📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ຂຸທ຺ທກນິກາເຍ

ຊາຕກ-ອຏ຺ຐກຖາ

(ປຐໂມ ຠາໂຄ)

ຄນ຺ຖາຣມ຺ຠກຖາ

ຊາຕິໂກຏິສຫສ຺ເສຫິ ¶ ¶ ¶ , ປມາຓຣຫິຕໍ ຫິຕໍ;

ໂລກສ຺ສ ໂລກນາເຖນ, ກຕໍ ເຍນ ມເຫສິນາ.

ຕສ຺ສ ປາເທ ນມສ຺ສິຕ຺ວາ, ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມສ຺ສ ຈຎ຺ຊລິໍ;

ສງ຺ຆຎ຺ຈ ປຕິມາເນຕ຺ວາ, ສພ຺ພສມ຺ມານຠາຊນໍ.

ນມສ຺ສນາທິໂນ ¶ ອສ຺ສ, ປຸຎ຺ຎສ຺ສ ຣຕນຕ຺ຕເຍ;

ປວຕ຺ຕສ຺ສານຸຠາເວນ, ເຉຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ອຸປທ຺ທເວ.

ຕໍ ຕໍ ກາຣຓມາຄມ຺ມ, ເທສິຕານິ ຊຸຕີມຕາ;

ອປຓ຺ຓກາທີນິ ປຸຣາ, ຊາຕການິ ມເຫສິນາ.

ຍານິ ເຍສຸ ຈິຣໍ ສຕ຺ຖາ, ໂລກນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖິໂກ;

ອນນ຺ເຕ ໂພຘິສມ຺ຠາເຣ, ປຣິປາເຈສິ ນາຍໂກ.

ຕານິ ສພ຺ພານິ ເອກຊ຺ຌໍ, ອາໂຣເປນ຺ເຕຫິ ສງ຺ຄຫໍ;

ຊາຕກໍ ນາມ ສງ຺ຄີຕໍ, ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫເກຫິ ຍໍ.

ພຸທ຺ຘວໍສສ຺ສ ເອຕສ຺ສ, ອິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ຈິຣຏ຺ຐິຕິໍ;

ຍາຈິໂຕ ອຠິຄນ຺ຕ຺ວານ, ເຖເຣນ ອຕ຺ຖທສ຺ສິນາ.

ອສໍສຏ຺ຐວິຫາເຣ ¶ , ສທາ ສຸທ຺ຘວິຫາຣິນາ;

ຕເຖວ ພຸທ຺ຘມິຕ຺ເຕນ, ສນ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ວິຎ຺ຎຸນາ.

ມຫິໍສາສກວໍສມ຺ຫິ, ສມ຺ຠູເຕນ ນຍຎ຺ຎຸນາ;

ພຸທ຺ຘເທເວນ ຈ ຕຖາ, ຠິກ຺ຂຸນາ ສຸທ຺ຘພຸທ຺ຘິນາ.

ມຫາປຸຣິສຈຣິຍານໍ, ອານຸຠາວໍ ອຈິນ຺ຕິຍໍ;

ຕສ຺ສ ວິຊ຺ໂຊຕຍນ຺ຕສ຺ສ, ຊາຕກສ຺ສຕ຺ຖວຓ຺ຓນໍ.

ມຫາວິຫາຣວາສີນໍ, ວາຈນາມຄ຺ຄນິສ຺ສິຕໍ;

ຠາສິສ຺ສໍ ຠາສໂຕ ຕໍ ເມ, ສາຘຸ ຄຓ຺ຫນ຺ຕຸ ສາຘໂວຕິ.

ນິທານກຖາ

ສາ ¶ ¶ ປນາຍໍ ຊາຕກສ຺ສ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ທູເຣນິທານໍ, ອວິທູເຣນິທານໍ, ສນ຺ຕິເກນິທານນ຺ຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ນິທານານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວຓ຺ຓິຍມານາ ເຍ ນໍ ສຸຓນ຺ຕິ, ເຕຫິ ສມຸທາຄມໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ຍສ຺ມາ ສຸຏ຺ຐຸ ວິຎ຺ຎາຕາ ນາມ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຕານິ ນິທານານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ.

ຕຕ຺ຖ ອາທິໂຕ ຕາວ ເຕສໍ ນິທານານໍ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ເວທິຕພ຺ໂພ. ທີປງ຺ກຣປາທມູລສ຺ມິຎ຺ຫິ ກຕາຠິນີຫາຣສ຺ສ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ຍາວ ເວສ຺ສນ຺ຕຣຕ຺ຕຠາວາ ຈວິຕ຺ວາ ຕຸສິຕປຸເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕາວ ປວຕ຺ໂຕ ກຖາມຄ຺ໂຄ ທູເຣນິທານໍ ນາມ. ຕຸສິຕຠວນໂຕ ປນ ຈວິຕ຺ວາ ຍາວ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕປ຺ປຕ຺ຕິ, ຕາວ ປວຕ຺ໂຕ ກຖາມຄ຺ໂຄ ອວິທູເຣນິທານໍ ນາມ. ສນ຺ຕິເກນິທານໍ ປນ ເຕສຸ ເຕສຸ ຐາເນສຸ ວິຫຣໂຕ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ລພ຺ຠຕີຕິ.

໑. ທູເຣນິທານກຖາ

ຕຕ຺ຣິທໍ ທູເຣນິທານໍ ນາມ – ອິໂຕ ກິຣ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານໍ ມຕ຺ຖເກ ອມຣວຕີ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ຖ ສຸເມໂຘ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຏິວສຕິ ອຸຠໂຕ ສຸຊາໂຕ ມາຕິໂຕ ¶ ຈ ປິຕິໂຕ ຈ ສໍສຸທ຺ຘຄຫຓິໂກ ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ກຸລປຣິວຏ຺ຏາ ອກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອນຸປກຸຏ຺ໂຐ ຊາຕິວາເທນ ອຠິຣູໂປ ທສ຺ສນີໂຍ ປາສາທິໂກ ປຣມາຍ ວຓ຺ຓໂປກ຺ຂຣຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ໂສ ອຎ຺ຎໍ ກມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສິປ຺ປເມວ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ຕສ຺ສ ທຫຣກາເລເຍວ ມາຕາປິຕໂຣ ກາລມກໍສຸ. ອຖສ຺ສ ຣາສິວຑ຺ຒໂກ ອມຈ຺ໂຈ ອາຍໂປຕ຺ຖກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕມຓິມຸຕ຺ຕາທິຠຣິເຕ ຄພ຺ເຠ ວິວຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ເຕ, ກຸມາຣ, ມາຕຸ ສນ຺ຕກໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ປິຕຸ ສນ຺ຕກໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ອຍ຺ຍກປຍ຺ຍການ’’ນ຺ຕິ ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ກຸລປຣິວຏ຺ຏາ ຘນໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ເອຕໍ ປຏິປຊ຺ຊາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ສຸເມຘປຓ຺ຑິໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມໍ ຘນໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ປິຕຸປິຕາມຫາທໂຍ ປຣໂລກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ເອກໍ ກຫາປຓມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວາ ນ ຄຕາ, ມຍາ ປນ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມນກາຣຓໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິ. ອິມສ຺ສ ປນຕ຺ຖສ຺ສ ອາວິຠາວຕ຺ຖໍ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ສຸເມຘກຖາ ກເຖຕພ຺ພາ ¶ . ສາ ປເນສາ ກິຎ຺ຈາປິ ພຸທ຺ຘວໍເສ ນິຣນ຺ຕຣໍ ອາຄຕາເຍວ, ຄາຖາສມ຺ພນ຺ເຘນ ປນ ອາຄຕຕ຺ຕາ ນ ສຸຏ຺ຐຸ ປາກຏາ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຄາຖາຍ ສມ຺ພນ຺ຘທີປເກຫິ ວຈເນຫິ ສທ຺ຘິໍ ກເຖສ຺ສາມ.

ສຸເມຘກຖາ

ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການຎ຺ຫິ ຈຕຸນ຺ນໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານໍ ມຕ຺ຖເກ ທສຫິ ສທ຺ເທຫິ ອວິວິຕ຺ຕໍ ‘‘ອມຣວຕີ’’ຕິ ຈ ‘‘ອມຣ’’ນ຺ຕິ ຈ ລທ຺ຘນາມໍ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ພຸທ຺ຘວໍເສ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ກປ຺ເປ ¶ ຈ ສຕສຫສ຺ເສ, ຈຕຸໂຣ ຈ ອສງ຺ຂິເຍ;

ອມຣໍ ນາມ ນຄຣໍ, ທສ຺ສເນຍ຺ຍໍ ມໂນຣມໍ;

ທສຫິ ສທ຺ເທຫິ ອວິວິຕ຺ຕໍ, ອນ຺ນປານສມາຍຸຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທສຫິ ສທ຺ເທຫິ ອວິວິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖິສທ຺ເທນ, ອສ຺ສສທ຺ເທນ, ຣຖສທ຺ເທນ, ເຠຣິສທ຺ເທນ, ມຸທິງ຺ຄສທ຺ເທນ, ວີຓາສທ຺ເທນ, ສມ຺ມສທ຺ເທນ, ຕາຬສທ຺ເທນ, ສງ຺ຂສທ຺ເທນ ‘‘ອສ຺ນາຖ, ປິວຖ, ຂາທຖາ’’ຕິ ທສເມນ ສທ຺ເທນາຕິ ອິເມຫິ ທສຫິ ສທ຺ເທຫິ ອວິວິຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ເຕສໍ ປນ ສທ຺ທານໍ ເອກເທສເມວ ຄເຫຕ຺ວາ –

‘‘ຫຕ຺ຖິສທ຺ທໍ ¶ ອສ຺ສສທ຺ທໍ, ເຠຣິສງ຺ຂຣຖານິ ຈ;

ຂາທຖ ປິວຖ ເຈວ, ອນ຺ນປາເນນ ໂຆສິຕ’’ນ຺ຕິ. –

ພຸທ຺ຘວໍເສ ອິມໍ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ –

‘‘ນຄຣໍ ສພ຺ພງ຺ຄສມ຺ປນ຺ນໍ, ສພ຺ພກມ຺ມມຸປາຄຕໍ;

ສຕ຺ຕຣຕນສມ຺ປນ຺ນໍ, ນານາຊນສມາກຸລໍ;

ສມິທ຺ຘໍ ເທວນຄຣໍວ, ອາວາສໍ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມິນໍ.

‘‘ນຄເຣ ອມຣວຕິຍາ, ສຸເມໂຘ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ;

ອເນກໂກຏິສນ຺ນິຈໂຍ, ປຫູຕຘນຘຎ຺ຎວາ.

‘‘ອຊ຺ຌາຍໂກ ¶ ມນ຺ຕຘໂຣ, ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານ ປາຣຄູ;

ລກ຺ຂເຓ ອິຕິຫາເສ ຈ, ສຘມ຺ເມ ປາຣມິໍ ຄໂຕ’’ຕິ. – ວຸຕ຺ຕໍ;

ອເຖກທິວສໍ ໂສ ສຸເມຘປຓ຺ຑິໂຕ ອຸປຣິປາສາທວຣຕເລ ຣໂຫຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ປຸນພ຺ຠເວ, ປຓ຺ຑິຕ, ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓໍ ນາມ ທຸກ຺ຂໍ, ຕຖາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ສຣີຣເຠທນໍ, ອຫຎ຺ຈ ຊາຕິຘມ຺ໂມ ຊຣາຘມ຺ໂມ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມ ມຣຓຘມ຺ໂມ, ເອວໍຠູເຕນ ມຍາ ອຊາຕິໍ ອຊຣໍ ອພ຺ຍາຘິໍ ອທຸກ຺ຂໍ ສຸຂໍ ສີຕລໍ ອມຕມຫານິພ຺ພານໍ ປຣິເຍສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອວສ຺ສໍ ຠວໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ນິພ຺ພານຄາມິນາ ເອເກນ ມຄ຺ເຄນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຣໂຫຄໂຕ ນິສີທິຕ຺ວາ, ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສຫໍ ຕທາ;

ທຸກ຺ໂຂ ປຸນພ຺ຠໂວ ນາມ, ສຣີຣສ຺ສ ຈ ເຠທນໍ.

‘‘ຊາຕິຘມ຺ໂມ ຊຣາຘມ຺ໂມ, ພ຺ຍາຘິຘມ຺ໂມ ສຫໍ ຕທາ;

ອຊຣໍ ອມຕໍ ເຂມໍ, ປຣິເຍສິສ຺ສາມິ ນິພ຺ພຸຕິໍ.

‘‘ຍໍນູນິມໍ ປູຕິກາຍໍ, ນານາກຸຓປປູຣິຕໍ;

ຉຑ຺ຑຍິຕ຺ວານ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ອນເປກ຺ໂຂ ອນຕ຺ຖິໂກ.

‘‘ອຕ຺ຖິ ¶ ເຫຫິຕິ ໂສ ມຄ຺ໂຄ, ນ ໂສ ສກ຺ກາ ນ ເຫຕຸເຍ;

ປຣິເຍສິສ຺ສາມິ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ, ຠວໂຕ ປຣິມຸຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ.

ຕໂຕ ¶ ອຸຕ຺ຕຣິປິ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ – ຍຖາ ຫິ ໂລເກ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຠູຕໍ ສຸຂໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ເອວໍ ຠເວ ສຕິ ຕປ຺ປຏິປກ຺ເຂນ ວິຠເວນາປິ ຠວິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຈ ອຸຓ຺ເຫ ສຕິ ຕສ຺ສ ວູປສມຠູຕໍ ສີຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ເອວໍ ຣາຄາທີນໍ ອຄ຺ຄີນໍ ວູປສເມນ ນິພ຺ພາເນນາປິ ຠວິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຈ ປາປສ຺ສ ລາມກສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ປຏິປກ຺ຂຠູໂຕ ກລ຺ຍາໂຓ ອນວຊ຺ຊຘມ຺ໂມປິ ອຕ຺ຖິເຍວ, ເອວເມວ ປາປິກາຍ ຊາຕິຍາ ສຕິ ສພ຺ພຊາຕິກ຺ເຂປນໂຕ ອຊາຕິສງ຺ຂາເຕນ ນິພ຺ພາເນນາປິ ຠວິຕພ຺ພເມວາຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຍຖາປິ ¶ ທຸກ຺ເຂ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ, ສຸຂໍ ນາມປິ ວິຊ຺ຊຕິ;

ເອວໍ ຠເວ ວິຊ຺ຊມາເນ, ວິຠໂວປິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພໂກ.

‘‘ຍຖາປິ ອຸຓ຺ເຫ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ, ອປຣໍ ວິຊ຺ຊຕິ ສີຕລໍ;

ເອວໍ ຕິວິຘຄ຺ຄິ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ, ນິພ຺ພານໍ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພກໍ.

‘‘ຍຖາປິ ປາເປ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ, ກລ຺ຍາຓມປິ ວິຊ຺ຊຕິ;

ເອວເມວ ຊາຕິ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ, ອຊາຕິປິຈ຺ຉິຕພ຺ພກ’’ນ຺ຕິ.

ອປຣມ຺ປິ ຈິນ຺ເຕສິ – ຍຖາ ນາມ ຄູຖຣາສິມ຺ຫິ ນິມຸຄ຺ເຄນ ປຸຣິເສນ ທູຣໂຕ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓປທຸມສຎ຺ຉນ຺ນໍ ມຫາຕຬາກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກຕເຣນ ນຸ ໂຂ ມຄ຺ເຄນ ເອຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຕໍ ຕຬາກໍ ຄເວສິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕໍ. ຍໍ ຕສ຺ສ ອຄເວສນໍ, ນ ໂສ ຕຬາກສ຺ສ ໂທໂສ. ເອວເມວ ກິເລສມລໂຘວເນ ອມຕມຫານິພ຺ພານຕຬາເກ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ ຕສ຺ສ ອຄເວສນໍ ນ ອມຕນິພ຺ພານມຫາຕຬາກສ຺ສ ໂທໂສ. ຍຖາ ຈ ໂຈເຣຫິ ສມ຺ປຣິວາຣິໂຕ ປຸຣິໂສ ປລາຍນມຄ຺ເຄ ວິຊ຺ຊມາເນປິ ສເຈ ນ ປລາຍຕິ, ນ ໂສ ມຄ຺ຄສ຺ສ ໂທໂສ, ປຸຣິສສ຺ເສວ ໂທໂສ. ເອວເມວ ກິເລເສຫິ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຄຫິຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ວິຊ຺ຊມາເນເຍວ ນິພ຺ພານຄາມິມ຺ຫິ ສິເວ ມຄ຺ເຄ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອຄເວສນໍ ນາມ ນ ມຄ຺ຄສ຺ສ ໂທໂສ, ປຸຄ຺ຄລສ຺ເສວ ໂທໂສ. ຍຖາ ຈ ພ຺ຍາຘິປີຬິໂຕ ປຸຣິໂສ ວິຊ຺ຊມາເນ ພ຺ຍາຘິຕິກິຈ຺ຉເກ ເວຊ຺ເຊ ສເຈ ຕໍ ເວຊ຺ຊໍ ຄເວສິຕ຺ວາ ພ຺ຍາຘິໍ ນ ຕິກິຈ຺ຉາເປຕິ, ນ ໂສ ເວຊ຺ຊສ຺ສ ໂທໂສ, ປຸຣິສສ຺ເສວ ໂທໂສ. ເອວເມວ ໂຍ ກິເລສພ຺ຍາຘິປີຬິໂຕ ປຸຣິໂສ ກິເລສວູປສມມຄ຺ຄໂກວິທໍ ວິຊ຺ຊມານເມວ ອາຈຣິຍໍ ນ ຄເວສຕິ, ຕສ຺ເສວ ໂທໂສ, ນ ກິເລສວິນາສກສ຺ສ ອາຈຣິຍສ຺ສາຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຍຖາ ຄູຖຄໂຕ ປຸຣິໂສ, ຕຬາກໍ ທິສ຺ວານ ປູຣິຕໍ;

ນ ຄເວສຕິ ຕໍ ຕຬາກໍ, ນ ໂທໂສ ຕຬາກສ຺ສ ໂສ.

‘‘ເອວໍ ¶ ກິເລສມລໂຘເວ, ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ ອມຕນ຺ຕເຬ;

ນ ຄເວສຕິ ຕໍ ຕຬາກໍ, ນ ໂທໂສ ອມຕນ຺ຕເຬ.

‘‘ຍຖາ ¶ ອຣີຫິ ປຣິຣຸທ຺ໂຘ, ວິຊ຺ຊນ຺ເຕ ຄມນມ຺ປເຖ;

ນ ປລາຍຕິ ໂສ ປຸຣິໂສ, ນ ໂທໂສ ອຎ຺ຊສສ຺ສ ໂສ.

‘‘ເອວໍ ¶ ກິເລສປຣິຣຸທ຺ໂຘ, ວິຊ຺ຊມາເນ ສິເວ ປເຖ;

ນ ຄເວສຕິ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ, ນ ໂທໂສ ສິວມຎ຺ຊເສ.

‘‘ຍຖາປິ ພ຺ຍາຘິໂຕ ປຸຣິໂສ, ວິຊ຺ຊມາເນ ຕິກິຈ຺ຉເກ;

ນ ຕິກິຈ຺ຉາເປຕິ ຕໍ ພ຺ຍາຘິໍ, ນ ໂທໂສ ໂສ ຕິກິຈ຺ຉເກ.

‘‘ເອວໍ ກິເລສພ຺ຍາຘີຫິ, ທຸກ຺ຂິໂຕ ປຣິປີຬິໂຕ;

ນ ຄເວສຕິ ຕໍ ອາຈຣິຍໍ, ນ ໂທໂສ ໂສ ວິນາຍເກ’’ຕິ.

ອປຣມ຺ປິ ຈິນ຺ເຕສິ – ຍຖາ ມຓ຺ຑນຊາຕິໂກ ປຸຣິໂສ ກຓ຺ເຐ ອາສຕ຺ຕໍ ກຸຓປໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ສຸຂີ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ມຍາປິ ອິມໍ ປູຕິກາຍໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອນເປກ຺ເຂນ ນິພ຺ພານນຄຣໍ ປວິສິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ຈ ນຣນາຣິໂຍ ອຸກ຺ກາຣຠູມິຍໍ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວໍ ກຕ຺ວາ ນ ຕໍ ອຸຈ຺ຉງ຺ເຄນ ວາ ອາທາຍ ທສນ຺ເຕນ ວາ ເວເຐຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຊິຄຸຈ຺ຉມານາ ປນ ອນເປກ຺ຂາວ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອວໍ ມຍາປິ ອິມໍ ປູຕິກາຍໍ ອນເປກ຺ເຂນ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອມຕໍ ນິພ຺ພານນຄຣໍ ປວິສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຍຖາ ຈ ນາວິກາ ນາມ ຊຊ຺ຊຣໍ ນາວໍ ອນເປກ຺ຂາ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອວໍ ອຫມ຺ປິ ອິມໍ ນວຫິ ວຓມຸເຂຫິ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕໍ ກາຍໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອນເປກ຺ໂຂ ນິພ຺ພານປຸຣໍ ປວິສິສ຺ສາມິ. ຍຖາ ຈ ປຸຣິໂສ ນານາຣຕນານິ ອາທາຍ ໂຈເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຣຕນນາສຠເຍນ ເຕ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ເຂມໍ ມຄ຺ຄໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວໍ ອຍມ຺ປິ ກຣຊກາໂຍ ຣຕນວິໂລປກໂຈຣສທິໂສ. ສຈາຫໍ ເອຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ອຣິຍມຄ຺ຄກຸສລຘມ຺ມຣຕນໍ ເມ ນສ຺ສິສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມາ ມຍາ ອິມໍ ໂຈຣສທິສໍ ກາຍໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ນິພ຺ພານນຄຣໍ ປວິສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຍຖາປິ ກຸຓປໍ ປຸຣິໂສ, ກຓ຺ເຐ ພທ຺ຘໍ ຊິຄຸຈ຺ຉິຍ;

ໂມຈຍິຕ຺ວານ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ສຸຂີ ເສຣີ ສຍໍວສີ.

‘‘ຕເຖວິມໍ ¶ ປູຕິກາຍໍ, ນານາກຸຓປສຎ຺ຈຍໍ;

ຉຑ຺ຑຍິຕ຺ວານ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ອນເປກ຺ໂຂ ອນຕ຺ຖິໂກ.

‘‘ຍຖາ ອຸຈ຺ຈາຣຏ຺ຐານມ຺ຫິ, ກຣີສໍ ນຣນາຣິໂຍ;

ຉຑ຺ຑຍິຕ຺ວານ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນເປກ຺ຂາ ອນຕ຺ຖິກາ.

‘‘ເອວເມວາຫໍ ¶ ອິມໍ ກາຍໍ, ນານາກຸຓປປູຣິຕໍ;

ຉຑ຺ຑຍິຕ຺ວານ ຄຈ຺ຉິສ຺ສໍ, ວຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຍຖາ ກຸຏິໍ.

‘‘ຍຖາປິ ຊຊ຺ຊຣໍ ນາວໍ, ປລຸຄ຺ຄໍ ອຸທຄາຫິນິໍ;

ສາມີ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນເປກ຺ຂາ ອນຕ຺ຖິກາ.

‘‘ເອວເມວາຫໍ ¶ ອິມໍ ກາຍໍ, ນວຈ຺ຉິທ຺ທໍ ຘຸວສ຺ສວໍ;

ຉຑ຺ຑຍິຕ຺ວານ ຄຈ຺ຉິສ຺ສໍ, ຊິຓ຺ຓນາວໍວ ສາມິກາ.

‘‘ຍຖາປິ ປຸຣິໂສ ໂຈເຣຫິ, ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຠຓ຺ຑມາທິຍ;

ຠຓ຺ຑຈ຺ເຉທຠຍໍ ທິສ຺ວາ, ຉຑ຺ຑຍິຕ຺ວານ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ເອວເມວ ອຍໍ ກາໂຍ, ມຫາໂຈຣສໂມ ວິຍ;

ປຫາຍິມໍ ຄມິສ຺ສາມິ, ກຸສລຈ຺ເຉທນາຠຍາ’’ຕິ.

ເອວໍ ສຸເມຘປຓ຺ຑິໂຕ ນານາວິຘາຫິ ອຸປມາຫິ ອິມໍ ເນກ຺ຂມ຺ມູປສໍຫິຕໍ ອຕ຺ຖໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສກນິເວສເນ ອປຣິມິຕໍ ໂຠຄກ຺ຂນ຺ຘໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ກປຓທ຺ຘິກາທີນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ວຕ຺ຖຸກາເມ ຈ ກິເລສກາເມ ຈ ປຫາຍ ອມຣນຄຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອກໂກວ ຫິມວນ຺ເຕ ຘມ຺ມິກໍ ນາມ ປພ຺ພຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອສ຺ສມໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຓສາລຎ຺ຈ ຈງ຺ກມຎ຺ຈ ມາເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຫິ ນີວຣຓໂທເສຫິ ວິວຊ຺ຊິຕໍ ‘‘ເອວໍ ສມາຫິເຕ ຈິຕ຺ເຕ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ວຸຕ຺ເຕຫິ ອຏ຺ຐຫິ ກາຣຓຄຸເຓຫິ ສມຸເປຕໍ ອຠິຎ຺ຎາສງ຺ຂາຕໍ ພລໍ ອາຫຣິຕຸໍ ຕສ຺ມິໍ ອສ຺ສມປເທ ນວໂທສສມນ຺ນາຄຕໍ ສາຏກໍ ປຊຫິຕ຺ວາ ທ຺ວາທສຄຸຓສມນ຺ນາຄຕໍ ວາກຈີຣໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິ. ເອວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ອຏ຺ຐໂທສສມາກິຓ຺ຓໍ ຕໍ ປຓ຺ຓສາລໍ ປຫາຍ ທສຄຸຓສມນ຺ນາຄຕໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຘຎ຺ຎວິກຕິໍ ປຫາຍ ປວຕ຺ຕຜລໂຠຊໂນ ຫຸຕ຺ວາ ນິສຊ຺ຊຏ຺ຐານຈງ຺ກມນວເສເນວ ປຘານໍ ປທຫນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣເຍວ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ສມາປຕ຺ຕີນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນຎ຺ຈ ອຠິຎ຺ຎານໍ ລາຠີ ອໂຫສິ. ເອວໍ ຕໍ ຍຖາປຕ຺ຖິຕໍ ອຠິຎ຺ຎາພລໍ ປາປຸຓິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ເອວາຫໍ ¶ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ວານ, ເນກໂກຏິສຕໍ ຘນໍ;

ນາຖານາຖານໍ ທຕ຺ວານ, ຫິມວນ຺ຕມຸປາຄມິໍ.

‘‘ຫິມວນ຺ຕສ຺ສາວິທູເຣ ¶ , ຘມ຺ມິໂກ ນາມ ປພ຺ພໂຕ;

ອສ຺ສໂມ ສຸກໂຕ ມຍ຺ຫໍ, ປຓ຺ຓສາລາ ສຸມາປິຕາ.

‘‘ຈງ຺ກມໍ ຕຕ຺ຖ ມາເປສິໍ, ປຎ຺ຈໂທສວິວຊ຺ຊິຕໍ;

ອຏ຺ຐຄຸຓສມຸເປຕໍ, ອຠິຎ຺ຎາພລມາຫຣິໍ.

‘‘ສາຏກໍ ປຊຫິໍ ຕຕ຺ຖ, ນວໂທສມຸປາຄຕໍ;

ວາກຈີຣໍ ນິວາເສສິໍ, ທ຺ວາທສຄຸຓມຸປາຄຕໍ.

‘‘ອຏ຺ຐໂທສສມາກິຓ຺ຓໍ, ປຊຫິໍ ປຓ຺ຓສາລກໍ;

ອຸປາຄມິໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ, ຄຸເຓ ທສຫຸປາຄຕໍ.

‘‘ວາປິຕໍ ໂຣປິຕໍ ຘຎ຺ຎໍ, ປຊຫິໍ ນິຣວເສສໂຕ;

ອເນກຄຸຓສມ຺ປນ຺ນໍ, ປວຕ຺ຕຜລມາທິຍິໍ.

‘‘ຕຕ຺ຖປ຺ປຘານໍ ¶ ປທຫິໍ, ນິສຊ຺ຊຏ຺ຐານຈງ຺ກເມ;

ອພ຺ຠນ຺ຕຣມ຺ຫິ ສຕ຺ຕາເຫ, ອຠິຎ຺ຎາພລປາປຸຓິ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ອສ຺ສໂມ ສຸກໂຕ ມຍ຺ຫໍ, ປຓ຺ຓສາລາ ສຸມາປິຕາ’’ຕິ ອິມາຍ ປາຬິຍາ ສຸເມຘປຓ຺ຑິເຕນ ອສ຺ສມປຓ຺ຓສາລາຈງ຺ກມາ ສຫຕ຺ຖາ ມາປິຕາ ວິຍ ວຸຕ຺ຕາ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ມຫາສຕ຺ຕໍ ‘‘ຫິມວນ຺ຕໍ ອຊ຺ໂຌຄາເຫຕ຺ວາ ອຊ຺ຊ ຘມ຺ມິກໍ ປພ຺ພຕໍ ປວິສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ວິສ຺ສກມ຺ມເທວປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຕາຕ, ອຍໍ ສຸເມຘປຓ຺ຑິໂຕ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີຕິ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ເອຕສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ມາເປຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຣມຓີຍໍ ອສ຺ສມໍ, ສຸຄຸຕ຺ຕໍ ປຓ຺ຓສາລໍ, ມໂນຣມໍ ຈງ຺ກມຎ຺ຈ ມາເປສິ. ຠຄວາ ປນ ຕທາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ຎານຸຠາເວນ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ ຕໍ ອສ຺ສມປທໍ ສນ຺ຘາຍ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ມິກປພ຺ພເຕ –

‘‘ອສ຺ສໂມ ສຸກໂຕ ມຍ຺ຫໍ, ປຓ຺ຓສາລາ ສຸມາປິຕາ;

ຈງ຺ກມໍ ຕຕ຺ຖ ມາເປສິໍ, ປຎ຺ຈໂທສວິວຊ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ. –

ອາຫ ¶ . ຕຕ຺ຖ ສຸກໂຕ ມຍ຺ຫນ຺ຕິ ສຸກໂຕ ມຍາ. ປຓ຺ຓສາລາ ສຸມາປິຕາຕິ ປຓ຺ຓຈ຺ຉທນສາລາປິ ເມ ສຸມາປິຕາ ອໂຫສິ.

ປຎ຺ຈໂທສວິວຊ຺ຊິຕນ຺ຕິ ¶ ປຎ຺ຈິເມ ຈງ຺ກມໂທສາ ນາມ – ຖທ຺ຘວິສມຕາ, ອນ຺ໂຕຣຸກ຺ຂຕາ, ຄຫນຈ຺ຉນ຺ນຕາ, ອຕິສມ຺ພາຘຕາ, ອຕິວິສາລຕາຕິ. ຖທ຺ຘວິສມຠູມິຠາຄສ຺ມິຎ຺ຫິ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ປາທາ ຣຸຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂຜຏາ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຈິຕ຺ຕໍ ເອກຄ຺ຄໍ ນ ລຠຕິ, ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ວິປຊ຺ຊຕິ. ມຸທຸສມຕເລ ປນ ຜາສຸວິຫາຣໍ ອາຄມ຺ມ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ຖທ຺ຘວິສມຠູມິຠາຄຕາ ເອໂກ ໂທໂສຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຈງ຺ກມສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ວາ ມຊ຺ເຌ ວາ ໂກຏິຍໍ ວາ ຣຸກ຺ເຂ ສຕິ ປມາທມາຄມ຺ມ ຈງ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ນລາຏໍ ວາ ສີສໍ ວາ ປຏິຫຎ຺ຎຕີຕິ ອນ຺ໂຕຣຸກ຺ຂຕາ ທຸຕິໂຍ ໂທໂສ. ຕິຓລຕາທິຄຫນຈ຺ຉນ຺ເນ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ອນ຺ຘກາຣເວລາຍໍ ອຸຣຄາທິເກ ປາເຓ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ວາ ມາເຣຕິ, ເຕຫິ ວາ ທຏ຺ໂຐ ທຸກ຺ຂໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ ຄຫນຈ຺ຉນ຺ນຕາ ຕຕິໂຍ ໂທໂສ. ອຕິສມ຺ພາເຘ ຈງ຺ກເມ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຣຕນິເກ ວາ ອຑ຺ຒຣຕນິເກ ວາ ຈງ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ປຣິຈ຺ເຉເທ ປກ຺ຂລິຕ຺ວາ ນຂາປິ ອງ຺ຄຸລິໂຍປິ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຕິສມ຺ພາຘຕາ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ໂທໂສ. ອຕິວິສາເລ ຈງ຺ກເມ ຈງ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ວິຘາວຕິ, ເອກຄ຺ຄຕໍ ນ ລຠຕີຕິ ອຕິວິສາລຕາ ປຎ຺ຈໂມ ໂທໂສ. ປຸຖຸລໂຕ ປນ ທິຍຑ຺ຒຣຕນໍ ທ຺ວີສຸ ປສ຺ເສສຸ ຣຕນມຕ຺ຕອນຸຈງ຺ກມໍ ທີຆໂຕ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖໍ ມຸທຸຕລໍ ສມວິປ຺ປກິຓ຺ຓວາລຸກໍ ຈງ຺ກມໍ ວຏ຺ຏຕິ ເຈຕິຍຄິຣິມ຺ຫິ ທີປປ຺ປສາທກມຫິນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຈງ຺ກມນໍ ວິຍ, ຕາທິສໍ ຕໍ ອໂຫສິ. ເຕນາຫ ‘‘ຈງ຺ກມໍ ຕຕ຺ຖ ມາເປສິໍ, ປຎ຺ຈໂທສວິວຊ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ.

ອຏ຺ຐຄຸຓສມຸເປຕນ຺ຕິ ອຏ຺ຐຫິ ສມຓສຸເຂຫິ ອຸເປຕໍ. ອຏ຺ຐິມານິ ສມຓສຸຂານິ ນາມ – ຘນຘຎ຺ຎປຣິຄ຺ຄຫາຠາໂວ, ອນວຊ຺ຊປິຓ຺ຑປາຕປຣິເຍສນຠາໂວ, ນິພ຺ພຸຕປິຓ຺ຑປາຕຠຸຎ຺ຊນຠາໂວ, ຣຏ຺ຐໍ ປີເຬຕ຺ວາ ຘນສາຣໍ ວາ ສີສກຫາປຓາທີນິ ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕສຸ ຣາຊກຸເລສຸ ຣຏ຺ຐປີຬນກິເລສາຠາໂວ, ອຸປກຣເຓສຸ ນິຈ຺ຉນ຺ທຣາຄຠາໂວ, ໂຈຣວິໂລເປ ນິພ຺ຠຍຠາໂວ, ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ເຕຫິ ອສໍສຏ຺ຐຠາໂວ, ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ອປ຺ປຏິຫຕຠາໂວຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ¶ ໂຫຕິ – ຍຖາ ຕສ຺ມິໍ ອສ຺ສເມ ວສນ຺ເຕນ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ ອິມານິ ອຏ຺ຐ ສມຓສຸຂານິ ວິນ຺ທິຕຸໍ, ເອວໍ ອຏ຺ຐຄຸຓສມຸເປຕໍ ຕໍ ອສ຺ສມໍ ມາເປສິນ຺ຕິ.

ອຠິຎ຺ຎາພລມາຫຣິນ຺ຕິ ປຈ຺ຉາ ຕສ຺ມິໍ ອສ຺ສເມ ວສນ຺ໂຕ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎານໍ ສມາປຕ຺ຕີນຎ຺ຈ ອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖາຍ ອນິຈ຺ຈໂຕ ທຸກ຺ຂໂຕ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຠິຕ຺ວາ ຖາມປ຺ປຕ຺ຕໍ ວິປສ຺ສນາພລໍ ອາຫຣິໍ. ຍຖາ ຕສ຺ມິໍ ວສນ຺ໂຕ ຕໍ ພລໍ ¶ ອາຫຣິຕຸໍ ສກ຺ໂກມິ, ເອວໍ ຕໍ ອສ຺ສມໍ ຕສ຺ສ ອຠິຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ ວິປສ຺ສນາພລສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ກຕ຺ວາ ມາເປສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສາຏກໍ ¶ ປຊຫິໍ ຕຕ຺ຖ, ນວໂທສມຸປາຄຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ – ຕທາ ກິຣ ກຸຏິເລຓຈງ຺ກມາທິປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ປຸປ຺ຜູປຄຜລູປຄຣຸກ຺ຂສຎ຺ຉນ຺ນໍ ຣມຓີຍໍ ມຘຸຣສລິລາສຍໍ ອປຄຕວາຬມິຄຠິໍສນກສກຸຓໍ ປວິເວກກ຺ຂມໍ ອສ຺ສມໍ ມາເປຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕຈງ຺ກມສ຺ສ ອຸໂຠສຸ ອນ຺ເຕສຸ ອາລມ຺ພນຜລກໍ ສໍວິຘາຍ ນິສີທນຕ຺ຖາຍ ຈງ຺ກມເວມຊ຺ເຌ ສມຕລໍ ມຸຄ຺ຄວຓ຺ຓສິລໍ ມາເປຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕປຓ຺ຓສາລາຍໍ ຊຏາມຓ຺ຑລວາກຈີຣຕິທຓ຺ຑກຸຓ຺ຑິກາທິເກ ຕາປສປຣິກ຺ຂາເຣ, ມຓ຺ຑເປ ປານີຍຆຏປານີຍສງ຺ຂປານີຍສຣາວານິ, ອຄ຺ຄິສາລາຍໍ ອງ຺ຄາຣກປລ຺ລທາຣຸອາທີນີຕິ ເອວໍ ຍໍ ຍໍ ປພ຺ພຊິຕານໍ ອຸປກາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ຕໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ມາເປຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລາຍ ຠິຕ຺ຕິຍໍ ‘‘ເຍ ເກຈິ ປພ຺ພຊິຕຸກາມາ ອິເມ ປຣິກ຺ຂາເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ປພ຺ພຊນ຺ຕູ’’ຕິ ອກ຺ຂຣານິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເທວໂລກເມວ ຄເຕ ວິສ຺ສກມ຺ມເທວປຸຕ຺ເຕ ສຸເມຘປຓ຺ຑິໂຕ ຫິມວນ຺ຕປພ຺ພຕປາເທ ຄິຣິກນ຺ທຣານຸສາເຣນ ອຕ຺ຕໂນ ນິວາສານຸຣູປໍ ຜາສຸກຏ຺ຐານໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ນທີນິວຕ຺ຕເນ ວິສ຺ສກມ຺ມນິມ຺ມິຕໍ ສກ຺ກທຕ຺ຕິຍໍ ຣມຓີຍໍ ອສ຺ສມໍ ທິສ຺ວາ ຈງ຺ກມນໂກຏິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປທວລຎ຺ຊໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ຘຸວໍ ປພ຺ພຊິຕາ ຘຸຣຄາເມ ຠິກ຺ຂໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ກິລນ຺ຕຣູປາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂຖກໍ ອາຄເມຕ຺ວາ ‘‘ອຕິວິຍ ຈິຣາຍນ຺ຕິ, ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຓ຺ຓາສາລາກຸຏິທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ມຫາຠິຕ຺ຕິຍໍ ອກ຺ຂຣານິ ວາເຈຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ກປ຺ປິຍປຣິກ຺ຂາຣາ ເອເຕ, ອິເມ ຄເຫຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ນິວຕ຺ຖປາຣຸຕໍ ສາຏກຍຸຄໍ ປຊຫິ. ເຕນາຫ ‘‘ສາຏກໍ ປຊຫິໍ ຕຕ຺ຖາ’’ຕິ. ເອວໍ ປວິຏ຺ໂຐ ອຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕສ຺ສໍ ປຓ຺ຓສາລາຍໍ ສາຏກໍ ປຊຫິໍ.

ນວໂທສມຸປາຄຕນ຺ຕິ ສາຏກໍ ປຊຫນ຺ໂຕ ນວ ໂທເສ ທິສ຺ວາ ປຊຫິນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕານຎ຺ຫິ ສາຏກສ຺ມິໍ ນວ ໂທສາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ຕສ຺ສ ມຫຄ຺ຆຠາໂວ ເອໂກ ໂທໂສ, ປຣປຏິພທ຺ຘຕາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນຠາໂວ ເອໂກ, ປຣິໂຠເຄນ ລຫຸໍ ກິລິສ຺ສນຠາໂວ ເອໂກ. ກິລິຏ຺ໂຐ ຫິ ໂຘວິຕພ຺ໂພ ຈ ຣຊິຕພ຺ໂພ ຈ ໂຫຕິ. ປຣິໂຠເຄນ ຊີຣຓຠາໂວ ເອໂກ. ຊິຓ຺ຓສ຺ສ ຫິ ຕຸນ຺ນໍ ວາ ອຄ຺ຄຬທານໍ ວາ ກາຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ ¶ . ປຸນ ປຣິເຍສນາຍ ທຸຣຠິສມ຺ຠວຠາໂວ ເອໂກ, ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອສາຣຸປ຺ປຠາໂວ ເອໂກ, ປຈ຺ຈຕ຺ຖິການໍ ສາຘາຣຓຠາໂວ ເອໂກ. ຍຖາ ຫິ ນໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ໂຄເປຕພ຺ໂພ ໂຫຕິ. ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ວິຠູສນຏ຺ຐານຠາໂວ ເອໂກ, ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕສ຺ສ ຂນ຺ຘຠາຣມຫິຈ຺ຉຠາໂວ ເອໂກຕິ.

ວາກຈີຣໍ ນິວາເສສິນ຺ຕິ ຕທາຫໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອິເມ ນວ ໂທເສ ທິສ຺ວາ ສາຏກໍ ປຫາຍ ວາກຈີຣໍ ນິວາເສສິໍ, ມຸຎ຺ຊຕິຓໍ ¶ ຫີຣໍ ຫີຣໍ ກຕ຺ວາ ຄນ຺ເຖຕ຺ວາ ກຕວາກຈີຣໍ ນິວາສນປາຣຸປນຕ຺ຖາຍ ອາທິຍິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທ຺ວາທສຄຸຓມຸປາຄຕນ຺ຕິ ¶ ທ຺ວາທສຫິ ອານິສໍເສຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ວາກຈີຣສ຺ມິຎ຺ຫິ ທ຺ວາທສ ອານິສໍສາ – ອປ຺ປຄ຺ຆໍ ສຸນ຺ທຣໍ ກປ຺ປິຍນ຺ຕິ ອຍໍ ຕາວ ເອໂກ ອານິສໍໂສ, ສຫຕ຺ຖາ ກາຕຸໍ ສກ຺ກາຕິ ອຍໍ ທຸຕິໂຍ, ປຣິໂຠເຄນ ສຓິກໍ ກິລິສ຺ສຕິ, ໂຘວິຍມາເນປິ ປປຎ຺ໂຈ ນຕ຺ຖີຕິ ອຍໍ ຕຕິໂຍ, ປຣິໂຠເຄນ ຊິຓ຺ເຓປິ ສິພ຺ພິຕພ຺ພາຠາໂວ ຈຕຸຕ຺ໂຖ, ປຸນ ປຣິເຍສນ຺ຕສ຺ສ ສຸເຂນ ກຣຓຠາໂວ ປຎ຺ຈໂມ, ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ສາຣຸປ຺ປຠາໂວ ຉຏ຺ໂຐ, ປຈ຺ຈຕ຺ຖິການໍ ນິຣຸປໂຠຄຠາໂວ ສຕ຺ຕໂມ, ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ວິຠູສນຏ຺ຐານາຠາໂວ ອຏ຺ຐໂມ, ຘາຣເຓ ສລ຺ລຫຸກຠາໂວ ນວໂມ, ຈີວຣປຈ຺ຈເຍ ອປ຺ປິຈ຺ຉຠາໂວ ທສໂມ, ວາກຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຘມ຺ມິກອນວຊ຺ຊຠາໂວ ເອກາທສໂມ, ວາກຈີເຣ ນຏ຺ເຐປິ ອນເປກ຺ຂຠາໂວ ທ຺ວາທສໂມຕິ.

ອຏ຺ຐໂທສສມາກິຓ຺ຓໍ, ປຊຫິໍ ປຓ຺ຓສາລກນ຺ຕິ. ກຖໍ ປຊຫິ? ໂສ ກິຣ ວຣສາຏກຍຸຄໍ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຈີວຣວໍເສ ລຄ຺ຄິຕໍ ອໂນຊປຸປ຺ຜທາມສທິສໍ ຣຕ຺ຕໍ ວາກຈີຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິວາເສຕ຺ວາ, ຕສ຺ສູປຣິ ອປຣໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ວາກຈີຣໍ ປຣິທຫິຕ຺ວາ, ປຸນ຺ນາຄປຸປ຺ຜສນ຺ຖຣສທິສໍ ສຂຸຣໍ ອຊິນຈມ຺ມໍ ເອກໍສໍ ກຕ຺ວາ ຊຏາມຓ຺ຑລໍ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຈູຬາຍ ສທ຺ຘິໍ ນິຈ຺ຈລຠາວກຣຓຕ຺ຖໍ ສາຣສູຈິໍ ປເວເສຕ຺ວາ ມຸຕ຺ຕຊາລສທິສາຍ ສິກ຺ກາຍ ປວາຬວຓ຺ຓໍ ກຸຓ຺ຑິກໍ ໂອທຫິຕ຺ວາ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ວງ຺ກກາຊໍ ອາທາຍ ເອກິສ຺ສາ ກາຊໂກຏິຍາ ກຸຓ຺ຑິກໍ, ເອກິສ຺ສາ ອງ຺ກຸສປຈ຺ຉິຕິທຓ຺ຑກາທີນິ ໂອລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ຂາຣິຠາຣໍ ອໍເສ ກຕ຺ວາ, ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ເຖນ ກຕ຺ຕຣທຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ເຖ ມຫາຈງ຺ກເມ ອປຣາປຣໍ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ເວສໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ມໂນຣໂຖ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ, ໂສຠຕິ ວຕ ເມ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາທີຫິ ສພ຺ເພຫິ ຘີຣປຸຣິເສຫິ ວຓ຺ຓິຕາ ໂຖມິຕາ ¶ ອຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາມ, ປຫີນໍ ເມ ຄິຫິພນ຺ຘນໍ, ນິກ຺ຂນ຺ໂຕສ຺ມິ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ, ລທ຺ຘາ ເມ ອຸຕ຺ຕມປພ຺ພຊ຺ຊາ, ກຣິສ຺ສາມິ ສມຓຘມ຺ມໍ, ລຠິສ຺ສາມິ ມຄ຺ຄຜລສຸຂ’’ນ຺ຕິ ອຸສ຺ສາຫຊາໂຕ ຂາຣິກາຊໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ຈງ຺ກມເວມຊ຺ເຌ ມຸຄ຺ຄວຓ຺ຓສິລາປຏ຺ເຏ ສຸວຓ຺ຓປຏິມາ ວິຍ ນິສິນ຺ໂນ ທິວສຠາຄໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມຍໍ ປຓ຺ຓສາລໍ ປວິສິຕ຺ວາ, ພິທລມຎ຺ຈກປສ຺ເສ ກຏ຺ຐຕ຺ຖຣິກາຍ ນິປນ຺ໂນ ສຣີຣໍ ອຸຕຸໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ, ພລວປຈ຺ຈູເສ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄມນໍ ອາວຊ຺ເຊສິ ‘‘ອຫໍ ຆຣາວາເສ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ອມິຕໂຠຄໍ ອນນ຺ຕຍສໍ ປຫາຍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເນກ຺ຂມ຺ມຄເວສໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ, ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ປມາທຈາຣໍ ຈຣິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ.

ປວິເວກຎ຺ຫິ ປຫາຍ ວິຈຣນ຺ຕໍ ມິຈ຺ຉາວິຕກ຺ກມກ຺ຂິກາ ຂາທນ຺ຕິ, ອິທານິ ມຍາ ວິເວກມນຸພ຺ຣູເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອຫຎ຺ຫິ ຆຣາວາສໍ ປລິໂພຘໂຕ ທິສ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ອຍຎ຺ຈ ມນາປາ ປຓ຺ຓສາລາ, ເພລຸວປກ຺ກວຓ຺ຓປຣິຠຓ຺ຑກຕາ ຠູມິ, ຣຊຕວຓ຺ຓາ ເສຕຠິຕ຺ຕິໂຍ, ກໂປຕປາທວຓ຺ຓໍ ປຓ຺ຓຈ຺ຉທນໍ ¶ , ວິຈິຕ຺ຕຕ຺ຖຣຓວຓ຺ໂຓ ພິທລມຎ຺ຈໂກ, ນິວາສຜາສຸກໍ ວສນຏ຺ຐານໍ, ນ ເອຕ຺ໂຕ ອຕິເຣກຕຣາ ວິຍ ເມ ເຄຫສມ຺ປທາ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ປຓ຺ຓສາລາຍ ໂທເສ ວິຈິນນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐ ໂທເສ ປສ຺ສິ.

ປຓ຺ຓສາລາປຣິໂຠຄສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐ ອາທີນວາ – ມຫາສມາຣມ຺ເຠນ ທພ຺ພສມ຺ຠາເຣ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ກຣຓປຣິເຍສນຠາໂວ ເອໂກ ອາທີນໂວ, ຕິຓປຓ຺ຓມຕ຺ຕິກາສຸ ປຕິຕາສຸ ຕາສໍ ¶ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຐເປຕພ຺ພຕາຍ ນິພນ຺ຘຊຄ຺ຄນຠາໂວ ທຸຕິໂຍ, ເສນາສນໍ ນາມ ມຫລ຺ລກສ຺ສ ປາປຸຓາຕິ, ອເວລາຍ ວຸຏ຺ຐາປິຍມານສ຺ສ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕາ ນ ໂຫຕີຕິ ອຸຏ຺ຐາປນິຍຠາໂວ ຕຕິໂຍ, ສີຕຸຓ຺ຫປຏິຆາເຕນ ກາຍສ຺ສ ສຸຂຸມາລກຣຓຠາໂວ ຈຕຸຕ຺ໂຖ, ເຄຫໍ ປວິຏ຺ເຐນ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປາປໍ ສກ຺ກາ ກາຕຸນ຺ຕິ ຄຣຫາປຏິຈ຺ຉາທນຠາໂວ ປຎ຺ຈໂມ, ‘‘ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ປຣິຄ຺ຄຫກຣຓຠາໂວ ຉຏ຺ໂຐ, ເຄຫສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາໂວ ນາມ ສທຸຕິຍກວາໂສຕິ ສຕ຺ຕໂມ, ອູກາມງ຺ຄຸລຆຣໂຄຬິກາທີນໍ ສາຘາຣຓຕາຍ ພຫຸສາຘາຣຓຠາໂວ ອຏ຺ຐໂມ. ອິຕິ ອິເມ ອຏ຺ຐ ອາທີນເວ ທິສ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ປຓ຺ຓສາລໍ ປຊຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອຏ຺ຐໂທສສມາກິຓ຺ຓໍ, ປຊຫິໍ ປຓ຺ຓສາລກ’’ນ຺ຕິ.

ອຸປາຄມິໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ, ຄຸເຓ ທສຫຸປາຄຕນ຺ຕິ ຉນ຺ນໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທສຫິ ຄຸເຓຫິ ອຸເປຕໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ອຸປຄໂຕສ຺ມີຕິ ວທຕິ. ຕຕ຺ຣິເມ ທສ ຄຸຓາ – ອປ຺ປສມາຣມ຺ຠຕາ ເອໂກ ຄຸໂຓ, ອຸປຄມນມຕ຺ຕກເມວ ຫິ ຕຕ຺ຖ ໂຫຕິ; ອປຏິຊຄ຺ຄນຕາ ¶ ທຸຕິໂຍ, ຕຎ຺ຫິ ສມ຺ມຏ຺ຐມ຺ປິ ອສມ຺ມຏ຺ຐມ຺ປິ ປຣິໂຠຄຜາສຸກໍ ໂຫຕິເຍວ. ອນຸຏ຺ຐາປຣິຍຠາໂວ ຕຕິໂຍ, ຄຣຫໍ ນປ຺ປຏິຈ຺ຉາເທຕິ; ຕຕ຺ຖ ຫິ ປາປໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ລຊ຺ຊຕີຕິ ຄຣຫາຍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຠາໂວ ຈຕຸຕ຺ໂຖ; ອພ຺ໂຠກາສວາໂສ ວິຍ ກາຍໍ ນ ສນ຺ຖມ຺ເຠຕີຕິ ກາຍສ຺ສ ອສນ຺ຖມ຺ຠນຠາໂວ ປຎ຺ຈໂມ; ປຣິຄ຺ຄຫກຣຓາຠາໂວ ຉຏ຺ໂຐ; ເຄຫາລຍປຏິກ຺ເຂໂປ ສຕ຺ຕໂມ; ພຫຸສາຘາຣຓເຄເຫ ວິຍ ‘‘ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມິ ນໍ, ນິກ຺ຂມຖາ’’ຕິ ນີຫຣຓກາຠາໂວ ອຏ຺ຐໂມ; ວສນ຺ຕສ຺ສ ສປ຺ປີຕິກຠາໂວ ນວໂມ; ຣຸກ຺ຂມູລເສນາສນສ຺ສ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ສຸລຠຕາຍ ອນເປກ຺ຂຠາໂວ ທສໂມຕິ ອິເມ ທສ ຄຸເຓ ທິສ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ອຸປາຄໂຕສ຺ມີຕິ ວທຕິ.

ອິມານິ ເອຕ຺ຕການິ ກາຣຓານິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ປຸນທິວເສ ຠິກ຺ຂາຍ ຄາມໍ ປາວິສິ. ອຖສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕຄາເມ ມນຸສ຺ສາ ມຫນ຺ເຕນ ອຸສ຺ສາເຫນ ຠິກ຺ຂໍ ອທໍສຸ. ໂສ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອສ຺ສມໍ ອາຄມ຺ມ ນິສີທິຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ນາຫໍ ອາຫາຣໍ ນ ລຠາມີຕິ ປພ຺ພຊິໂຕ, ສິນິທ຺ຘາຫາໂຣ ນາເມສ ມານມທປຸຣິສມເທ ວຑ຺ເຒຕິ, ອາຫາຣມູລກສ຺ສ ຈ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ. ຍໍນູນາຫໍ ວາປິຕໂຣປິຕຘຎ຺ຎນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ອາຫາຣໍ ປຊຫິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຜລໂຠຊໂນ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໂຕ ¶ ຏ຺ຐາຍ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ຆເຏນ຺ໂຕ ວາຍມນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫພ຺ຠນ຺ຕເຣເຍວ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ປຎ຺ຈ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ວາປິຕໍ ໂຣປິຕໍ ຘຎ຺ຎໍ, ປຊຫິໍ ນິຣວເສສໂຕ;

ອເນກຄຸຓສມ຺ປນ຺ນໍ, ປວຕ຺ຕຜລມາທິຍິໍ.

‘‘ຕຕ຺ຖປ຺ປຘານໍ ປທຫິໍ, ນິສຊ຺ຊຏ຺ຐານຈງ຺ກເມ;

ອພ຺ຠນ຺ຕຣມ຺ຫິ ສຕ຺ຕາເຫ, ອຠິຎ຺ຎາພລປາປຸຓິ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ອຠິຎ຺ຎາພລໍ ປຕ຺ວາ ສຸເມຘຕາປເສ ສມາປຕ຺ຕິສຸເຂນ ວີຕິນາເມນ຺ເຕ ທີປງ຺ກໂຣ ນາມ ສຕ຺ຖາ ໂລເກ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິຊາຕິສມ຺ໂພຘິຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕເນສຸ ສກລາປິ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ສໍກມ຺ປິ ¶ ສມ຺ປກມ຺ປິ ສມ຺ປເວຘິ, ມຫາວິຣວໍ ວິຣວິ, ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕານິ ປາຕຸຣເຫສຸໍ. ສຸເມຘຕາປໂສ ສມາປຕ຺ຕິສຸເຂນ ວີຕິນາເມນ຺ໂຕ ເນວ ຕໍ ສທ຺ທມສ຺ໂສສິ, ນ ຕານິ ນິມິຕ຺ຕານິ ອທ຺ທສ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ເອວໍ ¶ ເມ ສິທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ, ວສີຠູຕສ຺ສ ສາສເນ;

ທີປງ຺ກໂຣ ນາມ ຊິໂນ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ໂລກນາຍໂກ.

‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ເຕ ຈ ຊາຍນ຺ເຕ, ພຸຊ຺ຌນ຺ເຕ ຘມ຺ມເທສເນ;

ຈຕຸໂຣ ນິມິຕ຺ເຕ ນາທ຺ທສໍ, ຌານຣຕິສມປ຺ປິໂຕ’’ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ທີປງ຺ກຣທສພໂລ ຈຕູຫິ ຂີຓາສວສຕສຫສ຺ເສຫິ ປຣິວຸໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ຣມ຺ມໍ ນາມ ນຄຣໍ ປຕ຺ວາ ສຸທສ຺ສນມຫາວິຫາເຣ ປຏິວສຕິ. ຣມ຺ມນຄຣວາສິໂນ ‘‘ທີປງ຺ກໂຣ ກິຣ ສມຓິສ຺ສໂຣ ປຣມາຕິສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕວຣຘມ຺ມຈກ຺ໂກ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ຣມ຺ມນຄຣໍ ປຕ຺ວາ ສຸທສ຺ສນມຫາວິຫາເຣ ປຏິວສຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ສປ຺ປິນວນີຕາທີນິ ເຈວ ເຠສຊ຺ຊານິ ວຕ຺ຖຈ຺ຉາທນານິ ຈ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລາທິຫຕ຺ຖາ ເຍນ ພຸທ຺ໂຘ, ເຍນ ຘມ຺ໂມ, ເຍນ ສງ຺ໂຆ, ຕນ຺ນິນ຺ນາ ຕປ຺ໂປຓາ ຕປ຺ປພ຺ຠາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ສ຺ວາຕນາຍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກມິໍສຸ.

ເຕ ປຸນທິວເສ ມຫາທານໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນຄຣໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ທສພລສ຺ສ ອາຄມນມຄ຺ຄໍ ອລງ຺ກໂຣນ຺ຕາ ¶ ອຸທກຠິນ຺ນຏ຺ຐາເນສຸ ປໍສຸໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສມໍ ຠູມິຕລໍ ກຕ຺ວາ ຣຊຕປຏ຺ຏວຓ຺ຓໍ ວາລຸກໍ ອາກິຣນ຺ຕິ, ລາຊານິ ເຈວ ປຸປ຺ຜານິ ຈ ວິກິຣນ຺ຕິ, ນານາວິຣາເຄຫິ ວຕ຺ເຖຫິ ຘຊປຏາເກ ອຸສ຺ສາເປນ຺ຕິ, ກທລິໂຍ ເຈວ ປຸຓ຺ຓຆຏປນ຺ຕິໂຍ ຈ ປຕິຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ສຸເມຘຕາປໂສ ອຕ຺ຕໂນ ອສ຺ສມປທາ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອຸປຣິຠາເຄນ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຕ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ເຐ ມນຸສ຺ເສ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ອາກາສໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ມນຸສ຺ເສ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອມ຺ໂຠ ກສ຺ສ ຕຸມ຺ເຫ ອິມໍ ມຄ຺ຄໍ ອລງ຺ກໂຣຖາ’’ຕິ? ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ປຈ຺ຈນ຺ຕເທສວິສເຍ, ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຖາຄຕໍ;

ຕສ຺ສ ອາຄມນໍ ມຄ຺ຄໍ, ໂສເຘນ຺ຕິ ຕຸຏ຺ຐມານສາ.

‘‘ອຫໍ ເຕນ ສມເຍນ, ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສກສ຺ສມາ;

ຘຸນນ຺ໂຕ ວາກຈີຣານິ, ຄຈ຺ຉາມິ ອມ຺ພເຣ ຕທາ.

‘‘ເວທຊາຕໍ ຊນໍ ທິສ຺ວາ, ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ຐໍ ປໂມທິຕໍ;

ໂອໂຣຫິຕ຺ວານ ຄຄນາ, ມນຸສ຺ເສ ປຸຈ຺ຉິ ຕາວເທ.

‘‘‘ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ໂຐ ¶ ¶ ປມຸທິໂຕ, ເວທຊາໂຕ ມຫາຊໂນ;

ກສ຺ສ ໂສຘີຍຕິ ມຄ຺ໂຄ, ອຎ຺ຊສໍ ວຏຸມາຍນ’’’ນ຺ຕິ.

ມນຸສ຺ສາ ອາຫໍສຸ ‘‘ຠນ຺ເຕ ສຸເມຘ, ນ ຕ຺ວໍ ຊານາສິ, ທີປງ຺ກຣທສພໂລ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິຕວຣຘມ຺ມຈກ຺ໂກ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ອມ຺ຫາກໍ ນຄຣໍ ປຕ຺ວາ ສຸທສ຺ສນມຫາວິຫາເຣ ປຏິວສຕິ. ມຍໍ ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ນິມນ຺ຕຍິມ຺ຫາ, ຕສ຺ເສຕໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອາຄມນມຄ຺ຄໍ ອລງ຺ກໂຣມາ’’ຕິ. ສຸເມຘຕາປໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ພຸທ຺ໂຘຕິ ໂຂ ໂຆສມຕ຺ຕກມ຺ປິ ໂລເກ ທຸລ຺ລຠໍ, ປເຄວ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາໂທ, ມຍາປິ ອິເມຫິ ມນຸສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ທສພລສ຺ສ ມຄ຺ຄໍ ອລງ຺ກຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ເຕ ມນຸສ຺ເສ ອາຫ – ‘‘ສເຈ ໂຠ ຕຸມ຺ເຫ ເອຕໍ ມຄ຺ຄໍ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອລງ຺ກໂຣຖ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ເອກໍ ໂອກາສໍ ເທຖ, ອຫມ຺ປິ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ມຄ຺ຄໍ ອລງ຺ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຸເມຘຕາປໂສ ອິທ຺ຘິມາ’’ຕິ ຊານນ຺ຕາ ອຸທກຠິນ຺ໂນກາສໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ອິມໍ ຐານໍ ອລງ຺ກໂຣຫີ’’ຕິ ອທໍສຸ. ສຸເມໂຘ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ປີຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຫໍ ອິມໍ ໂອກາສໍ ອິທ຺ຘິຍາ ອລງ຺ກຣິຕຸໍ ສກ຺ໂກມິ, ເອວໍ ອລງ຺ກໂຕ ປນ ມມ ມນໍ ນ ປຣິໂຕເສສ຺ສຕິ, ອຊ຺ຊ ມຍາ ກາຍເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປໍສຸໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ປເທເສ ປກ຺ຂິປິ.

ຕສ຺ສ ¶ ຕສ຺ມິໍ ປເທເສ ອນລງ຺ກເຕເຍວ ທີປງ຺ກໂຣ ທສພໂລ ມຫານຸຠາວານໍ ຉຬຠິຎ຺ຎານໍ ຂີຓາສວານໍ ຈຕູຫິ ສຕສຫສ຺ເສຫິ ປຣິວຸໂຕ ເທວຕາສຸ ທິພ຺ພຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູຊຍນ຺ຕີສຸ ທິພ຺ພສງ຺ຄີເຕສຸ ປວຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ມານຸສກຄນ຺ເຘຫິ ເຈວ ມາລາທີຫິ ຈ ປູຊຍນ຺ເຕສຸ ອນນ຺ຕາຍ ພຸທ຺ຘລີຬາຍ ມໂນສິລາຕເລ ວິຊມ຺ຠມາໂນ ສີໂຫ ວິຍ ຕໍ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ສຸເມຘຕາປໂສ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕມຄ຺ເຄນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ທສພລສ຺ສ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ອສີຕິຍາ ອນຸພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ອນຸຣຎ຺ຊິຕໍ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາຍ ສມ຺ປຣິວາຣິຕໍ ມຓິວຓ຺ຓຄຄນຕເລ ນານປ຺ປກາຣາ ວິຊ຺ຊຸລຕາ ວິຍ ອາເວຬາເວຬຠູຕາ ເຈວ ຍຸຄລຍຸຄລຠູຕາ ຈ ຉພ຺ພຓ຺ຓຆນພຸທ຺ຘຣສ຺ມິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕໍ ຣູປຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ມຍາ ທສພລສ຺ສ ຊີວິຕປຣິຈ຺ຈາຄໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ມາ ຠຄວາ ກລລໍ ອກ຺ກມິ, ມຓິຜລກເສຕຸໍ ປນ ອກ຺ກມນ຺ໂຕ ວິຍ ສທ຺ຘິໍ ຈຕູຫິ ຂີຓາສວສຕສຫສ຺ເສຫິ ມມ ປິຏ຺ຐິໍ ມທ຺ທມາໂນ ຄຈ຺ຉຕຸ, ຕໍ ເມ ¶ ຠວິສ຺ສຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ ເກເສ ໂມເຈຕ຺ວາ ອຊິນຈມ຺ມຊຏາມຓ຺ຑລວາກຈີຣານິ ¶ ກາຬວຓ຺ເຓ ກລເລ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ມຓິຜລກເສຕຸ ວິຍ ກລລປິຏ຺ເຐ ນິປຊ຺ຊິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ເຕ ເມ ປຸຏ຺ຐາ ວິຍາກໍສຸ, ‘ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອນຸຕ຺ຕໂຣ;

ທີປງ຺ກໂຣ ນາມ ຊິໂນ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ໂລກນາຍໂກ;

ຕສ຺ສ ໂສຘີຍຕິ ມຄ຺ໂຄ, ອຎ຺ຊສໍ ວຏຸມາຍນໍ’.

‘‘ພຸທ຺ໂຘຕິ ມມ ສຸຕ຺ວານ, ປີຕິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ຕາວເທ;

ພຸທ຺ໂຘ ພຸທ຺ໂຘຕິ ກຖຍນ຺ໂຕ, ໂສມນສ຺ສໍ ປເວທຍິໍ.

‘‘ຕຕ຺ຖ ຐຕ຺ວາ ວິຈິນ຺ເຕສິໍ, ຕຸຏ຺ໂຐ ສໍວິຄ຺ຄມານໂສ;

‘ອິຘ ພີຊານິ ໂຣປິສ຺ສໍ, ຂໂຓ ເອວ ມາ ອຸປຈ຺ຈຄາ’.

‘‘ຍທິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ໂສເຘຖ, ເອໂກກາສໍ ທທາຖ ເມ;

ອຫມ຺ປິ ໂສຘຍິສ຺ສາມິ, ອຎ຺ຊສໍ ວຏຸມາຍນໍ.

‘‘ອທໍສຸ ເຕ ມໂມກາສໍ, ໂສເຘຕຸໍ ອຎ຺ຊສໍ ຕທາ;

ພຸທ຺ໂຘ ພຸທ຺ໂຘຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ, ມຄ຺ຄໍ ໂສເຘມຫໍ ຕທາ.

‘‘ອນິຏ຺ຐິເຕ ¶ ມໂມກາເສ, ທີປງ຺ກໂຣ ມຫາມຸນິ;

ຈຕູຫິ ສຕສຫສ຺ເສຫິ, ຉຬຠິຎ຺ເຎຫິ ຕາທິຫິ;

ຂີຓາສເວຫິ ວິມເລຫິ, ປຏິປຊ຺ຊິ ອຎ຺ຊສໍ ຊິໂນ.

‘‘ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ວຊ຺ຊນ຺ຕິ ເຠຣິໂຍ ພຫູ;

ອາໂມທິຕາ ນຣມຣູ, ສາຘຸກາຣໍ ປວຕ຺ຕຍຸໍ.

‘‘ເທວາ ມນຸສ຺ເສ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ສາປິ ຈ ເທວຕາ;

ອຸໂຠປິ ເຕ ປຎ຺ຊລິກາ, ອນຸຍນ຺ຕິ ຕຖາຄຕໍ.

‘‘ເທວາ ທິພ຺ເພຫິ ຕຸຣິເຍຫິ, ມນຸສ຺ສາ ມານຸເສຫິ ຈ;

ອຸໂຠປິ ເຕ ວຊ຺ຊຍນ຺ຕາ, ອນຸຍນ຺ຕິ ຕຖາຄຕໍ.

‘‘ທິພ຺ພໍ ມນ຺ທາຣວໍ ປຸປ຺ຜໍ, ປທຸມໍ ປາຣິຉຕ຺ຕກໍ;

ທິໂສທິສໍ ໂອກິຣນ຺ຕິ, ອາກາສນຠຄຕາ ມຣູ.

‘‘ຈມ຺ປກໍ ¶ ສລລໍ ນີປໍ, ນາຄປຸນ຺ນາຄເກຕກໍ;

ທິໂສທິສໍ ອຸກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ຠູມິຕລຄຕາ ນຣາ.

‘‘ເກເສ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາຫໍ ຕຕ຺ຖ, ວາກຈີຣຎ຺ຈ ຈມ຺ມກໍ;

ກລເລ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວານ, ອວກຸຊ຺ໂຊ ນິປຊ຺ຊຫໍ.

‘‘ອກ຺ກມິຕ຺ວານ ມໍ ພຸທ຺ໂຘ, ສຫ ສິສ຺ເສຫິ ຄຈ຺ຉຕຸ;

ມາ ນໍ ກລເລ ອກ຺ກມິຕ຺ໂຖ, ຫິຕາຍ ເມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ໂສ ກລລປິຏ຺ເຐ ນິປນ຺ນໂກວ ປຸນ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ທີປງ຺ກຣທສພລສ຺ສ ພຸທ຺ຘສິຣິໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຈາຫໍ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ສພ຺ພກິເລເສ ຌາເປຕ຺ວາ ສງ຺ຆນວໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຣມ຺ມນຄຣໍ ປວິເສຍ຺ຍໍ. ອຎ຺ຎາຕກເວເສນ ¶ ປນ ເມ ກິເລເສ ຌາເປຕ຺ວາ ນິພ຺ພານປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ. ຍໍນູນາຫໍ ທີປງ຺ກຣທສພໂລ ວິຍ ປຣມາຠິສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ຘມ຺ມນາວໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ສໍສາຣສາຄຣາ ¶ ອຸຕ຺ຕາເຣຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ປຣິນິພ຺ພາເຍຍ຺ຍໍ, ອິທໍ ມຍ຺ຫໍ ປຕິຣູປ’’ນ຺ຕິ. ຕໂຕ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ເມ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຠາວາຍ ອຠິນີຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ປຖວິຍໍ ນິປນ຺ນສ຺ສ, ເອວໍ ເມ ອາສິ ເຈຕໂສ;

‘ອິຈ຺ຉມາໂນ ອຫໍ ອຊ຺ຊ, ກິເລເສ ຌາປເຍ ມມ.

‘ກິໍ ເມ ອຎ຺ຎາຕເວເສນ, ຘມ຺ມໍ ສຈ຺ຉິກເຕນິຘ;

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ, ພຸທ຺ໂຘ ເຫສ຺ສໍ ສເທວເກ.

‘ກິໍ ເມ ເອເກນ ຕິຓ຺ເຓນ, ປຸຣິເສນ ຖາມທສ຺ສິນາ;

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ, ສນ຺ຕາເຣສ຺ສໍ ສເທວເກ.

‘ອິມິນາ ເມ ອຘິກາເຣນ, ກເຕນ ປຸຣິສຸຕ຺ຕເມ;

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ, ຕາເຣມິ ຊນຕໍ ພຫຸໍ.

‘ສໍສາຣໂສຕໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ, ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ຕໂຍ ຠເວ;

ຘມ຺ມນາວໍ ສມາຣຸຍ຺ຫ, ສນ຺ຕາເຣສ຺ສໍ ສເທວເກ’’’ຕິ. (ພຸ. ວໍ. ໒.໕໔-໕໘);

ຍສ຺ມາ ປນ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕສ຺ສ –

‘‘ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ລິງ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິ, ເຫຕຸ ສຕ຺ຖາຣທສ຺ສນໍ;

ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິ, ອຘິກາໂຣ ຈ ຉນ຺ທຕາ;

ອຏ຺ຐຘມ຺ມສໂມຘານາ, ອຠິນີຫາໂຣ ສມິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ. (ພຸ. ວໍ. ໒.໕໙);

ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາວສ຺ມິໍເຍວ ¶ ຫິ ຐຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຖນາ ສມິຊ຺ຌຕິ, ນ ນາຄສ຺ສ ວາ ສຸປຓ຺ຓສ຺ສ ວາ ເທວຕາຍ ວາ ປຕ຺ຖນາ ສມິຊ຺ຌຕິ. ມນຸສ຺ສຕ຺ຕຠາເວປິ ປຸຣິສລິງ຺ເຄ ຐິຕສ຺ເສວ ປຕ຺ຖນາ ສມິຊ຺ຌຕິ, ນ ອິຕ຺ຖິຍາ ວາ ປຓ຺ຑກນປຸໍສກອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນການໍ ວາ ປຕ຺ຖນາ ສມິຊ຺ຌຕິ. ປຸຣິສສ຺ສາປິ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເຫຕຸສມ຺ປນ຺ນສ຺ເສວ ປຕ຺ຖນາ ສມິຊ຺ຌຕິ, ໂນ ອິຕຣສ຺ສ. ເຫຕຸສມ຺ປນ຺ນສ຺ສາປິ ຊີວມານກພຸທ຺ຘສ຺ເສວ ສນ຺ຕິເກ ປຕ຺ເຖນ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຖນາ ສມິຊ຺ຌຕິ, ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ພຸທ຺ເຘ ເຈຕິຍສນ຺ຕິເກ ວາ ໂພຘິມູເລ ວາ ປຕ຺ເຖນ຺ຕສ຺ສ ນ ສມິຊ຺ຌຕິ. ພຸທ຺ຘານໍ ສນ຺ຕິເກ ປຕ຺ເຖນ຺ຕສ຺ສາປິ ¶ ປພ຺ພຊ຺ຊາລິງ຺ເຄ ຐິຕສ຺ເສວ ສມິຊ຺ຌຕິ, ໂນ ຄິຫິລິງ຺ເຄ ຐິຕສ຺ສ. ປພ຺ພຊິຕສ຺ສາປິ ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎສ຺ສ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນເຍວ ສມິຊ຺ຌຕິ, ນ ອິມາຍ ຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ວິຣຫິຕສ຺ສ. ຄຸຓສມ຺ປນ຺ເນນາປິ ເຍນ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕໍ ພຸທ຺ຘານໍ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ອິມິນາ ອຘິກາເຣນ ອຘິກາຣສມ຺ປນ຺ນສ຺ເສວ ສມິຊ຺ຌຕິ, ນ ອິຕຣສ຺ສ. ອຘິກາຣສມ຺ປນ຺ນສ຺ສາປິ ຍສ຺ສ ພຸທ຺ຘກາຣກຘມ຺ມານໍ ອຕ຺ຖາຍ ມຫນ຺ໂຕ ຉນ຺ໂທ ຈ ອຸສ຺ສາໂຫ ຈ ວາຍາໂມ ຈ ປຣິເຍຏ຺ຐິ ຈ, ຕສ຺ເສວ ສມິຊ຺ຌຕິ, ນ ອິຕຣສ຺ສ.

ຕຕ຺ຣິທໍ ຉນ຺ທມຫນ຺ຕຕາຍ ໂອປມ຺ມໍ – ສເຈ ຫິ ເອວມສ຺ສ ‘‘ໂຍ ສກລຈກ຺ກວາຬຄພ຺ຠໍ ເອໂກທກີຠູຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ພາຫຸພເລນ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ປາຣໍ ຄນ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ¶ , ໂສ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ໂຍ ວາ ປນ ສກລຈກ຺ກວາຬຄພ຺ຠໍ ເວຬຸຄຸມ຺ພສຎ຺ຉນ຺ນໍ ພ຺ຍູຫິຕ຺ວາ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ປທສາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປາຣໍ ຄນ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ, ໂສ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ໂຍ ວາ ປນ ສກລຈກ຺ກວາຬຄພ຺ຠໍ ສຕ຺ຕິໂຍ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ສຕ຺ຕິຜລສມາກິຓ຺ຓໍ ປທສາ ອກ຺ກມມາໂນ ປາຣໍ ຄນ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ, ໂສ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ໂຍ ວາ ປນ ສກລຈກ຺ກວາຬຄພ຺ຠໍ ວີຕຈ຺ຈິຕງ຺ຄາຣຠຣິຕໍ ປາເທຫິ ມທ຺ທມາໂນ ປາຣໍ ຄນ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ, ໂສ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ. ໂຍ ເອເຕສຸ ເອກມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ກຣໍ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ‘‘ອຫໍ ເອຕມ຺ປິ ຕຣິຕ຺ວາ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວາ ປາຣໍ ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ມຫນ຺ເຕນ ຉນ຺ເທນ ຈ ອຸສ຺ສາເຫນ ຈ ວາຍາເມນ ຈ ປຣິເຍຏ຺ຐິຍາ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ປຕ຺ຖນາ ສມິຊ຺ຌຕິ, ນ ອິຕຣສ຺ສ. ສຸເມຘຕາປໂສ ປນ ອິເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ເມ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຠາວາຍ ອຠິນີຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ.

ທີປງ຺ກໂຣປິ ¶ ຠຄວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸເມຘຕາປສສ຺ສ ສີສຠາເຄ ຐຕ຺ວາ ມຓິສີຫປຎ຺ຊຣໍ ອຸຄ຺ຆາເຏນ຺ໂຕ ວິຍ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓປ຺ປສາທສມ຺ປນ຺ນານິ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ກລລປິຏ຺ເຐ ນິປນ຺ນໍ ສຸເມຘຕາປສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຕາປໂສ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາຍ ອຠິນີຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນ, ອິຊ຺ຌິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ອິມສ຺ສ ປຕ຺ຖນາ, ອຸທາຫຸ ໂນ’’ຕິ ອນາຄຕໍສຎາຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ອິໂຕ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂຄຕໂມ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຐິຕໂກວ ປຣິສມຊ຺ເຌ ພ຺ຍາກາສິ – ‘‘ປສ຺ສຖ ໂນ ຕຸມ຺ເຫ ອິມໍ ອຸຄ຺ຄຕປໍ ຕາປສໍ ກລລປິຏ຺ເຐ ນິປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອຍໍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາຍ ອຠິນີຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນ, ສມິຊ຺ຌິສ຺ສຕິ ອິມສ຺ສ ປຕ຺ຖນາ, ອິໂຕ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານໍ ມຕ຺ຖເກ ໂຄຕໂມ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນສ຺ສ ອຕ຺ຕຠາເວ ກປິລວຕ຺ຖຸ ນາມ ນຄຣໍ ນິວາໂສ ຠວິສ຺ສຕິ, ມາຍາ ນາມ ເທວີ ມາຕາ, ສຸທ຺ໂຘທໂນ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ອຄ຺ຄສາວໂກ ອຸປຕິສ຺ໂສ ນາມ ເຖໂຣ, ທຸຕິຍສາວໂກ ໂກລິໂຕ ນາມ, ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐາໂກ ອານນ຺ໂທ ນາມ, ອຄ຺ຄສາວິກາ ເຂມາ ນາມ ¶ ເຖຣີ, ທຸຕິຍສາວິກາ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ນາມ ເຖຣີ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຣິປກ຺ກຎາໂຓ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ກຕ຺ວາ ມຫາປຘານໍ ປທຫິຕ຺ວາ ນິຄ຺ໂຣຘມູເລ ປາຍາສໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ຕີເຣ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ໂພຘິມຓ຺ຑໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ອສ຺ສຕ຺ຖຣຸກ຺ຂມູເລ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ທີປງ຺ກໂຣ ໂລກວິທູ, ອາຫຸຕີນໍ ປຏິຄ຺ຄໂຫ;

ອຸສ຺ສີສເກ ມໍ ຐຕ຺ວານ, ອິທໍ ວຈນມພ຺ຣວິ.

‘ປສ຺ສຖ ອິມໍ ຕາປສໍ, ຊຏິລໍ ອຸຄ຺ຄຕາປນໍ;

ອປຣິເມຍ຺ເຍ ອິໂຕ ກປ຺ເປ, ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ.

‘ອຫຸ ¶ ກປິລວ຺ຫຍາ ຣມ຺ມາ, ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕ;

ປຘານໍ ປທຫິຕ຺ວານ, ກຕ຺ວາ ທຸກ຺ກຣກາຣິກໍ.

‘ອຊປາລຣຸກ຺ຂມູເລ, ນິສີທິຕ຺ວາ ຕຖາຄໂຕ;

ຕຕ຺ຖ ປາຍາສໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ, ເນຣຎ຺ຊຣມຸເປຫິຕິ.

‘ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ຕີຣມ຺ຫິ, ປາຍາສໍ ອທ ໂສ ຊິໂນ;

ປຏິຍຕ຺ຕວຣມຄ຺ເຄນ, ໂພຘິມູລມູເປຫິຕິ.

‘ຕໂຕ ¶ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ, ໂພຘິມຓ຺ຑໍ ອນຸຕ຺ຕໂຣ;

ອສ຺ສຕ຺ຖຣຸກ຺ຂມູລມ຺ຫິ, ພຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ ມຫາຍໂສ.

‘ອິມສ຺ສ ຊນິກາ ມາຕາ, ມາຍາ ນາມ ຠວິສ຺ສຕິ;

ປິຕາ ສຸທ຺ໂຘທໂນ ນາມ, ອຍໍ ເຫສ຺ສຕິ ໂຄຕໂມ.

‘ອນາສວາ ວີຕຣາຄາ, ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ສມາຫິຕາ;

ໂກລິໂຕ ອຸປຕິສ຺ໂສ ຈ, ອຄ຺ຄາ ເຫສ຺ສນ຺ຕິ ສາວກາ;

ອານນ຺ໂທ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ອຸປຏ຺ຐິສ຺ສຕິ ຕໍ ຊິນໍ.

‘ເຂມາ ¶ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ຈ, ອຄ຺ຄາ ເຫສ຺ສນ຺ຕິ ສາວິກາ;

ອນາສວາ ວີຕຣາຄາ, ສນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ສມາຫິຕາ;

ໂພຘິ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ, ອສ຺ສຕ຺ໂຖຕິ ປວຸຈ຺ຈຕີ’’’ຕິ.

ສຸເມຘຕາປໂສ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ກິຣ ປຕ຺ຖນາ ສມິຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ມຫາຊໂນ ທີປງ຺ກຣທສພລສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສຸເມຘຕາປໂສ ກິຣ ພຸທ຺ຘພີຊໍ ພຸທ຺ຘງ຺ກຸໂຣ’’ຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ອໂຫສິ. ເອວຎ຺ຈສ຺ສ ອໂຫສິ ‘‘ຍຖາ ນາມ ປຸຣິໂສ ນທິໍ ຕຣນ຺ໂຕ ອຸຊຸເກນ ຕິຕ຺ເຖນ ອຸຕ຺ຕຣິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເຫຏ຺ຐາຕິຕ຺ເຖນ ອຸຕ຺ຕຣຕິ, ເອວເມວ ມຍມ຺ປິ ທີປງ຺ກຣທສພລສ຺ສ ສາສເນ ມຄ຺ຄຜລໍ ອລຠມານາ ອນາຄເຕ ຍທາ ຕ຺ວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ, ຕທາ ຕວ ສມ຺ມຸຂາ ມຄ຺ຄຜລໍ ສຈ຺ຉິກາຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ຠເວຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ຐປຍິໍສຸ. ທີປງ຺ກຣທສພໂລປິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປສໍສິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐຫິ ປຸປ຺ຜມຸຏ຺ຐີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ, ເຕປິ ຈຕຸສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂາ ຂີຓາສວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຄນ຺ເຘຫິ ຈ ມາເລຫິ ຈ ປູເຊຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ເທວມນຸສ຺ສາ ປນ ຕເຖວ ປູເຊຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ຕາ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສພ຺ເພສໍ ປຏິກ຺ກນ຺ຕກາເລ ສຍນາ ວຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ປາຣມິໂຍ ວິຈິນິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸປ຺ຜຣາສິມຕ຺ຖເກ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ເອວໍ ນິສິນ຺ເນ ໂພຘິສຕ຺ເຕ ສກລທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ຍ ສຸເມຘຕາປສ, ໂປຣາຓກໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ‘ປາຣມິໂຍ ວິຈິນິສ຺ສາມາ’ຕິ ນິສິນ຺ນກາເລ ຍານິ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕານິ ນາມ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ຕານິ ສພ຺ພານິປິ ອຊ຺ຊ ປາຕຸຠູຕານິ, ນິສ຺ສໍສເຍນ ¶ ຕ຺ວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ ¶ , ມຍມ຺ເປຕໍ ຊານາມ ‘ຍສ຺ເສຕານິ ນິມິຕ຺ຕານິ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ເອກນ຺ເຕນ ໂສ ພຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ’, ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ວີຣິຍໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ນານປ຺ປກາຣາຫິ ຖຸຕີຫິ ອຠິຕ຺ຖຸນິໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອິທໍ ສຸຕ຺ວານ ວຈນໍ, ອສມສ຺ສ ມເຫສິໂນ;

ອາໂມທິຕາ ນຣມຣູ, ພຸທ຺ຘພີຊໍ ກິຣ ອຍໍ.

‘ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິສທ຺ທາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອປ຺ໂຜເຏນ຺ຕິ ຫສນ຺ຕິ ຈ;

ກຕຎ຺ຊລີ ນມສ຺ສນ຺ຕິ, ທສສຫສ຺ສີ ສເທວກາ.

‘ຍທິມສ຺ສ ¶ ໂລກນາຖສ຺ສ, ວິຣຊ຺ຌິສ຺ສາມ ສາສນໍ;

ອນາຄຕມ຺ຫິ ອທ຺ຘາເນ, ເຫສ຺ສາມ ສມ຺ມຸຂາ ອິມໍ.

‘ຍຖາ ມນຸສ຺ສາ ນທິໍ ຕຣນ຺ຕາ, ປຏິຠິຕ຺ຖໍ ວິຣຊ຺ຌິຍ;

ເຫຏ຺ຐາຕິຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວານ, ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕິ ມຫານທິໍ.

‘ເອວເມວ ມຍໍ ສພ຺ເພ, ຍທິ ມຸຎ຺ຈາມິມໍ ຊິນໍ;

ອນາຄຕມ຺ຫິ ອທ຺ຘາເນ, ເຫສ຺ສາມ ສມ຺ມຸຂາ ອິມໍ’.

‘ທີປງ຺ກໂຣ ໂລກວິທູ, ອາຫຸຕີນໍ ປຏິຄ຺ຄໂຫ;

ມມ ກມ຺ມໍ ປກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ, ທກ຺ຂິຓໍ ປາທມຸທ຺ຘຣິ.

‘ເຍ ຕຕ຺ຖາສຸໍ ຊິນປຸຕ຺ຕາ, ສພ຺ເພ ປທກ຺ຂິຓມກໍສຸ ມໍ;

ນຣາ ນາຄາ ຈ ຄນ຺ຘພ຺ພາ, ອຠິວາເທຕ຺ວານ ປກ຺ກມຸໍ.

‘ທສ຺ສນໍ ເມ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ, ສສງ຺ເຆ ໂລກນາຍເກ;

ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ເຐນ ຈິຕ຺ເຕນ, ອາສນາ ວຸຏ຺ຐຫິໍ ຕທາ.

‘ສຸເຂນ ສຸຂິໂຕ ໂຫມິ, ປາໂມຊ຺ເຊນ ປໂມທິໂຕ;

ປີຕິຍາ ຈ ອຠິສ຺ສນ຺ໂນ, ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິໍ ຕທາ.

‘ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິຕ຺ວາ, ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສຫໍ ຕທາ;

‘ວສີຠູໂຕ ອຫໍ ຌາເນ, ອຠິຎ຺ຎາສຸ ປາຣມິໍ ຄໂຕ.

‘ສຫສ຺ສິຍມ຺ຫິ ໂລກມ຺ຫິ, ອິສໂຍ ນຕ຺ຖິ ເມ ສມາ;

ອສໂມ ອິທ຺ຘິຘມ຺ເມສຸ, ອລຠິໍ ອີທິສໍ ສຸຂໍ’.

‘ປລ຺ລງ຺ກາຠຸຊເນ ¶ ມຍ຺ຫໍ, ທສສຫສ຺ສາຘິວາສິໂນ;

ມຫານາທໍ ປວຕ຺ເຕສຸໍ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

‘ຍາ ¶ ປຸພ຺ເພ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ, ປລ຺ລງ຺ກວຣມາຠຸເຊ;

ນິມິຕ຺ຕານິ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕານິ ອຊ຺ຊ ປທິສ຺ສເຣ.

‘ສີຕໍ ພ຺ຍປຄຕໍ ໂຫຕິ, ອຸຓ຺ຫຎ຺ຈ ອຸປສມ຺ມຕິ;

ຕານິ ອຊ຺ຊ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

‘ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕູ, ນິສ຺ສທ຺ທາ ໂຫນ຺ຕິ ນິຣາກຸລາ;

ຕານິ ອຊ຺ຊ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

‘ມຫາວາຕາ ¶ ນ ວາຍນ຺ຕິ, ນ ສນ຺ທນ຺ຕິ ສວນ຺ຕິໂຍ;

ຕານິ ອຊ຺ຊ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

‘ຖລຊາ ທກຊາ ປຸປ຺ຜາ, ສພ຺ເພ ປຸປ຺ຜນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປຊ຺ຊ ປຸປ຺ຜິຕາ ສພ຺ເພ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

‘ລຕາ ວາ ຍທິ ວາ ຣຸກ຺ຂາ, ຜລຠາຣາ ໂຫນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປຊ຺ຊ ຜລິຕາ ສພ຺ເພ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

‘ອາກາສຏ຺ຐາ ຈ ຠູມຏ຺ຐາ, ຣຕນາ ໂຊຕນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປຊ຺ຊ ຣຕນາ ໂຊຕນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

‘ມານຸສກາ ຈ ທິພ຺ພາ ຈ, ຕຸຣິຍາ ວຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປຊ຺ຊຸໂຠ ອຠິຣວນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

‘ວິຈິຕ຺ຕປຸປ຺ຜາ ຄຄນາ, ອຠິວສ຺ສນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປິ ອຊ຺ຊ ປວສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

‘ມຫາສມຸທ຺ໂທ ອາຠຸຊຕິ, ທສສຫສ຺ສີ ປກມ຺ປຕິ;

ເຕປຊ຺ຊຸໂຠ ອຠິຣວນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

‘ນິຣເຍປິ ¶ ທສສຫສ຺ເສ, ອຄ຺ຄີ ນິພ຺ພນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປຊ຺ຊ ນິພ຺ພຸຕາ ອຄ຺ຄີ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

‘ວິມໂລ ໂຫຕິ ສູຣິໂຍ, ສພ຺ພາ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ຕາຣກາ;

ເຕປິ ອຊ຺ຊ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

‘ອໂນວຏ຺ເຐນ ¶ ອຸທກໍ, ມຫິຍາ ອຸພ຺ຠິຊ຺ຊິ ຕາວເທ;

ຕມ຺ປຊ຺ຊຸພ຺ຠິຊ຺ຊເຕ ມຫິຍາ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

‘ຕາຣາຄຓາ ວິໂຣຈນ຺ຕິ, ນກ຺ຂຕ຺ຕາ ຄຄນມຓ຺ຑເລ;

ວິສາຂາ ຈນ຺ທິມາຍຸຕ຺ຕາ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

‘ພິລາສຍາ ທຣີສຍາ, ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ ສກາສຍາ;

ເຕປຊ຺ຊ ອາສຍາ ຉຸທ຺ຘາ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

‘ນ ໂຫຕິ ອຣຕິ ສຕ຺ຕານໍ, ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປຊ຺ຊ ສພ຺ເພ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

‘ໂຣຄາ ຕທູປສມ຺ມນ຺ຕິ, ຊິຆຈ຺ຉາ ຈ ວິນສ຺ສຕິ;

ຕານິປຊ຺ຊ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

‘ຣາໂຄ ຕທາ ຕນຸ ໂຫຕິ, ໂທໂສ ໂມໂຫ ວິນສ຺ສຕິ;

ເຕປຊ຺ຊ ວິຄຕາ ສພ຺ເພ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

‘ຠຍໍ ຕທາ ນ ຠວຕິ, ອຊ຺ຊເປຕໍ ປທິສ຺ສຕິ;

ເຕນ ລິງ຺ເຄນ ຊານາມ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

‘ຣໂຊ ນຸທ຺ຘໍສຕິ ອຸທ຺ຘໍ, ອຊ຺ຊເປຕໍ ປທິສ຺ສຕິ;

ເຕນ ລິງ຺ເຄນ ຊານາມ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

‘ອນິຏ຺ຐຄນ຺ໂຘ ¶ ປກ຺ກມຕິ, ທິຏ຺ຐຄນ຺ໂຘ ປວາຍຕິ;

ໂສປຊ຺ຊ ວາຍຕິ ຄນ຺ໂຘ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

‘ສພ຺ເພ ¶ ເທວາ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຐປຍິຕ຺ວາ ອຣູປິໂນ;

ເຕປຊ຺ຊ ສພ຺ເພ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

‘ຍາວຕາ ນິຣຍາ ນາມ, ສພ຺ເພ ທິສ຺ສນ຺ຕິ ຕາວເທ;

ເຕປຊ຺ຊ ສພ຺ເພ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

‘ກຸຏ຺ຏາ ກວາຏາ ເສລາ ຈ, ນ ໂຫນ຺ຕາວຣຓາ ຕທາ;

ອາກາສຠູຕາ ເຕປຊ຺ຊ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

‘ຈຸຕີ ຈ ອຸປປຕ຺ຕິ ຈ, ຂເຓ ຕສ຺ມິໍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ຕານິປຊ຺ຊ ປທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ.

‘ທຬ຺ຫໍ ¶ ປຄ຺ຄຓ຺ຫ ວີຣິຍໍ, ມາ ນິວຕ຺ຕ ອຠິກ຺ກມ;

ມຍມ຺ເປຕໍ ວິຊານາມ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’’ຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທີປງ຺ກຣທສພລສ຺ສ ຈ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕານຎ຺ຈ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິຍ຺ໂຍໂສ ມຕ຺ຕາຍ ສຎ຺ຊາຕຸສ຺ສາໂຫ ຫຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ພຸທ຺ຘາ ນາມ ອໂມຆວຈນາ, ນຕ຺ຖິ ພຸທ຺ຘານໍ ກຖາຍ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ. ຍຖາ ຫິ ອາກາເສ ຂິຕ຺ຕເລຑ຺ຑຸສ຺ສ ປຕນໍ ຘຸວໍ, ຊາຕສ຺ສ ມຣຓໍ ຘຸວໍ, ອຣຸເຓ ອຸຄ຺ຄເຕ ສູຣິຍສ຺ສຸຏ຺ຐານໍ, ອາສຍາ ນິກ຺ຂນ຺ຕສີຫສ຺ສ ສີຫນາທນທນໍ, ຄຣຸຄພ຺ຠາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ຠາຣໂມໂຣປນໍ ອວສ຺ສໍຠາວີ, ເອວເມວ ພຸທ຺ຘານໍ ວຈນໍ ນາມ ຘຸວໍ ອໂມຆໍ, ອທ຺ຘາ ອຫໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ພຸທ຺ຘສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ທສສຫສ຺ສີນ ຈູຠຍໍ;

ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ໂຐ ປໂມທິໂຕ, ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສຫໍ ຕທາ.

‘‘ອທ຺ເວຊ຺ຌວຈນາ ພຸທ຺ຘາ, ອໂມຆວຈນາ ຊິນາ;

ວິຕຖໍ ນຕ຺ຖິ ພຸທ຺ຘານໍ, ຘຸວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວາມຫໍ.

‘‘ຍຖາ ¶ ຂິຕ຺ຕໍ ນເຠ ເລຑ຺ຑຸ, ຘຸວໍ ປຕຕິ ຠູມິຍໍ;

ຕເຖວ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐານໍ, ວຈນໍ ຘຸວສສ຺ສຕໍ.

‘‘ຍຖາປິ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ, ມຣຓໍ ຘຸວສສ຺ສຕໍ;

ຕເຖວ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐານໍ, ວຈນໍ ຘຸວສສ຺ສຕໍ.

‘‘ຍຖາ ຣຕ຺ຕິກ຺ຂເຍ ປຕ຺ເຕ, ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນໍ ຘຸວໍ;

ຕເຖວ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐານໍ, ວຈນໍ ຘຸວສສ຺ສຕໍ.

‘‘ຍຖາ ນິກ຺ຂນ຺ຕສຍນສ຺ສ, ສີຫສ຺ສ ນທນໍ ຘຸວໍ;

ຕເຖວ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐານໍ, ວຈນໍ ຘຸວສສ຺ສຕໍ.

‘‘ຍຖາ ອາປນ຺ນສຕ຺ຕານໍ, ຠາຣໂມໂຣປນໍ ຘຸວໍ;

ຕເຖວ ພຸທ຺ຘເສຏ຺ຐານໍ, ວຈນໍ ຘຸວສສ຺ສຕ’’ນ຺ຕິ.

ໂສ ‘‘ຘຸວາຫໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ກຕສນ຺ນິຏ຺ຐາໂນ ພຸທ຺ຘກາຣເກ ຘມ຺ເມ ອຸປຘາເຣຕຸໍ ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ ພຸທ຺ຘກາຣກຘມ຺ມາ, ກິໍ ¶ ອຸທ຺ຘໍ, ອຸທາຫຸ ອໂຘ, ທິສາສຸ, ວິທິສາສູ’’ຕິ ອນຸກ຺ກເມນ ສກລໍ ຘມ຺ມຘາຕຸໍ ວິຈິນນ຺ໂຕ ໂປຣາຓກໂພຘິສຕ຺ເຕຫິ ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ ປຐມໍ ທານປາຣມິໍ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ອຕ຺ຕານໍ ໂອວທິ – ‘‘ສຸເມຘປຓ຺ຑິຕ, ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຐມໍ ທານປາຣມິໍ ປູເຣຍ຺ຍາສິ. ຍຖາ ຫິ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິໂຕ ອຸທກກຸມ຺ໂຠ ນິສ຺ເສສໍ ກຕ຺ວາ ອຸທກໍ ¶ ວມຕິເຍວ, ນ ປຈ຺ຈາຫຣຕິ, ເອວເມວ ຘນໍ ວາ ຍສໍ ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ວາ ທາຣໍ ວາ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄໍ ວາ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕຍາຈການໍ ສພ຺ພໍ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕໍ ນິສ຺ເສສໍ ກຕ຺ວາ ທທມາໂນ ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິຕ຺ວາ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ປຐມໍ ທານປາຣມິໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຫນ຺ທ ພຸທ຺ຘກເຣ ຘມ຺ເມ, ວິຈິນາມິ ອິໂຕ ຈິໂຕ;

ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ທສ ທິສາ, ຍາວຕາ ຘມ຺ມຘາຕຸຍາ.

‘‘ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ປຐມໍ ທານປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອນຸຈິຓ຺ຓໍ ມຫາປຖໍ.

‘‘ອິມໍ ¶ ຕ຺ວໍ ປຐມໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ທານປາຣມິຕໍ ຄຈ຺ຉ, ຍທິ ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ.

‘‘ຍຖາປິ ກຸມ຺ໂຠ ສມ຺ປຸຓ຺ໂຓ, ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອໂຘກໂຕ;

ວມເຕວຸທກໍ ນິສ຺ເສສໍ, ນ ຕຕ຺ຖ ປຣິຣກ຺ຂຕິ.

‘‘ຕເຖວ ຍາຈເກ ທິສ຺ວາ, ຫີນມຸກ຺ກຏ຺ຐມຊ຺ຌິເມ;

ທທາຫິ ທານໍ ນິສ຺ເສສໍ, ກຸມ຺ໂຠ ວິຍ ອໂຘກໂຕ’’ຕິ.

ອຖສ຺ສ ‘‘ນ ເອຕ຺ຕເກເຫວ ພຸທ຺ຘກາຣກຘມ຺ເມຫິ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິປິ ອຸປຘາຣຍໂຕ ທຸຕິຍໍ ສີລປາຣມິໍ ທິສ຺ວາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສຸເມຘປຓ຺ຑິຕ, ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສີລປາຣມິມ຺ປິ ປູເຣຍ຺ຍາສິ. ຍຖາ ຫິ ຈມຣີມິໂຄ ນາມ ຊີວິຕມ຺ປິ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວາລເມວ ຣກ຺ຂຕິ, ເອວໍ ຕ຺ວມ຺ປິ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຊີວິຕມ຺ປິ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ສີລເມວ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ທຸຕິຍໍ ສີລປາຣມິໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

‘‘ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ທຸຕິຍໍ ສີລປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

‘‘ອິມໍ ຕ຺ວໍ ທຸຕິຍໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ສີລປາຣມິຕໍ ຄຈ຺ຉ, ຍທິ ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ.

‘‘ຍຖາປິ ຈມຣີ ວາລໍ, ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ປຏິລຄ຺ຄິຕໍ;

ອຸເປຕິ ມຣຓໍ ຕຕ຺ຖ, ນ ວິໂກເປຕິ ວາລຘິໍ.

‘‘ຕເຖວ ¶ ຈຕູສຸ ¶ , ຠູມີສຸ, ສີລານິ ປຣິປູຣຍ;

ປຣິຣກ຺ຂ ສພ຺ພທາ ສີລໍ, ຈມຣີ ວິຍ ວາລຘິ’’ນ຺ຕິ.

ອຖສ຺ສ ¶ ‘‘ນ ເອຕ຺ຕເກເຫວ ພຸທ຺ຘກາຣກຘມ຺ເມຫິ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິປິ ອຸປຘາຣຍໂຕ ຕຕິຍໍ ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມິໍ ທິສ຺ວາ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ສຸເມຘປຓ຺ຑິຕ, ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມິມ຺ປິ ປູເຣຍ຺ຍາສິ. ຍຖາ ຫິ ຈິຣໍ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ວສມາໂນ ປຸຣິໂສ ນ ຕຕ຺ຖ ສິເນຫໍ ກໂຣຕິ, ອຖ ໂຂ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕເຍວ ອວສິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ຕ຺ວມ຺ປິ ສພ຺ພຠເວ ພນ຺ຘນາຄາຣສທິເສ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພຠເວຫິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ເນກ຺ຂມ຺ມາຠິມຸໂຂວ ໂຫຫິ, ເອວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ຕຕິຍໍ ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມິໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

‘‘ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ຕຕິຍໍ ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

‘‘ອິມໍ ຕ຺ວໍ ຕຕິຍໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມິຕໍ ຄຈ຺ຉ, ຍທິ ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ.

‘‘ຍຖາ ອນ຺ທຸຆເຣ ປຸຣິໂສ, ຈິຣວຸຕ຺ໂຖ ທຸຂຏ຺ຏິໂຕ;

ນ ຕຕ຺ຖ ຣາຄໍ ຊເນຕິ, ມຸຕ຺ຕິເມວ ຄເວສຕິ.

‘‘ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ສພ຺ພຠເວ, ປສ຺ສ ອນ຺ທຸຆເຣ ວິຍ;

ເນກ຺ຂມ຺ມາຠິມຸໂຂ ໂຫຫິ, ຠວໂຕ ປຣິມຸຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ.

ອຖສ຺ສ ‘‘ນ ເອຕ຺ຕເກເຫວ ພຸທ຺ຘກາຣກຘມ຺ເມຫິ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິປິ ອຸປຘາຣຍໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຎາປາຣມິໍ ທິສ຺ວາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສຸເມຘປຓ຺ຑິຕ, ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຎາປາຣມິມ຺ປິ ປູເຣຍ຺ຍາສິ. ຫີນມຊ຺ຌິມຸກ຺ກຏ຺ເຐສຸ ກຎ຺ຈິ ອວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ປຓ຺ຑິເຕ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ. ຍຖາ ຫິ ປິຓ຺ຑຈາຣິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຫີນາທິເກສຸ ກຸເລສຸ ກິຎ຺ຈິ ອວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ຂິປ຺ປໍ ຍາປນໍ ລຠຕິ, ເອວໍ ຕ຺ວມ຺ປິ ສພ຺ພປຓ຺ຑິເຕ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຎາປາຣມິໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ນ ¶ ¶ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

‘‘ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຎາປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

‘‘ອິມໍ ຕ຺ວໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ປຎ຺ຎາປາຣມິຕໍ ຄຈ຺ຉ, ຍທິ ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ.

‘‘ຍຖາປິ ¶ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ຫີນມຸກ຺ກຏ຺ຐມຊ຺ຌິເມ;

ກຸລານິ ນ ວິວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ, ເອວໍ ລຠຕິ ຍາປນໍ.

‘‘ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ສພ຺ພກາລໍ, ປຣິປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ພຸຘໍ ຊນໍ;

ປຎ຺ຎາປາຣມິຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສີ’’ຕິ.

ອຖສ຺ສ ‘‘ນ ເອຕ຺ຕເກເຫວ ພຸທ຺ຘກາຣກຘມ຺ເມຫິ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິປິ ອຸປຘາຣຍໂຕ ປຎ຺ຈມໍ ວີຣິຍປາຣມິໍ ທິສ຺ວາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສຸເມຘປຓ຺ຑິຕ, ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວີຣິຍປາຣມິມ຺ປິ ປູເຣຍ຺ຍາສິ. ຍຖາ ຫິ ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ ສພ຺ພອິຣິຍາປເຖສຸ ທຬ຺ຫວີຣິໂຍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຕ຺ວມ຺ປິ ສພ຺ພຠເວສຸ ສພ຺ພອິຣິຍາປເຖສຸ ທຬ຺ຫວີຣິໂຍ ອໂນລີນວີຣິໂຍ ສມາໂນ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ປຎ຺ຈມໍ ວີຣິຍປາຣມິໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

‘‘ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ປຎ຺ຈມໍ ວີຣິຍປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

‘‘ອິມໍ ຕ຺ວໍ ປຎ຺ຈມໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ວີຣິຍປາຣມິຕໍ ຄຈ຺ຉ, ຍທິ ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ.

‘‘ຍຖາປິ ¶ ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ, ນິສຊ຺ຊຏ຺ຐານຈງ຺ກເມ;

ອລີນວີຣິໂຍ ໂຫຕິ, ປຄ຺ຄຫິຕມໂນ ສທາ.

‘‘ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ສພ຺ພຠເວ, ປຄ຺ຄຓ຺ຫ ວີຣິຍໍ ທຬ຺ຫໍ;

ວີຣິຍປາຣມິຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສີ’’ຕິ.

ອຖສ຺ສ ‘‘ນ ເອຕ຺ຕເກເຫວ ພຸທ຺ຘກາຣກຘມ຺ເມຫິ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິປິ ອຸປຘາຣຍໂຕ ຉຏ຺ຐໍ ຂນ຺ຕິປາຣມິໍ ທິສ຺ວາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສຸເມຘປຓ຺ຑິຕ, ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ¶ ປຏ຺ຐາຍ ຂນ຺ຕິປາຣມິມ຺ປິ ປູເຣຍ຺ຍາສິ. ສມ຺ມານເນປິ ອວມານເນປິ ຂໂມວ ຠເວຍ຺ຍາສິ. ຍຖາ ຫິ ປຖວິຍໍ ນາມ ສຸຈິມ຺ປິ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ ອສຸຈິມ຺ປິ, ນ ເຕນ ປຖວີ ສິເນຫໍ, ນ ປຏິຆໍ ກໂຣຕິ, ຂມຕິ ສຫຕິ ອຘິວາເສຕິເຍວ, ເອວໍ ຕ຺ວມ຺ປິ ສມ຺ມານນາວມານນກ຺ຂໂມວ ສມາໂນ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ຉຏ຺ຐໍ ຂນ຺ຕິປາຣມິໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

‘‘ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ຉຏ຺ຐມໍ ຂນ຺ຕິປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

‘‘ອິມໍ ຕ຺ວໍ ຉຏ຺ຐມໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ຕຕ຺ຖ ອທ຺ເວຊ຺ຌມານໂສ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

‘‘ຍຖາປິ ¶ ປຖວີ ນາມ, ສຸຈິມ຺ປິ ອສຸຈິມ຺ປິ ຈ;

ສພ຺ພໍ ສຫຕິ ນິກ຺ເຂປໍ, ນ ກໂຣຕິ ປຏິຆໍ ຕຍາ.

‘‘ຕເຖວ ຕ຺ວມ຺ປິ ສພ຺ເພສໍ, ສມ຺ມານາວມານກ຺ຂໂມ;

ຂນ຺ຕິປາຣມິຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສີ’’ຕິ.

ອຖສ຺ສ ‘‘ນ ເອຕ຺ຕເກເຫວ ພຸທ຺ຘກາຣກຘມ຺ເມຫິ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິປິ ອຸປຘາຣຍໂຕ ສຕ຺ຕມໍ ສຈ຺ຈປາຣມິໍ ທິສ຺ວາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສຸເມຘປຓ຺ຑິຕ, ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຈ຺ຈປາຣມິມ຺ປິ ປູເຣຍ຺ຍາສິ. ອສນິຍາ ¶ ມຕ຺ຖເກ ປຕມານາຍປິ ຘນາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຉນ຺ທາທິວເສນ ສມ຺ປຊານມຸສາວາທໍ ນາມ ມາກາສິ. ຍຖາ ຫິ ໂອສຘິຕາຣກາ ນາມ ສພ຺ພອຸຕູສຸ ອຕ຺ຕໂນ ຄມນວີຖິໍ ຊຫິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎາຍ ວີຖິຍາ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ສກວີຖິຍາວ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມວ ຕ຺ວມ຺ປິ ສຈ຺ຈໍ ປຫາຍ ມຸສາວາທໍ ນາມ ອກໂຣນ຺ໂຕເຍວ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ສຕ຺ຕມໍ ສຈ຺ຈປາຣມິໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

‘‘ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ສຕ຺ຕມໍ ສຈ຺ຈປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

‘‘ອິມໍ ¶ ຕ຺ວໍ ສຕ຺ຕມໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ຕຕ຺ຖ ອທ຺ເວຊ຺ຌວຈໂນ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

‘‘ຍຖາປິ ໂອສຘີ ນາມ, ຕຸລາຠູຕາ ສເທວເກ;

ສມເຍ ອຸຕຸວສ຺ເສ ວາ, ນ ໂວກ຺ກມຕິ ວີຖິໂຕ.

‘‘ຕເຖວ ຕ຺ວມ຺ປິ ສຈ຺ເຈສຸ, ມາ ໂວກ຺ກມສິ ວີຖິໂຕ;

ສຈ຺ຈປາຣມິຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສີ’’ຕິ.

ອຖສ຺ສ ‘‘ນ ເອຕ຺ຕເກເຫວ ພຸທ຺ຘກາຣກຘມ຺ເມຫິ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິປິ ອຸປຘາຣຍໂຕ ອຏ຺ຐມໍ ອຘິຏ຺ຐານປາຣມິໍ ທິສ຺ວາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສຸເມຘປຓ຺ຑິຕ, ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຘິຏ຺ຐານປາຣມິມ຺ປິ ປູເຣຍ຺ຍາສິ. ຍໍ ອຘິຏ຺ຐາສິ, ຕສ຺ມິໍ ອຘິຏ຺ຐາເນ ນິຈ຺ຈໂລ ຠເວຍ຺ຍາສິ. ຍຖາ ຫິ ປພ຺ພໂຕ ນາມ ສພ຺ພທິສາສຸ ວາເຕຫິ ປຫໂຏປິ ນ ກມ຺ປຕິ ນ ຈລຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຐາເນເຍວ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວເມວ ຕ຺ວມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິຏ຺ຐາເນ ນິຈ຺ຈໂລ ໂຫນ຺ໂຕວ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ອຏ຺ຐມໍ ອຘິຏ຺ຐານປາຣມິໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

‘‘ວິຈິນນ຺ໂຕ ¶ ¶ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ອຏ຺ຐມໍ ອຘິຏ຺ຐານປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

‘‘ອິມໍ ຕ຺ວໍ ອຏ຺ຐມໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ຕຕ຺ຖ ຕ຺ວໍ ອຈໂລ ຫຸຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

‘‘ຍຖາປິ ປພ຺ພໂຕ ເສໂລ, ອຈໂລ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິໂຕ;

ນ ກມ຺ປຕິ ຠຸສວາເຕຫິ, ສກຏ຺ຐາເນວ ຕິຏ຺ຐຕິ.

‘‘ຕເຖວ ຕ຺ວມ຺ປິ ອຘິຏ຺ຐາເນ, ສພ຺ພທາ ອຈໂລ ຠວ;

ອຘິຏ຺ຐານປາຣມິຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສີ’’ຕິ.

ອຖສ຺ສ ‘‘ນ ເອຕ຺ຕເກເຫວ ພຸທ຺ຘກາຣກຘມ຺ເມຫິ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິປິ ອຸປຘາຣຍໂຕ ນວມໍ ເມຕ຺ຕາປາຣມິໍ ທິສ຺ວາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສຸເມຘປຓ຺ຑິຕ, ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນວມໍ ເມຕ຺ຕາປາຣມິມ຺ປິ ປູເຣຍ຺ຍາສິ. ອຫິເຕສຸປິ ຫິເຕສຸປິ ເອກຈິຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍາສິ. ຍຖາ ຫິ ອຸທກໍ ນາມ ປາປຊນສ຺ສາປິ ກລ຺ຍາຓຊນສ຺ສາປິ ສີຕິຠາວໍ ເອກສທິສໍ ກຕ຺ວາ ຜຣຕິ, ເອວເມວ ຕ຺ວມ຺ປິ ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ¶ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ເອກຈິຕ຺ໂຕວ ໂຫນ຺ໂຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ນວມໍ ເມຕ຺ຕາປາຣມິໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ນ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

‘‘ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ນວມໍ ເມຕ຺ຕາປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

‘‘ອິມໍ ຕ຺ວໍ ນວມໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ເມຕ຺ຕາຍ ອສໂມ ໂຫຫິ, ຍທິ ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ.

‘‘ຍຖາປິ ອຸທກໍ ນາມ, ກລ຺ຍາເຓ ປາປເກ ຊເນ;

ສມໍ ຜຣຕິ ສີເຕນ, ປວາເຫຕິ ຣໂຊມລໍ.

‘‘ຕເຖວ ¶ ຕ຺ວມ຺ປິ ອຫິຕຫິເຕ, ສມໍ ເມຕ຺ຕາຍ ຠາວຍ;

ເມຕ຺ຕາປາຣມິຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສີ’’ຕິ.

ອຖສ຺ສ ‘‘ນ ເອຕ຺ຕເກເຫວ ພຸທ຺ຘກາຣກຘມ຺ເມຫິ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິປິ ອຸປຘາຣຍໂຕ ທສມໍ ອຸເປກ຺ຂາປາຣມິໍ ທິສ຺ວາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສຸເມຘປຓ຺ຑິຕ, ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸເປກ຺ຂາປາຣມິມ຺ປິ ປູເຣຍ຺ຍາສິ. ສຸເຂປິ ທຸກ຺ເຂປິ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕວ ຠເວຍ຺ຍາສິ. ຍຖາ ຫິ ປຖວີ ນາມ ສຸຈິມ຺ປິ ອສຸຈິມ຺ປິ ປກ຺ຂິປ຺ປມານາ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາວ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ຕ຺ວມ຺ປິ ສຸຂທຸກ຺ເຂສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕວ ໂຫນ຺ໂຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ທສມໍ ອຸເປກ຺ຂາປາຣມິໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ນ ¶ ເຫເຕ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ພຸທ຺ຘຘມ຺ມາ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອຎ຺ເຎປິ ວິຈິນິສ຺ສາມິ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ.

‘‘ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ທສມໍ ອຸເປກ຺ຂາປາຣມິໍ;

ປຸພ຺ພເກຫິ ມເຫສີຫິ, ອາເສວິຕນິເສວິຕໍ.

‘‘ອິມໍ ຕ຺ວໍ ທສມໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ຕຸລາຠູໂຕ ທຬ຺ໂຫ ຫຸຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ.

‘‘ຍຖາປິ ປຖວີ ນາມ, ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອສຸຈິໍ ສຸຈິໍ;

ອຸເປກ຺ຂຕິ ອຸໂຠເປເຕ, ໂກປານຸນຍວຊ຺ຊິຕາ.

‘‘ຕເຖວ ຕ຺ວມ຺ປິ ສຸຂທຸກ຺ເຂ, ຕຸລາຠູໂຕ ສທາ ຠວ;

ອຸເປກ຺ຂາປາຣມິຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສີ’’ຕິ.

ຕໂຕ ¶ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ໂພຘິສຕ຺ເຕຫິ ປູເຣຕພ຺ພາ ໂພຘິປຣິປາຈນາ ພຸທ຺ຘກາຣກຘມ຺ມາ ເອຕ຺ຕກາເຍວ, ທສ ປາຣມິໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎ ນຕ຺ຖິ, ອິມາປິ ທສ ປາຣມິໂຍ ອຸທ຺ຘໍ ອາກາເສປິ ນຕ຺ຖິ, ເຫຏ຺ຐາ ປຖວິຍມ຺ປິ, ປຸຣຕ຺ຖິມາທີສຸ ທິສາສຸປິ ນຕ຺ຖິ, ມຍ຺ຫເມວ ປນ ຫທຍມໍສພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປຕິຏ຺ຐິຕາ’’ຕິ. ເອວໍ ຕາສໍ ຫທເຍ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວໍ ທິສ຺ວາ ສພ຺ພາປິ ຕາ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາຍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ອນຸໂລມປຏິໂລມໍ ສມ຺ມສຕິ, ປຣິຍນ຺ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ອາທິໍ ປາເປຕິ, ອາທິມ຺ຫິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຍນ຺ເຕ ຐເປຕິ, ມຊ຺ເຌ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຠໂຕ ໂອສາເປຕິ, ອຸຠໂຕ ໂກຏີສຸ ¶ ເຫຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ໂອສາເປຕິ. ພາຫິຣກຠຓ຺ຑປຣິຈ຺ຈາໂຄ ທານປາຣມີ ນາມ, ອງ຺ຄປຣິຈ຺ຈາໂຄ ທານອຸປປາຣມີ ນາມ, ຊີວິຕປຣິຈ຺ຈາໂຄ ທານປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມາຕິ ທສ ປາຣມິໂຍ ທສ ອຸປປາຣມິໂຍ ທສ ປຣມຕ຺ຖປາຣມິໂຍ ຍນ຺ຕເຕລໍ ວິນິວຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ວິຍ ມຫາເມຣຸໍ ມຕ຺ຖໍ ກຕ຺ວາ ຈກ຺ກວາຬມຫາສມຸທ຺ທໍ ອາລຸເຬນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ສມ຺ມສິ. ຕສ຺ເສວໍ ທສ ປາຣມິໂຍ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມເຕເຊນ ຈຕຸນຫຸຕາຘິກທ຺ວິໂຍຊນສຕສຫສ຺ສພຫລາ ອຍໍ ມຫາປຖວີ ຫຕ຺ຖິນາ ອກ຺ກນ຺ຕນຬກລາໂປ ວິຍ, ປີຬິຍມານໍ ອຸຈ຺ຉຸຍນ຺ຕໍ ວິຍ ຈ ມຫາວິຣວໍ ວິຣວມານາ ສງ຺ກມ຺ປິ ສມ຺ປກມ຺ປິ ສມ຺ປເວຘິ, ກຸລາລຈກ຺ກໍ ວິຍ ເຕລຍນ຺ຕຈກ຺ກໍ ວິຍ ຈ ປຣິພ຺ຠມິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ເອຕ຺ຕກາເຍວ ເຕ ໂລເກ, ເຍ ຘມ຺ມາ ໂພຘິປາຈນາ;

ຕຕຸທ຺ຘໍ ນຕ຺ຖິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ, ທຬ຺ຫໍ ຕຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐຫ.

‘‘ອິເມ ຘມ຺ເມ ສມ຺ມສໂຕ, ສຠາວສຣສລກ຺ຂເຓ;

ຘມ຺ມເຕເຊນ ວສຸຘາ, ທສສຫສ຺ສີ ປກມ຺ປຖ.

‘‘ຈລຕີ ຣວຕີ ປຖວີ, ອຸຈ຺ຉຸຍນ຺ຕໍວ ປີຬິຕໍ;

ເຕລຍນ຺ເຕ ຍຖາ ຈກ຺ກໍ, ເອວໍ ກມ຺ປຕິ ເມທນີ’’ຕິ.

ມຫາປຖວິຍາ ¶ ກມ຺ປມານາຍ ຣມ຺ມນຄຣວາສິໂນ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ຍຸຄນ຺ຕວາຕພ຺ຠາຫຕາ ມຫາສາລາ ວິຍ ມຸຈ຺ຉິຕມຸຈ຺ຉິຕາວ ປປຕິໍສຸ, ຆຏາທີນິ ¶ ກຸລາລຠາຊນານິ ປວຏ຺ຏນ຺ຕານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຫຣນ຺ຕານິ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓານິ ອເຫສຸໍ. ມຫາຊໂນ ຠີຕຕສິໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຠຄວາ ນາຄາວຏ຺ໂຏ ອຍໍ ຠູຕຍກ຺ຂເທວຕາສຸ ອຎ຺ຎຕຣາວຏ຺ໂຏຕິ ນ ຫິ ມຍໍ ເອຕໍ ຊານາມ, ອປິຈ ໂຂ ສພ຺ໂພປິ ອຍໍ ມຫາຊໂນ ອຸປທ຺ທຸໂຕ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິມສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ປາປກໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຸທາຫຸ ກລ຺ຍາຓໍ, ກເຖຖ ໂນ ເອຕໍ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຠາຍຖ ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ນຕ຺ຖິ ໂວ ອິໂຕນິທານໍ ຠຍໍ. ໂຍ ໂສ ມຍາ ອຊ຺ຊ ສຸເມຘປຓ຺ຑິໂຕ ‘ອນາຄເຕ ໂຄຕໂມ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ພ຺ຍາກໂຕ, ໂສ ທສ ປາຣມິໂຍ ສມ຺ມສຕິ, ຕສ຺ສ ທສ ປາຣມິໂຍ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ວິໂລເຬນ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມເຕເຊນ ສກລທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ເອກປ຺ປຫາເຣນ ກມ຺ປຕິ, ເຈວ, ຣວຕິ ຈາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຍາວຕາ ປຣິສາ ອາສິ, ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຣິເວສເນ;

ປເວຘມານາ ສາ ຕຕ຺ຖ, ມຸຈ຺ຉິຕາ ເສສິ ຠູມິຍໍ.

‘‘ຆຏາເນກສຫສ຺ສານິ ¶ , ກຸມ຺ຠີນຎ຺ຈ ສຕາ ພຫູ;

ສຎ຺ຈຸຓ຺ຓມຖິຕາ ຕຕ຺ຖ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຆຏ຺ຏິຕາ.

‘‘ອຸພ຺ພິຄ຺ຄາ ຕສິຕາ ຠີຕາ, ຠນ຺ຕາ ພ຺ຍຘິຕມານສາ;

ມຫາຊນາ ສມາຄມ຺ມ, ທີປງ຺ກຣມຸປາຄມຸໍ.

‘ກິໍ ຠວິສ຺ສຕິ ໂລກສ຺ສ, ກລ຺ຍາຓມຖ ປາປກໍ;

ສພ຺ໂພ ອຸປທ຺ທຸໂຕ ໂລໂກ, ຕໍ ວິໂນເທຫິ ຈກ຺ຂຸມ’.

‘‘ເຕສໍ ຕທາ ສຎ຺ຎາເປສິ, ທີປງ຺ກໂຣ ມຫາມຸນິ;

ວິສ຺ສຕ຺ຖາ ໂຫຖ ມາ ຠາຖ, ອິມສ຺ມິໍ ປຖວິກມ຺ປເນ.

‘‘ຍມຫໍ ອຊ຺ຊ ພ຺ຍາກາສິໍ, ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ຠວິສ຺ສຕິ;

ເອໂສ ສມ຺ມສຕິ ຘມ຺ມໍ, ປຸພ຺ພກໍ ຊິນເສວິຕໍ.

‘‘ຕສ຺ສ ສມ຺ມສໂຕ ຘມ຺ມໍ, ພຸທ຺ຘຠູມິໍ ອເສສໂຕ;

ເຕນາຍໍ ກມ຺ປິຕາ ປຖວີ, ທສສຫສ຺ສີ ສເທວເກ’’ຕິ.

ມຫາຊໂນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ ອາທາຍ ຣມ຺ມນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມາລາທີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ¶ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຣມ຺ມນຄຣເມວ ປາວິສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ທສ ປາຣມິໂຍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ວີຣິຍໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາຍ ນິສິນ຺ນາສນາ ວຸຏ຺ຐາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ພຸທ຺ຘສ຺ສ ¶ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ມໂນ ນິພ຺ພາຍິ ຕາວເທ;

ສພ຺ເພ ມໍ ອຸປສງ຺ກມ຺ມ, ປຸນາປິ ອຠິວນ຺ທິສຸໍ.

‘‘ສມາທິຍິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຄຸຓໍ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວານ ມານສໍ;

ທີປງ຺ກຣໍ ນມສ຺ສິຕ຺ວາ, ອາສນາ ວຸຏ຺ຐຫິໍ ຕທາ’’ຕິ.

ອຖ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕໍ ສກລທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ທິພ຺ເພຫິ ມາລາຄນ຺ເຘຫິ ¶ ປູເຊຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ຍ ສຸເມຘຕາປສ, ຕຍາ ອຊ຺ຊ ທີປງ຺ກຣທສພລສ຺ສ ປາທມູເລ ມຫຕີ ປຕ຺ຖນາ ປຕ຺ຖິຕາ, ສາ ເຕ ອນນ຺ຕຣາເຍນ ສມິຊ຺ຌຕຸ, ມາ ເຕ ຠຍໍ ວາ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕໍ ວາ ອໂຫສິ, ສຣີເຣ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກປິ ໂຣໂຄ ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ຂິປ຺ປໍ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ປຏິວິຊ຺ຌ. ຍຖາ ປຸປ຺ຜູປຄຜລູປຄາ ຣຸກ຺ຂາ ສມເຍ ປຸປ຺ຜນ຺ຕິ ເຈວ ຜລນ຺ຕິ ຈ, ຕເຖວ ຕ຺ວມ຺ປິ ສມຍໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຂິປ຺ປໍ ສມ຺ໂພຘິມຸຕ຺ຕມໍ ຜຸສສ຺ສູ’’ຕິອາທີນິ ຖຸຕິມງ຺ຄລານິ ປຍິຣຸທາຫໍສຸ, ເອວໍ ປຍິຣຸທາຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ເທວຏ຺ຐານເມວ ອຄມໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ເທວຕາຫິ ອຠິຕ຺ຖຸໂຕ ‘‘ອຫໍ ທສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານໍ ມຕ຺ຖເກ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວີຣິຍໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາຍ ນຠໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕເມວ ອຄມາສິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ທິພ຺ພໍ ມານຸສກໍ ປຸປ຺ຜໍ, ເທວາ ມານຸສກາ ອຸໂຠ;

ສໂມກິຣນ຺ຕິ ປຸປ຺ເຜຫິ, ວຸຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ອາສນາ.

‘‘ເວທຍນ຺ຕິ ຈ ເຕ ໂສຕ຺ຖິໍ, ເທວາ ມານຸສກາ ອຸໂຠ;

ມຫນ຺ຕໍ ປຕ຺ຖິຕໍ ຕຸຍ຺ຫໍ, ຕໍ ລຠສ຺ສຸ ຍຖິຈ຺ຉິຕໍ.

‘‘ສພ຺ພີຕິໂຍ ວິວຊ຺ຊນ຺ຕຸ, ໂສໂກ ໂຣໂຄ ວິນສ຺ສຕຸ;

ມາ ເຕ ຠວນ຺ຕ຺ວນ຺ຕຣາຍາ, ຜຸສ ຂິປ຺ປໍ ໂພຘິມຸຕ຺ຕມໍ.

‘‘ຍຖາປິ ສມເຍ ປຕ຺ເຕ, ປຸປ຺ຜນ຺ຕິ ປຸປ຺ຜິໂນ ທຸມາ;

ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ມຫາວີຣ, ພຸທ຺ຘຎາເຓນ ປຸປ຺ຜສ຺ສຸ.

‘‘ຍຖາ ¶ ເຍ ເກຈິ ສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ປູຣຍຸໍ ທສ ປາຣມີ;

ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ມຫາວີຣ, ປູຣຍ ທສ ປາຣມີ.

‘‘ຍຖາ ເຍ ເກຈິ ສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ໂພຘິມຓ຺ຑມ຺ຫິ ພຸຊ຺ຌເຣ;

ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ມຫາວີຣ, ພຸຊ຺ຌສ຺ສຸ ຊິນໂພຘິຍໍ.

‘‘ຍຖາ ເຍ ເກຈິ ສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕຍຸໍ;

ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ມຫາວີຣ, ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ຕຍ.

‘‘ປຸຓ຺ຓມາເຍ ¶ ຍຖາ ຈນ຺ໂທ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ວິໂຣຈຕິ;

ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ປຸຓ຺ຓມໂນ, ວິໂຣຈ ທສສຫສ຺ສິຍໍ.

‘‘ຣາຫຸມຸຕ຺ໂຕ ¶ ຍຖາ ສູຣິໂຍ, ຕາເປນ ອຕິໂຣຈຕິ;

ຕເຖວ ໂລກາ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ, ວິໂຣຈ ສິຣິຍາ ຕຸວໍ.

‘‘ຍຖາ ຍາ ກາຈິ ນທິໂຍ, ໂອສຣນ຺ຕິ ມໂຫທຘິໍ;

ເອວໍ ສເທວກາ ໂລກາ, ໂອສຣນ຺ຕຸ ຕວນ຺ຕິເກ.

‘‘ເຕຫິ ຖຸຕປ຺ປສຕ຺ໂຖ ໂສ, ທສ ຘມ຺ເມ ສມາທິຍ;

ເຕ ຘມ຺ເມ ປຣິປູເຣນ຺ໂຕ, ປວນໍ ປາວິສີ ຕທາ’’ຕິ.

ສຸເມຘກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຣມ຺ມນຄຣວາສິໂນປິ ໂຂ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ອທໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ສຣຓາທີສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຣມ຺ມນຄຣມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕໂຕ ອຸທ຺ຘມ຺ປິ ຍາວຕາຍຸກໍ ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ ສພ຺ພໍ ພຸທ຺ຘກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ພຸທ຺ຘວໍເສ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ –

‘‘ຕທາ ເຕ ໂຠຊຍິຕ຺ວານ, ສສງ຺ຆໍ ໂລກນາຍກໍ;

ອຸປຄຈ຺ຉຸໍ ສຣຓໍ ຕສ຺ສ, ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ.

‘‘ສຣຓາຄມເນ ກຎ຺ຈິ, ນິເວເສຕິ ຕຖາຄໂຕ;

ກຎ຺ຈິ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ, ສີເລ ທສວິເຘ ປຣໍ.

‘‘ກສ຺ສຈິ ¶ ເທຕິ ສາມຎ຺ຎໍ, ຈຕຸໂຣ ຜລມຸຕ຺ຕເມ;

ກສ຺ສຈິ ອສເມ ຘມ຺ເມ, ເທຕິ ໂສ ປຏິສມ຺ຠິທາ.

‘‘ກສ຺ສຈິ ¶ ວຣສມາປຕ຺ຕິໂຍ, ອຏ຺ຐ ເທຕິ ນຣາສໂຠ;

ຕິສ຺ໂສ ກສ຺ສຈິ ວິຊ຺ຊາໂຍ, ຉຬຠິຎ຺ຎາ ປເວຈ຺ຉຕິ.

‘‘ເຕນ ໂຍເຄນ ຊນກາຍໍ, ໂອວທຕິ ມຫາມຸນິ;

ເຕນ ວິຕ຺ຖາຣິກໍ ອາສິ, ໂລກນາຖສ຺ສ ສາສນໍ.

‘‘ມຫາຫນຸສຠກ຺ຂນ຺ໂຘ, ທີປງ຺ກຣສນາມໂກ;

ພຫູ ຊເນ ຕາຣຍຕິ, ປຣິໂມເຈຕິ ທຸຄ຺ຄຕິໍ.

‘‘ໂພຘເນຍ຺ຍໍ ຊນໍ ທິສ຺ວາ, ສຕສຫສ຺ເສປິ ໂຍຊເນ;

ຂເຓນ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວານ, ໂພເຘຕິ ຕໍ ມຫາມຸນິ.

‘‘ປຐມາຠິສມເຍ ພຸທ຺ໂຘ, ໂກຏິສຕມໂພຘຍິ;

ທຸຕິຍາຠິສມເຍ ນາໂຖ, ນວຸຕິໂກຏິມໂພຘຍິ.

‘‘ຍທາ ຈ ເທວຠວນມ຺ຫິ, ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ມມເທສຍິ;

ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ສານໍ, ຕຕິຍາຠິສມໂຍ ອຫຸ.

‘‘ສນ຺ນິປາຕາ ¶ ຕໂຍ ອາສຸໍ, ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ;

ໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ, ປຐໂມ ອາສິ ສມາຄໂມ.

‘‘ປຸນ ນາຣທກູຏມ຺ຫິ, ປວິເວກຄເຕ ຊິເນ;

ຂີຓາສວາ ວີຕມລາ, ສມິໍສຸ ສຕໂກຏິໂຍ.

‘‘ຍມ຺ຫິ ກາເລ ມຫາວີໂຣ, ສຸທສ຺ສນສິລຸຈ຺ຈເຍ;

ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ເສຫິ, ປວາເຣສິ ມຫາມຸນິ.

‘‘ອຫໍ ເຕນ ສມເຍນ, ຊຏິໂລ ອຸຄ຺ຄຕາປໂນ;

ອນ຺ຕລິກ຺ຂມ຺ຫິ ຈຣໂຓ, ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎາສຸ ປາຣຄູ.

‘‘ທສວີສສຫສ຺ສານໍ ¶ , ຘມ຺ມາຠິສມໂຍ ອຫຸ;

ເອກທ຺ວິນ຺ນໍ ອຠິສມຍາ, ຄຓນາໂຕ ອສງ຺ຂິຍາ.

‘‘ວິຕ຺ຖາຣິກໍ ພາຫຸຊຎ຺ຎໍ, ອິທ຺ຘໍ ຜີຕໍ ອຫຸ ຕທາ;

ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ, ສາສນໍ ສຸວິໂສຘິຕໍ.

‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ¶ ສຕສຫສ຺ສານິ, ຉຬຠິຎ຺ຎາ ມຫິທ຺ຘິກາ;

ທີປງ຺ກຣໍ ໂລກວິທຸໍ, ປຣິວາເຣນ຺ຕິ ສພ຺ພທາ.

‘‘ເຍ ເກຈິ ເຕນ ສມເຍນ, ຊຫນ຺ຕິ ມານຸສໍ ຠວໍ;

ອປຕ຺ຕມານສາ ເສກ຺ຂາ, ຄຣຫິຕາ ຠວນ຺ຕິ ເຕ.

‘‘ສຸປຸປ຺ຜິຕໍ ປາວຈນໍ, ອຣຫນ຺ເຕຫິ ຕາທິຫິ;

ຂີຓາສເວຫິ ວິມເລຫິ, ອຸປໂສຠຕິ ສເທວເກ.

‘‘ນຄຣໍ ຣມ຺ມວຕີ ນາມ, ສຸເທໂວ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ;

ສຸເມຘາ ນາມ ຊນິກາ, ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ.

‘‘ສຸມງ຺ຄໂລ ຈ ຕິສ຺ໂສ ຈ, ອເຫສຸໍ ອຄ຺ຄສາວກາ;

ສາຄໂຕ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ.

‘‘ນນ຺ທາ ເຈວ ສຸນນ຺ທາ ຈ, ອເຫສຸໍ ອຄ຺ຄສາວິກາ;

ໂພຘິ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ, ປິປ຺ຜລີຕິ ປວຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ອສີຕິຫຕ຺ຖມຸພ຺ເພໂຘ, ທີປງ຺ກໂຣ ມຫາມຸນິ;

ໂສຠຕິ ທີປຣຸກ຺ໂຂວ, ສາລຣາຊາວ ຜຸລ຺ລິໂຕ.

‘‘ສຕສຫສ຺ສວສ຺ສານິ, ອາຍຸ ຕສ຺ສ ມເຫສິໂນ;

ຕາວຕາ ຕິຏ຺ຐມາໂນ ໂສ, ຕາເຣສິ ຊນຕໍ ພຫຸໍ.

‘‘ໂຊຕຍິຕ຺ວານ ¶ ສທ຺ຘມ຺ມໍ, ສນ຺ຕາເຣຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ;

ຊລິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິຂນ຺ໂຘວ, ນິພ຺ພຸໂຕ ໂສ ສສາວໂກ.

‘‘ສາ ຈ ອິທ຺ຘິ ໂສ ຈ ຍໂສ, ຕານິ ຈ ປາເທສຸ ຈກ຺ກຣຕນານິ;

ສພ຺ພໍ ຕມນ຺ຕຣຫິຕໍ, ນນຸ ຣິຕ຺ຕາ ສພ຺ພສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ.

ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ¶ ປນ ຠຄວໂຕ ອປຣຠາເຄ ເອກໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສໍ, ທຸຕິເຍ ໂກຏິສຫສ຺ສໍ, ຕຕິເຍ ນວຸຕິໂກຏິໂຍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ວິຊິຕາວີ ນາມ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຫຸຕ຺ວາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂສ຺ສ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກຣິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ໂສ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ. ໂສ ຕີຓິ ¶ ປິຏການິ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ປຎ຺ຈ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ຈ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປນ ຣມ຺ມວຕີ ນາມ ນຄຣໍ, ສຸນນ຺ໂທ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ ປິຕາ, ສຸຊາຕາ ນາມ ເທວີ ມາຕາ, ຠທ຺ໂທ ຈ ສຸຠທ຺ໂທ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ຕິສ຺ສາ ຈ ອຸປຕິສ຺ສາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ສາລກລ຺ຍາຓີ ໂພຘິ, ອຏ຺ຐາສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ສຣີຣໍ, ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ອໂຫສິ.

‘‘ທີປງ຺ກຣສ຺ສ ອປເຣນ, ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ນາມ ນາຍໂກ;

ອນນ຺ຕເຕໂຊ ອມິຕຍໂສ, ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ທຸຣາສໂທ’’ຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ເອກໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ກປ຺ເປ ຈຕຸໂຣ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ ມງ຺ຄໂລ, ສຸມໂນ, ເຣວໂຕ, ໂສຠິໂຕຕິ. ມງ຺ຄລສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຕໂຍ ສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ເຕສຸ ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສໍ ຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ໂກຏິສຫສ຺ສໍ, ຕຕິເຍ ນວຸຕິໂກຏິໂຍ. ເວມາຕິກຠາຕາ ກິຣສ຺ສ ອານນ຺ທກຸມາໂຣ ນາມ ນວຸຕິໂກຏິສງ຺ຂາຍ ປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ອນຸປຸພ຺ພິໍ ກຖໍ ກເຖສິ, ໂສ ສທ຺ຘິໍ ປຣິສາຍ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ປຸພ຺ພຈຣິຕໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອິທ຺ຘິມຍປຕ຺ຕຈີວຣສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ‘‘ເອຖ, ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ ອາຫ. ສພ຺ເພ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ອິທ຺ຘິມຍປຕ຺ຕຈີວຣຘຣາ ສຏ຺ຐິວສ຺ສມຫາເຖຣາ ວິຍ ອາກປ຺ປສມ຺ປນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິວາຣຍິໍສຸ. ອຍມສ຺ສ ຕຕິໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາໂຕ ອໂຫສິ.

ຍຖາ ¶ ປນ ອຎ຺ເຎສໍ ພຸທ຺ຘານໍ ສມນ຺ຕາ ອສີຕິຫຕ຺ຖປ຺ປມາຓາເຍວ ສຣີຣປ຺ປຠາ ອໂຫສິ, ນ ເອວໍ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ສຣີຣປ຺ປຠາ ນິຈ຺ຈກາລໍ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຣຸກ຺ຂປຖວິປພ຺ພຕສມຸທ຺ທາທໂຍ ອນ຺ຕມໂສ ອຸກ຺ຂລິກາທີນິ ອຸປາທາຍ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ຏປຣິໂຍນທ຺ຘາ ວິຍ ອເຫສຸໍ. ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ປນສ຺ສ ນວຸຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອໂຫສິ. ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາທໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ປຠາຍ ວິໂຣຈິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ, ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວປຣິຈ຺ເຉໂທ ນ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ທິວາ ສູຣິຍາໂລເກນ ວິຍ ສຕ຺ຕາ ນິຈ຺ຈໍ ¶ ¶ ພຸທ຺ຘາໂລເກເນວ ວິຈຣິໍສຸ, ສາຍໍ ປຸປ຺ຜິຕກຸສຸມານໍ, ປາໂຕ ຣວນກສກຸຓາທີນຎ຺ຈ ວເສນ ໂລໂກ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວປຣິຈ຺ເຉທໍ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ.

ກິໍ ປນ ອຎ຺ເຎສໍ ພຸທ຺ຘານໍ ອຍມານຸຠາໂວ ນຕ຺ຖີຕິ? ໂນ ນຕ຺ຖິ. ເຕປິ ຫິ ອາກງ຺ຂມານາ ທສສຫສ຺ສິໍ ວາ ໂລກຘາຕຸໍ ຕໂຕ ວາ ຠິຍ຺ໂຍ ອາຠາຍ ຜເຣຍ຺ຍຸໍ. ມງ຺ຄລສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ປຸພ຺ພປຕ຺ຖນາວເສນ ອຎ຺ເຎສໍ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາ ວິຍ ສຣີຣປ຺ປຠາ ນິຈ຺ຈກາລເມວ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ກິຣ ໂພຘິສຕ຺ຕຈຣິຍກາເລ ເວສ຺ສນ຺ຕຣສທິເສ ອຕ຺ຕຠາເວ ຐິໂຕ ສປຸຕ຺ຕທາໂຣ ວງ຺ກປພ຺ພຕສທິເສ ປພ຺ພເຕ ວສິ. ອເຖໂກ ຂຣທາຐິໂກ ນາມ ຍກ຺ໂຂ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ທານຊ຺ຌາສຍຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຓ຺ເຓນ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ທ຺ເວ ທາຣເກ ຍາຈິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ທທາມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຸຕ຺ຕເກ’’ຕິ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ໂຐ ອຸທກປຣິຍນ຺ຕໍ ປຖວິໍ ກມ຺ເປນ຺ໂຕ ທ຺ເວປິ ທາຣເກ ອທາສິ. ຍກ຺ໂຂ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ອາລມ຺ພນຜລກໍ ນິສ຺ສາຍ ຐຕ຺ວາ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ມູລກລາເປ ວິຍ ທ຺ເວ ທາຣເກ ຂາທິ. ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ຍກ຺ຂໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ມຸເຂ ວິວຏມຕ຺ເຕ ອຄ຺ຄິຊາລໍ ວິຍ ໂລຫິຕຘາຣໍ ອຸຄ຺ຄິຣມານໍ ຕສ຺ສ ມຸຂໍ ທິສ຺ວາປິ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ໂທມນສ຺ສໍ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ‘‘ສຸທິນ຺ນໍ ວຕ ເມ ທານ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ຕຍໂຕ ປນສ຺ສ ສຣີເຣ ມຫນ຺ຕໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສ ອຸທປາທິ. ໂສ ‘‘ອິມສ຺ສ ເມ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ອນາຄເຕ ອິມິນາວ ນີຫາເຣນ ຣສ຺ມິໂຍ ນິກ຺ຂມນ຺ຕູ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ອກາສິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ປຕ຺ຖນໍ ນິສ຺ສາຍ ພຸທ຺ຘຠູຕສ຺ສ ສຣີຣໂຕ ຣສ຺ມິໂຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອຕ຺ຕກໍ ຐານໍ ຜຣິໍສຸ.

ອປຣມ຺ປິສ຺ສ ປຸພ຺ພຈຣິຕໍ ອຕ຺ຖິ. ໂສ ກິຣ ໂພຘິສຕ຺ຕກາເລ ເອກສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ເຈຕິຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ມຍາ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ທຓ຺ຑທີປິກາເວຐນນິຍາເມນ ສກລສຣີຣໍ ເວຐາເປຕ຺ວາ ຣຕນມຕ຺ຕມກຸຬໍ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກໍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ສປ຺ປິສ຺ສ ປູຣາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ສຫສ຺ສວຏ຺ຏິໂຍ ຊາລາເປຕ຺ວາ ຕໍ ສີເສນາທາຍ ສກລສຣີຣໍ ຊາລາເປຕ຺ວາ ເຈຕິຍໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສກລຣຕ຺ຕິໍ ວີຕິນາເມສິ. ເອວໍ ຍາວ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນາ ວາຍມນ຺ຕສ຺ສາປິສ຺ສ ໂລມກູປມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸສຸມໍ ນ ຄຓ຺ຫິ. ປທຸມຄພ຺ຠໍ ປວິຏ຺ຐກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ. ຘມ຺ໂມ ຫິ ນາເມສ ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕໍ ຣກ຺ຂຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ຘມ຺ໂມ ¶ ¶ ຫເວ ຣກ຺ຂຕິ ຘມ຺ມຈາຣິໍ, ຘມ຺ໂມ ສຸຈິຓ຺ໂຓ ສຸຂມາວຫາຕິ;

ເອສານິສໍໂສ ຘມ຺ເມ ສຸຈິຓ຺ເຓ, ນ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ຘມ຺ມຈາຣີ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໓໐໓; ຊາ. ໑.໑໐.໑໐໒; ໑.໑໕.໓໘໕);

ອິມສ຺ສາປິ ¶ ກມ຺ມສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສຣີໂຣຠາໂສ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ.

ຕທາ ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຸຣຸຈິ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ເຕສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມຘຸຣຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສ຺ເວ ມຍ຺ຫໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກິຕ຺ຕເກຫິ ເຕ ຠິກ຺ຂູຫິ ອຕ຺ໂຖຕິ? ‘‘ກິຕ຺ຕກາ ປນ ໂວ, ຠນ຺ເຕ, ປຣິວາຣຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ອາຫ. ຕທາ ປນ ສຕ຺ຖຸ ປຐມສນ຺ນິປາໂຕເຍວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ໂກຏິສຕສຫສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຠນ຺ເຕ, ສພ຺ເພຫິປິ ສທ຺ຘິໍ ມຍ຺ຫໍ ເຄເຫ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາຕິ. ສຕ຺ຖາ ອຘິວາເສສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສ຺ວາຕນາຍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ເອຕ຺ຕການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕວຕ຺ຖາທີນິ ທາຕຸໍ ສກ຺ໂກມິ, ນິສີທນຏ຺ຐານໍ ປນ ກຖໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສ ສາ ຈິນ຺ຕາ ຈຕຸຣາສີຕິໂຍຊນສຫສ຺ສມຕ຺ຖເກ ຐິຕສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາສນສ຺ສ ອຸຓ຺ຫຠາວໍ ຊເນສິ. ສກ຺ໂກ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ມໍ ອິມມ຺ຫາ ຐານາ ຈາເວຕຸກາໂມ’’ຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ມຫາປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສຸຣຸຈິ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ນິສີທນຏ຺ຐານຕ຺ຖາຍ ຈິນ຺ເຕສິ, ມຍາປິ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎໂກຏ຺ຐາສໍ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຑ຺ຒກິວຓ຺ຓໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ວາສິຜຣສຸຫຕ຺ໂຖ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ປຸຣໂຕ ປາຕຸຣໂຫສິ. ໂສ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ກສ຺ສຈິ ຠຕິຍາ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ມຫາປຸຣິໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ມມ ອຊານນສິປ຺ປໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເຄຫໍ ວາ ມຓ຺ຑປໍ ວາ ໂຍ ຍໍ ກາເຣຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ກາຕຸໍ ຊານາມີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ມຍ຺ຫໍ ກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ອຍ຺ຍາ’’ຕິ? ‘‘ສ຺ວາຕນາຍ ເມ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂູ ນິມນ຺ຕິຕາ, ເຕສໍ ນິສີທນມຓ຺ຑປໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ. ‘‘ອຫໍ ນາມ ກເຣຍ຺ຍໍ, ສເຈ ມມ ຠຕິໍ ທາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຖາ’’ຕິ. ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ ຕາຕາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ປເທສໍ ໂອໂລເກສິ, ທ຺ວາທສເຕຣສໂຍຊນປ຺ປມາໂຓ ປເທໂສ ກສິຓມຓ຺ຑລໍ ¶ ວິຍ ສມຕໂລ ອໂຫສິ. ໂສ ‘‘ເອຕ຺ຕເກ ຐາເນ ສຕ຺ຕຣຕນມໂຍ ມຓ຺ຑໂປ ອຸຏ຺ຐຫຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂອໂລເກສິ. ຕາວເທວ ປຖວິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຓ຺ຑໂປ ອຸຏ຺ຐຫິ. ຕສ຺ສ ໂສວຓ຺ຓມເຍສຸ ຖມ຺ເຠສຸ ຣຊຕມຍາ ຆຏກາ ອເຫສຸໍ, ຣຊຕມເຍສຸ ໂສວຓ຺ຓມຍາ, ມຓິຕ຺ຖມ຺ເຠສຸ ປວາຬມຍາ, ປວາຬຕ຺ຖມ຺ເຠສຸ ມຓິມຍາ, ສຕ຺ຕຣຕນມເຍສຸ ສຕ຺ຕຣຕນມຍາວ ຆຏກາ ອເຫສຸໍ ¶ . ຕໂຕ ‘‘ມຓ຺ຑປສ຺ສ ອນ຺ຕຣນ຺ຕເຣນ ກິງ຺ກິຓິກຊາລໍ ໂອລມ຺ພຕູ’’ຕິ ໂອໂລເກສິ, ສຫ ໂອໂລກເນເນວ ກິງ຺ກິຓິກຊາລໍ ໂອລມ຺ພິ, ຍສ຺ສ ມນ຺ທວາເຕຣິຕສ຺ສ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກສ຺ເສວ ຕູຣິຍສ຺ສ ມຘຸຣສທ຺ໂທ ນິຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ທິພ຺ພສງ຺ຄີຕິວຕ຺ຕນກາໂລ ວິຍ ໂຫຕິ. ‘‘ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຄນ຺ຘທາມມາລາທາມານິ ໂອລມ຺ພນ຺ຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ, ທາມານິ ໂອລມ຺ພິໍສຸ. ‘‘ໂກຏິສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ¶ ອາສນານິ ຈ ອາຘາຣການິ ຈ ປຖວິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ, ຕາວເທວ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ‘‘ໂກເຓ ໂກເຓ ເອເກກາ ອຸທກຈາຏິໂຍ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ, ອຸທກຈາຏິໂຍ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ.

ເອຕ຺ຕກໍ ມາເປຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ ອຍ຺ຍ, ຕວ ມຓ຺ຑປໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ຠຕິໍ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ມຫາປຸຣິໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຓ຺ຑປໍ ໂອໂລເກສິ, ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ເສວສ຺ສ ສກລສຣີຣໍ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓາຍ ປີຕິຍາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຜຸຏໍ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ມຓ຺ຑປໍ ໂອໂລກຍໂຕ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ນາຍໍ ມຓ຺ຑໂປ ມນຸສ຺ສຠູເຕນ ກໂຕ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ອຊ຺ຌາສຍໍ ມຍ຺ຫໍ ຄຸຓໍ ອາຄມ຺ມ ອທ຺ຘາ ສກ຺ກຠວນໍ ອຸຓ຺ຫໍ ອໂຫສິ, ຕໂຕ ສກ຺ເກນ ເທວຣຎ຺ຎາ ອຍໍ ມຓ຺ຑໂປ ກາຣິໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ນ ໂຂ ປນ ເມ ຍຸຕ຺ຕໍ ເອວຣູເປ ມຓ຺ຑເປ ເອກທິວສໍເຍວ ທານໍ ທາຕຸໍ, ສຕ຺ຕາຫໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ພາຫິຣກທານຎ຺ຫິ ກິຕ຺ຕກມ຺ປິ ສມານໍ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ຕຸຏ຺ຐິໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອລງ຺ກຕສີສໍ ປນ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊິຕອກ຺ຂີນິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ຫທຍມໍສໍ ວາ ອຸພ຺ພຏ຺ເຏຕ຺ວາ ທິນ຺ນກາເລ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ຈາຄໍ ນິສ຺ສາຍ ຕຸຏ຺ຐິ ນາມ ໂຫຕິ. ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຫິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສິວິຊາຕເກ ເທວສິກໍ ປຎ຺ຈ ກຫາປຓສຕສຫສ຺ສານິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ນຄຣມຊ຺ເຌ ຈ ທານໍ ເທນ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ທານໍ ຈາຄຕຸຏ຺ຐິໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ຍທາ ປນສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຓ຺ເຓນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ອກ຺ຂີນິ ຍາຈິ, ຕທາ ຕານິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ທທມານສ຺ເສວ ຫາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ນາໂຫສິ. ເອວໍ ທານໍ ນິສ຺ສາຍ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ຕິຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ມາ ໂສປິ ມຫາປຸຣິໂສ ¶ ‘‘ສຕ຺ຕາຫໍ ມຍາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ທານໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ມຓ຺ຑເປ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ຄວປານໍ ນາມ ທານໍ ອທາສິ. ຄວປານນ຺ຕິ ມຫນ຺ເຕ ມຫນ຺ເຕ ໂກລມ຺ເພ ຂີຣສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘເນສຸ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຆນປາກປກ຺ເກ ຂີເຣ ໂຖເກ ຕຓ຺ຑຸເລ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປກ຺ກມຘຸສກ຺ກຣາຈຸຓ຺ຓສປ຺ປີຫິ ອຠິສງ຺ຂຕໍ ໂຠຊນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ມນຸສ຺ສາເຍວ ປນ ປຣິວິສິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ, ເທວາປິ ເອກນ຺ຕຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິວິສິໍສຸ. ທ຺ວາທສເຕຣສໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ ຐານມ຺ປິ ຠິກ຺ຂູ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນປ຺ປໂຫສິເຍວ. ເຕ ປນ ຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ນິສີທິໍສຸ. ປຣິໂຍສານທິວເສ ສພ຺ພຠິກ຺ຂູນໍ ປຕ຺ຕານິ ໂຘວາເປຕ຺ວາ ເຠສຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ສປ຺ປິນວນີຕມຘຸຜາຓິຕາທີນິ ປູເຣຕ຺ວາ ຕິຈີວເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ອທາສິ, ສງ຺ຆນວກຠິກ຺ຂຸນາ ລທ຺ຘຈີວຣສາຏກາ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນກາ ອເຫສຸໍ.

ສຕ຺ຖາ ¶ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ເອວຣູປໍ ມຫາທານໍ ອທາສິ, ໂກ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ອນາຄເຕ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານໍ ມຕ຺ຖເກ ໂຄຕໂມ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທິສ຺ວາ ມຫາປຸຣິສໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ເອຕ຺ຕກໍ ¶ ນາມ ກາລໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂຄຕໂມ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ. ມຫາປຸຣິໂສ ພ຺ຍາກຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ກິຣ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສາມິ, ໂກ ເມ ຆຣາວາເສນ ອຕ຺ໂຖ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຖາຣູປໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ເຂຬປິຓ຺ຑໍ ວິຍ ປຫາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ມງ຺ຄລສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ນຄຣໍ ອຸຕ຺ຕຣໍ ນາມ ອໂຫສິ, ປິຕາປິ ອຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ, ມາຕາປິ ອຸຕ຺ຕຣາ ນາມ ເທວີ, ສຸເທໂວ ຈ ຘມ຺ມເສໂນ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ປາລິໂຕ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ສີວລີ ຈ ອໂສກາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ນາຄຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ອຏ຺ຐາສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ສຣີຣໍ ອໂຫສິ. ນວຸຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຐຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ປນ ຕສ຺ມິໍ ຠຄວຕິ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ທສ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ສານິ ເອກນ຺ຘກາຣານິ ອເຫສຸໍ. ສພ຺ພຈກ຺ກວາເຬສຸ ມນຸສ຺ສານໍ ມຫນ຺ຕໍ ອາໂຣທນປຣິເທວນໍ ອໂຫສິ.

‘‘ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎສ຺ສ ¶ ອປເຣນ, ມງ຺ຄໂລ ນາມ ນາຍໂກ;

ຕມໍ ໂລເກ ນິຫນ຺ຕ຺ວານ, ຘມ຺ໂມກ຺ກມຠິຘາຣຍີ’’ຕິ.

ເອວໍ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ອນ຺ຘກາຣໍ ກຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອປຣຠາເຄ ສຸມໂນ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ກຎ຺ຈນປພ຺ພຕມ຺ຫິ ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ສານິ, ຕຕິເຍ ອສີຕິໂກຏິສຫສ຺ສານິ. ຕທາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອຕຸໂລ ນາມ ນາຄຣາຊາ ອໂຫສິ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ. ໂສ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຎາຕິສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ນາຄຠວນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂຸປຣິວາຣສ຺ສ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ທິພ຺ພຕູຣິເຍຫິ ອຸປຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໍ ທຸສ຺ສຍຸຄານິ ທຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ໂສປິ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອນາຄເຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ. ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ນຄຣໍ ເຂມໍ ນາມ ອໂຫສິ, ສຸທຕ຺ໂຕ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ສິຣິມາ ນາມ ມາຕາ, ສຣໂຓ ຈ ຠາວິຕຕ຺ໂຕ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ອຸເທໂນ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ໂສຓາ ຈ ອຸປໂສຓາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ນາຄຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ນວຸຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ສຣີຣໍ, ນວຸຕິເຍວ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ອໂຫສິ.

‘‘ມງ຺ຄລສ຺ສ ¶ ອປເຣນ, ສຸມໂນ ນາມ ນາຍໂກ;

ສພ຺ພຘມ຺ເມຫິ ອສໂມ, ສພ຺ພສຕ຺ຕານມຸຕ຺ຕໂມ’’ຕິ.

ຕສ຺ສ ¶ ອປຣຠາເຄ ເຣວໂຕ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ຄຓນາ ນຕ຺ຖິ, ທຸຕິເຍ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ຕຖາ ຕຕິເຍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຕິເທໂວ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສິຣສ຺ມິໍ ອຎ຺ຊລິໍ ຐເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖຸໂນ ກິເລສປ຺ປຫາເນ ວຓ຺ຓໍ ວຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄນ ປູຊໍ ອກາສິ. ໂສປິ ນໍ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ. ຕສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ນຄຣໍ ຘຎ຺ຎວຕີ ນາມ ອໂຫສິ, ປິຕາ ວິປຸໂລ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ, ມາຕາປິ ວິປຸລາ ນາມ ເທວີ, ວຣຸໂຓ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມເທໂວ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ສມ຺ຠໂວ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ຠທ຺ທາ ຈ ສຸຠທ຺ທາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ນາຄຣຸກ຺ໂຂວ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ອສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ອາຍຸ ສຏ຺ຐິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານີຕິ.

‘‘ສຸມນສ຺ສ ¶ ອປເຣນ, ເຣວໂຕ ນາມ ນາຍໂກ;

ອນູປໂມ ອສທິໂສ, ອຕຸໂລ ອຸຕ຺ຕໂມ ຊິໂນ’’ຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ໂສຠິໂຕ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ໂກຏິສຕຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ນວຸຕິໂກຏິໂຍ, ຕຕິເຍ ອສີຕິໂກຏິໂຍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຊິໂຕ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ອທາສິ. ໂສປິ ນໍ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ. ຕສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ສຸຘມ຺ມໍ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ປິຕາປິ ສຸຘມ຺ໂມ ນາມ ຣາຊາ, ມາຕາປິ ສຸຘມ຺ມາ ນາມ ເທວີ, ອສໂມ ຈ ສຸເນຕ຺ໂຕ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ອໂນໂມ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ນກຸລາ ຈ ສຸຊາຕາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ນາຄຣຸກ຺ໂຂວ ໂພຘິ, ອຏ຺ຐປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ສຣີຣໍ ອໂຫສິ, ນວຸຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍຸປ຺ປມາຓນ຺ຕິ.

‘‘ເຣວຕສ຺ສ ອປເຣນ, ໂສຠິໂຕ ນາມ ນາຍໂກ;

ສມາຫິໂຕ ສນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ, ອສໂມ ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ເອກໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ກປ຺ເປ ຕໂຍ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ ອໂນມທສ຺ສີ ປທຸໂມ ນາຣໂທຕິ. ອໂນມທສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຏ຺ຐສຕສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ສຕ຺ຕ, ຕຕິເຍ ຉ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ¶ ເອໂກ ຍກ຺ຂເສນາປຕິ ອໂຫສິ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ ອເນກໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ ¶ ຍກ຺ຂານໍ ອຘິປຕິ. ໂສ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາປິ ນໍ ‘‘ອນາຄເຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ. ອໂນມທສ຺ສິສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ຈນ຺ທວຕີ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ຍສວາ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ຍໂສຘຣາ ນາມ ມາຕາ, ນິສໂຠ ຈ ອໂນໂມ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ວຣຸໂຓ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ສຸນ຺ທຣີ ຈ ສຸມນາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ອຊ຺ຊຸນຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ອຏ຺ຐປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ສຣີຣໍ ອໂຫສິ, ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໍ ອາຍູຕິ.

‘‘ໂສຠິຕສ຺ສ ອປເຣນ, ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ທ຺ວິປທຸຕ຺ຕໂມ;

ອໂນມທສ຺ສີ ອມິຕຍໂສ, ເຕຊສ຺ສີ ທຸຣຕິກ຺ກໂມ’’ຕິ.

ຕສ຺ສ ¶ ອປຣຠາເຄ ປທຸໂມ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ຠາວກສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ຕີຓິ ສຕສຫສ຺ສານິ, ຕຕິເຍ ອຄາມເກ ອຣຎ຺ເຎ ມຫາວນສຓ຺ຑວາສີນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ທ຺ເວ ສຕສຫສ຺ສານິ. ຕທາ ຕຖາຄເຕ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ວສນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສີໂຫ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິໂຣຘສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີຫນາທໍ ນທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓປີຕິໍ ອວິຊຫິຕ຺ວາ ປີຕິສຸເຂເນວ ໂຄຈຣາຍ ອປກ຺ກມິຕ຺ວາ ຊີວິຕປຣິຈ຺ຈາຄໍ ກຕ຺ວາ ປຍິຣຸປາສມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຖາ ສຕ຺ຕາຫຈ຺ຈເຍນ ນິໂຣຘາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ສີຫໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆປິ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ ສງ຺ຆໍ ວນ຺ທິສ຺ສຕີຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ຠິກ຺ຂູ ຕາວເທວ ອາຄມິໍສຸ. ສີໂຫ ສງ຺ເຆ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ມນໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອນາຄເຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ. ປທຸມສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ຈມ຺ປກໍ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ອສໂມ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ອສມາ ນາມ ເທວີ ມາຕາ, ສາໂລ ຈ ອຸປສາໂລ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ວຣຸໂຓ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ຣາມາ ຈ ສຸຣາມາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ໂສຓຣຸກ຺ໂຂ ນາມ ໂພຘິ, ອຏ຺ຐປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ສຣີຣໍ ອໂຫສິ, ອາຍຸ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສນ຺ຕິ.

‘‘ອໂນມທສ຺ສິສ຺ສ ອປເຣນ, ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ທ຺ວິປທຸຕ຺ຕໂມ;

ປທຸໂມ ນາມ ນາເມນ, ອສໂມ ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ນາຣໂທ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ¶ ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ສານິ, ຕຕິເຍ ອສີຕິໂກຏິສຫສ຺ສານິ ¶ . ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ອຠິຎ຺ຎາສຸ ອຏ຺ຐສຸ ຈ ສມາປຕ຺ຕີສຸ ຈິຓ຺ຓວສີ ຫຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ໂລຫິຕຈນ຺ທເນນ ປູຊໍ ອກາສິ. ໂສປິ ນໍ ‘‘ອນາຄເຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ. ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຘຎ຺ຎວຕີ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ສຸເທໂວ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ ປິຕາ, ອໂນມາ ນາມ ມາຕາ, ສທ຺ທສາໂລ ຈ ຊິຕມິຕ຺ໂຕ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ວາເສຏ຺ໂຐ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ ¶ , ອຸຕ຺ຕຣາ ຈ ຜຄ຺ຄຸນີ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ມຫາໂສຓຣຸກ຺ໂຂ ນາມ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ອຏ຺ຐາສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ນວຸຕິວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍູຕິ.

‘‘ປທຸມສ຺ສ ອປເຣນ, ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ທ຺ວິປທຸຕ຺ຕໂມ;

ນາຣໂທ ນາມ ນາເມນ, ອສໂມ ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ.

ນາຣທພຸທ຺ຘສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ເອກໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອິໂຕ ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປມຕ຺ຖເກ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ເອໂກວ ປທຸມຸຕ຺ຕຣພຸທ຺ໂຘ ນາມ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ປຐເມ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ເວຠາຣປພ຺ພເຕ ນວຸຕິໂກຏິສຫສ຺ສານິ, ຕຕິເຍ ອສີຕິໂກຏິສຫສ຺ສານິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຊຏິໂລ ນາມ ມຫາຣຏ຺ຐິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສຈີວຣໍ ທານໍ ອທາສິ. ໂສປິ ນໍ ‘‘ອນາຄເຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ. ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ກາເລ ຕິຕ຺ຖິຍາ ນາມ ນາເຫສຸໍ. ສພ຺ເພ ເທວມນຸສ຺ສາ ພຸທ຺ຘເມວ ສຣຓໍ ອຄມໍສຸ. ຕສ຺ສ ນຄຣໍ ຫໍສວຕີ ນາມ ອໂຫສິ, ປິຕາ ອານນ຺ໂທ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ, ມາຕາ ສຸຊາຕາ ນາມ ເທວີ, ເທວໂລ ຈ ສຸຊາໂຕ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ສຸມໂນ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ອມິຕາ ຈ ອສມາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ສລລຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ອຏ຺ຐປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ສຣີຣປ຺ປຠາ ສມນ຺ຕໂຕ ທ຺ວາທສ ໂຍຊນານິ ຄຓ຺ຫິ, ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໍ ອາຍູຕິ.

‘‘ນາຣທສ຺ສ ອປເຣນ, ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ທ຺ວິປທຸຕ຺ຕໂມ;

ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ຊິໂນ, ອກ຺ໂຂໂຠ ສາຄຣູປໂມ’’ຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ສຕ຺ຕຕິ ກປ຺ປສຫສ຺ສານິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ສຸເມໂຘ ສຸຊາໂຕ ຈາຕິ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ທ຺ເວ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ສຸເມຘສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ, ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ສຸທສ຺ສນນຄເຣ ໂກຏິສຕຂີຓາສວາ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ປນ ນວຸຕິໂກຏິໂຍ, ຕຕິເຍ ອສີຕິໂກຏິໂຍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕໂຣ ນາມ ມາຓໂວ ຫຸຕ຺ວາ ນິທຫິຕ຺ວາ ຐປິຕໍເຍວ ອສີຕິໂກຏິຘນໍ ¶ ¶ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ¶ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ. ໂສປິ ນໍ ‘‘ອນາຄເຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ. ສຸເມຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສຸທສ຺ສນໍ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ສຸທຕ຺ໂຕ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ມາຕາປິ ສຸທຕ຺ຕາ ນາມ, ສຣໂຓ ຈ ສພ຺ພກາໂມ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ສາຄໂຣ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ຣາມາ ຈ ສຸຣາມາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ມຫານີປຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ອຏ຺ຐາສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ອາຍຸ ນວຸຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານີຕິ.

‘‘ປທຸມຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ອປເຣນ, ສຸເມໂຘ ນາມ ນາຍໂກ;

ທຸຣາສໂທ ອຸຄ຺ຄເຕໂຊ, ສພ຺ພໂລກຸຕ຺ຕໂມ ມຸນີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ສຸຊາໂຕ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ສຏ຺ຐິ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ປຎ຺ຎາສໍ, ຕຕິເຍ ຈຕ຺ຕາລີສໍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕຫິ ຣຕເນຫິ ຈຕຸມຫາທີປຣຊ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິ. ສກລຣຏ຺ຐວາສິໂນ ຣຏ຺ຐຸປ຺ປາທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຣາມິກກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ຕາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ນິຈ຺ຈໍ ມຫາທານໍ ອທໍສຸ. ໂສປິ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອນາຄເຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ. ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ນຄຣໍ ສຸມງ຺ຄລໍ ນາມ ອໂຫສິ, ອຸຄ຺ຄໂຕ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ປຠາວຕີ ນາມ ມາຕາ, ສຸທສ຺ສໂນ ຈ ສຸເທໂວ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ນາຣໂທ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ນາຄາ ຈ ນາຄສມາລາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ມຫາເວຬຸຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ. ໂສ ກິຣ ມນ຺ທຈ຺ຉິທ຺ໂທ ຆນກ຺ຂນ຺ໂຘ ອຸປຣິ ນິຄ຺ຄຕາຫິ ມຫາສາຂາຫິ ໂມຣປິຎ຺ຉກລາໂປ ວິຍ ວິໂຣຈິຕ຺ຖ. ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສຣີຣໍ ປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ອາຍຸ ນວຸຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານີຕິ.

‘‘ຕຕ຺ເຖວ ມຓ຺ຑກປ຺ປມ຺ຫິ, ສຸຊາໂຕ ນາມ ນາຍໂກ;

ສີຫຫນຸສຠກ຺ຂນ຺ໂຘ, ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ທຸຣາສໂທ’’ຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ອິໂຕ ອຏ຺ຐາຣສກປ຺ປສຕມຕ຺ຖເກ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ປິຍທສ຺ສີ, ອຕ຺ຖທສ຺ສີ, ຘມ຺ມທສ຺ສີຕິ ຕໂຍ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ປິຍທສ຺ສິສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ປຐເມ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສາ ຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ນວຸຕິໂກຏິໂຍ, ຕຕິເຍ ອສີຕິໂກຏິໂຍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກສ຺ສໂປ ນາມ ມາຓໂວ ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ປາຣໍ ຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ¶ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສຘນປຣິຈ຺ຈາເຄນ ສງ຺ຆາຣາມໍ ¶ ກາເຣຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ຈ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ¶ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຏ຺ຐາຣສກປ຺ປສຕຈ຺ຈເຍນ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ. ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອໂນມໍ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ປິຕາ ສຸທິນ຺ໂນ ນາມ ຣາຊາ, ມາຕາ ຈນ຺ທາ ນາມ ເທວີ, ປາລິໂຕ ຈ ສພ຺ພທສ຺ສີ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ໂສຠິໂຕ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ສຸຊາຕາ ຈ ຘມ຺ມທິນ຺ນາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ກກຸຘຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ອສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ນວຸຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍູຕິ.

‘‘ສຸຊາຕສ຺ສ ອປເຣນ, ສຍມ຺ຠູ ໂລກນາຍໂກ;

ທຸຣາສໂທ ອສມສໂມ, ປິຍທສ຺ສີ ມຫາຍໂສ’’ຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ອຕ຺ຖທສ຺ສີ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ປຐເມ ອຏ຺ຐນວຸຕິ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ອຏ຺ຐາສີຕິສຕສຫສ຺ສານິ, ຕຖາ ຕຕິເຍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຸສີໂມ ນາມ ມຫິທ຺ຘິໂກ ຕາປໂສ ຫຸຕ຺ວາ ເທວໂລກໂຕ ມນ຺ທາຣວປຸປ຺ຜຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປູເຊສິ, ໂສປິ ນໍ ‘‘ອນາຄເຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ. ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ໂສຠິຕໍ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ສາຄໂຣ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ສຸທສ຺ສນາ ນາມ ມາຕາ, ສນ຺ໂຕ ຈ ອຸປສນ຺ໂຕ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ອຠໂຍ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ຘມ຺ມາ ຈ ສຸຘມ຺ມາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ຈມ຺ປກຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ອສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ສຣີຣປ຺ປຠາ ສມນ຺ຕໂຕ ສພ຺ພກາລໍ ໂຍຊນມຕ຺ຕໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ, ອາຍຸ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສນ຺ຕິ.

‘‘ຕຕ຺ເຖວ ມຓ຺ຑກປ຺ປມ຺ຫິ, ອຕ຺ຖທສ຺ສີ ນຣາສໂຠ;

ມຫາຕມໍ ນິຫນ຺ຕ຺ວານ, ປຕ຺ໂຕ ສມ຺ໂພຘິມຸຕ຺ຕມ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ຘມ຺ມທສ຺ສີ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ປຐເມ ໂກຏິສຕໍ ຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ສຕ຺ຕຕິໂກຏິໂຍ, ຕຕິເຍ ອສີຕິໂກຏິໂຍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ທິພ຺ພຄນ຺ຘປຸປ຺ເຜຫິ ຈ ທິພ຺ພຕູຣິເຍຫິ ຈ ປູຊໍ ອກາສິ, ໂສປິ ນໍ ‘‘ອນາຄເຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ. ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ສຣຓໍ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ປິຕາ ສຣໂຓ ນາມ ຣາຊາ, ມາຕາ ສຸນນ຺ທາ ນາມ, ປທຸໂມ ຈ ຜຸສ຺ສເທໂວ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ສຸເນຕ຺ໂຕ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ ¶ , ເຂມາ ຈ ສພ຺ພນາມາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ຣຕ຺ຕງ຺ກຸຣຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ‘‘ພິມ຺ພິຊາໂລ’’ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ສຣີຣໍ ປນສ຺ສ ອສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໍ ອາຍູຕິ.

‘‘ຕຕ຺ເຖວ ¶ ມຓ຺ຑກປ຺ປມ຺ຫິ, ຘມ຺ມທສ຺ສີ ມຫາຍໂສ;

ຕມນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມິຕ຺ວາ, ອຕິໂຣຈຕິ ສເທວເກ’’ຕິ.

ຕສ຺ສ ¶ ອປຣຠາເຄ ອິໂຕ ຈຕຸນວຸຕິກປ຺ປມຕ຺ຖເກ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ເອໂກວ ສິທ຺ຘຕ຺ໂຖ ນາມ ພຸທ຺ໂຘ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສໍ ຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ນວຸຕິໂກຏິໂຍ, ຕຕິເຍ ອສີຕິໂກຏິໂຍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸຄ຺ຄເຕໂຊ ອຠິຎ຺ຎາພລສມ຺ປນ຺ໂນ ມງ຺ຄໂລ ນາມ ຕາປໂສ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາຊມ຺ພຸຜລໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ຜລໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ຈຕຸນວຸຕິກປ຺ປມຕ຺ຖເກ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ພ຺ຍາກາສິ. ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ນຄຣໍ ເວຠາຣໍ ນາມ ອໂຫສິ, ປິຕາ ຊຍເສໂນ ນາມ ຣາຊາ, ມາຕາ ສຸຜສ຺ສາ ນາມ, ສມ຺ພໂລ ຈ ສຸມິຕ຺ໂຕ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ເຣວໂຕ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ສີວລີ ຈ ສຸຣາມາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ກຓິກາຣຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໍ ອາຍູຕິ.

‘‘ຘມ຺ມທສ຺ສິສ຺ສ ອປເຣນ, ສິທ຺ຘຕ຺ໂຖ ນາມ ນາຍໂກ;

ນິຫນິຕ຺ວາ ຕມໍ ສພ຺ພໍ, ສູຣິໂຍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄໂຕ ຍຖາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ອິໂຕ ທ຺ວານວຸຕິກປ຺ປມຕ຺ຖເກ ຕິສ຺ໂສ ຜຸສ຺ໂສຕິ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ທ຺ເວ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ຕິສ຺ສສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂກຏິສຕໍ ອໂຫສິ, ທຸຕິເຍ ນວຸຕິໂກຏິໂຍ, ຕຕິເຍ ອສີຕິໂກຏິໂຍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມຫາໂຠໂຄ ມຫາຍໂສ ສຸຊາໂຕ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ມຫິທ຺ຘິກຠາວໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ທິພ຺ພມນ຺ທາຣວປທຸມປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກປຸປ຺ຜານິ ອາທາຍ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຕຖາຄຕໍ ປູເຊສິ, ອາກາເສ ປຸປ຺ຜວິຕານໍ ອກາສິ. ໂສປິ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອິໂຕ ທ຺ວານວຸຕິກປ຺ເປ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ. ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ເຂມໍ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ປິຕາ ຊນສນ຺ໂຘ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ, ມາຕາ ປທຸມາ ນາມ ¶ , ພ຺ຣຫ຺ມເທໂວ ຈ ອຸທໂຍ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ສມງ຺ໂຄ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ຜຸສ຺ສາ ຈ ສຸທຕ຺ຕາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ອສນຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໍ ອາຍູຕິ.

‘‘ສິທ຺ຘຕ຺ຖສ຺ສ ອປເຣນ, ອສໂມ ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ;

ອນນ຺ຕສີໂລ ອມິຕຍໂສ, ຕິສ຺ໂສ ໂລກຄ຺ຄນາຍໂກ’’ຕິ.

ຕສ຺ສ ¶ ອປຣຠາເຄ ຜຸສ຺ໂສ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ສຏ຺ຐິ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ປຓ຺ຓາສ, ຕຕິເຍ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ວິຊິຕາວີ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕີຓິ ປິຏການິ ¶ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິ, ສີລປາຣມິຎ຺ຈ ປູເຣສິ. ໂສປິ ນໍ ‘‘ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ຕເຖວ ພ຺ຍາກາສິ. ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາສີ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ຊຍເສໂນ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ສິຣິມາ ນາມ ມາຕາ, ສຸຣກ຺ຂິໂຕ ຈ ຘມ຺ມເສໂນ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ສຠິໂຍ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ຈາລາ ຈ ອຸປຈາລາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ອາມລກຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ອຏ຺ຐປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ນວຸຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍູຕິ.

‘‘ຕຕ຺ເຖວ ມຓ຺ຑກປ຺ປມ຺ຫິ, ອຫຸ ສຕ຺ຖາ ອນຸຕ຺ຕໂຣ;

ອນູປໂມ ອສມສໂມ, ຜຸສ຺ໂສ ໂລກຄ຺ຄນາຍໂກ’’ຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ອິໂຕ ເອກນວຸຕິກປ຺ເປ ວິປສ຺ສີ ນາມ ຠຄວາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສໍ ອໂຫສິ, ທຸຕິເຍ ເອກສຕສຫສ຺ສໍ, ຕຕິເຍ ອສີຕິສຫສ຺ສານິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມຫິທ຺ຘິໂກ ມຫານຸຠາໂວ ອຕຸໂລ ນາມ ນາຄຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຣຕນຂຈິຕໍ ໂສວຓ຺ຓມຍໍ ມຫາປີຐໍ ຠຄວໂຕ ອທາສິ. ໂສປິ ນໍ ‘‘ອິໂຕ ເອກນວຸຕິກປ຺ເປ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ. ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ພນ຺ຘຸມຕີ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ພນ຺ຘຸມາ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ພນ຺ຘຸມຕີ ນາມ ມາຕາ, ຂຓ຺ໂຑ ຈ ຕິສ຺ໂສ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ອໂສໂກ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ຈນ຺ທາ ຈ ຈນ຺ທມິຕ຺ຕາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ປາຏລິຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ອສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ¶ ອໂຫສິ, ສຣີຣປ຺ປຠາ ສທາ ສຕ຺ຕ ໂຍຊນານິ ຜຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ, ອສີຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍູຕິ.

‘‘ຜຸສ຺ສສ຺ສ ຈ ອປເຣນ, ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ທ຺ວິປທຸຕ຺ຕໂມ;

ວິປສ຺ສີ ນາມ ນາເມນ, ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ຈກ຺ຂຸມາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ອິໂຕ ເອກຕິໍສກປ຺ເປ ສິຂີ ຈ ເວສ຺ສຠູ ຈາຕິ ທ຺ເວ ພຸທ຺ຘາ ອເຫສຸໍ. ສິຂິສ຺ສາປິ ຠຄວໂຕ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ຠິກ຺ຂຸສຕສຫສ຺ສໍ ອໂຫສິ, ທຸຕິເຍ ອສີຕິສຫສ຺ສານິ, ຕຕິເຍ ສຕ຺ຕຕ຺ຕິສຫສ຺ສານິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຣິນ຺ທໂມ ນາມ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສຈີວຣໍ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຣຕນປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ ທຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິປ຺ປມາຓໍ ກຕ຺ວາ ກປ຺ປິຍຠຓ຺ຑໍ ອທາສິ. ໂສປິ ນໍ ‘‘ອິໂຕ ¶ ກຕິໍສກປ຺ເປ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ. ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຸຓວຕີ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ອຣຸໂຓ ນາມ ຂຕ຺ຕິໂຍ ປິຕາ, ປຠາວຕີ ນາມ ມາຕາ, ອຠິຠູ ຈ ສມ຺ຠໂວ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ເຂມງ຺ກໂຣ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ສຂິລາ ຈ ປທຸມາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ປຸຓ຺ຑຣີກຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ¶ ສຕ຺ຕຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ສຣີຣປ຺ປຠາ ໂຍຊນຕ຺ຕຍໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ, ສຕ຺ຕຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍູຕິ.

‘‘ວິປສ຺ສິສ຺ສ ອປເຣນ, ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ທ຺ວິປທຸຕ຺ຕໂມ;

ສິຂິວ຺ຫໂຍ ນາມ ຊິໂນ, ອສໂມ ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ’’ຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ເວສ຺ສຠູ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ຕໂຍ ສາວກສນ຺ນິປາຕາ ອເຫສຸໍ. ປຐມສນ຺ນິປາເຕ ອສີຕິ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ, ທຸຕິເຍ ສຕ຺ຕຕິ, ຕຕິເຍ ສຏ຺ຐິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຸທສ຺ສໂນ ນາມ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສຈີວຣໍ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອາຈາຣຄຸຓສມ຺ປນ຺ໂນ ພຸທ຺ຘຣຕເນ ຈິຕ຺ຕີກາຣປີຕິພຫຸໂລ ອໂຫສິ. ໂສປິ ນໍ ຠຄວາ ‘‘ອິໂຕ ເອກຕິໍສກປ຺ເປ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ພ຺ຍາກາສິ. ຕສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ອໂນມໍ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ສຸປ຺ປຕີໂຕ ນາມ ຣາຊາ ປິຕາ, ຍສວຕີ ນາມ ມາຕາ ¶ , ໂສໂຓ ຈ ອຸຕ຺ຕໂຣ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ອຸປສນ຺ໂຕ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ທາມາ ຈ ສມາລາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ສາລຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ສຏ຺ຐິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍູຕິ.

‘‘ຕຕ຺ເຖວ ມຓ຺ຑກປ຺ປມ຺ຫິ, ອສໂມ ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ;

ເວສ຺ສຠູ ນາມ ນາເມນ, ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ໂສ ຊິໂນ’’ຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ອິມສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ກກຸສນ຺ໂຘ, ໂກຓາຄມໂນ, ກສ຺ສໂປ, ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວາຕິ. ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ເອໂກວ ສາວກສນ຺ນິປາໂຕ, ຕຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາລີສ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຂໂມ ນາມ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສປຕ຺ຕຈີວຣໍ ມຫາທານຎ຺ເຈວ ອຎ຺ຊນາທິເຠສຊ຺ຊານິ ຈ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ. ໂສປິ ນໍ ສຕ຺ຖາ ພ຺ຍາກາສິ. ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ເຂມໍ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ອຄ຺ຄິທຕ຺ໂຕ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປິຕາ, ວິສາຂາ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ມາຕາ, ວິຘຸໂຣ ຈ ສຎ຺ຊີໂວ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ພຸທ຺ຘິໂຊ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ສາມາ ຈ ຈມ຺ປກາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ ¶ , ມຫາສິຣີສຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ຈຕ຺ຕາລີສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ຈຕ຺ຕາລີສ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍູຕິ.

‘‘ເວສ຺ສຠຸສ຺ສ ອປເຣນ, ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ທ຺ວິປທຸຕ຺ຕໂມ;

ກກຸສນ຺ໂຘ ນາມ ນາເມນ, ອປ຺ປເມຍ຺ໂຍ ທຸຣາສໂທ’’ຕິ.

ຕສ຺ສ ¶ ອປຣຠາເຄ ໂກຓາຄມໂນ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ເອໂກ ສາວກສນ຺ນິປາໂຕ, ຕຕ຺ຖ ຕິໍສ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປພ຺ພໂຕ ນາມ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ອມຈ຺ຈຄຓປຣິວຸໂຕ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຏ຺ຏຸຓ຺ຓຈີນປຏ຺ຏໂກເສຍ຺ຍກມ຺ພລທຸກູລານິ ເຈວ ສຸວຓ຺ຓປາທຸກຎ຺ຈ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິ. ໂສປິ ນໍ ພ຺ຍາກາສິ. ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ໂສຠວຕີ ນາມ ນຄຣໍ ອໂຫສິ, ຍຎ຺ຎທຕ຺ໂຕ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປິຕາ, ອຸຕ຺ຕຣາ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ມາຕາ, ຠິຍ຺ຍໂສ ຈ ອຸຕ຺ຕໂຣ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ໂສຕ຺ຖິໂຊ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ສມຸທ຺ທາ ຈ ອຸຕ຺ຕຣາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ອຸທຸມ຺ພຣຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ຕິໍສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ຕິໍສ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍູຕິ.

‘‘ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ ¶ ອປເຣນ, ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ທ຺ວິປທຸຕ຺ຕໂມ;

ໂກຓາຄມໂນ ນາມ ຊິໂນ, ໂລກເຊຏ຺ໂຐ ນຣາສໂຠ’’ຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ກສ຺ສໂປ ນາມ ສຕ຺ຖາ ອຸທປາທິ. ຕສ຺ສາປິ ເອໂກ ສາວກສນ຺ນິປາໂຕ, ຕຕ຺ຖ ວີສຕິ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂຊຕິປາໂລ ນາມ ມາຓໂວ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ປາຣຄູ ຠູມິຍຎ຺ຈ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ຈ ປາກໂຏ ຆຏີກາຣສ຺ສ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ ມິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ໂສ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ຕີຓິ ປິຏການິ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວຕ຺ຕາວຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ ໂສເຠສິ. ໂສປິ ນໍ ພ຺ຍາກາສິ. ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ຊາຕນຄຣໍ ພາຣາຓສີ ນາມ ອໂຫສິ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປິຕາ, ຘນວຕີ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ມາຕາ, ຕິສ຺ໂສ ຈ ຠາຣທ຺ວາໂຊ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ, ສພ຺ພມິຕ຺ໂຕ ນາມຸປຏ຺ຐາໂກ, ອນຸຬາ ຈ ອຸຣຸເວຬາ ຈ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວິກາ, ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ໂຂ ໂພຘິ, ສຣີຣໍ ວີສຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ອໂຫສິ, ວີສຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍູຕິ.

‘‘ໂກຓາຄມນສ຺ສ ອປເຣນ, ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ທ຺ວິປທຸຕ຺ຕໂມ;

ກສ຺ສໂປ ນາມ ໂຄຕ຺ເຕນ, ຘມ຺ມຣາຊາ ປຠງ຺ກໂຣ’’ຕິ.

ຍສ຺ມິໍ ¶ ປນ ກປ຺ເປ ທີປງ຺ກໂຣ ທສພໂລ ອຸທປາທິ, ຕສ຺ມິໍ ອຎ຺ເຎປິ ຕໂຍ ພຸທ຺ຘາ ອເຫສຸໍ. ເຕສໍ ສນ຺ຕິກາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຍາກຣຓໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ¶ ເຕ ອິຘ ນ ທສ຺ສິຕາ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ຕມ຺ຫາ ກປ຺ປາ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ເພປິ ພຸທ຺ເຘ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຕຓ຺ຫງ຺ກໂຣ ເມຘງ຺ກໂຣ, ອໂຖປິ ສຣຓງ຺ກໂຣ;

ທີປງ຺ກໂຣ ຈ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ທ຺ວິປທຸຕ຺ຕໂມ.

‘‘ມງ຺ຄໂລ ຈ ສຸມໂນ ຈ, ເຣວໂຕ ໂສຠິໂຕ ມຸນິ;

ອໂນມທສ຺ສີ ປທຸໂມ, ນາຣໂທ ປທຸມຸຕ຺ຕໂຣ.

‘‘ສຸເມໂຘ ຈ ສຸຊາໂຕ ຈ, ປິຍທສ຺ສີ ມຫາຍໂສ;

ອຕ຺ຖທສ຺ສີ ຘມ຺ມທສ຺ສີ, ສິທ຺ຘຕ຺ໂຖ ໂລກນາຍໂກ.

‘‘ຕິສ຺ໂສ ຜຸສ຺ໂສ ຈ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ວິປສ຺ສີ ສິຂິ ເວສ຺ສຠູ;

ກກຸສນ຺ໂຘ ໂກຓາຄມໂນ, ກສ຺ສໂປ ຈາຕິ ນາຍໂກ.

‘‘ເອເຕ ¶ ອເຫສຸໍ ສມ຺ພຸທ຺ຘາ, ວີຕຣາຄາ ສມາຫິຕາ;

ສຕຣໍສີວ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ມຫາຕມວິໂນທນາ;

ຊລິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິຂນ຺ຘາວ, ນິພ຺ພຸຕາ ເຕ ສສາວກາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທີປງ຺ກຣາທີນໍ ຈຕຸວີສຕິຍາ ພຸທ຺ຘານໍ ສນ຺ຕິເກ ອຘິກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ອາຄໂຕ. ກສ຺ສປສ຺ສ ປນ ຠຄວໂຕ ໂອຣຠາເຄ ຐເປຕ຺ວາ ອິມໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອຎ຺ໂຎ ພຸທ຺ໂຘ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອິຕິ ທີປງ຺ກຣາທີນໍ ຈຕຸວີສຕິຍາ ພຸທ຺ຘານໍ ສນ຺ຕິເກ ລທ຺ຘພ຺ຍາກຣໂຓ ປນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຍເນນ –

‘‘ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ລິງ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິ, ເຫຕຸ ສຕ຺ຖາຣທສ຺ສນໍ;

ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິ, ອຘິກາໂຣ ຈ ຉນ຺ທຕາ;

ອຏ຺ຐຘມ຺ມສໂມຘານາ, ອຠິນີຫາໂຣ ສມິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ. (ພຸ. ວໍ. ໒.໕໙) –

ອິເມ ອຏ຺ຐ ຘມ຺ເມ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ທີປງ຺ກຣປາທມູເລ ກຕາຠິນີຫາເຣນ ‘‘ຫນ຺ທ ພຸທ຺ຘກເຣ ຘມ຺ເມ, ວິຈິນາມິ ອິໂຕ ¶ ຈິໂຕ’’ຕິ ອຸສ຺ສາຫໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕທາທກ຺ຂິໍ, ປຐມໍ ທານປາຣມິ’’ນ຺ຕິ ທານປາຣມິຕາທໂຍ ພຸທ຺ຘກາຣກຘມ຺ມາ ທິຏ຺ຐາ, ເຕ ປູເຣນ຺ໂຕເຍວ ຍາວ ເວສ຺ສນ຺ຕຣຕ຺ຕຠາວາ ອາຄມິ. ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈ ເຍ ເຕ ກຕາຠິນີຫາຣານໍ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ອານິສໍສາ ສໍວຓ຺ຓິຕາ –

‘‘ເອວໍ ສພ຺ພງ຺ຄສມ຺ປນ຺ນາ, ໂພຘິຍາ ນິຍຕາ ນຣາ;

ສໍສຣໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ, ກປ຺ປໂກຏິສເຕຫິປິ.

‘‘ອວີຈິມ຺ຫິ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຖາ ໂລກນ຺ຕເຣສຸ ຈ;

ນິຊ຺ຌາມຕຓ຺ຫາ ຂຸປ຺ປິປາສາ, ນ ໂຫນ຺ຕິ ກາລກຎ຺ຊກາ.

‘‘ນ ໂຫນ຺ຕິ ຂຸທ຺ທກາ ປາຓາ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕາປິ ທຸຄ຺ຄຕິໍ;

ຊາຍມານາ ¶ ມນຸສ຺ເສສຸ, ຊຈ຺ຈນ຺ຘາ ນ ຠວນ຺ຕິ ເຕ.

‘‘ໂສຕເວກລ຺ລຕາ ນຕ຺ຖິ, ນ ຠວນ຺ຕິ ມູຄປກ຺ຂິກາ;

ອິຕ຺ຖິຠາວໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນປຓ຺ຑກາ.

‘‘ນ ຠວນ຺ຕິ ປຣິຍາປນ຺ນາ, ໂພຘິຍາ ນິຍຕາ ນຣາ;

ມຸຕ຺ຕາ ອານນ຺ຕຣິເກຫິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ສຸທ຺ຘໂຄຈຣາ.

‘‘ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ¶ ນ ເສວນ຺ຕິ, ກມ຺ມກິຣິຍທສ຺ສນາ;

ວສມານາປິ ສຄ຺ເຄສຸ, ອສຎ຺ຎໍ ນູປປຊ຺ຊເຣ.

‘‘ສຸທ຺ຘາວາເສສຸ ເທເວສຸ, ເຫຕຸ ນາມ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ເນກ຺ຂມ຺ມນິນ຺ນາ ສປ຺ປຸຣິສາ, ວິສໍຍຸຕ຺ຕາ ຠວາຠເວ;

ຈຣນ຺ຕິ ໂລກຕ຺ຖຈຣິຍາໂຍ, ປູເຣນ຺ຕິ ສພ຺ພປາຣມີ’’ຕິ.

ເຕ ອານິສໍເສ ອຘິຄນ຺ຕ຺ວາວ ອາຄໂຕ. ປາຣມິໂຍ ປູເຣນ຺ຕສ຺ສ ຈສ຺ສ ອກິຕ຺ຕິພ຺ຣາຫ຺ມຓກາເລ ສງ຺ຂພ຺ຣາຫ຺ມຓກາເລ ຘນຎ຺ຈຍຣາຊກາເລ ມຫາສຸທສ຺ສນກາເລ ມຫາໂຄວິນ຺ທກາເລ ນິມິມຫາຣາຊກາເລ ຈນ຺ທກຸມາຣກາເລ ວິສຍ຺ຫເສຏ຺ຐິກາເລ ສິວິຣາຊກາເລ ເວສ຺ສນ຺ຕຣກາເລຕິ ທານປາຣມິຕາຍ ປູຣິຕຕ຺ຕຠາວານໍ ປຣິມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອກນ຺ເຕນ ປນສ຺ສ ສສປຓ຺ຑິຕຊາຕເກ –

‘‘ຠິກ຺ຂາຍ ¶ ອຸປຄຕໍ ທິສ຺ວາ, ສກຕ຺ຕານໍ ປຣິຈ຺ຈຊິໍ;

ທາເນນ ເມ ສໂມ ນຕ຺ຖິ, ເອສາ ເມ ທານປາຣມີ’’ຕິ. (ຈຣິຍາ. ໑.ຕສ຺ສຸທານໍ) –

ເອວໍ ອຕ຺ຕປຣິຈ຺ຈາຄໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ທານປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ. ຕຖາ ສີລວຣາຊກາເລ ຈມ຺ເປຍ຺ຍນາຄຣາຊກາເລ ຠູຣິທຕ຺ຕນາຄຣາຊກາເລ ຉທ຺ທນ຺ຕນາຄຣາຊກາເລ ຊຍທ຺ທິສຣາຊປຸຕ຺ຕກາເລ ອລີນສຕ຺ຕຸກຸມາຣກາເລຕິ ສີລປາຣມິຕາຍ ປູຣິຕຕ຺ຕຠາວານໍ ປຣິມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອກນ຺ເຕນ ປນສ຺ສ ສງ຺ຂປາລຊາຕເກ –

‘‘ສູເລຫິ ວິຊ຺ຌິຍນ຺ໂຕປິ, ໂກຏ຺ຏິຍນ຺ໂຕປິ ສຕ຺ຕິຫິ;

ໂຠຊປຸຕ຺ເຕ ນ ກຸປ຺ປາມິ, ເອສາ ເມ ສີລປາຣມີ’’ຕິ. (ຈຣິຍາ. ໒.໙໑) –

ເອວໍ ອຕ຺ຕປຣິຈ຺ຈາຄໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ສີລປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ. ຕຖາ ໂສມນສ຺ສກຸມາຣກາເລ, ຫຕ຺ຖິປາລກຸມາຣກາເລ, ອໂຍຆຣປຓ຺ຑິຕກາເລຕິ ມຫາຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມິຕາຍ ປູຣິຕຕ຺ຕຠາວານໍ ປຣິມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອກນ຺ເຕນ ປນສ຺ສ ຈູຬສຸຕໂສມຊາຕເກ –

‘‘ມຫາຣຊ຺ຊໍ ¶ ຫຕ຺ຖຄຕໍ, ເຂຬປິຓ຺ຑໍວ ຉຑ຺ຑຍິໍ;

ຈຊໂຕ ນ ໂຫຕິ ລຄ຺ຄໍ, ເອສາ ເມ ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມີ’’ຕິ. –

ເອວໍ ¶ ນິສ຺ສງ຺ຄຕາຍ ຣຊ຺ຊໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕສ຺ສ ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ. ຕຖາ ວິຘຸຣປຓ຺ຑິຕກາເລ, ມຫາໂຄວິນ຺ທປຓ຺ຑິຕກາເລ, ກຸທ຺ທາລປຓ຺ຑິຕກາເລ, ອຣກປຓ຺ຑິຕກາເລ, ໂພຘິປຣິພ຺ພາຊກກາເລ, ມໂຫສຘປຓ຺ຑິຕກາເລຕິ, ປຎ຺ຎາປາຣມິຕາຍ ປູຣິຕຕ຺ຕຠາວານໍ ປຣິມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອກນ຺ເຕນ ປນສ຺ສ ສຕ຺ຕຸຠສ຺ຕຊາຕເກ ເສນກປຓ຺ຑິຕກາເລ –

‘‘ປຎ຺ຎາຍ ວິຈິນນ຺ໂຕຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ໂມຈຍິໍ ທຸຂາ;

ປຎ຺ຎາຍ ເມ ສໂມ ນຕ຺ຖິ, ເອສາ ເມ ປຎ຺ຎາປາຣມີ’’ຕິ. –

ອນ຺ໂຕຠສ຺ຕຄຕໍ ສປ຺ປໍ ທສ຺ເສນ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຎາປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ. ຕຖາ ວີຣິຍປາຣມິຕາທີນມ຺ປິ ປູຣິຕຕ຺ຕຠາວານໍ ປຣິມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອກນ຺ເຕນ ປນສ຺ສ ມຫາຊນກຊາຕເກ –

‘‘ອຕີຣທສ຺ສີ ¶ ຊລມຊ຺ເຌ, ຫຕາ ສພ຺ເພວ ມານຸສາ;

ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖາ ນຕ຺ຖິ, ເອສາ ເມ ວີຣິຍປາຣມີ’’ຕິ. –

ເອວໍ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ຕຣນ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕາ ວີຣິຍປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ. ຂນ຺ຕິວາທິຊາຕເກ –

‘‘ອເຈຕນໍວ ໂກຏ຺ເຏນ຺ເຕ, ຕິຓ຺ເຫນ ຜຣສຸນາ ມມໍ;

ກາສິຣາເຊ ນ ກຸປ຺ປາມິ, ເອສາ ເມ ຂນ຺ຕິປາຣມີ’’ຕິ. –

ເອວໍ ອເຈຕນຠາເວນ ວິຍ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອຘິວາເສນ຺ຕສ຺ສ ຂນ຺ຕິປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ. ມຫາສຸຕໂສມຊາຕເກ –

‘‘ສຈ຺ຈວາຈໍ ອນຸຣກ຺ຂນ຺ໂຕ, ຈຊິຕ຺ວາ ມມ ຊີວິຕໍ;

ໂມເຈສິໍ ເອກສຕໍ ຂຕ຺ຕິເຍ, ເອສາ ເມ ສຈ຺ຈປາຣມີ’’ຕິ. –

ເອວໍ ຊີວິຕໍ ຈຊິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈມນຸຣກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ສຈ຺ຈປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ. ມູຄປກ຺ຂຊາຕເກ –

‘‘ມາຕາ ປິຕາ ນ ເມ ເທສ຺ສາ, ນປິ ເມ ເທສ຺ສໍ ມຫາຍສໍ;

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປິຍໍ ມຍ຺ຫໍ, ຕສ຺ມາ ວຕມຘິຏ຺ຐຫິ’’ນ຺ຕິ. (ຈຣິຍາ. ໓.໖ ໂຖກໍ ວິສທິສໍ) –

ເອວໍ ¶ ຊີວິຕມ຺ປິ ຈຊິຕ຺ວາ ວຕໍ ອຘິຏ຺ຐຫນ຺ຕສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐານປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ. ເອກຣາຊຊາຕເກ –

‘‘ນ ¶ ມໍ ໂກຈິ ອຸຕ຺ຕສຕິ, ນປິຫໍ ຠາຍາມິ ກສ຺ສຈິ;

ເມຕ຺ຕາພເລນຸປຕ຺ຖທ຺ໂຘ, ຣມາມິ ປວເນ ຕທາ’’ຕິ. (ຈຣິຍາ. ໓.໑໑໓) –

ເອວໍ ຊີວິຕມ຺ປິ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ເມຕ຺ຕາຍນ຺ຕສ຺ສ ເມຕ຺ຕາປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ. ໂລມຫໍສຊາຕເກ –

‘‘ສຸສາເນ ¶ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປມິ, ຉວຏ຺ຐິກໍ ອຸປຘາຍຫໍ;

ຄາມຓ຺ຑລາ ອຸປາຄນ຺ຕ຺ວາ, ຣູປໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິນປ຺ປກ’’ນ຺ຕິ. (ຈຣິຍາ. ໓.໑໑໙) –

ເອວໍ ຄາມທາຣເກສຸ ນິຏ຺ຐຸຠນາທີຫິ ເຈວ ມາລາຄນ຺ຘູປຫາຣາທີຫິ ຈ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ເຕສຸປິ ອຸເປກ຺ຂໍ ອນຕິວຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ສ ອຸເປກ຺ຂາປາຣມິຕາ ປຣມຕ຺ຖປາຣມີ ນາມ ຊາຕາ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປເນສ ອຕ຺ໂຖ ຈຣິຍາປິຏກໂຕ ຄເຫຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ເວສ຺ສນ຺ຕຣຕ຺ຕຠາເວ ຐິໂຕ –

‘‘ອເຈຕນາຍໍ ປຖວີ, ອວິຎ຺ຎາຍ ສຸຂໍ ທຸຂໍ;

ສາປິ ທານພລາ ມຍ຺ຫໍ, ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປກມ຺ປຖາ’’ຕິ. (ຈຣິຍາ. ໑.໑໒໔) –

ເອວໍ ມຫາປຖວິກມ຺ປນາທີນິ ມຫາປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ຕຸສິຕຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອິຕິ ທີປງ຺ກຣປາທມູລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຍໍ ຕຸສິຕປຸເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ຐານໍ ທູເຣນິທານໍ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ທູເຣນິທານກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໒. ອວິທູເຣນິທານກຖາ

ຕຸສິຕປຸເຣ ວສນ຺ເຕເຍວ ປນ ໂພຘິສຕ຺ເຕ ພຸທ຺ຘໂກລາຫລໍ ນາມ ອຸທປາທິ. ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ຕີຓິ ໂກລາຫລານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ – ກປ຺ປໂກລາຫລໍ, ພຸທ຺ຘໂກລາຫລໍ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂກລາຫລນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ກປ຺ປຸຏ຺ຐານໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ໂລກພ຺ຍູຫາ ນາມ ກາມາວຈຣເທວາ ມຸຕ຺ຕສິຣາ ວິກິຓ຺ຓເກສາ ຣຸທມຸຂາ ອສ຺ສູນິ ຫຕ຺ເຖຫິ ປຸຎ຺ຉມານາ ຣຕ຺ຕວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ ອຕິວິຍ ວິຣູປເວສຘາຣິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສປເຖ ວິຈຣນ຺ຕາ ເອວໍ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ ‘‘ມາຣິສາ ¶ ອິໂຕ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ກປ຺ປຸຏ຺ຐານໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຍໍ ໂລໂກ ວິນສ຺ສິສ຺ສຕິ, ມຫາສມຸທ຺ໂທປິ ສຸສ຺ສິສ຺ສຕິ ¶ , ອຍຎ຺ຈ ມຫາປຖວີ ສິເນຣຸ ຈ ປພ຺ພຕຣາຊາ ອຸຑ຺ຑຍ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕິ ວິນສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ໂລກວິນາໂສ ຠວິສ຺ສຕິ, ເມຕ຺ຕໍ ມາຣິສາ ຠາເວຖ, ກຣຸຓໍ, ມຸທິຕໍ, ອຸເປກ຺ຂໍ ມາຣິສາ ຠາເວຖ, ມາຕຣໍ ອຸປຏ຺ຐຫຖ, ປິຕຣໍ ອຸປຏ຺ຐຫຖ, ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິໂນ ໂຫຖາ’’ຕິ. ອິທໍ ກປ຺ປໂກລາຫລໍ ນາມ. ວສ຺ສສຫສ຺ສສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ປນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ໂລກປາລເທວຕາ ‘‘ອິໂຕ ¶ ມາຣິສາ ວສ຺ສສຫສ຺ສສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ພຸທ຺ໂຘ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸຄ຺ໂຆເສນ຺ຕາ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ຕິ. ອິທໍ ພຸທ຺ຘໂກລາຫລໍ ນາມ. ວສ຺ສສຕສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຣາຊາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີຕິ ເທວຕາ ‘‘ອິໂຕ ມາຣິສາ ວສ຺ສສຕສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຣາຊາ ໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸຄ຺ໂຆເສນ຺ຕິໂຍ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ຕິ. ອິທໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໂກລາຫລໍ ນາມ. ອິມານິ ຕີຓິ ໂກລາຫລານິ ມຫນ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ.

ເຕສຸ ພຸທ຺ຘໂກລາຫລສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ສກລທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕາ ເອກໂຕ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ອສຸໂກ ນາມ ສຕ຺ໂຕ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຍາຈນ຺ຕິ. ອາຍາຈມານາ ຈ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ເຕສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ອາຍາຈນ຺ຕິ. ຕທາ ປນ ສພ຺ພາປິ ເທວຕາ ເອເກກຈກ຺ກວາເຬ ຈຕຸມຫາຣາຊສກ຺ກສຸຍາມສນ຺ຕຸສິຕສຸນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕິມຫາພ຺ຣຫ຺ເມຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກຈກ຺ກວາເຬ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຕຸສິຕຠວເນ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ມາຣິສາ ຕຸມ຺ເຫຫິ ທສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣນ຺ເຕຫິ ນ ສກ຺ກສມ຺ປຕ຺ຕິໍ, ນ ມາຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ, ນ ພ຺ຣຫ຺ມສມ຺ປຕ຺ຕິໍ, ນ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ເຖນ຺ເຕຫິ ປູຣິຕາ, ໂລກນິຕ຺ຖຣຓຕ຺ຖາຍ ປນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ເຖນ຺ເຕຫິ ປູຣິຕາ, ໂສ ໂວ ອິທານິ ກາໂລ ມາຣິສາ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາຍ ສມໂຍ, ມາຣິສາ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາຍ ສມໂຍ’’ຕິ ຍາຈິໍສຸ.

ອຖ ມຫາສຕ຺ໂຕ ເທວຕານໍ ປຏິຎ຺ຎໍ ອທຕ຺ວາວ ກາລທີປເທສກຸລຊເນຕ຺ຕິອາຍຸປຣິຈ຺ເຉທວເສນ ປຎ຺ຈມຫາວິໂລກນໍ ນາມ ວິໂລເກສິ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ກາໂລ ນຸ ໂຂ, ອກາໂລ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ປຐມໍ ກາລໍ ວິໂລເກສິ. ຕຕ຺ຖ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ວຑ຺ຒິຕອາຍຸກາໂລ ກາໂລ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ຊາຕິຊຣາມຣຓານິ ນ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຈ ຘມ຺ມເທສນາ ຕິລກ຺ຂຓມຸຕ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເຕສໍ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ, ທຸກ຺ຂໍ, ອນຕ຺ຕາ’’ຕິ ກເຖນ຺ຕານໍ ‘‘ກິໍ ນາເມຕໍ ກເຖນ຺ຕີ’’ຕິ ເນວ ໂສຕພ຺ພໍ ນ ສທ຺ຘາຕພ຺ພໍ ¶ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຕໂຕ ອຠິສມໂຍ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ອນິຍ຺ຍານິກໍ ສາສນໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ອກາໂລ. ວສ຺ສສຕໂຕ ອູນອາຍຸກາໂລປິ ກາໂລ ນ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ຕທາ ສຕ຺ຕາ ອຸສ຺ສນ຺ນກິເລສາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຸສ຺ສນ຺ນກິເລສານຎ຺ຈ ທິນ຺ໂນ ໂອວາໂທ ໂອວາທຏ຺ຐາເນ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຸທເກ ທຓ຺ຑຣາຊິ ວິຍ ຂິປ຺ປໍ ວິຄຈ຺ຉຕິ ¶ . ຕສ຺ມາ ໂສປິ ອກາໂລ. ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສໂຕ ປນ ປຏ຺ຐາຍ ເຫຏ຺ຐາ, ວສ຺ສສຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸທ຺ຘໍ ອາຍຸກາໂລ ກາໂລ ນາມ. ຕທາ ຈ ວສ຺ສສຕກາໂລ. ອຖ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕພ຺ພກາໂລ’’ຕິ ກາລໍ ປສ຺ສິ.

ຕໂຕ ທີປໍ ວິໂລເກນ຺ໂຕ ສປຣິວາເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທີເປ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ຕີສຸ ທີເປສຸ ພຸທ຺ຘາ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຊມ຺ພຸທີເປເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ ທີປໍ ປສ຺ສິ.

ຕໂຕ ¶ ‘‘ຊມ຺ພຸທີໂປ ນາມ ມຫາ ທສໂຍຊນສຫສ຺ສປຣິມາໂຓ, ກຕຣສ຺ມິໍ ນຸ ໂຂ ປເທເສ ພຸທ຺ຘາ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ ໂອກາສໍ ວິໂລເກນ຺ໂຕ ມຊ຺ຌິມເທສໍ ປສ຺ສິ. ມຊ຺ຌິມເທໂສ ນາມ – ‘‘ປຸຣຕ຺ຖິມາຍ ທິສາຍ ຄຊງ຺ຄລໍ ນາມ ນິຄໂມ, ຕສ຺ສ ອປເຣນ ມຫາສາໂລ, ຕໂຕ ປຣໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມາ ຊນປທາ, ໂອຣໂຕ ມຊ຺ເຌ. ປຸພ຺ພທກ຺ຂິຓາຍ ທິສາຍ ສລ຺ລວຕີ ນາມ ນທີ, ຕໂຕ ປຣໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມາ ຊນປທາ, ໂອຣໂຕ ມຊ຺ເຌ. ທກ຺ຂິຓາຍ ທິສາຍ ເສຕກຓ຺ຓິກໍ ນາມ ນິຄໂມ, ຕໂຕ ປຣໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມາ ຊນປທາ, ໂອຣໂຕ ມຊ຺ເຌ. ປຈ຺ຉິມາຍ ທິສາຍ ຖູຓໍ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມ, ຕໂຕ ປຣໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມາ ຊນປທາ, ໂອຣໂຕ ມຊ຺ເຌ. ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ອຸສີຣທ຺ຘໂຊ ນາມ ປພ຺ພໂຕ, ຕໂຕ ປຣໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕິມາ ຊນປທາ, ໂອຣໂຕ ມຊ຺ເຌ’’ຕິ ເອວໍ ວິນເຍ (ມຫາວ. ໒໕໙) ວຸຕ຺ໂຕ ປເທໂສ. ໂສ ອາຍາມໂຕ ຕີຓິ ໂຍຊນສຕານິ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍານິ, ປຣິກ຺ເຂປໂຕ ນວ ໂຍຊນສຕານີຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ປເທເສ ພຸທ຺ຘາ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ, ອຄ຺ຄສາວກາ, ອສີຕິ ມຫາສາວກາ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາ ອຎ຺ເຎ ຈ ມເຫສກ຺ຂາ ຂຕ຺ຕິຍພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິມຫາສາລາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ອິທຎ຺ເຈຕ຺ຖ ກປິລວຕ຺ຖຸ ນາມ ນຄຣໍ, ຕຕ຺ຖ ມຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕພ຺ພນ຺ຕິ ນິຏ຺ຐໍ ອຄມາສິ.

ຕໂຕ ກຸລໍ ວິໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ພຸທ຺ຘາ ນາມ ເວສ຺ສກຸເລ ວາ ສຸທ຺ທກຸເລ ວາ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ໂລກສມ຺ມເຕ ປນ ຂຕ຺ຕິຍກຸເລ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລວາຕິ ທ຺ວີສຸເຍວ ກຸເລສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອິທານິ ຈ ຂຕ຺ຕິຍກຸລໍ ໂລກສມ຺ມຕໍ ¶ , ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສາມິ. ສຸທ຺ໂຘທໂນ ນາມ ຣາຊາ ເມ ປິຕາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ກຸລໍ ປສ຺ສິ.

ຕໂຕ ມາຕຣໍ ວິໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ພຸທ຺ຘມາຕາ ນາມ ໂລລາ ສຸຣາຘຸຕ຺ຕາ ນ ໂຫຕິ, ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສໍ ປນ ປູຣິຕປາຣມີ ຊາຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຂຓ຺ຑປຎ຺ຈສີລາເຍວ ໂຫຕິ. ອຍຎ຺ຈ ມຫາມາຍາ ນາມ ເທວີ ເອທິສີ, ອຍໍ ເມ ມາຕາ ຠວິສ຺ສຕິ, ກິຕ຺ຕກໍ ປນສ຺ສາ ອາຍູຕິ ທສນ຺ນໍ ມາສານໍ ອຸປຣິ ສຕ຺ຕ ທິວສານີ’’ຕິ ປສ຺ສິ.

ອິຕິ ອິມໍ ປຎ຺ຈມຫາວິໂລກນໍ ວິໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ກາໂລ ເມ ມາຣິສາ ພຸທ຺ຘຠາວາຍາ’’ຕິ ເທວຕານໍ ສງ຺ຄຫໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຏິຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ຕຸມ຺ເຫ’’ຕິ ຕາ ເທວຕາ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ຕຸສິຕເທວຕາຫິ ປຣິວຸໂຕ ຕຸສິຕປຸເຣ ນນ຺ທນວນໍ ປາວິສິ. ສພ຺ພເທວໂລເກສຸ ຫິ ນນ຺ທນວນໍ ອຕ຺ຖິເຍວ. ຕຕ຺ຖ ນໍ ເທວຕາ ‘‘ອິໂຕ ຈຸໂຕ ສຸຄຕິໍ ຄຈ຺ຉ, ອິໂຕ ຈຸໂຕ ສຸຄຕິໍ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ປຸພ຺ເພ ກຕກຸສລກມ຺ໂມກາສໍ ສາຣຍມານາ ¶ ວິຈຣນ຺ຕິ. ໂສ ເອວໍ ເທວຕາຫິ ກຸສລໍ ສາຣຍມານາຫິ ປຣິວຸໂຕ ຕຕ຺ຖ ວິຈຣນ຺ໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ມຫາມາຍາຍ ເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ.

ຕສ຺ສ ¶ ອາວິຠາວຕ຺ຖໍ ອຍມນຸປຸພ຺ພິກຖາ – ຕທາ ກິຣ ກປິລວຕ຺ຖຸນຄເຣ ອາສາຬ຺ຫິນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ສງ຺ຆຸຏ຺ຐໍ ອໂຫສິ, ມຫາຊໂນ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬຕິ. ມຫາມາຍາປິ ເທວີ ປຸເຣ ປຸຓ຺ຓມາຍ ສຕ຺ຕມທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິຄຕສຸຣາປານໍ ມາລາຄນ຺ຘວິຠູຕິສມ຺ປນ຺ນໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕກີຬໍ ອນຸຠວມານາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ປາໂຕວ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄນ຺ໂຘທເກນ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕສຫສ຺ສານິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣວິຠູສິຕາ ວຣໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສິຣິສຍເນ ນິປນ຺ນາ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມມານາ ອິມໍ ສຸປິນໍ ອທ຺ທສ – ‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ກິຣ ນໍ ມຫາຣາຊາໂນ ສຍເນເນວ ສທ຺ຘິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ເນຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິໂຍຊນິເກ ມໂນສິລາຕເລ ສຕ຺ຕໂຍຊນິກສ຺ສ ມຫາສາລຣຸກ຺ຂສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ຐເປຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ເທວິໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເທວິໍ ອໂນຕຕ຺ຕທຫໍ ເນຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສມລຫຣຓຕ຺ຖໍ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ທິພ຺ພວຕ຺ຖໍ ນິວາສາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ເຘຫິ ວິລິມ຺ປາເປຕ຺ວາ ທິພ຺ພປຸປ຺ຜານິ ປິຬນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ອວິທູເຣ ເອໂກ ຣຊຕປພ຺ພໂຕ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ກນກວິມານໍ ອຕ຺ຖິ ¶ , ຕຕ຺ຖ ປາຈີນສີສກໍ ທິພ຺ພສຍນໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊາເປສຸໍ. ອຖ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເສຕວຣວາຣໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ອວິທູເຣ ເອໂກ ສຸວຓ຺ຓປພ຺ພໂຕ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ວິຈຣິຕ຺ວາ ຕໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຣຊຕປພ຺ພຕໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣທິສໂຕ ອາຄມ຺ມ ຣຊຕທາມວຓ຺ຓາຍ ໂສຓ຺ຑາຍ ເສຕປທຸມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂກຎ຺ຈນາທໍ ນທິຕ຺ວາ ກນກວິມານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມາຕຸສຍນໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓປສ຺ສໍ ຜາເລຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິໍ ປວິຏ຺ຐສທິໂສ ອໂຫສີ’ຕິ. ເອວໍ ອຸຕ຺ຕຣາສາຬ຺ຫນກ຺ຂຕ຺ເຕນ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ.

ປຸນທິວເສ ປພຸທ຺ຘາ ເທວີ ຕໍ ສຸປິນໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ຈຕຸສຏ຺ຐິມຕ຺ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປາໂມກ຺ເຂ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ໂຄມຍຫຣິຕູປລິຕ຺ຕາຍ ລາຊາທີຫິ ກຕມງ຺ຄລສກ຺ກາຣາຍ ຠູມິຍາ ມຫາຣຫານິ ອາສນານິ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສປ຺ປິມຘຸສກ຺ຂຣາຠິສງ຺ຂຕສ຺ສ ວຣປາຍາສສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕປາຕິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕປາຕີຫິເຍວ ປຏິກຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອທາສິ, ອຎ຺ເຎຫິ ຈ ອຫຕວຕ຺ຖກປິລຄາວິທານາທີຫິ ເຕ ສນ຺ຕປ຺ເປສິ. ອຖ ເນສໍ ສພ຺ພກາເມຫິ ສນ຺ຕປ຺ປິຕານໍ ສຸປິນໍ ອາໂຣຈາເປຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອາຫໍສຸ ‘‘ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ມຫາຣາຊ, ເທວິຍາ ເຕ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ຄພ຺ໂຠ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ, ໂສ ຈ ¶ ໂຂ ປຸຣິສຄພ຺ໂຠ, ນ ອິຕ຺ຖິຄພ຺ໂຠ, ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ ຠວິສ຺ສຕິ. ໂສ ສເຈ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສິສ຺ສຕິ, ຣາຊາ ຠວິສ຺ສຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ; ສເຈ ອຄາຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ປພ຺ພຊິສ຺ສຕິ, ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ ໂລເກ ວິວຏ຺ຏຈ຺ຉໂທ’’ຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓກ຺ຂເຓ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ສກລທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ສງ຺ກມ຺ປິ ສມ຺ປກມ຺ປິ ສມ຺ປເວຘິ. ພາຕ຺ຕິໍສປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕານິ ປາຕຸຣເຫສຸໍ – ທສສຸ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສສຸ ອປ຺ປມາໂຓ ໂອຠາໂສ ຜຣິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ສິຣິໍ ທຏ຺ຐຸກາມາ ວິຍ ອນ຺ຘາ ຈກ຺ຂູນິ ¶ ປຏິລຠິໍສຸ, ພຘິຣາ ສທ຺ທໍ ສຸຓິໍສຸ, ມູຄາ ສມາລປິໍສຸ, ຂຸຊ຺ຊາ ອຸຊຸຄຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ, ປງ຺ຄຸລາ ປທສາ ຄມນໍ ປຏິລຠິໍສຸ, ພນ຺ຘນຄຕາ ສພ຺ພສຕ຺ຕາ ອນ຺ທຸພນ຺ຘນາທີຫິ ມຸຈ຺ຈິໍສຸ, ສພ຺ພນຣເກສຸ ອຄ຺ຄິ ນິພ຺ພາຍິ, ເປຕ຺ຕິວິສເຍ ຂຸປ຺ປິປາສາ ວູປສມິ, ຕິຣຈ຺ຉານານໍ ຠຍໍ ນາໂຫສິ, ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ໂຣໂຄ ວູປສມິ, ສພ຺ພສຕ຺ຕາ ປິຍໍວທາ ອເຫສຸໍ, ມຘຸເຣນາກາເຣນ ອສ຺ສາ ຫສິໍສຸ, ວາຣຓາ ຄຊ຺ຊິໍສຸ, ສພ຺ພຕູຣິຍານິ ສກສກນິນ຺ນາທໍ ມຸຎ຺ຈິໍສຸ, ອຆຏ຺ຏິຕານິເຍວ ມນຸສ຺ສານໍ ຫຕ຺ຖູປຄາທີນິ ອາຠຣຓານິ ວິຣວິໍສຸ, ສພ຺ພທິສາ ວິປ຺ປສນ຺ນາ ອເຫສຸໍ ¶ , ສຕ຺ຕານໍ ສຸຂໍ ອຸປ຺ປາທຍມາໂນ ມຸທຸສີຕລວາໂຕ ວາຍິ, ອກາລເມໂຆ ວສ຺ສິ, ປຖວິໂຕປິ ອຸທກໍ ອຸພ຺ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິສ຺ສນ຺ທິ, ປກ຺ຂິໂນ ອາກາສຄມນໍ ວິຊຫິໍສຸ, ນທິໂຍ ອສນ຺ທມານາ ອຏ຺ຐໍສຸ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ມຘຸຣໍ ອຸທກໍ ອໂຫສິ, ສພ຺ພຕ຺ຖກເມວ ປຎ຺ຈວຓ຺ເຓຫິ ປທຸເມຫິ ສຎ຺ຉນ຺ນຕໂລ ອໂຫສິ, ຖລຊຊລຊາທີນິ ສພ຺ພປຸປ຺ຜານິ ປຸປ຺ຜິໍສຸ, ຣຸກ຺ຂານໍ ຂນ຺ເຘສຸ ຂນ຺ຘປທຸມານິ, ສາຂາສຸ ສາຂາປທຸມານິ, ລຕາສຸ ລຕາປທຸມານິ ປຸປ຺ຜິໍສຸ, ຖເລ ສິລາຕລານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸປຣູປຣິ ສຕ຺ຕ ສຕ຺ຕ ຫຸຕ຺ວາ ທຓ຺ຑປທຸມານິ ນາມ ນິກ຺ຂມິໍສຸ, ອາກາເສ ໂອລມ຺ພກປທຸມານິ ນາມ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ, ສມນ຺ຕໂຕ ປຸປ຺ຜວສ຺ສາ ວສ຺ສິໍສຸ, ອາກາເສ ທິພ຺ພຕູຣິຍານິ ວຊ຺ຊິໍສຸ, ສກລທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ວິສ຺ສຏ຺ຐມາລາຄຸໂຬ ວິຍ, ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ພທ຺ຘມາລາກລາໂປ ວິຍ, ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ມາລາສນໍ ວິຍ ຈ ເອກມາລາມາລິນີ ວິປ຺ຜຸຣນ຺ຕວາຬພີຊນີ ປຸປ຺ຜຘູມຄນ຺ຘປຣິວາສິຕາ ປຣມໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ອໂຫສິ.

ເອວໍ ຄຫິຕປຏິສນ຺ຘິກສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິສນ຺ຘິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເຈວ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຸຍາ ຈ ອຸປທ຺ທວນິວາຣຓຕ຺ຖໍ ຂຄ຺ຄຫຕ຺ຖາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເທວປຸຕ຺ຕາ ອາຣກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຸ ປນ ປຸຣິເສສຸ ຣາຄຈິຕ຺ຕໍ ນຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ຈ ອໂຫສິ ສຸຂິນີ ອກິລນ຺ຕກາຍາ. ໂພຘິສຕ຺ຕຎ຺ຈ ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິຄຕໍ ¶ ວິປ຺ປສນ຺ເນ ມຓິຣຕເນ ອາວຸຕປຓ຺ຑຸສຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ປສ຺ສຕິ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ວສິຕກຸຈ຺ຉິ ນາມ ເຈຕິຍຄພ຺ຠສທິສາ ໂຫຕິ, ນ ສກ຺ກາ ອຎ຺ເຎນ ສຕ຺ເຕນ ອາວສິຕຸໍ ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວາ, ຕສ຺ມາ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ສຕ຺ຕາຫຊາເຕ ໂພຘິສຕ຺ເຕ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕຸສິຕປຸເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ. ຍຖາ ຈ ອຎ຺ຎາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ທສ ມາເສ ອປຕ຺ວາປິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາປິ ນິສິນ຺ນາປິ ນິປນ຺ນາປິ ວິຊາຍນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ. ສາ ປນ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ທສ ມາເສ ກຸຈ຺ຉິນາ ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ຐິຕາວ ວິຊາຍຕິ. ອຍໍ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຸຘມ຺ມຕາ.

ມຫາມາຍາປິ ເທວີ ປຕ຺ເຕນ ເຕລໍ ວິຍ ທສ ມາເສ ກຸຈ຺ຉິນາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓຄພ຺ຠາ ຎາຕິຆຣໍ ຄນ຺ຕຸກາມາ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ເທວ, ກຸລສນ຺ຕກໍ ເທວທຫນຄຣໍ ຄນ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ກປິລວຕ຺ຖຸໂຕ ຍາວ ເທວທຫນຄຣາ ມຄ຺ຄໍ ສມໍ ກາເຣຕ຺ວາ ກທລິປຸຓ຺ຓຆຏຘຊປຏາກາທີຫິ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ເທວິ ສຸວຓ຺ຓສິວິກາຍ ¶ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອມຈ຺ຈສຫສ຺ເສນ ອຸກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ¶ ປຣິວາເຣນ ເປເສສິ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ປນ ນຄຣານໍ ອນ຺ຕເຣ ອຸຠຍນຄຣວາສີນມ຺ປິ ລຸມ຺ພິນີວນໍ ນາມ ມງ຺ຄລສາລວນໍ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ມູລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຄ຺ຄສາຂາ ສພ຺ພໍ ເອກປາລິຜຸລ຺ລໍ ອໂຫສິ, ສາຂນ຺ຕເຣຫິ ເຈວ ປຸປ຺ຜນ຺ຕເຣຫິ ຈ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓາ ຠມຣຄຓາ ນານປ຺ປກາຣາ ຈ ສກຸຓສງ຺ຆາ ມຘຸຣສ຺ສເຣນ ວິກູຊນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ສກລໍ ລຸມ຺ພິນີວນໍ ຈິຕ຺ຕລຕາວນສທິສໍ, ມຫານຸຠາວສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ສຸສຊ຺ຊິຕໍ ອາປານມຓ຺ຑລໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ເທວິຍາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ສາລວນກີຬໍ ກີຬິຕຸກາມຕາຈິຕ຺ຕໍ ອຸທປາທິ. ອມຈ຺ຈາ ເທວິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສາລວນໍ ປວິສິໍສຸ. ສາ ມງ຺ຄລສາລມູລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາລສາຂໍ ຄຓ຺ຫິຕຸກາມາ ອໂຫສິ, ສາລສາຂາ ສຸເສທິຕເວຕ຺ຕຄ຺ຄໍ ວິຍ ໂອນມິຕ຺ວາ ເທວິຍາ ຫຕ຺ຖປຖໍ ອຸປຄຎ຺ຉິ. ສາ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ສາຂໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ຕາວເທວ ຈສ຺ສາ ກມ຺ມຊວາຕາ ຈລິໍສຸ. ອຖສ຺ສາ ສາຓິໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຫາຊໂນ ປຏິກ຺ກມິ. ສາລສາຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐມານາຍ ເອວສ຺ສາ ຄພ຺ຠວຸຏ຺ຐານໍ ອໂຫສິ. ຕງ຺ຂຓໍເຍວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວິສຸທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ສຸວຓ຺ຓຊາລໍ ອາທາຍ ສມ຺ປຕ຺ຕາ ເຕນ ສຸວຓ຺ຓຊາເລນ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ມາຕຸ ປຸຣໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຕມນາ, ເທວິ, ໂຫຫິ, ມເຫສກ຺ໂຂ ເຕ ປຸຕ຺ໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ອາຫໍສຸ.

ຍຖາ ປນ ອຎ຺ເຎ ສຕ຺ຕາ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ຕາ ປຏິກູເລນ ອສຸຈິນາ ມກ຺ຂິຕາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ. ໂສ ປນ ¶ ຘມ຺ມາສນໂຕ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມກຖິໂກ ວິຍ, ນິສ຺ເສຓິໂຕ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ວິຍ, ຈ ທ຺ເວ ຈ ຫຕ຺ເຖ ທ຺ເວ ຈ ປາເທ ປສາເຣຕ຺ວາ ຐິຕໂກວ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສມ຺ຠເວນ ເກນຈິ ອສຸຈິນາ ອມກ຺ຂິໂຕ ສຸທ຺ໂຘ ວິສໂທ ກາສິກວຕ຺ເຖ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕມຓິຣຕນໍ ວິຍ ໂຊຕຍນ຺ໂຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂມິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕຸຍາ ຈ ສກ຺ກາຣຕ຺ຖໍ ອາກາສໂຕ ທ຺ເວ ອຸທກຘາຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ມາຕຸຍາ ຈ ສຣີເຣ ອຸຕຸໍ ຄາຫາເປສຸໍ.

ອຖ ນໍ ສຸວຓ຺ຓຊາເລນ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕານໍ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ມງ຺ຄລສມ຺ມຕາຍ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສາຍ ອຊິນປ຺ປເວຓິຍາ ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ເຕສໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ມນຸສ຺ສາ ທຸກູລຈຸມ຺ພຏເກນ. ມນຸສ຺ສານໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສໍ ໂອໂລເກສິ, ອເນການິ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ສານິ ເອກງ຺ຄຓານິ ອເຫສຸໍ. ຕຕ຺ຖ ເທວມນຸສ຺ສາ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ¶ ປູຊຍມານາ ‘‘ມຫາປຸຣິສ, ອິຘ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທິໂສ ອຎ຺ໂຎ ນຕ຺ຖິ, ກຸເຕຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເອວໍ ຈຕສ຺ໂສ ທິສາ, ຈຕສ຺ໂສ ອນຸທິສາ, ເຫຏ຺ຐາ, ອຸປຣີຕິ ທສ ທິສາ ອນຸວິໂລເກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ສທິສໍ ກຎ຺ຈິ ອທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ອຸຕ຺ຕຣາທິສາ’’ຕິ ສຕ຺ຕປທວີຕິຫາເຣນ ອຄມາສິ, ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ຘາຣິຍມາໂນ, ສຸຍາເມນ ວາຬພີຊນິໍ, ອຎ຺ຎາຫິ ຈ ເທວຕາຫິ ເສສຣາຊກກຸຘຠຓ຺ຑຫຕ຺ຖາຫິ ¶ ອນຸຄມ຺ມມາໂນ. ຕໂຕ ສຕ຺ຕມປເທ ຐິໂຕ ‘‘ອຄ຺ໂຄຫມສ຺ມິໍ ໂລກສ຺ສາ’’ຕິອາທິກໍ ອາສຠິໍ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣນ຺ໂຕ ສີຫນາທໍ ນທິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິ ຕີສຸ ອຕ຺ຕຠາເວສຸ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕມຕ຺ໂຕວ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣສິ ມໂຫສຘຕ຺ຕຠາເວ, ເວສ຺ສນ຺ຕຣຕ຺ຕຠາເວ, ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວຕິ. ມໂຫສຘຕ຺ຕຠາເວ ກິຣສ຺ສ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕມຕ຺ຕສ຺ເສວ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຈນ຺ທນສາຣໍ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຕ຺ວາ ຄໂຕ, ໂສ ຕໍ ມຸຏ຺ຐິຍໍ ກຕ຺ວາວ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ. ອຖ ນໍ ມາຕາ ‘‘ຕາຕ, ກິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ໂອສຘໍ, ອມ຺ມາ’’ຕິ. ອິຕິ ໂອສຘໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕຕ຺ຕາ ‘‘ໂອສຘທາຣໂກ’’ຕ຺ເວວສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ຕໍ ໂອສຘໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈາຏິຍໍ ປກ຺ຂິປິໍສຸ, ອາຄຕາຄຕານໍ ອນ຺ຘພຘິຣາທີນໍ ຕເທວ ສພ຺ພໂຣຄວູປສມາຍ ເຠສຊ຺ຊໍ ອໂຫສິ. ຕໂຕ ‘‘ມຫນ຺ຕໍ ອິທໍ ໂອສຘໍ, ມຫນ຺ຕໍ ອິທໍ ໂອສຘ’’ນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນວຈນໍ ອຸປາທາຍ ‘‘ມໂຫສໂຘ’’ຕ຺ເວວສ຺ສ ນາມໍ ຊາຕໍ. ເວສ຺ສນ຺ຕຣຕ຺ຕຠາເວ ປນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ອມ຺ມ, ກິຎ຺ຈິ ເຄຫສ຺ມິໍ, ທານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ນິກ຺ຂມິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາ ‘‘ສຘເນ ກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕສິ, ຕາຕາ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຕໂນ ¶ ຫຕ຺ຖຕເລ ກຕ຺ວາ ສຫສ຺ສຕ຺ຖວິກໍ ຐເປສິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ອຕ຺ຕຠາເວ ອິມໍ ສີຫນາທໍ ນທີຕິ ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕີສຸ ອຕ຺ຕຠາເວສຸ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕມຕ຺ໂຕວ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣສິ. ຍຖາ ຈ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓກ຺ຂເຓ, ຊາຕກ຺ຂເຓປິສ຺ສ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕານິ ປາຕຸຣເຫສຸໍ. ຍສ຺ມິໍ ປນ ສມເຍ ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ລຸມ຺ພິນີວເນ ຊາໂຕ, ຕສ຺ມິໍເຍວ ສມເຍ ຣາຫຸລມາຕາ ເທວີ, ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ, ຉນ຺ໂນ ອມຈ຺ໂຈ, ກາຬຸທາຍີ ອມຈ຺ໂຈ, ກຓ຺ຑໂກ ອສ຺ສຣາຊາ, ມຫາໂພຘິຣຸກ຺ໂຂ, ຈຕສ຺ໂສ ນິຘິກຸມ຺ຠິໂຍ ¶ ຈ ຊາຕາ. ຕຕ຺ຖ ເອກາ ຄາວຸຕປ຺ປມາຓາ, ເອກາ ອຑ຺ຒໂຍຊນປ຺ປມາຓາ, ເອກາ ຕິຄາວຸຕປ຺ປມາຓາ, ເອກາ ໂຍຊນປ຺ປມາຓາ ອໂຫສີຕິ. ອິເມ ສຕ຺ຕ ສຫຊາຕາ ນາມ.

ອຸຠຍນຄຣວາສິໂນ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກປິລວຕ຺ຖຸນຄຣເມວ ອຄມໍສຸ. ຕໍ ທິວສໍເຍວ ຈ ‘‘ກປິລວຕ຺ຖຸນຄເຣ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຊາໂຕ, ອຍໍ ກຸມາໂຣ ໂພຘິຕເລ ນິສີທິຕ຺ວາ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕາວຕິໍສຠວເນ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ເທວສງ຺ຆາ ເຈລຸກ຺ເຂປາທີນິ ປວຕ຺ເຕນ຺ຕາ ກີຬິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊສ຺ສ ກຸລູປໂກ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠີ ກາຬເທວີໂລ ນາມ ຕາປໂສ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ທິວາວິຫາຣຕ຺ຖາຍ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສິນ຺ໂນ ຕາ ເທວຕາ ກີຬມານາ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍກາຣຓາ ຕຸມ຺ເຫ ເອວໍ ຕຸຏ຺ຐມານສາ ກີຬຖ, ມຍ຺ຫມ຺ເປຕໍ ກາຣຓໍ ກເຖຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ເທວຕາ ອາຫໍສຸ ‘‘ມາຣິສ, ສຸທ຺ໂຘທນຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ ຊາໂຕ, ໂສ ໂພຘິຕເລ ນິສີທິຕ຺ວາ ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ອນນ຺ຕໍ ພຸທ຺ຘລີຬໍ ທຏ຺ຐຸໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ໂສຕຸໍ ລຈ຺ຉາມາຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຕຸຏ຺ຐາມ຺ຫາ’’ຕິ. ຕາປໂສ ຕາສໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຂິປ຺ປໍ ເທວໂລກໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຣາຊນິເວສນໍ ¶ ປວິສິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ກິຣ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຊາໂຕ, ປສ຺ສິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ກຸມາຣໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ຕາປສໍ ວນ຺ທາເປຕຸໍ ອຠິຫຣິ, ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປາທາ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕາປສສ຺ສ ຊຏາສຸ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ເຕນຕ຺ຕຠາເວນ ວນ຺ທິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕໂກ ນາມ ອຎ຺ໂຎ ນຕ຺ຖິ. ສເຈ ຫິ ອຊານນ຺ຕາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສີສໍ ຕາປສສ຺ສ ປາທມູເລ ຐເປຍ຺ຍຸໍ, ສຕ຺ຕຘາ ຕສ຺ສ ມຸທ຺ຘາ ຜເລຍ຺ຍ. ຕາປໂສ ‘‘ນ ເມ ອຕ຺ຕານໍ ນາເສຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫສິ. ຣາຊາ ຕໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິ.

ຕາປໂສ ອຕີເຕ ຈຕ຺ຕາລີສ ກປ຺ເປ, ອນາຄເຕ ຈຕ຺ຕາລີສາຕິ ອສີຕິ ກປ຺ເປ ອນຸສ຺ສຣຕິ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ລກ຺ຂຓສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຠວິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ພຸທ຺ໂຘ, ອຸທາຫຸ ໂນ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ນິສ຺ສໍສຍໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍປຸຣິໂສ ອຍ’’ນ຺ຕິ ສິຕໍ ¶ ອກາສິ. ຕໂຕ ‘‘ອຫໍ ອິມໍ ພຸທ຺ຘຠູຕໍ ທຏ຺ຐຸໍ ລຠິສ຺ສາມິ ນຸ ໂຂ, ໂນ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ນ ລຠິສ຺ສາມິ, ອນ຺ຕຣາເຍວ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘສເຕນປິ ¶ ພຸທ຺ຘສຫສ຺ເສນປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພເຘຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ເຍ ອຣູປຠເວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສາມີ’’ຕິ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອວຣູປໍ ນາມ ອຈ຺ຉຣິຍປຸຣິສໍ ພຸທ຺ຘຠູຕໍ ທຏ຺ຐຸໍ ນ ລຠິສ຺ສາມິ, ມຫຕີ ວຕ ເມ ຊານິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປໂຣທິ.

ມນຸສ຺ສາ ທິສ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອຍ຺ໂຍ ອິທາເນວ ຫສິຕ຺ວາ ປຸນ ປໂຣທິ. ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂກຈິ ອນ຺ຕຣາໂຍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ‘‘ນຕ຺ເຖຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ, ນິສ຺ສໍສເຍນ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອຖ ‘‘ກສ຺ມາ ປໂຣທິຕ຺ຖາ’’ຕິ? ‘‘ເອວຣູປໍ ປຸຣິສໍ ພຸທ຺ຘຠູຕໍ ທຏ຺ຐຸໍ ນ ລຠິສ຺ສາມິ, ‘ມຫຕີ ວຕ ເມ ຊານິ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ອນຸໂສຈນ຺ໂຕ ໂຣທາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ໂສ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເມ ຎາຕເກສຸ ໂກຈິ ເອຕໍ ພຸທ຺ຘຠູຕໍ ທຏ຺ຐຸໍ ລຠິສ຺ສຕິ, ນ ລຠິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຄິເນຍ຺ຍໍ ນາຬກທາຣກໍ ອທ຺ທສ. ໂສ ຠຄິນິຍາ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ເຕ ປຸຕ຺ໂຕ ນາຬໂກ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ ເຄເຫ, ອຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ປກ຺ໂກສາຫິ ນ’’ນ຺ຕິ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕໍ ກຸມາຣໍ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊສ຺ສ ກຸເລ ປຸຕ຺ໂຕ ຊາໂຕ, ພຸທ຺ຘງ຺ກຸໂຣ ເອສ, ປຎ຺ຈຕິໍສ ວສ຺ສານິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕ຺ວໍ ເອຕໍ ທຏ຺ຐຸໍ ລຠິສ຺ສສິ, ອຊ຺ເຊວ ປພ຺ພຊາຫີ’’ຕິ. ສຕ຺ຕາສີຕິໂກຏິຘເນ ກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕທາຣໂກປິ ‘‘ນ ມໍ ມາຕຸໂລ ອນຕ຺ເຖ ນິໂຍເຊສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕາວເທວ ອນ຺ຕຣາປຓໂຕ ກາສາຍານິ ເຈວ ມຕ຺ຕິກາປຕ຺ຕຎ຺ຈ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ‘‘ໂຍ ໂລເກ ອຸຕ຺ຕມປຸຄ຺ຄໂລ, ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕາຠິມຸຂໍ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຖວິກາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອໍສກູເຏ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ¶ ອກາສິ. ໂສ ປຣມາຠິສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕໍ ຕຖາຄຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ນາຬກປຏິປທໍ ກຖາເປຕ຺ວາ ປຸນ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຏ຺ຐປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ ສຕ຺ເຕວ ມາເສ ອາຍຸໍ ປາເລຕ຺ວາ ເອກໍ ສຸວຓ຺ຓປພ຺ພຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕໂກວ ອນຸປາທິເສສາຍ ນິພ຺ພານຘາຕຸຍາ ປຣິນິພ຺ພາຍິ.

ໂພຘິສຕ຺ຕມ຺ປິ ໂຂ ປຎ຺ຈເມ ທິວເສ ສີສໍ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ‘‘ນາມຄ຺ຄຫຓໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຣາຊຠວນໍ ຈຕຸຊ຺ຊາຕິກຄນ຺ເຘຫິ ວິລິມ຺ປິຕ຺ວາ ລາຊາປຎ຺ຈມການິ ປຸປ຺ຜານິ ວິກິຣິຕ຺ວາ ອສມ຺ຠິນ຺ນປາຍາສໍ ປຈາເປຕ຺ວາ ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ປາຣງ຺ຄເຕ ອຏ຺ຐສຕພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຣາຊຠວເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ສຸໂຠຊນໍ ¶ ໂຠເຊຕ຺ວາ ມຫາສກ຺ກາຣໍ ¶ ກຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ລກ຺ຂຓານິ ປຣິຄ຺ຄຫາເປສຸໍ. ເຕສຸ –

‘‘ຣາໂມ ຘໂຊ ລກ຺ຂໂຓ ຈາປິ ມນ຺ຕີ, ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ຈ ໂຠໂຊ ສຸຍາໂມ ສຸທຕ຺ໂຕ;

ເອເຕ ຕທາ ອຏ຺ຐ ອເຫສຸໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ຉຬງ຺ຄວາ ມນ຺ຕໍ ວິຍາກຣິໍສູ’’ຕິ. –

ອິເມ ອຏ຺ເຐວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ລກ຺ຂຓປຣິຄ຺ຄາຫກາ ອເຫສຸໍ. ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓທິວເສ ສຸປິໂນປິ ເອເຕເຫວ ປຣິຄ຺ຄຫິໂຕ. ເຕສຸ ສຕ຺ຕ ຊນາ ທ຺ເວ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທ຺ເວຘາ ພ຺ຍາກຣິໍສຸ – ‘‘ອິເມຫິ ລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສມາໂນ ຣາຊາ ໂຫຕິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ, ປພ຺ພຊມາໂນ ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ, ສພ຺ພໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຎ຺ໂຎ ສິຣິວິຠວໍ ອາຈິກ຺ຂິໍສຸ. ເຕສໍ ປນ ສພ຺ພທຫໂຣ ໂຄຕ຺ຕໂຕ ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ ນາມ ມາຓໂວ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຣລກ຺ຂຓນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ – ‘‘ອິມສ຺ສ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ຐານກາຣຓໍ ນຕ຺ຖິ, ເອກນ຺ເຕເນສ ວິວຏ຺ຏຈ຺ຉໂທ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອກເມວ ອງ຺ຄຸລິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອກໍສພ຺ຍາກຣຓໍ ພ຺ຍາກາສິ. ອຍຎ຺ຫິ ກຕາຘິກາໂຣ ປຈ຺ຉິມຠວິກສຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາຍ ອິຕເຣ ສຕ຺ຕ ຊເນ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ‘‘ອິເມຫິ ລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ຐານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອສໍສຍໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອກເມວ ຄຕິໍ ອທ຺ທສ, ຕສ຺ມາ ເອກໍ ອງ຺ຄຸລິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອວໍ ພ຺ຍາກາສິ. ອຖສ຺ສ ນາມໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ສພ຺ພໂລກສ຺ສ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘິກຣຕ຺ຕາ ‘‘ສິທ຺ຘຕ຺ໂຖ’’ຕິ ນາມມກໍສຸ.

ອຖ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອຕ຺ຕໂນ ຆຣານິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕ ອາມນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ຕາຕາ, ອມ຺ເຫ ມຫລ຺ລກາ, ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊສ຺ສ ປຸຕ຺ຕໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕໍ ມຍໍ ສມ຺ຠເວຍ຺ຍາມ ວາ ໂນ ວາ, ຕຸມ຺ເຫ ຕສ຺ມິໍ ກຸມາເຣ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ເຕ ຕສ຺ສ ສາສເນ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ເຕ ສຕ຺ຕປິ ຊນາ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄຕາ, ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎມາຓໂວວ ອໂຣໂຄ ອໂຫສິ. ໂສ ມຫາສຕ຺ເຕ ວຸຑ຺ຒິມນ຺ວາຍ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ¶ ອຠິນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ອຸຣຸເວລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຣມຓີໂຍ, ວຕ ອຍໍ ຠູມິຠາໂຄ, ອລໍ ວຕິທໍ ກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ¶ ປຘານຕ຺ຖິກສ຺ສ ປຘານາຍາ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວາສໍ ອຸປຄເຕ ‘‘ມຫາປຸຣິໂສ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ເຕສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ປຸຕ຺ເຕ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມາຫ ‘‘ສິທ຺ຘຕ຺ຖກຸມາໂຣ ກິຣ ປພ຺ພຊິໂຕ, ໂສ ນິສ຺ສໍສຍໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ. ສເຈ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປິຕໂຣ ອໂຣຄາ ອສ຺ສຸ, ອຊ຺ຊ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍຸໍ. ສເຈ ຕຸມ຺ເຫປິ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖ, ເອຖ, ອຫໍ ຕໍ ປຸຣິສໍ ອນຸປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເຕ ສພ຺ເພ ເອກຈ຺ຉນ຺ທາ ຠວິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ ¶ , ຕໂຍ ຊນາ ນ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ອິຕເຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ເຕ ປຎ຺ຈປິ ຊນາ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍຕ຺ເຖຣາ ນາມ ຊາຕາ.

ຕທາ ປນ ຣາຊາ ‘‘ກິໍ ທິສ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ ປພ຺ພຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕານີ’’ຕິ. ‘‘ກຕຣຎ຺ຈ ກຕຣຎ຺ຈາ’’ຕິ? ‘‘ຊຣາຊິຓ຺ຓໍ, ພ຺ຍາຘິຕໍ, ກາລກຕໍ, ປພ຺ພຊິຕ’’ນ຺ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອວຣູປານໍ ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ມາ ອທຕ຺ຖ, ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ພຸທ຺ຘຠາເວນ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ, ອຫໍ ມມ ປຸຕ຺ຕໍ ທ຺ວິສຫສ຺ສທີປປຣິວາຣານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາທີປານໍ ອິສ຺ສຣິຍາຘິປຈ຺ຈໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ຕໍ ຉຕ຺ຕິໍສໂຍຊນປຣິມຓ຺ຑລາຍ ປຣິສາຍ ປຣິວຸຕໍ ຄຄນຕເລ ວິຈຣມານໍ ປສ຺ສິຕຸກາໂມ’’ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ອິເມສໍ ຈຕຸປ຺ປກາຣານໍ ນິມິຕ຺ຕານໍ ກຸມາຣສ຺ສ ຈກ຺ຂຸປເຖ ອາຄມນນິວາຣຓຕ຺ຖໍ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ຄາວຸເຕ ຄາວຸເຕ ອາຣກ຺ຂໍ ຐເປສິ. ຕໍ ທິວສໍ ປນ ມງ຺ຄລຏ຺ຐາເນ ສນ຺ນິປຕິເຕສຸ ອສີຕິຍາ ຎາຕິກຸລສຫສ຺ເສສຸ ເອເກໂກ ເອກເມກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ປຏິຊານິ – ‘‘ອຍໍ ພຸທ຺ໂຘ ວາ ໂຫຕຸ ຣາຊາ ວາ, ມຍໍ ເອກເມກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ທສ຺ສາມ. ສເຈປິ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ, ຂຕ຺ຕິຍສມເຓເຫວ ປຸຣກ຺ຂຕປຣິວາຣິໂຕ ວິຈຣິສ຺ສຕິ. ສເຈປິ ຣາຊາ ຠວິສ຺ສຕິ, ຂຕ຺ຕິຍກຸມາເຣເຫວ ປຸຣກ຺ຂຕປຣິວາຣິໂຕ ວິຈຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຣາຊາປິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕມຣູປສມ຺ປນ຺ນາ ວິຄຕສພ຺ພໂທສາ ຘາຕິໂຍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອນນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ມຫນ຺ເຕນ ສິຣິໂສຠຄ຺ເຄນ ວຑ຺ຒຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ຣຎ຺ໂຎ ວປ຺ປມງ຺ຄລໍ ນາມ ອໂຫສິ. ຕໍ ທິວສໍ ສກລນຄຣໍ ເທວວິມານໍ ວິຍ ອລງ຺ກໂຣນ຺ຕິ. ສພ຺ເພ ທາສກມ຺ມກຣາທໂຍ ອຫຕວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ ຄນ຺ຘມາລາທິປຏິມຓ຺ຑິຕາ ຣາຊກຸເລ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ກມ຺ມນ຺ເຕ ນງ຺ຄລສຫສ຺ສໍ ໂຍຊີຍຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ທິວເສ ເອເກນູນອຏ຺ຐສຕນງ຺ຄລານິ ສທ຺ຘິໍ ພລິພທ຺ທຣສ຺ມິໂຍຕ຺ເຕຫິ ຣຊຕປຣິກ຺ຂຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຣຎ຺ໂຎ ອາລມ຺ພນນງ຺ຄລໍ ¶ ປນ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓປຣິກ຺ຂຕໍ ໂຫຕິ. ພລິພທ຺ທານໍ ສິງ຺ຄຣສ຺ມິປໂຕທາປິ ສຸວຓ຺ຓປຣິກ຺ຂຕາວ ໂຫນ຺ຕິ. ຣາຊາ ມຫຕາ ປຣິວາເຣນ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ກມ຺ມນ຺ຕຏ຺ຐາເນ ເອໂກ ຊມ຺ພຸຣຸກ຺ໂຂ ພຫລປລາໂສ ສນ຺ທຈ຺ຉາໂຍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ກຸມາຣສ຺ສ ສຍນໍ ¶ ປຎ຺ຎປາເປຕ຺ວາ ອຸປຣິ ສຸວຓ຺ຓຕາຣກຂຈິຕໍ ວິຕານໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ສາຓິປາກາເຣນ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂໍ ຐປາເປຕ຺ວາ ຣາຊາ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ອມຈ຺ຈຄຓປຣິວຸໂຕ ນງ຺ຄລກຣຓຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ຣາຊາ ສຸວຓ຺ຓນງ຺ຄລໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອມຈ຺ຈາ ເອເກນູນຏ຺ຐສຕຣຊຕນງ຺ຄລານິ, ກສ຺ສກາ ເສສນງ຺ຄລານິ. ເຕ ຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ກສນ຺ຕິ. ຣາຊາ ປນ ໂອຣໂຕ ວາ ປາຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປາຣໂຕ ວາ ໂອຣໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ເອຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິ ¶ ອໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ ຘາຕິໂຍ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອນ຺ໂຕສາຓິໂຕ ພຫິ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ກຎ຺ຈິ ອທິສ຺ວາ ເວເຄນ ອຸຏ຺ຐາຍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ອານາປາເນ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຐມຊ຺ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ຘາຕິໂຍ ຂຊ຺ຊໂຠຊ຺ຊນ຺ຕເຣ ວິຈຣມານາ ໂຖກໍ ຈິຣາຍິໍສຸ. ເສສຣຸກ຺ຂານໍ ຉາຍາ ນິວຕ຺ຕາ, ຕສ຺ສ ປນ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣິມຓ຺ຑລາ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຘາຕິໂຍ ‘‘ອຍ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ເອກໂຕ’’ຕິ ເວເຄນ ສາຓິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ປວິສມານາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ສຍເນ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ນໍ ຕຎ຺ຈ ປາຏິຫາຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘‘ເທວ, ກຸມາໂຣ ເອວໍ ນິສິນ຺ໂນ, ອຎ຺ເຎສໍ ຣຸກ຺ຂານໍ ຉາຍາ ນິວຕ຺ຕາ, ຊມ຺ພຸຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປນ ປຣິມຓ຺ຑລາ ຐິຕາ’’ຕິ. ຣາຊາ ເວເຄນາຄນ຺ຕ຺ວາ ປາຏິຫາຣິຍໍ ທິສ຺ວາ – ‘‘ອິທໍ ເຕ, ຕາຕ, ທຸຕິຍໍ ວນ຺ທນ’’ນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິ.

ອຖ ອນຸກ຺ກເມນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິໂກ ຊາໂຕ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຕິຓ຺ຓໍ ອຸຕູນໍ ອນຸຈ຺ຉວິເກ ຕໂຍ ປາສາເທ ກາເຣສິ – ເອກໍ ນວຠູມກໍ, ເອກໍ ສຕ຺ຕຠູມກໍ, ເອກໍ ປຎ຺ຈຠູມກໍ, ຈຕ຺ຕາລີສສຫສ຺ສາ ຈ ນາຏກິຕ຺ຖິໂຍ ອຸປຏ຺ຐາເປສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເທໂວ ວິຍ ອຈ຺ຉຣາສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ, ອລງ຺ກຕນາຏກປຣິວຸໂຕ, ນິປ຺ປຸຣິເສຫິ ຕູຣິເຍຫິ ປຣິຈາຣິຍມາໂນ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ອຸຕຸວາເຣນ ເຕສຸ ປາສາເທສຸ ວິຫຣຕິ. ຣາຫຸລມາຕາ ປນສ຺ສ ເທວີ ອຄ຺ຄມເຫສີ ອໂຫສິ.

ຕສ຺ເສວໍ ¶ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ຕສ຺ສ ເອກທິວສໍ ຎາຕິສງ຺ຆສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຍໍ ກຖາ ອຸທປາທິ – ‘‘ສິທ຺ຘຕ຺ໂຖ ກີຬາປສຸໂຕວ ວິຈຣຕິ, ກິຎ຺ຈິ ສິປ຺ປໍ ນ ສິກ຺ຂຕິ, ສງ຺ຄາເມ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິເຕ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ – ‘‘ຕາຕ, ຕວ ຎາຕກາ ‘ສິທ຺ຘຕ຺ໂຖ ກິຎ຺ຈິ ສິປ຺ປໍ ອສິກ຺ຂິຕ຺ວາ ກີຬາປສຸໂຕວ ວິຈຣຕີ’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເອຕ຺ຖ ກິໍ ປຕ຺ຕກາເລ ມຎ຺ຎສີ’’ຕິ. ເທວ, ມມ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ນຄເຣ ມມ ສິປ຺ປທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຖ ‘‘ອິໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຎາຕການໍ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕຖາ ອກາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອກ຺ຂຓເວຘິວາລເວຘິຘນຸຄ຺ຄເຫ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ອຎ຺ເຎຫິ ຘນຸຄ຺ຄເຫຫິ ອສາຘາຣຓໍ ¶ ຎາຕການໍ ທ຺ວາທສວິຘໍ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສສິ. ຕໍ ສຣຠງ຺ຄຊາຕເກ ອາຄຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕທາສ຺ສ ຎາຕິສງ຺ໂຆ ນິກ຺ກງ຺ໂຂ ອໂຫສິ.

ອເຖກທິວສໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸຍ຺ຍານຠູມິໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ສາຣຖິໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຣຖໍ ໂຍເຊຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ມຫາຣຫໍ ອຸຕ຺ຕມຣຖໍ ສພ຺ພາລງ຺ກາເຣນ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ກຸມຸທປຕ຺ຕວຓ຺ເຓ ຈຕ຺ຕາໂຣ ¶ ມງ຺ຄລສິນ຺ຘເວ ໂຍເຊຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິເວເທສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເທວວິມານສທິສໍ ຣຖໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານາຠິມຸໂຂ ອຄມາສິ. ເທວຕາ ‘‘ສິທ຺ຘຕ຺ຖກຸມາຣສ຺ສ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌນກາໂລ ອາສນ຺ໂນ, ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອກໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ຊຣາຊຊ຺ຊຣໍ ຂຓ຺ຑທນ຺ຕໍ ປລິຕເກສໍ ວງ຺ກໍ ໂອຠຄ຺ຄສຣີຣໍ ທຓ຺ຑຫຕ຺ຖໍ ປເວຘມານໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສສຸໍ. ຕໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຈວ ສາຣຖິ ຈ ປສ຺ສນ຺ຕິ. ຕໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສາຣຖິໍ – ‘‘ສມ຺ມ, ໂກ ນາເມສ ປຸຣິໂສ, ເກສາປິສ຺ສ ນ ຍຖາ ອຎ຺ເຎສ’’ນ຺ຕິ ມຫາປທາເນ ອາຄຕນເຍນ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຘີຣຕ຺ຖຸ ວຕ ໂຠ ຊາຕິ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ຊາຕສ຺ສ ຊຣາ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສໍວິຄ຺ຄຫທໂຍ ຕໂຕວ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປາສາທເມວ ອຠິຣຸຫິ. ຣາຊາ ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ຂິປ຺ປໍ ປຏິນິວຕ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຊິຓ຺ຓກໍ ປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ຊິຓ຺ຓກໍ ທິສ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສຕີຕິ ອາຫໍສຸ, ກສ຺ມາ ມໍ ນາເສຖ, ສີຆໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ນາຏການິ ສຊ຺ເຊຖ, ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ສຕິໍ ນ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ສພ຺ພທິສາສຸ ອຑ຺ຒໂຍຊເນ ອຑ຺ຒໂຍຊເນ ຐເປສິ.

ປຸເນກທິວສໍ ¶ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕເຖວ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເທວຕາຫິ ນິມ຺ມິຕໍ ພ຺ຍາຘິຕໍ ປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສໍວິຄ຺ຄຫທໂຍ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຫິ. ຣາຊາປິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ປຸນ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ສມນ຺ຕາ ຕິຄາວຸຕປ຺ປມາເຓ ປເທເສ ອາຣກ຺ຂໍ ຐເປສິ. ອປຣໍ ເອກທິວສໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕເຖວ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເທວຕາຫິ ນິມ຺ມິຕໍ ກາລກຕໍ ທິສ຺ວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສໍວິຄ຺ຄຫທໂຍ ປຸນ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຫິ. ຣາຊາປິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ປຸນ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ສມນ຺ຕາ ໂຍຊນປ຺ປມາເຓ ປເທເສ ອາຣກ຺ຂໍ ຐເປສິ. ອປຣໍ ປນ ເອກທິວສໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕເຖວ ເທວຕາຫິ ນິມ຺ມິຕໍ ສຸນິວຕ຺ຖໍ ສຸປາຣຸຕໍ ປພ຺ພຊິຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ໂກ ນາເມໂສ ສມ຺ມາ’’ຕິ ສາຣຖິໍ ປຸຈ຺ຉິ. ສາຣຖິ ກິຎ຺ຈາປິ ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທສ຺ສ ອຠາວາ ປພ຺ພຊິຕໍ ວາ ປພ຺ພຊິຕຄຸເຓ ວາ ນ ຊານາຕິ, ເທວຕານຸຠາເວນ ປນ ‘‘ປພ຺ພຊິໂຕ ນາມາຍໍ ເທວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຄຸເຓ ວຓ຺ເຓສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຣຸຈິໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕໍ ທິວສໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ອຄມາສິ. ທີຆຠາຓກາ ປນາຫຸ ‘‘ຈຕ຺ຕາຣິ ນິມິຕ຺ຕານິ ເອກທິວເສເນວ ທິສ຺ວາ ອຄມາສີ’’ຕິ.

ໂສ ¶ ຕຕ຺ຖ ທິວສຠາຄໍ ກີຬິຕ຺ວາ ມງ຺ຄລໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ສູຣິເຍ ມງ຺ຄລສິລາປຏ຺ເຏ ນິສີທິ ອຕ຺ຕານໍ ອລງ຺ກາຣາເປຕຸກາໂມ. ອຖສ຺ສ ປຣິຈາຣກປຸຣິສາ ນານາວຓ຺ຓານິ ທຸສ຺ສານິ ນານປ຺ປກາຣາ ອາຠຣຓວິກຕິໂຍ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນານິ ຈ ອາທາຍ ສມນ຺ຕາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສກ຺ກສ຺ສ ນິສິນ຺ນາສນໍ ອຸຓ຺ຫໍ ອໂຫສິ ¶ . ໂສ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ມໍ ອິມມ຺ຫາ ຐານາ ຈາເວຕຸກາໂມ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອລງ຺ກາເຣຕຸກາມຕໍ ຎຕ຺ວາ ວິສ຺ສກມ຺ມໍ ອາມນ຺ເຕສິ ‘‘ສມ຺ມ ວິສ຺ສກມ຺ມ, ສິທ຺ຘຕ຺ຖກຸມາໂຣ ອຊ຺ຊ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມເຍ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂມິສ຺ສຕິ, ອຍມສ຺ສ ປຈ຺ຉິໂມ ອລງ຺ກາໂຣ, ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາປຸຣິສໍ ທິພ຺ພາລງ຺ກາເຣຫິ ອລງ຺ກໂຣຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ເທວຕານຸຠາເວນ ຕງ຺ຂຓໍເຍວ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ກປ຺ປກສທິໂສ ຫຸຕ຺ວາ ກປ຺ປກສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ເວຐນທຸສ຺ສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສີສໍ ເວເຐສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖສມ຺ຜສ຺ເສເນວ ‘‘ນາຍໍ ມນຸສ຺ໂສ, ເທວປຸຕ຺ໂຕ ເອໂສ’’ຕິ ອຎ຺ຎາສິ. ເວຐເນນ ເວຐິຕມຕ຺ເຕ ສີເສ ໂມຬິຍໍ ມຓິຣຕນາກາເຣນ ທຸສ຺ສສຫສ຺ສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຎ຺ຉິ. ປຸນ ເວເຐນ຺ຕສ຺ສ ທຸສ຺ສສຫສ຺ສນ຺ຕິ ທສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເວເຐນ຺ຕສ຺ສ ທສ ທຸສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉິໍສຸ ¶ . ‘‘ສີສໍ ຂຸທ຺ທກໍ, ທຸສ຺ສານິ ພຫູນິ, ກຖໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຕານີ’’ຕິ ນ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ພໍ. ເຕສຸ ຫິ ສພ຺ພມຫນ຺ຕໍ ອາມລກປຸປ຺ຜປ຺ປມາຓໍ, ອວເສສານິ ກຸສຸມ຺ພກປຸປ຺ຜປ຺ປມາຓານິ ອເຫສຸໍ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສີສໍ ກິຎ຺ຊກ຺ຂຄວຈ຺ຉິຕໍ ວິຍ ກຸຍ຺ຍກປຸປ຺ຜໍ ອໂຫສິ.

ອຖສ຺ສ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິຕສ຺ສ ສພ຺ພຕາລາວຈເຣສຸ ສການິ ສການິ ປຏິຠານານິ ທສ຺ສຍນ຺ເຕສຸ, ພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ‘‘ຊຍນນ຺ທາ’’ຕິອາທິວຈເນຫິ, ສູຕມາຄຘາທີສຸ ນານປ຺ປກາເຣຫິ ມງ຺ຄລວຈນຕ຺ຖຸຕິໂຆເສຫິ ສມ຺ຠາເວນ຺ເຕສຸ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ຣຖວຣໍ ອຠິຣຸຫິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ‘‘ຣາຫຸລມາຕາ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຕາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ ‘‘ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເມ ຕຸຏ຺ຐິໍ ນິເວເທຖາ’’ຕິ ສາສນໍ ປຫິຓິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຣາຫຸ ຊາໂຕ, ພນ຺ຘນໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ‘‘ກິໍ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ ອວຈາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເມ ນຕ຺ຕາ ຣາຫຸລກຸມາໂຣເຍວ ນາມ ໂຫຕູ’’ຕິ ອາຫ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ໂຂ ຣຖວຣໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ມຫນ຺ເຕນ ຍເສນ ອຕິມໂນຣເມນ ສິຣິໂສຠຄ຺ເຄນ ນຄຣໍ ປາວິສິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ກິສາໂຄຕມີ ນາມ ຂຕ຺ຕິຍກຎ຺ຎາ ອຸປຣິປາສາທວຣຕລຄຕາ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຸຣຸມານສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຣູປສິຣິໍ ທິສ຺ວາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາຕາ ອິທໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

‘‘ນິພ຺ພຸຕາ ¶ ນູນ ສາ ມາຕາ, ນິພ຺ພຸໂຕ ນູນ ໂສ ປິຕາ;

ນິພ຺ພຸຕາ ນູນ ສາ ນາຣີ, ຍສ຺ສາຍໍ ອີທິໂສ ປຕີ’’ຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ¶ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ເອວມາຫ ‘ເອວຣູປໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ປສ຺ສນ຺ຕິຍາ ມາຕຸ ຫທຍໍ ນິພ຺ພາຍຕິ, ປິຕຸ ຫທຍໍ ນິພ຺ພາຍຕິ, ປຊາປຕິຍາ ຫທຍໍ ນິພ຺ພາຍຕີ’ຕິ! ກິສ຺ມິໍ ນຸ ໂຂ ນິພ຺ພຸເຕ ຫທຍໍ ນິພ຺ພຸຕໍ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ? ອຖສ຺ສ ກິເລເສສຸ ວິຣຕ຺ຕມານສສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ຣາຄຄ຺ຄິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຸເຕ ນິພ຺ພຸຕໍ ນາມ ໂຫຕິ, ໂທສຄ຺ຄິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຸເຕ ນິພ຺ພຸຕໍ ນາມ ໂຫຕິ, ໂມຫຄ຺ຄິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຸເຕ ນິພ຺ພຸຕໍ ນາມ ໂຫຕິ, ມານທິຏ຺ຐິອາທີສຸ ສພ຺ພກິເລສທຣເຖສຸ ນິພ຺ພຸເຕສຸ ນິພ຺ພຸຕໍ ນາມ ໂຫຕິ. ອຍໍ ເມ ສຸສ຺ສວນໍ ສາເວສິ, ອຫຎ຺ຫິ ນິພ຺ພານໍ ຄເວສນ຺ໂຕ ຈຣາມິ, ອຊ຺ເຊວ ມຍາ ຆຣາວາສໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ¶ ນິພ຺ພານໍ ຄເວສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອຍໍ ອິມິສ຺ສາ ອາຈຣິຍຠາໂຄ ໂຫຕູ’’ຕິ ກຓ຺ຐໂຕ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ກິສາໂຄຕມິຍາ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນກໍ ມຸຕ຺ຕາຫາຣໍ ເປເສສິ. ສາ ‘‘ສິທ຺ຘຕ຺ຖກຸມາໂຣ ມຍິ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ເປເສສີ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ ອໂຫສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ມຫນ຺ເຕນ ສິຣິໂສຠຄ຺ເຄນ ອຕ຺ຕໂນ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ສິຣິສຍເນ ນິປຊ຺ຊິ. ຕາວເທວ ຈ ນໍ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິຕາ ນຈ຺ຈຄີຕາທີສຸ ສຸສິກ຺ຂິຕາ ເທວກຎ຺ຎາ ວິຍ ຣູປໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ນານາຕູຣິຍານິ ຄເຫຕ຺ວາ ສມ຺ປຣິວາຣຍິຕ຺ວາ ອຠິຣມາເປນ຺ຕິໂຍ ນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕານິ ປໂຍຊຍິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກິເລເສສຸ ວິຣຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຕາຍ ນຈ຺ຈາທີສຸ ອນຠິຣໂຕ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິ. ຕາປິ ອິຕ຺ຖິໂຍ ‘‘ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ມຍໍ ນຈ຺ຈາທີນິ ປໂຍເຊມ, ໂສ ນິທ຺ທໍ ອຸປຄໂຕ, ອິທານິ ກິມຕ຺ຖໍ ກິລມາມາ’’ຕິ ຄຫິຕຄ຺ຄຫິຕານິ ຕູຣິຍານິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິໍສຸ, ຄນ຺ຘເຕລປ຺ປທີປາ ຌາຍນ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສຍນປິຏ຺ເຐ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ໂນ ອທ຺ທສ ຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຕູຣິຍຠຓ຺ຑານິ ອວຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍນ຺ຕິໂຍ – ເອກຈ຺ຈາ ປຄ຺ຆຣິຕເຂຬາ, ລາລາກິລິນ຺ນຄຕ຺ຕາ, ເອກຈ຺ຈາ ທນ຺ເຕ ຂາທນ຺ຕິໂຍ, ເອກຈ຺ຈາ ກາກຈ຺ຉນ຺ຕິໂຍ, ເອກຈ຺ຈາ ວິປ຺ປລປນ຺ຕິໂຍ, ເອກຈ຺ຈາ ວິວຏມຸຂາ, ເອກຈ຺ຈາ ອປຄຕວຕ຺ຖາ, ປາກຏພີຠຈ຺ຉສມ຺ພາຘຏ຺ຐານາ. ໂສ ຕາສໍ ຕໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ທິສ຺ວາ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ກາເມສຸ ວິຣຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ສກ຺ກຠວນສທິສມ຺ປິ ຕໍ ມຫາຕລໍ ອປວິທ຺ຘນານາກຸຓປຠຣິຕໍ ອາມກສຸສານໍ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐາສິ, ຕໂຍ ຠວາ ອາທິຕ຺ຕເຄຫສທິສາ ຂາຍິໍສຸ – ‘‘ອຸປທ຺ທຸຕໍ ວຕ ໂຠ, ອຸປສ຺ສຏ຺ຐໍ ວຕ ໂຠ’’ຕິ ອຸທານໍ ປວຕ຺ເຕສິ, ອຕິວິຍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ.

ໂສ ‘‘ອຊ຺ເຊວ ມຍາ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສຍນາ ອຸຏ຺ຐາຍ ທ຺ວາຣສມີປໍ ¶ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ເອຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອຸມ຺ມາເຣ ¶ ສີສໍ ກຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນ ຉນ຺ໂນ ‘‘ອຫໍ ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ ຉນ຺ໂນ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອຫໍ ອຊ຺ຊ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂມິຕຸກາໂມ, ເອກໍ ເມ ອສ຺ສໍ ກປ຺ເປຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ ເທວາ’’ຕິ ອສ຺ສຠຓ຺ຑິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອສ຺ສສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄນ຺ຘເຕລປທີເປສຸ ຊລນ຺ເຕສຸ ສຸມນປຏ຺ຏວິຕານສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ຣມຓີເຍ ຠູມິຠາເຄ ຐິຕໍ ກຓ຺ຑກໍ ອສ຺ສຣາຊານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ມຍາ ອິມເມວ ກປ຺ເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ກຓ຺ຑກໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ກປ຺ປິຍມາໂນວ ອຎ຺ຎາສິ ‘‘ອຍໍ ກປ຺ປນາ ອຕິຄາຬ຺ຫາ ¶ , ອຎ຺ເຎສຸ ທິວເສສຸ ອຸຍ຺ຍານກີຬາທິຄມເນ ກປ຺ປນາ ວິຍ ນ ໂຫຕິ, ມຍ຺ຫໍ ອຍ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ອຊ຺ຊ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂມິຕຸກາໂມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕໂຕ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ມຫາຫສິຕໍ ຫສິ. ໂສ ສທ຺ໂທ ສກລນຄຣໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເທວຕາ ປນ ຕໍ ສທ຺ທໍ ນິຣຸມ຺ຠິຕ຺ວາ ນ ກສ຺ສຈິ ໂສຕຸໍ ອທໍສຸ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ໂຂ ຉນ຺ນໍ ເປເສຕ຺ວາວ ‘‘ປຸຕ຺ຕໍ ຕາວ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນປລ຺ລງ຺ກໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ຣາຫຸລມາຕາຍ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄພ຺ຠທ຺ວາຣໍ ວິວຣິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອນ຺ໂຕຄພ຺ເຠ ຄນ຺ຘເຕລປທີໂປ ຌາຍຕິ, ຣາຫຸລມາຕາ ສຸມນມລ຺ລິກາທີນໍ ປຸປ຺ຜານໍ ອມ຺ພຓມຕ຺ເຕນ ອຠິປ຺ປກິຓ຺ຓສຍເນ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ຫຕ຺ຖໍ ຐເປຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸມ຺ມາເຣ ປາທໍ ຐເປຕ຺ວາ ຐິຕໂກວ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ສຈາຫໍ ເທວິຍາ ຫຕ຺ຖໍ ອປເນຕ຺ວາ ມມ ປຸຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ, ເທວີ ປພຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ເມ ຄມນນ຺ຕຣາໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປາສາທຕລໂຕ ໂອຕຣິ. ຍໍ ປນ ຊາຕກຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ຕທາ ສຕ຺ຕາຫຊາໂຕ ຣາຫຸລກຸມາໂຣ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເສສຏ຺ຐກຖາສຸ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ອິທເມວ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປາສາທຕລາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອສ຺ສສມີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ຕາຕ ກຓ຺ຑກ, ຕ຺ວໍ ອຊ຺ຊ ເອກຣຕ຺ຕິໍ ມໍ ຕາຣຍ, ອຫໍ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ສເທວກໍ ໂລກໍ ຕາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕໂຕ ອຸລ຺ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ກຓ຺ຑກສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໍ ອຠິຣຸຫິ. ກຓ຺ຑໂກ ຄີວໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາຍາເມນ ອຏ຺ຐາຣສຫຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ ຕທນຸຈ຺ຉວິເກນ ອຸພ຺ເພເຘນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຖາມຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ສພ຺ພເສໂຕ ໂຘຕສງ຺ຂສທິໂສ. ໂສ ສເຈ ຫເສຍ຺ຍ ວາ ປທສທ຺ທໍ ວາ ກເຣຍ຺ຍ, ສທ຺ໂທ ສກລນຄຣໍ ອວຕ຺ຖເຣຍ຺ຍ. ຕສ຺ມາ ເທວຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ຕສ຺ສ ຍຖາ ນ ໂກຈິ ສຸຓາຕິ, ເອວໍ ຫສິຕສທ຺ທໍ ສນ຺ນິຣຸມ຺ຠິຕ຺ວາ ອກ຺ກມນອກ຺ກມນປທວາເຣ ຫຕ຺ຖຕລານິ ອຸປນາເມສຸໍ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອສ຺ສວຣສ຺ສ ປິຏ຺ຐິເວມຊ຺ຌຄໂຕ ຉນ຺ນໍ ອສ຺ສສ຺ສ ¶ ວາລຘິໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມເຍ ມຫາທ຺ວາຣສມີປໍ ປຕ຺ໂຕ. ຕທາ ປນ ຣາຊາ ‘‘ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຍາຍ ກາຍຈິ ເວລາຍ ນຄຣທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທ຺ວີສຸ ທ຺ວາຣກວາເຏສຸ ເອເກກໍ ປຸຣິສສຫສ຺ເສນ ວິວຣິຕພ຺ພໍ ກາຣາເປສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຖາມພລສມ຺ປນ຺ໂນ, ຫຕ຺ຖິຄຓນາຍ ໂກຏິສຫສ຺ສຫຕ຺ຖີນໍ ພລໍ ຘາເຣຕິ, ປຸຣິສຄຓນາຍ ທສໂກຏິສຫສ຺ສປຸຣິສານໍ ¶ ¶ . ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສເຈ ທ຺ວາຣໍ ນ ວິວຣີຍຕິ, ອຊ຺ຊ ກຓ຺ຑກສ຺ສ ປິຏ຺ເຐ ນິສິນ຺ໂນວ ວາລຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິເຕນ ຉນ຺ເນນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ກຓ຺ຑກໍ ອູຣູຫິ ນິປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາຣສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພຘໍ ປາກາຣໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຕິກ຺ກມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຉນ຺ໂນປິ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສເຈ ທ຺ວາຣໍ ນ ວິວຣີຍຕິ, ອຫໍ ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕໍ ຂນ຺ເຘ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ກຓ຺ຑກໍ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ເຖນ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ອຸປກຈ຺ຉນ຺ຕເຣ ກຕ຺ວາ ປາກາຣໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຕິກ຺ກມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ກຓ຺ຑໂກປິ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສເຈ ທ຺ວາຣໍ ນ ວິວຣີຍຕິ, ອຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ສາມິກໍ ປິຏ຺ຐິຍໍ ຍຖານິສິນ຺ນເມວ ຉນ຺ເນນ ວາລຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິເຕນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປາກາຣໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຕິກ຺ກມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສເຈ ທ຺ວາຣໍ ນ ອວາປຸຣີຍິຕ຺ຖ, ຍຖາຈິນ຺ຕິຕເມວ ເຕສຸ ຕີສຸ ຊເນສຸ ອຎ຺ຎຕໂຣ ສມ຺ປາເທຍ຺ຍ. ທ຺ວາເຣ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ປນ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິ.

ຕສ຺ມິໍເຍວ ຂເຓ ມາໂຣ ‘‘ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ນິວຕ຺ເຕສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐິໂຕ ອາຫ – ‘‘ມາຣິສ, ມາ ນິກ຺ຂມ, ອິໂຕ ເຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຈກ຺ກຣຕນໍ ປາຕຸຠວິສ຺ສຕິ, ທ຺ວິສຫສ຺ສປຣິຕ຺ຕທີປປຣິວາຣານໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາທີປານໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສ຺ສສິ, ນິວຕ຺ຕ ມາຣິສາ’’ຕິ. ‘‘ໂກສິ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຫໍ ວສວຕ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ມາຣ, ຊານາມຫໍ ມຍ຺ຫໍ ຈກ຺ກຣຕນສ຺ສ ປາຕຸຠາວໍ, ອນຕ຺ຖິໂກຫໍ ຣຊ຺ເຊນ, ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ອຸນ຺ນາເທຕ຺ວາ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ມາໂຣ ‘‘ອິໂຕ ທານິ ເຕ ປຏ຺ຐາຍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ວາ ພ຺ຍາປາທວິຕກ຺ກໍ ວາ ວິຫິໍສາວິຕກ຺ກໍ ວາ ຈິນ຺ຕິຕກາເລ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂອຕາຣາເປກ຺ໂຂ ຉາຍາ ວິຍ ອນປຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນຸພນ຺ຘິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຫຕ຺ຖຄຕໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຊ຺ຊໍ ເຂຬປິຓ຺ຑໍ ວິຍ ອນເປກ຺ໂຂ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ສກ຺ກາເຣນ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິ ອາສາຬ຺ຫິປຸຓ຺ຓມາຍ ອຸຕ຺ຕຣາສາຬ຺ຫນກ຺ຂຕ຺ເຕ ວຕ຺ຕມາເນ. ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຈ ປຸນ ນຄຣໍ ໂອໂລເກຕຸກາໂມ ຊາໂຕ. ເອວຎ຺ຈ ປນສ຺ສ ຈິຕ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນມຕ຺ເຕເຍວ ‘‘ມຫາປຸຣິສ, ນ ຕຍາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລກນກມ຺ມໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວທມານາ ວິຍ ມຫາປຖວີ ກຸລາລຈກ຺ກໍ ວິຍ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນຄຣາຠິມຸໂຂ ຐຕ຺ວາ ນຄຣໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ປຖວິປ຺ປເທເສ ກຓ຺ຑກນິວຕ຺ຕນເຈຕິຍຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຄນ຺ຕພ຺ພມຄ຺ຄາຠິມຸຂໍ ກຓ຺ຑກໍ ກຕ຺ວາ ¶ ປາຍາສິ ມຫນ຺ເຕນ ສກ຺ກາເຣນ ອຸຬາເຣນ ສິຣິໂສຠຄ຺ເຄນ. ຕທາ ກິຣສ຺ສ ເທວຕາ ປຸຣໂຕ ສຏ຺ຐິ ອຸກ຺ກາສຫສ຺ສານິ ຘາຣຍິໍສຸ, ປຈ຺ຉໂຕ ສຏ຺ຐິ, ທກ຺ຂິຓປສ຺ສໂຕ ສຏ຺ຐິ, ວາມປສ຺ສໂຕ ¶ ສຏ຺ຐິ, ອປຣາ ເທວຕາ ຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ອປຣິມາຓາ ອຸກ຺ກາ ຘາຣຍິໍສຸ, ອປຣາ ເທວຕາ ຈ ນາຄສຸປຓ຺ຓາທໂຍ ຈ ທິພ຺ເພຫິ ຄນ຺ເຘຫິ ມາລາຫິ ຈຸຓ຺ເຓຫິ ຘູເມຫິ ປູຊຍມານາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກປຸປ຺ເຜຫິ ເຈວ ມນ຺ທາຣວປຸປ຺ເຜຫິ ຈ ຆນເມຆວຸຏ຺ຐິກາເລ ຘາຣາຫິ ວິຍ ນຠໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ອໂຫສິ, ທິພ຺ພານິ ສໍຄີຕານິ ປວຕ຺ຕິໍສຸ ¶ , ສມນ຺ຕໂຕ ອຏ຺ຐສຏ຺ຐິ ຕູຣິຍສຕສຫສ຺ສານິ ປວຊ຺ຊິໍສຸ, ສມຸທ຺ທກຸຈ຺ຉິຍໍ ເມຆຕ຺ຖນິຕກາໂລ ວິຍ ຍຸຄນ຺ຘຣກຸຈ຺ຉິຍໍ ສາຄຣນິຄ຺ໂຆສກາໂລ ວິຍ ວຕ຺ຕຕິ.

ອິມິນາ ສິຣິໂສຠຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກຣຕ຺ເຕເນວ ຕີຓິ ຣຊ຺ຊານິ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຕິໍສໂຍຊນມຕ຺ຖເກ ອໂນມານທີຕີຣໍ ປາປຸຓິ. ‘‘ກິໍ ປນ ອສ຺ໂສ ຕໂຕ ປຣໍ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ? ‘‘ໂນ, ນ ສກ຺ໂກ’’ຕິ. ໂສ ຫິ ເອກໍ ຈກ຺ກວາຬຄພ຺ຠໍ ນາຠິຍາ ຐິຕຈກ຺ກສ຺ສ ເນມິວຏ຺ຏິໍ ມທ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ ອນ຺ຕນ຺ເຕນ ຈຣິຕ຺ວາ ປຸເຣປາຕຣາສເມວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປາທິຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ. ຕທາ ປນ ເທວນາຄສຸປຓ຺ຓາທີຫິ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ໂອສ຺ສຏ຺ເຐຫິ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ຍາວ ອູຣຸປ຺ປເທສາ ສຎ຺ຉນ຺ນໍ ສຣີຣໍ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລາຊຏໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕສ຺ສ ອຕິປ຺ປປຎ຺ໂຈ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ຕິໍສໂຍຊນມຕ຺ຕເມວ ອຄມາສິ. ອຖ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນທີຕີເຣ ຐຕ຺ວາ ຉນ຺ນໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກິນ຺ນາມາ ອຍໍ ນທີ’’ຕິ? ‘‘ອໂນມາ ນາມ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ອໂນມາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຓ຺ຫິຍາ ຆຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ອສ຺ສສ຺ສ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ. ອສ຺ໂສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐູສຠວິຕ຺ຖາຣາຍ ນທິຍາ ປາຣິມຕີເຣ ອຏ຺ຐາສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອສ຺ສປິຏ຺ຐິໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຣຊຕປຏ຺ຏສທິເສ ວາລຸກາປຸລິເນ ຐຕ຺ວາ ຉນ຺ນໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ສມ຺ມ, ຉນ຺ນ, ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ອາຠຣຓານິ ເຈວ ກຓ຺ຑກຎ຺ຈ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉ, ອຫໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອຫມ຺ປິ, ເທວ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ນ ລພ຺ຠາ ຕຍາ ປພ຺ພຊິຕຸໍ, ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ອາຠຣຓານິ ເຈວ ກຓ຺ຑກຎ຺ຈ ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິເມ ມຍ຺ຫໍ ເກສາ ສມຓສາຣຸປ຺ປາ ນ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ອຎ຺ໂຎ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເກເສ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຣູໂປ ນຕ຺ຖິ, ຕໂຕ ‘‘ສຍເມວ ຂຄ຺ເຄນ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ທກ຺ຂິເຓນ ຫຕ຺ເຖນ ອສິໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ວາມຫຕ຺ເຖນ ໂມຬິຍາ ¶ ສທ຺ຘິໍ ຈູຬໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຉິນ຺ທິ, ເກສາ ທ຺ວງ຺ຄຸລມຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓໂຕ ອາວຕ຺ຕມານາ ສີສໍ ອລ຺ລີຍິໍສຸ. ເຕສໍ ຍາວຊີວໍ ຕເທວ ປມາຓໍ ອໂຫສິ, ມສ຺ສຸ ຈ ຕທນຸຣູປໍ, ປຸນ ເກສມສ຺ສຸໂອຫາຣຓກິຈ຺ຈໍ ນາມ ນາໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ¶ ສຫ ໂມຬິຍາ ຈຸຬໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ສຈາຫໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສາມິ, ອາກາເສ ຕິຏ຺ຐຕຸ, ໂນ ເຈ, ຠູມິຍໍ ປຕຕູ’’ຕິ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ ຂິປິ. ຕໍ ຈູຬາມຓິເວຐນໍ ໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຏ຺ຐາສິ. ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ໂຍຊນິຍຣຕນຈງ຺ໂກຏເກນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ຈູຬາມຓິເຈຕິຍໍ ນາມ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ.

‘‘ເຉຕ຺ວານ ໂມຬິໍ ວຣຄນ຺ຘວາສິຕໍ, ເວຫາຍສໍ ອຸກ຺ຂິປິ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄໂລ;

ສຫສ຺ສເນຕ຺ໂຕ ສິຣສາ ປຏິຄ຺ຄຫິ, ສຸວຓ຺ຓຈງ຺ໂກຏວເຣນ ວາສໂວ’’ຕິ.

ປຸນ ¶ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິມານິ ກາສິກວຕ຺ຖານິ ມຍ຺ຫໍ ນ ສມຓສາຣຸປ຺ປານີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາເລ ປຸຣາຓສຫາຍໂກ ຆຏີກາຣມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ເອກໍ ພຸທ຺ຘນ຺ຕຣໍ ຊຣໍ ອປຕ຺ເຕນ ມິຕ຺ຕຠາເວນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຊ຺ຊ ເມ ສຫາຍໂກ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ສມຓປຣິກ຺ຂາຣມສ຺ສ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

‘‘ຕິຈີວຣຎ຺ຈ ປຕ຺ໂຕ ຈ, ວາສີ ສູຈິ ຈ ພນ຺ຘນໍ;

ປຣິສ຺ສາວເນນ ອຏ຺ເຐເຕ, ຍຸຕ຺ຕໂຍຄສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ’’ຕິ. –

ອິເມ ອຏ຺ຐ ສມຓປຣິກ຺ຂາເຣ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອທາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຣຫທ຺ຘຊໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕມປພ຺ພຊ຺ຊາເວສໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ‘‘ຉນ຺ນ, ມມ ວຈເນນ ມາຕາປິຕູນໍ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ວເທຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ຉນ຺ໂນ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ກຓ຺ຑໂກ ປນ ຉນ຺ເນນ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ຕຍມານສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ຐຕ຺ວາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ທານິ ມຍ຺ຫໍ ປຸນ ສາມິໂນ ທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ ຈກ຺ຂຸປຖໍ ວິຊຫນ຺ໂຕ ໂສກໍ ອຘິວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຫທເຍນ ຜລິເຕນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ກຓ຺ຑໂກ ນາມ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຉນ຺ນສ຺ສ ປຐມໍ ເອໂກວ ໂສໂກ ¶ ອໂຫສິ, ກຓ຺ຑກສ຺ສ ປນ ກາລກິຣິຍາຍ ທຸຕິເຍນ ໂສເກນ ປີຬິໂຕ ໂຣທນ຺ໂຕ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ນຄຣໍ ອຄມາສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ປເທເສ ອນຸປິຍໍ ນາມ ອມ຺ພວນໍ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາຫໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາສຸເຂນ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ເອກທິວເສເນວ ¶ ຕິໍສໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ປທສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊຄຫໍ ປາວິສິ. ປວິສິຕ຺ວາ ສປທານໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິ. ສກລນຄຣໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຣູປທສ຺ສເນນ ຘນປາລເກນ ປວິຏ຺ຐຣາຊຄຫໍ ວິຍ ອສຸຣິນ຺ເທນ ປວິຏ຺ຐເທວນຄຣໍ ວິຍ ຈ ສງ຺ໂຂຠໍ ອຄມາສິ. ຣາຊປຸຣິສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ເອວຣູໂປ ນາມ ສຕ຺ໂຕ ນຄເຣ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຕິ, ‘ເທໂວ ວາ ມນຸສ຺ໂສ ວາ ນາໂຄ ວາ ສຸປຓ຺ໂຓ ວາ ໂກ ນາເມໂສ’ຕິ ນ ຊານາມາ’’ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ປາສາທຕເລ ຐຕ຺ວາ ມຫາປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຊາໂຕ ປຸຣິເສ ອາຓາເປສິ – ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ຠເຓ, ວີມໍສຖ, ສເຈ ອມນຸສ຺ໂສ ຠວິສ຺ສຕິ, ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຘາຍິສ຺ສຕິ, ສເຈ ເທວຕາ ຠວິສ຺ສຕິ, ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ສເຈ ນາໂຄ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຖວິຍໍ ນິມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສຕິ, ສເຈ ມນຸສ຺ໂສ ຠວິສ຺ສຕິ, ຍຖາລທ຺ຘໍ ຠິກ຺ຂໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ມຫາປຸຣິໂສປິ ໂຂ ມິສ຺ສກຠຕ຺ຕໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອລໍ ເມ ເອຕ຺ຕກໍ ຍາປນາຍາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ປວິຏ຺ຐທ຺ວາເຣເນວ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຓ຺ຑວປພ຺ພຕຈ຺ຉາຍາຍ ປຸຣຕ຺ຖາຠິມຸໂຂ ນິສີທິຕ຺ວາ ອາຫາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ¶ ອາຣທ຺ໂຘ. ອຖສ຺ສ ອນ຺ຕານິ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ມຸເຂນ ນິກ຺ຂມນາກາຣປ຺ປຕ຺ຕານິ ວິຍ ອເຫສຸໍ. ຕໂຕ ເຕນ ອຕ຺ຕຠາເວນ ເອວຣູປສ຺ສ ອາຫາຣສ຺ສ ຈກ຺ຂຸນາປິ ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ພຕາຍ ເຕນ ປຏິກູລາຫາເຣນ ອຏ຺ຏິຍມາໂນ ເອວໍ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ໂອວທິ ‘‘ສິທ຺ຘຕ຺ຖ, ຕ຺ວໍ ສຸລຠນ຺ນປາເນ ກຸເລ ຕິວສ຺ສິກຄນ຺ຘສາລິໂຠຊນໍ ນານຄ຺ຄຣເສຫິ ຠຸຎ຺ຊນຏ຺ຐາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາປິ ເອກໍ ປໍສຸກູລິກໍ ທິສ຺ວາ ‘ກທາ ນຸ ໂຂ ອຫມ຺ປິ ເອວຣູໂປ ຫຸຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມິ, ຠວິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ເມ ໂສ ກາໂລ’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ອິທານິ ກິໍ ນາເມຕໍ ກໂຣສີ’’ຕິ. ເອວໍ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ນິພ຺ພິກາໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ອາຫາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ.

ຣາຊປຸຣິສາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ທູຕວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ເວເຄນ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິຣິຍາປຖສ຺ມິໍເຍວ ປສີທິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ນິຍ຺ຍາເທສິ ¶ . ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຍ຺ຫໍ, ມຫາຣາຊ, ວຕ຺ຖຸກາເມຫິ ວາ ກິເລສກາເມຫິ ວາ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ, ອຫໍ ປຣມາຠິສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ຖຍນ຺ໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ອເນກປ຺ປກາຣໍ ຍາຈນ຺ໂຕປິ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອລຠິຕ຺ວາ ‘‘ອທ຺ຘາ ຕ຺ວໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ, ພຸທ຺ຘຠູເຕນ ປນ ເຕ ປຐມໍ ມມ ວິຊິຕໍ ອາຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄຓ຺ຫິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນ ‘‘ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ກິຕ຺ຕຍິສ຺ສາມິ, ຍຖາ ປພ຺ພຊິ ຈກ຺ຂຸມາ’’ຕິ ອິມໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາສຸຕ຺ຕໍ (ສຸ. ນິ. ໔໐໗ ອາທໂຍ) ສທ຺ຘິໍ ອຏ຺ຐກຖາຍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຣຎ຺ໂຎ ປຏິຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ອາຬາຣຎ຺ຈ ກາລາມໍ ອຸທກຎ຺ຈ ຣາມປຸຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ນາຍໍ ມຄ຺ໂຄ ໂພຘາຍາ’’ຕິ ຕມ຺ປິ ¶ ສມາປຕ຺ຕິຠາວນໍ ອນລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຖາມວີຣິຍສນ຺ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ມຫາປຘານໍ ປທຫິຕຸກາໂມ ອຸຣຸເວລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຣມຓີໂຍ ວຕາຍໍ ຠູມິຠາໂຄ’’ຕິ ຕຕ຺ເຖວ ວາສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາປຘານໍ ປທຫິ. ເຕປິ ໂຂ ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎປ຺ປມຸຂາ ປຎ຺ຈ ປພ຺ພຊິຕາ ຄາມນິຄມຣາຊຘານີສຸ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣນ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ສມ຺ປາປຸຓິໍສຸ. ອຖ ນໍ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ມຫາປຘານໍ ປທຫນ຺ຕໍ ‘‘ອິທານິ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິທານິ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຣິເວຓສມ຺ມຊ຺ຊນາທິກາຍ ວຕ຺ຕປຏິປຕ຺ຕິຍາ ອຸປຏ຺ຐຫມານາ ສນ຺ຕິກາວຈຣາວສ຺ສ ອເຫສຸໍ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ໂຂ ‘‘ໂກຏິປ຺ປຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ກຣກາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກຕິລຕຓ຺ຑຸລາທີຫິປິ ວີຕິນາເມສິ, ສພ຺ພໂສປິ ອາຫາຣູປຈ຺ເຉທໍ ອກາສິ, ເທວຕາປິ ໂລມກູເປຫິ ໂອຊໍ ອຸປສໍຫຣມານາ ປຏິກ຺ຂິປິ.

ອຖສ຺ສ ຕາຍ ນິຣາຫາຣຕາຍ ປຣມກສິມານປ຺ປຕ຺ຕກາຍສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ກາໂຍ ກາຬວຓ຺ໂຓ ອໂຫສິ. ພາຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓານິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນານິ ອເຫສຸໍ. ອປ຺ເປກທາ ອປ຺ປາຓກໍ ຌານໍ ຌາຍນ຺ໂຕ ¶ ມຫາເວທນາຫິ ອຠິຕຸນ຺ໂນ ວິສຎ຺ຎີຠູໂຕ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ປຕຕິ. ອຖ ນໍ ເອກຈ຺ຈາ ເທວຕາ ‘‘ກາລກໂຕ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ຈາ ‘‘ວິຫາໂຣເວໂສ ອຣຫຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ຍາສໍ ‘‘ກາລກໂຕ’’ຕິ ອໂຫສິ, ຕາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ໂຕ ກາລກໂຕ’’ຕິ. ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ກາລກໂຕ, ອຫຸຕ຺ວາຕິ? ພຸທ຺ໂຘ ຠວິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ປຘານຠູມິຍໍເຍວ ປຕິຕ຺ວາ ¶ ກາລກໂຕຕິ. ອິທໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ‘‘ນາຫໍ ສທ຺ທຫາມິ, ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂພຘິໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ກາລກິຣິຍາ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິ. ກສ຺ມາ ປນ ຣາຊາ ນ ສທ຺ທຫຕີຕິ? ກາຬເທວີລຕາປສສ຺ສ ວນ຺ທາປນທິວເສ ຊມ຺ພຸຣຸກ຺ຂມູເລ ຈ ປາຏິຫາຣິຍານໍ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ.

ປຸນ ໂພຘິສຕ຺ເຕ ສຎ຺ຎໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐິເຕ ຕາ ເທວຕາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອໂຣໂຄ ເຕ ມຫາຣາຊ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ຊານາມຫໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອມຣຓຠາວ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ. ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ທຸກ຺ກຣກາຣິຍໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອາກາເສ ຄຓ຺ຐິກຣຓກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ. ໂສ ‘‘ອຍໍ ທຸກ຺ກຣກາຣິກາ ນາມ ໂພຘາຍ ມຄ຺ໂຄ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ ໂອຬາຣິກໍ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕຸໍ ຄາມນິຄເມສຸ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ອາຫາຣໍ ອາຫຣິ, ອຖສ຺ສ ພາຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓານິ ປາກຕິການິ ອເຫສຸໍ, ກາໂຍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ອໂຫສິ. ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອຍໍ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ທຸກ຺ກຣກາຣິກໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ອິທານິ ຄາມາທີສຸ ¶ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ໂອຬາຣິກໍ ອາຫາຣໍ ອາຫຣິຍມາໂນ ກິໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ພາຫຸລິໂກ ເອສ ປຘານວິພ຺ຠນ຺ໂຕ, ສີສໍ ນ຺ຫາຍິຕຸກາມສ຺ສ ອຸສ຺ສາວພິນ຺ທຸຕກ຺ກນໍ ວິຍ ອມ຺ຫາກໍ ເອຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ວິເສສຕກ຺ກນໍ, ກິໍ ໂນ ອິມິນາ’’ຕິ ມຫາປຸຣິສໍ ປຫາຍ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາຣສໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິສິປຕນໍ ປວິສິໍສຸ.

ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ອຸຣຸເວລາຍໍ ເສນານິຄເມ ເສນານິກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ສຸຊາຕາ ນາມ ທາຣິກາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ເອກສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ເຂ ປຕ຺ຖນໍ ອກາສິ ‘‘ສເຈ ສມຊາຕິກໍ ກຸລຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຐມຄພ຺ເຠ ປຸຕ຺ຕໍ ລຠິສ຺ສາມິ, ອນຸສໍວຈ຺ຉຣໍ ເຕ ສຕສຫສ຺ສປຣິຈ຺ຈາເຄນ ພລິກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕສ຺ສາ ສາ ປຕ຺ຖນາ ສມິຊ຺ຌິ. ສາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ທຸກ຺ກຣກາຣິກໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຉຏ຺ເຐ ວສ຺ເສ ປຣິປຸຓ຺ເຓ ວິສາຂປຸຓ຺ຓມາຍໍ ພລິກມ຺ມໍ ກາຕຸກາມາ ຫຸຕ຺ວາ ປຸເຣຕຣໍ ເຘນຸສຫສ຺ສໍ ລຏ຺ຐິມຘຸກວເນ ຈຣາເປຕ຺ວາ ຕາສໍ ຂີຣໍ ປຎ຺ຈ ເຘນຸສຕານິ ປາເຍຕ຺ວາ ຕາສໍ ຂີຣໍ ອຑ຺ຒຕິຍານີຕິ ເອວໍ ຍາວ ໂສຬສນ຺ນໍ ເຘນູນໍ ຂີຣໍ ອຏ຺ຐ ເຘນຸໂຍ ປິວນ຺ຕິ, ຕາວ ຂີຣສ຺ສ ພຫລຕຎ຺ຈ ມຘຸຣຕຎ຺ຈ ໂອຊວນ຺ຕຕຎ຺ຈ ປຕ຺ຖຍມານາ ຂີຣປຣິວຕ຺ຕນໍ ນາມ ອກາສິ. ສາ ວິສາຂປຸຓ຺ຓມທິວເສ ‘‘ປາໂຕວ ພລິກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈູສສມຍໍ ປຈ຺ຈຸຏ຺ຐາຍ ຕາ ອຏ຺ຐ ເຘນຸໂຍ ທຸຫາເປສິ. ວຈ຺ຉກາ ¶ ¶ ເຘນູນໍ ຖນມູລໍ ນາຄມິໍສຸ, ຖນມູເລ ປນ ນວຠາຊເນ ອຸປນີຕມຕ຺ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ຂີຣຘາຣາ ປວຕ຺ຕິໍສຸ. ຕໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ສຸຊາຕາ ສຫຕ຺ເຖເນວ ຂີຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນວຠາຊເນ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສຫຕ຺ເຖເນວ ອຄ຺ຄິໍ ກຕ຺ວາ ປຈິຕຸໍ ອາຣຠິ.

ຕສ຺ມິໍ ປາຍາເສ ປຈ຺ຈມາເນ ມຫນ຺ຕມຫນ຺ຕາ ພຸພ຺ພຸຬາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓາວຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສຎ຺ຈຣນ຺ຕິ, ເອກຜຸສິຕມ຺ປິ ພຫິ ນ ປຕຕິ, ອຸທ຺ຘນໂຕ ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກປິ ຘູໂມ ນ ອຸຏ຺ຐຫຕິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂລກປາລາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘເນ ອາຣກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ຉຕ຺ຕໍ ຘາເຣສິ, ສກ຺ໂກ ອລາຕານິ ສມາເນນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິໍ ຊາເລສິ. ເທວຕາ ທ຺ວິສຫສ຺ສທີປປຣິວາເຣສຸ ຈຕູສຸ ມຫາທີເປສຸ ເທວານຎ຺ຈ ມນຸສ຺ສານຎ຺ຈ ອຸປກປ຺ປນໂອຊໍ ອຕ຺ຕໂນ ເທວານຸຠາເວນ ທຓ຺ຑກພທ຺ຘໍ ມຘຸປຏລໍ ປີເຬຕ຺ວາ ມຘຸໍ ຄຓ຺ຫມານາ ວິຍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປກ຺ຂິປິໍສຸ. ອຎ຺ເຎສຸ ຫິ ກາເລສຸ ເທວຕາ ກພເຬ ກພເຬ ໂອຊໍ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ສມ຺ໂພຘິທິວເສ ຈ ປນ ປຣິນິພ຺ພານທິວເສ ຈ ອຸກ຺ຂລິຍໍເຍວ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ. ສຸຊາຕາ ເອກທິວເສເຍວ ¶ ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ປາກຏານິ ອເນການິ ອຈ຺ຉຣິຍານິ ທິສ຺ວາ ປຸຓ຺ຓໍ ທາສິໍ ອາມນ຺ເຕສິ ‘‘ອມ຺ມ ປຸຓ຺ເຓ, ອຊ຺ຊ ອມ຺ຫາກໍ ເທວຕາ ອຕິວິຍ ປສນ຺ນາ, ມຍາ ເອຕ຺ຕເກ ກາເລ ເອວຣູປໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ນາມ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພໍ, ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເທວຏ຺ຐານໍ ປຏິຊຄ຺ຄາຫີ’’ຕິ. ສາ ‘‘ສາຘຸ, ອຍ຺ເຍ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕຸຣິຕຕຸຣິຕາ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ອຄມາສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ໂຂ ຕສ຺ມິໍ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ປຎ຺ຈ ມຫາສຸປິເນ ທິສ຺ວາ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ‘‘ນິສ຺ສໍສເຍນາຫໍ ອຊ຺ຊ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ກຕສນ຺ນິຏ຺ຐາໂນ ຕສ຺ສາ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ກຕສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄໂນ ຠິກ຺ຂາຈາຣກາລໍ ອາຄມຍມາໂນ ປາໂຕວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິ ອຕ຺ຕໂນ ປຠາຍ ສກລຣຸກ຺ຂໍ ໂອຠາສຍມາໂນ. ອຖ ໂຂ ສາ ປຸຓ຺ຓາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອທ຺ທສ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ປາຈີນໂລກຘາຕຸໍ ໂອໂລກຍມານໍ ນິສິນ຺ນໍ, ສຣີຣໂຕ ຈສ຺ສ ນິກ຺ຂນ຺ຕາຫິ ປຠາຫິ ສກລຣຸກ຺ຂໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ. ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຊ຺ຊ ອມ຺ຫາກໍ ເທວຕາ ຣຸກ຺ຂໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ສຫຕ຺ເຖເນວ ພລິກມ຺ມໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ນິສິນ຺ນາ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ອຸພ຺ເພຄປ຺ປຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ເວເຄນາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸຊາຕາຍ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ.

ສຸຊາຕາ ¶ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐມານສາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ມມ ເຊຏ຺ຐຘີຕຸຏ຺ຐາເນ ຕິຏ຺ຐາຫີ’’ຕິ ຘີຕຸ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣໍ ອທາສິ. ຍສ຺ມາ ປນ ພຸທ຺ຘຠາວໍ ປາປຸຓນທິວເສ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກໍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ສາ ‘‘ສຸວຓ຺ຓປາຕິຍໍ ປາຍາສໍ ປກ຺ຂິປິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກໍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ນີຫຣາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປາຍາສໍ ¶ ປກ຺ຂິປິຕຸກາມາ ປກ຺ກຠາຊນໍ ອາວຊ຺ເຊສິ. ‘ສພ຺ໂພ ປາຍາໂສ ປທຸມປຕ຺ຕາ ອຸທກໍ ວິຍ ວິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປາຕິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາສິ, ເອກປາຕິປູຣມຕ຺ໂຕວ ອໂຫສິ’. ສາ ຕໍ ປາຕິໍ ອຎ຺ຎາຍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິຍາ ປຏິກຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ໂອທາຕວຕ຺ເຖນ ເວເຐຕ຺ວາ ສພ຺ພາລງ຺ກາເຣຫິ ອຕ຺ຕຠາວໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຕໍ ປາຕິໍ ອຕ຺ຕໂນ ສີເສ ຐເປຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ອານຸຠາເວນ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂມູລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ພລວໂສມນສ຺ສຊາຕາ ‘‘ຣຸກ຺ຂເທວຕາ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ທິຏ຺ຐຏ຺ຐານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂອນໂຕນຕາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສີສໂຕ ປາຕິໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ວິວຣິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຠິງ຺ກາເຣນ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜວາສິຕໍ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຆຏີກາຣມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ທິນ຺ໂນ ມຕ຺ຕິກາປຕ຺ໂຕ ເອຕ຺ຕກໍ ອທ຺ຘານໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອວິຊຫິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອທສ຺ສນໍ ຄໂຕ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຕ຺ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ອຸທກໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ສຸຊາຕາ ສເຫວ ປາຕິຍາ ປາຍາສໍ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐເປສິ, ມຫາປຸຣິໂສ ສຸຊາຕໍ ໂອໂລເກສິ. ສາ ອາກາຣໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ຍ, ມຍາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ, ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິໍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຍຖາ ມຍ຺ຫໍ ມໂນຣໂຖ ນິປ຺ຜນ຺ໂນ ¶ , ເອວໍ ຕຸມ຺ຫາກມ຺ປິ ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກາຍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິຍາ ປຸຣາຓປຓ຺ເຓ ວິຍ ອນເປກ຺ຂາ ຫຸຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ໂຂ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຣຸກ຺ຂໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປາຕິໍ ອາທາຍ ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ຕີຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອເນເກສໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສຫສ຺ສານໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌນທິວເສ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນ຺ຫານຏ຺ຐານໍ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຕິຕ຺ຖໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ຕີເຣ ປາຕິໍ ຐເປຕ຺ວາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ອເນກພຸທ຺ຘສຕສຫສ຺ສານໍ ນິວາສນໍ ອຣຫທ຺ຘຊໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຸຣຕ຺ຖາຠິມຸໂຂ ນິສີທິຕ຺ວາ ເອກຏ຺ຐິຕາລປກ຺ກປ຺ປມາເຓ ເອກູນປຎ຺ຎາສ ປິຓ຺ເຑ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ອປ຺ໂປທກໍ ມຘຸປາຍາສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ. ໂສ ເອວ ຫິສ຺ສ ພຸທ຺ຘຠູຕສ຺ສ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫໍ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ວສນ຺ຕສ຺ສ ເອກູນປຎ຺ຎາສ ທິວສານິ ອາຫາໂຣ ອໂຫສິ. ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ¶ ເນວ ອຎ຺ໂຎ ອາຫາໂຣ ອຕ຺ຖິ, ນ ນ຺ຫານໍ, ນ ມຸຂໂຘວນໍ, ນ ສຣີຣວຬຎ຺ໂຊ, ຌານສຸເຂນ ມຄ຺ຄສຸເຂນ ຜລສຸເຂນ ຈ ວີຕິນາເມສິ. ຕໍ ປນ ປາຍາສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ສຈາຫໍ, ອຊ຺ຊ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ອຍໍ ປາຕິ ປຏິໂສຕໍ ຄຈ຺ຉຕຸ, ໂນ ເຈ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ອນຸໂສຕໍ ຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນທີໂສເຕ ປກ຺ຂິປິ. ສາ ໂສຕໍ ຉິນ຺ທມານາ ນທີມຊ຺ຌໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຊ຺ຌມຊ຺ຌຏ຺ຐາເນເນວ ຊວສມ຺ປນ຺ໂນ ອສ຺ໂສ ວິຍ ອສີຕິຫຕ຺ຖມຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ປຏິໂສຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ອາວຏ຺ເຏ ນິມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ກາຬນາຄຣາຊຠວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຓ຺ຓໍ ພຸທ຺ຘານໍ ປຣິໂຠຄປາຕິໂຍ ‘‘ກິລິ ກິລີ’’ຕິ ຣວໍ ກາຣຍມານາ ປຫຣິຕ຺ວາວ ຕາສໍ ສພ຺ພເຫຏ຺ຐິມາ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ກາໂຬ ນາຄຣາຊາ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຫິຍ຺ໂຍ ເອໂກ ພຸທ຺ໂຘ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ປຸນ ອຊ຺ຊ ເອໂກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອເນເກຫິ ປທສເຕຫິ ຖຸຕິໂຍ ວທມາໂນ ອຸຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ¶ ມຫາປຖວິຍາ ເອກໂຍຊນຕິຄາວຸຕປ຺ປມາຓໍ ນຠໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອາໂຣຫນກາໂລ ‘‘ອຊ຺ຊ ວາ ຫິຍ຺ໂຍ ວາ’’ຕິ ສທິໂສ ອໂຫສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ນທີຕີຣມ຺ຫິ ສຸປຸປ຺ຜິຕສາລວເນ ທິວາວິຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ປຸປ຺ຜານໍ ວຓ຺ຏໂຕ ມຸຈ຺ຈນກາເລ ເທວຕາຫິ ອລງ຺ກເຕນ ອຏ຺ຐູສຠວິຕ຺ຖາເຣນ ມຄ຺ເຄນ ສີໂຫ ວິຍ ວິຊມ຺ຠມາໂນ ໂພຘິຣຸກ຺ຂາຠິມຸໂຂ ປາຍາສິ. ນາຄຍກ຺ຂສຸປຓ຺ຓາທໂຍ ທິພ຺ເພຫິ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທີຫິ ປູຊຍິໍສຸ, ທິພ຺ພສງ຺ຄີຕາທີນິ ປວຕ຺ຕຍິໍສຸ, ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ເອກຄນ຺ຘາ ເອກມາລາ ເອກສາຘຸກາຣາ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂສຕ຺ຖິໂຍ ນາມ ຕິຓຫາຣໂກ ຕິຓໍ ອາທາຍ ປຏິປເຖ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ອາກາຣໍ ຎຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ຕິຓມຸຏ຺ຐິໂຍ ອທາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕິຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂພຘິມຓ຺ຑໍ ¶ ອາຣຸຍ຺ຫ ທກ຺ຂິຓທິສາຠາເຄ ອຸຕ຺ຕຣາຠິມຸໂຂ ອຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ທກ຺ຂິຓຈກ຺ກວາຬໍ ໂອສີທິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ອວີຈິສມ຺ປຕ຺ຕໍ ວິຍ ອໂຫສິ, ອຸຕ຺ຕຣຈກ຺ກວາຬໍ ອຸລ຺ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຠວຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອິທໍ ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓນຏ຺ຐານໍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຈ຺ຉິມທິສາຠາຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຣຕ຺ຖາຠິມຸໂຂ ອຏ຺ຐາສິ, ຕໂຕ ປຈ຺ຉິມຈກ຺ກວາຬໍ ໂອສີທິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ອວີຈິສມ຺ປຕ຺ຕໍ ວິຍ ອໂຫສິ, ປຸຣຕ຺ຖິມຈກ຺ກວາຬໍ ອຸລ຺ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຠວຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ຐິຕຏ຺ຐິຕຏ຺ຐາເນ ກິຣສ຺ສ ເນມິວຏ຺ຏິປຣິຍນ຺ເຕ ອກ຺ກນ຺ເຕ ນາຠິຍາ ປຕິຏ຺ຐິຕມຫາສກຏຈກ຺ກໍ ວິຍ ¶ ມຫາປຖວີ ໂອນຕຸນ຺ນຕາ ອໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອິທມ຺ປິ ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓນຏ຺ຐານໍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕຣທິສາຠາຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓາຠິມຸໂຂ ອຏ຺ຐາສິ, ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣຈກ຺ກວາຬໍ ໂອສີທິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ອວີຈິສມ຺ປຕ຺ຕໍ ວິຍ ອໂຫສິ, ທກ຺ຂິຓຈກ຺ກວາຬໍ ອຸລ຺ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຠວຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອິທມ຺ປິ ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓນຏ຺ຐານໍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສາຠາຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມາຠິມຸໂຂ ອຏ຺ຐາສິ. ປຸຣຕ຺ຖິມທິສາຠາເຄ ປນ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ປລ຺ລງ຺ກຏ຺ຐານໍ, ຕໍ ເນວ ຉມ຺ຠຕິ, ນ ກມ຺ປຕິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ອິທໍ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ອວິຊຫິຕໍ ອຈລຏ຺ຐານໍ ກິເລສປຎ຺ຊຣວິທ຺ຘໍສນຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ຕານິ ຕິຓານິ ອຄ຺ເຄ ຄເຫຕ຺ວາ ຈາເລສິ, ຕາວເທວ ຈຸທ຺ທສຫຕ຺ໂຖ ປລ຺ລງ຺ໂກ ອໂຫສິ. ຕານິປິ ໂຂ ຕິຓານິ ຕຖາຣູເປນ ສຓ຺ຐາເນນ ສຓ຺ຐຫິໍສຸ, ຍຖາຣູປໍ ສຸກຸສໂລປິ ຈິຕ຺ຕກາໂຣ ວາ ໂປຕ຺ຖກາໂຣ ວາ ອາລິຂິຕຸມ຺ປິ ສມຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂພຘິກ຺ຂນ຺ຘໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ກຕ຺ວາ ປຸຣຕ຺ຖາຠິມຸໂຂ ທຬ຺ຫມານໂສ ຫຸຕ຺ວາ –

‘‘ກາມໍ ຕໂຈ ຈ ນ຺ຫາຣຸ ຈ, ອຏ຺ຐິ ຈ ອວສິສ຺ສຕຸ;

ອຸປສຸສ຺ສຕຸ ນິສ຺ເສສໍ, ສຣີເຣ ມໍສໂລຫິຕໍ’’.

ນ ¶ ຕ຺ເວວາຫໍ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອິມໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມີຕິ ອສນິສຕສນ຺ນິປາເຕນປິ ອເຠຊ຺ຊຣູປໍ ອປຣາຊິຕປລ຺ລງ຺ກໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສີທິ.

ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ມາໂຣ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ສິທ຺ຘຕ຺ຖກຸມາໂຣ ມຍ຺ຫໍ ວສໍ ອຕິກ຺ກມິຕຸກາໂມ, ນ ທານິສ຺ສ ອຕິກ຺ກມິຕຸໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ມາຣພລສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ມາຣໂຆສນໍ ນາມ ໂຆສາເປຕ຺ວາ ມາຣພລໍ ອາທາຍ ນິກ຺ຂມິ. ສາ ມາຣເສນາ ມາຣສ຺ສ ປຸຣໂຕ ທ຺ວາທສໂຍຊນາ ໂຫຕິ, ທກ຺ຂິຓໂຕ ຈ ວາມໂຕ ຈ ທ຺ວາທສໂຍຊນາ, ປຈ຺ຉໂຕ ຍາວ ຈກ຺ກວາຬປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຐິຕາ, ອຸທ຺ຘໍ ນວໂຍຊນຸພ຺ເພຘາ, ຍສ຺ສາ ອຸນ຺ນທນ຺ຕິຍາ ອຸນ຺ນາທສທ຺ໂທ ໂຍຊນສຫສ຺ສໂຕ ¶ ປຏ຺ຐາຍ ປຖວິອຸນ຺ທ຺ຣິຍນສທ຺ໂທ ວິຍ ສຸຍ຺ຍຕິ. ອຖ ມາໂຣ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ທິຍຑ຺ຒໂຍຊນສຕິກໍ ຄິຣິເມຂລໍ ນາມ ຫຕ຺ຖິໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ພາຫຸສຫສ຺ສໍ ມາເປຕ຺ວາ ນານາວຸຘານິ ອຄ຺ຄເຫສິ. ອວເສສາຍປິ ມາຣປຣິສາຍ ທ຺ເວ ຊນາ ເອກສທິສໍ ອາວຸຘໍ ນ ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ນານປ຺ປກາຣວຓ຺ຓາ ນານປ຺ປກາຣມຸຂາ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣມານາ ອາຄມິໍສຸ.

ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕາ ¶ ປນ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ຖຸຕິໂຍ ວທມານາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ວິຊຍຸຕ຺ຕຣສງ຺ຂໍ ຘມມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ກິຣ ສງ຺ໂຂ ວີສຫຕ຺ຖສຕິໂກ ໂຫຕິ. ສກິໍ ວາຕໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຘມນ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ສທ຺ທໍ ກຣິຕ຺ວາ ນິສ຺ສທ຺ໂທ ໂຫຕິ. ມຫາກາຬນາຄຣາຊາ ອຕິເຣກປທສເຕນ ວຓ຺ຓໍ ວທນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ, ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ຘາຣຍມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ມາຣພເລ ປນ ໂພຘິມຓ຺ຑໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ເຕ ເຕສໍ ເອໂກປິ ຐາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ສມ຺ມຸຂສມ຺ມຸຂຏ຺ຐາເນເນວ ປລາຍິໍສຸ. ກາໂຬ ນາຄຣາຊາ ປຖວິຍໍ ນິມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕິກໍ ມຎ຺ເຊຣິກນາຄຠວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ມຸຂໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນ. ສກ຺ໂກ ວິຊຍຸຕ຺ຕຣສງ຺ຂໍ ປິຏ຺ຐິຍໍ ກຕ຺ວາ ຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ອຏ຺ຐາສິ. ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ຈກ຺ກວາຬໂກຏິຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກເມວ ອຄມາສິ. ເອກາ ເທວຕາປິ ຐາຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ນາໂຫສິ, ມຫາປຸຣິໂສ ເອກໂກວ ນິສີທິ.

ມາໂຣປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິສໍ ອາຫ ‘‘ຕາຕາ ສຸທ຺ໂຘທນປຸຕ຺ເຕນ ສິທ຺ຘຕ຺ເຖນ ສທິໂສ ອຎ຺ໂຎ ປຸຣິໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ມຍໍ ສມ຺ມຸຂາ ຍຸທ຺ຘໍ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມ, ປຈ຺ຉາຠາເຄນ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ. ມຫາປຸຣິໂສປິ ຕີຓິ ປສ຺ສານິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ສພ຺ພເທວຕານໍ ປລາຕຕ຺ຕາ ສຸຎ຺ຎານິ ອທ຺ທສ. ປຸນ ອຸຕ຺ຕຣປສ຺ເສນ ມາຣພລໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ເອຕ຺ຕໂກ ຊໂນ ມໍ ເອກກໍ ສນ຺ຘາຍ ມຫນ຺ຕໍ ວາຍາມໍ ປຣກ຺ກມໍ ກໂຣຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ມຍ຺ຫໍ ມາຕາ ວາ ປິຕາ ວາ ຠາຕາ ວາ ອຎ຺ໂຎ ວາ ໂກຈິ ຎາຕໂກ ນຕ຺ຖິ, ອິມາ ປນ ທສ ປາຣມິໂຍວ ມຍ຺ຫໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ປຸຏ຺ຐປຣິຊນສທິສາ, ຕສ຺ມາ ປາຣມິໂຍວ ¶ ຜລກໍ ກຕ຺ວາ ປາຣມິສຕ຺ເຖເນວ ປຫຣິຕ຺ວາ ອຍໍ ພລກາໂຍ ມຍາ ວິທ຺ຘໍເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ທສ ປາຣມິໂຍ ອາວຊ຺ຊມາໂນ ນິສີທິ.

ອຖ ໂຂ ມາໂຣ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ເອເຕເນວ ສິທ຺ຘຕ຺ຖໍ ປລາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ວາຕມຓ຺ຑລໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ. ຕງ຺ຂຓໍເຍວ ປຸຣຕ຺ຖິມາທິເຠທາ ວາຕາ ສມຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອຑ຺ຒໂຍຊນເອກໂຍຊນທ຺ວິໂຍຊນຕິໂຍຊນປ຺ປມາຓານິ ¶ ປພ຺ພຕກູຏານິ ປທາເລຕ຺ວາ ວນຄຈ຺ຉຣຸກ຺ຂາທີນິ ອຸມ຺ມູເລຕ຺ວາ ສມນ຺ຕາ ຄາມນິຄເມ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ຖາປິ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ປຸຎ຺ຎເຕເຊນ ວິຫຕານຸຠາວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຈີວຣກຓ຺ຓມຕ຺ຕມ຺ປິ ຈາເລຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ຕໂຕ ‘‘ອຸທເກນ ນ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຫາວສ຺ສໍ ¶ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ. ຕສ຺ສານຸຠາເວນ ອຸປຣູປຣິ ສຕປຏລສຫສ຺ສປຏລາທິເຠທາ ວລາຫກາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ວສ຺ສິໍສຸ. ວຸຏ຺ຐິຘາຣາເວເຄນ ປຖວີ ຉິທ຺ທາ ອໂຫສິ. ວນຣຸກ຺ຂາທີນໍ ອຸປຣິຠາເຄນ ມຫາເມໂຆ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ຈີວເຣ ອຸສ຺ສາວພິນ຺ທຸຏ຺ຐານມຕ຺ຕມ຺ປິ ເຕເມຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ຕໂຕ ປາສາຓວສ຺ສໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ. ມຫນ຺ຕານິ ມຫນ຺ຕານິ ປພ຺ພຕກູຏານິ ຘູມາຍນ຺ຕານິ ປຊ຺ຊລນ຺ຕານິ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ທິພ຺ພມາລາຄຸຬຠາວໍ ອາປຊ຺ຊິໍສຸ. ຕໂຕ ປຫຣຓວສ຺ສໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ. ເອກໂຕຘາຣາອຸຠໂຕຘາຣາອສິສຕ຺ຕິຂຸຣປ຺ປາທໂຍ ຘູມາຍນ຺ຕາ ປຊ຺ຊລນ຺ຕາ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ທິພ຺ພປຸປ຺ຜານິ ອເຫສຸໍ. ຕໂຕ ອງ຺ຄາຣວສ຺ສໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ. ກິໍສຸກວຓ຺ຓາ ອງ຺ຄາຣາ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປາທມູເລ ທິພ຺ພປຸປ຺ຜານິ ຫຸຕ຺ວາ ວິກິຣິໍສຸ. ຕໂຕ ກຸກ຺ກຸຬວສ຺ສໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ. ອຈ຺ຈຸຓ຺ໂຫ ອຄ຺ຄິວຓ຺ໂຓ ກຸກ຺ກຸໂຬ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປາທມູເລ ທິພ຺ພຈນ຺ທນຈຸຓ຺ຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ນິປຕິ. ຕໂຕ ວາລຸກາວສ຺ສໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ. ອຕິສຸຂຸມວາລຸກາ ຘູມາຍນ຺ຕາ ປຊ຺ຊລນ຺ຕາ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປາທມູເລ ທິພ຺ພປຸປ຺ຜານິ ຫຸຕ຺ວາ ນິປຕິໍສຸ. ຕໂຕ ກລລວສ຺ສໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ. ຕໍ ກລລໍ ຘູມາຍນ຺ຕໍ ປຊ຺ຊລນ຺ຕໍ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປາທມູເລ ທິພ຺ພວິເລປນໍ ຫຸຕ຺ວາ ນິປຕິ. ຕໂຕ ‘‘ອິມິນາ ຠິໍເສຕ຺ວາ ສິທ຺ຘຕ຺ຖໍ ປລາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອນ຺ຘກາຣໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ. ຕໍ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ວິຍ ມຫາຕມໍ ຫຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ສູຣິຍປ຺ປຠາວິຫຕໍ ວິຍ ອນ຺ຘກາຣໍ ອນ຺ຕຣຘາຍິ.

ເອວໍ ມາໂຣ ອິມາຫິ ນວຫິ ວາຕວສ຺ສປາສາຓປຫຣຓອງ຺ຄາຣກຸກ຺ກຸຬວາລຸກາກລລອນ຺ຘກາຣວຸຏ຺ຐີຫິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປລາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ຠເຓ, ຕິຏ຺ຐຖ, ອິມໍ ສິທ຺ຘຕ຺ຖກຸມາຣໍ ຄຓ຺ຫຖ ຫນຖ ປລາເປຖາ’’ຕິ ປຣິສໍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ຄິຣິເມຂລສ຺ສ ຫຕ຺ຖິໂນ ຂນ຺ເຘ ນິສິນ຺ໂນ ຈກ຺ກາວຸຘໍ ອາທາຍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ສິທ຺ຘຕ຺ຖ ອຸຏ຺ຐາຫິ ເອຕສ຺ມາ ປລ຺ລງ຺ກາ, ນາຍໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ປາປຸຓາຕິ, ມຍ຺ຫໍ ເອວ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ອາຫ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອໂວຈ – ‘‘ມາຣ, ເນວ ຕຍາ ທສ ປາຣມິໂຍ ປູຣິຕາ, ນ ອຸປປາຣມິໂຍ, ນ ປຣມຕ຺ຖປາຣມິໂຍ, ນາປິ ປຎ຺ຈ ມຫາປຣິຈ຺ຈາຄາ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕາ ¶ , ນ ຎາຕຕ຺ຖຈຣິຍາ, ນ ໂລກຕ຺ຖຈຣິຍາ, ນ ພຸທ຺ຘິຈຣິຍາ ປູຣິຕາ, ສພ຺ພາ ¶ ຕາ ມຍາເຍວ ປູຣິຕາ, ຕສ຺ມາ ນາຍໍ ປລ຺ລງ຺ໂກ ຕຸຍ຺ຫໍ ປາປຸຓາຕິ ¶ , ມຍ຺ເຫເວໂສ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ.

ມາໂຣ ກຸທ຺ໂຘ ໂກຘເວຄໍ ອສຫນ຺ໂຕ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ຈກ຺ກາວຸຘໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ຕໍ ຕສ຺ສ ທສ ປາຣມິໂຍ ອາວຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ ອຸປຣິຠາເຄ ມາລາວິຕານໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ກິຣ ຂຸຣຘາຣຈກ຺ກາວຸຘໍ ອຎ຺ຎທາ ເຕນ ກຸທ຺ເຘນ ວິສ຺ສຏ຺ຐໍ ເອກຆນປາສາຓຕ຺ຖມ຺ເຠ ວໍສກຬີເຣ ວິຍ ຉິນ຺ທນ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ອິທານິ ປນ ຕສ຺ມິໍ ມາລາວິຕານໍ ຫຸຕ຺ວາ ຐິເຕ ອວເສສາ ມາຣປຣິສາ ‘‘ອິທານິ ປລ຺ລງ຺ກໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ປລາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຫນ຺ຕມຫນ຺ຕານິ ເສລກູຏານິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສຸໍ. ຕານິປິ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ທສ ປາຣມິໂຍ ອາວຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ ມາລາຄຸຬຠາວໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປຕິໍສຸ. ເທວຕາ ຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ຐິຕາ ຄີວໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ນຏ຺ໂຐ ວຕ ໂສ ສິທ຺ຘຕ຺ຖກຸມາຣສ຺ສ ຣູປຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕຠາໂວ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ຕິ.

ຕໂຕ ມຫາປຸຣິໂສ ‘‘ປູຣິຕປາຣມີນໍ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌນທິວເສ ປຕ຺ຕປລ຺ລງ຺ໂກ ມຍ຺ຫໍວ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຐິຕໍ ມາຣໍ ອາຫ – ‘‘ມາຣ ຕຸຍ຺ຫໍ ທານສ຺ສ ທິນ຺ນຠາເວ ໂກ ສກ຺ຂີ’’ຕິ. ມາໂຣ ‘‘ອິເມ ເອຕ຺ຕກາ ຊນາ ສກ຺ຂິໂນ’’ຕິ ມາຣພລາຠິມຸຂໍ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ມາຣປຣິສາຍ ‘‘ອຫໍ ສກ຺ຂີ, ອຫໍ ສກ຺ຂີ’’ຕິ ປວຕ຺ຕສທ຺ໂທ ປຖວິອຸນ຺ທ຺ຣິຍນສທ຺ທສທິໂສ ອໂຫສິ. ອຖ ມາໂຣ ມຫາປຸຣິສໍ ອາຫ ‘‘ສິທ຺ຘຕ຺ຖ, ຕຸຍ຺ຫໍ ທານສ຺ສ ທິນ຺ນຠາເວ ໂກ ສກ຺ຂີ’’ຕິ. ມຫາປຸຣິໂສ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ຕາວ ທານສ຺ສ ທິນ຺ນຠາເວ ສເຈຕນາ ສກ຺ຂິໂນ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ສເຈຕໂນ ໂກຈິ ສກ຺ຂີ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕິຏ຺ຐຕຸ ຕາວ ເມ ອວເສສຕ຺ຕຠາເວສຸ ທິນ຺ນທານໍ, ເວສ຺ສນ຺ຕຣຕ຺ຕຠາເວ ປນ ຐຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ສຕ຺ຕສຕກມຫາທານສ຺ສ ທິນ຺ນຠາເວ ອຍໍ ອເຈຕນາປິ ຆນມຫາປຖວີ ສກ຺ຂີ’’ຕິ ຈີວຣຄພ຺ຠນ຺ຕຣໂຕ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖໍ ອຠິນີຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເວສ຺ສນ຺ຕຣຕ຺ຕຠາເວ ຐຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ສຕ຺ຕສຕກມຫາທານສ຺ສ ທິນ຺ນຠາເວ ຕ຺ວໍ ສກ຺ຂີ ນ ສກ຺ຂີ’’ຕິ ມຫາປຖວິອຠິມຸຂໍ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣສິ. ມຫາປຖວີ ‘‘ອຫໍ ເຕ ຕທາ ສກ຺ຂີ’’ຕິ ວິຣວສເຕນ ວິຣວສຫສ຺ເສນ ວິຣວສຕສຫສ຺ເສນ ມາຣພລໍ ອວຕ຺ຖຣມານາ ວິຍ ອຸນ຺ນທິ.

ຕໂຕ ¶ ມຫາປຸຣິເສ ‘‘ທິນ຺ນໍ ເຕ ສິທ຺ຘຕ຺ຖ ມຫາທານໍ ອຸຕ຺ຕມທານ’’ນ຺ຕິ ເວສ຺ສນ຺ຕຣທານໍ ສມ຺ມສນ຺ເຕ ທິຍຑ຺ຒໂຍຊນສຕິໂກ ຄິຣິເມຂລຫຕ຺ຖີ ຊຓ຺ຓຸເກຫິ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາສິ, ມາຣປຣິສາ ທິສາວິທິສາ ປລາຍິ, ທ຺ເວ ເອກມຄ຺ເຄນ ຄຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສີສາຠຣຓານິ ເຈວ ນິວຕ຺ຖວຕ຺ຖານິ ຈ ປຫາຍ ສມ຺ມຸຂສມ຺ມຸຂທິສາຫິເຍວ ປລາຍິໍສຸ. ຕໂຕ ເທວສງ຺ຆາ ປລາຍມານໍ ມາຣພລໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມາຣສ຺ສ ¶ ປຣາຊໂຍ ຊາໂຕ, ສິທ຺ຘຕ຺ຖກຸມາຣສ຺ສ ຊໂຍ, ຊຍປູຊໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນາຄາ ນາຄານໍ, ສຸປຓ຺ຓາ ສຸປຓ຺ຓານໍ ¶ , ເທວຕາ ເທວຕານໍ, ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ, ອຸຄ຺ໂຆເສຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລາທິຫຕ຺ຖາ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ກໍ ອຄມໍສຸ.

ເອວໍ ຄເຕສຸ ຈ ປນ ເຕສຸ –

‘‘ຊໂຍ ຫິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສິຣີມໂຕ ອຍໍ, ມາຣສ຺ສ ຈ ປາປິມໂຕ ປຣາຊໂຍ;

ອຸຄ຺ໂຆສຍຸໍ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ປໂມທິຕາ, ຊຍໍ ຕທາ ນາຄຄຓາ ມເຫສິໂນ.

‘‘ຊໂຍ ຫິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສິຣີມໂຕ ອຍໍ, ມາຣສ຺ສ ຈ ປາປິມໂຕ ປຣາຊໂຍ;

ອຸຄ຺ໂຆສຍຸໍ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ປໂມທິຕາ, ສຸປຓ຺ຓສງ຺ຆາປິ ຊຍໍ ມເຫສິໂນ.

‘‘ຊໂຍ ຫິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສິຣີມໂຕ ອຍໍ, ມາຣສ຺ສ ຈ ປາປິມໂຕ ປຣາຊໂຍ;

ອຸຄ຺ໂຆສຍຸໍ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ປໂມທິຕາ, ຊຍໍ ຕທາ ເທວຄຓາ ມເຫສິໂນ.

‘‘ຊໂຍ ຫິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສິຣີມໂຕ ອຍໍ, ມາຣສ຺ສ ຈ ປາປິມໂຕ ປຣາຊໂຍ;

ອຸຄ຺ໂຆສຍຸໍ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ປໂມທິຕາ, ຊຍໍ ຕທາ ພ຺ຣຫ຺ມຄຓາປິ ຕາທິໂນ’’ຕິ.

ອວເສສາ ທສສຸ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສສຸ ເທວຕາ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປເນຫິ ຈ ປູຊຍມານາ ນານປ຺ປກາຣາ ຖຸຕິໂຍ ຈ ວທມານາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເອວໍ ອນຕ຺ຖງ຺ຄເຕເຍວ ¶ ສູຣິເຍ ມຫາປຸຣິໂສ ມາຣພລໍ ວິຘເມຕ຺ວາ ຈີວຣູປຣິ ປຕມາເນຫິ ໂພຘິຣຸກ຺ຂງ຺ກຸເຣຫິ ຣຕ຺ຕປວາຬປລ຺ລເວຫິ ວິຍ ປູຊິຍມາໂນ ປຐມຍາເມ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາຓໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ, ມຊ຺ຌິມຍາເມ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ວິໂສເຘຕ຺ວາ, ປຈ຺ຉິມຍາເມ ປຏິຈ຺ຈສມຸປ຺ປາເທ ຎາຓໍ ໂອຕາເຣສິ. ອຖສ຺ສ ທ຺ວາທສປທິກໍ ປຈ຺ຈຍາກາຣໍ ວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏວເສນ ອນຸໂລມປຏິໂລມໂຕ ສມ຺ມສນ຺ຕສ຺ສ ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ອຸທກປຣິຍນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ວາທສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສມ຺ປກມ຺ປິ.

ມຫາປຸຣິເສ ປນ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ອຸນ຺ນາເທຕ຺ວາ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນເວລາຍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ເຕ ¶ ສກລທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕາ ອໂຫສິ. ປາຈີນຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ອຸສ຺ສາປິຕານໍ ຘຊານໍ ປຏາການໍ ຣໍສິໂຍ ປຈ຺ຉິມຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ປຫຣນ຺ຕິ, ຕຖາ ປຈ຺ຉິມຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ອຸສ຺ສາປິຕານໍ ປາຈີນຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ, ທກ຺ຂິຓຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ອຸສ຺ສາປິຕານໍ ອຸຕ຺ຕຣຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ, ອຸຕ຺ຕຣຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ອຸສ຺ສາປິຕານໍ ¶ ທກ຺ຂິຓຈກ຺ກວາຬມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ປຫຣນ຺ຕິ, ປຖວິຕເລ ອຸສ຺ສາປິຕານໍ ປນ ຘຊານໍ ປຏາການໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ອາຫຈ຺ຈ ອຏ຺ຐໍສຸ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ພທ຺ຘານໍ ປຖວິຕເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ, ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາເຬສຸ ປຸປ຺ຜູປຄຣຸກ຺ຂາ ປຸປ຺ຜໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ຜລູປຄຣຸກ຺ຂາ ຜລປິຓ຺ຑີຠາຣຠຣິຕາ ອເຫສຸໍ. ຂນ຺ເຘສຸ ຂນ຺ຘປທຸມານິ ປຸປ຺ຜິໍສຸ, ສາຂາສຸ ສາຂາປທຸມານິ, ລຕາສຸ ລຕາປທຸມານິ, ອາກາເສ ໂອລມ຺ພກປທຸມານິ, ສິລາຕລານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸປຣູປຣິ ສຕ຺ຕ ສຕ຺ຕ ຫຸຕ຺ວາ ທຓ຺ຑກປທຸມານິ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ທສສຫສ຺ສີ ໂລກຘາຕຸ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ວິສ຺ສຏ຺ຐມາລາຄຸຬາ ວິຍ ສຸສນ຺ຖຕປຸປ຺ຜສນ຺ຖາໂຣ ວິຍ ຈ ອໂຫສິ. ຈກ຺ກວາຬນ຺ຕເຣສຸ ອຏ຺ຐໂຍຊນສຫສ຺ສໂລກນ຺ຕຣິກາ ສຕ຺ຕສູຣິຍປ຺ປຠາຍປິ ອໂນຠາສິຕປຸພ຺ພາ ເອໂກຠາສາ ອເຫສຸໍ, ຈຕຸຣາສີຕິໂຍຊນສຫສ຺ສຄມ຺ຠີໂຣ ມຫາສມຸທ຺ໂທ ມຘຸໂຣທໂກ ອໂຫສິ, ນທິໂຍ ນປ຺ປວຕ຺ຕິໍສຸ, ຊຈ຺ຈນ຺ຘາ ຣູປານິ ປສ຺ສິໍສຸ, ຊາຕິພຘິຣາ ສທ຺ທໍ ສຸຓິໍສຸ, ຊາຕິປີຐສປ຺ປິໂນ ປທສາ ຄຈ຺ຉິໍສຸ, ອນ຺ທຸພນ຺ຘນາທີນິ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຕິໍສຸ.

ເອວໍ ອປຣິມາເຓນ ສິຣິວິຠເວນ ປູຊິຍມາໂນ ມຫາປຸຣິໂສ ອເນກປ຺ປກາເຣສຸ ອຈ຺ຉຣິຍຘມ຺ເມສຸ ປາຕຸຠູເຕສຸ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ອວິຊຫິຕໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

‘‘ອເນກຊາຕິສໍສາຣໍ ¶ , ສນ຺ຘາວິສ຺ສໍ ອນິພ຺ພິສໍ;

ຄຫກາຣໍ ຄເວສນ຺ໂຕ, ທຸກ຺ຂາ ຊາຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ.

‘‘ຄຫກາຣກ ທິຏ຺ໂຐສິ, ປຸນ ເຄຫໍ ນ ກາຫສິ;

ສພ຺ພາ ເຕ ຜາສຸກາ ຠຄ຺ຄາ, ຄຫກູຏໍ ວິສງ຺ຂຕໍ;

ວິສງ຺ຂາຣຄຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕຓ຺ຫານໍ ຂຍມຊ຺ຌຄາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໕໓-໑໕໔);

ອິຕິ ¶ ຕຸສິຕປຸຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຍໍ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕປ຺ປຕ຺ຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ຐານໍ ອວິທູເຣນິທານໍ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອວິທູເຣນິທານກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ສນ຺ຕິເກນິທານກຖາ

‘‘ສນ຺ຕິເກນິທານໍ ¶ ປນ ‘ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣຕິ ເຊຕວເນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາຣາເມ. ເວສາລິຍໍ ວິຫຣຕິ ມຫາວເນ ກູຏາຄາຣສາລາຍ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ເຕສຸ ເຕສຸ ຐາເນສຸ ວິຫຣໂຕ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນເຍວ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິຎ຺ຈາປິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຖ ໂຂ ປນ ຕມ຺ປິ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອວໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ອຸທານໍ ອຸທາເນຕ຺ວາ ຊຍປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຫິ ຠຄວໂຕ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ອຫໍ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສາຘິການິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ອິມສ຺ສ ປລ຺ລງ຺ກສ຺ສ ກາຣຓາ ສນ຺ຘາວິໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ເມ ກາລໍ ອິມສ຺ເສວ ປລ຺ລງ຺ກສ຺ສ ກາຣຓາ ອລງ຺ກຕສີສໍ ຄີວາຍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ, ສຸອຎ຺ຊິຕານິ ອກ຺ຂີນິ ຫທຍມໍສຎ຺ຈ ອຸພ຺ພຏ຺ເຏຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ, ຊາລີກຸມາຣສທິສາ ປຸຕ຺ຕາ ກຓ຺ຫາຊິນກຸມາຣິສທິສາ ຘີຕໂຣ ມທ຺ທີເທວິສທິສາ ຠຣິຍາໂຍ ຈ ປເຣສໍ ທາສຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນາ, ອຍໍ ເມ ປລ຺ລງ຺ໂກ ຊຍປລ຺ລງ຺ໂກ ວຣປລ຺ລງ຺ໂກ ຈ. ເອຕ຺ຖ ເມ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ສງ຺ກປ຺ປາ ປຣິປຸຓ຺ຓາ, ນ ຕາວ ອິໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອເນກໂກຏິສຕສຫສ຺ສາ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ສມາປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທິ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ເອກປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂປຏິສໍເວທີ’’ຕິ (ອຸທາ. ໑; ມຫາວ. ໑).

ອຖ ເອກຈ຺ຈານໍ ເທວຕານໍ ‘‘ອຊ຺ຊາປິ ນູນ ສິທ຺ຘຕ຺ຖສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ, ປລ຺ລງ຺ກສ຺ມິຎ຺ຫິ ອາລຍໍ ນ ວິຊຫຕີ’’ຕິ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ. ສຕ຺ຖາ ເທວຕານໍ ¶ ປຣິວິຕກ຺ກໍ ຎຕ຺ວາ ຕາສໍ ວິຕກ຺ກວູປສມນຕ຺ຖໍ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ທສ຺ເສສິ. ມຫາໂພຘິມຓ຺ຑສ຺ມິຎ຺ຫິ ກຕປາຏິຫາຣິຍຎ຺ຈ, ຎາຕິສມາຄເມ ກຕປາຏິຫາຣິຍຎ຺ຈ, ປາຖິກປຸຕ຺ຕສມາຄເມ ກຕປາຏິຫາຣິຍຎ຺ຈ, ສພ຺ພໍ ກຓ຺ຑມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລ ຍມກປາຏິຫາຣິຍສທິສໍ ອໂຫສິ.

ເອວໍ ສຕ຺ຖາ ອິມິນາ ປາຏິຫາຣິເຍນ ເທວຕານໍ ວິຕກ຺ກໍ ວູປສເມຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ກໂຕ ອີສກໍ ປາຈີນນິສ຺ສິເຕ ອຸຕ຺ຕຣທິສາຠາເຄ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ວຕ ເມ ປລ຺ລງ຺ເກ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ກປ຺ປສຕສຫສ຺ສຎ຺ຈ ປູຣິຕານໍ ປາຣມີນໍ ຜລາຘິຄມຏ຺ຐານໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ໂພຘິຣຸກ຺ຂຎ຺ຈ ອນິມິເສຫິ ອກ຺ຂີຫິ ໂອໂລກຍມາໂນ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມສິ, ຕໍ ຐານໍ ອນິມິສເຈຕິຍໍ ນາມ ຊາຕໍ. ອຖ ປລ຺ລງ຺ກສ຺ສ ຈ ຐິຕຏ຺ຐານສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕຣາ ຈງ຺ກມໍ ມາເປຕ຺ວາ ປຸຣຕ຺ຖິມປຈ຺ຉິມໂຕ ອາຍເຕ ຣຕນຈງ຺ກເມ ¶ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມສິ, ຕໍ ຐານໍ ຣຕນຈງ຺ກມເຈຕິຍໍ ນາມ ຊາຕໍ.

ຈຕຸຕ຺ເຖ ປນ ສຕ຺ຕາເຫ ໂພຘິໂຕ ປຈ຺ຉິມຸຕ຺ຕຣທິສາຠາເຄ ເທວຕາ ຣຕນຆຣໍ ມາປຍິໍສຸ, ຕຕ຺ຖ ປລ຺ລງ຺ເກນ ¶ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ວິເສສໂຕ ເຈຕ຺ຖ ອນນ຺ຕນຍໍ ສມນ຺ຕປຏ຺ຐານໍ ວິຈິນນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມສິ. ອາຠິຘມ຺ມິກາ ປນາຫຸ ‘‘ຣຕນຆຣໍ ນາມ ນ ສຕ຺ຕຣຕນມຍໍ ເຄຫໍ, ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ປນ ປກຣຓານໍ ສມ຺ມສິຕຏ຺ຐານໍ ‘ຣຕນຆຣ’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ຍສ຺ມາ ປເນຕ຺ຖ ອຸໂຠເປເຕ ປຣິຍາຍາ ຍຸຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸຠຍມ຺ເປຕໍ ຄເຫຕພ຺ພເມວ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປນ ຕໍ ຐານໍ ຣຕນຆຣເຈຕິຍໍ ນາມ ຊາຕໍ. ເອວໍ ໂພຘິສມີເປເຍວ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຕ຺ຕາຫານິ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ປຎ຺ຈເມ ສຕ຺ຕາເຫ ໂພຘິຣຸກ຺ຂມູລາ ເຍນ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣໂຘ ເຕນຸປສງ຺ກມິ, ຕຕ຺ຣາປິ ຘມ຺ມໍ ວິຈິນນ຺ໂຕເຍວ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂໍ ປຏິສໍເວເທນ຺ໂຕ ນິສີທິ.

ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ມາໂຣ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕ ໂອຕາຣາເປກ຺ໂຂປິ ອິມສ຺ສ ນ ກິຎ຺ຈິ ຂລິຕໍ ອທ຺ທສໍ, ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕທານິ ເອສ ມມ ວສ’’ນ຺ຕິ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ມຫາມຄ຺ເຄ ນິສີທິຕ຺ວາ ໂສຬສ ກາຣຓານິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ຠູມິຍໍ ໂສຬສ ເລຂາ ກຑ຺ຒິ – ‘‘ອຫໍ ເອໂສ ວິຍ ທານປາຣມິໍ ນ ປູເຣສິໍ, ເຕນມ຺ຫິ ອິມິນາ ສທິໂສ ນ ຊາໂຕ’’ຕິ ເອກໍ ເລຂໍ ກຑ຺ຒິ. ຕຖາ ‘‘ອຫໍ ເອໂສ ວິຍ ສີລປາຣມິໍ, ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມິໍ, ປຎ຺ຎາປາຣມິໍ, ວີຣິຍປາຣມິໍ, ຂນ຺ຕິປາຣມິໍ, ສຈ຺ຈປາຣມິໍ, ອຘິຏ຺ຐານປາຣມິໍ, ເມຕ຺ຕາປາຣມິໍ, ອຸເປກ຺ຂາປາຣມິໍ ນ ປູເຣສິໍ ¶ , ເຕນມ຺ຫິ ອິມິນາ ສທິໂສ ນ ຊາໂຕ’’ຕິ ທສມໍ ເລຂໍ ກຑ຺ຒິ. ຕຖາ ‘‘ອຫໍ ເອໂສ ວິຍ ອສາຘາຣຓສ຺ສ ອິນ຺ທ຺ຣິຍປໂຣປຣິຍຕ຺ຕຎາຓສ຺ສ ປຏິເວຘາຍ ອຸປນິສ຺ສຍຠູຕາ ທສ ປາຣມິໂຍ ນ ປູເຣສິໍ, ເຕນມ຺ຫິ ອິມິນາ ສທິໂສ ນ ຊາໂຕ’’ຕິ ເອກາທສມໍ ເລຂໍ ກຑ຺ຒິ. ຕຖາ ‘‘ອຫໍ ເອໂສ ວິຍ ອສາຘາຣຓສ຺ສ ອາສຍານຸສຍຎາຓສ຺ສ, ມຫາກຣຸຓາສມາປຕ຺ຕິຎາຓສ຺ສ, ຍມກປາຏິຫີຣຎາຓສ຺ສ, ອນາວຣຓຎາຓສ຺ສ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຏິເວຘາຍ ອຸປນິສ຺ສຍຠູຕາ ທສ ປາຣມິໂຍ ນ ປູເຣສິໍ, ເຕນມ຺ຫິ ອິມິນາ ສທິໂສ ນ ຊາໂຕ’’ຕິ ໂສຬສມໍ ເລຂໍ ກຑ຺ຒິ. ເອວໍ ອິເມຫິ ກາຣເຓຫິ ມຫາມຄ຺ເຄ ໂສຬສ ເລຂາ ກຑ຺ຒມາໂນ ນິສີທິ.

ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຕຓ຺ຫາ, ອຣຕິ, ຣຄາຕິ ຕິສ຺ໂສ ມາຣຘີຕໂຣ ‘‘ປິຕາ ໂນ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ກຫໍ ນຸ ໂຂ ເອຕຣຫີ’’ຕິ ໂອໂລກຍມານາ ຕໍ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ຕໍ ຠູມິໍ ວິເລຂມານໍ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ປິຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ, ຕາຕ, ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ອມ຺ມາ, ອຍໍ ມຫາສມໂຓ ມຍ຺ຫໍ ວສໍ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ, ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ໂອຕາຣມສ຺ສ ທຏ຺ຐຸໍ ນາສກ຺ຂິໍ, ເຕນາຫໍ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນຕິ. ຍທິ ¶ ເອວໍ ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ມຍເມຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ກຕ຺ວາ ອາທາຍ ອາຄມິສ຺ສາມາຕິ. ນ ສກ຺ກາ, ອມ຺ມາ, ເອໂສ ເກນຈິ ວເສ ກາຕຸໍ, ອຈລາຍ ສທ຺ຘາຍ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ເອໂສ ປຸຣິໂສຕິ. ‘‘ຕາຕ ມຍໍ ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາມ ອິທາເນວ ນໍ ຣາຄປາສາທີຫິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາເນສ຺ສາມ, ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ປາເທ ເຕ ສມຓ ປຣິຈາເຣມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຠຄວາ ¶ ວ ຕາສໍ ວຈນໍ ມນສິ ອກາສິ, ນ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ໂອໂລເກສິ, ອນຸຕ຺ຕເຣ ອຸປຘິສງ຺ຂເຍ ວິມຸຕ຺ຕມານໂສ ວິເວກສຸຂຎ຺ເຎວ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ນິສີທິ.

ປຸນ ມາຣຘີຕໂຣ ‘‘ອຸຈ຺ຈາວຈາ ໂຂ ປຸຣິສານໍ ອຘິປ຺ປາຍາ, ເກສຎ຺ຈິ ກຸມາຣິກາສຸ ເປມໍ ໂຫຕິ, ເກສຎ຺ຈິ ປຐມວເຍ ຐິຕາສຸ, ເກສຎ຺ຈິ ມຊ຺ຌິມວເຍ ຐິຕາສຸ, ຍໍນູນ ມຍໍ ນານປ຺ປກາເຣຫິ ຣູເປຫິ ປໂລເຠຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ເອກເມກາ ກຸມາຣິວຓ຺ຓາທິວເສນ ສຕໍ ສຕໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ກຸມາຣິໂຍ, ອວິຊາຕາ, ສກິໍວິຊາຕາ, ທຸວິຊາຕາ, ມຊ຺ຌິມິຕ຺ຖິໂຍ, ມຫິຕ຺ຖິໂຍ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ຉກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ປາເທ ເຕ ສມຓ ປຣິຈາເຣມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຕມ຺ປິ ຠຄວາ ນ ມນສາກາສິ, ຍຖາ ຕໍ ອນຸຕ຺ຕເຣ ອຸປຘິສງ຺ຂເຍວ ວິມຸຕ຺ໂຕ. ເກຈິ ປນາຈຣິຍາ ວທນ຺ຕິ ‘‘ຕາ ມຫິຕ຺ຖິຠາເວນ ¶ ອຸປຄຕາ ທິສ຺ວາ ຠຄວາ ‘ເອວເມວໍ ເອຕາ ຂຓ຺ຑທນ຺ຕາ ປລິຕເກສາ ໂຫນ຺ຕູ’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາສີ’’ຕິ, ຕໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ນ ຫິ ສຕ຺ຖາ ເອວຣູປໍ ອຘິຏ຺ຐານໍ ກໂຣຕິ. ຠຄວາ ປນ ‘‘ອເປຖ ຕຸມ຺ເຫ, ກິໍ ທິສ຺ວາ ເອວໍ ວາຍມຖ, ເອວຣູປໍ ນາມ ອວີຕຣາຄາທີນໍ ປຸຣໂຕ ກາຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕໍ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ປນ ຣາໂຄ ປຫີໂນ, ໂທໂສ ປຫີໂນ, ໂມໂຫ ປຫີໂນ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກິເລສປ຺ປຫານໍ ອາຣພ຺ຠ –

‘‘ຍສ຺ສ ຊິຕໍ ນາວຊີຍຕິ, ຊິຕມສ຺ສ ໂນຍາຕິ ໂກຈິ ໂລເກ;

ຕໍ ພຸທ຺ຘມນນ຺ຕໂຄຈຣໍ, ອປທໍ ເກນ ປເທນ ເນສ຺ສຖ.

‘‘ຍສ຺ສ ຊາລິນີ ວິສຕ຺ຕິກາ, ຕຓ຺ຫາ ນຕ຺ຖິ ກຸຫິຎ຺ຈິ ເນຕເວ;

ຕໍ ພຸທ຺ຘມນນ຺ຕໂຄຈຣໍ, ອປທໍ ເກນ ປເທນ ເນສ຺ສຖາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໗໙-໑໘໐) –

ອິມາ ຘມ຺ມປເທ ພຸທ຺ຘວຄ຺ເຄ ທ຺ເວ ຄາຖາ ວທນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ກເຖສິ. ຕາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ໂນ ປິຕາ ອໂວຈ, ອຣຫໍ ສຸຄໂຕ ໂລເກ ນ ຣາເຄນ ສຸວານໂຍ’’ຕິອາທີນິ ¶ ວຕ຺ວາ ປິຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມໍສຸ.

ຠຄວາປິ ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ມຸຈລິນ຺ທມູລໍ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາຫວທ຺ທລິກາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ສີຕາທິປຏິພາຫນຕ຺ຖໍ ມຸຈລິນ຺ເທນ ນາຄຣາເຊນ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຠເຄຫິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ອສມ຺ພາຘາຍ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວິຍ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂໍ ປຏິສໍເວທິຍມາໂນ ສຕ຺ຕາຫໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ຣາຊາຍຕນໍ ອຸປສງ຺ກມິ, ຕຕ຺ຖາປິ ວິມຸຕ຺ຕິສຸຂໍ ປຏິສໍເວທິຍມາໂນເຍວ ນິສີທິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ສຕ຺ຕ ສຕ຺ຕາຫານິ ¶ ປຣິປຸຓ຺ຓານິ. ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ເນວ ມຸຂໂຘວນໍ, ນ ສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນໍ, ນ ອາຫາຣກິຈ຺ຈໍ ອໂຫສິ, ຌານສຸຂຜລສຸເຂເນວ ວີຕິນາເມສິ.

ອຖສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫມຕ຺ຖເກ ເອກູນປຎ຺ຎາສຕິເມ ທິວເສ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ‘‘ມຸຂໍ ໂຘວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸທປາທິ. ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ອຄທຫຣີຏກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອທາສິ, ສຕ຺ຖາ ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ, ເຕນສ຺ສ ສຣີຣວຬຎ຺ຊໍ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ສກ຺ໂກເຍວ ນາຄລຕາທນ຺ຕກຏ຺ຐຎ຺ເຈວ ມຸຂໂຘວນອຸທກຎ຺ຈ ¶ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອໂນຕຕ຺ຕທໂຫທເກນ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຣາຊາຍຕນມູເລ ນິສີທິ.

ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຕປຸສ຺ສຠລ຺ລິກາ ນາມ ທ຺ເວ ວາຓິຊາ ປຎ຺ຈຫິ ສກຏສເຕຫິ ອຸກ຺ກລາຊນປທາ ມຊ຺ຌິມເທສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຕິສາໂລຫິຕາຍ ເທວຕາຍ ສກຏານິ ສນ຺ນິຣຸມ຺ຠິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ອາຫາຣສມ຺ປາທເນ ອຸສ຺ສາຫິຕາ ມນ຺ຖຎ຺ຈ ມຘຸປິຓ຺ຑິກຎ຺ຈ ອາທາຍ ‘‘ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອິມໍ ອາຫາຣໍ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປາທາຍາ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ຠຄວາ ປາຍາສປຏິຄ຺ຄຫຓທິວເສເຍວ ປຕ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣຫິຕຕ຺ຕາ ‘‘ນ ໂຂ ຕຖາຄຕາ ຫຕ຺ເຖສຸ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ກິມ຺ຫິ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ອຖສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຎຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ທິສາຫິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ອິນ຺ທນີລມຓິມເຍ ປຕ຺ເຕ ອຸປນາເມສຸໍ, ຠຄວາ ເຕ ປຏິກ຺ຂິປິ. ປຸນ ມຸຄ຺ຄວຓ຺ຓເສລມເຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຕ຺ເຕ ອຸປນາເມສຸໍ. ຠຄວາ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ເທວປຸຕ຺ຕານໍ ອນຸກມ຺ປາຍ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ປຕ຺ເຕ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຣູປຣິ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ເອໂກ ໂຫຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາສິ, ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຸຂວຏ຺ຏິຍໍ ປຎ຺ຎາຍມານເລຂາ ຫຸຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິເມນ ປມາເຓນ ເອກຕ຺ຕໍ ອຸປຄມິໍສຸ. ຠຄວາ ຕສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈຄ຺ເຆ ເສລມເຍ ປຕ຺ເຕ ອາຫາຣໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອນຸໂມທນໍ ອກາສິ. ທ຺ເວ ຠາຕໂຣ ວາຓິຊາ ພຸທ຺ຘຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ສຣຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ¶ ທ຺ເວວາຈິກາ ອຸປາສກາ ອເຫສຸໍ. ອຖ ເນສໍ ‘‘ເອກໍ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ປຣິຈຣິຕພ຺ພຏ຺ຐານໍ ເທຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕານໍ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ເຖນ ອຕ຺ຕໂນ ສີສໍ ປຣາມສິຕ຺ວາ ເກສຘາຕຸໂຍ ອທາສິ. ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ນຄເຣ ຕາ ຘາຕຸໂຍ ສຸວຓ຺ຓສມຸຄ຺ຄສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຈຕິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາເປສຸໍ.

ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘປິ ໂຂ ຕໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ປຸນ ອຊປາລນິຄ຺ໂຣຘເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຄ຺ໂຣຘມູເລ ນິສີທິ. ອຖສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນມຕ຺ຕສ຺ເສວ ອຕ຺ຕນາ ອຘິຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ຄມ຺ຠີຣຕໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ອາຈິຓ຺ໂຓ ‘‘ອຘິຄໂຕ ໂຂ ມ຺ຍາຍໍ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ປເຣສໍ ຘມ຺ມໍ ອເທເສຕຸກມ຺ຍຕາກາຣປວຕ຺ໂຕ ວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ. ອຖ ພ຺ຣຫ຺ມາ ສຫມ຺ປຕິ ‘‘ນສ຺ສຕິ ວຕ ໂຠ ໂລໂກ, ວິນສ຺ສຕິ ວຕ ໂຠ ໂລໂກ’’ຕິ ທສຫິ ຈກ຺ກວາຬສຫສ຺ເສຫິ ສກ຺ກສຸຍາມສນ຺ຕຸສິຕສຸນິມ຺ມິຕວສວຕ຺ຕິມຫາພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ¶ ອາທາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເທເສຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິອາທິນາ ນເຍນ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຍາຈິ.

ສຕ຺ຖາ ¶ ຕສ຺ສ ປຏິຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ປຐມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ‘‘ອາຬາໂຣ ປຓ຺ຑິໂຕ, ໂສ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຂິປ຺ປໍ ອາຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ປຸນ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕາຫກາລກຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອຸທກໍ ອາວຊ຺ເຊສິ. ຕສ຺ສາປິ ອຠິໂທສກາລກຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ພຫູປກາຣາ ໂຂ ເມ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິເຍ ອາຣພ຺ຠ ມນສິກາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ ເຕ ເອຕຣຫິ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ‘‘ພາຣາຓສິຍໍ ອິສິປຕເນ ມິຄທາເຍ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕສ຺ສາມີ’’ຕິ ກຕິປາຫໍ ໂພຘິມຓ຺ຑສາມນ຺ຕາເຍວ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ວິຫຣິຕ຺ວາ ອາສາຬ຺ຫິປຸຓ຺ຓມາສິຍໍ ‘‘ພາຣາຓສິໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈາຕຸທ຺ທສິຍໍ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ວິຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ກາລສ຺ເສວ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ອຏ຺ຐາຣສໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ໂນ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ອຸປກໍ ນາມ ອາຊີວກໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ພຸທ຺ຘຠາວໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕໍ ທິວສໍເຍວ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ອິສິປຕນໍ ອຄມາສິ.

ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍາ ເຖຣາ ຕຖາຄຕໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ອາວຸໂສ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ປຈ຺ຈຍພາຫຸລ຺ລາຍ ອາວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓກາໂຍ ປີຓິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອິມສ຺ສ ອຠິວາທນາທີນິ ນ ກຣິສ຺ສາມ, ມຫາກຸລປສຸໂຕ ໂຂ ປເນສ ອາສນາຠິຫາຣໍ ອຣຫຕິ, ເຕນສ຺ສ ອາສນມຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ກຕິກໍ ອກໍສຸ. ຠຄວາ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ຊານນສມຕ຺ເຖນ ຎາເຓນ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິເມ ຈິນ຺ຕຍິໍສູ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ອຎ຺ຎາສິ. ອຖ ເນ ສພ຺ພເທວມນຸສ຺ເສສຸ ອໂນທິສ຺ສກວເສນ ຜຣຓສມຕ຺ຖໍ ¶ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂອທິສ຺ສກວເສນ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ຜຣິ. ເຕ ຠຄວຕາ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ຜຸຏ຺ຐາ ຕຖາຄເຕ ອຸປສງ຺ກມນ຺ເຕ ສກາຍ ກຕິກາຍ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ອຠິວາທນປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານາທີນິ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ອກໍສຸ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘຠາວໍ ປນສ຺ສ ອຊານມານາ ເກວລໍ ນາເມນ ຈ ອາວຸໂສວາເທນ ຈ ສມຸທາຈຣນ຺ຕິ.

ອຖ ເນ ຠຄວາ ‘‘ມາ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕໍ ນາເມນ ຈ ອາວຸໂສວາເທນ ຈ ສມຸທາຈຣຖ, ອຣຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ພຸທ຺ຘຠາວໍ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ວຣພຸທ຺ຘາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ອຸຕ຺ຕຣາສາຬ຺ຫນກ຺ຂຕ຺ຕໂຍເຄ ວຕ຺ຕມາເນ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ພ຺ຣຫ຺ມໂກຏີຫິ ປຣິວຸໂຕ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິເຍ ¶ ເຖເຣ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຘມ຺ມຈກ຺ກປ຺ປວຕ຺ຕນສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ເທເສສິ. ເຕສຸ ອຎ຺ຎາສິໂກຓ຺ຑຎ຺ຎຕ຺ເຖໂຣ ເທສນານຸສາເຣນ ຎາຓໍ ເປເສນ຺ໂຕ ສຸຕ຺ຕປຣິໂຍສາເນ ອຏ຺ຐາຣສຫິ ພ຺ຣຫ຺ມໂກຏີຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕຕ຺ເຖວ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ວປ຺ປຕ຺ເຖຣໍ ໂອວທນ຺ໂຕ ວິຫາເຣເຍວ ¶ ນິສີທິ, ເສສາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິໍສຸ. ວປ຺ປຕ຺ເຖໂຣ ປຸພ຺ພຓ຺ເຫເຍວ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປາປຸຓິ. ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ປຸນທິວເສ ຠທ຺ທິຍຕ຺ເຖຣໍ, ປຸນທິວເສ ມຫານາມຕ຺ເຖຣໍ, ປຸນທິວເສ ອສ຺ສຊິຕ຺ເຖຣນ຺ຕິ ສພ຺ເພ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈມິຍໍ ປກ຺ຂສ຺ສ ປຎ຺ຈປິ ຊເນ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ (ສໍ. ນິ. ໓.໕໙; ມຫາວ. ໒໐ ອາທໂຍ) ເທເສສິ. ເທສນາປຣິໂຍສາເນ ປຎ຺ຈປິ ເຖຣາ ອຣຫຕ຺ຕຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ຍສກຸລປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ນິພ຺ພິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເຄຫໍ ປຫາຍ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ‘‘ເອຫິ ຍສາ’’ຕິ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ, ປຸນທິວເສ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ, ອປເຣປິ ຕສ຺ສ ສຫາຍເກ ຈຕຸປຓ຺ຓາສ ຊເນ ເອຫິຠິກ຺ຂຸປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາເປສິ.

ເອວໍ ໂລເກ ເອກສຏ຺ຐິຍາ ອຣຫນ຺ເຕສຸ ຊາເຕສຸ ສຕ຺ຖາ ວຸຕ຺ຖວສ຺ໂສ ປວາເຣຕ຺ວາ ‘‘ຈຣຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈາຣິກ’’ນ຺ຕິ ສຏ຺ຐິ ຠິກ຺ຂູ ທິສາສຸ ເປເສຕ຺ວາ ສຍໍ ອຸຣຸເວລໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ກປ຺ປາສິກວນສຓ຺ເຑ ຕິໍສ ຊເນ ຠທ຺ທວຄ຺ຄິຍກຸມາເຣ ວິເນສິ. ເຕສຸ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມໂກ ໂສຕາປນ຺ໂນ, ສພ຺ພຸຕ຺ຕໂມ ອນາຄາມີ ອໂຫສິ. ເຕປິ ສພ຺ເພ ເອຫິຠິກ຺ຂຸຠາເວເນວ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ທິສາສຸ ເປເສຕ຺ວາ ອຸຣຸເວລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຑ຺ຒຸຑ຺ຒານິ ປາຏິຫາຣິຍສຫສ຺ສານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຸຣຸເວລກສ຺ສປາທໂຍ ສຫສ຺ສຊຏິລປຣິວາເຣ ເຕຠາຕິກຊຏິເລ ວິເນຕ຺ວາ ເອຫິຠິກ຺ຂຸຠາເວເນວ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ຄຍາສີເສ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອາທິຕ຺ຕປຣິຍາຍເທສນາຍ (ມຫາວ. ໕໔) ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ເຕນ ອຣຫນ຺ຕສຫສ຺ເສນ ປຣິວຸໂຕ ‘‘ພິມ຺ພິສາຣຣຎ຺ໂຎ ທິນ຺ນໍ ປຏິຎ຺ຎໍ ¶ ໂມເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນຄຣູປຈາເຣ ລຏ຺ຐິວນຸຍ຺ຍານໍ ອຄມາສິ. ຣາຊາ ອຸຍ຺ຍານປາລສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ‘‘ສຕ຺ຖາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ທ຺ວາທສນຫຸເຕຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກຫິ ປຣິວຸໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ¶ ຈກ຺ກວິຈິຕ຺ຕຕເລສຸ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ຏວິຕານໍ ວິຍ ປຠາສມຸທຍໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນ຺ເຕສຸ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປາເທສຸ ສິຣສາ ນິປຕິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ ສທ຺ຘິໍ ປຣິສາຍ.

ອຖ ໂຂ ເຕສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິການໍ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ມຫາສມໂຓ ອຸຣຸເວລກສ຺ສເປ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕິ, ອຸທາຫຸ ອຸຣຸເວລກສ຺ສໂປ ມຫາສມເຓ’’ຕິ. ຠຄວາ ເຕສໍ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ ເຖຣໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

‘‘ກິເມວ ທິສ຺ວາ ອຸຣຸເວລວາສິ, ປຫາສິ ອຄ຺ຄິໍ ກິສໂກ ວທາໂນ;

ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ກສ຺ສປ ເອຕມຕ຺ຖໍ, ກຖໍ ປຫີນໍ ຕວ ອຄ຺ຄິຫຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. (ມຫາວ. ໕໕);

ເຖໂຣປິ ¶ ຠຄວໂຕ ອຘິປ຺ປາຍໍ ວິທິຕ຺ວາ –

‘‘ຣູເປ ຈ ສທ຺ເທ ຈ ອໂຖ ຣເສ ຈ, ກາມິຕ຺ຖິໂຍ ຈາຠິວທນ຺ຕິ ຍຎ຺ຎາ;

ເອຕໍ ມລນ຺ຕິ ອຸປຘີສຸ ຎຕ຺ວາ, ຕສ຺ມາ ນ ຍິຏ຺ເຐ ນ ຫຸເຕ ອຣຎ຺ຊິ’’ນ຺ຕິ. (ມຫາວ. ໕໕) –

ອິມໍ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສາວກຠາວປກາສນຕ຺ຖໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປາທປິຏ຺ເຐ ສີສໍ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖາ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ, ສາວໂກຫມສ຺ມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເອກຕາລໍ ທ຺ວິຕາລໍ ຕິຕາລນ຺ຕິ ຍາວ ສຕ຺ຕຕາລປ຺ປມາຓໍ ສຕ຺ຕກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຕຖາຄຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ຕໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ມຫາຊໂນ ‘‘ອໂຫ ມຫານຸຠາວາ ພຸທ຺ຘາ, ເອວໍ ຖາມຄຕທິຏ຺ຐິໂກ ນາມ ‘ອຣຫາ’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ອຸຣຸເວລກສ຺ສໂປປິ ທິຏ຺ຐິຊາລໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕຖາຄເຕນ ທມິໂຕ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ຄຸຓກຖໍເຍວ ກເຖສິ. ຠຄວາ ‘‘ນາຫໍ ອິທານິເຍວ ອຸຣຸເວລກສ຺ສປໍ ທເມມິ, ອຕີເຕປິ ເອສ ມຍາ ທມິໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມິສ຺ສາ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ມຫານາຣທກສ຺ສປຊາຕກໍ (ຊາ. ໒.໒໒.໕໔໕ ອາທໂຍ) ກເຖຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສສິ. ມຄຘຣາຊາ ເອກາທສຫິ ນຫຸເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ, ເອກໍ ນຫຸຕໍ ອຸປາສກຕ຺ຕໍ ປຏິເວເທສິ. ຣາຊາ ¶ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ນິສິນ຺ໂນເຍວ ປຎ຺ຈ ອສ຺ສາສເກ ປເວເທຕ຺ວາ ¶ ສຣຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສ຺ວາຕນາຍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ປຸນທິວເສ ເຍຫິ ຈ ຠຄວາ ທິຏ຺ໂຐ, ເຍຫິ ຈ ອທິຏ຺ໂຐ, ສພ຺ເພປິ ຣາຊຄຫວາສິໂນ ອຏ຺ຐາຣສໂກຏິສງ຺ຂາ ມນຸສ຺ສາ ຕຖາຄຕໍ ທຏ຺ຐຸກາມາ ປາໂຕວ ຣາຊຄຫໂຕ ລຏ຺ຐິວນຸຍ຺ຍານໍ ອຄມໍສຸ. ຕິຄາວຸໂຕ ມຄ຺ໂຄ ນປ຺ປໂຫສິ, ສກລລຏ຺ຐິວນຸຍ຺ຍານໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຜຸຏໍ ອໂຫສິ. ມຫາຊໂນ ທສພລສ຺ສ ຣູປໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຕິຕ຺ຕິໍ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ວຓ຺ຓຠູມິ ນາເມສາ. ເອວຣູເປສຸ ຫິ ຐາເນສຸ ຕຖາຄຕສ຺ສ ລກ຺ຂຓານຸພ຺ຍຎ຺ຊນາທິປ຺ປເຠທາ ສພ຺ພາປິ ຣູປກາຍສິຣີ ວຓ຺ເຓຕພ຺ພາ. ເອວໍ ຣູປໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ ທສພລສ຺ສ ສຣີຣໍ ປສ຺ສມາເນນ ມຫາຊເນນ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຜຸເຏ ອຸຍ຺ຍາເນ ຈ ມຄ຺ເຄ ຈ ເອກຠິກ຺ຂຸສ຺ສປິ ນິກ຺ຂມໂນກາໂສ ນາໂຫສິ. ຕໍ ທິວສໍ ກິຣ ຠຄວາ ຉິນ຺ນຠຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍ, ຕໍ ມາ ອໂຫສີຕິ ສກ຺ກສ຺ສ ນິສິນ຺ນາສນໍ ອຸຓ຺ຫາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ໂສ ອາວຊ຺ຊມາໂນ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ມາຓວກວຓ຺ຓໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມສງ຺ຆປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາ ຖຸຕິໂຍ ວທມາໂນ ທສພລສ຺ສ ປຸຣໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ເທວຕານຸຠາເວນ ໂອກາສໍ ກຕ຺ວາ –

‘‘ທນ຺ໂຕ ທນ຺ເຕຫິ ສຫ ປຸຣາຓຊຏິເລຫິ, ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ວິປ຺ປມຸຕ຺ເຕຫິ;

ສິງ຺ຄີນິກ຺ຂສວຓ຺ໂຓ, ຣາຊຄຫໍ ປາວິສິ ຠຄວາ.

‘‘ມຸຕ຺ໂຕ ¶ ມຸຕ຺ເຕຫິ ສຫ ປຸຣາຓຊຏິເລຫິ, ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ວິປ຺ປມຸຕ຺ເຕຫິ;

ສິງ຺ຄີນິກ຺ຂສວຓ຺ໂຓ, ຣາຊຄຫໍ ປາວິສິ ຠຄວາ.

‘‘ຕິຓ຺ໂຓ ຕິຓ຺ເຓຫິ ສຫ ປຸຣາຓຊຏິເລຫິ, ວິປ຺ປມຸຕ຺ໂຕ ວິປ຺ປມຸຕ຺ເຕຫິ;

ສິງ຺ຄີນິກ຺ຂສວຓ຺ໂຓ, ຣາຊຄຫໍ ປາວິສິ ຠຄວາ.

‘‘ທສວາໂສ ¶ ທສພໂລ, ທສຘມ຺ມວິທູ ທສຠິ ຈຸເປໂຕ;

ໂສ ທສສຕປຣິວາໂຣ, ຣາຊຄຫໍ ປາວິສິ ຠຄວາ’’ຕິ. (ມຫາວ. ໕໘) –

ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ສຕ຺ຖຸ ວຓ຺ຓໍ ວທມາໂນ ປຸຣໂຕ ປາຍາສິ. ຕທາ ມຫາຊໂນ ມາຓວກສ຺ສ ຣູປສິຣິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຕິວິຍ ອຠິຣູໂປ ອຍໍ ມາຓວໂກ, ນ ໂຂ ປນ ອມ຺ເຫຫິ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ກຸໂຕ ອຍໍ ມາຓວໂກ, ກສ຺ສ ວາຍ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມາຓໂວ –

‘‘ໂຍ ຘີໂຣ ສພ຺ພຘິ ທນ຺ໂຕ, ສຸທ຺ໂຘ ອປ຺ປຏິປຸຄ຺ຄໂລ;

ອຣຫໍ ສຸຄໂຕ ໂລເກ, ຕສ຺ສາຫໍ ປຣິຈາຣໂກ’’ຕິ. (ມຫາວ. ໕໘) – ຄາຖມາຫ;

ສຕ຺ຖາ ສກ຺ເກນ ກໂຕກາສໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສປຣິວຸໂຕ ¶ ຣາຊຄຫໍ ປາວິສິ. ຣາຊາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕີຓິ ຣຕນານິ ວິນາ ວຕ຺ຕິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ເວລາຍ ວາ ອເວລາຍ ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄມິສ຺ສາມິ, ລຏ຺ຐິວນຸຍ຺ຍານໍ ນາມ ອຕິທູເຣ, ອິທໍ ປນ ອມ຺ຫາກໍ ເວຬຸວນໍ ນາມ ອຸຍ຺ຍານໍ ນາຕິທູເຣ ນາຈ຺ຈາສນ຺ເນ ຄມນາຄມນສມ຺ປນ຺ນໍ ພຸທ຺ຘາຣຫໍ ເສນາສນໍ. ອິທໍ ເມ ຠຄວາ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕູ’’ຕິ ສຸວຓ຺ຓຠິງ຺ກາເຣນ ປຸປ຺ຜຄນ຺ຘວາສິຕໍ ມຓິວຓ຺ຓໍ ອຸທກໍ ອາທາຍ ເວຬຸວນຸຍ຺ຍານໍ ປຣິຈ຺ຈຊນ຺ໂຕ ທສພລສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ອຸທກໍ ປາເຕສິ. ຕສ຺ມິໍ ອາຣາມປຏິຄ຺ຄຫເຓ ‘‘ພຸທ຺ຘສາສນສ຺ສ ມູລານິ ໂອຕິຓ຺ຓານີ’’ຕິ ມຫາປຖວີ ກມ຺ປິ. ຊມ຺ພຸທີປສ຺ມິຎ຺ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ເວຬຸວນໍ ອຎ຺ຎໍ ມຫາປຖວິໍ ກມ຺ເປຕ຺ວາ ຄຫິຕເສນາສນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີເປປິ ຐເປຕ຺ວາ ມຫາວິຫາຣໍ ອຎ຺ຎໍ ປຖວິໍ ກມ຺ເປຕ຺ວາ ຄຫິຕເສນາສນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວນາຣາມໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ເວຬຸວນໍ ອຄມາສິ.

ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ສມເຍ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຈ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຈາຕິ ທ຺ເວ ປຣິພ຺ພາຊກາ ຣາຊຄຫໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ຕິ ອມຕໍ ປຣິເຍສມານາ. ເຕສຸ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອສ຺ສຊິຕ຺ເຖຣໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐໍ ທິສ຺ວາ ¶ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ປຍິຣຸປາສິຕ຺ວາ ¶ ‘‘ເຍ ຘມ຺ມາ ເຫຕຸປ຺ປຠວາ’’ຕິ ຄາຖໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕໂນ ສຫາຍກສ຺ສ ໂມຄ຺ຄລ຺ລານປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສປິ ຕເມວ ຄາຖໍ ອຠາສິ. ໂສປິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ຊນາ ສຎ຺ຈຍໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ເຕສຸ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ສຕ຺ຕາເຫນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ອຑ຺ຒມາເສນ. ອຸໂຠປິ ຈ ເນ ສຕ຺ຖາ ອຄ຺ຄສາວກຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ຕທິວເສເຍວ ສາວກສນ຺ນິປາຕໍ ອກາສິ.

ຕຖາຄເຕ ປນ ຕສ຺ມິໍເຍວ ເວຬຸວນຸຍ຺ຍາເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ກິຣ ເມ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ທຸກ຺ກຣກາຣິກໍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຣມາຠິສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕວຣຘມ຺ມຈກ຺ໂກ ຣາຊຄຫໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ເວຬຸວເນ ວິຫຣຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອມຈ຺ຈໍ ອາມນ຺ເຕສິ ‘‘ເອຫິ, ຠເຓ, ປຸຣິສສຫສ຺ສປຣິວາໂຣ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມມ ວຈເນນ ‘ປິຕາ ໂວ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ ທຏ຺ຐຸກາໂມ’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ເມ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ເອຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ເອວໍ, ເທວາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ວຈນໍ ສິຣສາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຸຣິສສຫສ຺ສປຣິວາໂຣ ຂິປ຺ປເມວ ສຏ຺ຐິໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທສພລສ຺ສ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ນິສີທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມເທສນາເວລາຍ ວິຫາຣໍ ປາວິສິ. ໂສ ‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ ຕາວ ຣຎ຺ໂຎ ປຫິຕສາສນ’’ນ຺ຕິ ປຣິຍນ຺ເຕ ຐິໂຕ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ຍຖາຐິໂຕວ ສທ຺ຘິໍ ປຸຣິສສຫສ຺ເສນ ¶ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ຠຄວາ ‘‘ເອຖ ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣສິ, ສພ຺ເພ ຕງ຺ຂຓໍເຍວ ອິທ຺ຘິມຍປຕ຺ຕຈີວຣຘຣາ ສຏ຺ຐິວສ຺ສຕ຺ເຖຣາ ວິຍ ອເຫສຸໍ. ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປນ ອຣິຍາ ນາມ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ໂສ ຣຎ຺ຎາ ປຫິຕສາສນໍ ທສພລສ຺ສ ນ ກເຖສິ. ຣາຊາ ‘‘ເນວ ຄໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ນ ສາສນໍ ສຸຍ຺ຍຕີ’’ຕິ ‘‘ເອຫິ, ຠເຓ, ຕ຺ວໍ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ເຕເນວ ນິຍາເມນ ອຎ຺ຎໍ ອມຈ຺ຈໍ ເປເສສິ. ໂສປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ສທ຺ຘິໍ ປຣິສາຍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ເອເຕເນວ ນິຍາເມນ ປຸຣິສສຫສ຺ສປຣິວາເຣ ນວ ອມຈ຺ເຈ ເປເສສິ, ສພ຺ເພ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ຈໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕາ ຕຕ຺ເຖວ ວິຫຣິໍສຸ.

ຣາຊາ ¶ ສາສນມຕ຺ຕມ຺ປິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ຊນາ ມຍິ ສິເນຫາຠາເວນ ສາສນມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ປຈ຺ຈາຫຣິໍສຸ, ໂກ ນຸ ໂຂ ມມ ວຈນໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ຣາຊພລໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ກາຬຸທາຍິໍ ອທ຺ທສ. ໂສ ກິຣ ຣຎ຺ໂຎ ສພ຺ພຕ຺ຖສາຘໂກ ອມຈ຺ໂຈ ອພ຺ຠນ຺ຕຣິໂກ ອຕິວິສ຺ສາສິໂກ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກທິວເສ ຊາໂຕ ສຫປໍສຸກີຬໂກ ສຫາໂຍ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ອາມນ຺ເຕສິ ‘‘ຕາຕ, ກາຬຸທາຍິ ອຫໍ ມມ ປຸຕ຺ຕໍ ປສ຺ສິຕຸກາໂມ ນວ ປຸຣິສສຫສ຺ສານິ ເປເສສິໍ, ເອກປຸຣິໂສປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສາສນມຕ຺ຕໍ ອາໂຣເຈນ຺ໂຕປິ ນຕ຺ຖິ, ທຸຊ຺ຊາໂນ ໂຂ ປນ ຊີວິຕນ຺ຕຣາໂຍ, ອຫໍ ຊີວມາໂນວ ປຸຕ຺ຕໍ ທຏ຺ຐຸໍ ອິຈ຺ຉາມິ, ສກ຺ຂິສ຺ສສິ ນຸ ໂຂ ເມ ປຸຕ຺ຕໍ ¶ ທສ຺ເສຕຸ’’ນ຺ຕິ. ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ເທວ, ສເຈ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມີຕິ. ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວາ ອປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວາ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຫີຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ, ເທວາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ສາສນໍ ອາທາຍ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນາເວລາຍ ປຣິສປຣິຍນ຺ເຕ ຐິໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ສປຣິວາໂຣ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ປຕ຺ວາ ເອຫິຠິກ຺ຂຸຠາເວ ປຕິຏ຺ຐາສິ.

ສຕ຺ຖາ ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ປຐມໍ ອນ຺ໂຕວສ຺ສໍ ອິສິປຕເນ ວສິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຖວສ຺ໂສ ປວາເຣຕ຺ວາ ອຸຣຸເວລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕໂຍ ມາເສ ວສນ຺ໂຕ ເຕຠາຕິກຊຏິເລ ວິເນຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສປຣິວາໂຣ ຜຸສ຺ສມາສປຸຓ຺ຓມາຍໍ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ເວ ມາເສ ວສິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ພາຣາຓສິໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈ ມາສາ ຊາຕາ, ສກໂລ ເຫມນ຺ໂຕ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ. ກາຬຸທາຍິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອາຄຕທິວສໂຕ ສຕ຺ຕຏ຺ຐ ທິວສາ ວີຕິວຕ຺ຕາ, ໂສ ຜຄ຺ຄຸຓີປຸຓ຺ຓມາສິຍໍ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ ເຫມນ຺ໂຕ, ວສນ຺ຕສມໂຍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ມນຸສ຺ເສຫິ ສສ຺ສາທີນິ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ສມ຺ມຸຂສມ຺ມຸຂຏ຺ຐາເນຫິ ມຄ຺ຄາ ທິນ຺ນາ, ຫຣິຕຕິຓສຎ຺ຉນ຺ນາ ປຖວີ, ສຸປຸປ຺ຜິຕາ ວນສຓ຺ຑາ, ປຏິປຊ຺ຊນກ຺ຂມາ ມຄ຺ຄາ, ກາໂລ ທສພລສ຺ສ ຎາຕິສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ –

‘‘ອງ຺ຄາຣິໂນ ¶ ທານິ ທຸມາ ຠທນ຺ເຕ, ຜເລສິໂນ ຉທນໍ ວິປ຺ປຫາຍ;

ເຕ ອຈ຺ຈິມນ຺ໂຕວ ປຠາສຍນ຺ຕິ, ສມໂຍ ມຫາວີຣ ອງ຺ຄີຣສານໍ…ເປ….

‘‘ນາຕິສີຕໍ ¶ ນາຕິອຸຓ຺ຫໍ, ນາຕິທຸພ຺ຠິກ຺ຂຉາຕກໍ;

ສທ຺ທລາ ຫຣິຕາ ຠູມິ, ເອສ ກາໂລ ມຫາມຸນີ’’ຕິ. –

ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕາຫິ ຄາຖາຫິ ທສພລສ຺ສ ກຸລນຄຣໍ ຄມນຕ຺ຖາຍ ຄມນວຓ຺ຓໍ ວຓ຺ເຓສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຸທາຍິ ມຘຸຣສ຺ສເຣນ ຄມນວຓ຺ຓໍ ວຓ຺ເຓສີ’’ຕິ ອາຫ. ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປິຕາ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ ປສ຺ສິຕຸກາໂມ, ກໂຣຖ ຎາຕການໍ ສງ຺ຄຫນ຺ຕິ. ສາຘຸ ອຸທາຍິ, ກຣິສ຺ສາມິ ຎາຕການໍ ສງ຺ຄຫໍ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອາໂຣເຈຫິ, ຄມິກວຕ຺ຕໍ ປູເຣສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ເຖໂຣ ເຕສໍ ອາໂຣເຈສິ.

ຠຄວາ ອງ຺ຄມຄຘວາສີນໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ທສຫິ ສຫສ຺ເສຫິ, ກປິລວຕ຺ຖຸວາສີນໍ ທສຫິ ສຫສ຺ເສຫີຕິ ສພ຺ເພເຫວ ວີສຕິສຫສ຺ເສຫິ ຂີຓາສວຠິກ຺ຂູຫິ ປຣິວຸໂຕ ຣາຊຄຫາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ທິວເສ ທິວເສ ໂຍຊນໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ‘‘ຣາຊຄຫໂຕ ສຏ຺ຐິໂຍຊນໍ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ທ຺ວີຫິ ມາເສຫິ ປາປຸຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕຸຣິຕຈາຣິກໍ ປກ຺ກາມິ. ເຖໂຣປິ ‘‘ຠຄວໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕຠາວໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ¶ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ນິເວສເນ ປາຕຸຣໂຫສິ. ຣາຊາ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ມຫາຣເຫ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິຍາທິຕສ຺ສ ນານຄ຺ຄຣສໂຠຊນສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອທາສິ. ເຖໂຣ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄມນາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຖ, ຕາຕາຕິ. ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມິ, ມຫາຣາຊາຕິ. ກຫໍ ປນ, ຕາຕ, ສຕ຺ຖາຕິ? ວີສຕິສຫສ຺ສຠິກ຺ຂຸປຣິວາໂຣ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ຈາຣິກໍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ມຫາຣາຊາຕິ. ຣາຊາ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ອາຫ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອິມໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຍາວ ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ອິມໍ ນຄຣໍ ປາປຸຓາຕິ, ຕາວສ຺ສ ອິໂຕວ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຫຣຖາ’’ຕິ. ເຖໂຣ ອຘິວາເສສິ. ຣາຊາ ເຖຣໍ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຘຈຸຓ຺ເຓນ ອຸພ຺ພຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕມໂຠຊນສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ‘‘ຕຖາຄຕສ຺ສ ເທຖາ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ເຖໂຣ ສພ຺ເພສໍ ປສ຺ສນ຺ຕານໍເຍວ ປຕ຺ຕໍ ອາກາເສ ຂິປິຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຫຕ຺ເຖ ຐເປສິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ. ເອເຕນຸປາເຍນ ເຖໂຣ ທິວເສ ທິວເສ ອາຫຣິ, ສຕ຺ຖາປິ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຣຎ຺ໂຎເຍວ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ. ເຖໂຣປິ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ທິວເສ ທິວເສ ‘‘ອຊ຺ຊ ເອຕ຺ຕກໍ ຠຄວາ ອາຄໂຕ, ອຊ຺ຊ ເອຕ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ¶ ພຸທ຺ຘຄຸຓປຏິສໍຍຸຕ຺ຕາຍ ກຖາຍ ສກລໍ ຣາຊກຸລໍ ສຕ຺ຖຸ ທສ຺ສນໍ ວິນາເຍວ ສຕ຺ຖຣິ ສຎ຺ຊາຕປ຺ປສາທໍ ອກາສິ. ເຕເນວ ນໍ ຠຄວາ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ¶ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຸລປ຺ປສາທການໍ ຍທິທໍ ກາຬຸທາຍີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໑໙, ໒໒໕) ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສິ.

ສາກິຍາປິ ໂຂ ‘‘ອນຸປ຺ປຕ຺ເຕ ຠຄວຕິ ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕິເສຏ຺ຐໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ວສນຏ຺ຐານໍ ວີມໍສມານາ ‘‘ນິຄ຺ໂຣຘສກ຺ກສ຺ສ ອາຣາໂມ ຣມຓີໂຍ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພໍ ປຏິຊຄ຺ຄນວິຘິໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜຫຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກໂຣນ຺ຕາ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິເຕ ທຫຣທຫເຣ ນາຄຣທາຣເກ ຈ ນາຄຣທາຣິກາໂຍ ຈ ປຐມໍ ປຫິຓິໍສຸ, ຕໂຕ ຣາຊກຸມາເຣ ຈ ຣາຊກຸມາຣິກາໂຍ ຈ, ເຕສໍ ອນນ຺ຕຣໍ ສາມໍ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜຈຸຓ຺ຓາທີຫິ ປູຊຍມານາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາມເມວ ອຄມໍສຸ. ຕຕ຺ຣ ຠຄວາ ວີສຕິສຫສ຺ສຂີຓາສວປຣິວຸໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣພຸທ຺ຘາສເນ ນິສີທິ. ສາກິຍາ ນາມ ມານຊາຕິກາ ມານຕ຺ຖທ຺ຘາ, ເຕ ‘‘ສິທ຺ຘຕ຺ຖກຸມາໂຣ ອມ຺ເຫຫິ ທຫຣຕໂຣ, ອມ຺ຫາກໍ ກນິຏ຺ໂຐ, ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ, ປຸຕ຺ໂຕ, ນຕ຺ຕາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທຫຣທຫເຣ ຣາຊກຸມາເຣ ອາຫໍສຸ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ວນ຺ທຖ, ມຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ນິສີທິສ຺ສາມາ’’ຕິ.

ເຕສຸ ເອວໍ ອວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນສຸ ຠຄວາ ເຕສໍ ອຊ຺ຌາສຍໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ນ ມໍ ຎາຕໂຍ ວນ຺ທນ຺ຕິ, ຫນ຺ທ ທານິ ເນ ວນ຺ທາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຠິຎ຺ຎາປາທກໍ ຈຕຸຕ຺ຖຊ຺ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ອາກາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ສີເສ ປາທປໍສຸໍ ໂອກິຣມາໂນ ວິຍ ກຓ຺ຑມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລ ຍມກປາຏິຫາຣິຍສທິສໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ອກາສິ. ຣາຊາ ຕໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠຄວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ¶ ຊາຕທິວເສ ກາຬເທວລສ຺ສ ວນ຺ທນຕ຺ຖໍ ອຸປນີຕານໍ ປາເທ ໂວ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ປຕິຏ຺ຐິເຕ ທິສ຺ວາປິ ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ວນ຺ທິໍ, ອຍໍ ເມ ປຐມວນ຺ທນາ. ວປ຺ປມງ຺ຄລທິວເສ ຊມ຺ພຸຈ຺ຉາຍາຍ ສິຣິສຍເນ ນິສິນ຺ນານໍ ໂວ ຊມ຺ພຸຈ຺ຉາຍາຍ ອປຣິວຕ຺ຕນໍ ທິສ຺ວາປິ ປາເທ ວນ຺ທິໍ, ອຍໍ ເມ ທຸຕິຍວນ຺ທນາ. ອິທານິ ອິມໍ ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ພໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ທິສ຺ວາປິ ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາເທ ວນ຺ທາມິ, ອຍໍ ເມ ຕຕິຍວນ຺ທນາ’’ຕິ. ຣຎ຺ຎາ ປນ ວນ຺ທິເຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ອວນ຺ທິຕ຺ວາ ຐາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ເອກສາກິໂຍປິ ນາໂຫສິ, ສພ຺ເພ ວນ຺ທິໍສຸເຍວ.

ອິຕິ ຠຄວາ ຎາຕໂຍ ວນ຺ທາເປຕ຺ວາ ອາກາສໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິ. ນິສິນ຺ເນ ຠຄວຕິ ສິຂາປຕ຺ໂຕ ຎາຕິສມາຄໂມ ອໂຫສິ ¶ , ສພ຺ເພ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ຕໂຕ ມຫາເມໂຆ ໂປກ຺ຂຣວສ຺ສໍ ວສ຺ສິ. ຕມ຺ພວຓ຺ຓໍ ອຸທກໍ ເຫຏ຺ຐາ ວິຣວນ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຕມິຕຸກາໂມວ ເຕເມຕິ, ອເຕມິຕຸກາມສ຺ສ ສຣີເຣ ເອກພິນ຺ທຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ປຕຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ສພ຺ເພ ອຈ຺ຉຣິຍພ຺ຠຸຕຈິຕ຺ຕຊາຕາ ‘‘ອໂຫ ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ອໂຫ ອພ຺ຠຸຕ’’ນ຺ຕິ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ອິທາເນວ ¶ ມຍ຺ຫໍ ຎາຕິສມາຄເມ ໂປກ຺ຂຣວສ຺ສໍ ວສ຺ສຕິ, ອຕີເຕປິ ວສ຺ສີ’’ຕິ ອິມິສ຺ສາ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເວສ຺ສນ຺ຕຣຊາຕກໍ ກເຖສິ. ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ອຸຏ຺ຐາຍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ເອໂກປິ ຣາຊາ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ໂຕ ວາ ‘‘ສ຺ເວ ອມ຺ຫາກໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ສຕ຺ຖາ ປຸນທິວເສ ວີສຕິສຫສ຺ສຠິກ຺ຂຸປຣິວຸໂຕ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ຕໍ ນ ໂກຈິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິມນ຺ເຕສິ, ປຕ຺ຕໍ ວາ ອຄ຺ຄໂຫສິ. ຠຄວາ ອິນ຺ທຂີເລ ຐິໂຕວ ອາວຊ຺ເຊສິ ‘‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ ປຸພ຺ພພຸທ຺ຘາ ກຸລນຄເຣ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິໍສຸ, ກິໍ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ອິສ຺ສຣຊນານໍ ຆຣານິ ອຄມໍສຸ, ອຸທາຫຸ ສປທານຈາຣິກໍ ຈຣິໍສູ’’ຕິ. ຕໂຕ ເອກພຸທ຺ຘສ຺ສປິ ອຸປ຺ປຏິປາຏິຍາ ຄມນໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ມຍາປິ ອິທານິ ອຍເມວ ວໍໂສ, ອຍໍ ປເວຓີ ປຄ຺ຄເຫຕພ຺ພາ, ອາຍຕິຎ຺ຈ ເມ ສາວກາປິ ມມຎ຺ເຎວ ອນຸສິກ຺ຂນ຺ຕາ ປິຓ຺ຑຈາຣິກວຕ຺ຕໍ ປຣິປູເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ໂກຏິຍໍ ນິວິຏ຺ຐເຄຫໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສປທານໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິ. ‘‘ອຍ຺ໂຍ ກິຣ ສິທ຺ຘຕ຺ຖກຸມາໂຣ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຕີ’’ຕິ ທ຺ວິຠູມກຕິຠູມກາທີສຸ ປາສາເທສຸ ສີຫປຎ຺ຊເຣ ວິວຣິຕ຺ວາ ມຫາຊໂນ ທສ຺ສນພ຺ຍາວໂຏ ອໂຫສິ.

ຣາຫຸລມາຕາປິ ເທວີ ‘‘ອຍ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ກິຣ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ມຫນ຺ເຕນ ຣາຊານຸຠາເວນ ສຸວຓ຺ຓສິວິກາທີຫິ ວິຈຣິຕ຺ວາ ອິທານິ ເກສມສ຺ສຸໍ ໂອຫາເຣຕ຺ວາ ກາສາຍວຕ຺ຖວສໂນ ກປາລຫຕ຺ໂຖ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຕິ, ໂສຠຕິ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ສີຫປຎ຺ຊຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ໂອໂລກຍມານາ ຠຄວນ຺ຕໍ ນານາວິຣາຄສມຸຊ຺ຊລາຍ ສຣີຣປ຺ປຠາຍ ນຄຣວີຖິໂຍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາປຣິກ຺ເຂປສມງ຺ຄີຠູຕາຍ ອສີຕິອນຸພ຺ຍຎ຺ຊນາວຠາສິຕາຍ ¶ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສມຫາປຸຣິສລກ຺ຂຓປຏິມຓ຺ຑິຕາຍ ອໂນປມາຍ ພຸທ຺ຘສິຣິຍາ ວິໂຣຈມານໍ ທິສ຺ວາ ອຸຓ຺ຫີສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປາທຕລາ –

‘‘ສິນິທ຺ຘນີລມຸທຸກຸຎ຺ຈິຕເກໂສ ¶ , ສູຣິຍນິມ຺ມລຕລາຠິນລາໂຏ;

ຍຸຕ຺ຕຕຸງ຺ຄມຸທຸກາຍຕນາໂສ, ຣໍສິຊາລວິຕໂຕ ນຣສີໂຫ.

‘‘ຈກ຺ກວຣງ຺ກິຕຣຕ຺ຕສຸປາໂທ, ລກ຺ຂຓມຓ຺ຑິຕອາຍຕປຓ຺ຫິ;

ຈາມຣິຫຕ຺ຖວິຠູສິຕປຓ຺ໂຫ, ເອສ ຫິ ຕຸຍ຺ຫໍ ປິຕາ ນຣສີໂຫ.

‘‘ສກ຺ຍກຸມາໂຣ ວຣໂທ ສຸຂຸມາໂລ, ລກ຺ຂຓວິຈິຕ຺ຕປສນ຺ນສຣີໂຣ;

ໂລກຫິຕາຍ ອາຄໂຕ ນຣວີໂຣ, ເອສ ຫິ ຕຸຍ຺ຫໍ ປິຕາ ນຣສີໂຫ.

‘‘ອາຍຕຍຸຕ຺ຕສຸສຓ຺ຐິຕໂສໂຕ, ໂຄປຂຸໂມ ອຠິນີລເນຕ຺ໂຕ;

ອິນ຺ທຘນຸອຠິນີລຠມຸໂກ, ເອສ ຫິ ຕຸຍ຺ຫໍ ປິຕາ ນຣສີໂຫ.

‘‘ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທນິໂຠ ມຸຂວຓ຺ໂຓ, ເທວນຣານໍ ປິໂຍ ນຣນາໂຄ;

ມຕ຺ຕຄຊິນ຺ທວິລາສິຕຄາມີ, ເອສ ຫິ ຕຸຍ຺ຫໍ ປິຕາ ນຣສີໂຫ.

‘‘ສິນິທ຺ຘສຸຄມ຺ຠີຣມຎ຺ຊຸສໂຆໂສ, ຫິງ຺ຄຸລວຓ຺ຓຣຕ຺ຕສຸຊິວ຺ໂຫ;

ວີສຕິວີສຕິເສຕສຸທນ຺ໂຕ, ເອສ ຫິ ຕຸຍ຺ຫໍ ປິຕາ ນຣສີໂຫ.

‘‘ຂຕ຺ຕິຍສມ຺ຠວອຄ຺ຄກຸລິນ຺ໂທ, ເທວມນຸສ຺ສນມສ຺ສິຕປາໂທ;

ສີລສມາຘິປຕິຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ໂຕ, ເອສ ຫິ ຕຸຍ຺ຫໍ ປິຕາ ນຣສີໂຫ.

‘‘ວຏ຺ຏສຸວຏ຺ຏສຸສຓ຺ຐິຕຄີໂວ ¶ , ສີຫຫນຸມິຄຣາຊສຣີໂຣ;

ກຎ຺ຈນສຸຈ຺ຉວິອຸຕ຺ຕມວຓ຺ໂຓ, ເອສ ຫິ ຕຸຍ຺ຫໍ ປິຕາ ນຣສີໂຫ.

‘‘ອຎ຺ຊນສມວຓ຺ຓສຸນີລເກໂສ, ກຎ຺ຈນປຏ຺ຏວິສຸທ຺ຘນລາໂຏ;

ໂອສຘິປຓ຺ຑຣສຸທ຺ຘສຸອຸຓ຺ໂຓ, ເອສ ຫິ ຕຸຍ຺ຫໍ ປິຕາ ນຣສີໂຫ.

‘‘ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕນິລປເຖ ¶ ວິຍ ຈນ຺ໂທ, ຕາຣາຄຓປຣິວຑ຺ຒິຕຣູໂປ;

ສາວກມຊ຺ຌຄໂຕ ສມຓິນ຺ໂທ, ເອສ ຫິ ຕຸຍ຺ຫໍ ປິຕາ ນຣສີໂຫ’’ຕິ. –

ເອວມິມາຫິ ທສຫິ ນຣສີຫຄາຖາຫິ ນາມ ອຠິຕ຺ຖວິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ໂຕ ກິຣ ອິທານິ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຕີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ສໍວິຄ຺ຄຫທໂຍ ຫຕ຺ເຖນ ສາຏກໍ ສຓ຺ຐເປນ຺ໂຕ ຕຸຣິຕຕຸຣິຕໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ປຸຣໂຕ ຐຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ເຫ ລຊ຺ຊາເປຖ, ກິມຕ຺ຖໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣຖ, ກິໍ ‘ເອຕ຺ຕການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ນ ສກ຺ກາ ຠຕ຺ຕໍ ລທ຺ຘຸ’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎໍ ¶ ກຣິຕ຺ຖາ’’ຕິ. ວໍສຈາຣິຕ຺ຕເມຕໍ, ມຫາຣາຊ, ອມ຺ຫາກນ຺ຕິ. ນນຸ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ມຫາສມ຺ມຕຂຕ຺ຕິຍວໍໂສ ນາມ ວໍໂສ, ຕຕ຺ຖ ຈ ເອກຂຕ຺ຕິໂຍປິ ຠິກ຺ຂາຈໂຣ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ. ‘‘ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ຣາຊວໍໂສ ນາມ ຕວ ວໍໂສ, ອມ຺ຫາກໍ ປນ ທີປງ຺ກໂຣ ໂກຓ຺ຑຎ຺ໂຎ…ເປ… ກສ຺ສໂປຕິ ອຍໍ ພຸທ຺ຘວໍໂສ ນາມ. ເອເຕ ຈ ອຎ຺ເຎ ຈ ອເນກສຫສ຺ສສງ຺ຂາ ພຸທ຺ຘາ ຠິກ຺ຂາຈຣາ, ຠິກ຺ຂາຈາເຣເນວ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສຸ’’ນ຺ຕິ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ຐິໂຕວ –

‘‘ອຸຕ຺ຕິຏ຺ເຐ ນປ຺ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຘມ຺ມໍ ສຸຈຣິຕໍ ຈເຣ;

ຘມ຺ມຈາຣີ ສຸຂໍ ເສຕິ, ອສ຺ມິໍ ໂລເກ ປຣມ຺ຫິ ຈາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໖໘) –

ອິມໍ ຄາຖມາຫ. ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ຣາຊາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ.

‘‘ຘມ຺ມໍ ຈເຣ ສຸຈຣິຕໍ, ນ ນໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈເຣ;

ຘມ຺ມຈາຣີ ສຸຂໍ ເສຕິ, ອສ຺ມິໍ ໂລເກ ປຣມ຺ຫິ ຈາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໖໙) –

ອິມໍ ¶ ປນ ຄາຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສກທາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ມຫາຘມ຺ມປາລຊາຕກໍ (ຊາ. ໑.໑໐.໙໒ ອາທໂຍ) ສຸຕ຺ວາ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ, ມຣຓສມເຍ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ສິຣິສຍເນ ນິປນ຺ໂນເຍວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອຣຎ຺ຎວາເສນ ປນ ປຘານານຸໂຍຄກິຈ຺ຈໍ ຣຎ຺ໂຎ ນາໂຫສິ. ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາເຍວ ປນ ຠຄວໂຕ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສປຣິສໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ມຫາປາສາທໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ປຣິວິສິ. ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ສພ຺ພໍ ອິຕ຺ຖາຄາຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິ ຐເປຕ຺ວາ ຣາຫຸລມາຕຣໍ. ສາ ປນ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕໍ ວນ຺ທາຫີ’’ຕິ ປຣິຊເນນ ວຸຈ຺ຈມານາປິ ‘‘ສເຈ ມຍ຺ຫໍ ຄຸໂຓ ອຕ຺ຖິ, ສຍເມວ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອຍ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ອາຄຕເມວ ນໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນ ອຄມາສິ.

ຠຄວາ ¶ ຣາຊານໍ ປຕ຺ຕໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ທ຺ວີຫິ ອຄ຺ຄສາວເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ຣາຊຘີຕາຍ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊຘີຕາ ຍຖາຣຸຈິ ວນ຺ທມານາ ນ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິ. ສາ ເວເຄນາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຄປ຺ຜເກສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ປາທປິຏ຺ຐິຍໍ ສີສໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຍຖາອຊ຺ຌາສຍໍ ວນ຺ທິ. ຣາຊາ ຣາຊຘີຕາຍ ຠຄວຕິ ສິເນຫພຫຸມານາທິຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ກເຖສິ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມມ ຘີຕາ ‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ກາສາຍານິ ວຕ຺ຖານິ ນິວາສິຕານີ’ຕິ ¶ ສຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກາສາຍວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ ຊາຕາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອກຠຕ຺ຕິກຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ເອກຠຕ຺ຕິກາວ ຊາຕາ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ມຫາສຍນສ຺ສ ຉຑ຺ຑິຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏ຺ຏິກາມຎ຺ຈເກເຍວ ນິປນ຺ນາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ມາລາຄນ຺ຘາທີຫິ ວິຣຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ວິຣຕມາລາຄນ຺ຘາວ ຊາຕາ, ອຕ຺ຕໂນ ຎາຕເກຫິ ‘ມຍໍ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມາ’ຕິ ສາສເນ ເປສິເຕປິ ເອກຎາຕກມ຺ປິ ນ ໂອໂລເກສິ, ເອວໍ ຄຸຓສມ຺ປນ຺ນາ ເມ ຘີຕາ ຠຄວາ’’ຕິ. ‘‘ອນຈ຺ຉຣິຍໍ, ມຫາຣາຊ, ຍໍ ອິທານິ ຕຍາ ຣກ຺ຂິຍມານາ ຣາຊຘີຕາ ປຣິປກ຺ເກ ຎາເຓ ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ, ເອສາ ປຸພ຺ເພ ອນາຣກ຺ຂາ ປພ຺ພຕປາເທ ວິຈຣມານາ ອປຣິປກ຺ເກ ຎາເຓ ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ຂີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຈນ຺ທກິນ຺ນຣີຊາຕກໍ (ຊາ. ໑.໑໔.໑໘ ອາທໂຍ) ກເຖຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ.

ທຸຕິຍທິວເສ ປນ ນນ຺ທສ຺ສ ຣາຊກຸມາຣສ຺ສ ອຠິເສກເຄຫປ຺ປເວສນວິວາຫມງ຺ຄເລສຸ ວຕ຺ຕມາເນສຸ ຕສ຺ສ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸມາຣໍ ປຕ຺ຕໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕຸກາໂມ ມງ຺ຄລໍ ວຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ. ຊນປທກລ຺ຍາຓີ ກຸມາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕຸວຏໍ ໂຂ, ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ¶ ຄີວໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ໂອໂລເກສິ. ໂສປິ ຠຄວນ຺ຕໍ ‘‘ປຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ອວິສຫມາໂນ ວິຫາຣໍເຍວ ອຄມາສິ, ຕໍ ອນິຈ຺ຉມານໍເຍວ ຠຄວາ ປພ຺ພາເຊສິ. ອິຕິ ຠຄວາ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕິຍທິວເສ ນນ຺ທໍ ປພ຺ພາເຊສິ.

ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຣາຫຸລມາຕາ ກຸມາຣໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສສິ ‘‘ປສ຺ສ, ຕາຕ, ເອຕໍ ວີສຕິສຫສ຺ສສມຓປຣິວຸຕໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ພ຺ຣຫ຺ມຣູປວຓ຺ຓໍ ສມຓໍ, ອຍໍ ເຕ ປິຕາ, ເອຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕາ ນິຘໂຍ ອເຫສຸໍ, ຕ຺ຍາສ຺ສ ນິກ຺ຂມນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ປສ຺ສາມ, ຄຈ຺ຉ, ນໍ ທາຍຊ຺ຊໍ ຍາຈາຫິ – ‘ອຫໍ ຕາຕ ກຸມາໂຣ ອຠິເສກໍ ປຕ຺ວາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຠວິສ຺ສາມິ, ຘເນນ ເມ ອຕ຺ໂຖ, ຘນໍ ເມ ເທຫິ. ສາມິໂກ ຫິ ປຸຕ຺ໂຕ ປິຕຸ ສນ຺ຕກສ຺ສາ’ຕິ’’. ກຸມາໂຣ ຈ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຕຸ ສິເນຫໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ‘‘ສຸຂາ ເຕ, ສມຓ, ຉາຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ພຫຸໍ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູປໍ ວທນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ຠຄວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ. ກຸມາໂຣປິ ‘‘ທາຍຊ຺ຊໍ ເມ, ສມຓ, ເທຫິ, ທາຍຊ຺ຊໍ ເມ, ສມຓ, ເທຫີ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ອນຸພນ຺ຘິ. ຠຄວາ ກຸມາຣໍ ນ ນິວຕ຺ຕາເປສິ, ປຣິຊໂນປິ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອິຕິ ໂສ ຠຄວຕາ ສທ຺ຘິໍ ອາຣາມເມວ ອຄມາສິ.

ຕໂຕ ¶ ຠຄວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ຍໍ ອຍໍ ປິຕຸ ສນ຺ຕກໍ ຘນໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ວຏ຺ຏານຸຄຕໍ ສວິຆາຕໍ, ຫນ຺ທສ຺ສ ໂພຘິມຓ຺ເຑ ປຏິລທ຺ຘໍ ສຕ຺ຕວິຘໍ ອຣິຍຘນໍ ເທມິ, ໂລກຸຕ຺ຕຣທາຍຊ຺ຊສ຺ສ ນໍ ສາມິກໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕສິ ‘‘ເຕນ ຫິ, ຕ຺ວໍ ¶ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຣາຫຸລກຸມາຣໍ ປພ຺ພາເຊຫີ’’ຕິ. ເຖໂຣ ຕໍ ປພ຺ພາເຊສິ. ປພ຺ພຊິເຕ ປນ ກຸມາເຣ ຣຎ຺ໂຎ ອຘິມຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕໍ ອຘິວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ນິເວເທຕ຺ວາ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ອຍ຺ຍາ ມາຕາປິຕູຫິ ອນນຸຎ຺ຎາຕໍ ປຸຕ຺ຕໍ ນ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ວຣໍ ຍາຈິ. ຠຄວາ ຕສ຺ສ ຕໍ ວຣໍ ທຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຣາຊນິເວສເນ ກຕປາຕຣາໂສ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ເນນ ຣຎ຺ຎາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ທຸກ຺ກຣກາຣິກກາເລ ເອກາ ເທວຕາ ມໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ ກາລກໂຕ’ຕິ ອາຫ, ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ອສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ‘ນ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ ໂພຘິໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ກາລໍ ກໂຣຕີ’ຕິ ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປິ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອິທານິ ກິໍ ສທ຺ທຫິສ຺ສຖ, ເຍ ຕຸມ຺ເຫ ປຸພ຺ເພປິ ¶ ອຏ຺ຐິການິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ ມໂຕ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນ ສທ຺ທຫິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອິມິສ຺ສາ ອຏ຺ຐຸປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ມຫາຘມ຺ມປາລຊາຕກໍ ກເຖສິ. ກຖາປຣິໂຍສາເນ ຣາຊາ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ.

ອິຕິ ຠຄວາ ປິຕຣໍ ຕີສຸ ຜເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ປຸນເທວ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເວຬຸວເນ ວິຫາສິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຄຫປຕິ ປຎ຺ຈຫິ ສກຏສເຕຫິ ຠຓ຺ຑໍ ອາທາຍ ຣາຊຄເຫ ອຕ຺ຕໂນ ປິຍສຫາຍກສ຺ສ ເສຏ຺ຐິໂນ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ພລວປຈ຺ຈູສສມເຍ ເທວຕານຸຠາເວນ ວິວເຏນ ທ຺ວາເຣນ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ທຸຕິຍທິວເສ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ອາຄມນຕ຺ຖາຍ ສຕ຺ຖຸ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສໂຍຊນຏ຺ຐາເນ ສຕສຫສ຺ສໍ ສຕສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ໂຍຊນິເກ ໂຍຊນິເກ ວິຫາເຣ ກາເຣຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ໂກຏິສນ຺ຖາເຣນ ອຏ຺ຐາຣສຫິຣຎ຺ຎໂກຏີຫິ ກິຓິຕ຺ວາ ນວກມ຺ມໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ໂສ ມຊ຺ເຌ ທສພລສ຺ສ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ກາເຣສິ, ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອສີຕິມຫາເຖຣານໍ ປາຏິເຍກ຺ກສນ຺ນິເວສເນ ອາວາເສ ເອກກູຏາຄາຣທ຺ວິກູຏາຄາຣຫໍສວຏ຺ຏກທີຆສາລາມຓ຺ຑປາທິວເສນ ເສສເສນາສນານິ ໂປກ຺ຂຣຓີຈງ຺ກມນຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານານິ ຈາຕິ ອຏ຺ຐາຣສໂກຏິປຣິຈ຺ຈາເຄນ ຣມຓີເຍ ຠູມິຠາເຄ ມໂນຣມໍ ວິຫາຣໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ທສພລສ຺ສ ອາຄມນຕ຺ຖາຍ ທູຕໍ ເປເສສິ. ສຕ຺ຖາ ທູຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ຣາຊຄຫາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາວຕ຺ຖິນຄຣໍ ປາປຸຓິ.

ມຫາເສຏ຺ຐິປິ ໂຂ ວິຫາຣມຫໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເຊຕວນປ຺ປວິສນທິວເສ ປຸຕ຺ຕໍ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ກຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ເຕເຫວ ປຎ຺ຈຫິ ກຸມາຣສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເປເສສິ. ໂສ ສປຣິວາໂຣ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓວຕ຺ຖສມຸຊ຺ຊລານິ ປຎ຺ຈ ຘຊສຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ທສພລສ຺ສ ¶ ປຸຣໂຕ ອໂຫສິ. ເຕສໍ ¶ ປຈ຺ຉໂຕ ມຫາສຸຠທ຺ທາ ຈູຬສຸຠທ຺ທາຕິ ທ຺ເວ ເສຏ຺ຐິຘີຕໂຣ ປຎ຺ຈຫິ ກຸມາຣິກາສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຸຓ຺ຓຆເຏ ຄເຫຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ຕາສໍ ປຈ຺ຉໂຕ ເສຏ຺ຐິຠຣິຍາ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິຕາ ປຎ຺ຈຫິ ມາຕຸຄາມສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຸຓ຺ຓປາຕິໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິ. ສພ຺ເພສໍ ປຈ຺ຉໂຕ ສຍໍ ມຫາເສຏ຺ຐິ ອຫຕວຕ຺ຖນິວຕ຺ໂຖ ¶ ອຫຕວຕ຺ຖນິວຕ຺ເຖເຫວ ປຎ຺ຈຫິ ເສຏ຺ຐິສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຎ຺ຉິ. ຠຄວາ ອິມໍ ອຸປາສກປຣິສໍ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣປ຺ປຠາຍ ສຸວຓ຺ຓຣສເສກປິຎ຺ຊຣານິ ວິຍ ວນນ຺ຕຣານິ ກຸຣຸມາໂນ ອນນ຺ຕາຍ ພຸທ຺ຘລີຬາຍ ອປຏິສມາຍ ພຸທ຺ຘສິຣິຍາ ເຊຕວນວິຫາຣໍ ປາວິສິ.

ອຖ ນໍ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກຖາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍ ວິຫາເຣ ປຏິປຊ຺ຊາມີ’’ຕິ. ເຕນ ຫິ ຄຫປຕິ ອິມໍ ວິຫາຣໍ ອາຄຕານາຄຕສ຺ສ ຈາຕຸທ຺ທິສສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ເທຫີຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ມຫາເສຏ຺ຐິ ສຸວຓ຺ຓຠິງ຺ກາຣໍ ອາທາຍ ທສພລສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ອຸທກໍ ປາເຕຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ເຊຕວນວິຫາຣໍ ອາຄຕານາຄຕສ຺ສ ຈາຕຸທ຺ທິສສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທມ຺ມີ’’ຕິ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາ ວິຫາຣໍ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ –

‘‘ສີຕໍ ອຸຓ຺ຫໍ ປຏິຫນ຺ຕິ, ຕໂຕ ວາຬມິຄານິ ຈ;

ສຣີສເປ ຈ ມກເສ, ສິສິເຣ ຈາປິ ວຸຏ຺ຐິໂຍ.

‘‘ຕໂຕ ວາຕາຕໂປ ໂຆໂຣ, ສຎ຺ຊາໂຕ ປຏິຫຎ຺ຎຕິ;

ເລຓຕ຺ຖຎ຺ຈ ສຸຂຕ຺ຖຎ຺ຈ, ຌາຍິຕຸຎ຺ຈ ວິປສ຺ສິຕຸໍ.

‘‘ວິຫາຣທານໍ ສງ຺ຆສ຺ສ, ອຄ຺ຄໍ ພຸທ຺ເຘນ ວຓ຺ຓິຕໍ;

ຕສ຺ມາ ຫິ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂປໂສ, ສມ຺ປສ຺ສໍ ອຕ຺ຖມຕ຺ຕໂນ.

‘‘ວິຫາເຣ ກາຣເຍ ຣມ຺ເມ, ວາສເຍຕ຺ຖ ພຫຸສ຺ສຸເຕ;

ເຕສໍ ອນ຺ນຎ຺ຈ ປານຎ຺ຈ, ວຕ຺ຖເສນາສນານິ ຈ.

‘‘ທເທຍ຺ຍ ອຸຊຸຠູເຕສຸ, ວິປ຺ປສນ຺ເນນ ເຈຕສາ;

ເຕ ¶ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕິ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂາປນູທນໍ;

ຍໍ ໂສ ຘມ຺ມໍ ອິຘຎ຺ຎາຍ, ປຣິນິພ຺ພາຕິ ອນາສໂວ’’ຕິ. (ຈູຬວ. ໒໙໕) –

ວິຫາຣານິສໍສໍ ¶ ກເຖສິ. ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ທຸຕິຍທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິຫາຣມຫໍ ອາຣຠິ. ວິສາຂາຍ ປາສາທມໂຫ ຈຕູຫິ ມາເສຫິ ນິຏ຺ຐິໂຕ, ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ປນ ວິຫາຣມໂຫ ນວຫິ ມາເສຫິ ນິຏ຺ຐາສິ. ວິຫາຣມເຫປິ ອຏ຺ຐາຣເສວ ໂກຏິໂຍ ປຣິຈ຺ຈາຄໍ ອຄມໍສຸ. ອິຕິ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ວິຫາເຣ ຈຕຸປຓ຺ຓາສໂກຏິສງ຺ຂ຺ຍໍ ຘນໍ ປຣິຈ຺ຈຊິ.

ອຕີເຕ ¶ ປນ ວິປສ຺ສິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ປຸນພ຺ພສຸມິຕ຺ໂຕ ນາມ ເສຏ຺ຐິ ສຸວຓ຺ຓິຏ຺ຐກາສນ຺ຖາເຣນ ກິຓິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ ສງ຺ຆາຣາມໍ ກາເຣສິ. ສິຂິສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ສິຣິວຑ຺ໂຒ ນາມ ເສຏ຺ຐິ ສຸວຓ຺ຓຜາລສນ຺ຖາເຣນ ກິຓິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ຕິຄາວຸຕປ຺ປມາຓໍ ສງ຺ຆາຣາມໍ ກາເຣສິ. ເວສ຺ສຠຸສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ໂສຕ຺ຖິໂຊ ນາມ ເສຏ຺ຐິ ສຸວຓ຺ຓຫຕ຺ຖິປທສນ຺ຖາເຣນ ກິຓິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ອຑ຺ຒໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ ສງ຺ຆາຣາມໍ ກາເຣສິ. ກກຸສນ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ອຈ຺ຈຸໂຕ ນາມ ເສຏ຺ຐິ ສຸວຓ຺ຓິຏ຺ຐກາສນ຺ຖາເຣນ ກິຓິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ຄາວຸຕປ຺ປມາຓໍ ສງ຺ຆາຣາມໍ ກາເຣສິ. ໂກຓາຄມນສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ອຸຄ຺ໂຄ ນາມ ເສຏ຺ຐິ ສຸວຓ຺ຓກຈ຺ຉປສນ຺ຖາເຣນ ກິຓິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ອຑ຺ຒຄາວຸຕປ຺ປມາຓໍ ສງ຺ຆາຣາມໍ ກາເຣສິ. ກສ຺ສປສ຺ສ ຠຄວໂຕ ກາເລ ສຸມງ຺ຄໂລ ນາມ ເສຏ຺ຐິ ສຸວຓ຺ຓກຏ຺ຏິສນ຺ຖາເຣນ ກິຓິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ໂສຬສກຣີສປ຺ປມາຓໍ ສງ຺ຆາຣາມໍ ກາເຣສິ. ອມ຺ຫາກໍ ປນ ຠຄວໂຕ ກາເລ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ນາມ ເສຏ຺ຐິ ກຫາປຓໂກຏິສນ຺ຖາເຣນ ກິຓິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ອຏ຺ຐກຣີສປ຺ປມາຓໍ ສງ຺ຆາຣາມໍ ກາເຣສິ. ອິທໍ ກິຣ ຐານໍ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ອວິຊຫິຕຏ຺ຐານເມວ.

ອິຕິ ມຫາໂພຘິມຓ຺ເຑ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ຍາວ ມຫາປຣິນິພ຺ພານມຎ຺ຈາ ຍສ຺ມິໍ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ຠຄວາ ວິຫາສິ, ອິທໍ ສນ຺ຕິເກນິທານໍ ນາມ, ຕສ຺ສ ວເສນ ສພ຺ພຊາຕການິ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ.

ນິທານກຖາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑. ເອກກນິປາໂຕ

໑. ອປຓ຺ຓກວຄ຺ໂຄ

໑. ອປຓ຺ຓກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອິມໍ ¶ ¶ ຕາວ ¶ ອປຓ຺ຓກຘມ຺ມເທສນໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ເຊຕວນມຫາວິຫາເຣ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກເຖສິ. ກໍ ປນ ອາຣພ຺ຠ ອຍໍ ກຖາ ສມຸຏ຺ຐິຕາຕິ? ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ສຫາຍເກ ປຎ຺ຈສເຕ ຕິຕ຺ຖິຍສາວເກ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ທິວເສ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ເສຏ຺ຐິ ອຕ຺ຕໂນ ສຫາຍເກ ປຎ຺ຈສເຕ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍສາວເກ ອາທາຍ ພຫຸໍ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນຎ຺ເຈວ ສປ຺ປິເຕລມຘຸຜາຓິຕວຕ຺ຖຈ຺ຉາທນານິ ຈ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ເຠສຊ຺ຊານິ ເຈວ ວຕ຺ຖານິ ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຉ ນິສຊ຺ຊາໂທເສ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເຕປິ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍສາວກາ ຕຖາຄຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທສສ຺ສິຣິກໍ ມຸຂໍ, ລກ຺ຂຓານຸພ຺ຍຎ຺ຊນປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ພ຺ຍາມປ຺ປຠາປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມກາຍໍ, ອາເວຬາເວຬາ ຍມກຍມກາ ຫຸຕ຺ວາ ນິຈ຺ຉຣນ຺ຕິໂຍ ຆນພຸທ຺ຘຣສ຺ມິໂຍ ຈ ໂອໂລກຍມານາ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ສມີເປເຍວ ນິສີທິໍສຸ.

ອຖ ເນສໍ ສຕ຺ຖາ ມໂນສິລາຕເລ ສີຫນາທໍ ນທນ຺ໂຕ ຕຣຸຓສີໂຫ ວິຍ ຄຊ຺ຊນ຺ໂຕ ປາວຸສ຺ສກເມໂຆ ວິຍ ຈ ອາກາສຄງ຺ຄໍ ໂອຕາເຣນ຺ໂຕ ¶ ວິຍ ຈ ຣຕນທາມໍ ຄນ຺ເຖນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕນ ສວນີເຍນ ກມນີເຍນ ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສເຣນ ນານານຍວິຈິຕ຺ຕໍ ມຘຸຣຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິ. ເຕ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ອຸຏ຺ຐາຍ ທສພລໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍສຣຓໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ອຄມໍສຸ. ເຕ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິຈ຺ຈກາລໍ ອນາຖປິຓ຺ຑິເກນ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຘມາລາທິຫຕ຺ຖາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ, ທານໍ ເທນ຺ຕິ, ສີລໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ.

ອຖ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິໂຕ ປຸນເທວ ຣາຊຄຫໍ ອຄມາສິ. ເຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຄຕກາເລ ຕໍ ສຣຓໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸນ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍສຣຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ¶ ມູລຏ຺ຐາເນເຍວ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ຠຄວາປິ ສຕ຺ຕຏ຺ຐ ມາເສ ¶ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ປຸນ ເຊຕວນເມວ ອຄມາສິ. ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ປຸນປິ ເຕ ອາທາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ເຕປິ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ຕຖາຄເຕ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກນ຺ເຕ ຄຫິຕສຣຓໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸນ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍສຣຓເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ມູເລ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ.

ຠຄວາ ອປຣິມິຕກປ຺ປໂກຏິໂຍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ປວຕ຺ຕິຕວຈີສຸຈຣິຕານຸຠາເວນ ທິພ຺ພຄນ຺ຘຄນ຺ຘິຕໍ ນານາຄນ຺ຘປູຣິຕໍ ຣຕນກຣຓ຺ຑກໍ ວິວຣນ຺ໂຕ ວິຍ ມຸຂປທຸມໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ມຘຸຣສ຺ສຣໍ ນິຈ຺ຉາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫ ອຸປາສກາ ຕີຓິ ສຣຓານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍສຣຓໍ ຄຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ເຕຫິ ປຏິຈ຺ຉາເທຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕຫິ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ຠຄວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຸປາສກາ ເຫຏ຺ຐາ ອວີຈິໍ ອຸປຣິ ຠວຄ຺ຄໍ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ຕິຣິຍໍ ອປຣິມາຓາສຸ ໂລກຘາຕູສຸ ສີລາທີຫິ ຄຸເຓຫິ ພຸທ຺ເຘນ ສທິໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ກຸໂຕ ອຘິກຕໂຣ’’ຕິ. ‘‘ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ອປທາ ວາ ທ຺ວິປທາ ວາ ຈຕຸປ຺ປທາ ວາ ພຫຸປ຺ປທາ ວາ, ຕຖາຄໂຕ ເຕສໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໓໙; ອ. ນິ. ໔.໓໔), ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິຕ຺ຕໍ ອິຘ ວາ ຫຸຣໍ ວາ…ເປ… (ຂຸ. ປາ. ໖.໓; ສຸ. ນິ. ໒໒໖) ອຄ຺ຄໂຕ ເວ ປສນ຺ນານ’’ນ຺ຕິອາທີຫິ (ອ. ນິ. ໔.໓໔; ອິຕິວຸ. ໙໐) ສຸຕ຺ເຕຫິ ປກາສິເຕ ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸເຓ ປກາເສຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ອຸຕ຺ຕມຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ຣຕນຕ຺ຕຍໍ ສຣຓໍ ຄຕາ ອຸປາສກາ ວາ ອຸປາສິກາ ວາ ນິຣຍາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕກາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອປາຍນິພ຺ພຕ຺ຕິໂຕ ປນ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸໂຠນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫຫິ ເອວຣູປໍ ສຣຓໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍສຣຓໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕຫິ ອຍຸຕ຺ຕໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ເອຕ຺ຖ ຈ ຕີຓິ ຣຕນານິ ໂມກ຺ຂວເສນ ອຸຕ຺ຕມວເສນ ສຣຓຄຕານໍ ອປາເຍສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ ອຠາວທີປນຕ຺ຖໍ ອິມານິ ສຸຕ຺ຕານິ ທສ຺ເສຕພ຺ພານິ –

‘‘ເຍ ¶ ເກຈິ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ຄຕາເສ, ນ ເຕ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ ອປາຍຠູມິໍ;

ປຫາຍ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ເທວກາຍໍ ປຣິປູເຣສ຺ສນ຺ຕິ. (ທີ. ນິ. ໒.໓໓໒; ສໍ. ນິ. ໑.໓໗);

‘‘ເຍ ¶ ເກຈິ ຘມ຺ມໍ ສຣຓໍ ຄຕາເສ, ນ ເຕ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ ອປາຍຠູມິໍ;

ປຫາຍ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ເທວກາຍໍ ປຣິປູເຣສ຺ສນ຺ຕິ.

‘‘ເຍ ¶ ເກຈິ ສງ຺ຆໍ ສຣຓໍ ຄຕາເສ, ນ ເຕ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ ອປາຍຠູມິໍ;

ປຫາຍ ມານຸສໍ ເທຫໍ, ເທວກາຍໍ ປຣິປູເຣສ຺ສນ຺ຕິ.

‘‘ພຫຸໍ ເວ ສຣຓໍ ຍນ຺ຕິ, ປພ຺ພຕານິ ວນານິ ຈ;

ອາຣາມຣຸກ຺ຂເຈຕ຺ຍານິ, ມນຸສ຺ສາ ຠຍຕຊ຺ຊິຕາ.

‘‘ເນຕໍ ໂຂ ສຣຓໍ ເຂມໍ, ເນຕໍ ສຣຓມຸຕ຺ຕມໍ;

ເນຕໍ ສຣຓມາຄມ຺ມ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕິ.

‘‘ໂຍ ຈ ພຸທ຺ຘຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ, ສງ຺ຆຎ຺ຈ ສຣຓໍ ຄໂຕ;

ຈຕ຺ຕາຣິ ອຣິຍສຈ຺ຈານິ, ສມ຺ມປ຺ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ.

‘‘ທຸກ຺ຂໍ ທຸກ຺ຂສມຸປ຺ປາທໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ອຕິກ຺ກມໍ;

ອຣິຍຎ຺ຈຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ, ທຸກ຺ຂູປສມຄາມິນໍ.

‘‘ເອຕໍ ໂຂ ສຣຓໍ ເຂມໍ, ເອຕໍ ສຣຓມຸຕ຺ຕມໍ;

ເອຕໍ ສຣຓມາຄມ຺ມ, ສພ຺ພທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໘໘-໑໙໒);

ນ ເກວລຎ຺ຈ ເນສໍ ສຕ຺ຖາ ເອຕ຺ຕກໍເຍວ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ອປິຈ ໂຂ ‘‘ອຸປາສກາ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນາມ, ຘມ຺ມານຸສ຺ສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນາມ, ສງ຺ຆານຸສ຺ສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ນາມ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ເທຕິ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ເທຕິ, ສກທາຄາມິມຄ຺ຄໍ ເທຕິ, ສກທາຄາມິຜລໍ ເທຕິ, ອນາຄາມິມຄ຺ຄໍ ເທຕິ, ອນາຄາມິຜລໍ ເທຕິ, ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄໍ ເທຕິ, ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ເທຕີ’’ຕິເອວມາທີຫິປິ ນເຍຫິ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ‘‘ເອວຣູປໍ ນາມ ສຣຓໍ ຠິນ຺ທນ຺ເຕຫິ ອຍຸຕ຺ຕໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ກຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເອຕ຺ຖ ຈ ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານາທີນໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄາທິປ຺ປທານໍ ‘‘ເອກຘມ຺ໂມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ເອກນ຺ຕນິພ຺ພິທາຍ ວິຣາຄາຍ ນິໂຣຘາຍ ອຸປສມາຍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ສມ຺ໂພຘາຍ ນິພ຺ພານາຍ ¶ ສໍວຕ຺ຕຕິ. ກຕໂມ ເອກຘມ຺ໂມ? ພຸທ຺ຘານຸສ຺ສຕີ’’ຕິເອວມາທີຫິ (ອ. ນິ. ໑.໒໙໖) ສຸຕ຺ເຕຫິ ທີເປຕພ຺ພໍ.

ເອວໍ ຠຄວາ ນານປ຺ປກາເຣຫິ ອຸປາສເກ ໂອວທິຕ຺ວາ ‘‘ອຸປາສກາ ປຸພ຺ເພປິ ມນຸສ຺ສາ ອສຣຓໍ ‘ສຣຓ’ນ຺ຕິ ຕກ຺ກຄ຺ຄາເຫນ ວິຣທ຺ຘຄ຺ຄາເຫນ ຄເຫຕ຺ວາ ອມນຸສ຺ສປຣິຄ຺ຄຫິເຕ ກນ຺ຕາເຣ ຍກ຺ຂຠກ຺ຂາ ຫຸຕ຺ວາ ¶ ມຫາວິນາສໍ ປຕ຺ຕາ, ອປຓ຺ຓກຄ຺ຄາຫໍ ປນ ເອກໍສິກຄ຺ຄາຫໍ ອວິຣທ຺ຘຄ຺ຄາຫໍ ຄຫິຕມນຸສ຺ສາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ກນ຺ຕາເຣ ໂສຕ຺ຖິຠາວໍ ປຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຄຫປຕິ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຠິຕ຺ຖວິຕ຺ວາ ສິຣສ຺ມິໍ ອຎ຺ຊລິໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ເອວມາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິທານິ ຕາວ ອິເມສໍ ອຸປາສການໍ ອຸຕ຺ຕມສຣຓໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕກ຺ກຄ຺ຄຫຓໍ ອມ຺ຫາກໍ ປາກຏໍ, ປຸພ຺ເພ ປນ ອມນຸສ຺ສປຣິຄ຺ຄຫິເຕ ກນ຺ຕາເຣ ຕກ຺ກິການໍ ວິນາໂສ, ອປຓ຺ຓກຄ຺ຄາຫໍ ຄຫິຕມນຸສ຺ສານຎ຺ຈ ໂສຕ຺ຖິຠາໂວ ອມ຺ຫາກໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ, ຕຸມ຺ຫາກເມວ ¶ ປາກໂຏ, ສາຘຸ ວຕ ໂນ ຠຄວາ ອາກາເສ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທໍ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ວິຍ ອິມໍ ກາຣຓໍ ປາກຏໍ ກໂຣຕູ’’ຕິ. ອຖ ຠຄວາ ‘‘ມຍາ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ອປຣິມິຕກາລໍ ທສ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ໂລກສ຺ສ ກງ຺ຂຈ຺ເຉທນຕ຺ຖເມວ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ປຏິວິທ຺ຘໍ, ສີຫວສາຍ ສຸວຓ຺ຓນາຬິໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ວິຍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ໂສຕໍ ໂອທຫິຕ຺ວາ ສຸໂຓຫີ’’ຕິ ເສຏ຺ຐິໂນ ສຕຸປ຺ປາທໍ ຊເນຕ຺ວາ ຫິມຄພ຺ຠໍ ປທາເລຕ຺ວາ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທໍ ນີຫຣນ຺ໂຕ ວິຍ ຠວນ຺ຕເຣນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກາຣຓໍ ປາກຏໍ ອກາສິ.

ອຕີເຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ພາຣາຓສິນຄເຣ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ ນາມ ຣາຊາ ອໂຫສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖວາຫກຸເລ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທສມາສຈ຺ຈເຍນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈຫິ ສກຏສເຕຫິ ວຓິຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ໂສ ກທາຈິ ປຸພ຺ພນ຺ຕໂຕ ອປຣນ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ກທາຈິ ອປຣນ຺ຕໂຕ ປຸພ຺ພນ຺ຕໍ. ພາຣາຓສິຍໍເຍວ ອຎ຺ໂຎປິ ສຕ຺ຖວາຫປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ ພາໂລ ອພ຺ຍຕ຺ໂຕ ອນຸປາຍກຸສໂລ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິໂຕ ມຫຄ຺ຆໍ ຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ສກຏສຕານິ ປູເຣຕ຺ວາ ຄມນສຊ຺ຊານິ ກຕ຺ວາ ຐເປສິ. ໂສປິ ພາລສຕ຺ຖວາຫປຸຕ຺ໂຕ ຕເຖວ ປຎ຺ຈ ສກຏສຕານິ ປູເຣຕ຺ວາ ຄມນສຊ຺ຊານິ ກຕ຺ວາ ຐເປສິ.

ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສເຈ ອຍໍ ພາລສຕ຺ຖວາຫປຸຕ຺ໂຕ ມຍາ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຄມິສ຺ສຕິ, ສກຏສຫສ຺ເສ ເອກໂຕ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ມຄ຺ໂຄປິ ¶ ນປ຺ປໂຫສ຺ສຕິ, ມນຸສ຺ສານໍ ທາຣຸທກາທີນິປິ, ພລິພທ຺ທານໍ ຕິຓານິປິ ທຸລ຺ລຠານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອເຕນ ວາ ມຍາ ວາ ປຸຣໂຕ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ທ຺ວີຫິປິ ອມ຺ເຫຫິ ເອກໂຕ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ກິໍ ຕ຺ວໍ ປຸຣໂຕ ຄມິສ຺ສສິ, ອຸທາຫຸ ປຈ຺ຉໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍິ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ພຫູ ອານິສໍສາ, ມຄ຺ເຄນ ອຠິນ຺ເນເນວ ຄມິສ຺ສາມິ, ໂຄຓາ ອນາມຏ຺ຐຕິຓໍ ຂາທິສ຺ສນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ສານໍ ອນາມຏ຺ຐໍ ສູເປຍ຺ຍປຓ຺ຓໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ປສນ຺ນໍ ອຸທກໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຍຖາຣຸຈິໍ ອຄ຺ຆໍ ຐເປຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑໍ ວິກ຺ກິຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ອຫໍ, ສມ຺ມ, ປຸຣໂຕ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ¶ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ປຈ຺ຉໂຕ ຄມເນ ພຫູ ອານິສໍເສ ອທ຺ທສ. ເອວໍ ຫິສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ມຄ຺ເຄ ວິສມຏ຺ຐານໍ ສມໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຫໍ ເຕຫິ ຄຕມຄ຺ເຄນ ຄມິສ຺ສາມິ, ປຸຣໂຕ ຄເຕຫິ ພລິພທ຺ເທຫິ ປຣິຓຕຖທ຺ຘຕິເຓ ¶ ຂາທິເຕ ມມ ໂຄຓາ ປຸນ ອຸຏ຺ຐິຕານິ ມຘຸຣຕິຓານິ ຂາທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຄຫິຕປຓ຺ຓຏ຺ຐານໂຕ ອຸຏ຺ຐິຕໍ ມນຸສ຺ສານໍ ສູເປຍ຺ຍປຓ຺ຓໍ ມຘຸຣໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອນຸທເກ ຐາເນ ອາວາຏໍ ຂນິຕ຺ວາ ເອເຕ ອຸທກໍ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕຫິ ກເຕສຸ ອາວາເຏສຸ ມຍໍ ອຸທກໍ ປິວິສ຺ສາມ, ອຄ຺ຆຏ຺ຐປນໍ ນາມ ມນຸສ຺ສານໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣປນສທິສໍ, ອຫໍ ປຈ຺ຉໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອເຕຫິ ຐປິຕຄ຺ເຆນ ຠຓ຺ຑໍ ວິກ຺ກິຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ໂສ ເອຕ຺ຕເກ ອານິສໍເສ ທິສ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສາຘຸ, ສມ຺ມາ’’ຕິ ພາລສຕ຺ຖວາໂຫ ສກຏານິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ມນຸສ຺ສາວາສໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ກນ຺ຕາຣມຸຂໍ ປາປຸຓິ.

ກນ຺ຕາຣໍ ນາມ – ໂຈຣກນ຺ຕາຣໍ, ວາຬກນ຺ຕາຣໍ, ນິຣຸທກກນ຺ຕາຣໍ, ອມນຸສ຺ສກນ຺ຕາຣໍ, ອປ຺ປຠກ຺ຂກນ຺ຕາຣນ຺ຕິ ປຎ຺ຈວິຘໍ. ຕຕ຺ຖ ໂຈເຣຫິ ອຘິຏ຺ຐິຕມຄ຺ໂຄ ໂຈຣກນ຺ຕາຣໍ ນາມ. ສີຫາທີຫິ ອຘິຏ຺ຐິຕມຄ຺ໂຄ ວາຬກນ຺ຕາຣໍ ນາມ. ຍຕ຺ຖ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ວາ ປາຕຸໍ ວາ ອຸທກໍ ນຕ຺ຖິ, ອິທໍ ນິຣຸທກກນ຺ຕາຣໍ ນາມ. ອມນຸສ຺ສາຘິຏ຺ຐິຕໍ ອມນຸສ຺ສກນ຺ຕາຣໍ ນາມ. ມູລຂາທນີຍາທິວິຣຫິຕໍ ອປ຺ປຠກ຺ຂກນ຺ຕາຣໍ ນາມ. ອິມສ຺ມິໍ ປຎ຺ຈວິເຘ ກນ຺ຕາເຣ ຕໍ ກນ຺ຕາຣໍ ນິຣຸທກກນ຺ຕາຣຎ຺ເຈວ ອມນຸສ຺ສກນ຺ຕາຣຎ຺ຈ. ຕສ຺ມາ ໂສ ພາລສຕ຺ຖວາຫປຸຕ຺ໂຕ ສກເຏສຸ ມຫນ຺ຕມຫນ຺ຕາ ຈາຏິໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ອຸທກສ຺ສ ປູຣາເປຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິໂຍຊນິກໍ ກນ຺ຕາຣໍ ປຏິປຊ຺ຊິ.

ອຖສ຺ສ ກນ຺ຕາຣມຊ຺ຌໍ ຄຕກາເລ ກນ຺ຕາເຣ ອຘິວຕ຺ຖຍກ຺ໂຂ ‘‘ອິເມຫິ ມນຸສ຺ເສຫິ ຄຫິຕໍ ອຸທກໍ ຉຑ຺ຑາເປຕ຺ວາ ທຸພ຺ພເລ ກຕ຺ວາ ສພ຺ເພວ ເນ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ¶ ສພ຺ພເສຕຕຣຸຓພລິພທ຺ທຍຸຕ຺ຕໍ ¶ ມໂນຣມໍ ຍານກໍ ມາເປຕ຺ວາ ຘນຸກລາປຜລກາວຸຘຫຕ຺ເຖຫິ ທສຫິ ທ຺ວາທສຫິ ອມນຸສ຺ເສຫິ ປຣິວຸໂຕ ອຸປ຺ປລກຸມຸທານິ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ອລ຺ລໂກໂສ ອລ຺ລວຕ຺ໂຖ ອິສ຺ສຣປຸຣິໂສ ວິຍ ຕສ຺ມິໍ ຍານເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ກທ຺ທມມກ຺ຂິເຕຫິ ຈກ຺ເກຫິ ປຏິປຖໍ ອຄມາສິ. ປຣິວາຣອມນຸສ຺ສາປິສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຈ ປຈ຺ຉໂຕ ຈ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອລ຺ລເກສາ ອລ຺ລວຕ຺ຖາ ອຸປ຺ປລກຸມຸທມາລາ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ປທຸມປຸຓ຺ຑຣີກກລາເປ ຄເຫຕ຺ວາ ຠິສມຸຬາລານິ ຂາທນ຺ຕາ ອຸທກພິນ຺ທູຫິ ເຈວ ກລເລຫິ ຈ ປຄ຺ຆຣນ຺ເຕຫິ ອຄມໍສຸ. ສຕ຺ຖວາຫາ ຈ ນາມ ຍທາ ຘຸຣວາໂຕ ວາຍຕິ, ຕທາ ຍານເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາກປຣິວຸຕາ ຣຊໍ ປຣິຫຣນ຺ຕາ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຍທາ ປຈ຺ຉໂຕ ວາໂຕ ວາຍຕິ, ຕທາ ເຕເນວ ນເຍນ ປຈ຺ຉໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕທາ ປນ ຘຸຣວາໂຕ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ສຕ຺ຖວາຫປຸຕ຺ໂຕ ປຸຣໂຕ ອຄມາສິ.

ຍກ຺ໂຂ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຍານກໍ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມາເປຕ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ອກາສິ. ສຕ຺ຖວາໂຫປິ ອຕ຺ຕໂນ ຍານກໍ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມາເປຕ຺ວາ ສກຏານໍ ຄມໂນກາສໍ ທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ເຕ ຐິໂຕ ຕໍ ຍກ຺ຂໍ ອໂວຈ ‘‘ໂຠ, ອມ຺ເຫ ຕາວ ¶ ພາຣາຓສິໂຕ ອາຄຈ຺ຉາມ. ຕຸມ຺ເຫ ປນ ອຸປ຺ປລກຸມຸທານິ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ປທຸມປຸຓ຺ຑຣີກຫຕ຺ຖາ ຠິສມຸຬາລານິ ຂາທນ຺ຕາ ກທ຺ທມມກ຺ຂິຕາ ອຸທກພິນ຺ທູຫິ ປຄ຺ຆຣນ຺ເຕຫິ ອາຄຈ຺ຉຖ. ກິໍ ນຸ ໂຂ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອາຄຕມຄ຺ເຄ ເທໂວ ວສ຺ສຕິ, ອຸປ຺ປລາທິສຎ຺ຉນ຺ນານິ ວາ ສຣານິ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຍກ຺ໂຂ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ, ກິໍ ນາເມຕໍ ກເຖສິ. ເອສາ ນີລວນຣາຊິ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສກລໍ ອຣຎ຺ຎໍ ເອໂກທກໍ, ນິພທ຺ຘໍ ເທໂວ ວສ຺ສຕິ, ກນ຺ທຣາ ປູຣາ, ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປທຸມາທິສຎ຺ຉນ຺ນານິ ສຣານິ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ¶ ສກເຏສຸ ‘‘ອິມານິ ສກຏານິ ອາທາຍ ກຫໍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອສຸກຊນປທໍ ນາມາ’’ຕິ. ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຈິມສ຺ມິຎ຺ຈ ສກເຏ ກິໍ ນາມ ຠຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອສຸກຎ຺ຈ ອສຸກຎ຺ຈາ’’ຕິ. ‘‘ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ສກຏໍ ອຕິວິຍ ຄຣຸກໍ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ເອຕສ຺ມິໍ ກິໍ ຠຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຸທກໍ ເອຕ຺ຖາ’’ຕິ. ‘‘ປຣໂຕ ຕາວ ອຸທກໍ ອາເນນ຺ເຕຫິ ໂວ ມນາປໍ ກຕໍ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປນ ອຸທເກນ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ປຸຣໂຕ ພຫຸ ອຸທກໍ, ຈາຏິໂຍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ສຸເຂນ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຄຈ຺ຉຖ, ອມ຺ຫາກໍ ປປຎ຺ໂຈ ໂຫຕີ’’ຕິ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ອທສ຺ສນໍ ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຍກ຺ຂນຄຣເມວ ອຄມາສິ.

ໂສປິ ¶ ພາລສຕ຺ຖວາໂຫ ອຕ຺ຕໂນ ພາລຕາຍ ຍກ຺ຂສ຺ສ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈາຏິໂຍ ຠິນ຺ທາເປຕ຺ວາ ປສຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸທກໍ ອນວເສເສຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຉຑ຺ຑາເປຕ຺ວາ ສກຏານິ ປາຊາເປສິ, ປຸຣໂຕ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ອຸທກໍ ນາໂຫສິ, ມນຸສ຺ສາ ປານີຍໍ ອລຠນ຺ຕາ ກິລມິໍສຸ. ເຕ ຍາວ ສູຣິຍຕ຺ຖງ຺ຄມນາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສກຏານິ ໂມເຈຕ຺ວາ ປຣິວຏ຺ຏເກນ ຐເປຕ຺ວາ ໂຄເຓ ຈກ຺ເກສຸ ພນ຺ຘິໍສຸ. ເນວ ໂຄຓານໍ ອຸທກໍ ອໂຫສິ, ນ ມນຸສ຺ສານໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ວາ. ທຸພ຺ພລມນຸສ຺ສາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຍິໍສຸ. ຣຕ຺ຕິຠາຄສມນນ຺ຕເຣ ຍກ຺ຂາ ຍກ຺ຂນຄຣໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ໂຄເຓ ຈ ມນຸສ຺ເສ ຈ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐີນິ ອວເສເສຕ຺ວາ ອຄມໍສຸ. ເອວເມກໍ ພາລສຕ຺ຖວາຫປຸຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ສພ຺ເພປິ ເຕ ວິນາສໍ ປາປຸຓິໍສຸ, ຫຕ຺ຖຏ຺ຐິກາທີນິ ທິສາວິທິສາສຸ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓານິ ອເຫສຸໍ. ປຎ຺ຈ ສກຏສຕານິ ຍຖາປູຣິຕາເນວ ອຏ຺ຐໍສຸ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ໂຂ ພາລສຕ຺ຖວາຫປຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິກ຺ຂນ຺ຕທິວສໂຕ ມາສຑ຺ຒມາສໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຫິ ສກຏສເຕຫິ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ອນຸປຸພ຺ເພນ ກນ຺ຕາຣມຸຂໍ ປາປຸຓິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ອຸທກຈາຏິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ພຫຸໍ ອຸທກໍ ອາທາຍ ຂນ຺ຘາວາເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ¶ ເອວມາຫ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ມໍ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປສຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸທກໍ ມາ ວຬຎ຺ຊຍິຕ຺ຖ, ກນ຺ຕາເຣ ວິສຣຸກ຺ຂາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ປຕ຺ຕໍ ວາ ປຸປ຺ຜໍ ວາ ຜລໍ ວາ ຕຸມ຺ເຫຫິ ປຸເຣ ອຂາທິຕປຸພ຺ພໍ ມໍ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ມາ ຂາທິຕ຺ຖາ’’ຕິ. ເອວໍ ມນຸສ຺ສານໍ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຫິ ສກຏສເຕຫິ ກນ຺ຕາຣໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ມິໍ ກນ຺ຕາຣມຊ຺ຌໍ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ໂສ ¶ ຍກ຺ໂຂ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິປເຖ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາວ ອຎ຺ຎາສິ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ກນ຺ຕາເຣ ອຸທກໍ ນຕ຺ຖິ, ນິຣຸທກກນ຺ຕາໂຣ ນາເມສ, ອຍຎ຺ຈ ນິພ຺ຠໂຍ ຣຕ຺ຕເນຕ຺ໂຕ, ຉາຍາປິສ຺ສ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ນິສ຺ສໍສຍໍ ອິມິນາ ປຸຣໂຕ ຄໂຕ ພາລສຕ຺ຖວາຫປຸຕ຺ໂຕ ສພ຺ພໍ ອຸທກໍ ຉຑ຺ຑາເປຕ຺ວາ ກິລເມຕ຺ວາ ສປຣິໂສ ຂາທິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ປຓ຺ຑິຕຠາວໍ ອຸປາຍໂກສລ຺ລໍ ນ ຊານາຕິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ. ຕໂຕ ນໍ ອາຫ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ຕຸມ຺ເຫ, ມຍໍ ວາຓິຊາ ນາມ ອຎ຺ຎໍ ອຸທກໍ ອທິສ຺ວາ ຄຫິຕອຸທກໍ ນ ຉຑ຺ເຑມ, ທິຏ຺ຐຏ຺ຐາເນ ປນ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ສກຏານິ ສລ຺ລຫຸການິ ກຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຍກ຺ໂຂ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອທສ຺ສນໍ ອຸປຄມ຺ມ ອຕ຺ຕໂນ ຍກ຺ຂນຄຣເມວ ຄໂຕ.

ຍກ຺ເຂ ປນ ຄເຕ ມນຸສ຺ສາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາຫໍສຸ ‘‘ອຍ຺ຍ, ເອເຕ ມນຸສ຺ສາ ‘ເອສາ ນີລວນຣາຊິ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິພທ຺ຘໍ ເທໂວ ວສ຺ສຕີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ¶ ອຸປ຺ປລກຸມຸທມາລາຘາຣິໂນ ປທຸມປຸຓ຺ຑຣີກກລາເປ ອາທາຍ ຠິສມຸຬາລານິ ຂາທນ຺ຕາ ອລ຺ລວຕ຺ຖາ ອລ຺ລເກສາ ອຸທກພິນ຺ທູຫິ ປຄ຺ຆຣນ຺ເຕຫິ ອາຄຕາ, ອຸທກໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ສລ຺ລຫຸເກຫິ ສກເຏຫິ ຂິປ຺ປໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສກຏານິ ຐປາເປຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ມນຸສ຺ເສ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ‘ອິມສ຺ມິໍ ກນ຺ຕາເຣ ສໂຣ ວາ ໂປກ຺ຂຣຓີ ວາ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ກສ຺ສຈິ ສຸຕປຸພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ນ, ອຍ຺ຍ, ສຸຕປຸພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ນິຣຸທກກນ຺ຕາໂຣ ນາມ ເອໂສ, ອິທານິ ເອກຈ຺ເຈ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ເອຕາຍ ນີລວນຣາຊິຍາ ປຸຣໂຕ ເທໂວ ວສ຺ສຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ‘‘ວຸຏ຺ຐິວາໂຕ ນາມ ກິຕ຺ຕກໍ ຐານໍ ¶ ວາຍຕີ’’ຕິ? ‘‘ໂຍຊນມຕ຺ຕໍ, ອຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ກຈ຺ຈິ ປນ ໂວ ເອກສ຺ສາປິ ສຣີຣໍ ວຸຏ຺ຐິວາໂຕ ປຫຣຕີ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ ອຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເມຆສີສໍ ນາມ ກິຕ຺ຕເກ ຐາເນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ? ‘‘ຕິໂຍຊນມຕ຺ເຕ ອຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ໂວ ເກນຈິ ເອກມ຺ປິ ເມຆສີສໍ ທິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ອຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ວິຊ຺ຊຸລຕາ ນາມ ກິຕ຺ຕເກ ຐາເນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ? ‘‘ຈຕຸປ຺ປຎ຺ຈໂຍຊນມຕ຺ເຕ, ອຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ໂວ ເກນຈິ ວິຊ຺ຊຸລໂຕຠາໂສ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ອຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ເມຆສທ຺ໂທ ນາມ ກິຕ຺ຕເກ ຐາເນ ສຸຍ຺ຍຕີ’’ຕິ? ‘‘ເອກທ຺ວິໂຍຊນມຕ຺ເຕ, ອຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ໂວ ເກນຈິ ເມຆສທ຺ໂທ ສຸໂຕ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ອຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ນ ເອເຕ ມນຸສ຺ສາ, ຍກ຺ຂາ ເອເຕ, ອມ຺ເຫ ອຸທກໍ ຉຑ຺ຑາເປຕ຺ວາ ທຸພ຺ພເລ ກຕ຺ວາ ຂາທິຕຸກາມາ ອາຄຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ປຸຣໂຕ ຄໂຕ ພາລສຕ຺ຖວາຫປຸຕ຺ໂຕ ນ ອຸປາຍກຸສໂລ. ອທ຺ຘາ ໂສ ເອເຕຫິ ອຸທກໍ ຉຑ຺ຑາເປຕ຺ວາ ກິລເມຕ຺ວາ ຂາທິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຎ຺ຈ ສກຏສຕານິ ຍຖາປູຣິຕາເນວ ຐິຕານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ອຊ຺ຊ ມຍໍ ຕານິ ປສ຺ສິສ຺ສາມ, ປສຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸທກໍ ອຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ສີຆສີຆໍ ປາເຊຖາ’’ຕິ ປາຊາເປສິ.

ໂສ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຍຖາປູຣິຕາເນວ ປຎ຺ຈ ສກຏສຕານິ ໂຄຓມນຸສ຺ສານຎ຺ຈ ຫຕ຺ຖຏ຺ຐິກາທີນິ ທິສາວິທິສາສຸ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓານິ ທິສ຺ວາ ສກຏານິ ໂມຈາເປຕ຺ວາ ສກຏປຣິວຏ຺ຏເກນ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ¶ ກາລສ຺ເສວ ມນຸສ຺ເສ ຈ ໂຄເຓ ຈ ສາຍມາສຠຕ຺ຕໍ ໂຠຊາເປຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ມຊ຺ເຌ ໂຄເຓ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ພລນາຍໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຂຄ຺ຄຫຕ຺ໂຖ ຕິຍາມຣຕ຺ຕິໍ ອາຣກ຺ຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕໂກວ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາເປສິ. ປຸນທິວເສ ປນ ປາໂຕວ ¶ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ໂຄເຓ ໂຠເຊຕ຺ວາ ທຸພ຺ພລສກຏານິ ຉຑ຺ຑາເປຕ຺ວາ ຖິຣານິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອປ຺ປຄ຺ຆໍ ຠຓ຺ຑໍ ຉຑ຺ຑາເປຕ຺ວາ ມຫຄ຺ຆໍ ຠຓ຺ຑໍ ອາໂຣປາເປຕ຺ວາ ຍຖາຘິປ຺ເປຕໍ ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິຄຸຓຕິຄຸເຓນ ມູເລນ ຠຓ຺ຑໍ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ປຣິສໍ ອາທາຍ ປຸນ ອຕ຺ຕໂນ ນຄຣເມວ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຄຫປຕິ, ປຸພ຺ເພ ຕກ຺ກຄ຺ຄາຫຄາຫິໂນ ມຫາວິນາສໍ ປຕ຺ຕາ, ອປຓ຺ຓກຄ຺ຄາຫຄາຫິໂນ ປນ ອມນຸສ຺ສານໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ສກຏ຺ຐານເມວ ປຈ຺ຈາຄມິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທ຺ເວປິ ວຕ຺ຖູນິ ຆເຏຕ຺ວາ ອິມິສ຺ສາ ອປຓ຺ຓກຘມ຺ມເທສນາຍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໑.

‘‘ອປຓ຺ຓກໍ ຐານເມເກ, ທຸຕິຍໍ ອາຫຸ ຕກ຺ກິກາ;

ເອຕທຎ຺ຎາຍ ເມຘາວີ, ຕໍ ຄຓ຺ເຫ ຍທປຓ຺ຓກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປຓ຺ຓກນ຺ຕິ ເອກໍສິກໍ ອວິຣທ຺ຘໍ ນິຍ຺ຍານິກໍ. ຐານນ຺ຕິ ກາຣຓໍ. ກາຣຓຎ຺ຫິ ຍສ຺ມາ ຕທາຍຕ຺ຕວຸຕ຺ຕິຕາຍ ຜລໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ນາມ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ‘‘ຐານຎ຺ຈ ຐານໂຕ ອຏ຺ຐານຎ຺ຈ ອຏ຺ຐານໂຕ’’ຕິອາທີສຸ (ວິຠ. ໘໐໙) ຈສ຺ສ ປໂຍໂຄ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິຕິ ‘‘ອປຓ຺ຓກໍ ຐານ’’ນ຺ຕິ ປທທ຺ວເຍນາປິ ‘‘ຍໍ ເອກນ຺ຕຫິຕສຸຂາວຫຕ຺ຕາ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ປຏິປນ຺ນໍ ເອກໍສິກກາຣຓໍ ອວິຣທ຺ຘກາຣຓໍ ນິຍ຺ຍານິກກາຣຓໍ, ຕໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ປເຠທໂຕ ປນ ຕີຓິ ສຣຓຄມນານິ, ປຎ຺ຈ ສີລານິ, ທສ ສີລານິ, ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວໂຣ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ, ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິ, ປຈ຺ຈຍປຏິເສວນໍ, ສພ຺ພມ຺ປິ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ; ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣຕາ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ, ຊາຄຣິຍານຸໂຍໂຄ, ຌານໍ, ວິປສ຺ສນາ, ອຠິຎ຺ຎາ, ສມາປຕ຺ຕິ, ອຣິຍມຄ຺ໂຄ, ອຣິຍຜລໍ, ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ອປຓ຺ຓກຏ຺ຐານໍ ອປຓ຺ຓກປຏິປທາ, ນິຍ຺ຍານິກປຏິປທາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຍສ຺ມາ ຈ ປນ ນິຍ຺ຍານິກປຏິປທາຍ ເອຕໍ ນາມໍ, ຕສ຺ມາເຍວ ຠຄວາ ອປຓ຺ຓກປຏິປທໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ສຸຕ຺ຕມາຫ –

‘‘ຕີຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອປຓ຺ຓກປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ໂຍນິ ຈສ຺ສ ອາຣທ຺ຘາ ໂຫຕິ ອາສວານໍ ຂຍາຍ ¶ . ກຕເມຫິ ຕີຫິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ຠິກ຺ຂຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ໂຫຕິ, ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ໂຫຕິ, ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈກ຺ຂຸນາ ຣູປໍ ທິສ຺ວາ ນ ນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄາຫີ ໂຫຕິ…ເປ… ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາໂຣ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ໂຫຕິ? ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ ເນວ ທວາຍ ນ ມທາຍ…ເປ… ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ໂຫຕິ.

‘‘ກຖຎ຺ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ອິຘ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ທິວສໍ ຈງ຺ກເມນ ນິສຊ຺ຊາຍ…ເປ… ເອວໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຊາຄຣິຍໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໑໖).

ອິມສ຺ມິຎ຺ຈາປິ ສຸຕ຺ເຕ ຕໂຍວ ຘມ຺ມາ ວຸຕ຺ຕາ. ອຍໍ ປນ ອປຓ຺ຓກປຏິປທາ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕຜລໍ ລພ຺ຠເຕວ ¶ . ຕຕ຺ຖ ອຣຫຕ຺ຕຜລມ຺ປິ, ຜລສມາປຕ຺ຕິວິຫາຣສ຺ສ ເຈວ, ອນຸປາທາປຣິນິພ຺ພານສ຺ສ ຈ, ປຏິປທາເຍວ ນາມ ໂຫຕິ.

ເອເກຕິ ເອກຈ຺ເຈ ປຓ຺ຑິຕມນຸສ຺ສາ. ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈາປິ ‘‘ອສຸກາ ນາມາ’’ຕິ ນິຍໂມ ນຕ຺ຖິ, ອິທໍ ປນ ສປຣິສໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍເຍວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ທຸຕິຍໍ ອາຫຸ ຕກ຺ກິກາຕິ ທຸຕິຍນ຺ຕິ ປຐມໂຕ ອປຓ຺ຓກຏ຺ຐານໂຕ ນິຍ຺ຍານິກກາຣຓໂຕ ທຸຕິຍໍ ຕກ຺ກຄ຺ຄາຫກາຣຓໍ ອນິຍ຺ຍານິກກາຣຓໍ. ອາຫຸ ຕກ຺ກິກາຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ສທ຺ຘິໍ ປຸຣິມປເທນ ອຍໍ ໂຍຊນາ – ອປຓ຺ຓກຏ຺ຐານໍ ເອກໍສິກກາຣຓໍ ອວິຣທ຺ຘກາຣຓໍ ນິຍ຺ຍານິກກາຣຓໍ ເອເກ ໂພຘິສຕ຺ຕປ຺ປມຸຂາ ປຓ຺ຑິຕມນຸສ຺ສາ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ເຍ ປນ ພາລສຕ຺ຖວາຫປຸຕ຺ຕປ຺ປມຸຂາ ຕກ຺ກິກາ ອາຫຸ, ເຕ ທຸຕິຍໍ ສາປຣາຘໍ ອເນກໍສິກຏ຺ຐານໍ ວິຣທ຺ຘກາຣຓໍ ອນິຍ຺ຍານິກກາຣຓໍ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ. ເຕສຸ ເຍ ອປຓ຺ຓກຏ຺ຐານໍ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ, ເຕ ສຸກ຺ກປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ນາ. ເຍ ທຸຕິຍໍ ‘‘ປຸຣໂຕ ຠວິຕພ຺ພໍ ອຸທເກນາ’’ຕິ ຕກ຺ກຄ຺ຄາຫສງ຺ຂາຕໍ ອນິຍ຺ຍານິກກາຣຓໍ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ. ເຕ ກຓ຺ຫປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ນາ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ສຸກ຺ກປຏິປທາ ອປຣິຫານິປຏິປທາ, ກຓ຺ຫປຏິປທາ ປຣິຫານິປຏິປທາ. ຕສ຺ມາ ເຍ ສຸກ຺ກປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ນາ, ເຕ ອປຣິຫີນາ ໂສຕ຺ຖິຠາວໍ ປຕ຺ຕາ. ເຍ ປນ ກຓ຺ຫປຏິປທໍ ປຏິປນ຺ນາ, ເຕ ¶ ປຣິຫີນາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ອາປນ຺ນາຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ຠຄວາ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ຄຫປຕິໂນ ວຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິ ອິທມາຫ ‘‘ເອຕທຎ຺ຎາຍ ເມຘາວີ, ຕໍ ຄຓ຺ເຫ ຍທປຓ຺ຓກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອຕທຎ຺ຎາຍ ເມຘາວີຕິ ‘‘ເມຘາ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມາຍ ວິປຸລາຍ ວິສຸທ຺ຘາຍ ອຸຕ຺ຕມາຍ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ເອຕໍ ອປຓ຺ຓເກ ເຈວ ສປຓ຺ຓເກ ຈາຕິ ທ຺ວີສຸ ອຕກ຺ກຄ຺ຄາຫຕກ຺ກຄ຺ຄາຫສງ຺ຂາເຕສຸ ຐາເນສຸ ຄຸຓໂທສໍ ວຸທ຺ຘິຫານິໍ ອຕ຺ຖານຕ຺ຖໍ ຎຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ຄຓ຺ເຫ ຍທປຓ຺ຓກນ຺ຕິ ຍໍ ອປຓ຺ຓກໍ ເອກໍສິກໍ ສຸກ຺ກປຏິປທາອປຣິຫານິຍປຏິປທາສງ຺ຂາຕໍ ນິຍ຺ຍານິກກາຣຓໍ, ຕເທວ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ກສ຺ມາ? ເອກໍສິກາທິຠາວໂຕເຍວ. ອິຕຣໍ ປນ ນ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ກສ຺ມາ? ອເນກໍສິກາທິຠາວໂຕເຍວ. ອຍຎ຺ຫິ ອປຓ຺ຓກປຏິປທາ ນາມ ສພ຺ເພສໍ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘພຸທ຺ຘປຸຕ຺ຕານໍ ປຏິປທາ. ສພ຺ພພຸທ຺ຘາ ຫິ ອປຓ຺ຓກປຏິປທາຍເມວ ຐຕ຺ວາ ທຬ຺ເຫນ ວີຣິເຍນ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ໂພຘິມູເລ ພຸທ຺ຘາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ, ພຸທ຺ຘປຸຕ຺ຕາ ສາວກປາຣມິຎາຓໍ ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ຕິ.

ອິຕິ ຠຄວາ ເຕສໍ ອຸປາສການໍ ຕິສ຺ໂສ ກຸລສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ຉ ກາມສຄ຺ເຄ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ທຕ຺ວາປິ ປຣິໂຍສາເນ ອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຜລທາຍິກາ ¶ ອປຓ຺ຓກປຏິປທາ ນາມ, ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຈ ນີຈກຸເລສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິທາຍິກາ ສປຓ຺ຓກປຏິປທາ ນາມາຕິ ອິມໍ ອປຓ຺ຓກຘມ຺ມເທສນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ໂສຬສຫິ ອາກາເຣຫິ ປກາເສສິ. ຈຕຸສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ສພ຺ເພປິ ເຕ ປຎ຺ຈສຕາ ອຸປາສກາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ທ຺ເວ ວຕ຺ຖູນິ ກເຖຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ – ‘‘ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ພາລສຕ຺ຖວາຫປຸຕ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຕສ຺ສ ປຣິສາ ເທວທຕ຺ຕປຣິສາວ, ປຓ຺ຑິຕສຕ຺ຖວາຫປຸຕ຺ຕປຣິສາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ປຓ຺ຑິຕສຕ຺ຖວາຫປຸຕ຺ໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ.

ອປຓ຺ຓກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

໒. ວຓ຺ຓຸປຖຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອກິລາສຸໂນຕິ ¶ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກເຖສິ. ກໍ ປນ ອາຣພ຺ຠາຕິ? ເອກໍ ໂອສ຺ສຏ຺ຐວີຣິຍໍ ຠິກ຺ຂຸໍ. ຕຖາຄເຕ ກິຣ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣນ຺ເຕ ເອໂກ ສາວຕ຺ຖິວາສີ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ກາເມສຸ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປທາຍ ປຎ຺ຈວສ຺ສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ທ຺ເວ ມາຕິກາ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນາຈາຣໍ ສິກ຺ຂິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕຣຸຈິຍໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກໍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕມາສໍ ວາຍມນ຺ໂຕປິ ໂອຠາສມຕ຺ຕໍ ວາ ນິມິຕ຺ຕມຕ຺ຕໍ ວາ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ.

ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ສຕ຺ຖາຣາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຄ຺ຄລາ ກຖິຕາ, ເຕສຸ ມຍາ ປທປຣເມນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ນຕ຺ຖິ ມຎ຺ເຎ ມຍ຺ຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ມຄ຺ໂຄ ວາ ຜລໍ ວາ, ກິໍ ກຣິສ຺ສາມິ ອຣຎ຺ຎວາເສນ, ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣູປໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ ພຸທ຺ຘສຣີຣໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ມຘຸຣໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ວິຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸນ ເຊຕວນເມວ ປຈ຺ຈາຄມາສິ. ອຖ ນໍ ສນ຺ທິຏ຺ຐສມ຺ຠຕ຺ຕາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອາວຸໂສ, ຕ຺ວໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘ສມຓຘມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ຄໂຕ, ອິທານິ ປນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສງ຺ຄຓິກາຍ ອຠິຣມມາໂນ ຈຣສິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເຕ ປພ຺ພຊິຕກິຈ຺ຈໍ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕໍ, ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິໂກ ຊາໂຕສີ’’ຕິ? ອາວຸໂສ, ອຫໍ ມຄ຺ຄໍ ວາ ຜລໍ ວາ ອລຠິຕ຺ວາ ‘‘ອຠພ຺ພປຸຄ຺ຄເລນ ມຍາ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວີຣິຍໍ ໂອສ຺ສຊິຕ຺ວາ ອາຄໂຕມ຺ຫີຕິ. ‘‘ອກາຣຓໍ ເຕ, ອາວຸໂສ, ກຕໍ ທຬ຺ຫວີຣິຍສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວີຣິຍໍ ໂອສ຺ສຊນ຺ເຕນ, ອຍຸຕ຺ຕໍ ເຕ ກຕໍ, ເອຫິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ¶ ທສ຺ເສມາ’’ຕິ ຕໍ ອາທາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ເອວມາຫ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫ ເອຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນິຈ຺ຉມານໍ ອາທາຍ ອາຄຕາ, ກິໍ ກຕໍ ອິມິນາ’’ຕິ? ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ເອວຣູເປ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວີຣິຍໍ ໂອສ຺ສຊິຕ຺ວາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ອາຫ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຍາ ຠິກ຺ຂຸ ວີຣິຍໍ ໂອສ຺ສຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠຄວາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ເອວຣູເປ ມມ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ‘ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ’ຕິ ວາ ‘ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ’ຕິ ວາ ‘ປວິວິຕ຺ໂຕ’ຕິ ວາ ‘ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ’ຕິ ວາ ເອວໍ ອຕ຺ຕານໍ ອຊານາເປຕ຺ວາ ‘ໂອສ຺ສຏ຺ຐວີຣິໂຍ ຠິກ຺ຂູ’ຕິ ຊານາເປສິ. ນນຸ ຕ຺ວໍ ປຸພ຺ເພ ວີຣິຍວາ ອໂຫສິ, ຕຍາ ເອເກນ ກຕໍ ວີຣິຍໍ ນິສ຺ສາຍ ມຣຸກນ຺ຕາເຣ ປຎ຺ຈສຸ ສກຏສເຕສຸ ມນຸສ຺ສາ ຈ ໂຄຓາ ¶ ຈ ປານີຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ສຸຂິຕາ ຊາຕາ ¶ , ອິທານິ ກສ຺ມາ ວີຣິຍໍ ໂອສ຺ສຊສີ’’ຕິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເອຕ຺ຕເກນ ວຈເນນ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠິໂຕ ອໂຫສິ.

ຕໍ ປນ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈິໍສຸ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິທານິ ອິມິນາ ຠິກ຺ຂຸນາ ວີຣິຍສ຺ສ ໂອສ຺ສຏ຺ຐຠາໂວ ອມ຺ຫາກໍ ປາກໂຏ, ປຸພ຺ເພ ປນສ຺ສ ເອກສ຺ສ ວີຣິຍໍ ນິສ຺ສາຍ ມຣຸກນ຺ຕາເຣ ໂຄຓມນຸສ຺ສານໍ ປານີຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ສຸຂິຕຠາໂວ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ເສວ ປາກໂຏ, ອມ຺ຫາກມ຺ເປຕໍ ກາຣຓໍ ກເຖຖາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຓາຖາ’’ຕິ ຠຄວາ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ສຕຸປ຺ປາທໍ ຊເນຕ຺ວາ ຠວນ຺ຕເຣນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກາຣຓໍ ປາກຏມກາສິ.

ອຕີເຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖວາຫກຸເລ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈຫິ ສກຏສເຕຫິ ວຓິຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ໂສ ເອກທາ ສຏ຺ຐິໂຍຊນິກໍ ມຣຸກນ຺ຕາຣໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ມິໍ ກນ຺ຕາເຣ ສຸຂຸມວາລຸກາ ມຸຏ຺ຐິນາ ຄຫິຕາ ຫຕ຺ເຖ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອງ຺ຄາຣຣາສິ ວິຍ ອຸຓ຺ຫາ ໂຫຕິ, ນ ສກ຺ກາ ອກ຺ກມິຕຸໍ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕາ ທາຣຸທກຕິລຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ສກເຏຫິ ອາທາຍ ຣຕ຺ຕິເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມເນ ສກຏານິ ປຣິວຏ຺ຏໍ ກຕ຺ວາ ມຕ຺ຖເກ ມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ກາລສ຺ເສວ ອາຫາຣກິຈ຺ຈໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຉາຍາຍ ນິສິນ຺ນາ ທິວສໍ ເຂເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ສູຣິເຍ ສາຍມາສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຠູມິຍາ ສີຕລາຍ ຊາຕາຍ ສກຏານິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສມຸທ຺ທຄມນສທິສເມວ ຄມນໍ ໂຫຕິ. ຖລນິຍາມໂກ ນາມ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ໂສ ຕາຣກສຎ຺ຎາ ¶ ສຕ຺ຖໍ ຕາເຣຕິ.

ໂສປິ ສຕ຺ຖວາໂຫ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ອິມິນາວ ນິຍາເມນ ຕໍ ກນ຺ຕາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອກູນສຏ຺ຐິ ໂຍຊນານິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ເອກຣຕ຺ເຕເນວ ມຣຸກນ຺ຕາຣາ ນິກ຺ຂມນໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສາຍມາສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ທາຣຸທກໍ ເຂເປຕ຺ວາ ສກຏານິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ປາຍາສິ. ນິຍາມໂກ ປນ ປຸຣິມສກເຏ ອາສນໍ ປຕ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ອາກາເສ ຕາຣກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ອິໂຕ ປາເຊຖ, ອິໂຕ ປາເຊຖາ’’ຕິ ວທມາໂນ ນິປຊ຺ຊິ. ໂສ ທີຆມທ຺ຘານໍ ອນິທ຺ທາຍນຠາເວນ ກິລນ຺ໂຕ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິ, ໂຄເຓ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອາຄຕມຄ຺ຄເມວ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕ ນ ¶ ອຎ຺ຎາສິ. ໂຄຓາ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ອຄມໍສຸ. ນິຍາມໂກ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນເວລາຍ ປພຸທ຺ໂຘ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ສກຏານິ ນິວຕ຺ເຕຖ ນິວຕ຺ເຕຖາ’’ຕິ ອາຫ. ສກຏານິ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຏິປາຏິໍ ກໂຣນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ອຣຸໂຓ ອຸຄ຺ຄໂຕ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ຫິຍ຺ໂຍ ອມ຺ຫາກໍ ນິວິຏ຺ຐຂນ຺ຘາວາຣຏ຺ຐານເມເວຕໍ, ທາຣຸທກມ຺ປິ ໂນ ຂີຓໍ, ອິທານິ ນຏ຺ຐມ຺ຫາ’’ຕິ ສກຏານິ ໂມເຈຕ຺ວາ ປຣິວຏ຺ຏເກນ ຐເປຕ຺ວາ ມຕ຺ຖເກ ມຓ຺ຑປໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສກຏສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ອນຸໂສຈນ຺ຕາ ນິປຊ຺ຊິໍສຸ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ¶ ‘‘ມຍິ ວີຣິຍໍ ໂອສ຺ສຊນ຺ເຕ ສພ຺ເພ ວິນສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ປາໂຕ ສີຕລເວລາຍເມວ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ໂຕ ເອກໍ ທພ຺ພຕິຓຄຈ຺ຉໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມານິ ຕິຓານິ ເຫຏ຺ຐາ ອຸທກສິເນເຫນ ອຸຏ຺ຐິຕານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ກຸທ຺ທາລໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຕໍ ປເທສໍ ຂຓາເປສິ, ເຕ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖຏ຺ຐານໍ ຂຓິໍສຸ. ເອຕ຺ຕກໍ ຐານໍ ຂຓິຕ຺ວາ ປຫຣນ຺ຕານໍ ກຸທ຺ທາໂລ ເຫຏ຺ຐາປາສາເຓ ປຏິຫຎ຺ຎິ, ປຫຏມຕ຺ເຕ ສພ຺ເພ ວີຣິຍໍ ໂອສ຺ສຊິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ‘‘ອິມສ຺ສ ປາສາຓສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ອຸທເກນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປາສາເຓ ຐິໂຕ ໂອຓມິຕ຺ວາ ໂສຕໍ ໂອທຫິຕ຺ວາ ສທ຺ທໍ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ເຫຏ຺ຐາ ອຸທກສ຺ສ ປວຕ຺ຕນສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ຈູຬຸປຏ຺ຐາກໍ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ຕຍາ ວີຣິເຍ ໂອສ຺ສຏ຺ເຐ ສພ຺ເພ ວິນສ຺ສິສ຺ສາມ, ຕ຺ວໍ ວີຣິຍໍ ອໂນສ຺ສຊນ຺ໂຕ ອິມໍ ອຍກູຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາວາຏໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ເອຕສ຺ມິໍ ປາສາເຓ ປຫາຣໍ ເທຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສພ຺ເພສຸ ¶ ວີຣິຍໍ ໂອສ຺ສຊິຕ຺ວາ ຐິເຕສຸປິ ວີຣິຍໍ ອໂນສ຺ສຊນ຺ໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປາສາເຓ ປຫາຣໍ ອທາສິ. ປາສາໂຓ ມຊ຺ເຌ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ປຕິຕ຺ວາ ໂສຕໍ ສນ຺ນິຣຸມ຺ຠິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ, ຕາລກ຺ຂນ຺ຘປ຺ປມາຓາ ອຸທກວຏ຺ຏິ ອຸຄ຺ຄຎ຺ຉິ. ສພ຺ເພ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິໍສຸ, ອຕິເຣການິ ອກ຺ຂຍຸຄາທີນິ ຜາເລຕ຺ວາ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ປຈິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ໂຄເຓ ຈ ໂຠເຊຕ຺ວາ ສູຣິເຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ອຸທກາວາຏສມີເປ ຘຊໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ອຄມໍສຸ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ຠຓ຺ຑໍ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ທິຄຸຓໍ ຕິຄຸຓໍ ຈຕຸຄ຺ຄຸຓໍ ລາຠໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານເມວ ອຄມໍສຸ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄຕາ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມເມວ ຄໂຕ.

ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ກເຖຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘວ ອິມໍ ຄາຖໍ ກເຖສິ –

໒.

‘‘ອກິລາສຸໂນ ¶ ວຓ຺ຓຸປເຖ ຂຓນ຺ຕາ, ອຸທງ຺ຄເຓ ຕຕ຺ຖ ປປໍ ອວິນ຺ທຸໍ;

ເອວໍ ມຸນີ ວີຣິຍພລູປປນ຺ໂນ, ອກິລາສຸ ວິນ຺ເທ ຫທຍສ຺ສ ສນ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອກິລາສຸໂນຕິ ນິກ຺ໂກສຊ຺ຊາ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍາ. ວຓ຺ຓຸປເຖຕິ ວຓ຺ຓຸ ວຸຈ຺ຈຕິ ວາລຸກາ, ວາລຸກາມຄ຺ເຄຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຂຓນ຺ຕາຕິ ຠູມິໍ ຂຓມານາ. ອຸທງ຺ຄເຓຕິ ເອຕ຺ຖ ອຸທາຕິ ນິປາໂຕ, ອງ຺ຄເຓຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ສຎ຺ຈຣຓຏ຺ຐາເນ, ອນາວາເຏ ຠູມິຠາເຄຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ວຓ຺ຓຸປເຖ. ປປໍ ອວິນ຺ທຸນ຺ຕິ ອຸທກໍ ປຏິລຠິໍສຸ. ອຸທກຎ຺ຫິ ປປີຍນຠາເວນ ‘‘ປປາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ປວທ຺ຘໍ ວາ ອາປໍ ປປໍ, ມໂຫທກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວນ຺ຕິ ໂອປມ຺ມປຏິປາທນໍ. ມຸນີຕິ ໂມນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຎາຓໍ, ກາຍໂມເນຍ຺ຍາທີສຸ ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ, ເຕນ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ປຸຄ຺ຄໂລ ‘‘ມຸນີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂສ ປເນສ ອຄາຣິຍມຸນິ, ອນຄາຣິຍມຸນິ ¶ , ເສກ຺ຂມຸນິ, ອເສກ຺ຂມຸນິ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘມຸນິ, ມຸນິມຸນີຕິ ອເນກວິໂຘ. ຕຕ຺ຖ ອຄາຣິຍມຸນີຕິ ຄິຫີ ອາຄຕຜໂລ ວິຎ຺ຎາຕສາສໂນ. ອນຄາຣິຍມຸນີຕິ ຕຖາຣູໂປວ ປພ຺ພຊິໂຕ. ເສກ຺ຂມຸນີຕິ ສຕ຺ຕ ເສກ຺ຂາ. ອເສກ຺ຂມຸນີຕິ ຂີຓາສໂວ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘມຸນີຕິ ປຈ຺ເຈກສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ມຸນິມຸນີຕິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ. ອິມສ຺ມິໍ ປນຕ຺ເຖ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫກວເສນ ¶ ໂມເນຍ຺ຍສງ຺ຂາຕາຍ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ‘‘ມຸນີ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ວີຣິຍພລູປປນ຺ໂນຕິ ວີຣິເຍນ ເຈວ ກາຍພລຎາຓພເລນ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອກິລາສູຕິ ນິກ຺ໂກສຊ຺ໂຊ –

‘‘ກາມໍ ຕໂຈ ຈ ນ຺ຫາຣຸ ຈ, ອຏ຺ຐິ ຈ ອວສິສ຺ສຕຸ;

ອຸປສຸສ຺ສຕຸ ນິສ຺ເສສໍ, ສຣີເຣ ມໍສໂລຫິຕ’’ນ຺ຕິ. –

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕນ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕນ ວີຣິເຍນ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ອນລໂສ. ວິນ຺ເທ ຫທຍສ຺ສ ສນ຺ຕິນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕສ຺ສປິ ຫທຍຣູປສ຺ສປິ ສີຕລຠາວກຣເຓນ ‘‘ສນ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕໍ ຌານວິປສ຺ສນາຠິຎ຺ຎາອຣຫຕ຺ຕມຄ຺ຄຎາຓສງ຺ຂາຕໍ ອຣິຍຘມ຺ມໍ ວິນ຺ທຕິ ປຏິລຠຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠຄວຕາ ຫິ –

‘‘ທຸກ຺ຂໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຸສີໂຕ ວິຫຣຕິ ໂວກິຓ຺ໂຓ ປາປເກຫິ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫິ, ມຫນ຺ຕຎ຺ຈ ສທຕ຺ຖໍ ປຣິຫາເປຕິ. ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຸຂໍ ວິຫຣຕິ ປວິວິຕ຺ໂຕ ປາປເກຫິ ອກຸສເລຫິ ¶ ຘມ຺ເມຫິ, ມຫນ຺ຕຎ຺ຈ ສທຕ຺ຖໍ ປຣິປູເຣຕິ, ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຫີເນນ ອຄ຺ຄສ຺ສ ປຕ຺ຕິ ໂຫຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໒) –

ເອວໍ ອເນເກຫິ ສຸຕ຺ເຕຫິ ກຸສີຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂວິຫາໂຣ, ອາຣທ຺ຘວີຣິຍສ຺ສ ຈ ສຸຂວິຫາໂຣ ສໍວຓ຺ຓິໂຕ. ອິຘາປິ ອາຣທ຺ຘວີຣິຍສ຺ສ ອກຕາຠິນິເວສສ຺ສ ວິປສ຺ສກສ຺ສ ວີຣິຍພເລນ ອຘິຄນ຺ຕພ຺ພໍ ຕເມວ ສຸຂວິຫາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ເອວໍ ມຸນີ ວີຣິຍພລູປປນ຺ໂນ, ອກິລາສຸ ວິນ຺ເທ ຫທຍສ຺ສ ສນ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ເຕ ວາຓິຊາ ອກິລາສຸໂນ ວຓ຺ຓຸປເຖ ຂຓນ຺ຕາ ອຸທກໍ ລຠິໍສຸ, ເອວໍ ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ສາສເນ ອກິລາສຸ ຫຸຕ຺ວາ ວາຍມມາໂນ ປຓ຺ຑິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ອິມໍ ຌານາທິເຠທໍ ຫທຍສ຺ສ ສນ຺ຕິໍ ລຠຕິ. ໂສ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ປຸພ຺ເພ ອຸທກມຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ວີຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ອິທານິ ເອວຣູເປ ມຄ຺ຄຜລທາຍເກ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ກສ຺ມາ ວີຣິຍໍ ໂອສ຺ສຊສີຕິ ເອວໍ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂອສ຺ສຏ຺ຐວີຣິໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອຄ຺ຄຜເລ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາສິ.

ສຕ຺ຖາປິ ¶ ທ຺ເວ ວຕ຺ຖູນິ ກເຖຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ ‘‘ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ວີຣິຍໍ ອໂນສ຺ສຊິຕ຺ວາ ປາສາຓໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ອຸທກທາຍໂກ ຈູຬຸປຏ຺ຐາໂກ ອຍໍ ໂອສ຺ສຏ຺ຐວີຣິໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ອວເສສປຣິສາ ອິທານິ ພຸທ຺ຘປຣິສາ ຊາຕາ, ສຕ຺ຖວາຫເຊຏ຺ຐໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ.

ວຓ຺ຓຸປຖຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

໓. ເສຣິວວາຓິຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອິຘ ເຈ ນໍ ວິຣາເຘສີຕິ ອິມມ຺ປິ ຘມ຺ມເທສນໍ ຠຄວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ໂອສ຺ສຏ຺ຐວີຣິຍເມວ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕຎ຺ຫິ ປຸຣິມນເຍເນວ ຠິກ຺ຂູຫິ ອານີຕໍ ທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ອາຫ – ‘‘ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ, ເອວຣູເປ ມຄ຺ຄຜລທາຍເກ ສາສເນ ¶ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວີຣິຍໍ ໂອສ຺ສຊນ຺ໂຕ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກາຍ ກຎ຺ຈນປາຕິຍາ ປຣິຫີໂນ ເສຣິວວາຓິໂຊ ວິຍ ຈິຣໍ ໂສຈິສ຺ສສີ’’ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ¶ ອາວິຠາວຕ຺ຖໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈິໍສຸ, ຠຄວາ ຠວນ຺ຕເຣນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກາຣຓໍ ປາກຏມກາສິ.

ອຕີເຕ ອິໂຕ ປຎ຺ຈເມ ກປ຺ເປ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເສຣິວຣຏ຺ເຐ ກຈ຺ຉປຸຏວາຓິໂຊ ອໂຫສິ. ໂສ ເສຣິວນາມເກນ ເອເກນ ໂລລກຈ຺ຉປຸຏວາຓິເຊນ ສທ຺ຘິໍ ໂວຫາຣຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນີລວາຫໍ ນາມ ນທິໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ອຣິຏ຺ຐປຸຣໍ ນາມ ນຄຣໍ ປວິສນ຺ໂຕ ນຄຣວີຖິໂຍ ຠາເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕວີຖິຍາ ຠຓ຺ຑໍ ວິກ຺ກິຓນ຺ໂຕ ວິຈຣິ. ອິຕໂຣປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕວີຖິໍ ຄຓ຺ຫິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ນຄເຣ ເອກໍ ເສຏ຺ຐິກຸລໍ ປຣິຊິຓ຺ຓໍ ອໂຫສິ, ສພ຺ເພ ປຸຕ຺ຕຠາຕິກາ ຈ ຘນຎ຺ຈ ປຣິກ຺ຂຍໍ ອຄມໍສຸ, ເອກາ ທາຣິກາ ອຍ຺ຍິກາຍ ສທ຺ຘິໍ ອວເສສາ ອໂຫສິ, ຕາ ທ຺ເວປິ ປເຣສໍ ຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ຊີວນ຺ຕິ. ເຄເຫ ປນ ຕາສໍ ມຫາເສຏ຺ຐິນາ ປຣິຠຸຕ຺ຕປຸພ຺ພາ ສຸວຓ຺ຓປາຕິ ຠາຊນນ຺ຕເຣ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອວລຎ຺ຊິຍມານາ ມລຄ຺ຄຫິຕາ ອໂຫສິ, ຕາ ຕສ຺ສາ ສຸວຓ຺ຓປາຕິຠາວມ຺ປິ ນ ຊານນ຺ຕິ. ໂສ ໂລລວາຓິໂຊ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ‘‘ມຓິເກ ຄຓ຺ຫຖ, ມຓິເກ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວິຈຣນ຺ໂຕ ຕໍ ຆຣທ຺ວາຣໍ ປາປຸຓິ. ສາ ກຸມາຣິກາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຍ຺ຍິກໍ ອາຫ ‘‘ອມ຺ມ ມຍ຺ຫໍ ເອກໍ ປິຬນ຺ຘນໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ. ອມ຺ມ ມຍໍ ທຸຄ຺ຄຕາ, ກິໍ ທຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາຕິ. ອຍໍ ໂນ ປາຕິ ອຕ຺ຖິ, ໂນ ຈ ອມ຺ຫາກໍ ອຸປກາຣາ, ອິມໍ ທຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ສາ ວາຓິຊໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອາສເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຕໍ ປາຕິໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ຍ, ອິມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕວ ຠຄິນິຍາ ກິຎ຺ຈິເທວ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ວາຓິໂຊ ປາຕິໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາວ ‘‘ສຸວຓ຺ຓປາຕິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປາຕິປິຏ຺ຐິຍໍ ສູຈິຍາ ເລຂໍ ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ¶ ‘‘ອິມາສໍ ກິຎ຺ຈິ ອທຕ຺ວາວ ອິມໍ ປາຕິໍ ຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ‘‘ອຍໍ ກິໍ ອຄ຺ຆຕິ, ອຑ຺ຒມາສໂກປິສ຺ສາ ມູລໍ ນ ¶ ໂຫຕີ’’ຕິ ຠູມິຍໍ ຂິປິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ. ເອເກນ ປວິສິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ຕວີຖິໍ ອິຕໂຣ ປວິສິຕຸໍ ລຠຕີຕິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ວີຖິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ມຓິເກ ຄຓ຺ຫຖ, ມຓິເກ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວິຈຣນ຺ໂຕ ຕເມວ ຆຣທ຺ວາຣໍ ປາປຸຓິ.

ປຸນ ສາ ກຸມາຣິກາ ຕເຖວ ອຍ຺ຍິກໍ ອາຫ. ອຖ ນໍ ອຍ຺ຍິກາ ‘‘ອມ຺ມ, ປຐມໍ ອາຄຕວາຓິໂຊ ປາຕິໍ ຠູມິຍໍ ຂິປິຕ຺ວາ ຄໂຕ, ອິທານິ ກິໍ ທຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫ. ອມ຺ມ, ໂສ ວາຓິໂຊ ຜຣຸສວາໂຈ, ອຍໍ ປນ ປິຍທສ຺ສໂນ ມຸທຸສລ຺ລາໂປ, ອປ຺ເປວ ນາມ ນໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຕິ. ອມ຺ມ, ເຕນ ຫິ ປກ຺ໂກສາຫີຕິ. ສາ ຕໍ ປກ຺ໂກສິ. ອຖສ຺ສ ເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ¶ ຕໍ ປາຕິໍ ອທໍສຸ. ໂສ ຕສ຺ສາ ສຸວຓ຺ຓປາຕິຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ, ອຍໍ ປາຕິ ສຕສຫສ຺ສໍ ອຄ຺ຆຕິ, ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນກຠຓ຺ຑໍ ມຍ຺ຫໍ ຫຕ຺ເຖ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ອຍ຺ຍ, ປຐມໍ ອາຄຕວາຓິໂຊ ‘‘ອຍໍ ອຑ຺ຒມາສກມ຺ປິ ນ ອຄ຺ຆຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ຂິປິຕ຺ວາ ຄໂຕ, ອຍໍ ປນ ຕວ ປຸຎ຺ເຎນ ສຸວຓ຺ຓປາຕິ ຊາຕາ ຠວິສ຺ສຕິ, ມຍໍ ອິມໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ເທມ, ກິຎ຺ຈິເທວ ໂນ ທຕ຺ວາ ອິມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍາຫີຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຫຕ຺ຖຄຕານິ ປຎ຺ຈ ກຫາປຓສຕານິ ປຎ຺ຈສຕຄ຺ຆນກຎ຺ຈ ຠຓ຺ຑໍ ສພ຺ພໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອິມໍ ຕຸລຎ຺ຈ ປສິພ຺ພກຎ຺ຈ ອຏ຺ຐ ຈ ກຫາປເຓ ເທຖາ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກາມິ. ໂສ ສີຆເມວ ນທີຕີຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນາວິກສ຺ສ ອຏ຺ຐ ກຫາປເຓ ທຕ຺ວາ ນາວໍ ອຠິຣຸຫິ.

ຕໂຕ ໂລລວາຓິໂຊປິ ປຸນ ຕໍ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອາຫຣຖ ຕໍ ປາຕິໍ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ກິຎ຺ຈິເທວ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຕໍ ປຣິຠາສິຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ອມ຺ຫາກໍ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກໍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ອຑ຺ຒມາສຄ຺ຆນິກມ຺ປິ ນ ອກາສິ, ຕຸຍ຺ຫໍ ປນ ສາມິກສທິໂສ ເອໂກ ຘມ຺ມິໂກ ວາຓິໂຊ ອມ຺ຫາກໍ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ຄໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາວ ‘‘ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກາຍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິຍາ ປຣິຫີໂນມ຺ຫິ, ມຫາຊານິກໂຣ ວຕ ເມ ອຍ’’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຊາຕພລວໂສໂກ ສຕິໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ¶ ວິສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ຖຄເຕ ກຫາປເຓ ເຈວ ຠຓ຺ຑິກຎ຺ຈ ຆຣທ຺ວາເຣເຍວ ວິກິຣິຕ຺ວາ ນິວາສນປາຣຸປນໍ ປຫາຍ ຕຸລາທຓ຺ຑໍ ມຸຄ຺ຄຣໍ ກຕ຺ວາ ອາທາຍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອນຸປທໍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ນທີຕີຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ, ນາວິກ, ນາວໍ ນິວຕ຺ເຕຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ‘‘ຕາຕ, ມາ ນິວຕ຺ຕຍີ’’ຕິ ປຏິເສເຘສິ. ອິຕຣສ຺ສປິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ພລວໂສໂກ ອຸທປາທິ, ຫທຍໍ ອຸຓ຺ຫໍ ອໂຫສິ, ມຸຂໂຕ ໂລຫິຕໍ ອຸຄ຺ຄຎ຺ຉິ, ວາປິກທ຺ທໂມ ວິຍ ຫທຍໍ ຜລິ. ໂສ ໂພຘິສຕ຺ເຕ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິ ¶ . ອິທໍ ປຐມໍ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ເຕ ອາຆາຕພນ຺ຘນໍ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ກເຖຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘວ ອິມໍ ຄາຖໍ ກເຖສິ –

໓.

‘‘ອິຘ ¶ ເຈ ນໍ ວິຣາເຘສິ, ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ນິຍາມຕໍ;

ຈິຣໍ ຕ຺ວໍ ອນຸຕປ຺ເປສິ, ເສຣິວາຍໍວ ວາຓິໂຊ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິຘ ເຈ ນໍ ວິຣາເຘສິ, ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ນິຍາມຕນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ເອຕໍ ສທ຺ຘມ຺ມສ຺ສ ນິຍາມຕາສງ຺ຂາຕໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ວິຣາເຘສິ. ຍທິ ວິຣາເຘສິ, ວີຣິຍໍ ໂອສ຺ສຊນ຺ໂຕ ນາຘິຄຈ຺ຉສິ ນ ປຏິລຠສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈິຣໍ ຕ຺ວໍ ອນຸຕປ຺ເປສີຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕ຺ວໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ ໂສຈນ຺ໂຕ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ອນຸຕເປສ຺ສສິ, ອຖ ວາ ໂອສ຺ສຏ຺ຐວີຣິຍຕາຍ ອຣິຍມຄ຺ຄສ຺ສ ວິຣາຘິຕຕ຺ຕາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ນິຣຍາທີສຸ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ນານປ຺ປກາຣານິ ທຸກ຺ຂານິ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ອນຸຕປ຺ປິສ຺ສສິ ກິລມິສ຺ສສີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ກຖໍ? ເສຣິວາຍໍວ ວາຓິໂຊຕິ ‘‘ເສຣິວາ’’ຕິ ເອວໍນາມໂກ ອຍໍ ວາຓິໂຊ ຍຖາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ປຸພ຺ເພ ເສຣິວນາມໂກ ວາຓິໂຊ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກໍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ວີຣິຍໍ ອກຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣິຫີໂນ ອນຸຕປ຺ປິ, ເອວເມວ ຕ຺ວມ຺ປິ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປຏິຍຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓປາຕິສທິສໍ ອຣິຍມຄ຺ຄໍ ໂອສ຺ສຏ຺ຐວີຣິຍຕາຍ ອນຘິຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕໂຕ ປຣິຫີໂນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອນຸຕປ຺ປິສ຺ສສິ. ສເຈ ປນ ວີຣິຍໍ ນ ໂອສ຺ສຊິສ຺ສສິ, ປຓ຺ຑິຕວາຓິໂຊ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ວິຍ ມມ ສາສເນ ນວວິຘມ຺ປິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ປຏິລຠິສ຺ສສີຕິ.

ເອວມສ຺ສ ¶ ສຕ຺ຖາ ອຣຫຕ຺ເຕນ ກູຏໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂອສ຺ສຏ຺ຐວີຣິໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອຄ຺ຄຜເລ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາສິ.

ສຕ຺ຖາປິ ທ຺ເວ ວຕ຺ຖູນິ ກເຖຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ – ‘‘ຕທາ ພາລວາຓິໂຊ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕວາຓິໂຊ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ.

ເສຣິວວາຓິຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

໔. ຈູຬເສຏ຺ຐິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອປ຺ປເກນປິ ¶ ¶ ເມຘາວີຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ຠຄວາ ຣາຊຄຫໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ຊີວກມ຺ພວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຈູຬປນ຺ຖກຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

ຕຕ຺ຖ ຈູຬປນ຺ຖກສ຺ສ ຕາວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ກເຖຕພ຺ພາ. ຣາຊຄເຫ ກິຣ ຘນເສຏ຺ຐິກຸລສ຺ສ ຘີຕາ ອຕ຺ຕໂນ ທາເສເນວ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຖວໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ເຎປິ ເມ ອິມໍ ກມ຺ມໍ ຊາເນຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ຠີຕາ ເອວມາຫ ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ວສິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ສເຈ ເມ ມາຕາປິຕໂຣ ອິມໍ ໂທສໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ, ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ວິເທສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຫຕ຺ຖສາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຄ຺ຄທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘‘ຍຕ຺ຖ ວາ ຕຕ຺ຖ ວາ ອຎ຺ເຎຫິ ອຊານນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຸໂຠປິ ອຄມໍສຸ.

ເຕສໍ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ວສນ຺ຕານໍ ສໍວາສມນ຺ວາຍ ຕສ຺ສາ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ຄພ຺ໂຠ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ສາ ຄພ຺ຠປຣິປາກໍ ອາຄມ຺ມ ສາມິເກນ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕສິ ‘‘ຄພ຺ໂຠ ເມ ປຣິປາກໍ ຄໂຕ, ຎາຕິພນ຺ຘຸວິຣຫິເຕ ຐາເນ ຄພ຺ຠວຸຏ຺ຐານໍ ນາມ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ອມ຺ຫາກໍ ທຸກ຺ຂເມວ, ກຸລເຄຫເມວ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສຈາຫໍ ຄມິສ຺ສາມິ, ຊີວິຕໍ ເມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ຄຈ຺ຉາມ, ສ຺ເວ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ທິວເສ ອຕິກ຺ກາເມສິ. ສາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ພາໂລ ອຕ຺ຕໂນ ໂທສມຫນ຺ຕຕາຍ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ອຸສ຺ສຫຕິ, ມາຕາປິຕໂຣ ນາມ ເອກນ຺ຕຫິຕາ, ອຍໍ ຄຈ຺ຉຕຸ ວາ ມາ ວາ, ມຍາ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ສາ ຕສ຺ມິໍ ເຄຫາ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ເຄຫປຣິກ຺ຂາຣໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກຸລຆຣໍ ຄຕຠາວໍ ອນນ຺ຕຣເຄຫວາສີນໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ.

ອຖ ໂສ ປຸຣິໂສ ຆຣໍ ອາຄໂຕ ຕໍ ອທິສ຺ວາ ປຏິວິສ຺ສເກ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ກຸລຆຣໍ ຄຕາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ເວເຄນ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ສມ຺ປາປຸຓິ. ຕສ຺ສາປິ ຕຕ຺ເຖວ ຄພ຺ຠວຸຏ຺ຐານໍ ອໂຫສິ. ໂສ ‘‘ກິໍ ອິທໍ ຠທ຺ເທ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສາມິ, ເອໂກ ປຸຕ຺ໂຕ ຊາໂຕ’’ຕິ. ‘‘ອິທານິ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ? ‘‘ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ມຍໍ ກຸລຆຣໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາມ, ຕໍ ກມ຺ມໍ ອນ຺ຕຣາວ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມ, ນິວຕ຺ຕາມາ’’ຕິ ທ຺ເວປິ ເອກຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິໍສຸ. ຕສ຺ສ ຈ ທາຣກສ຺ສ ປນ຺ເຖ ຊາຕຕ຺ຕາ ‘‘ປນ຺ຖໂກ’’ຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ ¶ . ຕສ຺ສາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອປໂຣປິ ຄພ຺ໂຠ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ສພ຺ພໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສາປິ ທາຣກສ຺ສ ປນ຺ເຖ ຊາຕຕ຺ຕາ ປຐມຊາຕສ຺ສ ‘‘ມຫາປນ຺ຖໂກ’’ຕິ ນາມໍ ¶ ກຕ຺ວາ ອິຕຣສ຺ສ ‘‘ຈູຬປນ຺ຖໂກ’’ຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ເຕ ທ຺ເວປິ ທາຣເກ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານເມວ ອາຄຕາ.

ເຕສໍ ¶ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ຕານໍ ອຍໍ ມຫາປນ຺ຖກທາຣໂກ ອຎ຺ເຎ ທາຣເກ ‘‘ຈູຬປິຕາ ມຫາປິຕາ’’ຕິ, ‘‘ອຍ຺ຍໂກ ອຍ຺ຍິກາ’’ຕິ ຈ ວທນ຺ເຕ ສຸຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອມ຺ມ, ອຎ຺ເຎ ທາຣກາ ‘ຈູຬປິຕາ ມຫາປິຕາ’ຕິປິ ວທນ຺ຕິ, ‘ອຍ຺ຍໂກ ອຍ຺ຍິກາ’ຕິປິ ວທນ຺ຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕກາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ຕາຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອຕ຺ຖ ຎາຕກາ ນຕ຺ຖິ, ຣາຊຄຫນຄເຣ ປນ ໂວ ຘນເສຏ຺ຐິ ນາມ ອຍ຺ຍໂກ, ຕຕ຺ຖ ຕຸມ຺ຫາກໍ ພຫູ ຎາຕກາ’’ຕິ. ‘‘ກສ຺ມາ ຕຕ຺ຖ ນ ຄຈ຺ຉຖ, ອມ຺ມາ’’ຕິ? ສາ ອຕ຺ຕໂນ ອຄມນກາຣຓໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອກເຖຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕສຸ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກເຖນ຺ເຕສຸ ສາມິກໍ ອາຫ – ‘‘ອິເມ ທາຣກາ ມໍ ອຕິວິຍ ກິລເມນ຺ຕິ, ກິໍ ໂນ ມາຕາປິຕໂຣ ທິສ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອຫິ ທາຣການໍ ອຍ຺ຍກກຸລໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ອຫໍ ສມ຺ມຸຂາ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ຕໍ ປນ ຕຕ຺ຖ ນຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ອຍ຺ຍ, ເຍນ ເກນຈິ ອຸປາເຍນ ທາຣການໍ ອຍ຺ຍກກຸລເມວ ທຏ຺ຐຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ທ຺ເວປິ ຊນາ ທາຣເກ ອາທາຍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຣາຊຄຫໍ ປຕ຺ວາ ນຄຣທ຺ວາເຣ ເອກິສ຺ສາ ສາລາຍ ນິວາສໍ ກຕ຺ວາ ທາຣກມາຕາ ທ຺ເວ ທາຣເກ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕຠາວໍ ມາຕາປິຕູນໍ ອາໂຣຈາເປສິ.

ເຕ ຕໍ ສາສນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສໍສາເຣ ວິຈຣນ຺ຕານໍ ນ ປຸຕ຺ໂຕ ນ ຘີຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເຕ ອມ຺ຫາກໍ ມຫາປຣາຘິກາ, ນ ສກ຺ກາ ເຕຫິ ອມ຺ຫາກໍ ຈກ຺ຂຸປເຖ ຐາຕຸໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ປນ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທ຺ເວປິ ຊນາ ຜາສຸກຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຊີວນ຺ຕຸ, ທາຣເກ ປນ ອິຘ ເປເສນ຺ຕູ’’ຕິ. ເສຏ຺ຐິຘີຕາ ມາຕາປິຕູຫິ ເປສິຕໍ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທາຣເກ ອາຄຕທູຕານໍເຍວ ຫຕ຺ເຖ ທຕ຺ວາ ເປເສສິ, ທາຣກາ ອຍ຺ຍກກຸເລ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ເຕສຸ ຈູຬປນ຺ຖໂກ ອຕິທຫໂຣ, ມຫາປນ຺ຖໂກ ປນ ອຍ຺ຍເກນ ສທ຺ຘິໍ ທສພລສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ໂສຕຸໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ສ ນິຈ຺ຈໍ ສຕ຺ຖຸ ສມ຺ມຸຂາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ນມິ. ໂສ ອຍ຺ຍກໍ ອາຫ ‘‘ສເຈ ຕຸມ຺ເຫ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຖ, ອຫໍ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກິໍ ວເທສິ, ຕາຕ, ມຍ຺ຫໍ ສກລໂລກສ຺ສປິ ປພ຺ພຊ຺ຊາໂຕ ຕເວວ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຠທ຺ທິກາ, ສເຈ ສກ຺ໂກສິ, ປພ຺ພຊ ຕາຕາ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄໂຕ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ ມຫາເສຏ຺ຐິ ທາຣໂກ ເຕ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ ອຍໍ ທາຣໂກ ມຍ຺ຫໍ ນຕ຺ຕາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ¶ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊາມີຕິ ວທຕີ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ¶ ປິຓ຺ຑຈາຣິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ອິມໍ ທາຣກໍ ປພ຺ພາເຊຫີ’’ຕິ ອາຓາເປສິ. ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ຕຈປຎ຺ຈກກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊສິ. ໂສ ພຫຸໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓວສ຺ໂສ ອຸປສມ຺ປທໍ ລຠິ. ອຸປສມ຺ປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ໂຍນິໂສ ມນສິກາເຣ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ.

ໂສ ຌານສຸເຂນ, ມຄ຺ຄສຸເຂນ, ຜລສຸເຂນ ວີຕິນາເມນ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສກ຺ກາ ນຸ ໂຂ ອິມໍ ສຸຂໍ ຈູຬປນ຺ຖກສ຺ສ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ຕໂຕ ອຍ຺ຍກເສຏ຺ຐິສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ມຫາເສຏ຺ຐິ ສເຈ ຕຸມ຺ເຫ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຖ, ອຫໍ ຈູຬປນ຺ຖກໍ ປພ຺ພາເຊຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ປພ຺ພາເຊຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ເຖໂຣ ຈູຬປນ຺ຖກທາຣກໍ ¶ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ທສສຸ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ຈູຬປນ຺ຖກສາມເຓໂຣ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາວ ທນ຺ໂຘ ອໂຫສິ.

‘‘ປທຸມໍ ຍຖາ ໂກກນທໍ ສຸຄນ຺ຘໍ, ປາໂຕ ສິຍາ ຜຸລ຺ລມວີຕຄນ຺ຘໍ;

ອງ຺ຄີຣສໍ ປສ຺ສ ວິໂຣຈມານໍ, ຕປນ຺ຕມາທິຈ຺ຈມິວນ຺ຕລິກ຺ເຂ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໒໓; ອ. ນິ. ໕.໑໙໕) –

ອິມໍ ເອກຄາຖໍ ຈຕູຫິ ມາເສຫິ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ໂສ ກິຣ ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘກາເລ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎວາ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ທນ຺ຘຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸທ຺ເທສຄ຺ຄຫຓກາເລ ປຣິຫາສເກຬິໍ ອກາສິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ເຕນ ປຣິຫາເສນ ລຊ຺ຊິໂຕ ເນວ ອຸທ຺ເທສໍ ຄຓ຺ຫິ, ນ ສຊ຺ຌາຍມກາສິ. ເຕນ ກມ຺ເມນ ອຍໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາວ ທນ຺ໂຘ ຊາໂຕ, ຄຫິຕຄຫິຕໍ ປທໍ ອຸປຣູປຣິ ປທໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ນສ຺ສຕິ. ຕສ຺ສ ອິມເມວ ຄາຖໍ ຄເຫຕຸໍ ວາຍມນ຺ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາສາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ.

ອຖ ນໍ ມຫາປນ຺ຖໂກ ອາຫ ‘‘ຈູຬປນ຺ຖກ, ຕ຺ວໍ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ອຠພ຺ໂພ, ຈຕູຫິ ມາເສຫິ ເອກມ຺ປິ ຄາຖໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກສິ, ປພ຺ພຊິຕກິຈ຺ຈໍ ປນ ຕ຺ວໍ ກຖໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປສ຺ສສິ, ນິກ຺ຂມ ອິໂຕ’’ຕິ ວິຫາຣາ ນິກ຺ກຑ຺ຒິ. ຈູຬປນ຺ຖໂກ ພຸທ຺ຘສາສເນ ສິເນເຫນ ຄິຫິຠາວໍ ນ ປຕ຺ເຖຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ກາເລ ມຫາປນ຺ຖໂກ ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສໂກ ໂຫຕິ. ຊີວໂກ ໂກມາຣຠຈ຺ໂຈ ພຫຸໍ ຄນ຺ຘມາລໍ ອາທາຍ ອຕ຺ຕໂນ ອມ຺ພວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປູເຊຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ທສພລໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ມຫາປນ຺ຖກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ກິຕ຺ຕກາ ¶ , ຠນ຺ເຕ, ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ຠິກ຺ຂຸສຕານີ’’ຕິ. ‘‘ສ຺ເວ, ຠນ຺ເຕ, ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂານິ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ອາທາຍ ອມ຺ຫາກໍ ນິເວສເນ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ. ‘‘ອຸປາສກ, ຈູຬປນ຺ຖໂກ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ທນ຺ໂຘ ອວິຣຸຬ຺ຫິຘມ຺ໂມ, ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສານໍ ນິມນ຺ຕນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ¶ ເຖໂຣ ອາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຈູຬປນ຺ຖໂກ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ເຖໂຣ ເອຕ຺ຕການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ນິມນ຺ຕນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມໍ ພາຫິຣໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ, ນິສ຺ສໍສຍໍ ມຍ຺ຫໍ ຠາຕິກສ຺ສ ມຍິ ຈິຕ຺ຕໍ ຠິນ຺ນໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ກິໍ ອິທານິ ມຍ຺ຫໍ ອິມິນາ ສາສເນນ, ຄິຫີ ຫຸຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ຊີວິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ໂສ ປຸນທິວເສ ປາໂຕວ ‘‘ຄິຫີ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປາຍາສິ. ສຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈູສກາເລເຍວ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອິມໍ ກາຣຓໍ ທິສ຺ວາ ປຐມຕຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈູຬປນ຺ຖກສ຺ສ ຄມນມຄ຺ເຄ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ຈູຬປນ຺ຖໂກ ຆຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກຫໍ ປນ, ຕ຺ວໍ ຈູຬປນ຺ຖກ, ອິມາຍ ເວລາຍ ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ ອາຫ. ຠາຕາ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ນິກ຺ກຑ຺ຒຕິ ¶ , ເຕນາຫໍ ວິພ຺ຠມິຕຸໍ ຄຈ຺ຉາມີຕິ. ຈູຬປນ຺ຖກ, ຕວ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາມ ມມ ສນ຺ຕກາ, ຠາຕຣາ ນິກ຺ກຑ຺ຒິໂຕ ກສ຺ມາ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ນາຄຎ຺ຉິ? ເອຫິ ກິໍ ເຕ ຄິຫິຠາເວນ, ມມ ສນ຺ຕິເກ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ຠຄວາ ຈູຬປນ຺ຖກໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິປ຺ປມຸເຂ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ‘‘ຈູຬປນ຺ຖກ, ຕ຺ວໍ ປຸຣຕ຺ຖາຠິມຸໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ອິມໍ ປິໂລຕິກໍ ‘ຣໂຊຫຣຓໍ ຣໂຊຫຣຓ’ນ຺ຕິ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອິເຘວ ໂຫຫີ’’ຕິ ອິທ຺ຘິຍາ ອຠິສງ຺ຂຕໍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ປິໂລຕິກາຂຓ຺ຑໍ ທຕ຺ວາ ກາເລ ອາໂຣຈິເຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ຊີວກສ຺ສ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິ.

ຈູຬປນ຺ຖໂກປິ ສູຣິຍໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ປິໂລຕິກາຂຓ຺ຑໍ ‘‘ຣໂຊຫຣຓໍ ຣໂຊຫຣຓ’’ນ຺ຕິ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ໂຕ ນິສີທິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ປິໂລຕິກາຂຓ຺ຑໍ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ກິລິຏ຺ຐໍ ອໂຫສິ. ຕໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິທໍ ປິໂລຕິກາຂຓ຺ຑໍ ອຕິວິຍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ, ອິມໍ ປນ ອຕ຺ຕຠາວໍ ນິສ຺ສາຍ ປຸຣິມປກຕິໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ເອວໍ ກິລິຏ຺ຐໍ ຊາຕໍ, ອນິຈ຺ຈາ ວຕ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ຂຍວຍໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ໂຕ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຈູຬປນ຺ຖກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຸຬ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຈູຬປນ຺ຖກ, ຕ຺ວໍ ເອຕໍ ປິໂລຕິກາຂຓ຺ຑເມວ ສໍກິລິຏ຺ຐໍ ຣໂຊຣຎ຺ຊິຕໍ ຊາຕນ຺ຕິ ມາ ສຎ຺ຎໍ ກຣິ, ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປນ ເຕ ຣາຄຣຊາທໂຍ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ຫຣາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂອຠາສໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ນິສິນ຺ໂນ ວິຍ ປຎ຺ຎາຍມານຣູໂປ ຫຸຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ຣາໂຄ ¶ ຣໂຊ ນ ຈ ປນ ເຣຓຸ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຣາຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ ຣໂຊຕິ;

ເອຕໍ ຣຊໍ ວິປ຺ປຊຫິຕ຺ວ ຠິກ຺ຂໂວ, ວິຫຣນ຺ຕິ ເຕ ວິຄຕຣຊສ຺ສ ສາສເນ.

‘‘ໂທໂສ ¶ ຣໂຊ ນ ຈ ປນ ເຣຓຸ ວຸຈ຺ຈຕິ, ໂທສສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ ຣໂຊຕິ;

ເອຕໍ ຣຊໍ ວິປ຺ປຊຫິຕ຺ວ ຠິກ຺ຂໂວ, ວິຫຣນ຺ຕິ ເຕ ວິຄຕຣຊສ຺ສ ສາສເນ.

‘‘ໂມໂຫ ຣໂຊ ນ ຈ ປນ ເຣຓຸ ວຸຈ຺ຈຕິ, ໂມຫສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ ຣໂຊຕິ;

ເອຕໍ ຣຊໍ ວິປ຺ປຊຫິຕ຺ວ ຠິກ຺ຂໂວ, ວິຫຣນ຺ຕິ ເຕ ວິຄຕຣຊສ຺ສ ສາສເນ’’ຕິ. (ມຫານິ. ໒໐໙; ຈູຬນິ. ອຸທຍມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໗໔);

ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ຈູຬປນ຺ຖໂກ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ, ປຏິສມ຺ຠິທາຫິເຍວສ຺ສ ຕີຓິ ປິຏການິ ອາຄມໍສຸ. ໂສ ກິຣ ປຸພ຺ເພ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນລາຏໂຕ ເສເທ ມຸຈ຺ຈນ຺ເຕ ປຣິສຸທ຺ເຘນ ສາຏເກນ ນລາຏນ຺ຕໍ ປຸຎ຺ຉິ, ສາຏໂກ ກິລິຏ຺ໂຐ ອໂຫສິ. ໂສ ‘‘ອິມໍ ສຣີຣໍ ¶ ນິສ຺ສາຍ ເອວຣູໂປ ປຣິສຸທ຺ໂຘ ສາຏໂກ ປກຕິໍ ຊຫິຕ຺ວາ ກິລິຏ຺ໂຐ ຊາໂຕ, ອນິຈ຺ຈາ ວຕ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິ ອນິຈ຺ຈສຎ຺ຎໍ ປຏິລຠິ. ເຕນ ກາຣເຓນສ຺ສ ຣໂຊຫຣຓເມວ ປຈ຺ຈໂຍ ຊາໂຕ.

ຊີວໂກປິ ໂຂ ໂກມາຣຠຈ຺ໂຈ ທສພລສ຺ສ ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ອຸປນາເມສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນນຸ, ຊີວກ, ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ຫຕ຺ເຖນ ປຕ຺ຕໍ ປິທຫິ. ມຫາປນ຺ຖໂກ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ວິຫາເຣ ນຕ຺ຖິ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ຊີວກາ’’ຕິ ອາຫ. ຊີວໂກ ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠເຓ, ຄຈ຺ຉ, ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ວາ ນຕ຺ຖິຠາວໍ ວາ ຊານາຫີ’’ຕິ ປຸຣິສໍ ເປເສສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຈູຬປນ຺ຖໂກ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຠາຕິໂກ ‘ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ຠຓຕິ, ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູນໍ ອຕ຺ຖິຠາວມສ຺ສ ປກາເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ສກລໍ ອມ຺ພວນໍ ຠິກ຺ຂູນໍເຍວ ປູເຣສິ. ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ຈີວຣກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ຣຊນກມ຺ມໍ, ເອກຈ຺ເຈ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອສທິສໍ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ສໍ ມາເປສິ. ໂສ ປຸຣິໂສ ວິຫາເຣ ພຫູ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ຍ ¶ , ສກລໍ ອມ຺ພວນໍ ຠິກ຺ຂູຫິ ປຣິປຸຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ ຊີວກສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ເຖໂຣປິ ໂຂ ຕຕ຺ເຖວ –

‘‘ສຫສ຺ສກ຺ຂຕ຺ຕຸມຕ຺ຕານໍ, ນິມ຺ມິນິຕ຺ວານ ປນ຺ຖໂກ;

ນິສີທມ຺ພວເນ ຣມ຺ເມ, ຍາວ ກາລປ຺ປເວທນາ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໕໖໓);

ອຖ ສຕ຺ຖາ ຕໍ ປຸຣິສໍ ອາຫ – ‘‘ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ສຕ຺ຖາ ຈູຬປນ຺ຖກໍ ນາມ ປກ຺ໂກສຕີ’ຕິ ວເທຫີ’’ຕິ. ເຕນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຖາວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຫໍ ຈູຬປນ຺ຖໂກ, ອຫໍ ຈູຬປນ຺ຖໂກ’’ຕິ ມຸຂສຫສ຺ສໍ ອຸຏ຺ຐຫິ. ປຸຣິໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ເພປິ ກິຣ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ຈູຬປນ຺ຖກາເຍວ ນາມາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຍ ປຐມໍ ‘‘ອຫໍ ຈູຬປນ຺ຖໂກ’’ຕິ ວທຕິ, ຕໍ ¶ ຫຕ຺ເຖ ຄຓ຺ຫ, ອວເສສາ ອນ຺ຕຣຘາຍິສ຺ສນ຺ຕີຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ, ຕາວເທວ ສຫສ຺ສມຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ອນ຺ຕຣຘາຍິໍສຸ. ເຖໂຣ ເຕນ ປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ອຄມາສິ. ສຕ຺ຖາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ຊີວກໍ ອາມນ຺ເຕສິ ‘‘ຊີວກ, ຈູຬປນ຺ຖກສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫ, ອຍໍ ເຕ ອນຸໂມທນໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຊີວໂກ ຕຖາ ອກາສິ. ເຖໂຣ ສີຫນາທໍ ນທນ຺ໂຕ ຕຣຸຓສີໂຫ ວິຍ ຕີຓິ ປິຏການິ ສໍໂຂເຠຕ຺ວາ ອນຸໂມທນໍ ອກາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວາໂຣ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ວຕ຺ເຕ ທສ຺ສິເຕ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ຄນ຺ຘກຸຏິປ຺ປມຸເຂ ຐຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສຸຄໂຕວາທໍ ທຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ສຸຣຠິຄນ຺ຘວາສິຕໍ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິເຓນ ປສ຺ເສນ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ອຸປຄໂຕ. ອຖ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສໂມສຣິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລສາຓິໍ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ຕາ ¶ ວິຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຄຸຓກຖໍ ອາຣຠິໍສຸ ‘‘ອາວຸໂສ, ມຫາປນ຺ຖໂກ ຈູຬປນ຺ຖກສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍໍ ອຊານນ຺ໂຕ ‘ຈຕູຫິ ມາເສຫິ ເອກຄາຖໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ທນ຺ໂຘ ອຍ’ນ຺ຕິ ວິຫາຣາ ນິກ຺ກຑ຺ຒິ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມຣາຊຕາຍ ເອກສ຺ມິໍເຍວສ຺ສ ອນ຺ຕຣຠຕ຺ເຕ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ຕີຓິ ປິຏການິ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິເຍວ ອາຄຕານິ, ອໂຫ ພຸທ຺ຘານໍ ພລໍ ນາມ ມຫນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ຠຄວາ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ອິມໍ ກຖາປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ມຍາ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ພຸທ຺ຘເສຍ຺ຍາຍ ອຸຏ຺ຐາຍ ສຸຣຕ຺ຕທຸປຏ຺ຏໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ວິຊ຺ຊຸລຕໍ ວິຍ ກາຍພນ຺ຘນໍ ¶ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລສທິສໍ ສຸຄຕມຫາຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ສຸຣຠິຄນ຺ຘກຸຏິໂຕ ນິກ຺ຂມ຺ມ ມຕ຺ຕວາຣໂຓ ວິຍ ສີຫວິກ຺ກນ຺ຕວິລາເສນ ວິຊມ຺ຠມາໂນ ສີໂຫ ວິຍ ອນນ຺ຕາຍ ພຸທ຺ຘລີລາຍ ຘມ຺ມສຠໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕມຓ຺ຑປມຊ຺ເຌ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣພຸທ຺ຘາສນໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ຉພ຺ພຓ຺ຓພຸທ຺ຘຣສ຺ມິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ອຓ຺ຓວກຸຈ຺ຉິໍ ໂອຠາສຍມາໂນ ຍຸຄນ຺ຘຣມຕ຺ຖເກ ພາລສູຣິໂຍ ວິຍ ອາສນມຊ຺ເຌ ນິສີທິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ປນ ອາຄຕມຕ຺ເຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ກຖໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ມຸທຸເກນ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ປຣິສໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ປຣິສາ ອຕິວິຍ ໂສຠຕິ, ເອກສ຺ສປິ ຫຕ຺ຖກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ວາ ປາທກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ວາ ອຸກ຺ກາສິຕສທ຺ໂທ ວາ ຂິປິຕສທ຺ໂທ ວາ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ເພປິເມ ພຸທ຺ຘຄາຣເວນ ສຄາຣວາ ພຸທ຺ຘເຕເຊນ ຕຊ຺ຊິຕາ ມຍິ ອາຍຸກປ຺ປມ຺ປິ ອກເຖຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນ ປຐມໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ນ ກເຖສ຺ສນ຺ຕິ, ກຖາສມຸຏ຺ຐາປນວຕ຺ຕໍ ນາມ ມຍາວ ຊານິຕພ຺ພໍ, ອຫເມວ ປຐມໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຘຸເຣນ ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສເຣນ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ, ກາ ຈ ປນ ໂວ ອນ຺ຕຣາກຖາ ວິປ຺ປກຕາ’’ຕິ ອາຫ. ຠນ຺ເຕ, ນ ມຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິສິນ຺ນາ ອຎ຺ຎໍ ຕິຣຈ຺ຉານກຖໍ ກເຖມ, ຕຸມ຺ຫາກໍເຍວ ປນ ຄຸເຓ ວຓ຺ຓຍມານາ ນິສິນ຺ນາມ຺ຫ ‘‘ອາວຸໂສ ມຫາປນ຺ຖໂກ ຈູຬປນ຺ຖກສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍໍ ອຊານນ຺ໂຕ ‘ຈຕູຫິ ມາເສຫິ ເອກໍ ຄາຖໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ທນ຺ໂຘ ອຍ’ນ຺ຕິ ວິຫາຣາ ນິກ຺ກຑ຺ຒິ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປນ ອນຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມຣາຊຕາຍ ເອກສ຺ມິໍເຍວສ຺ສ ອນ຺ຕຣຠຕ຺ເຕ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ອໂຫ ພຸທ຺ຘານໍ ພລໍ ນາມ ມຫນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຈູຬປນ຺ຖໂກ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ອິທານິ ຕາວ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມມຫນ຺ຕຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ປຸພ຺ເພ ປນ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ໂຠເຄສຸປິ ໂຠຄມຫນ຺ຕຕໍ ປາປຸຓີ’’ຕິ ອາຫ. ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ອາວິຠາວຕ຺ຖໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈິໍສຸ. ຠຄວາ ຠວນ຺ຕເຣນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ກາຣຓໍ ປາກຏໍ ອກາສິ.

ອຕີເຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ¶ ເສຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ ລຠິຕ຺ວາ ຈູຬເສຏ຺ຐິ ນາມ ອໂຫສິ, ໂສ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ສພ຺ພນິມິຕ຺ຕານິ ຊານາຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ມຕມູສິກໍ ທິສ຺ວາ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ¶ ສມາເນຕ຺ວາ ອິທມາຫ ‘‘ສກ຺ກາ ຈກ຺ຂຸມຕາ ກຸລປຸຕ຺ເຕນ ອິມໍ ອຸນ຺ທູຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕທາຣຠຣຓຎ຺ຈ ກາຕຸໍ ກມ຺ມນ຺ເຕ ຈ ປໂຍເຊຕຸ’’ນ຺ຕິ? ອຎ຺ຎຕໂຣ ທຸຄ຺ຄຕກຸລປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນາຍໍ ອຊານິຕ຺ວາ ກເຖສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໍ ມູສິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ອາປເຓ ພິຬາລສ຺ສຕ຺ຖາຍ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ກາກຓິກໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕາຍ ກາກຓິກາຍ ຜາຓິຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອເກນ ຆເຏນ ປານີຍໍ ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ອຣຎ຺ຎໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ມາລາກາເຣ ທິສ຺ວາ ໂຖກໍ ໂຖກໍ ຜາຓິຕຂຓ຺ຑໍ ທຕ຺ວາ ອຸຬຸງ຺ເກນ ປານີຍໍ ອທາສິ, ເຕ ຈສ຺ສ ເອເກກໍ ປຸປ຺ຜມຸຏ຺ຐິໍ ອທໍສຸ. ໂສ ເຕນ ປຸປ຺ຜມູເລນ ປຸນທິວເສປິ ຜາຓິຕຎ຺ຈ ປານີຍຆຏຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜາຣາມເມວ ຄໂຕ. ຕສ຺ສ ຕໍ ທິວສໍ ມາລາກາຣາ ອຑ຺ໂຒຈິຕເກ ປຸປ຺ຜຄຈ຺ເຉ ທຕ຺ວາ ອຄມໍສຸ. ໂສ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ອຏ຺ຐ ກຫາປເຓ ລຠິ.

ປຸນ ເອກສ຺ມິໍ ວາຕວຸຏ຺ຐິທິວເສ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ພຫູ ສຸກ຺ຂທຓ຺ຑກາ ຈ ສາຂາ ຈ ປລາສຎ຺ຈ ວາເຕນ ປາຕິຕໍ ໂຫຕິ, ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ຉຑ຺ເຑຕຸໍ ອຸປາຍໍ ນ ປສ຺ສຕິ ¶ . ໂສ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ອິມານິ ທາຣຸປຓ຺ຓານິ ມຍ຺ຫໍ ທສ຺ສສິ, ອຫໍ ເຕ ອິມານິ ສພ຺ພານິ ນີຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸຍ຺ຍານປາລໍ ອາຫ, ໂສ ‘‘ຄຓ຺ຫ ອຍ຺ຍາ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ຈູຬນ຺ເຕວາສິໂກ ທາຣການໍ ກີຬນມຓ຺ຑລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຜາຓິຕໍ ທຕ຺ວາ ມຸຫຸຕ຺ເຕນ ສພ຺ພານິ ທາຣຸປຓ຺ຓານິ ນີຫຣາເປຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານທ຺ວາເຣ ຣາສິໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ຣາຊກຸມ຺ຠກາໂຣ ຣາຊກຸເລ ຠາຊນານໍ ປຈນຕ຺ຖາຍ ທາຣູນິ ປຣິເຍສມາໂນ ອຸຍ຺ຍານທ຺ວາເຣ ຕານິ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ກິຓິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິ. ຕໍ ທິວສໍ ຈູຬນ຺ເຕວາສິໂກ ທາຣຸວິກ຺ກເຍນ ໂສຬສ ກຫາປເຓ ຈາຏິອາທີນິ ຈ ປຎ຺ຈ ຠາຊນານິ ລຠິ.

ໂສ ຈຕຸວີສຕິຍາ ກຫາປເຓສຸ ຊາເຕສຸ ‘‘ອຕ຺ຖິ ອຍໍ ອຸປາໂຍ ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ນຄຣທ຺ວາຣໂຕ ອວິທູເຣ ຐາເນ ເອກໍ ປານີຍຈາຏິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສເຕ ຕິຓຫາຣເກ ປານີເຍນ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ເຕ ອາຫໍສຸ ‘‘ສມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ອມ຺ຫາກໍ ພຫູປກາໂຣ, ກິໍ ເຕ ກໂຣມາ’’ຕິ? ໂສ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ກິຈ຺ເຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິຈຣນ຺ໂຕ ຖລປຖກມ຺ມິເກນ ຈ ຊລປຖກມ຺ມິເກນ ຈ ສທ຺ຘິໍ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖວໍ ອກາສິ. ຕສ຺ສ ຖລປຖກມ຺ມິໂກ ‘‘ສ຺ເວ ອິມໍ ນຄຣໍ ອສ຺ສວາຓິຊໂກ ປຎ຺ຈ ອສ຺ສສຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຈິກ຺ຂິ. ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕິຓຫາຣເກ ອາຫ ‘‘ອຊ຺ຊ ມຍ຺ຫໍ ເອເກກໍ ຕິຓກລາປໍ ເທຖ, ມຍາ ຈ ຕິເຓ ອວິກ຺ກິຓິເຕ ອຕ຺ຕໂນ ຕິຓໍ ມາ ວິກ຺ກິຓຖາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ¶ ປຎ຺ຈ ຕິຓກລາປສຕານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ¶ ຆເຣ ປາປຍິໍສຸ. ອສ຺ສວາຓິໂຊ ສກລນຄເຣ ອສ຺ສານໍ ໂຄຈຣໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ຕໍ ຕິຓໍ ຄຓ຺ຫິ.

ຕໂຕ ກຕິປາຫຈ຺ຈເຍນສ຺ສ ຊລປຖກມ຺ມິໂກ ສຫາຍໂກ ອາໂຣເຈສິ ‘‘ປຏ຺ຏນມ຺ຫິ ມຫານາວາ ອາຄຕາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ອຕ຺ຖິ ອຍໍ ອຸປາໂຍ’’ຕິ ອຏ຺ຐຫິ ກຫາປເຓຫິ ສພ຺ພປຣິວາຣສມ຺ປນ຺ນໍ ຕາວກາລິກໍ ຣຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ຍເສນ ນາວາປຏ຺ຏນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ອງ຺ຄຸລິມຸທ຺ທິກໍ ນາວິກສ຺ສ ສຈ຺ຈກາຣໍ ທຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ຐາເນ ສາຓິຍາ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ປຸຣິເສ ອາຓາເປສິ ‘‘ພາຫິຣໂຕ ວາຓິເຊສຸ ອາຄເຕສຸ ຕຕິເຍນ ປຏິຫາເຣນ ມໍ ອາໂຣເຈຖາ’’ຕິ ¶ . ‘‘ນາວາ ອາຄຕາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໂຕ ສຕມຕ຺ຕາ ວາຓິຊາ ‘‘ຠຓ຺ຑໍ ຄຓ຺ຫາມາ’’ຕິ ອາຄມິໍສຸ. ຠຓ຺ຑໍ ຕຸມ຺ເຫ ນ ລຠິສ຺ສຖ, ອສຸກຏ຺ຐາເນ ນາມ ມຫາວາຓິເຊນ ສຈ຺ຈກາໂຣ ທິນ຺ໂນຕິ. ເຕ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕາ. ປາທມູລິກປຸຣິສາ ປຸຣິມສຎ຺ຎາວເສນ ຕຕິເຍນ ປຏິຫາເຣນ ເຕສໍ ອາຄຕຠາວໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ເຕ ສຕມຕ຺ຕາ ວາຓິຊາ ເອເກກໍ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ນາວາຍ ປຕ຺ຕິກາ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນ ເອເກກໍ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ປຕ຺ຕິໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກມກໍສຸ.

ຈູຬນ຺ເຕວາສິໂກ ທ຺ເວ ສຕສຫສ຺ສານິ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກຕຎ຺ຎຸນາ ເມ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ເອກໍ ສຕສຫສ຺ສໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຈູຬເສຏ຺ຐິສ຺ສ ສມີປໍ ຄໂຕ. ອຖ ນໍ ເສຏ຺ຐິ ‘‘ກິໍ ເຕ, ຕາຕ, ກຕ຺ວາ ອິທໍ ຘນໍ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ກຖິຕອຸປາເຍ ຐຕ຺ວາ ຈຕຸມາສມ຺ຠນ຺ຕເຣເຍວ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ມຕມູສິກໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ວຕ຺ຖຸໍ ກເຖສິ. ຈູຬເສຏ຺ຐິ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ເອວຣູປໍ ທາຣກໍ ມມ ສນ຺ຕກໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຍປ຺ປຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຘີຕຣໍ ທຕ຺ວາ ສກລກຸຏຸມ຺ພສ຺ສ ສາມິກໍ ອກາສິ. ໂສ ເສຏ຺ຐິໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ຕສ຺ມິໍ ນຄເຣ ເສຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ ລຠິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຍຖາກມ຺ມໍ ອຄມາສິ.

ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘປິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ກເຖຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘວ ອິມໍ ຄາຖໍ ກເຖສິ –

໔.

‘‘ອປ຺ປເກນປິ ເມຘາວີ, ປາຠເຕນ ວິຈກ຺ຂໂຓ;

ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ ອຕ຺ຕານໍ, ອຓຸໍ ອຄ຺ຄິໍວ ສນ຺ຘມ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ອປ຺ປເກນປີຕິ ໂຖເກນປິ ປຣິຕ຺ຕເກນປິ. ເມຘາວີຕິ ປຎ຺ຎວາ. ປາຠເຕນາຕິ ຠຓ຺ຑມູເລນ. ວິຈກ຺ຂໂຓຕິ ໂວຫາຣກຸສໂລ. ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ ອຕ຺ຕານນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕໍ ຘນຎ຺ຈ ຍສຎ຺ຈ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕານໍ ສຓ຺ຐາເປຕິ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ. ຍຖາ ກິໍ? ອຓຸໍ ອຄ຺ຄິໍວ ສນ຺ຘມໍ, ຍຖາ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິໂສ ¶ ປຣິຕ຺ຕໍ ອຄ຺ຄິໍ ອນຸກ຺ກເມນ ໂຄມຍຈຸຓ຺ຓາທີນິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຸຂວາເຕນ ຘມນ຺ໂຕ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ ວຑ຺ເຒຕິ ມຫນ຺ຕໍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘໍ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂຖກມ຺ປິ ປາຠຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ນານາອຸປາເຍຫິ ປໂຍເຊຕ຺ວາ ຘນຎ຺ຈ ຍສຎ຺ຈ ວຑ຺ເຒຕິ ¶ , ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຈ ປນ ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕານໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ, ຕາຍ ເອວ ວາ ປນ ຘນຍສມຫນ຺ຕຕາຍ ອຕ຺ຕານໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ, ອຠິຎ຺ຎາຕໍ ປາກຏໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ຠຄວາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຈູຬປນ຺ຖໂກ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ອິທານິ ຘມ຺ເມສຸ ຘມ຺ມມຫນ຺ຕຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ປຸພ຺ເພ ປນ ໂຠເຄສຸປິ ໂຠຄມຫນ຺ຕຕໍ ປາປຸຓີ’’ຕິ ເອວໍ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ທ຺ເວ ວຕ຺ຖູນິ ກເຖຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ ‘‘ຕທາ ຈູຬນ຺ເຕວາສິໂກ ຈູຬປນ຺ຖໂກ ອໂຫສິ, ຈູຬກເສຏ຺ຐິ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ.

ຈູຬເສຏ຺ຐິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

໕. ຕຓ຺ຑຸລນາຬິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກິມຄ຺ຆຕິ ຕຓ຺ຑຸລນາຬິກາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ລາລຸທາຍິຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ອາຍສ຺ມາ ທພ຺ໂພ ມລ຺ລປຸຕ຺ໂຕ ສງ຺ຆສ຺ສ ຠຕ຺ຕຸທ຺ເທສໂກ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປາໂຕວ ສລາກຠຕ຺ຕານິ ອຸທ຺ທິສມາເນ ລາລຸທາຍິຕ຺ເຖຣສ຺ສ ກທາຈິ ວຣຠຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ, ກທາຈິ ລາມກຠຕ຺ຕໍ. ໂສ ລາມກຠຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕທິວເສ ສລາກຄ຺ຄໍ ອາກຸລໍ ກໂຣຕິ, ‘‘ກິໍ ທພ຺ໂພວ ສລາກໍ ທາຕຸໍ ຊານາຕິ, ອມ຺ເຫ ນ ຊານາມາ’’ຕິ ວທຕິ. ຕສ຺ມິໍ ສລາກຄ຺ຄໍ ອາກຸລໍ ກໂຣນ຺ເຕ ‘‘ຫນ຺ທ ທານິ ຕ຺ວເມວ ສລາກໍ ເທຫີ’’ຕິ ສລາກປຈ຺ຉິໍ ອທໍສຸ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂສ ສງ຺ຆສ຺ສ ສລາກໍ ອທາສິ. ເທນ຺ໂຕ ຈ ປນ ‘‘ອິທໍ ວຣຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ລາມກຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ອສຸກວສ຺ສຄ຺ເຄ ວຣຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ‘‘ອສຸກວສ຺ສຄ຺ເຄ ລາມກຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວາ ນ ຊານາຕິ, ຐິຕິກໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ‘‘ອສຸກວສ຺ສຄ຺ເຄ ຐິຕິກາ’’ຕິ ນ ¶ ສລ຺ລກ຺ເຂຕິ. ຠິກ຺ຂູນໍ ຐິຕເວລາຍ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຍໍ ຐິຕິກາ ຐິຕາ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຍ’’ນ຺ຕິ ຠູມິຍໍ ວາ ຠິຕ຺ຕິຍໍ ວາ ເລຂໍ ກຑ຺ຒຕິ. ປຸນທິວເສ ສລາກຄ຺ເຄ ຠິກ຺ຂູ ມນ຺ທຕຣາ ວາ ໂຫນ຺ຕິ ພຫຸຕຣາ ວາ, ເຕສຸ ມນ຺ທຕເຣສຸ ເລຂາ ເຫຏ຺ຐາ ໂຫຕິ, ພຫຸຕເຣສຸ ອຸປຣິ. ໂສ ຐິຕິກໍ ອຊານນ຺ໂຕ ເລຂາສຎ຺ຎາຍ ສລາກໍ ເທຕິ.

ອຖ ນໍ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອາວຸໂສ, ອຸທາຍິ, ເລຂາ ນາມ ເຫຏ຺ຐາ ວາ ໂຫຕິ ອຸປຣິ ວາ, ວຣຠຕ຺ຕໍ ປນ ອສຸກວສ຺ສຄ຺ເຄ ຐິຕໍ, ລາມກຠຕ຺ຕໍ ອສຸກວສ຺ສຄ຺ເຄ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ຠິກ຺ຂູ ປຏິປ຺ຜຣນ຺ໂຕ ‘‘ຍທິ ¶ ເອວໍ ອຍໍ ເລຂາ ກສ຺ມາ ເອວໍ ຐິຕາ, ກິໍ ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສທ຺ທຫາມິ, ອິມິສ຺ສາ ເລຂາຍ ສທ຺ທຫາມີ’’ຕິ ວທຕິ. ອຖ ນໍ ທຫຣາ ຈ ສາມເຓຣາ ຈ ‘‘ອາວຸໂສ ລາລຸທາຍິ ¶ ຕຍິ ສລາກໍ ເທນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູ ລາເຠນ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ນ ຕ຺ວໍ ທາຕຸໍ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ, ຄຈ຺ຉ ອິໂຕ’’ຕິ ສລາກຄ຺ຄໂຕ ນິກ຺ກຑ຺ຒິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສລາກຄ຺ເຄ ມຫນ຺ຕໍ ໂກລາຫລໍ ອໂຫສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອານນ຺ທ, ສລາກຄ຺ເຄ ມຫນ຺ຕໍ ໂກລາຫລໍ, ກິໍ ສທ຺ໂທ ນາເມໂສ’’ຕິ. ເຖໂຣ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ‘‘ອານນ຺ທ, ນ ອິທາເນວ ລາລຸທາຍິ ອຕ຺ຕໂນ ພາລຕາຍ ປເຣສໍ ລາຠຫານິໍ ກໂຣຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ອກາສິເຍວາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ຕສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ອາວິຠາວຕ຺ຖໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈິ. ຠຄວາ ຠວນ຺ຕເຣນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ກາຣຓໍ ປາກຏໍ ອກາສິ.

ອຕີເຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ ຣາຊາ ອໂຫສິ. ຕທາ ອມ຺ຫາກໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຆາປນິໂກ ອໂຫສິ. ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທີນິ ເຈວ ມຓິສຸວຓ຺ຓາທີນິ ຈ ອຄ຺ຆາເປສິ, ອຄ຺ຆາເປຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑສາມິການໍ ຠຓ຺ຑານຸຣູປເມວ ມູລໍ ທາເປສິ. ຣາຊາ ປນ ລຸທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ໂສ ໂລຠປກຕິຕາຍ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ອຄ຺ຆາປນິໂກ ເອວໍ ອຄ຺ຆາເປນ຺ໂຕ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ມມ ເຄເຫ ຘນໍ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄເມສ຺ສຕິ, ອຎ຺ຎໍ ອຄ຺ຆາປນິກໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ສີຫປຎ຺ຊຣໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ຣາຊງ຺ຄຓໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເອກໍ ຄາມິກມນຸສ຺ສໍ ໂລລພາລໍ ຣາຊງ຺ຄເຓນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອສ ມຍ຺ຫໍ ອຄ຺ຆາປນິກກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສສິ, ຠເຓ, ອມ຺ຫາກໍ ອຄ຺ຆາປນິກກມ຺ມໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ເທວາຕິ. ຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ຘນຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ຕໍ ພາລໍ ອຄ຺ຆາປນິກກມ຺ເມ ຐເປສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂສ ພາໂລ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທີນິ ອຄ຺ຆາເປນ຺ໂຕ ອຄ຺ຆໍ ຫາເປຕ຺ວາ ¶ ຍຖາຣຸຈິຍາ ກເຖຕິ. ຕສ຺ສ ຐານນ຺ຕເຣ ຐິຕຕ຺ຕາ ຍໍ ໂສ ກເຖຕິ, ຕເມວ ມູລໍ ໂຫຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ອຸຕ຺ຕຣາປຖໂຕ ເອໂກ ອສ຺ສວາຓິໂຊ ປຎ຺ຈ ອສ຺ສສຕານິ ອາເນສິ. ຣາຊາ ຕໍ ປຸຣິສໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອສ຺ເສ ອຄ຺ຆາເປສິ. ໂສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອສ຺ສສຕານໍ ເອກໍ ຕຓ຺ຑຸລນາຬິກໍ ອຄ຺ຆມກາສິ. ກຕ຺ວາ ຈ ປນ ‘‘ອສ຺ສວາຓິຊສ຺ສ ເອກໍ ຕຓ຺ຑຸລນາຬິກໍ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອສ຺ເສ ອສ຺ສສາລາຍໍ ¶ ສຓ຺ຐາເປສິ. ອສ຺ສວາຓິໂຊ ໂປຣາຓອຄ຺ຆາປນິກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ກິໍ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ອາຫ ‘‘ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ລຎ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ເອວໍ ປຸຈ຺ຉຖ ‘ອມ຺ຫາກໍ ຕາວ ອສ຺ສາ ເອກໍ ຕຓ຺ຑຸລນາຬິກໍ ອຄ຺ຆນ຺ຕີຕິ ຎາຕເມຕໍ, ຕຸມ຺ເຫ ປນ ນິສ຺ສາຍ ຕຓ຺ຑຸລນາຬິຍາ ອຄ຺ຆໍ ຊານິຕຸກາມມ຺ຫາ, ສກ຺ຂິສ຺ສຖ ໂນ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ຐຕ຺ວາ ສາ ຕຓ຺ຑຸລນາຬິກາ ອິທໍ ນາມ ອຄ຺ຆຕີຕິ ວຕ຺ຕຸ’ນ຺ຕິ, ສເຈ ສກ຺ໂກມີຕິ ວທຕິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉຖ, ອຫມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ອສ຺ສວາຓິໂຊ ¶ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຄ຺ຆາປນິກສ຺ສ ລຎ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ໂສ ລຎ຺ຊໍ ລຠິຕ຺ວາວ ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ ຕຓ຺ຑຸລນາຬິໍ ອຄ຺ຆາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉາມ ຣາຊກຸລ’’ນ຺ຕິ ຕໍ ອາທາຍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ອຎ຺ເຎປິ ພຫູ ອມຈ຺ຈາ ອຄມິໍສຸ. ອສ຺ສວາຓິໂຊ ຣາຊານໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ເທວ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອສ຺ສສຕານໍ ເອກໍ ຕຓ຺ຑຸລນາຬິໍ ອຄ຺ຆນກຠາວໍ ຊານາມ, ສາ ປນ ຕຓ຺ຑຸລນາຬິ ກິໍ ອຄ຺ຆຕີຕິ ອຄ຺ຆາປນິກໍ ປຸຈ຺ຉຖ ເທວາ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອຊານນ຺ໂຕ ‘‘ອມ຺ໂຠ ອຄ຺ຆາປນິກ, ປຎ຺ຈ ອສ຺ສສຕານິ ກິໍ ອຄ຺ຆນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຕຓ຺ຑຸລນາຬິໍ, ເທວາຕິ. ‘‘ໂຫຕຸ, ຠເຓ, ອສ຺ສາ ຕາວ ຕຓ຺ຑຸລນາຬິໍ ອຄ຺ຆນ຺ຕຸ. ສາ ປນ ກິໍ ອຄ຺ຆຕິ ຕຓ຺ຑຸລນາຬິກາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ພາລປຸຣິໂສ ‘‘ພາຣາຓສິໍ ສນ຺ຕຣພາຫິຣໍ ອຄ຺ຆຕິ ຕຓ຺ຑຸລນາຬິກາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ກິຣ ປຸພ຺ເພ ຣາຊານໍ ອນຸວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ເອກໍ ຕຓ຺ຑຸລນາຬິໍ ອສ຺ສານໍ ອຄ຺ຆມກາສິ. ປຸນ ວາຓິຊສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ລຎ຺ຊໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ຕຓ຺ຑຸລນາຬິກາຍ ພາຣາຓສິໍ ສນ຺ຕຣພາຫິຣໍ ອຄ຺ຆມກາສິ. ຕທາ ປນ ພາຣາຓສິຍາ ປາກາຣປຣິກ຺ເຂໂປ ທ຺ວາທສໂຍຊນິໂກ ໂຫຕິ. ອິທມສ຺ສ ອນ຺ຕຣໍ, ພາຫິຣໍ ປນ ຕິໂຍຊນສຕິກໍ ຣຏ຺ຐໍ. ອິຕິ ໂສ ພາໂລ ¶ ເອວໍ ມຫນ຺ຕໍ ພາຣາຓສິໍ ສນ຺ຕຣພາຫິຣໍ ຕຓ຺ຑຸລນາຬິກາຍ ອຄ຺ຆມກາສິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອມຈ຺ຈາ ປາຓິໍ ¶ ປຫຣິຕ຺ວາ ຫສມານາ ‘‘ມຍໍ ປຸພ຺ເພ ປຖວິຎ຺ຈ ຣຊ຺ຊຎ຺ຈ ອນຄ຺ຆນ຺ຕິ ສຎ຺ຎິໂນ ອຫຸມ຺ຫ, ເອວໍ ມຫນ຺ຕໍ ກິຣ ສຣາຊກໍ ພາຣາຓສິຣຊ຺ຊໍ ຕຓ຺ຑຸລນາຬິມຕ຺ຕໍ ອຄ຺ຆຕິ, ອໂຫ ອຄ຺ຆາປນິກສ຺ສ ຎາຓສມ຺ປທາ. ກຫໍ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອຍໍ ອຄ຺ຆາປນິໂກ ວິຫາສິ, ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ເອວ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ’’ຕິ ປຣິຫາສໍ ອກໍສຸ –

໕.

‘‘ກິມຄ຺ຆຕິ ຕຓ຺ຑຸລນາຬິກາຍໍ, ອສ຺ສານ ມູລາຍ ວເທຫິ ຣາຊ;

ພາຣາຓສິໍ ສນ຺ຕຣພາຫິຣໍ, ອຍມຄ຺ຆຕິ ຕຓ຺ຑຸລນາຬິກາ’’ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຣາຊາ ລຊ຺ຊິໂຕ ຕໍ ພາລໍ ນິກ຺ກຑ຺ຒາເປຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ອຄ຺ຆາປນິກຏ຺ຐານໍ ອທາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ວຕ຺ຖູນິ ກເຖຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ ‘‘ຕທາ ຄາມິກພາລອຄ຺ຆາປນິໂກ ລາລຸທາຍີ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕອຄ຺ຆາປນິໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ ເທສນໍ ນິຏ຺ຐາເປສິ.

ຕຓ຺ຑຸລນາຬິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

໖. ເທວຘມ຺ມຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຫິຣິໂອຕ຺ຕປ຺ປສມ຺ປນ຺ນາຕິ ¶ ອິທໍ ຠຄວາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ພຫຸຠຓ຺ຑິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິວາສີ ກິເຣໂກ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ຠຣິຍາຍ ກາລກຕາຍ ປພ຺ພຊິ. ໂສ ປພ຺ພຊນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິເວຓຎ຺ຈ ອຄ຺ຄິສາລຎ຺ຈ ຠຓ຺ຑຄພ຺ຠຎ຺ຈ ກາເຣຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑຄພ຺ຠໍ ສປ຺ປິຕຓ຺ຑຸລາທີຫິ ປູເຣຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ. ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຈ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ທາເສ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິຕໍ ອາຫາຣໍ ປຈາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ພຫຸປຣິກ຺ຂາໂຣ ຈ ອໂຫສິ ¶ , ຣຕ຺ຕິໍ ອຎ຺ຎໍ ນິວາສນປາຣຸປນໍ ໂຫຕິ, ທິວາ ອຎ຺ຎໍ. ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ເຕ ວສຕິ. ຕສ຺ເສກທິວສໍ ຈີວຣປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓາທີນິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປຣິເວເຓ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ສຸກ຺ຂາເປນ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ພຫຸລາ ຊານປທາ ຠິກ຺ຂູ ເສນາສນຈາຣິກໍ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ຕາ ປຣິເວຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈີວຣາທີນິ ທິສ຺ວາ ‘‘ກສ຺ສິມານີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ໂສ ‘‘ມຍ຺ຫໍ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາວຸໂສ, ອິທມ຺ປິ ຈີວຣໍ, ອິທມ຺ປິ ນິວາສນໍ, ອິທມ຺ປິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ, ສພ຺ພໍ ຕຸຍ຺ຫເມວາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ ມຍ຺ຫເມວາ’’ຕິ. ‘‘ອາວຸໂສ ຠຄວຕາ ຕີຓິ ຈີວຣານິ ອນຸຎ຺ຎາຕານິ, ຕ຺ວໍ ເອວໍ ອປ຺ປິຈ຺ຉສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເອວໍ ພຫຸປຣິກ຺ຂາໂຣ ຊາໂຕ, ເອຫິ ຕໍ ທສພລສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ເນສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕໍ ອາທາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ທິສ຺ວາວ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ອນິຈ຺ຉມານກໍເຍວ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸຠຓ຺ໂຑ ພຫຸປຣິກ຺ຂາໂຣ’’ຕິ. ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸຠຓ຺ໂຑ’’ຕິ? ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠຄວາ’’ຕິ. ‘‘ກສ຺ມາ ປນ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸຠຓ຺ໂຑ ຊາໂຕ’’? ‘‘ນນຸ ອຫໍ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐິຕາຍ ປວິເວກສ຺ສ ວີຣິຍາຣມ຺ຠສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ວທາມີ’’ຕິ. ໂສ ສຕ຺ຖຸ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ກຸປິໂຕ ‘‘ອິມິນາ ທານິ ນີຫາເຣນ ຈຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປາຣຸປນໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປຣິສມຊ຺ເຌ ເອກຈີວໂຣ ອຏ຺ຐາສິ.

ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠຍມາໂນ ‘‘ນນຸ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ປຸພ຺ເພ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປຄເວສໂກ ທກຣກ຺ຂສກາເລປິ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ຄເວສມາໂນ ທ຺ວາທສ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ວິຫາສິ, ອຖ ກສ຺ມາ ອິທານິ ເອວໍ ຄຣຸເກ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ປາຣຸປນໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຫາຍ ຐິໂຕສີ’’ຕິ? ໂສ ສຕ຺ຖຸ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຕໍ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສ ອາວິຠາວຕ຺ຖໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈິໍສຸ, ຠຄວາ ຠວນ຺ຕເຣນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ກາຣຓໍ ປາກຏໍ ອກາສິ.

ອຕີເຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ ນາມ ຣາຊາ ອໂຫສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ¶ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ຕສ຺ສ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ‘‘ມຫິສາສກຸມາໂຣ’’ຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ຕສ຺ສ ອາຘາວິຕ຺ວາ ປຣິຘາວິຕ຺ວາ ວິຈຣຓກາເລ ຣຎ຺ໂຎ ອຎ຺ໂຎປິ ປຸຕ຺ໂຕ ຊາໂຕ, ຕສ຺ສ ‘‘ຈນ຺ທກຸມາໂຣ’’ຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ຕສ຺ສ ປນ ອາຘາວິຕ຺ວາ ປຣິຘາວິຕ຺ວາ ວິຈຣຓກາເລ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມາຕາ ກາລມກາສິ, ຣາຊາ ອຎ຺ຎໍ ¶ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ສາ ຣຎ຺ໂຎ ປິຍາ ອໂຫສິ ມນາປາ, ສາປິ ສໍວາສມນ຺ວາຍ ເອກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ, ‘‘ສູຣິຍກຸມາໂຣ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ຣາຊາ ປຸຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ‘‘ຠທ຺ເທ, ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເຕ ວຣໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ອາຫ. ເທວີ, ວຣໍ ອິຈ຺ຉິຕກາເລ ຄເຫຕພ຺ພໍ ກຕ຺ວາ ຐເປສິ. ສາ ປຸຕ຺ເຕ ວຍປ຺ປຕ຺ເຕ ຣາຊານໍ ອາຫ – ‘‘ເທເວນ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຊາຕກາເລ ວໂຣ ທິນ຺ໂນ, ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເມ ຣຊ຺ຊໍ ເທຫີ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ຕາ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘາ ວິຍ ຊລມານາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ນ ສກ຺ກາ ຕວ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຣຊ຺ຊໍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາປິ ຕໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈມານເມວ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ¶ ປຸຕ຺ຕານໍ ປາປກມ຺ປິ ຈິນ຺ເຕຍ຺ຍາ’’ຕິ ປຸຕ຺ເຕ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຕາຕາ, ອຫໍ ສູຣິຍກຸມາຣສ຺ສ ຊາຕກາເລ ວຣໍ ອທາສິໍ. ອິທານິສ຺ສ ມາຕາ ຣຊ຺ຊໍ ຍາຈຕິ, ອຫໍ ຕສ຺ສ ນ ທາຕຸກາໂມ, ມາຕຸຄາໂມ ນາມ ປາໂປ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາປກມ຺ປິ ຈິນ຺ເຕຍ຺ຍ, ຕຸມ຺ເຫ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມມ ອຈ຺ຈເຍນ ກຸລສນ຺ຕເກ ນຄເຣ ຣຊ຺ຊໍ ກເຣຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ໂຣທິຕ຺ວາ ກນ຺ທິຕ຺ວາ ສີເສ ຈຸມ຺ພິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ເຕ ປິຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປາສາທາ ໂອຕຣນ຺ເຕ ຣາຊງ຺ຄເຓ ກີຬມາໂນ ສູຣິຍກຸມາໂຣ ທິສ຺ວາ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຫມ຺ປິ ຠາຕິເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ນິກ຺ຂມິ. ເຕ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິໍສຸ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ¶ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິຕ຺ວາ ສູຣິຍກຸມາຣໍ ອາມນ຺ເຕສິ ‘‘ຕາຕ ສູຣິຍກຸມາຣ, ເອຕໍ ສຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຈ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ປທຸມິນິປຓ຺ເຓຫິ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ປານີຍໍ ອາເນຫີ’’ຕິ. ຕໍ ປນ ສຣໍ ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ເອເກນ ທກຣກ຺ຂເສນ ລທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ເວສ຺ສວໂຓ ຈ ຕໍ ອາຫ – ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ເທວຘມ຺ມຊານນເກ ເຍ ອຎ຺ເຎ ອິມໍ ສຣໍ ໂອຕຣນ຺ຕິ, ເຕ ຂາທິຕຸໍ ລຠສິ. ອໂນຕິຓ຺ເຓ ນ ລຠສີ’’ຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂສ ຣກ຺ຂໂສ ເຍ ຕໍ ສຣໍ ໂອຕຣນ຺ຕິ, ເຕ ເທວຘມ຺ເມ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຍ ນ ຊານນ຺ຕິ, ເຕ ຂາທຕິ. ອຖ ໂຂ ສູຣິຍກຸມາໂຣ ຕໍ ສຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອວີມໍສິຕ຺ວາວ ໂອຕຣິ. ອຖ ນໍ ໂສ ຣກ຺ຂໂສ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ເທວຘມ຺ເມ ຊານາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ‘‘ເທວຘມ຺ມາ ນາມ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ‘‘ຕ຺ວໍ ເທວຘມ຺ເມ ນ ຊານາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸທກໍ ປເວເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຕໍ ອຕິຈິຣາຍນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຈນ຺ທກຸມາຣໍ ເປເສສິ. ຣກ຺ຂໂສ ຕມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ເທວຘມ຺ເມ ຊານາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ ຊານາມິ, ເທວຘມ຺ມາ ນາມ ຈຕສ຺ໂສ ທິສາ’’ຕິ. ຣກ຺ຂໂສ ‘‘ນ ຕ຺ວໍ ເທວຘມ຺ເມ ຊານາສີ’’ຕິ ຕມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຐເປສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ¶ ຕສ຺ມິມ຺ປິ ຈິຣາຍນ຺ເຕ ‘‘ເອເກນ ອນ຺ຕຣາເຍນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ສຍໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ໂອຕຣຓປທວຬຎ຺ຊໍ ¶ ທິສ຺ວາ ‘‘ຣກ຺ຂສປຣິຄ຺ຄຫິເຕນ ອິມິນາ ສເຣນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຂຄ຺ຄໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ຘນຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ທກຣກ຺ຂໂສ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸທກໍ ອໂນຕຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ວນກມ຺ມິກປຸຣິໂສ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາຫ – ‘‘ໂຠ, ປຸຣິສ, ຕ຺ວໍ ມຄ຺ຄກິລນ຺ໂຕ ກສ຺ມາ ອິມໍ ສຣໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ປິວິຕ຺ວາ ຠິສມຸຬາລໍ ຂາທິຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜານິ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ຍຖາສຸຂໍ ນ ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ? ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອໂສ ຍກ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຕຍາ ເມ ຠາຕິກາ ຄຫິຕາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາມ, ຄຫິຕາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ’’ຕິ? ‘‘ອຫໍ ອິມໍ ສຣໍ ໂອຕິຓ຺ຓເກ ລຠາມີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ສພ຺ເພວ ລຠສີ’’ຕິ? ‘‘ເຍ ເທວຘມ຺ເມ ຊານນ຺ຕິ, ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສເສ ລຠາມີ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ເຕ ເທວຘມ຺ເມຫິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ ເອວໍ ອຫໍ ເຕ ເທວຘມ຺ເມ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ກເຖຫິ, ອຫໍ ເທວຘມ຺ເມ ສຸຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ອຫໍ ເທວຘມ຺ເມ ກເຖຍ຺ຍໍ, ກິລິຏ຺ຐຄຕ຺ໂຕ ປນມ຺ຫີ’’ຕິ. ຍກ຺ໂຂ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ໂຠຊນໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປາເຍຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜານິ ປິຬນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ເຘຫິ ວິລິມ຺ປາເປຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕມຓ຺ຑປມຊ຺ເຌ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອທາສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຍກ຺ຂໍ ປາທມູເລ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ ໂອຫິຕໂສໂຕ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ເທວຘມ຺ເມ ສຸຓາຫີ’’ຕິ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໖.

‘‘ຫິຣິໂອຕ຺ຕປ຺ປສມ຺ປນ຺ນາ, ສຸກ຺ກຘມ຺ມສມາຫິຕາ;

ສນ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິສາ ໂລເກ, ເທວຘມ຺ມາຕິ ວຸຈ຺ຈເຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຫິຣິໂອຕ຺ຕປ຺ປສມ຺ປນ຺ນາຕິ ຫິຣິຍາ ຈ ໂອຕ຺ຕປ຺ເປນ ຈ ສມນ຺ນາຄຕາ. ເຕສຸ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີຫິ ຫິຣິຍຕີຕິ ຫິຣີ, ລຊ຺ຊາເຍຕໍ ອຘິວຈນໍ. ເຕຫິເຍວ ໂອຕ຺ຕປ຺ປຕີຕິ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ, ປາປໂຕ ອຸພ຺ເພຄສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ຕຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ຫິຣີ, ພຫິທ຺ຘາສມຸຏ຺ຐານໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ. ອຕ຺ຕາຘິປເຕຍ຺ຍາ ຫິຣີ, ໂລກາຘິປເຕຍ຺ຍໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ. ລຊ຺ຊາສຠາວສຓ຺ຐິຕາ ຫິຣີ, ຠຍສຠາວສຓ຺ຐິຕໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ. ສປ຺ປຕິສ຺ສວລກ຺ຂຓາ ຫິຣີ, ວຊ຺ຊຠີຣຸກຠຍທສ຺ສາວິລກ຺ຂຓໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ.

ຕຕ຺ຖ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ຫິຣິໍ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ – ຊາຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ວຍໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ¶ ສູຣຠາວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ພາຫຸສຈ຺ຈໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ¶ . ກຖໍ? ‘‘ປາປກຣຓໍ ນາເມຕໍ ນ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ນານໍ ກມ຺ມໍ, ຫີນຊຈ຺ຈານໍ ເກວຏ຺ຏາທີນໍ ກມ຺ມໍ, ມາທິສສ຺ສ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອິທໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຕາວ ຊາຕິໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕາທິປາປໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ¶ ຫິຣິໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຕຖາ ‘‘ປາປກຣຓໍ ນາເມຕໍ ທຫເຣຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກມ຺ມໍ, ມາທິສສ຺ສ ວເຍ ຐິຕສ຺ສ ອິທໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ວຍໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕາທິປາປໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ຫິຣິໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຕຖາ ‘‘ປາປກມ຺ມໍ ນາເມຕໍ ທຸພ຺ພລຊາຕິການໍ ກມ຺ມໍ, ມາທິສສ຺ສ ສູຣຠາວສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອິທໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ສູຣຠາວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕາທິປາປໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ຫິຣິໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ຕຖາ ‘‘ປາປກມ຺ມໍ ນາເມຕໍ ອນ຺ຘພາລານໍ ກມ຺ມໍ, ນ ປຓ຺ຑິຕານໍ, ມາທິສສ຺ສ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ອິທໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ພາຫຸສຈ຺ຈໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ປາຓາຕິປາຕາທິປາປໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ຫິຣິໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ເອວໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານໍ ຫິຣິໍ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ສມຸຏ຺ຐາເປຕິ. ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຈ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ເຕ ຫິຣິໍ ປເວເສຕ຺ວາ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ຫິຣີ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ນາມ ໂຫຕິ.

ກຖໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ພຫິທ຺ຘາສມຸຏ຺ຐານໍ ນາມ? ‘‘ສເຈ ຕ຺ວໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສສິ, ຈຕູສຸ ປຣິສາສຸ ຄຣຫປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສສິ.

‘‘ຄຣຫິສ຺ສນ຺ຕິ ຕໍ ວິຎ຺ຎູ, ອສຸຈິໍ ນາຄຣິໂກ ຍຖາ;

ວຊ຺ຊິໂຕ ສີລວນ຺ເຕຫິ, ກຖໍ ຠິກ຺ຂຸ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ. (ຘ. ສ. ອຏ຺ຐ. ໑ ພລຣາສິວຓ຺ຓນາ) –

ເອວໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ໂຕ ຫິ ພຫິທ຺ຘາສມຸຏ຺ຐິເຕນ ໂອຕ຺ຕປ຺ເປນ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ພຫິທ຺ຘາສມຸຏ຺ຐານໍ ນາມ ໂຫຕິ.

ກຖໍ ຫິຣີ ອຕ຺ຕາຘິປເຕຍ຺ຍາ ນາມ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ອຘິປຕິໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ມາທິສສ຺ສ ສທ຺ຘາປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ ຘຸຕງ຺ຄຘຣສ຺ສ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ປາປໍ ນ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ຫິຣີ ອຕ຺ຕາຘິປເຕຍ຺ຍາ ນາມ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ຠຄວາ –

‘‘ໂສ ອຕ຺ຕານໍເຍວ ອຘິປຕິໍ ກຕ຺ວາ ອກຸສລໍ ປຊຫຕິ, ກຸສລໍ ຠາເວຕິ. ສາວຊ຺ຊໍ ປຊຫຕິ, ອນວຊ຺ຊໍ ຠາເວຕິ. ສຸທ຺ຘມຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໔໐).

ກຖໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ໂລກາຘິປເຕຍ຺ຍໍ ນາມ? ອິເຘກຈ຺ໂຈ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ໂລກໍ ອຘິປຕິໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ມຫາ ¶ ¶ ໂຂ ປນາຍໍ ໂລກສນ຺ນິວາໂສ. ມຫນ຺ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ໂລກສນ຺ນິວາເສ ສນ຺ຕິ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກາ ປຣຈິຕ຺ຕວິທຸໂນ, ເຕ ທູຣໂຕປິ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ອາສນ຺ນາປິ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຈຕສາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານນ຺ຕິ, ເຕປິ ມໍ ເອວໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ ‘ປສ຺ສຖ ໂຠ, ອິມໍ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ, ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ໂວກິຓ຺ໂຓ ວິຫຣຕິ ປາປເກຫິ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’ຕິ.

‘‘ສນ຺ຕິ ເທວຕາ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕິໂຍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກາ ປຣຈິຕ຺ຕວິທຸນິໂຍ, ຕາ ທູຣໂຕປິ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ອາສນ຺ນາປິ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຈຕສາປິ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານນ຺ຕິ, ຕາປິ ມໍ ເອວໍ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ ‘ປສ຺ສຖ ໂຠ, ອິມໍ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ, ສທ຺ຘາ ອຄາຣສ຺ມາ ອນຄາຣິຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ¶ ສມາໂນ ໂວກິຓ຺ໂຓ ວິຫຣຕິ ປາປເກຫິ ອກຸສເລຫິ ຘມ຺ເມຫີ’ຕິ. ໂສ ໂລກໍເຍວ ອຘິປຕິໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຣິຕ຺ວາ ອກຸສລໍ ປຊຫຕິ, ກຸສລໍ ຠາເວຕິ. ສາວຊ຺ຊໍ ປຊຫຕິ, ອນວຊ຺ຊໍ ຠາເວຕິ. ສຸທ຺ຘມຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣຕີ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໓.໔໐).

ເອວໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ໂລກາຘິປເຕຍ຺ຍໍ ນາມ ໂຫຕິ.

‘‘ລຊ຺ຊາສຠາວສຓ຺ຐິຕາ ຫິຣີ, ຠຍສຠາວສຓ຺ຐິຕໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ລຊ຺ຊາຕິ ລຊ຺ຊນາກາໂຣ, ເຕນ ສຠາເວນ ສຓ຺ຐິຕາ ຫິຣີ. ຠຍນ຺ຕິ ອປາຍຠຍໍ, ເຕນ ສຠາເວນ ສຓ຺ຐິຕໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ. ຕທຸຠຍມ຺ປິ ປາປປຣິວຊ຺ຊເນ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ຍຖາ ນາເມໂກ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວາທີນິ ກໂຣນ຺ໂຕ ລຊ຺ຊິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ເອກໍ ທິສ຺ວາ ລຊ຺ຊນາກາຣປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠເວຍ຺ຍ ຫີຬິໂຕ, ເອວເມວໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ລຊ຺ຊິຘມ຺ມໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ອປາຍຠຍຠີໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ. ຕຕ຺ຣິທໍ ໂອປມ຺ມໍ – ຍຖາ ຫິ ທ຺ວີສຸ ອໂຍຄຸເຬສຸ ເອໂກ ສີຕໂລ ຠເວຍ຺ຍ ຄູຖມກ຺ຂິໂຕ, ເອໂກ ອຸຓ຺ໂຫ ອາທິຕ຺ໂຕ. ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑິໂຕ ສີຕລໍ ຄູຖມກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອິຕຣໍ ຑາຫຠເຍນ. ຕຕ຺ຖ ສີຕລສ຺ສ ຄູຖມກ຺ຂິຕສ຺ສ ຊິຄຸຈ຺ຉາຍ ອຄຓ຺ຫນໍ ວິຍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ລຊ຺ຊິຘມ຺ມໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ປາປສ຺ສ ອກຣຓໍ, ອຸຓ຺ຫສ຺ສ ຑາຫຠເຍນ ອຄຓ຺ຫນໍ ວິຍ ອປາຍຠເຍນ ປາປສ຺ສ ອກຣຓໍ ເວທິຕພ຺ພໍ.

‘‘ສປ຺ປຕິສ຺ສວລກ຺ຂຓາ ¶ ຫິຣີ, ວຊ຺ຊຠີຣຸກຠຍທສ຺ສາວິລກ຺ຂຓໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປ’’ນ຺ຕິ ອິທມ຺ປິ ທ຺ວຍໍ ປາປປຣິວຊ຺ຊເນເຍວ ປາກຏໍ ໂຫຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ຊາຕິມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ, ສຕ຺ຖຸມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ, ທາຍຊ຺ຊມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາ, ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາຕິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ສປ຺ປຕິສ຺ສວລກ຺ຂຓໍ ຫິຣິໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປາປໍ ນ ກໂຣຕິ. ເອກຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕານຸວາທຠຍໍ, ປຣານຸວາທຠຍໍ ¶ , ທຓ຺ຑຠຍໍ, ທຸຄ຺ຄຕິຠຍນ຺ຕິ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ວຊ຺ຊຠີຣຸກຠຍທສ຺ສາວິລກ຺ຂຓໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປາປໍ ນ ກໂຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ຊາຕິມຫຕ຺ຕປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓາທີນິ ເຈວ ອຕ຺ຕານຸວາທຠຍາທີນິ ຈ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພານິ. ເຕສໍ ວິຕ຺ຖາໂຣ ອງ຺ຄຸຕ຺ຕຣນິກາຍຏ຺ຐກຖາຍໍ ວຸຕ຺ໂຕ.

ສຸກ຺ກຘມ຺ມສມາຫິຕາຕິ ອິທເມວ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພາ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສຸກ຺ກຘມ຺ມາ ນາມ, ເຕ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫກນເຍນ ຈຕຸຠູມກໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາ. ເຕຫິ ສມາຫິຕາ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສນ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິສາ ໂລເກຕິ ກາຍກມ຺ມາທີນໍ ສນ຺ຕຕາຍ ສນ຺ໂຕ, ກຕຎ຺ຎຸກຕເວທິຕາຍ ໂສຠນາ ປຸຣິສາຕິ ສປ຺ປຸຣິສາ. ໂລໂກ ປນ ສງ຺ຂາຣໂລໂກ, ສຕ຺ຕໂລໂກ, ໂອກາສໂລໂກ, ຂນ຺ຘໂລໂກ, ອາຍຕນໂລໂກ, ຘາຕຸໂລໂກຕິ ອເນກວິໂຘ. ຕຕ຺ຖ ‘‘ເອໂກ ໂລໂກ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ອາຫາຣຏ຺ຐິຕິກາ…ເປ… ອຏ຺ຐາຣສ ໂລກາ ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ’’ຕິ (ປຏິ. ມ. ໑.໑໑໒) ເອຕ຺ຖ ສງ຺ຂາຣໂລໂກ ວຸຕ຺ໂຕ. ຂນ຺ຘໂລກາທໂຍ ຕທນ຺ໂຕຄຘາເຍວ. ‘‘ອຍໍ ໂລໂກ ປຣໂລໂກ, ເທວໂລໂກ ມນຸສ຺ສໂລໂກ’’ຕິອາທີສຸ (ມຫານິ. ໓; ຈູຬນິ. ອຊິຕມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໒) ປນ ສຕ຺ຕໂລໂກ ວຸຕ຺ໂຕ.

‘‘ຍາວຕາ ¶ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ, ປຣິຫຣນ຺ຕິ ທິສາ ຠນ຺ຕິ ວິໂຣຈມານາ;

ຕາວ ສຫສ຺ສຘາ ໂລໂກ, ເອຕ຺ຖ ເຕ ວຕ຺ຕເຕ ວໂສ’’ຕິ. (ມ. ນິ. ໑.໕໐໓) –

ເອຕ຺ຖ ໂອກາສໂລໂກ ວຸຕ຺ໂຕ. ເຕສຸ ອິຘ ສຕ຺ຕໂລໂກ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ສຕ຺ຕໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ເຍ ເອວຣູປາ ສປ຺ປຸຣິສາ, ເຕ ເທວຘມ຺ມາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ເທວາຕິ ສມ຺ມຸຕິເທວາ, ອຸປປຕ຺ຕິເທວາ, ວິສຸທ຺ຘິເທວາຕິ ຕິວິຘາ. ເຕສຸ ມຫາສມ຺ມຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂລເກນ ‘‘ເທວາ’’ຕິ ສມ຺ມຕຕ຺ຕາ ຣາຊຣາຊກຸມາຣາທໂຍ ສມ຺ມຸຕິເທວາ ນາມ. ເທວໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ອຸປປຕ຺ຕິເທວາ ນາມ. ຂີຓາສວາ ປນ ວິສຸທ຺ຘິເທວາ ນາມ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ສມ຺ມຸຕິເທວາ ນາມ ຣາຊາໂນ ເທວິໂຍ ຣາຊກຸມາຣາ. ອຸປປຕ຺ຕິເທວາ ນາມ ຠຸມ຺ມເທເວ ອຸປາທາຍ ຕທຸຕ຺ຕຣິເທວາ. ວິສຸທ຺ຘິເທວາ ນາມ ພຸທ຺ຘາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຂີຓາສວາ’’ຕິ (ຈູຬນິ. ໂຘຕກມາຓວປຸຈ຺ຉານິທ຺ເທສ ໓໒; ປາຣາຍນານຸຄີຕິຄາຖານິທ຺ເທສ ໑໑໙).

ອິເມສໍ ເທວານໍ ຘມ຺ມາຕິ ເທວຘມ຺ມາ. ວຸຈ຺ຈເຣຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປມູລກາ ຫິ ກຸສລາ ຘມ຺ມາ ກຸລສມ຺ປທາຍ ¶ ເຈວ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ ຈ ວິສຸທ຺ຘິຠາວສ຺ສ ຈ ກາຣຓຕ຺ຕາ ກາຣຓຏ຺ເຐນ ຕິວິຘານມ຺ປິ ເຕສໍ ເທວານໍ ຘມ຺ມາຕິ ເທວຘມ຺ມາ, ເຕຫິ ເທວຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ປຸຄ຺ຄລາປິ ເທວຘມ຺ມາ. ຕສ຺ມາ ປຸຄ຺ຄລາຘິຏ຺ຐານເທສນາຍ ເຕ ຘມ຺ເມ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ສນ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິສາ ໂລເກ, ເທວຘມ຺ມາຕິ ວຸຈ຺ຈເຣ’’ຕິ ອາຫ.

ຍກ຺ໂຂ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາຫ – ‘‘ປຓ຺ຑິຕ, ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປສນ຺ໂນ, ເອກໍ ຠາຕຣໍ ເທມິ, ກຕຣໍ ອາເນມີ’’ຕິ? ‘‘ກນິຏ຺ຐໍ ອາເນຫີ’’ຕິ. ‘‘ປຓ຺ຑິຕ, ຕ຺ວໍ ເກວລໍ ເທວຘມ຺ເມ ຊານາສິເຍວ, ນ ປນ ເຕສຸ ວຕ຺ຕສີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ’’ຕິ? ‘‘ຍໍກາຣຓາ ເຊຏ຺ຐກໍ ຐເປຕ຺ວາ ກນິຏ຺ຐໍ ອາຓາເປນ຺ໂຕ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິກກມ຺ມໍ ນ ກໂຣສີ’’ຕິ. ເທວຘມ຺ເມ ຈາຫໍ, ຍກ຺ຂ, ຊານາມິ, ເຕສຸ ຈ ວຕ຺ຕາມິ. ມຍຎ຺ຫິ ອິມໍ ອຣຎ຺ຎໍ ເອຕໍ ນິສ຺ສາຍ ປວິຏ຺ຐາ. ເອຕສ຺ສ ຫິ ອຕ຺ຖາຍ ອມ຺ຫາກໍ ປິຕຣໍ ເອຕສ຺ສ ມາຕາ ຣຊ຺ຊໍ ຍາຈິ, ອມ຺ຫາກໍ ປນ ປິຕາ ຕໍ ວຣໍ ອທຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ອນຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ອຣຎ຺ຎວາສໍ ອນຸຊານິ. ໂສ ກຸມາໂຣ ອນຸວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄໂຕ. ‘‘ຕໍ ອຣຎ຺ເຎ ເອໂກ ຍກ຺ໂຂ ຂາທີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ນ ໂກຈິ ສທ຺ທຫິສ຺ສຕິ, ເຕນາຫໍ ຄຣຫຠຍຠີໂຕ ຕເມວ ອາຓາເປມີຕິ. ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ ປຓ຺ຑິຕ, ຕ຺ວໍ ເທວຘມ຺ເມ ຈ ຊານາສິ, ເຕສຸ ຈ ວຕ຺ຕສີ’’ຕິ ¶ ປສນ຺ໂນ ຍກ຺ໂຂ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ທ຺ເວປິ ຠາຕໂຣ ອາເນຕ຺ວາ ອທາສິ.

ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ສມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ປຸພ຺ເພ ອຕ຺ຕນາ ກເຕນ ປາປກມ຺ເມນ ປເຣສໍ ມໍສໂລຫິຕຂາທໂກ ຍກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ອິທານິປິ ປາປເມວ ກໂຣສິ, ອິທໍ ເຕ ປາປກມ຺ມໍ ນິຣຍາທີຫິ ມຸຈ຺ຈິຕຸໍ ໂອກາສໍ ນ ທສ຺ສຕິ ¶ , ຕສ຺ມາ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປາປໍ ປຫາຍ ກຸສລໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ອສກ຺ຂິ ຈ ປນ ຕໍ ທເມຕຸໍ. ໂສ ຕໍ ຍກ຺ຂໍ ທເມຕ຺ວາ ເຕນ ສໍວິຫິຕາຣກ຺ໂຂ ຕຕ຺ເຖວ ວສນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ປິຕຸ ກາລກຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຍກ຺ຂໍ ອາທາຍ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈນ຺ທກຸມາຣສ຺ສ ໂອປຣຊ຺ຊໍ, ສູຣິຍກຸມາຣສ຺ສ ເສນາປຕິຏ຺ຐານໍ, ທຕ຺ວາ ຍກ຺ຂສ຺ສ ຣມຓີເຍ ຐາເນ ອາຍຕນໍ ກາເຣຕ຺ວາ, ຍຖາ ໂສ ອຄ຺ຄມາລໍ ອຄ຺ຄປຸປ຺ຜໍ ອຄ຺ຄຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ລຠຕິ, ຕຖາ ອກາສິ. ໂສ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘປິ ທ຺ເວ ວຕ຺ຖູນິ ກເຖຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ທກຣກ຺ຂໂສ ພຫຸຠຓ຺ຑິກຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ສູຣິຍກຸມາໂຣ ອານນ຺ໂທ, ຈນ຺ທກຸມາໂຣ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ເຊຏ຺ຐກຠາຕາ ມຫິສາສກຸມາໂຣ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ເທວຘມ຺ມຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

໗. ກຏ຺ຐຫາຣິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ປຸຕ຺ໂຕ ¶ ຕ຺ຍາຫໍ ມຫາຣາຊາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວາສຠຂຕ຺ຕິຍໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວາສຠຂຕ຺ຕິຍາຍ ວຕ຺ຖຸ ທ຺ວາທສກນິປາເຕ ຠທ຺ທສາລຊາຕເກ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ສາ ກິຣ ມຫານາມສ຺ສ ສກ຺ກສ຺ສ ຘີຕາ ນາຄມຸຓ຺ຑາຍ ນາມ ທາສິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ຊາຕາ ໂກສລຣາຊສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສີ ອໂຫສິ. ສາ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ. ຣາຊາ ປນສ຺ສາ ປຈ຺ຉາ ທາສິຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຐານໍ ປຣິຫາເປສິ, ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິຏຏູຠສ຺ສາປິ ຐານໍ ປຣິຫາເປສິເຍວ. ເຕ ອຸໂຠປິ ອນ຺ໂຕນິເວສເນເຍວ ວສນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມເຍ ປຎ຺ຈສຕຠິກ຺ຂຸປຣິວຸໂຕ ¶ ຣຎ຺ໂຎ ນິເວສນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ກຫໍ ວາສຠຂຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຣາຊາ ຕໍ ກາຣຓໍ ອາໂຣເຈສິ. ມຫາຣາຊ ວາສຠຂຕ຺ຕິຍາ ກສ຺ສ ຘີຕາ’’ຕິ? ‘‘ມຫານາມສ຺ສ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອາຄຈ຺ຉມານາ ກສ຺ສ ອາຄຕາ’’ຕິ? ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ມຫາຣາຊ ສາ ຣຎ຺ໂຎ ຘີຕາ, ຣຎ຺ໂຎວ ອາຄຕາ, ຣາຊານໍເຍວ ປຏິຈ຺ຈ ປຸຕ຺ຕໍ ¶ ລຠິ, ໂສ ປຸຕ຺ໂຕ ກິໍກາຣຓາ ປິຕຸ ສນ຺ຕກສ຺ສ ຣຊ຺ຊສ຺ສ ສາມິໂກ ນ ໂຫຕິ, ປຸພ຺ເພ ຣາຊາໂນ ມຸຫຸຕ຺ຕິກາຍ ກຏ຺ຐຫາຣິກາຍ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິມ຺ປິ ປຸຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຣຊ຺ຊໍ ອທໍສູຕິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສາວິຠາວຕ຺ຖາຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈິ, ຠຄວາ ຠວນ຺ຕເຣນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ກາຣຓໍ ປາກຏໍ ອກາສິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ ຣາຊາ ມຫນ຺ເຕນ ຍເສນ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຸປ຺ຜຜລໂລເຠນ ວິຈຣນ຺ໂຕ ອຸຍ຺ຍານວນສຓ຺ເຑ ຄາຍິຕ຺ວາ ທາຣູນິ ອຸທ຺ຘຣມານໍ ເອກໍ ອິຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ສໍວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ, ຕາວເທວ ຕສ຺ສາ ວຊິຣປູຣິຕາ ວິຍ ຄຣຸກາ ກຸຈ຺ຉິ ອໂຫສິ. ສາ ຄພ຺ຠສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຄພ຺ໂຠ ເມ, ເທວ, ປຕິຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ອງ຺ຄຸລິມຸທ຺ທິກໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ຘີຕາ ໂຫຕິ, ອິມໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ໂປເສຍ຺ຍາສິ, ສເຈ ປຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອງ຺ຄຸລິມຸທ຺ທິກາຍ ສທ຺ຘິໍ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາເນຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ສາປິ ປຣິປກ຺ກຄພ຺ຠາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ. ຕສ຺ສ ອາຘາວິຕ຺ວາ ປຣິຘາວິຕ຺ວາ ວິຈຣຓກາເລ ກີຬາມຓ຺ຑເລ ກີຬນ຺ຕສ຺ສ ເອວໍ ວຕ຺ຕາໂຣ ໂຫນ຺ຕິ ‘‘ນິປ຺ປິຕິເກນມ຺ຫາ ປຫຏາ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ, ໂກ ມຍ຺ຫໍ ປິຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ‘‘ອມ຺ມ, ອຕ຺ຖິ ປນ ໂກຈິ ສກ຺ຂີ’’ຕິ? ຕາຕ ຣາຊາ ອິມໍ ມຸທ຺ທິກໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ຘີຕາ ໂຫຕິ, ອິມໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ໂປເສຍ຺ຍາສິ, ສເຈ ປຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອິມາຍ ອງ຺ຄຸລິມຸທ຺ທິກາຍ ສທ຺ຘິໍ ອາເນຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄໂຕຕິ. ‘‘ອມ຺ມ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກສ຺ມາ ມໍ ປິຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ¶ ນ ເນສີ’’ຕິ ¶ . ສາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຎຕ຺ວາ ຣາຊທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈາເປສິ. ຣຎ຺ຎາ ຈ ປກ຺ໂກສາປິຕາ ປວິສິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ເຕ, ເທວ, ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ຊານນ຺ໂຕປິ ປຣິສມຊ຺ເຌ ລຊ຺ຊາຍ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອຍໍ ເຕ, ເທວ, ມຸທ຺ທິກາ, ອິມໍ ສຎ຺ຊານາສີ’’ຕິ. ‘‘ອຍມ຺ປິ ມຍ຺ຫໍ ມຸທ຺ທິກາ ນ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ເທວ, ອິທານິ ຐເປຕ຺ວາ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ອຎ຺ໂຎ ມມ ສກ຺ຂິ ນຕ຺ຖິ, ສຈາຍໍ ທາຣໂກ ຕຸມ຺ເຫ ປຏິຈ຺ຈ ຊາໂຕ, ອາກາເສ ຕິຏ຺ຐຕຸ, ໂນ ເຈ, ຠູມິຍໍ ປຕິຕ຺ວາ ມຣຕູ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປາເທ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາເສ ຂິປິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອາກາເສ ປລ຺ລງ຺ກມາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ມຘຸຣສ຺ສເຣນ ປິຕຸ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໗.

‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ¶ ຕ຺ຍາຫໍ ມຫາຣາຊ, ຕ຺ວໍ ມໍ ໂປສ ຊນາຘິປ;

ອຎ຺ເຎປິ ເທໂວ ໂປເສຕິ, ກິຎ຺ຈ ເທໂວ ສກໍ ປຊ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຕ຺ໂຕ ຕ຺ຍາຫນ຺ຕິ ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ ອຫໍ. ປຸຕ຺ໂຕ ຈ ນາເມສ ອຕ຺ຣໂຊ, ເຂຕ຺ຕໂຊ, ອນ຺ເຕວາສິໂກ, ທິນ຺ນໂກຕິ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ. ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕານໍ ປຏິຈ຺ຈ ຊາໂຕ ອຕ຺ຣໂຊ ນາມ. ສຍນປິຏ຺ເຐ ປລ຺ລງ຺ເກ ອຸເຣຕິເອວມາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ເຂຕ຺ຕໂຊ ນາມ. ສນ຺ຕິເກ ສິປ຺ປຸຄ຺ຄຓ຺ຫນໂກ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ນາມ. ໂປສາວນຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ໂນ ທິນ຺ນໂກ ນາມ. ອິຘ ປນ ອຕ຺ຣຊໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຈຕູຫິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູຫິ ຊນໍ ຣຎ຺ເຊຕີຕິ ຣາຊາ, ມຫນ຺ໂຕ ຣາຊາ ມຫາຣາຊາ. ຕມາລປນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ຕ຺ວໍ ມໍ ໂປສ ຊນາຘິປາຕິ ຊນາຘິປ ມຫາຊນເຊຏ຺ຐກ ຕ຺ວໍ ມໍ ໂປສ ຠຣສ຺ສຸ ວຑ຺ເຒຫິ. ອຎ຺ເຎປິ ເທໂວ ໂປເສຕີຕິ ອຎ຺ເຎປິ ຫຕ຺ຖິພນ຺ຘາທໂຍ ມນຸສ຺ເສ, ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທໂຍ ຕິຣຈ຺ຉານຄເຕ ຈ ພຫຸຊເນ ເທໂວ ໂປເສຕິ. ກິຎ຺ຈ ເທໂວ ສກໍ ປຊນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ປນ ກິຎ຺ຈາຕິ ຄຣຫຕ຺ເຖ ຈ ອນຸຄ຺ຄຫຓຕ຺ເຖ ຈ ນິປາໂຕ. ‘‘ສກໍ ປຊໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕໍ ມໍ ເທໂວ ນ ໂປເສຕີ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ຄຣຫຕິ ນາມ, ‘‘ອຎ຺ເຎ ພຫຸຊເນ ໂປເສຕີ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫຕິ ນາມ. ອິຕິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຄຣຫນ຺ໂຕປິ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕປິ ‘‘ກິຎ຺ຈ ເທໂວ ສກໍ ປຊ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອາກາເສ ນິສີທິຕ຺ວາ ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ, ຕາຕາ’’ຕິ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣສິ, ‘‘ອຫເມວ ໂປເສສ຺ສາມິ, ອຫເມວ ໂປເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຫຕ຺ຖສຫສ຺ສໍ ປສາຣິຍິຕ຺ຖ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ¶ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ອໂນຕຣິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎວ ຫຕ຺ເຖ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອງ຺ເກ ນິສີທິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ໂອປຣຊ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ອກາສິ. ໂສ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ກຏ຺ຐວາຫນຣາຊາ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ¶ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ວຕ຺ຖູນິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມາຕາ ມຫາມາຍາ ອໂຫສິ, ປິຕາ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ, ກຏ຺ຐວາຫນຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກຏ຺ຐຫາຣິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

໘. ຄາມຓິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອປິ ¶ ອຕຣມານານນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂອສ຺ສຏ຺ຐວີຣິຍໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຊາຕເກ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸ ຈ ອຕີຕວຕ຺ຖຸ ຈ ເອກາທສກນິປາເຕ ສໍວຣຊາຕເກ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ວຕ຺ຖຸ ຫິ ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ເອກສທິສເມວ, ຄາຖາ ປນ ນານາ. ຄາມຓິກຸມາໂຣ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ຠາຕິກສຕສ຺ສ ກນິຏ຺ໂຐປິ ຫຸຕ຺ວາ ຠາຕິກສຕປຣິວາຣິໂຕ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ວຣປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຍສສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ຍສສມ຺ປຕ຺ຕິ ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕກາ’’ຕິ ຕຸຏ຺ໂຐ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

໘.

‘‘ອປິ ອຕຣມານານໍ, ຜລາສາວ ສມິຊ຺ຌຕິ;

ວິປກ຺ກພ຺ຣຫ຺ມຈຣິໂຍສ຺ມິ, ເອວໍ ຊານາຫິ ຄາມຓີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປີຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ອຕຣມານານນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕານໍ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ອຕຣິຕ຺ວາ ອເວຄາຍິຕ຺ວາ ອຸປາເຍນ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ. ຜລາສາວ ສມິຊ຺ຌຕີຕິ ຍຖາປຕ຺ຖິເກ ຜເລ ອາສາ ຕສ຺ສ ຜລສ຺ສ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິຍາ ສມິຊ຺ຌຕິເຍວ. ອຖ ວາ ຜລາສາຕິ ອາສາຜລໍ, ຍຖາປຕ຺ຖິຕໍ ຜລໍ ສມິຊ຺ຌຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິປກ຺ກພ຺ຣຫ຺ມຈຣິໂຍສ຺ມີຕິ ເອຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາຣິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູນິ ເສຏ຺ຐຈຣິຍຕ຺ຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນາມ, ຕຎ຺ຈ ຕມ຺ມູລິກາຍ ຍສສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ປຏິລທ຺ຘຕ຺ຕາ ວິປກ຺ກໍ ນາມ. ໂຍ ວາສ຺ສ ຍໂສ ນິປ຺ຜນ຺ໂນ, ໂສປິ ເສຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນາມ. ເຕນາຫ ‘‘ວິປກ຺ກພ຺ຣຫ຺ມຈຣິໂຍສ຺ມີ’’ຕິ. ເອວໍ ຊານາຫິ ຄາມຓີຕິ ¶ ກຕ຺ຖຈິ ຄາມິກປຸຣິໂສປິ ຄາມເຊຏ຺ຐໂກປິ ຄາມຓີ. ອິຘ ປນ ສພ຺ພຊນເຊຏ຺ຐກໍ ອຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ອມ຺ໂຠ ຄາມຓິ, ຕ຺ວໍ ເອຕໍ ກາຣຓໍ ເອວໍ ຊານາຫິ, ອາຈຣິຍໍ ນິສ຺ສາຍ ຠາຕິກສຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອິທໍ ມຫາຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ໂຕສ຺ມີຕິ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ເຕ ສຕ຺ຕຏ຺ຐທິວສຈ຺ຈເຍນ ສພ຺ເພປິ ຠາຕໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄຕາ ¶ . ຄາມຓິຣາຊາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂອສ຺ສຏ຺ຐວີຣິໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ. ສຕ຺ຖາ ທ຺ເວ ¶ ວຕ຺ຖູນິ ກເຖຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຄາມຓິກຸມາໂຣ ໂອສ຺ສຏ຺ຐວີຣິໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ອາຈຣິໂຍ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຄາມຓິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

໙. ມຆເທວຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄຣຸຫາ ມຍ຺ຫນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ນິທານກຖາຍໍ ກຖິຕເມວ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ກາເລ ຠິກ຺ຂູ ທສພລສ຺ສ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕາ ນິສີທິໍສຸ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມສຠໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ນ ອຎ຺ຎາຍ ກຖາຍ, ຕຸມ຺ຫາກໍເຍວ ປນ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ວຓ຺ຓຍມານາ ນິສິນ຺ນາມ຺ຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ເອຕຣຫິເຍວ ເນກ຺ຂມ຺ມໍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕເຍວາ’’ຕິ ອາຫ. ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສາວິຠາວຕ຺ຖໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈິໍສຸ, ຠຄວາ ຠວນ຺ຕເຣນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ກາຣຓໍ ປາກຏໍ ອກາສິ.

ອຕີເຕ ວິເທຫຣຏ຺ເຐ ມິຖິລາຍໍ ມຆເທໂວ ນາມ ຣາຊາ ອໂຫສິ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ. ໂສ ຈຕຸຣາສີຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ກຸມາຣກີຬໍ ກີຬິ, ຕຖາ ໂອປຣຊ຺ຊໍ, ຕຖາ ມຫາຣຊ຺ຊໍ ກຕ຺ວາ ທີຆມທ຺ຘານໍ ເຂເປຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ກປ຺ປກໍ ອາມນ຺ເຕສິ ‘‘ຍທາ ເມ, ສມ຺ມ ກປ຺ປກ, ສິຣສ຺ມິໍ ປລິຕານິ ປສ຺ເສຍ຺ຍາສິ, ອຖ ເມ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ກປ຺ປໂກປິ ທີຆມທ຺ຘານໍ ເຂເປຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ¶ ຣຎ຺ໂຎ ອຎ຺ຊນວຓ຺ຓານໍ ເກສານໍ ອນ຺ຕເຣ ເອກເມວ ປລິຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເທວ, ເອກໍ ເຕ ປລິຕໍ ທິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາໂຣເຈສິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ເມ, ສມ຺ມ, ຕໍ ປລິຕໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ປາຓິມ຺ຫິ ຐເປຫີ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ສຸວຓ຺ຓສຓ຺ຑາເສນ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ປາຓິມ຺ຫິ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ຕທາ ຣຎ຺ໂຎ ຈຕຸຣາສີຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອາຍຸ ອວສິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ປລິຕໍ ທິສ຺ວາວ ມຈ຺ຈຸຣາຊານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສມີເປ ຐິຕໍ ວິຍ ອຕ຺ຕານໍ ອາທິຕ຺ຕປຓ຺ຓສາລໍ ປວິຏ຺ຐໍ ວິຍ ຈ ມຎ຺ຎມາໂນ ສໍເວຄໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ¶ ‘‘ພາລ ມຆເທວ, ຍາວ ປລິຕສ຺ສຸປ຺ປາທາວ ອິເມ ກິເລເສ ຊຫິຕຸໍ ນາສກ຺ຂີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ.

ຕສ຺ເສວໍ ¶ ປລິຕປາຕຸຠາວໍ ອາວຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕຑາໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ສຣີຣາ ເສທາ ມຸຈ຺ຈິໍສຸ, ສາຏກາ ປີເຬຕ຺ວາ ອປເນຕພ຺ພາກາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ໂສ ‘‘ອຊ຺ເຊວ ມຍາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ກປ຺ປກສ຺ສ ສຕສຫສ຺ສຸຏ຺ຐານກໍ ຄາມວຣໍ ທຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ມມ ສີເສ ປລິຕໍ ປາຕຸຠູຕໍ, ມຫລ຺ລໂກມ຺ຫິ ຊາໂຕ, ຠຸຕ຺ຕາ ໂຂ ປນ ເມ ມານຸສກາ ກາມາ, ອິທານິ ທິພ຺ເພ ກາເມ ປຣິເຍສິສ຺ສາມິ, ເນກ຺ຂມ຺ມກາໂລ ມຍ຺ຫໍ, ຕ຺ວໍ ອິມໍ ຣຊ຺ຊໍ ປຏິປຊ຺ຊ, ອຫໍ ປນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ມຆເທວອມ຺ພວນຸຍ຺ຍາເນ ວສນ຺ໂຕ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ເອວໍ ປພ຺ພຊິຕຸກາມໍ ອມຈ຺ຈາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ກິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ຣາຊາ ປລິຕໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ອມຈ຺ຈານໍ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໙.

‘‘ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄຣຸຫາ ມຍ຺ຫໍ, ອິເມ ຊາຕາ ວໂຍຫຣາ;

ປາຕຸຠູຕາ ເທວທູຕາ, ປພ຺ພຊ຺ຊາສມໂຍ ມມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄຣຸຫາຕິ ເກສາ. ເກສາ ຫິ ສພ຺ເພສໍ ຫຕ຺ຖປາທາທີນໍ ອງ຺ຄານໍ ອຸຕ຺ຕເມ ສິຣສ຺ມິໍ ຣຸຫຕ຺ຕາ ‘‘ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄຣຸຫາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອິເມ ຊາຕາ ວໂຍຫຣາຕິ ປສ຺ສຖ, ຕາຕາ, ປລິຕປາຕຸຠາເວນ ຕິຓ຺ຓໍ ວຍານໍ ຫຣຓໂຕ ¶ ອິເມ ຊາຕາ ວໂຍຫຣາ. ປາຕຸຠູຕາຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ເທວທູຕາຕິ ເທໂວ ວຸຈ຺ຈຕິ ມຈ຺ຈຸ, ຕສ຺ສ ທູຕາຕິ ເທວທູຕາ. ສິຣສ຺ມິຎ຺ຫິ ປລິເຕສຸ ປາຕຸຠູເຕສຸ ມຈ຺ຈຸຣາຊສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐິໂຕ ວິຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປລິຕານິ ‘‘ມຈ຺ຈຸເທວສ຺ສ ທູຕາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ເທວາ ວິຍ ທູຕາຕິປິ ເທວທູຕາ. ຍຖາ ຫິ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕາຍ ເທວຕາຍ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອສຸກທິວເສ ຕ຺ວໍ ມຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ຕເຖວ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສິຣສ຺ມິໍ ປລິເຕສຸ ປາຕຸຠູເຕສຸ ເທວຕາຍ ພ຺ຍາກຣຓສທິສເມວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ປລິຕານິ ‘‘ເທວສທິສາ ທູຕາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ວິສຸທ຺ຘິເທວານໍ ທູຕາຕິປິ ເທວທູຕາ. ສພ຺ພໂພຘິສຕ຺ຕາ ຫິ ຊິຓ຺ຓພ຺ຍາຘິມຕປພ຺ພຊິເຕ ທິສ຺ວາວ ສໍເວຄມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ. ຍຖາຫ –

‘‘ຊິຓ຺ຓຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ທຸຂິຕຎ຺ຈ ພ຺ຍາຘິຕໍ, ມຕຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ຄຕມາຍຸສງ຺ຂຍໍ;

ກາສາຍວຕ຺ຖໍ ປພ຺ພຊິຕຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ, ຕສ຺ມາ ອຫໍ ປພ຺ພຊິໂຕມ຺ຫິ ຣາຊາ’’ຕິ. (ເຖຣຄາ. ໗໓ ໂຖກໍ ວິສທິສໍ);

ອິມິນາ ¶ ¶ ປຣິຍາເຍນ ປລິຕານິ ວິສຸທ຺ຘິເທວານໍ ທູຕຕ຺ຕາ ‘‘ເທວທູຕາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ປພ຺ພຊ຺ຊາສມໂຍ ມມາຕິ ຄິຫິຠາວໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕຏ຺ເຐນ ‘‘ປພ຺ພຊ຺ຊາ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມສ຺ສ ສມຓລິງ຺ຄຄຫຓສ຺ສ ກາໂລ ມຍ຺ຫນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ໂສ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ຕໍ ທິວສເມວ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ມຆເທວອມ຺ພວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຈຕຸຣາສີຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ຠາເວຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາເນ ຐິໂຕ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຸນ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ມິຖິລາຍໍເຍວ ນິມິ ນາມ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ໂອສກ຺ກມານໍ ອຕ຺ຕໂນ ວໍສໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອມ຺ພວເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ຠາເວຕ຺ວາ ປຸນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄວ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາປິ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອິທາເນວ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕເຍວາ’’ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ເກຈິ ໂສຕາປນ຺ນາ ອເຫສຸໍ, ເກຈິ ສກທາຄາມິໂນ, ເກຈິ ອນາຄາມິໂນ. ອິຕິ ຠຄວາ ອິມານິ ທ຺ເວ ວຕ຺ຖູນິ ກເຖຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ ‘‘ຕທາ ກປ຺ປໂກ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ປຸຕ຺ໂຕ ຣາຫຸໂລ, ມຆເທວຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມຆເທວຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

໑໐. ສຸຂວິຫາຣິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍຎ຺ຈ ¶ ອຎ຺ເຎ ນ ຣກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ອນຸປິຍນຄຣໍ ນິສ຺ສາຍ ອນຸປິຍອມ຺ພວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສຸຂວິຫາຣິໍ ຠທ຺ທິຍຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສຸຂວິຫາຣີ ຠທ຺ທິຍຕ຺ເຖໂຣ ຉຂຕ຺ຕິຍສມາຄເມ ອຸປາລິສຕ຺ຕໂມ ປພ຺ພຊິໂຕ. ເຕສຸ ຠທ຺ທິຍຕ຺ເຖໂຣ ຈ, ກິມິລຕ຺ເຖໂຣ ຈ, ຠຄຸຕ຺ເຖໂຣ ຈ, ອຸປາລິຕ຺ເຖໂຣ ຈ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ, ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ໂສຕາປນ຺ໂນ ຊາໂຕ, ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖໂຣ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໂກ, ເທວທຕ຺ໂຕ ຌານລາຠີ ຊາໂຕ. ຉນ຺ນໍ ປນ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ວຕ຺ຖຸ ຍາວ ອນຸປິຍນຄຣາ ຂຓ຺ຑຫາລຊາຕເກ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ອາຍສ຺ມາ ປນ ຠທ຺ທິໂຍ ຣາຊກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ຣກ຺ຂສໍວິຘານຎ຺ເຈວ ຕາວ ພຫູຫິ ¶ ຣກ຺ຂາຫິ ຣກ຺ຂິຍມານສ຺ສ ອຸປຣິປາສາທວຣຕເລ ມຫາສຍເນ ສມ຺ປຣິວຕ຺ຕມານສ຺ສາປິ ອຕ຺ຕໂນ ຠຍຸປ຺ປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອິທານິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎາທີສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ວິຫຣນ຺ໂຕປິ ອຕ຺ຕໂນ ວິຄຕຠຍຕຎ຺ຈ ສມນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ‘‘ອໂຫ ສຸຂໍ, ອໂຫ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອາຍສ຺ມາ ຠທ຺ທິໂຍ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣຕີ’’ຕິ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຠຄວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ ¶ , ຠທ຺ທິໂຍ ອິທາເນວ ສຸຂວິຫາຣີ, ປຸພ຺ເພປິ ສຸຂວິຫາຣີເຍວາ’’ຕິ ອາຫ. ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສາວິຠາວຕ຺ຖາຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈິໍສຸ. ຠຄວາ ຠວນ຺ຕເຣນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ກາຣຓໍ ປາກຏໍ ອກາສິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາຣຍມາເນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸທິຈ຺ຈພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາໂລ ຫຸຕ຺ວາ ກາເມສຸ ອາທີນວໍ, ເນກ຺ຂມ຺ເມ ຈານິສໍສໍ ທິສ຺ວາ ກາເມ ປຫາຍ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ, ປຣິວາໂຣປິສ຺ສ ມຫາ ອໂຫສິ ປຎ຺ຈ ຕາປສສຕານິ. ໂສ ວສ຺ສກາເລ ຫິມວນ຺ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕາປສຄຓປຣິວຸໂຕ ຄາມນິຄມາທີສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ນິສ຺ສາຍ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຕຕ຺ຖ ວສ຺ສິເກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ວສິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອາປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ, ຠນ຺ເຕ, ມຫລ຺ລກາ, ກິໍ ໂວ ຫິມວນ຺ເຕນ, ອນ຺ເຕວາສິເກ ຫິມວນ຺ຕໍ ເປເສຕ຺ວາ ¶ ອິເຘວ ວສຖາ’’ຕິ ຍາຈິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຊຏ຺ຐນ຺ເຕວາສິກໍ ປຎ຺ຈ ຕາປສສຕານິ ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕ຺ວໍ ອິເມຫິ ສທ຺ຘິໍ ຫິມວນ຺ເຕ ວສ, ອຫໍ ປນ ອິເຘວ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຕ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ສຍໍ ຕຕ຺ເຖວ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ.

ໂສ ປນສ຺ສ ເຊຏ຺ຐນ຺ເຕວາສິໂກ ຣາຊປພ຺ພຊິໂຕ ມຫນ຺ຕໍ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠີ ອໂຫສິ. ໂສ ຕາປເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ຫິມວນ຺ເຕ ວສມາໂນ ເອກທິວສໍ ອາຈຣິຍໍ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ເຕ ຕາປເສ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອນຸກ຺ກຓ຺ຐມານາ ອິເຘວ ວສຖ, ອຫໍ ອາຈຣິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ເອກໍ ກຏ຺ຐຕ຺ຖຣິກໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກເຍວ ນິປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ສມເຍ ຣາຊາ ‘‘ຕາປສໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ອນ຺ເຕວາສິກຕາປໂສ ຣາຊານໍ ທິສ຺ວາ ເນວ ວຸຏ຺ຐາສິ, ນິປນ຺ໂນເຍວ ປນ ‘‘ອໂຫ ສຸຂໍ, ອໂຫ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ. ຣາຊາ ‘‘ອຍໍ ຕາປໂສ ມໍ ທິສ຺ວາປິ ນ ອຸຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ¶ ອນຕ຺ຕມໂນ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ຕາປໂສ ຍທິຈ຺ຉກໍ ຠຸຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຸທານໍ ອຸທາເນນ຺ໂຕ ສຸຂເສຍ຺ຍເມວ ກປ຺ເປຕີ’’ຕິ. ມຫາຣາຊ, ອຍໍ ຕາປໂສ ປຸພ຺ເພ ຕຸມ຺ຫາທິໂສ ເອໂກ ຣາຊາ ອໂຫສິ, ສ຺ວາຍໍ ‘‘ອຫໍ ປຸພ຺ເພ ຄິຫິກາເລ ຣຊ຺ຊສິຣິໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ອາວຸຘຫຕ຺ເຖຫິ ພຫູຫິ ຣກ຺ຂິຍມາໂນປິ ເອວຣູປໍ ສຸຂໍ ນາມ ນາລຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປພ຺ພຊ຺ຊາສຸຂໍ ຌານສຸຂຎ຺ຈ ອາຣພ຺ຠ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນຕີຕິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕຸໍ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐.

‘‘ຍຎ຺ຈ ອຎ຺ເຎ ນ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ໂຍ ຈ ອຎ຺ເຎ ນ ຣກ຺ຂຕິ;

ສ ເວ ຣາຊ ສຸຂໍ ເສຕິ, ກາເມສຸ ອນເປກ຺ຂວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ຍຎ຺ຈ ອຎ຺ເຎ ນ ຣກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ຍໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຎ຺ເຎ ພຫູ ປຸຄ຺ຄລາ ນ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ. ໂຍ ຈ ອຎ຺ເຎ ນ ຣກ຺ຂຕີຕິ ໂຍ ຈ ‘‘ເອກໂກ ອຫໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣມີ’’ຕິ ອຎ຺ເຎ ພຫູ ຊເນ ນ ຣກ຺ຂຕິ. ສ ເວ ຣາຊ ສຸຂໍ ເສຕີຕິ ມຫາຣາຊ ໂສ ¶ ປຸຄ຺ຄໂລ ເອໂກ ອທຸຕິໂຍ ປວິວິຕ຺ໂຕ ກາຍິກເຈຕສິກສຸຂສມງ຺ຄີ ຫຸຕ຺ວາ ສຸຂໍ ເສຕິ. ອິທຎ຺ຈ ເທສນາສີສເມວ. ນ ເກວລໍ ປນ ເສຕິເຍວ, ເອວຣູໂປ ປນ ປຸຄ຺ຄໂລ ສຸຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ ຕິຏ຺ຐຕິ ນິສີທຕິ ສຍຕີຕິ ສພ຺ພິຣິຍາປເຖສຸ ສຸຂປ຺ປຕ຺ໂຕວ ໂຫຕິ. ກາເມສຸ ອນເປກ຺ຂວາຕິ ວຕ຺ຖຸ ກາມກິເລສກາເມສຸ ອເປກ຺ຂາຣຫິໂຕ ວິຄຕຈ຺ຉນ຺ທຣາໂຄ ນິຕ຺ຕຓ຺ໂຫ ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ສພ຺ພິຣິຍາປເຖສຸ ສຸຂໍ ວິຫຣຕິ ມຫາຣາຊາຕິ.

ຣາຊາ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິເວສນເມວ ຄໂຕ, ອນ຺ເຕວາສິໂກປິ ອາຈຣິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕເມວ ຄໂຕ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ຕຕ຺ເຖວ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ທ຺ເວ ວຕ຺ຖູນິ ກເຖຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ຠທ຺ທິຍຕ຺ເຖໂຣ ອໂຫສິ, ຄຓສຕ຺ຖາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສຸຂວິຫາຣິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ອປຓ຺ຓກວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ອປຓ຺ຓກໍ ¶ ວຓ຺ຓຸປຖໍ, ເສຣິວໍ ຈູຬເສຏ຺ຐິ ຈ;

ຕຓ຺ຑຸລໍ ເທວຘມ຺ມຎ຺ຈ, ກຏ຺ຐວາຫນຄາມຓິ;

ມຆເທວໍ ວິຫາຣີຕິ, ປິຓ຺ຑິຕາ ທສ ຊາຕກາຕິ.

໒. ສີລວຄ຺ໂຄ

[໑໑] ໑. ລກ຺ຂຓມິຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ໂຫຕິ ¶ ສີລວຕໍ ອຕ຺ໂຖຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ຣາຊຄຫໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ຍາວ ອຠິມາຣປ຺ປໂຍຊນາ ຂຓ຺ຑຫາລຊາຕເກ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ, ຍາວ ຘນປາລກວິສ຺ສຊ຺ຊນາ ປນ ຈູຬຫໍສຊາຕເກ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ, ຍາວ ປຖວິປ຺ປເວສນາ ທ຺ວາທສນິປາເຕ ສມຸທ຺ທວາຓິຊຊາຕເກ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ.

ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ເທວທຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈ ວຕ຺ຖູນິ ຍາຈິຕ຺ວາ ອລຠນ຺ໂຕ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ອາທາຍ ຄຍາສີເສ ວິຫຣຕິ. ອຖ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຎາຓໍ ປຣິປາກໍ ອຄມາສິ. ຕໍ ຎຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວເກ ອາມນ຺ເຕສິ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ນິສ຺ສິຕກາ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ລທ຺ຘິໍ ໂຣເຈຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຄຕາ, ອິທານິ ປນ ເຕສໍ ຎາຓໍ ປຣິປາກໍ ຄຕໍ, ຕຸມ຺ເຫ ພຫູຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ມຄ຺ຄຜເລຫິ ປໂພເຘຕ຺ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. ເຕ ຕເຖວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ມຄ຺ຄຜເລຫິ ປໂພເຘຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນເວລາຍ ¶ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາທາຍ ເວຬຸວນເມວ ອາຄມໍສຸ. ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຈ ປນ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິຕກາເລ ຠິກ຺ຂູ ເຖຣໍ ປສໍສິຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ເຊຏ຺ຐຠາຕິໂກ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຕິວິຍ ໂສຠຕິ, ເທວທຕ຺ໂຕ ປນ ປຣິຫີນປຣິວາໂຣ ຊາໂຕ’’ຕິ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອິທາເນວ ຎາຕິສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ໂສຠຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ໂສຠິເຍວ. ເທວທຕ຺ໂຕປິ ¶ ນ ອິທາເນວ ຄຓໂຕ ປຣິຫີໂນ, ປຸພ຺ເພປິ ປຣິຫີໂນເຍວາຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສາວິຠາວຕ຺ຖາຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈິໍສຸ, ຠຄວາ ຠວນ຺ຕເຣນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ກາຣຓໍ ປາກຏໍ ອກາສິ.

ອຕີເຕ ມຄຘຣຏ຺ເຐ ຣາຊຄຫນຄເຣ ເອໂກ ມຄຘຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມິຄໂຍນິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ໂຕ ມິຄສຫສ຺ສປຣິວາໂຣ ອຣຎ຺ເຎ ວສຕິ. ຕສ຺ສ ລກ຺ຂໂຓ ຈ ກາໂຬ ຈາຕິ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ມຫລ຺ລກກາເລ ‘‘ຕາຕາ, ອຫໍ ອິທານິ ມຫລ຺ລໂກ, ຕຸມ຺ເຫ ອິມໍ ຄຓໍ ປຣິຫຣຖາ’’ຕິ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ມິຄສຕານິ ເອເກກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຉາເປສິ ¶ . ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຕ ທ຺ເວ ຊນາ ມິຄຄຓໍ ປຣິຫຣນ຺ຕິ. ມຄຘຣຏ຺ຐສ຺ມິຎ຺ຈ ສສ຺ສປາກສມເຍ ກິຏ຺ຐສມ຺ພາເຘ ອຣຎ຺ເຎ ມິຄານໍ ປຣິປນ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ມນຸສ຺ສາ ສສ຺ສຂາທການໍ ມິຄານໍ ມາຣຓຕ຺ຖາຍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ໂອປາຕໍ ຂຓນ຺ຕິ, ສູລານິ ໂຣເປນ຺ຕິ, ປາສາຓຍນ຺ຕານິ ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ, ກູຏປາສາທໂຍ ປາເສ ໂອຑ຺ເຑນ຺ຕິ, ພຫູ ມິຄາ ວິນາສໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກິຏ຺ຐສມ຺ພາຘສມຍໍ ຎຕ຺ວາ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ເຕ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຕາຕາ, ອຍໍ ກິຏ຺ຐສມ຺ພາຘສມໂຍ, ພຫູ ມິຄາ ວິນາສໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ມຍໍ ມຫລ຺ລກາ ເຍນ ເກນຈິ ອຸປາເຍນ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ວີຕິນາເມສ຺ສາມ, ຕຸມ຺ເຫ ຕຸມ຺ຫາກໍ ມິຄຄເຓ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ປພ຺ພຕປາທໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສສ຺ສານໍ ອຸທ຺ຘຏກາເລ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປິຕຸ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສປຣິວາຣາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ເຕສໍ ປນ ຄມນມຄ຺ຄໍ ມນຸສ຺ສາ ຊານນ຺ຕິ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ມິຄາ ປພ຺ພຕມາໂຣຫນ຺ຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ໂອໂຣຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ¶ ນິລີນາ ພຫູ ມິເຄ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມາເຣນ຺ຕິ.

ກາຬມິໂຄ ອຕ຺ຕໂນ ທນ຺ຘຕາຍ ‘‘ອິມາຍ ນາມ ເວລາຍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ອິມາຍ ເວລາຍ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຊານນ຺ໂຕ ມິຄຄຓໍ ອາທາຍ ປຸພ຺ພຓ຺ເຫປິ ສາຍນ຺ເຫປິ ປໂທເສປິ ປຈ຺ຈູເສປິ ຄາມທ຺ວາເຣນ ຄຈ຺ຉຕິ. ມນຸສ຺ສາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປກຕິຍາ ຐິຕາ ຈ ນິລີນາ ຈ ພຫູ ມິເຄ ວິນາສໍ ປາເປນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ທນ຺ຘຕາຍ ພຫູ ມິເຄ ວິນາສໍ ປາເປຕ຺ວາ ອປ຺ປເກເຫວ ມິເຄຫິ ອຣຎ຺ຎໍ ປາວິສິ. ລກ຺ຂຓມິໂຄ ປນ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ອຸປາຍກຸສໂລ ‘‘ອິມາຍ ເວລາຍ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ອິມາຍ ເວລາຍ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຊານາຕິ. ໂສ ຄາມທ຺ວາເຣນປິ ນ ຄຈ຺ຉຕິ ¶ , ທິວາປິ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ປໂທເສປິ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຈ຺ຈູເສປິ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ມິຄຄຓໍ ອາທາຍ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມເຍເຍວ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມາ ເອກມ຺ປິ ມິຄໍ ອວິນາເສຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປາວິສິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ວສິຕ຺ວາ ສສ຺ເສສຸ ອຸທ຺ຘເຏສຸ ປພ຺ພຕາ ໂອຕຣິໍສຸ.

ກາໂຬ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ອວເສສມິເຄ ວິນາສໍ ປາເປນ຺ໂຕ ເອກໂກວ ອາຄມິ. ລກ຺ຂໂຓ ປນ ເອກມິຄມ຺ປິ ອວິນາເສຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຫິ ມິຄສເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ມາຕາປິຕູນໍ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄມິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທ຺ເວປິ ປຸຕ຺ເຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ມິຄຄເຓນ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ –

໑໑.

‘‘ໂຫຕິ ສີລວຕໍ ອຕ຺ໂຖ, ປຏິສນ຺ຖາຣວຸຕ຺ຕິນໍ;

ລກ຺ຂຓໍ ປສ຺ສ ອາຍນ຺ຕໍ, ຎາຕິສງ຺ຆປຸຣກ຺ຂຕໍ;

ອຖ ປສ຺ສສິມໍ ກາຬໍ, ສຸວິຫີນໍວ ຎາຕິຠີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ສີລວຕນ຺ຕິ ສຸຂສີລຕາຍ ສີລວນ຺ຕານໍ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ນານໍ. ອຕ຺ໂຖຕິ ວຸຑ຺ຒິ. ປຏິສນ຺ຖາຣວຸຕ຺ຕິນນ຺ຕິ ຘມ຺ມປຏິສນ຺ຖາໂຣ ຈ ອາມິສປຏິສນ຺ຖາໂຣ ຈ ເອເຕສໍ ວຸຕ຺ຕີຕິ ປຏິສນ຺ຖາຣວຸຕ຺ຕິໂນ, ເຕສໍ ປຏິສນ຺ຖາຣວຸຕ຺ຕິນໍ. ເອຕ຺ຖ ຈ ປາປນິວາຣຓໂອວາທານຸສາສນິວເສນ ຘມ຺ມປຏິສນ຺ຖາໂຣ ຈ, ໂຄຈຣລາຠາປນຄິລານຸປຏ຺ຐານຘມ຺ມິກຣກ຺ຂາວເສນ ອາມິສປຏິສນ຺ຖາໂຣ ຈ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອິເມສຸ ທ຺ວີສຸ ປຏິສນ຺ຖາເຣສຸ ຐິຕານໍ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ນານໍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ວຸຑ຺ຒິ ນາມ ໂຫຕີຕິ. ອິທານິ ຕໍ ວຸຑ຺ຒິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸຕ຺ຕມາຕຣໍ ອາລປນ຺ໂຕ ວິຍ ‘‘ລກ຺ຂຓໍ ປສ຺ສາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ອາຈາຣປຏິສນ຺ຖາຣສມ຺ປນ຺ນໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕໍ ¶ ເອກມິຄມ຺ປິ ອວິນາເສຕ຺ວາ ຎາຕິສງ຺ເຆນ ປຸຣກ຺ຂຕໍ ປຣິວາຣິຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ປສ຺ສ. ຕາຍ ປນ ອາຈາຣປຏິສນ຺ຖາຣສມ຺ປທາຍ ວິຫີນໍ ທນ຺ຘປຎ຺ຎໍ ອຖ ປສ຺ສສິມໍ ກາຬໍ ເອກມ຺ປິ ຎາຕິໍ ອນວເສເສຕ຺ວາ ສຸວິຫີນເມວ ຎາຕີຫິ ເອກກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕນ຺ຕິ. ເອວໍ ປຸຕ຺ຕໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ປນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາປິ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອິທາເນວ ຎາຕິສງ຺ຆປຣິວາຣິໂຕ ໂສຠຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ໂສຠຕິເຍວ. ນ ຈ ເທວທຕ຺ໂຕ ເອຕຣຫິເຍວ ຄຓມ຺ຫາ ປຣິຫີໂນ, ປຸພ຺ເພປິ ປຣິຫີໂນເຍວາ’’ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ທ຺ເວ ວຕ຺ຖູນິ ກເຖຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ¶ ກາໂຬ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ປຣິສາປິສ຺ສ ເທວທຕ຺ຕປຣິສາວ, ລກ຺ຂໂຓ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ປຣິສາ ປນສ຺ສ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ມາຕາ ຣາຫຸລມາຕາ, ປິຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ລກ຺ຂຓມິຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໑໒] ໒. ນິຄ຺ໂຣຘມິຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນິຄ຺ໂຣຘເມວ ເສເວຍ຺ຍາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກຸມາຣກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ມາຕຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາ ກິຣ ຣາຊຄຫນຄເຣ ມຫາວິຠວສ຺ສ ເສຏ຺ຐິໂນ ຘີຕາ ອໂຫສິ ອຸສ຺ສນ຺ນກຸສລມູລາ ປຣິມທ຺ທິຕສງ຺ຂາຣາ ປຈ຺ຉິມຠວິກາ, ອນ຺ໂຕຆເຏ ປທີໂປ ວິຍ ຕສ຺ສາ ຫທເຍ ອຣຫຕ຺ຕູປນິສ຺ສໂຍ ຊລຕິ. ສາ ອຕ຺ຕານໍ ຊານນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຄເຫ ອນຠິຣຕາ ປພ຺ພຊິຕຸກາມາ ຫຸຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ອາຫ – ‘‘ອມ຺ມຕາຕາ, ມຍ຺ຫໍ ຆຣາວາເສ ຈິຕ຺ຕໍ ນາຠິຣມຕິ, ອຫໍ ນິຍ຺ຍານິເກ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປພ຺ພຊິຕຸກາມາ, ປພ຺ພາເຊຖ ມ’’ນ຺ຕິ. ອມ຺ມ, ກິໍ ວເທສິ, ອິທໍ ກຸລໍ ພຫຸວິຠວໍ, ຕ຺ວຎ຺ຈ ອມ຺ຫາກໍ ເອກຘີຕາ, ນ ລພ຺ຠາ ຕຍາ ປພ຺ພຊິຕຸນ຺ຕິ. ສາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈິຕ຺ວາປິ ມາຕາປິຕູນໍ ສນ຺ຕິກາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອລຠມານາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ໂຫຕຸ, ປຕິກຸລໍ ຄຕາ ສາມິກໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ¶ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ປຕິກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕິເທວຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສີລວຕີ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສິ.

ອຖສ຺ສາ ສໍວາສມນ຺ວາຍ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ຄພ຺ໂຠ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ສາ ຄພ຺ຠສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວໍ ນ ອຎ຺ຎາສິ. ອຖ ຕສ຺ມິໍ ນຄເຣ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ໂຆສຍິໍສຸ, ສກລນຄຣວາສິໂນ ¶ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬິໍສຸ, ນຄຣໍ ເທວນຄຣໍ ວິຍ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ສາ ປນ ຕາວ ອຸຬາຣາຍປິ ນກ຺ຂຕ຺ຕກີຬາຍ ວຕ຺ຕມານາຍ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣໍ ນ ວິລິມ຺ປຕິ ນາລງ຺ກໂຣຕິ, ປກຕິເວເສເນວ ວິຈຣຕິ.

ອຖ ນໍ ສາມິໂກ ອາຫ – ‘‘ຠທ຺ເທ, ສກລນຄຣໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕນິສ຺ສິຕໍ, ຕ຺ວໍ ປນ ສຣີຣໍ ນປ຺ປຏິຊຄ຺ຄສີ’’ຕິ. ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາຍ ເມ ກຸຓເປຫິ ປູຣິຕໍ ສຣີຣໍ, ກິໍ ອິມິນາ ອລງ຺ກເຕນ, ອຍຎ຺ຫິ ກາໂຍ ເນວ ເທວນິມ຺ມິໂຕ, ນ ພ຺ຣຫ຺ມນິມ຺ມິໂຕ, ນ ສຸວຓ຺ຓມໂຍ, ນ ມຓິມໂຍ, ນ ຫຣິຈນ຺ທນມໂຍ, ນ ປຸຓ຺ຑຣີກກຸມຸທຸປ຺ປລຄພ຺ຠສມ຺ຠູໂຕ ¶ , ນ ອມໂຕສຘປູຣິໂຕ, ອຖ ໂຂ ກຸຓເປ ຊາໂຕ, ມາຕາເປຕ຺ຕິກສມ຺ຠໂວ, ອນິຈ຺ຈຸຈ຺ຉາທນປຣິມທ຺ທນເຠທນວິທ຺ຘໍສນຘມ຺ໂມ, ກຏສິວຑ຺ຒໂນ, ຕຓ຺ຫູປາທິນ຺ໂນ, ໂສການໍ ນິທານໍ, ປຣິເທວານໍ ວຕ຺ຖຸ, ສພ຺ພໂຣຄານໍ ອາລໂຍ, ກມ຺ມກຣຓານໍ ປຏິຄ຺ຄໂຫ, ອນ຺ໂຕປູຕິ, ພຫິ ນິຈ຺ຈປຄ຺ຆຣໂຓ, ກິມິກຸລານໍ ອາວາໂສ, ສິວຖິກປຍາໂຕ, ມຣຓປຣິໂຍສາໂນ, ສພ຺ພໂລກສ຺ສ ຈກ຺ຂຸປເຖ ວຕ຺ຕມາໂນປິ –

‘‘ອຏ຺ຐິນຫາຣຸສໍຍຸຕ຺ໂຕ, ຕຈມໍສາວເລປໂນ;

ຉວິຍາ ກາໂຍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ, ຍຖາຠູຕໍ ນ ທິສ຺ສຕິ.

‘‘ອນ຺ຕປູໂຣ ອຸທຣປູໂຣ, ຍກນເປຬສ຺ສ ວຕ຺ຖິໂນ;

ຫທຍສ຺ສ ປປ຺ຜາສສ຺ສ, ວກ຺ກສ຺ສ ປິຫກສ຺ສ ຈ.

‘‘ສິງ຺ຆາຓິກາຍ ເຂຬສ຺ສ, ເສທສ຺ສ ຈ ເມທສ຺ສ ຈ;

ໂລຫິຕສ຺ສ ລສິກາຍ, ປິຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ວສາຍ ຈ.

‘‘ອຖສ຺ສ ນວຫິ ໂສເຕຫິ, ອສຸຈີ ສວຕິ ສພ຺ພທາ;

ອກ຺ຂິມ຺ຫາ ອກ຺ຂິຄູຖໂກ, ກຓ຺ຓມ຺ຫາ ກຓ຺ຓຄູຖໂກ.

‘‘ສິງ຺ຆາຓິກາ ¶ ຈ ນາສໂຕ, ມຸເຂນ ວມເຕກທາ;

ປິຕ຺ຕໍ ເສມ຺ຫຎ຺ຈ ວມຕິ, ກາຍມ຺ຫາ ເສທຊລ຺ລິກາ.

‘‘ອຖສ຺ສ ສຸສິຣໍ ສີສໍ, ມຕ຺ຖລຸງ຺ຄສ຺ສ ປູຣິຕໍ;

ສຸຠໂຕ ນໍ ມຎ຺ຎຕິ ພາໂລ, ອວິຊ຺ຊາຍ ປຸຣກ຺ຂໂຕ. (ສຸ. ນິ. ໑໙໖-໒໐໑);

‘‘ອນນ຺ຕາທີນໂວ ກາໂຍ, ວິສຣຸກ຺ຂສມູປໂມ;

ອາວາໂສ ສພ຺ພໂຣຄານໍ, ປຸຎ຺ໂຊ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ເກວໂລ. (ອປ. ເຖຣ ໒.໕໔.໕໕);

‘‘ສເຈ ອິມສ຺ສ ກາຍສ຺ສ, ອນ຺ໂຕ ພາຫິຣໂກ ສິຍາ;

ທຓ຺ຑໍ ນູນ ຄເຫຕ຺ວານ, ກາເກ ໂສເຓ ຈ ວາຣເຍ.

‘‘ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ ອສຸຈິ ກາໂຍ, ກຸຓໂປ ອຸກ຺ກຣູປໂມ;

ນິນ຺ທິໂຕ ຈກ຺ຂຸຠູເຕຫິ, ກາໂຍ ພາລາຠິນນ຺ທິໂຕ.

‘‘ອລ຺ລຈມ຺ມປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ, ນວທ຺ວາໂຣ ມຫາວໂຓ;

ສມນ຺ຕໂຕ ປຄ຺ຆຣຕິ, ອສຸຈີ ປູຕິຄນ຺ຘິໂຍ’’ຕິ. (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໒໒);

ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ ¶ ¶ , ອິມໍ ກາຍໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມິ? ນນຸ ອິມສ຺ສ ອລງ຺ກຕກຣຓໍ ຄູຖປຸຓ຺ຓຆຏສ຺ສ ພຫິ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມກຣຓໍ ວິຍ ໂຫຕີຕິ? ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ຠທ຺ເທ, ຕ຺ວໍ ອິມສ຺ສ ສຣີຣສ຺ສ ອິເມ ໂທເສ ປສ຺ສມານາ ກສ຺ມາ ນ ປພ຺ພຊສີ’’ຕິ? ‘‘ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ອຫໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ລຠມານາ ອຊ຺ເຊວ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ສາຘຸ, ອຫໍ ຕໍ ປພ຺ພາເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ມຫາສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ເນຕ຺ວາ ຕໍ ປພ຺ພາເຊນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕປກ຺ຂິຍານໍ ຠິກ຺ຂຸນີນໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພາເຊສິ. ສາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓສງ຺ກປ຺ປາ ອຕ຺ຕມນາ ອໂຫສິ.

ອຖສ຺ສາ ຄພ຺ເຠ ປຣິປາກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖປາທປິຏ຺ຐີນໍ ພຫລຕ຺ຕໍ ອຸທຣປຏລສ຺ສ ຈ ມຫນ຺ຕຕໍ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຕໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ ‘‘ອຍ຺ເຍ, ຕ຺ວໍ ຄພ຺ຠິນີ ວິຍ ປຎ຺ຎາຍສິ, ກິໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ? ອຍ຺ເຍ, ‘‘ອິທໍ ນາມ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ນ ຊານາມິ, ສີລໍ ປນ ເມ ປຣິປຸຓ຺ຓນ຺ຕິ ¶ . ອຖ ນໍ ຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ເທວທຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ ‘‘ອຍ຺ຍ, ອຍໍ ກຸລຘີຕາ ກິຈ຺ເຉນ ສາມິກໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ລຠິ, ອິທານິ ປນສ຺ສາ ຄພ຺ໂຠ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ມຍໍ ອິມສ຺ສ ຄພ຺ຠສ຺ສ ຄິຫິກາເລ ວາ ປພ຺ພຊິຕກາເລ ວາ ລທ຺ຘຠາວໍ ນ ຊານາມ, ກິໍທານິ ກໂຣມາ’’ຕິ? ເທວທຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອພຸທ຺ຘຠາເວນ ຈ ຂນ຺ຕິເມຕ຺ຕານຸທ຺ທຍານຎ຺ຈ ນຕ຺ຖິຕາຍ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ເທວທຕ຺ຕປກ຺ຂິກາ ຠິກ຺ຂຸນີ ກຸຈ຺ຉິນາ ຄພ຺ຠໍ ປຣິຫຣຕິ, ເທວທຕ຺ໂຕ ຈ ຕໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂຕິເຍວາຕິ ມຍ຺ຫໍ ຄຣຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ມຍາ ອິມໍ ອຸປ຺ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ອວີມໍສິຕ຺ວາວ ເສລຄຸຬໍ ປວຏ຺ຏຍມາໂນ ວິຍ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ອິມໍ ອຸປ຺ປພ຺ພາເຊຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຕາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸປສ຺ສຍໍ ຄຕາ.

ອຖ ສາ ທຫຣາ ຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອາຫ – ‘‘ອຍ຺ເຍ, ນ ເທວທຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ພຸທ຺ໂຘ, ນາປິ ມຍ຺ຫໍ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ໂລເກ ປນ ອຄ຺ຄປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ມຍ຺ຫໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ, ສາ ຈ ປນ ເມ ທຸກ຺ເຂນ ລທ຺ຘາ, ມາ ນໍ ອນ຺ຕຣຘາເປຖ, ເອຖ ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ເຊຕວນໍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. ຕາ ຕໍ ອາທາຍ ຣາຊຄຫາ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສໂຍຊນິກໍ ມຄ຺ຄໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ອນຸປຸພ຺ເພນ ເຊຕວນໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ກິຎ຺ຈາປິ ຄິຫິກາເລ ເອຕິສ຺ສາ ຄພ຺ໂຠ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເທວທຕ຺ເຕນ ¶ ຊຫິຕໍ ອາທາຍ ຈຣຕີ’ຕິ ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ໂອກາໂສ ຠວິສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມາ ອິມໍ ກຖໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕຸໍ ສຣາຊິກາຍ ປຣິສາຍ ¶ ມຊ຺ເຌ ອິມໍ ອຘິກຣຓໍ ວິນິຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ປຸນທິວເສ ຣາຊານໍ ປເສນທິໂກສລໍ ມຫາອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ຈູຬອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ວິສາຂໍ ມຫາອຸປາສິກໍ ອຎ຺ຎານິ ຈ ອຠິຎ຺ຎາຕານິ ມຫາກຸລານິ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຈຕູສຸ ປຣິສາສຸ ສນ຺ນິປຕິຕາສຸ ອຸປາລິຕ຺ເຖຣໍ ອາມນ຺ເຕສິ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕ຺ວໍ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ອິມິສ຺ສາ ທຫຣຠິກ຺ຂຸນິຍາ ກມ຺ມໍ ໂສເຘຫີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ເຖໂຣ ປຣິສມຊ຺ຌໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຣໂຕ ວິສາຂໍ ອຸປາສິກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອິມໍ ອຘິກຣຓໍ ປຏິຈ຺ຉາເປສິ ‘‘ຄຈ຺ຉ ວິສາເຂ, ‘ອຍໍ ທຫຣາ ອສຸກມາເສ ອສຸກທິວເສ ປພ຺ພຊິຕາ’ຕິ ຕຖໂຕ ຎຕ຺ວາ ອິມສ຺ສ ຄພ຺ຠສ຺ສ ປຸເຣ ວາ ປຈ຺ຉາ ວາ ລທ຺ຘຠາວໍ ຊານາຫີ’’ຕິ. ອຸປາສິກາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສາຓິໍ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕສາຓິຍໍ ທຫຣຠິກ຺ຂຸນິຍາ ຫຕ຺ຖປາທນາຠິອຸທຣປຣິໂຍສານາທີນິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ມາສທິວເສ ສມາເນຕ຺ວາ ຄິຫິຠາເວ ຄພ຺ຠສ຺ສ ລທ຺ຘຠາວໍ ຕຖໂຕ ຎຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຖໂຣ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸນິໍ ສຸທ຺ຘໍ ອກາສິ. ສາ ສຸທ຺ຘາ ຫຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆຎ຺ຈ ສຕ຺ຖາຣຎ຺ຈ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຸປສ຺ສຍເມວ ຄຕາ. ສາ ຄພ຺ຠປຣິປາກມນ຺ວາຍ ປທຸມຸຕ຺ຕຣປາທມູເລ ປຕ຺ຖິຕປຕ຺ຖນໍ ມຫານຸຠາວໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ.

ອເຖກທິວສໍ ¶ ຣາຊາ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍສມີເປນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ທາຣກສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ອມຈ຺ເຈ ປຸຈ຺ຉິ. ອມຈ຺ຈາ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ທຫຣຠິກ຺ຂຸນີ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຕາ, ຕສ຺ເສໂສ ສທ຺ໂທ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸນີນໍ, ຠເຓ, ທາຣກປຏິຊຄ຺ຄນໍ ນາມ ປລິໂພໂຘ, ມຍໍ ນໍ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຣາຊາ ຕໍ ທາຣກໍ ນາຏກິຕ຺ຖີນໍ ທາເປຕ຺ວາ ກຸມາຣປຣິຫາເຣນ ວຑ຺ຒາເປສິ. ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ຈສ຺ສ ‘‘ກສ຺ສໂປ’’ຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ອຖ ນໍ ກຸມາຣປຣິຫາເຣນ ວຑ຺ຒິຕຕ຺ຕາ ‘‘ກຸມາຣກສ຺ສໂປ’’ຕິ ສຎ຺ຊານິໍສຸ. ໂສ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກກາເລ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓວສ຺ໂສ ອຸປສມ຺ປທໍ ລຠິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກາເລ ຘມ຺ມກຖິເກສຸ ຈິຕ຺ຣກຖີ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ເອຕທຄ຺ຄໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ສາວການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຈິຕ຺ຕກຖິການໍ ຍທິທໍ ກຸມາຣກສ຺ສໂປ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑.໒໐໙, ໒໑໗) ເອຕທຄ຺ເຄ ຐເປສິ. ໂສ ປຈ຺ຉາ ວມ຺ມິກສຸຕ຺ເຕ (ມ. ນິ. ໑.໒໔໙ ອາທໂຍ) ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ມາຕາປິສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸນີ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຄ຺ຄຜລໍ ປຕ຺ຕາ. ກຸມາຣກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣ ພຸທ຺ຘສາສເນ ຄຄນມຊ຺ເຌ ¶ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ວິຍ ປາກໂຏ ຊາໂຕ.

ອເຖກທິວສໍ ¶ ຕຖາຄໂຕ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປາວິສິ. ຠິກ຺ຂູ ໂອວາທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐາເນສຸ ທິວສຠາຄໍ ເຂເປຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ອພຸທ຺ຘຠາເວນ ເຈວ ຂນ຺ຕິເມຕ຺ຕາທີນຎ຺ຈ ອຠາເວນ ກຸມາຣກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣ ຈ ເຖຣີ ຈ ອຸໂຠ ນາສິຕາ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຣາຊຕາຍ ເຈວ ຂນ຺ຕິເມຕ຺ຕານຸທ຺ທຍສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ເຕສໍ ປຈ຺ຈໂຍ ຊາໂຕ’’ຕິ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ວຓ຺ຓຍມານາ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ພຸທ຺ຘລີລາຍ ຘມ຺ມສຠໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກເມວ ຄຸຓກຖາຍາ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອິທາເນວ ອິເມສໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ປຈ຺ຈໂຍ ຈ ປຕິຏ຺ຐາ ຈ ຊາໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ອໂຫສິເຍວາຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສາວິຠາວຕ຺ຖາຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈິໍສຸ. ຠຄວາ ຠວນ຺ຕເຣນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ກາຣຓໍ ປາກຏໍ ອກາສິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາຣຍມາເນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມິຄໂຍນິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ອໂຫສິ, ອກ຺ຂີນິ ປນສ຺ສ ມຓິຄຸຬສທິສານິ ອເຫສຸໍ, ສິງ຺ຄານິ ຣຊຕວຓ຺ຓານິ, ມຸຂໍ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລປຸຎ຺ຊວຓ຺ຓໍ, ຫຕ຺ຖປາທປຣິຍນ຺ຕາ ລາຂາຣສປຣິກມ຺ມກຕາ ວິຍ, ວາລຘິ ຈມຣສ຺ສ ວິຍ ອໂຫສິ, ສຣີຣໍ ປນສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ອສ຺ສໂປຕກປ຺ປມາຓໍ ອໂຫສິ. ໂສ ປຎ຺ຈສຕມິຄປຣິວາໂຣ ອຣຎ຺ເຎ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ ນາເມນ ນິຄ຺ໂຣຘມິຄຣາຊາ ¶ ນາມ. ອວິທູເຣ ປນສ຺ສ ອຎ຺ໂຎປິ ປຎ຺ຈສຕມິຄປຣິວາໂຣ ສາຂມິໂຄ ນາມ ວສຕິ, ໂສປິ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓວ ອໂຫສິ.

ເຕນ ສມເຍນ ພາຣາຓສິຣາຊາ ມິຄວຘປ຺ປສຸໂຕ ໂຫຕິ, ວິນາ ມໍເສນ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ມນຸສ຺ສານໍ ກມ຺ມຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ເນຄມຊານປເທ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ເທວສິກໍ ມິຄວໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ມນຸສ຺ສາ ຈິນ຺ເຕສຸໍ – ‘‘ອຍໍ ຣາຊາ ອມ຺ຫາກໍ ກມ຺ມຈ຺ເຉທໍ ກໂຣຕິ, ຍໍນູນ ມຍໍ ອຸຍ຺ຍາເນ ¶ ມິຄານໍ ນິວາປໍ ວປິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ພຫູ ມິເຄ ອຸຍ຺ຍານໍ ປເວເສຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ນິຍ຺ຍາເທຍ຺ຍາມາ’’ຕິ. ເຕ ສພ຺ເພ ອຸຍ຺ຍາເນ ມິຄານໍ ນິວາປຕິຓານິ ໂຣເປຕ຺ວາ ອຸທກໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ວາຄຸຣານິ ອາທາຍ ມຸຄ຺ຄຣາທິນານາວຸຘຫຕ຺ຖາ ¶ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມິເຄ ປຣິເຍສມານາ ‘‘ມຊ຺ເຌ ຐິເຕ ມິເຄ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ໂຍຊນມຕ຺ຕໍ ຐານໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສງ຺ຂິປມານາ ນິຄ຺ໂຣຘມິຄສາຂມິຄານໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ມຊ຺ເຌ ກຕ຺ວາ ປຣິກ຺ຂິປິໍສຸ. ອຖ ນໍ ມິຄຄຓໍ ທິສ຺ວາ ຣຸກ຺ຂຄຸມ຺ພາທໂຍ ຈ ຠູມິຎ຺ຈ ມຸຄ຺ຄເຣຫິ ປຫຣນ຺ຕາ ມິຄຄຓໍ ຄຫນຏ຺ຐານໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອສິສຕ຺ຕິຘນຸອາທີນິ ອາວຸຘານິ ອຸຄ຺ຄິຣິຕ຺ວາ ມຫານາທໍ ນທນ຺ຕາ ຕໍ ມິຄຄຓໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ປເວເສຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປິຘາຍ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ນິພທ຺ຘໍ ມິຄວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອມ຺ຫາກໍ ກມ຺ມໍ ນາເສຖ, ອມ຺ເຫຫິ ອຣຎ຺ຎໂຕ ມິເຄ ອາເນຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ປູຣິຕໍ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຕສໍ ມໍສານິ ຂາທຖາ’’ຕິ ຣາຊານໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ.

ຣາຊາ ເຕສໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມິເຄ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ສຸວຓ຺ຓມິເຄ ທິສ຺ວາ ເຕສໍ ອຠຍໍ ອທາສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປນ ກທາຈິ ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ມິຄໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອາເນຕິ, ກທາຈິສ຺ສ ຠຕ຺ຕກາຣໂກ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອາຫຣຕິ. ມິຄາ ຘນຸໍ ທິສ຺ວາວ ມຣຓຠເຍນ ຕຊ຺ຊິຕາ ປລາຍນ຺ຕິ, ທ຺ເວ ຕໂຍ ປຫາເຣ ລຠິຕ຺ວາ ກິລມນ຺ຕິປິ, ຄິລານາປິ ໂຫນ຺ຕິ, ມຣຓມ຺ປິ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ມິຄຄໂຓ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ໂສ ສາຂໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ສມ຺ມ, ພຫູ ມິຄາ ນສ຺ສນ຺ຕິ, ເອກໍເສນ ມຣິຕພ຺ເພ ສຕິ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມາ ກຓ຺ເຑນ ມິເຄ ວິຊ຺ຌນ຺ຕຸ, ຘມ຺ມຄຓ຺ຑິກຏ຺ຐາເນ ມິຄານໍ ວາໂຣ ໂຫຕຸ. ເອກທິວສໍ ມມ ປຣິສາຍ ວາໂຣ ປາປຸຓາຕຸ, ເອກທິວສໍ ຕວ ປຣິສາຍ, ວາຣປ຺ປຕ຺ໂຕ ມິໂຄ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມຄຓ຺ຑິກາຍ ຄີວໍ ຐເປຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊຕຸ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ມິຄາ ກິລນ຺ຕາ ນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວາຣປ຺ປຕ຺ໂຕວ ມິໂຄ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມຄຓ຺ຑິກາຍ ¶ ຄີວໍ ຐເປຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊຕິ, ຠຕ຺ຕກາຣໂກ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິປນ຺ນກເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ¶ ສາຂມິຄສ຺ສ ປຣິສາຍ ເອກິສ຺ສາ ຄພ຺ຠິນິມິຄິຍາ ວາໂຣ ປາປຸຓິ. ສາ ສາຂໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ອຫໍ ຄພ຺ຠິນີ, ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຊນາ ວາຣໍ ຄມິສ຺ສາມ, ມຍ຺ຫໍ ວາຣໍ ອຕິກ຺ກາເມຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ຕວ ວາຣໍ ອຎ຺ເຎສໍ ປາເປຕຸໍ, ຕ຺ວເມວ ຕຸຍ຺ຫໍ ວາຣໍ ຊານິສ຺ສສິ, ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ອນຸຄ຺ຄຫໍ ອລຠມານາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ໂຫຕຸ ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ອຫໍ ເຕ ວາຣໍ ອຕິກ຺ກາເມສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຍໍ ¶ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມຄຓ຺ຑິກາຍ ສີສໍ ກຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ຠຕ຺ຕກາຣໂກ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ລທ຺ຘາຠໂຍ ມິຄຣາຊາ ຘມ຺ມຄຓ຺ຑິກາຍ ນິປນ຺ໂນ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ.

ຣາຊາ ຕາວເທວ ຣຖໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອາຫ ‘‘ສມ຺ມ ມິຄຣາຊ, ນນຸ ມຍາ ຕຸຍ຺ຫໍ ອຠຍໍ ທິນ຺ນໍ, ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອິຘ ນິປນ຺ໂນ’’ຕິ. ມຫາຣາຊ, ຄພ຺ຠິນີ ມິຄີ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ມມ ວາຣໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ປາເປຫີ’’ຕິ ອາຫ, ນ ສກ຺ກາ ໂຂ ປນ ມຍາ ເອກສ຺ສ ມຣຓທຸກ຺ຂໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຸປຣິ ນິກ຺ຂິປິຕຸໍ, ສ຺ວາຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕໍ ຕສ຺ສາ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ສນ຺ຕກໍ ມຣຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິຘ ນິປນ຺ໂນ, ມາ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ອາສງ຺ກິຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊາຕິ. ຣາຊາ ອາຫ – ‘‘ສາມິ, ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓມິຄຣາຊ, ມຍາ ນ ຕາທິໂສ ຂນ຺ຕິເມຕ຺ຕານຸທ຺ທຍສມ຺ປນ຺ໂນ ມນຸສ຺ເສສຸປິ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ, ເຕນ ເຕ ປສນ຺ໂນສ຺ມິ, ອຸຏ຺ເຐຫິ, ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ຕສ຺ສາ ຈ ອຠຍໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ. ‘‘ທ຺ວີຫິ ອຠເຍ ລທ຺ເຘ ອວເສສາ ກິໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ນຣິນ຺ທາ’’ຕິ? ‘‘ອວເສສານມ຺ປິ ອຠຍໍ ທມ຺ມິ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ເອວມ຺ປິ ອຸຍ຺ຍາເນເຍວ ມິຄາ ອຠຍໍ ລຠິສ຺ສນ຺ຕິ, ເສສາ ກິໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ເອເຕສມ຺ປິ ອຠຍໍ ທມ຺ມິ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ມິຄາ ຕາວ ອຠຍໍ ລຠນ຺ຕຸ, ເສສາ ຈຕຸປ຺ປທາ ກິໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ¶ ? ‘‘ເອເຕສມ຺ປິ ອຠຍໍ ທມ຺ມິ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ຈຕຸປ຺ປທາ ຕາວ ອຠຍໍ ລຠນ຺ຕຸ, ທິຊຄຓາ ກິໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ເອເຕສມ຺ປິ ອຠຍໍ ທມ຺ມິ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ທິຊຄຓາ ຕາວ ອຠຍໍ ລຠນ຺ຕຸ, ອຸທເກ ວສນ຺ຕາ ມຈ຺ຉາ ກິໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ເອເຕສມ຺ປິ ອຠຍໍ ທມ຺ມິ, ສາມີ’’ຕິ. ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອຠຍໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຣາຊານໍ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ‘‘ຘມ຺ມໍ ຈຣ, ມຫາຣາຊ, ມາຕາປິຕູສຸ ປຸຕ຺ຕຘີຕາສຸ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກສຸ ເນຄມຊານປເທສຸ ຘມ຺ມໍ ຈຣນ຺ໂຕ ສມໍ ຈຣນ຺ໂຕ ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ປຣໍ ມຣຓາ ສຸຄຕິໍ ສຄ຺ຄໍ ໂລກໍ ຄມິສ຺ສສີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ພຸທ຺ຘລີລາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ກຕິປາຫໍ ອຸຍ຺ຍາເນ ວສິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ມິຄຄຓປຣິວຸໂຕ ອຣຎ຺ຎໍ ປາວິສິ. ສາປິ ໂຂ ມິຄເຘນຸ ປຸປ຺ຜກຓ຺ຓິກສທິສໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ. ໂສ ກີຬມາໂນ ສາຂມິຄສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຖ ນໍ ມາຕາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ປຸຕ຺ຕ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມາ ເອຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉ, ນິຄ຺ໂຣຘສ຺ເສວ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ໂອວທນ຺ຕີ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒.

‘‘ນິຄ຺ໂຣຘເມວ ¶ ¶ ເສເວຍ຺ຍ, ນ ສາຂມຸປສໍວເສ;

ນິຄ຺ໂຣຘສ຺ມິໍ ມຕໍ ເສຍ຺ໂຍ, ຍຎ຺ເຈ ສາຂສ຺ມິ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນິຄ຺ໂຣຘເມວ ເສເວຍ຺ຍາຕິ ຕາຕ ຕ຺ວໍ ວາ ອຎ຺ໂຎ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕກາໂມ ນິຄ຺ໂຣຘເມວ ເສເວຍ຺ຍ ຠເຊຍ຺ຍ ອຸປສງ຺ກເມຍ຺ຍ, ນ ສາຂມຸປສໍວເສຕິ ສາຂມິຄໍ ປນ ນ ອຸປສໍວເສ ອຸປຄມ຺ມ ນ ສໍວເສຍ຺ຍ, ເອຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິກໍ ນ ກປ຺ເປຍ຺ຍ. ນິຄ຺ໂຣຘສ຺ມິໍ ມຕໍ ເສຍ຺ໂຍຕິ ນິຄ຺ໂຣຘຣຎ຺ໂຎ ປາທມູເລ ມຣຓມ຺ປິ ເສຍ຺ໂຍ ວຣໍ ອຸຕ຺ຕມໍ. ຍຎ຺ເຈ ສາຂສ຺ມິ ຊີວິຕນ຺ຕິ ຍໍ ປນ ສາຂສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຊີວິຕໍ, ຕໍ ເນວ ເສຍ຺ໂຍ ນ ວຣໍ ນ ອຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈ ປນ ອຠຍລທ຺ຘກາ ມິຄາ ມນຸສ຺ສານໍ ສສ຺ສານິ ຂາທນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ສາ ‘‘ລທ຺ຘາຠຍາ ອິເມ ມິຄາ’’ຕິ ມິເຄ ປຫຣິຕຸໍ ວາ ປລາເປຕຸໍ ວາ ນ ວິສຫນ຺ຕິ, ເຕ ຣາຊງ຺ຄເຓ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ‘‘ມຍາ ປສນ຺ເນນ ນິຄ຺ໂຣຘມິຄຣາຊສ຺ສ ¶ ວໂຣ ທິນ຺ໂນ, ອຫໍ ຣຊ຺ຊໍ ຊເຫຍ຺ຍໍ, ນ ຈ ຕໍ ປຏິຎ຺ຎໍ ຠິນ຺ທາມິ, ຄຈ຺ຉຖ ນ ໂກຈິ ມມ ວິຊິເຕ ມິເຄ ປຫຣິຕຸໍ ລຠຕີ’’ຕິ ອາຫ. ນິຄ຺ໂຣຘມິໂຄ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ມິຄຄຓໍ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປເຣສໍ ສສ຺ສໍ ຂາທິຕຸໍ ນ ລຠິສ຺ສຖາ’’ຕິ ມິເຄ ໂອວທິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ອາໂຣຈາເປສິ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສສ຺ສກາຣກາ ມນຸສ຺ສາ ສສ຺ສຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ວຕິໍ ມາ ກໂຣນ຺ຕຸ, ເຂຕ຺ຕໍ ປນ ອາວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສຎ຺ຎໍ ພນ຺ຘນ຺ຕູ’’ຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກິຣ ເຂຕ຺ເຕສຸ ປຓ຺ຓພນ຺ຘນສຎ຺ຎາ ອຸທປາທິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຓ຺ຓສຎ຺ຎໍ ອຕິກ຺ກມນມິໂຄ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອຍໍ ກິຣ ເນສໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໂຕ ລທ຺ຘໂອວາໂທ. ເອວໍ ມິຄຄຓໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ສທ຺ຘິໍ ມິເຄຫິ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ, ຣາຊາປິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວາຫໍ ເຖຣິຍາ ຈ ກຸມາຣກສ຺ສປສ຺ສ ຈ ອວສ຺ສໂຍ, ປຸພ຺ເພປິ ອວສ຺ສໂຍ ເອວາ’’ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມເທສນໍ ວິນິວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ທ຺ເວ ວຕ຺ຖູນິ ກເຖຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ ‘‘ຕທາ ສາຂມິໂຄ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ປຣິສາປິສ຺ສ ເທວທຕ຺ຕປຣິສາວ, ມິຄເຘນຸ ເຖຣີ ອໂຫສິ, ປຸຕ຺ໂຕ ກຸມາຣກສ຺ສໂປ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ນິຄ຺ໂຣຘມິຄຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ນິຄ຺ໂຣຘມິຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໑໓] ໓. ກຓ຺ຑິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຘິຣຕ຺ຖຸ ¶ ¶ ກຓ຺ຑິນໍ ສລ຺ລນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາປໂລຠນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕໍ ອຏ຺ຐກນິປາເຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຊາຕເກ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ຠຄວາ ປນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ, ປຸພ຺ເພປິ ຕ຺ວໍ ເອຕໍ ມາຕຸຄາມໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ວາ ວີຕຈ຺ຈິເຕສຸ ອງ຺ຄາເຣສຸ ປກ຺ໂກ’’ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສຕ຺ຖສ຺ສາວິຠາວຕ຺ຖາຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ຍາຈິໍສຸ, ຠຄວາ ຠວນ຺ຕເຣນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກາຣຓໍ ປາກຏໍ ອກາສິ. ອິໂຕ ປຣໍ ປນ ຠິກ຺ຂູນໍ ຍາຈນໍ ¶ ຠວນ຺ຕຣປຏິຈ຺ຉນ຺ນຕຎ຺ຈ ອວຕ຺ວາ ‘‘ອຕີຕໍ ອາຫຣີ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວກ຺ຂາມ, ເອຕ຺ຕເກ ວຸຕ຺ເຕປິ ຍາຈນຎ຺ຈ ວລາຫກຄພ຺ຠໂຕ ຈນ຺ທນີຫຣຓູປມາຍ ຠວນ຺ຕຣປຏິຈ຺ຉນ຺ນກາຣຓຠາໂວ ຈາຕິ ສພ຺ພເມຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ອຕີເຕ ມຄຘຣຏ຺ເຐ ຣາຊຄເຫ ມຄຘຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ມຄຘວາສິການໍ ສສ຺ສສມເຍ ມິຄານໍ ມຫາປຣິປນ຺ໂຖ ໂຫຕິ. ເຕ ອຣຎ຺ເຎ ປພ຺ພຕປາທໍ ປວິສນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເອໂກ ອຣຎ຺ຎວາສີ ປພ຺ພເຕຍ຺ຍມິໂຄ ເອກາຍ ຄາມນ຺ຕວາສິນິຍາ ມິຄໂປຕິກາຍ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຖວໍ ກຕ຺ວາ ເຕສໍ ມິຄານໍ ປພ຺ພຕປາທໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ປຸນ ຄາມນ຺ຕໍ ໂອຕຣຓກາເລ ມິຄໂປຕິກາຍ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ໂອຕຣິ. ອຖ ນໍ ສາ ອາຫ – ‘‘ຕ຺ວໍ ໂຂສິ, ອຍ຺ຍ, ປພ຺ພເຕຍ຺ໂຍ ພາລມິໂຄ, ຄາມນ຺ໂຕ ຈ ນາມ ສາສງ຺ໂກ ສປ຺ປຏິຠໂຍ, ມາ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂອຕຣີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສທ຺ຘິໍເຍວ ອຄມາສິ. ມຄຘວາສິໂນ ‘‘ອິທານິ ມິຄານໍ ປພ຺ພຕປາທາ ໂອຕຣຓກາໂລ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ມຄ຺ເຄ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໂກຏ຺ຐເກສຸ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ເຕສມ຺ປິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອາຄມນມຄ຺ເຄ ເອໂກ ລຸທ຺ທໂກ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໂກຏ຺ຐເກ ຐິໂຕ ໂຫຕິ. ມິຄໂປຕິກາ ມນຸສ຺ສຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ‘‘ເອໂກ ລຸທ຺ທໂກ ຐິໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໍ ພາລມິຄໍ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ສຍໍ ປຈ຺ຉໂຕ ອໂຫສິ. ລຸທ຺ທໂກ ເອເກເນວ ສຣປ຺ປຫາເຣນ ມິຄໍ ຕຕ຺ເຖວ ປາເຕຕິ. ມິຄໂປຕິກາ ຕສ຺ສ ວິທ຺ຘຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ວາຕຄຕິຍາວ ປລາຍິ. ລຸທ຺ທໂກ ໂກຏ຺ຐກໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມິຄໍ ໂອກ຺ກນ຺ຕິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ກຕ຺ວາ ວີຕຈ຺ຈິເຕສຸ ອງ຺ຄາເຣສຸ ມຘຸຣມໍສໍ ປຈິຕ຺ວາ ຂາທິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ອວເສສໍ ໂລຫິຕພິນ຺ທູຫິ ປຄ຺ຆຣນ຺ເຕຫິ ກາເຊນາທາຍ ທາຣເກ ໂຕເສນ຺ໂຕ ຆຣໍ ອຄມາສິ.

ຕທາ ¶ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ໂສ ຕໍ ກາຣຓໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ສ ພາລມິຄສ຺ສ ມຣຓໍ ເນວ ມາຕຣໍ ນິສ຺ສາຍ, ນ ປິຕຣໍ ນິສ຺ສາຍ, ອຖ ໂຂ ກາມໍ ນິສ຺ສາຍ. ກາມນິມິຕ຺ຕຎ຺ຫິ ¶ ສຕ຺ຕາ ສຸຄຕິຍໍ ຫຕ຺ຖຈ຺ເຉທາທິກໍ, ທຸຄ຺ຄຕິຍຎ຺ຈ ປຎ຺ຈວິຘພນ຺ຘນາທິນານປ຺ປກາຣກໍ ທຸກ຺ຂໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ປເຣສໍ ມຣຓທຸກ຺ຂຸປ຺ປາທນມ຺ປິ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ¶ ຄຣຫິຕເມວ. ຍໍ ຊນປທໍ ມາຕຸຄາໂມ ວິຈາເຣຕິ ອນຸສາສຕິ, ໂສ ອິຕ຺ຖິປຣິຓາຍໂກ ຊນປໂທປິ ຄຣຫິໂຕເຍວ. ເຍ ສຕ຺ຕາ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ວສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕປິ ຄຣຫິຕາເຍວາ’’ຕິ ເອກາຍ ຄາຖາຍ ຕີຓິ ຄຣຫວຕ຺ຖູນິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວນເທວຕາສຸ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທີຫິ ປູຊຍມານາສຸ ມຘຸເຣນ ສເຣນ ຕໍ ວນສຓ຺ຑໍ ອຸນ຺ນາເທນ຺ໂຕ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ –

໑໓.

‘‘ຘິຣຕ຺ຖຸ ກຓ຺ຑິນໍ ສລ຺ລໍ, ປຸຣິສໍ ຄາຬ຺ຫເວຘິນໍ;

ຘິຣຕ຺ຖຸ ຕໍ ຊນປທໍ, ຍຕ຺ຖິຕ຺ຖີ ປຣິຓາຍິກາ;

ເຕ ຈາປິ ຘິກ຺ກິຕາ ສຕ຺ຕາ, ເຍ ອິຕ຺ຖີນໍ ວສໍ ຄຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘິຣຕ຺ຖູຕິ ຄຣຫຓຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ສ຺ວາຍມິຘ ອຸຕ຺ຕາສຸພ຺ເພຄວເສນ ຄຣຫເຓ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ອຸຕ຺ຕສິຕຸພ຺ພິຄ຺ໂຄ ຫິ ໂຫນ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ກຓ຺ຑມສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ກຓ຺ຑີ, ຕໍ ກຓ຺ຑິນໍ. ຕໍ ປນ ກຓ຺ຑໍ ອນຸປວິສນຏ຺ເຐນ ‘‘ສລ຺ລ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ກຓ຺ຑິນໍ ສລ຺ລນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ສລ຺ລກຓ຺ຑິນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສລ຺ລໍ ວາ ອສ຺ສຕ຺ຖີຕິປິ ສລ຺ໂລ, ຕໍ ສລ຺ລໍ. ມຫນ຺ຕໍ ວຓມຸຂໍ ກຕ຺ວາ ພລວປ຺ປຫາຣໍ ເທນ຺ໂຕ ຄາຬ຺ຫໍ ວິຊ຺ຌຕີຕິ ຄາຬ຺ຫເວຘີ, ຕໍ ຄາຬ຺ຫເວຘິນໍ. ນານປ຺ປກາເຣນ ກຓ຺ເຑນ, ກຸມຸທປຕ຺ຕສຓ຺ຐານຖເລນ ອຸຊຸກຄມເນເນວ ສລ຺ເລນ ຈ ສມນ຺ນາຄຕໍ ຄາຬ຺ຫເວຘິນໍ ປຸຣິສໍ ຘິຣຕ຺ຖູຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິຓາຍິກາຕິ ອິສ຺ສຣາ ສໍວິຘາຍິກາ. ຘິກ຺ກິຕາຕິ ຄຣຫິຕາ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖເມວ. ອິໂຕ ປຣໍ ປນ ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ອວຕ຺ວາ ຍໍ ຍໍ ອນຸຕ຺ຕານໍ, ຕໍ ຕເທວ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ. ເອວໍ ເອກາຍ ຄາຖາຍ ຕີຓິ ຄຣຫວຕ຺ຖູນິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ວນໍ ອຸນ຺ນາເທຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘລີລາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ສຕ຺ຖາ ທ຺ເວ ວຕ຺ຖູນິ ¶ ກເຖຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ. ອິໂຕ ປຣໍ ປນ ‘‘ທ຺ເວ ¶ ວຕ຺ຖູນິ ກເຖຕ຺ວາ’’ຕິ ອິທໍ ອວຕ຺ວາ ‘‘ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ’’ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ວກ຺ຂາມ, ອວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ປນ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຄເຫຕພ຺ພໍ.

ຕທາ ປພ຺ພເຕຍ຺ຍມິໂຄ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ມິຄໂປຕິກາ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ, ກາເມສຸ ໂທສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຘມ຺ມເທສກເທວຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ກຓ຺ຑິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໑໔] ໔. ວາຕມິຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນ ¶ ກິຣຕ຺ຖິ ຣເສຫິ ປາປິໂຍຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຈູຬປິຓ຺ຑປາຕິກຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສຕ຺ຖຣິ ກິຣ ຣາຊຄຫໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ເຕ ຕິສ຺ສກຸມາໂຣ ນາມ ມຫາວິຠວສ຺ສ ເສຏ຺ຐິກຸລສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ເວຬຸວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕຸກາໂມ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູຫິ ອນນຸຎ຺ຎາຕຕ຺ຕາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ຠຕ຺ຕຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ຣຏ຺ຐປາລຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ມາຕາປິຕໂຣ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ອຑ຺ຒມາສມຕ຺ຕໍ ເວຬຸວເນ ວິຫຣິຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ເຕຣສ ຘຸຕງ຺ຄານິ ສມາທາຍ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ສປທານໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣມາໂນ ກາລໍ ວີຕິນາເມຕິ, ‘‘ຈູຬປິຓ຺ຑປາຕິກຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຄຄນຕເລ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ວິຍ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປາກໂຏ ປຎ຺ຎາໂຕ ອໂຫສິ.

ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຣາຊຄເຫ ນກ຺ຂຕ຺ຕກີຬາຍ ວຕ຺ຕມານາຍ ເຖຣສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ຍໍ ຕສ຺ສ ຄິຫິກາເລ ອໂຫສິ ອາຠຣຓຠຓ຺ຑກໍ, ຕໍ ຣຕນຈງ຺ໂກຏເກ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸເຣ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ຎາສຸ ນກ຺ຂຕ຺ຕກີຬາສຸ ອມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ໂຕ ອິມິນາ ອລງ຺ກາເຣນ ອລງ຺ກໂຕ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ກີຬຕິ, ຕໍ ໂນ ເອກປຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສາວຕ຺ຖິນຄຣໍ ຄໂຕ, ກຫໍ ນຸ ໂຂ ໂສ ເອຕຣຫິ ນິສິນ຺ໂນ, ກຫໍ ຐິໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂຣທນ຺ຕິ.

ອເຖກາ ວຓ຺ຓທາສີ ຕໍ ກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິຠຣິຍໍ ໂຣທນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກິໍ ປນ, ອຍ຺ເຍ, ໂຣທສີ’’ຕິ? ‘‘ສາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ’’. ‘‘ກິໍ ປນ, ອຍ຺ເຍ, ອຍ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ປິຍາຍຕີ’’ຕິ? ‘‘ອສຸກຎ຺ຈ ອສຸກຎ຺ຈາ’’ຕິ. ‘‘ສເຈ ຕຸມ຺ເຫ ¶ ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ສພ຺ພໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ມຍ຺ຫໍ ເທຖ, ອຫໍ ໂວ ປຸຕ຺ຕໍ ອາເນສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເສຏ຺ຐິຠຣິຍາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຣິພ຺ພຍໍ ທຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຕໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ອຕ຺ຕໂນ ພເລນ ມມ ປຸຕ຺ຕໍ ອາເນຫີ’’ຕິ. ສາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຍາເນ ນິສິນ຺ນາ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂາຈາຣວີຖິຍໍ ນິວາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິກຸລາ ອາຄເຕ ມນຸສ຺ເສ ¶ ເຖຣສ຺ສ ອທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິວາເຣເນວ ປຣິວຸຕາ ເຖຣສ຺ສ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ ອາທິໂຕວ ອຸຬຸງ຺ກຍາຄຸຎ຺ຈ ຣສກຠິກ຺ຂຎ຺ຈ ທຕ຺ວາ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ເຄເຫ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂໍ ທທມານາ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ວສໍ ອຸປຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຄິລານາລຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຄພ຺ເຠ ນິປຊ຺ຊິ. ເຖໂຣປິ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລາຍ ສປທານໍ ຈຣນ຺ໂຕ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ປຣິຊໂນ ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຖຣໍ ຆເຣ ນິສີທາເປສິ. ເຖໂຣ ນິສີທິຕ຺ວາວ ‘‘ກຫໍ ອຸປາສິກາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຄິລານາ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ທສ຺ສນໍ ອິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ໂສ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ພທ຺ໂຘ ອຕ຺ຕໂນ ວຕສມາທານໍ ¶ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ນິປນ຺ນຏ຺ຐານໍ ປາວິສິ. ສາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄຕກາຣຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ຕໍ ປໂລເຠຕ຺ວາ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ຐເປຕ຺ວາ ຍາເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຣາຊຄຫເມວ ອຄມາສິ. ສາ ປວຕ຺ຕິ ປາກຏາ ຊາຕາ.

ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ‘‘ຈູຬປິຓ຺ຑປາຕິກຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣໍ ກິຣ ເອກາ ວຓ຺ຓທາສີ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາທາຍ ຄຕາ’’ຕິ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມສຠໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕຘມ຺ມາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ກຖຍິໍສຸ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ເອໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ພຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ວສໍ ຄໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ຕສ຺ສາ ວສໍ ຄໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ຣຎ຺ໂຎ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ ສຎ຺ຊໂຍ ນາມ ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ອໂຫສິ. ອເຖໂກ ວາຕມິໂຄ ຕໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຎ຺ຊຍໍ ທິສ຺ວາ ປລາຍຕິ, ສຎ຺ຊໂຍປິ ນ ຕໍ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນີຫຣຕິ. ໂສ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນເຍວ ຈຣຕິ. ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ອຸຍ຺ຍາເນ ນານປ຺ປກາຣານິ ປຸປ຺ຜຜລານິ ຄເຫຕ຺ວາ ທິວເສ ທິວເສ ຣຎ຺ໂຎ ອຠິຫຣຕິ. ອຖ ນໍ ເອກທິວສໍ ຣາຊາ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ສມ຺ມ ອຸຍ຺ຍານປາລ, ອຸຍ຺ຍາເນ ກິຎ຺ຈິ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ¶ ປສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ເທວ, ອຎ຺ຎໍ ນ ປສ຺ສາມິ, ເອໂກ ປນ ວາຕມິໂຄ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ຈຣຕິ, ເອຕໍ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ ປນ ຕໍ ຄເຫຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ໂຖກໍ ມຘຸໍ ລຠນ຺ໂຕ ອນ຺ໂຕ ຣາຊນິເວສນມ຺ປິ ນໍ ອາເນຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ເທວາ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ມຘຸໍ ທາເປສິ. ໂສ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວາຕມິຄສ຺ສ ຈຣຓຏ຺ຐາເນ ຕິຓານິ ມຘຸນາ ¶ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ນິລີຍິ. ມິໂຄ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຘຸມກ຺ຂິຕານິ ຕິຓານິ ຂາທິຕ຺ວາ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ພທ຺ໂຘ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານເມວ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ຕສ຺ສ ມຘຸມກ຺ຂິຕຕິເຓສຸ ປລຸທ຺ຘຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ. ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ກຕິປາຫໍ ປລາຍິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ວິສ຺ສາສໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ອຸຍ຺ຍານປາລສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐິຕຕິຓານິ ຂາທິຕຸໍ ອາຣຠິ.

ໂສ ຕສ຺ສ ວິສ຺ສາສໍ ອາປນ຺ນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຍາວ ຣາຊນິເວສນາ ວີຖິໍ ກິລຎ຺ເຊຫິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕຫິໍ ຕຫິໍ ສາຂາຠງ຺ຄໍ ປາເຕຕ຺ວາ ມຘຸລາພຸກໍ ອໍເສ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ຕິຓກລາປໍ ອຸປກຈ຺ຉເກ ຐເປຕ຺ວາ ມຘຸມກ຺ຂິຕານິ ຕິຓານິ ມິຄສ຺ສ ປຸຣໂຕ ປຸຣໂຕ ວິກິຣນ຺ໂຕ ອນ຺ໂຕຣາຊນິເວສນໍເຍວ ອຄມາສິ. ມິເຄ ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ເຐ ທ຺ວາຣໍ ປິທຫິໍສຸ. ມິໂຄ ມນຸສ຺ເສ ທິສ຺ວາ ກມ຺ປມາໂນ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ອນ຺ໂຕນິເວສນງ຺ຄເຓ ອາຘາວຕິ ປຣິຘາວຕິ. ຣາຊາ ປາສາທາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຕໍ ກມ຺ປມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ວາຕມິໂຄ ນາມ ມນຸສ຺ສານໍ ທິຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕຊ຺ຊິຕຏ຺ຐານໍ ¶ ຍາວຊີວໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂສ ເອວຣູໂປ ຄຫນນິສ຺ສິໂຕ ວາຕມິໂຄ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ພທ຺ໂຘ ອິທານິ ເອວຣູປໍ ຐານໍ ອາຄໂຕ, ນຕ຺ຖິ ວຕ ໂຠ ໂລເກ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ປາປຕຣໍ ນາມາ’’ຕິ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ຘມ຺ມເທສນໍ ປຏ຺ຐເປສິ –

໑໔.

‘‘ນ ກິຣຕ຺ຖິ ຣເສຫິ ປາປິໂຍ, ອາວາເສຫິວ ສນ຺ຖເວຫິ ວາ;

ວາຕມິຄໍ ຄຫນນິສ຺ສິຕໍ, ວສມາເນສິ ຣເສຫິ ສຎ຺ຊໂຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິຣາຕິ ອນຸສ຺ສວນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ຣເສຫີຕິ ຊິວ຺ຫາວິຎ຺ເຎຍ຺ເຍຫິ ມຘຸຣມ຺ພິລາທີຫິ. ປາປິໂຍຕິ ປາປຕໂຣ. ອາວາເສຫິວ ສນ຺ຖເວຫິ ວາຕິ ນິພທ຺ຘວສນຏ຺ຐານສງ຺ຂາເຕສຸ ຫິ ອາວາເສສຸປິ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖເວສຸປິ ຉນ຺ທຣາໂຄ ປາປໂກວ, ເຕຫິ ປນ ສຈ຺ຉນ຺ທຣາຄປຣິໂຠເຄຫິ ອາວາເສຫິ ວາ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖເວຫິ ¶ ວາ ສຕຄຸເຓນ ຈ ສຫສ຺ສຄຸເຓນ ຈ ສຕສຫສ຺ສຄຸເຓນ ຈ ຘຸວປຏິເສວນຏ຺ເຐນ ອາຫາຣໍ ວິນາ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍປາລນາຍ ອຠາເວນ ຈ ສຈ຺ຉນ຺ທຣາຄປຣິໂຠຄຣສາວ ປາປຕຣາຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ອນຸສ຺ສວາຄຕໍ ¶ ວິຍ ອິມມຕ຺ຖໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ນ ກິຣຕ຺ຖິ ຣເສຫິ ປາປິໂຍ, ອາວາເສຫິວ ສນ຺ຖເວຫິ ວາ’’ຕິ ອາຫ. ອິທານິ ເຕສໍ ປາປິຍຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ວາຕມິຄ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຄຫນນິສ຺ສິຕນ຺ຕິ ຄຫນຏ຺ຐານນິສ຺ສິຕໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ປສ຺ສຖ ຣສານໍ ປາປິຍຠາວໍ, ອິທໍ ນາມ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ຄຫນນິສ຺ສິຕໍ ວາຕມິຄໍ ສຎ຺ຊໂຍ ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ມຘຸຣເສຫິ ອຕ຺ຕໂນ ວສໍ ອາເນສິ, ສພ຺ພຖາປິ ສຈ຺ຉນ຺ທຣາຄປຣິໂຠເຄຫິ ຣເສຫິ ນາມ ອຎ຺ຎໍ ປາປຕຣໍ ລາມກຕຣໍ ນຕ຺ຖີຕິ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ອາທີນວໍ ກເຖສິ. ກເຖຕ຺ວາ ຈ ປນ ຕໍ ມິຄໍ ອຣຎ຺ຎເມວ ເປເສສິ.

ສຕ຺ຖາປິ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາ ວຓ຺ຓທາສີ ອິທາເນວ ເອຕໍ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ກໂຣຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ອກາສິເຍວາ’’ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ. ‘‘ຕທາ ສຎ຺ຊໂຍ ອຍໍ ວຓ຺ຓທາສີ ອໂຫສິ, ວາຕມິໂຄ ຈູຬປິຓ຺ຑປາຕິໂກ, ພາຣາຓສິຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ວາຕມິຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໑໕] ໕. ຂຣາທິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຏ຺ຐກ຺ຂຸຣໍ ¶ ຂຣາທິເຍຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ທຸພ຺ພຈຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸ ທຸພ຺ພໂຈ ໂອວາທໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ທຸພ຺ພໂຈ ໂອວາທໍ ນ ຄຓ຺ຫາສີ’’ຕິ? ‘‘ສຈ຺ຈໍ ຠຄວາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ປຸພ຺ເພປິ ຕ຺ວໍ ທຸພ຺ພຈຕາຍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ໂອວາທໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປາເສນ ພທ຺ໂຘ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມິໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ມິຄຄຓປຣິວຸໂຕ ອຣຎ຺ເຎ ວສຕິ. ອຖສ຺ສ ຠຄິນິມິຄີ ປຸຕ຺ຕກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ຠາຕິກ, ອຍໍ ເຕ ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ, ເອຕໍ ມິຄມາຍໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຫີ’’ຕິ ປຏິຈ຺ຉາເປສິ. ໂສ ຕໍ ຠາຄິເນຍ຺ຍໍ ‘‘ອສຸກເວລາຍ ນາມ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ວຸຕ຺ຕເວລາຍ ນາຄຈ຺ຉຕິ. ຍຖາ ¶ ຈ ເອກທິວສໍ, ເອວໍ ສຕ຺ຕ ທິວເສ ສຕ຺ໂຕວາເທ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ ໂສ ມິຄມາຍໍ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາວ ວິຈຣນ຺ໂຕ ປາເສ ພຊ຺ຌິ. ມາຕາປິສ຺ສ ຠາຕຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເຕ, ຠາຕິກ, ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ ມິຄມາຍໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາປິໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈ ‘‘ຕສ຺ສ ອໂນວາທກສ຺ສ ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ນ ¶ ເຕ ປຸຕ຺ເຕນ ມິຄມາຍາ ອຸຄ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິທານິປິ ຕໍ ອໂນວທິຕຸກາໂມວ ຫຸຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕.

‘‘ອຏ຺ຐກ຺ຂຸຣໍ ຂຣາທິເຍ, ມິຄໍ ວງ຺ກາຕິວງ຺ກິນໍ;

ສຕ຺ຕຫິ ກາລາຕິກ຺ກນ຺ຕໍ, ນ ນໍ ໂອວທິຕຸສ຺ສເຫ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐກ຺ຂຸຣນ຺ຕິ ເອເກກສ຺ມິໍ ປາເທ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວເສນ ອຏ຺ຐກ຺ຂຸຣໍ. ຂຣາທິເຍຕິ ຕໍ ນາເມນ ອາລປຕິ. ມິຄນ຺ຕິ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວຈນໍ. ວງ຺ກາຕິວງ຺ກິນນ຺ຕິ ມູເລ ວງ຺ການິ, ອຄ຺ເຄ ອຕິວງ຺ການີຕິ ວງ຺ກາຕິວງ຺ການິ, ຕາທິສານິ ສິງ຺ຄານິ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ວງ຺ກາຕິວງ຺ກີ, ຕໍ ວງ຺ກາຕິວງ຺ກິນໍ. ສຕ຺ຕຫິ ກາລາຕິກ຺ກນ຺ຕນ຺ຕິ ສຕ຺ຕຫິ ໂອວາທກາເລຫິ ໂອວາທໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕໍ. ນ ນໍ ໂອວທິຕຸສ຺ສເຫຕິ ເອຕໍ ທຸພ຺ພຈມິຄໍ ອຫໍ ໂອວທິຕຸໍ ນ ອຸສ຺ສຫາມິ, ເອຕສ຺ສ ເມ ໂອວາທຕ຺ຖາຍ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຖ ນໍ ທຸພ຺ພຈມິຄໍ ປາເສ ພທ຺ຘໍ ລຸທ຺ໂທ ມາເຣຕ຺ວາ ມໍສໍ ອາທາຍ ປກ຺ກາມິ.

ສຕ຺ຖາປິ ¶ ‘‘ນ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອິທາເນວ ທຸພ຺ພໂຈ, ປຸພ຺ເພປິ ທຸພ຺ພໂຈເຍວາ’’ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ. ‘‘ຕທາ ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ ມິໂຄ ທຸພ຺ພຈຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ຠຄິນີ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ, ໂອວາທມິໂຄ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຂຣາທິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໑໖] ໖. ຕິປລ຺ລຕ຺ຖມິຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ມິຄໍ ¶ ຕິປລ຺ລຕ຺ຖນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ໂກສມ຺ພິຍໍ ພທຣິກາຣາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສິກ຺ຂາກາມໍ ຣາຫຸລຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ກາເລ ສຕ຺ຖຣິ ອາຬວິນຄຣໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ອຄ຺ຄາຬເວ ເຈຕິເຍ ວິຫຣນ຺ເຕ ພຫູ ອຸປາສກາ ອຸປາສິກາ ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ວິຫາຣໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ທິວາ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ໂຫຕິ. ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ປນ ກາເລ ອຸປາສິກາໂຍ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຈ ນ ຄຈ຺ຉິໍສຸ, ຠິກ຺ຂູ ເຈວ ອຸປາສກາ ຈ ອເຫສຸໍ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ຊາຕໍ. ຘມ຺ມສ຺ສວນປຣິໂຍສາເນ ເຖຣາ ຠິກ຺ຂູ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານານິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ທຫຣາ ສາມເຓຣາ ຈ ອຸປາສເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຸປຏ຺ຐານສາລາຍໍ ສຍນ຺ຕິ. ເຕສຸ ນິທ຺ທໍ ອຸປຄເຕສຸ ເອກຈ຺ເຈ ຆຸຣຸຆຸຣຸປສ຺ສາສາ ກາກຈ຺ຉມານາ ທນ຺ເຕ ຂາທນ຺ຕາ ນິປຊ຺ຊິໍສຸ, ເອກຈ຺ເຈ ¶ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ເຕ ຕໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ທິສ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຠຄວາ ‘‘ໂຍ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ສຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຍ຺ຍ ປາຈິຕ຺ຕິຍ’’ນ຺ຕິ (ປາຈິ. ໔໙) ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ໂກສມ຺ພິໍ ອຄມາສິ.

ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂູ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ຣາຫຸລໍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອາວຸໂສ ຣາຫຸລ, ຠຄວຕາ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ອິທານິ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ຊານາຫີ’’ຕິ. ປຸພ຺ເພ ປນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວຕິ ຈ ຄາຣວໍ ຕສ຺ສ ຈາຍສ຺ມໂຕ ສິກ຺ຂາກາມຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ອາຄຕໍ ອຕິວິຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຂຸທ຺ທກມຎ຺ຈກໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ອຸສ຺ສີສກກຣຓຕ຺ຖາຍ ຈີວຣໍ ເທນ຺ຕິ. ຕໍ ທິວສໍ ປນ ສິກ຺ຂາປທຠເຍນ ວສນຏ຺ຐານມ຺ປິ ນ ອທໍສຸ. ຣາຫຸລຠທ຺ໂທປິ ‘‘ປິຕາ ເມ’’ຕິ ທສພລສ຺ສ ວາ, ‘‘ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ເມ’’ຕິ ຘມ຺ມເສນາປຕິໂນ ວາ, ‘‘ອາຈຣິໂຍ ເມ’’ຕິ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານສ຺ສ ວາ, ‘‘ຈູຬປິຕາ ເມ’’ຕິ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວາ ສນ຺ຕິກໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ທສພລສ຺ສ ວຬຎ຺ຊນວຈ຺ຈກຸຏິໍ ພ຺ຣຫ຺ມວິມານໍ ປວິສນ຺ໂຕ ວິຍ ປວິສິຕ຺ວາ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ວຬຎ຺ຊນກຸຏິຍໍ ທ຺ວາຣໍ ສຸປິຫິຕໍ ໂຫຕິ, ຄນ຺ຘປຣິຠຓ຺ຑກຕາ ຠູມິ, ຄນ຺ຘທາມມາລາທາມານິ ໂອສາຣິຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ, ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ທີໂປ ຌາຍຕິ. ຣາຫຸລຠທ຺ໂທ ປນ ນ ຕສ຺ສາ ກຸຏິຍາ ອິມໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ວາສໍ ອຸປຄໂຕ, ຠິກ຺ຂູຫິ ປນ ‘‘ວສນຏ຺ຐານໍ ຊານາຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ໂອວາທຄາຣເວນ ສິກ຺ຂາກາມຕາຍ ¶ ຕຕ຺ຖ ວາສໍ ອຸປຄໂຕ. ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຫິ ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ວີມໍສນຕ຺ຖາຍ ມຸຏ຺ຐິສມ຺ມຊ຺ຊນິໍ ວາ ກຈວຣຉຑ຺ຑນກໍ ວາ ພຫິ ຂິປິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ອາຄເຕ ¶ ‘‘ອາວຸໂສ, ອິມໍ ເກນ ຉຑ຺ຑິຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເກຫິຈິ ‘‘ຣາຫຸໂລ ອິມິນາ ມຄ຺ເຄນ ຄໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂສ ອາຍສ຺ມາ ‘‘ນາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕໍ ຊານາມີ’’ຕິ ອວຕ຺ວາວ ຕໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ‘‘ຂມຖ ເມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຂມາເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວເມສ ສິກ຺ຂາກາໂມ.

ໂສ ຕໍ ສິກ຺ຂາກາມຕໍເຍວ ປຏິຈ຺ຈ ຕຕ຺ຖ ວາສໍ ອຸປຄໂຕ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ປຸເຣອຣຸຓໍເຍວ ວຈ຺ຈກຸຏິທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ອຸກ຺ກາສິ, ໂສປາຍສ຺ມາ ອຸກ຺ກາສິ. ‘‘ໂກ ເອໂສ’’ຕິ? ‘‘ອຫໍ ຣາຫຸໂລ’’ຕິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິ. ‘‘ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ຣາຫຸລ ອິຘ ນິປນ຺ໂນສີ’’ຕິ? ‘‘ວສນຏ຺ຐານສ຺ສ ອຠາວໂຕ’’. ‘‘ປຸພ຺ເພ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂູ ມມ ສງ຺ຄຫໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອິທານິ ອຕ຺ຕໂນ ອາປຕ຺ຕິຠເຍນ ວສນຏ຺ຐານໍ ¶ ນ ເທນ຺ຕິ, ສ຺ວາຫໍ ‘ອິທໍ ອຎ຺ເຎສໍ ອສງ຺ຆຏ຺ຏນຏ຺ຐານ’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ອິຘ ນິປນ຺ໂນສ຺ມີຕິ. ອຖ ຠຄວໂຕ ‘‘ຣາຫຸລໍ ຕາວ ຠິກ຺ຂູ ເອວໍ ປຣິຈ຺ຈຊນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎ ກຸລທາຣເກ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ກິໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຘມ຺ມສໍເວໂຄ ອຸທປາທິ.

ອຖ ຠຄວາ ປາໂຕວ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ຘມ຺ມເສນາປຕິໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ຊານາສິ ປນ ຕ຺ວໍ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຊ຺ຊ ກຕ຺ຖຈິ ຣາຫຸລສ຺ສ ວຸຕ຺ຖຠາວ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຊານາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອຊ຺ຊ ຣາຫຸໂລ ວຈ຺ຈກຸຏິຍໍ ວສິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຕຸມ຺ເຫ ຣາຫຸລໍ ເອວໍ ປຣິຈ຺ຈຊນ຺ຕາ ອຎ຺ເຎ ກຸລທາຣເກ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ກິໍ ກຣິສ຺ສຖ? ເອວຎ຺ຫິ ສນ຺ເຕ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕາ ນ ປຕິຏ຺ຐາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ອນຸປສມ຺ປນ຺ເນນ ເອກໍ ທ຺ເວ ທິວເສ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ວສາເປຕ຺ວາ ຕຕິຍທິວເສ ເຕສໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ຎຕ຺ວາ ພຫິ ວາເສຖາ’’ຕິ ອິມໍ ອນຸປຎ຺ຎຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປສິ.

ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ຠິກ຺ຂູ ຣາຫຸລສ຺ສ ຄຸຓກຖໍ ກເຖນ຺ຕິ ‘‘ປສ຺ສຖາວຸໂສ, ຍາວ ສິກ຺ຂາກາໂມ ວຕາຍໍ ຣາຫຸໂລ, ‘ຕວ ວສນຏ຺ຐານໍ ຊານາຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ນາມ ‘ອຫໍ ທສພລສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເສນາສນສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫເຍວ ນິກ຺ຂມຖາ’ຕິ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸມ຺ປິ ອປ຺ປຏິປ຺ຜຣິຕ຺ວາ ວຈ຺ຈກຸຏິຍໍ ວາສໍ ກປ຺ເປສີ’’ຕິ. ເອວໍ ເຕສຸ ກຖຍມາເນສຸ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມສຠໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຣາຫຸລສ຺ສ ສິກ຺ຂາກາມກຖາຍ, ນ ອຎ຺ຎາຍ ກຖາຍາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຫຸໂລ ອິທາເນວ ສິກ຺ຂາກາໂມ, ປຸພ຺ເພ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕປິ ສິກ຺ຂາກາໂມເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ¶ ¶ ຣາຊຄເຫ ເອໂກ ມຄຘຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມິຄໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ມິຄຄຓປຣິວຸໂຕ ອຣຎ຺ເຎ ວສຕິ. ອຖສ຺ສ ຠຄິນີ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕກໍ ອຸປເນຕ຺ວາ ‘‘ຠາຕິກ, ອິມໍ ເຕ ຠາຄິເນຍ຺ຍໍ ມິຄມາຍໍ ສິກ຺ຂາເປຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕາຕ, ອສຸກເວລາຍ ນາມ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ມາຕຸເລນ ວຸຕ຺ຕເວລໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມິຄມາຍໍ ສິກ຺ຂິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ວເນ ວິຈຣນ຺ໂຕ ປາເສນ ພທ຺ໂຘ ພທ຺ຘຣວໍ ຣວິ, ມິຄຄໂຓ ປລາຍິຕ຺ວາ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ ປາເສນ ພທ຺ໂຘ’’ຕິ ຕສ຺ສ ມາຕຸຍາ ອາໂຣເຈສິ. ສາ ຠາຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠາຕິກ, ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ ເຕ ມິຄມາຍໍ ສິກ຺ຂາປິໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມາ ຕ຺ວໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ¶ ກິຎ຺ຈິ ປາປກໍ ອາສງ຺ກິ, ສຸຄ຺ຄຫິຕາ ເຕນ ມິຄມາຍາ, ອິທານິ ຕໍ ຫາສຍມາໂນ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖.

‘‘ມິຄໍ ຕິປລ຺ລຕ຺ຖມເນກມາຍໍ, ອຏ຺ຐກ຺ຂຸຣໍ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕາປປາຍິໍ;

ເອເກນ ໂສເຕນ ຉມາສ຺ສສນ຺ໂຕ, ຉຫິ ກລາຫິຕິໂຠຕິ ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມິຄນ຺ຕິ ຠາຄິເນຍ຺ຍມິຄໍ. ຕິປລ຺ລຕ຺ຖນ຺ຕິ ປລ຺ລຕ຺ຖໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ສຍນໍ, ອຸໂຠຫິ ປສ຺ເສຫິ ອຸຊຸກເມວ ຈ ນິປນ຺ນກວເສນາຕິ ຕີຫາກາເຣຫິ ປລ຺ລຕ຺ຖໍ ອສ຺ສ, ຕີຓິ ວາ ປລ຺ລຕ຺ຖານິ ອສ຺ສາຕິ ຕິປລ຺ລຕ຺ໂຖ, ຕໍ ຕິປລ຺ລຕ຺ຖໍ. ອເນກມາຍນ຺ຕິ ພຫຸມາຍໍ ພຫຸວຎ຺ຈນໍ. ອຏ຺ຐກ຺ຂຸຣນ຺ຕິ ເອເກກສ຺ມິໍ ປາເທ ທ຺ວິນ຺ນໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ວເສນ ອຏ຺ຐຫິ ຂຸເຣຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕາປປາຍິນ຺ຕິ ປຸຣິມຍາມໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມຍາເມ ອຣຎ຺ຎໂຕ ອາຄມ຺ມ ປານີຍສ຺ສ ປິວນໂຕ ອຑ຺ຒຣຕ຺ເຕ ອາປໍ ປິວຕີຕິ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕາປປາຍີ. ຕໍ ອຑ຺ຒຣຕ຺ເຕ ອປາຍິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມມ ຠາຄິເນຍ຺ຍໍ ມິຄໍ ອຫໍ ສາຘຸກໍ ມິຄມາຍໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປສິໍ. ກຖໍ? ຍຖາ ເອເກນ ໂສເຕນ ຉມາສ຺ສສນ຺ໂຕ, ຉຫິ ກລາຫິຕິໂຠຕິ ຠາຄິເນຍ຺ໂຍຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອຫຎ຺ຫິ ຕວ ປຸຕ຺ຕໍ ຕຖາ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປສິໍ, ຍຖາ ເອກສ຺ມິໍ ອຸປຣິມນາສິກາໂສເຕ ວາຕໍ ສນ຺ນິຣຸມ຺ຠິຕ຺ວາ ປຖວິຍາ ອລ຺ລີເນນ ເອເກນ ເຫຏ຺ຐິມໂສເຕນ ຕຕ຺ເຖວ ຉມາຍໍ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ຉຫິ ກລາຫິ ¶ ລຸທ຺ທກໍ ອຕິໂຠຕິ, ຉຫິ ໂກຏ຺ຐາເສຫິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣຕິ ວຎ຺ເຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຕມາຫິ ຉຫິ? ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາເທ ປສາເຣຕ຺ວາ ເອເກນ ປສ຺ເສນ ເສຍ຺ຍາຍ, ຂຸເຣຫິ ຕິຓປໍສຸຂຓເນນ, ຊິວ຺ຫານິນ຺ນາມເນນ ອຸທຣສ຺ສ ອຸທ຺ຘຸມາຕຠາວກຣເຓນ, ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວວິສ຺ສຊ຺ຊເນນ, ວາຕສນ຺ນິຣຸມ຺ຠເນນາຕິ.

ອປໂຣ ¶ ນໂຍ – ປາເທນ ປໍສຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຠິມຸຂາກຑ຺ຒເນນ, ປຏິປຓາມເນນ, ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ສຎ຺ຈຣເຓນ, ອຸທຣໍ ອຸທ຺ຘໍ ປກ຺ຂິປເນນ, ອໂຘ ອວກ຺ຂິປເນນາຕິ ອິມາຫິ ຉຫິ ກລາຫິ ຍຖາ ອຕິໂຠຕິ, ‘‘ມໂຕ ອຍ’’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ວຎ຺ເຈຕິ, ເອວໍ ຕໍ ມິຄມາຍໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປສິນ຺ຕິ ທີເປຕິ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ຕຖາ ນໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປສິໍ, ຍຖາ ເອເກນ ໂສເຕນ ຉມາສ຺ສສນ຺ໂຕ ຉຫິ ກລາຫິຕິ ທ຺ວີສຸປິ ນເຍສຸ ທສ຺ສິເຕຫິ ຉຫິ ກາຣເຓຫິ ກລາຫິຕິ ກລາຍິສ຺ສຕິ, ລຸທ຺ທໍ ວຎ຺ເຈສ຺ສຕີຕິ ¶ ອຕ຺ໂຖ. ໂຠຕີຕິ ຠຄິນິໍ ອາລປຕິ. ຠາຄິເນຍ຺ໂຍຕິ ເອວໍ ຉຫິ ກາຣເຓຫິ ວຎ຺ຈນກໍ ຠາຄິເນຍ຺ຍໍ ນິທ຺ທິສຕິ. ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຠາຄິເນຍ຺ຍສ຺ສ ມິຄມາຍາຍ ສາຘຸກໍ ອຸຄ຺ຄຫິຕຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຠຄິນິໍ ສມສ຺ສາເສຕິ.

ໂສປິ ມິຄໂປຕໂກ ປາເສ ພທ຺ໂຘ ອວິປ຺ຜນ຺ທິຕ຺ວາເຍວ ຠູມິຍໍ ມຫາຜາສຸກປສ຺ເສນ ປາເທ ປສາເຣຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນ ປາທານໍ ອາສນ຺ນຏ຺ຐາເນ ຂຸເຣເຫວ ປຫຣິຕ຺ວາ ປໍສຸຎ຺ຈ ຕິຓານິ ຈ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສີສໍ ປາເຕຕ຺ວາ ຊິວ຺ຫໍ ນິນ຺ນາເມຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ເຂຬກິລິນ຺ນໍ ກຕ຺ວາ ວາຕຄ຺ຄຫເຓນ ອຸທຣໍ ອຸທ຺ຘຸມາຕກໍ ກຕ຺ວາ ອກ຺ຂີນິ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ນາສິກາໂສເຕນ ວາຕໍ ສຎ຺ຈຣາເປນ຺ໂຕ ອຸປຣິມນາສິກາໂສເຕນ ວາຕໍ ສນ຺ນິຣຸມ຺ຠິຕ຺ວາ ສກລສຣີຣໍ ຖທ຺ຘຠາວໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ມຕາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ນີລມກ຺ຂິກາປິ ນໍ ສມ຺ປຣິວາເຣສຸໍ, ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ກາກາ ນິລີຍິໍສຸ. ລຸທ຺ໂທ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸທຣໍ ຫຕ຺ເຖນ ປຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອຕິປາໂຕວ ພທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ, ປູຕິໂກ ຊາໂຕ’’ຕິ ຕສ຺ສ ພນ຺ຘນຣຊ຺ຊຸກໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ເຖວທານິ ນໍ ອຸກ຺ກນ຺ຕິຕ຺ວາ ມໍສໍ ອາທາຍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິຣາສງ຺ໂກ ຫຸຕ຺ວາ ສາຂາປລາສໍ ຄເຫຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ. ມິຄໂປຕໂກປິ ອຸຏ຺ຐາຍ ຈຕູຫິ ປາເທຫິ ຐຕ຺ວາ ກາຍໍ ວິຘຸນິຕ຺ວາ ຄີວໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ມຫາວາເຕນ ຉິນ຺ນວລາຫໂກ ວິຍ ເວເຄນ ມາຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາປິ ¶ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຫຸໂລ ອິທາເນວ ສິກ຺ຂາກາໂມ, ປຸພ຺ເພປິ ສິກ຺ຂາກາໂມເຍວາ’’ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຠາຄິເນຍ຺ຍມິຄໂປຕໂກ ຣາຫຸໂລ ອໂຫສິ, ມາຕາ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ, ມາຕຸລມິໂຄ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຕິປລ຺ລຕ຺ຖມິຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໑໗] ໗. ມາລຸຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກາເຬ ¶ ວາ ຍທິ ວາ ຊຸຓ຺ເຫຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ວຸຑ຺ຒປພ຺ພຊິເຕ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເຕ ກິຣ ໂກສລຊນປເທ ¶ ເອກສ຺ມິໍ ອຣຎ຺ຎາວາເສ ວສນ຺ຕິ. ເອໂກ ກາຬຕ຺ເຖໂຣ ນາມ, ເອໂກ ຊຸຓ຺ຫຕ຺ເຖໂຣ ນາມ. ອເຖກທິວສໍ ຊຸຓ຺ໂຫ ກາຬໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ຠນ຺ເຕ ກາຬ, ສີຕໍ ນາມ ກສ຺ມິໍ ກາເລ ໂຫຕີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ກາເຬ ໂຫຕີ’’ຕິ ອາຫ. ອເຖກທິວສໍ ກາໂຬ ຊຸຓ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຠນ຺ເຕ ຊຸຓ຺ຫ, ສີຕໍ ນາມ ກສ຺ມິໍ ກາເລ ໂຫຕີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ຊຸຓ຺ເຫ ໂຫຕີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ອຸໂຠປິ ອຕ຺ຕໂນ ກງ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສີຕໍ ນາມ ກສ຺ມິໍ ກາເລ ໂຫຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ປຸພ຺ເພປິ ອຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ກເຖສິໍ, ຠວສງ຺ເຂປຄຕຕ຺ຕາ ປນ ນ ສລ຺ລກ຺ຂຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ເອກສ຺ມິໍ ປພ຺ພຕປາເທ ສີໂຫ ຈ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ຈ ທ຺ເວ ສຫາຍາ ເອກິສ຺ສາເຍວ ຄຸຫາຍ ວສນ຺ຕິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ປພ຺ພຕປາເທ ວສຕິ. ອເຖກທິວສໍ ເຕສໍ ສຫາຍການໍ ສີຕໍ ນິສ຺ສາຍ ວິວາໂທ ອຸທປາທິ. ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ‘‘ກາເຬເຍວ ສີຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອາຫ. ສີໂຫ ‘‘ຊຸຓ຺ເຫເຍວ ສີຕໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ອຸໂຠປິ ອຕ຺ຕໂນ ກງ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗.

‘‘ກາເຬ ວາ ຍທິ ວາ ຊຸຓ຺ເຫ, ຍທາ ວາຍຕິ ມາລຸໂຕ;

ວາຕຊານິ ຫິ ສີຕານິ, ອຸໂຠຕ຺ຖມປຣາຊິຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ກາເຬ ວາ ຍທິ ວາ ຊຸຓ຺ເຫຕິ ກາຬປກ຺ເຂ ວາ ຊຸຓ຺ຫປກ຺ເຂ ວາ. ຍທາ ວາຍຕິ ມາລຸໂຕຕິ ຍສ຺ມິໍ ສມເຍ ປຸຣຕ຺ຖິມາທິເຠໂທ ວາໂຕ ວາຍຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ສີຕໍ ໂຫຕິ. ກິໍກາຣຓາ? ວາຕຊານິ ຫິ ສີຕານິ, ຍສ຺ມາ ວາເຕ ວິຊ຺ຊນ຺ເຕເຍວ ສີຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ກາຬປກ຺ໂຂ ວາ ຊຸຓ຺ຫປກ຺ໂຂ ວາ ເອຕ຺ຖ ອປມາຓນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຸໂຠຕ຺ຖມປຣາຊິຕາຕິ ອຸໂຠປິ ຕຸມ຺ເຫ ອິມສ຺ມິໍ ປຎ຺ເຫ ອປຣາຊິຕາຕິ. ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຕ ສຫາຍເກ ສຎ຺ຎາເປສິ.

ສຕ຺ຖາປິ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ປຸພ຺ເພປິ ມຍາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຍໍ ປຎ຺ໂຫ ກຖິໂຕ’’ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ¶ ທ຺ເວປິ ເຖຣາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ¶ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ ‘‘ຕທາ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ກາໂຬ ອໂຫສິ, ສີໂຫ ຊຸຓ຺ໂຫ, ປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊນກຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມາລຸຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໑໘] ໘. ມຕກຠຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເອວໍ ເຈ ສຕ຺ຕາ ຊາເນຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຕກຠຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ກາເລ ມນຸສ຺ສາ ພຫູ ອເຊຬກາທໂຍ ມາເຣຕ຺ວາ ກາລກເຕ ຎາຕເກ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ມຕກຠຕ຺ຕໍ ນາມ ເທນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ເຕ ມນຸສ຺ເສ ຕຖາ ກໂຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ ‘‘ເອຕຣຫິ, ຠນ຺ເຕ, ມນຸສ຺ສາ ພຫູ ປາເຓ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ມຕກຠຕ຺ຕໍ ນາມ ເທນ຺ຕິ. ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕ຺ຖ ວຸຑ຺ຒີ’’ຕິ? ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ‘ມຕກຠຕ຺ຕໍ ທສ຺ສາມາ’ຕິ ກເຕປິ ປາຓາຕິປາເຕ ກາຈິ ວຸຑ຺ຒິ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ປຸພ຺ເພ ປຓ຺ຑິຕາ ອາກາເສ ນິສຊ຺ຊ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ເອຕ຺ຖ ອາທີນວໍ ກເຖຕ຺ວາ ສກລຊມ຺ພຸທີປວາສິເກ ເອຕໍ ກມ຺ມໍ ຊຫາເປສຸໍ. ອິທານິ ປນ ຠວສງ຺ເຂປຄຕຕ຺ຕາ ປຸນ ປາຕຸຠູຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ເອໂກ ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ປາຣຄູ ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິຍພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ມຕກຠຕ຺ຕໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກໍ ເອຬກໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອນ຺ເຕວາສິເກ ອາຫ – ‘‘ຕາຕາ, ອິມໍ ເອຬກໍ ນທິໍ ¶ ເນຕ຺ວາ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ກຓ຺ເຐ ມາລໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈງ຺ຄຸລິກໍ ທຕ຺ວາ ມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ອາເນຖາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ນທິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ນທີຕີເຣ ຐເປສຸໍ. ໂສ ເອຬໂກ ອຕ຺ຕໂນ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອວຣູປາ ນາມ ທຸກ຺ຂາ ອຊ຺ຊ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ມຕ຺ຕິກາຆຏໍ ຠິນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ ມຫາຫສິຕໍ ຫສິຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມໍ ຆາເຕຕ຺ວາ ມຍາ ລທ຺ຘທຸກ຺ຂໍ ລຠິສ຺ສຕີ’’ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ກາຣຸຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ສທ຺ເທນ ປໂຣທິ.

ອຖ ນໍ ເຕ ມາຓວາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ ‘‘ສມ຺ມ ເອຬກ ¶ , ຕ຺ວໍ ມຫາສທ຺ເທນ ຫສິ ເຈວ ໂຣທິ ຈ, ເກນ ນຸ ໂຂ ກາຣເຓນ ຫສິ, ເກນ ກາຣເຓນ ປໂຣທີ’’ຕິ? ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ມໍ ອິມໍ ກາຣຓໍ ອຕ຺ຕໂນ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ເຕ ຕໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິທໍ ກາຣຓໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ອາຈຣິໂຍ ເຕສໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ເອຬກໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ເອຬກ, ຫສິ, ກສ຺ມາ ໂຣທີ’’ຕິ? ເອຬໂກ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ມໍ ຊາຕິສ຺ສຣຎາເຓນ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ກເຖສິ ‘‘ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຸພ຺ເພ ຕາທິໂສວ ມນ຺ຕຊ຺ຌາຍກພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ‘ມຕກຠຕ຺ຕໍ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ເອກໍ ເອຬກໍ ມາເຣຕ຺ວາ ມຕກຠຕ຺ຕໍ ອທາສິໍ, ສ຺ວາຫໍ ເອກສ຺ສ ເອຬກສ຺ສ ຆາຕິຕຕ຺ຕາ ເອເກນູເນສຸ ປຎ຺ຈສຸ ອຕ຺ຕຠາວສເຕສຸ ສີສຈ຺ເຉທໍ ປາປຸຓິໍ, ອຍໍ ເມ ¶ ໂກຏິຍໍ ຐິໂຕ ປຎ຺ຈສຕິໂມ ອຕ຺ຕຠາໂວ, ສ຺ວາຫໍ ‘ອຊ຺ຊ ເອວຣູປາ ທຸກ຺ຂາ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສາມີ’ຕິ ໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຫສິໍ. ໂຣທນ຺ໂຕ ປນ ‘ອຫໍ ຕາວ ເອກໍ ເອຬກໍ ມາເຣຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານິ ສີສຈ຺ເຉທທຸກ຺ຂໍ ປຕ຺ວາ ອຊ຺ຊ ຕມ຺ຫາ ທຸກ຺ຂາ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສາມິ, ອຍໍ ປນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມໍ ມາເຣຕ຺ວາ ອຫໍ ວິຍ ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານິ ສີສຈ຺ເຉທທຸກ຺ຂໍ ລຠິສ຺ສຕີ’ຕິ ຕຍິ ກາຣຸຎ຺ເຎນ ໂຣທິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອຬກ, ມາ ຠາຍິ, ນາຫໍ ຕໍ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກິໍ ວເທສິ, ຕຍິ ມາເຣນ຺ເຕປິ ອມາເຣນ຺ເຕປິ ນ ສກ຺ກາ ອຊ຺ຊ ມຍາ ມຣຓາ ມຸຈ຺ຈິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອຬກ, ມາ ຠາຍິ, ອຫໍ ເຕ ອາຣກ຺ຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍເຍວ ວິຈຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກ ຕວ ອາຣກ຺ໂຂ, ມຍາ ກຕປາປໍ ປນ ມຫນ຺ຕໍ ພລວ’’ນ຺ຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເອຬກໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ເອຬກໍ ກສ຺ສຈິປິ ມາເຣຕຸໍ ນ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອນ຺ເຕວາສິເກ ອາທາຍ ເອຬເກເນວ ສທ຺ຘິໍ ວິຈຣິ. ເອຬໂກ ວິສ຺ສຏ຺ຐມຕ຺ໂຕວ ເອກໍ ປາສາຓປິຏ຺ຐິໍ ນິສ຺ສາຍ ຊາຕຄຸມ຺ເພ ຄີວໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓານິ ຂາທິຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ. ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ຕສ຺ມິໍ ປາສາຓປິຏ຺ເຐ ອສນິ ປຕິ, ຕໂຕ ¶ ເອກາ ປາສາຓສກລິກາ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອຬກສ຺ສ ປສາຣິຕຄີວາຍ ປຕິຕ຺ວາ ສີສໍ ຉິນ຺ທິ, ມຫາຊໂນ ສນ຺ນິປຕິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ¶ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ໂສ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ຕສ຺ສ ມຫາຊນສ຺ສ ເທວຕານຸຠາເວນ ອາກາເສ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ສຕ຺ຕາ ເອວໍ ປາປສ຺ສ ຜລໍ ຊານມານາ ອປ຺ເປວນາມ ປາຓາຕິປາຕໍ ນ ກເຣຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ມຘຸຣສ຺ສເຣນ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໘.

‘‘ເອວໍ ເຈ ສຕ຺ຕາ ຊາເນຍ຺ຍຸໍ, ທຸກ຺ຂາຍໍ ຊາຕິສມ຺ຠໂວ;

ນ ປາໂຓ ປາຓິນໍ ຫຎ຺ເຎ, ປາຓຆາຕີ ຫິ ໂສຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ເຈ ສຕ຺ຕາ ຊາເນຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ເອວໍ ເຈ ຊາເນຍ຺ຍຸໍ. ກຖໍ? ທຸກ຺ຂາຍໍ ຊາຕິສມ຺ຠໂວຕິ ອຍໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຊາຕິ ຈ ຊາຕສ຺ສ ອນຸກ຺ກເມນ ວຑ຺ຒິສງ຺ຂາໂຕ ສມ຺ຠໂວ ຈ ຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓອປ຺ປິຍສມ຺ປໂຍຄປິຍວິປ຺ປໂຍຄຫຕ຺ຖປາທຈ຺ເຉທາທີນໍ ທຸກ຺ຂານໍ ວຕ຺ຖຸຠູຕຕ຺ຕາ ‘‘ທຸກ຺ໂຂ’’ຕິ ຍທິ ຊາເນຍ຺ຍຸໍ. ນ ປາໂຓ ປາຓິນໍ ຫຎ຺ເຎຕິ ‘‘ປຣໍ ວຘນ຺ໂຕ ຊາຕິສມ຺ຠເວ ວຘໍ ລຠຕິ, ປີເຬນ຺ໂຕ ປີຬໍ ລຠຕີ’’ຕິ ຊາຕິສມ຺ຠວສ຺ສ ທຸກ຺ຂວຕ຺ຖຸຕາຍ ທຸກ຺ຂຠາວໍ ຊານນ຺ໂຕ ໂກຈິ ປາໂຓ ອຎ຺ຎໍ ປາຓິນໍ ນ ຫຎ຺ເຎ, ສຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕໍ ນ ຫເນຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍກາຣຓາ? ປາຓຆາຕີ ຫິ ໂສຈຕີຕິ, ຍສ຺ມາ ສາຫຕ຺ຖິກາທີສຸ ຉສຸ ປໂຍເຄສຸ ເຍນ ເກນຈິ ປໂຍເຄນ ປຣສ຺ສ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຸປຈ຺ເຉທເນນ ປາຓຆາຕີ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຏ຺ຐສຸ ມຫານິຣເຍສຸ ໂສຬສສຸ ອຸສ຺ສທນິຣເຍສຸ ນານປ຺ປກາຣາຍ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍາ ເປຕ຺ຕິວິສເຍ ອສຸຣກາເຍຕິ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວມາໂນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອນ຺ໂຕນິຊ຺ຌາຍນລກ຺ຂເຓນ ໂສເກນ ¶ ໂສຈຕິ. ຍຖາ ວາຍໍ ເອຬໂກ ມຣຓຠເຍນ ໂສຈຕິ, ເອວໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ໂສຈຕີຕິປິ ຎຕ຺ວາ ນ ປາໂຓ ປາຓິນໍ ຫຎ຺ເຎ, ໂກຈິ ປາຓາຕິປາຕກມ຺ມໍ ນາມ ນ ກເຣຍ຺ຍ. ໂມເຫນ ປນ ມູຬ຺ຫາ ອວິຊ຺ຊາຍ ອນ຺ຘີກຕາ ອິມໍ ອາທີນວໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ປາຓາຕິປາຕໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ນິຣຍຠເຍນ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ມນຸສ຺ສາ ຕໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ນິຣຍຠຍຠີຕາ ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣມິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ, ມຫາຊໂນປິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ¶ ເທວນຄຣໍ ປູເຣສິ. ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ ‘‘ອຫໍ ເຕນ ສມເຍນ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມຕກຠຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໑໙] ໙. ອາຍາຈິຕຠຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສເຈ ¶ ມຸຈ຺ເຈ ເປຈ຺ຈ ມຸຈ຺ເຈຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວຕານໍ ອາຍາຈນພລິກມ຺ມໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ກິຣ ມນຸສ຺ສາ ວຓິຊ຺ຊາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ປາເຓ ວຘິຕ຺ວາ ເທວຕານໍ ພລິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ອນນ຺ຕຣາເຍນ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘິໍ ປຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ພລິກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຍາຈິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖານນ຺ຕຣາເຍນ ອຕ຺ຖສິທ຺ຘິໍ ປຕ຺ວາ ອາຄຕາ ‘‘ເທວຕານຸຠາເວນ ອິທໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ພຫູ ປາເຓ ວຘິຕ຺ວາ ອາຍາຈນໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕຸໍ ພລິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ຠຄວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມເກ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ຄາມທ຺ວາເຣ ຐິຕນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ເຂ ເທວຕາຍ ພລິກມ຺ມໍ ປຏິຊານິຕ຺ວາ ອນນ຺ຕຣາເຍນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ພຫູ ປາເຓ ວຘິຕ຺ວາ ‘‘ອາຍາຈນໂຕ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ຄໂຕ. ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ຂນ຺ຘວິຏເປ ຐຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໙.

‘‘ສເຈ ມຸຈ຺ເຈ ເປຈ຺ຈ ມຸຈ຺ເຈ, ມຸຈ຺ຈມາໂນ ຫິ ພຊ຺ຌຕິ;

ນ ເຫວໍ ຘີຣາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ມຸຕ຺ຕິ ພາລສ຺ສ ພນ຺ຘນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສເຈ ມຸຈ຺ເຈ ເປຈ຺ຈ ມຸຈ຺ເຈຕິ ໂຠ ປຸຣິສ, ຕ຺ວໍ ສເຈ ມຸຈ຺ເຈ ຍທິ ມຸຈ຺ຈິຕຸກາໂມສິ. ເປຈ຺ຈ ມຸຈ຺ເຈຕິ ຍຖາ ປຣໂລເກ ນ ພຊ຺ຌສິ, ເອວໍ ມຸຈ຺ຈາຫິ. ມຸຈ຺ຈມາໂນ ຫິ ພຊ຺ຌຕີຕິ ຍຖາ ປນ ຕ຺ວໍ ¶ ປາຓໍ ວຘິຕ຺ວາ ມຸຈ຺ຈິຕຸໍ ອິຈ຺ຉສິ, ເອວໍ ມຸຈ຺ຈມາໂນ ຫິ ປາປກມ຺ເມນ ພຊ຺ຌຕິ. ຕສ຺ມາ ນ ເຫວໍ ຘີຣາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ເຍ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິສາ, ເຕ ເອວໍ ປຏິສ຺ສວໂຕ ນ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ກິໍກາຣຓາ? ເອວຣູປາ ຫິ ມຸຕ຺ຕິ ພາລສ຺ສ ພນ຺ຘນໍ, ເອສາ ປາຓາຕິປາຕໍ ກຕ຺ວາ ມຸຕ຺ຕິ ນາມ ພາລສ຺ສ ພນ຺ຘນເມວ ໂຫຕີຕິ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ຕໂຕ ¶ ປຏ຺ຐາຍ ມນຸສ຺ສາ ເອວຣູປາ ປາຓາຕິປາຕກມ຺ມາ ວິຣຕາ ຘມ຺ມໍ ຈຣິຕ຺ວາ ເທວນຄຣໍ ປູຣຍິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ ‘‘ອຫໍ ເຕນ ສມເຍນ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອາຍາຈິຕຠຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໒໐] ໑໐. ນຬປານຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ທິສ຺ວາ ¶ ປທມນຸຕ຺ຕິຓ຺ຓນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ໂກສເລສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ນຬກປານຄາມໍ ປຕ຺ວາ ນຬກປານໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ເກຕກວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນຬທຓ຺ຑເກ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ກິຣ ຠິກ຺ຂູ ນຬກປານໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ນ຺ຫຕ຺ວາ ສູຈິຆຣຕ຺ຖາຍ ສາມເຓເຣຫິ ນຬທຓ຺ຑເກ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ເຕ ສພ຺ພຕ຺ຖກເມວ ຉິທ຺ເທ ທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ສູຈິຆຣຕ຺ຖາຍ ນຬທຓ຺ຑເກ ຄຓ຺ຫາເປມ, ເຕ ມູລໂຕ ຍາວ ອຄ຺ຄາ ສພ຺ພຕ຺ຖກເມວ ຉິທ຺ທາ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອິທໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍ຺ຫໍ ໂປຣາຓກອຘິຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ປຸພ຺ເພ ກິຣ ໂສ ວນສຓ຺ໂຑ ອຣຎ຺ໂຎ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສາປິ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ເອໂກ ທກຣກ຺ຂໂສ ໂອຕິຓ຺ໂຓຕິຓ຺ເຓ ຂາທຕິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂຣຫິຕມິຄໂປຕກປ຺ປມາໂຓ ກປິຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ອສີຕິສຫສ຺ສມຕ຺ຕວານຣປຣິວຸໂຕ ຍູຖໍ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ອຣຎ຺ເຎ ວສຕິ. ໂສ ວານຣຄຓສ຺ສ ໂອວາທໍ ອທາສິ ‘‘ຕາຕາ, ອິມສ຺ມິໍ ອຣຎ຺ເຎ ວິສຣຸກ຺ຂາປິ ອມນຸສ຺ສປຣິຄ຺ຄຫິຕໂປກ຺ຂຣຓິໂຍປິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ອຂາທິຕປຸພ຺ພໍ ຜລາຜລໍ ຂາທນ຺ຕາ ວາ ອປີຕປຸພ຺ພໍ ປານີຍໍ ປິວນ຺ຕາ ວາ ມໍ ປຏິປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ອຄຕປຸພ຺ພຏ຺ຐານໍ ຄຕາ ຕຕ຺ຖ ພຫຸເທວ ທິວສໍ ຈຣິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ຄເວສມານາ ເອກໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ທິສ຺ວາ ປານີຍໍ ອປິວິຕ຺ວາວ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສາຄມນໍ ໂອໂລກຍມານາ ນິສີທິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ຕາຕາ, ປານີຍໍ ນ ປິວຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາຄມນໍ ໂອໂລເກມາ’’ຕິ. ‘‘ສຸຏ຺ຐຸ, ຕາຕາ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ອາວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປທໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ໂອຕິຓ຺ຓເມວ ¶ ປສ຺ສິ, ນ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ຓໍ. ໂສ ‘‘ນິສ຺ສໍສຍໍ ເອສາ ອມນຸສ຺ສປຣິຄ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສຸຏ຺ຐຸ ໂວ ກຕໍ, ຕາຕາ, ປານີຍໍ ອປິວນ຺ເຕຫິ, ອມນຸສ຺ສປຣິຄ຺ຄຫິຕາ ອຍ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ທກຣກ຺ຂໂສປິ ¶ ເຕສໍ ອໂນຕຣຓຠາວໍ ¶ ຎຕ຺ວາ ນີໂລທໂຣ ປຓ຺ຑຣມຸໂຂ ສຸຣຕ຺ຕຫຕ຺ຖປາໂທ ພີຠຈ຺ຉທສ຺ສໂນ ຫຸຕ຺ວາ ອຸທກໍ ທ຺ວິຘາ ກຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ ນິສິນ຺ນາຕ຺ຖ, ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ຕ຺ວໍ ອິຘ ນິພ຺ພຕ຺ຕທກຣກ຺ຂໂສສີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ອຫ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ໂອຕິຓ຺ຓເກ ລຠສີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ລຠາມິ, ອຫໍ ອິໂຘຕິຓ຺ຓໍ ອນ຺ຕມໂສ ສກຸຓິກໍ ອຸປາທາຍ ນ ກິຎ຺ຈິ ມຸຎ຺ຈາມິ, ຕຸມ຺ເຫປິ ສພ຺ເພ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ນ ມຍໍ ອຕ຺ຕານໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ຂາທິຕຸໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ປານີຍໍ ປນ ປິວິສ຺ສຖາ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ປານີຍໍ ປິວິສ຺ສາມ, ນ ຈ ເຕ ວສໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ກຖໍ ປານີຍໍ ປິວິສ຺ສຖາ’’ຕິ? ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ ມຎ຺ຎສິ ‘‘ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປິວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ມຍຎ຺ຫິ ອໂນຕຣິຕ຺ວາ ອສີຕິສຫສ຺ສານິປິ ເອກເມກໍ ນຬທຓ຺ຑກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປ຺ປລນາເຬນ ອຸທກໍ ປິວນ຺ຕາ ວິຍ ຕວ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ປານີຍໍ ປິວິສ຺ສາມ, ເອວໍ ໂນ ຕ຺ວໍ ຂາທິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສສີ’’ຕິ. ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອິມິສ຺ສາ ຄາຖາຍ ປຸຣິມປທທ຺ວຍໍ ອຠາສິ –

໒໐.

‘‘ທິສ຺ວາ ປທມນຸຕ຺ຕິຓ຺ຓໍ, ທິສ຺ວາໂນຕຣິຕໍ ປທ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ກປິຣາຊາ ຕສ຺ສາ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ເອກມ຺ປິ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ຓປທໍ ນາທ຺ທສ, ໂອຕຣິຕໍ ປນ ໂອຕິຓ຺ຓປທເມວ ອທ຺ທສ. ເອວໍ ທິສ຺ວາ ປທໍ ອນຸຕ຺ຕິຓ຺ຓໍ ທິສ຺ວານ ໂອຕຣິຕໍ ປທໍ ‘‘ອທ຺ຘາຍໍ ໂປກ຺ຂຣຓີ ອມນຸສ຺ສປຣິຄ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ສປຣິໂສ ອາຫ –

‘‘ນເຬນ ວາຣິໍ ປິສ຺ສາມາ’’ຕິ;

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ມຍໍ ຕວ ໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ນເຬນ ປານີຍໍ ປິວິສ຺ສາມາຕິ. ປຸນ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອາຫ –

‘‘ເນວ ມໍ ຕ຺ວໍ ວຘິສ຺ສສີ’’ຕິ;

ເອວໍ ນເຬນ ປານີຍໍ ປິວນ຺ຕໍ ສປຣິສມ຺ປິ ມໍ ຕ຺ວໍ ເນວ ວຘິສ຺ສສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກໍ ນຬທຓ຺ຑກໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ປາຣມິໂຍ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ມຸເຂນ ຘມິ, ນໂຬ ¶ ອນ຺ໂຕ ກິຎ຺ຈິ ຄຓ຺ຐິໍ ອເສເສຕ຺ວາ ສພ຺ພຕ຺ຖກເມວ ສຸສິໂຣ ອໂຫສິ ¶ . ອິມິນາ ນິຍາເມນ ອປຣມ຺ປິ ອປຣມ຺ປິ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ມຸເຂນ ຘມິຕ຺ວາ ອທາສິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ນ ສກ຺ກາ ນິຏ຺ຐາເປຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ນ ຄເຫຕພ຺ພໍ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ‘‘ອິມໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຊາຕາ ສພ຺ເພປິ ນຬາ ເອກຈ຺ຉິທ຺ທາ ໂຫນ຺ຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາສິ ¶ . ໂພຘິສຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ຫິຕູປຈາຣສ຺ສ ມຫນ຺ຕຕາຍ ອຘິຏ຺ຐານໍ ສມິຊ຺ຌຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ເພປິ ຕໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐິຕນຬາ ເອກຈ຺ຉິທ຺ທາ ຊາຕາ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ກປ຺ເປ ຈຕ຺ຕາຣິ ກປ຺ປຏ຺ຐິຍປາຏິຫາຣິຍານິ ນາມ. ກຕມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ? ຈນ຺ເທ ສສລກ຺ຂຓໍ ສກລມ຺ປິ ອິມໍ ກປ຺ປໍ ຐສ຺ສຕິ, ວຏ຺ຏກຊາຕເກ ອຄ຺ຄິໂນ ນິພ຺ພຸຕຏ຺ຐານໍ ສກລມ຺ປິ ອິມໍ ກປ຺ປໍ ອຄ຺ຄິ ນ ຌາຍິສ຺ສຕິ, ຆຏີກາຣນິເວສນຏ຺ຐານໍ ສກລມ຺ປິ ອິມໍ ກປ຺ປໍ ອໂນວສ຺ສກໍ ຐສ຺ສຕິ, ອິມໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐິຕນຬາ ສກລມ຺ປິ ອິມໍ ກປ຺ປໍ ເອກຈ຺ຉິທ຺ທາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອິມານິ ຈຕ຺ຕາຣິ ກປ຺ປຏ຺ຐິຍປາຏິຫາຣິຍານິ ນາມ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອວໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເອກໍ ນຬໍ ອາທາຍ ນິສີທິ. ເຕປິ ອສີຕິສຫສ຺ສວານຣາ ເອເກກໍ ອາທາຍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ເຕປິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ນເຬນ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວນກາເລ ສພ຺ເພ ຕີເຣ ນິສິນ຺ນາວ ປິວິໍສຸ. ເອວໍ ເຕຫິ ປານີເຍ ປິວິເຕ ທກຣກ຺ຂໂສ ກິຎ຺ຈິ ອລຠິຕ຺ວາ ອນຕ຺ຕມໂນ ສກນິເວສນເມວ ຄໂຕ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ສປຣິວາໂຣ ອຣຎ຺ຎເມວ ປາວິສິ.

ສຕ຺ຖາ ປນ ‘‘ອິເມສໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ນຬານໍ ເອກຈ຺ຉິທ຺ທຠາໂວ ນາມ ມຍ຺ຫເມເວຕໍ ໂປຣາຓກອຘິຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ທກຣກ຺ຂໂສ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ອສີຕິສຫສ຺ສວານຣາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ອຸປາຍກຸສໂລ ປນ ກປິຣາຊາ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ນຬປານຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ສີລວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ນິຄ຺ໂຣຘໍ ລກ຺ຂຓໍ ກຓ຺ຑິ, ວາຕມິຄໍ ຂຣາທິຍໍ;

ຕິປລ຺ລຕ຺ຖໍ ມາລຸຕຎ຺ຈ, ມຕຠຕ຺ຕ ອຍາຈິຕໍ;

ນຬປານນ຺ຕິ ເຕ ທສາຕິ.

໓. ກຸຣຸງ຺ຄວຄ຺ໂຄ

[໒໑] ໑. ກຸຣຸງ຺ຄມິຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຎາຕເມຕໍ ¶ ¶ ¶ ກຸຣຸງ຺ຄສ຺ສາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ສນ຺ນິປຕິຕາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອາວຸໂສ ເທວທຕ຺ໂຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຆາຕນຕ຺ຖາຍ ຘນຸຄ຺ຄເຫ ປໂຍເຊສິ, ສິລໍ ປວິຊ຺ຌິ, ຘນປາລໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ສພ຺ພຖາປິ ທສພລສ຺ສ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກຕີ’’ຕິ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ກເຖນ຺ຕາ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຠນ຺ເຕ, ເທວທຕ຺ໂຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກຕີຕິ ຕສ຺ສ ອຄຸຓກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາມ຺ຫາຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອິທາເນວ ມມ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ມມ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກິເຍວ, ນ ຈ ປນ ມໍ ວຘິຕຸໍ ອສກ຺ຂີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກຸຣຸງ຺ຄມິໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ຜລານິ ຂາທນ຺ໂຕ ວສຕິ. ໂສ ເອກສ຺ມິໍ ກາເລ ຜລສມ຺ປນ຺ເນ ເສປຓ຺ຓິຣຸກ຺ເຂ ເສປຓ຺ຓິຜລານິ ຂາທຕິ. ອເຖໂກ ຄາມວາສີ ອຏ຺ຏກລຸທ຺ທໂກ ຜລຣຸກ຺ຂມູເລສຸ ມິຄານໍ ປທານິ ອຸປຘາເຣຕ຺ວາ ອຸປຣິຣຸກ຺ເຂ ອຏ຺ຏກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິສີທິຕ຺ວາ ຜລານິ ຂາທິຕຸໍ ອາຄຕາຄເຕ ມິເຄ ສຕ຺ຕິຍາ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ເຕສໍ ມໍສໍ ວິກ຺ກິຓນ຺ໂຕ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປທວຬຎ຺ຊໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ເສປຓ຺ຓິຣຸກ຺ເຂ ອຏ຺ຏກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປາໂຕວ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕິໍ ອາທາຍ ວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ອາຣຸຫິຕ຺ວາ ອຏ຺ຏເກ ນິສີທິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ປາໂຕວ ວສນຏ຺ຐານາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘‘ເສປຓ຺ຓິຜລານິ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຄມ຺ມ ຕໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ສຫສາວ ອປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ກທາຈິ ອຏ຺ຏກລຸທ຺ທກາ ຣຸກ຺ເຂສຸ ອຏ຺ຏກໍ ພນ຺ຘນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເອວຣູໂປ ອຸປທ຺ທໂວ’’ຕິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ພາຫິຣໂຕວ ອຏ຺ຐາສິ.

ລຸທ຺ທໂກປິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອນາຄມນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອຏ຺ຏເກ ນິສິນ຺ໂນວ ¶ ເສປຓ຺ຓິຜລານິ ຂິປິຕ຺ວາ ຂິປິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ປາເຕສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອິມານິ ຜລານິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ປຸຣໂຕ ປຕນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ອຸປຣິ ລຸທ຺ທໂກ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸລ຺ໂລເກນ຺ໂຕ ລຸທ຺ທກໍ ທິສ຺ວາ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ¶ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ, ຣຸກ຺ຂ-ປຸພ຺ເພ ຕ຺ວໍ ໂອລມ຺ພກໍ ຈາເຣນ຺ໂຕ ¶ ວິຍ ອຸຊຸກເມວ ຜລານິ ປາເຕສິ, ອຊ຺ຊ ປນ ເຕ ຣຸກ຺ຂຘມ຺ໂມ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ຕຍາ ຣຸກ຺ຂຘມ຺ເມ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ເຕ ອຫມ຺ປິ ອຎ຺ຎໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ອາຫາຣໍ ປຣິເຍສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໑.

‘‘ຎາຕເມຕໍ ກຸຣຸງ຺ຄສ຺ສ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ເສປຓ຺ຓິ ເສຍ຺ຍສິ;

ອຎ຺ຎໍ ເສປຓ຺ຓິ ຄຈ຺ຉາມິ, ນ ເມ ເຕ ຣຸຈ຺ຈເຕ ຜລ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຎາຕນ຺ຕິ ປາກຏໍ ຊາຕໍ. ເອຕນ຺ຕິ ອິທໍ. ກຸຣຸງ຺ຄສ຺ສາຕິ ກຸຣຸງ຺ຄມິຄສ຺ສ. ຍໍ ຕ຺ວໍ ເສປຓ຺ຓິ ເສຍ຺ຍສີຕິ ຍໍ ຕ຺ວໍ ອມ຺ໂຠ ເສປຓ຺ຓິຣຸກ຺ຂ ປຸຣໂຕ ຜລານິ ປາຕຍມາໂນ ເສຍ຺ຍສິ ວິເສຍ຺ຍສິ ວິສິຓ຺ຓຜໂລ ໂຫສິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ກຸຣຸງ຺ຄມິຄສ຺ສ ປາກຏໍ ຊາຕໍ. ນ ເມ ເຕ ຣຸຈ຺ຈເຕ ຜລນ຺ຕິ ເອວໍ ຜລໍ ທທມານາຍ ນ ເມ ຕວ ຜລໍ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ຕິຏ຺ຐ ຕ຺ວໍ, ອຫໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ອຄມາສິ.

ອຖສ຺ສ ລຸທ຺ທໂກ ອຏ຺ຏເກ ນິສິນ຺ໂນວ ສຕ຺ຕິໍ ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ວິຣທ຺ໂຘ ທານິມ຺ຫິ ຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ອາຫ ‘‘ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ອິທານີສິ ກິຎ຺ຈາປິ ມໍ ວິຣທ຺ໂຘ, ອຏ຺ຐ ປນ ມຫານິຣເຍ ໂສຬສອຸສ຺ສທນິຣເຍ ປຎ຺ຈວິຘພນ຺ຘນາທີນິ ຈ ກມ຺ມກາຣຓານິ ອວິຣທ຺ໂຘເຍວາສີ’’ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ປລາຍິຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິໍ ຄໂຕ, ລຸທ຺ໂທປິ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາປິ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອິທາເນວ ມມ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ປຣິສກ຺ກິເຍວ, ນ ຈ ປນ ມໍ ວຘິຕຸໍ ອສກ຺ຂີ’’ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອຏ຺ຏກລຸທ຺ທໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ກຸຣຸງ຺ຄມິໂຄ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກຸຣຸງ຺ຄມິຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໒໒] ໒. ກຸກ຺ກຸຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເຍ ¶ ¶ ກຸກ຺ກຸຣາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຎາຕຕ຺ຖຈຣິຍໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາ ທ຺ວາທສກນິປາເຕ ຠທ຺ທສາລຊາຕເກ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ອິທໍ ປນ ວຕ຺ຖຸໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ¶ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຖາຣູປໍ ກມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ກຸກ຺ກຸຣໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອເນກສຕກຸກ຺ກຸຣປຣິວຸໂຕ ມຫາສຸສາເນ ວສຕິ. ອເຖກທິວສໍ ຣາຊາ ເສຕສິນ຺ຘວຍຸຕ຺ຕໍ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ຣຖໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ທິວສຠາຄໍ ກີຬິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ສູຣິເຍ ນຄຣໍ ປາວິສິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ຣຖວຣຕ຺ຕໍ ຍຖານທ຺ຘເມວ ຣາຊງ຺ຄເຓ ຐປຍິໍສຸ, ໂສ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ຕິນ຺ໂຕ. ອຸປຣິປາສາທໂຕ ໂກເລຍ຺ຍກສຸນຂາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຈມ຺ມຎ຺ຈ ນທ຺ຘິຎ຺ຈ ຂາທິໍສຸ. ປຸນທິວເສ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ ‘‘ເທວ, ນິທ຺ຘມນມຸເຂນ ສຸນຂາ ປວິສິຕ຺ວາ ຣຖສ຺ສ ຈມ຺ມຎ຺ຈ ນທ຺ຘິຎ຺ຈ ຂາທິໍສູ’’ຕິ. ຣາຊາ ສຸນຂານໍ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ທິຏ຺ຐທິຏ຺ຐຏ຺ຐາເນ ສຸນເຂ ຆາເຕຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຸນຂານໍ ມຫາພ຺ຍສນໍ ອຸທປາທິ. ເຕ ທິຏ຺ຐິທິຏ຺ຐຏ຺ຐາເນ ຆາຕິຍມານາ ປລາຍິຕ຺ວາ ສຸສານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມໍສຸ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘ຕຸມ຺ເຫ ພຫູ ສນ຺ນິປຕິຕາ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕ ‘‘ອນ຺ເຕປຸເຣ ກິຣ ຣຖສ຺ສ ຈມ຺ມຎ຺ຈ ນທ຺ຘິ ຈ ສຸນເຂຫິ ຂາທິຕາ’ຕິ ກຸທ຺ໂຘ ຣາຊາ ສຸນຂວຘໍ ອາຓາເປສິ, ພຫູ ສຸນຂາ ວິນສ຺ສນ຺ຕິ, ມຫາຠຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອາຣກ຺ຂຏ຺ຐາເນ ພຫິ ສຸນຂານໍ ໂອກາໂສ ນຕ຺ຖິ, ອນ຺ໂຕຣາຊນິເວສເນ ໂກເລຍ຺ຍກສຸນຂານເມວ ຕໍ ກມ຺ມໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ອິທານິ ປນ ໂຈຣານໍ ກິຎ຺ຈິ ຠຍໍ ນຕ຺ຖິ, ອໂຈຣາ ມຣຓໍ ລຠນ຺ຕິ, ຍໍນູນາຫໍ ໂຈເຣ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຎາຕິສງ຺ຆສ຺ສ ຊີວິຕທານໍ ທເທຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ຎາຕເກ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຠາຍິຕ຺ຖ, ອຫໍ ໂວ ອຠຍໍ ອາຫຣິສ຺ສາມິ, ຍາວ ¶ ຣາຊານໍ ປສ຺ສາມິ, ຕາວ ອິເຘວ ໂຫຖາ’’ຕິ ປາຣມິໂຍ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເມຕ຺ຕາຠາວນໍ ປຸເຣຈາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອຸປຣິ ເລຑ຺ຑຸໍ ວາ ມຸຄ຺ຄຣໍ ວາ ມາ ໂກຈິ ຂິປິຕຸໍ ອຸສ຺ສຫີ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ເອກໂກວ ອນ຺ໂຕນຄຣໍ ປາວິສິ. ອຖ ນໍ ທິສ຺ວາ ເອກສຕ຺ໂຕປິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ນາມ ນາໂຫສິ. ຣາຊາປິ ສຸນຂວຘໍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ວິນິຈ຺ຉເຍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາສນສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ປາວິສິ. ອຖ ນໍ ຣາຊປຸຣິສາ ນີຫຣິຕຸໍ ອາຣທ຺ຘາ, ຣາຊາ ປນ ວາເຣສິ.

ໂສ ໂຖກໍ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາສນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ຕຸມ຺ເຫ ກຸກ຺ກຸເຣ ມາຣາເປຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ມາຣາເປມຫ’’ນ຺ຕິ ¶ . ‘‘ໂກ ເນສໍ ອປຣາໂຘ ນຣິນ຺ທາ’’ຕິ? ‘‘ຣຖສ຺ສ ເມ ¶ ປຣິວາຣຈມ຺ມຎ຺ຈ ນທ຺ຘິຎ຺ຈ ຂາທິໍສູ’’ຕິ. ‘‘ເຍ ຂາທິໍສຸ, ເຕ ຊານາຖາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຊານາມາ’’ຕິ. ‘‘‘ອິເມ ນາມ ຈມ຺ມຂາທກໂຈຣາ’ຕິ ຕຖໂຕ ອຊານິຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ຐຏ຺ຐາເນເຍວ ມາຣາປນໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ຣຖຈມ຺ມສ຺ສ ກຸກ຺ກຸເຣຫິ ຂາທິຕຕ຺ຕາ ‘ທິຏ຺ຐທິຏ຺ເຐ ສພ຺ເພວ ມາເຣຖາ’ຕິ ສຸນຂວຘໍ ອາຓາເປສິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ໂວ ມນຸສ຺ສາ ສພ຺ເພວ ກຸກ຺ກຸເຣ ມາເຣນ຺ຕິ, ອຸທາຫຸ ມຣຓໍ ອລຠນ຺ຕາປິ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ, ອມ຺ຫາກໍ ຆເຣ ໂກເລຍ຺ຍກາ ມຣຓໍ ນ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ. ມຫາຣາຊ ອິທາເນວ ຕຸມ຺ເຫ ‘‘ຣຖຈມ຺ມສ຺ສ ກຸກ຺ກຸເຣຫິ ຂາທິຕຕ຺ຕາ ‘ທິຏ຺ຐທິຏ຺ເຐ ສພ຺ເພວ ມາເຣຖາ’ຕິ ສຸນຂວຘໍ ອາຓາເປສິ’’ນ຺ຕິ ອໂວຈຸຕ຺ຖ, ອິທານິ ປນ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຆເຣ ໂກເລຍ຺ຍກາ ມຣຓໍ ນ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ ວເທຖ. ‘‘ນນຸ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕຸມ຺ເຫ ຉນ຺ທາທິວເສນ ອຄຕິຄມນໍ ຄຈ຺ຉຖ, ອຄຕິຄມນຎ຺ຈ ນາມ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ນ ຈ ຣາຊຘມ຺ໂມ, ຣຎ຺ຎາ ນາມ ກາຣຓຄເວສເກນ ຕຸລາສທິເສນ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອິທານິ ຈ ໂກເລຍ຺ຍກາ ມຣຓໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ທຸພ຺ພລສຸນຂາວ ລຠນ຺ຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ນາຍໍ ສພ຺ພສຸນຂຆຈ຺ຈາ, ທຸພ຺ພລຆາຕິກາ ນາເມສາ’’ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ມຘຸຣສ຺ສຣໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ກໂຣຖ, ນາຍໍ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໒.

‘‘ເຍ ¶ ກຸກ຺ກຸຣາ ຣາຊກຸລມ຺ຫິ ວທ຺ຘາ, ໂກເລຍ຺ຍກາ ວຓ຺ຓພລູປປນ຺ນາ;

ເຕເມ ນ ວຊ຺ຌາ ມຍມສ຺ມ ວຊ຺ຌາ, ນາຍໍ ສຆຈ຺ຈາ ທຸພ຺ພລຆາຕິກາຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຍ ກຸກ຺ກຸຣາຕິ ເຍ ສຸນຂາ. ຍຖາ ຫິ ຘາຣຸຓ຺ໂຫປິ ປສ຺ສາໂວ ‘‘ປູຕິມຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ, ຕທຫຸຊາໂຕປິ ສິງ຺ຄາໂລ ‘‘ຊຣສິງ຺ຄາໂລ’’ຕິ, ໂກມລາປິ ຄໂລຈິລຕາ ‘‘ປູຕິລຕາ’’ຕິ, ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓປິ ກາໂຍ ‘‘ປູຕິກາໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວເມວໍ ວສ຺ສສຕິໂກປິ ສຸນໂຂ ‘‘ກຸກ຺ກຸໂຣ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕສ຺ມາ ມຫລ຺ລກາ ກາຍພລູປປນ຺ນາປິ ເຕ ‘‘ກຸກ຺ກຸຣາ’’ຕ຺ເວວ ວຸຕ຺ຕາ. ວທ຺ຘາຕິ ວຑ຺ຒິຕາ. ໂກເລຍ຺ຍກາຕິ ຣາຊກຸເລ ຊາຕາ ສມ຺ຠູຕາ ສໍວຑ຺ຒາ. ວຓ຺ຓພລູປປນ຺ນາຕິ ສຣີຣວຓ຺ເຓນ ເຈວ ກາຍພເລນ ຈ ສມ຺ປນ຺ນາ. ເຕເມ ນ ວຊ຺ຌາຕິ ເຕ ອິເມ ສສ຺ສາມິກາ ສາຣກ຺ຂາ ນ ວຊ຺ຌາ. ມຍມສ຺ມ ວຊ຺ຌາຕິ ອສ຺ສາມິກາ ອນາຣກ຺ຂາ ມຍໍ ວຊ຺ຌາ ນາມ ຊາຕາ. ນາຍໍ ສຆຈ຺ຈາຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອຍໍ ອວິເສເສນ ສຆຈ຺ຈາ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ທຸພ຺ພລຆາຕິກາຍນ຺ຕິ ¶ ອຍໍ ປນ ທຸພ຺ພລານໍເຍວ ຆາຕນໂຕ ທຸພ຺ພລຆາຕິກາ ນາມ ໂຫຕິ. ຣາຊູຫິ ນາມ ໂຈຣາ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພາ, ໂນ ອໂຈຣາ. ອິຘ ປນ ໂຈຣານໍ ກິຎ຺ຈິ ຠຍໍ ນຕ຺ຖິ, ອໂຈຣາ ມຣຓໍ ລຠນ຺ຕິ. ອໂຫ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ອຍຸຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຕຕິ, ອໂຫ ອຘມ຺ໂມ ວຕ຺ຕຕີຕິ.

ຣາຊາ ¶ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈຣໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຊານາສິ ຕ຺ວໍ, ປຓ຺ຑິຕ, ອສຸເກຫິ ນາມ ຣຖຈມ຺ມໍ ຂາທິຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຊານາມີ’’ຕິ. ‘‘ເກຫິ ຂາທິຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ວສນເກຫິ ໂກເລຍ຺ຍກສຸນເຂຫີ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ ເຕຫິ ຂາທິຕຠາໂວ ຊານິຕພ຺ໂພ’’ຕິ? ‘‘ອຫໍ ເຕຫິ ຂາທິຕຠາວໍ ທສ຺ເສສາມີ’’ຕິ. ‘‘ທສ຺ເສຫິ ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຆເຣ ໂກເລຍ຺ຍກສຸນເຂ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ໂຖກໍ ຕກ຺ກຎ຺ຈ ທພ຺ພຕິຓານິ ຈ ອາຫຣາເປຖາ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕຖາ ອກາສິ. ອຖ ນໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ອິມານິ ຕິຓານິ ຕກ຺ເກນ ມທ຺ທາເປຕ຺ວາ ເອເຕ ສຸນເຂ ປາເຍຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ປາຍາເປສິ, ປີຕາ ປີຕາ ສຸນຂາ ສທ຺ຘິໍ ຈມ຺ເມຫິ ວມິໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘສ຺ສ ພ຺ຍາກຣຓໍ ວິຍາ’’ຕິ ຕຸຏ຺ໂຐ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ເຕນ ປູຊໍ ອກາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຘມ຺ມໍ ຈຣ, ມຫາຣາຊ, ມາຕາປິຕູສຸ ຂຕ຺ຕິຍາ’’ຕິອາທີຫິ (ຊາ. ໒.໑໗.໓໙) ເຕສກຸຓຊາຕເກ ອາຄຕາຫິ ທສຫິ ຘມ຺ມຈຣິຍຄາຖາຫິ ຣຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຫີ’’ຕິ ຣາຊານໍ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ຣຎ຺ໂຎວ ປຏິອທາສິ.

ຣາຊາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ¶ ສຸຕ຺ວາ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອຠຍໍ ທຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພສຸນຂານໍ ອຕ຺ຕໂນ ໂຠຊນສທິສເມວ ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐິໂຕ ຍາວຕາຍຸກໍ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ກຸກ຺ກຸໂຣວາໂທ ທສ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ປວຕ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອິທາເນວ ຎາຕການໍ ອຕ຺ຖໍ ຈຣຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ຈຣິເຍວາ’’ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ອວເສສາ ປຣິສາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ກຸກ຺ກຸຣປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກຸກ຺ກຸຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໒໓] ໓. ໂຠຊາຊານີຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອປິ ¶ ປສ຺ເສນ ເສມາໂນຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ໂອສ຺ສຏ຺ຐວີຣິຍໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ສຕ຺ຖາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ, ປຸພ຺ເພ ປຓ຺ຑິຕາ ອນາຍຕເນປິ ວີຣິຍໍ ອກໍສຸ, ປຫາຣໍ ລທ຺ຘາປິ ເນວ ໂອສ຺ສຊິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ¶ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂຠຊາຊານີຍສິນ຺ຘວກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ມງ຺ຄລສ຺ໂສ ອໂຫສິ. ໂສ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກາຍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິຍໍເຍວ ນານຄ຺ຄຣສສມ຺ປນ຺ນໍ ຕິວສ຺ສິກຄນ຺ຘສາລິໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ຈາຕຸຊ຺ຊາຕິກຄນ຺ຘູປລິຕ຺ຕາຍເມວ ຠູມິຍໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕໍ ຐານໍ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລສາຓິປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອຸປຣິ ສຸວຓ຺ຓຕາຣກຂຈິຕເຈລວິຕານໍ ສໂມສຣິຕຄນ຺ຘທາມມາລາທາມໍ ອວິຊຫິຕຄນ຺ຘເຕລປທີປໍ ໂຫຕິ. ພາຣາຓສິຣຊ຺ຊໍ ປນ ອປຕ຺ເຖນ຺ຕາ ຣາຊາໂນ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເອກໍ ສມຍໍ ສຕ຺ຕ ຣາຊາໂນ ພາຣາຓສິໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຣຊ຺ຊໍ ວາ ເທຕຸ, ຍຸທ຺ຘໍ ວາ’’ຕິ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ປຓ຺ຓໍ ເປເສສຸໍ. ຣາຊາ ອມຈ຺ເຈ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ກິໍ ກໂຣມ, ຕາຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເທວ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ຕາວ ອາທິໂຕວ ຍຸທ຺ຘາຍ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ອສຸກໍ ¶ ນາມ ອສ຺ສາໂຣຫໍ ເປເສຕ຺ວາ ຍຸທ຺ຘໍ ກາເຣຖ, ຕສ຺ມິໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕ ປຈ຺ຉາ ຊານິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສສິ, ຕາຕ, ສຕ຺ຕຫິ ຣາຊູຫິ ສທ຺ຘິໍ ຍຸທ຺ຘໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ເທວ, ສເຈ ໂຠຊາຊານີຍສິນ຺ຘວໍ ລຠາມິ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ ສຕ຺ຕ ຣາຊາໂນ, ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ຣາຊູຫິປິ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ໂຠຊາຊານີຍສິນ຺ຘໂວ ວາ ໂຫຕຸ ອຎ຺ໂຎ ວາ, ຍໍ ອິຈ຺ຉສິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍຸທ຺ຘໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ.

ໂສ ‘‘ສາຘຸ, ເທວາ’’ຕິ ຣາຊານໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປາສາທາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ໂຠຊາຊານີຍສິນ຺ຘວໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ສຸວມ຺ມິຕໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາປິ ສພ຺ພສນ຺ນາຫສນ຺ນທ຺ໂຘ ຂຄ຺ຄໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສິນ຺ຘວປິຏ຺ຐິວຣຄໂຕ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ວິຊ຺ຊຸລຕາ ວິຍ ຈຣມາໂນ ປຐມໍ ພລໂກຏ຺ຐກໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກໍ ຣາຊານໍ ຊີວຄ຺ຄາຫເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນຄເຣ ພລສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ປຸນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ພລໂກຏ຺ຐກໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕຖາ ຕຕິຍນ຺ຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈ ຣາຊາໂນ ຊີວຄ຺ຄາຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຉຏ຺ຐໍ ພລໂກຏ຺ຐກໍ ¶ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຉຏ຺ຐສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຄຫິຕກາເລ ໂຠຊາຊານີໂຍ ປຫາຣໍ ລຠຕິ, ໂລຫິຕໍ ປຄ຺ຆຣຕິ, ເວທນາ ພລວຕິໂຍ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ອສ຺ສາໂຣໂຫ ຕສ຺ສ ປຫຏຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ໂຠຊາຊານີຍສິນ຺ຘວໍ ຣາຊທ຺ວາເຣ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ສນ຺ນາຫໍ ສິຖິລໍ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ອສ຺ສໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມຫາຜາສຸກປສ຺ເສນ ນິປນ຺ໂນວ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມິເລຕ຺ວາ ອສ຺ສາໂຣຫໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ອຎ຺ຎໍ ອສ຺ສໍ ສນ຺ນຍ຺ຫຕິ, ອຍຎ຺ຈ ອສ຺ໂສ ສຕ຺ຕມໍ ພລໂກຏ຺ຐກໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕມໍ ຣາຊານໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ມຍາ ກຕກມ຺ມຎ຺ຈ ນສ຺ສິສ຺ສຕິ, ອປ຺ປຏິສໂມ ອສ຺ສາໂຣໂຫປິ ນສ຺ສິສ຺ສຕິ, ຣາຊາປິ ປຣຫຕ຺ຖໍ ຄມິສ຺ສຕິ, ຐເປຕ຺ວາ ມໍ ອຎ຺ໂຎ ອສ຺ໂສ ສຕ຺ຕມໍ ພລໂກຏ຺ຐກໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕມໍ ຣາຊານໍ ຄເຫຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ນິປນ຺ນໂກວ ອສ຺ສາໂຣຫໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ ອສ຺ສາໂຣຫ, ສຕ຺ຕມໍ ພລໂກຏ຺ຐກໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕມໍ ຣາຊານໍ ຄເຫຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ຐເປຕ຺ວາ ມໍ ອຎ຺ໂຎ ອສ຺ໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ນາຫໍ ມຍາ ກຕກມ຺ມໍ ນາເສສ຺ສາມິ, ມມຎ຺ເຎວ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ສນ຺ນຍ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໓.

‘‘ອປິ ¶ ¶ ປສ຺ເສນ ເສມາໂນ, ສລ຺ເລຠິ ສລ຺ລລີກໂຕ;

ເສຍ຺ໂຍວ ວຬວາ ໂຠຊ຺ໂຌ, ຍຸຎ຺ຊ ມຎ຺ເຎວ ສາຣຖີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປິ ປສ຺ເສນ ເສມາໂນຕິ ເອເກນ ປສ຺ເສນ ສຍມານໂກປິ. ສລ຺ເລຠິ ສລ຺ລລີກໂຕຕິ ສລ຺ເລຫິ ວິທ຺ໂຘປິ ສມາໂນ. ເສຍ຺ໂຍວ ວຬວາ ໂຠຊ຺ໂຌຕິ ວຬວາຕິ ສິນ຺ຘວກຸເລສຸ ອຊາໂຕ ຂລຸງ຺ກສ຺ໂສ. ໂຠຊ຺ໂຌຕິ ໂຠຊາຊານີຍສິນ຺ຘໂວ. ອິຕິ ເອຕສ຺ມາ ວຬວາ ສລ຺ເລຫິ ວິທ຺ໂຘປິ ໂຠຊາຊານີຍສິນ຺ຘໂວວ ເສຍ຺ໂຍ ວໂຣ ອຸຕ຺ຕໂມ. ຍຸຎ຺ຊ ມຎ຺ເຎວ ສາຣຖີຕິ ຍສ຺ມາ ເອວ ຄໂຕປິ ອຫເມວ ເສຍ຺ໂຍ, ຕສ຺ມາ ມມຎ຺ເຎວ ໂຍເຊຫິ, ມໍ ວມ຺ເມຫີຕິ ວທຕິ.

ອສ຺ສາໂຣໂຫ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ວຓໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສຸສນ຺ນທ຺ຘໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຍໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕມໍ ພລໂກຏ຺ຐກໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕມໍ ຣາຊານໍ ຊີວຄ຺ຄາຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊພລສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເທສິ, ໂພຘິສຕ຺ຕມ຺ປິ ຣາຊທ຺ວາຣໍ ອານຍິໍສຸ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ນິກ຺ຂມິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ອາຫ – ‘‘ມຫາຣາຊ, ສຕ຺ຕ ຣາຊາໂນ ມາ ຆາຕຍິຕ຺ຖ, ສປຖໍ ກາເຣຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຖ, ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ອສ຺ສາໂຣຫສ຺ສ ຈ ທາຕພ຺ພໍ ຍສໍ ອສ຺ສາໂຣຫສ຺ເສວ ເທຖ ¶ , ສຕ຺ຕ ຣາຊາໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ທິນ຺ນໂຍຘໍ ນາມ ນາເສຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ຕຸມ຺ເຫປິ ທານໍ ເທຖ, ສີລໍ ຣກ຺ຂຖ, ຘມ຺ເມນ ສເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຖາ’’ຕິ. ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ຣຎ຺ໂຎ ໂອວາເທ ທິນ຺ເນ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ນາຫໍ ໂມຈຍິໍສຸ, ໂສ ສນ຺ນາເຫ ມຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕເຍວ ນິຣຸຊ຺ຌິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອສ຺ສາໂຣຫສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ຣາຊາໂນ ປຸນ ອຕ຺ຕນ຺ໂນ ອທຸພ຺ຠາຍ ສປຖໍ ກາເຣຕ຺ວາ ສກສກຏ຺ຐານານິ ເປເສຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຊີວິຕປຣິໂຍສາເນ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸ ປຸພ຺ເພ ປຓ຺ຑິຕາ ອນາຍຕເນປິ ວີຣິຍໍ ອກໍສຸ, ເອວຣູປໍ ປຫາຣໍ ລທ຺ຘາປິ ນ ໂອສ຺ສຊິໍສຸ, ຕ຺ວໍ ປນ ເອວຣູເປ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ວີຣິຍໍ ໂອສ຺ສຊສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂອສ຺ສຏ຺ຐວີຣິໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫຕ຺ຕຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ¶ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ອສ຺ສາໂຣໂຫ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ໂຠຊາຊານີຍສິນ຺ຘໂວ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ໂຠຊາຊານີຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໒໔] ໔. ອາຊຎ຺ຎຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍທາ ¶ ຍທາຕິ ອິທມ຺ປິ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂອສ຺ສຏ຺ຐວີຣິຍເມວ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຕ຺ຖາ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ປຸພ຺ເພ ປຓ຺ຑິຕາ ອນາຍຕເນປິ ລທ຺ຘປ຺ປຫາຣາປິ ຫຸຕ຺ວາ ວີຣິຍໍ ອກໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ປຸຣິມນເຍເນວ ສຕ຺ຕ ຣາຊາໂນ ນຄຣໍ ປຣິວາຣຍິໍສຸ. ອເຖໂກ ຣຖິກໂຍໂຘ ທ຺ເວ ຠາຕິກສິນ຺ຘເວ ຣເຖ ໂຍເຊຕ຺ວາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ຉ ພລໂກຏ຺ຐເກ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຉ ຣາຊາໂນ ອຄ຺ຄເຫສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເຊຏ຺ຐກອສ຺ໂສ ປຫາຣໍ ລຠິ. ຣຖິໂກ ຣຖໍ ເປເສນ຺ໂຕ ຣາຊທ຺ວາຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐຠາຕິກໍ ຣຖາ ໂມເຈຕ຺ວາ ສນ຺ນາຫໍ ສິຖິລໍ ກຕ຺ວາ ເອເກເນວ ປສ຺ເສນ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ¶ ອຎ຺ຎໍ ອສ຺ສໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຣຖິກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ນິປນ຺ນໂກວ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໔.

‘‘ຍທາ ຍທາ ຍຕ຺ຖ ຍທາ, ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ຍທາ ຍທາ;

ອາຊຎ຺ໂຎ ກຸຣຸເຕ ເວຄໍ, ຫາຍນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ວາຬວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍທາ ຍທາຕິ ປຸພ຺ພຓ຺ຫາທີສຸ ຍສ຺ມິໍ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ມຄ຺ເຄ ວາ ສງ຺ຄາມສີເສ ວາ. ຍທາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຂເຓ. ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖາຕິ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ພລໂກຏ຺ຐການໍ ວເສນ ພຫູສຸ ຍຸທ຺ຘມຓ຺ຑເລສຸ. ຍທາ ຍທາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ ປຫາຣໍ ລທ຺ຘກາເລ ວາ ອລທ຺ຘກາເລ ວາ. ອາຊຎ຺ໂຎ ກຸຣຸເຕ ເວຄນ຺ຕິ ສາຣຖິສ຺ສ ຈິຕ຺ຕຣຸຈິຕໍ ກາຣຓໍ ອາຊານນສຠາໂວ ອາຊຎ຺ໂຎ ວຣສິນ຺ຘໂວ ເວຄໍ ກໂຣຕິ ວາຍມຕິ ວີຣິຍໍ ອາຣຠຕິ. ຫາຍນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ວາຬວາຕິ ຕສ຺ມິໍ ເວເຄ ກຣິຍມາເນ ອິຕເຣ ວຬວສງ຺ຂາຕາ ຂຬຸງ຺ກສ຺ສາ ຫາຍນ຺ຕິ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອິມສ຺ມິໍ ຣເຖ ມໍເຍວ ໂຍເຊຫີຕິ ອາຫ.

ສາຣຖິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຣເຖ ໂຍເຊຕ຺ວາ ສຕ຺ຕມໍ ພລໂກຏ຺ຐກໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕມໍ ຣາຊານໍ ອາທາຍ ຣຖໍ ເປເສນ຺ໂຕ ຣາຊທ຺ວາຣໍ ¶ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສິນ຺ຘວໍ ໂມເຈສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອເກນ ປສ຺ເສນ ນິປນ຺ໂນ ປຸຣິມນເຍເນວ ຣຎ຺ໂຎ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກາເຣຕ຺ວາ ສາຣຖິສ຺ສ ສມ຺ມານໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຖາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ອໂຫສິ, ອສ຺ໂສ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ.

ອາຊຎ຺ຎຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໒໕] ໕. ຕິຕ຺ຖຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ ¶ ຕິຕ຺ເຖຫີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກໍ ເອກໍ ສຸວຓ຺ຓກາຣປຸພ຺ພກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ອາສຍານຸສຍຎາຓຎ຺ຫິ ພຸທ຺ຘານໍເຍວ ໂຫຕິ, ນ ອຎ຺ເຎສໍ. ຕສ຺ມາ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອາສຍານຸສຍຎາຓສ຺ສ ນຕ຺ຖິຕາຍ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກສ຺ສ ອາສຍານຸສຍໍ ອຊານນ຺ໂຕ ອສຸຠກມ຺ມຏ຺ຐານເມວ ກເຖສິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ນ ສປ຺ປາຍມໂຫສິ. ກສ຺ມາ? ໂສ ກິຣ ປຏິປາຏິຍາ ປຎ຺ຈ ຊາຕິສຕານິ ສຸວຓ຺ຓກາຣເຄເຫເຍວ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ, ອຖສ຺ສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ປຣິສຸທ຺ຘສຸວຓ຺ຓທສ຺ສນວເສນ ປຣິຈິຕຕ຺ຕາ ອສຸຠໍ ນ ສປ຺ປາຍມໂຫສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ນິມິຕ຺ຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ເຂເປສິ.

ຘມ຺ມເສນາປຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກສ຺ສ ອຣຫຕ຺ຕໍ ທາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ອທ຺ຘາ ອຍໍ ພຸທ຺ຘເວເນຍ຺ໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ເນສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປາໂຕວ ຕໍ ອາທາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາທາຍ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ອທາສິໍ, ອຍໍ ປນ ຈຕູຫິ ມາເສຫິ ນິມິຕ຺ຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອຸປ຺ປາເທສິ, ສ຺ວາຫໍ ‘ພຸທ຺ຘເວເນຍ຺ໂຍ ເອໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກໍ ອາທາຍ ອາຄໂຕ’’ຕິ. ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ກຕຣໍ ປນ ເຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກສ຺ສ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອສຸຠກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຠຄວາ’’ຕິ. ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ນຕ຺ຖິ ຕວ ສນ຺ຕາເນ ອາສຍານຸສຍຎາຓໍ, ຄຈ຺ຉ, ຕ຺ວໍ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕວ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກໍ ອາທາຍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ເອວໍ ສຕ຺ຖາ ເຖຣໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສ຺ສ ມນາປໍ ຈີວຣຎ຺ຈ ນິວາສນຎ຺ຈ ທາເປຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຓີຕໍ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ທາເປຕ຺ວາ ມຫາຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວາໂຣ ປຸນ ວິຫາຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ທິວສຠາຄໍ ເຂເປຕ຺ວາ ¶ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຫາຣຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ອມ຺ພວເນ ເອກໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ມາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ມຫນ຺ຕໍ ປທຸມິນິຄຈ຺ຉໍ, ຕຕ຺ຣາປິ ຈ ມຫນ຺ຕໍ ເອກໍ ປທຸມປຸປ຺ຜໍ ມາເປຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ອິມໍ ປຸປ຺ຜໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ນິສີທາ’’ຕິ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປາວິສິ.

ໂສ ¶ ຠິກ຺ຂຸ ຕໍ ປຸປ຺ຜໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ໂອໂລເກຕິ. ຠຄວາ ຕໍ ປຸປ຺ຜໍ ຊຣໍ ປາເປສິ, ຕໍ ຕສ຺ສ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ຊຣໍ ປຕ຺ວາ ວິວຓ຺ຓໍ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ປຣິຍນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ¶ ປຕ຺ຕານິ ປຕນ຺ຕານິ ມຸຫຸຕ຺ເຕນ ສພ຺ພານິ ປຕິໍສຸ. ຕໂຕ ກິຎ຺ຊກ຺ຂໍ ປຕິ, ກຓ຺ຓິກາວ ອວສິສ຺ສິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຕໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິທໍ ປທຸມປຸປ຺ຜໍ ອິທາເນວ ອຠິຣູປໍ ອໂຫສິ ທສ຺ສນີຍໍ, ອຖສ຺ສ ວຓ຺ໂຓ ປຣິຓໂຕ, ປຕ຺ຕານິ ຈ ກິຎ຺ຈກ຺ຂຎ຺ຈ ປຕິຕໍ, ກຓ຺ຓິກາມຕ຺ຕເມວ ອວສິຏ຺ຐໍ, ເອວຣູປສ຺ສ ນາມ ປທຸມສ຺ສ ຊຣາ ປຕ຺ຕາ, ມຍ຺ຫໍ ສຣີຣສ຺ສ ກິໍ ນ ປາປຸຓິສ຺ສຕິ, ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ວິປສ຺ສນໍ ອາຣຸຬ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ນິສິນ຺ໂນວ ໂອຠາສໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຸຈ຺ຉິນ຺ທ ສິເນຫມຕ຺ຕໂນ, ກຸມຸທໍ ສາຣທິກໍວ ປາຓິນາ;

ສນ຺ຕິມຄ຺ຄເມວ ພ຺ຣູຫຍ, ນິພ຺ພານໍ ສຸຄເຕນ ເທສິຕ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໒໘໕);

ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ມຸຕ຺ໂຕ ວຕມ຺ຫິ ສພ຺ພຠເວຫີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ –

‘‘ໂສ ວຸຕ຺ຖວາໂສ ປຣິປຸຓ຺ຓມານໂສ, ຂີຓາສໂວ ອນ຺ຕິມເທຫຘາຣີ;

ວິສຸທ຺ຘສີໂລ ສຸສມາຫິຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ, ຈນ຺ໂທ ຍຖາ ຣາຫຸມຸຂາ ປມຸຕ຺ໂຕ.

‘‘ສໂມຕຕໍ ໂມຫມຫນ຺ຘກາຣໍ, ວິໂນທຍິໍ ສພ຺ພມລໍ ອເສສໍ;

ອາໂລກປຊ຺ໂຊຕກໂຣ ປຠງ຺ກໂຣ, ສຫສ຺ສຣໍສີ ວິຍ ຠາຓຸມາ ນເຠ’’ຕິ. –

ອາທີຫິ ຄາຖາຫິ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ. ອຸທາເນຕ຺ວາ ຈ ປນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວນ຺ທິ. ເຖໂຣປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ອຍໍ ປວຕ຺ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນ຺ຕເຣ ປາກຏາ ຊາຕາ. ຠິກ຺ຂູ ¶ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ທສພລສ຺ສ ຄຸເຓ ວຓ຺ຓຍມານາ ນິສີທິໍສຸ – ‘‘ອາວຸໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ອາສຍານຸສຍຎາຓສ຺ສ ອຠາເວນ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກສ຺ສ ອາສຍໍ ນ ຊານາຕິ, ສຕ຺ຖາ ປນ ຎຕ຺ວາ ເອກທິວເສເນວ ຕສ຺ສ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ອໂຫ ພຸທ຺ຘາ ນາມ ມຫານຸຠາວາ’’ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ¶ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ນ ຠຄວາ ອຎ຺ຎາຍ ກຖາຍ, ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ເຎວ ປນ ຘມ຺ມເສນາປຕິໂນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກສ຺ສ ອາສຍານຸສຍຎາຓກຖາຍາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ສ຺ວາຫໍ ¶ ເອຕຣຫິ ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອາສຍໍ ຊານາມິ, ປຸພ຺ເພປາຫໍ ຕສ຺ສ ອາສຍໍ ຊານາມິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ຣາຊານໍ ອຕ຺ເຖ ຈ ຘມ຺ເມ ຈ ອນຸສາສຕິ. ຕທາ ຣຎ຺ໂຎ ມງ຺ຄລອສ຺ສນ຺ຫານຕິຕ຺ເຖ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວຬວໍ ຂຬຸງ຺ກສ຺ສໍ ນ຺ຫາເປສຸໍ. ມງ຺ຄລສ຺ໂສ ວຬເວນ ນ຺ຫານຕິຕ຺ຖໍ ໂອຕາຣິຍມາໂນ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ໂອຕຣິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉິ. ອສ຺ສໂຄປໂກ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ ‘‘ເທວ, ມງ຺ຄລສ຺ໂສ ຕິຕ຺ຖໍ ໂອຕຣິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ເປເສສິ – ‘‘ຄຈ຺ຉ, ປຓ຺ຑິຕ, ຊານາຫິ ເກນ ກາຣເຓນ ອສ຺ໂສ ຕິຕ຺ຖໍ ໂອຕາຣິຍມາໂນ ນ ໂອຕຣຕີ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ສາຘຸ, ເທວາ’’ຕິ ນທີຕີຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອສ຺ສໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ນິໂຣຄຠາວມສ຺ສ ຎຕ຺ວາ ‘‘ເກນ ນຸ ໂຂ ກາຣເຓນ ອຍໍ ອິມໍ ຕິຕ຺ຖໍ ນ ໂອຕຣຕີ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ປຐມຕຣໍ ເອຕ຺ຖ ອຎ຺ໂຎ ນ຺ຫາປິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ເຕເນສ ຊິຄຸຈ຺ຉມາໂນ ຕິຕ຺ຖໍ ນ ໂອຕຣຕິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອສ຺ສໂຄປເກ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອມ຺ໂຠ, ອິມສ຺ມິໍ ຕິຕ຺ເຖ ກໍ ປຐມໍ ນ຺ຫາປຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ? ‘‘ອຎ຺ຎຕຣໍ ວຬວສ຺ສໍ, ສາມີ’’ຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ເອສ ອຕ຺ຕໂນ ສິນ຺ຘວຕາຍ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອຕ຺ຖ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ອິມໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ເຖ ນ຺ຫາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອາສຍໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ ອສ຺ສໂຄປກ, ສປ຺ປິມຘຸຜາຓິຕາທິຠິສງ຺ຂຕປາຍາສມ຺ປິ ຕາວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຕິຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ອຍໍ ອສ຺ໂສ ພຫູ ວາເຣ ອິຘ ຕິຕ຺ເຖ ນ຺ຫາໂຕ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຕາວ ນໍ ຕິຕ຺ຖໍ ¶ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ນ຺ຫາເປຖ ຈ ປາເຍຖ ຈາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໕.

‘‘ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫິ ຕິຕ຺ເຖຫິ, ອສ຺ສໍ ປາເຍຫິ ສາຣຖິ;

ອຈ຺ຈາສນສ຺ສ ປຸຣິໂສ, ປາຍາສສ຺ສປິ ຕປ຺ປຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎມຎ຺ເຎຫີຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ອຎ຺ເຎຫິ. ປາເຍຫີຕິ ເທສນາສີສເມຕໍ, ນ຺ຫາເປຫິ ຈ ປາເຍຫິ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຈ຺ຈາສນສ຺ສາຕິ ກຣຓຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ ¶ , ອຕິອສເນນ ອຕິຠຸຕ຺ເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາຍາສສ຺ສປິ ຕປ຺ປຕີຕິ ສປ຺ປິອາທີຫິ ອຠິສງ຺ຂເຕນ ມຘຸຣປາຍາເສນ ຕປ຺ປຕິ ຕິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ຘາໂຕ ສຸຫິໂຕ ນ ປຸນ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາມຕໍ ອາປຊ຺ຊຕິ. ຕສ຺ມາ ອຍມ຺ປິ ອສ຺ໂສ ອິມສ຺ມິໍ ຕິຕ຺ເຖ ນິພທ຺ຘໍ ນ຺ຫາເນນ ປຣິຍຕ຺ຕິໍ ອາປນ຺ໂນ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ນໍ ນ຺ຫາເປຖາຕິ.

ເຕ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອສ຺ສໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ປາຍິໍສຸ ເຈວ ນ຺ຫາປຍິໍສຸ ຈ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ¶ ອສ຺ສສ຺ສ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ນ຺ຫານກາເລ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ຣາຊາ ‘‘ກິໍ, ຕາຕ, ອສ຺ໂສ ນ຺ຫາໂຕ ຈ ປີໂຕ ຈາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ປຐມໍ ກິໍ ກາຣຓາ ນ ອິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ? ‘‘ອິມິນາ ນາມ ກາຣເຓນາ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ຣາຊາ ‘‘ເອວຣູປສ຺ສ ຕິຣຈ຺ຉານສ຺ສາປິ ນາມ ອາສຍໍ ຊານາຕິ, ອໂຫ ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ທຕ຺ວາ ຊີວິຕປຣິໂຍສາເນ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຍຖາກມ຺ມເມວ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຫໍ ເອຕສ຺ສ ອິທາເນວ ອາສຍໍ ຊານາມິ, ປຸພ຺ເພປິ ຊານາມິເຍວາ’’ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມງ຺ຄລອສ຺ໂສ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຕິຕ຺ຖຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໒໖] ໖. ມຫິຬາມຸຂຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ປຸຣາຓໂຈຣານ ວໂຈ ນິສມ຺ມາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເທວທຕ຺ໂຕ ອຊາຕສຕ຺ຕຸກຸມາຣໍ ປສາເທຕ຺ວາ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ນິປ຺ຜາເທສິ. ອຊາຕສຕ຺ຕຸກຸມາໂຣ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ຄຍາສີເສ ວິຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ນານຄ຺ຄຣເສຫິ ຕິວສ຺ສິກຄນ຺ຘສາລິໂຠຊນສ຺ສ ¶ ທິວເສ ທິວເສ ປຎ຺ຈ ຖາລິປາກສຕານິ ອຠິຫຣິ. ລາຠສກ຺ກາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິວາໂຣ ມຫນ຺ໂຕ ຊາໂຕ, ເທວທຕ຺ໂຕ ປຣິວາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ວິຫາເຣເຍວ ໂຫຕິ. ເຕນ ສມເຍນ ຣາຊຄຫວາສິກາ ທ຺ເວ ສຫາຍາ. ເຕສຸ ເອໂກ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິໂຕ, ເອໂກ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ. ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນປິ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ປສ຺ສນ຺ຕິເຍວ.

ອເຖກທິວສໍ ¶ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ນິສ຺ສິຕໂກ ອິຕຣໍ ອາຫ – ‘‘ອາວຸໂສ, ກິໍ ຕ຺ວໍ ເທວສິກໍ ເສເທຫິ ມຸຈ຺ຈມາເນຫິ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣສິ, ເທວທຕ຺ໂຕ ຄຍາສີສວິຫາເຣ ນິສີທິຕ຺ວາວ ນານຄ຺ຄຣເສຫິ ສຸໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ເອວຣູໂປ ອຸປາໂຍ ນຕ຺ຖິ, ກິໍ ຕ຺ວໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸໂຠສິ, ກິໍ ເຕ ປາໂຕວ ຄຍາສີສໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ຄໍ ຍາຄຸໍ ປິວິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາຣສວິຘໍ ຂຊ຺ຊກໍ ຂາທິຕ຺ວາ ນານຄ຺ຄຣເສຫິ ສຸໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ? ໂສ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄຍາສີສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ກາລສ຺ເສວ ເວຬຸວນໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ສພ຺ພກາລໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ‘‘ຄຍາສີສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ປຏ຺ຐປິຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊຕີ’’ຕິ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ປາກໂຏ ຊາໂຕ ¶ . ອຖ ນໍ ສຫາຍາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ຕ຺ວໍ ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ປຏ຺ຐປິຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊສີ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ເອວມາຫາ’’ຕິ? ‘‘ອສຸໂກ ຈ ອສຸໂກ ຈາ’’ຕິ. ‘‘ສຈ຺ຈໍ ອຫໍ ອາວຸໂສ ຄຍາສີສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ນ ປນ ເມ ເທວທຕ຺ໂຕ ຠຕ຺ຕໍ ເທຕິ, ອຎ຺ເຎ ມນຸສ຺ສາ ເທນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘານໍ ປຏິກຓ຺ຏໂກ ທຸສ຺ສີໂລ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ປສາເທຕ຺ວາ ອຘມ຺ເມນ ອຕ຺ຕໂນ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ອຸປ຺ປາເທສິ, ຕ຺ວໍ ເອວຣູເປ ນິຍ຺ຍານິເກ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ອຘມ຺ເມນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊສິ, ເອຫິ ຕໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ເນສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາທາຍ ຘມ຺ມສຠໍ ອາຄມິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ທິສ຺ວາວ ‘‘ກິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕຎ຺ເຎວ ອາທາຍ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ອຘມ຺ເມນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊຕີ’’ຕິ. ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ອຘມ຺ເມນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊສີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຠນ຺ເຕ, ເທວທຕ຺ໂຕ ມຍ຺ຫໍ ເທຕິ, ອຎ຺ເຎ ມນຸສ຺ສາ ເທນ຺ຕິ, ຕມຫໍ ຠຸຎ຺ຊາມີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ມາ ຠິກ຺ຂຸ ເອຕ຺ຖ ປຣິຫາຣໍ ກຣິ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອນາຈາໂຣ ທຸສ຺ສີໂລ, ກຖຎ຺ຫິ ນາມ ຕ຺ວໍ ອິຘ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ມມ ສາສນໍ ຠຊນ຺ໂຕເຍວ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊສິ, ນິຈ຺ຈກາລມ຺ປິ ຠຊນສີລໂກວ ຕ຺ວໍ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ເຐເຍວ ຠຊສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອມຈ຺ໂຈ ອໂຫສິ. ຕທາ ຣຎ຺ໂຎ ມຫິຬາມຸໂຂ ນາມ ¶ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖີ ອໂຫສິ ສີລວາ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ໂນ, ນ ກຎ຺ຈິ ວິເຫເຐຕິ. ອເຖກທິວສໍ ຕສ຺ສ ສາລາຍ ສມີເປ ຣຕ຺ຕິຠາຄສມນນ຺ຕເຣ ໂຈຣາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອວິທູເຣ ¶ ນິສິນ຺ນາ ໂຈຣມນ຺ຕໍ ມນ຺ຕຍິໍສຸ ‘‘ເອວໍ ອຸມ຺ມງ຺ໂຄ ຠິນ຺ທິຕພ຺ໂພ, ເອວໍ ສນ຺ຘິຈ຺ເຉທກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອຸມ຺ມງ຺ຄຎ຺ຈ ສນ຺ຘິຈ຺ເຉທຎ຺ຈ ມຄ຺ຄສທິສໍ ຕິຕ຺ຖສທິສໍ ນິຊ຺ຊຏໍ ນິຄ຺ຄຸມ຺ພໍ ກຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑໍ ຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຫຣນ຺ເຕນ ມາເຣຕ຺ວາວ ຫຣິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ອຸຏ຺ຐາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ໂຈເຣນ ຈ ນາມ ສີລາຈາຣຍຸຕ຺ເຕນ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ກກ຺ຂເຬນ ຜຣຸເສນ ສາຫສິເກນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ເອວໍ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ອຄມໍສຸ. ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ປຸນທິວເສປິ ປຸນທິວເສປີຕິ ພຫູ ທິວເສ ຕຕ຺ຖ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມນ຺ຕຍິໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເຕ ມໍ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ‘‘ອິທານິ ມຍາ ກກ຺ຂເຬນ ຜຣຸເສນ ສາຫສິເກນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຕຖາຣູໂປວ ອໂຫສິ. ປາໂຕວ ອາຄຕໍ ຫຕ຺ຖິໂຄປກໍ ໂສຓ຺ຑາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ໂປເຖຕ຺ວາ ມາເຣສິ. ອປຣມ຺ປິ ຕຖາ ອປຣມ຺ປິ ຕຖາຕິ ອາຄຕາຄຕໍ ມາເຣຕິເຍວ.

‘‘ມຫິຬາມຸໂຂ ¶ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ຊາໂຕ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ເຐ ມາເຣຕີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຫິຓິ ‘‘ຄຈ຺ຉ ປຓ຺ຑິຕ, ຊານາຫິ ເກນ ກາຣເຓນ ໂສ ທຸຏ຺ໂຐ ຊາໂຕ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສຣີເຣ ອໂຣຄຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ເກນ ນຸ ໂຂ ກາຣເຓນ ເອສ ທຸຏ຺ໂຐ ຊາໂຕ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ອທ຺ຘາ ອວິທູເຣ ເກສຎ຺ຈິ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘ມໍ ເອເຕ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕີ’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ທຸຏ຺ໂຐ ຊາໂຕ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິໂຄປເກ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ຫຕ຺ຖິສາລາຍ ສມີເປ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ເກຫິຈິ ກິຎ຺ຈິ ກຖິຕປຸພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ສາມິ, ໂຈຣາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຖຍິໍສູ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ ‘‘ເທວ, ອຎ຺ໂຎ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ສຣີເຣ ວິກາໂຣ ນຕ຺ຖິ, ໂຈຣານໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ທຸຏ຺ໂຐ ຊາໂຕ’’ຕິ. ‘‘ອິທານິ ກິໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ? ‘‘ສີລວນ຺ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ຫຕ຺ຖິສາລາຍໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ສີລາຈາຣກຖໍ ກຖາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ກາເຣຫິ, ຕາຕາ’’ຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສີລວນ຺ເຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ຫຕ຺ຖິສາລາຍໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ‘‘ສີລກຖໍ ¶ ກເຖຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ອວິທູເຣ ນິສິນ຺ນາ ‘‘ນ ໂກຈິ ປຣາມສິຕພ຺ໂພ ນ ມາເຣຕພ຺ໂພ, ສີລາຈາຣສມ຺ປນ຺ເນນ ຂນ຺ຕິເມຕ຺ຕານຸທ຺ທຍຍຸຕ຺ເຕນ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສີລກຖໍ ກຖຍິໍສຸ. ໂສ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມໍ ອິເມ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕິ, ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ສີລວນ຺ເຕນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ສີລວາ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກິໍ, ຕາຕ, ສີລວາ ຊາໂຕ’’ຕິ ¶ ? ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ເອວຣູໂປ ທຸຏ຺ຐຫຕ຺ຖີ ປຓ຺ຑິເຕ ນິສ຺ສາຍ ໂປຣາຓກຘມ຺ເມເຍວ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໖.

‘‘ປຸຣາຓໂຈຣານ ວໂຈ ນິສມ຺ມ, ມຫິຬາມຸໂຂ ໂປຖຍມນ຺ວຈາຣີ;

ສຸສຎ຺ຎຕານຎ຺ຫິ ວໂຈ ນິສມ຺ມ, ຄຊຸຕ຺ຕໂມ ສພ຺ພຄຸເຓສຸ ອຏ຺ຐາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຣາຓໂຈຣານນ຺ຕິ ໂປຣາຓໂຈຣານໍ. ນິສມ຺ມາຕິ ສຸຕ຺ວາ, ປຐມໍ ໂຈຣານໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຫິຬາມຸໂຂຕິ ຫຕ຺ຖິນິມຸເຂນ ສທິສມຸໂຂ. ຍຖາ ມຫິຬາ ປຸຣໂຕ ໂອໂລກິຍມານາ ໂສຠຕິ, ນ ປຈ຺ຉໂຕ, ຕຖາ ໂສປິ ປຸຣໂຕ ໂອໂລກິຍມາໂນ ໂສຠຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ມຫິຬາມຸໂຂ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ໂປຖຍມນ຺ວຈາຣີຕິ ໂປຖຍນ຺ໂຕ ມາເຣນ຺ໂຕ ອນຸຈາຣີ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ສຸສຎ຺ຎຕານນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ສຎ຺ຎຕານໍ ສີລວນ຺ຕານໍ. ຄຊຸຕ຺ຕໂມຕິ ອຸຕ຺ຕມຄໂຊ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖີ. ສພ຺ພຄຸເຓສຸ ອຏ຺ຐາຕິ ສພ຺ເພສຸ ໂປຣາຓຄຸເຓສຸ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ. ຣາຊາ ‘‘ຕິຣຈ຺ຉານຄຕສ຺ສາປິ ອາສຍໍ ຊານາຕີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ອທາສິ. ໂສ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ສທ຺ຘິໍ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ¶ ‘‘ປຸພ຺ເພປິ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ເຐເຍວ ຠຊິ, ໂຈຣານໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ໂຈເຣ ຠຊິ, ຘມ຺ມິການໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຘມ຺ມິເກ ຠຊີ’’ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມຫິຬາມຸໂຂ ວິປກ຺ຂເສວກຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ອມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມຫິຬາມຸຂຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໒໗] ໗. ອຠິຓ຺ຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນາລໍ ¶ ກພຬໍ ປທາຕເວຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸປາສກຎ຺ຈ ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖຣຎ຺ຈ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ ¶ . ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ທ຺ເວ ສຫາຍກາ. ເຕສຸ ເອໂກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເທວສິກໍ ອິຕຣສ຺ສ ຆຣໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂໍ ທຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ເຕເນວ ສທ຺ຘິໍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍາວ ສູຣິຍຕ຺ຖງ຺ຄມນາ ອາລາປສລ຺ລາເປນ ນິສີທິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສຕິ, ອິຕໂຣປິ ນໍ ຍາວ ນຄຣທ຺ວາຣາ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕຕິ. ໂສ ເຕສໍ ວິສ຺ສາໂສ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນ຺ຕເຣ ປາກໂຏ ຊາໂຕ. ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ເຕສໍ ວິສ຺ສາສກຖໍ ກເຖນ຺ຕາ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ, ເຕ ‘‘ອິມາຍ ນາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ກຖຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ອິເມ ວິສ຺ສາສິກາ, ປຸພ຺ເພປິ ວິສ຺ສາສິກາເຍວ ອເຫສຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອມຈ຺ໂຈ ອໂຫສິ. ຕທາ ເອໂກ ກຸກ຺ກຸໂຣ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖິສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖິສ຺ສ ຠຸຎ຺ຊນຏ຺ຐາເນ ປຕິຕານິ ຠຕ຺ຕສິຕ຺ຖານິ ຂາທຕິ. ໂສ ເຕເນວ ໂຠຊເນນ ສໍວທ຺ຘມາໂນ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖິສ຺ສ ວິສ຺ສາສິໂກ ຊາໂຕ ຫຕ຺ຖິສ຺ເສວ ສນ຺ຕິເກ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ອຸໂຠປິ ວິນາ ວຕ຺ຕິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ໂສ ຫຕ຺ຖີ ນໍ ໂສຓ຺ຑາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ອປຣາປຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ກີຬຕິ, ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຸມ຺ເຠ ປຕິຏ຺ຐາເປຕິ. ອເຖກທິວສໍ ເອໂກ ຄາມິກມນຸສ຺ໂສ ຫຕ຺ຖິໂຄປກສ຺ສ ມູລໍ ທຕ຺ວາ ຕໍ ກຸກ຺ກຸຣໍ ອາທາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຄາມໍ ອຄມາສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂສ ຫຕ຺ຖີ ກຸກ຺ກຸຣໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ເນວ ຂາທຕິ ນ ປິວຕິ ນ ນ຺ຫາຍຕິ. ຕມຕ຺ຖໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຫິຓິ ‘‘ຄຈ຺ຉ ປຓ຺ຑິຕ, ຊານາຫິ ກິໍກາຣຓາ ຫຕ຺ຖີ ເອວໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ¶ ຫຕ຺ຖິສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ທຸມ຺ມນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ສ ສຣີເຣ ໂຣໂຄ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເກນຈິ ປນສ຺ສ ສທ຺ຘິໍ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖເວນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ເອສ ມຎ຺ເຎ ໂສກາຠິຠູໂຕ’’ຕິ ຫຕ຺ຖິໂຄປເກ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ອິມສ຺ສ ເກນຈິ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາໂສ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ອຕ຺ຖິ ສາມິ ເອເກນ ສຸນເຂນ ສທ຺ຘິໍ ພລວາ ເມຕ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ກຫໍ ໂສ ເອຕຣຫີ’’ຕິ? ‘‘ເອເກນ ມນຸສ຺ເສນ ນີໂຕ’’ຕິ. ‘‘ຊານາຖ ປນສ຺ສ ນິວາສນຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຊານາມ, ສາມີ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ນຕ຺ຖິ, ເທວ, ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ໂກຈິ ອາພາໂຘ ¶ , ເອເກນ ປນສ຺ສ ສຸນເຂນ ສທ຺ຘິໍ ພລວວິສ຺ສາໂສ ¶ , ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໗.

‘‘ນາລໍ ກພຬໍ ປທາຕເວ, ນ ຈ ປິຓ຺ຑໍ ນ ກຸເສ ນ ຆໍສິຕຸໍ;

ມຎ຺ຎາມິ ອຠິຓ຺ຫທສ຺ສນາ, ນາໂຄ ສ຺ເນຫມກາສິ ກຸກ຺ກຸເຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນາລນ຺ຕິ ນ ສມຕ຺ໂຖ. ກພຬນ຺ຕິ ໂຠຊນກາເລ ປຐມເມວ ທິນ຺ນໍ ກຏຸກກພຬໍ. ປທາຕເວຕິ ປອາທາຕເວ, ສນ຺ຘິວເສນ ອາກາຣໂລໂປ ເວທິຕພ຺ໂພ, ຄເຫຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຈ ປິຓ຺ຑນ຺ຕິ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ທີຍມານໍ ຠຕ຺ຕປິຓ຺ຑມ຺ປິ ນາລໍ ຄເຫຕຸໍ. ນ ກຸເສຕິ ຂາທນຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນານິ ຕິຓານິປິ ນາລໍ ຄເຫຕຸໍ. ນ ຆໍສິຕຸນ຺ຕິ ນ຺ຫາປິຍມາໂນ ສຣີຣມ຺ປິ ຆໍສິຕຸໍ ນາລໍ. ເອວໍ ຍໍ ຍໍ ໂສ ຫຕ຺ຖີ ກາຕຸໍ ນ ສມຕ຺ໂຖ, ຕໍ ຕໍ ສພ຺ພໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອສມຕ຺ຖຠາເວ ອຕ຺ຕນາ ສລ຺ລກ຺ຂິຕກາຣຓໍ ອາໂຣເຈນ຺ໂຕ ‘‘ມຎ຺ຎາມີ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ກິໍ ກາຕພ຺ພໍ ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘‘ອມ຺ຫາກໍ ກິຣ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖິສ຺ສ ສຫາຍໍ ສຸນຂໍ ເອໂກ ມນຸສ຺ໂສ ຄເຫຕ຺ວາ ຄໂຕ, ຍສ຺ສ ຆເຣ ຕໍ ສຸນຂໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ອຍໍ ນາມ ທຓ຺ໂຑ’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຖ ເທວາ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕຖາ ກາເຣສິ. ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສ ປຸຣິໂສ ສຸນຂໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ສຸນໂຂ ເວເຄນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ສນ຺ຕິກເມວ ອຄມາສິ. ຫຕ຺ຖີ ຕໍ ໂສຓ຺ຑາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຸມ຺ເຠ ຐເປຕ຺ວາ ໂຣທິຕ຺ວາ ປຣິເທວິຕ຺ວາ ກຸມ຺ຠາ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ເຕນ ຠຸຕ຺ເຕ ປຈ຺ຉາ ອຕ຺ຕນາປິ ຠຸຎ຺ຊິ. ‘‘ຕິຣຈ຺ຉານຄຕສ຺ສ ອາສຍໍ ຊານາຕີ’’ຕິ ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ອທາສິ.

ສຕ຺ຖາ ¶ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ອິທາເນວ ວິສ຺ສາສິກາ, ປຸພ຺ເພປິ ວິສ຺ສາສິກາເຍວາ’’ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຈຕຸສຈ຺ຈກຖາຍ ວິນິວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ. ອິທໍ ຈຕຸສຈ຺ຈກຖາຍ ວິນິວຏ຺ຏນໍ ນາມ ສພ຺ພຊາຕເກສຸປິ ອຕ຺ຖິເຍວ. ມຍໍ ປນ ຍຕ຺ຖສ຺ສ ອານິສໍໂສ ປຎ຺ຎາຍຕິ ¶ , ຕຕ຺ເຖວ ທສ຺ສຍິສ຺ສາມ.

ຕທາ ສຸນໂຂ ອຸປາສໂກ ອໂຫສິ, ຫຕ຺ຖີ ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖໂຣ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ອມຈ຺ຈປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ອຠິຓ຺ຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໒໘] ໘. ນນ຺ທິວິສາລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ມນຸຎ຺ຎເມວ ¶ ຠາເສຍ຺ຍາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ໂອມສວາທໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍາ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕາ ເປສເລ ຠິກ຺ຂູ ຂຸໍເສນ຺ຕິ ວມ຺ເຠນ຺ຕິ ໂອວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ທສຫິ ອກ຺ໂກສວຕ຺ຖູຫິ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຠຄວາ ຉພ຺ພຄ຺ຄິເຍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ວິຄຣຫິຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຜຣຸສວາຈາ ນາມ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕານມ຺ປິ ອມນາປາ, ປຸພ຺ເພປິ ເອໂກ ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ຜຣຸເສນ ສມຸທາຈຣນ຺ຕໍ ສຫສ຺ສໍ ປຣາເຊສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ຄນ຺ຘາຣຣຏ຺ເຐ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ຄນ຺ຘາຣຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂຄໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ຕຣຸຓວຈ຺ຉກກາເລເຍວ ເອໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂຄທກ຺ຂິຓາທາຍການໍ ສນ຺ຕິກາ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ນນ຺ທິວິສາໂລ’’ຕິ ນາມໍ ກຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ສມ຺ປິຍາຍມາໂນ ຍາຄຸຠຕ຺ຕາທີນິ ທຕ຺ວາ ໂປເສສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຫໍ ອິມິນາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ກິຈ຺ເຉນ ປຏິຊຄ຺ຄິໂຕ, ມຍາ ຈ ສທ຺ຘິໍ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ອຎ຺ໂຎ ສມຘຸໂຣ ໂຄໂຓ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຍໍນູນາຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ພລໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ໂປສາວນິຍໍ ທເທຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ໂສ ເອກທິວສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຫ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອກໍ ໂຄວິຕ຺ຕກເສຏ຺ຐິໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘ມຍ຺ຫໍ ພລິພທ຺ໂທ ອຕິພທ຺ຘໍ ສກຏສຕໍ ປວຏ຺ເຏຕີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຫສ຺ເສນ ອພ຺ຠຸຕໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ນຄເຣ ກສ຺ສ ໂຄໂຓ ຖາມສມ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ເສຏ຺ຐິ ‘‘ອສຸກສ຺ສ ຈ ອສຸກສ຺ສ ຈາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ສກລນຄເຣ ປນ ອມ຺ຫາກໍ ໂຄເຓຫິ ສທິໂສ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ¶ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເອໂກ ¶ ໂຄໂຓ ອຕິພທ຺ຘໍ ສກຏສຕໍ ປວຏ຺ເຏຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ເສຏ຺ຐິ ຄຫປຕິ ‘‘ກຸໂຕ ເອວຣູໂປ ໂຄໂຓ’’ຕິ ອາຫ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເຄເຫ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ອພ຺ຠຸຕໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ກໂຣມີ’’ຕິ ສຫສ຺ເສນ ອພ຺ຠຸຕໍ ¶ ອກາສິ.

ໂສ ສກຏສຕໍ ວາລຸກາສກ຺ຂຣປາສາຓານໍເຍວ ປູເຣຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ພານິ ອກ຺ຂພນ຺ຘນໂຍຕ຺ເຕນ ເອກໂຕ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນນ຺ທິວິສາລໍ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຘປຎ຺ຈງ຺ຄຸລິກໍ ກຕ຺ວາ ກຓ຺ເຐ ມາລໍ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ປຸຣິມສກຏຘຸເຣ ເອກກເມວ ໂຍເຊຕ຺ວາ ສຍໍ ຘຸເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ປໂຕທໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ ກູຏ, ວຫສ຺ສຸ ກູຏາ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ມໍ ອກູຏໍ ກູຏວາເທນ ສມຸທາຈຣຕີ’’ຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາເທ ຖມ຺ເຠ ວິຍ ນິຈ຺ຈເລ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ເສຏ຺ຐິ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ສຫສ຺ສໍ ອາຫຣາເປສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສຫສ຺ສປຣາຊິໂຕ ໂຄຓໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂສກາຠິຠູໂຕ ນິປຊ຺ຊິ. ນນ຺ທິວິສາໂລ ຈຣິຕ຺ວາ ອາຄໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ໂສກາຠິຠູຕໍ ທິສ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ນິທ຺ທາຍສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກຸໂຕ ເມ, ນິທ຺ທາ, ສຫສ຺ສປຣາຊິຕສ຺ສາຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມຍາ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ຕວ ເຄເຫ ວສນ຺ເຕນ ອຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ ຠາຊນໍ ວາ ຠິນ຺ທິຕປຸພ຺ພໍ, ໂກຈິ ວາ ມທ຺ທິຕປຸພ຺ໂພ, ອຏ຺ຐາເນ ວາ ປນ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາໂວ ກຕປຸພ຺ໂພ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ ຕາຕາ’’ຕິ. ອຖ ຕ຺ວໍ ມໍ ກສ຺ມາ ກູຏວາເທນ ສມຸທາຈຣສິ, ຕເວເວໂສ ໂທໂສ, ມຍ຺ຫໍ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ, ຄຈ຺ຉ, ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ວີຫິ ສຫສ຺ເສຫິ ອພ຺ຠຸຕໍ ກໂຣຫິ, ເກວລໍ ມໍ ອກູຏໍ ກູຏວາເທນ ມາ ສມຸທາຈຣສີຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວີຫິ ສຫສ຺ເສຫິ ອພ຺ຠຸຕໍ ກຕ຺ວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ສກຏສຕໍ ອຕິພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນນ຺ທິວິສາລໍ ມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ປຸຣິມສກຏຘຸເຣ ໂຍເຊສິ. ກຖໍ ໂຍເຊສີຕິ? ຍຸຄໍ ຘຸເຣ ນິຈ຺ຈລໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເອກາຍ ໂກຏິຍາ ນນ຺ທິວິສາລໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເອກໍ ໂກຏິໍ ຘຸຣໂຍຕ຺ເຕນ ປລິເວເຐຕ຺ວາ ຍຸຄໂກຏິຎ຺ຈ ອກ຺ຂປາທຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ມຸຓ຺ຑຣຸກ຺ຂທຓ຺ຑກໍ ທຕ຺ວາ ເຕນ ໂຍຕ຺ເຕນ ນິຈ຺ຈລໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐເປສິ. ເອວຎ຺ຫິ ກເຕ ຍຸຄໍ ເອຕ຺ໂຕ ວາ ອິໂຕ ວາ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ເອເກເນວ ໂຄເຓນ ອາກຑ຺ຒິຕຸໍ. ອຖສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຘຸເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ນນ຺ທິວິສາລສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໍ ປຣິມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ ຠທ຺ຣ, ວຫສ຺ສຸ, ຠນ຺ທ຺ຣາ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຕິພທ຺ຘໍ ສກຏສຕໍ ເອກເວເຄເນວ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຐິຕໍ ສກຏໍ ປຸຣໂຕ ຐິຕສ຺ສ ສກຏສ຺ສ ¶ ຐາເນ ຐເປສິ ¶ . ໂຄວິຕ຺ຕກເສຏ຺ຐິ ປຣາຊິໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ທ຺ເວ ສຫສ຺ສານິ ອທາສິ. ອຎ຺ເຎປິ ມນຸສ຺ສາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ພຫຸໍ ຘນໍ ອທໍສຸ, ສພ຺ພໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ເສວ ອໂຫສິ. ເອວໍ ໂສ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ພຫຸໍ ຘນໍ ລຠິ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຜຣຸສວຈນໍ ນາມ ກສ຺ສຈິ ມນາປ’’ນ຺ຕິ ຉພ຺ພຄ຺ຄິເຍ ຠິກ຺ຂູ ຄຣຫິຕ຺ວາ ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໘.

‘‘ມນຸຎ຺ຎເມວ ¶ ຠາເສຍ຺ຍ, ນາມນຸຎ຺ຎໍ ກຸທາຈນໍ;

ມນຸຎ຺ຎໍ ຠາສມານສ຺ສ, ຄຣຸໍ ຠາຣໍ ອຸທທ຺ຘຣິ;

ຘນຎ຺ຈ ນໍ ອລາເຠສິ, ເຕນ ຈຕ຺ຕມໂນ ອຫູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມນຸຎ຺ຎເມວ ຠາເສຍ຺ຍາຕິ ປເຣນ ສທ຺ຘິໍ ຠາສມາໂນ ຈຕຸໂທສວິຣຫິຕໍ ມຘຸຣໍ ມນາປໍ ສຓ຺ຫໍ ມຸທຸກໍ ປິຍວຈນເມວ ຠາເສຍ຺ຍ. ຄຣຸໍ ຠາຣໍ ອຸທທ຺ຘຣີຕິ ນນ຺ທິວິສາໂລ ພລິພທ຺ໂທ ອມນາປໍ ຠາສມານສ຺ສ ຠາຣໍ ອນຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ມນາປໍ ປິຍວຈນໍ ຠາສມານສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຄຣຸໍ ຠາຣໍ ອຸທ຺ຘຣິ, ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ປວຏ຺ເຏສີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ທ-ກາໂຣ ປເນຕ຺ຖ ພ຺ຍຎ຺ຊນສນ຺ຘິວເສນ ປທສນ຺ຘິກໂຣ.

ອິຕິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ມນຸຎ຺ຎເມວ ຠາເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ນນ຺ທິວິສາໂລ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ນນ຺ທິວິສາລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໒໙] ໙. ກຓ຺ຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍໂຕ ຍໂຕ ຄຣຸ ຘຸຣນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕໍ ສທ຺ຘິໍ ເທໂວໂຣຫເຓນ ເຕຣສກນິປາເຕ ສຣຠມິຄຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໓.໑໓໔ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ປນ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ເຕມາສໍ ວສິຕ຺ວາ ມຫາປວາຣຓາຍ ສງ຺ກສ຺ສນຄຣທ຺ວາເຣ ໂອຣຸຍ຺ຫ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ເຊຕວນໍ ປວິຏ຺ເຐ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ອາວຸໂສ, ຕຖາຄໂຕ ນາມ ອສມຘຸໂຣ, ຕຖາຄເຕນ ວຸຬ຺ຫຘຸຣໍ ອຎ຺ໂຎ ວຫິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຉ ສຕ຺ຖາໂຣ ‘ມຍເມວ ¶ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມ, ມຍເມວ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມາ’ຕິ ວຕ຺ວາ ເອກມ຺ປິ ປາຏິຫາຣິຍໍ ນ ອກໍສຸ, ອໂຫ ສຕ຺ຖາ ອສມຘຸໂຣ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ຄຸຓກຖໍ ກເຖນ຺ຕາ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ¶ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ນ ອຎ຺ຎາຍ ກຖາຍ, ເອວຣູປາຍ ນາມ ຕຸມ຺ຫາກເມວ ຄຸຓກຖາຍາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອິທານິ ມຍາ ວຸຬ຺ຫຘຸຣໍ ໂກ ວຫິສ຺ສຕິ, ປຸພ຺ເພ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕປິ ອຫໍ ອຕ຺ຕນາ ສມຘຸຣໍ ກຎ຺ຈິ ນາລຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ¶ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂຄໂຍນິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ອຖ ນໍ ສາມິກາ ຕຣຸຓວຈ຺ຉກກາເລເຍວ ເອກິສ຺ສາ ມຫລ຺ລິກາຍ ຆເຣ ວສິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ນິວາສເວຕນໂຕ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອທໍສຸ. ສາ ຕໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕາທີຫິ ປຏິຊຄ຺ຄມານາ ປຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ວຑ຺ເຒສິ. ໂສ ‘‘ອຍ຺ຍິກາກາຬໂກ’’ ຕ຺ເວວ ນາມໍ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຈ ອຎ຺ຊນວຓ຺ໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ຄາມໂຄເຓຫິ ສທ຺ຘິໍ ຈຣຕິ, ສີລາຈາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອໂຫສິ. ຄາມທາຣກາ ສິງ຺ເຄສຸປິ ກຓ຺ເຓສຸປິ ຄເລປິ ຄເຫຕ຺ວາ ໂອລມ຺ພນ຺ຕິ, ນງ຺ຄຸຏ຺ເຐປິ ຄເຫຕ຺ວາ ກີຬນ຺ຕິ, ປິຏ຺ຐິຍມ຺ປິ ນິສີທນ຺ຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ມາຕາ ທຸຄ຺ຄຕາ, ມໍ ປຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ທຸກ຺ເຂນ ໂປເສສິ, ຍໍນູນາຫໍ ຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ອິມໍ ທຸຄ຺ຄຕຠາວໂຕ ໂມເຈຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠຕິໍ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ຈຣຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ເອໂກ ສຕ຺ຖວາຫປຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈຫິ ສກຏສເຕຫິ ວິສມຕິຕ຺ຖໍ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ໂຄຓາ ສກຏານິ ອຸຕ຺ຕາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈສຸ ສກຏສເຕສຸ ໂຄຓາ ຍຸຄປຣມ຺ປຣາຍ ໂຍຊິຕາ ເອກມ຺ປິ ສກຏໍ ອຸຕ຺ຕາເຣຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຄາມໂຄເຓຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕຕ຺ຖ ສມີເປ ຈຣຕິ. ສຕ຺ຖວາຫປຸຕ຺ໂຕປິ ໂຄສຸຕ຺ຕວິຕ຺ຕໂກ, ໂສ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເອເຕສໍ ຄຸນ຺ນໍ ອນ຺ຕເຣ ອິມານິ ສກຏານິ ອຸຕ຺ຕາເຣຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ອຸສຠາຊານີໂຍ’’ຕິ ອຸປຘາຣຍມາໂນ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ອາຊານີໂຍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ ມຍ຺ຫໍ ສກຏານິ ອຸຕ຺ຕາເຣຕຸໍ, ໂກ ນຸ ໂຂ ອສ຺ສ ສາມິໂກ’’ຕິ ໂຄປາລເກ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ໂຠ ອິມສ຺ສ ສາມິໂກ, ອຫໍ ອິມໍ ສກເຏ ໂຍເຊຕ຺ວາ ສກເຏສຸ ອຸຕ຺ຕາຣິເຕສຸ ເວຕນໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເຕ ອາຫໍສຸ ‘‘ຄເຫຕ຺ວາ ນໍ ໂຍເຊຖ, ນຕ຺ຖິ ອິມສ຺ສ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ສາມິໂກ’’ຕິ. ໂສ ນໍ ນາສາຍ ຣຊ຺ຊຸເກນ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ¶ ອາກຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ຈາເລຕຸມ຺ປິ ນາສກ຺ຂິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກິຣ ‘‘ຠຕິຍາ ກຖິຕາຍ ¶ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນ ອຄມາສິ. ສຕ຺ຖວາຫປຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາຘິປ຺ປາຍໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ຕຍາ ປຎ຺ຈສຸ ສກຏສເຕສຸ ອຸຕ຺ຕາຣິເຕສຸ ເອເກກສ຺ສ ສກຏສ຺ສ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ກຫາປເຓ ຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ສຫສ຺ສໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຍເມວ ອຄມາສິ. ອຖ ນໍ ປຸຣິສາ ປຸຣິມສກເຏສຸ ໂຍເຊສຸໍ. ອຖ ນໍ ເອກເວເຄເນວ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຖເລ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ເອເຕນຸປາເຍນ ສພ຺ພສກຏານິ ອຸຕ຺ຕາເຣສິ.

ສຕ຺ຖວາຫປຸຕ຺ໂຕ ເອເກກສ຺ສ ສກຏສ຺ສ ເອເກກໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕານິ ຠຓ຺ຑິກໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຄເລ ພນ຺ຘິ. ໂສ ‘‘ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ຍຖາປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ ຠຕິໍ ນ ເທຕິ, ນ ທານິສ຺ສ ຄນ຺ຕຸໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພປຸຣິມສກຏສ຺ສ ປຸຣໂຕ ມຄ຺ຄໍ ນິວາເຣຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ອປເນຕຸໍ ວາຍມນ຺ຕາປິ ນໍ ອປເນຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ສຕ຺ຖວາຫປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ຊານາຕິ ມຎ຺ເຎ ເອສ ອຕ຺ຕໂນ ຠຕິຍາ ອູນຠາວ’’ນ຺ຕິ ເອເກກສ຺ມິໍ ສກເຏ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ກຕ຺ວາ ສຫສ຺ສຠຓ຺ຑິກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ເຕ ສກຏຸຕ຺ຕຣຓຠຕີ’’ຕິ ຄີວາຍໍ ລຄ຺ເຄສິ. ໂສ ສຫສ຺ສຠຓ຺ຑິກໍ ອາທາຍ ມາຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ຄາມທາຣກາ ‘‘ກິໍ ນາເມຕໍ ¶ ອຍ຺ຍິກາກາຬກສ຺ສ ຄເລ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂສ ເຕ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ທູຣໂຕວ ປລາເປນ຺ໂຕ ມາຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄໂຕ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປນ ສກຏສຕານໍ ອຸຕ຺ຕາຣິຕຕ຺ຕາ ຣຕ຺ເຕຫິ ອກ຺ຂີຫິ ກິລນ຺ຕຣູໂປ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ອຍ຺ຍິກາ ຕສ຺ສ ຄີວາຍ ສຫສ຺ສຕ຺ຖວິກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ອຍໍ ເຕ ກຫໍ ລທ຺ຘາ’’ຕິ ໂຄປາລກທາຣເກ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ກິໍ ອຫໍ ຕຍາ ລທ຺ຘຠຕິຍາ ຊີວິຕຸກາມາ, ກິໍກາຣຓາ ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸໂຠສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸຓ຺ໂຫທເກນ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ສກລສຣີຣໍ ເຕເລນ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປາເຍຕ຺ວາ ສປ຺ປາຍໍ ໂຠຊນໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ຊີວິຕປຣິໂຍສາເນ ສທ຺ຘິໍ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄຕາ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອິທາເນວ ອສມຘຸໂຣ, ປຸພ຺ເພປິ ອສມຘຸໂຣເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໙.

‘‘ຍໂຕ ¶ ຍໂຕ ຄຣຸ ຘຸຣໍ, ຍໂຕ ຄມ຺ຠີຣວຕ຺ຕນີ;

ຕທາສ຺ສຸ ກຓ຺ຫໍ ຍຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ສ຺ວາສ຺ສຸ ຕໍ ວຫເຕ ຘຸຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໂຕ ຍໂຕ ຄຣຸ ຘຸຣນ຺ຕິ ຍສ຺ມິໍ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ຘຸຣໍ ຄຣຸ ຠາຣິຍໍ ໂຫຕິ, ອຎ຺ເຎ ພລິພທ຺ທາ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ຍໂຕ ຄມ຺ຠີຣວຕ຺ຕນີຕິ ¶ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາຕິ ວຕ຺ຕນີ, ມຄ຺ຄສ຺ເສຕໍ ນາມໍ, ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຸທກຈິກ຺ຂລ຺ລມຫນ຺ຕຕາຍ ວາ ວິສມຈ຺ຉິນ຺ນຕຏຠາເວນ ວາ ມຄ຺ໂຄ ຄມ຺ຠີໂຣ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕທາສ຺ສຸ ກຓ຺ຫໍ ຍຸຎ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ອສ຺ສູຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ຕທາ ກຓ຺ຫໍ ຍຸຎ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທາ ຘຸຣຎ຺ຈ ຄຣຸ ໂຫຕິ ມຄ຺ໂຄ ຈ ຄມ຺ຠີໂຣ, ຕທາ ອຎ຺ເຎ ພລິພທ຺ເທ ອປເນຕ຺ວາ ກຓ຺ຫເມວ ໂຍເຊນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ສ຺ວາສ຺ສຸ ຕໍ ວຫເຕ ຘຸຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ອສ຺ສູຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕເມວ, ໂສ ຕໍ ຘຸຣໍ ວຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ຠຄວາ ‘‘ຕທາ, ຠິກ຺ຂເວ, ກຓ຺ໂຫວ ຕໍ ຘຸຣໍ ວຫຕີ’’ຕິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມຫລ຺ລິກາ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ອໂຫສິ, ອຍ຺ຍິກາກາຬໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກຓ຺ຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໓໐] ໑໐. ມຸນິກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ມາ ¶ ມຸນິກສ຺ສ ປິຫຍີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຖຸລ຺ລກຸມາຣິກາປໂລຠນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕໍ ເຕຣສກນິປາເຕ ຈູຬນາຣທກສ຺ສປຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໓.໔໐ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ສຕ຺ຖາ ປນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ນິສ຺ສາຍາ’’ຕິ? ‘‘ຖຸລ຺ລກຸມາຣິກາປໂລຠນໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ເອສາ ຕວ ອນຕ຺ຖກາຣິກາ, ປຸພ຺ເພປິ ຕ຺ວໍ ອິມິສ຺ສາ ວິວາຫທິວເສ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ຄຠາວໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມເກ ເອກສ຺ສ ກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ເຄເຫ ໂຄໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ‘‘ມຫາໂລຫິໂຕ’’ຕິ ນາເມນ, ກນິຏ຺ຐຠາຕາປິສ຺ສ ຈູຬໂລຫິໂຕ ນາມ ອໂຫສິ. ເຕເຍວ ທ຺ເວ ຠາຕິເກ ນິສ຺ສາຍ ຕສ຺ມິໍ ກຸເລ ກມ຺ມຘຸຣໍ ວຕ຺ຕຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ກຸເລ ເອກາ ກຸມາຣິກາ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ເອໂກ ນຄຣວາສີ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວາເຣສິ. ຕສ຺ສາ ມາຕາປິຕໂຣ ‘‘ກຸມາຣິກາຍ ວິວາຫກາເລ ອາຄຕານໍ ປາຫຸນການໍ ¶ ອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ໂຄ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ ມຸນິກໍ ນາມ ສູກຣໍ ໂປເສສຸໍ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຈູຬໂລຫິໂຕ ¶ ຠາຕຣໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ກຸເລ ກມ຺ມຘຸຣໍ ວຕ຺ຕມານໍ ອມ຺ເຫ ທ຺ເວ ຠາຕິເກ ນິສ຺ສາຍ ວຕ຺ຕຕິ, ອິເມ ປນ ອມ຺ຫາກໍ ຕິຓປລາລາທີເນວ ເທນ຺ຕິ, ສູກຣໍ ຍາຄຸຠຕ຺ເຕນ ໂປເສນ຺ຕິ, ເກນ ນຸ ໂຂ ກາຣເຓນ ເອສ ເອຕໍ ລຠຕີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ຠາຕາ ‘‘ຕາຕ ຈູຬໂລຫິຕ, ມາ ຕ຺ວໍ ເອຕສ຺ສ ໂຠຊນໍ ປິຫຍິ, ອຍໍ ສູກໂຣ ມຣຓຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ເອຕິສ຺ສາ ຫິ ກຸມາຣິກາຍ ວິວາຫກາເລ ອາຄຕານໍ ປາຫຸນການໍ ອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ໂຄ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອິເມ ເອຕໍ ສູກຣໍ ໂປເສນ຺ຕິ, ອິໂຕ ກຕິປາຫຈ຺ຈເຍນ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ອາຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຖ ນໍ ສູກຣໍ ປາເທສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ກຑ຺ເຒນ຺ຕາ ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ຈໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ປາຫຸນການໍ ສູປພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ກຣິຍມານໍ ປສ຺ສິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໓໐.

‘‘ມາ ມຸນິກສ຺ສ ປິຫຍິ, ອາຕຸຣນ຺ນານິ ຠຸຎ຺ຊຕິ;

ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ຠຸສໍ ຂາທ, ເອຕໍ ທີຆາຍຸລກ຺ຂຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມາ ມຸນິກສ຺ສ ປິຫຍີຕິ ມຸນິກສ຺ສ ໂຠຊເນ ປິຫໍ ມາ ອຸປ຺ປາທຍິ, ‘‘ເອສ ມຸນິໂກ ສຸໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊຕີ’’ຕິ ມາ ມຸນິກສ຺ສ ປິຫຍິ, ‘‘ກທາ ນຸ ໂຂ ອຫມ຺ປິ ເອວໍ ສຸຂິໂຕ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ມາ ມຸນິກຠາວໍ ປຕ຺ຖຍິ. ອຍຎ຺ຫິ ອາຕຸຣນ຺ນານິ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ອາຕຸຣນ຺ນານີຕິ ມຣຓໂຠຊນານິ. ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ຠຸສໍ ຂາທາຕິ ຕສ຺ສ ໂຠຊເນ ນິຣຸສ຺ສຸກ຺ໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘໍ ຠຸສໍ ¶ ຂາທ. ເອຕໍ ທີຆາຍຸລກ຺ຂຓນ຺ຕິ ເອຕໍ ທີຆາຍຸຠາວສ຺ສ ກາຣຓໍ. ຕໂຕ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ອາຄມິໍສຸ, ມຸນິກໍ ຆາເຕຕ຺ວາ ນານປ຺ປກາເຣຫິ ປຈິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈູຬໂລຫິຕໍ ອາຫ ‘‘ທິຏ຺ໂຐ ເຕ, ຕາຕ, ມຸນິໂກ’’ຕິ. ທິຏ຺ຐໍ ເມ, ຠາຕິກ, ມຸນິກສ຺ສ ໂຠຊນຜລໍ, ເອຕສ຺ສ ໂຠຊນໂຕ ສຕຄຸເຓນ ສຫສ຺ສຄຸເຓນ ອມ຺ຫາກໍ ຕິຓປລາລຠຸສມຕ຺ຕເມວ ອຸຕ຺ຕມຎ຺ຈ ອນວຊ຺ຊຎ຺ຈ ທີຆາຍຸລກ຺ຂຓຎ຺ຈາຕິ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ເອວໍ ໂຂ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ປຸພ຺ເພປິ ອິມໍ ກຸມາຣິກໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ຄຠາວໍ ຄໂຕ’’ຕິ ¶ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຖາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ ¶ – ‘‘ຕທາ ມຸນິກສູກໂຣ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ຖຸລ຺ລກຸມາຣິກາ ເອສາ ເອວ, ຈູຬໂລຫິໂຕ ອານນ຺ໂທ, ມຫາໂລຫິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມຸນິກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ກຸຣຸງ຺ຄວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ກຸຣຸງ຺ຄໍ ກຸກ຺ກຸຣຎ຺ເຈວ, ໂຠຊາຊານີຍຎ຺ຈ ອາຊຎ຺ຎໍ;

ຕິຕ຺ຖໍ ມຫິຬາມຸຂາຠິຓ຺ຫໍ, ນນ຺ທິກຓ຺ຫຎ຺ຈ ມຸນິກນ຺ຕິ.

໔. ກຸລາວກວຄ຺ໂຄ

[໓໑] ໑. ກຸລາວກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກຸລາວກາຕິ ¶ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປີຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິໂຕ ກິຣ ທ຺ເວ ສຫາຍກາ ທຫຣຠິກ຺ຂູ ຊນປທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ຍຖາຊ຺ຌາສຍໍ ວສິຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຸນ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຊຕວນາຠິມຸຂາ ປາຍິໍສຸ. ເອກສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ປຣິສ຺ສາວນໍ ອຕ຺ຖິ, ເອກສ຺ສ ນຕ຺ຖິ. ທ຺ເວປິ ເອກໂຕ ປານີຍໍ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ປິວນ຺ຕິ. ເຕ ເອກທິວສໍ ວິວາທໍ ອກໍສຸ. ປຣິສ຺ສາວນສາມິໂກ ອິຕຣສ຺ສ ປຣິສ຺ສາວນໍ ອທຕ຺ວາ ສຍເມວ ປານີຍໍ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ປິວິ, ອິຕໂຣ ປນ ປຣິສ຺ສາວນໍ ອລຠິຕ຺ວາ ປິປາສໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ອນຸປຸພ຺ເພນ ເຊຕວນໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ກຸໂຕ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ໂກສລຊນປເທ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມເກ ວສິຕ຺ວາ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ອາຄຕາ’’ຕິ. ‘‘ກຈ຺ຈິ ປນ ໂວ ສມຄ຺ຄາ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ? ອປຣິສ຺ສາວນໂກ ອາຫ ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ວິວາທໍ ກຕ຺ວາ ປຣິສ຺ສາວນໍ ນາທາສີ’’ຕິ. ອິຕໂຣປິ ອາຫ ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາວ ຊານໍ ສປາຓກໍ ອຸທກໍ ປິວີ’’ຕິ. ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ຊານໍ ສປາຓກໍ ອຸທກໍ ປິວີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອປຣິສ຺ສາວິຕໍ ອຸທກໍ ປິວິນ຺ຕິ ¶ . ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ປຸພ຺ເພ ປຓ຺ຑິຕາ ເທວນຄເຣ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ຕາ ຍຸທ຺ຘປຣາຊິຕາ ສມຸທ຺ທປິຏ຺ເຐນ ປລາຍນ຺ຕາ ‘ອິສ຺ສຣິຍໍ ນິສ຺ສາຍ ປາຓວຘໍ ນ ກຣິສ຺ສາມາ’ຕິ ຕາວ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ສຸປຓ຺ຓໂປຕການໍ ຊີວິຕໍ ທຕ຺ວາ ຣຖໍ ນິວຕ຺ຕຍິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ¶ ມຄຘຣຏ຺ເຐ ຣາຊຄເຫ ເອໂກ ມາຄຘຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຍຖາ ເອຕຣຫິ ສກ຺ໂກ ປຸຣິມຕ຺ຕຠາເວ ມຄຘຣຏ຺ເຐ ມຈລຄາມເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ເອວໍ ຕສ຺ມິໍເຍວ ມຈລຄາມເກ ມຫາກຸລສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ຈສ຺ສ ‘‘ມຆກຸມາໂຣ’’ຕ຺ເວວ ນາມໍ ອກໍສຸ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ‘‘ມຆມາຓໂວ’’ຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ອຖສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ສມານຊາຕິກກຸລໂຕ ທາຣິກໍ ອານຍິໍສຸ. ໂສ ປຸຕ຺ຕຘີຕາຫິ ວຑ຺ຒມາໂນ ທານປຕິ ອໂຫສິ, ປຎ຺ຈ ສີລານິ ຣກ຺ຂຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ຄາເມ ເຕຕ຺ຕິໍເສວ ກຸລານິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕປິ ເຕຕ຺ຕິໍສ ກຸລາ ມນຸສ຺ສາ ເອກທິວສໍ ຄາມມຊ຺ເຌ ຐຕ຺ວາ ຄາມກມ຺ມໍ ¶ ກໂຣນ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຐິຕຏ຺ຐາເນ ປາເທຫິ ປໍສຸໍ ວິຍູຫິຕ຺ວາ ຕໍ ປເທສໍ ຣມຓີຍໍ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ, ອຖຎ຺ໂຎ ເອໂກ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ຐິໂຕ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອປຣໍ ຐານໍ ຣມຓີຍໍ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ, ຕຕ຺ຣາປິ ອຎ຺ໂຎ ຐິໂຕ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອປຣມ຺ປິ ອປຣມ຺ປີຕິ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຐິຕຏ຺ຐານໍ ຣມຓີຍໍ ກຕ຺ວາ ອປເຣນ ສມເຍນ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ມຓ຺ຑປໍ ກາເຣສິ, ມຓ຺ຑປມ຺ປິ ອປເນຕ຺ວາ ສາລໍ ກາເຣສິ, ຕຕ຺ຖ ຜລກາສນານິ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປານີຍຈາຏິໍ ຐເປສິ.

ອປເຣນ ສມເຍນ ເຕປິ ເຕຕ຺ຕິໍສຊນາ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ສມານຈ຺ຉນ຺ທາ ອເຫສຸໍ. ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ເຕປິ ເຕເນວ ສທ຺ຘິໍ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ຕາ ກາລສ຺ເສວ ວຸຏ຺ຐາຍ ວາສິຜຣສຸມຸສລຫຕ຺ຖາ ຈຕຸມຫາປຖາທີສຸ ມຸສເລນ ປາສາເຓ ອຸພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປວຏ຺ເຏນ຺ຕິ, ຍານານໍ ອກ຺ຂປຏິຆາຕຣຸກ຺ເຂ ຫຣນ຺ຕິ, ວິສມໍ ສມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເສຕຸໍ ອຕ຺ຖຣນ຺ຕິ, ໂປກ຺ຂຣຓິໂຍ ຂຓນ຺ຕິ, ສາລໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ທານານິ ເທນ຺ຕິ, ສີລານິ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ. ເອວໍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສກລຄາມວາສິໂນ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ສີລານິ ຣກ຺ຂິໍສຸ.

ອຖ ¶ ເນສໍ ຄາມໂຠຊໂກ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຫໍ ປຸພ຺ເພ ເອເຕສຸ ສຸຣໍ ປິວນ຺ເຕສຸ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ກໂຣນ຺ເຕສຸ ຈາຏິກຫາປຓາທິວເສນ ເຈວ ທຓ຺ຑພລິວເສນ ຈ ຘນໍ ລຠາມິ, ອິທານິ ປນ ມໂຆ ມາຓໂວ ສີລໍ ຣກ຺ຂາເປຕິ, ເຕສໍ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ກາຕຸໍ ¶ ນ ເທຕິ, ອິທານິ ປນ ເຕ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ນ ຣກ຺ຂາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ກຸທ຺ໂຘ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ພຫູ ໂຈຣາ ຄາມຆາຕາທີນິ ກໂຣນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ເຕ ອາເນຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ເຕ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາເນຕ຺ວາ ‘‘ອານີຕາ, ເທວ, ໂຈຣາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ເຕສໍ ກມ຺ມໍ ອໂສເຘຕ຺ວາວ ‘‘ຫຕ຺ຖິນາ ເນ ມທ຺ທາເປຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ສພ຺ເພປິ ເຕ ຣາຊງ຺ຄເຓ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິໍ ອານຍິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຕສໍ ໂອວາທໍ ອທາສິ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ສີລານິ ອາວຊ຺ເຊຖ, ເປສຸຎ຺ຎກາຣເກ ຈ ຣຎ຺ເຎ ຈ ຫຕ຺ຖິມ຺ຫິ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີເຣ ຈ ເອກສທິສເມວ ເມຕ຺ຕໍ ຠາເວຖາ’’ຕິ. ເຕ ຕຖາ ອກໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ມທ຺ທນຕ຺ຖາຍ ຫຕ຺ຖິໍ ອຸປເນສຸໍ. ໂສ ອຸປນີຍມາໂນປິ ນ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ມຫາວິຣວໍ ວິຣວິຕ຺ວາ ປລາຍຕິ. ອຎ຺ຎໍ ອຎ຺ຎໍ ຫຕ຺ຖິໍ ອານຍິໍສຸ, ເຕປິ ຕເຖວ ປລາຍິໍສຸ.

ຣາຊາ ‘‘ເອເຕສໍ ຫຕ຺ເຖ ກິຎ຺ຈິ ໂອສຘໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ວິຈິນຖາ’’ຕິ ອາຫ. ວິຈິນນ຺ຕາ ອທິສ຺ວາ ‘‘ນຕ຺ຖິ, ເທວາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຕນ ຫິ ກິຎ຺ຈິ ມນ຺ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕສ຺ສນ຺ຕິ, ປຸຈ຺ຉຖ ເນ ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂວ ປຣິວຕ຺ຕນມນ຺ໂຕ’’ຕິ? ຣາຊປຸຣິສາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊປຸຣິສາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ກິຣ, ເທວາ’’ຕິ ອາໂຣຈຍິໍສຸ, ຣາຊາ ສພ຺ເພປິ ເຕ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ¶ ຊານນມນ຺ຕໍ ກເຖຖາ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອໂວຈ ‘‘ເທວ, ອຎ຺ໂຎ ອມ຺ຫາກໍ ມນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອມ຺ເຫ ປນ ເຕຕ຺ຕິໍສມຕ຺ຕາ ຊນາ ປາຓໍ ນ ຫນາມ, ອທິນ຺ນໍ ນາທິຍາມ, ມິຈ຺ຉາຈາຣໍ ນ ຈຣາມ, ມຸສາວາທໍ ນ ຠຓາມ, ມຊ຺ຊໍ ນ ປິວາມ, ເມຕ຺ຕໍ ຠາເວມ, ທານໍ ເທມ, ມຄ຺ຄໍ ສມໍ ກໂຣມ, ໂປກ຺ຂຣຓິໂຍ ຂຓາມ, ສາລໍ ກໂຣມ, ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ມນ຺ໂຕ ຈ ປຣິຕ຺ຕຎ຺ຈ ວຸຑ຺ຒິ ຈາ’’ຕິ. ຣາຊາ ເຕສໍ ປສນ຺ໂນ ເປສຸຎ຺ຎກາຣກສ຺ສ ສພ຺ພໍ ເຄຫວິຠວໍ ຕຎ຺ຈ ເຕສໍເຍວ ທາສໍ ກຕ຺ວາ ອທາສິ, ຕໍ ຫຕ຺ຖິຎ຺ຈ ຄາມຎ຺ຈ ເຕສໍເຍວ ອທາສິ.

ເຕ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍຖາຣຸຈິຍາ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ຕາ ‘‘ຈຕຸມຫາປເຖ ມຫນ຺ຕໍ ສາລໍ ກາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຑ຺ຒກິໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ສາລໍ ¶ ປຏ຺ຐເປສຸໍ. ມາຕຸຄາເມສຸ ປນ ວິຄຕຈ຺ຉນ຺ທຕາຍ ¶ ຕສ຺ສາ ສາລາຍ ມາຕຸຄາມານໍ ປຕ຺ຕິໍ ນາທໍສຸ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເຄເຫ ສຸຘມ຺ມາ, ຈິຕ຺ຕາ, ນນ຺ທາ, ສຸຊາຕິ ຈຕສ຺ໂສ ອິຕ຺ຖິໂຍ ໂຫນ຺ຕິ. ຕາສຸ ສຸຘມ຺ມາ ວຑ຺ຒກິນາ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ຠາຕິກ, ອິມິສ຺ສາ ສາລາຍ ມໍ ເຊຏ຺ຐິກໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ລຎ຺ຊໍ ອທາສິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຐມເມວ ກຓ຺ຓິກາຣຸກ຺ຂໍ ສຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ກຓ຺ຓິກໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ວຕ຺ເຖນ ປລິເວເຐຕ຺ວາ ຐເປສິ. ອຖ ສາລໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ກຓ຺ຓິກາໂຣປນກາເລ ‘‘ອໂຫ, ອຍ຺ຍາ, ເອກໍ ນ ສຣິມ຺ຫາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິໍ ນາມ, ໂຠ’’ຕິ. ‘‘ກຓ຺ຓິກາ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂຫຕຸ ອາຫຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ? ‘‘ອິທານິ ຉິນ຺ນຣຸກ຺ເຂນ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ປຸພ຺ເພເຍວ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕຈ຺ເຉຕ຺ວາ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐປິຕກຓ຺ຓິກາ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ອິທານິ ກິໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສເຈ ກສ຺ສຈິ ເຄເຫ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຐປິຕາ ວິກ຺ກາຍິກກຓ຺ຓິກາ ອຕ຺ຖິ, ສາ ປຣິເຍສິຕພ຺ພາ’’ຕິ. ເຕ ປຣິເຍສນ຺ຕາ ສຸຘມ຺ມາຍ ເຄເຫ ທິສ຺ວາ ມູເລນ ນ ລຠິໍສຸ. ‘‘ສເຈ ມໍ ສາລາຍ ປຕ຺ຕິກໍ ກໂຣຖ, ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ມຍໍ ມາຕຸຄາມານໍ ປຕ຺ຕິໍ ທມ຺ຫາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ.

ອຖ ເນ ວຑ຺ຒກີ ອາຫ ‘‘ອຍ຺ຍາ, ຕຸມ຺ເຫ ກິໍ ກເຖຖ, ຐເປຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ອຎ຺ຎໍ ມາຕຸຄາມຣຫິຕຏ຺ຐານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຄຓ຺ຫຖ ກຓ຺ຓິກໍ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອມ຺ຫາກໍ ກມ຺ມໍ ນິຏ຺ຐໍ ຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ກຓ຺ຓິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສາລໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອາສນຜລການິ ສນ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປານີຍຈາຏິໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ນິພນ຺ຘິໍສຸ. ສາລໍ ປາກາເຣນ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕປາກາເຣ ວາລຸກໍ ອາກິຣິຕ຺ວາ ພຫິປາກາເຣ ຕາລປນ຺ຕິໂຍ ໂຣເປສຸໍ. ຈິຕ຺ຕາປິ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຸຍ຺ຍານໍ ກາເຣສິ, ‘‘ປຸປ຺ຜູປຄຜລູປຄຣຸກ຺ໂຂ ອສຸໂກ ນາມ ຕສ຺ມິໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ນາໂຫສິ. ນນ຺ທາປິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ກາເຣສິ ປຎ຺ຈວຓ຺ເຓຫິ ປທຸເມຫິ ສຎ຺ຉນ຺ນໍ ຣມຓີຍໍ. ສຸຊາ ນ ກິຎ຺ຈິ ອກາສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ¶ ມາຕຸ ອຸປຏ຺ຐານໍ ປິຕຸ ອຸປຏ຺ຐານໍ ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິກກມ຺ມໍ ສຈ຺ຈວາຈໍ ອຜຣຸສວາຈໍ ¶ ອປິສຸຓວາຈໍ ມຈ຺ເຉຣວິນຍນ຺ຕິ ອິມານິ ສຕ຺ຕ ວຕປທານິ ປູເຣຕ຺ວາ –

‘‘ມາຕາເປຕ຺ຕິຠຣໍ ຊນ຺ຕຸໍ, ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິນໍ;

ສຓ຺ຫໍ ສຂິລສມ຺ຠາສໍ, ເປສຸເຓຍ຺ຍປ຺ປຫາຍິນໍ.

‘‘ມຈ຺ເຉຣວິນເຍ ¶ ຍຸຕ຺ຕໍ, ສຈ຺ຈໍ ໂກຘາຠິຠຸໍ ນຣໍ;

ຕໍ ເວ ເທວາ ຕາວຕິໍສາ, ອາຫຸ ສປ຺ປຸຣິໂສ ອິຕີ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໕໗) –

ເອວໍ ປສໍສິຍຠາວໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຊີວິຕປຣິໂຍສາເນ ຕາວຕິໍສຠວເນ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ເຕປິສ຺ສ ສຫາຍາ ຕຕ຺ເຖວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຕາວຕິໍສຠວເນ ອສຸຣາ ປຏິວສນ຺ຕິ. ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ‘‘ກິໍ ໂນ ສາຘາຣເຓນ ຣຊ຺ເຊນາ’’ຕິ ອສຸເຣ ທິພ຺ພປານໍ ປາເຍຕ຺ວາ ມຕ຺ເຕ ສມາເນ ປາເທສຸ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ສິເນຣຸປພ຺ພຕປາເທ ຂິປາເປສິ. ເຕ ອສຸຣຠວນເມວ ສມ຺ປາປຸຓິໍສຸ.

ອສຸຣຠວນໍ ນາມ ສິເນຣຸສ຺ສ ເຫຏ຺ຐິມຕເລ ຕາວຕິໍສເທວໂລກປ຺ປມາຓເມວ, ຕຕ຺ຖ ເທວານໍ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ວິຍ ຈິຕ຺ຕປາຏລິ ນາມ ກປ຺ປຏ຺ຐິຍຣຸກ຺ໂຂ ໂຫຕິ. ເຕ ຈິຕ຺ຕປາຏລິຍາ ປຸປ຺ຜິຕາຍ ຊານນ຺ຕິ ‘‘ນາຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ເທວໂລໂກ, ເທວໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕໂກ ປຸປ຺ຜຕີ’’ຕິ. ອຖ ເຕ ‘‘ຊຣສກ຺ໂກ ອມ຺ເຫ ມຕ຺ເຕ ກຕ຺ວາ ມຫາສມຸທ຺ທປິຏ຺ເຐ ຂິປິຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ເທວນຄຣໍ ຄຓ຺ຫິ, ເຕ ມຍໍ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ເທວນຄຣເມວ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ກິປິລ຺ລິກາ ວິຍ ຖມ຺ຠໍ ສິເນຣຸໍ ອນຸສຎ຺ຈຣມານາ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ສກ຺ໂກ ‘‘ອສຸຣາ ກິຣ ອຸຏ຺ຐິຕາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ສມຸທ຺ທປິຏ຺ເຐເຍວ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຸຊ຺ຌມາໂນ ເຕຫິ ປຣາຊິໂຕ ທິຍຑ຺ຒໂຍຊນສຕິເກນ ເວຊຍນ຺ຕຣເຖນ ທກ຺ຂິຓສມຸທ຺ທສ຺ສ ມຕ຺ຖເກນ ປລາຍິຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ. ອຖສ຺ສ ຣໂຖ ສມຸທ຺ທປິຏ຺ເຐນ ເວເຄນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສິມ຺ພລິວນໍ ປກ຺ຂນ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ຄມນມຄ຺ເຄ ສິມ຺ພລິວນໍ ນຬວນໍ ວິຍ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຸທ຺ທປິຏ຺ເຐ ປຕຕິ. ສຸປຓ຺ຓໂປຕກາ ສມຸທ຺ທປິຏ຺ເຐ ປຣິປຕນ຺ຕາ ມຫາວິຣວໍ ຣວິໍສຸ. ສກ຺ໂກ ມາຕລິໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ສມ຺ມ ມາຕລິ, ກິໍ ສທ຺ໂທ ນາເມສ, ອຕິກາຣຸຎ຺ຎຣໂວ ¶ ວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ? ‘‘ເທວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣຖເວເຄນ ວິຈຸຓ຺ຓິເຕ ສິມ຺ພລິວເນ ປຕນ຺ເຕ ສຸປຓ຺ຓໂປຕກາ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິຕາ ເອກວິຣວໍ ວິຣວນ຺ຕີ’’ຕິ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ¶ ‘‘ສມ຺ມ ມາຕລິ, ມາ ອມ຺ເຫ ນິສ຺ສາຍ ເອເຕ ກິລມນ຺ຕຸ, ນ ມຍໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ນິສ຺ສາຍ ປາຓວຘກມ຺ມໍ ກໂຣມ, ເອເຕສໍ ປນ ອຕ຺ຖາຍ ມຍໍ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ອສຸຣານໍ ທສ຺ສາມ, ນິວຕ຺ຕເຍຕໍ ຣຖ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໓໑.

‘‘ກຸລາວກາ ¶ ມາຕລິ ສິມ຺ພລິສ຺ມິໍ, ອີສາມຸເຂນ ປຣິວຊ຺ຊຍສ຺ສຸ;

ກາມໍ ຈຊາມ ອສຸເຣສຸ ປາຓໍ, ມາເມ ທິຊາ ວິກຸລາວາ ອເຫສຸ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຸລາວກາຕິ ສຸປຓ຺ຓໂປຕກາ. ມາຕລີຕິ ສາຣຖິໍ ອາມນ຺ເຕສິ. ສິມ຺ພລິສ຺ມິນ຺ຕິ ປສ຺ສ ເອເຕ ສິມ຺ພລິຣຸກ຺ເຂ ໂອລມ຺ພນ຺ຕາ ຐິຕາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອີສາມຸເຂນ ປຣິວຊ຺ຊຍສ຺ສູຕິ ເອເຕ ເອຕສ຺ສ ຣຖສ຺ສ ອີສາມຸເຂນ ຍຖາ ນ ຫຎ຺ຎນ຺ຕິ, ເອວໍ ເຕ ປຣິວຊ຺ຊຍສ຺ສຸ. ກາມໍ ຈຊາມ ອສຸເຣສຸ ປາຓນ຺ຕິ ຍທິ ອມ຺ເຫສຸ ອສຸຣານໍ ປາຓໍ ຈຊນ຺ເຕສຸ ເອເຕສໍ ໂສຕ຺ຖິ ໂຫຕິ, ກາມໍ ຈຊາມ ເອກໍເສເນວ ມຍໍ ອສຸເຣສຸ ອມ຺ຫາກໍ ປາຓໍ ຈຊາມ. ມາເມ ທິຊາ ວິກຸລາວາ ອເຫສຸນ຺ຕິ ອິເມ ປນ ທິຊາ ອິເມ ຄຣຸຬໂປຕກາ ວິທ຺ຘສ຺ຕວິຈຸຓ຺ຓິຕກຸລາວກຕາຍ ວິກຸລາວາ ມາ ອເຫສຸໍ, ມາ ອມ຺ຫາກໍ ທຸກ຺ຂໍ ເອເຕສໍ ອຸປຣິ ຂິປ, ນິວຕ຺ຕຍ ນິວຕ຺ຕຍ ຣຖນ຺ຕິ. ມາຕລິສງ຺ຄາຫໂກ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຣຖໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎນ ມຄ຺ເຄນ ເທວໂລກາຠິມຸຂໍ ອກາສິ. ອສຸຣາ ປນ ຕໍ ນິວຕ຺ຕຍມານເມວ ທິສ຺ວາ ‘‘ອທ຺ຘາ ອຎ຺ເຎຫິປິ ຈກ຺ກວາເຬຫິ ສກ຺ກາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ພລໍ ລຠິຕ຺ວາ ຣໂຖ ນິວຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຣຓຠຍຠີຕາ ປລາຍິຕ຺ວາ ອສຸຣຠວນເມວ ປວິສິໍສຸ.

ສກ຺ໂກປິ ເທວນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທ຺ວີສຸ ເທວໂລເກສຸ ເທວຄເຓນ ປຣິວຸໂຕ ນຄຣມຊ຺ເຌ ອຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ປຖວິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຍຊນສຫສ຺ສຸພ຺ເພໂຘ ເວຊຍນ຺ຕປາສາໂທ ອຸຏ຺ຐຫິ. ວິຊຍນ຺ເຕ ອຸຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ‘‘ເວຊຍນ຺ໂຕ’’ ຕ຺ເວວ ນາມໍ ອກໍສຸ. ອຖ ສກ຺ໂກ ປຸນ ອສຸຣານໍ ອນາຄມນຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ອາຣກ຺ຂໍ ຐເປສິ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອນ຺ຕຣາ ¶ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຍຸຊ຺ຌປຸຣານໍ, ປຎ຺ຈວິຘາ ຐປິຕາ ອຠິຣກ຺ຂາ;

ອຸຣຄກໂຣຏິປຍສ຺ສ ຈ ຫາຣີ, ມທນຍຸຕາ ຈຕຸໂຣ ຈ ມຫນ຺ຕາ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.໒໔໗);

ທ຺ເວ ¶ ນຄຣານິປິ ຍຸທ຺ເຘນ ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕາຍ ອຍຸຊ຺ຌປຸຣານິ ນາມ ຊາຕານິ ເທວນຄຣຎ຺ຈ ອສຸຣນຄຣຎ຺ຈ. ຍທາ ຫິ ອສຸຣາ ພລວນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຖ ເທເວຫິ ປລາຍິຕ຺ວາ ເທວນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ປິຫິເຕ ອສຸຣານໍ ສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ¶ ກິຎ຺ຈິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ຍທາ ເທວາ ພລວນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຖ ອສຸເຣຫິ ປລາຍິຕ຺ວາ ອສຸຣນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ປິຫິເຕ ສກ຺ການໍ ສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອິຕິ ອິມານິ ທ຺ເວ ນຄຣານິ ອຍຸຊ຺ຌປຸຣານິ ນາມ. ເຕສໍ ອນ຺ຕຣາ ເອເຕສຸ ອຸຣຄາທີສຸ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ສກ຺ເກນ ອາຣກ຺ຂາ ຐປິຕາ. ຕຕ຺ຖ ອຸຣຄ-ສທ຺ເທນ ນາຄາ ຄຫິຕາ. ເຕ ອຸທເກ ພລວນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສິເນຣຸສ຺ສ ປຐມາລິນ຺ເທ ເຕສໍ ອາຣກ຺ຂາ. ກໂຣຏິ-ສທ຺ເທນ ສຸປຓ຺ຓາ ຄຫິຕາ. ເຕສໍ ກິຣ ກໂຣຏິ ນາມ ປານໂຠຊນໍ, ເຕນ ຕໍ ນາມໍ ລຠິໍສຸ, ທຸຕິຍາລິນ຺ເທ ເຕສໍ ອາຣກ຺ຂາ. ປຍສ຺ສຫາຣິ-ສທ຺ເທນ ກຸມ຺ຠຓ຺ຑາ ຄຫິຕາ. ທານວຣກ຺ຂສາ ກິເຣເຕ, ຕຕິຍາລິນ຺ເທ ເຕສໍ ອາຣກ຺ຂາ. ມທນຍຸຕ-ສທ຺ເທນ ຍກ຺ຂາ ຄຫິຕາ. ວິສມຈາຣິໂນ ກິຣ ເຕ ຍຸທ຺ຘໂສຓ຺ຑາ, ຈຕຸຕ຺ຖາລິນ຺ເທ ເຕສໍ ອາຣກ຺ຂາ. ຈຕຸໂຣ ຈ ມຫນ຺ຕາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ວຸຕ຺ຕາ, ປຎ຺ຈມາລິນ຺ເທ ເຕສໍ ອາຣກ຺ຂາ. ຕສ຺ມາ ຍທິ ອສຸຣາ ກຸປິຕາ ອາວິລຈິຕ຺ຕາ ເທວປຸຣໍ ອຸປຍນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈວິເຘສຸ ຍໍ ຄິຣິໂນ ປຐມໍ ປຣິຠຓ຺ຑໍ, ຕໍ ອຸຣຄາ ປຣິພາຫິຍ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ເອວໍ ເສເສສຸ ເສສາ.

ອິເມສຸ ປນ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ອາຣກ຺ຂໍ ຐເປຕ຺ວາ ສກ຺ເກ ເທວານມິນ຺ເທ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວມາເນ ສຸຘມ຺ມາ ຈວິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ປາທປຣິຈາຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ກຓ຺ຓິກາຍ ທິນ຺ນນິສ຺ສນ຺ເທນ ຈສ຺ສາ ປຎ຺ຈໂຍຊນສຕິກາ ສຸຘມ຺ມາ ນາມ ເທວສຠາ ອຸທປາທິ, ຍຕ຺ຖ ທິພ຺ພເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ໂຍຊນປ຺ປມາເຓ ກຎ຺ຈນປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ກໂຣຕິ. ຈິຕ຺ຕາປິ ຈວິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ປາທປຣິຈາຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ອຸຍ຺ຍານສ຺ສ ກຣຓນິສ຺ສນ຺ເທນ ຈສ຺ສາ ຈິຕ຺ຕລຕາວນໍ ນາມ ອຸຍ຺ຍານໍ ອຸທປາທິ. ນນ຺ທາປິ ຈວິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ປາທປຣິຈາຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ຈສ຺ສາ ນນ຺ທາ ນາມ ໂປກ຺ຂຣຓີ ອຸທປາທິ.

ສຸຊາ ປນ ¶ ກຸສລກມ຺ມສ຺ສ ອກຕຕ຺ຕາ ເອກສ຺ມິໍ ອຣຎ຺ເຎ ກນ຺ທຣາຍ ພກສກຸຓິກາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ສກ຺ໂກ ‘‘ສຸຊາ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ກຕ຺ຖ ນຸ ໂຂ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ເທວໂລກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ຣມຓີຍໍ ເທວນຄຣໍ ສຸຘມ຺ມໍ ເທວສຠໍ ຈິຕ຺ຕລຕາວນໍ ນນ຺ທາໂປກ຺ຂຣຓິຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ເອຕາ ກຸສລໍ ກຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ປາທປຣິຈາຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ຕ຺ວໍ ປນ ກຸສລໍ ອກຕ຺ວາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ¶ , ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສີລໍ ຣກ຺ຂາຫີ’’ຕິ ຕໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ເນຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ສາປິ ຕໂຕ ¶ ປຏ຺ຐາຍ ສີລໍ ຣກ຺ຂຕິ. ສກ຺ໂກ ກຕິປາຫຈ຺ຈເຍນ ‘‘ສກ຺ກາ ນຸ ໂຂ ສີລໍ ຣກ຺ຂິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຈ຺ຉຣູເປນ ອຸຕ຺ຕາໂນ ຫຸຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ນິປຊ຺ຊິ, ສາ ‘‘ມຕມຈ຺ຉໂກ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ສີເສ ອຄ຺ຄເຫສິ, ມຈ຺ໂຉ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ຈາເລສິ, ອຖ ນໍ ‘‘ຊີວຕິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ສກ຺ໂກ ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ສກ຺ຂິສ຺ສສິ ສີລໍ ຣກ຺ຂິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອຄມາສິ. ສາ ຕໂຕ ຈຸຕາ ພາຣາຓສິຍໍ ກຸມ຺ຠກາຣເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ສກ຺ໂກ ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓເອຬາລຸການໍ ຍານກໍ ປູເຣຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ຄາມສ຺ສ ມຫລ຺ລກເວເສນ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ເອຬາລຸການິ ຄຓ຺ຫຖ, ເອຬາລຸການິ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອຸຄ຺ໂຆເສສິ. ມນຸສ຺ສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເທຫິ, ຕາຕາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ‘‘ອຫໍ ສີລຣກ຺ຂການໍ ທມ຺ມິ, ຕຸມ຺ເຫ ສີລໍ ຣກ຺ຂຖາ’’ຕິ? ‘‘ມຍໍ ສີລໍ ນາມ ນ ຊານາມ, ມູເລນ ເທຫີ’’ຕິ. ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ມູເລນ ອຕ຺ໂຖ, ສີລຣກ຺ຂການຎ຺ເຎວາຫໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ໂກ ຈາຍໍ ເອຬາລຸໂກ’’ຕິ ປກ຺ກມິໍສຸ. ສຸຊາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອານີຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ‘‘ເທຫິ, ຕາຕາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສີລໍ ຣກ຺ຂສິ, ອມ຺ມາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຣກ຺ຂາມີ’’ຕິ. ‘‘ອິທໍ ມຍາ ຕຸຍ຺ຫເມວ ອຕ຺ຖາຍ ອາຠຕ’’ນ຺ຕິ ສທ຺ຘິໍ ຍານເກນ ເຄຫທ຺ວາເຣ ຐເປຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ສາປິ ຍາວຊີວໍ ສີລໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸຕາ ເວປຈິຕ຺ຕິສ຺ສ ອສຸຣິນ຺ທສ຺ສ ຘີຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ສີລານິສໍເສນ ອຠິຣູປາ ອໂຫສິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຘີຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕຣຸຈິຕໍ ສາມິກໍ ຄຓ຺ຫຕູ’’ຕິ ອສຸເຣ ສນ຺ນິປາເຕສິ ¶ . ສກ຺ໂກ ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ ສາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສຸຊາ ຈິຕ຺ຕຣຸຈິຕໍ ສາມິກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ມໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອສຸຣວຓ຺ຓໍ ມາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຄມາສິ. ສຸຊໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ສນ຺ນິປາຕຏ຺ຐານໍ ອາເນຕ຺ວາ ‘‘ຈິຕ຺ຕຣຸຈິຕໍ ສາມິກໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສາ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ສກ຺ກໍ ທິສ຺ວາ ປຸພ຺ເພປິ ສິເນຫວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນເປເມນ ມໂຫເຆນ ວິຍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏຫທຍາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ເມ ສາມິໂກ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ປຸປ຺ຜທາມໍ ຂິປິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄເຫສິ. ອສຸຣາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ຘີຕຸ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ອລຠິຕ຺ວາ ອິທານິ ລຠຕິ ¶ , ອຍເມວສ຺ສາ ຘີຕຸ ປິຕາມຫໂຕ ມຫລ຺ລໂກ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ’’ຕິ ລຊ຺ຊມານາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ໂສ ຕໍ ເທວນຄຣໍ ອາເນຕ຺ວາ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍານໍ ນາຏິກາໂກຏີນໍ ເຊຏ຺ຐິກໍ ກຕ຺ວາ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸ ປຸພ຺ເພ ປຓ຺ຑິຕາ ເທວນຄເຣ ຣຊ຺ຊໍ ກາຣຍມານາ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊນ຺ຕາປິ ປາຓາຕິປາຕໍ ນ ກຣິໍສຸ, ຕ຺ວໍ ນາມ ເອວຣູເປ ນິຍ຺ຍານິເກ ¶ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອປຣິສ຺ສາວິຕໍ ສປາຓກໍ ອຸທກໍ ປິວິສ຺ສສີ’’ຕິ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄຣຫິຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມາຕລິສງ຺ຄາຫໂກ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ສກ຺ໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກຸລາວກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໓໒] ໒. ນຈ຺ຈຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຣຸທໍ ມນຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ພຫຸຠຓ຺ຑິກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ເທວຘມ຺ມຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑.໖) ວຸຕ຺ຕສທິສເມວ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸຠຓ຺ໂຑ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍກາຣຓາ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ພຫຸຠຓ຺ໂຑ ຊາໂຕສີ’’ຕິ? ໂສ ເອຕ຺ຕກໍ ສຸຕ຺ວາວ ກຸທ຺ໂຘ ນິວາສນປາຣຸປນໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ທານິ ນີຫາເຣນ ວິຈຣາມີ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ປຸຣໂຕ ນຄ຺ໂຄ ອຏ຺ຐາສິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ຘີ ຘີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ຕໂຕ ປລາຍິຕ຺ວາ ຫີນາຍາວຕ຺ໂຕ. ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ‘‘ສຕ຺ຖຸ ນາມ ປຸຣໂຕ ເອວຣູປໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອຄຸຓກຖໍ ກເຖສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູ ປຸຈ຺ຉິ. ຠນ຺ເຕ, ‘‘ໂສ ຫິ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຸຣໂຕ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຫາຍ ຄາມທາຣໂກ ວິຍ ນຄ຺ໂຄ ຐຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສຫິ ຊິຄຸຈ຺ຉິຍມາໂນ ຫີນາຍາວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສາສນາ ປຣິຫີໂນ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອຄຸຓກຖາຍ ນິສິນ຺ນາມ຺ຫາຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປາຠາເວນ ຣຕນສາສນາ ປຣິຫີໂນ, ປຸພ຺ເພ ອິຕ຺ຖິຣຕນປຏິລາຠໂຕປິ ປຣິຫີໂນເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ¶ ¶ ປຐມກປ຺ເປ ຈຕຸປ຺ປທາ ສີຫໍ ຣາຊານໍ ອກໍສຸ, ມຈ຺ຉາ ອານນ຺ທມຈ຺ຉໍ, ສກຸຓາ ສຸວຓ຺ຓຫໍສໍ. ຕສ຺ສ ປນ ສຸວຓ຺ຓຫໍສຣາຊສ຺ສ ຘີຕາ ຫໍສໂປຕິກາ ອຠິຣູປາ ອໂຫສິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ວຣໍ ອທາສິ, ສາ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕຣຸຈິຕໍ ສາມິກໍ ວາເຣສິ. ຫໍສຣາຊາ ຕສ຺ສາ ວຣໍ ທຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ເຕ ສພ຺ເພ ສກຸເຓ ສນ຺ນິປາຕາເປສິ, ນານປ຺ປກາຣາ ຫໍສໂມຣາທໂຍ ສກຸຓຄຓາ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ມຫນ຺ເຕ ປາສາຓຕເລ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ຫໍສຣາຊາ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕຣຸຈິຕໍ ສາມິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕູ’’ຕິ ຘີຕຣໍ ປກ຺ໂກສາເປສິ. ສາ ສກຸຓສງ຺ຆໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ມຓິວຓ຺ຓຄີວໍ ຈິຕ຺ຣເປຂຸຓໍ ໂມຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ເມ ສາມິໂກ ໂຫຕູ’’ຕິ ອາໂຣເຈສິ. ສກຸຓສງ຺ຆາ ໂມຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຫໍສຸ ‘‘ສມ຺ມ ໂມຣ, ອຍໍ ຣາຊຘີຕາ ເອຕ຺ຕການໍ ສກຸຓານໍ ມຊ຺ເຌ ສາມິກໍ ໂຣເຈນ຺ຕີ ຕຍິ ຣຸຈິໍ ອຸປ຺ປາເທສີ’’ຕິ. ໂມໂຣ ‘‘ອຊ຺ຊາປິ ຕາວ ເມ ພລໍ ນ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຕິຕຸຏ຺ຐິຍາ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ¶ ຕາວ ມຫໂຕ ສກຸຓສງ຺ຆສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ປກ຺ເຂ ປສາເຣຕ຺ວາ ນຈ຺ຈິຕຸໍ ອາຣຠິ, ນຈ຺ຈນ຺ໂຕ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ ອໂຫສິ.

ສຸວຓ຺ຓຫໍສຣາຊາ ລຊ຺ຊິໂຕ ‘‘ອິມສ຺ສ ເນວ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐານາ ຫິຣີ ອຕ຺ຖິ, ນ ພຫິທ຺ຘາສມຸຏ຺ຐານໍ ໂອຕ຺ຕປ຺ປໍ, ນາສ຺ສ ຠິນ຺ນຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປສ຺ສ ມມ ຘີຕຣໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ສກຸຓສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໓໒.

‘‘ຣຸທໍ ມນຸຎ຺ຎໍ ຣຸຈິຣາ ຈ ປິຏ຺ຐິ, ເວຬຸຣິຍວຓ຺ຓູປນິຠາ ຈ ຄີວາ;

ພ຺ຍາມມຕ຺ຕານິ ຈ ເປຂຸຓານິ, ນຈ຺ເຈນ ເຕ ຘີຕຣໍ ໂນ ທທາມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຣຸທໍ ມນຸຎ຺ຎນ຺ຕິ ຕ-ກາຣສ຺ສ ທ-ກາໂຣ ກໂຕ, ຣຸຕໍ ມນາປໍ, ວສ຺ສິຕສທ຺ໂທ ມຘຸໂຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣຸຈິຣາ ຈ ປິຏ຺ຐີຕິ ປິຏ຺ຐິປິ ເຕ ຈິຕ຺ຣາ ເຈວ ໂສຠນາ ຈ. ເວຬຸຣິຍວຓ຺ຓູປນິຠາຕິ ເວຬຸຣິຍມຓິວຓ຺ຓສທິສາ. ພ຺ຍາມມຕ຺ຕານີຕິ ເອກພ຺ຍາມປ຺ປມາຓານິ. ເປຂຸຓານີຕິ ປິຎ຺ຉານິ. ນຈ຺ເຈນ ເຕ ຘີຕຣໍ ໂນ ທທາມີຕິ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນຈ຺ຈິຕຠາເວເນວ ເຕ ເອວຣູປສ຺ສ ນິລ຺ລຊ຺ຊສ຺ສ ຘີຕຣໍ ໂນ ທທາມີຕິ ວຕ຺ວາ ຫໍສຣາຊາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ປຣິສມຊ຺ເຌ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຄິເນຍ຺ຍສ຺ສ ຫໍສໂປຕກສ຺ສ ຘີຕຣໍ ອທາສິ. ໂມໂຣ ຫໍສໂປຕິກໍ ອລຠິຕ຺ວາ ¶ ລຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕວ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ປລາຍິ. ຫໍສຣາຊາປິ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ¶ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ເອສ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຣຕນສາສນາ ປຣິຫີໂນ, ປຸພ຺ເພປິ ອິຕ຺ຖິຣຕນປຏິລາຠໂຕ ປຣິຫີໂນເຍວາ’’ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ໂມໂຣ ພຫຸຠຓ຺ຑິໂກ ອໂຫສິ, ຫໍສຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ນຈ຺ຈຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໓໓] ໓. ສມ຺ໂມທມານຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສມ຺ໂມທມານາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຈຸມ຺ພຏກກລຫໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກຸຓາລຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໑.ກຸຓາລຊາຕກ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ຕທາ ປນ ສຕ຺ຖາ ຎາຕເກ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊາ ຎາຕການໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິຄ຺ຄໂຫ ນາມ ນ ຍຸຕ຺ໂຕ, ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາປິ ¶ ຫິ ປຸພ຺ເພ ສມຄ຺ຄກາເລ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິໍ ປຕ຺ຕາ ຍທາ ວິວາທມາປນ຺ນາ, ຕທາ ມຫາວິນາສໍ ປຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຎາຕິຣາຊກຸເລຫິ ອາຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ວຏ຺ຏກໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອເນກວຏ຺ຏກສຫສ຺ສປຣິວາໂຣ ອຣຎ຺ເຎ ປຏິວສຕິ. ຕທາ ເອໂກ ວຏ຺ຏກລຸທ຺ທໂກ ເຕສໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວຏ຺ຏກວສ຺ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ເຕສໍ ສນ຺ນິປຕິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ເຕສໍ ອຸປຣິ ຊາລໍ ຂິປິຕ຺ວາ ປຣິຍນ຺ເຕສຸ ມທ຺ທນ຺ໂຕ ສພ຺ເພ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ເຕນ ມູເລນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ. ອເຖກທິວສໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຕ ວຏ຺ຏເກ ອາຫ – ‘‘ອຍໍ ສາກຸຓິໂກ ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕເກ ວິນາສໍ ປາເປຕິ, ອຫໍ ເອກໍ ອຸປາຍໍ ຊານາມິ, ເອເນສ ອມ຺ເຫ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ເອເຕນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸປຣິ ຊາເລ ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ເອເກໂກ ເອເກກສ຺ມິໍ ຊາລກ຺ຂິເກ ສີສໍ ຐເປຕ຺ວາ ຊາລໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ຫຣິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ກຓ຺ຏກຄຸມ຺ເພ ປກ຺ຂິປຖ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ເຫຏ຺ຐາ ເຕນ ເຕນ ຐາເນນ ປລາຍິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເຕ ສພ຺ເພ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິໍສຸ. ທຸຕິຍທິວເສ ອຸປຣິ ຊາເລ ຂິຕ຺ເຕ ເຕ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຊາລໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ¶ ເອກສ຺ມິໍ ¶ ກຓ຺ຏກຄຸມ຺ເພ ຂິປິຕ຺ວາ ສຍໍ ເຫຏ຺ຐາຠາເຄນ ຕໂຕ ຕໂຕ ປລາຍິໍສຸ. ສາກຸຓິກສ຺ສ ຄຸມ຺ພໂຕ ຊາລໍ ໂມເຈນ຺ຕສ຺ເສວ ວິກາໂລ ຊາໂຕ, ໂສ ຕຸຈ຺ຉຫຕ຺ໂຖວ ອຄມາສິ.

ປຸນທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍປິ ວຏ຺ຏກາ ຕເຖວ ກໂຣນ຺ຕິ. ໂສປິ ຍາວ ສູຣິຍຕ຺ຖງ຺ຄມນາ ຊາລເມວ ໂມເຈນ຺ໂຕ ກິຎ຺ຈິ ອລຠິຕ຺ວາ ຕຸຈ຺ຉຫຕ຺ໂຖວ ເຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຖສ຺ສ ຠຣິຍາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ທິວເສ ທິວເສ ຕຸຈ຺ຉຫຕ຺ໂຖ ອາຄຈ຺ຉສິ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ເຕ ພຫິ ໂປສິຕພ຺ພຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຖິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ອາຫ. ສາກຸຓິໂກ ‘‘ຠທ຺ເທ, ມມ ອຎ຺ຎໍ ໂປສິຕພ຺ພຏ຺ຐານໍ ນຕ຺ຖິ, ອປິຈ ໂຂ ປນ ເຕ ວຏ຺ຏກາ ສມຄ຺ຄາ ຫຸຕ຺ວາ ຈຣນ຺ຕິ, ມຍາ ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕ ຊາລໍ ອາທາຍ ກຓ຺ຏກຄຸມ຺ເພ ຂິປິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນ ໂຂ ປເນເຕ ສພ຺ພກາລເມວ ສມ຺ໂມທມານາ ວິຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ຍທາ ເຕ ວິວາທມາປຊ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕທາ ເຕ ສພ຺ເພວ ອາທາຍ ຕວ ມຸຂໍ ຫາສຍມາໂນ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຠຣິຍາຍ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໓໓.

‘‘ສມ຺ໂມທມານາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຊາລມາທາຍ ປກ຺ຂິໂນ;

ຍທາ ເຕ ວິວທິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕທາ ເອຫິນ຺ຕິ ເມ ວສ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ¶ ຍທາ ເຕ ວິວທິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ ເຕ ວຏ຺ຏກາ ນານາລທ຺ຘິກາ ນານາຄາຫາ ຫຸຕ຺ວາ ວິວທິສ຺ສນ຺ຕິ, ກລຫໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕທາ ເອຫິນ຺ຕິ ເມ ວສນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ສພ຺ເພປິ ເຕ ມມ ວສໍ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕິ. ອຖາຫໍ ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຕວ ມຸຂໍ ຫາເສນ຺ໂຕ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີຕິ ຠຣິຍໍ ສມສ຺ສາເສສິ.

ກຕິປາຫສ຺ເສວ ປນ ອຈ຺ຈເຍນ ເອໂກ ວຏ຺ຏໂກ ໂຄຈຣຠູມິໍ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສີສໍ ອກ຺ກມິ, ອິຕໂຣ ‘‘ໂກ ມໍ ສີເສ ອກ຺ກມີ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິໍ. ‘‘ອຫໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອກ຺ກມິໍ, ມາ ກຸຊ຺ຌີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ກຸຊ຺ຌິເຍວ. ເຕ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກເຖນ຺ຕາ ‘‘ຕ຺ວເມວ ມຎ຺ເຎ ຊາລໍ ອຸກ຺ຂິປສີ’’ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິວາທໍ ກຣິໍສຸ. ເຕສຸ ວິວທນ຺ເຕສຸ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ວິວາທເກ ໂສຕ຺ຖິຠາໂວ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອິທາເນວ ເຕ ຊາລໍ ນ ອຸກ຺ຂິປິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕໂຕ ມຫນ຺ຕໍ ວິນາສໍ ປາປຸຓິສ຺ສນ຺ຕິ, ສາກຸຓິໂກ ໂອກາສໍ ລຠິສ຺ສຕິ, ມຍາ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ນ ສກ຺ກາ ວສິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິສໍ ອາທາຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄໂຕ. ສາກຸຓິໂກປິ ໂຂ ກຕິປາຫຈ຺ຈເຍນ ¶ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວຏ຺ຏກວສ຺ສິຕໍ ວສ຺ສິຕ຺ວາ ເຕສໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ອຸປຣິ ຊາລໍ ¶ ຂິປິ. ອເຖໂກ ວຏ຺ຏໂກ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ກິຣ ຊາລໍ ອຸກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ເສວ ມຕ຺ຖເກ ໂລມານິ ປຕິຕານິ, ອິທານິ ອຸກ຺ຂິປາ’’ຕິ ອາຫ. ອປໂຣ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ກິຣ ຊາລໍ ອຸກ຺ຂິປນ຺ຕສ຺ເສວ ທ຺ວີສຸ ປກ຺ເຂສຸ ປຕ຺ຕານິ ປຕິຕານິ, ອິທານິ ອຸກ຺ຂິປາ’’ຕິ ອາຫ. ອິຕິ ເຕສໍ ‘‘ຕ຺ວໍ ອຸກ຺ຂິປ, ຕ຺ວໍ ອຸກ຺ຂິປາ’’ຕິ ວທນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ສາກຸຓິໂກ ຊາລໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສພ຺ເພວ ເຕ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຠຣິຍໍ ຫາສຍມາໂນ ເຄຫໍ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ເອວໍ ມຫາຣາຊາ ຎາຕການໍ ກລໂຫ ນາມ ນ ຍຸຕ຺ໂຕ, ກລໂຫ ວິນາສມູລເມວ ໂຫຕີ’’ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອນຸສນ຺ຘິໍ ຆເຏຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອປຓ຺ຑິຕວຏ຺ຏໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕວຏ຺ຏໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສມ຺ໂມທມານຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໓໔] ໔. ມຈ຺ຉຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນ ມໍ ສີຕໍ ນ ມໍ ອຸຓ຺ຫນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາປໂລຠນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຖາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠຄວາ’’ຕິ. ‘‘ເກນາສິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐາປິໂຕ’’ຕິ? ‘‘ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ ເມ, ຠນ຺ເຕ ມຘຸຣຫຕ຺ຖຣສາ, ຕໍ ຊຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ເອສາ ອິຕ຺ຖີ ຕວ ອນຕ຺ຖກາຣິກາ ¶ , ປຸພ຺ເພປິ ຕ຺ວໍ ເອຕໍ ນິສ຺ສາຍ ມຣຓໍ ປາປຸຓນ຺ໂຕ ມໍ ອາຄມ຺ມ ມຣຓາ ມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຸໂຣຫິໂຕ ອໂຫສິ. ຕທາ ເກວຏ຺ຏາ ນທິຍໍ ຊາລໍ ຂິປິໍສຸ. ອເຖໂກ ມຫາມຈ຺ໂຉ ຣຕິວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ມຈ຺ຉິຍາ ສທ຺ຘິໍ ກີຬມາໂນ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ສ ສາ ມຈ຺ຉີ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉມານາ ຊາລຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ຊາລໍ ປຣິຫຣມານາ ຄຕາ. ໂສ ປນ ກາມຄິທ຺ໂຘ ໂລລມຈ຺ໂຉ ຊາລກຸຈ຺ຉິເມວ ປວິຏ຺ໂຐ. ເກວຏ຺ຏາ ຕສ຺ສ ຊາລໍ ປວິຏ຺ຐຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຊາລໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຈ຺ຉໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອມາເຣຕ຺ວາວ ວາລິກາປິຏ຺ເຐ ຂິປິຕ຺ວາ ¶ ‘‘ອິມໍ ອງ຺ຄາເຣສຸ ປຈິຕ຺ວາ ຂາທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອງ຺ຄາເຣ ກໂຣນ຺ຕິ, ສູລໍ ຕຈ຺ເຉນ຺ຕິ. ມຈ຺ໂຉ ‘‘ເອຕໍ ອງ຺ຄາຣຕາປນໍ ວາ ສູລວິຊ຺ຌນໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ປນ ທຸກ຺ຂໍ ນ ມໍ ກິລເມຕິ, ຍໍ ¶ ປເນສາ ມຈ຺ຉີ ‘ອຎ຺ຎໍ ໂສ ນູນ ຣຕິຍາ ຄໂຕ’ຕິ ມຍິ ໂທມນສ຺ສໍ ອາປຊ຺ຊຕິ, ຕເມວ ມໍ ພາຘຕີ’’ຕິ ປຣິເທວມາໂນ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໓໔.

‘‘ນ ມໍ ສີຕໍ ນ ມໍ ອຸຓ຺ຫໍ, ນ ມໍ ຊາລສ຺ມິ ພາຘນໍ;

ຍຎ຺ຈ ມໍ ມຎ຺ຎເຕ ມຈ຺ຉີ, ອຎ຺ຎໍ ໂສ ຣຕິຍາ ຄໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ມໍ ສີຕໍ ນ ມໍ ອຸຓ຺ຫນ຺ຕິ ມຈ຺ຉານໍ ອຸທກາ ນີຫຏກາເລ ສີຕໍ