕາວເທວ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ‘‘ໂກເຓ ໂກເຓ ເອເກກາ ອຸທກຈາຏິ ອຸຏ຺ຐຫຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ, ຕງ຺ຂຓໍເຍວ ອຸທກຈາຏິໂຍ ປຣມສີຕເລນ ມຘຸເຣນ ສຸວິສຸທ຺ຘສຸຄນ຺ຘກປ຺ປິຍວາຣິນາ ປຸຓ຺ຓາ ກທລິປຓ຺ຓປິຫິຕມຸຂາ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ໂສ ທສສຕນຍໂນ ເອຕ຺ຕກໍ ມາເປຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ – ‘‘ເອຫິ, ອຍ຺ຍ, ຕວ ມຓ຺ຑປໍ ທິສ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ຠຕິໍ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ມຫາປຸຣິໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ມຓ຺ຑປໍ ໂອໂລເກສິ. ຕສ຺ສ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ເສວ ສກລສຣີຣໍ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓາຍ ປີຕິຍາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຜຸຏໍ ອໂຫສິ.

ອຖສ຺ສ ມຓ຺ຑປໍ ໂອໂລກຍໂຕ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ນາຍໍ ມຓ຺ຑໂປ ມນຸສ຺ສຠູເຕນ ກໂຕ, ມຍ຺ຫໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ມຍ຺ຫໍ ຄຸຓໍ ອາຄມ຺ມ ອທ຺ຘາ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ຠວນໍ ອຸຓ຺ຫໍ ອໂຫສິ, ຕໂຕ ສກ຺ເກນ ເທວານມິນ຺ເທນ ອຍໍ ມຓ຺ຑໂປ ນິມ຺ມິໂຕ’’ຕິ. ‘‘ນ ໂຂ ປນ ເມ ຍຸຕ຺ຕໍ ເອວຣູເປ ມຓ຺ຑເປ ເອກທິວສໍເຍວ ທານໍ ທາຕຸໍ, ສຕ຺ຕາຫໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ພາຫິຣກທານໍ ນາມ ຕຕ຺ຕກມ຺ປິ ສມານໍ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ຫທຍໍ ຕຸຏ຺ຐິໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອລງ຺ກຕສີສໍ ວາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊິຕານິ ວາ ອກ຺ຂີນິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ຫທຍມໍສໍ ວາ ອຸພ຺ພຏ຺ເຏຕ຺ວາ ທິນ຺ນກາເລ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ຈາຄໍ ນິສ຺ສາຍ ຕຸຏ຺ຐິ ນາມ ໂຫຕິ. ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ສິວິຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໕.໕໒ ອາທໂຍ) ເທວສິກໍ ປຎ຺ຈກຫາປຓສຕສຫສ຺ສານິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ນຄຣທ຺ວາເຣສຸ ນຄຣມຊ຺ເຌຕິ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ທານໍ ເທນ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ທານໍ ຈາຄຕຸຏ຺ຐິໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ຍທາ ປນສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຓ຺ເຓນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ອກ຺ຂີນິ ຍາຈິ, ຕທາ ໂສ ຕານິ ຈກ຺ຂູນິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ອທາສິ, ທທມານສ຺ເສວ ຫາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ນາໂຫສິ. ເອວໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ພາຫິຣທານໍ ນິສ຺ສາຍ ຕິຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ໂສປິ ມຫາປຸຣິໂສ – ‘‘ມຍາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ທານໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ມຓ຺ຑເປ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ຄວປານໍ ນາມ ທານໍ ອທາສິ.

ເອຕ຺ຖ ຄວປານນ຺ຕິ ມຫນ຺ເຕ ມຫນ຺ເຕ ໂກລມ຺ເພ ຂີຣສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘເນສຸ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຆນປາກປກ຺ເກ ຂີເຣ ໂຖກໂຖເກ ຕຓ຺ຑຸເລ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປກ຺ກມຘຸສກ຺ຂຣຈຸຓ຺ຓສປ຺ປີຫິ ອຠິສງ຺ຂຕໂຠຊນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອິທເມວ ຈຕຸມຘຸຣໂຠຊນນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ມນຸສ຺ສາເຍວ ປນ ປຣິວິສິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ເທວາປິ ເອກນ຺ຕຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິວິສິໍສຸ. ທ຺ວາທສໂຍຊນປ຺ປມາຓມ຺ປິ ຕໍ ຐານໍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນປ຺ປໂຫສິເຍວ, ເຕ ປນ ຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຠາເວນ ນິສີທິໍສຸ. ປຣິໂຍສານທິວເສ ສພ຺ເພສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຕ຺ເຕ ໂຘວາເປຕ຺ວາ ເຠສຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ສປ຺ປິນວນີຕມຘຸຜາຓິຕາທີນໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຕິຈີວເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ອທາສິ. ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆນວກຠິກ຺ຂຸນາ ລທ຺ຘຈີວຣສາຏກາ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກາ ອເຫສຸໍ.

ອຖ ສຕ຺ຖາ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ – ‘‘ອຍໍ ມຫາປຸຣິໂສ ເອວຣູປໍ ມຫາທານໍ ອທາສິ, ໂກ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ – ‘‘ອນາຄເຕ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານໍ ມຕ຺ຖເກ ໂຄຕໂມ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທິສ຺ວາ ຕໂຕ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ – ‘‘ຕ຺ວໍ ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ກາລໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂຄຕໂມ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ. ອຖ ມຫາປຸຣິໂສ ຠຄວໂຕ ພ຺ຍາກຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ ປມຸທິຕຫທໂຍ – ‘‘ອຫໍ ກິຣ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສາມິ, ນ ເມ ຆຣາວາເສນ ອຕ຺ໂຖ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຖາຣູປໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ເຂຬປິຓ຺ຑໍ ວິຍ ປຫາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໐.

‘‘ອຫໍ ເຕນ ສມເຍນ, ສຸຣຸຈີ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ;

ອຊ຺ຌາຍໂກ ມນ຺ຕຘໂຣ, ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານ ປາຣຄູ.

໑໑.

‘‘ຕມຫໍ ອຸປສງ຺ກມ຺ມ, ສຣຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວານ ສຕ຺ຖຸໂນ;

ສມ຺ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ສງ຺ຆໍ, ຄນ຺ຘມາເລນ ປູຊຍິໍ;

ປູເຊຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາເລນ, ຄວປາເນນ ຕປ຺ປຍິໍ.

໑໒.

‘‘ໂສປິ ມໍ ພຸທ຺ໂຘ ພ຺ຍາກາສິ, ມງ຺ຄໂລ ທ຺ວິປທຸຕ຺ຕໂມ;

ອປຣິເມຍ຺ຍິໂຕ ກປ຺ເປ, ອຍໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ.

໑໓.

‘‘ປຘານໍ ປທຫິຕ຺ວານ…ເປ… ເຫສ຺ສາມ ສມ຺ມຸຂາ ອິມ’’ນ຺ຕິ. –

ອຏ຺ຐ ຄາຖາ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພາ.

໑໔.

‘‘ຕສ຺ສາປິ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ຠິຍ຺ໂຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາທຍິໍ;

ອຸຕ຺ຕຣິໍ ວຕມຘິຏ຺ຐາສິໍ, ທສປາຣມິປູຣິຍາ.

໑໕.

‘‘ຕທາ ປີຕິມນຸພ຺ຣູຫນ຺ໂຕ, ສມ຺ໂພຘິວຣປຕ຺ຕິຍາ;

ພຸທ຺ເຘ ທຕ຺ວານ ມໍ ເຄຫໍ, ປພ຺ພຊິໍ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ.

໑໖.

‘‘ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ວິນຍໍ ຈາປິ, ນວງ຺ຄໍ ສຕ຺ຖຸສາສນໍ;

ສພ຺ພໍ ປຣິຍາປຸຓິຕ຺ວາ, ໂສຠຍິໍ ຊິນສາສນໍ.

໑໗.

‘‘ຕຕ຺ຖປ຺ປມຕ຺ໂຕ ວິຫຣນ຺ໂຕ, ພ຺ຣຫ຺ມໍ ຠາເວຕ຺ວ ຠາວນໍ;

ອຠິຎ຺ຎາປາຣມິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລກມຄຎ຺ຉຫ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຘມາເລນາຕິ ຄນ຺ເຘຫິ ເຈວ ມາເລຫິ ຈ. ຄວປາເນນາຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕເມວ. ‘‘ຆຕປາເນນາ’’ຕິປິ ເກຈິ ປຐນ຺ຕິ. ຕປ຺ປຍິນ຺ຕິ ຕປ຺ເປສິໍ. ອຸຕ຺ຕຣິໍ ວຕມຘິຏ຺ຐາສິນ຺ຕິ ຠິຍ຺ໂຍປິ ວຕມຘິຏ຺ຐາສິໍ. ທສປາຣມິປູຣິຍາຕິ ທສນ຺ນໍ ປາຣມີນໍ ປູຣຓຕ຺ຖາຍ. ປີຕິນ຺ຕິ ຫທຍຕຸຏ຺ຐິໍ. ອນຸພ຺ຣູຫນ຺ໂຕຕິ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ. ສມ຺ໂພຘິວຣປຕ຺ຕິຍາຕິ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິຍາ. ພຸທ຺ເຘ ທຕ຺ວານາຕິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ. ມໍ ເຄຫນ຺ຕິ ມມ ເຄຫໍ, ສພ຺ພໍ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ຈຕຸປຈ຺ຈຍຕ຺ຖາຍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ພຸທ຺ຘສາສເນ. ພ຺ຣຫ຺ມນ຺ຕິ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຠາວນໍ ຠາເວຕ຺ວາ.

ມງ຺ຄລສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ນຄຣໍ ອຸຕ຺ຕຣໍ ນາມ ອໂຫສິ, ປິຕາປິສ຺ສ ອຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ຣາຊາ ຂຕ຺ຕິໂຍ, ມາຕາປິ ອຸຕ຺ຕຣາ ນາມ, ສຸເທໂວ ຈ ຘມ຺ມເສໂນ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ປາລິໂຕ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ສີວລາ ຈ ອໂສກາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ນາຄຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ອຏ຺ຐາສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ສຣີຣໍ ອໂຫສິ, ນວຸຕິວສ຺ສສຫສ຺ສໍ ອາຍຸປຣິມາຓໍ, ຠຣິຍາ ປນສ຺ສ ຍສວຕີ ນາມ, ສີວໂລ ນາມ ປຸຕ຺ໂຕ, ອສ຺ສຍາເນນ ນິກ຺ຂມິ. ອຸຕ຺ຕຣາຣາເມ ວສິ. ອຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ຕສ຺ມິໍ ປນ ນວຸຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຐຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຠຄວຕິ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ທສຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ສານິ ເອກນ຺ຘກາຣານິ ອເຫສຸໍ. ສພ຺ພຈກ຺ກວາເຬສຸ ມນຸສ຺ສານໍ ມຫນ຺ຕໍ ອາໂຣທນປຣິເທວນໍ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໘.

‘‘ອຸຕ຺ຕຣໍ ນາມ ນຄຣໍ, ອຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ;

ອຸຕ຺ຕຣາ ນາມ ຊນິກາ, ມງ຺ຄລສ຺ສ ມເຫສິໂນ.

໒໓.

‘‘ສຸເທໂວ ຘມ຺ມເສໂນ ຈ, ອເຫສຸໍ ອຄ຺ຄສາວກາ;

ປາລິໂຕ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ມງ຺ຄລສ຺ສ ມເຫສິໂນ.

໒໔.

‘‘ສີວລາ ຈ ອໂສກາ ຈ, ອເຫສຸໍ ອຄ຺ຄສາວິກາ;

ໂພຘິ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ, ນາຄຣຸກ຺ໂຂຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໒໖.

‘‘ອຏ຺ຐາສີຕິ ຣຕນານິ, ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄໂຕ ມຫາມຸນິ;

ຕໂຕ ນິທ຺ຘາວຕີ ຣໍສີ, ອເນກສຕສຫສ຺ສິໂຍ.

໒໗.

‘‘ນວຸຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ອາຍຸ ວິຊ຺ຊຕິ ຕາວເທ;

ຕາວຕາ ຕິຏ຺ຐມາໂນ ໂສ, ຕາເຣສິ ຊນຕໍ ພຫຸໍ.

໒໘.

‘‘ຍຖາປິ ສາຄເຣ ອູມີ, ນ ສກ຺ກາ ຕາ ຄເຓຕຸເຍ;

ຕເຖວ ສາວກາ ຕສ຺ສ, ນ ສກ຺ກາ ເຕ ຄເຓຕຸເຍ.

໒໙.

‘‘ຍາວ ອຏ຺ຐາສິ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ມງ຺ຄໂລ ໂລກນາຍໂກ;

ນ ຕສ຺ສ ສາສເນ ອຕ຺ຖິ, ສກິເລສມຣຓໍ ຕທາ.

໓໐.

‘‘ຘມ຺ໂມກ຺ກໍ ຘາຣຍິຕ຺ວານ, ສນ຺ຕາເຣຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ;

ຊລິຕ຺ວາ ຘຸມເກຕູວ, ນິພ຺ພຸໂຕ ໂສ ມຫາຍໂສ.

໓໑.

‘‘ສງ຺ຂາຣານໍ ສຠາວຕ຺ຕໍ, ທສ຺ສຍິຕ຺ວາ ສເທວເກ;

ຊລິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘວ, ສູຣິໂຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂຕ ຍຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕໂຕຕິ ຕສ຺ສ ມງ຺ຄລສ຺ສ ສຣີຣໂຕ. ນິທ຺ຘາວຕີຕິ ນິທ຺ຘາວນ຺ຕິ, ວຈນວິປຣິຍາໂຍ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຣໍສີຕິ ຣສ຺ມິໂຍ. ອເນກສຕສຫສ຺ສິໂຍຕິ ອເນກສຕສຫສ຺ສາ. ອູມີຕິ ວີຈິໂຍ ຕຣງ຺ຄາ. ຄເຓຕຸເຍຕິ ຄເຓຕຸໍ ສງ຺ຂາຕຸໍ. ເອຕ຺ຕກາ ສາຄເຣ ອູມິໂຍຕິ ຍຖາ ນ ສກ຺ກາ ຄເຓຕຸໍ, ເອວໍ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາວກາປິ ນ ສກ຺ກາ ຄເຓຕຸໍ, ອຖ ໂຂ ຄຓນປຖໍ ວີຕິວຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍາວາຕິ ຍາວຕກໍ ກາລໍ. ສກິເລສມຣຓໍ ຕທາຕິ ສຫ ກິເລເສຫິ ສກິເລໂສ, ສກິເລສສ຺ສ ມຣຓໍ ສກິເລສມຣຓໍ, ຕໍ ນຕ຺ຖິ. ຕທາ ກິຣ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສາສເນ ສາວກາ ສພ຺ເພ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາເຍວ ປຣິນິພ຺ພາຍິໍສຸ. ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ວາ ໂສຕາປນ຺ນາທໂຍ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ນ ກາລມກໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກຈິ ‘‘ສມ຺ໂມຫມາຣຓໍ ຕທາ’’ຕິ ປຐນ຺ຕິ.

ຘມ຺ໂມກ຺ກນ຺ຕິ ຘມ຺ມທີປກໍ. ຘູມເກຕູຕິ ອຄ຺ຄິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ອິຘ ປນ ປທີໂປ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ ຕສ຺ມາ ປທີໂປ ວິຍ ຊລິຕ຺ວາ ນິພ຺ພຸໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຫາຍໂສຕິ ມຫາປຣິວາໂຣ. ເກຈິ ‘‘ນິພ຺ພຸໂຕ ໂສ ສສາວໂກ’’ຕິ ປຐນ຺ຕິ. ສງ຺ຂາຣານນ຺ຕິ ສງ຺ຂາຕຘມ຺ມານໍ ສປ຺ປຈ຺ຈຍຘມ຺ມານໍ. ສຠາວຕ຺ຕນ຺ຕິ ອນິຈ຺ຈາທິສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓໍ. ສູຣິໂຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂຕ ຍຖາຕິ ຍຖາ ສຫສ຺ສກິຣໂຓ ທິວສກໂຣ ສພ຺ພໍ ຕມຄຓໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຈ ໂລກໍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຖມຸປຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ມງ຺ຄລທິວສກໂຣປິ ເວເນຍ຺ຍກມລວນວິກສນກໂຣ ສພ຺ພໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິຣໂລກຕມໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣປ຺ປຠາຍ ຊລິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສຄາຖາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານາ ເອວາຕິ.

ມງ຺ຄລພຸທ຺ຘວໍສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຏ຺ຐິໂຕ ຕຕິໂຍ ພຸທ຺ຘວໍໂສ.

໖. ສຸມນພຸທ຺ຘວໍສວຓ຺ຓນາ

ເອວໍ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ເອກນ຺ຘກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຠຄວຕິ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ນວຸຕິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸເກສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ອນຸກ຺ກເມນ ປຣິຫາຍິຕ຺ວາ ທສວສ຺ເສສຸ ຊາເຕສຸ ປຸນ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍາຍຸກາ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນ ປຣິຫາຍິຕ຺ວາ ນວຸຕິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸເກສຸ ຊາເຕສຸ ສຸມໂນ ນາມ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ຕຸສິຕປຸເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ເມຂລນຄເຣ ສຸທຕ຺ຕສ຺ສ ນາມ ຣຎ຺ໂຎ ກຸເລ ສິຣິມາຍ ນາມ ເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ປາຏິຫາຣິຍານິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນຍາເນວ.

ໂສ ອນຸກ຺ກເມນ ວຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ໂຕ ສິຣິວຑ຺ຒນໂສມວຑ຺ຒນອິທ຺ຘິວຑ຺ຒນນາມເຘຍ຺ເຍສຸ ຕີສຸ ປາສາເທສຸ ເຕສຏ຺ຐິຍາ ນາຏກິຕ຺ຖິສຕສຫສ຺ເສຫິ ປຣິຈາຣິຍມາໂນ ສຸຣຍຸວຕີຫິ ປຣິຈາຣິຍມາໂນ ເທວກຸມາໂຣ ວິຍ ນວວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ທິພ຺ພສຸຂສທິສໍ ວິສຍສຸຂມນຸຠວມາໂນ ວຏໍສິກາຍ ນາມ ເທວິຍາ ອນຸປມໍ ນາມ ນິຣຸປມໍ ປຸຕ຺ຕໍ ຊເນຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ນິມິຕ຺ຕານິ ທິສ຺ວາ ຫຕ຺ຖິຍາເນນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ. ຕໍ ປນ ປພ຺ພຊນ຺ຕໍ ຕິໍສໂກຏິໂຍ ອນຸປພ຺ພຊິໍສຸ.

ໂສ ເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ທສມາເສ ປຘານຈຣິຍໍ ຈຣິຕ຺ວາ ວິສາຂປຸຓ຺ຓມາຍ ອໂນມນິຄເມ ອໂນມເສຏ຺ຐິໂນ ຘີຕາຍ ອນຸປມາຍ ນາມ ທິນ຺ນໍ ປກ຺ຂິຕ຺ຕທິພ຺ໂພຊໍ ປາຍາສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສາລວເນ ທິວາວິຫາຣໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ອນຸປມາຊີວເກນ ທິນ຺ນາ ອຏ຺ຐ ຕິຓມຸຏ຺ຐິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ນາຄໂພຘິໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐຫິ ຕິຓມຸຏ຺ຐີຫິ ຕິໍສຫຕ຺ຖວິຕ຺ຖຕໍ ຕິຓສນ຺ຖຣໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ຕໂຕ ມາຣພລໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ – ‘‘ອເນກຊາຕິສໍສາຣໍ…ເປ… ຕຓ຺ຫານໍ ຂຍມຊ຺ຌຄາ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໑໕໓-໑໕໔) ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑.

‘‘ມງ຺ຄລສ຺ສ ອປເຣນ, ສຸມໂນ ນາມ ນາຍໂກ;

ສພ຺ພຘມ຺ເມຫິ ອສໂມ, ສພ຺ພສຕ຺ຕານມຸຕ຺ຕໂມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມງ຺ຄລສ຺ສ ອປເຣນາຕິ ມງ຺ຄລສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອປຣຠາເຄ. ສພ຺ພຘມ຺ເມຫິ ອສໂມຕິ ສພ຺ເພຫິປິ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາຘມ຺ເມຫິ ອສໂມ ອສທິໂສ.

ສຸມໂນ ກິຣ ຠຄວາ ໂພຘິສມີເປເຍວ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫານິ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖໍ ພ຺ຣຫ຺ມາຍາຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ – ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໗໒; ມ. ນິ. ໑.໒໘໔; ໒.໓໔໑; ມຫາວ. ໑໐) ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາ ສຫ ປພ຺ພຊິຕານໍ ຕິໍສໂກຏິໂຍ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ກນິຏ຺ຐຠາຕິກໍ ເວມາຕິກໍ ສຣຓກຸມາຣຎ຺ຈ ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ຕໍ ຠາວິຕຕ຺ຕມາຓວກຎ຺ຈ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ເນ ທິສ຺ວາ – ‘‘ເອເຕສໍ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຫໍສຣາຊາ ວິຍ ຄຄນປເຖນ ເມຂລຸຍ຺ຍາເນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານປາລໍ ເປເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກນິຏ຺ຐຠາຕິກໍ ສຣຓກຸມາຣຎ຺ຈ ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ຕໍ ຠາວິຕຕ຺ຕກຸມາຣຎ຺ຈ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ປຣິວາຣຠູຕາ ສຕ຺ຕຕິໍສໂກຏິໂຍ ອຕ຺ຕນາ ສຫ ປພ຺ພຊິຕາ ຕິໍສໂກຏິໂຍ ຈ ອຎ຺ເຎ ຈ ພຫູ ເທວມນຸສ຺ສໂກຏິໂຍ ຈາຕິ ເອວໍ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕເນນ ຘມ຺ມາມຕໍ ປາເຍສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໒.

‘‘ຕທາ ອມຕເຠຣິໍ ໂສ, ອາຫນີ ເມຂເລ ປຸເຣ;

ຘມ຺ມສງ຺ຂສມາຍຸຕ຺ຕໍ, ນວງ຺ຄໍ ຊິນສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອມຕເຠຣິນ຺ຕິ ອມຕາຘິຄມາຍ ນິພ຺ພານາຘິຄມາຍ ເຠຣິໍ. ອາຫນີຕິ ວາທຍິ, ຘມ຺ມໍ ເທເສສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາຍໍ ອມຕເຠຣີ ນາມ ອມຕປຣິໂຍສານໍ ນວງ຺ຄໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ. ເຕເນວາຫ – ‘‘ຘມ຺ມສງ຺ຂສມາຍຸຕ຺ຕໍ, ນວງ຺ຄໍ ຊິນສາສນ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມສງ຺ຂສມາຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມກຖາສງ຺ຂວຣສມາຍຸຕ຺ຕໍ.

ສຸມໂນ ປນ ໂລກນາຍໂກ ອຠິສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ປຏິຎ຺ຎານຸຣູປໍ ປຏິປທໍ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ ມຫາຊນສ຺ສ ຠວພນ຺ຘນໂມກ຺ຂຕ຺ຖາຍ ກຸສລຣຕນສ຺ສ ກິເລສໂຈເຣຫິ ວິລຸປ຺ປມານສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕານຕ຺ຖໍ ສີລວິປຸລປາກາຣໍ ສມາຘິປຣິຂາປຣິວາຣິຕໍ ວິປສ຺ສນາຎາຓທ຺ວາຣໍ ສຕິສມ຺ປຊຎ຺ຎທຬ຺ຫກວາຏໍ ສມາປຕ຺ຕິມຓ຺ຑປາທິປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ໂພຘິປກ຺ຂິຍຊນສມາກຸລໍ ອມຕວຣນຄຣໍ ມາເປສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໓.

‘‘ນິຊ຺ຊິນິຕ຺ວາ ກິເລເສ ໂສ, ປຕ຺ວາ ສມ຺ໂພຘິມຸຕ຺ຕມໍ;

ມາເປສິ ນຄຣໍ ສຕ຺ຖາ, ສທ຺ຘມ຺ມປຸຣວຣຸຕ຺ຕມ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນິຊ຺ຊິນິຕ຺ວາຕິ ວິຊິນິຕ຺ວາ ອຠິຠຸຍ຺ຍ, ກິເລສາຠິສງ຺ຂາຣເທວປຸຕ຺ຕມາເຣ ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສຕິ ໂສ ສຸມໂນ ຠຄວາ. ‘‘ວິຊິນິຕ຺ວາ ກິເລເສ ຫີ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ຕຕ຺ຖ ຫິ-ກາໂຣ ປທປູຣຓມຕ຺ເຕ ນິປາໂຕ. ປຕ຺ວາຕິ ອຘິຄນ຺ຕ຺ວາ. ‘‘ປຕ຺ໂຕ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ນຄຣນ຺ຕິ ນິພ຺ພານນຄຣໍ. ສທ຺ຘມ຺ມປຸຣວຣຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ສທ຺ຘມ຺ມສງ຺ຂາຕໍ ປຸຣວເຣສຸ ອຸຕ຺ຕມໍ ເສຏ຺ຐໍ ປຘານຠູຕໍ. ອຖ ວາ ສທ຺ຘມ຺ມມເຍສຸ ປຸເຣສຸ ປວເຣສຸ ອຸຕ຺ຕມໍ ສທ຺ຘມ຺ມປຸຣວຣຸຕ຺ຕມໍ. ປຸຣິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຖວິກປ຺ເປ ‘‘ນຄຣ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນນ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ. ປຏິວິທ຺ຘຘມ຺ມສຠາວານໍ ເສກ຺ຂາເສກ຺ຂານໍ ອຣິຍປຸຄ຺ຄລານໍ ປຕິຏ຺ຐານໍ ໂຄຈຣນິວາສຏ຺ເຐນ ນິພ຺ພານໍ ‘‘ນຄຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ສທ຺ຘມ຺ມວຣນຄເຣ ໂສ ສຕ຺ຖາ ອວິຈ຺ຉິນ຺ນໍ ອກຸຏິລໍ ອຸຊຸໍ ປຸຖຸລຎ຺ຈ ວິຕ຺ຖຕຎ຺ຈ ສຕິປຏ຺ຐານມຍໍ ມຫາວີຖິໍ ມາເປສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໔.

‘‘ນິຣນ຺ຕຣໍ ອກຸຏິລໍ, ອຸຊຸໍ ວິປຸລວິຕ຺ຖຕໍ;

ມາເປສິ ໂສ ມຫາວີຖິໍ, ສຕິປຏ຺ຐານວຣຸຕ຺ຕມ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນິຣນ຺ຕຣນ຺ຕິ ກຸສລຊວນສຎ຺ຈຣຓານນ຺ຕຣຠາວໂຕ ນິຣນ຺ຕຣໍ. ອກຸຏິລນ຺ຕິ ກຸຏິລຠາວກຣໂທສວິຣຫິຕໂຕ ອກຸຏິລໍ. ອຸຊຸນ຺ຕິ ອກຸຏິລຕ຺ຕາວ ອຸຊຸໍ. ປຸຣິມປທສ຺ເສວ ອຕ຺ຖທີປກມິທໍ ວຈນໍ. ວິປຸລວິຕ຺ຖຕນ຺ຕິ ອາຍາມໂຕ ຈ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈ ປຸຖຸລວິຕ຺ຖຕໍ, ປຸຖຸລວິຕ຺ຖຕຠາໂວ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣສຕິປຏ຺ຐານວເສນ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ມຫາວີຖິນ຺ຕິ ມຫາມຄ຺ຄໍ. ສຕິປຏ຺ຐານວຣຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ສຕິປຏ຺ຐານຎ຺ຈ ຕໍ ວເຣສຸ ອຸຕ຺ຕມຎ຺ຈາຕິ ສຕິປຏ຺ຐານວຣຸຕ຺ຕມໍ. ອຖ ວາ ວຣໍ ສຕິປຏ຺ຐານມຍໍ ອຸຕ຺ຕມວີຖິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ຕສ຺ສ ນິພ຺ພານມຫານຄຣສ຺ສ ຕສ຺ສໍ ສຕິປຏ຺ຐານວີຖິຍໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ສາມຎ຺ຎຜລານິ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ ຉ ອຠິຎ຺ຎາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍຕິ ອິມານິ ມຫຄ຺ຆຣຕນານິ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ຘມ຺ມາປເຓ ປສາເຣສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໕.

‘‘ຜເລ ຈຕ຺ຕາຣິ ສາມຎ຺ເຎ, ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ;

ຉຬຠິຎ຺ຎາຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕີ, ປສາເຣສິ ຕຕ຺ຖ ວີຖິຍ’’ນ຺ຕິ.

ອິທານິ ຠຄວາ ອິມານິ ຣຕນຠຓ຺ຑານິ ເຍ ປນ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ສຕິມນ຺ໂຕ ປຓ຺ຑິຕາ ຫິຣິໂອຕ຺ຕປ຺ປວີຣິຍາທີຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ, ເຕ ອາທີຍນ຺ຕີຕິ ເຕສໍ ຣຕນານໍ ຫຣຓູປາຍໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ –

໖.

‘‘ເຍ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ອຂິລາ, ຫິຣິວີຣິເຍຫຸປາຄຕາ;

ເຕ ເຕ ອິເມ ຄຸຓວເຣ, ອາທິຍນ຺ຕິ ຍຖາສຸຂ’’ນ຺ຕິ. – ອາຫ;

ຕຕ຺ຖ ເຍຕິ ອນິຍມຸທ຺ເທໂສ. ອປ຺ປມຕ຺ຕາຕິ ປມາທສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຠູເຕນ ສຕິຍາ ອວິປ຺ປວາສລກ຺ຂເຓນ ອປ຺ປມາເທນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ອຂິລາຕິ ປຎ຺ຈເຈໂຕຂິລຣຫິຕາ. ຫິຣິວີຣິເຍຫຸປາຄຕາຕິ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີຫິ ຫິຣີຍຕີຕິ ຫິຣີ, ລຊ຺ຊາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ. ວີຣສ຺ສ ຠາໂວ ວີຣິຍໍ, ຕໍ ອຸສ຺ສາຫລກ຺ຂຓໍ. ເຕຫິ ຫິຣິວີຣິເຍຫິ ອຸປາຄຕາ ສມນ຺ນາຄຕາ ຠພ຺ພປຸຄ຺ຄລາ. ເຕຕິ ອິທໍ ປຸພ຺ເພ ອນິຍມຸທ຺ເທສສ຺ສ ນິຍມຸທ຺ເທໂສ. ປຸນ ເຕຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣ ຄຸຓຣຕນວິເສເສ ເຕ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ອາທິຍນ຺ຕິ ປຏິລຠນ຺ຕິ ອຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພໍ ປນ ສຸມໂນ ຠຄວາ ກຕວິທິຕມໂນ ຘມ຺ມເຠຣິໍ ອາຫນິຕ຺ວາ ຘມ຺ມນຄຣໍ ມາເປຕ຺ວາ ອິມິນາ ນເຍນ ປຐມເມວ ສຕສຫສ຺ສໂກຏິໂຍ ໂພເຘສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໗.

‘‘ເອວເມເຕນ ໂຍເຄນ, ອຸທ຺ຘຣນ຺ໂຕ ມຫາຊນໍ;

ໂພເຘສິ ປຐມໍ ສຕ຺ຖາ, ໂກຏິສຕສຫສ຺ສິໂຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸທ຺ຘຣນ຺ໂຕຕິ ສໍສາຣສາຄຣໂຕ ອຣິຍມຄ຺ຄນາວາຍ ສມຸທ຺ຘຣນ຺ໂຕ. ໂກຏິສຕສຫສ຺ສິໂຍຕິ ສຕສຫສ຺ສໂກຏິໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິປຣິຍາເຍນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐໍ.

ຍທາ ປນ ສຸມໂນ ໂລກນາຍໂກ ສຸນນ຺ທວຕີນຄເຣ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລ ຕິຕ຺ຖິຍມທມານມທ຺ທນໍ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຕານໍ ໂກຏິສຫສ຺ສໍ ຘມ຺ມາມຕໍ ປາເຍສິ. ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ອຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໘.

‘‘ຍມ຺ຫິ ກາເລ ມຫາວີໂຣ, ໂອວທີ ຕິຕ຺ຖິເຍ ຄເຓ;

ໂກຏິສຫສ຺ສາ ຠິສມິໍສຸ, ທຸຕິເຍ ຘມ຺ມເທສເນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕິຕ຺ຖິເຍ ຄເຓຕິ ຕິຕ຺ຖິຍຠູເຕ ຄເຓ, ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ຄເຓ ວາ ‘‘ຕິຕ຺ຖິເຍ ອຠິມທ຺ທນ຺ໂຕ, ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ມມເທສຍີ’’ຕິ ປຐນ຺ຕິ ເກຈິ.

ຍທາ ປນ ທສສຸ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສສຸ ເທວຕາ ອິມສ຺ມິໍ ຈກ຺ກວາເຬ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ຈ ນິໂຣຘກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ກຖໍ ນິໂຣຘໍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ກຖໍ ນິໂຣຘສມາປນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ, ກຖໍ ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕີ’’ຕິ? ເອວໍ ສມາປຊ຺ຊນອຘິຏ຺ຐານວຸຏ຺ຐານາທີສຸ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ສຫ ມນຸສ຺ເສຫິ ຉສຸ ກາມາວຈຣເທວໂລເກສຸ ເທວາ ຈ ນວສຸ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກສຸ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ຈ ທ຺ເວຬ຺ຫກຊາຕາ ທ຺ວິຘາ ອເຫສຸໍ. ຕໂຕ ນຣສຸນ຺ທເຣນ ອຣິນ຺ທເມນ ນາມ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ສຸມນທສພລໍ ສພ຺ພໂລກນາຖໍ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ; ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຣິນ຺ທໂມ ຣາຊາ ຠຄວນ຺ຕໍ ນິໂຣຘປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ຕໂຕ ຠຄວຕາ ນິໂຣຘປຎ຺ເຫ ວິສ຺ສຊ຺ຊິເຕ ນວຸຕິປາຓໂກຏິສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ອຍໍ ຕຕິໂຍ ອຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໙.

‘‘ຍທາ ເທວາ ມນຸສ຺ສາ ຈ, ສມຄ຺ຄາ ເອກມານສາ;

ນິໂຣຘປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ, ສໍສຍໍ ຈາປິ ມານສໍ.

໑໐.

‘‘ຕທາປິ ຘມ຺ມເທສເນ, ນິໂຣຘປຣິທີປເນ;

ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ສານໍ, ຕຕິຍາຠິສມໂຍ ອຫູ’’ຕິ.

ຕສ຺ສ ປນ ສຸມນສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ຕຕ຺ຖ ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ເມຂລນຄຣໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວສ຺ສໍ ວສິຕ຺ວາ ປຐມປວາຣຓາຍ ອຣຫນ຺ຕານໍ ໂກຏິສຫສ຺ເສນ ເອຫິຠິກ຺ຂຸປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ປພ຺ພຊິເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຠຄວາ ປວາເຣສິ, ອຍໍ ປຐໂມ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ອຖາປເຣນ ສມເຍນ ສງ຺ກສ຺ສນຄຣສ຺ສາວິທູເຣ ອຣິນ຺ທມຣາຊກຸສລພລນິພ຺ພຕ຺ເຕ ໂຍຊນປ຺ປມາເຓ ກນກປພ຺ພເຕ ນິສິນ຺ໂນ ສຣທສມຍຣຸຈິຣກຣນິກໂຣ ທິວສກໂຣ ວິຍ ຍຸຄນ຺ຘຣປພ຺ພເຕ ມຸນິວຣທິວສກໂຣ ອຣິນ຺ທມຣາຊານໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອາຄຕານໍ ປຸຣິສານໍ ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ສານິ ທເມຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ເອຫິຠິກ຺ຂຸປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ທິວເສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຕຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຣິວຸໂຕ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕ ສນ຺ນິປາເຕ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິ. ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ຍທາ ປນ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ສຸຄຕທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ອຸປສງ຺ກມິ, ຕທາ ສຸມໂນ ຠຄວາ ອສີຕິຍາ ອຣຫນ຺ຕໂກຏິສຫສ຺ເສຫິ ປຣິວຸໂຕ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິ, ອຍໍ ຕຕິໂຍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໑.

‘‘ສນ຺ນິປາຕາ ຕໂຍ ອາສຸໍ, ສຸມນສ຺ສ ມເຫສິໂນ;

ຂີຓາສວານໍ ວິມລານໍ, ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕານ ຕາທິນໍ.

໑໒.

‘‘ວສ຺ສໍວຸຏ຺ຐສ຺ສ ຠຄວໂຕ, ອຠິຆຸຏ຺ເຐ ປວາຣເຓ;

ໂກຏິສຕສຫສ຺ເສຫິ, ປວາເຣສິ ຕຖາຄໂຕ.

໑໓.

‘‘ຕໂຕ ປຣໍ ສນ຺ນິປາເຕ, ວິມເລ ກຎ຺ຈນປພ຺ພເຕ;

ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ສານໍ, ທຸຕິໂຍ ອາສິ ສມາຄໂມ.

໑໔.

‘‘ຍທາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ, ພຸທ຺ຘທສ຺ສນຸປາຄມິ;

ອສີຕິໂກຏິສຫສ຺ສານໍ, ຕຕິໂຍ ອາສິ ສມາຄໂມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຠິຆຸຏ຺ເຐ ປວາຣເຓຕິ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາໂສ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ, ອຠິຆຸຏ຺ຐາຍ ປວາຣຓາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຕປຣນ຺ຕິ ຕໂຕ ອປຣຠາເຄ. ກຎ຺ຈນປພ຺ພເຕຕິ ກນກມເຍ ປພ຺ພເຕ. ພຸທ຺ຘທສ຺ສນຸປາຄມີຕິ ພຸທ຺ຘທສ຺ສນຕ຺ຖມຸປາຄມິ. ຕທາ ກິຣ ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຕຸໂລ ນາມ ນາຄຣາຊາ ອໂຫສິ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ. ໂສ ‘‘ໂລເກ ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຎາຕິຄຓປຣິວຸໂຕ ສກຠວນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂຸປຣິວາຣສ຺ສ ສຸມນສ຺ສ ຠຄວໂຕ ທິພ຺ເພຫິ ຕຸຣິເຍຫິ ອຸປຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກທຸສ຺ສຍຸຄານິ ທຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ໂສປິ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອນາຄເຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໕.

‘‘ອຫໍ ເຕນ ສມເຍນ, ນາຄຣາຊາ ມຫິທ຺ຘິໂກ;

ອຕຸໂລ ນາມ ນາເມນ, ອຸສ຺ສນ຺ນກຸສລສຎ຺ຈໂຍ.

໑໖.

‘‘ຕທາຫໍ ນາຄຠວນາ, ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຎາຕິຠິ;

ນາຄານໍ ທິພ຺ພຕຸຣິເຍຫິ, ສສງ຺ຆໍ ຊິນມຸປຏ຺ຐຫິໍ.

໑໗.

‘‘ໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ, ອນ຺ນປາເນນ ຕປ຺ປຍິໍ;

ປຈ຺ເຈກທຸສ຺ສຍຸຄໍ ທຕ຺ວາ, ສຣຓໍ ຕມຸປາຄມິໍ.

໑໘.

‘‘ໂສປິ ມໍ ພຸທ຺ໂຘ ພ຺ຍາກາສິ, ສຸມໂນ ໂລກນາຍໂກ;

ອປຣິເມຍ຺ຍິໂຕ ກປ຺ເປ, ອຍໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ.

໑໙.

‘‘ປຘານໍ ປທຫິຕ຺ວານ…ເປ… ເຫສ຺ສາມ ສມ຺ມຸຂາ ອິມໍ’’.

ຍຖາ ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎພຸທ຺ຘວໍເສ, ເອວໍ ອຏ຺ຐ ຄາຖາ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພາຕິ.

໒໐.

‘‘ຕສ຺ສາປິ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ຠິຍ຺ໂຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາທຍິໍ;

ອຸຕ຺ຕຣິໍ ວຕມຘິຏ຺ຐາສິໍ, ທສປາຣມິປູຣິຍາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສ ປນ ສຸມນສ຺ສ ຠຄວໂຕ ເມຂລໍ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ສຸທຕ຺ໂຕ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ສິຣິມາ ນາມ ເທວີ ມາຕາ, ສຣໂຓ ຈ ຠາວິຕຕ຺ໂຕ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ອຸເທໂນ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ໂສຓາ ຈ ອຸປໂສຓາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ນາຄຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ນວຸຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ສຣີຣໍ, ນວຸຕິເຍວ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ອໂຫສິ, ວຏໍສິກາ ນາມສ຺ສ ມເຫສີ ເທວີ, ອນູປໂມ ນາມ ປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຫຕ຺ຖິຍາເນນ ນິກ຺ຂມິ. ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອງ຺ຄຣາຊາ. ອງ຺ຄາຣາເມ ວສີຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໒໑.

‘‘ນຄຣໍ ເມຂລໍ ນາມ, ສຸທຕ຺ໂຕ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ;

ສິຣິມາ ນາມ ຊນິກາ, ສຸມນສ຺ສ ມເຫສິໂນ.

໒໒.

‘‘ນວວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌ ໂສ ວສິ;

ຈນ຺ໂທ ສຸຈນ຺ໂທ ວຏໍໂສ ຈ, ຕໂຍ ປາສາທມຸຕ຺ຕມາ.

໒໓.

‘‘ເຕສຏ຺ຐິສຕສຫສ຺ສານິ, ນາຣິໂຍ ສມລງ຺ກຕາ;

ວຏໍສິກາ ນາມ ນາຣີ, ອນູປໂມ ນາມ ອຕ຺ຣໂຊ.

໒໔.

‘‘ນິມິຕ຺ເຕ ຈຕຸໂຣ ທິສ຺ວາ, ຫຕ຺ຖິຍາເນນ ນິກ຺ຂມິ;

ອນູນທສມາສານິ, ປຘານໍ ປທຫີ ຊິໂນ.

໒໕.

‘‘ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ຍາຈິໂຕ ສນ຺ໂຕ, ສຸມໂນ ໂລກນາຍໂກ;

ວຕ຺ຕິ ຈກ຺ກໍ ມຫາວີໂຣ, ເມຂເລ ປຸຣມຸຕ຺ຕເມ.

໒໖.

‘‘ສຣໂຓ ຠາວິຕຕ຺ໂຕ ຈ, ອເຫສຸໍ ອຄ຺ຄສາວກາ;

ອຸເທໂນ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ສຸມນສ຺ສ ມເຫສິໂນ.

໒໗.

‘‘ໂສຓາ ຈ ອຸປໂສຓາ ຈ, ອເຫສຸໍ ອຄ຺ຄສາວິກາ;

ໂສປິ ພຸທ຺ໂຘ ອມິຕຍໂສ, ນາຄມູເລ ອພຸຊ຺ຌຖ.

໒໘.

‘‘ວຣຸໂຓ ເຈວ ສຣໂຓ ຈ, ອເຫສຸໍ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐກາ;

ຈາລາ ຈ ອຸປຈາລາ ຈ, ອເຫສຸໍ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐິກາ.

໒໙.

‘‘ອຸຈ຺ຈຕ຺ຕເນນ ໂສ ພຸທ຺ໂຘ, ນວຸຕິຫຕ຺ຖມຸຄ຺ຄໂຕ;

ກຎ຺ຈນຄ຺ຆິຍສງ຺ກາໂສ, ທສສຫສ຺ສີ ວິໂຣຈຕິ.

໓໐.

‘‘ນວຸຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ອາຍຸ ວິຊ຺ຊຕິ ຕາວເທ;

ຕາວຕາ ຕິຏ຺ຐມາໂນ ໂສ, ຕາເຣສິ ຊນຕໍ ພຫຸໍ.

໓໑.

‘‘ຕາຣຓີເຍ ຕາຣຍິຕ຺ວາ, ໂພຘນີເຍ ຈ ໂພຘຍິ;

ປຣິນິພ຺ພາຍິ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ອຸຬຸຣາຊາວ ອຕ຺ຖມິ.

໓໒.

‘‘ເຕ ຈ ຂີຓາສວາ ຠິກ຺ຂູ, ໂສ ຈ ພຸທ຺ໂຘ ອສາທິໂສ;

ອຕຸລປ຺ປຠໍ ທສ຺ສຍິຕ຺ວາ, ນິພ຺ພຸຕາ ເຕ ມຫາຍສາ.

໓໓.

‘‘ຕຎ຺ຈ ຎາຓໍ ອຕຸລິຍໍ, ຕານິ ຈ ອຕຸລານິ ຣຕນານິ;

ສພ຺ພໍ ຕມນ຺ຕຣຫິຕໍ, ນນຸ ຣິຕ຺ຕາ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣາ.

໓໔.

‘‘ສຸມໂນ ຍສຘໂຣ ພຸທ຺ໂຘ, ອງ຺ຄາຣາມມ຺ຫິ ນິພ຺ພຸໂຕ;

ຕຕ຺ເຖວ ຕສ຺ສ ຊິນຖູໂປ, ຈຕຸໂຍຊນມຸຄ຺ຄໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຎ຺ຈນຄ຺ຆິຍສງ຺ກາໂສຕິ ວິວິຘຣຕນວິຈິຕ຺ຕກຎ຺ຈນມຍຄ຺ຆິກສທິສຣູປໂສໂຠ. ທສສຫສ຺ສີ ວິໂຣຈຕີຕິ ຕສ຺ສ ປຠາຍ ທສສຫສ຺ສີປິ ໂລກຘາຕຸ ວິໂຣຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາຣຓີເຍຕິ ຕາຣຍິຕພ຺ເພ, ຕາຣຍິຕຸໍ ວຸຕ຺ເຕ ສພ຺ເພ ພຸທ຺ຘເວເນຍ຺ເຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຬຸຣາຊາວາຕິ ຈນ຺ໂທ ວິຍ. ອຕ຺ຖມີຕິ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂຕ. ເກຈິ ‘‘ອຕ຺ຖໍ ຄໂຕ’’ຕິ ປຐນ຺ຕິ. ອສາທິໂສຕິ ອສທິໂສ. ມຫາຍສາຕິ ມຫາກິຕ຺ຕິສທ຺ທາ ມຫາປຣິວາຣາ ຈ. ຕຎ຺ຈ ຎາຓນ຺ຕິ ຕໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓຎ຺ຈ. ອຕຸລິຍນ຺ຕິ ອຕຸລ຺ຍໍ ອສທິສໍ. ເສສໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ສຸມນພຸທ຺ຘວໍສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຏ຺ຐິໂຕ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ພຸທ຺ຘວໍໂສ.

໗. ເຣວຕພຸທ຺ຘວໍສວຓ຺ຓນາ

ສຸມນສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ອປຣຠາເຄ ສາສເນ ຈສ຺ສ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ນວຸຕິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸກາ ມນຸສ຺ສາ ອນຸກ຺ກເມນ ປຣິຫາຍິຕ຺ວາ ທສວສ຺ສາຍຸກາ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນ ອນຸກ຺ກເມນ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍາຍຸກາ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນ ປຣິຫາຍມານາ ສຏ຺ຐິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸກາ ອເຫສຸໍ. ຕທາ ເຣວໂຕ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ໂສປິ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ອເນກຣຕນສມຸຊ຺ຊລິຕຠວເນ ຕຸສິຕຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ສພ຺ພຘນຘຎ຺ຎວຕິສຸຘຎ຺ຎວຕີນຄເຣ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣສມລງ຺ກຕອມິຕຣຸຈິຣປຣິວາຣປຣິວຸຕສ຺ສ ສິຣິວິຠວສມຸທເຍນາກຸລສ຺ສ ສພ຺ພສມິທ຺ຘິວິປຸລສ຺ສ ວິປຸລສ຺ສ ນາມ ຣຎ຺ໂຎ ກຸເລ ສພ຺ພຊນນຍນາລິປາລິສມາກຸລາຍ ສມ຺ຜຸລ຺ລນຍນກຸວລຍສສ຺ສິຣິກສິນິທ຺ຘວທນກມລາກຣໂສຠາສມຸຊ຺ຊລາຍ ສຸຣຸຈິຣມໂນຫຣຄຸຓຄຓວິປຸລາຍ ວິປຸລາຍ ນາມ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທສນ຺ນໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ຈິຕ຺ຕກູຏປພ຺ພຕໂຕ ສຸວຓ຺ຓຫໍສຣາຊາ ວິຍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂມິ.

ຕສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ຊາຕິຍຎ຺ຈ ປາຏິຫາຣິຍານິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕນຍາເນວ ອເຫສຸໍ. ສຸທສ຺ສນຣຕນຄ຺ຆິອາເວຬນາມກາ ຕໂຍ ຈສ຺ສ ປາສາທາ ອເຫສຸໍ. ສຸທສ຺ສນາເທວິປ຺ປມຸຂານິ ເຕຕ຺ຕິໍສ ອິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕານິ ອເຫສຸໍ. ຕາຫິ ປຣິວຸໂຕ ໂສ ສຸຣຍຸວຕີຫິ ປຣິວຸໂຕ ເທວກຸມາໂຣ ວິຍ ຉພ຺ພສ຺ສສຫສ຺ສານິ ວິສຍສຸຂມນຸຠວມາໂນ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສິ. ໂສ ສຸທສ຺ສນາຍ ນາມ ເທວິຍາ ວຣຸເຓ ນາມ ຕນເຍ ຊາເຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ນິມິຕ຺ຕານິ ທິສ຺ວາ ນານາວິຣາຄຕນຸວຣວສນນິວສໂນ ອາມຸກ຺ກມຸຕ຺ຕາຫາຣມຓິກຸຓ຺ຑໂລ ວຣເກຍູຣມກຸຏກຏກຘໂຣ ປຣມສຸຣຠິຄນ຺ຘກຸສຸມສມລງ຺ກໂຕ ປຣມຣຸຈິຣກຣນິກໂຣ ສຣທສມຍຣຊນິກໂຣ ວິຍ ຕາຣາຄຓປຣິວຸໂຕ ວິຍ ຈນ຺ໂທ ຕິທສຄຓປຣິວຸໂຕ ວິຍ ທສສຕນຍໂນ ພ຺ຣຫ຺ມຄຓປຣິວຸໂຕ ວິຍ ຈ ຫາຣິຕມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ມຫຕິຍາ ເສນາຍ ປຣິວຸໂຕ ອາຊຎ຺ຎຣເຖນ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສພ຺ພາຠຣຓານິ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ທຕ຺ວາ ຊລຊາມລາວິກລນີລກຸວລຍທລສທິເສນາຕິນິສິເຕນາຕິຕິຂິເຓນາສິນາ ສເກສມກຸຏໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອາກາເສ ຂິປິ. ຕໍ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ສຸວຓ຺ຓຈງ຺ໂກຏເກນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ເນຕ຺ວາ ສິເນຣຸມຸທ຺ຘນິ ສຕ຺ຕຣຕນມຍໍ ເຈຕິຍໍ ອກາສິ.

ມຫາປຸຣິໂສ ປນ ເທວທຕ຺ຕານິ ກາສາຍານິ ປຣິທຫິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ, ເອກາ ຈ ນໍ ປຸຣິສໂກຏິ ອນຸປພ຺ພຊິ. ໂສ ເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ສຕ຺ຕມາເສ ປຘານຈຣິຍໍ ຈຣິຕ຺ວາ ວິສາຂປຸຓ຺ຓມາຍ ອຎ຺ຎຕຣາຍ ສາຘຸເທວິຍາ ນາມ ເສຏ຺ຐິຘີຕາຍ ທິນ຺ນໍ ມຘຸປາຍາສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສາລວເນ ທິວາວິຫາຣໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ອຎ຺ຎຕເຣນາຊີວເກນ ທິນ຺ນາ ອຏ຺ຐ ຕິຓມຸຏ຺ຐິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຕ຺ຕວຣນາຄຄາມີ ນາຄໂພຘິໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ເຕປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖວິຕ຺ຖຕໍ ຕິຓສນ຺ຖຣໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄວີຣິຍໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ມາຣພລໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ – ‘‘ອເນກຊາຕິສໍສາຣໍ…ເປ… ຕຓ຺ຫານໍ ຂຍມຊ຺ຌຄາ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໑໕໓-໑໕໔) ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑.

‘‘ສຸມນສ຺ສ ອປເຣນ, ເຣວໂຕ ນາມ ນາຍໂກ;

ອນຸປໂມ ອສທິໂສ, ອຕຸໂລ ອຸຕ຺ຕໂມ ຊິໂນ’’ຕິ.

ເຣວໂຕ ກິຣ ສຕ຺ຖາ ໂພຘິສມີເປເຍວ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫານິ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖໍ ພ຺ຣຫ຺ມາຍາຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ – ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ (ທີ. ນິ. ໒.໗໒; ມ. ນິ. ໑.໒໘໔; ໒.໓໔໑; ມຫາວ. ໑໐) ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາ ສຫ ປພ຺ພຊິຕຠິກ຺ຂຸໂກຏິໂຍ ອຎ຺ເຎ ຈ ພຫູ ເທວມນຸສ຺ເສ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ເນ ທິສ຺ວາ ອາກາເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວຣຸຓາຣາເມ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ຄມ຺ຠີຣໍ ນິປຸຓໍ ຕິປຣິວຏ຺ຏໍ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍໍ ອຎ຺ເຎນ ອນຸຕ຺ຕຣໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂກຏິ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ຕີສຸ ມຄ຺ຄຜເລສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕານໍ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໒.

‘‘ໂສປິ ຘມ຺ມໍ ປກາເສສິ, ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ອຠິຍາຈິໂຕ;

ຂນ຺ຘຘາຕຸວວຕ຺ຖານໍ, ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ຠວາຠເວ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຂນ຺ຘຘາຕຸວວຕ຺ຖານນ຺ຕິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຂນ຺ຘານໍ ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນໍ ຘາຕູນໍ ນາມຣູປວວຕ຺ຖານາທິວເສນ ວິຠາຄກຣຓໍ. ສຠາວລກ຺ຂຓສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓາທິວເສນ ຣູປາຣູປຘມ຺ມປຣິຄ຺ຄໂຫ ຂນ຺ຘຘາຕຸວວຕ຺ຖານໍ ນາມ. ອຖ ວາ ເຜຓປິຓ຺ຑູປມໍ ຣູປໍ ປຣິມທ຺ທນາສຫນໂຕ ຉິທ຺ທາວຉິທ຺ທາທິຠາວໂຕ ຈ ອຸທກປຸພ຺ພຸຬກໍ ວິຍ ເວທນາ ມຸຫຸຕ຺ຕຣມຓີຍຠາວໂຕ, ມຣີຈິກາ ວິຍ ສຎ຺ຎາ ວິປ຺ປລມ຺ຠນໂຕ, ກທລິກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ສງ຺ຂາຣາ ອສາຣກໂຕ, ມາຍາ ວິຍ ວິຎ຺ຎາຓໍ ວຎ຺ຈນກໂຕ’’ຕິ ເອວມາທິນາປິ ນເຍນ ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທິວເສນປິ ຂນ຺ຘຘາຕຸວວຕ຺ຖານໍ ເວທິຕພ຺ພໍ (ວິຠ. ອຏ຺ຐ. ໒໖ ກມາທິວິນິຈ຺ຉຍກຖາ). ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ຠວາຠເວຕິ ເອຕ຺ຖ ຠໂວຕິ ວຑ຺ຒິ, ອຠໂວຕິ ຫານິ. ຠໂວຕິ ສສ຺ສຕທິຏ຺ຐິ, ອຠໂວຕິ ອຸຈ຺ເຉທທິຏ຺ຐິ. ຠໂວຕິ ຂຸທ຺ທກຠໂວ, ອຠໂວຕິ ມຫາຠໂວ. ຠໂວຕິ ກາມຠໂວ, ອຠໂວຕິ ຣູປາຣູປຠໂວຕິ ເອວມາທິນາ ນເຍນ ຠວາຠວານໍ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒໒໓; ສໍ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໓.໕.໑໐໘໐; ອຸທາ. ອຏ຺ຐ. ໒໐). ເຕສໍ ຠວາຠວານໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕິເຫຕຸຠູຕໍ ຘມ຺ມໍ ປກາເສສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ຠວຕິ ອເນນາຕິ ຠໂວ, ຕີສຸ ຠເວສຸ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິນິມິຕ຺ຕໍ ກມ຺ມາທິກໍ. ອຸປປຕ຺ຕິຠໂວ ອຠໂວ ນາມ. ອຸຠຍຕ຺ຖ ນິກນ຺ຕິຍາ ປຫານກຣໍ ອປ຺ປວຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ປນ ເຣວຕພຸທ຺ຘສ຺ສ ຕໂຍວ ອຠິສມຍາ ອເຫສຸໍ. ປຐໂມ ປນສ຺ສ ຄຓນປຖໍ ວີຕິວຕ຺ໂຕ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໓.

‘‘ຕສ຺ສາຠິສມຍາ ຕີຓິ, ອເຫສຸໍ ຘມ຺ມເທສເນ;

ຄຓນາຍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ປຐມາຠິສມໂຍ ອຫູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕີຓີຕິ ຕໂຍ, ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາໂສ ກໂຕ, ອຍໍ ປຐໂມ ອຠິສມໂຍ ອໂຫສິ.

ອຖາປເຣນ ສມເຍນ ນຄຣຸຕ຺ຕເຣ ອຸຕ຺ຕເຣ ນຄເຣ ສພ຺ພາຣິນ຺ທໂມ ອຣິນ຺ທໂມ ນາມ ຣາຊາ ອໂຫສິ. ໂສ ກິຣ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ນຄຣມນຸປ຺ປຕ຺ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕີຫິ ຊນໂກຏີຫິ ປຣິວຸໂຕ ຠຄວໂຕ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ສ຺ວາຕນາຍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສຕ຺ຕາຫໍ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕິຄາວຸຕວິຕ຺ຖຕໍ ທີປປູຊໍ ກຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ອຖ ຠຄວາ ຕສ຺ສ ມໂນນຸກູລໍ ວິຈິຕ຺ຕນຍໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ຕຕ຺ຖ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ໂກຏິສຫສ຺ສສ຺ສ ທຸຕິຍາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໔.

‘‘ຍທາ ອຣິນ຺ທມໍ ຣາຊໍ, ວິເນສິ ເຣວໂຕ ມຸນິ;

ຕທາ ໂກຏິສຫສ຺ສານໍ, ທຸຕິຍາຠິສມໂຍ ອຫູ’’ຕິ.

ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ອຠິສມໂຍ.

ອຖາປເຣນ ສມເຍນ ເຣວໂຕ ສຕ຺ຖາ ອຸຕ຺ຕຣນິຄມໍ ນາມ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ຕທາ ກິຣ ອຸຕ຺ຕຣນິຄມວາສິໂນ ມນຸສ຺ສາ ຍາຄຸຠຕ຺ຕຂຊ຺ຊກເຠສຊ຺ຊປານກາທີນິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ປຣິປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ກຸຫິໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ’’ຕິ? ຕໂຕ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຠຄວາ, ອາວຸໂສ, ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປນ຺ໂນ’’ຕິ. ອຖາຕີເຕ ຕສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕາເຫ ຠຄວນ຺ຕໍ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐິຕໍ ສຣທສມເຍ ສູຣິໂຍ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ອນູປມາຍ ພຸທ຺ຘສິຣິຍາ ວິໂຣຈມານໍ ທິສ຺ວາ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ຄຸຓານິສໍສໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ຠຄວາ ຈ ເຕສໍ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິຍາ ຄຸຓານິສໍສໍ ກເຖສິ. ຕທາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ໂກຏິສຕໍ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ອຍໍ ຕຕິໂຍ ອຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໕.

‘‘ສຕ຺ຕາຫໍ ປຏິສລ຺ລານາ, ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ນຣາສໂຠ;

ໂກຏິສຕໍ ນຣມຣູນໍ, ວິເນສິ ອຸຕ຺ຕເມ ຜເລ’’ຕິ.

ສຸຘຎ຺ຎວຕີນຄເຣ ປຐມມຫາປາຕິໂມກ຺ຂຸທ຺ເທເສ ເອຫິຠິກ຺ຂຸປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ປພ຺ພຊິຕານໍ ອຣຫນ຺ຕານໍ ຄຓນປຖໍ ວີຕິວຕ຺ຕານໍ ປຐໂມ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ເມຂລນຄເຣ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂາຕານໍ ເອຫິຠິກ຺ຂຸປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ປພ຺ພຊິຕານໍ ອຣຫນ຺ຕານໍ ທຸຕິໂຍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ເຣວຕສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມຈກ຺ການຸວຕ຺ຕໂກ ວຣຸໂຓ ນາມ ອຄ຺ຄສາວໂກ ປຎ຺ຎວນ຺ຕານໍ ອຄ຺ໂຄ ອາພາຘິໂກ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ຖ ຄິລານປຸຈ຺ຉນຕ຺ຖາຍ ສມ຺ປຕ຺ຕມຫາຊນສ຺ສ ລກ຺ຂຓຕ຺ຕຍປຣິທີປກໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສໍ ປຸຣິສານໍ ເອຫິຠິກ຺ຂຸປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິເກ ສນ຺ນິປາເຕ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິ. ອຍໍ ຕຕິໂຍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໖.

‘‘ສນ຺ນິປາຕາ ຕໂຍ ອາສຸໍ, ເຣວຕສ຺ສ ມເຫສິໂນ;

ຂີຓາສວານໍ ວິມລານໍ, ສຸວິມຸຕ຺ຕານ ຕາທິນໍ.

໗.

‘‘ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ຄຓນປຖໍ, ປຐມໍ ເຍ ສມາຄຕາ;

ໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ, ທຸຕິໂຍ ອາສິ ສມາຄໂມ.

໘.

‘‘ໂຍປິ ປຎ຺ຎາຍ ອສໂມ, ຕສ຺ສ ຈກ຺ການຸວຕ຺ຕໂກ;

ໂສ ຕທາ ພ຺ຍາຘິໂຕ ອາສິ, ປຕ຺ໂຕ ຊີວິຕສໍສຍໍ.

໙.

‘‘ຕສ຺ສ ຄິລານປຸຈ຺ຉາຍ, ເຍ ຕທາ ອຸປຄຕາ ມຸນີ;

ໂກຏິສຕສຫສ຺ສາ ອຣຫນ຺ໂຕ, ຕຕິໂຍ ອາສິ ສມາຄໂມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ການຸວຕ຺ຕໂກຕິ ຘມ຺ມຈກ຺ການຸວຕ຺ຕໂກ. ປຕ຺ໂຕ ຊີວິຕສໍສຍນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຊີວິເຕ ສໍສຍໍ ຊີວິຕສໍສຍໍ, ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓາຕິ ວາ, ນ ວາ ປາປຸຓາຕີຕິ ເອວໍ ຊີວິຕສໍສຍໍ ປຕ຺ໂຕ, ພ຺ຍາຘິຕສ຺ສ ພລວຠາເວນ ມຣຕິ, ນ ມຣຕີຕິ ຊີວິເຕ ສໍສຍໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍ ຕທາ ອຸປຄຕາ ມຸນີຕິ ອິຕິ ທີຆຠາເວ ສຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຸປຣິ ໂຫຕິ, ຣສ຺ເສ ອນຸສ຺ສເຣນ ສທ຺ຘິໍ ວຣຸຓສ຺ສ ອຸປຣິ ໂຫຕິ.

ຕທາ ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣມ຺ມວຕີນຄເຣ ອຕິເທໂວ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຘມ຺ເມ ປາຣໍ ຄໂຕ ເຣວຕໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສິໂລກສຫສ຺ເສນ ທສພລໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສຫສ຺ສຄ຺ຆນິເກນ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄນ ຠຄວນ຺ຕໍ ປູເຊສິ. ໂສປິ ນໍ ພຸທ຺ໂຘ ພ຺ຍາກາສິ – ‘‘ອິໂຕ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານໍ ມຕ຺ຖເກ ໂຄຕໂມ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໐.

‘‘ອຫໍ ເຕນ ສມເຍນ, ອຕິເທໂວ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ;

ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ເຣວຕໍ ພຸທ຺ຘໍ, ສຣຓໍ ຕສ຺ສ ຄຎ຺ຉຫໍ.

໑໑.

‘‘ຕສ຺ສ ສີລໍ ສມາຘິຎ຺ຈ, ປຎ຺ຎາຄຸຓມນຸຕ຺ຕມໍ;

ໂຖມຍິຕ຺ວາ ຍຖາຖາມໍ, ອຸຕ຺ຕຣີຍມທາສຫໍ.

໑໒.

‘‘ໂສປິ ມໍ ພຸທ຺ໂຘ ພ຺ຍາກາສິ, ເຣວໂຕ ໂລກນາຍໂກ;

ອປຣິເມຍ຺ຍິໂຕ ກປ຺ເປ, ອຍໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ.

໑໓.

‘ປຘານໍ ປທຫິຕ຺ວານ…ເປ… ເຫສ຺ສາມ ສມ຺ມຸຂາ ອິມ’’’ນ຺ຕິ. –

ອຏ຺ຐ ຄາຖາ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພາ.

໑໔.

‘‘ຕສ຺ສາປິ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ຠິຍ຺ໂຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາທຍິໍ;

ອຸຕ຺ຕຣິໍ ວຕມຘິຏ຺ຐາສິໍ, ທສປາຣມິປູຣິຍາ.

໑໕.

‘‘ຕທາປິ ຕໍ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມໍ, ສຣິຕ຺ວາ ອນຸພ຺ຣູຫຍິໍ;

ອາຫຣິສ຺ສາມິ ຕໍ ຘມ຺ມໍ, ຍໍ ມຍ຺ຫໍ ອຠິປຕ຺ຖິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຣຓໍ ຕສ຺ສ ຄຎ຺ຉຫນ຺ຕິ ຕໍ ສຣຓໍ ອຄຎ຺ຉິໍ ອຫໍ, ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ. ປຎ຺ຎາຄຸຓນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ. ອນຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐໍ. ‘‘ປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິຄຸຓມຸຕ຺ຕມ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ໂສ ອຸຕ຺ຕາໂນວ. ໂຖມຍິຕ຺ວາຕິ ໂຖເມຕ຺ວາ ວຓ຺ຓຍິຕ຺ວາ. ຍຖາຖາມນ຺ຕິ ຍຖາພລໍ. ອຸຕ຺ຕຣີຍນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ. ອທາສຫນ຺ຕິ ອທາສິໍ ອຫໍ. ພຸທ຺ຘຘມ຺ມນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘຠາວກຣໍ ຘມ຺ມໍ, ປາຣມີຘມ຺ມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຣິຕ຺ວາຕິ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ. ອນຸພ຺ຣູຫຍິນ຺ຕິ ອຠິວຑ຺ເຒສິໍ. ອາຫຣິສ຺ສາມີຕິ ອານຍິສ຺ສາມິ. ຕໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ຕໍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ. ຍໍ ມຍ຺ຫໍ ອຠິປຕ຺ຖິຕນ຺ຕິ ຍໍ ມຍາ ອຠິປຕ຺ຖິຕໍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ສ ປນ ເຣວຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ນຄຣໍ ສຸຘຎ຺ຎວຕີ ນາມ ອໂຫສິ, ປິຕາ ວິປຸໂລ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ, ມາຕາ ວິປຸລາ ນາມ, ວຣຸໂຓ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມເທໂວ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ສມ຺ຠໂວ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ຠທ຺ທາ ຈ ສຸຠທ຺ທາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ນາຄຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ອສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ອາຍຸ ສຏ຺ຐິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ສຸທສ຺ສນາ ນາມ ອຄ຺ຄມເຫສີ, ວຣຸໂຓ ນາມ ປຸຕ຺ໂຕ, ອາຊຎ຺ຎຣເຖນ ນິກ຺ຂມິ.

‘‘ຕສ຺ສ ເທຫາຠິນິກ຺ຂນ຺ຕໍ, ປຠາຊາລມນຸຕ຺ຕຣໍ;

ທິວາ ເຈວ ຕທາ ຣຕ຺ຕິໍ, ນິຈ຺ຈໍ ຜຣຕິ ໂຍຊນໍ.

‘‘ຘາຕຸໂຍ ມມ ສພ຺ພາປິ, ວິກິຣນ຺ຕູຕິ ໂສ ຊິໂນ;

ອຘິຏ຺ຐາສິ ມຫາວີໂຣ, ສພ຺ພສຕ຺ຕານຸກມ຺ປໂກ.

‘‘ມຫານາຄວນຸຍ຺ຍາເນ, ມຫໂຕ ນຄຣສ຺ສ ໂສ;

ປູຊິໂຕ ນຣມຣູຫິ, ປຣິນິພ຺ພາຍິ ເຣວໂຕ’’ຕິ.

ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໖.

‘‘ນຄຣໍ ສຸຘຎ຺ຎວຕີ ນາມ, ວິປຸໂລ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ;

ວິປຸລາ ນາມ ຊນິກາ, ເຣວຕສ຺ສ ມເຫສິໂນ.

໒໑.

‘‘ວຣຸໂຓ ພ຺ຣຫ຺ມເທໂວ ຈ, ອເຫສຸໍ ອຄ຺ຄສາວກາ;

ສມ຺ຠໂວ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ເຣວຕສ຺ສ ມເຫສິໂນ.

໒໒.

‘‘ຠທ຺ທາ ເຈວ ສຸຠທ຺ທາ ຈ, ອເຫສຸໍ ອຄ຺ຄສາວິກາ;

ໂສປິ ພຸທ຺ໂຘ ອສມສໂມ, ນາຄມູເລ ອພຸຊ຺ຌຖ.

໒໓.

‘‘ປທຸໂມ ກຸຎ຺ຊໂຣ ເຈວ, ອເຫສຸໍ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐກາ;

ສິຣິມາ ເຈວ ຍສວຕີ, ອເຫສຸໍ ອຄ຺ຄຸປຏ຺ຐິກາ.

໒໔.

‘‘ອຸຈ຺ຈຕ຺ຕເນນ ໂສ ພຸທ຺ໂຘ, ອສີຕິຫຕ຺ຖມຸຄ຺ຄໂຕ;

ໂອຠາເສຕິ ທິສາ ສພ຺ພາ, ອິນ຺ທເກຕຸວ ອຸຄ຺ຄໂຕ.

໒໕.

‘‘ຕສ຺ສ ສຣີເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ປຠາມາລາ ອນຸຕ຺ຕຣາ;

ທິວາ ວາ ຍທິ ວາ ຣຕ຺ຕິໍ, ສມນ຺ຕາ ຜຣຕິ ໂຍຊນໍ.

໒໖.

‘‘ສຏ຺ຐິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ອາຍຸ ວິຊ຺ຊຕິ ຕາວເທ;

ຕາວຕາ ທິຏ຺ຐມາໂນ ໂສ, ຕາເຣສິ ຊນຕໍ ພຫຸໍ.

໒໗.

‘‘ທສ຺ສຍິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘພລໍ ອມຕໍ ໂລເກ ປກາສຍໍ;

ນິພ຺ພາຍິ ອນຸປາທາໂນ, ຍຖຄ຺ຄຸປາທານສງ຺ຂຍາ.

໒໘.

‘‘ໂສ ຈ ກາໂຍ ຣຕນນິໂຠ, ໂສ ຈ ຘມ຺ໂມ ອສາທິໂສ;

ສພ຺ພໍ ຕມນ຺ຕຣຫິຕໍ, ນນຸ ຣິຕ຺ຕາ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂອຠາເສຕີຕິ ປກາສຍຕິ. ອຸຄ຺ຄໂຕຕິ ອຸສ຺ສິໂຕ. ປຠາມາລາຕິ ປຠາເວລາ. ຍຖຄ຺ຄີຕິ ອຄ຺ຄິ ວິຍ. ອຸປາທານສງ຺ຂຍາຕິ ອິນ຺ຘນກ຺ຂຍາ. ໂສ ຈ ກາໂຍ ຣຕນນິໂຠຕິ ໂສ ຈ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາໂຍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ. ‘‘ຕຎ຺ຈ ກາຍໍ ຣຕນນິຠ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂສເຍວ ປນສ຺ສຕ຺ໂຖ. ເສສຄາຖາສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ເຣວຕພຸທ຺ຘວໍສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຏ຺ຐິໂຕ ປຎ຺ຈໂມ ພຸທ຺ຘວໍໂສ.

໘. ໂສຠິຕພຸທ຺ຘວໍສວຓ຺ຓນາ

ຕສ຺ສ ປນ ອປຣຠາເຄ ຕສ຺ສ ສາສເນປິ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ໂສຠິໂຕ ນາມ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ຕຸສິຕປຸເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ເທເວຫິ ອາຍາຈິໂຕ ຕຸສິຕປຸຣໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ສຸຘມ຺ມນຄເຣ ສຸຘມ຺ມຣາຊສ຺ສ ກຸເລ ສຸຘມ຺ມາຍ ນາມ ເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ໂສ ທສນ຺ນໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ສຸຘມ຺ມຸຍ຺ຍາເນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ປຣິສຸທ຺ຘວິຣາຊິຕຆນເມຆປຏລໂຕ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ວິຍ ນິກ຺ຂມິ. ຕສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິຍໍ ຊາຕິຍຎ຺ຈ ປາຏິຫາຣິຍານິ ປຸພ຺ເພ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣານິ.

ໂສ ທສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຕ຺ຕິໍສນາຏກິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານໍ ອຄ຺ຄາຍ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ມຂິລເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ສີຫກຸມາເຣ ນາມ ປຸຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຈຕ຺ຕາຣິ ນິມິຕ຺ຕານິ ທິສ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕສໍເວໂຄ ປາສາເທເຍວ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອານາປານສ຺ສຕິສມາຘິໍ ຠາເວຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ຕຕ຺ເຖວ ປຘານຈຣິຍມຈຣິ. ຕໂຕ ມຂິລມຫາເທວິຍາ ທິນ຺ນໍ ປຣມມຘຸຣໍ ມຘຸປາຍາສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຠິນິກ຺ຂມນຕ຺ຖາຍ ຈິຕ຺ຕມຸປ຺ປາເທສິ – ‘‘ອຍໍ ປາສາໂທ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ໂຕ ມຫາຊນສ຺ສ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ອາກາເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິຣຸກ຺ຂໍ ມຊ຺ເຌກຕ຺ວາ ປຖວິຍໍ ໂອຕຣຕຸ, ອິມາ ຈ ອິຕ຺ຖິໂຍ ມຍິ ໂພຘິມູເລ ນິສິນ຺ເນ ອວຸຕ຺ຕາ ສຍເມວ ປາສາທໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ຕູ’’ຕິ. ສຫຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທາ ປາສາໂທ ຈ ສຸຘມ຺ມຣາຊຠວນໂຕ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອສິຕຎ຺ຊນສງ຺ກາສມາກາສມພ຺ຠຸຄ຺ຄຎ຺ຉິ. ໂສ ສໂມສຣິຕສຸຣຠິກຸສຸມທາມສມລງ຺ກຕປາສາທຕໂລ ສກລມ຺ປິ ຄຄນຕລໍ ສມລງ຺ກຸຣຸມາໂນ ວິຍ ກນກຣສຘາຣາສທິສຣຸຈິຣກຣນິກໂຣ ທິວສກໂຣ ວິຍ ຈ ສຣທສມຍຣຊນິກໂຣ ວິຍ ຈ ວິໂຣຈມາໂນ ວິລມ຺ພມານວິວິຘວິຈິຕ຺ຕກິງ຺ກິຓິກຊາໂລ ຍສ຺ສ ກິຣ ວາເຕຣິຕສ຺ສ ສຸກຸສລຊນວາທິຕສ຺ສ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກສ຺ສ ຕຸຣິຍສ຺ສ ວິຍ ສທ຺ໂທ ວຄ຺ຄຸ ຈ ຣຊນີໂຍ ຈ ກມນີໂຍ ຈ ອໂຫສິ.

ທູຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຸຍ຺ຍມາເນນ ມຘຸເຣນ ສເຣນ ສຕ຺ຕານໍ ໂສຕານິ ໂອທຫມາໂນ ຆຣຈຈ຺ຈຣຈຕຸກ຺ກວີຖິອາທີສຸ ຐຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕກຖາສລ຺ລາເປສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ນາຕິນີເຈນ ນາຕິອຸຈ຺ເຈນ ຕຣຸວຣວນມຕ຺ຖກາວິທູເຣນາກາເສນ ປໂລຠຍມາໂນ ວິຍ ຕຣຸວຣສາຂານານາຣຕນຊຸຕິວິສຣສມຸຊ຺ຊເລນ ວຓ຺ເຓນ ຊນນຍນານິ ອາກຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ປຸຎ຺ຎານຸຠາວໍ ສມຸຄ຺ໂຆສຍນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ຄຄນຕລໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ຕຕ຺ຖ ນາຏກິຕ຺ຖິໂຍປິ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກສ຺ສ ວຣຕຸຣິຍສ຺ສ ມຘຸເຣນ ສເຣນ ອຸປຄາຍິໍສຸ ເຈວ ວິລປິໍສຸ ຈ. ຈຕຸຣງ຺ຄິນີ ກິຣສ຺ສ ເສນາປິ ອລງ຺ກາຣ-ກາຍາຠຣຓ-ຊຸຕິ-ສມຸທຍ-ສມຸຊ຺ໂຊຕນານາວິຣາຄ-ສຸຣຠິກຸສຸມວສນາຠຣຓໂສຠິຕາ ອມຣວຣເສນາ ວິຍ ປຣມຣຸຈິຣທສ຺ສນາ ຘຣຓີ ວິຍ ຄຄນຕເລນ ປາສາທໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອຄມາສິ.

ຕໂຕ ປາສາໂທ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອຸຊຸວິປຸລວຏ຺ຏກ຺ຂນ຺ຘໍ ກຸສຸມປລ຺ລວມກຸລສມລງ຺ກຕໍ ນາຄຣຸກ຺ຂໍ ມຊ຺ເຌກຕ຺ວາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ນາຏກິຕ຺ຖິໂຍ ຈ ເກນຈິ ອວຸຕ຺ຕາວ ຕໂຕ ປາສາທໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ອເນກຄຸຓໂສຠິໂຕ ກິຣ ໂສຠິໂຕປິ ມຫາປຸຣິໂສ ມຫາຊນກຕປຣິວາໂຣເຍວ ຣຕ຺ຕິຍາ ຕີສຸ ຍາເມສຸ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາໂຍ ອຸປ຺ປາເທສິ. ມາຣພລໍ ປນສ຺ສ ຘມ຺ມຕາພເລເນວ ຍຖາຄຕມຄມາສິ. ປາສາໂທ ປນ ຕຕ຺ເຖວ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສຠິໂຕ ປນ ຠຄວຕາ ສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ – ‘‘ອເນກຊາຕິສໍສາຣໍ…ເປ… ຕຓ຺ຫານໍ ຂຍມຊ຺ຌຄາ’’ຕິ ອຸທານໍ ອຸທາເນຕ຺ວາ ໂພຘິສມີເປເຍວ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ຘມ຺ມຊ຺ເຌສນໍ ປຏິຊານິຕ຺ວາ – ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ເວມາຕິເກ ກນິຏ຺ຐຠາຕິເກ ອສມກຸມາຣຎ຺ຈ ສຸເນຕ຺ຕກຸມາຣຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ – ‘‘ອິເມ ທ຺ເວ ກຸມາຣາ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ນາ ຄມ຺ຠີຣໍ ນິປຸຓໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ, ຫນ຺ທາຫໍ ອິເມສໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸຘມ຺ມຸຍ຺ຍາເນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ທ຺ເວປິ ກຸມາເຣ ອຸຍ຺ຍານປາເລນ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ເຕຫິ ສປຣິວາເຣຫິ ປຣິວຸໂຕ ມຫາຊນມຊ຺ເຌ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑.

‘‘ເຣວຕສ຺ສ ອປເຣນ, ໂສຠິໂຕ ນາມ ນາຍໂກ;

ສມາຫິໂຕ ສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ, ອສໂມ ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ.

໒.

‘‘ໂສ ຊິໂນ ສກເຄຫມ຺ຫິ, ມານສໍ ວິນິວຕ຺ຕຍິ;

ປຕ຺ວານ ເກວລໍ ໂພຘິໍ, ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕຍິ.

໓.

‘‘ຍາວ ເຫຏ຺ຐາ ອວີຈິໂຕ, ຠວຄ຺ຄາ ຈາປິ ອຸທ຺ຘໂຕ;

ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ເອກປຣິສາ, ອໂຫສິ ຘມ຺ມເທສເນ.

໔.

‘‘ຕາຍ ປຣິສາຍ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕຍິ;

ຄຓນາຍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ປຐມາຠິສມໂຍ ອຫູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສກເຄຫມ຺ຫີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຠວເນເຍວ, ອນ຺ໂຕປາສາທຕເລເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມານສໍ ວິນິວຕ຺ຕຍີຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕສິ, ສກເຄເຫ ຐຕ຺ວາ ສຕ຺ຕທິວສພ຺ຠນ຺ຕເຣເຍວ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠາວໂຕ ຈິຕ຺ຕໍ ວິນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ ປາປຸຓີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຫຏ຺ຐາຕິ ເຫຏ຺ຐໂຕ. ຠວຄ຺ຄາຕິ ອກນິຏ຺ຐຠວນໂຕ. ຕາຍ ປຣິສາຍາຕິ ຕສ຺ສາ ປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ. ຄຓນາຍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ໂພຕິ ຄຓນປຖມຕີຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຐມາຠິສມໂຍຕິ ປຐໂມ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ. ອຫູຕິ ຄຓນາຍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາ ປຣິສາ ອໂຫສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປຐເມ ອຠິສມິໍສຸເຍວາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ສ ປຐມຘມ຺ມເທສເນ ອຠິສມິໍສຸ ເຍ ຊນາ, ເຕ ຄຓນາຍ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖາປເຣນ ສມເຍນ ສຸທສ຺ສນນຄຣທ຺ວາເຣ ຈິຕ຺ຕປາຏລິຍາ ມູເລ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ນວກນກມຓິມຍຠວເນ ຕາວຕິໍສຠວເນ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກມູເລ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາຕເລ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຠິຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ອຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໕.

‘‘ຕໂຕ ປຣມ຺ປິ ເທເສນ຺ເຕ, ມຣູນຎ຺ຈ ສມາຄເມ;

ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ສານໍ, ທຸຕິຍາຠິສມໂຍ ອຫູ’’ຕິ.

ອຖາປເຣນ ສມເຍນ ສຸທສ຺ສນນຄເຣ ຊຍເສໂນ ນາມ ຣາຊກຸມາໂຣ ໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ ວິຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອໂສກສ຺ສກຓ຺ຓຈມ຺ປກນາຄປຸນ຺ນາຄວກຸລສຸຣຠິຈູຕປນສາສນສາລກຸນ຺ທ- ສຫກາຣກຣວີຣາທິຕຣຸວຣນິຣນ຺ຕຣໍ ອາຣາມໍ ໂຣເປຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເຕສິ. ທານານຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ຍາຄໍ ວຓ຺ເຓຕ຺ວາ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ຕທາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສສຕ຺ຕນິກາຍສ຺ສ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ອຍໍ ຕຕິຍາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໖.

‘‘ປຸນາປຣໍ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ, ຊຍເສໂນ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ;

ອາຣາມໍ ໂຣປຍິຕ຺ວານ, ພຸທ຺ເຘ ນິຍ຺ຍາຕຍີ ຕທາ.

໗.

‘‘ຕສ຺ສ ຍາຄໍ ປກິຕ຺ເຕນ຺ໂຕ, ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ ຈກ຺ຂຸມາ;

ຕທາ ໂກຏິສຫສ຺ສານໍ, ຕຕິຍາຠິສມໂຍ ອຫູ’’ຕິ.

ປຸນ ອຸຄ຺ຄໂຕ ນາມ ຣາຊາ ສຸນນ຺ທນຄເຣ ສຸນນ຺ທໍ ນາມ ວິຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອທາສິ. ຕສ຺ມິໍ ທາເນ ເອຫິຠິກ຺ຂຸປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ປພ຺ພຊິຕານໍ ໂກຏິສຕໍ ອຣຫນ຺ຕານໍ ສນ຺ນິປາໂຕ, ເຕສໍ ມຊ຺ເຌ ໂສຠິໂຕ ຠຄວາ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິ. ອຍໍ ປຐໂມ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ປຸນ ເມຂລານຄເຣ ຘມ຺ມຄໂຓ ຘມ຺ມຄຓາຣາມໍ ນາມ ປວຣາຣາມໍ ມຫາວິຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທຕ຺ວາ ສຫ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາເຣຫິ ທານໍ ອທາສິ. ຕສ຺ມິໍ ສມາຄເມ ເອຫິຠິກ຺ຂຸຠາເວນ ປພ຺ພຊິຕານໍ ນວຸຕິຍາ ອຣຫນ຺ຕໂກຏີນໍ ສນ຺ນິປາເຕ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິ. ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ຍທາ ປນ ຠຄວາ ທສສຕນຍນປຸເຣ ວສ຺ສໍ ວສິຕ຺ວາ ປວາຣຓາຍ ສຸຣວຣປຣິວຸໂຕ ໂອຕຣິ, ຕທາ ອສີຕິຍາ ອຣຫນ຺ຕໂກຏີຫິ ສທ຺ຘິໍ ຈຕຸຣງ຺ຄິເກ ສນ຺ນິປາເຕ ປວາເຣສິ. ອຍໍ ຕຕິໂຍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໘.

‘‘ສນ຺ນິປາຕາ ຕໂຍ ອາສຸໍ, ໂສຠິຕສ຺ສ ມເຫສິໂນ;

ຂີຓາສວານໍ ວິມລານໍ, ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕານ ຕາທິນໍ.

໙.

‘‘ອຸຄ຺ຄໂຕ ນາມ ໂສ ຣາຊາ, ທານໍ ເທຕິ ນຣຸຕ຺ຕເມ;

ຕມ຺ຫິ ທາເນ ສມາຄຎ຺ຉຸໍ, ອຣຫນ຺ຕາ ສຕໂກຏິໂຍ.

໑໐.

‘‘ປຸນາປຣໍ ປຸຣຄໂຓ, ເທຕິ ທານໍ ນຣຸຕ຺ຕເມ;

ຕທາ ນວຸຕິໂກຏີນໍ, ທຸຕິໂຍ ອາສິ ສມາຄໂມ.

໑໑.

‘‘ເທວໂລເກ ວສິຕ຺ວານ, ຍທາ ໂອໂຣຫຕີ ຊິໂນ;

ຕທາ ອສີຕິໂກຏີນໍ, ຕຕິໂຍ ອາສິ ສມາຄໂມ’’ຕິ.

ຕທາ ກິຣ ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣມ຺ມວຕີນຄເຣ ອຸຠໂຕ ສຸຊາໂຕ ‘ສຸຊາໂຕ’ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ໂສຠິຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ເຕມາສໍ ມຫາທານມທາສິ. ໂສປິ ນໍ ‘‘ອນາຄເຕ ໂຄຕໂມ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໒.

‘‘ອຫໍ ເຕນ ສມເຍນ, ສຸຊາໂຕ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ;

ຕທາ ສສາວກໍ ພຸທ຺ຘໍ, ອນ຺ນປາເນນ ຕປ຺ປຍິໍ.

໑໓.

‘‘ໂສປິ ມໍ ພຸທ຺ໂຘ ພ຺ຍາກາສິ, ໂສຠິໂຕ ໂລກນາຍໂກ;

ອປຣິເມຍ຺ຍິໂຕ ກປ຺ເປ, ອຍໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ.

໑໔.

‘‘ປຘານໍ ປທຫິຕ຺ວານ…ເປ… ເຫສ຺ສາມ ສມ຺ມຸຂາ ອິມໍ.

໑໕.

‘‘ຕສ຺ສາປິ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ຫຏ຺ໂຐ ສໍວິຄ຺ຄມານໂສ;

ຕເມວຕ຺ຖມນຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ, ອຸຄ຺ຄໍ ຘິຕິມກາສຫ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕເມວຕ຺ຖມນຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາຕິ ຕສ຺ສ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸປ຺ປຕ຺ຕິອຕ຺ຖໍ, ຕສ຺ສ ປນ ໂສຠິຕພຸທ຺ຘສ຺ສ – ‘‘ອນາຄເຕ ອຍໍ ໂຄຕໂມ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອວິຕຖວຈນາ ຫິ ພຸທ຺ຘາ’’ຕິ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິອຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຄ຺ຄນ຺ຕິ ຕິພ຺ພໍ ໂຆຣໍ. ຘິຕິນ຺ຕິ ວີຣິຍໍ. ອກາສຫນ຺ຕິ ອກາສິໍ ອຫໍ.

ຕສ຺ສ ປນ ໂສຠິຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສຸຘມ຺ມໍ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ປິຕາ ສຸຘມ຺ໂມ ນາມ ຣາຊາ, ມາຕາ ສຸຘມ຺ມາ ນາມ ເທວີ, ອສໂມ ຈ ສຸເນຕ຺ໂຕ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ອໂນໂມ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ນກຸລາ ຈ ສຸຊາຕາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ນາຄຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ອຏ຺ຐປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ສຣີຣໍ ອໂຫສິ, ນວຸຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ, ມຂິລາ ນາມສ຺ສ ມຫາເທວີ, ສີຫກຸມາໂຣ ນາມ ອຕ຺ຣໂຊ, ນາຏກິຕ຺ຖີນໍ ສຕ຺ຕຕ຺ຕິໍສສຫສ຺ສານິ ນວວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສິ. ປາສາເທນ ອຠິນິກ຺ຂມິ. ຊຍເສໂນ ນາມ ຣາຊາ ອຸປຏ຺ຐາໂກ. ເສຕາຣາເມ ກິຣ ວສີຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໖.

‘‘ສຸຘມ຺ມໍ ນາມ ນຄຣໍ, ສຸຘມ຺ໂມ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ;

ສຸຘມ຺ມາ ນາມ ຊນິກາ, ໂສຠິຕສ຺ສ ມເຫສິໂນ.

໒໑.

‘‘ອສໂມ ຈ ສຸເນຕ຺ໂຕ ຈ, ອເຫສຸໍ ອຄ຺ຄສາວກາ;

ອໂນໂມ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ໂສຠິຕສ຺ສ ມເຫສິໂນ.

໒໒.

‘‘ນກຸລາ ຈ ສຸຊາຕາ ຈ, ອເຫສຸໍ ອຄ຺ຄສາວິກາ;

ພຸຊ຺ຌມາໂນ ຈ ໂສ ພຸທ຺ໂຘ, ນາຄມູເລ ອພຸຊ຺ຌຖ.

໒໔.

‘‘ອຏ຺ຐປຓ຺ຓາສຣຕນໍ, ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄໂຕ ມຫາມຸນິ;

ໂອຠາເສຕິ ທິສາ ສພ຺ພາ, ສຕຣໍສີວ ອຸຄ຺ຄໂຕ.

໒໕.

‘‘ຕຖາ ສຸຜຸລ຺ລໍ ປວນໍ, ນານາຄນ຺ເຘຫິ ຘູປິຕໍ;

ຕເຖວ ຕສ຺ສ ປາວຈນໍ, ສີລຄນ຺ເຘຫິ ຘູປິຕໍ.

໒໖.

‘‘ຍຖາປິ ສາຄໂຣ ນາມ, ທສ຺ສເນນ ອຕປ຺ປິໂຍ;

ຕເຖວ ຕສ຺ສ ປາວຈນໍ, ສວເນນ ອຕປ຺ປິຍໍ.

໒໗.

‘‘ນວຸຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ອາຍຸ ວິຊ຺ຊຕິ ຕາວເທ;

ຕາວຕາ ຕິຏ຺ຐມາໂນ ໂສ, ຕາເຣສິ ຊນຕໍ ພຫຸໍ.

໒໘.

‘‘ໂອວາທໍ ອນຸສິຏ຺ຐິຎ຺ຈ, ທຕ຺ວານ ເສສເກ ຊເນ;

ຫຸຕາສໂນວ ຕາເປຕ຺ວາ, ນິພ຺ພຸໂຕ ໂສ ສສາວໂກ.

໒໙.

‘‘ໂສ ຈ ພຸທ຺ໂຘ ອສມສໂມ, ເຕປິ ສາວກາ ພລປ຺ປຕ຺ຕາ;

ສພ຺ພໍ ຕມນ຺ຕຣຫິຕໍ, ນນຸ ຣິຕ຺ຕາ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຕຣໍສີວາຕິອາທິຈ຺ໂຈ ວິຍ, ສພ຺ພາ ທິສາ ໂອຠາເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປວນນ຺ຕິ ມຫາວນໍ. ຘູປິຕນ຺ຕິ ວາສິຕໍ ຄນ຺ຘິຕໍ. ອຕປ຺ປິໂຍຕິ ອຕິຕ຺ຕິກໂຣ, ອຕິຕ຺ຕິຊນໂນ ວາ. ຕາວເທຕິ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ, ຕາວຕກໍ ກາລນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາເຣສີຕິ ຕາຣຍີ. ໂອວາທນ຺ຕິ ສກິໍ ວາໂທ ໂອວາໂທ ນາມ. ອນຸສິຏ຺ຐິນ຺ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຈນໍ ອນຸສິຏ຺ຐິ ນາມ. ເສສເກ ຊເນຕິ ສຈ຺ຈປ຺ປຏິເວຘໍ ອປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ເສສຊນສ຺ສ, ສາມິອຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມວຈນໍ. ຫຸຕາສໂນວ ຕາເປຕ຺ວາຕິ ອຄ຺ຄິ ວິຍ ຕປ຺ເປຕ຺ວາ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ, ອຸປາທານກ຺ຂຍາ ຠຄວາ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສຄາຖາສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ໂສຠິຕພຸທ຺ຘວໍສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຏ຺ຐິໂຕ ຉຏ຺ໂຐ ພຸທ຺ຘວໍໂສ.

໙. ອໂນມທສ຺ສີພຸທ຺ຘວໍສວຓ຺ຓນາ

ໂສຠິຕພຸທ຺ເຘ ປນ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ເອກມສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທຣຫິຕໍ ອໂຫສິ. ອຕີເຕ ປນ ຕສ຺ມິໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ຕໂຍ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ ອໂນມທສ຺ສີ, ປທຸໂມ, ນາຣໂທຕິ. ຕຕ຺ຖ ອໂນມທສ຺ສີ ຠຄວາ ໂສຬສ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສຎ຺ຈ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ຕຸສິຕປຸເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເທເວຫິ ອຠິຍາຈິໂຕ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ຈນ຺ທວຕິຍໍ ນາມ ຣາຊຘານິຍໍ ຍສວາ ນາມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ກຸເລ ສມຸສ຺ສິຕຈາຣຸປໂຍຘຣາຍ ຍໂສຘຣາຍ ນາມ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ອໂນມທສ຺ສິກຸມາເຣ ກິຣ ຍໂສຘຣາຍ ເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິຄເຕ ຕສ຺ສ ປຸຎ຺ຎປ຺ປຠາເວນ ປຠາ ອສີຕິຫຕ຺ຖປ຺ປມາຓໍ ຐານໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຈນ຺ທສູຣິຍປ຺ປຠາຫິ ອນຠິຠວນີຍາວ ອໂຫສິ. ສາ ທສນ຺ນໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ສຸຈນ຺ທນຸຍ຺ຍາເນ ວິຊາຍິ. ປາຏິຫາຣິຍານິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍາເນວ.

ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ປນສ຺ສ ນາມໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ, ຍສ຺ມາ ຊາຕິຍໍ ອາກາສໂຕ ສຕ຺ຕ ຣຕນານິ ປຕິໍສຸ, ຕສ຺ມາ ອໂນມານໍ ຣຕນານໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິເຫຕຸຠູຕຕ຺ຕາ ‘‘ອໂນມທສ຺ສີ’’ຕິ ນາມມກໍສຸ. ໂສ ອນຸກ຺ກເມນ ວຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ໂຕ ທິພ຺ເພຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ປຣິຈາຣິຍມາໂນ ທສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ສິຣິ ອຸປສິຣິ ສິຣິວຑ຺ໂຒຕິ ຕໂຍ ປາສາທາ ອເຫສຸໍ. ສິຣິມາເທວິປ຺ປມຸຂານິ ເຕວີສຕິ ອິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕານິ ອເຫສຸໍ. ໂສ ສິຣິມາຍ ເທວິຍາ ອຸປວາເຓ ນາມ ປຸຕ຺ເຕ ຊາເຕ ຈຕ຺ຕາຣິ ນິມິຕ຺ຕານິ ທິສ຺ວາ ສິວິກາຍາເນນ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ. ຕໍ ຕິສ຺ໂສ ຊນໂກຏິໂຍ ອນຸປພ຺ພຊິໍສຸ.

ເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ມຫາປຸຣິໂສ ທສ ມາເສ ປຘານຈຣິຍໍ ຈຣິ. ຕໂຕ ວິສາຂປຸຓ຺ຓມາຍ ອນຸປມພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ອນຸປມເສຏ຺ຐິຘີຕາຍ ທິນ຺ນໍ ມຘຸປາຍາສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສາລວເນ ທິວາວິຫາຣໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ອໂນມນາມາຊີວເກນ ທິນ຺ນາ ອຏ຺ຐ ຕິຓມຸຏ຺ຐິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຊ຺ຊຸນຣຸກ຺ຂໂພຘິໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐຕ຺ຕິໍສຫຕ຺ຖວິຕ຺ຖຕໍ ຕິຓສນ຺ຖຣໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄວີຣິຍໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ສມາຣໍ ມາຣພລໍ ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ຕີສຸ ຍາເມສຸ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ – ‘‘ອເນກຊາຕິສໍສາຣໍ…ເປ… ຕຓ຺ຫານໍ ຂຍມຊ຺ຌຄາ’’ຕິ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑.

‘‘ໂສຠິຕສ຺ສ ອປເຣນ, ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ທ຺ວິປທຸຕ຺ຕໂມ;

ອໂນມທສ຺ສີ ອມິຕຍໂສ, ເຕຊສ຺ສີ ທຸຣຕິກ຺ກໂມ.

໒.

‘‘ໂສ ເຉຕ຺ວາ ພນ຺ຘນໍ ສພ຺ພໍ, ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ຕໂຍ ຠເວ;

ອນິວຕ຺ຕິຄມນໍ ມຄ຺ຄໍ, ເທເສສິ ເທວມານຸເສ.

໓.

‘‘ສາຄໂຣວ ອສງ຺ໂຂໂຠ, ປພ຺ພໂຕວ ທຸຣາສໂທ;

ອາກາໂສວ ອນນ຺ໂຕ ໂສ, ສາລຣາຊາວ ຜຸລ຺ລິໂຕ.

໔.

‘‘ທສ຺ສເນນປິ ຕໍ ພຸທ຺ຘໍ, ໂຕສິຕາ ໂຫນ຺ຕິ ປາຓິໂນ;

ພ຺ຍາຫຣນ຺ຕໍ ຄິຣໍ ສຸຕ຺ວາ, ອມຕໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ ເຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອໂນມທສ຺ສີຕິ ອນຸປມທສ຺ສໂນ, ອມິຕທສ຺ສໂນ ວາ. ອມິຕຍໂສຕິ ອມິຕປຣິວາໂຣ, ອມິຕກິຕ຺ຕິ ວາ. ເຕຊສ຺ສີຕິ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາເຕເຊນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ທຸຣຕິກ຺ກໂມຕິ ທຸປ຺ປຘໍສິໂຍ, ອຎ຺ເຎນ ເທເວນ ວາ ມາເຣນ ວາ ເກນຈິ ວາ ອຕິກ຺ກມິຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ເຉຕ຺ວາ ພນ຺ຘນໍ ສພ຺ພນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ທສວິຘໍ ສໍໂຍຊນໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ. ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ຕໂຍ ຠເວຕິ ຕິຠວູປຄໍ ກມ຺ມໍ ກມ຺ມກ຺ຂຍກຣຎາເຓນ ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ, ອຠາວໍ ກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນິວຕ຺ຕິຄມນໍ ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ນິວຕ຺ຕິຍາ ປວຕ຺ຕິຍາ ປຏິປກ຺ຂຠູຕໍ ນິພ຺ພານໍ ອນິວຕ຺ຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ອນິວຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ອເນນາຕິ ອນິວຕ຺ຕິຄມໂນ. ຕໍ ອນິວຕ຺ຕິຄມນໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ ເທເສສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ທສ຺ເສຕີ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ໂສເຍວຕ຺ໂຖ. ເທວມານຸເສຕິ ເທວມນຸສ຺ສານໍ, ສາມິອຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ.

ອສງ຺ໂຂໂຠຕິ ໂຂເຠຕຸໍ ຈາເລຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ໂຍຕິ ອກ຺ໂຂຠິໂຍ. ຍຖາ ຫິ ສມຸທ຺ໂທ ຈຕຸຣາສີຕິໂຍຊນສຫສ຺ສຄມ຺ຠີໂຣ ອເນກໂຍຊນສຫສ຺ສຠູຕາວາໂສ ອກ຺ໂຂຠິໂຍ, ເອວໍ ອກ຺ໂຂຠິໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາກາໂສວ ອນນ຺ໂຕຕິ ຍຖາ ປນ ອາກາສສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ, ອຖ ໂຂ ອນນ຺ໂຕ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ອປາໂຣ, ເອວໍ ຠຄວາປິ ພຸທ຺ຘຄຸເຓຫິ ອນນ຺ໂຕ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ອປາໂຣ. ໂສຕິ ໂສ ຠຄວາ. ສາລຣາຊາວ ຜຸລ຺ລິໂຕຕິ ສພ຺ພລກ຺ຂຓານຸພ຺ຍຎ຺ຊນສມລງ຺ກຕສຣີຣຕ຺ຕາ ສຸຜຸລ຺ລິຕສາລຣາຊາ ວິຍ ໂສຠຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທສ຺ສເນນປິ ຕໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ທສ຺ສເນນາປີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອີທິເສສຸປິ ສາມິວຈນໍ ປຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ ສທ຺ທສຕ຺ຖວິທູ. ໂຕສິຕາຕິ ປຣິໂຕສິຕາ ປີຓິຕາ. ພ຺ຍາຫຣນ຺ຕນ຺ຕິ ພ຺ຍາຫຣນ຺ຕສ຺ສ, ສາມິອຕ຺ເຖ ອຸປໂຍຄວຈນໍ. ອມຕນ຺ຕິ ນິພ຺ພານໍ. ປາປຸຓນ຺ຕີຕິ ອຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕຕິ ເຍ ຕສ຺ສ ຄິຣໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຓນ຺ຕິ, ເຕ ອມຕໍ ປາປຸຓນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຠຄວາ ປນ ໂພຘິມູເລ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ອາຍາຈິໂຕ ຘມ຺ມເທສນາຍ ພຸທ຺ຘຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາ ສຫ ປພ຺ພຊິເຕ ຕິໂກຏິສງ຺ເຂ ຊເນ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ເນ ທິສ຺ວາ – ‘‘ກຕ຺ຖ ນຸ ໂຂ ເຕ ເອຕຣຫິ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ສຸຠວຕີນຄເຣ ສຸທສ຺ສນຸຍ຺ຍາເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ອາກາເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸທສ຺ສນຸຍ຺ຍາເນ ໂອຕຣິ. ໂສ ເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ສເທວມນຸສ຺ສາຍ ປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ຕຕ຺ຖ ໂກຏິສຕານໍ ປຐມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໕.

‘‘ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ຕສ຺ສ, ອິທ຺ໂຘ ຜີໂຕ ຕທາ ອຫຸ;

ໂກຏິສຕານິ ອຠິສມິໍສຸ, ປຐເມ ຘມ຺ມເທສເນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຜີໂຕຕິ ຜາຕິປ຺ປຕ຺ໂຕ ພາຫຸຊຎ຺ຎວເສນ. ໂກຏິສຕານີຕິ ໂກຏີນໍ ສຕານິ ໂກຏິສຕານິ. ‘‘ໂກຏິສຕໂຍ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ສ ສຕໂກຏິໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖາປເຣນ ສມເຍນ ໂອສຘີນຄຣທ຺ວາເຣ ອສນຣຸກ຺ຂມູເລ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ອສຸເຣຫິ ທຸຣຠິຠວເນ ຕາວຕິໍສຠວເນ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາຍໍ ນິສິນ຺ໂນ ເຕມາສໍ ອຠິຘມ຺ມວສ຺ສໍ ວສ຺ສາປຍິ. ຕທາ ອສີຕິເທວຕາໂກຏິໂຍ ອຠິສມິໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໖.

‘‘ຕໂຕ ປຣໍ ອຠິສມເຍ, ວສ຺ສນ຺ເຕ ຘມ຺ມວຸຏ຺ຐິໂຍ;

ອສີຕິໂກຏິໂຍຠິສມິໍສຸ, ທຸຕິເຍ ຘມ຺ມເທສເນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວສ຺ສນ຺ເຕຕິ ພຸທ຺ຘມຫາເມເຆ ວສ຺ສນ຺ເຕ. ຘມ຺ມວຸຏ຺ຐິໂຍຕິ ຘມ຺ມກຖາວສ຺ສວຸຏ຺ຐິໂຍ.

ຕໂຕ ອປເຣນ ສມເຍນ ມງ຺ຄລປຎ຺ຫານິທ຺ເທເສ ອຏ຺ຐສຕ຺ຕຕິ ໂກຏິໂຍ ອຠິສມິໍສຸ. ໂສ ຕຕິໂຍ ອຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໗.

‘‘ຕໂຕ ປຣມ຺ປິ ວສ຺ສນ຺ເຕ, ຕປ຺ປຍນ຺ເຕ ຈ ປາຓິນໍ;

ອຏ຺ຐສຕ຺ຕຕິໂກຏີນໍ, ຕຕິຍາຠິສມໂຍ ອຫູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວສ຺ສນ຺ເຕຕິ ຘມ຺ມກຖາສລິລຘາຣໍ ວສ຺ສນ຺ເຕ. ຕປ຺ປຍນ຺ເຕຕິ ຘມ຺ມາມຕວສ຺ເສນ ຕປ຺ປຍນ຺ເຕ, ຕປ຺ປນໍ ກໂຣນ຺ເຕ ຠຄວຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອໂນມທສ຺ສິສ຺ສປິ ຠຄວໂຕ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ຕຕ຺ຖ ໂສເຣຍ຺ຍນຄເຣ ອິສິທຕ຺ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຘມ຺ເມ ເທສິຍມາເນ ປສີທິຕ຺ວາ ເອຫິຠິກ຺ຂຸປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ປພ຺ພຊິຕານໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ອຣຫນ຺ຕສຕສຫສ຺ສານໍ ມຊ຺ເຌ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິ. ອຍໍ ປຐໂມ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ຣາຘວຕີນຄເຣ ສຸນ຺ທຣິນ຺ຘຣສ຺ສ ນາມ ຣຎ຺ໂຎ ຘມ຺ເມ ເທສິຍມາເນ ເອຫິຠິກ຺ຂຸປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ປພ຺ພຊິຕານໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ອຣຫນ຺ຕສຕສຫສ຺ສານໍ ມຊ຺ເຌ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິ. ອຍໍ ທຸຕິໂຍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ປຸນ ໂສເຣຍ຺ຍນຄເຣເຍວ ໂສເຣຍ຺ຍຣຎ຺ຎາ ສຫ ເອຫິຠິກ຺ຂຸປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ປພ຺ພຊິຕານໍ ຉນ຺ນໍ ອຣຫນ຺ຕສຕສຫສ຺ສານໍ ມຊ຺ເຌ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິ. ອຍໍ ຕຕິໂຍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໘.

‘‘ສນ຺ນິປາຕາ ຕໂຍ ອາສຸໍ, ຕສ຺ສາປິ ຈ ມເຫສິໂນ;

ອຠິຎ຺ຎາພລປ຺ປຕ຺ຕານໍ, ປຸປ຺ຜິຕານໍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ.

໙.

‘‘ອຏ຺ຐສຕສຫສ຺ສານໍ, ສນ຺ນິປາໂຕ ຕທາ ອຫຸ;

ປຫີນມທໂມຫານໍ, ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕານ ຕາທິນໍ.

໑໐.

‘‘ສຕ຺ຕສຕສຫສ຺ສານໍ, ທຸຕິໂຍ ອາສິ ສມາຄໂມ;

ອນງ຺ຄຓານໍ ວິຣຊານໍ, ອຸປສນ຺ຕານ ຕາທິນໍ.

໑໑.

‘‘ຉນ຺ນໍ ສຕສຫສ຺ສານໍ, ຕຕິໂຍ ອາສິ ສມາຄໂມ;

ອຠິຎ຺ຎາພລປ຺ປຕ຺ຕານໍ, ນິພ຺ພຸຕານໍ ຕປສ຺ສິນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສາປິ ຈ ມເຫສິໂນຕິ ຕສ຺ສ ມເຫສິໂນ ອໂນມທສ຺ສິສ຺ສາປິ. ‘‘ຕສ຺ສາປິ ທ຺ວິປທຸຕ຺ຕໂມ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ສປິ ທ຺ວິປທຸຕ຺ຕມສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ລກ຺ຂຓໍ ສທ຺ທສຕ຺ຖໂຕ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ອຠິຎ຺ຎາພລປ຺ປຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຠິຎ຺ຎານໍ ພລປ຺ປຕ຺ຕານໍ, ຈິຓ຺ຓວສິຕາຍ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕິຠາເວນ ອຠິຎ຺ຎາສຸ ຖິຣຠາວປ຺ປຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸປ຺ຜິຕານນ຺ຕິ ສພ຺ພຜາລິຜຸລ຺ລຠາເວນ ອຕິວິຍ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕານໍ. ວິມຸຕ຺ຕິຍາຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິຍາ.

ອນງ຺ຄຓານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອຍໍ ອງ຺ຄຓ-ສທ຺ໂທ ກຕ຺ຖຈິ ກິເລເສສຸ ທິສ຺ສຕິ. ຍຖາຫ – ‘‘ຕຕ຺ຖ ກຕມານິ ຕີຓິ ອງ຺ຄຓານິ? ຣາໂຄ ອງ຺ຄຓໍ ໂທໂສ ອງ຺ຄຓໍ ໂມໂຫ ອງ຺ຄຓ’’ນ຺ຕິ (ວິຠ. ໙໒໔). ‘‘ປາປການໍ ໂຂ ເອຕໍ, ອາວຸໂສ, ອກຸສລານໍ ອິຈ຺ຉາວຈຣານໍ ອຘິວຈນໍ ຍທິທໍ ອງ຺ຄຓ’’ນ຺ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໖໐). ກຕ຺ຖຈິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ມເລ? ຍຖາຫ – ‘‘ຕສ຺ເສວ ຣຊສ຺ສ ວາ ອງ຺ຄຓສ຺ສ ວາ ປຫານາຍ ວາຍມຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໑.໑໘໔). ກຕ຺ຖຈິ ຕຖາຣູເປ ຠູມິຠາເຄ ‘‘ເຈຕິຍງ຺ຄຓໍ ໂພຘິຍງ຺ຄຓໍ ຣາຊງ຺ຄຓ’’ນ຺ຕິ. ອິຘ ປນ ກິເລເສສຸ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຕສ຺ມາ ນິກ຺ກິເລສານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ (ມ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໕໗). ວິຣຊານນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ຕປສ຺ສິນນ຺ຕິ ກິເລສກ຺ຂຍກໂຣ ອຣິຍມຄ຺ຄສງ຺ຂາໂຕ ຕໂປ ເຍສໍ ອຕ຺ຖິ ເຕ ຕປສ຺ສິໂນ, ເຕສໍ ຕປສ຺ສີນໍ, ຂີຓາສວານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕທາ ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອໂກ ມເຫສກ຺ໂຂ ຍກ຺ຂເສນາປຕິ ອໂຫສິ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ ອເນກໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ ຍກ຺ຂານໍ ອຘິປຕິ. ໂສ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣມຣຸຈິຣທສ຺ສນໍ ສຕ຺ຕຣຕນມຍໍ ອຠິຣຸຈິຣຣຊນິກຣມຓ຺ຑລສທິສໍ ມຓ຺ຑປໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາຫໍ ມຫາທານໍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ອທາສິ. ອຖ ນໍ ຠຄວາ ຠຕ຺ຕານຸໂມທນສມເຍ ‘‘ອນາຄເຕ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິເກ ເອກສ຺ມິໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ເຍ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ ໂຄຕໂມ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໒.

‘‘ອຫໍ ເຕນ ສມເຍນ, ຍກ຺ໂຂ ອາສິໍ ມຫິທ຺ຘິໂກ;

ເນການໍ ຍກ຺ຂໂກຏີນໍ, ວສວຕ຺ຕິມ຺ຫິ ອິສ຺ສໂຣ.

໑໓.

‘‘ຕທາປິ ຕໍ ພຸທ຺ຘວຣໍ, ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ມເຫສິນໍ;

ອນ຺ນປາເນນ ຕປ຺ເປສິໍ, ສສງ຺ຆໍ ໂລກນາຍກໍ.

໑໔.

‘‘ໂສປິ ມໍ ຕທາ ພ຺ຍາກາສິ, ວິສຸທ຺ຘນຍໂນ ມຸນິ;

ອປຣິເມຍ຺ຍິໂຕ ກປ຺ເປ, ອຍໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ.

໑໕.

‘‘ປຘານໍ ປທຫິຕ຺ວານ…ເປ… ເຫສ຺ສາມ ສມ຺ມຸຂາ ອິມໍ.

໑໖.

‘‘ຕສ຺ສາປິ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ຫຏ຺ໂຐ ສໍວິຄ຺ຄມານໂສ;

ອຸຕ຺ຕຣິໍ ວຕມຘິຏ຺ຐາສິໍ, ທສປາຣມິປູຣິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ວຕມຘິຏ຺ຐາສິນ຺ຕິ ປາຣມິປູຣຓຕ຺ຖາຍ ຠິຍ຺ໂຍປິ ທຬ຺ຫຕຣໍ ປຣກ຺ກມມກາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ສ ປນ ອໂນມທສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຈນ຺ທວຕີ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ຍສວາ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ຍໂສຘຣາ ນາມ ມາຕາ, ນິສໂຠ ຈ ອໂນໂມ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ວຣຸໂຓ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ສຸນ຺ທຣີ ຈ ສຸມນາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ອຊ຺ຊຸນຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ອຏ຺ຐປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໍ ອາຍຸ, ສິຣິມາ ນາມ ອຄ຺ຄມເຫສີ, ອຸປວາໂຓ ນາມສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ, ທສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສິ. ໂສ ສິວິກາຍາເນນ ນິກ຺ຂມິ. ສິວິກາຍາເນນ ຄມນໍ ປນ ໂສຠິຕພຸທ຺ຘວໍສວຓ຺ຓນາຍ ປາສາທຄມເນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຘມ຺ມໂກ ນາມ ຣາຊາ ອຸປຏ຺ຐາໂກ. ຘມ຺ມາຣາເມ ກິຣ ຠຄວາ ວິຫາສີຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໗.

‘‘ນຄຣໍ ຈນ຺ທວຕີ ນາມ, ຍສວາ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ;

ມາຕາ ຍໂສຘຣາ ນາມ, ອໂນມທສ຺ສິສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ.

໒໒.

‘‘ນິສໂຠ ຈ ອໂນໂມ ຈ, ອເຫສຸໍ ອຄ຺ຄສາວກາ;

ວຣຸໂຓ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ອໂນມທສ຺ສິສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ.

໒໓.

‘‘ສຸນ຺ທຣີ ຈ ສຸມນາ ຈ, ອເຫສຸໍ ອຄ຺ຄສາວິກາ;

ໂພຘິ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ, ອຊ຺ຊຸໂນຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

໒໕.

‘‘ອຏ຺ຐປຓ຺ຓາສຣຕນໍ, ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄໂຕ ມຫາມຸນິ;

ປຠາ ນິທ຺ຘາວຕີ ຕສ຺ສ, ສຕຣໍສີວ ອຸຄ຺ຄໂຕ.

໒໖.

‘‘ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ, ອາຍຸ ວິຊ຺ຊຕິ ຕາວເທ;

ຕາວຕາ ຕິຏ຺ຐມາໂນ ໂສ, ຕາເຣສິ ຊນຕໍ ພຫຸໍ.

໒໗.

‘‘ສຸປຸປ຺ຜິຕໍ ປາວຈນໍ, ອຣຫນ຺ເຕຫິ ຕາທິຫິ;

ວີຕຣາເຄຫິ ວິມເລຫິ, ໂສຠິຕ຺ຖ ຊິນສາສນໍ.

໒໘.

‘‘ໂສ ຈ ສຕ຺ຖາ ອມິຕຍໂສ, ຍຸຄານິ ຕານິ ອຕຸລິຍານິ;

ສພ຺ພໍ ຕມນ຺ຕຣຫິຕໍ, ນນຸ ຣິຕ຺ຕາ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຠາ ນິທ຺ຘາວຕີຕິ ຕສ຺ສ ສຣີຣໂຕ ປຠາ ນິກ຺ຂມຕິ. ສຣີຣປ຺ປຠາ ປນສ຺ສ ນິຈ຺ຈກາລໍ ທ຺ວາທສໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ ປເທສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຍຸຄານິ ຕານີຕິ ອຄ຺ຄສາວກຍຸຄາທີນິ ຍຸຄຬານິ. ສພ຺ພໍ ຕມນ຺ຕຣຫິຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ອນິຈ຺ຈມຸຂໍ ປວິຏ຺ຐໍ ວິນຏ຺ຐນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ນນຸ ຣິຕ຺ຕກເມວ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ສ ນນຸ ຣິຕ຺ຕກາ ຕຸຈ຺ຉກາເຍວ ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ. ເສສຄາຖາສຸ ສພ຺ພຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ອິມສ຺ສ ປນ ອໂນມທສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຈ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຈາຕິ ອິເມ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ອຄ຺ຄສາວກຠາວຕ຺ຖາຍ ປຓິຘານມກໍສຸ. ອິເມສໍ ປນ ເຖຣານໍ ວຕ຺ຖຸ ເຈຕ຺ຖ ກເຖຕພ຺ພໍ. ມຍາ ຄນ຺ຖວິຕ຺ຖາຣຠເຍນ ນ ອຸທ຺ຘຏນ຺ຕິ.

ອໂນມທສ຺ສີພຸທ຺ຘວໍສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຏ຺ຐິໂຕ ສຕ຺ຕໂມ ພຸທ຺ຘວໍໂສ.

໑໐. ປທຸມພຸທ຺ຘວໍສວຓ຺ຓນາ

ອໂນມທສ຺ສິສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ອປຣຠາເຄ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສາຍຸກາ ມນຸສ຺ສາ ອນຸກ຺ກເມນ ປຣິຫາຍິຕ຺ວາ ທສວສ຺ສາຍຸກາ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນ ອນຸກ຺ກເມນ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍາຍຸກາ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນ ປຣິຫາຍມານາ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສາຍຸກາ ອເຫສຸໍ. ຕຖາ ປທຸໂມ ນາມ ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສປິ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ຕຸສິຕປຸເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ຈມ຺ປກນຄເຣ ອສມສ຺ສ ນາມ ຣຎ຺ໂຎ ກຸເລ ຣູປາທີຫິ ອສມາຍ ອສມາຍ ນາມ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ໂສ ທສນ຺ນໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ຈມ຺ປກຸຍ຺ຍາເນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂມິ. ຊາເຕ ປນ ກຸມາເຣ ອາກາສໂຕ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ສມຸທ຺ທປຣິຍນ຺ເຕ ປທຸມວສ຺ສໍ ນິປຕິ. ເຕນສ຺ສ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ນາມໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ເນມິຕ຺ຕກາ ຈ ຎາຕກາ ຈ ‘‘ມຫາປທຸມກຸມາໂຣ’’ຕ຺ເວວ ນາມມກໍສຸ. ໂສ ທສວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສິ. ນນ຺ທຸຕ຺ຕຣ-ວສຸຕ຺ຕຣ-ຍສຸຕ຺ຕຣານາມກາ ຕໂຍ ປາສາທາ ອເຫສຸໍ. ອຸຕ຺ຕຣາເທວິປ຺ປມຸຂານິ ເຕຕ຺ຕິໍສ ອິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິຕານິ ອເຫສຸໍ.

ອຖ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ນາມ ມຫາເທວິຍາ ຣມ຺ມກຸມາເຣ ນາມ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຈຕ຺ຕາຣິ ນິມິຕ຺ຕານິ ທິສ຺ວາ ອາຊຎ຺ຎຣເຖນ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂມິ. ຕໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕໍ ເອກາ ປຸຣິສໂກຏິ ອນຸປພ຺ພຊິ. ໂສ ເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ອຏ຺ຐ ມາເສ ປຘານຈຣິຍໍ ຈຣິຕ຺ວາ ວິສາຂປຸຓ຺ຓມາຍ ຘຎ຺ຎວຕີນຄເຣ ສຸຘຎ຺ຎເສຏ຺ຐິສ຺ສ ຘີຕາຍ ຘຎ຺ຎວຕິຍາ ນາມ ທິນ຺ນໍ ມຘຸປາຍາສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ມຫາສາລວເນ ທິວາວິຫາຣໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຕິຕ຺ຖກາຊີວເກນ ທິນ຺ນາ ອຏ຺ຐ ຕິຓມຸຏ຺ຐິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາໂສຓໂພຘິໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐຕ຺ຕິໍສຫຕ຺ຖວິຕ຺ຖຕໍ ຕິຓສນ຺ຖຣກໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄວີຣິຍໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ມາຣພລໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ຕີສຸ ຍາເມສຸ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ – ‘‘ອເນກຊາຕິສໍສາຣໍ…ເປ… ຕຓ຺ຫານໍ ຂຍມຊ຺ຌຄາ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໑໕໓-໑໕໔) ອຸທານໍ ອຸທາເນຕ຺ວາ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫໍ ໂພຘິສມີເປເຍວ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ອາຍາຈນໍ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ຘມ຺ມເທສນາຍ ຠາຊນຠູເຕ ປຸຄ຺ຄເລ ອຸປປຣິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາ ສຫ ປພ຺ພຊິເຕ ໂກຏິສງ຺ເຂ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ຕງ຺ຂເຓເຍວ ອນິລປເຖນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘຎ຺ຎວຕີນຄຣສມີເປ ຘນຎ຺ຊຍຸຍ຺ຍາເນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ເຕສໍ ມຊ຺ເຌ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ຕທາ ໂກຏິສຕານໍ ອຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑.

‘‘ອໂນມທສ຺ສິສ຺ສ ອປເຣນ, ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ທ຺ວິປທຸຕ຺ຕໂມ;

ປທຸໂມ ນາມ ນາເມນ, ອສໂມ ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ.

໒.

‘‘ຕສ຺ສາປິ ອສມໍ ສີລໍ, ສມາຘິປິ ອນນ຺ຕໂກ;

ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ຎາຓວຣໍ, ວິມຸຕ຺ຕິປິ ອນູປມາ.

໓.

‘‘ຕສ຺ສາປິ ອຕຸລເຕຊສ຺ສ, ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕເນ;

ອຠິສມຍາ ຕໂຍ ອາສຸໍ, ມຫາຕມປວາຫນາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສມໍ ສີລນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎສໍ ສີເລນ ອສທິສໍ, ອຸຕ຺ຕມໍ ເສຏ຺ຐນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມາຘິປິ ອນນ຺ຕໂກຕິ ສມາຘິປິ ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ, ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕຠາໂວ ໂລກວິວຣຓຍມກປາຏິຫາຣິຍາທີສຸ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ຎາຓວຣນ຺ຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ, ອສາຘາຣຓຎາຓານິ ວາ. ວິມຸຕ຺ຕິປີຕິ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິປິ ຠຄວໂຕ. ອນູປມາຕິ ອຸປມາວິຣຫິຕາ. ອຕຸລເຕຊສ຺ສາຕິ ອຕຸລຎາຓເຕຊສ຺ສ. ‘‘ອຕຸລຎາຓເຕຊາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ຕສ຺ສ ‘‘ຕໂຍ ອຠິສມຍາ’’ຕິ ອິມິນາ ອຸຕ຺ຕຣປເທນ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ມຫາຕມປວາຫນາຕິ ມຫາໂມຫວິນາສກາ, ໂມຫນ຺ຘກາຣວິທ຺ຘໍສກາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖາປເຣນ ສມເຍນ ປທຸໂມ ຠຄວາ ອຕ຺ຕໂນ ກນິຏ຺ຐຠາຕຣໍ ສາລກຸມາຣຎ຺ຈ ອຸປສາລກຸມາຣຎ຺ຈ ຎາຕິສມາຄເມ ສປຣິວາເຣ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ເຕສໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ນວຸຕິ ໂກຏິໂຍ ຘມ຺ມາມຕໍ ປາເຍສິ. ຍທາ ປນ ຣມ຺ມຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ຕທາ ອສີຕິໂກຏີນໍ ຕຕິໂຍ ອຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໔.

‘‘ປຐມາຠິສມເຍ ພຸທ຺ໂຘ, ໂກຏິສຕມໂພຘຍິ;

ທຸຕິຍາຠິສມເຍ ຘີໂຣ, ນວຸຕິໂກຏິມໂພຘຍິ.

໕.

‘‘ຍທາ ຈ ປທຸໂມ ພຸທ຺ໂຘ, ໂອວທີ ສກມຕ຺ຣຊໍ;

ຕທາ ອສີຕິໂກຏີນໍ, ຕຕິຍາຠິສມໂຍ ອຫູ’’ຕິ.

ຍທາ ປນ ສຸຠາວິຕຕ຺ໂຕ ນາມ ຣາຊາ ປທຸມສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ພຸທ຺ຘປທຸມວທນສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສປຣິວາໂຣ ເອຫິຠິກ຺ຂຸປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ປພ຺ພຊິໂຕ, ຕສ຺ມິໍ ສນ຺ນິປາເຕ ຠຄວາ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິ, ໂສ ປນ ປຐໂມ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ.

ອຖາປເຣນ ສມເຍນ ມຫາປທຸໂມ ມຸນິວສໂຠ ອຸສຠສມຄຕີ ອຸສຠວຕີນຄຣໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຎ຺ຉິ. ນຄຣວາສິໂນ ມນຸສ຺ສາ ຠຄວນ຺ຕໍ ທສ຺ສນກາມາ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ເຕສໍ ຠຄວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ຕຕ຺ຖ ຈ ພຫໂວ ມນຸສ຺ສາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ຕໂຕ ທສພໂລ ເຕຫິ ຈ ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ຕີຫິ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິສຸທ຺ຘິປວາຣຓໍ ປວາເຣສິ. ໂສ ທຸຕິໂຍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ເຍ ປນ ຕຕ຺ຖ ນ ປພ຺ພຊິໍສຸ, ເຕ ກຖິນານິສໍສໍ ສຸຕ຺ວາ ປາຏິປເທ ປຎ຺ຈສຸ ມາເສສຸ ປຎ຺ຈານິສໍສທາຍກໍ ກຖິນຈີວຣມທໍສຸ. ຕໂຕ ຕໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມເສນາປຕິໍ ອຄ຺ຄສາວກໍ ວິສາລມຕິໍ ສາລຕ຺ເຖຣໍ ກຖິນຕ຺ຖາຣຕ຺ຖໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ກຖິນຈີວຣໍ ຕສ຺ສາທໍສຸ. ເຖຣສ຺ສ ກຖິນຈີວເຣ ກຍິຣມາເນ ຠິກ຺ຂູ ສິພ຺ພເນ ສຫາຍກາ ອເຫສຸໍ. ປທຸໂມ ປນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ສູຈິຈ຺ຉິທ຺ເທ ສຸຕ຺ຕານິ ອາວຸນິຕ຺ວາ ອທາສິ. ນິຏ຺ຐິເຕ ປນ ຈີວເຣ ຠຄວາ ຕີຫິ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ເສຫິ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກາມິ.

ອຖາປເຣນ ສມເຍນ ສີຫວິກ຺ກນ຺ຕຄາມີ ປຸຣິສສີໂຫ ວິຍ ພຸທ຺ຘສີໂຫ ໂຄສິງ຺ຄສາລວນສທິເສ ປຣມສຸຣຠິກຸສຸມຜລຠາຣວິນມິຕສາຂາວິຏເປ ວິມລກມລກຸວລຍສມລງ຺ກເຕ ສິສິຣມຘຸຣວາຣິວາເຫນ ປຣິປູຣິເຕ ຣຸຣຸ-ຈມຣ-ສີຫ-ພ຺ຍຄ຺ຆ-ອຊ-ຫຍ-ຄວຍ-ມຫິໍສາທິ ວິວິຘມິຄຄຓວິຈຣິເຕ ສຸຣຠິກຸສຸມຄນ຺ຘາວພທ຺ຘຫທຍາຫິ ຠມຣມຘຸກຣຍຸວຕີຫິ ອນຸຠູຕປ຺ປຈາຣາຫິ ສມນ຺ຕໂຕ ຄຸມ຺ພຄຸມ຺ພາຍມາເນ ຜລຣສປມຸທິຕຫທຍາຫິ ກາກລິສທິສມຘຸຣວິຣຸຕາຫິ ໂກກິລວຘູຫິ ອຸປຄີຍມາເນ ປຣມຣມຓີເຍ ວິວິຕ຺ເຕ ວິຊເນ ໂຍຄານຸກູເລ ປວເນ ວສ຺ສາວາສມຸປຄຎ຺ຉິ. ຕສ຺ມິໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ ສປຣິວາຣກໍ ທສພລໍ ຕຖາຄຕໍ ຘມ຺ມຣາຊໍ ພຸທ຺ຘສິຣິຍາ ວິໂຣຈມານໍ ທິສ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປສີທິຕ຺ວາ ເອຫິຠິກ຺ຂຸປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ຕທາ ທ຺ວີຫິ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ເສຫິ ປຣິວຸໂຕ ປວາເຣສິ. ໂສ ຕຕິໂຍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໖.

‘‘ສນ຺ນິປາຕາ ຕໂຍ ອາສຸໍ, ປທຸມສ຺ສ ມເຫສິໂນ;

ໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ, ປຐໂມ ອາສິ ສມາຄໂມ.

໗.

‘‘ກຖິນຕ຺ຖາຣສມເຍ, ອຸປ຺ປນ຺ເນ ກຖິນຈີວເຣ;

ຘມ຺ມເສນາປຕິຕ຺ຖາຍ, ຠິກ຺ຂູ ສິພ຺ພິໍສຸ ຈີວຣໍ.

໘.

‘‘ຕທາ ເຕ ວິມລາ ຠິກ຺ຂູ, ຉຬຠິຎ຺ຎາ ມຫິທ຺ຘິກາ;

ຕີຓິ ສຕສຫສ຺ສານິ, ສມິໍສຸ ອປຣາຊິຕາ.

໙.

‘‘ປຸນາປຣໍ ໂສ ນຣາສໂຠ, ປວເນ ວາສໍ ອຸປາຄມິ;

ຕທາ ສມາຄໂມ ອາສິ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຕສຫສ຺ສິນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຖິນຕ຺ຖາຣສມເຍຕິ ກຖິນຈີວຣຕ຺ຖຣຓສມເຍ. ຘມ຺ມເສນາປຕິຕ຺ຖາຍາຕິ ຘມ຺ມເສນາປຕິສາລຕ຺ເຖຣຕ຺ຖໍ. ອປຣາຊິຕາຕິ ນ ປຣາຊິຕາ, ວິຠຕ຺ຕິໂລໂປ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ໂສຕິ ໂສ ມຫາປທຸໂມ. ປວເນຕິ ມຫາວເນ. ວາສນ຺ຕິ ວສ຺ສາວາສໍ. ອຸປາຄມີຕິ ອຸປາຄໂຕ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຕສຫສ຺ສິນນ຺ຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສຕສຫສ຺ສານໍ. ‘‘ຕທາ ອາສິ ສມາຄໂມ’’ຕິປິ ປາໂຐ ຍທິ ອຕ຺ຖິ ສຸນ຺ທໂຣ ຠເວຍ຺ຍ.

ຕທາ ຕຖາຄເຕ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ວສນ຺ເຕ ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສີໂຫ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕປີຕິໂສມນສ຺ໂສ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີຫນາທໍ ນທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ປີຕິໍ ອວິຊຫິຕ຺ວາ ປີຕິສຸເຂເນວ ໂຄຈຣາຍ ອປກ຺ກມິຕ຺ວາ ຊີວິຕປຣິຈ຺ຈາຄໍ ກຕ຺ວາ ປຍິຣຸປາສມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕາຫສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ນຣສີໂຫ ສີຫໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ – ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆປິສ຺ສ ຈິຕ຺ຕປ຺ປສາໂທ ໂຫຕູຕິ ສງ຺ໂຆ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ອເນກໂກຏິຠິກ຺ຂູ ຕາວເທວ ອາຄຎ຺ຉິໍສຸ. ສີໂຫ ສງ຺ເຆປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທສິ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ – ‘‘ອນາຄເຕ ໂຄຕໂມ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໐.

‘‘ອຫໍ ເຕນ ສມເຍນ, ສີໂຫ ອາສິໍ ມິຄາຘິຠູ;

ປວິເວກມນຸພ຺ຣູຫນ຺ຕໍ, ປວເນ ອທ຺ທສໍ ຊິນໍ.

໑໑.

‘‘ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສິຣສາ ປາເທ, ກຕ຺ວານ ຕໍ ປທກ຺ຂິຓໍ;

ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອຠິນາທິຕ຺ວາ, ສຕ຺ຕາຫໍ ຊິນມຸປຏ຺ຐຫໍ.

໑໒.

‘‘ສຕ຺ຕາຫໍ ວຣສມາປຕ຺ຕິຍາ, ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕ;

ມນສາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ວານ, ໂກຏິຠິກ຺ຂູ ສມານຍິ.

໑໓.

‘‘ຕທາປິ ໂສ ມຫາວີໂຣ, ເຕສໍ ມຊ຺ເຌ ວິຍາກຣິ;

ອປຣິເມຍ຺ຍິໂຕ ກປ຺ເປ, ອຍໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ.

໑໔.

‘‘ປຘານໍ ປທຫິຕ຺ວານ…ເປ… ເຫສ຺ສາມ ສມ຺ມຸຂາ ອິມໍ.

໑໕.

‘‘ຕສ຺ສາປິ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ຠິຍ຺ໂຍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາທຍິໍ;

ອຸຕ຺ຕຣິໍ ວຕມຘິຏ຺ຐາສິໍ, ທສປາຣມິປູຣິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປວິເວກມນຸພ຺ຣູຫນ຺ຕນ຺ຕິ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປນ຺ນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປທກ຺ຂິຓນ຺ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ. ອຠິນາທິຕ຺ວາຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີຫນາທໍ ນທິຕ຺ວາ. ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ອຸປຏ຺ຐຫິໍ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ວຣສມາປຕ຺ຕິຍາຕິ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໂຕ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ. ມນສາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ວານາຕິ ‘‘ສພ຺ເພປິ ຠິກ຺ຂູ ອິຘ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’’ຕິ ມນສາວ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ. ສມານຍີຕິ ສມາຫຣິ.

ຕສ຺ສ ປນ ປທຸມສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຈມ຺ປກໍ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ. ອສໂມ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ ອໂຫສິ, ມາຕາປິ ຕສ຺ສ ອສມາ ນາມ, ສາໂລ ຈ ອຸປສາໂລ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ວຣຸໂຓ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ຣາຘາ ຈ ສຸຣາຘາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ມຫາໂສຓຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ອຏ຺ຐປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ສຣີຣໍ, ອາຍຸ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໍ ອໂຫສິ, ຣູປາທີຫິ ຄຸເຓຫິ ອນຸຕ຺ຕຣາ ອຸຕ຺ຕຣາ ນາມສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສີ, ຣມ຺ມກຸມາໂຣ ນາມສ຺ສ ອຕິຣມ຺ໂມ ຕນໂຍ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໖.

‘‘ຈມ຺ປກໍ ນາມ ນຄຣໍ, ອສໂມ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ;

ອສມາ ນາມ ຊນິກາ, ປທຸມສ຺ສ ມເຫສິໂນ.

໒໑.

‘‘ສາໂລ ຈ ອຸປສາໂລ ຈ, ອເຫສຸໍ ອຄ຺ຄສາວກາ;

ວຣຸໂຓ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ປທຸມສ຺ສ ມເຫສິໂນ.

໒໒.

‘‘ຣາຘາ ເຈວ ສຸຣາຘາ ຈ, ອເຫສຸໍ ອຄ຺ຄສາວິກາ;

ໂພຘິ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ, ມຫາໂສໂຓຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໒໔.

‘‘ອຏ຺ຐປຓ຺ຓາສຣຕນໍ, ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄໂຕ ມຫາມຸນິ;

ປຠາ ນິທ຺ຘາວຕີ ຕສ຺ສ, ອສມາ ສພ຺ພໂຕ ທິສາ.

໒໕.

‘‘ຈນ຺ທປ຺ປຠາ ສູຣິຍປ຺ປຠາ, ຣຕນຄ຺ຄິມຓິປ຺ປຠາ;

ສພ຺ພາປິ ຕາ ຫຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຕ຺ວາ ຊິນປຠຸຕ຺ຕມໍ.

໒໖.

‘‘ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ, ອາຍຸ ວິຊ຺ຊຕິ ຕາວເທ;

ຕາວຕາ ຕິຏ຺ຐມາໂນ ໂສ, ຕາເຣສິ ຊນຕໍ ພຫຸໍ.

໒໗.

‘‘ປຣິປກ຺ກມານເສ ສຕ຺ເຕ, ໂພຘຍິຕ຺ວາ ອເສສໂຕ;

ເສສເກ ອນຸສາສິຕ຺ວາ, ນິພ຺ພຸໂຕ ໂສ ສສາວໂກ.

໒໘.

‘‘ອຸຣໂຄວ ຕຈໍ ຊິຓ຺ຓໍ, ວທ຺ຘປຕ຺ຕໍວ ປາທໂປ;

ຊຫິຕ຺ວາ ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣ, ນິພ຺ພຸໂຕ ໂສ ຍຖາ ສິຂີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຣຕນຄ຺ຄິມຓິປ຺ປຠາຕິ ຣຕນປ຺ປຠາ ຈ ອຄ຺ຄິປ຺ປຠາ ຈ ມຓິປ຺ປຠາ ຈ. ຫຕາຕິ ອຠິຠູຕາ. ຊິນປຠຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ຊິນສ຺ສ ສຣີຣປ຺ປຠໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ປຕ຺ວາ ຫຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິປກ຺ກມານເສຕິ ປຣິປກ຺ກິນ຺ທ຺ຣິເຍ ເວເນຍ຺ຍສຕ຺ເຕ. ວທ຺ຘປຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຸຣາຓປຕ຺ຕໍ. ປາທໂປ ວາຕິ ປາທໂປ ວິຍ. ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣຕິ ສພ຺ເພປິ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກພາຫິເຣ ສງ຺ຂາເຣ. ‘‘ຫິຕ຺ວາ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ໂສເຍວຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ສິຂີຕິ ອຄ຺ຄິ ວິຍ ນິຣຸປາທາໂນ ນິພ຺ພຸຕິໍ ສຸຄໂຕ ຄໂຕຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ຄາຖາສຸ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕານເມວາຕິ.

ປທຸມພຸທ຺ຘວໍສວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ນິຏ຺ຐິໂຕ ອຏ຺ຐໂມ ພຸທ຺ຘວໍໂສ.

໑໑. ນາຣທພຸທ຺ຘວໍສວຓ຺ຓນາ

ປທຸມພຸທ຺ເຘ ປນ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ຕສ຺ສ ສາສເນ ຈ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສາຍຸກາ ມນຸສ຺ສາ ອນຸກ຺ກເມນ ປຣິຫາຍມານາ ທສວສ຺ສາຍຸກາ ອເຫສຸໍ. ປຸນ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍາຍຸກາ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິຫາຍມານາ ນວຸຕິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸກາ ອເຫສຸໍ. ຕທາ ທສພລຘໂຣ ເຕວິຊ຺ໂຊ ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊວິສາຣໂທ ວິມຸຕ຺ຕິສາຣໂທ ນາຣໂທ ນາມ ນຣສຕ຺ຕຸຕ຺ຕໂມ ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ອຸທປາທິ. ໂສ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສຎ຺ຈ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ຕຸສິຕຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ຘຎ຺ຎວຕີ ນາມ ນຄເຣ ສກວີຣິຍວິຊິຕວາສຸເທວສ຺ສ ສຸເທວສ຺ສ ນາມ ຣຎ຺ໂຎ ກຸເລ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ນິຣູປມາຍ ອໂນມາຍ ນາມ ເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ໂສ ທສນ຺ນໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ຘນຎ຺ຊຍຸຍ຺ຍາເນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂມິ. ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ປນ ນາມກຣເຓ ກຍິຣມາເນ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ມນຸສ຺ສານໍ ອຸປໂຠຄກ຺ຂມານິ ອນຸຣູປານິ ອາຠຣຓານິ ອາກາສໂຕ ກປ຺ປຣຸກ຺ຂາທີຫິ ປຕິໍສຸ. ເຕນສ຺ສ ນຣານໍ ອຣຫານິ ອາຠຣຓານິ ອທາສີຕິ ‘‘ນາຣໂທ’’ຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ.

ໂສ ນວວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ວສິ. ວິຊິໂຕ ວິຊິຕາວີ ວິຊິຕາຠິຣາໂມຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ອຸຕູນໍ ອນຸຈ຺ຉວິກາ ຕໂຍ ປາສາທາ ອເຫສຸໍ. ຕສ຺ສ ນາຣທກຸມາຣສ຺ສ ກຸລສີລາຈາຣຣູປສມ຺ປນ຺ນໍ ມໂນນຸກູລໍ ວິຊິຕເສນໍ ນາມ ອຕິວິຍ ຘຎ຺ຎໍ ຂຕ຺ຕິຍກຎ຺ຎໍ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ອກໍສຸ. ຕໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ວີສຕິສຫສ຺ສາຘິກໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ສຕສຫສ຺ສໍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສາ ວິຊິຕເສນາຍ ເທວິຍາ ສພ຺ພໂລການນ຺ທກເຣ ນນ຺ທຸຕ຺ຕຣກຸມາເຣ ນາມ ຊາເຕ ໂສ ຈຕ຺ຕາຣິ ນິມິຕ຺ຕານິ ທິສ຺ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ມຫຕິຍາ ເສນາຍ ປຣິວຸໂຕ ນານາວິຣາຄຕນຸວຣວສນນິວສໂນ ອາມຸກ຺ກມຸຕ຺ຕາຫາຣມຓິກຸຓ຺ຑໂລ ວຣເກຍູຣມກຸຏກຏກຘໂຣ ປຣມສຸຣຠິຄນ຺ຘກຸສຸມສມລງ຺ກໂຕ ປທສາວ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພາຠຣຓານິ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ທຕ຺ວາ ສຍເມວ ວິມລນີລກຸວລຍທລສທິເສນາຕິນິສິເຕນາສິນາ ປຣມຣຸຈິຣຣຕນວິຈິຕ຺ຕໍ ສເກສມກຸຏໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຄນຕເລ ຂິປິ. ຕໍ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ສຸວຓ຺ຓຈງ຺ໂກຏເກນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ເນຕ຺ວາ ຕິໂຍຊນຸພ຺ເພຘໍ ສິເນຣຸມຸທ຺ຘນິ ສຕ຺ຕຣຕນມຍໍ ເຈຕິຍໍ ອກາສິ.

ມຫາປຸຣິໂສ ປນ ເທວທຕ຺ຕານິ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ປຣິທຫິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອຸຍ຺ຍາເນ ປພ຺ພຊິ. ປຸຣິສສຕສຫສ຺ສາ ຈ ຕໍ ອນຸປພ຺ພຊິໍສຸ. ໂສ ສຕ຺ຕາຫໍ ຕຕ຺ເຖວ ປຘານຈຣິຍໍ ຈຣິຕ຺ວາ ວິສາຂປຸຓ຺ຓມາຍ ວິຊິຕເສນາຍ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ທິນ຺ນໍ ປາຍາສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອຸຍ຺ຍາເນ ທິວາວິຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ສຸທສ຺ສນຸຍ຺ຍານປາເລນ ທິນ຺ນາ ອຏ຺ຐ ຕິຓມຸຏ຺ຐິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາໂສຓໂພຘິໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖວິຕ຺ຖຕໍ ຕິຓສນ຺ຖຣໍ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນິສີທິຕ຺ວາ ມາຣພລໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ຕີສຸ ຍາເມສຸ ຕິສ຺ໂສ ວິຊ຺ຊາ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ – ‘‘ອເນກຊາຕິສໍສາຣໍ…ເປ… ຕຓ຺ຫານໍ ຂຍມຊ຺ຌຄາ’’ຕິ ອຸທານໍ ອຸທາເນຕ຺ວາ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫານິ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ຍາຈິໂຕ ປຏິຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ຘນຎ຺ຊຍຸຍ຺ຍາເນ ອຕ຺ຕນາ ສຫ ປພ຺ພຊິເຕຫິ ສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂູຫິ ປຣິວຸໂຕ ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ຕທາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑.

‘‘ປທຸມສ຺ສ ອປເຣນ, ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ທ຺ວິປທຸຕ຺ຕໂມ;

ນາຣໂທ ນາມ ນາເມນ, ອສໂມ ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ.

໒.

‘‘ໂສ ພຸທ຺ໂຘ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສ, ເຊຏ຺ໂຐ ທຍິຕໂອຣໂສ;

ອາມຸກ຺ກມາລາຠຣໂຓ, ອຸຍ຺ຍານໍ ອຸປສງ຺ກມິ.

໓.

‘‘ຕຕ຺ຖາສິ ຣຸກ຺ໂຂ ຍສວິປຸໂລ, ອຠິຣູໂປ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຸຈິ;

ຕມຊ຺ຌປ຺ປຕ຺ວາ ອຸປນິສີທິ, ມຫາໂສຓສ຺ສ ເຫຏ຺ຐໂຕ.

໔.

‘‘ຕຕ຺ຖ ຎາຓວຣຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ອນນ຺ຕໍ ວຊິຣູປມໍ;

ເຕນ ວິຈິນິ ສງ຺ຂາເຣ, ອຸກ຺ກຸຊ຺ຊມວກຸຊ຺ຊກໍ.

໕.

‘‘ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພກິເລສານິ, ອເສສມຠິວາຫຍິ;

ປາປຸຓີ ເກວລໍ ໂພຘິໍ, ພຸທ຺ຘຎາເຓ ຈ ຈຸທ຺ທສ.

໖.

‘‘ປາປຸຓິຕ຺ວານ ສມ຺ໂພຘິໍ, ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕຍິ;

ໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ, ປຐມາຠິສມໂຍ ອຫູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສ຺ສາຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຎ຺ໂຎ. ເຊຏ຺ໂຐຕິ ປຸພ຺ພໂຊ. ທຍິຕໂອຣໂສຕິ ທຍິໂຕ ປິໂຍ ໂອຣໂສ ປຸຕ຺ໂຕ, ທຍິໂຕ ໂອຣສິ ຄເຫຕ຺ວາ ລາລິໂຕ ປຸຕ຺ໂຕ ທຍິຕໂອຣໂສ ນາມ. ອາມຸກ຺ກມາລາຠຣໂຓຕິ ອາມຸກ຺ກມຸຕ຺ຕາຫາຣເກຍູຣກຏກມກຸຏກຸຓ຺ຑລມາໂລ. ອຸຍ຺ຍານນ຺ຕິ ພຫິນຄເຣ ຘນຎ຺ຊຍຸຍ຺ຍານໍ ນາມາຣາມໍ ອຄມາສິ.

ຕຕ຺ຖາສິ ຣຸກ຺ໂຂຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຸຍ຺ຍາເນ ເອໂກ ກິຣ ຣຸກ຺ໂຂ ຣຕ຺ຕໂສໂຓ ນາມ ອໂຫສິ. ໂສ ກິຣ ນວຸຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພໂຘ ສມວຏ຺ຏກ຺ຂນ຺ໂຘ ສມ຺ປນ຺ນວິວິຘວິຏປສາໂຂ ນີລພຫລວິປຸລປລາໂສ ສນ຺ທຈ຺ຉາໂຍ ເທວຕາຘິວຸຏ຺ຐຕ຺ຕາ ວິຄຕວິວິຘວິຫຄຄຓສຎ຺ຈາໂຣ ຘຣຓີຕລຕິລກຠູໂຕ ຕຣຸຣຊ຺ຊໍ ວິຍ ກຸຣຸມາໂນ ປຣມຣມຓີຍທສ຺ສໂນ ຣຕ຺ຕກຸສຸມສມລງ຺ກຕສພ຺ພສາໂຂ ເທວມນຸສ຺ສນຍນຣສາຍນຠູໂຕ ອໂຫສິ. ຍສວິປຸໂລຕິ ວິປຸລຍໂສ, ສພ຺ພໂລກວິຂ຺ຍາໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປາກໂຏ ວິສ຺ສຸໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເກຈິ ‘‘ຕຕ຺ຖາສິ ຣຸກ຺ໂຂ ວິປຸໂລ’’ຕິ ປຐນ຺ຕິ. ພ຺ຣຫາຕິ ມຫນ຺ໂຕ, ເທວານໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກສທິໂສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕມຊ຺ຌປ຺ປຕ຺ວາຕິ ຕໍ ໂສຓຣຸກ຺ຂໍ ປຕ຺ວາ ອຘິປຕ຺ວາ ອຸປຄມ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຫຏ຺ຐໂຕຕິ ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ.

ຎາຓວຣຸປ຺ປຊ຺ຊີຕິ ຎາຓວຣໍ ອຸທປາທິ. ອນນ຺ຕນ຺ຕິ ອປ຺ປເມຍ຺ຍໍ ອປ຺ປມາຓໍ. ວຊິຣູປມນ຺ຕິ ວຊິຣສທິສໍ ຕິຂິຓໍ, ອນິຈ຺ຈານຸປສ຺ສນາທິກສ຺ສ ວິປສ຺ສນາຎາຓສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເຕນ ວິຈິນິ ສງ຺ຂາເຣຕິ ເຕນ ວິປສ຺ສນາຎາເຓນ ຣູປາທິເກ ສງ຺ຂາເຣ ວິຈິນິ. ອຸກ຺ກຸຊ຺ຊມວກຸຊ຺ຊກນ຺ຕິ ສງ຺ຂາຣານໍ ອຸທຍຎ຺ຈ ວຍຎ຺ຈ ວິຈິນີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອານາປານຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ອຠິນິວິສິຕ຺ວາ ອຸທຍພ຺ພຍວເສນ ສມປຎ຺ຎາສ ລກ຺ຂຓານິ ທິສ຺ວາ ຍາວ ໂຄຕ຺ຣຠຸຎາຓໍ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣິຍມຄ຺ຄານຸກ຺ກເມນ ສກເລ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ປຏິລຠີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ໂສຓຣຸກ຺ເຂ. ສພ຺ພກິເລສານີຕິ ສພ຺ເພປິ ກິເລເສ, ລິງ຺ຄວິປຣິຍາສໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕໍ. ເກຈິ ‘‘ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພກິເລເສຫີ’’ຕິ ປຐນ຺ຕິ. ອເສສນ຺ຕິ ນິຣວເສສໍ. ອຠິວາຫຍີຕິ ມຄ຺ໂຄຘິນາ ຈ ກິເລໂສຘິນາ ຈ ສພ຺ເພ ກິເລເສ ອຠິວາຫຍິ, ວິນາສມຸປເນສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂພຘີຕິ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓໍ. ພຸທ຺ຘຎາເຓ ຈ ຈຸທ຺ທສາຕິ ພຸທ຺ຘຎາຓານິ ຈຸທ຺ທສ. ຕານິ ກຕມານີຕິ? ມຄ຺ຄຜລຎາຓານິ ອຏ຺ຐ, ຉ ອສາຘາຣຓຎາຓານີຕິ ເອວມິມານິ ຈຸທ຺ທສ ພຸທ຺ຘຎາຓານິ ນາມ, ຈ-ສທ຺ໂທ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ, ເຕນ ອປຣານິປິ ຈຕສ຺ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາຎາຓານິ ຈຕຸເວສາຣຊ຺ຊຎາຓານິ ຈຕຸໂຍນິປຣິຈ຺ເຉທກຎາຓານິ ປຎ຺ຈຄຕິປຣິຈ຺ເຉທກຎາຓານິ ທສພລຎາຓານິ ສກເລ ຈ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ປາປຸຓີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາຍາຈນໍ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ຘນຎ຺ຊຍຸຍ຺ຍາເນ ອຕ຺ຕນາ ສຫ ປພ຺ພຊິເຕ ສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂູ ສມ຺ມຸເຂ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ຕທາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສສ຺ສ ປຐມາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ຕທາ ກິຣ ມຫາໂທຓນຄເຣ ໂທໂຓ ນາມ ນາຄຣາຊາ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ປຏິວສຕິ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ ມຫາຊເນນ ສກ຺ກໂຕ ຄຣຸກໂຕ ມານິໂຕ ປູຊິໂຕ. ໂສ ຍສ຺ມິໍ ວິສເຍ ຊນປທວາສິໂນ ມນຸສ຺ສາ ຕສ຺ສ ພລິກມ຺ມໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວິສຍໍ ອວສ຺ເສນ ວາ ອຕິວສ຺ເສນ ວາ ສກ຺ຂຣວສ຺ເສນ ວາ ວິນາເສຕິ.

ອຖ ຕີຣທສ຺ສໂນ ນາຣໂທ ສຕ຺ຖາ ໂທຓສ຺ສ ນາຄຣາຊສ຺ສ ວິນຍເນ ພຫູນໍ ປາຓີນໍ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ມຫຕາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ປຣິວາຣິໂຕ ຕສ຺ສ ນາຄຣາຊສ຺ສ ນິວາສຏ຺ຐານມຄມາສິ. ຕໂຕ ຕໍ ມນຸສ຺ສາ ທິສ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ຠຄວາ, ເອຕ຺ຖ ໂຆຣວິໂສ ອຸຄ຺ຄເຕໂຊ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ ນາຄຣາຊາ ປຏິວສຕິ, ໂສ ຕໍ ມາ ວິເຫເຐສ຺ສຕິ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ຠຄວາ ປນ ເຕສໍ ວຈນໍ ອສຸຓນ຺ໂຕ ວິຍ ອຄມາສິ. ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈ ຕຕ຺ຖສ຺ສ ນາຄຣາຊສ຺ສ ສກ຺ກາຣຕ຺ຖາຍ ກເຕ ປຣມສຸຣຠິຄນ຺ເຘ ປຸປ຺ຜສນ຺ຖເຣ ນິສີທິ. ມຫາຊໂນ ກິຣ ‘‘ນາຣທສ຺ສ ຈ ມຸນິຣາຊສ຺ສ ໂທຓສ຺ສ ຈ ນາຄຣາຊສ຺ສ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຍຸທ຺ຘໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສນ຺ນິປຕິ.

ອຖ ອຫິນາໂຄ ມຸນິນາຄໍ ຕຖາ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ມກ຺ຂໍ ອສຫມາໂນ ສນ຺ທິສ຺ສມານກາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ປຘູປາຍິ. ທສພໂລປິ ປຘູປາຍິ. ປຸນ ນາຄຣາຊາ ປຊ຺ຊລິ. ມຸນິຣາຊາປິ ປຊ຺ຊລິ. ອຖ ໂສ ນາຄຣາຊາ ທສພລສ຺ສ ສຣີຣໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕາຫິ ຘູມຊາລາຫິ ອຕິວິຍ ກິລນ຺ຕສຣີໂຣ ທຸກ຺ຂໍ ອສຫມາໂນ ‘‘ວິສເວເຄນ ນໍ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິສໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ວິສສ຺ສ ເວເຄນ ສກໂລປິ ຊມ຺ພຸທີໂປ ວິນສ຺ເສຍ຺ຍ. ຕໍ ປນ ວິສໍ ທສພລສ຺ສ ສຣີເຣ ເອກໂລມມ຺ປິ ກມ຺ເປຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອຖ ໂສ ນາຄຣາຊາ – ‘‘ກາ ນຸ ໂຂ ສມຓສ຺ສ ປວຕ຺ຕີ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ສຣທສມເຍ ສູຣິຍໍ ວິຍ ຈນ຺ທໍ ວິຍ ຈ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ຉພ຺ພຓ຺ຓາຫິ ພຸທ຺ຘຣສ຺ມີຫິ ວິໂຣຈມານໍ ວິປ຺ປສນ຺ນວທນໂສຠໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ອໂຫ! ມຫິທ຺ຘິໂກ ວຕາຍໍ ສມໂຓ, ມຍາ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ພລໍ ອຊານນ຺ເຕນ ອປຣທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕາຓໍ ຄເວສີ ຠຄວນ຺ຕໍເຍວ ສຣຓມຸປຄຎ຺ຉິ. ອຖ ນາຣໂທ ມຸນິຣາຊາ ຕໍ ນາຄຣາຊໍ ວິເນຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນິປຕິຕສ຺ສ ມຫາຊນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕປ຺ປສາທນຕ຺ຖໍ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ອກາສິ. ຕທາ ປາຓີນໍ ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ສານິ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ໂສ ທຸຕິໂຍ ອຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໗.

‘‘ມຫາໂທຓໍ ນາຄຣາຊໍ, ວິນຍນ຺ໂຕ ມຫາມຸນິ;

ປາຏິເຫຣໍ ຕທາກາສິ, ທສ຺ສຍນ຺ໂຕ ສເທວເກ.

໘.

‘‘ຕທາ ເທວມນຸສ຺ສານໍ, ຕມ຺ຫິ ຘມ຺ມປ຺ປກາສເນ;

ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ສານິ, ຕຣິໍສຸ ສພ຺ພສໍສຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປາຏິເຫຣໍ ຕທາກາສີຕິ ອກາສິ ຍມກປາຏິຫາຣິຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ‘‘ຕທາ ເທວມນຸສ຺ສາ ວາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ຕຕ຺ຖ ເທວມນຸສ຺ສານນ຺ຕິ ສາມິອຕ຺ເຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຕໍ. ຕສ຺ມາ ເທວານໍ ມນຸສ຺ສານຎ຺ຈ ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ສານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຣິໍສູຕິ ອຕິກ຺ກມິໍສຸ.

ຍທາ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕໍ ນນ຺ທຸຕ຺ຕຣກຸມາຣໍ ໂອວທິ, ຕທາ ອສີຕິຍາ ໂກຏິສຫສ຺ສານໍ ຕຕິຍາຠິສມໂຍ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໙.

‘‘ຍມ຺ຫິ ກາເລ ມຫາວີໂຣ, ໂອວທີ ສກມຕ຺ຣຊໍ;

ອສີຕິໂກຏິສຫສ຺ສານໍ, ຕຕິຍາຠິສມໂຍ ອຫູ’’ຕິ.

ຍທາ ປນ ຖຸລ຺ລໂກຏ຺ຐິຕນຄເຣ ຠທ຺ທສາໂລ ຈ ວິຊິຕມິຕ຺ໂຕ ຈ ທ຺ເວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສຫາຍກາ ອມຕຣຫທໍ ຄເວສມານາ ປຣິສຕິ ນິສິນ຺ນໍ ອຕິວິສາຣທໍ ນາຣທສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອທ຺ທສໍສຸ. ເຕ ຠຄວໂຕ ກາເຍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓານິ ທິສ຺ວາ – ‘‘ອຍໍ ໂລເກ ວິວຏຈ຺ຉໂທ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ນິຏ຺ຐໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວຕິ ສຎ຺ຊາຕສທ຺ຘາ ສປຣິວາຣາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ເຕສຸ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຕສຸ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສມຊ຺ເຌ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິ, ໂສ ປຐໂມ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໐.

‘‘ສນ຺ນິປາຕາ ຕໂຍ ອາສຸໍ, ນາຣທສ຺ສ ມເຫສິໂນ;

ໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ, ປຐໂມ ອາສິ ສມາຄໂມ’’ຕິ.

ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ນາຣໂທ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຎາຕິສມາຄເມ ອຕ຺ຕໂນ ປຓິຘານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ພຸທ຺ຘວໍສໍ ກເຖສິ, ຕທາ ນວຸຕິໂກຏິຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານໍ ທຸຕິໂຍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໑.

‘‘ຍທາ ພຸທ຺ໂຘ ພຸທ຺ຘຄຸຓໍ, ສນິທານໍ ປກາສຍິ;

ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ສານິ, ສມິໍສຸ ວິມລາ ຕທາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິມລາຕິ ວິຄຕມລາ, ຂີຓາສວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຍທາ ປນ ມຫາໂທຓນາຄຣາຊສ຺ສ ວິນຍເນ ປສນ຺ໂນ ເວໂຣຈໂນ ນາມ ນາຄຣາຊາ ຄງ຺ຄາຍ ນທິຍາ ຕິຄາວຸຕປ຺ປມາຓໍ ສຕ຺ຕຣຕນມຍໍ ມຓ຺ຑປໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ສປຣິວາຣໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຕຕ຺ຖ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ສປຣິວາໂຣ ສຊນປເທ ອຕ຺ຕໂນ ທານຄ຺ຄທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ນາຄນາຏການິ ຈ ຕາຬາວຈເຣ ວິວິຘເວສາລງ຺ກາຣຘເຣ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ມຫາສກ຺ກາເຣນ ຠຄວໂຕ ສປຣິວາຣສ຺ສ ມຫາທານໍ ອທາສິ. ໂຠຊນາວສາເນ ຠຄວາ ມຫາຄງ຺ຄໍ ໂອຕາເຣນ຺ໂຕ ວິຍ ອນຸໂມທນມກາສິ. ຕທາ ຠຕ຺ຕານຸໂມທເນ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ນານໍ ເອຫິຠິກ຺ຂຸປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ປພ຺ພຊິຕານໍ ອສີຕິຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສານໍ ມຊ຺ເຌ ປາຕິໂມກ຺ຂໍ ອຸທ຺ທິສິ, ໂສ ຕຕິໂຍ ສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໒.

‘‘ຍທາ ເວໂຣຈໂນ ນາໂຄ, ທານໍ ທທາຕິ ສຕ຺ຖຸໂນ;

ຕທາ ສມິໍສຸ ຊິນປຸຕ຺ຕາ, ອສີຕິສຕສຫສ຺ສິໂຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສີຕິສຕສຫສ຺ສິໂຍຕິ ສຕສຫສ຺ສານໍ ອສີຕິໂຍ.

ຕທາ ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປສ຺ເສ ອສ຺ສມໍ ມາເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ອຠິຎ຺ຎາສຸ ອຏ຺ຐສຸ ສມາປຕ຺ຕີສຸ ຈ ຈິຓ຺ຓວສີ ຫຸຕ຺ວາ ປຏິວສຕິ. ອຖ ຕສ຺ມິໍ ອນຸກມ຺ປາຍ ນາຣໂທ ຠຄວາ ອສີຕິຍາ ອຣຫນ຺ຕໂກຏີຫິ ທສຫິ ຈ ອນາຄາມິຜລຏ຺ເຐຫິ ອຸປາສກສຫສ຺ເສຫິ ປຣິວຸໂຕ ຕໍ ອສ຺ສມປທໍ ອຄມາສິ. ຕາປໂສ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາວ ປມຸທິຕຫທໂຍ ສປຣິວາຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ນິວາສຕ຺ຖາຍ ອສ຺ສມໍ ມາເປຕ຺ວາ ສກລຣຕ຺ຕິໍ ສຕ຺ຖຸຄຸຓໍ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ອຸຕ຺ຕຣກຸຣຸໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໂຕ ອາຫາຣໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສປຣິວາຣສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ມຫາທານໍ ອທາສິ. ເອວໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໂຕ ອນຄ຺ຆໍ ໂລຫິຕຈນ຺ທນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເຕນ ໂລຫິຕຈນ຺ທເນນ ຠຄວນ຺ຕໍ ປູເຊສິ. ຕທາ ນໍ ທສພໂລ ອມຣນຣປຣິວຸໂຕ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ – ‘‘ອນາຄເຕ ໂຄຕໂມ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໓.

‘‘ອຫໍ ເຕນ ສມເຍນ, ຊຏິໂລ ອຸຄ຺ຄຕາປໂນ;

ອນ຺ຕລິກ຺ຂຈໂຣ ອາສິໍ, ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎາສຸ ປາຣຄູ.

໑໔.

‘‘ຕທາປາຫໍ ອສມສມໍ, ສສງ຺ຆໍ ສປຣິຊ຺ຊນໍ;

ອນ຺ນປາເນນ ຕປ຺ເປຕ຺ວາ, ຈນ຺ທເນນາຠິປູຊຍິໍ.

໑໕.

‘‘ໂສປິ ມໍ ຕທາ ພ຺ຍາກາສິ, ນາຣໂທ ໂລກນາຍໂກ;

ອປຣິເມຍ຺ຍິໂຕ ກປ຺ເປ, ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ.

໑໖.

‘‘ປຘານໍ ປທຫິຕ຺ວານ…ເປ… ເຫສ຺ສາມ ສມ຺ມຸຂາ ອິມໍ.

໑໗.

‘‘ຕສ຺ສາປິ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ຠິຍ຺ໂຍ ຫາເສຕ຺ວ ມານສໍ;

ອຘິຏ຺ຐຫິໍ ວຕໍ ອຸຄ຺ຄໍ, ທສປາຣມິປູຣິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕທາປາຫນ຺ຕິ ຕທາປິ ອຫໍ. ອສມສມນ຺ຕິ ອສມາ ນາມ ອຕີຕາ ພຸທ຺ຘາ, ເຕຫິ ອສເມຫິ ສມໍ ຕຸລ຺ຍໍ ອສມສມໍ. ອຖ ວາ ອສມາ ວິສມາ, ສມາ ອວິສມາ ສາຘໂວ, ເຕສຸ ອສມສເມສຸ ສໂມ ‘‘ອສມສມສໂມ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ເອກສ຺ສ ສມສທ຺ທສ຺ສ ໂລປໍ ກຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ, ອສມາວິສມສມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສປຣິຊ຺ຊນນ຺ຕິ ສອຸປາສກຊນໍ. ‘‘ໂສປິ ມໍ ຕທາ ນຣມຣູນໍ, ມຊ຺ເຌ ພ຺ຍາກາສິ ຈກ຺ຂຸມາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ໂສ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ໂຖວ. ຠິຍ຺ໂຍ ຫາເສຕ຺ວ ມານສນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ຫາເສຕ຺ວາ ໂຕເສຕ຺ວາ ຫທຍໍ. ອຘິຏ຺ຐຫິໍ ວຕໍ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕິ ອຸຄ຺ຄໍ ວຕໍ ອຘິຏ຺ຐາສິໍ. ‘‘ອຸຕ຺ຕຣິໍ ວຕມຘິຏ຺ຐາສິໍ, ທສປາຣມິປູຣິຍາ’’ຕິປິ ປາໂຐ.

ຕສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ນາຣທສ຺ສ ຘຎ຺ຎວຕີ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ສຸເທໂວ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ ປິຕາ, ອໂນມາ ນາມ ມາຕາ, ຠທ຺ທສາໂລ ຈ ຊິຕມິຕ຺ໂຕ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ວາເສຏ຺ໂຐ ນາມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ອຸຕ຺ຕຣາ ຈ ຜຄ຺ຄຸນີ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ມຫາໂສຓຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ອຏ຺ຐາສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ສຣີຣປ຺ປຠາ ນິຈ຺ຈໍ ໂຍຊນໍ ຜຣຕິ, ນວຸຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍຸ, ຕສ຺ສ ປນ ວິຊິຕເສນາ ນາມ ອຄ຺ຄມເຫສີ, ນນ຺ທຸຕ຺ຕຣກຸມາໂຣ ນາມສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ວິຊິໂຕ ວິຊິຕາວີ ວິຊິຕາຠິຣາໂມຕິ ຕໂຍ ປາສາທາ ອເຫສຸໍ. ໂສ ນວວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສິ. ໂສ ປທສາວ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂມີຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

໑໘.

‘‘ນຄຣໍ ຘຎ຺ຎວຕີ ນາມ, ສຸເທໂວ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ;

ອໂນມາ ນາມ ຊນິກາ, ນາຣທສ຺ສ ມເຫສິໂນ.

໒໓.

‘‘ຠທ຺ທສາໂລ ຊິຕມິຕ຺ໂຕ, ອເຫສຸໍ ອຄ຺ຄສາວກາ;

ວາເສຏ຺ໂຐ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ນາຣທສ຺ສ ມເຫສິໂນ.

໒໔.

‘‘ອຸຕ຺ຕຣາ ຜຄ຺ຄຸນີ ເຈວ, ອເຫສຸໍ ອຄ຺ຄສາວິກາ;

ໂພຘິ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ, ມຫາໂສໂຓຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

໒໖.

‘‘ອຏ຺ຐາສີຕິຣຕນານິ, ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄໂຕ ມຫາມຸນິ;

ກຎ຺ຈນຄ຺ຆິຍສງ຺ກາໂສ, ທສສຫສ຺ສີ ວິໂຣຈຕິ.

໒໗.

‘‘ຕສ຺ສ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາ ກາຍາ, ນິທ຺ຘາວຕິ ທິໂສທິສໍ;

ນິຣນ຺ຕຣໍ ທິວາຣຕ຺ຕິໍ, ໂຍຊນໍ ຜຣເຕ ສທາ.

໒໘.

‘‘ນ ເກຈິ ເຕນ ສມເຍນ, ສມນ຺ຕາ ໂຍຊເນ ຊນາ;

ອຸກ຺ກາປທີເປ ອຸຊ຺ຊາເລນ຺ຕິ, ພຸທ຺ຘຣໍສີຫິ ໂອຕ຺ຖຏາ.