📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ຊາຕກ-ອຏ຺ຐກຖາ

(ທຸຕິໂຍ ຠາໂຄ)

໒. ທຸກນິປາໂຕ

໑. ທຬ຺ຫວຄ຺ໂຄ

[໑໕໑] ໑. ຣາໂຊວາທຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ທຬ຺ຫໍ ທຬ຺ຫສ຺ສ ຂິປຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຣາໂຊວາທໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ເຕສກຸຓຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໑໗.໑ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ເອກສ຺ມິໍ ປນ ທິວເສ ໂກສລຣາຊາ ເອກໍ ອຄຕິຄຕໍ ທຸພ຺ພິນິຈ຺ຉຍໍ ອຑ຺ຑໍ ວິນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ອລ຺ລຫຕ຺ໂຖວ ອລງ຺ກຕຣຖໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຜຸລ຺ລປທຸມສສ຺ສິຣິເກສຸ ປາເທສຸ ນິປຕິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຫນ຺ທ ກຸໂຕ ນຸ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ອາຄຈ຺ຉສິ ທິວາ ທິວສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຊ຺ຊ ເອກໍ ອຄຕິຄຕໍ ທຸພ຺ພິນິຈ຺ຉຍໍ ອຑ຺ຑໍ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ໂຕ ໂອກາສໍ ອລຠິຕ຺ວາ ອິທານິ ຕໍ ຕີເຣຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອລ຺ລຫຕ຺ໂຖວ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຘມ຺ເມນ ສເມນ ອຑ຺ຑວິນິຈ຺ຉຍໍ ນາມ ກຸສລໍ, ສຄ຺ຄມຄ຺ໂຄ ເອສ. ອນຈ຺ຉຣິຍໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ມາທິສສ຺ສ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ໂອວາທໍ ລຠມານາ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ອຑ຺ຑໍ ວິນິຈ຺ຉິເນຍ຺ຍາຖ. ເອຕເທວ ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຍໍ ປຸພ຺ເພ ຣາຊາໂນ ອສພ຺ພຎ຺ຎູນມ຺ປິ ປຓ຺ຑິຕານໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ອຑ຺ຑໍ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ຕາ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຄຕິຄມນານິ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ທສ ຣາຊຘມ຺ເມ ອໂກເປຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູຣຍມານາ ອຄມິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ລທ຺ຘຄພ຺ຠປຣິຫາໂຣ ໂສຕ຺ຖິນາ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມິ. ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ປນສ຺ສ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕກຸມາໂຣ’’ຕ຺ເວວ ນາມໍ ອກໍສຸ. ໂສ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂສຬສວສ຺ສກາເລ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພສິປ຺ເປສຸ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ວາ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ຉນ຺ທາທິວເສນ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ອນຸສາສິ. ຕສ຺ມິໍ ເອວໍ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ອມຈ຺ຈາປິ ຘມ຺ເມເນວ ໂວຫາຣໍ ວິນິຈ຺ຉິນິໍສຸ. ໂວຫາເຣສຸ ຘມ຺ເມນ ວິນິຈ຺ຉຍມາເນສຸ ກູຏຑ຺ຑກາຣກາ ນາມ ນາເຫສຸໍ, ເຕສໍ ອຠາວາ ອຑ຺ຑຕ຺ຖາຍ ຣາຊງ຺ຄເຓ ອຸປຣໂວ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊິ. ອມຈ຺ຈາ ທິວສມ຺ປິ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ກຎ຺ຈິ ວິນິຈ຺ຉຍຕ຺ຖາຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ອທິສ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐານໍ ຉຑ຺ເຑຕພ຺ພຠາວໍ ປາປຸຓິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍິ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຸປຣໂວ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊິ, ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐານໍ ຉຑ຺ເຑຕພ຺ພຠາວໍ ປຕ຺ຕໍ, ອິທານິ ມຍາ ອຕ຺ຕໂນ ອຄຸຓໍ ປຣິເຍສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ‘ອຍໍ ນາມ ເມ ອຄຸໂຓ’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ປຫາຍ ຄຸເຓສຸເຍວ ວຕ຺ຕິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເມ ໂກຈິ ອຄຸຓວາທີ’’ຕິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອນ຺ໂຕວຬຎ຺ຊການໍ ອນ຺ຕເຣ ກຎ຺ຈິ ອຄຸຓວາທິໍ ອທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓກຖເມວ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເອເຕ ມຍ຺ຫໍ ຠເຍນາປິ ອຄຸຓໍ ອວຕ຺ວາ ຄຸຓເມວ ວເທຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ພຫິວຬຎ຺ຊນເກ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖາປິ ອທິສ຺ວາ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ພຫິນຄເຣ ຈຕູສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ຈຕຸຄາມເກ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ຕຕ຺ຖາປິ ກຎ຺ຈິ ອຄຸຓວາທິໍ ອທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓກຖເມວ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຊນປທໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອມຈ຺ເຈ ຣຊ຺ຊໍ ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ຣຖໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ສາຣຖິເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎາຕກເວເສນ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຊນປທໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫມາໂນ ຍາວ ປຈ຺ຈນ຺ຕຠູມິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຎ຺ຈິ ອຄຸຓວາທິໍ ອທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓກຖເມວ ສຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈນ຺ຕສີມໂຕ ມຫາມຄ຺ເຄນ ນຄຣາຠິມຸໂຂເຍວ ນິວຕ຺ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ກາເລ ພລ຺ລິໂກ ນາມ ໂກສລຣາຊາປິ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ອຄຸຓກຖໍ ຄເວສນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕວຬຎ຺ຊກາທີສຸ ອຄຸຓວາທິໍ ອທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓກຖເມວ ສຸຕ຺ວາ ຊນປທໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຕໍ ປເທສໍ ອຄມາສິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ເອກສ຺ມິໍ ນິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ສກຏມຄ຺ເຄ ອຠິມຸຂາ ອເຫສຸໍ, ຣຖສ຺ສ ອຸກ຺ກມນຏ຺ຐານໍ ນຕ຺ຖິ. ອຖ ພລ຺ລິກຣຎ຺ໂຎ ສາຣຖິ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ສາຣຖິໍ ‘‘ຕວ ຣຖໍ ອຸກ຺ກມາເປຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສປິ ‘‘ອມ຺ໂຠ ສາຣຖິ, ຕວ ຣຖໍ ອຸກ຺ກມາເປຫິ, ອິມສ຺ມິໍ ຣເຖ ພາຣາຓສິຣຊ຺ຊສາມິໂກ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕມຫາຣາຊາ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ ອາຫ. ອິຕໂຣປິ ນໍ ‘‘ອມ຺ໂຠ ສາຣຖິ, ອິມສ຺ມິໍ ຣເຖ ໂກສລຣຊ຺ຊສາມິໂກ ພລ຺ລິກມຫາຣາຊາ ນິສິນ຺ໂນ, ຕວ ຣຖໍ ອຸກ຺ກມາເປຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ຣຖສ຺ສ ໂອກາສໍ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ສາຣຖິ ‘‘ອຍມ຺ປິ ກິຣ ຣາຊາເຍວ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ‘‘ອຕ຺ເຖໂສ ອຸປາໂຍ’’ຕິ ວຍໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ທຫຣສ຺ສ ຣຖໍ ອຸກ຺ກມາເປຕ຺ວາ ມຫລ຺ລກສ຺ສ ໂອກາສໍ ທາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ສາຣຖິໍ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ວຍໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ສມານວຍຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊປຣິມາຓໍ ພລໍ ຘນໍ ຍສໍ ຊາຕິໍ ໂຄຕ຺ຕໍ ກຸລປເທສນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຸໂຠປິ ຕິໂຍຊນສຕິກສ຺ສ ຣຊ຺ຊສ຺ສ ສາມິໂນ ສມານພລຘນຍສຊາຕິໂຄຕ຺ຕກຸລປເທສາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສີລວນ຺ຕສ຺ສ ໂອກາສໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ ສາຣຖິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ສີລາຈາໂຣ ກີທິໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ‘‘ອຍຎ຺ຈ ອຍຎ຺ຈ ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ສີລາຈາໂຣ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຣຎ຺ໂຎ ອຄຸຓເມວ ຄຸຓໂຕ ປກາເສນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑.

‘‘ທຬ຺ຫໍ ທຬ຺ຫສ຺ສ ຂິປຕິ, ພລ຺ລິໂກ ມຸທຸນາ ມຸທຸໍ;

ສາຘຸມ຺ປິ ສາຘຸນາ ເຊຕິ, ອສາຘຸມ຺ປິ ອສາຘຸນາ;

ເອຕາທິໂສ ອຍໍ ຣາຊາ, ມຄ຺ຄາ ອຸຍ຺ຍາຫິ ສາຣຖີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຬ຺ຫໍ ທຬ຺ຫສ຺ສ ຂິປຕີຕິ ໂຍ ທຬ຺ໂຫ ໂຫຕິ ພລວທຬ຺ເຫນ ປຫາເຣນ ວາ ວຈເນນ ວາ ຊິນິຕພ຺ໂພ, ຕສ຺ສ ທຬ຺ຫເມວ ປຫາຣໍ ວາ ວຈນໍ ວາ ຂິປຕິ. ເອວໍ ທຬ຺ໂຫວ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ຊິນາຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ພລ຺ລິໂກຕິ ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ນາມໍ. ມຸທຸນາ ມຸທຸນ຺ຕິ ມຸທຸປຸຄ຺ຄລໍ ສຍມ຺ປິ ມຸທຸ ຫຸຕ຺ວາ ມຸທຸນາວ ອຸປາເຍນ ຊິນາຕິ. ສາຘຸມ຺ປິ ສາຘຸນາ ເຊຕີຕິ ເຍ ສາຘູ ສປ຺ປຸຣິສາ, ເຕ ສຍມ຺ປິ ສາຘຸ ຫຸຕ຺ວາ ສາຘຸນາວ ອຸປາເຍນ ຊິນາຕິ. ອສາຘຸມ຺ປິ ອສາຘຸນາຕິ ເຍ ປນ ອສາຘູ, ເຕ ສຍມ຺ປິ ອສາຘຸ ຫຸຕ຺ວາ ອສາຘຸນາວ ອຸປາເຍນ ຊິນາຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕາທິໂສ ອຍໍ ຣາຊາຕິ ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ໂກສລຣາຊາ ສີລາຈາເຣນ ເອວຣູໂປ. ມຄ຺ຄາ ອຸຍ຺ຍາຫິ ສາຣຖີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຣຖໍ ມຄ຺ຄາ ອຸກ຺ກມາເປຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາຫິ, ອຸປ຺ປເຖນ ຍາຫິ, ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ມຄ຺ຄໍ ເທຫີຕິ ວທຕິ.

ອຖ ນໍ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ສາຣຖິ ‘‘ອມ຺ໂຠ, ກິໍ ປນ ຕຍາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຎ຺ໂຎ ຄຸຓກຖາ ກຖິຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຍທິ ປນ ເອເຕ ຄຸຓາຕິ ວທສິ, ອຄຸຓາ ປນ ກີທິສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເອເຕ ຕາວ ອຄຸຓາ ໂຫນ຺ຕຸ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປນ ຣຎ຺ໂຎ ກີທິໂສ ຄຸໂຓ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ສຸຓາຫີ’’ຕິ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໒.

‘‘ອກ຺ໂກເຘນ ຊິເນ ໂກຘໍ, ອສາຘຸໍ ສາຘຸນາ ຊິເນ;

ຊິເນ ກທຣິຍໍ ທາເນນ, ສຈ຺ເຈນາລິກວາທິນໍ;

ເອຕາທິໂສ ອຍໍ ຣາຊາ, ມຄ຺ຄາ ອຸຍ຺ຍາຫິ ສາຣຖີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອຕາທິໂສຕິ ເອເຕຫິ ‘‘ອກ຺ໂກເຘນ ຊິເນ ໂກຘ’’ນ຺ຕິອາທິວເສນ ວຸຕ຺ເຕຫິ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອຍຎ຺ຫິ ກຸທ຺ຘໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ສຍໍ ອກ຺ໂກໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອກ຺ໂກເຘນ ຊິນາຕິ, ອສາຘຸໍ ປນ ສຍໍ ສາຘຸ ຫຸຕ຺ວາ ສາຘຸນາວ ອຸປາເຍນ ຊິນາຕິ, ກທຣິຍໍ ຖທ຺ຘມຈ຺ຉຣິໍ ສຍໍ ທາຍໂກ ຫຸຕ຺ວາ ທາເນນ ຊິນາຕິ. ສຈ຺ເຈນາລິກວາທິນນ຺ຕິ ມຸສາວາທິໍ ສຍໍ ສຈ຺ຈວາທີ ຫຸຕ຺ວາ ສຈ຺ເຈນ ຊິນາຕິ. ມຄ຺ຄາ ອຸຍ຺ຍາຫິ ສາຣຖີຕິ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ມຄ຺ຄໂຕ ອປຄຈ຺ຉ. ເອວໍວິຘສີລາຈາຣຄຸຓຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ມຄ຺ຄໍ ເທຫິ, ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິໂກຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ພລ຺ລິກຣາຊາ ຈ ສາຣຖິ ຈ ອຸໂຠປິ ຣຖາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອສ຺ເສ ໂມເຈຕ຺ວາ ຣຖໍ ອປເນຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ມຄ຺ຄໍ ອທໍສຸ. ພາຣາຓສິຣາຊາ ພລ຺ລິກຣຎ຺ໂຎ ‘‘ຣຎ຺ຎາ ນາມ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຊີວິຕປຣິໂຍສາເນ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູເຣສິ. ພລ຺ລິກຣາຊາປິ ຕສ຺ສ ໂອວາທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຊນປທໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຄຸຓວາທິໍ ອທິສ຺ວາວ ສກນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຊີວິຕປຣິໂຍສາເນ ສຄ຺ຄປຸຣເມວ ປູເຣສິ.

ສຕ຺ຖາ ໂກສລຣາຊສ຺ສ ໂອວາທຕ຺ຖາຍ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພລ຺ລິກຣຎ຺ໂຎ ສາຣຖິ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ອໂຫສິ, ພລ຺ລິກຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ສາຣຖິ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ພາຣາຓສິຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຣາໂຊວາທຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໑໕໒] ໒. ສິງ຺ຄາລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອສເມກ຺ຂິຕກມ຺ມນ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເວສາລິວາສິກໍ ເອກໍ ນ຺ຫາປິຕປຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ປິຕາ ຣາຊູນໍ ຣາໂຊໂຣຘານໍ ຣາຊກຸມາຣານໍ ຣາຊກຸມາຣິການຎ຺ຈ ມສ຺ສຸກຣຓເກສສຓ຺ຐປນອຏ຺ຐປທຏ຺ຐປນາທີນິ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ກໂຣຕິ ສທ຺ໂຘ ປສນ຺ໂນ ຕິສຣຓຄໂຕ ສມາທິນ຺ນປຎ຺ຈສີໂລ, ອນ຺ຕຣນ຺ຕເຣ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ກາລໍ ວີຕິນາເມຕິ. ໂສ ເອກສ຺ມິໍ ທິວເສ ຣາຊນິເວສເນ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄໂຕ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ເອກໍ ເທວຈ຺ຉຣາປຏິຠາຄໍ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ລິຈ຺ຉວິກຸມາຣິກໍ ທິສ຺ວາ ກິເລສວເສນ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປິຕຣາ ສທ຺ຘິໍ ຣາຊນິເວສນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘‘ເອຕໍ ກຸມາຣິກໍ ລຠມາໂນ ຊີວິສ຺ສາມິ, ອລຠມານສ຺ສ ເມ ເອຕ຺ເຖວ ມຣຓ’’ນ຺ຕິ ອາຫາຣຸປຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ມຎ຺ຈກໍ ປຣິສ຺ສຊິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ.

ອຖ ນໍ ປິຕາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ອວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ຉນ຺ທຣາຄໍ ມາ ກຣິ, ຫີນຊຈ຺ໂຈ ຕ຺ວໍ ນ຺ຫາປິຕປຸຕ຺ໂຕ, ລິຈ຺ຉວິກຸມາຣິກາ ຂຕ຺ຕິຍຘີຕາ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ນາ, ນ ສາ ຕຸຍ຺ຫໍ ອນຸຈ຺ຉວິກາ, ອຎ຺ຎໍ ເຕ ຊາຕິໂຄຕ຺ເຕຫິ ສທິສໍ ກຸມາຣິກໍ ອາເນສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ປິຕຸ ກຖໍ ນ ຄຓ຺ຫິ. ອຖ ນໍ ມາຕາ ຠາຕາ ຠຄິນີ ຈູຬປິຕາ ຈູຬມາຕາຕິ ສພ຺ເພປິ ຎາຕກາ ເຈວ ມິຕ຺ຕສຸຫຊ຺ຊາ ຈ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ສຎ຺ຎາເປນ຺ຕາປິ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ປຣິສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ສຣີຣກິຈ຺ຈເປຕກິຈ຺ຈານິ ກຕ຺ວາ ຕນຸໂສໂກ ‘‘ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ພຫຸໍ ຄນ຺ຘມາລາວິເລປນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປູເຊຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອຸປາສກ, ພຫູນິ ທິວສານິ ນ ທິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ, ອຸປາສກ, ອິທາເນວ ຕວ ປຸຕ຺ໂຕ ອວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ຉນ຺ທຣາຄໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ວິນາສໍ ປາປຸຓິ, ປຸພ຺ເພປິ ປຕ຺ໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ສີຫໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ຉ ກນິຏ຺ຐຠາຕໂຣ ເອກາ ຈ ຠຄິນີ ອໂຫສິ, ສພ຺ເພປິ ກຎ຺ຈນຄຸຫາຍໍ ວສນ຺ຕິ. ຕສ຺ສາ ປນ ຄຸຫາຍ ອວິທູເຣ ຣຊຕປພ຺ພເຕ ເອກາ ຜລິກຄຸຫາ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ເຖໂກ ສິງ຺ຄາໂລ ວສຕິ. ອປຣຠາເຄ ສີຫານໍ ມາຕາປິຕໂຣ ກາລມກໍສຸ. ເຕ ຠຄິນິໍ ສີຫໂປຕິກໍ ກຎ຺ຈນຄຸຫາຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍສໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ເທນ຺ຕິ. ໂສ ສິງ຺ຄາໂລ ຕໍ ສີຫໂປຕິກໍ ທິສ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສາ ປນ ມາຕາປິຕູນໍ ຘຣມານກາເລ ໂອກາສໍ ນາລຕ຺ຖ, ໂສ ສຕ຺ຕນ຺ນມ຺ປິ ເຕສໍ ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກນ຺ຕກາເລ ຜລິກຄຸຫາຍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ກຎ຺ຈນຄຸຫາຍ ທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສີຫໂປຕິກາຍ ປຸຣໂຕ ໂລກາມິສປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ເອວຣູປໍ ຣຫສ຺ສກຖໍ ກເຖສິ – ‘‘ສີຫໂປຕິເກ, ອຫມ຺ປິ ຈຕຸປ຺ປໂທ, ຕ຺ວມ຺ປິ ຈຕຸປ຺ປທາ, ຕ຺ວໍ ເມ ປຊາປຕີ ໂຫຫິ, ອຫໍ ເຕ ປຕິ ຠວິສ຺ສາມິ, ເຕ ມຍໍ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ວສິສ຺ສາມ, ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມໍ ກິເລສວເສນ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ. ສາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ສິງ຺ຄາໂລ ຈຕຸປ຺ປທານໍ ອນ຺ຕເຣ ຫີໂນ ປຏິກຸຏ຺ໂຐ ຈຓ຺ຑາລສທິໂສ, ມຍໍ ອຸຕ຺ຕມຣາຊກຸລສມ຺ມຕາ, ເອສ ໂຂ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ອສພ຺ຠິໍ ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ກຖໍ ກເຖຕິ, ອຫໍ ເອວຣູປໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຊີວິເຕນ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ນາສາວາຕໍ ສນ຺ນິຣຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເອວເມວ ມຣຓໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ, ຠາຕິກາ ຕາວ ເມ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ, ເຕສໍ ກເຖຕ຺ວາ ມຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສິງ຺ຄາໂລປິ ຕສ຺ສາ ສນ຺ຕິກາ ປຏິວຈນໍ ອລຠິຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ເອສາ ມຍ຺ຫໍ ກຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ຜລິກຄຸຫາຍໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ.

ອເຖໂກ ສີຫໂປຕໂກ ມຫິໍສວາຣຓາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວຘິຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຠຄິນິຍາ ຠາຄໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ, ມໍສໍ ຂາທສ຺ສູ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຠາຕິກ, ນາຫໍ ມໍສໍ ຂາທາມິ, ມຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ’’ຕິ? ສາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ‘‘ອິທານິ ກຫໍ ໂສ ສິງ຺ຄາໂລ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ຜລິກຄຸຫາຍໍ ນິປນ຺ນໍ ສິງ຺ຄາລໍ ‘‘ອາກາເສ ນິປນ຺ໂນ’’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ‘‘ຠາຕິກ, ກິໍ ນ ປສ຺ສສິ, ເອໂສ ຣຊຕປພ຺ພເຕ ອາກາເສ ນິປນ຺ໂນ’’ຕິ. ສີຫໂປຕໂກ ຕສ຺ສ ຜລິກຄຸຫາຍໍ ນິປນ຺ນຠາວໍ ອຊານນ຺ໂຕ ‘‘ອາກາເສ ນິປນ຺ໂນ’’ຕິ ສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ມາເຣສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ສີຫເວເຄນ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ຜລິກຄຸຫໍ ຫທເຍເນວ ປຫຣິ. ໂສ ຫທເຍນ ຜລິເຕນ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ວາ ປພ຺ພຕປາເທ ປຕິ. ອຖາປໂຣ ອາຄຈ຺ຉິ, ສາ ຕສ຺ສປິ ຕເຖວ ກເຖສິ. ໂສປິ ຕເຖວ ກຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ວາ ປພ຺ພຕປາເທ ປຕິ.

ເອວໍ ຉສຸປິ ຠາຕິເກສຸ ມເຕສຸ ສພ຺ພປຈ຺ຉາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອາຄຈ຺ຉິ. ສາ ຕສ຺ສປິ ຕໍ ກາຣຓໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ໂສ ກຸຫິ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເອໂສ ຣຊຕປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ອາກາເສ ນິປນ຺ໂນ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສິງ຺ຄາລານໍ ອາກາເສ ປຕິຏ຺ຐາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຜລິກຄຸຫາຍໍ ນິປນ຺ນໂກ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ປພ຺ພຕປາທໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຉ ຠາຕິເກ ມເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມ ອຕ຺ຕໂນ ພາລຕາຍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນປຎ຺ຎາຍ ອຠາເວນ ຜລິກຄຸຫຠາວໍ ອຊານິຕ຺ວາ ຫທເຍນ ປຫຣິຕ຺ວາ ມຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ອສເມກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຕິຕຸຣິຕໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ກມ຺ມໍ ນາມ ເອວຣູປໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໓.

‘‘ອສເມກ຺ຂິຕກມ຺ມນ຺ຕໍ, ຕຸຣິຕາຠິນິປາຕິນໍ;

ສານິ ກມ຺ມານິ ຕປ຺ເປນ຺ຕິ, ອຸຓ຺ຫໍວຊ຺ໂຌຫິຕໍ ມຸເຂ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສເມກ຺ຂິຕກມ຺ມນ຺ຕໍ, ຕຸຣິຕາຠິນິປາຕິນນ຺ຕິ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຍໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ໂທສໍ ອສເມກ຺ຂິຕ຺ວາ ອນຸປຘາເຣຕ຺ວາ ຕຸຣິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເວເຄເນວ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ອຠິນິປຕຕິ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ອສເມກ຺ຂິຕກມ຺ມນ຺ຕໍ ຕຸຣິຕາຠິນິປາຕິນໍ ເອວໍ ສານິ ກມ຺ມານິ ຕປ຺ເປນ຺ຕິ, ໂສເຈນ຺ຕິ ກິລເມນ຺ຕິ. ຍຖາ ກິໍ? ອຸຓ຺ຫໍວຊ຺ໂຌຫິຕໍ ມຸເຂຕິ, ຍຖາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕນ ‘‘ອິທໍ ສີຕລໍ ອິທໍ ອຸຓ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ອນຸປຘາເຣຕ຺ວາ ອຸຓ຺ຫໍ ອຊ຺ໂຌຫຣຓີຍໍ ມຸເຂ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕໍ ຐປິຕໍ ມຸຂມ຺ປິ ກຓ຺ຐມ຺ປິ ກຸຈ຺ຉິມ຺ປິ ທຫຕິ ໂສເຈຕິ ກິລເມຕິ, ເອວໍ ຕຖາຣູປໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ສານິ ກມ຺ມານິ ຕປ຺ເປນ຺ຕິ.

ອິຕິ ໂສ ສີໂຫ ອິມໍ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ມມ ຠາຕິກາ ອນຸປາຍກຸສລຕາຍ ‘ສິງ຺ຄາລໍ ມາເຣສ຺ສາມາ’ຕິ ອຕິເວເຄນ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ສຍໍ ມຕາ, ອຫໍ ປນ ເອວຣູປໍ ອກຕ຺ວາ ສິງ຺ຄາລສ຺ສ ຜລິກຄຸຫາຍໍ ນິປນ຺ນສ຺ເສວ ຫທຍໍ ຜາເລສ຺ສາມີ’’ຕິ ສິງ຺ຄາລສ຺ສ ອາໂຣຫນໂອໂຣຫນມຄ຺ຄໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຕທຠິມຸໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີຫນາທໍ ນທິ, ປຖວິຍາ ສທ຺ຘິໍ ອາກາສໍ ເອກນິນ຺ນາທໍ ອໂຫສິ. ສິງ຺ຄາລສ຺ສ ຜລິກຄຸຫາຍໍ ນິປນ຺ນສ຺ເສວ ສີຕຕສິຕສ຺ສ ຫທຍໍ ຜລິ, ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ເອວໍ ໂສ ສິງ຺ຄາໂລ ສີຫນາທໍ ສຸຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔.

‘‘ສີໂຫ ຈ ສີຫນາເທນ, ທທ຺ທຣໍ ອຠິນາທຍິ;

ສຸຕ຺ວາ ສີຫສ຺ສ ນິຄ຺ໂຆສໍ, ສິງ຺ຄາໂລ ທທ຺ທເຣ ວສໍ;

ຠີໂຕ ສນ຺ຕາສມາປາທິ, ຫທຍຎ຺ຈສ຺ສ ອປ຺ຜລີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສີໂຫຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສີຫາ – ຕິຓສີໂຫ, ປຓ຺ຑຸສີໂຫ, ກາຬສີໂຫ, ສຸຣຕ຺ຕຫຕ຺ຖປາໂທ ເກສຣສີໂຫຕິ. ເຕສຸ ເກສຣສີໂຫ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ທທ຺ທຣໍ ອຠິນາທຍີຕິ ເຕນ ອສນິປາຕສທ຺ທສທິເສນ ເຠຣວຕເຣນ ສີຫນາເທນ ຕໍ ຣຊຕປພ຺ພຕໍ ອຠິນາທຍິ ເອກນິນ຺ນາທໍ ອກາສິ. ທທ຺ທເຣ ວສນ຺ຕິ ຜລິກມິສ຺ສເກ ຣຊຕປພ຺ພເຕ ວສນ຺ໂຕ. ຠີໂຕ ສນ຺ຕາສມາປາທີຕິ ມຣຓຠເຍນ ຠີໂຕ ຈິຕ຺ຕຸຕ຺ຣາສໍ ອາປາທິ. ຫທຍຎ຺ຈສ຺ສ ອປ຺ຜລີຕິ ເຕນ ຈສ຺ສ ຠເຍນ ຫທຍໍ ຜລີຕິ.

ເອວໍ ສີໂຫ ສິງ຺ຄາລໍ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ຠາຕໂຣ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ເຕສໍ ມຕຠາວໍ ຠຄິນິຍາ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕໍ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ກຎ຺ຈນຄຸຫາຍໍ ວສິຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ສິງ຺ຄາໂລ ນ຺ຫາປິຕປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ສີຫໂປຕິກາ ລິຈ຺ຉວິກຸມາຣິກາ, ຉ ກນິຏ຺ຐຠາຕໂຣ ອຎ຺ຎຕຣເຖຣາ ອເຫສຸໍ, ເຊຏ຺ຐຠາຕິກສີໂຫ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສິງ຺ຄາລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໑໕໓] ໓. ສູກຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຈຕຸປ຺ປໂທ ອຫໍ, ສມ຺ມາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ທິວເສ ຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມສ຺ສວເນ ວຕ຺ຕມາເນ ສຕ຺ຖຣິ ຄນ຺ຘກຸຏິທ຺ວາເຣ ຣມຓີເຍ ໂສປານຜລເກ ຐຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສຸຄໂຕວາທໍ ທຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິຏ຺ເຐ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິເວຓໍ ອຄມາສິ. ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນປິ ປຣິເວຓເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ, ປຸຈ຺ຉິຕປຸຈ຺ຉິຕໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ຄຄນຕເລ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທໍ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ວິຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປາກຏມກາສິ. ຈຕສ຺ໂສປິ ປຣິສາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓມານາ ນິສີທິໍສຸ. ຕຕ຺ເຖໂກ ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຈາຫໍ ອິມິສ຺ສາ ປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອາລຸເຬນ຺ໂຕ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ອຍໍ ເມ ປຣິສາ ‘ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ອຍ’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ສກ຺ກາຣສມ຺ມານໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຣິສນ຺ຕຣາ ອຸຏ຺ຐາຍ ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ມຍມ຺ປິ ຕໍ ເອກໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉາມ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ໂອກາສໍ ກໂຣຫິ, ເທຫິ ເມ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ອາເວຘິກາຍ ວາ ນິເວຘິກາຍ ວາ ນິຄ຺ຄເຫ ວາ ປຄ຺ຄເຫ ວາ ວິເສເສ ວາ ປຏິວິເສເສ ວາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມຫລ຺ລໂກ ອິຈ຺ຉາຈາເຣ ຐິໂຕ ຕຸຈ຺ໂຉ ນ ກິຎ຺ຈິ ຊານາຕີ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອກເຖຕ຺ວາວ ລຊ຺ຊມາໂນ ພີຊນິໍ ຐເປຕ຺ວາ ອາສນາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປຣິເວຓໍ ປາວິສິ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິເວຓເມວ ອຄມາສິ.

ມນຸສ຺ສາ ອຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ຄຓ຺ຫເຖຕໍ ຕຸຈ຺ຉມຫລ຺ລກໍ, ມຘຸຣຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ໂນ ໂສຕຸໍ ນ ອທາສີ’’ຕິ ອນຸພນ຺ຘິໍສຸ. ໂສ ປລາຍນ຺ໂຕ ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ເຕ ຠິນ຺ນປທຣາຍ ວຈ຺ຈກຸຏິຍາ ປຕິຕ຺ວາ ຄູຖມກ຺ຂິໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ມນຸສ຺ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອຸປາສກາ ອເວລາຍ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ, ມນຸສ຺ສາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ ອຸປາສກາ ອິທາເນເວສ ມຫລ຺ລໂກ ອຸປ຺ປິລາວິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ພລໍ ອຊານິຕ຺ວາ ມຫາພເລຫິ ສທ຺ຘິໍ ປໂຍເຊຕ຺ວາ ຄູຖມກ຺ຂິໂຕ ຊາໂຕ, ປຸພ຺ເພເປສ ອຸປ຺ປິລາວິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ພລໍ ອຊານິຕ຺ວາ ມຫາພເລຫິ ສທ຺ຘິໍ ປໂຍເຊຕ຺ວາ ຄູຖມກ຺ຂິໂຕ ອໂຫສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສີໂຫ ຫຸຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ປພ຺ພຕຄຸຫາຍ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຕສ຺ສາ ອວິທູເຣ ເອກໍ ສຣໍ ນິສ຺ສາຍ ພຫູ ສູກຣາ ນິວາສໍ ກປ຺ເປສຸໍ. ຕເມວ ສຣໍ ນິສ຺ສາຍ ຕາປສາປິ ປຓ຺ຓສາລາສຸ ວາສໍ ກປ຺ເປສຸໍ. ອເຖກທິວສໍ ສີໂຫ ມຫິໍສວາຣຓາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວຘິຕ຺ວາ ຍາວທຕ຺ຖໍ ມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຕໍ ສຣໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເອໂກ ຖູລສູກໂຣ ຕໍ ສຣໍ ນິສ຺ສາຍ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ສີໂຫ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ເອກທິວສໍ ອິມໍ ຂາທິສ຺ສາມິ, ມໍ ໂຂ ປນ ທິສ຺ວາ ປຸນ ນ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອນາຄມນຠເຍນ ສຣໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ເອເກນ ປສ຺ເສນ ຄນ຺ຕຸໍ ອາຣຠິ. ສູກໂຣ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ເອສ ມໍ ທິສ຺ວາ ມມ ຠເຍນ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຠເຍນ ປລາຍຕິ, ອຊ຺ຊ ມຍາ ອິມິນາ ສີເຫນ ສທ຺ຘິໍ ປໂຍເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕໍ ຍຸທ຺ຘຕ຺ຖາຍ ອວ຺ຫຍນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໕.

‘‘ຈຕຸປ຺ປໂທ ອຫໍ ສມ຺ມ, ຕ຺ວມ຺ປິ ສມ຺ມ ຈຕຸປ຺ປໂທ;

ເອຫິ ສມ຺ມ ນິວຕ຺ຕສ຺ສຸ, ກິໍ ນຸ ຠີໂຕ ປລາຍສີ’’ຕິ.

ສີໂຫ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ ສູກຣ, ອຊ຺ຊ ອມ຺ຫາກໍ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ຄາໂມ ນຕ຺ຖິ, ອິໂຕ ປນ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ສງ຺ຄາໂມ ໂຫຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ສູກໂຣ ‘‘ສີເຫນ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ຄາເມສ຺ສາມີ’’ຕິ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ໂຐ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎາຕການໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຕ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຠີຕຕສິຕາ ‘‘ອິທານິ ຕ຺ວໍ ສພ຺ເພປິ ອມ຺ເຫ ນາເສສ຺ສສິ, ອຕ຺ຕໂນ ພລໍ ອຊານິຕ຺ວາ ສີເຫນ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ຄາມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມຕິ, ສີໂຫ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ອມ຺ເຫ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປສ຺ສຕິ, ສາຫສິກກມ຺ມໍ ມາ ກຣີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສປິ ຠີຕຕສິໂຕ ‘‘ອິທານິ ກິໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ສູກຣາ ‘‘ສມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ເອເຕສໍ ຕາປສານໍ ອຸຈ຺ຈາຣຠູມິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປູຕິຄູເຖ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ສຣີຣໍ ປຣິວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ສຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສຣີຣໍ ອຸສ຺ສາວພິນ຺ທູຫິ ເຕເມຕ຺ວາ ສີຫສ຺ສ ອາຄມນໂຕ ປຸຣິມຕຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວາຕໂຍຄໍ ຎຕ຺ວາ ອຸປຣິວາເຕ ຕິຏ຺ຐ, ສຸຈິຊາຕິໂກ ສີໂຫ ຕວ ສຣີຣຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ຕຸຍ຺ຫໍ ຊຍໍ ທຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐາສິ. ສີໂຫ ຕສ຺ສ ສຣີຣຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ຄູຖມກ຺ຂິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ ສູກຣ, ສຸນ຺ທໂຣ ເຕ ເລໂສ ຈິນ຺ຕິໂຕ, ສເຈ ຕ຺ວໍ ຄູຖມກ຺ຂິໂຕ ນາຠວິສ຺ສ, ອິເຘວ ຕໍ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ອປາເປສ຺ສໍ, ອິທານິ ປນ ເຕ ສຣີຣໍ ເນວ ມຸເຂນ ຑໍສິຕຸໍ, ນ ປາເທນ ປຫຣິຕຸໍ ສກ຺ກາ, ຊຍໍ ເຕ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖.

‘‘ອສຸຈິ ປູຕິໂລໂມສິ, ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ ວາສິ ສູກຣ;

ສເຈ ຍຸຊ຺ຊິຕຸກາໂມສິ, ຊຍໍ ສມ຺ມ ທທາມິ ເຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປູຕິໂລໂມຕິ ມີຬ຺ຫມກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໂລໂມ. ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ ວາສີຕິ ອນິຏ຺ຐເຊຄຸຈ຺ຉປຏິກູລຄນ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ວາຍສິ. ຊຍໍ, ສມ຺ມ, ທທາມິ ເຕຕິ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ຊຍໍ ເທມິ, ອຫໍ ປຣາຊິໂຕ, ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ສີໂຫ ຕໂຕວ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂຄຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສເຣ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ປພ຺ພຕຄຸຫເມວ ຄໂຕ. ສູກໂຣປິ ‘‘ສີໂຫ ເມ ຊິໂຕ’’ຕິ ຎາຕການໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຕ ຠີຕຕສິຕາ ‘‘ປຸນ ເອກທິວສໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສີໂຫ ສພ຺ເພວ ອມ຺ເຫ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປສ຺ສຕີ’’ຕິ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄມໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສູກໂຣ ມຫລ຺ລໂກ ອໂຫສິ, ສີໂຫ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສູກຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໑໕໔] ໔. ອຸຣຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອິຘູຣຄານໍ ປວໂຣ ປວິຏ຺ໂຐຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເສຓິຠຓ຺ຑນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ກິຣ ເສວກາ ເສຓິປມຸຂາ ທ຺ເວ ມຫາມຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ທິຏ຺ຐຏ຺ຐາເນ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເວຣິຠາໂວ ສກລນຄເຣ ປາກໂຏ ຊາໂຕ. ເຕ ເນວ ຣາຊາ, ນ ຎາຕິມິຕ຺ຕາ ສມຄ຺ເຄ ກາຕຸໍ ສກ຺ຂິໍສຸ. ອເຖກທິວສໍ ສຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂພຘເນຍ຺ຍພນ຺ຘເວ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເຕສໍ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ປຸນທິວເສ ເອກໂກວ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ເຕສຸ ເອກສ຺ສ ເຄຫທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອນ຺ໂຕນິເວສນໍ ປເວເສຕ຺ວາ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ນິສີທາເປສິ. ສຕ຺ຖາ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ອານິສໍສໍ ກເຖຕ຺ວາ ກລ຺ລຈິຕ຺ຕຕໍ ຎຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສສິ, ໂສ ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ.

ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ໂສຕາປນ຺ນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕເມວ ປຕ຺ຕໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ອິຕຣສ຺ສ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ໂສປິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ປວິສຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຆຣໍ ປເວເສຕ຺ວາ ນິສີທາເປສິ. ອິຕໂຣປິ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣາ ສທ຺ຘິໍເຍວ ປາວິສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ເອກາທສ ເມຕ຺ຕານິສໍເສ ວຓ຺ເຓຕ຺ວາ ກລ຺ລຈິຕ຺ຕຕໍ ຎຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂສປິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ອິຕິ ເຕ ອຸໂຠປິ ໂສຕາປນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຈ຺ຈຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຂມາເປຕ຺ວາ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ເອກຊ຺ຌາສຍາ ອເຫສຸໍ. ຕໍ ທິວສຎ຺ເຎວ ຈ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາວ ເອກໂຕ ຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ. ເຕ ພຫູນິ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນານິ ເຈວ ສປ຺ປິມຘຸຜາຓິຕາທີນິ ຈ ອາທາຍ ສຕ຺ຖາຣາ ສທ຺ຘິໍເຍວ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ວຕ຺ເຕ ທສ຺ສິເຕ ສຸຄໂຕວາທໍ ທຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປາວິສິ.

ຠິກ຺ຂູ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ສຕ຺ຖຸ ຄຸຓກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຖາ ອທນ຺ຕທມໂກ, ເຍ ນາມ ທ຺ເວ ມຫາມຕ຺ເຕ ຈິຣໍ ວາຍມມາໂນປິ ເນວ ຣາຊາ ສມຄ຺ເຄ ກາຕຸໍ ສກ຺ຂິ, ນ ຎາຕິມິຕ຺ຕາທໂຍ ສກ຺ຂິໍສຸ, ເຕ ເອກທິວເສເນວ ຕຖາຄເຕນ ທມິຕາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວາຫໍ ອິເມ ທ຺ເວ ຊເນ ສມຄ຺ເຄ ອກາສິໍ, ປຸພ຺ເພເປເຕ ມຍາ ສມຄ຺ຄາ ກຕາເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ອຸສ຺ສເວ ໂຆສິເຕ ມຫາສມຊ຺ຊໍ ອໂຫສິ. ພຫູ ມນຸສ຺ສາ ເຈວ ເທວນາຄສຸປຓ຺ຓາທໂຍ ຈ ສມຊ຺ຊທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ຕຕ຺ເຣກສ຺ມິໍ ຐາເນ ເອໂກ ນາໂຄ ຈ ສຸປຓ຺ໂຓ ຈ ສມຊ຺ຊໍ ປສ຺ສມານາ ເອກໂຕ ອຏ຺ຐໍສຸ. ນາໂຄ ສຸປຓ຺ຓສ຺ສ ສຸປຓ຺ຓຠາວໍ ອຊານນ຺ໂຕ ອໍເສ ຫຕ຺ຖໍ ຐເປສິ. ສຸປຓ຺ໂຓ ‘‘ເກນ ເມ ອໍເສ ຫຕ຺ໂຖ ຐປິໂຕ’’ຕິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ນາຄໍ ສຎ຺ຊານິ. ນາໂຄປິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ສຸປຓ຺ຓໍ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ນທີປິຏ຺ເຐນ ປລາຍິ. ສຸປຓ຺ໂຓປິ ‘‘ຕໍ ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ອນຸພນ຺ຘິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕາປໂສ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ນທິຍາ ຕີເຣ ປຓ຺ຓສາລາຍ ວສມາໂນ ທິວາ ທຣຖປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນຕ຺ຖໍ ອຸທກສາຏິກໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ວກ຺ກລໍ ພຫິ ຐເປຕ຺ວາ ນທິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍຕິ. ນາໂຄ ‘‘ອິມໍ ປພ຺ພຊິຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິຕໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປກຕິວຓ຺ຓໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘວຓ຺ຓໍ ມາເປຕ຺ວາ ວກ຺ກລນ຺ຕຣໍ ປາວິສິ. ສຸປຓ຺ໂຓ ອນຸພນ຺ຘມາໂນ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ປວິຏ຺ຐໍ ທິສ຺ວາ ວກ຺ກເລ ຄຣຸຠາເວນ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ຉາໂຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ວກ຺ກລໍ ຄຓ຺ຫຖ, ອິມໍ ນາຄໍ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ປກາເສຕຸໍ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໗.

‘‘ອິຘູຣຄານໍ ປວໂຣ ປວິຏ຺ໂຐ, ເສລສ຺ສ ວຓ຺ເຓນ ປໂມກ຺ຂມິຈ຺ຉໍ;

ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຈ ວຓ຺ຓໍ ອປຈາຍມາໂນ, ພຸຠຸກ຺ຂິໂຕ ໂນ ວິຕຣາມິ ໂຠຕ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິຘູຣຄານໍ ປວໂຣ ປວິຏ຺ໂຐຕິ ອິມສ຺ມິໍ ວກ຺ກເລ ອຸຣຄານໍ ປວໂຣ ນາຄຣາຊາ ປວິຏ຺ໂຐ. ເສລສ຺ສ ວຓ຺ເຓນາຕິ ມຓິວຓ຺ເຓນ, ມຓິກ຺ຂນ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ປວິຏ຺ໂຐຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປໂມກ຺ຂມິຈ຺ຉນ຺ຕິ ມມ ສນ຺ຕິກາ ໂມກ຺ຂໍ ອິຈ຺ຉມາໂນ. ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຈ ວຓ຺ຓໍ ອປຈາຍມາໂນຕິ ອຫໍ ປນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ພ຺ຣຫ຺ມວຓ຺ຓໍ ເສຏ຺ຐວຓ຺ຓໍ ປູເຊນ຺ໂຕ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ພຸຠຸກ຺ຂິໂຕ ໂນ ວິຕຣາມິ ໂຠຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ເອຕໍ ນາຄໍ ວກ຺ກລນ຺ຕຣໍ ປວິຏ຺ຐໍ ຉາໂຕປິ ສມາໂນ ຠກ຺ຂິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມີຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸທເກ ຐິໂຕເຍວ ສຸປຓ຺ຓຣາຊສ຺ສ ຖຸຕິໍ ກຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໘.

‘‘ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມຄຸຕ຺ໂຕ ຈິຣເມວ ຊີວ, ທິພ຺ຍາ ຈ ເຕ ປາຕຸຠວນ຺ຕຸ ຠກ຺ຂາ;

ໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມວຓ຺ຓໍ ອປຈາຍມາໂນ, ພຸຠຸກ຺ຂິໂຕ ໂນ ວິຕຣາສິ ໂຠຕ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມຄຸຕ຺ໂຕຕິ ໂສ ຕ຺ວໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂຄປິໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ທິພ຺ຍາ ຈ ເຕ ປາຕຸຠວນ຺ຕຸ ຠກ຺ຂາຕິ ເທວຕານໍ ປຣິໂຠຄາຣຫາ ຠກ຺ຂາ ຈ ຕວ ປາຕຸຠວນ຺ຕຸ, ມາ ປາຓາຕິປາຕໍ ກຕ຺ວາ ນາຄມໍສຂາທໂກ ອໂຫສິ.

ອິຕິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸທເກ ຐິໂຕວ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ວກ຺ກລໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ເຕ ອຸໂຠປິ ຄເຫຕ຺ວາ ອສ຺ສມປທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ທ຺ເວປິ ຊເນ ສມຄ຺ເຄ ອກາສິ. ເຕ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ສຸຂໍ ວສິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ນາໂຄ ຈ ສຸປຓ຺ໂຓ ຈ ອິເມ ທ຺ເວ ມຫາມຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອຸຣຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໑໕໕] ໕. ຠຄ຺ຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຊີວ ວສ຺ສສຕໍ ຠຄ຺ຄາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວນສມີເປ ປເສນທິໂກສເລນ ຣຎ຺ຎາ ກາຣິເຕ ຣາຊກາຣາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຂິປິຕກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ທິວເສ ສຕ຺ຖາ ຣາຊກາຣາເມ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ນິສີທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ຂິປິ. ຠິກ຺ຂູ ‘‘ຊີວຕຸ, ຠນ຺ເຕ ຠຄວາ, ຊີວຕຸ, ສຸຄໂຕ’’ຕິ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທໍ ມຫາສທ຺ທໍ ອກໍສຸ, ເຕນ ສທ຺ເທນ ຘມ຺ມກຖາຍ ອນ຺ຕຣາໂຍ ອໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອປິ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂິປິເຕ ‘ຊີວາ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຊີເວຍ຺ຍ ວາ ມເຣຍ຺ຍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂິປິເຕ ‘ຊີວາ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ໂຍ ວເທຍ຺ຍ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໘໘). ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ມນຸສ຺ສາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຂິປິເຕ ‘‘ຊີວຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂູ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍນ຺ຕາ ນາລປນ຺ຕິ. ມນຸສ຺ສາ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ – ‘‘ກຖຎ຺ຫິ ນາມ ສມຓາ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍາ ‘ຊີວຖ, ຠນ຺ເຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈມານາ ນາລປິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຄິຫີ, ຠິກ຺ຂເວ, ມງ຺ຄລິກາ, ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄິຫີນໍ ‘‘ຊີວຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາເນນ ‘‘ຈິຣໍ ຊີວາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຊີວປຏິຊີວໍ ນາມ ກທາ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ? ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຊີວປຏິຊີວໍ ນາມ ໂປຣາຓກາເລ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ເອກສ຺ມິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ປິຕາ ໂວຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ, ໂສ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິກໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ມຓິກຠຓ຺ຑໍ ອຸກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ຄາມນິຄມາທີສຸ ຈຣນ຺ໂຕ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ໂທວາຣິກສ຺ສ ຆເຣ ຠຕ຺ຕໍ ປຈາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ນິວາສຏ຺ຐານໍ ອລຠນ຺ໂຕ ‘‘ອເວລາຍ ອາຄຕາ ອາຄນ຺ຕຸກາ ກຕ຺ຖ ວສນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ພຫິນຄເຣ ເອກາ ສາລາ ອຕ຺ຖິ, ສາ ປນ ອມນຸສ຺ສປຣິຄ຺ຄຫິຕາ. ສເຈ ອິຈ຺ຉຖ, ຕຕ຺ຖ ວສຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ເອຖ, ຕາຕ, ຄຈ຺ຉາມ, ມາ ຍກ຺ຂສ຺ສ ຠາຍິຕ຺ຖ, ອຫໍ ຕໍ ທເມຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາເທສຸ ປາເຕສ຺ສາມີ’’ຕິ ປິຕຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄໂຕ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ຜລເກ ນິປຊ຺ຊິ, ສຍໍ ປິຕຸ ປາເທ ສມ຺ພາຫນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ຕຕ຺ຖ ອຘິວຕ຺ໂຖ ຍກ຺ໂຂ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ເວສ຺ສວຓໍ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕໍ ສາລໍ ລຠນ຺ໂຕ ‘‘ອິມໍ ສາລໍ ປວິຏ຺ຐມນຸສ຺ເສສຸ ໂຍ ຂິປິເຕ ‘ຊີວາ’ຕິ ວທຕິ, ໂຍ ຈ ‘ຊີວາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ປຏິຊີວາ’ຕິ ວທຕິ, ເຕ ຊີວປຏິຊີວຠາຓິໂນ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສເສ ຂາເທຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ລຠິ. ໂສ ປິຏ຺ຐິວໍສຖູຓາຍ ວສຕິ. ໂສ ‘‘ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປິຕຣໍ ຂິປາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ສຸຂຸມຈຸຓ຺ຓໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ຈຸຓ຺ໂຓ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ນາສປຸເຏ ປາວິສິ. ໂສ ຜລເກ ນິປນ຺ນໂກວ ຂິປິ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນ ‘‘ຊີວາ’’ຕິ ອາຫ. ຍກ຺ໂຂ ຕໍ ຂາທິຕຸໍ ຖູຓາຍ ໂອຕຣຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ໂອຕຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ເມ ປິຕາ ຂິປາປິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຍໍ ໂສ ຂິປິເຕ ‘ຊີວາ’ຕິ ອວທນ຺ຕໍ ຂາທກຍກ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປິຕຣໍ ອາຣພ຺ຠ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໙.

‘‘ຊີວ ວສ຺ສສຕໍ ຠຄ຺ຄ, ອປຣານິ ຈ ວີສຕິໍ;

ມາ ມໍ ປິສາຈາ ຂາທນ຺ຕຸ, ຊີວ ຕ຺ວໍ ສຣໂທສຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠຄ຺ຄາຕິ ປິຕຣໍ ນາເມນາລປຕິ. ອປຣານິ ຈ ວີສຕິນ຺ຕິ ອປຣານິ ຈ ວີສຕິ ວສ຺ສານິ ຊີວ. ມາ ມໍ ປິສາຈາ ຂາທນ຺ຕູຕິ ມໍ ປິສາຈາ ມາ ຂາທນ຺ຕຸ. ຊີວ ຕ຺ວໍ ສຣໂທສຕນ຺ຕິ ຕ຺ວໍ ປນ ວີສຸຕ຺ຕຣໍ ວສ຺ສສຕໍ ຊີວາຕິ. ສຣໂທສຕຎ຺ຫິ ຄຓິຍມານໍ ວສ຺ສສຕເມວ ໂຫຕິ, ຕໍ ປຸຣິເມຫິ ວີສາຍ ສທ຺ຘິໍ ວີສຸຕ຺ຕຣໍ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕໍ.

ຍກ຺ໂຂ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ຕາວ ມາຓວໍ ‘ຊີວາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຂາທິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ປິຕຣໍ ປນສ຺ສ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປິຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ໂສ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ໂສ ‘ປຏິຊີວາ’ຕິ ອຠຓນ຺ຕານໍ ຂາທກຍກ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຏິຊີວໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ປຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐.

‘‘ຕ຺ວມ຺ປິ ວສ຺ສສຕໍ ຊີວໍ, ອປຣານິ ຈ ວີສຕິໍ;

ວິສໍ ປິສາຈາ ຂາທນ຺ຕຸ, ຊີວ ຕ຺ວໍ ສຣໂທສຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິສໍ ປິສາຈາ ຂາທນ຺ຕູຕິ ປິສາຈາ ຫລາຫລວິສໍ ຂາທນ຺ຕຸ.

ຍກ຺ໂຂ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຸໂຠປິ ເມ ນ ສກ຺ກາ ຂາທິຕຸ’’ນ຺ຕິ ປຏິນິວຕ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ໂຠ ຍກ຺ຂ, ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ສາລໍ ປວິຏ຺ຐມນຸສ຺ເສ ຂາທສີ’’ຕິ? ‘‘ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ເວສ຺ສວຓໍ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ລທ຺ຘຕ຺ຕາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ສພ຺ເພວ ຂາທິຕຸໍ ລຠສີ’’ຕິ? ‘‘ຊີວປຏິຊີວຠາຓິໂນ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສເສ ຂາທາມີ’’ຕິ. ‘‘ຍກ຺ຂ, ຕ຺ວໍ ປຸພ຺ເພປິ ອກຸສລໍ ກຕ຺ວາ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ ປຣວິຫິໍສໂກ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ອິທານິປິ ຕາທິສໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕໂມ ຕມປຣາຍໂຓ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ວິຣມສ຺ສູ’’ຕິ ຕໍ ຍກ຺ຂໍ ທເມຕ຺ວາ ນິຣຍຠເຍນ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຍກ຺ຂໍ ເປສນກາຣກໍ ວິຍ ອກາສິ.

ປຸນທິວເສ ສຎ຺ຈຣນ຺ຕາ ມນຸສ຺ສາ ຍກ຺ຂໍ ທິສ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ຈສ຺ສ ທມິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘‘ເທວ, ເອໂກ ມາຓໂວ ຕໍ ຍກ຺ຂໍ ທເມຕ຺ວາ ເປສນກາຣກໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ຐິໂຕ’’ຕິ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ເສນາປຕິຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ, ປິຕຸ ຈສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ອທາສິ. ໂສ ຍກ຺ຂໍ ພລິປຏິຄ຺ຄາຫກໍ ກຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູເຣສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ຊີວປຏິຊີວໍ ນາມ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຍກ຺ໂຂ ອງ຺ຄຸລິມາໂລ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ປິຕາ ກສ຺ສໂປ, ປຸຕ຺ໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຠຄ຺ຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໑໕໖] ໖. ອລີນຈິຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອລີນຈິຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ໂອສ຺ສຏ຺ຐວີຣິຍໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເອກາທສນິປາເຕ ສໍວຣຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໑.໙໗ ອາທໂຍ) ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ໂສ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖາຣາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ວີຣິຍໍ ໂອສ຺ສຊີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠຄວາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນນຸ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຸພ຺ເພ ວີຣິຍໍ ອວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ມໍສເປສິສທິສສ຺ສ ທຫຣກຸມາຣສ຺ສ ທ຺ວາທສໂຍຊນິເກ ພາຣາຓສິນຄເຣ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອທາສິ, ອິທານິ ກສ຺ມາ ເອວຣູເປ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວີຣິຍໍ ໂອສ຺ສຊສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ພາຣາຓສິໂຕ ອວິທູເຣ ວຑ຺ຒກີຄາໂມ ອໂຫສິ, ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈສຕາ ວຑ຺ຒກີ ວສນ຺ຕິ. ເຕ ນາວາຍ ອຸປຣິໂສຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ເຄຫສມ຺ຠາຣທາຣູນິ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ເອກຠູມິກທ຺ວິຠູມິກາທິເຠເທ ເຄຫສມ຺ຠາເຣ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຖມ຺ຠໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພທາຣູສຸ ສຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ນທີຕີຣໍ ເນຕ຺ວາ ນາວໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອນຸໂສເຕນ ນຄຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຍ ຍາທິສານິ ເຄຫານິ ອາກງ຺ຂນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຕາທິສານິ ກຕ຺ວາ ກຫາປເຓ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນ ຕຕ຺ເຖວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຄຫສມ຺ຠາເຣ ອາຫຣນ຺ຕິ. ເອວໍ ເຕສໍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ຕານໍ ເອກສ຺ມິໍ ກາເລ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ທາຣູນິ ໂກຏ຺ເຏນ຺ຕານໍ ອວິທູເຣ ເອໂກ ຫຕ຺ຖີ ຂທິຣຂາຓຸກໍ ອກ຺ກມິ. ຕສ຺ສ ໂສ ຂາຓຸໂກ ປາທໍ ວິຊ຺ຌິ, ພລວເວທນາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ປາໂທ ອຸທ຺ຘຸມາຍິຕ຺ວາ ປຸພ຺ພໍ ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ເຕສໍ ທາຣຸໂກຏ຺ຏນສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ວຑ຺ຒກີ ນິສ຺ສາຍ ມຍ຺ຫໍ ໂສຕ຺ຖິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ຕີຫິ ປາເທຫິ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ນິປຊ຺ຊິ, ວຑ຺ຒກີ ຕໍ ອຸທ຺ຘຸມາຕປາທໍ ທິສ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປາເທ ຂາຓຸກໍ ທິສ຺ວາ ຕິຂິຓວາສິຍາ ຂາຓຸກສ຺ສ ສມນ຺ຕໂຕ ໂອຘິໍ ທຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊຸຍາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາກຑ຺ຒນ຺ຕາ ຂາຓຸໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປຸພ຺ພໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ອຸຓ຺ໂຫທເກນ ໂຘວິຕ຺ວາ ຕທນຸຣູເປຫິ ເຠສຊ຺ເຊຫິ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ນຈິຣສ຺ເສວ ວຓໍ ຜາສຸກໍ ກຣິໍສຸ.

ຫຕ຺ຖີ ອໂຣໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍາ ອິເມ ວຑ຺ຒກີ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິຕໍ ລທ຺ຘໍ, ອິທານິ ເຕສໍ ມຍາ ອຸປກາຣໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວຑ຺ຒກີຫິ ສທ຺ຘິໍ ຣຸກ຺ເຂ ນີຫຣຕິ, ຕຈ຺ເຉນ຺ຕານໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເທຕິ, ວາສິອາທີນິ ອຸປສໍຫຣຕິ, ໂສຓ຺ຑາຍ ເວເຐຕ຺ວາ ກາຬສຸຕ຺ຕໂກຏິຍໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ວຑ຺ຒກີປິສ຺ສ ໂຠຊນເວລາຍ ເອເກກໍ ປິຓ຺ຑໍ ເທນ຺ຕາ ປຎ຺ຈ ປິຓ຺ຑສຕານິ ເທນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ປນ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ສພ຺ພເສໂຕ ຫຕ຺ຖາຊານີຍໂປຕໂກ ອຕ຺ຖິ, ເຕນສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຫໍ ເອຕຣຫິ ມຫລ຺ລໂກ. ອິທານິ ມຍາ ອິເມສໍ ວຑ຺ຒກີນໍ ກມ຺ມກຣຓຕ຺ຕາຍ ປຸຕ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ວຑ຺ຒກີນໍ ອນາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາວ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ອາເນຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຫຕ຺ຖິໂປຕໂກ ມມ ປຸຕ຺ໂຕ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ມຍ຺ຫໍ ຊີວິຕໍ ທິນ຺ນໍ, ອຫໍ ໂວ ເວຊ຺ຊເວຕນຕ຺ຖາຍ ອິມໍ ທມ຺ມິ, ອຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກມ຺ມານິ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ, ປຸຕ຺ຕກ, ຍໍ ມຍາ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກມ຺ມໍ, ຕໍ ຕ຺ວໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ວຑ຺ຒກີນໍ ທຕ຺ວາ ສຍໍ ອຣຎ຺ຎໍ ປາວິສິ.

ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫຕ຺ຖິໂປຕໂກ ວຑ຺ຒກີນໍ ວຈນກໂຣ ໂອວາທກ຺ຂໂມ ຫຸຕ຺ວາ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ກໂຣຕິ. ເຕປິ ຕໍ ປຎ຺ຈຫິ ປິຓ຺ຑສເຕຫິ ໂປເສນ຺ຕິ, ໂສ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ນທິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ກີຬິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ວຑ຺ຒກີທາຣກາປິ ຕໍ ໂສຓ຺ຑາທີສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທເກປິ ຖເລປິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກີຬນ຺ຕິ. ອາຊານີຍາ ປນ ຫຕ຺ຖິໂນປິ ອສ຺ສາປິ ປຸຣິສາປິ ອຸທເກ ອຸຈ຺ຈາຣໍ ວາ ປສ຺ສາວໍ ວາ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສປິ ອຸທເກ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວໍ ອກຕ຺ວາ ພຫິນທີຕີເຣເຍວ ກໂຣຕິ. ອເຖກສ຺ມິໍ ທິວເສ ອຸປຣິນທິຍາ ເທໂວ ວສ຺ສິ, ອຖ ສຸກ຺ຂໍ ຫຕ຺ຖິລຓ຺ຑໍ ອຸທເກນ ນທິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ພາຣາຓສີນຄຣຕິຕ຺ເຖ ເອກສ຺ມິໍ ຄຸມ຺ເພ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ຣຎ຺ໂຎ ຫຕ຺ຖິໂຄປກາ ‘‘ຫຕ຺ຖີ ນ຺ຫາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຎ຺ຈ ຫຕ຺ຖິສຕານິ ນຍິໍສຸ. ອາຊານີຍລຓ຺ຑສ຺ສ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ເອໂກປິ ຫຕ຺ຖີ ນທິໍ ໂອຕຣິຕຸໍ ນ ອຸສ຺ສຫິ. ສພ຺ເພປິ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປລາຍິຕຸໍ ອາຣຠິໍສຸ, ຫຕ຺ຖິໂຄປກາ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍານໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ເຕ ‘‘ອຸທເກ ປຣິປນ຺ເຖນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຸທກໍ ໂສຘາເປຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຄຸມ຺ເພ ຕໍ ອາຊານີຍລຓ຺ຑໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທເມຕ຺ຖ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ຈາຏິໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ອຸທກສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖີນໍ ສຣີເຣ ສິຎ຺ຈາເປສຸໍ, ສຣີຣານິ ສຸຄນ຺ຘານິ ອເຫສຸໍ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ເຕ ນທິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິໍສຸ.

ຫຕ຺ຖາຈຣິຍາ ຣຎ຺ໂຎ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ຕໍ ຫຕ຺ຖາຊານີຍໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ອາເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເທວາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣາຊາ ນາວາສງ຺ຆາເຏຫິ ນທິໍ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘໍຄາມີຫິ ນາວາສງ຺ຆາເຏຫິ ວຑ຺ຒກີນໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ຫຕ຺ຖິໂປຕໂກ ນທິຍໍ ກີຬນ຺ໂຕ ເຠຣິສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວຑ຺ຒກີນໍ ສນ຺ຕິເກ ອຏ຺ຐາສິ. ວຑ຺ຒກີ ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ສເຈ ທາຣູຫິ ອຕ຺ໂຖ, ກິໍ ກາຣຓາ ອາຄຕຕ຺ຖ, ກິໍ ເປເສຕ຺ວາ ອາຫຣາເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ‘‘ນາຫໍ, ຠເຓ, ທາຣູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ອາຄໂຕ, ອິມສ຺ສ ປນ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ. ‘‘ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຖ, ເທວາ’’ຕິ. ຫຕ຺ຖິໂປຕໂກ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉິ. ‘‘ກິໍ ກາຣາເປຕິ, ຠເຓ, ຫຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ວຑ຺ຒກີນໍ ໂປສາວນິກໍ ອາຫຣາເປຕິ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠເຓ’’ຕິ ຣາຊາ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ຈຕຸນ຺ນໍ ປາທານໍ ໂສຓ຺ຑາຍ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐສ຺ສ ຈ ສນ຺ຕິເກ ສຕສຫສ຺ສສຕສຫສ຺ສກຫາປເຓ ຐປາເປສິ. ຫຕ຺ຖີ ເອຕ຺ຕເກນາປິ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພວຑ຺ຒກີນໍ ທຸສ຺ສຍຸເຄສຸ ວຑ຺ຒກີຠຣິຍານໍ ນິວາສນສາຏເກສຸ ທິນ຺ເນສຸ ສທ຺ຘິໍກີຬິຕານໍ ທາຣການຎ຺ຈ ທາຣກປຣິຫາເຣ ກເຕ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຑ຺ຒກີ ຈ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຈ ທາຣເກ ຈ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ອຄມາສິ.

ຣາຊາ ຕໍ ອາທາຍ ນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນຄຣຎ຺ຈ ຫຕ຺ຖິສາລຎ຺ຈ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິໍ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິສາລໍ ປເວເສຕ຺ວາ ສພ຺ພາລງ຺ກາເຣຫິ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ອຠິເສກໍ ທຕ຺ວາ ໂອປວຍ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສຫາຍຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ອຸປຑ຺ຒຣຊ຺ຊໍ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ສມານປຣິຫາຣໍ ອກາສິ. ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ອາຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣຎ຺ໂຎ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ຣຊ຺ຊໍ ຫຕ຺ຖຄຕເມວ ອໂຫສິ. ເອວໍ ກາເລ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ຕສ຺ສາ ຄພ຺ຠປຣິປາກກາເລ ຣາຊາ ກາລມກາສິ. ຫຕ຺ຖີ ປນ ສເຈ ຣຎ຺ໂຎ ກາລກຕຠາວໍ ຊາເນຍ຺ຍ, ຕຕ຺ເຖວສ຺ສ ຫທຍໍ ຜເລຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ຫຕ຺ຖິໍ ຣຎ຺ໂຎ ກາລກຕຠາວໍ ອຊານາເປຕ຺ວາວ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ. ຣຎ຺ໂຎ ປນ ກາລກຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຕຸຈ຺ຉໍ ກິຣ ຣຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ ອນນ຺ຕຣສາມນ຺ຕໂກສລຣາຊາ ມຫຕິຍາ ເສນາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປຣິວາເຣສິ. ນຄຣວາສິໂນ ທ຺ວາຣານິ ປິທຫິຕ຺ວາ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ສາສນໍ ປຫິຓິໍສຸ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສີ ປຣິປຸຓ຺ຓຄພ຺ຠາ ‘ອິໂຕ ກິຣ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິສ຺ສຕີ’ຕິ ອງ຺ຄວິຊ຺ຊາປາຐກາ ອາຫໍສຸ. ສເຈ ສາ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິສ຺ສຕິ, ມຍໍ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຍຸທ຺ຘໍ ທສ຺ສາມ, ນ ຣຊ຺ຊໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອາຄເມຖາ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ.

ເທວີ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ. ຕສ຺ສ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ປນ ມຫາຊນສ຺ສ ອລີນຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຊາໂຕຕິ ‘‘ອລີນຈິຕ຺ຕກຸມາໂຣ’’ຕ຺ເວວສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ຊາຕທິວສໂຕເຍວ ປນສ຺ສ ປຏ຺ຐາຍ ນາຄຣາ ໂກສລຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌິໍສຸ. ນິນ຺ນາຍກຕ຺ຕາ ສງ຺ຄາມສ຺ສ ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ພລໍ ຍຸຊ຺ຌມານໍ ໂຖກໍ ໂຖກໍ ໂອສກ຺ກຕິ. ອມຈ຺ຈາ ເທວິຍາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ເອວໍ ໂອສກ຺ກມາເນ ພເລ ປຣາຊຍຠາວສ຺ສ ຠາຍາມ, ອມ຺ຫາກໍ ປນ ຣຎ຺ໂຎ ກາລກຕຠາວໍ, ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຊາຕຠາວໍ, ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຸຊ຺ຌານຠາວຎ຺ຈ ຣຎ຺ໂຎ ສຫາຍໂກ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖີ ນ ຊານາຕິ, ຊານາເປມ ນ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ສາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ທຸກູລຈຸມ຺ພຏເກ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ປາສາທາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ອມຈ຺ຈຄຓປຣິວຸຕາ ຫຕ຺ຖິສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ສຫາໂຍ ເຕ ກາລກໂຕ, ມຍໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ຫທຍຜາລນຠເຍນ ນາໂຣຈຍິມ຺ຫ, ອຍໍ ເຕ ສຫາຍສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ, ໂກສລຣາຊາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຕວ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌຕິ, ພລໍ ໂອສກ຺ກຕິ, ຕວ ປຸຕ຺ຕໍ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ວາ ມາເຣຫິ, ຣຊ຺ຊໍ ວາສ຺ສ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ.

ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຫຕ຺ຖີ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ໂສຓ຺ຑາຍ ປຣາມສິຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຸມ຺ເຠ ຐເປຕ຺ວາ ໂຣທິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ເທວິຍາ ຫຕ຺ເຖ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ‘‘ໂກສລຣາຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຫຕ຺ຖິສາລໂຕ ນິກ຺ຂມິ. ອຖສ຺ສ ອມຈ຺ຈາ ວມ຺ມໍ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ນຄຣທ຺ວາຣໍ ອວາປຸຣິຕ຺ວາ ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ຫຕ຺ຖີ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂກຎ຺ຈນາທໍ ກຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ສນ຺ຕາເສຕ຺ວາ ປລາເປຕ຺ວາ ພລໂກຏ຺ຐກໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ໂກສລຣາຊານໍ ຈູຬາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາເນຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ມາຣຓຕ຺ຖາຍສ຺ສ ອຸຏ຺ຐິເຕ ວາເຣຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຫິ, ‘ກຸມາໂຣ ທຫໂຣ’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ມາ ກຣີ’’ຕິ ໂອວທິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ຣຊ຺ຊໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖຄຕເມວ ຊາຕໍ, ອຎ຺ໂຎ ປຏິສຕ຺ຕຸ ນາມ ອຸຏ຺ຐຫິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກກາເລ ອຠິເສກໍ ກຕ຺ວາ ອລີນຈິຕ຺ຕຣາຊາ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຊີວິຕປຣິໂຍສາເນ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູເຣສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໑໑.

‘‘ອລີນຈິຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ, ປຫຏ຺ຐາ ມຫຕີ ຈມູ;

ໂກສລໍ ເສນາສນ຺ຕຸຏ຺ຐໍ, ຊີວຄ຺ຄາຫໍ ອຄາຫຍິ.

໑໒.

‘‘ເອວໍ ນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ໂນ, ຠິກ຺ຂຸ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ;

ຠາວຍໍ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ, ໂຍຄກ຺ເຂມສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ;

ປາປຸເຓ ອນຸປຸພ຺ເພນ, ສພ຺ພສໍໂຍຊນກ຺ຂຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອລີນຈິຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍາຕິ ອລີນຈິຕ຺ຕໍ ຣາຊກຸມາຣໍ ນິສ຺ສາຍ. ປຫຏ຺ຐາ ມຫຕີ ຈມູຕິ ‘‘ປເວຓີຣຊ຺ຊໍ ໂນ ທິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ຫຸຕ຺ວາ ມຫຕີ ເສນາ. ໂກສລໍ ເສນາສນ຺ຕຸຏ຺ຐນ຺ຕິ ໂກສລຣາຊານໍ ເສນ ຣຊ຺ເຊນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐໍ ປຣຣຊ຺ຊໂລເຠນ ອາຄຕໍ. ຊີວຄ຺ຄາຫໍ ອຄາຫຍີຕິ ອມາເຣຕ຺ວາວ ສາ ຈມູ ຕໍ ຣາຊານໍ ຫຕ຺ຖິນາ ຊີວຄ຺ຄາຫໍ ຄຓ຺ຫາເປສິ. ເອວໍ ນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ຍຖາ ສາ ຈມູ, ເອວໍ ອຎ຺ໂຎປິ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ໂນ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໍ ພຸທ຺ຘໍ ວາ ພຸທ຺ຘສາວກໍ ວາ ນິສ຺ສຍໍ ລຠິຕ຺ວາ. ຠິກ຺ຂູຕິ ປຣິສຸທ຺ຘາຘິວຈນເມຕໍ. ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍຕິ ປຄ຺ຄຫິຕວີຣິໂຍ ຈຕຸໂທສາປຄເຕນ ວີຣິເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຠາວຍໍ ກຸສລໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ກຸສລໍ ນິຣວຊ຺ຊໍ ສຕ຺ຕຕິໍສໂພຘິປກ຺ຂິຍສງ຺ຂາຕໍ ຘມ຺ມໍ ຠາເວນ຺ໂຕ. ໂຍຄກ຺ເຂມສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາຕິ ຈຕູຫິ ໂຍເຄຫິ ເຂມສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ປາປຸຓນຕ຺ຖາຍ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ຠາເວນ຺ໂຕ. ປາປຸເຓ ອນຸປຸພ຺ເພນ, ສພ຺ພສໍໂຍຊນກ຺ຂຍນ຺ຕິ ເອວໍ ວິປສ຺ສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິມໍ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ໂສ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວິປສ຺ສນາຎາຓານິ ຈ ເຫຏ຺ຐິມມຄ຺ຄຜລານິ ຈ ປາປຸຓນ຺ໂຕ ປຣິໂຍສາເນ ທສນ຺ນມ຺ປິ ສໍໂຍຊນານໍ ຂຍນ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ສພ຺ພສໍໂຍຊນກ຺ຂຍສງ຺ຂາຕໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ຍສ຺ມາ ວາ ນິພ຺ພານໍ ອາຄມ຺ມ ສພ຺ພສໍໂຍຊນານິ ຂີຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕມ຺ປິ ສພ຺ພສໍໂຍຊນກ຺ຂຍເມວ, ເອວໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ນິພ຺ພານສງ຺ຂາຕໍ ສພ຺ພສໍໂຍຊນກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ຠຄວາ ອມຕມຫານິພ຺ພາເນນ ຘມ຺ມເທສນາຍ ກູຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິປິ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂອສ຺ສຏ຺ຐວີຣິໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ມາຕາ ມຫາມາຍາ, ປິຕາ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ ອໂຫສິ, ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທິນ຺ນຫຕ຺ຖີ ອຍໍ ໂອສ຺ສຏ຺ຐວີຣິໂຍ ຠິກ຺ຂຸ, ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ປິຕາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ສາມນ຺ຕໂກສລຣາຊາ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ອລີນຈິຕ຺ຕກຸມາໂຣ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອລີນຈິຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໑໕໗] ໗. ຄຸຓຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເຍນ ກາມໍ ປຓາເມຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສາຏກສຫສ຺ສລາຠໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເຖຣສ຺ສ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ອນ຺ເຕປຸເຣ ຘມ຺ມວາຈນວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ມຫາສາຣຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑.໙໒) ອາຄຕເມວ. ອິຕິ ເຖເຣ ຣຎ຺ໂຎ ອນ຺ເຕປຸເຣ ຘມ຺ມໍ ວາເຈນ຺ເຕ ຣຎ຺ໂຎ ສຫສ຺ສຄ຺ຆນິການໍ ສາຏການໍ ສຫສ຺ສໍ ອາຫຣິຍິຕ຺ຖ. ຣາຊາ ຕໂຕ ປຎ຺ຈ ສາຏກສຕານິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເທວີສຕານໍ ອທາສິ. ຕາ ສພ຺ພາປິ ເຕ ສາຏເກ ຐເປຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ທຕ຺ວາ ສຍໍ ປຸຣາຓສາຏເກເຍວ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ປາຕຣາສຏ຺ຐານໍ ອຄມໍສຸ.

ຣາຊາ ‘‘ມຍາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກາ ສາຏກາ ທາປິຕາ, ກສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫ ເຕ ອປາຣຸປິຕ຺ວາວ ອາຄຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເທວ, ອມ຺ເຫຫິ ເຕ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ທິນ຺ນາ’’ຕິ. ‘‘ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ສພ຺ເພ ຄຫິຕາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຕິຈີວຣໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ທຸສ຺ສວຓິຊ຺ຊໍ ມຎ຺ເຎ ກຣິສ຺ສຕິ, ອຕິພຫູ ເຕນ ສາຏກາ ຄຫິຕາ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ປຣິເວຓໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອປິ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ຆເຣ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ວາ ສຸຓນ຺ຕິ ວາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຄເຫຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ໂສຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ສຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ຕາ ສຸຓນ຺ຕິເຍວ, ອຸທາຫຸ ຕຸມ຺ຫາກໍ ນິວາສນໍ ວາ ປາຣຸປນໍ ວາ ທທນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ຕາ ອຊ຺ຊ, ມຫາຣາຊ, ສຫສ຺ສຄ຺ຆນິການິ ປຎ຺ຈ ສາຏກສຕານິ ອທໍສູ’’ຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ຄຫິຕານິ ຕານິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ນນຸ, ຠນ຺ເຕ, ສຕ຺ຖາຣາ ຕິຈີວຣເມວ ອນຸຎ຺ຎາຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕິຈີວຣເມວ ປຣິໂຠຄສີເສນ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ປນ ອວາຣິຕໍ, ຕສ຺ມາ ມຍາປິ ອຎ຺ເຎສໍ ຊິຓ຺ຓຈີວຣິການໍ ທາຕຸໍ ເຕ ສາຏກາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ. ‘‘ເຕ ປນ ຠິກ຺ຂູ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກາ ສາຏເກ ລຠິຕ຺ວາ ໂປຣາຓຈີວຣານິ ກິໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ໂປຣາຓສງ຺ຆາຏິໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ໂປຣາຓອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອນ຺ຕຣວາສກໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂປຣາຓອນ຺ຕຣວາສກໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂປຣາຓປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ຠຸມ຺ມຕ຺ຖຣຓໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂປຣາຓຠຸມ຺ມຕ຺ຖຣຓໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ປາທປຸຎ຺ຉນໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂປຣາຓປາທປຸຎ຺ຉນໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ມຫາຣາຊ, ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ນາມ ວິນິປາເຕຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ ໂປຣາຓປາທປຸຎ຺ຉນໍ ວາສິຍາ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ມຕ຺ຕິກາຍ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ເສນາສເນສຸ ມຕ຺ຕິກາເລປນໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ທິນ຺ນໍ ຍາວ ປາທປຸຎ຺ຉນາປິ ນສ຺ສິຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ອມ຺ຫາກໍ ທິນ຺ນໍ ນສ຺ສິຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ, ປຣິໂຠຄເມວ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ຣາຊາ ຕຸຏ຺ໂຐ ໂສມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອິຕຣານິປິ ເຄເຫ ຐປິຕານິ ປຎ຺ຈ ສາຏກສຕານິ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ທຕ຺ວາ ອນຸໂມທນໍ ສຸຕ຺ວາ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ເຖໂຣ ປຐມລທ຺ຘານິ ປຎ຺ຈ ສາຏກສຕານິ ຊິຓ຺ຓຈີວຣິການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອທາສິ. ເຖຣສ຺ສ ປນ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກສຕານິ, ເຕສຸ ເອໂກ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ເຖຣສ຺ສ ພຫູປກາໂຣ ປຣິເວຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊຕິ, ປານີຍປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕິ, ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ມຸໂຂທກໍ ນ຺ຫາໂນທກໍ ເທຕິ, ວຈ຺ຈກຸຏິຊນ຺ຕາຆຣເສນາສນານິ ປຏິຊຄ຺ຄຕິ, ຫຕ຺ຖປຣິກມ຺ມປາທປຣິກມ຺ມປິຏ຺ຐິປຣິກມ຺ມາທີນິ ກໂຣຕິ. ເຖໂຣ ປຈ຺ຉາ ລທ຺ຘານິ ປຎ຺ຈ ສາຏກສຕານິ ‘‘ອຍໍ ເມ ພຫູປກາໂຣ’’ຕິ ຍຸຕ຺ຕວເສນ ສພ຺ພານິ ຕສ຺ເສວ ອທາສິ. ໂສປິ ສພ຺ເພ ເຕ ສາຏເກ ຠາເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສມານຸປຊ຺ຌາຍານໍ ອທາສິ.

ເອວໍ ສພ຺ເພປິ ເຕ ລທ຺ຘສາຏກາ ຠິກ຺ຂູ ສາຏເກ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຣຊິຕ຺ວາ ກຓິກາຣປຸປ຺ຜວຓ຺ຓານິ ກາສາຍານິ ນິວາເສຕ຺ວາ ຈ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຈ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ມຸໂຂໂລກນທານໍ ນາມ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວການໍ ມຸໂຂໂລກນທານໍ ນາມ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິກຕ຺ເຖເຣນ ສຫສ຺ສຄ຺ຆນິການໍ ສາຏການໍ ປຎ຺ຈ ສຕານິ ເອກສ຺ເສວ ທຫຣຠິກ຺ຂຸໂນ ທິນ຺ນານິ, ໂສ ປນ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ເຘ ຠາເຊຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ອທາສີ’’ຕິ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອານນ຺ໂທ ມຸໂຂໂລກນຠິກ຺ຂໍ ເທຕິ, ໂສ ປນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸ ພຫູປກາໂຣ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກາຣສ຺ສ ອຸປກາຣວເສນ ຄຸຓວເສນ ຍຸຕ຺ຕວເສນ ‘ອຸປກາຣສ຺ສ ນາມ ປຈ຺ຈຸປກາໂຣ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ກຕຎ຺ຎຸກຕເວທິຠາເວນ ອທາສິ. ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກາຣານຎ຺ເຎວ ປຈ຺ຈຸປກາຣໍ ກຣິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສີໂຫ ຫຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຕຄຸຫາຍໍ ວສຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຄຸຫາຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຕປາທໍ ໂອໂລເກສິ, ຕໍ ປນ ປພ຺ພຕປາທໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຫາສໂຣ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ເອກສ຺ມິໍ ອຸນ຺ນຕຏ຺ຐາເນ ອຸປຣິຖທ຺ຘກທ຺ທມປິຏ຺ເຐ ມຸທູນິ ຫຣິຕຕິຓານິ ຊາຍິໍສຸ. ສສກາ ເຈວ ຫຣິຓາທໂຍ ຈ ສລ຺ລຫຸກມິຄາ ກທ຺ທມມຕ຺ຖເກ ວິຈຣນ຺ຕາ ຕານິ ຂາທນ຺ຕິ. ຕໍ ທິວສມ຺ປິ ເອໂກ ມິໂຄ ຕານິ ຂາທນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ສີໂຫ ‘‘ຕໍ ມິຄໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖກາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ສີຫເວເຄນ ປກ຺ຂນ຺ທິ, ມິໂຄ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ວິຣວນ຺ໂຕ ປລາຍິ. ສີໂຫ ເວຄໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ກລລປິຏ຺ເຐ ນິປຕິຕ຺ວາ ໂອສີທິຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາທາ ຖມ຺ຠາ ວິຍ ໂອສີທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາຫາໂຣ ອຏ຺ຐາສິ.

ອຖ ນໍ ເອໂກ ສິງ຺ຄາໂລ ໂຄຈຣປ຺ປສຸໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠເຍນ ປລາຍິ. ສີໂຫ ຕໍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ ສິງ຺ຄາລ, ມາ ປລາຍິ, ອຫໍ ກລເລ ລຄ຺ໂຄ, ຊີວິຕໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ສິງ຺ຄາໂລ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຕໍ ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍໍ, ອຸທ຺ຘໂຏ ປນ ມໍ ຂາເທຍ຺ຍາສີຕິ ຠາຍາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ມາ ຠາຍິ, ນາຫໍ ຕໍ ຂາທິສ຺ສາມິ, ມຫນ຺ຕໍ ປນ ເຕ ຄຸຓໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ເອເກນຸປາເຍນ ມໍ ອຸທ຺ຘຣາຫີ’’ຕິ. ສິງ຺ຄາໂລ ຕສ຺ສ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈຕຸນ຺ນໍ ປາທານໍ ສມນ຺ຕາ ກລເລ ອປເນຕ຺ວາ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ປາທານໍ ຈຕສ຺ໂສ ມາຕິກາ ຂຓິຕ຺ວາ ອຸທກາຠິມຸຂໍ ອກາສິ, ອຸທກໍ ປວິສິຕ຺ວາ ກລລໍ ມຸທຸໍ ອກາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສິງ຺ຄາໂລ ສີຫສ຺ສ ອຸທຣນ຺ຕຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ສີສໍ ປເວເສຕ຺ວາ ‘‘ວາຍາມໍ ກໂຣຫິ, ສາມີ’’ຕິ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສີເສນ ອຸທຣໍ ປຫຣິ. ສີໂຫ ເວຄໍ ຊເນຕ຺ວາ ກລລາ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ຖເລ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ສຣໍ ໂອຣຸຍ຺ຫ ກທ຺ທມໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ທຣຖໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕ຺ວາ ເອກໍ ມຫິໍສໍ ວຘິຕ຺ວາ ທາຐາຫິ ໂອວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມໍສໍ ອຸພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຂາທ, ສມ຺ມາ’’ຕິ ສິງ຺ຄາລສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ເຕນ ຂາທິເຕ ປຈ຺ຉາ ອຕ຺ຕນາ ຂາທິ. ປຸນ ສິງ຺ຄາໂລ ເອກໍ ມໍສເປສິໍ ຑໍສິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິ. ‘‘ອິທໍ ກິມຕ຺ຖາຍ, ສມ຺ມາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ທາສີ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສາ ຠາໂຄ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ສີໂຫ ‘‘ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ສີຫິຍາ ອຕ຺ຖາຍ ມໍສໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ, ສມ຺ມ, ອມ຺ຫາກໍ ປພ຺ພຕມຸທ຺ຘນິ ຐຕ຺ວາ ສຂິຍາ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທາເປຕ຺ວາ ສິງ຺ຄາລຎ຺ຈ ສິງ຺ຄາລິຎ຺ຈ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິທານິ ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ເນຕ຺ວາ ຄຸຫາຍ ທ຺ວາເຣ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ຄຸຫາຍ ວສາເປສິ. ເຕ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂຄຈຣາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ສີຫິຎ຺ຈ ສິງ຺ຄາລິຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ສິງ຺ຄາເລນ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນານາມິເຄ ວຘິຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ຕຕ຺ເຖວ ມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອິຕຣາສມ຺ປິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ.

ເອວໍ ກາເລ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ສີຫີ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ເຕ ວິຊາຍິ, ສິງ຺ຄາລີປິ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ເຕ ວິຊາຍິ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິໍສຸ. ອເຖກທິວສໍ ສີຫິຍາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ສີໂຫ ສິງ຺ຄາລຎ຺ຈ ສິງ຺ຄາລິຎ຺ຈ ສິງ຺ຄາລໂປຕເກ ຈ ອຕິວິຍ ປິຍາຍຕິ, ນູນມສ຺ສ ສິງ຺ຄາລິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຖໂວ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ສິເນຫໍ ກໂຣຕິ, ຍໍນູນາຫໍ ອິມໍ ປີເຬຕ຺ວາ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອິໂຕ ປລາເປຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ສາ ສີຫສ຺ສ ສິງ຺ຄາລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຄຈຣາຍ ຄຕກາເລ ສິງ຺ຄາລິໍ ປີເຬສິ ຕຊ຺ເຊສິ ‘‘ກິໍກາຣຓາ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ວສຕິ, ນ ປລາຍສີ’’ຕິ? ປຸຕ຺ຕາປິສ຺ສາ ສິງ຺ຄາລິປຸຕ຺ເຕ ຕເຖວ ຕຊ຺ຊຍິໍສຸ. ສິງ຺ຄາລີ ຕມຕ຺ຖໍ ສິງ຺ຄາລສ຺ສ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ສີຫສ຺ສ ວຈເນນ ເອຕາຍ ເອວໍ ກຕຠາວມ຺ປິ ນ ຊານາມ, ຈິຣໍ ວສິມ຺ຫາ, ນາສາເປຍ຺ຍາປິ ໂນ, ອມ຺ຫາກໍ ວສນຏ຺ຐານເມວ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ອາຫ. ສິງ຺ຄາໂລ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສີຫໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ສາມິ, ຈິຣໍ ອມ຺ເຫຫິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ນິວຸຕ຺ຖໍ, ອຕິຈິຣໍ ວສນ຺ຕາ ນາມ ອປ຺ປິຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກນ຺ຕກາເລ ສີຫີ ສິງ຺ຄາລິໍ ວິເຫເຐຕິ ‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ກສ຺ມາ ວສຖ, ປລາຍຖາ’ຕິ ຕຊ຺ເຊຕິ, ສີຫໂປຕກາປິ ສິງ຺ຄາລໂປຕເກ ຕຊ຺ເຊນ຺ຕິ. ໂຍ ນາມ ຍສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ວາສໍ ນ ໂຣເຈຕິ, ເຕນ ໂສ ‘ຍາຫີ’ຕິ ນີຫຣິຕພ຺ໂພວ, ວິເຫຐນໍ ນາມ ກິມຕ຺ຖິຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓.

‘‘ເຍນ ກາມໍ ປຓາເມຕິ, ຘມ຺ໂມ ພລວຕໍ ມິຄີ;

ອຸນ຺ນທນ຺ຕີ ວິຊານາຫິ, ຊາຕໍ ສຣຓໂຕ ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຍນ ກາມໍ ປຓາເມຕິ, ຘມ຺ໂມ ພລວຕນ຺ຕິ ພລວາ ນາມ ອິສ຺ສໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ເສວກໍ ເຍນ ທິສາຠາເຄນ ອິຈ຺ຉຕິ, ເຕນ ທິສາຠາເຄນ ໂສ ປຓາເມຕິ ນີຫຣຕິ. ເອສ ຘມ຺ໂມ ພລວຕໍ ອຍໍ ອິສ຺ສຣານໍ ສຠາໂວ ປເວຓິຘມ຺ໂມວ, ຕສ຺ມາ ສເຈ ອມ຺ຫາກໍ ວາສໍ ນ ໂຣເຈຖ, ອຸຊຸກເມວ ໂນ ນີຫຣຖ, ວິເຫຐເນນ ໂກ ອຕ຺ໂຖຕິ ທີເປນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ມິຄີຕິ ສີຫໍ ອາລປຕິ. ໂສ ຫິ ມິຄຣາຊຕາຍ ມິຄາ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ມິຄີ. ອຸນ຺ນທນ຺ຕີຕິປິ ຕເມວ ອາລປຕິ. ໂສ ຫິ ອຸນ຺ນຕານໍ ທນ຺ຕານໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ ອຸນ຺ນຕາ ທນ຺ຕາ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ອຸນ຺ນທນ຺ຕີ. ‘‘ອຸນ຺ນຕທນ຺ຕີ’’ຕິປິ ປາໂຐເຍວ. ວິຊານາຫີຕິ ‘‘ເອສ ອິສ຺ສຣານໍ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ເອວໍ ຊານາຫິ. ຊາຕໍ ສຣຓໂຕ ຠຍນ຺ຕິ ອມ຺ຫາກໍ ຕຸມ຺ເຫ ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ສຣຓໍ, ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ເຎວ ສນ຺ຕິກາ ຠຍໍ ຊາຕໍ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານເມວ ຄມິສ຺ສາມາຕິ ທີເປຕິ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ຕວ ມິຄີ ສີຫີ ອຸນ຺ນທນ຺ຕີມມ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ຕຊ຺ເຊນ຺ຕີ ເຍນ ກາມໍ ປຓາເມຕິ, ເຍນ ເຍນາກາເຣນ ອິຈ຺ຉຕິ, ເຕນ ປຓາເມຕິ ປວຕ຺ຕຕິ, ວິເຫເຐຕິປິ ປລາເປຕິປິ, ເອວໍ ຕ຺ວໍ ວິຊານາຫິ, ຕຕ຺ຖ ກິໍ ສກ຺ກາ ອມ຺ເຫຫິ ກາຕຸໍ. ຘມ຺ໂມ ພລວຕໍ ເອສ ພລວນ຺ຕານໍ ສຠາໂວ, ອິທານິ ມຍໍ ຄມິສ຺ສາມ. ກສ຺ມາ? ຊາຕໍ ສຣຓໂຕ ຠຍນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສີໂຫ ສີຫິໍ ອາຫ – ‘‘ຠທ຺ເທ, ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ກາເລ ມມ ໂຄຈຣຕ຺ຖາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອິມິນາ ສິງ຺ຄາເລນ ອິມາຍ ຈ ສິງ຺ຄາລິຍາ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຕຠາວໍ ສຣສີ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ສຣາມີ’’ຕິ. ‘‘ຊານາສິ ປນ ມຍ຺ຫໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ອນາຄມນສ຺ສ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຊານາມິ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ຠທ຺ເທ, ອຫໍ ‘ເອກໍ ມິຄໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’ຕິ ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ກລເລ ລຄ຺ໂຄ, ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາຫາໂຣ ອຏ຺ຐາສິໍ, ສ຺ວາຫໍ ອິມໍ ສິງ຺ຄາລໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິຕໍ ລຠິໍ, ອຍໍ ເມ ຊີວິຕທາຍໂກ ສຫາໂຍ. ມິຕ຺ຕຘມ຺ເມ ຐາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ຫິ ມິຕ຺ໂຕ ທຸພ຺ພໂລ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຍ຺ຫໍ ສຫາຍສ຺ສ ຈ ສຫາຍິກາຍ ຈ ປຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ ເອວຣູປໍ ອວມານໍ ມາ ອກາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສີໂຫ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔.

‘‘ອປິ ເຈປິ ທຸພ຺ພໂລ ມິຕ຺ໂຕ, ມິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ຕິຏ຺ຐຕິ;

ໂສ ຎາຕໂກ ຈ ພນ຺ຘຸ ຈ, ໂສ ມິຕ຺ໂຕ ໂສ ຈ ເມ ສຂາ;

ທາຐິນິ ມາຕິມຎ຺ຎິຕ຺ໂຖ, ສິງ຺ຄາໂລ ມມ ປາຓໂທ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປິ ເຈປີຕິ ເອໂກ ອປິສທ຺ໂທ ອນຸຄ຺ຄຫຕ຺ໂຖ, ເອໂກ ສມ຺ຠາວນຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ໂຍຊນາ – ທຸພ຺ພໂລປິ ເຈ ມິຕ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ອປິ ຕິຏ຺ຐຕິ, ສເຈ ຐາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ໂສ ຎາຕໂກ ຈ ພນ຺ຘຸ ຈ, ໂສ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຕາຍ ມິຕ຺ໂຕ, ໂສ ຈ ເມ ສຫາຍຏ຺ເຐນ ສຂາ. ທາຐິນິ ມາຕິມຎ຺ຎິຕ຺ໂຖຕິ, ຠທ຺ເທ, ທາຐາສມ຺ປນ຺ເນ ສີຫິ ມາ ມຍ຺ຫໍ ສຫາຍໍ ວາ ສຫາຍິໍ ວາ ອຕິມຎ຺ຎິ, ອຍຎ຺ຫິ ສິງ຺ຄາໂລ ມມ ປາຓໂທຕິ.

ສາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສິງ຺ຄາລິໍ ຂມາເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສປຸຕ຺ຕາຍ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິ. ສີຫໂປຕກາປິ ສິງ຺ຄາລໂປຕເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ກີຬມານາ ສມ຺ໂມທມານາ ມາຕາປິຕູນໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕກາເລປິ ມິຕ຺ຕຠາວໍ ອຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສມ຺ໂມທມານາ ວສິໍສຸ. ເຕສໍ ກິຣ ສຕ຺ຕກຸລປຣິວຏ຺ເຏ ອຠິຊ຺ຊມານາ ເມຕ຺ຕິ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ເກຈິ ໂສຕາປນ຺ນາ, ເກຈິ ສກທາຄາມິໂນ, ເກຈິ ອນາຄາມິໂນ, ເກຈິ ອຣຫນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ. ‘‘ຕທາ ສິງ຺ຄາໂລ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ສີໂຫ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຄຸຓຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໑໕໘] ໘. ສຸຫນຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນຍິທໍ ວິສມສີເລນາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຈຓ຺ຑຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ເຊຕວເນປິ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຈຓ຺ໂຑ ອໂຫສິ ຜຣຸໂສ ສາຫສິໂກ ຊນປເທປິ. ອເຖກທິວສໍ ຊານປໂທ ຠິກ຺ຂຸ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ເຊຕວນໍ ອຄມາສິ, ສາມເຓຣາ ເຈວ ທຫຣຠິກ຺ຂູ ຈ ຕສ຺ສ ຈຓ຺ຑຠາວໍ ຊານນ຺ຕິ. ‘‘ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຈຓ຺ຑານໍ ກລຫໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ກຸຕູຫເລນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເຊຕວນວາສິກສ຺ສ ປຣິເວຓໍ ປຫິຓິໍສຸ. ເຕ ອຸໂຠປິ ຈຓ຺ຑາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ທິສ຺ວາວ ປິຍສໍວາສໍ ສໍສນ຺ທິໍສຸ ສມິໍສຸ, ຫຕ຺ຖປາທປິຏ຺ຐິສມ຺ພາຫນາທີນິ ອກໍສຸ. ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ຈຓ຺ຑາ ຠິກ຺ຂູ ອຎ຺ເຎສໍ ອຸປຣິ ຈຓ຺ຑາ ຜຣຸສາ ສາຫສິກາ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປນ ອຸໂຠປິ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ປິຍສໍວາສາ ຊາຕາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປເຕ ອຎ຺ເຎສໍ ຈຓ຺ຑາ ຜຣຸສາ ສາຫສິກາ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປນ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ປິຍສໍວາສາ ຈ ອເຫສຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ສພ຺ພຕ຺ຖສາຘໂກ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສໂກ ອມຈ຺ໂຈ ອໂຫສິ. ໂສ ປນ ຣາຊາ ໂຖກໍ ຘນໂລຠປກຕິໂກ, ຕສ຺ສ ມຫາໂສໂຓ ນາມ ກູຏອສ຺ໂສ ອຕ຺ຖິ. ອຖ ອຸຕ຺ຕຣາປຖກາ ອສ຺ສວາຓິຊາ ປຎ຺ຈ ອສ຺ສສຕານິ ອາເນສຸໍ, ອສ຺ສານໍ ອາຄຕຠາວໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ປນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອສ຺ເສ ອຄ຺ຆາເປຕ຺ວາ ມູລໍ ອປຣິຫາເປຕ຺ວາ ທາເປສິ. ຣາຊາ ຕໍ ປຣິຫາຍມາໂນ ອຎ຺ຎໍ ອມຈ຺ຈໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ອສ຺ເສ ອຄ຺ຆາເປຫິ, ອຄ຺ຆາເປນ຺ໂຕ ຈ ປຐມໍ ມຫາໂສຓໍ ຍຖາ ເຕສໍ ອສ຺ສານໍ ອນ຺ຕຣໍ ປວິສຕິ, ຕຖາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອສ຺ເສ ຑໍສາເປຕ຺ວາ ວຓິເຕ ກາຣາເປຕ຺ວາ ທຸພ຺ພລກາເລ ມູລໍ ຫາເປຕ຺ວາ ອສ຺ເສ ອຄ຺ຆາເປຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕຖາ ອກາສິ.

ອສ຺ສວາຓິຊາ ອນຕ຺ຕມນາ ຫຸຕ຺ວາ ເຕນ ກຕກິຣິຍໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ປນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ນຄເຣ ກູຏອສ຺ໂສ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ສາມິ, ສຸຫນຸ ນາມ ກູຏອສ຺ໂສ ຈຓ຺ໂຑ ຜຣຸໂສ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ປຸນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຕໍ ອສ຺ສໍ ອາເນຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ປຸນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຕໍ ກູຏສ຺ສໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉິໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ອສ຺ສວາຓິຊາ ອາຄຕາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ສີຫປຎ຺ຊຣໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ອສ຺ເສ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ມຫາໂສຓໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປສິ. ອສ຺ສວາຓິຊາປິ ມຫາໂສຓໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຸຫນຸໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປສຸໍ. ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຕ຺ວາ ສຣີຣານິ ເລຫນ຺ຕາ ສມ຺ໂມທມານາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ປສ຺ສສິ ອິເມ ທ຺ເວ ກູຏສ຺ສາ ອຎ຺ເຎສໍ ຈຓ຺ຑາ ຜຣຸສາ ສາຫສິກາ, ອຎ຺ເຎ ອສ຺ເສ ຑໍສິຕ຺ວາ ເຄລຎ຺ຎໍ ປາເປນ຺ຕິ, ອິທານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປນ ສຣີຣໍ ເລຫນ຺ຕາ ສມ຺ໂມທມານາ ອຏ຺ຐໍສຸ, ກິໍ ນາເມຕ’’ນ຺ຕິ? ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ນຍິເມ, ມຫາຣາຊ, ວິສມສີລາ, ສມສີລາ ສມຘາຕຸກາ ຈ ເອເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໑໕.

‘‘ນຍິທໍ ວິສມສີເລນ, ໂສເຓນ ສຸຫນູ ສຫ;

ສຸຫນູປິ ຕາທິໂສເຍວ, ໂຍ ໂສຓສ຺ສ ສໂຄຈໂຣ.

໑໖.

‘‘ປກ຺ຂນ຺ທິນາ ປຄພ຺ເຠນ, ນິຈ຺ຈໍ ສນ຺ທານຂາທິນາ;

ສເມຕິ ປາປໍ ປາເປນ, ສເມຕິ ອສຕາ ອສ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນຍິທໍ ວິສມສີເລນ, ໂສເຓນ ສຸຫນູ ສຫາຕິ ຍໍ ອິທໍ ສຸຫນຸ ກູຏສ຺ໂສ ໂສເຓນ ສທ຺ຘິໍ ເປມໍ ກໂຣຕິ, ອິທໍ ນ ອຕ຺ຕໂນ ວິສມສີເລນ, ອຖ ໂຂ ອຕ຺ຕໂນ ສມສີເລເນວ ສທ຺ຘິໍ ກໂຣຕິ. ອຸໂຠປິ ເຫເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອນາຈາຣຕາຍ ທຸສ຺ສີລຕາຍ ສມສີລາ ສມຘາຕຸກາ. ສຸຫນູປິ ຕາທິໂສເຍວ, ໂຍ ໂສຓສ຺ສ ສໂຄຈໂຣຕິ ຍາທິໂສ ໂສໂຓ, ສຸຫນຸປິ ຕາທິໂສເຍວ, ໂຍ ໂສຓສ຺ສ ສໂຄຈໂຣ ຍໍໂຄຈໂຣ ໂສໂຓ, ໂສປິ ຕໍໂຄຈໂຣເຍວ. ຍເຖວ ຫິ ໂສໂຓ ອສ຺ສໂຄຈໂຣ ອສ຺ເສ ຑໍເສນ຺ໂຕວ ຈຣຕິ, ຕຖາ ສຸຫນຸປິ. ອິມິນາ ເນສໍ ສມານໂຄຈຣຕໍ ທສ຺ເສຕິ.

ເຕ ປນ ອາຈາຣໂຄຈເຣ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປກ຺ຂນ຺ທິນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປກ຺ຂນ຺ທິນາຕິ ອສ຺ສານໍ ອຸປຣິ ປກ຺ຂນ຺ທນສີເລນ ປກ຺ຂນ຺ທນໂຄຈເຣນ. ປຄພ຺ເຠນາຕິ ກາຍປາຄພ຺ຠິຍາທິສມນ຺ນາຄເຕນ ທຸສ຺ສີເລນ. ນິຈ຺ຈໍ ສນ຺ທານຂາທິນາຕິ ສທາ ອຕ຺ຕໂນ ພນ຺ຘນໂຍຕ຺ຕໍ ຂາທນສີເລນ ຂາທນໂຄຈເຣນ ຈ. ສເມຕິ ປາປໍ ປາເປນາຕິ ເອເຕສຸ ອຎ຺ຎຕເຣນ ປາເປນ ສທ຺ຘິໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ປາປໍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ສເມຕິ. ອສຕາ ອສນ຺ຕິ ເອເຕສຸ ອຎ຺ຎຕເຣນ ອສຕາ ອນາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ເນນ ສຫ ອິຕຣສ຺ສ ອສໍ ອສາຘຸກມ຺ມໍ ສເມຕິ, ຄູຖາທີນິ ວິຍ ຄູຖາທີຫິ ເອກໂຕ ສໍສນ຺ທຕິ ສທິສໍ ນິພ຺ພິເສສເມວ ໂຫຕີຕິ.

ເອວໍ ວຕ຺ວາ ຈ ປນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ຎາ ນາມ ອຕິລຸທ຺ເຘນ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ປຣສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ນາມ ນາເສຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຣາຊານໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ອສ຺ເສ ອຄ຺ຆາເປຕ຺ວາ ຠູຕເມວ ມູລໍ ທາເປສິ. ອສ຺ສວາຓິຊາ ຍຖາສຠາວເມວ ມູລໍ ລຠິຕ຺ວາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ອຄມໍສຸ. ຣາຊາປິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ທ຺ເວ ອສ຺ສາ ອິເມ ທ຺ເວ ທຸຏ຺ຐຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສຸຫນຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໑໕໙] ໙. ໂມຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຸເທຕຍໍ ຈກ຺ຂຸມາ ເອກຣາຊາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂູຫິ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ນີໂຕ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ທິສ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເອກໍ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕສຣີຣໍ ມາຕຸຄາມໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ມາຕຸຄາໂມ ນາມ ກສ຺ມາ ຕຸມ຺ຫາທິສານໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນາລຸເຬສ຺ສຕິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕານມ຺ປິ ຫິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສສຕານິ ອສມຸທາຈິຓ຺ຓກິເລສາ ໂອກາສໍ ລຠິຕ຺ວາ ຂເຓເນວ ສມຸທາຈຣິໍສຸ. ວິສຸທ຺ຘາປິ ສຕ຺ຕາ ສໍກິລິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຸຕ຺ຕມຍສສມງ຺ຄິໂນປິ ອາຍສກ຺ຍໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ປເຄວ ອປຣິສຸທ຺ຘາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂມຣໂຍນິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຓ຺ຑກາເລປິ ກຓິກາຣມກຸຬວຓ຺ຓອຓ຺ຑໂກໂສ ຫຸຕ຺ວາ ອຓ຺ຑໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ອໂຫສິ ທສ຺ສນີໂຍ ປາສາທິໂກ ປກ຺ຂານໍ ອນ຺ຕເຣ ສຸຣຕ຺ຕຣາຊິວິຣາຊິໂຕ, ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕໍ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ຕິສ຺ໂສ ປພ຺ພຕຣາຊິໂຍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຈຕຸຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຕຣາຊິຍາ ເອກສ຺ມິໍ ທຓ຺ຑກຫິຣຎ຺ຎປພ຺ພຕຕເລ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ປຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ນິສິນ຺ໂນ ສູຣິຍໍ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ໂຄຈຣຠູມິຍໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຕ຺ຖາຍ ພ຺ຣຫ຺ມມນ຺ຕໍ ພນ຺ຘນ຺ໂຕ ‘‘ອຸເທຕຍ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ.

໑໗.

‘‘ອຸເທຕຍໍ ຈກ຺ຂຸມາ ເອກຣາຊາ,

ຫຣິສ຺ສວຓ຺ໂຓ ປຖວິປ຺ປຠາໂສ;

ຕໍ ຕໍ ນມສ຺ສາມິ ຫຣິສ຺ສວຓ຺ຓໍ ປຖວິປ຺ປຠາສໍ,

ຕຍາຊ຺ຊ ຄຸຕ຺ຕາ ວິຫເຣມຸ ທິວສ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸເທຕີຕິ ປາຈີນໂລກຘາຕຸໂຕ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ. ຈກ຺ຂຸມາຕິ ສກລຈກ຺ກວາຬວາສີນໍ ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸປຏິລາຠກຣເຓນ ຍໍ ເຕນ ເຕສໍ ທິນ຺ນໍ ຈກ຺ຂຸ, ເຕນ ຈກ຺ຂຸນາ ຈກ຺ຂຸມາ. ເອກຣາຊາຕິ ສກລຈກ຺ກວາເຬ ອາໂລກກຣານໍ ອນ຺ຕເຣ ເສຏ຺ຐວິສິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ເອກຣາຊາ. ຫຣິສ຺ສວຓ຺ໂຓຕິ ຫຣິສມານວຓ຺ໂຓ, ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຖວິປ຺ປຠາໂສຕິ ປຖວິຍາ ປຠາໂສ. ຕໍ ຕໍ ນມສ຺ສາມີຕິ ຕສ຺ມາ ຕໍ ເອວຣູປໍ ຠວນ຺ຕໍ ນມສ຺ສາມິ ວນ຺ທາມິ. ຕຍາຊ຺ຊ ຄຸຕ຺ຕາ ວິຫເຣມຸ ທິວສນ຺ຕິ ຕຍາ ອຊ຺ຊ ຣກ຺ຂິຕາ ໂຄປິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອິມໍ ທິວສໍ ຈຕຸອິຣິຍາປຖວິຫາເຣນ ສຸຂໍ ວິຫເຣຍ຺ຍາມ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ສູຣິຍໍ ນມສ຺ສິຕ຺ວາ ທຸຕິຍຄາຖາຍ ອຕີເຕ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ພຸທ຺ເຘ ເຈວ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ຈ ນມສ຺ສຕິ.

‘‘ເຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເວທຄູ ສພ຺ພຘມ຺ເມ, ເຕ ເມ ນໂມ ເຕ ຈ ມໍ ປາລຍນ຺ຕຸ;

ນມຕ຺ຖຸ ພຸທ຺ຘານໍ ນມຕ຺ຖຸ ໂພຘິຍາ, ນໂມ ວິມຸຕ຺ຕານໍ ນໂມ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ;

ອິມໍ ໂສ ປຣິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ, ໂມໂຣ ຈຣຕິ ເອສນາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ເຍ ພາຫິຕປາປາ ວິສຸທ຺ຘິພ຺ຣາຫ຺ມຓາ. ເວທຄູຕິ ເວທານໍ ປາຣໍ ຄຕາຕິປິ ເວທຄູ, ເວເທຫິ ປາຣໍ ຄຕາຕິປິ ເວທຄູ. ອິຘ ປນ ສພ຺ເພ ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕຘມ຺ເມ ວິທິເຕ ປາກເຏ ກຕ຺ວາ ຄຕາຕິ ເວທຄູ. ເຕເນວາຫ ‘‘ສພ຺ພຘມ຺ເມ’’ຕິ. ສພ຺ເພ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸຘມ຺ເມ ສລກ຺ຂຓສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓສ຺ສ ວິທິເຕ ປາກເຏ ກຕ຺ວາ ຄຕາ, ຕິຓ຺ຓໍ ມາຣານໍ ມຕ຺ຖກໍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ອຸນ຺ນາເທຕ຺ວາ ໂພຘິຕເລ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ສໍສາຣໍ ວາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕ ເມ ນໂມຕິ ເຕ ມມ ອິມໍ ນມກ຺ກາຣໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕຸ. ເຕ ຈ ມໍ ປາລຍນ຺ຕູຕິ ເອວໍ ມຍາ ນມສ຺ສິຕາ ຈ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ມໍ ປາເລນ຺ຕຸ ຣກ຺ຂນ຺ຕຸ ໂຄເປນ຺ຕຸ. ນມຕ຺ຖຸ ພຸທ຺ຘານໍ ນມຕ຺ຖຸ ໂພຘິຍາ, ນໂມ ວິມຸຕ຺ຕານໍ ນໂມ ວິມຸຕ຺ຕິຍາຕິ ອຍໍ ມມ ນມກ຺ກາໂຣ ອຕີຕານໍ ປຣິນິພ຺ພຸຕານໍ ພຸທ຺ຘານໍ ອຕ຺ຖຸ, ເຕສຎ຺ເຎວ ຈຕູສຸ ຈ ມຄ຺ເຄສຸ ຈຕູສຸ ຜເລສຸ ຎາຓສງ຺ຂາຕາຍ ໂພຘິຍາ ອຕ຺ຖຸ, ຕຖາ ເຕສຎ຺ເຎວ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວິມຸຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຖຸ, ຍາ ຈ ເນສໍ ຕທງ຺ຄວິມຸຕ຺ຕິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິມຸຕ຺ຕິ ສມຸຈ຺ເຉທວິມຸຕ຺ຕິ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິວິມຸຕ຺ຕິ ນິສ຺ສຣຓວິມຸຕ຺ຕີຕິ ປຎ຺ຈວິຘາ ວິມຸຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສາ ເນສໍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາປິ ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ນມກ຺ກາໂຣ ອຕ຺ຖູຕິ. ‘‘ອິມໍ ໂສ ປຣິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ, ໂມໂຣ ຈຣຕິ ເອສນາ’’ຕິ ອິທໍ ປນ ປທທ຺ວຍໍ ສຕ຺ຖາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ໂມໂຣ ອິມໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອິມໍ ຣກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ໂຄຈຣຠູມິຍໍ ປຸປ຺ຜຜລາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ນານປ຺ປກາຣາຍ ເອສນາຍ ຈຣຕິ.

ເອວໍ ທິວສໍ ຈຣິຕ຺ວາ ສາຍໍ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖງ຺ຄຕໍ ສູຣິຍໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນິວາສຏ຺ຐາເນ ຣກ຺ຂາວຣຓຕ຺ຖາຍ ປຸນ ພ຺ຣຫ຺ມມນ຺ຕໍ ພນ຺ຘນ຺ໂຕ ‘‘ອເປຕຍ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ.

໑໘.

‘‘ອເປຕຍໍ ຈກ຺ຂຸມາ ເອກຣາຊາ, ຫຣິສ຺ສວຓ຺ໂຓ ປຖວິປ຺ປຠາໂສ;

ຕໍ ຕໍ ນມສ຺ສາມິ ຫຣິສ຺ສວຓ຺ຓໍ ປຖວິປ຺ປຠາສໍ, ຕຍາຊ຺ຊ ຄຸຕ຺ຕາ ວິຫເຣມຸ ຣຕ຺ຕິໍ.

‘‘ເຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເວທຄູ ສພ຺ພຘມ຺ເມ, ເຕ ເມ ນໂມ ເຕ ຈ ມໍ ປາລຍນ຺ຕຸ;

ນມຕ຺ຖຸ ພຸທ຺ຘານໍ ນມຕ຺ຖຸ ໂພຘິຍາ, ນໂມ ວິມຸຕ຺ຕານໍ ນໂມ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ;

ອິມໍ ໂສ ປຣິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ, ໂມໂຣ ວາສມກປ຺ປຍີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອເປຕີຕິ ອປຍາຕິ ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອິມໍ ໂສ ປຣິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ, ໂມໂຣ ວາສມກປ຺ປຍີຕິ ອິທມ຺ປິ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ໂມໂຣ ອິມໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອິມໍ ຣກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນິວາສຏ຺ຐາເນ ວາສໍ ກປ຺ປຍິຕ຺ຖ, ຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິໍ ວາ ທິວາ ວາ ອິມສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕສ຺ສານຸຠາເວນ ເນວ ຠຍໍ, ນ ໂລມຫໍໂສ ອໂຫສິ.

ອເຖໂກ ພາຣາຓສິຍາ ອວິທູເຣ ເນສາທຄາມວາສີ ເນສາໂທ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວິຈຣນ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ທຓ຺ຑກຫິຣຎ຺ຎປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ນິສິນ຺ນໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ອເຖກທິວສໍ ເຂມາ ນາມ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ເທວີ ສຸປິເນນ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ໂມຣໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປພຸທ຺ຘກາເລ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ອຫໍ, ເທວ, ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓສ຺ສ ໂມຣສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸກາມາ’’ຕິ. ຣາຊາ ອມຈ຺ເຈ ປຸຈ຺ຉິ. ອມຈ຺ຈາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ໂມຣາ ນາມ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກຕ຺ຖ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເນສາທາ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣາຊາ ເນສາເທ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ໂສ ເນສາທປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ທຓ຺ຑກຫິຣຎ຺ຎປພ຺ພໂຕ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ໂມໂຣ ວສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຕໍ ໂມຣໍ ອມາເຣຕ຺ວາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາວ ອາເນຫີ’’ຕິ. ເນສາໂທ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ໂຄຈຣຠູມິຍໍ ປາເສ ໂອຑ຺ເຑສິ. ໂມເຣນ ອກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐາເນປິ ປາໂສ ນ ສຎ຺ຈຣຕິ. ເນສາໂທ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ວິຈຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ກາລມກາສິ. ເຂມາປິ ເທວີ ປຕ຺ຖິຕໍ ອລຠມານາ ກາລມກາສິ.

ຣາຊາ ‘‘ໂມຣໍ ເມ ນິສ຺ສາຍ ເທວີ ກາລກຕາ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ທຓ຺ຑກຫິຣຎ຺ຎປພ຺ພໂຕ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ໂມໂຣ ວສຕິ, ເຍ ຕສ຺ສ ມໍສໍ ຂາທນ຺ຕິ, ເຕ ອຊຣາ ອມຣາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ອກ຺ຂຣໍ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ລິຂາເປຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ຏໍ ມຎ຺ຊູສາຍ ນິກ຺ຂິປາເປສິ. ຕສ຺ມິໍ ກາລກເຕ ອຎ຺ໂຎ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ຏໍ ວາເຈຕ຺ວາ ‘‘ອຊໂຣ ອມໂຣ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຎ຺ຎໍ ເນສາທໍ ເປເສສິ. ໂສປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ກາລມກາສິ. ເອເຕເນວ ນິຍາເມນ ຉ ຣາຊປຣິວຏ຺ຏາ ຄຕາ. ອຖ ສຕ຺ຕໂມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ວາ ເອກໍ ເນສາທໍ ປຫິຓິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ອກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐາເນປິ ປາສສ຺ສ ອສຎ຺ຈຣຓຠາວໍ, ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ໂຄຈຣຠູມິຄມນຠາວຎ຺ຈສ຺ສ ຎຕ຺ວາ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ເອກໍ ໂມຣິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍຖາ ຫຕ຺ຖຕາຬສທ຺ເທນ ນຈ຺ຈຕິ, ອຈ຺ຉຣາສທ຺ເທນ ຈ ວສ຺ສຕິ, ເອວໍ ສິກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂມເຣນ ປຣິຕ຺ເຕ ອກເຕ ປາໂຕເຍວ ປາສຍຏ຺ຐິໂຍ ໂຣເປຕ຺ວາ ປາເສ ໂອຑ຺ເຑຕ຺ວາ ໂມຣິໍ ວສ຺ສາເປສິ. ໂມໂຣ ວິສຠາຄໍ ມາຕຸຄາມສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ກິເລສາຕຸໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ກຸຓິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາເສ ພຊ຺ຌິ. ອຖ ນໍ ເນສາໂທ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອທາສິ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ອາສນໍ ທາເປສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ກສ຺ມາ ມໍ ຄຓ຺ຫາເປສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເຍ ກິຣ ຕວ ມໍສໍ ຂາທນ຺ຕິ, ເຕ ອຊຣາ ອມຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ສ຺ວາຫໍ ຕວ ມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອຊໂຣ ອມໂຣ ໂຫຕຸກາໂມ ຕໍ ຄຓ຺ຫາເປສິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ມມ ຕາວ ມໍສໍ ຂາທນ຺ຕາ ອຊຣາ ອມຣາ ໂຫນ຺ຕຸ, ອຫໍ ປນ ມຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຣິສ຺ສສີ’’ຕິ. ‘‘ມຍິ ມຣນ຺ເຕ ປນ ມມ ມໍສເມວ ຂາທິຕ຺ວາ ກິນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ນ ມຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ຕ຺ວໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ, ຕສ຺ມາ ກິຣ ຕວ ມໍສໍ ຂາທກາ ອຊຣາ ອມຣາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຫໍ ປນ ນ ອກາຣຓາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ຊາໂຕ, ປຸພ຺ເພ ປນາຫໍ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ຣກ຺ຂິໍ, ສກລຈກ຺ກວາຬວາສິໂນປິ ຣກ຺ຂາເປສິໍ, ສ຺ວາຫໍ ກາລໍ ກຣິຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອກຸສລສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ໂມຣໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາປິ ໂປຣາຓສີລານຸຠາເວນ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ຊາໂຕ’’ຕິ. ‘‘‘ຕ຺ວໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ສີລໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ສີລຜເລນ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ຊາໂຕ’ຕິ ກຖມິທໍ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘາຕພ຺ພໍ. ອຕ຺ຖິ ໂນ ໂກຈິ ສກ຺ຂີ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຫໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິກາເລ ຣຕນມເຍ ຣເຖ ນິສີທິຕ຺ວາ ອາກາເສ ວິຈຣິໍ, ໂສ ເມ ຣໂຖ ມງ຺ຄລໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ອນ຺ໂຕຠູມິຍໍ ນິທຫາປິໂຕ, ຕໍ ມງ຺ຄລໂປກ຺ຂຣຓິໂຕ ອຸກ຺ຂິປາເປຫິ, ໂສ ເມ ສກ຺ຂິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ໂປກ຺ຂຣຓິໂຕ ອຸທກໍ ຫຣາເປຕ຺ວາ ຣຖໍ ນີຫຣາເປຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ທຫິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຐເປຕ຺ວາ ອມຕມຫານິພ຺ພານໍ ອວເສສາ ສພ຺ເພ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມາ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວິໂນ ອນິຈ຺ຈາ ຂຍວຍຘມ຺ມາເຍວາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ຣາຊາ ປສນ຺ໂນ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຣຊ຺ເຊນ ປູເຊຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ອກາສິ. ໂສ ຣຊ຺ຊໍ ຕສ຺ເສວ ປຏິນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ກຕິປາຫໍ ວສິຕ຺ວາ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ໂອວທິຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ທຓ຺ຑກຫິຣຎ຺ຎປພ຺ພຕເມວ ອຄມາສິ. ຣາຊາປິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ສຸວຓ຺ຓໂມໂຣ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ໂມຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໑໖໐] ໑໐. ວິນີລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເອວເມວ ນູນ ຣາຊານນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຄຕາລຍໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເທວທຕ຺ເຕ ຫິ ຄຍາສີສຄຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຄ຺ຄສາວການໍ ສຸຄຕາລຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ນິປນ຺ເນ ອຸໂຠປິ ເຖຣາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສິຕເກ ອາທາຍ ເວຬຸວນໍ ອຄມິໍສຸ. ເຕ ສຕ຺ຖາຣາ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເທວທຕ຺ໂຕ ຕຸມ຺ເຫ ທິສ຺ວາ ກິໍ ອກາສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສຸຄຕາລຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ມຫາວິນາສໍ ປາປຸຓີ’’ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອິທາເນວ ມມ ອນຸກິຣິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ປາປຸຓິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຖເຣຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ວິເທຫຣຏ຺ເຐ ມິຖິລາຍໍ ວິເທຫຣາເຊ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ຕທາ ເອກສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓຫໍສຣາຊສ຺ສ ໂຄຈຣຠູມິຍໍ ກາກິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາໂສ ອໂຫສິ. ສາ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ. ໂສ ເນວ ມາຕຸປຕິຣູປໂກ ອໂຫສິ, ນ ປິຕຸ. ອຖສ຺ສ ວິນີລກຘາຕຸກຕ຺ຕາ ‘‘ວິນີລໂກ’’ຕ຺ເວວ ນາມໍ ອກໍສຸ. ຫໍສຣາຊາ ອຠິຓ຺ຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ປສ຺ສຕິ. ອປເຣ ປນສ຺ສ ທ຺ເວ ຫໍສໂປຕກາ ປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ເຕ ປິຕຣໍ ອຠິຓ຺ຫໍ ມນຸສ຺ສປຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ຕາຕ, ຕຸມ຺ເຫ ກສ຺ມາ ອຠິຓ຺ຫໍ ມນຸສ຺ສປຖໍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ? ‘‘ຕາຕາ, ເອກາຍ ເມ ກາກິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສມນ຺ວາຍ ເອໂກ ປຸຕ຺ໂຕ ຊາໂຕ, ‘ວິນີລໂກ’ຕິສ຺ສ ນາມໍ, ຕມຫໍ ທຏ຺ຐຸໍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ. ‘‘ກຫໍ ປເນເຕ ວສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ວິເທຫຣຏ຺ເຐ ມິຖິລາຍ ອວິທູເຣ ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຐາເນ ເອກສ຺ມິໍ ຕາລຄ຺ເຄ ວສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ມນຸສ຺ສປໂຖ ນາມ ສາສງ຺ໂກ ສປ຺ປຏິຠໂຍ, ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຄຈ຺ຉຖ, ມຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອາເນສ຺ສາມາ’’ຕິ ທ຺ເວ ຫໍສໂປຕກາ ປິຕຣາ ອາຈິກ຺ຂິຕສຎ຺ຎາຍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ວິນີລກໍ ເອກສ຺ມິໍ ທຓ຺ຑເກ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ທຓ຺ຑໂກຏິຍໍ ຑໍສິຕ຺ວາ ມິຖິລານຄຣມຕ຺ຖເກນ ປາຍິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ວິເທຫຣາຊາ ສພ຺ພເສຕຈຕຸສິນ຺ຘວຍຸຕ຺ຕຣຖວເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣຕິ. ວິນີລໂກ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ວິເທຫຣຎ຺ຎາ ກິໍ ນານາກາຣຓໍ, ເອສ ຈຕຸສິນ຺ຘວຍຸຕ຺ຕຣເຖ ນິສີທິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ອນຸສຎ຺ຈຣຕິ, ອຫໍ ປນ ຫໍສຍຸຕ຺ຕຣເຖ ນິສີທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ. ໂສ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໙.

‘‘ເອວເມວ ນູນ ຣາຊານໍ, ເວເທຫໍ ມິຖິລຄ຺ຄຫໍ;

ອສ຺ສາ ວຫນ຺ຕິ ອາຊຎ຺ຎາ, ຍຖາ ຫໍສາ ວິນີລກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອວເມວາຕິ ເອວໍ ເອວ, ນູນາຕິ ປຣິວິຕກ຺ເກ ນິປາໂຕ. ເອກໍເສປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ເວເທຫນ຺ຕິ ວິເທຫຣຏ຺ຐສາມິກໍ. ມິຖິລຄ຺ຄຫນ຺ຕິ ມິຖິລເຄຫໍ, ມິຖິລາຍໍ ຆຣໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວສມານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຊຎ຺ຎາຕິ ກາຣຓາກາຣຓາຊານນກາ. ຍຖາ ຫໍສາ ວິນີລກນ຺ຕິ ຍຖາ ອິເມ ຫໍສາ ມໍ ວິນີລກໍ ວຫນ຺ຕິ, ເອວເມວ ວຫນ຺ຕີຕິ.

ຫໍສໂປຕກາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ອິເຘວ ນໍ ປາເຕຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາປິ ‘‘ເອວໍ ກເຕ ປິຕາ ໂນ ກິໍ ວກ຺ຂຕີ’’ຕິ ຄຣຫຠເຍນ ປິຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ເຕນ ກຕກິຣິຍໍ ປິຕຸ ອາຈິກ຺ຂິໍສຸ. ອຖ ນໍ ປິຕາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ຕ຺ວໍ ມມ ປຸຕ຺ເຕຫິ ອຘິກຕໂຣສິ, ໂຍ ມມ ປຸຕ຺ເຕ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຣເຖ ຍຸຕ຺ຕສິນ຺ຘເວ ວິຍ ກໂຣສິ, ອຕ຺ຕໂນ ປມາຓໍ ນ ຊານາສິ. ອິມໍ ຐານໍ ຕວ ອໂຄຈໂຣ, ອຕ຺ຕໂນ ມາຕຸ ວສນຏ຺ຐານເມວ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໒໐.

‘‘ວິນີລ ທຸຄ຺ຄໍ ຠຊສິ, ອຠູມິໍ ຕາຕ ເສວສິ;

ຄາມນ຺ຕການິ ເສວສ຺ສຸ, ເອຕໍ ມາຕາລຍໍ ຕວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິນີລາຕິ ຕໍ ນາເມນາລປຕິ. ທຸຄ຺ຄໍ ຠຊສີຕິ ອິເມສໍ ວເສນ ຄິຣິທຸຄ຺ຄໍ ຠຊສິ. ອຠູມິໍ, ຕາຕ, ເສວສີຕິ, ຕາຕ, ຄິຣິວິສມໍ ນາມ ຕວ ອຠູມິ, ຕໍ ເສວສິ ອຸປຄຈ຺ຉສິ. ເອຕໍ ມາຕາລຍໍ ຕວາຕິ ເອຕໍ ຄາມນ຺ຕໍ ອຸກ຺ກາຣຏ຺ຐານໍ ອາມກສຸສານຏ຺ຐານຎ຺ຈ ຕວ ມາຕຸ ອາລຍໍ ເຄຫໍ ວສນຏ຺ຐານໍ, ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາຫີຕິ. ເອວໍ ຕໍ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ນໍ ມິຖິລນຄຣສ຺ສ ອຸກ຺ກາຣຠູມິຍຎ຺ເຎວ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ເອຖາ’’ຕິ ປຸຕ຺ເຕ ອາຓາເປສິ, ເຕ ຕຖາ ອກໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ວິນີລໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ທ຺ເວ ຫໍສໂປຕກາ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ອເຫສຸໍ, ປິຕາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ວິເທຫຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ວິນີລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ທຬ຺ຫວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ຣາໂຊວາທຎ຺ຈ ສິງ຺ຄາລໍ, ສູກຣໍ ອຸຣຄໍ ຠຄ຺ຄໍ;

ອລີນຈິຕ຺ຕຄຸຓຎ຺ຈ, ສຸຫນຸ ໂມຣວິນີລໍ.

໒. ສນ຺ຖວວຄ຺ໂຄ

[໑໖໑] ໑. ອິນ຺ທສມານໂຄຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນ ສນ຺ຖວໍ ກາປຸຣິເສນ ກຍິຣາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ທຸພ຺ພຈຊາຕິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ນວກນິປາເຕ ຄິຊ຺ຌຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໙.໑ ອາທໂຍ) ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ສຕ຺ຖາ ປນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ປຸພ຺ເພປິ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ທຸພ຺ພຈຕາຍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ວຈນໍ ອກຕ຺ວາ ມຕ຺ຕຫຕ຺ຖິປາເທຫິ ສຎ຺ຈຸຓ຺ຓິໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ໂຕ ຆຣາວາສໍ ປຫາຍ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິສິສຕານໍ ຄຓສຕ຺ຖາ ຫຸຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຕທາ ເຕສຸ ຕາປເສສຸ ອິນ຺ທສມານໂຄຕ຺ໂຕ ນາເມໂກ ຕາປໂສ ອໂຫສິ ທຸພ຺ພໂຈ ອໂນວາທໂກ. ໂສ ເອກໍ ຫຕ຺ຖິໂປຕກໍ ໂປເສສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຫຕ຺ຖິໂປຕກໍ ໂປເສສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ອາຈຣິຍ, ມຕມາຕິກໍ ເອກໍ ຫຕ຺ຖິໂປຕກໍ ໂປເສມີ’’ຕິ. ‘‘ຫຕ຺ຖິໂນ ນາມ ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ຕາ ໂປສເກເຍວ ມາເຣນ຺ຕິ, ມາ ຕໍ ໂປເສຫີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ວິນາ ວຕ຺ຕິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ ອາຈຣິຍາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສສີ’’ຕິ. ໂສ ເຕນ ໂປສິຍມາໂນ ອປຣຠາເຄ ມຫາສຣີໂຣ ອໂຫສິ.

ອເຖກສ຺ມິໍ ກາເລ ເຕ ອິສໂຍ ວນມູລຜລາຜລຕ຺ຖາຍ ທູຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ກຕິປາຫໍ ວສິໍສຸ. ຫຕ຺ຖີປິ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິຓວາເຕ ປຠິນ຺ນມໂທ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຓ຺ຓສາລໍ ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ປານີຍຆຏໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາສາຓຜລກໍ ຂິປິຕ຺ວາ ອາລມ຺ພນຜລກໍ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ‘‘ຕໍ ຕາປສໍ ມາເຣຕ຺ວາວ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກໍ ຄຫນຏ຺ຐານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອາຄມນມຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ອິນ຺ທສມານໂຄຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ໂຄຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ເພສໍ ປຸຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປກຕິສຎ຺ຎາເຍວສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ອຖ ນໍ ໂສ ຫຕ຺ຖີ ຄຫນຏ຺ຐານາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂສຓ຺ຑາຍ ປຣາມສິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປາເຕຕ຺ວາ ສີສໍ ປາເທນ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ໂກຎ຺ຈນາທໍ ກຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປາວິສິ. ເສສຕາປສາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ກາປຸຣິເສຫິ ນາມ ສທ຺ຘິໍ ສໍສຄ຺ໂຄ ນ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ –

໒໑.

‘‘ນ ສນ຺ຖວໍ ກາປຸຣິເສນ ກຍິຣາ, ອຣິໂຍ ອນຣິເຍນ ປຊານມຕ຺ຖໍ;

ຈິຣານຸວຸຕ຺ໂຖປິ ກໂຣຕິ ປາປໍ, ຄໂຊ ຍຖາ ອິນ຺ທສມານໂຄຕ຺ຕໍ.

໒໒.

‘‘ຍໍ ຕ຺ເວວ ຊຎ຺ຎາ ສທິໂສ ມມນ຺ຕິ, ສີເລນ ປຎ຺ຎາຍ ສຸເຕນ ຈາປິ;

ເຕເນວ ເມຕ຺ຕິໍ ກຍິຣາຖ ສທ຺ຘິໍ, ສຸໂຂ ຫເວ ສປ຺ປຸຣິເສນ ສງ຺ຄໂມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ສນ຺ຖວໍ ກາປຸຣິເສນ ກຍິຣາຕິ ກຸຈ຺ຉິເຕນ ໂກຘປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ຕຓ຺ຫາສນ຺ຖວໍ ວາ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖວໍ ວາ ນ ກຍິຣາຖ. ອຣິໂຍ ອນຣິເຍນ ປຊານມຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຣິໂຍຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍາ ອາຈາຣອຣິໂຍ ລິງ຺ຄອຣິໂຍ ທສ຺ສນອຣິໂຍ ປຏິເວຘອຣິໂຍຕິ. ເຕສຸ ອາຈາຣອຣິໂຍ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ໂສ ປຊານມຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຖໍ ປຊານນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖານຕ຺ຖກຸສໂລ ອາຈາເຣ ຐິໂຕ ອຣິຍປຸຄ຺ຄໂລ ອນຣິເຍນ ນິລ຺ລຊ຺ເຊນ ທຸສ຺ສີເລນ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຖວໍ ນ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍ ກາຣຓາ? ຈິຣານຸວຸຕ຺ໂຖປິ ກໂຣຕິ ປາປນ຺ຕິ, ຍສ຺ມາ ອນຣິໂຍ ຈິຣໍ ເອກໂຕ ອນຸວຸຕ຺ໂຖປິ ຕໍ ເອກໂຕ ນິວາສໍ ອຄເຓຕ຺ວາ ກໂຣຕິ ປາປໍ ລາມກກມ຺ມໍ ກໂຣຕິເຍວ. ຍຖາ ກິໍ? ຄໂຊ ຍຖາ ອິນ຺ທສມານໂຄຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຍຖາ ໂສ ຄໂຊ ອິນ຺ທສມານໂຄຕ຺ຕໍ ມາເຣນ຺ໂຕ ປາປໍ ອກາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໍ ຕ຺ເວວ ຊຎ຺ຎາ ສທິໂສ ມມນ຺ຕິອາທີສຸ ຍໍ ຕ຺ເວວ ປຸຄ຺ຄລໍ ‘‘ອຍໍ ມມ ສີລາທີຫິ ສທິໂສ’’ຕິ ຊາເນຍ຺ຍ, ເຕເນວ ສທ຺ຘິໍ ເມຕ຺ຕິໍ ກຍິຣາຖ, ສປ຺ປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ສມາຄໂມ ສຸຂາວໂຫຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອໂນວາທເກນ ນາມ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ສຸສິກ຺ຂິເຕນ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອິສິຄຓໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ອິນ຺ທສມານໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກາເຣຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ຠາເວຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອິນ຺ທສມານໂຄຕ຺ໂຕ ອຍໍ ທຸພ຺ພໂຈ ອໂຫສິ, ຄຓສຕ຺ຖາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອິນ຺ທສມານໂຄຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໑໖໒] ໒. ສນ຺ຖວຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນ ສນ຺ຖວສ຺ມາ ປຣມຕ຺ຖິ ປາປິໂຍຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິຊຸຫນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑.໑໔໔ ອາທໂຍ) ກຖິຕສທິສເມວ. ຠິກ຺ຂູ ເຕ ອຄ຺ຄິໍ ຊຸຫນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຊຏິລາ ນານປ຺ປກາຣໍ ມິຈ຺ຉາຕປໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເອຕ຺ຖ ວຸຑ຺ຒີ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕ຺ຖກາຈິ ວຸຑ຺ຒິ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ອຄ຺ຄິຊຸຫເນ ວຸຑ຺ຒິ ອຕ຺ຖີຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຈິຣໍ ອຄ຺ຄິໍ ຊຸຫິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ກມ຺ເມ ອວຸຑ຺ຒິເມວ ທິສ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ອຸທເກນ ນິພ຺ພາເປຕ຺ວາ ສາຂາທີຫິ ໂປເຖຕ຺ວາ ປຸນ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາປິ ນ ໂອໂລເກສຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ມາຕາປິຕໂຣ ຕສ຺ສ ຊາຕຄ຺ຄິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທເສ ຐິຕໍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ກິໍ, ຕາຕ, ຊາຕຄ຺ຄິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ອຄ຺ຄິໍ ປຣິຈຣິສ຺ສສິ, ອຸທາຫຸ ຕໂຍ ເວເທ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ກຸຏຸມ຺ພໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ຆຣາວາສໍ ວສິສ຺ສສີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ນ ເມ ຆຣາວາເສນ ອຕ຺ໂຖ, ອຣຎ຺ເຎ ອຄ຺ຄິໍ ປຣິຈຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຊາຕຄ຺ຄິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລາຍ ວາສໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ປຣິຈຣິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ນິມນ຺ຕິຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສປ຺ປິນາ ປາຍາສໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ປາຍາສໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ຍຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ປາຍາສໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ຊາເລຕ຺ວາ ‘‘ອຄ຺ຄິໍ ຕາວ ຠວນ຺ຕໍ ສປ຺ປິຍຸຕ຺ຕໍ ປາຍາສໍ ປາເຍມີ’’ຕິ ປາຍາສໍ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິປິ. ພຫຸສິເນເຫ ປາຍາເສ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕເຍວ ອຄ຺ຄິ ຊລິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕາຫິ ອຈ຺ຈີຫິ ປຓ຺ຓສາລໍ ຌາເປສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠີຕຕສິໂຕ ປລາຍິຕ຺ວາ ພຫິ ຐຕ຺ວາ ‘‘ກາປຸຣິເສຫິ ນາມ ສນ຺ຖໂວ ນ ກາຕພ຺ໂພ, ອິທານິ ເມ ອິມິນາ ອຄ຺ຄິນາ ກິຈ຺ເຉນ ກຕາ ປຓ຺ຓສາລາ ຌາປິຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໓.

‘‘ນ ສນ຺ຖວສ຺ມາ ປຣມຕ຺ຖິ ປາປິໂຍ, ໂຍ ສນ຺ຖໂວ ກາປຸຣິເສນ ໂຫຕິ;

ສນ຺ຕປ຺ປິໂຕ ສປ຺ປິນາ ປາຍເສນ, ກິຈ຺ຉາກຕໍ ປຓ຺ຓກຸຏິໍ ອທຍ຺ຫີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ສນ຺ຖວສ຺ມາຕິ ຕຓ຺ຫາສນ຺ຖວາປິ ຈ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖວາປິ ຈາຕິ ທຸວິຘາປິ ເອຕສ຺ມາ ສນ຺ຖວາ ປຣໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ອຎ຺ຎໍ ປາປຕຣໍ ນຕ຺ຖິ, ລາມກຕຣໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ສນ຺ຖໂວ ກາປຸຣິເສນາຕິ ໂຍ ປາປເກນ ກາປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ທຸວິໂຘປິ ສນ຺ຖໂວ, ຕໂຕ ປາປຕຣໍ ອຎ຺ຎໍ ນຕ຺ຖິ. ກສ຺ມາ? ສນ຺ຕປ຺ປິໂຕ …ເປ…ອທຍ຺ຫີຕິ, ຍສ຺ມາ ສປ຺ປິນາ ຈ ປາຍາເສນ ຈ ສນ຺ຕປ຺ປິໂຕປິ ອຍໍ ອຄ຺ຄິ ມຍາ ກິຈ຺ເຉນ ກຕໍ ປຓ຺ຓສາລໍ ຌາເປສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂສ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ນ ເມ ຕຍາ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠິນາ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ຕໍ ອຄ຺ຄິໍ ອຸທເກນ ນິພ຺ພາເປຕ຺ວາ ສາຂາຫິ ໂປເຖຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເອກໍ ສາມມິຄິໍ ສີຫສ຺ສ ຈ ພ຺ຍຄ຺ຆສ຺ສ ຈ ທີປິໂນ ຈ ມຸຂໍ ເລຫນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສປ຺ປຸຣິເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຖວາ ປຣໍ ເສຍ຺ໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໒໔.

‘‘ນ ສນ຺ຖວສ຺ມາ ປຣມຕ຺ຖິ ເສຍ຺ໂຍ, ໂຍ ສນ຺ຖໂວ ສປ຺ປຸຣິເສນ ໂຫຕິ;

ສີຫສ຺ສ ພ຺ຍຄ຺ຆສ຺ສ ຈ ທີປິໂນ ຈ, ສາມາ ມຸຂໍ ເລຫຕິ ສນ຺ຖເວນາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສາມາ ມຸຂໍ ເລຫຕິ ສນ຺ຖເວນາຕິ ສາມາ ນາມ ມິຄີ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຊນານໍ ສນ຺ຖເວນ ສິເນເຫນ ມຸຂໍ ເລຫຕີຕິ.

ເອວໍ ວຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອນ຺ໂຕຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຊີວິຕປຣິໂຍສາເນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ເຕນ ສມເຍນ ຕາປໂສ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສນ຺ຖວຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໑໖໓] ໓. ສຸສີມຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກາຬາ ມິຄາ ເສຕທນ຺ຕາ ຕວີເມຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຉນ຺ທກທານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍຎ຺ຫິ ກທາຈິ ເອກເມວ ກຸລໍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ເທຕິ, ກທາຈິ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ເທຕິ, ກທາຈິ ຄຓພນ຺ຘເນນ ພຫູ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ກທາຈິ ວີຖິສຠາເຄນ, ກທາຈິ ສກລນຄຣວາສິໂນ ຉນ຺ທກໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ທານໍ ເທນ຺ຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ກາເລ ສກລນຄຣວາສິໂນ ຉນ຺ທກໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາຣທານໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາສາ ຫຸຕ຺ວາ ເອກຈ຺ເຈ ‘‘ອິມໍ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາຣທານໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ, ເອກຈ຺ເຈ ‘‘ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສາ’’ຕິ. ເອວໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຖາຍ ວຕ຺ຕມານາຍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍສາວເກຫິ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານຎ຺ເຎວ, ພຸທ຺ຘສາວເກຫິ ‘‘‘ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ເສວາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສມ຺ພຫຸລໍ ກຣິສາມາ’’ຕິ ສມ຺ພຫຸລາຍ ກຖາຍ ‘‘ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕາເຍວ ພຫຸກາ ຊາຕາ, ເຕສຎ຺ເຎວ ກຖາ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍສາວກາ ພຸທ຺ຘານໍ ທາຕພ຺ພທານສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ນາຄຣາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາເຣ ອທໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ມຄ຺ຄຜເລຫິ ປໂພເຘຕ຺ວາ ເຊຕວນວິຫາຣເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ວຕ຺ເຕ ທສ຺ສິເຕ ຄນ຺ຘກຸຏິປ຺ປມຸເຂ ຐຕ຺ວາ ສຸຄໂຕວາທໍ ທຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປາວິສິ.

ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍສາວກາ ພຸທ຺ຘານໍ ທາຕພ຺ພທານສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍກຣຓຕ຺ຖາຍ ວາຍມນ຺ຕາປິ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ, ຕໍ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາຣທານໍ ພຸທ຺ຘານໍເຍວ ປາທມູລໍ ອາຄຕໍ, ອໂຫ ພຸທ຺ຘພລໍ ນາມ ມຫນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອເຕ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍສາວກາ ອິທາເນວ ມຍ຺ຫໍ ທາຕພ຺ພທານສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍກຣຓຕ຺ຖາຍ ວາຍມນ຺ຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ວາຍມິໍສຸ, ໂສ ປນ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ສພ຺ພກາເລປິ ມເມວ ປາທມູລໍ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ສຸສີໂມ ນາມ ຣາຊາ ອໂຫສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ, ຕສ຺ສ ໂສຬສວສ຺ສິກກາເລ ປິຕາ ກາລມກາສິ. ໂສ ປນ ຘຣມານກາເລ ຣຎ຺ໂຎ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລກາຣໂກ ອໂຫສິ. ຫຕ຺ຖີນໍ ມງ຺ຄລກຣຓຏ຺ຐາເນ ອາຠຕອຸປກຣຓຠຓ຺ຑຎ຺ຈ ຫຕ຺ຖາລງ຺ກາຣຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ໂສເຍວ ອລຕ຺ຖ. ເອວມສ຺ສ ເອເກກສ຺ມິໍ ມງ຺ຄເລ ໂກຏິມຕ຺ຕໍ ຘນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຖ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລຉໂຓ ສມ຺ປາປຸຓິ. ເສສາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລຉໂຓ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ, ມງ຺ຄລໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຸໂຣຫິຕພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປນ ປຸຕ຺ໂຕ ອຕິທຫໂຣ, ເນວ ຕໂຍ ເວເທ ຊານາຕິ, ນ ຫຕ຺ຖິສຸຕ຺ຕໍ, ມຍໍ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລໍ ກາຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ‘‘ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລໍ ກຕ຺ວາ ມຍໍ ຘນໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ອຖ ‘‘ຈຕຸຕ຺ເຖ ທິວເສ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມາຕາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລກຣຓໍ ນາມ ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ກຸລປຣິວຏ຺ຏາ ອມ຺ຫາກໍ ວໍໂສ, ວໍໂສ ຈ ໂນ ໂອສກ຺ກິສ຺ສຕິ, ຘນາ ຈ ປຣິຫາຍິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອນຸໂສຈມານາ ປໂຣທິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ກສ຺ມາ, ອມ຺ມ, ໂຣທສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ກາຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນນຸ, ອມ຺ມ, ອຫໍ ມງ຺ຄລໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ເນວ ຕໂຍ ເວເທ ຊານາສິ, ນ ຫຕ຺ຖິສຸຕ຺ຕໍ, ກຖໍ ມງ຺ຄລໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ. ‘‘ອມ຺ມ, ກທາ ປນ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ອິໂຕ ຈຕຸຕ຺ເຖ ທິວເສ, ຕາຕາ’’ຕິ. ‘‘ອມ຺ມ, ຕໂຍ ປນ ເວເທ ປຄຸເຓ ກຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິສຸຕ຺ຕໍ ຊານນກອາຈຣິໂຍ ກຫໍ ວສຕີ’’ຕິ? ‘‘ຕາຕ, ເອວຣູໂປ ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິໂຍ ອິໂຕ ວີສໂຍຊນສຕມຕ຺ຖເກ ຄນ຺ຘາຣຣຏ຺ເຐ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ວສຕີ’’ຕິ. ‘‘ອມ຺ມ, ອມ຺ຫາກໍ ວໍສໍ ນ ນາເສສ຺ສາມິ, ອຫໍ ສ຺ເວ ເອກທິວເສເນວ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກຣຕ຺ເຕເນວ ຕໂຍ ເວເທ ຈ ຫຕ຺ຖິສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ເຖ ທິວເສ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ມາ ໂຣທີ’’ຕິ ມາຕຣໍ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປາໂຕວ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ເອກໂກວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອກທິວເສເນວ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ.

ອຖ ນໍ ອາຈຣິໂຍ ‘‘ກຸໂຕ ອາຄໂຕສິ, ຕາຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ພາຣາຓສິໂຕ, ອາຈຣິຍາ’’ຕິ. ‘‘ເກນຕ຺ເຖນາ’’ຕິ? ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ຕໂຍ ເວເທ ຈ ຫຕ຺ຖິສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຕາຕ, ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອາຈຣິຍ, ມຍ຺ຫໍ ກມ຺ມໍ ອຈ຺ຈາຍິກ’’ນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ເອກທິວເສເນວ ວີສໂຍຊນສຕໍ ອາຄໂຕ, ອຊ຺ເຊເວກຣຕ຺ຕິໍ ມຍ຺ຫເມວ ໂອກາສໍ ກໂຣຖ, ອິໂຕ ຕຕິຍທິວເສ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຫໍ ເອເກເນວ ອຸທ຺ເທສມຄ຺ເຄນ ສພ຺ພໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ໂອກາສໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ຠຸຕ຺ຕກາເລ ສຍໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ສຫສ຺ສຕ຺ຖວິກໍ ປຸຣໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ປຣິຍຕ຺ຕິໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຣຸເຓ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຕໂຍ ເວເທ ຈ ຫຕ຺ຖິສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ໂຎປິ ອຕ຺ຖິ, ອາຈຣິຍາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ຕາຕ, ສພ຺ພໍ ນິຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອາຈຣິຍ, ອິມສ຺ມິໍ ຄນ຺ເຖ ເອຕ຺ຕກໍ ປທປຈ຺ຈາຠຏ຺ຐໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ສຊ຺ຌາຍສມ຺ໂມຫຏ຺ຐານໍ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕຸມ຺ເຫ ອນ຺ເຕວາສິເກ ເອວໍ ວາເຈຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສິປ຺ປໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ປາໂຕວ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກທິວເສເນວ ພາຣາຓສິໍ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອຸຄ຺ຄຫິຕໍ ເຕ, ຕາຕ, ສິປ຺ປ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອາມ, ອມ຺ມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ປຣິໂຕເສສິ.

ປຸນທິວເສ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລຉໂຓ ປຏິຍາທິຍິຕ຺ຖ. ສຕມຕ຺ເຕ ຫຕ຺ຖິໂສຓ຺ຑາລງ຺ກາເຣ ຈ ສຸວຓ຺ຓທ຺ຘເຊ ເຫມຊາລສຎ຺ຉນ຺ເນ ກຕ຺ວາ ຐເປສຸໍ, ຣາຊງ຺ຄຓໍ ອລງ຺ກຣິໍສຸ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ‘‘ມຍໍ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລໍ ກຣິສ຺ສາມ, ມຍໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມຓ຺ຑິຕປສາຘິຕາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ສຸສີໂມປິ ຣາຊາ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ອຸປກຣຓຠຓ຺ຑໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ມງ຺ຄລຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ກຸມາຣປຣິຫາເຣນ ອລງ຺ກໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິສາຍ ປຸຣກ຺ຂຕປຣິວາຣິໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ມຫາຣາຊ, ຕຸມ຺ເຫ ອມ຺ຫາກໍ ວໍສຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ວໍສຎ຺ຈ ນາເສຕ຺ວາ ‘ອຎ຺ເຎຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖາລງ຺ກາຣຎ຺ຈ ອຸປກຣຓານິ ຈ ເຕສໍ ທສ຺ສາມາ’ຕິ ອວຈຸຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໕.

‘‘ກາຬາ ມິຄາ ເສຕທນ຺ຕາ ຕວີເມ, ປໂຣສຕໍ ເຫມຊາລາຠິຉນ຺ນາ;

ເຕ ເຕ ທທາມີຕິ ສຸສີມ ພ຺ຣູສິ, ອນຸສ຺ສຣໍ ເປຕ຺ຕິປິຕາມຫານ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຕ ເຕ ທທາມີຕິ ສຸສີມ ພ຺ຣູສີຕິ ເຕ ເອເຕ ຕວ ສນ຺ຕເກ ‘‘ກາຬາ ມິຄາ ເສຕທນ຺ຕາ’’ຕິ ເອວໍ ຄເຕ ປໂຣສຕໍ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິເຕ ຫຕ຺ຖີ ອຎ຺ເຎສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ທທາມີຕິ ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ໂຠ ສຸສີມ, ເອວໍ ພ຺ຣູສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຸສ຺ສຣໍ ເປຕ຺ຕິປິຕາມຫານນ຺ຕິ ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ວໍເສ ປິຕຸປິຕາມຫານໍ ອາຈິຓ຺ຓໍ ສຣນ຺ໂຕເຍວ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ມຫາຣາຊ, ຍາວ ສຕ຺ຕມກຸລປຣິວຏ຺ຏາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເປຕ຺ຕິປິຕາມຫານໍ ອມ຺ຫາກໍ ເປຕ຺ຕິປິຕາມຫາ ຈ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂສ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕປິ ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ວໍສໍ ນາເສຕ຺ວາ ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ເອວໍ ພ຺ຣູສີຕິ.

ສຸສີໂມ ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໒໖.

‘‘ກາຬາ ມິຄາ ເສຕທນ຺ຕາ ມມີເມ, ປໂຣສຕໍ ເຫມຊາລາຠິຉນ຺ນາ;

ເຕ ເຕ ທທາມີຕິ ວທາມິ ມາຓວ, ອນຸສ຺ສຣໍ ເປຕ຺ຕິປິຕາມຫານ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຕ ເຕ ທທາມີຕິ ເຕ ເອເຕ ຫຕ຺ຖີ ອຎ຺ເຎສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ທທາມີຕິ ສຈ຺ຈເມວ ມາຓວ ວທາມິ, ເນວ ຫຕ຺ຖີ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ທທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ ເປຕ຺ຕິປິຕາມຫານໍ ກິຣິຍໍ ອນຸສ຺ສຣາມິເຍວ, ໂນ ນານຸສ຺ສຣາມິ, ອມ຺ຫາກໍ ເປຕ຺ຕິປິຕາມຫານໍ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເປຕ຺ຕິປິຕາມຫາ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ປນ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕປິ ເອວໍ ວທາມິເຍວາຕິ ອຘິປ຺ປາເຍເນວມາຫ.

ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມຫາຣາຊ, ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ວໍສໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕເຍວ ກສ຺ມາ ມໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎຫິ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລໍ ກາຣາເປຖາ’’ຕິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ກິຣ, ຕາຕ, ຕໂຍ ເວເທ ຫຕ຺ຖິສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ນ ຊານາສີ’’ຕິ ມຍ຺ຫໍ ອາໂຣເຈສຸໍ, ເຕນາຫໍ ອຎ຺ເຎຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ກາຣາເປມີຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ເອຕ຺ຕເກສຸ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ເອກພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ຕີສຸ ເວເທສຸ ວາ ຫຕ຺ຖິສຸຕ຺ເຕສຸ ວາ ເອກເທສມ຺ປິ ຍທິ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ກເຖຕຸໍ ສມຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ, ອຸຏ຺ຐຫຕຸ, ຕໂຍປິ ເວເທ ຫຕ຺ຖິສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ສທ຺ຘິໍ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລກຣເຓນ ມໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ສກລຊມ຺ພຸທີເປປິ ຊານນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ສີຫນາທໍ ນທິ. ເອກພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ຕສ຺ສ ປຏິສຕ຺ຕຸ ຫຸຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ກຸລວໍສໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ມງ຺ຄລໍ ກຕ຺ວາ ພຫຸໍ ຘນໍ ອາທາຍ ອຕ຺ຕໂນ ນິເວສນໍ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ເກຈິ ໂສຕາປນ຺ນາ ອເຫສຸໍ, ເກຈິ ສກທາຄາມິໂນ, ເກຈິ ອນາຄາມິໂນ, ເກຈິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ‘‘ຕທາ ມາຕາ ມຫາມາຍາ ອໂຫສິ, ປິຕາ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ, ສຸສີໂມ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິໂຍ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ມາຓໂວ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສຸສີມຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໑໖໔] ໔. ຄິຊ຺ຌຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍໍ ນຸ ຄິຊ຺ໂຌ ໂຍຊນສຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ມາຕຸໂປສກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ສາມຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໒໙໖ ອາທໂຍ) ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ສຕ຺ຖາ ປນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຄິຫີ ໂປເສສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິໍ ປນ ເຕ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ມາຕາປິຕໂຣ ເມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຘຸ ສາຘູ’’ຕິ ຕສ຺ສ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸຊ຺ຌາຍິຕ຺ຖ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ຄຸຓວເສນ ອຎ຺ຎາຕການມ຺ປິ ອຸປກາຣໍ ອກໍສຸ, ອິມສ຺ສ ປນ ມາຕາປິຕູນໍ ອຸປກາຣກຣຓໍ ຠາໂຣເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຄິຊ຺ຌກູຏປພ຺ພເຕ ຄິຊ຺ຌໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ໂປເສຕິ. ອເຖກສ຺ມິໍ ກາເລ ມຫຕີ ວາຕວຸຏ຺ຐິ ອໂຫສິ. ຄິຊ຺ຌາ ວາຕວຸຏ຺ຐິໍ ສຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ສີຕຠເຍນ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາກາຣສມີເປ ຈ ປຣິຂາສມີເປ ຈ ສີເຕນ ກມ຺ປມານາ ນິສີທິໍສຸ. ຕທາ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຕ ຄິຊ຺ເຌ ກິລມນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ອໂນວສ຺ສກຏ຺ຐາເນ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ໂຄສຸສານໍ ເປເສຕ຺ວາ ໂຄມໍສໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ທາເປຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂໍ ຐເປສິ. ຄິຊ຺ຌາ ວູປສນ຺ຕາຍ ວາຕວຸຏ຺ຐິຍາ ກລ຺ລສຣີຣາ ຫຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຕເມວ ອຄມໍສຸ. ເຕ ຕຕ຺ເຖວ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ເອວໍ ມນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິນາ ອມ຺ຫາກໍ ອຸປກາໂຣ ກໂຕ, ກຕູປກາຣສ຺ສ ຈ ນາມ ປຈ຺ຈຸປກາຣໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕຸມ຺ເຫສຸ ໂຍ ຍໍ ວຕ຺ຖໍ ວາ ອາຠຣຓໍ ວາ ລຠຕິ, ເຕນ ຕໍ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິສ຺ສ ເຄເຫ ອາກາສງ຺ຄເຓ ປາເຕຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄິຊ຺ຌາ ມນຸສ຺ສານໍ ວຕ຺ຖາຠຣຓານິ ອາຕເປ ສຸກ຺ຂາເປນ຺ຕານໍ ປມາທໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເສນາ ວິຍ ມໍສເປສິໍ ສຫສາ ຄເຫຕ຺ວາ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິສ຺ສ ເຄເຫ ອາກາສງ຺ຄເຓ ປາເຕນ຺ຕິ. ໂສ ຄິຊ຺ຌານໍ ອາຫຣຓຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສພ຺ພານິ ຕານິ ວິສຸໍເຍວ ຐເປສິ. ‘‘ຄິຊ຺ຌາ ນຄຣໍ ວິລຸມ຺ປນ຺ຕີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ‘‘ເອກໍ ຄິຊ຺ຌມ຺ປິ ຕາວ ຄຓ຺ຫຖ, ສພ຺ພໍ ອາຫຣາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປາເສ ເຈວ ຊາລານິ ຈ ໂອຑ຺ຑາເປສິ. ມາຕຸໂປສກຄິຊ຺ໂຌ ປາເສ ພຊ຺ຌິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສ຺ສາມາ’’ຕິ ເນນ຺ຕິ. ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຕ ມນຸສ຺ເສ ຄິຊ຺ຌໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ມາ ອິມໍ ຄິຊ຺ຌໍ ພາຘຍິໍສູ’’ຕິ ສທ຺ຘິຎ຺ເຎວ ອຄມາສິ. ຄິຊ຺ຌໍ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສຸໍ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ນຄຣໍ ວິລຸມ຺ປິຕ຺ວາ ວຕ຺ຖາທີນິ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກສ຺ສ ຕານິ ທິນ຺ນານີ’’ຕິ? ‘‘ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍກາຣຓາ’’ຕິ? ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ເຕນ ຊີວິຕໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ, ອຸປກາຣສ຺ສ ນາມ ປຈ຺ຈຸປກາຣໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ອທມ຺ຫາ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ຄິຊ຺ຌາ ກິຣ ໂຍຊນສຕມຕ຺ຖເກ ຐຕ຺ວາ ກຸຓປໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ໂອຑ຺ຑິຕໍ ປາສໍ ນ ປສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໗.

‘‘ຍໍ ນຸ ຄິຊ຺ໂຌ ໂຍຊນສຕໍ, ກຸຓປານິ ອເວກ຺ຂຕິ;

ກສ຺ມາ ຊາລຎ຺ຈ ປາສຎ຺ຈ, ອາສຊ຺ຊາປິ ນ ພຸຊ຺ຌສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ນູຕິ ນາມຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ຄິຊ຺ໂຌ ນາມ ໂຍຊນສຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິຕານິ ກຸຓປານິ ອເວກ຺ຂຕິ, ປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາສຊ຺ຊາປີຕິ ອາສາເທຕ຺ວາປິ, ສມ຺ປາປຸຓິຕ຺ວາປີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ໂອຑ຺ຑິຕໍ ຊາລຎ຺ຈ ປາສຎ຺ຈ ປຕ຺ວາປິ ກສ຺ມາ ນ ພຸຊ຺ຌສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ.

ຄິຊ຺ໂຌ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໒໘.

‘‘ຍທາ ປຣາຠໂວ ໂຫຕິ, ໂປໂສ ຊີວິຕສງ຺ຂເຍ;

ອຖ ຊາລຎ຺ຈ ປາສຎ຺ຈ, ອາສຊ຺ຊາປິ ນ ພຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຣາຠໂວຕິ ວິນາໂສ. ໂປໂສຕິ ສຕ຺ໂຕ.

ຄິຊ຺ຌສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ເສຏ຺ຐິໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ມຫາເສຏ຺ຐິ, ຄິຊ຺ເຌຫິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ວຕ຺ຖາທີນິ ອາຠຕານີ’’ຕິ. ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ກຫໍ ຕານີ’’ຕິ? ‘‘ເທວ, ມຍາ ຕານິ ສພ຺ພານິ ວິສຸໍ ຐປິຕານິ, ຍໍ ເຍສໍ ສນ຺ຕກໍ, ຕໍ ເຕສໍ ທສ຺ສາມິ, ອິມໍ ຄິຊ຺ຌໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຖາ’’ຕິ ຄິຊ຺ຌໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ມຫາເສຏ຺ຐິໍ ສພ຺ເພສໍ ສນ຺ຕການິ ທາເປສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ມາຕຸໂປສກຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ມາຕຸໂປສກຄິຊ຺ໂຌ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຄິຊ຺ຌຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໑໖໕] ໕. ນກຸລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສທ຺ຘິໍ ກຕ຺ວາ ອມິຕ຺ເຕນາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເສຓິຠຓ຺ຑນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ອຸຣຄຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໒.໗-໘) ກຖິຕສທິສເມວ. ອິຘາປິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ທ຺ເວ ມຫາມຕ຺ຕາ ອິທາເນວ ມຍາ ສມຄ຺ຄາ ກຕາ, ປຸພ຺ເພປາຫໍ ອິເມ ສມຄ຺ເຄ ອກາສິໍເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຆຣາວາສໍ ປຫາຍ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸຎ຺ຉາຈຣິຍາຍ ວນມູລຜລາຫາໂຣ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຕສ຺ສ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ເອກສ຺ມິໍ ວມ຺ມິເກ ນກຸໂລ, ຕສ຺ເສວ ສນ຺ຕິເກ ເອກສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂພິເລ ສປ຺ໂປ ຈ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ອຫິນກຸລາ ນິຈ຺ຈກາລໍ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຕສໍ ກລເຫ ອາທີນວຎ຺ຈ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ຈ ອານິສໍສໍ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ກລຫໍ ນາມ ອກຕ຺ວາ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ໂອວທິຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ເຕ ສມຄ຺ເຄ ອກາສິ. ອຖ ສປ຺ປສ຺ສ ພຫິນິກ຺ຂນ຺ຕກາເລ ນກຸໂລ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ວມ຺ມິກສ຺ສ ພິລທ຺ວາເຣ ສີສໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ມຸຂໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ນິທ຺ທໍ ອຸປຄຎ຺ຉິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ຕຖາ ນິທ຺ທາຍມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເຕ ນິສ຺ສາຍ ຠຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໙.

‘‘ສນ຺ຘິໍ ກຕ຺ວາ ອມິຕ຺ເຕນ, ອຓ຺ຑເຊນ ຊລາພຸຊ;

ວິວຣິຍ ທາຐໍ ເສສິ, ກຸໂຕ ເຕ ຠຍມາຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຘິໍ ກຕ຺ວາຕິ ມິຕ຺ຕຠາວໍ ກຣິຕ຺ວາ. ອຓ຺ຑເຊນາຕິ ອຓ຺ຑໂກເສ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ ນາເຄນ. ຊລາພຸຊາຕິ ນກຸລໍ ອາລປຕິ. ໂສ ຫິ ຊລາພຸມ຺ຫິ ຊາຕຕ຺ຕາ ‘‘ຊລາພຸໂຊ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິວຣິຍາຕິ ວິວຣິຕ຺ວາ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ວຸຕ຺ໂຕ ນກຸໂລ ‘‘ອຍ຺ຍ, ປຈ຺ຈາມິຕ຺ໂຕ ນາມ ນ ອວຊານິຕພ຺ໂພ ອາສງ຺ກິຕພ຺ໂພເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໓໐.

‘‘ສງ຺ເກເຖວ ອມິຕ຺ຕສ຺ມິໍ, ມິຕ຺ຕສ຺ມິມ຺ປິ ນ ວິສ຺ສເສ;

ອຠຍາ ຠຍມຸປ຺ປນ຺ນໍ, ອປິ ມູລານິ ກນ຺ຕຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຠຍາ ຠຍມຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ນ ອິໂຕ ເຕ ຠຍມຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ອຠໂຍ, ໂກ ໂສ? ມິຕ຺ໂຕ. ຍຎ຺ຫິ ມິຕ຺ຕສ຺ມິມ຺ປິ ວິສ຺ສາເສ ສຕິ ຕໂຕ ຠຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ມູລານິປິ ກນ຺ຕຕິ, ມິຕ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພຣນ຺ຘານໍ ວິທິຕຕ຺ຕາ ມູລຆຈ຺ຈາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມາ ຠາຍິ, ຍຖາ ສປ຺ໂປ ຕຍິ ນ ທຸພ຺ຠຕິ, ເອວມຫໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ມິໍ ອາສງ຺ກໍ ມາ ກຣີ’’ຕິ ໂອວທິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ຠາເວຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ. ເຕປິ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄຕາ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສປ຺ໂປ ຈ ນກຸໂລ ຈ ອິເມ ທ຺ເວ ມຫາມຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ນກຸລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໑໖໖] ໖. ອຸປສາຬກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຸປສາຬກນາມານີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸປສາຬກໍ ນາມ ສຸສານສຸທ຺ຘິກໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ອຑ຺ໂຒ ອໂຫສິ ມຫທ຺ຘໂນ, ທິຏ຺ຐິຄຕິກຕ຺ຕາ ປນ ຘຸຣວິຫາເຣ ວສນ຺ຕານມ຺ປິ ພຸທ຺ຘານໍ ສງ຺ຄຫໍ ນາມ ນ ອກາສິ. ປຸຕ຺ໂຕ ປນສ຺ສ ປຓ຺ຑິໂຕ ອໂຫສິ ຎາຓສມ຺ປນ຺ໂນ. ໂສ ມຫລ຺ລກກາເລ ປຸຕ຺ຕໍ ອາຫ – ‘‘ມາ ໂຂ ມໍ, ຕາຕ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ວສລສ຺ສ ຌາປິຕສຸສາເນ ຌາເປຫິ, ເອກສ຺ມິໍ ປນ ອນຸຈ຺ຉິຏ຺ຐສຸສາເນເຍວ ມໍ ຌາເປຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຌາເປຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ຐານໍ ນ ຊານາມິ, ສາຘຸ ວຕ ມໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ມໍ ຌາເປຍ຺ຍາສີ’ຕິ ຕຸມ຺ເຫວ ອາຈິກ຺ຂຖາ’’ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ສາຘຸ, ຕາຕາ’’ຕິ ຕໍ ອາທາຍ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄິຊ຺ຌກູຏມຕ຺ຖກໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ອິທໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວສລສ຺ສ ອຌາປິຕຏ຺ຐານໍ, ເອຕ຺ຖ ມໍ ຌາເປຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປພ຺ພຕາ ໂອຕຣິຕຸໍ ອາຣຠິ.

ສຕ຺ຖາ ປນ ຕໍ ທິວສໍ ປຈ຺ຈູສກາເລ ໂພຘເນຍ຺ຍພນ຺ຘເວ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເຕສໍ ປິຕາປຸຕ຺ຕານໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ອທ຺ທສ. ຕສ຺ມາ ມຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕລຸທ຺ທໂກ ວິຍ ປພ຺ພຕປາທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖກາ ໂອຕຣນ຺ຕານໍ ອາຄມຍມາໂນ ນິສີທິ, ເຕ ໂອຕຣນ຺ຕາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອທ຺ທສໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ກຫໍ ຄມິສ຺ສຖ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ມາຓໂວ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ເຕນ ຫິ ເອຫິ, ຕວ ປິຕຣາ ອາຈິກ຺ຂິຕຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ອຸໂຠ ປິຕາປຸຕ຺ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖກໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ‘‘ກຕຣໍ ຐານ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ມາຓໂວ ‘‘ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປພ຺ພຕານໍ ອນ຺ຕຣໍ ອາຈິກ຺ຂິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ, ມາຓວ, ຕວ ປິຕາ ອິທາເນວ ສຸສານສຸທ຺ຘິໂກ, ປຸພ຺ເພປິ ສຸສານສຸທ຺ຘິໂກວ, ນ ເຈສ ອິທາເນວ ‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ມໍ ຌາເປຍ຺ຍາສີ’ຕິ ຕວ ອາຈິກ຺ຂຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ອຕ຺ຕໂນ ຌາປິຕຠາວໍ ອາຈິກ຺ຂີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ອິມສ຺ມິຎ຺ເຎວ ຣາຊຄເຫ ອຍເມວ ອຸປສາຬໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຍເມວສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມຄຘຣຏ຺ເຐ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓສິປ຺ໂປ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຌານກີຬໍ ກີຬນ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ຈິຣໍ ວສິຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປຓ຺ຓສາລາຍໍ ວິຫາສິ. ຕທາ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອິມິນາວ ນິຍາເມນ ປຸຕ຺ຕໍ ວຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕນ ‘‘ຕຸມ຺ເຫເຍວ ເມ ຕຖາຣູປໍ ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອິທເມວ ຐານ’’ນ຺ຕິ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປສງ຺ກມິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິມິນາວ ນິຍາເມນ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ມາຓວສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ, ຕວ ປິຕຣາ ອາຈິກ຺ຂິຕຏ຺ຐານສ຺ສ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຠາວໍ ວາ ອນຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຠາວໍ ວາ ຊານິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖກໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ‘‘ອິທໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປພ຺ພຕານໍ ອນ຺ຕຣໍ ອນຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ມາຓເວນ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມາຓວ, ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ຌາປິຕການໍ ປມາຓໍ ນຕ຺ຖິ, ຕເວວ ປິຕາ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຣາຊຄເຫ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຸປສາຬໂກເຍວ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ປພ຺ພຕນ຺ຕເຣ ຈຸທ຺ທສ ຊາຕິສຫສ຺ສານິ ຌາປິໂຕ. ປຖວິຍຎ຺ຫິ ອຌາປິຕຏ຺ຐານໍ ວາ ອສຸສານຏ຺ຐານໍ ວາ ສີສານໍ ອນິເວສິຕຏ຺ຐານໍ ວາ ລທ຺ຘຸໍ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາເຓນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໓໑.

‘‘ອຸປສາຬກນາມານິ, ສຫສ຺ສານິ ຈຕຸທ຺ທສ;

ອສ຺ມິໍ ປເທເສ ທຑ຺ຒານິ, ນຕ຺ຖິ ໂລເກ ອນາມຕໍ.

໓໒.

‘‘ຍມ຺ຫິ ສຈ຺ຈຎ຺ຈ ຘມ຺ໂມ ຈ, ອຫິໍສາ ສໍຍໂມ ທໂມ;

ເອຕໍ ອຣິຍາ ເສວນ຺ຕິ, ເອຕໍ ໂລເກ ອນາມຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນາມຕນ຺ຕິ ມຕຏ຺ຐານໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຸປຈາຣວເສນ ‘‘ອມຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ປຏິເສເຘນ຺ໂຕ ‘‘ອນາມຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ອນມຕ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ອນມຕຏ຺ຐານໍ ອສຸສານໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍມ຺ຫິ ສຈ຺ຈຎ຺ຈ ຘມ຺ໂມ ຈາຕິ ຍສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ຈຕຸສຈ຺ຈວຕ຺ຖຸກໍ ປຸພ຺ພຠາຄສຈ຺ຈຎາຓຎ຺ຈ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ ຈ ອຕ຺ຖິ. ອຫິໍສາຕິ ປເຣສໍ ອວິເຫສາ ອວິເຫຐນາ. ສໍຍໂມຕິ ສີລສໍຍໂມ. ທໂມຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍທມນໍ. ອິທຎ຺ຈ ຄຸຓຊາຕໍ ຍມ຺ຫິ ປຸຄ຺ຄເລ ອຕ຺ຖິ, ເອຕໍ ອຣິຍາ ເສວນ຺ຕີຕິ, ອຣິຍາ ພຸທ຺ຘາ ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຈ ພຸທ຺ຘສາວກາ ຈ ເອຕໍ ຐານໍ ເສວນ຺ຕິ, ເອວຣູປໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ ຠຊນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕໍ ໂລເກ ອນາມຕນ຺ຕິ ເອຕໍ ຄຸຓຊາຕໍ ໂລເກ ອມຕຠາວສາຘນໂຕ ອນາມຕໍ ນາມ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປິຕາປຸຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ຠາເວຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸໂຠ ປິຕາປຸຕ຺ຕາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ‘‘ຕທາ ປິຕາປຸຕ຺ຕາວ ເອຕຣຫິ ປິຕາປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອຸປສາຬກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໑໖໗] ໗. ສມິທ຺ຘິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຠຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂສິ ຠິກ຺ຂູຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ຣາຊຄຫໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ຕໂປທາຣາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສມິທ຺ຘິເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກທິວສຎ຺ຫິ ອາຍສ຺ມາ ສມິທ຺ຘິ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ປຘານໍ ປທຫິຕ຺ວາ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນເວລາຍ ນ຺ຫຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ສຸກ຺ຂາປຍມາໂນ ອນ຺ຕຣວາສກໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ ສຸປຣິກມ຺ມກຕາ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓປຏິມາ. ອຕ຺ຕຠາວສມິທ຺ຘິຍາເຍວ ຫິສ຺ສ ‘‘ສມິທ຺ຘີ’’ຕິ ນາມໍ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ສຣີຣໂສຠຄ຺ຄໍ ທິສ຺ວາ ເອກາ ເທວຘີຕາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ເຖຣໍ ເອວມາຫ – ‘‘ຕ຺ວໍ ໂຂສິ, ຠິກ຺ຂຸ, ທຫໂຣ ຍຸວາ ສຸສຸ ກາຬເກໂສ ຠທ຺ເຣນ ໂຍພ຺ພເນນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຠິຣູໂປ ທສ຺ສນີໂຍ ປາສາທິໂກ, ເອວຣູປສ຺ສ ຕວ ກາເມ ອປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ໂກ ອຕ຺ໂຖ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ, ກາເມ ຕາວ ປຣິຠຸຎ຺ຊສ຺ສຸ, ປຈ຺ຉາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ເທວຘີເຕ, ‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ວເຍ ຐິໂຕ ມຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ມມ ມຣຓກາລໍ ນ ຊານາມິ, ເອສ ເມ ກາໂລ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ, ຕສ຺ມາ ຕຣຸຓກາເລເຍວ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ເຖໂຣ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ, ສມິທ຺ຘິ, ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ເອຕຣຫິ ເທວຘີຕາຍ ປໂລຠິໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວຘີຕໂຣ ປພ຺ພຊິເຕ ປໂລຠິໍສຸເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ກາສິຄາມເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ສພ຺ພສິປ຺ເປສຸ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ເອກໍ ຊາຕສ຺ສຣໍ ນິສ຺ສາຍ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ປຘານໍ ປທຫິຕ຺ວາ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນເວລາຍ ນ຺ຫຕ຺ວາ ເອກໍ ວກ຺ກລໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ເອກໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ໂວທກໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖສ຺ສ ຣູປໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ເອກາ ເທວຘີຕາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປໂລຠຍມານາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໓໓.

‘‘ອຠຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂສິ ຠິກ຺ຂຸ, ນ ຫິ ຠຸຕ຺ວານ ຠິກ຺ຂສິ;

ຠຸຕ຺ວານ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂສ຺ສຸ, ມາ ຕໍ ກາໂລ ອຸປຈ຺ຈຄາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຠຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂສິ ຠິກ຺ຂູຕິ ຠິກ຺ຂຸ ຕ຺ວໍ ທຫຣກາເລ ກິເລສກາມວເສນ ວຕ຺ຖຸກາເມ ອຠຸຕ຺ວາວ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣສິ. ນ ຫິ ຠຸຕ຺ວານ ຠິກ຺ຂສີຕິ ນນຸ ນາມ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ຠຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣິຕພ຺ພໍ, ກາເມ ອຠຸຕ຺ວາວ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍໍ ອຸປຄໂຕສິ. ຠຸຕ຺ວານ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂສ຺ສູຕິ ຠິກ຺ຂຸ ທຫຣກາເລ ຕາວ ກາເມ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ມຫລ຺ລກກາເລ ຠິກ຺ຂສ຺ສຸ. ມາ ຕໍ ກາໂລ ອຸປຈ຺ຈຄາຕິ ອຍໍ ກາເມ ຠຸຎ຺ຊນກາໂລ ທຫຣກາໂລ, ຕໍ ມາ ອຕິກ຺ກມຕູຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເທວຕາຍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສຍໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໓໔.

‘‘ກາລໍ ໂວຫໍ ນ ຊານາມິ, ຉນ຺ໂນ ກາໂລ ນ ທິສ຺ສຕິ;

ຕສ຺ມາ ອຠຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາມິ, ມາ ມໍ ກາໂລ ອຸປຈ຺ຈຄາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາລໍ ໂວຫໍ ນ ຊານາມີຕິ ໂວຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ອຫໍ ປນ ‘‘ປຐມວເຍ ວາ ມຍາ ມຣິຕພ຺ພໍ ມຊ຺ຌິມວເຍ ວາ ປຈ຺ຉິມວເຍ ວາ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ມຣຓກາລໍ ນ ຊານາມິ. ປຓ຺ຑິເຕນ ຫິ ປຸຄ຺ຄເລນ –

‘‘ຊີວິຕໍ ພ຺ຍາຘິ ກາໂລ ຈ, ເທຫນິກ຺ເຂປນໍ ຄຕິ;

ປຎ຺ເຈເຕ ຊີວໂລກສ຺ມິໍ, ອນິມິຕ຺ຕາ ນ ນາຍເຣ’’ຕິ.

ຉນ຺ໂນ ກາໂລ ນ ທິສ຺ສຕີຕິ ຍສ຺ມາ ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ວຍກາເລ ເຫມນ຺ຕາທິອຸຕຸກາເລ ວາ ມຍາ ມຣິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ມຍ຺ຫມ຺ເປສ ຉນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ກາໂລ ນ ທິສ຺ສຕິ, ສຸປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຐິໂຕ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕສ຺ມາ ອຠຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາມີຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ອຠຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາມິ. ມາ ມໍ ກາໂລ ອຸປຈ຺ຈຄາຕິ ມໍ ສມຓຘມ຺ມກຣຓກາໂລ ມາ ອຕິກ຺ກມຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາ ກາຣເຓນ ທຫໂຣວ ສມາໂນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣມີຕິ. ເທວຘີຕາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອນ຺ຕຣຘາຍິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ເທວຘີຕາ ອຍໍ ເທວຘີຕາ ອໂຫສິ, ອຫເມວ ເຕນ ສມເຍນ ຕາປໂສ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສມິທ຺ຘິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໑໖໘] ໘. ສກຸຓຄ຺ຆິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເສໂນ ພລສາ ປຕມາໂນຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສຍໍ ສກຸໂຓວາທສຸຕ຺ຕໍ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໗໒) ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກທິວສຎ຺ຫິ ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ໂຄຈເຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຣຖ ສເກ ເປຕ຺ຕິເກ ວິສເຍ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໗໒) ອິມໍ ສໍຍຸຕ຺ຕມຫາວຄ຺ເຄ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ກເຖນ຺ໂຕ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຕາວ ຕິຏ຺ຐຖ, ປຸພ຺ເພ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາປິ ສກໍ ເປຕ຺ຕິກວິສຍໍ ປຫາຍ ອໂຄຈເຣ ຈຣນ຺ຕາ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕານໍ ຫຕ຺ຖປຖໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຎາສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຸປາຍໂກສລ຺ເລນ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕານໍ ຫຕ຺ຖາ ມຸຈ຺ຈິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ລາປສກຸຓໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນງ຺ຄລກຏ຺ຐກຣເຓ ເລຑ຺ຑຸຏ຺ຐາເນ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ‘‘ສກວິສເຍ ໂຄຈຣຄຫຓໍ ປຫາຍ ປຣວິສເຍ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຏວິປຣິຍນ຺ຕໍ ອຄມາສິ. ອຖ ນໍ ຕຕ຺ຖ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສກຸຓຄ຺ຆິ ສຫສາ ອຊ຺ຌປ຺ປຕ຺ຕາ ອຄ຺ຄເຫສິ. ໂສ ສກຸຓຄ຺ຆິຍາ ຫຣິຍມາໂນ ເອວໍ ປຣິເທວສິ – ‘‘ມຍເມວມ຺ຫ ອລກ຺ຂິກາ, ມຍໍ ອປ຺ປປຸຎ຺ຎາ, ເຍ ມຍໍ ອໂຄຈເຣ ຈຣິມ຺ຫ ປຣວິສເຍ, ສເຈຊ຺ຊ ມຍໍ ໂຄຈເຣ ຈເຣຍ຺ຍາມ ສເກ ເປຕ຺ຕິເກ ວິສເຍ, ນ ມ຺ຍາຍໍ ສກຸຓຄ຺ຆິ ອລໍ ອຠວິສ຺ສ ຍທິທໍ ຍຸທ຺ຘາຍາ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ປນ, ເຕ ລາປ, ໂຄຈໂຣ ສໂກ ເປຕ຺ຕິໂກ ວິສໂຍ’’ຕິ? ‘‘ຍທິທໍ ນງ຺ຄລກຏ຺ຐກຣຓໍ ເລຑ຺ຑຸຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ສກຸຓຄ຺ຆິ ສເກ ພເລ ອປຕ຺ຖທ຺ຘາ ອມຸຎ຺ຈິ – ‘‘ຄຈ຺ຉ ໂຂ, ຕ຺ວໍ ລາປ, ຕຕ຺ຣປິ ເມ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ໂມກ຺ຂສີ’’ຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ເລຑ຺ຑຸໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ ໂຂ ທານິ ສກຸຓຄ຺ຆີ’’ຕິ ເສນໍ ອວ຺ຫຍນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ສກຸຓຄ຺ຆິ ສເກ ພເລ ອປຕ຺ຖທ຺ຘາ ອຸໂຠ ປກ຺ເຂ ສນ຺ນຍ຺ຫ ລາປສກຸຓໍ ສຫສາ ອຊ຺ຌປ຺ປຕ຺ຕາ. ຍທາ ປນ ຕໍ ລາໂປ ‘‘ພຫຸອາຄຕາ ໂຂ ມ຺ຍາຍໍ ສກຸຓຄ຺ຆີ’’ຕິ ອຎ຺ຎາສິ, ອຖ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ເລຑ຺ຑຸສ຺ສ ອນ຺ຕຣໍ ປຈ຺ຈາປາທິ. ສກຸຓຄ຺ຆິ ເວຄໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ຕຕ຺ເຖວ ອຸຣໍ ປຈ຺ຈຕາເຬສິ. ເອວໍ ສາ ຠິນ຺ເນນ ຫທເຍນ ນິກ຺ຂນ຺ເຕຫິ ອກ຺ຂີຫິ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ອຕີຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາປິ ອໂຄຈເຣ ຈຣນ຺ຕາ ສປຕ຺ຕຫຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂຄຈເຣ ປນ ສເກ ເປຕ຺ຕິເກ ວິສເຍ ຈຣນ຺ຕາ ສປຕ຺ເຕ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫປິ ມາ ອໂຄຈເຣ ຈຣຖ ປຣວິສເຍ. ອໂຄຈເຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຣຕໍ ປຣວິສເຍ ລຈ຺ຉຕິ ມາໂຣ ໂອຕາຣໍ, ລຈ຺ຉຕິ ມາໂຣ ອາຣມ຺ມຓໍ. ໂກ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອໂຄຈໂຣ ປຣວິສໂຍ? ຍທິທໍ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣູປາ…ເປ… ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອໂຄຈໂຣ ປຣວິສໂຍ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໓໕.

‘‘ເສໂນ ພລສາ ປຕມາໂນ, ລາປໍ ໂຄຈຣຐາຍິນໍ;

ສຫສາ ອຊ຺ຌປ຺ປຕ຺ໂຕວ, ມຣຓໍ ເຕນຸປາຄມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພລສາ ປຕມາໂນຕິ ‘‘ລາປໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ພເລນ ຖາເມນ ປຕມາໂນ. ໂຄຈຣຐາຍິນນ຺ຕິ ສກວິສຍາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂຄຈຣຕ຺ຖາຍ ອຏວິປຣິຍນ຺ເຕ ຐິຕໍ. ອຊ຺ຌປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ. ມຣຓໍ ເຕນຸປາຄມີຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ມຣຓໍ ປຕ຺ໂຕ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ມຣຓໍ ປຕ຺ເຕ ລາໂປ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘‘ທິຏ຺ຐາ ວຕ ເມ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ຫທເຍ ຐຕ຺ວາ ອຸທານໍ ອຸທາເນນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໓໖.

‘‘ໂສຫໍ ນເຍນ ສມ຺ປນ຺ໂນ, ເປຕ຺ຕິເກ ໂຄຈເຣ ຣໂຕ;

ອເປຕສຕ຺ຕຸ ໂມທາມິ, ສມ຺ປສ຺ສໍ ອຕ຺ຖມຕ຺ຕໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນເຍນາຕິ ອຸປາເຍນ. ອຕ຺ຖມຕ຺ຕໂນຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອໂຣຄຠາວສງ຺ຂາຕໍ ວຸຑ຺ຒິໍ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ພຫູ ຠິກ຺ຂູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສຸ. ‘‘ຕທາ ເສໂນ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ລາໂປ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສກຸຓຄ຺ຆິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໑໖໙] ໙. ອຣກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ໂຍ ເວ ເມຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເມຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເມຕ຺ຕາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອາເສວິຕາຍ ຠາວິຕາຍ ພຫຸລີກຕາຍ ຍານີກຕາຍ ວຕ຺ຖຸກຕາຍ ອນຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິຈິຕາຍ ສຸສມາຣທ຺ຘາຍ ເອກາທສານິສໍສາ ປາຏິກງ຺ຂາ. ກຕເມ ເອກາທສ? ສຸຂໍ ສຸປຕິ, ສຸຂໍ ປຏິພຸຊ຺ຌຕິ, ນ ປາປກໍ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ, ມນຸສ຺ສານໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ, ອມນຸສ຺ສານໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ, ເທວຕາ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ນາສ຺ສ ອຄ຺ຄິ ວາ ວິສໍ ວາ ສຕ຺ຖໍ ວາ ກມຕິ, ຕຸວຏໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ມຸຂວຓ຺ໂຓ ວິປ຺ປສີທຕິ, ອສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ອຸຕ຺ຕຣິ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ໂຫຕິ. ເມຕ຺ຕາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອາເສວິຕາຍ…ເປ… ສຸສມາຣທ຺ຘາຍ ອິເມ ເອກາທສານິສໍສາ ປາຏິກງ຺ຂາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໑.໑໕). ອິເມ ເອກາທສານິສໍເສ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕໍ ເມຕ຺ຕາຠາວນໍ ວຓ຺ເຓຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ໂອທິສ຺ສກາໂນທິສ຺ສກວເສນ ເມຕ຺ຕາ ຠາເວຕພ຺ພາ, ຫິໂຕປິ ຫິເຕນ ຜຣິຕພ຺ໂພ, ອຫິໂຕປິ ຫິເຕນ ຜຣິຕພ຺ໂພ, ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕປິ ຫິເຕນ ຜຣິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ໂອທິສ຺ສກາໂນທິສ຺ສກວເສນ ເມຕ຺ຕາ ຠາເວຕພ຺ພາ, ກຣຸຓາ ມຸທິຕາ ອຸເປກ຺ຂາ ຠາເວຕພ຺ພາ, ຈຕູສຸ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣສຸ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພເມວ. ເອວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຫິ ມຄ຺ຄໍ ວາ ຜລໍ ວາ ອລຠນ຺ໂຕປິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ເມຕ຺ຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກສ຺ມິໍເຍວ ວສິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ກາເມ ປຫາຍ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຈຕຸນ຺ນໍ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣານໍ ລາຠີ ອຣໂກ ນາມ ສຕ຺ຖາ ຫຸຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ, ຕສ຺ສ ມຫາ ປຣິວາໂຣ ອໂຫສິ. ໂສ ອິສິຄຓໍ ໂອວທນ຺ໂຕ ‘‘ປພ຺ພຊິເຕນ ນາມ ເມຕ຺ຕາ ຠາເວຕພ຺ພາ, ກຣຸຓາ ມຸທິຕາ ອຸເປກ຺ຂາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຎ຺ຫິ ນາເມຕໍ ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍຓຕໍ ສາເຘຕີ’’ຕິ ເມຕ຺ຕາຍ ອານິສໍສໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ –

໓໗.

‘‘ໂຍ ເວ ເມຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ, ສພ຺ພໂລການຸກມ຺ປຕິ;

ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ຈ ຕິຣິຍໍ, ອປ຺ປມາເຓນ ສພ຺ພໂສ.

໓໘.

‘‘ອປ຺ປມາຓໍ ຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ສຸຠາວິຕໍ;

ຍໍ ປມາຓກຕໍ ກມ຺ມໍ, ນ ຕໍ ຕຕ຺ຣາວສິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ເວ ເມຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ, ສພ຺ພໂລການຸກມ຺ປຕີຕິ ຂຕ຺ຕິຍາທີສຸ ວາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ວາ ໂຍ ໂກຈິ ອປ຺ປມາເຓນ ເມຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ສກລໍ ສຕ຺ຕໂລກໍ ອນຸກມ຺ປຕິ. ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ປຖວິໂຕ ຍາວ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ. ອໂຘຕິ ປຖວິຍາ ເຫຏ຺ຐາ ອຸສ຺ສເທ ມຫານິຣເຍ. ຕິຣິຍນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສໂລເກ, ຍຕ຺ຕການິ ຈກ຺ກວາຬານິ ຈ ເຕສຸ ສພ຺ເພສຸ ເອຕ຺ຕເກ ຐາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ອເວຣາ ໂຫນ຺ຕຸ, ອພ຺ຍາປຊ຺ຌາ ອນີຆາ, ສຸຂີ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣນ຺ຕູຕິ ເອວໍ ຠາວິເຕນ ເມຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປ຺ປມາເຓນາຕິ ອປ຺ປມາຓສຕ຺ຕານໍ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ອປ຺ປມາເຓນ. ສພ຺ພໂສຕິ ສພ຺ພາກາເຣນ, ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ຕິຣິຍນ຺ຕິ ເອວໍ ສພ຺ພສຸຄຕິທຸຄ຺ຄຕິວເສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອປ຺ປມາຓໍ ຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອປ຺ປມາຓໍ ກຕ຺ວາ ຠາວິຕໍ ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ຫິຕຈິຕ຺ຕໍ. ປຣິປຸຓ຺ຓນ຺ຕິ ອວິກລໍ. ສຸຠາວິຕນ຺ຕິ ສຸວຑ຺ຒິຕໍ, ອປ຺ປນາຈິຕ຺ຕສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ຍໍ ປມາຓກຕໍ ກມ຺ມນ຺ຕິ ຍໍ ‘‘ອປ຺ປມາຓໍ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິກວເສນ ຈ ວສີຠາວປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ຈ ອວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ກຕໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ກາມາວຈຣກມ຺ມໍ. ນ ຕໍ ຕຕ຺ຣາວສິສ຺ສຕີຕິ ຕໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ກມ຺ມໍ ຍໍ ຕໍ ‘‘ອປ຺ປມາຓໍ ຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ຂຄຕໍ ຣູປາວຈຣກມ຺ມໍ, ຕຕ຺ຣ ນ ອວສິສ຺ສຕິ. ຍຖາ ນາມ ມໂຫເຆນ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏໍ ປຣິຕ຺ໂຕທກໍ ໂອຆສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ເຕນ ອສໍຫີຣມານໍ ນາວສິສ຺ສຕິ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຖ ໂຂ ມໂຫໂຆວ ຕໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວເມວ ຕໍ ປຣິຕ຺ຕກມ຺ມໍ ຕສ຺ສ ມຫຄ຺ຄຕກມ຺ມສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ເຕນ ມຫຄ຺ຄຕກມ຺ເມນ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄຫິຕວິປາໂກກາສໍ ຫຸຕ຺ວາ ນ ອວສິສ຺ສຕິ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກໍ ທາຕຸໍ, ອຖ ໂຂ ມຫຄ຺ຄຕກມ຺ມເມວ ຕໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ ວິປາກໍ ເທຕີຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອນ຺ເຕວາສິການໍ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ອານິສໍສໍ ກເຖຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ ນ ອິມໍ ໂລກໍ ປຸນ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອິສິຄໂຓ ພຸທ຺ຘປຣິສາ ອໂຫສິ, ອຣໂກ ປນ ສຕ຺ຖາ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອຣກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໑໗໐] ໑໐. ກກຓ຺ຏກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນາຍໍ ປຸເຣ ອຸຓ຺ຓມຕີຕິ ອິທໍ ກກຓ຺ຏກຊາຕກໍ ມຫາອຸມງ຺ຄຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໕໙໐ ອາທໂຍ) ອາວິຠວິສ຺ສຕິ.

ກກຓ຺ຏກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ສນ຺ຖວວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ອິນ຺ທສມານໂຄຕ຺ຕຎ຺ຈ, ສນ຺ຖວໍ ສຸສີມໍ ຄິຊ຺ຌໍ;

ນກຸລໍ ອຸປສາຬກໍ, ສມິທ຺ຘິ ຈ ສກຸຓຄ຺ຆິ;

ອຣກຎ຺ຈ ກກຓ຺ຏກໍ.

໓. ກລ຺ຍາຓວຄ຺ໂຄ

[໑໗໑] ໑. ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ພຘິຣສສ຺ສຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍຎ຺ຫິ ເອໂກ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ສທ຺ໂຘ ປສນ຺ໂນ ຕິສຣຓຄໂຕ ປຎ຺ຈສີເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ໂສ ເອກທິວສໍ ພຫູນິ ສປ຺ປິອາທີນິ ເຠສຊ຺ຊານິ ເຈວ ປຸປ຺ຜຄນ຺ຘວຕ຺ຖາທີນິ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ເຊຕວເນ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ໂສສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຄມາສິ. ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຄຕກາເລ ສສ຺ສຸ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຘີຕຣໍ ທຏ຺ຐຸກາມາ ຕໍ ເຄຫໍ ອຄມາສິ, ສາ ຈ ໂຖກໍ ພຘິຣຘາຕຸກາ ໂຫຕິ. ສາ ຘີຕຣາ ສທ຺ຘິໍ ຠຸຕ຺ຕໂຠຊນາ ຠຕ຺ຕສມ຺ມທໍ ວິໂນທຍມານາ ຘີຕຣໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກິໍ, ອມ຺ມ, ຠຕ຺ຕາ ເຕ ສມ຺ໂມທມາໂນ ອວິວທມາໂນ ປິຍສໍວາສໍ ວສຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ, ອມ຺ມ, ກເຖຖ ຍາທິໂສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຊາມາຕາ ສີເລນ ເຈວ ອາຈາຣສມ຺ປທາຍ ຈ, ຕາທິໂສ ປພ຺ພຊິໂຕປິ ທຸລ຺ລໂຠ’’ຕິ. ອຸປາສິກາ ຘີຕຸ ວຈນໍ ສາຘຸກໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ ປທເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ, ກສ຺ມາ ເຕ ຠຕ຺ຕາ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ ມຫາສທ຺ທໍ ອກາສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສກລເຄຫວາສິໂນ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ກິຣ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ ວິຣວິໍສຸ. ເຕສໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣນ ສຎ຺ຈຣນ຺ຕາ ‘‘ກິໍ ນາມ ກິເຣຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ກິຣ ເຄເຫ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ. ໂສປິ ໂຂ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ທສພລສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ວິຫາຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ນຄຣໍ ປາວິສິ.

ອຖ ນໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄເຍວ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ທິສ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ກິຣ ປພ຺ພຊິໂຕຕິ ຕວ ເຄເຫ ປຸຕ຺ຕທາຣປຣິຊໂນ ປຣິເທວຕີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ອປພ຺ພຊິຕເມວ ກິຣ ມໍ ‘ປພ຺ພຊິໂຕ’ຕິ ວທຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຂ ປນ ເມ ກລ຺ຍາຓສທ຺ໂທ ນ ອນ຺ຕຣຘາເປຕພ຺ໂພ, ອຊ຺ເຊວ ມຍາ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຕໂຕວ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອຸປາສກ, ອິທາເນວ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິທາເນວ ປຈ຺ຈາຄໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກລ຺ຍາຓສທ຺ໂທ ນາມ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ນ ອນ຺ຕຣຘາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ປພ຺ພຊິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ປພ຺ພຊ຺ຊຎ຺ຈ ອຸປສມ຺ປທຎ຺ຈ ລຠິຕ຺ວາ ສມ຺ມາ ປຏິປນ຺ໂນ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອິທໍ ກິຣ ກາຣຓໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ປາກຏໍ ຊາຕໍ. ອເຖກທິວສໍ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸໂກ ນາມ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ‘ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ກລ຺ຍາຓສທ຺ໂທ ນ ອນ຺ຕຣຘາເປຕພ຺ໂພ’ຕິ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ‘ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ກລ຺ຍາຓສທ຺ໂທ ວິຣາເຘຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ປພ຺ພຊິໍສຸເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ເສຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ ປາປຸຓິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ນິເວສນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ອຖສ຺ສ ສສ຺ສຸ ‘‘ຘີຕຣໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ເຄຫໍ ອຄມາສິ, ສາ ໂຖກໍ ພຘິຣຘາຕຸກາຕິ ສພ຺ພໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸສທິສເມວ. ຕໍ ປນ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຆຣໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກິຣ ປພ຺ພຊິຕາຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ມຫາປຣິເທໂວ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ກລ຺ຍາຓສທ຺ໂທ ນາມ ນ ອນ຺ຕຣຘາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຕໂຕວ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ມຫາເສຏ຺ຐິ, ອິທາເນວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເທວ, ເຄຫຊໂນ ກິຣ ມໍ ອປພ຺ພຊິຕເມວ ‘ປພ຺ພຊິໂຕ’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຣິເທວຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຂ ປນ ກລ຺ຍາຓສທ຺ໂທ ນ ອນ຺ຕຣຘາເປຕພ຺ໂພ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມຫໍ, ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ເມ ອນຸຊານາຫີ’’ຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສຕຸໍ ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ –

໔໑.

‘‘ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມຕິ ຍທາ ຊນິນ຺ທ, ໂລເກ ສມຎ຺ຎໍ ອນຸປາປຸຓາຕິ;

ຕສ຺ມາ ນ ຫິຍ຺ເຍຖ ນໂຣ ສປຎ຺ໂຎ, ຫິຣິຍາປິ ສນ຺ໂຕ ຆຸຣມາທິຍນ຺ຕິ.

໔໒.

‘‘ສາຍໍ ສມຎ຺ຎາ ອິຘ ມຊ຺ຊ ປຕ຺ຕາ, ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມຕິ ຊນິນ຺ທ ໂລເກ;

ຕາຫໍ ສເມກ຺ຂໍ ອິຘ ປພ຺ພຊິສ຺ສໍ, ນ ຫິ ມຕ຺ຖິ ຉນ຺ໂທ ອິຘ ກາມໂຠເຄ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມຕິ ສຸນ຺ທຣຘມ຺ໂມ. ສມຎ຺ຎໍ ອນຸປາປຸຓາຕີຕິ ຍທາ ສີລວາ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ ປພ຺ພຊິໂຕຕິ ອິທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂວຫາຣໍ ປາປຸຓາຕິ. ຕສ຺ມາ ນ ຫິຍ຺ເຍຖາຕິ ຕໂຕ ສາມຎ຺ຎໂຕ ນ ປຣິຫາເຍຖ. ຫິຣິຍາປິ ສນ຺ໂຕ ຘຸຣມາທິຍນ຺ຕີຕິ, ມຫາຣາຊ, ສປ຺ປຸຣິສາ ນາມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐິຕາຍ ຫິຣິຍາ ພຫິທ຺ຘສມຸຏ຺ຐິເຕນ ໂອຕ຺ຕປ຺ເປນປິ ເອຕໍ ປພ຺ພຊິຕຘຸຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ອິຘ ມຊ຺ຊ ປຕ຺ຕາຕິ ອິຘ ມຍາ ອຊ຺ຊ ປຕ຺ຕາ. ຕາຫໍ ສເມກ຺ຂນ຺ຕິ ຕໍ ອຫໍ ຄຸຓວເສນ ລທ຺ຘສມຎ຺ຎໍ ສເມກ຺ຂນ຺ໂຕ ປສ຺ສນ຺ໂຕ. ນ ຫິ ມຕ຺ຖິ ຉນ຺ໂທຕິ ນ ຫິ ເມ ອຕ຺ຖິ ຉນ຺ໂທ. ອິຘ ກາມໂຠເຄຕິ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ກິເລສກາມວຕ຺ຖຸກາມປຣິໂຠເຄຫິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໑໗໒] ໒. ທທ຺ທຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ໂກ ນຸ ສທ຺ເທນ ມຫຕາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກກາລິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ກາເລ ພຫູ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຠິກ຺ຂູ ມໂນສິລາຕເລ ນທມານາ ຕຣຸຓສີຫາ ວິຍ ອາກາສຄງ຺ຄໍ ໂອຕາເຣນ຺ຕາ ວິຍ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ສຣຠາຓໍ ຠຓນ຺ຕິ. ໂກກາລິໂກ ເຕສຸ ສຣຠາຓໍ ຠຓນ຺ເຕສຸ ອຕ຺ຕໂນ ຕຸຈ຺ຉຠາວໍ ອຊານິຕ຺ວາວ ‘‘ອຫມ຺ປິ ສຣຠາຓໍ ຠຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນ຺ຕຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ສຣຠາຓໍ ນ ປາເປນ຺ຕິ. ສເຈ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ປາເປຍ຺ຍຸໍ, ມຍມ຺ປິ ຠເຓຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ນາມໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາວ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ກເຖນ຺ໂຕ ອາຫິຓ຺ຑຕິ. ຕສ຺ສ ສາ ກຖາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ປາກຏາ ຊາຕາ. ຠິກ຺ຂູ ‘‘ວີມໍສິສ຺ສາມ ຕາວ ນ’’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ອາວຸໂສ ໂກກາລິກ, ອຊ຺ຊ ສງ຺ຆສ຺ສ ສຣຠາຓໍ ຠຓາຫີ’’ຕິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ພລໍ ອຊານິຕ຺ວາວ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ສຣຠາຓໍ ຠຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສປ຺ປາຍໍ ຍາຄຸໍ ປິວິ, ຂຊ຺ຊກໍ ຂາທິ, ສປ຺ປາເຍເນວ ສູເປນ ຠຸຎ຺ຊິ.

ສູຣິເຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ຘມ຺ມສ຺ສວນກາເລ ໂຆສິເຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ສນ຺ນິປຕິ. ໂສ ກຓ຺ຏກຸຣຓ຺ຑກວຓ຺ຓໍ ກາສາວໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ກຓິກາຣປຸປ຺ຜວຓ຺ຓໍ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ສງ຺ຆມຊ຺ຌໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເຖເຣ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕຣຕນມຓ຺ຑເປ ປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣຘມ຺ມາສນໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຣພີຊນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ສຣຠາຓໍ ຠຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິສີທິ, ຕາວເທວສ຺ສ ສຣີຣາ ເສທາ ມຸຈ຺ຈິໍສຸ, ສາຣຊ຺ຊໍ ໂອກ຺ກມິ, ປຸພ຺ພຄາຖາຍ ປຐມໍ ປທໍ ອຸທາຫຣິຕ຺ວາ ອນນ຺ຕຣໍ ນ ປສ຺ສິ. ໂສ ກມ຺ປມາໂນ ອາສນາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ລຊ຺ຊິໂຕ ສງ຺ຆມຊ຺ຌໂຕ ອປກ຺ກມ຺ມ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິເວຓໍ ອຄມາສິ. ອຎ຺ໂຎ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສຣຠາຓໍ ຠຓິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສ ຕຸຈ຺ຉຠາວໍ ຊານິໍສຸ. ອເຖກທິວສໍ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ປຐມໍ ໂກກາລິກສ຺ສ ຕຸຈ຺ຉຠາໂວ ທຸຊ຺ຊາໂນ, ອິທານິ ປເນສ ສຍໍ ນທິຕ຺ວາ ປາກໂຏ ຊາໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກກາລິໂກ ອິທາເນວ ນທິຕ຺ວາ ປາກໂຏ ຊາໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ນທິຕ຺ວາ ປາກໂຏ ອໂຫສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ສີຫໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ພຫູນໍ ສີຫານໍ ຣາຊາ ອໂຫສິ. ໂສ ອເນກສີຫປຣິວາໂຣ ຣຊຕຄຸຫາຍໍ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຕສ຺ສ ອວິທູເຣ ເອກິສ຺ສາຍ ຄຸຫາຍ ເອໂກ ສິງ຺ຄາໂລປິ ວສຕິ. ອເຖກທິວສໍ ເທເວ ວສ຺ສິຕ຺ວາ ວິຄເຕ ສພ຺ເພ ສີຫາ ສີຫຣາຊສ຺ເສວ ຄຸຫທ຺ວາເຣ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ສີຫນາທໍ ນທນ຺ຕາ ສີຫກີຬໍ ກີຬິໍສຸ. ເຕສໍ ເອວໍ ນທິຕ຺ວາ ກີຬນກາເລ ໂສປິ ສິງ຺ຄາໂລ ນທຕິ. ສີຫາ ຕສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ສິງ຺ຄາໂລ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ນທຕີ’’ຕິ ລຊ຺ຊິຕາ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ເຕສໍ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕກາເລ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ສີຫໂປຕໂກ ‘‘ຕາຕ, ອິເມ ສີຫາ ນທິຕ຺ວາ ສີຫກີຬໍ ກີຬນ຺ຕາ ເອຕສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ລຊ຺ຊາຍ ຕຸຓ຺ຫີ ຊາຕາ, ໂກ ນາເມສ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ເທນ ອຕ຺ຕານໍ ຊານາເປຕີ’’ຕິ ປິຕຣໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໓.

‘‘ໂກ ນຸ ສທ຺ເທນ ມຫຕາ, ອຠິນາເທຕິ ທທ຺ທຣໍ;

ຕໍ ສີຫາ ນປ຺ປຏິນທນ຺ຕິ, ໂກ ນາເມໂສ ມິຄາຘິຠູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຠິນາເທຕິ ທທ຺ທຣນ຺ຕິ ທທ຺ທຣໍ ຣຊຕປພ຺ພຕໍ ເອກນາທໍ ກໂຣຕິ. ມິຄາຘິຠູຕິ ປິຕຣໍ ອາລປຕິ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ມິຄາຘິຠູ ມິຄເຊຏ຺ຐກ ສີຫຣາຊ ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ‘‘ໂກ ນາເມໂສ’’ຕິ.

ອຖສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ປິຕາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໔.

‘‘ອຘໂມ ມິຄຊາຕານໍ, ສິງ຺ຄາໂລ ຕາຕ ວສ຺ສຕິ;

ຊາຕິມສ຺ສ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕາ, ຕຸຓ຺ຫີ ສີຫາ ສມຈ຺ຈເຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສມຈ຺ຈເຣຕິ ສນ຺ຕິ ອຸປສຄ຺ຄມຕ຺ຕໍ, ອຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຕຸຓ຺ຫີ ຫຸຕ຺ວາ ນິສີທນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ປນ ‘‘ສມຈ຺ຉເຣ’’ຕິ ລິຂນ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກກາລິໂກ ອິທາເນວ ອຕ຺ຕໂນ ນາເທນ ອຕ຺ຕານໍ ປາກຏໍ ກໂຣຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ອກາສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສິງ຺ຄາໂລ ໂກກາລິໂກ ອໂຫສິ, ສີຫໂປຕໂກ ຣາຫຸໂລ, ສີຫຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ທທ຺ທຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໑໗໓] ໓. ມກ຺ກຏຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຕາຕມາຓວໂກ ເອໂສຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ກຸຫກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ປກິຓ຺ຓກນິປາເຕ ອຸທ຺ທາລກຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໔.໖໒ ອາທໂຍ) ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ຕທາ ປນ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ນາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອິທາເນວ ກຸຫໂກ, ປຸພ຺ເພປິ ມກ຺ກໂຏ ຫຸຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິສ຺ສ ກາຣຓາ ໂກຫຎ຺ຎໍ ອກາສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ກາສິຄາມເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຆຣາວາສໍ ສຓ຺ຐເປສິ. ອຖສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ເອກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາຘາວິຕ຺ວາ ປຣິຘາວິຕ຺ວາ ວິຈຣຓກາເລ ກາລມກາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ເປຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເມ ທານິ ຆຣາວາເສນ, ປຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອສ຺ສຸມຸຂໍ ຎາຕິມິຕ຺ຕວຄ຺ຄໍ ປຫາຍ ປຸຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວນມູລຜລາຫາໂຣ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ວສ຺ສານກາເລ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ສາຣທາຣູນິ ອຄ຺ຄິໍ ຊາເລຕ຺ວາ ວິສິພ຺ພນ຺ໂຕ ຜລກຕ຺ຖເຣ ນິປຊ຺ຊິ, ປຸຕ຺ໂຕປິສ຺ສ ຕາປສກຸມາຣໂກ ປິຕຸ ປາເທ ສມ຺ພາຫນ຺ໂຕວ ນິສີທິ.

ອເຖໂກ ວນມກ຺ກໂຏ ສີເຕນ ປີຬິຍມາໂນ ຕສ຺ສ ປຓ຺ຓສາລາຍ ຕໍ ອຄ຺ຄິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສຈາຫໍ ເອຕ຺ຖ ປວິສິສ຺ສາມິ, ‘ມກ຺ກໂຏ ມກ຺ກໂຏ’ຕິ ມໍ ໂປເຖຕ຺ວາ ນີຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຄ຺ຄິໍ ວິສິພ຺ເພຕຸໍ ນ ລຠິສ຺ສາມິ, ອຕ຺ຖິ ທານິ ເມ ອຸປາໂຍ, ຕາປສເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂກຫຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ປວິສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ມຕຕາປສສ຺ສ ວກ຺ກລານິ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິຎ຺ຈ ອງ຺ກຸສຍຏ຺ຐິຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ເອກໍ ຕາລຣຸກ຺ຂໍ ນິສ຺ສາຍ ສໍກຸຏິໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ຕາປສກຸມາຣໂກ ຕໍ ທິສ຺ວາ ມກ຺ກຏຠາວໍ ອຊານນ຺ໂຕ ‘‘ເອໂກ ມຫລ຺ລກຕາປໂສ ສີເຕນ ປີຬິໂຕ ອຄ຺ຄິໍ ວິສິພ຺ເພຕຸໍ ອາຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປິຕຸ ຕາປສສ຺ສ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ເອຕໍ ປຓ຺ຓສາລໍ ປເວເສຕ຺ວາ ວິສິພ຺ພາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ອາລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໕.

‘‘ຕາຕ ມາຓວໂກ ເອໂສ, ຕາລມູລໍ ອປສ຺ສິໂຕ;

ອຄາຣກຎ຺ຈິທໍ ອຕ຺ຖິ, ຫນ຺ທ ເທມສ຺ສຄາຣກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມາຓວໂກຕິ ສຕ຺ຕາຘິວຈນໍ. ເຕນ ‘‘ຕາຕ, ເອໂສ ເອໂກ ມາຓວໂກ ສຕ຺ໂຕ ເອໂກ ຕາປໂສ’’ຕິ ທີເປຕິ. ຕາລມູລໍ ອປສ຺ສິໂຕຕິ ຕາລກ຺ຂນ຺ຘໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິໂຕ. ອຄາຣກຎ຺ຈິທໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອິທຎ຺ຈ ອມ຺ຫາກໍ ປພ຺ພຊິຕາຄາຣໍ ອຕ຺ຖິ, ປຓ຺ຓສາລໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ຫນ຺ທາຕິ ວວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ເທມສ຺ສຄາຣກນ຺ຕິ ເອຕສ຺ສ ເອກມນ຺ເຕ ວສນຕ຺ຖາຍ ອຄາຣກໍ ເທມ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ມກ຺ກຏຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ມນຸສ຺ສານໍ ນາມ ນ ເອວຣູປໍ ມຸຂໍ ໂຫຕິ, ມກ຺ກໂຏ ເອສ, ນຍິຘ ປກ຺ໂກສິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໖.

‘‘ມາ ໂຂ ຕ຺ວໍ ຕາຕ ປກ຺ໂກສິ, ທູເສຍ຺ຍ ໂນ ອຄາຣກໍ;

ເນຕາທິສໍ ມຸຂໍ ໂຫຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສຸສີລິໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທູເສຍ຺ຍ ໂນ ອຄາຣກນ຺ຕິ ອຍຎ຺ຫິ ອິຘ ປວິຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ອິມໍ ກິຈ຺ເຉນ ກຕໍ ປຓ຺ຓສາລໍ ອຄ຺ຄິນາ ວາ ຌາເປນ຺ໂຕ ອຸຈ຺ຈາຣາທີນິ ວາ ກໂຣນ຺ໂຕ ທູເສຍ຺ຍ. ເນຕາທິສນ຺ຕິ ‘‘ເອຕາທິສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສຸສີລິໂນ ມຸຂໍ ນ ໂຫຕິ, ມກ຺ກໂຏ ເອໂສ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸມ຺ມຸກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເອຕ຺ຖ ຕິຏ຺ຐສີ’’ຕິ ຂິປິຕ຺ວາ ຕໍ ປລາເປສິ. ມກ຺ກໂຏ ວກ຺ກລານິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ວນສຓ຺ຑໍ ປາວິສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ຠາເວຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມກ຺ກໂຏ ອຍໍ ກຸຫກຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ຕາປສກຸມາໂຣ ຣາຫຸໂລ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມກ຺ກຏຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໑໗໔] ໔. ທຸພ຺ຠິຍມກ຺ກຏຊາຕກຓ຺ຓນາ

ອທມ຺ຫ ເຕ ວາຣິ ປຫູຕຣູປນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກທິວສຎ຺ຫິ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ອກຕຎ຺ຎຸມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠິຠາວໍ ກເຖນ຺ຕາ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອິທາເນວ ອກຕຎ຺ຎູ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠີ, ປຸພ຺ເພປິ ເອວຣູໂປ ອໂຫສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ກາສິຄາມເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຆຣາວາສໍ ສຓ຺ຐເປສິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ສມເຍ ກາສິຣຏ຺ເຐ ວຕ຺ຕນິມຫາມຄ຺ເຄ ເອໂກ ຄມ຺ຠີໂຣ ອຸທປາໂນ ໂຫຕິ ອໂນຕຣຓີໂຍ ຕິຣຈ຺ຉານານໍ, ມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ນາ ປຸຎ຺ຎຕ຺ຖິກາ ມນຸສ຺ສາ ທີຆຣຊ຺ຊຸເກນ ວາຣເກນ ອຸທກໍ ອຸສ຺ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ເອກິສ຺ສາ ໂທຓິຍາ ປູເຣຕ຺ວາ ຕິຣຈ຺ຉານານໍ ປານີຍໍ ເທນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ສາມນ຺ຕໂຕ ມຫນ຺ຕໍ ອຣຎ຺ຎໍ, ຕຕ຺ຖ ພຫູ ມກ຺ກຏາ ວສນ຺ຕິ. ອຖ ຕສ຺ມິໍ ມຄ຺ເຄ ທ຺ເວ ຕີຓິ ທິວສານິ ມນຸສ຺ສສຎ຺ຈາໂຣ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊິ, ຕິຣຈ຺ຉານາ ປານີຍໍ ນ ລຠິໍສຸ. ເອໂກ ມກ຺ກໂຏ ປິປາສາຕຸໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ອຸທປານສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວິຈຣຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປານີຍໍ ອຸຕ຺ຕາເຣຕ຺ວາ ປິວິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ຕໍ ມກ຺ກຏໍ ອທ຺ທສ. ອຖສ຺ສ ປິປາສິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ປານີຍໍ ອຸສ຺ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ໂທຓິຍໍ ອາກິຣິຕ຺ວາ ອທາສິ, ທຕ຺ວາ ຈ ປນ ‘‘ວິສ຺ສມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິປຊ຺ຊິ. ມກ຺ກໂຏ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ມຸຂມກ຺ກຏິກໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຠິໍສາເປສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຕໍ ກິຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອເຣ ທຸຏ຺ຐມກ຺ກຏ, ອຫໍ ຕວ ປິປາສິຕສ຺ສ ກິລນ຺ຕສ຺ສ ພຫຸໍ ປານີຍໍ ອທາສິໍ, ອິທານິ ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ມຸຂມກ຺ກຏິກໍ ກໂຣສິ, ອໂຫ ປາປຊນສ຺ສ ນາມ ກໂຕ ອຸປກາໂຣ ນິຣຕ຺ຖໂກ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໗.

‘‘ອທມ຺ຫ ເຕ ວາຣິ ປຫູຕຣູປໍ, ຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ຕສ຺ສ ປິປາສິຕສ຺ສ;

ໂສ ທານິ ປິຕ຺ວານ ກິຣິງ຺ກໂຣສິ, ອສງ຺ຄໂມ ປາປຊເນນ ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂສ ທານິ ປິຕ຺ວານ ກິຣິງ຺ກໂຣສີຕິ ໂສ ອິທານິ ຕ຺ວໍ ມຍາ ທິນ຺ນປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ມຸຂມກ຺ກຏິກໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ກິຣິ ກິຣີ’’ຕິ ສທ຺ທໍ ກໂຣສິ. ອສງ຺ຄໂມ ປາປຊເນນ ເສຍ຺ໂຍຕິ ປາປຊເນນ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ຄໂມ ນ ເສຍ຺ໂຍ, ອສງ຺ຄໂມວ ເສຍ຺ໂຍຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠີ ມກ຺ກໂຏ ‘‘ຕ຺ວໍ ‘ເອຕ຺ຕເກນເວຕໍ ນິຏ຺ຐິຕ’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎໍ ກໂຣສິ, ອິທານິ ເຕ ສີເສ ວຈ຺ຈໍ ປາເຕຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໘.

‘‘ໂກ ເຕ ສຸໂຕ ວາ ທິຏ຺ໂຐ ວາ, ສີລວາ ນາມ ມກ຺ກໂຏ;

ອິທານິ ໂຂ ຕໍ ໂອຫຈ຺ຉໍ, ເອສາ ອສ຺ມາກ ຘມ຺ມຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ໂຠ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ‘‘ມກ຺ກໂຏ ກຕຄຸຓຊານນໂກ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ສີລວາ ນາມ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ກຫໍ ຕຍາ ສຸໂຕ ວາ ທິຏ຺ໂຐ ວາ, ອິທານິ ໂຂ ອຫໍ ຕໍ ໂອຫຈ຺ຉໍ ວຈ຺ຈໍ ເຕ ສີເສ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກມິສ຺ສາມິ, ອສ຺ມາກຎ຺ຫິ ມກ຺ກຏານໍ ນາມ ເອສາ ຘມ຺ມຕາ ອຍໍ ຊາຕິສຠາໂວ, ຍທິທໍ ອຸປກາຣກສ຺ສ ສີເສ ວຈ຺ຈໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄນ຺ຕຸໍ ອາຣຠິ. ມກ຺ກໂຏ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ສາຂາຍໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ໂອລມ຺ພກໍ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ວິຍ ຕສ຺ສ ສີເສ ວຈ຺ຈໍ ປາເຕຕ຺ວາ ວິຣວນ຺ໂຕ ວນສຓ຺ຑໍ ປາວິສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນ຺ຫຕ຺ວາ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ເທວທຕ຺ໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ມຍາ ກຕຄຸຓໍ ນ ຊານາສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມກ຺ກໂຏ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ທຸພ຺ຠິຍມກ຺ກຏຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໑໗໕] ໕. ອາທິຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສພ຺ເພສຸ ກິຣ ຠູເຕສູຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ກຸຫກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕສທິສເມວ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ມຫາປຣິວາໂຣ ຄຓສຕ຺ຖາ ຫຸຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ເຕ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຈິຣໍ ວສິຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຕາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ເອກໍ ຄາມໍ ນິສ຺ສາຍ ປຓ຺ຓສາລາຍໍ ວາສໍ ອຸປຄຎ຺ຉິ. ອເຖໂກ ໂລລມກ຺ກໂຏ ອິສິຄເຓ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ຄເຕ ອສ຺ສມປທໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລາ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ຓາ ກໂຣຕິ, ປານີຍຆເຏສຸ ອຸທກໍ ຉຑ຺ເຑຕິ, ກຸຓ຺ຑິກໍ ຠິນ຺ທຕິ, ອຄ຺ຄິສາລາຍໍ ວຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ. ຕາປສາ ວສ຺ສໍ ວສິຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ຫິມວນ຺ໂຕ ປຸປ຺ຜຜລສມິທ຺ໂຘ ຣມຓີໂຍ, ຕຕ຺ເຖວ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມວາສິເກ ອາປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ສ຺ເວ, ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອສ຺ສມປທໍ ອາຄມິສ຺ສາມ, ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາວ ຄມິສ຺ສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ປຫູຕໍ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຄມໍສຸ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂສ ມກ຺ກໂຏ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ໂກຫຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ອາຫຣາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕາປສຈຣຓໍ ຈຣນ຺ໂຕ ວິຍ ສີລວາ ວິຍ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ຕາປສານໍ ອວິທູເຣ ສູຣິຍໍ ນມສ຺ສມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ມນຸສ຺ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສີລວນ຺ຕານໍ ສນ຺ຕິເກ ວສນ຺ຕາ ສີລວນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໙.

‘‘ສພ຺ເພສຸ ກິຣ ຠູເຕສຸ, ສນ຺ຕິ ສີລສມາຫິຕາ;

ປສ຺ສ ສາຂມິຄໍ ຊມ຺ມໍ, ອາທິຈ຺ຈມຸປຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຕິ ສີລສມາຫິຕາຕິ ສີເລນ ສມນ຺ນາຄຕາ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສີລວນ຺ຕາ ຈ ສມາຫິຕາ ຈ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ຕາ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ຊມ຺ມນ຺ຕິ ລາມກໍ. ອາທິຈ຺ຈມຸປຕິຏ຺ຐຕີຕິ ສູຣິຍໍ ນມສ຺ສມາໂນ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ເອວໍ ເຕ ມນຸສ຺ເສ ຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ກເຖນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອິມສ຺ສ ໂລລມກ຺ກຏສ຺ສ ສີລາຈາຣໍ ອຊານິຕ຺ວາ ອວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍເຍວ ປສນ຺ນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໐.

‘‘ນາສ຺ສ ສີລໍ ວິຊານາຖ, ອນຎ຺ຎາຍ ປສໍສຖ;

ອຄ຺ຄິຫຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຸຫນ຺ນໍ, ທ຺ເວ ຈ ຠິນ຺ນາ ກມຓ຺ຑລູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນຎ຺ຎາຍາຕິ ອຊານິຕ຺ວາ. ອຸຫນ຺ນນ຺ຕິ ອິມິນາ ປາປມກ຺ກເຏນ ອູຫທໍ. ກມຓ຺ຑລູຕິ ກຸຓ຺ຑິກາ. ‘‘ທ຺ເວ ຈ ກຸຓ຺ຑິກາ ເຕນ ຠິນ຺ນາ’’ຕິ ເອວມສ຺ສ ອຄຸຓໍ ກເຖສິ.

ມນຸສ຺ສາ ມກ຺ກຏສ຺ສ ກຸຫກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ເລຑ຺ຑຸຎ຺ຈ ຍຏ຺ຐິຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ໂປເຖຕ຺ວາ ປລາເປຕ຺ວາ ອິສິຄຓສ຺ສ ຠິກ຺ຂໍ ອທໍສຸ. ອິສໂຍປິ ຫິມວນ຺ຕເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌານາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍຓາ ອເຫສຸໍ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມກ຺ກໂຏ ອຍໍ ກຸຫໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ອິສິຄໂຓ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ຄຓສຕ຺ຖາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອາທິຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໑໗໖] ໖. ກຬາຍມຸຏ຺ຐິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ພາໂລ ວຕາຍໍ ທຸມສາຂໂຄຈໂຣຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣາຊານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ວສ຺ສກາເລ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ໂຕ ກຸປິ. ຕຕ຺ຖ ຐິຕາ ໂຍຘາ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຍຸທ຺ຘານິ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກ ອຠິຠວິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ຣຎ຺ໂຎ ສາສນໍ ເປເສສຸໍ. ຣາຊາ ອກາເລ ວສ຺ສາເນເຍວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຊຕວນສມີເປ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ອກາເລ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ກນ຺ທຣປທຣາທໂຍ ອຸທກປູຣາ, ທຸຄ຺ຄໂມ ມຄ຺ໂຄ, ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມິ, ໂສ ມໍ ‘ກຫໍ ຄຈ຺ຉສິ, ມຫາຣາຊາ’ຕິ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ອຖາຫໍ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສ຺ສາມິ, ນ ໂຂ ປນ ມໍ ສຕ຺ຖາ ສມ຺ປຣາຍິເກເນວຕ຺ເຖນ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິເກນາປິ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິເຍວ, ຕສ຺ມິໍ ສເຈ ເມ ຄມເນນ ອວຸຑ຺ຒິ ຠວິສ຺ສຕິ, ‘ອກາໂລ, ມຫາຣາຊາ’ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ສເຈ ປນ ວຸຑ຺ຑິ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕຸຓ຺ຫີ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ເຊຕວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຫນ຺ທ ກຸໂຕ ນຸ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ອາຄຈ຺ຉສິ ທິວາ ທິວສ຺ສາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ວູປສເມຕຸໍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ‘ຕຸມ຺ເຫ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ປຸພ຺ເພປິ, ມຫາຣາຊ, ຣາຊາໂນ ເສນາຍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉມານາຍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ອກາເລ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄມນໍ ນາມ ນ ຄມິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສໂກ ສພ຺ພຕ຺ຖກອມຈ຺ໂຈ ອໂຫສິ. ອຖ ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ກຸປິເຕ ປຈ຺ຈນ຺ຕໂຍຘາ ປຓ຺ຓໍ ເປເສສຸໍ. ຣາຊາ ວສ຺ສກາເລ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ພນ຺ຘິ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ອຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອສ຺ສານໍ ກຬາເຍ ເສເທຕ຺ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ໂທຓິຍໍ ປກ຺ຂິປິໍສຸ. ອຸຍ຺ຍາເນ ມກ຺ກເຏສຸ ເອໂກ ມກ຺ກໂຏ ຣຸກ຺ຂາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕໂຕ ກຬາເຍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຸຂໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖຫິປິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຣຸກ຺ເຂ ນິສີທິຕ຺ວາ ຂາທິຕຸໍ ອາຣຠິ, ອຖສ຺ສ ຂາທມານສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂກ ເອໂກ ກຬາໂຍ ຠູມິຍໍ ປຕິ. ໂສ ມຸເຂນ ຈ ຫຕ຺ເຖຫິ ຈ ຄຫິເຕ ສພ຺ເພ ກຬາເຍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຕເມວ ກຬາຍໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ກຬາຍໍ ອທິສ຺ວາວ ປຸນ ຣຸກ຺ຂໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ອຑ຺ເຑ ສຫສ຺ສປຣາຊິໂຕ ວິຍ ໂສຈມາໂນ ທຸມ຺ມຸໂຂ ຣຸກ຺ຂສາຂາຍໍ ນິສີທິ. ຣາຊາ ມກ຺ກຏສ຺ສ ກິຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ປສ຺ສຖ, ກິໍ ນາເມຕໍ ມກ຺ກເຏນ ກຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ພຫຸໍ ອນວໂລເກຕ຺ວາ ອປ຺ປໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ທຸພ຺ພຸທ຺ຘິໂນ ພາລາ ເອວຣູປໍ ກໂຣນ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໕໑.

‘‘ພາໂລ ວຕາຍໍ ທຸມສາຂໂຄຈໂຣ, ປຎ຺ຎາ ຊນິນ຺ທ ນຍິມສ຺ສ ວິຊ຺ຊຕິ;

ກຬາຍມຸຏ຺ຐິໍ ອວກິຣິຍ ເກວລໍ, ເອກໍ ກຬາຍໍ ປຕິຕໍ ຄເວສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸມສາຂໂຄຈໂຣຕິ ມກ຺ກໂຏ. ໂສ ຫິ ທຸມສາຂາສຸ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສາວ ອສ຺ສ ໂຄຈໂຣ ສຎ຺ຈຣຓຠູມິຠູຕາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ທຸມສາຂໂຄຈໂຣ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຊນິນ຺ທາຕິ ຣາຊານໍ ອາລປຕິ. ຣາຊາ ຫິ ປຣມິສ຺ສຣຠາເວນ ຊນສ຺ສ ອິນ຺ໂທຕິ ຊນິນ຺ໂທ. ກຬາຍມຸຏ຺ຐິນ຺ຕິ ຈຓກມຸຏ຺ຐິໍ. ‘‘ກາຬຣາຊມາສມຸຏ຺ຐິ’’ນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິເຍວ. ອວກິຣິຍາຕິ ອວກິຣິຕ຺ວາ. ເກວລນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ. ຄເວສຕີຕິ ຠູມິຍໍ ປຕິຕໍ ເອກເມວ ປຣິເຍສຕິ.

ເອວໍ ວຕ຺ວາ ປຸນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໒.

‘‘ເອວເມວ ມຍໍ ຣາຊ, ເຍ ຈຎ຺ເຎ ອຕິໂລຠິໂນ;

ອປ຺ເປນ ພຫຸໍ ຊິຍ຺ຍາມ, ກຬາເຍເນວ ວານໂຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ມຫາຣາຊ, ເອວເມວ ມຍຎ຺ຈ ເຍ ຈຎ຺ເຎ ໂລຠາຠິຠູຕາ ຊນາ ສພ຺ເພປິ ອປ຺ເປນ ພຫຸໍ ຊິຍ຺ຍາມ. ມຍຎ຺ຫິ ເອຕຣຫິ ອກາເລ ວສ຺ສານສມເຍ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອປ຺ປກສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ກາຣຓາ ພຫຸກາ ອຕ຺ຖາ ປຣິຫາຍາມ. ກຬາເຍເນວ ວານໂຣຕິ ຍຖາ ອຍໍ ວານໂຣ ເອກໍ ກຬາຍໍ ປຣິເຍສມາໂນ ເຕເນເກນ ກຬາເຍນ ສພ຺ພກຬາເຍຫິ ປຣິຫີໂນ, ເອວໍ ມຍມ຺ປິ ອກາເລນ ກນ຺ທຣປທຣາທີສຸ ປູເຣສຸ ຄຈ຺ຉມານາ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ອຕ຺ຖໍ ປຣິເຍສມານາ ພຫູຫິ ຫຕ຺ຖິວາຫນອສ຺ສວາຫນາທີຫິ ເຈວ ພລກາເຍນ ຈ ປຣິຫາຍິສ຺ສາມ. ຕສ຺ມາ ອກາເລ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ຣຎ຺ໂຎ ໂອວາທໍ ອທາສິ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິເມວ ປາວິສິ. ໂຈຣາປິ ‘‘ຣາຊາ ກິຣ ໂຈຣມທ຺ທນໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ນຄຣາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈນ຺ຕໂຕ ປລາຍິໍສຸ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນປິ ໂຈຣາ ‘‘ໂກສລຣາຊາ ກິຣ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ປລາຍິໍສຸ. ຣາຊາ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິເມວ ປາວິສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກຬາຍມຸຏ຺ຐິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໑໗໗] ໗. ຕິນ຺ທຸກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຘນຸຫຕ຺ຖກລາເປຫີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາປາຣມິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສຕ຺ຖາ ຫິ ມຫາໂພຘິຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໑໘.໑໒໔ ອາທໂຍ) ວິຍ ອຸມງ຺ຄຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໕໙໐ ອາທໂຍ) ວິຍ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຎາຍ ວຓ຺ຓໍ ວຓ຺ຓິຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ຕຖາຄໂຕ ປຎ຺ຎວາ, ປຸພ຺ເພປິ ປຎ຺ຎວາ ອຸປາຍກຸສໂລເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ວານຣໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອສີຕິສຫສ຺ສວານຣຄຓປຣິວາໂຣ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຕສ຺ສາສນ຺ເນ ເອໂກ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໂກ ກທາຈິ ວສຕິ, ກທາຈິ ອຸພ຺ພສຕິ. ຕສ຺ສ ປນ ຄາມສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ສາຂາວິຏປສມ຺ປນ຺ໂນ ມຘຸຣຜໂລ ເອໂກ ຕິນ຺ທຸກຣຸກ຺ໂຂ ອຕ຺ຖິ, ວານຣຄໂຓ ອຸພ຺ພສິຕກາເລ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຜລານິ ຂາທຕິ. ອຖາປຣສ຺ມິໍ ຜລວາເຣ ໂສ ຄາໂມ ປຸນ ອາວາໂສ ອໂຫສິ ທຬ຺ຫປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ທ຺ວາຣຍຸຕ຺ໂຕ, ໂສປິ ຣຸກ຺ໂຂ ຜລຠາຣນມິຕສາໂຂ ອຏ຺ຐາສິ. ວານຣຄໂຓ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍໍ ປຸພ຺ເພ ອສຸກຄາເມ ຕິນ຺ທຸກຜລານິ ຂາທາມ, ຜລິໂຕ ນຸ ໂຂ ໂສ ເອຕຣຫິ ຣຸກ຺ໂຂ, ອຸທາຫຸ ໂນ, ອາວສິໂຕ ໂສ ຄາໂມ, ອຸທາຫຸ ໂນ’’ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ ອິມໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຊານາຫີ’’ຕິ ເອກໍ ວານຣໍ ເປເສສິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ຜລິຕຠາວໍ ຄາມສ຺ສ ຈ ຄາຬ຺ຫວາສຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວານຣານໍ ອາໂຣເຈສິ.

ວານຣາ ຕສ຺ສ ຜລິຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມຘຸຣານິ ຕິນ຺ທຸກຜລານິ ຂາທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຸສ຺ສາຫຊາຕາ ວານຣິນ຺ທສ຺ສ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ວານຣິນ຺ໂທ ‘‘ຄາໂມ ອາວາໂສ ອນາວາໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາວາໂສ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ມນຸສ຺ສາ ຫິ ພຫຸມາຍາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເທວ, ມນຸສ຺ສານໍ ປຏິສລ຺ລານເວລາຍ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມເຍ ຂາທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ພຫູ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວານຣິນ຺ທໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ອວິທູເຣ ມນຸສ຺ສານໍ ປຏິສລ຺ລານກາລໍ ອາຄມຍມານາ ມຫາປາສາຓປິຏ຺ເຐ ສຍິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມຍາເມ ມນຸສ຺ເສສຸ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມນ຺ເຕສຸ ຣຸກ຺ຂໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຜລານິ ຂາທິໍສຸ. ອເຖໂກ ປຸຣິໂສ ສຣີຣກິຈ຺ເຈນ ເຄຫາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄາມມຊ຺ຌຄໂຕ ວານເຣ ທິສ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ພຫູ ມນຸສ຺ສາ ຘນຸກລາປໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ນານາວຸຘຫຕ຺ຖາ ເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑາທີນິ ອາທາຍ ‘‘ປຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ວານເຣ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຣຸກ຺ຂໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ອສີຕິສຫສ຺ສວານຣາ ມນຸສ຺ເສ ທິສ຺ວາ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິຕາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ໂນ ອຎ຺ຎໍ ປຏິສ຺ສຣຓໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ວານຣິນ຺ເທນາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫໍສຸ –

໕໓.

‘‘ຘນຸຫຕ຺ຖກລາເປຫິ, ເນຕ຺ຕິໍສວຣຘາຣິຠິ;

ສມນ຺ຕາ ປຣິກິຓ຺ຓມ຺ຫ, ກຖໍ ໂມກ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘນຸຫຕ຺ຖກລາເປຫີຕິ ຘນຸກລາປຫຕ຺ເຖຫິ, ຘນູນິ ເຈວ ສຣກລາເປ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິເຕຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເນຕ຺ຕິໍສວຣຘາຣິຠີຕິ ເນຕ຺ຕິໍສາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ຂຄ຺ຄາ, ອຸຕ຺ຕມຂຄ຺ຄຘາຣີຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິກິຓ຺ຓມ຺ຫາຕິ ປຣິວາຣິຕມ຺ຫ. ກຖນ຺ຕິ ເກນ ນຸ ໂຂ ອຸປາເຍນ ອມ຺ຫາກໍ ໂມກ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີຕິ.

ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ວານຣິນ຺ໂທ ‘‘ມາ ຠາຍິຕ຺ຖ, ມນຸສ຺ສາ ນາມ ພຫຸກິຈ຺ຈາ, ອຊ຺ຊປິ ມຊ຺ຌິມຍາໂມ ວຕ຺ຕຕິ, ອປິ ນາມ ເຕສໍ ‘ອມ຺ເຫ ມາເຣສ຺ສາມາ’ຕິ ປຣິວາຣິຕານໍ ອິມສ຺ສ ກິຈ຺ຈສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍກຣໍ ອຎ຺ຎໍ ກິຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ ວານເຣ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໔.

‘‘ອປ຺ເປວ ພຫຸກິຈ຺ຈານໍ, ອຕ຺ໂຖ ຊາເຍຖ ໂກຈິ ນໍ;

ອຕ຺ຖິ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ອຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ຂຊ຺ຊຖຎ຺ເຎວ ຕິນ຺ທຸກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ອປ຺ເປວ ພຫຸກິຈ຺ຈານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ອຕ຺ໂຖ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ອຍເມເວຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຖິ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ອຈ຺ຉິນ຺ນນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຜລານໍ ອາກຑ຺ຒນປຣິກຑ຺ຒນວເສນ ອຈ຺ຉິນ຺ນໍ ພຫຸ ຐານໍ ອຕ຺ຖິ. ຂຊ຺ຊຖຎ຺ເຎວ ຕິນ຺ທຸກນ຺ຕິ ຕິນ຺ທຸກຜລໍ ຂຊ຺ຊຖຎ຺ເຎວ. ຕຸມ຺ເຫ ຫິ ຍາວຕເກນ ໂວ ອຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຕກໍ ຂາທຖ, ອມ຺ຫາກໍ ປຫຣຓກາລໍ ຊານິສ຺ສາມາຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ກປິຄຓໍ ສມສ຺ສາເສສິ. ເອຕ຺ຕກຎ຺ຫິ ອສ຺ສາສໍ ອລຠມານາ ສພ຺ເພປິ ເຕ ຜລິເຕນ ຫທເຍນ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸເຓຍ຺ຍຸໍ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ປນ ເອວໍ ວານຣຄຓໍ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ເພ ວານເຣ ສມາເນຖາ’’ຕິ ອາຫ. ສມາເນນ຺ຕາ ຕສ຺ສ ຠາຄິເນຍ຺ຍໍ ເສນກໍ ນາມ ວານຣໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ເສນໂກ ນາຄໂຕ’’ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ. ‘‘ສເຈ ເສນໂກ ນາຄໂຕ, ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຠາຍິຕ຺ຖ, ອິທານິ ໂວ ໂສ ໂສຕ຺ຖິໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເສນໂກປິ ໂຂ ວານຣຄຓສ຺ສ ຄມນກາເລ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ປພຸທ຺ໂຘ ກຎ຺ຈິ ອທິສ຺ວາ ປທານຸປທິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມນຸສ຺ເສ ທິສ຺ວາ ‘‘ວານຣຄຓສ຺ສ ຠຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ປຣິຍນ຺ເຕ ເຄເຫ ອຄ຺ຄິໍ ຊາເລຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕໍ ກນ຺ຕນ຺ຕິຍາ ມຫລ຺ລກິຕ຺ຖິຍາ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຄາມທາຣໂກ ວິຍ ເອກໍ ອຸມ຺ມຸກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຣິວາເຕ ຐຕ຺ວາ ຄາມໍ ປທີເປສິ. ມນຸສ຺ສາ ມກ຺ກເຏ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ນິພ຺ພາເປຕຸໍ ອຄມໍສຸ. ວານຣາ ປລາຍນ຺ຕາ ເສນກສ຺ສຕ຺ຖາຍ ເອເກກໍ ຜລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປລາຍິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ ເສນໂກ ມຫານາໂມ ສກ຺ໂກ ອໂຫສິ, ວານຣຄໂຓ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ວານຣິນ຺ໂທ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຕິນ຺ທຸກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໑໗໘] ໘. ກຈ຺ຉປຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຊນິຕ຺ຕໍ ເມ ຠວິຕ຺ຕໍ ເມຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຫິວາຕກໂຣຄມຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ເອກສ຺ມິໍ ກຸເລ ອຫິວາຕກໂຣໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ມາຕາປິຕໂຣ ປຸຕ຺ຕໍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຕາຕ, ມາ ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ວສ, ຠິຕ຺ຕິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປລາຍິຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຊີວິຕໍ ຣກ຺ຂ, ປຈ຺ຉາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ນາມ ຐາເນ ມຫານິຘານໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ກຸຏຸມ຺ພໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ສຸເຂນ ຊີເວຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ປຸຕ຺ໂຕ ເຕສໍ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຠິຕ຺ຕິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ໂຣເຄ ວູປສນ຺ເຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫານິຘານໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ກຸຏຸມ຺ພໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ຆຣາວາສໍ ວສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ສປ຺ປິເຕລາທີນິ ເຈວ ວຕ຺ຖຈ຺ຉາທນາທີນິ ຈ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ອຫິວາຕກໂຣໂຄ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ອສ຺ສຸມ຺ຫ, ກິນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ມຸຕ຺ໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ, ໂສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ປຸພ຺ເພປິ ໂຂ, ອຸປາສກ, ຠເຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐາເນ ອາລຍໍ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄຕາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິໍສຸ, ອນາລຍໍ ປນ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຕາ ຊີວິຕໍ ລຠິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຄາມເກ ກຸມ຺ຠກາຣກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ກຸມ຺ຠກາຣກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ໂປເສສິ. ຕທາ ປນ ພາຣາຓສິຍໍ ມຫານທິຍາ ສທ຺ຘິໍ ເອກາພທ຺ໂຘ ມຫາຊາຕສ຺ສໂຣ ອໂຫສິ. ໂສ ພຫຸອຸທກກາເລ ນທິຍາ ສທ຺ຘິໍ ເອໂກທໂກ ໂຫຕິ, ອຸທເກ ມນ຺ທີຠູເຕ ວິສຸໍ ໂຫຕິ. ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາ ປນ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສໍວຈ຺ຉເຣ ສຸວຸຏ຺ຐິກາ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ສໍວຈ຺ຉເຣ ທຸພ຺ພຸຏ຺ຐິກາ’’ຕິ ຊານນ຺ຕິ. ອຖ ຕສ຺ມິໍ ສເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສໍວຈ຺ຉເຣ ທຸພ຺ພຸຏ຺ຐິກາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອຸທກສ຺ສ ເອກາພທ຺ຘກາເລເຍວ ຕມ຺ຫາ ສຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ນທິໍ ອຄມິໍສຸ. ເອໂກ ປນ ກຈ຺ຉໂປ ‘‘ອິທໍ ເມ ຊາຕຏ຺ຐານໍ ວຑ຺ຒິຕຏ຺ຐານໍ, ມາຕາປິຕູຫິ ວສິຕຏ຺ຐານໍ, ນ ສກ຺ໂກມິ ອິມໍ ຊຫິຕຸ’’ນ຺ຕິ ນທິໍ ນ ອຄມາສິ. ອຖ ນິທາຆສມເຍ ຕຕ຺ຖ ອຸທກໍ ຉິຊ຺ຊິ, ໂສ ກຈ຺ຉໂປ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມຕ຺ຕິກຄຫຓຏ຺ຐາເນ ຠູມິໍ ຂຓິຕ຺ວາ ປາວິສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຕ຺ຕິກໍ ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາກຸທ຺ທາເລນ ຠູມິໍ ຂຓນ຺ໂຕ ກຈ຺ຉປສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຕ຺ຕິກປິຓ຺ຑໍ ວິຍ ກຸທ຺ທາເລເນວ ນໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຖເລ ປາເຕສິ. ໂສ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ວສນຏ຺ຐາເນ ອາລຍໍ ຊຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເອວໍ ວິນາສໍ ປາປຸຓິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຣິເທວມາໂນ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໕໕.

‘‘ຊນິຕ຺ຕໍ ເມ ຠວິຕ຺ຕໍ ເມ, ອິຕິ ປງ຺ເກ ອວສ຺ສຍິໍ;

ຕໍ ມໍ ປງ຺ໂກ ອຊ຺ຌຠວິ, ຍຖາ ທຸພ຺ພລກໍ ຕຖາ;

ຕໍ ຕໍ ວທາມິ ຠຄ຺ຄວ, ສຸໂຓຫິ ວຈນໍ ມມ.

໕໖.

‘‘ຄາເມ ວາ ຍທິ ວາຣຎ຺ເຎ, ສຸຂໍ ຍຕ຺ຣາຘິຄຈ຺ຉຕິ;

ຕໍ ຊນິຕ຺ຕໍ ຠວິຕ຺ຕຎ຺ຈ, ປຸຣິສສ຺ສ ປຊານໂຕ;

ຍມ຺ຫິ ຊີເວ ຕມ຺ຫິ ຄຈ຺ເຉ, ນ ນິເກຕຫໂຕ ສິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຊນິຕ຺ຕໍ ເມ ຠວິຕ຺ຕໍ ເມຕິ ອິທໍ ມມ ຊາຕຏ຺ຐານໍ, ອິທໍ ມມ ວຑ຺ຒິຕຏ຺ຐານໍ. ອິຕິ ປງ຺ເກ ອວສ຺ສຍິນ຺ຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນາຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ກທ຺ທເມ ອວສ຺ສຍິໍ ນິປຊ຺ຊິໍ, ວາສໍ ກປ຺ເປສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຊ຺ຌຠວີຕິ ອຘິອຠວິ ວິນາສໍ ປາເປສິ. ຠຄ຺ຄວາຕິ ກຸມ຺ຠກາຣໍ ອາລປຕິ. ກຸມ຺ຠກາຣານຎ຺ຫິ ນາມໂຄຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ເອສາ, ຍທິທໍ ຠຄ຺ຄວາຕິ. ສຸຂນ຺ຕິ ກາຍິກເຈຕສິກສ຺ສາທໍ. ຕໍ ຊນິຕ຺ຕໍ ຠວິຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ຕໍ ຊາຕຏ຺ຐານຎ຺ຈ ວຑ຺ຒິຕຏ຺ຐານຎ຺ຈ. ‘‘ຊານິຕ຺ຕໍ ຠາວິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ທີຆວເສນປິ ປາໂຐ, ໂສເຍວຕ຺ໂຖ. ປຊານໂຕຕິ ອຕ຺ຖານຕ຺ຖໍ ກາຣຓາກາຣຓໍ ຊານນ຺ຕສ຺ສ. ນ ນິເກຕຫໂຕ ສິຍາຕິ ນິເກເຕ ອາລຍໍ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ນິເກເຕນ ຫໂຕ, ເອວຣູປໍ ມຣຓທຸກ຺ຂໍ ປາປິໂຕ ນ ຠເວຍ຺ຍາຕິ.

ເອວໍ ໂສ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖນ຺ໂຕ ກາລມກາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສກລຄາມວາສິໂນ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ເຕ ມນຸສ຺ເສ ໂອວທນ຺ໂຕ ເອວມາຫ – ‘‘ປສ຺ສຖ ອິມໍ ກຈ຺ຉປໍ, ອຍໍ ອຎ຺ເຎສໍ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປານໍ ມຫານທິໍ ຄມນກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐາເນ ອາລຍໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ມມ ມຕ຺ຕິກຄຫຓຏ຺ຐານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ອຖສ຺ສາຫໍ ມຕ຺ຕິກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ມຫາກຸທ຺ທາເລນ ປິຏ຺ຐິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຕ຺ຕິກປິຓ຺ຑໍ ວິຍ ນໍ ຖເລ ປາເຕສິໍ, ອຍໍ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ມໍ ສຣິຕ຺ວາ ທ຺ວີຫິ ຄາຖາຫິ ປຣິເທວິຕ຺ວາ ກາລມກາສິ. ເອວເມສ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐາເນ ອາລຍໍ ກຕ຺ວາ ມຣຓໍ ປຕ຺ໂຕ, ຕຸມ຺ເຫປິ ມາ ອິມິນາ ກຈ຺ຉເປນ ສທິສາ ອຫຸວຕ຺ຖ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘ມຍ຺ຫໍ ຣູປໍ ມຍ຺ຫໍ ສທ຺ໂທ ມຍ຺ຫໍ ຄນ຺ໂຘ ມຍ຺ຫໍ ຣໂສ ມຍ຺ຫໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ໂພ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ ມຍ຺ຫໍ ຘີຕາ ມຍ຺ຫໍ ທາສທາສິປຣິຈ຺ເຉໂທ ມຍ຺ຫໍ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓ’ນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາວເສນ ອຸປໂຠຄວເສນ ມາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ຖ, ເອກໂກເວສ ສຕ຺ໂຕ ຕີສຸ ຠເວສຸ ປຣິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ພຸທ຺ຘລີລາຍ ມຫາຊນສ຺ສ ໂອວາທມທາສິ, ໂສ ໂອວາໂທ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕານິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອຏ຺ຐາສິ. ມຫາຊໂນ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູເຣສິ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຕເຖວ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູເຣສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂສ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ‘‘ຕທາ ກຈ຺ຉໂປ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ກຸມ຺ຠກາໂຣ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກຈ຺ຉປຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໑໗໙] ໙. ສຕຘມ຺ມຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຕຎ຺ຈ ອປ຺ປນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກວີສຕິວິຘໍ ອເນສນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ກາເລ ພຫູ ຠິກ຺ຂູ ເວຊ຺ຊກມ຺ເມນ ທູຕກມ຺ເມນ ປຫິຓກມ຺ເມນ ຊງ຺ຆເປສນິເກນ ປິຓ຺ຑປຏິປິຓ຺ເຑນາຕິ ເອວຣູປາຍ ເອກວີສຕິວິຘາຍ ອເນສນາຍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສຸໍ. ສາ ສາເກຕຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໒.໑໗໓-໑໗໔) ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ຕຖາ ຊີວິກກປ຺ປນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ເອຕຣຫິ ໂຂ ພຫູ ຠິກ຺ຂູ ອເນສນາຍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ຕິ, ເຕ ປນ ເອວໍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ຍກ຺ຂຕ຺ຕຠາວາ ເປຕຕ຺ຕຠາວາ ນ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸຣໂຄຓາ ຫຸຕ຺ວາວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິ, ນິຣເຍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອເຕສໍ ຫິຕຕ຺ຖາຍ ສຸຂຕ຺ຖາຍ ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສຍໍ ສກປຏິຠານໍ ເອກໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກວີສຕິວິຘາຍ ອເນສນາຍ ປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ. ອເນສນາຍ ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ອາທິຕ຺ຕໂລຫຄຸຬສທິໂສ ຫລາຫລວິສູປໂມ. ອເນສນາ ຫິ ນາເມສາ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສາວເກຫິ ຄຣຫິຕພ຺ພາ ປຏິກຸຏ຺ຐາ. ອເນສນາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ຫາໂສ ວາ ໂສມນສ຺ສໍ ວາ ນຕ຺ຖິ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຫິ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ມມ ສາສເນ ຈຓ຺ຑາລສ຺ສ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐໂຠຊນສທິໂສ, ຕສ຺ສ ປຣິໂຠໂຄ ສຕຘມ຺ມມາຓວສ຺ສ ຈຓ຺ຑາລຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຠຕ຺ຕປຣິໂຠໂຄ ວິຍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈຓ຺ຑາລໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ປາເຖຍ຺ຍຕຓ຺ຑຸເລ ຈ ຠຕ຺ຕປຸຏຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ກາເລ ພາຣາຓສິຍໍ ເອໂກ ມາຓໂວ ອຕ຺ຖິ ສຕຘມ຺ໂມ ນາມ ອຸທິຈ຺ຈພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ໂສປິ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ຕຓ຺ຑຸເລ ຈ ຠຕ຺ຕປຸຏຎ຺ຈ ອຄເຫຕ຺ວາວ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ, ເຕ ອຸໂຠປິ ມຫາມຄ຺ເຄ ສມາຄຈ຺ຉິໍສຸ. ມາຓໂວ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ‘‘ກິໍຊາຕິໂກສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ‘‘ອຫໍ ຈຓ຺ຑາໂລ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ກິໍຊາຕິໂກສີ’’ຕິ ມາຓວໍ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຸທິຈ຺ຈພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຫ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ເຕ ອຸໂຠປິ ມຄ຺ຄໍ ອຄມໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປາຕຣາສເວລາຍ ອຸທກຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖ ໂຘວິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕປຸຏໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ‘‘ມາຓວ, ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ນຕ຺ຖິ, ອເຣ ຈຓ຺ຑາລ, ມມ ຠຕ຺ເຕນ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຸຏກຠຕ຺ຕໍ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐໍ ອກຕ຺ວາວ ອຕ຺ຕໂນ ຍາປນມຕ຺ຕໍ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປຓ຺ເຓ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸຏກຠຕ຺ຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ໂຘຕຫຕ຺ຖປາໂທ ຕຓ຺ຑຸເລ ຈ ເສສຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ອາທາຍ ‘‘ຄຈ຺ຉາມ, ມາຓວາ’’ຕິ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ.

ເຕ ສກລທິວສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາຍໍ ອຸໂຠປິ ເອກສ຺ມິໍ ອຸທກຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ນ຺ຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕປຸຏໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ມາຓວໍ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອາຣຠິ. ມາຓໂວ ສກລທິວສໍ ມຄ຺ຄຄມເນນ ກິລນ຺ໂຕ ຉາຕຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ‘‘ສເຈ ເມ ຠຕ຺ຕໍ ທສ຺ສຕິ, ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ອິຕໂຣ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊເຕວ. ມາຓໂວ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ຈຓ຺ຑາໂລ ມຍ຺ຫໍ ອວຕ຺ວາວ ສພ຺ພໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ ນິປ຺ປີເຬຕ຺ວາປິ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຣິ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຠຕ຺ຕໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ເສສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິ. ອຖສ຺ສ ຠຸຕ຺ຕມຕ຺ຕສ຺ເສວ ‘‘ມຍາ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕກຸລປເທສານໍ ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ກຕໍ, ຈຓ຺ຑາລສ຺ສ ນາມ ເມ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຠຕ຺ຕໍ ຠຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ພລວວິປ຺ປຏິສາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ຕາວເທວສ຺ສ ສໂລຫິຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉິ. ໂສ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ຕກສ຺ສ ວຕ ເມ ກາຣຓາ ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ກມ຺ມໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນພລວໂສກຕາຍ ປຣິເທວມາໂນ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໕໗.

‘‘ຕຎ຺ຈ ອປ຺ປຎ຺ຈ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐໍ, ຕຎ຺ຈ ກິຈ຺ເຉນ ໂນ ອທາ;

ໂສຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຊາຕິໂກ, ຍໍ ຠຸຕ຺ຕໍ ຕມ຺ປິ ອຸຄ຺ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຍໍ ມຍາ ຠຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອປ຺ປຎ຺ຈ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຎ຺ຈ, ຕຎ຺ຈ ໂສ ຈຓ຺ຑາໂລ ນ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຍາ ມໍ ອທາສິ, ອຖ ໂຂ ນິປ຺ປີຬິຍມາໂນ ກິຈ຺ເຉນ ກສິເຣນ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິສຸທ຺ຘພ຺ຣາຫ຺ມຓຊາຕິໂກ, ເຕເນວ ເມ ຍໍ ຠຸຕ຺ຕໍ, ຕມ຺ປິ ສທ຺ຘິໍ ໂລຫິເຕນ ອຸຄ຺ຄຕນ຺ຕິ.

ເອວໍ ມາຓໂວ ປຣິເທວິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ທານິ ເມ ເອວຣູປໍ ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຊີວິເຕນາ’’ຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ກສ຺ສຈິ ອຕ຺ຕານໍ ອທສ຺ເສຕ຺ວາວ ອນາຖມຣຓໍ ປຕ຺ໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ອຕີຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕຘມ຺ມມາຓວສ຺ສ ຕໍ ຈຓ຺ຑາລຸຈ຺ຉິຏ຺ຐກໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຍຸຕ຺ຕໂຠຊນສ຺ສ ຠຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເນວ ຫາໂສ, ນ ໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ເອວເມວ ໂຍ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປພ຺ພຊິໂຕ ອເນສນາຍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ໂຕ ຕຖາລທ຺ຘປຈ຺ຈຍໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ພຸທ຺ຘປຏິກຸຏ຺ຐຄຣຫິຕຊີວິຕຠາວໂຕ ເນວ ຫາໂສ, ນ ໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໘.

‘‘ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ນິຣໍກຕ຺ວາ, ໂຍ ອຘມ຺ເມນ ຊີວຕິ;

ສຕຘມ຺ໂມວ ລາເຠນ, ລທ຺ເຘນປິ ນ ນນ຺ທຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິສີລຘມ຺ມໍ. ນິຣໍກຕ຺ວາຕິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ. ອຘມ຺ເມນາຕິ ເອກວີສຕິຍາ ອເນສນສງ຺ຂາເຕນ ມິຈ຺ຉາຊີເວນ. ສຕຘມ຺ໂມຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ, ‘‘ສນ຺ຕຘມ຺ໂມ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ນ ນນ຺ທຕີຕິ ຍຖາ ສຕຘມ຺ໂມ ມາຓໂວ ‘‘ຈຓ຺ຑາລຸຈ຺ຉິຏ຺ຐກໍ ເມ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ເຕນ ລາເຠນ ນ ນນ຺ທຕິ, ເອວໍ ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ສາສເນ ປພ຺ພຊິໂຕ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອເນສນາຍ ລທ຺ຘລາຠໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ນ ນນ຺ທຕິ ນ ຕຸສ຺ສຕິ, ‘‘ພຸທ຺ຘຄຣຫິຕຊີວິກາຍ ຊີວາມີ’’ຕິ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ອເນສນາຍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ຕສ຺ສ ສຕຘມ຺ມມາຓວສ຺ເສວ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອນາຖມຣຓໍ ມຣິຕຸໍ ວຣນ຺ຕິ.

ເອວໍ ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ເທເສຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ພຫູ ຠິກ຺ຂູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສຸ. ‘‘ຕທາ ມາຓໂວ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ອຫເມວ ຈຓ຺ຑາລປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສຕຘມ຺ມຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໑໘໐] ໑໐. ທຸທ຺ທທຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ທຸທ຺ທທໍ ທທມານານນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຄຓທານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ທ຺ເວ ສຫາຍກາ ກຸຏຸມ຺ພິຍປຸຕ຺ຕາ ຉນ຺ທກໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາຣທານໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາເຣ ອທໍສຸ. ເຕສຸ ຄຓເຊຏ຺ຐໂກ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍ ທາເນ ພຫຸທາຍກາປິ ອຕ຺ຖິ ອປ຺ປທາຍກາປິ, ເຕສໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ‘ອິທໍ ທານໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕູ’’’ຕິ ທານໍ ນິຍ຺ຍາເທສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ໂຂ ອຸປາສກາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ເອວໍ ນິຍ຺ຍາເທນ຺ເຕຫິ ມຫາກມ຺ມໍ ກຕໍ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ທານໍ ທຕ຺ວາ ເອວເມວ ນິຍ຺ຍາທິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຆຣາວາສໍ ປຫາຍ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຄຓສຕ຺ຖາ ຫຸຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ຈິຣໍ ວສິຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ທ຺ວາຣຄາເມ ສປຣິວາໂຣ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣິ. ມນຸສ຺ສາ ຠິກ຺ຂໍ ອທໍສຸ. ປຸນທິວເສ ພາຣາຓສິຍໍ ຈຣິ, ມນຸສ຺ສາ ສມ຺ປິຍາຍມານາ ຠິກ຺ຂໍ ທຕ຺ວາ ຄຓພນ຺ຘເນນ ຉນ຺ທກໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ທານໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອິສິຄຓສ຺ສ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ຕຍິໍສຸ. ທານປຣິໂຍສາເນ ຄຓເຊຏ຺ຐໂກ ເອວເມວ ວຕ຺ວາ ອິມິນາວ ນິຍາເມນ ທານໍ ນິຍ຺ຍາເທສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອາວຸໂສ, ຈິຕ຺ຕປ຺ປສາເທ ສຕິ ອປ຺ປກໍ ນາມ ທານໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໕໙.

‘‘ທຸທ຺ທທໍ ທທມານານໍ, ທຸກ຺ກຣໍ ກມ຺ມ ກຸພ຺ພຕໍ;

ອສນ຺ໂຕ ນານຸກຸພ຺ພນ຺ຕິ, ສຕໍ ຘມ຺ໂມ ທຸຣນ຺ນໂຍ.

໖໐.

‘‘ຕສ຺ມາ ສຕຎ຺ຈ ອສຕໍ, ນານາ ໂຫຕິ ອິໂຕ ຄຕິ;

ອສນ຺ໂຕ ນິຣຍໍ ຍນ຺ຕິ, ສນ຺ໂຕ ສຄ຺ຄປຣາຍຓາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸທ຺ທທນ຺ຕິ ທານໍ ນາມ ໂລຠໂທສວສິເກຫິ ອປຓ຺ຑິເຕຫິ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ທຸທ຺ທທ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ທທມານານໍ. ທຸກ຺ກຣໍ ກມ຺ມ ກຸພ຺ພຕນ຺ຕິ ຕເທວ ທານກມ຺ມໍ ສພ຺ເພຫິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ທຸກ຺ກຣໍ. ຕໍ ກຸຣຸມານານໍ. ອສນ຺ໂຕຕິ ອປຓ຺ຑິຕາ ພາລາ. ນານຸກຸພ຺ພນ຺ຕີຕິ ຕໍ ກມ຺ມໍ ນານຸກໂຣນ຺ຕິ. ສຕໍ ຘມ຺ໂມຕິ ປຓ຺ຑິຕານໍ ສຠາໂວ. ທານໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸຣນ຺ນໂຍຕິ ຜລສມ຺ພນ຺ຘວເສນ ທຸຊ຺ຊາໂນ, ເອວຣູປສ຺ສ ທານສ຺ສ ເອວຣູໂປ ຜລວິປາໂກ ໂຫຕີຕິ ທຸຣນຸໂພໂຘ. ອປິຈ ທຸຣນ຺ນໂຍຕິ ທຸຣຘິຄໂມ, ອປຓ຺ຑິເຕຫິ ທານໍ ທຕ຺ວາ ທານຜລໍ ນາມ ລທ຺ຘຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ນານາ ໂຫຕິ ອິໂຕ ຄຕີຕິ ອິໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ປຣໂລກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓໍ ນານາ ໂຫຕິ. ອສນ຺ໂຕ ນິຣຍໍ ຍນ຺ຕີຕິ ອປຓ຺ຑິຕາ ທຸສ຺ສີລາ ທານໍ ອທຕ຺ວາ ສີລໍ ອຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ນິຣຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສນ຺ໂຕ ສຄ຺ຄປຣາຍຓາຕິ ປຓ຺ຑິຕາ ປນ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສີລໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກຣິຕ຺ວາ ຕີຓິ ສຸຈຣິຕານິ ປູເຣຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຣາຍຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ມຫນ຺ຕໍ ສຄ຺ຄສຸຂສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ຕີຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວສ຺ສິເກ ມາເສ ຕຕ຺ເຖວ ວສິຕ຺ວາ ວສ຺ສາຕິກ຺ກເມ ຫິມວນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອິສິຄໂຓ ພຸທ຺ຘປຣິສາ ອໂຫສິ, ຄຓສຕ຺ຖາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ທຸທ຺ທທຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ກລ຺ຍາຓວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມໍ ທທ຺ທຣໍ, ມກ຺ກຏິ ທຸພ຺ຠິມກ຺ກຏໍ;

ອາທິຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານຎ຺ເຈວ, ກຬາຍມຸຏ຺ຐິ ຕິນ຺ທຸກໍ;

ກຈ຺ຉປໍ ສຕຘມ຺ມຎ຺ຈ, ທຸທ຺ທທນ຺ຕິ ຈ ເຕ ທສ.

໔. ອສທິສວຄ຺ໂຄ

[໑໘໑] ໑. ອສທິສຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຘນຸຄ຺ຄໂຫ ອສທິໂສຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກທິວສຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ຠຄວໂຕ ມຫານິກ຺ຂມປາຣມິໍ ວຓ຺ເຓນ຺ຕາ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອິທາເນວ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ປຫາຍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ, ຕສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິນາ ຊາຕສ຺ສ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ‘‘ອສທິສກຸມາໂຣ’’ຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ອຖສ຺ສ ອາຘາວິຕ຺ວາ ປຣິຘາວິຕ຺ວາ ວິຈຣຓກາເລ ອຎ຺ໂຎ ປຸຎ຺ຎວາ ສຕ຺ໂຕ ເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ, ຕສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິນາ ຊາຕສ຺ສ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕກຸມາໂຣ’’ຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ເຕສຸ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂສຬສວສ຺ສກາເລ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິສາປາໂມກ຺ຂສ຺ສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຕໂຍ ເວເທ ອຏ຺ຐາຣສ ຈ ສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ເຕສຸ ອິສ຺ສາສສິປ຺ເປ ອສທິໂສ ຫຸຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ປຈ຺ຈາຄມິ. ຣາຊາ ກາລໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ອສທິສກຸມາຣສ຺ສ ຣຊ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ ໂອປຣຊ຺ຊໍ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ກາລມກາສິ. ຕສ຺ມິໍ ກາລກເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຣຊ຺ເຊ ທີຍມາເນ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ຣຊ຺ເຊນຕ຺ໂຖ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕໍ ຣຊ຺ເຊ ອຠິສິຎ຺ຈິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຣຊ຺ເຊນ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ກິຎ຺ຈິປິ ນ ອິຈ຺ຉິ, ກນິຏ຺ເຐ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ປກຕິຍາ ວສນາກາເຣເນວ ວສິ. ຣາຊປາທມູລິກາ ‘‘ອສທິສກຸມາໂຣ ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ເຖຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຣິຠິນ຺ທິໍສຸ. ໂສປິ ເຕສໍ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ‘‘ຠາຕຣໍ ເມ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ມນຸສ຺ເສ ປໂຍເຊສິ.

ອເຖໂກ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຈຣໂກ ຕໍ ກາຣຓໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກນິຏ຺ຐຠາຕິກສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ຣຏ຺ຐໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເອໂກ ຘນຸຄ຺ຄໂຫ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊທ຺ວາເຣ ຐິໂຕ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈາເປສິ. ຣາຊາ ‘‘ກິຕ຺ຕກໍ ໂຠຄໍ ອິຈ຺ຉສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເອກສໍວຈ຺ຉເຣນ ສຕສຫສ຺ສ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສມີເປ ຐິຕໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຕ຺ວໍ ຘນຄ຺ຄໂຫສີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ມໍ ອຸປຏ຺ຐຫສ຺ສູ’’ຕິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣາຊານໍ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ຕສ຺ສ ປຣິພ຺ພຍໍ ທີຍມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຕິພຫຸໍ ລຠຕີ’’ຕິ ໂປຣາຓກຘນຸຄ຺ຄຫາ ອຸຊ຺ຌາຍິໍສຸ. ອເຖກທິວສໍ ຣາຊາ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມງ຺ຄລສິລາປຏ຺ຏສມີເປ ສາຓິປາກາຣໍ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລ ມຫາສຍເນ ນິປນ຺ໂນ ອຸທ຺ຘໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຣຸກ຺ຂຄ຺ເຄ ເອກໍ ອມ຺ພປິຓ຺ຑິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ນ ສກ຺ກາ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຘນຸຄ຺ຄເຫ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ອມ຺ພປິຓ຺ຑິໍ ສເຣນ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາເຕຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຖາ’’ຕິ ອາຫ. ນ ຕໍ, ເທວ, ອມ຺ຫາກໍ ຄຣຸ, ເທເວນ ປນ ໂນ ພຫຸວາເຣ ກມ຺ມໍ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພໍ, ອຘຸນາຄໂຕ ຘນຸຄ຺ຄໂຫ ອມ຺ເຫຫິ ພຫຸຕຣໍ ລຠຕິ, ຕໍ ປາຕາເປຖາຕິ.

ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສສິ, ຕາຕ, ເອຕໍ ປາເຕຕຸ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ເອກໍ ໂອກາສໍ ລຠມາໂນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ກຕໂຣກາສ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຍນສ຺ສ ອນ຺ໂຕກາສ’’ນ຺ຕິ. ຣາຊາ ສຍນໍ ຫຣາເປຕ຺ວາ ໂອກາສໍ ກາເຣສິ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຘນຸ ນຕ຺ຖິ, ນິວາສນນ຺ຕເຣ ຘນຸໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ວິຈຣຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສາຓິໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສາຓິໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ປຣິກ຺ຂິປາເປສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອນ຺ໂຕສາຓິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຸປຣິນິວຕ຺ຖໍ ເສຕວຕ຺ຖໍ ຫຣິຕ຺ວາ ເອກໍ ຣຕ຺ຕປຏໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ກຈ຺ຉໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເອກໍ ຣຕ຺ຕປຏໍ ອຸທເຣ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປສິພ຺ພກໂຕ ສນ຺ຘິຍຸຕ຺ຕໍ ຂຄ຺ຄໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ວາມປສ຺ເສ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓກຎ຺ຈຸກໍ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຈາປນາຬິໍ ປິຏ຺ຐິຍໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ສນ຺ຘິຍຸຕ຺ຕເມຓ຺ຑກມຫາຘນຸໍ ອາທາຍ ປວາຬວຓ຺ຓໍ ຊິຍໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອຸຓ຺ຫີສໍ ສີເສ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຕິຂິຓຂຸຣປ຺ປໍ ນເຂຫິ ປຣິວຕ຺ຕຍມາໂນ ສາຓິໍ ທ຺ວິຘາ ກຕ຺ວາ ປຖວິໍ ຜາເລຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕນາຄກຸມາໂຣ ວິຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຣຂິປນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຂຸຣປ຺ປໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອາຫ – ‘‘ກິໍ, ມຫາຣາຊ, ເອຕໍ ອມ຺ພປິຓ຺ຑິໍ ອຸທ຺ຘໍ ອາໂຣຫນກຓ຺ເຑນ ປາເຕມິ, ອຸທາຫຸ ອໂຘ ໂອໂຣຫນກຓ຺ເຑນາ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ພຫູ ມຍາ ອາໂຣຫນກຓ຺ເຑນ ປາເຕນ຺ຕາ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາ, ໂອໂຣຫນກຓ຺ເຑນ ປນ ປາເຕນ຺ຕາ ມຍາ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາ, ໂອໂຣຫນກຓ຺ເຑນ ປາເຕຫີ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ອິທໍ ກຓ຺ຑໍ ທູຣໍ ອາໂຣຫິສ຺ສຕິ, ຍາວ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກຠວນໍ, ຕາວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຍໍ ໂອໂຣຫິສ຺ສຕິ, ຍາວສ຺ສ ໂອໂຣຫນໍ, ຕາວ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອຘິວາເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ.

ອຖ ນໍ ປຸນ ອາຫ – ‘‘ມຫາຣາຊ, ອິທໍ ກຓ຺ຑໍ ປນ ອາໂຣຫມານໍ ອມ຺ພປິຓ຺ຑິວຓ຺ຏໍ ຍາວມຊ຺ຌໍ ກນ຺ຕມານໍ ອາໂຣຫິສ຺ສຕິ, ໂອໂຣຫມານໍ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ອິໂຕ ວາ ເອຕ຺ໂຕ ວາ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຊຸຎ຺ເຎວ ປຕິຕ຺ວາ ອມ຺ພປິຓ຺ຑິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂອຕຣິສ຺ສຕິ, ປສ຺ສ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ເວຄໍ ຊເນຕ຺ວາ ກຓ຺ຑໍ ຂິປິ. ຕໍ ກຓ຺ຑໍ ອມ຺ພປິຓ຺ຑິວຓ຺ຏໍ ຍາວມຊ຺ຌໍ ກນ຺ຕມານໍ ອຠິຣຸຫິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອິທານິ ຕໍ ກຓ຺ຑໍ ຍາວ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກຠວນໍ ຄຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ປຐມໍ ຂິຕ຺ຕກຓ຺ຑໂຕ ອຘິກຕຣໍ ເວຄໍ ຊເນຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ກຓ຺ຑໍ ຂິປິ, ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຣິມກຓ຺ຑປຸງ຺ເຂ ປຫຣິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສຍໍ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ອຠິຣຸຫິ. ຕຕ຺ຖ ນໍ ເທວຕາ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ, ນິວຕ຺ຕນກຓ຺ຑສ຺ສ ວາຕຉິນ຺ນສທ຺ໂທ ອສນິສທ຺ໂທ ວິຍ ອໂຫສິ. ມຫາຊເນນ ‘‘ກິໍ ເອໂສ ສທ຺ໂທ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ນິວຕ຺ຕນກຓ຺ຑສ຺ສ ສທ຺ໂທ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີເຣ ກຓ຺ຑສ຺ສ ປຕນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຠີຕຕສິຕໍ ມຫາຊນໍ ‘‘ມາ ຠາຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ‘‘ກຓ຺ຑສ຺ສ ຠູມິຍໍ ປຕິຕຸໍ ນ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ກຓ຺ຑໍ ໂອຕຣມານໍ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ອິໂຕ ວາ ເອຕ຺ໂຕ ວາ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຊຸຎ຺ເຎວ ປຕິຕ຺ວາ ອມ຺ພປິຓ຺ຑິໍ ຉິນ຺ທິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອມ຺ພປິຓ຺ຑິຍາ ຈ ກຓ຺ຑສ຺ສ ຈ ຠູມິຍໍ ປຕິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ອາກາເສເຍວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ອມ຺ພປິຓ຺ຑິໍ, ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ກຓ຺ຑໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ມຫາຊໂນ ຕໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ນ ໂນ ເອວຣູປໍ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ມຫາປຸຣິສໍ ປສໍສຕິ ອຸນ຺ນທຕິ ອປ຺ໂຜເຏຕິ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ວິຘູນຕິ, ເຈລຸກ຺ເຂປສຫສ຺ສານິ ປວຕ຺ເຕຕິ. ຣາຊປຣິສາຍ ຕຸຏ຺ຐປຫຏ຺ຐາຍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ທິນ຺ນຘນໍ ໂກຏິມຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ຣາຊາປິສ຺ສ ຘນວສ຺ສໍ ວສ຺ເສນ຺ໂຕ ວິຍ ພຫຸໍ ຘນໍ ມຫນ຺ຕຎ຺ຈ ຍສໍ ອທາສິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ເຕ ເຕນ ຣຎ຺ຎາ ສກ຺ກເຕ ຄຣຸກເຕ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ເຕ ‘‘ອສທິສກຸມາໂຣ ກິຣ ພາຣາຓສິຍໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ສຕ຺ຕ ຣາຊາໂນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ພາຣາຓສິນຄຣໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ‘‘ຣຊ຺ຊໍ ວາ ເທຕຸ ຍຸທ຺ຘໍ ວາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ປຓ຺ຓໍ ເປເສສຸໍ. ຣາຊາ ມຣຓຠຍຠີໂຕ ‘‘ກຸຫິໍ ເມ ຠາຕາ ວສຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເອກໍ ສາມນ຺ຕຣາຊານໍ ອຸປຏ຺ຐຫຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມມ ຠາຕິເກ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ມຍ຺ຫໍ ຊີວິຕໍ ນຕ຺ຖິ, ຄຈ຺ຉຖ ຕສ຺ສ ມມ ວຈເນນ ປາເທ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຂມາເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ທູເຕ ປາເຫສິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ຣາຊານໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ‘‘ມາ ຠາຍີ’’ຕິ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ກຓ຺ເຑ ອກ຺ຂຣານິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ອສທິສກຸມາໂຣ ອາຄໂຕ, ອຎ຺ຎໍ ເອກກຓ຺ຑໍ ຂິປນ຺ໂຕ ສພ຺ເພສໍ ໂວ ຊີວິຕໍ ຫຣິສ຺ສາມິ, ຊີວິເຕນ ອຕ຺ຖິກາ ປລາຍນ຺ຕູ’’ຕິ ອຏ຺ຏາລເກ ຐຕ຺ວາ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຣາຊູນໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕານໍ ກຎ຺ຈນປາຕິມກຸເລເຍວ ກຓ຺ຑໍ ປາເຕສິ. ເຕ ອກ຺ຂຣານິ ທິສ຺ວາ ມຣຓຠຍຠີຕາ ສພ຺ເພວ ປລາຍິໍສຸ. ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຂຸທ຺ທກມກ຺ຂິກາຍ ປິວນມຕ຺ຕມ຺ປິ ໂລຫິຕໍ ອນຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ຣາຊາໂນ ປລາເປຕ຺ວາ ກນິຏ຺ຐຠາຕຣໍ ອປໂລເກຕ຺ວາ ກາເມ ປຫາຍ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຊີວິຕປຣິໂຍສາເນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສທິສກຸມາໂຣ ສຕ຺ຕ ຣາຊາໂນ ປລາເປຕ຺ວາ ວິຊິຕສງ຺ຄາໂມ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໖໑.

‘‘ຘນຸຄ຺ຄໂຫ ອສທິໂສ, ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ມຫພ຺ພໂລ;

ທູເຣປາຕີ ອກ຺ຂຓເວຘີ, ມຫາກາຍປ຺ປທາລໂນ.

໖໒.

‘‘ສພ຺ພາມິຕ຺ເຕ ຣຓໍ ກຕ຺ວາ, ນ ຈ ກຎ຺ຈິ ວິເຫຐຍິ;

ຠາຕຣໍ ໂສຕ຺ຖິໍ ກຕ຺ວານ, ສໍຍມໍ ອຊ຺ຌຸປາຄມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສທິໂສຕິ ນ ເກວລໍ ນາເມເນວ, ພລວີຣິຍປຎ຺ຎາຫິປິ ອສທິໂສວ. ມຫພ຺ພໂລຕິ ກາຍພເລນປິ ປຎ຺ຎາພເລນປິ ມຫພ຺ພໂລ. ທູເຣປາຕີຕິ ຍາວ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກຠວນາ ຕາວຕິໍສຠວນາ ຈ ກຓ຺ຑໍ ເປເສຕຸໍ ສມຕ຺ຖຕາຍ ທູເຣປາຕີ. ອກ຺ຂຓເວຘີຕິ ອວິຣາຘິຕເວຘີ. ອຖ ວາ ອກ຺ຂຓາ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິຊ຺ຊຸ, ຍາວ ເອກາ ວິຊ຺ຊຸ ນິຈ຺ຉຣຕິ, ຕາວ ເຕໂນຠາເສນ ສຕ຺ຕຏ຺ຐ ວາເຣ ກຓ຺ຑານິ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຊ຺ຌຕີຕິ ອກ຺ຂຓເວຘີ. ມຫາກາຍປ຺ປທາລໂນຕິ ມຫນ຺ເຕ ກາເຍ ປທາເລຕິ. ຈມ຺ມກາໂຍ, ທາຣຸກາໂຍ, ໂລຫກາໂຍ, ອໂຍກາໂຍ, ວາລິກກາໂຍ, ອຸທກກາໂຍ, ຜລກກາໂຍຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕ ມຫາກາຍາ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ໂຎ ຈມ຺ມກາຍປທາລໂນ ມຫິໍສຈມ຺ມໍ ວິນິວິຊ຺ຌຕິ, ໂສ ປນ ສຕມ຺ປິ ມຫິໍສຈມ຺ມານໍ ວິນິວິຊ຺ຌຕິເຍວ. ອຎ຺ໂຎ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລພຫລໍ ອຸທຸມ຺ພຣປທຣໍ, ຈຕຸຣງ຺ຄຸລພຫລໍ ອສນປທຣໍ ວິນິວິຊ຺ຌຕິ, ໂສ ປນ ຜລກສຕມ຺ປິ ເອກໂຕ ພທ຺ຘໍ ວິນິວິຊ຺ຌຕິ, ຕຖາ ທ຺ວງ຺ຄຸລພຫລໍ ຕມ຺ພໂລຫປຏ຺ຏໍ, ອງ຺ຄຸລພຫລໍ ອຍປຏ຺ຏໍ. ວາລິກສກຏສ຺ສ ພທຣສກຏສ຺ສ ປລາລສກຏສ຺ສ ວາ ປຈ຺ຉາຠາເຄນ ກຓ຺ຑໍ ປເວເສຕ຺ວາ ປຸເຣຠາເຄນ ອຕິປາເຕຕິ, ປກຕິຍາ ອຸທເກ ຈຕຸອຸສຠຏ຺ຐານໍ ກຓ຺ຑໍ ເປເສຕິ, ຖເລ ອຏ຺ຐອຸສຠນ຺ຕິ ເອວໍ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ມຫາກາຍານໍ ປທາລນໂຕ ມຫາກາຍປ຺ປທາລໂນ. ສພ຺ພາມິຕ຺ເຕຕິ ສພ຺ເພ ອມິຕ຺ເຕ. ຣຓໍ ກຕ຺ວາຕິ ຍຸທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ປລາເປສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຈ ກຎ຺ຈິ ວິເຫຐຍີຕິ ເອກມ຺ປິ ນ ວິເຫເຐສິ. ອວິເຫຐຍນ຺ໂຕເຍວ ປນ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ກຓ຺ຑເປສເນເນວ ຣຓໍ ກຕ຺ວາ. ສໍຍມໍ ອຊ຺ຌຸປາຄມີຕິ ສີລສໍຍມໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຸປຄໂຕ.

ເອວໍ ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ອສທິສກຸມາໂຣ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອສທິສຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໑໘໒] ໒. ສງ຺ຄາມາວຈຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ ສູໂຣຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສຕ຺ຖຣິ ຫິ ປຐມຄມເນນ ກປິລປຸຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກນິຏ຺ຐຠາຕິກໍ ນນ຺ທຣາຊກຸມາຣໍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ກປິລປຸຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ນນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ຕຖາຄເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເຄຫາ ນິກ຺ຂມນກາເລ ‘‘ນນ຺ທກຸມາໂຣ ກິຣ ສຕ຺ຖາຣາ ສທ຺ຘິໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອຑ຺ຒຸລ຺ລິຂິເຕຫິ ເກເສຫິ ວາຕປານນ຺ຕເຣນ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ຕຸວຏໍ ໂຂ, ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອິທໍ ຊນປທກລ຺ຍາຓິຍາ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ອນຠິຣໂຕ ອຸປ຺ປຓ຺ຑຸປ຺ປຓ຺ຑຸກຊາໂຕ ຘມນິສນ຺ຖຕຄຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຍໍນູນາຫໍ ນນ຺ທໍ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວສນປຣິເວຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ກຈ຺ຈິ, ນນ຺ທ, ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ອຠິຣມສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຊນປທກລ຺ຍາຓິຍາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນາຠິຣມາມີ’’ຕິ. ‘‘ຫິມວນ຺ຕຈາຣິກໍ ຄຕປຸພ຺ໂພສິ ນນ຺ທາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຄຕປຸພ຺ໂພ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ. ‘‘ນຕ຺ຖິ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອິທ຺ຘິ, ກຕາຫໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຫໍ ຕໍ, ນນ຺ທ, ມມ ອິທ຺ຘິພເລນ ເນສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຖຣໍ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອກສ຺ມິໍ ຌາມເຂຕ຺ເຕ ຌາມຂາຓຸເກ ນິສິນ຺ນໍ ຉິນ຺ນກຓ຺ຓນາສນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ຌາມໂລມໍ ຉິນ຺ນຉວິໍ ຈມ຺ມມຕ຺ຕໍ ໂລຫິຕປລິຄຸຓ຺ຐິຕໍ ເອກໍ ປລຸຏ຺ຐມກ຺ກຏິໍ ທສ຺ເສສິ – ‘‘ປສ຺ສສິ, ນນ຺ທ, ເອຕໍ ມກ຺ກຏິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ສຸຏ຺ຐຸ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິໂຍຊນິກໍ ມໂນສິລາຕລໍ, ອໂນຕຕ຺ຕທຫາທໂຍ ສຕ຺ຕ ມຫາສເຣ, ປຎ຺ຈ ມຫານທິໂຍ, ສຸວຓ຺ຓປພ຺ພຕຣຊຕປພ຺ພຕມຓິປພ຺ພຕປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ອເນກສຕຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ຫິມວນ຺ຕປພ຺ພຕຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ຕາວຕິໍສຠວນໍ ເຕ, ນນ຺ທ, ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ນ, ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເອຫິ, ນນ຺ທ, ຕາວຕິໍສຠວນໍ ເຕ ທສ຺ສຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ເນຕ຺ວາ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາສເນ ນິສີທິ. ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ທ຺ວີສຸ ເທວໂລເກສຸ ເທວສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ອຑ຺ຒຕິຍໂກຏິສງ຺ຂາ ຕສ຺ສ ປຣິຈາຣິກາ ປຎ຺ຈສຕາ ກກຸຏປາທາ ເທວຈ຺ຉຣາໂຍປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນນ຺ທໍ ຕາ ປຎ຺ຈສຕາ ອຈ຺ຉຣາ ກິເລສວເສນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ໂອໂລກາເປສິ. ‘‘ປສ຺ສສິ, ນນ຺ທ, ອິມາ ກກຸຏປາທິນິໂຍ ອຈ຺ຉຣາໂຍ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕາ ໂສຠນ຺ຕິ, ອຸທາຫຸ ຊນປທກລ຺ຍາຓີ’’ຕິ. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ຊນປທກລ຺ຍາຓິໍ ອຸປນິຘາຍ ສາ ປລຸຏ຺ຐມກ຺ກຏີ, ເອວເມວ ອິມາ ອຸປນິຘາຍ ຊນປທກລ຺ຍາຓີ’’ຕິ. ‘‘ອິທານິ ກິໍ ກຣິສ຺ສສິ ນນ຺ທາ’’ຕິ? ‘‘ກິໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ, ຠນ຺ເຕ, ອິມາ ອຈ຺ຉຣາ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ສມຓຘມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ. ‘‘ສເຈ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອິມາສໍ ປຏິລາຠຕ຺ຖາຍ ຠຄວາ ປາຏິໂຠໂຄ ໂຫຕິ, ອຫໍ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ກໂຣຫິ, ນນ຺ທ, ອຫໍ ເຕ ປາຏິໂຠໂຄ’’ຕິ. ເອວໍ ເຖໂຣ ເທວສງ຺ຆສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ຕຖາຄຕໍ ປາຏິໂຠຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ມາ, ຠນ຺ເຕ, ອຕິປປຎ຺ຈໍ ກໂຣຖ, ເອຖ ຄຈ຺ຉາມ, ອຫໍ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ອາທາຍ ເຊຕວນເມວ ປຈ຺ຈາຄມິ. ເຖໂຣ ສມຓຘມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ອາຣຠິ.

ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມເສນາປຕິໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ມຍ຺ຫໍ ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ນນ຺ໂທ ຕາວຕິໍສເທວໂລເກ ເທວສງ຺ຆສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ເທວຈ຺ຉຣານໍ ກາຣຓາ ມໍ ປາຏິໂຠຄໍ ອຄ຺ຄເຫສີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິ. ເອເຕນຸປາເຍນ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິກອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສາຕິ ອສີຕິຍາ ມຫາສາວການໍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຈ ເສສຠິກ຺ຂູນໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ຘມ຺ມເສນາປຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ນນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ ນນ຺ທ, ຕາວຕິໍສເທວໂລເກ ເທວສງ຺ຆສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ‘ເທວຈ຺ຉຣາ ລຠນ຺ໂຕ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ທສພລໍ ປາຏິໂຠຄໍ ຄຓ຺ຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ນນຸ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕວ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ມາຕຸຄາມສນ຺ນິສ຺ສິໂຕ ກິເລສສນ຺ນິສ຺ສິໂຕ, ຕສ຺ສ ເຕ ອິຕ຺ຖີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຠຕິຍາ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ກມ຺ມກາຣເກນ ສທ຺ຘິໍ ກິໍ ນານາກຣຓ’’ນ຺ຕິ ເຖຣໍ ລຊ຺ຊາເປສິ ນິຕ຺ເຕຊໍ ອກາສິ. ເອເຕນຸປາເຍນ ສພ຺ເພປິ ອສີຕິມຫາສາວກາ ອວເສສຠິກ຺ຂູ ຈ ຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນນ຺ທໍ ລຊ຺ຊາປຍິໍສຸ.

ໂສ ‘‘ອຍຸຕ຺ຕໍ ວຕ ເມ ກຕ’’ນ຺ຕິ ຫິຣິຍາ ຈ ໂອຕ຺ຕປ຺ເປນ ຈ ວີຣິຍໍ ທຬ຺ຫໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສວໍ ມຸຎ຺ຈາມີ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາປິ ‘‘ຍທາ ຕ຺ວໍ, ນນ຺ທ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ຕທາເຍວາຫໍ ປຏິສ຺ສວາ ມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ຍາວ ໂອວາທກ຺ຂໂມ ຈາຍໍ, ອາວຸໂສ, ນນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ເອໂກວາເທເນວ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ນນ຺ໂທ ໂອວາທກ຺ຂໂມເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍສິປ຺ເປ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ໂຕ ເອກໍ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ສປຕ຺ຕຣາຊານໍ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖິໍ ສຸສິກ຺ຂິຕໍ ກຕ຺ວາ ສິກ຺ຂາເປສິ. ໂສ ຣາຊາ ‘‘ພາຣາຓສິຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖິໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ມຫຕິຍາ ເສນາຍ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ‘‘ຣຊ຺ຊໍ ວາ ເທຕຸ ຍຸທ຺ຘໍ ວາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ປຓ຺ຓໍ ເປເສສິ. ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ ‘‘ຍຸທ຺ຘໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ປາກາຣທ຺ວາຣຏ຺ຏາລກໂຄປຸເຣສຸ ພລກາຍໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຍຸທ຺ຘໍ ອທາສິ. ສປຕ຺ຕຣາຊາ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖິໍ ວມ຺ເມນ ຉາເທຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ວມ຺ມໍ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘວຣຄໂຕ ຕິຂິຓໍ ອງ຺ກຸສໍ ອາທາຍ ‘‘ນຄຣໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕໍ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຫຕ຺ຖຄຕໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຫຕ຺ຖິໍ ນຄຣາຠິມຸຂໍ ເປເສສິ. ໂສ ອຸຓ຺ຫກລລານິ ເຈວ ຍນ຺ຕປາສາເຓ ຈ ນານປ຺ປກາຣານິ ຈ ປຫຣຓານິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ມຣຓຠຍຠີໂຕ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ປຏິກ຺ກມິ. ອຖ ນໍ ຫຕ຺ຖາຈຣິໂຍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ສູໂຣ ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ, ເອວຣູເປ ຐາເນ ປຏິກ຺ກມນໍ ນາມ ຕຸຍ຺ຫໍ ນານຸຈ຺ຉວິກ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິໍ ໂອວທນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໖໓.

‘‘ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ ສູໂຣ, ພລວາ ອິຕິ ວິສ຺ສຸໂຕ;

ກິໍ ນຸ ໂຕຣຓມາສຊ຺ຊ, ປຏິກ຺ກມສິ ກຸຎ຺ຊຣ.

໖໔.

‘‘ໂອມທ຺ທ ຂິປ຺ປໍ ປລິຆໍ, ເອສິການິ ຈ ອພ຺ພຫ;

ໂຕຣຓານິ ຈ ມທ຺ທິຕ຺ວາ, ຂິປ຺ປໍ ປວິສ ກຸຎ຺ຊຣາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິຕິ ວິສ຺ສຸໂຕຕິ, ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ປວຕ຺ຕສມ຺ປຫາຣໍ ສງ຺ຄາມໍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ອວຈຣຓໂຕ ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ, ຖິຣຫທຍຕາຍ ສູໂຣ, ຖາມສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ພລວາຕິ ເອວໍ ວິສ຺ສຸໂຕ ປຎ຺ຎາໂຕ ປາກໂຏ. ໂຕຣຓມາສຊ຺ຊາຕິ ນຄຣທ຺ວາຣສງ຺ຂາຕໍ ໂຕຣຓໍ ປຕ຺ວາ. ປຏິກ຺ກມສີຕິ ກິໍ ນຸ ໂຂ ໂອສກ຺ກສິ, ເກນ ກາຣເຓນ ນິວຕ຺ຕສີຕິ ວທຕິ. ໂອມທ຺ທາຕິ ອວມທ຺ທ ອໂຘ ປາຕຍ. ເອສິການິ ຈ ອພ຺ພຫາຕິ ນຄຣທ຺ວາເຣ ໂສຬສຣຕນໍ ອຏ຺ຐຣຕນໍ ຠູມິຍໍ ປເວເສຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈລໍ ກຕ຺ວາ ນິຂາຕາ ເອສິກຕ຺ຖມ຺ຠາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ຂິປ຺ປໍ ອຸທ຺ຘຣ ລຸຎ຺ຈາຫີຕິ ອາຓາເປຕິ. ໂຕຣຓານິ ຈ ມທ຺ທິຕ຺ວາຕິ ນຄຣທ຺ວາຣສ຺ສ ປິຏ຺ຐສງ຺ຆາເຏ ມທ຺ທິຕ຺ວາ. ຂິປ຺ປໍ ປວິສາຕິ ສີຆໍ ນຄຣໍ ປວິສ. ກຸຎ຺ຊຣາຕິ ນາຄໍ ອາລປຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນາໂຄ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເອໂກວາເທເນວ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເອສິກຕ຺ຖມ຺ເຠ ໂສຓ຺ຑາຍ ປລິເວເຐຕ຺ວາ ອຫິຈ຺ຉຕ຺ຕການິ ວິຍ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ໂຕຣຓໍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ປລິຆໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ນຄຣທ຺ວາຣໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອທາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຫຕ຺ຖີ ນນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ຫຕ຺ຖາຈຣິໂຍ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສງ຺ຄາມາວຈຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໑໘໓] ໓. ວາໂລທກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ວາໂລທກໍ ອປ຺ປຣສໍ ນິຫີນນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈສເຕ ວິຆາສາເທ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ປຎ຺ຈສຕາ ອຸປາສກາ ຆຣາວາສປລິໂພຘໍ ປຸຕ຺ຕທາຣສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຓນ຺ຕາ ເອກໂຕວ ວິຈຣນ຺ຕິ. ເຕສຸ ເກຈິ ໂສຕາປນ຺ນາ, ເກຈິ ສກທາຄາມິໂນ, ເກຈິ ອນາຄາມິໂນ, ເອໂກປິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ເຕນ຺ຕາປິ ເຕ ອຸປາສເກ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາວ ນິມນ຺ເຕນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປນ ທນ຺ຕກຏ຺ຐມຸໂຂທກວຕ຺ຖຄນ຺ຘມາລທາຍກາ ປຎ຺ຈສຕາ ຈູຬຸປຏ຺ຐາກາ ວິຆາສາທາ ຫຸຕ຺ວາ ວສນ຺ຕິ. ເຕ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາສາ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຈິຣວຕິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນທີຕີເຣ ອຸນ຺ນທນ຺ຕາ ມລ຺ລຍຸທ຺ຘໍ ຍຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເຕ ປນ ປຎ຺ຈສຕາ ອຸປາສກາ ອປ຺ປສທ຺ທາ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສາ ປຏິສລ຺ລານມນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ວິຆາສາທານໍ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເອໂສ, ອານນ຺ທ, ສທ຺ໂທ’’ຕິ ເຖຣໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ວິຆາສາທສທ຺ໂທ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອິເມ ວິຆາສາທາ ອິທາເນວ ວິຆາສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອຸນ຺ນທນ຺ຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ອຸນ຺ນທນ຺ຕິເຍວ, ອິເມປິ ອຸປາສກາ ນ ອິທາເນວ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ, ປຸພ຺ເພປິ ສນ຺ນິສິນ຺ນາເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຖເຣນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອມຈ຺ຈກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສໂກ ອໂຫສິ. ອເຖກສ຺ມິໍ ກາເລ ໂສ ຣາຊາ ‘‘ປຈ຺ຈນ຺ໂຕ ກຸປິໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສເຕ ສິນ຺ຘເວ ກປ຺ປາເປຕ຺ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ວູປສເມຕ຺ວາ ພາຣາຓສິເມວ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສິນ຺ຘວາ ກິລນ຺ຕາ ອລ຺ລຣສເມວ ເນສໍ ມຸທ຺ທິກປານໍ ເທຖາ’’ຕິ ອາຓາເປສິ. ສິນ຺ຘວາ ຄນ຺ຘປານໍ ປິວິຕ຺ວາ ອສ຺ສສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຐາເນສຸ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເຕສໍ ປນ ທິນ຺ນາວສິຏ຺ຐກໍ ອປ຺ປຣສໍ ພຫຸກສຏໍ ອໂຫສິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ອິທໍ ກິໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ຣາຊານໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ຣາຊາ ອຸທເກນ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ມກຈິປິໂລຕິກາຫິ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ‘‘ເຍ ຄທ຺ຣຠາ ສິນ຺ຘວານໍ ນິວາປໍ ປຫິໍສຸ, ເຕສໍ ທາເປຖາ’’ຕິ ທາເປສິ. ຄທ຺ຣຠາ ກສຏອຸທກໍ ປິວິຕ຺ວາ ມຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ວິຣວນ຺ຕາ ຣາຊງ຺ຄເຓ ວິຈຣິໍສຸ. ຣາຊາ ມຫາວາຕປານໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຣາຊງ຺ຄຓໍ ໂອໂລກຍມາໂນ ສມີເປ ຐິຕໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ປສ຺ສ, ອິເມ ຄທ຺ຣຠາ ກສໂຏທກໍ ປິວິຕ຺ວາ ມຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ວິຣວນ຺ຕາ ອຸປ຺ປຕນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ສິນ຺ຘວກຸເລ ຊາຕສິນ຺ຘວາ ປນ ຄນ຺ຘປານໍ ປິວິຕ຺ວາ ນິສ຺ສທ຺ທາ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ນ ອຸປ຺ປິລວນ຺ຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໕.

‘‘ວາໂລທກໍ ອປ຺ປຣສໍ ນິຫີນໍ, ປິຕ຺ວາ ມໂທ ຊາຍຕິ ຄທ຺ຣຠານໍ;

ອິມຎ຺ຈ ປິຕ຺ວານ ຣສໍ ປຓີຕໍ, ມໂທ ນ ສຎ຺ຊາຍຕິ ສິນ຺ຘວານ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວາໂລທກນ຺ຕິ ມກຈິວາເລຫິ ປຣິສ຺ສາວິຕອຸທກໍ. ‘‘ວາລຸທກ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ນິຫີນນ຺ຕິ ນິຫີນຣສຠາເວນ ນິຫີນໍ. ນ ສຎ຺ຊາຍຕີຕິ ສິນ຺ຘວານໍ ມໂທ ນ ຊາຍຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ.

ອຖສ຺ສ ກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖໖.

‘‘ອປ຺ປໍ ປິວິຕ຺ວານ ນິຫີນຊຈ຺ໂຈ, ໂສ ມຊ຺ຊຕີ ເຕນ ຊນິນ຺ທ ປຸຏ຺ໂຐ;

ໂຘຣຍ຺ຫສີລີ ຈ ກຸລມ຺ຫິ ຊາໂຕ, ນ ມຊ຺ຊຕີ ອຄ຺ຄຣສໍ ປິວິຕ຺ວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຕນ ຊນິນ຺ທ ປຸຏ຺ໂຐຕິ ຊນິນ຺ທ ອຸຕ຺ຕມຣາຊ ໂຍ ນິຫີນຊຈ຺ໂຈ, ເຕນ ນິຫີນຊຈ຺ຈຠາເວນ ປຸຏ຺ໂຐ ມຊ຺ຊຕິ ປມຊ຺ຊຕິ. ໂຘຣຍ຺ຫສີລີຕິ ໂຘຣຍ຺ຫສີໂລ ຘຸຣວຫນກອາຈາເຣນ ສມ຺ປນ຺ໂນ ຊາຕິສິນ຺ຘໂວ. ອຄ຺ຄຣສນ຺ຕິ ສພ຺ພປຐມໍ ຄຫິຕໍ ມຸທ຺ທິກຣສໍ ປິວິຕ຺ວາປິ ນ ມຊ຺ຊຕິ.

ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຄທ຺ຣເຠ ຣາຊງ຺ຄຓາ ນີຫຣາເປຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ໂອວາເທ ຐິໂຕ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ປຎ຺ຈສຕາ ຄທ຺ຣຠາ ອິເມ ວິຆາສາທາ ອເຫສຸໍ, ປຎ຺ຈສຕາ ສິນ຺ຘວາ ອິເມ ອຸປາສກາ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ວາໂລທກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໑໘໔] ໔. ຄິຣິທຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ທູສິໂຕ ຄິຣິທຕ຺ເຕນາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ວິປກ຺ຂເສວິໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ມຫິຬາມຸຂຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑.໒໖) ກຖິຕເມວ. ສຕ຺ຖາ ປນ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອິທາເນວ ວິປກ຺ຂໍ ເສວຕິ, ປຸພ຺ເພເປສ ວິປກ຺ຂເສວໂກເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ສາມຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອມຈ຺ຈກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສໂກ ອໂຫສິ. ຣຎ຺ໂຎ ປນ ປຓ຺ຑໂວ ນາມ ມງ຺ຄລສ຺ໂສ, ຕສ຺ສ ຄິຣິທຕ຺ໂຕ ນາມ ອສ຺ສພນ຺ໂຘ, ໂສ ຂຎ຺ໂຊ ອໂຫສິ. ອສ຺ໂສ ມຸຂຣຊ຺ຊຸເກ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ປຸຣໂຕ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມໍ ເອສ ສິກ຺ຂາເປຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຕສ຺ສ ອນຸສິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຂຎ຺ໂຊ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ອສ຺ສສ຺ສ ຂຎ຺ຊຠາວໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ, ຣາຊາ ເວຊ຺ເຊ ເປເສສິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອສ຺ສສ຺ສ ສຣີເຣ ໂຣຄໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ‘‘ໂຣຄມສ຺ສ ນ ປສ຺ສາມາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ກຖຍິໍສຸ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ເປເສສິ – ‘‘ຄຈ຺ຉ ວຍສ຺ສ, ເອຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ຊານາຫີ’’ຕິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຂຎ຺ຊອສ຺ສພນ຺ຘສໍສຄ຺ເຄນ ຕສ຺ສ ຂຎ຺ຊຠູຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ສໍສຄ຺ຄໂທເສນ ນາມ ເອວໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –-

໖໗.

‘‘ທູສິໂຕ ຄິຣິທຕ຺ເຕນ, ຫໂຍ ສາມສ຺ສ ປຓ຺ຑໂວ;

ໂປຣາຓໍ ປກຕິໍ ຫິຕ຺ວາ, ຕສ຺ເສວານຸວິຘິຍ຺ຍຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຫໂຍ ສາມສ຺ສາຕິ ສາມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ມງ຺ຄລສ຺ໂສ. ໂປຣາຓໍ ປກຕິໍ ຫິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ໂປຣາຓປກຕິໍ ສິງ຺ຄາຣຠາວໍ ປຫາຍ. ອນຸວິຘິຍ຺ຍຕີຕິ ອນຸສິກ຺ຂຕິ.

ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ອິທານິ ວຍສ຺ສ ກິໍ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ສຸນ຺ທຣໍ ອສ຺ສພນ຺ຘໍ ລຠິຕ຺ວາ ຍຖາ ໂປຣາໂຓ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖໘.

‘‘ສເຈ ຈ ຕນຸໂຊ ໂປໂສ, ສິຂຣາກາຣກປ຺ປິໂຕ;

ອານເນ ນໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ມຓ຺ຑເລ ປຣິວຕ຺ຕເຍ;

ຂິປ຺ປເມວ ປຫນ຺ຕ຺ວານ, ຕສ຺ເສວານຸວິຘິຍ຺ຍຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕນຸໂຊຕິ ຕສ຺ສ ອນຸໂຊ. ອນຸຣູປໍ ຊາໂຕ ຫິ ອນຸໂຊ, ຕສ຺ສ ອນຸໂຊ ຕນຸໂຊ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສເຈ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ສ ສິງ຺ຄາຣສ຺ສ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອສ຺ສສ຺ສ ອນຸຣູປໍ ຊາໂຕ ສິງ຺ຄາໂຣ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ໂປໂສ. ສິຂຣາກາຣກປ຺ປິໂຕຕິ ສິຂເຣນ ສຸນ຺ທເຣນ ອາກາເຣນ ກປ຺ປິຕເກສມສ຺ສຸ ຕໍ ອສ຺ສໍ ອານເນ ຄເຫຕ຺ວາ ອສ຺ສມຓ຺ຑເລ ປຣິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ຂິປ຺ປເມເວສ ຕໍ ຂຎ຺ຊຠາວໍ ປຫາຍ ‘‘ອຍໍ ສິງ຺ຄາໂຣ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອສ຺ສໂຄປໂກ ມໍ ສິກ຺ຂາເປຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຂິປ຺ປເມວ ຕສ຺ສ ອນຸວິຘິຍ຺ຍຕິ ອນຸສິກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ປກຕິຠາເວເຍວ ຐສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣາຊາ ຕຖາ ກາເຣສິ, ອສ຺ໂສ ປກຕິຠາເວ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາ ‘‘ຕິຣຈ຺ຉານານມ຺ປິ ນາມ ອາສຍໍ ຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ອທາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຄິຣິທຕ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ອສ຺ໂສ ວິປກ຺ຂເສວໂກ ຠິກ຺ຂຸ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ອມຈ຺ຈປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຄິຣິທຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໑໘໕] ໕. ອນຠິຣຕິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍໂຖທເກ ອາວິເລ ອປ຺ປສນ຺ເນຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸມາຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ເອໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸມາໂຣ ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ປາຣຄູ ພຫູ ຂຕ຺ຕິຍກຸມາເຣ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸມາເຣ ຈ ມນ຺ເຕ ວາເຈສິ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ຆຣາວາສໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ວຕ຺ຖາລງ຺ກາຣທາສທາສິເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸໂຄມຫິໍສປຸຕ຺ຕທາຣາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຈິນ຺ຕຍມາໂນ ຣາຄໂທສໂມຫວສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອາວິລຈິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ມນ຺ເຕ ປຏິປາຏິຍາ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ມນ຺ຕາ ນ ປຏິຠໍສຸ. ໂສ ເອກທິວສໍ ພຫຸໍ ຄນ຺ຘມາລາທິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປູເຊຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ມາຓວ, ມນ຺ເຕ ວາເຈສິ, ປຄຸຓາ ເຕ ມນ຺ຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ປຸພ຺ເພ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ມນ຺ຕາ ປຄຸຓາ ອເຫສຸໍ, ຆຣາວາສສ຺ສ ປນ ຄຫິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ເມ ອາວິລໍ ຊາຕໍ, ເຕນ ເມ ມນ຺ຕາ ນ ປຄຸຓາ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ, ມາຓວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນາວິລກາເລ ຕວ ມນ຺ຕາ ປຄຸຓາ ອເຫສຸໍ, ຣາຄາທີຫິ ປນ ອາວິລກາເລ ຕວ ມນ຺ຕາ ນ ປຏິຠໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ມນ຺ເຕ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຍໍ ພຫູ ຂຕ຺ຕິຍກຸມາເຣ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸມາເຣ ຈ ມນ຺ເຕ ວາເຈສິ. ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເອໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓໂວ ຕໂຍ ເວເທ ປຄຸເຓ ອກາສິ, ເອກປເທປິ ນິກ຺ກງ຺ໂຂ ປິຏ຺ຐິອາຈຣິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ມນ຺ເຕ ວາເຈສິ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ຆຣາວາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຆຣາວາສຈິນ຺ຕາຍ ອາວິລຈິຕ຺ໂຕ ມນ຺ເຕ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອຖ ນໍ ອາຈຣິໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕໍ ‘‘ກິໍ, ມາຓວ, ປຄຸຓາ ເຕ ມນ຺ຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຆຣາວາສຄຫິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ອາວິລໍ ຊາຕໍ, ມນ຺ເຕ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕາຕ, ອາວິເລ ຈິຕ຺ຕມ຺ຫິ ປຄຸຓາປິ ມນ຺ຕາ ນ ປຏິຠນ຺ຕິ, ອນາວິເລ ປນ ຈິຕ຺ເຕ ອປ຺ປຏິຠາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ –

໖໙.

‘‘ຍໂຖທເກ ອາວິເລ ອປ຺ປສນ຺ເນ, ນ ປສ຺ສຕິ ສິປ຺ປິກສມ຺ພຸກຎ຺ຈ;

ສກ຺ຂຣໍ ວາລຸກໍ ມຈ຺ຉຄຸມ຺ພໍ, ເອວໍ ອາວິລມ຺ຫິ ຈິຕ຺ເຕ;

ນ ໂສ ປສ຺ສຕິ ອຕ຺ຕທຕ຺ຖໍ ປຣຕ຺ຖໍ.

໗໐.

‘‘ຍໂຖທເກ ອຈ຺ເຉ ວິປ຺ປສນ຺ເນ, ໂສ ປສ຺ສຕິ ສິປ຺ປິກສມ຺ພຸກຎ຺ຈ;

ສກ຺ຂຣໍ ວາລຸກໍ ມຈ຺ຉຄຸມ຺ພໍ, ເອວໍ ອນາວິລມ຺ຫິ ຈິຕ຺ເຕ;

ໂສ ປສ຺ສຕິ ອຕ຺ຖທຕ຺ຖໍ ປຣຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາວິເລຕິ ກທ຺ທມາລຸຬິເຕ. ອປ຺ປສນ຺ເນຕິ ຕາເຍວ ອາວິລຕາຍ ອວິປ຺ປສນ຺ເນ. ສິປ຺ປິກສມ຺ພຸກຎ຺ຈາຕິ ສິປ຺ປິກຎ຺ຈ ສມ຺ພຸກຎ຺ຈ. ມຈ຺ຉຄຸມ຺ພນ຺ຕິ ມຈ຺ຉຆຏໍ. ເອວໍ ອາວິລມ຺ຫີຕິ ເອວເມວ ຣາຄາທີຫິ ອາວິເລ ຈິຕ຺ເຕ. ອຕ຺ຕທຕ຺ຖໍ ປຣຕ຺ຖນ຺ຕິ ເນວ ອຕ຺ຕທຕ຺ຖໍ ນ ປຣຕ຺ຖໍ ປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ປສ຺ສຕີຕິ ເອວເມວ ອນາວິເລ ຈິຕ຺ເຕ ໂສ ປຸຣິໂສ ອຕ຺ຕທຕ຺ຖໍ ປຣຕ຺ຖຎ຺ຈ ປສ຺ສຕີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸມາໂຣ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ມາຓໂວ ອຍເມວ ມາຓໂວ ອໂຫສິ, ອາຈຣິໂຍ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອນຠິຣຕິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໑໘໖] ໖. ທຘິວາຫນຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣສູເປໂຕຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວິປກ຺ຂເສວິໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕເມວ. ສຕ຺ຖາ ປນ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອສາຘຸສນ຺ນິວາໂສ ນາມ ປາໂປ ອນຕ຺ຖກໂຣ, ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສຠູຕານໍ ຕາວ ປາປສນ຺ນິວາສສ຺ສ ອນຕ຺ຖກຣຕາຍ ກິໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ປຸພ຺ເພ ປນ ອສາເຕນ ອມຘຸເຣນ ນິມ຺ພຣຸກ຺ເຂນ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ນິວາສມາຄມ຺ມ ມຘຸຣຣໂສ ທິພ຺ພຣສປຏິຠາໂຄ ອເຈຕໂນ ອມ຺ພຣຸກ຺ໂຂປິ ອມຘຸໂຣ ຕິຕ຺ຕໂກ ຊາໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠາຕໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ປຏິປາຏິຍາ ປຓ຺ຓສາລາ ກຕ຺ວາ ວາສໍ ກປ຺ເປສຸໍ. ເຕສໍ ເຊຏ຺ຐກຠາຕາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ສກ຺ກຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ໂສ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ສຕ຺ຕຏ຺ຐທິວສຈ຺ຈເຍນ ເຕສໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ເຊຏ຺ຐກຕາປສໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເກນ ເຕ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ປຓ຺ຑຸໂຣໂຄ ຕາປໂສ ‘‘ອຄ຺ຄິນາ ເມ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວາສິຜຣສຸກໍ ອທາສິ. ວາສິຜຣສຸໂກ ນາມ ທຓ຺ເຑ ປເວສນວເສນ ວາສິປິ ໂຫຕິ ຜຣສຸປິ. ຕາປໂສ ‘‘ໂກ ເມ ອິມໍ ອາທາຍ ທາຣູນິ ອາຫຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສກ຺ໂກ ເອວມາຫ – ‘‘ຍທາ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ທາຣູຫິ ອຕ຺ໂຖ, ອິມໍ ຜຣສຸໍ ຫຕ຺ເຖນ ປຫຣິຕ຺ວາ ‘ທາຣູນິ ເມ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ກໂຣຫີ’ຕິ ວເທຍ຺ຍາສິ, ທາຣູນິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ວາສິຜຣສຸກໍ ທຕ຺ວາ ທຸຕິຍມ຺ປິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເກນ ເຕ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຕສ຺ສ ປຓ຺ຓສາລາຍ ຫຕ຺ຖິມຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ, ໂສ ຫຕ຺ຖີຫິ ອຸປທ຺ທຸໂຕ ‘‘ຫຕ຺ຖີນໍ ເມ ວເສນ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຕ ປລາເປຫີ’’ຕິ ອາຫ. ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສ ເອກໍ ເຠຣິໍ ອຸປນາເມຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍ ຕເລ ປຫເຏ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕາ ປລາຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ຕເລ ປຫເຏ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ ປຣິວາເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ເຠຣິໍ ທຕ຺ວາ ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເກນ ເຕ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສປິ ປຓ຺ຑຸໂຣຄຘາຕຸໂກວ, ຕສ຺ມາ ‘‘ທຘິນາ ເມ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອາຫ. ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສ ເອກໍ ທຘິຆຏໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ຕຸມ຺ເຫ ອິຈ຺ຉມານາ ອິມໍ ອາສິຎ຺ເຈຍ຺ຍາຖ, ມຫານທີ ຫຸຕ຺ວາ ມໂຫຆໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖປິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວາສິຜຣສຸໂກ ເຊຏ຺ຐຠາຕິກສ຺ສ ອຄ຺ຄິໍ ກໂຣຕິ, ອິຕເຣນ ເຠຣິຕເລ ປຫເຏ ຫຕ຺ຖີ ປລາຍນ຺ຕິ, ກນິຏ຺ໂຐ ທຘິໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ເອໂກ ສູກໂຣ ເອກສ຺ມິໍ ປຸຣາຓຄາມຏ຺ຐາເນ ຈຣນ຺ໂຕ ອານຸຠາວສມ຺ປນ຺ນໍ ເອກໍ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘໍ ອທ຺ທສ. ໂສ ຕໍ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘໍ ມຸເຂນ ຑໍສິຕ຺ວາ ຕສ຺ສານຸຠາເວນ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ເອກໍ ທີປກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຖ ທານິ ມຍາ ວສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ເອກສ຺ສ ອຸທຸມ຺ພຣຣຸກ຺ຂສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຸຣໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິ. ອເຖໂກ ກາສິຣຏ຺ຐວາສີ ມນຸສ຺ໂສ ‘‘ນິຣຸປກາໂຣ ເອສ ອມ຺ຫາກ’’ນ຺ຕິ ມາຕາປິຕູຫິ ເຄຫາ ນິກ຺ກຑ຺ຒິໂຕ ເອກໍ ປຏ຺ຏນຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນາວິການໍ ກມ຺ມກາໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ນາວໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ນາຍ ນາວາຍ ຜລເກ ນິປນ຺ໂນ ຕໍ ທີປກໍ ປຕ຺ວາ ຜລາຜລານິ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ຕໍ ສູກຣໍ ນິທ຺ທາຍນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຓິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອານຸຠາເວນ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຸທຸມ຺ພຣຣຸກ຺ເຂ ນິສີທິຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ສູກໂຣ ອິມສ຺ສ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອານຸຠາເວນ ອາກາສຈາຣິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອິຘ ວສຕິ ມຎ຺ເຎ, ມຍາ ປຐມເມວ ອິມໍ ສູກຣໍ ມາເຣຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ເອກໍ ທຓ຺ຑກໍ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສີເສ ປາເຕຕິ. ສູກໂຣ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມຓິໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ກມ຺ປມາໂນ ວິຘາວຕິ, ຣຸກ຺ເຂ ນິສິນ຺ນປຸຣິໂສ ຫສິ. ສູກໂຣ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ສີເສນ ປຫຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ມໂຕ.

ໂສ ປຸຣິໂສ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມໍສໍ ປຈິຕ຺ວາ ຂາທິຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕມຕ຺ຖເກນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອສ຺ສມປທໍ ທິສ຺ວາ ເຊຏ຺ຐຠາຕິກສ຺ສ ຕາປສສ຺ສ ອສ຺ສເມ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ທ຺ວີຫຕີຫໍ ວສິຕ຺ວາ ຕາປສສ຺ສ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ອກາສິ, ວາສິຜຣສຸກສ຺ສ ອານຸຠາວຎ຺ຈ ປສ຺ສິ. ໂສ ‘‘ອິມໍ ມຍາ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອານຸຠາວໍ ຕາປສສ຺ສ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ມຓິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວາສິຜຣສຸກໍ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຕາປໂສ ອາກາເສນ ຈຣິຕຸກາໂມ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວາສິຜຣສຸກໍ ອທາສິ. ໂສ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວາສິຜຣສຸກໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ວາສິຜຣສຸກ ຕາປສສ຺ສ ສີສໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘໍ ເມ ອາຫຣາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕາປສສ຺ສ ສີສໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘໍ ອາຫຣິ. ໂສ ວາສິຜຣສຸກໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມຕາປສສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕິປາຫໍ ວສິຕ຺ວາ ເຠຣິຍາ ອານຸຠາວໍ ທິສ຺ວາ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘໍ ທຕ຺ວາ ເຠຣິໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ຕສ຺ສປິ ສີສໍ ຉິນ຺ທາເປຕ຺ວາ ກນິຏ຺ຐໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ທຘິຆຏສ຺ສ ອານຸຠາວໍ ທິສ຺ວາ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘໍ ທຕ຺ວາ ທຘິຆຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ຕສ຺ສ ສີສໍ ຉິນ຺ທາເປຕ຺ວາ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘຎ຺ຈ ວາສິຜຣສຸກຎ຺ຈ ເຠຣິຎ຺ຈ ທຘິຆຏຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຍາ ອວິທູເຣ ຐຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ‘‘ຍຸທ຺ຘໍ ວາ ເມ ເທຕຸ ຣຊ຺ຊໍ ວາ’’ຕິ ເອກສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ປຓ຺ຓໍ ປາເຫສິ.

ຣາຊາ ສາສນໍ ສຸຕ຺ວາວ ‘‘ໂຈຣໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິກ຺ຂມິ. ໂສ ເອກໍ ເຠຣິຕລໍ ປຫຣິ, ຈຕຸຣງ຺ຄິນີ ເສນາ ປຣິວາເຣສິ. ຣຎ຺ໂຎ ອວຕ຺ຖຣຓຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ທຘິຆຏໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ມຫານທີ ປວຕ຺ຕິ. ມຫາຊໂນ ທຘິມ຺ຫິ ໂອສີທິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ວາສິຜຣສຸກໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ສີສໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ອາຫ, ວາສິຜຣສຸໂກ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສີສໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປາທມູເລ ນິກ຺ຂິປິ. ເອໂກປິ ອາວຸຘໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ໂສ ມຫນ຺ເຕນ ພເລນ ປຣິວຸໂຕ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຠິເສກໍ ກາເຣຕ຺ວາ ທຘິວາຫໂນ ນາມ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ.

ຕສ຺ເສກທິວສໍ ມຫານທິຍໍ ຊາລກຣຓ຺ຑເກ ກີຬນ຺ຕສ຺ສ ກຓ຺ຓມຸຓ຺ຑທຫໂຕ ເທວປຣິໂຠຄໍ ເອກໍ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຊາເລ ລຄ຺ຄິ, ຊາລໍ ອຸກ຺ຂິປນ຺ຕາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອທໍສຸ. ຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ຆຏປ຺ປມາຓໍ ປຣິມຓ຺ຑລໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ‘‘ກິສ຺ສ ຜລໍ ນາເມຕ’’ນ຺ຕິ ວນຈຣເກ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ພຜລ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຏ຺ຐິໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຍ຺ຍາເນ ໂຣປາເປຕ຺ວາ ຂີໂຣທເກນ ສິຎ຺ຈາເປສິ. ຣຸກ຺ໂຂ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕຕິເຍ ສໍວຈ຺ຉເຣ ຜລໍ ອທາສິ. ອມ຺ພສ຺ສ ສກ຺ກາໂຣ ມຫາ ອໂຫສິ, ຂີໂຣທເກນ ສິຎ຺ຈນ຺ຕິ, ຄນ຺ຘປຎ຺ຈງ຺ຄຸລິກໍ ເທນ຺ຕິ, ມາລາທາມານິ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ຄນ຺ຘເຕເລນ ທີປໍ ຊາເລນ຺ຕິ, ປຣິກ຺ເຂໂປ ປນສ຺ສ ປຏສາຓິຍາ ອໂຫສິ. ຜລານິ ມຘຸຣານິ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓານິ ອເຫສຸໍ. ທຘິວາຫນຣາຊາ ອຎ຺ເຎສໍ ຣາຊູນໍ ອມ຺ພຜລໍ ເປເສນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐິໂຕ ຣຸກ຺ຂນິພ຺ພຕ຺ຕນຠເຍນ ອງ຺ກຸຣນິພ຺ພຕ຺ຕນຏ຺ຐານໍ ມຓ຺ຑູກກຓ຺ຏເກນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ເປເສສິ. ເຕສໍ ອມ຺ພໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິ ໂຣປິຕໍ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ຺ຖ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕາ ຕໍ ກາຣຓໍ ຊານິໍສຸ.

ອເຖໂກ ຣາຊາ ອຸຍ຺ຍານປາລໍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ‘‘ທຘິວາຫນສ຺ສ ອມ຺ພຜລານໍ ຣສໍ ນາເສຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຕກຠາວໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ເປເສສິ. ໂສ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເອໂກ ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ອາຄໂຕ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈາເປຕ຺ວາ ເຕນ ປກ຺ໂກສາປິໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ອຸຍ຺ຍານປາໂລ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາວໍ ວຓ຺ເຓສິ. ຣາຊາ ‘‘ຄຈ຺ຉ ອມ຺ຫາກໍ ອຸຍ຺ຍານປາລສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ໂຫຫີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທ຺ເວ ຊນາ ອຸຍ຺ຍານໍ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ຕິ. ອຘຸນາຄໂຕ ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ອກາລປຸປ຺ຜານິ ສຸຏ຺ຐຸ ປຸປ຺ຜາເປນ຺ໂຕ ອກາລຜລານິ ຄຓ຺ຫາເປນ຺ໂຕ ອຸຍ຺ຍານໍ ຣມຓີຍໍ ອກາສິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ປສີທິຕ຺ວາ ໂປຣາຓກອຸຍ຺ຍານປາລໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ອຸຍ຺ຍານໍ ອທາສິ. ໂສ ອຸຍ຺ຍານສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ຖຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິມ຺ເພ ຈ ຜຄ຺ຄວວລ຺ລິໂຍ ຈ ໂຣເປສິ, ອນຸປຸພ຺ເພນ ນິມ຺ພາ ວຑ຺ຒິໍສຸ, ມູເລຫິ ມູລານິ, ສາຂາຫິ ຈ ສາຂາ ສໍສຏ຺ຐາ ໂອນທ຺ຘວິນທ຺ຘາ ອເຫສຸໍ. ເຕນ ອສາຕອມຘຸຣສໍສຄ຺ເຄນ ຕາວມຘຸຣຜໂລ ອມ຺ໂພ ຕິຕ຺ຕໂກ ຊາໂຕ ນິມ຺ພປຓ຺ຓສທິສຣໂສ, ອມ຺ພຜລານໍ ຕິຕ຺ຕກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ປລາຍິ.

ທຘິວາຫໂນ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອມ຺ພຜລໍ ຂາທນ຺ໂຕ ມຸເຂ ປວິຏ຺ຐໍ ອມ຺ພຣສໍ ນິມ຺ພກສຏໍ ວິຍ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ກກ຺ກາເຣຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐຸຠິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສໂກ ອມຈ຺ໂຈ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ປຓ຺ຑິຕ, ອິມສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ໂປຣາຓກປຣິຫາຣໂຕ ປຣິຫີນໍ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິສ຺ສ ຜລໍ ຕິຕ຺ຕກໍ ຊາຕໍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໑.

‘‘ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣສູເປໂຕ, ອມ຺ໂພຍໍ ອຫຸວາ ປຸເຣ;

ຕເມວ ປູຊໍ ລຠມາໂນ, ເກນມ຺ໂພ ກຏຸກປ຺ຜໂລ’’ຕິ.

ອຖສ຺ສ ກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໒.

‘‘ປຸຈິມນ຺ທປຣິວາໂຣ, ອມ຺ໂພ ເຕ ທຘິວາຫນ;

ມູລໍ ມູເລນ ສໍສຏ຺ຐໍ, ສາຂາ ສາຂາ ນິເສວເຣ;

ອສາຕສນ຺ນິວາເສນ, ເຕນມ຺ໂພ ກຏຸກປ຺ຜໂລ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຈິມນ຺ທປຣິວາໂຣຕິ ນິມ຺ພຣຸກ຺ຂປຣິວາໂຣ. ສາຂາ ສາຂາ ນິເສວເຣຕິ ປຸຈິມນ຺ທສ຺ສ ສາຂາໂຍ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສາຂາໂຍ ນິເສວນ຺ຕິ. ອສາຕສນ຺ນິວາເສນາຕິ ອມຘຸເຣຫິ ປຸຈິມນ຺ເທຫິ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ນິວາເສນ. ເຕນາຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ອຍໍ ອມ຺ໂພ ກຏຸກປ຺ຜໂລ ອສາຕຜໂລ ຕິຕ຺ຕກຜໂລ ຊາໂຕຕິ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ປຸຈິມນ຺ເທ ຈ ຜຄ຺ຄວວລ຺ລິໂຍ ຈ ຉິນ຺ທາເປຕ຺ວາ ມູລານິ ອຸທ຺ຘຣາເປຕ຺ວາ ສມນ຺ຕາ ອມຘຸຣປໍສຸໍ ຫຣາເປຕ຺ວາ ມຘຸຣປໍສຸໍ ປກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ຂີໂຣທກສກ຺ຂໂຣທກຄນ຺ໂຘທເກຫິ ອມ຺ພໍ ປຏິຊຄ຺ຄາເປສິ. ໂສ ມຘຸຣສໍສຄ຺ເຄນ ປຸນ ມຘຸໂຣວ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ປກຕິອຸຍ຺ຍານປາລສ຺ເສວ ອຸຍ຺ຍານໍ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອຫເມວ ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ທຘິວາຫນຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໑໘໗] ໗. ຈຕຸມຏ຺ຐຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຸຈ຺ເຈ ວິຏຠິມາຣຸຍ຺ຫາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມຫລ຺ລກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກທິວສໍ ກິຣ ທ຺ວີສຸ ອຄ຺ຄສາວເກສຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉນວິສ຺ສຊ຺ຊນກຖາຍ ນິສິນ຺ເນສຸ ເອໂກ ມຫລ຺ລໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍມ຺ປິ ຕຸມ຺ເຫ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມ, ຕຸມ຺ເຫປິ ອຕ຺ຕໂນ ກງ຺ຂໍ ອມ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖຣາ ຕໍ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ປກ຺ກມິໍສຸ. ເຖຣານໍ ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸໍ ນິສິນ຺ນປຣິສາ ສມາຄມສ຺ສ ຠິນ຺ນກາເລ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອກາເລ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ກາຣຓໍ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ ເອຕໍ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອກເຖຕ຺ວາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ປກ຺ກມິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ອໂຫສິ. ອຖ ທ຺ເວ ຫໍສໂປຕກາ ຈິຕ຺ຕກູຏປພ຺ພຕາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ນິສີທິຕ຺ວາ ໂຄຈຣາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕາປິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕກູຏໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກາເລ ເຕສໍ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາໂສ ອໂຫສິ. ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຈ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມ຺ໂມທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ອເຖກທິວສໍ ເຕສຸ ຣຸກ຺ຂຄ຺ເຄ ນິສີທິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖນ຺ເຕສຸ ເອໂກ ສິງ຺ຄາໂລ ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ຐຕ຺ວາ ເຕຫິ ຫໍສໂປຕເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໓.

‘‘ອຸຈ຺ເຈ ວິຏຠິມາຣຸຍ຺ຫ, ມນ຺ຕຍວ຺ໂຫ ຣໂຫຄຕາ;

ນີເຈ ໂອຣຸຍ຺ຫ ມນ຺ຕວ຺ໂຫ, ມິຄຣາຊາປິ ໂສສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸຈ຺ເຈ ວິຏຠິມາຣຸຍ຺ຫາຕິ ປກຕິຍາ ຈ ອຸຈ຺ເຈ ອິມສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ອຸຈ຺ຈຕຣໍ ເອກໍ ວິຏປໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ. ມນ຺ຕຍວ຺ໂຫຕິ ມນ຺ເຕຖ ກເຖຖ. ນີເຈ ໂອຣຸຍ຺ຫາຕິ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນີເຈ ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ມນ຺ເຕຖ. ມິຄຣາຊາປິ ໂສສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ຕານໍ ມິຄຣາຊານໍ ກຕ຺ວາ ອາຫ. ຫໍສໂປຕກາ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຈິຕ຺ຕກູຏເມວ ຄຕາ.

ເຕສໍ ຄຕກາເລ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສິງ຺ຄາລສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໔.

‘‘ຍໍ ສຸວຓ຺ໂຓ ສຸວຓ຺ເຓນ, ເທໂວ ເທເວນ ມນ຺ຕເຍ;

ກິໍ ເຕຕ຺ຖ ຈຕຸມຏ຺ຐສ຺ສ, ພິລໍ ປວິສ ຊມ຺ພຸກາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸວຓ຺ໂຓຕິ ສຸນ຺ທຣວຓ຺ໂຓ. ສຸວຓ຺ເຓນາຕິ ທຸຕິເຍນ ຫໍສໂປຕເກນ. ເທໂວ ເທເວນາຕິ ເຕເຍວ ທ຺ເວ ເທເວ ກຕ຺ວາ ກເຖຕິ. ຈຕຸມຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ສຣີເຣນ ຊາຕິຍາ ສເຣນ ຄຸເຓນາຕິ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ມຏ຺ຐສ຺ສ ສຸທ຺ຘສ຺ສາຕິ ອກ຺ຂຣຕ຺ໂຖ. ອສຸທ຺ຘໍເຍວ ປນ ຕໍ ປສໍສາວຈເນນ ນິນ຺ທນ຺ໂຕ ເອວມາຫ, ຈຕູຫິ ລາມກສ຺ສ ກິໍ ເຕ ເອຕ຺ຖ ສິງ຺ຄາລສ຺ສາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ພິລໍ ປວິສາ’’ຕິ ອິທໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຠຣວາຣມ຺ມຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕໍ ປລາເປນ຺ໂຕ ອາຫ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສິງ຺ຄາໂລ ມຫລ຺ລໂກ ອໂຫສິ, ທ຺ເວ ຫໍສໂປຕກາ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ, ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຈຕຸມຏ຺ຐຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໑໘໘] ໘. ສີຫໂກຕ຺ຖຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສີຫງ຺ຄຸລີ ສີຫນໂຂຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກກາລິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກທິວສໍ ກິຣ ໂກກາລິໂກ ອຎ຺ເຎສຸ ພຫຸສ຺ສຸເຕສຸ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ເຕສຸ ສຍມ຺ປິ ກເຖຕຸກາໂມ ອໂຫສີຕິ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ຕໍ ປນ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກກາລິໂກ ອິທາເນວ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ເທນ ປາກໂຏ ຊາໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ປາກໂຏ ອໂຫສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ສີໂຫ ຫຸຕ຺ວາ ເອກາຍ ສິງ຺ຄາລິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສມນ຺ວາຍ ປຸຕ຺ຕໍ ປຏິລຠິ. ໂສ ອງ຺ຄຸລີຫິ ນເຂຫິ ເກສເຣນ ວຓ຺ເຓນ ສຓ຺ຐາເນນາຕິ ອິເມຫິ ອາກາເຣຫິ ປິຕຸສທິໂສ ອໂຫສິ, ສທ຺ເທນ ມາຕຸສທິໂສ. ອເຖກທິວສໍ ເທເວ ວສ຺ສິຕ຺ວາ ວິຄເຕ ສີເຫສຸ ນທິຕ຺ວາ ສີຫກີຬໍ ກີຬນ຺ເຕສຸ ໂສປິ ເຕສໍ ອນ຺ຕເຣ ນທິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ສິງ຺ຄາລິກໍ ນາທໍ ນທິ. ອຖສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ສີຫາ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ຕສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ອປໂຣ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສຊາຕິປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ຕາຕ, ອຍໍ ສີໂຫ ວຓ຺ຓາທີຫິ ອມ຺ເຫຫິ ສມາໂນ, ສທ຺ໂທ ປນສ຺ສ ອຎ຺ຎາທິໂສ, ໂກ ນາເມໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໕.

‘‘ສີຫງ຺ຄຸລີ ສີຫນໂຂ, ສີຫປາທປຕິຏ຺ຐິໂຕ;

ໂສ ສີໂຫ ສີຫສງ຺ຆມ຺ຫິ, ເອໂກ ນທຕິ ອຎ຺ຎຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສີຫປາທປຕິຏ຺ຐິໂຕຕິ ສີຫປາເທເຫວ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ. ເອໂກ ນທຕິ ອຎ຺ຎຖາຕິ ເອໂກວ ອວເສສສີເຫຫິ ອສທິເສນ ສິງ຺ຄາລສທ຺ເທນ ນທນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຖາ ນທຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຕາຕ, ເອສ ຕວ ຠາຕາ ສິງ຺ຄາລິຍາ ປຸຕ຺ໂຕ, ຣູເປນ ມຍາ ສທິໂສ, ສທ຺ເທນ ມາຕຣາ ສທິໂສ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສິງ຺ຄາລິປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິຘ ວສນ຺ໂຕ ອປ຺ປສທ຺ໂທ ວສ, ສເຈ ປຸນ ນທິສ຺ສສິ, ສິງ຺ຄາລຠາວໍ ເຕ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ໂອວທນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໖.

‘‘ມາ ຕ຺ວໍ ນທິ ຣາຊປຸຕ຺ຕ, ອປ຺ປສທ຺ໂທ ວເນ ວສ;

ສເຣນ ໂຂ ຕໍ ຊາເນຍ຺ຍຸໍ, ນ ຫິ ເຕ ເປຕ຺ຕິໂກ ສໂຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຣາຊປຸຕ຺ຕາຕິ ສີຫສ຺ສ ມິຄຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ຕ. ອິມຎ຺ຈ ປນ ໂອວາທໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸນ ໂສ ນທິຕຸໍ ນາມ ນ ອຸສ຺ສຫິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສິງ຺ຄາໂລ ໂກກາລິໂກ ອໂຫສິ, ສຊາຕິປຸຕ຺ໂຕ ຣາຫຸໂລ, ມິຄຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສີຫໂກຕ຺ຖຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໑໘໙] ໙. ສີຫຈມ຺ມຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເນຕໍ ສີຫສ຺ສ ນທິຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກກາລິກຎ຺ເຎວ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ສຣຠຎ຺ຎໍ ຠຓິຕຸກາໂມ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກສ຺ສກກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ກສິກມ຺ເມນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ເອໂກ ວາຓິໂຊ ຄທ຺ຣຠຠາຣເກນ ໂວຫາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ໂສ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ຄທ຺ຣຠສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໂຕ ຠຓ຺ຑິກໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ຄທ຺ຣຠໍ ສີຫຈມ຺ເມນ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ສາລິຍວເຂຕ຺ເຕສຸ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ເຂຕ຺ຕຣກ຺ຂກາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສີໂຫ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ອເຖກທິວສໍ ໂສ ວາຓິໂຊ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມທ຺ວາເຣ ນິວາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາຕຣາສໍ ປຈາເປນ຺ໂຕ ຕໂຕ ຄທ຺ຣຠໍ ສີຫຈມ຺ມໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຍວເຂຕ຺ເຕ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ເຂຕ຺ຕຣກ຺ຂກາ ‘‘ສີໂຫ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສກລຄາມວາສິໂນ ອາວຸຘານິ ຄເຫຕ຺ວາ ສງ຺ເຂ ຘເມນ຺ຕາ ເຠຣິໂຍ ວາເທນ຺ຕາ ເຂຕ຺ຕສມີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸນ຺ນທິໍສຸ, ຄທ຺ຣໂຠ ມຣຓຠຍຠີໂຕ ຄທ຺ຣຠຣວໍ ຣວິ. ອຖສ຺ສ ຄທ຺ຣຠຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໗.

‘‘ເນຕໍ ສີຫສ຺ສ ນທິຕໍ, ນ ພ຺ຍຄ຺ຆສ຺ສ ນ ທີປິໂນ;

ປາຣຸໂຕ ສີຫຈມ຺ເມນ, ຊມ຺ໂມ ນທຕິ ຄທ຺ຣໂຠ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຊມ຺ໂມຕິ ລາມໂກ. ຄາມວາສິໂນປິ ຕສ຺ສ ຄທ຺ຣຠຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ອຏ຺ຐີນິ ຠຎ຺ຊນ຺ຕາ ໂປເຖຕ຺ວາ ສີຫຈມ຺ມໍ ອາທາຍ ອຄມໍສຸ.

ອຖ ໂສ ວາຓິໂຊ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ພ຺ຍສນຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ ຄທ຺ຣຠໍ ທິສ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໘.

‘‘ຈິຣມ຺ປິ ໂຂ ຕໍ ຂາເທຍ຺ຍ, ຄທ຺ຣໂຠ ຫຣິຕໍ ຍວໍ;

ປາຣຸໂຕ ສີຫຈມ຺ເມນ, ຣວມາໂນວ ທູສຍີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ອຍໍ ຄທ຺ຣໂຠ ອຕ຺ຕໂນ ຄທ຺ຣຠຠາວໍ ອຊານາເປຕ຺ວາ ສີຫຈມ຺ເມນ ປາຣຸໂຕ ຈິຣມ຺ປິ ກາລໍ ຫຣິຕໍ ຍວໍ ຂາເທຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣວມາໂນວ ທູສຍີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປນ ຄທ຺ຣຠຣວໍ ຣວມາໂນເວສ ອຕ຺ຕານໍ ທູສຍິ, ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ສີຫຈມ຺ມສ຺ສ ໂທໂສຕິ. ຕສ຺ມິໍ ເອວໍ ກເຖນ຺ເຕເຍວ ຄທ຺ຣໂຠ ຕຕ຺ເຖວ ນິປນ຺ໂນ ມຣິ, ວາຓິໂຊປິ ຕໍ ປຫາຍ ປກ຺ກາມິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ວາຓິໂຊ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຄທ຺ຣໂຠ ໂກກາລິໂກ, ປຓ຺ຑິຕກສ຺ສໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສີຫຈມ຺ມຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໑໙໐] ໑໐. ສີລານິສໍສຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ປສ຺ສ ສທ຺ຘາຍ ສີລສ຺ສາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ສທ຺ຘໍ ອຸປາສກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ສທ຺ໂຘ ປສນ຺ໂນ ອຣິຍສາວໂກ ເອກທິວສໍ ເຊຕວນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສາຍໍ ອຈິຣວຕິນທີຕີຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນາວິເກ ນາວໍ ຕີເຣ ຐເປຕ຺ວາ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ຄເຕ ຕິຕ຺ເຖ ນາວໍ ອທິສ຺ວາ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ປີຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນທິໍ ໂອຕຣິ, ປາທາ ອຸທກມ຺ຫິ ນ ໂອສີທິໍສຸ. ໂສ ປຖວີຕເລ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິຍ ເວມຊ຺ຌໍ ຄຕກາເລ ວີຈິໍ ປສ຺ສິ. ອຖສ຺ສ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ ປີຕິ ມນ຺ທາ ຊາຕາ, ປາທາ ໂອສີທິຕຸໍ ອາຣຠິໍສຸ, ໂສ ປຸນ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ປີຕິໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຸທກປິຏ຺ເຐເນວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອຸປາສກ, ກຈ຺ຈິ ມຄ຺ຄໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອປ຺ປກິລມເຖນ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ປີຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທກປິຏ຺ເຐ ປຕິຏ຺ຐໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ມທ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ໂຂ ປນ, ອຸປາສກ, ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐໍ ລທ຺ໂຘ, ປຸພ຺ເພປິ ອຸປາສກາ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ນາວາຍ ຠິນ຺ນາຍ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕາ ປຕິຏ຺ຐໍ ລຠິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘກາເລ ໂສຕາປນ຺ໂນ ອຣິຍສາວໂກ ເອເກນ ນ຺ຫາປິຕກຸຏຸມ຺ພິເກນ ສທ຺ຘິໍ ນາວໍ ອຠິຣຸຫິ, ຕສ຺ສ ນ຺ຫາປິຕສ຺ສ ຠຣິຍາ ‘‘ອຍ຺ຍ, ອິມສ຺ສ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ຕວ ຠາໂຣ’’ຕິ ນ຺ຫາປິຕໍ ຕສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ນິກ຺ຂິປິ. ອຖ ສາ ນາວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ນາ, ເຕປິ ທ຺ເວ ຊນາ ເອກສ຺ມິໍ ຜລເກ ນິປນ຺ນາ ເອກໍ ທີປກໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ໂສ ນ຺ຫາປິໂຕ ສກຸເຓ ມາເຣຕ຺ວາ ປຈິຕ຺ວາ ຂາທນ຺ໂຕ ອຸປາສກສ຺ສປິ ເທຕິ. ອຸປາສໂກ ‘‘ອລໍ ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ນ ຂາທຕິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອມ຺ຫາກໍ ຐເປຕ຺ວາ ຕີຓິ ສຣຓານິ ອຎ຺ຎາ ປຕິຏ຺ຐາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ໂສ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣິ. ອຖສ຺ສານຸສຣນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ທີປເກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ນາຄຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣໍ ມຫານາວໍ ກຕ຺ວາ ມາເປສິ, ສມຸທ຺ທເທວຕາ ນິຍາມໂກ ອໂຫສິ, ນາວາ ສຕ຺ຕຫິ ຣຕເນຫິ ປູຣຍິຕ຺ຖ, ຕໂຍ ກູປກາ ອິນ຺ທນີລມຓິມຍາ ອເຫສຸໍ, ສຸວຓ຺ຓມໂຍ ລງ຺ກາໂຣ, ຣຊຕມຍານິ ໂຍຕ຺ຕານິ, ສຸວຓ຺ຓມຍານິ ຍຏ຺ຐິຜິຍານິ.

ສມຸທ຺ທເທວຕາ ນາວາຍ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ຊມ຺ພຸທີປຄມິກາ’’ຕິ ໂຆເສສິ. ອຸປາສໂກ ‘‘ມຍໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕນ ຫິ ເອຫິ, ນາວໍ ອຠິຣຸຫາຕິ. ໂສ ນາວໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ນ຺ຫາປິຕໍ ປກ຺ໂກສິ, ສມຸທ຺ທເທວຕາ – ‘‘ຕຸຍ຺ຫຎ຺ເຎວ ລພ຺ຠຕິ, ນ ເອຕສ຺ສາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິໍກາຣຓາ’’ຕິ? ‘‘ເອຕສ຺ສ ສີລຄຸຓາຈາໂຣ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ກາຣຓໍ. ອຫຎ຺ຫິ ຕຸຍ຺ຫໍ ນາວໍ ອາຫຣິໍ, ນ ເອຕສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ໂຫຕຸ, ອຫໍ ອຕ຺ຕນາ ທິນ຺ນທາເນນ ຣກ຺ຂິຕສີເລນ ຠາວິຕຠາວນາຍ ເອຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ. ນ຺ຫາປິໂຕ ‘‘ອນຸໂມທາມິ, ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ເທວຕາ ‘‘ອິທານິ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕມ຺ປິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ຊເນ ສມຸທ຺ທາ ນິກ຺ຂາເມຕ຺ວາ ນທິຍາ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ເຕສໍ ເຄເຫ ຘນໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ປຓ຺ຑິເຕເຫວ ສທ຺ຘິໍ ສໍສຄ຺ໂຄ ນາມ ກາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ຫິ ອິມສ຺ສ ນ຺ຫາປິຕສ຺ສ ອິມິນາ ອຸປາສເກນ ສທ຺ຘິໍ ສໍສຄ຺ໂຄ ນາຠວິສ຺ສ, ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌເຍວ ນສ຺ສິສ຺ສາ’’ຕິ ປຓ຺ຑິຕສໍສຄ຺ຄຄຸຓໍ ກຖຍມານາ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໗໙.

‘‘ປສ຺ສ ສທ຺ຘາຍ ສີລສ຺ສ, ຈາຄສ຺ສ ຈ ອຍໍ ຜລໍ;

ນາໂຄ ນາວາຍ ວຓ຺ເຓນ, ສທ຺ຘໍ ວຫຕຸປາສກໍ.

໘໐.

‘‘ສພ຺ຠິເຣວ ສມາເສຖ, ສພ຺ຠິ ກຸພ຺ເພຖ ສນ຺ຖວໍ;

ສຕຎ຺ຫິ ສນ຺ນິວາເສນ, ໂສຕ຺ຖິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນ຺ຫາປິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປສ຺ສາຕິ ກຎ຺ຈິ ອນິຍເມຕ຺ວາ ປສ຺ສຖາຕິ ອາລປຕິ. ສທ຺ຘາຍາຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາຍ ສທ຺ຘາຍ. ສີເລປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຈາຄສ຺ສາຕິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມປຣິຈ຺ຈາຄສ຺ສ ເຈວ ກິເລສປຣິຈ຺ຈາຄສ຺ສ ຈ. ອຍໍ ຜລນ຺ຕິ ອິທໍ ຜລໍ, ຄຸຓໍ ອານິສໍສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ຈາຄສ຺ສ ຈ ຜລໍ ປສ຺ສ, ອຍໍ ນາໂຄ ນາວາຍ ວຓ຺ເຓນາຕິ ເອວມ຺ເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ນາວາຍ ວຓ຺ເຓນາຕິ ນາວາຍ ສຓ຺ຐາເນນ. ສທ຺ຘນ຺ຕິ ຕີສຸ ຣຕເນສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕສທ຺ຘໍ. ສພ຺ຠິເຣວາຕິ ປຓ຺ຑິເຕຫິເຍວ. ສມາເສຖາຕິ ເອກໂຕ ອາວເສຍ຺ຍ, ອຸປວເສຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸພ຺ເພຖາຕິ ກເຣຍ຺ຍ. ສນ຺ຖວນ຺ຕິ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖວໍ. ຕຓ຺ຫາສນ຺ຖໂວ ປນ ເກນຈິປິ ສທ຺ຘິໍ ນ ກາຕພ຺ໂພ. ນ຺ຫາປິໂຕຕິ ນ຺ຫາປິຕກຸຏຸມ຺ພິໂກ. ‘‘ນຫາປິໂຕ’’ຕິປິ ປາໂຐ.

ເອວໍ ສມຸທ຺ທເທວຕາ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ໂອວທິຕ຺ວາ ນາຄຣາຊານໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິມານເມວ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸປາສໂກ ສກທາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ໂສຕາປນ຺ນອຸປາສໂກ ປຣິນິພ຺ພາຍິ, ນາຄຣາຊາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ສມຸທ຺ທເທວຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສີລານິສໍສຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ອສທິສວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ອສທິສຎ຺ຈ ສງ຺ຄາມໍ, ວາໂລທກໍ ຄິຣິທຕ຺ຕໍ;

ນຠິຣຕິ ທຘິວາຫໍ, ຈຕຸມຏ຺ຐໍ ສີຫໂກຏ຺ຐໍ;

ສີຫຈມ຺ມໍ ສີລານິສໍສໍ.

໕. ຣຸຫກວຄ຺ໂຄ

[໑໙໑] ໑. ຣຸຫກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອປິ ຣຸຫກ ຉິນ຺ນາປີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາປໂລຠນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ອຏ຺ຐກນິປາເຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໘.໖໐ ອາທໂຍ) ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ສຕ຺ຖາ ປນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ອຍໍ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ອິຕ຺ຖີ ອນຕ຺ຖກາຣິກາ, ປຸພ຺ເພປິ ເຕ ເອສາ ສຣາຊິກາຍ ປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ ລຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ເຄຫາ ນິກ຺ຂມນາກາຣໍ ກາເຣສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕສ຺ສ ຣຸຫໂກ ນາມ ປຸໂຣຫິໂຕ ອໂຫສິ, ຕສ຺ສ ປຸຣາຓີ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ຠຣິຍາ. ຣາຊາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອສ຺ສຠຓ຺ຑເກນ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ອສ຺ສໍ ອທາສິ. ໂສ ຕໍ ອສ຺ສໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຣຎ຺ໂຎ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຖ ນໍ ອລງ຺ກຕອສ຺ສສ຺ສ ປິຏ຺ເຐ ນິສີທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ຕຫິໍ ຕຫິໍ ຐິຕາ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ອໂຫ ອສ຺ສສ຺ສ ຣູປໍ, ອໂຫ ອສ຺ໂສ ໂສຠຕີ’’ຕິ ອສ຺ສເມວ ປສໍສນ຺ຕິ. ໂສ ເຄຫໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ຠຣິຍໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠທ຺ເທ, ອມ຺ຫາກໍ ອສ຺ໂສ ອຕິວິຍ ໂສຠຕິ, ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ຐິຕາ ມນຸສ຺ສາ ອມ຺ຫາກໍ ອສ຺ສເມວ ວຓ຺ເຓນ຺ຕີ’’ຕິ. ສາ ປນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ໂຖກໍ ຉິນ຺ນິກາ ຘຸຕ຺ຕິກຘາຕຸກາ, ເຕນ ນໍ ເອວມາຫ – ‘‘ອຍ຺ຍ, ຕ຺ວໍ ອສ຺ສສ຺ສ ໂສຠນກາຣຓໍ ນ ຊານາສິ, ອຍໍ ອສ຺ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ອລງ຺ກຕໍ ອສ຺ສຠຓ຺ຑກໍ ນິສ຺ສາຍ ໂສຠຕິ, ສເຈ ຕ຺ວມ຺ປິ ອສ຺ໂສ ວິຍ ໂສຠິຕຸກາໂມ ອສ຺ສຠຓ຺ຑກໍ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣວີຖິໍ ໂອຣຸຍ຺ຫ ອສ຺ໂສ ວິຍ ປາເທ ໂກຏ຺ຏຍມາໂນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປສ຺ສ, ຣາຊາປິ ຕໍ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສຕິ, ມນຸສ຺ສາປິ ຕຎ຺ເຎວ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ.

ໂສ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກຊາຕິໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ນາມ ກາຣເຓນ ສາ ມໍ ວທຕີ’’ຕິ ອຊານິຕ຺ວາ ຕຖາສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ຕຖາ ອກາສິ. ເຍ ເຍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ເຕ ປຣິຫາສໍ ກໂຣນ຺ຕາ ‘‘ໂສຠຕິ ອາຈຣິໂຍ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ຣາຊາ ປນ ນໍ ‘‘ກິໍ, ອາຈຣິຍ, ປິຕ຺ຕໍ ເຕ ກຸປິຕໍ, ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກສິ ຊາໂຕ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ລຊ຺ຊາເປສິ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ອຍຸຕ຺ຕໍ ມຍາ ກຕ’’ນ຺ຕິ ລຊ຺ຊິໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຍມ຺ຫິ ສຣາຊິກາຍ ປຣິສາຍ ອນ຺ຕເຣ ລຊ຺ຊາປິໂຕ, ໂປເຖຕ຺ວາ ຕໍ ນິກ຺ກຑ຺ຒິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຄຫໍ ອຄມາສິ. ຘຸຕ຺ຕິກພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ຕສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອາຄມນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ປຸເຣຕຣຎ຺ເຎວ ຈູຬທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣາຊນິເວສນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈຕູຫປຎ຺ຈາຫໍ ຕຕ຺ເຖວ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ປຸໂຣຫິຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ອາຈຣິຍ, ມາຕຸຄາມສ຺ສ ນາມ ໂທໂສ ໂຫຕິເຍວ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ຂມິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຂມາປນຕ຺ຖາຍ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໑.

‘‘ອປິ ຣຸຫກ ຉິນ຺ນາປິ, ຊິຍາ ສນ຺ຘີຍເຕ ປຸນ;

ສນ຺ຘີຍສ຺ສຸ ປຸຣາຓິຍາ, ມາ ໂກຘສ຺ສ ວສໍ ຄມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ໂຠ ຣຸຫກ, ນນຸ ຉິນ຺ນາປິ ຘນຸຊິຍາ ປຸນ ສນ຺ຘີຍຕິ ຆຏີຍຕິ, ເອວເມວ ຕ຺ວມ຺ປິ ປຸຣາຓິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຘີຍສ຺ສຸ, ໂກຘສ຺ສ ວສໍ ມາ ຄມີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣຸຫໂກ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໘໒.

‘‘ວິຊ຺ຊມາເນສຸ ວາເກສຸ, ວິຊ຺ຊມາເນສຸ ກາຣິສຸ;

ອຎ຺ຎໍ ຊິຍໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ອລຎ຺ເຎວ ປຸຣາຓິຍາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ມຫາຣາຊ, ຘນຸກາຣມຸທຸວາເກສຸ ຈ ຊິຍກາຣເກສຸ ຈ ມນຸສ຺ເສສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸ ອຎ຺ຎໍ ຊິຍໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ອິມາຍ ຉິນ຺ນາຍ ປຸຣາຓິຍາ ຊິຍາຍ ອລໍ, ນຕ຺ຖິ ເມ ໂກຈິ ອຕ຺ໂຖຕິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ອາເນສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ, ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ ອໂຫສິ, ຣຸຫໂກ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ, ພາຣາຓສິຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຣຸຫກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໑໙໒] ໒. ສິຣິກາຬກຓ຺ຓິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອິຕ຺ຖີ ສິຍາ ຣູປວຕີຕິ ອິທໍ ສິຣິກາຬກຓ຺ຓິຊາຕກໍ ມຫາອຸມງ຺ຄຊາຕເກ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ.

ສິຣິກາຬກຓ຺ຓິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໑໙໓] ໓. ຈູຬປທຸມຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຍເມວ ສາ ອຫມປິ ໂສ ອນຎ຺ໂຎຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ອຸມ຺ມາທນ຺ຕີຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໐.໕໗ ອາທໂຍ) ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ໂສ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖາຣາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠຄວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເກນ ປນ ຕ຺ວໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐາປິໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອກໍ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ມາຕຸຄາມໍ ທິສ຺ວາ ກິເລສານຸວຕ຺ຕໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ, ມາຕຸຄາໂມ ນາມ ອກຕຎ຺ຎູ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠີ ພຫຸມາຍາ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ອຕ຺ຕໂນ ທກ຺ຂິຓຊາຓຸໂລຫິຕໍ ປາເຍຕ຺ວາ ຍາວຊີວິຕທານມ຺ປິ ທຕ຺ວາ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ລຠິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ຈສ຺ສ ‘‘ປທຸມກຸມາໂຣ’’ຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ຕສ຺ສ ອປເຣນ ຉ ກນິຏ຺ຐຠາຕິກາ ອເຫສຸໍ. ເຕ ສຕ຺ຕປິ ຊນາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ຕາ ຆຣາວາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສຫາຍາ ວິຍ ວິຈຣນ຺ຕິ. ອເຖກທິວສໍ ຣາຊາ ຣາຊງ຺ຄຓໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຐິໂຕ ເຕ ມຫາປຣິວາເຣນ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມ ມໍ ວຘິຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊມ຺ປິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ອາສງ຺ກໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ເຕ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ – ‘‘ຕາຕາ, ຕຸມ຺ເຫ ອິມສ຺ມິໍ ນຄເຣ ວສິຕຸໍ ນ ລຠຖ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມມ ອຈ຺ຈເຍນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸລສນ຺ຕກໍ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ປິຕຸ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ໂຣທິຕ຺ວາ ກນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຆຣານິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຊາປຕິໂຍ ອາທາຍ ‘‘ຍຕ຺ຖ ວາ ຕຕ຺ຖ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຊີວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ເອກໍ ກນ຺ຕາຣໍ ປຕ຺ວາ ອນ຺ນປານໍ ອລຠມານາ ຂຸທໍ ອຘິວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ‘‘ມຍໍ ຊີວມານາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ລຠິສ຺ສາມາ’’ຕິ ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ຠຣິຍໍ ມາເຣຕ຺ວາ ເຕຣສ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ຠຣິຍາຍ ຈ ລທ຺ຘໂກຏ຺ຐາເສສຸ ເອກໍ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ທ຺ເວປິ ຂາທິໍສຸ. ເອວໍ ຉ ທິວເສ ຉ ອິຕ຺ຖິໂຍ ມາເຣຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທິໍສຸ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ທິວເສ ທິວເສ ເອເກກໍ ຐເປຕ຺ວາ ຉ ໂກຏ຺ຐາເສ ຐເປສິ. ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ‘‘ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຠຣິຍໍ ມາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຕ ຉ ໂກຏ຺ຐາເສ ເຕສໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ຕາວ ອິເມ ຉ ໂກຏ຺ຐາເສ ຂາທຖ, ສ຺ເວ ຊານິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕສໍ ມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍນກາເລ ຠຣິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປລາຍິ. ສາ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຂນ຺ເຘນາທາຍ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນເວລາຍ ກນ຺ຕາຣາ ນິກ຺ຂມິ. ສາ ສູຣິເຍ ອຸຄ຺ຄເຕ ‘‘ປິປາສິຕາມ຺ຫິ, ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຸທກໍ ນຕ຺ຖິ, ຠທ຺ເທ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຖິເຕ ຂຄ຺ເຄນ ທກ຺ຂິຓຊາຓຸກໍ ປຫຣິຕ຺ວາ – ‘‘ຠທ຺ເທ, ປານີຍໍ ນຕ຺ຖິ, ອິທໍ ປນ ເມ ທກ຺ຂິຓຊາຓຸໂລຫິຕໍ ປິວມານາ ນິສີທາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຕຖາ ອກາສິ. ເຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ມຫາຄງ຺ຄໍ ປຕ຺ວາ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຈ ຜລາຜລໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຄງ຺ຄານິວຕ຺ຕເນ ອສ຺ສມປທໍ ມາເປຕ຺ວາ ວາສໍ ກປ຺ເປສຸໍ.

ອເຖກທິວສໍ ອຸປຣິຄງ຺ຄາຍ ຣາຊາປຣາຘິກໍ ໂຈຣໍ ຫຕ຺ຖປາເທ ຈ ກຓ຺ຓນາສຎ຺ຈ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ອມ຺ພຓເກ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ມຫາຄງ຺ຄາຍ ປວາເຫສຸໍ. ໂສ ມຫນ຺ຕໍ ອຏ຺ຏສ຺ສຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕໍ ຐານໍ ປາປຸຓິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ກຣຸຓໍ ປຣິເທວິຕສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ໂຕ ມຍິ ຐິເຕ ມາ ນສ຺ສີ’’ຕິ ຄງ຺ຄາຕີຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອຸຕ຺ຕາເຣຕ຺ວາ ອສ຺ສມປທໍ ອາເນຕ຺ວາ ກາສາວໂຘວນເລປນາທີຫິ ວຓປຏິກມ຺ມໍ ອກາສິ. ຠຣິຍາ ປນສ຺ສ ‘‘ເອວຣູປໍ ນາມ ທຸສ຺ສີລໍ ກຸຓ຺ຐໍ ຄງ຺ຄາຍ ອາວາເຫຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ໂຕ ວິຈຣຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ກຸຓ຺ຐໍ ຊິຄຸຈ຺ຉມານາ ນິຏ຺ຐຸຠນ຺ຕີ ວິຈຣຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ວເຓສຸ ສໍວິຣຸຬ຺ເຫສຸ ຠຣິຍາຍ ສທ຺ຘິໍ ຕໍ ອສ຺ສມປເທເຍວ ຐເປຕ຺ວາ ອຏວິໂຕ ຜລາຜລານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕຎ຺ຈ ຠຣິຍຎ຺ຈ ໂປເສສິ. ເຕສຸ ເອວໍ ວສນ຺ເຕສຸ ສາ ອິຕ຺ຖີ ເອຕສ຺ມິໍ ກຸຓ຺ເຐ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອນາຈາຣໍ ຈຣິຕ຺ວາ ເອເກນຸປາເຍນ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ມາເຣຕຸກາມາ ຫຸຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ສາມິ, ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອໍເສ ນິສີທິຕ຺ວາ ກນ຺ຕາຣາ ນິກ຺ຂມມານາ ເອກໍ ປພ຺ພຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອຍ຺ເຍ ປພ຺ພຕມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕເທວເຕ ‘ສເຈ ອຫໍ ສາມິເກນ ສທ຺ຘິໍ ອໂຣຄາ ຊີວິຕໍ ລຠິສ຺ສາມິ, ພລິກມ຺ມໍ ເຕ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຍາຈິໍ, ສາ ມໍ ອິທານິ ອຸຕ຺ຕາເສຕິ, ກໂຣມສ຺ສາ ພລິກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ມາຍໍ ອຊານນ຺ໂຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ພລິກມ຺ມໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕາຍ ພລິຠາຊນໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖກໍ ອຠິຣຸຫິ. ອຖ ນໍ ສາ ເອວມາຫ – ‘‘ສາມິ, ເທວຕາຍປິ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ອຸຕ຺ຕມເທວຕາ, ປຐມໍ ຕາວ ຕໍ ວນປຸປ຺ເຜຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ເທວຕາຍ ພລິກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປປາຕາຠິມຸຂໍ ຐເປຕ຺ວາ ວນປຸປ຺ເຜຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕຸກາມາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິປສ຺ເສ ຐຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິຍໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ປປາເຕ ປາເຕຕ຺ວາ ‘‘ທິຏ຺ຐາ ເມ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐີ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐມານສາ ປພ຺ພຕາ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ກຸຓ຺ຐສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ປປາຕານຸສາເຣນ ປພ຺ພຕາ ປຕນ຺ໂຕ ອຸທຸມ຺ພຣຣຸກ຺ຂມຕ຺ຖເກ ເອກສ຺ມິໍ ອກຓ຺ຏເກ ປຕ຺ຕສຎ຺ຉນ຺ເນ ຄຸມ຺ເພ ລຄ຺ຄິ, ເຫຏ຺ຐາປພ຺ພຕໍ ປນ ໂອໂຣຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ໂສ ອຸທຸມ຺ພຣຜລານິ ຂາທິຕ຺ວາ ສາຂນ຺ຕເຣ ນິສີທິ. ອເຖໂກ ມຫາສຣີໂຣ ໂຄຘຣາຊາ ເຫຏ຺ຐາປພ຺ພຕປາທໂຕ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ອຸທຸມ຺ພຣຜລານິ ຂາທຕິ. ໂສ ຕໍ ທິວສໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປລາຍິ, ປຸນທິວເສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ປສ຺ເສ ຜລານິ ຂາທິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ໂສ ເອວໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາສໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ອິມໍ ຐານໍ ເກນ ກາຣເຓນ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ນາມ ກາຣເຓນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ມາ ຠາຍີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ປິຏ຺ຐິຍໍ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມຫາມຄ຺ເຄ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ອິມິນາ ມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎເມວ ປາວິສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກໍ ຄາມກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ວສນ຺ໂຕ ປິຕຸ ກາລກຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸລສນ຺ຕເກ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປທຸມຣາຊາ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ທສ ຣາຊຘມ຺ເມ ອໂກເປຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ຈຕູສຸ ນຄຣທ຺ວາເຣສຸ ນຄຣມຊ຺ເຌ ນິເວສນທ຺ວາເຣຕິ ຉ ທານສາລາໂຍ ກາເຣຕ຺ວາ ເທວສິກໍ ຉ ສຕສຫສ຺ສານິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ທານໍ ອທາສິ.

ສາປິ ໂຂ ອິຕ຺ຖີ ຕໍ ກຸຓ຺ຐໍ ຂນ຺ເຘ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສປເຖ ຠິກ຺ຂໍ ຈຣມານາ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ຕໍ ກຸຓ຺ຐໍ ໂປເສສິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ອຍໍ ເຕ ກິໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຍມານາ ‘‘ອຫໍ ເອຕສ຺ສ ມາຕຸລຘີຕາ, ປິຕຸຈ຺ຉາປຸຕ຺ໂຕ ເມ ເອໂສ, ເອຕສ຺ເສວ ມໍ ອທໍສຸ, ສາຫໍ ວຊ຺ຌປ຺ປຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ສາມິກໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຣິຫຣນ຺ຕີ ຠິກ຺ຂໍ ຈຣິຕ຺ວາ ໂປເສມີ’’ຕິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ອຍໍ ປຕິພ຺ພຕາ’’ຕິ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ພຫຸຕຣໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ອທໍສຸ. ອປເຣ ປນ ຊນາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ຕ຺ວໍ ມາ ເອວໍ ວິຈຣິ, ປທຸມຣາຊາ ພາຣາຓສິຍໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕິ, ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ສງ຺ໂຂເຠຕ຺ວາ ທານໍ ເທຕິ, ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕຸສ຺ສິສ຺ສຕິ, ຕຸຏ຺ໂຐ ເຕ ພຫຸໍ ຘນໍ ທສ຺ສຕິ, ຕວ ສາມິກໍ ອິເຘວ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ຖິຣໍ ກຕ຺ວາ ເວຕ຺ຕປຈ຺ຉິໍ ອທໍສຸ. ສາ ອນາຈາຣາ ຕໍ ກຸຓ຺ຐໍ ເວຕ຺ຕປຈ຺ຉິຍໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທານສາລາສຸ ຠຸຎ຺ຊມານາ ວິຈຣຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອລງ຺ກຕຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘວຣຄໂຕ ທານຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ວາ ທສນ຺ນໍ ວາ ສຫຕ຺ຖາ ທານໍ ທຕ຺ວາ ປຸນ ເຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ສາ ອນາຈາຣາ ຕໍ ກຸຓ຺ຐໍ ປຈ຺ຉິຍໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຄມນມຄ຺ເຄ ອຏ຺ຐາສິ.

ຣາຊາ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເອກາ, ເທວ, ປຕິພ຺ພຕາ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ກຸຓ຺ຐໍ ປຈ຺ຉິຍາ ນີຫຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ເຕ ກິໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ສາ ‘‘ປິຕຸຈ຺ຉາປຸຕ຺ໂຕ ເມ, ເທວ, ກຸລທຕ຺ຕິໂກ ສາມິໂກ’’ຕິ ອາຫ. ມນຸສ຺ສາ ຕໍ ອນ຺ຕຣໍ ອຊານນ຺ຕາ ‘‘ອໂຫ ປຕິພ຺ພຕາ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ອນາຈາຣິຕ຺ຖິໍ ວຓ຺ຓຍິໍສຸ. ປຸນ ຣາຊາ ‘‘ອຍໍ ເຕ ກຸຓ຺ໂຐ ກຸລທຕ຺ຕິໂກ ສາມິໂກ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ສາ ຣາຊານໍ ອສຎ຺ຊານນ຺ຕີ ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ ສູຣາ ຫຸຕ຺ວາ ກເຖສິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ກິໍ ເອສ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ, ນນຸ ຕ຺ວໍ ປທຸມກຸມາຣສ຺ສ ຠຣິຍາ ອສຸກຣຎ຺ໂຎ ຘີຕາ, ອສຸກາ ນາມ ມມ ຊາຓຸໂລຫິຕໍ ປິວິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ກຸຓ຺ເຐ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ມໍ ປປາເຕ ປາເຕສິ. ສາ ອິທານິ ຕ຺ວໍ ນລາເຏນ ມຈ຺ຈຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມໍ ‘ມໂຕ’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ອິມໍ ຐານໍ ອາຄຕາ, ນນຸ ອຫໍ ຊີວາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອມຈ຺ເຈ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ, ອມຈ຺ຈາ ນນຸ ຈາຫໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ປຸຏ຺ໂຐ ເອວໍ ກເຖສິໍ ‘ມມ ກນິຏ຺ຐຠາຕິກາ ຉ ອິຕ຺ຖິໂຍ ມາເຣຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທິໍສຸ, ອຫໍ ປນ ມຍ຺ຫໍ ຠຣິຍໍ ອໂຣຄໍ ກຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຕີຣໍ ເນຕ຺ວາ ອສ຺ສມປເທ ວສນ຺ໂຕ ເອກໍ ວຊ຺ຌປ຺ປຕ຺ຕໍ ກຸຓ຺ຐໍ ອຸຕ຺ຕາເຣຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄິໍ. ສາ ອິຕ຺ຖີ ເອຕສ຺ມິໍ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ມໍ ປພ຺ພຕປາເທ ປາເຕສິ. ອຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຕາຍ ຊີວິຕໍ ລຠິ’ນ຺ຕິ. ຍາຍ ອຫໍ ປພ຺ພຕາ ປາຕິໂຕ, ນ ສາ ອຎ຺ຎາ, ເອສາ ທຸສ຺ສີລາ, ໂສປິ ວຊ຺ຌປ຺ປຕ຺ໂຕ ກຸຓ຺ໂຐ ນ ອຎ຺ໂຎ, ອຍເມວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໘໕.

‘‘ອຍເມວ ສາ ອຫມປິ ໂສ ອນຎ຺ໂຎ, ອຍເມວ ໂສ ຫຕ຺ຖຈ຺ຉິນ຺ໂນ ອນຎ຺ໂຎ;

ຍມາຫ ‘ໂກມາຣປຕີ ມມ’ນ຺ຕິ, ວຊ຺ຌິຕ຺ຖິໂຍ ນຕ຺ຖິ ອິຕ຺ຖີສຸ ສຈ຺ຈໍ.

໘໖.

‘‘ອິມຎ຺ຈ ຊມ຺ມໍ ມຸສເລນ ຫນ຺ຕ຺ວາ, ລຸທ຺ທໍ ຉວໍ ປຣທາຣູປເສວິໍ;

ອິມິສ຺ສາ ຈ ນໍ ປາປປຕິພ຺ພຕາຍ, ຊີວນ຺ຕິຍາ ຉິນ຺ທຖ ກຓ຺ຓນາສ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍມາຫ ໂກມາຣປຕີ ມມນ຺ຕິ ຍໍ ເອສາ ‘‘ອຍໍ ເມ, ໂກມາຣປຕິ, ກຸລທຕ຺ຕິໂກ ສາມິໂກ’’ຕິ ອາຫ, ອຍເມວ ໂສ, ນ ອຎ຺ໂຎ. ‘‘ຍມາຫຸ, ໂກມາຣປຕີ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ອຍເມວ ຫິ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ລິຂິໂຕ, ຕສ຺ສາປິ ອຍເມວຕ຺ໂຖ, ວຈນວິປລ຺ລາໂສ ປເນຕ຺ຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍຎ຺ຫິ ຣຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕເທວ ອິຘ ອາຄຕໍ. ວຊ຺ຌິຕ຺ຖິໂຍຕິ ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາມ ວຊ຺ຌາ ວຘິຕພ຺ພາ ເອວ. ນຕ຺ຖິ ອິຕ຺ຖີສຸ ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອຕາສຸ ສຠາໂວ ນາເມໂກ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ອິມຎ຺ຈ ຊມ຺ມ’’ນ຺ຕິອາທິ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ເຕສໍ ທຓ຺ຑາຓາປນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຊມ຺ມນ຺ຕິ ລາມກໍ. ມຸສເລນ ຫນ຺ຕ຺ວາຕິ ມຸສເລນ ຫນິຕ຺ວາ ໂປເຖຕ຺ວາ ອຏ຺ຐີນິ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ. ລຸທ຺ທນ຺ຕິ ທາຣຸຓໍ. ຉວນ຺ຕິ ຄຸຓາຠາເວນ ນິຊ຺ຊີວໍ ມຕສທິສໍ. ອິມິສ຺ສາ ຈ ນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ນນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ອິມິສ຺ສາ ຈ ປາປປຕິພ຺ພຕາຍ ອນາຈາຣາຍ ທຸສ຺ສີລາຍ ຊີວນ຺ຕິຍາວ ກຓ຺ຓນາສໍ ຉິນ຺ທຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂກຘໍ ອຘິວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເອວໍ ເຕສໍ ທຓ຺ຑໍ ອາຓາເປຕ຺ວາປິ ນ ຕຖາ ກາເຣສິ. ໂກປໍ ປນ ມນ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ຍຖາ ສາ ປຈ຺ຉິໍ ສີສໂຕ ໂອໂຣເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວໍ ຄາຬ຺ຫຕຣໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ກຸຓ຺ຐໍ ຕຕ຺ຖ ປກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊິຕາ ນີຫຣາເປສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ຉ ຠາຕໂຣ ອຎ຺ຎຕຣາ ເຖຣາ ອເຫສຸໍ, ຠຣິຍາ ຈິຎ຺ຈມາຓວິກາ, ກຸຓ຺ໂຐ ເທວທຕ຺ໂຕ, ໂຄຘຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ປທຸມຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຈູຬປທຸມຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໑໙໔] ໔. ມຓິໂຈຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນ ສນ຺ຕິ ເທວາ ປວສນ຺ຕິ ນູນາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກນ຺ຕໍ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ປນ ສຕ຺ຖາ ‘‘ເທວທຕ຺ໂຕ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ມຍ຺ຫໍ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກຕິເຍວ, ປຣິສກ຺ກນ຺ໂຕປິ ປນ ມໍ ວຘິຕຸໍ ນາສກ຺ຂີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິໂຕ ອວິທູເຣ ຄາມເກ ຄຫປຕິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ວຍປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ພາຣາຓສິໂຕ ກຸລຘີຕຣໍ ອາເນສຸໍ, ສາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ອໂຫສິ ອຠິຣູປາ ທສ຺ສນີຍາ ເທວຈ຺ຉຣາ ວິຍ ປຸປ຺ຜລຕາ ວິຍ ລຬມານາ ມຕ຺ຕກິນ຺ນຣີ ວິຍ ຈ ສຸຊາຕາຕິ ນາເມນ ປຕິພ຺ພຕາ ສີລາຈາຣສມ຺ປນ຺ນາ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ນາ. ນິຈ຺ຈກາລມ຺ປິສ຺ສາ ປຕິວຕ຺ຕໍ ສສ຺ສຸວຕ຺ຕໍ ສສຸຣວຕ຺ຕຎ຺ຈ ກຕເມວ ໂຫຕິ, ສາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປິຍາ ອໂຫສິ ມນາປາ. ອິຕິ ອຸໂຠປິ ເຕ ສມ຺ໂມທມານາ ເອກຈິຕ຺ຕາ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິໍສຸ.

ອເຖກທິວສໍ ສຸຊາຕາ ‘‘ມາຕາປິຕໂຣ ທຏ຺ຐຸກາມາມ຺ຫີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠທ຺ເທ, ມຄ຺ຄປາເຖຍ຺ຍໍ ປໂຫນກໍ ປຏິຍາເທຫີ’’ຕິ ຂຊ຺ຊວິກຕິໍ ປຈາເປຕ຺ວາ ຂຊ຺ຊກາທີນິ ຍານເກ ຐເປຕ຺ວາ ຍານກໍ ປາເຊນ຺ໂຕ ຍານກສ຺ສ ປຸຣໂຕ ອໂຫສິ, ອິຕຣາ ປຈ຺ຉໂຕ. ເຕ ນຄຣສມີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍານກໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ປຸນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຍານກໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ນິສີທິ, ສຸຊາຕາ ວຕ຺ຖານິ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ນິສີທິ. ຍານກສ຺ສ ອນ຺ໂຕນຄຣໍ ປວິຏ຺ຐກາເລ ພາຣາຓສິຣາຊາ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘວຣຄໂຕ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕໍ ປເທສໍ ອຄມາສິ. ສຸຊາຕາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຍານກສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ປທສາ ປາຍາສິ. ຣາຊາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສາ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອາກຑ຺ຒິຍມານໂລຈໂນ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເອກໍ ອມຈ຺ຈໍ ອາຓາເປສິ – ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ ເອຕິສ຺ສາ ສສ຺ສາມິກຠາວໍ ວາ ອສ຺ສາມິກຠາວໍ ວາ ຊານາຫີ’’ຕິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ສສ຺ສາມິກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສສ຺ສາມິກາ ກິຣ, ເທວ, ຍານເກ ນິສິນ຺ໂນ ປຸຣິໂສ ເອຕິສ຺ສາ ສາມິໂກ’’ຕິ ອາຫ.

ຣາຊາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕໍ ວິໂນເທຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ກິເລສາຕຸໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ເອເກນ ນໍ ອຸປາເຍນ ມາຣາເປຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖິໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກໍ ປຸຣິສໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ໂຠ, ອິມໍ ຈູຬາມຓິໍ ວີຖິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ເອຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຍານເກ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອຫີ’’ຕິ ຈູຬາມຓິໍ ທຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍານເກ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ຐປິໂຕ ເມ, ເທວາ’’ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ‘‘ຈູຬາມຓິ ເມ ນຏ຺ໂຐ’’ຕິ ອາຫ, ມນຸສ຺ສາ ເອກໂກລາຫລໍ ອກໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ສພ຺ພທ຺ວາຣານິ ປິທຫິຕ຺ວາ ສຎ຺ຈາຣໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຈຣໍ ປຣິເຍສຖາ’’ຕິ ອາຫ, ຣາຊປຸຣິສາ ຕຖາ ອກໍສຸ, ນຄຣໍ ເອກສງ຺ໂຂຠໍ ອໂຫສິ. ອິຕໂຣ ປຸຣິໂສ ມນຸສ຺ເສ ຄເຫຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ, ຍານກໍ ຐເປຫິ, ຣຎ຺ໂຎ ຈູຬາມຓິ ນຏ຺ໂຐ, ຍານກໍ ໂສເຘສ຺ສາມີ’’ຕິ ຍານກໍ ໂສເຘນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາ ຐປິຕມຓິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ມຓິໂຈໂຣ’’ຕິ ຫຕ຺ເຖຫິ ຈ ປາເທຫິ ຈ ໂປເຖຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາພາຫໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເນຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມຓິໂຈໂຣ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສິ. ຣາຊາປິ ‘‘ສີສມສ຺ສ ຉິນ຺ທຖາ’’ຕິ ອາຓາເປສິ.

ອຖ ນໍ ຣາຊປຸຣິສາ ຈຕຸກ຺ເກ ຈຕຸກ຺ເກ ກສາຫິ ຕາເຬນ຺ຕາ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣນ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມາເປສຸໍ. ສຸຊາຕາປິ ຍານກໍ ປຫາຍ ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ປຣິເທວມານາ ‘‘ສາມິ, ມໍ ນິສ຺ສາຍ ອິມໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຕ຺ໂຕສີ’’ຕິ ປຣິເທວມານາ ປຈ຺ຉໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ອຄມາສິ. ຣາຊປຸຣິສາ ‘‘ສີສມສ຺ສ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕານໍ ນິປຊ຺ຊາເປສຸໍ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຸຊາຕາ ອຕ຺ຕໂນ ສີລຄຸຓໍ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ວຕ ມຎ຺ເຎ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ສີລວນ຺ຕານໍ ວິເຫຐເກ ປາປສາຫສິກມນຸສ຺ເສ ນິເສເຘຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ເທວຕາ ນາມາ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໗.

‘‘ນ ສນ຺ຕິ ເທວາ ປວສນ຺ຕິ ນູນ, ນ ຫິ ນູນ ສນ຺ຕິ ອິຘ ໂລກປາລາ;

ສຫສາ ກໂຣນ຺ຕານມສຎ຺ຎຕານໍ, ນ ຫິ ນູນ ສນ຺ຕິ ປຏິເສຘິຕາໂຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ສນ຺ຕິ, ເທວາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ສີລວນ຺ຕານໍ ໂອໂລກນກາ ປາປານຎ຺ຈ ນິເສຘກາ ນ ສນ຺ຕິ ນູນ ເທວາ. ປວສນ຺ຕິ ນູນາຕິ ເອວຣູເປສຸ ວາ ກິຈ຺ເຈສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ນູນ ປວສນ຺ຕິ ປວາສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອິຘ, ໂລກປາລາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ໂລກປາລສມ຺ມຕາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາປິ ສີລວນ຺ຕານໍ ອນຸຄ຺ຄາຫກາ ນ ຫິ ນູນ ສນ຺ຕິ. ສຫສາ ກໂຣນ຺ຕານມສຎ຺ຎຕານນ຺ຕິ ສຫສາ ອວີມໍສິຕ຺ວາ ສາຫສິກໍ ທາຣຸຓໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ທຸສ຺ສີລານໍ. ປຏິເສຘິຕາໂຣຕິ ເອວຣູປໍ ກມ຺ມໍ ມາ ກຣິຕ຺ຖ, ນ ລພ຺ຠາ ເອຕໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ປຏິເສເຘນ຺ຕາ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ຕາຍ ສີລສມ຺ປນ຺ນາຍ ປຣິເທວມານາຍ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ນິສິນ຺ນາສນໍ ອຸຓ຺ຫາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ, ສກ຺ໂກ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ມໍ ສກ຺ກຕ຺ຕໂຕ ຈາເວຕຸກາໂມ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ອິມໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ພາຣາຓສິຣາຊາ ອຕິຜຣຸສກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ສີລສມ຺ປນ຺ນໍ ສຸຊາຕໍ ກິລເມຕິ, ຄນ຺ຕຸໍ ທານິ ເມ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ເທວໂລກາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ຫຕ຺ຖິປິຏ຺ເຐ ນິສິນ຺ນໍ ຕໍ ປາປຣາຊານໍ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘໂຕ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ຘມ຺ມຄຓ຺ຑິກາຍ ອຸຕ຺ຕານໍ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສພ຺ພາລງ຺ກາເຣຫິ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຣາຊເວສໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ເຘ ນິສີທາເປສິ. ຣາຊປຸຣິສາ ຜຣສຸໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສີສໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕາ ຣຎ຺ໂຎ ສີສໍ ຉິນ຺ທິໍສຸ, ຉິນ຺ນກາເລເຍວ ຈສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ສີສຠາວໍ ຊານິໍສຸ. ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ທິສ຺ສມານກສຣີເຣເນວ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຣາຊາຠິເສກໍ ກຕ຺ວາ ສຸຊາຕາຍ ຈ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐານໍ ທາເປສິ. ອມຈ຺ຈາ ເຈວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາທໂຍ ຈ ສກ຺ກໍ ເທວຣາຊານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຘມ຺ມິກຣາຊາ ມາຣິໂຕ, ອິທານິ ອມ຺ເຫຫິ ສກ຺ກທຕ຺ຕິໂກ ຘມ຺ມິກຣາຊາ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ.

ສກ຺ໂກປິ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ໂວ ສກ຺ກທຕ຺ຕິໂກ ຣາຊາ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສ຺ສຕິ. ສເຈ ຫິ ຣາຊາ ອຘມ຺ມິໂກ ໂຫຕິ, ເທໂວ ອກາເລ ວສ຺ສຕິ, ກາເລ ນ ວສ຺ສຕິ, ຉາຕຠຍໍ ໂຣຄຠຍໍ ສຕ຺ຖຠຍນ຺ຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ຠຍານິ ອຸປຄຕາເນວ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ໂອວທນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໘໘.

‘‘ອກາເລ ວສ຺ສຕີ ຕສ຺ສ, ກາເລ ຕສ຺ສ ນ ວສ຺ສຕິ;

ສຄ຺ຄາ ຈ ຈວຕິ ຐານາ, ນນຸ ໂສ ຕາວຕາ ຫໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອກາເລຕິ ອຘມ຺ມິກຣຎ຺ໂຎ ຣຊ຺ເຊ ອຍຸຕ຺ຕກາເລ ສສ຺ສານໍ ປກ຺ກກາເລ ວາ ລາຍນມທ຺ທນາທິກາເລ ວາ ເທໂວ ວສ຺ສຕິ. ກາເລຕິ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕກາເລ ວປນກາເລ ຕຣຸຓສສ຺ສກາເລ ຄພ຺ຠຄ຺ຄຫຓກາເລ ຈ ນ ວສ຺ສຕິ. ສຄ຺ຄາ ຈ ຈວຕິ ຐານາຕິ ສຄ຺ຄສງ຺ຂາຕາ ຐານາ ເທວໂລກາ ຈວຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຘມ຺ມິກຣາຊາ ຫິ ອປ຺ປຏິລາຠວເສນ ເທວໂລກາ ຈວຕິ ນາມ, ສຄ຺ເຄປິ ວາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ອຘມ຺ມິກຣາຊາ ຕໂຕ ຈວຕີຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ນນຸ ໂສ ຕາວຕາ ຫໂຕຕິ ນນຸ ໂສ ອຘມ຺ມິໂກ ຣາຊາ ເອຕ຺ຕເກນ ຫໂຕ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ເອກໍສວາຈີ ເອຕ຺ຖ ນຸ-ກາໂຣ, ເນໂສ ເອກໍເສນ ເອຕ຺ຕາວຕາ ຫໂຕ, ອຏ຺ຐສຸ ປນ ມຫານິຣເຍສຸ ໂສຬສສຸ ຈ ອຸສ຺ສທນິຣເຍສຸ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ໂສ ຫຎ຺ຎິສ຺ສຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ສກ຺ໂກ ມຫາຊນສ຺ສ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເທວຏ຺ຐານເມວ ອຄມາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູເຣສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອຘມ຺ມິກຣາຊາ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ສກ຺ໂກ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ, ສຸຊາຕາ ຣາຫຸລມາຕາ, ສກ຺ກທຕ຺ຕິຍຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມຓິໂຈຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໑໙໕] ໕. ປພ຺ພຕູປຕ຺ຖຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ປພ຺ພຕູປຕ຺ຖເຣ ຣມ຺ເມຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣາຊານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ກິຣ ເອໂກ ອມຈ຺ໂຈ ອນ຺ເຕປຸເຣ ປທຸສ຺ສິ. ຣາຊາປິ ປຣິວີມໍສມາໂນ ຕໍ ຕຖໂຕ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ອນ຺ເຕປຸເຣ ເອໂກ ອມຈ຺ໂຈ ປທຸສ຺ສິ, ຕສ຺ສ ກິໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຸປກາຣໂກ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ຈ ອມຈ຺ໂຈ ສາ ຈ ອິຕ຺ຖີ ປິຍາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຕິວິຍ ອຸປກາຣໂກ ສກລໍ ຣາຊກຸລໍ ສນ຺ຘາເຣຕິ, ສາປິ ເມ ອິຕ຺ຖີ ປິຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ‘ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກາຣເກສຸ ເສວເກສຸ ປິຍາສຸ ຈ ອິຕ຺ຖີສຸ ທຸພ຺ຠິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ’ຕິ ປຸພ຺ເພປິ ຣາຊາໂນ ປຓ຺ຑິຕານໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາວ ອເຫສຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອມຈ຺ຈກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສໂກ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ເອໂກ ອມຈ຺ໂຈ ອນ຺ເຕປຸເຣ ປທຸສ຺ສິ. ຣາຊາ ນໍ ຕຖໂຕ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອມຈ຺ໂຈປິ ເມ ພຫູປກາໂຣ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖີປິ ເມ ປິຍາ, ທ຺ເວປິ ອິເມ ນາເສຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ຈໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສເຈ ສຫິຕພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຫິສ຺ສາມິ, ໂນ ເຈ, ນ ສຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອາສນໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ປຓ຺ຑິຕ, ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ປຸຈ຺ຉຖ, ມຫາຣາຊ, ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໙.

‘‘ປພ຺ພຕູປຕ຺ຖເຣ ຣມ຺ເມ, ຊາຕາ ໂປກ຺ຂຣຓີ ສິວາ;

ຕໍ ສິງ຺ຄາໂລ ອປາປາຍິ, ຊານໍ ສີເຫນ ຣກ຺ຂິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປພ຺ພຕູປຕ຺ຖເຣ ຣມ຺ເມຕິ ຫິມວນ຺ຕປພ຺ພຕປາເທ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຐິເຕ ອງ຺ຄຓຏ຺ຐາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊາຕາ ໂປກ຺ຂຣຓີ ສິວາຕິ ສິວາ ສີຕລາ ມຘຸໂຣທກາ ໂປກ຺ຂຣຓີ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ອປິຈ ໂຂ ໂປກ຺ຂຣສຎ຺ຉນ຺ນາ ນທີປິ ໂປກ຺ຂຣຓີເຍວ. ອປາປາຍີຕິ ອປ-ອິຕິ ອຸປສຄ຺ໂຄ, ອປາຍີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊານໍ ສີເຫນ ຣກ຺ຂິຕນ຺ຕິ ສາ ໂປກ຺ຂຣຓີ ສີຫປຣິໂຠຄາ ສີເຫນ ຣກ຺ຂິຕາ, ໂສປິ ນໍ ສິງ຺ຄາໂລ ‘‘ສີເຫນ ຣກ຺ຂິຕາ ອຍ’’ນ຺ຕິ ຊານນ຺ໂຕວ ອປາຍິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຕິ, ພາໂລ ສິງ຺ຄາໂລ ສີຫສ຺ສ ອຠາຍິຕ຺ວາ ປິເວຍ຺ຍ ເອວຣູປໍ ໂປກ຺ຂຣຓິນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອທ຺ຘາ ເອຕສ຺ສ ອນ຺ເຕປຸເຣ ເອໂກ ອມຈ຺ໂຈ ປທຸຏ຺ໂຐ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໙໐.

‘‘ປິວນ຺ຕິ ເຈ ມຫາຣາຊ, ສາປທານິ ມຫານທິໍ;

ນ ເຕນ ອນທີ ໂຫຕິ, ຂມສ຺ສຸ ຍທິ ເຕ ປິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສາປທານີຕິ ນ ເກວລໍ ສິງ຺ຄາໂລວ, ອວເສສານິ ສຸນຂປສທພິຬາຣມິຄາທີນິ ສພ຺ພສາປທານິ ຕໍ ໂປກ຺ຂຣສຎ຺ຉນ຺ນຕ຺ຕາ ‘‘ໂປກ຺ຂຣຓີ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ນທິໍ ປິວນ຺ຕິ ເຈ. ນ ເຕນ ອນທີ ໂຫຕີຕິ ນທິຍຎ຺ຫິ ທ຺ວິປທຈຕຸປ຺ປທາປິ ອຫິມຈ຺ຉາປິ ສພ຺ເພ ປິປາສິຕາ ປານີຍໍ ປິວນ຺ຕິ, ນ ສາ ເຕນ ກາຣເຓນ ອນທີ ນາມ ໂຫຕິ, ນາປິ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐນທີ. ກສ຺ມາ? ສພ຺ເພສໍ ສາຘາຣຓຕ຺ຕາ. ຍຖາ ນທີ ເຍນ ເກນຈິ ປີຕາ ນ ທຸສ຺ສຕິ, ເອວໍ ອິຕ຺ຖີປິ ກິເລສວເສນ ສາມິກໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎນ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສໍ ຄຕາ ເນວ ອນິຕ຺ຖີ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ສພ຺ເພສໍ ສາຘາຣຓຠາເວນ. ນາປິ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐິຕ຺ຖີ. ກສ຺ມາ? ໂອທກນ຺ຕິກຕາຍ ສຸທ຺ຘຠາເວນ. ຂມສ຺ສຸ ຍທິ ເຕ ປິຍາຕິ ຍທິ ປນ ເຕ ສາ ອິຕ຺ຖີ ປິຍາ, ໂສ ຈ ອມຈ຺ໂຈ ພຫູປກາໂຣ, ເຕສໍ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ຂມສ຺ສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາເວນ ຕິຏ຺ຐາຫີຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ໂອວາທໍ ອທາສິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ‘‘ປຸນ ເອວຣູປໍ ປາປກມ຺ມໍ ມາ ກຣິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ຂມິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຕ ໂອຣມິໍສຸ. ຣາຊາປິ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຊີວິຕປຣິໂຍສາເນ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູເຣສິ. ໂກສລຣາຊາປິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ເຕສໍ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ຂມິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ປພ຺ພຕູປຕ຺ຖຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໑໙໖] ໖. ວລາຫກສ຺ສຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເຍ ນ ກາຫນ຺ຕິ ໂອວາທນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖາຣາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເອກໍ ອລງ຺ກຕໍ ມາຕຸຄາມໍ ທິສ຺ວາ ກິເລສວເສນາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາເມຕາ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕໂນ ຣູປສທ຺ທຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ເພຫິ ເຈວ ອິຕ຺ຖິກຸຕ຺ຕວິລາເສຫິ ຈ ປຸຣິເສ ປໂລເຠຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ກຕ຺ວາ ວສໍ ອຸປຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສີລວິນາສຎ຺ເຈວ ຘນວິນາສຎ຺ຈ ປາປນຏ຺ເຐນ ‘ຍກ຺ຂິນິໂຍ’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ປຸພ຺ເພປິ ຫິ ຍກ຺ຂິນິໂຍ ອິຕ຺ຖິກຸຕ຺ເຕນ ເອກໍ ປຸຣິສສຕ຺ຖໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວາຓິເຊ ປໂລເຠຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ກຕ຺ວາ ປຸນ ອຎ຺ເຎ ປຸຣິເສ ທິສ຺ວາ ເຕ ສພ຺ເພປິ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ອຸໂຠຫິ ຫນຸກປສ຺ເສຫິ ໂລຫິເຕນ ປຄ຺ຆຣນ຺ເຕນ ມຸຂໍ ປູຣາເປຕ຺ວາ ຂາທິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີເປ ສິຣີສວຕ຺ຖຸ ນາມ ຍກ຺ຂນຄຣໍ ອໂຫສິ, ຕຕ຺ຖ ຍກ຺ຂິນິໂຍ ວສິໍສຸ. ຕາ ຠິນ຺ນນາວານໍ ວາຓິຊານໍ ອາຄຕກາເລ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕາ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ທາສິຄຓປຣິວຸຕາ ທາຣເກ ອງ຺ເກນາທາຍ ວາຓິເຊ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ. ເຕສໍ ‘‘ມນຸສ຺ສາວາສໍ ອາຄຕມ຺ຫາ’’ຕິ ສຎ຺ຊານນຕ຺ຖໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ກສິໂຄຣກ຺ຂາທີນິ ກໂຣນ຺ເຕ ມນຸສ຺ເສ ໂຄຄເຓ ສຸນເຂຕິ ເອວມາທີນິ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ວາຓິຊານໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ຍາຄຸໍ ປິວຖ, ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊຖ, ຂາທນີຍໍ ຂາທຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ວາຓິຊາ ອຊານນ຺ຕາ ຕາຫິ ທິນ຺ນໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ອຖ ເຕສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປິວິຕ຺ວາ ວິສ຺ສມິຕກາເລ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກຕ຺ຖ ວາສິກາ, ກຸໂຕ ອາຄຕາ, ກຫໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສຖ, ເກນ ກມ຺ເມນ ອິຘາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ‘‘ຠິນ຺ນນາວາ ຫຸຕ຺ວາ ອິຘາຄຕມ຺ຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຘຸ, ອຍ຺ຍາ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ສາມິການໍ ນາວໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຄຕານໍ ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕານິ, ເຕ ມຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ; ຕຸມ຺ເຫປິ ວາຓິຊາເຍວ, ມຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາທປຣິຈາຣິກາ ຠວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕ ວາຓິເຊ ອິຕ຺ຖິກຸຕ຺ຕຫາວຠາວວິລາເສຫິ ປໂລເຠຕ຺ວາ ຍກ຺ຂນຄຣໍ ເນຕ຺ວາ ສເຈ ປຐມຄຫິຕາ ມນຸສ຺ສາ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ເທວສງ຺ຂລິກາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກາຣຓຆເຣ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐາເນ ຠິນ຺ນນາເວ ມນຸສ຺ເສ ອລຠນ຺ຕິໂຍ ປນ ປຣໂຕ ກລ຺ຍາຓິໍ ໂອຣໂຕ ນາຄທີປນ຺ຕິ ເອວໍ ສມຸທ຺ທຕີຣໍ ອນຸສຎ຺ຈຣນ຺ຕິ. ອຍໍ ຕາສໍ ຘມ຺ມຕາ.

ອເຖກທິວສໍ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິນ຺ນນາວາ ວາຓິຊາ ຕາສໍ ນຄຣສມີເປ ອຸຕ຺ຕຣິໍສຸ. ຕາ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປໂລເຠຕ຺ວາ ຍກ຺ຂນຄຣໍ ເນຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄຫິເຕ ມນຸສ຺ເສ ເທວສງ຺ຂລິກາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກາຣຓຆເຣ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐຍກ຺ຂິນີ ເຊຏ຺ຐກວາຓິຊໍ, ເສສາ ເສເສຕິ ຕາ ປຎ຺ຈສຕາ ຍກ຺ຂິນິໂຍ ເຕ ປຎ຺ຈສເຕ ວາຓິເຊ ອຕ຺ຕໂນ ສາມິເກ ອກໍສຸ. ອຖ ສາ ເຊຏ຺ຐຍກ຺ຂິນີ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ວາຓິເຊ ນິທ຺ທໍ ອຸປຄເຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກາຣຓຆເຣ ມນຸສ຺ເສ ມາເຣຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ເສສາປິ ຕເຖວ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຊຏ຺ຐຍກ຺ຂິນິຍາ ມນຸສ຺ສມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອາຄຕກາເລ ສຣີຣໍ ສີຕລໍ ໂຫຕິ. ເຊຏ຺ຐວາຓິໂຊ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ຍກ຺ຂິນິຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິມາ ປຎ຺ຈສຕາ ຍກ຺ຂິນິໂຍ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ອມ຺ເຫຫິ ປລາຍິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຸນທິວເສ ປາໂຕວ ມຸຂໂຘວນຕ຺ຖາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເສສວາຓິຊານໍ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ອິມາ ຍກ຺ຂິນິໂຍ, ນ ມນຸສ຺ສິຕ຺ຖິໂຍ, ອຎ຺ເຎສໍ ຠິນ຺ນນາວານໍ ອາຄຕກາເລ ເຕ ສາມິເກ ກຕ຺ວາ ອມ຺ເຫປິ ຂາທິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອຖ ອິໂຕ ປລາຍິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຕສຸ ປຎ຺ຈສເຕສຸ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍສຕາ ‘‘ນ ມຍໍ ເອຕາ ວິຊຫິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມ, ຕຸມ຺ເຫ ຄຈ຺ຉຖ, ມຍໍ ນ ປລາຍິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຊຏ຺ຐວາຓິໂຊ ອຕ຺ຕໂນ ວຈນກາເຣ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍສເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຕາສໍ ຠີໂຕ ປລາຍິ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ກາເລ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ວລາຫກສ຺ສໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ສພ຺ພເສໂຕ ກາຬສີໂສ ມຸຎ຺ຊເກໂສ ອິທ຺ຘິມາ ເວຫາສງ຺ຄໂມ ອໂຫສິ. ໂສ ຫິມວນ຺ຕໂຕ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິສເຣ ປລ຺ລເລ ສຍໍຊາຕສາລິໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈ ‘‘ຊນປທໍ ຄນ຺ຕຸກາມາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ກຣຸຓາປຣິຠາວິຕໍ ມານຸສິໍ ວາຈໍ ຠາສຕິ. ເຕ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ‘‘ສາມິ, ມຍໍ ຊນປທໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຕນ ຫິ ມຍ຺ຫໍ ປິຏ຺ຐິໍ ອຠິຣຸຫຖາຕິ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ອຠິຣຸຫິໍສຸ, ເຕສຸ ເອກຈ຺ເຈ ວາລຘິໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ເອກຈ຺ເຈ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸເຍວ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອນ຺ຕມໂສ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຐິເຕ ສພ຺ເພປິ ເຕ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍສເຕ ວາຓິເຊ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ຊນປທໍ ເນຕ຺ວາ ສກສກຏ຺ຐາເນສຸ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ອາຄມາສິ. ຕາປິ ໂຂ ຍກ຺ຂິນິໂຍ ອຎ຺ເຎສໍ ອາຄຕກາເລ ຕຕ຺ຖ ໂອຫີນເກ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍສເຕ ມນຸສ຺ເສ ວຘິຕ຺ວາ ຂາທິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຍຖາ ເຕ ຍກ຺ຂິນີນໍ ວສໍ ຄຕາ ວາຓິຊາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ຕາ, ວລາຫກສ຺ສຣາຊສ຺ສ ວຈນກຣາ ວາຓິຊາ ສກສກຏ຺ຐາເນສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕາ, ເອວເມວ ພຸທ຺ຘານໍ ໂອວາທໍ ອກໂຣນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູປິ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍປິ ອຸປາສກາປິ ອຸປາສິກາໂຍປິ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ປຎ຺ຈວິຘພນ຺ຘນກມ຺ມກຣຓຏ຺ຐານາທີສຸ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ໂອວາທກຣາ ປນ ຕິສ຺ໂສ ກຸລສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ຉ ກາມສຄ຺ເຄ ວີສຕິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກຕິ ອິມານິ ຈ ຐານານິ ປຕ຺ວາ ອມຕມຫານິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ສຸຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໙໑.

‘‘ເຍ ນ ກາຫນ຺ຕິ ໂອວາທໍ, ນຣາ ພຸທ຺ເຘນ ເທສິຕໍ;

ພ຺ຍສນໍ ເຕ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ຣກ຺ຂສີຫິວ ວາຓິຊາ.

໙໒.

‘‘ເຍ ຈ ກາຫນ຺ຕິ ໂອວາທໍ, ນຣາ ພຸທ຺ເຘນ ເທສິຕໍ;

ໂສຕ຺ຖິໍ ປາຣໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ວລາເຫເນວ ວາຓິຊາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຍ ນ ກາຫນ຺ຕີຕິ ເຍ ນ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ພ຺ຍສນໍ ເຕ ຄມິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເຕ ມຫາວິນາສໍ ປາປຸຓິສ຺ສນ຺ຕິ. ຣກ຺ຂສີຫິວ ວາຓິຊາຕິ ຣກ຺ຂສີຫິ ປໂລຠິຕວາຓິຊາ ວິຍ. ໂສຕ຺ຖິໍ ປາຣໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອນນ຺ຕຣາເຍນ ນິພ຺ພານໍ ປາປຸຓິສ຺ສນ຺ຕິ. ວລາເຫເນວ ວາຓິຊາຕິ ວລາເຫເນວ ‘‘ອາຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ວຈນກຣາ ວາຓິຊາ ວິຍ. ຍຖາ ຫິ ເຕ ສມຸທ຺ທປາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສກສກຏ຺ຐານໍ ອຄມໍສຸ, ເອວໍ ພຸທ຺ຘານໍ ໂອວາທກຣາ ສໍສາຣປາຣໍ ນິພ຺ພານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອມຕມຫານິພ຺ພາເນນ ຘມ຺ມເທສນາຍ ກູຏໍ ຄຓ຺ຫິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ອຎ຺ເຎປິ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສກທາຄາມິຜລອນາຄາມິຜລອຣຫຕ຺ຕຜລານິ ປາປຸຓິໍສຸ. ‘‘ຕທາ ວລາຫກສ຺ສຣາຊສ຺ສ ວຈນກຣາ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍສຕາ ວາຓິຊາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ ອເຫສຸໍ, ວລາຫກສ຺ສຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ວລາຫກສ຺ສຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໑໙໗] ໗. ມິຕ຺ຕາມິຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນ ນໍ ອຸມ຺ຫຍເຕ ທິສ຺ວາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ມຍາ ຄຫິເຕ ມຍ຺ຫໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ນ ກຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ຐປິຕໍ ວິສ຺ສາເສນ ເອກໍ ວຕ຺ຖຂຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປາຫນຕ຺ຖວິກໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອາປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ຕໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ‘‘ກິໍກາຣຓາ ຄຓ຺ຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ ຄຫິເຕ ນ ກຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວິສ຺ສາເສນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ໂກ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ວິສ຺ສາໂສ ນາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ກຸທ຺ໂຘ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຫຣິ. ຕສ຺ສ ສາ ກິຣິຍາ ຠິກ຺ຂູສຸ ປາກຏາ ຊາຕາ. ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸໂກ ກິຣ ທຫໂຣ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ວິສ຺ສາເສນ ວຕ຺ຖຂຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປາຫນຕ຺ຖວິກໍ ອກາສິ. ອຖ ນໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ‘ໂກ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ວິສ຺ສາໂສ ນາມາ’ຕິ ວຕ຺ວາ ກຸທ຺ໂຘ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຫຣີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນເວສ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ສທ຺ຘິໍ ອວິສ຺ສາສິໂກ, ປຸພ຺ເພປິ ອວິສ຺ສາສິໂກເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຄຓສຕ຺ຖາ ຫຸຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຕສ຺ມິໍ ອິສິຄເຓ ເອໂກ ຕາປໂສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ອກຕ຺ວາ ເອກໍ ມຕມາຕິກໍ ຫຕ຺ຖິໂປຕກໍ ປຏິຊຄ຺ຄິ. ອຖ ນໍ ໂສ ວຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ໂຕ ມາເຣຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປາວິສິ. ຕສ຺ສ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ອິສິຄໂຓ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເກນ ນຸ ໂກ ກາຣເຓນ ມິຕ຺ຕຠາໂວ ວາ ອມິຕ຺ຕຠາໂວ ວາ ສກ຺ກາ ຊານິຕຸ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອິມິນາ ຈ ອິມິນາ ຈ ກາຣເຓນາ’’ຕິ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໙໓.

‘‘ນ ນໍ ອຸມ຺ຫຍເຕ ທິສ຺ວາ, ນ ຈ ນໍ ປຏິນນ຺ທຕິ;

ຈກ຺ຂູນິ ຈສ຺ສ ນ ທທາຕິ, ປຏິໂລມຎ຺ຈ ວຕ຺ຕຕິ.

໙໔.

‘‘ເອເຕ ຠວນ຺ຕິ ອາກາຣາ, ອມິຕ຺ຕສ຺ມິໍ ປຕິຏ຺ຐິຕາ;

ເຍຫິ ອມິຕ຺ຕໍ ຊາເນຍ຺ຍ, ທິສ຺ວາ ສຸຕ຺ວາ ຈ ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ນໍ ອຸມ຺ຫຍເຕ ທິສ຺ວາຕິ ໂຍ ຫິ ຍສ຺ສ ອມິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ໂສ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ທິສ຺ວາ ນ ອຸມ຺ຫຍເຕ, ຫສິຕໍ ນ ກໂຣຕິ, ປຫຏ຺ຐາກາຣໍ ນ ທສ຺ເສຕິ. ນ ຈ ນໍ ປຏິນນ຺ທຕີຕິ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາປິ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ນ ປຏິນນ຺ທຕິ, ສາຘຸ ສຸຠາສິຕນ຺ຕິ ນ ຈານຸໂມທຕິ. ຈກ຺ຂູນິ ຈສ຺ສ ນ ທທາຕີຕິ ຈກ຺ຂຸນາ ຈກ຺ຂຸໍ ອາຫຈ຺ຈ ປຏິມຸໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ນ ໂອໂລເກຕິ, ອຎ຺ຎໂຕ ຈກ຺ຂູນິ ຫຣຕິ. ປຏິໂລມຎ຺ຈ ວຕ຺ຕຕີຕິ ຕສ຺ສ ກາຍກມ຺ມມ຺ປິ ວຈີກມ຺ມມ຺ປິ ນ ໂຣເຈຕິ, ປຏິໂລມຄາຫໍ ຄຓ຺ຫາຕິ ປຈ຺ຈນີກຄາຫໍ. ອາກາຣາຕິ ກາຣຓານິ. ເຍຫິ ອມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຍຫິ ກາຣເຓຫິ ຕານິ ກາຣຓານິ ທິສ຺ວາ ສຸຕ຺ວາ ຈ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ‘‘ອຍໍ ເມ ອມິຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຊາເນຍ຺ຍ, ຕໂຕ ວິປຣີເຕຫິ ປນ ມິຕ຺ຕຠາໂວ ຊານິຕພ຺ໂພຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕາມິຕ຺ຕຠາວກາຣຓານິ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ຠາເວຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຫຕ຺ຖິໂປສກຕາປໂສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ອໂຫສິ, ຫຕ຺ຖີ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ອິສິຄໂຓ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ຄຓສຕ຺ຖາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມິຕ຺ຕາມິຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໑໙໘] ໘. ຣາຘຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ປວາສາ ອາຄໂຕ ຕາຕາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ສຕ຺ຖາຣາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍກາຣຓາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເອກໍ ອລງ຺ກຕອິຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາ ກິເລສວເສນາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ມາຕຸຄາໂມ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ນ ສກ຺ກາ ຣກ຺ຂິຕຸໍ, ປຸພ຺ເພປິ ໂທວາຣິເກ ຐເປຕ຺ວາ ຣກ຺ຂນ຺ຕາປິ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິໍສຸ, ກິໍ ເຕ ອິຕ຺ຖິຍາ, ລທ຺ຘາປິ ສາ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຸວໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ‘‘ຣາໂຘ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ, ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ປນສ຺ສ ໂປຏ຺ຐປາໂທ ນາມ. ເຕ ອຸໂຠປິ ຕຣຸຓກາເລເຍວ ເອໂກ ລຸທ຺ທໂກ ຄເຫຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຍໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອທາສິ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຕ ປຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ອຣກ຺ຂິຕາ ທຸສ຺ສີລາ. ໂສ ໂວຫາຣກຣຓຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຕ ສຸວໂປຕເກ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕາ, ອຫໍ ໂວຫາຣກຣຓຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉາມິ, ກາເລ ວາ ວິກາເລ ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ມາຕຸ ກຣຓກມ຺ມໍ ໂອໂລເກຍ຺ຍາຖ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຄມນຠາວໍ ວາ ອຄມນຠາວໍ ວາ ຊາເນຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ສຸວໂປຕການໍ ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ສາ ຕສ຺ສ ນິກ຺ຂນ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນາຈາຣໍ ຈຣິ, ຣຕ຺ຕິມ຺ປິ ທິວາປິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕານຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານຎ຺ຈ ປມາຓໍ ນຕ຺ຖິ.

ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂປຏ຺ຐປາໂທ ຣາຘໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອິມໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ອມ຺ຫາກໍ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ຄໂຕ, ອຍຎ຺ຈ ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ວທາມິ ນ’’ນ຺ຕິ. ຣາໂຘ ‘‘ມາ ວທາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ, ກິໍກາຣຓາ ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຕໍ ມາເຣຕຸກາມາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ນາມ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ກຣິສ຺ສາມິ, ເອຫິ, ຕາຕ, ຕາວາ’’ຕິ ປິຍາຍມານາ ວິຍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ອາຄຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ມໍ ໂອວທສິ, ອຕ຺ຕໂນ ປມາຓໍ ນ ຊານາສີ’’ຕິ ຄີວໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘນນ຺ຕເຣສຸ ປກ຺ຂິປິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ‘‘ກິໍ, ຕາຕ ຣາຘ, ມາຕາ ເຕ ອນາຈາຣໍ ກໂຣຕິ, ນ ກໂຣຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໙໕.

‘‘ປວາສາ ອາຄໂຕ ຕາຕ, ອິທານິ ນຈິຣາຄໂຕ;

ກຈ຺ຈິນ຺ນຸ ຕາຕ ເຕ ມາຕາ, ນ ອຎ຺ຎມຸປເສວຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອຫໍ, ຕາຕ ຣາຘ, ປວາສາ ອາຄໂຕ, ໂສ ຈມ຺ຫິ ອິທາເນວ ອາຄໂຕ ນຈິຣາຄໂຕ, ເຕນ ປວຕ຺ຕິໍ ອຊານນ຺ໂຕ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມິ – ‘‘ກຈ຺ຈິ ນຸ ເຕ, ຕາຕ, ມາຕາ ອຎ຺ຎໍ ປຸຣິສໍ ນ ອຸປເສວຕີ’’ຕິ.

ຣາໂຘ ‘‘ຕາຕ, ປຓ຺ຑິຕາ ນາມ ຠູຕໍ ວາ ອຠູຕໍ ວາ ອນິຍ຺ຍານິກໍ ນາມ ນ ກເຖສຸ’’ນ຺ຕິ ຎາເປນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໙໖.

‘‘ນ ໂຂ ປເນຕໍ ສຸຠຓໍ, ຄິຣໍ ສຈ຺ຈຸປສໍຫິຕໍ;

ສເຍຖ ໂປຏ຺ຐປາໂທວ, ມຸມ຺ມຸເຣ ອຸປກູຖິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຄິຣນ຺ຕິ ວຈນໍ. ຕຎ຺ຫິ ຍຖາ ອິທານິ ຄິຣາ, ເອວໍ ຕທາ ‘‘ຄິຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ໂສ ສຸວໂປຕໂກ ລິງ຺ຄໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ເອວມາຫ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ຕາຕ, ປຓ຺ຑິເຕນ ນາມ ສຈ຺ຈຸປສໍຫິຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ອຕ຺ຖຍຸຕ຺ຕໍ ສຠາວວຈນມ຺ປິ ອນິຍ຺ຍານິກໍ ນ ສຸຠຓໍ. ອນິຍ຺ຍານິກຎ຺ຈ ສຈ຺ຈໍ ຠຓນ຺ໂຕ ສເຍຖ ໂປຏ຺ຐປາໂທວ, ມຸມ຺ມຸເຣ ອຸປກູຖິໂຕ, ຍຖາ ໂປຏ຺ຐປາໂທ ກຸກ຺ກຸເຬ ຌາໂມ ສຍຕິ, ເອວໍ ສເຍຍ຺ຍາຕິ. ‘‘ອຸປກູຘິໂຕ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມວຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ‘‘ມຍາປິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ວສິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎເມວ ປາວິສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ໂປຏ຺ຐປາໂທ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຣາໂຘ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຣາຘຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໑໙໙] ໙. ຄຫປຕິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຸຠຍໍ ເມ ນ ຂມຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕເມວ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ກເຖນ຺ໂຕ ຈ ‘‘ມາຕຸຄາໂມ ນາມ ອຣກ຺ຂິໂຕ, ປາປກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ເຍນ ເກນຈິ ອຸປາເຍນ ສາມິກໍ ວຎ຺ເຈຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ຄຫປຕິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຆຣາວາສໍ ຄຓ຺ຫິ. ຕສ຺ສ ຠຣິຍາ ທຸສ຺ສີລາ ຄາມໂຠຊເກນ ສທ຺ຘິໍ ອນາຈາຣໍ ຈຣຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ຎຕ຺ວາ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຈຣຕິ. ຕທາ ປນ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ພີເຊສຸ ນີຫເຏສຸ ຉາຕກໍ ອໂຫສິ, ສສ຺ສານໍ ຄພ຺ຠຄຫຓກາໂລ ຊາໂຕ. ສກລຄາມວາສິໂນ ‘‘ອິໂຕ ມາສທ຺ວເຍນ ສສ຺ສານິ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ວີຫິໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຄາມໂຠຊກສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ ຊຣໂຄຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທິໍສຸ.

ອເຖກທິວສໍ ຄາມຠາຊໂກ ຂຓໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ພຫິຄຕເວລາຍໍ ເຄຫໍ ປາວິສິ. ເຕສໍ ສຸຂນິປນ຺ນກ຺ຂເຓເຍວ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຄາມທ຺ວາເຣນ ປວິສິຕ຺ວາ ເຄຫາຠິມຸໂຂ ປາຍາສິ. ສາ ອິຕ຺ຖີ ຄາມທ຺ວາຣາຠິມຸຂີ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ເອໂສ’’ຕິ ອຸມ຺ມາເຣ ຐຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ‘‘ໂສເຍວາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຄາມໂຠຊກສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິ, ຄາມໂຠຊໂກ ຠີໂຕ ປກມ຺ປິ. ອຖ ນໍ ສາ ‘‘ມາ ຠາຍິ, ອຕ຺ເຖໂກ ອຸປາໂຍ, ອມ຺ເຫຫິ ຕວ ຫຕ຺ຖໂຕ ໂຄຓມໍສໍ ຂາທິຕໍ, ຕ຺ວໍ ມໍສມູລໍ ໂສເຘນ຺ໂຕ ວິຍ ໂຫຫິ, ອຫໍ ໂກຏ຺ຐໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ໂກຏ຺ຐທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ‘ວີຫິ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ວກ຺ຂາມິ. ຕ຺ວໍ ເຄຫມຊ຺ເຌ ຐຕ຺ວາ ‘ອມ຺ຫາກໍ ຆເຣ ທາຣກາ ຉາຕາ, ມໍສມູລໍ ເມ ເທຫີ’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ໂຈເທຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂກຏ຺ຐໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ໂກຏ຺ຐທ຺ວາເຣ ນິສີທິ. ອິຕໂຣ ເຄຫມຊ຺ເຌ ຐຕ຺ວາ ‘‘ມໍສມູລໍ ເທຫີ’’ຕິ ວທຕິ. ສາ ໂກຏ຺ຐທ຺ວາເຣ ນິສິນ຺ນາ ‘‘ໂກຏ຺ເຐ ວີຫິ ນຕ຺ຖິ, ສສ຺ເສ ອຸທ຺ຘຣນ຺ເຕ ທສ຺ສາມິ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ອາຫ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເຕສໍ ກິຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ປາປາຍ ກຕອຸປາໂຍ ເອສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຄາມໂຠຊກໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ໂສ ຄາມໂຠຊກ ອມ຺ເຫ ຕວ ຊຣໂຄຓສ຺ສ ມໍສໍ ຂາທນ຺ຕາ ‘ອິໂຕ ມາສທ຺ວເຍນ ວີຫິໍ ທສ຺ສາມາ’ຕິ ຂາທິມ຺ຫ, ຕ຺ວໍ ອຑ຺ຒມາສມ຺ປິ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອິທາເນວ ກສ຺ມາ ອາຫຣາເປສິ, ນ ຕ຺ວໍ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ອາຄໂຕ, ອຎ຺ເຎນ ກາຣເຓນ ອາຄໂຕ ຠວິສ຺ສສິ, ມຍ຺ຫໍ ຕວ ກິຣິຍາ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ອຍມ຺ປິ ອນາຈາຣາ ປາປຘມ຺ມາ ໂກຏ຺ເຐ ວີຫີນໍ ອຠາວໍ ຊານາຕິ, ສາ ທານິ ໂກຏ຺ຐໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ‘ວີຫິ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ວທຕິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ‘ເທຫີ’ຕິ ວທຕິ, ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ໂວ ກຣຓໍ ມຍ຺ຫໍ ນ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໙໗.

‘‘ອຸຠຍໍ ເມ ນ ຂມຕິ, ອຸຠຍໍ ເມ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ;

ຍາຈາຍໍ ໂກຏ຺ຐໂມຕິຓ຺ຓາ, ນທສ຺ສໍ ອິຕິ ຠາສຕິ.

໙໘.

‘‘ຕໍ ຕໍ ຄາມປຕິ ພ຺ຣູມິ, ກທເຣ ອປ຺ປສ຺ມິ ຊີວິເຕ;

ທ຺ເວ ມາເສ ສງ຺ຄຣໍ ກຕ຺ວາ, ມໍສໍ ຊຣຄ຺ຄວໍ ກິສໍ;

ອປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ໂຈເທສິ, ຕມ຺ປິ ມຍ຺ຫໍ ນ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕໍ ຕໍ ຄາມປຕິ ພ຺ຣູມີຕິ, ອມ຺ໂຠ ຄາມເຊຏ຺ຐກ, ເຕນ ກາຣເຓນ ຕໍ ວທາມິ. ກທເຣ ອປ຺ປສ຺ມິ ຊີວິເຕຕິ ອມ຺ຫາກໍ ຊີວິຕໍ ນາມ ກທຣຎ຺ເຈວ ຖທ຺ຘໍ ລູຂໍ ກສິຣໍ ອປ຺ປຎ຺ຈ ມນ຺ທໍ ປຣິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມິໍ ໂນ ເອວຣູເປ ຊີວິເຕ ວຕ຺ຕມາເນ. ທ຺ເວ ມາເສ ສງ຺ຄຣໍ ກຕ຺ວາ, ມໍສໍ ຊຣຄ຺ຄວໍ ກິສນ຺ຕິ ອມ຺ຫາກໍ ມໍສໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ຊຣຄ຺ຄວໍ ກິສໍ ທຸພ຺ພລໍ ຊຣໂຄຓໍ ທທມາໂນ ຕ຺ວໍ ‘‘ທ຺ວີຫິ ມາເສຫິ ມູລໍ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ທ຺ເວ ມາເສ ສງ຺ຄຣໍ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ. ອປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ໂຈເທສີຕິ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ອສມ຺ປຕ຺ເຕ ອນ຺ຕຣາວ ໂຈເທສິ. ຕມ຺ປິ ມຍ຺ຫໍ ນ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ ຍາ ຈາຍໍ ປາປຘມ຺ມາ ທຸສ຺ສີລາ ອນ຺ໂຕໂກຏ຺ເຐ ວີຫີນໍ ນຕ຺ຖິຠາວໍ ຊານມານາວ ອຊານນ຺ຕີ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ໂກຏ຺ຐໂມຕິຓ຺ຓາ ໂກຏ຺ຐທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ນ ທສ຺ສໍ ອິຕິ ຠາສຕິ, ຍຎ຺ຈ ຕ຺ວໍ ອກາເລ ໂຈເທສິ, ຕມ຺ປີຕິ ອິທໍ ອຸຠຍມ຺ປິ ມມ ເນວ ຂມຕິ ນ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ເອວໍ ໂສ ກເຖນ຺ໂຕວ ຄາມໂຠຊກໍ ຈູຬາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ເຄຫມຊ຺ເຌ ປາເຕຕ຺ວາ ‘‘ຄາມໂຠຊໂກມ຺ຫີຕິ ປຣສ຺ສ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິຕຠຓ຺ເຑ ອປຣຊ຺ຌສີ’’ຕິອາທີຫິ ປຣິຠາສິຕ຺ວາ ໂປເຖຕ຺ວາ ທຸພ຺ພລໍ ກຕ຺ວາ ຄີວາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຄຫາ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ທຸຏ຺ຐອິຕ຺ຖິໍ ເກເສສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ໂກຏ຺ຐາ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ນິປ຺ໂປເຖຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ປຸນ ເອວຣູປໍ ກໂຣສິ, ຊານິສ຺ສສີ’’ຕິ ສນ຺ຕຊ຺ເຊສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄາມໂຠຊໂກ ຕໍ ເຄຫໍ ໂອໂລເກຕຸມ຺ປິ ນ ວິສຫິ, ສາປິ ປາປາ ປຸນ ມນສາປິ ອຕິຈຣິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ຄາມໂຠຊໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ, ນິຄ຺ຄຫກາຣໂກ ຄຫປຕິ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຄຫປຕິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໒໐໐] ໑໐. ສາຘຸສີລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສຣີຣທພ຺ຍນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ຈຕສ຺ໂສ ຘີຕໂຣ ອເຫສຸໍ. ຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ, ເຕສຸ ເອໂກ ອຠິຣູໂປ ສຣີຣສມ຺ປນ຺ໂນ, ເອໂກ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ມຫລ຺ລໂກ, ເອໂກ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ໂນ, ເອໂກ ສີລວາ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຘີຕໂຣ ນິເວເສນ຺ເຕນ ປຕິຏ຺ຐາເປນ຺ເຕນ ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ທາຕພ຺ພາ, ກິໍ ຣູປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ, ອຸທາຫຸ ວຍປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ, ຊາຕິສມ຺ປນ຺ນສີລວນ຺ຕານໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສາ’’ຕິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕປິ ອຊານິຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ກາຣຓໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຊານິສ຺ສຕິ, ຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເອເຕສໍ ອນ຺ຕເຣ ອນຸຈ຺ຉວິກສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄນ຺ຘມາລາທີນິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ຊເນສຸ ກສ຺ສ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ປຸພ຺ເພປິ ປຓ຺ຑິຕາ ເອຕໍ ປຎ຺ຫໍ ກຖຍິໍສຸ, ຠວສງ຺ເຂປຄຕຕ຺ຕາ ປນ ສລ຺ລກ຺ເຂຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຍໍ ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິໂຍ ອໂຫສິ. ອເຖກສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຈຕສ຺ໂສ ຘີຕໂຣ ອເຫສຸໍ, ຕາ ເອວເມວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ ປຕ຺ຖຍິໍສຸ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ທາຕພ຺ພາ’’ຕິ ອຊານນ຺ໂຕ ‘‘ອາຈຣິຍໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໙໙.

‘‘ສຣີຣທພ຺ຍໍ ວຸຑ຺ຒພ຺ຍໍ, ໂສຊຈ຺ຈໍ ສາຘຸສີລິຍໍ;

ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເຕວ ປຸຈ຺ຉາມ, ກນ຺ນຸ ເຕສໍ ວນິມ຺ຫເສ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ສຣີຣທພ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທີຫິ ເຕສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ວິຊ຺ຊມາເນ ຄຸເຓ ປກາເສຕິ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຘີຕໂຣ ເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ, ເຕສຸ ເອກສ຺ສ ສຣີຣທພ຺ຍມຕ຺ຖິ, ສຣີຣສມ຺ປທາ ອຠິຣູປຠາໂວ ສໍວິຊ຺ຊຕິ. ເອກສ຺ສ ວຸຑ຺ຒພ຺ຍໍ ວຸຑ຺ຒິຠາໂວ ມຫລ຺ລກຕາ ອຕ຺ຖິ. ເອກສ຺ສ ໂສຊຈ຺ຈໍ ສຸຊາຕິຕາ ຊາຕິສມ຺ປທາ ອຕ຺ຖິ. ‘‘ສຸຊຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ເອກສ຺ສ ສາຘຸສີລິຍໍ ສຸນ຺ທຣສີລຠາໂວ ສີລສມ຺ປທາ ອຕ຺ຖິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເຕວ ປຸຈ຺ຉາມາຕິ ເຕສຸ ອສຸກສ຺ສ ນາເມຕາ ທາຕພ຺ພາຕິ ອຊານນ຺ຕາ ມຍໍ ຠວນ຺ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຎ຺ເຎວ ປຸຈ຺ຉາມ. ກນ຺ນຸ ເຕສໍ ວນິມ຺ຫເສຕິ ເຕສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຊນານໍ ກໍ ວນິມ຺ຫເສ, ກໍ ອິຈ຺ຉາມ, ກສ຺ສ ຕາ ກຸມາຣິກາ ທທາມາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຈຣິໂຍ ‘‘ຣູປສມ຺ປທາທີສຸ ວິຊ຺ຊມານາສຸປິ ວິປນ຺ນສີໂລ ຄາຣຍ຺ໂຫ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ນປ຺ປມາຓໍ, ອມ຺ຫາກໍ ສີລວນ຺ຕຠາໂວ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໐.

‘‘ອຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖິ ສຣີຣສ຺ມິໍ, ວຸຑ຺ຒພ຺ຍສ຺ສ ນໂມ ກເຣ;

ອຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖິ ສຸຊາຕສ຺ມິໍ, ສີລໍ ອສ຺ມາກ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖິ ສຣີຣສ຺ມິນ຺ຕິ ຣູປສມ຺ປນ຺ເນ ສຣີເຣປິ ອຕ຺ໂຖ ວິເສໂສ ວຸທ຺ຘິ ອຕ຺ຖິເຍວ, ‘‘ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ນ ວທາມິ. ວຸຑ຺ຒພ຺ຍສ຺ສ ນໂມ ກເຣຕິ ວຸຑ຺ຒຠາວສ຺ສ ປນ ນມກ຺ກາຣເມວ ກໂຣມິ. ວຸຑ຺ຒຠາໂວ ຫິ ວນ຺ທນມານນໍ ລຠຕິ. ອຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖິ ສຸຊາຕສ຺ມິນ຺ຕິ ສຸຊາເຕປິ ປຸຣິເສ ວຸຑ຺ຒິ ອຕ຺ຖິ, ຊາຕິສມ຺ປຕ຺ຕິປິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາເຍວ. ສີລໍ ອສ຺ມາກ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ ອມ຺ຫາກໍ ປນ ສີລເມວ ຣຸຈ຺ຈຕິ. ສີລວາ ຫິ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ສຣີຣທພ຺ຍວິຣຫິໂຕປິ ປຸຊ຺ໂຊ ປາສໍໂສຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສີລວນ຺ຕສ຺ເສວ ຘີຕໂຣ ອທາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຍເມວ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອໂຫສິ, ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິໂຍ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສາຘຸສີລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ຣຸຫກວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ຣຸຫກໍ ສິຣິກາຬກໍ, ປທຸມໍ ມຓິໂຈຣກໍ;

ປພ຺ພຕູປຕ຺ຖຣວລາຫໍ, ມິຕ຺ຕາມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຣາຘຎ຺ຈ;

ຄຫປຕິ ສາຘຸສີລໍ.

໖. ນຕໍທຬ຺ຫວຄ຺ໂຄ

[໒໐໑] ໑. ພນ຺ຘນາຄາຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນ ຕໍ ທຬ຺ຫໍ ພນ຺ຘນມາຫຸ ຘີຣາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ພນ຺ຘນາຄາຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ກາເລ ພຫູ ສນ຺ຘິຈ຺ເຉທກປນ຺ຖຆາຕກໂຈເຣ ອາເນຕ຺ວາ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສຸໍ. ເຕ ຣາຊາ ອທ຺ທຸພນ຺ຘນຣຊ຺ຊຸພນ຺ຘນສງ຺ຂລິກພນ຺ຘເນຫິ ພນ຺ຘາເປສິ. ຕິໍສມຕ຺ຕາ ຊານປທາ ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖາຣໍ ທຏ຺ຐຸກາມາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕາ ພນ຺ຘນາຄາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕ ໂຈເຣ ທິສ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຕຖາຄຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຊ຺ຊ ອມ຺ເຫຫິ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ເຕຫິ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ພຫູ ໂຈຣາ ອທ຺ທຸພນ຺ຘນາທີຫິ ພທ຺ຘາ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕາ ທິຏ຺ຐາ, ເຕ ຕານິ ພນ຺ຘນານິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປລາຍິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເຕຫິ ພນ຺ຘເນຫິ ຖິຣຕຣໍ ນາມ ອຎ຺ຎໍ ພນ຺ຘນ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ກິໍ ພນ຺ຘນານິ ນາເມຕານິ, ຍໍ ປເນຕໍ ຘນຘຎ຺ຎປຸຕ຺ຕທາຣາທີສຸ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຕໍ ກິເລສພນ຺ຘນໍ, ເອຕໍ ເອເຕຫິ ພນ຺ຘເນຫິ ສຕຄຸເຓນ ສຫສ຺ສຄຸເຓນ ຖິຣຕຣໍ, ເອວໍ ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ປເນຕໍ ທຸຈ຺ຉິນ຺ທນິຍໍ ພນ຺ຘນໍ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ທຸຄ຺ຄຕຄຫປຕິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ວຍປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປິຕາ ກາລມກາສິ. ໂສ ຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ໂປເສສິ, ອຖສ຺ສ ມາຕາ ອນິຈ຺ຉມານສ຺ເສວ ເອກໍ ກຸລຘີຕຣໍ ເຄເຫ ກຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ກາລມກາສິ. ຠຣິຍາຍປິສ຺ສ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ຄພ຺ໂຠ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ໂສ ຄພ຺ຠສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວໍ ອຊານນ຺ໂຕ ‘‘ຠທ຺ເທ, ຕ຺ວໍ ຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ຊີວາຫິ, ອຫໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ສາປິ ‘‘ຄພ຺ໂຠ ເມ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ, ມຍິ ວິຊາຕາຍ ທາຣກໍ ທິສ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ວິຊາຕກາເລ ‘‘ຠທ຺ເທ, ຕ຺ວໍ ໂສຕ຺ຖິນາ ວິຊາຕາ, ອິທານາຫໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ສາ ‘‘ປຸຕ຺ຕກສ຺ສ ຕາວ ຖນປານໂຕ ອປຄມນກາລໍ ອາຄເມຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫິ.

ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ອິມິສ຺ສາ ອນາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາວ ປລາຍິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ອນາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຖິຠາເຄ ອຸຏ຺ຐາຍ ປລາຍິ. ອຖ ນໍ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິກາ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ. ໂສ ‘‘ອຫໍ, ສາມິ, ມາຕຸໂປສໂກ ນາມ, ວິສ຺ສຊ຺ເຊຖ ມ’’ນ຺ຕິ ເຕຫິ ອຕ຺ຕານໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ວສິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄທ຺ວາເຣເນວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຌານກີຬໍ ກີຬນ຺ໂຕ ວິຫາສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ໂຕ ‘‘ເອວຣູປມ຺ປິ ນາມ ເມ ທຸຈ຺ຉິນ຺ທນິຍໍ ປຸຕ຺ຕທາຣພນ຺ຘນໍ ກິເລສພນ຺ຘນໍ ຉິນ຺ທິຕ’’ນ຺ຕິ ອຸທານໍ ອຸທາເນນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໑໐໑.

‘‘ນ ຕໍ ທຬ຺ຫໍ ພນ຺ຘນມາຫຸ ຘີຣາ, ຍທາຍສໍ ທາຣຸຊປພ຺ພຊຎ຺ຈ;

ສາຣຕ຺ຕຣຕ຺ຕາ ມຓິກຸຓ຺ຑເລສຸ, ປຸຕ຺ເຕສຸ ທາເຣສຸ ຈ ຍາ ອເປກ຺ຂາ.

໑໐໒.

‘‘ເອຕໍ ທຬ຺ຫໍ ພນ຺ຘນມາຫຸ ຘີຣາ, ໂອຫາຣິນໍ ສີຖິລໍ ທຸປ຺ປມຸຎ຺ຈໍ;

ເອຕມ຺ປິ ເຉຕ຺ວານ ວຊນ຺ຕິ ຘີຣາ, ອນເປກ຺ຂິໂນ ກາມສຸຂໍ ປຫາຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘີຣາຕິ ຘິຕິມນ຺ຕາ, ຘິກ຺ກຕປາປາຕິ ຘີຣາ. ອຖ ວາ ຘີ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຎ຺ຎາ, ຕາຍ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ຘີຣາ, ພຸທ຺ຘາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ພຸທ຺ຘສາວກາ ໂພຘິສຕ຺ຕາ ຈ ອິເມ ຘີຣາ ນາມ. ຍທາຍສນ຺ຕິອາທີສຸ ຍໍ ສງ຺ຂລິກສງ຺ຂາຕໍ ອຍສາ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ອາຍສໍ, ຍໍ ອທ຺ທຸພນ຺ຘນສງ຺ຂາຕໍ ທາຣຸຊໍ, ຍຎ຺ຈ ປພ຺ພຊຕິເຓຫິ ວາ ອຎ຺ເຎຫິ ວາ ວາກາທີຫິ ຣຊ຺ຊຸໍ ກຕ຺ວາ ກຕຣຊ຺ຊຸພນ຺ຘນໍ, ຕໍ ອາຍສາທິໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຠາເວນ ຘີຣາ ທຬ຺ຫໍ ຖິຣນ຺ຕິ ນາຫຸ ນ ກເຖນ຺ຕິ. ສາຣຕ຺ຕຣຕ຺ຕາຕິ ສາຣຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕາ, ພລວຣາຄຣຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຓິກຸຓ຺ຑເລສູຕິ ມຓີສຸ ຈ ກຸຓ຺ຑເລສຸ ຈ, ມຓິຍຸຕ຺ເຕສຸ ວາ ກຸຓ຺ຑເລສຸ.

ເອຕໍ ທຬ຺ຫນ຺ຕິ ເຍ ມຓິກຸຓ຺ຑເລສຸ ສາຣຕ຺ຕຣຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ໂຍ ຈ ສາຣາໂຄ, ຍາ ຈ ເຕສໍ ປຸຕ຺ຕທາເຣສຸ ອເປກ຺ຂາ ຕຓ຺ຫາ, ເອຕໍ ກິເລສມຍໍ ພນ຺ຘນໍ ທຬ຺ຫໍ ຖິຣນ຺ຕິ ຘີຣາ ອາຫຸ. ໂອຫາຣິນນ຺ຕິ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ປາຕນໂຕ ອວຫຣຕິ ເຫຏ຺ຐາ ຫຣຕີຕິ ໂອຫາຣິນໍ. ສິຖິລນ຺ຕິ ພນ຺ຘນຏ຺ຐາເນ ຉວິຈມ຺ມມໍສານິ ນ ຉິນ຺ທຕິ, ໂລຫິຕໍ ນ ນີຫຣຕິ, ພນ຺ຘນຠາວມ຺ປິ ນ ຊານາເປຕິ, ຖລປຖຊລປຖາທີສຸ ກມ຺ມານິ ກາຕຸໍ ເທຕີຕິ ສິຖິລໍ. ທຸປ຺ປມຸຎ຺ຈນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາໂລຠວເສນ ຫິ ເອກວາຣມ຺ປິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກິເລສພນ຺ຘນໍ ທຏ຺ຐຏ຺ຐານໂຕ ກຈ຺ຉໂປ ວິຍ ທຸມ຺ໂມຈຍໍ ໂຫຕີຕິ ທຸປ຺ປມຸຎ຺ຈໍ. ເອຕມ຺ປິ ເຉຕ຺ວານາຕິ ເອຕໍ ເອວໍ ທຬ຺ຫມ຺ປິ ກິເລສພນ຺ຘນໍ ຎາຓຂຄ຺ເຄນ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຍທາມານິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຕ຺ຕວຣວາຣຓາ ວິຍ ປຎ຺ຊເຣ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສີຫໂປຕກາ ວິຍ ຈ ຘີຣາ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາເມ ອຸກ຺ກາຣຠູມິໍ ວິຍ ຊິຄຸຈ຺ຉມານາ ອນເປກ຺ຂິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ກາມສຸຂໍ ປຫາຍ ວຊນ຺ຕິ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ປກ຺ກມິຕ຺ວາ ຈ ປນ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຌານສຸເຂນ ວີຕິນາເມນ຺ຕີຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ເກຈິ ໂສຕາປນ຺ນາ, ເກຈິ ສກທາຄາມິໂນ, ເກຈິ ອນາຄາມິໂນ, ເກຈິ ອຣຫນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ. ‘‘ຕທາ ມາຕາ ມຫາມາຍາ ອໂຫສິ, ປິຕາ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ, ຠຣິຍາ ຣາຫຸລມາຕາ, ປຸຕ຺ໂຕ ຣາຫຸໂລ, ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ປຫາຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ປຸຣິໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ພນ຺ຘນາຄາຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໒໐໒] ໒. ເກຬິສີລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຫໍສາ ໂກຎ຺ຈາ ມຍູຣາ ຈາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິຍໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣາຍສ຺ມາ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປາກໂຏ ອໂຫສິ ປຎ຺ຎາໂຕ ມຘຸຣສ຺ສໂຣ ມຘຸຣຘມ຺ມກຖິໂກ ປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ໂຕ ມຫາຂີຓາສໂວ ອສີຕິຍາ ມຫາເຖຣານໍ ອນ຺ຕໂຣ ປມາເຓນ ໂອມໂກ ລກຸຓ຺ຑໂກ ສາມເຓໂຣ ວິຍ, ຂຸທ຺ທໂກ ກີຬນຕ຺ຖາຍ ກໂຕ ວິຍ. ຕສ຺ມິໍ ເອກທິວສໍ ຕຖາຄຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເຊຕວນໂກຏ຺ຐກໍ ຄເຕ ຊນປທາ ຕິໍສມຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ທສພລໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຊຕວນໍ ປວິສນ຺ຕາ ວິຫາຣໂກຏ຺ຐເກ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສາມເຓໂຣ ເອໂສ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ເຖຣໍ ຈີວຣກຓ຺ເຓ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ຫຕ຺ເຖ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ສີສໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ນາສາຍ ປຣາມສນ຺ຕາ ກຓ຺ເຓສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ຈາເລຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣາ ມຘຸຣປຏິສນ຺ຖາເຣ ກເຕ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິຍຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ນາເມໂກ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສາວໂກ ມຘຸຣຘມ຺ມກຖິໂກ ອຕ຺ຖິ, ກຫໍ ໂສ ອິທານີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຏ຺ຐຸກາມຕ຺ຖາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ທິສ຺ວາ ຈີວຣກຓ຺ຓາທີສຸ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ຫຕ຺ຖກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ອາຄຕາ, ເອສ ໂສ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອວຣູໂປ ປຕ຺ຖິຕປຕ຺ຖໂນ ອຠິນີຫາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ສາວໂກ ກິໍກາຣຓາ ອປ຺ເປສກ຺ໂຂ ຊາໂຕ’’ຕິ? ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຕ຺ຕນາ ກຕປາປກມ຺ມໍ ນິສ຺ສາຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ອໂຫສິ. ຕທາ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ ຊິຓ຺ຓໍ ຊຣາປ຺ປຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິໍ ວາ ອສ຺ສໍ ວາ ໂຄຓໍ ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ເກຬິສີໂລ ຫຸຕ຺ວາ ຕຖາຣູປໍ ທິສ຺ວາວ ອນຸພນ຺ຘາເປຕິ, ຊິຓ຺ຓສກຏມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ຠິນ຺ທາເປຕິ, ຊິຓ຺ຓມາຕຸຄາເມ ທິສ຺ວາ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອຸທເຣ ປຫຣາເປຕ຺ວາ ປາຕາເປຕ຺ວາ ປຸນ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຠາຍາເປຕິ, ຊິຓ຺ຓປຸຣິເສ ທິສ຺ວາ ລງ຺ຆເກ ວິຍ ຠູມິຍໍ ສໍປຣິວຕ຺ຕກາທິກີຬໍ ກີຬາເປຕິ, ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ອສຸກຆເຣ ກິຣ ມຫລ຺ລໂກ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາປິ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ກີຬຕິ. ມນຸສ຺ສາ ລຊ຺ຊນ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ມາຕາປິຕໂຣ ຕິໂຣຣຏ຺ຐານິ ເປເສນ຺ຕິ, ມາຕຸປຏ຺ຐານຘມ຺ໂມ ປິຕຸປຏ຺ຐານຘມ຺ໂມ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊິ, ຣາຊເສວກາປິ ເກຬິສີລາວ ອເຫສຸໍ. ມຕມຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອປາເຍ ປູເຣນ຺ຕິ, ເທວປຣິສາ ປຣິຫາຍຕິ.

ສກ຺ໂກ ອຠິນເວ ເທວປຸຕ຺ເຕ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ທເມສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ມຫລ຺ລກວຓ຺ຓໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ຊິຓ຺ຓຍານເກ ທ຺ເວ ຕກ຺ກຈາຏິໂຍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຊຣໂຄເຓ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຉຓທິວເສ ອລງ຺ກຕຫຕ຺ຖິໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ອລງ຺ກຕນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣນ຺ເຕ ປິໂລຕິກນິວຕ຺ໂຖ ຕໍ ຍານກໍ ປາເຊນ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ອຠິມຸໂຂ ອຄມາສິ. ຣາຊາ ຊິຓ຺ຓຍານກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຕໍ ຍານກໍ ອປເນຖາ’’ຕິ ວທຕິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ກຫໍ, ເທວ, ນ ປສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສກ຺ໂກ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ຣຎ຺ໂຎເຍວ ທສ຺ເສສິ. ອຖ ນໍ ພຫຸສມ຺ປຕ຺ເຕ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ສ ອຸປຣິຠາເຄນ ປາເຊນ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ມຕ຺ຖເກ ເອກໍ ຈາຏິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕາເປນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຠິນ຺ທິ. ອຖສ຺ສ ສີສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ຕກ຺ກໍ ປຄ຺ຆຣຕິ, ໂສ ເຕນ ອຏ຺ຏີຍຕິ ຫຣາຍຕິ ຊິຄຸຈ຺ຉຕິ. ອຖສ຺ສ ຕໍ ອຸປທ຺ທຸຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ຍານກໍ ອນ຺ຕຣຘາເປຕ຺ວາ ສກ຺ກຕ຺ຕຠາວໍ ມາເປຕ຺ວາ ວຊິຣຫຕ຺ໂຖ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ປາປ ອຘມ຺ມິກຣາຊ, ກິໍ ຕ຺ວໍ ມຫລ຺ລໂກ ນ ຠວິສ຺ສສິ, ຕວ ສຣີຣໍ ຊຣາ ນ ປຫຣິສ຺ສຕິ, ເກຬິສີໂລ ຫຸຕ຺ວາ ວຸຑ຺ເຒ ວິເຫຐນກມ຺ມໍ ກໂຣສິ, ເອກກໍ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ເອຕໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ມຕມຕາ ອປາເຍ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ສາ ມາຕາປິຕໂຣ ປຏິຊຄ຺ຄິຕຸໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ສເຈ ອິມມ຺ຫາ ກມ຺ມາ ນ ວິຣມິສ຺ສສິ, ວຊິເຣນ ເຕ ສີສໍ ປທາເລສ຺ສາມິ, ມາ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາເຍຕໍ ກມ຺ມໍ ອກຕ຺ຖາ’’ຕິ ສນ຺ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ຄຸຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ວຸຑ຺ຒາປຈາຍິກກມ຺ມສ຺ສ ອານິສໍສໍ ປກາເສຕ຺ວາ ໂອວທິຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ອຄມາສິ. ຣາຊາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕຖາຣູປໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອຸປ຺ປາເທສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໑໐໓.

‘‘ຫໍສາ ໂກຎ຺ຈາ ມຍູຣາ ຈ, ຫຕ຺ຖໂຍ ປສທາ ມິຄາ;

ສພ຺ເພ ສີຫສ຺ສ ຠາຍນ຺ຕິ, ນຕ຺ຖິ ກາຍສ຺ມິ ຕຸລ຺ຍຕາ.

໑໐໔.

‘‘ເອວເມວ ມນຸສ຺ເສສຸ, ທຫໂຣ ເຈປິ ປຎ຺ຎວາ;

ໂສ ຫິ ຕຕ຺ຖ ມຫາ ໂຫຕິ, ເນວ ພາໂລ ສຣີຣວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປສທາ ມິຄາຕິ ປສທສງ຺ຂາຕາ ມິຄາ, ປສທາ ມິຄາ ຈ ອວເສສາ ມິຄາ ຈາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປສທມິຄາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ປສທາ ມິຄາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນຕ຺ຖິ ກາຍສ຺ມິ ຕຸລ຺ຍຕາຕິ ສຣີເຣ ປມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍທິ ຠເວຍ຺ຍ, ມຫາສຣີຣາ ຫຕ຺ຖິໂນ ເຈວ ປສທມິຄາ ຈ ສີຫໍ ມາເຣຍ຺ຍຸໍ, ສີໂຫ ຫໍສາທໂຍ ຂຸທ຺ທກສຣີເຣເຍວ ມາເຣຍ຺ຍ, ຂຸທ຺ທກາເຍວ ສີຫສ຺ສ ຠາເຍຍ຺ຍຸໍ, ນ ມຫນ຺ຕາ. ຍສ຺ມາ ປເນຕໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພປິ ເຕ ສີຫສ຺ສ ຠາຍນ຺ຕິ. ສຣີຣວາຕິ ພາໂລ ມຫາສຣີໂຣປິ ມຫາ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິໂຍ ສຣີເຣນ ຂຸທ຺ທໂກປິ ມາ ຕໍ ຎາເຓນປິ ຂຸທ຺ທໂກຕິ ມຎ຺ຎິຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ເກຈິ ໂສຕາປນ຺ນາ, ເກຈິ ສກທາຄາມິໂນ, ເກຈິ ອນາຄາມິໂນ, ເກຈິ ອຣຫນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ. ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິໂຍ ອໂຫສິ, ໂສ ຕາຍ ເກຬິສີລຕາຍ ປເຣສໍ ເກຬິນິສ຺ສໂຍ ຊາໂຕ, ສກ຺ໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ເກຬິສີລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໒໐໓] ໓. ຂນ຺ຘຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ວິຣູປກ຺ເຂຫິ ເມ ເມຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕໍ ກິຣ ຊນ຺ຕາຆຣທ຺ວາເຣ ກຏ຺ຐານິ ຜາເລນ຺ຕໍ ປູຕິຣຸກ຺ຂນ຺ຕຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອໂກ ສປ຺ໂປ ປາທງ຺ຄຸລິຍໍ ຑໍສິ, ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ມໂຕ. ຕສ຺ສ ມຕຠາໂວ ສກລວິຫາເຣ ປາກໂຏ ອໂຫສິ. ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸໂກ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸ ຊນ຺ຕາຆຣທ຺ວາເຣ ກຏ຺ຐານິ ຜາເລນ຺ໂຕ ສປ຺ເປນ ທຏ຺ໂຐ ຕຕ຺ເຖວ ມໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສເຈ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຫິຣາຊກຸລານິ ອາຣພ຺ຠ ເມຕ຺ຕໍ ອຠາວຍິສ຺ສ, ນ ນໍ ສປ຺ໂປ ຑໍເສຍ຺ຍ. ໂປຣາຓກຕາປສາປິ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ຈຕູສຸ ອຫິຣາຊກຸເລສຸ ເມຕ຺ຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ຕານິ ອຫິຣາຊກຸລານິ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກຠຍໂຕ ມຸຈ຺ຈິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ກາເມ ປຫາຍ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ເອກສ຺ມິໍ ຄງ຺ຄານິວຕ຺ຕເນ ອສ຺ສມປທໍ ມາເປຕ຺ວາ ຌານກີຬໍ ກີຬນ຺ໂຕ ອິສິຄຓປຣິວຸໂຕ ວິຫາສິ. ຕທາ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ນານປ຺ປກາຣາ ທີຆຊາຕິກາ ອິສີນໍ ປຣິປນ຺ຖໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ອິສໂຍ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ຕາປສາ ຕມຕ຺ຖໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສພ຺ເພ ຕາປເສ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ຕຸມ຺ເຫ ຈຕູສຸ ອຫິຣາຊກຸເລສຸ ເມຕ຺ຕໍ ຠາເວຍ຺ຍາຖ, ນ ໂວ ສປ຺ປາ ຑໍເສຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ມາ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈຕູສຸ ອຫິຣາຊກຸເລສຸ ເອວໍ ເມຕ຺ຕໍ ຠາເວຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໕.

‘‘ວິຣູປກ຺ເຂຫິ ເມ ເມຕ຺ຕໍ, ເມຕ຺ຕໍ ເອຣາປເຖຫິ ເມ;

ຉພ຺ຍາປຸຕ຺ເຕຫິ ເມ ເມຕ຺ຕໍ, ເມຕ຺ຕໍ ກຓ຺ຫາໂຄຕມເກຫິ ຈາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິຣູປກ຺ເຂຫິ ເມ ເມຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິຣູປກ຺ຂນາຄຣາຊກຸເລຫິ ສທ຺ຘິໍ ມຍ຺ຫໍ ເມຕ຺ຕໍ. ເອຣາປຖາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕານິປິ ຫິ ເອຣາປຖນາຄຣາຊກຸລໍ ຉພ຺ຍາປຸຕ຺ຕນາຄຣາຊກຸລໍ ກຓ຺ຫາໂຄຕມກນາຄຣາຊກຸລນ຺ຕິ ນາຄຣາຊກຸລາເນວ.

ເອວໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາຄຣາຊກຸລານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ຕຸມ຺ເຫ ເອເຕສຸ ເມຕ຺ຕໍ ຠາເວຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຖ, ທີຆຊາຕິກາ ໂວ ນ ຑໍສິສ຺ສນ຺ຕິ ນ ວິເຫເຐສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອປາທເກຫິ ເມ ເມຕ຺ຕໍ, ເມຕ຺ຕໍ ທ຺ວິປາທເກຫິ ເມ;

ຈຕຸປ຺ປເທຫິ ເມ ເມຕ຺ຕໍ, ເມຕ຺ຕໍ ພຫຸປ຺ປເທຫິ ເມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຐມປເທນ ໂອທິສ຺ສກໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ເພສຸ ອປາທເກສຸ ທີຆຊາຕິເກສຸ ເຈວ ມຈ຺ເຉສຸ ຈ ເມຕ຺ຕາຠາວນາ ທສ຺ສິຕາ, ທຸຕິຍປເທນ ມນຸສ຺ເສສຸ ເຈວ ປກ຺ຂິຊາເຕສຸ ຈ, ຕຕິຍປເທນ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທີສຸ ສພ຺ພຈຕຸປ຺ປເທສຸ, ຈຕຸຕ຺ຖປເທນ ວິຈ຺ຉິກສຕປທິອຸຈ຺ຈາລິງ຺ຄປາຓກມກ຺ກຏກາທີສຸ.

ເອວໍ ສຣູເປນ ເມຕ຺ຕາຠາວນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອາຍາຈນວເສນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ມາ ມໍ ອປາທໂກ ຫິໍສິ, ມາ ມໍ ຫິໍສິ ທ຺ວິປາທໂກ;

ມາ ມໍ ຈຕຸປ຺ປໂທ ຫິໍສິ, ມາ ມໍ ຫິໍສິ ພຫຸປ຺ປໂທ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມາ ມນ຺ຕິ ເອເຕສຸ ອປາທກາທີສຸ ໂກຈິ ເອໂກປິ ມາ ມໍ ຫິໍສຕຸ, ມາ ວິເຫເຐຕູຕິ ເອວໍ ອາຍາຈນ຺ຕາ ເມຕ຺ຕໍ ຠາເວຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ອໂນທິສ຺ສກວເສນ ເມຕ຺ຕາຠາວນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ສພ຺ເພ ປາຓາ, ສພ຺ເພ ຠູຕາ ຈ ເກວລາ;

ສພ຺ເພ ຠທ຺ຣານິ ປສ຺ສນ຺ຕຸ, ມາ ກຎ຺ຈິ ປາປມາຄມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວເສນ ວຏ຺ເຏ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ອາສຕ຺ຕາ ວິສຕ຺ຕາ ລຄ຺ຄາ ລຄ຺ຄິຕາຕິ ສຕ຺ຕາ, ອສ຺ສາສປສ຺ສາສປວຕ຺ຕນສງ຺ຂາເຕນ ປາຓນວເສນ ປາຓາ, ຠູຕຠາວິຕນິພ຺ພຕ຺ຕນວເສນ ຠູຕາຕິ ເອວໍ ວຈນມຕ຺ຕວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອວິເສເສນ ປນ ສພ຺ພານິເປຕານິ ປທານິ ສພ຺ພສຕ຺ຕສງ຺ຄາຫກາເນວ. ເກວລາຕິ ສກລາ. ອິທໍ ສພ຺ພສທ຺ທສ຺ເສວ ຫິ ປຣິຍາຍວຈນໍ. ຠທ຺ຣານິ ປສ຺ສນ຺ຕູຕິ ສພ຺ເພເປເຕ ສຕ຺ຕາ ຠທ຺ຣານິ ສາຘູນິ ກລ຺ຍາຓາເນວ ປສ຺ສນ຺ຕຸ. ມາ ກຎ຺ຈິ ປາປມາຄມາຕິ ເອເຕສຸ ກຎ຺ຈິ ເອກໍ ສຕ຺ຕມ຺ປິ ປາປໍ ລາມກໍ ທຸກ຺ຂໍ ມາ ອາຄມາ, ມາ ອາຄຈ຺ຉຕຸ ມາ ປາປຸຓາຕຸ, ສພ຺ເພ ອເວຣາ ອພ຺ຍາປຊ຺ຊາ ສຸຂີ ນິທ຺ທຸກ຺ຂາ ໂຫນ຺ຕູຕິ.

ເອວໍ ‘‘ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ອໂນທິສ຺ສກວເສນ ເມຕ຺ຕໍ ຠາເວຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣາເປຕຸໍ –

໑໐໖.

‘‘ອປ຺ປມາໂຓ ພຸທ຺ໂຘ, ອປ຺ປມາໂຓ ຘມ຺ໂມ;

ອປ຺ປມາໂຓ ສງ຺ໂຆ’’ຕິ ອາຫ.

ຕຕ຺ຖ ປມາຓກຣານໍ ກິເລສານໍ ອຠາເວນ ຄຸຓານຎ຺ຈ ປມາຓາຠາເວນ ພຸທ຺ຘຣຕນໍ ອປ຺ປມາຓໍ. ຘມ຺ໂມຕິ ນວວິໂຘ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ. ຕສ຺ສປິ ປມາຓໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ອປ຺ປມາໂຓ. ເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ຘມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ສງ຺ໂຆປິ ອປ຺ປມາໂຓ.

ອິຕິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ອປ຺ປມາຓຄຸຓຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສປ຺ປມາເຓ ສຕ຺ເຕ ທສ຺ເສຕຸໍ –

‘‘ປມາຓວນ຺ຕານິ ສຣີສປານິ, ອຫິ ວິຈ຺ຉິກ ສຕປທີ;

ອຸຓ຺ຓນາຠິ ສຣພູ ມູສິກາ’’ຕິ ອາຫ.

ຕຕ຺ຖ ສຣີສປານີຕິ ສປ຺ປທີຆຊາຕິການໍ ນາມໍ. ເຕ ຫິ ສຣນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສິເຣນ ວາ ສປນ຺ຕີຕິ ສຣີສປາ. ‘‘ອຫີ’’ຕິອາທິ ເຕສໍ ສຣູປໂຕ ນິທສ຺ສນໍ. ຕຕ຺ຖ ອຸຓ຺ຓນາຠີຕິ ມກ຺ກຏໂກ. ຕສ຺ສ ຫິ ນາຠິໂຕ ອຸຓ຺ຓາສທິສໍ ສຸຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂມຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຸຓ຺ຓນາຠີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສຣພູຕິ ຆຣໂຄຬິກາ.

ອິຕິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຍສ຺ມາ ເອເຕສໍ ອນ຺ໂຕຣາຄາທໂຍ ປມາຓກຣາ ຘມ຺ມາ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຕານິ ສຣີສປາທີນິ ປມາຓວນ຺ຕານີ’’ຕິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ອປ຺ປມາຓານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ອານຸຠາເວນ ອິເມ ປມາຓວນ຺ຕາ ສຕ຺ຕາ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ປຣິຕ຺ຕກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕູຕິ ເອວໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ກຕາ ເມ ຣກ຺ຂາ ກຕາ ເມ ປຣິຕ຺ຕາ, ປຏິກ຺ກມນ຺ຕຸ ຠູຕານິ;

ໂສຫໍ ນໂມ ຠຄວໂຕ, ນໂມ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘານ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຕາ ເມ ຣກ຺ຂາຕິ ມຍາ ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣນ຺ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ຣກ຺ຂາ ຄຸຕ຺ຕິ ກຕາ. ກຕາ ເມ ປຣິຕ຺ຕາຕິ ປຣິຕ຺ຕາຓມ຺ປິ ເມ ອຕ຺ຕໂນ ກຕໍ. ປຏິກ຺ກມນ຺ຕຸ ຠູຕານີຕິ ມຍິ ອຫິຕຊ຺ຌາສຍານິ ຠູຕານິ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕຸ ອປຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ. ໂສຫໍ ນໂມ ຠຄວໂຕຕິ ໂສ ອຫໍ ເອວໍ ກຕປຣິຕ຺ໂຕ ອຕີຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສປິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ນໂມ ກໂຣມິ. ນໂມ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘານນ຺ຕິ ວິເສເສນ ປນ ອຕີເຕ ປຏິປາຏິຍາ ປຣິນິພ຺ພຸຕານໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘານໍ ນໂມ ກໂຣມີຕິ.

ເອວໍ ‘‘ນມກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕາປິ ສຕ຺ຕ ພຸທ຺ເຘ ອນຸສ຺ສຣຖາ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິສິຄຓສ຺ສ ອິມໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອທາສິ. ອາທິໂຕ ປນ ປຏ຺ຐາຍ ທ຺ວີຫິ ຄາຖາຫິ ຈຕູສຸ ອຫິຣາຊກຸເລສຸ ເມຕ຺ຕາຍ ທີປິຕຕ຺ຕາ ໂອທິສ຺ສກາໂນທິສ຺ສກວເສນ ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເມຕ຺ຕາຠາວນານໍ ທີປິຕຕ຺ຕາ ອິທໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອິຘ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ກາຣຓໍ ປຣິເຍສິຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິສິຄໂຓ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ເມຕ຺ຕໍ ຠາເວສິ, ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣິ. ເອວເມເຕສຸ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣນ຺ເຕສຸເຍວ ສພ຺ເພ ທີຆຊາຕິກາ ປຏິກ຺ກມິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ຠາເວຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອິສິຄໂຓ ພຸທ຺ຘປຣິສາ ອໂຫສິ, ຄຓສຕ຺ຖາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຂນ຺ຘຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໒໐໔] ໔. ວີຣກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອປິ ວີຣກ ປສ຺ເສສີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສຸຄຕາລຍໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄເຕສຸ ຫິ ເຖເຣສຸ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເທວທຕ຺ໂຕ ຕຸມ຺ເຫ ທິສ຺ວາ ກິໍ ອກາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຸຄຕາລຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ທສ຺ເສສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອິທາເນວ ເທວທຕ຺ໂຕ ມມ ອນຸກິຣິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ວິນາສໍ ປາປຸຓີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຖເຣນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ອຸທກກາກໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເອກໍ ສຣໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວສິ, ‘‘ວີຣໂກ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ອໂຫສິ. ຕທາ ກາສິຣຏ຺ເຐ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂໍ ອໂຫສິ, ມນຸສ຺ສາ ກາກຠຕ຺ຕໍ ວາ ທາຕຸໍ ຍກ຺ຂນາຄພລິກມ຺ມໍ ວາ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ຉາຕກຣຏ຺ຐໂຕ ກາກາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິໍສຸ. ຕຕ຺ເຖໂກ ພາຣາຓສິວາສີ ສວິຏ຺ຐໂກ ນາມ ກາໂກ ກາກິໍ ອາທາຍ ວີຣກສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ສຣໍ ນິສ຺ສາຍ ເອກມນ຺ເຕ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຕສ຺ມິໍ ສເຣ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວີຣກໍ ສຣໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ມຈ຺ເຉ ຂາທິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ສຸກ຺ຂາເປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ອຸທກກາກໍ ນິສ຺ສາຍ ສກ຺ກາ ພຫູ ມຈ຺ເຉ ລທ຺ຘຸໍ, ອິມໍ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ສມ຺ມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອິຈ຺ຉາມິ ຕໍ ສາມິ ອຸປຏ຺ຐຫິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ເຕນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໂຕ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ວີຣໂກປິ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຍາປນມຕ຺ຕໍ ຂາທິຕ຺ວາ ມຈ຺ເຉ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ສວິຏ຺ຐກສ຺ສ ເທຕິ. ໂສປິ ອຕ຺ຕໂນ ຍາປນມຕ຺ຕໍ ຂາທິຕ຺ວາ ເສສໍ ກາກິຍາ ເທຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ – ‘‘ອຍມ຺ປິ ອຸທກກາໂກ ກາຬໂກ, ອຫມ຺ປິ ກາຬໂກ, ອກ຺ຂິຕຸຓ຺ຑປາເທຫິປິ ເອຕສ຺ສ ຈ ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ນານາກຣຓໍ ນຕ຺ຖິ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິມິນາ ຄຫິຕມຈ຺ເຉຫິ ມຍ຺ຫໍ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ, ອຫເມວ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ວີຣກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຫເມວ ສຣໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ມຈ຺ເຉ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ນ ຕ຺ວໍ, ສມ຺ມ, ອຸທກໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ມຈ຺ເຉ ຄຓ຺ຫນກກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ມາ ນສ຺ສີ’’ຕິ ເຕນ ວາຣິຍມາໂນປິ ວຈນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ສຣໍ ໂອຣຸຍ຺ຫ ອຸທກໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊມາໂນ ເສວາລໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ເສວາລນ຺ຕເຣ ລຄ຺ຄິ, ອຄ຺ຄຕຸຓ຺ຑເມວ ປຎ຺ຎາຍິ. ໂສ ນິຣສ຺ສາໂສ ອນ຺ໂຕອຸທເກເຍວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິ. ອຖສ຺ສ ຠຣິຍາ ອາຄມນໍ ອປສ຺ສມານາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຊານນຕ຺ຖໍ ວີຣກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ສວິຏ຺ຐໂກ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ກຫໍ ນຸ ໂຂ ໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉມານາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໗.

‘‘ອປິ ວີຣກ ປສ຺ເສສິ, ສກຸຓໍ ມຎ຺ຊຸຠາຓກໍ;

ມຍູຣຄີວສງ຺ກາສໍ, ປຕິໍ ມຍ຺ຫໍ ສວິຏ຺ຐກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປິ, ວີຣກ, ປສ຺ເສສີຕິ, ສາມິ ວີຣກ, ອປິ ປສ຺ສສິ. ມຎ຺ຊຸຠາຓກນ຺ຕິ ມຎ຺ຊຸຠາຓິນໍ. ສາ ຫິ ຣາຄວເສນ ‘‘ມຘຸຣສ຺ສໂຣ ເມ ປຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ມຍູຣຄີວສງ຺ກາສນ຺ຕິ ໂມຣຄີວສມານວຓ຺ຓໍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ວີຣໂກ ‘‘ອາມ, ຊານາມິ ເຕ ສາມິກສ຺ສ ຄຕຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໘.

‘‘ອຸທກຖລຈຣສ຺ສ ປກ຺ຂິໂນ, ນິຈ຺ຈໍ ອາມກມຈ຺ຉໂຠຊິໂນ;

ຕສ຺ສານຸກຣໍ ສວິຏ຺ຐໂກ, ເສວາເລ ປລິຄຸຓ຺ຐິໂຕ ມໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸທກຖລຈຣສ຺ສາຕິ ອຸທເກ ຈ ຖເລ ຈ ຈຣິຕຸໍ ສມຕ຺ຖສ຺ສ. ປກ຺ຂິໂນຕິ ອຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ຕສ຺ສານຸກຣນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອນຸກໂຣນ຺ໂຕ. ເສວາເລ ປລິຄຸຓ຺ຐິໂຕ ມໂຕຕິ ອຸທກໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເສວາລໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເສວາລປຣິໂຍນທ຺ໂຘ ອນ຺ໂຕອຸທເກເຍວ ມໂຕ, ປສ຺ສ, ເອຕສ຺ສ ຕຸຓ຺ຑໍ ທິສ຺ສຕີຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກາກີ ປຣິເທວິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິເມວ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສວິຏ຺ຐໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ວີຣໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ວີຣກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໒໐໕] ໕. ຄງ຺ເຄຍ຺ຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ໂສຠຕິ ມຈ຺ໂຉ ຄງ຺ເຄຍ຺ໂຍຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ທຫຣຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເຕ ກິຣ ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອສຸຠຠາວນໍ ອນຸນຸຍຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຣູປປສໍສກາ ຫຸຕ຺ວາ ຣູປໍ ອຸປລາເຬນ຺ຕາ ວິຈຣິໍສຸ. ເຕ ເອກທິວສໍ ‘‘ຕ຺ວໍ ນ ໂສຠສິ, ອຫໍ ໂສຠາມີ’’ຕິ ຣູປໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນວິວາທາ ອວິທູເຣ ນິສິນ຺ນໍ ເອກໍ ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອໂສ ອມ຺ຫາກໍ ໂສຠນຠາວໍ ວາ ອໂສຠນຠາວໍ ວາ ຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂກ ອມ຺ເຫສຸ ໂສຠໂນ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ໂສ ‘‘ອາວຸໂສ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ອຫເມວ ໂສຠນຕໂຣ’’ຕິ ອາຫ. ທຫຣາ ‘‘ອຍໍ ມຫລ຺ລໂກ ອມ຺ເຫຫິ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ອກເຖຕ຺ວາ ອປຸຈ຺ຉິຕໍ ກເຖຕີ’’ຕິ ຕໍ ປຣິຠາສິຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ສາ ເຕສໍ ກິຣິຍາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ປາກຏາ ຊາຕາ. ອເຖກທິວສໍ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸໂກ ມຫລ຺ລໂກ ເຖໂຣ ກິຣ ເຕ ຣູປນິສ຺ສິຕເກ ທຫເຣ ລຊ຺ຊາເປສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ທ຺ເວ ທຫຣາ ອິທາເນວ ຣູປປສໍສກາ, ປຸພ຺ເພເປເຕ ຣູປເມວ ອຸປລາເຬນ຺ຕາ ວິຈຣິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ອໂຫສິ. ຕທາ ຄງ຺ຄາຍມຸນານໍ ສມາຄມຏ຺ຐາເນ ຄງ຺ເຄຍ຺ໂຍ ຈ ຍາມຸເນຍ຺ໂຍ ຈ ທ຺ເວ ມຈ຺ຉາ ‘‘ອຫໍ ໂສຠາມິ, ຕ຺ວໍ ນ ໂສຠສີ’’ຕິ ຣູປໍ ນິສ຺ສາຍ ວິວທມານາ ອວິທູເຣ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ກຈ຺ຉປໍ ນິປນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອໂສ ອມ຺ຫາກໍ ໂສຠນຠາວໍ ວາ ອໂສຠນຠາວໍ ວາ ຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ສມ຺ມ ກຈ຺ຉປ, ຄງ຺ເຄຍ຺ໂຍ ໂສຠຕິ, ອຸທາຫຸ ຍາມຸເນຍ຺ໂຍ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ກຈ຺ຉໂປ ‘‘ຄງ຺ເຄຍ຺ໂຍປິ ໂສຠຕິ, ຍາມຸເນຍ຺ໂຍປິ ໂສຠຕິ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ປນ ທ຺ວີຫິ ອຫເມວ ອຕິເຣກຕຣໍ ໂສຠາມີ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໙.

‘‘ໂສຠຕິ ມຈ຺ໂຉ ຄງ຺ເຄຍ຺ໂຍ, ອໂຖ ໂສຠຕິ ຍາມຸໂນ;

ຈຕຸປ຺ປໂທຍໍ ປຸຣິໂສ, ນິຄ຺ໂຣຘປຣິມຓ຺ຑໂລ;

ອີສກາຍຕຄີໂວ ຈ, ສພ຺ເພວ ອຕິໂຣຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈຕຸປ຺ປໂທຍນ຺ຕິ ຈຕຸປ຺ປໂທ ອຍໍ. ປຸຣິໂສຕິ ອຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ນິຄ຺ໂຣຘປຣິມຓ຺ຑໂລຕິ ສຸຊາໂຕ ນິຄ຺ໂຣໂຘ ວິຍ ປຣິມຓ຺ຑໂລ. ອີສກາຍຕຄີໂວຕິ ຣຖີສາ ວິຍ ອາຍຕຄີໂວ. ສພ຺ເພວ ອຕິໂຣຈຕີຕິ ເອວໍ ສຓ຺ຐານສມ຺ປນ຺ໂນ ກຈ຺ຉໂປ ສພ຺ເພວ ອຕິໂຣຈຕິ, ອຫເມວ ສພ຺ເພ ຕຸມ຺ເຫ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂສຠາມີຕິ ວທຕິ.

ມຈ຺ຉາ ຕສ຺ສ ກຖໍ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ! ປາປກຈ຺ຉປ ອມ຺ເຫຫິ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ອກເຖຕ຺ວາ ອຎ຺ຎເມວ ກເຖສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໐.

‘‘ຍໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ນ ຕໍ ອກ຺ຂາສິ, ອຎ຺ຎໍ ອກ຺ຂາສິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ;

ອຕ຺ຖປ຺ປສໍສໂກ ໂປໂສ, ນາຍໍ ອສ຺ມາກ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕປ຺ປສໍສໂກຕິ ອຕ຺ຕານໍ ປສໍສນສີໂລ ອຕ຺ຕຸກ຺ກໍສໂກ ໂປໂສ. ນາຍໍ ອສ຺ມາກ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ປາປກຈ຺ຉໂປ ອມ຺ຫາກໍ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ ນ ຂມຕີຕິ ກຈ຺ຉປສ຺ສ ອຸປຣິ ອຸທກໍ ຂິປິຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄມິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ທ຺ເວ ມຈ຺ຉາ ທ຺ເວ ທຫຣຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ກຈ຺ຉໂປ ມຫລ຺ລໂກ, ອິມສ຺ສ ກາຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈກ຺ຂກາຣິກາ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕຣຸກ຺ຂເທວຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຄງ຺ເຄຍ຺ຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໒໐໖] ໖. ກຸຣຸງ຺ຄມິຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອິງ຺ຆ ວຏ຺ຏມຍໍ ປາສນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ເທວທຕ຺ໂຕ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອິທາເນວ ມຍ຺ຫໍ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ປຣິສກ຺ກິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກຸຣຸງ຺ຄມິໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ເອກສ຺ສ ສຣສ຺ສ ອວິທູເຣ ເອກສ຺ມິໍ ຄຸມ຺ເພ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຕສ຺ເສວ ສຣສ຺ສ ອວິທູເຣ ເອກສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂຄ຺ເຄ ສຕປຕ຺ໂຕ, ສຣສ຺ມິໍ ປນ ກຈ຺ຉໂປ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ເອວໍ ເຕ ຕໂຍປິ ສຫາຍກາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍສໍວາສໍ ວສິໍສຸ. ອເຖໂກ ມິຄລຸທ຺ທໂກ ອຣຎ຺ເຎ ຈຣນ຺ໂຕ ປານີຍຕິຕ຺ເຖ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປທວລຎ຺ຊໍ ທິສ຺ວາ ໂລຫນິຄຬສທິສໍ ວຏ຺ຏມຍໍ ປາສໍ ໂອຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປານີຍໍ ປາຕຸໍ ອາຄໂຕ ປຐມຍາເມເຍວ ປາເສ ພຊ຺ຌິຕ຺ວາ ພທ຺ຘຣວໍ ຣວິ. ຕສ຺ສ ເຕນ ສທ຺ເທນ ຣຸກ຺ຂຄ຺ຄໂຕ ສຕປຕ຺ໂຕ ອຸທກໂຕ ຈ ກຈ຺ຉໂປ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ມນ຺ຕຍິໍສຸ. ອຖ ສຕປຕ຺ໂຕ ກຈ຺ຉປໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ, ຕວ ທນ຺ຕາ ອຕ຺ຖິ, ຕ຺ວໍ ອິມໍ ປາສໍ ຉິນ຺ທ, ອຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຖາ ໂສ ນາຄຈ຺ຉຕິ, ຕຖາ ກຣິສ຺ສາມິ, ເອວໍ ອມ຺ເຫຫິ ທ຺ວີຫິປິ ກຕປຣກ຺ກເມນ ສຫາໂຍ ໂນ ຊີວິຕໍ ລຠິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໑.

‘‘ອິງ຺ຆ ວຏ຺ຏມຍໍ ປາສໍ, ຉິນ຺ທ ທນ຺ເຕຫິ ກຈ຺ຉປ;

ອຫໍ ຕຖາ ກຣິສ຺ສາມິ, ຍຖາ ເນຫິຕິ ລຸທ຺ທໂກ’’ຕິ.

ອຖ ກຈ຺ຉໂປ ຈມ຺ມວຣຕ຺ຕໍ ຂາທິຕຸໍ ອາຣຠິ, ສຕປຕ຺ໂຕ ລຸທ຺ທກສ຺ສ ວສນຄາມໍ ຄໂຕ ອວິທູເຣ ຣຸກ຺ເຂ ນິສີທິ. ລຸທ຺ທໂກ ປຈ຺ຈູສກາເລເຍວ ສຕ຺ຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິ. ສກຸໂຓ ຕສ຺ສ ນິກ຺ຂມນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ວສ຺ສິຕ຺ວາ ປກ຺ເຂ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ຕໍ ປຸຣິມທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມນ຺ຕໍ ມຸເຂ ປຫຣິ. ລຸທ຺ໂທ ‘‘ກາຬກຓ຺ຓິນາ ສກຸເຓນມ຺ຫິ ປຫໂຏ’’ຕິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂຖກໍ ສຍິຕ຺ວາ ປຸນ ສຕ຺ຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາສິ. ສກຸໂຓ ‘‘ອຍໍ ປຐມໍ ປຸຣິມທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອິທານິ ປຈ຺ຉິມທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມເຄເຫ ນິສີທິ. ລຸທ຺ໂທປິ ‘‘ປຸຣິມທ຺ວາເຣນ ເມ ນິກ຺ຂນ຺ເຕນ ກາຬກຓ຺ຓີ ສກຸໂຓ ທິຏ຺ໂຐ, ອິທານິ ປຈ຺ຉິມທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຈ຺ຉິມທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິ, ສກຸໂຓ ປຸນ ວສ຺ສິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຸເຂ ປຫຣິ. ລຸທ຺ໂທ ‘‘ປຸນປິ ກາຬກຓ຺ຓີສກຸເຓນ ປຫໂຏ, ນ ທານິ ເມ ເອສ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ເທຕີ’’ຕິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຍາວ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນາ ສຍິຕ຺ວາ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນເວລາຍ ສຕ຺ຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິ. ສກຸໂຓ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ລຸທ຺ໂທ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ກເຖສິ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ກຈ຺ຉເປນ ເອກເມວ ຈມ຺ມວທ຺ຘໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສວຣຕ຺ຕາ ຂາທິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ທນ຺ຕາ ປນສ຺ສ ປຕນາກາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ຊາຕາ, ມຸຂໂຕ ໂລຫິຕໍ ປຄ຺ຆຣຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ລຸທ຺ທປຸຕ຺ຕໍ ສຕ຺ຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອສນິເວເຄນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ວທ຺ຘໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວນໍ ປາວິສິ, ສກຸໂຓ ຣຸກ຺ຂຄ຺ເຄ ນິສີທິ, ກຈ຺ຉໂປ ປນ ທຸພ຺ພລຕ຺ຕາ ຕຕ຺ເຖວ ນິປຊ຺ຊິ. ລຸທ຺ໂທ ກຈ຺ຉປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປສິພ຺ພເກ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຂາຓຸເກ ລຄ຺ເຄສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ກຈ຺ຉປສ຺ສ ຄຫິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສຫາຍສ຺ສ ຊີວິຕທານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ທຸພ຺ພໂລ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ລຸທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ. ໂສ ‘‘ທຸພ຺ພໂລ ເອສ ຠວິສ຺ສຕິ, ມາເຣສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ສຕ຺ຕິໍ ອາທາຍ ອນຸພນ຺ຘິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນາຕິທູເຣ ນາຈ຺ຈາສນ຺ເນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕໍ ອາທາຍ ອຣຎ຺ຎໍ ປາວິສິ, ທູຣໍ ຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ປທໍ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎນ ມຄ຺ເຄນ ວາຕເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສິງ຺ເຄນ ປສິພ຺ພກໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປາເຕຕ຺ວາ ຜາເລຕ຺ວາ ກຈ຺ຉປໍ ນີຫຣິ. ສຕປຕ຺ໂຕປິ ຣຸກ຺ຂາ ໂອຕຣິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ໂອວາທໍ ທທມາໂນ ‘‘ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິຕໍ ລຠິໍ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ສຫາຍກສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ມຍ຺ຫໍ ກຕໍ, ອິທານິ ລຸທ຺ໂທ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ, ສມ຺ມ ສຕປຕ຺ຕ, ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕເກ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຍາຫິ, ຕ຺ວມ຺ປິ, ສມ຺ມ ກຈ຺ຉປ, ອຸທກໍ ປວິສາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ຕຖາ ອກໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໒.

‘‘ກຈ຺ຉໂປ ປາວິສີ ວາຣິໍ, ກຸຣຸງ຺ໂຄ ປາວິສີ ວນໍ;

ສຕປຕ຺ໂຕ ທຸມຄ຺ຄມ຺ຫາ, ທູເຣ ປຸຕ຺ເຕ ອປານຍີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປານຍີຕິ ອານຍິ, ຄເຫຕ຺ວາ ອຄມາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ;

ລຸທ຺ໂທປິ ຕໍ ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຎ຺ຈິ ອປສ຺ສິຕ຺ວາ ຉິນ຺ນປສິພ຺ພກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ອຄມາສິ. ເຕ ຕໂຍປິ ສຫາຍາ ຍາວຊີວໍ ວິສ຺ສາສໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄຕາ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ລຸທ຺ທໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ສຕປຕ຺ໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ກຈ຺ຉໂປ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ກຸຣຸງ຺ຄມິໂຄ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກຸຣຸງ຺ຄມິຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໒໐໗] ໗. ອສ຺ສກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຍມສ຺ສກຣາເຊນາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາປໂລຠນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖາຣາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເກນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐາປິໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາຍາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ອິທາເນວ ຕສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸ ອິຕ຺ຖິຍາ ຕຍິ ສິເນໂຫ ອຕ຺ຖິ, ປຸພ຺ເພປິ ຕ຺ວໍ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ປາຏລິນຄເຣ ອສ຺ສໂກ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕສ຺ສ ອຸປຣີ ນາມ ອຄ຺ຄມເຫສີ ປິຍາ ອໂຫສິ ມນາປາ ອຠິຣູປາ ທສ຺ສນີຍາ ປາສາທິກາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ມານຸສວຓ຺ຓໍ, ອປຕ຺ຕາ ທິພ຺ພວຓ຺ຓໍ. ສາ ກາລມກາສິ, ຕສ຺ສາ ກາລກິຣິຍາຍ ຣາຊາ ໂສກາຠິຠູໂຕ ອໂຫສິ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ. ໂສ ຕສ຺ສາ ສຣີຣໍ ໂທຓິຍໍ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ເຕລກລລໍ ປກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ເຈ ຐປາເປຕ຺ວາ ນິຣາຫາໂຣ ໂຣທມາໂນ ປຣິເທວມາໂນ ນິປຊ຺ຊິ. ມາຕາປິຕໂຣ ອວເສສຎາຕກາ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາທໂຍປິ ‘‘ມາ ໂສຈິ, ມຫາຣາຊ, ອນິຈ຺ຈາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ຕາ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ຕສ຺ສ ວິລປນ຺ຕສ຺ເສວ ສຕ຺ຕ ທິວສາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠີ ຕາປໂສ ຫຸຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອາໂລກໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ຊມ຺ພຸທີປໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ຣາຊານໍ ຕຖາ ປຣິເທວມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຕສ຺ສ ມຍາ ອວສ຺ສເຍນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອິທ຺ຘານຸຠາເວນ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອຸຍ຺ຍາເນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ມງ຺ຄລສິລາປຏ຺ເຏ ກຎ຺ຈນປຏິມາ ວິຍ ນິສີທິ.

ອເຖໂກ ປາຏລິນຄຣວາສີ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓໂວ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ມາຓວ, ຣາຊາ ຘມ຺ມິໂກ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມິໂກ ຣາຊາ, ຠຣິຍາ ປນສ຺ສ ກາລກຕາ, ໂສ ຕສ຺ສາ ສຣີຣໍ ໂທຓິຍໍ ປກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ວິລປມາໂນ ນິປນ຺ໂນ, ອຊ຺ຊ ສຕ຺ຕໂມ ທິວໂສ, ກິສ຺ສ ຕຸມ຺ເຫ ຣາຊານໍ ເອວຣູປາ ທຸກ຺ຂາ ນ ໂມເຈຖ, ຍຸຕ຺ຕໍ ນຸ ໂຂ ຕຸມ຺ຫາທິເສສຸ ສີລວນ຺ເຕສຸ ສໍວິຊ຺ຊມາເນສຸ ຣຎ຺ໂຎ ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ມາຓວ, ຣາຊານໍ ຊານາມິ, ສເຈ ປນ ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອຫເມວສ຺ສ ຕສ຺ສາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກເຍວ ຕໍ ກຖາເປຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຍາວ ຣາຊານໍ ອາເນມິ, ຕາວ ອິເມວ ນິສີທຖາ’’ຕິ ມາຓໂວ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ຕສ຺ສ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ຣາຊາ ‘‘ອຸປຣິໍ ກິຣ ທຏ຺ຐຸໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ຣຖໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ – ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫ ເທວິຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ຊານາຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ? ‘‘ສາ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຣູປສ຺ມິໍເຍວ ມຕ຺ຕາ ປມາທມາຄມ຺ມ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຸຍ຺ຍາເນ ໂຄມຍປາຓກໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ. ‘‘ນາຫໍ ສທ຺ທຫາມີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ເຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກຖາເປມີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ກຖາເປຖາ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ‘‘ອຸໂຠປິ ໂຄມຍປິຓ຺ຑໍ ວຏ຺ຏຍມານາ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຣໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’’ຕິ ເຕສໍ ອາຄມນໍ ອກາສິ. ເຕ ຕເຖວ ອາຄມິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ອຸປຣິເທວີ, ຕໍ ຊຫິຕ຺ວາ ໂຄມຍປາຓກສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ປສ຺ສຖ ນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຠນ຺ເຕ ‘‘‘ອຸປຣີ ນາມ ໂຄມຍປາຓກໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’ຕິ ນ ສທ຺ທຫາມຫ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກຖາເປມິ ນໍ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກຖາເປຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ຕໍ ກຖາເປນ຺ໂຕ ‘‘ອຸປຣີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ມນຸສ຺ສຠາສາຍ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕ຺ວໍ ອຕີຕຠເວ ກາ ນາມ ອໂຫສີ’’ຕິ? ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອສ຺ສກຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສີ ອຸປຣີ ນາມ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ເຕ ອິທານິ ອສ຺ສກຣາຊາ ປິໂຍ, ອຸທາຫຸ ໂຄມຍປາຓໂກ’’ຕິ? ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂສ ມຍ຺ຫໍ ປຸຣິມຊາຕິຍາ ສາມິໂກ, ຕທາ ອຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ອຸຍ຺ຍາເນ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຣູປສທ຺ທຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ເພ ອນຸຠວມານາ ວິຈຣິໍ. ອິທານິ ປນ ເມ ຠວສງ຺ເຂປຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂສ ກິໍ ໂຫຕິ, ອຫຎ຺ຫິ ອິທານິ ອສ຺ສກຣາຊານໍ ມາເຣຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຄລໂລຫິເຕນ ມຍ຺ຫໍ ສາມິກສ຺ສ ໂຄມຍປາຓກສ຺ສ ປາເທ ມກ຺ເຂຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຣິສມຊ຺ເຌ ມນຸສ຺ສຠາສາຍ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໑໑໓.

‘‘ອຍມສ຺ສກຣາເຊນ, ເທໂສ ວິຈຣິໂຕ ມຍາ;

ອນຸກາມຍ ກາເມນ, ປິເຍນ ປຕິນາ ສຫ.

໑໑໔.

‘‘ນເວນ ສຸຂທຸກ຺ເຂນ, ໂປຣາຓໍ ອປິຘີຍຕິ;

ຕສ຺ມາ ອສ຺ສກຣຎ຺ຎາວ, ກີໂຏ ປິຍຕໂຣ ມມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຍມສ຺ສກຣາເຊນ, ເທໂສ ວິຈຣິໂຕ ມຍາຕິ ອຍໍ ຣມຓີໂຍ ອຸຍ຺ຍານປເທໂສ ປຸພ຺ເພ ມຍາ ອສ຺ສກຣາເຊນ ສທ຺ຘິໍ ວິຈຣິໂຕ. ອນຸກາມຍ ກາເມນາຕິ ອນູຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ມຍາ ຕໍ ກາມຍມານາຍ ເຕນ ມໍ ກາມຍມາເນນ ສຫາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປິເຍນາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ປິເຍນ. ນເວນ ສຸຂທຸກ຺ເຂນ, ໂປຣາຓໍ ອປິຘີຍຕີຕິ, ຠນ຺ເຕ, ນເວນ ຫິ ສຸເຂນ ໂປຣາຓໍ ສຸຂໍ, ນເວນ ຈ ທຸກ຺ເຂນ ໂປຣາຓໍ ທຸກ຺ຂໍ ປິຘີຍຕິ ປຏິຈ຺ຉາທີຍຕິ, ເອສາ ໂລກສ຺ສ ຘມ຺ມຕາຕິ ທີເປຕິ. ຕສ຺ມາ ອສ຺ສກຣຎ຺ຎາວ, ກີໂຏ ປິຍຕໂຣ ມມາຕິ ຍສ຺ມາ ນເວນ ໂປຣາຓໍ ປິຘີຍຕິ, ຕສ຺ມາ ມມ ອສ຺ສກຣາຊໂຕ ສຕຄຸເຓນ ສຫສ຺ສຄຸເຓນ ກີໂຏວ ປິຍຕໂຣຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອສ຺ສກຣາຊາ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕວ ກຸຓປໍ ນີຫຣາເປຕ຺ວາ ສີສໍ ນ຺ຫຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຣາຊານໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ນິສ຺ໂສກໍ ກຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕເມວ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ອຸປຣີ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ ອໂຫສິ, ອສ຺ສກຣາຊາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ, ມາຓໂວ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອສ຺ສກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໒໐໘] ໘. ສຸສຸມາຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອລໍ ເມເຕຫິ ອມ຺ເພຫີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ເທວທຕ຺ໂຕ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ເທວທຕ຺ໂຕ ມຍ຺ຫໍ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ປຣິສກ຺ກິເຍວ, ສນ຺ຕາສມຕ຺ຕມ຺ປິ ປນ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກປິໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນາຄພໂລ ຖາມສມ຺ປນ຺ໂນ ມຫາສຣີໂຣ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຄງ຺ຄານິວຕ຺ຕເນ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຕທາ ຄງ຺ຄາຍ ເອໂກ ສຸສຸມາໂຣ ວສິ. ອຖສ຺ສ ຠຣິຍາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ຫທຍມໍເສ ໂທຫຬໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ສຸສຸມາຣໍ ອາຫ – ‘‘ອຫໍ ສາມິ, ເອຕສ຺ສ ກປິຣາຊສ຺ສ ຫທຍມໍສໍ ຂາທິຕຸກາມາ’’ຕິ. ‘‘ຠທ຺ເທ, ມຍໍ ຊລໂຄຈຣາ, ເອໂສ ຖລໂຄຈໂຣ, ກິນ຺ຕິ ນໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ເຍນ ເກນຈິ ອຸປາເຍນ ຄຓ຺ຫ, ສເຈ ນ ລຠິສ຺ສາມິ, ມຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ມາ ໂສຈິ, ອຕ຺ເຖໂກ ອຸປາໂຍ, ຂາທາເປສ຺ສາມິ ຕໍ ຕສ຺ສ ຫທຍມໍສ’’ນ຺ຕິ ສຸສຸມາຣິໍ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຄງ຺ຄາຍ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ນິສິນ຺ນກາເລ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ວານຣິນ຺ທ, ອິມສ຺ມິໍ ປເທເສ ກສາຍຜລານິ ຂາທນ຺ໂຕ ກິໍ ຕ຺ວໍ ນິວິຏ຺ຐຏ຺ຐາເນເຍວ ຈຣສິ, ປາຣຄງ຺ຄາຍ ອມ຺ພລພຸຊາທີນໍ ມຘຸຣຜລານໍ ອນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ, ກິໍ ເຕ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຜລາຜລໍ ຂາທິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ? ‘‘ກຸມ຺ຠີລຣາຊ, ຄງ຺ຄາ ມໂຫທກາ ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓາ, ກຖໍ ຕຕ຺ຖ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ? ‘‘ສເຈ ອິຈ຺ຉສິ, ອຫໍ ຕໍ ມມ ປິຏ຺ຐິໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ເນສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ເອຫິ ປິຏ຺ຐິໍ ເມ ອຠິຣູຫາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ອຠິຣຸຫິ. ສຸສຸມາໂຣ ໂຖກໍ ເນຕ຺ວາ ອຸທເກ ໂອສີທາເປສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ສມ຺ມ, ອຸທເກ ມໍ ໂອສີທາເປສິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ນາຫໍ ຕໍ ຘມ຺ມສຸຘມ຺ມຕາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາມິ, ຠຣິຍາຍ ປນ ເມ ຕວ ຫທຍມໍເສ ໂທຫໂຬ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕມຫໍ ຕວ ຫທຍໍ ຂາທາເປຕຸກາໂມ’’ຕິ. ‘‘ສມ຺ມ, ກເຖນ຺ເຕນ ເຕ ສຸນ຺ທຣໍ ກຕໍ. ສເຈ ຫິ ອມ຺ຫາກໍ ອຸທເຣ ຫທຍໍ ຠເວຍ຺ຍ, ສາຂຄ຺ເຄສຸ ຈຣນ຺ຕານໍ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ກຫໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ ຐເປຖາ’’ຕິ? ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອວິທູເຣ ເອກໍ ອຸທຸມ຺ພຣໍ ປກ຺ກຜລປິຓ຺ຑິສຎ຺ຉນ຺ນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປສ຺ເສຕານິ ອມ຺ຫາກໍ ຫທຍານິ ເອຕສ຺ມິໍ ອຸທຸມ຺ພເຣ ໂອລມ຺ພນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສເຈ ເມ ຫທຍໍ ທສ຺ສສິ, ອຫໍ ຕໍ ນ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ມໍ ເອຕ຺ຖ ເນຫິ, ອຫໍ ເຕ ຣຸກ຺ເຂ ໂອລມ຺ພນ຺ຕໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ອາທາຍ ຕຕ຺ຖ ອຄມາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຸທຸມ຺ພຣຣຸກ຺ເຂ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ, ພາລ ສຸສຸມາຣ, ‘ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຫທຍໍ ນາມ ຣຸກ຺ຂຄ຺ເຄ ໂຫຕີ’ຕິ ສຎ຺ຎີ ອໂຫສິ, ພາໂລສິ, ອຫໍ ຕໍ ວຎ຺ເຈສິໍ, ຕວ ຜລາຜລໍ ຕເວວ ໂຫຕຸ, ສຣີຣເມວ ປນ ເຕ ມຫນ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາ ປນ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໑໑໕.

‘‘ອລໍ ເມເຕຫິ ອມ຺ເພຫິ, ຊມ຺ພູຫິ ປນເສຫິ ຈ;

ຍານິ ປາຣໍ ສມຸທ຺ທສ຺ສ, ວຣໍ ມຍ຺ຫໍ ອຸທຸມ຺ພໂຣ.

໑໑໖.

‘‘ມຫຕີ ວຕ ເຕ ໂພນ຺ທິ, ນ ຈ ປຎ຺ຎາ ຕທູປິກາ;

ສຸສຸມາຣ ວຎ຺ຈິໂຕ ເມສິ, ຄຈ຺ຉ ທານິ ຍຖາສຸຂ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອລໍ ເມເຕຫີຕິ ຍານິ ຕຍາ ທີປເກ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ, ເອເຕຫິ ມຍ຺ຫໍ ອລໍ. ວຣໍ ມຍ຺ຫໍ ອຸທຸມ຺ພໂຣຕິ ມຍ຺ຫໍ ອຍເມວ ອຸທຸມ຺ພຣຣຸກ຺ໂຂ ວຣໍ. ໂພນ຺ທີຕິ ສຣີຣໍ. ຕທູປິກາຕິ ປຎ຺ຎາ ປນ ເຕ ຕທູປິກາ ຕສ຺ສ ສຣີຣສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກາ ນຕ຺ຖິ. ຄຈ຺ຉ ທານິ ຍຖາສຸຂນ຺ຕິ ອິທານິ ຍຖາສຸຂໍ ຄຈ຺ຉ, ນຕ຺ຖິ ເຕ ຫທຍມໍສຄຫຓູປາໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸສຸມາໂຣ ສຫສ຺ສໍ ປຣາຊິໂຕ ວິຍ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ປຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕວ ອຕ຺ຕໂນ ນິວາສຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສຸສຸມາໂຣ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ສຸສຸມາຣີ ຈິຎ຺ຈມາຓວິກາ, ກປິຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສຸສຸມາຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໒໐໙] ໙. ກຸກ຺ກຸຏຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ທິຏ຺ຐາ ມຍາ ວເນ ຣຸກ຺ຂາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມເສນາປຕິສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກໍ ທຫຣຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣສ຺ສ ຄຸຕ຺ຕິກມ຺ເມ ເຉໂກ ອໂຫສິ. ‘‘ສຣີຣສ຺ສ ເມ ນ ສຸຂໍ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ຠເຍນ ອຕິສີຕໍ ອຈ຺ຈຸຓ຺ຫໍ ປຣິໂຠຄໍ ນ ກໂຣຕິ, ‘‘ສີຕຸຓ຺ເຫຫິ ສຣີຣໍ ກິລເມຍ຺ຍາ’’ຕິ ຠເຍນ ພຫິ ນ ນິກ຺ຂມຕິ, ອຕິກິລິນ຺ນອຸຕ຺ຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ສາ ສຣີຣຄຸຕ຺ຕິກຸສລຕາ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ປາກຏາ ຊາຕາ. ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸໂກ ທຫໂຣ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸ ສຣີຣຄຸຕ຺ຕິກມ຺ເມ ເຉໂກ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຍໍ ທຫໂຣ ອິທາເນວ ສຣີຣຄຸຕ຺ຕິກມ຺ເມ ເຉໂກ, ປຸພ຺ເພປິ ເຉໂກວ ອໂຫສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ອໂຫສິ. ອເຖໂກ ສກຸຓລຸທ຺ທໂກ ເອກໍ ທີປກກຸກ຺ກຸຏມາທາຍ ວາລຣຊ຺ຊຸຎ຺ຈ ຍຏ຺ຐິຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ກຸກ຺ກຸເຏ ພນ຺ຘນ຺ໂຕ ເອກໍ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ຐໍ ໂປຣາຓກຸກ຺ກຸຏໍ ພນ຺ຘິຕຸໍ ອາຣຠິ. ໂສ ວາລປາເສ ກຸສລຕາຍ ອຕ຺ຕານໍ ພນ຺ຘິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ອຸຏ຺ຐາຍຸຏ຺ຐາຍ ນິລີຍຕິ. ລຸທ຺ທໂກ ອຕ຺ຕານໍ ສາຂາປລ຺ລເວຫິ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍຏ຺ຐິຎ຺ຈ ປາສຎ຺ຈ ໂອຑ຺ເຑຕິ. ກຸກ຺ກຸໂຏ ຕໍ ລຊ຺ຊາເປຕຸກາໂມ ມານຸສິໍ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໗.

‘‘ທິຏ຺ຐາ ມຍາ ວເນ ຣຸກ຺ຂາ, ອສ຺ສກຓ຺ຓາ ວິຠີຏກາ;

ນ ຕານິ ເອວໍ ສກ຺ກນ຺ຕິ, ຍຖາ ຕ຺ວໍ ຣຸກ຺ຂ ສກ຺ກສີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສມ຺ມ ລຸທ຺ທກ, ມຍາ ອິມສ຺ມິໍ ວເນ ຊາຕາ ພຫູ ອສ຺ສກຓ຺ຓາ ຈ ວິຠີຏກາ ຈ ຣຸກ຺ຂາ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາ, ຕານິ ປນ ຣຸກ຺ຂານິ ຍຖາ ຕ຺ວໍ ສກ຺ກສິ ສງ຺ກມສິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິຈຣສິ, ເອວໍ ນ ສກ຺ກນ຺ຕິ ນ ສງ຺ກມນ຺ຕິ ນ ວິຈຣນ຺ຕີຕິ.

ເອວໍ ວຕ຺ວາ ຈ ປນ ໂສ ກຸກ຺ກຸໂຏ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄມາສິ. ຕສ຺ສ ປລາຍິຕ຺ວາ ຄຕກາເລ ລຸທ຺ທໂກ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໘.

‘‘ໂປຣາຓກຸກ຺ກຸໂຏ ອຍໍ, ເຠຕ຺ວາ ປຎ຺ຊຣມາຄໂຕ;

ກຸສໂລ ວາລປາສານໍ, ອປກ຺ກມຕິ ຠາສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຸສໂລ ວາລປາສານນ຺ຕິ ວາລມເຍສຸ ປາເສສຸ ກຸສໂລ ອຕ຺ຕານໍ ພນ຺ຘິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ອປກ຺ກມຕິ ເຈວ ຠາສຕິ ຈ, ຠາສິຕ຺ວາ ຈ ປນ ປລາໂຕຕິ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ລຸທ຺ທໂກ ອຣຎ຺ເຎ ຈຣິຕ຺ວາ ຍຖາລທ຺ຘມາທາຍ ເຄຫເມວ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ລຸທ຺ທໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ກຸກ຺ກຸໂຏ ກາຍຄຸຕ຺ຕິກຸສໂລ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ, ຕສ຺ສ ປນ ກາຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈກ຺ຂກາຣິກາ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກຸກ຺ກຸຏຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໒໑໐] ໑໐. ກນ຺ທຄລກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອມ຺ໂຠ ໂກ ນາມຍໍ ຣຸກ຺ໂຂຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສຸຄຕາລຍໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ເທວທຕ຺ໂຕ ສຸຄຕາລຍໍ ອກາສີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ເທວທຕ຺ໂຕ ມຍ຺ຫໍ ອນຸກິຣິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ປາປຸຓິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ຣຸກ຺ຂໂກຏ຺ຏກສກຸຓໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ‘‘ຂທິຣວນິໂຍ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ອໂຫສິ. ໂສ ຂທິຣວເນເຍວ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫິ, ຕສ຺ເສໂກ ກນ຺ທຄລໂກ ນາມ ສຫາໂຍ ອໂຫສິ, ໂສ ສິມ຺ພລິປາລິຠທ຺ທກວເນ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຂທິຣວນິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ຂທິຣວນິໂຍ ‘‘ສຫາໂຍ ເມ ອາຄໂຕ’’ຕິ ກນ຺ທຄລກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຂທິຣວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຂທິຣຂນ຺ຘໍ ຕຸຓ຺ເຑນ ປຫຣິຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໂຕ ປາຓເກ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອທາສິ. ກນ຺ທຄລໂກ ທິນ຺ເນ ທິນ຺ເນ ມຘຸຣປູເວ ວິຍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຂາທິ. ຕສ຺ສ ຂາທນ຺ຕສ຺ເສວ ມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ – ‘‘ອຍມ຺ປິ ຣຸກ຺ຂໂກຏ຺ຏກໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ອຫມ຺ປິ, ກິໍ ເມ ເອເຕນ ທິນ຺ນໂຄຈເຣນ, ສຍເມວ ຂທິຣວເນ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຂທິຣວນິຍໍ ອາຫ – ‘‘ສມ຺ມ, ມາ ຕ຺ວໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວິ, ອຫເມວ ຂທິຣວເນ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ໂສ ‘‘ຫນ຺ທ ຕ຺ວໍ ສມ຺ມ, ສິມ຺ພລິປາລິຠທ຺ທກາທິວເນ ນິສ຺ສາເຣ ໂຄຈຣຄ຺ຄຫຓກຸເລ ຊາໂຕ, ຂທິຣາ ນາມ ຊາຕສາຣາ ຖທ຺ຘາ, ມາ ເຕ ເອຕໍ ຣຸຈ຺ຈີ’’ຕິ ອາຫ. ກນ຺ທຄລໂກ ‘‘ກິໍ ທານາຫໍ ນ ຣຸກ຺ຂໂກຏ຺ຏກໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຂທິຣຣຸກ຺ຂໍ ຕຸຓ຺ເຑນ ປຫຣິ. ຕາວເທວສ຺ສ ຕຸຓ຺ຑໍ ຠິຊ຺ຊິ, ອກ຺ຂີນິ ນິກ຺ຂມນາກາຣປ຺ປຕ຺ຕານິ ຊາຕານິ, ສີສໍ ຜລິຕໍ. ໂສ ຂນ຺ເຘ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຠູມິຍໍ ປຕິຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໙.

‘‘ອມ຺ໂຠ ໂກ ນາມຍໍ ຣຸກ຺ໂຂ, ສິນ຺ນປຕ຺ໂຕ ສກຓ຺ຏໂກ;

ຍຕ຺ຖ ເອກປ຺ປຫາເຣນ, ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄໍ ວິຠິຊ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອມ຺ໂຠ ໂກ ນາມຍໍ ຣຸກ຺ໂຂຕິ, ໂຠ ຂທິຣວນິຍ, ໂກ ນາມ ອຍໍ ຣຸກ຺ໂຂ. ‘‘ໂກ ນາມ ໂສ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ສິນ຺ນປຕ຺ໂຕຕິ ສຸຂຸມປຕ຺ໂຕ. ຍຕ຺ຖ ເອກປ຺ປຫາເຣນາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ເອເກເນວ ປຫາເຣນ. ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄໍ ວິຠິຊ຺ຊິຕນ຺ຕິ ສີສໍ ຠິນ຺ນໍ, ນ ເກວລຎ຺ຈ ສີສໍ, ຕຸຓ຺ຑມ຺ປິ ຠິນ຺ນໍ. ໂສ ເວທນາປ຺ປຕ຺ຕຕາຍ ຂທິຣຣຸກ຺ຂໍ ‘‘ກິໍ ຣຸກ຺ໂຂ ນາເມໂສ’’ຕິ ຊານິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ວິປ຺ປລປິ.

ຕໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຂທິຣວນິໂຍ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໐.

‘‘ອຈາຣິ ວຕາຍໍ ວິຕຸທໍ ວນານິ, ກຏ຺ຐງ຺ຄຣຸກ຺ເຂສຸ ອສາຣເກສຸ;

ອຖາສທາ ຂທິຣໍ ຊາຕສາຣໍ, ຍຕ຺ຖພ຺ຠິທາ ຄຣຸໂຬ ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຈາຣິ ວຕາຍນ຺ຕິ ອຈຣິ ວຕ ອຍໍ. ວິຕຸທໍ ວນານີຕິ ນິສ຺ສາຣສິມ຺ພລິປາລິຠທ຺ທກວນານິ ວິຕຸທນ຺ໂຕ ວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ. ກຏ຺ຐງ຺ຄຣຸກ຺ເຂສູຕິ ວນກຏ຺ຐໂກຏ຺ຐາເສສຸ ຣຸກ຺ເຂສຸ. ອສາຣເກສູຕິ ນິສ຺ສາເຣສຸ ປາລິຠທ຺ທກສິມ຺ພລິອາທີສຸ. ອຖາສທາ ຂທິຣໍ ຊາຕສາຣນ຺ຕິ ອຖ ໂປຕກກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຊາຕສາຣໍ ຂທິຣໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ຍຕ຺ຖພ຺ຠິທາ ຄຣຸໂຬ ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄນ຺ຕິ ຍຕ຺ຖພ຺ຠິທາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຂທິເຣ ອຠິນ຺ທິ ປທາລຍິ. ຄຣຸໂຬຕິ ສກຸໂຓ. ສພ຺ພສກຸຓານຎ຺ເຫຕໍ ສຄາຣວສປ຺ປຕິສ຺ສ ວຈນໍ.

ອິຕິ ນໍ ຂທິຣວນິໂຍ ວຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ ກນ຺ທຄລກ, ຍຕ຺ຖ ຕ຺ວໍ ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄໍ ອຠິນ຺ທິ, ຂທິໂຣ ນາເມໂສ ສາຣຣຸກ຺ໂຂ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກນ຺ທຄລໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຂທິຣວນິໂຍ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກນ຺ທຄລກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ນຕໍທຬ຺ຫວຄ຺ໂຄ ຉຏ຺ໂຐ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ພນ຺ຘນາຄາຣໍ ເກຬິສີລໍ, ຂຓ຺ຑໍ ວີຣກຄງ຺ເຄຍ຺ຍໍ;

ກຸຣຸງ຺ຄມສ຺ສກຎ຺ເຈວ, ສຸສຸມາຣຎ຺ຈ ກຸກ຺ກຸຏໍ;

ກນ຺ທຄລກນ຺ຕິ ເຕ ທສ.

໗. ພີຣຓຖມ຺ຠວຄ຺ໂຄ

[໒໑໑] ໑. ໂສມທຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອກາສິ ໂຍຄ຺ຄນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ລາຬຸທາຍິຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ຫິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຊນານໍ ອນ຺ຕເຣ ເອກວຈນມ຺ປິ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ກເຖສຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ສາຣຊ຺ຊພຫຸໂລ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຎ຺ຎເມວ ກເຖສິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກເຖນ຺ຕາ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ລາຬຸທາຍີ ອິທາເນວ ສາຣຊ຺ຊພຫຸໂລ, ປຸພ຺ເພປິ ສາຣຊ຺ຊພຫຸໂລເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຸນ ເຄຫໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ທຸຄ຺ຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ປຣິຫີນກຸລໂຕ ເສຏ຺ຐິກຸລໍ ປຕິຏ຺ຐເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ມາຕາປິຕໂຣ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ໂສ ຣຎ຺ຎາ ປິໂຍ ອໂຫສິ ມນາໂປ. ອຖສ຺ສ ປິຕຸໂນ ‘‘ທ຺ວີຫິເຍວ ໂຄເຓຫິ ກສິໍ ກຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ຕສ຺ສ ເອໂກ ໂຄໂຓ ມໂຕ. ໂສ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ເອໂກ ໂຄໂຓ ມໂຕ, ກສິກມ຺ມໍ ນ ປວຕ຺ຕຕິ, ຣາຊານໍ ເອກໍ ໂຄຓໍ ຍາຈາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕາຕ, ນຈິຣສ຺ເສວ ເມ ຣາຊາ ທິຏ຺ໂຐ, ອິທາເນວ ໂຄຓໍ ຍາຈິຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ຕຸມ຺ເຫ ຍາຈຖາ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ສາຣຊ຺ຊພຫຸລຠາວໍ ນ ຊານາສິ, ອຫຎ຺ຫິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສມ຺ມຸເຂ ກຖໍ ສມ຺ປາເທຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ. ສເຈ ອຫໍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ໂຄຓໍ ຍາຈິຕຸໍ ຄມິສ຺ສາມິ, ອິມມ຺ປິ ທຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ຍໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ໂຫຕຸ, ນ ສກ຺ກາ ມຍາ ຣາຊານໍ ຍາຈິຕຸໍ, ອປິຈ ໂຂ ປນາຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ໂຍຄ຺ຄໍ ກາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ສາຘຸ ມໍ ໂຍຄ຺ຄໍ ກາເຣຫີ’’ຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປິຕຣໍ ອາທາຍ ພີຣຓຕ຺ຖມ຺ຠກສຸສານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຕິຓກລາເປ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຣາຊາ, ອຍໍ ອຸປຣາຊາ, ອຍໍ ເສນາປຕີ’’ຕິ ນາມານິ ກຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ປິຕຸ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ຊຍຕຸ, ມຫາຣາຊາ’ຕິ ເອວໍ ອິມໍ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ໂຄຓໍ ຍາເຈຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ຄາຖໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປສິ –

‘‘ທ຺ເວ ເມ ໂຄຓາ ມຫາຣາຊ, ເຍຫິ ເຂຕ຺ຕໍ ກສາມເສ;

ເຕສຸ ເອໂກ ມໂຕ ເທວ, ທຸຕິຍໍ ເທຫິ ຂຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເອເກນ ສໍວຈ຺ຉເຣນ ອິມໍ ຄາຖໍ ປຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ໂສມທຕ຺ຕ, ຄາຖາ ເມ ປຄຸຓາ ຊາຕາ, ອິທານິ ອຫໍ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ສນ຺ຕິເກ ວຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ໂກມິ, ມໍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ເນຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ, ຕາຕາ’’ຕິ ຕຖາຣູປໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ເນສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ຊຍຕຸ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ອທາສິ. ຣາຊາ ‘‘ອຍໍ ເຕ ໂສມທຕ຺ຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ກິໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ປິຕາ ເມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ເກນຏ຺ເຐນາຄໂຕ’’ຕິ? ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂຄຓຍາຈນຕ຺ຖາຍ ຄາຖໍ ວທນ຺ໂຕ –

‘‘ທ຺ເວ ເມ ໂຄຓາ ມຫາຣາຊ, ເຍຫິ ເຂຕ຺ຕໍ ກສາມເສ;

ເຕສຸ ເອໂກ ມໂຕ ເທວ, ທຸຕິຍໍ ຄຓ຺ຫ ຂຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ. – ອາຫ;

ຣາຊາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ກຖິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ໂສມທຕ຺ຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ພຫູ ມຎ຺ເຎ ໂຄຓາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິນ຺ນາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ໂສຬສ ໂຄເຓ ອລງ຺ກາຣຠຓ຺ຑເກ ນິວາສນຄາມຎ຺ຈສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມເທຍ຺ຍໍ ທຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ຍເສນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສພ຺ພເສຕສິນ຺ຘວຍຸຕ຺ຕໍ ຣຖໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຄາມໍ ອຄມາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປິຕຣາ ສທ຺ຘິໍ ຣເຖ ນິສີທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ຕາຕ, ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ສກລສໍວຈ຺ຉຣໍ ໂຍຄ຺ຄໍ ກາເຣສິໍ, ສນ຺ນິຏ຺ຐານກາເລ ປນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂຄຓໍ ຣຎ຺ໂຎ ອທຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໑.

‘‘ອກາສິ ໂຍຄ຺ຄໍ ຘຸວມປ຺ປມຕ຺ໂຕ, ສໍວຈ຺ຉຣໍ ພີຣຓຖມ຺ຠກສ຺ມິໍ;

ພ຺ຍາກາສິ ສຎ຺ຎໍ ປຣິສໍ ວິຄຍ຺ຫ, ນ ນິຍ຺ຍໂມ ຕາຍຕິ ອປ຺ປປຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອກາສິ ໂຍຄ຺ຄໍ ຘຸວມປ຺ປມຕ຺ໂຕ, ສໍວຈ຺ຉຣໍ ພີຣຓຖມ຺ຠກສ຺ມິນ຺ຕິ, ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ນິຈ຺ຈໍ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ພີຣຓຕ຺ຖມ຺ຠມເຍ ສຸສາເນ ໂຍຄ຺ຄໍ ອກາສິ. ພ຺ຍາກາສິ ສຎ຺ຎໍ ປຣິສໍ ວິຄຍ຺ຫາຕິ ອຖ ຈ ປນ ປຣິສໍ ວິຄາຫິຕ຺ວາ ຕໍ ສຎ຺ຎໍ ວິອກາສິ ວິກາຣໍ ອາປາເທສິ, ປຣິວຕ຺ເຕສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ນິຍ຺ຍໂມ ຕາຍຕິ ອປ຺ປປຎ຺ຎນ຺ຕິ ອປ຺ປຫຎ຺ຎໍ ນາມ ປຸຄ຺ຄລໍ ນິຍ຺ຍໂມ ໂຍຄ຺ຄາຈິຓ຺ຓໍ ຈຣຓໍ ນ ຕາຍຕິ ນ ຣກ຺ຂຕີຕິ.

ອຖສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໒.

‘‘ທ຺ວຍໍ ຍາຈນໂກ ຕາຕ, ໂສມທຕ຺ຕ ນິຄຈ຺ຉຕິ;

ອລາຠໍ ຘນລາຠໍ ວາ, ເອວໍຘມ຺ມາ ຫິ ຍາຈນາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອວໍຘມ຺ມາ ຫິ ຍາຈນາຕິ ຍາຈນາ ຫິ ເອວໍສຠາວາຕິ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ລາຬຸທາຍີ ອິທາເນວ ສາຣຊ຺ຊພຫຸໂລ, ປຸພ຺ເພປິ ສາຣຊ຺ຊພຫຸໂລເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ໂສມທຕ຺ຕສ຺ສ ປິຕາ ລາຬຸທາຍີ ອໂຫສິ, ໂສມທຕ຺ໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ໂສມທຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໒໑໒] ໒. ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຠຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຎ຺ໂຎ ອຸປຣິໂມ ວຓ຺ໂຓຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາປໂລຠນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖາຣາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ຕໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐາເປສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ອຍໍ ເຕ ອິຕ຺ຖີ ອນຕ຺ຖກາຣິກາ, ປຸພ຺ເພປິ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຣສ຺ສ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐກໍ ໂຠເຊສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ຠິກ຺ຂໍ ຈຣິຕ຺ວາ ຊີວິກກປ຺ປເກ ກປເຓ ນຏກກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ທຸຄ຺ຄໂຕ ທຸຣູປໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂໍ ຈຣິຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ຕທາ ກາສິຣຏ຺ເຐ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມເກ ເອກສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ທຸສ຺ສີລາ ປາປຘມ຺ມາ ອຕິຈາຣໍ ຈຣຕິ. ອເຖກທິວສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ພຫິ ຄເຕ ຕສ຺ສາ ຊາໂຣ ຕໍ ຂຓໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຕໍ ເຄຫໍ ປາວິສິ. ສາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຕິຈຣິຕ຺ວາ ‘‘ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ອຈ຺ຉ, ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາວ ຄມິສ຺ສສີ’’ຕິ ຠຕ຺ຕໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ສູປພ຺ຍຎ຺ຊນສມ຺ປນ຺ນໍ ອຸຓ຺ຫຠຕ຺ຕໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ຠຸຎ຺ຊາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ທຕ຺ວາ ສຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອາຄມນໍ ໂອໂລກຍມານາ ທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ຊາຣສ຺ສ ຠຸຎ຺ຊນຏ຺ຐາເນ ປິຓ຺ຑໍ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຄຫາຠິມຸໂຂ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ເວເຄນ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ອຸຏ຺ເຐຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ຊາຣໍ ໂກຏ຺ເຐ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນກາເລ ຜລກໍ ອຸປເນຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໂຘວນໍ ທຕ຺ວາ ອິຕເຣນ ຠຸຕ຺ຕາວສິຏ຺ຐສ຺ສ ສີຕຠຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ອຸຓ຺ຫຠຕ຺ຕໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອທາສິ. ໂສ ຠຕ຺ເຕ ຫຕ຺ຖໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ອຸປຣິ ອຸຓ຺ຫໍ ເຫຏ຺ຐາ ຈ ຠຕ຺ຕໍ ສີຕລໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມິນາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຠຸຕ຺ຕາຘິເກນ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຠຕ຺ເຕນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໓.

‘‘ອຎ຺ໂຎ ອຸປຣິໂມ ວຓ຺ໂຓ, ອຎ຺ໂຎ ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຫຏ຺ຐິໂມ;

ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ຕ຺ເວວ ປຸຈ຺ຉາມິ, ກິໍ ເຫຏ຺ຐາ ກິຎ຺ຈ ອຸປ຺ປຣີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວຓ຺ໂຓຕິ ອາກາໂຣ. ອຍຎ຺ຫິ ອຸປຣິມສ຺ສ ອຸຓ຺ຫຠາວໍ ເຫຏ຺ຐິມສ຺ສ ຈ ສີຕຠາວໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ກິໍ ເຫຏ຺ຐາ ກິຎ຺ຈ ອຸປ຺ປຣີຕິ ວຸຑ຺ຒິຕຠຕ຺ເຕນ ນາມ ອຸປຣິ ສີຕເລນ, ເຫຏ຺ຐາ ອຸຓ຺ເຫນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອິທຎ຺ຈ ປນ ນ ຕາທິສໍ, ເຕນ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມິ – ‘‘ເກນ ກາຣເຓນ ອຸປຣິ ຠຕ຺ຕໍ ອຸຓ຺ຫໍ, ເຫຏ຺ຐິມໍ ສີຕລ’’ນ຺ຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ມສ຺ສ ອຸຕ຺ຕານຠາວຠເຍນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກເຖນ຺ເຕປິ ຕຸຓ຺ຫີເຍວ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ນຏປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ໂກຏ຺ເຐ ນິສີທາປິຕປາປປຸຣິເສນ ຊາເຣນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອິມິນາ ເຄຫສ຺ສາມິເກນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ປນ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ມສ຺ສ ປາກຏຠາວຠເຍນ ກິຎ຺ຈິ ນ ກເຖຕິ, ຫນ຺ທາຫໍ ອິມິສ຺ສາ ກຕກມ຺ມໍ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຣສ຺ສ ໂກຏ຺ຐເກ ນິສີທາປິຕຠາວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ກເຖມີ’’ຕິ. ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ເຄຫາ ນິກ຺ຂນ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິຕຣສ຺ສ ເຄຫປເວສນໍ ອຕິຈຣຓໍ ອຄ຺ຄຠຕ຺ຕຠຸຎ຺ຊນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ໂອໂລກນໍ ອິຕຣສ຺ສ ໂກຏ຺ເຐ ໂອຕາຣິຕຠາວນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໔.

‘‘ອຫໍ ນໂຏສ຺ມິ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂໂກສ຺ມິ ອິຘາຄໂຕ;

ອຍຎ຺ຫິ ໂກຏ຺ຐໂມຕິຓ຺ໂຓ, ອຍໍ ໂສ ຍໍ ຄເວສສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຫໍ ນໂຏສ຺ມິ, ຠທ຺ທນ຺ເຕຕິ, ສາມິ, ອຫໍ ນຏຊາຕິໂກ. ຠິກ຺ຂໂກສ຺ມິ ອິຘາຄໂຕຕິ ສ຺ວາຫໍ ອິມໍ ຐານໍ ຠິກ຺ຂໂກ ຠິກ຺ຂໍ ປຣິເຍສມາໂນ ອາຄໂຕສ຺ມິ. ອຍຎ຺ຫິ ໂກຏ຺ຐໂມຕິຓ຺ໂຓຕິ ອຍໍ ປນ ເອຕິສ຺ສາ ຊາໂຣ ອິມໍ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ຕວ ຠເຍນ ໂກຏ຺ຐໍ ໂອຕິຓ຺ໂຓ. ອຍໍ ໂສ ຍໍ ຄເວສສີຕິ ຍໍ ຕ຺ວໍ ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອິມິນາ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐເກນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຄເວສສິ, ອຍໍ ໂສ. ຈູຬາຍ ນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂກຏ຺ຐາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຍຖາ ນ ປຸເນວຣູປໍ ປາປໍ ກໂຣຕິ, ຕຖາ ອສ຺ສ ສຕິໍ ຊເນຫີຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຸໂຠປິ ເຕ ຍຖາ ນໍ ນ ປຸເນວຣູປໍ ປາປໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕຊ຺ຊນໂປຖເນຫິ ຕຖາ ສິກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ ອໂຫສິ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ, ນຏປຸຕ຺ໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຠຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໒໑໓] ໓. ຠຣຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອິສີນມນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣາຊານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຠຄວໂຕ ຫິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ມຫາ ອໂຫສິ. ຍຖາຫ –

‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ສກ຺ກໂຕ ໂຫຕິ ຄຣຸກໂຕ ມານິໂຕ ປູຊິໂຕ ອປຈິໂຕ ລາຠີ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆປິ ໂຂ ສກ຺ກໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ປຣິກ຺ຂາຣານໍ. ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປນ ປຣິພ຺ພາຊກາ ອສກ຺ກຕາ ໂຫນ຺ຕິ…ເປ… ປຣິກ຺ຂາຣານ’’ນ຺ຕິ (ອຸທາ. ໑໔).

ເຕ ເອວໍ ປຣິຫີນລາຠສກ຺ກາຣາ ອໂຫຣຕ຺ຕໍ ຄຸຬ຺ຫສນ຺ນິປາຕໍ ກຕ຺ວາ ມນ຺ຕຍນ຺ຕິ ‘‘ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຍໍ ຫຕລາຠສກ຺ກາຣາ ຊາຕາ, ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ຊາໂຕ, ເກນ ນຸ ໂຂ ກາຣເຓນສ຺ສ ເອສາ ສມ຺ປຕ຺ຕີ’’ຕິ. ຕຕ຺ເຣເກ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສກລຊມ຺ພຸທີປສ຺ສ ອຸຕ຺ຕມຏ຺ຐາເນ ຠູມິສີເສ ວສຕິ. ເຕນສ຺ສ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ, ເສສາ ‘‘ອຕ຺ເຖຕໍ ກາຣຓໍ, ມຍມ຺ປິ ເຊຕວນປິຏ຺ເຐ ຕິຕ຺ຖິຍາຣາມໍ ກາເຣມຸ, ເອວໍ ລາຠິໂນ ຠວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ‘‘ເອວເມຕ’’ນ຺ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ສເຈປິ ມຍໍ ຣຎ຺ໂຎ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາ ອາຣາມໍ ກາເຣສ຺ສາມ, ຠິກ຺ຂູ ວາເຣສ຺ສນ຺ຕິ, ລຎ຺ຊໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຠິຊ຺ຊນໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຣຎ຺ໂຎ ລຎ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ອາຣາມຏ຺ຐານໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສມ຺ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາເກ ຍາຈິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສຕສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ມຍໍ ເຊຕວນປິຏ຺ຐິຍໍ ຕິຕ຺ຖິຍາຣາມໍ ກຣິສ຺ສາມ, ສເຈ ຠິກ຺ຂູ ‘ກາຕຸໍ ນ ທສ຺ສາມາ’ຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ, ເນສໍ ປຏິວຈນໍ ນ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣາຊາ ລຎ຺ຊໂລເຠນ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ.

ຕິຕ຺ຖິຍາ ຣາຊານໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ວຑ຺ຒກິໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ປຏ຺ຐເປສຸໍ, ມຫາສທ຺ໂທ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ເກ ປເນເຕ, ອານນ຺ທ, ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທມຫາສທ຺ທາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ, ຠນ຺ເຕ, ເຊຕວນປິຏ຺ຐິຍໍ ຕິຕ຺ຖິຍາຣາມໍ ກາເຣນ຺ຕິ, ຕຕ຺ເຖໂສ ສທ຺ໂທ’’ຕິ. ‘‘ອານນ຺ທ, ເນຕໍ ຐານໍ ຕິຕ຺ຖິຍາຣາມສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ, ຕິຕ຺ຖິຍາ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທກາມາ, ນ ສກ຺ກາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ວສິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຖິຍາຣາມກຣຓໍ ນິວາເຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ນິເວສນທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາຄຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາປິ ‘‘ຕິຕ຺ຖິຍາຣາມໍ ນິສ຺ສາຍ ອາຄຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ລຎ຺ຊສ຺ສ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ‘‘ຣາຊາ ເຄເຫ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວທາເປສິ. ຠິກ຺ຂູ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ລຎ຺ຊໍ ນິສ຺ສາຍ ເອວໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວເກ ເປເສສິ. ຣາຊາ ເຕສມ຺ປິ ອາຄຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ຕເຖວ ວທາເປສິ. ເຕປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ອາຣາເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ອິທານິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຣາຊາ ເຄເຫ ນິສີທິຕຸໍ ລຠິສ຺ສຕິ, ພຫິ ນິກ຺ຂມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸນທິວເສ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຣຎ຺ໂຎ ນິເວສນທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ຣາຊາ ສຸຕ຺ວາ ປາສາທາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປເວເສຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກໍ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ຣຎ຺ໂຎ ເອກໍ ປຣິຍາຍຘມ຺ມເທສນໍ ອາຣຠນ຺ໂຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ໂປຣາຓກຣາຊາໂນ ລຎ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສີລວນ຺ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກລຫໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຏ຺ຐສ຺ສ ອສ຺ສາມິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາວິນາສໍ ປາປຸຓິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ຠຣຸຣຏ຺ເຐ ຠຣຸຣາຊາ ນາມ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ໂຎ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠີ ຄຓສຕ຺ຖາ ຕາປໂສ ຫຸຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ຈິຣໍ ວສິຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຈສຕຕາປສປຣິວຸໂຕ ຫິມວນ຺ຕາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຠຣຸນຄຣໍ ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣທ຺ວາເຣ ສາຂາວິຏປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວຏຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູເລ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຣຸກ຺ຂມູເລ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ອິສິຄເຓ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ເຕ ອຑ຺ຒມາສຈ຺ຈເຍນ ອຎ຺ໂຎ ຄຓສຕ຺ຖາ ປຎ຺ຈສຕປຣິວາໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນຄເຣ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣ ຕາທິສສ຺ເສວ ວຏຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູເລ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຣຸກ຺ຂມູເລ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ອິຕິ ເຕ ທ຺ເວປິ ອິສິຄຓາ ຕຕ຺ຖ ຍຖາຠິຣນ຺ຕໍ ວິຫຣິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕເມວ ອຄມໍສຸ.

ເຕສໍ ຄຕກາເລ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣ ວຏຣຸກ຺ໂຂ ສຸກ຺ໂຂ. ປຸນວາເຣ ເຕສຸ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣ ວຏຣຸກ຺ຂວາສິໂນ ປຐມຕຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວຏຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສຸກ຺ຂຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣທ຺ວາເຣ ວຏຣຸກ຺ຂມູລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວາສໍ ກປ຺ເປສຸໍ. ອິຕເຣ ປນ ອິສໂຍ ປຈ຺ຉາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນຄເຣ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸກ຺ຂມູລເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ວາສໍ ກປ຺ເປສຸໍ. ເຕ ‘‘ນ ໂສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣຸກ຺ໂຂ, ອມ຺ຫາກໍ ຣຸກ຺ໂຂ’’ຕິ ຣຸກ຺ຂໍ ນິສ຺ສາຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກລຫໍ ກຣິໍສຸ, ກລໂຫ ມຫາ ອໂຫສິ. ເອເກ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປຐມໍ ວສິຕຏ຺ຐານໍ ຕຸມ຺ເຫ ນ ລຠິສ຺ສຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອເກ ‘‘ມຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ວາເຣ ປຐມຕຣໍ ອິຘາຄຕາ, ຕຸມ຺ເຫ ນ ລຠິສ຺ສຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອິຕິ ເຕ ‘‘ມຍໍ ສາມິໂນ, ມຍໍ ສາມິໂນ’’ຕິ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕາ ຣຸກ຺ຂມູລສ຺ສຕ຺ຖາຍ ຣາຊກຸລໍ ອຄມໍສຸ. ຣາຊາ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຖອິສິຄຓຎ຺ເຎວ ສາມິກໍ ອກາສິ. ອິຕເຣ ‘‘ນ ທານິ ມຍໍ ອິເມຫິ ປຣາຊິຕາຕິ ອຕ຺ຕານໍ ວທາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເອກໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິປຣິໂຠຄໍ ຣຖປຎ຺ຊຣໍ ທິສ຺ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ລຎ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອມ຺ເຫປິ ສາມິເກ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ.

ຣາຊາ ລຎ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ທ຺ເວປິ ຄຓາ ວສນ຺ຕູ’’ຕິ ທ຺ເວປິ ສາມິເກ ອກາສິ. ອິຕເຣ ອິສໂຍ ຕສ຺ສ ຣຖປຎ຺ຊຣສ຺ສ ຣຖຈກ຺ການິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ລຎ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອມ຺ເຫເຍວ ສາມິເກ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣາຊາ ຕຖາ ອກາສິ. ອິສິຄຓາ ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ວຕ຺ຖຸກາເມ ຈ ກິເລສກາເມ ຈ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິເຕຫິ ຣຸກ຺ຂມູລສ຺ສ ກາຣຓາ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ລຎ຺ຊໍ ທທນ຺ເຕຫິ ອຍຸຕ຺ຕໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ເວເຄນ ປລາຍິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕເມວ ອຄມໍສຸ. ສກລຠຣຸຣຏ຺ຐວາສິໂນ ເທວຕາ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ສີລວນ຺ເຕ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ຣຎ຺ຎາ ອຍຸຕ຺ຕໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ຠຣຸຣຎ຺ໂຎ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕິໂຍຊນສຕິກໍ ຠຣຸຣຏ຺ຐໍ ສມຸທ຺ທໍ ອຸພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຣຏ຺ຐມກໍສຸ. ອິຕິ ເອກໍ ຠຣຸຣາຊານໍ ນິສ຺ສາຍ ສກລຣຏ຺ຐວາສິໂນປິ ວິນາສໍ ປຕ຺ຕາຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໑໒໕.

‘‘ອິສີນມນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາ, ຠຣຸຣາຊາຕິ ເມ ສຸຕໍ;

ອຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ ສຫ ຣຏ຺ເຐຫິ, ສ ຣາຊາ ວິຠວງ຺ຄໂຕ.

໑໒໖.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ຉນ຺ທາຄມນໍ, ນປ຺ປສໍສນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ;

ອທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຠາເສຍ຺ຍ, ຄິຣໍ ສຈ຺ຈຸປສໍຫິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາຕິ ຉນ຺ທາຄຕິວເສນ ວິວຣໍ ກຕ຺ວາ. ຠຣຸຣາຊາຕິ ຠຣຸຣຏ຺ເຐ ຣາຊາ. ອິຕິ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ອິຕິ ມຍາ ປຸພ຺ເພ ເອຕໍ ສຸຕໍ. ຕສ຺ມາ ຫິ ຉນ຺ທາຄມນນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ຫິ ຉນ຺ທາຄມນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຣຸຣາຊາ ສຫ ຣຏ຺ເຐນ ອຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ຕສ຺ມາ ຉນ຺ທາຄມນໍ ປຓ຺ຑິຕາ ນປ຺ປສໍສນ຺ຕິ. ອທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕຕິ ກິເລເສຫິ ອທູສິຕຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ຠາເສຍ຺ຍ ຄິຣໍ ສຈ຺ຈຸປສໍຫິຕນ຺ຕິ ສຠາວນິສ຺ສິຕໍ ອຕ຺ຖນິສ຺ສິຕໍ ກາຣຓນິສ຺ສິຕເມວ ຄິຣໍ ຠາເສຍ຺ຍ. ເຍ ຫິ ຕຕ຺ຖ ຠຣຸຣຎ຺ໂຎ ລຎ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ອຍຸຕ຺ຕໍ ເອຕນ຺ຕິ ປຏິກ຺ໂກສນ຺ຕາ ສຈ຺ຈຸປສໍຫິຕໍ ຄິຣໍ ຠາສິໍສຸ, ເຕສໍ ຐິຕຏ຺ຐານໍ ນາຬິເກຣທີເປ ອຊ຺ຊາປິ ທີປກສຫສ຺ສໍ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຉນ຺ທວສິເກນ ນາມ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ທ຺ເວ ປພ຺ພຊິຕຄເຓ ກລຫໍ ກາເຣຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ອຫໍ ເຕນ ສມເຍນ ເຊຏ຺ຐກອິສິ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ, ຣາຊາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຄຕກາເລ ມນຸສ຺ເສ ເປເສຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຖິຍາຣາມໍ ວິທ຺ຘໍສາເປສິ, ຕິຕ຺ຖິຍາ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐາ ອເຫສຸໍ.

ຠຣຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໒໑໔] ໔. ປຸຓ຺ຓນທີຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ປຸຓ຺ຓໍ ນທິນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາປາຣມິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ທິວເສ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຎ຺ຎໍ ອາຣພ຺ຠ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ມຫາປຎ຺ໂຎ ປຸຖຸປຎ຺ໂຎ ຫາສປຎ຺ໂຎ ຊວນປຎ຺ໂຎ ຕິກ຺ຂປຎ຺ໂຎ ຄມ຺ຠີຣປຎ຺ໂຎ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ໂຎ ອຸປາຍປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ຕຖາຄໂຕ ປຎ຺ຎວາ ອຸປາຍກຸສໂລເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸໂຣຫິຕກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐານໍ ລຠິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສໂກ ອໂຫສິ. ອປຣຠາເຄ ຣາຊາ ປຣິເຠທການໍ ກຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ກຸທ຺ໂຘ ‘‘ມາ ມມ ສນ຺ຕິເກ ວສີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ພາຣາຓສິໂຕ ປພ຺ພາເຊສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ກາສິກຄາມເກ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ອປຣຠາເຄ ຣາຊາ ຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ກຎ຺ຈິ ເປເສຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ປກ຺ໂກສິຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ເອກໍ ປນ ຄາຖໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓໍ ລິຂິຕ຺ວາ ກາກມໍສໍ ປຈາເປຕ຺ວາ ປຓ຺ຓຎ຺ຈ ມໍສຎ຺ຈ ເສຕວຕ຺ເຖນ ປລິເວເຐຕ຺ວາ ຣາຊມຸທ຺ທິກາຍ ລຎ຺ເຉຕ຺ວາ ເປເສສ຺ສາມິ. ຍທິ ປຓ຺ຑິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຓ຺ຓໍ ວາເຈຕ຺ວາ ກາກມໍສຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ໂນ ເຈ, ນາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ‘‘ປຸຓ຺ຓໍ ນທິ’’ນ຺ຕິ ອິມໍ ຄາຖໍ ປຓ຺ເຓ ລິຂິ –

໑໒໗.

‘‘ປຸຓ຺ຓໍ ນທິໍ ເຍນ ຈ ເປຍ຺ຍມາຫຸ, ຊາຕໍ ຍວໍ ເຍນ ຈ ຄຸຍ຺ຫມາຫຸ;

ທູຣໍ ຄຕໍ ເຍນ ຈ ອວ຺ຫຍນ຺ຕິ, ໂສ ຕ຺ຍາຄໂຕ ຫນ຺ທ ຈ ຠຸຎ຺ຊ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຓ຺ຓໍ ນທິໍ ເຍນ ຈ ເປຍ຺ຍມາຫູຕິ ກາກເປຍ຺ຍາ ນທີຫິ ວທນ຺ຕາ ເຍນ ປຸຓ຺ຓໍ ນທິໍ ກາກເປຍ຺ຍມາຫຸ, ນ ຫິ ອປຸຓ຺ຓາ ນທີ ‘‘ກາກເປຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍທາປິ ນທີຕີເຣ ຐຕ຺ວາ ຄີວໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ກາເກນ ປາຕຸໍ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ, ຕທາ ນໍ ‘‘ກາກເປຍ຺ຍາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຊາຕໍ ຍວໍ ເຍນ ຈ ຄຸຍ຺ຫມາຫູຕິ ຍວນ຺ຕິ ເທສນາສີສມຕ຺ຕໍ, ອິຘ ປນ ສພ຺ພມ຺ປິ ຊາຕໍ ອຸຄ຺ຄຕໍ ສມ຺ປນ຺ນຕຣຸຓສສ຺ສໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ຍທາ ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ຐກາກໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕທາ ຄຸຍ຺ຫຕີຕິ ຄຸຍ຺ຫໍ. ກິໍ ຄຸຍ຺ຫຕິ? ກາກໍ. ອິຕິ ກາກສ຺ສ ຄຸຍ຺ຫໍ ກາກຄຸຍ຺ຫນ຺ຕິ ຕໍ ວທມານາ ກາເກນ ຄຸຍ຺ຫວຈນສ຺ສ ກາຣຓຠູເຕນ ‘‘ຄຸຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຍນ ຈ ຄຸຍ຺ຫມາຫູ’’ຕິ. ທູຣໍ ຄຕໍ ເຍນ ຈ ອວ຺ຫຍນ຺ຕີຕິ ທູຣໍ ຄຕໍ ວິປ຺ປວຸຕ຺ຖໍ ປິຍປຸຄ຺ຄລໍ ຍໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ສເຈ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ວສ຺ສ ກາກາຕິ ວາ ວສ຺ສນ຺ຕຎ຺ເຎວ ວາ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຍຖາ ກາໂກ ວສ຺ສຕິ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ວທນ຺ຕາ ເຍນ ຈ ອວ຺ຫຍນ຺ຕິ ກເຖນ຺ຕິ ມນ຺ເຕນ຺ຕິ, ອຸທາຫຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ຕ຺ຍາຄໂຕຕິ ໂສ ເຕ ອານີໂຕ. ຫນ຺ທ ຈ ຠຸຎ຺ຊ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ຄຓ຺ຫ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠຸຎ຺ຊສ຺ສຸ ນໍ, ຂາທ ອິທໍ ກາກມໍສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ຣາຊາ ອິມໍ ຄາຖໍ ປຓ຺ເຓ ລິຂິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເປເສສິ. ໂສ ປຓ຺ຓໍ ວາເຈຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊາ ມໍ ທຏ຺ຐຸກາໂມ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໘.

‘‘ຍໂຕ ມໍ ສຣຕີ ຣາຊາ, ວາຍສມ຺ປິ ປເຫຕເວ;

ຫໍສາ ໂກຎ຺ຈາ ມຍູຣາ ຈ, ອສຕີເຍວ ປາປິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໂຕ ມໍ ສຣຕີ ຣາຊາ, ວາຍສມ຺ປິ ປເຫຕເວຕິ ຍທາ ຣາຊາ ວາຍສມໍສໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ປເຫຕຸໍ ມໍ ສຣຕິ. ຫໍສາ ໂກຎ຺ຈາ ມຍູຣາ ຈາຕິ ຍທາ ປນສ຺ສ ເອເຕ ຫໍສາທໂຍ ອຸປນີຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອການິ ຫໍສມໍສາທີນິ ລຈ຺ຉຕິ, ຕທາ ມໍ ກສ຺ມາ ນ ສຣິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ? ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ຫໍສໂກຎ຺ຈມຍູຣານ’’ນ຺ຕິ ປາໂຐ. ໂສ ສຸນ຺ທຣຕຣາ, ອິເມສໍ ຫໍສາທີນໍ ມໍສໍ ລຠິຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ມໍ ນ ສຣິສ຺ສຕິ, ສຣິສ຺ສຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສຕີເຍວ ປາປິຍາຕິ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ລຠິຕ຺ວາ ສຣຓໍ ນາມ ສຸນ຺ທຣໍ, ໂລກສ຺ມິໍ ປນ ອສຕິເຍວ ປາປິຍາ, ອສຕິກຣຓໍເຍວ ຫີນໍ ລາມກໍ, ຕຎ຺ຈ ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ນຕ຺ຖິ. ສຣຕິ ມໍ ຣາຊາ, ອາຄມນໍ ເມ ປຈ຺ຈາສີສຕິ, ຕສ຺ມາ ຄມິສ຺ສາມີຕິ ຍານໍ ໂຍຊາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປສ຺ສິ, ຣາຊາ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ປຸໂຣຫິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ປຸຓ຺ຓນທີຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໒໑໕] ໕. ກຈ຺ຉປຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອວຘີ ວຕ ອຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກກາລິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ມຫາຕກ຺ກາຣິຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໓.໑໐໔ ອາທໂຍ) ອາວິ-ຠວິສ຺ສຕິ. ຕທາ ປນ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກກາລິໂກ ອິທາເນວ ວາຈາຍ ຫໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ວາຈາຍ ຫໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອມຈ຺ຈກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສໂກ ອໂຫສິ. ໂສ ປນ ຣາຊາ ພຫຸຠາຓີ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມິໍ ກເຖນ຺ເຕ ອຎ຺ເຎສໍ ວຈນສ຺ສ ໂອກາໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຕໍ ພຫຸຠາຓິຕໍ ວາເຣຕຸກາໂມ ເອກໍ ອຸປາຍໍ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ກາເລ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ເອກສ຺ມິໍ ສເຣ ກຈ຺ຉໂປ ວສຕິ, ທ຺ເວ ຫໍສໂປຕກາ ໂຄຈຣາຍ ຈຣນ຺ຕາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາສໍ ອກໍສຸ. ເຕ ທຬ຺ຫວິສ຺ສາສິກາ ຫຸຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ກຈ຺ຉປໍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ສມ຺ມ ກຈ຺ຉປ, ອມ຺ຫາກໍ ຫິມວນ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕກູຏປພ຺ພຕຕເລ ກຎ຺ຈນຄຸຫາຍໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ຣມຓີໂຍ ປເທໂສ, ຄຈ຺ຉສິ ອມ຺ຫາກໍ ສທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອຫໍ ກິນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ? ‘‘ມຍໍ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມ, ສເຈ ຕ຺ວໍ ມຸຂໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ, ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິ ນ ກເຖສ຺ສສີ’’ຕິ. ‘‘ຣກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ສາມິ, ຄເຫຕ຺ວາ ມໍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເອກໍ ທຓ຺ຑກໍ ກຈ຺ຉເປນ ຑໍສາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ຕສ຺ສ ອຸໂຠ ໂກຏິໂຍ ຑໍສິຕ຺ວາ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທິໍສຸ. ຕໍ ຕຖາ ຫໍເສຫິ ນີຍມານໍ ຄາມທາຣກາ ທິສ຺ວາ ‘‘ທ຺ເວ ຫໍສາ ກຈ຺ຉປໍ ທຓ຺ຑເກນ ຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ.

ກຈ຺ຉໂປ ‘‘ຍທິ ມໍ ສຫາຍກາ ເນນ຺ຕິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອຕ຺ຖ ກິໍ ທຸຏ຺ຐເຈຏກາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸກາໂມ ຫໍສານໍ ສີຆເວຄຕາຍ ພາຣາຓສິນຄເຣ ຣາຊນິເວສນສ຺ສ ອຸປຣິຠາຄໍ ສມ຺ປຕ຺ຕກາເລ ທຏ຺ຐຏ຺ຐານໂຕ ທຓ຺ຑກໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອາກາສງ຺ຄເຓ ປຕິຕ຺ວາ ທ຺ເວຠາໂຄ ອໂຫສິ, ‘‘ກຈ຺ຉໂປ ອາກາສໂຕ ປຕິຕ຺ວາ ທ຺ເວຘາ ຠິນ຺ໂນ’’ຕິ ເອກໂກລາຫລໍ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ອມຈ຺ຈຄຓປຣິວຸໂຕ ຕໍ ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຈ຺ຉປໍ ທິສ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ປຓ຺ຑິຕ, ກິນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ເອສ ປຕິໂຕ’’ຕິ? ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຈິຣປຏິກງ຺ໂຂຫໍ ຣາຊານໍ ໂອວທິຕຸກາໂມ ອຸປາຍໍ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ຈຣາມິ, ອິມິນາ ກຈ຺ຉເປນ ຫໍເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາໂສ ກໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ເຕຫິ ອິມໍ ‘ຫິມວນ຺ຕໍ ເນສ຺ສາມາ'ຕິ ທຓ຺ຑກໍ ຑໍສາເປຕ຺ວາ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ເຕຫິ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອຖ ອິມິນາ ກສ຺ສຈິ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຣກ຺ຂິຕມຸຂຕາຍ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸກາເມນ ທຓ຺ຑກາ ວິສ຺ສຏ຺ໂຐ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ອາກາສໂຕ ປຕິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ເຕເນວ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອາມ ມຫາຣາຊ, ອຕິມຸຂຣາ ນາມ ອປຣິຍນ຺ຕວຈນາ ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ປາປຸຓນ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໑໒໙.

‘‘ອວຘີ ວຕ ອຕ຺ຕານໍ, ກຈ຺ຉໂປ ພ຺ຍາຫຣໍ ຄິຣໍ;

ສຸຄ຺ຄຫີຕສ຺ມິໍ ກຏ຺ຐສ຺ມິໍ, ວາຈາຍ ສກິຍາວຘິ.

໑໓໐.

‘‘ເອຕມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ນຣວີຣິຍເສຏ຺ຐ, ວາຈໍ ປມຸຎ຺ເຈ ກຸສລໍ ນາຕິເວລໍ;

ປສ຺ສສິ ພຫຸຠາເຓນ, ກຈ຺ຉປໍ ພ຺ຍສນໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອວຘີ ວຕາຕິ ຆາເຕສິ ວຕ. ພ຺ຍາຫຣນ຺ຕິ ພ຺ຍາຫຣນ຺ໂຕ. ສຸຄ຺ຄຫີຕສ຺ມິໍ ກຏ຺ຐສ຺ມິນ຺ຕິ ມຸເຂນ ສຸຏ຺ຐຸ ຑໍສິຕ຺ວາ ຄຫິເຕ ທຓ຺ຑເກ. ວາຈາຍ ສກິຍາວຘີຕິ ອຕິມຸຂຣຕາຍ ອກາເລ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣນ຺ໂຕ ທຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕາຍ ສກາຍ ວາຈາຍ ອຕ຺ຕານໍ ອວຘິ ຆາເຕສິ. ເອວເມສ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ, ນ ອຎ຺ຎຖາຕິ. ເອຕມ຺ປິ ທິສ຺ວາຕິ ເອຕມ຺ປິ ກາຣຓໍ ທິສ຺ວາ. ນຣວີຣິຍເສຏ຺ຐາຕິ ນເຣສຸ ວີຣິເຍນ ເສຏ຺ຐ ອຸຕ຺ຕມວີຣິຍ ຣາຊວຣ. ວາຈໍ ປມຸຎ຺ເຈ ກຸສລໍ ນາຕິເວລນ຺ຕິ ສຈ຺ຈາທິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ກຸສລເມວ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຸຣິໂສ ມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍ ນິຈ຺ຉາເຣຍ຺ຍ, ຕມ຺ປິ ຫິຕໍ ກາລຍຸຕ຺ຕໍ, ນ ອຕິເວລໍ, ອຕິກ຺ກນ຺ຕກາລໍ ອປຣິຍນ຺ຕວາຈໍ ນ ຠາເສຍ຺ຍ. ປສ຺ສສີຕິ ນນຸ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ປສ຺ສສິ. ພຫຸຠາເຓນາຕິ ພຫຸຠຓເນນ. ກຈ຺ຉປໍ ພ຺ຍສນໍ ຄຕນ຺ຕິ ເອຕໍ ກຈ຺ຉປໍ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ຣາຊາ ‘‘ມໍ ສນ຺ຘາຍ ຠາສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ເຫ ສນ຺ຘາຍ ກເຖສິ, ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຕ຺ວໍ ວາ ໂຫຫິ ອຎ຺ໂຎ ວາ, ໂຍ ໂກຈິ ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ຠາສນ຺ໂຕ ເອວຣູປໍ ພ຺ຍສນໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ກເຖສິ. ຣາຊາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິຣມິຕ຺ວາ ມນ຺ທຠາຓີ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກຈ຺ຉໂປ ໂກກາລິໂກ ອໂຫສິ, ທ຺ເວ ຫໍສໂປຕກາ ທ຺ເວ ມຫາເຖຣາ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ອມຈ຺ຈປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກຈ຺ຉປຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໒໑໖] ໖. ມຈ຺ຉຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນ ມາຍມຄ຺ຄິ ຕປຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາປໂລຠນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເກນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐາປິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາຍາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຍໍ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ອິຕ຺ຖີ ອນຕ຺ຖກາຣິກາ, ປຸພ຺ເພປິ ຕ຺ວໍ ເອຕໍ ນິສ຺ສາຍ ສູເລນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອງ຺ຄາເຣສຸ ປຈິຕ຺ວາ ຂາທິຕພ຺ພຕໍ ປຕ຺ໂຕ ປຓ຺ຑິເຕ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິຕໍ ອລຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຸໂຣຫິໂຕ ອໂຫສິ. ອເຖກທິວສໍ ເກວຏ຺ຏາ ຊາເລ ລຄ຺ຄໍ ມຈ຺ຉໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອຸຓ຺ຫວາລຸກາປິຏ຺ເຐ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອງ຺ຄາເຣສຸ ນໍ ປຈິຕ຺ວາ ຂາທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສູລໍ ຕຈ຺ຉິໍສຸ. ມຈ຺ໂຉ ມຈ຺ຉິໍ ອາຣພ຺ຠ ປຣິເທວມາໂນ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໑໓໑.

‘‘ນ ມາຍມຄ຺ຄິ ຕປຕິ, ນ ສູໂລ ສາຘຸຕຈ຺ຉິໂຕ;

ຍຎ຺ຈ ມໍ ມຎ຺ຎເຕ ມຈ຺ຉີ, ອຎ຺ຎໍ ໂສ ຣຕິຍາ ຄໂຕ.

໑໓໒.

‘‘ໂສ ມໍ ທຫຕິ ຣາຄຄ຺ຄິ, ຈິຕ຺ຕໍ ຈູປຕເປຕິ ມໍ;

ຊາລິໂນ ມຸຎ຺ຈຖາຍິຣາ ມໍ, ນ ກາເມ ຫຎ຺ຎເຕ ກ຺ວຈີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ມາຍມຄ຺ຄິ ຕປຕີຕິ ນ ມໍ ອຍໍ ອຄ຺ຄິ ຕປຕິ, ນ ຕາປໍ ຊເນຕິ, ນ ໂສຈຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ສູໂລຕິ ອຍໍ ສູໂລປິ ສາຘຸຕຈ຺ຉິໂຕ ມໍ ນ ຕປຕິ, ນ ເມ ໂສກໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ຍຎ຺ຈ ມໍ ມຎ຺ຎເຕຕິ ຍໍ ປນ ມໍ ມຈ຺ຉີ ເອວໍ ມຎ຺ຎຕິ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ມຈ຺ຉິໍ ໂສ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓຣຕິຍາ ຄໂຕ’’ຕິ, ຕເທວ ມໍ ຕປຕິ ໂສຈຍຕິ. ໂສ ມໍ ທຫຕີຕິ ໂຍ ປເນສ ຣາຄຄ຺ຄິ, ໂສ ມໍ ທຫຕິ ຌາເປຕິ. ຈິຕ຺ຕໍ ຈູປຕເປຕິ ມນ຺ຕິ ຣາຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກໍ ມມ ຈິຕ຺ຕເມວ ຈ ມໍ ອຸປຕາເປຕິ ກິລເມຕິ ວິເຫເຐຕິ. ຊາລິໂນຕິ ເກວຏ຺ເຏ ອາລປຕິ. ເຕ ຫິ ຊາລສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕາຍ ‘‘ຊາລິໂນ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ມຸຎ຺ຈຖາຍິຣາ ມນ຺ຕິ ມຸຎ຺ຈຖ ມໍ ສາມິໂນຕິ ຍາຈຕິ. ນ ກາເມ ຫຎ຺ຎເຕ ກ຺ວຈີຕິ ກາເມ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ກາເມນ ນີຍມາໂນ ສຕ຺ໂຕ ນ ກ຺ວຈິ ຫຎ຺ຎຕິ. ນ ຫິ ຕໍ ຕຸມ຺ຫາທິສາ ຫນິຕຸໍ ອນຸຈ຺ຉວິກາຕິ ປຣິເທວຕິ. ອຖ ວາ ກາເມຕິ ເຫຕຸວຈເນ ຠຸມ຺ມໍ, ກາມເຫຕຸ ມຈ຺ຉິໍ ອນຸພນ຺ຘມາໂນ ນາມ ນ ກ຺ວຈິ ຕຸມ຺ຫາທິເສຫິ ຫຎ຺ຎຕີຕິ ປຣິເທວຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນທີຕີຣໍ ຄໂຕ ຕສ຺ສ ມຈ຺ຉສ຺ສ ປຣິເທວິຕສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ເກວຏ຺ເຏ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ມຈ຺ຉໍ ໂມເຈສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ມຈ຺ຉີ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ ອໂຫສິ, ມຈ຺ໂຉ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ, ປຸໂຣຫິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມຈ຺ຉຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໒໑໗] ໗. ເສຄ຺ຄຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສພ຺ໂພ ໂລໂກຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ປຓ຺ຓິກອຸປາສກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເອກກນິປາເຕ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ອິຘາປິ ສຕ຺ຖາ ຕໍ ‘‘ກິໍ, ອຸປາສກ, ຈິຣສ຺ສໍ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ປຓ຺ຓິກອຸປາສໂກ ‘‘ຘີຕາ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ນິຈ຺ຈໍ ປຫໍສິຕມຸຂີ, ຕມຫໍ ວີມໍສິຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ກຸລທາຣກສ຺ສ ອທາສິໍ, ຕຕ຺ຖ ອິຕິກຕ຺ຕພ຺ພຕາຍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທສ຺ສນາຍ ອາຄນ຺ຕຸໍ ໂອກາສໍ ນ ລຠິ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ, ອຸປາສກ, ອິທາເນເວສາ ສີລວຕີ, ປຸພ຺ເພປິ ສີລວຕີ, ຕ຺ວຎ຺ຈ ນ ອິທາເນເວຕໍ ວີມໍສສິ, ປຸພ຺ເພປິ ວີມໍສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ອໂຫສິ. ຕທາ ອຍເມວ ປຓ຺ຓິກອຸປາສໂກ ‘‘ຘີຕຣໍ ວີມໍສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ເນຕ຺ວາ ກິເລສວເສນ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິຍ ຫຕ຺ເຖ ຄຓ຺ຫິ. ອຖ ນໍ ປຣິເທວມານໍ ປຐມຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

໑໓໓.

‘‘ສພ຺ໂພ ໂລໂກ ອຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສິ, ອໂກວິທາ ຄາມຘມ຺ມສ຺ສ ເສຄ຺ຄຸ;

ໂກມາຣິ ໂກ ນາມ ຕວຊ຺ຊ ຘມ຺ໂມ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ຄຫິຕາ ປວເນ ປໂຣທສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ໂພ ໂລໂກ ອຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສີຕິ, ອມ຺ມ, ສກໂລປິ ສຕ຺ຕໂລໂກ ເອຕິສ຺ສາ ກາມເສວນາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ຊາໂຕ. ອໂກວິທາ ຄາມຘມ຺ມສ຺ສ ເສຄ຺ຄູຕິ ເສຄ຺ຄູຕິ ຕສ຺ສາ ນາມໍ. ເຕນ ຕ຺ວໍ ປນ, ອມ຺ມ, ເສຄ຺ຄຸ ອໂກວິທາ ຄາມຘມ຺ມສ຺ສ, ອິມສ຺ມິໍ ຄາມຘມ຺ເມ ວສລຘມ຺ເມ ອກຸສລາສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂກມາຣິ ໂກ ນາມ ຕວຊ຺ຊ ຘມ຺ໂມຕິ, ອມ຺ມ, ກຸມາຣິ ໂກ ນາເມສ ຕວ ອຊ຺ຊ ສຠາໂວ. ຍໍ ຕ຺ວໍ ຄຫິຕາ ປວເນ ປໂຣທສີຕິ ຕ຺ວໍ ມຍາ ອິມສ຺ມິໍ ປວເນ ສນ຺ຖວວເສນ ຫຕ຺ເຖ ຄຫິຕາ ປໂຣທສິ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉສິ, ໂກ ເອສ ຕວ ສຠາໂວ, ກິໍ ກຸມາຣິກາເຍວ ຕ຺ວນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກຸມາຣິກາ ‘‘ອາມ, ຕາຕ, ກຸມາຣິກາເຍວາຫໍ, ນາຫໍ ເມຖຸນຘມ຺ມໍ ນາມ ຊານາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຣິເທວມານາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໔.

‘‘ໂຍ ທຸກ຺ຂຜຸຏ຺ຐາຍ ຠເວຍ຺ຍ ຕາຓໍ, ໂສ ເມ ປິຕາ ທຸພ຺ຠິ ວເນ ກໂຣຕິ;

ສາ ກສ຺ສ ກນ຺ທາມິ ວນສ຺ສ ມຊ຺ເຌ, ໂຍ ຕາຍິຕາ ໂສ ສຫສໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ.

ສາ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕາເຍວ. ອິຕິ ໂສ ປຓ຺ຓິໂກ ຕທາ ຘີຕຣໍ ວີມໍສິຕ຺ວາ ເຄຫໍ ເນຕ຺ວາ ກຸລທາຣກສ຺ສ ທຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ປຓ຺ຓິກອຸປາສໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ຘີຕາ ຘີຕາເຍວ, ປິຕາ ປິຕາເຍວ ອໂຫສິ, ຕສ຺ສ ກາຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈກ຺ຂກາຣິກາ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ເສຄ຺ຄຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໒໑໘] ໘. ກູຏວາຓິຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສຐສ຺ສ ສາເຐຍ຺ຍມິທນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ກູຏວາຓິຊໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ຫິ ກູຏວາຓິໂຊ ຈ ປຓ຺ຑິຕວາຓິໂຊ ຈ ທ຺ເວ ວາຓິຊາ ມິຕ຺ຕິກາ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ສກຏສຕານິ ຠຓ຺ຑສ຺ສ ປູຣາເປຕ຺ວາ ປຸພ຺ພນ຺ຕໂຕ ອປຣນ຺ຕໍ ວິຈຣມານາ ໂວຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ພຫຸໍ ລາຠໍ ລຠິຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຈ຺ຈາຄມິໍສຸ. ປຓ຺ຑິຕວາຓິໂຊ ກູຏວາຓິຊໍ ອາຫ – ‘‘ສມ຺ມ, ຠຓ຺ຑໍ ຠາເຊມາ’’ຕິ. ກູຏວາຓິໂຊ ‘‘ອຍໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂເສຍ຺ຍາຍ ທຸພ຺ໂຠຊເນນ ກິລນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຆເຣ ນານຄ຺ຄຣສໍ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຊີຣເກນ ມຣິສ຺ສຕິ, ອຖ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ຠຓ຺ຑໍ ມຍ຺ຫເມວ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ນ ມນາປໍ, ທິວໂສ ນ ມນາໂປ, ສ຺ເວ ຊານິສ຺ສາມິ, ປຸນທິວເສ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ກາລໍ ເຂເປຕິ. ອຖ ນໍ ປຓ຺ຑິຕວາຓິໂຊ ນິປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ຠາຊາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລໍ ອາທາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປູເຊຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ກທາ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຑ຺ຒມາສມຕ຺ໂຕ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອາຄຕສ຺ສາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຖ ກສ຺ມາ ເອວໍ ປປຎ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ, ອຸປາສກ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ກູຏວາຓິໂຊເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອມຈ຺ຈກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ວິນິຈ຺ຉຍາມຈ຺ໂຈ ອໂຫສິ. ຕທາ ຄາມວາສີ ຈ ນຄຣວາສີ ຈ ທ຺ເວ ວາຓິຊາ ມິຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ຄາມວາສີ ນຄຣວາສິສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປຎ຺ຈ ຜາລສຕານິ ຐເປສິ. ໂສ ເຕ ຜາເລ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ມູລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຜາລານໍ ຐປິຕຏ຺ຐາເນ ມູສິກວຈ຺ຈໍ ອາກິຣິຕ຺ວາ ຐເປສິ. ອປຣຠາເຄ ຄາມວາສີ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຜາເລ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ກູຏວາຓິໂຊ ‘‘ຜາລາ ເຕ ມູສິກາຫິ ຂາທິຕາ’’ຕິ ມູສິກວຈ຺ຈໍ ທສ຺ເສສິ. ອິຕໂຣ ‘‘ຂາທິຕາວ ໂຫນ຺ຕຸ, ມູສິກາຫິ ຂາທິເຕ ກິໍ ສກ຺ກາ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ນ຺ຫານຕ຺ຖາຍ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອກສ຺ສ ສຫາຍກສ຺ສ ເຄເຫ ‘‘ອິມສ຺ສ ກຕ຺ຖຈິ ຄນ຺ຕຸໍ ມາ ອທຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຄພ຺ເຠ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ກູຏວາຓິຊສ຺ສ ເຄຫໍ ອຄມາສິ. ໂສ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເມ ກຫ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ສມ຺ມ, ຕວ ປຸຕ຺ຕໍ ຕີເຣ ຐເປຕ຺ວາ ມມ ອຸທເກ ນິມຸຄ຺ຄກາເລ ເອໂກ ກຸລໂລ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕວ ປຸຕ຺ຕໍ ນຂປຎ຺ຊເຣນ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ໂຕ, ອຫໍ ປາຓິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ວິຣວິຕ຺ວາ ວາຍມນ຺ໂຕປິ ໂມເຈຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ມຸສາ ຠຓສິ, ກຸລລາ ທາຣເກ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ສມ຺ມ, ໂຫຕຸ, ອຍຸຕ຺ເຕປິ ໂຫນ຺ເຕ ອຫໍ ກິໍ ກໂຣມິ, ກຸລເລເນວ ເຕ ປຸຕ຺ໂຕ ນີໂຕ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ສນ຺ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ອເຣ ທຸຏ຺ຐໂຈຣ ມນຸສ຺ສມາຣກ, ອິທານິ ຕໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຑ຺ຒາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິກ຺ຂມິ. ໂສ ‘‘ມມ ຣຸຈ຺ຈນກເມວ ກໂຣສີ’’ຕິ ເຕເນວ ສທ຺ຘິໍ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ.

ກູຏວາຓິໂຊ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາຫ – ‘‘ອຍໍ, ສາມິ, ມມ ປຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ຄໂຕ, ‘ກຫໍ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ກຸລເລນ ຫໂຏ’ຕິ ອາຫ, ວິນິຈ຺ຉິນຖ ເມ ອຑ຺ຑ’’ນ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ຠເຓ’’ຕິ ອິຕຣໍ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ອາຫ – ‘‘ອາມ, ສາມິ, ອຫໍ ຕໍ ອາທາຍ ຄໂຕ, ເສເນນ ປຫຏຠາໂວ ສຈ຺ຈເມວ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ໂລເກ ກຸລລາ ນາມ ທາຣເກ ຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ສາມິ, ອຫມ຺ປິ ຕຸມ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉາມິ – ‘‘ກຸລລາ ທາຣເກ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາເສ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ມູສິກາ ປນ ອຍຜາເລ ຂາທນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ອິທໍ ກິໍ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ສາມິ, ມຍາ ເອຕສ຺ສ ຆເຣ ປຎ຺ຈ ຜາລສຕານິ ຐປິຕານິ, ສ຺ວາຍໍ ‘ຜາລາ ເຕ ມູສິກາຫິ ຂາທິຕາ’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘ອິທໍ ເຕ ຜາເລ ຂາທິຕມູສິການໍ ວຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ວຈ຺ຈໍ ທສ຺ເສຕິ, ສາມິ, ມູສິກາ ເຈ ຜາເລ ຂາທນ຺ຕິ, ກຸລລາປິ ທາຣເກ ຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ສເຈ ນ ຂາທນ຺ຕິ, ເສນາປິ ຕໍ ນ ຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ເອໂສ ປນ ‘ຜາລາ ເຕ ມູສິກາຫິ ຂາທິຕາ’ຕິ ວທຕິ, ເຕສໍ ຂາທິຕຠາວໍ ວາ ອຂາທິຕຠາວໍ ວາ ຊານາຖ, ອຑ຺ຑໍ ເມ ວິນິຈ຺ຉິນຖາ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ສຐສ຺ສ ປຏິສາເຐຍ຺ຍໍ ກຕ຺ວາ ຊິນິສ຺ສາມີຕິ ອິມິນາ ຈິນ຺ຕິຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສຸຏ຺ຐຸ ເຕ ຈິນ຺ຕິຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໑໓໕.

‘‘ສຐສ຺ສ ສາເຐຍ຺ຍມິໍທ ສຸຈິນ຺ຕິຕໍ, ປຈ຺ໂຈຑ຺ຑິຕໍ ປຏິກູຏສ຺ສ ກູຏໍ;

ຜາລໍ ເຈ ຂາເທຍ຺ຍຸໍ ມູສິກາ, ກສ຺ມາ ກຸມາຣໍ ກຸລລາ ນ ຫເຣຍ຺ຍຸໍ.

໑໓໖.

‘‘ກູຏສ຺ສ ຫິ ສນ຺ຕິ ກູຏກູຏາ, ຠວຕິ ຈາປິ ນິກຕິໂນ ນິກຕ຺ຍາ;

ເທຫິ ປຸຕ຺ຕນຏ຺ຐ ຜາລນຏ຺ຐສ຺ສ ຜາລໍ, ມາ ເຕ ປຸຕ຺ຕມຫາສິ ຜາລນຏ຺ໂຐ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຐສ຺ສາຕິ ສຐຠາເວນ ເກຣາຏິເກນ ‘‘ເອກໍ ອຸປາຍໍ ກຕ຺ວາ ປຣສນ຺ຕກໍ ຂາທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສຐສ຺ສ. ສາເຐຍ຺ຍມິທໍ ສຸຈິນ຺ຕິຕນ຺ຕິ ອິທໍ ປຏິສາເຐຍ຺ຍໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ເຕນ ຕຍາ ສຸຏ຺ຐຸ ຈິນ຺ຕິຕໍ. ປຈ຺ໂຈຑ຺ຑິຕໍ ປຏິກູຏສ຺ສ ກູຏນ຺ຕິ ກູຏສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕຍາ ປຏິກູຏໍ ສຸຏ຺ຐຸ ປຈ຺ໂຈຑ຺ຑິຕໍ, ປຏິຠາຄໍ ກຕ຺ວາ ໂອຑ຺ຑິຕສທິສເມວ ກຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຜາລໍ ເຈ ຂາເທຍ຺ຍຸໍ ມູສິກາຕິ ຍທິ ມູສິກາ ຜາລໍ ຂາເທຍ຺ຍຸໍ. ກສ຺ມາ ກຸມາຣໍ ກຸລລາ ນ ຫເຣຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ມູສິກາສຸ ຜາເລ ຂາທນ຺ຕີສຸ ກຸລລາ ກິໍ ກາຣຓາ ກຸມາຣໍ ໂນ ຫເຣຍ຺ຍຸໍ.

ກູຏສ຺ສ ຫິ ສນ຺ຕິ ກູຏກູຏາຕິ ຕ຺ວໍ ‘‘ອຫເມວ ມູສິກາຫິ ຜາເລ ຂາທາປິຕປຸຣິໂສ ກູໂຏ’’ຕິ ມຎ຺ຎສິ, ຕາທິສສ຺ສ ປນ ກູຏສ຺ສ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ພຫູ ກູຏາ ສນ຺ຕິ, ກູຏສ຺ສ ກູຏາຕິ ກູຏປຏິກູຏານໍ ເອຕໍ ນາມໍ, ກູຏສ຺ສ ປຏິກູຏາ ນາມ ສນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຠວຕິ ຈາປິ ນິກຕິໂນ ນິກຕ຺ຍາຕິ ນິກຕິໂນ ເນກຕິກສ຺ສ ວຎ຺ຈນກປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນິກຕ຺ຍາ ອປໂຣ ນິກຕິກາຣໂກ ວຎ຺ຈນກປຸຣິໂສ ຠວຕິເຍວ. ເທຫິ ປຸຕ຺ຕນຏ຺ຐ ຜາລນຏ຺ຐສ຺ສ ຜາລນ຺ຕິ ອມ຺ໂຠ ນຏ຺ຐປຸຕ຺ຕ ປຸຣິສ, ເອຕສ຺ສ ນຏ຺ຐຜາລສ຺ສ ຜາລໍ ເທຫິ. ມາ ເຕ ປຸຕ຺ຕມຫາສິ ຜາລນຏ຺ໂຐຕິ ສເຈ ຫິສ຺ສ ຜາລໍ ນ ທສ຺ສສິ, ປຸຕ຺ຕໍ ເຕ ຫຣິສ຺ສຕິ, ຕໍ ເຕ ເອສ ມາ ຫຣຕຸ, ຜາລມສ຺ສ ເທຫີຕິ. ‘‘ເທມິ, ສາມິ, ສເຈ ເມ ປຸຕ຺ຕໍ ເທຕີ’’ຕິ. ‘‘ເທມິ, ສາມິ, ສເຈ ເມ ຜາເລ ເທຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ນຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕໍ, ນຏ຺ຐຜາໂລ ຈ ຜາລໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄຕາ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກູຏວາຓິໂຊ ອິທານິ ກູຏວາຓິໂຊວ, ປຓ຺ຑິຕວາຓິໂຊ ປຓ຺ຑິຕວາຓິໂຊເຍວ, ວິນິຈ຺ຉຍາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກູຏວາຓິຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໒໑໙] ໙. ຄຣຫິຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຫິຣຎ຺ຎໍ ເມ ສຸວຓ຺ຓໍ ເມຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອນຠິຣຕິຍາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອຕສ຺ສ ຫິ ປຈ຺ເຈກໍ ຄຫິຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອນຠິຣຕິວາສໍ ວສນ຺ຕໍ ປນ ຕໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອາເນສຸໍ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍກາຣຓາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິເລສວເສນາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຍໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ກິເລໂສ ນາມ ປຸພ຺ເພ ຕິຣຈ຺ຉາເນຫິປິ ຄຣຫິໂຕ, ຕ຺ວໍ ເອວຣູເປ ສາສເນ ປພ຺ພຊິໂຕ ກສ຺ມາ ຕິຣຈ຺ຉາເນຫິປິ ຄຣຫິຕກິເລສວເສນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວານຣໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕເມນໍ ເອໂກ ວນຈຣໂກ ຄເຫຕ຺ວາ ອາເນຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອທາສິ. ໂສ ຈິຣໍ ຣາຊເຄເຫ ວສມາໂນ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ໂນ ອໂຫສິ, ມນຸສ຺ສໂລເກ ວຕ຺ຕມານໍ ກິຣິຍໍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ອຎ຺ຎາສິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ວຕ຺ເຕ ປສີທິຕ຺ວາ ວນຈຣກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ວານຣໍ ຄຫິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຫີ’’ຕິ ອາຓາເປສິ, ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ວານຣຄໂຓ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອາຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ມຫນ຺ເຕ ປາສາຓປິຏ຺ເຐ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ, ກຫໍ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ວຸຕ຺ໂຖສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ພາຣາຓສິຍໍ ຣາຊນິເວສເນ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ກຖໍ ມຸຕ຺ໂຕສີ’’ຕິ? ‘‘ຣາຊາ ມໍ ເກຬິມກ຺ກຏໍ ກຕ຺ວາ ມມ ວຕ຺ເຕ ປສນ຺ໂນ ມໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສີ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ເຕ ວານຣາ ‘‘ມນຸສ຺ສໂລເກ ວຕ຺ຕມານກິຣິຍໍ ນາມ ຕຸມ຺ເຫ ຊານິສ຺ສຖ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຕາວ ກເຖຖ, ໂສຕຸກາມມ຺ຫາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ‘‘ມາ ມໍ ມນຸສ຺ສານໍ ກິຣິຍໍ ປຸຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. ‘‘ກເຖຖ ໂສຕຸກາມມ຺ຫາ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ‘‘ມນຸສ຺ສາ ນາມ ຂຕ຺ຕິຍາປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາປິ ‘ມຍ຺ຫໍ ມຍ຺ຫ’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ຈຕໍ ນ ຊານນ຺ຕິ, ສຸຓາຖ ທານິ ເຕສໍ ອນ຺ຘພາລານໍ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໑໓໗.

‘‘ຫິຣຎ຺ຎໍ ເມ ສຸວຓ຺ຓໍ ເມ, ເອສາ ຣຕ຺ຕິໍ ທິວາ ກຖາ;

ທຸມ຺ເມຘານໍ ມນຸສ຺ສານໍ, ອຣິຍຘມ຺ມໍ ອປສ຺ສຕໍ.

໑໓໘.

‘‘ທ຺ເວ ທ຺ເວ ຄຫປຕໂຍ ເຄເຫ, ເອໂກ ຕຕ຺ຖ ອມສ຺ສຸໂກ;

ລມ຺ພຕ຺ຖໂນ ເວຓິກໂຕ, ອໂຖ ອງ຺ກິຕກຓ຺ຓໂກ;

ກີໂຕ ຘເນນ ພຫຸນາ, ໂສ ຕໍ ວິຕຸທເຕ ຊນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຫິຣຎ຺ຎໍ ເມ ສຸວຓ຺ຓໍ ເມຕິ ເທສນາສີສມຕ຺ຕເມຕໍ, ອິມິນາ ປນ ປທທ຺ວເຍນ ທສວິຘມ຺ປິ ຣຕນໍ ສພ຺ພໍ, ປຸພ຺ພຓ຺ຓາປຣຓ຺ຓໍ ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸໍ ທ຺ວິປທຈຕຸປ຺ປທຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອິທໍ ເມ ອິທໍ ເມ’’ຕິ ອາຫ. ເອສາ ຣຕ຺ຕິໍ ທິວາ ກຖາຕິ ເອສາ ມນຸສ຺ສານໍ ຣຕ຺ຕິຎ຺ຈ ທິວາ ຈ ນິຈ຺ຈກາລໍ ກຖາ. ອຎ຺ຎໍ ປນ ເຕ ‘‘ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິ ວາ ‘‘ຫຸຕ຺ວາ ນ ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ ວາ ນ ຊານນ຺ຕິ, ເອວເມວ ປຣິເທວນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ທຸມ຺ເມຘານນ຺ຕິ ອປ຺ປປຎ຺ຎານໍ. ອຣິຍຘມ຺ມໍ ອປສ຺ສຕນ຺ຕິ ອຣິຍານໍ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ຘມ຺ມໍ, ອຣິຍໍ ວາ ນິທ຺ໂທສໍ ນວວິຘໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ອປສ຺ສນ຺ຕານໍ ເອສາວ ກຖາ. ອຎ຺ຎາ ປນ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ’’ຕິ ເຕສໍ ກຖາ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ຄຫປຕໂຍຕິ ເຄເຫ ອຘິປຕິຠູຕາ. ເອໂກ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ທ຺ວີສຸ ຆຣສາມິເກສຸ ‘‘ເອໂກ’’ຕິ ມາຕຸຄາມໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ຕຕ຺ຖ ເວຓິກໂຕຕິ ກຕເວຓີ, ນານປ຺ປກາເຣນ ສຓ຺ຐາປິຕເກສກລາໂປຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອໂຖ ອງ຺ກິຕກຓ຺ຓໂກຕິ ອຖ ສ຺ເວວ ວິທ຺ຘກຓ຺ໂຓ ຉິທ຺ທກຓ຺ໂຓຕິ ລມ຺ພກຓ຺ຓຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ກີໂຕ ຘເນນ ພຫຸນາຕິ ໂສ ປເນສ ອມສ຺ສຸໂກ ລມ຺ພຕ຺ຖໂນ ເວຓິກໂຕ ອງ຺ກິຕກຓ຺ໂຓ ມາຕາປິຕູນໍ ພຫຸໍ ຘນໍ ທຕ຺ວາ ກີໂຕ, ມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ປສາເຘຕ຺ວາ ຍານໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຆຣໍ ອານີໂຕ. ໂສ ຕໍ ວິຕຸທເຕ ຊນນ຺ຕິ ໂສ ຄຫປຕິ ອາຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ມິໍ ເຄເຫ ທາສກມ຺ມກຣາທິເຠທໍ ຊນໍ ‘‘ອເຣ ທຸຏ຺ຐທາສ ທຸຏ຺ຐທາສິ, ອິມໍ ນ ກໂຣສີ’’ຕິ ມຸຂສຕ຺ຕີຫິ ວິຕຸທຕິ, ສາມິໂກ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ວິຈາເຣຕິ. ເອວໍ ຕາວ ‘‘ມນຸສ຺ສໂລເກ ອຕິວິຍ ອຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ຄຣຫິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ວານຣາ ‘‘ມາ ກເຖຖ, ມາ ກເຖຖ, ອໂສຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ອສ຺ສຸມ຺ຫາ’’ຕິ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ກຓ຺ເຓ ທຬ຺ຫໍ ປິທຫິໍສຸ. ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອມ຺ເຫຫິ ອິທໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ ຕໍ ຐານມ຺ປິ ຄຣຫິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄມໍສຸ. ໂສ ປິຏ຺ຐິປາສາໂຓ ຄຣຫິຕປິຏ຺ຐິປາສາໂຓເຍວ ກິຣ ນາມ ຊາໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ວານຣຄໂຓ ພຸທ຺ຘປຣິສາ ອໂຫສິ, ວານຣິນ຺ໂທ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຄຣຫິຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໒໒໐] ໑໐. ຘມ຺ມຘຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສຸຂໍ ຊີວິຕຣູໂປສີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ມຍ຺ຫໍ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກິເຍວ, ສນ຺ຕາສມຕ຺ຕມ຺ປິ ປນ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ຍສປາຓິ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ກາຬໂກ ນາມສ຺ສ ເສນາປຕິ ອໂຫສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ເສວ ປຸໂຣຫິໂຕ ອໂຫສິ ນາເມນ ຘມ຺ມຘໂຊ ນາມ, ຣຎ຺ໂຎ ປນ ສີສປ຺ປສາຘນກປ຺ປໂກ ຉຕ຺ຕປາຓິ ນາມ. ຣາຊາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕິ, ເສນາປຕິ ປນສ຺ສ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ລຎ຺ຊໍ ຂາທຕິ ປຣປິຏ຺ຐິມໍສິໂກ, ລຎ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອສ຺ສາມິເກ ສາມິເກ ກໂຣຕິ. ອເຖກທິວສໍ ວິນິຈ຺ຉເຍ ປຣາຊິໂຕ ມນຸສ຺ໂສ ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທນ຺ໂຕ ວິນິຈ຺ຉຍາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ປາເທສຸ ປຕິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາທິເສສຸ ນາມ, ສາມິ, ຣຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ອນຸສາສນ຺ເຕສຸ ກາຬກເສນາປຕິ ລຎ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອສ຺ສາມິເກ ສາມິເກ ກໂຣຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣາຊິຕຠາວໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ກເຖສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາຣຸຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ ຠເຓ, ອຑ຺ຑໍ ເຕ ວິນິຈ຺ຉິນິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ມຫາຊໂນ ສນ຺ນິປຕິ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ອຑ຺ຑໍ ປຏິວິນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາ ສາມິກຎ຺ເຎວ ສາມິກໍ ອກາສິ.

ມຫາຊໂນ ສາຘຸກາຣໍ ອທາສິ, ໂສ ສທ຺ໂທ ມຫາ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ສທ຺ໂທ ນາເມໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເທວ, ຘມ຺ມຘຊປຓ຺ຑິເຕນ ທຸພ຺ພິນິຈ຺ຉິໂຕ ອຑ຺ໂຑ ສຸວິນິຈ຺ຉິໂຕ, ຕຕ຺ເຣສ ສາຘຸກາຣສທ຺ໂທ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕຸຏ຺ໂຐ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ອຑ຺ໂຑ ກິຣ ເຕ ອາຈຣິຍ ວິນິຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ກາຬເກນ ທຸພ຺ພິນິຈ຺ຉິຕໍ ອຑ຺ຑໍ ວິນິຈ຺ຉິນິ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ຕຸມ຺ເຫວ ອຑ຺ຑໍ ວິນິຈ຺ຉິນຖ, ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ກຓ຺ຓສຸຂໍ ຠວິສ຺ສຕິ ໂລກສ຺ສ ຈ ວຸຑ຺ຒີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕມ຺ປິ ຕໍ ‘‘ສຕ຺ຕານຸທ຺ທຍາຍ ວິນິຈ຺ຉເຍ ນິສີທຖາ’’ຕິ ຍາຈິຕ຺ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ວິນິຈ຺ຉເຍ ນິສີທຕິ, ສາມິເກເຍວ ສາມິເກ ກໂຣຕິ.

ກາຬໂກ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ລຎ຺ຊໍ ອລຠນ຺ໂຕ ລາຠໂຕ ປຣິຫາຍິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຘມ຺ມຘຊປຓ຺ຑິໂຕ ຕວ ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ເຖຕີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຣຎ຺ໂຎ ອນ຺ຕເຣ ປຣິຠິນ຺ທິ. ຣາຊາ ອສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ‘‘ມາ ເອວໍ ອວຈາ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸນ ເຕນ ‘‘ສເຈ ເມ ນ ສທ຺ທຫຖ, ຕສ຺ສາຄມນກາເລ ວາຕປາເນນ ໂອໂລເກຖ. ອຖາເນນ ສກລນຄຣສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ເຖ ກຕຠາວໍ ປສ຺ສິສ຺ສຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຣາຊາ ຕສ຺ສ ອຑ຺ຑກາຣກປຣິສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຕສ຺ເສວ ປຣິສາ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກໂຣມ ເສນາປຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເທວ, ເອຕໍ ມາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂອຬາຣິກໂທສໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ກຖໍ ມາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ເຖໂກ ອຸປາໂຍ’’ຕິ. ‘‘ກຕຣູປາໂຍ’’ຕິ. ‘‘ອສຍ຺ຫມສ຺ສ ກມ຺ມໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຕໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕໍ ຕໍ ເຕນ ໂທເສນ ມາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ອສຍ຺ຫກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຸຍ຺ຍານໍ ນາມ ສາຣຠູມິຍໍ ໂຣປິຕໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຍມານໍ ຕີຫິ ຈຕູຫິ ສໍວຈ຺ຉເຣຫິ ຜລໍ ເທຕິ. ຕຸມ຺ເຫ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘ສ຺ເວ ອຸຍ຺ຍານໍ ກີຬິສ຺ສາມ, ອຸຍ຺ຍານໍ ເມ ມາເປຫີ’ຕິ ວທຖ, ໂສ ມາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ. ອຖ ນໍ ຕສ຺ມິໍ ໂທເສ ມາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ.

ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ປຓ຺ຑິຕ, ມຍ຺ຫໍ ປຸຣາຓອຸຍ຺ຍາເນ ຈິຣໍ ກີຬິມ຺ຫ, ອິທານິ ນວອຸຍ຺ຍາເນ ກີຬິຕຸກາມມ຺ຫ, ສ຺ເວ ກີຬິສ຺ສາມ, ອຸຍ຺ຍານໍ ໂນ ມາເປຫິ, ສເຈ ມາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ, ຊີວິຕໍ ເຕ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ກາຬເກນ ລຎ຺ຊໍ ອລຠມາເນນ ຣາຊາ ອນ຺ຕເຣ ປຣິຠິນ຺ໂນ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຊານິສ຺ສາມິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຈິນ຺ຕຍມາໂນ ສຍເນ ນິປຊ຺ຊິ, ສກ຺ກສ຺ສ ຠວນໍ ອຸຓ຺ຫາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ສກ຺ໂກ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຎຕ຺ວາ ເວເຄນາຄນ຺ຕ຺ວາ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ຈິນ຺ເຕສິ ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ໂກສິ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສກ຺ໂກຫມສ຺ມີ’’ຕິ. ‘‘ຣາຊາ ມໍ ‘ອຸຍ຺ຍານໍ ມາເປຫີ’ຕິ ອາຫ, ຕໍ ຈິນ຺ເຕມີ’’ຕິ. ‘‘ປຓ຺ຑິຕ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ອຫໍ ເຕ ນນ຺ທນວນຈິຕ຺ຕລຕາວນສທິສໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ມາເປສ຺ສາມິ, ກຕຣສ຺ມິໍ ຐາເນ ມາເປມີ’’ຕິ? ‘‘ອສຸກຏ຺ຐາເນ ມາເປຫີ’’ຕິ. ສກ຺ໂກ ມາເປຕ຺ວາ ເທວປຸຣເມວ ຄໂຕ.

ປຸນທິວເສ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸຍ຺ຍານໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທິສ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ນິຏ຺ຐິຕໍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ອຸຍ຺ຍານໍ, ກີຬສ຺ສູ’’ຕິ. ຣາຊາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາຣສຫຕ຺ເຖນ ມໂນສິລາວຓ຺ເຓນ ປາກາເຣນ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ທ຺ວາຣຏ຺ຏາລກສມ຺ປນ຺ນໍ ປຸປ຺ຜຜລຠາຣຠຣິຕນານາຣຸກ຺ຂປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ທິສ຺ວາ ກາຬກໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ປຓ຺ຑິເຕນ ອມ຺ຫາກໍ ວຈນໍ ກຕໍ, ອິທານິ ກິໍ ກໂຣມາ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ເອກຣຕ຺ເຕນ ອຸຍ຺ຍານໍ ມາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕຸໍ ກິໍ ນ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ? ‘‘ອິທານິ ກິໍ ກໂຣມາ’’ຕິ? ‘‘ອປຣມ຺ປິ ນໍ ອສຍ຺ຫກມ຺ມໍ ກາເຣມາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ກມ຺ມໍ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ສຕ຺ຕຣຕນມຍໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ມາເປມາ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອາຈຣິຍ, ອຸຍ຺ຍານໍ ຕາວ ເຕ ມາປິຕໍ, ເອຕສ຺ສ ປນ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ສຕ຺ຕຣຕນມຍໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ມາເປຫິ. ສເຈ ມາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ, ຊີວິຕໍ ເຕ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ສາຘຸ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ມາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ສກ຺ໂກ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ມາເປສິ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ ສຕຕິຕ຺ຖໍ ສຫສ຺ສວງ຺ກໍ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓປທຸມສຎ຺ຉນ຺ນໍ ນນ຺ທນໂປກ຺ຂຣຓິສທິສໍ.

ປຸນທິວເສ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕມ຺ປິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ມາປິຕາ, ເທວ, ໂປກ຺ຂຣຓີ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ກິໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ກາຬກໍ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຸຍ຺ຍານສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ເຄຫໍ ມາເປຕຸໍ ອາຓາເປຫິ, ເທວາ’’ຕິ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ, ອາຈຣິຍ, ອິມສ຺ສ ອຸຍ຺ຍານສ຺ສ ເຈວ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ຈ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ສພ຺ພທນ຺ຕມຍໍ ເຄຫໍ ມາເປຫິ, ໂນ ເຈ ມາເປສ຺ສສິ, ຊີວິຕໍ ເຕ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ສກ຺ໂກ ເຄຫມ຺ປິ ມາເປສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸນທິວເສ ຕມ຺ປິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ຕມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ກິໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ກາຬກໍ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເຄຫສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ມຓິໍ ມາເປຕຸໍ ອາຓາເປຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ປຓ຺ຑິຕ, ອິມສ຺ສ ທນ຺ຕມຍເຄຫສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ມຓິໍ ມາເປຫິ, ມຓິອາໂລເກນ ວິຈຣິສ຺ສາມ. ສເຈ ມາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກສິ, ຊີວິຕໍ ເຕ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ສກ຺ໂກ ມຓິມ຺ປິ ມາເປສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸນທິວເສ ຕໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ຕມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ກາຬກໍ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ຘມ຺ມຘຊພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕທາຍິກາ ເທວຕາ ອຕ຺ຖິ ມຎ຺ເຎ, ອິທານິ ຍໍ ເທວຕາປິ ມາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕໍ ອາຓາເປຫິ. ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ນາມ ມນຸສ຺ສໍ ເທວຕາປິ ມາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ມາ ‘ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ເມ ອຸຍ຺ຍານປາລໍ ມາເປຫີ’ຕິ ຕໍ ວທາຫີ’’ຕິ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອາຈຣິຍ, ຕຍາ ອມ຺ຫາກໍ ອຸຍ຺ຍານໍ, ໂປກ຺ຂຣຓີ, ທນ຺ຕມຍປາສາໂທ, ຕສ຺ສ ອາໂລກກຣຓຕ຺ຖາຍ ມຓິຣຕນຎ຺ຈ ມາປິຕໍ, ອິທານິ ເມ ອຸຍ຺ຍານຣກ຺ຂກໍ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸຍ຺ຍານປາລໍ ມາເປຫິ, ໂນ ເຈ ມາເປສ຺ສສິ, ຊີວິຕໍ ເຕ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ໂຫຕຸ, ລຠມາໂນ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນ ປຈ຺ຈູສກາເລ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສຍນປີເຐ ນິສິນ຺ໂນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ຍໍ ອຕ຺ຕນາ ສກ຺ກາ ມາເປຕຸໍ, ຕໍ ມາເປສິ, ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ປນ ອຸຍ຺ຍານປາລໍ ນ ສກ຺ກາ ມາເປຕຸໍ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ປເຣສໍ ຫຕ຺ເຖ ມຣຓໂຕ ອຣຎ຺ເຎ ອນາຖມຣຓເມວ ວຣຕຣ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ກສ຺ສຈິ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາ ປາສາທາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄທ຺ວາເຣເນວ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ສຕໍ ຘມ຺ມໍ ອາວຊ຺ຊມາໂນ ນິສີທິ.

ສກ຺ໂກ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ວນຈຣໂກ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕ຺ວໍ ສຸຂຸມາໂລ, ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ພທຸກ຺ຂຣູໂປ ວິຍ ອິມໍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ກິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນສີ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໖.

‘‘ສຸຂໍ ຊີວິຕຣູໂປສິ, ຣຏ຺ຐາ ວິວນມາຄໂຕ;

ໂສ ເອກໂກ ຣຸກ຺ຂມູເລ, ກປໂຓ ວິຍ ຌາຍສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຂໍ ຊີວິຕຣູໂປສີຕິ ຕ຺ວໍ ສຸເຂນ ຊີວິຕສທິໂສ ສຸເຂຘິໂຕ ສຸຂປຣິຫໂຕ ວິຍ. ຣຏ຺ຐາຕິ ອາກິຓ຺ຓມນຸສ຺ສຏ຺ຐານາ. ວິວນມາຄໂຕຕິ ນິຣຸທກຏ຺ຐານໍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ໂຐ. ຣຸກ຺ຂມູເລຕິ ຣຸກ຺ຂສມີເປ. ກປໂຓ ວິຍ ຌາຍສີຕິ ກປໂຓ ວິຍ ເອກໂກ ນິສິນ຺ໂນ ຌາຍສິ ປຊ຺ຌາຍສິ, ກິໍ ນາເມຕໍ ຈິນ຺ເຕສີຕິ ປຸຈ຺ຉິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໐.

‘‘ສຸຂໍ ຊີວິຕຣູໂປສ຺ມິ, ຣຏ຺ຐາ ວິວນມາຄໂຕ;

ໂສ ເອກໂກ ຣຸກ຺ຂມູເລ, ກປໂຓ ວິຍ ຌາຍາມິ;

ສຕໍ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຕໍ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ, ສມ຺ມ, ສຈ຺ຈເມຕໍ, ອຫໍ ສຸຂໍ ຊີວິຕຣູໂປ ຣຏ຺ຐາ ຈ ວິວນມາຄໂຕ, ໂສຫໍ ເອກໂກວ ອິມສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິຕ຺ວາ ກປໂຓ ວິຍ ຌາຍາມິ. ຍໍ ປນ ວເທສິ ‘‘ກິໍ ນາເມຕໍ ຈິນ຺ເຕສີ’’ຕິ, ຕໍ ເຕ ປເວເທມິ ‘‘ສຕໍ ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ. ອຫຎ຺ຫິ ສຕໍ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ອິຘ ນິສິນ຺ໂນ. ສຕໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘພຸທ຺ຘສາວການໍ ສຕໍ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ຘມ຺ມໍ. ລາໂຠ ອລາໂຠ ຍໂສ ອຍໂສ ນິນ຺ທາ ປສໍສາ ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອຍຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐວິໂຘ ໂລກຘມ຺ໂມ. ອິມິນາ ປນ ອພ຺ຠາຫຕາ ສນ຺ໂຕ ນ ກມ຺ປນ຺ຕິ ນ ປເວເຘນ຺ຕິ, ອຍເມຕ຺ຖ ອກມ຺ປນສງ຺ຂາໂຕ ສຕໍ ຘມ຺ໂມ ອິມໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນມ຺ຫີຕິ ທີເປຕິ.

ອຖ ນໍ ສກ຺ໂກ ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ກສ຺ມາ ນິສິນ຺ໂນສີ’’ຕິ. ‘‘ຣາຊາ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸຍ຺ຍານປາລໍ ອາຫຣາເປຕິ, ຕາທິສໍ ນ ສກ຺ໂກມິ ລທ຺ຘຸໍ, ໂສຫໍ ‘ກິໍ ເມ ປຣສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ມຣເຓນ, ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອນາຖມຣຓໍ ມຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອິຘາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ. ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຫໍ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ, ມຍາ ເຕ ອຸຍ຺ຍານາທີນິ ມາປິຕານິ, ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸຍ຺ຍານປາລໍ ມາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ສີສປ຺ປສາຘນກປ຺ປໂກ ຉຕ຺ຕປາຓິ ນາມ, ໂສ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ, ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕນ ອຸຍ຺ຍານປາເລນ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ເອຕໍ ກປ຺ປກໍ ອຸຍ຺ຍານປາລໍ ກາຕຸໍ ວເທຫີ’’ຕິ. ອິຕິ ສກ຺ໂກ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ມາ ຠາຍີ’’ຕິ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເທວປຸຣເມວ ຄໂຕ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ຣາຊທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຉຕ຺ຕປາຓິມ຺ປິ ຕຕ຺ເຖວ ທິສ຺ວາ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ກິຣ, ສມ຺ມ ຉຕ຺ຕປາຓິ, ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ເຕ ມຍ຺ຫໍ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕຠາວໍ ອາຈິກ຺ຂີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສກ຺ໂກ, ເທວຣາຊາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍກາຣຓາ ອາຈິກ຺ຂີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອິມິນາ ນາມ ກາຣເຓນາ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ໂສ ‘‘ອາມ, ອຫໍ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາວ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ຉຕ຺ຕປາຓິ, ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ, ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕນ ອຸຍ຺ຍານປາເລນ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ອິມໍ ອຸຍ຺ຍານປາລໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ຕ຺ວໍ ກິຣ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກຕເມຫິ ຈຕຸຣງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕສີ’’ຕິ?

‘‘ອນຸສູຍໂກ ອຫໍ ເທວ, ອມຊ຺ຊປາຍໂກ ອຫໍ;

ນິສ຺ເນຫໂກ ອຫໍ ເທວ, ອກ຺ໂກຘນໍ ອຘິຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ.

‘‘ມຍ຺ຫຎ຺ຫິ, ມຫາຣາຊ, ອຸສູຍາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ມຊ຺ຊໍ ເມ ນ ປິວິຕປຸພ຺ພໍ, ປເຣສຸ ເມ ສ຺ເນໂຫ ວາ ໂກໂຘ ວາ ນ ຠູຕປູພ຺ໂພ. ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ຣາຊາ, ໂຠ ຉຕ຺ຕປາຓິ, ‘‘ອນຸສູຍໂກສ຺ມີ’’ຕິ ວທສີຕິ. ‘‘ອາມ, ເທວ, ອນຸສູຍໂກມ຺ຫີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ທິສ຺ວາ ອນຸສູຍໂກ ຊາໂຕສີ’’ຕິ? ‘‘ສຸຓາຫິ ເທວາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸສູຍກກາຣຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອິຕ຺ຖິຍາ ກາຣຓາ ຣາຊ, ພນ຺ຘາເປສິໍ ປຸໂຣຫິຕໍ;

ໂສ ມໍ ອຕ຺ເຖ ນິເວເທສິ, ຕສ຺ມາຫໍ ອນຸສູຍໂກ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອຫໍ, ເທວ, ປຸພ຺ເພ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ພາຣາຓສິນຄເຣ ຕາທິໂສວ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖິຍາ ກາຣຓາ ປຸໂຣຫິຕໍ ພນ຺ຘາເປສິໍ.

‘‘ອພທ຺ຘາ ຕຕ຺ຖ ພຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຍຕ຺ຖ ພາລາ ປຠາສເຣ;

ພທ຺ຘາປິ ຕຕ຺ຖ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຍຕ຺ຖ ຘີຣາ ປຠາສເຣ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໑໒໐) –

ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ຊາຕເກ ອາຄຕນເຍເນວ ເອກສ຺ມິໍ ກາເລ ອຍໍ ຉຕ຺ຕປາຓິ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ຈຕຸສຏ຺ຐິຍາ ປາທມູລິເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປທຸສ຺ສິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ມໂນຣຖໍ ອປູເຣນ຺ຕໍ ນາເສຕຸກາມາຍ ເທວິຍາ ປຣິຠິນ຺ໂນ ພນ຺ຘາເປສິ. ຕທາ ນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອານີໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ເທວິຍາ ໂທສໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສຍໍ ມຸຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ຎາ ພນ຺ຘາປິເຕ ສພ຺ເພປິ ເຕ ປາທມູລິເກ ໂມເຈຕ຺ວາ ‘‘ເອເຕສຎ຺ຈ ເທວິຍາ ຈ ອປຣາຘໍ ຂມຖ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ໂອວທິ. ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ –

‘‘ອິຕ຺ຖິຍາ ກາຣຓາ ຣາຊ, ພນ຺ຘາເປສິໍ ປຸໂຣຫິຕໍ;

ໂສ ມໍ ອຕ຺ເຖ ນິເວເທສິ, ຕສ຺ມາຫໍ ອນຸສູຍໂກ’’ຕິ.

ຕທາ ປນ ໂສຫໍ ຈິນ຺ເຕສິໍ – ‘‘ອຫໍ ໂສຬສ ສຫສ຺ສອິຕ຺ຖິໂຍ ປຫາຍ ເອຕໍ ເອກເມວ ກິເລສວເສນ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕປ຺ເປຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍ, ເອວໍ ທຸປ຺ປູຣຓີຍານໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ກຸຊ຺ຌນໍ ນາມ ນິວຕ຺ຖວຕ຺ເຖ ກິລິສ຺ສນ຺ເຕ ‘ກສ຺ມາ ກິລິສ຺ສສີ’ຕິ ກຸຊ຺ຌນສທິສໍ ໂຫຕິ, ຠຸຕ຺ຕຠຕ຺ເຕ ຄູຖຠາວໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ເຕ ‘ກສ຺ມາ ເອຕໍ ສຠາວໍ ອາປຊ຺ຊສີ’ຕິ ກຸຊ຺ຌນສທິສໍ ໂຫຕິ. ‘ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ນ ປາປຸຓາມິ, ຕາວ ກິເລສໍ ນິສ຺ສາຍ ມຍິ ອຸສູຍາ ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕູ’’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐຫິໍ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຸສູຍໂກ ຊາໂຕ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ – ‘‘ຕສ຺ມາຫໍ ອນຸສູຍໂກ’’ຕິ ອາຫ.

ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ສມ຺ມ ຉຕ຺ຕປາຓິ, ກິໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ທິສ຺ວາ ອມຊ຺ຊໂປ ຊາໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ຕໍ ກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ມຕ຺ໂຕ ອຫໍ ມຫາຣາຊ, ປຸຕ຺ຕມໍສານິ ຂາທຍິໍ;

ຕສ຺ສ ໂສເກນຫໍ ຜຸຏ຺ໂຐ, ມຊ຺ຊປານໍ ວິວຊ຺ຊຍິ’’ນ຺ຕິ.

ອຫໍ, ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ເພ ຕາທິໂສ ພາຣາຓສິຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ມຊ຺ເຊນ ວິນາ ວຕ຺ຕິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍ, ອມໍສກຠຕ຺ຕມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍ. ນຄເຣ ອຸໂປສຖທິວເສສຸ ມາຆາໂຕ ໂຫຕິ, ຠຕ຺ຕກາຣໂກ ປກ຺ຂສ຺ສ ເຕຣສິຍຎ຺ເຎວ ມໍສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐເປສິ, ຕໍ ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ສຸນຂາ ຂາທິໍສຸ. ຠຕ຺ຕກາຣໂກ ອຸໂປສຖທິວເສ ມໍສໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ນານຄ຺ຄຣສໂຠຊນໍ ປຈິຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອຸປນາເມຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເທວິໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ເທວິ, ອຊ຺ຊ ເມ ມໍສໍ ນ ລທ຺ຘໍ, ອມໍສກໂຠຊນໍ ນາມ ອຸປນາເມຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ກິນ຺ຕິ ກໂຣມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕາຕ, ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ຎາ ປິໂຍ ມນາໂປ, ປຸຕ຺ຕໍ ເມ ທິສ຺ວາ ຣາຊາ ຕເມວ ຈຸມ຺ພນ຺ໂຕ ປຣິສ຺ສຊນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖິຠາວມ຺ປິ ນ ຊານາຕິ, ອຫໍ ປຸຕ຺ຕໍ ມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອູຣຸມ຺ຫິ ນິສີທາເປຍ຺ຍໍ, ຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກີຬນກາເລ ຕ຺ວໍ ຠຕ຺ຕໍ ອຸປເນຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ສາ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕໍ ອລງ຺ກຕາຠຣຓໍ ມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອູຣຸມ຺ຫິ ນິສີທາເປສິ. ຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກີຬນກາເລ ຠຕ຺ຕກາຣໂກ ຠຕ຺ຕໍ ອຸປນາເມສິ. ຣາຊາ ສຸຣາມທມຕ຺ໂຕ ປາຕິຍໍ ມໍສໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ມໍສໍ ກຫ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ, ເທວ, ອຸໂປສຖທິວສໍ ມາຆາຕຕາຍ ມໍສໍ ນ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ມໍສໍ ນາມ ທຸລ຺ລຠ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອູຣຸມ຺ຫິ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ປິຍປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຄີວໍ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກາຣກສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ເວເຄນ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ອາຫຣາ’’ຕິ ອາຫ. ຠຕ຺ຕກາຣໂກ ຕຖາ ອກາສິ, ຣາຊາ ປຸຕ຺ຕມໍເສນ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິ. ຣຎ຺ໂຎ ຠເຍນ ເອໂກປິ ກນ຺ທິຕຸໍ ວາ ໂຣທິຕຸໍ ວາ ກເຖຕຸໍ ວາ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນາໂຫສິ.

ຣາຊາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສຍນປິຏ຺ເຐ ນິທ຺ທໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ຈູສກາເລ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ວິຄຕມໂທ ‘‘ປຸຕ຺ຕໍ ເມ ອາເນຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ເທວີ ກນ຺ທມານາ ປາທມູເລ ປຕິ. ‘‘ກິໍ, ຠທ຺ເທ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ເທວ, ຫິຍ຺ໂຍ ເຕ ປຸຕ຺ຕໍ ມາເຣຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕມໍເສນ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ປຸຕ຺ຕໂສເກນ ໂຣທິຕ຺ວາ ກນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ເມ ທຸກ຺ຂໍ ສຸຣາປານໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ສຸຣາປາເນ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ນ ປາປຸຓາມິ, ຕາວ ເອວຣູປໍ ວິນາສກາຣກໍ ສຸຣໍ ນາມ ນ ປິວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປໍສຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຸຂໍ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຊ຺ຊໍ ນາມ ນ ປິວິໍ. ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ – ‘‘ມຕ຺ໂຕ ອຫໍ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ອິມໍ ຄາຖມາຫ.

ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ກິໍ ປນ, ສມ຺ມ ຉຕ຺ຕປາຓິ, ອາຣມ຺ມຓໍ ທິສ຺ວາ ນິສ຺ເນໂຫ ຊາໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ຕໍ ກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ກິຕວາໂສ ນາມຫໍ ຣາຊ, ປຸຕ຺ໂຕ ປຈ຺ເຈກໂພຘິ ເມ;

ປຕ຺ຕໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຈວິໂຕ, ນິສ຺ເນໂຫ ຕສ຺ສ ກາຣຓາ’’ຕິ.

ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ເພ ອຫໍ ພາຣາຓສິຍໍເຍວ ກິຕວາໂສ ນາມ ຣາຊາ. ຕສ຺ສ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ ວິຊາຍິ. ລກ຺ຂຓປາຐກາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຍໍ ກຸມາໂຣ ປານີຍໍ ອລຠິຕ຺ວາ ມຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ‘‘ທຸຏ຺ຐກຸມາໂຣ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ອໂຫສິ. ໂສ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ໂອປຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ຣາຊາ ກຸມາຣໍ ປຸຣໂຕ ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ວາ ກຕ຺ວາ ວິຈຣິ, ປານີຍໍ ອລຠິຕ຺ວາ ມຣຓຠເຍນ ຈສ຺ສ ຈຕູສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອນ຺ໂຕນຄເຣສຸ ຈ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ໂປກ຺ຂຣຓິໂຍ ກາເຣສິ, ຈຕຸກ຺ກາທີສຸ ມຓ຺ຑເປ ກາເຣຕ຺ວາ ປານີຍຈາຏິໂຍ ຐປາເປສິ. ໂສ ເອກທິວເສ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ໂຕ ປາໂຕວ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ປສ຺ສິ. ມຫາຊໂນປິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວາ ຕເມວ ວນ຺ທຕິ ປສໍສຕິ, ອຎ຺ຊລິຎ຺ຈສ຺ສ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ກຸມາໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມາທິເສນ ສທ຺ຘິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອິມໍ ມຸຓ຺ຑກໍ ວນ຺ທນ຺ຕິ ປສໍສນ຺ຕິ, ອຎ຺ຊລິຎ຺ຈສ຺ສ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ໂສ ກຸປິໂຕ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ລທ຺ຘໍ ເຕ, ສມຓ, ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ກຸມາຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປາເຕຕ຺ວາ ສທ຺ຘິໍ ຠຕ຺ເຕນ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ປາທປ຺ປຫາເຣນ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ອກາສິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ‘‘ນຏ຺ໂຐ ວຕາຍໍ ສຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຕສ຺ສ ມຸຂໍ ໂອໂລເກສິ. ກຸມາໂຣ ‘‘ອຫໍ, ສມຓ, ກິຕວາສຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ, ນາເມນ ທຸຏ຺ຐກຸມາໂຣ ນາມ, ຕ຺ວໍ ເມ ກຸທ຺ໂຘ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ກິໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ.

ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຉິນ຺ນຠຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣຫິມວນ຺ເຕ ນນ຺ທນມູລປພ຺ຠາຣເມວ ຄໂຕ. ກຸມາຣສ຺ສາປິ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ປາປກມ຺ມໍ ປຣິປຈ຺ຈິ. ໂສ ‘‘ຑຍ຺ຫາມິ ຑຍ຺ຫາມີ’’ຕິ ສມຸຄ຺ຄຕສຣີຣຑາໂຫ ຕຕ຺ເຖວ ປຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຍຕ຺ຕກໍ ປານີຍໍ, ຕຕ຺ຕກໍ ປານີຍໍ ສພ຺ພໍ ຉິຊ຺ຊິ, ມາຕິກາ ສຸສ຺ສິໍສຸ, ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ວາ ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຣາຊາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໂສເກນ ອຠິຠູໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ເມ ໂສໂກ ປິຍວຕ຺ຖຸໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ສເຈ ເມ ສ຺ເນໂຫ ນາຠວິສ຺ສ, ໂສໂກ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສ, ອິໂຕ ທານິ ເມ ປຏ຺ຐາຍ ສວິຎ຺ຎາຓເກ ວາ ອວິຎ຺ຎາຓເກ ວາ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສ຺ເນໂຫ ນາມ ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາສິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສ຺ເນໂຫ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ກິຕວາໂສ ນາມາຫ’’ນ຺ຕິ ຄາຖມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຕ຺ໂຕ ປຈ຺ເຈກໂພຘິ ເມ. ປຕ຺ຕໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຈວິໂຕຕິ ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ປຈ຺ເຈກໂພຘິປຕ຺ຕໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຈວິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິສ຺ເນໂຫ ຕສ຺ສ ກາຣຓາຕິ ຕທາ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ເນຫວຕ຺ຖຸສ຺ສ ກາຣຓາ ອຫໍ ນິສ຺ເນໂຫ ຊາໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ກິໍ ປນ, ສມ຺ມ, ອາຣມ຺ມຓໍ ທິສ຺ວາ ນິກ຺ໂກໂຘ ຊາໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ຕໍ ກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຣໂກ ຫຸຕ຺ວາ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ, ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ຠາວຍິໍ;

ສຕ຺ຕ ກປ຺ເປ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ, ຕສ຺ມາ ອກ຺ໂກຘໂນ ອຫ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອຫໍ, ມຫາຣາຊ, ອຣໂກ ນາມ ຕາປໂສ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ວສິໍ, ຕສ຺ມາ ອຫໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ອາຈິຓ຺ຓປຣິຈິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ອກ຺ໂກຘໂນ ຊາໂຕຕິ.

ເອວໍ ຉຕ຺ຕປາຓິນາ ອຕ຺ຕໂນ ຈຕູສຸ ອງ຺ເຄສຸ ກຖິເຕສຸ ຣາຊາ ປຣິສາຍ ອິງ຺ຄິຕສຎ຺ຎໍ ອທາສິ. ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ອມຈ຺ຈາ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາທໂຍ ຈ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ‘‘ອເຣ ລຎ຺ຊຂາທກ ທຸຏ຺ຐໂຈຣ, ຕ຺ວໍ ລຎ຺ຊໍ ອລຠິຕ຺ວາ ປຓ຺ຑິຕໍ ອຸປວທິຕ຺ວາ ມາເຣຕຸກາໂມ ຊາໂຕ’’ຕິ ກາຬກໍ ເສນາປຕິໍ ຫຕ຺ຖປາເທສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊນິເວສນາ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ຄຫິຕຄຫິເຕເຫວ ປາສາຓມຸຄ຺ຄເຣຫິ ສີສໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ປາເທສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ກຑ຺ຒນ຺ຕາ ສງ຺ກາຣຏ຺ຐາເນ ຉຑ຺ເຑສຸໍ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣາຊາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກາຬກເສນາປຕິ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຉຕ຺ຕປາຓິກປ຺ປໂກ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ສກ຺ໂກ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ, ຘມ຺ມຘໂຊ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຘມ຺ມຘຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ພີຣຓຖມ຺ຠວຄ຺ໂຄ ສຕ຺ຕໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ໂສມທຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐໍ, ກຸຣຸ ປຸຓ຺ຓນທີປິ ຈ;

ກຈ຺ຉປມຈ຺ຉເສຄ຺ຄຸ ຈ, ກູຏວາຓິຊຄຣຫິ;

ຘມ຺ມຘຊນ຺ຕິ ເຕ ທສ.

໘. ກາສາວວຄ຺ໂຄ

[໒໒໑] ໑. ກາສາວຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອນິກ຺ກສາໂວ ກາສາວນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ປນ ຣາຊຄເຫ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ. ເອກສ຺ມິໍ ສມເຍ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເວຬຸວເນ ວິຫຣຕິ. ເທວທຕ຺ໂຕປິ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູປາຍ ທຸສ຺ສີລປຣິສາຍ ປຣິວຸໂຕ ຄຍາສີເສ ວິຫຣຕິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຊຄຫວາສິໂນ ຉນ຺ທກໍ ສງ຺ຆຣິຕ຺ວາ ທານໍ ສຊ຺ຊຍິໍສຸ. ອເຖໂກ ໂວຫາຣຕ຺ຖາຍ ອາຄຕວາຓິໂຊ ອິມໍ ສາຏກໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ມມ຺ປິ ປຕ຺ຕິກໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ມຫຄ຺ຆໍ ຄນ຺ຘກາສາວໍ ອທາສິ. ນາຄຣາ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ຕຍິໍສຸ, ສພ຺ພໍ ຉນ຺ທເກນ ສງ຺ກຑ຺ຒິຕໍ ກຫາປເຓເຫວ ນິຏ຺ຐາສິ. ໂສ ສາຏໂກ ອຕິເຣໂກ ອໂຫສິ. ມຫາຊໂນ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຄນ຺ຘກາສາວສາຏໂກ ອຕິເຣໂກ. ກສ຺ສ ນໍ ເທມ, ກິໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ, ອຸທາຫຸ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ມນ຺ຕຍິໍສຸ.

ຕຕ຺ເຖເກ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອປເຣ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ກຕິປາຫໍ ວສິຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິ ປກ຺ກມິສ຺ສຕິ, ເທວທຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ປນ ນິພທ຺ຘໍ ອມ຺ຫາກໍ ນຄຣເມວ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ, ມງ຺ຄລາມງ຺ຄເລສຸ ອຍເມວ ອມ຺ຫາກໍ ອວສ຺ສໂຍ, ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສມ຺ພຫຸລິກໍ ກໂຣນ຺ເຕສຸປິ ‘‘ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ ພຫຸຕຣາ ອເຫສຸໍ, ອຖ ນໍ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ອທໍສຸ. ເທວທຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ທສາ ຉິນ຺ທາເປຕ຺ວາ ໂອວຏ຺ຏິກໍ ສິພ຺ພາເປຕ຺ວາ ຣຊາເປຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ຏວຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ປາຣຸປິ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຕິໍສມຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ຣາຊຄຫາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕປຏິສນ຺ຖາຣາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຕໂນ ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ອຣຫທ຺ຘຊໍ ປາຣຸປີ’’ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອິທາເນວ ອຕ຺ຕໂນ ອນນຸຣູປໍ ອຣຫທ຺ຘຊໍ ປຣິທຫຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ປຣິທຫິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ຫຕ຺ຖິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ອສີຕິສຫສ຺ສມຕ຺ຕວາຣຓປຣິວາໂຣ ຍູຖປຕິ ຫຸຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ວສຕິ. ອເຖໂກ ທຸຄ຺ຄຕມນຸສ຺ໂສ ພາຣາຓສິຍໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ທນ຺ຕກາຣວີຖິຍໍ ທນ຺ຕກາເຣ ທນ຺ຕວລຍາທີນິ ກໂຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ຫຕ຺ຖິທນ຺ເຕ ລຠິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕ ‘‘ອາມ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ອາວຸຘໍ ອາທາຍ ກາສາວວຕ຺ຖວສໂນ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘເວສໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຏິສີສກໍ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິວີຖິຍໍ ຐຕ຺ວາ ອາວຸເຘນ ຫຕ຺ຖິໍ ມາເຣຕ຺ວາ ທນ຺ເຕ ອາທາຍ ພາຣາຓສິຍໍ ວິກ຺ກິຓນ຺ໂຕ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິວາຣຫຕ຺ຖີນໍ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມໍ ຫຕ຺ຖິໍ ມາເຣຕຸໍ ອາຣຠິ. ຫຕ຺ຖິໂນ ເທວສິກໍ ຫຕ຺ຖີສຸ ປຣິຫາຍນ຺ເຕສຸ ‘‘ເກນ ນຸ ໂຂ ກາຣເຓນ ຫຕ຺ຖິໂນ ປຣິຫາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ‘‘ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິວີຖິປຣິຍນ຺ເຕ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ຕິຏ຺ຐຕິ, ກຈ຺ຈິ ນຸ ໂຂ ໂສ ມາເຣຕິ, ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ເອກທິວສໍ ຫຕ຺ຖີ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ສຍໍ ປຈ຺ຉໂຕ ອໂຫສິ. ໂສ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອາວຸຘໍ ອາທາຍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ‘‘ຠູມິຍໍ ໂປເຖຕ຺ວາ ມາເຣສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ໂສຓ຺ຑໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ເຕນ ປຣິທຫິຕານິ ກາສາວານິ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ອຣຫທ຺ຘຊໍ ມຍາ ຄຣຸໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ໂສຓ຺ຑໍ ປຏິສໍຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ນນຸ ເອສ ອຣຫທ຺ຘໂຊ ອນນຸຈ຺ຉວິໂກ ຕຸຍ຺ຫໍ, ກສ຺ມາ ເອຕໍ ປຣິທຫສີ’’ຕິ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໑໔໑.

‘‘ອນິກ຺ກສາໂວ ກາສາວໍ, ໂຍ ວຕ຺ຖໍ ປຣິທຫິສ຺ສຕິ;

ອເປໂຕ ທມສຈ຺ເຈນ, ນ ໂສ ກາສາວມຣຫຕິ.

໑໔໒.

‘‘ໂຍ ຈ ວນ຺ຕກສາວສ຺ສ, ສີເລສຸ ສຸສມາຫິໂຕ;

ອຸເປໂຕ ທມສຈ຺ເຈນ, ສ ເວ ກາສາວມຣຫຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນິກ຺ກສາໂວຕິ ກສາໂວ ວຸຈ຺ຈຕິ ຣາໂຄ ໂທໂສ ໂມໂຫ ມກ຺ໂຂ ປຬາໂສ ອິສ຺ສາ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ມາຍາ ສາເຐຍ຺ຍໍ ຖມ຺ໂຠ ສາຣມ຺ໂຠ ມາໂນ ອຕິມາໂນ ມໂທ ປມາໂທ, ສພ຺ເພ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສພ຺ເພ ທຸຈ຺ຈຣິຕາ ສພ຺ພໍ ຠວຄາມິກມ຺ມໍ ທິຍຑ຺ຒກິເລສສຫສ຺ສໍ, ເອໂສ ກສາໂວ ນາມ. ໂສ ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອປ຺ປຫີໂນ ສນ຺ຕານໂຕ ອນິສ຺ສຏ຺ໂຐ ອນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ໂສ ອນິກ຺ກສາໂວ ນາມ. ກາສາວນ຺ຕິ ກສາຍຣສປີຕໍ ອຣຫທ຺ຘຊຠູຕໍ. ໂຍ ວຕ຺ຖໍ ປຣິທຫິສ຺ສຕີຕິ ໂຍ ເອວຣູໂປ ຫຸຕ຺ວາ ເອວຣູປໍ ວຕ຺ຖໍ ປຣິທຫິສ຺ສຕິ ນິວາເສຕິ ເຈວ ປາຣຸປຕິ ຈ. ອເປໂຕ ທມສຈ຺ເຈນາຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍທມສງ຺ຂາເຕນ ທເມນ ຈ ນິພ຺ພານສງ຺ຂາເຕນ ຈ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ເຈນ ອເປໂຕ ປຣິວຊ຺ຊິໂຕ. ນິສ຺ສກ຺ກຕ຺ເຖ ວາ ກຣຓວຈນໍ, ເອຕສ຺ມາ ທມສຈ຺ຈາ ອເປໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ ວຈີສຈ຺ຈໍ ຈຕຸສຈ຺ຈມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ນ ໂສ ກາສາວມຣຫຕີຕິ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ອນິກ຺ກສາວຕ຺ຕາ ອຣຫທ຺ຘຊໍ ກາສາວໍ ນ ອຣຫຕິ ອນນຸຈ຺ຉວິໂກ ເອຕສ຺ສ.

ໂຍ ຈ ວນ຺ຕກສາວສ຺ສາຕິ ໂຍ ປນ ປຸຄ຺ຄໂລ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ກສາວສ຺ສ ວນ຺ຕຕ຺ຕາ ວນ຺ຕກສາໂວ ອສ຺ສ. ສີເລສຸ ສຸສມາຫິໂຕຕິ ມຄ຺ຄສີເລສຸ ເຈວ ຜລສີເລສຸ ຈ ສມ຺ມາ ອາຫິໂຕ, ອາເນຕ຺ວາ ຐປິໂຕ ວິຍ ເຕສຸ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ. ເຕຫິ ສີເລຫິ ສມງ຺ຄີຠູຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຸເປໂຕຕິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ທມສຈ຺ເຈນາຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ທເມນ ຈ ສຈ຺ເຈນ ຈ. ສ ເວ ກາສາວມຣຫຕີຕິ ໂສ ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ອິມໍ ອຣຫທ຺ຘຊໍ ກາສາວໍ ອຣຫຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອິມໍ ກາຣຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມາ ອິຘ ອາຄມິ, ອາຄຈ຺ຉສິ ເຈ, ຊີວິຕໍ ເຕ ນຕ຺ຖີ’’’ຕິ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປລາເປສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຫຕ຺ຖິມາຣກປຸຣິໂສ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຍູຖປຕິ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກາສາວຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໒໒໒] ໒. ຈູຬນນ຺ທິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອິທໍ ຕທາຈຣິຍວໂຈຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກທິວສຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ນາມ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ ສາຫສິໂກ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ອຠິມາເຣ ປໂຍເຊສິ, ສິລໍ ປວິຊ຺ຌິ, ນາຬາຄິຣິໍ ປໂຍເຊສິ, ຂນ຺ຕິເມຕ຺ຕານຸທ຺ທຍມຕ຺ຕມ຺ປິສ຺ສ ຕຖາຄເຕ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ ນິກ຺ກາຣຸຓິໂກເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ມຫານນ຺ທິໂຍ ນາມ ວານໂຣ ອໂຫສິ, ກນິຏ຺ຐຠາຕິໂກ ປນສ຺ສ ຈູຬນນ຺ທິໂຍ ນາມ. ເຕ ອຸໂຠປິ ອສີຕິສຫສ຺ສວານຣປຣິວາຣາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ອນ຺ຘມາຕຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ຕາ ວາສໍ ກປ຺ເປສຸໍ. ເຕ ມາຕຣໍ ສຍນຄຸມ຺ເພ ຐເປຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຘຸຣານິ ຜລາຜລານິ ມາຕຸຍາ ເປເສນ຺ຕິ. ອາຫຣຓກວານຣາ ຕສ຺ສາ ນ ເທນ຺ຕິ, ສາ ຂຸທາປີຬິຕາ ອຏ຺ຐິຈມ຺ມາວເສສາ ກິສາ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ມຍໍ, ອມ຺ມ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ມຘຸຣຜລາຜລານິ ເປເສມ, ຕຸມ຺ເຫ ກສ຺ມາ ມິລາຍຖາ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ນາຫໍ ລຠາມີ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍິ ຍູຖໍ ປຣິຫຣນ຺ເຕ ມາຕາ ເມ ນສ຺ສິສ຺ສຕິ, ຍູຖໍ ປຫາຍ ມາຕຣໍເຍວ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຈູຬນນ຺ທິຍໍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ຍູຖໍ ປຣິຫຣ, ອຫໍ ມາຕຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສປິ ນໍ ‘‘ຠາຕິກ, ມຍ຺ຫໍ ຍູຖປຣິຫຣເຓນ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ, ອຫມ຺ປິ ມາຕຣເມວ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ອິຕິ ເຕ ອຸໂຠປິ ເອກຈ຺ຉນ຺ທາ ຫຸຕ຺ວາ ຍູຖໍ ປຫາຍ ມາຕຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ເຂ ວາສໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄິໍສຸ.

ອເຖໂກ ພາຣາຓສິວາສີ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓໂວ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ທິສາປາໂມກ຺ຂສ຺ສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ‘‘ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຈຣິຍໍ ອາປຸຈ຺ຉິ. ອາຈຣິໂຍ ອງ຺ຄວິຊ຺ຊານຸຠາເວນ ຕສ຺ສ ກກ຺ຂຬຜຣຸສສາຫສິກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ ສາຫສິໂກ, ເອວຣູປານໍ ນ ສພ຺ພກາລໍ ເອກສທິສເມວ ອິຊ຺ຌຕິ, ມຫາວິນາສໍ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ, ມາ ຕ຺ວໍ ກກ຺ຂໂຬ ໂຫຫິ, ປຈ຺ຉານຸຕາປນກາຣຓໍ ກມ຺ມໍ ມາ ກຣີ’’ຕິ ໂອວທິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ໂສ ອາຈຣິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຆຣາວາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎຫິ ສິປ຺ເປຫິ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ຘນຸໂກຏິໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິສ຺ສາມິ, ລຸທ຺ທກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ພາຣາຓສິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມເກ ວສນ຺ໂຕ ຘນຸກລາປສນ຺ນທ຺ໂຘ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນານາມິເຄ ມາເຣຕ຺ວາ ມໍສວິກ຺ກເຍນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ອຣຎ຺ເຎ ກິຎ຺ຈິ ອລຠິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອງ຺ຄຓປຣິຍນ຺ເຕ ຐິຕໍ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອປິ ນາເມຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂາຠິມຸໂຂ ປາຍາສິ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອຸໂຠປິ ເຕ ຠາຕໂຣ ມາຕຣໍ ຜລານິ ຂາທາເປຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ວິຏປພ຺ຠນ຺ຕເຣ ນິສິນ຺ນາ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ໂນ ມາຕຣໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສາຂນ຺ຕເຣ ນິລີຍິໍສຸ. ໂສປິ ໂຂ ສາຫສິກປຸຣິໂສ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ເຕສໍ ມາຕຣໍ ຊຣາທຸພ຺ພລໍ ອນ຺ຘໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ກິໍ ເມ ຕຸຈ຺ຉຫຕ຺ຖຄມເນນ ອິມໍ ມກ຺ກຏິໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ວິຊ຺ຌນຕ຺ຖາຍ ຘນຸໍ ຄຓ຺ຫິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຕາຕ ຈູຬນນ຺ທິຍ, ເອໂສ ເມ ປຸຣິໂສ ມາຕຣໍ ວິຊ຺ຌິຕຸກາໂມ, ອຫມສ຺ສາ ຊີວິຕທານໍ ທສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ມມຈ຺ຈເຍນ ມາຕຣໍ ປຏິຊຄ຺ເຄຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສາຂນ຺ຕຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ ປຸຣິສ, ມາ ເມ ມາຕຣໍ ວິຊ຺ຌິ, ເອສາ ອນ຺ຘາ ຊຣາທຸພ຺ພລາ, ອຫມສ຺ສາ ຊີວິຕທານໍ ເທມິ, ຕ຺ວໍ ເອຕໍ ອມາເຣຕ຺ວາ ມໍ ມາເຣຫີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຣສ຺ສ ອາສນ຺ນຏ຺ຐາເນ ນິສີທິ. ໂສ ນິກ຺ກຣຸໂຓ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປາເຕຕ຺ວາ ມາຕຣມ຺ປິສ຺ສ ວິຊ຺ຌິຕຸໍ ປຸນ ຘນຸໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຈູຬນນ຺ທິໂຍ ‘‘ອຍໍ ເມ ມາຕຣໍ ວິຊ຺ຌິຕຸກາໂມ, ເອກທິວສມ຺ປິ ໂຂ ເມ ມາຕາ ຊີວມານາ ລທ຺ຘຊີວິຕາເຍວ ນາມ ໂຫຕິ, ຊີວິຕທານມສ຺ສາ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ສາຂນ຺ຕຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ ປຸຣິສ, ມາ ເມ ມາຕຣໍ ວິຊ຺ຌິ, ອຫມສ຺ສາ ຊີວິຕທານໍ ທມ຺ມິ, ຕ຺ວໍ ມໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອມ຺ເຫ ທ຺ເວ ຠາຕິເກ ຄເຫຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ມາຕຸ ຊີວິຕທານໍ ເທຫີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຣສ຺ສ ອາສນ຺ນຏ຺ຐາເນ ນິສີທິ. ໂສ ຕມ຺ປິ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປາເຕຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມກ຺ກຏີ ຆເຣ ທາຣການໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມາຕຣມ຺ປິ ເຕສໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປາເຕຕ຺ວາ ຕໂຍປິ ກາເຊນາທາຍ ເຄຫາຠິມຸໂຂ ປາຍາສິ.

ອຖສ຺ສ ປາປປຸຣິສສ຺ສ ເຄເຫ ອສນິ ປຕິຕ຺ວາ ຠຣິຍຎ຺ຈ ທ຺ເວ ທາຣເກ ຈ ເຄເຫເນວ ສທ຺ຘິໍ ຌາເປສິ, ປິຏ຺ຐິວໍສຖູຓມຕ຺ຕໍ ອວສິສ຺ສິ. ອຖສ຺ສ ນໍ ຄາມທ຺ວາເຣເຍວ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ທິສ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ໂສ ປຸຕ຺ຕທາຣໂສເກນ ອຠິຠູໂຕ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ມໍສກາຊຎ຺ຊ ຘນຸຎ຺ຈ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ວຕ຺ຖໍ ປຫາຍ ນຄ຺ໂຄ ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ປຣິເທວມາໂນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຆຣໍ ປາວິສິ. ອຖສ຺ສ ສາ ຖູຓາ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສີເສ ປຕິຕ຺ວາ ສີສໍ ຠິນ຺ທິ, ປຖວີ ວິວຣໍ ອທາສິ, ອວີຈິໂຕ ຊາລາ ອຸຏ຺ຐຫິ. ໂສ ປຖວິຍາ ຄິລິຍມາໂນ ອາຈຣິຍສ຺ສ ໂອວາທໍ ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ວຕ ກາຣຓໍ ທິສ຺ວາ ປາຣາສຣິຍພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຍ຺ຫໍ ໂອວາທມທາສີ’’ຕິ ປຣິເທວມາໂນ ອິມໍ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໑໔໓.

‘‘ອິທໍ ຕທາຈຣິຍວໂຈ, ປາຣາສຣິໂຍ ຍທພ຺ຣວິ;

ມາສຸ ຕ຺ວໍ ອກຣິ ປາປໍ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ປຈ຺ຉາ ກຕໍ ຕເປ.

໑໔໔.

‘‘ຍານິ ກໂຣຕິ ປຸຣິໂສ, ຕານິ ອຕ຺ຕນິ ປສ຺ສຕິ;

ກລ຺ຍາຓກາຣີ ກລ຺ຍາຓໍ, ປາປກາຣີ ຈ ປາປກໍ;

ຍາທິສໍ ວປເຕ ພີຊໍ, ຕາທິສໍ ຫຣເຕ ຜລ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍໍ ປາຣາສຣິໂຍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອພ຺ຣວິ – ‘‘ມາສຸ ຕ຺ວໍ ປາປໍ ອກຣີ, ຍໍ ກຕໍ ປຈ຺ຉາ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ຕເປຍ຺ຍາ’’ຕິ, ອິທໍ ຕໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ວຈນໍ. ຍານິ ກາຍວຈີມໂນທ຺ວາເຣຫິ ກມ຺ມານິ ປຸຣິໂສ ກໂຣຕິ, ເຕສໍ ວິປາກໍ ປຏິລຠນ຺ໂຕ ຕານິເຍວ ອຕ຺ຕນິ ປສ຺ສຕິ. ກລ຺ຍາຓກມ຺ມກາຣີ ກລ຺ຍາຓໍ ຜລມນຸໂຠຕິ, ປາປກາຣີ ຈ ປາປກເມວ ຫີນໍ ລາມກໍ ອນິຏ຺ຐຜລໍ ອນຸໂຠຕິ. ໂລກສ຺ມິມ຺ປິ ຫິ ຍາທິສໍ ວປເຕ ພີຊໍ, ຕາທິສໍ ຫຣເຕ ຜລໍ, ພີຊານຸຣູປໍ ພີຊານຸຈ຺ຉວິກເມວ ຜລໍ ຫຣຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ ອນຸຠວຕີຕິ. ອິຕິ ໂສ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ປຖວິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອວີຈິມຫານິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ ນິກ຺ກາຣຸຓິໂກເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ລຸທ຺ທກປຸຣິໂສ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິໂຍ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ຈູຬນນ຺ທິໂຍ ອານນ຺ໂທ, ມາຕາ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມີ, ມຫານນ຺ທິໂຍ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຈູຬນນ຺ທິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໒໒໓] ໓. ປຸຏຠຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນເມ ນມນ຺ຕສ຺ສ ຠເຊ ຠຊນ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິນຄຣວາສີ ກິເຣໂກ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ເອເກນ ຊນປທກຸຏຸມ຺ພິເກນ ສທ຺ຘິໍ ໂວຫາຣໍ ອກາສິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ຠຣິຍໍ ອາທາຍ ຕສ຺ສ ຘາຣຓກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ຘາຣຓໂກ ‘‘ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ ນ ກິຎ຺ຈິ ອທາສິ, ອິຕໂຣ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ອຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາວ ນິກ຺ຂມິ. ອຖ ນໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຉາຕຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ມຄ຺ຄປຏິປນ຺ນາ ປຸຣິສາ ‘‘ຠຣິຍາຍປິ ທຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊາຫີ’’ຕິ ຠຕ຺ຕປຸຏໍ ອທໍສຸ. ໂສ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອທາຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ອິທໍ ໂຈຣານໍ ຕິຏ຺ຐນຏ຺ຐານໍ, ຕ຺ວໍ ປຸຣໂຕ ຍາຫີ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຸຈ຺ຉປຸຏໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ອຠຕ຺ຕກໍ ຕຸຈ຺ຉປຸຏເມວ ອທໍສູ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ເຕນ ເອກເກເນວ ຠຸຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ຕາ ອໂຫສິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ເຊຕວນປິຏ຺ຐິວິຫາເຣນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ‘‘ປານີຍໍ ປິວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຊຕວນໍ ປວິສິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາປິ ເຕສຎ຺ເຎວ ອາຄມນໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ມຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕລຸທ຺ທໂກ ວິຍ ຄນ຺ຘກຸຏິຉາຍາຍ ນິສີທິ, ເຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ອຸປາສິເກ, ອຍໍ ເຕ ຠຕ຺ຕາ ຫິຕກາໂມ ສສ຺ເນໂຫ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ເອຕສ຺ສ ສສ຺ເນຫາ, ອຍໍ ປນ ມຍ຺ຫໍ ນິສ຺ເນໂຫ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ ອຎ຺ເຎປິ ທິວສາ, ອຊ຺ເຊເວສ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ປຸຏຠຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ອທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາວ ຠຸຎ຺ຊີ’’ຕິ. ‘‘ອຸປາສິເກ, ນິຈ຺ຈກາລມ຺ປິ ຕ຺ວໍ ເອຕສ຺ສ ຫິຕກາມາ ສສ຺ເນຫາ, ອຍໍ ປນ ນິສ຺ເນໂຫວ. ຍທາ ປນ ປຓ຺ຑິເຕ ນິສ຺ສາຍ ຕວ ຄຸເຓ ຊານາຕິ, ຕທາ ເຕ ສພ຺ພິສ຺ສຣິຍໍ ນິຍ຺ຍາເທຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕາຍ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອມຈ຺ຈກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສໂກ ອໂຫສິ. ອຖ ຣາຊາ ‘‘ປທຸພ຺ເຠຍ຺ຍາປິ ເມ ອຍ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕໍ ອາສງ຺ກນ຺ໂຕ ນີຫຣິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ຠຣິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ເອກສ຺ມິໍ ກາສິກຄາມເກ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ປິຕຸ ກາລກຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກຸລສນ຺ຕກໍ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ພາຣາຓສິໍ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ‘‘ຠຣິຍາຍປິ ທຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊາຫີ’’ຕິ ຠຕ຺ຕປຸຏໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອທຕ຺ວາ ສຍເມວ ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິ. ສາ ‘‘ກກ຺ຂໂຬ ວຕາຍໍ ປຸຣິໂສ’’ຕິ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ຕາ ອໂຫສິ. ໂສ ພາຣາຓສິຍໍ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕກເມວ ເອຕິສ຺ສາ ອລ’’ນ຺ຕິ ນ ອຎ຺ຎໍ ສກ຺ກາຣໍ ວາ ສມ຺ມານໍ ວາ ກໂຣຕິ, ‘‘ກຖໍ ຍາເປສີ’’ຕິປິ ນໍ ນ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ເທວີ ຣຎ຺ໂຎ ພຫູປກາຣາ ສສ຺ເນຫາ, ຣາຊາ ປເນຕໍ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ສກ຺ກາຣສມ຺ມານມສ຺ສາ ກາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸປຈາຣໍ ກຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ຕາຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕຸໍ ມຍໍ, ເທວິ, ຕຸມ຺ເຫ ອຸປຏ຺ຐຫາມ, ກິໍ ນາມ ມຫລ຺ລການໍ ປິຕູນໍ ວຕ຺ຖຂຓ຺ຑໍ ວາ ຠຕ຺ຕປິຓ຺ຑໍ ວາ ທາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕາຕ, ອຫໍ ອຕ຺ຕນາວ ກິຎ຺ຈິ ນ ລຠາມິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ກິໍ ທສ຺ສາມິ, ນນຸ ລຠນກາເລ ອທາສິໍ, ອິທານິ ປນ ເມ ຣາຊາ ນ ກິຎ຺ຈິ ເທຕິ. ຕິຏ຺ຐຕຸ ອຎ຺ຎໍ ທານໍ, ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຠຕ຺ຕປຸຏໍ ລຠິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ເມ ອທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາວ ຠຸຎ຺ຊີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ອມ຺ມ, ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ເອວໍ ກເຖຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຖາ’’ຕິ? ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ຕາຕາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ອຊ຺ເຊວ ມມ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ຐິຕກາເລ ມຍິ ປຸຈ຺ຉນ຺ເຕ ເອວໍ ກເຖຖ ອຊ຺ເຊວ ໂວ ຄຸຓໍ ຊານາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸຣິມຕຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ອຏ຺ຐາສິ. ສາປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສມີເປ ອຏ຺ຐາສິ.

ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອມ຺ມ, ຕຸມ຺ເຫ ອຕິວິຍ ກກ຺ຂຬາ, ກິໍ ນາມ ປິຕູນໍ ວຕ຺ຖຂຓ຺ຑໍ ວາ ຠຕ຺ຕປິຓ຺ຑມຕ຺ຕໍ ວາ ທາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕາຕ, ອຫເມວ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກາ ກິຎ຺ຈິ ນ ລຠາມິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ກິໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ? ‘‘ນນຸ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐານໍ ເຕ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຕາຕ, ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ສມ຺ມາເນ ອສຕິ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐານໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ອິທານິ ເມ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ກິໍ ທສ຺ສຕິ, ໂສ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຠຕ຺ຕປຸຏໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕໂຕ ກິຎ຺ຈິ ອທຕ຺ວາ ສຍເມວ ຠຸຎ຺ຊີ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ເອວໍ ກິຣ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຣາຊາ ອຘິວາເສສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຘິວາສນໍ ວິທິຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ, ອມ຺ມ, ຣຎ຺ໂຎ ອປ຺ປິຍກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິຘ ວາເສນ. ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ອປ຺ປິຍສມ຺ປໂຍໂຄ ຈ ທຸກ຺ໂຂ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິຘ ວາເສ ສຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອປ຺ປິຍສມ຺ປໂຍໂຄວ ທຸກ຺ຂໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິເມ ສຕ຺ຕາ ນາມ ຠຊນ຺ເຕ ຠຊນ຺ຕິ, ອຠຊນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ມຫນ຺ໂຕ ໂລກສນ຺ນິວາໂສ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໑໔໕.

‘‘ນເມ ນມນ຺ຕສ຺ສ ຠເຊ ຠຊນ຺ຕໍ, ກິຈ຺ຈານຸກຸພ຺ພສ຺ສ ກເຣຍ຺ຍ ກິຈ຺ຈໍ;

ນານຕ຺ຖກາມສ຺ສ ກເຣຍ຺ຍ ອຕ຺ຖໍ, ອສມ຺ຠຊນ຺ຕມ຺ປິ ນ ສມ຺ຠເຊຍ຺ຍ.

໑໔໖.

‘‘ຈເຊ ຈຊນ຺ຕໍ ວນຖໍ ນ ກຍິຣາ, ອເປຕຈິຕ຺ເຕນ ນ ສມ຺ຠເຊຍ຺ຍ;

ທິໂຊ ທຸມໍ ຂີຓຜລນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ, ອຎ຺ຎໍ ສເມກ຺ເຂຍ຺ຍ ມຫາ ຫິ ໂລໂກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນເມ ນມນ຺ຕສ຺ສ ຠເຊ ຠຊນ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ນມຕິ, ຕສ຺ເສວ ປຏິນເມຍ຺ຍ. ໂຍ ຈ ຠຊຕິ, ຕເມວ ຠເຊຍ຺ຍ. ກິຈ຺ຈານຸກຸພ຺ພສ຺ສ ກເຣຍ຺ຍ ກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປ຺ປນ຺ນກິຈ຺ຈໍ ອນຸກຸພ຺ພນ຺ຕສ຺ເສວ ຕສ຺ສປິ ອຸປ຺ປນ຺ນກິຈ຺ຈໍ ປຏິກເຣຍ຺ຍ. ຈເຊ ຈຊນ຺ຕໍ ວນຖໍ ນ ກຍິຣາຕິ ອຕ຺ຕານໍ ຊຫນ຺ຕໍ ຊເຫຍ຺ເຍວ, ຕສ຺ມິໍ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຕໍ ວນຖໍ ນ ກເຣຍ຺ຍ. ອເປຕຈິຕ຺ເຕນາຕິ ວິຄຕຈິຕ຺ເຕນ ວິປລ຺ລຕ຺ຖຈິຕ຺ເຕນ. ນ ສມ຺ຠເຊຍ຺ຍາຕິ ຕຖາຣູເປນ ສທ຺ຘິໍ ນ ສມາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ທິໂຊ ທຸມນ຺ຕິ ຍຖາ ສກຸໂຓ ປຸພ຺ເພ ຜລິຕມ຺ປິ ຣຸກ຺ຂໍ ຜເລ ຂີເຓ ‘‘ຂີຓຜໂລ ອຍ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ສເມກ຺ຂຕິ ປຣິເຍສຕິ, ເອວໍ ອຎ຺ຎໍ ສເມກ຺ເຂຍ຺ຍ. ມຫາ ຫິ ເອສ ໂລໂກ, ອຖ ຕຸມ຺ເຫ ສສ຺ເນຫໍ ເອກໍ ປຸຣິສໍ ລຠິສ຺ສຖາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຣາຊາ ເທວິຍາ ສພ຺ພິສ຺ສຣິຍໍ ອທາສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ວສິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ທ຺ເວ ຊຍມ຺ປຕິກາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ‘‘ຕທາ ຊຍມ຺ປຕິກາ ອິເມ ທ຺ເວ ຊຍມ຺ປຕິກາ ອເຫສຸໍ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ປຸຏຠຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໒໒໔] ໔. ກຸມ຺ຠິລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍສ຺ເສເຕ ຈຕຸໂຣ ຘມ຺ມາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

໑໔໗.

‘‘ຍສ຺ເສເຕ ຈຕຸໂຣ ຘມ຺ມາ, ວານຣິນ຺ທ ຍຖາ ຕວ;

ສຈ຺ຈໍ ຘມ຺ໂມ ຘິຕິ ຈາໂຄ, ທິຏ຺ຐໍ ໂສ ອຕິວຕ຺ຕຕິ.

໑໔໘.

‘‘ຍສ຺ສ ເຈເຕ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຄຸຓາ ປຣມຠທ຺ທກາ;

ສຈ຺ຈໍ ຘມ຺ໂມ ຘິຕິ ຈາໂຄ, ທິຏ຺ຐໍ ໂສ ນາຕິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຄຸຓາ ປຣມຠທ຺ທກາຕິ ຍສ຺ສ ເອເຕ ປຣມຠທ຺ທກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຣາສຏ຺ເຐນ ປິຓ຺ຑຏ຺ເຐນ ຄຸຓາ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ກຸມ຺ຠິລຊາຕເກ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ ສທ຺ຘິໍ ສໂມຘາເນນາຕິ.

ກຸມ຺ຠິລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໒໒໕] ໕. ຂນ຺ຕິວຓ຺ຓຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຕ຺ຖິ ເມ ປຸຣິໂສ, ເທວາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣາຊານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ສ ກິເຣໂກ ພຫູປກາໂຣ ອມຈ຺ໂຈ ອນ຺ເຕປຸເຣ ປທຸສ຺ສິ. ຣາຊາ ‘‘ອຸປກາຣໂກ ເມ’’ຕິ ຎຕ຺ວາປິ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ໂປຣາຓກຣາຊາໂນປິ, ມຫາຣາຊ, ເອວໍ ອຘິວາເສສຸໍເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ເອໂກ ອມຈ຺ໂຈ ຕສ຺ສ ອນ຺ເຕປຸເຣ ປທຸສ຺ສິ, ອມຈ຺ຈສ຺ສາປິ ເສວໂກ ຕສ຺ສ ເຄເຫ ປທຸສ຺ສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ອປຣາຘໍ ອຘິວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕໍ ອາທາຍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ເອໂກ ເມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ສພ຺ພກິຈ຺ຈກາຣໂກ, ໂສ ມຍ຺ຫໍ ເຄເຫ ປທຸສ຺ສິ, ຕສ຺ສ ກິໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໙.

‘‘ອຕ຺ຖິ ເມ ປຸຣິໂສ ເທວ, ສພ຺ພກິຈ຺ເຈສຸ ພ຺ຍາວໂຏ;

ຕສ຺ສ ເຈໂກປຣາຘຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ຕ຺ວໍ ກິນ຺ຕິ ມຎ຺ຎສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ເຈໂກປຣາຘຕ຺ຖີຕິ ຕສ຺ສ ຈ ປຸຣິສສ຺ສ ເອໂກ ອປຣາໂຘ ອຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ຖ ຕ຺ວໍ ກິນ຺ຕິ ມຎ຺ຎສີຕິ ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອປຣາເຘ ຕ຺ວໍ ‘‘ກິໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎສິ, ຍຖາ ເຕ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທນຸຣູປມສ຺ສ ທຓ຺ຑໍ ປເຓຫີຕິ ທີເປຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕໐.

‘‘ອມ຺ຫາກມ຺ປຕ຺ຖິ ປຸຣິໂສ, ເອທິໂສ ອິຘ ວິຊ຺ຊຕິ;

ທຸລ຺ລໂຠ ອງ຺ຄສມ຺ປນ຺ໂນ, ຂນ຺ຕິຣສ຺ມາກ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຣາຊູນໍ ສຕໍ ເອທິໂສ ພຫູປກາໂຣ ອຄາເຣ ທຸສ຺ສນກປຸຣິໂສ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ຈ ໂຂ ອິຘ ວິຊ຺ຊຕິ, ອິທານິປິ ອິເຘວ ສໍວິຊ຺ຊຕິ, ມຍໍ ຣາຊາໂນປິ ສມານາ ຕສ຺ສ ພຫູປກາຣຕໍ ສນ຺ຘາຍ ອຘິວາເສມ, ຕຸຍ຺ຫໍ ປນ ອຣຎ຺ໂຎປິ ສໂຕ ອຘິວາສນຠາໂຣ ຊາໂຕ. ອງ຺ຄສມ຺ປນ຺ໂນ ຫິ ສພ຺ເພຫິ ຄຸຓໂກຏ຺ຐາເສຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຣິໂສ ນາມ ທຸລ຺ລໂຠ, ເຕນ ກາຣເຓນ ອສ຺ມາກໍ ເອວຣູເປສຸ ຐາເນສຸ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິເຍວ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ອມຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຘາຍ ຣຎ຺ໂຎ ວຸຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນ຺ເຕປຸເຣ ປທຸສ຺ສິຕຸໍ ນ ວິສຫິ, ໂສປິສ຺ສ ເສວໂກ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ວິສຫິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອຫເມວ ພາຣາຓສິຣາຊາ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ. ໂສປິ ອມຈ຺ໂຈ ຣຎ຺ໂຎ ສຕ຺ຖຸ ກຖິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂີຕິ.

ຂນ຺ຕິວຓ຺ຓຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໒໒໖] ໖. ໂກສິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກາເລ ນິກ຺ຂມນາ ສາຘູຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣາຊານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂກສລຣາຊາ ປຈ຺ຈນ຺ຕວູປສມນຕ຺ຖາຍ ອກາເລ ນິກ຺ຂມິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ສຕ຺ຖາ ປນ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຣາຊາ ອກາເລ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ນິເວສຍິ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ເອໂກ ອຸລູກສກຸໂຓ ເວຬຸຄຸມ຺ພໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິລີຍິ. ກາກເສນາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ນິກ຺ຂນ຺ຕເມວ ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’’ຕິ ປຣິວາເຣສິ. ໂສ ສູຣິຍຕ຺ຖງ຺ຄມນໍ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ອກາເລເຍວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປລາຍິຕຸໍ ອາຣຠິ. ອຖ ນໍ ກາກາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ເຑຫິ ໂກຏ຺ເຏນ຺ຕາ ປຣິປາເຕສຸໍ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ປຓ຺ຑິຕ, ອິເມ ກາກາ ໂກສິຍໍ ປຣິປາເຕນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອກາເລ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕາ ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຏິລຠນ຺ຕິເຍວ, ຕສ຺ມາ ອກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານາ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໑໕໑.

‘‘ກາເລ ນິກ຺ຂມນາ ສາຘຸ, ນາກາເລ ສາຘຸ ນິກ຺ຂໂມ;

ອກາເລນ ຫິ ນິກ຺ຂມ຺ມ, ເອກກມ຺ປິ ພຫຸຊ຺ຊໂນ;

ນ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖໍ ໂຊເຕຕິ, ຘງ຺ກເສນາວ ໂກສິຍໍ.

໑໕໒.

‘‘ຘີໂຣ ຈ ວິຘິວິຘານຎ຺ຎູ, ປເຣສໍ ວິວຣານຸຄູ;

ສພ຺ພາມິຕ຺ເຕ ວສີກຕ຺ວາ, ໂກສິໂຍວ ສຸຂີ ສິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາເລ ນິກ຺ຂມນາ ສາຘູຕິ, ມຫາຣາຊ, ນິກ຺ຂມນາ ນາມ ນິກ຺ຂມນໍ ວາ ປຣກ຺ກມນໍ ວາ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕກາເລ ສາຘຸ. ນາກາເລ ສາຘຸ ນິກ຺ຂໂມຕິ ອກາເລ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸໍ ນິກ຺ຂໂມ ນາມ ນິກ຺ຂມນໍ ວາ ປຣກ຺ກມນໍ ວາ ນ ສາຘຸ. ‘‘ອກາເລນ ຫີ’’ຕິອາທີສຸ ຈຕູສຸ ປເທສຸ ປຐເມນ ສທ຺ຘິໍ ຕຕິຍໍ, ທຸຕິເຍນ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເອວໍ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໂຕ ຫິ ໂກຈິ ປຸຣິໂສ ອກາເລນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ວາ ປຣກ຺ກມິຕ຺ວາ ວາ ນ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖໍ ໂຊເຕຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ວຸຑ຺ຒິໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຖ ໂຂ ເອກກມ຺ປິ ພຫຸຊ຺ຊໂນ ພຫຸປິ ໂສ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກຊໂນ ເອຕໍ ອກາເລ ນິກ຺ຂມນ຺ຕໍ ວາ ປຣກ຺ກມນ຺ຕໍ ວາ ເອກກໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ມຫາວິນາສໍ ປາເປຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຸປມາ – ຘງ຺ກເສນາວ ໂກສິຍໍ, ຍຖາ ອຍໍ ຘງ຺ກເສນາ ອິມໍ ອກາເລ ນິກ຺ຂມນ຺ຕຎ຺ຈ ປຣກ຺ກມນ຺ຕຎ຺ຈ ໂກສິຍໍ ຕຸຓ຺ເຑຫິ ວິຕຸທນ຺ຕິ ມຫາວິນາສໍ ປາເປນ຺ຕິ, ຕຖາ ຕສ຺ມາ ຕິຣຈ຺ຉານຄເຕ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ເກນຈິ ອກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໂຕ ນ ນິກ຺ຂມິຕພ຺ພໍ ນ ປຣກ຺ກມິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ທຸຕິຍຄາຖາຍ ຘີໂຣຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ. ວິຘີຕິ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິເຕຫິ ຐປິຕປເວຓີ. ວິຘານນ຺ຕິ ໂກຏ຺ຐາໂສ ວາ ສໍວິທຫນໍ ວາ. ວິວຣານຸຄູຕິ ວິວຣໍ ອນຸຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຊານນ຺ໂຕ. ສພ຺ພາມິຕ຺ເຕຕິ ສພ຺ເພ ອມິຕ຺ເຕ. ວສີກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ກຕ຺ວາ. ໂກສິໂຍວາຕິ ອິມມ຺ຫາ ພາລໂກສິຍາ ອຎ຺ໂຎ ປຓ຺ຑິຕໂກສິໂຍ ວິຍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ໂຍ ຈ ໂຂ ປຓ຺ຑິໂຕ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ນິກ຺ຂມິຕພ຺ພໍ ປຣກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ອິມສ຺ມິໍ ນ ນິກ຺ຂມິຕພ຺ພໍ ນ ປຣກ຺ກມິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິເຕຫິ ຐປິຕສ຺ສ ປເວຓິສງ຺ຂາຕສ຺ສ ວິຘິໂນ ໂກຏ຺ຐາສສງ຺ຂາຕໍ ວິຘານໍ ວາ ຕສ຺ສ ວາ ວິຘິໂນ ວິຘານໍ ສໍວິທຫນໍ ອນຸຏ຺ຐານໍ ຊານາຕິ, ໂສ ວິຘິວິຘານຎ຺ຎູ ປເຣສໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕານໍ ວິວຣໍ ຎຕ຺ວາ ຍຖາ ນາມ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂກສິໂຍ ຣຕ຺ຕິສງ຺ຂາເຕ ອຕ຺ຕໂນ ກາເລ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຈ ປຣກ຺ກມິຕ຺ວາ ຈ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສຍິຕານຎ຺ເຎວ ກາການໍ ສີສານິ ຉິນ຺ທມາໂນ ເຕ ສພ຺ເພ ອມິຕ຺ເຕ ວສີກຕ຺ວາ ສຸຂີ ສິຍາ, ເອວໍ ຘີໂຣປິ ກາເລ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຣກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕ ວສີກຕ຺ວາ ສຸຂີ ນິທ຺ທຸກ຺ໂຂ ຠເວຍ຺ຍາຕິ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ໂກສິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໒໒໗] ໗. ຄູຖປາຓຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສູໂຣ ສູເຣນ ສງ຺ຄມ຺ມາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ກາເລ ເຊຕວນໂຕ ຕິຄາວຸຕຑ຺ຒໂຍຊນມຕ຺ເຕ ເອໂກ ນິຄມຄາໂມ, ຕຕ຺ຖ ພຫູນິ ສລາກຠຕ຺ຕປກ຺ຂິຍຠຕ຺ຕານິ ອຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ເຣໂກ ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉໂກ ໂກຓ຺ໂຑ ວສຕິ. ໂສ ສລາກຠຕ຺ຕປກ຺ຂິຍຠຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຖາຍ ອາຄເຕ ທຫເຣ ຈ ສາມເຓເຣ ຈ ‘‘ເກ ຂາທນ຺ຕິ, ເກ ປິວນ຺ຕິ, ເກ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕ ລຊ຺ຊາເປສິ. ເຕ ຕສ຺ສ ຠເຍນ ສລາກຠຕ຺ຕປກ຺ຂິຍຠຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ຕໍ ຄາມໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອເຖກທິວສໍ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສລາກຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອສຸກຄາເມ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ວາ ປກ຺ຂິຍຠຕ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ຕຕ຺ຖ ປເນໂກ ໂກຓ຺ໂຑ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ກເຖຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕ ອກ຺ໂກສຕິ ປຣິຠາສຕິ, ຕສ຺ສ ຠເຍນ ໂກຈິ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຕ຺ຖ ຠຕ຺ຕານິ ມຍ຺ຫໍ ປາເປຖ, ອຫໍ ຕໍ ທເມຕ຺ວາ ນິພ຺ພິເສວນໍ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕຸມ຺ເຫ ທິສ຺ວາ ປລາຍນກໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຠິກ຺ຂູ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຠຕ຺ຕານິ ປາເປສຸໍ.

ໂສ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄາມທ຺ວາເຣ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂກຓ຺ໂຑ ຈຓ຺ຑເມຓ຺ຑໂກ ວິຍ ເວເຄນ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປຎ຺ຫໍ ເມ, ສມຓ, ກເຖຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອຸປາສກ, ຄາເມ ຈຣິຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ອາທາຍ ອາສນສາລໍ ຕາວ ເມ ອາຄນ຺ຕຸໍ ເທຫີ’’ຕິ. ໂສ ຍາຄຸໍ ອາທາຍ ອາສນສາລໍ ອາຄເຕປິ ຕສ຺ມິໍ ຕເຖວ ອາຫ. ໂສປິ ນໍ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ຍາຄຸໍ ຕາວ ເມ ປາຕຸໍ ເທຫິ, ອາສນສາລໍ ຕາວ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕຸໍ ເທຫິ, ສລາກຠຕ຺ຕໍ ຕາວ ເມ ອາຫຣິຕຸໍ ເທຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕເມວ ປຕ຺ຕໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ, ປຎ຺ຫໍ ເຕ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ພຫິຄາມໍ ເນຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ອໍເສ ຐເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຕຕ຺ຣາປິ ນໍ ໂສ ‘‘ສມຓ, ປຎ຺ຫໍ ເມ ກເຖຫີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ‘‘ກເຖມິ ເຕ ປຎ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ປາເຕຕ຺ວາ ອຏ຺ຐີນິ ສໍຈຸຓ຺ເຓນ຺ໂຕ ວິຍ ໂປເຖຕ຺ວາ ຄູຖໍ ມຸເຂ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ອິມໍ ຄາມໍ ອາຄຕໍ ກຎ຺ຈິ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕກາເລ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສນ຺ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາວ ປລາຍຕິ. ອປຣຠາເຄ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສາ ກິຣິຍາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ປາກຏາ ຊາຕາ. ອເຖກທິວສໍ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸກຠິກ຺ຂຸ ກິຣ ໂກຓ຺ຑສ຺ສ ມຸເຂ ຄູຖໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອິທາເນວ ຕໍ ມີຬ຺ເຫນ ອາສາເທຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ອາສາເທສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ອງ຺ຄມຄຘວາສິໂນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຣຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ເອກທິວສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຣຏ຺ຐານໍ ສີມນ຺ຕເຣ ເອກໍ ສຣໍ ນິສ຺ສາຍ ວສິຕ຺ວາ ສຸຣໍ ປິວິຕ຺ວາ ມຈ຺ຉມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ປາໂຕວ ຍານານິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ເຕສໍ ຄຕກາເລ ເອໂກ ຄູຖຂາທໂກ ປາຓໂກ ຄູຖຄນ຺ເຘນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ປີຕຏ຺ຐາເນ ຉຑ຺ຑິຕໍ ສຸຣໍ ທິສ຺ວາ ປິປາສາຍ ປິວິຕ຺ວາ ມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຄູຖປຸຎ຺ຊໍ ອຠິຣຸຫິ, ອລ຺ລຄູຖໍ ຕສ຺ມິໍ ອາຣຸຬ຺ເຫ ໂຖກໍ ໂອນມິ. ໂສ ‘‘ປຖວີ ມໍ ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ ວິຣວິ. ຕສ຺ມິຎ຺ເຎວ ຂເຓ ເອໂກ ມຕ຺ຕວຣວາຣໂຓ ຕໍ ປເທສໍ ປຕ຺ວາ ຄູຖຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຏິກ຺ກມິ. ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອສ ມມ ຠເຍນ ປລາຍຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ເມ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ຄາມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຕໍ ອວ຺ຫຍນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕໓.

‘‘ສູໂຣ ສູເຣນ ສງ຺ຄມ຺ມ, ວິກ຺ກນ຺ເຕນ ປຫາຣິນາ;

ເອຫິ ນາຄ ນິວຕ຺ຕສ຺ສຸ, ກິໍ ນຸ ຠີໂຕ ປລາຍສິ;

ປສ຺ສນ຺ຕຸ ອງ຺ຄມຄຘາ, ມມ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ວິກ຺ກມ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຕ຺ວໍ ສູໂຣ ມຍາ ສູເຣນ ສທ຺ຘິໍ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ວີຣິຍວິກ຺ກເມນ ວິກ຺ກນ຺ເຕນ ປຫາຣທານສມຕ຺ຖຕາຍ ປຫາຣິນາ ກິໍກາຣຓາ ອສງ຺ຄາເມຕ຺ວາວ ຄຈ຺ຉສິ, ນນຸ ນາມ ເອກສມ຺ປຫາໂຣປິ ທາຕພ຺ໂພ ສິຍາ, ຕສ຺ມາ ເອຫິ ນາຄ ນິວຕ຺ຕສ຺ສຸ, ເອຕ຺ຕເກເນວ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ກິໍ ນຸ ຠີໂຕ ປລາຍສິ, ອິເມ ອິມໍ ສີມໍ ອນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາ ວສນ຺ຕາ ປສ຺ສນ຺ຕຸ, ອງ຺ຄມຄຘາ ມມ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ວິກ຺ກມໍ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ອມ຺ຫາກໍ ປຣກ຺ກມໍ ປສ຺ສນ຺ຕູຕິ.

ໂສ ຫຕ຺ຖີ ກຓ຺ຓໍ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອປສາເທນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕໔.

‘‘ນ ຕໍ ປາທາ ວຘິສ຺ສາມິ, ນ ທນ຺ເຕຫິ ນ ໂສຓ຺ຑິຍາ;

ມີຬ຺ເຫນ ຕໍ ວຘິສ຺ສາມິ, ປູຕິ ຫຎ຺ຎຕຸ ປູຕິນາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ນ ຕໍ ປາທາທີຫິ ວຘິສ຺ສາມິ, ຕຸຍ຺ຫໍ ປນ ອນຸຈ຺ຉວິເກນ ມີຬ຺ເຫນ ຕໍ ວຘິສ຺ສາມີຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ປູຕິຄູຖປາຓໂກ ປູຕິນາວ ຫຎ຺ຎຕູ’’ຕິ ຕສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ມຫນ຺ຕໍ ລຓ຺ຑໍ ປາເຕຕ຺ວາ ອຸທກໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຕໍ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ໂກຎ຺ຈນາທໍ ນທນ຺ໂຕ ອຣຎ຺ຎເມວ ປາວິສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຄູຖປາຓໂກ ໂກຓ຺ໂຑ ອໂຫສິ, ວາຣໂຓ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ, ຕໍ ກາຣຓໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ນິວຸຕ຺ຖເທວຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຄູຖປາຓຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໒໒໘] ໘. ກາມນີຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຕໂຍ ຄິຣິນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກາມນີຕພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ນາມ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ອຕີຕຎ຺ຈ ທ຺ວາທສກນິປາເຕ ກາມຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໒.໓໗ ອາທໂຍ) ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ເຕສຸ ປນ ທ຺ວີສຸ ຣາຊປຸຕ຺ເຕສຸ ເຊຏ຺ຐໂກ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຍໍ ຣາຊາ ອໂຫສິ, ກນິຏ຺ໂຐ ອຸປຣາຊາ. ເຕສຸ ຣາຊາ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາເມສຸ ອຕິຕ຺ໂຕ ຘນໂລໂລ ອໂຫສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ຊມ຺ພຸທີປໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ທ຺ວີສຸປິ ກາເມສຸ ອຕິຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ຣາຊານໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ລຊ຺ຊາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓວວຓ຺ເຓນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປສ຺ສິ, ຣຎ຺ຎາ ຈ ‘‘ເກນຕ຺ເຖນ ອາຄໂຕສິ ມາຓວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຫໍ, ມຫາຣາຊ, ຕີຓິ ນຄຣານິ ປສ຺ສາມິ ເຂມານິ ສຸຠິກ຺ຂານິ ປຫູຕຫຕ຺ຖິອສ຺ສຣຖປຕ຺ຕີນິ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓາລງ຺ກາຣຠຣິຕານິ, ສກ຺ກາ ຈ ປນ ຕານິ ອປ຺ປເກເນວ ພເລນ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ, ອຫໍ ເຕ ຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ອາຄໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກທາ ຄຈ຺ຉາມ, ມາຓວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສ຺ເວ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉ, ປາໂຕວ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ມຫາຣາຊ, ເວເຄນ ພລໍ ສຊ຺ເຊຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ.

ຣາຊາ ປຸນທິວເສ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ພລສຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອມຈ຺ເຈ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ຫິຍ຺ໂຍ ເອໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓໂວ ‘‘ອຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຈາເລ ອິນ຺ທປຕ຺ເຕ ເກກເກຕິ ອິເມສຸ ຕີສຸ ນຄເຣສຸ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ, ຕໍ ມາຓວໍ ອາທາຍ ຕີສຸ ນຄເຣສຸ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມ, ເວເຄນ ນໍ ປກ຺ໂກສຖາຕິ. ‘‘ກຕ຺ຖສ຺ສ, ເທວ, ນິວາໂສ ທາປິໂຕ’’ຕິ? ‘‘ນ ເມ ຕສ຺ສ ນິວາສເຄຫໍ ທາປິຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ນິວາສປຣິພ຺ພໂຍ ປນ ທິນ຺ໂນ’’ຕິ? ‘‘ໂສປິ ນ ທິນ຺ໂນ’’ຕິ. ອຖ ‘‘ກຫໍ ນໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ? ‘‘ນຄຣວີຖີສຸ ໂອໂລເກຖາ’’ຕິ. ເຕ ໂອໂລເກນ຺ຕາ ອທິສ຺ວາ ‘‘ນ ປສ຺ສາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣຎ຺ໂຎ ມາຓວໍ ອປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ເອວໍ ມຫນ຺ຕາ ນາມ ອິສ຺ສຣິຍາ ປຣິຫີໂນມ຺ຫີ’’ຕິ ມຫາໂສໂກ ອຸທປາທິ, ຫທຍວຕ຺ຖຸ ອຸຓ຺ຫໍ ອໂຫສິ, ວຕ຺ຖຸໂລຫິຕໍ ກຸປ຺ປິ, ໂລຫິຕປກ຺ຂນ຺ທິກາ ອຸທປາທິ, ເວຊ຺ຊາ ຕິກິຈ຺ຉິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ.

ຕໂຕ ຕີຫຈຕູຫຈ຺ຈເຍນ ສກ຺ໂກ ອາວຊ຺ຊມາໂນ ຕສ຺ສ ຕໍ ອາພາຘໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຕິກິຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຓ຺ເຓນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ‘‘ເວຊ຺ຊພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຕິກິຈ຺ຉນຕ຺ຖາຍ ອາຄໂຕ’’ຕິ ອາໂຣຈາເປສິ. ຣາຊາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມຫນ຺ຕມຫນ຺ຕາ ຣາຊເວຊ຺ຊາ ມໍ ຕິກິຈ຺ຉິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ, ປຣິພ຺ພຍມສ຺ສ ທາເປຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊຖາ’’ຕິ ອາຫ. ສກ຺ໂກ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເນວ ນິວາສປຣິພ຺ພເຍນ ອຕ຺ໂຖ, ເວຊ຺ຊລາຠມ຺ປິ ນ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ, ຕິກິຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ນໍ, ປຸນ ຣາຊາ ມໍ ປສ຺ສຕູ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ອາຫ. ສກ຺ໂກ ປວິສິຕ຺ວາ ຊຍາເປຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ, ຣາຊາ ‘‘ຕ຺ວໍ ມໍ ຕິກິຈ຺ຉສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຕິກິຈ຺ຉສ຺ສູ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ມຫາຣາຊ, ພ຺ຍາຘິໂນ ເມ ລກ຺ຂຓໍ ກເຖຖ, ເກນ ກາຣເຓນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ກິໍ ຂາທິຕໍ ວາ ປີຕໍ ວາ ນິສ຺ສາຍ, ອຸທາຫຸ ທິຏ຺ຐໍ ວາ ສຸຕໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ຕາຕ, ມຍ຺ຫໍ ພ຺ຍາຘິ ສຸຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ເຕ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຕາຕ ເອໂກ ມາຓໂວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ‘ຕີສຸ ນຄເຣສຸ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຫ, ອຫໍ ຕສ຺ສ ນິວາສຏ຺ຐານໍ ວາ ນິວາສປຣິພ຺ພຍໍ ວາ ນ ທາເປສິໍ, ໂສ ມຍ຺ຫໍ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ. ອຖ ເມ ‘ເອວໍ ມຫນ຺ຕາ ນາມ ອິສ຺ສຣິຍາ ປຣິຫີໂນມ຺ຫີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ອຍໍ ພ຺ຍາຘິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ສເຈ ສກ຺ໂກສິ ຕ຺ວໍ ເມ ກາມຈິຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ພ຺ຍາຘິໍ ຕິກິຈ຺ຉິຕຸໍ, ຕິກິຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕໕.

‘‘ຕໂຍ ຄິຣິໍ ອນ຺ຕຣໍ ກາມຍາມິ, ປຎ຺ຈາລາ ກຸຣຸໂຍ ເກກເກ ຈ;

ຕຕຸຕ຺ຕຣິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ກາມຍາມິ, ຕິກິຈ຺ຉ ມໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ກາມນີຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕໂຍ ຄິຣິນ຺ຕິ ຕໂຍ ຄິຣີ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ຍຖາ ‘‘ສຸທສ຺ສນສ຺ສ ຄິຣິໂນ, ທ຺ວາຣຎ຺ເຫຕໍ ປກາສຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸທສ຺ສນໍ ເທວນຄຣໍ ຍຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ທຸຄ຺ຄຓ຺ຫຕາຍ ທຸຈ຺ຈລນຕາຍ ‘‘ສຸທສ຺ສນຄິຣີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວມິຘາປິ ຕີຓິ ນຄຣານິ ‘‘ຕໂຍ ຄິຣິ’’ນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕານິ. ຕສ຺ມາ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ຕີຓິ ຈ ນຄຣານິ ເຕສຎ຺ຈ ອນ຺ຕຣໍ ຕິວິຘມ຺ປິ ຣຏ຺ຐໍ ກາມຍາມິ. ‘‘ປຎ຺ຈາລາ ກຸຣຸໂຍ ເກກເກ ຈາ’’ຕິ ອິມານິ ເຕສໍ ຣຏ຺ຐານໍ ນາມານິ. ເຕສຸ ປຎ຺ຈາລາຕິ ອຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຈາລາ, ຕຕ຺ຖ ກປິລໍ ນາມ ນຄຣໍ. ກຸຣຸໂຍຕິ ກຸຣຸຣຏ຺ຐໍ, ຕຕ຺ຖ ອິນ຺ທປຕ຺ຕໍ ນາມ ນຄຣໍ. ເກກເກ ຈາຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ເຕ ອຸປໂຍຄວຈນໍ, ເຕນ ເກກກຣຏ຺ຐໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ເກກກຣາຊຘານີເຍວ ນຄຣໍ. ຕຕຸຕ຺ຕຣິນ຺ຕິ ຕໍ ອຫໍ ອິໂຕ ປຏິລທ຺ຘາ ພາຣາຓສິຣຊ຺ຊາ ຕຕຸຕ຺ຕຣິໍ ຕິວິຘໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາມຍາມິ. ຕິກິຈ຺ຉ ມໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກາມນີຕນ຺ຕິ ອິເມຫິ ວຕ຺ຖຸກາເມຫິ ຈ ກິເລສກາເມຫິ ຈ ນີຕໍ ຫຕໍ ປຫຕໍ ສເຈ ສກ຺ໂກສິ, ຕິກິຈ຺ຉ ມໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ.

ອຖ ນໍ ສກ຺ໂກ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຕ຺ວໍ ມູໂລສຘາທີຫິ ອເຕກິຈ຺ໂຉ. ຎາໂຓສເຘເນວ ຕິກິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕໖.

‘‘ກຓ຺ຫາຫິທຏ຺ຐສ຺ສ ກໂຣນ຺ຕິ ເຫເກ, ອມນຸສ຺ສປວິຏ຺ຐສ຺ສ ກໂຣນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ;

ນ ກາມນີຕສ຺ສ ກໂຣຕິ ໂກຈິ, ໂອກ຺ກນ຺ຕສຸກ຺ກສ຺ສ ຫິ ກາ ຕິກິຈ຺ຉາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຓ຺ຫາຫິທຏ຺ຐສ຺ສ ກໂຣນ຺ຕິ ເຫເກຕິ ເອກຈ຺ເຈ ຫິ ຕິກິຈ຺ຉກາ ໂຆຣວິເສນ ກາຬສປ຺ເປນ ທຏ຺ຐສ຺ສ ມນ຺ເຕຫິ ເຈວ ໂອສເຘຫິ ຈ ຕິກິຈ຺ຉໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອມນຸສ຺ສປວິຏ຺ຐສ຺ສ ກໂຣນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາຕິ ອປເຣ ປຓ຺ຑິຕາ ຠູຕເວຊ຺ຊາ ຠູຕຍກ຺ຂາທີຫິ ອມນຸສ຺ເສຫິ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ ອຠິຠູຕສ຺ສ ຄຫິຕສ຺ສ ພລິກມ຺ມປຣິຕ຺ຕກຣຓໂອສຘປຣິຠາວິຕາທີຫິ ຕິກິຈ຺ຉໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ນ ກາມນີຕສ຺ສ ກໂຣຕິ ໂກຈີຕິ ກາເມຫິ ປນ ນີຕສ຺ສ ກາມວສິກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ຕິກິຈ຺ຉໍ ນ ກໂຣຕິ, ກໂຣນ຺ໂຕປິ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ກິໍກາຣຓາ? ໂອກ຺ກນ຺ຕສຸກ຺ກສ຺ສ ຫິ ກາ ຕິກິຈ຺ຉາຕິ, ໂອກ຺ກນ຺ຕສຸກ຺ກສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ກຸສລຘມ຺ມມຣິຍາທໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ອກຸສລຘມ຺ເມ ປຕິຏ຺ຐິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ມນ຺ໂຕສຘາທີຫິ ກາ ນາມ ຕິກິຈ຺ຉາ, ນ ສກ຺ກາ ໂອສເຘຫິ ຕິກິຈ຺ຉິຕຸນ຺ຕິ.

ອິຕິສ຺ສ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອິມໍ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິ ເອວມາຫ – ‘‘ມຫາຣາຊ, ສເຈ ຕ຺ວໍ ຕານິ ຕີຓິ ຣຊ຺ຊານິ ລຈ຺ຉສິ, ອປິ ນຸ ໂຂ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ນຄເຣສຸ ຣຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ຈຕ຺ຕາຣິ ສາຏກຍຸຄານິ ປຣິທເຫຍ຺ຍາສິ, ຈຕູສຸ ວາ ສຸວຓ຺ຓປາຕີສຸ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາສິ, ຈຕູສຸ ວາ ສຍເນສຸ ສເຍຍ຺ຍາສິ, ມຫາຣາຊ, ຕຓ຺ຫາວສິເກນ ນາມ ຠວິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕຓ຺ຫາ ຫິ ນາເມສາ ວິປຕ຺ຕິມູລາ. ສາ ວຑ຺ຒມານາ ໂຍ ຕໍ ວຑ຺ເຒຕິ, ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຏ຺ຐສຸ ມຫານິຣເຍສຸ ໂສຬສສຸ ອຸສ຺ສທນິຣເຍສຸ ນານປ຺ປກາຣເຠເທສຸ ຈ ອວເສເສສຸ ອປາເຍສຸ ຂິປຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ຣາຊານໍ ນິຣຍາທິຠເຍນ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ຣາຊາປິສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ວິຄຕໂສໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຕາວເທວ ນິພ຺ຍາຘິຕໍ ປາປຸຓິ. ສກ຺ໂກປິສ຺ສ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ເທວໂລກເມວ ຄໂຕ. ໂສປິ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ກາມນີຕພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອໂຫສິ, ສກ຺ໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກາມນີຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໒໒໙] ໙. ປລາຍິຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຄຊຄ຺ຄເມເຆຫີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປລາຍິຕປຣິພ຺ພາຊກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ວາທຕ຺ຖາຍ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ວິຈຣິຕ຺ວາ ກຎ຺ຈິ ປຏິວາທິໍ ອລຠິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ໂກຈິ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ວາທໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ’’ຕິ ມນຸສ຺ເສ ປຸຈ຺ຉິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ຕາທິສານໍ ສຫສ຺ເສນປິ ສທ຺ຘິໍ ວາທໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ສພ຺ພຎ຺ຎູ ທ຺ວິປທານໍ ອຄ຺ໂຄ ມຫາໂຄຕໂມ ຘມ຺ມິສ຺ສໂຣ ປຣປ຺ປວາທມທ຺ທໂນ, ສກເລປິ ຊມ຺ພຸທີເປ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ປຣປ຺ປວາໂທ ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເວລນ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ສມຸທ຺ທອູມິໂຍ ວິຍ ຫິ ສພ຺ພວາທາ ຕສ຺ສ ປາທມູລໍ ປຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ກເຖສຸໍ. ປຣິພ຺ພາຊໂກ ‘‘ກຫໍ ປນ ໂສ ເອຕຣຫີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເຊຕວເນ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິສ຺ສ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຫາຊນປຣິວຸໂຕ ເຊຕວນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຊເຕນ ຣາຊກຸມາເຣນ ນວໂກຏິຘນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ກາຣິຕໍ ເຊຕວນທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວສນປາສາໂທ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐໂກ ອຍ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐໂກ ຕາວ ເອວຣູໂປ, ວສນເຄຫໍ ກີທິສໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຄນ຺ຘກຸຏິ ນາມ ອປ຺ປເມຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເອວຣູເປນ ສມເຓນ ສທ຺ຘິໍ ໂກ ວາທໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໂຕວ ປລາຍິ. ມນຸສ຺ສາ ອຸນ຺ນາທິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣາ ‘‘ກິໍ ອກາເລ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ກຖຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ ອຸປາສກາ ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ມມ ວສນຏ຺ຐານສ຺ສ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກໍ ທິສ຺ວາ ປລາຍເຕວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ຄນ຺ຘາຣຣຏ຺ເຐ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ. ໂສ ‘‘ຕກ຺ກສິລໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຫນ຺ເຕນ ພລກາເຍນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນຄຣໂຕ ອວິທູເຣ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ນິຍາເມນ ຫຕ຺ຖີ ເປເສຖ, ອິມິນາ ອສ຺ເສ, ອິມິນາ ຣເຖ, ອິມິນາ ປຕ຺ຕີ, ເອວໍ ຘາວິຕ຺ວາ ອາວຸເຘຫິ ປຫຣຖ, ເອວໍ ຆນວສ຺ສວລາຫກາ ວິຍ ສຣວສ຺ສໍ ວສ຺ສຖາ’’ຕິ ເຕນໍ ວິຈາເຣນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໑໕໗.

‘‘ຄຊຄ຺ຄເມເຆຫິ ຫຍຄ຺ຄມາລິຠິ, ຣຖູມິຊາເຕຫິ ສຣາຠິວສ຺ເສຠິ;

ຖຣຸຄ຺ຄຫາວຏ຺ຏທຬ຺ຫປ຺ປຫາຣິຠິ, ປຣິວາຣິຕາ ຕກ຺ກສິລາ ສມນ຺ຕໂຕ.

໑໕໘.

‘‘ອຠິຘາວຖ ຈູປຘາວຖ ຈ, ວິວິຘາ ວິນາທິຕາ ວທນ຺ຕິຠິ;

ວຕ຺ຕຕຊ຺ຊ ຕຸມຸໂລ ໂຆໂສ ຍຖາ, ວິຊ຺ຊຸລຕາ ຊລຘຣສ຺ສ ຄຊ຺ຊໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຄຊຄ຺ຄເມເຆຫີຕິ ອຄ຺ຄຄຊເມເຆຫິ, ໂກຎ຺ຈນາທໍ ຄຊ຺ຊນ຺ເຕຫິ ມຕ຺ຕວຣວາຣຓວລາຫເກຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫຍຄ຺ຄມາລິຠີຕິ ອຄ຺ຄຫຍມາລີຫິ, ວຣສິນ຺ຘວວລາຫກກຸເລຫິ ອສ຺ສານີເກຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣຖູມິຊາເຕຫີຕິ ສຎ຺ຊາຕອູມິເວເຄຫິ ສາຄຣສລິເລຫິ ວິຍ ສຎ຺ຊາຕຣຖູມີຫິ, ຣຖານີເກຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຣາຠິວສ຺ເສຠີຕິ ເຕຫິເຍວ ຣຖານີເກຫິ ຆນວສ຺ສເມໂຆ ວິຍ ສຣວສ຺ສໍ ວສ຺ສນ຺ເຕຫິ. ຖຣຸຄ຺ຄຫາວຏ຺ຏທຬ຺ຫປ຺ປຫາຣິຠີຕິ ຖຣຸຄ຺ຄເຫຫິ ອາວຏ຺ຏທຬ຺ຫປ຺ປຫາຣີຫິ, ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ອາວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ທຬ຺ຫໍ ປຫຣນ຺ເຕຫິ ຄຫິຕຂຄ຺ຄຣຕນຖຣຸທຓ຺ເຑຫິ ປຕ຺ຕິໂຍເຘຫິ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິວາຣິຕາ ຕກ຺ກສິລາ ສມນ຺ຕໂຕຕິ ຍຖາ ອຍໍ ຕກ຺ກສິລາ ປຣິວາຣິຕາ ໂຫຕິ, ສີຆໍ ຕຖາ ກໂຣຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຠິຘາວຖ ຈູປຘາວຖ ຈາຕິ ເວເຄນ ຘາວຖ ເຈວ ອຸປຘາວຖ ຈ. ວິວິຘາ ວິນາທິຕາ ວທນ຺ຕິຠີຕິ ວຣວາຣເຓຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິວິຘາ ວິນທິຕາ ຠວຖ, ເສລິຕຄຊ຺ຊິຕວາທິເຕຫິ ນານາວິຣວາ ໂຫຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຕ຺ຕຕຊ຺ຊ ຕຸມຸໂລ ໂຆໂສຕິ ວຕ຺ຕຕຸ ອຊ຺ຊ ຕຸມຸໂລ ມຫນ຺ໂຕ ອສນິສທ຺ທສທິໂສ ໂຆໂສ. ຍຖາ ວິຊ຺ຊຸລຕາ ຊລຘຣສ຺ສ ຄຊ຺ຊໂຕຕິ ຍຖາ ຄຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຊລຘຣສ຺ສ ມຸຂໂຕ ນິຄ຺ຄຕາ ວິຊ຺ຊຸລຕາ ຈຣນ຺ຕິ, ເອວໍ ວິຈຣນ຺ຕາ ນຄຣໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫຖາຕິ ວທຕິ.

ອິຕິ ໂສ ຣາຊາ ຄຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເສນໍ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ນຄຣທ຺ວາຣສມີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ຣຎ຺ໂຎ ວສນເຄຫ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ນຄຣທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນຄຣທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐໂກ ຕາວ ເອວຣູໂປ, ຣຎ຺ໂຎ ນິເວສນໍ ກີທິສໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເວຊຍນ຺ຕປາສາທສທິສ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ຍສສມ຺ປນ຺ເນນ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມາ’’ຕິ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກໍ ທິສ຺ວາວ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປລາຍິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິເມວ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພາຣາຓສິຣາຊາ ປລາຍິຕປຣິພ຺ພາຊໂກ ອໂຫສິ, ຕກ຺ກສິລຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ປລາຍິຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໒໓໐] ໑໐. ທຸຕິຍປລາຍິຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຘຊມປຣິມິຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ປລາຍິຕປຣິພ຺ພາຊກເມວ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ໂສ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເຊຕວນໍ ປາວິສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສຕ຺ຖາ ມຫາຊນປຣິວຸໂຕ ອລງ຺ກຕຘມ຺ມາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ມໂນສິລາຕເລ ສີຫນາທໍ ນທນ຺ໂຕ ສີຫໂປຕໂກ ວິຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ປຣິພ຺ພາຊໂກ ທສພລສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມສຣີຣປຏິຠາຄໍ ຣູປໍ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທສສ຺ສິຣິກໍ ມຸຂໍ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ຏສທິສໍ ນລາຏຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ‘‘ໂກ ເອວຣູປໍ ປຸຣິສຸຕ຺ຕມໍ ຊິນິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຣິສນ຺ຕຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປລາຍິ. ມຫາຊໂນ ຕໍ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸສ຺ສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂສ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ມມ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ມຸຂໍ ທິສ຺ວາ ປລາໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິຍໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ຕກ຺ກສິລາຍໍ ເອໂກ ຄນ຺ຘາຣຣາຊາ. ໂສ ‘‘ພາຣາຓສິໍ ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນຄຣທ຺ວາເຣ ຐິໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ພລວາຫນໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ເອຕ຺ຕກໍ ພລວາຫນໍ ຊິນິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ເສນໍ ສໍວຓ຺ເຓຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕໙.

‘‘ຘຊມປຣິມິຕໍ ອນນ຺ຕປາຣໍ, ທຸປ຺ປສຫໍ ຘງ຺ເກຫິ ສາຄຣໍວ;

ຄິຣິມິວ ອນິເລນ ທຸປ຺ປສຍ຺ໂຫ, ທຸປ຺ປສໂຫ ອຫມຊ຺ຊ ຕາທິເສນາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘຊມປຣິມິຕນ຺ຕິ ອິທໍ ຕາວ ເມ ຣເຖສຸ ໂມຣຉເທ ຐເປຕ຺ວາ ອຸສ຺ສາປິຕຘຊເມວ ອປຣິມິຕໍ ພຫຸໍ ອເນກສຕສງ຺ຂ຺ຍໍ. ອນນ຺ຕປາຣນ຺ຕິ ພລວາຫນມ຺ປິ ເມ ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ຫຕ຺ຖີ ເອຕ຺ຕກາ ອສ຺ສາ ເອຕ຺ຕກາ ຣຖາ ເອຕ຺ຕກາ ປຕ຺ຕີ’’ຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉທຣຫິຕໍ ອນນ຺ຕປາຣໍ. ທຸປ຺ປສຫນ຺ຕິ ນ ສກ຺ກາ ປຏິສຕ຺ຕູຫິ ສຫິຕຸໍ ອຠິຠວິຕຸໍ. ຍຖາ ກິໍ? ຘງ຺ເກຫິ ສາຄຣໍວ, ຍຖາ ສາຄໂຣ ພຫູຫິ ກາເກຫິ ເວຄວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ວາ ອຕິກ຺ກມນວເສນ ວາ ທຸປ຺ປສໂຫ, ເອວໍ ທຸປ຺ປສຫໍ. ຄິຣິມິວ ອນິເລນ ທຸປ຺ປສຍ຺ໂຫຕິ ອປິຈ ເມ ອຍໍ ພລກາໂຍ ຍຖາ ປພ຺ພໂຕ ວາເຕນ ອກມ຺ປນີຍໂຕ ທຸປ຺ປສໂຫ, ຕຖາ ອຎ຺ເຎນ ພລກາເຍນ ທຸປ຺ປສໂຫ. ທຸປ຺ປສໂຫ ອຫມຊ຺ຊ ຕາທິເສນາຕິ ສ຺ວາຫໍ ອິມິນາ ພເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຊ຺ຊ ຕາທິເສນ ທຸປ຺ປສໂຫຕິ ອຏ຺ຏາລເກ ຐິຕໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ.

ອຖສ຺ສ ໂສ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທສສ຺ສິຣິກໍ ອຕ຺ຕໂນ ມຸຂໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ພາລ, ມາ ວິປ຺ປລປສິ, ອິທານິ ເຕ ພລວາຫນໍ ມຕ຺ຕວາຣໂຓ ວິຍ ນຬວນໍ ວິທ຺ຘໍເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ສນ຺ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໐.

‘‘ມາ ພາລິຍໍ ວິລປິ ນ ຫິສ຺ສ ຕາທິສໍ, ວິຑຍ຺ຫເສ ນ ຫິ ລຠເສ ນິເສຘກໍ;

ອາສຊ຺ຊສິ ຄຊມິວ ເອກຈາຣິນໍ, ໂຍ ຕໍ ປທາ ນຬມິວ ໂປຖຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມາ ພາລິຍໍ ວິລປີຕິ ມາ ອຕ຺ຕໂນ ພາລຠາວໍ ວິປ຺ປລປສິ. ນ ຫິສ຺ສ ຕາທິສນ຺ຕິ ນ ຫິ ອສ຺ສ ຕາທິໂສ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ຕາທິໂສ ‘‘ອນນ຺ຕປາຣໍ ເມ ພລວາຫນ’’ນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ຕກ຺ເກນ຺ໂຕ ຣຊ຺ຊຎ຺ຈ ຄເຫຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນ ຫິ ອສ຺ສ, ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຑຍ຺ຫເສຕິ ຕ຺ວໍ ພາລ, ເກວລໍ ຣາຄໂທສໂມຫມານປຣິຬາເຫນ ວິຑຍ຺ຫສິເຍວ. ນ ຫິ ລຠເສ ນິເສຘກນ຺ຕິ ມາທິສໍ ປນ ປສຍ຺ຫ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ນິເສຘກໍ ນ ຕາວ ລຠສິ, ອຊ຺ຊ ຕໍ ອາຄຕມຄ຺ເຄເນວ ປລາເປສ຺ສາມິ. ອາສຊ຺ຊສີຕິ ອຸປຄຈ຺ຉສິ. ຄຊມິວ ເອກຈາຣິນນ຺ຕິ ເອກຈາຣິນໍ ມຕ຺ຕວຣວາຣຓໍ ວິຍ. ໂຍ ຕໍ ປທາ ນຬມິວ ໂປຖຍິສ຺ສຕີຕິ ໂຍ ຕໍ ຍຖາ ນາມ ມຕ຺ຕວຣວາຣໂຓ ປາທາ ນຬໍ ໂປເຖຕິ ສໍຈຸຓ຺ເຓຕິ, ເອວໍ ໂປຖຍິສ຺ສຕິ, ຕໍ ຕ຺ວໍ ອາສຊ຺ຊສີຕິ ອຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຘາຍາຫ.

ເອວໍ ຕຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ ປນສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຄນ຺ຘາຣຣາຊາ ອຸລ຺ໂລເກນ຺ໂຕ ກຎ຺ຈນປຏ຺ຏສທິສໍ ມຫານລາຏໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຫຓຠີໂຕ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປລາຍນ຺ໂຕ ສກນຄຣເມວ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຄນ຺ຘາຣຣາຊາ ປລາຍິຕປຣິພ຺ພາຊໂກ ອໂຫສິ, ພາຣາຓສິຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ທຸຕິຍປລາຍິຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ກາສາວວຄ຺ໂຄ ອຏ຺ຐໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ກາສາວໍ ຈູຬນນ຺ທິຍໍ, ປຸຏຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ກຸມ຺ຠິລໍ;

ຂນ຺ຕິວຓ຺ຓໍ ໂກສິຍຎ຺ຈ, ຄູຖປາຓໍ ກາມນີຕໍ;

ປລາຍິຕທ຺ວຍມ຺ປິ ຈ.

໙. ອຸປາຫນວຄ຺ໂຄ

[໒໓໑] ໑. ອຸປາຫນຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍຖາປິ ກີຕາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຘມ຺ມສຠາຍຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອາຈຣິຍໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ ປຏິສຕ຺ຕຸ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາວິນາສໍ ປາປຸຓີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອິທາເນວ ອາຈຣິຍໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ມມ ປຏິປກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ປຕ຺ໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິສິປ຺ເປ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ປາປຸຓິ. ອເຖໂກ ກາສິຄາມໂກ ມາຓວໂກ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ໂພຘິສຕ຺ຕາ ນາມ ສິປ຺ປໍ ວາເຈນ຺ຕາ ອາຈຣິຍມຸຏ຺ຐິໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຊານນນິຍາເມນ ນິຣວເສສໍ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ມາຓໂວ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຊານນສິປ຺ປໍ ນິຣວເສສມຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາຫ – ‘‘ອາຈຣິຍ, ອຫໍ ຣາຊານໍ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ສາຘຸ, ຕາຕາ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ມຫາຣາຊ, ມມ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ຕຸມ຺ເຫ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ອຸປຏ຺ຐາຕູ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິສ຺ສ ປຣິພ຺ພຍໍ ຊານາຖາ’’ຕິ? ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສມກໍ ນ ລຈ຺ຉຕິ, ຕຸມ຺ເຫສຸ ສຕໍ ລຠນ຺ເຕສຸ ປຓ຺ຓາສໍ ລຈ຺ຉຕິ, ທ຺ເວ ລຠນ຺ເຕສຸ ເອກໍ ລຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ໂສ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອນ຺ເຕວາສິກສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ອນ຺ເຕວາສິໂກ ‘‘ອຫໍ, ອາຈຣິຍ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ສມໍ ສິປ຺ປໍ ຊານາມິ. ສເຈ ສມກຎ຺ເຎວ ປຣິພ຺ພຍໍ ລຠິສ຺ສາມິ, ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ. ໂນ ເຈ, ນ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ‘‘ສເຈ ໂສ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສມປ຺ປກາໂຣ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ສມກຎ຺ເຎວ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ສມກໍ ລຠິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ເຕນ ‘‘ສາຘຸ ທສ຺ເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ‘‘ເຕນ ຫິ ສ຺ເວ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສຖາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ທສ຺ເສສ຺ສາມ, ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຖາ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ສ຺ເວ ກິຣ ອາຈຣິໂຍ ຈ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ຈ ອຸໂຠ ຫຕ຺ຖິສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສສ຺ສນ຺ຕິ, ຣາຊງ຺ຄເຓ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ທຏ຺ຐຸກາມາ ປສ຺ສນ຺ຕູ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ.

ອາຈຣິໂຍ ‘‘ນ ເມ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ອຸປາຍໂກສລ຺ລໍ ຊານາຕີ’’ຕິ ເອກໍ ຫຕ຺ຖິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກຣຕ຺ເຕເນວ ວິໂລມໍ ສິກ຺ຂາເປສິ. ໂສ ຕໍ ‘‘ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂອສກ຺ກິຕຸໍ, ‘‘ໂອສກ຺ກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຄນ຺ຕຸໍ, ‘‘ຕິຏ຺ຐາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ, ‘‘ນິປຊ຺ຊາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຐາຕຸໍ, ‘‘ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຐເປຕຸໍ, ‘‘ຐເປຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ສິກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຕໍ ຫຕ຺ຖິໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຣາຊງ຺ຄຓໍ ອຄມາສິ. ອນ຺ເຕວາສິໂກປິ ເອກໍ ມນາປໍ ຫຕ຺ຖິໍ ອຠິຣຸຫິ. ມຫາຊໂນ ສນ຺ນິປຕິ. ອຸໂຠປິ ສມກໍ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສສຸໍ. ປຸນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ຖິໍ ວິໂລມໍ ກາເຣສິ, ໂສ ‘‘ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂອສກ຺ກິ, ‘‘ໂອສກ຺ກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຸຣໂຕ ຘາວິ, ‘‘ຕິຏ຺ຐາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນິປຊ຺ຊິ, ‘‘ນິປຊ຺ຊາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຏ຺ຐາສິ, ‘‘ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນິກ຺ຂິປິ, ‘‘ນິກ຺ຂິປາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຄຓ຺ຫິ. ມຫາຊໂນ ‘‘ອເຣ ທຸຏ຺ຐອນ຺ເຕວາສິກ, ຕ຺ວໍ ອາຈຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ສາຣມ຺ຠໍ ກໂຣສິ, ອຕ຺ຕໂນ ປມາຓໍ ນ ຊານາສິ, ‘ອາຈຣິເຍນ ສມກໍ ຊານາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫສີ’’ຕິ ເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑາທີຫິ ປຫຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິມ຺ຫາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ສິປ຺ປໍ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ສຸຂຕ຺ຖາຍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປນ ຄຫິຕສິປ຺ປໍ ທຸກ຺ກຏອຸປາຫນາ ວິຍ ວິນາສເມວ ອາວຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິທໍ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໑໖໑.

‘‘ຍຖາປິ ກີຕາ ປຸຣິສສ຺ສຸປາຫນາ, ສຸຂສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ທຸຂໍ ອຸທພ຺ພເຫ;

ຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ຕາ ຕລສາ ປປີຬິຕາ, ຕສ຺ເສວ ປາເທ ປຸຣິສສ຺ສ ຂາທເຣ.

໑໖໒.

‘‘ເອວເມວ ໂຍ ທຸກ຺ກຸລີໂນ ອນຣິໂຍ, ຕມ຺ມາກ ວິຊ຺ຊຎ຺ຈ ສຸຕຎ຺ຈ ອາທິຍ;

ຕເມວ ໂສ ຕຕ຺ຖ ສຸເຕນ ຂາທຕິ, ອນຣິໂຍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປານທູປໂມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸທພ຺ພເຫຕິ ອຸທພ຺ພເຫຍ຺ຍ. ຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ຕາ ຕລສາ ປປີຬິຕາຕິ ຆມ຺ເມນ ອຠິຕຕ຺ຕາ ປາທຕເລນ ຈ ປີຬິຕາ. ຕສ຺ເສວາຕິ ເຍນ ຕາ ສຸຂຕ຺ຖາຍ ກິຓິຕ຺ວາ ປາເທສຸ ປຏິມຸກ຺ກາ ທຸກ຺ກຏູປາຫນາ, ຕສ຺ເສວ. ຂາທເຣຕິ ວຓໍ ກໂຣນ຺ຕາ ປາເທ ຂາທນ຺ຕິ.

ທຸກ຺ກຸລີໂນຕິ ທຸຊ຺ຊາຕິໂກ ອກຸລປຸຕ຺ໂຕ. ອນຣິໂຍຕິ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປວຊ຺ຊິໂຕ ອສປ຺ປຸຣິໂສ. ຕມ຺ມາກ ວິຊ຺ຊຎ຺ຈ ສຸຕຎ຺ຈ ອາທິຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕໍ ຕໍ ມນຕີຕິ ‘‘ຕມ຺ໂມ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຕມ຺ມາໂກ, ຕໍ ຕໍ ສິປ຺ປໍ ອາເສວຕິ ປຣິວຕ຺ເຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອາຈຣິຍສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ຕສ຺ມາ ຕມ຺ມາກາ, ຄາຖາພນ຺ຘສຸຂຕ຺ຖໍ ປນສ຺ສ ຣສ຺ສຠາໂວ ກໂຕ. ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຏ຺ຐາຣສສຸ ວິຊ຺ຊາຏ຺ຐາເນສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ. ສຸຕນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສຸຕປຣິຍຕ຺ຕິ. ອາທິຍາຕິອາທິຍິຕ຺ວາ. ຕເມວ ໂສ ຕຕ຺ຖ ສຸເຕນ ຂາທຕີຕິ ຕເມວາຕິ ອຕ຺ຕານເມວ. ໂສຕິ ໂຍ ທຸກ຺ກຸລີໂນ ອນຣິໂຍ ອາຈຣິຍມ຺ຫາ ວິຊ຺ຊຎ຺ຈ ສຸຕຎ຺ຈ ອາທິຍຕິ, ໂສ. ຕຕ຺ຖ ສຸເຕນ ຂາທຕີຕິ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສຸເຕນ ໂສ ອຕ຺ຕານເມວ ຂາທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ເຕເນວ ໂສ ຕຕ຺ຖ ສຸເຕນ ຂາທຕີ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ຕສ຺ສາປິ ໂສ ເຕນ ຕຕ຺ຖ ສຸເຕນ ອຕ຺ຕານເມວ ຂາທຕີຕິ ອຍເມວ ອຕ຺ໂຖ. ອນຣິໂຍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປານທູປໂມຕິ ອິຕິ ອນຣິໂຍ ທຸປາຫນູປໂມ ທຸກ຺ກຏູປາຫນູປໂມ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາ ຫິ ທຸກ຺ກຏູປາຫນາ ປຸຣິສໍ ຂາທນ຺ຕິ, ເອວເມສ ສຸເຕນ ຂາທນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ຂາທຕິ. ອຖ ວາ ປານາຍ ທຸໂຕຕິ ປານທຸ, ອຸປາຫນູປຕາປິຕສ຺ສ ອຸປາຫນາຍ ຂາທິຕປາທສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ໂສ ອຕ຺ຕານໍ ສຸເຕນ ຂາທຕິ, ໂສ ເຕນ ສຸເຕນ ຂາທິຕຕ຺ຕາ ‘‘ອນຣິໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ປານທູປໂມ, ອຸປາຫນູປຕາປິຕປາທສທິໂສຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ຣາຊາ ຕຸຏ຺ໂຐ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ອທາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ອາຈຣິໂຍ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອຸປາຫນຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໒໓໒] ໒. ວີຓາຖູຓຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເອກຈິນ຺ຕິໂຕຍມຕ຺ໂຖຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກຸມາຣິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາ ກິເຣກາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ເສຏ຺ຐິຘີຕາ ອຕ຺ຕໂນ ເຄເຫ ອຸສຠຣາຊສ຺ສ ສກ຺ກາຣໍ ກຍິຣມານໍ ທິສ຺ວາ ຘາຕິໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອມ຺ມ, ໂກ ນາເມສ ເອວໍ ສກ຺ກາຣໍ ລຠຕີ’’ຕິ. ‘‘ອຸສຠຣາຊາ ນາມ, ອມ຺ມາ’’ຕິ. ປຸນ ສາ ເອກທິວສໍ ປາສາເທ ຐຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣວີຖິໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ເອກໍ ຂຸຊ຺ຊໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຄຸນ຺ນໍ ອນ຺ຕເຣ ເຊຏ຺ຐກສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຍໍ ກກຸຘໍ ໂຫຕິ, ມນຸສ຺ສເຊຏ຺ຐກສ຺ສປິ ເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອຍໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ປຸຣິສູສໂຠ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອຕສ຺ສ ມຍາ ປາທປຣິຈາຣິກາຍ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ສາ ທາສິໍ ເປເສຕ຺ວາ ‘‘ເສຏ຺ຐິຘີຕາ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕຸກາມາ, ອສຸກຏ຺ຐານໍ ກິຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ສາຣຠຓ຺ຑກໍ ອາທາຍ ອຎ຺ຎາຕກເວເສນ ປາສາທາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປລາຍິ. ອປຣຠາເຄ ຕໍ ກມ຺ມໍ ນຄເຣ ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ຈ ປາກຏໍ ຊາຕໍ. ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸກາ ກິຣ ເສຏ຺ຐິຘີຕາ ຂຸຊ຺ເຊນ ສທ຺ຘິໍ ປລາຕາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນເວສາ ຂຸຊ຺ຊໍ ກາເມຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ກາເມສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ນິຄມຄາເມ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຆຣາວາສໍ ວສນ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕຘີຕາຫິ ວຑ຺ຒມາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ພາຣາຓສີເສຏ຺ຐິສ຺ສ ຘີຕຣໍ ວາເຣຕ຺ວາ ທິວສໍ ຐເປສິ. ເສຏ຺ຐິຘີຕາ ອຕ຺ຕໂນ ເຄເຫ ອຸສຠສ຺ສ ສກ຺ກາຣສມ຺ມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ໂກ ນາເມໂສ’’ຕິ ຘາຕິໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຸສໂຠ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣວີຖິຍາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ເອກໍ ຂຸຊ຺ຊໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ປຸຣິສູສໂຠ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສາຣຠຓ຺ຑກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປລາຍິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ໂຂ ‘‘ເສຏ຺ຐິຘີຕຣໍ ເຄຫໍ ອາເນສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ພາຣາຓສິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕເມວ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ມຄ຺ຄໍ ອຄມໍສຸ. ອຖ ຂຸຊ຺ຊສ຺ສ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ສີຕາສິຫຕສ຺ສ ອຣຸໂຓທເຍ ສຣີເຣ ວາໂຕ ກຸປ຺ປິ, ມຫນ຺ຕາ ເວທນາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ໂສ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວີຓາທຓ຺ຑໂກ ວິຍ ສໍກຸຏິໂຕ ນິປຊ຺ຊິ, ເສຏ຺ຐິຘີຕາປິສ຺ສ ປາທມູເລ ນິສີທິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເສຏ຺ຐິຘີຕຣໍ ຂຸຊ຺ຊສ຺ສ ປາທມູເລ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິຘີຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໓.

‘‘ເອກຈິນ຺ຕິໂຕຍມຕ຺ໂຖ, ພາໂລ ອປຣິຓາຍໂກ;

ນ ຫິ ຂຸຊ຺ເຊນ ວາເມນ, ໂຠຕິ ສງ຺ຄນ຺ຕຸມຣຫສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອກຈິນ຺ຕິໂຕຍມຕ຺ໂຖຕິ ອມ຺ມ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຖໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອິມິນາ ຂຸຊ຺ເຊນ ສທ຺ຘິໍ ປລາຕາ, ອຍໍ ຕຍາ ເອກິກາຍ ເອວ ຈິນ຺ຕິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ. ພາໂລ ອປຣິຓາຍໂກຕິ ອຍໍ ຂຸຊ຺ໂຊ ພາໂລ, ທຸປ຺ປຎ຺ຎຠາເວນ ມຫລ຺ລໂກປິ ພາໂລວ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ອສຕິ ຄນ຺ຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ອປຣິຓາຍໂກ. ນ ຫິ ຂຸຊ຺ເຊນ ວາເມນ, ໂຠຕິ ສງ຺ຄນ຺ຕຸມຣຫສີຕິ ອິມິນາ ຫິ ຂຸຊ຺ເຊນ ວາມນຕ຺ຕາ ວາເມນ ໂຠຕິ ຕ຺ວໍ ມຫາກຸເລ ຊາຕາ ອຠິຣູປາ ທສ຺ສນີຍາ ສງ຺ຄນ຺ຕຸໍ ສຫ ຄນ຺ຕຸໍ ນາຣຫສີຕິ.

ອຖສ຺ສ ຕໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິຘີຕາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໔.

‘‘ປຸຣິສູສຠໍ ມຎ຺ຎມານາ, ອຫໍ ຂຸຊ຺ຊມກາມຍິໍ;

ໂສຍໍ ສໍກຸຏິໂຕ ເສຕິ, ຉິນ຺ນຕນ຺ຕິ ຍຖາ ຖຸຓາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອຫໍ, ອຍ຺ຍ, ເອກໍ ອຸສຠໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຄຸນ຺ນໍ ເຊຏ຺ຐກສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຍໍ ກກຸຘໍ ໂຫຕິ, ອິມສ຺ສປິ ຕໍ ອຕ຺ຖິ, ອິມິນາປິ ປຸຣິສູສເຠນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອວມຫໍ ຂຸຊ຺ຊໍ ປຸຣິສູສຠໍ ມຎ຺ຎມານາ ອກາມຍິໍ. ໂສຍໍ ຍຖາ ນາມ ຉິນ຺ນຕນ຺ຕິ ສໂທຓິໂກ ວີຓາທຓ຺ຑໂກ, ເອວໍ ສໍກຸຏິໂຕ ເສຕີຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ອຎ຺ຎາຕກເວເສນ ນິກ຺ຂນ຺ຕຠາວເມວ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຣຖໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ເຄຫເມວ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອຍເມວ ເສຏ຺ຐິຘີຕາ ອໂຫສິ, ພາຣາຓສີເສຏ຺ຐິ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ວີຓາຖູຓຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໒໓໓] ໓. ວິກຓ຺ຓກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກາມໍ ຍຫິໍ ອິຈ຺ຉສິ ເຕນ ຄຈ຺ຉາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ຫິ ຘມ຺ມສຠໍ ອານີໂຕ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣາ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກາມຄຸຓກາຣຓາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກາມຄຸຓາ ນາເມເຕ ຠິກ຺ຂຸ ວິກຓ຺ຓກສລ຺ລສທິສາ, ສກິໍ ຫທເຍ ປຕິຏ຺ຐໍ ລຠມານາ ວິກຓ຺ຓກໍ ວິຍ ວິທ຺ຘໍ ສຸໍສຸມາຣໍ ມຣຓເມວ ປາເປນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິຍໍ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂປກ຺ຂຣຓີຕີຣໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ນຈ຺ຈຄີຕາສຸ ກຸສລາ ນຈ຺ຈຄີຕານິ ປໂຍເຊສຸໍ, ໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາ ຄີຕສທ຺ທໂລລຕາຍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາວ ສທ຺ຘິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຣາຊາ ຕາລກ຺ຂນ຺ຘປ຺ປມາຓໍ ມຈ຺ຉຆຏໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິເມ ມຈ຺ຉາ ມຍາ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຈຣນ຺ຕີ’’ຕິ ອມຈ຺ເຈ ປຸຈ຺ຉິ. ອມຈ຺ຈາ ‘‘ເອເຕ, ເທວ, ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ເອເຕ ກິຣ ມໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕີ’’ຕິ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ເຕສໍ ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ເທວສິກໍ ຕຓ຺ຑຸລມ຺ພຓໍ ປາເຈສິ. ມຈ຺ຉາ ຠຕ຺ຕເວລາຍ ເອກຈ຺ເຈ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ນາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຠຕ຺ຕໍ ນສ຺ສຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຕ຺ຕເວລາຍ ເຠຣິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ເຠຣິສຎ຺ຎາຍ ມຈ຺ເຉສຸ ສນ຺ນິປຕິເຕສຸ ຠຕ຺ຕໍ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠຕ຺ຕກມ຺ມິໂກ ເຠຣິໍ ປຫຣາເປຕ຺ວາ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ມຈ຺ຉານໍ ຠຕ຺ຕໍ ເທຕິ. ເຕປິ ເຠຣິສຎ຺ຎາຍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ.

ເຕສຸ ເອວໍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕສຸ ເອໂກ ສຸໍສຸມາໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຈ຺ເຉ ຂາທິ. ຠຕ຺ຕກມ຺ມິໂກ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສຸໍສຸມາຣໍ ມຈ຺ຉານໍ ຂາທນກາເລ ວິກຓ຺ຓເກນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນາວາຍ ຐຕ຺ວາ ມຈ຺ເຉ ຂາທິຕຸໍ ອາຄຕໍ ສຸໍສຸມາຣໍ ວິກຓ຺ຓເກນ ປຫຣິ, ຕໍ ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕປິຏ຺ຐິໍ ປາວິສິ. ໂສ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ປລາຍິ. ຠຕ຺ຕກມ຺ມິໂກ ຕສ຺ສ ວິທ຺ຘຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ອາລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໕.

‘‘ກາມໍ ຍຫິໍ ອິຈ຺ຉສິ ເຕນ ຄຈ຺ຉ, ວິທ຺ໂຘສິ ມມ຺ມມ຺ຫິ ວິກຓ຺ຓເກນ;

ຫໂຕສິ ຠຕ຺ເຕນ ສຸວາທິເຕນ, ໂລໂລ ຈ ມຈ຺ເຉ ອນຸພນ຺ຘມາໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາມນ຺ຕິ ເອກໍເສນ. ຍຫິໍ ອິຈ຺ຉສິ ເຕນ ຄຈ຺ຉາຕິ ຍສ຺ມິໍ ອິຈ຺ຉສິ, ຕສ຺ມິໍ ຄຈ຺ຉ. ມມ຺ມມ຺ຫີຕິ ມມ຺ມຏ຺ຐາເນ. ວິກຓ຺ຓເກນາຕິ ວິກຓ຺ຓກສລ຺ເລນ. ຫໂຕສິ ຠຕ຺ເຕນ ສຸວາທິເຕນ, ໂລໂລ ຈ ມຈ຺ເຉ ອນຸພນ຺ຘມາໂນຕິ ຕ຺ວໍ ເຠຣິວາທິຕສຎ຺ຎາຍ ຠຕ຺ເຕ ທີຍມາເນ ໂລໂລ ຫຸຕ຺ວາ ຂາທນຕ຺ຖາຍ ມຈ຺ເຉ ອນຸພນ຺ຘມາໂນ ເຕນ ສວາທິເຕນ ຠຕ຺ເຕນ ຫໂຕ, ຄຕຏ຺ຐາເນປິ ເຕ ຊີວິຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໖.

‘‘ເອວມ຺ປິ ໂລກາມິສໍ ໂອປຕນ຺ໂຕ, ວິຫຎ຺ຎຕີ ຈິຕ຺ຕວສານຸວຕ຺ຕີ;

ໂສ ຫຎ຺ຎຕີ ຎາຕິສຂານ ມຊ຺ເຌ, ມຈ຺ຉານຸໂຄ ໂສຣິວ ສຸໍສຸມາໂຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂລກາມິສນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ. ເຕ ຫິ ໂລໂກ ອິຏ຺ຐໂຕ ກນ຺ຕໂຕ ມນາປໂຕ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ໂລກາມິສ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂອປຕນ຺ໂຕຕິ ຕໍ ໂລກາມິສໍ ອນຸປຕນ຺ໂຕ ກິເລສວເສນ ຈິຕ຺ຕວສານຸວຕ຺ຕີ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິຫຎ຺ຎຕິ ກິລມຕິ, ໂສ ຫຎ຺ຎຕີຕິ ໂສ ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ຎາຕີນຎ຺ຈ ສຂານຎ຺ຈ ມຊ຺ເຌ ໂສ ວິກຓ຺ຓເກນ ວິທ຺ໂຘ ມຈ຺ຉານຸໂຄ ສຸໍສຸມາໂຣ ວິຍ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ມນາປາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຫຎ຺ຎຕິ ກິລມຕິ ມຫາວິນາສໍ ປາປຸຓາຕິເຍວາຕິ.

ເອວໍ ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ສຸໍສຸມາໂຣ ເທວທຕ຺ໂຕ, ມຈ຺ຉາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ພາຣາຓສິຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ວິກຓ຺ຓກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໒໓໔] ໔. ອສິຕາຠູຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຕ຺ວເມວ ທານິມກຣາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກຸມາຣິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິເຣກສ຺ມິໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຄ຺ຄສາວການໍ ອຸປຏ຺ຐາກກຸເລ ເອກາ ກຸມາຣິກາ ອຠິຣູປາ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ, ສາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ສມານຊາຕິກໍ ກຸລໍ ອຄມາສິ. ສາມິໂກ ຕໍ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ອມຎ຺ຎມາໂນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕວເສນ ຈຣຕິ. ສາ ຕສ຺ສ ຕໍ ອຕ຺ຕນິ ອນາທຣຕໍ ອຄເຓຕ຺ວາ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວເກ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕີ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ສາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຄ຺ຄຜລສຸເຂນ ວີຕິນາມຍມານາ ‘‘ສາມິໂກປິ ມໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ຆຣາວາເສນ ເມ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ຕສ຺ສາ ສາ ກິຣິຍາ ຠິກ຺ຂູສຸ ປາກຏາ ຊາຕາ. ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸກກຸລສ຺ສ ຘີຕາ ອຕ຺ຖຄເວສິກາ ສາມິກສ຺ສ ອນິຈ຺ຉຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອຄ຺ຄສາວການໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປຸນ ມາຕາປິຕໂຣ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ, ເອວໍ ອຕ຺ຖຄເວສິກາ, ອາວຸໂສ ສາ ກຸມາຣິກາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນເວສາ ກຸລຘີຕາ ອຕ຺ຖຄເວສິກາ, ປຸພ຺ເພປິ ອຕ຺ຖຄເວສິກາເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຕທາ ພາຣາຓສິຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕກຸມາຣສ຺ສ ປຣິວາຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາສງ຺ໂກ ປຸຕ຺ຕໍ ຣຏ຺ຐາ ປພ຺ພາເຊສິ. ໂສ ອສິຕາຠຸໍ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ເທວິໍ ອາທາຍ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຈ຺ຉມໍສຜລາຜລານິ ຂາທນ຺ໂຕ ປຓ຺ຓສາລາຍ ນິວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ເອກໍ ກິນ຺ນຣິໍ ທິສ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ‘‘ອິມໍ ປຊາປຕິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອສິຕາຠຸໍ ອຄເຓຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອນຸປທໍ ອຄມາສິ. ສາ ຕໍ ກິນ຺ນຣິໍ ອນຸພນ຺ຘມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມໍ ອຄເຓຕ຺ວາ ກິນ຺ນຣິໍ ອນຸພນ຺ຘຕິ, ກິໍ ເມ ອິມິນາ’’ຕິ ວິຣຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຖາເປຕ຺ວາ ກສິຓໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຓ຺ຓສາລາຍ ທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕປິ ກິນ຺ນຣິໍ ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕ ວິຈຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ຄຕມຄ຺ຄມ຺ປິ ອທິສ຺ວາ ຉິນ຺ນາໂສ ຫຸຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລາຠິມຸໂຂວ ອາຄໂຕ. ອສິຕາຠູ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຓິວຓ຺ເຓ ຄຄນຕເລ ຐິຕາ ‘‘ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ມຍາ ອິທໍ ຌານສຸຂໍ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໗.

‘‘ຕ຺ວເມວ ທານິມກຣ, ຍໍ ກາໂມ ພ຺ຍຄມາ ຕຍິ;

ໂສຍໍ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິໂກ, ຂຣຉິນ຺ນໍວ ເຣນຸກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕ຺ວເມວ ທານິມກຣາຕິ, ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ມໍ ປຫາຍ ກິນ຺ນຣິໍ ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ອິທານິ ອິທໍ ອກຣ. ຍໍ ກາໂມ ພ຺ຍຄມາ ຕຍີຕິ ຍໍ ມມ ຕຍິ ກາໂມ ວິຄໂຕ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫາເນນ ປຫີໂນ, ຍສ຺ສ ປຫີນຕ຺ຕາ ອຫໍ ອິມໍ ວິເສສໍ ປຕ຺ຕາຕິ ທີເປຕິ. ໂສຍໍ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິໂກຕິ ໂສ ປນ ກາໂມ ອິທານິ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິໂກ ຊາໂຕ, ນ ສກ຺ກາ ປຏິສນ຺ຘິຕຸໍ. ຂຣຉິນ຺ນໍວ ເຣນຸກນ຺ຕິ ຂໂຣ ວຸຈ຺ຈຕິ ກກໂຈ, ເຣນຸກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຫຕ຺ຖິທນ຺ໂຕ. ຍຖາ ກກເຈນ ຉິນ຺ໂນ ຫຕ຺ຖິທນ຺ໂຕ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິໂກ ໂຫຕິ, ນ ປຸນ ປຸຣິມນເຍນ ອລ຺ລີຍຕິ, ເອວໍ ປຸນ ມຍ຺ຫໍ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຆຏນໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄມາສິ.

ໂສ ຕສ຺ສາ ຄຕກາເລ ປຣິເທວມາໂນ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໘.

‘‘ອຕ຺ຣິຈ຺ຉໍ ອຕິໂລເຠນ, ອຕິໂລຠມເທນ ຈ;

ເອວໍ ຫາຍຕິ ອຕ຺ຖມ຺ຫາ, ອຫໍວ ອສິຕາຠຸຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉໍ ອຕິໂລເຠນາຕິ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉາ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຕ຺ຣ ອຕ຺ຣ ອິຈ຺ຉາສງ຺ຂາຕາ ອປຣິຍນ຺ຕຕຓ຺ຫາ, ອຕິໂລໂຠ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕໂລໂຠ. ອຕິໂລຠມເທນ ຈາຕິ ປຸຣິສມທໍ ອຸປ຺ປາທນໂຕ ອຕິໂລຠມໂທ ນາມ ຊາຍຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອຕ຺ຣິຈ຺ຉາວເສນ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉມາໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕິໂລເຠນ ຈ ອຕິໂລຠມເທນ ຈ ຍຖາ ອຫໍ ອສິຕາຠຸຍາ ຣາຊຘີຕາຍ ປຣິຫີໂນ, ເອວໍ ອຕ຺ຖາ ຫາຍຕີຕິ.

ອິຕິ ໂສ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ປຣິເທວິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ເອກໂກວ ວສິຕ຺ວາ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ຈ ຣາຊຘີຕາ ຈ ອິເມ ທ຺ເວ ຊນາ ອເຫສຸໍ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອສິຕາຠູຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໒໓໕] ໕. ວຈ຺ຉນຂຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສຸຂາ ຆຣາ ວຈ຺ຉນຂາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂຣຊມລ຺ລໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ຄິຫິສຫາໂຍ. ໂສ ເອກທິວສໍ ອາຄມນຕ຺ຖາຍ ເຖຣສ຺ສ ສາສນໍ ປາເຫສິ, ເຖໂຣ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ໂສ ເຖຣໍ ນານຄ຺ຄຣສໂຠຊນໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ເຖຣໍ ຄິຫິໂຠເຄຫິ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ນິມນ຺ເຕນ຺ໂຕ ‘‘ຠນ຺ເຕ ອານນ຺ທ, ມມ ເຄເຫ ປຫູຕໍ ສວິຎ຺ຎາຓກອວິຎ຺ຎາຓກຣຕນໍ, ອິທໍ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕຸຍ຺ຫໍ ທມ຺ມິ, ເອຫິ ອຸໂຠ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສາມາ’’ຕິ. ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ກາມຄຸເຓສຸ ອາທີນວໍ ກເຖຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ທິຏ຺ໂຐ ເຕ, ອານນ຺ທ, ໂຣໂຊ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣາ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິມສ຺ສ ກເຖສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມໍ ໂຣໂຊ ຆຣາວາເສນ ນິມນ຺ເຕສິ, ອຖສ຺ສາຫໍ ຆຣາວາເສ ເຈວ ກາມຄຸເຓສຸ ຈ ອາທີນວໍ ກເຖສິ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ໂຣໂຊ ມລ຺ໂລ ອິທາເນວ ປພ຺ພຊິເຕ ຆຣາວາເສນ ນິມນ຺ເຕສິ, ປຸພ຺ເພປິ ນິມນ຺ເຕສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ນິຄມຄາເມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ຈິຣໍ ວສິຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ພາຣາຓສິໍ ປາວິສິ. ອຖສ຺ສ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິ ອາຈາຣວິຫາເຣ ປສີທິຕ຺ວາ ເຄຫໍ ເນຕ຺ວາ ໂຠເຊຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ວສນຕ຺ຖາຍ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ໂຕ ອຸຍ຺ຍາເນ ວສາເປສິ. ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສິເນຫາ ອເຫສຸໍ.

ອເຖກທິວສໍ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິ ໂພຘິສຕ຺ເຕ ເປມວິສ຺ສາສວເສນ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາມ ທຸກ຺ຂາ, ມມ ສຫາຍໍ ວຈ຺ຉນຂປຣິພ຺ພາຊກໍ ອຸປ຺ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ວິຠວໍ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ທຕ຺ວາ ທ຺ເວປິ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ມຘຸຣປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ ວຈ຺ຉນຂ, ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາມ ທຸກ຺ຂາ, ສຸໂຂ ຆຣາວາໂສ, ເອຫິ ອຸໂຠ ສມຄ຺ຄາ ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ວສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໙.

‘‘ສຸຂາ ຆຣາ ວຈ຺ຉນຂ, ສຫິຣຎ຺ຎາ ສໂຠຊນາ;

ຍຕ຺ຖ ຠຸຕ຺ວາ ປິວິຕ຺ວາ ຈ, ສເຍຍ຺ຍາຖ ອນຸສ຺ສຸໂກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຫິຣຎ຺ຎາຕິ ສຕ຺ຕຣຕນສມ຺ປນ຺ນາ. ສໂຠຊນາຕິ ພຫຸຂາທນີຍໂຠຊນີຍາ. ຍຕ຺ຖ ຠຸຕ຺ວາ ປິວິຕ຺ວາ ຈາຕິ ເຍສຸ ສຫິຣຎ຺ຎໂຠຊເນສຸ ຆເຣສຸ ນານຄ຺ຄຣສານິ ໂຠຊນານິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ນານາປານານິ ຈ ປິວິຕ຺ວາ. ສເຍຍ຺ຍາຖ ອນຸສ຺ສຸໂກຕິ ເຍສຸ ອລງ຺ກຕສິຣິສຍນປິຏ຺ເຐ ອນຸສ຺ສຸໂກ ຫຸຕ຺ວາ ສເຍຍ຺ຍາສິ, ເຕ ຆຣາ ນາມ ອຕິວິຍ ສຸຂາຕິ.

ອຖສ຺ສ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຫາເສຏ຺ຐິ, ຕ຺ວໍ ອຎ຺ຎາຓຕາຍ ກາມຄິທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ຆຣາວາສສ຺ສ ຄຸຓໍ, ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຈ ອຄຸຓໍ ກເຖສິ, ຆຣາວາສສ຺ສ ເຕ ອຄຸຓໍ ກເຖສ຺ສາມິ, ສຸຓາຫິ ທານີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໐.

‘‘ຆຣາ ນານີຫມານສ຺ສ, ຆຣາ ນາຠຓໂຕ ມຸສາ;

ຆຣາ ນາທິນ຺ນທຓ຺ຑສ຺ສ, ປເຣສໍ ອນິກຸພ຺ພໂຕ;

ເອວໍ ຉິທ຺ທໍ ທຸຣຠິສມ຺ຠວໍ, ໂກ ຆຣໍ ປຏິປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຆຣາ ນານີຫມານສ຺ສາຕິ ນິຈ຺ຈກາລໍ ກສິໂຄຣກ຺ຂາທິກຣເຓນ ອນີຫມານສ຺ສ ອວາຍມນ຺ຕສ຺ສ ຆຣາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຆຣາວາໂສ ນ ປຕິຏ຺ຐາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຆຣາ ນາຠຓໂຕ ມຸສາຕິ ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ອມຸສາຠຓໂຕປິ ຆຣາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຆຣາ ນາທິນ຺ນທຓ຺ຑສ຺ສ, ປເຣສໍ ອນິກຸພ຺ພໂຕຕິ ນາທິນ຺ນທຓ຺ຑສ຺ສາຕິ ອຄ຺ຄຫິຕທຓ຺ຑສ຺ສ, ນິກ຺ຂິຕ຺ຕທຓ຺ຑສ຺ສ ປເຣສໍ ອນິກຸພ຺ພໂຕ ຆຣາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ໂຍ ປນ ອາທິນ຺ນທຓ຺ໂຑ ຫຸຕ຺ວາ ປເຣສໍ ທາສກມ຺ມກຣາທີນໍ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ອປຣາເຘ ອປຣາຘານຸຣູປໍ ວຘພນ຺ຘນເຉທນຕາຬນາທິວເສນ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ເສວ ຆຣາວາໂສ ສຓ຺ຐຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ຉິທ຺ທໍ ທຸຣຠິສມ຺ຠວໍ, ໂກ ຆຣໍ ປຏິປຊ຺ຊຕີຕິ ຕໍ ທານິ ເອວໍ ເອເຕສໍ ອີຫນາທີນໍ ອກຣເຓ ສຕິ ຕາຍ ຕາຍ ປຣິຫານິຍາ ຉິທ຺ທໍ ກຣເຓປິ ສຕິ ນິຈ຺ຈເມວ ກາຕພ຺ພໂຕ ທຸຣຠິສມ຺ຠວໍ ທຸຣາຣາຘນີຍໍ, ນິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສປິ ວາ ທຸຣຠິສມ຺ຠວເມວ ທຸປ຺ປູຣໍ ຆຣາວາສໍ ‘‘ອຫໍ ນິປ຺ປຣິຕສ຺ໂສ ຫຸຕ຺ວາ ອຊ຺ຌາວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂກ ປຏິປຊ຺ຊຕີຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຆຣາວາສສ຺ສ ໂທສໍ ກເຖຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານເມວ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິ ໂຣໂຊ ມລ຺ໂລ ອໂຫສິ, ວຈ຺ຉນຂປຣິພ຺ພາຊໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ວຈ຺ຉນຂຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໒໓໖] ໖. ພກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຠທ຺ທໂກ ວຕຍໍ ປກ຺ຂີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ກຸຫກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕຎ຺ຫິ ສຕ຺ຖາ ອາເນຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ກຸຫໂກເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ເອກສ຺ມິໍ ສເຣ ມຈ຺ໂຉ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາປຣິວາໂຣ ວສິ. ອເຖໂກ ພໂກ ‘‘ມຈ຺ເຉ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຣສ຺ສ ອາສນ຺ນຏ຺ຐາເນ ສີສໍ ປາເຕຕ຺ວາ ປກ຺ເຂ ປສາເຣຕ຺ວາ ມນ຺ທມນ຺ໂທ ມຈ຺ເຉ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ ເຕສໍ ປມາທໍ ອາຄມຍມາໂນ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມຈ຺ຉຄຓປຣິວຸໂຕ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຕໍ ຐານໍ ປາປຸຓິ. ມຈ຺ຉຄໂຓ ຕໍ ພກໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໑.

‘‘ຠທ຺ທໂກ ວຕຍໍ ປກ຺ຂີ, ທິໂຊ ກຸມຸທສນ຺ນິໂຠ;

ວູປສນ຺ເຕຫິ ປກ຺ເຂຫິ, ມນ຺ທມນ຺ໂທວ ຌາຍຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມນ຺ທມນ຺ໂທວ ຌາຍຕີຕິ ອພລພໂລ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ອຊານນ຺ໂຕ ວິຍ ເອກໂກວ ຌາຍຕີຕິ.

ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໒.

‘‘ນາສ຺ສ ສີລໍ ວິຊານາຖ, ອນຎ຺ຎາຍ ປສໍສຖ;

ອມ຺ເຫ ທິໂຊ ນ ປາເລຕິ, ເຕນ ປກ຺ຂີ ນ ຜນ຺ທຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນຎ຺ຎາຍາຕິ ອຊານິຕ຺ວາ. ອມ຺ເຫ ທິໂຊ ນ ປາເລຕີຕິ ເອສ ທິໂຊ ອມ຺ເຫ ນ ຣກ຺ຂຕິ ນ ໂຄປາຍຕິ, ‘‘ກຕຣໍ ນຸ ໂຂ ເອເຕສຸ ກພຬໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປຘາເຣຕິ. ເຕນ ປກ຺ຂີ ນ ຜນ຺ທຕີຕິ ເຕນາຍໍ ສກຸໂຓ ນ ຜນ຺ທຕິ ນ ຈລຕີຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ມຈ຺ຉຄໂຓ ອຸທກໍ ໂຂເຠຕ຺ວາ ພກໍ ປລາເປສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພໂກ ກຸຫໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ມຈ຺ຉຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ພກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໒໓໗] ໗. ສາເກຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ໂກ ນຸ ໂຂ ຠຄວາ ເຫຕູຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ສາເກຕໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສາເກຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ປເນຕ຺ຖ ອຕີຕມ຺ປິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ເຫຏ຺ຐາ ເອກກນິປາເຕ (ຊາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.ສາເກຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ) ກຖິຕເມວ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ປນ ວິຫາຣໍ ຄຕກາເລ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ສິເນໂຫ ນາເມສ, ຠນ຺ເຕ, ກຖໍ ປຕິຏ຺ຐາຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫໍສຸ –

໑໗໓.

‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ຠຄວາ ເຫຕຸ, ເອກຈ຺ເຈ ອິຘ ປຸຄ຺ຄເລ;

ອຕີວ ຫທຍໍ ນິພ຺ພາຕິ, ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈາປິ ປສີທຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂກ ນຸ ໂຂ ເຫຕຸ, ເຍນ ອິເຘກຈ຺ເຈ ປຸຄ຺ຄເລ ທິຏ຺ຐມຕ຺ເຕເຍວ ຫທຍໍ ອຕິວິຍ ນິພ຺ພາຕິ, ສຸວາສິຕສ຺ສ ສີຕສ຺ສ ອຸທກສ຺ສ ຆຏສຫສ຺ເສນ ປຣິສິຕ຺ຕໍ ວິຍ ສີຕລໍ ໂຫຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ນ ນິພ຺ພາຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ທິຏ຺ຐມຕ຺ເຕເຍວ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ, ມຸທຸ ໂຫຕິ, ເປມວເສນ ອລ຺ລີຍຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ນ ອລ຺ລີຍຕີຕິ.

ອຖ ເນສໍ ສຕ຺ຖາ ເປມກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໔.

‘‘ປຸພ຺ເພວ ສນ຺ນິວາເສນ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຫິເຕນ ວາ;

ເອວໍ ຕໍ ຊາຍເຕ ເປມໍ, ອຸປ຺ປລໍວ ຍໂຖທເກ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຠິກ຺ຂເວ, ເປມໍ ນາເມຕໍ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ຊາຍຕິ, ປຸຣິມຠເວ ມາຕາ ວາ ປິຕາ ວາ ປຸຕ຺ໂຕ ວາ ຘີຕາ ວາ ຠາຕາ ວາ ຠຄິນີ ວາ ປຕິ ວາ ຠຣິຍາ ວາ ສຫາໂຍ ວາ ມິຕ຺ໂຕ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ໂຍ ເຍນ ສທ຺ຘິໍ ເອກຏ຺ຐາເນ ວຸຕ຺ຖປຸພ຺ໂພ, ຕສ຺ສ ອິມິນາ ປຸພ຺ເພວ ສນ຺ນິວາເສນ ຠວນ຺ຕເຣປິ ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕ ໂສ ສິເນໂຫ ນ ວິຊຫຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ກເຕນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຫິເຕນ ວາ ເອວໍ ຕໍ ຊາຍເຕ ເປມໍ, ອິເມຫິ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ເປມໍ ນາມ ຊາຍຕິ. ຍຖາ ກິໍ? ອຸປ຺ປລໍວ ຍໂຖທເກຕິ. ວາ-ກາຣສ຺ສ ຣສ຺ສຕ຺ຕໍ ກຕໍ. ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ເຖ ເຈສ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ອຸປ຺ປລຎ຺ຈ ເສສໍ ຊລຊປຸປ຺ຜຎ຺ຈ ຍຖາ ອຸທເກ ຊາຍມານໍ ທ຺ເວ ກາຣຓານິ ນິສ຺ສາຍ ຊາຍຕິ ອຸທກຎ຺ເຈວ ກລລຎ຺ຈ, ຕຖາ ເອເຕຫິ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ເປມໍ ຊາຍຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ຈ ອິເມ ທ຺ເວ ຊນາ ອເຫສຸໍ, ປຸຕ຺ໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສາເກຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໒໓໘] ໘. ເອກປທຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອິງ຺ຆ ເອກປທໍ, ຕາຕາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິວາສີ ກິເຣສ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ, ອຖສ຺ສ ເອກທິວສໍ ອງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ ປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖສ຺ສ ທ຺ວາຣໍ ນາມ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ‘‘ພຸທ຺ຘວິສໂຍ ເອສ ປຎ຺ໂຫ, ນ ຕໍ ອຎ຺ໂຎ ກເຖຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ເມ ທາຣໂກ ອູຣຸມ຺ຫິ ນິສິນ຺ໂນ ອຕ຺ຖສ຺ສ ທ຺ວາຣໍ ນາມ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ, ອຫໍ ຕໍ ອຊານນ຺ໂຕ ອິຘາຄໂຕ, ກເຖຖ, ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ປຎ຺ຫ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ, ອຸປາສກ, ອຍໍ ທາຣໂກ ອິທາເນວ ອຕ຺ຖຄເວສໂກ, ປຸພ຺ເພປິ ອຕ຺ຖຄເວສໂກວ ຫຸຕ຺ວາ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ປຓ຺ຑິເຕ ປຸຈ຺ຉິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິສ຺ສ ກເຖສຸໍ, ຠວສງ຺ເຂປຄຕຕ຺ຕາ ປນ ນ ສລ຺ລກ຺ເຂສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ເສຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ ລຠິ. ອຖສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ທຫໂຣ ກຸມາໂຣ ອູຣຸມ຺ຫິ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ມຍ຺ຫໍ ເອກປທໍ ອເນກຕ຺ຖນິສ຺ສິຕໍ ເອກໍ ກາຣຓໍ ກເຖຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໕.

‘‘ອິງ຺ຆ ເອກປທໍ ຕາຕ, ອເນກຕ຺ຖປທສ຺ສິຕໍ;

ກິຎ຺ຈິ ສງ຺ຄາຫິກໍ ພ຺ຣູສິ, ເຍນຕ຺ເຖ ສາຘເຍມເສ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິງ຺ຆາຕິ ຍາຈນຕ຺ເຖ ໂຈທນຕ຺ເຖ ວາ ນິປາໂຕ. ເອກປທນ຺ຕິ ເອກໍ ກາຣຓປທໍ, ເອກໍ ກາຣຓູປສຎ຺ຫິຕໍ ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊນປທໍ. ອເນກຕ຺ຖປທສ຺ສິຕນ຺ຕິ ອເນການິ ອຕ຺ຖປທານິ ກາຣຓປທານິ ນິສ຺ສິຕໍ. ກິຎ຺ຈິ ສງ຺ຄາຫິກໍ ພ຺ຣູສີຕິ ກິຎ຺ຈິ ເອກປທໍ ພຫູນໍ ປທານໍ ສງ຺ຄາຫິກໍ ພ຺ຣູຫິ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ເຍນຕ຺ເຖ ສາຘເຍມເສຕິ ເຍນ ເອເກນ ປເທນ ອເນກຕ຺ຖນິສ຺ສິເຕນ ມຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ວຸຑ຺ຒິໍ ສາເຘຍ຺ຍາມ, ຕໍ ເມ ກເຖຫີຕິ ປຸຈ຺ຉິ.

ອຖສ຺ສ ປິຕາ ກເຖນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໖.

‘‘ທກ຺ເຂຍ຺ເຍກປທໍ ຕາຕ, ອເນກຕ຺ຖປທສ຺ສິຕໍ;

ຕຎ຺ຈ ສີເລນ ສຎ຺ຎຸຕ຺ຕໍ, ຂນ຺ຕິຍາ ອຸປປາທິຕໍ;

ອລໍ ມິຕ຺ເຕ ສຸຂາເປຕຸໍ, ອມິຕ຺ຕານໍ ທຸຂາຍ ຈາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທກ຺ເຂຍ຺ເຍກປທນ຺ຕິ ທກ຺ເຂຍ຺ຍໍ ເອກປທໍ. ທກ຺ເຂຍ຺ຍໍ ນາມ ລາຠຸປ຺ປາທກສ຺ສ ເຉກສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ວີຣິຍໍ. ອເນກຕ຺ຖປທສ຺ສິຕນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ວີຣິຍໍ ອເນເກຫິ ອຕ຺ຖປເທຫິ ນິສ຺ສິຕໍ. ກຕເຣຫີຕິ? ສີລາທີຫິ. ເຕເນວ ‘‘ຕຎ຺ຈ ສີເລນ ສຎ຺ຎຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຕຎ຺ຈ ປເນຕໍ ວີຣິຍໍ ອາຈາຣສີລສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິຍາ ອຸເປຕໍ ມິຕ຺ເຕ ສຸຂາເປຕຸໍ ອມິຕ຺ຕານຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂາຍ ອລໍ ສມຕ຺ຖໍ. ໂກ ຫິ ນາມ ລາຠຸປ຺ປາທກຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກຸສລວີຣິຍສມນ຺ນາຄໂຕ ອາຈາຣຂນ຺ຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ມິຕ຺ເຕ ສຸຂາເປຕຸໍ, ອມິຕ຺ເຕ ວາ ທຸກ຺ຂາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຫໍ ກເຖສິ. ໂສປິ ປິຕຸ ກຖິຕນເຍເນວ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖໍ ສາເຘຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ປິຕາປຸຕ຺ຕາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ‘‘ຕທາ ປຸຕ຺ໂຕ ອຍເມວ ປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ເອກປທຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໒໓໙] ໙. ຫຣິຕມຓ຺ຑູກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອາສີວິສມ຺ປິ ມໍ ສນ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂກສລຣາຊສ຺ສ ຫິ ປິຕາ ມຫາໂກສໂລ ພິມ຺ພິສາຣຣຎ຺ໂຎ ຘີຕຣໍ ທທມາໂນ ຘີຕຸ ນ຺ຫານມູລໍ ກາສິຄາມກໍ ນາມ ອທາສິ. ສາ ອຊາຕສຕ຺ຕຸນາ ປິຕຸຆາຕກກມ຺ເມ ກເຕ ຣຎ຺ໂຎ ສິເນເຫນ ນຈິຣສ຺ເສວ ກາລມກາສິ. ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ມາຕຣິ ກາລກຕາຍປິ ຕໍ ຄາມໍ ຠຸຎ຺ຊເຕວ. ໂກສລຣາຊາ ‘‘ປິຕຸຆາຕກສ຺ສ ໂຈຣສ຺ສ ມມ ກຸລສນ຺ຕກໍ ຄາມໍ ນ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌຕິ. ກທາຈິ ມາຕຸລສ຺ສ ຊໂຍ ໂຫຕິ, ກທາຈິ ຠາຄິເນຍ຺ຍສ຺ສ. ຍທາ ປນ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ຊິນາຕິ, ຕທາ ໂສມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ຣເຖ ຘຊໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ຍເສນ ນຄຣໍ ປວິສຕິ. ຍທາ ປນ ປຣາຊຍຕິ, ຕທາ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ກຎ຺ຈິ ອຊານາເປຕ຺ວາວ ປວິສຕິ. ອເຖກທິວສໍ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ມາຕຸລໍ ຊິນິຕ຺ວາ ຕຸສ຺ສຕິ, ປຣາຊິໂຕ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ຊິນິຕ຺ວາ ຕຸສ຺ສຕິ, ປຣາຊິໂຕ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນີລມຓ຺ຑູກໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕທາ ມນຸສ຺ສາ ນທີກນ຺ທຣາທີສຸ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ມຈ຺ເຉ ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ກຸມີນານິ ໂອຑ຺ເຑສຸໍ. ເອກສ຺ມິໍ ກຸມີເນ ພຫູ ມຈ຺ຉາ ປວິສິໍສຸ. ອເຖໂກ ອຸທກາສີວິໂສ ມຈ຺ເຉ ຂາທນ຺ໂຕ ຕໍ ກຸມີນໍ ປາວິສິ, ພຫູ ມຈ຺ຉາ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ຂາທນ຺ຕາ ເອກໂລຫິຕໍ ອກໍສຸ. ໂສ ປຏິສຣຓໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ກຸມີນມຸເຂນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຸທກປຣິຍນ຺ເຕ ນິປຊ຺ຊິ. ນີລມຓ຺ຑູໂກປິ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ກຸມີນສູລມຕ຺ຖເກ ນິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອາສີວິໂສ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐານໍ ອລຠນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ນິປນ຺ນໍ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ ນີລມຓ຺ຑູກ, ອິເມສໍ ມຈ຺ຉານໍ ກິຣິຍາ ຣຸຈ຺ຈຕິ ຕຸຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໗.

‘‘ອາສີວິສມ຺ປິ ມໍ ສນ຺ຕໍ, ປວິຏ຺ຐໍ ກຸມິນາມຸຂໍ;

ຣຸຈ຺ຈເຕ ຫຣິຕາມາຕາ, ຍໍ ມໍ ຂາທນ຺ຕິ ມຈ຺ຉກາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາສີວິສມ຺ປິ ມໍ ສນ຺ຕນ຺ຕິ ມໍ ອາຄຕວິສໍ ສມານໍ. ຣຸຈ຺ຈເຕ ຫຣິຕາມາຕາ, ຍໍ ມໍ ຂາທນ຺ຕິ ມຈ຺ຉກາຕິ ເອຕໍ ຕວ ຣຸຈ຺ຈຕິ ຫຣິຕມຓ຺ຑູກປຸຕ຺ຕາຕິ ວທຕິ.

ອຖ ນໍ ຫຣິຕມຓ຺ຑູໂກ ‘‘ອາມ, ສມ຺ມ, ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍກາຣຓາ’’ຕິ? ‘‘ສເຈ ຕ຺ວມ຺ປິ ຕວ ປເທສໍ ອາຄເຕ ມຈ຺ເຉ ຂາທສິ, ມຈ຺ຉາປິ ອຕ຺ຕໂນ ປເທສໍ ອາຄຕໍ ຕໍ ຂາທນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ວິສເຍ ປເທເສ ໂຄຈຣຠູມິຍໍ ອພລວາ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໘.

‘‘ວິລຸມ຺ປເຕວ ປຸຣິໂສ, ຍາວສ຺ສ ອຸປກປ຺ປຕິ;

ຍທາ ຈຎ຺ເຎ ວິລຸມ຺ປນ຺ຕິ, ໂສ ວິລຸຕ຺ໂຕ ວິລຸມ຺ປຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິລຸມ຺ປເຕວ ປຸຣິໂສ, ຍາວສ຺ສ ອຸປກປ຺ປຕີຕິ ຍາວ ອສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອິສ຺ສຣິຍໍ ອຸປກປ຺ປຕິ ອິຊ຺ຌຕິ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕາວ ໂສ ອຎ຺ຎໍ ວິລຸມ຺ປຕິເຍວ. ‘‘ຍາວ ໂສ ອຸປກປ຺ປຕີ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຍຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ໂສ ປຸຣິໂສ ສກ຺ໂກຕິ ວິລຸມ຺ປິຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທາ ຈຎ຺ເຎ ວິລຸມ຺ປນ຺ຕີຕິ ຍທາ ຈ ອຎ຺ເຎ ອິສ຺ສຣາ ຫຸຕ຺ວາ ວິລຸມ຺ປນ຺ຕິ. ໂສ ວິລຸຕ຺ໂຕ ວິລຸມ຺ປຕີຕິ ອຖ ໂສ ວິລຸມ຺ປໂກ ອຎ຺ເຎຫິ ວິລຸມ຺ປຕິ. ‘‘ວິລຸມ຺ປເຕ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມວຕ຺ໂຖ. ‘‘ວິລຸມ຺ປນ’’ນ຺ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ, ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ນ ສເມຕິ. ເອວໍ ‘‘ວິລຸມ຺ປໂກ ປຸນ ວິລຸມ຺ປໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ອຑ຺ເຑ ວິນິຈ຺ຉິເຕ ອຸທກາສີວິສສ຺ສ ທຸພ຺ພລຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມຈ຺ຉຄຓາ ກຸມີນມຸຂາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນໍ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ປກ຺ກມຸໍ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອຸທກາສີວິໂສ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ອໂຫສິ, ນີລມຓ຺ຑູໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຫຣິຕມຓ຺ຑູກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໒໔໐] ໑໐. ມຫາປິງ຺ຄລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສພ຺ໂພ ຊໂນຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເທວທຕ຺ເຕ ສຕ຺ຖຣິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນວມາສຈ຺ຈເຍນ ເຊຕວນທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ປຖວິຍໍ ນິມຸຄ຺ເຄ ເຊຕວນວາສິໂນ ຈ ສກລຣຏ຺ຐວາສິໂນ ຈ ‘‘ພຸທ຺ຘປຏິກຓ຺ຏໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ ປຖວິຍາ ຄິລິໂຕ, ນິຫຕປຈ຺ຈາມິຕ຺ໂຕ ທານິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຊາໂຕ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ຐາ ອເຫສຸໍ. ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປຣມ຺ປຣໂຆເສນ ສກລຊມ຺ພຸທີປວາສິໂນ ຍກ຺ຂຠູຕເທວຄຓາ ຈ ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ຐາ ເອວ ອເຫສຸໍ. ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ເຕ ປຖວິຍໍ ນິມຸຄ຺ເຄ ‘ພຸທ຺ຘປຏິກຓ຺ຏໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ ປຖວິຍາ ຄິລິໂຕ’ຕິ ມຫາຊໂນ ອຕ຺ຕມໂນ ຊາໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ເທວທຕ຺ເຕ ມເຕ ມຫາຊໂນ ຕຸສ຺ສຕິ ເຈວ ຫສຕິ ຈ, ປຸພ຺ເພປິ ຕຸສ຺ສິ ເຈວ ຫສິ ຈາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ມຫາປິງ຺ຄໂລ ນາມ ຣາຊາ ອຘມ຺ເມນ ວິສເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ຉນ຺ທາທິວເສນ ປາປກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ທຓ຺ຑພລິຊງ຺ຆກຫາປຓາທິຄ຺ຄຫເຓນ ອຸຈ຺ຉຸຍນ຺ເຕ ອຸຈ຺ຉຸໍ ວິຍ ມຫາຊນໍ ປີເຬສິ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ ສາຫສິໂກ, ປເຣສຸ ອນຸທ຺ທຍາມຕ຺ຕມ຺ປິ ນາມສ຺ສ ນຕ຺ຖິ, ເຄເຫ ອິຕ຺ຖີນມ຺ປິ ປຸຕ຺ຕຘີຕານມ຺ປິ ອມຈ຺ຈພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາທີນມ຺ປິ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ, ອກ຺ຂິມ຺ຫິ ປຕິຕຣຊໍ ວິຍ, ຠຕ຺ຕປິຓ຺ເຑ ສກ຺ຂຣາ ວິຍ, ປຓ຺ຫິໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປວິຏ຺ຐກຓ຺ຏໂກ ວິຍ ຈ ອໂຫສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມຫາປິງ຺ຄລສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ມຫາປິງ຺ຄໂລ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ກາລມກາສິ. ຕສ຺ມິໍ ກາລກເຕ ສກລພາຣາຓສິວາສິໂນ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ມຫາຫສິຕໍ ຫສິຕ຺ວາ ທາຣູນໍ ສກຏສຫສ຺ເສນ ມຫາປິງ຺ຄລໍ ຌາເປຕ຺ວາ ອເນເກຫິ ຆຏສຫສ຺ເສຫິ ອາຬາຫນໍ ນິພ຺ພາເປຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຣຊ຺ເຊ ອຠິສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ‘‘ຘມ຺ມິໂກ ໂນ ຣາຊາ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ນຄເຣ ອຸສ຺ສວເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ສມຸສ຺ສິຕຘຊປຏາກໍ ນຄຣໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ທ຺ວາເຣ ມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓລາຊກຸສຸມມຓ຺ຑິຕຕເລສຸ ອລງ຺ກຕມຓ຺ຑເປສຸ ນິສີທິຕ຺ວາ ຂາທິໍສຸ ເຈວ ປິວິໍສຸ ຈ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ອລງ຺ກເຕ ມຫາຕເລ ສມຸສ຺ສິຕເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕສ຺ສ ປລ຺ລງ຺ກວຣສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ມຫາຍສໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ອມຈ຺ຈາ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິຣຏ຺ຐິກໂທວາຣິກາທໂຍ ຈ ຣາຊານໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ອເຖໂກ ໂທວາຣິໂກ ນາຕິທູເຣ ຐຕ຺ວາ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ປໂຣທິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ ໂທວາຣິກ, ມມ ປິຕຣິ ກາລກເຕ ສພ຺ເພ ຕຸຏ຺ຐປຫຏ຺ຐາ ອຸສ຺ສວໍ ກີຬນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ປນ ໂຣທມາໂນ ຐິໂຕ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ມມ ປິຕາ ຕເວວ ປິໂຍ ອໂຫສິ ມນາໂປ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໙.

‘‘ສພ຺ໂພ ຊໂນ ຫິໍສິໂຕ ປິງ຺ຄເລນ, ຕສ຺ມິໍ ມເຕ ປຈ຺ຈຍາ ເວທຍນ຺ຕິ;

ປິໂຍ ນຸ ເຕ ອາສິ ອກຓ຺ຫເນຕ຺ໂຕ, ກສ຺ມາ ນຸ ຕ຺ວໍ ໂຣທສິ ທ຺ວາຣປາລາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຫິໍສິໂຕຕິ ນານປ຺ປກາເຣຫິ ທຓ຺ຑພລິອາທີຫິ ປີຬິໂຕ. ປິງ຺ຄເລນາຕິ ປິງ຺ຄລກ຺ເຂນ. ຕສ຺ສ ກິຣ ທ຺ເວປິ ອກ຺ຂີນິ ນິພ຺ພິທ຺ຘປິງ຺ຄລານິ ພິຬາຣກ຺ຂິວຓ຺ຓານິ ອເຫສຸໍ, ເຕເນວສ຺ສ ‘‘ປິງ຺ຄໂລ’’ຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ປຈ຺ຈຍາ ເວທຍນ຺ຕີຕິ ປີຕິໂຍ ປເວທຍນ຺ຕິ. ອກຓ຺ຫເນຕ຺ໂຕຕິ ປິງ຺ຄລເນຕ຺ໂຕ. ກສ຺ມາ ນຸ ຕ຺ວນ຺ຕິ ເກນ ນຸ ກາຣເຓນ ຕ຺ວໍ ໂຣທສິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ກສ຺ມາ ຕຸວ’’ນ຺ຕິ ປາໂຐ.

ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນາຫໍ, ມຫາຣາຊ, ‘ມຫາປິງ຺ຄໂລ ມໂຕ’ຕິ ໂສເກນ ໂຣທາມິ, ສີສສ຺ສ ເມ ສຸຂໍ ຊາຕໍ. ປິງ຺ຄລຣາຊາ ຫິ ປາສາທາ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ຈ ອາໂຣຫນ຺ໂຕ ຈ ກມ຺ມາຣມຸຏ຺ຐິກາຍ ປຫຣນ຺ໂຕ ວິຍ ມຍ຺ຫໍ ສີເສ ອຏ຺ຐຏ຺ຐ ຂຏເກ ເທຕິ, ໂສ ປຣໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ມມ ສີເສ ທທມາໂນ ວິຍ ນິຣຍປາລານມ຺ປິ ຍມສ຺ສປິ ສີເລ ຂຏເກ ທສ຺ສຕິ, ອຖ ນໍ ເຕ ‘ອຕິວິຍ ອຍໍ ອມ຺ເຫ ພາຘຕີ’ຕິ ປຸນ ອິເຘວ ອາເນຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ອຖ ເມ ໂສ ປຸນປິ ສີເສ ຂຏເກ ທເທຍ຺ຍາຕິ ຠເຍນາຫໍ ໂຣທາມີ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໘໐.

‘‘ນ ເມ ປິໂຍ ອາສິ ອກຓ຺ຫເນຕ຺ໂຕ, ຠາຍາມິ ປຈ຺ຈາຄມນາຍ ຕສ຺ສ;

ອິໂຕ ຄໂຕ ຫິໍເສຍ຺ຍ ມຈ຺ຈຸຣາຊໍ, ໂສ ຫິໍສິໂຕ ອາເນຍ຺ຍ ປຸນ ອິຘາ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ໂສ ຣາຊາ ທາຣູນໍ ວາຫສຫສ຺ເສນ ທຑ຺ໂຒ ອຸທກຆຏສເຕຫິ ສິຕ຺ໂຕ, ສາປິສ຺ສ ອາຬາຫນຠູມິ ສມນ຺ຕໂຕ ຂຕາ, ປກຕິຍາປິ ຈ ປຣໂລກໍ ຄຕາ ນາມ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຕິວສາ ປຸນ ເຕເນວ ສຣີເຣນ ນາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມາ ຕ຺ວໍ ຠາຍີ’’ຕິ ຕໍ ສມສ຺ສາເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໘໑.

‘‘ທຑ຺ໂຒ ວາຫສຫສ຺ເສຫິ, ສິຕ຺ໂຕ ຆຏສເຕຫິ ໂສ;

ປຣິກ຺ຂຕາ ຈ ສາ ຠູມິ, ມາ ຠາຍິ ນາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂທວາຣິໂກ ອສ຺ສາສໍ ປຏິລຠິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມຫາປິງ຺ຄໂລ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ປຸຕ຺ໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມຫາປິງ຺ຄລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ອຸປາຫນວຄ຺ໂຄ ນວໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ອຸປາຫນໍ ວີຓາຖູຓໍ, ວິກຓ຺ຓກໍ ອສິຕາຠຸ;

ວຈ຺ຉນຂໍ ພກຎ຺ເຈວ, ສາເກຕຎ຺ຈ ເອກປທໍ;

ຫຣິຕມາຕຸ ປິງ຺ຄລໍ.

໑໐. ສິງ຺ຄາລວຄ຺ໂຄ

[໒໔໑] ໑. ສພ຺ພທາຐຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສິງ຺ຄາໂລ ມານຕ຺ຖທ຺ໂຘຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເທວທຕ຺ໂຕ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ປສາເທຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕໍ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ນາຬາຄິຣິປໂຍຊເນ ປາຏິຫາຣິຍສ຺ສ ທິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ສ ໂສ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອິທາເນວ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ອນ຺ຕຣຘາເປຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ອນ຺ຕຣຘາເປສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຸໂຣຫິໂຕ ອໂຫສິ ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນຎ຺ຈ ສິປ຺ປານໍ ປາຣໍ ຄໂຕ. ໂສ ປຖວີຊຍມນ຺ຕໍ ນາມ ຊານາຕິ. ປຖວີຊຍມນ຺ໂຕຕິ ອາວຏ຺ຏນມນ຺ໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອເຖກທິວສໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຕໍ ມນ຺ຕໍ ສຊ຺ຌາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກສ຺ມິໍ ອງ຺ຄຓຏ຺ຐາເນ ປິຏ຺ຐິປາສາເຓ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຊ຺ຌາຍມກາສິ. ຕໍ ກິຣ ມນ຺ຕໍ ອຎ຺ຎວິຫິຕໍ ຘິຕິວິຣຫິຕໍ ສາເວຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ນໍ ໂສ ຕຖາຣູເປ ຐາເນ ສຊ຺ຌາຍຕິ. ອຖສ຺ສ ສຊ຺ຌາຍນກາເລ ເອໂກ ສິງ຺ຄາໂລ ເອກສ຺ມິໍ ພິເລ ນິປນ຺ໂນ ຕໍ ມນ຺ຕໍ ສຸຕ຺ວາວ ປຄຸຓມກາສິ. ໂສ ກິຣ ອນນ຺ຕຣາຕີເຕ ອຕ຺ຕຠາເວ ປຄຸຓປຖວີຊຍມນ຺ໂຕ ເອໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຊ຺ຌາຍໍ ກຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ປຄຸໂຓ ວຕ ເມ ອຍໍ ມນ຺ໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ສິງ຺ຄາໂລ ພິລາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຍໍ ມນ຺ໂຕ ຕຍາປິ ມເມວ ປຄຸຓຕໂຣ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປລາຍິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ສິງ຺ຄາໂລ ມຫນ຺ຕໍ ອກຸສລໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ‘‘ຄຓ຺ຫຖ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ໂຖກໍ ອນຸພນ຺ຘິ. ສິງ຺ຄາໂລ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປາວິສິ.

ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ສິງ຺ຄາລິໍ ໂຖກໍ ສຣີເຣ ຑໍສິ, ‘‘ກິໍ, ສາມີ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຊານາສິ ນ ຊານາສີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ‘‘ອາມ, ຊານາມີ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ໂສ ປຖວີຊຍມນ຺ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອເນການິ ສິງ຺ຄາລສຕານິ ອາຓາເປຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສສີຫພ຺ຍຄ຺ຆສູກຣມິຄາທໂຍ ຈຕຸປ຺ປເທ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ອກາສິ. ກຕ຺ວາ ຈ ປນ ສພ຺ພທາໂຐ ນາມ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ເອກໍ ສິງ຺ຄາລິໍ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ອກາສິ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ຫຕ຺ຖີນໍ ປິຏ຺ເຐ ສີໂຫ ຕິຏ຺ຐຕິ, ສີຫປິຏ຺ເຐ ສພ຺ພທາໂຐ ສິງ຺ຄາໂລ ຣາຊາ ສິງ຺ຄາລິຍາ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ສທ຺ຘິໍ ນິສີທຕິ, ມຫນ຺ໂຕ ຍໂສ ອໂຫສິ. ໂສ ຍສມຫນ຺ເຕນ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມານໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘‘ພາຣາຓສິຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສພ຺ພຈຕຸປ຺ປທປຣິວຸໂຕ ພາຣາຓສິຍາ ອວິທູຣຏ຺ຐານໍ ສມ຺ປາປຸຓິ, ປຣິສາ ທ຺ວາທສໂຍຊນາ ອໂຫສິ. ໂສ ອວິທູເຣ ຐິໂຕເຍວ ‘‘ຣຊ຺ຊໍ ວາ ເທຕຸ, ຍຸທ຺ຘໍ ວາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ສາສນໍ ເປເສສິ. ພາຣາຓສິວາສິໂນ ຠີຕຕສິຕາ ນຄຣທ຺ວາຣານິ ປິທຫິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ມາ ຠາຍິ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພທາຐສິງ຺ຄາເລນ ສທ຺ຘິໍ ຍຸທ຺ຘໍ ມມ ຠາໂຣ, ຐເປຕ຺ວາ ມໍ ອຎ຺ໂຎ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຣາຊານຎ຺ຈ ນາຄເຣ ຈ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ‘‘ກິນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ນຸ ໂຂ ສພ຺ພທາໂຐ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫສ຺ສຕິ, ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ຕາວ ນ’’ນ຺ຕິ ທ຺ວາຣຏ຺ຏາລກໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ ສພ຺ພທາຐ, ກິນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ອິມໍ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສີຫນາທໍ ນທາເປຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ສທ຺ເທນ ສນ຺ຕາເສຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຕ຺ເຖຕ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ອຏ຺ຏາລກາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ‘‘ສກລທ຺ວາທສໂຍຊນິກພາຣາຓສິນຄຣວາສິໂນ ກຓ຺ຓຈ຺ຉິທ຺ທານິ ມາສປິຏ຺ເຐນ ລຎ຺ຊນ຺ຕູ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ. ມຫາຊໂນ ເຠຣິຍາ ອາຓໍ ສຸຕ຺ວາ ອນ຺ຕມໂສ ພິຬາເລ ອຸປາທາຍ ສພ຺ພຈຕຸປ຺ປທານຎ຺ເຈວ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ກຓ຺ຓຈ຺ຉິທ຺ທານິ ຍຖາ ປຣສ຺ສ ສທ຺ທໍ ໂສຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ເອວໍ ມາສປິຏ຺ເຐນ ລຎ຺ຊິ.

ອຖ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸນ ອຏ຺ຏາລກໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ພທາຐາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ? ‘‘ອິມໍ ຣຊ຺ຊໍ ກິນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ສີຫນາທໍ ນທາເປຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສ ຕາເສຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ສີຫນາທໍ ນທາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ. ຊາຕິສມ຺ປນ຺ນາ ຫິ ສຸຣຕ຺ຕຫຕ຺ຖປາທາ ເກສຣສີຫຣາຊາໂນ ຕາທິສສ຺ສ ຊຣສິງ຺ຄາລສ຺ສ ອາຓໍ ນ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ສິງ຺ຄາໂລ ມານຕ຺ຖທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ເຎ ຕາວ ສີຫາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ, ຍສ຺ສາຫໍ ປິຏ຺ເຐ ນິສິນ຺ໂນ, ຕຎ຺ເຎວ ນທາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ເຕນ ຫິ ນທາເປຫິ, ຍທິ ສກ຺ໂກສີ’’ຕິ. ໂສ ຍສ຺ມິໍ ສີເຫ ນິສິນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ‘‘ນທາຫີ’’ຕິ ປາເທນ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ. ສີໂຫ ຫຕ຺ຖິກຸມ຺ເຠ ມຸຂໍ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍໍ ສີຫນາທໍ ນທິ. ຫຕ຺ຖີ ສນ຺ຕາສປ຺ປຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສິງ຺ຄາລໍ ປາທມູເລ ປາເຕຕ຺ວາ ປາເທນສ຺ສ ສີສໍ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ອກໍສຸ, ສພ຺ພທາໂຐ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ. ເຕປິ ຫຕ຺ຖີ ສີຫນາທໍ ສຸຕ຺ວາ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ໂອວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິໍສຸ, ຐເປຕ຺ວາ ສີເຫ ເສສາປິ ມິຄສູກຣາທໂຍ ສສພິຬາຣປຣິໂຍສານາ ສພ຺ເພ ຈຕຸປ຺ປາທາ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ສີຫາ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິໍສຸ, ທ຺ວາທສໂຍຊນິໂກ ມໍສຣາສິ ອໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຏ຺ຏາລກາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນຄຣທ຺ວາຣານິ ວິວຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ເພ ອຕ຺ຕໂນ ກຓ຺ເຓສຸ ມາສປິຏ຺ຐໍ ອປເນຕ຺ວາ ມໍສຕ຺ຖິກາ ມໍສໍ ອາຫຣນ຺ຕູ’’ຕິ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ. ມນຸສ຺ສາ ອລ຺ລມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ເສສໍ ສຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ວລ຺ລູຣມກໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ກາເລ ວລ຺ລູຣກຣຓໍ ອຸທປາທີຕິ ວທນ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອິມາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ –

໑໘໒.

‘‘ສິງ຺ຄາໂລ ມານຕ຺ຖທ຺ໂຘ ຈ, ປຣິວາເຣນ ອຕ຺ຖິໂກ;

ປາປຸຓິ ມຫຕິໍ ຠູມິໍ, ຣາຊາສິ ສພ຺ພທາຐິນໍ.

໑໘໓.

‘‘ເອວເມວ ມນຸສ຺ເສສຸ, ໂຍ ໂຫຕິ ປຣິວາຣວາ;

ໂສ ຫິ ຕຕ຺ຖ ມຫາ ໂຫຕິ, ສິງ຺ຄາໂລ ວິຍ ທາຐິນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມານຕ຺ຖທ຺ໂຘຕິ ປຣິວາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ມາເນນ ຖທ຺ໂຘ. ປຣິວາເຣນ ອຕ຺ຖິໂກຕິ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ປຣິວາເຣນ ອຕ຺ຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ. ມຫຕິໍ ຠູມິນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ. ຣາຊາສິ ສພ຺ພທາຐິນນ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ທາຐີນໍ ຣາຊາ ອາສິ. ໂສ ຫິ ຕຕ຺ຖ ມຫາ ໂຫຕີຕິ ໂສ ປຣິວາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຣິໂສ ເຕສຸ ປຣິວາເຣສຸ ມຫາ ນາມ ໂຫຕິ. ສິງ຺ຄາໂລ ວິຍ ທາຐິນນ຺ຕິ ຍຖາ ສິງ຺ຄາໂລ ທາຐີນໍ ມຫາ ອໂຫສິ, ເອວໍ ມຫາ ໂຫຕິ, ອຖ ໂສ ສິງ຺ຄາໂລ ວິຍ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໍ ປຣິວາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ວິນາສໍ ປາປຸຓາຕີຕິ.

‘‘ຕທາ ສິງ຺ຄາໂລ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ປຸໂຣຫິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສພ຺ພທາຐຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໒໔໒] ໒. ສຸນຂຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ພາໂລ ວຕາຍໍ ສຸນໂຂຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອມ຺ພຓໂກຏ຺ຐເກ ອາສນສາລາຍ ຠຕ຺ຕຠຸຎ຺ຊນສຸນຂໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕໍ ກິຣ ຊາຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປານີຍຫາຣກາ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ໂປເສສຸໍ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ຕຕ຺ຖ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ຖູລສຣີໂຣ ອໂຫສິ. ອເຖກທິວສໍ ເອໂກ ຄາມວາສີ ປຸຣິໂສ ຕໍ ຐານໍ ປຕ຺ໂຕ ສຸນຂໍ ທິສ຺ວາ ປານີຍຫາຣການໍ ອຸຕ຺ຕຣິສາຏກຎ຺ຈ ກຫາປຓຎ຺ຈ ທຕ຺ວາ ຄທ຺ທູເລນ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ປກ຺ກາມິ. ໂສ ຄເຫຕ຺ວາ ນີຍມາໂນ ນ ວສ຺ສິ, ທິນ຺ນໍ ທິນ຺ນໍ ຂາທນ຺ໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ອຄມາສິ. ອຖ ໂສ ປຸຣິໂສ ‘‘ອຍໍ ອິທານິ ມໍ ປິຍາຍຕີ’’ຕິ ຄທ຺ທູລໍ ໂມເຈສິ, ໂສ ວິສ຺ສຏ຺ຐມຕ຺ໂຕ ເອກເວເຄນ ອາສນສາລເມວ ຄໂຕ. ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ທິສ຺ວາ ເຕນ ຄຕກາຣຓໍ ຊານິຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອາສນສາລາຍ ສຸນໂຂ ພນ຺ຘນໂມກ຺ຂກຸສໂລ ວິສ຺ສຏ຺ຐມຕ຺ໂຕວ ປຸນ ອາຄໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ສຸນໂຂ ອິທາເນວ ພນ຺ຘນໂມກ຺ຂກຸສໂລ, ປຸພ຺ເພປິ ກຸສໂລເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ເອກສ຺ມິໍ ມຫາໂຠຄກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຆຣາວາສໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ຕທາ ພາຣາຓສິຍໍ ເອກສ຺ສ ມນຸສ຺ສສ຺ສ ສຸນໂຂ ອໂຫສິ, ໂສ ປິຓ຺ຑິຠຕ຺ຕໍ ລຠນ຺ໂຕ ຖູລສຣີໂຣ ຊາໂຕ. ອເຖໂກ ຄາມວາສີ ພາຣາຓສິໍ ອາຄໂຕ ຕໍ ສຸນຂໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ມນຸສ຺ສສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິສາຏກຎ຺ຈ ກຫາປຓຎ຺ຈ ທ