📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ຊາຕກ-ອຏ຺ຐກຖາ

(ທຸຕິໂຍ ຠາໂຄ)

໒. ທຸກນິປາໂຕ

໑. ທຬ຺ຫວຄ຺ໂຄ

[໑໕໑] ໑. ຣາໂຊວາທຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ທຬ຺ຫໍ ທຬ຺ຫສ຺ສ ຂິປຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຣາໂຊວາທໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ເຕສກຸຓຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໑໗.໑ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ເອກສ຺ມິໍ ປນ ທິວເສ ໂກສລຣາຊາ ເອກໍ ອຄຕິຄຕໍ ທຸພ຺ພິນິຈ຺ຉຍໍ ອຑ຺ຑໍ ວິນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ອລ຺ລຫຕ຺ໂຖວ ອລງ຺ກຕຣຖໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຜຸລ຺ລປທຸມສສ຺ສິຣິເກສຸ ປາເທສຸ ນິປຕິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ຫນ຺ທ ກຸໂຕ ນຸ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ອາຄຈ຺ຉສິ ທິວາ ທິວສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຊ຺ຊ ເອກໍ ອຄຕິຄຕໍ ທຸພ຺ພິນິຈ຺ຉຍໍ ອຑ຺ຑໍ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ໂຕ ໂອກາສໍ ອລຠິຕ຺ວາ ອິທານິ ຕໍ ຕີເຣຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອລ຺ລຫຕ຺ໂຖວ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຘມ຺ເມນ ສເມນ ອຑ຺ຑວິນິຈ຺ຉຍໍ ນາມ ກຸສລໍ, ສຄ຺ຄມຄ຺ໂຄ ເອສ. ອນຈ຺ຉຣິຍໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ມາທິສສ຺ສ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ໂອວາທໍ ລຠມານາ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ອຑ຺ຑໍ ວິນິຈ຺ຉິເນຍ຺ຍາຖ. ເອຕເທວ ອຈ຺ຉຣິຍໍ, ຍໍ ປຸພ຺ເພ ຣາຊາໂນ ອສພ຺ພຎ຺ຎູນມ຺ປິ ປຓ຺ຑິຕານໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ອຑ຺ຑໍ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ຕາ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຄຕິຄມນານິ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ທສ ຣາຊຘມ຺ເມ ອໂກເປຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູຣຍມານາ ອຄມິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ລທ຺ຘຄພ຺ຠປຣິຫາໂຣ ໂສຕ຺ຖິນາ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມິ. ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ປນສ຺ສ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕກຸມາໂຣ’’ຕ຺ເວວ ນາມໍ ອກໍສຸ. ໂສ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂສຬສວສ຺ສກາເລ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພສິປ຺ເປສຸ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ວາ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ຉນ຺ທາທິວເສນ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ອນຸສາສິ. ຕສ຺ມິໍ ເອວໍ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ອມຈ຺ຈາປິ ຘມ຺ເມເນວ ໂວຫາຣໍ ວິນິຈ຺ຉິນິໍສຸ. ໂວຫາເຣສຸ ຘມ຺ເມນ ວິນິຈ຺ຉຍມາເນສຸ ກູຏຑ຺ຑກາຣກາ ນາມ ນາເຫສຸໍ, ເຕສໍ ອຠາວາ ອຑ຺ຑຕ຺ຖາຍ ຣາຊງ຺ຄເຓ ອຸປຣໂວ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊິ. ອມຈ຺ຈາ ທິວສມ຺ປິ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ກຎ຺ຈິ ວິນິຈ຺ຉຍຕ຺ຖາຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ອທິສ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐານໍ ຉຑ຺ເຑຕພ຺ພຠາວໍ ປາປຸຓິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍິ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຸປຣໂວ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊິ, ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐານໍ ຉຑ຺ເຑຕພ຺ພຠາວໍ ປຕ຺ຕໍ, ອິທານິ ມຍາ ອຕ຺ຕໂນ ອຄຸຓໍ ປຣິເຍສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ ‘ອຍໍ ນາມ ເມ ອຄຸໂຓ’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ປຫາຍ ຄຸເຓສຸເຍວ ວຕ຺ຕິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເມ ໂກຈິ ອຄຸຓວາທີ’’ຕິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອນ຺ໂຕວຬຎ຺ຊການໍ ອນ຺ຕເຣ ກຎ຺ຈິ ອຄຸຓວາທິໍ ອທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓກຖເມວ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເອເຕ ມຍ຺ຫໍ ຠເຍນາປິ ອຄຸຓໍ ອວຕ຺ວາ ຄຸຓເມວ ວເທຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ພຫິວຬຎ຺ຊນເກ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖາປິ ອທິສ຺ວາ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ພຫິນຄເຣ ຈຕູສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ຈຕຸຄາມເກ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ຕຕ຺ຖາປິ ກຎ຺ຈິ ອຄຸຓວາທິໍ ອທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓກຖເມວ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຊນປທໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອມຈ຺ເຈ ຣຊ຺ຊໍ ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ຣຖໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ສາຣຖິເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎາຕກເວເສນ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຊນປທໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫມາໂນ ຍາວ ປຈ຺ຈນ຺ຕຠູມິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຎ຺ຈິ ອຄຸຓວາທິໍ ອທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓກຖເມວ ສຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈນ຺ຕສີມໂຕ ມຫາມຄ຺ເຄນ ນຄຣາຠິມຸໂຂເຍວ ນິວຕ຺ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ກາເລ ພລ຺ລິໂກ ນາມ ໂກສລຣາຊາປິ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ອຄຸຓກຖໍ ຄເວສນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕວຬຎ຺ຊກາທີສຸ ອຄຸຓວາທິໍ ອທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓກຖເມວ ສຸຕ຺ວາ ຊນປທໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຕໍ ປເທສໍ ອຄມາສິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ເອກສ຺ມິໍ ນິນ຺ນຏ຺ຐາເນ ສກຏມຄ຺ເຄ ອຠິມຸຂາ ອເຫສຸໍ, ຣຖສ຺ສ ອຸກ຺ກມນຏ຺ຐານໍ ນຕ຺ຖິ. ອຖ ພລ຺ລິກຣຎ຺ໂຎ ສາຣຖິ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ສາຣຖິໍ ‘‘ຕວ ຣຖໍ ອຸກ຺ກມາເປຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສປິ ‘‘ອມ຺ໂຠ ສາຣຖິ, ຕວ ຣຖໍ ອຸກ຺ກມາເປຫິ, ອິມສ຺ມິໍ ຣເຖ ພາຣາຓສິຣຊ຺ຊສາມິໂກ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕມຫາຣາຊາ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ ອາຫ. ອິຕໂຣປິ ນໍ ‘‘ອມ຺ໂຠ ສາຣຖິ, ອິມສ຺ມິໍ ຣເຖ ໂກສລຣຊ຺ຊສາມິໂກ ພລ຺ລິກມຫາຣາຊາ ນິສິນ຺ໂນ, ຕວ ຣຖໍ ອຸກ຺ກມາເປຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ຣຖສ຺ສ ໂອກາສໍ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ສາຣຖິ ‘‘ອຍມ຺ປິ ກິຣ ຣາຊາເຍວ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ‘‘ອຕ຺ເຖໂສ ອຸປາໂຍ’’ຕິ ວຍໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ທຫຣສ຺ສ ຣຖໍ ອຸກ຺ກມາເປຕ຺ວາ ມຫລ຺ລກສ຺ສ ໂອກາສໍ ທາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ສາຣຖິໍ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ວຍໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ສມານວຍຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊປຣິມາຓໍ ພລໍ ຘນໍ ຍສໍ ຊາຕິໍ ໂຄຕ຺ຕໍ ກຸລປເທສນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຸໂຠປິ ຕິໂຍຊນສຕິກສ຺ສ ຣຊ຺ຊສ຺ສ ສາມິໂນ ສມານພລຘນຍສຊາຕິໂຄຕ຺ຕກຸລປເທສາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສີລວນ຺ຕສ຺ສ ໂອກາສໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ ສາຣຖິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ສີລາຈາໂຣ ກີທິໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ‘‘ອຍຎ຺ຈ ອຍຎ຺ຈ ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ສີລາຈາໂຣ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຣຎ຺ໂຎ ອຄຸຓເມວ ຄຸຓໂຕ ປກາເສນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑.

‘‘ທຬ຺ຫໍ ທຬ຺ຫສ຺ສ ຂິປຕິ, ພລ຺ລິໂກ ມຸທຸນາ ມຸທຸໍ;

ສາຘຸມ຺ປິ ສາຘຸນາ ເຊຕິ, ອສາຘຸມ຺ປິ ອສາຘຸນາ;

ເອຕາທິໂສ ອຍໍ ຣາຊາ, ມຄ຺ຄາ ອຸຍ຺ຍາຫິ ສາຣຖີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຬ຺ຫໍ ທຬ຺ຫສ຺ສ ຂິປຕີຕິ ໂຍ ທຬ຺ໂຫ ໂຫຕິ ພລວທຬ຺ເຫນ ປຫາເຣນ ວາ ວຈເນນ ວາ ຊິນິຕພ຺ໂພ, ຕສ຺ສ ທຬ຺ຫເມວ ປຫາຣໍ ວາ ວຈນໍ ວາ ຂິປຕິ. ເອວໍ ທຬ຺ໂຫວ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ຊິນາຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ພລ຺ລິໂກຕິ ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ນາມໍ. ມຸທຸນາ ມຸທຸນ຺ຕິ ມຸທຸປຸຄ຺ຄລໍ ສຍມ຺ປິ ມຸທຸ ຫຸຕ຺ວາ ມຸທຸນາວ ອຸປາເຍນ ຊິນາຕິ. ສາຘຸມ຺ປິ ສາຘຸນາ ເຊຕີຕິ ເຍ ສາຘູ ສປ຺ປຸຣິສາ, ເຕ ສຍມ຺ປິ ສາຘຸ ຫຸຕ຺ວາ ສາຘຸນາວ ອຸປາເຍນ ຊິນາຕິ. ອສາຘຸມ຺ປິ ອສາຘຸນາຕິ ເຍ ປນ ອສາຘູ, ເຕ ສຍມ຺ປິ ອສາຘຸ ຫຸຕ຺ວາ ອສາຘຸນາວ ອຸປາເຍນ ຊິນາຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕາທິໂສ ອຍໍ ຣາຊາຕິ ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ໂກສລຣາຊາ ສີລາຈາເຣນ ເອວຣູໂປ. ມຄ຺ຄາ ອຸຍ຺ຍາຫິ ສາຣຖີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຣຖໍ ມຄ຺ຄາ ອຸກ຺ກມາເປຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາຫິ, ອຸປ຺ປເຖນ ຍາຫິ, ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ມຄ຺ຄໍ ເທຫີຕິ ວທຕິ.

ອຖ ນໍ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ສາຣຖິ ‘‘ອມ຺ໂຠ, ກິໍ ປນ ຕຍາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຎ຺ໂຎ ຄຸຓກຖາ ກຖິຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຍທິ ປນ ເອເຕ ຄຸຓາຕິ ວທສິ, ອຄຸຓາ ປນ ກີທິສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເອເຕ ຕາວ ອຄຸຓາ ໂຫນ຺ຕຸ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປນ ຣຎ຺ໂຎ ກີທິໂສ ຄຸໂຓ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ສຸຓາຫີ’’ຕິ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໒.

‘‘ອກ຺ໂກເຘນ ຊິເນ ໂກຘໍ, ອສາຘຸໍ ສາຘຸນາ ຊິເນ;

ຊິເນ ກທຣິຍໍ ທາເນນ, ສຈ຺ເຈນາລິກວາທິນໍ;

ເອຕາທິໂສ ອຍໍ ຣາຊາ, ມຄ຺ຄາ ອຸຍ຺ຍາຫິ ສາຣຖີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອຕາທິໂສຕິ ເອເຕຫິ ‘‘ອກ຺ໂກເຘນ ຊິເນ ໂກຘ’’ນ຺ຕິອາທິວເສນ ວຸຕ຺ເຕຫິ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອຍຎ຺ຫິ ກຸທ຺ຘໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ສຍໍ ອກ຺ໂກໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອກ຺ໂກເຘນ ຊິນາຕິ, ອສາຘຸໍ ປນ ສຍໍ ສາຘຸ ຫຸຕ຺ວາ ສາຘຸນາວ ອຸປາເຍນ ຊິນາຕິ, ກທຣິຍໍ ຖທ຺ຘມຈ຺ຉຣິໍ ສຍໍ ທາຍໂກ ຫຸຕ຺ວາ ທາເນນ ຊິນາຕິ. ສຈ຺ເຈນາລິກວາທິນນ຺ຕິ ມຸສາວາທິໍ ສຍໍ ສຈ຺ຈວາທີ ຫຸຕ຺ວາ ສຈ຺ເຈນ ຊິນາຕິ. ມຄ຺ຄາ ອຸຍ຺ຍາຫິ ສາຣຖີຕິ, ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ມຄ຺ຄໂຕ ອປຄຈ຺ຉ. ເອວໍວິຘສີລາຈາຣຄຸຓຍຸຕ຺ຕສ຺ສ ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ມຄ຺ຄໍ ເທຫິ, ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ມຄ຺ຄສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິໂກຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ພລ຺ລິກຣາຊາ ຈ ສາຣຖິ ຈ ອຸໂຠປິ ຣຖາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອສ຺ເສ ໂມເຈຕ຺ວາ ຣຖໍ ອປເນຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ມຄ຺ຄໍ ອທໍສຸ. ພາຣາຓສິຣາຊາ ພລ຺ລິກຣຎ຺ໂຎ ‘‘ຣຎ຺ຎາ ນາມ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຊີວິຕປຣິໂຍສາເນ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູເຣສິ. ພລ຺ລິກຣາຊາປິ ຕສ຺ສ ໂອວາທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຊນປທໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຄຸຓວາທິໍ ອທິສ຺ວາວ ສກນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຊີວິຕປຣິໂຍສາເນ ສຄ຺ຄປຸຣເມວ ປູເຣສິ.

ສຕ຺ຖາ ໂກສລຣາຊສ຺ສ ໂອວາທຕ຺ຖາຍ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພລ຺ລິກຣຎ຺ໂຎ ສາຣຖິ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ອໂຫສິ, ພລ຺ລິກຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ສາຣຖິ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ພາຣາຓສິຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຣາໂຊວາທຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໑໕໒] ໒. ສິງ຺ຄາລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອສເມກ຺ຂິຕກມ຺ມນ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເວສາລິວາສິກໍ ເອກໍ ນ຺ຫາປິຕປຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ປິຕາ ຣາຊູນໍ ຣາໂຊໂຣຘານໍ ຣາຊກຸມາຣານໍ ຣາຊກຸມາຣິການຎ຺ຈ ມສ຺ສຸກຣຓເກສສຓ຺ຐປນອຏ຺ຐປທຏ຺ຐປນາທີນິ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ກໂຣຕິ ສທ຺ໂຘ ປສນ຺ໂນ ຕິສຣຓຄໂຕ ສມາທິນ຺ນປຎ຺ຈສີໂລ, ອນ຺ຕຣນ຺ຕເຣ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ກາລໍ ວີຕິນາເມຕິ. ໂສ ເອກສ຺ມິໍ ທິວເສ ຣາຊນິເວສເນ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄໂຕ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ເອກໍ ເທວຈ຺ຉຣາປຏິຠາຄໍ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ລິຈ຺ຉວິກຸມາຣິກໍ ທິສ຺ວາ ກິເລສວເສນ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປິຕຣາ ສທ຺ຘິໍ ຣາຊນິເວສນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘‘ເອຕໍ ກຸມາຣິກໍ ລຠມາໂນ ຊີວິສ຺ສາມິ, ອລຠມານສ຺ສ ເມ ເອຕ຺ເຖວ ມຣຓ’’ນ຺ຕິ ອາຫາຣຸປຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ ມຎ຺ຈກໍ ປຣິສ຺ສຊິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ.

ອຖ ນໍ ປິຕາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ອວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ຉນ຺ທຣາຄໍ ມາ ກຣິ, ຫີນຊຈ຺ໂຈ ຕ຺ວໍ ນ຺ຫາປິຕປຸຕ຺ໂຕ, ລິຈ຺ຉວິກຸມາຣິກາ ຂຕ຺ຕິຍຘີຕາ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ນາ, ນ ສາ ຕຸຍ຺ຫໍ ອນຸຈ຺ຉວິກາ, ອຎ຺ຎໍ ເຕ ຊາຕິໂຄຕ຺ເຕຫິ ສທິສໍ ກຸມາຣິກໍ ອາເນສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ປິຕຸ ກຖໍ ນ ຄຓ຺ຫິ. ອຖ ນໍ ມາຕາ ຠາຕາ ຠຄິນີ ຈູຬປິຕາ ຈູຬມາຕາຕິ ສພ຺ເພປິ ຎາຕກາ ເຈວ ມິຕ຺ຕສຸຫຊ຺ຊາ ຈ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ສຎ຺ຎາເປນ຺ຕາປິ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ປຣິສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ສຣີຣກິຈ຺ຈເປຕກິຈ຺ຈານິ ກຕ຺ວາ ຕນຸໂສໂກ ‘‘ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ພຫຸໍ ຄນ຺ຘມາລາວິເລປນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປູເຊຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອຸປາສກ, ພຫູນິ ທິວສານິ ນ ທິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ, ອຸປາສກ, ອິທາເນວ ຕວ ປຸຕ຺ໂຕ ອວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ຉນ຺ທຣາຄໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ວິນາສໍ ປາປຸຓິ, ປຸພ຺ເພປິ ປຕ຺ໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ສີຫໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ຉ ກນິຏ຺ຐຠາຕໂຣ ເອກາ ຈ ຠຄິນີ ອໂຫສິ, ສພ຺ເພປິ ກຎ຺ຈນຄຸຫາຍໍ ວສນ຺ຕິ. ຕສ຺ສາ ປນ ຄຸຫາຍ ອວິທູເຣ ຣຊຕປພ຺ພເຕ ເອກາ ຜລິກຄຸຫາ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ເຖໂກ ສິງ຺ຄາໂລ ວສຕິ. ອປຣຠາເຄ ສີຫານໍ ມາຕາປິຕໂຣ ກາລມກໍສຸ. ເຕ ຠຄິນິໍ ສີຫໂປຕິກໍ ກຎ຺ຈນຄຸຫາຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍສໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ເທນ຺ຕິ. ໂສ ສິງ຺ຄາໂລ ຕໍ ສີຫໂປຕິກໍ ທິສ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສາ ປນ ມາຕາປິຕູນໍ ຘຣມານກາເລ ໂອກາສໍ ນາລຕ຺ຖ, ໂສ ສຕ຺ຕນ຺ນມ຺ປິ ເຕສໍ ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກນ຺ຕກາເລ ຜລິກຄຸຫາຍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ກຎ຺ຈນຄຸຫາຍ ທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສີຫໂປຕິກາຍ ປຸຣໂຕ ໂລກາມິສປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ເອວຣູປໍ ຣຫສ຺ສກຖໍ ກເຖສິ – ‘‘ສີຫໂປຕິເກ, ອຫມ຺ປິ ຈຕຸປ຺ປໂທ, ຕ຺ວມ຺ປິ ຈຕຸປ຺ປທາ, ຕ຺ວໍ ເມ ປຊາປຕີ ໂຫຫິ, ອຫໍ ເຕ ປຕິ ຠວິສ຺ສາມິ, ເຕ ມຍໍ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ວສິສ຺ສາມ, ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມໍ ກິເລສວເສນ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ. ສາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ສິງ຺ຄາໂລ ຈຕຸປ຺ປທານໍ ອນ຺ຕເຣ ຫີໂນ ປຏິກຸຏ຺ໂຐ ຈຓ຺ຑາລສທິໂສ, ມຍໍ ອຸຕ຺ຕມຣາຊກຸລສມ຺ມຕາ, ເອສ ໂຂ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ອສພ຺ຠິໍ ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ກຖໍ ກເຖຕິ, ອຫໍ ເອວຣູປໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຊີວິເຕນ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ນາສາວາຕໍ ສນ຺ນິຣຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເອວເມວ ມຣຓໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ, ຠາຕິກາ ຕາວ ເມ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ, ເຕສໍ ກເຖຕ຺ວາ ມຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສິງ຺ຄາໂລປິ ຕສ຺ສາ ສນ຺ຕິກາ ປຏິວຈນໍ ອລຠິຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ເອສາ ມຍ຺ຫໍ ກຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ຜລິກຄຸຫາຍໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ.

ອເຖໂກ ສີຫໂປຕໂກ ມຫິໍສວາຣຓາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວຘິຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຠຄິນິຍາ ຠາຄໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ, ມໍສໍ ຂາທສ຺ສູ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຠາຕິກ, ນາຫໍ ມໍສໍ ຂາທາມິ, ມຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ’’ຕິ? ສາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ‘‘ອິທານິ ກຫໍ ໂສ ສິງ຺ຄາໂລ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ຜລິກຄຸຫາຍໍ ນິປນ຺ນໍ ສິງ຺ຄາລໍ ‘‘ອາກາເສ ນິປນ຺ໂນ’’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ‘‘ຠາຕິກ, ກິໍ ນ ປສ຺ສສິ, ເອໂສ ຣຊຕປພ຺ພເຕ ອາກາເສ ນິປນ຺ໂນ’’ຕິ. ສີຫໂປຕໂກ ຕສ຺ສ ຜລິກຄຸຫາຍໍ ນິປນ຺ນຠາວໍ ອຊານນ຺ໂຕ ‘‘ອາກາເສ ນິປນ຺ໂນ’’ຕິ ສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ມາເຣສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ສີຫເວເຄນ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ຜລິກຄຸຫໍ ຫທເຍເນວ ປຫຣິ. ໂສ ຫທເຍນ ຜລິເຕນ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ວາ ປພ຺ພຕປາເທ ປຕິ. ອຖາປໂຣ ອາຄຈ຺ຉິ, ສາ ຕສ຺ສປິ ຕເຖວ ກເຖສິ. ໂສປິ ຕເຖວ ກຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ວາ ປພ຺ພຕປາເທ ປຕິ.

ເອວໍ ຉສຸປິ ຠາຕິເກສຸ ມເຕສຸ ສພ຺ພປຈ຺ຉາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອາຄຈ຺ຉິ. ສາ ຕສ຺ສປິ ຕໍ ກາຣຓໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ໂສ ກຸຫິ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເອໂສ ຣຊຕປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ອາກາເສ ນິປນ຺ໂນ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສິງ຺ຄາລານໍ ອາກາເສ ປຕິຏ຺ຐາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຜລິກຄຸຫາຍໍ ນິປນ຺ນໂກ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ປພ຺ພຕປາທໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຉ ຠາຕິເກ ມເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມ ອຕ຺ຕໂນ ພາລຕາຍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນປຎ຺ຎາຍ ອຠາເວນ ຜລິກຄຸຫຠາວໍ ອຊານິຕ຺ວາ ຫທເຍນ ປຫຣິຕ຺ວາ ມຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ອສເມກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຕິຕຸຣິຕໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ກມ຺ມໍ ນາມ ເອວຣູປໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໓.

‘‘ອສເມກ຺ຂິຕກມ຺ມນ຺ຕໍ, ຕຸຣິຕາຠິນິປາຕິນໍ;

ສານິ ກມ຺ມານິ ຕປ຺ເປນ຺ຕິ, ອຸຓ຺ຫໍວຊ຺ໂຌຫິຕໍ ມຸເຂ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສເມກ຺ຂິຕກມ຺ມນ຺ຕໍ, ຕຸຣິຕາຠິນິປາຕິນນ຺ຕິ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຍໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ໂທສໍ ອສເມກ຺ຂິຕ຺ວາ ອນຸປຘາເຣຕ຺ວາ ຕຸຣິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເວເຄເນວ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ອຠິນິປຕຕິ ປກ຺ຂນ຺ທຕິ ປຏິປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ອສເມກ຺ຂິຕກມ຺ມນ຺ຕໍ ຕຸຣິຕາຠິນິປາຕິນໍ ເອວໍ ສານິ ກມ຺ມານິ ຕປ຺ເປນ຺ຕິ, ໂສເຈນ຺ຕິ ກິລເມນ຺ຕິ. ຍຖາ ກິໍ? ອຸຓ຺ຫໍວຊ຺ໂຌຫິຕໍ ມຸເຂຕິ, ຍຖາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕນ ‘‘ອິທໍ ສີຕລໍ ອິທໍ ອຸຓ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ອນຸປຘາເຣຕ຺ວາ ອຸຓ຺ຫໍ ອຊ຺ໂຌຫຣຓີຍໍ ມຸເຂ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕໍ ຐປິຕໍ ມຸຂມ຺ປິ ກຓ຺ຐມ຺ປິ ກຸຈ຺ຉິມ຺ປິ ທຫຕິ ໂສເຈຕິ ກິລເມຕິ, ເອວໍ ຕຖາຣູປໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ສານິ ກມ຺ມານິ ຕປ຺ເປນ຺ຕິ.

ອິຕິ ໂສ ສີໂຫ ອິມໍ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ມມ ຠາຕິກາ ອນຸປາຍກຸສລຕາຍ ‘ສິງ຺ຄາລໍ ມາເຣສ຺ສາມາ’ຕິ ອຕິເວເຄນ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ສຍໍ ມຕາ, ອຫໍ ປນ ເອວຣູປໍ ອກຕ຺ວາ ສິງ຺ຄາລສ຺ສ ຜລິກຄຸຫາຍໍ ນິປນ຺ນສ຺ເສວ ຫທຍໍ ຜາເລສ຺ສາມີ’’ຕິ ສິງ຺ຄາລສ຺ສ ອາໂຣຫນໂອໂຣຫນມຄ຺ຄໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຕທຠິມຸໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີຫນາທໍ ນທິ, ປຖວິຍາ ສທ຺ຘິໍ ອາກາສໍ ເອກນິນ຺ນາທໍ ອໂຫສິ. ສິງ຺ຄາລສ຺ສ ຜລິກຄຸຫາຍໍ ນິປນ຺ນສ຺ເສວ ສີຕຕສິຕສ຺ສ ຫທຍໍ ຜລິ, ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ເອວໍ ໂສ ສິງ຺ຄາໂລ ສີຫນາທໍ ສຸຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔.

‘‘ສີໂຫ ຈ ສີຫນາເທນ, ທທ຺ທຣໍ ອຠິນາທຍິ;

ສຸຕ຺ວາ ສີຫສ຺ສ ນິຄ຺ໂຆສໍ, ສິງ຺ຄາໂລ ທທ຺ທເຣ ວສໍ;

ຠີໂຕ ສນ຺ຕາສມາປາທິ, ຫທຍຎ຺ຈສ຺ສ ອປ຺ຜລີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສີໂຫຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສີຫາ – ຕິຓສີໂຫ, ປຓ຺ຑຸສີໂຫ, ກາຬສີໂຫ, ສຸຣຕ຺ຕຫຕ຺ຖປາໂທ ເກສຣສີໂຫຕິ. ເຕສຸ ເກສຣສີໂຫ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ທທ຺ທຣໍ ອຠິນາທຍີຕິ ເຕນ ອສນິປາຕສທ຺ທສທິເສນ ເຠຣວຕເຣນ ສີຫນາເທນ ຕໍ ຣຊຕປພ຺ພຕໍ ອຠິນາທຍິ ເອກນິນ຺ນາທໍ ອກາສິ. ທທ຺ທເຣ ວສນ຺ຕິ ຜລິກມິສ຺ສເກ ຣຊຕປພ຺ພເຕ ວສນ຺ໂຕ. ຠີໂຕ ສນ຺ຕາສມາປາທີຕິ ມຣຓຠເຍນ ຠີໂຕ ຈິຕ຺ຕຸຕ຺ຣາສໍ ອາປາທິ. ຫທຍຎ຺ຈສ຺ສ ອປ຺ຜລີຕິ ເຕນ ຈສ຺ສ ຠເຍນ ຫທຍໍ ຜລີຕິ.

ເອວໍ ສີໂຫ ສິງ຺ຄາລໍ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ຠາຕໂຣ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ເຕສໍ ມຕຠາວໍ ຠຄິນິຍາ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕໍ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ກຎ຺ຈນຄຸຫາຍໍ ວສິຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ສິງ຺ຄາໂລ ນ຺ຫາປິຕປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ສີຫໂປຕິກາ ລິຈ຺ຉວິກຸມາຣິກາ, ຉ ກນິຏ຺ຐຠາຕໂຣ ອຎ຺ຎຕຣເຖຣາ ອເຫສຸໍ, ເຊຏ຺ຐຠາຕິກສີໂຫ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສິງ຺ຄາລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໑໕໓] ໓. ສູກຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຈຕຸປ຺ປໂທ ອຫໍ, ສມ຺ມາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ທິວເສ ຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມສ຺ສວເນ ວຕ຺ຕມາເນ ສຕ຺ຖຣິ ຄນ຺ຘກຸຏິທ຺ວາເຣ ຣມຓີເຍ ໂສປານຜລເກ ຐຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສຸຄໂຕວາທໍ ທຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິຏ຺ເຐ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິເວຓໍ ອຄມາສິ. ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນປິ ປຣິເວຓເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ, ປຸຈ຺ຉິຕປຸຈ຺ຉິຕໍ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ຄຄນຕເລ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທໍ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ວິຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປາກຏມກາສິ. ຈຕສ຺ໂສປິ ປຣິສາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓມານາ ນິສີທິໍສຸ. ຕຕ຺ເຖໂກ ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຈາຫໍ ອິມິສ຺ສາ ປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ ສາຣິປຸຕ຺ຕໍ ອາລຸເຬນ຺ໂຕ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ອຍໍ ເມ ປຣິສາ ‘ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ອຍ’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ສກ຺ກາຣສມ຺ມານໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຣິສນ຺ຕຣາ ອຸຏ຺ຐາຍ ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອາວຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ມຍມ຺ປິ ຕໍ ເອກໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉາມ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ໂອກາສໍ ກໂຣຫິ, ເທຫິ ເມ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ອາເວຘິກາຍ ວາ ນິເວຘິກາຍ ວາ ນິຄ຺ຄເຫ ວາ ປຄ຺ຄເຫ ວາ ວິເສເສ ວາ ປຏິວິເສເສ ວາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມຫລ຺ລໂກ ອິຈ຺ຉາຈາເຣ ຐິໂຕ ຕຸຈ຺ໂຉ ນ ກິຎ຺ຈິ ຊານາຕີ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອກເຖຕ຺ວາວ ລຊ຺ຊມາໂນ ພີຊນິໍ ຐເປຕ຺ວາ ອາສນາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປຣິເວຓໍ ປາວິສິ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິເວຓເມວ ອຄມາສິ.

ມນຸສ຺ສາ ອຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ຄຓ຺ຫເຖຕໍ ຕຸຈ຺ຉມຫລ຺ລກໍ, ມຘຸຣຘມ຺ມສ຺ສວນໍ ໂນ ໂສຕຸໍ ນ ອທາສີ’’ຕິ ອນຸພນ຺ຘິໍສຸ. ໂສ ປລາຍນ຺ໂຕ ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ເຕ ຠິນ຺ນປທຣາຍ ວຈ຺ຈກຸຏິຍາ ປຕິຕ຺ວາ ຄູຖມກ຺ຂິໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ມນຸສ຺ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອຸປາສກາ ອເວລາຍ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ, ມນຸສ຺ສາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ ອຸປາສກາ ອິທາເນເວສ ມຫລ຺ລໂກ ອຸປ຺ປິລາວິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ພລໍ ອຊານິຕ຺ວາ ມຫາພເລຫິ ສທ຺ຘິໍ ປໂຍເຊຕ຺ວາ ຄູຖມກ຺ຂິໂຕ ຊາໂຕ, ປຸພ຺ເພເປສ ອຸປ຺ປິລາວິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ພລໍ ອຊານິຕ຺ວາ ມຫາພເລຫິ ສທ຺ຘິໍ ປໂຍເຊຕ຺ວາ ຄູຖມກ຺ຂິໂຕ ອໂຫສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສີໂຫ ຫຸຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ປພ຺ພຕຄຸຫາຍ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຕສ຺ສາ ອວິທູເຣ ເອກໍ ສຣໍ ນິສ຺ສາຍ ພຫູ ສູກຣາ ນິວາສໍ ກປ຺ເປສຸໍ. ຕເມວ ສຣໍ ນິສ຺ສາຍ ຕາປສາປິ ປຓ຺ຓສາລາສຸ ວາສໍ ກປ຺ເປສຸໍ. ອເຖກທິວສໍ ສີໂຫ ມຫິໍສວາຣຓາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວຘິຕ຺ວາ ຍາວທຕ຺ຖໍ ມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຕໍ ສຣໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເອໂກ ຖູລສູກໂຣ ຕໍ ສຣໍ ນິສ຺ສາຍ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ສີໂຫ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ເອກທິວສໍ ອິມໍ ຂາທິສ຺ສາມິ, ມໍ ໂຂ ປນ ທິສ຺ວາ ປຸນ ນ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອນາຄມນຠເຍນ ສຣໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ເອເກນ ປສ຺ເສນ ຄນ຺ຕຸໍ ອາຣຠິ. ສູກໂຣ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ເອສ ມໍ ທິສ຺ວາ ມມ ຠເຍນ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຠເຍນ ປລາຍຕິ, ອຊ຺ຊ ມຍາ ອິມິນາ ສີເຫນ ສທ຺ຘິໍ ປໂຍເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕໍ ຍຸທ຺ຘຕ຺ຖາຍ ອວ຺ຫຍນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໕.

‘‘ຈຕຸປ຺ປໂທ ອຫໍ ສມ຺ມ, ຕ຺ວມ຺ປິ ສມ຺ມ ຈຕຸປ຺ປໂທ;

ເອຫິ ສມ຺ມ ນິວຕ຺ຕສ຺ສຸ, ກິໍ ນຸ ຠີໂຕ ປລາຍສີ’’ຕິ.

ສີໂຫ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ ສູກຣ, ອຊ຺ຊ ອມ຺ຫາກໍ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ຄາໂມ ນຕ຺ຖິ, ອິໂຕ ປນ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ສງ຺ຄາໂມ ໂຫຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ສູກໂຣ ‘‘ສີເຫນ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ຄາເມສ຺ສາມີ’’ຕິ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ໂຐ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎາຕການໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຕ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຠີຕຕສິຕາ ‘‘ອິທານິ ຕ຺ວໍ ສພ຺ເພປິ ອມ຺ເຫ ນາເສສ຺ສສິ, ອຕ຺ຕໂນ ພລໍ ອຊານິຕ຺ວາ ສີເຫນ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ຄາມໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມຕິ, ສີໂຫ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ອມ຺ເຫ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປສ຺ສຕິ, ສາຫສິກກມ຺ມໍ ມາ ກຣີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສປິ ຠີຕຕສິໂຕ ‘‘ອິທານິ ກິໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ສູກຣາ ‘‘ສມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ເອເຕສໍ ຕາປສານໍ ອຸຈ຺ຈາຣຠູມິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປູຕິຄູເຖ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ສຣີຣໍ ປຣິວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ສຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສຣີຣໍ ອຸສ຺ສາວພິນ຺ທູຫິ ເຕເມຕ຺ວາ ສີຫສ຺ສ ອາຄມນໂຕ ປຸຣິມຕຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວາຕໂຍຄໍ ຎຕ຺ວາ ອຸປຣິວາເຕ ຕິຏ຺ຐ, ສຸຈິຊາຕິໂກ ສີໂຫ ຕວ ສຣີຣຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ຕຸຍ຺ຫໍ ຊຍໍ ທຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐາສິ. ສີໂຫ ຕສ຺ສ ສຣີຣຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ຄູຖມກ຺ຂິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ ສູກຣ, ສຸນ຺ທໂຣ ເຕ ເລໂສ ຈິນ຺ຕິໂຕ, ສເຈ ຕ຺ວໍ ຄູຖມກ຺ຂິໂຕ ນາຠວິສ຺ສ, ອິເຘວ ຕໍ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ອປາເປສ຺ສໍ, ອິທານິ ປນ ເຕ ສຣີຣໍ ເນວ ມຸເຂນ ຑໍສິຕຸໍ, ນ ປາເທນ ປຫຣິຕຸໍ ສກ຺ກາ, ຊຍໍ ເຕ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖.

‘‘ອສຸຈິ ປູຕິໂລໂມສິ, ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ ວາສິ ສູກຣ;

ສເຈ ຍຸຊ຺ຊິຕຸກາໂມສິ, ຊຍໍ ສມ຺ມ ທທາມິ ເຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປູຕິໂລໂມຕິ ມີຬ຺ຫມກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໂລໂມ. ທຸຄ຺ຄນ຺ໂຘ ວາສີຕິ ອນິຏ຺ຐເຊຄຸຈ຺ຉປຏິກູລຄນ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ວາຍສິ. ຊຍໍ, ສມ຺ມ, ທທາມິ ເຕຕິ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ຊຍໍ ເທມິ, ອຫໍ ປຣາຊິໂຕ, ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ສີໂຫ ຕໂຕວ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂຄຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສເຣ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ປພ຺ພຕຄຸຫເມວ ຄໂຕ. ສູກໂຣປິ ‘‘ສີໂຫ ເມ ຊິໂຕ’’ຕິ ຎາຕການໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຕ ຠີຕຕສິຕາ ‘‘ປຸນ ເອກທິວສໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສີໂຫ ສພ຺ເພວ ອມ຺ເຫ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປສ຺ສຕີ’’ຕິ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄມໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສູກໂຣ ມຫລ຺ລໂກ ອໂຫສິ, ສີໂຫ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສູກຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໑໕໔] ໔. ອຸຣຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອິຘູຣຄານໍ ປວໂຣ ປວິຏ຺ໂຐຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເສຓິຠຓ຺ຑນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ກິຣ ເສວກາ ເສຓິປມຸຂາ ທ຺ເວ ມຫາມຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ທິຏ຺ຐຏ຺ຐາເນ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເວຣິຠາໂວ ສກລນຄເຣ ປາກໂຏ ຊາໂຕ. ເຕ ເນວ ຣາຊາ, ນ ຎາຕິມິຕ຺ຕາ ສມຄ຺ເຄ ກາຕຸໍ ສກ຺ຂິໍສຸ. ອເຖກທິວສໍ ສຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂພຘເນຍ຺ຍພນ຺ຘເວ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເຕສໍ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ປຸນທິວເສ ເອກໂກວ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ເຕສຸ ເອກສ຺ສ ເຄຫທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອນ຺ໂຕນິເວສນໍ ປເວເສຕ຺ວາ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ນິສີທາເປສິ. ສຕ຺ຖາ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ອານິສໍສໍ ກເຖຕ຺ວາ ກລ຺ລຈິຕ຺ຕຕໍ ຎຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສສິ, ໂສ ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ.

ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ໂສຕາປນ຺ນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕເມວ ປຕ຺ຕໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ອິຕຣສ຺ສ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ໂສປິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ປວິສຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຆຣໍ ປເວເສຕ຺ວາ ນິສີທາເປສິ. ອິຕໂຣປິ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣາ ສທ຺ຘິໍເຍວ ປາວິສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ເອກາທສ ເມຕ຺ຕານິສໍເສ ວຓ຺ເຓຕ຺ວາ ກລ຺ລຈິຕ຺ຕຕໍ ຎຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂສປິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ອິຕິ ເຕ ອຸໂຠປິ ໂສຕາປນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຈ຺ຈຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຂມາເປຕ຺ວາ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ເອກຊ຺ຌາສຍາ ອເຫສຸໍ. ຕໍ ທິວສຎ຺ເຎວ ຈ ຠຄວໂຕ ສມ຺ມຸຂາວ ເອກໂຕ ຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ. ເຕ ພຫູນິ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນານິ ເຈວ ສປ຺ປິມຘຸຜາຓິຕາທີນິ ຈ ອາທາຍ ສຕ຺ຖາຣາ ສທ຺ຘິໍເຍວ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ວຕ຺ເຕ ທສ຺ສິເຕ ສຸຄໂຕວາທໍ ທຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປາວິສິ.

ຠິກ຺ຂູ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ສຕ຺ຖຸ ຄຸຓກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຖາ ອທນ຺ຕທມໂກ, ເຍ ນາມ ທ຺ເວ ມຫາມຕ຺ເຕ ຈິຣໍ ວາຍມມາໂນປິ ເນວ ຣາຊາ ສມຄ຺ເຄ ກາຕຸໍ ສກ຺ຂິ, ນ ຎາຕິມິຕ຺ຕາທໂຍ ສກ຺ຂິໍສຸ, ເຕ ເອກທິວເສເນວ ຕຖາຄເຕນ ທມິຕາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວາຫໍ ອິເມ ທ຺ເວ ຊເນ ສມຄ຺ເຄ ອກາສິໍ, ປຸພ຺ເພເປເຕ ມຍາ ສມຄ຺ຄາ ກຕາເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ອຸສ຺ສເວ ໂຆສິເຕ ມຫາສມຊ຺ຊໍ ອໂຫສິ. ພຫູ ມນຸສ຺ສາ ເຈວ ເທວນາຄສຸປຓ຺ຓາທໂຍ ຈ ສມຊ຺ຊທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ຕຕ຺ເຣກສ຺ມິໍ ຐາເນ ເອໂກ ນາໂຄ ຈ ສຸປຓ຺ໂຓ ຈ ສມຊ຺ຊໍ ປສ຺ສມານາ ເອກໂຕ ອຏ຺ຐໍສຸ. ນາໂຄ ສຸປຓ຺ຓສ຺ສ ສຸປຓ຺ຓຠາວໍ ອຊານນ຺ໂຕ ອໍເສ ຫຕ຺ຖໍ ຐເປສິ. ສຸປຓ຺ໂຓ ‘‘ເກນ ເມ ອໍເສ ຫຕ຺ໂຖ ຐປິໂຕ’’ຕິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ນາຄໍ ສຎ຺ຊານິ. ນາໂຄປິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ສຸປຓ຺ຓໍ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ນທີປິຏ຺ເຐນ ປລາຍິ. ສຸປຓ຺ໂຓປິ ‘‘ຕໍ ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ອນຸພນ຺ຘິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕາປໂສ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ນທິຍາ ຕີເຣ ປຓ຺ຓສາລາຍ ວສມາໂນ ທິວາ ທຣຖປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນຕ຺ຖໍ ອຸທກສາຏິກໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ວກ຺ກລໍ ພຫິ ຐເປຕ຺ວາ ນທິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍຕິ. ນາໂຄ ‘‘ອິມໍ ປພ຺ພຊິຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິຕໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປກຕິວຓ຺ຓໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘວຓ຺ຓໍ ມາເປຕ຺ວາ ວກ຺ກລນ຺ຕຣໍ ປາວິສິ. ສຸປຓ຺ໂຓ ອນຸພນ຺ຘມາໂນ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ປວິຏ຺ຐໍ ທິສ຺ວາ ວກ຺ກເລ ຄຣຸຠາເວນ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ຉາໂຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ວກ຺ກລໍ ຄຓ຺ຫຖ, ອິມໍ ນາຄໍ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ປກາເສຕຸໍ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໗.

‘‘ອິຘູຣຄານໍ ປວໂຣ ປວິຏ຺ໂຐ, ເສລສ຺ສ ວຓ຺ເຓນ ປໂມກ຺ຂມິຈ຺ຉໍ;

ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຈ ວຓ຺ຓໍ ອປຈາຍມາໂນ, ພຸຠຸກ຺ຂິໂຕ ໂນ ວິຕຣາມິ ໂຠຕ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິຘູຣຄານໍ ປວໂຣ ປວິຏ຺ໂຐຕິ ອິມສ຺ມິໍ ວກ຺ກເລ ອຸຣຄານໍ ປວໂຣ ນາຄຣາຊາ ປວິຏ຺ໂຐ. ເສລສ຺ສ ວຓ຺ເຓນາຕິ ມຓິວຓ຺ເຓນ, ມຓິກ຺ຂນ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ປວິຏ຺ໂຐຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປໂມກ຺ຂມິຈ຺ຉນ຺ຕິ ມມ ສນ຺ຕິກາ ໂມກ຺ຂໍ ອິຈ຺ຉມາໂນ. ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຈ ວຓ຺ຓໍ ອປຈາຍມາໂນຕິ ອຫໍ ປນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ພ຺ຣຫ຺ມວຓ຺ຓໍ ເສຏ຺ຐວຓ຺ຓໍ ປູເຊນ຺ໂຕ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ພຸຠຸກ຺ຂິໂຕ ໂນ ວິຕຣາມິ ໂຠຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ເອຕໍ ນາຄໍ ວກ຺ກລນ຺ຕຣໍ ປວິຏ຺ຐໍ ຉາໂຕປິ ສມາໂນ ຠກ຺ຂິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມີຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸທເກ ຐິໂຕເຍວ ສຸປຓ຺ຓຣາຊສ຺ສ ຖຸຕິໍ ກຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໘.

‘‘ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມຄຸຕ຺ໂຕ ຈິຣເມວ ຊີວ, ທິພ຺ຍາ ຈ ເຕ ປາຕຸຠວນ຺ຕຸ ຠກ຺ຂາ;

ໂຍ ພ຺ຣຫ຺ມວຓ຺ຓໍ ອປຈາຍມາໂນ, ພຸຠຸກ຺ຂິໂຕ ໂນ ວິຕຣາສິ ໂຠຕ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມຄຸຕ຺ໂຕຕິ ໂສ ຕ຺ວໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂຄປິໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມຣກ຺ຂິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ທິພ຺ຍາ ຈ ເຕ ປາຕຸຠວນ຺ຕຸ ຠກ຺ຂາຕິ ເທວຕານໍ ປຣິໂຠຄາຣຫາ ຠກ຺ຂາ ຈ ຕວ ປາຕຸຠວນ຺ຕຸ, ມາ ປາຓາຕິປາຕໍ ກຕ຺ວາ ນາຄມໍສຂາທໂກ ອໂຫສິ.

ອິຕິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸທເກ ຐິໂຕວ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ວກ຺ກລໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ເຕ ອຸໂຠປິ ຄເຫຕ຺ວາ ອສ຺ສມປທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ທ຺ເວປິ ຊເນ ສມຄ຺ເຄ ອກາສິ. ເຕ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ສຸຂໍ ວສິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ນາໂຄ ຈ ສຸປຓ຺ໂຓ ຈ ອິເມ ທ຺ເວ ມຫາມຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອຸຣຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໑໕໕] ໕. ຠຄ຺ຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຊີວ ວສ຺ສສຕໍ ຠຄ຺ຄາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວນສມີເປ ປເສນທິໂກສເລນ ຣຎ຺ຎາ ກາຣິເຕ ຣາຊກາຣາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຂິປິຕກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ທິວເສ ສຕ຺ຖາ ຣາຊກາຣາເມ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ນິສີທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ຂິປິ. ຠິກ຺ຂູ ‘‘ຊີວຕຸ, ຠນ຺ເຕ ຠຄວາ, ຊີວຕຸ, ສຸຄໂຕ’’ຕິ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທໍ ມຫາສທ຺ທໍ ອກໍສຸ, ເຕນ ສທ຺ເທນ ຘມ຺ມກຖາຍ ອນ຺ຕຣາໂຍ ອໂຫສິ. ອຖ ໂຂ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ອປິ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂິປິເຕ ‘ຊີວາ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຊີເວຍ຺ຍ ວາ ມເຣຍ຺ຍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ໂນ ເຫຕໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຂິປິເຕ ‘ຊີວາ’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ໂພ, ໂຍ ວເທຍ຺ຍ ອາປຕ຺ຕິ ທຸກ຺ກຏສ຺ສາ’’ຕິ (ຈູຬວ. ໒໘໘). ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ມນຸສ຺ສາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຂິປິເຕ ‘‘ຊີວຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂູ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍນ຺ຕາ ນາລປນ຺ຕິ. ມນຸສ຺ສາ ອຸຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ – ‘‘ກຖຎ຺ຫິ ນາມ ສມຓາ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍາ ‘ຊີວຖ, ຠນ຺ເຕ’ຕິ ວຸຈ຺ຈມານາ ນາລປິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ຠຄວໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຄິຫີ, ຠິກ຺ຂເວ, ມງ຺ຄລິກາ, ອນຸຊານາມິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຄິຫີນໍ ‘‘ຊີວຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາເນນ ‘‘ຈິຣໍ ຊີວາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຊີວປຏິຊີວໍ ນາມ ກທາ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ? ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຊີວປຏິຊີວໍ ນາມ ໂປຣາຓກາເລ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ເອກສ຺ມິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ປິຕາ ໂວຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ, ໂສ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິກໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ມຓິກຠຓ຺ຑໍ ອຸກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ຄາມນິຄມາທີສຸ ຈຣນ຺ໂຕ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ໂທວາຣິກສ຺ສ ຆເຣ ຠຕ຺ຕໍ ປຈາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ນິວາສຏ຺ຐານໍ ອລຠນ຺ໂຕ ‘‘ອເວລາຍ ອາຄຕາ ອາຄນ຺ຕຸກາ ກຕ຺ຖ ວສນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ພຫິນຄເຣ ເອກາ ສາລາ ອຕ຺ຖິ, ສາ ປນ ອມນຸສ຺ສປຣິຄ຺ຄຫິຕາ. ສເຈ ອິຈ຺ຉຖ, ຕຕ຺ຖ ວສຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ເອຖ, ຕາຕ, ຄຈ຺ຉາມ, ມາ ຍກ຺ຂສ຺ສ ຠາຍິຕ຺ຖ, ອຫໍ ຕໍ ທເມຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາເທສຸ ປາເຕສ຺ສາມີ’’ຕິ ປິຕຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄໂຕ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ຜລເກ ນິປຊ຺ຊິ, ສຍໍ ປິຕຸ ປາເທ ສມ຺ພາຫນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ຕຕ຺ຖ ອຘິວຕ຺ໂຖ ຍກ຺ໂຂ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ເວສ຺ສວຓໍ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕໍ ສາລໍ ລຠນ຺ໂຕ ‘‘ອິມໍ ສາລໍ ປວິຏ຺ຐມນຸສ຺ເສສຸ ໂຍ ຂິປິເຕ ‘ຊີວາ’ຕິ ວທຕິ, ໂຍ ຈ ‘ຊີວາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ປຏິຊີວາ’ຕິ ວທຕິ, ເຕ ຊີວປຏິຊີວຠາຓິໂນ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສເສ ຂາເທຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ລຠິ. ໂສ ປິຏ຺ຐິວໍສຖູຓາຍ ວສຕິ. ໂສ ‘‘ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປິຕຣໍ ຂິປາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ສຸຂຸມຈຸຓ຺ຓໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ຈຸຓ຺ໂຓ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ນາສປຸເຏ ປາວິສິ. ໂສ ຜລເກ ນິປນ຺ນໂກວ ຂິປິ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນ ‘‘ຊີວາ’’ຕິ ອາຫ. ຍກ຺ໂຂ ຕໍ ຂາທິຕຸໍ ຖູຓາຍ ໂອຕຣຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ໂອຕຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ເມ ປິຕາ ຂິປາປິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຍໍ ໂສ ຂິປິເຕ ‘ຊີວາ’ຕິ ອວທນ຺ຕໍ ຂາທກຍກ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປິຕຣໍ ອາຣພ຺ຠ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໙.

‘‘ຊີວ ວສ຺ສສຕໍ ຠຄ຺ຄ, ອປຣານິ ຈ ວີສຕິໍ;

ມາ ມໍ ປິສາຈາ ຂາທນ຺ຕຸ, ຊີວ ຕ຺ວໍ ສຣໂທສຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠຄ຺ຄາຕິ ປິຕຣໍ ນາເມນາລປຕິ. ອປຣານິ ຈ ວີສຕິນ຺ຕິ ອປຣານິ ຈ ວີສຕິ ວສ຺ສານິ ຊີວ. ມາ ມໍ ປິສາຈາ ຂາທນ຺ຕູຕິ ມໍ ປິສາຈາ ມາ ຂາທນ຺ຕຸ. ຊີວ ຕ຺ວໍ ສຣໂທສຕນ຺ຕິ ຕ຺ວໍ ປນ ວີສຸຕ຺ຕຣໍ ວສ຺ສສຕໍ ຊີວາຕິ. ສຣໂທສຕຎ຺ຫິ ຄຓິຍມານໍ ວສ຺ສສຕເມວ ໂຫຕິ, ຕໍ ປຸຣິເມຫິ ວີສາຍ ສທ຺ຘິໍ ວີສຸຕ຺ຕຣໍ ອິຘ ອຘິປ຺ເປຕໍ.

ຍກ຺ໂຂ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ຕາວ ມາຓວໍ ‘ຊີວາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຂາທິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ປິຕຣໍ ປນສ຺ສ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປິຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ໂສ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ໂສ ‘ປຏິຊີວາ’ຕິ ອຠຓນ຺ຕານໍ ຂາທກຍກ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຏິຊີວໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ປຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐.

‘‘ຕ຺ວມ຺ປິ ວສ຺ສສຕໍ ຊີວໍ, ອປຣານິ ຈ ວີສຕິໍ;

ວິສໍ ປິສາຈາ ຂາທນ຺ຕຸ, ຊີວ ຕ຺ວໍ ສຣໂທສຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິສໍ ປິສາຈາ ຂາທນ຺ຕູຕິ ປິສາຈາ ຫລາຫລວິສໍ ຂາທນ຺ຕຸ.

ຍກ຺ໂຂ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຸໂຠປິ ເມ ນ ສກ຺ກາ ຂາທິຕຸ’’ນ຺ຕິ ປຏິນິວຕ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ໂຠ ຍກ຺ຂ, ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ສາລໍ ປວິຏ຺ຐມນຸສ຺ເສ ຂາທສີ’’ຕິ? ‘‘ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ເວສ຺ສວຓໍ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ລທ຺ຘຕ຺ຕາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ສພ຺ເພວ ຂາທິຕຸໍ ລຠສີ’’ຕິ? ‘‘ຊີວປຏິຊີວຠາຓິໂນ ຐເປຕ຺ວາ ອວເສເສ ຂາທາມີ’’ຕິ. ‘‘ຍກ຺ຂ, ຕ຺ວໍ ປຸພ຺ເພປິ ອກຸສລໍ ກຕ຺ວາ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ ປຣວິຫິໍສໂກ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ອິທານິປິ ຕາທິສໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕໂມ ຕມປຣາຍໂຓ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ວິຣມສ຺ສູ’’ຕິ ຕໍ ຍກ຺ຂໍ ທເມຕ຺ວາ ນິຣຍຠເຍນ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຍກ຺ຂໍ ເປສນກາຣກໍ ວິຍ ອກາສິ.

ປຸນທິວເສ ສຎ຺ຈຣນ຺ຕາ ມນຸສ຺ສາ ຍກ຺ຂໍ ທິສ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ຈສ຺ສ ທມິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘‘ເທວ, ເອໂກ ມາຓໂວ ຕໍ ຍກ຺ຂໍ ທເມຕ຺ວາ ເປສນກາຣກໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ຐິໂຕ’’ຕິ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ເສນາປຕິຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ, ປິຕຸ ຈສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ອທາສິ. ໂສ ຍກ຺ຂໍ ພລິປຏິຄ຺ຄາຫກໍ ກຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູເຣສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ຊີວປຏິຊີວໍ ນາມ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຍກ຺ໂຂ ອງ຺ຄຸລິມາໂລ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ປິຕາ ກສ຺ສໂປ, ປຸຕ຺ໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຠຄ຺ຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໑໕໖] ໖. ອລີນຈິຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອລີນຈິຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ໂອສ຺ສຏ຺ຐວີຣິຍໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເອກາທສນິປາເຕ ສໍວຣຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໑.໙໗ ອາທໂຍ) ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ໂສ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖາຣາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ວີຣິຍໍ ໂອສ຺ສຊີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠຄວາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນນຸ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຸພ຺ເພ ວີຣິຍໍ ອວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ມໍສເປສິສທິສສ຺ສ ທຫຣກຸມາຣສ຺ສ ທ຺ວາທສໂຍຊນິເກ ພາຣາຓສິນຄເຣ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອທາສິ, ອິທານິ ກສ຺ມາ ເອວຣູເປ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວີຣິຍໍ ໂອສ຺ສຊສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ພາຣາຓສິໂຕ ອວິທູເຣ ວຑ຺ຒກີຄາໂມ ອໂຫສິ, ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈສຕາ ວຑ຺ຒກີ ວສນ຺ຕິ. ເຕ ນາວາຍ ອຸປຣິໂສຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ເຄຫສມ຺ຠາຣທາຣູນິ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ເອກຠູມິກທ຺ວິຠູມິກາທິເຠເທ ເຄຫສມ຺ຠາເຣ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຖມ຺ຠໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພທາຣູສຸ ສຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ນທີຕີຣໍ ເນຕ຺ວາ ນາວໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອນຸໂສເຕນ ນຄຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຍ ຍາທິສານິ ເຄຫານິ ອາກງ຺ຂນ຺ຕິ, ເຕສໍ ຕາທິສານິ ກຕ຺ວາ ກຫາປເຓ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນ ຕຕ຺ເຖວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຄຫສມ຺ຠາເຣ ອາຫຣນ຺ຕິ. ເອວໍ ເຕສໍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ຕານໍ ເອກສ຺ມິໍ ກາເລ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ທາຣູນິ ໂກຏ຺ເຏນ຺ຕານໍ ອວິທູເຣ ເອໂກ ຫຕ຺ຖີ ຂທິຣຂາຓຸກໍ ອກ຺ກມິ. ຕສ຺ສ ໂສ ຂາຓຸໂກ ປາທໍ ວິຊ຺ຌິ, ພລວເວທນາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ປາໂທ ອຸທ຺ຘຸມາຍິຕ຺ວາ ປຸພ຺ພໍ ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ເຕສໍ ທາຣຸໂກຏ຺ຏນສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ວຑ຺ຒກີ ນິສ຺ສາຍ ມຍ຺ຫໍ ໂສຕ຺ຖິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ຕີຫິ ປາເທຫິ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ນິປຊ຺ຊິ, ວຑ຺ຒກີ ຕໍ ອຸທ຺ຘຸມາຕປາທໍ ທິສ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປາເທ ຂາຓຸກໍ ທິສ຺ວາ ຕິຂິຓວາສິຍາ ຂາຓຸກສ຺ສ ສມນ຺ຕໂຕ ໂອຘິໍ ທຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊຸຍາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາກຑ຺ຒນ຺ຕາ ຂາຓຸໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປຸພ຺ພໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ອຸຓ຺ໂຫທເກນ ໂຘວິຕ຺ວາ ຕທນຸຣູເປຫິ ເຠສຊ຺ເຊຫິ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ນຈິຣສ຺ເສວ ວຓໍ ຜາສຸກໍ ກຣິໍສຸ.

ຫຕ຺ຖີ ອໂຣໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍາ ອິເມ ວຑ຺ຒກີ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິຕໍ ລທ຺ຘໍ, ອິທານິ ເຕສໍ ມຍາ ອຸປກາຣໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວຑ຺ຒກີຫິ ສທ຺ຘິໍ ຣຸກ຺ເຂ ນີຫຣຕິ, ຕຈ຺ເຉນ຺ຕານໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເທຕິ, ວາສິອາທີນິ ອຸປສໍຫຣຕິ, ໂສຓ຺ຑາຍ ເວເຐຕ຺ວາ ກາຬສຸຕ຺ຕໂກຏິຍໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ວຑ຺ຒກີປິສ຺ສ ໂຠຊນເວລາຍ ເອເກກໍ ປິຓ຺ຑໍ ເທນ຺ຕາ ປຎ຺ຈ ປິຓ຺ຑສຕານິ ເທນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ປນ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ສພ຺ພເສໂຕ ຫຕ຺ຖາຊານີຍໂປຕໂກ ອຕ຺ຖິ, ເຕນສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຫໍ ເອຕຣຫິ ມຫລ຺ລໂກ. ອິທານິ ມຍາ ອິເມສໍ ວຑ຺ຒກີນໍ ກມ຺ມກຣຓຕ຺ຕາຍ ປຸຕ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ວຑ຺ຒກີນໍ ອນາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາວ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ອາເນຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຫຕ຺ຖິໂປຕໂກ ມມ ປຸຕ຺ໂຕ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ມຍ຺ຫໍ ຊີວິຕໍ ທິນ຺ນໍ, ອຫໍ ໂວ ເວຊ຺ຊເວຕນຕ຺ຖາຍ ອິມໍ ທມ຺ມິ, ອຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກມ຺ມານິ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ, ປຸຕ຺ຕກ, ຍໍ ມຍາ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກມ຺ມໍ, ຕໍ ຕ຺ວໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ວຑ຺ຒກີນໍ ທຕ຺ວາ ສຍໍ ອຣຎ຺ຎໍ ປາວິສິ.

ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫຕ຺ຖິໂປຕໂກ ວຑ຺ຒກີນໍ ວຈນກໂຣ ໂອວາທກ຺ຂໂມ ຫຸຕ຺ວາ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ກໂຣຕິ. ເຕປິ ຕໍ ປຎ຺ຈຫິ ປິຓ຺ຑສເຕຫິ ໂປເສນ຺ຕິ, ໂສ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ນທິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ກີຬິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ວຑ຺ຒກີທາຣກາປິ ຕໍ ໂສຓ຺ຑາທີສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທເກປິ ຖເລປິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກີຬນ຺ຕິ. ອາຊານີຍາ ປນ ຫຕ຺ຖິໂນປິ ອສ຺ສາປິ ປຸຣິສາປິ ອຸທເກ ອຸຈ຺ຈາຣໍ ວາ ປສ຺ສາວໍ ວາ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສປິ ອຸທເກ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວໍ ອກຕ຺ວາ ພຫິນທີຕີເຣເຍວ ກໂຣຕິ. ອເຖກສ຺ມິໍ ທິວເສ ອຸປຣິນທິຍາ ເທໂວ ວສ຺ສິ, ອຖ ສຸກ຺ຂໍ ຫຕ຺ຖິລຓ຺ຑໍ ອຸທເກນ ນທິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ພາຣາຓສີນຄຣຕິຕ຺ເຖ ເອກສ຺ມິໍ ຄຸມ຺ເພ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ຣຎ຺ໂຎ ຫຕ຺ຖິໂຄປກາ ‘‘ຫຕ຺ຖີ ນ຺ຫາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຎ຺ຈ ຫຕ຺ຖິສຕານິ ນຍິໍສຸ. ອາຊານີຍລຓ຺ຑສ຺ສ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ເອໂກປິ ຫຕ຺ຖີ ນທິໍ ໂອຕຣິຕຸໍ ນ ອຸສ຺ສຫິ. ສພ຺ເພປິ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປລາຍິຕຸໍ ອາຣຠິໍສຸ, ຫຕ຺ຖິໂຄປກາ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍານໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ເຕ ‘‘ອຸທເກ ປຣິປນ຺ເຖນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຸທກໍ ໂສຘາເປຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຄຸມ຺ເພ ຕໍ ອາຊານີຍລຓ຺ຑໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທເມຕ຺ຖ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ຈາຏິໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ອຸທກສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖີນໍ ສຣີເຣ ສິຎ຺ຈາເປສຸໍ, ສຣີຣານິ ສຸຄນ຺ຘານິ ອເຫສຸໍ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ເຕ ນທິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິໍສຸ.

ຫຕ຺ຖາຈຣິຍາ ຣຎ຺ໂຎ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ຕໍ ຫຕ຺ຖາຊານີຍໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ອາເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເທວາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣາຊາ ນາວາສງ຺ຆາເຏຫິ ນທິໍ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘໍຄາມີຫິ ນາວາສງ຺ຆາເຏຫິ ວຑ຺ຒກີນໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ຫຕ຺ຖິໂປຕໂກ ນທິຍໍ ກີຬນ຺ໂຕ ເຠຣິສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວຑ຺ຒກີນໍ ສນ຺ຕິເກ ອຏ຺ຐາສິ. ວຑ຺ຒກີ ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ສເຈ ທາຣູຫິ ອຕ຺ໂຖ, ກິໍ ກາຣຓາ ອາຄຕຕ຺ຖ, ກິໍ ເປເສຕ຺ວາ ອາຫຣາເປຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ‘‘ນາຫໍ, ຠເຓ, ທາຣູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ອາຄໂຕ, ອິມສ຺ສ ປນ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ. ‘‘ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຖ, ເທວາ’’ຕິ. ຫຕ຺ຖິໂປຕໂກ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉິ. ‘‘ກິໍ ກາຣາເປຕິ, ຠເຓ, ຫຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ວຑ຺ຒກີນໍ ໂປສາວນິກໍ ອາຫຣາເປຕິ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠເຓ’’ຕິ ຣາຊາ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ຈຕຸນ຺ນໍ ປາທານໍ ໂສຓ຺ຑາຍ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐສ຺ສ ຈ ສນ຺ຕິເກ ສຕສຫສ຺ສສຕສຫສ຺ສກຫາປເຓ ຐປາເປສິ. ຫຕ຺ຖີ ເອຕ຺ຕເກນາປິ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພວຑ຺ຒກີນໍ ທຸສ຺ສຍຸເຄສຸ ວຑ຺ຒກີຠຣິຍານໍ ນິວາສນສາຏເກສຸ ທິນ຺ເນສຸ ສທ຺ຘິໍກີຬິຕານໍ ທາຣການຎ຺ຈ ທາຣກປຣິຫາເຣ ກເຕ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຑ຺ຒກີ ຈ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຈ ທາຣເກ ຈ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ອຄມາສິ.

ຣາຊາ ຕໍ ອາທາຍ ນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນຄຣຎ຺ຈ ຫຕ຺ຖິສາລຎ຺ຈ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິໍ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິສາລໍ ປເວເສຕ຺ວາ ສພ຺ພາລງ຺ກາເຣຫິ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ອຠິເສກໍ ທຕ຺ວາ ໂອປວຍ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສຫາຍຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ອຸປຑ຺ຒຣຊ຺ຊໍ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ສມານປຣິຫາຣໍ ອກາສິ. ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ອາຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣຎ຺ໂຎ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ຣຊ຺ຊໍ ຫຕ຺ຖຄຕເມວ ອໂຫສິ. ເອວໍ ກາເລ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ຕສ຺ສາ ຄພ຺ຠປຣິປາກກາເລ ຣາຊາ ກາລມກາສິ. ຫຕ຺ຖີ ປນ ສເຈ ຣຎ຺ໂຎ ກາລກຕຠາວໍ ຊາເນຍ຺ຍ, ຕຕ຺ເຖວສ຺ສ ຫທຍໍ ຜເລຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ຫຕ຺ຖິໍ ຣຎ຺ໂຎ ກາລກຕຠາວໍ ອຊານາເປຕ຺ວາວ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ. ຣຎ຺ໂຎ ປນ ກາລກຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຕຸຈ຺ຉໍ ກິຣ ຣຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ ອນນ຺ຕຣສາມນ຺ຕໂກສລຣາຊາ ມຫຕິຍາ ເສນາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປຣິວາເຣສິ. ນຄຣວາສິໂນ ທ຺ວາຣານິ ປິທຫິຕ຺ວາ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ສາສນໍ ປຫິຓິໍສຸ – ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສີ ປຣິປຸຓ຺ຓຄພ຺ຠາ ‘ອິໂຕ ກິຣ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິສ຺ສຕີ’ຕິ ອງ຺ຄວິຊ຺ຊາປາຐກາ ອາຫໍສຸ. ສເຈ ສາ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິສ຺ສຕິ, ມຍໍ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຍຸທ຺ຘໍ ທສ຺ສາມ, ນ ຣຊ຺ຊໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອາຄເມຖາ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ.

ເທວີ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ. ຕສ຺ສ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ປນ ມຫາຊນສ຺ສ ອລີນຈິຕ຺ຕໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຊາໂຕຕິ ‘‘ອລີນຈິຕ຺ຕກຸມາໂຣ’’ຕ຺ເວວສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ຊາຕທິວສໂຕເຍວ ປນສ຺ສ ປຏ຺ຐາຍ ນາຄຣາ ໂກສລຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌິໍສຸ. ນິນ຺ນາຍກຕ຺ຕາ ສງ຺ຄາມສ຺ສ ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ພລໍ ຍຸຊ຺ຌມານໍ ໂຖກໍ ໂຖກໍ ໂອສກ຺ກຕິ. ອມຈ຺ຈາ ເທວິຍາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ເອວໍ ໂອສກ຺ກມາເນ ພເລ ປຣາຊຍຠາວສ຺ສ ຠາຍາມ, ອມ຺ຫາກໍ ປນ ຣຎ຺ໂຎ ກາລກຕຠາວໍ, ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຊາຕຠາວໍ, ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຸຊ຺ຌານຠາວຎ຺ຈ ຣຎ຺ໂຎ ສຫາຍໂກ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖີ ນ ຊານາຕິ, ຊານາເປມ ນ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ສາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ທຸກູລຈຸມ຺ພຏເກ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ປາສາທາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ອມຈ຺ຈຄຓປຣິວຸຕາ ຫຕ຺ຖິສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ສຫາໂຍ ເຕ ກາລກໂຕ, ມຍໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ຫທຍຜາລນຠເຍນ ນາໂຣຈຍິມ຺ຫ, ອຍໍ ເຕ ສຫາຍສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ, ໂກສລຣາຊາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຕວ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌຕິ, ພລໍ ໂອສກ຺ກຕິ, ຕວ ປຸຕ຺ຕໍ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ວາ ມາເຣຫິ, ຣຊ຺ຊໍ ວາສ຺ສ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ.

ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຫຕ຺ຖີ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ໂສຓ຺ຑາຍ ປຣາມສິຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຸມ຺ເຠ ຐເປຕ຺ວາ ໂຣທິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ເທວິຍາ ຫຕ຺ເຖ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ‘‘ໂກສລຣາຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຫຕ຺ຖິສາລໂຕ ນິກ຺ຂມິ. ອຖສ຺ສ ອມຈ຺ຈາ ວມ຺ມໍ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ນຄຣທ຺ວາຣໍ ອວາປຸຣິຕ຺ວາ ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ຫຕ຺ຖີ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂກຎ຺ຈນາທໍ ກຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ສນ຺ຕາເສຕ຺ວາ ປລາເປຕ຺ວາ ພລໂກຏ຺ຐກໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ໂກສລຣາຊານໍ ຈູຬາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາເນຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ມາຣຓຕ຺ຖາຍສ຺ສ ອຸຏ຺ຐິເຕ ວາເຣຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຫິ, ‘ກຸມາໂຣ ທຫໂຣ’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ມາ ກຣີ’’ຕິ ໂອວທິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ຣຊ຺ຊໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖຄຕເມວ ຊາຕໍ, ອຎ຺ໂຎ ປຏິສຕ຺ຕຸ ນາມ ອຸຏ຺ຐຫິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກກາເລ ອຠິເສກໍ ກຕ຺ວາ ອລີນຈິຕ຺ຕຣາຊາ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຊີວິຕປຣິໂຍສາເນ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູເຣສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໑໑.

‘‘ອລີນຈິຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ, ປຫຏ຺ຐາ ມຫຕີ ຈມູ;

ໂກສລໍ ເສນາສນ຺ຕຸຏ຺ຐໍ, ຊີວຄ຺ຄາຫໍ ອຄາຫຍິ.

໑໒.

‘‘ເອວໍ ນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ໂນ, ຠິກ຺ຂຸ ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ;

ຠາວຍໍ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ, ໂຍຄກ຺ເຂມສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາ;

ປາປຸເຓ ອນຸປຸພ຺ເພນ, ສພ຺ພສໍໂຍຊນກ຺ຂຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອລີນຈິຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍາຕິ ອລີນຈິຕ຺ຕໍ ຣາຊກຸມາຣໍ ນິສ຺ສາຍ. ປຫຏ຺ຐາ ມຫຕີ ຈມູຕິ ‘‘ປເວຓີຣຊ຺ຊໍ ໂນ ທິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ຫຸຕ຺ວາ ມຫຕີ ເສນາ. ໂກສລໍ ເສນາສນ຺ຕຸຏ຺ຐນ຺ຕິ ໂກສລຣາຊານໍ ເສນ ຣຊ຺ເຊນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐໍ ປຣຣຊ຺ຊໂລເຠນ ອາຄຕໍ. ຊີວຄ຺ຄາຫໍ ອຄາຫຍີຕິ ອມາເຣຕ຺ວາວ ສາ ຈມູ ຕໍ ຣາຊານໍ ຫຕ຺ຖິນາ ຊີວຄ຺ຄາຫໍ ຄຓ຺ຫາເປສິ. ເອວໍ ນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ຍຖາ ສາ ຈມູ, ເອວໍ ອຎ຺ໂຎປິ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ໂນ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕໍ ພຸທ຺ຘໍ ວາ ພຸທ຺ຘສາວກໍ ວາ ນິສ຺ສຍໍ ລຠິຕ຺ວາ. ຠິກ຺ຂູຕິ ປຣິສຸທ຺ຘາຘິວຈນເມຕໍ. ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍຕິ ປຄ຺ຄຫິຕວີຣິໂຍ ຈຕຸໂທສາປຄເຕນ ວີຣິເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຠາວຍໍ ກຸສລໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ກຸສລໍ ນິຣວຊ຺ຊໍ ສຕ຺ຕຕິໍສໂພຘິປກ຺ຂິຍສງ຺ຂາຕໍ ຘມ຺ມໍ ຠາເວນ຺ໂຕ. ໂຍຄກ຺ເຂມສ຺ສ ປຕ຺ຕິຍາຕິ ຈຕູຫິ ໂຍເຄຫິ ເຂມສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ປາປຸຓນຕ຺ຖາຍ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ຠາເວນ຺ໂຕ. ປາປຸເຓ ອນຸປຸພ຺ເພນ, ສພ຺ພສໍໂຍຊນກ຺ຂຍນ຺ຕິ ເອວໍ ວິປສ຺ສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິມໍ ກຸສລໍ ຘມ຺ມໍ ຠາເວນ຺ໂຕ ໂສ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວິປສ຺ສນາຎາຓານິ ຈ ເຫຏ຺ຐິມມຄ຺ຄຜລານິ ຈ ປາປຸຓນ຺ໂຕ ປຣິໂຍສາເນ ທສນ຺ນມ຺ປິ ສໍໂຍຊນານໍ ຂຍນ຺ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ສພ຺ພສໍໂຍຊນກ຺ຂຍສງ຺ຂາຕໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕິ. ຍສ຺ມາ ວາ ນິພ຺ພານໍ ອາຄມ຺ມ ສພ຺ພສໍໂຍຊນານິ ຂີຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕມ຺ປິ ສພ຺ພສໍໂຍຊນກ຺ຂຍເມວ, ເອວໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ນິພ຺ພານສງ຺ຂາຕໍ ສພ຺ພສໍໂຍຊນກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ຠຄວາ ອມຕມຫານິພ຺ພາເນນ ຘມ຺ມເທສນາຍ ກູຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິປິ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂອສ຺ສຏ຺ຐວີຣິໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ມາຕາ ມຫາມາຍາ, ປິຕາ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ ອໂຫສິ, ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທິນ຺ນຫຕ຺ຖີ ອຍໍ ໂອສ຺ສຏ຺ຐວີຣິໂຍ ຠິກ຺ຂຸ, ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ປິຕາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ສາມນ຺ຕໂກສລຣາຊາ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ອລີນຈິຕ຺ຕກຸມາໂຣ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອລີນຈິຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໑໕໗] ໗. ຄຸຓຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເຍນ ກາມໍ ປຓາເມຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສາຏກສຫສ຺ສລາຠໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເຖຣສ຺ສ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ອນ຺ເຕປຸເຣ ຘມ຺ມວາຈນວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ມຫາສາຣຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑.໙໒) ອາຄຕເມວ. ອິຕິ ເຖເຣ ຣຎ຺ໂຎ ອນ຺ເຕປຸເຣ ຘມ຺ມໍ ວາເຈນ຺ເຕ ຣຎ຺ໂຎ ສຫສ຺ສຄ຺ຆນິການໍ ສາຏການໍ ສຫສ຺ສໍ ອາຫຣິຍິຕ຺ຖ. ຣາຊາ ຕໂຕ ປຎ຺ຈ ສາຏກສຕານິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເທວີສຕານໍ ອທາສິ. ຕາ ສພ຺ພາປິ ເຕ ສາຏເກ ຐເປຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ທຕ຺ວາ ສຍໍ ປຸຣາຓສາຏເກເຍວ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ປາຕຣາສຏ຺ຐານໍ ອຄມໍສຸ.

ຣາຊາ ‘‘ມຍາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກາ ສາຏກາ ທາປິຕາ, ກສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫ ເຕ ອປາຣຸປິຕ຺ວາວ ອາຄຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເທວ, ອມ຺ເຫຫິ ເຕ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ທິນ຺ນາ’’ຕິ. ‘‘ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ສພ຺ເພ ຄຫິຕາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຕິຈີວຣໍ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ທຸສ຺ສວຓິຊ຺ຊໍ ມຎ຺ເຎ ກຣິສ຺ສຕິ, ອຕິພຫູ ເຕນ ສາຏກາ ຄຫິຕາ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ປຣິເວຓໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອປິ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ຆເຣ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ວາ ສຸຓນ຺ຕິ ວາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຄເຫຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ໂສຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ສຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ຕາ ສຸຓນ຺ຕິເຍວ, ອຸທາຫຸ ຕຸມ຺ຫາກໍ ນິວາສນໍ ວາ ປາຣຸປນໍ ວາ ທທນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ຕາ ອຊ຺ຊ, ມຫາຣາຊ, ສຫສ຺ສຄ຺ຆນິການິ ປຎ຺ຈ ສາຏກສຕານິ ອທໍສູ’’ຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ຄຫິຕານິ ຕານິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ນນຸ, ຠນ຺ເຕ, ສຕ຺ຖາຣາ ຕິຈີວຣເມວ ອນຸຎ຺ຎາຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ຠຄວຕາ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຕິຈີວຣເມວ ປຣິໂຠຄສີເສນ ອນຸຎ຺ຎາຕໍ, ປຏິຄ຺ຄຫຓໍ ປນ ອວາຣິຕໍ, ຕສ຺ມາ ມຍາປິ ອຎ຺ເຎສໍ ຊິຓ຺ຓຈີວຣິການໍ ທາຕຸໍ ເຕ ສາຏກາ ປຏິຄ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ. ‘‘ເຕ ປນ ຠິກ຺ຂູ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກາ ສາຏເກ ລຠິຕ຺ວາ ໂປຣາຓຈີວຣານິ ກິໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ໂປຣາຓສງ຺ຆາຏິໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ໂປຣາຓອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ອນ຺ຕຣວາສກໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂປຣາຓອນ຺ຕຣວາສກໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂປຣາຓປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ຠຸມ຺ມຕ຺ຖຣຓໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂປຣາຓຠຸມ຺ມຕ຺ຖຣຓໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ປາທປຸຎ຺ຉນໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂປຣາຓປາທປຸຎ຺ຉນໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ມຫາຣາຊ, ສທ຺ຘາເທຍ຺ຍໍ ນາມ ວິນິປາເຕຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ, ຕສ຺ມາ ໂປຣາຓປາທປຸຎ຺ຉນໍ ວາສິຍາ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ມຕ຺ຕິກາຍ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ເສນາສເນສຸ ມຕ຺ຕິກາເລປນໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ທິນ຺ນໍ ຍາວ ປາທປຸຎ຺ຉນາປິ ນສ຺ສິຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ອມ຺ຫາກໍ ທິນ຺ນໍ ນສ຺ສິຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ, ປຣິໂຠຄເມວ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ຣາຊາ ຕຸຏ຺ໂຐ ໂສມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອິຕຣານິປິ ເຄເຫ ຐປິຕານິ ປຎ຺ຈ ສາຏກສຕານິ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ທຕ຺ວາ ອນຸໂມທນໍ ສຸຕ຺ວາ ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ເຖໂຣ ປຐມລທ຺ຘານິ ປຎ຺ຈ ສາຏກສຕານິ ຊິຓ຺ຓຈີວຣິການໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອທາສິ. ເຖຣສ຺ສ ປນ ປຎ຺ຈມຕ຺ຕານິ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກສຕານິ, ເຕສຸ ເອໂກ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ເຖຣສ຺ສ ພຫູປກາໂຣ ປຣິເວຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊຕິ, ປານີຍປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕິ, ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ມຸໂຂທກໍ ນ຺ຫາໂນທກໍ ເທຕິ, ວຈ຺ຈກຸຏິຊນ຺ຕາຆຣເສນາສນານິ ປຏິຊຄ຺ຄຕິ, ຫຕ຺ຖປຣິກມ຺ມປາທປຣິກມ຺ມປິຏ຺ຐິປຣິກມ຺ມາທີນິ ກໂຣຕິ. ເຖໂຣ ປຈ຺ຉາ ລທ຺ຘານິ ປຎ຺ຈ ສາຏກສຕານິ ‘‘ອຍໍ ເມ ພຫູປກາໂຣ’’ຕິ ຍຸຕ຺ຕວເສນ ສພ຺ພານິ ຕສ຺ເສວ ອທາສິ. ໂສປິ ສພ຺ເພ ເຕ ສາຏເກ ຠາເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສມານຸປຊ຺ຌາຍານໍ ອທາສິ.

ເອວໍ ສພ຺ເພປິ ເຕ ລທ຺ຘສາຏກາ ຠິກ຺ຂູ ສາຏເກ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຣຊິຕ຺ວາ ກຓິກາຣປຸປ຺ຜວຓ຺ຓານິ ກາສາຍານິ ນິວາເສຕ຺ວາ ຈ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຈ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂສຕາປນ຺ນສ຺ສ ອຣິຍສາວກສ຺ສ ມຸໂຂໂລກນທານໍ ນາມ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຣິຍສາວການໍ ມຸໂຂໂລກນທານໍ ນາມ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິກຕ຺ເຖເຣນ ສຫສ຺ສຄ຺ຆນິການໍ ສາຏການໍ ປຎ຺ຈ ສຕານິ ເອກສ຺ເສວ ທຫຣຠິກ຺ຂຸໂນ ທິນ຺ນານິ, ໂສ ປນ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ເຘ ຠາເຊຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ອທາສີ’’ຕິ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອານນ຺ໂທ ມຸໂຂໂລກນຠິກ຺ຂໍ ເທຕິ, ໂສ ປນສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸ ພຫູປກາໂຣ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກາຣສ຺ສ ອຸປກາຣວເສນ ຄຸຓວເສນ ຍຸຕ຺ຕວເສນ ‘ອຸປກາຣສ຺ສ ນາມ ປຈ຺ຈຸປກາໂຣ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ກຕຎ຺ຎຸກຕເວທິຠາເວນ ອທາສິ. ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກາຣານຎ຺ເຎວ ປຈ຺ຈຸປກາຣໍ ກຣິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສີໂຫ ຫຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຕຄຸຫາຍໍ ວສຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຄຸຫາຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຕປາທໍ ໂອໂລເກສິ, ຕໍ ປນ ປພ຺ພຕປາທໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຫາສໂຣ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ເອກສ຺ມິໍ ອຸນ຺ນຕຏ຺ຐາເນ ອຸປຣິຖທ຺ຘກທ຺ທມປິຏ຺ເຐ ມຸທູນິ ຫຣິຕຕິຓານິ ຊາຍິໍສຸ. ສສກາ ເຈວ ຫຣິຓາທໂຍ ຈ ສລ຺ລຫຸກມິຄາ ກທ຺ທມມຕ຺ຖເກ ວິຈຣນ຺ຕາ ຕານິ ຂາທນ຺ຕິ. ຕໍ ທິວສມ຺ປິ ເອໂກ ມິໂຄ ຕານິ ຂາທນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ສີໂຫ ‘‘ຕໍ ມິຄໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖກາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ສີຫເວເຄນ ປກ຺ຂນ຺ທິ, ມິໂຄ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ວິຣວນ຺ໂຕ ປລາຍິ. ສີໂຫ ເວຄໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ກລລປິຏ຺ເຐ ນິປຕິຕ຺ວາ ໂອສີທິຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາທາ ຖມ຺ຠາ ວິຍ ໂອສີທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາຫາໂຣ ອຏ຺ຐາສິ.

ອຖ ນໍ ເອໂກ ສິງ຺ຄາໂລ ໂຄຈຣປ຺ປສຸໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠເຍນ ປລາຍິ. ສີໂຫ ຕໍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ ສິງ຺ຄາລ, ມາ ປລາຍິ, ອຫໍ ກລເລ ລຄ຺ໂຄ, ຊີວິຕໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ສິງ຺ຄາໂລ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຕໍ ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍໍ, ອຸທ຺ຘໂຏ ປນ ມໍ ຂາເທຍ຺ຍາສີຕິ ຠາຍາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ມາ ຠາຍິ, ນາຫໍ ຕໍ ຂາທິສ຺ສາມິ, ມຫນ຺ຕໍ ປນ ເຕ ຄຸຓໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ເອເກນຸປາເຍນ ມໍ ອຸທ຺ຘຣາຫີ’’ຕິ. ສິງ຺ຄາໂລ ຕສ຺ສ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈຕຸນ຺ນໍ ປາທານໍ ສມນ຺ຕາ ກລເລ ອປເນຕ຺ວາ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ປາທານໍ ຈຕສ຺ໂສ ມາຕິກາ ຂຓິຕ຺ວາ ອຸທກາຠິມຸຂໍ ອກາສິ, ອຸທກໍ ປວິສິຕ຺ວາ ກລລໍ ມຸທຸໍ ອກາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສິງ຺ຄາໂລ ສີຫສ຺ສ ອຸທຣນ຺ຕຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ສີສໍ ປເວເສຕ຺ວາ ‘‘ວາຍາມໍ ກໂຣຫິ, ສາມີ’’ຕິ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສີເສນ ອຸທຣໍ ປຫຣິ. ສີໂຫ ເວຄໍ ຊເນຕ຺ວາ ກລລາ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ຖເລ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ສຣໍ ໂອຣຸຍ຺ຫ ກທ຺ທມໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ທຣຖໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠຕ຺ວາ ເອກໍ ມຫິໍສໍ ວຘິຕ຺ວາ ທາຐາຫິ ໂອວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມໍສໍ ອຸພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຂາທ, ສມ຺ມາ’’ຕິ ສິງ຺ຄາລສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ເຕນ ຂາທິເຕ ປຈ຺ຉາ ອຕ຺ຕນາ ຂາທິ. ປຸນ ສິງ຺ຄາໂລ ເອກໍ ມໍສເປສິໍ ຑໍສິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິ. ‘‘ອິທໍ ກິມຕ຺ຖາຍ, ສມ຺ມາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ທາສີ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສາ ຠາໂຄ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ສີໂຫ ‘‘ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ສີຫິຍາ ອຕ຺ຖາຍ ມໍສໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ, ສມ຺ມ, ອມ຺ຫາກໍ ປພ຺ພຕມຸທ຺ຘນິ ຐຕ຺ວາ ສຂິຍາ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທາເປຕ຺ວາ ສິງ຺ຄາລຎ຺ຈ ສິງ຺ຄາລິຎ຺ຈ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິທານິ ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ເນຕ຺ວາ ຄຸຫາຍ ທ຺ວາເຣ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ຄຸຫາຍ ວສາເປສິ. ເຕ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂຄຈຣາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ສີຫິຎ຺ຈ ສິງ຺ຄາລິຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ສິງ຺ຄາເລນ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນານາມິເຄ ວຘິຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ຕຕ຺ເຖວ ມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອິຕຣາສມ຺ປິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ.

ເອວໍ ກາເລ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ສີຫີ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ເຕ ວິຊາຍິ, ສິງ຺ຄາລີປິ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ເຕ ວິຊາຍິ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິໍສຸ. ອເຖກທິວສໍ ສີຫິຍາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ສີໂຫ ສິງ຺ຄາລຎ຺ຈ ສິງ຺ຄາລິຎ຺ຈ ສິງ຺ຄາລໂປຕເກ ຈ ອຕິວິຍ ປິຍາຍຕິ, ນູນມສ຺ສ ສິງ຺ຄາລິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຖໂວ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ເອວໍ ສິເນຫໍ ກໂຣຕິ, ຍໍນູນາຫໍ ອິມໍ ປີເຬຕ຺ວາ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອິໂຕ ປລາເປຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ສາ ສີຫສ຺ສ ສິງ຺ຄາລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຄຈຣາຍ ຄຕກາເລ ສິງ຺ຄາລິໍ ປີເຬສິ ຕຊ຺ເຊສິ ‘‘ກິໍກາຣຓາ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ວສຕິ, ນ ປລາຍສີ’’ຕິ? ປຸຕ຺ຕາປິສ຺ສາ ສິງ຺ຄາລິປຸຕ຺ເຕ ຕເຖວ ຕຊ຺ຊຍິໍສຸ. ສິງ຺ຄາລີ ຕມຕ຺ຖໍ ສິງ຺ຄາລສ຺ສ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ສີຫສ຺ສ ວຈເນນ ເອຕາຍ ເອວໍ ກຕຠາວມ຺ປິ ນ ຊານາມ, ຈິຣໍ ວສິມ຺ຫາ, ນາສາເປຍ຺ຍາປິ ໂນ, ອມ຺ຫາກໍ ວສນຏ຺ຐານເມວ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ອາຫ. ສິງ຺ຄາໂລ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສີຫໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ສາມິ, ຈິຣໍ ອມ຺ເຫຫິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ນິວຸຕ຺ຖໍ, ອຕິຈິຣໍ ວສນ຺ຕາ ນາມ ອປ຺ປິຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກນ຺ຕກາເລ ສີຫີ ສິງ຺ຄາລິໍ ວິເຫເຐຕິ ‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ກສ຺ມາ ວສຖ, ປລາຍຖາ’ຕິ ຕຊ຺ເຊຕິ, ສີຫໂປຕກາປິ ສິງ຺ຄາລໂປຕເກ ຕຊ຺ເຊນ຺ຕິ. ໂຍ ນາມ ຍສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ວາສໍ ນ ໂຣເຈຕິ, ເຕນ ໂສ ‘ຍາຫີ’ຕິ ນີຫຣິຕພ຺ໂພວ, ວິເຫຐນໍ ນາມ ກິມຕ຺ຖິຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓.

‘‘ເຍນ ກາມໍ ປຓາເມຕິ, ຘມ຺ໂມ ພລວຕໍ ມິຄີ;

ອຸນ຺ນທນ຺ຕີ ວິຊານາຫິ, ຊາຕໍ ສຣຓໂຕ ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຍນ ກາມໍ ປຓາເມຕິ, ຘມ຺ໂມ ພລວຕນ຺ຕິ ພລວາ ນາມ ອິສ຺ສໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ເສວກໍ ເຍນ ທິສາຠາເຄນ ອິຈ຺ຉຕິ, ເຕນ ທິສາຠາເຄນ ໂສ ປຓາເມຕິ ນີຫຣຕິ. ເອສ ຘມ຺ໂມ ພລວຕໍ ອຍໍ ອິສ຺ສຣານໍ ສຠາໂວ ປເວຓິຘມ຺ໂມວ, ຕສ຺ມາ ສເຈ ອມ຺ຫາກໍ ວາສໍ ນ ໂຣເຈຖ, ອຸຊຸກເມວ ໂນ ນີຫຣຖ, ວິເຫຐເນນ ໂກ ອຕ຺ໂຖຕິ ທີເປນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ມິຄີຕິ ສີຫໍ ອາລປຕິ. ໂສ ຫິ ມິຄຣາຊຕາຍ ມິຄາ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ມິຄີ. ອຸນ຺ນທນ຺ຕີຕິປິ ຕເມວ ອາລປຕິ. ໂສ ຫິ ອຸນ຺ນຕານໍ ທນ຺ຕານໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ ອຸນ຺ນຕາ ທນ຺ຕາ ອສ຺ສ ອຕ຺ຖີຕິ ອຸນ຺ນທນ຺ຕີ. ‘‘ອຸນ຺ນຕທນ຺ຕີ’’ຕິປິ ປາໂຐເຍວ. ວິຊານາຫີຕິ ‘‘ເອສ ອິສ຺ສຣານໍ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ ເອວໍ ຊານາຫິ. ຊາຕໍ ສຣຓໂຕ ຠຍນ຺ຕິ ອມ຺ຫາກໍ ຕຸມ຺ເຫ ປຕິຏ຺ຐານຏ຺ເຐນ ສຣຓໍ, ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ເຎວ ສນ຺ຕິກາ ຠຍໍ ຊາຕໍ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານເມວ ຄມິສ຺ສາມາຕິ ທີເປຕິ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ຕວ ມິຄີ ສີຫີ ອຸນ຺ນທນ຺ຕີມມ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ຕຊ຺ເຊນ຺ຕີ ເຍນ ກາມໍ ປຓາເມຕິ, ເຍນ ເຍນາກາເຣນ ອິຈ຺ຉຕິ, ເຕນ ປຓາເມຕິ ປວຕ຺ຕຕິ, ວິເຫເຐຕິປິ ປລາເປຕິປິ, ເອວໍ ຕ຺ວໍ ວິຊານາຫິ, ຕຕ຺ຖ ກິໍ ສກ຺ກາ ອມ຺ເຫຫິ ກາຕຸໍ. ຘມ຺ໂມ ພລວຕໍ ເອສ ພລວນ຺ຕານໍ ສຠາໂວ, ອິທານິ ມຍໍ ຄມິສ຺ສາມ. ກສ຺ມາ? ຊາຕໍ ສຣຓໂຕ ຠຍນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສີໂຫ ສີຫິໍ ອາຫ – ‘‘ຠທ຺ເທ, ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ກາເລ ມມ ໂຄຈຣຕ຺ຖາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອິມິນາ ສິງ຺ຄາເລນ ອິມາຍ ຈ ສິງ຺ຄາລິຍາ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຕຠາວໍ ສຣສີ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ສຣາມີ’’ຕິ. ‘‘ຊານາສິ ປນ ມຍ຺ຫໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ອນາຄມນສ຺ສ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຊານາມິ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ຠທ຺ເທ, ອຫໍ ‘ເອກໍ ມິຄໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’ຕິ ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ກລເລ ລຄ຺ໂຄ, ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາຫາໂຣ ອຏ຺ຐາສິໍ, ສ຺ວາຫໍ ອິມໍ ສິງ຺ຄາລໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິຕໍ ລຠິໍ, ອຍໍ ເມ ຊີວິຕທາຍໂກ ສຫາໂຍ. ມິຕ຺ຕຘມ຺ເມ ຐາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ຫິ ມິຕ຺ໂຕ ທຸພ຺ພໂລ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຍ຺ຫໍ ສຫາຍສ຺ສ ຈ ສຫາຍິກາຍ ຈ ປຸຕ຺ຕການຎ຺ຈ ເອວຣູປໍ ອວມານໍ ມາ ອກາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສີໂຫ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔.

‘‘ອປິ ເຈປິ ທຸພ຺ພໂລ ມິຕ຺ໂຕ, ມິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ຕິຏ຺ຐຕິ;

ໂສ ຎາຕໂກ ຈ ພນ຺ຘຸ ຈ, ໂສ ມິຕ຺ໂຕ ໂສ ຈ ເມ ສຂາ;

ທາຐິນິ ມາຕິມຎ຺ຎິຕ຺ໂຖ, ສິງ຺ຄາໂລ ມມ ປາຓໂທ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປິ ເຈປີຕິ ເອໂກ ອປິສທ຺ໂທ ອນຸຄ຺ຄຫຕ຺ໂຖ, ເອໂກ ສມ຺ຠາວນຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ໂຍຊນາ – ທຸພ຺ພໂລປິ ເຈ ມິຕ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕຘມ຺ເມສຸ ອປິ ຕິຏ຺ຐຕິ, ສເຈ ຐາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ໂສ ຎາຕໂກ ຈ ພນ຺ຘຸ ຈ, ໂສ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຕາຍ ມິຕ຺ໂຕ, ໂສ ຈ ເມ ສຫາຍຏ຺ເຐນ ສຂາ. ທາຐິນິ ມາຕິມຎ຺ຎິຕ຺ໂຖຕິ, ຠທ຺ເທ, ທາຐາສມ຺ປນ຺ເນ ສີຫິ ມາ ມຍ຺ຫໍ ສຫາຍໍ ວາ ສຫາຍິໍ ວາ ອຕິມຎ຺ຎິ, ອຍຎ຺ຫິ ສິງ຺ຄາໂລ ມມ ປາຓໂທຕິ.

ສາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສິງ຺ຄາລິໍ ຂມາເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສປຸຕ຺ຕາຍ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິ. ສີຫໂປຕກາປິ ສິງ຺ຄາລໂປຕເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ກີຬມານາ ສມ຺ໂມທມານາ ມາຕາປິຕູນໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕກາເລປິ ມິຕ຺ຕຠາວໍ ອຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສມ຺ໂມທມານາ ວສິໍສຸ. ເຕສໍ ກິຣ ສຕ຺ຕກຸລປຣິວຏ຺ເຏ ອຠິຊ຺ຊມານາ ເມຕ຺ຕິ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ເກຈິ ໂສຕາປນ຺ນາ, ເກຈິ ສກທາຄາມິໂນ, ເກຈິ ອນາຄາມິໂນ, ເກຈິ ອຣຫນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ. ‘‘ຕທາ ສິງ຺ຄາໂລ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ສີໂຫ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຄຸຓຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໑໕໘] ໘. ສຸຫນຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນຍິທໍ ວິສມສີເລນາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຈຓ຺ຑຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ເຊຕວເນປິ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຈຓ຺ໂຑ ອໂຫສິ ຜຣຸໂສ ສາຫສິໂກ ຊນປເທປິ. ອເຖກທິວສໍ ຊານປໂທ ຠິກ຺ຂຸ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ເຊຕວນໍ ອຄມາສິ, ສາມເຓຣາ ເຈວ ທຫຣຠິກ຺ຂູ ຈ ຕສ຺ສ ຈຓ຺ຑຠາວໍ ຊານນ຺ຕິ. ‘‘ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຈຓ຺ຑານໍ ກລຫໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ກຸຕູຫເລນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເຊຕວນວາສິກສ຺ສ ປຣິເວຓໍ ປຫິຓິໍສຸ. ເຕ ອຸໂຠປິ ຈຓ຺ຑາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ທິສ຺ວາວ ປິຍສໍວາສໍ ສໍສນ຺ທິໍສຸ ສມິໍສຸ, ຫຕ຺ຖປາທປິຏ຺ຐິສມ຺ພາຫນາທີນິ ອກໍສຸ. ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ຈຓ຺ຑາ ຠິກ຺ຂູ ອຎ຺ເຎສໍ ອຸປຣິ ຈຓ຺ຑາ ຜຣຸສາ ສາຫສິກາ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປນ ອຸໂຠປິ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ປິຍສໍວາສາ ຊາຕາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປເຕ ອຎ຺ເຎສໍ ຈຓ຺ຑາ ຜຣຸສາ ສາຫສິກາ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປນ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ປິຍສໍວາສາ ຈ ອເຫສຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ສພ຺ພຕ຺ຖສາຘໂກ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສໂກ ອມຈ຺ໂຈ ອໂຫສິ. ໂສ ປນ ຣາຊາ ໂຖກໍ ຘນໂລຠປກຕິໂກ, ຕສ຺ສ ມຫາໂສໂຓ ນາມ ກູຏອສ຺ໂສ ອຕ຺ຖິ. ອຖ ອຸຕ຺ຕຣາປຖກາ ອສ຺ສວາຓິຊາ ປຎ຺ຈ ອສ຺ສສຕານິ ອາເນສຸໍ, ອສ຺ສານໍ ອາຄຕຠາວໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຕໂຕ ປຸພ຺ເພ ປນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອສ຺ເສ ອຄ຺ຆາເປຕ຺ວາ ມູລໍ ອປຣິຫາເປຕ຺ວາ ທາເປສິ. ຣາຊາ ຕໍ ປຣິຫາຍມາໂນ ອຎ຺ຎໍ ອມຈ຺ຈໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ອສ຺ເສ ອຄ຺ຆາເປຫິ, ອຄ຺ຆາເປນ຺ໂຕ ຈ ປຐມໍ ມຫາໂສຓໍ ຍຖາ ເຕສໍ ອສ຺ສານໍ ອນ຺ຕຣໍ ປວິສຕິ, ຕຖາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອສ຺ເສ ຑໍສາເປຕ຺ວາ ວຓິເຕ ກາຣາເປຕ຺ວາ ທຸພ຺ພລກາເລ ມູລໍ ຫາເປຕ຺ວາ ອສ຺ເສ ອຄ຺ຆາເປຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕຖາ ອກາສິ.

ອສ຺ສວາຓິຊາ ອນຕ຺ຕມນາ ຫຸຕ຺ວາ ເຕນ ກຕກິຣິຍໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ປນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ນຄເຣ ກູຏອສ຺ໂສ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ສາມິ, ສຸຫນຸ ນາມ ກູຏອສ຺ໂສ ຈຓ຺ໂຑ ຜຣຸໂສ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ປຸນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຕໍ ອສ຺ສໍ ອາເນຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ປຸນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຕໍ ກູຏສ຺ສໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉິໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ອສ຺ສວາຓິຊາ ອາຄຕາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ສີຫປຎ຺ຊຣໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ອສ຺ເສ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ມຫາໂສຓໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປສິ. ອສ຺ສວາຓິຊາປິ ມຫາໂສຓໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຸຫນຸໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປສຸໍ. ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຕ຺ວາ ສຣີຣານິ ເລຫນ຺ຕາ ສມ຺ໂມທມານາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ປສ຺ສສິ ອິເມ ທ຺ເວ ກູຏສ຺ສາ ອຎ຺ເຎສໍ ຈຓ຺ຑາ ຜຣຸສາ ສາຫສິກາ, ອຎ຺ເຎ ອສ຺ເສ ຑໍສິຕ຺ວາ ເຄລຎ຺ຎໍ ປາເປນ຺ຕິ, ອິທານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປນ ສຣີຣໍ ເລຫນ຺ຕາ ສມ຺ໂມທມານາ ອຏ຺ຐໍສຸ, ກິໍ ນາເມຕ’’ນ຺ຕິ? ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ນຍິເມ, ມຫາຣາຊ, ວິສມສີລາ, ສມສີລາ ສມຘາຕຸກາ ຈ ເອເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໑໕.

‘‘ນຍິທໍ ວິສມສີເລນ, ໂສເຓນ ສຸຫນູ ສຫ;

ສຸຫນູປິ ຕາທິໂສເຍວ, ໂຍ ໂສຓສ຺ສ ສໂຄຈໂຣ.

໑໖.

‘‘ປກ຺ຂນ຺ທິນາ ປຄພ຺ເຠນ, ນິຈ຺ຈໍ ສນ຺ທານຂາທິນາ;

ສເມຕິ ປາປໍ ປາເປນ, ສເມຕິ ອສຕາ ອສ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນຍິທໍ ວິສມສີເລນ, ໂສເຓນ ສຸຫນູ ສຫາຕິ ຍໍ ອິທໍ ສຸຫນຸ ກູຏສ຺ໂສ ໂສເຓນ ສທ຺ຘິໍ ເປມໍ ກໂຣຕິ, ອິທໍ ນ ອຕ຺ຕໂນ ວິສມສີເລນ, ອຖ ໂຂ ອຕ຺ຕໂນ ສມສີເລເນວ ສທ຺ຘິໍ ກໂຣຕິ. ອຸໂຠປິ ເຫເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອນາຈາຣຕາຍ ທຸສ຺ສີລຕາຍ ສມສີລາ ສມຘາຕຸກາ. ສຸຫນູປິ ຕາທິໂສເຍວ, ໂຍ ໂສຓສ຺ສ ສໂຄຈໂຣຕິ ຍາທິໂສ ໂສໂຓ, ສຸຫນຸປິ ຕາທິໂສເຍວ, ໂຍ ໂສຓສ຺ສ ສໂຄຈໂຣ ຍໍໂຄຈໂຣ ໂສໂຓ, ໂສປິ ຕໍໂຄຈໂຣເຍວ. ຍເຖວ ຫິ ໂສໂຓ ອສ຺ສໂຄຈໂຣ ອສ຺ເສ ຑໍເສນ຺ໂຕວ ຈຣຕິ, ຕຖາ ສຸຫນຸປິ. ອິມິນາ ເນສໍ ສມານໂຄຈຣຕໍ ທສ຺ເສຕິ.

ເຕ ປນ ອາຈາຣໂຄຈເຣ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ປກ຺ຂນ຺ທິນາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປກ຺ຂນ຺ທິນາຕິ ອສ຺ສານໍ ອຸປຣິ ປກ຺ຂນ຺ທນສີເລນ ປກ຺ຂນ຺ທນໂຄຈເຣນ. ປຄພ຺ເຠນາຕິ ກາຍປາຄພ຺ຠິຍາທິສມນ຺ນາຄເຕນ ທຸສ຺ສີເລນ. ນິຈ຺ຈໍ ສນ຺ທານຂາທິນາຕິ ສທາ ອຕ຺ຕໂນ ພນ຺ຘນໂຍຕ຺ຕໍ ຂາທນສີເລນ ຂາທນໂຄຈເຣນ ຈ. ສເມຕິ ປາປໍ ປາເປນາຕິ ເອເຕສຸ ອຎ຺ຎຕເຣນ ປາເປນ ສທ຺ຘິໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ປາປໍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ສເມຕິ. ອສຕາ ອສນ຺ຕິ ເອເຕສຸ ອຎ຺ຎຕເຣນ ອສຕາ ອນາຈາຣໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ເນນ ສຫ ອິຕຣສ຺ສ ອສໍ ອສາຘຸກມ຺ມໍ ສເມຕິ, ຄູຖາທີນິ ວິຍ ຄູຖາທີຫິ ເອກໂຕ ສໍສນ຺ທຕິ ສທິສໍ ນິພ຺ພິເສສເມວ ໂຫຕີຕິ.

ເອວໍ ວຕ຺ວາ ຈ ປນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ຎາ ນາມ ອຕິລຸທ຺ເຘນ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ປຣສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ນາມ ນາເສຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຣາຊານໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ອສ຺ເສ ອຄ຺ຆາເປຕ຺ວາ ຠູຕເມວ ມູລໍ ທາເປສິ. ອສ຺ສວາຓິຊາ ຍຖາສຠາວເມວ ມູລໍ ລຠິຕ຺ວາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ອຄມໍສຸ. ຣາຊາປິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ທ຺ເວ ອສ຺ສາ ອິເມ ທ຺ເວ ທຸຏ຺ຐຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສຸຫນຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໑໕໙] ໙. ໂມຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຸເທຕຍໍ ຈກ຺ຂຸມາ ເອກຣາຊາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂູຫິ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ນີໂຕ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ທິສ຺ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເອກໍ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕສຣີຣໍ ມາຕຸຄາມໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ມາຕຸຄາໂມ ນາມ ກສ຺ມາ ຕຸມ຺ຫາທິສານໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນາລຸເຬສ຺ສຕິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕານມ຺ປິ ຫິ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສສຕານິ ອສມຸທາຈິຓ຺ຓກິເລສາ ໂອກາສໍ ລຠິຕ຺ວາ ຂເຓເນວ ສມຸທາຈຣິໍສຸ. ວິສຸທ຺ຘາປິ ສຕ຺ຕາ ສໍກິລິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຸຕ຺ຕມຍສສມງ຺ຄິໂນປິ ອາຍສກ຺ຍໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ປເຄວ ອປຣິສຸທ຺ຘາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂມຣໂຍນິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຓ຺ຑກາເລປິ ກຓິກາຣມກຸຬວຓ຺ຓອຓ຺ຑໂກໂສ ຫຸຕ຺ວາ ອຓ຺ຑໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ອໂຫສິ ທສ຺ສນີໂຍ ປາສາທິໂກ ປກ຺ຂານໍ ອນ຺ຕເຣ ສຸຣຕ຺ຕຣາຊິວິຣາຊິໂຕ, ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕໍ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ຕິສ຺ໂສ ປພ຺ພຕຣາຊິໂຍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຈຕຸຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຕຣາຊິຍາ ເອກສ຺ມິໍ ທຓ຺ຑກຫິຣຎ຺ຎປພ຺ພຕຕເລ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ປຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ນິສິນ຺ໂນ ສູຣິຍໍ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ໂຄຈຣຠູມິຍໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຕ຺ຖາຍ ພ຺ຣຫ຺ມມນ຺ຕໍ ພນ຺ຘນ຺ໂຕ ‘‘ອຸເທຕຍ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ.

໑໗.

‘‘ອຸເທຕຍໍ ຈກ຺ຂຸມາ ເອກຣາຊາ,

ຫຣິສ຺ສວຓ຺ໂຓ ປຖວິປ຺ປຠາໂສ;

ຕໍ ຕໍ ນມສ຺ສາມິ ຫຣິສ຺ສວຓ຺ຓໍ ປຖວິປ຺ປຠາສໍ,

ຕຍາຊ຺ຊ ຄຸຕ຺ຕາ ວິຫເຣມຸ ທິວສ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸເທຕີຕິ ປາຈີນໂລກຘາຕຸໂຕ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ. ຈກ຺ຂຸມາຕິ ສກລຈກ຺ກວາຬວາສີນໍ ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມິຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸປຏິລາຠກຣເຓນ ຍໍ ເຕນ ເຕສໍ ທິນ຺ນໍ ຈກ຺ຂຸ, ເຕນ ຈກ຺ຂຸນາ ຈກ຺ຂຸມາ. ເອກຣາຊາຕິ ສກລຈກ຺ກວາເຬ ອາໂລກກຣານໍ ອນ຺ຕເຣ ເສຏ຺ຐວິສິຏ຺ຐຏ຺ເຐນ ເອກຣາຊາ. ຫຣິສ຺ສວຓ຺ໂຓຕິ ຫຣິສມານວຓ຺ໂຓ, ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຖວິປ຺ປຠາໂສຕິ ປຖວິຍາ ປຠາໂສ. ຕໍ ຕໍ ນມສ຺ສາມີຕິ ຕສ຺ມາ ຕໍ ເອວຣູປໍ ຠວນ຺ຕໍ ນມສ຺ສາມິ ວນ຺ທາມິ. ຕຍາຊ຺ຊ ຄຸຕ຺ຕາ ວິຫເຣມຸ ທິວສນ຺ຕິ ຕຍາ ອຊ຺ຊ ຣກ຺ຂິຕາ ໂຄປິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອິມໍ ທິວສໍ ຈຕຸອິຣິຍາປຖວິຫາເຣນ ສຸຂໍ ວິຫເຣຍ຺ຍາມ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ສູຣິຍໍ ນມສ຺ສິຕ຺ວາ ທຸຕິຍຄາຖາຍ ອຕີເຕ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ພຸທ຺ເຘ ເຈວ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ຈ ນມສ຺ສຕິ.

‘‘ເຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເວທຄູ ສພ຺ພຘມ຺ເມ, ເຕ ເມ ນໂມ ເຕ ຈ ມໍ ປາລຍນ຺ຕຸ;

ນມຕ຺ຖຸ ພຸທ຺ຘານໍ ນມຕ຺ຖຸ ໂພຘິຍາ, ນໂມ ວິມຸຕ຺ຕານໍ ນໂມ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ;

ອິມໍ ໂສ ປຣິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ, ໂມໂຣ ຈຣຕິ ເອສນາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ເຍ ພາຫິຕປາປາ ວິສຸທ຺ຘິພ຺ຣາຫ຺ມຓາ. ເວທຄູຕິ ເວທານໍ ປາຣໍ ຄຕາຕິປິ ເວທຄູ, ເວເທຫິ ປາຣໍ ຄຕາຕິປິ ເວທຄູ. ອິຘ ປນ ສພ຺ເພ ສງ຺ຂຕາສງ຺ຂຕຘມ຺ເມ ວິທິເຕ ປາກເຏ ກຕ຺ວາ ຄຕາຕິ ເວທຄູ. ເຕເນວາຫ ‘‘ສພ຺ພຘມ຺ເມ’’ຕິ. ສພ຺ເພ ຂນ຺ຘາຍຕນຘາຕຸຘມ຺ເມ ສລກ຺ຂຓສາມຎ຺ຎລກ຺ຂຓວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓສ຺ສ ວິທິເຕ ປາກເຏ ກຕ຺ວາ ຄຕາ, ຕິຓ຺ຓໍ ມາຣານໍ ມຕ຺ຖກໍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸໍ ອຸນ຺ນາເທຕ຺ວາ ໂພຘິຕເລ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ສໍສາຣໍ ວາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕ ເມ ນໂມຕິ ເຕ ມມ ອິມໍ ນມກ຺ກາຣໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ຕຸ. ເຕ ຈ ມໍ ປາລຍນ຺ຕູຕິ ເອວໍ ມຍາ ນມສ຺ສິຕາ ຈ ເຕ ຠຄວນ຺ໂຕ ມໍ ປາເລນ຺ຕຸ ຣກ຺ຂນ຺ຕຸ ໂຄເປນ຺ຕຸ. ນມຕ຺ຖຸ ພຸທ຺ຘານໍ ນມຕ຺ຖຸ ໂພຘິຍາ, ນໂມ ວິມຸຕ຺ຕານໍ ນໂມ ວິມຸຕ຺ຕິຍາຕິ ອຍໍ ມມ ນມກ຺ກາໂຣ ອຕີຕານໍ ປຣິນິພ຺ພຸຕານໍ ພຸທ຺ຘານໍ ອຕ຺ຖຸ, ເຕສຎ຺ເຎວ ຈຕູສຸ ຈ ມຄ຺ເຄສຸ ຈຕູສຸ ຜເລສຸ ຎາຓສງ຺ຂາຕາຍ ໂພຘິຍາ ອຕ຺ຖຸ, ຕຖາ ເຕສຎ຺ເຎວ ອຣຫຕ຺ຕຜລວິມຸຕ຺ຕິຍາ ວິມຸຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຖຸ, ຍາ ຈ ເນສໍ ຕທງ຺ຄວິມຸຕ຺ຕິ ວິກ຺ຂມ຺ຠນວິມຸຕ຺ຕິ ສມຸຈ຺ເຉທວິມຸຕ຺ຕິ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘິວິມຸຕ຺ຕິ ນິສ຺ສຣຓວິມຸຕ຺ຕີຕິ ປຎ຺ຈວິຘາ ວິມຸຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສາ ເນສໍ ວິມຸຕ຺ຕິຍາປິ ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ນມກ຺ກາໂຣ ອຕ຺ຖູຕິ. ‘‘ອິມໍ ໂສ ປຣິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ, ໂມໂຣ ຈຣຕິ ເອສນາ’’ຕິ ອິທໍ ປນ ປທທ຺ວຍໍ ສຕ຺ຖາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ໂມໂຣ ອິມໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອິມໍ ຣກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ໂຄຈຣຠູມິຍໍ ປຸປ຺ຜຜລາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ນານປ຺ປກາຣາຍ ເອສນາຍ ຈຣຕິ.

ເອວໍ ທິວສໍ ຈຣິຕ຺ວາ ສາຍໍ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖງ຺ຄຕໍ ສູຣິຍໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນິວາສຏ຺ຐາເນ ຣກ຺ຂາວຣຓຕ຺ຖາຍ ປຸນ ພ຺ຣຫ຺ມມນ຺ຕໍ ພນ຺ຘນ຺ໂຕ ‘‘ອເປຕຍ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ.

໑໘.

‘‘ອເປຕຍໍ ຈກ຺ຂຸມາ ເອກຣາຊາ, ຫຣິສ຺ສວຓ຺ໂຓ ປຖວິປ຺ປຠາໂສ;

ຕໍ ຕໍ ນມສ຺ສາມິ ຫຣິສ຺ສວຓ຺ຓໍ ປຖວິປ຺ປຠາສໍ, ຕຍາຊ຺ຊ ຄຸຕ຺ຕາ ວິຫເຣມຸ ຣຕ຺ຕິໍ.

‘‘ເຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເວທຄູ ສພ຺ພຘມ຺ເມ, ເຕ ເມ ນໂມ ເຕ ຈ ມໍ ປາລຍນ຺ຕຸ;

ນມຕ຺ຖຸ ພຸທ຺ຘານໍ ນມຕ຺ຖຸ ໂພຘິຍາ, ນໂມ ວິມຸຕ຺ຕານໍ ນໂມ ວິມຸຕ຺ຕິຍາ;

ອິມໍ ໂສ ປຣິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ, ໂມໂຣ ວາສມກປ຺ປຍີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອເປຕີຕິ ອປຍາຕິ ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອິມໍ ໂສ ປຣິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ, ໂມໂຣ ວາສມກປ຺ປຍີຕິ ອິທມ຺ປິ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ໂມໂຣ ອິມໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອິມໍ ຣກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນິວາສຏ຺ຐາເນ ວາສໍ ກປ຺ປຍິຕ຺ຖ, ຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິໍ ວາ ທິວາ ວາ ອິມສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕສ຺ສານຸຠາເວນ ເນວ ຠຍໍ, ນ ໂລມຫໍໂສ ອໂຫສິ.

ອເຖໂກ ພາຣາຓສິຍາ ອວິທູເຣ ເນສາທຄາມວາສີ ເນສາໂທ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວິຈຣນ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ທຓ຺ຑກຫິຣຎ຺ຎປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ນິສິນ຺ນໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ອເຖກທິວສໍ ເຂມາ ນາມ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ເທວີ ສຸປິເນນ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ໂມຣໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປພຸທ຺ຘກາເລ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ອຫໍ, ເທວ, ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓສ຺ສ ໂມຣສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸກາມາ’’ຕິ. ຣາຊາ ອມຈ຺ເຈ ປຸຈ຺ຉິ. ອມຈ຺ຈາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ໂມຣາ ນາມ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກຕ຺ຖ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເນສາທາ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣາຊາ ເນສາເທ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ໂສ ເນສາທປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ທຓ຺ຑກຫິຣຎ຺ຎປພ຺ພໂຕ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ໂມໂຣ ວສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຕໍ ໂມຣໍ ອມາເຣຕ຺ວາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາວ ອາເນຫີ’’ຕິ. ເນສາໂທ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ໂຄຈຣຠູມິຍໍ ປາເສ ໂອຑ຺ເຑສິ. ໂມເຣນ ອກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐາເນປິ ປາໂສ ນ ສຎ຺ຈຣຕິ. ເນສາໂທ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ວິຈຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ກາລມກາສິ. ເຂມາປິ ເທວີ ປຕ຺ຖິຕໍ ອລຠມານາ ກາລມກາສິ.

ຣາຊາ ‘‘ໂມຣໍ ເມ ນິສ຺ສາຍ ເທວີ ກາລກຕາ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ທຓ຺ຑກຫິຣຎ຺ຎປພ຺ພໂຕ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ໂມໂຣ ວສຕິ, ເຍ ຕສ຺ສ ມໍສໍ ຂາທນ຺ຕິ, ເຕ ອຊຣາ ອມຣາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ອກ຺ຂຣໍ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ລິຂາເປຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ຏໍ ມຎ຺ຊູສາຍ ນິກ຺ຂິປາເປສິ. ຕສ຺ມິໍ ກາລກເຕ ອຎ຺ໂຎ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ຏໍ ວາເຈຕ຺ວາ ‘‘ອຊໂຣ ອມໂຣ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຎ຺ຎໍ ເນສາທໍ ເປເສສິ. ໂສປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ກາລມກາສິ. ເອເຕເນວ ນິຍາເມນ ຉ ຣາຊປຣິວຏ຺ຏາ ຄຕາ. ອຖ ສຕ຺ຕໂມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ວາ ເອກໍ ເນສາທໍ ປຫິຓິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ອກ຺ກນ຺ຕຏ຺ຐາເນປິ ປາສສ຺ສ ອສຎ຺ຈຣຓຠາວໍ, ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ໂຄຈຣຠູມິຄມນຠາວຎ຺ຈສ຺ສ ຎຕ຺ວາ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ເອກໍ ໂມຣິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍຖາ ຫຕ຺ຖຕາຬສທ຺ເທນ ນຈ຺ຈຕິ, ອຈ຺ຉຣາສທ຺ເທນ ຈ ວສ຺ສຕິ, ເອວໍ ສິກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂມເຣນ ປຣິຕ຺ເຕ ອກເຕ ປາໂຕເຍວ ປາສຍຏ຺ຐິໂຍ ໂຣເປຕ຺ວາ ປາເສ ໂອຑ຺ເຑຕ຺ວາ ໂມຣິໍ ວສ຺ສາເປສິ. ໂມໂຣ ວິສຠາຄໍ ມາຕຸຄາມສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ກິເລສາຕຸໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ກຸຓິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາເສ ພຊ຺ຌິ. ອຖ ນໍ ເນສາໂທ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອທາສິ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ອາສນໍ ທາເປສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ກສ຺ມາ ມໍ ຄຓ຺ຫາເປສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເຍ ກິຣ ຕວ ມໍສໍ ຂາທນ຺ຕິ, ເຕ ອຊຣາ ອມຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ສ຺ວາຫໍ ຕວ ມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອຊໂຣ ອມໂຣ ໂຫຕຸກາໂມ ຕໍ ຄຓ຺ຫາເປສິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ມມ ຕາວ ມໍສໍ ຂາທນ຺ຕາ ອຊຣາ ອມຣາ ໂຫນ຺ຕຸ, ອຫໍ ປນ ມຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຣິສ຺ສສີ’’ຕິ. ‘‘ມຍິ ມຣນ຺ເຕ ປນ ມມ ມໍສເມວ ຂາທິຕ຺ວາ ກິນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ນ ມຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ຕ຺ວໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ, ຕສ຺ມາ ກິຣ ຕວ ມໍສໍ ຂາທກາ ອຊຣາ ອມຣາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຫໍ ປນ ນ ອກາຣຓາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ຊາໂຕ, ປຸພ຺ເພ ປນາຫໍ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ຣກ຺ຂິໍ, ສກລຈກ຺ກວາຬວາສິໂນປິ ຣກ຺ຂາເປສິໍ, ສ຺ວາຫໍ ກາລໍ ກຣິຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອກຸສລສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ໂມຣໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາປິ ໂປຣາຓສີລານຸຠາເວນ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ຊາໂຕ’’ຕິ. ‘‘‘ຕ຺ວໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ສີລໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ສີລຜເລນ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ຊາໂຕ’ຕິ ກຖມິທໍ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘາຕພ຺ພໍ. ອຕ຺ຖິ ໂນ ໂກຈິ ສກ຺ຂີ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຫໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິກາເລ ຣຕນມເຍ ຣເຖ ນິສີທິຕ຺ວາ ອາກາເສ ວິຈຣິໍ, ໂສ ເມ ຣໂຖ ມງ຺ຄລໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ອນ຺ໂຕຠູມິຍໍ ນິທຫາປິໂຕ, ຕໍ ມງ຺ຄລໂປກ຺ຂຣຓິໂຕ ອຸກ຺ຂິປາເປຫິ, ໂສ ເມ ສກ຺ຂິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ໂປກ຺ຂຣຓິໂຕ ອຸທກໍ ຫຣາເປຕ຺ວາ ຣຖໍ ນີຫຣາເປຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ທຫິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຐເປຕ຺ວາ ອມຕມຫານິພ຺ພານໍ ອວເສສາ ສພ຺ເພ ສງ຺ຂຕຘມ຺ມາ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວິໂນ ອນິຈ຺ຈາ ຂຍວຍຘມ຺ມາເຍວາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ຣາຊາ ປສນ຺ໂນ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຣຊ຺ເຊນ ປູເຊຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ອກາສິ. ໂສ ຣຊ຺ຊໍ ຕສ຺ເສວ ປຏິນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ກຕິປາຫໍ ວສິຕ຺ວາ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ໂອວທິຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ທຓ຺ຑກຫິຣຎ຺ຎປພ຺ພຕເມວ ອຄມາສິ. ຣາຊາປິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ສຸວຓ຺ຓໂມໂຣ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ໂມຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໑໖໐] ໑໐. ວິນີລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເອວເມວ ນູນ ຣາຊານນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຄຕາລຍໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເທວທຕ຺ເຕ ຫິ ຄຍາສີສຄຕານໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຄ຺ຄສາວການໍ ສຸຄຕາລຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ນິປນ຺ເນ ອຸໂຠປິ ເຖຣາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສິຕເກ ອາທາຍ ເວຬຸວນໍ ອຄມິໍສຸ. ເຕ ສຕ຺ຖາຣາ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເທວທຕ຺ໂຕ ຕຸມ຺ເຫ ທິສ຺ວາ ກິໍ ອກາສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສຸຄຕາລຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ມຫາວິນາສໍ ປາປຸຓີ’’ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອິທາເນວ ມມ ອນຸກິຣິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ປາປຸຓິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຖເຣຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ວິເທຫຣຏ຺ເຐ ມິຖິລາຍໍ ວິເທຫຣາເຊ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ຕທາ ເອກສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓຫໍສຣາຊສ຺ສ ໂຄຈຣຠູມິຍໍ ກາກິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາໂສ ອໂຫສິ. ສາ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ. ໂສ ເນວ ມາຕຸປຕິຣູປໂກ ອໂຫສິ, ນ ປິຕຸ. ອຖສ຺ສ ວິນີລກຘາຕຸກຕ຺ຕາ ‘‘ວິນີລໂກ’’ຕ຺ເວວ ນາມໍ ອກໍສຸ. ຫໍສຣາຊາ ອຠິຓ຺ຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ປສ຺ສຕິ. ອປເຣ ປນສ຺ສ ທ຺ເວ ຫໍສໂປຕກາ ປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ເຕ ປິຕຣໍ ອຠິຓ຺ຫໍ ມນຸສ຺ສປຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ຕາຕ, ຕຸມ຺ເຫ ກສ຺ມາ ອຠິຓ຺ຫໍ ມນຸສ຺ສປຖໍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ? ‘‘ຕາຕາ, ເອກາຍ ເມ ກາກິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສມນ຺ວາຍ ເອໂກ ປຸຕ຺ໂຕ ຊາໂຕ, ‘ວິນີລໂກ’ຕິສ຺ສ ນາມໍ, ຕມຫໍ ທຏ຺ຐຸໍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ. ‘‘ກຫໍ ປເນເຕ ວສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ວິເທຫຣຏ຺ເຐ ມິຖິລາຍ ອວິທູເຣ ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຐາເນ ເອກສ຺ມິໍ ຕາລຄ຺ເຄ ວສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ມນຸສ຺ສປໂຖ ນາມ ສາສງ຺ໂກ ສປ຺ປຏິຠໂຍ, ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຄຈ຺ຉຖ, ມຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອາເນສ຺ສາມາ’’ຕິ ທ຺ເວ ຫໍສໂປຕກາ ປິຕຣາ ອາຈິກ຺ຂິຕສຎ຺ຎາຍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ວິນີລກໍ ເອກສ຺ມິໍ ທຓ຺ຑເກ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ທຓ຺ຑໂກຏິຍໍ ຑໍສິຕ຺ວາ ມິຖິລານຄຣມຕ຺ຖເກນ ປາຍິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ວິເທຫຣາຊາ ສພ຺ພເສຕຈຕຸສິນ຺ຘວຍຸຕ຺ຕຣຖວເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣຕິ. ວິນີລໂກ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ວິເທຫຣຎ຺ຎາ ກິໍ ນານາກາຣຓໍ, ເອສ ຈຕຸສິນ຺ຘວຍຸຕ຺ຕຣເຖ ນິສີທິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ອນຸສຎ຺ຈຣຕິ, ອຫໍ ປນ ຫໍສຍຸຕ຺ຕຣເຖ ນິສີທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ. ໂສ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໙.

‘‘ເອວເມວ ນູນ ຣາຊານໍ, ເວເທຫໍ ມິຖິລຄ຺ຄຫໍ;

ອສ຺ສາ ວຫນ຺ຕິ ອາຊຎ຺ຎາ, ຍຖາ ຫໍສາ ວິນີລກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອວເມວາຕິ ເອວໍ ເອວ, ນູນາຕິ ປຣິວິຕກ຺ເກ ນິປາໂຕ. ເອກໍເສປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ເວເທຫນ຺ຕິ ວິເທຫຣຏ຺ຐສາມິກໍ. ມິຖິລຄ຺ຄຫນ຺ຕິ ມິຖິລເຄຫໍ, ມິຖິລາຍໍ ຆຣໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວສມານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຊຎ຺ຎາຕິ ກາຣຓາກາຣຓາຊານນກາ. ຍຖາ ຫໍສາ ວິນີລກນ຺ຕິ ຍຖາ ອິເມ ຫໍສາ ມໍ ວິນີລກໍ ວຫນ຺ຕິ, ເອວເມວ ວຫນ຺ຕີຕິ.

ຫໍສໂປຕກາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ອິເຘວ ນໍ ປາເຕຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາປິ ‘‘ເອວໍ ກເຕ ປິຕາ ໂນ ກິໍ ວກ຺ຂຕີ’’ຕິ ຄຣຫຠເຍນ ປິຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ເຕນ ກຕກິຣິຍໍ ປິຕຸ ອາຈິກ຺ຂິໍສຸ. ອຖ ນໍ ປິຕາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ຕ຺ວໍ ມມ ປຸຕ຺ເຕຫິ ອຘິກຕໂຣສິ, ໂຍ ມມ ປຸຕ຺ເຕ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຣເຖ ຍຸຕ຺ຕສິນ຺ຘເວ ວິຍ ກໂຣສິ, ອຕ຺ຕໂນ ປມາຓໍ ນ ຊານາສິ. ອິມໍ ຐານໍ ຕວ ອໂຄຈໂຣ, ອຕ຺ຕໂນ ມາຕຸ ວສນຏ຺ຐານເມວ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໒໐.

‘‘ວິນີລ ທຸຄ຺ຄໍ ຠຊສິ, ອຠູມິໍ ຕາຕ ເສວສິ;

ຄາມນ຺ຕການິ ເສວສ຺ສຸ, ເອຕໍ ມາຕາລຍໍ ຕວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິນີລາຕິ ຕໍ ນາເມນາລປຕິ. ທຸຄ຺ຄໍ ຠຊສີຕິ ອິເມສໍ ວເສນ ຄິຣິທຸຄ຺ຄໍ ຠຊສິ. ອຠູມິໍ, ຕາຕ, ເສວສີຕິ, ຕາຕ, ຄິຣິວິສມໍ ນາມ ຕວ ອຠູມິ, ຕໍ ເສວສິ ອຸປຄຈ຺ຉສິ. ເອຕໍ ມາຕາລຍໍ ຕວາຕິ ເອຕໍ ຄາມນ຺ຕໍ ອຸກ຺ກາຣຏ຺ຐານໍ ອາມກສຸສານຏ຺ຐານຎ຺ຈ ຕວ ມາຕຸ ອາລຍໍ ເຄຫໍ ວສນຏ຺ຐານໍ, ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາຫີຕິ. ເອວໍ ຕໍ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ນໍ ມິຖິລນຄຣສ຺ສ ອຸກ຺ກາຣຠູມິຍຎ຺ເຎວ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ເອຖາ’’ຕິ ປຸຕ຺ເຕ ອາຓາເປສິ, ເຕ ຕຖາ ອກໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ວິນີລໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ທ຺ເວ ຫໍສໂປຕກາ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ອເຫສຸໍ, ປິຕາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ວິເທຫຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ວິນີລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ທຬ຺ຫວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ຣາໂຊວາທຎ຺ຈ ສິງ຺ຄາລໍ, ສູກຣໍ ອຸຣຄໍ ຠຄ຺ຄໍ;

ອລີນຈິຕ຺ຕຄຸຓຎ຺ຈ, ສຸຫນຸ ໂມຣວິນີລໍ.

໒. ສນ຺ຖວວຄ຺ໂຄ

[໑໖໑] ໑. ອິນ຺ທສມານໂຄຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນ ສນ຺ຖວໍ ກາປຸຣິເສນ ກຍິຣາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ທຸພ຺ພຈຊາຕິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ນວກນິປາເຕ ຄິຊ຺ຌຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໙.໑ ອາທໂຍ) ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ສຕ຺ຖາ ປນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ປຸພ຺ເພປິ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ທຸພ຺ພຈຕາຍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ວຈນໍ ອກຕ຺ວາ ມຕ຺ຕຫຕ຺ຖິປາເທຫິ ສຎ຺ຈຸຓ຺ຓິໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ໂຕ ຆຣາວາສໍ ປຫາຍ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິສິສຕານໍ ຄຓສຕ຺ຖາ ຫຸຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຕທາ ເຕສຸ ຕາປເສສຸ ອິນ຺ທສມານໂຄຕ຺ໂຕ ນາເມໂກ ຕາປໂສ ອໂຫສິ ທຸພ຺ພໂຈ ອໂນວາທໂກ. ໂສ ເອກໍ ຫຕ຺ຖິໂປຕກໍ ໂປເສສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຫຕ຺ຖິໂປຕກໍ ໂປເສສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ອາຈຣິຍ, ມຕມາຕິກໍ ເອກໍ ຫຕ຺ຖິໂປຕກໍ ໂປເສມີ’’ຕິ. ‘‘ຫຕ຺ຖິໂນ ນາມ ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ຕາ ໂປສເກເຍວ ມາເຣນ຺ຕິ, ມາ ຕໍ ໂປເສຫີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ວິນາ ວຕ຺ຕິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ ອາຈຣິຍາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສສີ’’ຕິ. ໂສ ເຕນ ໂປສິຍມາໂນ ອປຣຠາເຄ ມຫາສຣີໂຣ ອໂຫສິ.

ອເຖກສ຺ມິໍ ກາເລ ເຕ ອິສໂຍ ວນມູລຜລາຜລຕ຺ຖາຍ ທູຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ກຕິປາຫໍ ວສິໍສຸ. ຫຕ຺ຖີປິ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິຓວາເຕ ປຠິນ຺ນມໂທ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຓ຺ຓສາລໍ ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ປານີຍຆຏໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາສາຓຜລກໍ ຂິປິຕ຺ວາ ອາລມ຺ພນຜລກໍ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ‘‘ຕໍ ຕາປສໍ ມາເຣຕ຺ວາວ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກໍ ຄຫນຏ຺ຐານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອາຄມນມຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ອິນ຺ທສມານໂຄຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ໂຄຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ເພສໍ ປຸຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປກຕິສຎ຺ຎາເຍວສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ອຖ ນໍ ໂສ ຫຕ຺ຖີ ຄຫນຏ຺ຐານາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂສຓ຺ຑາຍ ປຣາມສິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປາເຕຕ຺ວາ ສີສໍ ປາເທນ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ໂກຎ຺ຈນາທໍ ກຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປາວິສິ. ເສສຕາປສາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ກາປຸຣິເສຫິ ນາມ ສທ຺ຘິໍ ສໍສຄ຺ໂຄ ນ ກາຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ –

໒໑.

‘‘ນ ສນ຺ຖວໍ ກາປຸຣິເສນ ກຍິຣາ, ອຣິໂຍ ອນຣິເຍນ ປຊານມຕ຺ຖໍ;

ຈິຣານຸວຸຕ຺ໂຖປິ ກໂຣຕິ ປາປໍ, ຄໂຊ ຍຖາ ອິນ຺ທສມານໂຄຕ຺ຕໍ.

໒໒.

‘‘ຍໍ ຕ຺ເວວ ຊຎ຺ຎາ ສທິໂສ ມມນ຺ຕິ, ສີເລນ ປຎ຺ຎາຍ ສຸເຕນ ຈາປິ;

ເຕເນວ ເມຕ຺ຕິໍ ກຍິຣາຖ ສທ຺ຘິໍ, ສຸໂຂ ຫເວ ສປ຺ປຸຣິເສນ ສງ຺ຄໂມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ສນ຺ຖວໍ ກາປຸຣິເສນ ກຍິຣາຕິ ກຸຈ຺ຉິເຕນ ໂກຘປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ຕຓ຺ຫາສນ຺ຖວໍ ວາ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖວໍ ວາ ນ ກຍິຣາຖ. ອຣິໂຍ ອນຣິເຍນ ປຊານມຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຣິໂຍຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຣິຍາ ອາຈາຣອຣິໂຍ ລິງ຺ຄອຣິໂຍ ທສ຺ສນອຣິໂຍ ປຏິເວຘອຣິໂຍຕິ. ເຕສຸ ອາຈາຣອຣິໂຍ ອິຘ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ໂສ ປຊານມຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຖໍ ປຊານນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖານຕ຺ຖກຸສໂລ ອາຈາເຣ ຐິໂຕ ອຣິຍປຸຄ຺ຄໂລ ອນຣິເຍນ ນິລ຺ລຊ຺ເຊນ ທຸສ຺ສີເລນ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຖວໍ ນ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍ ກາຣຓາ? ຈິຣານຸວຸຕ຺ໂຖປິ ກໂຣຕິ ປາປນ຺ຕິ, ຍສ຺ມາ ອນຣິໂຍ ຈິຣໍ ເອກໂຕ ອນຸວຸຕ຺ໂຖປິ ຕໍ ເອກໂຕ ນິວາສໍ ອຄເຓຕ຺ວາ ກໂຣຕິ ປາປໍ ລາມກກມ຺ມໍ ກໂຣຕິເຍວ. ຍຖາ ກິໍ? ຄໂຊ ຍຖາ ອິນ຺ທສມານໂຄຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຍຖາ ໂສ ຄໂຊ ອິນ຺ທສມານໂຄຕ຺ຕໍ ມາເຣນ຺ໂຕ ປາປໍ ອກາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໍ ຕ຺ເວວ ຊຎ຺ຎາ ສທິໂສ ມມນ຺ຕິອາທີສຸ ຍໍ ຕ຺ເວວ ປຸຄ຺ຄລໍ ‘‘ອຍໍ ມມ ສີລາທີຫິ ສທິໂສ’’ຕິ ຊາເນຍ຺ຍ, ເຕເນວ ສທ຺ຘິໍ ເມຕ຺ຕິໍ ກຍິຣາຖ, ສປ຺ປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ສມາຄໂມ ສຸຂາວໂຫຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອໂນວາທເກນ ນາມ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ສຸສິກ຺ຂິເຕນ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອິສິຄຓໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ອິນ຺ທສມານໂຄຕ຺ຕສ຺ສ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກາເຣຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ຠາເວຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອິນ຺ທສມານໂຄຕ຺ໂຕ ອຍໍ ທຸພ຺ພໂຈ ອໂຫສິ, ຄຓສຕ຺ຖາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອິນ຺ທສມານໂຄຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໑໖໒] ໒. ສນ຺ຖວຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນ ສນ຺ຖວສ຺ມາ ປຣມຕ຺ຖິ ປາປິໂຍຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄິຊຸຫນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑.໑໔໔ ອາທໂຍ) ກຖິຕສທິສເມວ. ຠິກ຺ຂູ ເຕ ອຄ຺ຄິໍ ຊຸຫນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຊຏິລາ ນານປ຺ປກາຣໍ ມິຈ຺ຉາຕປໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເອຕ຺ຖ ວຸຑ຺ຒີ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕ຺ຖກາຈິ ວຸຑ຺ຒິ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ອຄ຺ຄິຊຸຫເນ ວຸຑ຺ຒິ ອຕ຺ຖີຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຈິຣໍ ອຄ຺ຄິໍ ຊຸຫິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ກມ຺ເມ ອວຸຑ຺ຒິເມວ ທິສ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ອຸທເກນ ນິພ຺ພາເປຕ຺ວາ ສາຂາທີຫິ ໂປເຖຕ຺ວາ ປຸນ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາປິ ນ ໂອໂລເກສຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ມາຕາປິຕໂຣ ຕສ຺ສ ຊາຕຄ຺ຄິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທເສ ຐິຕໍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ກິໍ, ຕາຕ, ຊາຕຄ຺ຄິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ອຄ຺ຄິໍ ປຣິຈຣິສ຺ສສິ, ອຸທາຫຸ ຕໂຍ ເວເທ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ກຸຏຸມ຺ພໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ຆຣາວາສໍ ວສິສ຺ສສີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ນ ເມ ຆຣາວາເສນ ອຕ຺ໂຖ, ອຣຎ຺ເຎ ອຄ຺ຄິໍ ປຣິຈຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຊາຕຄ຺ຄິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລາຍ ວາສໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ປຣິຈຣິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ນິມນ຺ຕິຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສປ຺ປິນາ ປາຍາສໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ປາຍາສໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ຍຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ປາຍາສໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ຊາເລຕ຺ວາ ‘‘ອຄ຺ຄິໍ ຕາວ ຠວນ຺ຕໍ ສປ຺ປິຍຸຕ຺ຕໍ ປາຍາສໍ ປາເຍມີ’’ຕິ ປາຍາສໍ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິປິ. ພຫຸສິເນເຫ ປາຍາເສ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕມຕ຺ເຕເຍວ ອຄ຺ຄິ ຊລິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕາຫິ ອຈ຺ຈີຫິ ປຓ຺ຓສາລໍ ຌາເປສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຠີຕຕສິໂຕ ປລາຍິຕ຺ວາ ພຫິ ຐຕ຺ວາ ‘‘ກາປຸຣິເສຫິ ນາມ ສນ຺ຖໂວ ນ ກາຕພ຺ໂພ, ອິທານິ ເມ ອິມິນາ ອຄ຺ຄິນາ ກິຈ຺ເຉນ ກຕາ ປຓ຺ຓສາລາ ຌາປິຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໓.

‘‘ນ ສນ຺ຖວສ຺ມາ ປຣມຕ຺ຖິ ປາປິໂຍ, ໂຍ ສນ຺ຖໂວ ກາປຸຣິເສນ ໂຫຕິ;

ສນ຺ຕປ຺ປິໂຕ ສປ຺ປິນາ ປາຍເສນ, ກິຈ຺ຉາກຕໍ ປຓ຺ຓກຸຏິໍ ອທຍ຺ຫີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ສນ຺ຖວສ຺ມາຕິ ຕຓ຺ຫາສນ຺ຖວາປິ ຈ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖວາປິ ຈາຕິ ທຸວິຘາປິ ເອຕສ຺ມາ ສນ຺ຖວາ ປຣໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ອຎ຺ຎໍ ປາປຕຣໍ ນຕ຺ຖິ, ລາມກຕຣໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ສນ຺ຖໂວ ກາປຸຣິເສນາຕິ ໂຍ ປາປເກນ ກາປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ທຸວິໂຘປິ ສນ຺ຖໂວ, ຕໂຕ ປາປຕຣໍ ອຎ຺ຎໍ ນຕ຺ຖິ. ກສ຺ມາ? ສນ຺ຕປ຺ປິໂຕ …ເປ…ອທຍ຺ຫີຕິ, ຍສ຺ມາ ສປ຺ປິນາ ຈ ປາຍາເສນ ຈ ສນ຺ຕປ຺ປິໂຕປິ ອຍໍ ອຄ຺ຄິ ມຍາ ກິຈ຺ເຉນ ກຕໍ ປຓ຺ຓສາລໍ ຌາເປສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂສ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ນ ເມ ຕຍາ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠິນາ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ຕໍ ອຄ຺ຄິໍ ອຸທເກນ ນິພ຺ພາເປຕ຺ວາ ສາຂາຫິ ໂປເຖຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເອກໍ ສາມມິຄິໍ ສີຫສ຺ສ ຈ ພ຺ຍຄ຺ຆສ຺ສ ຈ ທີປິໂນ ຈ ມຸຂໍ ເລຫນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສປ຺ປຸຣິເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຖວາ ປຣໍ ເສຍ຺ໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໒໔.

‘‘ນ ສນ຺ຖວສ຺ມາ ປຣມຕ຺ຖິ ເສຍ຺ໂຍ, ໂຍ ສນ຺ຖໂວ ສປ຺ປຸຣິເສນ ໂຫຕິ;

ສີຫສ຺ສ ພ຺ຍຄ຺ຆສ຺ສ ຈ ທີປິໂນ ຈ, ສາມາ ມຸຂໍ ເລຫຕິ ສນ຺ຖເວນາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສາມາ ມຸຂໍ ເລຫຕິ ສນ຺ຖເວນາຕິ ສາມາ ນາມ ມິຄີ ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຊນານໍ ສນ຺ຖເວນ ສິເນເຫນ ມຸຂໍ ເລຫຕີຕິ.

ເອວໍ ວຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອນ຺ໂຕຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຊີວິຕປຣິໂຍສາເນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ເຕນ ສມເຍນ ຕາປໂສ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສນ຺ຖວຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໑໖໓] ໓. ສຸສີມຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກາຬາ ມິຄາ ເສຕທນ຺ຕາ ຕວີເມຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຉນ຺ທກທານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍຎ຺ຫິ ກທາຈິ ເອກເມວ ກຸລໍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ເທຕິ, ກທາຈິ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ເທຕິ, ກທາຈິ ຄຓພນ຺ຘເນນ ພຫູ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ກທາຈິ ວີຖິສຠາເຄນ, ກທາຈິ ສກລນຄຣວາສິໂນ ຉນ຺ທກໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ທານໍ ເທນ຺ຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ກາເລ ສກລນຄຣວາສິໂນ ຉນ຺ທກໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາຣທານໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາສາ ຫຸຕ຺ວາ ເອກຈ຺ເຈ ‘‘ອິມໍ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາຣທານໍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ, ເອກຈ຺ເຈ ‘‘ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສາ’’ຕິ. ເອວໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຖາຍ ວຕ຺ຕມານາຍ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍສາວເກຫິ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານຎ຺ເຎວ, ພຸທ຺ຘສາວເກຫິ ‘‘‘ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ເສວາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສມ຺ພຫຸລໍ ກຣິສາມາ’’ຕິ ສມ຺ພຫຸລາຍ ກຖາຍ ‘‘ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ວທນ຺ຕາເຍວ ພຫຸກາ ຊາຕາ, ເຕສຎ຺ເຎວ ກຖາ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍສາວກາ ພຸທ຺ຘານໍ ທາຕພ຺ພທານສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ນາຄຣາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາເຣ ອທໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ມຄ຺ຄຜເລຫິ ປໂພເຘຕ຺ວາ ເຊຕວນວິຫາຣເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ວຕ຺ເຕ ທສ຺ສິເຕ ຄນ຺ຘກຸຏິປ຺ປມຸເຂ ຐຕ຺ວາ ສຸຄໂຕວາທໍ ທຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປາວິສິ.

ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍສາວກາ ພຸທ຺ຘານໍ ທາຕພ຺ພທານສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍກຣຓຕ຺ຖາຍ ວາຍມນ຺ຕາປິ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ, ຕໍ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາຣທານໍ ພຸທ຺ຘານໍເຍວ ປາທມູລໍ ອາຄຕໍ, ອໂຫ ພຸທ຺ຘພລໍ ນາມ ມຫນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອເຕ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍສາວກາ ອິທາເນວ ມຍ຺ຫໍ ທາຕພ຺ພທານສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍກຣຓຕ຺ຖາຍ ວາຍມນ຺ຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ວາຍມິໍສຸ, ໂສ ປນ ປຣິກ຺ຂາໂຣ ສພ຺ພກາເລປິ ມເມວ ປາທມູລໍ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ສຸສີໂມ ນາມ ຣາຊາ ອໂຫສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ, ຕສ຺ສ ໂສຬສວສ຺ສິກກາເລ ປິຕາ ກາລມກາສິ. ໂສ ປນ ຘຣມານກາເລ ຣຎ຺ໂຎ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລກາຣໂກ ອໂຫສິ. ຫຕ຺ຖີນໍ ມງ຺ຄລກຣຓຏ຺ຐາເນ ອາຠຕອຸປກຣຓຠຓ຺ຑຎ຺ຈ ຫຕ຺ຖາລງ຺ກາຣຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ໂສເຍວ ອລຕ຺ຖ. ເອວມສ຺ສ ເອເກກສ຺ມິໍ ມງ຺ຄເລ ໂກຏິມຕ຺ຕໍ ຘນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຖ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລຉໂຓ ສມ຺ປາປຸຓິ. ເສສາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລຉໂຓ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ, ມງ຺ຄລໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ປຸໂຣຫິຕພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປນ ປຸຕ຺ໂຕ ອຕິທຫໂຣ, ເນວ ຕໂຍ ເວເທ ຊານາຕິ, ນ ຫຕ຺ຖິສຸຕ຺ຕໍ, ມຍໍ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລໍ ກາຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ‘‘ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລໍ ກຕ຺ວາ ມຍໍ ຘນໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ອຖ ‘‘ຈຕຸຕ຺ເຖ ທິວເສ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມາຕາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລກຣຓໍ ນາມ ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ກຸລປຣິວຏ຺ຏາ ອມ຺ຫາກໍ ວໍໂສ, ວໍໂສ ຈ ໂນ ໂອສກ຺ກິສ຺ສຕິ, ຘນາ ຈ ປຣິຫາຍິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອນຸໂສຈມານາ ປໂຣທິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ກສ຺ມາ, ອມ຺ມ, ໂຣທສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ກາຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນນຸ, ອມ຺ມ, ອຫໍ ມງ຺ຄລໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ເນວ ຕໂຍ ເວເທ ຊານາສິ, ນ ຫຕ຺ຖິສຸຕ຺ຕໍ, ກຖໍ ມງ຺ຄລໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ. ‘‘ອມ຺ມ, ກທາ ປນ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ອິໂຕ ຈຕຸຕ຺ເຖ ທິວເສ, ຕາຕາ’’ຕິ. ‘‘ອມ຺ມ, ຕໂຍ ປນ ເວເທ ປຄຸເຓ ກຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິສຸຕ຺ຕໍ ຊານນກອາຈຣິໂຍ ກຫໍ ວສຕີ’’ຕິ? ‘‘ຕາຕ, ເອວຣູໂປ ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິໂຍ ອິໂຕ ວີສໂຍຊນສຕມຕ຺ຖເກ ຄນ຺ຘາຣຣຏ຺ເຐ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ວສຕີ’’ຕິ. ‘‘ອມ຺ມ, ອມ຺ຫາກໍ ວໍສໍ ນ ນາເສສ຺ສາມິ, ອຫໍ ສ຺ເວ ເອກທິວເສເນວ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກຣຕ຺ເຕເນວ ຕໂຍ ເວເທ ຈ ຫຕ຺ຖິສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ເຖ ທິວເສ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ມາ ໂຣທີ’’ຕິ ມາຕຣໍ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປາໂຕວ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ເອກໂກວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອກທິວເສເນວ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ.

ອຖ ນໍ ອາຈຣິໂຍ ‘‘ກຸໂຕ ອາຄໂຕສິ, ຕາຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ພາຣາຓສິໂຕ, ອາຈຣິຍາ’’ຕິ. ‘‘ເກນຕ຺ເຖນາ’’ຕິ? ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ຕໂຍ ເວເທ ຈ ຫຕ຺ຖິສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຕາຕ, ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອາຈຣິຍ, ມຍ຺ຫໍ ກມ຺ມໍ ອຈ຺ຈາຍິກ’’ນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ເອກທິວເສເນວ ວີສໂຍຊນສຕໍ ອາຄໂຕ, ອຊ຺ເຊເວກຣຕ຺ຕິໍ ມຍ຺ຫເມວ ໂອກາສໍ ກໂຣຖ, ອິໂຕ ຕຕິຍທິວເສ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຫໍ ເອເກເນວ ອຸທ຺ເທສມຄ຺ເຄນ ສພ຺ພໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ໂອກາສໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ຠຸຕ຺ຕກາເລ ສຍໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ສຫສ຺ສຕ຺ຖວິກໍ ປຸຣໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ປຣິຍຕ຺ຕິໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຣຸເຓ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຕໂຍ ເວເທ ຈ ຫຕ຺ຖິສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ນິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ໂຎປິ ອຕ຺ຖິ, ອາຈຣິຍາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ຕາຕ, ສພ຺ພໍ ນິຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອາຈຣິຍ, ອິມສ຺ມິໍ ຄນ຺ເຖ ເອຕ຺ຕກໍ ປທປຈ຺ຈາຠຏ຺ຐໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ສຊ຺ຌາຍສມ຺ໂມຫຏ຺ຐານໍ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕຸມ຺ເຫ ອນ຺ເຕວາສິເກ ເອວໍ ວາເຈຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສິປ຺ປໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ປາໂຕວ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກທິວເສເນວ ພາຣາຓສິໍ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອຸຄ຺ຄຫິຕໍ ເຕ, ຕາຕ, ສິປ຺ປ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອາມ, ອມ຺ມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ປຣິໂຕເສສິ.

ປຸນທິວເສ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລຉໂຓ ປຏິຍາທິຍິຕ຺ຖ. ສຕມຕ຺ເຕ ຫຕ຺ຖິໂສຓ຺ຑາລງ຺ກາເຣ ຈ ສຸວຓ຺ຓທ຺ຘເຊ ເຫມຊາລສຎ຺ຉນ຺ເນ ກຕ຺ວາ ຐເປສຸໍ, ຣາຊງ຺ຄຓໍ ອລງ຺ກຣິໍສຸ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ‘‘ມຍໍ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລໍ ກຣິສ຺ສາມ, ມຍໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມຓ຺ຑິຕປສາຘິຕາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ສຸສີໂມປິ ຣາຊາ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ອຸປກຣຓຠຓ຺ຑໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ມງ຺ຄລຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ກຸມາຣປຣິຫາເຣນ ອລງ຺ກໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິສາຍ ປຸຣກ຺ຂຕປຣິວາຣິໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ມຫາຣາຊ, ຕຸມ຺ເຫ ອມ຺ຫາກໍ ວໍສຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ວໍສຎ຺ຈ ນາເສຕ຺ວາ ‘ອຎ຺ເຎຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖາລງ຺ກາຣຎ຺ຈ ອຸປກຣຓານິ ຈ ເຕສໍ ທສ຺ສາມາ’ຕິ ອວຈຸຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໕.

‘‘ກາຬາ ມິຄາ ເສຕທນ຺ຕາ ຕວີເມ, ປໂຣສຕໍ ເຫມຊາລາຠິຉນ຺ນາ;

ເຕ ເຕ ທທາມີຕິ ສຸສີມ ພ຺ຣູສິ, ອນຸສ຺ສຣໍ ເປຕ຺ຕິປິຕາມຫານ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຕ ເຕ ທທາມີຕິ ສຸສີມ ພ຺ຣູສີຕິ ເຕ ເອເຕ ຕວ ສນ຺ຕເກ ‘‘ກາຬາ ມິຄາ ເສຕທນ຺ຕາ’’ຕິ ເອວໍ ຄເຕ ປໂຣສຕໍ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິເຕ ຫຕ຺ຖີ ອຎ຺ເຎສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ທທາມີຕິ ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ໂຠ ສຸສີມ, ເອວໍ ພ຺ຣູສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຸສ຺ສຣໍ ເປຕ຺ຕິປິຕາມຫານນ຺ຕິ ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ວໍເສ ປິຕຸປິຕາມຫານໍ ອາຈິຓ຺ຓໍ ສຣນ຺ໂຕເຍວ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ມຫາຣາຊ, ຍາວ ສຕ຺ຕມກຸລປຣິວຏ຺ຏາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເປຕ຺ຕິປິຕາມຫານໍ ອມ຺ຫາກໍ ເປຕ຺ຕິປິຕາມຫາ ຈ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ໂສ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕປິ ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ວໍສໍ ນາເສຕ຺ວາ ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ເອວໍ ພ຺ຣູສີຕິ.

ສຸສີໂມ ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໒໖.

‘‘ກາຬາ ມິຄາ ເສຕທນ຺ຕາ ມມີເມ, ປໂຣສຕໍ ເຫມຊາລາຠິຉນ຺ນາ;

ເຕ ເຕ ທທາມີຕິ ວທາມິ ມາຓວ, ອນຸສ຺ສຣໍ ເປຕ຺ຕິປິຕາມຫານ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຕ ເຕ ທທາມີຕິ ເຕ ເອເຕ ຫຕ຺ຖີ ອຎ຺ເຎສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ທທາມີຕິ ສຈ຺ຈເມວ ມາຓວ ວທາມິ, ເນວ ຫຕ຺ຖີ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ທທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ ເປຕ຺ຕິປິຕາມຫານໍ ກິຣິຍໍ ອນຸສ຺ສຣາມິເຍວ, ໂນ ນານຸສ຺ສຣາມິ, ອມ຺ຫາກໍ ເປຕ຺ຕິປິຕາມຫານໍ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເປຕ຺ຕິປິຕາມຫາ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ປນ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕປິ ເອວໍ ວທາມິເຍວາຕິ ອຘິປ຺ປາເຍເນວມາຫ.

ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມຫາຣາຊ, ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ວໍສໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕເຍວ ກສ຺ມາ ມໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎຫິ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລໍ ກາຣາເປຖາ’’ຕິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ກິຣ, ຕາຕ, ຕໂຍ ເວເທ ຫຕ຺ຖິສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ນ ຊານາສີ’’ຕິ ມຍ຺ຫໍ ອາໂຣເຈສຸໍ, ເຕນາຫໍ ອຎ຺ເຎຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ກາຣາເປມີຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ເອຕ຺ຕເກສຸ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ເອກພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ຕີສຸ ເວເທສຸ ວາ ຫຕ຺ຖິສຸຕ຺ເຕສຸ ວາ ເອກເທສມ຺ປິ ຍທິ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ກເຖຕຸໍ ສມຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ, ອຸຏ຺ຐຫຕຸ, ຕໂຍປິ ເວເທ ຫຕ຺ຖິສຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ສທ຺ຘິໍ ຫຕ຺ຖິມງ຺ຄລກຣເຓນ ມໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ສກລຊມ຺ພຸທີເປປິ ຊານນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ສີຫນາທໍ ນທິ. ເອກພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ຕສ຺ສ ປຏິສຕ຺ຕຸ ຫຸຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ກຸລວໍສໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ມງ຺ຄລໍ ກຕ຺ວາ ພຫຸໍ ຘນໍ ອາທາຍ ອຕ຺ຕໂນ ນິເວສນໍ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ເກຈິ ໂສຕາປນ຺ນາ ອເຫສຸໍ, ເກຈິ ສກທາຄາມິໂນ, ເກຈິ ອນາຄາມິໂນ, ເກຈິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ‘‘ຕທາ ມາຕາ ມຫາມາຍາ ອໂຫສິ, ປິຕາ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ, ສຸສີໂມ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິໂຍ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ມາຓໂວ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສຸສີມຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໑໖໔] ໔. ຄິຊ຺ຌຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍໍ ນຸ ຄິຊ຺ໂຌ ໂຍຊນສຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ມາຕຸໂປສກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ສາມຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໒໙໖ ອາທໂຍ) ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ສຕ຺ຖາ ປນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ຄິຫີ ໂປເສສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິໍ ປນ ເຕ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ມາຕາປິຕໂຣ ເມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຘຸ ສາຘູ’’ຕິ ຕສ຺ສ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ມາ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸຊ຺ຌາຍິຕ຺ຖ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ຄຸຓວເສນ ອຎ຺ຎາຕການມ຺ປິ ອຸປກາຣໍ ອກໍສຸ, ອິມສ຺ສ ປນ ມາຕາປິຕູນໍ ອຸປກາຣກຣຓໍ ຠາໂຣເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຄິຊ຺ຌກູຏປພ຺ພເຕ ຄິຊ຺ຌໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ໂປເສຕິ. ອເຖກສ຺ມິໍ ກາເລ ມຫຕີ ວາຕວຸຏ຺ຐິ ອໂຫສິ. ຄິຊ຺ຌາ ວາຕວຸຏ຺ຐິໍ ສຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ສີຕຠເຍນ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາກາຣສມີເປ ຈ ປຣິຂາສມີເປ ຈ ສີເຕນ ກມ຺ປມານາ ນິສີທິໍສຸ. ຕທາ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຕ ຄິຊ຺ເຌ ກິລມນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ອໂນວສ຺ສກຏ຺ຐາເນ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ໂຄສຸສານໍ ເປເສຕ຺ວາ ໂຄມໍສໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ທາເປຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂໍ ຐເປສິ. ຄິຊ຺ຌາ ວູປສນ຺ຕາຍ ວາຕວຸຏ຺ຐິຍາ ກລ຺ລສຣີຣາ ຫຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຕເມວ ອຄມໍສຸ. ເຕ ຕຕ຺ເຖວ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ເອວໍ ມນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິນາ ອມ຺ຫາກໍ ອຸປກາໂຣ ກໂຕ, ກຕູປກາຣສ຺ສ ຈ ນາມ ປຈ຺ຈຸປກາຣໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕຸມ຺ເຫສຸ ໂຍ ຍໍ ວຕ຺ຖໍ ວາ ອາຠຣຓໍ ວາ ລຠຕິ, ເຕນ ຕໍ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິສ຺ສ ເຄເຫ ອາກາສງ຺ຄເຓ ປາເຕຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ.

ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄິຊ຺ຌາ ມນຸສ຺ສານໍ ວຕ຺ຖາຠຣຓານິ ອາຕເປ ສຸກ຺ຂາເປນ຺ຕານໍ ປມາທໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເສນາ ວິຍ ມໍສເປສິໍ ສຫສາ ຄເຫຕ຺ວາ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິສ຺ສ ເຄເຫ ອາກາສງ຺ຄເຓ ປາເຕນ຺ຕິ. ໂສ ຄິຊ຺ຌານໍ ອາຫຣຓຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສພ຺ພານິ ຕານິ ວິສຸໍເຍວ ຐເປສິ. ‘‘ຄິຊ຺ຌາ ນຄຣໍ ວິລຸມ຺ປນ຺ຕີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ‘‘ເອກໍ ຄິຊ຺ຌມ຺ປິ ຕາວ ຄຓ຺ຫຖ, ສພ຺ພໍ ອາຫຣາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປາເສ ເຈວ ຊາລານິ ຈ ໂອຑ຺ຑາເປສິ. ມາຕຸໂປສກຄິຊ຺ໂຌ ປາເສ ພຊ຺ຌິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສ຺ສາມາ’’ຕິ ເນນ຺ຕິ. ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຕ ມນຸສ຺ເສ ຄິຊ຺ຌໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ມາ ອິມໍ ຄິຊ຺ຌໍ ພາຘຍິໍສູ’’ຕິ ສທ຺ຘິຎ຺ເຎວ ອຄມາສິ. ຄິຊ຺ຌໍ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສຸໍ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ນຄຣໍ ວິລຸມ຺ປິຕ຺ວາ ວຕ຺ຖາທີນິ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກສ຺ສ ຕານິ ທິນ຺ນານີ’’ຕິ? ‘‘ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍກາຣຓາ’’ຕິ? ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ເຕນ ຊີວິຕໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ, ອຸປກາຣສ຺ສ ນາມ ປຈ຺ຈຸປກາຣໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ອທມ຺ຫາ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ຄິຊ຺ຌາ ກິຣ ໂຍຊນສຕມຕ຺ຖເກ ຐຕ຺ວາ ກຸຓປໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ໂອຑ຺ຑິຕໍ ປາສໍ ນ ປສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໗.

‘‘ຍໍ ນຸ ຄິຊ຺ໂຌ ໂຍຊນສຕໍ, ກຸຓປານິ ອເວກ຺ຂຕິ;

ກສ຺ມາ ຊາລຎ຺ຈ ປາສຎ຺ຈ, ອາສຊ຺ຊາປິ ນ ພຸຊ຺ຌສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ນູຕິ ນາມຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ຄິຊ຺ໂຌ ນາມ ໂຍຊນສຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິຕານິ ກຸຓປານິ ອເວກ຺ຂຕິ, ປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາສຊ຺ຊາປີຕິ ອາສາເທຕ຺ວາປິ, ສມ຺ປາປຸຓິຕ຺ວາປີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ໂອຑ຺ຑິຕໍ ຊາລຎ຺ຈ ປາສຎ຺ຈ ປຕ຺ວາປິ ກສ຺ມາ ນ ພຸຊ຺ຌສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ.

ຄິຊ຺ໂຌ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໒໘.

‘‘ຍທາ ປຣາຠໂວ ໂຫຕິ, ໂປໂສ ຊີວິຕສງ຺ຂເຍ;

ອຖ ຊາລຎ຺ຈ ປາສຎ຺ຈ, ອາສຊ຺ຊາປິ ນ ພຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຣາຠໂວຕິ ວິນາໂສ. ໂປໂສຕິ ສຕ຺ໂຕ.

ຄິຊ຺ຌສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ເສຏ຺ຐິໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ມຫາເສຏ຺ຐິ, ຄິຊ຺ເຌຫິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ວຕ຺ຖາທີນິ ອາຠຕານີ’’ຕິ. ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ກຫໍ ຕານີ’’ຕິ? ‘‘ເທວ, ມຍາ ຕານິ ສພ຺ພານິ ວິສຸໍ ຐປິຕານິ, ຍໍ ເຍສໍ ສນ຺ຕກໍ, ຕໍ ເຕສໍ ທສ຺ສາມິ, ອິມໍ ຄິຊ຺ຌໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຖາ’’ຕິ ຄິຊ຺ຌໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ມຫາເສຏ຺ຐິໍ ສພ຺ເພສໍ ສນ຺ຕການິ ທາເປສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ມາຕຸໂປສກຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ມາຕຸໂປສກຄິຊ຺ໂຌ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຄິຊ຺ຌຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໑໖໕] ໕. ນກຸລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສທ຺ຘິໍ ກຕ຺ວາ ອມິຕ຺ເຕນາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເສຓິຠຓ຺ຑນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ອຸຣຄຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໒.໗-໘) ກຖິຕສທິສເມວ. ອິຘາປິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ທ຺ເວ ມຫາມຕ຺ຕາ ອິທາເນວ ມຍາ ສມຄ຺ຄາ ກຕາ, ປຸພ຺ເພປາຫໍ ອິເມ ສມຄ຺ເຄ ອກາສິໍເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຆຣາວາສໍ ປຫາຍ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸຎ຺ຉາຈຣິຍາຍ ວນມູລຜລາຫາໂຣ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຕສ຺ສ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ເອກສ຺ມິໍ ວມ຺ມິເກ ນກຸໂລ, ຕສ຺ເສວ ສນ຺ຕິເກ ເອກສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂພິເລ ສປ຺ໂປ ຈ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ອຫິນກຸລາ ນິຈ຺ຈກາລໍ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຕສໍ ກລເຫ ອາທີນວຎ຺ຈ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ຈ ອານິສໍສໍ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ກລຫໍ ນາມ ອກຕ຺ວາ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ໂອວທິຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ເຕ ສມຄ຺ເຄ ອກາສິ. ອຖ ສປ຺ປສ຺ສ ພຫິນິກ຺ຂນ຺ຕກາເລ ນກຸໂລ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ວມ຺ມິກສ຺ສ ພິລທ຺ວາເຣ ສີສໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ມຸຂໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ນິທ຺ທໍ ອຸປຄຎ຺ຉິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ຕຖາ ນິທ຺ທາຍມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເຕ ນິສ຺ສາຍ ຠຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໙.

‘‘ສນ຺ຘິໍ ກຕ຺ວາ ອມິຕ຺ເຕນ, ອຓ຺ຑເຊນ ຊລາພຸຊ;

ວິວຣິຍ ທາຐໍ ເສສິ, ກຸໂຕ ເຕ ຠຍມາຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຘິໍ ກຕ຺ວາຕິ ມິຕ຺ຕຠາວໍ ກຣິຕ຺ວາ. ອຓ຺ຑເຊນາຕິ ອຓ຺ຑໂກເສ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນ ນາເຄນ. ຊລາພຸຊາຕິ ນກຸລໍ ອາລປຕິ. ໂສ ຫິ ຊລາພຸມ຺ຫິ ຊາຕຕ຺ຕາ ‘‘ຊລາພຸໂຊ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິວຣິຍາຕິ ວິວຣິຕ຺ວາ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ວຸຕ຺ໂຕ ນກຸໂລ ‘‘ອຍ຺ຍ, ປຈ຺ຈາມິຕ຺ໂຕ ນາມ ນ ອວຊານິຕພ຺ໂພ ອາສງ຺ກິຕພ຺ໂພເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໓໐.

‘‘ສງ຺ເກເຖວ ອມິຕ຺ຕສ຺ມິໍ, ມິຕ຺ຕສ຺ມິມ຺ປິ ນ ວິສ຺ສເສ;

ອຠຍາ ຠຍມຸປ຺ປນ຺ນໍ, ອປິ ມູລານິ ກນ຺ຕຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຠຍາ ຠຍມຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ນ ອິໂຕ ເຕ ຠຍມຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ອຠໂຍ, ໂກ ໂສ? ມິຕ຺ໂຕ. ຍຎ຺ຫິ ມິຕ຺ຕສ຺ມິມ຺ປິ ວິສ຺ສາເສ ສຕິ ຕໂຕ ຠຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ມູລານິປິ ກນ຺ຕຕິ, ມິຕ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພຣນ຺ຘານໍ ວິທິຕຕ຺ຕາ ມູລຆຈ຺ຈາຍ ສໍວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມາ ຠາຍິ, ຍຖາ ສປ຺ໂປ ຕຍິ ນ ທຸພ຺ຠຕິ, ເອວມຫໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ມິໍ ອາສງ຺ກໍ ມາ ກຣີ’’ຕິ ໂອວທິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ຠາເວຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ. ເຕປິ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄຕາ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສປ຺ໂປ ຈ ນກຸໂລ ຈ ອິເມ ທ຺ເວ ມຫາມຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ນກຸລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໑໖໖] ໖. ອຸປສາຬກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຸປສາຬກນາມານີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸປສາຬກໍ ນາມ ສຸສານສຸທ຺ຘິກໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ອຑ຺ໂຒ ອໂຫສິ ມຫທ຺ຘໂນ, ທິຏ຺ຐິຄຕິກຕ຺ຕາ ປນ ຘຸຣວິຫາເຣ ວສນ຺ຕານມ຺ປິ ພຸທ຺ຘານໍ ສງ຺ຄຫໍ ນາມ ນ ອກາສິ. ປຸຕ຺ໂຕ ປນສ຺ສ ປຓ຺ຑິໂຕ ອໂຫສິ ຎາຓສມ຺ປນ຺ໂນ. ໂສ ມຫລ຺ລກກາເລ ປຸຕ຺ຕໍ ອາຫ – ‘‘ມາ ໂຂ ມໍ, ຕາຕ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ວສລສ຺ສ ຌາປິຕສຸສາເນ ຌາເປຫິ, ເອກສ຺ມິໍ ປນ ອນຸຈ຺ຉິຏ຺ຐສຸສາເນເຍວ ມໍ ຌາເປຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຌາເປຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ຐານໍ ນ ຊານາມິ, ສາຘຸ ວຕ ມໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ມໍ ຌາເປຍ຺ຍາສີ’ຕິ ຕຸມ຺ເຫວ ອາຈິກ຺ຂຖາ’’ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ສາຘຸ, ຕາຕາ’’ຕິ ຕໍ ອາທາຍ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄິຊ຺ຌກູຏມຕ຺ຖກໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ອິທໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວສລສ຺ສ ອຌາປິຕຏ຺ຐານໍ, ເອຕ຺ຖ ມໍ ຌາເປຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປພ຺ພຕາ ໂອຕຣິຕຸໍ ອາຣຠິ.

ສຕ຺ຖາ ປນ ຕໍ ທິວສໍ ປຈ຺ຈູສກາເລ ໂພຘເນຍ຺ຍພນ຺ຘເວ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເຕສໍ ປິຕາປຸຕ຺ຕານໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ອທ຺ທສ. ຕສ຺ມາ ມຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕລຸທ຺ທໂກ ວິຍ ປພ຺ພຕປາທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖກາ ໂອຕຣນ຺ຕານໍ ອາຄມຍມາໂນ ນິສີທິ, ເຕ ໂອຕຣນ຺ຕາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອທ຺ທສໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ກຫໍ ຄມິສ຺ສຖ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ມາຓໂວ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ເຕນ ຫິ ເອຫິ, ຕວ ປິຕຣາ ອາຈິກ຺ຂິຕຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ອຸໂຠ ປິຕາປຸຕ຺ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖກໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ‘‘ກຕຣໍ ຐານ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ມາຓໂວ ‘‘ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປພ຺ພຕານໍ ອນ຺ຕຣໍ ອາຈິກ຺ຂິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ, ມາຓວ, ຕວ ປິຕາ ອິທາເນວ ສຸສານສຸທ຺ຘິໂກ, ປຸພ຺ເພປິ ສຸສານສຸທ຺ຘິໂກວ, ນ ເຈສ ອິທາເນວ ‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ມໍ ຌາເປຍ຺ຍາສີ’ຕິ ຕວ ອາຈິກ຺ຂຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ອຕ຺ຕໂນ ຌາປິຕຠາວໍ ອາຈິກ຺ຂີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ອິມສ຺ມິຎ຺ເຎວ ຣາຊຄເຫ ອຍເມວ ອຸປສາຬໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຍເມວສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມຄຘຣຏ຺ເຐ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓສິປ຺ໂປ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຌານກີຬໍ ກີຬນ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ຈິຣໍ ວສິຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປຓ຺ຓສາລາຍໍ ວິຫາສິ. ຕທາ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອິມິນາວ ນິຍາເມນ ປຸຕ຺ຕໍ ວຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕນ ‘‘ຕຸມ຺ເຫເຍວ ເມ ຕຖາຣູປໍ ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອິທເມວ ຐານ’’ນ຺ຕິ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປສງ຺ກມິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິມິນາວ ນິຍາເມນ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ມາຓວສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ, ຕວ ປິຕຣາ ອາຈິກ຺ຂິຕຏ຺ຐານສ຺ສ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຠາວໍ ວາ ອນຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຠາວໍ ວາ ຊານິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖກໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ‘‘ອິທໍ ຕິຓ຺ຓໍ ປພ຺ພຕານໍ ອນ຺ຕຣໍ ອນຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ມາຓເວນ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມາຓວ, ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ຌາປິຕການໍ ປມາຓໍ ນຕ຺ຖິ, ຕເວວ ປິຕາ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຣາຊຄເຫ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຸປສາຬໂກເຍວ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ປພ຺ພຕນ຺ຕເຣ ຈຸທ຺ທສ ຊາຕິສຫສ຺ສານິ ຌາປິໂຕ. ປຖວິຍຎ຺ຫິ ອຌາປິຕຏ຺ຐານໍ ວາ ອສຸສານຏ຺ຐານໍ ວາ ສີສານໍ ອນິເວສິຕຏ຺ຐານໍ ວາ ລທ຺ຘຸໍ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ ປຸພ຺ເພນິວາສຎາເຓນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໓໑.

‘‘ອຸປສາຬກນາມານິ, ສຫສ຺ສານິ ຈຕຸທ຺ທສ;

ອສ຺ມິໍ ປເທເສ ທຑ຺ຒານິ, ນຕ຺ຖິ ໂລເກ ອນາມຕໍ.

໓໒.

‘‘ຍມ຺ຫິ ສຈ຺ຈຎ຺ຈ ຘມ຺ໂມ ຈ, ອຫິໍສາ ສໍຍໂມ ທໂມ;

ເອຕໍ ອຣິຍາ ເສວນ຺ຕິ, ເອຕໍ ໂລເກ ອນາມຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນາມຕນ຺ຕິ ມຕຏ຺ຐານໍ. ຕຎ຺ຫິ ອຸປຈາຣວເສນ ‘‘ອມຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ປຏິເສເຘນ຺ໂຕ ‘‘ອນາມຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ອນມຕ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ອນມຕຏ຺ຐານໍ ອສຸສານໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍມ຺ຫິ ສຈ຺ຈຎ຺ຈ ຘມ຺ໂມ ຈາຕິ ຍສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ຈຕຸສຈ຺ຈວຕ຺ຖຸກໍ ປຸພ຺ພຠາຄສຈ຺ຈຎາຓຎ຺ຈ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ ຈ ອຕ຺ຖິ. ອຫິໍສາຕິ ປເຣສໍ ອວິເຫສາ ອວິເຫຐນາ. ສໍຍໂມຕິ ສີລສໍຍໂມ. ທໂມຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍທມນໍ. ອິທຎ຺ຈ ຄຸຓຊາຕໍ ຍມ຺ຫິ ປຸຄ຺ຄເລ ອຕ຺ຖິ, ເອຕໍ ອຣິຍາ ເສວນ຺ຕີຕິ, ອຣິຍາ ພຸທ຺ຘາ ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຈ ພຸທ຺ຘສາວກາ ຈ ເອຕໍ ຐານໍ ເສວນ຺ຕິ, ເອວຣູປໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ ຠຊນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕໍ ໂລເກ ອນາມຕນ຺ຕິ ເອຕໍ ຄຸຓຊາຕໍ ໂລເກ ອມຕຠາວສາຘນໂຕ ອນາມຕໍ ນາມ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປິຕາປຸຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ຠາເວຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸໂຠ ປິຕາປຸຕ຺ຕາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ‘‘ຕທາ ປິຕາປຸຕ຺ຕາວ ເອຕຣຫິ ປິຕາປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອຸປສາຬກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໑໖໗] ໗. ສມິທ຺ຘິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຠຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂສິ ຠິກ຺ຂູຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ຣາຊຄຫໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ຕໂປທາຣາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສມິທ຺ຘິເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກທິວສຎ຺ຫິ ອາຍສ຺ມາ ສມິທ຺ຘິ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ປຘານໍ ປທຫິຕ຺ວາ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນເວລາຍ ນ຺ຫຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ສຸກ຺ຂາປຍມາໂນ ອນ຺ຕຣວາສກໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ ສຸປຣິກມ຺ມກຕາ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓປຏິມາ. ອຕ຺ຕຠາວສມິທ຺ຘິຍາເຍວ ຫິສ຺ສ ‘‘ສມິທ຺ຘີ’’ຕິ ນາມໍ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ສຣີຣໂສຠຄ຺ຄໍ ທິສ຺ວາ ເອກາ ເທວຘີຕາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ເຖຣໍ ເອວມາຫ – ‘‘ຕ຺ວໍ ໂຂສິ, ຠິກ຺ຂຸ, ທຫໂຣ ຍຸວາ ສຸສຸ ກາຬເກໂສ ຠທ຺ເຣນ ໂຍພ຺ພເນນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຠິຣູໂປ ທສ຺ສນີໂຍ ປາສາທິໂກ, ເອວຣູປສ຺ສ ຕວ ກາເມ ອປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ໂກ ອຕ຺ໂຖ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ, ກາເມ ຕາວ ປຣິຠຸຎ຺ຊສ຺ສຸ, ປຈ຺ຉາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ເຖໂຣ ອາຫ – ‘‘ເທວຘີເຕ, ‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ວເຍ ຐິໂຕ ມຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ມມ ມຣຓກາລໍ ນ ຊານາມິ, ເອສ ເມ ກາໂລ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ, ຕສ຺ມາ ຕຣຸຓກາເລເຍວ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ເຖໂຣ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ, ສມິທ຺ຘິ, ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ເອຕຣຫິ ເທວຘີຕາຍ ປໂລຠິໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວຘີຕໂຣ ປພ຺ພຊິເຕ ປໂລຠິໍສຸເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ກາສິຄາມເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ສພ຺ພສິປ຺ເປສຸ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ເອກໍ ຊາຕສ຺ສຣໍ ນິສ຺ສາຍ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ປຘານໍ ປທຫິຕ຺ວາ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນເວລາຍ ນ຺ຫຕ຺ວາ ເອກໍ ວກ຺ກລໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ເອກໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ໂວທກໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖສ຺ສ ຣູປໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ເອກາ ເທວຘີຕາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປໂລຠຍມານາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໓໓.

‘‘ອຠຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂສິ ຠິກ຺ຂຸ, ນ ຫິ ຠຸຕ຺ວານ ຠິກ຺ຂສິ;

ຠຸຕ຺ວານ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂສ຺ສຸ, ມາ ຕໍ ກາໂລ ອຸປຈ຺ຈຄາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຠຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂສິ ຠິກ຺ຂູຕິ ຠິກ຺ຂຸ ຕ຺ວໍ ທຫຣກາເລ ກິເລສກາມວເສນ ວຕ຺ຖຸກາເມ ອຠຸຕ຺ວາວ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣສິ. ນ ຫິ ຠຸຕ຺ວານ ຠິກ຺ຂສີຕິ ນນຸ ນາມ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ຠຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣິຕພ຺ພໍ, ກາເມ ອຠຸຕ຺ວາວ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍໍ ອຸປຄໂຕສິ. ຠຸຕ຺ວານ ຠິກ຺ຂຸ ຠິກ຺ຂສ຺ສູຕິ ຠິກ຺ຂຸ ທຫຣກາເລ ຕາວ ກາເມ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ມຫລ຺ລກກາເລ ຠິກ຺ຂສ຺ສຸ. ມາ ຕໍ ກາໂລ ອຸປຈ຺ຈຄາຕິ ອຍໍ ກາເມ ຠຸຎ຺ຊນກາໂລ ທຫຣກາໂລ, ຕໍ ມາ ອຕິກ຺ກມຕູຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເທວຕາຍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສຍໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໓໔.

‘‘ກາລໍ ໂວຫໍ ນ ຊານາມິ, ຉນ຺ໂນ ກາໂລ ນ ທິສ຺ສຕິ;

ຕສ຺ມາ ອຠຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາມິ, ມາ ມໍ ກາໂລ ອຸປຈ຺ຈຄາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາລໍ ໂວຫໍ ນ ຊານາມີຕິ ໂວຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ອຫໍ ປນ ‘‘ປຐມວເຍ ວາ ມຍາ ມຣິຕພ຺ພໍ ມຊ຺ຌິມວເຍ ວາ ປຈ຺ຉິມວເຍ ວາ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ມຣຓກາລໍ ນ ຊານາມິ. ປຓ຺ຑິເຕນ ຫິ ປຸຄ຺ຄເລນ –

‘‘ຊີວິຕໍ ພ຺ຍາຘິ ກາໂລ ຈ, ເທຫນິກ຺ເຂປນໍ ຄຕິ;

ປຎ຺ເຈເຕ ຊີວໂລກສ຺ມິໍ, ອນິມິຕ຺ຕາ ນ ນາຍເຣ’’ຕິ.

ຉນ຺ໂນ ກາໂລ ນ ທິສ຺ສຕີຕິ ຍສ຺ມາ ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ວຍກາເລ ເຫມນ຺ຕາທິອຸຕຸກາເລ ວາ ມຍາ ມຣິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ມຍ຺ຫມ຺ເປສ ຉນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ກາໂລ ນ ທິສ຺ສຕິ, ສຸປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຐິໂຕ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຕສ຺ມາ ອຠຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາມີຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ອຠຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາມິ. ມາ ມໍ ກາໂລ ອຸປຈ຺ຈຄາຕິ ມໍ ສມຓຘມ຺ມກຣຓກາໂລ ມາ ອຕິກ຺ກມຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາ ກາຣເຓນ ທຫໂຣວ ສມາໂນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣມີຕິ. ເທວຘີຕາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອນ຺ຕຣຘາຍິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ເທວຘີຕາ ອຍໍ ເທວຘີຕາ ອໂຫສິ, ອຫເມວ ເຕນ ສມເຍນ ຕາປໂສ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສມິທ຺ຘິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໑໖໘] ໘. ສກຸຓຄ຺ຆິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເສໂນ ພລສາ ປຕມາໂນຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສຍໍ ສກຸໂຓວາທສຸຕ຺ຕໍ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໗໒) ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກທິວສຎ຺ຫິ ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ໂຄຈເຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຣຖ ສເກ ເປຕ຺ຕິເກ ວິສເຍ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໕.໓໗໒) ອິມໍ ສໍຍຸຕ຺ຕມຫາວຄ຺ເຄ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ກເຖນ຺ໂຕ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຕາວ ຕິຏ຺ຐຖ, ປຸພ຺ເພ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາປິ ສກໍ ເປຕ຺ຕິກວິສຍໍ ປຫາຍ ອໂຄຈເຣ ຈຣນ຺ຕາ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕານໍ ຫຕ຺ຖປຖໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຎາສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຸປາຍໂກສລ຺ເລນ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕານໍ ຫຕ຺ຖາ ມຸຈ຺ຈິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ລາປສກຸຓໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນງ຺ຄລກຏ຺ຐກຣເຓ ເລຑ຺ຑຸຏ຺ຐາເນ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ‘‘ສກວິສເຍ ໂຄຈຣຄຫຓໍ ປຫາຍ ປຣວິສເຍ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຏວິປຣິຍນ຺ຕໍ ອຄມາສິ. ອຖ ນໍ ຕຕ຺ຖ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສກຸຓຄ຺ຆິ ສຫສາ ອຊ຺ຌປ຺ປຕ຺ຕາ ອຄ຺ຄເຫສິ. ໂສ ສກຸຓຄ຺ຆິຍາ ຫຣິຍມາໂນ ເອວໍ ປຣິເທວສິ – ‘‘ມຍເມວມ຺ຫ ອລກ຺ຂິກາ, ມຍໍ ອປ຺ປປຸຎ຺ຎາ, ເຍ ມຍໍ ອໂຄຈເຣ ຈຣິມ຺ຫ ປຣວິສເຍ, ສເຈຊ຺ຊ ມຍໍ ໂຄຈເຣ ຈເຣຍ຺ຍາມ ສເກ ເປຕ຺ຕິເກ ວິສເຍ, ນ ມ຺ຍາຍໍ ສກຸຓຄ຺ຆິ ອລໍ ອຠວິສ຺ສ ຍທິທໍ ຍຸທ຺ຘາຍາ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ປນ, ເຕ ລາປ, ໂຄຈໂຣ ສໂກ ເປຕ຺ຕິໂກ ວິສໂຍ’’ຕິ? ‘‘ຍທິທໍ ນງ຺ຄລກຏ຺ຐກຣຓໍ ເລຑ຺ຑຸຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ສກຸຓຄ຺ຆິ ສເກ ພເລ ອປຕ຺ຖທ຺ຘາ ອມຸຎ຺ຈິ – ‘‘ຄຈ຺ຉ ໂຂ, ຕ຺ວໍ ລາປ, ຕຕ຺ຣປິ ເມ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ໂມກ຺ຂສີ’’ຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ເລຑ຺ຑຸໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ ໂຂ ທານິ ສກຸຓຄ຺ຆີ’’ຕິ ເສນໍ ອວ຺ຫຍນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ສກຸຓຄ຺ຆິ ສເກ ພເລ ອປຕ຺ຖທ຺ຘາ ອຸໂຠ ປກ຺ເຂ ສນ຺ນຍ຺ຫ ລາປສກຸຓໍ ສຫສາ ອຊ຺ຌປ຺ປຕ຺ຕາ. ຍທາ ປນ ຕໍ ລາໂປ ‘‘ພຫຸອາຄຕາ ໂຂ ມ຺ຍາຍໍ ສກຸຓຄ຺ຆີ’’ຕິ ອຎ຺ຎາສິ, ອຖ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ເລຑ຺ຑຸສ຺ສ ອນ຺ຕຣໍ ປຈ຺ຈາປາທິ. ສກຸຓຄ຺ຆິ ເວຄໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ຕຕ຺ເຖວ ອຸຣໍ ປຈ຺ຈຕາເຬສິ. ເອວໍ ສາ ຠິນ຺ເນນ ຫທເຍນ ນິກ຺ຂນ຺ເຕຫິ ອກ຺ຂີຫິ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ອຕີຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາປິ ອໂຄຈເຣ ຈຣນ຺ຕາ ສປຕ຺ຕຫຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ໂຄຈເຣ ປນ ສເກ ເປຕ຺ຕິເກ ວິສເຍ ຈຣນ຺ຕາ ສປຕ຺ເຕ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫປິ ມາ ອໂຄຈເຣ ຈຣຖ ປຣວິສເຍ. ອໂຄຈເຣ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຣຕໍ ປຣວິສເຍ ລຈ຺ຉຕິ ມາໂຣ ໂອຕາຣໍ, ລຈ຺ຉຕິ ມາໂຣ ອາຣມ຺ມຓໍ. ໂກ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອໂຄຈໂຣ ປຣວິສໂຍ? ຍທິທໍ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ. ກຕເມ ປຎ຺ຈ? ຈກ຺ຂຸວິຎ຺ເຎຍ຺ຍາ ຣູປາ…ເປ… ອຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ອໂຄຈໂຣ ປຣວິສໂຍ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໓໕.

‘‘ເສໂນ ພລສາ ປຕມາໂນ, ລາປໍ ໂຄຈຣຐາຍິນໍ;

ສຫສາ ອຊ຺ຌປ຺ປຕ຺ໂຕວ, ມຣຓໍ ເຕນຸປາຄມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພລສາ ປຕມາໂນຕິ ‘‘ລາປໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ພເລນ ຖາເມນ ປຕມາໂນ. ໂຄຈຣຐາຍິນນ຺ຕິ ສກວິສຍາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂຄຈຣຕ຺ຖາຍ ອຏວິປຣິຍນ຺ເຕ ຐິຕໍ. ອຊ຺ຌປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ. ມຣຓໍ ເຕນຸປາຄມີຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ມຣຓໍ ປຕ຺ໂຕ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ມຣຓໍ ປຕ຺ເຕ ລາໂປ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘‘ທິຏ຺ຐາ ວຕ ເມ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ຫທເຍ ຐຕ຺ວາ ອຸທານໍ ອຸທາເນນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໓໖.

‘‘ໂສຫໍ ນເຍນ ສມ຺ປນ຺ໂນ, ເປຕ຺ຕິເກ ໂຄຈເຣ ຣໂຕ;

ອເປຕສຕ຺ຕຸ ໂມທາມິ, ສມ຺ປສ຺ສໍ ອຕ຺ຖມຕ຺ຕໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນເຍນາຕິ ອຸປາເຍນ. ອຕ຺ຖມຕ຺ຕໂນຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອໂຣຄຠາວສງ຺ຂາຕໍ ວຸຑ຺ຒິໍ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ພຫູ ຠິກ຺ຂູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສຸ. ‘‘ຕທາ ເສໂນ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ລາໂປ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສກຸຓຄ຺ຆິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໑໖໙] ໙. ອຣກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ໂຍ ເວ ເມຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເມຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ເມຕ຺ຕາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອາເສວິຕາຍ ຠາວິຕາຍ ພຫຸລີກຕາຍ ຍານີກຕາຍ ວຕ຺ຖຸກຕາຍ ອນຸຏ຺ຐິຕາຍ ປຣິຈິຕາຍ ສຸສມາຣທ຺ຘາຍ ເອກາທສານິສໍສາ ປາຏິກງ຺ຂາ. ກຕເມ ເອກາທສ? ສຸຂໍ ສຸປຕິ, ສຸຂໍ ປຏິພຸຊ຺ຌຕິ, ນ ປາປກໍ ສຸປິນໍ ປສ຺ສຕິ, ມນຸສ຺ສານໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ, ອມນຸສ຺ສານໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ, ເທວຕາ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ນາສ຺ສ ອຄ຺ຄິ ວາ ວິສໍ ວາ ສຕ຺ຖໍ ວາ ກມຕິ, ຕຸວຏໍ ຈິຕ຺ຕໍ ສມາຘິຍຕິ, ມຸຂວຓ຺ໂຓ ວິປ຺ປສີທຕິ, ອສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ອຸຕ຺ຕຣິ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ໂຫຕິ. ເມຕ຺ຕາຍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຈໂຕວິມຸຕ຺ຕິຍາ ອາເສວິຕາຍ…ເປ… ສຸສມາຣທ຺ຘາຍ ອິເມ ເອກາທສານິສໍສາ ປາຏິກງ຺ຂາ’’ຕິ (ອ. ນິ. ໑໑.໑໕). ອິເມ ເອກາທສານິສໍເສ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕໍ ເມຕ຺ຕາຠາວນໍ ວຓ຺ເຓຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ໂອທິສ຺ສກາໂນທິສ຺ສກວເສນ ເມຕ຺ຕາ ຠາເວຕພ຺ພາ, ຫິໂຕປິ ຫິເຕນ ຜຣິຕພ຺ໂພ, ອຫິໂຕປິ ຫິເຕນ ຜຣິຕພ຺ໂພ, ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕປິ ຫິເຕນ ຜຣິຕພ຺ໂພ. ເອວໍ ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ໂອທິສ຺ສກາໂນທິສ຺ສກວເສນ ເມຕ຺ຕາ ຠາເວຕພ຺ພາ, ກຣຸຓາ ມຸທິຕາ ອຸເປກ຺ຂາ ຠາເວຕພ຺ພາ, ຈຕູສຸ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣສຸ ກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພເມວ. ເອວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຫິ ມຄ຺ຄໍ ວາ ຜລໍ ວາ ອລຠນ຺ໂຕປິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ເມຕ຺ຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກສ຺ມິໍເຍວ ວສິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ກາເມ ປຫາຍ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຈຕຸນ຺ນໍ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣານໍ ລາຠີ ອຣໂກ ນາມ ສຕ຺ຖາ ຫຸຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ, ຕສ຺ສ ມຫາ ປຣິວາໂຣ ອໂຫສິ. ໂສ ອິສິຄຓໍ ໂອວທນ຺ໂຕ ‘‘ປພ຺ພຊິເຕນ ນາມ ເມຕ຺ຕາ ຠາເວຕພ຺ພາ, ກຣຸຓາ ມຸທິຕາ ອຸເປກ຺ຂາ ຠາເວຕພ຺ພາ. ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຎ຺ຫິ ນາເມຕໍ ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍຓຕໍ ສາເຘຕີ’’ຕິ ເມຕ຺ຕາຍ ອານິສໍສໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ –

໓໗.

‘‘ໂຍ ເວ ເມຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ, ສພ຺ພໂລການຸກມ຺ປຕິ;

ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ຈ ຕິຣິຍໍ, ອປ຺ປມາເຓນ ສພ຺ພໂສ.

໓໘.

‘‘ອປ຺ປມາຓໍ ຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕໍ, ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ສຸຠາວິຕໍ;

ຍໍ ປມາຓກຕໍ ກມ຺ມໍ, ນ ຕໍ ຕຕ຺ຣາວສິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ເວ ເມຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ, ສພ຺ພໂລການຸກມ຺ປຕີຕິ ຂຕ຺ຕິຍາທີສຸ ວາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ວາ ໂຍ ໂກຈິ ອປ຺ປມາເຓນ ເມຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ສກລໍ ສຕ຺ຕໂລກໍ ອນຸກມ຺ປຕິ. ອຸທ຺ຘນ຺ຕິ ປຖວິໂຕ ຍາວ ເນວສຎ຺ຎານາສຎ຺ຎາຍຕນພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ. ອໂຘຕິ ປຖວິຍາ ເຫຏ຺ຐາ ອຸສ຺ສເທ ມຫານິຣເຍ. ຕິຣິຍນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສໂລເກ, ຍຕ຺ຕການິ ຈກ຺ກວາຬານິ ຈ ເຕສຸ ສພ຺ເພສຸ ເອຕ຺ຕເກ ຐາເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ອເວຣາ ໂຫນ຺ຕຸ, ອພ຺ຍາປຊ຺ຌາ ອນີຆາ, ສຸຂີ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຫຣນ຺ຕູຕິ ເອວໍ ຠາວິເຕນ ເມຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ເຕນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປ຺ປມາເຓນາຕິ ອປ຺ປມາຓສຕ຺ຕານໍ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓຕ຺ຕາ ອປ຺ປມາເຓນ. ສພ຺ພໂສຕິ ສພ຺ພາກາເຣນ, ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ຕິຣິຍນ຺ຕິ ເອວໍ ສພ຺ພສຸຄຕິທຸຄ຺ຄຕິວເສນາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອປ຺ປມາຓໍ ຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ອປ຺ປມາຓໍ ກຕ຺ວາ ຠາວິຕໍ ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ຫິຕຈິຕ຺ຕໍ. ປຣິປຸຓ຺ຓນ຺ຕິ ອວິກລໍ. ສຸຠາວິຕນ຺ຕິ ສຸວຑ຺ຒິຕໍ, ອປ຺ປນາຈິຕ຺ຕສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ຍໍ ປມາຓກຕໍ ກມ຺ມນ຺ຕິ ຍໍ ‘‘ອປ຺ປມາຓໍ ອປ຺ປມາຓາຣມ຺ມຓ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອາຣມ຺ມຓຕ຺ຕິກວເສນ ຈ ວສີຠາວປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ຈ ອວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ກຕໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ກາມາວຈຣກມ຺ມໍ. ນ ຕໍ ຕຕ຺ຣາວສິສ຺ສຕີຕິ ຕໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ກມ຺ມໍ ຍໍ ຕໍ ‘‘ອປ຺ປມາຓໍ ຫິຕໍ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ຂຄຕໍ ຣູປາວຈຣກມ຺ມໍ, ຕຕ຺ຣ ນ ອວສິສ຺ສຕິ. ຍຖາ ນາມ ມໂຫເຆນ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏໍ ປຣິຕ຺ໂຕທກໍ ໂອຆສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ເຕນ ອສໍຫີຣມານໍ ນາວສິສ຺ສຕິ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອຖ ໂຂ ມໂຫໂຆວ ຕໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອວເມວ ຕໍ ປຣິຕ຺ຕກມ຺ມໍ ຕສ຺ສ ມຫຄ຺ຄຕກມ຺ມສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ເຕນ ມຫຄ຺ຄຕກມ຺ເມນ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄຫິຕວິປາໂກກາສໍ ຫຸຕ຺ວາ ນ ອວສິສ຺ສຕິ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ນ ສກ຺ໂກຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວິປາກໍ ທາຕຸໍ, ອຖ ໂຂ ມຫຄ຺ຄຕກມ຺ມເມວ ຕໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ ວິປາກໍ ເທຕີຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອນ຺ເຕວາສິການໍ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ອານິສໍສໍ ກເຖຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ ນ ອິມໍ ໂລກໍ ປຸນ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອິສິຄໂຓ ພຸທ຺ຘປຣິສາ ອໂຫສິ, ອຣໂກ ປນ ສຕ຺ຖາ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອຣກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໑໗໐] ໑໐. ກກຓ຺ຏກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນາຍໍ ປຸເຣ ອຸຓ຺ຓມຕີຕິ ອິທໍ ກກຓ຺ຏກຊາຕກໍ ມຫາອຸມງ຺ຄຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໕໙໐ ອາທໂຍ) ອາວິຠວິສ຺ສຕິ.

ກກຓ຺ຏກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ສນ຺ຖວວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ອິນ຺ທສມານໂຄຕ຺ຕຎ຺ຈ, ສນ຺ຖວໍ ສຸສີມໍ ຄິຊ຺ຌໍ;

ນກຸລໍ ອຸປສາຬກໍ, ສມິທ຺ຘິ ຈ ສກຸຓຄ຺ຆິ;

ອຣກຎ຺ຈ ກກຓ຺ຏກໍ.

໓. ກລ຺ຍາຓວຄ຺ໂຄ

[໑໗໑] ໑. ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ພຘິຣສສ຺ສຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍຎ຺ຫິ ເອໂກ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ສທ຺ໂຘ ປສນ຺ໂນ ຕິສຣຓຄໂຕ ປຎ຺ຈສີເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ໂສ ເອກທິວສໍ ພຫູນິ ສປ຺ປິອາທີນິ ເຠສຊ຺ຊານິ ເຈວ ປຸປ຺ຜຄນ຺ຘວຕ຺ຖາທີນິ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ເຊຕວເນ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ໂສສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຄມາສິ. ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຄຕກາເລ ສສ຺ສຸ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຘີຕຣໍ ທຏ຺ຐຸກາມາ ຕໍ ເຄຫໍ ອຄມາສິ, ສາ ຈ ໂຖກໍ ພຘິຣຘາຕຸກາ ໂຫຕິ. ສາ ຘີຕຣາ ສທ຺ຘິໍ ຠຸຕ຺ຕໂຠຊນາ ຠຕ຺ຕສມ຺ມທໍ ວິໂນທຍມານາ ຘີຕຣໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກິໍ, ອມ຺ມ, ຠຕ຺ຕາ ເຕ ສມ຺ໂມທມາໂນ ອວິວທມາໂນ ປິຍສໍວາສໍ ວສຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ, ອມ຺ມ, ກເຖຖ ຍາທິໂສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຊາມາຕາ ສີເລນ ເຈວ ອາຈາຣສມ຺ປທາຍ ຈ, ຕາທິໂສ ປພ຺ພຊິໂຕປິ ທຸລ຺ລໂຠ’’ຕິ. ອຸປາສິກາ ຘີຕຸ ວຈນໍ ສາຘຸກໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ ປທເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ, ກສ຺ມາ ເຕ ຠຕ຺ຕາ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ ມຫາສທ຺ທໍ ອກາສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສກລເຄຫວາສິໂນ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ກິຣ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ ວິຣວິໍສຸ. ເຕສໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣນ ສຎ຺ຈຣນ຺ຕາ ‘‘ກິໍ ນາມ ກິເຣຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ກິຣ ເຄເຫ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ. ໂສປິ ໂຂ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ທສພລສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ວິຫາຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ນຄຣໍ ປາວິສິ.

ອຖ ນໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄເຍວ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ທິສ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ກິຣ ປພ຺ພຊິໂຕຕິ ຕວ ເຄເຫ ປຸຕ຺ຕທາຣປຣິຊໂນ ປຣິເທວຕີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອຍໍ ອປພ຺ພຊິຕເມວ ກິຣ ມໍ ‘ປພ຺ພຊິໂຕ’ຕິ ວທຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຂ ປນ ເມ ກລ຺ຍາຓສທ຺ໂທ ນ ອນ຺ຕຣຘາເປຕພ຺ໂພ, ອຊ຺ເຊວ ມຍາ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຕໂຕວ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອຸປາສກ, ອິທາເນວ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິທາເນວ ປຈ຺ຈາຄໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກລ຺ຍາຓສທ຺ໂທ ນາມ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ນ ອນ຺ຕຣຘາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕສ຺ມາ ປພ຺ພຊິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ປພ຺ພຊ຺ຊຎ຺ຈ ອຸປສມ຺ປທຎ຺ຈ ລຠິຕ຺ວາ ສມ຺ມາ ປຏິປນ຺ໂນ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອິທໍ ກິຣ ກາຣຓໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ປາກຏໍ ຊາຕໍ. ອເຖກທິວສໍ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸໂກ ນາມ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ‘ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ກລ຺ຍາຓສທ຺ໂທ ນ ອນ຺ຕຣຘາເປຕພ຺ໂພ’ຕິ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ‘ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ກລ຺ຍາຓສທ຺ໂທ ວິຣາເຘຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ປພ຺ພຊິໍສຸເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ເສຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ ປາປຸຓິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ນິເວສນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ອຖສ຺ສ ສສ຺ສຸ ‘‘ຘີຕຣໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ເຄຫໍ ອຄມາສິ, ສາ ໂຖກໍ ພຘິຣຘາຕຸກາຕິ ສພ຺ພໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸສທິສເມວ. ຕໍ ປນ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຆຣໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກິຣ ປພ຺ພຊິຕາຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ມຫາປຣິເທໂວ ປວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ກລ຺ຍາຓສທ຺ໂທ ນາມ ນ ອນ຺ຕຣຘາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຕໂຕວ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ມຫາເສຏ຺ຐິ, ອິທາເນວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເທວ, ເຄຫຊໂນ ກິຣ ມໍ ອປພ຺ພຊິຕເມວ ‘ປພ຺ພຊິໂຕ’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຣິເທວຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ໂຂ ປນ ກລ຺ຍາຓສທ຺ໂທ ນ ອນ຺ຕຣຘາເປຕພ຺ໂພ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມຫໍ, ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ເມ ອນຸຊານາຫີ’’ຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສຕຸໍ ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ –

໔໑.

‘‘ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມຕິ ຍທາ ຊນິນ຺ທ, ໂລເກ ສມຎ຺ຎໍ ອນຸປາປຸຓາຕິ;

ຕສ຺ມາ ນ ຫິຍ຺ເຍຖ ນໂຣ ສປຎ຺ໂຎ, ຫິຣິຍາປິ ສນ຺ໂຕ ຆຸຣມາທິຍນ຺ຕິ.

໔໒.

‘‘ສາຍໍ ສມຎ຺ຎາ ອິຘ ມຊ຺ຊ ປຕ຺ຕາ, ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມຕິ ຊນິນ຺ທ ໂລເກ;

ຕາຫໍ ສເມກ຺ຂໍ ອິຘ ປພ຺ພຊິສ຺ສໍ, ນ ຫິ ມຕ຺ຖິ ຉນ຺ໂທ ອິຘ ກາມໂຠເຄ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມຕິ ສຸນ຺ທຣຘມ຺ໂມ. ສມຎ຺ຎໍ ອນຸປາປຸຓາຕີຕິ ຍທາ ສີລວາ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ໂມ ປພ຺ພຊິໂຕຕິ ອິທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕິໂວຫາຣໍ ປາປຸຓາຕິ. ຕສ຺ມາ ນ ຫິຍ຺ເຍຖາຕິ ຕໂຕ ສາມຎ຺ຎໂຕ ນ ປຣິຫາເຍຖ. ຫິຣິຍາປິ ສນ຺ໂຕ ຘຸຣມາທິຍນ຺ຕີຕິ, ມຫາຣາຊ, ສປ຺ປຸຣິສາ ນາມ ອຊ຺ຌຕ຺ຕສມຸຏ຺ຐິຕາຍ ຫິຣິຍາ ພຫິທ຺ຘສມຸຏ຺ຐິເຕນ ໂອຕ຺ຕປ຺ເປນປິ ເອຕໍ ປພ຺ພຊິຕຘຸຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ອິຘ ມຊ຺ຊ ປຕ຺ຕາຕິ ອິຘ ມຍາ ອຊ຺ຊ ປຕ຺ຕາ. ຕາຫໍ ສເມກ຺ຂນ຺ຕິ ຕໍ ອຫໍ ຄຸຓວເສນ ລທ຺ຘສມຎ຺ຎໍ ສເມກ຺ຂນ຺ໂຕ ປສ຺ສນ຺ໂຕ. ນ ຫິ ມຕ຺ຖິ ຉນ຺ໂທຕິ ນ ຫິ ເມ ອຕ຺ຖິ ຉນ຺ໂທ. ອິຘ ກາມໂຠເຄຕິ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ກິເລສກາມວຕ຺ຖຸກາມປຣິໂຠເຄຫິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໑໗໒] ໒. ທທ຺ທຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ໂກ ນຸ ສທ຺ເທນ ມຫຕາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກກາລິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ກາເລ ພຫູ ພຫຸສ຺ສຸຕາ ຠິກ຺ຂູ ມໂນສິລາຕເລ ນທມານາ ຕຣຸຓສີຫາ ວິຍ ອາກາສຄງ຺ຄໍ ໂອຕາເຣນ຺ຕາ ວິຍ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ສຣຠາຓໍ ຠຓນ຺ຕິ. ໂກກາລິໂກ ເຕສຸ ສຣຠາຓໍ ຠຓນ຺ເຕສຸ ອຕ຺ຕໂນ ຕຸຈ຺ຉຠາວໍ ອຊານິຕ຺ວາວ ‘‘ອຫມ຺ປິ ສຣຠາຓໍ ຠຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນ຺ຕຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ສຣຠາຓໍ ນ ປາເປນ຺ຕິ. ສເຈ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ປາເປຍ຺ຍຸໍ, ມຍມ຺ປິ ຠເຓຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ນາມໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາວ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ກເຖນ຺ໂຕ ອາຫິຓ຺ຑຕິ. ຕສ຺ສ ສາ ກຖາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ປາກຏາ ຊາຕາ. ຠິກ຺ຂູ ‘‘ວີມໍສິສ຺ສາມ ຕາວ ນ’’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ອາວຸໂສ ໂກກາລິກ, ອຊ຺ຊ ສງ຺ຆສ຺ສ ສຣຠາຓໍ ຠຓາຫີ’’ຕິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ພລໍ ອຊານິຕ຺ວາວ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ສຣຠາຓໍ ຠຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສປ຺ປາຍໍ ຍາຄຸໍ ປິວິ, ຂຊ຺ຊກໍ ຂາທິ, ສປ຺ປາເຍເນວ ສູເປນ ຠຸຎ຺ຊິ.

ສູຣິເຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ຘມ຺ມສ຺ສວນກາເລ ໂຆສິເຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ສນ຺ນິປຕິ. ໂສ ກຓ຺ຏກຸຣຓ຺ຑກວຓ຺ຓໍ ກາສາວໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ກຓິກາຣປຸປ຺ຜວຓ຺ຓໍ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ສງ຺ຆມຊ຺ຌໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເຖເຣ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕຣຕນມຓ຺ຑເປ ປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣຘມ຺ມາສນໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຣພີຊນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ສຣຠາຓໍ ຠຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິສີທິ, ຕາວເທວສ຺ສ ສຣີຣາ ເສທາ ມຸຈ຺ຈິໍສຸ, ສາຣຊ຺ຊໍ ໂອກ຺ກມິ, ປຸພ຺ພຄາຖາຍ ປຐມໍ ປທໍ ອຸທາຫຣິຕ຺ວາ ອນນ຺ຕຣໍ ນ ປສ຺ສິ. ໂສ ກມ຺ປມາໂນ ອາສນາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ລຊ຺ຊິໂຕ ສງ຺ຆມຊ຺ຌໂຕ ອປກ຺ກມ຺ມ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິເວຓໍ ອຄມາສິ. ອຎ຺ໂຎ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ສຣຠາຓໍ ຠຓິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສ ຕຸຈ຺ຉຠາວໍ ຊານິໍສຸ. ອເຖກທິວສໍ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ປຐມໍ ໂກກາລິກສ຺ສ ຕຸຈ຺ຉຠາໂວ ທຸຊ຺ຊາໂນ, ອິທານິ ປເນສ ສຍໍ ນທິຕ຺ວາ ປາກໂຏ ຊາໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກກາລິໂກ ອິທາເນວ ນທິຕ຺ວາ ປາກໂຏ ຊາໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ນທິຕ຺ວາ ປາກໂຏ ອໂຫສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ສີຫໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ພຫູນໍ ສີຫານໍ ຣາຊາ ອໂຫສິ. ໂສ ອເນກສີຫປຣິວາໂຣ ຣຊຕຄຸຫາຍໍ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຕສ຺ສ ອວິທູເຣ ເອກິສ຺ສາຍ ຄຸຫາຍ ເອໂກ ສິງ຺ຄາໂລປິ ວສຕິ. ອເຖກທິວສໍ ເທເວ ວສ຺ສິຕ຺ວາ ວິຄເຕ ສພ຺ເພ ສີຫາ ສີຫຣາຊສ຺ເສວ ຄຸຫທ຺ວາເຣ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ສີຫນາທໍ ນທນ຺ຕາ ສີຫກີຬໍ ກີຬິໍສຸ. ເຕສໍ ເອວໍ ນທິຕ຺ວາ ກີຬນກາເລ ໂສປິ ສິງ຺ຄາໂລ ນທຕິ. ສີຫາ ຕສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ສິງ຺ຄາໂລ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ນທຕີ’’ຕິ ລຊ຺ຊິຕາ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ເຕສໍ ຕຸຓ຺ຫີຠູຕກາເລ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ສີຫໂປຕໂກ ‘‘ຕາຕ, ອິເມ ສີຫາ ນທິຕ຺ວາ ສີຫກີຬໍ ກີຬນ຺ຕາ ເອຕສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ລຊ຺ຊາຍ ຕຸຓ຺ຫີ ຊາຕາ, ໂກ ນາເມສ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ເທນ ອຕ຺ຕານໍ ຊານາເປຕີ’’ຕິ ປິຕຣໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໓.

‘‘ໂກ ນຸ ສທ຺ເທນ ມຫຕາ, ອຠິນາເທຕິ ທທ຺ທຣໍ;

ຕໍ ສີຫາ ນປ຺ປຏິນທນ຺ຕິ, ໂກ ນາເມໂສ ມິຄາຘິຠູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຠິນາເທຕິ ທທ຺ທຣນ຺ຕິ ທທ຺ທຣໍ ຣຊຕປພ຺ພຕໍ ເອກນາທໍ ກໂຣຕິ. ມິຄາຘິຠູຕິ ປິຕຣໍ ອາລປຕິ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ມິຄາຘິຠູ ມິຄເຊຏ຺ຐກ ສີຫຣາຊ ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ‘‘ໂກ ນາເມໂສ’’ຕິ.

ອຖສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ປິຕາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໔.

‘‘ອຘໂມ ມິຄຊາຕານໍ, ສິງ຺ຄາໂລ ຕາຕ ວສ຺ສຕິ;

ຊາຕິມສ຺ສ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ຕາ, ຕຸຓ຺ຫີ ສີຫາ ສມຈ຺ຈເຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສມຈ຺ຈເຣຕິ ສນ຺ຕິ ອຸປສຄ຺ຄມຕ຺ຕໍ, ອຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຕຸຓ຺ຫີ ຫຸຕ຺ວາ ນິສີທນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ປນ ‘‘ສມຈ຺ຉເຣ’’ຕິ ລິຂນ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກກາລິໂກ ອິທາເນວ ອຕ຺ຕໂນ ນາເທນ ອຕ຺ຕານໍ ປາກຏໍ ກໂຣຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ອກາສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສິງ຺ຄາໂລ ໂກກາລິໂກ ອໂຫສິ, ສີຫໂປຕໂກ ຣາຫຸໂລ, ສີຫຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ທທ຺ທຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໑໗໓] ໓. ມກ຺ກຏຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຕາຕມາຓວໂກ ເອໂສຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ກຸຫກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ປກິຓ຺ຓກນິປາເຕ ອຸທ຺ທາລກຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໔.໖໒ ອາທໂຍ) ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ຕທາ ປນ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ນາຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອິທາເນວ ກຸຫໂກ, ປຸພ຺ເພປິ ມກ຺ກໂຏ ຫຸຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິສ຺ສ ກາຣຓາ ໂກຫຎ຺ຎໍ ອກາສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ກາສິຄາມເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຆຣາວາສໍ ສຓ຺ຐເປສິ. ອຖສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ເອກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາຘາວິຕ຺ວາ ປຣິຘາວິຕ຺ວາ ວິຈຣຓກາເລ ກາລມກາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ເປຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເມ ທານິ ຆຣາວາເສນ, ປຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອສ຺ສຸມຸຂໍ ຎາຕິມິຕ຺ຕວຄ຺ຄໍ ປຫາຍ ປຸຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວນມູລຜລາຫາໂຣ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ວສ຺ສານກາເລ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ສາຣທາຣູນິ ອຄ຺ຄິໍ ຊາເລຕ຺ວາ ວິສິພ຺ພນ຺ໂຕ ຜລກຕ຺ຖເຣ ນິປຊ຺ຊິ, ປຸຕ຺ໂຕປິສ຺ສ ຕາປສກຸມາຣໂກ ປິຕຸ ປາເທ ສມ຺ພາຫນ຺ໂຕວ ນິສີທິ.

ອເຖໂກ ວນມກ຺ກໂຏ ສີເຕນ ປີຬິຍມາໂນ ຕສ຺ສ ປຓ຺ຓສາລາຍ ຕໍ ອຄ຺ຄິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສຈາຫໍ ເອຕ຺ຖ ປວິສິສ຺ສາມິ, ‘ມກ຺ກໂຏ ມກ຺ກໂຏ’ຕິ ມໍ ໂປເຖຕ຺ວາ ນີຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຄ຺ຄິໍ ວິສິພ຺ເພຕຸໍ ນ ລຠິສ຺ສາມິ, ອຕ຺ຖິ ທານິ ເມ ອຸປາໂຍ, ຕາປສເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂກຫຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ປວິສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ມຕຕາປສສ຺ສ ວກ຺ກລານິ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິຎ຺ຈ ອງ຺ກຸສຍຏ຺ຐິຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ເອກໍ ຕາລຣຸກ຺ຂໍ ນິສ຺ສາຍ ສໍກຸຏິໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ຕາປສກຸມາຣໂກ ຕໍ ທິສ຺ວາ ມກ຺ກຏຠາວໍ ອຊານນ຺ໂຕ ‘‘ເອໂກ ມຫລ຺ລກຕາປໂສ ສີເຕນ ປີຬິໂຕ ອຄ຺ຄິໍ ວິສິພ຺ເພຕຸໍ ອາຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປິຕຸ ຕາປສສ຺ສ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ເອຕໍ ປຓ຺ຓສາລໍ ປເວເສຕ຺ວາ ວິສິພ຺ພາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ອາລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໕.

‘‘ຕາຕ ມາຓວໂກ ເອໂສ, ຕາລມູລໍ ອປສ຺ສິໂຕ;

ອຄາຣກຎ຺ຈິທໍ ອຕ຺ຖິ, ຫນ຺ທ ເທມສ຺ສຄາຣກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມາຓວໂກຕິ ສຕ຺ຕາຘິວຈນໍ. ເຕນ ‘‘ຕາຕ, ເອໂສ ເອໂກ ມາຓວໂກ ສຕ຺ໂຕ ເອໂກ ຕາປໂສ’’ຕິ ທີເປຕິ. ຕາລມູລໍ ອປສ຺ສິໂຕຕິ ຕາລກ຺ຂນ຺ຘໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິໂຕ. ອຄາຣກຎ຺ຈິທໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອິທຎ຺ຈ ອມ຺ຫາກໍ ປພ຺ພຊິຕາຄາຣໍ ອຕ຺ຖິ, ປຓ຺ຓສາລໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ຫນ຺ທາຕິ ວວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ເທມສ຺ສຄາຣກນ຺ຕິ ເອຕສ຺ສ ເອກມນ຺ເຕ ວສນຕ຺ຖາຍ ອຄາຣກໍ ເທມ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ມກ຺ກຏຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ມນຸສ຺ສານໍ ນາມ ນ ເອວຣູປໍ ມຸຂໍ ໂຫຕິ, ມກ຺ກໂຏ ເອສ, ນຍິຘ ປກ຺ໂກສິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໖.

‘‘ມາ ໂຂ ຕ຺ວໍ ຕາຕ ປກ຺ໂກສິ, ທູເສຍ຺ຍ ໂນ ອຄາຣກໍ;

ເນຕາທິສໍ ມຸຂໍ ໂຫຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສຸສີລິໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທູເສຍ຺ຍ ໂນ ອຄາຣກນ຺ຕິ ອຍຎ຺ຫິ ອິຘ ປວິຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ອິມໍ ກິຈ຺ເຉນ ກຕໍ ປຓ຺ຓສາລໍ ອຄ຺ຄິນາ ວາ ຌາເປນ຺ໂຕ ອຸຈ຺ຈາຣາທີນິ ວາ ກໂຣນ຺ໂຕ ທູເສຍ຺ຍ. ເນຕາທິສນ຺ຕິ ‘‘ເອຕາທິສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສຸສີລິໂນ ມຸຂໍ ນ ໂຫຕິ, ມກ຺ກໂຏ ເອໂສ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸມ຺ມຸກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເອຕ຺ຖ ຕິຏ຺ຐສີ’’ຕິ ຂິປິຕ຺ວາ ຕໍ ປລາເປສິ. ມກ຺ກໂຏ ວກ຺ກລານິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ວນສຓ຺ຑໍ ປາວິສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ຠາເວຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມກ຺ກໂຏ ອຍໍ ກຸຫກຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ຕາປສກຸມາໂຣ ຣາຫຸໂລ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມກ຺ກຏຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໑໗໔] ໔. ທຸພ຺ຠິຍມກ຺ກຏຊາຕກຓ຺ຓນາ

ອທມ຺ຫ ເຕ ວາຣິ ປຫູຕຣູປນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກທິວສຎ຺ຫິ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ອກຕຎ຺ຎຸມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠິຠາວໍ ກເຖນ຺ຕາ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອິທາເນວ ອກຕຎ຺ຎູ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠີ, ປຸພ຺ເພປິ ເອວຣູໂປ ອໂຫສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ກາສິຄາມເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຆຣາວາສໍ ສຓ຺ຐເປສິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ສມເຍ ກາສິຣຏ຺ເຐ ວຕ຺ຕນິມຫາມຄ຺ເຄ ເອໂກ ຄມ຺ຠີໂຣ ອຸທປາໂນ ໂຫຕິ ອໂນຕຣຓີໂຍ ຕິຣຈ຺ຉານານໍ, ມຄ຺ຄປ຺ປຏິປນ຺ນາ ປຸຎ຺ຎຕ຺ຖິກາ ມນຸສ຺ສາ ທີຆຣຊ຺ຊຸເກນ ວາຣເກນ ອຸທກໍ ອຸສ຺ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ເອກິສ຺ສາ ໂທຓິຍາ ປູເຣຕ຺ວາ ຕິຣຈ຺ຉານານໍ ປານີຍໍ ເທນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ສາມນ຺ຕໂຕ ມຫນ຺ຕໍ ອຣຎ຺ຎໍ, ຕຕ຺ຖ ພຫູ ມກ຺ກຏາ ວສນ຺ຕິ. ອຖ ຕສ຺ມິໍ ມຄ຺ເຄ ທ຺ເວ ຕີຓິ ທິວສານິ ມນຸສ຺ສສຎ຺ຈາໂຣ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊິ, ຕິຣຈ຺ຉານາ ປານີຍໍ ນ ລຠິໍສຸ. ເອໂກ ມກ຺ກໂຏ ປິປາສາຕຸໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ອຸທປານສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວິຈຣຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປານີຍໍ ອຸຕ຺ຕາເຣຕ຺ວາ ປິວິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ຕໍ ມກ຺ກຏໍ ອທ຺ທສ. ອຖສ຺ສ ປິປາສິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ປານີຍໍ ອຸສ຺ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ໂທຓິຍໍ ອາກິຣິຕ຺ວາ ອທາສິ, ທຕ຺ວາ ຈ ປນ ‘‘ວິສ຺ສມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິປຊ຺ຊິ. ມກ຺ກໂຏ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ມຸຂມກ຺ກຏິກໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຠິໍສາເປສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຕໍ ກິຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອເຣ ທຸຏ຺ຐມກ຺ກຏ, ອຫໍ ຕວ ປິປາສິຕສ຺ສ ກິລນ຺ຕສ຺ສ ພຫຸໍ ປານີຍໍ ອທາສິໍ, ອິທານິ ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ມຸຂມກ຺ກຏິກໍ ກໂຣສິ, ອໂຫ ປາປຊນສ຺ສ ນາມ ກໂຕ ອຸປກາໂຣ ນິຣຕ຺ຖໂກ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໗.

‘‘ອທມ຺ຫ ເຕ ວາຣິ ປຫູຕຣູປໍ, ຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ຕສ຺ສ ປິປາສິຕສ຺ສ;

ໂສ ທານິ ປິຕ຺ວານ ກິຣິງ຺ກໂຣສິ, ອສງ຺ຄໂມ ປາປຊເນນ ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂສ ທານິ ປິຕ຺ວານ ກິຣິງ຺ກໂຣສີຕິ ໂສ ອິທານິ ຕ຺ວໍ ມຍາ ທິນ຺ນປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ມຸຂມກ຺ກຏິກໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ກິຣິ ກິຣີ’’ຕິ ສທ຺ທໍ ກໂຣສິ. ອສງ຺ຄໂມ ປາປຊເນນ ເສຍ຺ໂຍຕິ ປາປຊເນນ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ຄໂມ ນ ເສຍ຺ໂຍ, ອສງ຺ຄໂມວ ເສຍ຺ໂຍຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠີ ມກ຺ກໂຏ ‘‘ຕ຺ວໍ ‘ເອຕ຺ຕເກນເວຕໍ ນິຏ຺ຐິຕ’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎໍ ກໂຣສິ, ອິທານິ ເຕ ສີເສ ວຈ຺ຈໍ ປາເຕຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໘.

‘‘ໂກ ເຕ ສຸໂຕ ວາ ທິຏ຺ໂຐ ວາ, ສີລວາ ນາມ ມກ຺ກໂຏ;

ອິທານິ ໂຂ ຕໍ ໂອຫຈ຺ຉໍ, ເອສາ ອສ຺ມາກ ຘມ຺ມຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ໂຠ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ‘‘ມກ຺ກໂຏ ກຕຄຸຓຊານນໂກ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ສີລວາ ນາມ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ກຫໍ ຕຍາ ສຸໂຕ ວາ ທິຏ຺ໂຐ ວາ, ອິທານິ ໂຂ ອຫໍ ຕໍ ໂອຫຈ຺ຉໍ ວຈ຺ຈໍ ເຕ ສີເສ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກມິສ຺ສາມິ, ອສ຺ມາກຎ຺ຫິ ມກ຺ກຏານໍ ນາມ ເອສາ ຘມ຺ມຕາ ອຍໍ ຊາຕິສຠາໂວ, ຍທິທໍ ອຸປກາຣກສ຺ສ ສີເສ ວຈ຺ຈໍ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄນ຺ຕຸໍ ອາຣຠິ. ມກ຺ກໂຏ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ສາຂາຍໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ໂອລມ຺ພກໍ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ວິຍ ຕສ຺ສ ສີເສ ວຈ຺ຈໍ ປາເຕຕ຺ວາ ວິຣວນ຺ໂຕ ວນສຓ຺ຑໍ ປາວິສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນ຺ຫຕ຺ວາ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ເທວທຕ຺ໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ມຍາ ກຕຄຸຓໍ ນ ຊານາສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມກ຺ກໂຏ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ທຸພ຺ຠິຍມກ຺ກຏຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໑໗໕] ໕. ອາທິຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສພ຺ເພສຸ ກິຣ ຠູເຕສູຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ກຸຫກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕສທິສເມວ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ມຫາປຣິວາໂຣ ຄຓສຕ຺ຖາ ຫຸຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ເຕ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຈິຣໍ ວສິຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຕາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ເອກໍ ຄາມໍ ນິສ຺ສາຍ ປຓ຺ຓສາລາຍໍ ວາສໍ ອຸປຄຎ຺ຉິ. ອເຖໂກ ໂລລມກ຺ກໂຏ ອິສິຄເຓ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ຄເຕ ອສ຺ສມປທໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລາ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ຓາ ກໂຣຕິ, ປານີຍຆເຏສຸ ອຸທກໍ ຉຑ຺ເຑຕິ, ກຸຓ຺ຑິກໍ ຠິນ຺ທຕິ, ອຄ຺ຄິສາລາຍໍ ວຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ. ຕາປສາ ວສ຺ສໍ ວສິຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ຫິມວນ຺ໂຕ ປຸປ຺ຜຜລສມິທ຺ໂຘ ຣມຓີໂຍ, ຕຕ຺ເຖວ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມວາສິເກ ອາປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ສ຺ເວ, ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອສ຺ສມປທໍ ອາຄມິສ຺ສາມ, ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາວ ຄມິສ຺ສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ປຫູຕໍ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຄມໍສຸ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂສ ມກ຺ກໂຏ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ໂກຫຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ອາຫຣາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕາປສຈຣຓໍ ຈຣນ຺ໂຕ ວິຍ ສີລວາ ວິຍ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ຕາປສານໍ ອວິທູເຣ ສູຣິຍໍ ນມສ຺ສມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ມນຸສ຺ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສີລວນ຺ຕານໍ ສນ຺ຕິເກ ວສນ຺ຕາ ສີລວນ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໙.

‘‘ສພ຺ເພສຸ ກິຣ ຠູເຕສຸ, ສນ຺ຕິ ສີລສມາຫິຕາ;

ປສ຺ສ ສາຂມິຄໍ ຊມ຺ມໍ, ອາທິຈ຺ຈມຸປຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຕິ ສີລສມາຫິຕາຕິ ສີເລນ ສມນ຺ນາຄຕາ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສີລວນ຺ຕາ ຈ ສມາຫິຕາ ຈ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ຕາ ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ຊມ຺ມນ຺ຕິ ລາມກໍ. ອາທິຈ຺ຈມຸປຕິຏ຺ຐຕີຕິ ສູຣິຍໍ ນມສ຺ສມາໂນ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ເອວໍ ເຕ ມນຸສ຺ເສ ຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ກເຖນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອິມສ຺ສ ໂລລມກ຺ກຏສ຺ສ ສີລາຈາຣໍ ອຊານິຕ຺ວາ ອວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍເຍວ ປສນ຺ນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໐.

‘‘ນາສ຺ສ ສີລໍ ວິຊານາຖ, ອນຎ຺ຎາຍ ປສໍສຖ;

ອຄ຺ຄິຫຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຸຫນ຺ນໍ, ທ຺ເວ ຈ ຠິນ຺ນາ ກມຓ຺ຑລູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນຎ຺ຎາຍາຕິ ອຊານິຕ຺ວາ. ອຸຫນ຺ນນ຺ຕິ ອິມິນາ ປາປມກ຺ກເຏນ ອູຫທໍ. ກມຓ຺ຑລູຕິ ກຸຓ຺ຑິກາ. ‘‘ທ຺ເວ ຈ ກຸຓ຺ຑິກາ ເຕນ ຠິນ຺ນາ’’ຕິ ເອວມສ຺ສ ອຄຸຓໍ ກເຖສິ.

ມນຸສ຺ສາ ມກ຺ກຏສ຺ສ ກຸຫກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ເລຑ຺ຑຸຎ຺ຈ ຍຏ຺ຐິຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ໂປເຖຕ຺ວາ ປລາເປຕ຺ວາ ອິສິຄຓສ຺ສ ຠິກ຺ຂໍ ອທໍສຸ. ອິສໂຍປິ ຫິມວນ຺ຕເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌານາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍຓາ ອເຫສຸໍ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມກ຺ກໂຏ ອຍໍ ກຸຫໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ອິສິຄໂຓ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ຄຓສຕ຺ຖາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອາທິຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໑໗໖] ໖. ກຬາຍມຸຏ຺ຐິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ພາໂລ ວຕາຍໍ ທຸມສາຂໂຄຈໂຣຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣາຊານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ວສ຺ສກາເລ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ໂຕ ກຸປິ. ຕຕ຺ຖ ຐິຕາ ໂຍຘາ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຍຸທ຺ຘານິ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກ ອຠິຠວິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ຣຎ຺ໂຎ ສາສນໍ ເປເສສຸໍ. ຣາຊາ ອກາເລ ວສ຺ສາເນເຍວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຊຕວນສມີເປ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ອກາເລ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ກນ຺ທຣປທຣາທໂຍ ອຸທກປູຣາ, ທຸຄ຺ຄໂມ ມຄ຺ໂຄ, ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິສ຺ສາມິ, ໂສ ມໍ ‘ກຫໍ ຄຈ຺ຉສິ, ມຫາຣາຊາ’ຕິ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ອຖາຫໍ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສ຺ສາມິ, ນ ໂຂ ປນ ມໍ ສຕ຺ຖາ ສມ຺ປຣາຍິເກເນວຕ຺ເຖນ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິເກນາປິ ອນຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິເຍວ, ຕສ຺ມິໍ ສເຈ ເມ ຄມເນນ ອວຸຑ຺ຒິ ຠວິສ຺ສຕິ, ‘ອກາໂລ, ມຫາຣາຊາ’ຕິ ວກ຺ຂຕິ. ສເຈ ປນ ວຸຑ຺ຑິ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕຸຓ຺ຫີ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ເຊຕວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຫນ຺ທ ກຸໂຕ ນຸ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ອາຄຈ຺ຉສິ ທິວາ ທິວສ຺ສາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ວູປສເມຕຸໍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ‘ຕຸມ຺ເຫ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ປຸພ຺ເພປິ, ມຫາຣາຊ, ຣາຊາໂນ ເສນາຍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄຈ຺ຉມານາຍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ອກາເລ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄມນໍ ນາມ ນ ຄມິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສໂກ ສພ຺ພຕ຺ຖກອມຈ຺ໂຈ ອໂຫສິ. ອຖ ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ກຸປິເຕ ປຈ຺ຈນ຺ຕໂຍຘາ ປຓ຺ຓໍ ເປເສສຸໍ. ຣາຊາ ວສ຺ສກາເລ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ພນ຺ຘິ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ອຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອສ຺ສານໍ ກຬາເຍ ເສເທຕ຺ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ໂທຓິຍໍ ປກ຺ຂິປິໍສຸ. ອຸຍ຺ຍາເນ ມກ຺ກເຏສຸ ເອໂກ ມກ຺ກໂຏ ຣຸກ຺ຂາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕໂຕ ກຬາເຍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຸຂໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖຫິປິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຣຸກ຺ເຂ ນິສີທິຕ຺ວາ ຂາທິຕຸໍ ອາຣຠິ, ອຖສ຺ສ ຂາທມານສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂກ ເອໂກ ກຬາໂຍ ຠູມິຍໍ ປຕິ. ໂສ ມຸເຂນ ຈ ຫຕ຺ເຖຫິ ຈ ຄຫິເຕ ສພ຺ເພ ກຬາເຍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຕເມວ ກຬາຍໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ກຬາຍໍ ອທິສ຺ວາວ ປຸນ ຣຸກ຺ຂໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ອຑ຺ເຑ ສຫສ຺ສປຣາຊິໂຕ ວິຍ ໂສຈມາໂນ ທຸມ຺ມຸໂຂ ຣຸກ຺ຂສາຂາຍໍ ນິສີທິ. ຣາຊາ ມກ຺ກຏສ຺ສ ກິຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ປສ຺ສຖ, ກິໍ ນາເມຕໍ ມກ຺ກເຏນ ກຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ພຫຸໍ ອນວໂລເກຕ຺ວາ ອປ຺ປໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ທຸພ຺ພຸທ຺ຘິໂນ ພາລາ ເອວຣູປໍ ກໂຣນ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໕໑.

‘‘ພາໂລ ວຕາຍໍ ທຸມສາຂໂຄຈໂຣ, ປຎ຺ຎາ ຊນິນ຺ທ ນຍິມສ຺ສ ວິຊ຺ຊຕິ;

ກຬາຍມຸຏ຺ຐິໍ ອວກິຣິຍ ເກວລໍ, ເອກໍ ກຬາຍໍ ປຕິຕໍ ຄເວສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸມສາຂໂຄຈໂຣຕິ ມກ຺ກໂຏ. ໂສ ຫິ ທຸມສາຂາສຸ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ສາວ ອສ຺ສ ໂຄຈໂຣ ສຎ຺ຈຣຓຠູມິຠູຕາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ທຸມສາຂໂຄຈໂຣ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຊນິນ຺ທາຕິ ຣາຊານໍ ອາລປຕິ. ຣາຊາ ຫິ ປຣມິສ຺ສຣຠາເວນ ຊນສ຺ສ ອິນ຺ໂທຕິ ຊນິນ຺ໂທ. ກຬາຍມຸຏ຺ຐິນ຺ຕິ ຈຓກມຸຏ຺ຐິໍ. ‘‘ກາຬຣາຊມາສມຸຏ຺ຐິ’’ນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິເຍວ. ອວກິຣິຍາຕິ ອວກິຣິຕ຺ວາ. ເກວລນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ. ຄເວສຕີຕິ ຠູມິຍໍ ປຕິຕໍ ເອກເມວ ປຣິເຍສຕິ.

ເອວໍ ວຕ຺ວາ ປຸນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໒.

‘‘ເອວເມວ ມຍໍ ຣາຊ, ເຍ ຈຎ຺ເຎ ອຕິໂລຠິໂນ;

ອປ຺ເປນ ພຫຸໍ ຊິຍ຺ຍາມ, ກຬາເຍເນວ ວານໂຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ມຫາຣາຊ, ເອວເມວ ມຍຎ຺ຈ ເຍ ຈຎ຺ເຎ ໂລຠາຠິຠູຕາ ຊນາ ສພ຺ເພປິ ອປ຺ເປນ ພຫຸໍ ຊິຍ຺ຍາມ. ມຍຎ຺ຫິ ເອຕຣຫິ ອກາເລ ວສ຺ສານສມເຍ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອປ຺ປກສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ກາຣຓາ ພຫຸກາ ອຕ຺ຖາ ປຣິຫາຍາມ. ກຬາເຍເນວ ວານໂຣຕິ ຍຖາ ອຍໍ ວານໂຣ ເອກໍ ກຬາຍໍ ປຣິເຍສມາໂນ ເຕເນເກນ ກຬາເຍນ ສພ຺ພກຬາເຍຫິ ປຣິຫີໂນ, ເອວໍ ມຍມ຺ປິ ອກາເລນ ກນ຺ທຣປທຣາທີສຸ ປູເຣສຸ ຄຈ຺ຉມານາ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ອຕ຺ຖໍ ປຣິເຍສມານາ ພຫູຫິ ຫຕ຺ຖິວາຫນອສ຺ສວາຫນາທີຫິ ເຈວ ພລກາເຍນ ຈ ປຣິຫາຍິສ຺ສາມ. ຕສ຺ມາ ອກາເລ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ຣຎ຺ໂຎ ໂອວາທໍ ອທາສິ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິເມວ ປາວິສິ. ໂຈຣາປິ ‘‘ຣາຊາ ກິຣ ໂຈຣມທ຺ທນໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ນຄຣາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈນ຺ຕໂຕ ປລາຍິໍສຸ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນປິ ໂຈຣາ ‘‘ໂກສລຣາຊາ ກິຣ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ປລາຍິໍສຸ. ຣາຊາ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິເມວ ປາວິສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກຬາຍມຸຏ຺ຐິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໑໗໗] ໗. ຕິນ຺ທຸກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຘນຸຫຕ຺ຖກລາເປຫີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາປາຣມິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສຕ຺ຖາ ຫິ ມຫາໂພຘິຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໑໘.໑໒໔ ອາທໂຍ) ວິຍ ອຸມງ຺ຄຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໕໙໐ ອາທໂຍ) ວິຍ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຎາຍ ວຓ຺ຓໍ ວຓ຺ຓິຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ຕຖາຄໂຕ ປຎ຺ຎວາ, ປຸພ຺ເພປິ ປຎ຺ຎວາ ອຸປາຍກຸສໂລເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ວານຣໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອສີຕິສຫສ຺ສວານຣຄຓປຣິວາໂຣ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຕສ຺ສາສນ຺ເນ ເອໂກ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໂກ ກທາຈິ ວສຕິ, ກທາຈິ ອຸພ຺ພສຕິ. ຕສ຺ສ ປນ ຄາມສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ສາຂາວິຏປສມ຺ປນ຺ໂນ ມຘຸຣຜໂລ ເອໂກ ຕິນ຺ທຸກຣຸກ຺ໂຂ ອຕ຺ຖິ, ວານຣຄໂຓ ອຸພ຺ພສິຕກາເລ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຜລານິ ຂາທຕິ. ອຖາປຣສ຺ມິໍ ຜລວາເຣ ໂສ ຄາໂມ ປຸນ ອາວາໂສ ອໂຫສິ ທຬ຺ຫປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ທ຺ວາຣຍຸຕ຺ໂຕ, ໂສປິ ຣຸກ຺ໂຂ ຜລຠາຣນມິຕສາໂຂ ອຏ຺ຐາສິ. ວານຣຄໂຓ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍໍ ປຸພ຺ເພ ອສຸກຄາເມ ຕິນ຺ທຸກຜລານິ ຂາທາມ, ຜລິໂຕ ນຸ ໂຂ ໂສ ເອຕຣຫິ ຣຸກ຺ໂຂ, ອຸທາຫຸ ໂນ, ອາວສິໂຕ ໂສ ຄາໂມ, ອຸທາຫຸ ໂນ’’ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ ອິມໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຊານາຫີ’’ຕິ ເອກໍ ວານຣໍ ເປເສສິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຈ ຜລິຕຠາວໍ ຄາມສ຺ສ ຈ ຄາຬ຺ຫວາສຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວານຣານໍ ອາໂຣເຈສິ.

ວານຣາ ຕສ຺ສ ຜລິຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມຘຸຣານິ ຕິນ຺ທຸກຜລານິ ຂາທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຸສ຺ສາຫຊາຕາ ວານຣິນ຺ທສ຺ສ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ວານຣິນ຺ໂທ ‘‘ຄາໂມ ອາວາໂສ ອນາວາໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາວາໂສ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ມນຸສ຺ສາ ຫິ ພຫຸມາຍາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເທວ, ມນຸສ຺ສານໍ ປຏິສລ຺ລານເວລາຍ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມເຍ ຂາທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ພຫູ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວານຣິນ຺ທໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ອວິທູເຣ ມນຸສ຺ສານໍ ປຏິສລ຺ລານກາລໍ ອາຄມຍມານາ ມຫາປາສາຓປິຏ຺ເຐ ສຍິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມຍາເມ ມນຸສ຺ເສສຸ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມນ຺ເຕສຸ ຣຸກ຺ຂໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຜລານິ ຂາທິໍສຸ. ອເຖໂກ ປຸຣິໂສ ສຣີຣກິຈ຺ເຈນ ເຄຫາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄາມມຊ຺ຌຄໂຕ ວານເຣ ທິສ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ພຫູ ມນຸສ຺ສາ ຘນຸກລາປໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ນານາວຸຘຫຕ຺ຖາ ເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑາທີນິ ອາທາຍ ‘‘ປຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ວານເຣ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຣຸກ຺ຂໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ອສີຕິສຫສ຺ສວານຣາ ມນຸສ຺ເສ ທິສ຺ວາ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິຕາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ໂນ ອຎ຺ຎໍ ປຏິສ຺ສຣຓໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ວານຣິນ຺ເທນາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫໍສຸ –

໕໓.

‘‘ຘນຸຫຕ຺ຖກລາເປຫິ, ເນຕ຺ຕິໍສວຣຘາຣິຠິ;

ສມນ຺ຕາ ປຣິກິຓ຺ຓມ຺ຫ, ກຖໍ ໂມກ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘນຸຫຕ຺ຖກລາເປຫີຕິ ຘນຸກລາປຫຕ຺ເຖຫິ, ຘນູນິ ເຈວ ສຣກລາເປ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິເຕຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເນຕ຺ຕິໍສວຣຘາຣິຠີຕິ ເນຕ຺ຕິໍສາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ຂຄ຺ຄາ, ອຸຕ຺ຕມຂຄ຺ຄຘາຣີຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິກິຓ຺ຓມ຺ຫາຕິ ປຣິວາຣິຕມ຺ຫ. ກຖນ຺ຕິ ເກນ ນຸ ໂຂ ອຸປາເຍນ ອມ຺ຫາກໍ ໂມກ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີຕິ.

ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ວານຣິນ຺ໂທ ‘‘ມາ ຠາຍິຕ຺ຖ, ມນຸສ຺ສາ ນາມ ພຫຸກິຈ຺ຈາ, ອຊ຺ຊປິ ມຊ຺ຌິມຍາໂມ ວຕ຺ຕຕິ, ອປິ ນາມ ເຕສໍ ‘ອມ຺ເຫ ມາເຣສ຺ສາມາ’ຕິ ປຣິວາຣິຕານໍ ອິມສ຺ສ ກິຈ຺ຈສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍກຣໍ ອຎ຺ຎໍ ກິຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ ວານເຣ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໔.

‘‘ອປ຺ເປວ ພຫຸກິຈ຺ຈານໍ, ອຕ຺ໂຖ ຊາເຍຖ ໂກຈິ ນໍ;

ອຕ຺ຖິ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ອຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ຂຊ຺ຊຖຎ຺ເຎວ ຕິນ຺ທຸກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ອປ຺ເປວ ພຫຸກິຈ຺ຈານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ອຕ຺ໂຖ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ອຍເມເວຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຖິ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ອຈ຺ຉິນ຺ນນ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຜລານໍ ອາກຑ຺ຒນປຣິກຑ຺ຒນວເສນ ອຈ຺ຉິນ຺ນໍ ພຫຸ ຐານໍ ອຕ຺ຖິ. ຂຊ຺ຊຖຎ຺ເຎວ ຕິນ຺ທຸກນ຺ຕິ ຕິນ຺ທຸກຜລໍ ຂຊ຺ຊຖຎ຺ເຎວ. ຕຸມ຺ເຫ ຫິ ຍາວຕເກນ ໂວ ອຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຕກໍ ຂາທຖ, ອມ຺ຫາກໍ ປຫຣຓກາລໍ ຊານິສ຺ສາມາຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ກປິຄຓໍ ສມສ຺ສາເສສິ. ເອຕ຺ຕກຎ຺ຫິ ອສ຺ສາສໍ ອລຠມານາ ສພ຺ເພປິ ເຕ ຜລິເຕນ ຫທເຍນ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸເຓຍ຺ຍຸໍ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ປນ ເອວໍ ວານຣຄຓໍ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ເພ ວານເຣ ສມາເນຖາ’’ຕິ ອາຫ. ສມາເນນ຺ຕາ ຕສ຺ສ ຠາຄິເນຍ຺ຍໍ ເສນກໍ ນາມ ວານຣໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ເສນໂກ ນາຄໂຕ’’ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ. ‘‘ສເຈ ເສນໂກ ນາຄໂຕ, ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຠາຍິຕ຺ຖ, ອິທານິ ໂວ ໂສ ໂສຕ຺ຖິໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເສນໂກປິ ໂຂ ວານຣຄຓສ຺ສ ຄມນກາເລ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ປພຸທ຺ໂຘ ກຎ຺ຈິ ອທິສ຺ວາ ປທານຸປທິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມນຸສ຺ເສ ທິສ຺ວາ ‘‘ວານຣຄຓສ຺ສ ຠຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ປຣິຍນ຺ເຕ ເຄເຫ ອຄ຺ຄິໍ ຊາເລຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕໍ ກນ຺ຕນ຺ຕິຍາ ມຫລ຺ລກິຕ຺ຖິຍາ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຄາມທາຣໂກ ວິຍ ເອກໍ ອຸມ຺ມຸກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຣິວາເຕ ຐຕ຺ວາ ຄາມໍ ປທີເປສິ. ມນຸສ຺ສາ ມກ຺ກເຏ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ນິພ຺ພາເປຕຸໍ ອຄມໍສຸ. ວານຣາ ປລາຍນ຺ຕາ ເສນກສ຺ສຕ຺ຖາຍ ເອເກກໍ ຜລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປລາຍິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ ເສນໂກ ມຫານາໂມ ສກ຺ໂກ ອໂຫສິ, ວານຣຄໂຓ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ວານຣິນ຺ໂທ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຕິນ຺ທຸກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໑໗໘] ໘. ກຈ຺ຉປຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຊນິຕ຺ຕໍ ເມ ຠວິຕ຺ຕໍ ເມຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຫິວາຕກໂຣຄມຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ເອກສ຺ມິໍ ກຸເລ ອຫິວາຕກໂຣໂຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ມາຕາປິຕໂຣ ປຸຕ຺ຕໍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ຕາຕ, ມາ ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ວສ, ຠິຕ຺ຕິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປລາຍິຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຊີວິຕໍ ຣກ຺ຂ, ປຈ຺ຉາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ນາມ ຐາເນ ມຫານິຘານໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ກຸຏຸມ຺ພໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ສຸເຂນ ຊີເວຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ປຸຕ຺ໂຕ ເຕສໍ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຠິຕ຺ຕິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ໂຣເຄ ວູປສນ຺ເຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫານິຘານໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ກຸຏຸມ຺ພໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ຆຣາວາສໍ ວສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ສປ຺ປິເຕລາທີນິ ເຈວ ວຕ຺ຖຈ຺ຉາທນາທີນິ ຈ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ອຫິວາຕກໂຣໂຄ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ອສ຺ສຸມ຺ຫ, ກິນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ມຸຕ຺ໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ, ໂສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ປຸພ຺ເພປິ ໂຂ, ອຸປາສກ, ຠເຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐາເນ ອາລຍໍ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄຕາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິໍສຸ, ອນາລຍໍ ປນ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຕາ ຊີວິຕໍ ລຠິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຄາມເກ ກຸມ຺ຠກາຣກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ກຸມ຺ຠກາຣກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ໂປເສສິ. ຕທາ ປນ ພາຣາຓສິຍໍ ມຫານທິຍາ ສທ຺ຘິໍ ເອກາພທ຺ໂຘ ມຫາຊາຕສ຺ສໂຣ ອໂຫສິ. ໂສ ພຫຸອຸທກກາເລ ນທິຍາ ສທ຺ຘິໍ ເອໂກທໂກ ໂຫຕິ, ອຸທເກ ມນ຺ທີຠູເຕ ວິສຸໍ ໂຫຕິ. ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາ ປນ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສໍວຈ຺ຉເຣ ສຸວຸຏ຺ຐິກາ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ສໍວຈ຺ຉເຣ ທຸພ຺ພຸຏ຺ຐິກາ’’ຕິ ຊານນ຺ຕິ. ອຖ ຕສ຺ມິໍ ສເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສໍວຈ຺ຉເຣ ທຸພ຺ພຸຏ຺ຐິກາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອຸທກສ຺ສ ເອກາພທ຺ຘກາເລເຍວ ຕມ຺ຫາ ສຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ນທິໍ ອຄມິໍສຸ. ເອໂກ ປນ ກຈ຺ຉໂປ ‘‘ອິທໍ ເມ ຊາຕຏ຺ຐານໍ ວຑ຺ຒິຕຏ຺ຐານໍ, ມາຕາປິຕູຫິ ວສິຕຏ຺ຐານໍ, ນ ສກ຺ໂກມິ ອິມໍ ຊຫິຕຸ’’ນ຺ຕິ ນທິໍ ນ ອຄມາສິ. ອຖ ນິທາຆສມເຍ ຕຕ຺ຖ ອຸທກໍ ຉິຊ຺ຊິ, ໂສ ກຈ຺ຉໂປ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມຕ຺ຕິກຄຫຓຏ຺ຐາເນ ຠູມິໍ ຂຓິຕ຺ວາ ປາວິສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຕ຺ຕິກໍ ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາກຸທ຺ທາເລນ ຠູມິໍ ຂຓນ຺ໂຕ ກຈ຺ຉປສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຕ຺ຕິກປິຓ຺ຑໍ ວິຍ ກຸທ຺ທາເລເນວ ນໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຖເລ ປາເຕສິ. ໂສ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ວສນຏ຺ຐາເນ ອາລຍໍ ຊຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເອວໍ ວິນາສໍ ປາປຸຓິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຣິເທວມາໂນ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໕໕.

‘‘ຊນິຕ຺ຕໍ ເມ ຠວິຕ຺ຕໍ ເມ, ອິຕິ ປງ຺ເກ ອວສ຺ສຍິໍ;

ຕໍ ມໍ ປງ຺ໂກ ອຊ຺ຌຠວິ, ຍຖາ ທຸພ຺ພລກໍ ຕຖາ;

ຕໍ ຕໍ ວທາມິ ຠຄ຺ຄວ, ສຸໂຓຫິ ວຈນໍ ມມ.

໕໖.

‘‘ຄາເມ ວາ ຍທິ ວາຣຎ຺ເຎ, ສຸຂໍ ຍຕ຺ຣາຘິຄຈ຺ຉຕິ;

ຕໍ ຊນິຕ຺ຕໍ ຠວິຕ຺ຕຎ຺ຈ, ປຸຣິສສ຺ສ ປຊານໂຕ;

ຍມ຺ຫິ ຊີເວ ຕມ຺ຫິ ຄຈ຺ເຉ, ນ ນິເກຕຫໂຕ ສິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຊນິຕ຺ຕໍ ເມ ຠວິຕ຺ຕໍ ເມຕິ ອິທໍ ມມ ຊາຕຏ຺ຐານໍ, ອິທໍ ມມ ວຑ຺ຒິຕຏ຺ຐານໍ. ອິຕິ ປງ຺ເກ ອວສ຺ສຍິນ຺ຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນາຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ກທ຺ທເມ ອວສ຺ສຍິໍ ນິປຊ຺ຊິໍ, ວາສໍ ກປ຺ເປສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຊ຺ຌຠວີຕິ ອຘິອຠວິ ວິນາສໍ ປາເປສິ. ຠຄ຺ຄວາຕິ ກຸມ຺ຠກາຣໍ ອາລປຕິ. ກຸມ຺ຠກາຣານຎ຺ຫິ ນາມໂຄຕ຺ຕປຎ຺ຎຕ຺ຕິ ເອສາ, ຍທິທໍ ຠຄ຺ຄວາຕິ. ສຸຂນ຺ຕິ ກາຍິກເຈຕສິກສ຺ສາທໍ. ຕໍ ຊນິຕ຺ຕໍ ຠວິຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ຕໍ ຊາຕຏ຺ຐານຎ຺ຈ ວຑ຺ຒິຕຏ຺ຐານຎ຺ຈ. ‘‘ຊານິຕ຺ຕໍ ຠາວິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ທີຆວເສນປິ ປາໂຐ, ໂສເຍວຕ຺ໂຖ. ປຊານໂຕຕິ ອຕ຺ຖານຕ຺ຖໍ ກາຣຓາກາຣຓໍ ຊານນ຺ຕສ຺ສ. ນ ນິເກຕຫໂຕ ສິຍາຕິ ນິເກເຕ ອາລຍໍ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ນິເກເຕນ ຫໂຕ, ເອວຣູປໍ ມຣຓທຸກ຺ຂໍ ປາປິໂຕ ນ ຠເວຍ຺ຍາຕິ.

ເອວໍ ໂສ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖນ຺ໂຕ ກາລມກາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສກລຄາມວາສິໂນ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ເຕ ມນຸສ຺ເສ ໂອວທນ຺ໂຕ ເອວມາຫ – ‘‘ປສ຺ສຖ ອິມໍ ກຈ຺ຉປໍ, ອຍໍ ອຎ຺ເຎສໍ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປານໍ ມຫານທິໍ ຄມນກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐາເນ ອາລຍໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ມມ ມຕ຺ຕິກຄຫຓຏ຺ຐານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ອຖສ຺ສາຫໍ ມຕ຺ຕິກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ມຫາກຸທ຺ທາເລນ ປິຏ຺ຐິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຕ຺ຕິກປິຓ຺ຑໍ ວິຍ ນໍ ຖເລ ປາເຕສິໍ, ອຍໍ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ມໍ ສຣິຕ຺ວາ ທ຺ວີຫິ ຄາຖາຫິ ປຣິເທວິຕ຺ວາ ກາລມກາສິ. ເອວເມສ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐາເນ ອາລຍໍ ກຕ຺ວາ ມຣຓໍ ປຕ຺ໂຕ, ຕຸມ຺ເຫປິ ມາ ອິມິນາ ກຈ຺ຉເປນ ສທິສາ ອຫຸວຕ຺ຖ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘ມຍ຺ຫໍ ຣູປໍ ມຍ຺ຫໍ ສທ຺ໂທ ມຍ຺ຫໍ ຄນ຺ໂຘ ມຍ຺ຫໍ ຣໂສ ມຍ຺ຫໍ ໂຜຏ຺ຐພ຺ໂພ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ ມຍ຺ຫໍ ຘີຕາ ມຍ຺ຫໍ ທາສທາສິປຣິຈ຺ເຉໂທ ມຍ຺ຫໍ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓ’ນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາວເສນ ອຸປໂຠຄວເສນ ມາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ຖ, ເອກໂກເວສ ສຕ຺ໂຕ ຕີສຸ ຠເວສຸ ປຣິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ພຸທ຺ຘລີລາຍ ມຫາຊນສ຺ສ ໂອວາທມທາສິ, ໂສ ໂອວາໂທ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິມຕ຺ຕານິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອຏ຺ຐາສິ. ມຫາຊໂນ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູເຣສິ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຕເຖວ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູເຣສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂສ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ‘‘ຕທາ ກຈ຺ຉໂປ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ກຸມ຺ຠກາໂຣ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກຈ຺ຉປຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໑໗໙] ໙. ສຕຘມ຺ມຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຕຎ຺ຈ ອປ຺ປນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກວີສຕິວິຘໍ ອເນສນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ກາເລ ພຫູ ຠິກ຺ຂູ ເວຊ຺ຊກມ຺ເມນ ທູຕກມ຺ເມນ ປຫິຓກມ຺ເມນ ຊງ຺ຆເປສນິເກນ ປິຓ຺ຑປຏິປິຓ຺ເຑນາຕິ ເອວຣູປາຍ ເອກວີສຕິວິຘາຍ ອເນສນາຍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສຸໍ. ສາ ສາເກຕຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໒.໑໗໓-໑໗໔) ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ຕຖາ ຊີວິກກປ຺ປນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ເອຕຣຫິ ໂຂ ພຫູ ຠິກ຺ຂູ ອເນສນາຍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ຕິ, ເຕ ປນ ເອວໍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ຍກ຺ຂຕ຺ຕຠາວາ ເປຕຕ຺ຕຠາວາ ນ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕິ, ຘຸຣໂຄຓາ ຫຸຕ຺ວາວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສນ຺ຕິ, ນິຣເຍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອເຕສໍ ຫິຕຕ຺ຖາຍ ສຸຂຕ຺ຖາຍ ອຕ຺ຕຊ຺ຌາສຍໍ ສກປຏິຠານໍ ເອກໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອກວີສຕິວິຘາຍ ອເນສນາຍ ປຈ຺ຈຍາ ອຸປ຺ປາເທຕພ຺ພາ. ອເນສນາຍ ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ອາທິຕ຺ຕໂລຫຄຸຬສທິໂສ ຫລາຫລວິສູປໂມ. ອເນສນາ ຫິ ນາເມສາ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສາວເກຫິ ຄຣຫິຕພ຺ພາ ປຏິກຸຏ຺ຐາ. ອເນສນາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ຫາໂສ ວາ ໂສມນສ຺ສໍ ວາ ນຕ຺ຖິ. ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຫິ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ມມ ສາສເນ ຈຓ຺ຑາລສ຺ສ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐໂຠຊນສທິໂສ, ຕສ຺ສ ປຣິໂຠໂຄ ສຕຘມ຺ມມາຓວສ຺ສ ຈຓ຺ຑາລຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຠຕ຺ຕປຣິໂຠໂຄ ວິຍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈຓ຺ຑາລໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ປາເຖຍ຺ຍຕຓ຺ຑຸເລ ຈ ຠຕ຺ຕປຸຏຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ກາເລ ພາຣາຓສິຍໍ ເອໂກ ມາຓໂວ ອຕ຺ຖິ ສຕຘມ຺ໂມ ນາມ ອຸທິຈ຺ຈພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ໂສປິ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ຕຓ຺ຑຸເລ ຈ ຠຕ຺ຕປຸຏຎ຺ຈ ອຄເຫຕ຺ວາວ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ, ເຕ ອຸໂຠປິ ມຫາມຄ຺ເຄ ສມາຄຈ຺ຉິໍສຸ. ມາຓໂວ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ‘‘ກິໍຊາຕິໂກສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ‘‘ອຫໍ ຈຓ຺ຑາໂລ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ກິໍຊາຕິໂກສີ’’ຕິ ມາຓວໍ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຸທິຈ຺ຈພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຫ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ເຕ ອຸໂຠປິ ມຄ຺ຄໍ ອຄມໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປາຕຣາສເວລາຍ ອຸທກຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖ ໂຘວິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕປຸຏໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ‘‘ມາຓວ, ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ນຕ຺ຖິ, ອເຣ ຈຓ຺ຑາລ, ມມ ຠຕ຺ເຕນ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຸຏກຠຕ຺ຕໍ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐໍ ອກຕ຺ວາວ ອຕ຺ຕໂນ ຍາປນມຕ຺ຕໍ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປຓ຺ເຓ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸຏກຠຕ຺ຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ໂຘຕຫຕ຺ຖປາໂທ ຕຓ຺ຑຸເລ ຈ ເສສຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ອາທາຍ ‘‘ຄຈ຺ຉາມ, ມາຓວາ’’ຕິ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ.

ເຕ ສກລທິວສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາຍໍ ອຸໂຠປິ ເອກສ຺ມິໍ ອຸທກຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ນ຺ຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕປຸຏໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ມາຓວໍ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອາຣຠິ. ມາຓໂວ ສກລທິວສໍ ມຄ຺ຄຄມເນນ ກິລນ຺ໂຕ ຉາຕຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ‘‘ສເຈ ເມ ຠຕ຺ຕໍ ທສ຺ສຕິ, ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ອິຕໂຣ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊເຕວ. ມາຓໂວ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ຈຓ຺ຑາໂລ ມຍ຺ຫໍ ອວຕ຺ວາວ ສພ຺ພໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ ນິປ຺ປີເຬຕ຺ວາປິ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຣິ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຠຕ຺ຕໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ເສສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິ. ອຖສ຺ສ ຠຸຕ຺ຕມຕ຺ຕສ຺ເສວ ‘‘ມຍາ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕກຸລປເທສານໍ ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ກຕໍ, ຈຓ຺ຑາລສ຺ສ ນາມ ເມ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຠຕ຺ຕໍ ຠຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ພລວວິປ຺ປຏິສາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ຕາວເທວສ຺ສ ສໂລຫິຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉິ. ໂສ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ຕກສ຺ສ ວຕ ເມ ກາຣຓາ ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ກມ຺ມໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນພລວໂສກຕາຍ ປຣິເທວມາໂນ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໕໗.

‘‘ຕຎ຺ຈ ອປ຺ປຎ຺ຈ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐໍ, ຕຎ຺ຈ ກິຈ຺ເຉນ ໂນ ອທາ;

ໂສຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຊາຕິໂກ, ຍໍ ຠຸຕ຺ຕໍ ຕມ຺ປິ ອຸຄ຺ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຍໍ ມຍາ ຠຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອປ຺ປຎ຺ຈ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຎ຺ຈ, ຕຎ຺ຈ ໂສ ຈຓ຺ຑາໂລ ນ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຍາ ມໍ ອທາສິ, ອຖ ໂຂ ນິປ຺ປີຬິຍມາໂນ ກິຈ຺ເຉນ ກສິເຣນ ອທາສິ, ໂສຫໍ ປຣິສຸທ຺ຘພ຺ຣາຫ຺ມຓຊາຕິໂກ, ເຕເນວ ເມ ຍໍ ຠຸຕ຺ຕໍ, ຕມ຺ປິ ສທ຺ຘິໍ ໂລຫິເຕນ ອຸຄ຺ຄຕນ຺ຕິ.

ເອວໍ ມາຓໂວ ປຣິເທວິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ທານິ ເມ ເອວຣູປໍ ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຊີວິເຕນາ’’ຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ກສ຺ສຈິ ອຕ຺ຕານໍ ອທສ຺ເສຕ຺ວາວ ອນາຖມຣຓໍ ປຕ຺ໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ອຕີຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕຘມ຺ມມາຓວສ຺ສ ຕໍ ຈຓ຺ຑາລຸຈ຺ຉິຏ຺ຐກໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຍຸຕ຺ຕໂຠຊນສ຺ສ ຠຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ເນວ ຫາໂສ, ນ ໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ເອວເມວ ໂຍ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ປພ຺ພຊິໂຕ ອເນສນາຍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ໂຕ ຕຖາລທ຺ຘປຈ຺ຈຍໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ຕສ຺ສ ພຸທ຺ຘປຏິກຸຏ຺ຐຄຣຫິຕຊີວິຕຠາວໂຕ ເນວ ຫາໂສ, ນ ໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໘.

‘‘ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ນິຣໍກຕ຺ວາ, ໂຍ ອຘມ຺ເມນ ຊີວຕິ;

ສຕຘມ຺ໂມວ ລາເຠນ, ລທ຺ເຘນປິ ນ ນນ຺ທຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິສີລຘມ຺ມໍ. ນິຣໍກຕ຺ວາຕິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ. ອຘມ຺ເມນາຕິ ເອກວີສຕິຍາ ອເນສນສງ຺ຂາເຕນ ມິຈ຺ຉາຊີເວນ. ສຕຘມ຺ໂມຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ, ‘‘ສນ຺ຕຘມ຺ໂມ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ນ ນນ຺ທຕີຕິ ຍຖາ ສຕຘມ຺ໂມ ມາຓໂວ ‘‘ຈຓ຺ຑາລຸຈ຺ຉິຏ຺ຐກໍ ເມ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ເຕນ ລາເຠນ ນ ນນ຺ທຕິ, ເອວໍ ອິມສ຺ມິມ຺ປິ ສາສເນ ປພ຺ພຊິໂຕ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອເນສນາຍ ລທ຺ຘລາຠໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ນ ນນ຺ທຕິ ນ ຕຸສ຺ສຕິ, ‘‘ພຸທ຺ຘຄຣຫິຕຊີວິກາຍ ຊີວາມີ’’ຕິ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ອເນສນາຍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ຕສ຺ສ ສຕຘມ຺ມມາຓວສ຺ເສວ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອນາຖມຣຓໍ ມຣິຕຸໍ ວຣນ຺ຕິ.

ເອວໍ ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ເທເສຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ພຫູ ຠິກ຺ຂູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສຸ. ‘‘ຕທາ ມາຓໂວ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ອຫເມວ ຈຓ຺ຑາລປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສຕຘມ຺ມຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໑໘໐] ໑໐. ທຸທ຺ທທຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ທຸທ຺ທທໍ ທທມານານນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຄຓທານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ທ຺ເວ ສຫາຍກາ ກຸຏຸມ຺ພິຍປຸຕ຺ຕາ ຉນ຺ທກໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາຣທານໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາເຣ ອທໍສຸ. ເຕສຸ ຄຓເຊຏ຺ຐໂກ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍ ທາເນ ພຫຸທາຍກາປິ ອຕ຺ຖິ ອປ຺ປທາຍກາປິ, ເຕສໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ‘ອິທໍ ທານໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕູ’’’ຕິ ທານໍ ນິຍ຺ຍາເທສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ໂຂ ອຸປາສກາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທານໍ ທຕ຺ວາ ເອວໍ ນິຍ຺ຍາເທນ຺ເຕຫິ ມຫາກມ຺ມໍ ກຕໍ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ທານໍ ທຕ຺ວາ ເອວເມວ ນິຍ຺ຍາທິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຆຣາວາສໍ ປຫາຍ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຄຓສຕ຺ຖາ ຫຸຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ຈິຣໍ ວສິຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ທ຺ວາຣຄາເມ ສປຣິວາໂຣ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣິ. ມນຸສ຺ສາ ຠິກ຺ຂໍ ອທໍສຸ. ປຸນທິວເສ ພາຣາຓສິຍໍ ຈຣິ, ມນຸສ຺ສາ ສມ຺ປິຍາຍມານາ ຠິກ຺ຂໍ ທຕ຺ວາ ຄຓພນ຺ຘເນນ ຉນ຺ທກໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ທານໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອິສິຄຓສ຺ສ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ຕຍິໍສຸ. ທານປຣິໂຍສາເນ ຄຓເຊຏ຺ຐໂກ ເອວເມວ ວຕ຺ວາ ອິມິນາວ ນິຍາເມນ ທານໍ ນິຍ຺ຍາເທສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອາວຸໂສ, ຈິຕ຺ຕປ຺ປສາເທ ສຕິ ອປ຺ປກໍ ນາມ ທານໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໕໙.

‘‘ທຸທ຺ທທໍ ທທມານານໍ, ທຸກ຺ກຣໍ ກມ຺ມ ກຸພ຺ພຕໍ;

ອສນ຺ໂຕ ນານຸກຸພ຺ພນ຺ຕິ, ສຕໍ ຘມ຺ໂມ ທຸຣນ຺ນໂຍ.

໖໐.

‘‘ຕສ຺ມາ ສຕຎ຺ຈ ອສຕໍ, ນານາ ໂຫຕິ ອິໂຕ ຄຕິ;

ອສນ຺ໂຕ ນິຣຍໍ ຍນ຺ຕິ, ສນ຺ໂຕ ສຄ຺ຄປຣາຍຓາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸທ຺ທທນ຺ຕິ ທານໍ ນາມ ໂລຠໂທສວສິເກຫິ ອປຓ຺ຑິເຕຫິ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ‘‘ທຸທ຺ທທ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕໍ ທທມານານໍ. ທຸກ຺ກຣໍ ກມ຺ມ ກຸພ຺ພຕນ຺ຕິ ຕເທວ ທານກມ຺ມໍ ສພ຺ເພຫິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ທຸກ຺ກຣໍ. ຕໍ ກຸຣຸມານານໍ. ອສນ຺ໂຕຕິ ອປຓ຺ຑິຕາ ພາລາ. ນານຸກຸພ຺ພນ຺ຕີຕິ ຕໍ ກມ຺ມໍ ນານຸກໂຣນ຺ຕິ. ສຕໍ ຘມ຺ໂມຕິ ປຓ຺ຑິຕານໍ ສຠາໂວ. ທານໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ທຸຣນ຺ນໂຍຕິ ຜລສມ຺ພນ຺ຘວເສນ ທຸຊ຺ຊາໂນ, ເອວຣູປສ຺ສ ທານສ຺ສ ເອວຣູໂປ ຜລວິປາໂກ ໂຫຕີຕິ ທຸຣນຸໂພໂຘ. ອປິຈ ທຸຣນ຺ນໂຍຕິ ທຸຣຘິຄໂມ, ອປຓ຺ຑິເຕຫິ ທານໍ ທຕ຺ວາ ທານຜລໍ ນາມ ລທ຺ຘຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ນານາ ໂຫຕິ ອິໂຕ ຄຕີຕິ ອິໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ປຣໂລກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓໍ ນານາ ໂຫຕິ. ອສນ຺ໂຕ ນິຣຍໍ ຍນ຺ຕີຕິ ອປຓ຺ຑິຕາ ທຸສ຺ສີລາ ທານໍ ອທຕ຺ວາ ສີລໍ ອຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ນິຣຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສນ຺ໂຕ ສຄ຺ຄປຣາຍຓາຕິ ປຓ຺ຑິຕາ ປນ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສີລໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກຣິຕ຺ວາ ຕີຓິ ສຸຈຣິຕານິ ປູເຣຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຣາຍຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ມຫນ຺ຕໍ ສຄ຺ຄສຸຂສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ຕີຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວສ຺ສິເກ ມາເສ ຕຕ຺ເຖວ ວສິຕ຺ວາ ວສ຺ສາຕິກ຺ກເມ ຫິມວນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອິສິຄໂຓ ພຸທ຺ຘປຣິສາ ອໂຫສິ, ຄຓສຕ຺ຖາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ທຸທ຺ທທຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ກລ຺ຍາຓວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມໍ ທທ຺ທຣໍ, ມກ຺ກຏິ ທຸພ຺ຠິມກ຺ກຏໍ;

ອາທິຈ຺ຈຸປຏ຺ຐານຎ຺ເຈວ, ກຬາຍມຸຏ຺ຐິ ຕິນ຺ທຸກໍ;

ກຈ຺ຉປໍ ສຕຘມ຺ມຎ຺ຈ, ທຸທ຺ທທນ຺ຕິ ຈ ເຕ ທສ.

໔. ອສທິສວຄ຺ໂຄ

[໑໘໑] ໑. ອສທິສຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຘນຸຄ຺ຄໂຫ ອສທິໂສຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກທິວສຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ຠຄວໂຕ ມຫານິກ຺ຂມປາຣມິໍ ວຓ຺ເຓນ຺ຕາ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອິທາເນວ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ປຫາຍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ, ຕສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິນາ ຊາຕສ຺ສ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ‘‘ອສທິສກຸມາໂຣ’’ຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ອຖສ຺ສ ອາຘາວິຕ຺ວາ ປຣິຘາວິຕ຺ວາ ວິຈຣຓກາເລ ອຎ຺ໂຎ ປຸຎ຺ຎວາ ສຕ຺ໂຕ ເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ, ຕສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິນາ ຊາຕສ຺ສ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕກຸມາໂຣ’’ຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ເຕສຸ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂສຬສວສ຺ສກາເລ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິສາປາໂມກ຺ຂສ຺ສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຕໂຍ ເວເທ ອຏ຺ຐາຣສ ຈ ສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ເຕສຸ ອິສ຺ສາສສິປ຺ເປ ອສທິໂສ ຫຸຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ປຈ຺ຈາຄມິ. ຣາຊາ ກາລໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ອສທິສກຸມາຣສ຺ສ ຣຊ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ ໂອປຣຊ຺ຊໍ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ກາລມກາສິ. ຕສ຺ມິໍ ກາລກເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຣຊ຺ເຊ ທີຍມາເນ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ຣຊ຺ເຊນຕ຺ໂຖ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕໍ ຣຊ຺ເຊ ອຠິສິຎ຺ຈິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຣຊ຺ເຊນ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ກິຎ຺ຈິປິ ນ ອິຈ຺ຉິ, ກນິຏ຺ເຐ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ປກຕິຍາ ວສນາກາເຣເນວ ວສິ. ຣາຊປາທມູລິກາ ‘‘ອສທິສກຸມາໂຣ ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ເຖຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຣິຠິນ຺ທິໍສຸ. ໂສປິ ເຕສໍ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຠິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ‘‘ຠາຕຣໍ ເມ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ມນຸສ຺ເສ ປໂຍເຊສິ.

ອເຖໂກ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຈຣໂກ ຕໍ ກາຣຓໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກນິຏ຺ຐຠາຕິກສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ຣຏ຺ຐໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເອໂກ ຘນຸຄ຺ຄໂຫ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊທ຺ວາເຣ ຐິໂຕ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈາເປສິ. ຣາຊາ ‘‘ກິຕ຺ຕກໍ ໂຠຄໍ ອິຈ຺ຉສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເອກສໍວຈ຺ຉເຣນ ສຕສຫສ຺ສ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສມີເປ ຐິຕໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຕ຺ວໍ ຘນຄ຺ຄໂຫສີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ມໍ ອຸປຏ຺ຐຫສ຺ສູ’’ຕິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣາຊານໍ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ຕສ຺ສ ປຣິພ຺ພຍໍ ທີຍມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຕິພຫຸໍ ລຠຕີ’’ຕິ ໂປຣາຓກຘນຸຄ຺ຄຫາ ອຸຊ຺ຌາຍິໍສຸ. ອເຖກທິວສໍ ຣາຊາ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມງ຺ຄລສິລາປຏ຺ຏສມີເປ ສາຓິປາກາຣໍ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລ ມຫາສຍເນ ນິປນ຺ໂນ ອຸທ຺ຘໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຣຸກ຺ຂຄ຺ເຄ ເອກໍ ອມ຺ພປິຓ຺ຑິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ນ ສກ຺ກາ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຘນຸຄ຺ຄເຫ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ອມ຺ພປິຓ຺ຑິໍ ສເຣນ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາເຕຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຖາ’’ຕິ ອາຫ. ນ ຕໍ, ເທວ, ອມ຺ຫາກໍ ຄຣຸ, ເທເວນ ປນ ໂນ ພຫຸວາເຣ ກມ຺ມໍ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພໍ, ອຘຸນາຄໂຕ ຘນຸຄ຺ຄໂຫ ອມ຺ເຫຫິ ພຫຸຕຣໍ ລຠຕິ, ຕໍ ປາຕາເປຖາຕິ.

ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສສິ, ຕາຕ, ເອຕໍ ປາເຕຕຸ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ເອກໍ ໂອກາສໍ ລຠມາໂນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ກຕໂຣກາສ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຍນສ຺ສ ອນ຺ໂຕກາສ’’ນ຺ຕິ. ຣາຊາ ສຍນໍ ຫຣາເປຕ຺ວາ ໂອກາສໍ ກາເຣສິ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຘນຸ ນຕ຺ຖິ, ນິວາສນນ຺ຕເຣ ຘນຸໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ວິຈຣຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສາຓິໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສາຓິໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ປຣິກ຺ຂິປາເປສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອນ຺ໂຕສາຓິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຸປຣິນິວຕ຺ຖໍ ເສຕວຕ຺ຖໍ ຫຣິຕ຺ວາ ເອກໍ ຣຕ຺ຕປຏໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ກຈ຺ຉໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເອກໍ ຣຕ຺ຕປຏໍ ອຸທເຣ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປສິພ຺ພກໂຕ ສນ຺ຘິຍຸຕ຺ຕໍ ຂຄ຺ຄໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ວາມປສ຺ເສ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓກຎ຺ຈຸກໍ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຈາປນາຬິໍ ປິຏ຺ຐິຍໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ສນ຺ຘິຍຸຕ຺ຕເມຓ຺ຑກມຫາຘນຸໍ ອາທາຍ ປວາຬວຓ຺ຓໍ ຊິຍໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອຸຓ຺ຫີສໍ ສີເສ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຕິຂິຓຂຸຣປ຺ປໍ ນເຂຫິ ປຣິວຕ຺ຕຍມາໂນ ສາຓິໍ ທ຺ວິຘາ ກຕ຺ວາ ປຖວິໍ ຜາເລຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕນາຄກຸມາໂຣ ວິຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຣຂິປນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຂຸຣປ຺ປໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອາຫ – ‘‘ກິໍ, ມຫາຣາຊ, ເອຕໍ ອມ຺ພປິຓ຺ຑິໍ ອຸທ຺ຘໍ ອາໂຣຫນກຓ຺ເຑນ ປາເຕມິ, ອຸທາຫຸ ອໂຘ ໂອໂຣຫນກຓ຺ເຑນາ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ພຫູ ມຍາ ອາໂຣຫນກຓ຺ເຑນ ປາເຕນ຺ຕາ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາ, ໂອໂຣຫນກຓ຺ເຑນ ປນ ປາເຕນ຺ຕາ ມຍາ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາ, ໂອໂຣຫນກຓ຺ເຑນ ປາເຕຫີ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ອິທໍ ກຓ຺ຑໍ ທູຣໍ ອາໂຣຫິສ຺ສຕິ, ຍາວ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກຠວນໍ, ຕາວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຍໍ ໂອໂຣຫິສ຺ສຕິ, ຍາວສ຺ສ ໂອໂຣຫນໍ, ຕາວ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອຘິວາເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ.

ອຖ ນໍ ປຸນ ອາຫ – ‘‘ມຫາຣາຊ, ອິທໍ ກຓ຺ຑໍ ປນ ອາໂຣຫມານໍ ອມ຺ພປິຓ຺ຑິວຓ຺ຏໍ ຍາວມຊ຺ຌໍ ກນ຺ຕມານໍ ອາໂຣຫິສ຺ສຕິ, ໂອໂຣຫມານໍ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ອິໂຕ ວາ ເອຕ຺ໂຕ ວາ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຊຸຎ຺ເຎວ ປຕິຕ຺ວາ ອມ຺ພປິຓ຺ຑິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂອຕຣິສ຺ສຕິ, ປສ຺ສ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ເວຄໍ ຊເນຕ຺ວາ ກຓ຺ຑໍ ຂິປິ. ຕໍ ກຓ຺ຑໍ ອມ຺ພປິຓ຺ຑິວຓ຺ຏໍ ຍາວມຊ຺ຌໍ ກນ຺ຕມານໍ ອຠິຣຸຫິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອິທານິ ຕໍ ກຓ຺ຑໍ ຍາວ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກຠວນໍ ຄຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ປຐມໍ ຂິຕ຺ຕກຓ຺ຑໂຕ ອຘິກຕຣໍ ເວຄໍ ຊເນຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ກຓ຺ຑໍ ຂິປິ, ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຣິມກຓ຺ຑປຸງ຺ເຂ ປຫຣິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສຍໍ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ອຠິຣຸຫິ. ຕຕ຺ຖ ນໍ ເທວຕາ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ, ນິວຕ຺ຕນກຓ຺ຑສ຺ສ ວາຕຉິນ຺ນສທ຺ໂທ ອສນິສທ຺ໂທ ວິຍ ອໂຫສິ. ມຫາຊເນນ ‘‘ກິໍ ເອໂສ ສທ຺ໂທ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ນິວຕ຺ຕນກຓ຺ຑສ຺ສ ສທ຺ໂທ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີເຣ ກຓ຺ຑສ຺ສ ປຕນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຠີຕຕສິຕໍ ມຫາຊນໍ ‘‘ມາ ຠາຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ‘‘ກຓ຺ຑສ຺ສ ຠູມິຍໍ ປຕິຕຸໍ ນ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ກຓ຺ຑໍ ໂອຕຣມານໍ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ອິໂຕ ວາ ເອຕ຺ໂຕ ວາ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຊຸຎ຺ເຎວ ປຕິຕ຺ວາ ອມ຺ພປິຓ຺ຑິໍ ຉິນ຺ທິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອມ຺ພປິຓ຺ຑິຍາ ຈ ກຓ຺ຑສ຺ສ ຈ ຠູມິຍໍ ປຕິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ອາກາເສເຍວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ອມ຺ພປິຓ຺ຑິໍ, ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ກຓ຺ຑໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ມຫາຊໂນ ຕໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ນ ໂນ ເອວຣູປໍ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ມຫາປຸຣິສໍ ປສໍສຕິ ອຸນ຺ນທຕິ ອປ຺ໂຜເຏຕິ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ວິຘູນຕິ, ເຈລຸກ຺ເຂປສຫສ຺ສານິ ປວຕ຺ເຕຕິ. ຣາຊປຣິສາຍ ຕຸຏ຺ຐປຫຏ຺ຐາຍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ທິນ຺ນຘນໍ ໂກຏິມຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ຣາຊາປິສ຺ສ ຘນວສ຺ສໍ ວສ຺ເສນ຺ໂຕ ວິຍ ພຫຸໍ ຘນໍ ມຫນ຺ຕຎ຺ຈ ຍສໍ ອທາສິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ເຕ ເຕນ ຣຎ຺ຎາ ສກ຺ກເຕ ຄຣຸກເຕ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ເຕ ‘‘ອສທິສກຸມາໂຣ ກິຣ ພາຣາຓສິຍໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ສຕ຺ຕ ຣາຊາໂນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ພາຣາຓສິນຄຣໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ‘‘ຣຊ຺ຊໍ ວາ ເທຕຸ ຍຸທ຺ຘໍ ວາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ປຓ຺ຓໍ ເປເສສຸໍ. ຣາຊາ ມຣຓຠຍຠີໂຕ ‘‘ກຸຫິໍ ເມ ຠາຕາ ວສຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເອກໍ ສາມນ຺ຕຣາຊານໍ ອຸປຏ຺ຐຫຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມມ ຠາຕິເກ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ມຍ຺ຫໍ ຊີວິຕໍ ນຕ຺ຖິ, ຄຈ຺ຉຖ ຕສ຺ສ ມມ ວຈເນນ ປາເທ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຂມາເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ທູເຕ ປາເຫສິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ຣາຊານໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ‘‘ມາ ຠາຍີ’’ຕິ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ກຓ຺ເຑ ອກ຺ຂຣານິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ອສທິສກຸມາໂຣ ອາຄໂຕ, ອຎ຺ຎໍ ເອກກຓ຺ຑໍ ຂິປນ຺ໂຕ ສພ຺ເພສໍ ໂວ ຊີວິຕໍ ຫຣິສ຺ສາມິ, ຊີວິເຕນ ອຕ຺ຖິກາ ປລາຍນ຺ຕູ’’ຕິ ອຏ຺ຏາລເກ ຐຕ຺ວາ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຣາຊູນໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕານໍ ກຎ຺ຈນປາຕິມກຸເລເຍວ ກຓ຺ຑໍ ປາເຕສິ. ເຕ ອກ຺ຂຣານິ ທິສ຺ວາ ມຣຓຠຍຠີຕາ ສພ຺ເພວ ປລາຍິໍສຸ. ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຂຸທ຺ທກມກ຺ຂິກາຍ ປິວນມຕ຺ຕມ຺ປິ ໂລຫິຕໍ ອນຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ຣາຊາໂນ ປລາເປຕ຺ວາ ກນິຏ຺ຐຠາຕຣໍ ອປໂລເກຕ຺ວາ ກາເມ ປຫາຍ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຊີວິຕປຣິໂຍສາເນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອສທິສກຸມາໂຣ ສຕ຺ຕ ຣາຊາໂນ ປລາເປຕ຺ວາ ວິຊິຕສງ຺ຄາໂມ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໖໑.

‘‘ຘນຸຄ຺ຄໂຫ ອສທິໂສ, ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ມຫພ຺ພໂລ;

ທູເຣປາຕີ ອກ຺ຂຓເວຘີ, ມຫາກາຍປ຺ປທາລໂນ.

໖໒.

‘‘ສພ຺ພາມິຕ຺ເຕ ຣຓໍ ກຕ຺ວາ, ນ ຈ ກຎ຺ຈິ ວິເຫຐຍິ;

ຠາຕຣໍ ໂສຕ຺ຖິໍ ກຕ຺ວານ, ສໍຍມໍ ອຊ຺ຌຸປາຄມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສທິໂສຕິ ນ ເກວລໍ ນາເມເນວ, ພລວີຣິຍປຎ຺ຎາຫິປິ ອສທິໂສວ. ມຫພ຺ພໂລຕິ ກາຍພເລນປິ ປຎ຺ຎາພເລນປິ ມຫພ຺ພໂລ. ທູເຣປາຕີຕິ ຍາວ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກຠວນາ ຕາວຕິໍສຠວນາ ຈ ກຓ຺ຑໍ ເປເສຕຸໍ ສມຕ຺ຖຕາຍ ທູເຣປາຕີ. ອກ຺ຂຓເວຘີຕິ ອວິຣາຘິຕເວຘີ. ອຖ ວາ ອກ຺ຂຓາ ວຸຈ຺ຈຕິ ວິຊ຺ຊຸ, ຍາວ ເອກາ ວິຊ຺ຊຸ ນິຈ຺ຉຣຕິ, ຕາວ ເຕໂນຠາເສນ ສຕ຺ຕຏ຺ຐ ວາເຣ ກຓ຺ຑານິ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຊ຺ຌຕີຕິ ອກ຺ຂຓເວຘີ. ມຫາກາຍປ຺ປທາລໂນຕິ ມຫນ຺ເຕ ກາເຍ ປທາເລຕິ. ຈມ຺ມກາໂຍ, ທາຣຸກາໂຍ, ໂລຫກາໂຍ, ອໂຍກາໂຍ, ວາລິກກາໂຍ, ອຸທກກາໂຍ, ຜລກກາໂຍຕິ ອິເມ ສຕ຺ຕ ມຫາກາຍາ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ໂຎ ຈມ຺ມກາຍປທາລໂນ ມຫິໍສຈມ຺ມໍ ວິນິວິຊ຺ຌຕິ, ໂສ ປນ ສຕມ຺ປິ ມຫິໍສຈມ຺ມານໍ ວິນິວິຊ຺ຌຕິເຍວ. ອຎ຺ໂຎ ອຏ຺ຐງ຺ຄຸລພຫລໍ ອຸທຸມ຺ພຣປທຣໍ, ຈຕຸຣງ຺ຄຸລພຫລໍ ອສນປທຣໍ ວິນິວິຊ຺ຌຕິ, ໂສ ປນ ຜລກສຕມ຺ປິ ເອກໂຕ ພທ຺ຘໍ ວິນິວິຊ຺ຌຕິ, ຕຖາ ທ຺ວງ຺ຄຸລພຫລໍ ຕມ຺ພໂລຫປຏ຺ຏໍ, ອງ຺ຄຸລພຫລໍ ອຍປຏ຺ຏໍ. ວາລິກສກຏສ຺ສ ພທຣສກຏສ຺ສ ປລາລສກຏສ຺ສ ວາ ປຈ຺ຉາຠາເຄນ ກຓ຺ຑໍ ປເວເສຕ຺ວາ ປຸເຣຠາເຄນ ອຕິປາເຕຕິ, ປກຕິຍາ ອຸທເກ ຈຕຸອຸສຠຏ຺ຐານໍ ກຓ຺ຑໍ ເປເສຕິ, ຖເລ ອຏ຺ຐອຸສຠນ຺ຕິ ເອວໍ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ມຫາກາຍານໍ ປທາລນໂຕ ມຫາກາຍປ຺ປທາລໂນ. ສພ຺ພາມິຕ຺ເຕຕິ ສພ຺ເພ ອມິຕ຺ເຕ. ຣຓໍ ກຕ຺ວາຕິ ຍຸທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ປລາເປສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຈ ກຎ຺ຈິ ວິເຫຐຍີຕິ ເອກມ຺ປິ ນ ວິເຫເຐສິ. ອວິເຫຐຍນ຺ໂຕເຍວ ປນ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ກຓ຺ຑເປສເນເນວ ຣຓໍ ກຕ຺ວາ. ສໍຍມໍ ອຊ຺ຌຸປາຄມີຕິ ສີລສໍຍມໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຸປຄໂຕ.

ເອວໍ ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ອສທິສກຸມາໂຣ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອສທິສຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໑໘໒] ໒. ສງ຺ຄາມາວຈຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ ສູໂຣຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ນນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສຕ຺ຖຣິ ຫິ ປຐມຄມເນນ ກປິລປຸຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກນິຏ຺ຐຠາຕິກໍ ນນ຺ທຣາຊກຸມາຣໍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ກປິລປຸຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ເຕ ອາຍສ຺ມາ ນນ຺ໂທ ຠຄວໂຕ ປຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ຕຖາຄເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເຄຫາ ນິກ຺ຂມນກາເລ ‘‘ນນ຺ທກຸມາໂຣ ກິຣ ສຕ຺ຖາຣາ ສທ຺ຘິໍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອຑ຺ຒຸລ຺ລິຂິເຕຫິ ເກເສຫິ ວາຕປານນ຺ຕເຣນ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ຕຸວຏໍ ໂຂ, ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອິທໍ ຊນປທກລ຺ຍາຓິຍາ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ອນຠິຣໂຕ ອຸປ຺ປຓ຺ຑຸປ຺ປຓ຺ຑຸກຊາໂຕ ຘມນິສນ຺ຖຕຄຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຍໍນູນາຫໍ ນນ຺ທໍ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາເປຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວສນປຣິເວຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ກຈ຺ຈິ, ນນ຺ທ, ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ອຠິຣມສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຊນປທກລ຺ຍາຓິຍາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນາຠິຣມາມີ’’ຕິ. ‘‘ຫິມວນ຺ຕຈາຣິກໍ ຄຕປຸພ຺ໂພສິ ນນ຺ທາ’’ຕິ? ‘‘ນ ຄຕປຸພ຺ໂພ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ. ‘‘ນຕ຺ຖິ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອິທ຺ຘິ, ກຕາຫໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຫໍ ຕໍ, ນນ຺ທ, ມມ ອິທ຺ຘິພເລນ ເນສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຖຣໍ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອກສ຺ມິໍ ຌາມເຂຕ຺ເຕ ຌາມຂາຓຸເກ ນິສິນ຺ນໍ ຉິນ຺ນກຓ຺ຓນາສນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ຌາມໂລມໍ ຉິນ຺ນຉວິໍ ຈມ຺ມມຕ຺ຕໍ ໂລຫິຕປລິຄຸຓ຺ຐິຕໍ ເອກໍ ປລຸຏ຺ຐມກ຺ກຏິໍ ທສ຺ເສສິ – ‘‘ປສ຺ສສິ, ນນ຺ທ, ເອຕໍ ມກ຺ກຏິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ສຸຏ຺ຐຸ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິໂຍຊນິກໍ ມໂນສິລາຕລໍ, ອໂນຕຕ຺ຕທຫາທໂຍ ສຕ຺ຕ ມຫາສເຣ, ປຎ຺ຈ ມຫານທິໂຍ, ສຸວຓ຺ຓປພ຺ພຕຣຊຕປພ຺ພຕມຓິປພ຺ພຕປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ອເນກສຕຣາມເຓຍ຺ຍກໍ ຫິມວນ຺ຕປພ຺ພຕຎ຺ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ຕາວຕິໍສຠວນໍ ເຕ, ນນ຺ທ, ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ນ, ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເອຫິ, ນນ຺ທ, ຕາວຕິໍສຠວນໍ ເຕ ທສ຺ສຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ເນຕ຺ວາ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາສເນ ນິສີທິ. ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ທ຺ວີສຸ ເທວໂລເກສຸ ເທວສງ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ອຑ຺ຒຕິຍໂກຏິສງ຺ຂາ ຕສ຺ສ ປຣິຈາຣິກາ ປຎ຺ຈສຕາ ກກຸຏປາທາ ເທວຈ຺ຉຣາໂຍປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນນ຺ທໍ ຕາ ປຎ຺ຈສຕາ ອຈ຺ຉຣາ ກິເລສວເສນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ໂອໂລກາເປສິ. ‘‘ປສ຺ສສິ, ນນ຺ທ, ອິມາ ກກຸຏປາທິນິໂຍ ອຈ຺ຉຣາໂຍ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕາ ໂສຠນ຺ຕິ, ອຸທາຫຸ ຊນປທກລ຺ຍາຓີ’’ຕິ. ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠນ຺ເຕ, ຊນປທກລ຺ຍາຓິໍ ອຸປນິຘາຍ ສາ ປລຸຏ຺ຐມກ຺ກຏີ, ເອວເມວ ອິມາ ອຸປນິຘາຍ ຊນປທກລ຺ຍາຓີ’’ຕິ. ‘‘ອິທານິ ກິໍ ກຣິສ຺ສສິ ນນ຺ທາ’’ຕິ? ‘‘ກິໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ, ຠນ຺ເຕ, ອິມາ ອຈ຺ຉຣາ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ສມຓຘມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ. ‘‘ສເຈ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອິມາສໍ ປຏິລາຠຕ຺ຖາຍ ຠຄວາ ປາຏິໂຠໂຄ ໂຫຕິ, ອຫໍ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ກໂຣຫິ, ນນ຺ທ, ອຫໍ ເຕ ປາຏິໂຠໂຄ’’ຕິ. ເອວໍ ເຖໂຣ ເທວສງ຺ຆສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ຕຖາຄຕໍ ປາຏິໂຠຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ມາ, ຠນ຺ເຕ, ອຕິປປຎ຺ຈໍ ກໂຣຖ, ເອຖ ຄຈ຺ຉາມ, ອຫໍ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ອາທາຍ ເຊຕວນເມວ ປຈ຺ຈາຄມິ. ເຖໂຣ ສມຓຘມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ອາຣຠິ.

ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມເສນາປຕິໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ມຍ຺ຫໍ ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ນນ຺ໂທ ຕາວຕິໍສເທວໂລເກ ເທວສງ຺ຆສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ເທວຈ຺ຉຣານໍ ກາຣຓາ ມໍ ປາຏິໂຠຄໍ ອຄ຺ຄເຫສີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິ. ເອເຕນຸປາເຍນ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣສ຺ສ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອນຸຣຸທ຺ຘຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິກອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສາຕິ ອສີຕິຍາ ມຫາສາວການໍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຈ ເສສຠິກ຺ຂູນໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ຘມ຺ມເສນາປຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ນນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ ນນ຺ທ, ຕາວຕິໍສເທວໂລເກ ເທວສງ຺ຆສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ‘ເທວຈ຺ຉຣາ ລຠນ຺ໂຕ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ທສພລໍ ປາຏິໂຠຄໍ ຄຓ຺ຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ນນຸ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕວ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາໂສ ມາຕຸຄາມສນ຺ນິສ຺ສິໂຕ ກິເລສສນ຺ນິສ຺ສິໂຕ, ຕສ຺ສ ເຕ ອິຕ຺ຖີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຠຕິຍາ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ກມ຺ມກາຣເກນ ສທ຺ຘິໍ ກິໍ ນານາກຣຓ’’ນ຺ຕິ ເຖຣໍ ລຊ຺ຊາເປສິ ນິຕ຺ເຕຊໍ ອກາສິ. ເອເຕນຸປາເຍນ ສພ຺ເພປິ ອສີຕິມຫາສາວກາ ອວເສສຠິກ຺ຂູ ຈ ຕໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ນນ຺ທໍ ລຊ຺ຊາປຍິໍສຸ.

ໂສ ‘‘ອຍຸຕ຺ຕໍ ວຕ ເມ ກຕ’’ນ຺ຕິ ຫິຣິຍາ ຈ ໂອຕ຺ຕປ຺ເປນ ຈ ວີຣິຍໍ ທຬ຺ຫໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວໂຕ ປຏິສ຺ສວໍ ມຸຎ຺ຈາມີ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາປິ ‘‘ຍທາ ຕ຺ວໍ, ນນ຺ທ, ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ຕທາເຍວາຫໍ ປຏິສ຺ສວາ ມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ຍາວ ໂອວາທກ຺ຂໂມ ຈາຍໍ, ອາວຸໂສ, ນນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ເອໂກວາເທເນວ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ນນ຺ໂທ ໂອວາທກ຺ຂໂມເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍສິປ຺ເປ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ໂຕ ເອກໍ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ສປຕ຺ຕຣາຊານໍ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖິໍ ສຸສິກ຺ຂິຕໍ ກຕ຺ວາ ສິກ຺ຂາເປສິ. ໂສ ຣາຊາ ‘‘ພາຣາຓສິຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖິໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ມຫຕິຍາ ເສນາຍ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ‘‘ຣຊ຺ຊໍ ວາ ເທຕຸ ຍຸທ຺ຘໍ ວາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ປຓ຺ຓໍ ເປເສສິ. ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ ‘‘ຍຸທ຺ຘໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ປາກາຣທ຺ວາຣຏ຺ຏາລກໂຄປຸເຣສຸ ພລກາຍໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຍຸທ຺ຘໍ ອທາສິ. ສປຕ຺ຕຣາຊາ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖິໍ ວມ຺ເມນ ຉາເທຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ວມ຺ມໍ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຕິກ຺ຂນ຺ຘວຣຄໂຕ ຕິຂິຓໍ ອງ຺ກຸສໍ ອາທາຍ ‘‘ນຄຣໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕໍ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຫຕ຺ຖຄຕໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຫຕ຺ຖິໍ ນຄຣາຠິມຸຂໍ ເປເສສິ. ໂສ ອຸຓ຺ຫກລລານິ ເຈວ ຍນ຺ຕປາສາເຓ ຈ ນານປ຺ປກາຣານິ ຈ ປຫຣຓານິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ມຣຓຠຍຠີໂຕ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ປຏິກ຺ກມິ. ອຖ ນໍ ຫຕ຺ຖາຈຣິໂຍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ສູໂຣ ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ, ເອວຣູເປ ຐາເນ ປຏິກ຺ກມນໍ ນາມ ຕຸຍ຺ຫໍ ນານຸຈ຺ຉວິກ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິໍ ໂອວທນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໖໓.

‘‘ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ ສູໂຣ, ພລວາ ອິຕິ ວິສ຺ສຸໂຕ;

ກິໍ ນຸ ໂຕຣຓມາສຊ຺ຊ, ປຏິກ຺ກມສິ ກຸຎ຺ຊຣ.

໖໔.

‘‘ໂອມທ຺ທ ຂິປ຺ປໍ ປລິຆໍ, ເອສິການິ ຈ ອພ຺ພຫ;

ໂຕຣຓານິ ຈ ມທ຺ທິຕ຺ວາ, ຂິປ຺ປໍ ປວິສ ກຸຎ຺ຊຣາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິຕິ ວິສ຺ສຸໂຕຕິ, ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ປວຕ຺ຕສມ຺ປຫາຣໍ ສງ຺ຄາມໍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ອວຈຣຓໂຕ ສງ຺ຄາມາວຈໂຣ, ຖິຣຫທຍຕາຍ ສູໂຣ, ຖາມສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ພລວາຕິ ເອວໍ ວິສ຺ສຸໂຕ ປຎ຺ຎາໂຕ ປາກໂຏ. ໂຕຣຓມາສຊ຺ຊາຕິ ນຄຣທ຺ວາຣສງ຺ຂາຕໍ ໂຕຣຓໍ ປຕ຺ວາ. ປຏິກ຺ກມສີຕິ ກິໍ ນຸ ໂຂ ໂອສກ຺ກສິ, ເກນ ກາຣເຓນ ນິວຕ຺ຕສີຕິ ວທຕິ. ໂອມທ຺ທາຕິ ອວມທ຺ທ ອໂຘ ປາຕຍ. ເອສິການິ ຈ ອພ຺ພຫາຕິ ນຄຣທ຺ວາເຣ ໂສຬສຣຕນໍ ອຏ຺ຐຣຕນໍ ຠູມິຍໍ ປເວເສຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈລໍ ກຕ຺ວາ ນິຂາຕາ ເອສິກຕ຺ຖມ຺ຠາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ຂິປ຺ປໍ ອຸທ຺ຘຣ ລຸຎ຺ຈາຫີຕິ ອາຓາເປຕິ. ໂຕຣຓານິ ຈ ມທ຺ທິຕ຺ວາຕິ ນຄຣທ຺ວາຣສ຺ສ ປິຏ຺ຐສງ຺ຆາເຏ ມທ຺ທິຕ຺ວາ. ຂິປ຺ປໍ ປວິສາຕິ ສີຆໍ ນຄຣໍ ປວິສ. ກຸຎ຺ຊຣາຕິ ນາຄໍ ອາລປຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນາໂຄ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເອໂກວາເທເນວ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເອສິກຕ຺ຖມ຺ເຠ ໂສຓ຺ຑາຍ ປລິເວເຐຕ຺ວາ ອຫິຈ຺ຉຕ຺ຕການິ ວິຍ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ໂຕຣຓໍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ປລິຆໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ນຄຣທ຺ວາຣໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອທາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຫຕ຺ຖີ ນນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ຫຕ຺ຖາຈຣິໂຍ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສງ຺ຄາມາວຈຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໑໘໓] ໓. ວາໂລທກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ວາໂລທກໍ ອປ຺ປຣສໍ ນິຫີນນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈສເຕ ວິຆາສາເທ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ປຎ຺ຈສຕາ ອຸປາສກາ ຆຣາວາສປລິໂພຘໍ ປຸຕ຺ຕທາຣສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຓນ຺ຕາ ເອກໂຕວ ວິຈຣນ຺ຕິ. ເຕສຸ ເກຈິ ໂສຕາປນ຺ນາ, ເກຈິ ສກທາຄາມິໂນ, ເກຈິ ອນາຄາມິໂນ, ເອໂກປິ ປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ເຕນ຺ຕາປິ ເຕ ອຸປາສເກ ອນ຺ໂຕກຣິຕ຺ວາວ ນິມນ຺ເຕນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປນ ທນ຺ຕກຏ຺ຐມຸໂຂທກວຕ຺ຖຄນ຺ຘມາລທາຍກາ ປຎ຺ຈສຕາ ຈູຬຸປຏ຺ຐາກາ ວິຆາສາທາ ຫຸຕ຺ວາ ວສນ຺ຕິ. ເຕ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາສາ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຈິຣວຕິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນທີຕີເຣ ອຸນ຺ນທນ຺ຕາ ມລ຺ລຍຸທ຺ຘໍ ຍຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ເຕ ປນ ປຎ຺ຈສຕາ ອຸປາສກາ ອປ຺ປສທ຺ທາ ອປ຺ປນິຄ຺ໂຆສາ ປຏິສລ຺ລານມນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ວິຆາສາທານໍ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເອໂສ, ອານນ຺ທ, ສທ຺ໂທ’’ຕິ ເຖຣໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ວິຆາສາທສທ຺ໂທ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ອິເມ ວິຆາສາທາ ອິທາເນວ ວິຆາສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອຸນ຺ນທນ຺ຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ອຸນ຺ນທນ຺ຕິເຍວ, ອິເມປິ ອຸປາສກາ ນ ອິທາເນວ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ, ປຸພ຺ເພປິ ສນ຺ນິສິນ຺ນາເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຖເຣນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອມຈ຺ຈກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສໂກ ອໂຫສິ. ອເຖກສ຺ມິໍ ກາເລ ໂສ ຣາຊາ ‘‘ປຈ຺ຈນ຺ໂຕ ກຸປິໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສເຕ ສິນ຺ຘເວ ກປ຺ປາເປຕ຺ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ວູປສເມຕ຺ວາ ພາຣາຓສິເມວ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສິນ຺ຘວາ ກິລນ຺ຕາ ອລ຺ລຣສເມວ ເນສໍ ມຸທ຺ທິກປານໍ ເທຖາ’’ຕິ ອາຓາເປສິ. ສິນ຺ຘວາ ຄນ຺ຘປານໍ ປິວິຕ຺ວາ ອສ຺ສສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຐາເນສຸ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເຕສໍ ປນ ທິນ຺ນາວສິຏ຺ຐກໍ ອປ຺ປຣສໍ ພຫຸກສຏໍ ອໂຫສິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ອິທໍ ກິໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ຣາຊານໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ຣາຊາ ອຸທເກນ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ມກຈິປິໂລຕິກາຫິ ປຣິສ຺ສາເວຕ຺ວາ ‘‘ເຍ ຄທ຺ຣຠາ ສິນ຺ຘວານໍ ນິວາປໍ ປຫິໍສຸ, ເຕສໍ ທາເປຖາ’’ຕິ ທາເປສິ. ຄທ຺ຣຠາ ກສຏອຸທກໍ ປິວິຕ຺ວາ ມຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ວິຣວນ຺ຕາ ຣາຊງ຺ຄເຓ ວິຈຣິໍສຸ. ຣາຊາ ມຫາວາຕປານໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຣາຊງ຺ຄຓໍ ໂອໂລກຍມາໂນ ສມີເປ ຐິຕໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ປສ຺ສ, ອິເມ ຄທ຺ຣຠາ ກສໂຏທກໍ ປິວິຕ຺ວາ ມຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ວິຣວນ຺ຕາ ອຸປ຺ປຕນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ສິນ຺ຘວກຸເລ ຊາຕສິນ຺ຘວາ ປນ ຄນ຺ຘປານໍ ປິວິຕ຺ວາ ນິສ຺ສທ຺ທາ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ ນ ອຸປ຺ປິລວນ຺ຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໕.

‘‘ວາໂລທກໍ ອປ຺ປຣສໍ ນິຫີນໍ, ປິຕ຺ວາ ມໂທ ຊາຍຕິ ຄທ຺ຣຠານໍ;

ອິມຎ຺ຈ ປິຕ຺ວານ ຣສໍ ປຓີຕໍ, ມໂທ ນ ສຎ຺ຊາຍຕິ ສິນ຺ຘວານ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວາໂລທກນ຺ຕິ ມກຈິວາເລຫິ ປຣິສ຺ສາວິຕອຸທກໍ. ‘‘ວາລຸທກ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ນິຫີນນ຺ຕິ ນິຫີນຣສຠາເວນ ນິຫີນໍ. ນ ສຎ຺ຊາຍຕີຕິ ສິນ຺ຘວານໍ ມໂທ ນ ຊາຍຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ.

ອຖສ຺ສ ກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖໖.

‘‘ອປ຺ປໍ ປິວິຕ຺ວານ ນິຫີນຊຈ຺ໂຈ, ໂສ ມຊ຺ຊຕີ ເຕນ ຊນິນ຺ທ ປຸຏ຺ໂຐ;

ໂຘຣຍ຺ຫສີລີ ຈ ກຸລມ຺ຫິ ຊາໂຕ, ນ ມຊ຺ຊຕີ ອຄ຺ຄຣສໍ ປິວິຕ຺ວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຕນ ຊນິນ຺ທ ປຸຏ຺ໂຐຕິ ຊນິນ຺ທ ອຸຕ຺ຕມຣາຊ ໂຍ ນິຫີນຊຈ຺ໂຈ, ເຕນ ນິຫີນຊຈ຺ຈຠາເວນ ປຸຏ຺ໂຐ ມຊ຺ຊຕິ ປມຊ຺ຊຕິ. ໂຘຣຍ຺ຫສີລີຕິ ໂຘຣຍ຺ຫສີໂລ ຘຸຣວຫນກອາຈາເຣນ ສມ຺ປນ຺ໂນ ຊາຕິສິນ຺ຘໂວ. ອຄ຺ຄຣສນ຺ຕິ ສພ຺ພປຐມໍ ຄຫິຕໍ ມຸທ຺ທິກຣສໍ ປິວິຕ຺ວາປິ ນ ມຊ຺ຊຕິ.

ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຄທ຺ຣເຠ ຣາຊງ຺ຄຓາ ນີຫຣາເປຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ໂອວາເທ ຐິໂຕ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ປຎ຺ຈສຕາ ຄທ຺ຣຠາ ອິເມ ວິຆາສາທາ ອເຫສຸໍ, ປຎ຺ຈສຕາ ສິນ຺ຘວາ ອິເມ ອຸປາສກາ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ວາໂລທກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໑໘໔] ໔. ຄິຣິທຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ທູສິໂຕ ຄິຣິທຕ຺ເຕນາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ວິປກ຺ຂເສວິໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ມຫິຬາມຸຂຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑.໒໖) ກຖິຕເມວ. ສຕ຺ຖາ ປນ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອິທາເນວ ວິປກ຺ຂໍ ເສວຕິ, ປຸພ຺ເພເປສ ວິປກ຺ຂເສວໂກເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ສາມຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອມຈ຺ຈກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສໂກ ອໂຫສິ. ຣຎ຺ໂຎ ປນ ປຓ຺ຑໂວ ນາມ ມງ຺ຄລສ຺ໂສ, ຕສ຺ສ ຄິຣິທຕ຺ໂຕ ນາມ ອສ຺ສພນ຺ໂຘ, ໂສ ຂຎ຺ໂຊ ອໂຫສິ. ອສ຺ໂສ ມຸຂຣຊ຺ຊຸເກ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ປຸຣໂຕ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມໍ ເອສ ສິກ຺ຂາເປຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຕສ຺ສ ອນຸສິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຂຎ຺ໂຊ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ອສ຺ສສ຺ສ ຂຎ຺ຊຠາວໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ, ຣາຊາ ເວຊ຺ເຊ ເປເສສິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອສ຺ສສ຺ສ ສຣີເຣ ໂຣຄໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ‘‘ໂຣຄມສ຺ສ ນ ປສ຺ສາມາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ກຖຍິໍສຸ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ເປເສສິ – ‘‘ຄຈ຺ຉ ວຍສ຺ສ, ເອຕ຺ຖ ກາຣຓໍ ຊານາຫີ’’ຕິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຂຎ຺ຊອສ຺ສພນ຺ຘສໍສຄ຺ເຄນ ຕສ຺ສ ຂຎ຺ຊຠູຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ສໍສຄ຺ຄໂທເສນ ນາມ ເອວໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –-

໖໗.

‘‘ທູສິໂຕ ຄິຣິທຕ຺ເຕນ, ຫໂຍ ສາມສ຺ສ ປຓ຺ຑໂວ;

ໂປຣາຓໍ ປກຕິໍ ຫິຕ຺ວາ, ຕສ຺ເສວານຸວິຘິຍ຺ຍຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຫໂຍ ສາມສ຺ສາຕິ ສາມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ມງ຺ຄລສ຺ໂສ. ໂປຣາຓໍ ປກຕິໍ ຫິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ໂປຣາຓປກຕິໍ ສິງ຺ຄາຣຠາວໍ ປຫາຍ. ອນຸວິຘິຍ຺ຍຕີຕິ ອນຸສິກ຺ຂຕິ.

ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ອິທານິ ວຍສ຺ສ ກິໍ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ສຸນ຺ທຣໍ ອສ຺ສພນ຺ຘໍ ລຠິຕ຺ວາ ຍຖາ ໂປຣາໂຓ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖໘.

‘‘ສເຈ ຈ ຕນຸໂຊ ໂປໂສ, ສິຂຣາກາຣກປ຺ປິໂຕ;

ອານເນ ນໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ມຓ຺ຑເລ ປຣິວຕ຺ຕເຍ;

ຂິປ຺ປເມວ ປຫນ຺ຕ຺ວານ, ຕສ຺ເສວານຸວິຘິຍ຺ຍຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕນຸໂຊຕິ ຕສ຺ສ ອນຸໂຊ. ອນຸຣູປໍ ຊາໂຕ ຫິ ອນຸໂຊ, ຕສ຺ສ ອນຸໂຊ ຕນຸໂຊ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສເຈ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ສ ສິງ຺ຄາຣສ຺ສ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອສ຺ສສ຺ສ ອນຸຣູປໍ ຊາໂຕ ສິງ຺ຄາໂຣ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ໂປໂສ. ສິຂຣາກາຣກປ຺ປິໂຕຕິ ສິຂເຣນ ສຸນ຺ທເຣນ ອາກາເຣນ ກປ຺ປິຕເກສມສ຺ສຸ ຕໍ ອສ຺ສໍ ອານເນ ຄເຫຕ຺ວາ ອສ຺ສມຓ຺ຑເລ ປຣິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ຂິປ຺ປເມເວສ ຕໍ ຂຎ຺ຊຠາວໍ ປຫາຍ ‘‘ອຍໍ ສິງ຺ຄາໂຣ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອສ຺ສໂຄປໂກ ມໍ ສິກ຺ຂາເປຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຂິປ຺ປເມວ ຕສ຺ສ ອນຸວິຘິຍ຺ຍຕິ ອນຸສິກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ປກຕິຠາເວເຍວ ຐສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣາຊາ ຕຖາ ກາເຣສິ, ອສ຺ໂສ ປກຕິຠາເວ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາ ‘‘ຕິຣຈ຺ຉານານມ຺ປິ ນາມ ອາສຍໍ ຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ອທາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຄິຣິທຕ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ອສ຺ໂສ ວິປກ຺ຂເສວໂກ ຠິກ຺ຂຸ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ອມຈ຺ຈປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຄິຣິທຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໑໘໕] ໕. ອນຠິຣຕິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍໂຖທເກ ອາວິເລ ອປ຺ປສນ຺ເນຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸມາຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ເອໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸມາໂຣ ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ປາຣຄູ ພຫູ ຂຕ຺ຕິຍກຸມາເຣ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸມາເຣ ຈ ມນ຺ເຕ ວາເຈສິ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ຆຣາວາສໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ວຕ຺ຖາລງ຺ກາຣທາສທາສິເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸໂຄມຫິໍສປຸຕ຺ຕທາຣາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຈິນ຺ຕຍມາໂນ ຣາຄໂທສໂມຫວສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອາວິລຈິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ມນ຺ເຕ ປຏິປາຏິຍາ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ມນ຺ຕາ ນ ປຏິຠໍສຸ. ໂສ ເອກທິວສໍ ພຫຸໍ ຄນ຺ຘມາລາທິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປູເຊຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ມາຓວ, ມນ຺ເຕ ວາເຈສິ, ປຄຸຓາ ເຕ ມນ຺ຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ປຸພ຺ເພ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ມນ຺ຕາ ປຄຸຓາ ອເຫສຸໍ, ຆຣາວາສສ຺ສ ປນ ຄຫິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ເມ ອາວິລໍ ຊາຕໍ, ເຕນ ເມ ມນ຺ຕາ ນ ປຄຸຓາ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ, ມາຓວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເຕ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນາວິລກາເລ ຕວ ມນ຺ຕາ ປຄຸຓາ ອເຫສຸໍ, ຣາຄາທີຫິ ປນ ອາວິລກາເລ ຕວ ມນ຺ຕາ ນ ປຏິຠໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ມນ຺ເຕ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຍໍ ພຫູ ຂຕ຺ຕິຍກຸມາເຣ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸມາເຣ ຈ ມນ຺ເຕ ວາເຈສິ. ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເອໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓໂວ ຕໂຍ ເວເທ ປຄຸເຓ ອກາສິ, ເອກປເທປິ ນິກ຺ກງ຺ໂຂ ປິຏ຺ຐິອາຈຣິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ມນ຺ເຕ ວາເຈສິ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ຆຣາວາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຆຣາວາສຈິນ຺ຕາຍ ອາວິລຈິຕ຺ໂຕ ມນ຺ເຕ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອຖ ນໍ ອາຈຣິໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕໍ ‘‘ກິໍ, ມາຓວ, ປຄຸຓາ ເຕ ມນ຺ຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຆຣາວາສຄຫິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ອາວິລໍ ຊາຕໍ, ມນ຺ເຕ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕາຕ, ອາວິເລ ຈິຕ຺ຕມ຺ຫິ ປຄຸຓາປິ ມນ຺ຕາ ນ ປຏິຠນ຺ຕິ, ອນາວິເລ ປນ ຈິຕ຺ເຕ ອປ຺ປຏິຠາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ –

໖໙.

‘‘ຍໂຖທເກ ອາວິເລ ອປ຺ປສນ຺ເນ, ນ ປສ຺ສຕິ ສິປ຺ປິກສມ຺ພຸກຎ຺ຈ;

ສກ຺ຂຣໍ ວາລຸກໍ ມຈ຺ຉຄຸມ຺ພໍ, ເອວໍ ອາວິລມ຺ຫິ ຈິຕ຺ເຕ;

ນ ໂສ ປສ຺ສຕິ ອຕ຺ຕທຕ຺ຖໍ ປຣຕ຺ຖໍ.

໗໐.

‘‘ຍໂຖທເກ ອຈ຺ເຉ ວິປ຺ປສນ຺ເນ, ໂສ ປສ຺ສຕິ ສິປ຺ປິກສມ຺ພຸກຎ຺ຈ;

ສກ຺ຂຣໍ ວາລຸກໍ ມຈ຺ຉຄຸມ຺ພໍ, ເອວໍ ອນາວິລມ຺ຫິ ຈິຕ຺ເຕ;

ໂສ ປສ຺ສຕິ ອຕ຺ຖທຕ຺ຖໍ ປຣຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາວິເລຕິ ກທ຺ທມາລຸຬິເຕ. ອປ຺ປສນ຺ເນຕິ ຕາເຍວ ອາວິລຕາຍ ອວິປ຺ປສນ຺ເນ. ສິປ຺ປິກສມ຺ພຸກຎ຺ຈາຕິ ສິປ຺ປິກຎ຺ຈ ສມ຺ພຸກຎ຺ຈ. ມຈ຺ຉຄຸມ຺ພນ຺ຕິ ມຈ຺ຉຆຏໍ. ເອວໍ ອາວິລມ຺ຫີຕິ ເອວເມວ ຣາຄາທີຫິ ອາວິເລ ຈິຕ຺ເຕ. ອຕ຺ຕທຕ຺ຖໍ ປຣຕ຺ຖນ຺ຕິ ເນວ ອຕ຺ຕທຕ຺ຖໍ ນ ປຣຕ຺ຖໍ ປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ປສ຺ສຕີຕິ ເອວເມວ ອນາວິເລ ຈິຕ຺ເຕ ໂສ ປຸຣິໂສ ອຕ຺ຕທຕ຺ຖໍ ປຣຕ຺ຖຎ຺ຈ ປສ຺ສຕີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸມາໂຣ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ມາຓໂວ ອຍເມວ ມາຓໂວ ອໂຫສິ, ອາຈຣິໂຍ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອນຠິຣຕິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໑໘໖] ໖. ທຘິວາຫນຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣສູເປໂຕຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວິປກ຺ຂເສວິໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕເມວ. ສຕ຺ຖາ ປນ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອສາຘຸສນ຺ນິວາໂສ ນາມ ປາໂປ ອນຕ຺ຖກໂຣ, ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສຠູຕານໍ ຕາວ ປາປສນ຺ນິວາສສ຺ສ ອນຕ຺ຖກຣຕາຍ ກິໍ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ປຸພ຺ເພ ປນ ອສາເຕນ ອມຘຸເຣນ ນິມ຺ພຣຸກ຺ເຂນ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ນິວາສມາຄມ຺ມ ມຘຸຣຣໂສ ທິພ຺ພຣສປຏິຠາໂຄ ອເຈຕໂນ ອມ຺ພຣຸກ຺ໂຂປິ ອມຘຸໂຣ ຕິຕ຺ຕໂກ ຊາໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠາຕໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ປຏິປາຏິຍາ ປຓ຺ຓສາລາ ກຕ຺ວາ ວາສໍ ກປ຺ເປສຸໍ. ເຕສໍ ເຊຏ຺ຐກຠາຕາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ສກ຺ກຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ໂສ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ສຕ຺ຕຏ຺ຐທິວສຈ຺ຈເຍນ ເຕສໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ເຊຏ຺ຐກຕາປສໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເກນ ເຕ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ປຓ຺ຑຸໂຣໂຄ ຕາປໂສ ‘‘ອຄ຺ຄິນາ ເມ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວາສິຜຣສຸກໍ ອທາສິ. ວາສິຜຣສຸໂກ ນາມ ທຓ຺ເຑ ປເວສນວເສນ ວາສິປິ ໂຫຕິ ຜຣສຸປິ. ຕາປໂສ ‘‘ໂກ ເມ ອິມໍ ອາທາຍ ທາຣູນິ ອາຫຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສກ຺ໂກ ເອວມາຫ – ‘‘ຍທາ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ທາຣູຫິ ອຕ຺ໂຖ, ອິມໍ ຜຣສຸໍ ຫຕ຺ເຖນ ປຫຣິຕ຺ວາ ‘ທາຣູນິ ເມ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ກໂຣຫີ’ຕິ ວເທຍ຺ຍາສິ, ທາຣູນິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ວາສິຜຣສຸກໍ ທຕ຺ວາ ທຸຕິຍມ຺ປິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເກນ ເຕ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຕສ຺ສ ປຓ຺ຓສາລາຍ ຫຕ຺ຖິມຄ຺ໂຄ ໂຫຕິ, ໂສ ຫຕ຺ຖີຫິ ອຸປທ຺ທຸໂຕ ‘‘ຫຕ຺ຖີນໍ ເມ ວເສນ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເຕ ປລາເປຫີ’’ຕິ ອາຫ. ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສ ເອກໍ ເຠຣິໍ ອຸປນາເມຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍ ຕເລ ປຫເຏ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕາ ປລາຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ຕເລ ປຫເຏ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ ປຣິວາເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ເຠຣິໍ ທຕ຺ວາ ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເກນ ເຕ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສປິ ປຓ຺ຑຸໂຣຄຘາຕຸໂກວ, ຕສ຺ມາ ‘‘ທຘິນາ ເມ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອາຫ. ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສ ເອກໍ ທຘິຆຏໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ຕຸມ຺ເຫ ອິຈ຺ຉມານາ ອິມໍ ອາສິຎ຺ເຈຍ຺ຍາຖ, ມຫານທີ ຫຸຕ຺ວາ ມໂຫຆໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖປິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວາສິຜຣສຸໂກ ເຊຏ຺ຐຠາຕິກສ຺ສ ອຄ຺ຄິໍ ກໂຣຕິ, ອິຕເຣນ ເຠຣິຕເລ ປຫເຏ ຫຕ຺ຖີ ປລາຍນ຺ຕິ, ກນິຏ຺ໂຐ ທຘິໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ເອໂກ ສູກໂຣ ເອກສ຺ມິໍ ປຸຣາຓຄາມຏ຺ຐາເນ ຈຣນ຺ໂຕ ອານຸຠາວສມ຺ປນ຺ນໍ ເອກໍ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘໍ ອທ຺ທສ. ໂສ ຕໍ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘໍ ມຸເຂນ ຑໍສິຕ຺ວາ ຕສ຺ສານຸຠາເວນ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ເອກໍ ທີປກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຖ ທານິ ມຍາ ວສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ເອກສ຺ສ ອຸທຸມ຺ພຣຣຸກ຺ຂສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘໍ ປຸຣໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິ. ອເຖໂກ ກາສິຣຏ຺ຐວາສີ ມນຸສ຺ໂສ ‘‘ນິຣຸປກາໂຣ ເອສ ອມ຺ຫາກ’’ນ຺ຕິ ມາຕາປິຕູຫິ ເຄຫາ ນິກ຺ກຑ຺ຒິໂຕ ເອກໍ ປຏ຺ຏນຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນາວິການໍ ກມ຺ມກາໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ນາວໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ນາຍ ນາວາຍ ຜລເກ ນິປນ຺ໂນ ຕໍ ທີປກໍ ປຕ຺ວາ ຜລາຜລານິ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ຕໍ ສູກຣໍ ນິທ຺ທາຍນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຓິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອານຸຠາເວນ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຸທຸມ຺ພຣຣຸກ຺ເຂ ນິສີທິຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ສູກໂຣ ອິມສ຺ສ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອານຸຠາເວນ ອາກາສຈາຣິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອິຘ ວສຕິ ມຎ຺ເຎ, ມຍາ ປຐມເມວ ອິມໍ ສູກຣໍ ມາເຣຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ເອກໍ ທຓ຺ຑກໍ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສີເສ ປາເຕຕິ. ສູກໂຣ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມຓິໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ກມ຺ປມາໂນ ວິຘາວຕິ, ຣຸກ຺ເຂ ນິສິນ຺ນປຸຣິໂສ ຫສິ. ສູກໂຣ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ສີເສນ ປຫຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ມໂຕ.

ໂສ ປຸຣິໂສ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມໍສໍ ປຈິຕ຺ວາ ຂາທິຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕມຕ຺ຖເກນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອສ຺ສມປທໍ ທິສ຺ວາ ເຊຏ຺ຐຠາຕິກສ຺ສ ຕາປສສ຺ສ ອສ຺ສເມ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ທ຺ວີຫຕີຫໍ ວສິຕ຺ວາ ຕາປສສ຺ສ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ອກາສິ, ວາສິຜຣສຸກສ຺ສ ອານຸຠາວຎ຺ຈ ປສ຺ສິ. ໂສ ‘‘ອິມໍ ມຍາ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘສ຺ສ ອານຸຠາວໍ ຕາປສສ຺ສ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ມຓິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວາສິຜຣສຸກໍ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຕາປໂສ ອາກາເສນ ຈຣິຕຸກາໂມ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວາສິຜຣສຸກໍ ອທາສິ. ໂສ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວາສິຜຣສຸກໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ວາສິຜຣສຸກ ຕາປສສ຺ສ ສີສໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘໍ ເມ ອາຫຣາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕາປສສ຺ສ ສີສໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘໍ ອາຫຣິ. ໂສ ວາສິຜຣສຸກໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມຕາປສສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕິປາຫໍ ວສິຕ຺ວາ ເຠຣິຍາ ອານຸຠາວໍ ທິສ຺ວາ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘໍ ທຕ຺ວາ ເຠຣິໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ຕສ຺ສປິ ສີສໍ ຉິນ຺ທາເປຕ຺ວາ ກນິຏ຺ຐໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ທຘິຆຏສ຺ສ ອານຸຠາວໍ ທິສ຺ວາ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘໍ ທຕ຺ວາ ທຘິຆຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ຕສ຺ສ ສີສໍ ຉິນ຺ທາເປຕ຺ວາ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘຎ຺ຈ ວາສິຜຣສຸກຎ຺ຈ ເຠຣິຎ຺ຈ ທຘິຆຏຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຍາ ອວິທູເຣ ຐຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ‘‘ຍຸທ຺ຘໍ ວາ ເມ ເທຕຸ ຣຊ຺ຊໍ ວາ’’ຕິ ເອກສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ປຓ຺ຓໍ ປາເຫສິ.

ຣາຊາ ສາສນໍ ສຸຕ຺ວາວ ‘‘ໂຈຣໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິກ຺ຂມິ. ໂສ ເອກໍ ເຠຣິຕລໍ ປຫຣິ, ຈຕຸຣງ຺ຄິນີ ເສນາ ປຣິວາເຣສິ. ຣຎ຺ໂຎ ອວຕ຺ຖຣຓຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ທຘິຆຏໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ມຫານທີ ປວຕ຺ຕິ. ມຫາຊໂນ ທຘິມ຺ຫິ ໂອສີທິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ວາສິຜຣສຸກໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ສີສໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ອາຫ, ວາສິຜຣສຸໂກ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສີສໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປາທມູເລ ນິກ຺ຂິປິ. ເອໂກປິ ອາວຸຘໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ໂສ ມຫນ຺ເຕນ ພເລນ ປຣິວຸໂຕ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຠິເສກໍ ກາເຣຕ຺ວາ ທຘິວາຫໂນ ນາມ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ.

ຕສ຺ເສກທິວສໍ ມຫານທິຍໍ ຊາລກຣຓ຺ຑເກ ກີຬນ຺ຕສ຺ສ ກຓ຺ຓມຸຓ຺ຑທຫໂຕ ເທວປຣິໂຠຄໍ ເອກໍ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຊາເລ ລຄ຺ຄິ, ຊາລໍ ອຸກ຺ຂິປນ຺ຕາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອທໍສຸ. ຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ຆຏປ຺ປມາຓໍ ປຣິມຓ຺ຑລໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ‘‘ກິສ຺ສ ຜລໍ ນາເມຕ’’ນ຺ຕິ ວນຈຣເກ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ພຜລ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຏ຺ຐິໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຍ຺ຍາເນ ໂຣປາເປຕ຺ວາ ຂີໂຣທເກນ ສິຎ຺ຈາເປສິ. ຣຸກ຺ໂຂ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕຕິເຍ ສໍວຈ຺ຉເຣ ຜລໍ ອທາສິ. ອມ຺ພສ຺ສ ສກ຺ກາໂຣ ມຫາ ອໂຫສິ, ຂີໂຣທເກນ ສິຎ຺ຈນ຺ຕິ, ຄນ຺ຘປຎ຺ຈງ຺ຄຸລິກໍ ເທນ຺ຕິ, ມາລາທາມານິ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ຄນ຺ຘເຕເລນ ທີປໍ ຊາເລນ຺ຕິ, ປຣິກ຺ເຂໂປ ປນສ຺ສ ປຏສາຓິຍາ ອໂຫສິ. ຜລານິ ມຘຸຣານິ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓານິ ອເຫສຸໍ. ທຘິວາຫນຣາຊາ ອຎ຺ເຎສໍ ຣາຊູນໍ ອມ຺ພຜລໍ ເປເສນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐິໂຕ ຣຸກ຺ຂນິພ຺ພຕ຺ຕນຠເຍນ ອງ຺ກຸຣນິພ຺ພຕ຺ຕນຏ຺ຐານໍ ມຓ຺ຑູກກຓ຺ຏເກນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ເປເສສິ. ເຕສໍ ອມ຺ພໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິ ໂຣປິຕໍ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ຺ຖ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕາ ຕໍ ກາຣຓໍ ຊານິໍສຸ.

ອເຖໂກ ຣາຊາ ອຸຍ຺ຍານປາລໍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ‘‘ທຘິວາຫນສ຺ສ ອມ຺ພຜລານໍ ຣສໍ ນາເສຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຕກຠາວໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ເປເສສິ. ໂສ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເອໂກ ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ອາຄໂຕ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈາເປຕ຺ວາ ເຕນ ປກ຺ໂກສາປິໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ອຸຍ຺ຍານປາໂລ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາວໍ ວຓ຺ເຓສິ. ຣາຊາ ‘‘ຄຈ຺ຉ ອມ຺ຫາກໍ ອຸຍ຺ຍານປາລສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ໂຫຫີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທ຺ເວ ຊນາ ອຸຍ຺ຍານໍ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ຕິ. ອຘຸນາຄໂຕ ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ອກາລປຸປ຺ຜານິ ສຸຏ຺ຐຸ ປຸປ຺ຜາເປນ຺ໂຕ ອກາລຜລານິ ຄຓ຺ຫາເປນ຺ໂຕ ອຸຍ຺ຍານໍ ຣມຓີຍໍ ອກາສິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ປສີທິຕ຺ວາ ໂປຣາຓກອຸຍ຺ຍານປາລໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ອຸຍ຺ຍານໍ ອທາສິ. ໂສ ອຸຍ຺ຍານສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ຖຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິມ຺ເພ ຈ ຜຄ຺ຄວວລ຺ລິໂຍ ຈ ໂຣເປສິ, ອນຸປຸພ຺ເພນ ນິມ຺ພາ ວຑ຺ຒິໍສຸ, ມູເລຫິ ມູລານິ, ສາຂາຫິ ຈ ສາຂາ ສໍສຏ຺ຐາ ໂອນທ຺ຘວິນທ຺ຘາ ອເຫສຸໍ. ເຕນ ອສາຕອມຘຸຣສໍສຄ຺ເຄນ ຕາວມຘຸຣຜໂລ ອມ຺ໂພ ຕິຕ຺ຕໂກ ຊາໂຕ ນິມ຺ພປຓ຺ຓສທິສຣໂສ, ອມ຺ພຜລານໍ ຕິຕ຺ຕກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ປລາຍິ.

ທຘິວາຫໂນ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອມ຺ພຜລໍ ຂາທນ຺ໂຕ ມຸເຂ ປວິຏ຺ຐໍ ອມ຺ພຣສໍ ນິມ຺ພກສຏໍ ວິຍ ອຊ຺ໂຌຫຣິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ກກ຺ກາເຣຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐຸຠິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສໂກ ອມຈ຺ໂຈ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ປຓ຺ຑິຕ, ອິມສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ໂປຣາຓກປຣິຫາຣໂຕ ປຣິຫີນໍ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິສ຺ສ ຜລໍ ຕິຕ຺ຕກໍ ຊາຕໍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໑.

‘‘ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣສູເປໂຕ, ອມ຺ໂພຍໍ ອຫຸວາ ປຸເຣ;

ຕເມວ ປູຊໍ ລຠມາໂນ, ເກນມ຺ໂພ ກຏຸກປ຺ຜໂລ’’ຕິ.

ອຖສ຺ສ ກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໒.

‘‘ປຸຈິມນ຺ທປຣິວາໂຣ, ອມ຺ໂພ ເຕ ທຘິວາຫນ;

ມູລໍ ມູເລນ ສໍສຏ຺ຐໍ, ສາຂາ ສາຂາ ນິເສວເຣ;

ອສາຕສນ຺ນິວາເສນ, ເຕນມ຺ໂພ ກຏຸກປ຺ຜໂລ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຈິມນ຺ທປຣິວາໂຣຕິ ນິມ຺ພຣຸກ຺ຂປຣິວາໂຣ. ສາຂາ ສາຂາ ນິເສວເຣຕິ ປຸຈິມນ຺ທສ຺ສ ສາຂາໂຍ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສາຂາໂຍ ນິເສວນ຺ຕິ. ອສາຕສນ຺ນິວາເສນາຕິ ອມຘຸເຣຫິ ປຸຈິມນ຺ເທຫິ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ນິວາເສນ. ເຕນາຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ອຍໍ ອມ຺ໂພ ກຏຸກປ຺ຜໂລ ອສາຕຜໂລ ຕິຕ຺ຕກຜໂລ ຊາໂຕຕິ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ປຸຈິມນ຺ເທ ຈ ຜຄ຺ຄວວລ຺ລິໂຍ ຈ ຉິນ຺ທາເປຕ຺ວາ ມູລານິ ອຸທ຺ຘຣາເປຕ຺ວາ ສມນ຺ຕາ ອມຘຸຣປໍສຸໍ ຫຣາເປຕ຺ວາ ມຘຸຣປໍສຸໍ ປກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ຂີໂຣທກສກ຺ຂໂຣທກຄນ຺ໂຘທເກຫິ ອມ຺ພໍ ປຏິຊຄ຺ຄາເປສິ. ໂສ ມຘຸຣສໍສຄ຺ເຄນ ປຸນ ມຘຸໂຣວ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ປກຕິອຸຍ຺ຍານປາລສ຺ເສວ ອຸຍ຺ຍານໍ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອຫເມວ ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ທຘິວາຫນຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໑໘໗] ໗. ຈຕຸມຏ຺ຐຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຸຈ຺ເຈ ວິຏຠິມາຣຸຍ຺ຫາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມຫລ຺ລກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກທິວສໍ ກິຣ ທ຺ວີສຸ ອຄ຺ຄສາວເກສຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉນວິສ຺ສຊ຺ຊນກຖາຍ ນິສິນ຺ເນສຸ ເອໂກ ມຫລ຺ລໂກ ຠິກ຺ຂຸ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍມ຺ປິ ຕຸມ຺ເຫ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມ, ຕຸມ຺ເຫປິ ອຕ຺ຕໂນ ກງ຺ຂໍ ອມ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖຣາ ຕໍ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ປກ຺ກມິໍສຸ. ເຖຣານໍ ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸໍ ນິສິນ຺ນປຣິສາ ສມາຄມສ຺ສ ຠິນ຺ນກາເລ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອກາເລ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ກາຣຓໍ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ ເອຕໍ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອກເຖຕ຺ວາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ປກ຺ກມິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ອໂຫສິ. ອຖ ທ຺ເວ ຫໍສໂປຕກາ ຈິຕ຺ຕກູຏປພ຺ພຕາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ນິສີທິຕ຺ວາ ໂຄຈຣາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕາປິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕກູຏໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກາເລ ເຕສໍ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາໂສ ອໂຫສິ. ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຈ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມ຺ໂມທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ອເຖກທິວສໍ ເຕສຸ ຣຸກ຺ຂຄ຺ເຄ ນິສີທິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖນ຺ເຕສຸ ເອໂກ ສິງ຺ຄາໂລ ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ຐຕ຺ວາ ເຕຫິ ຫໍສໂປຕເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໓.

‘‘ອຸຈ຺ເຈ ວິຏຠິມາຣຸຍ຺ຫ, ມນ຺ຕຍວ຺ໂຫ ຣໂຫຄຕາ;

ນີເຈ ໂອຣຸຍ຺ຫ ມນ຺ຕວ຺ໂຫ, ມິຄຣາຊາປິ ໂສສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸຈ຺ເຈ ວິຏຠິມາຣຸຍ຺ຫາຕິ ປກຕິຍາ ຈ ອຸຈ຺ເຈ ອິມສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ອຸຈ຺ຈຕຣໍ ເອກໍ ວິຏປໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ. ມນ຺ຕຍວ຺ໂຫຕິ ມນ຺ເຕຖ ກເຖຖ. ນີເຈ ໂອຣຸຍ຺ຫາຕິ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນີເຈ ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ມນ຺ເຕຖ. ມິຄຣາຊາປິ ໂສສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ຕານໍ ມິຄຣາຊານໍ ກຕ຺ວາ ອາຫ. ຫໍສໂປຕກາ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຈິຕ຺ຕກູຏເມວ ຄຕາ.

ເຕສໍ ຄຕກາເລ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສິງ຺ຄາລສ຺ສ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໔.

‘‘ຍໍ ສຸວຓ຺ໂຓ ສຸວຓ຺ເຓນ, ເທໂວ ເທເວນ ມນ຺ຕເຍ;

ກິໍ ເຕຕ຺ຖ ຈຕຸມຏ຺ຐສ຺ສ, ພິລໍ ປວິສ ຊມ຺ພຸກາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸວຓ຺ໂຓຕິ ສຸນ຺ທຣວຓ຺ໂຓ. ສຸວຓ຺ເຓນາຕິ ທຸຕິເຍນ ຫໍສໂປຕເກນ. ເທໂວ ເທເວນາຕິ ເຕເຍວ ທ຺ເວ ເທເວ ກຕ຺ວາ ກເຖຕິ. ຈຕຸມຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ສຣີເຣນ ຊາຕິຍາ ສເຣນ ຄຸເຓນາຕິ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ມຏ຺ຐສ຺ສ ສຸທ຺ຘສ຺ສາຕິ ອກ຺ຂຣຕ຺ໂຖ. ອສຸທ຺ຘໍເຍວ ປນ ຕໍ ປສໍສາວຈເນນ ນິນ຺ທນ຺ໂຕ ເອວມາຫ, ຈຕູຫິ ລາມກສ຺ສ ກິໍ ເຕ ເອຕ຺ຖ ສິງ຺ຄາລສ຺ສາຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ‘‘ພິລໍ ປວິສາ’’ຕິ ອິທໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຠຣວາຣມ຺ມຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕໍ ປລາເປນ຺ໂຕ ອາຫ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສິງ຺ຄາໂລ ມຫລ຺ລໂກ ອໂຫສິ, ທ຺ເວ ຫໍສໂປຕກາ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ, ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຈຕຸມຏ຺ຐຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໑໘໘] ໘. ສີຫໂກຕ຺ຖຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສີຫງ຺ຄຸລີ ສີຫນໂຂຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກກາລິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກທິວສໍ ກິຣ ໂກກາລິໂກ ອຎ຺ເຎສຸ ພຫຸສ຺ສຸເຕສຸ ຘມ຺ມໍ ກເຖນ຺ເຕສຸ ສຍມ຺ປິ ກເຖຕຸກາໂມ ອໂຫສີຕິ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ຕໍ ປນ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກກາລິໂກ ອິທາເນວ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ເທນ ປາກໂຏ ຊາໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ປາກໂຏ ອໂຫສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ສີໂຫ ຫຸຕ຺ວາ ເອກາຍ ສິງ຺ຄາລິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສມນ຺ວາຍ ປຸຕ຺ຕໍ ປຏິລຠິ. ໂສ ອງ຺ຄຸລີຫິ ນເຂຫິ ເກສເຣນ ວຓ຺ເຓນ ສຓ຺ຐາເນນາຕິ ອິເມຫິ ອາກາເຣຫິ ປິຕຸສທິໂສ ອໂຫສິ, ສທ຺ເທນ ມາຕຸສທິໂສ. ອເຖກທິວສໍ ເທເວ ວສ຺ສິຕ຺ວາ ວິຄເຕ ສີເຫສຸ ນທິຕ຺ວາ ສີຫກີຬໍ ກີຬນ຺ເຕສຸ ໂສປິ ເຕສໍ ອນ຺ຕເຣ ນທິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ສິງ຺ຄາລິກໍ ນາທໍ ນທິ. ອຖສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ສີຫາ ຕຸຓ຺ຫີ ອເຫສຸໍ. ຕສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ອປໂຣ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສຊາຕິປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ຕາຕ, ອຍໍ ສີໂຫ ວຓ຺ຓາທີຫິ ອມ຺ເຫຫິ ສມາໂນ, ສທ຺ໂທ ປນສ຺ສ ອຎ຺ຎາທິໂສ, ໂກ ນາເມໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໕.

‘‘ສີຫງ຺ຄຸລີ ສີຫນໂຂ, ສີຫປາທປຕິຏ຺ຐິໂຕ;

ໂສ ສີໂຫ ສີຫສງ຺ຆມ຺ຫິ, ເອໂກ ນທຕິ ອຎ຺ຎຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສີຫປາທປຕິຏ຺ຐິໂຕຕິ ສີຫປາເທເຫວ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ. ເອໂກ ນທຕິ ອຎ຺ຎຖາຕິ ເອໂກວ ອວເສສສີເຫຫິ ອສທິເສນ ສິງ຺ຄາລສທ຺ເທນ ນທນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຖາ ນທຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຕາຕ, ເອສ ຕວ ຠາຕາ ສິງ຺ຄາລິຍາ ປຸຕ຺ໂຕ, ຣູເປນ ມຍາ ສທິໂສ, ສທ຺ເທນ ມາຕຣາ ສທິໂສ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສິງ຺ຄາລິປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິຘ ວສນ຺ໂຕ ອປ຺ປສທ຺ໂທ ວສ, ສເຈ ປຸນ ນທິສ຺ສສິ, ສິງ຺ຄາລຠາວໍ ເຕ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ໂອວທນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໖.

‘‘ມາ ຕ຺ວໍ ນທິ ຣາຊປຸຕ຺ຕ, ອປ຺ປສທ຺ໂທ ວເນ ວສ;

ສເຣນ ໂຂ ຕໍ ຊາເນຍ຺ຍຸໍ, ນ ຫິ ເຕ ເປຕ຺ຕິໂກ ສໂຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຣາຊປຸຕ຺ຕາຕິ ສີຫສ຺ສ ມິຄຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ຕ. ອິມຎ຺ຈ ປນ ໂອວາທໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸນ ໂສ ນທິຕຸໍ ນາມ ນ ອຸສ຺ສຫິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສິງ຺ຄາໂລ ໂກກາລິໂກ ອໂຫສິ, ສຊາຕິປຸຕ຺ໂຕ ຣາຫຸໂລ, ມິຄຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສີຫໂກຕ຺ຖຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໑໘໙] ໙. ສີຫຈມ຺ມຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເນຕໍ ສີຫສ຺ສ ນທິຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກກາລິກຎ຺ເຎວ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ສຣຠຎ຺ຎໍ ຠຓິຕຸກາໂມ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກສ຺ສກກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ກສິກມ຺ເມນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ເອໂກ ວາຓິໂຊ ຄທ຺ຣຠຠາຣເກນ ໂວຫາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ໂສ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ຄທ຺ຣຠສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໂຕ ຠຓ຺ຑິກໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ຄທ຺ຣຠໍ ສີຫຈມ຺ເມນ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ສາລິຍວເຂຕ຺ເຕສຸ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ເຂຕ຺ຕຣກ຺ຂກາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສີໂຫ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ອເຖກທິວສໍ ໂສ ວາຓິໂຊ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມທ຺ວາເຣ ນິວາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາຕຣາສໍ ປຈາເປນ຺ໂຕ ຕໂຕ ຄທ຺ຣຠໍ ສີຫຈມ຺ມໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຍວເຂຕ຺ເຕ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ເຂຕ຺ຕຣກ຺ຂກາ ‘‘ສີໂຫ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສກລຄາມວາສິໂນ ອາວຸຘານິ ຄເຫຕ຺ວາ ສງ຺ເຂ ຘເມນ຺ຕາ ເຠຣິໂຍ ວາເທນ຺ຕາ ເຂຕ຺ຕສມີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸນ຺ນທິໍສຸ, ຄທ຺ຣໂຠ ມຣຓຠຍຠີໂຕ ຄທ຺ຣຠຣວໍ ຣວິ. ອຖສ຺ສ ຄທ຺ຣຠຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໗.

‘‘ເນຕໍ ສີຫສ຺ສ ນທິຕໍ, ນ ພ຺ຍຄ຺ຆສ຺ສ ນ ທີປິໂນ;

ປາຣຸໂຕ ສີຫຈມ຺ເມນ, ຊມ຺ໂມ ນທຕິ ຄທ຺ຣໂຠ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຊມ຺ໂມຕິ ລາມໂກ. ຄາມວາສິໂນປິ ຕສ຺ສ ຄທ຺ຣຠຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ອຏ຺ຐີນິ ຠຎ຺ຊນ຺ຕາ ໂປເຖຕ຺ວາ ສີຫຈມ຺ມໍ ອາທາຍ ອຄມໍສຸ.

ອຖ ໂສ ວາຓິໂຊ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ພ຺ຍສນຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ ຄທ຺ຣຠໍ ທິສ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໘.

‘‘ຈິຣມ຺ປິ ໂຂ ຕໍ ຂາເທຍ຺ຍ, ຄທ຺ຣໂຠ ຫຣິຕໍ ຍວໍ;

ປາຣຸໂຕ ສີຫຈມ຺ເມນ, ຣວມາໂນວ ທູສຍີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ອຍໍ ຄທ຺ຣໂຠ ອຕ຺ຕໂນ ຄທ຺ຣຠຠາວໍ ອຊານາເປຕ຺ວາ ສີຫຈມ຺ເມນ ປາຣຸໂຕ ຈິຣມ຺ປິ ກາລໍ ຫຣິຕໍ ຍວໍ ຂາເທຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣວມາໂນວ ທູສຍີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປນ ຄທ຺ຣຠຣວໍ ຣວມາໂນເວສ ອຕ຺ຕານໍ ທູສຍິ, ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ສີຫຈມ຺ມສ຺ສ ໂທໂສຕິ. ຕສ຺ມິໍ ເອວໍ ກເຖນ຺ເຕເຍວ ຄທ຺ຣໂຠ ຕຕ຺ເຖວ ນິປນ຺ໂນ ມຣິ, ວາຓິໂຊປິ ຕໍ ປຫາຍ ປກ຺ກາມິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ວາຓິໂຊ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຄທ຺ຣໂຠ ໂກກາລິໂກ, ປຓ຺ຑິຕກສ຺ສໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສີຫຈມ຺ມຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໑໙໐] ໑໐. ສີລານິສໍສຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ປສ຺ສ ສທ຺ຘາຍ ສີລສ຺ສາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ສທ຺ຘໍ ອຸປາສກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ສທ຺ໂຘ ປສນ຺ໂນ ອຣິຍສາວໂກ ເອກທິວສໍ ເຊຕວນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສາຍໍ ອຈິຣວຕິນທີຕີຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນາວິເກ ນາວໍ ຕີເຣ ຐເປຕ຺ວາ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ຄເຕ ຕິຕ຺ເຖ ນາວໍ ອທິສ຺ວາ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ປີຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນທິໍ ໂອຕຣິ, ປາທາ ອຸທກມ຺ຫິ ນ ໂອສີທິໍສຸ. ໂສ ປຖວີຕເລ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິຍ ເວມຊ຺ຌໍ ຄຕກາເລ ວີຈິໍ ປສ຺ສິ. ອຖສ຺ສ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓາ ປີຕິ ມນ຺ທາ ຊາຕາ, ປາທາ ໂອສີທິຕຸໍ ອາຣຠິໍສຸ, ໂສ ປຸນ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ປີຕິໍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອຸທກປິຏ຺ເຐເນວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອຸປາສກ, ກຈ຺ຈິ ມຄ຺ຄໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອປ຺ປກິລມເຖນ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ປີຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທກປິຏ຺ເຐ ປຕິຏ຺ຐໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ມທ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ໂຂ ປນ, ອຸປາສກ, ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐໍ ລທ຺ໂຘ, ປຸພ຺ເພປິ ອຸປາສກາ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ນາວາຍ ຠິນ຺ນາຍ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕາ ປຕິຏ຺ຐໍ ລຠິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘກາເລ ໂສຕາປນ຺ໂນ ອຣິຍສາວໂກ ເອເກນ ນ຺ຫາປິຕກຸຏຸມ຺ພິເກນ ສທ຺ຘິໍ ນາວໍ ອຠິຣຸຫິ, ຕສ຺ສ ນ຺ຫາປິຕສ຺ສ ຠຣິຍາ ‘‘ອຍ຺ຍ, ອິມສ຺ສ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ຕວ ຠາໂຣ’’ຕິ ນ຺ຫາປິຕໍ ຕສ຺ສ ອຸປາສກສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ນິກ຺ຂິປິ. ອຖ ສາ ນາວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ນາ, ເຕປິ ທ຺ເວ ຊນາ ເອກສ຺ມິໍ ຜລເກ ນິປນ຺ນາ ເອກໍ ທີປກໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ໂສ ນ຺ຫາປິໂຕ ສກຸເຓ ມາເຣຕ຺ວາ ປຈິຕ຺ວາ ຂາທນ຺ໂຕ ອຸປາສກສ຺ສປິ ເທຕິ. ອຸປາສໂກ ‘‘ອລໍ ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ນ ຂາທຕິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອມ຺ຫາກໍ ຐເປຕ຺ວາ ຕີຓິ ສຣຓານິ ອຎ຺ຎາ ປຕິຏ຺ຐາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ໂສ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣິ. ອຖສ຺ສານຸສຣນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ທີປເກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ນາຄຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣໍ ມຫານາວໍ ກຕ຺ວາ ມາເປສິ, ສມຸທ຺ທເທວຕາ ນິຍາມໂກ ອໂຫສິ, ນາວາ ສຕ຺ຕຫິ ຣຕເນຫິ ປູຣຍິຕ຺ຖ, ຕໂຍ ກູປກາ ອິນ຺ທນີລມຓິມຍາ ອເຫສຸໍ, ສຸວຓ຺ຓມໂຍ ລງ຺ກາໂຣ, ຣຊຕມຍານິ ໂຍຕ຺ຕານິ, ສຸວຓ຺ຓມຍານິ ຍຏ຺ຐິຜິຍານິ.

ສມຸທ຺ທເທວຕາ ນາວາຍ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ຊມ຺ພຸທີປຄມິກາ’’ຕິ ໂຆເສສິ. ອຸປາສໂກ ‘‘ມຍໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕນ ຫິ ເອຫິ, ນາວໍ ອຠິຣຸຫາຕິ. ໂສ ນາວໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ນ຺ຫາປິຕໍ ປກ຺ໂກສິ, ສມຸທ຺ທເທວຕາ – ‘‘ຕຸຍ຺ຫຎ຺ເຎວ ລພ຺ຠຕິ, ນ ເອຕສ຺ສາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິໍກາຣຓາ’’ຕິ? ‘‘ເອຕສ຺ສ ສີລຄຸຓາຈາໂຣ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ກາຣຓໍ. ອຫຎ຺ຫິ ຕຸຍ຺ຫໍ ນາວໍ ອາຫຣິໍ, ນ ເອຕສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ໂຫຕຸ, ອຫໍ ອຕ຺ຕນາ ທິນ຺ນທາເນນ ຣກ຺ຂິຕສີເລນ ຠາວິຕຠາວນາຍ ເອຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ. ນ຺ຫາປິໂຕ ‘‘ອນຸໂມທາມິ, ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ເທວຕາ ‘‘ອິທານິ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕມ຺ປິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ຊເນ ສມຸທ຺ທາ ນິກ຺ຂາເມຕ຺ວາ ນທິຍາ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ເຕສໍ ເຄເຫ ຘນໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ປຓ຺ຑິເຕເຫວ ສທ຺ຘິໍ ສໍສຄ຺ໂຄ ນາມ ກາຕພ຺ໂພ. ສເຈ ຫິ ອິມສ຺ສ ນ຺ຫາປິຕສ຺ສ ອິມິນາ ອຸປາສເກນ ສທ຺ຘິໍ ສໍສຄ຺ໂຄ ນາຠວິສ຺ສ, ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌເຍວ ນສ຺ສິສ຺ສາ’’ຕິ ປຓ຺ຑິຕສໍສຄ຺ຄຄຸຓໍ ກຖຍມານາ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໗໙.

‘‘ປສ຺ສ ສທ຺ຘາຍ ສີລສ຺ສ, ຈາຄສ຺ສ ຈ ອຍໍ ຜລໍ;

ນາໂຄ ນາວາຍ ວຓ຺ເຓນ, ສທ຺ຘໍ ວຫຕຸປາສກໍ.

໘໐.

‘‘ສພ຺ຠິເຣວ ສມາເສຖ, ສພ຺ຠິ ກຸພ຺ເພຖ ສນ຺ຖວໍ;

ສຕຎ຺ຫິ ສນ຺ນິວາເສນ, ໂສຕ຺ຖິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນ຺ຫາປິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປສ຺ສາຕິ ກຎ຺ຈິ ອນິຍເມຕ຺ວາ ປສ຺ສຖາຕິ ອາລປຕິ. ສທ຺ຘາຍາຕິ ໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣາຍ ສທ຺ຘາຍ. ສີເລປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຈາຄສ຺ສາຕິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມປຣິຈ຺ຈາຄສ຺ສ ເຈວ ກິເລສປຣິຈ຺ຈາຄສ຺ສ ຈ. ອຍໍ ຜລນ຺ຕິ ອິທໍ ຜລໍ, ຄຸຓໍ ອານິສໍສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ຈາຄສ຺ສ ຈ ຜລໍ ປສ຺ສ, ອຍໍ ນາໂຄ ນາວາຍ ວຓ຺ເຓນາຕິ ເອວມ຺ເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ນາວາຍ ວຓ຺ເຓນາຕິ ນາວາຍ ສຓ຺ຐາເນນ. ສທ຺ຘນ຺ຕິ ຕີສຸ ຣຕເນສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕສທ຺ຘໍ. ສພ຺ຠິເຣວາຕິ ປຓ຺ຑິເຕຫິເຍວ. ສມາເສຖາຕິ ເອກໂຕ ອາວເສຍ຺ຍ, ອຸປວເສຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸພ຺ເພຖາຕິ ກເຣຍ຺ຍ. ສນ຺ຖວນ຺ຕິ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖວໍ. ຕຓ຺ຫາສນ຺ຖໂວ ປນ ເກນຈິປິ ສທ຺ຘິໍ ນ ກາຕພ຺ໂພ. ນ຺ຫາປິໂຕຕິ ນ຺ຫາປິຕກຸຏຸມ຺ພິໂກ. ‘‘ນຫາປິໂຕ’’ຕິປິ ປາໂຐ.

ເອວໍ ສມຸທ຺ທເທວຕາ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ໂອວທິຕ຺ວາ ນາຄຣາຊານໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິມານເມວ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸປາສໂກ ສກທາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ໂສຕາປນ຺ນອຸປາສໂກ ປຣິນິພ຺ພາຍິ, ນາຄຣາຊາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ສມຸທ຺ທເທວຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສີລານິສໍສຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ອສທິສວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ອສທິສຎ຺ຈ ສງ຺ຄາມໍ, ວາໂລທກໍ ຄິຣິທຕ຺ຕໍ;

ນຠິຣຕິ ທຘິວາຫໍ, ຈຕຸມຏ຺ຐໍ ສີຫໂກຏ຺ຐໍ;

ສີຫຈມ຺ມໍ ສີລານິສໍສໍ.

໕. ຣຸຫກວຄ຺ໂຄ

[໑໙໑] ໑. ຣຸຫກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອປິ ຣຸຫກ ຉິນ຺ນາປີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາປໂລຠນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ອຏ຺ຐກນິປາເຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໘.໖໐ ອາທໂຍ) ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ສຕ຺ຖາ ປນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ອຍໍ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ອິຕ຺ຖີ ອນຕ຺ຖກາຣິກາ, ປຸພ຺ເພປິ ເຕ ເອສາ ສຣາຊິກາຍ ປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ ລຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ເຄຫາ ນິກ຺ຂມນາກາຣໍ ກາເຣສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕສ຺ສ ຣຸຫໂກ ນາມ ປຸໂຣຫິໂຕ ອໂຫສິ, ຕສ຺ສ ປຸຣາຓີ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ຠຣິຍາ. ຣາຊາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອສ຺ສຠຓ຺ຑເກນ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ອສ຺ສໍ ອທາສິ. ໂສ ຕໍ ອສ຺ສໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຣຎ຺ໂຎ ອຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຖ ນໍ ອລງ຺ກຕອສ຺ສສ຺ສ ປິຏ຺ເຐ ນິສີທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ຕຫິໍ ຕຫິໍ ຐິຕາ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ອໂຫ ອສ຺ສສ຺ສ ຣູປໍ, ອໂຫ ອສ຺ໂສ ໂສຠຕີ’’ຕິ ອສ຺ສເມວ ປສໍສນ຺ຕິ. ໂສ ເຄຫໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ຠຣິຍໍ ອາມນ຺ເຕສິ – ‘‘ຠທ຺ເທ, ອມ຺ຫາກໍ ອສ຺ໂສ ອຕິວິຍ ໂສຠຕິ, ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ຐິຕາ ມນຸສ຺ສາ ອມ຺ຫາກໍ ອສ຺ສເມວ ວຓ຺ເຓນ຺ຕີ’’ຕິ. ສາ ປນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ໂຖກໍ ຉິນ຺ນິກາ ຘຸຕ຺ຕິກຘາຕຸກາ, ເຕນ ນໍ ເອວມາຫ – ‘‘ອຍ຺ຍ, ຕ຺ວໍ ອສ຺ສສ຺ສ ໂສຠນກາຣຓໍ ນ ຊານາສິ, ອຍໍ ອສ຺ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ອລງ຺ກຕໍ ອສ຺ສຠຓ຺ຑກໍ ນິສ຺ສາຍ ໂສຠຕິ, ສເຈ ຕ຺ວມ຺ປິ ອສ຺ໂສ ວິຍ ໂສຠິຕຸກາໂມ ອສ຺ສຠຓ຺ຑກໍ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣວີຖິໍ ໂອຣຸຍ຺ຫ ອສ຺ໂສ ວິຍ ປາເທ ໂກຏ຺ຏຍມາໂນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປສ຺ສ, ຣາຊາປິ ຕໍ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສຕິ, ມນຸສ຺ສາປິ ຕຎ຺ເຎວ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ.

ໂສ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກຊາຕິໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ນາມ ກາຣເຓນ ສາ ມໍ ວທຕີ’’ຕິ ອຊານິຕ຺ວາ ຕຖາສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ຕຖາ ອກາສິ. ເຍ ເຍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ເຕ ປຣິຫາສໍ ກໂຣນ຺ຕາ ‘‘ໂສຠຕິ ອາຈຣິໂຍ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ຣາຊາ ປນ ນໍ ‘‘ກິໍ, ອາຈຣິຍ, ປິຕ຺ຕໍ ເຕ ກຸປິຕໍ, ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກສິ ຊາໂຕ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ລຊ຺ຊາເປສິ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ອຍຸຕ຺ຕໍ ມຍາ ກຕ’’ນ຺ຕິ ລຊ຺ຊິໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຍມ຺ຫິ ສຣາຊິກາຍ ປຣິສາຍ ອນ຺ຕເຣ ລຊ຺ຊາປິໂຕ, ໂປເຖຕ຺ວາ ຕໍ ນິກ຺ກຑ຺ຒິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຄຫໍ ອຄມາສິ. ຘຸຕ຺ຕິກພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ຕສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອາຄມນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ປຸເຣຕຣຎ຺ເຎວ ຈູຬທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣາຊນິເວສນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈຕູຫປຎ຺ຈາຫໍ ຕຕ຺ເຖວ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ປຸໂຣຫິຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ອາຈຣິຍ, ມາຕຸຄາມສ຺ສ ນາມ ໂທໂສ ໂຫຕິເຍວ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ຂມິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຂມາປນຕ຺ຖາຍ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໑.

‘‘ອປິ ຣຸຫກ ຉິນ຺ນາປິ, ຊິຍາ ສນ຺ຘີຍເຕ ປຸນ;

ສນ຺ຘີຍສ຺ສຸ ປຸຣາຓິຍາ, ມາ ໂກຘສ຺ສ ວສໍ ຄມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ໂຠ ຣຸຫກ, ນນຸ ຉິນ຺ນາປິ ຘນຸຊິຍາ ປຸນ ສນ຺ຘີຍຕິ ຆຏີຍຕິ, ເອວເມວ ຕ຺ວມ຺ປິ ປຸຣາຓິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຘີຍສ຺ສຸ, ໂກຘສ຺ສ ວສໍ ມາ ຄມີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣຸຫໂກ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໘໒.

‘‘ວິຊ຺ຊມາເນສຸ ວາເກສຸ, ວິຊ຺ຊມາເນສຸ ກາຣິສຸ;

ອຎ຺ຎໍ ຊິຍໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ອລຎ຺ເຎວ ປຸຣາຓິຍາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ມຫາຣາຊ, ຘນຸກາຣມຸທຸວາເກສຸ ຈ ຊິຍກາຣເກສຸ ຈ ມນຸສ຺ເສສຸ ວິຊ຺ຊມາເນສຸ ອຎ຺ຎໍ ຊິຍໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ອິມາຍ ຉິນ຺ນາຍ ປຸຣາຓິຍາ ຊິຍາຍ ອລໍ, ນຕ຺ຖິ ເມ ໂກຈິ ອຕ຺ໂຖຕິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ອາເນສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ, ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ ອໂຫສິ, ຣຸຫໂກ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ, ພາຣາຓສິຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຣຸຫກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໑໙໒] ໒. ສິຣິກາຬກຓ຺ຓິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອິຕ຺ຖີ ສິຍາ ຣູປວຕີຕິ ອິທໍ ສິຣິກາຬກຓ຺ຓິຊາຕກໍ ມຫາອຸມງ຺ຄຊາຕເກ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ.

ສິຣິກາຬກຓ຺ຓິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໑໙໓] ໓. ຈູຬປທຸມຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຍເມວ ສາ ອຫມປິ ໂສ ອນຎ຺ໂຎຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ອຸມ຺ມາທນ຺ຕີຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໐.໕໗ ອາທໂຍ) ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ໂສ ປນ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖາຣາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠຄວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເກນ ປນ ຕ຺ວໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐາປິໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອກໍ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ມາຕຸຄາມໍ ທິສ຺ວາ ກິເລສານຸວຕ຺ຕໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ, ມາຕຸຄາໂມ ນາມ ອກຕຎ຺ຎູ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠີ ພຫຸມາຍາ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ອຕ຺ຕໂນ ທກ຺ຂິຓຊາຓຸໂລຫິຕໍ ປາເຍຕ຺ວາ ຍາວຊີວິຕທານມ຺ປິ ທຕ຺ວາ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ລຠິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ຈສ຺ສ ‘‘ປທຸມກຸມາໂຣ’’ຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ຕສ຺ສ ອປເຣນ ຉ ກນິຏ຺ຐຠາຕິກາ ອເຫສຸໍ. ເຕ ສຕ຺ຕປິ ຊນາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ຕາ ຆຣາວາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສຫາຍາ ວິຍ ວິຈຣນ຺ຕິ. ອເຖກທິວສໍ ຣາຊາ ຣາຊງ຺ຄຓໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຐິໂຕ ເຕ ມຫາປຣິວາເຣນ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມ ມໍ ວຘິຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊມ຺ປິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ອາສງ຺ກໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ເຕ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ – ‘‘ຕາຕາ, ຕຸມ຺ເຫ ອິມສ຺ມິໍ ນຄເຣ ວສິຕຸໍ ນ ລຠຖ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມມ ອຈ຺ຈເຍນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸລສນ຺ຕກໍ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ປິຕຸ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ໂຣທິຕ຺ວາ ກນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຆຣານິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຊາປຕິໂຍ ອາທາຍ ‘‘ຍຕ຺ຖ ວາ ຕຕ຺ຖ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຊີວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ເອກໍ ກນ຺ຕາຣໍ ປຕ຺ວາ ອນ຺ນປານໍ ອລຠມານາ ຂຸທໍ ອຘິວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ‘‘ມຍໍ ຊີວມານາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ລຠິສ຺ສາມາ’’ຕິ ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ຠຣິຍໍ ມາເຣຕ຺ວາ ເຕຣສ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ຠຣິຍາຍ ຈ ລທ຺ຘໂກຏ຺ຐາເສສຸ ເອກໍ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ທ຺ເວປິ ຂາທິໍສຸ. ເອວໍ ຉ ທິວເສ ຉ ອິຕ຺ຖິໂຍ ມາເຣຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທິໍສຸ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ທິວເສ ທິວເສ ເອເກກໍ ຐເປຕ຺ວາ ຉ ໂກຏ຺ຐາເສ ຐເປສິ. ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ‘‘ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຠຣິຍໍ ມາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຕ ຉ ໂກຏ຺ຐາເສ ເຕສໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ຕາວ ອິເມ ຉ ໂກຏ຺ຐາເສ ຂາທຖ, ສ຺ເວ ຊານິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕສໍ ມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍນກາເລ ຠຣິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປລາຍິ. ສາ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຂນ຺ເຘນາທາຍ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນເວລາຍ ກນ຺ຕາຣາ ນິກ຺ຂມິ. ສາ ສູຣິເຍ ອຸຄ຺ຄເຕ ‘‘ປິປາສິຕາມ຺ຫິ, ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຸທກໍ ນຕ຺ຖິ, ຠທ຺ເທ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຖິເຕ ຂຄ຺ເຄນ ທກ຺ຂິຓຊາຓຸກໍ ປຫຣິຕ຺ວາ – ‘‘ຠທ຺ເທ, ປານີຍໍ ນຕ຺ຖິ, ອິທໍ ປນ ເມ ທກ຺ຂິຓຊາຓຸໂລຫິຕໍ ປິວມານາ ນິສີທາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຕຖາ ອກາສິ. ເຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ມຫາຄງ຺ຄໍ ປຕ຺ວາ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຈ ຜລາຜລໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຄງ຺ຄານິວຕ຺ຕເນ ອສ຺ສມປທໍ ມາເປຕ຺ວາ ວາສໍ ກປ຺ເປສຸໍ.

ອເຖກທິວສໍ ອຸປຣິຄງ຺ຄາຍ ຣາຊາປຣາຘິກໍ ໂຈຣໍ ຫຕ຺ຖປາເທ ຈ ກຓ຺ຓນາສຎ຺ຈ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ອມ຺ພຓເກ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ມຫາຄງ຺ຄາຍ ປວາເຫສຸໍ. ໂສ ມຫນ຺ຕໍ ອຏ຺ຏສ຺ສຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕໍ ຐານໍ ປາປຸຓິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ກຣຸຓໍ ປຣິເທວິຕສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ໂຕ ມຍິ ຐິເຕ ມາ ນສ຺ສີ’’ຕິ ຄງ຺ຄາຕີຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອຸຕ຺ຕາເຣຕ຺ວາ ອສ຺ສມປທໍ ອາເນຕ຺ວາ ກາສາວໂຘວນເລປນາທີຫິ ວຓປຏິກມ຺ມໍ ອກາສິ. ຠຣິຍາ ປນສ຺ສ ‘‘ເອວຣູປໍ ນາມ ທຸສ຺ສີລໍ ກຸຓ຺ຐໍ ຄງ຺ຄາຍ ອາວາເຫຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ໂຕ ວິຈຣຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ກຸຓ຺ຐໍ ຊິຄຸຈ຺ຉມານາ ນິຏ຺ຐຸຠນ຺ຕີ ວິຈຣຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ວເຓສຸ ສໍວິຣຸຬ຺ເຫສຸ ຠຣິຍາຍ ສທ຺ຘິໍ ຕໍ ອສ຺ສມປເທເຍວ ຐເປຕ຺ວາ ອຏວິໂຕ ຜລາຜລານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕຎ຺ຈ ຠຣິຍຎ຺ຈ ໂປເສສິ. ເຕສຸ ເອວໍ ວສນ຺ເຕສຸ ສາ ອິຕ຺ຖີ ເອຕສ຺ມິໍ ກຸຓ຺ເຐ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອນາຈາຣໍ ຈຣິຕ຺ວາ ເອເກນຸປາເຍນ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ມາເຣຕຸກາມາ ຫຸຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ສາມິ, ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອໍເສ ນິສີທິຕ຺ວາ ກນ຺ຕາຣາ ນິກ຺ຂມມານາ ເອກໍ ປພ຺ພຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອຍ຺ເຍ ປພ຺ພຕມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕເທວເຕ ‘ສເຈ ອຫໍ ສາມິເກນ ສທ຺ຘິໍ ອໂຣຄາ ຊີວິຕໍ ລຠິສ຺ສາມິ, ພລິກມ຺ມໍ ເຕ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຍາຈິໍ, ສາ ມໍ ອິທານິ ອຸຕ຺ຕາເສຕິ, ກໂຣມສ຺ສາ ພລິກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ມາຍໍ ອຊານນ຺ໂຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ພລິກມ຺ມໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕາຍ ພລິຠາຊນໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖກໍ ອຠິຣຸຫິ. ອຖ ນໍ ສາ ເອວມາຫ – ‘‘ສາມິ, ເທວຕາຍປິ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ອຸຕ຺ຕມເທວຕາ, ປຐມໍ ຕາວ ຕໍ ວນປຸປ຺ເຜຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ເທວຕາຍ ພລິກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປປາຕາຠິມຸຂໍ ຐເປຕ຺ວາ ວນປຸປ຺ເຜຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕຸກາມາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິປສ຺ເສ ຐຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິຍໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ປປາເຕ ປາເຕຕ຺ວາ ‘‘ທິຏ຺ຐາ ເມ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐີ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐມານສາ ປພ຺ພຕາ ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ກຸຓ຺ຐສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ປປາຕານຸສາເຣນ ປພ຺ພຕາ ປຕນ຺ໂຕ ອຸທຸມ຺ພຣຣຸກ຺ຂມຕ຺ຖເກ ເອກສ຺ມິໍ ອກຓ຺ຏເກ ປຕ຺ຕສຎ຺ຉນ຺ເນ ຄຸມ຺ເພ ລຄ຺ຄິ, ເຫຏ຺ຐາປພ຺ພຕໍ ປນ ໂອໂຣຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ໂສ ອຸທຸມ຺ພຣຜລານິ ຂາທິຕ຺ວາ ສາຂນ຺ຕເຣ ນິສີທິ. ອເຖໂກ ມຫາສຣີໂຣ ໂຄຘຣາຊາ ເຫຏ຺ຐາປພ຺ພຕປາທໂຕ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ອຸທຸມ຺ພຣຜລານິ ຂາທຕິ. ໂສ ຕໍ ທິວສໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປລາຍິ, ປຸນທິວເສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ປສ຺ເສ ຜລານິ ຂາທິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ໂສ ເອວໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາສໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ອິມໍ ຐານໍ ເກນ ກາຣເຓນ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ນາມ ກາຣເຓນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ມາ ຠາຍີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ປິຏ຺ຐິຍໍ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມຫາມຄ຺ເຄ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ອິມິນາ ມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎເມວ ປາວິສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກໍ ຄາມກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ວສນ຺ໂຕ ປິຕຸ ກາລກຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸລສນ຺ຕເກ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປທຸມຣາຊາ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ທສ ຣາຊຘມ຺ເມ ອໂກເປຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ຈຕູສຸ ນຄຣທ຺ວາເຣສຸ ນຄຣມຊ຺ເຌ ນິເວສນທ຺ວາເຣຕິ ຉ ທານສາລາໂຍ ກາເຣຕ຺ວາ ເທວສິກໍ ຉ ສຕສຫສ຺ສານິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ທານໍ ອທາສິ.

ສາປິ ໂຂ ອິຕ຺ຖີ ຕໍ ກຸຓ຺ຐໍ ຂນ຺ເຘ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສປເຖ ຠິກ຺ຂໍ ຈຣມານາ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ຕໍ ກຸຓ຺ຐໍ ໂປເສສິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ອຍໍ ເຕ ກິໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຍມານາ ‘‘ອຫໍ ເອຕສ຺ສ ມາຕຸລຘີຕາ, ປິຕຸຈ຺ຉາປຸຕ຺ໂຕ ເມ ເອໂສ, ເອຕສ຺ເສວ ມໍ ອທໍສຸ, ສາຫໍ ວຊ຺ຌປ຺ປຕ຺ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ສາມິກໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຣິຫຣນ຺ຕີ ຠິກ຺ຂໍ ຈຣິຕ຺ວາ ໂປເສມີ’’ຕິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ອຍໍ ປຕິພ຺ພຕາ’’ຕິ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ພຫຸຕຣໍ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ອທໍສຸ. ອປເຣ ປນ ຊນາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ຕ຺ວໍ ມາ ເອວໍ ວິຈຣິ, ປທຸມຣາຊາ ພາຣາຓສິຍໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕິ, ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ສງ຺ໂຂເຠຕ຺ວາ ທານໍ ເທຕິ, ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕຸສ຺ສິສ຺ສຕິ, ຕຸຏ຺ໂຐ ເຕ ພຫຸໍ ຘນໍ ທສ຺ສຕິ, ຕວ ສາມິກໍ ອິເຘວ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ຖິຣໍ ກຕ຺ວາ ເວຕ຺ຕປຈ຺ຉິໍ ອທໍສຸ. ສາ ອນາຈາຣາ ຕໍ ກຸຓ຺ຐໍ ເວຕ຺ຕປຈ຺ຉິຍໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທານສາລາສຸ ຠຸຎ຺ຊມານາ ວິຈຣຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອລງ຺ກຕຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘວຣຄໂຕ ທານຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ວາ ທສນ຺ນໍ ວາ ສຫຕ຺ຖາ ທານໍ ທຕ຺ວາ ປຸນ ເຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ສາ ອນາຈາຣາ ຕໍ ກຸຓ຺ຐໍ ປຈ຺ຉິຍໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຄມນມຄ຺ເຄ ອຏ຺ຐາສິ.

ຣາຊາ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເອກາ, ເທວ, ປຕິພ຺ພຕາ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ກຸຓ຺ຐໍ ປຈ຺ຉິຍາ ນີຫຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ເຕ ກິໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ສາ ‘‘ປິຕຸຈ຺ຉາປຸຕ຺ໂຕ ເມ, ເທວ, ກຸລທຕ຺ຕິໂກ ສາມິໂກ’’ຕິ ອາຫ. ມນຸສ຺ສາ ຕໍ ອນ຺ຕຣໍ ອຊານນ຺ຕາ ‘‘ອໂຫ ປຕິພ຺ພຕາ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ອນາຈາຣິຕ຺ຖິໍ ວຓ຺ຓຍິໍສຸ. ປຸນ ຣາຊາ ‘‘ອຍໍ ເຕ ກຸຓ຺ໂຐ ກຸລທຕ຺ຕິໂກ ສາມິໂກ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ສາ ຣາຊານໍ ອສຎ຺ຊານນ຺ຕີ ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ ສູຣາ ຫຸຕ຺ວາ ກເຖສິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ກິໍ ເອສ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ, ນນຸ ຕ຺ວໍ ປທຸມກຸມາຣສ຺ສ ຠຣິຍາ ອສຸກຣຎ຺ໂຎ ຘີຕາ, ອສຸກາ ນາມ ມມ ຊາຓຸໂລຫິຕໍ ປິວິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ກຸຓ຺ເຐ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ມໍ ປປາເຕ ປາເຕສິ. ສາ ອິທານິ ຕ຺ວໍ ນລາເຏນ ມຈ຺ຈຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມໍ ‘ມໂຕ’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ອິມໍ ຐານໍ ອາຄຕາ, ນນຸ ອຫໍ ຊີວາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອມຈ຺ເຈ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ, ອມຈ຺ຈາ ນນຸ ຈາຫໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ປຸຏ຺ໂຐ ເອວໍ ກເຖສິໍ ‘ມມ ກນິຏ຺ຐຠາຕິກາ ຉ ອິຕ຺ຖິໂຍ ມາເຣຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທິໍສຸ, ອຫໍ ປນ ມຍ຺ຫໍ ຠຣິຍໍ ອໂຣຄໍ ກຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຕີຣໍ ເນຕ຺ວາ ອສ຺ສມປເທ ວສນ຺ໂຕ ເອກໍ ວຊ຺ຌປ຺ປຕ຺ຕໍ ກຸຓ຺ຐໍ ອຸຕ຺ຕາເຣຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄິໍ. ສາ ອິຕ຺ຖີ ເອຕສ຺ມິໍ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ມໍ ປພ຺ພຕປາເທ ປາເຕສິ. ອຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕຕາຍ ຊີວິຕໍ ລຠິ’ນ຺ຕິ. ຍາຍ ອຫໍ ປພ຺ພຕາ ປາຕິໂຕ, ນ ສາ ອຎ຺ຎາ, ເອສາ ທຸສ຺ສີລາ, ໂສປິ ວຊ຺ຌປ຺ປຕ຺ໂຕ ກຸຓ຺ໂຐ ນ ອຎ຺ໂຎ, ອຍເມວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໘໕.

‘‘ອຍເມວ ສາ ອຫມປິ ໂສ ອນຎ຺ໂຎ, ອຍເມວ ໂສ ຫຕ຺ຖຈ຺ຉິນ຺ໂນ ອນຎ຺ໂຎ;

ຍມາຫ ‘ໂກມາຣປຕີ ມມ’ນ຺ຕິ, ວຊ຺ຌິຕ຺ຖິໂຍ ນຕ຺ຖິ ອິຕ຺ຖີສຸ ສຈ຺ຈໍ.

໘໖.

‘‘ອິມຎ຺ຈ ຊມ຺ມໍ ມຸສເລນ ຫນ຺ຕ຺ວາ, ລຸທ຺ທໍ ຉວໍ ປຣທາຣູປເສວິໍ;

ອິມິສ຺ສາ ຈ ນໍ ປາປປຕິພ຺ພຕາຍ, ຊີວນ຺ຕິຍາ ຉິນ຺ທຖ ກຓ຺ຓນາສ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍມາຫ ໂກມາຣປຕີ ມມນ຺ຕິ ຍໍ ເອສາ ‘‘ອຍໍ ເມ, ໂກມາຣປຕິ, ກຸລທຕ຺ຕິໂກ ສາມິໂກ’’ຕິ ອາຫ, ອຍເມວ ໂສ, ນ ອຎ຺ໂຎ. ‘‘ຍມາຫຸ, ໂກມາຣປຕີ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ອຍເມວ ຫິ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ລິຂິໂຕ, ຕສ຺ສາປິ ອຍເມວຕ຺ໂຖ, ວຈນວິປລ຺ລາໂສ ປເນຕ຺ຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຍຎ຺ຫິ ຣຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕເທວ ອິຘ ອາຄຕໍ. ວຊ຺ຌິຕ຺ຖິໂຍຕິ ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາມ ວຊ຺ຌາ ວຘິຕພ຺ພາ ເອວ. ນຕ຺ຖິ ອິຕ຺ຖີສຸ ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ເອຕາສຸ ສຠາໂວ ນາເມໂກ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ອິມຎ຺ຈ ຊມ຺ມ’’ນ຺ຕິອາທິ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ເຕສໍ ທຓ຺ຑາຓາປນວເສນ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ຊມ຺ມນ຺ຕິ ລາມກໍ. ມຸສເລນ ຫນ຺ຕ຺ວາຕິ ມຸສເລນ ຫນິຕ຺ວາ ໂປເຖຕ຺ວາ ອຏ຺ຐີນິ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ. ລຸທ຺ທນ຺ຕິ ທາຣຸຓໍ. ຉວນ຺ຕິ ຄຸຓາຠາເວນ ນິຊ຺ຊີວໍ ມຕສທິສໍ. ອິມິສ຺ສາ ຈ ນນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ນນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ອິມິສ຺ສາ ຈ ປາປປຕິພ຺ພຕາຍ ອນາຈາຣາຍ ທຸສ຺ສີລາຍ ຊີວນ຺ຕິຍາວ ກຓ຺ຓນາສໍ ຉິນ຺ທຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂກຘໍ ອຘິວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເອວໍ ເຕສໍ ທຓ຺ຑໍ ອາຓາເປຕ຺ວາປິ ນ ຕຖາ ກາເຣສິ. ໂກປໍ ປນ ມນ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ຍຖາ ສາ ປຈ຺ຉິໍ ສີສໂຕ ໂອໂຣເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວໍ ຄາຬ຺ຫຕຣໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ກຸຓ຺ຐໍ ຕຕ຺ຖ ປກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊິຕາ ນີຫຣາເປສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ຉ ຠາຕໂຣ ອຎ຺ຎຕຣາ ເຖຣາ ອເຫສຸໍ, ຠຣິຍາ ຈິຎ຺ຈມາຓວິກາ, ກຸຓ຺ໂຐ ເທວທຕ຺ໂຕ, ໂຄຘຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ປທຸມຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຈູຬປທຸມຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໑໙໔] ໔. ມຓິໂຈຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນ ສນ຺ຕິ ເທວາ ປວສນ຺ຕິ ນູນາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກນ຺ຕໍ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ປນ ສຕ຺ຖາ ‘‘ເທວທຕ຺ໂຕ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ມຍ຺ຫໍ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກຕິເຍວ, ປຣິສກ຺ກນ຺ໂຕປິ ປນ ມໍ ວຘິຕຸໍ ນາສກ຺ຂີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິໂຕ ອວິທູເຣ ຄາມເກ ຄຫປຕິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ວຍປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ພາຣາຓສິໂຕ ກຸລຘີຕຣໍ ອາເນສຸໍ, ສາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ອໂຫສິ ອຠິຣູປາ ທສ຺ສນີຍາ ເທວຈ຺ຉຣາ ວິຍ ປຸປ຺ຜລຕາ ວິຍ ລຬມານາ ມຕ຺ຕກິນ຺ນຣີ ວິຍ ຈ ສຸຊາຕາຕິ ນາເມນ ປຕິພ຺ພຕາ ສີລາຈາຣສມ຺ປນ຺ນາ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ນາ. ນິຈ຺ຈກາລມ຺ປິສ຺ສາ ປຕິວຕ຺ຕໍ ສສ຺ສຸວຕ຺ຕໍ ສສຸຣວຕ຺ຕຎ຺ຈ ກຕເມວ ໂຫຕິ, ສາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປິຍາ ອໂຫສິ ມນາປາ. ອິຕິ ອຸໂຠປິ ເຕ ສມ຺ໂມທມານາ ເອກຈິຕ຺ຕາ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິໍສຸ.

ອເຖກທິວສໍ ສຸຊາຕາ ‘‘ມາຕາປິຕໂຣ ທຏ຺ຐຸກາມາມ຺ຫີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠທ຺ເທ, ມຄ຺ຄປາເຖຍ຺ຍໍ ປໂຫນກໍ ປຏິຍາເທຫີ’’ຕິ ຂຊ຺ຊວິກຕິໍ ປຈາເປຕ຺ວາ ຂຊ຺ຊກາທີນິ ຍານເກ ຐເປຕ຺ວາ ຍານກໍ ປາເຊນ຺ໂຕ ຍານກສ຺ສ ປຸຣໂຕ ອໂຫສິ, ອິຕຣາ ປຈ຺ຉໂຕ. ເຕ ນຄຣສມີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍານກໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ປຸນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຍານກໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ນິສີທິ, ສຸຊາຕາ ວຕ຺ຖານິ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ນິສີທິ. ຍານກສ຺ສ ອນ຺ໂຕນຄຣໍ ປວິຏ຺ຐກາເລ ພາຣາຓສິຣາຊາ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘວຣຄໂຕ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕໍ ປເທສໍ ອຄມາສິ. ສຸຊາຕາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຍານກສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ປທສາ ປາຍາສິ. ຣາຊາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສາ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອາກຑ຺ຒິຍມານໂລຈໂນ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເອກໍ ອມຈ຺ຈໍ ອາຓາເປສິ – ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ ເອຕິສ຺ສາ ສສ຺ສາມິກຠາວໍ ວາ ອສ຺ສາມິກຠາວໍ ວາ ຊານາຫີ’’ຕິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ສສ຺ສາມິກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສສ຺ສາມິກາ ກິຣ, ເທວ, ຍານເກ ນິສິນ຺ໂນ ປຸຣິໂສ ເອຕິສ຺ສາ ສາມິໂກ’’ຕິ ອາຫ.

ຣາຊາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕໍ ວິໂນເທຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ກິເລສາຕຸໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ເອເກນ ນໍ ອຸປາເຍນ ມາຣາເປຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖິໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກໍ ປຸຣິສໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ໂຠ, ອິມໍ ຈູຬາມຓິໍ ວີຖິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ເອຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຍານເກ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອຫີ’’ຕິ ຈູຬາມຓິໍ ທຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍານເກ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ຐປິໂຕ ເມ, ເທວາ’’ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ‘‘ຈູຬາມຓິ ເມ ນຏ຺ໂຐ’’ຕິ ອາຫ, ມນຸສ຺ສາ ເອກໂກລາຫລໍ ອກໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ສພ຺ພທ຺ວາຣານິ ປິທຫິຕ຺ວາ ສຎ຺ຈາຣໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຈຣໍ ປຣິເຍສຖາ’’ຕິ ອາຫ, ຣາຊປຸຣິສາ ຕຖາ ອກໍສຸ, ນຄຣໍ ເອກສງ຺ໂຂຠໍ ອໂຫສິ. ອິຕໂຣ ປຸຣິໂສ ມນຸສ຺ເສ ຄເຫຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ, ຍານກໍ ຐເປຫິ, ຣຎ຺ໂຎ ຈູຬາມຓິ ນຏ຺ໂຐ, ຍານກໍ ໂສເຘສ຺ສາມີ’’ຕິ ຍານກໍ ໂສເຘນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາ ຐປິຕມຓິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ມຓິໂຈໂຣ’’ຕິ ຫຕ຺ເຖຫິ ຈ ປາເທຫິ ຈ ໂປເຖຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາພາຫໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເນຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມຓິໂຈໂຣ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສິ. ຣາຊາປິ ‘‘ສີສມສ຺ສ ຉິນ຺ທຖາ’’ຕິ ອາຓາເປສິ.

ອຖ ນໍ ຣາຊປຸຣິສາ ຈຕຸກ຺ເກ ຈຕຸກ຺ເກ ກສາຫິ ຕາເຬນ຺ຕາ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣນ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມາເປສຸໍ. ສຸຊາຕາປິ ຍານກໍ ປຫາຍ ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ປຣິເທວມານາ ‘‘ສາມິ, ມໍ ນິສ຺ສາຍ ອິມໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຕ຺ໂຕສີ’’ຕິ ປຣິເທວມານາ ປຈ຺ຉໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ອຄມາສິ. ຣາຊປຸຣິສາ ‘‘ສີສມສ຺ສ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕານໍ ນິປຊ຺ຊາເປສຸໍ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຸຊາຕາ ອຕ຺ຕໂນ ສີລຄຸຓໍ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ວຕ ມຎ຺ເຎ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ສີລວນ຺ຕານໍ ວິເຫຐເກ ປາປສາຫສິກມນຸສ຺ເສ ນິເສເຘຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ເທວຕາ ນາມາ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໗.

‘‘ນ ສນ຺ຕິ ເທວາ ປວສນ຺ຕິ ນູນ, ນ ຫິ ນູນ ສນ຺ຕິ ອິຘ ໂລກປາລາ;

ສຫສາ ກໂຣນ຺ຕານມສຎ຺ຎຕານໍ, ນ ຫິ ນູນ ສນ຺ຕິ ປຏິເສຘິຕາໂຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ສນ຺ຕິ, ເທວາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ສີລວນ຺ຕານໍ ໂອໂລກນກາ ປາປານຎ຺ຈ ນິເສຘກາ ນ ສນ຺ຕິ ນູນ ເທວາ. ປວສນ຺ຕິ ນູນາຕິ ເອວຣູເປສຸ ວາ ກິຈ຺ເຈສຸ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ນູນ ປວສນ຺ຕິ ປວາສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອິຘ, ໂລກປາລາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ໂລກປາລສມ຺ມຕາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາປິ ສີລວນ຺ຕານໍ ອນຸຄ຺ຄາຫກາ ນ ຫິ ນູນ ສນ຺ຕິ. ສຫສາ ກໂຣນ຺ຕານມສຎ຺ຎຕານນ຺ຕິ ສຫສາ ອວີມໍສິຕ຺ວາ ສາຫສິກໍ ທາຣຸຓໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ທຸສ຺ສີລານໍ. ປຏິເສຘິຕາໂຣຕິ ເອວຣູປໍ ກມ຺ມໍ ມາ ກຣິຕ຺ຖ, ນ ລພ຺ຠາ ເອຕໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ປຏິເສເຘນ຺ຕາ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ຕາຍ ສີລສມ຺ປນ຺ນາຍ ປຣິເທວມານາຍ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ນິສິນ຺ນາສນໍ ອຸຓ຺ຫາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ, ສກ຺ໂກ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ມໍ ສກ຺ກຕ຺ຕໂຕ ຈາເວຕຸກາໂມ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ອິມໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ພາຣາຓສິຣາຊາ ອຕິຜຣຸສກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ສີລສມ຺ປນ຺ນໍ ສຸຊາຕໍ ກິລເມຕິ, ຄນ຺ຕຸໍ ທານິ ເມ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ເທວໂລກາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ຫຕ຺ຖິປິຏ຺ເຐ ນິສິນ຺ນໍ ຕໍ ປາປຣາຊານໍ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘໂຕ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ຘມ຺ມຄຓ຺ຑິກາຍ ອຸຕ຺ຕານໍ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສພ຺ພາລງ຺ກາເຣຫິ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຣາຊເວສໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ເຘ ນິສີທາເປສິ. ຣາຊປຸຣິສາ ຜຣສຸໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສີສໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕາ ຣຎ຺ໂຎ ສີສໍ ຉິນ຺ທິໍສຸ, ຉິນ຺ນກາເລເຍວ ຈສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ສີສຠາວໍ ຊານິໍສຸ. ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ທິສ຺ສມານກສຣີເຣເນວ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຣາຊາຠິເສກໍ ກຕ຺ວາ ສຸຊາຕາຍ ຈ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐານໍ ທາເປສິ. ອມຈ຺ຈາ ເຈວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາທໂຍ ຈ ສກ຺ກໍ ເທວຣາຊານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຘມ຺ມິກຣາຊາ ມາຣິໂຕ, ອິທານິ ອມ຺ເຫຫິ ສກ຺ກທຕ຺ຕິໂກ ຘມ຺ມິກຣາຊາ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ.

ສກ຺ໂກປິ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ໂວ ສກ຺ກທຕ຺ຕິໂກ ຣາຊາ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສ຺ສຕິ. ສເຈ ຫິ ຣາຊາ ອຘມ຺ມິໂກ ໂຫຕິ, ເທໂວ ອກາເລ ວສ຺ສຕິ, ກາເລ ນ ວສ຺ສຕິ, ຉາຕຠຍໍ ໂຣຄຠຍໍ ສຕ຺ຖຠຍນ຺ຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ຠຍານິ ອຸປຄຕາເນວ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ໂອວທນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໘໘.

‘‘ອກາເລ ວສ຺ສຕີ ຕສ຺ສ, ກາເລ ຕສ຺ສ ນ ວສ຺ສຕິ;

ສຄ຺ຄາ ຈ ຈວຕິ ຐານາ, ນນຸ ໂສ ຕາວຕາ ຫໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອກາເລຕິ ອຘມ຺ມິກຣຎ຺ໂຎ ຣຊ຺ເຊ ອຍຸຕ຺ຕກາເລ ສສ຺ສານໍ ປກ຺ກກາເລ ວາ ລາຍນມທ຺ທນາທິກາເລ ວາ ເທໂວ ວສ຺ສຕິ. ກາເລຕິ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕກາເລ ວປນກາເລ ຕຣຸຓສສ຺ສກາເລ ຄພ຺ຠຄ຺ຄຫຓກາເລ ຈ ນ ວສ຺ສຕິ. ສຄ຺ຄາ ຈ ຈວຕິ ຐານາຕິ ສຄ຺ຄສງ຺ຂາຕາ ຐານາ ເທວໂລກາ ຈວຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຘມ຺ມິກຣາຊາ ຫິ ອປ຺ປຏິລາຠວເສນ ເທວໂລກາ ຈວຕິ ນາມ, ສຄ຺ເຄປິ ວາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ອຘມ຺ມິກຣາຊາ ຕໂຕ ຈວຕີຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ນນຸ ໂສ ຕາວຕາ ຫໂຕຕິ ນນຸ ໂສ ອຘມ຺ມິໂກ ຣາຊາ ເອຕ຺ຕເກນ ຫໂຕ ໂຫຕິ. ອຖ ວາ ເອກໍສວາຈີ ເອຕ຺ຖ ນຸ-ກາໂຣ, ເນໂສ ເອກໍເສນ ເອຕ຺ຕາວຕາ ຫໂຕ, ອຏ຺ຐສຸ ປນ ມຫານິຣເຍສຸ ໂສຬສສຸ ຈ ອຸສ຺ສທນິຣເຍສຸ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ໂສ ຫຎ຺ຎິສ຺ສຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ສກ຺ໂກ ມຫາຊນສ຺ສ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເທວຏ຺ຐານເມວ ອຄມາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູເຣສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອຘມ຺ມິກຣາຊາ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ສກ຺ໂກ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ, ສຸຊາຕາ ຣາຫຸລມາຕາ, ສກ຺ກທຕ຺ຕິຍຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມຓິໂຈຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໑໙໕] ໕. ປພ຺ພຕູປຕ຺ຖຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ປພ຺ພຕູປຕ຺ຖເຣ ຣມ຺ເມຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣາຊານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ກິຣ ເອໂກ ອມຈ຺ໂຈ ອນ຺ເຕປຸເຣ ປທຸສ຺ສິ. ຣາຊາປິ ປຣິວີມໍສມາໂນ ຕໍ ຕຖໂຕ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ອນ຺ເຕປຸເຣ ເອໂກ ອມຈ຺ໂຈ ປທຸສ຺ສິ, ຕສ຺ສ ກິໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຸປກາຣໂກ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ຈ ອມຈ຺ໂຈ ສາ ຈ ອິຕ຺ຖີ ປິຍາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຕິວິຍ ອຸປກາຣໂກ ສກລໍ ຣາຊກຸລໍ ສນ຺ຘາເຣຕິ, ສາປິ ເມ ອິຕ຺ຖີ ປິຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ‘ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກາຣເກສຸ ເສວເກສຸ ປິຍາສຸ ຈ ອິຕ຺ຖີສຸ ທຸພ຺ຠິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ’ຕິ ປຸພ຺ເພປິ ຣາຊາໂນ ປຓ຺ຑິຕານໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາວ ອເຫສຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອມຈ຺ຈກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສໂກ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ເອໂກ ອມຈ຺ໂຈ ອນ຺ເຕປຸເຣ ປທຸສ຺ສິ. ຣາຊາ ນໍ ຕຖໂຕ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອມຈ຺ໂຈປິ ເມ ພຫູປກາໂຣ, ອຍໍ ອິຕ຺ຖີປິ ເມ ປິຍາ, ທ຺ເວປິ ອິເມ ນາເສຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ຈໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສເຈ ສຫິຕພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຫິສ຺ສາມິ, ໂນ ເຈ, ນ ສຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອາສນໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ປຓ຺ຑິຕ, ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ປຸຈ຺ຉຖ, ມຫາຣາຊ, ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໙.

‘‘ປພ຺ພຕູປຕ຺ຖເຣ ຣມ຺ເມ, ຊາຕາ ໂປກ຺ຂຣຓີ ສິວາ;

ຕໍ ສິງ຺ຄາໂລ ອປາປາຍິ, ຊານໍ ສີເຫນ ຣກ຺ຂິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປພ຺ພຕູປຕ຺ຖເຣ ຣມ຺ເມຕິ ຫິມວນ຺ຕປພ຺ພຕປາເທ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຐິເຕ ອງ຺ຄຓຏ຺ຐາເນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊາຕາ ໂປກ຺ຂຣຓີ ສິວາຕິ ສິວາ ສີຕລາ ມຘຸໂຣທກາ ໂປກ຺ຂຣຓີ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ອປິຈ ໂຂ ໂປກ຺ຂຣສຎ຺ຉນ຺ນາ ນທີປິ ໂປກ຺ຂຣຓີເຍວ. ອປາປາຍີຕິ ອປ-ອິຕິ ອຸປສຄ຺ໂຄ, ອປາຍີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊານໍ ສີເຫນ ຣກ຺ຂິຕນ຺ຕິ ສາ ໂປກ຺ຂຣຓີ ສີຫປຣິໂຠຄາ ສີເຫນ ຣກ຺ຂິຕາ, ໂສປິ ນໍ ສິງ຺ຄາໂລ ‘‘ສີເຫນ ຣກ຺ຂິຕາ ອຍ’’ນ຺ຕິ ຊານນ຺ໂຕວ ອປາຍິ. ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຕິ, ພາໂລ ສິງ຺ຄາໂລ ສີຫສ຺ສ ອຠາຍິຕ຺ວາ ປິເວຍ຺ຍ ເອວຣູປໍ ໂປກ຺ຂຣຓິນ຺ຕິ ອຍເມຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອທ຺ຘາ ເອຕສ຺ສ ອນ຺ເຕປຸເຣ ເອໂກ ອມຈ຺ໂຈ ປທຸຏ຺ໂຐ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໙໐.

‘‘ປິວນ຺ຕິ ເຈ ມຫາຣາຊ, ສາປທານິ ມຫານທິໍ;

ນ ເຕນ ອນທີ ໂຫຕິ, ຂມສ຺ສຸ ຍທິ ເຕ ປິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສາປທານີຕິ ນ ເກວລໍ ສິງ຺ຄາໂລວ, ອວເສສານິ ສຸນຂປສທພິຬາຣມິຄາທີນິ ສພ຺ພສາປທານິ ຕໍ ໂປກ຺ຂຣສຎ຺ຉນ຺ນຕ຺ຕາ ‘‘ໂປກ຺ຂຣຓີ’’ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ນທິໍ ປິວນ຺ຕິ ເຈ. ນ ເຕນ ອນທີ ໂຫຕີຕິ ນທິຍຎ຺ຫິ ທ຺ວິປທຈຕຸປ຺ປທາປິ ອຫິມຈ຺ຉາປິ ສພ຺ເພ ປິປາສິຕາ ປານີຍໍ ປິວນ຺ຕິ, ນ ສາ ເຕນ ກາຣເຓນ ອນທີ ນາມ ໂຫຕິ, ນາປິ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐນທີ. ກສ຺ມາ? ສພ຺ເພສໍ ສາຘາຣຓຕ຺ຕາ. ຍຖາ ນທີ ເຍນ ເກນຈິ ປີຕາ ນ ທຸສ຺ສຕິ, ເອວໍ ອິຕ຺ຖີປິ ກິເລສວເສນ ສາມິກໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎນ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສໍ ຄຕາ ເນວ ອນິຕ຺ຖີ ໂຫຕິ. ກສ຺ມາ? ສພ຺ເພສໍ ສາຘາຣຓຠາເວນ. ນາປິ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐິຕ຺ຖີ. ກສ຺ມາ? ໂອທກນ຺ຕິກຕາຍ ສຸທ຺ຘຠາເວນ. ຂມສ຺ສຸ ຍທິ ເຕ ປິຍາຕິ ຍທິ ປນ ເຕ ສາ ອິຕ຺ຖີ ປິຍາ, ໂສ ຈ ອມຈ຺ໂຈ ພຫູປກາໂຣ, ເຕສໍ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ຂມສ຺ສຸ ມຊ຺ຌຕ຺ຕຠາເວນ ຕິຏ຺ຐາຫີຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ໂອວາທໍ ອທາສິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ‘‘ປຸນ ເອວຣູປໍ ປາປກມ຺ມໍ ມາ ກຣິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ຂມິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຕ ໂອຣມິໍສຸ. ຣາຊາປິ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຊີວິຕປຣິໂຍສາເນ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູເຣສິ. ໂກສລຣາຊາປິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ເຕສໍ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ຂມິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ປພ຺ພຕູປຕ຺ຖຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໑໙໖] ໖. ວລາຫກສ຺ສຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເຍ ນ ກາຫນ຺ຕິ ໂອວາທນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖາຣາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເອກໍ ອລງ຺ກຕໍ ມາຕຸຄາມໍ ທິສ຺ວາ ກິເລສວເສນາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາເມຕາ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕໂນ ຣູປສທ຺ທຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ເພຫິ ເຈວ ອິຕ຺ຖິກຸຕ຺ຕວິລາເສຫິ ຈ ປຸຣິເສ ປໂລເຠຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ກຕ຺ວາ ວສໍ ອຸປຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສີລວິນາສຎ຺ເຈວ ຘນວິນາສຎ຺ຈ ປາປນຏ຺ເຐນ ‘ຍກ຺ຂິນິໂຍ’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ປຸພ຺ເພປິ ຫິ ຍກ຺ຂິນິໂຍ ອິຕ຺ຖິກຸຕ຺ເຕນ ເອກໍ ປຸຣິສສຕ຺ຖໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວາຓິເຊ ປໂລເຠຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ກຕ຺ວາ ປຸນ ອຎ຺ເຎ ປຸຣິເສ ທິສ຺ວາ ເຕ ສພ຺ເພປິ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ອຸໂຠຫິ ຫນຸກປສ຺ເສຫິ ໂລຫິເຕນ ປຄ຺ຆຣນ຺ເຕນ ມຸຂໍ ປູຣາເປຕ຺ວາ ຂາທິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີເປ ສິຣີສວຕ຺ຖຸ ນາມ ຍກ຺ຂນຄຣໍ ອໂຫສິ, ຕຕ຺ຖ ຍກ຺ຂິນິໂຍ ວສິໍສຸ. ຕາ ຠິນ຺ນນາວານໍ ວາຓິຊານໍ ອາຄຕກາເລ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕາ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ທາສິຄຓປຣິວຸຕາ ທາຣເກ ອງ຺ເກນາທາຍ ວາຓິເຊ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ. ເຕສໍ ‘‘ມນຸສ຺ສາວາສໍ ອາຄຕມ຺ຫາ’’ຕິ ສຎ຺ຊານນຕ຺ຖໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ກສິໂຄຣກ຺ຂາທີນິ ກໂຣນ຺ເຕ ມນຸສ຺ເສ ໂຄຄເຓ ສຸນເຂຕິ ເອວມາທີນິ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ວາຓິຊານໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ຍາຄຸໍ ປິວຖ, ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊຖ, ຂາທນີຍໍ ຂາທຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ວາຓິຊາ ອຊານນ຺ຕາ ຕາຫິ ທິນ຺ນໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ອຖ ເຕສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປິວິຕ຺ວາ ວິສ຺ສມິຕກາເລ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກຕ຺ຖ ວາສິກາ, ກຸໂຕ ອາຄຕາ, ກຫໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສຖ, ເກນ ກມ຺ເມນ ອິຘາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ‘‘ຠິນ຺ນນາວາ ຫຸຕ຺ວາ ອິຘາຄຕມ຺ຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຘຸ, ອຍ຺ຍາ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ສາມິການໍ ນາວໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຄຕານໍ ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕານິ, ເຕ ມຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ; ຕຸມ຺ເຫປິ ວາຓິຊາເຍວ, ມຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາທປຣິຈາຣິກາ ຠວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕ ວາຓິເຊ ອິຕ຺ຖິກຸຕ຺ຕຫາວຠາວວິລາເສຫິ ປໂລເຠຕ຺ວາ ຍກ຺ຂນຄຣໍ ເນຕ຺ວາ ສເຈ ປຐມຄຫິຕາ ມນຸສ຺ສາ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ເທວສງ຺ຂລິກາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກາຣຓຆເຣ ປກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐາເນ ຠິນ຺ນນາເວ ມນຸສ຺ເສ ອລຠນ຺ຕິໂຍ ປນ ປຣໂຕ ກລ຺ຍາຓິໍ ໂອຣໂຕ ນາຄທີປນ຺ຕິ ເອວໍ ສມຸທ຺ທຕີຣໍ ອນຸສຎ຺ຈຣນ຺ຕິ. ອຍໍ ຕາສໍ ຘມ຺ມຕາ.

ອເຖກທິວສໍ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິນ຺ນນາວາ ວາຓິຊາ ຕາສໍ ນຄຣສມີເປ ອຸຕ຺ຕຣິໍສຸ. ຕາ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປໂລເຠຕ຺ວາ ຍກ຺ຂນຄຣໍ ເນຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄຫິເຕ ມນຸສ຺ເສ ເທວສງ຺ຂລິກາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກາຣຓຆເຣ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐຍກ຺ຂິນີ ເຊຏ຺ຐກວາຓິຊໍ, ເສສາ ເສເສຕິ ຕາ ປຎ຺ຈສຕາ ຍກ຺ຂິນິໂຍ ເຕ ປຎ຺ຈສເຕ ວາຓິເຊ ອຕ຺ຕໂນ ສາມິເກ ອກໍສຸ. ອຖ ສາ ເຊຏ຺ຐຍກ຺ຂິນີ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ວາຓິເຊ ນິທ຺ທໍ ອຸປຄເຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກາຣຓຆເຣ ມນຸສ຺ເສ ມາເຣຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ເສສາປິ ຕເຖວ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຊຏ຺ຐຍກ຺ຂິນິຍາ ມນຸສ຺ສມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອາຄຕກາເລ ສຣີຣໍ ສີຕລໍ ໂຫຕິ. ເຊຏ຺ຐວາຓິໂຊ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ຍກ຺ຂິນິຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິມາ ປຎ຺ຈສຕາ ຍກ຺ຂິນິໂຍ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ອມ຺ເຫຫິ ປລາຍິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຸນທິວເສ ປາໂຕວ ມຸຂໂຘວນຕ຺ຖາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເສສວາຓິຊານໍ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ອິມາ ຍກ຺ຂິນິໂຍ, ນ ມນຸສ຺ສິຕ຺ຖິໂຍ, ອຎ຺ເຎສໍ ຠິນ຺ນນາວານໍ ອາຄຕກາເລ ເຕ ສາມິເກ ກຕ຺ວາ ອມ຺ເຫປິ ຂາທິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອຖ ອິໂຕ ປລາຍິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຕສຸ ປຎ຺ຈສເຕສຸ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍສຕາ ‘‘ນ ມຍໍ ເອຕາ ວິຊຫິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມ, ຕຸມ຺ເຫ ຄຈ຺ຉຖ, ມຍໍ ນ ປລາຍິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຊຏ຺ຐວາຓິໂຊ ອຕ຺ຕໂນ ວຈນກາເຣ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍສເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຕາສໍ ຠີໂຕ ປລາຍິ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ກາເລ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ວລາຫກສ຺ສໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ສພ຺ພເສໂຕ ກາຬສີໂສ ມຸຎ຺ຊເກໂສ ອິທ຺ຘິມາ ເວຫາສງ຺ຄໂມ ອໂຫສິ. ໂສ ຫິມວນ຺ຕໂຕ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິສເຣ ປລ຺ລເລ ສຍໍຊາຕສາລິໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈ ‘‘ຊນປທໍ ຄນ຺ຕຸກາມາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ກຣຸຓາປຣິຠາວິຕໍ ມານຸສິໍ ວາຈໍ ຠາສຕິ. ເຕ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ‘‘ສາມິ, ມຍໍ ຊນປທໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຕນ ຫິ ມຍ຺ຫໍ ປິຏ຺ຐິໍ ອຠິຣຸຫຖາຕິ. ອປ຺ເປກຈ຺ເຈ ອຠິຣຸຫິໍສຸ, ເຕສຸ ເອກຈ຺ເຈ ວາລຘິໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ເອກຈ຺ເຈ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸເຍວ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອນ຺ຕມໂສ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຐິເຕ ສພ຺ເພປິ ເຕ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍສເຕ ວາຓິເຊ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ຊນປທໍ ເນຕ຺ວາ ສກສກຏ຺ຐາເນສຸ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ອາຄມາສິ. ຕາປິ ໂຂ ຍກ຺ຂິນິໂຍ ອຎ຺ເຎສໍ ອາຄຕກາເລ ຕຕ຺ຖ ໂອຫີນເກ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍສເຕ ມນຸສ຺ເສ ວຘິຕ຺ວາ ຂາທິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຍຖາ ເຕ ຍກ຺ຂິນີນໍ ວສໍ ຄຕາ ວາຓິຊາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ຕາ, ວລາຫກສ຺ສຣາຊສ຺ສ ວຈນກຣາ ວາຓິຊາ ສກສກຏ຺ຐາເນສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕາ, ເອວເມວ ພຸທ຺ຘານໍ ໂອວາທໍ ອກໂຣນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູປິ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍປິ ອຸປາສກາປິ ອຸປາສິກາໂຍປິ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ປຎ຺ຈວິຘພນ຺ຘນກມ຺ມກຣຓຏ຺ຐານາທີສຸ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ໂອວາທກຣາ ປນ ຕິສ຺ໂສ ກຸລສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ຉ ກາມສຄ຺ເຄ ວີສຕິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກຕິ ອິມານິ ຈ ຐານານິ ປຕ຺ວາ ອມຕມຫານິພ຺ພານໍ ສຈ຺ຉິກຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ສຸຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໙໑.

‘‘ເຍ ນ ກາຫນ຺ຕິ ໂອວາທໍ, ນຣາ ພຸທ຺ເຘນ ເທສິຕໍ;

ພ຺ຍສນໍ ເຕ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ຣກ຺ຂສີຫິວ ວາຓິຊາ.

໙໒.

‘‘ເຍ ຈ ກາຫນ຺ຕິ ໂອວາທໍ, ນຣາ ພຸທ຺ເຘນ ເທສິຕໍ;

ໂສຕ຺ຖິໍ ປາຣໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ວລາເຫເນວ ວາຓິຊາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຍ ນ ກາຫນ຺ຕີຕິ ເຍ ນ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ພ຺ຍສນໍ ເຕ ຄມິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເຕ ມຫາວິນາສໍ ປາປຸຓິສ຺ສນ຺ຕິ. ຣກ຺ຂສີຫິວ ວາຓິຊາຕິ ຣກ຺ຂສີຫິ ປໂລຠິຕວາຓິຊາ ວິຍ. ໂສຕ຺ຖິໍ ປາຣໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອນນ຺ຕຣາເຍນ ນິພ຺ພານໍ ປາປຸຓິສ຺ສນ຺ຕິ. ວລາເຫເນວ ວາຓິຊາຕິ ວລາເຫເນວ ‘‘ອາຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ວຈນກຣາ ວາຓິຊາ ວິຍ. ຍຖາ ຫິ ເຕ ສມຸທ຺ທປາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສກສກຏ຺ຐານໍ ອຄມໍສຸ, ເອວໍ ພຸທ຺ຘານໍ ໂອວາທກຣາ ສໍສາຣປາຣໍ ນິພ຺ພານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອມຕມຫານິພ຺ພາເນນ ຘມ຺ມເທສນາຍ ກູຏໍ ຄຓ຺ຫິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ອຎ຺ເຎປິ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສກທາຄາມິຜລອນາຄາມິຜລອຣຫຕ຺ຕຜລານິ ປາປຸຓິໍສຸ. ‘‘ຕທາ ວລາຫກສ຺ສຣາຊສ຺ສ ວຈນກຣາ ອຑ຺ຒເຕຍ຺ຍສຕາ ວາຓິຊາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ ອເຫສຸໍ, ວລາຫກສ຺ສຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ວລາຫກສ຺ສຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໑໙໗] ໗. ມິຕ຺ຕາມິຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນ ນໍ ອຸມ຺ຫຍເຕ ທິສ຺ວາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ມຍາ ຄຫິເຕ ມຍ຺ຫໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ນ ກຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸປຊ຺ຌາເຍນ ຐປິຕໍ ວິສ຺ສາເສນ ເອກໍ ວຕ຺ຖຂຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປາຫນຕ຺ຖວິກໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຸປຊ຺ຌາຍໍ ອາປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ຕໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ‘‘ກິໍກາຣຓາ ຄຓ຺ຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ ຄຫິເຕ ນ ກຸຊ຺ຌິສ຺ສຕີຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວິສ຺ສາເສນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ໂກ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ວິສ຺ສາໂສ ນາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ກຸທ຺ໂຘ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຫຣິ. ຕສ຺ສ ສາ ກິຣິຍາ ຠິກ຺ຂູສຸ ປາກຏາ ຊາຕາ. ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸໂກ ກິຣ ທຫໂຣ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ວິສ຺ສາເສນ ວຕ຺ຖຂຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປາຫນຕ຺ຖວິກໍ ອກາສິ. ອຖ ນໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ‘ໂກ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ວິສ຺ສາໂສ ນາມາ’ຕິ ວຕ຺ວາ ກຸທ຺ໂຘ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຫຣີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນເວສ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕໂນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ສທ຺ຘິໍ ອວິສ຺ສາສິໂກ, ປຸພ຺ເພປິ ອວິສ຺ສາສິໂກເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຄຓສຕ຺ຖາ ຫຸຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຕສ຺ມິໍ ອິສິຄເຓ ເອໂກ ຕາປໂສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ອກຕ຺ວາ ເອກໍ ມຕມາຕິກໍ ຫຕ຺ຖິໂປຕກໍ ປຏິຊຄ຺ຄິ. ອຖ ນໍ ໂສ ວຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ໂຕ ມາເຣຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປາວິສິ. ຕສ຺ສ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ອິສິຄໂຓ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເກນ ນຸ ໂກ ກາຣເຓນ ມິຕ຺ຕຠາໂວ ວາ ອມິຕ຺ຕຠາໂວ ວາ ສກ຺ກາ ຊານິຕຸ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອິມິນາ ຈ ອິມິນາ ຈ ກາຣເຓນາ’’ຕິ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໙໓.

‘‘ນ ນໍ ອຸມ຺ຫຍເຕ ທິສ຺ວາ, ນ ຈ ນໍ ປຏິນນ຺ທຕິ;

ຈກ຺ຂູນິ ຈສ຺ສ ນ ທທາຕິ, ປຏິໂລມຎ຺ຈ ວຕ຺ຕຕິ.

໙໔.

‘‘ເອເຕ ຠວນ຺ຕິ ອາກາຣາ, ອມິຕ຺ຕສ຺ມິໍ ປຕິຏ຺ຐິຕາ;

ເຍຫິ ອມິຕ຺ຕໍ ຊາເນຍ຺ຍ, ທິສ຺ວາ ສຸຕ຺ວາ ຈ ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ນໍ ອຸມ຺ຫຍເຕ ທິສ຺ວາຕິ ໂຍ ຫິ ຍສ຺ສ ອມິຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ໂສ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ທິສ຺ວາ ນ ອຸມ຺ຫຍເຕ, ຫສິຕໍ ນ ກໂຣຕິ, ປຫຏ຺ຐາກາຣໍ ນ ທສ຺ເສຕິ. ນ ຈ ນໍ ປຏິນນ຺ທຕີຕິ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາປິ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ນ ປຏິນນ຺ທຕິ, ສາຘຸ ສຸຠາສິຕນ຺ຕິ ນ ຈານຸໂມທຕິ. ຈກ຺ຂູນິ ຈສ຺ສ ນ ທທາຕີຕິ ຈກ຺ຂຸນາ ຈກ຺ຂຸໍ ອາຫຈ຺ຈ ປຏິມຸໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ນ ໂອໂລເກຕິ, ອຎ຺ຎໂຕ ຈກ຺ຂູນິ ຫຣຕິ. ປຏິໂລມຎ຺ຈ ວຕ຺ຕຕີຕິ ຕສ຺ສ ກາຍກມ຺ມມ຺ປິ ວຈີກມ຺ມມ຺ປິ ນ ໂຣເຈຕິ, ປຏິໂລມຄາຫໍ ຄຓ຺ຫາຕິ ປຈ຺ຈນີກຄາຫໍ. ອາກາຣາຕິ ກາຣຓານິ. ເຍຫິ ອມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຍຫິ ກາຣເຓຫິ ຕານິ ກາຣຓານິ ທິສ຺ວາ ສຸຕ຺ວາ ຈ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ‘‘ອຍໍ ເມ ອມິຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຊາເນຍ຺ຍ, ຕໂຕ ວິປຣີເຕຫິ ປນ ມິຕ຺ຕຠາໂວ ຊານິຕພ຺ໂພຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕາມິຕ຺ຕຠາວກາຣຓານິ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ຠາເວຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຫຕ຺ຖິໂປສກຕາປໂສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ອໂຫສິ, ຫຕ຺ຖີ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ, ອິສິຄໂຓ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ຄຓສຕ຺ຖາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມິຕ຺ຕາມິຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໑໙໘] ໘. ຣາຘຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ປວາສາ ອາຄໂຕ ຕາຕາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ສຕ຺ຖາຣາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍກາຣຓາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເອກໍ ອລງ຺ກຕອິຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາ ກິເລສວເສນາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ມາຕຸຄາໂມ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ນ ສກ຺ກາ ຣກ຺ຂິຕຸໍ, ປຸພ຺ເພປິ ໂທວາຣິເກ ຐເປຕ຺ວາ ຣກ຺ຂນ຺ຕາປິ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິໍສຸ, ກິໍ ເຕ ອິຕ຺ຖິຍາ, ລທ຺ຘາປິ ສາ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຸວໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ‘‘ຣາໂຘ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ, ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ປນສ຺ສ ໂປຏ຺ຐປາໂທ ນາມ. ເຕ ອຸໂຠປິ ຕຣຸຓກາເລເຍວ ເອໂກ ລຸທ຺ທໂກ ຄເຫຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຍໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອທາສິ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຕ ປຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ອຣກ຺ຂິຕາ ທຸສ຺ສີລາ. ໂສ ໂວຫາຣກຣຓຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຕ ສຸວໂປຕເກ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕາ, ອຫໍ ໂວຫາຣກຣຓຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉາມິ, ກາເລ ວາ ວິກາເລ ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ມາຕຸ ກຣຓກມ຺ມໍ ໂອໂລເກຍ຺ຍາຖ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຄມນຠາວໍ ວາ ອຄມນຠາວໍ ວາ ຊາເນຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ສຸວໂປຕການໍ ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ສາ ຕສ຺ສ ນິກ຺ຂນ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນາຈາຣໍ ຈຣິ, ຣຕ຺ຕິມ຺ປິ ທິວາປິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕານຎ຺ຈ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານຎ຺ຈ ປມາຓໍ ນຕ຺ຖິ.

ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂປຏ຺ຐປາໂທ ຣາຘໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອິມໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ອມ຺ຫາກໍ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ຄໂຕ, ອຍຎ຺ຈ ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ວທາມິ ນ’’ນ຺ຕິ. ຣາໂຘ ‘‘ມາ ວທາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ, ກິໍກາຣຓາ ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຕໍ ມາເຣຕຸກາມາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ນາມ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ກຣິສ຺ສາມິ, ເອຫິ, ຕາຕ, ຕາວາ’’ຕິ ປິຍາຍມານາ ວິຍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ອາຄຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ມໍ ໂອວທສິ, ອຕ຺ຕໂນ ປມາຓໍ ນ ຊານາສີ’’ຕິ ຄີວໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘນນ຺ຕເຣສຸ ປກ຺ຂິປິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ‘‘ກິໍ, ຕາຕ ຣາຘ, ມາຕາ ເຕ ອນາຈາຣໍ ກໂຣຕິ, ນ ກໂຣຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໙໕.

‘‘ປວາສາ ອາຄໂຕ ຕາຕ, ອິທານິ ນຈິຣາຄໂຕ;

ກຈ຺ຈິນ຺ນຸ ຕາຕ ເຕ ມາຕາ, ນ ອຎ຺ຎມຸປເສວຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອຫໍ, ຕາຕ ຣາຘ, ປວາສາ ອາຄໂຕ, ໂສ ຈມ຺ຫິ ອິທາເນວ ອາຄໂຕ ນຈິຣາຄໂຕ, ເຕນ ປວຕ຺ຕິໍ ອຊານນ຺ໂຕ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມິ – ‘‘ກຈ຺ຈິ ນຸ ເຕ, ຕາຕ, ມາຕາ ອຎ຺ຎໍ ປຸຣິສໍ ນ ອຸປເສວຕີ’’ຕິ.

ຣາໂຘ ‘‘ຕາຕ, ປຓ຺ຑິຕາ ນາມ ຠູຕໍ ວາ ອຠູຕໍ ວາ ອນິຍ຺ຍານິກໍ ນາມ ນ ກເຖສຸ’’ນ຺ຕິ ຎາເປນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໙໖.

‘‘ນ ໂຂ ປເນຕໍ ສຸຠຓໍ, ຄິຣໍ ສຈ຺ຈຸປສໍຫິຕໍ;

ສເຍຖ ໂປຏ຺ຐປາໂທວ, ມຸມ຺ມຸເຣ ອຸປກູຖິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຄິຣນ຺ຕິ ວຈນໍ. ຕຎ຺ຫິ ຍຖາ ອິທານິ ຄິຣາ, ເອວໍ ຕທາ ‘‘ຄິຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ໂສ ສຸວໂປຕໂກ ລິງ຺ຄໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ເອວມາຫ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ຕາຕ, ປຓ຺ຑິເຕນ ນາມ ສຈ຺ຈຸປສໍຫິຕໍ ຍຖາຠູຕໍ ອຕ຺ຖຍຸຕ຺ຕໍ ສຠາວວຈນມ຺ປິ ອນິຍ຺ຍານິກໍ ນ ສຸຠຓໍ. ອນິຍ຺ຍານິກຎ຺ຈ ສຈ຺ຈໍ ຠຓນ຺ໂຕ ສເຍຖ ໂປຏ຺ຐປາໂທວ, ມຸມ຺ມຸເຣ ອຸປກູຖິໂຕ, ຍຖາ ໂປຏ຺ຐປາໂທ ກຸກ຺ກຸເຬ ຌາໂມ ສຍຕິ, ເອວໍ ສເຍຍ຺ຍາຕິ. ‘‘ອຸປກູຘິໂຕ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມວຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ‘‘ມຍາປິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ວສິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎເມວ ປາວິສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ໂປຏ຺ຐປາໂທ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຣາໂຘ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຣາຘຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໑໙໙] ໙. ຄຫປຕິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຸຠຍໍ ເມ ນ ຂມຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕເມວ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ກເຖນ຺ໂຕ ຈ ‘‘ມາຕຸຄາໂມ ນາມ ອຣກ຺ຂິໂຕ, ປາປກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ເຍນ ເກນຈິ ອຸປາເຍນ ສາມິກໍ ວຎ຺ເຈຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ຄຫປຕິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຆຣາວາສໍ ຄຓ຺ຫິ. ຕສ຺ສ ຠຣິຍາ ທຸສ຺ສີລາ ຄາມໂຠຊເກນ ສທ຺ຘິໍ ອນາຈາຣໍ ຈຣຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ຎຕ຺ວາ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຈຣຕິ. ຕທາ ປນ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ພີເຊສຸ ນີຫເຏສຸ ຉາຕກໍ ອໂຫສິ, ສສ຺ສານໍ ຄພ຺ຠຄຫຓກາໂລ ຊາໂຕ. ສກລຄາມວາສິໂນ ‘‘ອິໂຕ ມາສທ຺ວເຍນ ສສ຺ສານິ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ວີຫິໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຄາມໂຠຊກສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ເອກໍ ຊຣໂຄຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທິໍສຸ.

ອເຖກທິວສໍ ຄາມຠາຊໂກ ຂຓໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ພຫິຄຕເວລາຍໍ ເຄຫໍ ປາວິສິ. ເຕສໍ ສຸຂນິປນ຺ນກ຺ຂເຓເຍວ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຄາມທ຺ວາເຣນ ປວິສິຕ຺ວາ ເຄຫາຠິມຸໂຂ ປາຍາສິ. ສາ ອິຕ຺ຖີ ຄາມທ຺ວາຣາຠິມຸຂີ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ເອໂສ’’ຕິ ອຸມ຺ມາເຣ ຐຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ‘‘ໂສເຍວາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຄາມໂຠຊກສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິ, ຄາມໂຠຊໂກ ຠີໂຕ ປກມ຺ປິ. ອຖ ນໍ ສາ ‘‘ມາ ຠາຍິ, ອຕ຺ເຖໂກ ອຸປາໂຍ, ອມ຺ເຫຫິ ຕວ ຫຕ຺ຖໂຕ ໂຄຓມໍສໍ ຂາທິຕໍ, ຕ຺ວໍ ມໍສມູລໍ ໂສເຘນ຺ໂຕ ວິຍ ໂຫຫິ, ອຫໍ ໂກຏ຺ຐໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ໂກຏ຺ຐທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ‘ວີຫິ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ວກ຺ຂາມິ. ຕ຺ວໍ ເຄຫມຊ຺ເຌ ຐຕ຺ວາ ‘ອມ຺ຫາກໍ ຆເຣ ທາຣກາ ຉາຕາ, ມໍສມູລໍ ເມ ເທຫີ’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ໂຈເທຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂກຏ຺ຐໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ໂກຏ຺ຐທ຺ວາເຣ ນິສີທິ. ອິຕໂຣ ເຄຫມຊ຺ເຌ ຐຕ຺ວາ ‘‘ມໍສມູລໍ ເທຫີ’’ຕິ ວທຕິ. ສາ ໂກຏ຺ຐທ຺ວາເຣ ນິສິນ຺ນາ ‘‘ໂກຏ຺ເຐ ວີຫິ ນຕ຺ຖິ, ສສ຺ເສ ອຸທ຺ຘຣນ຺ເຕ ທສ຺ສາມິ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ອາຫ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເຕສໍ ກິຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ປາປາຍ ກຕອຸປາໂຍ ເອສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຄາມໂຠຊກໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ໂສ ຄາມໂຠຊກ ອມ຺ເຫ ຕວ ຊຣໂຄຓສ຺ສ ມໍສໍ ຂາທນ຺ຕາ ‘ອິໂຕ ມາສທ຺ວເຍນ ວີຫິໍ ທສ຺ສາມາ’ຕິ ຂາທິມ຺ຫ, ຕ຺ວໍ ອຑ຺ຒມາສມ຺ປິ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອິທາເນວ ກສ຺ມາ ອາຫຣາເປສິ, ນ ຕ຺ວໍ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ອາຄໂຕ, ອຎ຺ເຎນ ກາຣເຓນ ອາຄໂຕ ຠວິສ຺ສສິ, ມຍ຺ຫໍ ຕວ ກິຣິຍາ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ອຍມ຺ປິ ອນາຈາຣາ ປາປຘມ຺ມາ ໂກຏ຺ເຐ ວີຫີນໍ ອຠາວໍ ຊານາຕິ, ສາ ທານິ ໂກຏ຺ຐໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ‘ວີຫິ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ວທຕິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ‘ເທຫີ’ຕິ ວທຕິ, ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ໂວ ກຣຓໍ ມຍ຺ຫໍ ນ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໙໗.

‘‘ອຸຠຍໍ ເມ ນ ຂມຕິ, ອຸຠຍໍ ເມ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ;

ຍາຈາຍໍ ໂກຏ຺ຐໂມຕິຓ຺ຓາ, ນທສ຺ສໍ ອິຕິ ຠາສຕິ.

໙໘.

‘‘ຕໍ ຕໍ ຄາມປຕິ ພ຺ຣູມິ, ກທເຣ ອປ຺ປສ຺ມິ ຊີວິເຕ;

ທ຺ເວ ມາເສ ສງ຺ຄຣໍ ກຕ຺ວາ, ມໍສໍ ຊຣຄ຺ຄວໍ ກິສໍ;

ອປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ໂຈເທສິ, ຕມ຺ປິ ມຍ຺ຫໍ ນ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕໍ ຕໍ ຄາມປຕິ ພ຺ຣູມີຕິ, ອມ຺ໂຠ ຄາມເຊຏ຺ຐກ, ເຕນ ກາຣເຓນ ຕໍ ວທາມິ. ກທເຣ ອປ຺ປສ຺ມິ ຊີວິເຕຕິ ອມ຺ຫາກໍ ຊີວິຕໍ ນາມ ກທຣຎ຺ເຈວ ຖທ຺ຘໍ ລູຂໍ ກສິຣໍ ອປ຺ປຎ຺ຈ ມນ຺ທໍ ປຣິຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມິໍ ໂນ ເອວຣູເປ ຊີວິເຕ ວຕ຺ຕມາເນ. ທ຺ເວ ມາເສ ສງ຺ຄຣໍ ກຕ຺ວາ, ມໍສໍ ຊຣຄ຺ຄວໍ ກິສນ຺ຕິ ອມ຺ຫາກໍ ມໍສໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ຊຣຄ຺ຄວໍ ກິສໍ ທຸພ຺ພລໍ ຊຣໂຄຓໍ ທທມາໂນ ຕ຺ວໍ ‘‘ທ຺ວີຫິ ມາເສຫິ ມູລໍ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ທ຺ເວ ມາເສ ສງ຺ຄຣໍ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ກຕ຺ວາ. ອປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ໂຈເທສີຕິ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ອສມ຺ປຕ຺ເຕ ອນ຺ຕຣາວ ໂຈເທສິ. ຕມ຺ປິ ມຍ຺ຫໍ ນ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ ຍາ ຈາຍໍ ປາປຘມ຺ມາ ທຸສ຺ສີລາ ອນ຺ໂຕໂກຏ຺ເຐ ວີຫີນໍ ນຕ຺ຖິຠາວໍ ຊານມານາວ ອຊານນ຺ຕີ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ໂກຏ຺ຐໂມຕິຓ຺ຓາ ໂກຏ຺ຐທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ນ ທສ຺ສໍ ອິຕິ ຠາສຕິ, ຍຎ຺ຈ ຕ຺ວໍ ອກາເລ ໂຈເທສິ, ຕມ຺ປີຕິ ອິທໍ ອຸຠຍມ຺ປິ ມມ ເນວ ຂມຕິ ນ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ເອວໍ ໂສ ກເຖນ຺ໂຕວ ຄາມໂຠຊກໍ ຈູຬາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ເຄຫມຊ຺ເຌ ປາເຕຕ຺ວາ ‘‘ຄາມໂຠຊໂກມ຺ຫີຕິ ປຣສ຺ສ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິຕຠຓ຺ເຑ ອປຣຊ຺ຌສີ’’ຕິອາທີຫິ ປຣິຠາສິຕ຺ວາ ໂປເຖຕ຺ວາ ທຸພ຺ພລໍ ກຕ຺ວາ ຄີວາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຄຫາ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ທຸຏ຺ຐອິຕ຺ຖິໍ ເກເສສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ໂກຏ຺ຐາ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ນິປ຺ໂປເຖຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ປຸນ ເອວຣູປໍ ກໂຣສິ, ຊານິສ຺ສສີ’’ຕິ ສນ຺ຕຊ຺ເຊສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄາມໂຠຊໂກ ຕໍ ເຄຫໍ ໂອໂລເກຕຸມ຺ປິ ນ ວິສຫິ, ສາປິ ປາປາ ປຸນ ມນສາປິ ອຕິຈຣິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ຄາມໂຠຊໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ, ນິຄ຺ຄຫກາຣໂກ ຄຫປຕິ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຄຫປຕິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໒໐໐] ໑໐. ສາຘຸສີລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສຣີຣທພ຺ຍນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ຈຕສ຺ໂສ ຘີຕໂຣ ອເຫສຸໍ. ຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ, ເຕສຸ ເອໂກ ອຠິຣູໂປ ສຣີຣສມ຺ປນ຺ໂນ, ເອໂກ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ມຫລ຺ລໂກ, ເອໂກ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ໂນ, ເອໂກ ສີລວາ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຘີຕໂຣ ນິເວເສນ຺ເຕນ ປຕິຏ຺ຐາເປນ຺ເຕນ ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ທາຕພ຺ພາ, ກິໍ ຣູປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ, ອຸທາຫຸ ວຍປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ, ຊາຕິສມ຺ປນ຺ນສີລວນ຺ຕານໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສາ’’ຕິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕປິ ອຊານິຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ກາຣຓໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຊານິສ຺ສຕິ, ຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເອເຕສໍ ອນ຺ຕເຣ ອນຸຈ຺ຉວິກສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄນ຺ຘມາລາທີນິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ຊເນສຸ ກສ຺ສ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ປຸພ຺ເພປິ ປຓ຺ຑິຕາ ເອຕໍ ປຎ຺ຫໍ ກຖຍິໍສຸ, ຠວສງ຺ເຂປຄຕຕ຺ຕາ ປນ ສລ຺ລກ຺ເຂຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຍໍ ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິໂຍ ອໂຫສິ. ອເຖກສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຈຕສ຺ໂສ ຘີຕໂຣ ອເຫສຸໍ, ຕາ ເອວເມວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ ປຕ຺ຖຍິໍສຸ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ທາຕພ຺ພາ’’ຕິ ອຊານນ຺ໂຕ ‘‘ອາຈຣິຍໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໙໙.

‘‘ສຣີຣທພ຺ຍໍ ວຸຑ຺ຒພ຺ຍໍ, ໂສຊຈ຺ຈໍ ສາຘຸສີລິຍໍ;

ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເຕວ ປຸຈ຺ຉາມ, ກນ຺ນຸ ເຕສໍ ວນິມ຺ຫເສ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ສຣີຣທພ຺ຍ’’ນ຺ຕິອາທີຫິ ເຕສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ວິຊ຺ຊມາເນ ຄຸເຓ ປກາເສຕິ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຘີຕໂຣ ເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ, ເຕສຸ ເອກສ຺ສ ສຣີຣທພ຺ຍມຕ຺ຖິ, ສຣີຣສມ຺ປທາ ອຠິຣູປຠາໂວ ສໍວິຊ຺ຊຕິ. ເອກສ຺ສ ວຸຑ຺ຒພ຺ຍໍ ວຸຑ຺ຒິຠາໂວ ມຫລ຺ລກຕາ ອຕ຺ຖິ. ເອກສ຺ສ ໂສຊຈ຺ຈໍ ສຸຊາຕິຕາ ຊາຕິສມ຺ປທາ ອຕ຺ຖິ. ‘‘ສຸຊຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ເອກສ຺ສ ສາຘຸສີລິຍໍ ສຸນ຺ທຣສີລຠາໂວ ສີລສມ຺ປທາ ອຕ຺ຖິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເຕວ ປຸຈ຺ຉາມາຕິ ເຕສຸ ອສຸກສ຺ສ ນາເມຕາ ທາຕພ຺ພາຕິ ອຊານນ຺ຕາ ມຍໍ ຠວນ຺ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຎ຺ເຎວ ປຸຈ຺ຉາມ. ກນ຺ນຸ ເຕສໍ ວນິມ຺ຫເສຕິ ເຕສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຊນານໍ ກໍ ວນິມ຺ຫເສ, ກໍ ອິຈ຺ຉາມ, ກສ຺ສ ຕາ ກຸມາຣິກາ ທທາມາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຈຣິໂຍ ‘‘ຣູປສມ຺ປທາທີສຸ ວິຊ຺ຊມານາສຸປິ ວິປນ຺ນສີໂລ ຄາຣຍ຺ໂຫ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ນປ຺ປມາຓໍ, ອມ຺ຫາກໍ ສີລວນ຺ຕຠາໂວ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໐.

‘‘ອຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖິ ສຣີຣສ຺ມິໍ, ວຸຑ຺ຒພ຺ຍສ຺ສ ນໂມ ກເຣ;

ອຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖິ ສຸຊາຕສ຺ມິໍ, ສີລໍ ອສ຺ມາກ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖິ ສຣີຣສ຺ມິນ຺ຕິ ຣູປສມ຺ປນ຺ເນ ສຣີເຣປິ ອຕ຺ໂຖ ວິເສໂສ ວຸທ຺ຘິ ອຕ຺ຖິເຍວ, ‘‘ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ນ ວທາມິ. ວຸຑ຺ຒພ຺ຍສ຺ສ ນໂມ ກເຣຕິ ວຸຑ຺ຒຠາວສ຺ສ ປນ ນມກ຺ກາຣເມວ ກໂຣມິ. ວຸຑ຺ຒຠາໂວ ຫິ ວນ຺ທນມານນໍ ລຠຕິ. ອຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖິ ສຸຊາຕສ຺ມິນ຺ຕິ ສຸຊາເຕປິ ປຸຣິເສ ວຸຑ຺ຒິ ອຕ຺ຖິ, ຊາຕິສມ຺ປຕ຺ຕິປິ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ພາເຍວ. ສີລໍ ອສ຺ມາກ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ ອມ຺ຫາກໍ ປນ ສີລເມວ ຣຸຈ຺ຈຕິ. ສີລວາ ຫິ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ສຣີຣທພ຺ຍວິຣຫິໂຕປິ ປຸຊ຺ໂຊ ປາສໍໂສຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສີລວນ຺ຕສ຺ເສວ ຘີຕໂຣ ອທາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຍເມວ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອໂຫສິ, ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິໂຍ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສາຘຸສີລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ຣຸຫກວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ຣຸຫກໍ ສິຣິກາຬກໍ, ປທຸມໍ ມຓິໂຈຣກໍ;

ປພ຺ພຕູປຕ຺ຖຣວລາຫໍ, ມິຕ຺ຕາມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຣາຘຎ຺ຈ;

ຄຫປຕິ ສາຘຸສີລໍ.

໖. ນຕໍທຬ຺ຫວຄ຺ໂຄ

[໒໐໑] ໑. ພນ຺ຘນາຄາຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນ ຕໍ ທຬ຺ຫໍ ພນ຺ຘນມາຫຸ ຘີຣາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ພນ຺ຘນາຄາຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ກາເລ ພຫູ ສນ຺ຘິຈ຺ເຉທກປນ຺ຖຆາຕກໂຈເຣ ອາເນຕ຺ວາ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສຸໍ. ເຕ ຣາຊາ ອທ຺ທຸພນ຺ຘນຣຊ຺ຊຸພນ຺ຘນສງ຺ຂລິກພນ຺ຘເນຫິ ພນ຺ຘາເປສິ. ຕິໍສມຕ຺ຕາ ຊານປທາ ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖາຣໍ ທຏ຺ຐຸກາມາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕາ ພນ຺ຘນາຄາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕ ໂຈເຣ ທິສ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ຕາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຕຖາຄຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຊ຺ຊ ອມ຺ເຫຫິ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ເຕຫິ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ພຫູ ໂຈຣາ ອທ຺ທຸພນ຺ຘນາທີຫິ ພທ຺ຘາ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕາ ທິຏ຺ຐາ, ເຕ ຕານິ ພນ຺ຘນານິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປລາຍິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເຕຫິ ພນ຺ຘເນຫິ ຖິຣຕຣໍ ນາມ ອຎ຺ຎໍ ພນ຺ຘນ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ກິໍ ພນ຺ຘນານິ ນາເມຕານິ, ຍໍ ປເນຕໍ ຘນຘຎ຺ຎປຸຕ຺ຕທາຣາທີສຸ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຕໍ ກິເລສພນ຺ຘນໍ, ເອຕໍ ເອເຕຫິ ພນ຺ຘເນຫິ ສຕຄຸເຓນ ສຫສ຺ສຄຸເຓນ ຖິຣຕຣໍ, ເອວໍ ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ປເນຕໍ ທຸຈ຺ຉິນ຺ທນິຍໍ ພນ຺ຘນໍ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ທຸຄ຺ຄຕຄຫປຕິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ວຍປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປິຕາ ກາລມກາສິ. ໂສ ຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ໂປເສສິ, ອຖສ຺ສ ມາຕາ ອນິຈ຺ຉມານສ຺ເສວ ເອກໍ ກຸລຘີຕຣໍ ເຄເຫ ກຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ກາລມກາສິ. ຠຣິຍາຍປິສ຺ສ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ຄພ຺ໂຠ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ໂສ ຄພ຺ຠສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວໍ ອຊານນ຺ໂຕ ‘‘ຠທ຺ເທ, ຕ຺ວໍ ຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ຊີວາຫິ, ອຫໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ສາປິ ‘‘ຄພ຺ໂຠ ເມ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ, ມຍິ ວິຊາຕາຍ ທາຣກໍ ທິສ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ວິຊາຕກາເລ ‘‘ຠທ຺ເທ, ຕ຺ວໍ ໂສຕ຺ຖິນາ ວິຊາຕາ, ອິທານາຫໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ສາ ‘‘ປຸຕ຺ຕກສ຺ສ ຕາວ ຖນປານໂຕ ອປຄມນກາລໍ ອາຄເມຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫິ.

ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ອິມິສ຺ສາ ອນາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາວ ປລາຍິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ອນາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຖິຠາເຄ ອຸຏ຺ຐາຍ ປລາຍິ. ອຖ ນໍ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິກາ ອຄ຺ຄເຫສຸໍ. ໂສ ‘‘ອຫໍ, ສາມິ, ມາຕຸໂປສໂກ ນາມ, ວິສ຺ສຊ຺ເຊຖ ມ’’ນ຺ຕິ ເຕຫິ ອຕ຺ຕານໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ວສິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄທ຺ວາເຣເນວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຌານກີຬໍ ກີຬນ຺ໂຕ ວິຫາສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ໂຕ ‘‘ເອວຣູປມ຺ປິ ນາມ ເມ ທຸຈ຺ຉິນ຺ທນິຍໍ ປຸຕ຺ຕທາຣພນ຺ຘນໍ ກິເລສພນ຺ຘນໍ ຉິນ຺ທິຕ’’ນ຺ຕິ ອຸທານໍ ອຸທາເນນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໑໐໑.

‘‘ນ ຕໍ ທຬ຺ຫໍ ພນ຺ຘນມາຫຸ ຘີຣາ, ຍທາຍສໍ ທາຣຸຊປພ຺ພຊຎ຺ຈ;

ສາຣຕ຺ຕຣຕ຺ຕາ ມຓິກຸຓ຺ຑເລສຸ, ປຸຕ຺ເຕສຸ ທາເຣສຸ ຈ ຍາ ອເປກ຺ຂາ.

໑໐໒.

‘‘ເອຕໍ ທຬ຺ຫໍ ພນ຺ຘນມາຫຸ ຘີຣາ, ໂອຫາຣິນໍ ສີຖິລໍ ທຸປ຺ປມຸຎ຺ຈໍ;

ເອຕມ຺ປິ ເຉຕ຺ວານ ວຊນ຺ຕິ ຘີຣາ, ອນເປກ຺ຂິໂນ ກາມສຸຂໍ ປຫາຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘີຣາຕິ ຘິຕິມນ຺ຕາ, ຘິກ຺ກຕປາປາຕິ ຘີຣາ. ອຖ ວາ ຘີ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຎ຺ຎາ, ຕາຍ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ຘີຣາ, ພຸທ຺ຘາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ພຸທ຺ຘສາວກາ ໂພຘິສຕ຺ຕາ ຈ ອິເມ ຘີຣາ ນາມ. ຍທາຍສນ຺ຕິອາທີສຸ ຍໍ ສງ຺ຂລິກສງ຺ຂາຕໍ ອຍສາ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ອາຍສໍ, ຍໍ ອທ຺ທຸພນ຺ຘນສງ຺ຂາຕໍ ທາຣຸຊໍ, ຍຎ຺ຈ ປພ຺ພຊຕິເຓຫິ ວາ ອຎ຺ເຎຫິ ວາ ວາກາທີຫິ ຣຊ຺ຊຸໍ ກຕ຺ວາ ກຕຣຊ຺ຊຸພນ຺ຘນໍ, ຕໍ ອາຍສາທິໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຠາເວນ ຘີຣາ ທຬ຺ຫໍ ຖິຣນ຺ຕິ ນາຫຸ ນ ກເຖນ຺ຕິ. ສາຣຕ຺ຕຣຕ຺ຕາຕິ ສາຣຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕາ, ພລວຣາຄຣຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຓິກຸຓ຺ຑເລສູຕິ ມຓີສຸ ຈ ກຸຓ຺ຑເລສຸ ຈ, ມຓິຍຸຕ຺ເຕສຸ ວາ ກຸຓ຺ຑເລສຸ.

ເອຕໍ ທຬ຺ຫນ຺ຕິ ເຍ ມຓິກຸຓ຺ຑເລສຸ ສາຣຕ຺ຕຣຕ຺ຕາ, ເຕສໍ ໂຍ ຈ ສາຣາໂຄ, ຍາ ຈ ເຕສໍ ປຸຕ຺ຕທາເຣສຸ ອເປກ຺ຂາ ຕຓ຺ຫາ, ເອຕໍ ກິເລສມຍໍ ພນ຺ຘນໍ ທຬ຺ຫໍ ຖິຣນ຺ຕິ ຘີຣາ ອາຫຸ. ໂອຫາຣິນນ຺ຕິ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ປາຕນໂຕ ອວຫຣຕິ ເຫຏ຺ຐາ ຫຣຕີຕິ ໂອຫາຣິນໍ. ສິຖິລນ຺ຕິ ພນ຺ຘນຏ຺ຐາເນ ຉວິຈມ຺ມມໍສານິ ນ ຉິນ຺ທຕິ, ໂລຫິຕໍ ນ ນີຫຣຕິ, ພນ຺ຘນຠາວມ຺ປິ ນ ຊານາເປຕິ, ຖລປຖຊລປຖາທີສຸ ກມ຺ມານິ ກາຕຸໍ ເທຕີຕິ ສິຖິລໍ. ທຸປ຺ປມຸຎ຺ຈນ຺ຕິ ຕຓ຺ຫາໂລຠວເສນ ຫິ ເອກວາຣມ຺ປິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກິເລສພນ຺ຘນໍ ທຏ຺ຐຏ຺ຐານໂຕ ກຈ຺ຉໂປ ວິຍ ທຸມ຺ໂມຈຍໍ ໂຫຕີຕິ ທຸປ຺ປມຸຎ຺ຈໍ. ເອຕມ຺ປິ ເຉຕ຺ວານາຕິ ເອຕໍ ເອວໍ ທຬ຺ຫມ຺ປິ ກິເລສພນ຺ຘນໍ ຎາຓຂຄ຺ເຄນ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຍທາມານິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຕ຺ຕວຣວາຣຓາ ວິຍ ປຎ຺ຊເຣ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສີຫໂປຕກາ ວິຍ ຈ ຘີຣາ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາເມ ອຸກ຺ກາຣຠູມິໍ ວິຍ ຊິຄຸຈ຺ຉມານາ ອນເປກ຺ຂິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ກາມສຸຂໍ ປຫາຍ ວຊນ຺ຕິ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ປກ຺ກມິຕ຺ວາ ຈ ປນ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຌານສຸເຂນ ວີຕິນາເມນ຺ຕີຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ເກຈິ ໂສຕາປນ຺ນາ, ເກຈິ ສກທາຄາມິໂນ, ເກຈິ ອນາຄາມິໂນ, ເກຈິ ອຣຫນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ. ‘‘ຕທາ ມາຕາ ມຫາມາຍາ ອໂຫສິ, ປິຕາ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ, ຠຣິຍາ ຣາຫຸລມາຕາ, ປຸຕ຺ໂຕ ຣາຫຸໂລ, ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ປຫາຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ປຸຣິໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ພນ຺ຘນາຄາຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໒໐໒] ໒. ເກຬິສີລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຫໍສາ ໂກຎ຺ຈາ ມຍູຣາ ຈາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິຍໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣາຍສ຺ມາ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປາກໂຏ ອໂຫສິ ປຎ຺ຎາໂຕ ມຘຸຣສ຺ສໂຣ ມຘຸຣຘມ຺ມກຖິໂກ ປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ໂຕ ມຫາຂີຓາສໂວ ອສີຕິຍາ ມຫາເຖຣານໍ ອນ຺ຕໂຣ ປມາເຓນ ໂອມໂກ ລກຸຓ຺ຑໂກ ສາມເຓໂຣ ວິຍ, ຂຸທ຺ທໂກ ກີຬນຕ຺ຖາຍ ກໂຕ ວິຍ. ຕສ຺ມິໍ ເອກທິວສໍ ຕຖາຄຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເຊຕວນໂກຏ຺ຐກໍ ຄເຕ ຊນປທາ ຕິໍສມຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ທສພລໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຊຕວນໍ ປວິສນ຺ຕາ ວິຫາຣໂກຏ຺ຐເກ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສາມເຓໂຣ ເອໂສ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ເຖຣໍ ຈີວຣກຓ຺ເຓ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ຫຕ຺ເຖ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ສີສໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ນາສາຍ ປຣາມສນ຺ຕາ ກຓ຺ເຓສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ຈາເລຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣາ ມຘຸຣປຏິສນ຺ຖາເຣ ກເຕ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິຍຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ນາເມໂກ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສາວໂກ ມຘຸຣຘມ຺ມກຖິໂກ ອຕ຺ຖິ, ກຫໍ ໂສ ອິທານີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ຠິກ຺ຂເວ, ທຏ຺ຐຸກາມຕ຺ຖາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ທິສ຺ວາ ຈີວຣກຓ຺ຓາທີສຸ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ຫຕ຺ຖກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ອາຄຕາ, ເອສ ໂສ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອວຣູໂປ ປຕ຺ຖິຕປຕ຺ຖໂນ ອຠິນີຫາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ສາວໂກ ກິໍກາຣຓາ ອປ຺ເປສກ຺ໂຂ ຊາໂຕ’’ຕິ? ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຕ຺ຕນາ ກຕປາປກມ຺ມໍ ນິສ຺ສາຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ອໂຫສິ. ຕທາ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ ຊິຓ຺ຓໍ ຊຣາປ຺ປຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິໍ ວາ ອສ຺ສໍ ວາ ໂຄຓໍ ວາ ທສ຺ເສຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ເກຬິສີໂລ ຫຸຕ຺ວາ ຕຖາຣູປໍ ທິສ຺ວາວ ອນຸພນ຺ຘາເປຕິ, ຊິຓ຺ຓສກຏມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ຠິນ຺ທາເປຕິ, ຊິຓ຺ຓມາຕຸຄາເມ ທິສ຺ວາ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອຸທເຣ ປຫຣາເປຕ຺ວາ ປາຕາເປຕ຺ວາ ປຸນ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຠາຍາເປຕິ, ຊິຓ຺ຓປຸຣິເສ ທິສ຺ວາ ລງ຺ຆເກ ວິຍ ຠູມິຍໍ ສໍປຣິວຕ຺ຕກາທິກີຬໍ ກີຬາເປຕິ, ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ອສຸກຆເຣ ກິຣ ມຫລ຺ລໂກ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາປິ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ກີຬຕິ. ມນຸສ຺ສາ ລຊ຺ຊນ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ມາຕາປິຕໂຣ ຕິໂຣຣຏ຺ຐານິ ເປເສນ຺ຕິ, ມາຕຸປຏ຺ຐານຘມ຺ໂມ ປິຕຸປຏ຺ຐານຘມ຺ໂມ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊິ, ຣາຊເສວກາປິ ເກຬິສີລາວ ອເຫສຸໍ. ມຕມຕາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອປາເຍ ປູເຣນ຺ຕິ, ເທວປຣິສາ ປຣິຫາຍຕິ.

ສກ຺ໂກ ອຠິນເວ ເທວປຸຕ຺ເຕ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ທເມສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ມຫລ຺ລກວຓ຺ຓໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ຊິຓ຺ຓຍານເກ ທ຺ເວ ຕກ຺ກຈາຏິໂຍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຊຣໂຄເຓ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຉຓທິວເສ ອລງ຺ກຕຫຕ຺ຖິໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ອລງ຺ກຕນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣນ຺ເຕ ປິໂລຕິກນິວຕ຺ໂຖ ຕໍ ຍານກໍ ປາເຊນ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ອຠິມຸໂຂ ອຄມາສິ. ຣາຊາ ຊິຓ຺ຓຍານກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຕໍ ຍານກໍ ອປເນຖາ’’ຕິ ວທຕິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ກຫໍ, ເທວ, ນ ປສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສກ຺ໂກ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ຣຎ຺ໂຎເຍວ ທສ຺ເສສິ. ອຖ ນໍ ພຫຸສມ຺ປຕ຺ເຕ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ສ ອຸປຣິຠາເຄນ ປາເຊນ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ມຕ຺ຖເກ ເອກໍ ຈາຏິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕາເປນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຠິນ຺ທິ. ອຖສ຺ສ ສີສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ຕກ຺ກໍ ປຄ຺ຆຣຕິ, ໂສ ເຕນ ອຏ຺ຏີຍຕິ ຫຣາຍຕິ ຊິຄຸຈ຺ຉຕິ. ອຖສ຺ສ ຕໍ ອຸປທ຺ທຸຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ຍານກໍ ອນ຺ຕຣຘາເປຕ຺ວາ ສກ຺ກຕ຺ຕຠາວໍ ມາເປຕ຺ວາ ວຊິຣຫຕ຺ໂຖ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ປາປ ອຘມ຺ມິກຣາຊ, ກິໍ ຕ຺ວໍ ມຫລ຺ລໂກ ນ ຠວິສ຺ສສິ, ຕວ ສຣີຣໍ ຊຣາ ນ ປຫຣິສ຺ສຕິ, ເກຬິສີໂລ ຫຸຕ຺ວາ ວຸຑ຺ເຒ ວິເຫຐນກມ຺ມໍ ກໂຣສິ, ເອກກໍ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ເອຕໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ມຕມຕາ ອປາເຍ ປຣິປູເຣນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ສາ ມາຕາປິຕໂຣ ປຏິຊຄ຺ຄິຕຸໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ສເຈ ອິມມ຺ຫາ ກມ຺ມາ ນ ວິຣມິສ຺ສສິ, ວຊິເຣນ ເຕ ສີສໍ ປທາເລສ຺ສາມິ, ມາ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາເຍຕໍ ກມ຺ມໍ ອກຕ຺ຖາ’’ຕິ ສນ຺ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ຄຸຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ວຸຑ຺ຒາປຈາຍິກກມ຺ມສ຺ສ ອານິສໍສໍ ປກາເສຕ຺ວາ ໂອວທິຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ອຄມາສິ. ຣາຊາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕຖາຣູປໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອຸປ຺ປາເທສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໑໐໓.

‘‘ຫໍສາ ໂກຎ຺ຈາ ມຍູຣາ ຈ, ຫຕ຺ຖໂຍ ປສທາ ມິຄາ;

ສພ຺ເພ ສີຫສ຺ສ ຠາຍນ຺ຕິ, ນຕ຺ຖິ ກາຍສ຺ມິ ຕຸລ຺ຍຕາ.

໑໐໔.

‘‘ເອວເມວ ມນຸສ຺ເສສຸ, ທຫໂຣ ເຈປິ ປຎ຺ຎວາ;

ໂສ ຫິ ຕຕ຺ຖ ມຫາ ໂຫຕິ, ເນວ ພາໂລ ສຣີຣວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປສທາ ມິຄາຕິ ປສທສງ຺ຂາຕາ ມິຄາ, ປສທາ ມິຄາ ຈ ອວເສສາ ມິຄາ ຈາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ປສທມິຄາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ປສທາ ມິຄາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນຕ຺ຖິ ກາຍສ຺ມິ ຕຸລ຺ຍຕາຕິ ສຣີເຣ ປມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍທິ ຠເວຍ຺ຍ, ມຫາສຣີຣາ ຫຕ຺ຖິໂນ ເຈວ ປສທມິຄາ ຈ ສີຫໍ ມາເຣຍ຺ຍຸໍ, ສີໂຫ ຫໍສາທໂຍ ຂຸທ຺ທກສຣີເຣເຍວ ມາເຣຍ຺ຍ, ຂຸທ຺ທກາເຍວ ສີຫສ຺ສ ຠາເຍຍ຺ຍຸໍ, ນ ມຫນ຺ຕາ. ຍສ຺ມາ ປເນຕໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພປິ ເຕ ສີຫສ຺ສ ຠາຍນ຺ຕິ. ສຣີຣວາຕິ ພາໂລ ມຫາສຣີໂຣປິ ມຫາ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິໂຍ ສຣີເຣນ ຂຸທ຺ທໂກປິ ມາ ຕໍ ຎາເຓນປິ ຂຸທ຺ທໂກຕິ ມຎ຺ຎິຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ເກຈິ ໂສຕາປນ຺ນາ, ເກຈິ ສກທາຄາມິໂນ, ເກຈິ ອນາຄາມິໂນ, ເກຈິ ອຣຫນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ. ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ລກຸຓ຺ຑກຠທ຺ທິໂຍ ອໂຫສິ, ໂສ ຕາຍ ເກຬິສີລຕາຍ ປເຣສໍ ເກຬິນິສ຺ສໂຍ ຊາໂຕ, ສກ຺ໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ເກຬິສີລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໒໐໓] ໓. ຂນ຺ຘຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ວິຣູປກ຺ເຂຫິ ເມ ເມຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕໍ ກິຣ ຊນ຺ຕາຆຣທ຺ວາເຣ ກຏ຺ຐານິ ຜາເລນ຺ຕໍ ປູຕິຣຸກ຺ຂນ຺ຕຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອໂກ ສປ຺ໂປ ປາທງ຺ຄຸລິຍໍ ຑໍສິ, ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ມໂຕ. ຕສ຺ສ ມຕຠາໂວ ສກລວິຫາເຣ ປາກໂຏ ອໂຫສິ. ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸໂກ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸ ຊນ຺ຕາຆຣທ຺ວາເຣ ກຏ຺ຐານິ ຜາເລນ຺ໂຕ ສປ຺ເປນ ທຏ຺ໂຐ ຕຕ຺ເຖວ ມໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສເຈ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຫິຣາຊກຸລານິ ອາຣພ຺ຠ ເມຕ຺ຕໍ ອຠາວຍິສ຺ສ, ນ ນໍ ສປ຺ໂປ ຑໍເສຍ຺ຍ. ໂປຣາຓກຕາປສາປິ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ຈຕູສຸ ອຫິຣາຊກຸເລສຸ ເມຕ຺ຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ຕານິ ອຫິຣາຊກຸລານິ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກຠຍໂຕ ມຸຈ຺ຈິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ກາເມ ປຫາຍ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ເອກສ຺ມິໍ ຄງ຺ຄານິວຕ຺ຕເນ ອສ຺ສມປທໍ ມາເປຕ຺ວາ ຌານກີຬໍ ກີຬນ຺ໂຕ ອິສິຄຓປຣິວຸໂຕ ວິຫາສິ. ຕທາ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ນານປ຺ປກາຣາ ທີຆຊາຕິກາ ອິສີນໍ ປຣິປນ຺ຖໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ອິສໂຍ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ຕາປສາ ຕມຕ຺ຖໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສພ຺ເພ ຕາປເສ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ຕຸມ຺ເຫ ຈຕູສຸ ອຫິຣາຊກຸເລສຸ ເມຕ຺ຕໍ ຠາເວຍ຺ຍາຖ, ນ ໂວ ສປ຺ປາ ຑໍເສຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ມາ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈຕູສຸ ອຫິຣາຊກຸເລສຸ ເອວໍ ເມຕ຺ຕໍ ຠາເວຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໕.

‘‘ວິຣູປກ຺ເຂຫິ ເມ ເມຕ຺ຕໍ, ເມຕ຺ຕໍ ເອຣາປເຖຫິ ເມ;

ຉພ຺ຍາປຸຕ຺ເຕຫິ ເມ ເມຕ຺ຕໍ, ເມຕ຺ຕໍ ກຓ຺ຫາໂຄຕມເກຫິ ຈາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິຣູປກ຺ເຂຫິ ເມ ເມຕ຺ຕນ຺ຕິ ວິຣູປກ຺ຂນາຄຣາຊກຸເລຫິ ສທ຺ຘິໍ ມຍ຺ຫໍ ເມຕ຺ຕໍ. ເອຣາປຖາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ເອຕານິປິ ຫິ ເອຣາປຖນາຄຣາຊກຸລໍ ຉພ຺ຍາປຸຕ຺ຕນາຄຣາຊກຸລໍ ກຓ຺ຫາໂຄຕມກນາຄຣາຊກຸລນ຺ຕິ ນາຄຣາຊກຸລາເນວ.

ເອວໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ນາຄຣາຊກຸລານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ຕຸມ຺ເຫ ເອເຕສຸ ເມຕ຺ຕໍ ຠາເວຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຖ, ທີຆຊາຕິກາ ໂວ ນ ຑໍສິສ຺ສນ຺ຕິ ນ ວິເຫເຐສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອປາທເກຫິ ເມ ເມຕ຺ຕໍ, ເມຕ຺ຕໍ ທ຺ວິປາທເກຫິ ເມ;

ຈຕຸປ຺ປເທຫິ ເມ ເມຕ຺ຕໍ, ເມຕ຺ຕໍ ພຫຸປ຺ປເທຫິ ເມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຐມປເທນ ໂອທິສ຺ສກໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ເພສຸ ອປາທເກສຸ ທີຆຊາຕິເກສຸ ເຈວ ມຈ຺ເຉສຸ ຈ ເມຕ຺ຕາຠາວນາ ທສ຺ສິຕາ, ທຸຕິຍປເທນ ມນຸສ຺ເສສຸ ເຈວ ປກ຺ຂິຊາເຕສຸ ຈ, ຕຕິຍປເທນ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທີສຸ ສພ຺ພຈຕຸປ຺ປເທສຸ, ຈຕຸຕ຺ຖປເທນ ວິຈ຺ຉິກສຕປທິອຸຈ຺ຈາລິງ຺ຄປາຓກມກ຺ກຏກາທີສຸ.

ເອວໍ ສຣູເປນ ເມຕ຺ຕາຠາວນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອາຍາຈນວເສນ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ມາ ມໍ ອປາທໂກ ຫິໍສິ, ມາ ມໍ ຫິໍສິ ທ຺ວິປາທໂກ;

ມາ ມໍ ຈຕຸປ຺ປໂທ ຫິໍສິ, ມາ ມໍ ຫິໍສິ ພຫຸປ຺ປໂທ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມາ ມນ຺ຕິ ເອເຕສຸ ອປາທກາທີສຸ ໂກຈິ ເອໂກປິ ມາ ມໍ ຫິໍສຕຸ, ມາ ວິເຫເຐຕູຕິ ເອວໍ ອາຍາຈນ຺ຕາ ເມຕ຺ຕໍ ຠາເວຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທານິ ອໂນທິສ຺ສກວເສນ ເມຕ຺ຕາຠາວນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ສພ຺ເພ ປາຓາ, ສພ຺ເພ ຠູຕາ ຈ ເກວລາ;

ສພ຺ເພ ຠທ຺ຣານິ ປສ຺ສນ຺ຕຸ, ມາ ກຎ຺ຈິ ປາປມາຄມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິວເສນ ວຏ຺ເຏ ປຎ຺ຈສຸ ຂນ຺ເຘສຸ ອາສຕ຺ຕາ ວິສຕ຺ຕາ ລຄ຺ຄາ ລຄ຺ຄິຕາຕິ ສຕ຺ຕາ, ອສ຺ສາສປສ຺ສາສປວຕ຺ຕນສງ຺ຂາເຕນ ປາຓນວເສນ ປາຓາ, ຠູຕຠາວິຕນິພ຺ພຕ຺ຕນວເສນ ຠູຕາຕິ ເອວໍ ວຈນມຕ຺ຕວິເສໂສ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອວິເສເສນ ປນ ສພ຺ພານິເປຕານິ ປທານິ ສພ຺ພສຕ຺ຕສງ຺ຄາຫກາເນວ. ເກວລາຕິ ສກລາ. ອິທໍ ສພ຺ພສທ຺ທສ຺ເສວ ຫິ ປຣິຍາຍວຈນໍ. ຠທ຺ຣານິ ປສ຺ສນ຺ຕູຕິ ສພ຺ເພເປເຕ ສຕ຺ຕາ ຠທ຺ຣານິ ສາຘູນິ ກລ຺ຍາຓາເນວ ປສ຺ສນ຺ຕຸ. ມາ ກຎ຺ຈິ ປາປມາຄມາຕິ ເອເຕສຸ ກຎ຺ຈິ ເອກໍ ສຕ຺ຕມ຺ປິ ປາປໍ ລາມກໍ ທຸກ຺ຂໍ ມາ ອາຄມາ, ມາ ອາຄຈ຺ຉຕຸ ມາ ປາປຸຓາຕຸ, ສພ຺ເພ ອເວຣາ ອພ຺ຍາປຊ຺ຊາ ສຸຂີ ນິທ຺ທຸກ຺ຂາ ໂຫນ຺ຕູຕິ.

ເອວໍ ‘‘ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ອໂນທິສ຺ສກວເສນ ເມຕ຺ຕໍ ຠາເວຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣາເປຕຸໍ –

໑໐໖.

‘‘ອປ຺ປມາໂຓ ພຸທ຺ໂຘ, ອປ຺ປມາໂຓ ຘມ຺ໂມ;

ອປ຺ປມາໂຓ ສງ຺ໂຆ’’ຕິ ອາຫ.

ຕຕ຺ຖ ປມາຓກຣານໍ ກິເລສານໍ ອຠາເວນ ຄຸຓານຎ຺ຈ ປມາຓາຠາເວນ ພຸທ຺ຘຣຕນໍ ອປ຺ປມາຓໍ. ຘມ຺ໂມຕິ ນວວິໂຘ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ໂມ. ຕສ຺ສປິ ປມາຓໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ອປ຺ປມາໂຓ. ເຕນ ອປ຺ປມາເຓນ ຘມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ສງ຺ໂຆປິ ອປ຺ປມາໂຓ.

ອິຕິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອິເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ອປ຺ປມາຓຄຸຓຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສປ຺ປມາເຓ ສຕ຺ເຕ ທສ຺ເສຕຸໍ –

‘‘ປມາຓວນ຺ຕານິ ສຣີສປານິ, ອຫິ ວິຈ຺ຉິກ ສຕປທີ;

ອຸຓ຺ຓນາຠິ ສຣພູ ມູສິກາ’’ຕິ ອາຫ.

ຕຕ຺ຖ ສຣີສປານີຕິ ສປ຺ປທີຆຊາຕິການໍ ນາມໍ. ເຕ ຫິ ສຣນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສິເຣນ ວາ ສປນ຺ຕີຕິ ສຣີສປາ. ‘‘ອຫີ’’ຕິອາທິ ເຕສໍ ສຣູປໂຕ ນິທສ຺ສນໍ. ຕຕ຺ຖ ອຸຓ຺ຓນາຠີຕິ ມກ຺ກຏໂກ. ຕສ຺ສ ຫິ ນາຠິໂຕ ອຸຓ຺ຓາສທິສໍ ສຸຕ຺ຕໍ ນິກ຺ຂມຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຸຓ຺ຓນາຠີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສຣພູຕິ ຆຣໂຄຬິກາ.

ອິຕິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຍສ຺ມາ ເອເຕສໍ ອນ຺ໂຕຣາຄາທໂຍ ປມາຓກຣາ ຘມ຺ມາ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຕານິ ສຣີສປາທີນິ ປມາຓວນ຺ຕານີ’’ຕິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ອປ຺ປມາຓານໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ອານຸຠາເວນ ອິເມ ປມາຓວນ຺ຕາ ສຕ຺ຕາ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ປຣິຕ຺ຕກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕູຕິ ເອວໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ກຕາ ເມ ຣກ຺ຂາ ກຕາ ເມ ປຣິຕ຺ຕາ, ປຏິກ຺ກມນ຺ຕຸ ຠູຕານິ;

ໂສຫໍ ນໂມ ຠຄວໂຕ, ນໂມ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘານ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຕາ ເມ ຣກ຺ຂາຕິ ມຍາ ຣຕນຕ຺ຕຍຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣນ຺ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ຣກ຺ຂາ ຄຸຕ຺ຕິ ກຕາ. ກຕາ ເມ ປຣິຕ຺ຕາຕິ ປຣິຕ຺ຕາຓມ຺ປິ ເມ ອຕ຺ຕໂນ ກຕໍ. ປຏິກ຺ກມນ຺ຕຸ ຠູຕານີຕິ ມຍິ ອຫິຕຊ຺ຌາສຍານິ ຠູຕານິ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕຸ ອປຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ. ໂສຫໍ ນໂມ ຠຄວໂຕຕິ ໂສ ອຫໍ ເອວໍ ກຕປຣິຕ຺ໂຕ ອຕີຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສປິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຠຄວໂຕ ນໂມ ກໂຣມິ. ນໂມ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘານນ຺ຕິ ວິເສເສນ ປນ ອຕີເຕ ປຏິປາຏິຍາ ປຣິນິພ຺ພຸຕານໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘານໍ ນໂມ ກໂຣມີຕິ.

ເອວໍ ‘‘ນມກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕາປິ ສຕ຺ຕ ພຸທ຺ເຘ ອນຸສ຺ສຣຖາ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິສິຄຓສ຺ສ ອິມໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອທາສິ. ອາທິໂຕ ປນ ປຏ຺ຐາຍ ທ຺ວີຫິ ຄາຖາຫິ ຈຕູສຸ ອຫິຣາຊກຸເລສຸ ເມຕ຺ຕາຍ ທີປິຕຕ຺ຕາ ໂອທິສ຺ສກາໂນທິສ຺ສກວເສນ ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເມຕ຺ຕາຠາວນານໍ ທີປິຕຕ຺ຕາ ອິທໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ອິຘ ວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ກາຣຓໍ ປຣິເຍສິຕພ຺ພໍ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິສິຄໂຓ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ເມຕ຺ຕໍ ຠາເວສິ, ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣິ. ເອວເມເຕສຸ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣນ຺ເຕສຸເຍວ ສພ຺ເພ ທີຆຊາຕິກາ ປຏິກ຺ກມິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ຠາເວຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອິສິຄໂຓ ພຸທ຺ຘປຣິສາ ອໂຫສິ, ຄຓສຕ຺ຖາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຂນ຺ຘຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໒໐໔] ໔. ວີຣກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອປິ ວີຣກ ປສ຺ເສສີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສຸຄຕາລຍໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄເຕສຸ ຫິ ເຖເຣສຸ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເທວທຕ຺ໂຕ ຕຸມ຺ເຫ ທິສ຺ວາ ກິໍ ອກາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຸຄຕາລຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ທສ຺ເສສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອິທາເນວ ເທວທຕ຺ໂຕ ມມ ອນຸກິຣິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ວິນາສໍ ປາປຸຓີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຖເຣນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ອຸທກກາກໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເອກໍ ສຣໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວສິ, ‘‘ວີຣໂກ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ອໂຫສິ. ຕທາ ກາສິຣຏ຺ເຐ ທຸພ຺ຠິກ຺ຂໍ ອໂຫສິ, ມນຸສ຺ສາ ກາກຠຕ຺ຕໍ ວາ ທາຕຸໍ ຍກ຺ຂນາຄພລິກມ຺ມໍ ວາ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ຉາຕກຣຏ຺ຐໂຕ ກາກາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິໍສຸ. ຕຕ຺ເຖໂກ ພາຣາຓສິວາສີ ສວິຏ຺ຐໂກ ນາມ ກາໂກ ກາກິໍ ອາທາຍ ວີຣກສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ສຣໍ ນິສ຺ສາຍ ເອກມນ຺ເຕ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຕສ຺ມິໍ ສເຣ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວີຣກໍ ສຣໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ມຈ຺ເຉ ຂາທິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ສຸກ຺ຂາເປນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ອຸທກກາກໍ ນິສ຺ສາຍ ສກ຺ກາ ພຫູ ມຈ຺ເຉ ລທ຺ຘຸໍ, ອິມໍ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ສມ຺ມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອິຈ຺ຉາມິ ຕໍ ສາມິ ອຸປຏ຺ຐຫິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ເຕນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໂຕ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ວີຣໂກປິ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຍາປນມຕ຺ຕໍ ຂາທິຕ຺ວາ ມຈ຺ເຉ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ສວິຏ຺ຐກສ຺ສ ເທຕິ. ໂສປິ ອຕ຺ຕໂນ ຍາປນມຕ຺ຕໍ ຂາທິຕ຺ວາ ເສສໍ ກາກິຍາ ເທຕິ.

ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ – ‘‘ອຍມ຺ປິ ອຸທກກາໂກ ກາຬໂກ, ອຫມ຺ປິ ກາຬໂກ, ອກ຺ຂິຕຸຓ຺ຑປາເທຫິປິ ເອຕສ຺ສ ຈ ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ນານາກຣຓໍ ນຕ຺ຖິ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິມິນາ ຄຫິຕມຈ຺ເຉຫິ ມຍ຺ຫໍ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ, ອຫເມວ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ວີຣກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຫເມວ ສຣໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ມຈ຺ເຉ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ນ ຕ຺ວໍ, ສມ຺ມ, ອຸທກໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ມຈ຺ເຉ ຄຓ຺ຫນກກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ມາ ນສ຺ສີ’’ຕິ ເຕນ ວາຣິຍມາໂນປິ ວຈນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ສຣໍ ໂອຣຸຍ຺ຫ ອຸທກໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊມາໂນ ເສວາລໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ເສວາລນ຺ຕເຣ ລຄ຺ຄິ, ອຄ຺ຄຕຸຓ຺ຑເມວ ປຎ຺ຎາຍິ. ໂສ ນິຣສ຺ສາໂສ ອນ຺ໂຕອຸທເກເຍວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິ. ອຖສ຺ສ ຠຣິຍາ ອາຄມນໍ ອປສ຺ສມານາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຊານນຕ຺ຖໍ ວີຣກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ສວິຏ຺ຐໂກ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ກຫໍ ນຸ ໂຂ ໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉມານາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໗.

‘‘ອປິ ວີຣກ ປສ຺ເສສິ, ສກຸຓໍ ມຎ຺ຊຸຠາຓກໍ;

ມຍູຣຄີວສງ຺ກາສໍ, ປຕິໍ ມຍ຺ຫໍ ສວິຏ຺ຐກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປິ, ວີຣກ, ປສ຺ເສສີຕິ, ສາມິ ວີຣກ, ອປິ ປສ຺ສສິ. ມຎ຺ຊຸຠາຓກນ຺ຕິ ມຎ຺ຊຸຠາຓິນໍ. ສາ ຫິ ຣາຄວເສນ ‘‘ມຘຸຣສ຺ສໂຣ ເມ ປຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ມຍູຣຄີວສງ຺ກາສນ຺ຕິ ໂມຣຄີວສມານວຓ຺ຓໍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ວີຣໂກ ‘‘ອາມ, ຊານາມິ ເຕ ສາມິກສ຺ສ ຄຕຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໘.

‘‘ອຸທກຖລຈຣສ຺ສ ປກ຺ຂິໂນ, ນິຈ຺ຈໍ ອາມກມຈ຺ຉໂຠຊິໂນ;

ຕສ຺ສານຸກຣໍ ສວິຏ຺ຐໂກ, ເສວາເລ ປລິຄຸຓ຺ຐິໂຕ ມໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸທກຖລຈຣສ຺ສາຕິ ອຸທເກ ຈ ຖເລ ຈ ຈຣິຕຸໍ ສມຕ຺ຖສ຺ສ. ປກ຺ຂິໂນຕິ ອຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ຕສ຺ສານຸກຣນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອນຸກໂຣນ຺ໂຕ. ເສວາເລ ປລິຄຸຓ຺ຐິໂຕ ມໂຕຕິ ອຸທກໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເສວາລໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເສວາລປຣິໂຍນທ຺ໂຘ ອນ຺ໂຕອຸທເກເຍວ ມໂຕ, ປສ຺ສ, ເອຕສ຺ສ ຕຸຓ຺ຑໍ ທິສ຺ສຕີຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກາກີ ປຣິເທວິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິເມວ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສວິຏ຺ຐໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ວີຣໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ວີຣກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໒໐໕] ໕. ຄງ຺ເຄຍ຺ຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ໂສຠຕິ ມຈ຺ໂຉ ຄງ຺ເຄຍ຺ໂຍຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ທຫຣຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເຕ ກິຣ ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ກຸລປຸຕ຺ຕາ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອສຸຠຠາວນໍ ອນຸນຸຍຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຣູປປສໍສກາ ຫຸຕ຺ວາ ຣູປໍ ອຸປລາເຬນ຺ຕາ ວິຈຣິໍສຸ. ເຕ ເອກທິວສໍ ‘‘ຕ຺ວໍ ນ ໂສຠສິ, ອຫໍ ໂສຠາມີ’’ຕິ ຣູປໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນວິວາທາ ອວິທູເຣ ນິສິນ຺ນໍ ເອກໍ ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອໂສ ອມ຺ຫາກໍ ໂສຠນຠາວໍ ວາ ອໂສຠນຠາວໍ ວາ ຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂກ ອມ຺ເຫສຸ ໂສຠໂນ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ໂສ ‘‘ອາວຸໂສ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ອຫເມວ ໂສຠນຕໂຣ’’ຕິ ອາຫ. ທຫຣາ ‘‘ອຍໍ ມຫລ຺ລໂກ ອມ຺ເຫຫິ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ອກເຖຕ຺ວາ ອປຸຈ຺ຉິຕໍ ກເຖຕີ’’ຕິ ຕໍ ປຣິຠາສິຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ສາ ເຕສໍ ກິຣິຍາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ປາກຏາ ຊາຕາ. ອເຖກທິວສໍ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸໂກ ມຫລ຺ລໂກ ເຖໂຣ ກິຣ ເຕ ຣູປນິສ຺ສິຕເກ ທຫເຣ ລຊ຺ຊາເປສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມ ທ຺ເວ ທຫຣາ ອິທາເນວ ຣູປປສໍສກາ, ປຸພ຺ເພເປເຕ ຣູປເມວ ອຸປລາເຬນ຺ຕາ ວິຈຣິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ອໂຫສິ. ຕທາ ຄງ຺ຄາຍມຸນານໍ ສມາຄມຏ຺ຐາເນ ຄງ຺ເຄຍ຺ໂຍ ຈ ຍາມຸເນຍ຺ໂຍ ຈ ທ຺ເວ ມຈ຺ຉາ ‘‘ອຫໍ ໂສຠາມິ, ຕ຺ວໍ ນ ໂສຠສີ’’ຕິ ຣູປໍ ນິສ຺ສາຍ ວິວທມານາ ອວິທູເຣ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ກຈ຺ຉປໍ ນິປນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອໂສ ອມ຺ຫາກໍ ໂສຠນຠາວໍ ວາ ອໂສຠນຠາວໍ ວາ ຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ສມ຺ມ ກຈ຺ຉປ, ຄງ຺ເຄຍ຺ໂຍ ໂສຠຕິ, ອຸທາຫຸ ຍາມຸເນຍ຺ໂຍ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ກຈ຺ຉໂປ ‘‘ຄງ຺ເຄຍ຺ໂຍປິ ໂສຠຕິ, ຍາມຸເນຍ຺ໂຍປິ ໂສຠຕິ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ປນ ທ຺ວີຫິ ອຫເມວ ອຕິເຣກຕຣໍ ໂສຠາມີ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໙.

‘‘ໂສຠຕິ ມຈ຺ໂຉ ຄງ຺ເຄຍ຺ໂຍ, ອໂຖ ໂສຠຕິ ຍາມຸໂນ;

ຈຕຸປ຺ປໂທຍໍ ປຸຣິໂສ, ນິຄ຺ໂຣຘປຣິມຓ຺ຑໂລ;

ອີສກາຍຕຄີໂວ ຈ, ສພ຺ເພວ ອຕິໂຣຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈຕຸປ຺ປໂທຍນ຺ຕິ ຈຕຸປ຺ປໂທ ອຍໍ. ປຸຣິໂສຕິ ອຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ນິຄ຺ໂຣຘປຣິມຓ຺ຑໂລຕິ ສຸຊາໂຕ ນິຄ຺ໂຣໂຘ ວິຍ ປຣິມຓ຺ຑໂລ. ອີສກາຍຕຄີໂວຕິ ຣຖີສາ ວິຍ ອາຍຕຄີໂວ. ສພ຺ເພວ ອຕິໂຣຈຕີຕິ ເອວໍ ສຓ຺ຐານສມ຺ປນ຺ໂນ ກຈ຺ຉໂປ ສພ຺ເພວ ອຕິໂຣຈຕິ, ອຫເມວ ສພ຺ເພ ຕຸມ຺ເຫ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂສຠາມີຕິ ວທຕິ.

ມຈ຺ຉາ ຕສ຺ສ ກຖໍ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ! ປາປກຈ຺ຉປ ອມ຺ເຫຫິ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ອກເຖຕ຺ວາ ອຎ຺ຎເມວ ກເຖສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໐.

‘‘ຍໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ນ ຕໍ ອກ຺ຂາສິ, ອຎ຺ຎໍ ອກ຺ຂາສິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ;

ອຕ຺ຖປ຺ປສໍສໂກ ໂປໂສ, ນາຍໍ ອສ຺ມາກ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕປ຺ປສໍສໂກຕິ ອຕ຺ຕານໍ ປສໍສນສີໂລ ອຕ຺ຕຸກ຺ກໍສໂກ ໂປໂສ. ນາຍໍ ອສ຺ມາກ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍໍ ປາປກຈ຺ຉໂປ ອມ຺ຫາກໍ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ ນ ຂມຕີຕິ ກຈ຺ຉປສ຺ສ ອຸປຣິ ອຸທກໍ ຂິປິຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄມິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ທ຺ເວ ມຈ຺ຉາ ທ຺ເວ ທຫຣຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ກຈ຺ຉໂປ ມຫລ຺ລໂກ, ອິມສ຺ສ ກາຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈກ຺ຂກາຣິກາ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕຣຸກ຺ຂເທວຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຄງ຺ເຄຍ຺ຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໒໐໖] ໖. ກຸຣຸງ຺ຄມິຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອິງ຺ຆ ວຏ຺ຏມຍໍ ປາສນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ເທວທຕ຺ໂຕ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອິທາເນວ ມຍ຺ຫໍ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ປຣິສກ຺ກິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກຸຣຸງ຺ຄມິໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ເອກສ຺ສ ສຣສ຺ສ ອວິທູເຣ ເອກສ຺ມິໍ ຄຸມ຺ເພ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຕສ຺ເສວ ສຣສ຺ສ ອວິທູເຣ ເອກສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂຄ຺ເຄ ສຕປຕ຺ໂຕ, ສຣສ຺ມິໍ ປນ ກຈ຺ຉໂປ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ເອວໍ ເຕ ຕໂຍປິ ສຫາຍກາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍສໍວາສໍ ວສິໍສຸ. ອເຖໂກ ມິຄລຸທ຺ທໂກ ອຣຎ຺ເຎ ຈຣນ຺ໂຕ ປານີຍຕິຕ຺ເຖ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປທວລຎ຺ຊໍ ທິສ຺ວາ ໂລຫນິຄຬສທິສໍ ວຏ຺ຏມຍໍ ປາສໍ ໂອຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປານີຍໍ ປາຕຸໍ ອາຄໂຕ ປຐມຍາເມເຍວ ປາເສ ພຊ຺ຌິຕ຺ວາ ພທ຺ຘຣວໍ ຣວິ. ຕສ຺ສ ເຕນ ສທ຺ເທນ ຣຸກ຺ຂຄ຺ຄໂຕ ສຕປຕ຺ໂຕ ອຸທກໂຕ ຈ ກຈ຺ຉໂປ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ມນ຺ຕຍິໍສຸ. ອຖ ສຕປຕ຺ໂຕ ກຈ຺ຉປໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ, ຕວ ທນ຺ຕາ ອຕ຺ຖິ, ຕ຺ວໍ ອິມໍ ປາສໍ ຉິນ຺ທ, ອຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຖາ ໂສ ນາຄຈ຺ຉຕິ, ຕຖາ ກຣິສ຺ສາມິ, ເອວໍ ອມ຺ເຫຫິ ທ຺ວີຫິປິ ກຕປຣກ຺ກເມນ ສຫາໂຍ ໂນ ຊີວິຕໍ ລຠິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໑.

‘‘ອິງ຺ຆ ວຏ຺ຏມຍໍ ປາສໍ, ຉິນ຺ທ ທນ຺ເຕຫິ ກຈ຺ຉປ;

ອຫໍ ຕຖາ ກຣິສ຺ສາມິ, ຍຖາ ເນຫິຕິ ລຸທ຺ທໂກ’’ຕິ.

ອຖ ກຈ຺ຉໂປ ຈມ຺ມວຣຕ຺ຕໍ ຂາທິຕຸໍ ອາຣຠິ, ສຕປຕ຺ໂຕ ລຸທ຺ທກສ຺ສ ວສນຄາມໍ ຄໂຕ ອວິທູເຣ ຣຸກ຺ເຂ ນິສີທິ. ລຸທ຺ທໂກ ປຈ຺ຈູສກາເລເຍວ ສຕ຺ຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິ. ສກຸໂຓ ຕສ຺ສ ນິກ຺ຂມນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ວສ຺ສິຕ຺ວາ ປກ຺ເຂ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ຕໍ ປຸຣິມທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມນ຺ຕໍ ມຸເຂ ປຫຣິ. ລຸທ຺ໂທ ‘‘ກາຬກຓ຺ຓິນາ ສກຸເຓນມ຺ຫິ ປຫໂຏ’’ຕິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂຖກໍ ສຍິຕ຺ວາ ປຸນ ສຕ຺ຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາສິ. ສກຸໂຓ ‘‘ອຍໍ ປຐມໍ ປຸຣິມທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອິທານິ ປຈ຺ຉິມທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມເຄເຫ ນິສີທິ. ລຸທ຺ໂທປິ ‘‘ປຸຣິມທ຺ວາເຣນ ເມ ນິກ຺ຂນ຺ເຕນ ກາຬກຓ຺ຓີ ສກຸໂຓ ທິຏ຺ໂຐ, ອິທານິ ປຈ຺ຉິມທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຈ຺ຉິມທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິ, ສກຸໂຓ ປຸນ ວສ຺ສິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຸເຂ ປຫຣິ. ລຸທ຺ໂທ ‘‘ປຸນປິ ກາຬກຓ຺ຓີສກຸເຓນ ປຫໂຏ, ນ ທານິ ເມ ເອສ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ເທຕີ’’ຕິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຍາວ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນາ ສຍິຕ຺ວາ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນເວລາຍ ສຕ຺ຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິ. ສກຸໂຓ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ລຸທ຺ໂທ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ກເຖສິ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ກຈ຺ຉເປນ ເອກເມວ ຈມ຺ມວທ຺ຘໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສວຣຕ຺ຕາ ຂາທິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ທນ຺ຕາ ປນສ຺ສ ປຕນາກາຣປ຺ປຕ຺ຕາ ຊາຕາ, ມຸຂໂຕ ໂລຫິຕໍ ປຄ຺ຆຣຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ລຸທ຺ທປຸຕ຺ຕໍ ສຕ຺ຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອສນິເວເຄນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ວທ຺ຘໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວນໍ ປາວິສິ, ສກຸໂຓ ຣຸກ຺ຂຄ຺ເຄ ນິສີທິ, ກຈ຺ຉໂປ ປນ ທຸພ຺ພລຕ຺ຕາ ຕຕ຺ເຖວ ນິປຊ຺ຊິ. ລຸທ຺ໂທ ກຈ຺ຉປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປສິພ຺ພເກ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຂາຓຸເກ ລຄ຺ເຄສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ກຈ຺ຉປສ຺ສ ຄຫິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສຫາຍສ຺ສ ຊີວິຕທານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ທຸພ຺ພໂລ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ລຸທ຺ທສ຺ສ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ. ໂສ ‘‘ທຸພ຺ພໂລ ເອສ ຠວິສ຺ສຕິ, ມາເຣສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ສຕ຺ຕິໍ ອາທາຍ ອນຸພນ຺ຘິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນາຕິທູເຣ ນາຈ຺ຈາສນ຺ເນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕໍ ອາທາຍ ອຣຎ຺ຎໍ ປາວິສິ, ທູຣໍ ຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ປທໍ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎນ ມຄ຺ເຄນ ວາຕເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສິງ຺ເຄນ ປສິພ຺ພກໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປາເຕຕ຺ວາ ຜາເລຕ຺ວາ ກຈ຺ຉປໍ ນີຫຣິ. ສຕປຕ຺ໂຕປິ ຣຸກ຺ຂາ ໂອຕຣິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ໂອວາທໍ ທທມາໂນ ‘‘ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິຕໍ ລຠິໍ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ສຫາຍກສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ມຍ຺ຫໍ ກຕໍ, ອິທານິ ລຸທ຺ໂທ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ, ສມ຺ມ ສຕປຕ຺ຕ, ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕເກ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຍາຫິ, ຕ຺ວມ຺ປິ, ສມ຺ມ ກຈ຺ຉປ, ອຸທກໍ ປວິສາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ຕຖາ ອກໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໒.

‘‘ກຈ຺ຉໂປ ປາວິສີ ວາຣິໍ, ກຸຣຸງ຺ໂຄ ປາວິສີ ວນໍ;

ສຕປຕ຺ໂຕ ທຸມຄ຺ຄມ຺ຫາ, ທູເຣ ປຸຕ຺ເຕ ອປານຍີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປານຍີຕິ ອານຍິ, ຄເຫຕ຺ວາ ອຄມາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ;

ລຸທ຺ໂທປິ ຕໍ ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຎ຺ຈິ ອປສ຺ສິຕ຺ວາ ຉິນ຺ນປສິພ຺ພກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ອຄມາສິ. ເຕ ຕໂຍປິ ສຫາຍາ ຍາວຊີວໍ ວິສ຺ສາສໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄຕາ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ລຸທ຺ທໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ສຕປຕ຺ໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ກຈ຺ຉໂປ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ກຸຣຸງ຺ຄມິໂຄ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກຸຣຸງ຺ຄມິຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໒໐໗] ໗. ອສ຺ສກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຍມສ຺ສກຣາເຊນາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາປໂລຠນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖາຣາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເກນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐາປິໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາຍາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ອິທາເນວ ຕສ຺ສາ ຠິກ຺ຂຸ ອິຕ຺ຖິຍາ ຕຍິ ສິເນໂຫ ອຕ຺ຖິ, ປຸພ຺ເພປິ ຕ຺ວໍ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ປາຏລິນຄເຣ ອສ຺ສໂກ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕສ຺ສ ອຸປຣີ ນາມ ອຄ຺ຄມເຫສີ ປິຍາ ອໂຫສິ ມນາປາ ອຠິຣູປາ ທສ຺ສນີຍາ ປາສາທິກາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ມານຸສວຓ຺ຓໍ, ອປຕ຺ຕາ ທິພ຺ພວຓ຺ຓໍ. ສາ ກາລມກາສິ, ຕສ຺ສາ ກາລກິຣິຍາຍ ຣາຊາ ໂສກາຠິຠູໂຕ ອໂຫສິ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ. ໂສ ຕສ຺ສາ ສຣີຣໍ ໂທຓິຍໍ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ເຕລກລລໍ ປກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ເຈ ຐປາເປຕ຺ວາ ນິຣາຫາໂຣ ໂຣທມາໂນ ປຣິເທວມາໂນ ນິປຊ຺ຊິ. ມາຕາປິຕໂຣ ອວເສສຎາຕກາ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາທໂຍປິ ‘‘ມາ ໂສຈິ, ມຫາຣາຊ, ອນິຈ຺ຈາ ສງ຺ຂາຣາ’’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ຕາ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ຕສ຺ສ ວິລປນ຺ຕສ຺ເສວ ສຕ຺ຕ ທິວສາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠີ ຕາປໂສ ຫຸຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອາໂລກໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ທິພ຺ເພນ ຈກ຺ຂຸນາ ຊມ຺ພຸທີປໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ຣາຊານໍ ຕຖາ ປຣິເທວມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຕສ຺ສ ມຍາ ອວສ຺ສເຍນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອິທ຺ຘານຸຠາເວນ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອຸຍ຺ຍາເນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ມງ຺ຄລສິລາປຏ຺ເຏ ກຎ຺ຈນປຏິມາ ວິຍ ນິສີທິ.

ອເຖໂກ ປາຏລິນຄຣວາສີ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓໂວ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ມາຓວ, ຣາຊາ ຘມ຺ມິໂກ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມິໂກ ຣາຊາ, ຠຣິຍາ ປນສ຺ສ ກາລກຕາ, ໂສ ຕສ຺ສາ ສຣີຣໍ ໂທຓິຍໍ ປກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ວິລປມາໂນ ນິປນ຺ໂນ, ອຊ຺ຊ ສຕ຺ຕໂມ ທິວໂສ, ກິສ຺ສ ຕຸມ຺ເຫ ຣາຊານໍ ເອວຣູປາ ທຸກ຺ຂາ ນ ໂມເຈຖ, ຍຸຕ຺ຕໍ ນຸ ໂຂ ຕຸມ຺ຫາທິເສສຸ ສີລວນ຺ເຕສຸ ສໍວິຊ຺ຊມາເນສຸ ຣຎ຺ໂຎ ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ນ ໂຂ ອຫໍ, ມາຓວ, ຣາຊານໍ ຊານາມິ, ສເຈ ປນ ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອຫເມວສ຺ສ ຕສ຺ສາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກເຍວ ຕໍ ກຖາເປຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຍາວ ຣາຊານໍ ອາເນມິ, ຕາວ ອິເມວ ນິສີທຖາ’’ຕິ ມາຓໂວ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ຕສ຺ສ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ຣາຊາ ‘‘ອຸປຣິໍ ກິຣ ທຏ຺ຐຸໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ຣຖໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ – ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫ ເທວິຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ຊານາຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ? ‘‘ສາ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຣູປສ຺ມິໍເຍວ ມຕ຺ຕາ ປມາທມາຄມ຺ມ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຸຍ຺ຍາເນ ໂຄມຍປາຓກໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ. ‘‘ນາຫໍ ສທ຺ທຫາມີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ເຕ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກຖາເປມີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ກຖາເປຖາ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ‘‘ອຸໂຠປິ ໂຄມຍປິຓ຺ຑໍ ວຏ຺ຏຍມານາ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຣໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’’ຕິ ເຕສໍ ອາຄມນໍ ອກາສິ. ເຕ ຕເຖວ ອາຄມິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ອຸປຣິເທວີ, ຕໍ ຊຫິຕ຺ວາ ໂຄມຍປາຓກສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ປສ຺ສຖ ນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຠນ຺ເຕ ‘‘‘ອຸປຣີ ນາມ ໂຄມຍປາຓກໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’ຕິ ນ ສທ຺ທຫາມຫ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກຖາເປມິ ນໍ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກຖາເປຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ຕໍ ກຖາເປນ຺ໂຕ ‘‘ອຸປຣີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ມນຸສ຺ສຠາສາຍ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕ຺ວໍ ອຕີຕຠເວ ກາ ນາມ ອໂຫສີ’’ຕິ? ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອສ຺ສກຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສີ ອຸປຣີ ນາມ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ເຕ ອິທານິ ອສ຺ສກຣາຊາ ປິໂຍ, ອຸທາຫຸ ໂຄມຍປາຓໂກ’’ຕິ? ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂສ ມຍ຺ຫໍ ປຸຣິມຊາຕິຍາ ສາມິໂກ, ຕທາ ອຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ອຸຍ຺ຍາເນ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຣູປສທ຺ທຄນ຺ຘຣສໂຜຏ຺ຐພ຺ເພ ອນຸຠວມານາ ວິຈຣິໍ. ອິທານິ ປນ ເມ ຠວສງ຺ເຂປຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂສ ກິໍ ໂຫຕິ, ອຫຎ຺ຫິ ອິທານິ ອສ຺ສກຣາຊານໍ ມາເຣຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຄລໂລຫິເຕນ ມຍ຺ຫໍ ສາມິກສ຺ສ ໂຄມຍປາຓກສ຺ສ ປາເທ ມກ຺ເຂຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຣິສມຊ຺ເຌ ມນຸສ຺ສຠາສາຍ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໑໑໓.

‘‘ອຍມສ຺ສກຣາເຊນ, ເທໂສ ວິຈຣິໂຕ ມຍາ;

ອນຸກາມຍ ກາເມນ, ປິເຍນ ປຕິນາ ສຫ.

໑໑໔.

‘‘ນເວນ ສຸຂທຸກ຺ເຂນ, ໂປຣາຓໍ ອປິຘີຍຕິ;

ຕສ຺ມາ ອສ຺ສກຣຎ຺ຎາວ, ກີໂຏ ປິຍຕໂຣ ມມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຍມສ຺ສກຣາເຊນ, ເທໂສ ວິຈຣິໂຕ ມຍາຕິ ອຍໍ ຣມຓີໂຍ ອຸຍ຺ຍານປເທໂສ ປຸພ຺ເພ ມຍາ ອສ຺ສກຣາເຊນ ສທ຺ຘິໍ ວິຈຣິໂຕ. ອນຸກາມຍ ກາເມນາຕິ ອນູຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ມຍາ ຕໍ ກາມຍມານາຍ ເຕນ ມໍ ກາມຍມາເນນ ສຫາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປິເຍນາຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ປິເຍນ. ນເວນ ສຸຂທຸກ຺ເຂນ, ໂປຣາຓໍ ອປິຘີຍຕີຕິ, ຠນ຺ເຕ, ນເວນ ຫິ ສຸເຂນ ໂປຣາຓໍ ສຸຂໍ, ນເວນ ຈ ທຸກ຺ເຂນ ໂປຣາຓໍ ທຸກ຺ຂໍ ປິຘີຍຕິ ປຏິຈ຺ຉາທີຍຕິ, ເອສາ ໂລກສ຺ສ ຘມ຺ມຕາຕິ ທີເປຕິ. ຕສ຺ມາ ອສ຺ສກຣຎ຺ຎາວ, ກີໂຏ ປິຍຕໂຣ ມມາຕິ ຍສ຺ມາ ນເວນ ໂປຣາຓໍ ປິຘີຍຕິ, ຕສ຺ມາ ມມ ອສ຺ສກຣາຊໂຕ ສຕຄຸເຓນ ສຫສ຺ສຄຸເຓນ ກີໂຏວ ປິຍຕໂຣຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອສ຺ສກຣາຊາ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕວ ກຸຓປໍ ນີຫຣາເປຕ຺ວາ ສີສໍ ນ຺ຫຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຣາຊານໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ນິສ຺ໂສກໍ ກຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕເມວ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ອຸປຣີ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ ອໂຫສິ, ອສ຺ສກຣາຊາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ, ມາຓໂວ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອສ຺ສກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໒໐໘] ໘. ສຸສຸມາຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອລໍ ເມເຕຫິ ອມ຺ເພຫີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ເທວທຕ຺ໂຕ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ເທວທຕ຺ໂຕ ມຍ຺ຫໍ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ປຣິສກ຺ກິເຍວ, ສນ຺ຕາສມຕ຺ຕມ຺ປິ ປນ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກປິໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນາຄພໂລ ຖາມສມ຺ປນ຺ໂນ ມຫາສຣີໂຣ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຄງ຺ຄານິວຕ຺ຕເນ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຕທາ ຄງ຺ຄາຍ ເອໂກ ສຸສຸມາໂຣ ວສິ. ອຖສ຺ສ ຠຣິຍາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ຫທຍມໍເສ ໂທຫຬໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ສຸສຸມາຣໍ ອາຫ – ‘‘ອຫໍ ສາມິ, ເອຕສ຺ສ ກປິຣາຊສ຺ສ ຫທຍມໍສໍ ຂາທິຕຸກາມາ’’ຕິ. ‘‘ຠທ຺ເທ, ມຍໍ ຊລໂຄຈຣາ, ເອໂສ ຖລໂຄຈໂຣ, ກິນ຺ຕິ ນໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ເຍນ ເກນຈິ ອຸປາເຍນ ຄຓ຺ຫ, ສເຈ ນ ລຠິສ຺ສາມິ, ມຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ມາ ໂສຈິ, ອຕ຺ເຖໂກ ອຸປາໂຍ, ຂາທາເປສ຺ສາມິ ຕໍ ຕສ຺ສ ຫທຍມໍສ’’ນ຺ຕິ ສຸສຸມາຣິໍ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຄງ຺ຄາຍ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ນິສິນ຺ນກາເລ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ວານຣິນ຺ທ, ອິມສ຺ມິໍ ປເທເສ ກສາຍຜລານິ ຂາທນ຺ໂຕ ກິໍ ຕ຺ວໍ ນິວິຏ຺ຐຏ຺ຐາເນເຍວ ຈຣສິ, ປາຣຄງ຺ຄາຍ ອມ຺ພລພຸຊາທີນໍ ມຘຸຣຜລານໍ ອນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ, ກິໍ ເຕ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຜລາຜລໍ ຂາທິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ? ‘‘ກຸມ຺ຠີລຣາຊ, ຄງ຺ຄາ ມໂຫທກາ ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓາ, ກຖໍ ຕຕ຺ຖ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ? ‘‘ສເຈ ອິຈ຺ຉສິ, ອຫໍ ຕໍ ມມ ປິຏ຺ຐິໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ເນສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ເອຫິ ປິຏ຺ຐິໍ ເມ ອຠິຣູຫາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ອຠິຣຸຫິ. ສຸສຸມາໂຣ ໂຖກໍ ເນຕ຺ວາ ອຸທເກ ໂອສີທາເປສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ສມ຺ມ, ອຸທເກ ມໍ ໂອສີທາເປສິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ນາຫໍ ຕໍ ຘມ຺ມສຸຘມ຺ມຕາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາມິ, ຠຣິຍາຍ ປນ ເມ ຕວ ຫທຍມໍເສ ໂທຫໂຬ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕມຫໍ ຕວ ຫທຍໍ ຂາທາເປຕຸກາໂມ’’ຕິ. ‘‘ສມ຺ມ, ກເຖນ຺ເຕນ ເຕ ສຸນ຺ທຣໍ ກຕໍ. ສເຈ ຫິ ອມ຺ຫາກໍ ອຸທເຣ ຫທຍໍ ຠເວຍ຺ຍ, ສາຂຄ຺ເຄສຸ ຈຣນ຺ຕານໍ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ. ‘‘ກຫໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ ຐເປຖາ’’ຕິ? ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອວິທູເຣ ເອກໍ ອຸທຸມ຺ພຣໍ ປກ຺ກຜລປິຓ຺ຑິສຎ຺ຉນ຺ນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ປສ຺ເສຕານິ ອມ຺ຫາກໍ ຫທຍານິ ເອຕສ຺ມິໍ ອຸທຸມ຺ພເຣ ໂອລມ຺ພນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສເຈ ເມ ຫທຍໍ ທສ຺ສສິ, ອຫໍ ຕໍ ນ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ມໍ ເອຕ຺ຖ ເນຫິ, ອຫໍ ເຕ ຣຸກ຺ເຂ ໂອລມ຺ພນ຺ຕໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ອາທາຍ ຕຕ຺ຖ ອຄມາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຸທຸມ຺ພຣຣຸກ຺ເຂ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ, ພາລ ສຸສຸມາຣ, ‘ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຫທຍໍ ນາມ ຣຸກ຺ຂຄ຺ເຄ ໂຫຕີ’ຕິ ສຎ຺ຎີ ອໂຫສິ, ພາໂລສິ, ອຫໍ ຕໍ ວຎ຺ເຈສິໍ, ຕວ ຜລາຜລໍ ຕເວວ ໂຫຕຸ, ສຣີຣເມວ ປນ ເຕ ມຫນ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາ ປນ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໑໑໕.

‘‘ອລໍ ເມເຕຫິ ອມ຺ເພຫິ, ຊມ຺ພູຫິ ປນເສຫິ ຈ;

ຍານິ ປາຣໍ ສມຸທ຺ທສ຺ສ, ວຣໍ ມຍ຺ຫໍ ອຸທຸມ຺ພໂຣ.

໑໑໖.

‘‘ມຫຕີ ວຕ ເຕ ໂພນ຺ທິ, ນ ຈ ປຎ຺ຎາ ຕທູປິກາ;

ສຸສຸມາຣ ວຎ຺ຈິໂຕ ເມສິ, ຄຈ຺ຉ ທານິ ຍຖາສຸຂ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອລໍ ເມເຕຫີຕິ ຍານິ ຕຍາ ທີປເກ ນິທ຺ທິຏ຺ຐານິ, ເອເຕຫິ ມຍ຺ຫໍ ອລໍ. ວຣໍ ມຍ຺ຫໍ ອຸທຸມ຺ພໂຣຕິ ມຍ຺ຫໍ ອຍເມວ ອຸທຸມ຺ພຣຣຸກ຺ໂຂ ວຣໍ. ໂພນ຺ທີຕິ ສຣີຣໍ. ຕທູປິກາຕິ ປຎ຺ຎາ ປນ ເຕ ຕທູປິກາ ຕສ຺ສ ສຣີຣສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກາ ນຕ຺ຖິ. ຄຈ຺ຉ ທານິ ຍຖາສຸຂນ຺ຕິ ອິທານິ ຍຖາສຸຂໍ ຄຈ຺ຉ, ນຕ຺ຖິ ເຕ ຫທຍມໍສຄຫຓູປາໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸສຸມາໂຣ ສຫສ຺ສໍ ປຣາຊິໂຕ ວິຍ ທຸກ຺ຂີ ທຸມ຺ມໂນ ປຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕວ ອຕ຺ຕໂນ ນິວາສຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສຸສຸມາໂຣ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ສຸສຸມາຣີ ຈິຎ຺ຈມາຓວິກາ, ກປິຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສຸສຸມາຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໒໐໙] ໙. ກຸກ຺ກຸຏຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ທິຏ຺ຐາ ມຍາ ວເນ ຣຸກ຺ຂາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມເສນາປຕິສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກໍ ທຫຣຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣສ຺ສ ຄຸຕ຺ຕິກມ຺ເມ ເຉໂກ ອໂຫສິ. ‘‘ສຣີຣສ຺ສ ເມ ນ ສຸຂໍ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ຠເຍນ ອຕິສີຕໍ ອຈ຺ຈຸຓ຺ຫໍ ປຣິໂຠຄໍ ນ ກໂຣຕິ, ‘‘ສີຕຸຓ຺ເຫຫິ ສຣີຣໍ ກິລເມຍ຺ຍາ’’ຕິ ຠເຍນ ພຫິ ນ ນິກ຺ຂມຕິ, ອຕິກິລິນ຺ນອຸຕ຺ຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ຕສ຺ສ ສາ ສຣີຣຄຸຕ຺ຕິກຸສລຕາ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ປາກຏາ ຊາຕາ. ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸໂກ ທຫໂຣ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸ ສຣີຣຄຸຕ຺ຕິກມ຺ເມ ເຉໂກ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຍໍ ທຫໂຣ ອິທາເນວ ສຣີຣຄຸຕ຺ຕິກມ຺ເມ ເຉໂກ, ປຸພ຺ເພປິ ເຉໂກວ ອໂຫສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ອໂຫສິ. ອເຖໂກ ສກຸຓລຸທ຺ທໂກ ເອກໍ ທີປກກຸກ຺ກຸຏມາທາຍ ວາລຣຊ຺ຊຸຎ຺ຈ ຍຏ຺ຐິຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ກຸກ຺ກຸເຏ ພນ຺ຘນ຺ໂຕ ເອກໍ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ຐໍ ໂປຣາຓກຸກ຺ກຸຏໍ ພນ຺ຘິຕຸໍ ອາຣຠິ. ໂສ ວາລປາເສ ກຸສລຕາຍ ອຕ຺ຕານໍ ພນ຺ຘິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ອຸຏ຺ຐາຍຸຏ຺ຐາຍ ນິລີຍຕິ. ລຸທ຺ທໂກ ອຕ຺ຕານໍ ສາຂາປລ຺ລເວຫິ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍຏ຺ຐິຎ຺ຈ ປາສຎ຺ຈ ໂອຑ຺ເຑຕິ. ກຸກ຺ກຸໂຏ ຕໍ ລຊ຺ຊາເປຕຸກາໂມ ມານຸສິໍ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໗.

‘‘ທິຏ຺ຐາ ມຍາ ວເນ ຣຸກ຺ຂາ, ອສ຺ສກຓ຺ຓາ ວິຠີຏກາ;

ນ ຕານິ ເອວໍ ສກ຺ກນ຺ຕິ, ຍຖາ ຕ຺ວໍ ຣຸກ຺ຂ ສກ຺ກສີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສມ຺ມ ລຸທ຺ທກ, ມຍາ ອິມສ຺ມິໍ ວເນ ຊາຕາ ພຫູ ອສ຺ສກຓ຺ຓາ ຈ ວິຠີຏກາ ຈ ຣຸກ຺ຂາ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາ, ຕານິ ປນ ຣຸກ຺ຂານິ ຍຖາ ຕ຺ວໍ ສກ຺ກສິ ສງ຺ກມສິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິຈຣສິ, ເອວໍ ນ ສກ຺ກນ຺ຕິ ນ ສງ຺ກມນ຺ຕິ ນ ວິຈຣນ຺ຕີຕິ.

ເອວໍ ວຕ຺ວາ ຈ ປນ ໂສ ກຸກ຺ກຸໂຏ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄມາສິ. ຕສ຺ສ ປລາຍິຕ຺ວາ ຄຕກາເລ ລຸທ຺ທໂກ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໘.

‘‘ໂປຣາຓກຸກ຺ກຸໂຏ ອຍໍ, ເຠຕ຺ວາ ປຎ຺ຊຣມາຄໂຕ;

ກຸສໂລ ວາລປາສານໍ, ອປກ຺ກມຕິ ຠາສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຸສໂລ ວາລປາສານນ຺ຕິ ວາລມເຍສຸ ປາເສສຸ ກຸສໂລ ອຕ຺ຕານໍ ພນ຺ຘິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ອປກ຺ກມຕິ ເຈວ ຠາສຕິ ຈ, ຠາສິຕ຺ວາ ຈ ປນ ປລາໂຕຕິ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ລຸທ຺ທໂກ ອຣຎ຺ເຎ ຈຣິຕ຺ວາ ຍຖາລທ຺ຘມາທາຍ ເຄຫເມວ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ລຸທ຺ທໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ກຸກ຺ກຸໂຏ ກາຍຄຸຕ຺ຕິກຸສໂລ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ, ຕສ຺ສ ປນ ກາຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈກ຺ຂກາຣິກາ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກຸກ຺ກຸຏຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໒໑໐] ໑໐. ກນ຺ທຄລກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອມ຺ໂຠ ໂກ ນາມຍໍ ຣຸກ຺ໂຂຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສຸຄຕາລຍໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ເທວທຕ຺ໂຕ ສຸຄຕາລຍໍ ອກາສີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ເທວທຕ຺ໂຕ ມຍ຺ຫໍ ອນຸກິຣິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ປາປຸຓິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ຣຸກ຺ຂໂກຏ຺ຏກສກຸຓໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ‘‘ຂທິຣວນິໂຍ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ອໂຫສິ. ໂສ ຂທິຣວເນເຍວ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫິ, ຕສ຺ເສໂກ ກນ຺ທຄລໂກ ນາມ ສຫາໂຍ ອໂຫສິ, ໂສ ສິມ຺ພລິປາລິຠທ຺ທກວເນ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຂທິຣວນິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ຂທິຣວນິໂຍ ‘‘ສຫາໂຍ ເມ ອາຄໂຕ’’ຕິ ກນ຺ທຄລກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຂທິຣວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຂທິຣຂນ຺ຘໍ ຕຸຓ຺ເຑນ ປຫຣິຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໂຕ ປາຓເກ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອທາສິ. ກນ຺ທຄລໂກ ທິນ຺ເນ ທິນ຺ເນ ມຘຸຣປູເວ ວິຍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຂາທິ. ຕສ຺ສ ຂາທນ຺ຕສ຺ເສວ ມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ – ‘‘ອຍມ຺ປິ ຣຸກ຺ຂໂກຏ຺ຏກໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ອຫມ຺ປິ, ກິໍ ເມ ເອເຕນ ທິນ຺ນໂຄຈເຣນ, ສຍເມວ ຂທິຣວເນ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຂທິຣວນິຍໍ ອາຫ – ‘‘ສມ຺ມ, ມາ ຕ຺ວໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວິ, ອຫເມວ ຂທິຣວເນ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ໂສ ‘‘ຫນ຺ທ ຕ຺ວໍ ສມ຺ມ, ສິມ຺ພລິປາລິຠທ຺ທກາທິວເນ ນິສ຺ສາເຣ ໂຄຈຣຄ຺ຄຫຓກຸເລ ຊາໂຕ, ຂທິຣາ ນາມ ຊາຕສາຣາ ຖທ຺ຘາ, ມາ ເຕ ເອຕໍ ຣຸຈ຺ຈີ’’ຕິ ອາຫ. ກນ຺ທຄລໂກ ‘‘ກິໍ ທານາຫໍ ນ ຣຸກ຺ຂໂກຏ຺ຏກໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຂທິຣຣຸກ຺ຂໍ ຕຸຓ຺ເຑນ ປຫຣິ. ຕາວເທວສ຺ສ ຕຸຓ຺ຑໍ ຠິຊ຺ຊິ, ອກ຺ຂີນິ ນິກ຺ຂມນາກາຣປ຺ປຕ຺ຕານິ ຊາຕານິ, ສີສໍ ຜລິຕໍ. ໂສ ຂນ຺ເຘ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຠູມິຍໍ ປຕິຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໙.

‘‘ອມ຺ໂຠ ໂກ ນາມຍໍ ຣຸກ຺ໂຂ, ສິນ຺ນປຕ຺ໂຕ ສກຓ຺ຏໂກ;

ຍຕ຺ຖ ເອກປ຺ປຫາເຣນ, ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄໍ ວິຠິຊ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອມ຺ໂຠ ໂກ ນາມຍໍ ຣຸກ຺ໂຂຕິ, ໂຠ ຂທິຣວນິຍ, ໂກ ນາມ ອຍໍ ຣຸກ຺ໂຂ. ‘‘ໂກ ນາມ ໂສ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ສິນ຺ນປຕ຺ໂຕຕິ ສຸຂຸມປຕ຺ໂຕ. ຍຕ຺ຖ ເອກປ຺ປຫາເຣນາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ເອເກເນວ ປຫາເຣນ. ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄໍ ວິຠິຊ຺ຊິຕນ຺ຕິ ສີສໍ ຠິນ຺ນໍ, ນ ເກວລຎ຺ຈ ສີສໍ, ຕຸຓ຺ຑມ຺ປິ ຠິນ຺ນໍ. ໂສ ເວທນາປ຺ປຕ຺ຕຕາຍ ຂທິຣຣຸກ຺ຂໍ ‘‘ກິໍ ຣຸກ຺ໂຂ ນາເມໂສ’’ຕິ ຊານິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ວິປ຺ປລປິ.

ຕໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຂທິຣວນິໂຍ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໐.

‘‘ອຈາຣິ ວຕາຍໍ ວິຕຸທໍ ວນານິ, ກຏ຺ຐງ຺ຄຣຸກ຺ເຂສຸ ອສາຣເກສຸ;

ອຖາສທາ ຂທິຣໍ ຊາຕສາຣໍ, ຍຕ຺ຖພ຺ຠິທາ ຄຣຸໂຬ ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຈາຣິ ວຕາຍນ຺ຕິ ອຈຣິ ວຕ ອຍໍ. ວິຕຸທໍ ວນານີຕິ ນິສ຺ສາຣສິມ຺ພລິປາລິຠທ຺ທກວນານິ ວິຕຸທນ຺ໂຕ ວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ. ກຏ຺ຐງ຺ຄຣຸກ຺ເຂສູຕິ ວນກຏ຺ຐໂກຏ຺ຐາເສສຸ ຣຸກ຺ເຂສຸ. ອສາຣເກສູຕິ ນິສ຺ສາເຣສຸ ປາລິຠທ຺ທກສິມ຺ພລິອາທີສຸ. ອຖາສທາ ຂທິຣໍ ຊາຕສາຣນ຺ຕິ ອຖ ໂປຕກກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຊາຕສາຣໍ ຂທິຣໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ຍຕ຺ຖພ຺ຠິທາ ຄຣຸໂຬ ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄນ຺ຕິ ຍຕ຺ຖພ຺ຠິທາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຂທິເຣ ອຠິນ຺ທິ ປທາລຍິ. ຄຣຸໂຬຕິ ສກຸໂຓ. ສພ຺ພສກຸຓານຎ຺ເຫຕໍ ສຄາຣວສປ຺ປຕິສ຺ສ ວຈນໍ.

ອິຕິ ນໍ ຂທິຣວນິໂຍ ວຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ ກນ຺ທຄລກ, ຍຕ຺ຖ ຕ຺ວໍ ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄໍ ອຠິນ຺ທິ, ຂທິໂຣ ນາເມໂສ ສາຣຣຸກ຺ໂຂ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກນ຺ທຄລໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຂທິຣວນິໂຍ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກນ຺ທຄລກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ນຕໍທຬ຺ຫວຄ຺ໂຄ ຉຏ຺ໂຐ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ພນ຺ຘນາຄາຣໍ ເກຬິສີລໍ, ຂຓ຺ຑໍ ວີຣກຄງ຺ເຄຍ຺ຍໍ;

ກຸຣຸງ຺ຄມສ຺ສກຎ຺ເຈວ, ສຸສຸມາຣຎ຺ຈ ກຸກ຺ກຸຏໍ;

ກນ຺ທຄລກນ຺ຕິ ເຕ ທສ.

໗. ພີຣຓຖມ຺ຠວຄ຺ໂຄ

[໒໑໑] ໑. ໂສມທຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອກາສິ ໂຍຄ຺ຄນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ລາຬຸທາຍິຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ຫິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຊນານໍ ອນ຺ຕເຣ ເອກວຈນມ຺ປິ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ກເຖສຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ສາຣຊ຺ຊພຫຸໂລ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຎ຺ຎເມວ ກເຖສິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກເຖນ຺ຕາ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ລາຬຸທາຍີ ອິທາເນວ ສາຣຊ຺ຊພຫຸໂລ, ປຸພ຺ເພປິ ສາຣຊ຺ຊພຫຸໂລເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຸນ ເຄຫໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ທຸຄ຺ຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ປຣິຫີນກຸລໂຕ ເສຏ຺ຐິກຸລໍ ປຕິຏ຺ຐເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ມາຕາປິຕໂຣ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ໂສ ຣຎ຺ຎາ ປິໂຍ ອໂຫສິ ມນາໂປ. ອຖສ຺ສ ປິຕຸໂນ ‘‘ທ຺ວີຫິເຍວ ໂຄເຓຫິ ກສິໍ ກຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ຕສ຺ສ ເອໂກ ໂຄໂຓ ມໂຕ. ໂສ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ເອໂກ ໂຄໂຓ ມໂຕ, ກສິກມ຺ມໍ ນ ປວຕ຺ຕຕິ, ຣາຊານໍ ເອກໍ ໂຄຓໍ ຍາຈາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕາຕ, ນຈິຣສ຺ເສວ ເມ ຣາຊາ ທິຏ຺ໂຐ, ອິທາເນວ ໂຄຓໍ ຍາຈິຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ຕຸມ຺ເຫ ຍາຈຖາ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ສາຣຊ຺ຊພຫຸລຠາວໍ ນ ຊານາສິ, ອຫຎ຺ຫິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ສມ຺ມຸເຂ ກຖໍ ສມ຺ປາເທຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ. ສເຈ ອຫໍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ໂຄຓໍ ຍາຈິຕຸໍ ຄມິສ຺ສາມິ, ອິມມ຺ປິ ທຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ຍໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ໂຫຕຸ, ນ ສກ຺ກາ ມຍາ ຣາຊານໍ ຍາຈິຕຸໍ, ອປິຈ ໂຂ ປນາຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ໂຍຄ຺ຄໍ ກາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ສາຘຸ ມໍ ໂຍຄ຺ຄໍ ກາເຣຫີ’’ຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປິຕຣໍ ອາທາຍ ພີຣຓຕ຺ຖມ຺ຠກສຸສານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຕິຓກລາເປ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຣາຊາ, ອຍໍ ອຸປຣາຊາ, ອຍໍ ເສນາປຕີ’’ຕິ ນາມານິ ກຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ປິຕຸ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ຊຍຕຸ, ມຫາຣາຊາ’ຕິ ເອວໍ ອິມໍ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ໂຄຓໍ ຍາເຈຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ຄາຖໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປສິ –

‘‘ທ຺ເວ ເມ ໂຄຓາ ມຫາຣາຊ, ເຍຫິ ເຂຕ຺ຕໍ ກສາມເສ;

ເຕສຸ ເອໂກ ມໂຕ ເທວ, ທຸຕິຍໍ ເທຫິ ຂຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເອເກນ ສໍວຈ຺ຉເຣນ ອິມໍ ຄາຖໍ ປຄຸຓໍ ກຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ໂສມທຕ຺ຕ, ຄາຖາ ເມ ປຄຸຓາ ຊາຕາ, ອິທານິ ອຫໍ ຍສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ສນ຺ຕິເກ ວຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ໂກມິ, ມໍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ເນຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ, ຕາຕາ’’ຕິ ຕຖາຣູປໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ເນສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ຊຍຕຸ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ອທາສິ. ຣາຊາ ‘‘ອຍໍ ເຕ ໂສມທຕ຺ຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ກິໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ປິຕາ ເມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ເກນຏ຺ເຐນາຄໂຕ’’ຕິ? ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂຄຓຍາຈນຕ຺ຖາຍ ຄາຖໍ ວທນ຺ໂຕ –

‘‘ທ຺ເວ ເມ ໂຄຓາ ມຫາຣາຊ, ເຍຫິ ເຂຕ຺ຕໍ ກສາມເສ;

ເຕສຸ ເອໂກ ມໂຕ ເທວ, ທຸຕິຍໍ ຄຓ຺ຫ ຂຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ. – ອາຫ;

ຣາຊາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ກຖິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ໂສມທຕ຺ຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ພຫູ ມຎ຺ເຎ ໂຄຓາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິນ຺ນາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ໂສຬສ ໂຄເຓ ອລງ຺ກາຣຠຓ຺ຑເກ ນິວາສນຄາມຎ຺ຈສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມເທຍ຺ຍໍ ທຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ຍເສນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສພ຺ພເສຕສິນ຺ຘວຍຸຕ຺ຕໍ ຣຖໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຄາມໍ ອຄມາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປິຕຣາ ສທ຺ຘິໍ ຣເຖ ນິສີທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ຕາຕ, ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ສກລສໍວຈ຺ຉຣໍ ໂຍຄ຺ຄໍ ກາເຣສິໍ, ສນ຺ນິຏ຺ຐານກາເລ ປນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂຄຓໍ ຣຎ຺ໂຎ ອທຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໑.

‘‘ອກາສິ ໂຍຄ຺ຄໍ ຘຸວມປ຺ປມຕ຺ໂຕ, ສໍວຈ຺ຉຣໍ ພີຣຓຖມ຺ຠກສ຺ມິໍ;

ພ຺ຍາກາສິ ສຎ຺ຎໍ ປຣິສໍ ວິຄຍ຺ຫ, ນ ນິຍ຺ຍໂມ ຕາຍຕິ ອປ຺ປປຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອກາສິ ໂຍຄ຺ຄໍ ຘຸວມປ຺ປມຕ຺ໂຕ, ສໍວຈ຺ຉຣໍ ພີຣຓຖມ຺ຠກສ຺ມິນ຺ຕິ, ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ນິຈ຺ຈໍ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ພີຣຓຕ຺ຖມ຺ຠມເຍ ສຸສາເນ ໂຍຄ຺ຄໍ ອກາສິ. ພ຺ຍາກາສິ ສຎ຺ຎໍ ປຣິສໍ ວິຄຍ຺ຫາຕິ ອຖ ຈ ປນ ປຣິສໍ ວິຄາຫິຕ຺ວາ ຕໍ ສຎ຺ຎໍ ວິອກາສິ ວິກາຣໍ ອາປາເທສິ, ປຣິວຕ຺ເຕສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ນິຍ຺ຍໂມ ຕາຍຕິ ອປ຺ປປຎ຺ຎນ຺ຕິ ອປ຺ປຫຎ຺ຎໍ ນາມ ປຸຄ຺ຄລໍ ນິຍ຺ຍໂມ ໂຍຄ຺ຄາຈິຓ຺ຓໍ ຈຣຓໍ ນ ຕາຍຕິ ນ ຣກ຺ຂຕີຕິ.

ອຖສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໒.

‘‘ທ຺ວຍໍ ຍາຈນໂກ ຕາຕ, ໂສມທຕ຺ຕ ນິຄຈ຺ຉຕິ;

ອລາຠໍ ຘນລາຠໍ ວາ, ເອວໍຘມ຺ມາ ຫິ ຍາຈນາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອວໍຘມ຺ມາ ຫິ ຍາຈນາຕິ ຍາຈນາ ຫິ ເອວໍສຠາວາຕິ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ລາຬຸທາຍີ ອິທາເນວ ສາຣຊ຺ຊພຫຸໂລ, ປຸພ຺ເພປິ ສາຣຊ຺ຊພຫຸໂລເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ໂສມທຕ຺ຕສ຺ສ ປິຕາ ລາຬຸທາຍີ ອໂຫສິ, ໂສມທຕ຺ໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ໂສມທຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໒໑໒] ໒. ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຠຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຎ຺ໂຎ ອຸປຣິໂມ ວຓ຺ໂຓຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາປໂລຠນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ຫິ ຠິກ຺ຂຸ ສຕ຺ຖາຣາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ຕໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐາເປສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ອຍໍ ເຕ ອິຕ຺ຖີ ອນຕ຺ຖກາຣິກາ, ປຸພ຺ເພປິ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຣສ຺ສ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐກໍ ໂຠເຊສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ຠິກ຺ຂໍ ຈຣິຕ຺ວາ ຊີວິກກປ຺ປເກ ກປເຓ ນຏກກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ທຸຄ຺ຄໂຕ ທຸຣູປໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂໍ ຈຣິຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ຕທາ ກາສິຣຏ຺ເຐ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມເກ ເອກສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ທຸສ຺ສີລາ ປາປຘມ຺ມາ ອຕິຈາຣໍ ຈຣຕິ. ອເຖກທິວສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ພຫິ ຄເຕ ຕສ຺ສາ ຊາໂຣ ຕໍ ຂຓໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຕໍ ເຄຫໍ ປາວິສິ. ສາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຕິຈຣິຕ຺ວາ ‘‘ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ອຈ຺ຉ, ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາວ ຄມິສ຺ສສີ’’ຕິ ຠຕ຺ຕໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ສູປພ຺ຍຎ຺ຊນສມ຺ປນ຺ນໍ ອຸຓ຺ຫຠຕ຺ຕໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ຠຸຎ຺ຊາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ທຕ຺ວາ ສຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອາຄມນໍ ໂອໂລກຍມານາ ທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ຊາຣສ຺ສ ຠຸຎ຺ຊນຏ຺ຐາເນ ປິຓ຺ຑໍ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຄຫາຠິມຸໂຂ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ເວເຄນ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ອຸຏ຺ເຐຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ຊາຣໍ ໂກຏ຺ເຐ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນກາເລ ຜລກໍ ອຸປເນຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໂຘວນໍ ທຕ຺ວາ ອິຕເຣນ ຠຸຕ຺ຕາວສິຏ຺ຐສ຺ສ ສີຕຠຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ອຸຓ຺ຫຠຕ຺ຕໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອທາສິ. ໂສ ຠຕ຺ເຕ ຫຕ຺ຖໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ອຸປຣິ ອຸຓ຺ຫໍ ເຫຏ຺ຐາ ຈ ຠຕ຺ຕໍ ສີຕລໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມິນາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຠຸຕ຺ຕາຘິເກນ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຠຕ຺ເຕນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໓.

‘‘ອຎ຺ໂຎ ອຸປຣິໂມ ວຓ຺ໂຓ, ອຎ຺ໂຎ ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຫຏ຺ຐິໂມ;

ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ຕ຺ເວວ ປຸຈ຺ຉາມິ, ກິໍ ເຫຏ຺ຐາ ກິຎ຺ຈ ອຸປ຺ປຣີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວຓ຺ໂຓຕິ ອາກາໂຣ. ອຍຎ຺ຫິ ອຸປຣິມສ຺ສ ອຸຓ຺ຫຠາວໍ ເຫຏ຺ຐິມສ຺ສ ຈ ສີຕຠາວໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ກິໍ ເຫຏ຺ຐາ ກິຎ຺ຈ ອຸປ຺ປຣີຕິ ວຸຑ຺ຒິຕຠຕ຺ເຕນ ນາມ ອຸປຣິ ສີຕເລນ, ເຫຏ຺ຐາ ອຸຓ຺ເຫນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອິທຎ຺ຈ ປນ ນ ຕາທິສໍ, ເຕນ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມິ – ‘‘ເກນ ກາຣເຓນ ອຸປຣິ ຠຕ຺ຕໍ ອຸຓ຺ຫໍ, ເຫຏ຺ຐິມໍ ສີຕລ’’ນ຺ຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ມສ຺ສ ອຸຕ຺ຕານຠາວຠເຍນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກເຖນ຺ເຕປິ ຕຸຓ຺ຫີເຍວ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ນຏປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ໂກຏ຺ເຐ ນິສີທາປິຕປາປປຸຣິເສນ ຊາເຣນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອິມິນາ ເຄຫສ຺ສາມິເກນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ປນ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ມສ຺ສ ປາກຏຠາວຠເຍນ ກິຎ຺ຈິ ນ ກເຖຕິ, ຫນ຺ທາຫໍ ອິມິສ຺ສາ ກຕກມ຺ມໍ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຣສ຺ສ ໂກຏ຺ຐເກ ນິສີທາປິຕຠາວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ກເຖມີ’’ຕິ. ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ເຄຫາ ນິກ຺ຂນ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິຕຣສ຺ສ ເຄຫປເວສນໍ ອຕິຈຣຓໍ ອຄ຺ຄຠຕ຺ຕຠຸຎ຺ຊນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ໂອໂລກນໍ ອິຕຣສ຺ສ ໂກຏ຺ເຐ ໂອຕາຣິຕຠາວນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໔.

‘‘ອຫໍ ນໂຏສ຺ມິ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂໂກສ຺ມິ ອິຘາຄໂຕ;

ອຍຎ຺ຫິ ໂກຏ຺ຐໂມຕິຓ຺ໂຓ, ອຍໍ ໂສ ຍໍ ຄເວສສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຫໍ ນໂຏສ຺ມິ, ຠທ຺ທນ຺ເຕຕິ, ສາມິ, ອຫໍ ນຏຊາຕິໂກ. ຠິກ຺ຂໂກສ຺ມິ ອິຘາຄໂຕຕິ ສ຺ວາຫໍ ອິມໍ ຐານໍ ຠິກ຺ຂໂກ ຠິກ຺ຂໍ ປຣິເຍສມາໂນ ອາຄໂຕສ຺ມິ. ອຍຎ຺ຫິ ໂກຏ຺ຐໂມຕິຓ຺ໂຓຕິ ອຍໍ ປນ ເອຕິສ຺ສາ ຊາໂຣ ອິມໍ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ຕວ ຠເຍນ ໂກຏ຺ຐໍ ໂອຕິຓ຺ໂຓ. ອຍໍ ໂສ ຍໍ ຄເວສສີຕິ ຍໍ ຕ຺ວໍ ກສ຺ສ ນຸ ໂຂ ອິມິນາ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐເກນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຄເວສສິ, ອຍໍ ໂສ. ຈູຬາຍ ນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂກຏ຺ຐາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຍຖາ ນ ປຸເນວຣູປໍ ປາປໍ ກໂຣຕິ, ຕຖາ ອສ຺ສ ສຕິໍ ຊເນຫີຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຸໂຠປິ ເຕ ຍຖາ ນໍ ນ ປຸເນວຣູປໍ ປາປໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕຊ຺ຊນໂປຖເນຫິ ຕຖາ ສິກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ ອໂຫສິ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ, ນຏປຸຕ຺ໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐຠຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໒໑໓] ໓. ຠຣຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອິສີນມນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣາຊານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຠຄວໂຕ ຫິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ມຫາ ອໂຫສິ. ຍຖາຫ –

‘‘ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ສກ຺ກໂຕ ໂຫຕິ ຄຣຸກໂຕ ມານິໂຕ ປູຊິໂຕ ອປຈິໂຕ ລາຠີ ຈີວຣປິຓ຺ຑປາຕເສນາສນຄິລານປຈ຺ຈຍເຠສຊ຺ຊປຣິກ຺ຂາຣານໍ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆປິ ໂຂ ສກ຺ກໂຕ ໂຫຕິ…ເປ… ປຣິກ຺ຂາຣານໍ. ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ປນ ປຣິພ຺ພາຊກາ ອສກ຺ກຕາ ໂຫນ຺ຕິ…ເປ… ປຣິກ຺ຂາຣານ’’ນ຺ຕິ (ອຸທາ. ໑໔).

ເຕ ເອວໍ ປຣິຫີນລາຠສກ຺ກາຣາ ອໂຫຣຕ຺ຕໍ ຄຸຬ຺ຫສນ຺ນິປາຕໍ ກຕ຺ວາ ມນ຺ຕຍນ຺ຕິ ‘‘ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຍໍ ຫຕລາຠສກ຺ກາຣາ ຊາຕາ, ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ຊາໂຕ, ເກນ ນຸ ໂຂ ກາຣເຓນສ຺ສ ເອສາ ສມ຺ປຕ຺ຕີ’’ຕິ. ຕຕ຺ເຣເກ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ສກລຊມ຺ພຸທີປສ຺ສ ອຸຕ຺ຕມຏ຺ຐາເນ ຠູມິສີເສ ວສຕິ. ເຕນສ຺ສ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ, ເສສາ ‘‘ອຕ຺ເຖຕໍ ກາຣຓໍ, ມຍມ຺ປິ ເຊຕວນປິຏ຺ເຐ ຕິຕ຺ຖິຍາຣາມໍ ກາເຣມຸ, ເອວໍ ລາຠິໂນ ຠວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ‘‘ເອວເມຕ’’ນ຺ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ສເຈປິ ມຍໍ ຣຎ຺ໂຎ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາ ອາຣາມໍ ກາເຣສ຺ສາມ, ຠິກ຺ຂູ ວາເຣສ຺ສນ຺ຕິ, ລຎ຺ຊໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຠິຊ຺ຊນໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຣຎ຺ໂຎ ລຎ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ອາຣາມຏ຺ຐານໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສມ຺ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາເກ ຍາຈິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສຕສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ມຍໍ ເຊຕວນປິຏ຺ຐິຍໍ ຕິຕ຺ຖິຍາຣາມໍ ກຣິສ຺ສາມ, ສເຈ ຠິກ຺ຂູ ‘ກາຕຸໍ ນ ທສ຺ສາມາ’ຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາໂຣເຈນ຺ຕິ, ເນສໍ ປຏິວຈນໍ ນ ທາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣາຊາ ລຎ຺ຊໂລເຠນ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ.

ຕິຕ຺ຖິຍາ ຣາຊານໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ວຑ຺ຒກິໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ປຏ຺ຐເປສຸໍ, ມຫາສທ຺ໂທ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ເກ ປເນເຕ, ອານນ຺ທ, ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທມຫາສທ຺ທາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ, ຠນ຺ເຕ, ເຊຕວນປິຏ຺ຐິຍໍ ຕິຕ຺ຖິຍາຣາມໍ ກາເຣນ຺ຕິ, ຕຕ຺ເຖໂສ ສທ຺ໂທ’’ຕິ. ‘‘ອານນ຺ທ, ເນຕໍ ຐານໍ ຕິຕ຺ຖິຍາຣາມສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ, ຕິຕ຺ຖິຍາ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທກາມາ, ນ ສກ຺ກາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ວສິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຖິຍາຣາມກຣຓໍ ນິວາເຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ນິເວສນທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາ ສງ຺ຆສ຺ສ ອາຄຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາປິ ‘‘ຕິຕ຺ຖິຍາຣາມໍ ນິສ຺ສາຍ ອາຄຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ລຎ຺ຊສ຺ສ ຄຫິຕຕ຺ຕາ ‘‘ຣາຊາ ເຄເຫ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວທາເປສິ. ຠິກ຺ຂູ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ລຎ຺ຊໍ ນິສ຺ສາຍ ເອວໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວເກ ເປເສສິ. ຣາຊາ ເຕສມ຺ປິ ອາຄຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ຕເຖວ ວທາເປສິ. ເຕປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ອາຣາເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ອິທານິ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຣາຊາ ເຄເຫ ນິສີທິຕຸໍ ລຠິສ຺ສຕິ, ພຫິ ນິກ຺ຂມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸນທິວເສ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຣຎ຺ໂຎ ນິເວສນທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ຣາຊາ ສຸຕ຺ວາ ປາສາທາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປເວເສຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກໍ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ຣຎ຺ໂຎ ເອກໍ ປຣິຍາຍຘມ຺ມເທສນໍ ອາຣຠນ຺ໂຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ໂປຣາຓກຣາຊາໂນ ລຎ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສີລວນ຺ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກລຫໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຏ຺ຐສ຺ສ ອສ຺ສາມິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາວິນາສໍ ປາປຸຓິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ຠຣຸຣຏ຺ເຐ ຠຣຸຣາຊາ ນາມ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ໂຎ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠີ ຄຓສຕ຺ຖາ ຕາປໂສ ຫຸຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ຈິຣໍ ວສິຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຈສຕຕາປສປຣິວຸໂຕ ຫິມວນ຺ຕາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຠຣຸນຄຣໍ ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣທ຺ວາເຣ ສາຂາວິຏປສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ວຏຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູເລ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຣຸກ຺ຂມູເລ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ອິສິຄເຓ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ເຕ ອຑ຺ຒມາສຈ຺ຈເຍນ ອຎ຺ໂຎ ຄຓສຕ຺ຖາ ປຎ຺ຈສຕປຣິວາໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນຄເຣ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣ ຕາທິສສ຺ເສວ ວຏຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູເລ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຣຸກ຺ຂມູເລ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ອິຕິ ເຕ ທ຺ເວປິ ອິສິຄຓາ ຕຕ຺ຖ ຍຖາຠິຣນ຺ຕໍ ວິຫຣິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕເມວ ອຄມໍສຸ.

ເຕສໍ ຄຕກາເລ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣ ວຏຣຸກ຺ໂຂ ສຸກ຺ໂຂ. ປຸນວາເຣ ເຕສຸ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣ ວຏຣຸກ຺ຂວາສິໂນ ປຐມຕຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວຏຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສຸກ຺ຂຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣທ຺ວາເຣ ວຏຣຸກ຺ຂມູລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວາສໍ ກປ຺ເປສຸໍ. ອິຕເຣ ປນ ອິສໂຍ ປຈ຺ຉາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນຄເຣ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸກ຺ຂມູລເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ວາສໍ ກປ຺ເປສຸໍ. ເຕ ‘‘ນ ໂສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣຸກ຺ໂຂ, ອມ຺ຫາກໍ ຣຸກ຺ໂຂ’’ຕິ ຣຸກ຺ຂໍ ນິສ຺ສາຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກລຫໍ ກຣິໍສຸ, ກລໂຫ ມຫາ ອໂຫສິ. ເອເກ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປຐມໍ ວສິຕຏ຺ຐານໍ ຕຸມ຺ເຫ ນ ລຠິສ຺ສຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເອເກ ‘‘ມຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ວາເຣ ປຐມຕຣໍ ອິຘາຄຕາ, ຕຸມ຺ເຫ ນ ລຠິສ຺ສຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອິຕິ ເຕ ‘‘ມຍໍ ສາມິໂນ, ມຍໍ ສາມິໂນ’’ຕິ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕາ ຣຸກ຺ຂມູລສ຺ສຕ຺ຖາຍ ຣາຊກຸລໍ ອຄມໍສຸ. ຣາຊາ ປຐມໍ ວຸຕ຺ຖອິສິຄຓຎ຺ເຎວ ສາມິກໍ ອກາສິ. ອິຕເຣ ‘‘ນ ທານິ ມຍໍ ອິເມຫິ ປຣາຊິຕາຕິ ອຕ຺ຕານໍ ວທາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເອກໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິປຣິໂຠຄໍ ຣຖປຎ຺ຊຣໍ ທິສ຺ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ລຎ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອມ຺ເຫປິ ສາມິເກ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ.

ຣາຊາ ລຎ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ທ຺ເວປິ ຄຓາ ວສນ຺ຕູ’’ຕິ ທ຺ເວປິ ສາມິເກ ອກາສິ. ອິຕເຣ ອິສໂຍ ຕສ຺ສ ຣຖປຎ຺ຊຣສ຺ສ ຣຖຈກ຺ການິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ລຎ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອມ຺ເຫເຍວ ສາມິເກ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣາຊາ ຕຖາ ອກາສິ. ອິສິຄຓາ ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ວຕ຺ຖຸກາເມ ຈ ກິເລສກາເມ ຈ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິເຕຫິ ຣຸກ຺ຂມູລສ຺ສ ກາຣຓາ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ລຎ຺ຊໍ ທທນ຺ເຕຫິ ອຍຸຕ຺ຕໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວິປ຺ປຏິສາຣິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ເວເຄນ ປລາຍິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕເມວ ອຄມໍສຸ. ສກລຠຣຸຣຏ຺ຐວາສິໂນ ເທວຕາ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ສີລວນ຺ເຕ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ຣຎ຺ຎາ ອຍຸຕ຺ຕໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ຠຣຸຣຎ຺ໂຎ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕິໂຍຊນສຕິກໍ ຠຣຸຣຏ຺ຐໍ ສມຸທ຺ທໍ ອຸພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຣຏ຺ຐມກໍສຸ. ອິຕິ ເອກໍ ຠຣຸຣາຊານໍ ນິສ຺ສາຍ ສກລຣຏ຺ຐວາສິໂນປິ ວິນາສໍ ປຕ຺ຕາຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໑໒໕.

‘‘ອິສີນມນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາ, ຠຣຸຣາຊາຕິ ເມ ສຸຕໍ;

ອຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ ສຫ ຣຏ຺ເຐຫິ, ສ ຣາຊາ ວິຠວງ຺ຄໂຕ.

໑໒໖.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ຉນ຺ທາຄມນໍ, ນປ຺ປສໍສນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ;

ອທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຠາເສຍ຺ຍ, ຄິຣໍ ສຈ຺ຈຸປສໍຫິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາຕິ ຉນ຺ທາຄຕິວເສນ ວິວຣໍ ກຕ຺ວາ. ຠຣຸຣາຊາຕິ ຠຣຸຣຏ຺ເຐ ຣາຊາ. ອິຕິ ເມ ສຸຕນ຺ຕິ ອິຕິ ມຍາ ປຸພ຺ເພ ເອຕໍ ສຸຕໍ. ຕສ຺ມາ ຫິ ຉນ຺ທາຄມນນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ຫິ ຉນ຺ທາຄມນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຣຸຣາຊາ ສຫ ຣຏ຺ເຐນ ອຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ຕສ຺ມາ ຉນ຺ທາຄມນໍ ປຓ຺ຑິຕາ ນປ຺ປສໍສນ຺ຕິ. ອທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕຕິ ກິເລເສຫິ ອທູສິຕຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ຠາເສຍ຺ຍ ຄິຣໍ ສຈ຺ຈຸປສໍຫິຕນ຺ຕິ ສຠາວນິສ຺ສິຕໍ ອຕ຺ຖນິສ຺ສິຕໍ ກາຣຓນິສ຺ສິຕເມວ ຄິຣໍ ຠາເສຍ຺ຍ. ເຍ ຫິ ຕຕ຺ຖ ຠຣຸຣຎ຺ໂຎ ລຎ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ອຍຸຕ຺ຕໍ ເອຕນ຺ຕິ ປຏິກ຺ໂກສນ຺ຕາ ສຈ຺ຈຸປສໍຫິຕໍ ຄິຣໍ ຠາສິໍສຸ, ເຕສໍ ຐິຕຏ຺ຐານໍ ນາຬິເກຣທີເປ ອຊ຺ຊາປິ ທີປກສຫສ຺ສໍ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຉນ຺ທວສິເກນ ນາມ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ທ຺ເວ ປພ຺ພຊິຕຄເຓ ກລຫໍ ກາເຣຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ອຫໍ ເຕນ ສມເຍນ ເຊຏ຺ຐກອິສິ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ, ຣາຊາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຄຕກາເລ ມນຸສ຺ເສ ເປເສຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຖິຍາຣາມໍ ວິທ຺ຘໍສາເປສິ, ຕິຕ຺ຖິຍາ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐາ ອເຫສຸໍ.

ຠຣຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໒໑໔] ໔. ປຸຓ຺ຓນທີຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ປຸຓ຺ຓໍ ນທິນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາປາຣມິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ທິວເສ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຎ຺ຎໍ ອາຣພ຺ຠ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ມຫາປຎ຺ໂຎ ປຸຖຸປຎ຺ໂຎ ຫາສປຎ຺ໂຎ ຊວນປຎ຺ໂຎ ຕິກ຺ຂປຎ຺ໂຎ ຄມ຺ຠີຣປຎ຺ໂຎ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ໂຎ ອຸປາຍປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ຕຖາຄໂຕ ປຎ຺ຎວາ ອຸປາຍກຸສໂລເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸໂຣຫິຕກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐານໍ ລຠິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສໂກ ອໂຫສິ. ອປຣຠາເຄ ຣາຊາ ປຣິເຠທການໍ ກຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ກຸທ຺ໂຘ ‘‘ມາ ມມ ສນ຺ຕິເກ ວສີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ພາຣາຓສິໂຕ ປພ຺ພາເຊສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ກາສິກຄາມເກ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ອປຣຠາເຄ ຣາຊາ ຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ກຎ຺ຈິ ເປເສຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ປກ຺ໂກສິຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ເອກໍ ປນ ຄາຖໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓໍ ລິຂິຕ຺ວາ ກາກມໍສໍ ປຈາເປຕ຺ວາ ປຓ຺ຓຎ຺ຈ ມໍສຎ຺ຈ ເສຕວຕ຺ເຖນ ປລິເວເຐຕ຺ວາ ຣາຊມຸທ຺ທິກາຍ ລຎ຺ເຉຕ຺ວາ ເປເສສ຺ສາມິ. ຍທິ ປຓ຺ຑິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຓ຺ຓໍ ວາເຈຕ຺ວາ ກາກມໍສຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ໂນ ເຈ, ນາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ‘‘ປຸຓ຺ຓໍ ນທິ’’ນ຺ຕິ ອິມໍ ຄາຖໍ ປຓ຺ເຓ ລິຂິ –

໑໒໗.

‘‘ປຸຓ຺ຓໍ ນທິໍ ເຍນ ຈ ເປຍ຺ຍມາຫຸ, ຊາຕໍ ຍວໍ ເຍນ ຈ ຄຸຍ຺ຫມາຫຸ;

ທູຣໍ ຄຕໍ ເຍນ ຈ ອວ຺ຫຍນ຺ຕິ, ໂສ ຕ຺ຍາຄໂຕ ຫນ຺ທ ຈ ຠຸຎ຺ຊ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຓ຺ຓໍ ນທິໍ ເຍນ ຈ ເປຍ຺ຍມາຫູຕິ ກາກເປຍ຺ຍາ ນທີຫິ ວທນ຺ຕາ ເຍນ ປຸຓ຺ຓໍ ນທິໍ ກາກເປຍ຺ຍມາຫຸ, ນ ຫິ ອປຸຓ຺ຓາ ນທີ ‘‘ກາກເປຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍທາປິ ນທີຕີເຣ ຐຕ຺ວາ ຄີວໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ກາເກນ ປາຕຸໍ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ, ຕທາ ນໍ ‘‘ກາກເປຍ຺ຍາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ຊາຕໍ ຍວໍ ເຍນ ຈ ຄຸຍ຺ຫມາຫູຕິ ຍວນ຺ຕິ ເທສນາສີສມຕ຺ຕໍ, ອິຘ ປນ ສພ຺ພມ຺ປິ ຊາຕໍ ອຸຄ຺ຄຕໍ ສມ຺ປນ຺ນຕຣຸຓສສ຺ສໍ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ຕຎ຺ຫິ ຍທາ ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ຐກາກໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕທາ ຄຸຍ຺ຫຕີຕິ ຄຸຍ຺ຫໍ. ກິໍ ຄຸຍ຺ຫຕິ? ກາກໍ. ອິຕິ ກາກສ຺ສ ຄຸຍ຺ຫໍ ກາກຄຸຍ຺ຫນ຺ຕິ ຕໍ ວທມານາ ກາເກນ ຄຸຍ຺ຫວຈນສ຺ສ ກາຣຓຠູເຕນ ‘‘ຄຸຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ ‘‘ເຍນ ຈ ຄຸຍ຺ຫມາຫູ’’ຕິ. ທູຣໍ ຄຕໍ ເຍນ ຈ ອວ຺ຫຍນ຺ຕີຕິ ທູຣໍ ຄຕໍ ວິປ຺ປວຸຕ຺ຖໍ ປິຍປຸຄ຺ຄລໍ ຍໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ສເຈ ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ວສ຺ສ ກາກາຕິ ວາ ວສ຺ສນ຺ຕຎ຺ເຎວ ວາ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຍຖາ ກາໂກ ວສ຺ສຕິ, ອິຕ຺ຖນ຺ນາໂມ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ວທນ຺ຕາ ເຍນ ຈ ອວ຺ຫຍນ຺ຕິ ກເຖນ຺ຕິ ມນ຺ເຕນ຺ຕິ, ອຸທາຫຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ຕ຺ຍາຄໂຕຕິ ໂສ ເຕ ອານີໂຕ. ຫນ຺ທ ຈ ຠຸຎ຺ຊ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ຄຓ຺ຫ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠຸຎ຺ຊສ຺ສຸ ນໍ, ຂາທ ອິທໍ ກາກມໍສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ຣາຊາ ອິມໍ ຄາຖໍ ປຓ຺ເຓ ລິຂິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເປເສສິ. ໂສ ປຓ຺ຓໍ ວາເຈຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊາ ມໍ ທຏ຺ຐຸກາໂມ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໘.

‘‘ຍໂຕ ມໍ ສຣຕີ ຣາຊາ, ວາຍສມ຺ປິ ປເຫຕເວ;

ຫໍສາ ໂກຎ຺ຈາ ມຍູຣາ ຈ, ອສຕີເຍວ ປາປິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໂຕ ມໍ ສຣຕີ ຣາຊາ, ວາຍສມ຺ປິ ປເຫຕເວຕິ ຍທາ ຣາຊາ ວາຍສມໍສໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ປເຫຕຸໍ ມໍ ສຣຕິ. ຫໍສາ ໂກຎ຺ຈາ ມຍູຣາ ຈາຕິ ຍທາ ປນສ຺ສ ເອເຕ ຫໍສາທໂຍ ອຸປນີຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອການິ ຫໍສມໍສາທີນິ ລຈ຺ຉຕິ, ຕທາ ມໍ ກສ຺ມາ ນ ສຣິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ? ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ຫໍສໂກຎ຺ຈມຍູຣານ’’ນ຺ຕິ ປາໂຐ. ໂສ ສຸນ຺ທຣຕຣາ, ອິເມສໍ ຫໍສາທີນໍ ມໍສໍ ລຠິຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ມໍ ນ ສຣິສ຺ສຕິ, ສຣິສ຺ສຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສຕີເຍວ ປາປິຍາຕິ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ລຠິຕ຺ວາ ສຣຓໍ ນາມ ສຸນ຺ທຣໍ, ໂລກສ຺ມິໍ ປນ ອສຕິເຍວ ປາປິຍາ, ອສຕິກຣຓໍເຍວ ຫີນໍ ລາມກໍ, ຕຎ຺ຈ ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ນຕ຺ຖິ. ສຣຕິ ມໍ ຣາຊາ, ອາຄມນໍ ເມ ປຈ຺ຈາສີສຕິ, ຕສ຺ມາ ຄມິສ຺ສາມີຕິ ຍານໍ ໂຍຊາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປສ຺ສິ, ຣາຊາ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ປຸໂຣຫິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ປຸຓ຺ຓນທີຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໒໑໕] ໕. ກຈ຺ຉປຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອວຘີ ວຕ ອຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກກາລິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ມຫາຕກ຺ກາຣິຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໓.໑໐໔ ອາທໂຍ) ອາວິ-ຠວິສ຺ສຕິ. ຕທາ ປນ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກກາລິໂກ ອິທາເນວ ວາຈາຍ ຫໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ວາຈາຍ ຫໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອມຈ຺ຈກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສໂກ ອໂຫສິ. ໂສ ປນ ຣາຊາ ພຫຸຠາຓີ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມິໍ ກເຖນ຺ເຕ ອຎ຺ເຎສໍ ວຈນສ຺ສ ໂອກາໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຕໍ ພຫຸຠາຓິຕໍ ວາເຣຕຸກາໂມ ເອກໍ ອຸປາຍໍ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ກາເລ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ເອກສ຺ມິໍ ສເຣ ກຈ຺ຉໂປ ວສຕິ, ທ຺ເວ ຫໍສໂປຕກາ ໂຄຈຣາຍ ຈຣນ຺ຕາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາສໍ ອກໍສຸ. ເຕ ທຬ຺ຫວິສ຺ສາສິກາ ຫຸຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ກຈ຺ຉປໍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ສມ຺ມ ກຈ຺ຉປ, ອມ຺ຫາກໍ ຫິມວນ຺ເຕ ຈິຕ຺ຕກູຏປພ຺ພຕຕເລ ກຎ຺ຈນຄຸຫາຍໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ຣມຓີໂຍ ປເທໂສ, ຄຈ຺ຉສິ ອມ຺ຫາກໍ ສທ຺ຘິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອຫໍ ກິນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ? ‘‘ມຍໍ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມ, ສເຈ ຕ຺ວໍ ມຸຂໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ, ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິ ນ ກເຖສ຺ສສີ’’ຕິ. ‘‘ຣກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ສາມິ, ຄເຫຕ຺ວາ ມໍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເອກໍ ທຓ຺ຑກໍ ກຈ຺ຉເປນ ຑໍສາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ຕສ຺ສ ອຸໂຠ ໂກຏິໂຍ ຑໍສິຕ຺ວາ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທິໍສຸ. ຕໍ ຕຖາ ຫໍເສຫິ ນີຍມານໍ ຄາມທາຣກາ ທິສ຺ວາ ‘‘ທ຺ເວ ຫໍສາ ກຈ຺ຉປໍ ທຓ຺ຑເກນ ຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ.

ກຈ຺ຉໂປ ‘‘ຍທິ ມໍ ສຫາຍກາ ເນນ຺ຕິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອຕ຺ຖ ກິໍ ທຸຏ຺ຐເຈຏກາ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸກາໂມ ຫໍສານໍ ສີຆເວຄຕາຍ ພາຣາຓສິນຄເຣ ຣາຊນິເວສນສ຺ສ ອຸປຣິຠາຄໍ ສມ຺ປຕ຺ຕກາເລ ທຏ຺ຐຏ຺ຐານໂຕ ທຓ຺ຑກໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອາກາສງ຺ຄເຓ ປຕິຕ຺ວາ ທ຺ເວຠາໂຄ ອໂຫສິ, ‘‘ກຈ຺ຉໂປ ອາກາສໂຕ ປຕິຕ຺ວາ ທ຺ເວຘາ ຠິນ຺ໂນ’’ຕິ ເອກໂກລາຫລໍ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ອມຈ຺ຈຄຓປຣິວຸໂຕ ຕໍ ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຈ຺ຉປໍ ທິສ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ປຓ຺ຑິຕ, ກິນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ເອສ ປຕິໂຕ’’ຕິ? ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຈິຣປຏິກງ຺ໂຂຫໍ ຣາຊານໍ ໂອວທິຕຸກາໂມ ອຸປາຍໍ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ຈຣາມິ, ອິມິນາ ກຈ຺ຉເປນ ຫໍເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາໂສ ກໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ເຕຫິ ອິມໍ ‘ຫິມວນ຺ຕໍ ເນສ຺ສາມາ'ຕິ ທຓ຺ຑກໍ ຑໍສາເປຕ຺ວາ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ເຕຫິ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອຖ ອິມິນາ ກສ຺ສຈິ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຣກ຺ຂິຕມຸຂຕາຍ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸກາເມນ ທຓ຺ຑກາ ວິສ຺ສຏ຺ໂຐ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ອາກາສໂຕ ປຕິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ເຕເນວ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອາມ ມຫາຣາຊ, ອຕິມຸຂຣາ ນາມ ອປຣິຍນ຺ຕວຈນາ ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ປາປຸຓນ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໑໒໙.

‘‘ອວຘີ ວຕ ອຕ຺ຕານໍ, ກຈ຺ຉໂປ ພ຺ຍາຫຣໍ ຄິຣໍ;

ສຸຄ຺ຄຫີຕສ຺ມິໍ ກຏ຺ຐສ຺ມິໍ, ວາຈາຍ ສກິຍາວຘິ.

໑໓໐.

‘‘ເອຕມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ນຣວີຣິຍເສຏ຺ຐ, ວາຈໍ ປມຸຎ຺ເຈ ກຸສລໍ ນາຕິເວລໍ;

ປສ຺ສສິ ພຫຸຠາເຓນ, ກຈ຺ຉປໍ ພ຺ຍສນໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອວຘີ ວຕາຕິ ຆາເຕສິ ວຕ. ພ຺ຍາຫຣນ຺ຕິ ພ຺ຍາຫຣນ຺ໂຕ. ສຸຄ຺ຄຫີຕສ຺ມິໍ ກຏ຺ຐສ຺ມິນ຺ຕິ ມຸເຂນ ສຸຏ຺ຐຸ ຑໍສິຕ຺ວາ ຄຫິເຕ ທຓ຺ຑເກ. ວາຈາຍ ສກິຍາວຘີຕິ ອຕິມຸຂຣຕາຍ ອກາເລ ວາຈໍ ນິຈ຺ຉາເຣນ຺ໂຕ ທຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕາຍ ສກາຍ ວາຈາຍ ອຕ຺ຕານໍ ອວຘິ ຆາເຕສິ. ເອວເມສ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ, ນ ອຎ຺ຎຖາຕິ. ເອຕມ຺ປິ ທິສ຺ວາຕິ ເອຕມ຺ປິ ກາຣຓໍ ທິສ຺ວາ. ນຣວີຣິຍເສຏ຺ຐາຕິ ນເຣສຸ ວີຣິເຍນ ເສຏ຺ຐ ອຸຕ຺ຕມວີຣິຍ ຣາຊວຣ. ວາຈໍ ປມຸຎ຺ເຈ ກຸສລໍ ນາຕິເວລນ຺ຕິ ສຈ຺ຈາທິປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ກຸສລເມວ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຸຣິໂສ ມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍ ນິຈ຺ຉາເຣຍ຺ຍ, ຕມ຺ປິ ຫິຕໍ ກາລຍຸຕ຺ຕໍ, ນ ອຕິເວລໍ, ອຕິກ຺ກນ຺ຕກາລໍ ອປຣິຍນ຺ຕວາຈໍ ນ ຠາເສຍ຺ຍ. ປສ຺ສສີຕິ ນນຸ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ປສ຺ສສິ. ພຫຸຠາເຓນາຕິ ພຫຸຠຓເນນ. ກຈ຺ຉປໍ ພ຺ຍສນໍ ຄຕນ຺ຕິ ເອຕໍ ກຈ຺ຉປໍ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ຣາຊາ ‘‘ມໍ ສນ຺ຘາຍ ຠາສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ເຫ ສນ຺ຘາຍ ກເຖສິ, ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຕ຺ວໍ ວາ ໂຫຫິ ອຎ຺ໂຎ ວາ, ໂຍ ໂກຈິ ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ຠາສນ຺ໂຕ ເອວຣູປໍ ພ຺ຍສນໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ກເຖສິ. ຣາຊາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິຣມິຕ຺ວາ ມນ຺ທຠາຓີ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກຈ຺ຉໂປ ໂກກາລິໂກ ອໂຫສິ, ທ຺ເວ ຫໍສໂປຕກາ ທ຺ເວ ມຫາເຖຣາ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ອມຈ຺ຈປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກຈ຺ຉປຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໒໑໖] ໖. ມຈ຺ຉຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນ ມາຍມຄ຺ຄິ ຕປຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາປໂລຠນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເກນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐາປິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາຍາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຍໍ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ອິຕ຺ຖີ ອນຕ຺ຖກາຣິກາ, ປຸພ຺ເພປິ ຕ຺ວໍ ເອຕໍ ນິສ຺ສາຍ ສູເລນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອງ຺ຄາເຣສຸ ປຈິຕ຺ວາ ຂາທິຕພ຺ພຕໍ ປຕ຺ໂຕ ປຓ຺ຑິເຕ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິຕໍ ອລຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຸໂຣຫິໂຕ ອໂຫສິ. ອເຖກທິວສໍ ເກວຏ຺ຏາ ຊາເລ ລຄ຺ຄໍ ມຈ຺ຉໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອຸຓ຺ຫວາລຸກາປິຏ຺ເຐ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອງ຺ຄາເຣສຸ ນໍ ປຈິຕ຺ວາ ຂາທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສູລໍ ຕຈ຺ຉິໍສຸ. ມຈ຺ໂຉ ມຈ຺ຉິໍ ອາຣພ຺ຠ ປຣິເທວມາໂນ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໑໓໑.

‘‘ນ ມາຍມຄ຺ຄິ ຕປຕິ, ນ ສູໂລ ສາຘຸຕຈ຺ຉິໂຕ;

ຍຎ຺ຈ ມໍ ມຎ຺ຎເຕ ມຈ຺ຉີ, ອຎ຺ຎໍ ໂສ ຣຕິຍາ ຄໂຕ.

໑໓໒.

‘‘ໂສ ມໍ ທຫຕິ ຣາຄຄ຺ຄິ, ຈິຕ຺ຕໍ ຈູປຕເປຕິ ມໍ;

ຊາລິໂນ ມຸຎ຺ຈຖາຍິຣາ ມໍ, ນ ກາເມ ຫຎ຺ຎເຕ ກ຺ວຈີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ມາຍມຄ຺ຄິ ຕປຕີຕິ ນ ມໍ ອຍໍ ອຄ຺ຄິ ຕປຕິ, ນ ຕາປໍ ຊເນຕິ, ນ ໂສຈຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ສູໂລຕິ ອຍໍ ສູໂລປິ ສາຘຸຕຈ຺ຉິໂຕ ມໍ ນ ຕປຕິ, ນ ເມ ໂສກໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ. ຍຎ຺ຈ ມໍ ມຎ຺ຎເຕຕິ ຍໍ ປນ ມໍ ມຈ຺ຉີ ເອວໍ ມຎ຺ຎຕິ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ມຈ຺ຉິໍ ໂສ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓຣຕິຍາ ຄໂຕ’’ຕິ, ຕເທວ ມໍ ຕປຕິ ໂສຈຍຕິ. ໂສ ມໍ ທຫຕີຕິ ໂຍ ປເນສ ຣາຄຄ຺ຄິ, ໂສ ມໍ ທຫຕິ ຌາເປຕິ. ຈິຕ຺ຕໍ ຈູປຕເປຕິ ມນ຺ຕິ ຣາຄສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກໍ ມມ ຈິຕ຺ຕເມວ ຈ ມໍ ອຸປຕາເປຕິ ກິລເມຕິ ວິເຫເຐຕິ. ຊາລິໂນຕິ ເກວຏ຺ເຏ ອາລປຕິ. ເຕ ຫິ ຊາລສ຺ສ ອຕ຺ຖິຕາຍ ‘‘ຊາລິໂນ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ມຸຎ຺ຈຖາຍິຣາ ມນ຺ຕິ ມຸຎ຺ຈຖ ມໍ ສາມິໂນຕິ ຍາຈຕິ. ນ ກາເມ ຫຎ຺ຎເຕ ກ຺ວຈີຕິ ກາເມ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ກາເມນ ນີຍມາໂນ ສຕ຺ໂຕ ນ ກ຺ວຈິ ຫຎ຺ຎຕິ. ນ ຫິ ຕໍ ຕຸມ຺ຫາທິສາ ຫນິຕຸໍ ອນຸຈ຺ຉວິກາຕິ ປຣິເທວຕິ. ອຖ ວາ ກາເມຕິ ເຫຕຸວຈເນ ຠຸມ຺ມໍ, ກາມເຫຕຸ ມຈ຺ຉິໍ ອນຸພນ຺ຘມາໂນ ນາມ ນ ກ຺ວຈິ ຕຸມ຺ຫາທິເສຫິ ຫຎ຺ຎຕີຕິ ປຣິເທວຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນທີຕີຣໍ ຄໂຕ ຕສ຺ສ ມຈ຺ຉສ຺ສ ປຣິເທວິຕສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ເກວຏ຺ເຏ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ມຈ຺ຉໍ ໂມເຈສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ມຈ຺ຉີ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ ອໂຫສິ, ມຈ຺ໂຉ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ, ປຸໂຣຫິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມຈ຺ຉຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໒໑໗] ໗. ເສຄ຺ຄຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສພ຺ໂພ ໂລໂກຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ປຓ຺ຓິກອຸປາສກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເອກກນິປາເຕ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ອິຘາປິ ສຕ຺ຖາ ຕໍ ‘‘ກິໍ, ອຸປາສກ, ຈິຣສ຺ສໍ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ປຓ຺ຓິກອຸປາສໂກ ‘‘ຘີຕາ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ນິຈ຺ຈໍ ປຫໍສິຕມຸຂີ, ຕມຫໍ ວີມໍສິຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ກຸລທາຣກສ຺ສ ອທາສິໍ, ຕຕ຺ຖ ອິຕິກຕ຺ຕພ຺ພຕາຍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທສ຺ສນາຍ ອາຄນ຺ຕຸໍ ໂອກາສໍ ນ ລຠິ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ, ອຸປາສກ, ອິທາເນເວສາ ສີລວຕີ, ປຸພ຺ເພປິ ສີລວຕີ, ຕ຺ວຎ຺ຈ ນ ອິທາເນເວຕໍ ວີມໍສສິ, ປຸພ຺ເພປິ ວີມໍສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ອໂຫສິ. ຕທາ ອຍເມວ ປຓ຺ຓິກອຸປາສໂກ ‘‘ຘີຕຣໍ ວີມໍສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ເນຕ຺ວາ ກິເລສວເສນ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິຍ ຫຕ຺ເຖ ຄຓ຺ຫິ. ອຖ ນໍ ປຣິເທວມານໍ ປຐມຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

໑໓໓.

‘‘ສພ຺ໂພ ໂລໂກ ອຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສິ, ອໂກວິທາ ຄາມຘມ຺ມສ຺ສ ເສຄ຺ຄຸ;

ໂກມາຣິ ໂກ ນາມ ຕວຊ຺ຊ ຘມ຺ໂມ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ຄຫິຕາ ປວເນ ປໂຣທສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ໂພ ໂລໂກ ອຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສີຕິ, ອມ຺ມ, ສກໂລປິ ສຕ຺ຕໂລໂກ ເອຕິສ຺ສາ ກາມເສວນາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ຊາໂຕ. ອໂກວິທາ ຄາມຘມ຺ມສ຺ສ ເສຄ຺ຄູຕິ ເສຄ຺ຄູຕິ ຕສ຺ສາ ນາມໍ. ເຕນ ຕ຺ວໍ ປນ, ອມ຺ມ, ເສຄ຺ຄຸ ອໂກວິທາ ຄາມຘມ຺ມສ຺ສ, ອິມສ຺ມິໍ ຄາມຘມ຺ເມ ວສລຘມ຺ເມ ອກຸສລາສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂກມາຣິ ໂກ ນາມ ຕວຊ຺ຊ ຘມ຺ໂມຕິ, ອມ຺ມ, ກຸມາຣິ ໂກ ນາເມສ ຕວ ອຊ຺ຊ ສຠາໂວ. ຍໍ ຕ຺ວໍ ຄຫິຕາ ປວເນ ປໂຣທສີຕິ ຕ຺ວໍ ມຍາ ອິມສ຺ມິໍ ປວເນ ສນ຺ຖວວເສນ ຫຕ຺ເຖ ຄຫິຕາ ປໂຣທສິ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉສິ, ໂກ ເອສ ຕວ ສຠາໂວ, ກິໍ ກຸມາຣິກາເຍວ ຕ຺ວນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກຸມາຣິກາ ‘‘ອາມ, ຕາຕ, ກຸມາຣິກາເຍວາຫໍ, ນາຫໍ ເມຖຸນຘມ຺ມໍ ນາມ ຊານາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຣິເທວມານາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໔.

‘‘ໂຍ ທຸກ຺ຂຜຸຏ຺ຐາຍ ຠເວຍ຺ຍ ຕາຓໍ, ໂສ ເມ ປິຕາ ທຸພ຺ຠິ ວເນ ກໂຣຕິ;

ສາ ກສ຺ສ ກນ຺ທາມິ ວນສ຺ສ ມຊ຺ເຌ, ໂຍ ຕາຍິຕາ ໂສ ສຫສໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ.

ສາ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕາເຍວ. ອິຕິ ໂສ ປຓ຺ຓິໂກ ຕທາ ຘີຕຣໍ ວີມໍສິຕ຺ວາ ເຄຫໍ ເນຕ຺ວາ ກຸລທາຣກສ຺ສ ທຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ປຓ຺ຓິກອຸປາສໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ຘີຕາ ຘີຕາເຍວ, ປິຕາ ປິຕາເຍວ ອໂຫສິ, ຕສ຺ສ ກາຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈກ຺ຂກາຣິກາ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ເສຄ຺ຄຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໒໑໘] ໘. ກູຏວາຓິຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສຐສ຺ສ ສາເຐຍ຺ຍມິທນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ກູຏວາຓິຊໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ຫິ ກູຏວາຓິໂຊ ຈ ປຓ຺ຑິຕວາຓິໂຊ ຈ ທ຺ເວ ວາຓິຊາ ມິຕ຺ຕິກາ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ສກຏສຕານິ ຠຓ຺ຑສ຺ສ ປູຣາເປຕ຺ວາ ປຸພ຺ພນ຺ຕໂຕ ອປຣນ຺ຕໍ ວິຈຣມານາ ໂວຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ພຫຸໍ ລາຠໍ ລຠິຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຈ຺ຈາຄມິໍສຸ. ປຓ຺ຑິຕວາຓິໂຊ ກູຏວາຓິຊໍ ອາຫ – ‘‘ສມ຺ມ, ຠຓ຺ຑໍ ຠາເຊມາ’’ຕິ. ກູຏວາຓິໂຊ ‘‘ອຍໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂເສຍ຺ຍາຍ ທຸພ຺ໂຠຊເນນ ກິລນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຆເຣ ນານຄ຺ຄຣສໍ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຊີຣເກນ ມຣິສ຺ສຕິ, ອຖ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ຠຓ຺ຑໍ ມຍ຺ຫເມວ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ນ ມນາປໍ, ທິວໂສ ນ ມນາໂປ, ສ຺ເວ ຊານິສ຺ສາມິ, ປຸນທິວເສ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ກາລໍ ເຂເປຕິ. ອຖ ນໍ ປຓ຺ຑິຕວາຓິໂຊ ນິປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ຠາຊາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລໍ ອາທາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປູເຊຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ກທາ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຑ຺ຒມາສມຕ຺ໂຕ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ອາຄຕສ຺ສາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຖ ກສ຺ມາ ເອວໍ ປປຎ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ, ອຸປາສກ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ກູຏວາຓິໂຊເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອມຈ຺ຈກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ວິນິຈ຺ຉຍາມຈ຺ໂຈ ອໂຫສິ. ຕທາ ຄາມວາສີ ຈ ນຄຣວາສີ ຈ ທ຺ເວ ວາຓິຊາ ມິຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ຄາມວາສີ ນຄຣວາສິສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປຎ຺ຈ ຜາລສຕານິ ຐເປສິ. ໂສ ເຕ ຜາເລ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ມູລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຜາລານໍ ຐປິຕຏ຺ຐາເນ ມູສິກວຈ຺ຈໍ ອາກິຣິຕ຺ວາ ຐເປສິ. ອປຣຠາເຄ ຄາມວາສີ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຜາເລ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ກູຏວາຓິໂຊ ‘‘ຜາລາ ເຕ ມູສິກາຫິ ຂາທິຕາ’’ຕິ ມູສິກວຈ຺ຈໍ ທສ຺ເສສິ. ອິຕໂຣ ‘‘ຂາທິຕາວ ໂຫນ຺ຕຸ, ມູສິກາຫິ ຂາທິເຕ ກິໍ ສກ຺ກາ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ນ຺ຫານຕ຺ຖາຍ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອກສ຺ສ ສຫາຍກສ຺ສ ເຄເຫ ‘‘ອິມສ຺ສ ກຕ຺ຖຈິ ຄນ຺ຕຸໍ ມາ ອທຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຄພ຺ເຠ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ກູຏວາຓິຊສ຺ສ ເຄຫໍ ອຄມາສິ. ໂສ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເມ ກຫ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ສມ຺ມ, ຕວ ປຸຕ຺ຕໍ ຕີເຣ ຐເປຕ຺ວາ ມມ ອຸທເກ ນິມຸຄ຺ຄກາເລ ເອໂກ ກຸລໂລ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕວ ປຸຕ຺ຕໍ ນຂປຎ຺ຊເຣນ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ໂຕ, ອຫໍ ປາຓິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ວິຣວິຕ຺ວາ ວາຍມນ຺ໂຕປິ ໂມເຈຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ມຸສາ ຠຓສິ, ກຸລລາ ທາຣເກ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ສມ຺ມ, ໂຫຕຸ, ອຍຸຕ຺ເຕປິ ໂຫນ຺ເຕ ອຫໍ ກິໍ ກໂຣມິ, ກຸລເລເນວ ເຕ ປຸຕ຺ໂຕ ນີໂຕ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ສນ຺ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ອເຣ ທຸຏ຺ຐໂຈຣ ມນຸສ຺ສມາຣກ, ອິທານິ ຕໍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຑ຺ຒາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິກ຺ຂມິ. ໂສ ‘‘ມມ ຣຸຈ຺ຈນກເມວ ກໂຣສີ’’ຕິ ເຕເນວ ສທ຺ຘິໍ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ.

ກູຏວາຓິໂຊ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາຫ – ‘‘ອຍໍ, ສາມິ, ມມ ປຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ຄໂຕ, ‘ກຫໍ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ກຸລເລນ ຫໂຏ’ຕິ ອາຫ, ວິນິຈ຺ຉິນຖ ເມ ອຑ຺ຑ’’ນ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ຠເຓ’’ຕິ ອິຕຣໍ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ອາຫ – ‘‘ອາມ, ສາມິ, ອຫໍ ຕໍ ອາທາຍ ຄໂຕ, ເສເນນ ປຫຏຠາໂວ ສຈ຺ຈເມວ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ໂລເກ ກຸລລາ ນາມ ທາຣເກ ຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ສາມິ, ອຫມ຺ປິ ຕຸມ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉາມິ – ‘‘ກຸລລາ ທາຣເກ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາເສ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ມູສິກາ ປນ ອຍຜາເລ ຂາທນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ອິທໍ ກິໍ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ສາມິ, ມຍາ ເອຕສ຺ສ ຆເຣ ປຎ຺ຈ ຜາລສຕານິ ຐປິຕານິ, ສ຺ວາຍໍ ‘ຜາລາ ເຕ ມູສິກາຫິ ຂາທິຕາ’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘ອິທໍ ເຕ ຜາເລ ຂາທິຕມູສິການໍ ວຈ຺ຈ’ນ຺ຕິ ວຈ຺ຈໍ ທສ຺ເສຕິ, ສາມິ, ມູສິກາ ເຈ ຜາເລ ຂາທນ຺ຕິ, ກຸລລາປິ ທາຣເກ ຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ສເຈ ນ ຂາທນ຺ຕິ, ເສນາປິ ຕໍ ນ ຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ເອໂສ ປນ ‘ຜາລາ ເຕ ມູສິກາຫິ ຂາທິຕາ’ຕິ ວທຕິ, ເຕສໍ ຂາທິຕຠາວໍ ວາ ອຂາທິຕຠາວໍ ວາ ຊານາຖ, ອຑ຺ຑໍ ເມ ວິນິຈ຺ຉິນຖາ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ສຐສ຺ສ ປຏິສາເຐຍ຺ຍໍ ກຕ຺ວາ ຊິນິສ຺ສາມີຕິ ອິມິນາ ຈິນ຺ຕິຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສຸຏ຺ຐຸ ເຕ ຈິນ຺ຕິຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໑໓໕.

‘‘ສຐສ຺ສ ສາເຐຍ຺ຍມິໍທ ສຸຈິນ຺ຕິຕໍ, ປຈ຺ໂຈຑ຺ຑິຕໍ ປຏິກູຏສ຺ສ ກູຏໍ;

ຜາລໍ ເຈ ຂາເທຍ຺ຍຸໍ ມູສິກາ, ກສ຺ມາ ກຸມາຣໍ ກຸລລາ ນ ຫເຣຍ຺ຍຸໍ.

໑໓໖.

‘‘ກູຏສ຺ສ ຫິ ສນ຺ຕິ ກູຏກູຏາ, ຠວຕິ ຈາປິ ນິກຕິໂນ ນິກຕ຺ຍາ;

ເທຫິ ປຸຕ຺ຕນຏ຺ຐ ຜາລນຏ຺ຐສ຺ສ ຜາລໍ, ມາ ເຕ ປຸຕ຺ຕມຫາສິ ຜາລນຏ຺ໂຐ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຐສ຺ສາຕິ ສຐຠາເວນ ເກຣາຏິເກນ ‘‘ເອກໍ ອຸປາຍໍ ກຕ຺ວາ ປຣສນ຺ຕກໍ ຂາທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສຐສ຺ສ. ສາເຐຍ຺ຍມິທໍ ສຸຈິນ຺ຕິຕນ຺ຕິ ອິທໍ ປຏິສາເຐຍ຺ຍໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ເຕນ ຕຍາ ສຸຏ຺ຐຸ ຈິນ຺ຕິຕໍ. ປຈ຺ໂຈຑ຺ຑິຕໍ ປຏິກູຏສ຺ສ ກູຏນ຺ຕິ ກູຏສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕຍາ ປຏິກູຏໍ ສຸຏ຺ຐຸ ປຈ຺ໂຈຑ຺ຑິຕໍ, ປຏິຠາຄໍ ກຕ຺ວາ ໂອຑ຺ຑິຕສທິສເມວ ກຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຜາລໍ ເຈ ຂາເທຍ຺ຍຸໍ ມູສິກາຕິ ຍທິ ມູສິກາ ຜາລໍ ຂາເທຍ຺ຍຸໍ. ກສ຺ມາ ກຸມາຣໍ ກຸລລາ ນ ຫເຣຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ມູສິກາສຸ ຜາເລ ຂາທນ຺ຕີສຸ ກຸລລາ ກິໍ ກາຣຓາ ກຸມາຣໍ ໂນ ຫເຣຍ຺ຍຸໍ.

ກູຏສ຺ສ ຫິ ສນ຺ຕິ ກູຏກູຏາຕິ ຕ຺ວໍ ‘‘ອຫເມວ ມູສິກາຫິ ຜາເລ ຂາທາປິຕປຸຣິໂສ ກູໂຏ’’ຕິ ມຎ຺ຎສິ, ຕາທິສສ຺ສ ປນ ກູຏສ຺ສ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ພຫູ ກູຏາ ສນ຺ຕິ, ກູຏສ຺ສ ກູຏາຕິ ກູຏປຏິກູຏານໍ ເອຕໍ ນາມໍ, ກູຏສ຺ສ ປຏິກູຏາ ນາມ ສນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຠວຕິ ຈາປິ ນິກຕິໂນ ນິກຕ຺ຍາຕິ ນິກຕິໂນ ເນກຕິກສ຺ສ ວຎ຺ຈນກປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ນິກຕ຺ຍາ ອປໂຣ ນິກຕິກາຣໂກ ວຎ຺ຈນກປຸຣິໂສ ຠວຕິເຍວ. ເທຫິ ປຸຕ຺ຕນຏ຺ຐ ຜາລນຏ຺ຐສ຺ສ ຜາລນ຺ຕິ ອມ຺ໂຠ ນຏ຺ຐປຸຕ຺ຕ ປຸຣິສ, ເອຕສ຺ສ ນຏ຺ຐຜາລສ຺ສ ຜາລໍ ເທຫິ. ມາ ເຕ ປຸຕ຺ຕມຫາສິ ຜາລນຏ຺ໂຐຕິ ສເຈ ຫິສ຺ສ ຜາລໍ ນ ທສ຺ສສິ, ປຸຕ຺ຕໍ ເຕ ຫຣິສ຺ສຕິ, ຕໍ ເຕ ເອສ ມາ ຫຣຕຸ, ຜາລມສ຺ສ ເທຫີຕິ. ‘‘ເທມິ, ສາມິ, ສເຈ ເມ ປຸຕ຺ຕໍ ເທຕີ’’ຕິ. ‘‘ເທມິ, ສາມິ, ສເຈ ເມ ຜາເລ ເທຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ນຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕໍ, ນຏ຺ຐຜາໂລ ຈ ຜາລໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄຕາ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກູຏວາຓິໂຊ ອິທານິ ກູຏວາຓິໂຊວ, ປຓ຺ຑິຕວາຓິໂຊ ປຓ຺ຑິຕວາຓິໂຊເຍວ, ວິນິຈ຺ຉຍາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກູຏວາຓິຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໒໑໙] ໙. ຄຣຫິຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຫິຣຎ຺ຎໍ ເມ ສຸວຓ຺ຓໍ ເມຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອນຠິຣຕິຍາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອຕສ຺ສ ຫິ ປຈ຺ເຈກໍ ຄຫິຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອນຠິຣຕິວາສໍ ວສນ຺ຕໍ ປນ ຕໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອາເນສຸໍ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍກາຣຓາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິເລສວເສນາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຍໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ກິເລໂສ ນາມ ປຸພ຺ເພ ຕິຣຈ຺ຉາເນຫິປິ ຄຣຫິໂຕ, ຕ຺ວໍ ເອວຣູເປ ສາສເນ ປພ຺ພຊິໂຕ ກສ຺ມາ ຕິຣຈ຺ຉາເນຫິປິ ຄຣຫິຕກິເລສວເສນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວານຣໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕເມນໍ ເອໂກ ວນຈຣໂກ ຄເຫຕ຺ວາ ອາເນຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອທາສິ. ໂສ ຈິຣໍ ຣາຊເຄເຫ ວສມາໂນ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ໂນ ອໂຫສິ, ມນຸສ຺ສໂລເກ ວຕ຺ຕມານໍ ກິຣິຍໍ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ອຎ຺ຎາສິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ວຕ຺ເຕ ປສີທິຕ຺ວາ ວນຈຣກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ວານຣໍ ຄຫິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຫີ’’ຕິ ອາຓາເປສິ, ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ວານຣຄໂຓ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອາຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ມຫນ຺ເຕ ປາສາຓປິຏ຺ເຐ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ, ກຫໍ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ວຸຕ຺ໂຖສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ພາຣາຓສິຍໍ ຣາຊນິເວສເນ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ກຖໍ ມຸຕ຺ໂຕສີ’’ຕິ? ‘‘ຣາຊາ ມໍ ເກຬິມກ຺ກຏໍ ກຕ຺ວາ ມມ ວຕ຺ເຕ ປສນ຺ໂນ ມໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສີ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ເຕ ວານຣາ ‘‘ມນຸສ຺ສໂລເກ ວຕ຺ຕມານກິຣິຍໍ ນາມ ຕຸມ຺ເຫ ຊານິສ຺ສຖ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຕາວ ກເຖຖ, ໂສຕຸກາມມ຺ຫາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ‘‘ມາ ມໍ ມນຸສ຺ສານໍ ກິຣິຍໍ ປຸຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. ‘‘ກເຖຖ ໂສຕຸກາມມ຺ຫາ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ‘‘ມນຸສ຺ສາ ນາມ ຂຕ຺ຕິຍາປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາປິ ‘ມຍ຺ຫໍ ມຍ຺ຫ’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຏ຺ເຐນ ອນິຈ຺ຈຕໍ ນ ຊານນ຺ຕິ, ສຸຓາຖ ທານິ ເຕສໍ ອນ຺ຘພາລານໍ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໑໓໗.

‘‘ຫິຣຎ຺ຎໍ ເມ ສຸວຓ຺ຓໍ ເມ, ເອສາ ຣຕ຺ຕິໍ ທິວາ ກຖາ;

ທຸມ຺ເມຘານໍ ມນຸສ຺ສານໍ, ອຣິຍຘມ຺ມໍ ອປສ຺ສຕໍ.

໑໓໘.

‘‘ທ຺ເວ ທ຺ເວ ຄຫປຕໂຍ ເຄເຫ, ເອໂກ ຕຕ຺ຖ ອມສ຺ສຸໂກ;

ລມ຺ພຕ຺ຖໂນ ເວຓິກໂຕ, ອໂຖ ອງ຺ກິຕກຓ຺ຓໂກ;

ກີໂຕ ຘເນນ ພຫຸນາ, ໂສ ຕໍ ວິຕຸທເຕ ຊນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຫິຣຎ຺ຎໍ ເມ ສຸວຓ຺ຓໍ ເມຕິ ເທສນາສີສມຕ຺ຕເມຕໍ, ອິມິນາ ປນ ປທທ຺ວເຍນ ທສວິຘມ຺ປິ ຣຕນໍ ສພ຺ພໍ, ປຸພ຺ພຓ຺ຓາປຣຓ຺ຓໍ ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸໍ ທ຺ວິປທຈຕຸປ຺ປທຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ‘‘ອິທໍ ເມ ອິທໍ ເມ’’ຕິ ອາຫ. ເອສາ ຣຕ຺ຕິໍ ທິວາ ກຖາຕິ ເອສາ ມນຸສ຺ສານໍ ຣຕ຺ຕິຎ຺ຈ ທິວາ ຈ ນິຈ຺ຈກາລໍ ກຖາ. ອຎ຺ຎໍ ປນ ເຕ ‘‘ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ຘາ ອນິຈ຺ຈາ’’ຕິ ວາ ‘‘ຫຸຕ຺ວາ ນ ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ ວາ ນ ຊານນ຺ຕິ, ເອວເມວ ປຣິເທວນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ທຸມ຺ເມຘານນ຺ຕິ ອປ຺ປປຎ຺ຎານໍ. ອຣິຍຘມ຺ມໍ ອປສ຺ສຕນ຺ຕິ ອຣິຍານໍ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ຘມ຺ມໍ, ອຣິຍໍ ວາ ນິທ຺ໂທສໍ ນວວິຘໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ອປສ຺ສນ຺ຕານໍ ເອສາວ ກຖາ. ອຎ຺ຎາ ປນ ‘‘ອນິຈ຺ຈໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ’’ຕິ ເຕສໍ ກຖາ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ຄຫປຕໂຍຕິ ເຄເຫ ອຘິປຕິຠູຕາ. ເອໂກ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສຸ ທ຺ວີສຸ ຆຣສາມິເກສຸ ‘‘ເອໂກ’’ຕິ ມາຕຸຄາມໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ຕຕ຺ຖ ເວຓິກໂຕຕິ ກຕເວຓີ, ນານປ຺ປກາເຣນ ສຓ຺ຐາປິຕເກສກລາໂປຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອໂຖ ອງ຺ກິຕກຓ຺ຓໂກຕິ ອຖ ສ຺ເວວ ວິທ຺ຘກຓ຺ໂຓ ຉິທ຺ທກຓ຺ໂຓຕິ ລມ຺ພກຓ຺ຓຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ກີໂຕ ຘເນນ ພຫຸນາຕິ ໂສ ປເນສ ອມສ຺ສຸໂກ ລມ຺ພຕ຺ຖໂນ ເວຓິກໂຕ ອງ຺ກິຕກຓ຺ໂຓ ມາຕາປິຕູນໍ ພຫຸໍ ຘນໍ ທຕ຺ວາ ກີໂຕ, ມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ປສາເຘຕ຺ວາ ຍານໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຆຣໍ ອານີໂຕ. ໂສ ຕໍ ວິຕຸທເຕ ຊນນ຺ຕິ ໂສ ຄຫປຕິ ອາຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ມິໍ ເຄເຫ ທາສກມ຺ມກຣາທິເຠທໍ ຊນໍ ‘‘ອເຣ ທຸຏ຺ຐທາສ ທຸຏ຺ຐທາສິ, ອິມໍ ນ ກໂຣສີ’’ຕິ ມຸຂສຕ຺ຕີຫິ ວິຕຸທຕິ, ສາມິໂກ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ວິຈາເຣຕິ. ເອວໍ ຕາວ ‘‘ມນຸສ຺ສໂລເກ ອຕິວິຍ ອຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ຄຣຫິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ວານຣາ ‘‘ມາ ກເຖຖ, ມາ ກເຖຖ, ອໂສຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ອສ຺ສຸມ຺ຫາ’’ຕິ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ກຓ຺ເຓ ທຬ຺ຫໍ ປິທຫິໍສຸ. ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອມ຺ເຫຫິ ອິທໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ ຕໍ ຐານມ຺ປິ ຄຣຫິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄມໍສຸ. ໂສ ປິຏ຺ຐິປາສາໂຓ ຄຣຫິຕປິຏ຺ຐິປາສາໂຓເຍວ ກິຣ ນາມ ຊາໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ວານຣຄໂຓ ພຸທ຺ຘປຣິສາ ອໂຫສິ, ວານຣິນ຺ໂທ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຄຣຫິຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໒໒໐] ໑໐. ຘມ຺ມຘຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສຸຂໍ ຊີວິຕຣູໂປສີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ມຍ຺ຫໍ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກິເຍວ, ສນ຺ຕາສມຕ຺ຕມ຺ປິ ປນ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ຍສປາຓິ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ກາຬໂກ ນາມສ຺ສ ເສນາປຕິ ອໂຫສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ເສວ ປຸໂຣຫິໂຕ ອໂຫສິ ນາເມນ ຘມ຺ມຘໂຊ ນາມ, ຣຎ຺ໂຎ ປນ ສີສປ຺ປສາຘນກປ຺ປໂກ ຉຕ຺ຕປາຓິ ນາມ. ຣາຊາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕິ, ເສນາປຕິ ປນສ຺ສ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ລຎ຺ຊໍ ຂາທຕິ ປຣປິຏ຺ຐິມໍສິໂກ, ລຎ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອສ຺ສາມິເກ ສາມິເກ ກໂຣຕິ. ອເຖກທິວສໍ ວິນິຈ຺ຉເຍ ປຣາຊິໂຕ ມນຸສ຺ໂສ ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທນ຺ໂຕ ວິນິຈ຺ຉຍາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ປາເທສຸ ປຕິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາທິເສສຸ ນາມ, ສາມິ, ຣຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ອນຸສາສນ຺ເຕສຸ ກາຬກເສນາປຕິ ລຎ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອສ຺ສາມິເກ ສາມິເກ ກໂຣຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣາຊິຕຠາວໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ກເຖສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາຣຸຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ ຠເຓ, ອຑ຺ຑໍ ເຕ ວິນິຈ຺ຉິນິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ມຫາຊໂນ ສນ຺ນິປຕິ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ອຑ຺ຑໍ ປຏິວິນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາ ສາມິກຎ຺ເຎວ ສາມິກໍ ອກາສິ.

ມຫາຊໂນ ສາຘຸກາຣໍ ອທາສິ, ໂສ ສທ຺ໂທ ມຫາ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ສທ຺ໂທ ນາເມໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເທວ, ຘມ຺ມຘຊປຓ຺ຑິເຕນ ທຸພ຺ພິນິຈ຺ຉິໂຕ ອຑ຺ໂຑ ສຸວິນິຈ຺ຉິໂຕ, ຕຕ຺ເຣສ ສາຘຸກາຣສທ຺ໂທ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕຸຏ຺ໂຐ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ອຑ຺ໂຑ ກິຣ ເຕ ອາຈຣິຍ ວິນິຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ກາຬເກນ ທຸພ຺ພິນິຈ຺ຉິຕໍ ອຑ຺ຑໍ ວິນິຈ຺ຉິນິ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ຕຸມ຺ເຫວ ອຑ຺ຑໍ ວິນິຈ຺ຉິນຖ, ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ກຓ຺ຓສຸຂໍ ຠວິສ຺ສຕິ ໂລກສ຺ສ ຈ ວຸຑ຺ຒີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕມ຺ປິ ຕໍ ‘‘ສຕ຺ຕານຸທ຺ທຍາຍ ວິນິຈ຺ຉເຍ ນິສີທຖາ’’ຕິ ຍາຈິຕ຺ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ວິນິຈ຺ຉເຍ ນິສີທຕິ, ສາມິເກເຍວ ສາມິເກ ກໂຣຕິ.

ກາຬໂກ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ລຎ຺ຊໍ ອລຠນ຺ໂຕ ລາຠໂຕ ປຣິຫາຍິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຘມ຺ມຘຊປຓ຺ຑິໂຕ ຕວ ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ເຖຕີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຣຎ຺ໂຎ ອນ຺ຕເຣ ປຣິຠິນ຺ທິ. ຣາຊາ ອສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ‘‘ມາ ເອວໍ ອວຈາ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸນ ເຕນ ‘‘ສເຈ ເມ ນ ສທ຺ທຫຖ, ຕສ຺ສາຄມນກາເລ ວາຕປາເນນ ໂອໂລເກຖ. ອຖາເນນ ສກລນຄຣສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ເຖ ກຕຠາວໍ ປສ຺ສິສ຺ສຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຣາຊາ ຕສ຺ສ ອຑ຺ຑກາຣກປຣິສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຕສ຺ເສວ ປຣິສາ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກໂຣມ ເສນາປຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເທວ, ເອຕໍ ມາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂອຬາຣິກໂທສໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ກຖໍ ມາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ເຖໂກ ອຸປາໂຍ’’ຕິ. ‘‘ກຕຣູປາໂຍ’’ຕິ. ‘‘ອສຍ຺ຫມສ຺ສ ກມ຺ມໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຕໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕໍ ຕໍ ເຕນ ໂທເສນ ມາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ອສຍ຺ຫກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຸຍ຺ຍານໍ ນາມ ສາຣຠູມິຍໍ ໂຣປິຕໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຍມານໍ ຕີຫິ ຈຕູຫິ ສໍວຈ຺ຉເຣຫິ ຜລໍ ເທຕິ. ຕຸມ຺ເຫ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘ສ຺ເວ ອຸຍ຺ຍານໍ ກີຬິສ຺ສາມ, ອຸຍ຺ຍານໍ ເມ ມາເປຫີ’ຕິ ວທຖ, ໂສ ມາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ. ອຖ ນໍ ຕສ຺ມິໍ ໂທເສ ມາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ.

ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ປຓ຺ຑິຕ, ມຍ຺ຫໍ ປຸຣາຓອຸຍ຺ຍາເນ ຈິຣໍ ກີຬິມ຺ຫ, ອິທານິ ນວອຸຍ຺ຍາເນ ກີຬິຕຸກາມມ຺ຫ, ສ຺ເວ ກີຬິສ຺ສາມ, ອຸຍ຺ຍານໍ ໂນ ມາເປຫິ, ສເຈ ມາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ, ຊີວິຕໍ ເຕ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ກາຬເກນ ລຎ຺ຊໍ ອລຠມາເນນ ຣາຊາ ອນ຺ຕເຣ ປຣິຠິນ຺ໂນ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຊານິສ຺ສາມິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຈິນ຺ຕຍມາໂນ ສຍເນ ນິປຊ຺ຊິ, ສກ຺ກສ຺ສ ຠວນໍ ອຸຓ຺ຫາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ສກ຺ໂກ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຎຕ຺ວາ ເວເຄນາຄນ຺ຕ຺ວາ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ຈິນ຺ເຕສິ ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ໂກສິ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສກ຺ໂກຫມສ຺ມີ’’ຕິ. ‘‘ຣາຊາ ມໍ ‘ອຸຍ຺ຍານໍ ມາເປຫີ’ຕິ ອາຫ, ຕໍ ຈິນ຺ເຕມີ’’ຕິ. ‘‘ປຓ຺ຑິຕ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ອຫໍ ເຕ ນນ຺ທນວນຈິຕ຺ຕລຕາວນສທິສໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ມາເປສ຺ສາມິ, ກຕຣສ຺ມິໍ ຐາເນ ມາເປມີ’’ຕິ? ‘‘ອສຸກຏ຺ຐາເນ ມາເປຫີ’’ຕິ. ສກ຺ໂກ ມາເປຕ຺ວາ ເທວປຸຣເມວ ຄໂຕ.

ປຸນທິວເສ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸຍ຺ຍານໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທິສ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ນິຏ຺ຐິຕໍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ອຸຍ຺ຍານໍ, ກີຬສ຺ສູ’’ຕິ. ຣາຊາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາຣສຫຕ຺ເຖນ ມໂນສິລາວຓ຺ເຓນ ປາກາເຣນ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ທ຺ວາຣຏ຺ຏາລກສມ຺ປນ຺ນໍ ປຸປ຺ຜຜລຠາຣຠຣິຕນານາຣຸກ຺ຂປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ທິສ຺ວາ ກາຬກໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ປຓ຺ຑິເຕນ ອມ຺ຫາກໍ ວຈນໍ ກຕໍ, ອິທານິ ກິໍ ກໂຣມາ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ເອກຣຕ຺ເຕນ ອຸຍ຺ຍານໍ ມາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕຸໍ ກິໍ ນ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ? ‘‘ອິທານິ ກິໍ ກໂຣມາ’’ຕິ? ‘‘ອປຣມ຺ປິ ນໍ ອສຍ຺ຫກມ຺ມໍ ກາເຣມາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ກມ຺ມໍ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ສຕ຺ຕຣຕນມຍໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ມາເປມາ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອາຈຣິຍ, ອຸຍ຺ຍານໍ ຕາວ ເຕ ມາປິຕໍ, ເອຕສ຺ສ ປນ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ສຕ຺ຕຣຕນມຍໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ມາເປຫິ. ສເຈ ມາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ, ຊີວິຕໍ ເຕ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ສາຘຸ, ມຫາຣາຊ, ສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ມາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ສກ຺ໂກ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ມາເປສິ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ ສຕຕິຕ຺ຖໍ ສຫສ຺ສວງ຺ກໍ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓປທຸມສຎ຺ຉນ຺ນໍ ນນ຺ທນໂປກ຺ຂຣຓິສທິສໍ.

ປຸນທິວເສ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕມ຺ປິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ມາປິຕາ, ເທວ, ໂປກ຺ຂຣຓີ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ກິໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ກາຬກໍ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຸຍ຺ຍານສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ເຄຫໍ ມາເປຕຸໍ ອາຓາເປຫິ, ເທວາ’’ຕິ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ, ອາຈຣິຍ, ອິມສ຺ສ ອຸຍ຺ຍານສ຺ສ ເຈວ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ຈ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ສພ຺ພທນ຺ຕມຍໍ ເຄຫໍ ມາເປຫິ, ໂນ ເຈ ມາເປສ຺ສສິ, ຊີວິຕໍ ເຕ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ສກ຺ໂກ ເຄຫມ຺ປິ ມາເປສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸນທິວເສ ຕມ຺ປິ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ຕມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ກິໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ກາຬກໍ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເຄຫສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ມຓິໍ ມາເປຕຸໍ ອາຓາເປຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ປຓ຺ຑິຕ, ອິມສ຺ສ ທນ຺ຕມຍເຄຫສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ມຓິໍ ມາເປຫິ, ມຓິອາໂລເກນ ວິຈຣິສ຺ສາມ. ສເຈ ມາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກສິ, ຊີວິຕໍ ເຕ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ສກ຺ໂກ ມຓິມ຺ປິ ມາເປສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸນທິວເສ ຕໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ຕມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ກາຬກໍ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ຘມ຺ມຘຊພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕທາຍິກາ ເທວຕາ ອຕ຺ຖິ ມຎ຺ເຎ, ອິທານິ ຍໍ ເທວຕາປິ ມາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕໍ ອາຓາເປຫິ. ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ນາມ ມນຸສ຺ສໍ ເທວຕາປິ ມາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ມາ ‘ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ເມ ອຸຍ຺ຍານປາລໍ ມາເປຫີ’ຕິ ຕໍ ວທາຫີ’’ຕິ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອາຈຣິຍ, ຕຍາ ອມ຺ຫາກໍ ອຸຍ຺ຍານໍ, ໂປກ຺ຂຣຓີ, ທນ຺ຕມຍປາສາໂທ, ຕສ຺ສ ອາໂລກກຣຓຕ຺ຖາຍ ມຓິຣຕນຎ຺ຈ ມາປິຕໍ, ອິທານິ ເມ ອຸຍ຺ຍານຣກ຺ຂກໍ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸຍ຺ຍານປາລໍ ມາເປຫິ, ໂນ ເຈ ມາເປສ຺ສສິ, ຊີວິຕໍ ເຕ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ໂຫຕຸ, ລຠມາໂນ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນ ປຈ຺ຈູສກາເລ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສຍນປີເຐ ນິສິນ຺ໂນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ຍໍ ອຕ຺ຕນາ ສກ຺ກາ ມາເປຕຸໍ, ຕໍ ມາເປສິ, ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ປນ ອຸຍ຺ຍານປາລໍ ນ ສກ຺ກາ ມາເປຕຸໍ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ປເຣສໍ ຫຕ຺ເຖ ມຣຓໂຕ ອຣຎ຺ເຎ ອນາຖມຣຓເມວ ວຣຕຣ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ກສ຺ສຈິ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາ ປາສາທາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄທ຺ວາເຣເນວ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ສຕໍ ຘມ຺ມໍ ອາວຊ຺ຊມາໂນ ນິສີທິ.

ສກ຺ໂກ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ວນຈຣໂກ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕ຺ວໍ ສຸຂຸມາໂລ, ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ພທຸກ຺ຂຣູໂປ ວິຍ ອິມໍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ກິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນສີ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໖.

‘‘ສຸຂໍ ຊີວິຕຣູໂປສິ, ຣຏ຺ຐາ ວິວນມາຄໂຕ;

ໂສ ເອກໂກ ຣຸກ຺ຂມູເລ, ກປໂຓ ວິຍ ຌາຍສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຂໍ ຊີວິຕຣູໂປສີຕິ ຕ຺ວໍ ສຸເຂນ ຊີວິຕສທິໂສ ສຸເຂຘິໂຕ ສຸຂປຣິຫໂຕ ວິຍ. ຣຏ຺ຐາຕິ ອາກິຓ຺ຓມນຸສ຺ສຏ຺ຐານາ. ວິວນມາຄໂຕຕິ ນິຣຸທກຏ຺ຐານໍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ໂຐ. ຣຸກ຺ຂມູເລຕິ ຣຸກ຺ຂສມີເປ. ກປໂຓ ວິຍ ຌາຍສີຕິ ກປໂຓ ວິຍ ເອກໂກ ນິສິນ຺ໂນ ຌາຍສິ ປຊ຺ຌາຍສິ, ກິໍ ນາເມຕໍ ຈິນ຺ເຕສີຕິ ປຸຈ຺ຉິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໐.

‘‘ສຸຂໍ ຊີວິຕຣູໂປສ຺ມິ, ຣຏ຺ຐາ ວິວນມາຄໂຕ;

ໂສ ເອກໂກ ຣຸກ຺ຂມູເລ, ກປໂຓ ວິຍ ຌາຍາມິ;

ສຕໍ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຕໍ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ, ສມ຺ມ, ສຈ຺ຈເມຕໍ, ອຫໍ ສຸຂໍ ຊີວິຕຣູໂປ ຣຏ຺ຐາ ຈ ວິວນມາຄໂຕ, ໂສຫໍ ເອກໂກວ ອິມສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິຕ຺ວາ ກປໂຓ ວິຍ ຌາຍາມິ. ຍໍ ປນ ວເທສິ ‘‘ກິໍ ນາເມຕໍ ຈິນ຺ເຕສີ’’ຕິ, ຕໍ ເຕ ປເວເທມິ ‘‘ສຕໍ ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ. ອຫຎ຺ຫິ ສຕໍ ຘມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ອິຘ ນິສິນ຺ໂນ. ສຕໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘພຸທ຺ຘສາວການໍ ສຕໍ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ຘມ຺ມໍ. ລາໂຠ ອລາໂຠ ຍໂສ ອຍໂສ ນິນ຺ທາ ປສໍສາ ສຸຂໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ອຍຎ຺ຫິ ອຏ຺ຐວິໂຘ ໂລກຘມ຺ໂມ. ອິມິນາ ປນ ອພ຺ຠາຫຕາ ສນ຺ໂຕ ນ ກມ຺ປນ຺ຕິ ນ ປເວເຘນ຺ຕິ, ອຍເມຕ຺ຖ ອກມ຺ປນສງ຺ຂາໂຕ ສຕໍ ຘມ຺ໂມ ອິມໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນມ຺ຫີຕິ ທີເປຕິ.

ອຖ ນໍ ສກ຺ໂກ ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ກສ຺ມາ ນິສິນ຺ໂນສີ’’ຕິ. ‘‘ຣາຊາ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸຍ຺ຍານປາລໍ ອາຫຣາເປຕິ, ຕາທິສໍ ນ ສກ຺ໂກມິ ລທ຺ຘຸໍ, ໂສຫໍ ‘ກິໍ ເມ ປຣສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ມຣເຓນ, ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອນາຖມຣຓໍ ມຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອິຘາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ. ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຫໍ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ, ມຍາ ເຕ ອຸຍ຺ຍານາທີນິ ມາປິຕານິ, ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸຍ຺ຍານປາລໍ ມາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ສີສປ຺ປສາຘນກປ຺ປໂກ ຉຕ຺ຕປາຓິ ນາມ, ໂສ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ, ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕນ ອຸຍ຺ຍານປາເລນ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ເອຕໍ ກປ຺ປກໍ ອຸຍ຺ຍານປາລໍ ກາຕຸໍ ວເທຫີ’’ຕິ. ອິຕິ ສກ຺ໂກ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ມາ ຠາຍີ’’ຕິ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເທວປຸຣເມວ ຄໂຕ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ຣາຊທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຉຕ຺ຕປາຓິມ຺ປິ ຕຕ຺ເຖວ ທິສ຺ວາ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ກິຣ, ສມ຺ມ ຉຕ຺ຕປາຓິ, ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ເຕ ມຍ຺ຫໍ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕຠາວໍ ອາຈິກ຺ຂີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສກ຺ໂກ, ເທວຣາຊາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍກາຣຓາ ອາຈິກ຺ຂີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອິມິນາ ນາມ ກາຣເຓນາ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ໂສ ‘‘ອາມ, ອຫໍ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາວ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ຉຕ຺ຕປາຓິ, ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ, ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄເຕນ ອຸຍ຺ຍານປາເລນ ອຕ຺ເຖ ສຕິ ອິມໍ ອຸຍ຺ຍານປາລໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ຕ຺ວໍ ກິຣ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກຕເມຫິ ຈຕຸຣງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕສີ’’ຕິ?

‘‘ອນຸສູຍໂກ ອຫໍ ເທວ, ອມຊ຺ຊປາຍໂກ ອຫໍ;

ນິສ຺ເນຫໂກ ອຫໍ ເທວ, ອກ຺ໂກຘນໍ ອຘິຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ.

‘‘ມຍ຺ຫຎ຺ຫິ, ມຫາຣາຊ, ອຸສູຍາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ມຊ຺ຊໍ ເມ ນ ປິວິຕປຸພ຺ພໍ, ປເຣສຸ ເມ ສ຺ເນໂຫ ວາ ໂກໂຘ ວາ ນ ຠູຕປູພ຺ໂພ. ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ຣາຊາ, ໂຠ ຉຕ຺ຕປາຓິ, ‘‘ອນຸສູຍໂກສ຺ມີ’’ຕິ ວທສີຕິ. ‘‘ອາມ, ເທວ, ອນຸສູຍໂກມ຺ຫີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ທິສ຺ວາ ອນຸສູຍໂກ ຊາໂຕສີ’’ຕິ? ‘‘ສຸຓາຫິ ເທວາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸສູຍກກາຣຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອິຕ຺ຖິຍາ ກາຣຓາ ຣາຊ, ພນ຺ຘາເປສິໍ ປຸໂຣຫິຕໍ;

ໂສ ມໍ ອຕ຺ເຖ ນິເວເທສິ, ຕສ຺ມາຫໍ ອນຸສູຍໂກ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອຫໍ, ເທວ, ປຸພ຺ເພ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ພາຣາຓສິນຄເຣ ຕາທິໂສວ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖິຍາ ກາຣຓາ ປຸໂຣຫິຕໍ ພນ຺ຘາເປສິໍ.

‘‘ອພທ຺ຘາ ຕຕ຺ຖ ພຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຍຕ຺ຖ ພາລາ ປຠາສເຣ;

ພທ຺ຘາປິ ຕຕ຺ຖ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຍຕ຺ຖ ຘີຣາ ປຠາສເຣ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໑໒໐) –

ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ຊາຕເກ ອາຄຕນເຍເນວ ເອກສ຺ມິໍ ກາເລ ອຍໍ ຉຕ຺ຕປາຓິ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ຈຕຸສຏ຺ຐິຍາ ປາທມູລິເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ປທຸສ຺ສິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ມໂນຣຖໍ ອປູເຣນ຺ຕໍ ນາເສຕຸກາມາຍ ເທວິຍາ ປຣິຠິນ຺ໂນ ພນ຺ຘາເປສິ. ຕທາ ນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອານີໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຍຖາຠູຕໍ ເທວິຍາ ໂທສໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສຍໍ ມຸຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ຎາ ພນ຺ຘາປິເຕ ສພ຺ເພປິ ເຕ ປາທມູລິເກ ໂມເຈຕ຺ວາ ‘‘ເອເຕສຎ຺ຈ ເທວິຍາ ຈ ອປຣາຘໍ ຂມຖ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ໂອວທິ. ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍາຫ –

‘‘ອິຕ຺ຖິຍາ ກາຣຓາ ຣາຊ, ພນ຺ຘາເປສິໍ ປຸໂຣຫິຕໍ;

ໂສ ມໍ ອຕ຺ເຖ ນິເວເທສິ, ຕສ຺ມາຫໍ ອນຸສູຍໂກ’’ຕິ.

ຕທາ ປນ ໂສຫໍ ຈິນ຺ເຕສິໍ – ‘‘ອຫໍ ໂສຬສ ສຫສ຺ສອິຕ຺ຖິໂຍ ປຫາຍ ເອຕໍ ເອກເມວ ກິເລສວເສນ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕປິ ສນ຺ຕປ຺ເປຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍ, ເອວໍ ທຸປ຺ປູຣຓີຍານໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ກຸຊ຺ຌນໍ ນາມ ນິວຕ຺ຖວຕ຺ເຖ ກິລິສ຺ສນ຺ເຕ ‘ກສ຺ມາ ກິລິສ຺ສສີ’ຕິ ກຸຊ຺ຌນສທິສໍ ໂຫຕິ, ຠຸຕ຺ຕຠຕ຺ເຕ ຄູຖຠາວໍ ອາປຊ຺ຊນ຺ເຕ ‘ກສ຺ມາ ເອຕໍ ສຠາວໍ ອາປຊ຺ຊສີ’ຕິ ກຸຊ຺ຌນສທິສໍ ໂຫຕິ. ‘ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ນ ປາປຸຓາມິ, ຕາວ ກິເລສໍ ນິສ຺ສາຍ ມຍິ ອຸສູຍາ ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕູ’’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐຫິໍ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນຸສູຍໂກ ຊາໂຕ. ອິທໍ ສນ຺ຘາຍ – ‘‘ຕສ຺ມາຫໍ ອນຸສູຍໂກ’’ຕິ ອາຫ.

ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ສມ຺ມ ຉຕ຺ຕປາຓິ, ກິໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ທິສ຺ວາ ອມຊ຺ຊໂປ ຊາໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ຕໍ ກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ມຕ຺ໂຕ ອຫໍ ມຫາຣາຊ, ປຸຕ຺ຕມໍສານິ ຂາທຍິໍ;

ຕສ຺ສ ໂສເກນຫໍ ຜຸຏ຺ໂຐ, ມຊ຺ຊປານໍ ວິວຊ຺ຊຍິ’’ນ຺ຕິ.

ອຫໍ, ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ເພ ຕາທິໂສ ພາຣາຓສິຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ມຊ຺ເຊນ ວິນາ ວຕ຺ຕິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍ, ອມໍສກຠຕ຺ຕມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍ. ນຄເຣ ອຸໂປສຖທິວເສສຸ ມາຆາໂຕ ໂຫຕິ, ຠຕ຺ຕກາຣໂກ ປກ຺ຂສ຺ສ ເຕຣສິຍຎ຺ເຎວ ມໍສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐເປສິ, ຕໍ ທຸນ຺ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ສຸນຂາ ຂາທິໍສຸ. ຠຕ຺ຕກາຣໂກ ອຸໂປສຖທິວເສ ມໍສໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ນານຄ຺ຄຣສໂຠຊນໍ ປຈິຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອຸປນາເມຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເທວິໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ເທວິ, ອຊ຺ຊ ເມ ມໍສໍ ນ ລທ຺ຘໍ, ອມໍສກໂຠຊນໍ ນາມ ອຸປນາເມຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ກິນ຺ຕິ ກໂຣມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕາຕ, ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ຎາ ປິໂຍ ມນາໂປ, ປຸຕ຺ຕໍ ເມ ທິສ຺ວາ ຣາຊາ ຕເມວ ຈຸມ຺ພນ຺ໂຕ ປຣິສ຺ສຊນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖິຠາວມ຺ປິ ນ ຊານາຕິ, ອຫໍ ປຸຕ຺ຕໍ ມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອູຣຸມ຺ຫິ ນິສີທາເປຍ຺ຍໍ, ຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກີຬນກາເລ ຕ຺ວໍ ຠຕ຺ຕໍ ອຸປເນຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ສາ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕໍ ອລງ຺ກຕາຠຣຓໍ ມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອູຣຸມ຺ຫິ ນິສີທາເປສິ. ຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກີຬນກາເລ ຠຕ຺ຕກາຣໂກ ຠຕ຺ຕໍ ອຸປນາເມສິ. ຣາຊາ ສຸຣາມທມຕ຺ໂຕ ປາຕິຍໍ ມໍສໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ມໍສໍ ກຫ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ, ເທວ, ອຸໂປສຖທິວສໍ ມາຆາຕຕາຍ ມໍສໍ ນ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ມໍສໍ ນາມ ທຸລ຺ລຠ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອູຣຸມ຺ຫິ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ປິຍປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຄີວໍ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກາຣກສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ເວເຄນ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ອາຫຣາ’’ຕິ ອາຫ. ຠຕ຺ຕກາຣໂກ ຕຖາ ອກາສິ, ຣາຊາ ປຸຕ຺ຕມໍເສນ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິ. ຣຎ຺ໂຎ ຠເຍນ ເອໂກປິ ກນ຺ທິຕຸໍ ວາ ໂຣທິຕຸໍ ວາ ກເຖຕຸໍ ວາ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນາໂຫສິ.

ຣາຊາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສຍນປິຏ຺ເຐ ນິທ຺ທໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ຈູສກາເລ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ວິຄຕມໂທ ‘‘ປຸຕ຺ຕໍ ເມ ອາເນຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ເທວີ ກນ຺ທມານາ ປາທມູເລ ປຕິ. ‘‘ກິໍ, ຠທ຺ເທ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ, ‘‘ເທວ, ຫິຍ຺ໂຍ ເຕ ປຸຕ຺ຕໍ ມາເຣຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕມໍເສນ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ປຸຕ຺ຕໂສເກນ ໂຣທິຕ຺ວາ ກນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ເມ ທຸກ຺ຂໍ ສຸຣາປານໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ສຸຣາປາເນ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ນ ປາປຸຓາມິ, ຕາວ ເອວຣູປໍ ວິນາສກາຣກໍ ສຸຣໍ ນາມ ນ ປິວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປໍສຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຸຂໍ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຊ຺ຊໍ ນາມ ນ ປິວິໍ. ອິມມຕ຺ຖໍ ສນ຺ຘາຍ – ‘‘ມຕ຺ໂຕ ອຫໍ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ອິມໍ ຄາຖມາຫ.

ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ກິໍ ປນ, ສມ຺ມ ຉຕ຺ຕປາຓິ, ອາຣມ຺ມຓໍ ທິສ຺ວາ ນິສ຺ເນໂຫ ຊາໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ຕໍ ກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ກິຕວາໂສ ນາມຫໍ ຣາຊ, ປຸຕ຺ໂຕ ປຈ຺ເຈກໂພຘິ ເມ;

ປຕ຺ຕໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຈວິໂຕ, ນິສ຺ເນໂຫ ຕສ຺ສ ກາຣຓາ’’ຕິ.

ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ເພ ອຫໍ ພາຣາຓສິຍໍເຍວ ກິຕວາໂສ ນາມ ຣາຊາ. ຕສ຺ສ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ ວິຊາຍິ. ລກ຺ຂຓປາຐກາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຍໍ ກຸມາໂຣ ປານີຍໍ ອລຠິຕ຺ວາ ມຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ‘‘ທຸຏ຺ຐກຸມາໂຣ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ອໂຫສິ. ໂສ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ໂອປຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ຣາຊາ ກຸມາຣໍ ປຸຣໂຕ ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ວາ ກຕ຺ວາ ວິຈຣິ, ປານີຍໍ ອລຠິຕ຺ວາ ມຣຓຠເຍນ ຈສ຺ສ ຈຕູສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ອນ຺ໂຕນຄເຣສຸ ຈ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ໂປກ຺ຂຣຓິໂຍ ກາເຣສິ, ຈຕຸກ຺ກາທີສຸ ມຓ຺ຑເປ ກາເຣຕ຺ວາ ປານີຍຈາຏິໂຍ ຐປາເປສິ. ໂສ ເອກທິວເສ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ໂຕ ປາໂຕວ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ປສ຺ສິ. ມຫາຊໂນປິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວາ ຕເມວ ວນ຺ທຕິ ປສໍສຕິ, ອຎ຺ຊລິຎ຺ຈສ຺ສ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ.

ກຸມາໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມາທິເສນ ສທ຺ຘິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອິມໍ ມຸຓ຺ຑກໍ ວນ຺ທນ຺ຕິ ປສໍສນ຺ຕິ, ອຎ຺ຊລິຎ຺ຈສ຺ສ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ໂສ ກຸປິໂຕ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ລທ຺ຘໍ ເຕ, ສມຓ, ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ກຸມາຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປາເຕຕ຺ວາ ສທ຺ຘິໍ ຠຕ຺ເຕນ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ປາທປ຺ປຫາເຣນ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ອກາສິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ‘‘ນຏ຺ໂຐ ວຕາຍໍ ສຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຕສ຺ສ ມຸຂໍ ໂອໂລເກສິ. ກຸມາໂຣ ‘‘ອຫໍ, ສມຓ, ກິຕວາສຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ, ນາເມນ ທຸຏ຺ຐກຸມາໂຣ ນາມ, ຕ຺ວໍ ເມ ກຸທ຺ໂຘ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ກິໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ.

ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຉິນ຺ນຠຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣຫິມວນ຺ເຕ ນນ຺ທນມູລປພ຺ຠາຣເມວ ຄໂຕ. ກຸມາຣສ຺ສາປິ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ປາປກມ຺ມໍ ປຣິປຈ຺ຈິ. ໂສ ‘‘ຑຍ຺ຫາມິ ຑຍ຺ຫາມີ’’ຕິ ສມຸຄ຺ຄຕສຣີຣຑາໂຫ ຕຕ຺ເຖວ ປຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຍຕ຺ຕກໍ ປານີຍໍ, ຕຕ຺ຕກໍ ປານີຍໍ ສພ຺ພໍ ຉິຊ຺ຊິ, ມາຕິກາ ສຸສ຺ສິໍສຸ, ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ວາ ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຣາຊາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໂສເກນ ອຠິຠູໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ເມ ໂສໂກ ປິຍວຕ຺ຖຸໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ສເຈ ເມ ສ຺ເນໂຫ ນາຠວິສ຺ສ, ໂສໂກ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສ, ອິໂຕ ທານິ ເມ ປຏ຺ຐາຍ ສວິຎ຺ຎາຓເກ ວາ ອວິຎ຺ຎາຓເກ ວາ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ສ຺ເນໂຫ ນາມ ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາສິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສ຺ເນໂຫ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ກິຕວາໂສ ນາມາຫ’’ນ຺ຕິ ຄາຖມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຕ຺ໂຕ ປຈ຺ເຈກໂພຘິ ເມ. ປຕ຺ຕໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຈວິໂຕຕິ ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ປຈ຺ເຈກໂພຘິປຕ຺ຕໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຈວິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິສ຺ເນໂຫ ຕສ຺ສ ກາຣຓາຕິ ຕທາ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ເນຫວຕ຺ຖຸສ຺ສ ກາຣຓາ ອຫໍ ນິສ຺ເນໂຫ ຊາໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ກິໍ ປນ, ສມ຺ມ, ອາຣມ຺ມຓໍ ທິສ຺ວາ ນິກ຺ໂກໂຘ ຊາໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ຕໍ ກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ອຣໂກ ຫຸຕ຺ວາ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ, ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ຠາວຍິໍ;

ສຕ຺ຕ ກປ຺ເປ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ, ຕສ຺ມາ ອກ຺ໂກຘໂນ ອຫ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອຫໍ, ມຫາຣາຊ, ອຣໂກ ນາມ ຕາປໂສ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ສໍວຏ຺ຏວິວຏ຺ຏກປ຺ເປ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ວສິໍ, ຕສ຺ມາ ອຫໍ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ອາຈິຓ຺ຓປຣິຈິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ອກ຺ໂກຘໂນ ຊາໂຕຕິ.

ເອວໍ ຉຕ຺ຕປາຓິນາ ອຕ຺ຕໂນ ຈຕູສຸ ອງ຺ເຄສຸ ກຖິເຕສຸ ຣາຊາ ປຣິສາຍ ອິງ຺ຄິຕສຎ຺ຎໍ ອທາສິ. ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ອມຈ຺ຈາ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາທໂຍ ຈ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ‘‘ອເຣ ລຎ຺ຊຂາທກ ທຸຏ຺ຐໂຈຣ, ຕ຺ວໍ ລຎ຺ຊໍ ອລຠິຕ຺ວາ ປຓ຺ຑິຕໍ ອຸປວທິຕ຺ວາ ມາເຣຕຸກາໂມ ຊາໂຕ’’ຕິ ກາຬກໍ ເສນາປຕິໍ ຫຕ຺ຖປາເທສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊນິເວສນາ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ຄຫິຕຄຫິເຕເຫວ ປາສາຓມຸຄ຺ຄເຣຫິ ສີສໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ປາເທສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ກຑ຺ຒນ຺ຕາ ສງ຺ກາຣຏ຺ຐາເນ ຉຑ຺ເຑສຸໍ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣາຊາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກາຬກເສນາປຕິ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຉຕ຺ຕປາຓິກປ຺ປໂກ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ສກ຺ໂກ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ, ຘມ຺ມຘໂຊ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຘມ຺ມຘຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ພີຣຓຖມ຺ຠວຄ຺ໂຄ ສຕ຺ຕໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ໂສມທຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐໍ, ກຸຣຸ ປຸຓ຺ຓນທີປິ ຈ;

ກຈ຺ຉປມຈ຺ຉເສຄ຺ຄຸ ຈ, ກູຏວາຓິຊຄຣຫິ;

ຘມ຺ມຘຊນ຺ຕິ ເຕ ທສ.

໘. ກາສາວວຄ຺ໂຄ

[໒໒໑] ໑. ກາສາວຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອນິກ຺ກສາໂວ ກາສາວນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ປນ ຣາຊຄເຫ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ. ເອກສ຺ມິໍ ສມເຍ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເວຬຸວເນ ວິຫຣຕິ. ເທວທຕ຺ໂຕປິ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູປາຍ ທຸສ຺ສີລປຣິສາຍ ປຣິວຸໂຕ ຄຍາສີເສ ວິຫຣຕິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຣາຊຄຫວາສິໂນ ຉນ຺ທກໍ ສງ຺ຆຣິຕ຺ວາ ທານໍ ສຊ຺ຊຍິໍສຸ. ອເຖໂກ ໂວຫາຣຕ຺ຖາຍ ອາຄຕວາຓິໂຊ ອິມໍ ສາຏກໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ມມ຺ປິ ປຕ຺ຕິກໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ມຫຄ຺ຆໍ ຄນ຺ຘກາສາວໍ ອທາສິ. ນາຄຣາ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ຕຍິໍສຸ, ສພ຺ພໍ ຉນ຺ທເກນ ສງ຺ກຑ຺ຒິຕໍ ກຫາປເຓເຫວ ນິຏ຺ຐາສິ. ໂສ ສາຏໂກ ອຕິເຣໂກ ອໂຫສິ. ມຫາຊໂນ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຄນ຺ຘກາສາວສາຏໂກ ອຕິເຣໂກ. ກສ຺ສ ນໍ ເທມ, ກິໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ, ອຸທາຫຸ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ ມນ຺ຕຍິໍສຸ.

ຕຕ຺ເຖເກ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອປເຣ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ກຕິປາຫໍ ວສິຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິ ປກ຺ກມິສ຺ສຕິ, ເທວທຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ປນ ນິພທ຺ຘໍ ອມ຺ຫາກໍ ນຄຣເມວ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ, ມງ຺ຄລາມງ຺ຄເລສຸ ອຍເມວ ອມ຺ຫາກໍ ອວສ຺ສໂຍ, ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສມ຺ພຫຸລິກໍ ກໂຣນ຺ເຕສຸປິ ‘‘ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ຕາໂຣ ພຫຸຕຣາ ອເຫສຸໍ, ອຖ ນໍ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ອທໍສຸ. ເທວທຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ທສາ ຉິນ຺ທາເປຕ຺ວາ ໂອວຏ຺ຏິກໍ ສິພ຺ພາເປຕ຺ວາ ຣຊາເປຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ຏວຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ປາຣຸປິ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຕິໍສມຕ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ຣາຊຄຫາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕປຏິສນ຺ຖາຣາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຕ຺ຕໂນ ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ອຣຫທ຺ຘຊໍ ປາຣຸປີ’’ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອິທາເນວ ອຕ຺ຕໂນ ອນນຸຣູປໍ ອຣຫທ຺ຘຊໍ ປຣິທຫຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ປຣິທຫິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ຫຕ຺ຖິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ອສີຕິສຫສ຺ສມຕ຺ຕວາຣຓປຣິວາໂຣ ຍູຖປຕິ ຫຸຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ວສຕິ. ອເຖໂກ ທຸຄ຺ຄຕມນຸສ຺ໂສ ພາຣາຓສິຍໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ທນ຺ຕກາຣວີຖິຍໍ ທນ຺ຕກາເຣ ທນ຺ຕວລຍາທີນິ ກໂຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ຫຕ຺ຖິທນ຺ເຕ ລຠິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕ ‘‘ອາມ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ອາວຸຘໍ ອາທາຍ ກາສາວວຕ຺ຖວສໂນ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘເວສໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຏິສີສກໍ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິວີຖິຍໍ ຐຕ຺ວາ ອາວຸເຘນ ຫຕ຺ຖິໍ ມາເຣຕ຺ວາ ທນ຺ເຕ ອາທາຍ ພາຣາຓສິຍໍ ວິກ຺ກິຓນ຺ໂຕ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິວາຣຫຕ຺ຖີນໍ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມໍ ຫຕ຺ຖິໍ ມາເຣຕຸໍ ອາຣຠິ. ຫຕ຺ຖິໂນ ເທວສິກໍ ຫຕ຺ຖີສຸ ປຣິຫາຍນ຺ເຕສຸ ‘‘ເກນ ນຸ ໂຂ ກາຣເຓນ ຫຕ຺ຖິໂນ ປຣິຫາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ‘‘ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິວີຖິປຣິຍນ຺ເຕ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ຕິຏ຺ຐຕິ, ກຈ຺ຈິ ນຸ ໂຂ ໂສ ມາເຣຕິ, ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ເອກທິວສໍ ຫຕ຺ຖີ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ສຍໍ ປຈ຺ຉໂຕ ອໂຫສິ. ໂສ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອາວຸຘໍ ອາທາຍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ‘‘ຠູມິຍໍ ໂປເຖຕ຺ວາ ມາເຣສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ໂສຓ຺ຑໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ເຕນ ປຣິທຫິຕານິ ກາສາວານິ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ອຣຫທ຺ຘຊໍ ມຍາ ຄຣຸໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ໂສຓ຺ຑໍ ປຏິສໍຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ນນຸ ເອສ ອຣຫທ຺ຘໂຊ ອນນຸຈ຺ຉວິໂກ ຕຸຍ຺ຫໍ, ກສ຺ມາ ເອຕໍ ປຣິທຫສີ’’ຕິ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໑໔໑.

‘‘ອນິກ຺ກສາໂວ ກາສາວໍ, ໂຍ ວຕ຺ຖໍ ປຣິທຫິສ຺ສຕິ;

ອເປໂຕ ທມສຈ຺ເຈນ, ນ ໂສ ກາສາວມຣຫຕິ.

໑໔໒.

‘‘ໂຍ ຈ ວນ຺ຕກສາວສ຺ສ, ສີເລສຸ ສຸສມາຫິໂຕ;

ອຸເປໂຕ ທມສຈ຺ເຈນ, ສ ເວ ກາສາວມຣຫຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນິກ຺ກສາໂວຕິ ກສາໂວ ວຸຈ຺ຈຕິ ຣາໂຄ ໂທໂສ ໂມໂຫ ມກ຺ໂຂ ປຬາໂສ ອິສ຺ສາ ມຈ຺ຉຣິຍໍ ມາຍາ ສາເຐຍ຺ຍໍ ຖມ຺ໂຠ ສາຣມ຺ໂຠ ມາໂນ ອຕິມາໂນ ມໂທ ປມາໂທ, ສພ຺ເພ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ ສພ຺ເພ ທຸຈ຺ຈຣິຕາ ສພ຺ພໍ ຠວຄາມິກມ຺ມໍ ທິຍຑ຺ຒກິເລສສຫສ຺ສໍ, ເອໂສ ກສາໂວ ນາມ. ໂສ ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອປ຺ປຫີໂນ ສນ຺ຕານໂຕ ອນິສ຺ສຏ຺ໂຐ ອນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ໂສ ອນິກ຺ກສາໂວ ນາມ. ກາສາວນ຺ຕິ ກສາຍຣສປີຕໍ ອຣຫທ຺ຘຊຠູຕໍ. ໂຍ ວຕ຺ຖໍ ປຣິທຫິສ຺ສຕີຕິ ໂຍ ເອວຣູໂປ ຫຸຕ຺ວາ ເອວຣູປໍ ວຕ຺ຖໍ ປຣິທຫິສ຺ສຕິ ນິວາເສຕິ ເຈວ ປາຣຸປຕິ ຈ. ອເປໂຕ ທມສຈ຺ເຈນາຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍທມສງ຺ຂາເຕນ ທເມນ ຈ ນິພ຺ພານສງ຺ຂາເຕນ ຈ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ເຈນ ອເປໂຕ ປຣິວຊ຺ຊິໂຕ. ນິສ຺ສກ຺ກຕ຺ເຖ ວາ ກຣຓວຈນໍ, ເອຕສ຺ມາ ທມສຈ຺ຈາ ອເປໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ເຈຕ຺ຖ ວຈີສຈ຺ຈໍ ຈຕຸສຈ຺ຈມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິເຍວ. ນ ໂສ ກາສາວມຣຫຕີຕິ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ອນິກ຺ກສາວຕ຺ຕາ ອຣຫທ຺ຘຊໍ ກາສາວໍ ນ ອຣຫຕິ ອນນຸຈ຺ຉວິໂກ ເອຕສ຺ສ.

ໂຍ ຈ ວນ຺ຕກສາວສ຺ສາຕິ ໂຍ ປນ ປຸຄ຺ຄໂລ ຍຖາວຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ກສາວສ຺ສ ວນ຺ຕຕ຺ຕາ ວນ຺ຕກສາໂວ ອສ຺ສ. ສີເລສຸ ສຸສມາຫິໂຕຕິ ມຄ຺ຄສີເລສຸ ເຈວ ຜລສີເລສຸ ຈ ສມ຺ມາ ອາຫິໂຕ, ອາເນຕ຺ວາ ຐປິໂຕ ວິຍ ເຕສຸ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ. ເຕຫິ ສີເລຫິ ສມງ຺ຄີຠູຕສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ອຸເປໂຕຕິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ທມສຈ຺ເຈນາຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣນ ທເມນ ຈ ສຈ຺ເຈນ ຈ. ສ ເວ ກາສາວມຣຫຕີຕິ ໂສ ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ອິມໍ ອຣຫທ຺ຘຊໍ ກາສາວໍ ອຣຫຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອິມໍ ກາຣຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມາ ອິຘ ອາຄມິ, ອາຄຈ຺ຉສິ ເຈ, ຊີວິຕໍ ເຕ ນຕ຺ຖີ’’’ຕິ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປລາເປສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຫຕ຺ຖິມາຣກປຸຣິໂສ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຍູຖປຕິ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກາສາວຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໒໒໒] ໒. ຈູຬນນ຺ທິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອິທໍ ຕທາຈຣິຍວໂຈຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກທິວສຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ນາມ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ ສາຫສິໂກ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ອຠິມາເຣ ປໂຍເຊສິ, ສິລໍ ປວິຊ຺ຌິ, ນາຬາຄິຣິໍ ປໂຍເຊສິ, ຂນ຺ຕິເມຕ຺ຕານຸທ຺ທຍມຕ຺ຕມ຺ປິສ຺ສ ຕຖາຄເຕ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ ນິກ຺ກາຣຸຓິໂກເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ມຫານນ຺ທິໂຍ ນາມ ວານໂຣ ອໂຫສິ, ກນິຏ຺ຐຠາຕິໂກ ປນສ຺ສ ຈູຬນນ຺ທິໂຍ ນາມ. ເຕ ອຸໂຠປິ ອສີຕິສຫສ຺ສວານຣປຣິວາຣາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ອນ຺ຘມາຕຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ຕາ ວາສໍ ກປ຺ເປສຸໍ. ເຕ ມາຕຣໍ ສຍນຄຸມ຺ເພ ຐເປຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຘຸຣານິ ຜລາຜລານິ ມາຕຸຍາ ເປເສນ຺ຕິ. ອາຫຣຓກວານຣາ ຕສ຺ສາ ນ ເທນ຺ຕິ, ສາ ຂຸທາປີຬິຕາ ອຏ຺ຐິຈມ຺ມາວເສສາ ກິສາ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ມຍໍ, ອມ຺ມ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ມຘຸຣຜລາຜລານິ ເປເສມ, ຕຸມ຺ເຫ ກສ຺ມາ ມິລາຍຖາ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ນາຫໍ ລຠາມີ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍິ ຍູຖໍ ປຣິຫຣນ຺ເຕ ມາຕາ ເມ ນສ຺ສິສ຺ສຕິ, ຍູຖໍ ປຫາຍ ມາຕຣໍເຍວ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຈູຬນນ຺ທິຍໍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ຍູຖໍ ປຣິຫຣ, ອຫໍ ມາຕຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສປິ ນໍ ‘‘ຠາຕິກ, ມຍ຺ຫໍ ຍູຖປຣິຫຣເຓນ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ, ອຫມ຺ປິ ມາຕຣເມວ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ອິຕິ ເຕ ອຸໂຠປິ ເອກຈ຺ຉນ຺ທາ ຫຸຕ຺ວາ ຍູຖໍ ປຫາຍ ມາຕຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ເຂ ວາສໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄິໍສຸ.

ອເຖໂກ ພາຣາຓສິວາສີ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓໂວ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ທິສາປາໂມກ຺ຂສ຺ສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ‘‘ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຈຣິຍໍ ອາປຸຈ຺ຉິ. ອາຈຣິໂຍ ອງ຺ຄວິຊ຺ຊານຸຠາເວນ ຕສ຺ສ ກກ຺ຂຬຜຣຸສສາຫສິກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ ສາຫສິໂກ, ເອວຣູປານໍ ນ ສພ຺ພກາລໍ ເອກສທິສເມວ ອິຊ຺ຌຕິ, ມຫາວິນາສໍ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ປາປຸຓິສ຺ສສິ, ມາ ຕ຺ວໍ ກກ຺ຂໂຬ ໂຫຫິ, ປຈ຺ຉານຸຕາປນກາຣຓໍ ກມ຺ມໍ ມາ ກຣີ’’ຕິ ໂອວທິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ໂສ ອາຈຣິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຆຣາວາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎຫິ ສິປ຺ເປຫິ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ຘນຸໂກຏິໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິສ຺ສາມິ, ລຸທ຺ທກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ພາຣາຓສິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມເກ ວສນ຺ໂຕ ຘນຸກລາປສນ຺ນທ຺ໂຘ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນານາມິເຄ ມາເຣຕ຺ວາ ມໍສວິກ຺ກເຍນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ອຣຎ຺ເຎ ກິຎ຺ຈິ ອລຠິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອງ຺ຄຓປຣິຍນ຺ເຕ ຐິຕໍ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອປິ ນາເມຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ຠເວຍ຺ຍາ’’ຕິ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂາຠິມຸໂຂ ປາຍາສິ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອຸໂຠປິ ເຕ ຠາຕໂຣ ມາຕຣໍ ຜລານິ ຂາທາເປຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ວິຏປພ຺ຠນ຺ຕເຣ ນິສິນ຺ນາ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ໂນ ມາຕຣໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສາຂນ຺ຕເຣ ນິລີຍິໍສຸ. ໂສປິ ໂຂ ສາຫສິກປຸຣິໂສ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ເຕສໍ ມາຕຣໍ ຊຣາທຸພ຺ພລໍ ອນ຺ຘໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ກິໍ ເມ ຕຸຈ຺ຉຫຕ຺ຖຄມເນນ ອິມໍ ມກ຺ກຏິໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ວິຊ຺ຌນຕ຺ຖາຍ ຘນຸໍ ຄຓ຺ຫິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຕາຕ ຈູຬນນ຺ທິຍ, ເອໂສ ເມ ປຸຣິໂສ ມາຕຣໍ ວິຊ຺ຌິຕຸກາໂມ, ອຫມສ຺ສາ ຊີວິຕທານໍ ທສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ມມຈ຺ຈເຍນ ມາຕຣໍ ປຏິຊຄ຺ເຄຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສາຂນ຺ຕຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ ປຸຣິສ, ມາ ເມ ມາຕຣໍ ວິຊ຺ຌິ, ເອສາ ອນ຺ຘາ ຊຣາທຸພ຺ພລາ, ອຫມສ຺ສາ ຊີວິຕທານໍ ເທມິ, ຕ຺ວໍ ເອຕໍ ອມາເຣຕ຺ວາ ມໍ ມາເຣຫີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຣສ຺ສ ອາສນ຺ນຏ຺ຐາເນ ນິສີທິ. ໂສ ນິກ຺ກຣຸໂຓ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປາເຕຕ຺ວາ ມາຕຣມ຺ປິສ຺ສ ວິຊ຺ຌິຕຸໍ ປຸນ ຘນຸໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຈູຬນນ຺ທິໂຍ ‘‘ອຍໍ ເມ ມາຕຣໍ ວິຊ຺ຌິຕຸກາໂມ, ເອກທິວສມ຺ປິ ໂຂ ເມ ມາຕາ ຊີວມານາ ລທ຺ຘຊີວິຕາເຍວ ນາມ ໂຫຕິ, ຊີວິຕທານມສ຺ສາ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ສາຂນ຺ຕຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ ປຸຣິສ, ມາ ເມ ມາຕຣໍ ວິຊ຺ຌິ, ອຫມສ຺ສາ ຊີວິຕທານໍ ທມ຺ມິ, ຕ຺ວໍ ມໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອມ຺ເຫ ທ຺ເວ ຠາຕິເກ ຄເຫຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ມາຕຸ ຊີວິຕທານໍ ເທຫີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຣສ຺ສ ອາສນ຺ນຏ຺ຐາເນ ນິສີທິ. ໂສ ຕມ຺ປິ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປາເຕຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມກ຺ກຏີ ຆເຣ ທາຣການໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມາຕຣມ຺ປິ ເຕສໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປາເຕຕ຺ວາ ຕໂຍປິ ກາເຊນາທາຍ ເຄຫາຠິມຸໂຂ ປາຍາສິ.

ອຖສ຺ສ ປາປປຸຣິສສ຺ສ ເຄເຫ ອສນິ ປຕິຕ຺ວາ ຠຣິຍຎ຺ຈ ທ຺ເວ ທາຣເກ ຈ ເຄເຫເນວ ສທ຺ຘິໍ ຌາເປສິ, ປິຏ຺ຐິວໍສຖູຓມຕ຺ຕໍ ອວສິສ຺ສິ. ອຖສ຺ສ ນໍ ຄາມທ຺ວາເຣເຍວ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ທິສ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ໂສ ປຸຕ຺ຕທາຣໂສເກນ ອຠິຠູໂຕ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ມໍສກາຊຎ຺ຊ ຘນຸຎ຺ຈ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ວຕ຺ຖໍ ປຫາຍ ນຄ຺ໂຄ ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ປຣິເທວມາໂນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຆຣໍ ປາວິສິ. ອຖສ຺ສ ສາ ຖູຓາ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສີເສ ປຕິຕ຺ວາ ສີສໍ ຠິນ຺ທິ, ປຖວີ ວິວຣໍ ອທາສິ, ອວີຈິໂຕ ຊາລາ ອຸຏ຺ຐຫິ. ໂສ ປຖວິຍາ ຄິລິຍມາໂນ ອາຈຣິຍສ຺ສ ໂອວາທໍ ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ວຕ ກາຣຓໍ ທິສ຺ວາ ປາຣາສຣິຍພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຍ຺ຫໍ ໂອວາທມທາສີ’’ຕິ ປຣິເທວມາໂນ ອິມໍ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໑໔໓.

‘‘ອິທໍ ຕທາຈຣິຍວໂຈ, ປາຣາສຣິໂຍ ຍທພ຺ຣວິ;

ມາສຸ ຕ຺ວໍ ອກຣິ ປາປໍ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ປຈ຺ຉາ ກຕໍ ຕເປ.

໑໔໔.

‘‘ຍານິ ກໂຣຕິ ປຸຣິໂສ, ຕານິ ອຕ຺ຕນິ ປສ຺ສຕິ;

ກລ຺ຍາຓກາຣີ ກລ຺ຍາຓໍ, ປາປກາຣີ ຈ ປາປກໍ;

ຍາທິສໍ ວປເຕ ພີຊໍ, ຕາທິສໍ ຫຣເຕ ຜລ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍໍ ປາຣາສຣິໂຍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອພ຺ຣວິ – ‘‘ມາສຸ ຕ຺ວໍ ປາປໍ ອກຣີ, ຍໍ ກຕໍ ປຈ຺ຉາ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ຕເປຍ຺ຍາ’’ຕິ, ອິທໍ ຕໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ວຈນໍ. ຍານິ ກາຍວຈີມໂນທ຺ວາເຣຫິ ກມ຺ມານິ ປຸຣິໂສ ກໂຣຕິ, ເຕສໍ ວິປາກໍ ປຏິລຠນ຺ໂຕ ຕານິເຍວ ອຕ຺ຕນິ ປສ຺ສຕິ. ກລ຺ຍາຓກມ຺ມກາຣີ ກລ຺ຍາຓໍ ຜລມນຸໂຠຕິ, ປາປກາຣີ ຈ ປາປກເມວ ຫີນໍ ລາມກໍ ອນິຏ຺ຐຜລໍ ອນຸໂຠຕິ. ໂລກສ຺ມິມ຺ປິ ຫິ ຍາທິສໍ ວປເຕ ພີຊໍ, ຕາທິສໍ ຫຣເຕ ຜລໍ, ພີຊານຸຣູປໍ ພີຊານຸຈ຺ຉວິກເມວ ຜລໍ ຫຣຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ ອນຸຠວຕີຕິ. ອິຕິ ໂສ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ປຖວິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອວີຈິມຫານິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ ນິກ຺ກາຣຸຓິໂກເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ລຸທ຺ທກປຸຣິໂສ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິໂຍ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ຈູຬນນ຺ທິໂຍ ອານນ຺ໂທ, ມາຕາ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມີ, ມຫານນ຺ທິໂຍ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຈູຬນນ຺ທິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໒໒໓] ໓. ປຸຏຠຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນເມ ນມນ຺ຕສ຺ສ ຠເຊ ຠຊນ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິນຄຣວາສີ ກິເຣໂກ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ເອເກນ ຊນປທກຸຏຸມ຺ພິເກນ ສທ຺ຘິໍ ໂວຫາຣໍ ອກາສິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ຠຣິຍໍ ອາທາຍ ຕສ຺ສ ຘາຣຓກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ຘາຣຓໂກ ‘‘ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ ນ ກິຎ຺ຈິ ອທາສິ, ອິຕໂຣ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ອຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາວ ນິກ຺ຂມິ. ອຖ ນໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຉາຕຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ມຄ຺ຄປຏິປນ຺ນາ ປຸຣິສາ ‘‘ຠຣິຍາຍປິ ທຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊາຫີ’’ຕິ ຠຕ຺ຕປຸຏໍ ອທໍສຸ. ໂສ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອທາຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ອິທໍ ໂຈຣານໍ ຕິຏ຺ຐນຏ຺ຐານໍ, ຕ຺ວໍ ປຸຣໂຕ ຍາຫີ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຸຈ຺ຉປຸຏໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ອຠຕ຺ຕກໍ ຕຸຈ຺ຉປຸຏເມວ ອທໍສູ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ເຕນ ເອກເກເນວ ຠຸຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ຕາ ອໂຫສິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ເຊຕວນປິຏ຺ຐິວິຫາເຣນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ‘‘ປານີຍໍ ປິວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຊຕວນໍ ປວິສິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາປິ ເຕສຎ຺ເຎວ ອາຄມນໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ມຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕລຸທ຺ທໂກ ວິຍ ຄນ຺ຘກຸຏິຉາຍາຍ ນິສີທິ, ເຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ອຸປາສິເກ, ອຍໍ ເຕ ຠຕ຺ຕາ ຫິຕກາໂມ ສສ຺ເນໂຫ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ເອຕສ຺ສ ສສ຺ເນຫາ, ອຍໍ ປນ ມຍ຺ຫໍ ນິສ຺ເນໂຫ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ ອຎ຺ເຎປິ ທິວສາ, ອຊ຺ເຊເວສ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ປຸຏຠຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ອທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາວ ຠຸຎ຺ຊີ’’ຕິ. ‘‘ອຸປາສິເກ, ນິຈ຺ຈກາລມ຺ປິ ຕ຺ວໍ ເອຕສ຺ສ ຫິຕກາມາ ສສ຺ເນຫາ, ອຍໍ ປນ ນິສ຺ເນໂຫວ. ຍທາ ປນ ປຓ຺ຑິເຕ ນິສ຺ສາຍ ຕວ ຄຸເຓ ຊານາຕິ, ຕທາ ເຕ ສພ຺ພິສ຺ສຣິຍໍ ນິຍ຺ຍາເທຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕາຍ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອມຈ຺ຈກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສໂກ ອໂຫສິ. ອຖ ຣາຊາ ‘‘ປທຸພ຺ເຠຍ຺ຍາປິ ເມ ອຍ’’ນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕໍ ອາສງ຺ກນ຺ໂຕ ນີຫຣິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ຠຣິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ເອກສ຺ມິໍ ກາສິກຄາມເກ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ປິຕຸ ກາລກຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກຸລສນ຺ຕກໍ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ພາຣາຓສິໍ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ‘‘ຠຣິຍາຍປິ ທຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊາຫີ’’ຕິ ຠຕ຺ຕປຸຏໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອທຕ຺ວາ ສຍເມວ ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິ. ສາ ‘‘ກກ຺ຂໂຬ ວຕາຍໍ ປຸຣິໂສ’’ຕິ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ຕາ ອໂຫສິ. ໂສ ພາຣາຓສິຍໍ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕກເມວ ເອຕິສ຺ສາ ອລ’’ນ຺ຕິ ນ ອຎ຺ຎໍ ສກ຺ກາຣໍ ວາ ສມ຺ມານໍ ວາ ກໂຣຕິ, ‘‘ກຖໍ ຍາເປສີ’’ຕິປິ ນໍ ນ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ເທວີ ຣຎ຺ໂຎ ພຫູປກາຣາ ສສ຺ເນຫາ, ຣາຊາ ປເນຕໍ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ສກ຺ກາຣສມ຺ມານມສ຺ສາ ກາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸປຈາຣໍ ກຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ຕາຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕຸໍ ມຍໍ, ເທວິ, ຕຸມ຺ເຫ ອຸປຏ຺ຐຫາມ, ກິໍ ນາມ ມຫລ຺ລການໍ ປິຕູນໍ ວຕ຺ຖຂຓ຺ຑໍ ວາ ຠຕ຺ຕປິຓ຺ຑໍ ວາ ທາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕາຕ, ອຫໍ ອຕ຺ຕນາວ ກິຎ຺ຈິ ນ ລຠາມິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ກິໍ ທສ຺ສາມິ, ນນຸ ລຠນກາເລ ອທາສິໍ, ອິທານິ ປນ ເມ ຣາຊາ ນ ກິຎ຺ຈິ ເທຕິ. ຕິຏ຺ຐຕຸ ອຎ຺ຎໍ ທານໍ, ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຠຕ຺ຕປຸຏໍ ລຠິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ເມ ອທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາວ ຠຸຎ຺ຊີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ອມ຺ມ, ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ເອວໍ ກເຖຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຖາ’’ຕິ? ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ຕາຕາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ອຊ຺ເຊວ ມມ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ຐິຕກາເລ ມຍິ ປຸຈ຺ຉນ຺ເຕ ເອວໍ ກເຖຖ ອຊ຺ເຊວ ໂວ ຄຸຓໍ ຊານາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸຣິມຕຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ອຏ຺ຐາສິ. ສາປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສມີເປ ອຏ຺ຐາສິ.

ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອມ຺ມ, ຕຸມ຺ເຫ ອຕິວິຍ ກກ຺ຂຬາ, ກິໍ ນາມ ປິຕູນໍ ວຕ຺ຖຂຓ຺ຑໍ ວາ ຠຕ຺ຕປິຓ຺ຑມຕ຺ຕໍ ວາ ທາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕາຕ, ອຫເມວ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກາ ກິຎ຺ຈິ ນ ລຠາມິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ກິໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ? ‘‘ນນຸ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐານໍ ເຕ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຕາຕ, ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ສມ຺ມາເນ ອສຕິ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐານໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ອິທານິ ເມ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ກິໍ ທສ຺ສຕິ, ໂສ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຠຕ຺ຕປຸຏໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕໂຕ ກິຎ຺ຈິ ອທຕ຺ວາ ສຍເມວ ຠຸຎ຺ຊີ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ເອວໍ ກິຣ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຣາຊາ ອຘິວາເສສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຘິວາສນໍ ວິທິຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ, ອມ຺ມ, ຣຎ຺ໂຎ ອປ຺ປິຍກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິຘ ວາເສນ. ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ອປ຺ປິຍສມ຺ປໂຍໂຄ ຈ ທຸກ຺ໂຂ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິຘ ວາເສ ສຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອປ຺ປິຍສມ຺ປໂຍໂຄວ ທຸກ຺ຂໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິເມ ສຕ຺ຕາ ນາມ ຠຊນ຺ເຕ ຠຊນ຺ຕິ, ອຠຊນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ, ມຫນ຺ໂຕ ໂລກສນ຺ນິວາໂສ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໑໔໕.

‘‘ນເມ ນມນ຺ຕສ຺ສ ຠເຊ ຠຊນ຺ຕໍ, ກິຈ຺ຈານຸກຸພ຺ພສ຺ສ ກເຣຍ຺ຍ ກິຈ຺ຈໍ;

ນານຕ຺ຖກາມສ຺ສ ກເຣຍ຺ຍ ອຕ຺ຖໍ, ອສມ຺ຠຊນ຺ຕມ຺ປິ ນ ສມ຺ຠເຊຍ຺ຍ.

໑໔໖.

‘‘ຈເຊ ຈຊນ຺ຕໍ ວນຖໍ ນ ກຍິຣາ, ອເປຕຈິຕ຺ເຕນ ນ ສມ຺ຠເຊຍ຺ຍ;

ທິໂຊ ທຸມໍ ຂີຓຜລນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ, ອຎ຺ຎໍ ສເມກ຺ເຂຍ຺ຍ ມຫາ ຫິ ໂລໂກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນເມ ນມນ຺ຕສ຺ສ ຠເຊ ຠຊນ຺ຕນ຺ຕິ ໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ນມຕິ, ຕສ຺ເສວ ປຏິນເມຍ຺ຍ. ໂຍ ຈ ຠຊຕິ, ຕເມວ ຠເຊຍ຺ຍ. ກິຈ຺ຈານຸກຸພ຺ພສ຺ສ ກເຣຍ຺ຍ ກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປ຺ປນ຺ນກິຈ຺ຈໍ ອນຸກຸພ຺ພນ຺ຕສ຺ເສວ ຕສ຺ສປິ ອຸປ຺ປນ຺ນກິຈ຺ຈໍ ປຏິກເຣຍ຺ຍ. ຈເຊ ຈຊນ຺ຕໍ ວນຖໍ ນ ກຍິຣາຕິ ອຕ຺ຕານໍ ຊຫນ຺ຕໍ ຊເຫຍ຺ເຍວ, ຕສ຺ມິໍ ຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາຕໍ ວນຖໍ ນ ກເຣຍ຺ຍ. ອເປຕຈິຕ຺ເຕນາຕິ ວິຄຕຈິຕ຺ເຕນ ວິປລ຺ລຕ຺ຖຈິຕ຺ເຕນ. ນ ສມ຺ຠເຊຍ຺ຍາຕິ ຕຖາຣູເປນ ສທ຺ຘິໍ ນ ສມາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ທິໂຊ ທຸມນ຺ຕິ ຍຖາ ສກຸໂຓ ປຸພ຺ເພ ຜລິຕມ຺ປິ ຣຸກ຺ຂໍ ຜເລ ຂີເຓ ‘‘ຂີຓຜໂລ ອຍ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ສເມກ຺ຂຕິ ປຣິເຍສຕິ, ເອວໍ ອຎ຺ຎໍ ສເມກ຺ເຂຍ຺ຍ. ມຫາ ຫິ ເອສ ໂລໂກ, ອຖ ຕຸມ຺ເຫ ສສ຺ເນຫໍ ເອກໍ ປຸຣິສໍ ລຠິສ຺ສຖາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຣາຊາ ເທວິຍາ ສພ຺ພິສ຺ສຣິຍໍ ອທາສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ວສິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ທ຺ເວ ຊຍມ຺ປຕິກາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ‘‘ຕທາ ຊຍມ຺ປຕິກາ ອິເມ ທ຺ເວ ຊຍມ຺ປຕິກາ ອເຫສຸໍ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ປຸຏຠຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໒໒໔] ໔. ກຸມ຺ຠິລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍສ຺ເສເຕ ຈຕຸໂຣ ຘມ຺ມາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ.

໑໔໗.

‘‘ຍສ຺ເສເຕ ຈຕຸໂຣ ຘມ຺ມາ, ວານຣິນ຺ທ ຍຖາ ຕວ;

ສຈ຺ຈໍ ຘມ຺ໂມ ຘິຕິ ຈາໂຄ, ທິຏ຺ຐໍ ໂສ ອຕິວຕ຺ຕຕິ.

໑໔໘.

‘‘ຍສ຺ສ ເຈເຕ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຄຸຓາ ປຣມຠທ຺ທກາ;

ສຈ຺ຈໍ ຘມ຺ໂມ ຘິຕິ ຈາໂຄ, ທິຏ຺ຐໍ ໂສ ນາຕິວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຄຸຓາ ປຣມຠທ຺ທກາຕິ ຍສ຺ສ ເອເຕ ປຣມຠທ຺ທກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຣາສຏ຺ເຐນ ປິຓ຺ຑຏ຺ເຐນ ຄຸຓາ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ໂສ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ. ເສສເມຕ຺ຖ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ກຸມ຺ຠິລຊາຕເກ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ ສທ຺ຘິໍ ສໂມຘາເນນາຕິ.

ກຸມ຺ຠິລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໒໒໕] ໕. ຂນ຺ຕິວຓ຺ຓຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຕ຺ຖິ ເມ ປຸຣິໂສ, ເທວາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣາຊານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ສ ກິເຣໂກ ພຫູປກາໂຣ ອມຈ຺ໂຈ ອນ຺ເຕປຸເຣ ປທຸສ຺ສິ. ຣາຊາ ‘‘ອຸປກາຣໂກ ເມ’’ຕິ ຎຕ຺ວາປິ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ໂປຣາຓກຣາຊາໂນປິ, ມຫາຣາຊ, ເອວໍ ອຘິວາເສສຸໍເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ເອໂກ ອມຈ຺ໂຈ ຕສ຺ສ ອນ຺ເຕປຸເຣ ປທຸສ຺ສິ, ອມຈ຺ຈສ຺ສາປິ ເສວໂກ ຕສ຺ສ ເຄເຫ ປທຸສ຺ສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ອປຣາຘໍ ອຘິວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕໍ ອາທາຍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ເອໂກ ເມ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ສພ຺ພກິຈ຺ຈກາຣໂກ, ໂສ ມຍ຺ຫໍ ເຄເຫ ປທຸສ຺ສິ, ຕສ຺ສ ກິໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໙.

‘‘ອຕ຺ຖິ ເມ ປຸຣິໂສ ເທວ, ສພ຺ພກິຈ຺ເຈສຸ ພ຺ຍາວໂຏ;

ຕສ຺ສ ເຈໂກປຣາຘຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ຕ຺ວໍ ກິນ຺ຕິ ມຎ຺ຎສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ເຈໂກປຣາຘຕ຺ຖີຕິ ຕສ຺ສ ຈ ປຸຣິສສ຺ສ ເອໂກ ອປຣາໂຘ ອຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ຖ ຕ຺ວໍ ກິນ຺ຕິ ມຎ຺ຎສີຕິ ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອປຣາເຘ ຕ຺ວໍ ‘‘ກິໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎສິ, ຍຖາ ເຕ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທນຸຣູປມສ຺ສ ທຓ຺ຑໍ ປເຓຫີຕິ ທີເປຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕໐.

‘‘ອມ຺ຫາກມ຺ປຕ຺ຖິ ປຸຣິໂສ, ເອທິໂສ ອິຘ ວິຊ຺ຊຕິ;

ທຸລ຺ລໂຠ ອງ຺ຄສມ຺ປນ຺ໂນ, ຂນ຺ຕິຣສ຺ມາກ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຣາຊູນໍ ສຕໍ ເອທິໂສ ພຫູປກາໂຣ ອຄາເຣ ທຸສ຺ສນກປຸຣິໂສ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ຈ ໂຂ ອິຘ ວິຊ຺ຊຕິ, ອິທານິປິ ອິເຘວ ສໍວິຊ຺ຊຕິ, ມຍໍ ຣາຊາໂນປິ ສມານາ ຕສ຺ສ ພຫູປກາຣຕໍ ສນ຺ຘາຍ ອຘິວາເສມ, ຕຸຍ຺ຫໍ ປນ ອຣຎ຺ໂຎປິ ສໂຕ ອຘິວາສນຠາໂຣ ຊາໂຕ. ອງ຺ຄສມ຺ປນ຺ໂນ ຫິ ສພ຺ເພຫິ ຄຸຓໂກຏ຺ຐາເສຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຣິໂສ ນາມ ທຸລ຺ລໂຠ, ເຕນ ກາຣເຓນ ອສ຺ມາກໍ ເອວຣູເປສຸ ຐາເນສຸ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິເຍວ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ອມຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຘາຍ ຣຎ຺ໂຎ ວຸຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນ຺ເຕປຸເຣ ປທຸສ຺ສິຕຸໍ ນ ວິສຫິ, ໂສປິສ຺ສ ເສວໂກ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ວິສຫິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອຫເມວ ພາຣາຓສິຣາຊາ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ. ໂສປິ ອມຈ຺ໂຈ ຣຎ຺ໂຎ ສຕ຺ຖຸ ກຖິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂີຕິ.

ຂນ຺ຕິວຓ຺ຓຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໒໒໖] ໖. ໂກສິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກາເລ ນິກ຺ຂມນາ ສາຘູຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣາຊານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂກສລຣາຊາ ປຈ຺ຈນ຺ຕວູປສມນຕ຺ຖາຍ ອກາເລ ນິກ຺ຂມິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ສຕ຺ຖາ ປນ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຣາຊາ ອກາເລ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ນິເວສຍິ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ເອໂກ ອຸລູກສກຸໂຓ ເວຬຸຄຸມ຺ພໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິລີຍິ. ກາກເສນາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ນິກ຺ຂນ຺ຕເມວ ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’’ຕິ ປຣິວາເຣສິ. ໂສ ສູຣິຍຕ຺ຖງ຺ຄມນໍ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ອກາເລເຍວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປລາຍິຕຸໍ ອາຣຠິ. ອຖ ນໍ ກາກາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ເຑຫິ ໂກຏ຺ເຏນ຺ຕາ ປຣິປາເຕສຸໍ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ປຓ຺ຑິຕ, ອິເມ ກາກາ ໂກສິຍໍ ປຣິປາເຕນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອກາເລ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕາ ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຏິລຠນ຺ຕິເຍວ, ຕສ຺ມາ ອກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານາ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໑໕໑.

‘‘ກາເລ ນິກ຺ຂມນາ ສາຘຸ, ນາກາເລ ສາຘຸ ນິກ຺ຂໂມ;

ອກາເລນ ຫິ ນິກ຺ຂມ຺ມ, ເອກກມ຺ປິ ພຫຸຊ຺ຊໂນ;

ນ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖໍ ໂຊເຕຕິ, ຘງ຺ກເສນາວ ໂກສິຍໍ.

໑໕໒.

‘‘ຘີໂຣ ຈ ວິຘິວິຘານຎ຺ຎູ, ປເຣສໍ ວິວຣານຸຄູ;

ສພ຺ພາມິຕ຺ເຕ ວສີກຕ຺ວາ, ໂກສິໂຍວ ສຸຂີ ສິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາເລ ນິກ຺ຂມນາ ສາຘູຕິ, ມຫາຣາຊ, ນິກ຺ຂມນາ ນາມ ນິກ຺ຂມນໍ ວາ ປຣກ຺ກມນໍ ວາ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕກາເລ ສາຘຸ. ນາກາເລ ສາຘຸ ນິກ຺ຂໂມຕິ ອກາເລ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸໍ ນິກ຺ຂໂມ ນາມ ນິກ຺ຂມນໍ ວາ ປຣກ຺ກມນໍ ວາ ນ ສາຘຸ. ‘‘ອກາເລນ ຫີ’’ຕິອາທີສຸ ຈຕູສຸ ປເທສຸ ປຐເມນ ສທ຺ຘິໍ ຕຕິຍໍ, ທຸຕິເຍນ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ເອວໍ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໂຕ ຫິ ໂກຈິ ປຸຣິໂສ ອກາເລນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ວາ ປຣກ຺ກມິຕ຺ວາ ວາ ນ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖໍ ໂຊເຕຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ວຸຑ຺ຒິໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອຖ ໂຂ ເອກກມ຺ປິ ພຫຸຊ຺ຊໂນ ພຫຸປິ ໂສ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກຊໂນ ເອຕໍ ອກາເລ ນິກ຺ຂມນ຺ຕໍ ວາ ປຣກ຺ກມນ຺ຕໍ ວາ ເອກກໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ມຫາວິນາສໍ ປາເປຕິ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຸປມາ – ຘງ຺ກເສນາວ ໂກສິຍໍ, ຍຖາ ອຍໍ ຘງ຺ກເສນາ ອິມໍ ອກາເລ ນິກ຺ຂມນ຺ຕຎ຺ຈ ປຣກ຺ກມນ຺ຕຎ຺ຈ ໂກສິຍໍ ຕຸຓ຺ເຑຫິ ວິຕຸທນ຺ຕິ ມຫາວິນາສໍ ປາເປນ຺ຕິ, ຕຖາ ຕສ຺ມາ ຕິຣຈ຺ຉານຄເຕ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ເກນຈິ ອກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໂຕ ນ ນິກ຺ຂມິຕພ຺ພໍ ນ ປຣກ຺ກມິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ທຸຕິຍຄາຖາຍ ຘີໂຣຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ. ວິຘີຕິ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິເຕຫິ ຐປິຕປເວຓີ. ວິຘານນ຺ຕິ ໂກຏ຺ຐາໂສ ວາ ສໍວິທຫນໍ ວາ. ວິວຣານຸຄູຕິ ວິວຣໍ ອນຸຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຊານນ຺ໂຕ. ສພ຺ພາມິຕ຺ເຕຕິ ສພ຺ເພ ອມິຕ຺ເຕ. ວສີກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ກຕ຺ວາ. ໂກສິໂຍວາຕິ ອິມມ຺ຫາ ພາລໂກສິຍາ ອຎ຺ໂຎ ປຓ຺ຑິຕໂກສິໂຍ ວິຍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ໂຍ ຈ ໂຂ ປຓ຺ຑິໂຕ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ນິກ຺ຂມິຕພ຺ພໍ ປຣກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ອິມສ຺ມິໍ ນ ນິກ຺ຂມິຕພ຺ພໍ ນ ປຣກ຺ກມິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິເຕຫິ ຐປິຕສ຺ສ ປເວຓິສງ຺ຂາຕສ຺ສ ວິຘິໂນ ໂກຏ຺ຐາສສງ຺ຂາຕໍ ວິຘານໍ ວາ ຕສ຺ສ ວາ ວິຘິໂນ ວິຘານໍ ສໍວິທຫນໍ ອນຸຏ຺ຐານໍ ຊານາຕິ, ໂສ ວິຘິວິຘານຎ຺ຎູ ປເຣສໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕານໍ ວິວຣໍ ຎຕ຺ວາ ຍຖາ ນາມ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂກສິໂຍ ຣຕ຺ຕິສງ຺ຂາເຕ ອຕ຺ຕໂນ ກາເລ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຈ ປຣກ຺ກມິຕ຺ວາ ຈ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສຍິຕານຎ຺ເຎວ ກາການໍ ສີສານິ ຉິນ຺ທມາໂນ ເຕ ສພ຺ເພ ອມິຕ຺ເຕ ວສີກຕ຺ວາ ສຸຂີ ສິຍາ, ເອວໍ ຘີໂຣປິ ກາເລ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຣກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕ ວສີກຕ຺ວາ ສຸຂີ ນິທ຺ທຸກ຺ໂຂ ຠເວຍ຺ຍາຕິ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ໂກສິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໒໒໗] ໗. ຄູຖປາຓຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສູໂຣ ສູເຣນ ສງ຺ຄມ຺ມາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ກາເລ ເຊຕວນໂຕ ຕິຄາວຸຕຑ຺ຒໂຍຊນມຕ຺ເຕ ເອໂກ ນິຄມຄາໂມ, ຕຕ຺ຖ ພຫູນິ ສລາກຠຕ຺ຕປກ຺ຂິຍຠຕ຺ຕານິ ອຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ເຣໂກ ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉໂກ ໂກຓ຺ໂຑ ວສຕິ. ໂສ ສລາກຠຕ຺ຕປກ຺ຂິຍຠຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຖາຍ ອາຄເຕ ທຫເຣ ຈ ສາມເຓເຣ ຈ ‘‘ເກ ຂາທນ຺ຕິ, ເກ ປິວນ຺ຕິ, ເກ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕ ລຊ຺ຊາເປສິ. ເຕ ຕສ຺ສ ຠເຍນ ສລາກຠຕ຺ຕປກ຺ຂິຍຠຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ຕໍ ຄາມໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອເຖກທິວສໍ ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸ ສລາກຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອສຸກຄາເມ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ວາ ປກ຺ຂິຍຠຕ຺ຕໍ ວາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖາວຸໂສ, ຕຕ຺ຖ ປເນໂກ ໂກຓ຺ໂຑ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ກເຖຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕ ອກ຺ໂກສຕິ ປຣິຠາສຕິ, ຕສ຺ສ ຠເຍນ ໂກຈິ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຕ຺ຖ ຠຕ຺ຕານິ ມຍ຺ຫໍ ປາເປຖ, ອຫໍ ຕໍ ທເມຕ຺ວາ ນິພ຺ພິເສວນໍ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕຸມ຺ເຫ ທິສ຺ວາ ປລາຍນກໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຠິກ຺ຂູ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ຠຕ຺ຕານິ ປາເປສຸໍ.

ໂສ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄາມທ຺ວາເຣ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂກຓ຺ໂຑ ຈຓ຺ຑເມຓ຺ຑໂກ ວິຍ ເວເຄນ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປຎ຺ຫໍ ເມ, ສມຓ, ກເຖຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອຸປາສກ, ຄາເມ ຈຣິຕ຺ວາ ຍາຄຸໍ ອາທາຍ ອາສນສາລໍ ຕາວ ເມ ອາຄນ຺ຕຸໍ ເທຫີ’’ຕິ. ໂສ ຍາຄຸໍ ອາທາຍ ອາສນສາລໍ ອາຄເຕປິ ຕສ຺ມິໍ ຕເຖວ ອາຫ. ໂສປິ ນໍ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ຍາຄຸໍ ຕາວ ເມ ປາຕຸໍ ເທຫິ, ອາສນສາລໍ ຕາວ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕຸໍ ເທຫິ, ສລາກຠຕ຺ຕໍ ຕາວ ເມ ອາຫຣິຕຸໍ ເທຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສລາກຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕເມວ ປຕ຺ຕໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ, ປຎ຺ຫໍ ເຕ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ພຫິຄາມໍ ເນຕ຺ວາ ຈີວຣໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ອໍເສ ຐເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຕຕ຺ຣາປິ ນໍ ໂສ ‘‘ສມຓ, ປຎ຺ຫໍ ເມ ກເຖຫີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ‘‘ກເຖມິ ເຕ ປຎ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ປາເຕຕ຺ວາ ອຏ຺ຐີນິ ສໍຈຸຓ຺ເຓນ຺ໂຕ ວິຍ ໂປເຖຕ຺ວາ ຄູຖໍ ມຸເຂ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ອິມໍ ຄາມໍ ອາຄຕໍ ກຎ຺ຈິ ຠິກ຺ຂຸໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕກາເລ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສນ຺ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາວ ປລາຍຕິ. ອປຣຠາເຄ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ສາ ກິຣິຍາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ປາກຏາ ຊາຕາ. ອເຖກທິວສໍ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸກຠິກ຺ຂຸ ກິຣ ໂກຓ຺ຑສ຺ສ ມຸເຂ ຄູຖໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ອິທາເນວ ຕໍ ມີຬ຺ເຫນ ອາສາເທຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ອາສາເທສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ອງ຺ຄມຄຘວາສິໂນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຣຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ເອກທິວສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຣຏ຺ຐານໍ ສີມນ຺ຕເຣ ເອກໍ ສຣໍ ນິສ຺ສາຍ ວສິຕ຺ວາ ສຸຣໍ ປິວິຕ຺ວາ ມຈ຺ຉມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ປາໂຕວ ຍານານິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ເຕສໍ ຄຕກາເລ ເອໂກ ຄູຖຂາທໂກ ປາຓໂກ ຄູຖຄນ຺ເຘນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ປີຕຏ຺ຐາເນ ຉຑ຺ຑິຕໍ ສຸຣໍ ທິສ຺ວາ ປິປາສາຍ ປິວິຕ຺ວາ ມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຄູຖປຸຎ຺ຊໍ ອຠິຣຸຫິ, ອລ຺ລຄູຖໍ ຕສ຺ມິໍ ອາຣຸຬ຺ເຫ ໂຖກໍ ໂອນມິ. ໂສ ‘‘ປຖວີ ມໍ ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ ວິຣວິ. ຕສ຺ມິຎ຺ເຎວ ຂເຓ ເອໂກ ມຕ຺ຕວຣວາຣໂຓ ຕໍ ປເທສໍ ປຕ຺ວາ ຄູຖຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຏິກ຺ກມິ. ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອສ ມມ ຠເຍນ ປລາຍຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ເມ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ຄາມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຕໍ ອວ຺ຫຍນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕໓.

‘‘ສູໂຣ ສູເຣນ ສງ຺ຄມ຺ມ, ວິກ຺ກນ຺ເຕນ ປຫາຣິນາ;

ເອຫິ ນາຄ ນິວຕ຺ຕສ຺ສຸ, ກິໍ ນຸ ຠີໂຕ ປລາຍສິ;

ປສ຺ສນ຺ຕຸ ອງ຺ຄມຄຘາ, ມມ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ວິກ຺ກມ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຕ຺ວໍ ສູໂຣ ມຍາ ສູເຣນ ສທ຺ຘິໍ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ວີຣິຍວິກ຺ກເມນ ວິກ຺ກນ຺ເຕນ ປຫາຣທານສມຕ຺ຖຕາຍ ປຫາຣິນາ ກິໍກາຣຓາ ອສງ຺ຄາເມຕ຺ວາວ ຄຈ຺ຉສິ, ນນຸ ນາມ ເອກສມ຺ປຫາໂຣປິ ທາຕພ຺ໂພ ສິຍາ, ຕສ຺ມາ ເອຫິ ນາຄ ນິວຕ຺ຕສ຺ສຸ, ເອຕ຺ຕເກເນວ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ກິໍ ນຸ ຠີໂຕ ປລາຍສິ, ອິເມ ອິມໍ ສີມໍ ອນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາ ວສນ຺ຕາ ປສ຺ສນ຺ຕຸ, ອງ຺ຄມຄຘາ ມມ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ວິກ຺ກມໍ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ອມ຺ຫາກໍ ປຣກ຺ກມໍ ປສ຺ສນ຺ຕູຕິ.

ໂສ ຫຕ຺ຖີ ກຓ຺ຓໍ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອປສາເທນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕໔.

‘‘ນ ຕໍ ປາທາ ວຘິສ຺ສາມິ, ນ ທນ຺ເຕຫິ ນ ໂສຓ຺ຑິຍາ;

ມີຬ຺ເຫນ ຕໍ ວຘິສ຺ສາມິ, ປູຕິ ຫຎ຺ຎຕຸ ປູຕິນາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ນ ຕໍ ປາທາທີຫິ ວຘິສ຺ສາມິ, ຕຸຍ຺ຫໍ ປນ ອນຸຈ຺ຉວິເກນ ມີຬ຺ເຫນ ຕໍ ວຘິສ຺ສາມີຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ປູຕິຄູຖປາຓໂກ ປູຕິນາວ ຫຎ຺ຎຕູ’’ຕິ ຕສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ມຫນ຺ຕໍ ລຓ຺ຑໍ ປາເຕຕ຺ວາ ອຸທກໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຕໍ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ໂກຎ຺ຈນາທໍ ນທນ຺ໂຕ ອຣຎ຺ຎເມວ ປາວິສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຄູຖປາຓໂກ ໂກຓ຺ໂຑ ອໂຫສິ, ວາຣໂຓ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ, ຕໍ ກາຣຓໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ນິວຸຕ຺ຖເທວຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຄູຖປາຓຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໒໒໘] ໘. ກາມນີຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຕໂຍ ຄິຣິນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກາມນີຕພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ນາມ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ອຕີຕຎ຺ຈ ທ຺ວາທສກນິປາເຕ ກາມຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໒.໓໗ ອາທໂຍ) ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ເຕສຸ ປນ ທ຺ວີສຸ ຣາຊປຸຕ຺ເຕສຸ ເຊຏ຺ຐໂກ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຍໍ ຣາຊາ ອໂຫສິ, ກນິຏ຺ໂຐ ອຸປຣາຊາ. ເຕສຸ ຣາຊາ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາເມສຸ ອຕິຕ຺ໂຕ ຘນໂລໂລ ອໂຫສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ຊມ຺ພຸທີປໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ທ຺ວີສຸປິ ກາເມສຸ ອຕິຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ຣາຊານໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ລຊ຺ຊາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓວວຓ຺ເຓນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປສ຺ສິ, ຣຎ຺ຎາ ຈ ‘‘ເກນຕ຺ເຖນ ອາຄໂຕສິ ມາຓວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຫໍ, ມຫາຣາຊ, ຕີຓິ ນຄຣານິ ປສ຺ສາມິ ເຂມານິ ສຸຠິກ຺ຂານິ ປຫູຕຫຕ຺ຖິອສ຺ສຣຖປຕ຺ຕີນິ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓາລງ຺ກາຣຠຣິຕານິ, ສກ຺ກາ ຈ ປນ ຕານິ ອປ຺ປເກເນວ ພເລນ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ, ອຫໍ ເຕ ຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ອາຄໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກທາ ຄຈ຺ຉາມ, ມາຓວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສ຺ເວ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉ, ປາໂຕວ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ມຫາຣາຊ, ເວເຄນ ພລໍ ສຊ຺ເຊຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ.

ຣາຊາ ປຸນທິວເສ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ພລສຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອມຈ຺ເຈ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ຫິຍ຺ໂຍ ເອໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓໂວ ‘‘ອຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຈາເລ ອິນ຺ທປຕ຺ເຕ ເກກເກຕິ ອິເມສຸ ຕີສຸ ນຄເຣສຸ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ, ຕໍ ມາຓວໍ ອາທາຍ ຕີສຸ ນຄເຣສຸ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມ, ເວເຄນ ນໍ ປກ຺ໂກສຖາຕິ. ‘‘ກຕ຺ຖສ຺ສ, ເທວ, ນິວາໂສ ທາປິໂຕ’’ຕິ? ‘‘ນ ເມ ຕສ຺ສ ນິວາສເຄຫໍ ທາປິຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ນິວາສປຣິພ຺ພໂຍ ປນ ທິນ຺ໂນ’’ຕິ? ‘‘ໂສປິ ນ ທິນ຺ໂນ’’ຕິ. ອຖ ‘‘ກຫໍ ນໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ? ‘‘ນຄຣວີຖີສຸ ໂອໂລເກຖາ’’ຕິ. ເຕ ໂອໂລເກນ຺ຕາ ອທິສ຺ວາ ‘‘ນ ປສ຺ສາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣຎ຺ໂຎ ມາຓວໍ ອປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ເອວໍ ມຫນ຺ຕາ ນາມ ອິສ຺ສຣິຍາ ປຣິຫີໂນມ຺ຫີ’’ຕິ ມຫາໂສໂກ ອຸທປາທິ, ຫທຍວຕ຺ຖຸ ອຸຓ຺ຫໍ ອໂຫສິ, ວຕ຺ຖຸໂລຫິຕໍ ກຸປ຺ປິ, ໂລຫິຕປກ຺ຂນ຺ທິກາ ອຸທປາທິ, ເວຊ຺ຊາ ຕິກິຈ຺ຉິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ.

ຕໂຕ ຕີຫຈຕູຫຈ຺ຈເຍນ ສກ຺ໂກ ອາວຊ຺ຊມາໂນ ຕສ຺ສ ຕໍ ອາພາຘໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຕິກິຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຓ຺ເຓນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ‘‘ເວຊ຺ຊພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຕິກິຈ຺ຉນຕ຺ຖາຍ ອາຄໂຕ’’ຕິ ອາໂຣຈາເປສິ. ຣາຊາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມຫນ຺ຕມຫນ຺ຕາ ຣາຊເວຊ຺ຊາ ມໍ ຕິກິຈ຺ຉິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ, ປຣິພ຺ພຍມສ຺ສ ທາເປຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊຖາ’’ຕິ ອາຫ. ສກ຺ໂກ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເນວ ນິວາສປຣິພ຺ພເຍນ ອຕ຺ໂຖ, ເວຊ຺ຊລາຠມ຺ປິ ນ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ, ຕິກິຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ນໍ, ປຸນ ຣາຊາ ມໍ ປສ຺ສຕູ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ອາຫ. ສກ຺ໂກ ປວິສິຕ຺ວາ ຊຍາເປຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ, ຣາຊາ ‘‘ຕ຺ວໍ ມໍ ຕິກິຈ຺ຉສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຕິກິຈ຺ຉສ຺ສູ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ມຫາຣາຊ, ພ຺ຍາຘິໂນ ເມ ລກ຺ຂຓໍ ກເຖຖ, ເກນ ກາຣເຓນ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ກິໍ ຂາທິຕໍ ວາ ປີຕໍ ວາ ນິສ຺ສາຍ, ອຸທາຫຸ ທິຏ຺ຐໍ ວາ ສຸຕໍ ວາ’’ຕິ? ‘‘ຕາຕ, ມຍ຺ຫໍ ພ຺ຍາຘິ ສຸຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ເຕ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຕາຕ ເອໂກ ມາຓໂວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ‘ຕີສຸ ນຄເຣສຸ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຫ, ອຫໍ ຕສ຺ສ ນິວາສຏ຺ຐານໍ ວາ ນິວາສປຣິພ຺ພຍໍ ວາ ນ ທາເປສິໍ, ໂສ ມຍ຺ຫໍ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ. ອຖ ເມ ‘ເອວໍ ມຫນ຺ຕາ ນາມ ອິສ຺ສຣິຍາ ປຣິຫີໂນມ຺ຫີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ອຍໍ ພ຺ຍາຘິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ. ສເຈ ສກ຺ໂກສິ ຕ຺ວໍ ເມ ກາມຈິຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ພ຺ຍາຘິໍ ຕິກິຈ຺ຉິຕຸໍ, ຕິກິຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕໕.

‘‘ຕໂຍ ຄິຣິໍ ອນ຺ຕຣໍ ກາມຍາມິ, ປຎ຺ຈາລາ ກຸຣຸໂຍ ເກກເກ ຈ;

ຕຕຸຕ຺ຕຣິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ກາມຍາມິ, ຕິກິຈ຺ຉ ມໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ກາມນີຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕໂຍ ຄິຣິນ຺ຕິ ຕໂຍ ຄິຣີ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ຍຖາ ‘‘ສຸທສ຺ສນສ຺ສ ຄິຣິໂນ, ທ຺ວາຣຎ຺ເຫຕໍ ປກາສຕີ’’ຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸທສ຺ສນໍ ເທວນຄຣໍ ຍຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ທຸຄ຺ຄຓ຺ຫຕາຍ ທຸຈ຺ຈລນຕາຍ ‘‘ສຸທສ຺ສນຄິຣີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອວມິຘາປິ ຕີຓິ ນຄຣານິ ‘‘ຕໂຍ ຄິຣິ’’ນ຺ຕິ ອຘິປ຺ເປຕານິ. ຕສ຺ມາ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ຕີຓິ ຈ ນຄຣານິ ເຕສຎ຺ຈ ອນ຺ຕຣໍ ຕິວິຘມ຺ປິ ຣຏ຺ຐໍ ກາມຍາມິ. ‘‘ປຎ຺ຈາລາ ກຸຣຸໂຍ ເກກເກ ຈາ’’ຕິ ອິມານິ ເຕສໍ ຣຏ຺ຐານໍ ນາມານິ. ເຕສຸ ປຎ຺ຈາລາຕິ ອຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຈາລາ, ຕຕ຺ຖ ກປິລໍ ນາມ ນຄຣໍ. ກຸຣຸໂຍຕິ ກຸຣຸຣຏ຺ຐໍ, ຕຕ຺ຖ ອິນ຺ທປຕ຺ຕໍ ນາມ ນຄຣໍ. ເກກເກ ຈາຕິ ປຈ຺ຈຕ຺ເຕ ອຸປໂຍຄວຈນໍ, ເຕນ ເກກກຣຏ຺ຐໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ເກກກຣາຊຘານີເຍວ ນຄຣໍ. ຕຕຸຕ຺ຕຣິນ຺ຕິ ຕໍ ອຫໍ ອິໂຕ ປຏິລທ຺ຘາ ພາຣາຓສິຣຊ຺ຊາ ຕຕຸຕ຺ຕຣິໍ ຕິວິຘໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາມຍາມິ. ຕິກິຈ຺ຉ ມໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກາມນີຕນ຺ຕິ ອິເມຫິ ວຕ຺ຖຸກາເມຫິ ຈ ກິເລສກາເມຫິ ຈ ນີຕໍ ຫຕໍ ປຫຕໍ ສເຈ ສກ຺ໂກສິ, ຕິກິຈ຺ຉ ມໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ.

ອຖ ນໍ ສກ຺ໂກ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຕ຺ວໍ ມູໂລສຘາທີຫິ ອເຕກິຈ຺ໂຉ. ຎາໂຓສເຘເນວ ຕິກິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕໖.

‘‘ກຓ຺ຫາຫິທຏ຺ຐສ຺ສ ກໂຣນ຺ຕິ ເຫເກ, ອມນຸສ຺ສປວິຏ຺ຐສ຺ສ ກໂຣນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ;

ນ ກາມນີຕສ຺ສ ກໂຣຕິ ໂກຈິ, ໂອກ຺ກນ຺ຕສຸກ຺ກສ຺ສ ຫິ ກາ ຕິກິຈ຺ຉາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຓ຺ຫາຫິທຏ຺ຐສ຺ສ ກໂຣນ຺ຕິ ເຫເກຕິ ເອກຈ຺ເຈ ຫິ ຕິກິຈ຺ຉກາ ໂຆຣວິເສນ ກາຬສປ຺ເປນ ທຏ຺ຐສ຺ສ ມນ຺ເຕຫິ ເຈວ ໂອສເຘຫິ ຈ ຕິກິຈ຺ຉໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອມນຸສ຺ສປວິຏ຺ຐສ຺ສ ກໂຣນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາຕິ ອປເຣ ປຓ຺ຑິຕາ ຠູຕເວຊ຺ຊາ ຠູຕຍກ຺ຂາທີຫິ ອມນຸສ຺ເສຫິ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ ອຠິຠູຕສ຺ສ ຄຫິຕສ຺ສ ພລິກມ຺ມປຣິຕ຺ຕກຣຓໂອສຘປຣິຠາວິຕາທີຫິ ຕິກິຈ຺ຉໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ນ ກາມນີຕສ຺ສ ກໂຣຕິ ໂກຈີຕິ ກາເມຫິ ປນ ນີຕສ຺ສ ກາມວສິກສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ຕິກິຈ຺ຉໍ ນ ກໂຣຕິ, ກໂຣນ຺ໂຕປິ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ກິໍກາຣຓາ? ໂອກ຺ກນ຺ຕສຸກ຺ກສ຺ສ ຫິ ກາ ຕິກິຈ຺ຉາຕິ, ໂອກ຺ກນ຺ຕສຸກ຺ກສ຺ສ ອວກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ກຸສລຘມ຺ມມຣິຍາທໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕສ຺ສ ອກຸສລຘມ຺ເມ ປຕິຏ຺ຐິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ມນ຺ໂຕສຘາທີຫິ ກາ ນາມ ຕິກິຈ຺ຉາ, ນ ສກ຺ກາ ໂອສເຘຫິ ຕິກິຈ຺ຉິຕຸນ຺ຕິ.

ອິຕິສ຺ສ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອິມໍ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິ ເອວມາຫ – ‘‘ມຫາຣາຊ, ສເຈ ຕ຺ວໍ ຕານິ ຕີຓິ ຣຊ຺ຊານິ ລຈ຺ຉສິ, ອປິ ນຸ ໂຂ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ນຄເຣສຸ ຣຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ຈຕ຺ຕາຣິ ສາຏກຍຸຄານິ ປຣິທເຫຍ຺ຍາສິ, ຈຕູສຸ ວາ ສຸວຓ຺ຓປາຕີສຸ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາສິ, ຈຕູສຸ ວາ ສຍເນສຸ ສເຍຍ຺ຍາສິ, ມຫາຣາຊ, ຕຓ຺ຫາວສິເກນ ນາມ ຠວິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕຓ຺ຫາ ຫິ ນາເມສາ ວິປຕ຺ຕິມູລາ. ສາ ວຑ຺ຒມານາ ໂຍ ຕໍ ວຑ຺ເຒຕິ, ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຏ຺ຐສຸ ມຫານິຣເຍສຸ ໂສຬສສຸ ອຸສ຺ສທນິຣເຍສຸ ນານປ຺ປກາຣເຠເທສຸ ຈ ອວເສເສສຸ ອປາເຍສຸ ຂິປຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ຣາຊານໍ ນິຣຍາທິຠເຍນ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ຣາຊາປິສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ວິຄຕໂສໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຕາວເທວ ນິພ຺ຍາຘິຕໍ ປາປຸຓິ. ສກ຺ໂກປິສ຺ສ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ເທວໂລກເມວ ຄໂຕ. ໂສປິ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ກາມນີຕພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອໂຫສິ, ສກ຺ໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກາມນີຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໒໒໙] ໙. ປລາຍິຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຄຊຄ຺ຄເມເຆຫີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປລາຍິຕປຣິພ຺ພາຊກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ວາທຕ຺ຖາຍ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ວິຈຣິຕ຺ວາ ກຎ຺ຈິ ປຏິວາທິໍ ອລຠິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ໂກຈິ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ວາທໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ’’ຕິ ມນຸສ຺ເສ ປຸຈ຺ຉິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ຕາທິສານໍ ສຫສ຺ເສນປິ ສທ຺ຘິໍ ວາທໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ສພ຺ພຎ຺ຎູ ທ຺ວິປທານໍ ອຄ຺ໂຄ ມຫາໂຄຕໂມ ຘມ຺ມິສ຺ສໂຣ ປຣປ຺ປວາທມທ຺ທໂນ, ສກເລປິ ຊມ຺ພຸທີເປ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ປຣປ຺ປວາໂທ ຕໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເວລນ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ສມຸທ຺ທອູມິໂຍ ວິຍ ຫິ ສພ຺ພວາທາ ຕສ຺ສ ປາທມູລໍ ປຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ກເຖສຸໍ. ປຣິພ຺ພາຊໂກ ‘‘ກຫໍ ປນ ໂສ ເອຕຣຫີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເຊຕວເນ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິສ຺ສ ວາທໍ ອາໂຣເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຫາຊນປຣິວຸໂຕ ເຊຕວນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຊເຕນ ຣາຊກຸມາເຣນ ນວໂກຏິຘນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ກາຣິຕໍ ເຊຕວນທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ວສນປາສາໂທ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐໂກ ອຍ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐໂກ ຕາວ ເອວຣູໂປ, ວສນເຄຫໍ ກີທິສໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຄນ຺ຘກຸຏິ ນາມ ອປ຺ປເມຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເອວຣູເປນ ສມເຓນ ສທ຺ຘິໍ ໂກ ວາທໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໂຕວ ປລາຍິ. ມນຸສ຺ສາ ອຸນ຺ນາທິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣາ ‘‘ກິໍ ອກາເລ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ກຖຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ ອຸປາສກາ ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ມມ ວສນຏ຺ຐານສ຺ສ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກໍ ທິສ຺ວາ ປລາຍເຕວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ຄນ຺ຘາຣຣຏ຺ເຐ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ. ໂສ ‘‘ຕກ຺ກສິລໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຫນ຺ເຕນ ພລກາເຍນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນຄຣໂຕ ອວິທູເຣ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ນິຍາເມນ ຫຕ຺ຖີ ເປເສຖ, ອິມິນາ ອສ຺ເສ, ອິມິນາ ຣເຖ, ອິມິນາ ປຕ຺ຕີ, ເອວໍ ຘາວິຕ຺ວາ ອາວຸເຘຫິ ປຫຣຖ, ເອວໍ ຆນວສ຺ສວລາຫກາ ວິຍ ສຣວສ຺ສໍ ວສ຺ສຖາ’’ຕິ ເຕນໍ ວິຈາເຣນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໑໕໗.

‘‘ຄຊຄ຺ຄເມເຆຫິ ຫຍຄ຺ຄມາລິຠິ, ຣຖູມິຊາເຕຫິ ສຣາຠິວສ຺ເສຠິ;

ຖຣຸຄ຺ຄຫາວຏ຺ຏທຬ຺ຫປ຺ປຫາຣິຠິ, ປຣິວາຣິຕາ ຕກ຺ກສິລາ ສມນ຺ຕໂຕ.

໑໕໘.

‘‘ອຠິຘາວຖ ຈູປຘາວຖ ຈ, ວິວິຘາ ວິນາທິຕາ ວທນ຺ຕິຠິ;

ວຕ຺ຕຕຊ຺ຊ ຕຸມຸໂລ ໂຆໂສ ຍຖາ, ວິຊ຺ຊຸລຕາ ຊລຘຣສ຺ສ ຄຊ຺ຊໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຄຊຄ຺ຄເມເຆຫີຕິ ອຄ຺ຄຄຊເມເຆຫິ, ໂກຎ຺ຈນາທໍ ຄຊ຺ຊນ຺ເຕຫິ ມຕ຺ຕວຣວາຣຓວລາຫເກຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫຍຄ຺ຄມາລິຠີຕິ ອຄ຺ຄຫຍມາລີຫິ, ວຣສິນ຺ຘວວລາຫກກຸເລຫິ ອສ຺ສານີເກຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣຖູມິຊາເຕຫີຕິ ສຎ຺ຊາຕອູມິເວເຄຫິ ສາຄຣສລິເລຫິ ວິຍ ສຎ຺ຊາຕຣຖູມີຫິ, ຣຖານີເກຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຣາຠິວສ຺ເສຠີຕິ ເຕຫິເຍວ ຣຖານີເກຫິ ຆນວສ຺ສເມໂຆ ວິຍ ສຣວສ຺ສໍ ວສ຺ສນ຺ເຕຫິ. ຖຣຸຄ຺ຄຫາວຏ຺ຏທຬ຺ຫປ຺ປຫາຣິຠີຕິ ຖຣຸຄ຺ຄເຫຫິ ອາວຏ຺ຏທຬ຺ຫປ຺ປຫາຣີຫິ, ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ອາວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ທຬ຺ຫໍ ປຫຣນ຺ເຕຫິ ຄຫິຕຂຄ຺ຄຣຕນຖຣຸທຓ຺ເຑຫິ ປຕ຺ຕິໂຍເຘຫິ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິວາຣິຕາ ຕກ຺ກສິລາ ສມນ຺ຕໂຕຕິ ຍຖາ ອຍໍ ຕກ຺ກສິລາ ປຣິວາຣິຕາ ໂຫຕິ, ສີຆໍ ຕຖາ ກໂຣຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຠິຘາວຖ ຈູປຘາວຖ ຈາຕິ ເວເຄນ ຘາວຖ ເຈວ ອຸປຘາວຖ ຈ. ວິວິຘາ ວິນາທິຕາ ວທນ຺ຕິຠີຕິ ວຣວາຣເຓຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິວິຘາ ວິນທິຕາ ຠວຖ, ເສລິຕຄຊ຺ຊິຕວາທິເຕຫິ ນານາວິຣວາ ໂຫຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຕ຺ຕຕຊ຺ຊ ຕຸມຸໂລ ໂຆໂສຕິ ວຕ຺ຕຕຸ ອຊ຺ຊ ຕຸມຸໂລ ມຫນ຺ໂຕ ອສນິສທ຺ທສທິໂສ ໂຆໂສ. ຍຖາ ວິຊ຺ຊຸລຕາ ຊລຘຣສ຺ສ ຄຊ຺ຊໂຕຕິ ຍຖາ ຄຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ຊລຘຣສ຺ສ ມຸຂໂຕ ນິຄ຺ຄຕາ ວິຊ຺ຊຸລຕາ ຈຣນ຺ຕິ, ເອວໍ ວິຈຣນ຺ຕາ ນຄຣໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫຖາຕິ ວທຕິ.

ອິຕິ ໂສ ຣາຊາ ຄຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເສນໍ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ນຄຣທ຺ວາຣສມີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ຣຎ຺ໂຎ ວສນເຄຫ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ນຄຣທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນຄຣທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐໂກ ຕາວ ເອວຣູໂປ, ຣຎ຺ໂຎ ນິເວສນໍ ກີທິສໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເວຊຍນ຺ຕປາສາທສທິສ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ຍສສມ຺ປນ຺ເນນ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມາ’’ຕິ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກໍ ທິສ຺ວາວ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປລາຍິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິເມວ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພາຣາຓສິຣາຊາ ປລາຍິຕປຣິພ຺ພາຊໂກ ອໂຫສິ, ຕກ຺ກສິລຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ປລາຍິຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໒໓໐] ໑໐. ທຸຕິຍປລາຍິຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຘຊມປຣິມິຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ປລາຍິຕປຣິພ຺ພາຊກເມວ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ໂສ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເຊຕວນໍ ປາວິສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສຕ຺ຖາ ມຫາຊນປຣິວຸໂຕ ອລງ຺ກຕຘມ຺ມາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ມໂນສິລາຕເລ ສີຫນາທໍ ນທນ຺ໂຕ ສີຫໂປຕໂກ ວິຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ປຣິພ຺ພາຊໂກ ທສພລສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມສຣີຣປຏິຠາຄໍ ຣູປໍ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທສສ຺ສິຣິກໍ ມຸຂໍ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ຏສທິສໍ ນລາຏຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ‘‘ໂກ ເອວຣູປໍ ປຸຣິສຸຕ຺ຕມໍ ຊິນິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຣິສນ຺ຕຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປລາຍິ. ມຫາຊໂນ ຕໍ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸສ຺ສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂສ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ມມ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ມຸຂໍ ທິສ຺ວາ ປລາໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິຍໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ຕກ຺ກສິລາຍໍ ເອໂກ ຄນ຺ຘາຣຣາຊາ. ໂສ ‘‘ພາຣາຓສິໍ ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນຄຣທ຺ວາເຣ ຐິໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ພລວາຫນໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ເອຕ຺ຕກໍ ພລວາຫນໍ ຊິນິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ເສນໍ ສໍວຓ຺ເຓຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕໙.

‘‘ຘຊມປຣິມິຕໍ ອນນ຺ຕປາຣໍ, ທຸປ຺ປສຫໍ ຘງ຺ເກຫິ ສາຄຣໍວ;

ຄິຣິມິວ ອນິເລນ ທຸປ຺ປສຍ຺ໂຫ, ທຸປ຺ປສໂຫ ອຫມຊ຺ຊ ຕາທິເສນາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘຊມປຣິມິຕນ຺ຕິ ອິທໍ ຕາວ ເມ ຣເຖສຸ ໂມຣຉເທ ຐເປຕ຺ວາ ອຸສ຺ສາປິຕຘຊເມວ ອປຣິມິຕໍ ພຫຸໍ ອເນກສຕສງ຺ຂ຺ຍໍ. ອນນ຺ຕປາຣນ຺ຕິ ພລວາຫນມ຺ປິ ເມ ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ຫຕ຺ຖີ ເອຕ຺ຕກາ ອສ຺ສາ ເອຕ຺ຕກາ ຣຖາ ເອຕ຺ຕກາ ປຕ຺ຕີ’’ຕິ ຄຓນປຣິຈ຺ເຉທຣຫິຕໍ ອນນ຺ຕປາຣໍ. ທຸປ຺ປສຫນ຺ຕິ ນ ສກ຺ກາ ປຏິສຕ຺ຕູຫິ ສຫິຕຸໍ ອຠິຠວິຕຸໍ. ຍຖາ ກິໍ? ຘງ຺ເກຫິ ສາຄຣໍວ, ຍຖາ ສາຄໂຣ ພຫູຫິ ກາເກຫິ ເວຄວິກ຺ຂມ຺ຠນວເສນ ວາ ອຕິກ຺ກມນວເສນ ວາ ທຸປ຺ປສໂຫ, ເອວໍ ທຸປ຺ປສຫໍ. ຄິຣິມິວ ອນິເລນ ທຸປ຺ປສຍ຺ໂຫຕິ ອປິຈ ເມ ອຍໍ ພລກາໂຍ ຍຖາ ປພ຺ພໂຕ ວາເຕນ ອກມ຺ປນີຍໂຕ ທຸປ຺ປສໂຫ, ຕຖາ ອຎ຺ເຎນ ພລກາເຍນ ທຸປ຺ປສໂຫ. ທຸປ຺ປສໂຫ ອຫມຊ຺ຊ ຕາທິເສນາຕິ ສ຺ວາຫໍ ອິມິນາ ພເລນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອຊ຺ຊ ຕາທິເສນ ທຸປ຺ປສໂຫຕິ ອຏ຺ຏາລເກ ຐິຕໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ.

ອຖສ຺ສ ໂສ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທສສ຺ສິຣິກໍ ອຕ຺ຕໂນ ມຸຂໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ພາລ, ມາ ວິປ຺ປລປສິ, ອິທານິ ເຕ ພລວາຫນໍ ມຕ຺ຕວາຣໂຓ ວິຍ ນຬວນໍ ວິທ຺ຘໍເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ສນ຺ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໐.

‘‘ມາ ພາລິຍໍ ວິລປິ ນ ຫິສ຺ສ ຕາທິສໍ, ວິຑຍ຺ຫເສ ນ ຫິ ລຠເສ ນິເສຘກໍ;

ອາສຊ຺ຊສິ ຄຊມິວ ເອກຈາຣິນໍ, ໂຍ ຕໍ ປທາ ນຬມິວ ໂປຖຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມາ ພາລິຍໍ ວິລປີຕິ ມາ ອຕ຺ຕໂນ ພາລຠາວໍ ວິປ຺ປລປສິ. ນ ຫິສ຺ສ ຕາທິສນ຺ຕິ ນ ຫິ ອສ຺ສ ຕາທິໂສ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ຕາທິໂສ ‘‘ອນນ຺ຕປາຣໍ ເມ ພລວາຫນ’’ນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ຕກ຺ເກນ຺ໂຕ ຣຊ຺ຊຎ຺ຈ ຄເຫຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນ ຫິ ອສ຺ສ, ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຑຍ຺ຫເສຕິ ຕ຺ວໍ ພາລ, ເກວລໍ ຣາຄໂທສໂມຫມານປຣິຬາເຫນ ວິຑຍ຺ຫສິເຍວ. ນ ຫິ ລຠເສ ນິເສຘກນ຺ຕິ ມາທິສໍ ປນ ປສຍ຺ຫ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ນິເສຘກໍ ນ ຕາວ ລຠສິ, ອຊ຺ຊ ຕໍ ອາຄຕມຄ຺ເຄເນວ ປລາເປສ຺ສາມິ. ອາສຊ຺ຊສີຕິ ອຸປຄຈ຺ຉສິ. ຄຊມິວ ເອກຈາຣິນນ຺ຕິ ເອກຈາຣິນໍ ມຕ຺ຕວຣວາຣຓໍ ວິຍ. ໂຍ ຕໍ ປທາ ນຬມິວ ໂປຖຍິສ຺ສຕີຕິ ໂຍ ຕໍ ຍຖາ ນາມ ມຕ຺ຕວຣວາຣໂຓ ປາທາ ນຬໍ ໂປເຖຕິ ສໍຈຸຓ຺ເຓຕິ, ເອວໍ ໂປຖຍິສ຺ສຕິ, ຕໍ ຕ຺ວໍ ອາສຊ຺ຊສີຕິ ອຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຘາຍາຫ.

ເອວໍ ຕຊ຺ເຊນ຺ຕສ຺ສ ປນສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຄນ຺ຘາຣຣາຊາ ອຸລ຺ໂລເກນ຺ໂຕ ກຎ຺ຈນປຏ຺ຏສທິສໍ ມຫານລາຏໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຫຓຠີໂຕ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປລາຍນ຺ໂຕ ສກນຄຣເມວ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຄນ຺ຘາຣຣາຊາ ປລາຍິຕປຣິພ຺ພາຊໂກ ອໂຫສິ, ພາຣາຓສິຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ທຸຕິຍປລາຍິຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ກາສາວວຄ຺ໂຄ ອຏ຺ຐໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ກາສາວໍ ຈູຬນນ຺ທິຍໍ, ປຸຏຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ກຸມ຺ຠິລໍ;

ຂນ຺ຕິວຓ຺ຓໍ ໂກສິຍຎ຺ຈ, ຄູຖປາຓໍ ກາມນີຕໍ;

ປລາຍິຕທ຺ວຍມ຺ປິ ຈ.

໙. ອຸປາຫນວຄ຺ໂຄ

[໒໓໑] ໑. ອຸປາຫນຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍຖາປິ ກີຕາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຘມ຺ມສຠາຍຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອາຈຣິຍໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຏິປກ຺ໂຂ ປຏິສຕ຺ຕຸ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາວິນາສໍ ປາປຸຓີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອິທາເນວ ອາຈຣິຍໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ມມ ປຏິປກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ປຕ຺ໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິສິປ຺ເປ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ປາປຸຓິ. ອເຖໂກ ກາສິຄາມໂກ ມາຓວໂກ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ໂພຘິສຕ຺ຕາ ນາມ ສິປ຺ປໍ ວາເຈນ຺ຕາ ອາຈຣິຍມຸຏ຺ຐິໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຊານນນິຍາເມນ ນິຣວເສສໍ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ມາຓໂວ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຊານນສິປ຺ປໍ ນິຣວເສສມຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາຫ – ‘‘ອາຈຣິຍ, ອຫໍ ຣາຊານໍ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ສາຘຸ, ຕາຕາ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ – ‘‘ມຫາຣາຊ, ມມ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ຕຸມ຺ເຫ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ອຸປຏ຺ຐາຕູ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິສ຺ສ ປຣິພ຺ພຍໍ ຊານາຖາ’’ຕິ? ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສມກໍ ນ ລຈ຺ຉຕິ, ຕຸມ຺ເຫສຸ ສຕໍ ລຠນ຺ເຕສຸ ປຓ຺ຓາສໍ ລຈ຺ຉຕິ, ທ຺ເວ ລຠນ຺ເຕສຸ ເອກໍ ລຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ໂສ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອນ຺ເຕວາສິກສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ອນ຺ເຕວາສິໂກ ‘‘ອຫໍ, ອາຈຣິຍ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ສມໍ ສິປ຺ປໍ ຊານາມິ. ສເຈ ສມກຎ຺ເຎວ ປຣິພ຺ພຍໍ ລຠິສ຺ສາມິ, ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ. ໂນ ເຈ, ນ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ‘‘ສເຈ ໂສ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສມປ຺ປກາໂຣ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ສມກຎ຺ເຎວ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ສມກໍ ລຠິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ເຕນ ‘‘ສາຘຸ ທສ຺ເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ‘‘ເຕນ ຫິ ສ຺ເວ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສຖາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ທສ຺ເສສ຺ສາມ, ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຖາ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ສ຺ເວ ກິຣ ອາຈຣິໂຍ ຈ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ຈ ອຸໂຠ ຫຕ຺ຖິສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສສ຺ສນ຺ຕິ, ຣາຊງ຺ຄເຓ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ທຏ຺ຐຸກາມາ ປສ຺ສນ຺ຕູ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ.

ອາຈຣິໂຍ ‘‘ນ ເມ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ອຸປາຍໂກສລ຺ລໍ ຊານາຕີ’’ຕິ ເອກໍ ຫຕ຺ຖິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກຣຕ຺ເຕເນວ ວິໂລມໍ ສິກ຺ຂາເປສິ. ໂສ ຕໍ ‘‘ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂອສກ຺ກິຕຸໍ, ‘‘ໂອສກ຺ກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຄນ຺ຕຸໍ, ‘‘ຕິຏ຺ຐາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນິປຊ຺ຊິຕຸໍ, ‘‘ນິປຊ຺ຊາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຐາຕຸໍ, ‘‘ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຐເປຕຸໍ, ‘‘ຐເປຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ສິກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຕໍ ຫຕ຺ຖິໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຣາຊງ຺ຄຓໍ ອຄມາສິ. ອນ຺ເຕວາສິໂກປິ ເອກໍ ມນາປໍ ຫຕ຺ຖິໍ ອຠິຣຸຫິ. ມຫາຊໂນ ສນ຺ນິປຕິ. ອຸໂຠປິ ສມກໍ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສສຸໍ. ປຸນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ຖິໍ ວິໂລມໍ ກາເຣສິ, ໂສ ‘‘ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂອສກ຺ກິ, ‘‘ໂອສກ຺ກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຸຣໂຕ ຘາວິ, ‘‘ຕິຏ຺ຐາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນິປຊ຺ຊິ, ‘‘ນິປຊ຺ຊາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຏ຺ຐາສິ, ‘‘ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ນິກ຺ຂິປິ, ‘‘ນິກ຺ຂິປາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຄຓ຺ຫິ. ມຫາຊໂນ ‘‘ອເຣ ທຸຏ຺ຐອນ຺ເຕວາສິກ, ຕ຺ວໍ ອາຈຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ສາຣມ຺ຠໍ ກໂຣສິ, ອຕ຺ຕໂນ ປມາຓໍ ນ ຊານາສິ, ‘ອາຈຣິເຍນ ສມກໍ ຊານາມີ’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫສີ’’ຕິ ເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑາທີຫິ ປຫຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິມ຺ຫາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ສິປ຺ປໍ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ສຸຂຕ຺ຖາຍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ຈສ຺ສ ປນ ຄຫິຕສິປ຺ປໍ ທຸກ຺ກຏອຸປາຫນາ ວິຍ ວິນາສເມວ ອາວຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິທໍ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໑໖໑.

‘‘ຍຖາປິ ກີຕາ ປຸຣິສສ຺ສຸປາຫນາ, ສຸຂສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ທຸຂໍ ອຸທພ຺ພເຫ;

ຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ຕາ ຕລສາ ປປີຬິຕາ, ຕສ຺ເສວ ປາເທ ປຸຣິສສ຺ສ ຂາທເຣ.

໑໖໒.

‘‘ເອວເມວ ໂຍ ທຸກ຺ກຸລີໂນ ອນຣິໂຍ, ຕມ຺ມາກ ວິຊ຺ຊຎ຺ຈ ສຸຕຎ຺ຈ ອາທິຍ;

ຕເມວ ໂສ ຕຕ຺ຖ ສຸເຕນ ຂາທຕິ, ອນຣິໂຍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປານທູປໂມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸທພ຺ພເຫຕິ ອຸທພ຺ພເຫຍ຺ຍ. ຆມ຺ມາຠິຕຕ຺ຕາ ຕລສາ ປປີຬິຕາຕິ ຆມ຺ເມນ ອຠິຕຕ຺ຕາ ປາທຕເລນ ຈ ປີຬິຕາ. ຕສ຺ເສວາຕິ ເຍນ ຕາ ສຸຂຕ຺ຖາຍ ກິຓິຕ຺ວາ ປາເທສຸ ປຏິມຸກ຺ກາ ທຸກ຺ກຏູປາຫນາ, ຕສ຺ເສວ. ຂາທເຣຕິ ວຓໍ ກໂຣນ຺ຕາ ປາເທ ຂາທນ຺ຕິ.

ທຸກ຺ກຸລີໂນຕິ ທຸຊ຺ຊາຕິໂກ ອກຸລປຸຕ຺ໂຕ. ອນຣິໂຍຕິ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປວຊ຺ຊິໂຕ ອສປ຺ປຸຣິໂສ. ຕມ຺ມາກ ວິຊ຺ຊຎ຺ຈ ສຸຕຎ຺ຈ ອາທິຍາຕິ ເອຕ຺ຖ ຕໍ ຕໍ ມນຕີຕິ ‘‘ຕມ຺ໂມ’’ຕິ ວຕ຺ຕພ຺ເພ ຕມ຺ມາໂກ, ຕໍ ຕໍ ສິປ຺ປໍ ອາເສວຕິ ປຣິວຕ຺ເຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ອາຈຣິຍສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ຕສ຺ມາ ຕມ຺ມາກາ, ຄາຖາພນ຺ຘສຸຂຕ຺ຖໍ ປນສ຺ສ ຣສ຺ສຠາໂວ ກໂຕ. ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ອຏ຺ຐາຣສສຸ ວິຊ຺ຊາຏ຺ຐາເນສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ. ສຸຕນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສຸຕປຣິຍຕ຺ຕິ. ອາທິຍາຕິອາທິຍິຕ຺ວາ. ຕເມວ ໂສ ຕຕ຺ຖ ສຸເຕນ ຂາທຕີຕິ ຕເມວາຕິ ອຕ຺ຕານເມວ. ໂສຕິ ໂຍ ທຸກ຺ກຸລີໂນ ອນຣິໂຍ ອາຈຣິຍມ຺ຫາ ວິຊ຺ຊຎ຺ຈ ສຸຕຎ຺ຈ ອາທິຍຕິ, ໂສ. ຕຕ຺ຖ ສຸເຕນ ຂາທຕີຕິ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສຸເຕນ ໂສ ອຕ຺ຕານເມວ ຂາທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ເຕເນວ ໂສ ຕຕ຺ຖ ສຸເຕນ ຂາທຕີ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ຕສ຺ສາປິ ໂສ ເຕນ ຕຕ຺ຖ ສຸເຕນ ອຕ຺ຕານເມວ ຂາທຕີຕິ ອຍເມວ ອຕ຺ໂຖ. ອນຣິໂຍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປານທູປໂມຕິ ອິຕິ ອນຣິໂຍ ທຸປາຫນູປໂມ ທຸກ຺ກຏູປາຫນູປໂມ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາ ຫິ ທຸກ຺ກຏູປາຫນາ ປຸຣິສໍ ຂາທນ຺ຕິ, ເອວເມສ ສຸເຕນ ຂາທນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ຂາທຕິ. ອຖ ວາ ປານາຍ ທຸໂຕຕິ ປານທຸ, ອຸປາຫນູປຕາປິຕສ຺ສ ອຸປາຫນາຍ ຂາທິຕປາທສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ໂສ ອຕ຺ຕານໍ ສຸເຕນ ຂາທຕິ, ໂສ ເຕນ ສຸເຕນ ຂາທິຕຕ຺ຕາ ‘‘ອນຣິໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ ປານທູປໂມ, ອຸປາຫນູປຕາປິຕປາທສທິໂສຕິ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ຣາຊາ ຕຸຏ຺ໂຐ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ອທາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ອາຈຣິໂຍ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອຸປາຫນຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໒໓໒] ໒. ວີຓາຖູຓຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເອກຈິນ຺ຕິໂຕຍມຕ຺ໂຖຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກຸມາຣິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາ ກິເຣກາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ເສຏ຺ຐິຘີຕາ ອຕ຺ຕໂນ ເຄເຫ ອຸສຠຣາຊສ຺ສ ສກ຺ກາຣໍ ກຍິຣມານໍ ທິສ຺ວາ ຘາຕິໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອມ຺ມ, ໂກ ນາເມສ ເອວໍ ສກ຺ກາຣໍ ລຠຕີ’’ຕິ. ‘‘ອຸສຠຣາຊາ ນາມ, ອມ຺ມາ’’ຕິ. ປຸນ ສາ ເອກທິວສໍ ປາສາເທ ຐຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣວີຖິໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ເອກໍ ຂຸຊ຺ຊໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຄຸນ຺ນໍ ອນ຺ຕເຣ ເຊຏ຺ຐກສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຍໍ ກກຸຘໍ ໂຫຕິ, ມນຸສ຺ສເຊຏ຺ຐກສ຺ສປິ ເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອຍໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ປຸຣິສູສໂຠ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອຕສ຺ສ ມຍາ ປາທປຣິຈາຣິກາຍ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ສາ ທາສິໍ ເປເສຕ຺ວາ ‘‘ເສຏ຺ຐິຘີຕາ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕຸກາມາ, ອສຸກຏ຺ຐານໍ ກິຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ສາຣຠຓ຺ຑກໍ ອາທາຍ ອຎ຺ຎາຕກເວເສນ ປາສາທາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປລາຍິ. ອປຣຠາເຄ ຕໍ ກມ຺ມໍ ນຄເຣ ຈ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ຈ ປາກຏໍ ຊາຕໍ. ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸກາ ກິຣ ເສຏ຺ຐິຘີຕາ ຂຸຊ຺ເຊນ ສທ຺ຘິໍ ປລາຕາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນເວສາ ຂຸຊ຺ຊໍ ກາເມຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ກາເມສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ນິຄມຄາເມ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຆຣາວາສໍ ວສນ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕຘີຕາຫິ ວຑ຺ຒມາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ພາຣາຓສີເສຏ຺ຐິສ຺ສ ຘີຕຣໍ ວາເຣຕ຺ວາ ທິວສໍ ຐເປສິ. ເສຏ຺ຐິຘີຕາ ອຕ຺ຕໂນ ເຄເຫ ອຸສຠສ຺ສ ສກ຺ກາຣສມ຺ມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ໂກ ນາເມໂສ’’ຕິ ຘາຕິໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຸສໂຠ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣວີຖິຍາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ເອກໍ ຂຸຊ຺ຊໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ປຸຣິສູສໂຠ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສາຣຠຓ຺ຑກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປລາຍິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ໂຂ ‘‘ເສຏ຺ຐິຘີຕຣໍ ເຄຫໍ ອາເນສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ພາຣາຓສິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕເມວ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ມຄ຺ຄໍ ອຄມໍສຸ. ອຖ ຂຸຊ຺ຊສ຺ສ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ສີຕາສິຫຕສ຺ສ ອຣຸໂຓທເຍ ສຣີເຣ ວາໂຕ ກຸປ຺ປິ, ມຫນ຺ຕາ ເວທນາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ໂສ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວີຓາທຓ຺ຑໂກ ວິຍ ສໍກຸຏິໂຕ ນິປຊ຺ຊິ, ເສຏ຺ຐິຘີຕາປິສ຺ສ ປາທມູເລ ນິສີທິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເສຏ຺ຐິຘີຕຣໍ ຂຸຊ຺ຊສ຺ສ ປາທມູເລ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິຘີຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໓.

‘‘ເອກຈິນ຺ຕິໂຕຍມຕ຺ໂຖ, ພາໂລ ອປຣິຓາຍໂກ;

ນ ຫິ ຂຸຊ຺ເຊນ ວາເມນ, ໂຠຕິ ສງ຺ຄນ຺ຕຸມຣຫສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອກຈິນ຺ຕິໂຕຍມຕ຺ໂຖຕິ ອມ຺ມ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຖໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອິມິນາ ຂຸຊ຺ເຊນ ສທ຺ຘິໍ ປລາຕາ, ອຍໍ ຕຍາ ເອກິກາຍ ເອວ ຈິນ຺ຕິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ. ພາໂລ ອປຣິຓາຍໂກຕິ ອຍໍ ຂຸຊ຺ໂຊ ພາໂລ, ທຸປ຺ປຎ຺ຎຠາເວນ ມຫລ຺ລໂກປິ ພາໂລວ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ອສຕິ ຄນ຺ຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ອປຣິຓາຍໂກ. ນ ຫິ ຂຸຊ຺ເຊນ ວາເມນ, ໂຠຕິ ສງ຺ຄນ຺ຕຸມຣຫສີຕິ ອິມິນາ ຫິ ຂຸຊ຺ເຊນ ວາມນຕ຺ຕາ ວາເມນ ໂຠຕິ ຕ຺ວໍ ມຫາກຸເລ ຊາຕາ ອຠິຣູປາ ທສ຺ສນີຍາ ສງ຺ຄນ຺ຕຸໍ ສຫ ຄນ຺ຕຸໍ ນາຣຫສີຕິ.

ອຖສ຺ສ ຕໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິຘີຕາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໔.

‘‘ປຸຣິສູສຠໍ ມຎ຺ຎມານາ, ອຫໍ ຂຸຊ຺ຊມກາມຍິໍ;

ໂສຍໍ ສໍກຸຏິໂຕ ເສຕິ, ຉິນ຺ນຕນ຺ຕິ ຍຖາ ຖຸຓາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອຫໍ, ອຍ຺ຍ, ເອກໍ ອຸສຠໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຄຸນ຺ນໍ ເຊຏ຺ຐກສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຍໍ ກກຸຘໍ ໂຫຕິ, ອິມສ຺ສປິ ຕໍ ອຕ຺ຖິ, ອິມິນາປິ ປຸຣິສູສເຠນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເອວມຫໍ ຂຸຊ຺ຊໍ ປຸຣິສູສຠໍ ມຎ຺ຎມານາ ອກາມຍິໍ. ໂສຍໍ ຍຖາ ນາມ ຉິນ຺ນຕນ຺ຕິ ສໂທຓິໂກ ວີຓາທຓ຺ຑໂກ, ເອວໍ ສໍກຸຏິໂຕ ເສຕີຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ອຎ຺ຎາຕກເວເສນ ນິກ຺ຂນ຺ຕຠາວເມວ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຣຖໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ເຄຫເມວ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອຍເມວ ເສຏ຺ຐິຘີຕາ ອໂຫສິ, ພາຣາຓສີເສຏ຺ຐິ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ວີຓາຖູຓຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໒໓໓] ໓. ວິກຓ຺ຓກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກາມໍ ຍຫິໍ ອິຈ຺ຉສິ ເຕນ ຄຈ຺ຉາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ຫິ ຘມ຺ມສຠໍ ອານີໂຕ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣາ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກາມຄຸຓກາຣຓາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກາມຄຸຓາ ນາເມເຕ ຠິກ຺ຂຸ ວິກຓ຺ຓກສລ຺ລສທິສາ, ສກິໍ ຫທເຍ ປຕິຏ຺ຐໍ ລຠມານາ ວິກຓ຺ຓກໍ ວິຍ ວິທ຺ຘໍ ສຸໍສຸມາຣໍ ມຣຓເມວ ປາເປນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິຍໍ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂປກ຺ຂຣຓີຕີຣໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ນຈ຺ຈຄີຕາສຸ ກຸສລາ ນຈ຺ຈຄີຕານິ ປໂຍເຊສຸໍ, ໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາ ຄີຕສທ຺ທໂລລຕາຍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາວ ສທ຺ຘິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຣາຊາ ຕາລກ຺ຂນ຺ຘປ຺ປມາຓໍ ມຈ຺ຉຆຏໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິເມ ມຈ຺ຉາ ມຍາ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຈຣນ຺ຕີ’’ຕິ ອມຈ຺ເຈ ປຸຈ຺ຉິ. ອມຈ຺ຈາ ‘‘ເອເຕ, ເທວ, ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ເອເຕ ກິຣ ມໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕີ’’ຕິ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ເຕສໍ ນິຈ຺ຈຠຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ເທວສິກໍ ຕຓ຺ຑຸລມ຺ພຓໍ ປາເຈສິ. ມຈ຺ຉາ ຠຕ຺ຕເວລາຍ ເອກຈ຺ເຈ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ນາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຠຕ຺ຕໍ ນສ຺ສຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຕ຺ຕເວລາຍ ເຠຣິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ເຠຣິສຎ຺ຎາຍ ມຈ຺ເຉສຸ ສນ຺ນິປຕິເຕສຸ ຠຕ຺ຕໍ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠຕ຺ຕກມ຺ມິໂກ ເຠຣິໍ ປຫຣາເປຕ຺ວາ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ມຈ຺ຉານໍ ຠຕ຺ຕໍ ເທຕິ. ເຕປິ ເຠຣິສຎ຺ຎາຍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ.

ເຕສຸ ເອວໍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕສຸ ເອໂກ ສຸໍສຸມາໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຈ຺ເຉ ຂາທິ. ຠຕ຺ຕກມ຺ມິໂກ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສຸໍສຸມາຣໍ ມຈ຺ຉານໍ ຂາທນກາເລ ວິກຓ຺ຓເກນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນາວາຍ ຐຕ຺ວາ ມຈ຺ເຉ ຂາທິຕຸໍ ອາຄຕໍ ສຸໍສຸມາຣໍ ວິກຓ຺ຓເກນ ປຫຣິ, ຕໍ ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕປິຏ຺ຐິໍ ປາວິສິ. ໂສ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ປລາຍິ. ຠຕ຺ຕກມ຺ມິໂກ ຕສ຺ສ ວິທ຺ຘຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ອາລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໕.

‘‘ກາມໍ ຍຫິໍ ອິຈ຺ຉສິ ເຕນ ຄຈ຺ຉ, ວິທ຺ໂຘສິ ມມ຺ມມ຺ຫິ ວິກຓ຺ຓເກນ;

ຫໂຕສິ ຠຕ຺ເຕນ ສຸວາທິເຕນ, ໂລໂລ ຈ ມຈ຺ເຉ ອນຸພນ຺ຘມາໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາມນ຺ຕິ ເອກໍເສນ. ຍຫິໍ ອິຈ຺ຉສິ ເຕນ ຄຈ຺ຉາຕິ ຍສ຺ມິໍ ອິຈ຺ຉສິ, ຕສ຺ມິໍ ຄຈ຺ຉ. ມມ຺ມມ຺ຫີຕິ ມມ຺ມຏ຺ຐາເນ. ວິກຓ຺ຓເກນາຕິ ວິກຓ຺ຓກສລ຺ເລນ. ຫໂຕສິ ຠຕ຺ເຕນ ສຸວາທິເຕນ, ໂລໂລ ຈ ມຈ຺ເຉ ອນຸພນ຺ຘມາໂນຕິ ຕ຺ວໍ ເຠຣິວາທິຕສຎ຺ຎາຍ ຠຕ຺ເຕ ທີຍມາເນ ໂລໂລ ຫຸຕ຺ວາ ຂາທນຕ຺ຖາຍ ມຈ຺ເຉ ອນຸພນ຺ຘມາໂນ ເຕນ ສວາທິເຕນ ຠຕ຺ເຕນ ຫໂຕ, ຄຕຏ຺ຐາເນປິ ເຕ ຊີວິຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໖.

‘‘ເອວມ຺ປິ ໂລກາມິສໍ ໂອປຕນ຺ໂຕ, ວິຫຎ຺ຎຕີ ຈິຕ຺ຕວສານຸວຕ຺ຕີ;

ໂສ ຫຎ຺ຎຕີ ຎາຕິສຂານ ມຊ຺ເຌ, ມຈ຺ຉານຸໂຄ ໂສຣິວ ສຸໍສຸມາໂຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂລກາມິສນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ. ເຕ ຫິ ໂລໂກ ອິຏ຺ຐໂຕ ກນ຺ຕໂຕ ມນາປໂຕ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ໂລກາມິສ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂອປຕນ຺ໂຕຕິ ຕໍ ໂລກາມິສໍ ອນຸປຕນ຺ໂຕ ກິເລສວເສນ ຈິຕ຺ຕວສານຸວຕ຺ຕີ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິຫຎ຺ຎຕິ ກິລມຕິ, ໂສ ຫຎ຺ຎຕີຕິ ໂສ ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ຎາຕີນຎ຺ຈ ສຂານຎ຺ຈ ມຊ຺ເຌ ໂສ ວິກຓ຺ຓເກນ ວິທ຺ໂຘ ມຈ຺ຉານຸໂຄ ສຸໍສຸມາໂຣ ວິຍ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ມນາປາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຫຎ຺ຎຕິ ກິລມຕິ ມຫາວິນາສໍ ປາປຸຓາຕິເຍວາຕິ.

ເອວໍ ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ສຸໍສຸມາໂຣ ເທວທຕ຺ໂຕ, ມຈ຺ຉາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ພາຣາຓສິຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ວິກຓ຺ຓກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໒໓໔] ໔. ອສິຕາຠູຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຕ຺ວເມວ ທານິມກຣາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກຸມາຣິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິເຣກສ຺ມິໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຄ຺ຄສາວການໍ ອຸປຏ຺ຐາກກຸເລ ເອກາ ກຸມາຣິກາ ອຠິຣູປາ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ, ສາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ສມານຊາຕິກໍ ກຸລໍ ອຄມາສິ. ສາມິໂກ ຕໍ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ອມຎ຺ຎມາໂນ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຕວເສນ ຈຣຕິ. ສາ ຕສ຺ສ ຕໍ ອຕ຺ຕນິ ອນາທຣຕໍ ອຄເຓຕ຺ວາ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວເກ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕີ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ສາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຄ຺ຄຜລສຸເຂນ ວີຕິນາມຍມານາ ‘‘ສາມິໂກປິ ມໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ຆຣາວາເສນ ເມ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ຕສ຺ສາ ສາ ກິຣິຍາ ຠິກ຺ຂູສຸ ປາກຏາ ຊາຕາ. ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸກກຸລສ຺ສ ຘີຕາ ອຕ຺ຖຄເວສິກາ ສາມິກສ຺ສ ອນິຈ຺ຉຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອຄ຺ຄສາວການໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປຸນ ມາຕາປິຕໂຣ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາ, ເອວໍ ອຕ຺ຖຄເວສິກາ, ອາວຸໂສ ສາ ກຸມາຣິກາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນເວສາ ກຸລຘີຕາ ອຕ຺ຖຄເວສິກາ, ປຸພ຺ເພປິ ອຕ຺ຖຄເວສິກາເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຕທາ ພາຣາຓສິຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕກຸມາຣສ຺ສ ປຣິວາຣສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາສງ຺ໂກ ປຸຕ຺ຕໍ ຣຏ຺ຐາ ປພ຺ພາເຊສິ. ໂສ ອສິຕາຠຸໍ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ເທວິໍ ອາທາຍ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຈ຺ຉມໍສຜລາຜລານິ ຂາທນ຺ໂຕ ປຓ຺ຓສາລາຍ ນິວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ເອກໍ ກິນ຺ນຣິໍ ທິສ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ‘‘ອິມໍ ປຊາປຕິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອສິຕາຠຸໍ ອຄເຓຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອນຸປທໍ ອຄມາສິ. ສາ ຕໍ ກິນ຺ນຣິໍ ອນຸພນ຺ຘມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມໍ ອຄເຓຕ຺ວາ ກິນ຺ນຣິໍ ອນຸພນ຺ຘຕິ, ກິໍ ເມ ອິມິນາ’’ຕິ ວິຣຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຖາເປຕ຺ວາ ກສິຓໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຓ຺ຓສາລາຍ ທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕປິ ກິນ຺ນຣິໍ ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕ ວິຈຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ຄຕມຄ຺ຄມ຺ປິ ອທິສ຺ວາ ຉິນ຺ນາໂສ ຫຸຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລາຠິມຸໂຂວ ອາຄໂຕ. ອສິຕາຠູ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ເວຫາສໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຓິວຓ຺ເຓ ຄຄນຕເລ ຐິຕາ ‘‘ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ມຍາ ອິທໍ ຌານສຸຂໍ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໗.

‘‘ຕ຺ວເມວ ທານິມກຣ, ຍໍ ກາໂມ ພ຺ຍຄມາ ຕຍິ;

ໂສຍໍ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິໂກ, ຂຣຉິນ຺ນໍວ ເຣນຸກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕ຺ວເມວ ທານິມກຣາຕິ, ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ມໍ ປຫາຍ ກິນ຺ນຣິໍ ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ອິທານິ ອິທໍ ອກຣ. ຍໍ ກາໂມ ພ຺ຍຄມາ ຕຍີຕິ ຍໍ ມມ ຕຍິ ກາໂມ ວິຄໂຕ ວິກ຺ຂມ຺ຠນປ຺ປຫາເນນ ປຫີໂນ, ຍສ຺ສ ປຫີນຕ຺ຕາ ອຫໍ ອິມໍ ວິເສສໍ ປຕ຺ຕາຕິ ທີເປຕິ. ໂສຍໍ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິໂກຕິ ໂສ ປນ ກາໂມ ອິທານິ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິໂກ ຊາໂຕ, ນ ສກ຺ກາ ປຏິສນ຺ຘິຕຸໍ. ຂຣຉິນ຺ນໍວ ເຣນຸກນ຺ຕິ ຂໂຣ ວຸຈ຺ຈຕິ ກກໂຈ, ເຣນຸກໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ຫຕ຺ຖິທນ຺ໂຕ. ຍຖາ ກກເຈນ ຉິນ຺ໂນ ຫຕ຺ຖິທນ຺ໂຕ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິໂກ ໂຫຕິ, ນ ປຸນ ປຸຣິມນເຍນ ອລ຺ລີຍຕິ, ເອວໍ ປຸນ ມຍ຺ຫໍ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຆຏນໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄມາສິ.

ໂສ ຕສ຺ສາ ຄຕກາເລ ປຣິເທວມາໂນ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໘.

‘‘ອຕ຺ຣິຈ຺ຉໍ ອຕິໂລເຠນ, ອຕິໂລຠມເທນ ຈ;

ເອວໍ ຫາຍຕິ ອຕ຺ຖມ຺ຫາ, ອຫໍວ ອສິຕາຠຸຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉໍ ອຕິໂລເຠນາຕິ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉາ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຕ຺ຣ ອຕ຺ຣ ອິຈ຺ຉາສງ຺ຂາຕາ ອປຣິຍນ຺ຕຕຓ຺ຫາ, ອຕິໂລໂຠ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕໂລໂຠ. ອຕິໂລຠມເທນ ຈາຕິ ປຸຣິສມທໍ ອຸປ຺ປາທນໂຕ ອຕິໂລຠມໂທ ນາມ ຊາຍຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອຕ຺ຣິຈ຺ຉາວເສນ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉມາໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ອຕິໂລເຠນ ຈ ອຕິໂລຠມເທນ ຈ ຍຖາ ອຫໍ ອສິຕາຠຸຍາ ຣາຊຘີຕາຍ ປຣິຫີໂນ, ເອວໍ ອຕ຺ຖາ ຫາຍຕີຕິ.

ອິຕິ ໂສ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ປຣິເທວິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ເອກໂກວ ວສິຕ຺ວາ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ຈ ຣາຊຘີຕາ ຈ ອິເມ ທ຺ເວ ຊນາ ອເຫສຸໍ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອສິຕາຠູຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໒໓໕] ໕. ວຈ຺ຉນຂຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສຸຂາ ຆຣາ ວຈ຺ຉນຂາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂຣຊມລ຺ລໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ຄິຫິສຫາໂຍ. ໂສ ເອກທິວສໍ ອາຄມນຕ຺ຖາຍ ເຖຣສ຺ສ ສາສນໍ ປາເຫສິ, ເຖໂຣ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ໂສ ເຖຣໍ ນານຄ຺ຄຣສໂຠຊນໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ເຖຣໍ ຄິຫິໂຠເຄຫິ ປຎ຺ຈຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ນິມນ຺ເຕນ຺ໂຕ ‘‘ຠນ຺ເຕ ອານນ຺ທ, ມມ ເຄເຫ ປຫູຕໍ ສວິຎ຺ຎາຓກອວິຎ຺ຎາຓກຣຕນໍ, ອິທໍ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕຸຍ຺ຫໍ ທມ຺ມິ, ເອຫິ ອຸໂຠ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສາມາ’’ຕິ. ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ກາມຄຸເຓສຸ ອາທີນວໍ ກເຖຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ທິຏ຺ໂຐ ເຕ, ອານນ຺ທ, ໂຣໂຊ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣາ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິມສ຺ສ ກເຖສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມໍ ໂຣໂຊ ຆຣາວາເສນ ນິມນ຺ເຕສິ, ອຖສ຺ສາຫໍ ຆຣາວາເສ ເຈວ ກາມຄຸເຓສຸ ຈ ອາທີນວໍ ກເຖສິ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ, ອານນ຺ທ, ໂຣໂຊ ມລ຺ໂລ ອິທາເນວ ປພ຺ພຊິເຕ ຆຣາວາເສນ ນິມນ຺ເຕສິ, ປຸພ຺ເພປິ ນິມນ຺ເຕສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ນິຄມຄາເມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ຈິຣໍ ວສິຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ພາຣາຓສິໍ ປາວິສິ. ອຖສ຺ສ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິ ອາຈາຣວິຫາເຣ ປສີທິຕ຺ວາ ເຄຫໍ ເນຕ຺ວາ ໂຠເຊຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ວສນຕ຺ຖາຍ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ໂຕ ອຸຍ຺ຍາເນ ວສາເປສິ. ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປນ຺ນສິເນຫາ ອເຫສຸໍ.

ອເຖກທິວສໍ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິ ໂພຘິສຕ຺ເຕ ເປມວິສ຺ສາສວເສນ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາມ ທຸກ຺ຂາ, ມມ ສຫາຍໍ ວຈ຺ຉນຂປຣິພ຺ພາຊກໍ ອຸປ຺ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ວິຠວໍ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ທຕ຺ວາ ທ຺ເວປິ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ມຘຸຣປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ ວຈ຺ຉນຂ, ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາມ ທຸກ຺ຂາ, ສຸໂຂ ຆຣາວາໂສ, ເອຫິ ອຸໂຠ ສມຄ຺ຄາ ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ວສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໙.

‘‘ສຸຂາ ຆຣາ ວຈ຺ຉນຂ, ສຫິຣຎ຺ຎາ ສໂຠຊນາ;

ຍຕ຺ຖ ຠຸຕ຺ວາ ປິວິຕ຺ວາ ຈ, ສເຍຍ຺ຍາຖ ອນຸສ຺ສຸໂກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຫິຣຎ຺ຎາຕິ ສຕ຺ຕຣຕນສມ຺ປນ຺ນາ. ສໂຠຊນາຕິ ພຫຸຂາທນີຍໂຠຊນີຍາ. ຍຕ຺ຖ ຠຸຕ຺ວາ ປິວິຕ຺ວາ ຈາຕິ ເຍສຸ ສຫິຣຎ຺ຎໂຠຊເນສຸ ຆເຣສຸ ນານຄ຺ຄຣສານິ ໂຠຊນານິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ນານາປານານິ ຈ ປິວິຕ຺ວາ. ສເຍຍ຺ຍາຖ ອນຸສ຺ສຸໂກຕິ ເຍສຸ ອລງ຺ກຕສິຣິສຍນປິຏ຺ເຐ ອນຸສ຺ສຸໂກ ຫຸຕ຺ວາ ສເຍຍ຺ຍາສິ, ເຕ ຆຣາ ນາມ ອຕິວິຍ ສຸຂາຕິ.

ອຖສ຺ສ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຫາເສຏ຺ຐິ, ຕ຺ວໍ ອຎ຺ຎາຓຕາຍ ກາມຄິທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ຆຣາວາສສ຺ສ ຄຸຓໍ, ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຈ ອຄຸຓໍ ກເຖສິ, ຆຣາວາສສ຺ສ ເຕ ອຄຸຓໍ ກເຖສ຺ສາມິ, ສຸຓາຫິ ທານີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໐.

‘‘ຆຣາ ນານີຫມານສ຺ສ, ຆຣາ ນາຠຓໂຕ ມຸສາ;

ຆຣາ ນາທິນ຺ນທຓ຺ຑສ຺ສ, ປເຣສໍ ອນິກຸພ຺ພໂຕ;

ເອວໍ ຉິທ຺ທໍ ທຸຣຠິສມ຺ຠວໍ, ໂກ ຆຣໍ ປຏິປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຆຣາ ນານີຫມານສ຺ສາຕິ ນິຈ຺ຈກາລໍ ກສິໂຄຣກ຺ຂາທິກຣເຓນ ອນີຫມານສ຺ສ ອວາຍມນ຺ຕສ຺ສ ຆຣາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຆຣາວາໂສ ນ ປຕິຏ຺ຐາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຆຣາ ນາຠຓໂຕ ມຸສາຕິ ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ອມຸສາຠຓໂຕປິ ຆຣາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຆຣາ ນາທິນ຺ນທຓ຺ຑສ຺ສ, ປເຣສໍ ອນິກຸພ຺ພໂຕຕິ ນາທິນ຺ນທຓ຺ຑສ຺ສາຕິ ອຄ຺ຄຫິຕທຓ຺ຑສ຺ສ, ນິກ຺ຂິຕ຺ຕທຓ຺ຑສ຺ສ ປເຣສໍ ອນິກຸພ຺ພໂຕ ຆຣາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ໂຍ ປນ ອາທິນ຺ນທຓ຺ໂຑ ຫຸຕ຺ວາ ປເຣສໍ ທາສກມ຺ມກຣາທີນໍ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ອປຣາເຘ ອປຣາຘານຸຣູປໍ ວຘພນ຺ຘນເຉທນຕາຬນາທິວເສນ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ເສວ ຆຣາວາໂສ ສຓ຺ຐຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ຉິທ຺ທໍ ທຸຣຠິສມ຺ຠວໍ, ໂກ ຆຣໍ ປຏິປຊ຺ຊຕີຕິ ຕໍ ທານິ ເອວໍ ເອເຕສໍ ອີຫນາທີນໍ ອກຣເຓ ສຕິ ຕາຍ ຕາຍ ປຣິຫານິຍາ ຉິທ຺ທໍ ກຣເຓປິ ສຕິ ນິຈ຺ຈເມວ ກາຕພ຺ພໂຕ ທຸຣຠິສມ຺ຠວໍ ທຸຣາຣາຘນີຍໍ, ນິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສປິ ວາ ທຸຣຠິສມ຺ຠວເມວ ທຸປ຺ປູຣໍ ຆຣາວາສໍ ‘‘ອຫໍ ນິປ຺ປຣິຕສ຺ໂສ ຫຸຕ຺ວາ ອຊ຺ຌາວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂກ ປຏິປຊ຺ຊຕີຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຆຣາວາສສ຺ສ ໂທສໍ ກເຖຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານເມວ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິ ໂຣໂຊ ມລ຺ໂລ ອໂຫສິ, ວຈ຺ຉນຂປຣິພ຺ພາຊໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ວຈ຺ຉນຂຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໒໓໖] ໖. ພກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຠທ຺ທໂກ ວຕຍໍ ປກ຺ຂີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ກຸຫກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕຎ຺ຫິ ສຕ຺ຖາ ອາເນຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ກຸຫໂກເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ເອກສ຺ມິໍ ສເຣ ມຈ຺ໂຉ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາປຣິວາໂຣ ວສິ. ອເຖໂກ ພໂກ ‘‘ມຈ຺ເຉ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຣສ຺ສ ອາສນ຺ນຏ຺ຐາເນ ສີສໍ ປາເຕຕ຺ວາ ປກ຺ເຂ ປສາເຣຕ຺ວາ ມນ຺ທມນ຺ໂທ ມຈ຺ເຉ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ ເຕສໍ ປມາທໍ ອາຄມຍມາໂນ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມຈ຺ຉຄຓປຣິວຸໂຕ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຕໍ ຐານໍ ປາປຸຓິ. ມຈ຺ຉຄໂຓ ຕໍ ພກໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໑.

‘‘ຠທ຺ທໂກ ວຕຍໍ ປກ຺ຂີ, ທິໂຊ ກຸມຸທສນ຺ນິໂຠ;

ວູປສນ຺ເຕຫິ ປກ຺ເຂຫິ, ມນ຺ທມນ຺ໂທວ ຌາຍຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມນ຺ທມນ຺ໂທວ ຌາຍຕີຕິ ອພລພໂລ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ອຊານນ຺ໂຕ ວິຍ ເອກໂກວ ຌາຍຕີຕິ.

ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໒.

‘‘ນາສ຺ສ ສີລໍ ວິຊານາຖ, ອນຎ຺ຎາຍ ປສໍສຖ;

ອມ຺ເຫ ທິໂຊ ນ ປາເລຕິ, ເຕນ ປກ຺ຂີ ນ ຜນ຺ທຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນຎ຺ຎາຍາຕິ ອຊານິຕ຺ວາ. ອມ຺ເຫ ທິໂຊ ນ ປາເລຕີຕິ ເອສ ທິໂຊ ອມ຺ເຫ ນ ຣກ຺ຂຕິ ນ ໂຄປາຍຕິ, ‘‘ກຕຣໍ ນຸ ໂຂ ເອເຕສຸ ກພຬໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປຘາເຣຕິ. ເຕນ ປກ຺ຂີ ນ ຜນ຺ທຕີຕິ ເຕນາຍໍ ສກຸໂຓ ນ ຜນ຺ທຕິ ນ ຈລຕີຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ມຈ຺ຉຄໂຓ ອຸທກໍ ໂຂເຠຕ຺ວາ ພກໍ ປລາເປສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພໂກ ກຸຫໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ມຈ຺ຉຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ພກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໒໓໗] ໗. ສາເກຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ໂກ ນຸ ໂຂ ຠຄວາ ເຫຕູຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ສາເກຕໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສາເກຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ປເນຕ຺ຖ ອຕີຕມ຺ປິ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ເຫຏ຺ຐາ ເອກກນິປາເຕ (ຊາ. ອຏ຺ຐ. ໑.໑.ສາເກຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ) ກຖິຕເມວ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ປນ ວິຫາຣໍ ຄຕກາເລ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ສິເນໂຫ ນາເມສ, ຠນ຺ເຕ, ກຖໍ ປຕິຏ຺ຐາຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫໍສຸ –

໑໗໓.

‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ຠຄວາ ເຫຕຸ, ເອກຈ຺ເຈ ອິຘ ປຸຄ຺ຄເລ;

ອຕີວ ຫທຍໍ ນິພ຺ພາຕິ, ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈາປິ ປສີທຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂກ ນຸ ໂຂ ເຫຕຸ, ເຍນ ອິເຘກຈ຺ເຈ ປຸຄ຺ຄເລ ທິຏ຺ຐມຕ຺ເຕເຍວ ຫທຍໍ ອຕິວິຍ ນິພ຺ພາຕິ, ສຸວາສິຕສ຺ສ ສີຕສ຺ສ ອຸທກສ຺ສ ຆຏສຫສ຺ເສນ ປຣິສິຕ຺ຕໍ ວິຍ ສີຕລໍ ໂຫຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ນ ນິພ຺ພາຕິ. ເອກຈ຺ເຈ ທິຏ຺ຐມຕ຺ເຕເຍວ ຈິຕ຺ຕໍ ປສີທຕິ, ມຸທຸ ໂຫຕິ, ເປມວເສນ ອລ຺ລີຍຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ນ ອລ຺ລີຍຕີຕິ.

ອຖ ເນສໍ ສຕ຺ຖາ ເປມກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໔.

‘‘ປຸພ຺ເພວ ສນ຺ນິວາເສນ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຫິເຕນ ວາ;

ເອວໍ ຕໍ ຊາຍເຕ ເປມໍ, ອຸປ຺ປລໍວ ຍໂຖທເກ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຠິກ຺ຂເວ, ເປມໍ ນາເມຕໍ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ຊາຍຕິ, ປຸຣິມຠເວ ມາຕາ ວາ ປິຕາ ວາ ປຸຕ຺ໂຕ ວາ ຘີຕາ ວາ ຠາຕາ ວາ ຠຄິນີ ວາ ປຕິ ວາ ຠຣິຍາ ວາ ສຫາໂຍ ວາ ມິຕ຺ໂຕ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ໂຍ ເຍນ ສທ຺ຘິໍ ເອກຏ຺ຐາເນ ວຸຕ຺ຖປຸພ຺ໂພ, ຕສ຺ສ ອິມິນາ ປຸພ຺ເພວ ສນ຺ນິວາເສນ ຠວນ຺ຕເຣປິ ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕ ໂສ ສິເນໂຫ ນ ວິຊຫຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ກເຕນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຫິເຕນ ວາ ເອວໍ ຕໍ ຊາຍເຕ ເປມໍ, ອິເມຫິ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ເປມໍ ນາມ ຊາຍຕິ. ຍຖາ ກິໍ? ອຸປ຺ປລໍວ ຍໂຖທເກຕິ. ວາ-ກາຣສ຺ສ ຣສ຺ສຕ຺ຕໍ ກຕໍ. ສມຸຈ຺ຈຍຕ຺ເຖ ເຈສ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ອຸປ຺ປລຎ຺ຈ ເສສໍ ຊລຊປຸປ຺ຜຎ຺ຈ ຍຖາ ອຸທເກ ຊາຍມານໍ ທ຺ເວ ກາຣຓານິ ນິສ຺ສາຍ ຊາຍຕິ ອຸທກຎ຺ເຈວ ກລລຎ຺ຈ, ຕຖາ ເອເຕຫິ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ເປມໍ ຊາຍຕີຕິ ເອວເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ຈ ອິເມ ທ຺ເວ ຊນາ ອເຫສຸໍ, ປຸຕ຺ໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສາເກຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໒໓໘] ໘. ເອກປທຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອິງ຺ຆ ເອກປທໍ, ຕາຕາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິວາສີ ກິເຣສ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ, ອຖສ຺ສ ເອກທິວສໍ ອງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ ປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖສ຺ສ ທ຺ວາຣໍ ນາມ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ‘‘ພຸທ຺ຘວິສໂຍ ເອສ ປຎ຺ໂຫ, ນ ຕໍ ອຎ຺ໂຎ ກເຖຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ເມ ທາຣໂກ ອູຣຸມ຺ຫິ ນິສິນ຺ໂນ ອຕ຺ຖສ຺ສ ທ຺ວາຣໍ ນາມ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ, ອຫໍ ຕໍ ອຊານນ຺ໂຕ ອິຘາຄໂຕ, ກເຖຖ, ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ປຎ຺ຫ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ, ອຸປາສກ, ອຍໍ ທາຣໂກ ອິທາເນວ ອຕ຺ຖຄເວສໂກ, ປຸພ຺ເພປິ ອຕ຺ຖຄເວສໂກວ ຫຸຕ຺ວາ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ປຓ຺ຑິເຕ ປຸຈ຺ຉິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິສ຺ສ ກເຖສຸໍ, ຠວສງ຺ເຂປຄຕຕ຺ຕາ ປນ ນ ສລ຺ລກ຺ເຂສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ເສຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ ລຠິ. ອຖສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ທຫໂຣ ກຸມາໂຣ ອູຣຸມ຺ຫິ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ມຍ຺ຫໍ ເອກປທໍ ອເນກຕ຺ຖນິສ຺ສິຕໍ ເອກໍ ກາຣຓໍ ກເຖຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໕.

‘‘ອິງ຺ຆ ເອກປທໍ ຕາຕ, ອເນກຕ຺ຖປທສ຺ສິຕໍ;

ກິຎ຺ຈິ ສງ຺ຄາຫິກໍ ພ຺ຣູສິ, ເຍນຕ຺ເຖ ສາຘເຍມເສ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິງ຺ຆາຕິ ຍາຈນຕ຺ເຖ ໂຈທນຕ຺ເຖ ວາ ນິປາໂຕ. ເອກປທນ຺ຕິ ເອກໍ ກາຣຓປທໍ, ເອກໍ ກາຣຓູປສຎ຺ຫິຕໍ ວາ ພ຺ຍຎ຺ຊນປທໍ. ອເນກຕ຺ຖປທສ຺ສິຕນ຺ຕິ ອເນການິ ອຕ຺ຖປທານິ ກາຣຓປທານິ ນິສ຺ສິຕໍ. ກິຎ຺ຈິ ສງ຺ຄາຫິກໍ ພ຺ຣູສີຕິ ກິຎ຺ຈິ ເອກປທໍ ພຫູນໍ ປທານໍ ສງ຺ຄາຫິກໍ ພ຺ຣູຫິ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ເຍນຕ຺ເຖ ສາຘເຍມເສຕິ ເຍນ ເອເກນ ປເທນ ອເນກຕ຺ຖນິສ຺ສິເຕນ ມຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ວຸຑ຺ຒິໍ ສາເຘຍ຺ຍາມ, ຕໍ ເມ ກເຖຫີຕິ ປຸຈ຺ຉິ.

ອຖສ຺ສ ປິຕາ ກເຖນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໖.

‘‘ທກ຺ເຂຍ຺ເຍກປທໍ ຕາຕ, ອເນກຕ຺ຖປທສ຺ສິຕໍ;

ຕຎ຺ຈ ສີເລນ ສຎ຺ຎຸຕ຺ຕໍ, ຂນ຺ຕິຍາ ອຸປປາທິຕໍ;

ອລໍ ມິຕ຺ເຕ ສຸຂາເປຕຸໍ, ອມິຕ຺ຕານໍ ທຸຂາຍ ຈາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທກ຺ເຂຍ຺ເຍກປທນ຺ຕິ ທກ຺ເຂຍ຺ຍໍ ເອກປທໍ. ທກ຺ເຂຍ຺ຍໍ ນາມ ລາຠຸປ຺ປາທກສ຺ສ ເຉກສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ ຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ວີຣິຍໍ. ອເນກຕ຺ຖປທສ຺ສິຕນ຺ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ວີຣິຍໍ ອເນເກຫິ ອຕ຺ຖປເທຫິ ນິສ຺ສິຕໍ. ກຕເຣຫີຕິ? ສີລາທີຫິ. ເຕເນວ ‘‘ຕຎ຺ຈ ສີເລນ ສຎ຺ຎຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຕຎ຺ຈ ປເນຕໍ ວີຣິຍໍ ອາຈາຣສີລສມ຺ປຍຸຕ຺ຕໍ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິຍາ ອຸເປຕໍ ມິຕ຺ເຕ ສຸຂາເປຕຸໍ ອມິຕ຺ຕານຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂາຍ ອລໍ ສມຕ຺ຖໍ. ໂກ ຫິ ນາມ ລາຠຸປ຺ປາທກຎາຓສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກຸສລວີຣິຍສມນ຺ນາຄໂຕ ອາຈາຣຂນ຺ຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ມິຕ຺ເຕ ສຸຂາເປຕຸໍ, ອມິຕ຺ເຕ ວາ ທຸກ຺ຂາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຫໍ ກເຖສິ. ໂສປິ ປິຕຸ ກຖິຕນເຍເນວ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖໍ ສາເຘຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ປິຕາປຸຕ຺ຕາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ‘‘ຕທາ ປຸຕ຺ໂຕ ອຍເມວ ປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ເອກປທຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໒໓໙] ໙. ຫຣິຕມຓ຺ຑູກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອາສີວິສມ຺ປິ ມໍ ສນ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂກສລຣາຊສ຺ສ ຫິ ປິຕາ ມຫາໂກສໂລ ພິມ຺ພິສາຣຣຎ຺ໂຎ ຘີຕຣໍ ທທມາໂນ ຘີຕຸ ນ຺ຫານມູລໍ ກາສິຄາມກໍ ນາມ ອທາສິ. ສາ ອຊາຕສຕ຺ຕຸນາ ປິຕຸຆາຕກກມ຺ເມ ກເຕ ຣຎ຺ໂຎ ສິເນເຫນ ນຈິຣສ຺ເສວ ກາລມກາສິ. ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ມາຕຣິ ກາລກຕາຍປິ ຕໍ ຄາມໍ ຠຸຎ຺ຊເຕວ. ໂກສລຣາຊາ ‘‘ປິຕຸຆາຕກສ຺ສ ໂຈຣສ຺ສ ມມ ກຸລສນ຺ຕກໍ ຄາມໍ ນ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌຕິ. ກທາຈິ ມາຕຸລສ຺ສ ຊໂຍ ໂຫຕິ, ກທາຈິ ຠາຄິເນຍ຺ຍສ຺ສ. ຍທາ ປນ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ຊິນາຕິ, ຕທາ ໂສມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ຣເຖ ຘຊໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ຍເສນ ນຄຣໍ ປວິສຕິ. ຍທາ ປນ ປຣາຊຍຕິ, ຕທາ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ກຎ຺ຈິ ອຊານາເປຕ຺ວາວ ປວິສຕິ. ອເຖກທິວສໍ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ມາຕຸລໍ ຊິນິຕ຺ວາ ຕຸສ຺ສຕິ, ປຣາຊິໂຕ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ຊິນິຕ຺ວາ ຕຸສ຺ສຕິ, ປຣາຊິໂຕ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນີລມຓ຺ຑູກໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕທາ ມນຸສ຺ສາ ນທີກນ຺ທຣາທີສຸ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ມຈ຺ເຉ ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ກຸມີນານິ ໂອຑ຺ເຑສຸໍ. ເອກສ຺ມິໍ ກຸມີເນ ພຫູ ມຈ຺ຉາ ປວິສິໍສຸ. ອເຖໂກ ອຸທກາສີວິໂສ ມຈ຺ເຉ ຂາທນ຺ໂຕ ຕໍ ກຸມີນໍ ປາວິສິ, ພຫູ ມຈ຺ຉາ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ຂາທນ຺ຕາ ເອກໂລຫິຕໍ ອກໍສຸ. ໂສ ປຏິສຣຓໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ກຸມີນມຸເຂນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຸທກປຣິຍນ຺ເຕ ນິປຊ຺ຊິ. ນີລມຓ຺ຑູໂກປິ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ກຸມີນສູລມຕ຺ຖເກ ນິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອາສີວິໂສ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐານໍ ອລຠນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ນິປນ຺ນໍ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ ນີລມຓ຺ຑູກ, ອິເມສໍ ມຈ຺ຉານໍ ກິຣິຍາ ຣຸຈ຺ຈຕິ ຕຸຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໗.

‘‘ອາສີວິສມ຺ປິ ມໍ ສນ຺ຕໍ, ປວິຏ຺ຐໍ ກຸມິນາມຸຂໍ;

ຣຸຈ຺ຈເຕ ຫຣິຕາມາຕາ, ຍໍ ມໍ ຂາທນ຺ຕິ ມຈ຺ຉກາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາສີວິສມ຺ປິ ມໍ ສນ຺ຕນ຺ຕິ ມໍ ອາຄຕວິສໍ ສມານໍ. ຣຸຈ຺ຈເຕ ຫຣິຕາມາຕາ, ຍໍ ມໍ ຂາທນ຺ຕິ ມຈ຺ຉກາຕິ ເອຕໍ ຕວ ຣຸຈ຺ຈຕິ ຫຣິຕມຓ຺ຑູກປຸຕ຺ຕາຕິ ວທຕິ.

ອຖ ນໍ ຫຣິຕມຓ຺ຑູໂກ ‘‘ອາມ, ສມ຺ມ, ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍກາຣຓາ’’ຕິ? ‘‘ສເຈ ຕ຺ວມ຺ປິ ຕວ ປເທສໍ ອາຄເຕ ມຈ຺ເຉ ຂາທສິ, ມຈ຺ຉາປິ ອຕ຺ຕໂນ ປເທສໍ ອາຄຕໍ ຕໍ ຂາທນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ວິສເຍ ປເທເສ ໂຄຈຣຠູມິຍໍ ອພລວາ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໘.

‘‘ວິລຸມ຺ປເຕວ ປຸຣິໂສ, ຍາວສ຺ສ ອຸປກປ຺ປຕິ;

ຍທາ ຈຎ຺ເຎ ວິລຸມ຺ປນ຺ຕິ, ໂສ ວິລຸຕ຺ໂຕ ວິລຸມ຺ປຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິລຸມ຺ປເຕວ ປຸຣິໂສ, ຍາວສ຺ສ ອຸປກປ຺ປຕີຕິ ຍາວ ອສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອິສ຺ສຣິຍໍ ອຸປກປ຺ປຕິ ອິຊ຺ຌຕິ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕາວ ໂສ ອຎ຺ຎໍ ວິລຸມ຺ປຕິເຍວ. ‘‘ຍາວ ໂສ ອຸປກປ຺ປຕີ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຍຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ໂສ ປຸຣິໂສ ສກ຺ໂກຕິ ວິລຸມ຺ປິຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍທາ ຈຎ຺ເຎ ວິລຸມ຺ປນ຺ຕີຕິ ຍທາ ຈ ອຎ຺ເຎ ອິສ຺ສຣາ ຫຸຕ຺ວາ ວິລຸມ຺ປນ຺ຕິ. ໂສ ວິລຸຕ຺ໂຕ ວິລຸມ຺ປຕີຕິ ອຖ ໂສ ວິລຸມ຺ປໂກ ອຎ຺ເຎຫິ ວິລຸມ຺ປຕິ. ‘‘ວິລຸມ຺ປເຕ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມວຕ຺ໂຖ. ‘‘ວິລຸມ຺ປນ’’ນ຺ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ, ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ນ ສເມຕິ. ເອວໍ ‘‘ວິລຸມ຺ປໂກ ປຸນ ວິລຸມ຺ປໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ອຑ຺ເຑ ວິນິຈ຺ຉິເຕ ອຸທກາສີວິສສ຺ສ ທຸພ຺ພລຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມຈ຺ຉຄຓາ ກຸມີນມຸຂາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນໍ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ປກ຺ກມຸໍ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອຸທກາສີວິໂສ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ອໂຫສິ, ນີລມຓ຺ຑູໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຫຣິຕມຓ຺ຑູກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໒໔໐] ໑໐. ມຫາປິງ຺ຄລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສພ຺ໂພ ຊໂນຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເທວທຕ຺ເຕ ສຕ຺ຖຣິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນວມາສຈ຺ຈເຍນ ເຊຕວນທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ປຖວິຍໍ ນິມຸຄ຺ເຄ ເຊຕວນວາສິໂນ ຈ ສກລຣຏ຺ຐວາສິໂນ ຈ ‘‘ພຸທ຺ຘປຏິກຓ຺ຏໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ ປຖວິຍາ ຄິລິໂຕ, ນິຫຕປຈ຺ຈາມິຕ຺ໂຕ ທານິ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຊາໂຕ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ຐາ ອເຫສຸໍ. ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປຣມ຺ປຣໂຆເສນ ສກລຊມ຺ພຸທີປວາສິໂນ ຍກ຺ຂຠູຕເທວຄຓາ ຈ ຕຸຏ຺ຐຫຏ຺ຐາ ເອວ ອເຫສຸໍ. ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ເຕ ປຖວິຍໍ ນິມຸຄ຺ເຄ ‘ພຸທ຺ຘປຏິກຓ຺ຏໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ ປຖວິຍາ ຄິລິໂຕ’ຕິ ມຫາຊໂນ ອຕ຺ຕມໂນ ຊາໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ເທວທຕ຺ເຕ ມເຕ ມຫາຊໂນ ຕຸສ຺ສຕິ ເຈວ ຫສຕິ ຈ, ປຸພ຺ເພປິ ຕຸສ຺ສິ ເຈວ ຫສິ ຈາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ມຫາປິງ຺ຄໂລ ນາມ ຣາຊາ ອຘມ຺ເມນ ວິສເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ຉນ຺ທາທິວເສນ ປາປກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ທຓ຺ຑພລິຊງ຺ຆກຫາປຓາທິຄ຺ຄຫເຓນ ອຸຈ຺ຉຸຍນ຺ເຕ ອຸຈ຺ຉຸໍ ວິຍ ມຫາຊນໍ ປີເຬສິ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ ສາຫສິໂກ, ປເຣສຸ ອນຸທ຺ທຍາມຕ຺ຕມ຺ປິ ນາມສ຺ສ ນຕ຺ຖິ, ເຄເຫ ອິຕ຺ຖີນມ຺ປິ ປຸຕ຺ຕຘີຕານມ຺ປິ ອມຈ຺ຈພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາທີນມ຺ປິ ອປ຺ປິໂຍ ອມນາໂປ, ອກ຺ຂິມ຺ຫິ ປຕິຕຣຊໍ ວິຍ, ຠຕ຺ຕປິຓ຺ເຑ ສກ຺ຂຣາ ວິຍ, ປຓ຺ຫິໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປວິຏ຺ຐກຓ຺ຏໂກ ວິຍ ຈ ອໂຫສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມຫາປິງ຺ຄລສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ມຫາປິງ຺ຄໂລ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ກາລມກາສິ. ຕສ຺ມິໍ ກາລກເຕ ສກລພາຣາຓສິວາສິໂນ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ມຫາຫສິຕໍ ຫສິຕ຺ວາ ທາຣູນໍ ສກຏສຫສ຺ເສນ ມຫາປິງ຺ຄລໍ ຌາເປຕ຺ວາ ອເນເກຫິ ຆຏສຫສ຺ເສຫິ ອາຬາຫນໍ ນິພ຺ພາເປຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຣຊ຺ເຊ ອຠິສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ‘‘ຘມ຺ມິໂກ ໂນ ຣາຊາ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ນຄເຣ ອຸສ຺ສວເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ສມຸສ຺ສິຕຘຊປຏາກໍ ນຄຣໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ທ຺ວາເຣ ມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓລາຊກຸສຸມມຓ຺ຑິຕຕເລສຸ ອລງ຺ກຕມຓ຺ຑເປສຸ ນິສີທິຕ຺ວາ ຂາທິໍສຸ ເຈວ ປິວິໍສຸ ຈ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ອລງ຺ກເຕ ມຫາຕເລ ສມຸສ຺ສິຕເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕສ຺ສ ປລ຺ລງ຺ກວຣສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ມຫາຍສໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ອມຈ຺ຈາ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິຣຏ຺ຐິກໂທວາຣິກາທໂຍ ຈ ຣາຊານໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ອເຖໂກ ໂທວາຣິໂກ ນາຕິທູເຣ ຐຕ຺ວາ ອສ຺ສສນ຺ໂຕ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ປໂຣທິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ ໂທວາຣິກ, ມມ ປິຕຣິ ກາລກເຕ ສພ຺ເພ ຕຸຏ຺ຐປຫຏ຺ຐາ ອຸສ຺ສວໍ ກີຬນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ປນ ໂຣທມາໂນ ຐິໂຕ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ມມ ປິຕາ ຕເວວ ປິໂຍ ອໂຫສິ ມນາໂປ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໙.

‘‘ສພ຺ໂພ ຊໂນ ຫິໍສິໂຕ ປິງ຺ຄເລນ, ຕສ຺ມິໍ ມເຕ ປຈ຺ຈຍາ ເວທຍນ຺ຕິ;

ປິໂຍ ນຸ ເຕ ອາສິ ອກຓ຺ຫເນຕ຺ໂຕ, ກສ຺ມາ ນຸ ຕ຺ວໍ ໂຣທສິ ທ຺ວາຣປາລາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຫິໍສິໂຕຕິ ນານປ຺ປກາເຣຫິ ທຓ຺ຑພລິອາທີຫິ ປີຬິໂຕ. ປິງ຺ຄເລນາຕິ ປິງ຺ຄລກ຺ເຂນ. ຕສ຺ສ ກິຣ ທ຺ເວປິ ອກ຺ຂີນິ ນິພ຺ພິທ຺ຘປິງ຺ຄລານິ ພິຬາຣກ຺ຂິວຓ຺ຓານິ ອເຫສຸໍ, ເຕເນວສ຺ສ ‘‘ປິງ຺ຄໂລ’’ຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ປຈ຺ຈຍາ ເວທຍນ຺ຕີຕິ ປີຕິໂຍ ປເວທຍນ຺ຕິ. ອກຓ຺ຫເນຕ຺ໂຕຕິ ປິງ຺ຄລເນຕ຺ໂຕ. ກສ຺ມາ ນຸ ຕ຺ວນ຺ຕິ ເກນ ນຸ ກາຣເຓນ ຕ຺ວໍ ໂຣທສິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ກສ຺ມາ ຕຸວ’’ນ຺ຕິ ປາໂຐ.

ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນາຫໍ, ມຫາຣາຊ, ‘ມຫາປິງ຺ຄໂລ ມໂຕ’ຕິ ໂສເກນ ໂຣທາມິ, ສີສສ຺ສ ເມ ສຸຂໍ ຊາຕໍ. ປິງ຺ຄລຣາຊາ ຫິ ປາສາທາ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ຈ ອາໂຣຫນ຺ໂຕ ຈ ກມ຺ມາຣມຸຏ຺ຐິກາຍ ປຫຣນ຺ໂຕ ວິຍ ມຍ຺ຫໍ ສີເສ ອຏ຺ຐຏ຺ຐ ຂຏເກ ເທຕິ, ໂສ ປຣໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ມມ ສີເສ ທທມາໂນ ວິຍ ນິຣຍປາລານມ຺ປິ ຍມສ຺ສປິ ສີເລ ຂຏເກ ທສ຺ສຕິ, ອຖ ນໍ ເຕ ‘ອຕິວິຍ ອຍໍ ອມ຺ເຫ ພາຘຕີ’ຕິ ປຸນ ອິເຘວ ອາເນຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ອຖ ເມ ໂສ ປຸນປິ ສີເສ ຂຏເກ ທເທຍ຺ຍາຕິ ຠເຍນາຫໍ ໂຣທາມີ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໘໐.

‘‘ນ ເມ ປິໂຍ ອາສິ ອກຓ຺ຫເນຕ຺ໂຕ, ຠາຍາມິ ປຈ຺ຈາຄມນາຍ ຕສ຺ສ;

ອິໂຕ ຄໂຕ ຫິໍເສຍ຺ຍ ມຈ຺ຈຸຣາຊໍ, ໂສ ຫິໍສິໂຕ ອາເນຍ຺ຍ ປຸນ ອິຘາ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ໂສ ຣາຊາ ທາຣູນໍ ວາຫສຫສ຺ເສນ ທຑ຺ໂຒ ອຸທກຆຏສເຕຫິ ສິຕ຺ໂຕ, ສາປິສ຺ສ ອາຬາຫນຠູມິ ສມນ຺ຕໂຕ ຂຕາ, ປກຕິຍາປິ ຈ ປຣໂລກໍ ຄຕາ ນາມ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຕິວສາ ປຸນ ເຕເນວ ສຣີເຣນ ນາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມາ ຕ຺ວໍ ຠາຍີ’’ຕິ ຕໍ ສມສ຺ສາເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໘໑.

‘‘ທຑ຺ໂຒ ວາຫສຫສ຺ເສຫິ, ສິຕ຺ໂຕ ຆຏສເຕຫິ ໂສ;

ປຣິກ຺ຂຕາ ຈ ສາ ຠູມິ, ມາ ຠາຍິ ນາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂທວາຣິໂກ ອສ຺ສາສໍ ປຏິລຠິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມຫາປິງ຺ຄໂລ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ປຸຕ຺ໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມຫາປິງ຺ຄລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ອຸປາຫນວຄ຺ໂຄ ນວໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ອຸປາຫນໍ ວີຓາຖູຓໍ, ວິກຓ຺ຓກໍ ອສິຕາຠຸ;

ວຈ຺ຉນຂໍ ພກຎ຺ເຈວ, ສາເກຕຎ຺ຈ ເອກປທໍ;

ຫຣິຕມາຕຸ ປິງ຺ຄລໍ.

໑໐. ສິງ຺ຄາລວຄ຺ໂຄ

[໒໔໑] ໑. ສພ຺ພທາຐຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສິງ຺ຄາໂລ ມານຕ຺ຖທ຺ໂຘຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເທວທຕ຺ໂຕ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ປສາເທຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາທິຕໍ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ນາຬາຄິຣິປໂຍຊເນ ປາຏິຫາຣິຍສ຺ສ ທິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ສ ໂສ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອິທາເນວ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ອນ຺ຕຣຘາເປຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ອນ຺ຕຣຘາເປສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຸໂຣຫິໂຕ ອໂຫສິ ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນຎ຺ຈ ສິປ຺ປານໍ ປາຣໍ ຄໂຕ. ໂສ ປຖວີຊຍມນ຺ຕໍ ນາມ ຊານາຕິ. ປຖວີຊຍມນ຺ໂຕຕິ ອາວຏ຺ຏນມນ຺ໂຕ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອເຖກທິວສໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຕໍ ມນ຺ຕໍ ສຊ຺ຌາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກສ຺ມິໍ ອງ຺ຄຓຏ຺ຐາເນ ປິຏ຺ຐິປາສາເຓ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຊ຺ຌາຍມກາສິ. ຕໍ ກິຣ ມນ຺ຕໍ ອຎ຺ຎວິຫິຕໍ ຘິຕິວິຣຫິຕໍ ສາເວຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາ ນໍ ໂສ ຕຖາຣູເປ ຐາເນ ສຊ຺ຌາຍຕິ. ອຖສ຺ສ ສຊ຺ຌາຍນກາເລ ເອໂກ ສິງ຺ຄາໂລ ເອກສ຺ມິໍ ພິເລ ນິປນ຺ໂນ ຕໍ ມນ຺ຕໍ ສຸຕ຺ວາວ ປຄຸຓມກາສິ. ໂສ ກິຣ ອນນ຺ຕຣາຕີເຕ ອຕ຺ຕຠາເວ ປຄຸຓປຖວີຊຍມນ຺ໂຕ ເອໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຊ຺ຌາຍໍ ກຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ປຄຸໂຓ ວຕ ເມ ອຍໍ ມນ຺ໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ສິງ຺ຄາໂລ ພິລາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຍໍ ມນ຺ໂຕ ຕຍາປິ ມເມວ ປຄຸຓຕໂຣ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປລາຍິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ສິງ຺ຄາໂລ ມຫນ຺ຕໍ ອກຸສລໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ‘‘ຄຓ຺ຫຖ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ໂຖກໍ ອນຸພນ຺ຘິ. ສິງ຺ຄາໂລ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປາວິສິ.

ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ສິງ຺ຄາລິໍ ໂຖກໍ ສຣີເຣ ຑໍສິ, ‘‘ກິໍ, ສາມີ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຊານາສິ ນ ຊານາສີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ‘‘ອາມ, ຊານາມີ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ໂສ ປຖວີຊຍມນ຺ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອເນການິ ສິງ຺ຄາລສຕານິ ອາຓາເປຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສສີຫພ຺ຍຄ຺ຆສູກຣມິຄາທໂຍ ຈຕຸປ຺ປເທ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ອກາສິ. ກຕ຺ວາ ຈ ປນ ສພ຺ພທາໂຐ ນາມ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ເອກໍ ສິງ຺ຄາລິໍ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ອກາສິ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ຫຕ຺ຖີນໍ ປິຏ຺ເຐ ສີໂຫ ຕິຏ຺ຐຕິ, ສີຫປິຏ຺ເຐ ສພ຺ພທາໂຐ ສິງ຺ຄາໂລ ຣາຊາ ສິງ຺ຄາລິຍາ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ສທ຺ຘິໍ ນິສີທຕິ, ມຫນ຺ໂຕ ຍໂສ ອໂຫສິ. ໂສ ຍສມຫນ຺ເຕນ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມານໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘‘ພາຣາຓສິຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສພ຺ພຈຕຸປ຺ປທປຣິວຸໂຕ ພາຣາຓສິຍາ ອວິທູຣຏ຺ຐານໍ ສມ຺ປາປຸຓິ, ປຣິສາ ທ຺ວາທສໂຍຊນາ ອໂຫສິ. ໂສ ອວິທູເຣ ຐິໂຕເຍວ ‘‘ຣຊ຺ຊໍ ວາ ເທຕຸ, ຍຸທ຺ຘໍ ວາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ສາສນໍ ເປເສສິ. ພາຣາຓສິວາສິໂນ ຠີຕຕສິຕາ ນຄຣທ຺ວາຣານິ ປິທຫິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ມາ ຠາຍິ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພທາຐສິງ຺ຄາເລນ ສທ຺ຘິໍ ຍຸທ຺ຘໍ ມມ ຠາໂຣ, ຐເປຕ຺ວາ ມໍ ອຎ຺ໂຎ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຣາຊານຎ຺ຈ ນາຄເຣ ຈ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ‘‘ກິນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ນຸ ໂຂ ສພ຺ພທາໂຐ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫສ຺ສຕິ, ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ຕາວ ນ’’ນ຺ຕິ ທ຺ວາຣຏ຺ຏາລກໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ ສພ຺ພທາຐ, ກິນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ອິມໍ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສີຫນາທໍ ນທາເປຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ສທ຺ເທນ ສນ຺ຕາເສຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຕ຺ເຖຕ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ອຏ຺ຏາລກາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ‘‘ສກລທ຺ວາທສໂຍຊນິກພາຣາຓສິນຄຣວາສິໂນ ກຓ຺ຓຈ຺ຉິທ຺ທານິ ມາສປິຏ຺ເຐນ ລຎ຺ຊນ຺ຕູ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ. ມຫາຊໂນ ເຠຣິຍາ ອາຓໍ ສຸຕ຺ວາ ອນ຺ຕມໂສ ພິຬາເລ ອຸປາທາຍ ສພ຺ພຈຕຸປ຺ປທານຎ຺ເຈວ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ກຓ຺ຓຈ຺ຉິທ຺ທານິ ຍຖາ ປຣສ຺ສ ສທ຺ທໍ ໂສຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ເອວໍ ມາສປິຏ຺ເຐນ ລຎ຺ຊິ.

ອຖ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸນ ອຏ຺ຏາລກໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ພທາຐາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ? ‘‘ອິມໍ ຣຊ຺ຊໍ ກິນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ສີຫນາທໍ ນທາເປຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສ ຕາເສຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ສີຫນາທໍ ນທາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ. ຊາຕິສມ຺ປນ຺ນາ ຫິ ສຸຣຕ຺ຕຫຕ຺ຖປາທາ ເກສຣສີຫຣາຊາໂນ ຕາທິສສ຺ສ ຊຣສິງ຺ຄາລສ຺ສ ອາຓໍ ນ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ສິງ຺ຄາໂລ ມານຕ຺ຖທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ເຎ ຕາວ ສີຫາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ, ຍສ຺ສາຫໍ ປິຏ຺ເຐ ນິສິນ຺ໂນ, ຕຎ຺ເຎວ ນທາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ເຕນ ຫິ ນທາເປຫິ, ຍທິ ສກ຺ໂກສີ’’ຕິ. ໂສ ຍສ຺ມິໍ ສີເຫ ນິສິນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ‘‘ນທາຫີ’’ຕິ ປາເທນ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ. ສີໂຫ ຫຕ຺ຖິກຸມ຺ເຠ ມຸຂໍ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອປ຺ປຏິວຕ຺ຕິຍໍ ສີຫນາທໍ ນທິ. ຫຕ຺ຖີ ສນ຺ຕາສປ຺ປຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສິງ຺ຄາລໍ ປາທມູເລ ປາເຕຕ຺ວາ ປາເທນສ຺ສ ສີສໍ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ອກໍສຸ, ສພ຺ພທາໂຐ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ. ເຕປິ ຫຕ຺ຖີ ສີຫນາທໍ ສຸຕ຺ວາ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ໂອວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິໍສຸ, ຐເປຕ຺ວາ ສີເຫ ເສສາປິ ມິຄສູກຣາທໂຍ ສສພິຬາຣປຣິໂຍສານາ ສພ຺ເພ ຈຕຸປ຺ປາທາ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ສີຫາ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິໍສຸ, ທ຺ວາທສໂຍຊນິໂກ ມໍສຣາສິ ອໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຏ຺ຏາລກາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນຄຣທ຺ວາຣານິ ວິວຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ເພ ອຕ຺ຕໂນ ກຓ຺ເຓສຸ ມາສປິຏ຺ຐໍ ອປເນຕ຺ວາ ມໍສຕ຺ຖິກາ ມໍສໍ ອາຫຣນ຺ຕູ’’ຕິ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ. ມນຸສ຺ສາ ອລ຺ລມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ເສສໍ ສຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ວລ຺ລູຣມກໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ກາເລ ວລ຺ລູຣກຣຓໍ ອຸທປາທີຕິ ວທນ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອິມາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ –

໑໘໒.

‘‘ສິງ຺ຄາໂລ ມານຕ຺ຖທ຺ໂຘ ຈ, ປຣິວາເຣນ ອຕ຺ຖິໂກ;

ປາປຸຓິ ມຫຕິໍ ຠູມິໍ, ຣາຊາສິ ສພ຺ພທາຐິນໍ.

໑໘໓.

‘‘ເອວເມວ ມນຸສ຺ເສສຸ, ໂຍ ໂຫຕິ ປຣິວາຣວາ;

ໂສ ຫິ ຕຕ຺ຖ ມຫາ ໂຫຕິ, ສິງ຺ຄາໂລ ວິຍ ທາຐິນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມານຕ຺ຖທ຺ໂຘຕິ ປຣິວາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ມາເນນ ຖທ຺ໂຘ. ປຣິວາເຣນ ອຕ຺ຖິໂກຕິ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ປຣິວາເຣນ ອຕ຺ຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ. ມຫຕິໍ ຠູມິນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ. ຣາຊາສິ ສພ຺ພທາຐິນນ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ທາຐີນໍ ຣາຊາ ອາສິ. ໂສ ຫິ ຕຕ຺ຖ ມຫາ ໂຫຕີຕິ ໂສ ປຣິວາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ປຸຣິໂສ ເຕສຸ ປຣິວາເຣສຸ ມຫາ ນາມ ໂຫຕິ. ສິງ຺ຄາໂລ ວິຍ ທາຐິນນ຺ຕິ ຍຖາ ສິງ຺ຄາໂລ ທາຐີນໍ ມຫາ ອໂຫສິ, ເອວໍ ມຫາ ໂຫຕິ, ອຖ ໂສ ສິງ຺ຄາໂລ ວິຍ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໍ ປຣິວາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ວິນາສໍ ປາປຸຓາຕີຕິ.

‘‘ຕທາ ສິງ຺ຄາໂລ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ປຸໂຣຫິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສພ຺ພທາຐຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໒໔໒] ໒. ສຸນຂຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ພາໂລ ວຕາຍໍ ສຸນໂຂຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອມ຺ພຓໂກຏ຺ຐເກ ອາສນສາລາຍ ຠຕ຺ຕຠຸຎ຺ຊນສຸນຂໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕໍ ກິຣ ຊາຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປານີຍຫາຣກາ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ໂປເສສຸໍ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ຕຕ຺ຖ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ຖູລສຣີໂຣ ອໂຫສິ. ອເຖກທິວສໍ ເອໂກ ຄາມວາສີ ປຸຣິໂສ ຕໍ ຐານໍ ປຕ຺ໂຕ ສຸນຂໍ ທິສ຺ວາ ປານີຍຫາຣການໍ ອຸຕ຺ຕຣິສາຏກຎ຺ຈ ກຫາປຓຎ຺ຈ ທຕ຺ວາ ຄທ຺ທູເລນ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ປກ຺ກາມິ. ໂສ ຄເຫຕ຺ວາ ນີຍມາໂນ ນ ວສ຺ສິ, ທິນ຺ນໍ ທິນ຺ນໍ ຂາທນ຺ໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ປຈ຺ຉໂຕ ອຄມາສິ. ອຖ ໂສ ປຸຣິໂສ ‘‘ອຍໍ ອິທານິ ມໍ ປິຍາຍຕີ’’ຕິ ຄທ຺ທູລໍ ໂມເຈສິ, ໂສ ວິສ຺ສຏ຺ຐມຕ຺ໂຕ ເອກເວເຄນ ອາສນສາລເມວ ຄໂຕ. ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ທິສ຺ວາ ເຕນ ຄຕກາຣຓໍ ຊານິຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອາສນສາລາຍ ສຸນໂຂ ພນ຺ຘນໂມກ຺ຂກຸສໂລ ວິສ຺ສຏ຺ຐມຕ຺ໂຕວ ປຸນ ອາຄໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ສຸນໂຂ ອິທາເນວ ພນ຺ຘນໂມກ຺ຂກຸສໂລ, ປຸພ຺ເພປິ ກຸສໂລເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ເອກສ຺ມິໍ ມຫາໂຠຄກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຆຣາວາສໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ຕທາ ພາຣາຓສິຍໍ ເອກສ຺ສ ມນຸສ຺ສສ຺ສ ສຸນໂຂ ອໂຫສິ, ໂສ ປິຓ຺ຑິຠຕ຺ຕໍ ລຠນ຺ໂຕ ຖູລສຣີໂຣ ຊາໂຕ. ອເຖໂກ ຄາມວາສີ ພາຣາຓສິໍ ອາຄໂຕ ຕໍ ສຸນຂໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ມນຸສ຺ສສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິສາຏກຎ຺ຈ ກຫາປຓຎ຺ຈ ທຕ຺ວາ ສຸນຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈມ຺ມໂຍຕ຺ເຕນ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ໂຍຕ຺ຕໂກຏິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຏວິມຸເຂ ເອກໍ ສາລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສຸນຂໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຜລເກ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ອຏວິໍ ປຏິປນ຺ໂນ ຕໍ ສຸນຂໍ ໂຍຕ຺ເຕນ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ທິສ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໘໔.

‘‘ພາໂລ ວຕາຍໍ ສຸນໂຂ, ໂຍ ວຣຕ຺ຕໍ ນ ຂາທຕິ;

ພນ຺ຘນາ ຈ ປມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍ, ອສິໂຕ ຈ ຆຣໍ ວເຊ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປມຸຎ຺ເຈຍ຺ຍາຕິ ປໂມເຈຍ຺ຍ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ອສິໂຕ ຈ ຆຣໍ ວເຊຕິ ອສິໂຕ ສຸຫິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸນໂຂ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໘໕.

‘‘ອຏ຺ຐິຕໍ ເມ ມນສ຺ມິໍ ເມ, ອໂຖ ເມ ຫທເຍ ກຕໍ;

ກາລຎ຺ຈ ປຏິກງ຺ຂາມິ, ຍາວ ປສ຺ສຸປຕູ ຊໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐິຕໍ ເມ ມນສ຺ມິໍ ເມຕິ ຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ກເຖຖ, ຕໍ ມຍາ ອຘິຏ຺ຐິຕເມວ, ມນສ຺ມິໍເຍວ ເມ ເອຕໍ. ອໂຖ ເມ ຫທເຍ ກຕນ຺ຕິ ອຖ ຈ ປນ ເມ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວຈນໍ ຫທເຍ ກຕເມວ. ກາລຎ຺ຈ ປຏິກງ຺ຂາມີຕິ ກາລໍ ປຏິມາເນມິ. ຍາວ ປສ຺ສຸປຕູ ຊໂນຕິ ຍາວາຍໍ ມຫາຊໂນ ປສຸປຕຸ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມຕຸ, ຕາວາຫໍ ກາລໍ ປຏິມາເນມິ. ອິຕຣຖາ ຫິ ‘‘ອຍໍ ສຸນໂຂ ປລາຍຕີ’’ຕິ ຣໂວ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ສພ຺ເພສໍ ສຸຕ຺ຕກາເລ ຈມ຺ມໂຍຕ຺ຕໍ ຂາທິຕ຺ວາ ປລາຍິສ຺ສາມີຕິ. ໂສ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ມຫາຊເນ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກນ຺ເຕ ໂຍຕ຺ຕໍ ຂາທິຕ຺ວາ ສຸຫິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສາມິການໍ ຆຣເມວ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສຸນໂຂວ ເອຕຣຫິ ສຸນໂຂ, ປຓ຺ຑິຕປຸຣິໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສຸນຂຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໒໔໓] ໓. ຄຸຕ຺ຕິລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສຕ຺ຕຕນ຺ຕິໍ ສຸມຘຸຣນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ກາເລ ຠິກ຺ຂູ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອາວຸໂສ ເທວທຕ຺ຕ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຕຸຍ຺ຫໍ ອາຈຣິໂຍ, ຕ຺ວໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ນິສ຺ສາຍ ຕີຓິ ປິຏການິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ ອຸປ຺ປາເທສິ, ອາຈຣິຍສ຺ສ ນາມ ປຏິສຕ຺ຕຸນາ ຠວິຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ເທວທຕ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ປນ ເມ, ອາວຸໂສ, ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອາຈຣິໂຍ, ນນຸ ມຍາ ອຕ຺ຕໂນ ພເລເນວ ຕີຓິ ປິຏການິ ອຸຄ຺ຄຫິຕານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ ຌານານິ ອຸປ຺ປາທິຕານີ’’ຕິ ອາຈຣິຍໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາສິ. ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອາຈຣິຍໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຏິສຕ຺ຕຸ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອິທາເນວ ອາຈຣິຍໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ມມ ປຏິສຕ຺ຕຸ ຫຸຕ຺ວາ ວິນາສໍ ປາປຸຓາຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ປຕ຺ໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຄນ຺ຘພ຺ພກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ‘‘ຄຸຕ຺ຕິລກຸມາໂຣ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຄນ຺ຘພ຺ພສິປ຺ເປ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ວາ ຄຸຕ຺ຕິລຄນ຺ຘພ຺ໂພ ນາມ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ອຄ຺ຄຄນ຺ຘພ຺ໂພ ອໂຫສິ. ໂສ ທາຣາຠຣຓໍ ອກຕ຺ວາ ອນ຺ເຘ ມາຕາປິຕໂຣ ໂປເສສິ. ຕທາ ພາຣາຓສິວາສິໂນ ວາຓິຊາ ວຓິຊ຺ຊາຍ ອຸຊ຺ເຊນິນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸສ຺ສເວ ຆຸຏ຺ເຐ ຉນ຺ທກໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ພຫຸໍ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນຎ຺ຈ ຂຊ຺ຊໂຠຊ຺ຊາທີນິ ຈ ອາທາຍ ກີຬນຏ຺ຐາເນ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ເວຕນໍ ທຕ຺ວາ ເອກໍ ຄນ຺ຘພ຺ພໍ ອາເນຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ອຸຊ຺ເຊນິຍໍ ມູສິໂລ ນາມ ເຊຏ຺ຐຄນ຺ຘພ຺ໂພ ໂຫຕິ, ເຕ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄນ຺ຘພ຺ພໍ ກາເຣສຸໍ.

ມູສິໂລ ວີຓໍ ວາທນ຺ໂຕ ວີຓໍ ອຸຕ຺ຕມມຸຈ຺ຉນາຍ ມຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວາເທສິ. ເຕສໍ ຄຸຕ຺ຕິລຄນ຺ຘພ຺ພສ຺ສ ຄນ຺ຘພ຺ເພ ຊາຕປຣິຈຍານໍ ຕສ຺ສ ຄນ຺ຘພ຺ພໍ ກິລຎ຺ຊກຓ຺ຑູວນໍ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາສິ, ເອໂກປິ ປຫຏ຺ຐາກາຣໍ ນ ທສ຺ເສສິ. ມູສິໂລ ເຕສຸ ຕຸຏ຺ຐາກາຣໍ ອທສ຺ເສນ຺ເຕສຸ ‘‘ອຕິຂຣໍ ກຕ຺ວາ ວາເທມິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ມຊ຺ຌິມມຸຈ຺ຉນາຍ ມຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມສເຣນ ວາເທສິ, ເຕ ຕຕ຺ຖປິ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາວ ອເຫສຸໍ. ອຖ ໂສ ‘‘ອິເມ ນ ກິຎ຺ຈິ ຊານນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ສຍມ຺ປິ ອຊານນໂກ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ຕນ຺ຕິໂຍ ສິຖິເລ ວາເທສິ, ເຕ ຕຕ຺ຖປິ ນ ກິຎ຺ຈິ ອາຫໍສຸ. ອຖ ເນ ມູສິໂລ ‘‘ອມ຺ໂຠ ວາຓິຊາ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ມຍິ ວີຓໍ ວາເທນ຺ເຕ ຕຸມ຺ເຫ ນ ຕຸສ຺ສຖາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ ວີຓໍ ວາເທສິ, ມຍຎ຺ຫິ ‘ອຍໍ ວີຓໍ ມຸຈ຺ເຉຕີ’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ອກຣິມ຺ຫາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ຕຸມ຺ເຫ ມຍາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ອາຈຣິຍໍ ຊານາຖ, ອຸທາຫຸ ອຕ຺ຕໂນ ອຊານນຠາເວນ ນ ຕຸສ຺ສຖາ’’ຕິ. ວາຓິຊາ ‘‘ພາຣາຓສິຍໍ ຄຸຕ຺ຕິລຄນ຺ຘພ຺ພສ຺ສ ວີຓາສທ຺ທໍ ສຸຕປຸພ຺ພານໍ ຕວ ວີຓາສທ຺ໂທ ອິຕ຺ຖີນໍ ທາຣເກ ໂຕສາປນສທ຺ໂທ ວິຍ ໂຫຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຫນ຺ທ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ທິນ຺ນປຣິພ຺ພຍໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫຖ, ນ ມຍ຺ຫໍ ເອເຕນຕ຺ໂຖ, ອປິຈ ໂຂ ປນ ພາຣາຓສິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ມໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄມນກາເລ ຕໍ ອາທາຍ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ‘‘ເອຕໍ ຄຸຕ຺ຕິລສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ສກສກນິເວສນໍ ອຄມິໍສຸ.

ມູສິໂລ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຊາຕິວີຓໍ ທິສ຺ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ວາເທສິ, ອຖ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ອນ຺ຘຠາເວນ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ‘‘ມູສິກາ ມຎ຺ເຎ ວີຓໍ ຂາທນ຺ຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ‘‘ສຸສູ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ມູສິໂລ ວີຓໍ ຐເປຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ກຸໂຕ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ອຸຊ຺ເຊນິໂຕ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກຫໍ ອາຈຣິໂຍ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ວິປ຺ປວຸຕ຺ໂຖ, ຕາຕ, ອຊ຺ຊ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາຄຕໍ ທິສ຺ວາ ເຕນ ກຕປຏິສນ຺ຖາໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄຕກາຣຓໍ ອາໂຣເຈສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອງ຺ຄວິຊ຺ຊາປາຐໂກ, ໂສ ຕສ຺ສ ອສປ຺ປຸຣິສຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕາຕ, ນຕ຺ຖິ ຕວ ສິປ຺ປ’’ນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິ. ໂສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕູນໍ ປາເທ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເຕ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ‘‘ສິປ຺ປໍ ເມ ທາເປຖາ’’ຕິ ຍາຈິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕາປິຕູຫິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ເຕ ອຕິກ຺ກມິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ສິປ຺ປໍ ອທາສິ. ໂສ ໂພຘິສຕ຺ເຕເນວ ສທ຺ຘິໍ ຣາຊນິເວສນໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຣາຊາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ໂກ ເອສ, ອາຈຣິຍາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອນ຺ເຕວາສິໂກ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ໂສ ອນຸກ຺ກເມນ ຣຎ຺ໂຎ ວິສ຺ສາສິໂກ ອໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອາຈຣິຍມຸຏ຺ຐິໍ ອກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຊານນນິຍາເມນ ສພ຺ພໍ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ‘‘ນິຏ຺ຐິຕໍ ເຕ, ຕາຕ, ສິປ຺ປ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສິປ຺ປໍ ປຄຸຓໍ, ອິທຎ຺ຈ ພາຣາຓສິນຄຣໍ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ອຄ຺ຄນຄຣໍ, ອາຈຣິໂຍປິ ມຫລ຺ລໂກ, ອິເຘວ ມຍາ ວສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ອາຈຣິຍໍ ອາຫ – ‘‘ອາຈຣິຍ ອຫໍ ຣາຊານໍ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອາຈຣິໂຍ ‘‘ສາຘຸ, ຕາຕ, ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ເທວໍ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ເທຍ຺ຍຘມ຺ມມສ຺ສ ຊານາຖາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໂຕ ອຸປຑ຺ຒໍ ລຠິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ມູສິລສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ມູສິໂລ ‘‘ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສມກຎ຺ເຎວ ລຠນ຺ໂຕ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ, ນ ອລຠນ຺ໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິໍກາຣຓາ’’ຕິ? ‘‘ນນຸ ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຊານນສິປ຺ປໍ ສພ຺ພໍ ຊານາມີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຊານາສີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກສ຺ມາ ມຍ຺ຫໍ ອຸປຑ຺ຒໍ ເທຕີ’’ຕິ? ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ‘‘ຍທິ ເອວໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສມກໍ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ສມກໍ ລຠິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ວຈນໍ ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ເຕນ ‘‘ສາຘຸ ທສ຺ເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຣຎ຺ໂຎ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ສາຘຸ ທສ຺ເສຕຸ, ກຕຣທິວສໍ ສາກຈ຺ຉາ ໂຫຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອິໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ໂຫຕຸ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ອາຫ.

ຣາຊາ ມູສິລໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ອາຈຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ສາກຈ຺ຉໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ເທວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອາຈຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ວິຄ຺ຄໂຫ ນາມ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ມາ ກຣີ’’ຕິ ວາຣິຍມາໂນປິ ‘‘ອລໍ, ມຫາຣາຊ, ໂຫຕຸເຍວ ເມ ອາຈຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສາກຈ຺ຉາ, ກຕຣສ຺ສ ຊານິຠາວໍ ຊານິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ກິຣ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອາຈຣິຍຄຸຕ຺ຕິໂລ ຈ ອນ຺ເຕວາສິກມູສິໂລ ຈ ຣາຊທ຺ວາເຣ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສາກຈ຺ຉໍ ກຕ຺ວາ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສສ຺ສນ຺ຕິ, ນາຄຣາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ສິປ຺ປໍ ປສ຺ສນ຺ຕູ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ມູສິໂລ ທຫໂຣ ຕຣຸໂຓ, ອຫໍ ມຫລ຺ລໂກ ປຣິຫີນຖາໂມ, ມຫລ຺ລກສ຺ສ ກິຣິຍາ ນາມ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອນ຺ເຕວາສິເກ ນາມ ປຣາຊິເຕປິ ວິເສໂສ ນຕ຺ຖິ, ອນ຺ເຕວາສິກສ຺ສ ປນ ຊເຍ ສຕິ ປຕ຺ຕພ຺ພລຊ຺ຊໂຕ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຣຓໍ ວຣຕຣ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຣຓຠເຍນ ນິວຕ຺ຕຕິ, ລຊ຺ຊາຠເຍນ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວມສ຺ສ ຄມນາຄມນໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ເສວ ຉ ທິວສາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ, ຕິຓານິ ມຕານິ, ຊງ຺ຆມຄ຺ໂຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສກ຺ກສ຺ສ ຠວນໍ ອຸຓ຺ຫາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ສກ຺ໂກ ອາວຊ຺ຊມາໂນ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຄຸຕ຺ຕິລຄນ຺ຘພ຺ໂພ ອນ຺ເຕວາສິກສ຺ສ ຠເຍນ ອຣຎ຺ເຎ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸໂຠຕິ, ເອຕສ຺ສ ມຍາ ອວສ຺ສເຍນ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອາຈຣິຍ, ກສ຺ມາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ໂຐສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ໂກສິ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສກ຺ໂກຫມສ຺ມີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຫໍ ໂຂ, ເທວຣາຊ, ອນ຺ເຕວາສິກໂຕ ປຣາຊຍຠເຍນ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໘໖.

‘‘ສຕ຺ຕຕນ຺ຕິໍ ສຸມຘຸຣໍ, ຣາມເຓຍ຺ຍໍ ອວາຈຍິໍ;

ໂສ ມໍ ຣງ຺ຄມ຺ຫິ ອວ຺ເຫຕິ, ສຣຓໍ ເມ ໂຫຕິ ໂກສິຍາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອຫໍ, ເທວຣາຊ, ມູສິລໍ ນາມ ອນ຺ເຕວາສິກໍ ສຕ຺ຕຕນ຺ຕິໍ ສຸມຘຸຣໍ ຣາມເຓຍ຺ຍໍ ວີຓໍ ອຕ຺ຕໂນ ຊານນນິຍາເມນ ສິກ຺ຂາເປສິໍ, ໂສ ມໍ ອິທານິ ຣງ຺ຄມຓ຺ຑເລ ປກ຺ໂກສຕິ, ຕສ຺ສ ເມ ຕ຺ວໍ, ໂກສິຍໂຄຕ຺ຕ, ສຣຓໍ ໂຫຫີຕິ.

ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມາ ຠາຍິ, ອຫໍ ເຕ ຕາຓຎ຺ຈ ເລຓຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໘໗.

‘‘ອຫໍ ຕໍ ສຣຓໍ ສມ຺ມ, ອຫມາຈຣິຍປູຊໂກ;

ນ ຕໍ ຊຍິສ຺ສຕິ ສິສ຺ໂສ, ສິສ຺ສມາຈຣິຍ ເຊສ຺ສສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຫໍ ຕໍ ສຣຓນ຺ຕິ ອຫໍ ສຣຓໍ ອວສ຺ສໂຍ ປຕິຏ຺ຐາ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ຕາຍິສ຺ສາມິ. ສມ຺ມາຕິ ປິຍວຈນເມຕໍ. ສິສ຺ສມາຈຣິຍ, ເຊສ຺ສສີຕິ, ອາຈຣິຍ, ຕ຺ວໍ ວີຓໍ ວາທຍມາໂນ ສິສ຺ສໍ ຊິນິສ຺ສສິ. ອປິຈ ຕ຺ວໍ ວີຓໍ ວາເທນ຺ໂຕ ເອກໍ ຕນ຺ຕິໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຉ ວາເທຍ຺ຍາສິ, ວີຓາຍ ເຕ ປກຕິສທ຺ໂທ ຠວິສ຺ສຕິ. ມູສິໂລປິ ຕນ຺ຕິໍ ຉິນ຺ທິສ຺ສຕິ, ອຖສ຺ສ ວີຓາຍ ສທ຺ໂທ ນ ຠວິສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ໂສ ປຣາຊຍໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕິ. ອຖສ຺ສ ປຣາຊຍຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ທຸຕິຍມ຺ປິ ຕຕິຍມ຺ປິ ຈຕຸຕ຺ຖມ຺ປິ ປຎ຺ຈມມ຺ປິ ສຕ຺ຕມມ຺ປິ ຕນ຺ຕິໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘທຓ຺ຑກເມວ ວາເທຍ຺ຍາສິ, ຉິນ຺ນຕນ຺ຕິໂກຏີຫິ ສໂຣ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສກລໍ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ພາຣາຓສິນຄຣໍ ຉາເທຕ຺ວາ ຐສ຺ສຕີຕິ.

ເອວໍ ວຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຕິສ຺ໂສ ປາສກຆຏິກາ ທຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ວີຓາສທ຺ເທເນວ ປນ ສກລນຄເຣ ຉາທິເຕ ອິໂຕ ເອກໍ ປາສກຆຏິກໍ ອາກາເສ ຂິເປຍ຺ຍາສິ, ອຖ ເຕ ປຸຣໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕີຓິ ອຈ຺ຉຣາສຕານິ ນຈ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕາສໍ ນຈ຺ຈນກາເລ ຈ ທຸຕິຍໍ ຂິເປຍ຺ຍາສິ, ອຖາປຣານິປິ ຕີຓິ ສຕານິ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕວ ວີຓາຘຸເຣ ນຈ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕໂຕ ຕຕິຍໍ ຂິເປຍ຺ຍາສິ, ອຖາປຣານິ ຕີຓິ ສຕານິ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຣງ຺ຄມຓ຺ຑເລ ນຈ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕິ. ອຫມ຺ປິ ເຕ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄມິສ຺ສາມິ, ຄຈ຺ຉ ມາ ຠາຍີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອສ຺ສາເສສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມເຍ ເຄຫໍ ອຄມາສິ. ນາຄຣາ ຣາຊທ຺ວາຣສມີເປ ມຓ຺ຑປໍ ກຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປສຸໍ. ຣາຊາ ປາສາທາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕມຓ຺ຑເປ ປລ຺ລງ຺ກມຊ຺ເຌ ນິສີທິ, ທ຺ວາທສສຫສ຺ສາ ອລງ຺ກຕິຕ຺ຖິໂຍ ອມຈ຺ຈພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາທໂຍ ຈ ຣາຊານໍ ປຣິວາຣຍິໍສຸ, ສພ຺ເພ ນາຄຣາ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ, ຣາຊງ຺ຄເຓ ຈກ຺ກາຕິຈກ຺ເກ ມຎ຺ຈາຕິມຎ຺ເຈ ພນ຺ຘິໍສຸ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ນ຺ຫາຕານຸລິຕ຺ໂຕ ນານຄ຺ຄຣສໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວີຓໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິ. ສກ຺ໂກ ອທິສ຺ສມານກາເຍນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຏ຺ຐາສິ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕເຍວ ນໍ ປສ຺ສຕິ. ມູສິໂລປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາສເນ ນິສີທິ. ມຫາຊໂນ ປຣິວາເຣສິ, ອາທິໂຕວ ທ຺ເວປິ ສມສມໍ ວາທຍິໍສຸ. ມຫາຊໂນ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ວາທິເຕນ ຕຸຏ຺ໂຐ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິສຫສ຺ສານິ ປວຕ຺ເຕສິ. ສກ຺ໂກ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ສາເວນ຺ໂຕ ‘‘ເອກໍ ຕນ຺ຕິໍ ຉິນ຺ທາ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕນ຺ຕິໍ ຉິນ຺ທິ, ສາ ຉິນ຺ນາປິ ຉິນ຺ນໂກຏິຍາ ສຣໍ ມຸຎ຺ຈເຕວ, ເທວຄນ຺ຘພ຺ພໍ ວິຍ ວຕ຺ຕຕິ. ມູສິໂລປິ ຕນ຺ຕິໍ ຉິນ຺ທິ, ຕໂຕ ສທ຺ໂທ ນ ນິກ຺ຂມິ. ອາຈຣິໂຍ ທຸຕິຍມ຺ປິ ຉິນ຺ທິ …ເປ… ສຕ຺ຕມມ຺ປິ ຉິນ຺ທິ. ສຸທ຺ຘທຓ຺ຑກໍ ວາເທນ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ໂທ ນຄຣໍ ຉາເທຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ເຈລຸກ຺ເຂປສຫສ຺ສານິ ເຈວ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິສຫສ຺ສານິ ຈ ປວຕ຺ຕຍິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກໍ ປາສກໍ ອາກາເສ ຂິປິ, ຕີຓິ ອຈ຺ຉຣາສຕານິ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນຈ຺ຈິໍສຸ. ເອວໍ ທຸຕິເຍ ຈ ຕຕິເຍ ຈ ຂິຕ຺ເຕ ຕີຓິ ຕີຓິ ອຈ຺ຉຣາສຕານິ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ນຈ຺ຈິໍສຸ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຣາຊາ ມຫາຊນສ຺ສ ອິງ຺ຄິຕສຎ຺ຎໍ ອທາສິ, ມຫາຊໂນ ອຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ຕ຺ວໍ ອາຈຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ວິຣຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘ສມກາຣໍ ກໂຣມີ’ຕິ ວາຍມສິ, ອຕ຺ຕໂນ ປມາຓໍ ນ ຊານາສີ’’ຕິ ມູສິລໍ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຄຫິຕຄຫິເຕເຫວ ປາສາຓທຓ຺ຑາທີຫິ ສໍຈຸຓ຺ເຓຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ປາເທ ຄເຫຕ຺ວາ ສງ຺ກາຣຏ຺ຐາເນ ຉຑ຺ເຑສິ. ຣາຊາ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຆນວສ຺ສໍ ວສ຺ສາເປນ຺ໂຕ ວິຍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ພຫຸໍ ຘນໍ ອທາສິ, ຕຖາ ນາຄຣາ. ສກ຺ໂກ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ເຕ, ປຓ຺ຑິຕ, ສຫສ຺ສຍຸຕ຺ຕໍ ອາຊຎ຺ຎຣຖໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ມາຕລິໍ ເປເສສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ສຫສ຺ສຍຸຕ຺ຕໍ ເວຊຍນ຺ຕຣຖວຣໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ເທວໂລກໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ອຖ ນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາຍໍ ນິສິນ຺ນໍ ‘‘ກຫໍ ຄຕາຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ເທວຘີຕໂຣ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ສກ຺ໂກ ຕາສໍ ຕໍ ກາຣຓໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ກເຖຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສີລຎ຺ຈ ຄຸຓຎ຺ຈ ວຓ຺ເຓສິ. ເທວຘີຕໂຣ ‘‘ມຫາຣາຊ, ມຍມ຺ປິ ອາຈຣິຍໍ ທຏ຺ຐຸກາມາ, ອິຘ ນໍ ອາເນຫີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສກ຺ໂກ ມາຕລິໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ເທວຈ຺ຉຣາ ຄຸຕ຺ຕິລຄນ຺ຘພ຺ພໍ ທຏ຺ຐຸກາມາ, ຄຈ຺ຉ ນໍ ເວຊຍນ຺ຕຣເຖ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອາເນຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາເນສິ. ສກ຺ໂກ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທິຕ຺ວາ ‘‘ເທວກຎ຺ຎາ ກິຣ ເຕ, ອາຈຣິຍ, ຄນ຺ຘພ຺ພໍ ໂສຕຸກາມາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ມຍໍ ມຫາຣາຊ, ຄນ຺ຘພ຺ພາ ນາມ ສິປ຺ປໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວາມ, ມູລໍ ລຠນ຺ຕາ ວາເທຍ຺ຍາມາ’’ຕິ. ‘‘ວາເທຫິ, ອຫໍ ເຕ ມູລໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ອຎ຺ເຎນ ມູເລນຕ຺ໂຖ, ອິມາ ປນ ເທວຘີຕໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕຸ, ເອວາຫໍ ວາເທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ເທວຘີຕໂຣ ອາຫໍສຸ – ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ກຕໍ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມໍ ປຈ຺ຉາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກເຖສ຺ສາມ, ຄນ຺ຘພ຺ພໍ ກໂຣຫິ ອາຈຣິຍາ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ເທວຕານໍ ຄນ຺ຘພ຺ພໍ ອກາສິ, ຕໍ ທິພ຺ພຄນ຺ຘພ຺ພໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕິ. ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເທວຘີຕານໍ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉິ. ເອກໍ ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘກາເລ ເອກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸຕ຺ຕມວຕ຺ຖໍ ທຕ຺ວາ ສກ຺ກສ຺ສ ປຣິຈາຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສປຣິວາຣໍ ອຸຕ຺ຕມວຕ຺ຖເທວກຎ຺ຎໍ ‘‘ຕ຺ວໍ ປຸຣິມຠເວ ກິໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຕສ຺ສ ປຸຈ຺ຉນາກາໂຣ ຈ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ ຈ ວິມານວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ອາຄຕເມວ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ –

‘‘ອຠິກ຺ກນ຺ເຕນ ວຓ຺ເຓນ, ຍາ ຕ຺ວໍ ຕິຏ຺ຐສິ ເທວເຕ;

ໂອຠາເສນ຺ຕີ ທິສາ ສພ຺ພາ, ໂອສຘີ ວິຍ ຕາຣກາ.

‘‘ເກນ ເຕຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເກນ ເຕ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເຕ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ເທວິ ມຫານຸຠາເວ, ມນຸສ຺ສຠູຕາ ກິມກາສິ ປຸຎ຺ຎໍ;

ເກນາສິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເຕ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ.

‘‘ວຕ຺ຖຸຕ຺ຕມທາຍິກາ ນາຣີ, ປວຣາ ໂຫຕິ ນເຣສຸ ນາຣີສຸ;

ເອວໍ ປິຍຣູປທາຍິກາ ມນາປໍ, ທິພ຺ພໍ ສາ ລຠເຕ ອຸເປຈ຺ຈ ຐານໍ.

‘‘ຕສ຺ສາ ເມ ປສ຺ສ ວິມານໍ, ອຈ຺ຉຣາ ກາມວຓ຺ຓິນີຫມສ຺ມິ;

ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສສ຺ສາຫໍ, ປວຣາ ປສ຺ສ ປຸຎ຺ຎານໍ ວິປາກໍ.

‘‘ເຕນ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເຕນ ເມ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເມ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ.

‘‘ເຕນມ຺ຫິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ;

ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. (ວິ. ວ. ໓໒໙-໓໓໑, ໓໓໓-໓໓໖);

ອປຣາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣມານສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປູຊນຕ຺ຖາຍ ປຸປ຺ຜານິ ອທາສິ, ອປຣາ ‘‘ເຈຕິເຍ ຄນ຺ຘປຎ຺ຈງ຺ຄຸລິກໍ ເທຖາ’’ຕິ ຄນ຺ເຘ ອທາສິ, ອປຣາ ມຘຸຣານິ ຜລາຜລານິ ອທາສິ, ອປຣາ ອຸຈ຺ຉຸຣສໍ ອທາສິ, ອປຣາ ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ເຈຕິເຍ ຄນ຺ຘປຎ຺ຈງ຺ຄຸລິກໍ ອທາສິ, ອປຣາ ມຄ຺ຄປຏິປນ຺ນານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠິກ຺ຂຸນີນຎ຺ຈ ກຸລເຄເຫ ວາສໍ ອຸປຄຕານໍ ສນ຺ຕິເກ ຘມ຺ມໍ ອສ຺ໂສສິ, ອປຣາ ນາວາຍ ອຸປກຏ຺ຐາຍ ເວລາຍ ຠຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ອຸທເກ ຐຕ຺ວາ ອຸທກໍ ອທາສິ, ອປຣາ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ວສມານາ ອກ຺ໂກຘນາ ຫຸຕ຺ວາ ສສ຺ສຸສສຸຣວຕ຺ຕໍ ອກາສິ, ອປຣາ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘໂກຏ຺ຐາສໂຕປິ ສໍວິຠາຄໍ ກຕ຺ວາວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ, ສີລວຕີ ຈ ອໂຫສິ, ອປຣາ ປຣເຄເຫ ທາສີ ຫຸຕ຺ວາ ນິກ຺ໂກຘນາ ນິມ຺ມານາ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘໂກຏ຺ຐາສໂຕ ສໍວິຠາຄໍ ກຕ຺ວາ ເທວຣຎ຺ໂຎ ປຣິຈາຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ (ວິ. ວ. ອຏ຺ຐ. ໓໒໘-໓໓໖). ເອວໍ ສພ຺ພາປິ ຄຸຕ຺ຕິລວິມານວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອາຄຕາ ຉຕ຺ຕິໍສ ເທວຘີຕາ ຍໍ ຍໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ, ສພ຺ພໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸຈ຺ຉິ. ຕາປິສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ກຕກມ຺ມໍ ຄາຖາຫິເຍວ ກເຖສຸໍ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ລາຠາ ວຕ ເມ, ສຸລທ຺ຘໍ ວຕ ເມ, ສ຺ວາຫໍ ອິຘາຄນ຺ຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນປິ ກມ຺ເມນ ປຏິລທ຺ຘທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ອສ຺ໂສສິໍ. ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທານາທີນິ ກຸສລກມ຺ມາເນວ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ –

‘‘ສ຺ວາຄຕໍ ວຕ ເມ ອຊ຺ຊ, ສຸປ຺ປຠາຕໍ ສຸຫຸຏ຺ຐິຕໍ;

ຍໍ ອທ຺ທສາມິ ເທວຕາໂຍ, ອຈ຺ຉຣາກາມວຓ຺ຓິໂຍ.

‘‘ອິມາສາຫໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ, ກາຫາມິ ກຸສລໍ ພຫຸໍ;

ທາເນນ ສມຈຣິຍາຍ, ສໍຍເມນ ທເມນ ຈ;

ສ຺ວາຫໍ ຕຕ຺ຖ ຄມິສ຺ສາມິ, ຍຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ໂສຈເຣ’’ຕິ. (ວິ. ວ. ໖໑໗-໖໑໘);

ອຖ ນໍ ສຕ຺ຕາຫຈ຺ຈເຍນ ເທວຣາຊາ ມາຕລິສງ຺ຄາຫກໍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ຣເຖ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ພາຣາຓສິເມວ ເປເສສິ. ໂສ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ອຕ຺ຕນາ ທິຏ຺ຐກາຣຓໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມນຸສ຺ສາ ສອຸສ຺ສາຫາ ປຸຎ຺ຎານິ ກາຕຸໍ ມຎ຺ຎິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມູສິໂລ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ສກ຺ໂກ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ຄຸຕ຺ຕິລຄນ຺ຘພ຺ໂພ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຄຸຕ຺ຕິລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໒໔໔] ໔. ວິຄຕິຈ຺ຉຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍໍ ປສ຺ສຕິ ນ ຕໍ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ປລາຍິກໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ປຏິວາທໍ ອລຠິຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ວາທໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ມຫາຊນປຣິວຸໂຕ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ເອກໍ ນາມ ກິ’’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ, ໂສ ຕໍ ກເຖຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ປລາຍິ. ນິສິນ຺ນປຣິສາ ‘‘ເອກປເທເນວ ໂວ, ຠນ຺ເຕ, ປຣິພ຺ພາຊໂກ ນິຄ຺ຄຫິໂຕ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນາຫໍ, ອຸປາສກາ, ອິທາເນເວຕໍ ເອກປເທເນວ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາມິ, ປຸພ຺ເພປິ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິໍເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ກາເມ ປຫາຍ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິມວນ຺ເຕ ວສິ. ໂສ ປພ຺ພຕາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ເອກໍ ນິຄມຄາມໍ ນິສ຺ສາຍ ຄງ຺ຄານິວຕ຺ຕເນ ປຓ຺ຓສາລາຍໍ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ອເຖໂກ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ປຏິວາທໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຕໍ ນິຄມໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ໂກຈິ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ວາທໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອານຸຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາຊນປຣິວຸໂຕ ຕສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ວຓ຺ຓຄນ຺ຘປຣິຠາວິຕໍ ຄງ຺ຄາປານີຍໍ ປິວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ປຣິພ຺ພາຊໂກ ວາເທນ ໂອຕ຺ຖຣນ຺ໂຕ ‘‘ກາ ຄງ຺ຄາ, ວາລຸກາ ຄງ຺ຄາ, ອຸທກໍ ຄງ຺ຄາ, ໂອຣິມຕີຣໍ ຄງ຺ຄາ, ປາຣິມຕີຣໍ ຄງ຺ຄາ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຕ຺ວໍ ປນ, ປຣິພ຺ພາຊກ, ຐເປຕ຺ວາ ອຸທກໍ ວາລຸກໍ ໂອຣິມຕີຣໍ ປາຣິມຕີຣຎ຺ຈ ກຫໍ ຄງ຺ຄໍ ລຠິສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ. ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອປ຺ປຏິຠາໂນ ຫຸຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ປລາຍິ. ຕສ຺ມິໍ ປລາເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນິສິນ຺ນປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໑໘໘.

‘‘ຍໍ ປສ຺ສຕິ ນ ຕໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຍຎ຺ຈ ນ ປສ຺ສຕິ ຕໍ ກິຣິຈ຺ຉຕິ;

ມຎ຺ຎາມິ ຈິຣໍ ຈຣິສ຺ສຕິ, ນ ຫິ ຕໍ ລຈ຺ຉຕິ ຍໍ ສ ອິຈ຺ຉຕິ.

໑໘໙.

‘‘ຍໍ ລຠຕິ ນ ເຕນ ຕຸສ຺ສຕິ, ຍຎ຺ຈ ປຕ຺ເຖຕິ ລທ຺ຘໍ ຫີເຬຕິ;

ອິຈ຺ຉາ ຫິ ອນນ຺ຕໂຄຈຣາ, ວິຄຕິຈ຺ຉານ ນໂມ ກໂຣມເສ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ປສ຺ສຕີຕິ ຍໍ ອຸທກາທິໍ ປສ຺ສຕິ, ຕໍ ຄງ຺ຄາຕິ ນ ອິຈ຺ຉຕິ. ຍຎ຺ຈ ນ ປສ຺ສຕີຕິ ຍຎ຺ຈ ອຸທກາທິວິນິມຸຕ຺ຕໍ ຄງ຺ຄໍ ນ ປສ຺ສຕິ, ຕໍ ກິຣິຈ຺ຉຕິ. ມຎ຺ຎາມິ ຈິຣໍ ຈຣິສ຺ສຕີຕິ ອຫໍ ເອວໍ ມຎ຺ຎາມິ – ອຍໍ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເອວຣູປໍ ຄງ຺ຄໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ຈິຣໍ ຈຣິສ຺ສຕິ. ຍຖາ ວາ ອຸທກາທິວິນິມຸຕ຺ຕໍ ຄງ຺ຄໍ, ເອວໍ ຣູປາທິວິນິມຸຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານມ຺ປິ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ສໍສາເຣ ຈິຣໍ ຈຣິສ຺ສຕິ. ນ ຫິ ຕໍ ລຈ຺ຉຕີຕິ ຈິຣໍ ຈຣນ຺ໂຕປິ ຍໍ ຕໍ ເອວຣູປໍ ຄງ຺ຄໍ ວາ ອຕ຺ຕານໍ ວາ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ນ ລຈ຺ຉຕິ. ຍໍ ລຠຕີຕິ ຍໍ ອຸທກໍ ວາ ຣູປາທິໍ ວາ ລຠຕິ, ເຕນ ນ ຕຸສ຺ສຕິ. ຍຎ຺ຈ ປຕ຺ເຖຕິ ລທ຺ຘໍ ຫີເຬຕີຕິ ເອວໍ ລທ຺ເຘນ ອຕຸສ຺ສນ຺ໂຕ ຍໍ ຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ເຖຕິ, ຕໍ ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເອຕາຍາ’’ຕິ ຫີເຬຕິ ອວມຎ຺ຎຕິ. ອິຈ຺ຉາ ຫິ ອນນ຺ຕໂຄຈຣາຕິ ລທ຺ຘໍ ຫີເຬຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອິຈ຺ຉນໂຕ ອຍໍ ອິຈ຺ຉາ ນາມ ຕຓ຺ຫາ ອນນ຺ຕໂຄຈຣາ. ວິຄຕິຈ຺ຉານ ນໂມ ກໂຣມເສຕິ ຕສ຺ມາ ເຍ ວິຄຕິຈ຺ຉາ ພຸທ຺ຘາທໂຍ, ເຕສໍ ມຍໍ ນມກ຺ກາຣໍ ກໂຣມາຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ເອຕຣຫິ ປຣິພ຺ພາຊໂກ ອໂຫສິ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ວິຄຕິຈ຺ຉຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໒໔໕] ໕. ມູລປຣິຍາຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກາໂລ ຆສຕິ ຠູຕານີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ອຸກ຺ກຏ຺ຐໍ ນິສ຺ສາຍ ສຸຠຄວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມູລປຣິຍາຍສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ກິຣ ປຎ຺ຈສຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ປາຣຄູ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕີຓິ ປິຏການິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ມານມທມຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘປິ ຕີເຓວ ປິຏການິ ຊານາຕິ, ມຍມ຺ປິ ຕານິ ຊານາມ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກິໍ ຕສ຺ສ ອມ຺ເຫຫິ ນານາກຣຓ’’ນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປຏິປກ຺ຂາ ຫຸຕ຺ວາ ຈຣນ຺ຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ສຕ຺ຖາ ເຕສຸ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ນິສິນ຺ເນສຸ ອຏ຺ຐຫິ ຠູມີຫິ ປຏິມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ມູລປຣິຍາຍສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ກເຖສິ, ເຕ ນ ກິຎ຺ຈິ ສລ຺ລກ຺ເຂສຸໍ. ອຖ ເນສໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ມຍໍ ອມ຺ເຫຫິ ສທິສາ ປຓ຺ຑິຕາ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ມານໍ ກໂຣມ, ອິທານິ ປນ ນ ກິຎ຺ຈິ ຊານາມ, ພຸທ຺ເຘຫິ ສທິໂສ ປຓ຺ຑິໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອໂຫ ພຸທ຺ຘຄຸຓາ ນາມາ’’ຕິ. ເຕ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິຫຕມານາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຏທາຐາ ວິຍ ສປ຺ປາ ນິພ຺ພິເສວນາ ຊາຕາ. ສຕ຺ຖາ ອຸກ຺ກຏ຺ຐາຍໍ ຍຖາຠິຣນ຺ຕໍ ວິຫຣິຕ຺ວາ ເວສາລິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຄຕມກເຈຕິເຍ ໂຄຕມກສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ນາມ ກເຖສິ, ທສສຫສ຺ສິໂລກຘາຕຸ ກມ຺ປິ, ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ມູລປຣິຍາຍສຸຕ຺ຕນ຺ຕປຣິໂຍສາເນ ປນ ສຕ຺ຖຣິ ອຸກ຺ກຏ຺ຐາຍໍ ວິຫຣນ຺ເຕເຍວ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອໂຫ ພຸທ຺ຘານໍ ອານຸຠາໂວ, ເຕ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປພ຺ພຊິຕາ ຕຖາ ມານມທມຕ຺ຕາ ຠຄວຕາ ມູລປຣິຍາຍເທສນາຍ ນິຫຕມານາ ກຕາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປາຫໍ ອິເມ ເອວໍ ມານປຄ຺ຄຫິຕສິເຣ ວິຈຣນ຺ເຕ ນິຫຕມາເນ ອກາສິໍເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ປາຣຄູ ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ມາຓວກສຕານິ ມນ຺ເຕ ວາເຈສິ. ເຕ ປຎ຺ຈສຕາປິ ນິຏ຺ຐິຕສິປ຺ປາ ສິປ຺ເປ ອນຸໂຍຄໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ຍຕ຺ຕກໍ ມຍໍ ຊານາມ, ອາຈຣິໂຍປິ ຕຕ຺ຕກເມວ, ວິເສໂສ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ມານຕ຺ຖທ຺ຘາ ຫຸຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຕ ເອກທິວສໍ ອາຈຣິເຍ ພທຣິຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ເນ ຕໍ ວມ຺ເຠຕຸກາມາ ພທຣິຣຸກ຺ຂໍ ນເຂນ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ‘‘ນິສ຺ສາໂຣວາຍໍ ຣຸກ຺ໂຂ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ວມ຺ຠນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອນ຺ເຕວາສິເກ ‘‘ເອກໍ ໂວ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ‘‘ວເທຖ, ກເຖສ຺ສາມາ’’ຕິ. ອາຈຣິໂຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໙໐.

‘‘ກາໂລ ຆສຕິ ຠູຕານິ, ສພ຺ພາເນວ ສຫຕ຺ຕນາ;

ໂຍ ຈ ກາລຆໂສ ຠູໂຕ, ສ ຠູຕປຈນິໍ ປຈີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາໂລຕິ ປຸເຣຠຕ຺ຕກາໂລປິ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕກາໂລປີຕິ ເອວມາທິ. ຠູຕານີຕິ ສຕ຺ຕາຘິວຈນເມຕໍ, ນ ກາໂລ ຠູຕານໍ ຈມ຺ມມໍສາທີນິ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຂາທຕິ, ອປິຈ ໂຂ ເນສໍ ອາຍຸວຓ຺ຓພລານິ ເຂເປນ຺ໂຕ ໂຍພ຺ພຎ຺ຎໍ ມທ຺ທນ຺ໂຕ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ວິນາເສນ຺ໂຕ ຆສຕິ ຂາທຕີຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເອວໍ ຆສນ຺ໂຕ ຈ ນ ກິຎ຺ຈິ ວຊ຺ເຊຕິ, ສພ຺ພາເນວ ຆສຕິ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ຠູຕາເນວ, ອປິຈ ໂຂ ສຫຕ຺ຕນາ ອຕ຺ຕານມ຺ປິ ຆສຕິ, ປຸເຣຠຕ຺ຕກາໂລ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕກາລໍ ນ ປາປຸຓາຕິ. ເອສ ນໂຍ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕກາລາທີສຸ. ໂຍ ຈ ກາລຆໂສ ຠູໂຕຕິ ຂີຓາສວສ຺ເສຕໍ ອຘິວຈນໍ. ໂສ ຫິ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ອາຍຕິໍ ປຏິສນ຺ຘິກາລໍ ເຂເປຕ຺ວາ ຂາທິຕ຺ວາ ຐິຕຕ຺ຕາ ‘‘ກາລຆໂສ ຠູໂຕ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ສ ຠູຕປຈນິໍ ປຈີຕິ ໂສ ຍາຍໍ ຕຓ຺ຫາ ອປາເຍສຸ ຠູເຕ ປຈຕິ, ຕໍ ຎາຓຄ຺ຄິນາ ປຈິ ທຫິ ຠສ຺ມມກາສິ, ເຕນ ‘‘ຠູຕປຈນິໍ ປຈີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ປຊນິ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ຊນິກໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕກິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ສຸຕ຺ວາ ມາຓເວສຸ ເອໂກປິ ຊານິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນາໂຫສິ. ອຖ ເນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມາ ໂຂ ຕຸມ຺ເຫ ‘ອຍໍ ປຎ຺ໂຫ ຕີສຸ ເວເທສຸ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ອກຕ຺ຖ, ຕຸມ຺ເຫ ‘ຍມຫໍ ຊານາມິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ຊານາມາ’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ມໍ ພທຣິຣຸກ຺ຂສທິສໍ ກໂຣຖ, ມມ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອຎ຺ຎາຕສ຺ສ ພຫຸໂນ ຊານນຠາວໍ ນ ຊານາຖ, ຄຈ຺ຉຖ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ກາລໍ ທມ຺ມິ, ເອຕ຺ຕເກນ ກາເລນ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ຈິນ຺ເຕຖາ’’ຕິ. ເຕ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາປິ ປຎ຺ຫສ຺ສ ເນວ ອນ຺ຕໍ, ນ ໂກຏິໍ ປສ຺ສິໍສຸ. ເຕ ສຕ຺ຕມທິວເສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ຠທ຺ຣມຸຂາ, ຊານິຕ຺ຖ ປຎ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ຊານາມາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ອຖ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຕ ຄຣຫມາໂນ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໙໑.

‘‘ພຫູນິ ນຣສີສານິ, ໂລມສານິ ພ຺ຣຫານິ ຈ;

ຄີວາສຸ ປຏິມຸກ຺ການິ, ໂກຈິເທເວຕ຺ຖ ກຓ຺ຓວາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ພຫູນິ ນຣານໍ ສີສານິ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ສພ຺ພານິ ຈ ຕານິ ໂລມສານິ, ສພ຺ພານິ ມຫນ຺ຕານິ ຄີວາສຸເຍວ ຐປິຕານິ, ນ ຕາລຜລໍ ວິຍ ຫຕ຺ເຖນ ຄຫິຕານິ, ນຕ຺ຖິ ເຕສໍ ອິເມຫິ ຘມ຺ເມຫິ ນານາກຣຓໍ. ເອຕ຺ຖ ປນ ໂກຈິເທວ ກຓ຺ຓວາຕິ ອຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ກຓ຺ຓວາຕິ ປຎ຺ຎວາ, ກຓ຺ຓຉິທ຺ທໍ ປນ ນ ກສ຺ສຈິ ນຕ຺ຖິ. ອິຕິ ເຕ ມາຓວເກ ‘‘ກຓ຺ຓຉິທ຺ທມຕ຺ຕເມວ ຕຸມ຺ຫາກໍ ພາລານໍ ອຕ຺ຖິ, ນ ປຎ຺ຎາ’’ຕິ ຄຣຫິຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ເຕ ສຸຕ຺ວາ – ‘‘ອໂຫ ອາຈຣິຍາ ນາມ ມຫນ຺ຕາ’’ຕິ ຂມາເປຕ຺ວາ ນິຫຕມານາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ປຎ຺ຈສຕາ ມາຓວກາ ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ອາຈຣິໂຍ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມູລປຣິຍາຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໒໔໖] ໖. ພາໂລວາທຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຫນ຺ຕ຺ວາ ເຉຕ຺ວາ ວຘິຕ຺ວາ ຈາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວສາລິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສີຫເສນາປຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ຫິ ຠຄວນ຺ຕໍ ສຣຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ສມໍສກຠຕ຺ຕໍ ອທາສິ. ນິຄຓ຺ຐາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກຸປິຕາ ອນຕ຺ຕມນາ ຕຖາຄຕໍ ວິເຫເຐຕຸກາມາ ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຊານໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕໍ ມໍສໍ ຠຸຎ຺ຊຕີ’’ຕິ ອກ຺ໂກສິໍສຸ. ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ຊານໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕໍ ມໍສໍ ຠຸຎ຺ຊຕີ’ຕິ ສທ຺ຘິໍ ປຣິສາຍ ອກ຺ໂກສນ຺ໂຕ ອາຫິຓ຺ຑຕີ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ອິທາເນວ ມໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕມໍສຂາທເນນ ຄຣຫຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ຄຣຫິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ຫິມວນ຺ຕໂຕ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ນຄຣໍ ຠິກ຺ຂາຍ ປາວິສິ. ອເຖໂກ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ‘‘ຕາປສໍ ວິເຫເຐສ຺ສາມີ’’ຕິ ຆຣໍ ປເວເສຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ມຈ຺ຉມໍເສນ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ມໍສໍ ຕຸມ຺ເຫເຍວ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ປາເຓ ມາເຣຕ຺ວາ ກຕໍ, ອິທໍ ອກຸສລໍ ມາ ອມ຺ຫາກເມວ, ຕຸມ຺ຫາກມ຺ປິ ໂຫຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໙໒.

‘‘ຫນ຺ຕ຺ວາ ເຉຕ຺ວາ ວຘິຕ຺ວາ ຈ, ເທຕິ ທານໍ ອສຎ຺ຎໂຕ;

ເອທິສໍ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊມາໂນ, ສ ປາເປນ ອຸປລິປ຺ປຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຫນ຺ຕ຺ວາຕິ ປຫຣິຕ຺ວາ. ເຉຕ຺ວາຕິ ກິລເມຕ຺ວາ. ວຘິຕ຺ວາຕິ ມາເຣຕ຺ວາ. ເທຕິ ທານໍ ອສຎ຺ຎໂຕຕິ ອສຎ຺ຎໂຕ ທຸສ຺ສີໂລ ເອວໍ ກຕ຺ວາ ທານໍ ເທຕິ. ເອທິສໍ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊມາໂນ, ສ ປາເປນ ອຸປລິປ຺ປຕີຕິ ເອທິສໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສກຕຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ໂສ ສມໂຓປິ ປາເປນ ອຸປລິປ຺ປຕິ ສໍຍຸຊ຺ຊຕິເຍວາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໙໓.

‘‘ປຸຕ຺ຕທາຣມ຺ປິ ເຈ ຫນ຺ຕ຺ວາ, ເທຕິ ທານໍ ອສຎ຺ຎໂຕ;

ຠຸຎ຺ຊມາໂນປິ ສປ຺ປຎ຺ໂຎ, ນ ປາເປນ ອຸປລິປ຺ປຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠຸຎ຺ຊມາໂນປິ ສປ຺ປຎ຺ໂຎຕິ ຕິຏ຺ຐຕຸ ອຎ຺ຎໍ ມໍສໍ, ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ວຘິຕ຺ວາປິ ທຸສ຺ສີເລນ ທິນ຺ນໍ ສປ຺ປຎ຺ໂຎ ຂນ຺ຕິເມຕ຺ຕາທິຄຸຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຕໍ ຠຸຎ຺ຊມາໂນປິ ປາເປນ ນ ອຸປລິປ຺ປຕີຕິ. ເອວມສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ພາໂລວາທຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໒໔໗] ໗. ປາທຎ຺ຊລິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອທ຺ຘາ ປາທຎ຺ຊລີ ສພ຺ເພຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ລາຬຸທາຍີເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ທິວເສ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ປຎ຺ຫໍ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂູ ປຎ຺ຫໍ ສຸຓນ຺ຕາ ເຖເຣ ປສໍສນ຺ຕິ. ລາຬຸທາຍີເຖໂຣ ປນ ປຣິສນ຺ຕເຣ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ເອເຕ ອມ຺ເຫຫິ ສມໍ ກິໍ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ ໂອຏ຺ຐໍ ຠຎ຺ຊິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ເຖຣາ ອຸຏ຺ຐາຍ ປກ຺ກມິໍສຸ, ປຣິສາ ຠິຊ຺ຊິ. ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ ລາຬຸທາຍີ, ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວເກ ຄຣຫິຕ຺ວາ ໂອຏ຺ຐໍ ຠຎ຺ຊີ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ລາຬຸທາຍີ ຐເປຕ຺ວາ ໂອຏ຺ຐຠຎ຺ຊນໍ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ອຎ຺ຎໍ ນ ຊານາຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສໂກ ອມຈ຺ໂຈ ອໂຫສິ. ຣຎ຺ໂຎ ປາທຎ຺ຊລີ ນາມ ປຸຕ຺ໂຕ ລາໂລ ທນ຺ຘປຣິສກ຺ກໂນ ອໂຫສິ. ອປຣຠາເຄ ຣາຊາ ກາລມກາສິ. ອມຈ຺ຈາ ຣຎ຺ໂຎ ມຕກິຈ຺ຈານິ ກຕ຺ວາ ‘‘ຕໍ ຣຊ຺ເຊ ອຠິສິຎ຺ຈິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມນ຺ຕຍມານາ ຣາຊປຸຕ຺ຕໍ ປາທຎ຺ຊລິໍ ອາຫໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ‘‘ອຍໍ ກຸມາໂຣ ລາໂລ ທນ຺ຘປຣິສກ຺ກໂນ, ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນໍ ອຠິສິຎ຺ຈິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫ. ອມຈ຺ຈາ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ກຸມາຣໍ ສມີເປ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອຑ຺ຑໍ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ຕາ ນ ສມ຺ມາ ວິນິຈ຺ຉິນິໍສຸ. ເຕ ອສ຺ສາມິກໍ ສາມິກໍ ກຕ຺ວາ ກຸມາຣໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ກີທິສໍ, ກຸມາຣ, ສຸຏ຺ຐຸ ອຑ຺ຑໍ ວິນິຈ຺ຉິນິມ຺ຫາ’’ຕິ. ໂສ ໂອຏ຺ຐໍ ຠຎ຺ຊິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ປຓ຺ຑິໂຕ ວຕ ມຎ຺ເຎ ກຸມາໂຣ, ອສມ຺ມາວິນິຈ຺ຉິຕຠາໂວ ເຕນ ຎາໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໙໔.

‘‘ອທ຺ຘາ ປາທຎ຺ຊລີ ສພ຺ເພ, ປຎ຺ຎາຍ ອຕິໂຣຈຕິ;

ຕຖາ ຫິ ໂອຏ຺ຐໍ ຠຎ຺ຊຕິ, ອຸຕ຺ຕຣິໍ ນູນ ປສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ເອກໍເສນ ປາທຎ຺ຊລິກຸມາໂຣ ສພ຺ເພ ອມ຺ເຫ ປຎ຺ຎາຍ ອຕິໂຣຈຕິ. ຕຖາ ຫິ ໂອຏ຺ຐໍ ຠຎ຺ຊຕິ, ນູນ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ອຎ຺ຎໍ ກາຣຓໍ ປສ຺ສຕີຕິ.

ເຕ ອປຣສ຺ມິມ຺ປິ ທິວເສ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ອຑ຺ຑໍ ສຸຏ຺ຐຸ ວິນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາ ‘‘ກີທິສໍ, ເທວ, ສຸຏ຺ຐຸ ວິນິຈ຺ຉິນິຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ໂສ ປຸນປິ ໂອຏ຺ຐເມວ ຠຎ຺ຊິ. ອຖສ຺ສ ອນ຺ຘພາລຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໙໕.

‘‘ນາຍໍ ຘມ຺ມໍ ອຘມ຺ມໍ ວາ, ອຕ຺ຖານຕ຺ຖຎ຺ຈ ພຸຊ຺ຌຕິ;

ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ໂອຏ຺ຐນິພ຺ໂຠຄາ, ນາຍໍ ຊານາຕິ ກິຎ຺ຈນ’’ນ຺ຕິ.

ອມຈ຺ຈາ ປາທຎ຺ຊລິກຸມາຣສ຺ສ ລາລຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຣຊ຺ເຊ ອຠິສິຎ຺ຈິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ປາທຎ຺ຊລີ ລາຬຸທາຍີ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ປາທຎ຺ຊລິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໒໔໘] ໘. ກິໍສຸໂກປມຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສພ຺ເພຫິ ກິໍສຸໂກ ທິຏ຺ໂຐຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກິໍສຸໂກປມສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ຫິ ຠິກ຺ຂູ ຕຖາຄຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຍາຈິໍສຸ, ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ກເຖສິ. ເຕ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານານິ ອຄມິໍສຸ. ເຕສຸ ເອໂກ ຉ ຜສ຺ສາຍຕນານິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ, ເອໂກ ປຎ຺ຈກ຺ຂນ຺ເຘ, ເອໂກ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຠູເຕ, ເອໂກ ອຏ຺ຐາຣສ ຘາຕຸໂຍ. ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຘິຄຕວິເສສໍ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ. ອເຖກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ປຣິວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ – ‘‘ອິເມສໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານານິ ນານາ, ນິພ຺ພານໍ ເອກໍ, ກຖໍ ສພ຺ເພຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຸຈ຺ຉິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ, ກິໍສຸກທິຏ຺ຐຠາຕິເກຫິ ນານຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ກາຣຓໍ ກເຖຖາ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ຕສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ເຕ ເອກທິວສໍ ສາຣຖິໍ ປກ຺ໂກເສຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ, ສມ຺ມ, ກິໍສຸກໍ ທຏ຺ຐຸກາມາ, ກິໍສຸກຣຸກ຺ຂໍ ໂນ ທສ຺ເສຫີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສາຣຖິ ‘‘ສາຘຸ, ທສ຺ເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ເອກໂຕ ອທສ຺ເສຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐຣາຊປຸຕ຺ຕໍ ຕາວ ຣເຖ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ເນຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ກິໍສຸໂກ’’ຕິ ຂາຓຸກກາເລ ກິໍສຸກໍ ທສ຺ເສສິ. ອປຣສ຺ສ ພຫລປລາສກາເລ, ອປຣສ຺ສ ປຸປ຺ຜິຕກາເລ, ອປຣສ຺ສ ຜລິຕກາເລ. ອປຣຠາເຄ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ຠາຕໂຣ ເອກໂຕ ນິສິນ຺ນາ ‘‘ກິໍສຸໂກ ນາມ ກີທິໂສ’’ຕິ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ. ຕໂຕ ເອໂກ ‘‘ເສຍ຺ຍາຖາປິ ຌາມຖູໂຓ’’ຕິ ອາຫ. ທຸຕິໂຍ ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ໂຂ’’ຕິ, ຕຕິໂຍ ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ມໍສເປສີ’’ຕິ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ ສິຣີໂສ’’ຕິ. ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ກຖາຍ ອປຣິຕຸຏ຺ຐາ ປິຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ກິໍສຸໂກ ນາມ ກີທິໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ກິໍ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຕ຺ຕນາ ກຖິຕນີຫາຣໍ ຣຎ຺ໂຎ ກເຖສຸໍ. ຣາຊາ ‘‘ຈຕູຫິປິ ຕຸມ຺ເຫຫິ ກິໍສຸໂກ ທິຏ຺ໂຐ, ເກວລໍ ໂວ ກິໍສຸກສ຺ສ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ສາຣຖິ ‘ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ກິໍສຸໂກ ກີທິໂສ, ອິມສ຺ມິໍ ກີທິໂສ’ຕິ ວິຠຊິຕ຺ວາ ນ ປຸຈ຺ຉິໂຕ, ເຕນ ໂວ ກງ຺ຂາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໙໖.

‘‘ສພ຺ເພຫິ ກິໍສຸໂກ ທິຏ຺ໂຐ, ກິໍ ນ຺ເວຕ຺ຖ ວິຈິກິຈ຺ຉຖ;

ນ ຫິ ສພ຺ເພສຸ ຐາເນສຸ, ສາຣຖີ ປຣິປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ຫິ ສພ຺ເພສຸ ຐາເນສຸ, ສາຣຖີ ປຣິປຸຈ຺ຉິໂຕຕິ ສພ຺ເພຫິ ໂວ ກິໍສຸໂກ ທິຏ຺ໂຐ, ກິໍ ນຸ ຕຸມ຺ເຫ ເອຕ຺ຖ ວິຈິກິຈ຺ຉຖ, ສພ຺ເພສຸ ຐາເນສຸ ກິໍສຸໂກເວໂສ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ປນ ນ ຫິ ສພ຺ເພສຸ ຐາເນສຸ ສາຣຖິ ປຣິປຸຈ຺ຉິໂຕ, ເຕນ ໂວ ກງ຺ຂາ ອຸປ຺ປນ຺ນາຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ຍຖາ, ຠິກ຺ຂຸ, ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠາຕິກາ ວິຠາຄໍ ກຕ຺ວາ ອປຸຈ຺ຉິຕຕ຺ຕາ ກິໍສຸເກ ກງ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທສຸໍ, ເອວໍ ຕ຺ວມ຺ປິ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ກງ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໙໗.

‘‘ເອວໍ ສພ຺ເພຫິ ຎາເຓຫິ, ເຍສໍ ຘມ຺ມາ ອຊານິຕາ;

ເຕ ເວ ຘມ຺ເມສຸ ກງ຺ຂນ຺ຕິ, ກິໍສຸກສ຺ມິໍວ ຠາຕໂຣ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ເຕ ຠາຕໂຣ ສພ຺ເພສຸ ຐາເນສຸ ກິໍສຸກສ຺ສ ອທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ກງ຺ຂິໍສຸ, ເອວໍ ສພ຺ເພຫິ ວິປສ຺ສນາຎາເຓຫິ ເຍສໍ ສພ຺ເພ ຉຜສ຺ສາຍຕນຂນ຺ຘຠູຕຘາຕຸເຠທາ ຘມ຺ມາ ອຊານິຕາ, ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ ອນຘິຄຕຕ຺ຕາ ອປ຺ປຏິວິທ຺ຘາ, ເຕ ເວ ເຕສຸ ຜສ຺ສາຍຕນາທິຘມ຺ເມສຸ ກງ຺ຂນ຺ຕິ ຍຖາ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ກິໍສຸກສ຺ມິໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠາຕໂຣຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພາຣາຓສິຣາຊາ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກິໍສຸໂກປມຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໒໔໙] ໙. ສາລກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເອກປຸຕ຺ຕໂກ ຠວິສ຺ສສີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມຫາເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິເຣກໍ ກຸມາຣກໍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ປີເຬນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ວິຫຣຕິ. ສາມເຓໂຣ ປີຬໍ ສຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປພ຺ພຊິ. ເຖໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອຸປລາເປຕິ ‘‘ກຸມາຣ, ຕວ ຈີວຣໍ ຕເວວ ຠວິສ຺ສຕິ ປຕ຺ໂຕປິ, ມມ ສນ຺ຕກໍ ປຕ຺ຕຈີວຣມ຺ປິ ຕເວວ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອຫິ ປພ຺ພຊາຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ນາຫໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາປິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ປພ຺ພຊິ. ອຖ ນໍ ປພ຺ພຊິຕທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸນ ເຖໂຣ ວິເຫເຐສິ. ໂສ ປີຬໍ ອສຫນ຺ໂຕ ປຸນ ອຸປ຺ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອເນກວາຣໍ ຍາຈນ຺ເຕປິ ຕສ຺ມິໍ ‘‘ຕ຺ວໍ ເນວ ມໍ ສຫສິ, ນ ວິນາ ວຕ຺ຕິຕຸໍ ສກ຺ໂກສິ, ຄຈ຺ຉ ນ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນ ປພ຺ພຊິ. ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ສຸຫທໂຍ ວຕ ໂສ ທາຣໂກ ມຫາເຖຣສ຺ສ ອາສຍໍ ຎຕ຺ວາ ນ ປພ຺ພຊີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນເວສ ສຸຫທໂຍ, ປຸພ຺ເພປິ ສຸຫທໂຍວ, ເອກວາຣໍ ເອຕສ຺ສ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ນ ປຸນ ອຸປຄຈ຺ຉີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກຸຏຸມ຺ພິກກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຘຎ຺ຎວິກ຺ກເຍນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣປິ ອຫິຕຸຓ຺ຑິໂກ ເອກໍ ມກ຺ກຏໍ ສິກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ໂອສຘໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ເຕນ ສປ຺ປໍ ກີຬາເປນ຺ໂຕ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ພາຣາຓສິຍໍ ອຸສ຺ສເວ ຆຸຏ຺ເຐ ອຸສ຺ສວໍ ກີຬິຕຸກາໂມ ‘‘ອິມໍ ມາ ປມຊ຺ຊີ’’ຕິ ຕໍ ມກ຺ກຏໍ ຕສ຺ສ ຘຎ຺ຎວາຓິຊສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຕ຺ວາ ອຸສ຺ສວໍ ກີຬິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ມກ຺ກໂຏ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ມກ຺ກໂຏ ສາມິກສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາວ ຘຎ຺ຎາປຓໂຕ ເວເຄນ ນິກ຺ຂມິ. ອຖ ນໍ ໂສ ເວຬຸເປສິກາຍ ປິຏ຺ຐິຍໍ ໂປເຖຕ຺ວາ ອາທາຍ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກມນ຺ເຕ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິ. ມກ຺ກໂຏ ຕສ຺ສ ນິທ຺ທາຍນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ພນ຺ຘນໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ປລາຍິຕ຺ວາ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິໍ ອຫິຕຸຓ຺ຑິກສ຺ສ ສຣີເຣ ປາເຕສິ. ໂສ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຸລ຺ໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຘຸຣວຈເນນ ນໍ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂາ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ອຸປລາເປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໙໘.

‘‘ເອກປຸຕ຺ຕໂກ ຠວິສ຺ສສິ, ຕ຺ວຎ຺ຈ ໂນ ເຫສ຺ສສິ ອິສ຺ສໂຣ ກຸເລ;

ໂອໂຣຫ ທຸມສ຺ມາ ສາລກ, ເອຫິ ທານິ ຆຣກໍ ວເຊມເສ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ເອກປຸຕ຺ຕໂກ ຠວິສ຺ສສິ, ກຸເລ ຈ ເມ ໂຠຄານໍ ອິສ຺ສໂຣ, ເອຕມ຺ຫາ ຣຸກ຺ຂາ ໂອຕຣ, ເອຫິ ອມ຺ຫາກໍ ຆຣໍ ຄມິສ຺ສາມ. ສາລກາຕິ ນາເມນ ອາລປນ຺ໂຕ ອາຫ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມກ຺ກໂຏ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໙໙.

‘‘ນນຸ ມໍ ສຸຫທໂຍຕິ ມຎ຺ຎສິ, ຍຎ຺ຈ ມໍ ຫນສິ ເວຬຸຍຏ຺ຐິຍາ;

ປກ຺ກມ຺ພວເນ ຣມາມເສ, ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ ຆຣກໍ ຍຖາສຸຂ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນນຸ ມໍ ສຸຫທໂຍຕິ ມຎ຺ຎສີຕິ ນນຸ ຕ຺ວໍ ມໍ ‘‘ສຸຫທໂຍ’’ຕິ ມຎ຺ຎສິ, ‘‘ສຸຫທໂຍ ອຍ’’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຎ຺ຈ ມໍ ຫນສິ ເວຬຸຍຏ຺ຐິຍາຕິ ຍໍ ມໍ ເອວໍ ອຕິມຎ຺ຎສິ, ຍຎ຺ຈ ເວຬຸເປສິກາຍ ຫນສິ, ເຕນາຫໍ ນາຄຈ຺ຉາມີຕິ ທີເປຕິ. ອຖ ນໍ ‘‘ມຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ປກ຺ກມ຺ພວເນ ຣມາມເສ, ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ ຆຣກໍ ຍຖາສຸຂ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ວນໍ ປາວິສິ. ອຫິຕຸຓ຺ຑິໂກປິ ອນຕ຺ຕມໂນ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມກ຺ກໂຏ ສາມເຓໂຣ ອໂຫສິ, ອຫິຕຸຓ຺ຑິໂກ ມຫາເຖໂຣ, ຘຎ຺ຎວາຓິໂຊ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສາລກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໒໕໐] ໑໐. ກປິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຍໍ ອິສີ ອຸປສມສໍຍເມ ຣໂຕຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ກຸຫກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ສ ຫິ ກຸຫກຠາໂວ ຠິກ຺ຂູສຸ ປາກໂຏ ຊາໂຕ. ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸໂກ ຠິກ຺ຂຸ ນິຍ຺ຍານິເກ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກຸຫກວຕ຺ຕໍ ປູເຣຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອສ ຠິກ຺ຂຸ ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ກຸຫໂກເຍວ, ອຄ຺ຄິມຕ຺ຕສ຺ສ ກາຣຓາ ມກ຺ກໂຏ ຫຸຕ຺ວາ ໂກຫຎ຺ຎມກາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາຘາວິຕ຺ວາ ປຣິຘາວິຕ຺ວາ ວິຈຣຓກາເລ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ມຕາຍ ປຸຕ຺ຕໍ ອງ຺ເກນາທາຍ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ປຸຕ຺ຕໍ ຕາປສກຸມາຣກໍ ກຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລາຍ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ວສ຺ສາຣຕ຺ຕສມເຍ ອຈ຺ຉິນ຺ນຘາເຣ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ເອໂກ ມກ຺ກໂຏ ສີຕປີຬິໂຕ ທນ຺ເຕ ຂາທນ຺ໂຕ ກມ຺ປນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມຫນ຺ເຕ ທາຣຸກ຺ຂນ຺ເຘ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ກຕ຺ວາ ມຎ຺ຈເກ ນິປຊ຺ຊິ, ປຸຕ຺ຕໂກປິສ຺ສ ປາເທ ປຣິມຊ຺ຊມາໂນ ນິສີທິ. ໂສ ມກ຺ກໂຏ ເອກສ຺ສ ມຕຕາປສສ຺ສ ສນ຺ຕການິ ວກ຺ກລານິ ນິວາເສຕ຺ວາ ຈ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຈ ອຊິນຈມ຺ມໍ ອໍເສ ກຕ຺ວາ ກາຊກມຓ຺ຑລຸໍ ອາທາຍ ອິສິເວເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ອຄ຺ຄິສ຺ສ ກາຣຓາ ກຸຫກກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຕາປສກຸມາຣໂກ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຕາປໂສ ເອໂກ ສີຕປີຬິໂຕ ກມ຺ປມາໂນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອິຘ ນໍ ປກ຺ໂກສຖ, ວິສິພ຺ເພສ຺ສຕີ’’ຕິ ປິຕຣໍ ອາຍາຈນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໐໐.

‘‘ອຍໍ ອິສີ ອຸປສມສໍຍເມ ຣໂຕ, ສ ຕິຏ຺ຐຕິ ສິສິຣຠເຍນ ອຏ຺ຏິໂຕ;

ຫນ຺ທ ອຍໍ ປວິສຕຸມໍ ອຄາຣກໍ, ວິເນຕຸ ສີຕໍ ທຣຖຎ຺ຈ ເກວລ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸປສມສໍຍເມ ຣໂຕຕິ ຣາຄາທິກິເລສອຸປສເມ ຈ ສີລສໍຍເມ ຈ ຣໂຕ. ສ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ໂສ ຕິຏ຺ຐຕິ. ສິສິຣຠເຍນາຕິ ວາຕວຸຏ຺ຐິຊນິຕສ຺ສ ສິສິຣສ຺ສ ຠເຍນ. ອຏ຺ຏິໂຕຕິ ປີຬິໂຕ. ປວິສຕຸມນ຺ຕິ ປວິສຕຸ ອິມໍ. ເກວລນ຺ຕິ ສກລໍ ອນວເສສໍ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ມກ຺ກຏຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໒໐໑.

‘‘ນາຍໍ ອິສີ ອຸປສມສໍຍເມ ຣໂຕ, ກປີ ອຍໍ ທຸມວຣສາຂໂຄຈໂຣ;

ໂສ ທູສໂກ ໂຣສໂກ ຈາປິ ຊມ຺ໂມ, ສເຈ ວເຊມມ຺ປິ ທູເສຍ຺ຍຄາຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸມວຣສາຂໂຄຈໂຣຕິ ທຸມວຣານໍ ສາຂໂຄຈໂຣ. ໂສ ທູສໂກ ໂຣສໂກ ຈາປິ ຊມ຺ໂມຕິ ໂສ ເອວໍ ຄຕຄຕຏ຺ຐານສ຺ສ ທູສນໂຕ ທູສໂກ, ຆຏ຺ຏນຕາຍ ໂຣສໂກ, ລາມກຠາເວນ ຊມ຺ໂມ. ສເຈ ວເຊຕິ ຍທິ ອິມໍ ປຓ຺ຓສາລໍ ວເຊ ປວິເສຍ຺ຍ, ສພ຺ພໍ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວກຣເຓນ ຈ ອຄ຺ຄິທາເນນ ຈ ທູເສຍ຺ຍາຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸມ຺ມຸກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ສນ຺ຕາເສຕ຺ວາ ປລາເປສິ. ໂສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ວນໍ ປກ຺ຂນ຺ໂຕ ຕຖາ ປກ຺ຂນ຺ໂຕວ ອໂຫສິ, ນ ປຸນ ຕໍ ຐານໍ ອຄມາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕາປສກຸມາຣສ຺ສ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ອາຈິກ຺ຂິ, ໂສປິ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ອຸປ຺ປາເທສິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ອປຣິຫີນຊ຺ຌານາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍຓາ ອເຫສຸໍ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ໂປຣາຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍເປສ ກຸຫໂກເຍວາ’’ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ. ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ເກຈິ ໂສຕາປນ຺ນາ, ເກຈິ ສກທາຄາມິໂນ, ເກຈິ ອນາຄາມິໂນ ເກຈິ ອຣຫນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ. ‘‘ຕທາ ມກ຺ກໂຏ ກຸຫກຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ປຸຕ຺ໂຕ ຣາຫຸໂລ, ປິຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກປິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ສິງ຺ຄາລວຄ຺ໂຄ ທສໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ສພ຺ພທາຐີ ຈ ສຸນໂຂ, ຄຸຕ຺ຕິໂລ ວິຄຕິຈ຺ຉາ ຈ;

ມູລປຣິຍາຍໍ ພາໂລວາທໍ, ປາທຎ຺ຊລິ ກິໍ ສຸໂກປມໍ;

ສາລກໍ ກປິ ເຕ ທສ.

ອຖ ວຄ຺ຄຸທ຺ທານໍ –

ທຬ຺ຫວຄ຺ໂຄ ຈ ສນ຺ຖໂວ, ກລ຺ຍາຓຘມ຺ມາສທິໂສ;

ຣູຫໂກ ທຬ຺ຫວຄ຺ໂຄ ຈ, ພີຣຓຖມ຺ຠກາສາໂວ;

ອຸປາຫໂນ ສິງ຺ຄາໂລ ຈ, ທສວຄ຺ຄາ ທຸເກ ສິຍຸໍ.

ທຸກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໓. ຕິກນິປາໂຕ

໑. ສງ຺ກປ຺ປວຄ຺ໂຄ

[໒໕໑] ໑. ສງ຺ກປ຺ປຣາຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສງ຺ກປ຺ປຣາຄໂຘເຕນາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິນຄຣວາສີ ກິເຣໂກ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສາສເນ ອຸຣໍ ທຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນກາມຣາໂຄ ອນຠິຣໂຕ ວິຈຣິ. ຕເມນໍ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາທໂຍ ທິສ຺ວາ ອນຠິຣຕິກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິພ຺ຠມິຕຸກາມຠາວມສ຺ສ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຖາ ນາມ ກາມຣາຄາທິກິເລສປີຬິຕານໍ ກິເລເສ ຫາເຣຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ເທຕິ, ເອຫິ ຕໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ເນສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາທາຍ ອຄມໍສຸ. ສຕ຺ຖາຣາ ຈ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນິຈ຺ຉມານກຎ຺ເຎວ ຠິກ຺ຂຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິໍກາຣຓາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາເມຕາ, ຠິກ຺ຂຸ, ປຸພ຺ເພ ຌານພເລນ ວິກ຺ຂມ຺ຠິຕກິເລສານໍ ວິສຸທ຺ຘສຕ຺ຕານມ຺ປິ ສໍກິເລສໍ ອຸປ຺ປາເທສຸໍ, ຕາທິສໍ ຕຸຈ຺ຉປຸຄ຺ຄລໍ ກິໍກາຣຓາ ນ ສໍກິເລສິສ຺ສນ຺ຕິ, ວິສຸທ຺ຘາປິ ສຕ຺ຕາ ສໍກິລິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຸຕ຺ຕມຍສສມງ຺ຄິໂນປິ ອາຍສກ຺ຍໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ປເຄວ ອປຣິສຸທ຺ຘາ. ສິເນຣຸກມ຺ປນກວາໂຕ ປຸຣາຓປຓ຺ຓກສຏໍ ກິໍ ນ ກມ຺ເປສ຺ສຕິ, ໂພຘິຕເລ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸຊ຺ຌນກສຕ຺ຕໍ ອຍໍ ກິເລໂສ ອາໂລເຬສິ, ຕາທິສໍ ກິໍ ນ ອາໂລເຬສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອສີຕິໂກຏິວິຠເວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕທາຣປຣິຄ຺ຄໂຫ ມາຕາປິຕູນໍ ອຈ຺ຈເຍນ ເຕສໍ ມຕກິຈ຺ຈານິ ກຕ຺ວາ ຫິຣຎ຺ໂຎໂລກນກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ອິທໍ ຘນໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເຍຫິ ປເນຕໍ ສມ຺ຠຕໍ, ເຕ ນ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ສໍເວຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ສຣີຣາ ເສທາ ມຸຈ຺ຈິໍສຸ. ໂສ ຆຣາວາເສ ຈິຣໍ ວສນ຺ໂຕ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ກາເມ ປຫາຍ ອສ຺ສຸມຸຂໍ ຎາຕິສງ຺ຆໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຣມຓີເຍ ປເທເສ ປຓ຺ຓສາລໍ ມາເປຕ຺ວາ ອຸຎ຺ຉາຈຣິຍາຍ ວນມູລຜລາທີຫິ ຍາເປນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຌານກີຬໍ ກີຬນ຺ໂຕ ຈິຣໍ ວສິຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມນຸສ຺ສປຖໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລໍ ອຸປເສວິສ຺ສາມິ, ເອວໍ ເມ ສຣີຣຎ຺ເຈວ ຖິຣໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຊງ຺ຆວິຫາໂຣ ຈ ກໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ເຍ ຈ ມາທິສສ຺ສ ສີລສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຠິກ຺ຂໍ ວາ ທສ຺ສນ຺ຕິ, ອຠິວາທນາທີນິ ວາ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ.

ໂສ ຫິມວນ຺ຕາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ສູຣິຍຕ຺ຖງ຺ຄມນເວລາຍ ວສນຏ຺ຐານໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຣາຊຸຍ຺ຍານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ປຏິສລ຺ລານສາຣຸປ຺ປໍ, ເອຕ຺ຖ ວສິສ຺ສາເມ’’ຕິ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ໂນ ຌານສຸເຂນ ຣຕ຺ຕິໍ ເຂເປຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ກຕສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄໂນ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມເຍ ຊຏາຊິນວກ຺ກລານິ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຠາຊນໍ ອາທາຍ ສນ຺ຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ສນ຺ຕມານໂສ ອິຣິຍາປຖສມ຺ປນ຺ໂນ ຍຸຄມຕ຺ຕທສ຺ສໂນ ຫຸຕ຺ວາ ສພ຺ພາກາຣສມ຺ປນ຺ນາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຣູປສິຣິຍາ ໂລກສ຺ສ ໂລຈນານິ ອາກຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ນິເວສນທ຺ວາຣໍ ປາປຸຓິ. ຣາຊາ ມຫາຕເລ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ວາຕປານນ຺ຕເຣນ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອິຣິຍາປຖສ຺ມິຎ຺ເຎວ ປສີທິຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ສນ຺ຕຘມ຺ໂມ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ອິມສ຺ສ ເຕນ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕໍ ຕາປສໍ ອາເນຫີ’’ຕິ ເອກໍ ອມຈ຺ຈໍ ອາຓາເປສິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຠາຊນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊາ, ຠນ຺ເຕ, ຕໍ ປກ຺ໂກສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຫາປຸຎ຺ຎ, ອມ຺ເຫ ຣາຊາ ນ ຊານາຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຍາວາຫໍ ອາຄຈ຺ຉາມິ, ຕາວ ອິເຘວ ໂຫຖາ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ກຸລູປກຕາປໂສ ນຕ຺ຖິ, ຄຈ຺ຉ, ນໍ ອາເນຫີ’’ຕິ ສຍມ຺ປິ ວາຕປາເນນ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ວນ຺ທນ຺ໂຕ ‘‘ອິໂຕ ເອຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອມຈ຺ຈສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຠິກ຺ຂາຠາຊນໍ ທຕ຺ວາ ມຫາຕລໍ ອຠິຣຸຫິ.

ອຖ ນໍ ຣາຊາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຣາຊປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປາທິເຕຫິ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກຠຕ຺ເຕຫິ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ປຎ຺ຫພ຺ຍາກຣເຓນ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ປສີທິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ກຕ຺ຖວາສິກາ, ກຸໂຕ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຫິມວນ຺ຕວາສິກາ ມຍໍ, ມຫາຣາຊ, ຫິມວນ຺ຕໂຕ ອາຄຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຸນ ‘‘ກິໍກາຣຓາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ວສ຺ສາຣຕ຺ຕກາເລ, ມຫາຣາຊ, ນິພທ຺ຘວາໂສ ນາມ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສຖ, ຕຸມ຺ເຫ ຈ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ນ ກິລມິສ຺ສຖ, ອຫຎ຺ຈ ສຄ຺ຄສໍວຕ຺ຕນິກໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປາປຸຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຈງ຺ກມໍ ມາເປຕ຺ວາ ເສສານິປິ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານາທີນິ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕປຣິກ຺ຂາເຣ ປຏິຍາເທຕ຺ວາ ‘‘ສຸເຂນ ວສຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອຸຍ຺ຍານປາລໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທ຺ວາທສ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ຕຕ຺ເຖວ ວສິ.

ອເຖກທິວສໍ ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ໂຕ ກຸປິໂຕ. ໂສ ຕສ຺ສ ວູປສມນຕ຺ຖາຍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ເທວິໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ຕຍາ ນຄເຣ ໂອຫີຍິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິໍ ນິສ຺ສາຍ ກເຖຖ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ສີລວນ຺ຕໍ ຕາປສໍ, ຠທ຺ເທ’’ຕິ. ‘‘ເທວ, ນາຫໍ ຕສ຺ມິໍ ປມຊ຺ຊິສ຺ສາມິ, ອມ຺ຫາກໍ ອຍ຺ຍສ຺ສ ປຏິຊຄ຺ຄນໍ ມມ ຠາໂຣ, ຕຸມ຺ເຫ ນິຣາສງ຺ກາ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. ຣາຊາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄໂຕ, ເທວີປິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຕເຖວ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐາຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ຣຎ຺ໂຎ ຄຕກາເລ ນິພທ຺ຘເວລາຍໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຕາຍ ເວລາຍ ຣາຊນິເວສນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ໂພຘິສຕ຺ເຕ ອຕິຈິຣາຍນ຺ເຕ ເທວີ ສພ຺ພໍ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ປຏິຍາເທຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ນີຈມຎ຺ຈກໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອາຄມນໍ ໂອໂລກຍມານາ ມຏ຺ຐສາຏກໍ ສິຖິລໍ ກຕ຺ວາ ນິວາເສຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ເວລໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຠາຊນໍ ອາທາຍ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາວາຕປານທ຺ວາຣໍ ປາປຸຓິ. ຕສ຺ສ ວກ຺ກລສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ສຫສາ ອຸຏ຺ຐຫມານາຍ ເທວິຍາ ສຣີຣາ ມຏ຺ຐສາຏໂກ ຠສ຺ສິຕ຺ຖ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ວິສຠາຄາຣມ຺ມຓໍ ທິສ຺ວາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຸຠວເສນ ໂອໂລເກສິ. ອຖສ຺ສ ຌານພເລນ ສນ຺ນິສິນ຺ໂນປິ ກິເລໂສ ກຣຓ຺ຑເກ ປກ຺ຂິຕ຺ຕອາສີວິໂສ ວິຍ ຜຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐຫິ, ຂີຣຣຸກ຺ຂສ຺ສ ວາສິຍາ ອາໂກຏິຕກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ. ກິເລສຸປ຺ປາທເນນ ສເຫວ ຌານງ຺ຄານິ ປຣິຫາຍິໍສຸ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ອປຣິປຸຓ຺ຓານິ ອເຫສຸໍ, ສຍໍ ປກ຺ຂຈ຺ຉິນ຺ນກາໂກ ວິຍ ອໂຫສິ. ໂສ ປຸພ຺ເພ ວິຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ນິສີທາປິຍມາໂນປິ ນ ນິສີທິ. ອຖສ຺ສ ເທວີ ສພ຺ພໍ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ຠິກ຺ຂາຠາຊເນເຍວ ປກ຺ຂິປິ. ຍຖາ ຈ ປຸພ຺ເພ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ສີຫປຎ຺ຊເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອາກາເສເນວ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ຕໍ ທິວສໍ ຄນ຺ຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ຠຕ຺ຕໍ ປນ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫານິສ຺ເສຓິຍາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ອຄມາສິ. ເທວີປິ ອສ຺ສ ອຕ຺ຕນິ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕຕໍ ອຎ຺ຎາສິ. ໂສ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ອຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາວ ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ຈເກ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ເທວິຍາ ເອວຣູປາ ຫຕ຺ຖໂສຠາ ປາທໂສຠາ, ເອວຣູປໍ ກຏິປຣິໂຍສານໍ, ເອວຣູປໍ ອູຣຸລກ຺ຂຓ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວິປ຺ປລປນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິປຊ຺ຊິ, ຠຕ຺ຕໍ ປູຕິກໍ ອໂຫສິ ນີລມກ຺ຂິກາປຣິປຸຓ຺ຓໍ.

ອຖ ຣາຊາ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ວູປສເມຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄໂຕ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຣາຊນິເວສນໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາວ ‘‘ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸກ຺ລາປໍ ອສ຺ສມປທໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ປກ຺ກນ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຓ຺ຓສາລາຍ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕປວິຏ຺ໂຐ ຕໍ ນິປນ຺ນກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເກນຈິ ອຜາສຸເກນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປູຕິຠຕ຺ຕໍ ຉຑ຺ຑາເປຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ ປຏິຊຄ຺ຄາເປຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກິໍ ເຕ ອຜາສຸກ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ວິທ຺ໂຘສ຺ມິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ມມ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕຫິ ມຍິ ໂອກາສໍ ອລຠນ຺ເຕຫິ ‘ມມາຍນຏ຺ຐານມສ຺ສ ທຸພ຺ພລໍ ກຣິສ຺ສາມາ’ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອສ ວິທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ສຣີຣໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ວິທ຺ຘຏ຺ຐານໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ວິທ຺ຘຏ຺ຐານໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ກຕ຺ຖ ວິທ຺ໂຘສິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ນາຫໍ, ມຫາຣາຊ, ອຎ຺ເຎນ ວິທ຺ໂຘ, ອຫໍ ປນ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ຫທເຍ ວິຊ຺ຌິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໑.

‘‘ສງ຺ກປ຺ປຣາຄໂຘເຕນ, ວິຕກ຺ກນິສິເຕນ ຈ;

ນາລງ຺ກເຕນ ຠທ຺ເຣນ, ອຸສຸກາຣາກເຕນ ຈ.

໒.

‘‘ນ ກຓ຺ຓາຍຕມຸຕ຺ເຕນ, ນາປິ ໂມຣູປເສວິນາ;

ເຕນມ຺ຫິ ຫທເຍ ວິທ຺ໂຘ, ສພ຺ພງ຺ຄປຣິທາຫິນາ.

໓.

‘‘ອາເວຘຎ຺ຈ ນ ປສ຺ສາມິ, ຍໂຕ ຣຸຫິຣມສ຺ສເວ;

ຍາວ ອໂຍນິໂສ ຈິຕ຺ຕໍ, ສຍໍ ເມ ທຸກ຺ຂມາຠຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສງ຺ກປ຺ປຣາຄໂຘເຕນາຕິ ກາມວິຕກ຺ກສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຣາຄໂຘເຕນ. ວິຕກ຺ກນິສິເຕນ ຈາຕິ ເຕເນວ ຣາໂຄທເກນ ວິຕກ຺ກປາສາເຓ ນິສິເຕນ. ນາລງ຺ກເຕນ ຠທ຺ເຣນາຕິ ເນວ ອລງ຺ກເຕນ ຠທ຺ເຣນ, ອນລງ຺ກເຕນ ພີຠຈ຺ເຉນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸສຸກາຣາກເຕນ ຈາຕິ ອຸສຸກາເຣຫິປິ ອກເຕນ. ນ ກຓ຺ຓາຍຕມຸຕ຺ເຕນາຕິ ຍາວ ທກ຺ຂິຓກຓ຺ຓຈູຬກໍ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ອມຸຕ຺ຕເກນ. ນາປິ ໂມຣູປເສວິນາຕິ ໂມຣປຕ຺ຕຄິຊ຺ຌປຕ຺ຕາທີຫິ ອກຕູປເສວເນນ. ເຕນມ຺ຫິ ຫທເຍ ວິທ຺ໂຘຕິ ເຕນ ກິເລສກຓ຺ເຑນາຫໍ ຫທເຍ ວິທ຺ໂຘ ອມ຺ຫິ. ສພ຺ພງ຺ຄປຣິທາຫິນາຕິ ສພ຺ພານິ ອງ຺ຄານິ ປຣິທຫນສມຕ຺ເຖນ. ມຫາຣາຊ, ເຕນ ຫິ ກິເລສກຓ຺ເຑນ ຫທເຍ ວິທ຺ຘກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມມ ອຄ຺ຄິ ປທິຕ຺ຕານິວ ສພ຺ພານິ ອງ຺ຄານິ ຑຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ອາເວຘຎ຺ຈ ນ ປສ຺ສາມີຕິ ວິທ຺ຘຏ຺ຐາເນ ວຓຎ຺ຈ ນ ປສ຺ສາມິ. ຍໂຕ ຣຸຫິຣມສ຺ສເວຕິ ຍໂຕ ເມ ອາເວຘໂຕ ໂລຫິຕໍ ປຄ຺ຆເຣຍ຺ຍ, ຕໍ ນ ປສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍາວ ອໂຍນິໂສ ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຍາວາຕິ ທຬ຺ຫຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ອຕິວິຍ ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ອໂຍນິໂສ ຈິຕ຺ຕໍ ວຑ຺ຒິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຍໍ ເມ ທຸກ຺ຂມາຠຕນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາວ ມຍາ ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ຂໍ ອານີຕນ຺ຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິມາຫິ ຕີຫິ ຄາຖາຫິ ຣຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປຓ຺ຓສາລໂຕ ພຫິ ກຕ຺ວາ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ນຏ຺ຐໍ ຌານໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລາຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອາກາເສ ນິສິນ຺ໂນ ຣາຊານໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຫໍ ຫິມວນ຺ຕເມວ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ນ ສກ຺ກາ, ຠນ຺ເຕ, ຄນ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ‘‘ມຫາຣາຊ, ມຍາ ອິຘ ວສນ຺ເຕນ ເອວຣູໂປ ວິປ຺ປກາໂຣ ປຕ຺ໂຕ, ອິທານິ ນ ສກ຺ກາ ອິຘ ວສິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ຍາຈນ຺ຕສ຺ເສວ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ເກຈິ ໂສຕາປນ຺ນາ, ເກຈິ ສກທາຄາມິໂນ, ເກຈິ ອນາຄາມິໂນ, ເກຈິ ອຣຫນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ. ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສງ຺ກປ຺ປຣາຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໒໕໒] ໒. ຕິລມຸຏ຺ຐິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຊ຺ຊາປິ ເມ ຕໍ ມນສີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ໂກຘນໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣ ກິຣ, ຠິກ຺ຂຸ, ໂກຘໂນ ອໂຫສິ ອຸປາຍາສພຫຸໂລ, ອປ຺ປມ຺ປິ ວຸຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ກຸປ຺ປິ ອຠິສຊ຺ຊິ, ໂກປຎ຺ຈ ໂທສຎ຺ຈ ອປ຺ປຈ຺ຈຍຎ຺ຈ ປາຕ຺ວາກາສິ. ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸໂກ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ໂກຘໂນ ອຸປາຍາສພຫຸໂລ ອຸທ຺ຘເນ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໂລຓໍ ວິຍ ຕຏຕຏາຍນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ, ເອວຣູເປ ນິກ຺ໂກຘເນ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປພ຺ພຊິໂຕ ສມາໂນ ໂກຘມຕ຺ຕມ຺ປິ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເປເສຕ຺ວາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ໂກຘໂນ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ອຍໍ ໂກຘໂນ ອໂຫສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕກຸມາໂຣ ນາມ ອໂຫສິ. ໂປຣາຓກຣາຊາໂນ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ເຕ ‘‘ເອວໍ ເອເຕ ນິຫຕມານທປ຺ປາ ສີຕຸຓ຺ຫກ຺ຂມາ ໂລກຈາຣິຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ນຄເຣ ທິສາປາໂມກ຺ຂອາຈຣິເຍ ວິຊ຺ຊມາເນປິ ສິປ຺ປຸຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ທູເຣ ຕິໂຣຣຏ຺ຐໍ ເປເສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສປິ ຣາຊາ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ເອກປຏລິກອຸປາຫນາ ຈ ປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕຎ຺ຈ ກຫາປຓສຫສ຺ສຎ຺ຈ ທຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ເປເສສິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ມາຕາປິຕໂຣ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຕກ຺ກສິລໍ ປຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ເຄຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອາຈຣິເຍ ມາຓວການໍ ສິປ຺ປໍ ວາເຈຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຆຣທ຺ວາເຣ ຈງ຺ກມນ຺ເຕ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ຐິໂຕ ອາຈຣິຍໍ ອທ຺ທສ, ຕຕ຺ເຖວ ອຸປາຫນາ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຉຕ຺ຕຎ຺ຈ ອປເນຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ກິລນ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕຸກສງ຺ຄຫໍ ກາເຣສິ. ກຸມາໂຣ ຠຸຕ຺ຕໂຠຊໂນ ໂຖກໍ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ, ‘‘ກຸໂຕ ອາຄໂຕສິ, ຕາຕາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ພາຣາຓສິໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕສີ’’ຕິ? ‘‘ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ’’ຕິ. ‘‘ເກນຕ຺ເຖນາຄໂຕສີ’’ຕິ? ‘‘ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ເຕ ອາຈຣິຍຠາໂຄ ອາຠໂຕ, ອຸທາຫຸ ຘມ຺ມນ຺ເຕວາສິໂກ ໂຫຕຸກາໂມສີ’’ຕິ? ໂສ ‘‘ອາຈຣິຍຠາໂຄ ເມ ອາຠໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ປາທມູເລ ສຫສ຺ສຕ຺ຖວິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ວນ຺ທິ.

ຘມ຺ມນ຺ເຕວາສິກາ ທິວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ອາຈຣິຍຠາຄທາຍກາ ເຄເຫ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ສິປ຺ປເມວ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສປິ ອາຈຣິໂຍ ສລ຺ລຫຸເກນ ສຸຠນກ຺ຂຕ຺ເຕນ ກຸມາຣສ຺ສ ສິປ຺ປໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ກຸມາໂຣປິ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ອາຈຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ອຄມາສິ. ອເຖກາ ມຫລ຺ລິກາ ອິຕ຺ຖີ ຕິລານິ ເສເຕ ກຕ຺ວາ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຣກ຺ຂມານາ ນິສີທິ. ກຸມາໂຣ ເສຕຕິເລ ທິສ຺ວາ ຂາທິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ເອກໍ ຕິລມຸຏ຺ຐິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທິ, ມຫລ຺ລິກາ ‘‘ຕຓ຺ຫາລຸໂກ ເອໂສ’’ຕິ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ໂສ ປຸນທິວເສປິ ຕາຍ ເວລາຍ ຕເຖວ ອກາສິ, ສາປິ ນໍ ນ ກິຎ຺ຈິ ອາຫ. ອິຕໂຣ ຕຕິຍທິວເສປິ ຕເຖວາກາສິ, ຕທາ ມຫລ຺ລິກາ ‘‘ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ອນ຺ເຕວາສິເກຫິ ມໍ ວິລຸມ຺ປາເປຕີ’’ຕິ ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທິ. ອາຈຣິໂຍ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເອຕໍ, ອມ຺ມາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສາມິ, ອນ຺ເຕວາສິໂກ ເຕ ມຍາ ກຕານໍ ເສຕຕິລານໍ ອຊ຺ເຊກໍ ມຸຏ຺ຐິໍ ຂາທິ, ຫິຍ຺ໂຍ ເອກໍ, ປເຣ ເອກໍ, ນນຸ ເອວໍ ຂາທນ຺ໂຕ ມມ ສນ຺ຕກໍ ສພ຺ພໍ ນາເສສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ອມ຺ມ, ມາ ໂຣທິ, ມູລໍ ເຕ ທາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ນ ເມ, ສາມິ, ມູເລນຕ຺ໂຖ, ຍຖາ ປເນສ ກຸມາໂຣ ປຸນ ເອວໍ ນ ກໂຣຕິ, ຕຖາ ຕໍ ສິກ຺ຂາເປຫີ’’ຕິ. ອາຈຣິໂຍ ‘‘ເຕນ ຫິ ປສ຺ສ, ອມ຺ມາ’’ຕິ ທ຺ວີຫິ ມາຓເວຫິ ຕໍ ກຸມາຣໍ ທ຺ວີສຸ ຫຕ຺ເຖສຸ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ເວຬຸເປສິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ປຸນ ເອວຣູປໍ ມາ ອກາສີ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປິຏ຺ຐິຍໍ ປຫຣິ. ກຸມາໂຣ ອາຈຣິຍສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕານິ ອກ຺ຂີນິ ກຕ຺ວາ ປາທປິຏ຺ຐິໂຕ ຍາວ ເກສມຕ຺ຖກາ ໂອໂລເກສິ. ໂສປິສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ໂອໂລກິຕຠາວໍ ອຎ຺ຎາສິ. ກຸມາໂຣ ສິປ຺ປໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ‘‘ອນຸໂຍຄໍ ທຕ຺ວາ ມາຣາເປຕພ຺ໂພ ເອສ ມຍາ’’ຕິ ເຕນ ກຕໂທສໍ ຫທເຍ ຐເປຕ຺ວາ ຄມນກາເລ ອາຈຣິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຍທາຫໍ, ອາຈຣິຍ, ພາຣາຓສິຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສສ຺ສາມິ, ຕທາ ຕຸມ຺ເຫ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ສສິເນໂຫ ວິຍ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ໂສ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສສິ. ຣາຊາ ‘‘ຊີວມາເນນ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ ທິຏ຺ໂຐ, ຊີວມາໂນວສ຺ສ ຣຊ຺ຊສິຣິໍ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕໍ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ໂສ ຣຊ຺ຊສິຣິໍ ອນຸຠວມາໂນ ອາຈຣິເຍນ ກຕໂທສໍ ສຣິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໂກໂຘ ‘‘ມາຣາເປສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ປກ຺ໂກສນຕ຺ຖາຍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ທູຕໍ ປາເຫສິ. ອາຈຣິໂຍ ‘‘ຕຣຸຓກາເລ ນໍ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ມຊ຺ຌິມວຍກາເລ ‘‘ອິທານິ ນໍ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ‘‘ຕກ຺ກສິລາຈຣິໂຍ ອາຄໂຕ’’ຕິ ອາໂຣຈາເປສິ. ຣາຊາ ຕຸຏ຺ໂຐ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕໍ ທິສ຺ວາວ ໂກຘໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕານິ ອກ຺ຂີນິ ກຕ຺ວາ ອມຈ຺ເຈ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ, ອຊ຺ຊາປິ ເມ ອາຈຣິເຍນ ປຫຏຏ຺ຐານໍ ຣຸຊ຺ຊຕິ, ອາຈຣິໂຍ ນລາເຏນ ມຈ຺ຈຸໍ ອາທາຍ ‘ມຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຄໂຕ, ອຊ຺ຊສ຺ສ ຊີວິຕໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸຣິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໔.

‘‘ອຊ຺ຊາປິ ເມ ຕໍ ມນສິ, ຍໍ ມໍ ຕ຺ວໍ ຕິລມຸຏ຺ຐິຍາ;

ພາຫາຍ ມໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ລຏ຺ຐິຍາ ອນຸຕາຬຍິ.

໕.

‘‘ນນຸ ຊີວິເຕ ນ ຣມສິ, ເຍນາສິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຄໂຕ;

ຍໍ ມໍ ພາຫາ ຄເຫຕ຺ວານ, ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອນຸຕາຬຍີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ມໍ ພາຫາຍ ມນ຺ຕິ ທ຺ວີສຸ ປເທສຸ ອຸປໂຍຄວຈນໍ ອນຸຕາຬນຄຫຓາເປກ຺ຂໍ. ຍໍ ມໍ ຕ຺ວໍ ຕິລມຸຏ຺ຐິຍາ ກາຣຓາ ອນຸຕາຬຍິ, ອນຸຕາເຬນ຺ໂຕ ຈ ມໍ ພາຫາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸຕາຬຍິ, ຕໍ ອນຸຕາຬນໍ ອຊ຺ຊາປິ ເມ ມນສີຕິ ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ. ນນຸ ຊີວິເຕ ນ ຣມສີຕິ ມຎ຺ເຎ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕມ຺ຫິ ນາຠິຣມສິ. ເຍນາສິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຄໂຕຕິ ຍສ຺ມາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ອິຘ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄໂຕສິ. ຍໍ ມໍ ພາຫາ ຄເຫຕ຺ວານາຕິ ຍໍ ມມ ພາຫາ ຄເຫຕ຺ວາ, ຍໍ ມໍ ພາຫາຍ ຄເຫຕ຺ວາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອນຸຕາຬຍີຕິ ຕໂຍ ວາເຣ ເວຬຸລຏ຺ຐິຍາ ຕາເຬສິ, ອຊ຺ຊ ທານິ ຕສ຺ສ ຜລໍ ວິນ຺ທາຫີຕິ ນໍ ມຣເຓນ ສນ຺ຕຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຈຣິໂຍ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖.

‘‘ອຣິໂຍ ອນຣິຍໍ ກຸພ຺ພນ຺ຕໍ, ໂຍ ທຓ຺ເຑນ ນິເສຘຕິ;

ສາສນໍ ຕໍ ນ ຕໍ ເວຣໍ, ອິຕິ ນໍ ປຓ຺ຑິຕາ ວິທູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຣິໂຍຕິ ສຸນ຺ທຣາຘິວຈນເມຕໍ. ໂສ ປນ ອຣິໂຍ ຈຕຸພ຺ພິໂຘ ໂຫຕິ ອາຈາຣອຣິໂຍ ທສ຺ສນອຣິໂຍ ລິງ຺ຄອຣິໂຍ ປຏິເວຘອຣິໂຍຕິ. ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ໂສ ວາ ໂຫຕຸ ຕິຣຈ຺ຉາໂນ ວາ, ອຣິຍາຈາເຣ ຐິໂຕ ອາຈາຣອຣິໂຍ ນາມ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ອຣິຍວຕ຺ຕສິ ວກ຺ກງ຺ຄ, ໂຍ ປິຓ຺ຑມປຈາຍຕິ;

ຈຊາມິ ເຕ ຕໍ ຠຕ຺ຕາຣໍ, ຄຈ຺ຉຖູໂຠ ຍຖາສຸຂ’’ນ຺ຕິ. (ຊາ. ໒.໒໑.໑໐໖);

ຣູເປນ ປນ ອິຣິຍາປເຖນ ຈ ປາສາທິເກນ ທສ຺ສນີເຍນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ທສ຺ສນອຣິໂຍ ນາມ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ອຣິຍາວກາໂສສິ ປສນ຺ນເນຕ຺ໂຕ, ມຎ຺ເຎ ຠວໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ກຸລມ຺ຫາ;

ກຖໍ ນຸ ຈິຕ຺ຕານິ ປຫາຍ ໂຠເຄ, ປພ຺ພຊິ ນິກ຺ຂມ຺ມ ຆຣາ ສປຎ຺ຎາ’’ຕິ. (ຊາ. ໒.໑໗.໑໔໓);

ນິວາສນປາຣຸປນລິງ຺ຄຄ຺ຄຫເຓນ ປນ ສມຓສທິໂສ ຫຸຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ໂຕ ທຸສ຺ສີໂລປິ ລິງ຺ຄອຣິໂຍ ນາມ. ຍໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຉທນໍ ກຕ຺ວານ ສຸພ຺ພຕານໍ, ປກ຺ຂນ຺ທີ ກຸລທູສໂກ ປຄພ຺ໂຠ;

ມາຍາວີ ອສຎ຺ຎໂຕ ປລາໂປ, ປຕິຣູເປນ ຈຣໍ ສ ມຄ຺ຄທູສີ’’ຕິ.

ພຸທ຺ຘາທໂຍ ປນ ປຏິເວຘອຣິຍາ ນາມ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ – ‘‘ອຣິຍາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘາ ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຈ ພຸທ຺ຘສາວກາ ຈາ’’ຕິ. ເຕສຸ ອິຘ ອາຈາຣອຣິໂຍວ ອຘິປ຺ເປໂຕ.

ອນຣິຍນ຺ຕິ ທຸສ຺ສີລໍ ປາປຘມ຺ມໍ. ກຸພ຺ພນ຺ຕນ຺ຕິ ປາຓາຕິປາຕາທິກໍ ປຎ຺ຈວິຘທຸສ຺ສີລ຺ຍກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕໍ, ເອກເມວ ວາ ເອຕໍ ອຕ຺ຖປທໍ, ອນຣິຍໍ ຫີນໍ ລາມກໍ ປຎ຺ຈເວຣຠຍກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ. ໂຍຕິ ຂຕ຺ຕິຍາທີສຸ ໂຍ ໂກຈິ. ທຓ຺ເຑນາຕິ ເຍນ ເກນຈິ ປຫຣຓເກນ. ນິເສຘຕີຕິ ‘‘ມາ ປຸນ ເອວຣູປໍ ກຣີ’’ຕິ ປຫຣນ຺ໂຕ ນິວາເຣຕິ. ສາສນໍ ຕໍ ນ ຕໍ ເວຣນ຺ຕິ ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ອກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກໂຣນ຺ເຕ ປຸຕ຺ຕຘີຕໂຣ ວາ ອນ຺ເຕວາສິເກ ວາ ເອວໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ນິເສຘນໍ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ສາສນໍ ອນຸສິຏ຺ຐິ ໂອວາໂທ, ນ ເວຣໍ. ອິຕິ ນໍ ປຓ຺ຑິຕາ ວິທູຕິ ເອວເມຕໍ ປຓ຺ຑິຕາ ຊານນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ, ມຫາຣາຊ, ຕ຺ວມ຺ປິ ເອວໍ ຊານ, ນ ເອວຣູເປ ຐາເນ ເວຣໍ ກາຕຸໍ ອຣຫສິ. ສເຈ ຫິ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ມຍາ ເອວໍ ສິກ຺ຂາປິໂຕ ນາຠວິສ຺ສ, ອຖ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກາເລ ປູວສກ຺ຂລິອາທີນິ ເຈວ ຜລາຜລາທີນິ ຈ ຫຣນ຺ໂຕ ໂຈຣກມ຺ເມສຸ ປລຸທ຺ໂຘ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສນ຺ຘິຈ຺ເຉທນປນ຺ຖທູຫນຄາມຆາຕກາທີນິ ກຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊາປຣາຘິໂກ ໂຈໂຣ’’ຕິ ສໂຫຑ຺ຒໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ສິໂຕ ‘‘ຄຈ຺ຉຖສ຺ສ ໂທສານຸຣູປໍ ທຓ຺ຑໍ ອຸປເນຖາ’’ຕິ ທຓ຺ຑຠຍໍ ປາປຸຓິສ຺ສ, ກຸໂຕ ເຕ ເອວຣູປາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ອຠວິສ຺ສ, ນນຸ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ອິທໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ຕຍາ ລທ຺ຘນ຺ຕິ ເອວໍ ອາຈຣິໂຍ ຣາຊານໍ ສຎ຺ຎາເປສິ. ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕາ ອມຈ຺ຈາປິສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ເທວ, ອິທໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິຍສ຺ເສວ ສນ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຣາຊາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ຄຸຓໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ພິສ຺ສຣິຍໍ ເຕ, ອາຈຣິຍ, ທມ຺ມິ, ຣຊ຺ຊໍ ປຏິຈ຺ຉາ’’ຕິ ອາຫ. ອາຈຣິໂຍ ‘‘ນ ເມ, ມຫາຣາຊ, ຣຊ຺ເຊນຕ຺ໂຖ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິ. ຣາຊາ ຕກ຺ກສິລໍ ເປເສຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ທຕ຺ວາ ຕເມວ ປຸໂຣຫິຕໍ ກຕ຺ວາ ປິຕຸຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ຕສ຺ໂສວາເທ ຐິໂຕ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂກຘໂນ ຠິກ຺ຂຸ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ພຫູ ຊນາ ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມິອນາຄາມິໂນ ອເຫສຸໍ. ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ໂກຘໂນ ຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ອາຈຣິໂຍ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຕິລມຸຏ຺ຐິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໒໕໓] ໓. ມຓິກຓ຺ຐຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ມມນ຺ນປານນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ອາຬວິໍ ນິສ຺ສາຍ ອຄ຺ຄາຬເວ ເຈຕິເຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກຸຏິກາຣສິກ຺ຂາປທໍ (ປາຣາ. ໓໔໒) ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ອາຬວກາ ຫິ ຠິກ຺ຂູ ສຎ຺ຎາຈິກາຍ ກຸຏິໂຍ ກາຣຍມານາ ຍາຈນພຫຸລາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິພຫຸລາ ວິຫຣິໍສຸ ‘‘ປຸຣິສໍ ເທຖ, ປຸຣິສຕ຺ຖກຣໍ ເທຖາ’’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ຕາ. ມນຸສ຺ສາ ອຸປທ຺ທຸຕາ ຍາຈນາຍ ອຸປທ຺ທຸຕາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິຍາ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ອຸພ຺ພິຊ຺ຊິໍສຸປິ ອຸຕ຺ຕສິໍສຸປິ ປລາຍິໍສຸປິ. ອຖາຍສ຺ມາ ມຫາກສ຺ສໂປ ອາຬວິໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ, ມນຸສ຺ສາ ເຖຣມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ຕເຖວ ປຏິປຊ຺ຊິໍສຸ. ໂສ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ປຸພ຺ພາຍໍ, ອາວຸໂສ, ອາຬວີ ສຸລຠປິຓ຺ຑາ, ອິທານິ ກສ຺ມາ ທຸລ຺ລຠປິຓ຺ຑາ ຊາຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕໍ ກາຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ ຠຄວຕິ ອາຬວິໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຄ຺ຄາຬວເຈຕິເຍ ວິຫຣນ຺ເຕ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ເອຕສ຺ມິໍ ກາຣເຓ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ອາຬວເກ ຠິກ຺ຂູ ປຏິປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຎ຺ຎາຈິກາຍ ກຸຏິໂຍ ກາເຣຖາ’’ຕິ. ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຄຣຫິຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຍາຈນາ ນາເມສາ ສຕ຺ຕຣຕນປຣິປຸຓ຺ເຓ ນາຄຠວເນ ວສນ຺ຕານໍ ນາຄານມ຺ປິ ອມນາປາ, ປເຄວ ມນຸສ຺ສານໍ, ເຍສໍ ເອກໍ ກຫາປຓກໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕານໍ ປາສາຓໂຕ ມໍສໍ ອຸປ຺ປາຏນກາໂລ ວິຍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມຫາວິຠເວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ອາຘາວິຕ຺ວາ ປຣິຘາວິຕ຺ວາ ວິຈຣຓກາເລ ອຎ຺ໂຎປິ ປຸຎ຺ຎວາ ສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ມາຕຸ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ຠາຕໂຣ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ມາຕາປິຕູນໍ ກາລກິຣິຍາຍ ສໍວິຄ຺ຄຫທຍາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ປຓ຺ຓສາລໍ ມາເປຕ຺ວາ ວສິໍສຸ. ເຕສຸ ເຊຏ຺ຐສ຺ສ ອຸປຣິຄງ຺ຄາຍ ປຓ຺ຓສາລາ ອໂຫສິ, ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ອໂຘຄງ຺ຄາຍ. ອເຖກທິວສໍ ມຓິກຓ຺ໂຐ ນາມ ນາຄຣາຊາ ນາຄຠວນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ມາຓວກເວເສນ ວິຈຣນ຺ໂຕ ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ອສ຺ສມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ, ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມ຺ໂມທນີຍກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ວິສ຺ສາສິກາ ອເຫສຸໍ, ວິນາ ວຕ຺ຕິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ມຓິກຓ຺ໂຐ ອຠິຓ຺ຫໍ ກນິຏ຺ຐຕາປສສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຖາສລ຺ລາເປນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຄມນກາເລ ຕາປເສ ສິເນເຫນ ອຕ຺ຕຠາວໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ໂຠເຄຫິ ຕາປສໍ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ປຣິສ຺ສຊິຕ຺ວາ ອຸປຣິມຸທ຺ຘນິ ມຫນ຺ຕໍ ຜຓໍ ຘາເຣຕ຺ວາ ໂຖກໍ ວສິຕ຺ວາ ຕໍ ສິເນຫໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ວິນິເວເຐຕ຺ວາ ຕາປສໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕາປໂສ ຕສ຺ສ ຠເຍນ ກິໂສ ອໂຫສິ ລູໂຂ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ອຸປ຺ປຓ຺ຑຸປ຺ປຓ຺ຑຸກຊາໂຕ ຘມນິສນ຺ຖຕຄຕ຺ໂຕ.

ໂສ ເອກທິວສໍ ຠາຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ອຖ ນໍ ໂສ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກິສ຺ສ, ຕ຺ວໍ ໂຠ, ກິໂສ ລູໂຂ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ອຸປ຺ປຓ຺ຑຸປ຺ປຓ຺ຑຸກຊາໂຕ ຘມນິສນ຺ຖຕຄຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ປນ, ຕ຺ວໍ ໂຠ, ຕສ຺ສ ນາຄຣາຊສ຺ສ ອາຄມນໍ ອິຈ຺ຉສິ, ນ ອິຈ຺ຉສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ນ ອິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ໂສ ປນ ນາຄຣາຊາ ຕວ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກິໍ ປິຬນ຺ຘນໍ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມຓິຣຕນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ ຕສ຺ມິໍ ນາຄຣາເຊ ຕວ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອນິສິນ຺ເນເຍວ ‘‘ມຓິໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ຍາຈ, ເອວໍ ໂສ ນາໂຄ ຕໍ ໂຠເຄຫິ ອປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາວ ຄມິສ຺ສຕິ. ປຸນທິວເສ ອສ຺ສມປທທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕເມວ ນໍ ຍາເຈຍ຺ຍາສິ, ຕຕິຍທິວເສ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ຐຕ຺ວາ ອຸທກາ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນ຺ຕເມວ ນໍ ຍາເຈຍ຺ຍາສິ, ເອວໍ ໂສ ຕວ ສນ຺ຕິກໍ ປຸນ ນ ອາຄມິສ຺ສຕີຕິ.

ຕາປໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຓ຺ຓສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ນາຄຣາຊານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຐິຕມຕ຺ຕເມວ ‘‘ເອຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ປິຬນ຺ຘນມຓິໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ຍາຈິ, ໂສ ອນິສີທິຕ຺ວາວ ປລາຍິ. ອຖ ນໍ ທຸຕິຍທິວເສ ອສ຺ສມປທທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕເມວ ‘‘ຫິຍ຺ໂຍ ເມ ມຓິຣຕນໍ ນາທາສິ, ອຊ຺ຊ ທານໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ນາໂຄ ອສ຺ສມປທໍ ອປວິສິຕ຺ວາວ ປລາຍິ. ຕຕິຍທິວເສ ອຸທກໂຕ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນ຺ຕເມວ ນໍ ‘‘ອຊ຺ຊ ເມ ຕຕິໂຍ ທິວໂສ ຍາຈນ຺ຕສ຺ສ, ເທຫິ ທານິ ເມ ເອຕໍ ມຓິຣຕນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ນາຄຣາຊາ ອຸທເກ ຐຕ຺ວາວ ຕາປສໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອາຫ –

໗.

‘‘ມມນ຺ນປານໍ ວິປຸລໍ ອຸຬາຣໍ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີມສ຺ສ ມຓິສ຺ສ ເຫຕຸ;

ຕໍ ເຕ ນ ທສ຺ສໍ ອຕິຍາຈໂກສິ, ນ ຈາປິ ເຕ ອສ຺ສມມາຄມິສ຺ສໍ.

໘.

‘‘ສຸສູ ຍຖາ ສກ຺ຂຣໂຘຕປາຓີ, ຕາເສສິມໍ ເສລໍ ຍາຈມາໂນ;

ຕໍ ເຕ ນ ທສ຺ສໍ ອຕິຍາຈໂກສິ, ນ ຈາປິ ເຕ ອສ຺ສມມາຄມິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມມນ຺ນປານນ຺ຕິ ມມ ຍາຄຸຠຕ຺ຕາທິທິພ຺ພໂຠຊນໍ ອຏ຺ຐປານກເຠທຎ຺ຈ ທິພ຺ພປານໍ. ວິປຸລນ຺ຕິ ພຫຸ. ອຸຬາຣນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐໍ ປຓີຕໍ. ຕໍ ເຕຕິ ຕໍ ມຓິໍ ຕຸຍ຺ຫໍ. ອຕິຍາຈໂກສີຕິ ກາລຎ຺ຈ ປມາຓຎ຺ຈ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຊ຺ຊ ຕີຓິ ທິວສານິ ມຍ຺ຫໍ ປິຍໍ ມນາປໍ ມຓິຣຕນໍ ຍາຈມາໂນ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຍາຈໂກສິ. ນ ຈາປິ ເຕຕິ ນ ເກວລໍ ນ ທສ຺ສໍ, ອສ຺ສມມ຺ປິ ເຕ ນາຄມິສ຺ສໍ. ສຸສູ ຍຖາຕິ ຍຖາ ນາມ ຍຸວາ ຕຣຸຓມນຸສ຺ໂສ. ສກ຺ຂຣໂຘຕປາຓີຕິ ສກ຺ຂຣາຍ ໂຘຕປາຓິ, ເຕເລນ ປາສາເຓ ໂຘຕອສິຫຕ຺ໂຖ. ຕາເສສິມໍ ເສລໍ ຍາຈມາໂນຕິ ອິມໍ ມຓິໍ ຍາຈນ຺ໂຕ ຕ຺ວໍ ກຎ຺ຈນຖຣຸຂຄ຺ຄໍ ອພ຺ພາຫິຕ຺ວາ ‘‘ສີສໍ ເຕ ຉິນ຺ທາມີ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ຕຣຸຓປຸຣິໂສ ວິຍ ມໍ ຕາເສສິ.

ເອວໍ ວຕ຺ວາ ໂສ ນາຄຣາຊາ ອຸທເກ ນິມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນາຄຠວນເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ ປຈ຺ຈາຄຎ຺ຉິ. ອຖ ໂສ ຕາປໂສ ຕສ຺ສ ທສ຺ສນີຍສ຺ສ ນາຄຣາຊສ຺ສ ອທສ຺ສເນນ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ກິໂສ ອໂຫສິ ລູໂຂ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ອຸປ຺ປຓ຺ຑຸປ຺ປຓ຺ຑຸກຊາໂຕ ຘມນິສນ຺ຖຕຄຕ຺ໂຕ. ອຖ ເຊຏ຺ຐຕາປໂສ ‘‘ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ປຓ຺ຑຸໂຣຄິນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ໂຠ, ຕ຺ວໍ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ປຓ຺ຑຸໂຣຄີ ຊາໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕສ຺ສ ທສ຺ສນີຍສ຺ສ ນາຄຣາຊສ຺ສ ອທສ຺ສເນນາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຕາປໂສ ນາຄຣາຊານໍ ວິນາ ວຕ຺ຕິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໙.

‘‘ນ ຕໍ ຍາເຈ ຍສ຺ສ ປິຍໍ ຊິຄີເສ, ເທສ຺ໂສ ໂຫຕິ ອຕິຍາຈນາຍ;

ນາໂຄ ມຓິໍ ຍາຈິໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ, ອທສ຺ສນໍເຍວ ຕທຊ຺ຌຄມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ຕໍ ຍາເຈຕິ ຕໍ ຠຓ຺ຑໍ ນ ຍາເຈຍ຺ຍ. ຍສ຺ສ ປິຍໍ ຊິຄີເສຕິ ຍໍ ຠຓ຺ຑໍ ອສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປິຍນ຺ຕິ ຊາເນຍ຺ຍ. ເທສ຺ໂສ ໂຫຕີຕິ ອປ຺ປິໂຍ ໂຫຕິ. ອຕິຍາຈນາຍາຕິ ປມາຓໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວຣຠຓ຺ຑໍ ຍາຈນ຺ໂຕ ຕາຍ ອຕິຍາຈນາຍ. ອທສ຺ສນໍເຍວ ຕທຊ຺ຌຄມາຕິ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອທສ຺ສນເມວ ຄໂຕຕິ.

ເອວໍ ປນ ຕໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ມາ ໂສຈີ’’ຕິ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐຠາຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອສ຺ສມເມວ ຄໂຕ. ອຖາປຣຠາເຄ ເຕ ທ຺ເວປິ ຠາຕໂຣ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍຓາ ອເຫສຸໍ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕຣຕນປຣິປຸຓ຺ເຓ ນາຄຠວເນ ວສນ຺ຕານໍ ນາຄານມ຺ປິ ຍາຈນາ ນາມ ອມນາປາ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ມນຸສ຺ສານ’’ນ຺ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກນິຏ຺ໂຐ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ເຊຏ຺ໂຐ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມຓິກຓ຺ຐຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໒໕໔] ໔. ກຸຓ຺ຑກກຸຈ຺ຉິສິນ຺ຘວຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຠຸຕ຺ວາ ຕິຓປຣິຆາສນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວສ຺ສໍ ວສິຕ຺ວາ ຈາຣິກໍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຸນ ປຈ຺ຈາຄເຕ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ອາຄນ຺ຕຸກສກ຺ກາຣໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທທນ຺ຕິ. ວິຫາເຣ ເອກໍ ຘມ຺ມໂຆສກຠິກ຺ຂຸໍ ຐເປສຸໍ, ໂສ ເຍ ເຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຕ຺ຕເກ ຠິກ຺ຂູ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ເທຕິ.

ອເຖກາ ທຸຄ຺ຄຕມຫລ຺ລິກາ ອິຕ຺ຖີ ເອກເມວ ປຏິວີສໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເຕສໍ ເຕສໍ ມນຸສ຺ສານໍ ຠິກ຺ຂູສຸ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ທິນ຺ເນສຸ ອຸສ຺ສູເຣ ຘມ຺ມໂຆສກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ມຍາ ສພ຺ເພ ຠິກ຺ຂູ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ທິນ຺ນາ, ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ປນ ວິຫາເຣເຍວ, ຕ຺ວໍ ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂໍ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ເຊຕວນທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ຐຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ອາຄຕກາເລ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຆຣໍ ເນຕ຺ວາ ນິສີທາເປສິ. ‘‘ເອກາຍ ກິຣ ມຫລ຺ລິກາຍ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຆເຣ ນິສີທາປິໂຕ’’ຕິ ພຫູນິ ສທ຺ຘານິ ກຸລານິ ອສ຺ໂສສຸໍ. ເຕສຸ ຣາຊາ ປສ຺ເສນທີ ໂກສໂລ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ສາຏເກນ ເຈວ ສຫສ຺ສຕ຺ຖວິກາຍ ຈ ສທ຺ຘິໍ ຠຕ຺ຕຠາຊນານິ ປຫິຓິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອຍ຺ຍໍ ປຣິວິສມານາ ອິມໍ ສາຏກໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ອິເມ ກຫາປເຓ ວຬຎ຺ເຊຕ຺ວາ ເຖຣໍ ປຣິວິສຕູ’’ຕິ. ຍຖາ ຈ ຣາຊາ, ເອວໍ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຈູຬອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ວິສາຂາ ຈ ມຫາອຸປາສິກາ ປຫິຓິ. ອຎ຺ຎານິປິ ປນ ກຸລານິ ເອກສຕທ຺ວິສຕາທິວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ພລານຸຣູເປນ ກຫາປເຓ ປຫິຓິໍສຸ. ເອວໍ ເອກາເຫເນວ ສາ ມຫລ຺ລິກາ ສຕສຫສ຺ສມຕ຺ຕໍ ລຠິ. ເຖໂຣ ປນ ຕາຍ ທິນ຺ນຍາຄຸເມວ ປິວິຕ຺ວາ ຕາຍ ກຕຂຊ຺ຊກເມວ ປກ຺ກຠຕ຺ຕເມວ ຈ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ມຫລ຺ລິກໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ວິຫາຣເມວ ອຄມາສິ.

ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ເຖຣສ຺ສ ຄຸຓກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ຘມ຺ມເສນາປຕິ ມຫລ຺ລິກຄຫປຕານິໍ ທຸຄ຺ຄຕຠາວໂຕ ໂມເຈສິ, ປຕິຏ຺ຐາ ອໂຫສິ. ຕາຍ ທິນ຺ນມາຫາຣໍ ອຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຣິຠຸຎ຺ຊີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອິທາເນວ ເອຕິສ຺ສາ ມຫລ຺ລິກາຍ ອວສ຺ສໂຍ ຊາໂຕ, ນ ຈ ອິທາເນວ ຕາຍ ທິນ຺ນໍ ອາຫາຣໍ ອຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕຣາປເຖ ອສ຺ສວາຓິຊກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອຸຕ຺ຕຣາປຖຊນປທໂຕ ປຎ຺ຈສຕາ ອສ຺ສວາຓິຊາ ອສ຺ເສ ພາຣາຓສິໍ ອາເນຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓນ຺ຕິ. ອຎ຺ຎຕໂຣປິ ອສ຺ສວາຓິໂຊ ປຎ຺ຈອສ຺ສສຕານິ ອາທາຍ ພາຣາຓສິມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຈ ພາຣາຓສິໂຕ ອວິທູເຣ ເອໂກ ນິຄມຄາໂມ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພ ມຫາວິຠໂວ ເສຏ຺ຐິ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ນິເວສນໍ, ຕໍ ປນ ກຸລໍ ອນຸກ຺ກເມນ ປຣິກ຺ຂຍໍ ຄຕໍ, ເອກາວ ມຫລ຺ລິກາ ອວສິຏ຺ຐາ, ສາ ຕສ຺ມິໍ ນິເວສເນ ວສຕິ. ອຖ ໂສ ອສ຺ສວາຓິໂຊ ຕໍ ນິຄມຄາມໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ເວຕນໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ນິເວສເນ ນິວາສໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອສ຺ເສ ເອກມນ຺ເຕ ຐເປສິ. ຕໍທິວສເມວສ຺ສ ເອກິສ຺ສາ ອາຊານີຍາວຬວາຍ ຄພ຺ຠວຸຏ຺ຐານໍ ອໂຫສິ. ໂສ ທ຺ເວ ຕໂຍ ທິວເສ ວສິຕ຺ວາ ອສ຺ເສ ພລໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊານໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອສ຺ເສ ອາທາຍ ປາຍາສິ. ອຖ ນໍ ມຫລ຺ລິກາ ‘‘ເຄຫເວຕນໍ ເທຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ສາຘຸ, ອມ຺ມ, ເທມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕາຕ, ເວຕນໍ ເມ ທທມາໂນ ອິມມ຺ປິ ອສ຺ສໂປຕກໍ ເວຕນໂຕ ຂຓ຺ເຑຕ຺ວາ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ວາຓິໂຊ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ສາ ຕສ຺ມິໍ ອສ຺ສໂປຕເກ ປຸຕ຺ຕສິເນຫໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອວສ຺ສາວນຌາມກຠຕ຺ຕວິຆາສຕິຓານິ ທຕ຺ວາ ຕໍ ປຏິຊຄ຺ຄິ.

ອຖາປຣຠາເຄ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈ ອສ຺ສສຕານິ ອາທາຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ເຄເຫ ນິວາສໍ ຄຓ຺ຫິ. ກຸຓ຺ຑກຂາທກສ຺ສ ສິນ຺ຘວໂປຕກສ຺ສ ຐິຕຏ຺ຐານໂຕ ຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ເອກອສ຺ໂສປິ ເຄຫໍ ປວິສິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມຫລ຺ລິກໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອມ຺ມ, ກຈ຺ຈິ ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ອສ຺ໂສ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ອຎ຺ໂຎ ອສ຺ໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຫໍ ປນ ປຸຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ເອກໍ ອສ຺ສໂປຕກໍ ປຏິຊຄ຺ຄາມິ, ໂສ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ກຫໍ ໂສ, ອມ຺ມາ’’ຕິ? ‘‘ຈຣິຕຸໍ ຄໂຕ, ຕາຕາ’’ຕິ. ‘‘ກາຍ ເວລາຍ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ອມ຺ມາ’’ຕິ? ‘‘ສາຍນ຺ເຫ, ຕາຕາ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອາຄມນໍ ປຏິມາເນນ຺ໂຕ ອສ຺ເສ ພຫິ ຐເປຕ຺ວາວ ນິສີທິ. ສິນ຺ຘວໂປຕໂກປິ ວິຈຣິຕ຺ວາ ກາເລເຍວ ອາຄມິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກຸຓ຺ຑກກຸຈ຺ຉິສິນ຺ຘວໂປຕກໍ ທິສ຺ວາ ລກ຺ຂຓານິ ສມາເນຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ສິນ຺ຘໂວ ອນຄ຺ໂຆ, ມຫລ຺ລິກາຍ ມູລໍ ທຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ສິນ຺ຘວໂປຕໂກປິ ເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐາເນເຍວ ຐິໂຕ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເຕ ອສ຺ສາ ເຄຫໍ ປວິສິຕຸໍ ສກ຺ຂິໍສຸ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທ຺ວີຫຕີຫໍ ວສິຕ຺ວາ ອສ຺ເສ ສນ຺ຕປ຺ເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ອມ຺ມ, ອິມໍ ອສ຺ສໂປຕກໍ ມູລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິໍ ວເທສິ, ຕາຕ, ປຸຕ຺ຕໍ ວິກ຺ກິຓນ຺ຕາ ນາມ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ອມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ເອຕໍ ກິໍ ຂາທາເປຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄສີ’’ຕິ? ‘‘ໂອທນກຎ຺ຊິກຎ຺ຈ ຌາມກຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ວິຆາສຕິຓຎ຺ຈ ຂາທາເປຕ຺ວາ ກຸຓ຺ຑກຍາຄຸຎ຺ຈ ປາເຍຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄາມິ, ຕາຕາ’’ຕິ. ‘‘ອມ຺ມ, ອຫໍ ເອຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑຣສໂຠຊນໍ ໂຠເຊສ຺ສາມິ, ຐິຕຏ຺ຐາເນ ເຈລວິຕານໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ອຕ຺ຖຣຓປິຏ຺ເຐ ຐເປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ຈ ສຸຂໍ ອນຸຠວຕຸ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ. ອຖ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຈຕຸນ຺ນໍ ປາທານໍ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐສ຺ສ ມຸຂສ຺ສ ຈ ມູລໍ ເອເກກໍ ກຕ຺ວາ ຉ ສຫສ຺ສຕ຺ຖວິກາໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ມຫລ຺ລິກໍ ນວວຕ຺ຖໍ ນິວາສາເປຕ຺ວາ ສິນ຺ຘວໂປຕກສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຐເປສິ. ໂສ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອສ຺ສູນິ ປວຕ຺ເຕສິ. ສາປິ ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໍ ປຣິມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ມຍາ ປຸຕ຺ຕໂປສາວນິກໍ ລທ຺ຘໍ, ຕ຺ວໍ, ຕາຕ, ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ, ຕທາ ໂສ ອຄມາສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸນທິວເສ ອສ຺ສໂປຕກສ຺ສ ປິຓ຺ຑຣສໂຠຊນໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ວີມໍສິສ຺ສາມິ ຕາວ ນໍ, ຊານາຕິ ນຸ ໂຂ ອຕ຺ຕໂນ ພລໍ, ອຸທາຫຸ ນ ຊານາຕີ’’ຕິ ໂທຓິຍໍ ກຸຓ຺ຑກຍາຄຸໍ ອາກິຣາເປຕ຺ວາ ທາເປສິ. ໂສ ‘‘ນາຫໍ ອິມໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ຍາຄຸໍ ປາຍິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ວີມໍສນວເສນ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐.

‘‘ຠຸຕ຺ວາ ຕິຓປຣິຆາສໍ, ຠຸຕ຺ວາ ອາຈາມກຸຓ຺ຑກໍ;

ເອຕໍ ເຕ ໂຠຊນໍ ອາສິ, ກສ຺ມາ ທານິ ນ ຠຸຎ຺ຊສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠຸຕ຺ວາ ຕິຓປຣິຆາສນ຺ຕິ ຕ຺ວໍ ປຸພ຺ເພ ມຫລ຺ລິກາຍ ທິນ຺ນໍ ເຕສໍ ເຕສໍ ຂາທິຕາວເສສໍ ວິຆາສຕິຓສງ຺ຂາຕໍ ປຣິຆາສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວຑ຺ຒິໂຕ. ຠຸຕ຺ວາ ອາຈາມກຸຓ຺ຑກນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ອາຈາໂມ ວຸຈ຺ຈຕິ ໂອທນາວເສສໍ. ກຸຓ຺ຑກນ຺ຕິ ກຸຓ຺ຑກເມວ. ເອຕຎ຺ຈ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວຑ຺ຒິໂຕສີຕິ ທີເປຕິ. ເອຕໍ ເຕຕິ ເອຕໍ ຕວ ປຸພ຺ເພ ໂຠຊນໍ ອາສິ. ກສ຺ມາ ທານິ ນ ຠຸຎ຺ຊສີຕິ ມຍາປິ ເຕ ຕເມວ ທິນ຺ນໍ, ຕ຺ວໍ ຕໍ ກສ຺ມາ ອິທານິ ນ ຠຸຎ຺ຊສີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສິນ຺ຘວໂປຕໂກ ອິຕຣາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໑໑.

‘‘ຍຕ຺ຖ ໂປສໍ ນ ຊານນ຺ຕິ, ຊາຕິຍາ ວິນເຍນ ວາ;

ພຫຸ ຕຕ຺ຖ ມຫາພ຺ຣຫ຺ເມ, ອປິ ອາຈາມກຸຓ຺ຑກໍ.

໑໒.

‘‘ຕ຺ວຎ຺ຈ ໂຂມໍ ປຊານາສິ, ຍາທິສາຍໍ ຫຍຸຕ຺ຕໂມ;

ຊານນ຺ໂຕ ຊານມາຄມ຺ມ, ນ ເຕ ຠກ຺ຂາມິ ກຸຓ຺ຑກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ. ໂປສນ຺ຕິ ສຕ຺ຕໍ. ຊາຕິຍາ ວິນເຍນ ວາຕິ ‘‘ຊາຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ວາ ເອໂສ, ນ ວາ, ອາຈາຣຍຸຕ຺ໂຕ ວາ, ນ ວາ’’ຕິ ເອວໍ ນ ຊານນ຺ຕິ. ມຫາພ຺ຣຫ຺ເມຕິ ຄຣຸກາລປເນນ ອາລປນ຺ໂຕ ອາຫ. ຍາທິສາຍນ຺ຕິ ຍາທິໂສ ອຍໍ, ອຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ຊານນ຺ໂຕ ຊານມາຄມ຺ມາຕິ ອຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ພລໍ ຊານນ຺ໂຕ ຊານນ຺ຕເມວ ຕໍ ອາຄມ຺ມ ປຏິຈ຺ຈ ຕວ ສນ຺ຕິເກ ກຸຓ຺ຑກໍ ກິໍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມິ. ນ ຫິ ຕ຺ວໍ ກຸຓ຺ຑກໍ ໂຠຊາເປຕຸກາມຕາຍ ຉ ສຫສ຺ສານິ ທຕ຺ວາ ມໍ ຄຓ຺ຫີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຕໍ ວີມໍສນຕ຺ຖາຍ ຕໍ ມຍາ ກຕໍ, ມາ ກຸຊ຺ຌີ’’ຕິ ຕໍ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ສຸໂຠຊນໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ອາທາຍ ຣາຊງ຺ຄຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ປສ຺ເສ ປຎ຺ຈ ອສ຺ສສຕານິ ຐເປຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ປສ຺ເສ ວິຈິຕ຺ຕສາຓິໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ອຕ຺ຖຣຓໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ເຈລວິຕານໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສິນ຺ຘວໂປຕກໍ ຐເປສິ.

ຣາຊາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອສ຺ເສ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ອສ຺ໂສ ກສ຺ມາ ວິສຸໍ ຐປິໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຍໍ ສິນ຺ຘໂວ ອິເມ ອສ຺ເສ ວິສຸໍ ອກໂຕ ໂມເຈສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ໂສຠໂນ, ໂຠ, ສິນ຺ຘໂວ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິສ຺ສ ຊວໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ອສ຺ສໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ‘‘ປສ຺ສ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ມນຸສ຺ເສ ອຸສ຺ສາເຣຕ຺ວາ ຣາຊງ຺ຄເຓ ອສ຺ສໍ ປາເຫສິ. ສພ຺ພໍ ຣາຊງ຺ຄຓໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ອສ຺ສປນ຺ຕີຫິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕມິວາໂຫສິ. ປຸນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ປສ຺ສ, ມຫາຣາຊ, ສິນ຺ຘວໂປຕກສ຺ສ ເວຄ’’ນ຺ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ເອກປຸຣິໂສປິ ນໍ ນ ອທ຺ທສ. ປຸນ ຣຕ຺ຖປຏໍ ອຸທເຣ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ຣຕ຺ຕປຏເມວ ປສ຺ສິໍສຸ. ອຖ ນໍ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ເອກິສ຺ສາ ອຸຍ຺ຍານໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ອຸທກປິຏ຺ເຐ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ຕຕ຺ຖສ຺ສ ອຸທກປິຏ຺ເຐ ຘາວໂຕ ຂຸຣຄ຺ຄານິປິ ນ ເຕມິໍສຸ. ປຸນວາຣໍ ປທຸມິນິປຕ຺ຕານໍ ອຸປຣິ ຘາວນ຺ໂຕ ເອກປຓ຺ຓມ຺ປິ ນ ອຸທເກ ໂອສີທາເປສິ. ເອວມສ຺ສ ຊວສມ຺ປນ຺ນໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ປາຓິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖຕລໍ ອຸປນາເມສິ, ອສ຺ໂສ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາເທ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖຕເລ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ອາຫ – ‘‘ມຫາຣາຊ, ອິມສ຺ສ ອສ຺ສໂປຕກສ຺ສ ສພ຺ພາກາເຣນ ເວເຄ ທສ຺ສິຍມາເນ ສມຸທ຺ທປຣິຍນ຺ໂຕ ນປ຺ປໂຫຕີ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຑ຺ຒຣຊ຺ຊໍ ອທາສິ. ສິນ຺ຘວໂປຕກມ຺ປິ ອຠິສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ມງ຺ຄລອສ຺ສໍ ອກາສິ.

ໂສ ຣຎ຺ໂຎ ປິໂຍ ອໂຫສິ ມນາໂປ, ສກ຺ກາໂຣປິສ຺ສ ມຫາ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ຫິ ວສນຏ຺ຐານໍ ຣຎ຺ໂຎ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ໂຕ ວາສຆຣຄພ຺ໂຠ ວິຍ ອໂຫສິ, ຈຕຸຊາຕິຄນ຺ເຘຫິ ຠູມິເລປນໍ ອກໍສຸ, ຄນ຺ຘທາມມາລາທາມານິ ໂອສາຣຍິໍສຸ, ອຸປຣິ ສຸວຓ຺ຓຕາຣກຂຈິຕໍ ເຈລວິຕານໍ ອໂຫສິ, ສມນ຺ຕໂຕ ຈິຕ຺ຣສາຓິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ອໂຫສິ, ນິຈ຺ຈໍ ຄນ຺ຘເຕລປທີປາ ຌາຍິໍສຸ, ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວຏ຺ຐາເນປິສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓກຏາຫໍ ຐປຍິໍສຸ, ນິຈ຺ຈໍ ຣາຊາຣຫໂຠຊນເມວ ຠຸຎ຺ຊິ. ຕສ຺ສ ປນ ອາຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣຎ຺ໂຎ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ຣຊ຺ຊໍ ຫຕ຺ຖຄຕເມວ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ພຫູ ໂສຕາປນ຺ນາ ສກທາຄາມິໂນ ອນາຄາມິໂນ ອຣຫນ຺ໂຕ ຈ ອເຫສຸໍ. ‘‘ຕທາ ມຫລ຺ລິກາ ອຍເມວ ມຫລ຺ລິກາ ອໂຫສິ, ສິນ຺ຘໂວ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ອສ຺ສວາຓິຊ຺ໂຊ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກຸຓ຺ຑກກຸຈ຺ຉິສິນ຺ຘວຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໒໕໕] ໕. ສຸກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍາວ ໂສ ມຕ຺ຕມຎ຺ຎາສີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຕິພຫຸໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຊີຣເຓນ ກາລກຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ເອວໍ ກາລກເຕ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສ ອຄຸຓກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸໂກ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ອຕ຺ຕໂນ ກຸຈ຺ຉິປ຺ປມາຓໍ ອຊານິຕ຺ວາ ອຕິພຫຸໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຊີຣາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ກາລກໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ອຕິໂຠຊນປຈ຺ຈເຍເນວ ມໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ສຸກໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອເນການໍ ສຸກສຫສ຺ສານໍ ສມຸທ຺ທານຸຄເຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວສນ຺ຕານໍ ຣາຊາ ອໂຫສິ. ຕສ຺ເສໂກ ປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມິໍ ພລປ຺ປຕ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທຸພ຺ພລຈກ຺ຂຸໂກ ອໂຫສິ. ສຸການໍ ກິຣ ສີໂຆ ເວໂຄ ໂຫຕິ, ເຕນ ເຕສໍ ມຫລ຺ລກກາເລ ປຐມໍ ຈກ຺ຂຸເມວ ທຸພ຺ພລໍ ໂຫຕິ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ມາຕາປິຕໂຣ ກຸລາວເກ ຐເປຕ຺ວາ ໂຄຈຣໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ໂປເສສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ໂຄຈຣຠູມິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ຐິໂຕ ສມຸທ຺ທໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເອກໍ ທີປກໍ ປສ຺ສິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ມຘຸຣຜລໍ ອມ຺ພວນໍ ອຕ຺ຖິ. ໂສ ປຸນທິວເສ ໂຄຈຣເວລາຍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ອມ຺ພວເນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອມ຺ພຣສໍ ປິວິຕ຺ວາ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ອາທາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ອທາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ຂາທນ຺ໂຕ ຣສໍ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ນນຸ ອິມໍ ອສຸກທີປເກ ອມ຺ພປກ຺ກ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຕາຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕາຕ, ເອຕໍ ທີປກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ນາມ ສຸກາ ທີຆມາຍຸໍ ປາເລນ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ມາ ໂຂ ຕ຺ວໍ ປຸນ ຕໍ ທີປກໍ ອຄມາສີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຄມາສິເຍວ.

ອເຖກທິວສໍ ພຫຸໍ ອມ຺ພຣສໍ ປິວິຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ອາທາຍ ສມຸທ຺ທມຕ຺ຖເກນາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຕິຘາຕຕາຍ ກິລນ຺ຕກາໂຍ ນິທ຺ທາຍາຠິຠູໂຕ, ໂສ ນິທ຺ທາຍນ຺ໂຕປິ ອາຄຈ຺ຉເຕວ, ຕຸຓ຺ເຑນ ປນສ຺ສ ຄຫິຕໍ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ປຕິ. ໂສ ອນຸກ຺ກເມນ ອາຄມນວີຖິໍ ຊຫິຕ຺ວາ ໂອສີທນ຺ໂຕ ອຸທກປິຏ຺ເຐເນວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຸທເກ ປຕິ. ອຖ ນໍ ເອໂກ ມຈ຺ໂຉ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ອາຄມນເວລາຍ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ເຕເຍວ ‘‘ສມຸທ຺ເທ ປຕິຕ຺ວາ ມໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຎ຺ຎາສິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣປິ ອາຫາຣໍ ອລຠມານາ ສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ມຣິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໑໓.

‘‘ຍາວ ໂສ ມຕ຺ຕມຎ຺ຎາສິ, ໂຠຊນສ຺ມິໍ ວິຫງ຺ຄໂມ;

ຕາວ ອທ຺ຘານມາປາທິ, ມາຕຣຎ຺ຈ ອໂປສຍິ.

໑໔.

‘‘ຍໂຕ ຈ ໂຂ ພຫຸຕຣໍ, ໂຠຊນໍ ອຊ຺ຌວາຫຣິ;

ຕໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ສໍສີທິ, ອມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຫິ ໂສ ອຫຸ.

໑໕.

‘‘ຕສ຺ມາ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ ສາຘຸ, ໂຠຊນສ຺ມິໍ ອຄິທ຺ຘຕາ;

ອມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຫິ ສີທນ຺ຕິ, ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈ ນ ສີທເຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍາວ ໂສຕິ ຍາວ ໂສ ວິຫງ຺ຄໂມ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕມຎ຺ຎາສິ. ຕາວ ອທ຺ຘານມາປາທີຕິ ຕຕ຺ຖກໍ ກາລໍ ຊີວິຕອທ຺ຘານໍ ອາປາທິ, ອາຍຸໍ ວິນ຺ທິ. ມາຕຣຎ຺ຈາຕິ ເທສນາສີສເມຕໍ, ມາຕາປິຕໂຣ ຈ ອໂປສຍີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໂຕ ຈ ໂຂຕິ ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ໂຂ ກາເລ. ໂຠຊນໍ ອຊ຺ຌວາຫຣີຕິ ອມ຺ພຣສໍ ອຊ຺ໂຌຫຣິ. ຕໂຕຕິ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ. ຕຕ຺ເຖວ ສໍສີທີຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມຸທ຺ເທເຍວ ໂອສີທິ ນິມຸຊ຺ຊິ, ມຈ຺ຉໂຠຊນຕໍ ອາປຊ຺ຊິ.

ຕສ຺ມາ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາ ສາຘູຕິ ຍສ຺ມາ ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ສຸໂກ ສມຸທ຺ເທ ໂອສີທິຕ຺ວາ ມໂຕ, ຕສ຺ມາ ໂຠຊນສ຺ມິໍ ອຄິທ຺ຘິຕາສງ຺ຂາໂຕ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຠາໂວ ສາຘຸ, ປມາຓຊານນໍ ສຸນ຺ທຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ‘‘ປຏິສງ຺ຂາ ໂຍນິໂສ ອາຫາຣໍ ອາຫາເຣຕິ, ເນວ ທວາຍ ນ ມທາຍ…ເປ… ຜາສຸວິຫາໂຣ ຈາ’’ຕິ.

‘‘ອລ຺ລໍ ສຸກ຺ຂຎ຺ຈ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ, ນ ພາຬ຺ຫໍ ສຸຫິໂຕ ສິຍາ;

ອູນຸທໂຣ ມິຕາຫາໂຣ, ສໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິພ຺ພເຊ.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຎ຺ຈ ອາໂລເປ, ອຠຸຕ຺ວາ ອຸທກໍ ປິເວ;

ອລໍ ຜາສຸວິຫາຣາຍ, ປຫິຕຕ຺ຕສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ. (ເຖຣຄາ. ໙໘໒-໙໘໓);

‘‘ມນຸຊສ຺ສ ສທາ ສຕີມໂຕ, ມຕ຺ຕໍ ຊານໂຕ ລທ຺ຘໂຠຊເນ;

ຕນູ ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ເວທນາ, ສຓິກໍ ຊີຣຕິ ອາຍຸໍ ປາລຍ’’ນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໒໔) –

ເອວໍ ວຓ຺ຓິຕາ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາປິ ສາຘຸ.

‘‘ກນ຺ຕາເຣ ປຸຕ຺ຕມໍສໍວ, ອກ຺ຂສ຺ສພ຺ຠຎ຺ຊນໍ ຍຖາ;

ເອວໍ ອາຫຣິ ອາຫຣໍ, ຍາປນຕ຺ຖມມຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ. (ວິສຸທ຺ຘິ. ໑.໑໙) –

ເອວໍ ວຓ຺ຓິຕາ ອຄິທ຺ຘິຕາປິ ສາຘຸ. ປາຬິຍໍ ປນ ‘‘ອຄິທ຺ຘິມາ’’ຕິ ລິຂິຕໍ, ຕໂຕ ອຍໍ ອຏ຺ຐກຖາປາໂຐວ ສຸນ຺ທຣຕໂຣ. ອມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຫິ ສີທນ຺ຕີຕິ ໂຠຊເນ ປມາຓໍ ອຊານນ຺ຕາ ຫິ ຣສຕຓ຺ຫາວເສນ ປາປກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ສີທນ຺ຕິ. ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຈ ນ ສີທເຣຕິ ເຍ ປນ ໂຠຊເນ ປມາຓໍ ຊານນ຺ຕິ, ເຕ ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມປິ ສມ຺ປຣາເຍປິ ນ ສີທນ຺ຕີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ພຫູ ໂສຕາປນ຺ນາປິ ສກທາຄາມິໂນປິ ອນາຄາມິໂນປິ ອຣຫນ຺ໂຕປິ ອເຫສຸໍ. ‘‘ຕທາ ສຸກຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ໂຠຊເນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ສຸກຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສຸກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໒໕໖] ໖. ຊຣູທປານຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຊຣູທປານໍ ຂຓມານາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ວາຓິເຊ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເຕ ກິຣ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສກຏານິ ປູເຣຕ຺ວາ ໂວຫາຣຕ຺ຖາຍ ຄມນກາເລ ຕຖາຄຕໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຣຓານິ ຄເຫຕ຺ວາ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ໂວຫາຣຕ຺ຖາຍ ທີຆມຄ຺ຄໍ ຄມິສ຺ສາມ, ຠຓ຺ຑໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສິທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ຕາ ໂສຕ຺ຖິນາ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ປນ ຕຸມ຺ເຫ ວນ຺ທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິໍສຸ. ເຕ ກນ຺ຕາຣມຄ຺ເຄ ປຸຣາຓອຸທປານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ອຸທປາເນ ປານີຍໍ ນຕ຺ຖິ, ມຍຎ຺ຈ ປິປາສິຕາ, ຂຓິສ຺ສາມ ນ’’ນ຺ຕິ ຂຓນ຺ຕາ ປຏິປາຏິຍາ ພຫຸໍ ອຍໍ…ເປ… ເວຬຸຣິຍໍ ລຠິໍສຸ. ເຕ ເຕເນວ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ ຫຸຕ຺ວາ ເຕສໍ ຣຕນານໍ ສກຏານິ ປູເຣຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິນາ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຈ຺ຈາຄມິໍສຸ. ເຕ ອາຠຕໍ ຘນໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ມຍໍ ‘‘ສິທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ຕາ ຠຕ຺ຕໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕຖາຄຕໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ທານໍ ທຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ອຕ຺ຕໂນ ຘນສ຺ສ ລທ຺ຘາກາຣໍ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ໂຂ ອຸປາສກາ ເຕນ ຘເນນ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ ຫຸຕ຺ວາ ປມາຓຎ຺ຎຸຕາຍ ຘນຎ຺ຈ ຊີວິຕຎ຺ຈ ອລຠິຕ຺ຖ, ໂປຣາຓກາ ປນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸໂນ ປຓ຺ຑິຕານໍ ວຈນໍ ອກຕ຺ວາ ຊີວິກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິຍໍ ວາຓິຊກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖວາຫເຊຏ຺ຐໂກ ອໂຫສິ. ໂສ ພາຣາຓສິຍໍ ຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສກຏານິ ປູເຣຕ຺ວາ ພຫູ ວາຓິເຊ ອາທາຍ ຕເມວ ກນ຺ຕາຣໍ ປຏິປນ຺ໂນ ຕເມວ ອຸທປານໍ ອທ຺ທສ. ຕຕ຺ຖ ເຕ ວາຓິຊາ ‘‘ປານີຍໍ ປິວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕໍ ອຸທປານໍ ຂຓນ຺ຕາ ປຏິປາຏິຍາ ພຫູນິ ອຍາທີນິ ລຠິໍສຸ. ເຕ ພຫຸມ຺ປິ ຣຕນໍ ລຠິຕ຺ວາ ເຕນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ ‘‘ອຎ຺ຎມ຺ປິ ເອຕ຺ຖ ອິໂຕ ສຸນ຺ທຣຕຣໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ຕໍ ຂຓິໍສຸເຍວ. ອຖ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຕ ອາຫ – ‘‘ໂຠ ວາຓິຊາ, ໂລໂຠ ນາເມສ ວິນາສມູລໍ, ອມ຺ເຫຫິ ພຫຸ ຘນໍ ລທ຺ຘໍ, ເອຕ຺ຕເກເນວ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ ໂຫຖ, ມາ ອຕິຂຓຖາ’’ຕິ. ເຕ ເຕນ ນິວາຣິຍມານາປິ ຂຓິໍສຸເຍວ. ໂສ ຈ ອຸທປາໂນ ນາຄປຣິຄ຺ຄຫິໂຕ, ອຖສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ວສນກນາຄຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ວິມາເນ ຠິຊ຺ຊນ຺ເຕ ເລຑ຺ຑູສູ ຈ ປໍສູສຸ ຈ ປຕມາເນສຸ ກຸທ຺ໂຘ ຐເປຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອວເສເສ ສພ຺ເພປິ ນາສິກວາເຕນ ປຫຣິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ນາຄຠວນາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ສກຏານິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ສພ຺ພຣຕນານໍ ປູເຣຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ສຸຂຍານເກ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ນາຄມາຓວເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ສກຏານິ ໂຍຊາເປນ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ພາຣາຓສິໍ ເນຕ຺ວາ ຆຣໍ ປເວເສຕ຺ວາ ຕໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນາຄຠວນເມວ ຄໂຕ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ຘນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ອຸນ຺ນງ຺ຄລໍ ກຕ຺ວາ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສີລໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຊີວິຕປຣິໂຍສາເນ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູເຣສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໑໖.

‘‘ຊຣູທປານໍ ຂຓມານາ, ວາຓິຊາ ອຸທກຕ຺ຖິກາ;

ອຊ຺ຌຄມຸໍ ອຍສໍ ໂລຫໍ, ຕິປຸສີສຎ຺ຈ ວາຓິຊາ;

ຣຊຕໍ ຊາຕຣູປຎ຺ຈ, ມຸຕ຺ຕາ ເວຬຸຣິຍາ ພຫູ.

໑໗.

‘‘ເຕ ຈ ເຕນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ, ຠິຍ຺ໂຍ ຠິຍ຺ໂຍ ອຂາຓິສຸໍ;

ເຕ ຕຕ຺ຖາສີວິໂສ ໂຆໂຣ, ເຕຊສ຺ສີ ເຕຊສາ ຫນິ.

໑໘.

‘‘ຕສ຺ມາ ຂເຓ ນາຕິຂເຓ, ອຕິຂາຕຎ຺ຫິ ປາປກໍ;

ຂາເຕນ ຈ ຘນໍ ລທ຺ຘໍ, ອຕິຂາເຕນ ນາສິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຍສນ຺ຕິ ກາຬໂລຫໍ. ໂລຫນ຺ຕິ ຕມ຺ພໂລຫໍ. ມຸຕ຺ຕາຕິ ມຸຕ຺ຕາໂຍ. ເຕ ຈ ເຕນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐາຕິ ເຕ ຈ ວາຓິຊາ ເຕນ ຘເນນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ. ເຕ ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕ ວາຓິຊາ ຕສ຺ມິໍ ອຸທປາເນ. ເຕຊສ຺ສີຕິ ວິສເຕເຊນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ເຕຊສາ ຫນີຕິ ວິສເຕເຊນ ຆາເຕສິ. ອຕິຂາເຕນ ນາສິຕນ຺ຕິ ອຕິຂເຓນ ຕຎ຺ຈ ຘນໍ ຊີວິຕຎ຺ຈ ນາສິຕໍ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ນາຄຣາຊາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ສຕ຺ຖວາຫເຊຏ຺ຐໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຊຣູທປານຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໒໕໗] ໗. ຄາມຓິຈນ຺ທຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນາຍໍ ຆຣານໍ ກຸສໂລຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາປສໍສນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຘມ຺ມສຠາຍຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂູ ທສພລສ຺ສ ປຎ຺ຎໍ ປສໍສນ຺ຕາ ນິສີທິໍສຸ – ‘‘ອາວຸໂສ, ຕຖາຄໂຕ ມຫາປຎ຺ໂຎ ປຸຖຸປຎ຺ໂຎ ຫາສປຎ຺ໂຎ ຊວນປຎ຺ໂຎ ຕິກ຺ຂປຎ຺ໂຎ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ໂຎ ສເທວກໍ ໂລກໍ ປຎ຺ຎາຍ ອຕິກ຺ກມຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ຕຖາຄໂຕ ປຎ຺ຎວາເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ຊນສນ຺ໂຘ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ມຸຂໍ ສຸປຣິມຊ຺ຊິຕກຎ຺ຈນາທາສຕລໍ ວິຍ ປຣິສຸທ຺ຘໍ ອໂຫສິ ອຕິໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ, ເຕນສ຺ສ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ‘‘ອາທາສມຸຂມາໂຣ’’ຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ຕໍ ສຕ຺ຕວສ຺ສພ຺ຠນ຺ຕເຣເຍວ ປນ ປິຕາ ຕໂຍ ເວເທ ຈ ສພ຺ພຎ຺ຈ ໂລເກ ກຕ຺ຕພ຺ພາກຕ຺ຕພ຺ພໍ ສິກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກກາເລ ກາລມກາສິ. ອມຈ຺ຈາ ມຫນ຺ເຕນ ສກ຺ກາເຣນ ຣຎ຺ໂຎ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ມຕກທານໍ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຣາຊງ຺ຄເຓ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ກຸມາໂຣ ອຕິທຫໂຣ, ນ ສກ຺ກາ ຣຊ຺ເຊ ອຠິສິຎ຺ຈິຕຸໍ, ວີມໍສິຕ຺ວາ ນໍ ອຠິສິຎ຺ຈິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອກທິວສໍ ນຄຣໍ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐານໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ກໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ກຸມາຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐານໍ, ເທວ, ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ກຸມາໂຣ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິ.

ຕສ຺ສ ນິສິນ຺ນກາເລ ອມຈ຺ຈາ ເອກໍ ທ຺ວີຫິ ປາເທຫິ ວິຈຣຓມກ຺ກຏໍ ວຕ຺ຖຸວິຊ຺ຊາຈຣິຍເວສໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐານໍ ເນຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ອຍໍ ປຸຣິໂສ ປິຕຸ ມຫາຣາຊສ຺ສ ກາເລ ວຕ຺ຖຸວິຊ຺ຊາຈຣິໂຍ ປຄຸຓວິຊ຺ໂຊ ອນ຺ໂຕຠູມິຍໍ ສຕ຺ຕຣຕນຏ຺ຐາເນ ຄຸຓໂທສໍ ປສ຺ສຕິ, ເອເຕເນວ ຄຫິຕໍ ຣາຊກຸລານໍ ເຄຫຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ອິມໍ ເທໂວ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຐານນ຺ຕເຣ ຐເປຕູ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ກຸມາໂຣ ຕໍ ເຫຏ຺ຐາ ຈ ອຸປຣິຈ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ນາຍໍ ມນຸສ຺ໂສ, ມກ຺ກໂຏ ເອໂສ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ມກ຺ກຏາ ນາມ ກຕໍ ກຕໍ ວິທ຺ຘໍເສຕຸໍ ຊານນ຺ຕິ, ອກຕໍ ປນ ກາຕຸໍ ວາ ວິຈາເຣຕຸໍ ວາ ນ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອມຈ຺ຈານໍ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໙.

‘‘ນາຍໍ ຆຣານໍ ກຸສໂລ, ໂລໂລ ອຍໍ ວລີມຸໂຂ;

ກຕໍ ກຕໍ ໂຂ ທູເສຍ຺ຍ, ເອວໍ ຘມ຺ມມິທໍ ກຸລ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນາຍໍ ຆຣານໍ ກຸສໂລຕິ ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ ນ ຆຣານໍ ກຸສໂລ, ຆຣານິ ວິຈາເຣຕຸໍ ວາ ກາຕຸໍ ວາ ເຉໂກ ນ ໂຫຕິ. ໂລໂລຕິ ໂລລຊາຕິໂກ. ວລີມຸໂຂຕິ ວລິໂຍ ມຸເຂ ອສ຺ສາຕິ ວລີມຸໂຂ. ເອວໍ ຘມ຺ມມິທໍກຸລນ຺ຕິ ອິທໍ ມກ຺ກຏກຸລໍ ນາມ ກຕໍ ກຕໍ ທູເສຕພ຺ພໍ ວິນາເສຕພ຺ພນ຺ຕິ ເອວໍ ສຠາວນ຺ຕິ.

ອຖາມຈ຺ຈາ ‘‘ເອວໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ເທວາ’’ຕິ ຕໍ ອປເນຕ຺ວາ ເອກາຫທ຺ວີຫຈ຺ຈເຍນ ປຸນ ຕເມວ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐານໍ ອາເນຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ, ເທວ, ປິຕຸ ມຫາຣາຊສ຺ສ ກາເລ ວິນິຈ຺ຉຍາມຈ຺ໂຈ, ວິນິຈ຺ຉຍສຸຕ຺ຕມສ຺ສ ສຸປວຕ຺ຕິຕໍ, ອິມໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉຍກມ຺ມໍ ກາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ກຸມາໂຣ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ຈິຕ຺ຕວໂຕ ມນຸສ຺ສສ຺ສ ໂລມໍ ນາມ ເອວຣູປໍ ນ ໂຫຕິ, ອຍໍ ນິຈິຕ຺ຕໂກ ວານໂຣ ວິນິຈ຺ຉຍກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໒໐.

‘‘ນຍິທໍ ຈິຕ຺ຕວໂຕ ໂລມໍ, ນາຍໍ ອສ຺ສາສິໂກ ມິໂຄ;

ສິຏ຺ຐໍ ເມ ຊນສນ຺ເຘນ, ນາຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິຊານຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນຍິທໍ ຈິຕ຺ຕວໂຕ ໂລມນ຺ຕິ ຍໍ ອິທໍ ເອຕສ຺ສ ສຣີເຣ ຜຣຸສໂລມໍ, ອິທໍ ວິຈາຣຓປຎ຺ຎາຍ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕວໂຕ ນ ໂຫຕິ. ປາກຕິກຈິຕ຺ເຕນ ປນ ອຈິຕ຺ຕໂກ ນາມ ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕ ນຕ຺ຖິ. ນາຍໍ ອສ຺ສາສິໂກຕິ ອຍໍ ອວສ຺ສໂຍ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ອນຸສາສນິໍ ວາ ທຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ອສ຺ສາເສຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ນ ອສ຺ສາສິໂກ. ມິໂຄຕິ ມກ຺ກຏໍ ອາຫ. ສິຏ຺ຐໍ ເມ ຊນສນ຺ເຘນາຕິ ມຍ຺ຫໍ ປິຕຣາ ຊນສນ຺ເຘນ ເອຕໍ ສິຏ຺ຐໍ ກຖິຕໍ, ‘‘ມກ຺ກໂຏ ນາມ ກາຣຓາກາຣຓໍ ນ ຊານາຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອນຸສາສນີ ທິນ຺ນາຕິ ທີເປຕິ. ນາຍໍ ກິຎ຺ຈິ ວິຊານຕີຕິ ຕສ຺ມາ ອຍໍ ວານໂຣ ນ ກິຎ຺ຈິ ຊານາຕີຕິ ນິຏ຺ຐເມຕ຺ຖ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ. ປາຬິຍໍ ປນ ‘‘ນາຍໍ ກິຎ຺ຈິ ນ ທູສເຍ’’ຕິ ລິຂິຕໍ, ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ນຕ຺ຖິ.

ອມຈ຺ຈາ ອິມມ຺ປິ ຄາຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ເທວາ’’ຕິ ຕໍ ອປເນຕ຺ວາ ປຸນປິ ເອກທິວສໍ ຕເມວ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐານໍ ອາເນຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ, ເທວ, ປຸຣິໂສ ປິຕຸ ມຫາຣາຊສ຺ສ ກາເລ ມາຕາປິຕຸອຸປຏ຺ຐານກາຣໂກ, ກຸເລເຊຏ຺ຐາປຈາຍິກກມ຺ມກາຣໂກ, ອິມໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ກຸມາໂຣ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ມກ຺ກຏາ ນາມ ຈລຈິຕ຺ຕາ, ເອວຣູປໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ສມຕ຺ຖາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໒໑.

‘‘ນ ມາຕຣໍ ປິຕຣໍ ວາ, ຠາຕຣໍ ຠຄິນິໍ ສກໍ;

ຠເຣຍ຺ຍ ຕາທິໂສ ໂປໂສ, ສິຏ຺ຐໍ ທສຣເຖນ ເມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠາຕຣໍ ຠຄິນິໍ ສກນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຠາຕຣໍ ວາ ຠຄິນິໍ ວາ. ປາຬິຍໍ ປນ ‘‘ສຂ’’ນ຺ຕິ ລິຂິຕໍ, ຕໍ ປນ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ‘‘ສກນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສກຠາຕິກຠຄິນິໂຍ ລພ຺ຠນ຺ຕິ, ສຂນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຫາຍໂກ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ວິຈາຣິຕເມວ. ຠເຣຍ຺ຍາຕິ ໂປເສຍ຺ຍ. ຕາທິໂສ ໂປໂສຕິ ຍາທິໂສ ເອສ ທິສ຺ສຕິ, ຕາທິໂສ ມກ຺ກຏຊາຕິໂກ ສຕ຺ໂຕ ນ ຠເຣຍ຺ຍ. ສິຏ຺ຐໍ ທສຣເຖນ ເມຕິ ເອວໍ ເມ ປິຕຣາ ອນຸສິຏ຺ຐໍ. ປິຕາ ຫິສ຺ສ ຊນໍ ຈຕູຫິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູຫິ ສນ຺ທຫນໂຕ ‘‘ຊນສນ຺ໂຘ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ທສຫິ ຣເຖຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພາກຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຕໂນ ເອເກເນວ ຣເຖນ ກຣຓໂຕ ‘‘ທສຣໂຖ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ເອວຣູປສ຺ສ ໂອວາທສ຺ສ ສຸຕຕ຺ຕາ ເອວມາຫ.

ອມຈ຺ຈາ ‘‘ເອວໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ເທວາ’’ຕິ ມກ຺ກຏໍ ອປເນຕ຺ວາ ‘‘ປຓ຺ຑິໂຕ ກຸມາໂຣ, ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕຸ’’ນ຺ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຣຊ຺ເຊ ອຠິສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ‘‘ອາທາສມຸຂຣຎ຺ໂຎ ອາຓາ’’ຕິ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສຸໍ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ປຓ຺ຑິຕຠາໂວປິສ຺ສ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຄໂຕ.

ປຓ຺ຑິຕຠາວທີປນຕ຺ຖໍ ປນສ຺ສ ອິມານິ ຈຸທ຺ທສ ວຕ຺ຖູນິ ອາຠຕານິ –

‘‘ໂຄໂຓ ປຸຕ຺ໂຕ ຫໂຍ ເຈວ, ນຬກາໂຣ ຄາມໂຠຊໂກ;

ຄຓິກາ ຕຣຸຓີ ສປ຺ໂປ, ມິໂຄ ຕິຕ຺ຕິຣເທວຕາ;

ນາໂຄ ຕປສ຺ສິໂນ ເຈວ, ອໂຖ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓໂວ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພີກຖາ – ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ຣຊ຺ເຊ ອຠິສິຎ຺ຈິເຕ ເອໂກ ຊນສນ຺ຘຣຎ຺ໂຎ ປາທມູລິໂກ ນາເມນ ຄາມຓິຈນ຺ໂທ ນາມ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິທໍ ຣຊ຺ຊໍ ນາມ ສມານວເຍຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂສຠຕິ, ອຫຎ຺ຈ ມຫລ຺ລໂກ, ທຫຣໍ ກຸມາຣໍ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ຊນປເທ ກສິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຊີວິສ຺ສາມີ’’ຕິ, ໂສ ນຄຣໂຕ ຕິໂຍຊນມຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມເກ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ກສິກມ຺ມຕ຺ຖາຍ ປນສ຺ສ ໂຄຓາປິ ນຕ຺ຖິ, ໂສ ເທເວ ວຸຏ຺ເຐ ເອກໍ ສຫາຍກໍ ທ຺ເວ ໂຄເຓ ຍາຈິຕ຺ວາ ສພ຺ພທິວສໍ ກສິຕ຺ວາ ຕິຓໍ ຂາທາເປຕ຺ວາ ໂຄເຓ ສາມິກສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເທຕຸໍ ເຄຫໍ ອຄມາສິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຠຣິຍາຍ ສທ຺ຘິໍ ເຄຫມຊ຺ເຌ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ໂຄຓາປິ ປຣິຈເຍນ ເຄຫໍ ປວິສິໍສຸ, ເຕສຸ ປວິສນ຺ເຕສຸ ສາມິໂກ ຖາລກໍ ອຸກ຺ຂິປິ, ຠຣິຍາ ຖາລກໍ ອປເນສິ. ຄາມຓິຈນ຺ໂທ ‘‘ຠຕ຺ເຕນ ມໍ ນິມນ຺ເຕຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ໂຄເຓ ອນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາວ ຄໂຕ. ໂຈຣາ ຣຕ຺ຕິໍ ວຊໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ເຕເຍວ ໂຄເຓ ຫຣິໍສຸ. ໂຄຓສາມິໂກ ປາໂຕວ ວຊໍ ປວິຏ຺ໂຐ ເຕ ໂຄເຓ ອທິສ຺ວາ ໂຈເຣຫິ ຫຏຠາວໍ ຊານນ຺ໂຕປິ ‘‘ຄາມຓິຈນ຺ທສ຺ສ ຄີວໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ ໂຄເຓ, ເມ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ນນຸ ໂຄຓາ ເຄຫໍ ປວິຏ຺ຐາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ເຕ ມຍ຺ຫໍ ນິຍ຺ຍາທິຕາ’’ຕິ? ‘‘ນ ນິຍ຺ຍາທິຕາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ອຍໍ ເຕ ຣາຊທູໂຕ, ເອຫີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕສຸ ຫິ ຊນປເທສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສກ຺ຂຣໍ ວາ ກປາລຂຓ຺ຑໍ ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ເຕ ຣາຊທູໂຕ, ເອຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂຍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ຣາຊາຓໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ‘‘ຣາຊທູໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາວ ນິກ຺ຂມິ.

ໂສ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຣາຊກຸລໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອກໍ ສຫາຍກສ຺ສ ວສນຄາມໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ, ອຕິຉາໂຕມ຺ຫິ, ຍາວ ຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອາຫາຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉາມິ, ຕາວ ອິເຘວ ໂຫຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຫາຍເຄຫໍ ປາວິສິ. ສຫາໂຍ ປນສ຺ສ ເຄເຫ ນຕ຺ຖິ, ສຫາຍິກາ ທິສ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ປກ຺ກາຫາໂຣ ນຕ຺ຖິ, ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ອຘິວາເສຫິ, ອິທາເນວ ປຈິຕ຺ວາ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິສ຺ເສຓິຍາ ເວເຄນ ຕຓ຺ຑຸລໂກຏ຺ຐກໍ ອຠິຣຸຫນ຺ຕີ ຠູມິຍໍ ປຕິ, ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ຕສ຺ສາ ສຕ຺ຕມາສິໂກ ຄພ຺ໂຠ ປຕິໂຕ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຕສ຺ສາ ສາມິໂກ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ເມ ຠຣິຍໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຄພ຺ຠໍ ປາເຕສິ, ອຍໍ ເຕ ຣາຊທູໂຕ, ເອຫີ’’ຕິ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທ຺ເວ ຊນາ ຄາມຓິໍ ມຊ຺ເຌ ກຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ອເຖກສ຺ມິໍ ຄາມທ຺ວາເຣ ເອໂກ ອສ຺ສໂຄປໂກ ອສ຺ສໍ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອສ຺ໂສປິ ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກນ ຄຈ຺ຉຕິ. ອສ຺ສໂຄປໂກ ຄາມຓິຈນ຺ທໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມາຕຸລ ຄາມຓິຈນ຺ທ, ເອຕໍ ຕາວ ອສ຺ສໍ ເກນຈິເທວ ປຫຣິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ເຕຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ເອກໍ ປາສາຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຂິປິ, ປາສາໂຓ ອສ຺ສສ຺ສ ປາເທ ປຫຣິຕ຺ວາ ເອຣຓ຺ຑທຓ຺ຑກໍ ວິຍ ຠິນ຺ທິ. ອຖ ນໍ ອສ຺ສໂຄປໂກ ‘‘ຕຍາ ເມ ອສ຺ສສ຺ສ ປາໂທ ຠິນ຺ໂນ, ອຍໍ ເຕ ຣາຊທູໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິ.

ໂສ ຕີຫິ ຊເນຫິ ນີຍມາໂນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິເມ ມໍ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສ຺ສນ຺ຕິ, ອຫໍ ໂຄຓມູລມ຺ປິ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ປເຄວ ຄພ຺ຠປາຕນທຓ຺ຑໍ, ອສ຺ສມູລໍ ປນ ກຸໂຕ ລຠິສ຺ສາມິ, ມຕໍ ເມ ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິ. ໂສ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ອຏວິຍໍ ມຄ຺ຄສມີເປເຍວ ເອກໍ ເອກໂຕ ປປາຕໍ ປພ຺ພຕໍ ອທ຺ທສ, ຕສ຺ສ ຉາຍາຍ ທ຺ເວ ປິຕາປຸຕ຺ຕາ ນຬກາຣາ ເອກໂຕ ກິລຎ຺ຊໍ ຈິນນ຺ຕິ. ຄາມຓິຈນ຺ໂທ ‘‘ໂຠ, ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸກາໂມມ຺ຫິ, ໂຖກໍ ອິເຘວ ໂຫຖ, ຍາວ ອາຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປພ຺ພຕໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ປປາຕປສ຺ເສ ປຕມາໂນ ປິຕຸນຬກາຣສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຍໍ ປຕິ, ນຬກາໂຣ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິ. ຄາມຓິ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຏ຺ຐາສິ. ນຬກາຣປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ຕ຺ວໍ ເມ ປິຕຸຆາຕກໂຈໂຣ, ອຍໍ ເຕ ຣາຊທູໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຸມ຺ພໂຕ ນິກ຺ຂມິ, ‘‘ກິໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ປິຕຸຆາຕກໂຈໂຣ ເມ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄາມຓິໍ ມຊ຺ເຌ ກຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນຍິໍສຸ.

ອຖາປຣສ຺ມິໍ ຄາມທ຺ວາເຣ ເອໂກ ຄາມໂຠຊໂກ ຄາມຓິຈນ຺ທໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມາຕຸລ ຄາມຓິຈນ຺ທ, ກຫໍ ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊານໍ ປສ຺ສິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອທ຺ຘາ ຕ຺ວໍ ຣາຊານໍ ປສ຺ສິສ຺ສສິ, ອຫໍ ຣຎ຺ໂຎ ສາສນໍ ທາຕຸກາໂມ, ຫຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາມ, ຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອຫໍ ປກຕິຍາ ອຠິຣູໂປ ຘນວາ ຍສສມ຺ປນ຺ໂນ ອໂຣໂຄ, ອິທານິ ປນມ຺ຫິ ທຸຄ຺ຄໂຕ ເຈວ ປຓ຺ຑຸໂຣຄີ ຈ, ຕຕ຺ຖ ກິໍ ກາຣຓນ຺ຕິ ຣາຊານໍ ປຸຈ຺ຉ, ຣາຊາ ກິຣ ປຓ຺ຑິໂຕ, ໂສ ເຕ ກເຖສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ສາສນໍ ປຸນ ມຍ຺ຫໍ ກເຖຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ.

ອຖ ນໍ ປຸຣໂຕ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຄາມທ຺ວາເຣ ເອກາ ຄຓິກາ ທິສ຺ວາ ‘‘ມາຕຸລ ຄາມຓິຈນ຺ທ, ກຫໍ ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊານໍ ປສ຺ສິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຣາຊາ ກິຣ ປຓ຺ຑິໂຕ, ມມ ສາສນໍ ຫຣາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ປຸພ຺ເພ ອຫໍ ພຫຸໍ ຠຕິໍ ລຠາມິ, ອິທານິ ປນ ຕມ຺ພຸລມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ລຠາມິ, ໂກຈິ ເມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ກິໍ ກາຣຓນ຺ຕິ ຣາຊານໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ກເຖຍ຺ຍາສີ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ປຸຣໂຕ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຄາມທ຺ວາເຣ ເອກາ ຕຣຸຓິຕ຺ຖີ ທິສ຺ວາ ຕເຖວ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ເນວ ສາມິກສ຺ສ ເຄເຫ ວສິຕຸໍ ສກ຺ໂກມິ, ນ ກຸລເຄເຫ, ຕຕ຺ຖ ກິໍ ກາຣຓນ຺ຕິ ຣາຊານໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ກເຖຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອາຫ.

ອຖ ນໍ ຕໂຕ ປຣຠາເຄ ມຫາມຄ຺ຄສມີເປ ເອກສ຺ມິໍ ວມ຺ມິເກ ວສນ຺ໂຕ ສປ຺ໂປ ທິສ຺ວາ ‘‘ຄາມຓິຈນ຺ທ, ກຫໍ ຍາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊານໍ ປສ຺ສິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຣາຊາ ກິຣ ປຓ຺ຑິໂຕ, ສາສນໍ ເມ ຫຣາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ໂຄຈຣຕ຺ຖາຍ ຄມນກາເລ ຉາຕຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ມິລາຕສຣີໂຣ ວມ຺ມິກໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ສຣີເຣນ ພິລໍ ປູເຣຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ກຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ກິຈ຺ເຉນ ນິກ຺ຂມາມິ, ໂຄຈຣໍ ຈຣິຕ຺ວາ ອາຄໂຕ ປນ ສຸຫິໂຕ ຖູລສຣີໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ປວິສນ຺ໂຕ ພິລປສ຺ສານິ ອຜຸສນ຺ໂຕ ສຫສາວ ປວິສາມິ, ຕຕ຺ຖ ກິໍ ກາຣຓນ຺ຕິ ຣາຊານໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ກເຖຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອາຫ.

ອຖ ນໍ ປຸຣໂຕ ເອໂກ ມິໂຄ ທິສ຺ວາ ຕເຖວ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຕິຓໍ ຂາທິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ເອກສ຺ມິໍເຍວ ຣຸກ຺ຂມູເລ ສກ຺ໂກມິ, ຕຕ຺ຖ ກິໍ ກາຣຓນ຺ຕິ ຣາຊານໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອາຫ.

ອຖ ນໍ ຕໂຕ ປຣຠາເຄ ເອໂກ ຕິຕ຺ຕິໂຣ ທິສ຺ວາ ຕເຖວ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ວມ຺ມິກປາເທ ນິສີທິຕ຺ວາ ວສ຺ສນ຺ໂຕ ມນາປໍ ກຣິຕ຺ວາ ວສ຺ສິຕຸໍ ສກ຺ໂກມິ, ເສສຏ຺ຐາເນສຸ ນິສິນ຺ໂນ ນ ສກ຺ໂກມິ, ຕຕ຺ຖ ກິໍ ກາຣຓນ຺ຕິ ຣາຊານໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອາຫ.

ອຖ ນໍ ປຸຣໂຕ ເອກາ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ທິສ຺ວາ ‘‘ຈນ຺ທ, ກຫໍ ຍາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຣາຊາ ກິຣ ປຓ຺ຑິໂຕ, ອຫໍ ປຸພ຺ເພ ສກ຺ກາຣປ຺ປຕ຺ໂຕ ອໂຫສິໍ, ອິທານິ ປນ ປລ຺ລວມຸຏ຺ຐິມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ລຠາມິ, ຕຕ຺ຖ ກິໍ ກາຣຓນ຺ຕິ ຣາຊານໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອາຫ.

ຕໂຕ ອປຣຠາເຄ ເອໂກ ນາຄຣາຊາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕເຖວ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊາ ກິຣ ປຓ຺ຑິໂຕ, ປຸພ຺ເພ ອິມສ຺ມິໍ ສເຣ ອຸທກໍ ປສນ຺ນໍ ມຓິວຓ຺ຓໍ, ອິທານິ ອາວິລໍ ປຓ຺ຓກເສວາລປຣິໂຍນທ຺ຘໍ, ຕຕ຺ຖ ກິໍ ກາຣຓນ຺ຕິ ຣາຊານໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອາຫ.

ອຖ ນໍ ປຸຣໂຕ ນຄຣສ຺ສ ອາສນ຺ນຏ຺ຐາເນ ເອກສ຺ມິໍ ອາຣາເມ ວສນ຺ຕາ ຕາປສາ ທິສ຺ວາ ຕເຖວ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊາ ກິຣ ປຓ຺ຑິໂຕ, ປຸພ຺ເພ ອິມສ຺ມິໍ ອາຣາເມ ຜລາຜລານິ ມຘຸຣານິ ອເຫສຸໍ, ອິທານິ ນິໂຣຊານິ ກສຏານິ ຊາຕານິ, ຕຕ຺ຖ ກິໍ ກາຣຓນ຺ຕິ ຣາຊານໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ.

ຕໂຕ ນໍ ປຸຣໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນຄຣທ຺ວາຣສມີເປ ເອກິສ຺ສໍ ສາລາຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓວກາ ທິສ຺ວາ ‘‘ກຫໍ, ໂຠ ຈນ຺ທ, ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ໂນ ສາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉ, ອມ຺ຫາກຎ຺ຫິ ປຸພ຺ເພ ຄຫິຕຄຫິຕຏ຺ຐານໍ ປາກຏໍ ອໂຫສິ, ອິທານິ ປນ ຉິທ຺ທຆເຏ ອຸທກໍ ວິຍ ນ ສຓ຺ຐາຕິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອນ຺ຘກາໂຣ ວິຍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ກິໍ ກາຣຓນ຺ຕິ ຣາຊານໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ.

ຄາມຓິຈນ຺ໂທ ອິມານິ ທສ ສາສນານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ຣາຊາ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ໂນ ອໂຫສິ. ໂຄຓສາມິໂກ ຄາມຓິຈນ຺ທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິ. ຣາຊາ ຄາມຓິຈນ຺ທໍ ທິສ຺ວາ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ປິຕຸ ອຸປຏ຺ຐາໂກ, ອມ຺ເຫ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຣິຫຣິ, ກຫໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ວສີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ ຄາມຓິຈນ຺ທ, ກຫໍ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ວສສິ, ຈິຣກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ປຎ຺ຎາຍສິ, ເກນຕ຺ເຖນ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາມ, ເທວ, ອມ຺ຫາກໍ ເທວສ຺ສ ສຄ຺ຄຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຊນປທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກສິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຊີວາມິ, ຕໂຕ ມໍ ອຍໍ ປຸຣິໂສ ໂຄຓອຑ຺ຑກາຣຓາ ຣາຊທູຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກໍ ອາກຑ຺ຒີ’’ຕິ. ‘‘ອນາກຑ຺ຒິຍມາໂນ ນາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ’’, ‘‘ອາກຑ຺ຒິຕຠາໂວເຍວ ໂສຠໂນ, ອິທານິ ຕໍ ທຏ຺ຐຸໍ ລຠາມິ, ກຫໍ ໂສ ປຸຣິໂສ’’ຕິ? ‘‘ອຍໍ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ໂຠ, ອມ຺ຫາກໍ ຈນ຺ທສ຺ສ ທູຕໍ ທສ຺ເສສີ’’ຕິ? ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ’’ຕິ? ‘‘ອຍໍ ເມ ເທວ ທ຺ເວ ໂຄເຓ ນ ເທຕີ’’ຕິ. ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ຈນ຺ທາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ເທວ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ວຈນໍ ສຸຓາຖາ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ປວຕ຺ຕິໍ ກເຖສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ໂຄຓສາມິກໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກິໍ, ໂຠ, ຕວ ເຄຫໍ ປວິສນ຺ເຕ ໂຄເຓ ອທ຺ທສາ’’ຕິ. ‘‘ນາທ຺ທສໍ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ, ໂຠ, ມໍ ‘ອາທາສມຸຂຣາຊາ ນາມາ’ຕິ ກເຖນ຺ຕານໍ ນ ສຸຕປຸພ຺ພໍ ຕຍາ, ວິສ຺ສຕ຺ໂຖ ກເຖຫີ’’ຕິ? ‘‘ອທ຺ທສໍ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ໂຠ ຈນ຺ທ, ໂຄຓານໍ ອນິຍ຺ຍາທິຕຕ຺ຕາ ໂຄຓາ ຕວ ຄີວາ, ອຍໍ ປນ ປຸຣິໂສ ທິສ຺ວາວ ‘ນ ປສ຺ສາມີ’ຕິ ສມ຺ປຊານມຸສາວາທໍ ຠຓິ, ຕສ຺ມາ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ກມ຺ມິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອິມສ຺ສ ຈ ປຸຣິສສ຺ສ ປຊາປຕິຍາຍ ຈສ຺ສ ອກ຺ຂີນິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ສຍໍ ໂຄຓມູລໍ ຈຕຸວີສຕິ ກຫາປເຓ ເທຫີ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ໂຄຓສາມິກໍ ພຫິ ກຣິໍສຸ. ໂສ ‘‘ອກ຺ຂີສຸ ອຸປ຺ປາຏິເຕສຸ ຈຕຸວີສຕິກຫາປເຓຫິ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄາມຓິຈນ຺ທສ຺ສ ປາເທສຸ ປຕິຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ ຈນ຺ທ, ໂຄຓມູລກຫາປຓາ ຕຸຍ຺ເຫວ ໂຫນ຺ຕຸ, ອິເມ ຈ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ອຎ຺ເຎປິ ກຫາປເຓ ທຕ຺ວາ ປລາຍິ.

ຕໂຕ ທຸຕິໂຍ ອາຫ – ‘‘ອຍໍ, ເທວ, ມມ ປຊາປຕິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຄພ຺ຠໍ ປາເຕສີ’’ຕິ. ‘‘ສຈ຺ຈໍ ຈນ຺ທາ’’ຕິ? ‘‘ສຸໂຓຫິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ຈນ຺ໂທ ສພ຺ພໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກເຖສິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ ເອຕສ຺ສ ປຊາປຕິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຄພ຺ຠໍ ປາເຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ນ ປາເຕມິ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ອມ຺ໂຠ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ ຕ຺ວໍ ອິມິນາ ຄພ຺ຠສ຺ສ ປາຕິຕຠາວໍ ສາເຘຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ສກ຺ໂກມິ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ອິທານິ ກິໍ ກໂຣສີ’’ຕິ? ‘‘ເທວ, ປຸຕ຺ຕໍ ເມ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ອມ຺ໂຠ ຈນ຺ທ, ຕ຺ວໍ ເອຕສ຺ສ ປຊາປຕິໍ ຕວ ເຄເຫ ກຣິຕ຺ວາ ຍທາ ປຸຕ຺ຕວິຊາຕາ ໂຫຕິ, ຕທາ ນໍ ເນຕ຺ວາ ເອຕສ຺ເສວ ເທຫີ’’ຕິ. ໂສປິ ຄາມຓິຈນ຺ທສ຺ສ ປາເທສຸ ປຕິຕ຺ວາ ‘‘ມາ ເມ, ສາມິ, ເຄຫໍ, ຠິນ຺ທີ’’ຕິ ກຫາປເຓ ທຕ຺ວາ ປລາຍິ.

ອຖ ຕຕິໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ເມ, ເທວ, ປຫຣິຕ຺ວາ ອສ຺ສສ຺ສ ປາໂທ ຠິນ຺ໂນ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສຈ຺ຈໍ ຈນ຺ທາ’’ຕິ. ‘‘ສຸໂຓຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ຈນ຺ໂທ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ກເຖສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ອສ຺ສໂຄປກໍ ອາຫ – ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ‘ອສ຺ສໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ເຕຫີ’ຕິ ກເຖສີ’’ຕິ. ‘‘ນ ກເຖມິ, ເທວາ’’ຕິ. ໂສ ປຸນວາເຣ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ‘‘ອາມ, ກເຖມີ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ຈນ຺ທໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ ຈນ຺ທ, ອຍໍ ກເຖຕ຺ວາວ ‘ນ ກເຖມີ’ຕິ ມຸສາວາທໍ ວທຕິ, ຕ຺ວໍ ເອຕສ຺ສ ຊິວ຺ຫໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອສ຺ສມູລໍ ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກາ ຄເຫຕ຺ວາ ສຫສ຺ສໍ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ອສ຺ສໂຄປໂກ ອປເຣປິ ກຫາປເຓ ທຕ຺ວາ ປລາຍິ.

ຕໂຕ ນຬກາຣປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ເມ, ເທວ, ປິຕຸຆາຕກໂຈໂຣ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ຈນ຺ທາ’’ຕິ. ‘‘ສຸໂຓຫິ, ເທວາ’’ຕິ ຈນ຺ໂທ ຕມ຺ປິ ກາຣຓໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກເຖສິ. ອຖ ຣາຊາ ນຬກາຣໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ກິໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເທວ ເມ ປິຕຣໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ອມ຺ໂຠ ຈນ຺ທ, ອິມສ຺ສ ກິຣ ປິຕຣໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ມຕກໍ ປນ ນ ສກ຺ກາ ປຸນ ອາເນຕຸໍ, ຕ຺ວໍ ອິມສ຺ສ ມາຕຣໍ ອາເນຕ຺ວາ ຕວ ເຄເຫ ກຕ຺ວາ ເອຕສ຺ສ ປິຕາ ໂຫຫີ’’ຕິ. ນຬກາຣປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ມາ ເມ, ສາມິ, ມຕສ຺ສ ປິຕຸ ເຄຫໍ ຠິນ຺ທີ’’ຕິ ຄາມຓິຈນ຺ທສ຺ສ ກຫາປເຓ ທຕ຺ວາ ປລາຍິ.

ຄາມຓິຈນ຺ໂທ ອຑ຺ເຑ ຊຍໍ ປຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ອາຫ – ‘‘ອຕ຺ຖິ, ເທວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເກຫິຈິ ສາສນໍ ປຫິຕໍ, ຕໍ ໂວ ກເຖມີ’’ຕິ. ‘‘ກເຖຫິ, ຈນ຺ທາ’’ຕິ. ຈນ຺ໂທ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓວການໍ ສາສນໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ປຏິໂລມກ຺ກເມນ ເອເກກໍ ກຖໍ ກເຖສິ. ຣາຊາ ປຏິປາຏິຍາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ.

ກຖໍ? ປຐມໍ ຕາວ ສາສນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ປຸພ຺ເພ ເຕສໍ ວສນຏ຺ຐາເນ ເວລໍ ຊານິຕ຺ວາ ວສ຺ສນກຸກ຺ກຸໂຏ ອໂຫສິ, ເຕສໍ ເຕນ ສທ຺ເທນ ອຸຏ຺ຐາຍ ມນ຺ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ສຊ຺ຌາຍໍ ກໂຣນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ອຣຸໂຓ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ, ເຕນ ເຕສໍ ຄຫິຕຄຫິຕໍ ນ ນສ຺ສຕິ. ອິທານິ ປນ ເນສໍ ວສນຏ຺ຐາເນ ອເວລາຍ ວສ຺ສນກກຸກ຺ກຸໂຏ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ອຕິຣຕ຺ຕິໍ ວາ ວສ຺ສຕິ ອຕິປຠາເຕ ວາ, ອຕິຣຕ຺ຕິໍ ວສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ສທ຺ເທນ ອຸຏ຺ຐາຍ ມນ຺ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຠິຠູຕາ ສຊ຺ຌາຍໍ ອກຕ຺ວາວ ປຸນ ສຍນ຺ຕິ, ອຕິປຠາເຕ ວສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ເທນ ອຸຏ຺ຐາຍ ສຊ຺ຌາຍິຕຸໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ເຕນ ເຕສໍ ຄຫິຕຄຫິຕໍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ທຸຕິຍໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເຕ ປຸພ຺ເພ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕາ ກສິຓປຣິກມ຺ເມ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ອິທານິ ປນ ສມຓຘມ຺ມໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອກຕ຺ຕພ຺ເພສຸ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕາ ອາຣາເມ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ ຜລາຜລານິ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ທຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປຏິປິຓ຺ຑເກນ ມິຈ຺ຉາຊີເວນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ຕິ, ເຕນ ເນສໍ ຜລາຜລານິ ນ ມຘຸຣານິ ຊາຕານິ. ສເຈ ປນ ເຕ ປຸພ຺ເພ ວິຍ ປຸນ ສມຓຘມ຺ເມ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ປຸນ ເຕສໍ ຜລາຜລານິ ມຘຸຣານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ເຕ ຕາປສາ ຣາຊກຸລານໍ ປຓ຺ຑິຕຠາວໍ ນ ຊານນ຺ຕິ, ສມຓຘມ຺ມໍ ເຕສໍ ກາຕຸໍ ວເທຫີ’’ຕິ ອາຫ.

ຕຕິຍໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເຕ ນາຄຣາຊາໂນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຕນ ຕໍ ອຸທກໍ ອາວິລໍ ຊາຕໍ. ສເຈ ເຕ ປຸພ຺ເພ ວິຍ ສມຄ຺ຄາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ປຸນ ປສນ຺ນໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ຈຕຸຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສາ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ປຸພ຺ເພ ອຏວິຍໍ ປຏິປນ຺ເນ ມນຸສ຺ເສ ຣກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ມາ ນານປ຺ປກາຣໍ ພລິກມ຺ມໍ ລຠຕິ. ອິທານິ ປນ ອາຣກ຺ຂໍ ນ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ມາ ພລິກມ຺ມໍ ນ ລຠຕິ. ສເຈ ປຸພ຺ເພ ວິຍ ອາຣກ຺ຂໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ປຸນ ລາຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສຕິ. ສາ ຣາຊູນໍ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ນ ຊານາຕິ, ຕສ຺ມາ ອຏວິອາຣຸຬ຺ຫມນຸສ຺ສານໍ ອາຣກ຺ຂໍ ກາຕຸໍ ວເທຫີ’’ຕິ ອາຫ.

ປຎ຺ຈມໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ວມ຺ມິກປາເທ ນິສີທິຕ຺ວາ ໂສ ຕິຕ຺ຕິໂຣ ມນາປໍ ວສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ມຫນ຺ຕີ ນິຘິກຸມ຺ຠິ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຕ຺ວໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ອາຫ.

ຉຏ຺ຐໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຍສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູເລ ໂສ ມິໂຄ ຕິຓານິ ຂາທິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ອຸປຣິ ມຫນ຺ຕໍ ຠມຣມຘຸ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ມຘຸມກ຺ຂິເຕສຸ ຕິເຓສຸ ປລຸທ຺ໂຘ ອຎ຺ຎານິ ຂາທິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕ຺ວໍ ຕໍ ມຘຸປຏລໍ ຫຣິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມຘຸໍ ອມ຺ຫາກໍ ປຫິຓ, ເສສໍ ອຕ຺ຕນາ ປຣິຠຸຎ຺ຊາ’’ຕິ ອາຫ.

ສຕ຺ຕມໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຍສ຺ມິໍ ວມ຺ມິເກ ໂສ ສປ຺ໂປ ວສຕິ, ຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ມຫນ຺ຕີ ນິຘິກຸມ຺ຠິ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ຕໍ ຣກ຺ຂມາໂນ ວສນ຺ໂຕ ນິກ຺ຂມນກາເລ ຘນໂລເຠນ ສຣີຣໍ ສິຖິລໍ ກຕ຺ວາ ລຄ຺ຄນ຺ໂຕ ນິກ຺ຂມຕິ, ໂຄຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຘນສິເນເຫນ ອລຄ຺ຄນ຺ໂຕ ເວເຄນ ສຫສາ ປວິສຕິ. ຕໍ ນິຘິກຸມ຺ຠິໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຕ຺ວໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ອາຫ.

ອຏ຺ຐມໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຕສ຺ສາ ຕຣຸຓິຕ຺ຖິຍາ ສາມິກສ຺ສ ຈ ມາຕາປິຕູນຎ຺ຈ ວສນຄາມານໍ ອນ຺ຕເຣ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມເກ ຊາໂຣ ອຕ຺ຖິ. ສາ ຕໍ ສຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ສິເນເຫນ ສາມິກສ຺ສ ເຄເຫ ວສິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ‘ມາຕາປິຕໂຣ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’ຕິ ຊາຣສ຺ສ ເຄເຫ ກຕິປາຫໍ ວສິຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ເຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຖ ກຕິປາຫໍ ວສິຕ຺ວາ ປຸນ ຊາຣໍ ສຣິຕ຺ວາ ‘ສາມິກສ຺ສ ເຄຫໍ ຄມິສ຺ສາມີ’ຕິ ປຸນ ຊາຣສ຺ເສວ ເຄຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ຣາຊູນໍ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘ສາມິກສ຺ເສວ ກິຣ ເຄເຫ ວສຕຸ. ສເຈ ຕໍ ຣາຊາ ຄຓ຺ຫາເປຕິ, ຊີວິຕໍ ເຕ ນຕ຺ຖິ, ອປ຺ປມາທໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ຕສ຺ສາ ກເຖຫີ’’ຕິ ອາຫ.

ນວມໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສາ ຄຓິກາ ປຸພ຺ເພ ເອກສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ຠຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ອຊີຣາເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເຕນສ຺ສາ ປຸພ຺ເພ ພຫຸໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ອິທານິ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ຄຫິຕໍ ອຊີຣາເປຕ຺ວາວ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ຄຓ຺ຫາຕິ, ປຸຣິມສ຺ສ ໂອກາສໍ ອກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມສ຺ສ ກໂຣຕິ, ເຕນສ຺ສາ ຠຕິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນ ເກຈິ ນໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ. ສເຈ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ເມ ຐສ຺ສຕິ, ປຸພ຺ພສທິສາວ ຠວິສ຺ສຕິ. ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ເມ ຐາຕຸມສ຺ສາ ກເຖຫີ’’ຕິ ອາຫ.

ທສມໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ໂສ ຄາມໂຠຊໂກ ປຸພ຺ເພ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ອຑ຺ຑໍ ວິນິຈ຺ຉິນິ, ເຕນ ມນຸສ຺ສານໍ ປິໂຍ ອໂຫສິ ມນາໂປ, ສມ຺ປິຍາຍມານາ ຈສ຺ສ ມນຸສ຺ສາ ພຫຸປຓ຺ຓາກາຣໍ ອາຫຣິໍສຸ, ເຕນ ອຠິຣູໂປ ຘນວາ ຍສສມ຺ປນ຺ໂນ ອໂຫສິ. ອິທານິ ປນ ລຎ຺ຊວິຕ຺ຕໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຘມ຺ເມນ ອຑ຺ຑໍ ວິນິຈ຺ຉິນຕິ, ເຕນ ທຸຄ຺ຄໂຕ ກປໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ປຓ຺ຑຸໂຣເຄນ ອຠິຠູໂຕ. ສເຈ ປຸພ຺ເພ ວິຍ ຘມ຺ເມນ ອຑ຺ຑໍ ວິນິຈ຺ຉິນິສ຺ສຕິ, ປຸນ ປຸພ຺ພສທິໂສ ຠວິສ຺ສຕິ. ໂສ ຣຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ນ ຊານາຕິ, ຘມ຺ເມນ ອຑ຺ຑໍ ວິນິຈ຺ຉິນິຕຸມສ຺ສ ກເຖຫີ’’ຕິ ອາຫ.

ອິຕິ ໂສ ຄາມຓິຈນ຺ໂທ ອິມານິ ເອຕ຺ຕການິ ສາສນານິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ, ຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຎາຍ ສພ຺ພານິປິ ຕານິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ໂຘ ວິຍ ພ຺ຍາກຣິຕ຺ວາ ຄາມຓິຈນ຺ທສ຺ສ ພຫຸໍ ຘນໍ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວສນຄາມໍ ພ຺ຣຫ຺ມເທຍ຺ຍໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ທຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ໂສ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ທິນ຺ນສາສນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓວການຎ຺ຈ ຕາປສານຎ຺ຈ ນາຄຣາຊສ຺ສ ຈ ຣຸກ຺ຂເທວຕາຍ ຈ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຕິຣສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໂຕ ນິຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມິຄສ຺ສ ຕິຓຂາທນຏ຺ຐາເນ ຣຸກ຺ຂໂຕ ຠມຣມຘຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ມຘຸໍ ເປເສຕ຺ວາ ສປ຺ປສ຺ສ ວສນຏ຺ຐາເນ ວມ຺ມິກໍ ຂຓິຕ຺ວາ ນິຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຣຸຓິຕ຺ຖິຍາ ຈ ຄຓິກາຍ ຈ ຄາມໂຠຊກສ຺ສ ຈ ຣຎ຺ໂຎ ກຖິຕນິຍາເມເນວ ສາສນໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ຍເສນ ອຕ຺ຕໂນ ຄາມກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ. ອາທາສມຸຂຣາຊາປິ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຊີວິຕປຣິໂຍສາເນ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອິທາເນວ ມຫາປຎ຺ໂຎ, ປຸພ຺ເພປິ ມຫາປຎ຺ໂຎເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ພຫູ ໂສຕາປນ຺ນສກທາຄາມິອນາຄາມິອຣຫນ຺ໂຕ ອເຫສຸໍ. ‘‘ຕທາ ຄາມຓິຈນ຺ໂທ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ອາທາສມຸຂຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຄາມຓິຈນ຺ທຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໒໕໘] ໘. ມນ຺ຘາຕຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍາວຕາ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣມາໂນ ເອກໍ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິ. ອຖ ນໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠໍ ອາເນຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ທສ຺ເສສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກທາ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສມາໂນ ຕຓ຺ຫໍ ປູເຣຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ, ກາມຕຓ຺ຫາ ຫິ ນາເມສາ ສມຸທ຺ໂທ ວິຍ ທຸປ຺ປູຣາ, ໂປຣາຓກຣາຊາໂນ ທ຺ວິສຫສ຺ສປຣິຕ຺ຕທີປປຣິວາເຣສຸ ຈຕູສຸ ມຫາທີເປສຸ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສປຣິຫາເຣເນວ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກເທວໂລເກ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສເທວໂລເກ ຉຕ຺ຕິໍສາຍ ສກ຺ການຎ຺ຈ ວສນຏ຺ຐາເນ ເທວຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາປິ ອຕ຺ຕໂນ ກາມຕຓ຺ຫໍ ປູເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາວ ກາລມກໍສຸ, ຕ຺ວໍ ປເນຕໍ ຕຓ຺ຫໍ ກທາ ປູເຣຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ປຐມກປ຺ປິເກສຸ ມຫາສມ຺ມໂຕ ນາມ ຣາຊາ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ໂຣໂຊ ນາມ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ວຣໂຣໂຊ ນາມ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ກລ຺ຍາໂຓ ນາມ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ວຣກລ຺ຍາໂຓ ນາມ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ອຸໂປສໂຖ ນາມ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ມນ຺ຘາຕຸ ນາມ ອໂຫສິ. ໂສ ສຕ຺ຕຫິ ຣຕເນຫິ ຈຕູຫິ ຈ ອິທ຺ຘີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕສ຺ສ ວາມຫຕ຺ຖໍ ສມຎ຺ຊິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ເຖນ ອປ຺ໂຜຏິຕກາເລ ອາກາສາ ທິພ຺ພເມໂຆ ວິຍ ຊາຓຸປ຺ປມາຓໍ ສຕ຺ຕຣຕນວສ຺ສໍ ວສ຺ສຕິ, ເອວຣູໂປ ອຈ຺ຉຣິຍມນຸສ຺ໂສ ອໂຫສິ. ໂສ ຈຕຸຣາສີຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ກຸມາຣກີຬໍ ກີຬິ. ຈຕຸຣາສີຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ໂອປຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ຈຕຸຣາສີຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍໍ ອໂຫສິ.

ໂສ ເອກທິວສໍ ກາມຕຓ຺ຫໍ ປູເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ອຖາມຈ຺ຈາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ເທວ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປຸຎ຺ຎພເລ ໂອໂລກິຍມາເນ ອິທໍ ຣຊ຺ຊໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ກຕຣໍ ນຸ ໂຂ ຐານໍ ຣມຓີຍ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເທວໂລໂກ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ໂສ ຈກ຺ກຣຕນໍ ອພ຺ຠຸກ຺ກິຣິຕ຺ວາ ສທ຺ຘິໍ ປຣິສາຍ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກເທວໂລກໍ ອຄມາສິ. ອຖສ຺ສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ທິພ຺ພມາລາຄນ຺ຘຫຕ຺ຖາ ເທວຄຓປຣິວຸຕາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກເທວໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເທວຣຊ຺ຊໍ ອທໍສຸ. ຕສ຺ສ ສກປຣິສາຍ ປຣິວາຣິຕສ຺ເສວ ຕສ຺ມິໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ຕສ຺ສ ທີໂຆ ອທ຺ຘາ ວີຕິວຕ຺ໂຕ.

ໂສ ຕຕ຺ຖາປິ ຕຓ຺ຫໍ ປູເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ເທວ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ‘‘ອິມມ຺ຫາ ເທວໂລກາ ກຕຣໍ ຐານໍ ຣມຓີຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ມຍໍ, ເທວ, ປເຣສໍ ອຸປຏ຺ຐາກປຣິສາ, ຕາວຕິໍສເທວໂລໂກ ຣມຓີໂຍ’’ຕິ. ມນ຺ຘາຕາ ຈກ຺ກຣຕນໍ ອພ຺ຠຸກ຺ກິຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິສາຍ ປຣິວຸໂຕ ຕາວຕິໍສາຠິມຸໂຂ ປາຍາສິ. ອຖສ຺ສ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ທິພ຺ພມາລາຄນ຺ຘຫຕ຺ໂຖ ເທວຄຓປຣິວຸໂຕ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ເອຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ອາຫ. ຣຎ຺ໂຎ ເທວຄຓປຣິວຸຕສ຺ສ ຄມນກາເລ ປຣິຓາຍກຣຕນໍ ຈກ຺ກຣຕນໍ ອາທາຍ ສທ຺ຘິໍ ປຣິສາຍ ມນຸສ຺ສປຖໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນຄຣເມວ ປາວິສິ. ສກ຺ໂກ ມນ຺ຘາຕຸໍ ຕາວຕິໍສຠວນໍ ເນຕ຺ວາ ເທວຕາ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເທວຣຊ຺ຊໍ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອທາສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທ຺ເວ ຣາຊາໂນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສຸໍ. ເອວໍ ກາເລ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ສກ຺ໂກ ສຏ຺ຐິ ຈ ວສ຺ສສຕສຫສ຺ສານິ ຕິສ຺ໂສ ຈ ວສ຺ສໂກຏິໂຍ ອາຍຸໍ ເຂເປຕ຺ວາ ຈວິ, ອຎ຺ໂຎ ສກ຺ໂກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂສປິ ເທວຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອາຍຸກ຺ຂເຍນ ຈວິ. ເອເຕນູປາເຍນ ຉຕ຺ຕິໍສ ສກ຺ກາ ຈວິໍສຸ, ມນ຺ຘາຕາ ປນ ມນຸສ຺ສປຣິຫາເຣນ ເທວຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິເຍວ.

ຕສ຺ສ ເອວໍ ກາເລ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ກາມຕຓ຺ຫາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ໂສ ‘‘ກິໍ ເມ ອຸປຑ຺ຒຣຊ຺ເຊນ, ສກ຺ກໍ ມາເຣຕ຺ວາ ເອກຣຊ຺ຊເມວ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ສກ຺ກໍ ມາເຣຕຸໍ ນາມ ນ ສກ຺ກາ, ຕຓ຺ຫາ ນາເມສາ ວິປຕ຺ຕິມູລາ, ເຕນສ຺ສ ອາຍຸສງ຺ຂາໂຣ ປຣິຫາຍິ, ຊຣາ ສຣີຣໍ ປຫຣິ. ມນຸສ຺ສສຣີຣຎ຺ຈ ນາມ ເທວໂລເກ ນ ຠິຊ຺ຊຕິ, ອຖ ໂສ ເທວໂລກາ ຠສ຺ສິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ໂອຕຣິ. ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ຕສ຺ສ ອາຄຕຠາວໍ ຣາຊກຸເລ ນິເວເທສິ. ຣາຊກຸລໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນເຍວ ສຍນໍ ປຎ຺ຎເປສິ. ຣາຊາ ອນຸຏ຺ຐານເສຍ຺ຍາຍ ນິປຊ຺ຊິ. ອມຈ຺ຈາ ‘‘ເທວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຣໂຕ ກິນ຺ຕິ ກເຖມາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ‘‘ມມ ປຣໂຕ ຕຸມ຺ເຫ ອິມໍ ສາສນໍ ມຫາຊນສ຺ສ ກເຖຍ຺ຍາຖ – ‘ມນ຺ຘາຕຸມຫາຣາຊາ ທ຺ວິສຫສ຺ສປຣິຕ຺ຕທີປປຣິວາເຣສຸ ຈຕູສຸ ມຫາທີເປສຸ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຈາຕຸມຫາຣາຊິເກສຸ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຉຕ຺ຕິໍສາຍ ສກ຺ການໍ ອາຍຸປ຺ປມາເຓນ ເທວໂລເກ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕຓ຺ຫໍ ອປູເຣຕ຺ວາ ກາລມກາສີ’’’ຕິ. ໂສ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໒໒.

‘‘ຍາວຕາ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ, ປຣິຫຣນ຺ຕິ ທິສາ ຠນ຺ຕິ ວິໂຣຈນາ;

ສພ຺ເພວ ທາສາ ມນ຺ຘາຕຸ, ເຍ ປາຓາ ປຖວິສ຺ສິຕາ.

໒໓.

‘‘ນ ກຫາປຓວສ຺ເສນ, ຕິຕ຺ຕິ ກາເມສຸ ວິຊ຺ຊຕິ;

ອປ຺ປສ຺ສາທາ ທຸຂາ ກາມາ, ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຍ ປຓ຺ຑິໂຕ.

໒໔.

‘‘ອປິ ທິພ຺ເພສຸ ກາເມສຸ, ຣຕິໍ ໂສ ນາຘິຄຈ຺ຉຕິ;

ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍຣໂຕ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສາວໂກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍາວຕາຕິ ປຣິຈ຺ເຉທວຈນໍ. ປຣິຫຣນ຺ຕີຕິ ຍຕ຺ຕເກນ ປຣິຈ຺ເຉເທນ ສິເນຣຸໍ ປຣິຫຣນ຺ຕິ. ທິສາ ຠນ຺ຕີຕິ ທສສຸ ທິສາສຸ ຠາສນ຺ຕິ ປຠາສນ຺ຕິ. ວິໂຣຈນາຕິ ອາໂລກກຣຓຕາຍ ວິໂຣຈນສຠາວາ. ສພ຺ເພວ ທາສາ ມນ຺ຘາຕຸ, ເຍ ປາຓາ ປຖວິສ຺ສິຕາຕິ ເອຕ຺ຕເກ ປເທເສ ເຍ ປຖວິນິສ຺ສິຕາ ປາຓາ ຊນປທວາສິໂນ ມນຸສ຺ສາ, ສພ຺ເພວ ເຕ ‘‘ທາສາ ມຍໍ ຣຎ຺ໂຎ ມນ຺ຘາຕຸສ຺ສ, ອຍ຺ຍໂກ ໂນ ຣາຊາ ມນ຺ຘາຕາ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປຄຕຕ຺ຕາ ຠຸຊິສ຺ສາປິ ສມານາ ທາສາເຍວ.

ນ ກຫາປຓວສ຺ເສນາຕິ ເຕສໍ ທາສຠູຕານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອນຸຄ຺ຄຫາຍ ຍໍ ມນ຺ຘາຕາ ອປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຣຕນວສ຺ສໍ ວສ຺ສາເປຕິ, ຕໍ ອິຘ ‘‘ກຫາປຓວສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕິຕ຺ຕິ ກາເມສູຕິ ເຕນາປິ ກຫາປຓວສ຺ເສນ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາເມສຸ ຕິຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ທຸປ຺ປູຣາ ເອສາ ຕຓ຺ຫາ. ອປ຺ປສ຺ສາທາ ທຸຂາ ກາມາຕິ ສຸປິນກູປມຕ຺ຕາ ກາມາ ນາມ ອປ຺ປສ຺ສາທາ ປຣິຕ຺ຕສຸຂາ, ທຸກ຺ຂເມວ ປເນຕ຺ຖ ພຫຸຕຣໍ. ຕໍ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘສຸຕ຺ຕປຣິຍາເຍນ ທີເປຕພ຺ພໍ. ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຍາຕິ ເອວໍ ຊານິຕ຺ວາ.

ທິພ຺ເພສູຕິ ເທວຕານໍ ປຣິໂຠເຄສຸ ຣູປາທີສຸ. ຣຕິໍ ໂສຕິ ໂສ ວິປສ຺ສໂກ ຠິກ຺ຂຸ ທິພ຺ເພຫິ ກາເມຫິ ນິມນ຺ຕິຍມາໂນປິ ເຕສຸ ຣຕິໍ ນາຘິຄຈ຺ຉຕິ ອາຍສ຺ມາ ສມິທ຺ຘິ ວິຍ. ຕຓ຺ຫກ຺ຂຍຣໂຕຕິ ນິພ຺ພານຣໂຕ. ນິພ຺ພານຎ຺ຫິ ອາຄມ຺ມ ຕຓ຺ຫາ ຂີຍຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ‘‘ຕຓ຺ຫກ຺ຂໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຕຕ຺ຖ ຣໂຕ ໂຫຕິ ອຠິຣໂຕ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສາວໂກຕິ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສວນນ຺ເຕ ຊາໂຕ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ໂຍຄາວຈຣປຸຄ຺ຄໂລ.

ເອວໍ ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ອຎ຺ເຎ ປນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສຸ. ‘‘ຕທາ ມນ຺ຘາຕຸຣາຊາ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມນ຺ຘາຕຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໒໕໙] ໙. ຕິຣີຏວຈ຺ຉຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນຍິມສ຺ສ ວິຊ຺ຊາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ມາຕຸຄາມານໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຎ຺ຈສຕານິ, ຣຎ຺ໂຎ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຎ຺ຈສຕານີຕິ ທຸສ຺ສສຫສ຺ສປຏິລາຠວຕ຺ຖຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ທຸກນິປາເຕ ຄຸຓຊາຕເກ (ຊາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒.ຄຸຓຊາຕກວຓ຺ຓນາ) ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ຕິຣີຏວຈ຺ຉກຸມາໂຣຕິ ກຕນາໂມ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສນ຺ໂຕ ມາຕາປິຕູນໍ ກາລກິຣິຍາຍ ສໍວິຄ຺ຄຫທໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ວນມູລຜລາຫາໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຕສ຺ມິໍ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ເຕ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ໂຕ ກຸປິ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຸທ຺ເຘ ປຣາຊິໂຕ ມຣຓຠຍຠີໂຕ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘຄໂຕ ເອເກນ ປສ຺ເສນ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວິຈຣນ຺ໂຕ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມເຍ ຕິຣີຏວຈ຺ຉສ຺ສ ຜລາຜລຕ຺ຖາຍ ຄຕກາເລ ຕສ຺ສ ອສ຺ສມປທໍ ປາວິສິ. ໂສ ‘‘ຕາປສານໍ ວສນຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖິໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ວາຕາຕເປນ ກິລນ຺ໂຕ ປິປາສິໂຕ ປານີຍຆຏໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ກຕ຺ຖຈິ ອທິສ຺ວາ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ອຸທປານໍ ອທ຺ທສ. ອຸທກອຸສ຺ສິຎ຺ຈນຕ຺ຖາຍ ປນ ຣຊ຺ຊຸຆຏໍ ອທິສ຺ວາ ປິປາສໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ພທ຺ຘໂຍຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິໍ ອຸທປານຕເຏ ຐເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປາເທ ໂຍຕ຺ຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ໂຍຕ຺ເຕນ ອຸທປານໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ໂຍຕ຺ເຕ ອປາປຸຓນ຺ເຕ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣສາຏກໍ ໂຍຕ຺ຕໂກຏິຍາ ສງ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ປຸນ ໂອຕຣິ, ຕຖາປິ ນປ຺ປໂຫສິເຍວ. ໂສ ອຄ຺ຄປາເທຫິ ອຸທກໍ ຜຸສິຕ຺ວາ ອຕິປິປາສິໂຕ ‘‘ປິປາສໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ມຣຓມ຺ປິ ສຸມຣຓ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸທປາເນ ປຕິຕ຺ວາ ຍາວທຕ຺ຖໍ ປິວິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ອຏ຺ຐາສິ. ຫຕ຺ຖີປິ ສຸສິກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ອຏ຺ຐາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຜລາຜລໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຣາຊາ ອາຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ວມ຺ມິຕຫຕ຺ຖີເຍວ ປນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ໂສ ຫຕ຺ຖິສມີປໍ ອຸປສງ຺ກມິ. ຫຕ຺ຖີປິ ຕສ຺ສ ອຸປສງ຺ກມນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸທປານຕຏໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມາ ຠາຍິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ນິສ຺ເສຓິໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອຸຕ຺ຕາເຣຕ຺ວາ ກາຍມສ຺ສ ສມ຺ພາຫິຕ຺ວາ ເຕເລນ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ຜລາຜລານິ ຂາທາເປຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ສນ຺ນາຫໍ ໂມເຈສິ. ຣາຊາ ທ຺ວີຫຕີຫໍ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄມນຕ຺ຖາຍ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ຣາຊພລກາໂຍ ນຄຣສ຺ສ ອວິທູເຣ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ຣາຊານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຣິວາເຣສິ, ຣາຊາ ນຄຣໍ ປາວິສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ອຑ຺ຒມາສຈ຺ຈເຍນ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຠິກ຺ຂໍ ຈຣມາໂນ ຣາຊທ຺ວາຣໍ ຄໂຕ. ຣາຊາ ມຫາວາຕປານໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ຣາຊງ຺ຄຓໍ ໂອໂລກຍມາໂນ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ປາສາທາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ມຫາຕລໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສມຸສ຺ສິຕເສຕຈ຺ຉຕ຺ເຕ ຣາຊປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິຍາທິຕໍ ອາຫາຣໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ເນຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖສ຺ສ ຈງ຺ກມນາທິປຣິວາຣໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ກາເຣຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ປພ຺ພຊິຕປຣິກ຺ຂາເຣ ທຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານປາລໍ ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣາຊນິເວສເນເຍວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ, ມຫາສກ຺ກາຣສມ຺ມາໂນ ອໂຫສິ.

ຕໍ ອສຫມານາ ອມຈ຺ຈາ ‘‘ເອວຣູປໍ ສກ຺ກາຣໍ ເອໂກປິ ໂຍໂຘ ລຠມາໂນ ກິໍ ນາມ ນ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸປຣາຊານໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ເອກໍ ຕາປສໍ ອຕິວິຍ ມມາຍຕິ, ກິໍ ນາມ ເຕນ ຕສ຺ມິໍ ທິຏ຺ຐໍ, ຕຸມ຺ເຫປິ ຕາວ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອມຈ຺ເຈຫິ ສທ຺ຘິໍ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໕.

‘‘ນຍິມສ຺ສ ວິຊ຺ຊາມຍມຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ, ນ ພນ຺ຘໂວ ໂນ ປນ ເຕ ສຫາໂຍ;

ອຖ ເກນ ວຓ຺ເຓນ ຕິຣີຏວຈ຺ໂຉ, ເຕທຓ຺ຑິໂກ ຠຸຎ຺ຊຕິ ອຄ຺ຄປິຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນຍິມສ຺ສ ວິຊ຺ຊາມຍມຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈີຕິ ອິມສ຺ສ ຕາປສສ຺ສ ວິຊ຺ຊາມຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ. ນ ພນ຺ຘໂວ ຕິປຸຕ຺ຕພນ຺ຘວສິປ຺ປພນ຺ຘວໂຄຕ຺ຕພນ຺ຘວຎາຕິພນ຺ຘເວສຸ ອຎ຺ຎຕໂຣປິ ນ ໂຫຕິ. ໂນ ປນ ເຕ ສຫາໂຍຕິ ສຫປໍສຸກີຬິໂກ ສຫາຍໂກປິ ເຕ ນ ໂຫຕິ. ເກນ ວຓ຺ເຓນາຕິ ເກນ ກາຣເຓນ. ຕິຣີຏວຈ຺ໂຉຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ເຕທຓ຺ຑິໂກຕິ ກຸຓ຺ຑິກຐປນຕ຺ຖາຍ ຕິທຓ຺ຑກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈຣນ຺ໂຕ. ອຄ຺ຄປິຓ຺ຑນ຺ຕິ ຣສສມ຺ປນ຺ນໍ ຣາຊາຣຫໍ ອຄ຺ຄໂຠຊນໍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ມມ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຸທ຺ຘປຣາຊິຕສ຺ສ ທ຺ວີຫຕີຫໍ ອນາຄຕຠາວໍ ສຣສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ສຣາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕທາ ມຍາ ອິມໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິຕໍ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ມຍ຺ຫໍ ຊີວິຕທາຍເກ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄເຕ ຣຊ຺ຊໍ ທທນ຺ໂຕປິ ອຫໍ ເນວ ເອເຕນ ກຕຄຸຓານຸຣູປໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິຕຣາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໒໖.

‘‘ອາປາສຸ ເມ ຍຸທ຺ຘປຣາຊິຕສ຺ສ, ເອກສ຺ສ ກຕ຺ວາ ວິວນສ຺ມິ ໂຆເຣ;

ປສາຣຍີ ກິຈ຺ຉຄຕສ຺ສ ປາຓິໍ, ເຕນູທຕາຣິໍ ທຸຂສມ຺ປເຣໂຕ.

໒໗.

‘‘ເອຕສ຺ສ ກິຈ຺ເຈນ ອິຘານຸປຕ຺ໂຕ, ເວສາຍິໂນ ວິສຍາ ຊີວໂລເກ;

ລາຠາຣໂຫ ຕາຕ ຕິຣີຏວຈ຺ໂຉ, ເທຖສ຺ສ ໂຠຄໍ ຍຊຖຎ຺ຈ ຍຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາປາສູຕິ ອາປທາສຸ. ເອກສ຺ສາຕິ ອທຸຕິຍສ຺ສ. ກຕ຺ວາຕິ ອນຸກມ຺ປໍ ກຣິຕ຺ວາ ເປມໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ. ວິວນສ຺ມິນ຺ຕິ ປານີຍຣຫິເຕ ອຣຎ຺ເຎ. ໂຆເຣຕິ ທາຣຸເຓ. ປສາຣຍີ ກິຈ຺ຉຄຕສ຺ສ ປາຓິນ຺ຕິ ນິສ຺ເສຓິໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກູປໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂຄຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ອຸຕ຺ຕາຣຓຕ຺ຖາຍ ວີຣິຍປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣສິ. ເຕນູທຕາຣິໍ ທຸຂສມ຺ປເຣໂຕຕິ ເຕນ ກາຣເຓນມ຺ຫິ ທຸກ຺ຂປຣິວາຣິໂຕປິ ຕມ຺ຫາ ກູປາ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ໂຓ.

ເອຕສ຺ສ ກິຈ຺ເຈນ ອິຘານຸປຕ຺ໂຕຕິ ອຫໍ ເອຕສ຺ສ ຕາປສສ຺ສ ກິຈ຺ເຈນ, ເອເຕນ ກຕສ຺ສ ກິຈ຺ຈສ຺ສານຸຠາເວນ ອິຘານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ເວສາຍິໂນ ວິສຍາຕິ ເວສາຍີ ວຸຈ຺ຈຕິ ຍໂມ, ຕສ຺ສ ວິສຍາ. ຊີວໂລເກຕິ ມນຸສ຺ສໂລເກ. ອຫຎ຺ຫິ ອິມສ຺ມິໍ ຊີວໂລເກ ຐິໂຕ ຍມວິສຍໍ ມຈ຺ຈຸວິສຍໍ ປຣໂລກໍ ຄໂຕ ນາມ ອໂຫສິໍ, ໂສມ຺ຫິ ເອຕສ຺ສ ກາຣຓາ ຕໂຕ ປຸນ ອິຘາຄໂຕຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ລາຠາຣໂຫຕິ ລາຠໍ ອຣໂຫ ຈຕຸປຈ຺ຈຍລາຠສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ. ເທຖສ຺ສ ໂຠຄນ຺ຕິ ເອເຕນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ ຈຕຸປຈ຺ຈຍສມຓປຣິກ຺ຂາຣສງ຺ຂາຕໍ ໂຠຄໍ ເອຕສ຺ສ ເທຖ. ຍຊຖຎ຺ຈ ຍຎ຺ຎນ຺ຕິ ຕ຺ວຎ຺ຈ ອມຈ຺ຈາ ຈ ນາຄຣາ ຈາຕິ ສພ຺ເພປິ ຕຸມ຺ເຫ ເອຕສ຺ສ ໂຠຄຎ຺ຈ ເທຖ, ຍຎ຺ຎຎ຺ຈ ຍຊຖ. ຕສ຺ສ ຫິ ທີຍມາໂນ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ເຕນ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ໂຠໂຄ ໂຫຕິ, ອິຕເຣສໍ ທານຍຎ຺ຎຕ຺ຕາ ຍຎ຺ໂຎ. ເຕນາຫ ‘‘ເທຖສ຺ສ ໂຠຄໍ ຍຊຖຎ຺ຈ ຍຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ຣຎ຺ຎາ ຄຄນຕເລ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທໍ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ເຕນ ວິຍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຄຸເຓ ປກາສິເຕ ຕສ຺ສ ຄຸໂຓ ສພ຺ພຕ຺ຖເມວ ປາກໂຏ ຊາໂຕ, ອຕິເຣກຕໂຣ ຕສ຺ສ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ອຸທປາທິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປຣາຊາ ວາ ອມຈ຺ຈາ ວາ ອຎ຺ໂຎ ວາ ໂກຈິ ກິຎ຺ຈິ ຣາຊານໍ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ວິສຫິ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູເຣສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ອຸປກາຣວເສນ ກຣິໍສູ’’ຕິ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຕິຣີຏວຈ຺ຉຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໒໖໐] ໑໐. ທູຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍສ຺ສຕ຺ຖາ ທູຣມາຍນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ໂລລຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ນວກນິປາເຕ ຈກ຺ກວາກຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໙.໖໙ ອາທໂຍ) ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ສຕ຺ຖາ ປນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ນ ໂຂ, ຠິກ຺ຂຸ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ຕ຺ວໍ ໂລໂລ, ໂລລ຺ຍກາຣເຓເນວ ປນ ອສິນາ ສີສຈ຺ເຉທນໍ ລຠີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາຍ ໂຠຊນສຸທ຺ຘິໂກ ອໂຫສິ, ເຕນສ຺ສ ໂຠຊນສຸທ຺ຘິກຣາຊາຕ຺ເວວ ນາມໍ ຊາຕໍ. ໂສ ກິຣ ຕຖາຣູເປນ ວິຘາເນນ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ຍຖາສ຺ສ ເອກິສ຺ສາ ຠຕ຺ຕປາຕິຍາ ສຕສຫສ຺ສໍ ວຍໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ປນ ອນ຺ໂຕເຄເຫ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ໂຠຊນວິຘານໍ ໂອໂລເກນ຺ຕໍ ມຫາຊນໍ ປຸຎ຺ຎໍ ກາເຣຕຸກາມຕາຍ ຣາຊທ຺ວາເຣ ຣຕນມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ໂຠຊນເວລາຍ ຕໍ ອລງ຺ກຣາເປຕ຺ວາ ກຎ຺ຈນມເຍ ສມຸສ຺ສິຕເສຕຈ຺ຉຕ຺ເຕ ຣາຊປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ຂຕ຺ຕິຍກຎ຺ຎາຫິ ປຣິວຸໂຕ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກາຍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິຍາ ສພ຺ພຣສໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ອເຖໂກ ໂລລປຸຣິໂສ ຕສ຺ສ ໂຠຊນວິຘານໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຕໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ປິປາສໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ອຕ຺ເຖໂກ ອຸປາໂຍ’’ຕິ ຄາຬ຺ຫໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ, ອຫໍ ທູໂຕ, ທູໂຕ’’ຕິ ອຸຈ຺ຈາສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິ. ເຕນ ຈ ສມເຍນ ຕສ຺ມິໍ ຊນປເທ ‘‘ທູໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ວທນ຺ຕໍ ນ ວາເຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ມຫາຊໂນ ທ຺ວິຘາ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ໂອກາສໍ ອທາສິ. ໂສ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ປາຕິຍາ ເອກໍ ຠຕ຺ຕປິຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຸເຂ ປກ຺ຂິປິ, ອຖສ຺ສ ‘‘ສີສໍ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອສິຄາໂຫ ອສິໍ ອພ຺ພາເຫສິ, ຣາຊາ ‘‘ມາ ປຫຣີ’’ຕິ ນິວາເຣສິ, ‘‘ມາ ຠາຍິ, ຠຸຎ຺ຊສ຺ສູ’’ຕິ ຫຕ຺ຖໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ໂຠຊນປຣິໂຍສາເນ ຈສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ປິວນປານີຍຎ຺ເຈວ ຕມ຺ພູລຎ຺ຈ ທາເປຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ ປຸຣິສ, ຕ຺ວໍ ‘ທູໂຕມ຺ຫີ’ຕິ ວທສິ, ກສ຺ສ ທູໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ມຫາຣາຊ ອຫໍ ຕຓ຺ຫາທູໂຕ, ອຸທຣທູໂຕ, ຕຓ຺ຫາ ມໍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ‘ຕ຺ວໍ ຄຈ຺ຉາຫີ’ຕິ ທູຕໍ ກຕ຺ວາ ເປເສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸຣິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໒໘.

‘‘ຍສ຺ສຕ຺ຖາ ທູຣມາຍນ຺ຕິ, ອມິຕ຺ຕມປິ ຍາຈິຕຸໍ;

ຕສ຺ສູທຣສ຺ສຫໍ ທູໂຕ, ມາ ເມ ກຸຊ຺ຌ ຣເຖສຠ.

໒໙.

‘‘ຍສ຺ສ ທິວາ ຈ ຣຕ຺ໂຕ ຈ, ວສມາຍນ຺ຕິ ມາຓວາ;

ຕສ຺ສູທຣສ຺ສຫໍ ທູໂຕ, ມາ ເມ ກຸຊ຺ຌ ຣເຖສຠາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສຕ຺ຖາ ທູຣມາຍນ຺ຕີຕິ ຍສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ຕຓ຺ຫາວສິກາ ຫຸຕ຺ວາ ທູຣມ຺ປິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຣເຖສຠາຕິ ຣຖໂຍຘເຊຏ຺ຐກ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈເມຕໍ, ອິເມ ສຕ຺ຕາ ອຸທຣທູຕາ ຕຓ຺ຫາວເສນ ວິຈຣນ຺ຕິ, ຕຓ຺ຫາວ ອິເມ ສຕ຺ເຕ ວິຈາເຣຕິ, ຍາວ ມນາປໍ ວຕ ອິມິນາ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໓໐.

‘‘ທທາມິ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ໂຣຫິຓີນໍ, ຄວໍ ສຫສ຺ສໍ ສຫ ປຸງ຺ຄເວນ;

ທູໂຕ ຫິ ທູຕສ຺ສ ກຖໍ ນ ທຊ຺ຊໍ, ມຍມ຺ປິ ຕສ຺ເສວ ຠວາມ ທູຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ອາລປນມຕ຺ຕເມຕໍ. ໂຣຫິຓີນນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕວຓ຺ຓານໍ. ສຫ ປຸງ຺ຄເວນາຕິ ຍູຖປຣິຓາຍເກນ ອຸປທ຺ທວຣກ຺ຂເກນ ອຸສເຠນ ສທ຺ຘິໍ. ມຍມ຺ປີຕິ ອຫຎ຺ຈ ອວເສສາ ຈ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ຕສ຺ເສວ ອຸທຣສ຺ສ ທູຕາ ຠວາມ, ຕສ຺ມາ ອຫໍ ອຸທຣທູໂຕ ສມາໂນ ອຸທຣທູຕສ຺ສ ຕຸຍ຺ຫໍ ກສ຺ມາ ນ ທຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ວຕ ປຸຣິເສນ ອສ຺ສຸຕປຸພ຺ພໍ ກາຣຓໍ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ອທາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂສ ໂລລຠິກ຺ຂຸ ສກທາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ອຎ຺ເຎປິ ພຫູ ໂສຕາປນ຺ນາທໂຍ ອເຫສຸໍ. ‘‘ຕທາ ໂລລປຸຣິໂສ ເອຕຣຫິ ໂລລຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ໂຠຊນສຸທ຺ຘິກຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ທູຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ສງ຺ກປ຺ປວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ສງ຺ກປ຺ປ ຕິລມຸຏ຺ຐິ ຈ, ມຓິ ຈ ສິນ຺ຘວາສຸກໍ;

ຊຣູທປານໍ ຄາມຓິ, ມນ຺ຘາຕາ ຕິຣີຏທູຕນ຺ຕິ.

໒. ປທຸມວຄ຺ໂຄ

[໒໖໑] ໑. ປທຸມຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍຖາ ເກສາ ຈ ມສ຺ສູ ຈາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອານນ຺ທໂພຘິມ຺ຫິ ມາລາປູຊກາຣເກ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ກາລິງ຺ຄໂພຘິຊາຕເກ ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ໂສ ປນ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ໂຣປິຕຕ຺ຕາ ‘‘ອານນ຺ທໂພຘີ’’ຕິ ຊາໂຕ. ເຖເຣນ ຫິ ເຊຕວນທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ໂພຘິສ຺ສ ໂຣປິຕຠາໂວ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ປຕ຺ຖຣິ. ອເຖກຈ຺ເຈ ຊນປທວາສິໂນ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອານນ຺ທໂພຘິມ຺ຫິ ມາລາປູຊໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຊຕວນໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ສາວຕ຺ຖິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປລວີຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມາລໍ ອລຠິຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ມຍໍ ‘ໂພຘິມ຺ຫິ ມາລາປູຊໍ ກຣິສ຺ສາມາ’ຕິ ອຸປ຺ປລວີຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກມາລມ຺ປິ ນ ລຠິມ຺ຫາ’’ຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ອຫໍ ໂວ, ອາວຸໂສ, ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປ຺ປລວີຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພຫູ ນີລຸປ຺ປລກລາເປ ອຸກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ອາຄມ຺ມ ເຕສໍ ທາເປສິ, ເຕ ຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ໂພຘິສ຺ສ ປູຊໍ ກຣິໍສຸ. ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ເຖຣສ຺ສ ຄຸຓກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ຊານປທາ ຠິກ຺ຂູ ອປ຺ປປຸຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປລວີຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມາລໍ ນ ລຠິໍສຸ, ເຖໂຣ ປນ ຄນ຺ຕ຺ວາວ ອາຫຣາເປສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ວຕ຺ຕຸເຉກາ ກຖາກຸສລາ ມາລໍ ລຠນ຺ຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ລຠິໍສຸເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ອນ຺ໂຕນຄເຣ ຈ ເອກສ຺ມິໍ ສເຣ ປທຸມານິ ປຸປ຺ຜນ຺ຕິ. ເອໂກ ຉິນ຺ນນາໂສ ປຸຣິໂສ ຕໍ ສຣໍ ຣກ຺ຂຕິ. ອເຖກທິວສໍ ພາຣາຓສິຍໍ ອຸສ຺ສເວ ຆຸຏ຺ເຐ ມາລໍ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸສ຺ສວໍ ກີຬິຕຸກາມາ ຕໂຍ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕາ ‘‘ນາສຈ຺ຉິນ຺ນສ຺ສ ອຠູເຕນ ວຓ຺ຓໍ ວຕ຺ວາ ມາລໍ ຍາຈິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ປທຸມານິ ຠຎ຺ຊນກາເລ ສຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐໍສຸ.

ເຕສຸ ເອໂກ ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໓໑.

‘‘ຍຖາ ເກສາ ຈ ມສ຺ສູ ຈ, ຉິນ຺ນໍ ຉິນ຺ນໍ ວິຣູຫຕິ;

ເອວໍ ຣຸຫຕຸ ເຕ ນາສາ, ປທຸມໍ ເທຫິ ຍາຈິໂຕ’’ຕິ.

ໂສ ຕສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປທຸມໍ ນ ອທາສິ.

ອຖສ຺ສ ທຸຕິໂຍ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໓໒.

‘‘ຍຖາ ສາຣທິກໍ ພີຊໍ, ເຂຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕໍ ວິຣູຫຕິ;

ເອວໍ ຣຸຫຕຸ ເຕ ນາສາ, ປທຸມໍ ເທຫິ ຍາຈິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສາຣທິກນ຺ຕິ ສຣທສມເຍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ສາຣສມ຺ປນ຺ນໍ ພີຊໍ. ໂສ ຕສ຺ສປິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປທຸມໍ ນ ອທາສິ.

ອຖສ຺ສ ຕຕິໂຍ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໓໓.

‘‘ອຸໂຠປິ ປລປນ຺ເຕເຕ, ອປິ ປທ຺ມານິ ທສ຺ສຕິ;

ວຊ຺ຊຸໍ ວາ ເຕ ນ ວາ ວຊ຺ຊຸໍ, ນຕ຺ຖິ ນາສາຍ ຣູຫນາ;

ເທຫິ ສມ຺ມ ປທຸມານິ, ອຫໍ ຍາຈາມິ ຍາຈິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸໂຠປິ ປລປນ຺ເຕເຕຕິ ເອເຕ ທ຺ເວປິ ມຸສາ ວທນ຺ຕິ. ອປິ ປທ຺ມານີຕິ ‘‘ອປິ ນາມ ໂນ ປທຸມານິ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອວໍ ວທນ຺ຕິ. ວຊ຺ຊຸໍ ວາ ເຕ ນ ວາ ວຊ຺ຊຸນ຺ຕິ ‘‘ຕວ ນາສາ ຣຸຫຕູ’’ຕິ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍຸໍ ວາ ນ ວາ ວເທຍ຺ຍຸໍ, ເອເຕສໍ ວຈນໍ ອປ຺ປມາຓໍ, ສພ຺ພຕ຺ຖາປິ ນຕ຺ຖິ ນາສາຍ ຣຸຫນາ, ອຫໍ ປນ ເຕ ນາສໍ ປຏິຈ຺ຈ ນ ກິຎ຺ຈິ ວທາມິ, ເກວລໍ ຍາຈາມິ, ຕສ຺ສ ເມ ເທຫິ, ສມ຺ມ, ປທຸມານິ ຍາຈິໂຕຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ປທຸມສຣໂຄປໂກ ‘‘ອິເມຫິ ທ຺ວີຫິ ມຸສາວາໂທ ກຖິໂຕ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ສຠາໂວ ກຖິໂຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ອນຸຈ຺ຉວິການິ ປທຸມານີ’’ຕິ ມຫນ຺ຕໍ ປທຸມກລາປໍ ອາທາຍ ຕສ຺ສ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປທຸມສຣເມວ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ປທຸມລາຠີ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ປທຸມຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໒໖໒] ໒. ມຸທຸປາຓິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ປາຓິ ເຈ ມຸທຸໂກ ຈສ຺ສາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕຎ຺ຫິ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມສຠໍ ອານີຕໍ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ, ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາເມຕາ ກິເລສວເສນ ຄມນໂຕ ອຣກ຺ຂິຍາ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ອຕ຺ຕໂນ ຘີຕຣໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ, ປິຕຣາ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕາວ ປິຕຣໍ ອຊານາເປຕ຺ວາ ກິເລສວເສນ ປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ປລາຍີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ໂສ ຘີຕຣຎ຺ຈ ຠາຄິເນຍ຺ຍຎ຺ຈ ທ຺ເວປິ ອນ຺ໂຕນິເວສເນ ໂປເສນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ອມຈ຺ເຈຫິ ສທ຺ຘິໍ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ມມຈ຺ຈເຍນ ມຍ຺ຫໍ ຠາຄິເນຍ຺ໂຍ ຣາຊາ ຠວິສ຺ສຕິ, ຘີຕາປິ ເມ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສີ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ຠາຄິເນຍ຺ຍສ຺ສ ວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ປຸນ ອມຈ຺ເຈຫິ ສທ຺ຘິໍ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຠາຄິເນຍ຺ຍສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຘີຕຣໍ ອາເນສ຺ສາມ, ມຍ຺ຫໍ ຘີຕຣມ຺ປິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຣາຊກຸເລ ທສ຺ສາມ, ເອວໍ ໂນ ຎາຕກາ ພຫຸຕຣາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ອມຈ຺ຈາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ.

ອຖ ຣາຊາ ຠາຄິເນຍ຺ຍສ຺ສ ພຫິເຄຫໍ ທາເປສິ, ອນ຺ໂຕ ປເວສນໍ ນິວາເຣສິ. ເຕ ປນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ກຸມາໂຣ ‘‘ເກນ ນຸ ໂຂ ອຸປາເຍນ ຣາຊຘີຕຣໍ ພຫິ ນີຫຣາເປຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ‘‘ອຕ຺ຖິ ອຸປາໂຍ’’ຕິ ຘາຕິຍາ ລຎ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ກິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອມ຺ມ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ຣາຊຘີຕຣໍ ພຫິ ກາຕຸໍ ໂອກາສໍ ລເຠຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຣາຊຘີຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ກເຖຕ຺ວາ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ອມ຺ມາ’’ຕິ. ສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ, ອມ຺ມ, ສີເສ ເຕ ອູກາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ນີຈປີຐເກ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ອຸຈ຺ເຈ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ສີສໍ ອຕ຺ຕໂນ ອູຣູສຸ ຐເປຕ຺ວາ ອູກາ ຄຓ຺ຫຍມານາ ຣາຊຘີຕາຍ ສີສໍ ນເຂຫິ ວິຊ຺ຌິ. ຣາຊຘີຕາ ‘‘ນາຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ນເຂຫິ ວິຊ຺ຌຕິ, ປິຕຸຈ຺ຉາປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເມ ກຸມາຣສ຺ສ ນເຂຫິ ວິຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ກຸມາຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ອມ຺ມາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ເຕນ ສາສນໍ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຕວ ພຫິກຣຓູປາຍໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອມ຺ມາ’’ຕິ. ຣາຊຘີຕາ ‘‘ປຓ຺ຑິໂຕ ໂຫນ຺ໂຕ ຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຐມໍ ຄາຖໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ, ອິມໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກຸມາຣສ຺ສ ກເຖຫີ’’ຕິ ອາຫ.

໓໔.

‘‘ປາຓິ ເຈ ມຸທຸໂກ ຈສ຺ສ, ນາໂຄ ຈສ຺ສ ສຸກາຣິໂຕ;

ອນ຺ຘກາໂຣ ຈ ວສ຺ເສຍ຺ຍ, ອຖ ນູນ ຕທາ ສິຍາ’’ຕິ.

ສາ ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ກຸມາຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ, ຣາຊຘີຕາ ກິມາຫາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖໍ ປຫິຓີ’’ຕິ ຕໍ ຄາຖໍ ອຸທາຫາສິ. ກຸມາໂຣ ຈ ຕສ຺ສຕ຺ຖໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ອມ຺ມາ’’ຕິ ຕໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ.

ຄາຖາຍຕ຺ໂຖ – ສເຈ ເຕ ເອກິສ຺ສາ ຈູຬຸປຏ຺ຐາກາຍ ມມ ຫຕ຺ໂຖ ວິຍ ຫຕ຺ໂຖ ມຸທຸ ອສ຺ສ, ຍທິ ຈ ເຕ ອາເນຎ຺ຊກາຣຓໍ ສຸກາຣິໂຕ ເອໂກ ຫຕ຺ຖີ ອສ຺ສ, ຍທິ ຈ ຕໍ ທິວສໍ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄໂຕ ອຕິວິຍ ພຫໂລ ອນ຺ຘກາໂຣ ອສ຺ສ, ເທໂວ ຈ ວສ຺ເສຍ຺ຍ. ອຖ ນູນ ຕທາ ສິຍາຕິ ຕາທິເສ ກາເລ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ຈເຍ ອາຄມ຺ມ ເອກໍເສນ ເຕ ມໂນຣຖສ຺ສ ມຕ຺ຖກຄມນໍ ສິຍາຕິ.

ກຸມາໂຣ ເອຕມຕ຺ຖໍ ຕຖໂຕ ຎຕ຺ວາ ເອກໍ ອຠິຣູປໍ ມຸທຸຫຕ຺ຖໍ ຈູຬຸປຏ຺ຐາກໍ ສຊ຺ຊໍ ກຕ຺ວາ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖິໂຄປກສ຺ສ ລຎ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິໍ ອາເນຎ຺ຊກາຣຓໍ ກາເຣຕ຺ວາ ກາລໍ ອາຄເມນ຺ໂຕ ອຈ຺ຉິ.

ອເຖກສ຺ມິໍ ກາຬປກ຺ຂຸໂປສຖທິວເສ ມຊ຺ຌິມຍາມສມນນ຺ຕເຣ ຆນກາຬເມໂຆ ວສ຺ສິ. ໂສ ‘‘ອຍໍ ທານິ ຣາຊຘີຕາຍ ວຸຕ຺ຕທິວໂສ’’ຕິ ວາຣຓໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ມຸທຸຫຕ຺ຖກໍ ຈູຬຸປຏ຺ຐາກໍ ຫຕ຺ຖິປິຏ຺ເຐ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊນິເວສນສ຺ສ ອາກາສງ຺ຄຓາຠິມຸເຂ ຐາເນ ຫຕ຺ຖິໍ ມຫາຠິຕ຺ຕິຍໍ ອລ຺ລີຍາເປຕ຺ວາ ວາຕປານສມີເປ ເຕເມນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາປິ ຘີຕຣໍ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ສຍິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ຈູຬສຍເນ ສຍາເປຕິ. ສາປິ ‘‘ອຊ຺ຊ ກຸມາໂຣ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ນິທ຺ທໍ ອໂນກ຺ກມິຕ຺ວາວ ນິປນ຺ນາ ‘‘ຕາຕ ນ຺ຫາຍິຕຸກາມາມ຺ຫີ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ‘‘ເອຫິ, ອມ຺ມາ’’ຕິ ຕໍ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ວາຕປານສມີປໍ ເນຕ຺ວາ ‘‘ນ຺ຫາຍາຫິ, ອມ຺ມາ’’ຕິ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວາຕປານສ຺ສ ພຫິປສ຺ເສ ປມຸເຂ ຐເປຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ສາ ນ຺ຫາຍມານາວ ກຸມາຣສ຺ສ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣສິ, ໂສ ຕສ຺ສາ ຫຕ຺ຖໂຕ ອາຠຣຓານິ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາກາຍ ຫຕ຺ເຖ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຣາຊຘີຕຣໍ ນິສ຺ສາຍ ປມຸເຂ ຐເປສິ. ສາ ຕສ຺ສາ ຫຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຕຸ ຫຕ຺ເຖ ຐເປສິ, ໂສ ຕສ຺ສາ ຫຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຘີຕຸ ຫຕ຺ຖໍ ມຸຎ຺ຈິ, ສາ ອິຕຣສ຺ມາປິ ຫຕ຺ຖາ ອາຠຣຓານິ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ທຸຕິຍຫຕ຺ເຖ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ປິຕຸ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຕ຺ວາ ກຸມາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ອຄມາສິ. ຣາຊາ ‘‘ຘີຕາເຍວ ເມ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຕໍ ທາຣິກໍ ນ຺ຫານປຣິໂຍສາເນ ສິຣິຄພ຺ເຠ ສຍາເປຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປິຘາຍ ລຎ຺ເຉຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສຍນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ.

ໂສ ປຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຕໍ ທາຣິກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິເມຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ສາ ຕສ຺ສາ ກຸມາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ຄຕຠາວໍ ກເຖສິ. ຣາຊາ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ຈຣນ຺ເຕນປິ ມາຕຸຄາມໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ເອວໍ ອຣກ຺ຂິຍາ ນາມິຕ຺ຖິໂຍ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອິຕຣາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໓໕.

‘‘ອນລາ ມຸທຸສມ຺ຠາສາ, ທຸປ຺ປູຣາ ຕາ ນທີສມາ;

ສີທນ຺ຕິ ນໍ ວິທິຕ຺ວານ, ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ຊເຍ.

໓໖.

‘‘ຍໍ ເອຕາ ອຸປເສວນ຺ຕິ, ຉນ຺ທສາ ວາ ຘເນນ ວາ;

ຊາຕເວໂທວ ສໍ ຐານໍ, ຂິປ຺ປໍ ອນຸທຫນ຺ຕິ ນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນລາ ມຸທຸສມ຺ຠາສາຕິ ມຸທຸວຈເນນປິ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາ, ເນວ ສກ຺ກາ ສຓ຺ຫວາຈາຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸຣິເສຫິ ວາ ເອຕາສໍ ນ ອລນ຺ຕິ ອນລາ. ມຸທຸສມ຺ຠາສາຕິ ຫທເຍ ຖທ຺ເຘປິ ສມ຺ຠາສາວ ມຸທຸ ເອຕາສນ຺ຕິ ມຸທຸສມ຺ຠາສາ. ທຸປ຺ປູຣາ ຕາ ນທີສມາຕິ ຍຖາ ນທີ ອາຄຕາຄຕສ຺ສ ອຸທກສ຺ສ ສນ຺ທນໂຕ ອຸທເກນ ທຸປ຺ປູຣາ, ເອວໍ ອນຸຠູຕານຸຠູເຕຫິ ເມຖຸນາທີຫິ ອປຣິຕຸສ຺ສນໂຕ ທຸປ຺ປູຣາ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ຕິຓ຺ຓໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມານໍ ອຕິຕ຺ໂຕ ອປ຺ປຏິວາໂນ ມາຕຸຄາໂມ ກາລໍ ກໂຣຕິ. ກຕເມສໍ ຕິຓ຺ຓໍ? ເມຖຸນສມາປຕ຺ຕິຍາ ຈ ວິຊາຍນສ຺ສ ຈ ອລງ຺ກາຣສ຺ສ ຈ. ອິເມສໍ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕິຓ຺ຓໍ ຘມ຺ມານໍ ອຕິຕ຺ໂຕ ອປ຺ປຏິວາໂນ ມາຕຸຄາໂມ ກາລໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ.

ສີທນ຺ຕີຕິ ອຏ຺ຐສຸ ມຫານິຣເຍສຸ ໂສຬສສຸ ອຸສ຺ສທນິຣເຍສຸ ນິມຸຊ຺ຊນ຺ຕິ. ນນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ວິທິຕ຺ວານາຕິ ເອວໍ ຊານິຕ຺ວາ. ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ຊເຍຕິ ‘‘ເອຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາມ ເມຖຸນຘມ຺ມາທີຫິ ອຕິຕ຺ຕາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ເອເຕສຸ ນິຣເຍສຸ ສີທນ຺ຕິ, ເອຕາ ເອວໍ ອຕ຺ຕນາ ສີທມານາ ກສ຺ສຎ຺ຎສ຺ສ ສຸຂາຍ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເອວໍ ຎຕ຺ວາ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຸຣິໂສ ທູຣໂຕວ ຕາ ປຣິວຊ຺ຊເຍຕິ ທີເປຕິ. ຉນ຺ທສາ ວາ ຘເນນ ວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ຉນ຺ເທນ ຣຸຈິຍາ ເປເມນ, ຠຕິວເສນ ລທ຺ຘຘເນນ ວາ ຍໍ ປຸຣິສໍ ເອຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ອຸປເສວນ຺ຕິ ຠຊນ຺ຕິ. ຊາຕເວໂທຕິ ອຄ຺ຄິ. ໂສ ຫິ ຊາຕມຕ຺ໂຕວ ເວທິຍຕິ, ວິທິໂຕ ປາກໂຏ ໂຫຕີຕິ ຊາຕເວໂທ. ໂສ ຍຖາ ອຕ຺ຕໂນ ຐານໍ ກາຣຓໍ ໂອກາສໍ ອນຸທຫຕິ, ເອວເມຕາປິ ຍໍ ອຸປເສວນ຺ຕິ, ຕໍ ປຸຣິສໍ ຘນຍສສີລປຎ຺ຎາສມນ຺ນາຄຕມ຺ປິ ເຕສໍ ສພ຺ເພສໍ ຘນາທີນໍ ວິນາສນໂຕ ປຸນ ຕາຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຠພ຺ພຸປ຺ປຕ຺ຕິກໍ ກຸຣຸມານາ ຂິປ຺ປໍ ອນຸທຫນ຺ຕິ ຌາເປນ຺ຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ພລວນ຺ໂຕ ທຸພ຺ພລາ ໂຫນ຺ຕິ, ຖາມວນ຺ໂຕປິ ຫາຍເຣ;

ຈກ຺ຂຸມາ ອນ຺ຘກາ ໂຫນ຺ຕິ, ມາຕຸຄາມວສໍ ຄຕາ.

‘‘ຄຸຓວນ຺ໂຕ ນິຄ຺ຄຸຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ປຎ຺ຎວນ຺ໂຕປິ ຫາຍເຣ;

ປມຕ຺ຕາ ພນ຺ຘເນ ເສນ຺ຕິ, ມາຕຸຄາມວສໍ ຄຕາ.

‘‘ອຊ຺ເຌນຎ຺ຈ ຕປໍ ສີລໍ, ສຈ຺ຈໍ ຈາຄໍ ສຕິໍ ມຕິໍ;

ອຈ຺ຉິນ຺ທນ຺ຕິ ປມຕ຺ຕສ຺ສ, ປນ຺ຖທູຠີວ ຕກ຺ກຣາ.

‘‘ຍສໍ ກິຕ຺ຕິໍ ຘິຕິໍ ສູຣໍ, ພາຫຸສຈ຺ຈໍ ປຊານນໍ;

ເຂປຍນ຺ຕິ ປມຕ຺ຕສ຺ສ, ກຏ຺ຐປຸຎ຺ຊໍວ ປາວໂກ’’ຕິ.

ເອວໍ ວຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ຠາຄິເນຍ຺ໂຍປິ ມຍາວ ໂປເສຕພ຺ໂພ’’ຕິ ມຫນ຺ເຕນ ສກ຺ກາເຣນ ຘີຕຣໍ ຕສ຺ເສວ ທຕ຺ວາ ຕໍ ໂອປຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐເປສິ. ໂສປິ ມາຕຸລສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐຫິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທເສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມຸທຸປາຓິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໒໖໓] ໓. ຈູຬປໂລຠນຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຠິຊ຺ຊມາເນ ວາຣິສ຺ມິນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸເມວ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕຎ຺ຫິ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມສຠໍ ອານີຕໍ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ, ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາເມຕາ ໂປຣາຓເກ ສຸທ຺ຘສຕ຺ເຕປິ ສໍກິເລເສສຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ ຣາຊາ ອປຸຕ຺ຕໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອິຕ຺ຖິໂຍ ‘‘ປຸຕ຺ຕປຕ຺ຖນໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຕາ ປຸຕ຺ເຕ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ. ເອວໍ ອທ຺ຘາເນ ຄເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ຈວິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕໍ ຊາຕມຕ຺ຕໍ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ຖຎ຺ຎປາຍນຕ຺ຖາຍ ຘາຕິຍາ ອທໍສຸ. ໂສ ປາຍມາໂນ ໂຣທຕິ, ອຖ ນໍ ອຎ຺ຎິສ຺ສາ ອທໍສຸ. ມາຕຸຄາມຫຕ຺ຖຄໂຕ ເນວ ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫຕິ. ອຖ ນໍ ເອກສ຺ສ ປາທມູລິກສ຺ສ ອທໍສຸ, ເຕນ ຄຫິຕມຕ຺ໂຕເຍວ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸຣິສາວ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈຣນ຺ຕິ. ຖຎ຺ຎໍ ປາເຍນ຺ຕາ ທຸຫິຕ຺ວາ ວາ ປາເຍນ຺ຕິ, ສາຓິອນ຺ຕເຣນ ວາ ຖນໍ ມຸເຂ ຐເປນ຺ຕິ. ເຕນສ຺ສ ອນິຕ຺ຖິຄນ຺ຘກຸມາໂຣຕິ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ຕສ຺ສ ອປຣາປຣໍ ວທ຺ຘມານສ຺ສປິ ມາຕຸຄາມໍ ນາມ ທສ຺ເສຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ເຕນສ຺ສ ຣາຊາ ວິສຸໍເຍວ ນິສຊ຺ຊາທິຏ຺ຐານານິ ຌານາຄາຣຎ຺ຈ ກາເຣສິ.

ໂສ ຕສ຺ສ ໂສຬສວສ຺ສິກກາເລ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ, ອຍໍ ປນ ກຸມາໂຣ ກາເມ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ຣຊ຺ຊມ຺ປິ ນ ອິຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ທຸລ຺ລທ຺ໂຘ ວຕ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ເອກາ ນຈ຺ຈຄີຕວາທິຕກຸສລາ ປຸຣິເສ ປຣິຈຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ກາຕຸໍ ປຏິພລາ ຕຣຸຓນາຏກິຕ຺ຖີ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ກິໍ ນຸ ຈິນ຺ເຕສີ’’ຕິ ອາຫ, ຣາຊາ ຕໍ ກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ‘‘ໂຫຕຸ, ເທວ, ອຫໍ ຕໍ ປໂລເຠຕ຺ວາ ກາມຣສໍ ຊານາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ສເຈ ເມ ປຸຕ຺ຕໍ ອນິຕ຺ຖິຄນ຺ຘກຸມາຣໍ ປໂລເຠຕຸໍ ສກ຺ກິສ຺ສສິ, ໂສ ຣາຊາ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕ຺ວໍ ອຄ຺ຄມເຫສີ’’ຕິ. ສາ ‘‘ມເມໂສ ຠາໂຣ, ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂມນຸສ຺ເສ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ອຫໍ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສຍນຏ຺ຐາເນ ພຫິຌານາຄາເຣ ຐຕ຺ວາ ຄາຍິສ຺ສາມິ. ສເຈ ໂສ ກຸຊ຺ຌຕິ, ມຍ຺ຫໍ ກເຖຍ຺ຍາຖ, ອຫໍ ອປຄຈ຺ຉິສ຺ສາມິ. ສເຈ ສຸຓາຕິ, ວຓ຺ຓໍ ເມ ກເຖຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ.

ສາປິ ປຈ຺ຈູສກາເລ ຕສ຺ມິໍ ປເທເສ ຐຕ຺ວາ ຕນ຺ຕິສ຺ສເຣນ ຄີຕສ຺ສຣໍ, ຄີຕສ຺ສເຣນ ຕນ຺ຕິສ຺ສຣໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຘຸເຣນ ສທ຺ເທນ ຄາຍິ, ກຸມາໂຣ ສຸຓນ຺ໂຕວ ນິປຊ຺ຊິ, ປຸນທິວເສ ຈ ອາສນ຺ນຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ຄາຍິຕຸໍ ອາຓາເປສິ, ປຸນທິວເສ ຌານາຄາເຣ ຐຕ຺ວາ ຄາຍິຕຸໍ ອາຓາເປສິ, ປຸນທິວເສ ອຕ຺ຕໂນ ສມີເປ ຐຕ຺ວາຕິ ເອວໍ ອນຸກ຺ກເມເນວ ຕຓ຺ຫໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ໂລກຘມ຺ມໍ ເສວິຕ຺ວາ ກາມຣສໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ມາຕຸຄາມໍ ນາມ ອຎ຺ເຎສໍ ນ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອສິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣວີຖິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປຸຣິເສ ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕ ວິຈຣິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຕາຍ ກຸມາຣິກາຍ ສທ຺ຘິໍ ນຄຣາ ນີຫຣາເປສິ. ອຸໂຠປິ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອໂຘຄງ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ປສ຺ເສ ຄງ຺ຄໍ, ເອກສ຺ມິໍ ສມຸທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ອຸຠິນ຺ນມນ຺ຕເຣ ອສ຺ສມປທໍ ມາເປຕ຺ວາ ວາສໍ ກປ຺ປຍິໍສຸ. ກຸມາຣິກາ ປຓ຺ຓສາລາຍໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ກນ຺ທມູລາທີນິ ປຈຕິ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຣຎ຺ຎໂຕ ຜລາຜລໍ ອາຫຣຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ຕສ຺ມິໍ ຜລາຜລຕ຺ຖາຍ ຄເຕ ສມຸທ຺ທທີປກາ ເອໂກ ຕາປໂສ ຠິກ຺ຂາຈາຣຕ຺ຖາຍ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຘູມໍ ທິສ຺ວາ ອສ຺ສມປເທ ໂອຕຣິ. ອຖ ນໍ ສາ ‘‘ນິສີທ, ຍາວ ປຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖິກຸຕ຺ເຕນ ປໂລເຠຕ຺ວາ ຌານາ ຈາເວຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍມສ຺ສ ອນ຺ຕຣຘາເປສິ. ໂສ ປກ຺ຂຈ຺ຉິນ຺ນກາໂກ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ຊຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ສພ຺ພທິວສໍ ຕຕ຺ເຖວ ຐຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ເວເຄນ ສມຸທ຺ທາຠິມຸໂຂ ປລາຍິ. ອຖ ນໍ ໂສ ‘‘ປຈ຺ຈາມິຕ຺ໂຕ ເມ ອຍໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອສິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸພນ຺ຘິ. ຕາປໂສ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕນາກາຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສມຸທ຺ເທ ປຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ເອສ ຕາປໂສ ອາກາເສນາຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ຌານສ຺ສ ປຣິຫີນຕ຺ຕາ ສມຸທ຺ເທ ປຕິໂຕ, ມຍາ ທານິສ຺ສ ອວສ຺ສເຍນ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເວລນ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໓໗.

‘‘ອຠິຊ຺ຊມາເນ ວາຣິສ຺ມິໍ, ສຍໍ ອາຄມ຺ມ ອິທ຺ຘິຍາ;

ມິສ຺ສີຠາວິຕ຺ຖິຍາ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສໍສີທສິ ມຫຓ຺ຓເວ.

໓໘.

‘‘ອາວຏ຺ຏນີ ມຫາມາຍາ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວິໂກປນາ;

ສີທນ຺ຕິ ນໍ ວິທິຕ຺ວານ, ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ຊເຍ.

໓໙.

‘‘ຍໍ ເອຕາ ອຸປເສວນ຺ຕິ, ຉນ຺ທສາ ວາ ຘເນນ ວາ;

ຊາຕເວໂທວ ສໍ ຐານໍ, ຂິປ຺ປໍ ອນຸທຫນ຺ຕິ ນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຠິຊ຺ຊມາເນ ວາຣິສ຺ມິນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອຸທເກ ອຈລມາເນ ອກມ຺ປມາເນ ອຸທກໍ ອນາມສິຕ຺ວາ ສຍໍ ອາກາເສເນວ ອິທ຺ຘິຍາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ. ມິສ຺ສີຠາວິຕ຺ຖິຍາຕິ ໂລກຘມ຺ມວເສນ ອິຕ຺ຖິຍາ ສທ຺ຘິໍ ມິສ຺ສີຠາວໍ. ອາວຏ຺ຏນີ ມຫາມາຍາຕິ ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາເມຕາ ກາມາວຏ຺ເຏນ ອາວຏ຺ຏນໂຕ ອາວຏ຺ຏນີ, ອນນ຺ຕາຫິ ອິຕ຺ຖິມາຍາຫິ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ມຫາມາຍາ ນາມ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ມາຍາ ເຈຕາ ມຣີຈີ ຈ, ໂສໂກ ໂຣໂຄ ຈຸປທ຺ທໂວ;

ຂຣາ ຈ ພນ຺ຘນາ ເຈຕາ, ມຈ຺ຈຸປາໂສ ຄຸຫາສໂຍ;

ຕາສຸ ໂຍ ວິສ຺ສເສ ໂປໂສ, ໂສ ນເຣສຸ ນຣາຘໂມ’’ຕິ. (ຊາ. ໒.໒໑.໑໑໘);

ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວິໂກປນາຕິ ເສຏ຺ຐຈຣິຍສ຺ສ ເມຖຸນວິຣຕິພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ວິໂກປນາ. ສີທນ຺ຕີຕິ ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາເມຕາ ອິສີນໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວິໂກປເນນ ອປາເຍສຸ ສີທນ຺ຕິ. ເສສໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ.

ເອຕໍ ປນ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕາປໂສ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ຐິໂຕເຍວ ນຏ຺ຐຊ຺ຌານໍ ປຸນ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອາກາເສນ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ຕາປໂສ ເອວໍ ຠາຣິໂກ ສມາໂນ ສິມ຺ພລິຕູລໍ ວິຍ ອາກາເສນ ຄໂຕ, ມຍາປິ ອິມິນາ ວິຍ ຌານໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອາກາເສນ ຈຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ອສ຺ສມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ ມນຸສ຺ສປຖໍ ເນຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມນຸຎ຺ເຎ ຠູມິຠາເຄ ອສ຺ສມໍ ມາເປຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ອນິຕ຺ຖິຄນ຺ຘກຸມາໂຣ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຈູຬປໂລຠນຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໒໖໔] ໔. ມຫາປນາທຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ປນາໂທ ນາມ ໂສ ຣາຊາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ນິສິນ຺ໂນ ຠທ຺ທຊິຕ຺ເຖຣສ຺ສານຸຠາວໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ສຕ຺ຖາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ວສ຺ສໍ ວສິຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ທຊິກຸມາຣສ຺ສ ສງ຺ຄຫໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ຠທ຺ທິຍນຄຣໍ ປຕ຺ວາ ຊາຕິຍາວເນ ຕໂຍ ມາເສ ວສິ ກຸມາຣສ຺ສ ຎາຓປຣິປາກໍ ອາຄມຍມາໂນ. ຠທ຺ທຊິກຸມາໂຣ ມຫາຍໂສ ອສີຕິໂກຏິວິຠວສ຺ສ ຠທ຺ທິຍເສຏ຺ຐິໂນ ເອກປຸຕ຺ຕໂກ. ຕສ຺ສ ຕິຓ຺ຓໍ ອຸຕູນໍ ອນຸຈ຺ຉວິກາ ຕໂຍ ປາສາທາ ອເຫສຸໍ. ເອເກກສ຺ມິໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ວສຕິ. ເອກສ຺ມິໍ ວສິຕ຺ວາ ນາຏກປຣິວຸໂຕ ມຫນ຺ເຕນ ຍເສນ ອຎ຺ຎໍ ປາສາທໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ‘‘ກຸມາຣສ຺ສ ຍສໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສກລນຄຣໍ ສງ຺ຂຸຠິ, ປາສາທນ຺ຕເຣ ຈກ຺ກາຕິຈກ຺ການິ ມຎ຺ຈາຕິມຎ຺ຈານິ ພນ຺ຘນ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ຕໂຍ ມາເສ ວສິຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ນຄຣວາສີນໍ ອາໂຣເຈສິ. ນາຄຣາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສ຺ເວ ຄມິສ຺ສຖາ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນຄຣມຊ຺ເຌ ມຓ຺ຑປໍ ກຕ຺ວາ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ອາສນານິ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ກາລໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທິ, ມນຸສ຺ສາ ມຫາທານໍ ອທໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ນິຏ຺ຐິຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ມຘຸຣສ຺ສເຣນ ອນຸໂມທນໍ ອາຣຠິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຠທ຺ທຊິກຸມາໂຣປິ ປາສາທໂຕ ປາສາທໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕິທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ຕໍ ທິວສໍ ນ ໂກຈິ ອຄມາສິ, ອຕ຺ຕໂນ ມນຸສ຺ສາວ ປຣິວາເຣສຸໍ. ໂສ ມນຸສ຺ເສ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ກາເລ ມຍິ ປາສາທໂຕ ປາສາທໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ສກລນຄຣໍ ສງ຺ຂຸຠຕິ, ຈກ຺ກາຕິຈກ຺ການິ ມຎ຺ຈາຕິມຎ຺ຈານິ ພນ຺ຘນ຺ຕິ, ອຊ຺ຊ ປນ ຐເປຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ມນຸສ຺ເສ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ນຕ຺ຖິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສາມິ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອິມໍ ຠທ຺ທິຍນຄຣໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ຕໂຍ ມາເສ ວສິຕ຺ວາ ອຊ຺ເຊວ ຄມິສ຺ສຕິ, ໂສ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ສກລນຄຣວາສິໂນປິ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ເຕນ ຫິ ເອຖ, ມຍມ຺ປິ ສຸຓິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສພ຺ພາຠຣຓປຏິມຓ຺ຑິໂຕວ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຣິສປຣິຍນ຺ເຕ ຐິໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ຐິໂຕວ ສພ຺ພກິເລເສ ເຂເປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄຜລໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ.

ສຕ຺ຖາ ຠທ຺ທິຍເສຏ຺ຐິໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ມຫາເສຏ຺ຐິ, ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ໂຕວ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ, ເຕນສ຺ສ ອຊ຺ເຊວ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ວາ ວຏ຺ຏຕິ ປຣິນິພ຺ພາຍິຕຸໍ ວາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພາເນນ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ປພ຺ພາເຊຖ ນໍ, ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ຈ ປນ ນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສ຺ເວ ອມ຺ຫາກໍ ເຄຫໍ ອຸປສງ຺ກມຖາ’’ຕິ. ຠຄວາ ນິມນ຺ຕນໍ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປທໍ ທາເປສິ. ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ສຕ຺ຕາຫໍ ມຫາສກ຺ກາຣໍ ກຣິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ສຕ຺ຕາຫໍ ວສິຕ຺ວາ ກຸລປຸຕ຺ຕມາທາຍ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ໂກຏິຄາມໍ ປາປຸຓິ. ໂກຏິຄາມວາສິໂນ ມນຸສ຺ສາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ອທໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ອນຸໂມທນໍ ອາຣຠິ. ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອນຸໂມທນກຣຓກາເລ ພຫິຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖຸ ອາຄຕກາເລເຍວ ອຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄງ຺ຄາຕິຕ຺ຖສມີເປ ເອກສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ຌານໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖເຣສຸ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸປິ ອນຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ອາຄຕກາເລເຍວ ອຸຏ຺ຐຫິ. ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອຍໍ ປຸເຣ ວິຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ມຫາເຖເຣ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕປິ ທິສ຺ວາ ນ ອຸຏ຺ຐຫຕີ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິໍສຸ.

ໂກຏິຄາມວາສິໂນ ມນຸສ຺ສາ ນາວາສງ຺ຆາເຕ ພນ຺ຘິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ນາວາສງ຺ຆາເຕ ຐຕ຺ວາ ‘‘ກຫໍ, ຠທ຺ທຊີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເອສ, ຠນ຺ເຕ, ອິເຘວາ’’ຕິ. ‘‘ເອຫິ, ຠທ຺ທຊິ, ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກນາວໍ ອຠິຣຸຫາ’’ຕິ. ເຖໂຣປິ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ເອກນາວາຍ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ຄງ຺ຄາຍ ມຊ຺ຌໍ ຄຕກາເລ ສຕ຺ຖາ ອາຫ – ‘‘ຠທ຺ທຊິ, ຕຍາ ມຫາປນາທຣາຊກາເລ ອຊ຺ຌາວຸຕ຺ຖປາສາໂທ ກຫ’’ນ຺ຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິມຸຄ຺ໂຄ, ຠນ຺ເຕຕິ. ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ຠທ຺ທຊິຕ຺ເຖໂຣ ອຎ຺ຎໍ ພ຺ຍາກໂຣຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠທ຺ທຊິ, ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີນໍ ກງ຺ຂໍ ຉິນ຺ທາ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເຖໂຣ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິພເລນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາສາທຖູປິກໍ ປາທງ຺ຄຸລິຍາ ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຈວີສຕິໂຍຊນໍ ປາສາທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິ. ອຸປ຺ປຕິໂຕ ຈ ປນ ເຫຏ຺ຐາປາສາເທ ຐິຕານໍ ປາສາທໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍິ. ໂສ ເອກໂຍຊນໍ ທ຺ວິໂຍຊນໍ ຕິໂຍຊນນ຺ຕິ ຍາວ ວີສຕິໂຍຊນາ ອຸທກໂຕ ປາສາທໍ ອຸກ຺ຂິປິ. ອຖສ຺ສ ປຸຣິມຠເວ ຎາຕກາ ປາສາທໂລເຠນ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປນາຄມຓ຺ຑູກາ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ປາສາເທ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ປາສາເທ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ເຕ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຸທເກເຍວ ປຕິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕ ປຕນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ຎາຕກາ ເຕ, ຠທ຺ທຊິ, ກິລມນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ສຕ຺ຖຸ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ປາສາທໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ປາສາໂທ ຍຖາຐາເນເຍວ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ສຕ຺ຖາ ປາຣຄງ຺ຄໍ ຄໂຕ. ອຖສ຺ສ ຄງ຺ຄາຕີເຣເຍວ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາປຍິໍສຸ, ໂສ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ວຣພຸທ຺ຘາສເນ ຕຣຸຓສູຣິໂຍ ວິຍ ຣສ຺ມິໂຍ ມຸຎ຺ຈນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ກສ຺ມິໍ ກາເລ, ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ປາສາໂທ ຠທ຺ທຊິຕ຺ເຖເຣນ ອຊ຺ຌາວຸຕ຺ໂຖ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ມຫາປນາທຣາຊກາເລ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ວິເທຫຣຏ຺ເຐ ມິຖິລາຍໍ ສຸຣຸຈິ ນາມ ຣາຊາ ອໂຫສິ, ປຸຕ຺ໂຕປິ ຕສ຺ສ ສຸຣຸຈິເຍວ, ຕສ຺ສ ປນ ປຸຕ຺ໂຕ ມຫາປນາໂທ ນາມ ອໂຫສິ, ເຕ ອິມໍ ປາສາທໍ ປຏິລຠິໍສຸ. ປຏິລາຠຕ຺ຖາຍ ປນສ຺ສ ອິທໍ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ – ທ຺ເວ ປິຕາປຸຕ຺ຕາ ນເຬຫິ ຈ ອຸທຸມ຺ພຣທາຣູຫິ ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ວສນປຓ຺ຓສາລໍ ກຣິໍສຸ. ອິມສ຺ມິໍ ຊາຕເກ ສພ຺ພໍ ອຕີຕວຕ຺ຖຸ ປກິຓ຺ຓກນິປາເຕ ສຸຣຸຈິຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໔.໑໐໒ ອາທໂຍ) ອາວິຠວິສ຺ສຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໔໐.

‘‘ປນາໂທ ນາມ ໂສ ຣາຊາ, ຍສ຺ສ ຍູໂປ ສຸວຓ຺ຓໂຍ;

ຕິຣິຍໍ ໂສຬສຸພ຺ເພໂຘ, ອຸທ຺ຘມາຫຸ ສຫສ຺ສຘາ.

໔໑.

‘‘ສຫສ຺ສກຓ຺ໂຑ ສຕເຄຓ຺ຑຸ, ຘຊາລຸ ຫຣິຕາມໂຍ;

ອນຈ຺ຈຸໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຘພ຺ພາ, ຉ ສຫສ຺ສານິ ສຕ຺ຕຘາ.

໔໒.

‘‘ເອວເມຕໍ ຕທາ ອາສິ, ຍຖາ ຠາສສິ ຠທ຺ທຊິ;

ສກ຺ໂກ ອຫໍ ຕທາ ອາສິໍ, ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກໂຣ ຕວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍູໂປຕິ ປາສາໂທ. ຕິຣິຍໍ ໂສຬສຸພ຺ເພໂຘຕິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ໂສຬສກຓ຺ຑປາຕວິຕ຺ຖາໂຣ ອໂຫສິ. ອຸທ຺ຘມາຫຸ ສຫສ຺ສຘາຕິ ອຸພ຺ເພເຘນ ສຫສ຺ສກຓ຺ຑຄມນມຕ຺ຕໍ ອຸຈ຺ໂຈ ອຫຸ, ສຫສ຺ສກຓ຺ຑຄມນຄຓນາຍ ປຎ຺ຈວີສຕິໂຍຊນປ຺ປມາຓໍ ໂຫຕິ. ວິຕ຺ຖາໂຣ ປນສ຺ສ ອຏ຺ຐໂຍຊນມຕ຺ໂຕ.

ສຫສ຺ສກຓ຺ໂຑ ສຕເຄຓ຺ຑູຕິ ໂສ ປເນສ ສຫສ຺ສກຓ຺ຑຸພ຺ເພໂຘ ປາສາໂທ ສຕຠູມິໂກ ອໂຫສິ. ຘຊາລູຕິ ຘຊສມ຺ປນ຺ໂນ. ຫຣິຕາມໂຍຕິ ຫຣິຕມຓິປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ສມາລຸຫຣິຕາມໂຍ’’ຕິ ປາໂຐ, ຫຣິຕມຓິມເຍຫິ ທ຺ວາຣກວາຏວາຕປາເນຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມາລູຕິ ກິຣ ທ຺ວາຣກວາຏວາຕປານານໍ ນາມໍ. ຄນ຺ຘພ຺ພາຕິ ນຏາ, ຉ ສຫສ຺ສານິ ສຕ຺ຕຘາຕິ ຉ ຄນ຺ຘພ຺ພສຫສ຺ສານິ ສຕ຺ຕຘາ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປາສາທສ຺ສ ສຕ຺ຕສຸ ຐາເນສຸ ຣຎ຺ໂຎ ຣຕິຊນນຕ຺ຖາຍ ນຈ຺ຈິໍສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕ ເອວໍ ນຈ຺ຈນ຺ຕາປິ ຣາຊານໍ ຫາເສຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ, ອຖ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ເທວນຏໍ ເປເສຕ຺ວາ ສມຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ຕທາ ມຫາປນາໂທ ຫສິ.

ຍຖາ ຠາສສິ, ຠທ຺ທຊີຕິ ຠທ຺ທຊິຕ຺ເຖເຣນ ຫິ ‘‘ຠທ຺ທຊິ, ຕຍາ ມຫາປນາທຣາຊກາເລ ອຊ຺ຌາວຸຕ຺ຖປາສາໂທ ກຫ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິມຸຄ຺ໂຄ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວທນ຺ເຕນ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ຕສ຺ສ ປາສາທສ຺ສ ນິພ຺ພຕ຺ຕຠາໂວ ຈ ມຫາປນາທຣາຊຠາໂວ ຈ ຠາສິໂຕ ໂຫຕິ. ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຍຖາ ຕ຺ວໍ, ຠທ຺ທຊິ, ຠາສສິ, ຕທາ ເອຕໍ ຕເຖວ ອໂຫສິ, ອຫໍ ຕທາ ຕວ ກາຍເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກໂຣ ສກ຺ໂກ ເທວານມິນ຺ໂທ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠິກ຺ຂູ ນິກ຺ກງ຺ຂາ ອເຫສຸໍ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມຫາປນາໂທ ຣາຊາ ຠທ຺ທຊິ ອໂຫສິ, ສກ຺ໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມຫາປນາທຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໒໖໕] ໕. ຂຸຣປ຺ປຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ທິສ຺ວາ ຂຸຣປ຺ເປຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ໂອສ຺ສຏ຺ຐວີຣິຍໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕຎ຺ຫິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ໂອສ຺ສຏ຺ຐວີຣິໂຍ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ, ກສ຺ມາ ເອວໍ ຕ຺ວໍ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວີຣິຍໍ ໂອສ຺ສຊິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ອນິຍ຺ຍານິກຏ຺ຐາເນປິ ວີຣິຍໍ ກຣິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ອຏວິອາຣກ຺ຂກກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈປຸຣິສສຕປຣິວາໂຣ ອຏວິອາຣກ຺ຂເກສຸ ສພ຺ພເຊຏ຺ຐໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຏວິມຸເຂ ເອກສ຺ມິໍ ຄາເມ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ຠຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສ ອຏວິໍ ອຕິກ຺ກາເມຕິ. ອເຖກສ຺ມິໍ ທິວເສ ພາຣາຓເສຍ຺ຍໂກ ສຕ຺ຖວາຫປຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈຫິ ສກຏສເຕຫິ ຕໍ ຄາມໍ ປຕ຺ວາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ, ສຫສ຺ສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມໍ ອຏວິໍ ອຕິກ຺ກາເມຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ສຫສ຺ສໍ ຄຓ຺ຫິ, ຠຕິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕເຍວ ຕສ຺ສ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິ. ໂສ ຕໍ ອາທາຍ ອຏວິໍ ປາວິສິ, ອຏວິມຊ຺ເຌ ປຎ຺ຈສຕາ ໂຈຣາ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ, ໂຈເຣ ທິສ຺ວາວ ເສສປຸຣິສາ ອຸເຣນ ນິປຊ຺ຊິໍສຸ, ອາຣກ຺ຂກເຊຏ຺ຐໂກ ເອໂກວ ນທນ຺ໂຕ ວຄ຺ຄນ຺ໂຕ ປຫຣິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສເຕປິ ໂຈເຣ ປລາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖວາຫປຸຕ຺ຕໍ ໂສຕ຺ຖິນາ ກນ຺ຕາຣໍ ຕາເຣສິ.

ສຕ຺ຖວາຫປຸຕ຺ໂຕ ປຣກນ຺ຕາເຣ ສຕ຺ຖໍ ນິເວເສຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂກເຊຏ຺ຐກໍ ນານຄ຺ຄຣສໂຠຊນໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ສຸຂນິສິນ຺ໂນ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ‘‘ສມ຺ມ, ຕຖາທາຣຸຓານໍ ໂຈຣານໍ ອາວຸຘານິ ຄເຫຕ຺ວາ ອວຕ຺ຖຣຓກາເລ ເກນ ນຸ ໂຂ ເຕ ກາຣເຓນ ຈິຕ຺ຕຸຕ຺ຣາສມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໓.

‘‘ທິສ຺ວາ ຂຸຣປ຺ເປ ຘນຸເວຄນຸນ຺ເນ, ຂຄ຺ເຄ ຄຫີເຕ ຕິຂິເຓ ເຕລໂຘເຕ;

ຕສ຺ມິໍ ຠຍສ຺ມິໍ ມຣເຓ ວິຍູຬ຺ເຫ, ກສ຺ມາ ນຸ ເຕ ນາຫຸ ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘນຸເວຄນຸນ຺ເນຕິ ຘນຸເວເຄນ ວິສ຺ສຏ຺ເຐ. ຂຄ຺ເຄ ຄຫີເຕຕິ ຖຣຸທຓ຺ເຑຫິ ສຸຄຫິເຕ ຂຄ຺ເຄ. ມຣເຓ ວິຍູຬ຺ເຫຕິ ມຣເຓ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິເຕ. ກສ຺ມາ ນຸ ເຕ ນາຫູຕິ ເກນ ນຸ ໂຂ ກາຣເຓນ ນາໂຫສິ. ຉມ຺ຠິຕຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຣີຣຈລນໍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂກເຊຏ຺ຐໂກ ອິຕຣາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໔໔.

‘‘ທິສ຺ວາ ຂຸຣປ຺ເປ ຘນຸເວຄນຸນ຺ເນ, ຂຄ຺ເຄ ຄຫີເຕ ຕິຂິເຓ ເຕລໂຘເຕ;

ຕສ຺ມິໍ ຠຍສ຺ມິໍ ມຣເຓ ວິຍູຬ຺ເຫ, ເວທໍ ອລຕ຺ຖໍ ວິປຸລໍ ອຸຬາຣໍ.

໔໕.

‘‘ໂສ ເວທຊາໂຕ ອຊ຺ຌຠວິໍ ອມິຕ຺ເຕ, ປຸພ຺ເພວ ເມ ຊີວິຕມາສິ ຈຕ຺ຕໍ;

ນ ຫິ ຊີວິເຕ ອາລຍໍ ກຸພ຺ພມາໂນ, ສູໂຣ ກຍິຣາ ສູຣກິຈ຺ຈໍ ກທາຈີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເວທໍ ອລຕ຺ຖນ຺ຕິ ຕຸຏ຺ຐິຎ຺ເຈວ ໂສມນສ຺ສຎ຺ຈ ປຏິລຠິໍ. ວິປຸລນ຺ຕິ ພຫຸໍ. ອຸຬາຣນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມໍ. ອຊ຺ຌຠວິນ຺ຕິ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ອຠິຠວິໍ. ປຸພ຺ເພວ ເມ ຊີວິຕມາສິ ຈຕ຺ຕນ຺ຕິ ມຍາ ປຸພ຺ເພວ ຕວ ຫຕ຺ຖໂຕ ຠຕິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕເນວ ຊີວິຕໍ ຈຕ຺ຕມາສິ. ນ ຫິ ຊີວິເຕ ອາລຍໍ ກຸພ຺ພມາໂນຕິ ຊີວິຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ນິກນ຺ຕິໍ ກຸຣຸມາໂນ ປຸຣິສກິຈ຺ຈໍ ກທາຈິປິ ນ ກໂຣຕິ.

ເອວໍ ໂສ ສຣວສ຺ເສ ວສ຺ສນ຺ເຕ ຊີວິຕນິກນ຺ຕິຍາ ວິສ຺ສຏ຺ຐຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕນາ ສູຣກິຈ຺ຈສ຺ສ ກຕຠາວໍ ຎາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖວາຫປຸຕ຺ຕໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ສກຄາມເມວ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂອສ຺ສຏ຺ຐວີຣິໂຍ ຠິກ຺ຂຸ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ອາຣກ຺ຂກເຊຏ຺ຐໂກ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຂຸຣປ຺ປຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໒໖໖] ໖. ວາຕຄ຺ຄສິນ຺ຘວຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເຍນາສິ ກິສິຍາ ປຓ຺ຑູຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິເຣກາ ອຠິຣູປາ ອິຕ຺ຖີ ເອກໍ ອຠິຣູປໍ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ທິສ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ອໂຫສິ, ສກລສຣີຣໍ ຌາຍມາໂນ ວິຍສ຺ສາ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ກິເລສຄ຺ຄິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ສາ ເນວ ກາຍສ຺ສາທໍ ລຠິ, ນ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາທໍ, ຠຕ຺ຕມ຺ປິສ຺ສາ ນ ຣຸຈ຺ຈິ, ເກວລໍ ມຎ຺ຈກອຏນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ອຖ ນໍ ອຸປຏ຺ຐາຍິກາ ຈ ສຫາຍິກາ ຈ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຕ຺ວໍ ກມ຺ປມານຈິຕ຺ຕາ ອຏນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິປນ຺ນາ, ກິໍ ເຕ ອຜາສຸກ’’ນ຺ຕິ. ສາ ເອກໍ ທ຺ເວ ວາເຣ ອກເຖຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຸຈ຺ຈມານາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ອຖ ນໍ ຕາ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ມຍໍ ຕໍ ອາເນສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸຏຸມ຺ພິເກນ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕສຸໍ, ໂສ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ອຘິວາເສສິ. ຕາ ‘‘ອສຸກທິວເສ ອສຸກເວລາຍໍ ອາຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສາ ອຕ຺ຕໂນ ສຍນຄພ຺ຠໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ສຍນປິຏ຺ເຐ ນິສິນ຺ນາ ຕສ຺ມິໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຍເນກເທເສ ນິສິນ຺ເນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສຈາຫໍ ອິມສ຺ສ ຄຣຸກໍ ອກຕ຺ວາ ອິທາເນວ ໂອກາສໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ອິສ຺ສຣິຍໍ ເມ ປຣິຫາຍິສ຺ສຕິ, ອາຄຕທິວເສເຍວ ໂອກາສກຣຓໍ ນາມ ອກາຣຓໍ, ອຊ຺ຊ ນ ມງ຺ກຸໍ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ທິວເສ ໂອກາສໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ຫຕ຺ຖຄຫຓາທິວເສນ ເກຬິໍ ກາຕຸໍ ອາຣທ຺ຘໍ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອເປຫິ ອເປຫິ, ນ ເມ ຕຍາ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ນິພ຺ຠຈ຺ເຉສິ. ໂສ ໂອສກ຺ກິຕ຺ວາ ລຊ຺ຊິໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫເມວ ຄໂຕ.

ອິຕຣາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຕາຍ ຕຖາ ກຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ກຸຏຸມ຺ພິເກ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອວມາຫໍສຸ – ‘‘ຕ຺ວໍ ເອຕສ຺ມິໍ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ອາຫາຣໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ, ອຖ ນໍ ມຍໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ອານຍິມ຺ຫ, ຕສ຺ສ ກສ຺ມາ ໂອກາສໍ ນ ອກາສີ’’ຕິ. ສາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ອິຕຣາ ‘‘ເຕນ ຫິ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ປຸນ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາປິ ນ ໂອໂລເກສິ. ສາ ຕໍ ອລຠມານາ ນິຣາຫາຣາ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິ. ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ຕສ຺ສາ ມຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ພຫຸໍ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ ອາທາຍ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປູເຊຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣາ ຈ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ອຸປາສກ, ນ ປຎ຺ຎາຍສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິເຕ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ສ຺ວາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ລຊ຺ຊາຍ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານໍ ນາຄໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ອຸປາສກ, ອິທາເນເວສາ ກິເລສວເສນ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອາຄຕກາເລ ຕໍ ໂອກາສໍ ອກຕ຺ວາ ລຊ຺ຊາເປສິ, ປຸພ຺ເພປິ ປນ ປຓ຺ຑິເຕສຸ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອາຄຕກາເລ ໂອກາສໍ ອກຕ຺ວາ ກິລເມຕ຺ວາວ ອຸຍ຺ໂຍເຊສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສິນ຺ຘວກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວາຕຄ຺ຄສິນ຺ຘໂວ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມງ຺ຄລອສ຺ໂສ ອໂຫສິ. ອສ຺ສໂຄປກາ ຕໍ ເນຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຍໍ ນ຺ຫາເປນ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ຠທ຺ທລີ ນາມ ຄທ຺ຣຠີ ທິສ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ກິເລສວເສນ ກມ຺ປມານາ ເນວ ຕິຓໍ ຂາທິ, ນ ອຸທກໍ ປິວິ, ປຣິສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ກິສາ ອຏ຺ຐິຈມ຺ມມຕ຺ຕາ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ປຸຕ຺ໂຕ ຄທ຺ຣຠໂປຕໂກ ມາຕຣໍ ປຣິສຸສ຺ສມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ອມ຺ມ, ເນວ ຕິຓໍ ຂາທສິ, ນ ອຸທກໍ ປິວສິ, ປຣິສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ກມ຺ປມານາ ນິປຊ຺ຊສິ, ກິໍ ເຕ ອຜາສຸກ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ສາ ອກເຖຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຸຈ຺ຈມານາ ຕມຕ຺ຖໍ ກເຖສິ. ອຖ ນໍ ປຸຕ຺ໂຕ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ອຫໍ ຕໍ ອາເນສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວາຕຄ຺ຄສິນ຺ຘວສ຺ສ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ອາຄຕກາເລ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ມຍ຺ຫໍ ມາຕາ ຕຸມ຺ເຫສຸ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ນິຣາຫາຣາ ສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ມຣິສ຺ສຕິ, ຊີວິຕທານມສ຺ສາ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສາຘຸ, ຕາຕ, ທສ຺ສາມິ, ອສ຺ສໂຄປກາ ມໍ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ໂຖກໍ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ວິຈຣຓຕ຺ຖາຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ມາຕຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ປເທສໍ ເອຫີ’’ຕິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ອາເນຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ປເທເສ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ ອຏ຺ຐາສິ.

ອສ຺ສໂຄປກາປິ ວາຕຄ຺ຄສິນ຺ຘວໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສຸໍ. ໂສ ຕໍ ຄທ຺ຣຠິໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິ. ອຖ ສາ ຄທ຺ຣຠີ ຕສ຺ມິໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣໍ ອຸປສິງ຺ຆມາເນ ‘‘ສຈາຫໍ ຄຣຸໍ ອກຕ຺ວາ ອາຄຕກ຺ຂເຓເຍວສ຺ສ ໂອກາສໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ເອວໍ ເມ ຍໂສ ຈ ອິສ຺ສຣິຍຎ຺ຈ ປຣິຫາຍິສ຺ສຕິ, ອນິຈ຺ຉມານາ ວິຍ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສິນ຺ຘວສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາຫນຸເກ ປາເທນ ປຫຣິຕ຺ວາ ປລາຍິ, ທນ຺ຕມູລມສ຺ສ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຄຕກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ. ວາຕຄ຺ຄສິນ຺ຘໂວ ‘‘ໂກ ເມ ເອຕາຍ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ລຊ຺ຊິໂຕ ຕໂຕວ ປລາຍິ. ສາ ວິປ຺ປຏິສາຣິນີ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ປຕິຕ຺ວາ ໂສຈມານາ ນິປຊ຺ຊິ.

ອຖ ນໍ ປຸຕ຺ໂຕ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໖.

‘‘ເຍນາສິ ກິສິຍາ ປຓ຺ຑຸ, ເຍນ ຠຕ຺ຕໍ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ;

ອຍໍ ໂສ ອາຄໂຕ ຠຕ຺ຕາ, ກສ຺ມາ ທານິ ປລາຍສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຍນາຕິ ຕສ຺ມິໍ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕຕາຍ ເຍນ ກາຣຓຠູເຕນ.

ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຄທ຺ຣຠີ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໗.

‘‘ສເຈ ປນາທິເກເນວ, ສນ຺ຖໂວ ນາມ ຊາຍຕິ;

ຍໂສ ຫາຍຕິ ອິຕ຺ຖີນໍ, ຕສ຺ມາ ຕາຕ ປລາຍຫ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາທິເກເນວາຕິອາທິໂຕວ ປຐມເມວ. ສນ຺ຖໂວຕິ ເມຖຸນຘມ຺ມສໍໂຍຄວເສນ ມິຕ຺ຕສນ຺ຖໂວ. ຍໂສ ຫາຍຕິ ອິຕ຺ຖີນນ຺ຕິ, ຕາຕ, ອິຕ຺ຖີນຎ຺ຫິ ຄຣຸກໍ ອກຕ຺ວາ ອາທິໂຕວ ສນ຺ຖວໍ ກຸຣຸມານານໍ ຍໂສ ຫາຍຕິ, ອິສ຺ສຣິຍຄພ຺ພິຕຠາໂວ ປຣິຫາຍຕີຕິ. ເອວໍ ສາ ອິຕ຺ຖີນໍ ສຠາວໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ກເຖສິ.

ຕຕິຍຄາຖໍ ປນ ສຕ຺ຖາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອາຫ –

໔໘.

‘‘ຍສສ຺ສິນໍ ກຸເລ ຊາຕໍ, ອາຄຕໍ ຍາ ນ ອິຈ຺ຉຕິ;

ໂສຈຕິ ຈິຣຣຕ຺ຕາຍ, ວາຕຄ຺ຄມິວ ຠທ຺ທລີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍສສ຺ສິນນ຺ຕິ ຍສສມ຺ປນ຺ນໍ. ຍາ ນ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ຍາ ອິຕ຺ຖີ ຕຖາຣູປໍ ປຸຣິສໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ. ຈິຣຣຕ຺ຕາຍາຕິ ຈິຣຣຕ຺ຕໍ, ທີຆມທ຺ຘານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ຄທ຺ຣຠີ ສາ ອິຕ຺ຖີ ອໂຫສິ, ວາຕຄ຺ຄສິນ຺ຘໂວ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ວາຕຄ຺ຄສິນ຺ຘວຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໒໖໗] ໗. ກກ຺ກຏກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສິງ຺ຄີ ມິໂຄຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອິຕ຺ຖິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິເຣໂກ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ອຕ຺ຕໂນ ຠຣິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘາຣໂສຘນຕ຺ຖາຍ ຊນປທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘາຣໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ໂຈເຣຫິ ຄຫິໂຕ. ຠຣິຍາ ປນສ຺ສ ອຠິຣູປາ ປາສາທິກາ ທສ຺ສນີຍາ, ໂຈຣເຊຏ຺ຐໂກ ຕສ຺ສາ ສິເນເຫນ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ມາເຣຕຸໍ ອາຣຠິ. ສາ ປນ ອິຕ຺ຖີ ສີລວຕີ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ນາ ປຕິເທວຕາ, ສາ ໂຈຣເຊຏ຺ຐກສ຺ສ ປາເທສຸ ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ສເຈ ມຍິ ສິເນໂຫ ອຕ຺ຖິ, ມາ ມຍ຺ຫໍ ສາມິກໍ ມາເຣຫິ. ສເຈ ມາເຣສິ, ອຫມ຺ປິ ວິສໍ ວາ ຂາທິຕ຺ວາ ນາສວາຕໍ ວາ ສນ຺ນິຣຸມ຺ຠິຕ຺ວາ ມຣິສ຺ສາມິ, ຕຍາ ປນ ສທ຺ຘິໍ ນ ຄມິສ຺ສາມິ, ມາ ເມ ອກາຣເຓນ ສາມິກໍ ມາເຣຫີ’’ຕິ ຍາຈິຕ຺ວາ ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປສິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ໂສຕ຺ຖິນາ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຕ຺ວາ ເຊຕວນປິຏ຺ຐິວິຫາເຣນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ‘‘ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຄນ຺ຘກຸຏິປຣິເວຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ເຕ ສຕ຺ຖາຣາ ‘‘ກຫໍ ຄຕຕ຺ຖ, ອຸປາສກາ’’ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ‘‘ອຸທ຺ຘາຣໂສຘນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ‘‘ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ປນ ອາໂຣຄ຺ເຍນ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ອາຫ – ‘‘ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ໂຈຣາ ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ຕຕ຺ເຣສາ ມໍ ມາຣິຍມານໍ ໂຈຣເຊຏ຺ຐກໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ໂມເຈສິ, ອິມໍ ນິສ຺ສາຍ ມຍາ ຊີວິຕໍ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ອຸປາສກ, ອິທາເນເວຕາຍ ເອວໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ຊີວິຕໍ ທິນ຺ນໍ, ປຸພ຺ເພປິ ປຓ຺ຑິຕານມ຺ປິ ຊີວິຕໍ ອທາສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ຫິມວນ຺ເຕ ມຫາອຸທກຣຫໂທ, ຕຕ຺ຖ ມຫາສຸວຓ຺ຓກກ຺ກຏໂກ ອໂຫສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ນິວາສຠາເວນ ‘‘ກຸຬີຣທໂຫ’’ຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ກກ຺ກຏໂກ ມຫາ ອໂຫສິ ຂລມຓ຺ຑລປ຺ປມາໂຓ, ຫຕ຺ຖີ ຄເຫຕ຺ວາ ວຘິຕ຺ວາ ຂາທຕິ. ຫຕ຺ຖີ ຕສ຺ສ ຠເຍນ ຕຕ຺ຖ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກຸຬີຣທຫໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວສມານໍ ຫຕ຺ຖິຍູຖເຊຏ຺ຐກໍ ປຏິຈ຺ຈ ກເຣຓຸຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາ ‘‘ຄພ຺ຠໍ ຣກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຎ຺ຎໍ ປພ຺ພຕປ຺ປເທສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄພ຺ຠໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ. ໂສ ອນຸກ຺ກເມນ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ມຫາສຣີໂຣ ຖາມສມ຺ປນ຺ໂນ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຎ຺ຊນປພ຺ພໂຕ ວິຍ ອໂຫສິ. ໂສ ເອກາຍ ກເຣຓຸຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ‘‘ກກ຺ກຏກໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຠຣິຍຎ຺ຈ ມາຕຣຎ຺ຈ ອາທາຍ ຕໍ ຫຕ຺ຖິຍູຖໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ອຫໍ ກກ຺ກຏກໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ປິຕາ ‘‘ນ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ, ຕາຕາ’’ຕິ ວາເຣຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວທນ຺ຕໍ ‘‘ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ຊານິສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ.

ໂສ ກຸຬີຣທຫໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ເຕ ສພ຺ພວາຣເຓ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ສພ຺ເພຫິ ສທ຺ຘິໍ ທຫສມີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ໂສ ກກ຺ກຏໂກ ໂອຕຣຓກາເລ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຸທາຫຸ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫນກາເລ, ອຸທາຫຸ ອຸຕ຺ຕຣຓກາເລ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຸຕ຺ຕຣຓກາເລ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ ຕຸມ຺ເຫ ກຸຬີຣທຫໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຍາວທຕ຺ຖໍ ໂຄຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຐມໍ ອຸຕ຺ຕຣຖ, ອຫໍ ປຈ຺ຉໂຕ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ວາຣຓາ ຕຖາ ກຣິໍສຸ. ກຸຬີໂຣ ປຈ຺ຉໂຕ ອຸຕ຺ຕຣນ຺ຕໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ມຫາສຓ຺ຑາເສນ ກມ຺ມາໂຣ ໂລຫສລາກໍ ວິຍ ອຬທ຺ວເຍນ ປາເທ ທຬ຺ຫໍ ຄຓ຺ຫິ, ກເຣຓຸກາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອວິຊຫິຕ຺ວາ ສມີເປເຍວ ອຏ຺ຐາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອາກຑ຺ຒນ຺ໂຕ ກຸຬີຣໍ ຈາເລຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ກຸຬີໂຣ ປນ ຕໍ ອາກຑ຺ຒນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຠິມຸຂໍ ກໂຣຕິ. ໂສ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ພທ຺ຘຣວໍ ຣວິ, ສພ຺ເພ ວາຣຓາ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິຕາ ໂກຎ຺ຈນາທໍ ກຕ຺ວາ ມຸຕ຺ຕກຣີສໍ ຈຊມານາ ປລາຍິໍສຸ, ກເຣຓຸກາປິສ຺ສ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ປລາຍິຕຸໍ ອາຣຠິ.

ອຖ ນໍ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ພທ຺ຘຠາວໍ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອປລາຍນຕ຺ຖໍ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໙. ຕຕ຺ຖ ສິງ຺ຄີ ມິໂຄຕິ ສິງ຺ຄີ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ມິໂຄ. ທ຺ວີຫິ ອເຬຫິ ສິງ຺ຄກິຈ຺ຈໍ ສາເຘນ຺ເຕຫິ ຍຸຕ຺ຕຕາຍ ສິງ຺ຄີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມິໂຄຕິ ປນ ສພ຺ພປາຓສງ຺ຄາຫກວເສນ ອິຘ ກຸຬີໂຣ ວຸຕ຺ໂຕ. ອາຍຕຈກ຺ຂຸເນຕ຺ໂຕຕິ ເອຕ຺ຖ ທສ຺ສນຏ຺ເຐນ ຈກ຺ຂຸ, ນຍນຏ຺ເຐນ ເນຕ຺ຕໍ, ອາຍຕານິ ຈກ຺ຂຸສງ຺ຂາຕານິ ເນຕ຺ຕານິ ອສ຺ສາຕິ ອາຍຕຈກ຺ຂຸເນຕ຺ໂຕ, ທີຆອກ຺ຂີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຏ຺ຐິເມວສ຺ສ ຕຈກິຈ຺ຈໍ ສາເຘຕີຕິ ອຏ຺ຐິຕ຺ຕໂຈ. ເຕນາຠິຠູໂຕຕິ ເຕນ ມິເຄນ ອຠິຠູໂຕ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖໂຕ ນິຈ຺ຈລໍ ຄຫິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ກປຓໍ ຣຸທາມີຕິ ກາຣຸຎ຺ຎປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຣຸທາມິ ວິຣວາມິ. ມາ ເຫວ ມນ຺ຕິ ມໍ ເອວຣູປໍ ພ຺ຍສນປ຺ປຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ປາຓສມໍ ປິຍສາມິກໍ ຕ຺ວໍ ມາ ເຫວ ຊຫີຕິ.

ອຖ ສາ ກເຣຓຸກາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕໍ ອສ຺ສາສຍມານາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໐.

‘‘ອຍ຺ຍ ນ ຕໍ ຊຫິສ຺ສາມິ, ກຸຎ຺ຊຣໍ ສຏ຺ຐິຫາຍນໍ;

ປຖພ຺ຍາ ຈາຕຸຣນ຺ຕາຍ, ສຸປ຺ປິໂຍ ໂຫສິ ເມ ຕຸວ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຏ຺ຐິຫາຍນນ຺ຕິ ຊາຕິຍາ ສຏ຺ຐິວສ຺ສກາລສ຺ມິຎ຺ຫິ ກຸຎ຺ຊຣາ ຖາເມນ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ສາ ອຫໍ ເອວໍ ຖາມຫີນໍ ອິມໍ ພ຺ຍສນໍ ປຕ຺ຕໍ ຕໍ ນ ຊຫິສ຺ສາມິ, ມາ ຠາຍິ, ອິມິສ຺ສາ ຫິ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ສມຸທ຺ທໍ ປຕ຺ວາ ຐິຕາຍ ຈາຕຸຣນ຺ຕາຍ ປຖວິຍາ ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ສຸຏ຺ຐຸ ປິໂຍຕິ.

ອຖ ນໍ ສນ຺ຖມ຺ເຠຕ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ຍ, ອິທານິ ຕໍ ກຸຬີເຣນ ສທ຺ຘິໍ ໂຖກໍ ກຖາສລ຺ລາປໍ ລຠມານາ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ກຸຬີຣໍ ຍາຈມານາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໑.

‘‘ເຍ ກຸຬີຣາ ສມຸທ຺ທສ຺ມິໍ, ຄງ຺ຄາຍ ຍມຸນາຍ ຈ;

ເຕສໍ ຕ຺ວໍ ວາຣິໂຊ ເສຏ຺ໂຐ, ມຸຎ຺ຈ ໂຣທນ຺ຕິຍາ ປຕິ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ເຍ ສມຸທ຺ເທ ວາ ຄງ຺ຄາຍ ວາ ຍມຸນາຍ ວາ ກຸຬີຣາ, ສພ຺ເພສໍ ວຓ຺ຓສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຈ ມຫນ຺ຕຕ຺ເຕນ ຈ ຕ຺ວເມວ ເສຏ຺ໂຐ ອຸຕ຺ຕໂມ. ເຕນ ຕໍ ຍາຈາມິ, ມຍ຺ຫໍ ໂຣທມານາຍ ສາມິກໍ ມຸຎ຺ຈາຕິ.

ກຸຬີໂຣ ຕສ຺ສາ ກຖຍມານາຍ ອິຕ຺ຖິສທ຺ເທ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກຑ຺ຒິຍມານໂສ ຫຸຕ຺ວາ ວາຣຓສ຺ສ ປາທໂຕ ອເຬ ວິນິເວເຐນ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ວິສ຺ສຏ຺ໂຐ ອິທໍ ນາມ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນ ກິຎ຺ຈິ ອຎ຺ຎາສິ. ອຖ ນໍ ວາຣໂຓ ປາທໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິຍໍ ອກ຺ກມິ, ຕາວເທວ ອຏ຺ຐີນິ ຠິຊ຺ຊິໍສຸ. ວາຣໂຓ ຕຸຏ຺ຐຣວໍ ຣວິ, ສພ຺ເພ ວາຣຓາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ກຸຬີຣໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ມຫີຕເລ ຐເປຕ຺ວາ ມທ຺ທນ຺ຕາ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓມກໍສຸ. ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ອຬາ ສຣີຣໂຕ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ເຕ ປຕິໍສຸ. ໂສ ຈ ກຸຬີຣທໂຫ ຄງ຺ຄາຍ ເອກາພທ຺ໂຘ, ຄງ຺ຄາຍ ປູຣຓກາເລ ຄງ຺ໂຄທເກນ ປູຣຕິ, ອຸທເກ ມນ຺ທີຠູເຕ ທຫໂຕ ອຸທກໍ ຄງ຺ຄໍ ໂອຕຣຕິ. ອຖ ທ຺ເວປິ ເຕ ອຬາ ອຸປ຺ລວິຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຍ ວຸຍ຺ຫິໍສຸ. ເຕສຸ ເອໂກ ສມຸທ຺ທໍ ປາວິສິ, ເອກໍ ທສຠາຕິກຣາຊາໂນ ອຸທເກ ກີຬມານາ ລຠິຕ຺ວາ ອາຬິງ຺ຄໍ ນາມ ມຸທິງ຺ຄໍ ອກໍສຸ. ສມຸທ຺ທໍ ປນ ປວິຏ຺ຐໍ ອສຸຣາ ຄເຫຕ຺ວາ ອາລມ຺ພຣໍ ນາມ ເຠຣິໍ ກາເຣສຸໍ. ເຕ ອປຣຠາເຄ ສກ຺ເກນ ສງ຺ຄາເມ ປຣາຊິຕາ ຕໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປລາຍິໍສຸ, ອຖ ນໍ ສກ຺ໂກ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ຄຓ຺ຫາເປສິ. ‘‘ອາລມ຺ພຣເມໂຆ ວິຍ ຖນຕີ’’ຕິ ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວທນ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸໂຠ ຊຍມ຺ປຕິກາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ‘‘ຕທາ ກເຣຓຸກາ ອຍໍ ອຸປາສິກາ ອໂຫສິ, ວາຣໂຓ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກກ຺ກຏກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໒໖໘] ໘. ອາຣາມທູສກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ໂຍ ເວ ສພ຺ພສເມຕານນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ທກ຺ຂິຓາຄິຣິຊນປເທ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອຸຍ຺ຍານປາລປຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສຕ຺ຖາ ກິຣ ວຸຕ຺ຖວສ຺ໂສ ເຊຕວນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓາຄິຣິຊນປເທ ຈາຣິກໍ ຈຣິ. ອເຖໂກ ອຸປາສໂກ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຍາຄຸຂຊ຺ຊເກຫິ ສນ຺ຕປ຺ເປຕ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ຍາ, ອຸຍ຺ຍານຈາຣິກໍ ຈຣິຕຸກາມາ ອິມິນາ ອຸຍ຺ຍານປາເລນ ສທ຺ຘິໍ ຈຣນ຺ຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ຍານໍ ຜລາຜລານິ ທເທຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອຸຍ຺ຍານປາລໍ ອາຓາເປສິ. ຠິກ຺ຂູ ຈຣມານາ ເອກໍ ຉິທ຺ທຏ຺ຐານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ຐານໍ ຉິທ຺ທໍ ວິຣຬຣຸກ຺ຂໍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ອາຈິກ຺ຂິ – ‘‘ເອໂກ ກິຣ ອຸຍ຺ຍານປາລປຸຕ຺ໂຕ ອຸປໂຣປເກສຸ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈນ຺ໂຕ ‘ມູລປ຺ປມາເຓນ ອາສິຎ຺ຈິສ຺ສາມີ’ຕິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ມູລປ຺ປມາເຓນ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈິ, ເຕນ ຕໍ ຐານໍ ຉິທ຺ທໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ປຸພ຺ເພປິ ໂສ ກຸມາຣໂກ ອາຣາມທູສໂກເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ວິສ຺ສເສເນ ນາມ ຣຎ຺ເຎ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ອຸສ຺ສເວ ຆຸຏ຺ເຐ ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ‘‘ອຸສ຺ສວໍ ກີຬິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸຍ຺ຍານວາສິໂນ ມກ຺ກເຏ ອາຫ – ‘‘ອິທໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ພຫູປກາຣໍ, ອຫໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ອຸສ຺ສວໍ ກີຬິສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ສຕ຺ຕ ທິວເສ ອຸປໂຣປເກສຸ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈຖາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ຈມ຺ມຆຏເກ ທຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ມກ຺ກຏາ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈນ຺ຕາ ອຸປໂຣປເກສຸ ອາສິຎ຺ຈິໍສຸ. ອຖ ເນ ມກ຺ກຏເຊຏ຺ຐໂກ ອາຫ – ‘‘ອາຄເມຖ ຕາວ, ອຸທກໍ ນາມ ສພ຺ພກາລໍ ທຸລ຺ລຠໍ, ຕໍ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ອຸປໂຣປເກ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ມູລປ຺ປມາຓໍ ຎຕ຺ວາ ທີຆມູລເກສຸ ພຫຸໍ, ຣສ຺ສມູລເກສຸ ອປ຺ປໍ ອຸທກໍ ສິຎ຺ຈິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເອກຈ຺ເຈ ອຸປໂຣປເກ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ເຕ ໂຣເປຕ຺ວາ ອຸທກໍ ສິຎ຺ຈນ຺ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິຍໍ ເອກສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ໂສ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕ ມກ຺ກເຏ ຕຖາ ກໂຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ໂກ ຕຸມ຺ເຫ ເອວໍ ກາເຣຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ວານຣເຊຏ຺ຐໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຊຏ຺ຐກສ຺ສ ຕາວ ໂວ ອຍໍ ປຎ຺ຎາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປນ ກີທິສີ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ອິມໍ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໕໒.

‘‘ໂຍ ເວ ສພ຺ພສເມຕານໍ, ອຫຸວາ ເສຏ຺ຐສມ຺ມໂຕ;

ຕສ຺ສາຍໍ ເອທິສີ ປຎ຺ຎາ, ກິເມວ ອິຕຣາ ປຊາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພສເມຕານນ຺ຕິ ອິເມສໍ ສພ຺ເພສໍ ສມານຊາຕີນໍ. ອຫຸວາຕິ ອໂຫສິ. ກິເມວ ອິຕຣາ ປຊາຕິ ຍາ ອິຕຣາ ເອເຕສຸ ລາມິກາ ປຊາ, ກີທິສາ ນຸ ໂຂ ຕສ຺ສາ ປຎ຺ຎາຕິ.

ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ວານຣາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫໍສຸ –

໕໓.

‘‘ເອວເມວ ຕຸວໍ ພ຺ຣຫ຺ເມ, ອນຎ຺ຎາຍ ວິນິນ຺ທສິ;

ກຖໍ ມູລໍ ອທິສ຺ວານ, ຣຸກ຺ຂໍ ຊຎ຺ຎາ ປຕິຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ເມຕິ ອາລປນມຕ຺ຕໍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຕ຺ວໍ, ໂຠ ປຸຣິສ, ກາຣຓາກາຣຓໍ ອຊານິຕ຺ວາ ເອວເມວ ອມ຺ເຫ ວິນິນ຺ທສິ, ຣຸກ຺ຂໍ ນາມ ‘‘ຄມ຺ຠີເຣ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ວາ ເອສ, ນ ວາ’’ຕິ ມູລໍ ອນຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ກຖໍ ຎາຕຸໍ ສກ຺ກາ, ເຕນ ມຍໍ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ມູລປ຺ປມາເຓນ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈາມາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໔.

‘‘ນາຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ວິນິນ຺ທາມິ, ເຍ ຈຎ຺ເຎ ວານຣາ ວເນ;

ວິສ຺ສເສໂນວ ຄາຣຍ຺ໂຫ, ຍສ຺ສຕ຺ຖາ ຣຸກ຺ຂໂຣປກາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິສ຺ສເສໂນວ ຄາຣຍ຺ໂຫຕິ ພາຣາຓສິຣາຊາ ວິສ຺ສເສໂນເຍວ ເອຕ຺ຖ ຄຣຫິຕພ຺ໂພ. ຍສ຺ສຕ຺ຖາ ຣຸກ຺ຂໂຣປກາຕິ ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ຕຸມ຺ຫາທິສາ ຣຸກ຺ຂໂຣປກາ ຊາຕາຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ວານຣເຊຏ຺ຐໂກ ອາຣາມທູສກກຸມາໂຣ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕປຸຣິໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອາຣາມທູສກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໒໖໙] ໙. ສຸຊາຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນ ຫິ ວຓ຺ເຓນ ສມ຺ປນ຺ນາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ສຸຓິສໍ ຘນຎ຺ຈຍເສຏ຺ຐິຘີຕຣໍ ວິສາຂາຍ ກນິຏ຺ຐຠຄິນິໍ ສຸຊາຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາ ກິຣ ມຫນ຺ເຕນ ຍເສນ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ຆຣໍ ປູຣຍມານາ ປາວິສິ, ‘‘ມຫາກຸລສ຺ສ ຘີຕາ ອຫ’’ນ຺ຕິ ມານຖທ຺ຘາ ອໂຫສິ ໂກຘນາ ຈຓ຺ຑີ ຜຣຸສາ, ສສ຺ສຸສສຸຣສາມິກວຕ຺ຕານິ ນ ກໂຣຕິ, ເຄຫຊນໍ ຕຊ຺ເຊນ຺ຕີ ປຫຣນ຺ຕີ ຈຣຕິ. ອເຖກທິວສໍ ສຕ຺ຖາ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທິ. ມຫາເສຏ຺ຐິ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕວ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປນິສີທິ, ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສຸຊາຕາ ທາສກມ຺ມກເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ກລຫໍ ກໂຣຕິ. ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມກຖໍ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ສທ຺ໂທ ເອໂສ’’ຕິ ອາຫ. ເອສາ, ຠນ຺ເຕ, ກຸລສຸຓ຺ຫາ ອຄາຣວາ, ເນວສ຺ສາ ສສ຺ສຸສສຸຣສາມິກວຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິ, ອສ຺ສທ຺ຘາ ອປ຺ປສນ຺ນາ ອໂຫຣຕ຺ຕໍ ກລຫໍ ກຸຣຸມານາ ວິຈຣຕີຕິ. ເຕນ ຫິ ນໍ ປກ຺ໂກສຖາຕິ. ສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ.

ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຕ຺ຕິມາ, ສຸຊາເຕ, ປຸຣິສສ຺ສ ຠຣິຍາ, ຕາສໍ ຕ຺ວໍ ກຕຣາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ນາຫໍ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ກຖິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອາຊານາມິ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ເມ ກເຖຖາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ເຕນ ຫິ ໂອຫິຕໂສຕາ ສຸໂຓຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

‘‘ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ອຫິຕານຸກມ຺ປິນີ, ອຎ຺ເຎສຸ ຣຕ຺ຕາ ອຕິມຎ຺ຎເຕ ປຕິໍ,

ຘເນນ ກີຕສ຺ສ ວຘາຍ ອຸສ຺ສຸກາ; ຍາ ເອວຣູປາ ປຸຣິສສ຺ສ ຠຣິຍາ,

ວຘກາ ຈ ຠຣິຍາຕິ ຈ ສາ ປວຸຈ຺ຈຕິ. [໑]

‘‘ຍໍ ອິຕ຺ຖິຍາ ວິນ຺ທຕິ ສາມິໂກ ຘນໍ, ສິປ຺ປໍ ວຓິຊ຺ຊຎ຺ຈ ກສິໍ ອຘິຏ຺ຐຫໍ,

ອປ຺ປມ຺ປິ ຕສ຺ສ ອປຫາຕຸມິຈ຺ຉຕິ; ຍາ ເອວຣູປາ ປຸຣິສສ຺ສ ຠຣິຍາ,

ໂຈຣີ ຈ ຠຣິຍາຕິ ຈ ສາ ປວຸຈ຺ຈຕິ. [໒]

‘‘ອກມ຺ມກາມາ ອລສາ ມຫຄ຺ຆສາ, ຜຣຸສາ ຈ ຈຓ຺ຑີ ຈ ທຸຣຸຕ຺ຕວາທິນີ,

ອຸຏ຺ຐາຍການໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ວຕ຺ຕຕິ; ຍາ ເອວຣູປາ ປຸຣິສສ຺ສ ຠຣິຍາ,

ອຍ຺ຍາ ຈ ຠຣິຍາຕິ ຈ ສາ ປວຸຈ຺ຈຕິ. [໓]

‘‘ຍາ ສພ຺ພທາ ໂຫຕິ ຫິຕານຸກມ຺ປິນີ, ມາຕາວ ປຸຕ຺ຕໍ ອນຸຣກ຺ຂເຕ ປຕິໍ,

ຕໂຕ ຘນໍ ສມ຺ຠຕມສ຺ສ ຣກ຺ຂຕິ; ຍາ ເອວຣູປາ ປຸຣິສສ຺ສ ຠຣິຍາ,

ມາຕາ ຈ ຠຣິຍາຕິ ຈ ສາ ປວຸຈ຺ຈຕິ. [໔]

‘‘ຍຖາປິ ເຊຏ຺ຐາ ຠຄິນີ ກນິຏ຺ຐກາ, ສຄາຣວາ ໂຫຕິ ສກມ຺ຫິ ສາຘິເກ,

ຫິຣີມນາ ຠຕ຺ຕຸ ວສານຸວຕ຺ຕິນີ; ຍາ ເອວຣູປາ ປຸຣິສສ຺ສ ຠຣິຍາ,

ຠຄິນີ ຈ ຠຣິຍາຕິ ຈ ສາ ປວຸຈ຺ຈຕິ. [໕]

‘‘ຍາຈີຘ ທິສ຺ວານ ປຕິໍ ປໂມທຕິ, ສຂີ ສຂາຣໍວ ຈິຣສ຺ສມາຄຕໍ,

ໂກເລຍ຺ຍກາ ສີລວຕີ ປຕິພ຺ພຕາ; ຍາ ເອວຣູປາ ປຸຣິສສ຺ສ ຠຣິຍາ,

ສຂີ ຈ ຠຣິຍາຕິ ຈ ສາ ປວຸຈ຺ຈຕິ. [໖]

‘‘ອກ຺ກຸທ຺ຘສນ຺ຕາ ວຘທຓ຺ຑຕຊ຺ຊິຕາ, ອທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ປຕິໂນ ຕິຕິກ຺ຂຕິ,

ອກ຺ໂກຘນາ ຠຕ຺ຕຸ ວສານຸວຕ຺ຕິນີ; ຍາ ເອວຣູປາ ປຸຣິສສ຺ສ ຠຣິຍາ,

ທາສີ ຈ ຠຣິຍາຕິ ຈ ສາ ປວຸຈ຺ຈຕິ’’. (ອ. ນິ. ໗.໖໓); [໗]

ອິມາ ໂຂ, ສຸຊາເຕ, ປຸຣິສສ຺ສ ສຕ຺ຕ ຠຣິຍາ. ຕາສຸ ວຘກສມາ ໂຈຣີສມາ ອຍ຺ຍສມາຕິ ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອິຕຣາ ຈຕສ຺ໂສ ນິມ຺ມານຣຕິເທວໂລເກ.

‘‘ຍາຈີຘ ຠຣິຍາ ວຘກາຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ໂຈຣີຕິ ອຍ຺ຍາຕິ ຈ ຍາ ປວຸຈ຺ຈຕິ;

ທຸສ຺ສີລຣູປາ ຜຣຸສາ ອນາທຣາ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ນິຣຍໍ ວຊນ຺ຕິ ຕາ.

‘‘ຍາຈີຘ ມາຕາ ຠຄິນີ ສຂີຕິ ຈ, ທາສີຕິ ຠຣິຍາຕິ ຈ ຍາ ປວຸຈ຺ຈຕິ;

ສີເລ ຐິຕຕ຺ຕາ ຈິຣຣຕ຺ຕສໍວຸຕາ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ສຸຄຕິໍ ວຊນ຺ຕິ ຕາ’’ຕິ. (ອ. ນິ. ໗.໖໓);

ເອວໍ ສຕ຺ຖຣິ ອິມາ ສຕ຺ຕ ຠຣິຍາ ທສ຺ເສນ຺ເຕເຍວ ສຸຊາຕາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ສຸຊາເຕ, ຕ຺ວໍ ອິມາສໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຠຣິຍານໍ ກຕຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ທາສິສມາ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຖາຄຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຂມາເປສິ. ອິຕິ ສຕ຺ຖາ ສຸຊາຕໍ ຆຣສຸຓ຺ຫໍ ເອໂກວາເທເນວ ທເມຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ວຕ຺ເຕ ທສ຺ສິເຕ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປາວິສິ. ຘມ຺ມສຠາຍມ຺ປິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂູ, ສຕ຺ຖຸ ຄຸຓກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ເອໂກວາເທເນວ ສຕ຺ຖາ ສຸຊາຕໍ ຆຣສຸຓ຺ຫໍ ທເມຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາເປສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ມຍາ ສຸຊາຕາ ເອໂກວາເທເນວ ທມິຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕສ຺ສ ມາຕາ ໂກຘນາ ອໂຫສິ ຈຓ຺ຑາ ຜຣຸສາ ອກ຺ໂກສິກາ ປຣິຠາສິກາ. ໂສ ມາຕຸ ໂອວາທໍ ທາຕຸກາໂມປິ ‘‘ອວຕ຺ຖຸກໍ ກເຖຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສາ ອນຸສາສນຕ຺ຖໍ ເອກໍ ອຸປມໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຈຣຕິ. ອເຖກທິວສໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ອຄມາສິ, ມາຕາປິ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ອຄມາສິ. ອຖ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ກິກີ ສກຸໂຓ ວິຣວິ, ໂພຘິສຕ຺ຕປຣິສາ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ກຓ຺ເຓ ປິທຫິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ, ຈຓ຺ຑວາເຈ ຜຣຸສວາເຈ ມາ ສທ຺ທມກາສີ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ເຕ ປນ ນາຏກປຣິວາຣິເຕ ມາຕຣາ ສທ຺ຘິໍ ອຸຍ຺ຍາເນ ວິຈຣນ຺ເຕ ເອກສ຺ມິໍ ສຸປຸປ຺ຜິຕສາລຣຸກ຺ເຂ ນິລີນາ ເອກາ ໂກກິລາ ມຘຸເຣນ ສເຣນ ວສ຺ສິ. ມຫາຊໂນ ຕສ຺ສາ ສທ຺ເທນ ສມ຺ມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ສຓ຺ຫວາເຈ ສຂິລວາເຈ ມຸທຸວາເຈ ວສ຺ສ ວສ຺ສາ’’ຕິ ຄີວໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂອຫິຕໂສໂຕ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ.

ອຖ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕານິ ທ຺ເວ ກາຣຓານິ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ມາຕຣໍ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ, ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ກິກີສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາຊໂນ ‘ມາ ສທ຺ທມກາສິ, ມາ ສທ຺ທມກາສີ’ຕິ ກຓ຺ເຓ ປິທຫິ, ຜຣຸສວາຈາ ນາມ ນ ກສ຺ສຈິ ປິຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໕໕.

‘‘ນ ຫິ ວຓ຺ເຓນ ສມ຺ປນ຺ນາ, ມຎ຺ຊຸກາ ປິຍທສ຺ສນາ;

ຂຣວາຈາ ປິຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ອສ຺ມິໍ ໂລເກ ປຣມ຺ຫິ ຈ.

໕໖.

‘‘ນນຸ ປສ຺ສສິມໍ ກາຬິໍ, ທຸພ຺ພຓ຺ຓໍ ຕິລກາຫຕໍ;

ໂກກິລໍ ສຓ຺ຫຠາເຓນ, ພຫູນໍ ປາຓິນໍ ປິຍໍ.

໕໗.

‘‘ຕສ຺ມາ ສຂິລວາຈສ຺ສ, ມນ຺ຕຠາຓີ ອນຸທ຺ຘໂຕ;

ອຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ທີເປຕິ, ມຘຸຣໍ ຕສ຺ສ ຠາສິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕາສໍ ອຍມຕ຺ໂຖ – ອມ຺ມ, ອິເມ ສຕ຺ຕາ ປິຍງ຺ຄຸສາມາທິນາ ສຣີຣວຓ຺ເຓນ ສມນ຺ນາຄຕາ ກຖານິຄ຺ໂຆສສ຺ສ ມຘຸຣຕາຍ ມຎ຺ຊຸກາ, ອຠິຣູປຕາຍ ປິຍທສ຺ສນາ ສມານາປິ ອນ຺ຕມໂສ ມາຕາປິຕໂຣປິ ອກ຺ໂກສປຣິຠາສາທິວເສນ ປວຕ຺ຕາຍ ຂຣວາຈາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ຂຣວາຈາ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ປຣສ຺ມິຎ຺ຈ ໂລເກ ປິຍາ ນາມ ນ ໂຫນ຺ຕິ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຂຣວາຈາ ກິກີ ວິຍ, ສຓ຺ຫຠາຓິໂນ ປນ ມຏ຺ຐາຍ ມຘຸຣາຍ ວາຈາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ ວິຣູປາປິ ປິຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕນ ຕໍ ວທາມິ – ນນຸ ປສ຺ສສິ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ກາຬິໍ ທຸພ຺ພຓ຺ຓໍ ສຣີຣວຓ຺ຓໂຕປິ ກາຬຕເຣຫິ ຕິລເກຫິ ອາຫຕໍ ໂກກິລໍ, ຍາ ເອວໍ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ ສມານາປິ ສຓ຺ຫຠາສເນນ ພຫູນໍ ປິຍາ ຊາຕາ. ອິຕິ ຍສ຺ມາ ຂຣວາໂຈ ສຕ຺ໂຕ ໂລເກ ມາຕາປິຕູນມ຺ປິ ອປ຺ປິໂຍ, ຕສ຺ມາ ພຫຸຊນສ຺ສ ປິຍຠາວໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ໂປໂສ ສຂິລວາໂຈ ສຓ຺ຫມຏ຺ຐມຸທຸວາໂຈ ອສ຺ສ. ປຎ຺ຎາສງ຺ຂາຕາຍ ມນ຺ຕາຍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວຈນໂຕ ມນ຺ຕຠາຓີ, ວິນາ ອຸທ຺ຘຈ຺ເຈນ ປມາຓຍຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ກຖນໂຕ ອນຸທ຺ຘໂຕ. ໂຍ ຫິ ເອວຣູໂປ ປຸຄ຺ຄໂລ ປາຬິຎ຺ຈ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ທີເປຕິ, ຕສ຺ສ ຠາສິຕໍ ກາຣຓສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ປຣໍ ອນກ຺ໂກເສຕ຺ວາ ກຖິຕຕາຍ ມຘຸຣນ຺ຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິມາຫິ ຕີຫິ ຄາຖາຫິ ມາຕຸ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ສຎ຺ຎາເປສິ, ສາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ນາ ອໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ມາຕຣໍ ເອໂກວາເທນ ນິພ຺ພິເສວນໍ ກຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ມາຕາ ສຸຊາຕາ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສຸຊາຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໒໗໐] ໑໐. ອຸລູກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສພ຺ເພຫິ ກິຣ ຎາຕີຫີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກາໂກລູກກລຫໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ກາເລ ກາກາ ທິວາ ອຸລູເກ ຂາທນ຺ຕິ, ອຸລູກາ ສູຣິຍຕ຺ຖງ຺ຄມນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສຍິຕານໍ ກາການໍ ສີສານິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເຕ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປນ຺ຕິ. ອເຖກສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ ເຊຕວນປຈ຺ຈນ຺ເຕ ເອກສ຺ມິໍ ປຣິເວເຓ ວສນ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມຊ຺ຊນກາເລ ຣຸກ຺ຂໂຕ ປຕິຕານິ ສຕ຺ຕຏ຺ຐນາຬິມຕ຺ຕານິປິ ພຫຸຕຣານິປິ ກາກສີສານິ ຉຑ຺ເຑຕພ຺ພານິ ໂຫນ຺ຕິ. ໂສ ຕມຕ຺ຖໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈສິ. ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອມຸກສ຺ສ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸໂນ ວສນຏ຺ຐາເນ ທິວເສ ທິວເສ ເອຕ຺ຕການິ ນາມ ກາກສີສານິ ຉຑ຺ເຑຕພ຺ພານິ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ, ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກທາ ປຏ຺ຐາຍ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ກາການຎ຺ຈ ອຸລູການຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ເວຣໍ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ, ສຕ຺ຖາ ‘‘ປຐມກປ຺ປິກກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ປຐມກປ຺ປິກາ ມນຸສ຺ສາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ເອກໍ ອຠິຣູປໍ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ນໍ ສພ຺ພາກາຣປຣິປຸຓ຺ຓໍ ປຸຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ກຣິໍສຸ, ຈຕຸປ຺ປທາປິ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ເອກໍ ສີຫໍ ຣາຊານໍ ອກໍສຸ, ມຫາສມຸທ຺ເທ ມຈ຺ຉາ ອານນ຺ທໍ ນາມ ມຈ຺ຉໍ ຣາຊານໍ ອກໍສຸ. ຕໂຕ ສກຸຓຄຓາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ເອກສ຺ມິໍ ປິຏ຺ຐິປາສາເຓ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ມນຸສ຺ເສສຸ ຣາຊາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕຖາ ຈຕຸປ຺ປເທສຸ ເຈວ ມຈ຺ເຉສຸ ຈ. ອມ຺ຫາກໍ ປນນ຺ຕເຣ ຣາຊາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອປ຺ປຕິສ຺ສວາໂສ ນາມ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຣາຊານໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເອກໍ ຣາຊຏ຺ຐາເນ ຐເປຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ຊານາຖາ’’ຕິ. ເຕ ຕາທິສໍ ສກຸຓໍ ໂອໂລກຍມານາ ເອກໍ ອຸລູກໍ ໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ໂນ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອເຖໂກ ສກຸໂຓ ສພ຺ເພສໍ ອຊ຺ຌາສຍຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສາເວສິ. ຕສ຺ສ ສາເວນ຺ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ສາວນາ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ຕຕິຍສາວນາຍ ເອໂກ ກາໂກ ອຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ຕິຏ຺ຐ ຕາເວຕສ຺ສ ອິມສ຺ມິໍ ຣາຊາຠິເສກກາເລ ເອວຣູປໍ ມຸຂໍ ຠວຕິ, ກຸທ຺ຘສ຺ສ ກີທິສໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິມິນາ ຫິ ກຸທ຺ເຘນ ໂອໂລກິຕາ ມຍໍ ຕຕ຺ຕກປາເລ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໂລຓໍ ວິຍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສາມ, ອິມໍ ຣາຊານໍ ກາຕຸໍ ມຍ຺ຫໍ ນ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ປກາເສຕຸໍ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໕໘.

‘‘ສພ຺ເພຫິ ກິຣ ຎາຕີຫິ, ໂກສິໂຍ ອິສ຺ສໂຣ ກໂຕ;

ສເຈ ຎາຕີຫນຸຎ຺ຎາໂຕ, ຠເຓຍ຺ຍາຫໍ ເອກວາຈິກ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍາ ເອສາ ສາວນາ ວຕ຺ຕຕິ, ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ວທາມິ. ສພ຺ເພຫິ ກິຣ ອິເມຫິ ສມາຄເຕຫິ ຎາຕີຫິ ອຍໍ ໂກສິໂຍ ຣາຊາ ກໂຕ. ສເຈ ປນາຫໍ ຎາຕີຫິ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ຠເວຍ຺ຍໍ, ເອຕ຺ຖ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ເອກວາຈິກໍ ກິຎ຺ຈິ ຠເຓຍ຺ຍນ຺ຕິ.

ອຖ ນໍ ອນຸຊານນ຺ຕາ ສກຸຓາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫໍສຸ –

໕໙.

‘‘ຠຓ ສມ຺ມ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ, ອຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ເກວລໍ;

ສນ຺ຕິ ຫິ ທຫຣາ ປກ຺ຂີ, ປຎ຺ຎວນ຺ໂຕ ຊຸຕິນ຺ຘຣາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠຓ, ສມ຺ມ, ອນຸຎ຺ຎາໂຕຕິ, ສມ຺ມ, ວາຍສ ຕ຺ວໍ ອມ຺ເຫຫິ ສພ຺ເພຫິ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ, ຍໍ ເຕ ຠຓິຕພ຺ພໍ, ຕໍ ຠຓ. ອຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ເກວລນ຺ຕິ ຠຓນ຺ໂຕ ຈ ກາຣຓຎ຺ເຈວ ປເວຓິອາຄຕຎ຺ຈ ວຈນໍ ອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຠຓ. ປຎ຺ຎວນ຺ໂຕ ຊຸຕິນ຺ຘຣາຕິ ປຎ຺ຎາສມ຺ປນ຺ນາ ເຈວ ຎາໂຓຠາສຘຣາ ຈ ທຫຣາປິ ປກ຺ຂິໂນ ອຕ຺ຖິເຍວ.

ໂສ ເອວໍ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖໐.

‘‘ນ ເມ ຣຸຈ຺ຈຕິ ຠທ຺ທໍ ໂວ, ອຸລູກສ຺ສາຠິເສຈນໍ;

ອກ຺ກຸທ຺ຘສ຺ສ ມຸຂໍ ປສ຺ສ, ກຖໍ ກຸທ຺ໂຘ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຠທ຺ທໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂຫຕຸ, ຍໍ ປເນຕໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສາວນວາຈາຍ ອຸລູກສ຺ສ ອຠິເສຈນໍ ກຣີຍຕິ, ເອຕໍ ມຍ຺ຫໍ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ. ເອຕສ຺ສ ຫິ ອິທານິ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອກ຺ກຸທ຺ຘສ຺ສ ມຸຂໍ ປສ຺ສຖ, ກຸທ຺ໂຘ ປນາຍໍ ກຖໍ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ນ ຊານາມິ, ສພ຺ພຖາປິ ເອຕໍ ມຍ຺ຫໍ ນ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ໂສ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ມຍ຺ຫໍ ນ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ ວິຣວນ຺ໂຕ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິ, ອຸລູໂກປິ ນໍ ອຸຏ຺ຐາຍ ອນຸພນ຺ຘິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ເວຣໍ ພນ຺ຘິໍສຸ. ສກຸຓາ ສຸວຓ຺ຓຫໍສໍ ຣາຊານໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ພຫູ ໂສຕາປນ຺ນາທໂຍ ອເຫສຸໍ. ‘‘ຕທາ ຣຊ຺ເຊ ອຠິສິຕ຺ຕຫໍສໂປໂຕ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອຸລູກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ປທຸມວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ປທຸມໍ ມຸທຸປາຓີ ຈ, ປໂລຠນໍ ປນາທກໍ;

ຂຸຣປ຺ປໍ ສິນ຺ຘວຎ຺ເຈວ, ກກ຺ກຏາ, ຣາມທູສກໍ;

ສຸຊາຕໍ ອຸລູກໍ ທສ.

໓. ອຸທປານວຄ຺ໂຄ

[໒໗໑] ໑. ອຸທປານທູສກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສ ອິສິໂນຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸທປານທູສກສິງ຺ຄາລໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອໂກ ກິຣ ສິງ຺ຄາໂລ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ປານີຍອຸທປານໍ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວກຣເຓນ ທູເສຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ອຖ ນໍ ເອກທິວສໍ ອຸທປານສມີປໍ ອາຄຕໍ ສາມເຓຣາ ເລຑ຺ຑູຫິ ປຫຣິຕ຺ວາ ກິລເມສຸໍ, ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕໍ ຐານໍ ປຸນ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາປິ ນ ໂອໂລເກສິ. ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອຸທປານທູສກສິງ຺ຄາໂລ ກິຣ ສາມເຓເຣຫິ ກິລມິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸນ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາປິ ນ ໂອໂລເກສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ສິງ຺ຄາໂລ ອຸທປານທູສໂກເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ອິທເມວ ອິສິປຕນໍ ອຍເມວ ອຸທປາໂນ ອໂຫສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິຍໍ ກຸລຆເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອິສິຄຓປຣິວຸໂຕ ອິສິປຕເນ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຕທາ ເອໂກ ສິງ຺ຄາໂລ ອິທເມວ ອຸທປານໍ ທູເສຕ຺ວາ ປກ຺ກມຕິ. ອຖ ນໍ ເອກທິວສໍ ຕາປສາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕາ ເອເກນຸປາເຍນ ຄເຫຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອານຍິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສິງ຺ຄາເລນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໑.

‘‘ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສ ອິສິໂນ, ຈິຣຣຕ຺ຕຕປສ຺ສິໂນ;

ກິຈ຺ຉາກຕໍ ອຸທປານໍ, ກຖໍ ສມ຺ມ ອວາຫຍີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອຣຎ຺ເຎ ວສນຕາຍ ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສ, ເອສິຕຄຸຓຕ຺ຕາ ອິສິໂນ, ຈິຣຣຕ຺ຕໍ ຕປໍ ນິສ຺ສາຍ ວຸຕ຺ຖຕ຺ຕາ ຈິຣຣຕ຺ຕຕປສ຺ສິໂນ ກິຈ຺ຉາກຕໍ ກິຈ຺ເຉນ ທຸກ຺ເຂນ ນິປ຺ຜາທິຕໍ ອຸທປານໍ ກຖໍ ກິມຕ຺ຖາຍ ສມ຺ມ ສິງ຺ຄາລ, ຕ຺ວໍ ອວາຫຍິ ມຸຕ຺ຕກຣີເສນ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິ ທູເສສິ, ຕໍ ວາ ມຸຕ຺ຕກຣີສໍ ເອຕ຺ຖ ອວາຫຍິ ປາເຕສີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສິງ຺ຄາໂລ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖໒.

‘‘ເອສ ຘມ຺ໂມ ສິງ຺ຄາລານໍ, ຍໍ ປິຕ຺ວາ ໂອຫທາມເສ;

ປິຕຸປິຕາມຫໍ ຘມ຺ໂມ, ນ ຕໍ ອຸຊ຺ຌາຕຸມຣຫສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອສ ຘມ຺ໂມຕິ ເອສ ສຠາໂວ. ຍໍ ປິຕ຺ວາ ໂອຫທາມເສຕິ, ສມ຺ມ, ຍໍ ມຍໍ ຍຕ຺ຖ ປານີຍໍ ປິວາມ, ຕເມວ ອູຫທາມປິ ໂອມຸຕ຺ເຕມປິ, ເອສ ອມ຺ຫາກໍ ສິງ຺ຄາລານໍ ຘມ຺ໂມຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປິຕຸປິຕາມຫນ຺ຕິ ປິຕູນຎ຺ຈ ປິຕາມຫານຎ຺ຈ ໂນ ເອສ ຘມ຺ໂມ. ນ ຕໍ ອຸຊ຺ຌາຕຸມຣຫສີຕິ ຕໍ ອມ຺ຫາກໍ ປເວຓິອາຄຕໍ ຘມ຺ມໍ ສຠາວໍ ຕ຺ວໍ ອຸຊ຺ຌາຕຸໍ ນ ອຣຫສິ, ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ເຕ ເອຕ຺ຖ ກຸຊ຺ຌິຕຸນ຺ຕິ.

ອຖສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖໓.

‘‘ເຍສໍ ໂວ ເອທິໂສ ຘມ຺ໂມ, ອຘມ຺ໂມ ປນ ກີທິໂສ;

ມາ ໂວ ຘມ຺ມໍ ອຘມ຺ມໍ ວາ, ອທ຺ທສາມ ກຸທາຈນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມາ ໂວຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຘມ຺ມໍ ວາ ອຘມ຺ມໍ ວາ ນ ມຍໍ ກທາຈິ ອທ຺ທສາມາຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ມາ ປຸນ ອາຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸນ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາປິ ນ ໂອໂລເກສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອຸທປານທູສໂກ ອຍເມວ ສິງ຺ຄາໂລ ອໂຫສິ, ຄຓສຕ຺ຖາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອຸທປານທູສກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໒໗໒] ໒. ພ຺ຍຄ຺ຆຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເຍນ ມິຕ຺ເຕນ ສໍສຄ຺ຄາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກກາລິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂກກາລິກວຕ຺ຖຸ ເຕຣສກນິປາເຕ ຕກ຺ກາຣິຍຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໓.໑໐໔ ອາທໂຍ) ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ໂກກາລິໂກ ປນ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂກກາລິກຣຏ຺ຐໂຕ ເຊຕວນໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເຖເຣ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອາວຸໂສ, ໂກກາລິກຣຏ຺ຐວາສິໂນ ມນຸສ຺ສາ ຕຸມ຺ເຫ ປກ຺ໂກສນ຺ຕິ, ເອຖ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ນ ມຍໍ ອາຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ. ໂສ ເຖເຣຫິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ສຍເມວ ອຄມາສິ. ອຖ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ໂກກາລິໂກ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນຫິ ສຫາປິ ວິນາປິ ວຕ຺ຕິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ສໍໂຍຄມ຺ປິ ນ ສຫຕິ, ວິໂຍຄມ຺ປິ ນ ສຫຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ໂກກາລິໂກ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນຫິ ເນວ ສຫ, ນ ວິນາ ວຕ຺ຕິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ວິມານໂຕ ອວິທູເຣ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ວນປ຺ປຕິເຊຏ຺ຐເກ ອຎ຺ຎາ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ວສຕິ. ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ສີໂຫ ຈ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ຈ ວສນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຠເຍນ ໂກຈິ ຕຕ຺ຖ ນ ເຂຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ, ນ ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທຕິ, ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ເຕ ປນ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາ ນານປ຺ປກາເຣ ມິເຄ ວຘິຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕິ, ຂາທິຕາວເສສໍ ຕຕ຺ເຖວ ປຫາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕນ ໂສ ວນສຓ຺ໂຑ ອສຸຈິກຸຓປຄນ຺ໂຘ ໂຫຕິ. ອຖ ອິຕຣາ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ອນ຺ຘພາລາ ກາຣຓາກາຣຓໍ ອຊານມານາ ເອກທິວສໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາຫ – ‘‘ສມ຺ມ, ເອເຕ ໂນ ສີຫພ຺ຍຄ຺ເຆ ນິສ຺ສາຍ ວນສຓ຺ໂຑ ອສຸຈິກຸຓປຄນ຺ໂຘ ຊາໂຕ, ອຫໍ ເອເຕ ປລາເປມີ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ສມ຺ມ, ອິເມ ທ຺ເວ ນິສ຺ສາຍ ອມ຺ຫາກໍ ວິມານານິ ຣກ຺ຂິຍນ຺ຕິ, ເອເຕສຸ ປລາຍນ຺ເຕສຸ ວິມານານິ ໂນ ວິນສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆານໍ ປທໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ມນຸສ຺ສາ ສພ຺ພໍ ວນໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກງ຺ຄຓໍ ກຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕານິ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ມາ ເຕ ເອວໍ ຣຸຈ຺ຈີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸຣິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໖໔.

‘‘ເຍນ ມິຕ຺ເຕນ ສໍສຄ຺ຄາ, ໂຍຄກ຺ເຂໂມ ວິຫິຍ຺ຍຕິ;

ປຸພ຺ເພວຊ຺ຌາຠວໍ ຕສ຺ສ, ຣກ຺ເຂ ອກ຺ຂີວ ປຓ຺ຑິໂຕ.

໖໕.

‘‘ເຍນ ມິຕ຺ເຕນ ສໍສຄ຺ຄາ, ໂຍຄກ຺ເຂໂມ ປວຑ຺ຒຕິ;

ກເຣຍ຺ຍຕ຺ຕສມໍ ວຸຕ຺ຕິໍ, ສພ຺ພກິຈ຺ເຈສຸ ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຍນ ມິຕ຺ເຕນ ສໍສຄ຺ຄາຕິ ເຍນ ປາປມິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສໍສຄ຺ຄເຫຕຸ ສໍສຄ຺ຄກາຣຓາ, ເຍນ ສທ຺ຘິໍ ທສ຺ສນສໍສຄ຺ໂຄ ສວນສໍສຄ຺ໂຄ ກາຍສໍສຄ຺ໂຄ ສມຸລ຺ລປນສໍສຄ຺ໂຄ ປຣິໂຠຄສໍສຄ຺ໂຄຕິ ອິມສ຺ສ ປຎ຺ຈວິຘສ຺ສ ສໍສຄ຺ຄສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍຄກ຺ເຂໂມຕິ ກາຍຈິຕ຺ຕສຸຂໍ. ຕຎ຺ຫິ ທຸກ຺ຂໂຍຄໂຕ ເຂມຕ຺ຕາ ອິຘ ໂຍຄກ຺ເຂໂມຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ວິຫິຍ຺ຍຕີຕິ ປຣິຫາຍຕິ. ປຸພ຺ເພວຊ຺ຌາຠວໍ ຕສ຺ສ, ຣກ຺ເຂ ອກ຺ຂີວ ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ຕສ຺ສ ປາປມິຕ຺ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌາຠວໍ ເຕນ ອຠິຠວິຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຕໂນ ລາຠຍສຊີວິຕໍ, ຍຖາ ນໍ ໂສ ນ ອຊ຺ຌາຠວຕິ, ຕຖາ ປຐມຕຣເມວ ອຕ຺ຕໂນ ອກ຺ຂີ ວິຍ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຸຣິໂສ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ.

ທຸຕິຍຄາຖາຍ ເຍນາຕິ ເຍນ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕນ ສຫ ສໍສຄ຺ຄກາຣຓາ. ໂຍຄກ຺ເຂໂມ ປວຑ຺ຒຕີຕິ ກາຍຈິຕ຺ຕສຸຂໍ ວຑ຺ຒຕິ. ກເຣຍ຺ຍຕ຺ຕສມໍ ວຸຕ຺ຕິນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພກິຈ຺ເຈສຸ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຸຣິໂສ ຍຖາ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄວຸຕ຺ຕິຎ຺ຈ ກໂຣຕິ, ເອວເມຕໍ ສພ຺ພໍ ກເຣຍ຺ຍ, ອຘິກມ຺ປິ ກເຣຍ຺ຍ, ຫີນໍ ປນ ນ ກເຣຍ຺ຍາຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ກາຣເຓ ກຖິເຕປິ ສາ ພາລເທວຕາ ອນຸປຘາເຣຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ເຠຣວຣູປາຣມ຺ມຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເຕ ສີຫພ຺ຍຄ຺ເຆ ປລາເປສິ. ມນຸສ຺ສາ ເຕສໍ ປທວລຎ຺ຊໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາ ອຎ຺ຎໍ ວນສຓ຺ຑໍ ຄຕາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ວນສຓ຺ຑສ຺ສ ເອກປສ຺ສໍ ຉິນ຺ທິໍສຸ. ເທວຕາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ສມ຺ມ, ຕວ ວຈນໍ ອກຕ຺ວາ ເຕ ປລາເປສິໍ, ອິທານິ ເຕສໍ ຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສາ ວນສຓ຺ຑໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ເຕ ອສຸກວນສຓ຺ເຑ ນາມ ວສນ຺ຕິ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕ ອາເນຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ປຸຣໂຕ ຐຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖໖.

‘‘ເອຖ ພ຺ຍຄ຺ຆາ ນິວຕ຺ຕວ຺ໂຫ, ປຈ຺ຈຸເປຖ ມຫາວນໍ;

ມາ ວນໍ ຉິນ຺ທິ ນິພ຺ຍຄ຺ຆໍ, ພ຺ຍຄ຺ຆາ ມາເຫສຸ ນິພ຺ພນາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພ຺ຍຄ຺ຆາຕິ ອຸໂຠປິ ເຕ ພ຺ຍຄ຺ຆນາເມເນວາລປນ຺ຕີ ອາຫ. ນິວຕ຺ຕວ຺ໂຫຕິ ນິວຕ຺ຕຖ. ປຈ຺ຈຸເປຖ ມຫາວນນ຺ຕິ ຕໍ ມຫາວນໍ ປຈ຺ຈຸເປຖ ປຸນ ອຸປຄຈ຺ຉຖ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ມາ ວນໍ ຉິນ຺ທິ ນິພ຺ຍຄ຺ຆນ຺ຕິ ອມ຺ຫາກໍ ວສນກວນສຓ຺ຑໍ ອິທານິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຠາເວນ ນິພ຺ຍຄ຺ຆໍ ມນຸສ຺ສາ ມາ ຉິນ຺ທິໍສຸ. ພ຺ຍຄ຺ຆາ ມາເຫສຸ ນິພ຺ພນາຕິ ຕຸມ຺ຫາທິສາ ຈ ພ຺ຍຄ຺ຆຣາຊາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານາ ປລາຍິຕຕ຺ຕາ ນິພ຺ພນາ ວສນຏ຺ຐານຠູເຕນ ວເນນ ວິຣຫິຕາ ມາ ອເຫສຸໍ. ເຕ ເອວໍ ຕາຍ ເທວຕາຍ ຍາຈິຍມານາປິ ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ນ ມຍໍ ອາຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິໍສຸເຍວ. ເທວຕາ ເອກິກາວ ວນສຓ຺ຑໍ ປຈ຺ຈາຄຎ຺ຉິ. ມນຸສ຺ສາປິ ກຕິປາເຫເນວ ສພ຺ພໍ ວນໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕານິ ກຣິຕ຺ວາ ກສິກມ຺ມໍ ກຣິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອປຓ຺ຑິຕາ ເທວຕາ ໂກກາລິໂກ ອໂຫສິ, ສີໂຫ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ປຓ຺ຑິຕເທວຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ພ຺ຍຄ຺ຆຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໒໗໓] ໓. ກຈ຺ຉປຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ໂກ ນຸ ອຸທ຺ຘິຕຠຕ຺ໂຕວາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣາຊສ຺ສ ທ຺ວິນ຺ນໍ ມຫາມຕ຺ຕານໍ ກລຫວູປສມນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸ ທຸກນິປາເຕ ກຖິຕເມວ.

ອຕີເຕ ປນ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ກາເມ ປຫາຍ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ອສ຺ສມປທໍ ມາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຌານກີຬໍ ກີຬນ຺ໂຕ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ອິມສ຺ມິໍ ກິຣ ຊາຕເກ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຣມມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ອຸເປກ຺ຂາປາຣມິໍ ປູເຣສິ. ຕສ຺ສ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ເອໂກ ປຄພ຺ໂຠ ທຸສ຺ສີໂລ ມກ຺ກໂຏ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຓ຺ຓໂສເຕສຸ ອງ຺ຄຊາເຕນ ສລາກປເວສນກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອວາເຣຕ຺ວາ ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິສີທຕິເຍວ. ອເຖກທິວສໍ ເອໂກ ກຈ຺ຉໂປ ອຸທກາ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ມຸຂໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ອາຕປໍ ຕປ຺ປນ຺ໂຕ ນິທ຺ທາຍຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂສ ໂລລວານໂຣ ຕສ຺ສ ມຸເຂ ສລາກປເວສນກມ຺ມໍ ອກາສິ. ອຖສ຺ສ ກຈ຺ຉໂປ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອງ຺ຄຊາຕໍ ສມຸຄ຺ເຄ ປກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ຑໍສິ, ພລວເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ເວທນໍ ອຘິວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ມໍ ອິມມ຺ຫາ ທຸກ຺ຂາ ໂມເຈຍ຺ຍ, ກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ໂຎ ມໍ ອິມມ຺ຫາ ທຸກ຺ຂາ ໂມເຈຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕາປເສນ, ຕສ຺ເສວ ສນ຺ຕິກໍ ມຍາ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ກຈ຺ຉປໍ ທ຺ວີຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຕນ ທຸສ຺ສີລມກ຺ກເຏນ ສທ຺ຘິໍ ທວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໗.

‘‘ໂກ ນຸ ອຸທ຺ຘິຕຠຕ຺ໂຕວ, ປູຣຫຕ຺ໂຖວ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ;

ກຫໍ ນຸ ຠິກ຺ຂໍ ອຈຣິ, ກໍ ສທ຺ຘໍ ອຸປສງ຺ກມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂກ ນຸ ອຸທ຺ຘິຕຠຕ຺ໂຕວາຕິ ໂກ ນຸ ເອສ ວຑ຺ຒິຕຠຕ຺ໂຕ ວິຍ, ເອກໍ ວຑ຺ຒິຕຠຕ຺ຕໍ ຠຕ຺ຕປູຣປາຕິໍ ຫຕ຺ເຖຫິ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຍ ໂກ ນຸ ເອໂສ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປູຣຫຕ຺ໂຖວ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ ກຕ຺ຕິກມາເສ ວາຈນກໍ ລຠິຕ຺ວາ ປູຣຫຕ຺ໂຖ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວິຍ ຈ ໂກ ນຸ ໂຂ ເອໂສຕິ ວານຣໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ກຫໍ ນຸ ຠິກ຺ຂໍ ອຈຣີຕິ, ໂຠ ວານຣ, ກສ຺ມິໍ ປເທເສ ອຊ຺ຊ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂໍ ອຈຣິ. ກໍ ສທ຺ຘໍ ອຸປສງ຺ກມີຕິ ກຕຣໍ ນາມ ປຸພ຺ພເປເຕ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ກຕໍ ສທ຺ຘຠຕ຺ຕໍ, ກຕຣໍ ວາ ສທ຺ຘໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ຕ຺ວໍ ອຸປສງ຺ກມິ, ກຸໂຕ ເຕ ອຍໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ລທ຺ໂຘຕິ ທີເປຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ທຸສ຺ສີລວານໂຣ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖໘.

‘‘ອຫໍ ກປິສ຺ມິ ທຸມ຺ເມໂຘ, ອນາມາສານິ ອາມສິໍ;

ຕ຺ວໍ ມໍ ໂມຈຍ ຠທ຺ທໍ ເຕ, ມຸຕ຺ໂຕ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ປພ຺ພຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຫໍ ກປິສ຺ມິ ທຸມ຺ເມໂຘຕິ ຠທ຺ທໍ ເຕ ອຫໍ ອສ຺ມິ ທຸມ຺ເມໂຘ ຈປລຈິຕ຺ໂຕ ມກ຺ກໂຏ. ອນາມາສານິ ອາມສິນ຺ຕິ ອນາມສິຕພ຺ພຏ຺ຐານານິ ອາມສິໍ. ຕ຺ວໍ ມໍ ໂມຈຍ ຠທ຺ທໍ ເຕຕິ ຕ຺ວໍ ທຍາລຸ ອນຸກມ຺ປໂກ ມໍ ອິມມ຺ຫາ ທຸກ຺ຂາ ໂມເຈຫິ, ຠທ຺ທໍ ເຕ ໂຫຕຸ. ມຸຕ຺ໂຕ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ປພ຺ພຕນ຺ຕິ ໂສຫໍ ຕວານຸຠາເວນ ອິມມ຺ຫາ ພ຺ຍສນາ ມຸຕ຺ໂຕ ປພ຺ພຕເມວ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ນ ເຕ ປຸນ ຈກ຺ຂຸປເຖ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຍ຺ຍນ຺ຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ກາຣຸຎ຺ເຎນ ກຈ຺ຉເປນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖໙.

‘‘ກຈ຺ຉປາ ກສ຺ສປາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎາ ໂຫນ຺ຕິ ມກ຺ກຏາ;

ມຸຎ຺ຈ ກສ຺ສປ ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎໍ, ກຕໍ ເມຖຸນກໍ ຕຍາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ກຈ຺ຉປາ ນາມ ກສ຺ສປໂຄຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ມກ຺ກຏາ ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎໂຄຕ຺ຕາ, ກສ຺ສປໂກຓ຺ຑຎ຺ຎານຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາວາຫວິວາຫສມ຺ພນ຺ໂຘ ອຕ຺ຖິ. ອທ຺ຘາ ຕຍິທໍ ໂລເລນ ທຸສ຺ສີລມກ຺ກເຏນ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ, ຕຍາ ຈ ທຸສ຺ສີເລນ ອິມິນາ ມກ຺ກເຏນ ສທ຺ຘິໍ ໂຄຕ຺ຕສທິສຕາສງ຺ຂາຕສ຺ສ ເມຖຸນຘມ຺ມສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍກມ຺ມສງ຺ຂາຕມ຺ປິ ເມຖຸນກໍ ກຕໍ, ຕສ຺ມາ ມຸຎ຺ຈ, ກສ຺ສປ, ໂກຓ຺ຑຎ຺ຎນ຺ຕິ.

ກຈ຺ຉໂປ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ກາຣເຓນ ປສນ຺ໂນ ວານຣສ຺ສ ອງ຺ຄຊາຕໍ ມຸຎ຺ຈິ. ມກ຺ກໂຏ ມຸຕ຺ຕມຕ຺ໂຕວ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປລາໂຕ, ປຸນ ຕໍ ຐານໍ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາປິ ນ ໂອໂລເກສິ. ກຈ຺ຉໂປປິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກຈ຺ຉປວານຣາ ທ຺ເວ ມຫາມຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກຈ຺ຉປຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໒໗໔] ໔. ໂລລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກາຍໍ ພລາກາ ສິຂິນີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ໂລລຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕຎ຺ຫິ ຘມ຺ມສຠໍ ອານີຕໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອິທາເນວ ໂລໂລ, ປຸພ຺ເພປິ ໂລໂລເຍວ, ໂລລຕາເຍວ ຈ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ, ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານາ ປຣິພາຫິຣາ ອເຫສຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິໂນ ມຫານເສ ຠຕ຺ຕກາຣໂກ ປຸຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ ນີຬປຈ຺ຉິໍ ຐເປສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປາຣາວຕໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ອເຖໂກ ໂລລກາໂກ ມຫານສມຕ຺ຖເກນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນານປ຺ປກາຣໍ ມຈ຺ຉມໍສວິກຕິໍ ທິສ຺ວາ ປິປາສາຠິຠູໂຕ ‘‘ກໍ ນຸ ໂຂ ນິສ຺ສາຍ ສກ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍໍ ໂອກາສໍ ລທ຺ຘຸ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ນິສ຺ສາຍ ສກ຺ກາ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ໂຄຈຣາຍ ອຣຎ຺ຎຄມນກາເລ ປິຏ຺ຐິໂຕ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອນຸພນ຺ຘິ. ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຍໍ ໂຂ, ກາກ, ອຎ຺ຎໂຄຈຣາ, ຕ຺ວມ຺ປິ ອຎ຺ຎໂຄຈໂຣ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ມໍ ອນຸພນ຺ຘສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ, ສາມິ, ກິຣິຍາ ມຍ຺ຫໍ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ອຫມ຺ປິ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສມານໂຄຈໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ ອິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ໂສ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ໂຄຈຣຠູມິຍໍ ເອກໂຄຈຣໍ ຈຣນ຺ໂຕ ວິຍ ໂອສກ຺ກິຕ຺ວາ ໂຄມຍຣາສິໍ ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ປາຓເກ ຂາທິຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິປູຣໍ ກຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ຈຣເຖວ, ນນຸ ໂຠຊເນ ນາມ ປມາຓໍ ຎາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເອຖ ນາຕິສາຍເມວ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ອາທາຍ ວສນຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ຠຕ຺ຕກາຣໂກ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປາຣາວໂຕ ສຫາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ກາກສ຺ສາປິ ເອກໍ ຖຸສປຈ຺ຉິໍ ຐເປສິ. ກາໂກປິ ຈຕູຫປຎ຺ຈາຫໍ ເຕເນວ ນີຫາເຣນ ວສິ.

ອເຖກທິວສໍ ເສຏ຺ຐິໂນ ພຫຸມຈ຺ຉມໍສໍ ອາຫຣິຍິຕ຺ຖ, ກາໂກ ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂລຠາຠິຠູໂຕ ປຈ຺ຈູສກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິຕ຺ຖຸນນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິ. ອຖ ນໍ ປຸນທິວເສ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ເອຫິ, ສມ຺ມ, ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຄຈ຺ຉຖ, ມຍ຺ຫໍ ອຊິຓ຺ຓາສງ຺ກາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ສມ຺ມ, ກາການໍ ອຊີຣໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ທີປວຏ຺ຏິມຕ຺ຕເມວ ຫິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ໂຖກໍ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເສສໍ ອຊ຺ໂຌຫຏມຕ຺ຕເມວ ຊີຣຕິ, ມມ ວຈນໍ ກໂຣຫິ, ມາ ເອຕໍ ມຈ຺ຉມໍສໍ ທິສ຺ວາ ເອວມກາສີ’’ຕິ. ‘‘ສາມິ, ກິໍ ນາເມຕໍ ກເຖຖ, ອຊິຓ຺ຓາສງ຺ກາວ ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຫີ’’ຕິ ຕໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປກ຺ກາມິ.

ຠຕ຺ຕກາຣໂກປິ ນານາມຈ຺ຉມໍສວິກຕິໂຍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ສຣີຣໂຕ ເສທໍ ອປເນນ຺ໂຕ ມຫານສທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ກາໂກ ‘‘ອຍໍ ອິທານິ ກາໂລ ມໍສໍ ຂາທິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣສກໂຣຏິມຕ຺ຖເກ ນິສີທິ. ຠຕ຺ຕກາຣໂກ ‘‘ກິຣີ’’ຕິ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ກາກໍ ທິສ຺ວາ ປວິສິຕ຺ວາ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສກລສຣີຣໂລມໍ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ມຕ຺ຖເກ ຈູຬໍ ຐເປຕ຺ວາ ສິງ຺ຄີເວຣມຣິຈາທີນິ ປິສິຕ຺ວາ ຕກ຺ເກນ ອາໂລເຬຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ອມ຺ຫາກໍ ເສຏ຺ຐິໂນ ມຈ຺ຉມໍສໍ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐກໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ສກລສຣີຣມສ຺ສ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ຂິປິຕ຺ວາ ນີຬປຈ຺ຉິຍໍ ປາເຕສິ, ພລວເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂຄຈຣຠູມິໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ນິຕ຺ຖຸນນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ທວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໐.

‘‘ກາຍໍ ພລາກາ ສິຂິນີ, ໂຈຣີ ລງ຺ຆິປິຕາມຫາ;

ໂອຣໍ ພລາເກ ອາຄຈ຺ຉ, ຈຓ຺ໂຑ ເມ ວາຍໂສ ສຂາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາຍໍ ພລາກາ ສິຂິນີຕິ ຕໍ ກາກໍ ຕສ຺ສ ພຫລຕກ຺ເກນ ມກ຺ຂິຕສຣີຣເສຕວຓ຺ຓຕ຺ຕາ ມຕ຺ຖເກ ຈ ສິຂາຍ ຐປິຕຕ຺ຕາ ‘‘ກາ ເອສາ ພລາກາ ສິຂິນີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອາລປຕິ. ໂຈຣີຕິ ກຸລສ຺ສ ອນນຸຎ຺ຎາຍ ກຸລຆຣໍ, ກາກສ຺ສ ວາ ອຣຸຈິຍາ ປຈ຺ຉິໍ ປວິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ‘‘ໂຈຣີ’’ຕິ ວທຕິ. ລງ຺ຆິປິຕາມຫາຕິ ລງ຺ຆີ ວຸຈ຺ຈຕິ ອາກາເສ ລງ຺ຆນໂຕ ເມໂຆ, ພລາກາ ຈ ນາມ ເມຆສທ຺ເທນ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ເມຆສທ຺ໂທ ພລາການໍ ປິຕາ, ເມໂຆ ປິຕາມໂຫ ໂຫຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ລງ຺ຆິປິຕາມຫາ’’ຕິ. ໂອຣໍ ພລາເກ ອາຄຈ຺ຉາຕິ, ອມ຺ໂຠ ພລາເກ, ອິໂຕ ເອຫິ. ຈຓ຺ໂຑ ເມ ວາ ຍໂສ ສຂາຕິ ມຍ຺ຫໍ ສຂາ ປຈ຺ຉິສາມິໂກ ວາຍໂສ ຈຓ຺ໂຑ ຜຣຸໂສ, ໂສ ອາຄໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ກຓຍສທິເສນ ຕຸຓ຺ເຑນ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ຍາວ ວາຍໂສ ນາຄຈ຺ຉຕິ, ຕາວ ປຈ຺ຉິໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອິໂຕ ເອຫິ, ສີຆໍ ປລາຍສ຺ສູຕິ ວທຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກາໂກ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໑.

‘‘ນາຫໍ ພລາກາ ສິຂິນີ, ອຫໍ ໂລໂລສ຺ມິ ວາຍໂສ;

ອກຕ຺ວາ ວຈນໍ ຕຸຍ຺ຫໍ, ປສ຺ສ ລູໂນສ຺ມິ ອາຄໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາຄໂຕຕິ ຕ຺ວໍ ອິທານິ ໂຄຈຣຠູມິໂຕ ອາຄໂຕ, ມໍ ລູນໍ ປສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໒.

‘‘ປຸນປາປຊ຺ຊສີ ສມ຺ມ, ສີລຎ຺ຫິ ຕວ ຕາທິສໍ;

ນ ຫິ ມານຸສກາ ໂຠຄາ, ສຸຠຸຎ຺ຊາ ໂຫນ຺ຕິ ປກ຺ຂິນາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸນປາປຊ຺ຊສີ ສມ຺ມາຕິ ສມ຺ມ ວາຍສ, ປຸນປິ ຕ຺ວໍ ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຏິລຠິສ຺ສເສວ, ນຕ຺ຖິ ເຕ ເອຕ຺ຕເກນ ໂມກ຺ໂຂ. ກິໍກາຣຓາ? ສີລຎ຺ຫິ ຕວ ຕາທິສໍ ປາປກໍ, ຍສ຺ມາ ຕວ ອາຈາຣສີລໍ ຕາທິສໍ ທຸກ຺ຂາຘິຄມສ຺ເສວ ອນຸຣູປໍ. ນ ຫິ ມານຸສກາຕິ ມນຸສ຺ສາ ນາມ ມຫາປຸຎ຺ຎາ, ຕິຣຈ຺ຉານຄຕານໍ ຕຖາຣູປໍ ປຸຎ຺ຎໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ມານຸສກາ ໂຠຄາ ຕິຣຈ຺ຉານຄເຕນ ປກ຺ຂິນາ ນ ຠຸຎ຺ຊີຍນ຺ຕີຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ມຍາ ເອຕ຺ຖ ວສິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄມາສິ. ກາໂກປິ ນິຕ຺ຖຸນນ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ກາລມກາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂລລຠິກ຺ຂຸ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ໂລລກາໂກ ໂລລຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ປາຣາວໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ໂລລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໒໗໕] ໕. ຣຸຈິຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກາຍໍ ພລາກາ ຣຸຈິຣາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ໂລລຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ທ຺ເວປິ ວຕ຺ຖູນິ ປຸຣິມສທິສາເນວ ຄາຖາປິ.

໗໓.

‘‘ກາຍໍ ພລາກາ ຣຸຈິຣາ, ກາກນີຬສ຺ມິມຈ຺ຉຕິ;

ຈຓ຺ໂຑ ກາໂກ ສຂາ ມຍ຺ຫໍ, ຍສ຺ສ ເຈຕໍ ກຸລາວກໍ.

໗໔.

‘‘ນນຸ ມໍ ສມ຺ມ ຊານາສິ, ທິຊ ສາມາກໂຠຊນ;

ອກຕ຺ວາ ວຈນໍ ຕຸຍ຺ຫໍ, ປສ຺ສ ລູໂນສ຺ມິ ອາຄໂຕ.

໗໕.

‘‘ປຸນປາປຊ຺ຊສີ ສມ຺ມ, ສີລຎ຺ຫິ ຕວ ຕາທິສໍ;

ນ ຫິ ມານຸສກາ ໂຠຄາ, ສຸຠຸຎ຺ຊາ ໂຫນ຺ຕິ ປກ຺ຂິນາ’’ຕິ. –

ຄາຖາ ຫິ ເອກນ຺ຕຣິກາເຍວ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ຣຸຈິຣາ’’ຕິ ຕກ຺ກມກ຺ຂິຕສຣີຣຕາຍ ເສຕວຓ຺ຓຕໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ຣຸຈິຣາ ປິຍທສ຺ສນາ, ປຓ຺ຑຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາກນີຬສ຺ມິນ຺ຕິ ກາກກຸລາວເກ. ‘‘ກາກນິຑ຺ຒສ຺ມິ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ທິຊາຕິ ກາໂກ ປາເຣວຕໍ ອາລປຕິ. ສາມາກໂຠຊນາຕິ ຕິຓພີຊໂຠຊນ. ສາມາກຄ຺ຄຫເຓນ ເຫຕ຺ຖ ສພ຺ພມ຺ປິ ຕິຓພີຊໍ ຄຫິຕໍ. ອິຘາປິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ນ ອິທານິ ສກ຺ກາ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຍາ ເອຕ຺ຖ ວສິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂລລຠິກ຺ຂຸ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ໂລລກາໂກ ໂລລຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ປາຣາວໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຣຸຈິຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໒໗໖] ໖. ກຸຣຸຘມ຺ມຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຕວ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ຫໍສຆາຕກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ທ຺ເວ ສຫາຍກາ ຠິກ຺ຂູ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ລທ຺ຘູປສມ຺ປທາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ເອກໂຕ ວິຈຣນ຺ຕິ. ເຕ ເອກທິວສໍ ອຈິຣວຕິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ວາລຸກປຸລິເນ ອາຕປໍ ຕປ຺ປມານາ ສາຣຓີຍກຖໍ ກເຖນ຺ຕາ ອຏ຺ຐໍສຸ, ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ທ຺ເວ ຫໍສາ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອເຖໂກ ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ສກ຺ຂຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ເອກສ຺ສ ຫໍສໂປຕກສ຺ສ ອກ຺ຂິໍ ປຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ, ອິຕໂຣ ‘‘ນ ສກ຺ຂິສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ ອິມສ຺ມິໍ ປສ຺ເສ ອກ຺ຂິ, ປຣປສ຺ເສ ອກ຺ຂິໍ ປຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອິທມ຺ປິ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສສິເຍວາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ອຸປຘາເຣຫີ’’ຕິ ຕິຍໍສໍ ສກ຺ຂຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຫໍສສ຺ສ ປຈ຺ຉາຠາເຄ ຂິປິ. ຫໍໂສ ສກ຺ຂຣສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລເກສິ, ອຖ ນໍ ອິຕໂຣ ວຏ຺ຏສກ຺ຂຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣປສ຺ເສ ອກ຺ຂິມ຺ຫິ ປຫຣິຕ຺ວາ ໂອຣິມກ຺ຂິນາ ນິກ຺ຂມາເປສິ. ຫໍໂສ ວິຣວນ຺ໂຕ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເຕສໍ ປາທມູເລເຍວ ປຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຐິຕາ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອາວຸໂສ, ເອວຣູເປ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ໂວ ກຕໍ ປາຓາຕິປາຕໍ ກໂຣນ຺ເຕຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕ ອາທາຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ທສ຺ເສສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ກິຣ ຕຍາ ຠິກ຺ຂຸ ປາຓາຕິປາໂຕ ກໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ, ກສ຺ມາ ເອວຣູເປ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເອວມກາສິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ສໍກິລິຏ຺ຐວາສໍ ວສມານາ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກສຸປິ ຐາເນສຸ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ກຣິໍສຸ, ຕ຺ວໍ ປນ ເອວຣູເປ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອກາສິ, ນນຸ ນາມ ຠິກ຺ຂຸນາ ກາຍວາຈາຈິຕ຺ເຕຫິ ສຎ຺ຎເຕນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ກຸຣຸຣຏ຺ເຐ ອິນ຺ທປຕ຺ຖນຄເຣ ຘນຎ຺ຈເຍ ໂກຣພ຺ເຍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປິຕຣາ ໂອປຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາປິໂຕ ອປຣຠາເຄ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ວາ ທສ ຣາຊຘມ຺ເມ ອໂກເປນ຺ໂຕ ກຸຣຸຘມ຺ເມ ວຕ຺ຕິຕ຺ຖ. ກຸຣຸຘມ຺ໂມ ນາມ ປຎ຺ຈ ສີລານິ, ຕານິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຣິສຸທ຺ຘານິ ກຕ຺ວາ ຣກ຺ຂິ. ຍຖາ ຈ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ, ເອວມສ຺ສ ມາຕາ ອຄ຺ຄມເຫສີ ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ອຸປຣາຊາ ປຸໂຣຫິໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຣຊ຺ຊຸຄາຫໂກ ອມຈ຺ໂຈ ສາຣຖິ ເສຏ຺ຐິ ໂທຓມາປໂກ ມຫາມຕ຺ໂຕ ໂທວາຣິໂກ ນຄຣໂສຠິນີ ວຓ຺ຓທາສີຕິ ເອວເມເຕ.

‘‘ຣາຊາ ມາຕາ ມເຫສີ ຈ, ອຸປຣາຊາ ປຸໂຣຫິໂຕ;

ຣຊ຺ຊຸໂກ ສາຣຖິ ເສຏ຺ຐິ, ໂທໂຓ ໂທວາຣິໂກ ຕຖາ;

ຄຓິເກກາທສ ຊນາ, ກຸຣຸຘມ຺ເມ ປຕິຏ຺ຐິຕາ’’ຕິ.

ອິຕິ ອິເມ ສພ຺ເພປິ ປຣິສຸທ຺ຘານິ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ຣກ຺ຂິໍສຸ. ຣາຊາ ຈຕູສຸ ນຄຣທ຺ວາເຣສຸ ຈ ນຄຣມຊ຺ເຌ ຈ ນິເວສນທ຺ວາເຣ ຈາຕິ ຉ ທານສາລາໂຍ ກາເຣຕ຺ວາ ເທວສິກໍ ຉສຕສຫສ຺ສໍ ຘນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ອຸນ຺ນງ຺ຄລໍ ກຕ຺ວາ ທານໍ ອທາສິ, ຕສ຺ສ ປນ ທານຊ຺ຌາສຍຕາ ທານາຠິຣຕຕາ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ກາລິງ຺ຄຣຏ຺ເຐ ທນ຺ຕປຸຣນຄເຣ ກາລິງ຺ຄຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕສ຺ສ ຣຏ຺ເຐ ເທໂວ ນ ວສ຺ສິ, ຕສ຺ມິໍ ອວສ຺ສນ຺ເຕ ສກລຣຏ຺ເຐ ຉາຕກໍ ຊາຕໍ, ອາຫາຣວິປຕ຺ຕິຍາ ຈ ມນຸສ຺ສານໍ ໂຣໂຄ ອຸທປາທິ, ທຸພ຺ພຸຏ຺ຐິຠຍໍ ຉາຕກຠຍໍ ໂຣຄຠຍນ຺ຕິ ຕີຓິ ຠຍານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິໍສຸ. ມນຸສ຺ສາ ນິຄ຺ຄຫຓາ ທາຣເກ ຫຕ຺ເຖສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຈຣນ຺ຕິ.

ສກລຣຏ຺ຐວາສິໂນ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ທນ຺ຕປຸຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊທ຺ວາເຣ ອຸກ຺ກຸຏ຺ຐິມກໍສຸ. ຣາຊາ ວາຕປານໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິໂຕ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ ເອເຕ ວິຣວນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ສກລຣຏ຺ເຐ ຕີຓິ ຠຍານິ ອຸປ຺ປນ຺ນານິ, ເທໂວ ນ ວສ຺ສຕິ, ສສ຺ສານິ ນ ວິປນ຺ນານິ, ຉາຕກໍ ຊາຕໍ. ມນຸສ຺ສາ ທຸພ຺ໂຠຊນາ ໂຣຄາຠິຠູຕາ ນິຄ຺ຄຫຓາ ປຸຕ຺ເຕ ຫຕ຺ເຖສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ເທວໍ ວສ຺ສາເປຫິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ໂປຣາຓກຣາຊາໂນ ເທເວ ອວສ຺ສນ຺ເຕ ກິໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ໂປຣາຓກຣາຊາໂນ, ມຫາຣາຊ, ເທເວ ອວສ຺ສນ຺ເຕ ທານໍ ທຕ຺ວາ ອຸໂປສຖໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ສມາທິນ຺ນສີລາ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທພ຺ພສນ຺ຖເຣ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕທາ ເທໂວ ວສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕຖາ ອກາສິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ເທໂວ ນ ວສ຺ສິ.

ຣາຊາ ອມຈ຺ເຈ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອຫໍ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ອກາສິໍ, ເທໂວ ນ ວສ຺ສຕິ, ກິນ຺ຕິ ກໂຣມາ’’ຕິ? ‘‘ມຫາຣາຊ, ອິນ຺ທປຕ຺ຖນຄເຣ ຘນຎ຺ຈຍສ຺ສ ໂກຣພ຺ຍຣຎ຺ໂຎ ອຎ຺ຊນວຓ຺ໂຓ ນາມ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖີ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ອາເນສ຺ສາມ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ເທໂວ ວສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂສ ຣາຊາ ພລວາຫນສມ຺ປນ຺ໂນ ທຸປ຺ປສໂຫ, ກຖມສ຺ສ ຫຕ຺ຖິໍ ອາເນສ຺ສາມາ’’ຕິ? ‘‘ມຫາຣາຊ, ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຍຸທ຺ຘກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ທານຊ຺ຌາສໂຍ ຣາຊາ ທານາຠິຣໂຕ ຍາຈິໂຕ ສມາໂນ ອລງ຺ກຕສີສມ຺ປິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປສາທສມ຺ປນ຺ນານິ ອກ຺ຂີນິປິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ສກລຣຊ຺ຊມ຺ປິ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ທເທຍ຺ຍ, ຫຕ຺ຖິມ຺ຫິ ວຕ຺ຕພ຺ພເມວ ນຕ຺ຖິ, ອວສ຺ສໍ ຍາຈິໂຕ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ເກ ປນ ຕໍ ຍາຈິຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ’’ຕິ? ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ຣາຊາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາມໂຕ ອຏ຺ຐ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ສກ຺ກາຣສມ຺ມານໍ ກຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິໍ ຍາຈນຕ຺ຖາຍ ເປເສສິ. ເຕ ປຣິພ຺ພຍໍ ອາທາຍ ອທ຺ຘິກເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ພຕ຺ຖ ເອກຣຕ຺ຕິວາເສນ ຕຸຣິຕຄມນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕິປາຫໍ ນຄຣທ຺ວາເຣ ທານສາລາສຸ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ສນ຺ຕປ຺ເປຕ຺ວາ ‘‘ກທາ ຣາຊາ ທານຄ຺ຄໍ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ປກ຺ຂສ຺ສ ຕໂຍ ທິວເສ ຈາຕຸທ຺ທເສ ປນ຺ນຣເສ ອຏ຺ຐມິຍຎ຺ຈ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ສ຺ເວ ປນ ປຸຓ຺ຓມີ, ຕສ຺ມາ ສ຺ເວ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວທິໍສຸ.

ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ປຸນທິວເສ ປາໂຕວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາຈີນທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປາໂຕວ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຄຕ຺ຕານຸລິຕ຺ໂຕ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ອລງ຺ກຕຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘວຣຄໂຕ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ປາຈີນທ຺ວາເຣນ ທານສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຏ຺ຐຊນານໍ ສຫຕ຺ຖາ ຠຕ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາວ ນີຫາເຣນ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ປາຈີນທ຺ວາເຣ ອາຣກ຺ຂສ຺ສ ພລວຕາຍ ໂອກາສໍ ອລຠິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາຣເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ໂອໂລກຍມານາ ທ຺ວາຣໂຕ ນາຕິທູເຣ ອຸນ຺ນຕຏ຺ຐາເນ ຐິຕາ ສມ຺ປຕ຺ຕໍ ຣາຊານໍ ຫຕ຺ເຖ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ຊຍຕຸ ຠວໍ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ຊຍາເປສຸໍ. ຣາຊາ ວຊິຣງ຺ກຸເສນ ວາຣຓໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ກິໍ ອິຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ວຓ຺ເຓນ຺ຕາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫໍສຸ –

໗໖.

‘‘ຕວ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ, ວິທິຕ຺ວານ ຊນາຘິປ;

ວຓ຺ຓໍ ອຎ຺ຊນວຓ຺ເຓນ, ກາລິງ຺ຄສ຺ມິໍ ນິມິມ຺ຫເສ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສທ຺ຘນ຺ຕິ ກມ຺ມຜລານໍ ສທ຺ທຫນວເສນ ໂອກປ຺ປນິຍສທ຺ຘໍ. ສີລນ຺ຕິ ສໍວຣສີລໍ ອວີຕິກ຺ກມສີລໍ. ວຓ຺ຓນ຺ຕິ ຕທາ ຕສ຺ມິໍ ເທເສ ສຸວຓ຺ຓໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເທສນາສີສເມວ ເຈຕໍ. ອິມິນາ ປນ ປເທນ ສພ຺ພມ຺ປິ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓາທິຘນຘຎ຺ຎໍ ສງ຺ຄຫິຕໍ. ອຎ຺ຊນວຓ຺ເຓນາຕິ ອຎ຺ຊນປຸຎ຺ຊສມານວຓ຺ເຓນ ອິມິນາ ຕວ ນາເຄນ, ກາລິງ຺ຄສ຺ມິນ຺ຕິ ກາລິງ຺ຄຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ. ນິມິມ຺ຫເສຕິ ວິນິມຍວເສນ ຄຓ຺ຫິມ຺ຫ, ປຣິໂຠຄວເສນ ວາ ອຸທເຣ ປກ຺ຂິປິມ຺ຫາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ມຍຎ຺ຫິ, ຊນາຘິປ, ຕວ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຎ຺ຈ ວິທິຕ຺ວານ ‘‘ອທ຺ຘາ ໂນ ເອວໍ ສທ຺ຘາສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ຣາຊາ ຍາຈິໂຕ ອຎ຺ຊນວຓ຺ຓໍ ນາຄໍ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ ອິມິນາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕເກນ ວິຍ ອຎ຺ຊນວຓ຺ເຓນ ກາລິງ຺ຄຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ນາຄໍ ໂວ ອາຫຣິສ຺ສາມາຕິ ວຕ຺ວາ ພຫຸຘນຘຎ຺ຎໍ ນິມິມ຺ຫເສ ປຣິວຕ຺ຕຍິມ຺ຫ ເຈວ ອຸທເຣ ຈ ປກ຺ຂິປິມ຺ຫ. ເອວໍ ຕໍ ມຍໍ ຘາຣຍມານາ ອິຘາຄຕາ. ຕຕ຺ຖ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ເທໂວ ຊານາຕູຕິ.

ອປໂຣ ນໂຍ – ຕວ ສທ຺ຘຎ຺ຈ ສີລຄຸຓສງ຺ຂາຕໍ ວຓ຺ຓຎ຺ຈ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຸຬາຣຄຸໂຓ ຣາຊາ ຊີວິຕມ຺ປິ ຍາຈິໂຕ ທເທຍ຺ຍ, ປເຄວ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕໍ ນາຄ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ກາລິງ຺ຄສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອິມິນາ ອຎ຺ຊນວຓ຺ເຓນ ຕວ ວຓ຺ຓໍ ນິມິມ຺ຫເສ ນິມິມ຺ຫ ຕຸລຍິມ຺ຫ, ເຕນມ຺ຫາ ອິຘາຄຕາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ສເຈ, ໂວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ອິມໍ ນາຄໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຘນໍ ຂາທິຕໍ ສຸຂາທິຕໍ ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ຍຖາລງ຺ກຕເມວ ໂວ ນາຄໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ອິຕຣາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໗໗.

‘‘ອນ຺ນຠຈ຺ຈາ ຈຠຈ຺ຈາ ຈ, ໂຍຘ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຄຈ຺ຉຕິ;

ສພ຺ເພ ເຕ ອປ຺ປຏິກ຺ຂິປ຺ປາ, ປຸພ຺ພາຈຣິຍວໂຈ ອິທໍ.

໗໘.

‘‘ທທາມິ ໂວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນາຄເມຕໍ, ຣາຊາຣຫໍ ຣາຊໂຠຄ຺ຄໍ ຍສສ຺ສິນໍ;

ອລງ຺ກຕໍ ເຫມຊາລາຠິຉນ຺ນໍ, ສສາຣຖິໍ ຄຈ຺ຉຖ ເຍນກາມ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນ຺ນຠຈ຺ຈາ ຈຠຈ຺ຈາ ຈາຕິ ປຸຣິສໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ຊີວມານາ ຍາຄຸຠຕ຺ຕາທິນາ ອນ຺ເນນ ຠຣິຕພ຺ພາຕິ ອນ຺ນຠຈ຺ຈາ, ອິຕເຣ ຕຖາ ອຠຣິຕພ຺ພຕ຺ຕາ ອຠຈ຺ຈາ. ສນ຺ຘິວເສນ ປເນຕ຺ຖ ອກາຣໂລໂປ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ອຕ຺ຕານໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ຈ ອນຸປນິສ຺ສາຍ ຈ ຊີວມານວເສນ ສພ຺ເພປິ ສຕ຺ຕາ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ທສ຺ສິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ໂຍຘ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ເຕສຸ ສຕ຺ເຕສຸ ອິຘ ຊີວໂລເກ ໂຍ ສຕ຺ໂຕ ຍໍ ປຸຣິສໍ ກາຍຈິເທວ ປຈ຺ຈາສີສນາຍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຄຈ຺ຉຕິ. ສພ຺ເພ ເຕ ອປ຺ປຏິກ຺ຂິປ຺ປາຕິ ຕຖາ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ສເຈປິ ພຫູ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາປິ ເຕນ ປຸຣິເສນ ສພ຺ເພ ເຕ ອປ຺ປຏິກ຺ຂິປ຺ປາ, ‘‘ອເປຖ, ນ ໂວ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ນ ປຏິກ຺ຂິປິຕພ຺ພາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸພ຺ພາຈຣິຍວໂຈ ອິທນ຺ຕິ ປຸພ຺ພາຈຣິຍາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ມາຕາປິຕໂຣ, ອິທໍ ເຕສໍ ວຈນໍ. ເອວມຫໍ ມາຕາປິຕູຫິ ສິກ຺ຂາປິໂຕຕິ ທີເປຕິ.

ທທາມິ ໂວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນາຄເມຕນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ອິທໍ ອມ຺ຫາກໍ ປຸພ຺ພາຈຣິຍວໂຈ, ຕສ຺ມາຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິມໍ ນາຄໍ ທທາມິ. ຣາຊາຣຫນ຺ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ. ຣາຊໂຠຄ຺ຄນ຺ຕິ ຣາຊປຣິໂຠຄໍ. ຍສສ຺ສິນນ຺ຕິ ປຣິວາຣສມ຺ປນ຺ນໍ, ຕໍ ກິຣ ຫຕ຺ຖິໍ ນິສ຺ສາຍ ຫຕ຺ຖິໂຄປກຫຕ຺ຖິເວຊ຺ຊາທີນິ ປຎ຺ຈ ກຸລສຕານິ ຊີວນ຺ຕິ, ເຕຫິ ສທ຺ຘິຎ຺ເຎວ ໂວ ທທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອລງ຺ກຕນ຺ຕິ ນານາວິເຘຫິ ຫຕ຺ຖິອລງ຺ກາເຣຫິ ອລງ຺ກຕໍ. ເຫມຊາລາຠິຉນ຺ນນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓຊາເລນ ອຠິຈ຺ຉນ຺ນໍ. ສສາຣຖິນ຺ຕິ ໂຍ ປນສ຺ສ ສາຣຖິ ຫຕ຺ຖິໂຄປໂກ ອາຈຣິໂຍ, ເຕນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ທທາມິ, ຕສ຺ມາ ສສາຣຖິ ຫຸຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ສປຣິວາຣໍ ອິມໍ ນາຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຍນກາມໍ ຄຈ຺ຉຖາຕິ.

ເອວໍ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘວຣຄໂຕວ ມຫາສຕ຺ໂຕ ວາຈາຍ ທຕ຺ວາ ປຸນ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ‘‘ສເຈ ອນລງ຺ກຕຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຖິ, ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຸປຘາເຣຕ຺ວາ ອນລງ຺ກຕຏ຺ຐານໍ ອທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ໂສຓ຺ຑໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ຫຕ຺ເຖສຸ ຐເປຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຠິງ຺ກາເຣນ ປຸປ຺ຜຄນ຺ຘວາສິຕໍ ອຸທກໍ ປາເຕຕ຺ວາ ອທາສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສປຣິວາຣໍ ນາຄໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິປິຏ຺ເຐ ນິສິນ຺ນາ ທນ຺ຕປຸຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິໍ ຣຎ຺ໂຎ ອທໍສຸ, ຫຕ຺ຖິມ຺ຫິ ອາຄເຕປິ ເທໂວ ນ ວສ຺ສເຕວ. ຣາຊາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ຘນຎ຺ຈຍໂກຣພ຺ຍຣາຊາ ກຸຣຸຘມ຺ມໍ ຣກ຺ຂຕິ, ເຕນສ຺ສ ຣຏ຺ເຐ ອນ຺ວຑ຺ຒມາສໍ ອນຸທສາຫໍ ເທໂວ ວສ຺ສຕິ, ຣຎ຺ໂຎ ຄຸຓານຸຠາໂວ ເຈສ, ອິມສ຺ສ ປນ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕສ຺ສ ຄຸຓາ ໂຫນ຺ຕາປິ ກິຕ຺ຕກາ ຠເວຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ ຍຖາລງ຺ກຕເມວ ສປຣິວາຣໍ ຫຕ຺ຖິໍ ປຕິເນຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທຕ຺ວາ ຍໍ ໂສ ກຸຣຸຘມ຺ມໍ ຣກ຺ຂຕິ, ຕໍ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ລິຂິຕ຺ວາ ອາເນຖາ’’ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ຈ ອມຈ຺ເຈ ຈ ເປເສສິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຫຕ຺ຖິໍ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ອິມສ຺ມິໍ ຫຕ຺ຖິມ຺ຫິ ຄເຕປິ ອມ຺ຫາກໍ ຣຏ຺ເຐ ເທໂວ ນ ວສ຺ສຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ກິຣ ກຸຣຸຘມ຺ມໍ ນາມ ຣກ຺ຂຖ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຣາຊາ ຕໍ ຣກ຺ຂິຕຸກາໂມ ອິມສ຺ມິໍ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ລິຂິຕ຺ວາ ອາເນຖາ’’ຕິ ເປເສສິ. ‘‘ເທຖ ໂນ ກຸຣຸຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຕາຕາ, ສຈ຺ຈາຫໍ ເອຕໍ ກຸຣຸຘມ຺ມໍ ຣກ຺ຂາມິ, ອິທານິ ປນ ເມ ຕຕ຺ຖ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ, ນ ເມ ໂສ ກຸຣຸຘມ຺ໂມ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣາເຘຕິ, ຕສ຺ມາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ.

ກສ຺ມາ ປນ ຕໍ ສີລໍ ຣາຊານໍ ນ ອາຣາເຘຕີຕິ? ຕທາ ກິຣ ຣາຊູນໍ ຕຕິເຍ ຕຕິເຍ ສໍວຈ຺ຉເຣ ກຕ຺ຕິກມາເສ ປວຕ຺ໂຕ ຉໂຓ ນາມ ໂຫຕິ, ຕໍ ຉຓໍ ກີຬນ຺ຕາ ຣາຊາໂນ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິຕາ ເທວເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕຣາຊສ຺ສ ນາມ ຍກ຺ຂສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐຕ຺ວາ ຈຕຸທ຺ທິສາ ປຸປ຺ຜປຏິມຓ຺ຑິເຕ ຈິຕ຺ຕສເຣ ຂິປນ຺ຕິ. ອຍມ຺ປິ ຣາຊາ ຕໍ ຂຓໍ ກີຬນ຺ໂຕ ເອກິສ຺ສາ ຕຬາກປາຬິຍາ ຈິຕ຺ຕຣາຊສ຺ສ ຍກ຺ຂສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐຕ຺ວາ ຈຕຸທ຺ທິສາ ຈິຕ຺ຕສເຣ ຂິປິຕ຺ວາ ເຕສຸ ເສສທິສາຄເຕ ຕໂຍ ສເຣ ທິສ຺ວາ ອຸທກປິຏ຺ເຐ ຂິຕ຺ຕສຣໍ ນ ອທ຺ທສ. ຣຎ຺ໂຎ ‘‘ກຈ຺ຈິ ນຸ ໂຂ ມຍາ ຂິຕ຺ໂຕ ສໂຣ ມຈ຺ຉສຣີເຣ ປຕິໂຕ’’ຕິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອໂຫສິ ປາຓາຕິປາຕກມ຺ເມນ ສີລເຠທໍ ອາຣພ຺ຠ, ຕສ຺ມາ ສີລໍ ນ ອາຣາເຘຕິ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘‘ຕາຕາ, ມຍ຺ຫໍ ກຸຣຸຘມ຺ເມ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ, ມາຕາ ປນ ເມ ສຸຣກ຺ຂິຕໍ ຣກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ສາ ສນ຺ຕິເກ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ‘ປາຓໍ ວຘິສ຺ສາມີ’ຕິ ເຈຕນາ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ວິນາ ປາຓາຕິປາໂຕ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ເທຖ ໂນ ອຕ຺ຕນາ ຣກ຺ຂິຕໍ ກຸຣຸຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ລິຂຖາ’’ຕິ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ລິຂາເປສິ – ‘‘ປາໂຓ ນ ຫນ຺ຕພ຺ໂພ, ອທິນ຺ນໍ ນາທາຕພ຺ພໍ, ກາເມສຸ ມິຈ຺ຉາ ນ ຈຣິຕພ຺ພໍ, ມຸສາ ນ ຠຓິຕພ຺ພໍ, ມຊ຺ຊໍ ນ ປາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ລິຂາເປຕ຺ວາ ຈ ປນ ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ເນວ ມໍ ອາຣາເຘຕິ, ມາຕຸ ເມ ສນ຺ຕິເກ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອາຫ.

ທູຕາ ຣາຊານໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເທວິ, ຕຸມ຺ເຫ ກິຣ ກຸຣຸຘມ຺ມໍ ຣກ຺ຂຖ, ຕໍ ໂນ ເທຖາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ‘‘ຕາຕາ, ສຈ຺ຈາຫໍ ກຸຣຸຘມ຺ມໍ ຣກ຺ຂາມິ, ອິທານິ ປນ ເມ ຕຕ຺ຖ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ນ ເມ ໂສ ກຸຣຸຘມ຺ໂມ ອາຣາເຘຕິ ເຕນ ໂວ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ. ຕສ຺ສາ ກິຣ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ຕາ ເຊຏ຺ໂຐ ຣາຊາ, ກນິຏ຺ໂຐ ອຸປຣາຊາ. ອເຖໂກ ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນກໍ ຈນ຺ທນສາຣໍ ສຫສ຺ສຄ຺ຆນກໍ ກຎ຺ຈນມາລໍ ເປເສສິ. ໂສ ‘‘ມາຕຣໍ ປູເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ສພ຺ພໍ ມາຕຸ ເປເສສິ. ສາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ເນວ ຈນ຺ທນໍ ວິລິມ຺ປາມິ, ນ ມາລໍ ຘາເຣມິ, ສຸຓິສານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສາ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ເຊຏ຺ຐສຸຓິສາ ເມ ອິສ຺ສຣາ, ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐາເນ ຐິຕາ, ຕສ຺ສາ ສຸວຓ຺ຓມາລໍ ທສ຺ສາມິ. ກນິຏ຺ຐສຸຓິສາ ປນ ທຸຄ຺ຄຕາ, ຕສ຺ສາ ຈນ຺ທນສາຣໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ຣຎ຺ໂຎ ເທວິຍາ ສຸວຓ຺ຓມາລໍ ທຕ຺ວາ ອຸປຣາຊຠຣິຍາຍ ຈນ຺ທນສາຣໍ ອທາສິ, ທຕ຺ວາ ຈ ປນສ຺ສາ ‘‘ອຫໍ ກຸຣຸຘມ຺ມໍ ຣກ຺ຂາມິ, ເອຕາສໍ ທຸຄ຺ຄຕາທຸຄ຺ຄຕຠາໂວ ມຍ຺ຫໍ ອປ຺ປມາຓໍ, ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິກກມ຺ມເມວ ປນ ກາຕຸໍ ມຍ຺ຫໍ ອນຸຣູປໍ, ກຈ຺ຈິ ນຸ ໂຂ ເມ ຕສ຺ສ ອກຕຕ຺ຕາ ສີລໍ ຠິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ອຖ ນໍ ທູຕາ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ນາມ ຍຖາຣຸຈິຍາ ທີຍຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ເອຕ຺ຕເກນປິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ກຸຣຸມານາ ກິໍ ອຎ຺ຎໍ ປາປໍ ກຣິສ຺ສຖ, ສີລໍ ນາມ ເອວຣູເປນ ນ ຠິຊ຺ຊຕິ, ເທຖ ໂນ ກຸຣຸຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສາປິ ສນ຺ຕິເກ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ລິຂິໍສຸ.

‘‘ຕາຕາ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ເນວ ມໍ ອາຣາເຘຕິ, ສຸຓິສາ ປນ ເມ ສຸຏ຺ຐຸ ຣກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ສາ ສນ຺ຕິເກ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຈ ປນ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ກຸຣຸຘມ຺ມໍ ຍາຈິໍສຸ. ສາປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ວຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ມໍ ສີລໍ ນາຣາເຘຕິ, ເຕນ ໂວ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ກິຣ ເອກທິວສໍ ສີຫປຎ຺ຊເຣ ຐິຕາ ຣຎ຺ໂຎ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ຫຕ຺ຖິປິຏ຺ເຐ ນິສິນ຺ນໍ ອຸປຣາຊໍ ທິສ຺ວາ ໂລຠໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘‘ສຈາຫໍ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຖວໍ ກເຣຍ຺ຍໍ, ຠາຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ມໍ ເອສ ສງ຺ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ອຖສ຺ສາ ‘‘ອຫໍ ກຸຣຸຘມ຺ມໍ ຣກ຺ຂມານາ ສສາມິກາ ຫຸຕ຺ວາ ກິເລສວເສນ ອຎ຺ຎໍ ປຸຣິສໍ ໂອໂລເກສິໍ, ສີເລນ ເມ ຠິນ຺ເນນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ອຖ ນໍ ທູຕາ ‘‘ອຕິຈາໂຣ ນາມ ອຍ຺ເຍ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທມຕ຺ເຕນ ນ ໂຫຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ເອຕ຺ຕເກນປິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ກຸຣຸມານາ ວີຕິກ຺ກມໍ ກິໍກຣິສ຺ສຖ, ນ ເອຕ຺ຕເກນ ສີລໍ ຠິຊ຺ຊຕິ, ເທຖ ໂນ ກຸຣຸຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສາປິ ສນ຺ຕິເກ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ລິຂິໍສຸ.

‘‘ຕາຕາ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ເນວ ມໍ ອາຣາເຘຕິ, ອຸປຣາຊາ ປນ ສຸຏ຺ຐຸ ຣກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຈ ປນ ອຸປຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຣິມນເຍເນວ ກຸຣຸຘມ຺ມໍ ຍາຈິໍສຸ. ໂສ ປນ ສາຍໍ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຣເຖເນວ ຣາຊງ຺ຄຓໍ ປຕ຺ວາ ສເຈ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສຍິຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຣສ຺ມິໂຍ ຈ ປໂຕທຎ຺ຈ ອນ຺ໂຕຘຸເຣ ຉຑ຺ເຑຕິ. ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ຊໂນ ປກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ປາໂຕວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ນິກ຺ຂມນໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕວ ຕິຏ຺ຐຕິ. ສາຣຖິປິ ຣຖໍ ໂຄປຍິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ປາໂຕວ ຕໍ ອາທາຍ ຣາຊທ຺ວາເຣ ຕິຏ຺ຐຕິ. ສເຈ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ນິກ຺ຂນ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ຣສ຺ມິໂຍ ຈ ປໂຕທຎ຺ຈ ອນ຺ໂຕຣເຖເຍວ ຐເປຕ຺ວາ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ມຫາຊໂນ ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ‘‘ອິທາເນວ ນິກ຺ຂມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຣາຊທ຺ວາເຣເຍວ ຕິຏ຺ຐຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ເອວໍ ກຕ຺ວາ ຣາຊນິເວສນໍ ປາວິສິ, ປວິຏ຺ຐມຕ຺ຕສ຺ສເຍວສ຺ສ ເທໂວ ປາວສ຺ສິ. ຣາຊາ ‘‘ເທໂວ ວສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ນິກ຺ຂນ຺ຕຸໍ ນາທາສິ, ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສຍິ. ມຫາຊໂນ ‘‘ອິທານິ ນິກ຺ຂມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ເຕເມນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ອຸປຣາຊາ ທຸຕິຍທິວເສ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຕເມຕ຺ວາ ຐິຕໍ ມຫາຊນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ກຸຣຸຘມ຺ມໍ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ເອຕ຺ຕກໍ ຊນໍ ກິລເມສິໍ, ສີເລນ ເມ ຠິນ຺ເນນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອໂຫສິ, ເຕນ ເຕສໍ ທູຕານໍ ‘‘ສຈ຺ຈາຫໍ ກຸຣຸຘມ຺ມໍ ຣກ຺ຂາມິ, ອິທານິ ປນ ເມ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ໂວ ນ ສກ຺ກາ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ອຖ ນໍ ທູຕາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ, ເທວ, ‘ເອເຕ ກິລມນ຺ຕູ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ອເຈຕນກໍ ກມ຺ມໍ ນ ໂຫຕິ, ເອຕ຺ຕເກນປິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕານໍ ກຖໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວີຕິກ຺ກໂມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສປິ ສນ຺ຕິເກ ສີລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ລິຂິໍສຸ.

‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ເນວ ມໍ ອາຣາເຘຕິ, ປຸໂຣຫິໂຕ ປນ ສຸຏ຺ຐຸ ຣກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຈ ປນ ປຸໂຣຫິຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຍາຈິໍສຸ. ໂສປິ ເອກທິວສໍ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອເກນ ຣຎ຺ຎາ ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ເປສິຕໍ ຕຣຸຓຣວິວຓ຺ຓໍ ຣຖໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ທິສ຺ວາ ‘‘ກສ຺ສາຍໍ ຣໂຖ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ອາຠໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ມຫລ຺ລໂກ, ສເຈ ເມ ຣາຊາ ອິມໍ ຣຖໍ ທເທຍ຺ຍ, ສຸຂໍ ອິມໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ວິຈເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ຄໂຕ. ຕສ຺ສ ຊຍາເປຕ຺ວາ ຐິຕກາເລ ຣຎ຺ໂຎ ຣຖໍ ທສ຺ເສສຸໍ. ຣາຊາ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຕິ ວິຍ ສຸນ຺ທໂຣ ອຍໍ ຣໂຖ, ອາຈຣິຍສ຺ສ ນໍ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ປຸໂຣຫິໂຕ ນ ອິຈ຺ຉິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ນ ອິຈ຺ຉິເຍວ. ກິໍກາຣຓາ? ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ – ‘‘ອຫໍ ກຸຣຸຘມ຺ມໍ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕວ ປຣສນ຺ຕເກ ໂລຠໍ ອກາສິໍ, ຠິນ຺ເນນ ເມ ສີເລນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕາ, ກຸຣຸຘມ຺ເມ ເມ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ, ນ ມໍ ໂສ ຘມ຺ໂມ ອາຣາເຘຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ສກ຺ກາ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ທູຕາ ‘‘ອຍ຺ຍ, ໂລຠຸປ຺ປາທມຕ຺ເຕນ ນ ສີລໍ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ເອຕ຺ຕເກນປິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕາ ກິໍ ວີຕິກ຺ກມໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສປິ ສນ຺ຕິເກ ສີລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ລິຂິໍສຸ.

‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ເນວ ມໍ ອາຣາເຘຕິ, ຣຊ຺ຊຸຄາຫໂກ ອມຈ຺ໂຈ ປນ ສຸຏ຺ຐຸ ຣກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຈ ປນ ຕມ຺ປິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຍາຈິໍສຸ. ໂສປິ ເອກທິວສໍ ຊນປເທ ເຂຕ຺ຕໍ ມິນນ຺ໂຕ ຣຊ຺ຊຸໍ ທຓ຺ຑເກ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເອກໍ ໂກຏິໍ ເຂຕ຺ຕສາມິເກນ ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ເອກໍ ອຕ຺ຕນາ ອຄ຺ຄເຫສິ, ເຕນ ຄຫິຕຣຊ຺ຊຸໂກຏິຍາ ພທ຺ຘທຓ຺ຑໂກ ເອກສ຺ສ ກກ຺ກຏກສ຺ສ ພິລມຊ຺ຌໍ ປາປຸຓິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສເຈ ທຓ຺ຑກໍ ພິເລ ໂອຕາເຣສ຺ສາມິ, ອນ຺ໂຕພິເລ ກກ຺ກຏໂກ ນສ຺ສິສ຺ສຕິ. ສເຈ ປນ ປຣໂຕ ກຣິສ຺ສາມິ, ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕກໍ ນສ຺ສິສ຺ສຕິ. ສເຈ ໂອຣໂຕ ກຣິສ຺ສາມິ, ກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ນສ຺ສິສ຺ສຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ພິເລ ກກ຺ກຏເກນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ສເຈ ຠເວຍ຺ຍ, ປຎ຺ຎາເຍຍ຺ຍ, ເອຕ຺ເຖວ ນໍ ໂອຕາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ພິເລ ທຓ຺ຑກໍ ໂອຕາເຣສິ, ກກ຺ກຏໂກ ‘‘ກິຣີ’’ຕິ ສທ຺ທມກາສິ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ທຓ຺ຑໂກ ກກ຺ກຏກປິຏ຺ເຐ ໂອຕິຓ຺ໂຓ ຠວິສ຺ສຕິ, ກກ຺ກຏໂກ ມໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຫຎ຺ຈ ກຸຣຸຘມ຺ມໍ ຣກ຺ຂາມິ, ເຕນ ເມ ສີເລນ ຠິນ຺ເນນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ເມ ກາຣເຓນ ກຸຣຸຘມ຺ເມ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ໂວ ນ ສກ຺ກາ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ທູຕາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ‘ກກ຺ກຏໂກ ມຣຕູ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ອເຈຕນກໍ ກມ຺ມໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ຕຸມ຺ເຫ ເອຕ຺ຕເກນປິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕາ ກິໍ ວີຕິກ຺ກມໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສປິ ສນ຺ຕິເກ ສີລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ລິຂິໍສຸ.

‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ເນວ ມໍ ອາຣາເຘຕິ, ສາຣຖິ ປນ ສຸຏ຺ຐຸ ຣກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຈ ປນ ຕມ຺ປິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຍາຈິໍສຸ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຣາຊານໍ ຣເຖນ ອຸຍ຺ຍານໍ ເນສິ. ຣາຊາ ຕຕ຺ຖ ທິວາ ກີຬິຕ຺ວາ ສາຍໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣຖໍ ອຠິຣຸຫິ, ຕສ຺ສ ນຄຣໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕສ຺ເສວ ສູຣິຍຕ຺ຖງ຺ຄມນເວລາຍ ເມໂຆ ອຸຏ຺ຐຫິ. ສາຣຖິ ຣຎ຺ໂຎ ເຕມນຠເຍນ ສິນ຺ຘວານໍ ປໂຕທສຎ຺ຎມທາສິ. ສິນ຺ຘວາ ຊເວນ ປກ຺ຂນ຺ທິໍສຸ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈ ປນ ເຕ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາປິ ຕໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາປິ ຕໍ ຐານໍ ປຕ຺ວາ ຊເວນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ກິໍ ກາຣຓາ? ເຕສໍ ກິຣ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຣິສ຺ສເຍນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ເຕນ ໂນ ສາຣຖິ ຕທາ ປໂຕທສຎ຺ຎໍ ອທາສີ’’ຕິ. ສາຣຖິສ຺ສປິ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ເຕມເນ ວາ ອເຕມເນ ວາ ມຍ຺ຫໍ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ, ອຫໍ ປນ ອຏ຺ຐາເນ ສຸສິກ຺ຂິຕສິນ຺ຘວານໍ ປໂຕທສຎ຺ຎໍ ອທາສິໍ, ເຕນ ອິເມ ອິທານິ ອປຣາປຣໍ ຊວນ຺ຕາ ກິລມນ຺ຕິ, ອຫຎ຺ຈ ກຸຣຸຘມ຺ມໍ ຣກ຺ຂາມິ, ເຕນ ເມ ຠິນ຺ເນນ ສີເລນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ກາຣເຓນ ກຸຣຸຘມ຺ເມ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ໂວ ນ ສກ຺ກາ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ທູຕາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ‘ສິນ຺ຘວາ ກິລມນ຺ຕູ’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ອເຈຕນກໍ ກມ຺ມໍ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ເອຕ຺ຕເກນປິ ຈ ຕຸມ຺ເຫ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕາ ກິໍ ວີຕິກ຺ກມໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສີລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ລິຂິໍສຸ.

‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ເນວ ມໍ ອາຣາເຘຕິ, ເສຏ຺ຐິ ປນ ສຸຏ຺ຐຸ ຣກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຈ ປນ ຕມ຺ປິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຍາຈິໍສຸ. ໂສປິ ເອກທິວສໍ ຄພ຺ຠໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕສາລິສີສໍ ອຕ຺ຕໂນ ສາລິເຂຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕມາໂນ ‘‘ວີຫິມາລໍ ພນ຺ຘາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກໍ ສາລິສີສມຸຏ຺ຐິໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຖູຓາຍ ພນ຺ຘາເປສິ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອິມມ຺ຫາ ເກທາຣາ ມຍາ ຣຎ຺ໂຎ ຠາໂຄ ທາຕພ຺ໂພ, ອທິນ຺ນຠາຄໂຕເຍວ ເມ ເກທາຣໂຕ ສາລິສີສມຸຏ຺ຐິ ຄາຫາປິໂຕ, ອຫຎ຺ຈ ກຸຣຸຘມ຺ມໍ ຣກ຺ຂາມິ, ເຕນ ເມ ຠິນ຺ເນນ ສີເລນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ເມ ກາຣເຓນ ກຸຣຸຘມ຺ເມ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ໂວ ນ ສກ຺ກາ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ທູຕາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ເຕນ ວິນາ ອທິນ຺ນາທານໍ ນາມ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ເອຕ຺ຕເກນປິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕາ ຕຸມ຺ເຫ ປຣສນ຺ຕກໍ ນາມ ກິໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສປິ ສນ຺ຕິເກ ສີລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ລິຂິໍສຸ.

‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ເນວ ມໍ ອາຣາເຘຕິ, ໂທຓມາປໂກ ປນ ມຫາມຕ຺ໂຕ ສຸຏ຺ຐຸ ຣກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຈ ປນ ຕມ຺ປິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຍາຈິໍສຸ. ໂສ ກິຣ ເອກທິວສໍ ໂກຏ຺ຐາຄາຣທ຺ວາເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ຣາຊຠາເຄ ວີຫິໍ ມິນາເປນ຺ໂຕ ອມິຕວີຫິຣາສິໂຕ ວີຫິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ລກ຺ຂໍ ຐເປສິ, ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເທໂວ ປາວສ຺ສິ. ມຫາມຕ຺ໂຕ ລກ຺ຂານິ ຄເຓຕ຺ວາ ‘‘ມິຕວີຫີ ເອຕ຺ຕກາ ນາມ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ລກ຺ຂວີຫິໍ ສໍກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ມິຕຣາສິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ຐຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ມຍາ ລກ຺ຂວີຫີ ມິຕວີຫິຣາສິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ອຸທາຫຸ ອມິຕຣາສິມ຺ຫີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສເຈ ເມ ມິຕວີຫິຣາສິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາ ອກາຣເຓເນວ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕກໍ ວຑ຺ຒິຕໍ, ຄຫປຕິການໍ ສນ຺ຕກໍ ນາສິຕໍ, ອຫຎ຺ຈ ກຸຣຸຘມ຺ມໍ ຣກ຺ຂາມິ, ເຕນ ເມ ຠິນ຺ເນນ ສີເລນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ເມ ກາຣເຓນ ກຸຣຸຘມ຺ເມ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ໂວ ນ ສກ຺ກາ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ທູຕາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຖຍ຺ຍຈິຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ເຕນ ວິນາ ອທິນ຺ນາທານໍ ນາມ ປຎ຺ຎາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ເອຕ຺ຕເກນປິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕາ ກິໍ ຕຸມ຺ເຫ ປຣສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສປິ ສນ຺ຕິເກ ສີລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ລິຂິໍສຸ.

‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ເນວ ມໍ ອາຣາເຘຕິ, ໂທວາຣິໂກ ປນ ສຸຏ຺ຐຸ ຣກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຈ ປນ ຕມ຺ປິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຍາຈິໍສຸ. ໂສປິ ເອກທິວສໍ ນຄຣທ຺ວາຣໍ ປິຘານເວລາຍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສທ຺ທມນຸສ຺ສາເວສິ. ອເຖໂກ ທລິທ຺ທມນຸສ຺ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ກນິຏ຺ຐຠຄິນິຍາ ສທ຺ຘິໍ ທາຣຸປຓ຺ຓຕ຺ຖາຍ ອຣຎ຺ຎໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຠຄິນິໍ ອາທາຍ ເວເຄນ ທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ອຖ ນໍ ໂທວາຣິໂກ ‘‘ຕ຺ວໍ ນຄເຣ ຣຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ກິໍ ນ ຊານາສິ, ‘ສກລສ຺ເສວ ອິມສ຺ສ ນຄຣສ຺ສ ທ຺ວາຣໍ ປິຘີຍຕີ’ຕິ ນ ຊານາສິ, ອຕ຺ຕໂນ ມາຕຸຄາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ກາມຣຕິກີຬໍ ກີຬນ຺ໂຕ ທິວສໍ ວິຈຣສີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ອິຕເຣນ ‘‘ນ ເມ, ສາມິ, ຠຣິຍາ, ຠຄິນີ ເມ ເອສາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອກາຣຓໍ ວຕ ເມ ກຕໍ ຠຄິນິໍ ຠຣິຍາຕິ ກເຖນ຺ເຕນ, ອຫຎ຺ຈ ກຸຣຸຘມ຺ມໍ ຣກ຺ຂາມິ, ເຕນ ເມ ຠິນ຺ເນນ ສີເລນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ເມ ກາຣເຓນ ກຸຣຸຘມ຺ເມ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ໂວ ນ ສກ຺ກາ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ທູຕາ ‘‘ເອຕໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ຕຖາສຎ຺ຎາຍ ກຖິຕໍ, ເອຕ຺ຖ ໂວ ສີລເຠໂທ ນຕ຺ຖິ, ເອຕ຺ຕເກນປິ ຈ ຕຸມ຺ເຫ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈາຍນ຺ຕາ ກຸຣຸຘມ຺ເມ ສມ຺ປຊານມຸສາວາທໍ ນາມ ກິໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສປິ ສນ຺ຕິເກ ສີລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ລິຂິໍສຸ.

‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ເນວ ມໍ ອາຣາເຘຕິ, ວຓ຺ຓທາສີ ປນ ສຸຏ຺ຐຸ ຣກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຈ ປນ ຕມ຺ປິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຍາຈິໍສຸ. ສາ ປຸຣິມນເຍເນວ ປຏິກ຺ຂິປິ. ກິໍກາຣຓາ? ສກ຺ໂກ ກິຣ ເທວານມິນ຺ໂທ ‘‘ຕສ຺ສາ ສີລໍ ວີມໍສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມາຓວກວຓ຺ເຓນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ເທວໂລກເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ນາຄຈ຺ຉິ. ສາ ອຕ຺ຕໂນ ສີລເຠທຠເຍນ ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ຕມ຺ພູລມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ຄຓ຺ຫິ, ສາ ອນຸກ຺ກເມນ ທຸຄ຺ຄຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ຄຕປຸຣິສສ຺ສ ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ທຸຄ຺ຄຕາ ຊາຕາ, ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິໍ ຆເຏຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ມຍາ ວິນິຈ຺ຉຍມຫາມຕ຺ຕານໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ປຣິພ຺ພຍໍ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ສາ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ປຣິພ຺ພຍໍ ທຕ຺ວາ ຄຕປຸຣິສສ຺ສ ເມ ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ, ມຕຠາວມ຺ປິສ຺ສ ນ ຊານາມິ, ຊີວິຕໍ ຆເຏຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ກິໍ ກໂຣມິ, ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກິໍ ກຣິສ຺ສສິ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຣິພ຺ພຍໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕສ຺ສາ ລທ຺ຘວິນິຈ຺ຉຍາຍ ວິນິຈ຺ຉຍໂຕ ນິກ຺ຂມມານາຍ ເອວ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ສຫສ຺ສຠຓ຺ຑິກໍ ອຸປນາເມສິ.

ຕສ຺ສ ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ຫຕ຺ຖໍ ປສາຣຓກາເລ ສກ຺ໂກ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ. ສາ ທິສ຺ວາວ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສໍວຈ຺ຉຣຕ຺ຕຍມຕ຺ຖເກ ສຫສ຺ສທາຍໂກ ປຸຣິໂສ ອາຄໂຕ, ຕາຕ, ນຕ຺ຖິ ເມ ຕວ ກຫາປເຓຫິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ຫຕ຺ຖໍ ສມິຎ຺ເຊສິ. ສກ຺ໂກ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣຎ຺ເຎວ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ຕຣຸຓສູຣິໂຍ ວິຍ ຊລນ຺ໂຕ ອາກາເສ ອຏ຺ຐາສິ, ສກລນຄຣໍ ສນ຺ນິປຕິ. ສກ຺ໂກ ມຫາຊນມຊ຺ເຌ ‘‘ອຫໍ ເອຕິສ຺ສາ ວີມໍສນວເສນ ສໍວຈ຺ຉຣຕ຺ຕຍມຕ຺ຖເກ ສຫສ຺ສໍ ອທາສິໍ, ສີລໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕາ ນາມ ເອວຣູປາ ຫຸຕ຺ວາ ຣກ຺ຂຖາ’’ຕິ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ນິເວສນໍ ສຕ຺ຕຣຕເນຫິ ປູເຣຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຫີ’’ຕິ ຕໍ ອນຸສາສິຕ຺ວາ ເທວໂລກເມວ ອຄມາສິ. ອິມິນາ ກາຣເຓນ ສາ ‘‘ອຫໍ ຄຫິຕຠຕິໍ ອຊີຣາເປຕ຺ວາວ ອຎ຺ເຎນ ທີຍມານາຍ ຠຕິຍາ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣສິໍ, ອິມິນາ ກາຣເຓນ ມໍ ສີລໍ ນາຣາເຘຕິ, ເຕນ ໂວ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິ. ອຖ ນໍ ທູຕາ ‘‘ຫຕ຺ຖປ຺ປສາຣຓມຕ຺ເຕນ ສີລເຠໂທ ນຕ຺ຖິ, ສີລໍ ນາມ ເອຕໍ ປຣມວິສຸທ຺ຘິ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສາປິ ສນ຺ຕິເກ ສີລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ລິຂິໍສຸ.

ອິຕິ ອິເມສໍ ເອກາທສນ຺ນໍ ຊນານໍ ຣກ຺ຂຓສີລໍ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ລິຂິຕ຺ວາ ທນ຺ຕປຸຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກາລິງ຺ຄຣຎ຺ໂຎ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ຏໍ ທຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ຕສ຺ມິໍ ກຸຣຸຘມ຺ເມ ວຕ຺ຕມາໂນ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ປູເຣສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສກລກາລິງ຺ຄຣຏ຺ເຐ ເທໂວ ວສ຺ສິ, ຕີຓິ ຠຍານິ ວູປສນ຺ຕານິ, ຣຏ຺ຐໍ ເຂມໍ ສຸຠິກ຺ຂໍ ອໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຍາວຊີວໍ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ສປຣິວາໂຣ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູເຣສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ. ‘‘ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ເກຈິ ໂສຕາປນ຺ນາ ອເຫສຸໍ, ເກຈິ ສກທາຄາມິໂນ, ເກຈິ ອນາຄາມິໂນ, ເກຈິ ອຣຫນ຺ໂຕ’’ຕິ. ຊາຕກສໂມຘາເນ ປນ –

‘‘ຄຓິກາ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ, ປຸຓ຺ໂຓ ໂທວາຣິໂກ ຕທາ;

ຣຊ຺ຊຸຄາໂຫ ກຈ຺ຈາຍໂນ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ໂທຓມາປໂກ.

‘‘ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຕທາ ເສຏ຺ຐິ, ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ຈ ສາຣຖິ;

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ກສ຺ສໂປ ເຖໂຣ, ອຸປຣາຊາ ນນ຺ທປຓ຺ຑິໂຕ.

‘‘ມເຫສີ ຣາຫຸລມາຕາ, ມາຍາເທວີ ຊເນຕ຺ຕິຍາ;

ກຸຣຸຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ຘາເຣຖ ຊາຕກ’’ນ຺ຕິ.

ກຸຣຸຘມ຺ມຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໒໗໗] ໗. ໂຣມກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ວສ຺ສານິ ປຎ຺ຎາສ ສມາຘິການີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຠຄວໂຕ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸ ອຸຕ຺ຕານເມວ.

ອຕີເຕ ປນ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປາຣາວໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ພຫຸປາຣາວຕປຣິວຸໂຕ ອຣຎ຺ເຎ ປພ຺ພຕຄຸຫາຍໍ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ອຎ຺ຎຕໂຣປິ ໂຂ ຕາປໂສ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ເຕສໍ ປາຣາວຕານໍ ວສນຏ຺ຐານໂຕ ອວິທູເຣ ເອກໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ອສ຺ສມປທໍ ມາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພຕຄຸຫາຍໍ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂສຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ສຸຓາຕິ. ຕາປໂສ ຕຕ຺ຖ ຈິຣໍ ວສິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ, ອຖຎ຺ໂຎ ກູຏຊຏິໂລ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປາຣາວຕປຣິວຸໂຕ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ອສ຺ສມປເທ ວິຈຣິຕ຺ວາ ຄິຣິກນ຺ທຣສມີເປ ໂຄຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສາຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ກູຏຕາປໂສ ຕຕ຺ຖ ອຕິເຣກປຓ຺ຓາສວສ຺ສານິ ວສິ.

ອຖສ຺ສ ເອກທິວສໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມວາສິໂນ ມນຸສ຺ສາ ປາຣາວຕມໍສໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ອທໍສຸ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ພຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ມໍສໍ ນາເມຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ປາຣາວຕມໍສ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອສ຺ສມປທໍ ພຫູ ປາຣາວຕາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕ ມາເຣຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ຕຓ຺ຑຸລສປ຺ປິທຘິຂີຣມຣິຈາທີນິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ມຸຄ຺ຄຣໍ ຈີວຣກຓ຺ເຓນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ປາຣາວຕານໍ ອາຄມນໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ນິສີທິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປາຣາວຕປຣິວຸໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ກູຏຊຏິລສ຺ສ ທຸຏ຺ຐກິຣິຍໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ທຸຏ຺ຐຕາປໂສ ອຎ຺ເຎນາກາເຣນ ນິສິນ຺ໂນ, ກຈ຺ຈິ ນຸ ໂຂ ອມ຺ຫາກໍ ສມານຊາຕີນໍ ມໍສໍ ຂາທິ, ປຣິຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ອນຸວາເຕ ຐຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສຣີຣຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ອມ຺ເຫ ມາເຣຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທິຕຸກາໂມ, ນ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປາຣາວເຕ ອາທາຍ ປຏິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຈຣິ. ຕາປໂສ ຕໍ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຘຸຣກຖໍ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ກເຖຕ຺ວາ ວິສ຺ສາເສນ ອຸປຄເຕ ມາເຣຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸຣິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໗໙.

‘‘ວສ຺ສານິ ປຎ຺ຎາສ ສມາຘິການິ, ວສິມ຺ຫ ເສລສ຺ສ ຄຸຫາຍ ໂຣມກ;

ອສງ຺ກມານາ ອຠິນິພ຺ພຸຕຕ຺ຕາ, ຫຕ຺ຖຕ຺ຕມາຍນ຺ຕິ ມມຓ຺ຑຊາ ປຸເຣ.

໘໐.

‘‘ເຕທານິ ວກ຺ກງ຺ຄ ກິມຕ຺ຖມຸສ຺ສຸກາ, ຠຊນ຺ຕິ ອຎ຺ຎໍ ຄິຣິກນ຺ທຣໍ ທິຊາ;

ນ ນູນ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ ມມໍ ຍຖາ ປຸເຣ, ຈິຣປ຺ປວຸຕ຺ຖາ ອຖ ວາ ນ ເຕ ອິເມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສມາຘິການີຕິ ສມອຘິການິ. ໂຣມກາຕິ ຣຸມາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນ, ສຸໂຘຕປວາເຬນ ສມານວຓ຺ຓເນຕ຺ຕປາທຕາຍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປາຣາວຕໍ ອາລປຕິ. ອສງ຺ກມານາຕິ ເອວໍ ອຕິເຣກປຎ຺ຎາສວສ຺ສານິ ອິມິສ຺ສາ ປພ຺ພຕຄຸຫາຍ ວສນ຺ເຕສຸ ອມ຺ເຫສຸ ເອເຕ ອຓ຺ຑຊາ ເອກທິວສມ຺ປິ ມຍິ ອາສງ຺ກໍ ອກຕ຺ວາ ອຠິນິພ຺ພຸຕຈິຕ຺ຕາວ ຫຸຕ຺ວາ ປຸພ຺ເພ ມມ ຫຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖປ຺ປສາຣໂຓກາສໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເຕທານີຕິ ເຕ ອິທານິ. ວກ຺ກງ຺ຄາຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາລປຕິ, ສພ຺ເພປິ ປນ ປກ຺ຂິໂນ ອຸປ຺ປຕນກາເລ ຄີວໍ ວກ຺ກໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕນໂຕ ‘‘ວກ຺ກງ຺ຄາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ກິມຕ຺ຖນ຺ຕິ ກິໍກາຣຓໍ ສມ຺ປສ຺ສມານາ? ອຸສ຺ສຸກາຕິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຣູປາ ຫຸຕ຺ວາ. ຄິຣິກນ຺ທຣນ຺ຕິ ຄິຣິໂຕ ອຎ຺ຎໍ ປພ຺ພຕກນ຺ທຣໍ. ຍຖາ ປຸເຣຕິ ຍຖາ ປຸພ຺ເພ ເອເຕ ປກ຺ຂິໂນ ມໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ປິຍໍ ກຕ຺ວາ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ຕຖາ ອິທານິ ນ ນູນ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ປຸພ຺ເພ ອິຘ ນິວຸຕ຺ຖຕາປໂສ ອຎ຺ໂຎ, ອຍໍ ອຎ຺ໂຎ, ເອວໍ ມຎ຺ເຎ ເອເຕ ມໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕີຕິ ທີເປຕິ. ຈິຣປ຺ປວຸຕ຺ຖາ ອຖ ວາ ນ ເຕ ອິເມຕິ ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິເມ ຈິຣໍ ວິປ຺ປວສິຕ຺ວາ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ອາຄຕຕ຺ຕາ ມໍ ‘‘ໂສເຍວ ອຍ’’ນ຺ຕິ ນ ສຎ຺ຊານນ຺ຕິ, ອຸທາຫຸ ເຍ ອມ຺ເຫສຸ ອຠິນິພ຺ພຸຕຈິຕ຺ຕາ, ນ ເຕ ອິເມ, ອຎ຺ເຎວ ອາຄນ຺ຕຸກປກ຺ຂິໂນ, ອິເມ ເກນ ມໍ ນ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິໂຕວ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໘໑.

‘‘ຊານາມ ຕໍ ນ ມຍໍ ສມ຺ປມູຬ຺ຫາ, ໂສເຍວ ຕ຺ວໍ ເຕ ມຍມສ຺ມ ນາຎ຺ເຎ;

ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ເຕ ອສ຺ມິໍ ຊເນ ປທຸຏ຺ຐໍ, ອາຊີວິກາ ເຕນ ຕມຸຕ຺ຕສາມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ມຍໍ ສມ຺ປມູຬ຺ຫາຕິ ມຍໍ ມູຬ຺ຫາ ປມຕ຺ຕາ ນ ໂຫມ. ຈິຕ຺ຕຎ຺ຈ ເຕ ອສ຺ມິໍ ຊເນ ປທຸຏ຺ຐນ຺ຕິ ຕ຺ວໍ, ໂສເຍວ ມຍມ຺ປິ ເຕເຍວ, ນ ຕໍ ສຎ຺ຊານາມ, ອປິຈ ໂຂ ປນ ຕວ ຈິຕ຺ຕໍ ອສ຺ມິໍ ຊເນ ປທຸຏ຺ຐໍ ອມ຺ເຫ ມາເຣຕຸໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ. ອາຊີວິກາຕິ ອາຊີວເຫຕຸ ປພ຺ພຊິຕ ປທຸຏ຺ຐຕາປສ. ເຕນ ຕມຸຕ຺ຕສາມາຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ຕໍ ອຸຕ຺ຕສາມ ຠາຍາມ ນ ອຸປສງ຺ກມາມ.

ກູຏຕາປໂສ ‘‘ຎາໂຕ ອຫໍ ອິເມຫີ’’ຕິ ມຸຄ຺ຄຣໍ ຂິປິຕ຺ວາ ວິຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕາວ ຕ຺ວໍ ວິຣທ຺ໂຘມ຺ຫີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມໍ ຕາວ ວິຣທ຺ໂຘສິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປນ ອປາເຍ ນ ວິຣຊ຺ຌສິ. ສເຈ ອິຘ ວສິສ຺ສສິ, ຄາມວາສີນໍ ‘ໂຈໂຣ ອຍ’ນ຺ຕິ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕໍ ຄາຫາເປສ຺ສາມິ ສີຆໍ ປລາຍສ຺ສູ’’ຕິ ຕໍ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ກູຏຊຏິໂລ ຕຕ຺ຖ ວສິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກູຏຕາປໂສ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ປຸຣິໂມ ສີລວນ຺ຕຕາປໂສ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ປາຣາວຕເຊຏ຺ຐໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ໂຣມກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໒໗໘] ໘. ມຫິໍສຣາຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກິມຕ຺ຖມຠິສນ຺ຘາຍາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ໂລລມກ຺ກຏໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ເອກສ຺ມິໍ ກຸເລ ເອໂກ ໂປສາວນິຍໂລລມກ຺ກໂຏ ຫຕ຺ຖິສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ສີລວນ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຍໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວໍ ກໂຣຕິ, ປິຏ຺ຐິຍໍ ຈງ຺ກມຕິ. ຫຕ຺ຖີ ອຕ຺ຕໂນ ສີລວນ຺ຕຕາຍ ຂນ຺ຕິສມ຺ປທາຍ ນ ກິຎ຺ຈິ ກໂຣຕິ. ອເຖກທິວສໍ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖິສ຺ສ ຐາເນ ອຎ຺ໂຎ ທຸຏ຺ຐຫຕ຺ຖິໂປໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ມກ຺ກໂຏ ‘‘ໂສເຍວ ອຍ’’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ທຸຏ຺ຐຫຕ຺ຖິສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໍ ອຠິຣຸຫິ. ອຖ ນໍ ໂສ ໂສຓ຺ຑາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ປາເທນ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ສຎ຺ຈຸຓ຺ເຓສິ. ສາ ປວຕ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ປາກຏາ ຊາຕາ. ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ໂລລມກ຺ກໂຏ ກິຣ ສີລວນ຺ຕຫຕ຺ຖິສຎ຺ຎາຍ ທຸຏ຺ຐຫຕ຺ຖິປິຏ຺ຐິໍ ອຠິຣຸຫິ, ອຖ ນໍ ໂສ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນເວສ, ໂລລມກ຺ກໂຏ ເອວໍສີໂລ, ໂປຣາຓໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອວໍສີໂລເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ມຫິໍສໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຖາມສມ຺ປນ຺ໂນ ມຫາສຣີໂຣ ປພ຺ພຕປາທປພ຺ຠາຣຄິຣິທຸຄ຺ຄວນຆເຏສຸ ວິຈຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ຜາສຸກໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ທິສ຺ວາ ໂຄຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທິວາ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ອຏ຺ຐາສິ. ອເຖໂກ ໂລລມກ຺ກໂຏ ຣຸກ຺ຂາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວໍ ກຕ຺ວາ ສິງ຺ເຄ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ໂອລມ຺ພນ຺ໂຕ ນງ຺ຄຸຏ຺ເຐ ຄເຫຕ຺ວາ ໂທລາຍນ຺ໂຕວ ກີຬິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຂນ຺ຕິເມຕ຺ຕານຸທ຺ທຍສມ຺ປທາຍ ຕໍ ຕສ຺ສ ອນາຈາຣໍ ນ ມນສາກາສິ, ມກ຺ກໂຏ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕເຖວ ກຣິ. ອເຖກທິວສໍ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ຣຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ເຘ ຐຕ຺ວາ ນໍ ‘‘ມຫິໍສຣາຊ ກສ຺ມາ ອິມສ຺ສ ທຸຏ຺ຐມກ຺ກຏສ຺ສ ອວມານໍ ສຫສິ, ນິເສເຘຫິ ນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ຕີ ປຸຣິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໘໒.

‘‘ກິມຕ຺ຖມຠິສນ຺ຘາຍ, ລຫຸຈິຕ຺ຕສ຺ສ ທຸພ຺ຠິໂນ;

ສພ຺ພກາມທທສ຺ເສວ, ອິມໍ ທຸກ຺ຂໍ ຕິຕິກ຺ຂສິ.

໘໓.

‘‘ສິງ຺ເຄນ ນິຫນາເຫຕໍ, ປທສາ ຈ ອຘິຏ຺ຐຫ;

ຠິຍ຺ໂຍ ພາລາ ປກຸຊ຺ເຌຍ຺ຍຸໍ, ໂນ ຈສ຺ສ ປຏິເສຘໂກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິມຕ຺ຖມຠິສນ຺ຘາຍາຕິ ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ກິໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ. ທຸພ຺ຠິໂນຕິ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠິສ຺ສ. ສພ຺ພກາມທທສ຺ເສວາຕິ ສພ຺ພກາມທທສ຺ສ ສາມິກສ຺ສ ອິວ. ຕິຕິກ຺ຂສີຕິ ອຘິວາເສສິ. ປທສາ ຈ ອຘິຏ຺ຐຫາຕິ ປາເທນ ຈ ນໍ ຕິຓ຺ຫຂຸຣຄ຺ເຄນ ຍຖາ ເອຕ຺ເຖວ ມຣຕິ, ເອວໍ ອກ຺ກມ. ຠິຍ຺ໂຍ ພາລາຕິ ສເຈ ຫິ ປຏິເສຘໂກ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ພາລາ ອຎ຺ຎາຓສຕ຺ຕາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຸຊ຺ເຌຍ຺ຍຸໍ ຆຏ຺ເຏຍ຺ຍຸໍ ວິເຫເຐຍ຺ຍຸໍ ເອວາຕິ ທີເປຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຣຸກ຺ຂເທວເຕ, ສຈາຫໍ ອິມິນາ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕພລາທີຫິ ອຘິໂກ ສມາໂນ ອິມສ຺ສ ໂທສໍ ນ ສຫິສ຺ສາມິ, ກຖໍ ເມ ມໂນຣໂຖ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ຄມິສ຺ສຕິ. ອຍໍ ປນ ມໍ ວິຍ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ມຎ຺ຎມາໂນ ເອວໍ ອນາຈາຣໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ຕໂຕ ເຍສໍ ຈຓ຺ຑມຫິໍສານໍ ເອສ ເອວໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ເອເຕເຍວ ເອຕໍ ວຘິສ຺ສນ຺ຕິ. ສາ ຕສ຺ສ ອຎ຺ເຎຫິ ມາຣຓາ ມຍ຺ຫໍ ທຸກ຺ຂໂຕ ຈ ປາຓາຕິປາຕໂຕ ຈ ວິມຸຕ຺ຕິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໘໔.

‘‘ມເມວາຍໍ ມຎ຺ຎມາໂນ, ອຎ຺ເຎເປວໍ ກຣິສ຺ສຕິ;

ເຕ ນໍ ຕຕ຺ຖ ວຘິສ຺ສນ຺ຕິ, ສາ ເມ ມຸຕ຺ຕິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ກຕິປາຫຈ຺ຈເຍນ ປນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄໂຕ. ອຎ຺ໂຎ ຈຓ຺ຑມຫິໍໂສ ຕຕ຺ຖ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ທຸຏ຺ຐມກ຺ກໂຏ ‘‘ໂສເຍວ ອຍ’’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຕເຖວ ອນາຈາຣໍ ຈຣິ. ອຖ ນໍ ໂສ ວິຘຸນນ຺ໂຕ ຠູມິຍໍ ປາເຕຕ຺ວາ ສິງ຺ເຄນ ຫທເຍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປາເທຫິ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ສຎ຺ຈຸຓ຺ເຓສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ທຸຏ຺ຐມຫິໍໂສ ອຍໍ ທຸຏ຺ຐຫຕ຺ຖີ ອໂຫສິ, ທຸຏ຺ຐມກ຺ກໂຏ ເອຕຣຫິ ອຍໍ ມກ຺ກໂຏ, ສີລວາ ມຫິໍສຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມຫິໍສຣາຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໒໗໙] ໙. ສຕປຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍຖາ ມາຓວໂກ ປນ຺ເຖຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຓ຺ຑຸກໂລຫິຕເກ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍານຎ຺ຫິ ທ຺ເວ ຊນາ ເມຕ຺ຕິຍຠູມຊກາ ຣາຊຄຫໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣິໍສຸ, ທ຺ເວ ອສ຺ສຊິປຸນພ຺ພສຸກາ ກີຏາຄິຣິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣິໍສຸ, ປຓ຺ຑຸກໂລຫິຕກາ ອິເມ ປນ ທ຺ເວ ສາວຕ຺ຖິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ເຊຕວເນ ວິຫຣິໍສຸ. ເຕ ຘມ຺ເມນ ນີຫຏໍ ອຘິກຣຓໍ ອຸກ຺ໂກເຏນ຺ຕິ. ເຍປິ ເຕສໍ ສນ຺ທິຏ຺ຐສມ຺ຠຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ນ, ອາວຸໂສ, ຕຸມ຺ເຫ ເອເຕຫິ ຊາຕິຍາ ວາ ໂຄຕ຺ເຕນ ວາ ສີເລນ ວາ ນິຫີນຕຣາ. ສເຈ ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ຄາຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຖ, ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ໂວ ເອເຕ ອຘິຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ຄາຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ນ ເທນ຺ຕິ. ເຕນ ຠຓ຺ຑນານິ ເຈວ ກລຫວິຄ຺ຄຫວິວາທາ ຈ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ເອຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສຸໍ. ອຖ ຠຄວາ ເອຕສ຺ມິໍ ນິທາເນ ເອຕສ຺ມິໍ ປກຣເຓ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ປຓ຺ຑຸກໂລຫິຕເກ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຕ຺ຕນາປິ ອຘິກຣຓໍ ອຸກ຺ໂກເຏຖ, ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ຄາຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ນ ເທຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ກິຣິຍາ ສຕປຕ຺ຕມາຓວສ຺ສ ກິຣິຍາ ວິຍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ກາສິຄາມເກ ເອກສ຺ມິໍ ກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ກສິວຓິຊ຺ຊາທີຫິ ຊີວິກໍ ອກປ຺ເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕມຕ຺ເຕ ໂຈເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕສໍ ເຊຏ຺ຐໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປນ຺ຖທູຫນສນ຺ຘິຈ຺ເຉທາທີນິ ກໂຣນ຺ໂຕ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ຕທາ ພາຣາຓສິຍໍ ເອໂກ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ເອກສ຺ສ ຊານປທສ຺ສ ກຫາປຓສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ປຸນ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາວ ກາລມກາສິ. ອຖສ຺ສ ຠຣິຍາ ອປຣຠາເຄ ຄິລານາ ມຣຓມຎ຺ເຈ ນິປນ຺ນາ ປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ປິຕາ ເຕ ເອກສ຺ສ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ອນາຫຣາເປຕ຺ວາວ ມໂຕ, ສເຈ ອຫມ຺ປິ ມຣິສ຺ສາມິ, ນ ໂສ ຕຸຍ຺ຫໍ ທສ຺ສຕິ, ຄຈ຺ຉ ນໍ ມຍິ ຊີວນ຺ຕິຍາ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຫາປເຓ ລຠິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາ ກາລກິຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສິເນເຫນ ຕສ຺ສ ອາຄມນມຄ຺ເຄ ໂອປປາຕິກສິງ຺ຄາລີ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕິ.

ຕທາ ໂສ ໂຈຣເຊຏ຺ຐໂກ ມຄ຺ຄປຏິປນ຺ເນ ວິລຸມ຺ປມາໂນ ສປຣິໂສ ຕສ຺ມິໍ ມຄ຺ເຄ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ສາ ສິງ຺ຄາລີ ປຸຕ຺ເຕ ອຏວີມຸຂໍ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ‘‘ຕາຕ, ມາ ອຏວິໍ ອຠິຣຸຫິ, ໂຈຣາ ເອຕ຺ຖ ຐິຕາ, ເຕ ຕໍ ມາເຣຕ຺ວາ ກຫາປເຓ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມຄ຺ຄໍ ໂອຈ຺ຉິນ຺ທມານາ ນິວາເຣຕິ. ໂສ ຕໍ ກາຣຓໍ ອຊານນ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ກາຬກຓ຺ຓີ ສິງ຺ຄາລີ ມຍ຺ຫໍ ມຄ຺ຄໍ ໂອຈ຺ຉິນ຺ທຕີ’’ຕິ ເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ປລາເປຕ຺ວາ ອຏວິໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ອເຖໂກ ສຕປຕ຺ຕສກຸໂຓ ‘‘ອິມສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ກຫາປຓສຫສ຺ສໍ ອຕ຺ຖິ, ອິມໍ ມາເຣຕ຺ວາ ຕໍ ກຫາປຓໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວິຣວນ຺ໂຕ ໂຈຣາຠິມຸໂຂ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ມາຓໂວ ເຕນ ກຕກາຣຓໍ ອຊານນ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ມງ຺ຄລສກຸໂຓ, ອິທານິ ເມ ໂສຕ຺ຖິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ວສ຺ສ, ສາມິ, ວສ຺ສ, ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສພ຺ພຣຸຕຎ຺ຎູ ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກິຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ອິມາຍ ສິງ຺ຄາລິຍາ ເອຕສ຺ສ ມາຕຣາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ເຕນ ສາ ‘‘ອິມໍ ມາເຣຕ຺ວາ ກຫາປເຓ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ’’ຕິ ຠເຍນ ວາເຣຕິ. ອິມິນາ ປນ ສຕປຕ຺ເຕນ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ເຕນ ໂສ ‘‘ອິມໍ ມາເຣຕ຺ວາ ກຫາປເຓ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອມ຺ຫາກໍ ອາໂຣເຈສິ. ອຍໍ ປນ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອຊານນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖກາມໍ ມາຕຣໍ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປລາເປສິ, ອນຕ຺ຖກາມສ຺ສ ສຕປຕ຺ຕສ຺ສ ‘‘ອຕ຺ຖກາໂມ ເມ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ, ອໂຫ ວຕາຍໍ ພາໂລຕິ. ໂພຘິສຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ເອວໍ ມຫາປຸຣິສານມ຺ປິ ສຕໍ ປຣສນ຺ຕກຄ຺ຄຫຓໍ ວິສມປຏິສນ຺ຘິຄ຺ຄຫຓວເສນ ໂຫຕິ, ‘‘ນກ຺ຂຕ຺ຕໂທເສນາ’’ຕິປິ ວທນ຺ຕິ.

ມາຓໂວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຈຣານໍ ສີມນ຺ຕຣໍ ປາປຸຓິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ‘‘ກຕ຺ຖ ວາສິໂກສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ພາຣາຓສິວາສິໂກມ຺ຫີ’’ຕິ. ‘‘ກຫໍ ອຄມາສີ’’ຕິ? ‘‘ເອກສ຺ມິໍ ຄາມເກ ສຫສ຺ສໍ ລທ຺ຘພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ອຄມາສິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ລທ຺ຘໍ ປນ ເຕ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເກນ ຕ຺ວໍ ເປສິໂຕສີ’’ຕິ? ‘‘ສາມິ, ປິຕາ ເມ ມໂຕ, ມາຕາປິ ເມ ຄິລານາ, ສາ ‘ມຍິ ມຕາຍ ເອສ ນ ລຠິສ຺ສຕີ’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ມໍ ເປເສສີ’’ຕິ. ‘‘ອິທານິ ຕວ ມາຕຸ ປວຕ຺ຕິໍ ຊານາສີ’’ຕິ? ‘‘ນ ຊານາມິ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ມາຕາ ເຕ ຕຍິ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສິເນເຫນ ສິງ຺ຄາລີ ຫຸຕ຺ວາ ຕວ ມຣຓຠຍຠີຕາ ມຄ຺ຄໍ ເຕ ໂອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕໍ ວາເຣສິ, ຕໍ ຕ຺ວໍ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປລາເປສິ, ສຕປຕ຺ຕສກຸໂຓ ປນ ເຕ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ໂຕ. ໂສ ‘ອິມໍ ມາເຣຕ຺ວາ ກຫາປເຓ ຄຓ຺ຫຖາ’ຕິ ອມ຺ຫາກໍ ອາຈິກ຺ຂິ, ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ພາລຕາຍ ອຕ຺ຖກາມໍ ມາຕຣໍ ‘ອນຕ຺ຖກາມາ ເມ’ຕິ ມຎ຺ຎສິ, ອນຕ຺ຖກາມໍ ສຕປຕ຺ຕໍ ‘ອຕ຺ຖກາໂມ ເມ’ຕິ. ຕສ຺ສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຕຄຸໂຓ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ມາຕາ ປນ ເຕ ມຫາຄຸຓາ, ກຫາປເຓ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໘໕.

‘‘ຍຖາ ມາຓວໂກ ປນ຺ເຖ, ສິງ຺ຄາລິໍ ວນໂຄຈຣິໍ;

ອຕ຺ຖກາມໍ ປເວເທນ຺ຕິໍ, ອນຕ຺ຖກາມາຕິ ມຎ຺ຎຕິ;

ອນຕ຺ຖກາມໍ ສຕປຕ຺ຕໍ, ອຕ຺ຖກາໂມຕິ ມຎ຺ຎຕິ.

໘໖.

‘‘ເອວເມວ ອິເຘກຈ຺ໂຈ, ປຸຄ຺ຄໂລ ໂຫຕິ ຕາທິໂສ;

ຫິເຕຫິ ວຈນໍ ວຸຕ຺ໂຕ, ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ວາມໂຕ.

໘໗.

‘‘ເຍ ຈ ໂຂ ນໍ ປສໍສນ຺ຕິ, ຠຍາ ອຸກ຺ກໍສຍນ຺ຕິ ວາ;

ຕຎ຺ຫິ ໂສ ມຎ຺ຎເຕ ມິຕ຺ຕໍ, ສຕປຕ຺ຕໍວ ມາຓໂວ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຫິເຕຫີຕິ ຫິຕໍ ວຸຑ຺ຒິໍ ອິຈ຺ຉມາເນຫິ. ວຈນໍ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ຫິຕສຸຂາວຫໍ ໂອວາທານຸສາສນໍ ວຸຕ຺ໂຕ. ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ວາມໂຕຕິ ໂອວາທໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ເມ ນ ອຕ຺ຖາວໂຫ ໂຫຕິ, ອນຕ຺ຖາວໂຫ ເມ ອຍ’’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວາມໂຕ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ນາມ.

ເຍ ຈ ໂຂ ນນ຺ຕິ ເຍ ຈ ໂຂ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຄາຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕປຸຄ຺ຄລໍ ‘‘ອຘິກຣຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິເຕຫິ ນາມ ຕຸມ຺ຫາທິເສຫິ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ. ຠຍາ ອຸກ຺ກໍສຍນ຺ຕິ ວາຕິ ອິມສ຺ສ ຄາຫສ຺ສ ວິສ຺ສຏ຺ຐປຈ຺ຈຍາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ຠຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ມາ ວິສ຺ສຊ຺ຊຍິຕ຺ຖ, ນ ເອເຕ ພາຫຸສຈ຺ຈກຸລປຣິວາຣາທີຫິ ຕຸມ຺ເຫ ສມ຺ປາປຸຓນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊນປຈ຺ຈຍາ ຠຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປນ຺ຕິ. ຕຎ຺ຫິ ໂສ ມຎ຺ຎເຕ ມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຍ ເອວຣູປາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕສຸ ຍໍກິຎ຺ຈິ ໂສ ເອກຈ຺ໂຈ ພາລປຸຄ຺ຄໂລ ອຕ຺ຕໂນ ພາລຕາຍ ມິຕ຺ຕໍ ມຎ຺ຎຕິ, ‘‘ອຍໍ ເມ ອຕ຺ຖກາໂມ ມິຕ຺ໂຕ’’ຕິ ມຎ຺ຎຕິ. ສຕປຕ຺ຕໍວ ມາຓໂວຕິ ຍຖາ ອນຕ຺ຖກາມຎ຺ເຎວ ສຕປຕ຺ຕໍ ໂສ ມາຓໂວ ອຕ຺ຕໂນ ພາລຕາຍ ‘‘ອຕ຺ຖກາໂມ ເມ’’ຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ເອວຣູປໍ ‘‘ອນຸປ຺ປິຍຠາຓີ ມິຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອຄເຫຕ຺ວາ ທູຣໂຕວ ນໍ ວິວຊ຺ເຊຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸຫໂຣ ມິຕ຺ໂຕ, ໂຍ ຈ ມິຕ຺ໂຕ ວຈີປໂຣ;

ອນຸປ຺ປິຍຎ຺ຈ ໂຍ ອາຫ, ອປາເຍສຸ ຈ ໂຍ ສຂາ.

‘‘ເອເຕ ອມິຕ຺ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ, ອິຕິ ວິຎ຺ຎາຍ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ມຄ຺ຄໍ ປຏິຠຍໍ ຍຖາ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ໓.໒໕໙);

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ໂຈຣເຊຏ຺ຐໂກ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສຕປຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໒໘໐] ໑໐. ປຸຏທູສກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອທ຺ຘາ ຫິ ນູນ ມິຄຣາຊາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ປຸຏທູສກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິເຣໂກ ອມຈ຺ໂຈ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ທານໍ ທທມາໂນ ‘‘ອນ຺ຕຣາຠຕ຺ເຕ ອຸຍ຺ຍາເນ ຈຣິຕຸກາມາ ຈຣນ຺ຕູ’’ຕິ ອາຫ. ຠິກ຺ຂູ ອຸຍ຺ຍານຈາຣິກໍ ຈຣິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ປຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ນໍ ຣຸກ຺ຂໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕມຫນ຺ຕານິ ປຓ຺ຓານິ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ປຸປ຺ຜານໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຍໍ ຜລານ’’ນ຺ຕິ ປຸເຏ ກຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ປາເຕຕິ. ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ທາຣໂກ ປາຕິຕປາຕິຕໍ ປຸຏໍ ວິທ຺ຘໍເສຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຕມຕ຺ຖໍ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ປຸຏທູສໂກເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິຍໍ ເອກສ຺ມິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສມາໂນ ເອກທິວສໍ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ອຸຍ຺ຍານໍ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ພຫູ ວານຣາ ວສນ຺ຕິ. ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ອິມິນາວ ນິຍາເມນ ປຕ຺ຕປຸເຏ ປາເຕຕິ, ເຊຏ຺ຐວານໂຣ ປາຕິຕປາຕິເຕ ວິທ຺ຘໍເສຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອຸຍ຺ຍານປາເລນ ປາຕິຕປາຕິຕໍ ປຸຏໍ ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ມນາປຕຣໍ ກາຕຸກາໂມ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໘.

‘‘ອທ຺ຘາ ຫິ ນູນ ມິຄຣາຊາ, ປຸຏກມ຺ມສ຺ສ ໂກວິໂທ;

ຕຖາ ຫິ ປຸຏໍ ທູເສຕິ, ອຎ຺ຎໍ ນູນ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມິຄຣາຊາຕິ ມກ຺ກຏໍ ວຓ຺ເຓນ຺ໂຕ ວທຕິ. ປຸຏກມ຺ມສ຺ສາຕິ ມາລາປຸຏກຣຓສ຺ສ. ໂກວິໂທຕິ ເຉໂກ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ອຍໍ ມິຄຣາຊາ ເອກໍເສນ ປຸຏກມ຺ມສ຺ສ ໂກວິໂທ ມຎ຺ເຎ, ຕຖາ ຫິ ປາຕິຕປາຕິຕໍ ປຸຏໍ ທູເສຕິ, ອຎ຺ຎໍ ນູນ ຕໂຕ ມນາປຕຣໍ ກຣິສ຺ສຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມກ຺ກໂຏ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໘໙.

‘‘ນ ເມ ມາຕາ ວາ ປິຕາ ວາ, ປຸຏກມ຺ມສ຺ສ ໂກວິໂທ;

ກຕໍ ກຕໍ ໂຂ ທູເສມ, ເອວໍ ຘມ຺ມມິທໍ ກຸລ’’ນ຺ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໙໐.

‘‘ເຍສໍ ໂວ ເອທິໂສ ຘມ຺ໂມ, ອຘມ຺ໂມ ປນ ກີທິໂສ;

ມາ ໂວ ຘມ຺ມໍ ອຘມ຺ມໍ ວາ, ອທ຺ທສາມ ກຸທາຈນ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ວຕ຺ວາ ຈ ປນ ວານຣຄຓໍ ຄຣຫິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ວານໂຣ ປຸຏທູສກທາຣໂກ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕປຸຣິໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ປຸຏທູສກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ອຸທປານວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ອຸທປານວຣໍ ວນພ຺ຍຄ຺ຆ ກປິ, ສິຂິນີ ຈ ພລາກ ຣຸຈິຣວໂຣ;

ສຸຊນາຘິປ ໂຣມກ ທູສ ປຸນ, ສຕປຕ຺ຕວໂຣ ປຸຏກມ຺ມ ທສາຕິ.

໔. ອພ຺ຠນ຺ຕຣວຄ຺ໂຄ

[໒໘໑] ໑. ອພ຺ຠນ຺ຕຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອພ຺ຠນ຺ຕໂຣ ນາມ ທຸໂມຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ພິມ຺ພາເທວີເຖຣິຍາ ອມ຺ພຣສທານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ຫິ ປວຕ຺ຕິຕວຣຘມ຺ມຈກ຺ເກ ເວສາລິຍໍ ກູຏາຄາຣສາລາຍໍ ວິຫຣນ຺ເຕ ມຫາປຊາປຕີ ໂຄຕມີ ປຎ຺ຈ ສາກິຍສຕານິ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊຎ຺ເຈວ ອຸປສມ຺ປທຎ຺ຈ ລຠິ. ອປຣຠາເຄ ຕາ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ນນ຺ທໂກວາທໍ (ມ. ນິ. ໓.໓໙໘ ອາທໂຍ) ສຸຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ສຕ຺ຖຣິ ປນ ສາວຕ຺ຖິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ເຕ ຣາຫຸລມາຕາ ພິມ຺ພາເທວີ ‘‘ສາມິໂກ ເມ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ປຸຕ຺ໂຕປິ ເມ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ສນ຺ຕິເກ ວສຕິ, ອຫໍ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ກິໍກຣິສ຺ສາມິ, ອຫມ຺ປິ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘຎ຺ຈ ປຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ນິພທ຺ຘໍ ປສ຺ສມານາ ວິຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍາຫິ ສທ຺ຘິໍ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣຎ຺ຈ ປິຍປຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ປສ຺ສມານາ ເອກສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສເຍ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຣາຫຸລສາມເຓໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ປສ຺ສຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ເຖຣິຍາ ອຸທຣວາໂຕ ກຸປ຺ປິ. ສາ ປຸຕ຺ເຕ ທຏ຺ຐຸໍ ອາຄເຕ ຕສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ອຎ຺ຎາວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຜາສຸກຠາວໍ ກຖຍິໍສຸ. ໂສ ມາຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເຕ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຕາຕ, ອຄາຣມຊ຺ເຌ ເມ ສກ຺ຂຣໂຍຊິເຕ ອມ຺ພຣເສ ປີເຕ ອຸທຣວາໂຕ ວູປສມ຺ມຕິ, ອິທານິ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປມ, ກຸໂຕ ຕໍ ລຠິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ສາມເຓໂຣ ‘‘ລຠນ຺ໂຕ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິ. ຕສ຺ສ ປນາຍສ຺ມໂຕ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຘມ຺ມເສນາປຕິ, ອາຈຣິໂຍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ຈູຬປິຕາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ, ປິຕາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘຕິ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ທຸມ຺ມຸຂາກາໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ເຖໂຣ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຣາຫຸລ, ທຸມ຺ມຸໂຂ ວິຍາສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ມາຕຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ເຖຣິຍາ ອຸທຣວາໂຕ ກຸປິໂຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ? ‘‘ສກ຺ຂຣໂຍຊິເຕນ ກິຣ ອມ຺ພຣເສນ ຜາສຸ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂຫຕຸ ລຠິສ຺ສາມິ, ມາ ຈິນ຺ຕຍີ’’ຕິ.

ໂສ ປຸນທິວເສ ຕໍ ອາທາຍ ສາວຕ຺ຖິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສາມເຓຣໍ ອາສນສາລາຍໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຣາຊທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ໂກສລຣາຊາ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ນິສີທາເປສິ, ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ປິຓ຺ຑິປກ຺ການໍ ມຘຸຣອມ຺ພານໍ ເອກໍ ປຸຏໍ ອາຫຣິ. ຣາຊາ ອມ຺ພານໍ ຕຈໍ ອປເນຕ຺ວາ ສກ຺ຂຣໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສຍເມວ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອທາສິ. ເຖໂຣ ຣາຊນິເວສນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອາສນສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາມເຓຣສ຺ສ ອທາສິ ‘‘ຫຣິຕ຺ວາ ມາຕຸ ເຕ ເທຫີ’’ຕິ. ໂສ ຫຣິຕ຺ວາ ອທາສິ, ເຖຣິຍາ ປຣິຠຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕວ ອຸທຣວາໂຕ ວູປສມິ. ຣາຊາປິ ມນຸສ຺ສໍ ເປເສສິ – ‘‘ເຖໂຣ ອິຘ ນິສີທິຕ຺ວາ ອມ຺ພຣສໍ ນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ, ຄຈ຺ຉ ກສ຺ສຈິ ທິນ຺ນຠາວໍ ຊານາຫີ’’ຕິ. ໂສ ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ກເຖສິ. ຣາຊາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສເຈ ສຕ຺ຖາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສິສ຺ສ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາ ອຠວິສ຺ສ, ຣາຫຸລສາມເຓໂຣ ປຣິຓາຍກຣຕນໍ, ເຖຣີ ອິຕ຺ຖິຣຕນໍ, ສກລຈກ຺ກວາຬຣຊ຺ຊໍ ເອເຕສຎ຺ເຎວ ອຠວິສ຺ສ. ອມ຺ເຫຫິ ເອເຕ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕຫິ ຈຣິຕພ຺ພໍ ອສ຺ສ, ອິທານິ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອມ຺ເຫ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ເຕສຸ ເອເຕສຸ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ອມ຺ຫາກໍ ປມຊ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຖຣິຍາ ນິພທ຺ຘໍ ອມ຺ພຣສໍ ທາເປສິ. ເຖເຣນ ພິມ຺ພາເທວີເຖຣິຍາ ອມ຺ພຣສສ຺ສ ທິນ຺ນຠາໂວ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ປາກໂຏ ຊາໂຕ. ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ພິມ຺ພາເທວີເຖຣິໍ ອມ຺ພຣເສນ ສນ຺ຕປ຺ເປສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ຣາຫຸລມາຕາ ສາຣິປຸຕ຺ເຕນ ອມ຺ພຣເສນ ສນ຺ຕປ຺ປິຕາ, ປຸພ຺ເພເປສ ເອຕໍ ສນ຺ຕປ຺ເປສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຄາມເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ສຓ຺ຐປິຕຆຣາວາໂສ ມາຕາປິຕູນໍ ອຈ຺ຈເຍນ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອິສິຄຓປຣິວຸໂຕ ຄຓສຕ຺ຖາ ຫຸຕ຺ວາ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຕປາທາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ອຖສ຺ສ ອິສິຄຓສ຺ສ ສີລເຕເຊນ ສກ຺ກສ຺ສ ຠວນໍ ກມ຺ປິ. ສກ຺ໂກ ອາວຊ຺ຊມາໂນ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິເມສໍ ຕາປສານໍ ອວາສາຍ ປຣິສກ຺ກິສ຺ສາມິ, ອຖ ເຕ ຠິນ຺ນາວາສາ ອຸປທ຺ທຸຕາ ຈຣມານາ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕໍ ນ ລຠິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອວໍ ເມ ຜາສຸກໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ອຸປາໂຍ’’ຕິ ວີມໍສນ຺ໂຕ ອິມໍ ອຸປາຍໍ ອທ຺ທສ – ມຊ຺ຌິມຍາມສມນນ຺ຕເຣ ຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ສເຈ ຕ຺ວໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣອມ຺ພປກ຺ກໍ ຂາເທຍ຺ຍາສິ, ປຸຕ຺ຕໍ ລຠິສ຺ສສິ, ໂສ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມິ. ຣາຊາ ເທວິຍາ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ອມ຺ພປກ຺ກຕ຺ຖາຍ ອຸຍ຺ຍານໍ ເປເສສ຺ສຕິ, ອຖາຫໍ ອມ຺ພານິ ອນ຺ຕຣຘາເປສ຺ສາມິ, ຣຎ຺ໂຎ ອຸຍ຺ຍາເນ ອມ຺ພານໍ ອຠາວໍ ອາໂຣເຈສ຺ສນ຺ຕິ, ‘‘ເກ ເຕ ຂາທນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕາປສາ ຂາທນ຺ຕີ’’ຕິ ວກ຺ຂນ຺ຕິ, ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ຕາປເສ ໂປເຖຕ຺ວາ ນີຫຣາເປສ຺ສຕິ, ເອວໍ ເຕ ອຸປທ຺ທຸຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ.

ໂສ ມຊ຺ຌິມຍາມສມນນ຺ຕເຣ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐິໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ເທວຣາຊຠາວໍ ຊານາເປຕ຺ວາ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຸຣິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໙໑.

‘‘ອພ຺ຠນ຺ຕໂຣ ນາມ ທຸໂມ, ຍສ຺ສ ທິພ຺ຍມິທໍ ຜລໍ;

ຠຸຕ຺ວາ ໂທຫຬິນີ ນາຣີ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິໍ ວິຊາຍຕິ.

໙໒.

‘‘ຕ຺ວມ຺ປິ ຠທ຺ເທ ມເຫສີສິ, ສາ ຈາປິ ປຕິໂນ ປິຍາ;

ອາຫຣິສ຺ສຕິ ເຕ ຣາຊາ, ອິທໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ຜລ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອພ຺ຠນ຺ຕໂຣ ນາມ ທຸໂມຕິ ອິມິນາ ຕາວ ຄາມນິຄມຊນປທປພ຺ພຕາທີນໍ ອສຸກສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕໂຣຕິ ອວຕ຺ວາ ເກວລໍ ເອກໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂໍ ກເຖສິ. ຍສ຺ສ ທິພ຺ຍມິທໍ ຜລນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂສ຺ສ ເທວຕານໍ ປຣິໂຠຄາຣຫໍ ທິພ຺ຍໍ ຜລໍ. ອິທນ຺ຕິ ປນ ນິປາຕມຕ຺ຕເມວ. ໂທຫຬິນີຕິ ສຎ຺ຊາຕໂທຫຬາ. ຕ຺ວມ຺ປິ, ຠທ຺ເທ, ມເຫສີສີຕິ ຕ຺ວໍ, ໂສຠເນ ມເຫສີ, ອສິ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ມເຫສີ ຈາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ສາ ຈາປິ ປຕິໂນ ປິຍາຕິ ໂສຬສນ຺ນໍ ເທວີສຫສ຺ສານໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຄ຺ຄມເຫສີ ຈາປິ ປຕິໂນ ຈາປິ ປິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຫຣິສ຺ສຕິ ເຕ ຣາຊາ, ອິທໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ຜລນ຺ຕິ ຕສ຺ສາ ເຕ ປິຍາຍ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ອິທໍ ມຍາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ຜລໍ ຣາຊາ ອາຫຣາເປສ຺ສຕິ, ສາ ຕ຺ວໍ ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຄພ຺ຠໍ ລຠິສ຺ສສີຕິ.

ເອວໍ ສກ຺ໂກ ເທວິຍາ ອິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຫິ, ມາ ປປຎ຺ຈໍ ອກາສິ, ສ຺ເວ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ຕໍ ອນຸສາສິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ. ສາ ປຸນທິວເສ ຄິລານາລຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຣິຈາຣິການໍ ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ຣາຊາ ສມຸສ຺ສິຕເສຕຈ຺ຉຕ຺ເຕ ສີຫາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ນາຏການິ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ເທວິໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ກຫໍ, ເທວີ’’ຕິ ປຣິຈາຣິເກ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຄິລານາ, ເທວາ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຍນປສ຺ເສ ນິສີທິຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິໍ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ເຕ, ຠທ຺ເທ, ອຜາສຸກ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ມຫາຣາຊ ອຎ຺ຎໍ ອຜາສຸກໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ໂທຫໂຬ ເມ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ອິຈ຺ຉສິ, ຠທ຺ເທ’’ຕິ? ‘‘ອພ຺ຠນ຺ຕຣອມ຺ພຜລໍ ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ອພ຺ຠນ຺ຕຣອມ຺ໂພ ນາມ ກຫໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ນາຫໍ, ເທວ, ອພ຺ຠນ຺ຕຣອມ຺ພໍ ຊານາມິ, ຕສ຺ສ ປນ ເມ ຜລໍ ລຠມານາຍ ຊີວິຕໍ ອຕ຺ຖິ, ອລຠມານາຍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ອາຫຣາເປສ຺ສາມິ, ມາ ຈິນ຺ຕຍີ’’ຕິ ຣາຊາ ເທວິໍ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ ອມຈ຺ເຈ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ເທວິຍາ ອພ຺ຠນ຺ຕຣອມ຺ເພ ນາມ ໂທຫໂຬ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ກິໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເທວ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອມ຺ພານໍ ອນ຺ຕເຣ ຐິໂຕ ອມ຺ໂພ ອພ຺ຠນ຺ຕຣອມ຺ໂພ ນາມ, ອຸຍ຺ຍານໍ ເປເສຕ຺ວາ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐິຕອມ຺ພໂຕ ຜລໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ເທວິຍາ ທາເປຖາ’’ຕິ.

ຣາຊາ ‘‘ສາຘຸ, ເອວຣູປໍ ອມ຺ພໍ ອາຫຣຖາ’’ຕິ ອຸຍ຺ຍານໍ ເປເສສິ. ສກ຺ໂກ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ອຸຍ຺ຍາເນ ອມ຺ພານິ ຂາທິຕສທິສານິ ກຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຘາເປສິ. ອມ຺ພຕ຺ຖາຍ ຄຕາ ມນຸສ຺ສາ ສກລອຸຍ຺ຍານໍ ວິຈຣນ຺ຕາ ເອກໍ ອມ຺ພມ຺ປິ ອລຠິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ອມ຺ພານໍ ອຠາວໍ ຣຎ຺ໂຎ ກຖຍິໍສຸ. ‘‘ເກ ອມ຺ພານິ ຂາທນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ຕາປສາ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ຕາປເສ ອຸຍ຺ຍານໂຕ ໂປເຖຕ຺ວາ ນີຫຣຖາ’’ຕິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ນີຫຣິໍສຸ. ສກ຺ກສ຺ສ ມໂນຣໂຖ ມຕ຺ຖກໍ ປາປຸຓິ. ເທວີ ອມ຺ພຜລຕ຺ຖາຍ ນິພທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິເຍວ. ຣາຊາ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ອມຈ຺ເຈ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ຈ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ‘‘ອພ຺ຠນ຺ຕຣອມ຺ພສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ຊານາຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ເທວ, ອພ຺ຠນ຺ຕຣອມ຺ໂພ ນາມ ເທວຕານໍ ປຣິໂຠໂຄ, ‘ຫິມວນ຺ເຕ ກຎ຺ຈນຄຸຫາຍ ອນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ອຍໍ ໂນ ປຣມ຺ປຣາຄໂຕ ອນຸສ຺ສໂວ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ປນ ຕໂຕ ອມ຺ພໍ ອາຫຣິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ນ ສກ຺ກາ ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສຠູເຕນ ຄນ຺ຕຸໍ, ເອກໍ ສຸວໂປຕກໍ ເປເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ.

ເຕນ ຈ ສມເຍນ ຣາຊກຸເລ ເອໂກ ສຸວໂປຕໂກ ມຫາສຣີໂຣ ກຸມາຣການໍ ຍານກຈກ຺ກນາຠິມຕ຺ໂຕ ຖາມສມ຺ປນ຺ໂນ ປຎ຺ຎວາ ອຸປາຍກຸສໂລ. ຣາຊາ ຕໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ ສຸວໂປຕກ, ອຫໍ ຕວ ພຫູປກາໂຣ, ກຎ຺ຈນປຎ຺ຊເຣ ວສສິ, ສຸວຓ຺ຓຕຏ຺ຏເກ ມຘຸລາເຊ ຂາທສິ, ສກ຺ຂຣປານກໍ ປິວສິ, ຕຍາປິ ອມ຺ຫາກໍ ເອກໍ ກິຈ຺ຈໍ ນິຕ຺ຖຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິໍ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ ເທວິຍາ ອພ຺ຠນ຺ຕຣອມ຺ເພ ໂທຫໂຬ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ໂສ ຈ ອມ຺ໂພ ຫິມວນ຺ເຕ ກຎ຺ຈນປພ຺ພຕນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຖິ ເທວຕານໍ ປຣິໂຠໂຄ, ນ ສກ຺ກາ ມນຸສ຺ສຠູເຕນ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸໍ, ຕຍາ ຕໂຕ ອມ຺ພຜລໍ ອາຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ເທວ, ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ສຸວຓ຺ຓຕຏ຺ຏເກ ມຘຸລາເຊ ຂາທາເປຕ຺ວາ ສກ຺ຂຣປານກໍ ປາເຍຕ຺ວາ ສຕປາກເຕເລນ ຕສ຺ສ ປກ຺ຂນ຺ຕຣານິ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ຄເຫຕ຺ວາ ສີຫປຎ຺ຊເຣ ຐຕ຺ວາ ອາກາເສ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ໂສປິ ຣຎ຺ໂຎ ນິປຈ຺ຈກາຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອາກາເສ ປກ຺ຂນ຺ທນ຺ໂຕ ມນຸສ຺ສປຖໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຫິມວນ຺ເຕ ປຐເມ ປພ຺ພຕນ຺ຕເຣ ວສນ຺ຕານໍ ສຸການໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອພ຺ຠນ຺ຕຣອມ຺ໂພ ນາມ ກຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ, ກເຖຖ ເມ ຕໍ ຐານ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ມຍໍ ນ ຊານາມ, ທຸຕິເຍ ປພ຺ພຕນ຺ຕເຣ ສຸກາ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ.

ໂສ ເຕສໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ປພ຺ພຕນ຺ຕຣໍ ອຄມາສິ, ຕຖາ ຕຕິຍໍ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ, ປຎ຺ຈມໍ, ຉຏ຺ຐໍ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖປິ ນໍ ສຸກາ ‘‘ນ ມຍໍ ຊານາມ, ສຕ຺ຕມປພ຺ພຕນ຺ຕເຣ ສຸກາ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ຕຕ຺ຖປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອພ຺ຠນ຺ຕຣອມ຺ໂພ ນາມ ກຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອສຸກຏ຺ຐາເນ ນາມ ກຎ຺ຈນປພ຺ພຕນ຺ຕເຣ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ‘‘ອຫໍ ຕສ຺ສ ຜລຕ຺ຖາຍ ອາຄໂຕ, ມໍ ຕຕ຺ຖ ເນຕ຺ວາ ຕໂຕ ເມ ຜລໍ ທາເປຖາ’’ຕິ. ສຸກຄຓາ ອາຫໍສຸ – ‘‘ສມ຺ມ, ໂສ ເວສ຺ສວຓມຫາຣາຊສ຺ສ ປຣິໂຠໂຄ, ນ ສກ຺ກາ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ, ສກລຣຸກ຺ໂຂ ມູລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຕ຺ຕຫິ ໂລຫຊາເລຫິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ, ສຫສ຺ສກຸມ຺ຠຓ຺ຑຣກ຺ຂສາ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ເຕຫິ ທິຏ຺ຐສ຺ສ ຊີວິຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ກປ຺ປຸຏ຺ຐານຄ຺ຄິອວີຈິມຫານິຣຍສທິສຏ຺ຐານໍ, ມາ ຕຕ຺ຖ ປຕ຺ຖນໍ ກຣີ’’ຕິ. ‘‘ສເຈ ຕຸມ຺ເຫ ນ ຄຈ຺ຉຖ, ມຍ຺ຫໍ ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂຖາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ອສຸເກນ ຈ ອສຸເກນ ຈ ຐາເນນ ຍາຫີ’’ຕິ. ໂສ ເຕຫິ ອາຈິກ຺ຂິຕວເສເນວ ສຸຏ຺ຐຸ ມຄ຺ຄໍ ອຸປຘາເຣຕ຺ວາ ຕໍ ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິວາ ອຕ຺ຕານໍ ອທສ຺ເສຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມຍາມສມນນ຺ຕເຣ ຣກ຺ຂສານໍ ນິທ຺ໂທກ຺ກມນສມເຍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣອມ຺ພສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອເກນ ມູລນ຺ຕເຣນ ສຓິກໍ ອຠິຣຸຫິຕຸໍ ອາຣຠິ. ໂລຫຊາລໍ ‘‘ກິຣີ’’ຕິ ສທ຺ທມກາສິ.

ຣກ຺ຂສາ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສຸກໂປຕກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອມ຺ພໂຈໂຣຍ’’ນ຺ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ກມ຺ມກຣຓໍ ສໍວິທຫິໍສຸ. ເອໂກ ‘‘ມຸເຂ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄິລິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ, ອປໂຣ ‘‘ຫຕ຺ເຖຫິ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວິປ຺ປກິຣິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ, ອປໂຣ ‘‘ທ຺ເວຘາ ຜາເລຕ຺ວາ ອງ຺ຄາເຣສຸ ປຈິຕ຺ວາ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ເຕສໍ ກມ຺ມກຣຓສໍວິຘານໍ ສຸຕ຺ວາປິ ອສນ຺ຕສິຕ຺ວາວ ເຕ ຣກ຺ຂເສ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ ຣກ຺ຂສາ, ຕຸມ຺ເຫ ກສ຺ສ ມນຸສ຺ສາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ເວສ຺ສວຓມຫາຣາຊສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ອມ຺ໂຠ, ຕຸມ຺ເຫປິ ເອກສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎວ ມນຸສ຺ສາ, ອຫມ຺ປິ ຣຎ຺ໂຎວ ມນຸສ຺ໂສ, ພາຣາຓສິຣາຊາ ມໍ ອພ຺ຠນ຺ຕຣອມ຺ພຜລຕ຺ຖາຍ ເປເສສິ, ສ຺ວາຫໍ ຕຕ຺ເຖວ ອຕ຺ຕໂນ ຣຎ຺ໂຎ ຊີວິຕໍ ທຕ຺ວາ ອາຄໂຕ. ໂຍ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ມາຕາປິຕູນຎ຺ເຈວ ສາມິກສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຖາຍ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ໂສ ເທວໂລເກເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ອຫມ຺ປິ ອິມມ຺ຫາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍາ ຈວິຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໙໓.

‘‘ຠຕ຺ຕຸຣຕ຺ເຖ ປຣກ຺ກນ຺ໂຕ, ຍໍ ຐານມຘິຄຈ຺ຉຕິ;

ສູໂຣ ອຕ຺ຕປຣິຈ຺ຈາຄີ, ລຠມາໂນ ຠວາມຫ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠຕ຺ຕຸຣຕ຺ເຖຕິ ຠຕ຺ຕາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ຠຕ຺ຕາທີຫິ ຠຣຓໂປສກາ ປິຕາ ມາຕາ ສາມິໂກ ຈ, ອິຕິ ຕິວິຘສ຺ສເປຕສ຺ສ ຠຕ຺ຕຸ ອຕ຺ຖາຍ. ປຣກ຺ກນ຺ໂຕຕິ ປຣກ຺ກມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວາຍມນ຺ໂຕ. ຍໍ ຐານມຘິຄຈ຺ຉຕີຕິ ຍໍ ສຸຂກາຣຓໍ ຍສໍ ວາ ລາຠໍ ວາ ສຄ຺ຄໍ ວາ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ. ສູໂຣຕິ ອຠີຣຸ ວິກ຺ກມສມ຺ປນ຺ໂນ. ອຕ຺ຕປຣິຈ຺ຈາຄີຕິ ກາເຍ ຈ ຊີວິເຕ ຈ ນິຣເປກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຕິວິຘສ຺ສປິ ຠຕ຺ຕຸ ອຕ຺ຖາຍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຈ຺ຈຊນ຺ໂຕ. ລຠມາໂນ ຠວາມຫນ຺ຕິ ຍໍ ໂສ ເອວຣູໂປ ສູໂຣ ເທວສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ວາ ມນຸສ຺ສສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ວາ ລຠຕິ, ອຫມ຺ປິ ຕໍ ລຠມາໂນ ຠວາມິ, ຕສ຺ມາ ຫາໂສວ ເມ ເອຕ຺ຖ, ນ ຕາໂສ, ກິໍ ມໍ ຕຸມ຺ເຫ ຕາເສຖາຕິ.

ເອວໍ ໂສ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ເຕສໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ເຕ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ‘‘ຘມ຺ມິໂກ ເອສ, ນ ສກ຺ກາ ມາເຣຕຸໍ, ວິສ຺ສຊ຺ເຊມ ນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ສຸກໂປຕກໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘ອມ຺ໂຠ ສຸກໂປຕກ, ມຸຕ຺ໂຕສິ, ອມ຺ຫາກໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ໂສຕ຺ຖິນາ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອາຄມນໍ ມາ ຕຸຈ຺ຉໍ ກໂຣຖ, ເທຖ ເມ ເອກໍ ອມ຺ພຜລ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສຸກໂປຕກ, ຕຸຍ຺ຫໍ ເອກໍ ອມ຺ພຜລໍ ທາຕຸໍ ນາມ ນ ຠາໂຣ, ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຣຸກ຺ເຂ ອມ຺ພານິ ອງ຺ເກຕ຺ວາ ຄຫິຕານິ, ເອກສ຺ມິໍ ຜເລ ອສເມນ຺ເຕ ອມ຺ຫາກໍ ຊີວິຕໍ ນຕ຺ຖິ. ເວສ຺ສວເຓນ ຫິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສກິໍ ໂອໂລກິເຕ ຕຕ຺ຕກປາເລ ປກ຺ຂິຕ຺ຕຕິລາ ວິຍ ກຸມ຺ຠຓ຺ຑສຫສ຺ສໍ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິປ຺ປກິຣີຍຕິ, ເຕນ ເຕ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມ, ລຠນຏ຺ຐານໍ ປນ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ໂຍ ໂກຈິ ເທຕຸ, ຜເລເນວ ເມ ອຕ຺ໂຖ, ລຠນຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂຖາ’’ຕິ. ‘‘ເອຕສ຺ສ ກຎ຺ຈນປພ຺ພຕສ຺ສ ອນ຺ຕເຣ ໂຊຕິຣໂສ ນາມ ຕາປໂສ ອຄ຺ຄິໍ ຊຸຫມາໂນ ກຎ຺ຈນປຕ຺ຕິຍາ ນາມ ປຓ຺ຓສາລາຍໍ ວສຕິ ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ກຸລູປໂກ, ເວສ຺ສວໂຓ ຕສ຺ສ ນິພທ຺ຘໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ອມ຺ພຜລານິ ເປເສຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ.

ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕາປສສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ຕາປໂສ ‘‘ກຸໂຕ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກາ’’ຕິ. ‘‘ກິມຕ຺ຖາຍ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ? ‘‘ສາມິ, ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ເທວິຍາ ອພ຺ຠນ຺ຕຣອມ຺ພປກ຺ເກ ໂທຫໂຬ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕທຕ຺ຖໍ ອາຄໂຕມ຺ຫິ, ຣກ຺ຂສາ ປນ ເມ ສຍໍ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ອທຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສສຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ນິສີທ, ລຠິສ຺ສສີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ເວສ຺ສວໂຓ ຈຕ຺ຕາຣິ ຜລານິ ເປເສສິ. ຕາປໂສ ຕໂຕ ທ຺ເວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ, ເອກໍ ສຸວໂປຕກສ຺ສ ຂາທນຕ຺ຖາຍ ອທາສິ. ເຕນ ຕສ຺ມິໍ ຂາທິເຕ ເອກໍ ຜລໍ ສິກ຺ກາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສຸວໂປຕກສ຺ສ ຄີວາຍ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ສຸກໂປຕກໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ໂສ ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເທວິຍາ ອທາສິ. ສາ ຕໍ ຂາທິຕ຺ວາ ໂທຫຬໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠສິ, ຕໂຕນິທານໍ ປນສ຺ສາ ປຸຕ຺ໂຕ ນາໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ເທວີ ຣາຫຸລມາຕາ ອໂຫສິ, ສຸໂກ ອານນ຺ໂທ, ອມ຺ພປກ຺ກທາຍໂກ ຕາປໂສ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ອຸຍ຺ຍາເນ ນິວຸຕ຺ຖຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອພ຺ຠນ຺ຕຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໒໘໒] ໒. ເສຍ຺ຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເສຍ຺ຍໍໂສ ເສຍ຺ຍໂສ ໂຫຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ອມຈ຺ຈໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ຣຎ຺ໂຎ ພຫູປກາໂຣ ສພ຺ພກິຈ຺ຈນິປ຺ຜາທໂກ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ‘‘ພຫູປກາໂຣ ເມ ອຍ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ອທາສິ. ຕໍ ອສຫມານາ ອຎ຺ເຎ ຣຎ຺ໂຎ ເປສຸຎ຺ຎໍ ອຸປສໍຫຣິຕ຺ວາ ຕໍ ປຣິຠິນ຺ທິໍສຸ. ຣາຊາ ເຕສໍ ວຈນໍ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ໂທສໍ ອນຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາວ ຕໍ ສີລວນ຺ຕໍ ນິທ຺ໂທສໍ ສງ຺ຂລິກພນ຺ຘເນນ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ປກ຺ຂິປາເປສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ເອກໂກ ວສນ຺ໂຕ ສີລສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ໂຕ ສງ຺ຂາເຣ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ປາປຸຓິ. ອຖສ຺ສ ຣາຊາ ອປຣຠາເຄ ນິທ຺ໂທສຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສງ຺ຂລິກພນ຺ຘນໍ ຠິນ຺ທາເປຕ຺ວາ ປຸຣິມຍສໂຕ ມຫນ຺ຕຕຣໍ ຍສໍ ອທາສິ. ໂສ ‘‘ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ພຫູນິ ມາລາຄນ຺ຘາທີນິ ອາທາຍ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຖາຄຕໍ ປູເຊຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ອນຕ຺ໂຖ ກິຣ ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ ອສ຺ສຸມ຺ຫາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ອຫໍ ປນ ເຕນ ອນຕ຺ເຖນ ອຕ຺ຖໍ ອກາສິໍ, ພນ຺ຘນາຄາເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ, ອຸປາສກ, ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ອນຕ຺ເຖນ ອຕ຺ຖໍ ອາຫຣິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ອຕ຺ຕໂນ ອນຕ຺ເຖນ ອຕ຺ຖໍ ອາຫຣິໍ ສຸເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາຍ ທສ ຣາຊຘມ຺ເມ ອໂກເປຕ຺ວາ ທານໍ ເທຕິ, ປຎ຺ຈ ສີລານິ ຣກ຺ຂຕິ, ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ອຖສ຺ເສໂກ ອມຈ຺ໂຈ ອນ຺ເຕປຸເຣ ປທຸສ຺ສິ. ປາທມູລິກາທໂຍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອສຸກອມຈ຺ໂຈ ອນ຺ເຕປຸເຣ ປທຸຏ຺ໂຐ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຍຖາສຠາວໂຕ ຎຕ຺ວາ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ມາ ມໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປຏ຺ຐາຫີ’’ຕິ ນິພ຺ພິສຍໍ ອກາສິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສາມນ຺ຕຣາຊານໍ ອຸປຏ຺ຐຫີຕິ ສພ຺ພໍ ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ມຫາສີລວຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑.໕໑) ກຖິຕສທິສເມວ. ອິຘາປິ ໂສ ຣາຊາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວີມໍສິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອມຈ຺ຈສ຺ສ ວຈນໍ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ‘‘ພາຣາຓສິຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຣຊ຺ຊສີມໍ ປາປຸຓິ. ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ສຕ຺ຕສຕມຕ຺ຕາ ມຫາໂຍຘາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ອສຸໂກ ນາມ ກິຣ ຣາຊາ ພາຣາຓສິຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’ຕິ ຊນປທໍ ຠິນ຺ທນ຺ໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ເອຕ຺ເຖວ ນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປຣວິຫິໍສາຍ ລທ຺ເຘນ ຣຊ຺ເຊນ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ມາ ກິຎ຺ຈິ ກຣິຕ຺ຖາ’’ຕິ?

ໂຈຣຣາຊາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປຣິກ຺ຂິປິ, ປຸນ ອມຈ຺ຈາ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ມາ ເອວໍ ກຣິຕ຺ຖ, ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມ ນ’’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ນ ລພ຺ຠາ ກິຎ຺ຈິ ກາຕຸໍ, ນຄຣທ຺ວາຣານິ ວິວຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຍໍ ອມຈ຺ຈຄຓປຣິວຸໂຕ ມຫາຕເລ ຣາຊປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິ. ໂຈຣຣາຊາ ຈຕູສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ມນຸສ຺ເສ ໂປເຖນ຺ໂຕ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ອມຈ຺ຈປຣິວຸຕໍ ຣາຊານໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ສງ຺ຂລິກາຫິ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ປກ຺ຂິປາເປສິ. ຣາຊາ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ນິສິນ຺ໂນວ ໂຈຣຣາຊານໍ ເມຕ຺ຕາຍນ຺ໂຕ ເມຕ຺ຕຊ຺ຌານໍ ອຸປ຺ປາເທສິ. ຕສ຺ສ ເມຕ຺ຕານຸຠາເວນ ໂຈຣຣຎ຺ໂຎ ກາເຍ ຑາໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ສກລສຣີຣໍ ຍມກອຸກ຺ກາຫິ ຌາປິຍມານໍ ວິຍ ຊາຕໍ. ໂສ ມຫາທຸກ຺ຂາຠິຕຸນ຺ໂນ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ສີລວນ຺ຕໍ ຣາຊານໍ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ປກ຺ຂິເປຖ, ເຕນ ໂວ ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຂມາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣຊ຺ຊໍ ຕຸມ຺ຫາກເມວ ໂຫຕູ’’ຕິ ຣຊ຺ຊໍ ຕສ຺ເສວ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິໂກ ເມ ຠາໂຣ ໂຫຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປທຸຏ຺ຐາມຈ຺ຈສ຺ສ ຣາຊາຓໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນຄຣເມວ ຄໂຕ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອລງ຺ກຕມຫາຕເລ ສມຸສ຺ສິຕເສຕຈ຺ຉຕ຺ເຕ ຣາຊປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ ອມຈ຺ເຈຫິ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຸຣິມາ ທ຺ເວຄາຖາ ອໂວຈ –

໙໔.

‘‘ເສຍ຺ຍໍໂສ ເສຍ຺ຍໂສ ໂຫຕິ, ໂຍ ເສຍ຺ຍມຸປເສວຕິ;

ເອເກນ ສນ຺ຘິໍ ກຕ຺ວານ, ສຕໍ ວຊ຺ເຌ ອໂມຈຍິໍ.

໙໕.

‘‘ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພນ ໂລເກນ, ສນ຺ຘິໍ ກຕ຺ວານ ເອກໂຕ;

ເປຈ຺ຈ ສຄ຺ຄໍ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອິທໍ ສຸຓາຖ ກາສິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເສຍ຺ຍໍໂສ ເສຍ຺ຍໂສ ໂຫຕິ, ໂຍ ເສຍ຺ຍມຸປເສວຕີຕິ ອນວຊ຺ຊອຸຕ຺ຕມຘມ຺ມສງ຺ຂາໂຕ ເສຍ຺ໂຍ ອໍໂສ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອສ຺ສາຕິ ເສຍ຺ຍໍໂສ, ກຸສລຘມ຺ມນິສ຺ສິຕປຸຄ຺ຄໂລ. ໂຍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕໍ ເສຍ຺ຍໍ ກຸສລຘມ຺ມຠາວນໍ ກຸສລາຠິຣຕໍ ວາ ອຸຕ຺ຕມປຸຄ຺ຄລມຸປເສວຕິ, ໂສ ເສຍ຺ຍໂສ ໂຫຕິ ປາສໍສຕໂຣ ເຈວ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ຈ ໂຫຕິ. ເອເກນ ສນ຺ຘິໍ ກຕ຺ວານ, ສຕໍ ວຊ຺ເຌ ອໂມຈຍິນ຺ຕິ ຕທມິນາປິ ເຈຕໍ ເວທິຕພ຺ພໍ – ອຫຎ຺ຫິ ເສຍ຺ຍໍ ເມຕ຺ຕາຠາວນໍ ອຸປເສວນ຺ໂຕ ຕາຍ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ເອເກນ ໂຈຣຣຎ຺ຎາ ສນ຺ຘິໍ ສນ຺ຖວໍ ກຕ຺ວາ ເມຕ຺ຕາຠາວນໍ ຠາເວຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ສຕຊເນ ວຊ຺ເຌ ອໂມຈຍິໍ.

ທຸຕິຍຄາຖາຍ ອຕ຺ໂຖ – ຍສ຺ມາ ອຫໍ ເອເກນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ສນ຺ຘິໍ ກຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ວຊ຺ຌປ຺ປຕ຺ເຕ ສຕຊເນ ໂມຈຍິໍ, ຕສ຺ມາ ເວທິຕພ຺ພເມເວຕໍ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ເພນ ໂລເກນ ສທ຺ຘິໍ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ສນ຺ຘິໍ ກຕ຺ວາ ເອກໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ເປຈ຺ຈ ປຣໂລເກ ສຄ຺ຄໍ ນິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ເມຕ຺ຕາຍ ຫິ ອຸປຈາຣໍ ກາມາວຈເຣ ປຏິສນ຺ຘິໍ ເທຕິ, ອປ຺ປນາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ. ອິທໍ ມມ ວຈນໍ ສພ຺ເພປິ ຕຸມ຺ເຫ ກາສິຣຏ຺ຐວາສິໂນ ສຸຓາຖາຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ມຫາຊນສ຺ສ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ຄຸຓໍ ວຓ຺ເຓຕ຺ວາ ທ຺ວາທສໂຍຊນິເກ ພາຣາຓສິນຄເຣ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ປຫາຍ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິ. ສຕ຺ຖາ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໙໖.

‘‘ອິທໍ ວຕ຺ວາ ມຫາຣາຊາ, ກໍໂສ ພາຣາຓສິຄ຺ຄໂຫ;

ຘນຸໍ ກຓ຺ຑຎ຺ຈ ນິກ຺ຂິປ຺ປ, ສໍຍມໍ ອຊ຺ຌຸປາຄມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຫນ຺ໂຕ ຣາຊາຕິ ມຫາຣາຊາ. ກໍໂສຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ພາຣາຓສິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຊ຺ຌາວສນໂຕ ພາຣາຓສິຄ຺ຄໂຫ. ໂສ ຣາຊາ ອິທໍ ວຈນໍ ວຕ຺ວາ ຘນຸຎ຺ຈ ສຣສງ຺ຂາຕໍ ກຓ຺ຑຎ຺ຈ ນິກ຺ຂິປ຺ປ ໂອຫາຍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ສີລສໍຍມໍ ອຸປຄໂຕ ປພ຺ພຊິໂຕ, ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຈ ປນ ຌານໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ໂຈຣຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ພາຣາຓສິຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ເສຍ຺ຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໒໘໓] ໓. ວຑ຺ຒກີສູກຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ວຣໍ ວຣໍ ຕ຺ວນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຘນຸຄ຺ຄຫຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ປເສນທິຣຎ຺ໂຎ ປິຕາ ມຫາໂກສໂລ ພິມ຺ພິສາຣຣຎ຺ໂຎ ຘີຕຣໍ ເວເທຫິໍ ນາມ ໂກສລເທວິໍ ທທມາໂນ ຕສ຺ສາ ນ຺ຫານຈຸຓ຺ຓມູລໍ ສຕສຫສ຺ສຸຏ຺ຐານໍ ກາສິຄາມໍ ອທາສິ. ອຊາຕສຕ຺ຕຸນາ ປນ ປິຕຣິ ມາຣິເຕ ໂກສລເທວີປິ ໂສກາຠິຠູຕາ ກາລມກາສິ. ຕໂຕ ປເສນທິ ໂກສລຣາຊາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຊາຕສຕ຺ຕຸນາ ປິຕາ ມາຣິໂຕ, ຠຄິນີປິ ເມ ສາມິເກ ກາລກເຕ ເຕນ ໂສເກນ ກາລກຕາ, ປິຕຸຆາຕກສ຺ສ ໂຈຣສ຺ສ ກາສິຄາມໍ ນ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ອຊາຕສຕ຺ຕຸສ຺ສ ນ ອທາສິ. ຕໍ ຄາມໍ ນິສ຺ສາຍ ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ກາເລນ ກາລໍ ຍຸທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ຕຣຸໂຓ ສມຕ຺ໂຖ, ປເສນທິ ມຫລ຺ລໂກເຍວ. ໂສ ອຠິກ຺ຂຓໍ ປຣຊ຺ຊຕິ, ມຫາໂກສລສ຺ສາປິ ມນຸສ຺ສາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ປຣາຊິຕາ. ອຖ ຣາຊາ ‘‘ມຍໍ ອຠິຓ຺ຫໍ ປຣຊ຺ຊາມ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອມຈ຺ເຈ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເທວ, ອຍ຺ຍາ ນາມ ມນ຺ຕຈ຺ເຉກາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຊຕວນວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຖໍ ໂສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ເຕນ ຫິ ຕາຍໍ ເວລາຍໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຖາສລ຺ລາປໍ ສຸຓາຖາ’’ຕິ ຈຣປຸຣິເສ ອາຓາເປສິ. ເຕ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕຖາ ອກໍສຸ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ກາເລ ທ຺ເວ ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖຣາ ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ເຕ ປຓ຺ຓສາລາຍໍ ວສນ຺ຕິ ທຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ຈ ຘນຸຄ຺ຄຫຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ຈ. ເຕສຸ ຘນຸຄ຺ຄຫຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ປຐມຍາເມປິ ມຊ຺ຌິມຍາເມປິ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຍາເມ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຸມ຺ມຸກ຺ການິ ໂສເຘຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ຊາເລຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໂກ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣາ’’ຕິ? ‘‘ກິໍ ນິທ຺ທາຍສິ ໂນ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອນິທ຺ທາຍນ຺ຕາ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ? ‘‘ອຸຏ຺ຐາຍ ຕາວ ນິສີທຖາ’’ຕິ. ໂສ ອຸຏ຺ຐາຍ ນິສິນ຺ໂນ ຕໍ ທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໍ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ ທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣ, ອຍໍ ເຕ ໂລໂລ ມໂຫທຣໂກສໂລ ຈາຏິມຕ຺ຕໍ ຠຕ຺ຕເມວ ປູຕິໍ ກໂຣຕິ, ຍຸທ຺ຘວິຈາຣຓໍ ປນ ກິຎ຺ຈິ ນ ຊານາຕິ, ປຣາຊິໂຕ ປຣາຊິໂຕຕ຺ເວວ ວທາເປຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ? ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເຕ ຈຣປຸຣິສາ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຓນ຺ຕາ ອຏ຺ຐໍສຸ.

ຘນຸຄ຺ຄຫຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ຍຸທ຺ຘໍ ວິຈາເຣສິ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຍຸທ຺ໂຘ ນາມ ຕິວິໂຘ – ປທຸມພ຺ຍູໂຫ, ຈກ຺ກພ຺ຍູໂຫ, ສກຏພ຺ຍູໂຫຕິ. ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ຄຓ຺ຫິຕຸກາເມນ ອສຸເກ ນາມ ປພ຺ພຕກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ທ຺ວີສຸ ປພ຺ພຕຠິຕ຺ຕີສຸ ມນຸສ຺ເສ ຐເປຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ທຸພ຺ພລພລໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປພ຺ພຕນ຺ຕຣໍ ປວິຏ຺ຐຠາວໍ ຊານິຕ຺ວາ ປວິຏ຺ຐມຄ຺ຄໍ ໂອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຈ ປຈ຺ຉໂຕ ຈ ອຸໂຠສຸ ປພ຺ພຕຠິຕ຺ຕີສຸ ວຄ຺ຄິຕ຺ວາ ອຸນ຺ນທິຕ຺ວາ ຂິເປ ປຕິຕມຈ຺ຉໍ ວິຍ ອນ຺ໂຕມຸຏ຺ຐິຍໍ ວຏ຺ຏໂປຕກໍ ວິຍ ຈ ກຕ຺ວາ ສກ຺ກາ ອສ຺ສ ຕໍ ຄເຫຕຸ’’ນ຺ຕິ. ຈຣປຸຣິສາ ຕໍ ສາສນໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ສງ຺ຄາມເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສກຏພ຺ຍູຫໍ ກຕ຺ວາ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ຊີວຄ຺ຄາຫໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຘີຕຣໍ ວຊິຣກຸມາຣິໍ ຠາຄິເນຍ຺ຍສ຺ສ ທຕ຺ວາ ກາສິຄາມໍ ຕສ຺ສາ ນ຺ຫານມູລໍ ກຕ຺ວາ ທຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ສາ ປວຕ຺ຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ປາກຏາ ຊາຕາ. ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ໂກສລຣາຊາ ກິຣ ຘນຸຄ຺ຄຫຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິຈາຣຓາຍ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ຊິນີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ຘນຸຄ຺ຄຫຕິສ຺ໂສ ຍຸທ຺ຘວິຈາຣຓາຍ ເຉໂກເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຣຎ຺ເຎ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕທາ ພາຣາຓສິໍ ນິສ຺ສາຍ ນິວຸຕ຺ຖວຑ຺ຒກິຄາມກາ ເອໂກ ວຑ຺ຒກີ ຖມ຺ຠຕ຺ຖາຍ ອຣຎ຺ຎໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາວາເຏ ປຕິຕໍ ສູກຣໂປຕກໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ຆຣໍ ເນຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄິ. ໂສ ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ໂຕ ມຫາສຣີໂຣ ວງ຺ກທາໂຐ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອໂຫສິ, ວຑ຺ຒກິນາ ໂປສິຕຕ຺ຕາ ປນ ‘‘ວຑ຺ຒກີສູກໂຣ’’ຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍິ. ວຑ຺ຒກິສ຺ສ ຣຸກ຺ຂຕຈ຺ຉນກາເລ ຕຸຓ຺ເຑນ ຣຸກ຺ຂໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕິ, ມຸເຂນ ຑໍສິຕ຺ວາ ວາສິຜຣສຸນິຂາທນມຸຄ຺ຄເຣ ອາຫຣຕິ, ກາລສຸຕ຺ຕໂກຏິຍໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຖ ໂສ ວຑ຺ຒກີ ‘‘ໂກຈິເທວ, ນໍ ຂາເທຍ຺ຍາ’’ຕິ ຠເຍນ ເນຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ໂສປິ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເຂມໍ ຜາສຸກຏ຺ຐານໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເອກໍ ປພ຺ພຕນ຺ຕເຣ ມຫນ຺ຕໍ ຄິຣິກນ຺ທຣໍ ອທ຺ທສ ສມ຺ປນ຺ນກນ຺ທມູລຜລໍ ຜາສຸກໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ອເນກສຕສູກຣສມາກິຓ຺ຓໍ. ເຕ ສູກຣາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄມໍສຸ. ໂສປິ ເຕ ອາຫ – ‘‘ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫວ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ວິຈຣາມິ, ອປິຈ ໂວ ມຍາ ທິຏ຺ຐາ, ອິທຎ຺ຈ ຐານໍ ຣມຓີຍໍ, ອຫມ຺ປິ ອິທານິ ອິເຘວ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ສຈ຺ຈໍ ອິທໍ ຐານໍ ຣມຓີຍໍ, ປຣິສ຺ສໂຍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ອຫມ຺ປິ ຕຸມ຺ເຫ ທິສ຺ວາ ເອຕໍ ອຎ຺ຎາສິໍ, ເອວໍ ໂຄຈຣສມ຺ປນ຺ເນ ຐາເນ ວສນ຺ຕານໍ ໂວ ສຣີເຣສຸ ມໍສໂລຫິຕໍ ນຕ຺ຖິ, ກິໍ ປນ ໂວ ເອຕ຺ຖ ຠຍ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອໂກ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ປາໂຕວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ຐໍເຍວ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ໂສ ນິພທ຺ຘໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຸທາຫຸ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ’’ຕິ? ‘‘ນິພທ຺ຘໍ ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ. ‘‘ກຕິ ປນ ເຕ ພ຺ຍຄ຺ຆາ’’ຕິ? ‘‘ເອໂກເຍວາ’’ຕິ. ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ຕຸມ຺ເຫ ເອກສ຺ສ ຍຸຊ຺ຌິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຖາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ນ ສກ຺ໂກມາ’’ຕິ. ‘‘ອຫໍ ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ, ເກວລໍ ຕຸມ຺ເຫ ມມ ວຈນໍ ກໂຣຖ, ໂສ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ກຫໍ ວສຕີ’’ຕິ? ‘‘ເອຕສ຺ມິໍ ປພ຺ພເຕ’’ຕິ.

ໂສ ຣຕ຺ຕິຎ຺ເຎວ ສູກເຣ ຈຣາເປຕ຺ວາ ຍຸທ຺ຘໍ ວິຈາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ຍຸທ຺ຘໍ ນາມ ປທຸມພ຺ຍູຫຈກ຺ກພ຺ຍູຫສກຏພ຺ຍູຫວເສນ ຕິວິຘໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປທຸມພ຺ຍູຫວເສນ ວິຈາເຣສິ. ໂສ ຫິ ຠູມິສີສໍ ຊານາຕິ. ຕສ຺ມາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຍຸທ຺ຘໍ ວິຈາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສູກຣປິລ຺ລເກ ມາຕໂຣ ຈ ເຕສໍ ມຊ຺ຌຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ໂສ ຕາ ອາວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມສູກຣິໂຍ, ຕາ ອາວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ໂປຕກສູກເຣ, ເຕ ອາວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຊຣສູກເຣ, ເຕ ອາວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ທີຆທາຐສູກເຣ, ເຕ ອາວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຍຸທ຺ຘສມຕ຺ເຖ ພລວຕຣສູກເຣ ທສ ວີສ ຕິໍສ ຊເນ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ພລຄຸມ຺ພໍ ກຕ຺ວາ ຐເປສິ. ອຕ຺ຕໂນ ຐິຕຏ຺ຐານສ຺ສ ປຸຣໂຕ ເອກໍ ປຣິມຓ຺ຑລໍ ອາວາຏໍ ຂຓາເປສິ, ປຈ຺ຉໂຕ ເອກໍ ສຸປ຺ປສຓ຺ຐານໍ ອນຸປຸພ຺ພນິນ຺ນໍ ປພ຺ຠາຣສທິສໍ. ຕສ຺ສ ສຏ຺ຐິສຕ຺ຕຕິມຕ຺ເຕ ໂຍຘສູກເຣ ອາທາຍ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ‘‘ມາ ຠາຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ກມ຺ມໍ ວິຈາຣໂຕ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐຫິ.

ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ອຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ກາໂລ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ສມ຺ມຸຂາ ຐິເຕ ປພ຺ພຕຕເລ ຐຕ຺ວາ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ສູກເຣ ໂອໂລເກສິ. ວຑ຺ຒກີສູກໂຣ ‘‘ປຏິໂອໂລເກຖ ນ’’ນ຺ຕິ ສູກຣານໍ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ, ເຕ ປຏິໂອໂລເກສຸໍ. ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ມຸຂໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ອສ຺ໂສສິ, ສູກຣາປິ ຕຖາ ກຣິໍສຸ. ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ມຸຕ຺ຕໍ ຉຑ຺ເຑສິ, ສູກຣາປິ ຉຑ຺ຑຍິໍສຸ. ອິຕິ ຍໍ ຍໍ ໂສ ກໂຣຕິ, ຕໍ ຕໍ ເຕ ປຏິກຣິໍສຸ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ປຸພ຺ເພ ສູກຣາ ມຍາ ໂອໂລກິຕກາເລ ປລາຍນ຺ຕາ ປລາຍິຕຸມ຺ປິ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ອຊ຺ຊ ອປລາຍິຕ຺ວາ ມມ ປຏິສຕ຺ຕຸ ຫຸຕ຺ວາ ມຍາ ກຕເມວ ປຏິກໂຣນ຺ຕິ. ເອຕສ຺ມິໍ ຠູມິສີເສ ຐິໂຕ ເອໂກ ເຕສໍ ສໍວິຘາຍໂກປິ ອຕ຺ຖິ, ອຊ຺ຊ ມຍ຺ຫໍ ຄຕສ຺ສ ຊໂຍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ. ໂສ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານເມວ ອຄມາສິ. ເຕນ ປນ ຄຫິຕມໍສຂາທໂກ ເອໂກ ກູຏຊຏິໂລ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ຕໍ ຕຸຈ຺ຉຫຕ຺ຖເມວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໙໗.

‘‘ວຣໍ ວຣໍ ຕ຺ວໍ ນິຫນໍ ປຸເຣ ຈຣິ,

ອສ຺ມິໍ ປເທເສ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ສູກເຣ;

ໂສທານິ ເອໂກ ພ຺ຍປຄມ຺ມ ຌາຍສິ,

ພລໍ ນຸ ເຕ ພ຺ຍຄ຺ຆ ນ ຈຊ຺ຊ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວຣໍ ວຣໍ ຕ຺ວໍ ນິຫນໍ ປຸເຣ ຈຣິ, ອສ຺ມິໍ ປເທເສ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ສູກເຣຕິ ອມ຺ໂຠ ພ຺ຍຄ຺ຆ, ຕ຺ວໍ ປຸພ຺ເພ ອິມສ຺ມິໍ ປເທເສ ສພ຺ພສູກເຣ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ອິເມສຸ ສູກເຣສຸ ວຣໍ ວຣໍ ຕ຺ວໍ ອຸຕ຺ຕມຸຕ຺ຕມໍ ສູກຣໍ ນິຫນນ຺ໂຕ ວິຈຣິ. ໂສທານິ ເອໂກ ພ຺ຍປຄມ຺ມ ຌາຍສີຕິ ໂສ ຕ຺ວໍ ອິທານິ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສູກຣໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອກໂກວ ອປຄນ຺ຕ຺ວາ ຌາຍສິ ປຊ຺ຌາຍສິ. ພລໍ ນຸ ເຕ ພ຺ຍຄ຺ຆ ນ ຈຊ຺ຊ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ກິໍ ນຸ ເຕ, ອມ຺ໂຠ ພ຺ຍຄ຺ຆ, ອຊ຺ຊ ກາຍພລໍ ນຕ຺ຖີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໙໘.

‘‘ອິເມ ສຸທໍ ຍນ຺ຕິ ທິໂສທິສໍ ປຸເຣ, ຠຍຏ຺ຏິຕາ ເລຓຄເວສິໂນ ປຸຖູ;

ເຕ ທານິ ສງ຺ຄມ຺ມ ວສນ຺ຕິ ເອກໂຕ, ຍຕ຺ຖຏ຺ຐິຕາ ທຸປ຺ປສຫຊ຺ຊເມ ມຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸທນ຺ຕິ ນິປາໂຕ. ອຍໍ ປນ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ອິເມ ສູກຣາ ປຸພ຺ເພ ມໍ ທິສ຺ວາ ຠເຍນ ອຏ຺ຏິຕາ ປີຬິຕາ ອຕ຺ຕໂນ ເລຓຄເວສິໂນ ປຸຖູ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ຫຸຕ຺ວາ ທິໂສທິສໍ ຍນ຺ຕິ, ຕໍ ຕໍ ທິສໍ ອຠິມຸຂາ ປລາຍນ຺ຕິ, ເຕ ທານິ ສພ຺ເພປິ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໂຕ ວສນ຺ຕິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ຕຎ຺ຈ ຠູມິສີສໍ ອຸປຄຕາ, ຍຕ຺ຖ ຐິຕາ ທຸປ຺ປສຫາ ທຸມ຺ມທ຺ທຍາ ອຊ຺ຊ ອິເມ ມຍາຕິ.

ອຖສ຺ສ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊເນນ຺ໂຕ ກູຏຊຏິໂລ ‘‘ມາ ຠາຍິ, ຄຈ຺ຉ ຕຍິ ນທິຕ຺ວາ ປກ຺ຂນ຺ທນ຺ເຕ ສພ຺ເພປິ ຠີຕາ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປລາຍິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ຕສ຺ມິໍ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊເນນ຺ເຕ ສູໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຕຕເລ ອຏ຺ຐາສິ. ວຑ຺ຒກີສູກໂຣ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອາວາຏານໍ ອນ຺ຕເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ສູກຣາ ‘‘ສາມິ, ມຫາໂຈໂຣ ປຸນາຄໂຕ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ‘‘ມາ ຠາຍິຕ຺ຖ, ອິທານິ ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ນທິຕ຺ວາ ວຑ຺ຒກີສູກຣສ຺ສ ອຸປຣິ ປຕຕິ, ສູກໂຣ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຣິ ປຕນກາເລ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເວເຄນ ອຸຊຸກໍ ຂຕອາວາເຏ ປຕິ. ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ເວຄໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຸປຣິຠາເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຕິຣິຍໍ ຂຕອາວາຏສ຺ສ ອຕິສມ຺ພາເຘ ມຸຂຏ຺ຐາເນ ປຕິຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຊກໂຕ ວິຍ ອໂຫສິ. ສູກໂຣ ອາວາຏາ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ອສນິເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຍຄ຺ຆໍ ອນ຺ຕຣສຕ຺ຖິມ຺ຫິ ທາຐາຍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຍາວ ວກ຺ກປເທສາ ຜາເລຕ຺ວາ ປຎ຺ຈມຘຸຣມໍສໍ ທາຐາຍ ປລິເວເຐຕ຺ວາ ພ຺ຍຄ຺ຆສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ອາວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ຄຓ຺ຫຖ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ພຫິອາວາເຏ ຉຑ຺ເຑສິ. ປຐມໍ ອາຄຕາ ພ຺ຍຄ຺ຆມໍສໍ ລຠິໍສຸ, ປຈ຺ຉາ ອາຄຕາ ‘‘ພ຺ຍຄ຺ຆມໍສໍ ກີທິສໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ເຕສໍ ມຸຂໍ ອຸປສິງ຺ຆນ຺ຕາ ວິຈຣິໍສຸ.

ສູກຣາ ນ ຕາວ ຕຸສ຺ສນ຺ຕິ. ວຑ຺ຒກີສູກໂຣ ເຕສໍ ອິງ຺ຆິຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຕຸມ຺ເຫ ນ ຕຸສ຺ສຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສາມິ, ກິໍ ເອເຕນ ພ຺ຍຄ຺ເຆນ ຆາຕິເຕນ, ອຎ຺ໂຎ ປນ ພ຺ຍຄ຺ຆອາຓາປນສມຕ຺ໂຖ ກູຏຊຏິໂລ ອຕ຺ຖິເຍວາ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ນາເມໂສ’’ຕິ? ‘‘ເອໂກ ທຸສ຺ສີລຕາປໂສ’’ຕິ. ‘‘ພ຺ຍຄ຺ໂຆປິ ມຍາ ຆາຕິໂຕ, ໂສ ເມ ກິໍ ປໂຫຕິ, ເອຖ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມ ນ’’ນ຺ຕິ ສູກຣຆຏາຍ ສທ຺ຘິໍ ປາຍາສິ. ກູຏຕາປໂສປິ ພ຺ຍຄ຺ເຆ ຈິຣາຍນ຺ເຕ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ສູກຣາ ພ຺ຍຄ຺ຆໍ ຄຓ຺ຫິໍສູ’’ຕິ ປຏິປຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຕ ສູກເຣ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ອາທາຍ ປລາຍນ຺ໂຕ ເຕຫິ ອນຸພນ຺ຘິໂຕ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ເວເຄນ ອຸທຸມ຺ພຣຣຸກ຺ຂໍ ອຠິຣຸຫິ. ສູກຣາ ‘‘ອິທານິມ຺ຫ, ສາມິ, ນຏ຺ຐາ, ຕາປໂສ ປລາຍິຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ອຠິຣຸຫີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ‘‘ກິໍ ຣຸກ຺ຂໍ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ອຸທຸມ຺ພຣຣຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ສູກຣິໂຍ ອຸທກໍ ອາຫຣນ຺ຕຸ, ສູກຣໂປຕກາ ປຖວິໍ ຂຓນ຺ຕຸ, ທີຆທາຐາ ສູກຣາ ມູລານິ ຉິນ຺ທນ຺ຕຸ, ເສສາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂນ຺ຕູ’’ຕິ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ເຕສຸ ຕຖາ ກໂຣນ຺ເຕສຸ ສຍໍ ອຸທຸມ຺ພຣສ຺ສ ອຸຊຸກໍ ຖູລມູລໍ ຜຣສຸນາ ປຫຣນ຺ໂຕ ວິຍ ເອກປ຺ປຫາຣເມວ ກຕ຺ວາ ອຸທຸມ຺ພຣຣຸກ຺ຂໍ ປາເຕສິ. ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕສູກຣາ ກູຏຊຏິລໍ ຠູມິຍໍ ປາເຕຕ຺ວາ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ອຏ຺ຐິໂຕ ຂາທິຕ຺ວາ ວຑ຺ຒກີສູກຣໍ ອຸທຸມ຺ພຣຂນ຺ເຘເຍວ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ກູຏຊຏິລສ຺ສ ປຣິໂຠຄສງ຺ເຂນ ອຸທກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຠິສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ກຣິໍສຸ, ເອກຎ຺ຈ ຕຣຸຓສູກຣິໍ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ອກໍສຸ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກິຣ ຍາວຊ຺ຊຕນາ ຣາຊາໂນ ອຸທຸມ຺ພຣຠທ຺ທປີເຐ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຕີຫິ ສງ຺ເຂຫິ ອຠິສິຎ຺ຈນ຺ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ຕໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ວິຏປນ຺ຕເຣ ສູກຣານໍ ອຠິມຸຂາ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໙໙.

‘‘ນມຕ຺ຖຸ ສງ຺ຆານ ສມາຄຕານໍ, ທິສ຺ວາ ສຍໍ ສຂ຺ຍ ວທາມິ ອພ຺ຠຸຕໍ;

ພ຺ຍຄ຺ຆໍ ມິຄາ ຍຕ຺ຖ ຊິນິໍສຸ ທາຐິໂນ, ສາມຄ຺ຄິຍາ ທາຐພເລສຸ ມຸຈ຺ຈເຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນມຕ຺ຖຸ ສງ຺ຆານນ຺ຕິ ອຍໍ ມມ ນມກ຺ກາໂຣ ສມາຄຕານໍ ສູກຣສງ຺ຆານໍ ອຕ຺ຖຸ. ທິສ຺ວາ ສຍໍ ສຂ຺ຍ ວທາມິ ອພ຺ຠຸຕນ຺ຕິ ອິທໍ ປຸພ຺ເພ ອຠູຕປຸພ຺ພໍ ອພ຺ຠຸຕໍ ສຂ຺ຍໍ ມິຕ຺ຕຠາວໍ ສຍໍ ທິສ຺ວາ ວທາມິ. ພ຺ຍຄ຺ຆໍ ມິຄາ ຍຕ຺ຖ ຊິນິໍສຸ ທາຐິໂນຕິ ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ທາຐິໂນ ສູກຣມິຄາ ພ຺ຍຄ຺ຆໍ ຊິນິໍສຸ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ສາມຄ຺ຄິຍາ ທາຐພເລສຸ ມຸຈ຺ຈເຣຕິ ຍາ ສາ ທາຐພເລສຸ ສູກເຣສຸ ສາມຄ຺ຄີ ເອກຊ຺ຌາສຍຕາ, ຕາຍ ເຕສຸ ສາມຄ຺ຄິຍາ ເຕ ທາຐພລາ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຊ຺ຊ ມຣຓຠຍາ ມຸຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຘນຸຄ຺ຄຫຕິສ຺ໂສ ວຑ຺ຒກີສູກໂຣ ອໂຫສິ, ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ວຑ຺ຒກີສູກຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໒໘໔] ໔. ສິຣິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍໍ ອຸສ຺ສຸກາ ສງ຺ຆຣນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ສິຣິໂຈຣພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ອິມສ຺ມິໍ ຊາຕເກ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ຂທິຣງ຺ຄາຣຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑.໔໐) ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ອິຘາປິ ປນ ສາ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ຆເຣ ຈຕຸຕ຺ເຖ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ວສນກາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິເທວຕາ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ ຈຕຸປຎ຺ຎາສຫິຣຎ຺ຎໂກຏິໂຍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ໂກຏ຺ເຐ ປູເຣຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິນາ ສທ຺ຘິໍ ສຫາຍິກາ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ໂສ ອາທາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ເນສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ສາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສຕາປນ຺ນາ ອໂຫສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເສຏ຺ຐິໂນ ຍໂສ ຍຖາໂປຣາໂຓວ ຊາໂຕ. ອເຖໂກ ສາວຕ຺ຖິວາສີ ສິຣິລກ຺ຂຓຎ຺ຎູ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ທຸຄ຺ຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນ ອິສ຺ສໂຣ ຊາໂຕ, ຍໍນູນາຫໍ ຕໍ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ວິຍ ຄຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຆຣໂຕ ສິຣິໍ ເຖເນຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕນ ກຕສກ຺ກາຣສມ຺ມາໂນ ສາຣຓີຍກຖາຍ ວຕ຺ຕມານາຍ ‘‘ກິມຕ຺ຖໍ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກຕ຺ຖ ນຸ ໂຂ ສິຣີ ປຕິຏ຺ຐິຕາ’’ຕິ ໂອໂລເກສິ. ເສຏ຺ຐິໂນ ຈ ສພ຺ພເສໂຕ ໂຘຕສງ຺ຂປຏິຠາໂຄ ກຸກ຺ກຸໂຏ ສຸວຓ຺ຓປຎ຺ຊເຣ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐປິໂຕ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ຈູຬາຍ ສິຣີ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂອໂລກຍມາໂນ ສິຣິຍາ ຕຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ອຫໍ, ມຫາເສຏ຺ຐິ, ປຎ຺ຈສເຕ ມາຓເວ ມນ຺ເຕ ວາເຈມິ, ອກາລຣວິໍ ເອກໍ ກຸກ຺ກຸຏໍ ນິສ຺ສາຍ ເຕ ຈ ມຍຎ຺ຈ ກິລມາມ, ອຍຎ຺ຈ ກິຣ ກຸກ຺ກຸໂຏ ກາລຣວີ, ອິມສ຺ສຕ຺ຖາຍ ອາຄໂຕມ຺ຫິ, ເທຫິ ເມ ເອຕໍ ກຸກ຺ກຸຏ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຄຓ຺ຫ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເທມິ ເຕ ກຸກ຺ກຸຏ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເທມີ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕກ຺ຂເຓເຍວ ສິຣີ ຕສ຺ສ ຈູຬໂຕ ອປຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸສ຺ສີສເກ ຐປິເຕ ມຓິກ຺ຂນ຺ເຘ ປຕິຏ຺ຐາສິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສິຣິຍາ ມຓິມ຺ຫິ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ມຓິມ຺ປິ ຍາຈິ. ‘‘ມຓິມ຺ປິ ເທມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕກ຺ຂເຓເຍວ ສິຣີ ມຓິໂຕ ອປຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸສ຺ສີສເກ ຐປິຕອາຣກ຺ຂຍຏ຺ຐິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສິຣິຍາ ຕຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ຍາຈິ. ‘‘ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕກ຺ຂເຓເຍວ ສິຣີ ຍຏ຺ຐິໂຕ ອປຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎລກ຺ຂຓເທວິຍາ ນາມ ເສຏ຺ຐິໂນ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ສີເສ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ສິຣິໂຈຣພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຍຠຓ຺ຑໍ ເອຕໍ, ຍາຈິຕຸມ຺ປິ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິໍ ເອຕທໂວຈ – ‘‘ມຫາເສຏ຺ຐິ, ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ‘ສິຣິໍ ເຖເນຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຄຈ຺ຉິໍ, ສິຣີ ປນ ເຕ ກຸກ຺ກຸຏສ຺ສ ຈູຬາຍໍ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມິໍ ມມ ທິນ຺ເນ ຕໂຕ ອປຄນ຺ຕ຺ວາ ມຓິມ຺ຫິ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ມຓິມ຺ຫິ ທິນ຺ເນ ອາຣກ຺ຂຍຏ຺ຐິຍໍ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ອາຣກ຺ຂຍຏ຺ຐິຍາ ທິນ຺ນາຍ ຕໂຕ ອປຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎລກ຺ຂຓເທວິຍາ ສີເສ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ‘ອິທໍ ໂຂ ປນ ອວິສ຺ສຊ຺ຊິຍຠຓ຺ຑ’ນ຺ຕິ ອິມມ຺ປິ ເມ ນ ຄຫິຕໍ, ນ ສກ຺ກາ ຕວ ສິຣິໍ ເຖເນຕຸໍ, ຕວ ສນ຺ຕກໍ ຕເວວ ໂຫຕູ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ. ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ‘‘ອິມໍ ກາຣຓໍ ສຕ຺ຖຸ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປູເຊຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ສພ຺ພໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ອິທາເນວ ອຎ຺ເຎສໍ ສິຣີ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ອປ຺ປປຸຎ຺ເຎຫິ ອຸປ຺ປາທິຕສິຣີ ປນ ປຸຎ຺ຎວນ຺ຕານໍເຍວ ປາທມູລໍ ຄຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສນ຺ໂຕ ມາຕາປິຕູນໍ ກາລກິຣິຍາຍ ສໍວິຄ຺ໂຄ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ຊນປທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອຸຍ຺ຍາເນ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຠິກ຺ຂໍ ຈຣມາໂນ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍສ຺ສ ຆຣທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ອາຈາຣວິຫາເຣ ປສນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂໍ ທຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ວສາເປຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈໍ ປຏິຊຄ຺ຄິ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ເອໂກ ກຏ຺ຐຫາຣໂກ ອຣຎ຺ຎໂຕ ທາຣູນິ ອາຫຣນ຺ໂຕ ເວລາຍ ນຄຣທ຺ວາຣໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ສາຍໍ ເອກສ຺ມິໍ ເທວກຸເລ ທາຣຸກລາປໍ ອຸສ຺ສີສເກ ກຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ, ເທວກຸເລ ວິສ຺ສຏ຺ຐາ ພຫູ ກຸກ຺ກຸຏາ ຕສ຺ສ ອວິທູເຣ ເອກສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ສຍິໍສຸ. ເຕສຸ ອຸປຣິສຍິຕກຸກ຺ກຸໂຏ ປຈ຺ຈູສກາເລ ວຈ຺ຈໍ ປາເຕນ຺ໂຕ ເຫຏ຺ຐາສຍິຕກຸກ຺ກຸຏສ຺ສ ສຣີເຣ ປາເຕສິ. ‘‘ເກນ ເມ ສຣີເຣ ວຈ຺ຈໍ ປາຕິຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມຍາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິໍກາຣຓາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອນຸປຘາເຣຕ຺ວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນປິ ປາເຕສິ. ຕໂຕ ອຸໂຠປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກຸທ຺ຘາ ‘‘ກິໍ ເຕ ພລໍ, ກິໍ ເຕ ພລ’’ນ຺ຕິ ກລຫໍ ກຣິໍສຸ. ອຖ ເຫຏ຺ຐາສຍິຕກຸກ຺ກຸໂຏ ອາຫ – ‘‘ມໍ ມາເຣຕ຺ວາ ອງ຺ຄາເຣ ປກ຺ກມໍສໍ ຂາທນ຺ໂຕ ປາໂຕວ ກຫາປຓສຫສ຺ສໍ ລຠຕີ’’ຕິ. ອຸປຣິສຍິຕກຸກ຺ກຸໂຏ ອາຫ – ‘‘ອມ຺ໂຠ, ມາ ຕ຺ວໍ ເອຕ຺ຕເກນ ຄຊ຺ຊິ, ມມ ຖູລມໍສໍ ຂາທນ຺ໂຕ ຣາຊາ ໂຫຕິ, ພຫິມໍສໍ ຂາທນ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ເຈ, ເສນາປຕິຏ຺ຐານໍ, ອິຕ຺ຖີ ເຈ, ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐານໍ ລຠຕິ. ອຏ຺ຐິມໍສໍ ປນ ເມ ຂາທນ຺ໂຕ ຄິຫີ ເຈ, ຠຓ຺ຑາຄາຣິກຏ຺ຐານໍ, ປພ຺ພຊິໂຕ ເຈ, ຣາຊກຸລູປກຠາວໍ ລຠຕີ’’ຕິ.

ກຏ຺ຐຫາຣໂກ ເຕສໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຣຊ຺ເຊ ປຕ຺ເຕ ສຫສ຺ເສນ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ສຓິກໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ອຸປຣິສຍິຕກຸກ຺ກຸຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຉງ຺ເຄ ກຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊາ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິວຏທ຺ວາເຣເນວ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ກຸກ຺ກຸຏໍ ນິຕ຺ຕຈໍ ກຕ຺ວາ ອຸທຣໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ກຸກ຺ກຸຏມໍສໍ ສາຘຸກໍ ສມ຺ປາເທຫີ’’ຕິ ປຊາປຕິຍາ ອທາສິ. ສາ ກຸກ຺ກຸຏມໍສຎ຺ຈ ຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘‘ຠຸຎ຺ຊ, ສາມີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອຸປນາເມສິ. ‘‘ຠທ຺ເທ, ເອຕໍ ມໍສໍ ມຫານຸຠາວໍ, ເອຕໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອຫໍ ຣາຊາ ຠວິສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ອຄ຺ຄມເຫສີ ຠວິສ຺ສສິ, ຕໍ ຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ມໍສຎ຺ຈ ອາທາຍ ຄງ຺ຄາຕີຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຠຕ຺ຕຠາຊນໍ ຕີເຣ ຐເປຕ຺ວາ ນ຺ຫານຕ຺ຖາຍ ໂອຕຣິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ວາເຕນ ຂຸຠິຕໍ ອຸທກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕຠາຊນໍ ອາທາຍ ອຄມາສິ. ຕໍ ນທີໂສເຕນ ວຸຍ຺ຫມານໍ ເຫຏ຺ຐານທິຍໍ ຫຕ຺ຖິໍ ນ຺ຫາເປນ຺ໂຕ ເອໂກ ຫຕ຺ຖາຈຣິໂຍ ມຫາມຕ຺ໂຕ ທິສ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ວິວຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ກິເມຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຠຕ຺ຕຎ຺ເຈວ ກຸກ຺ກຸຏມໍສຎ຺ຈ ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ປິທຫາເປຕ຺ວາ ລຎ຺ຉາເປຕ຺ວາ ‘‘ຍາວ ມຍໍ ອາຄຈ຺ຉາມ, ຕາວິມໍ ຠຕ຺ຕໍ ມາ ວິວຣາ’’ຕິ ຠຣິຍາຍ ເປເສສິ. ໂສປິ ໂຂ ກຏ຺ຐຫາຣໂກ ມຸຂໂຕ ປວິຏ຺ເຐນ ວາລຸໂກທເກນ ອຸທ຺ຘຸມາຕອຸທໂຣ ປລາຍິ.

ອເຖໂກ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍສ຺ສ ກຸລູປໂກ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກຕາປໂສ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ຫຕ຺ຖິຏ຺ຐານໍ ນ ວິຊຫຕິ, ກທາ ນຸ ໂຂ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ຕໍ ປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ປຸເຣຕຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍສ຺ສ ນິເວສເນ ນິສີທິ. ຫຕ຺ຖາຈຣິໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ຕໍ ຠຕ຺ຕຠາຊນໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕາປສໍ ມໍໂສທເນນ ປຣິວິສຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຕາປໂສ ຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມໍເສ ທີຍມາເນ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ມໍສໍ ອຫໍ ວິຈາເຣມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ວິຈາເຣຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຖູລມໍສາທີນິ ເອເກກໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຖູລມໍສໍ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍສ຺ສ ທາເປສິ, ພຫິມໍສໍ ຕສ຺ສ ຠຣິຍາຍ, ອຏ຺ຐິມໍສໍ ອຕ຺ຕນາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ. ໂສ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ຕຕິຍທິວເສ ຣາຊາ ຠວິສ຺ສສິ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ຕຕິຍທິວເສ ເອໂກ ສາມນ຺ຕຣາຊາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ປຣິວາເຣສິ. ພາຣາຓສິຣາຊາ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍໍ ຣາຊເວສໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ‘‘ຫຕ຺ຖິໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຍຸຊ຺ຌາ’’ຕິ ອາຓາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ອຎ຺ຎາຕກເວເສນ ເສນາຍ ວິຈາເຣນ຺ໂຕ ເອເກນ ມຫາເວເຄນ ສເຣນ ວິທ຺ໂຘ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ມຣິ. ຕສ຺ສ ມຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖາຈຣິໂຍ ພຫູ ກຫາປເຓ ນີຫຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ຘນຕ຺ຖິກາ ປຸຣໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຍຸຊ຺ຌນ຺ຕູ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ. ພລກາໂຍ ມຸຫຸຕ຺ເຕເນວ ສາມນ຺ຕຣາຊານໍ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປສິ. ອມຈ຺ຈາ ຣຎ຺ໂຎ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກໍ ຣາຊານໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ມນ຺ຕຍມານາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ຊີວມາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ເວສໍ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍສ຺ສ ອທາສິ, ອຍເມວ ຍຸທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິ, ເອຕສ຺ເສວ ຣຊ຺ຊໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕໍ ຣຊ຺ເຊນ ອຠິສິຎ຺ຈິໍສຸ, ຠຣິຍມ຺ປິສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ອກໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣາຊກຸລູປໂກ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໐໐.

‘‘ຍໍ ອຸສ຺ສຸກາ ສງ຺ຆຣນ຺ຕິ, ອລກ຺ຂິກາ ພຫຸໍ ຘນໍ;

ສິປ຺ປວນ຺ໂຕ ອສິປ຺ປາ ຈ, ລກ຺ຂິວາ ຕານິ ຠຸຎ຺ຊຕິ.

໑໐໑.

‘‘ສພ຺ພຕ຺ຖ ກຕປຸຎ຺ຎສ຺ສ, ອຕິຈ຺ຈຎ຺ເຎວ ປາຓິໂນ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ພຫູ ໂຠຄາ, ອປ຺ປນາຍຕເນສຸປີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ອຸສ຺ສຸກາຕິ ຍໍ ຘນສງ຺ຆຣເຓ ອຸສ຺ສຸກ຺ກມາປນ຺ນາ ຉນ຺ທຊາຕາ ກິຈ຺ເຉນ ພຫຸໍ ຘນໍ ສງ຺ຆຣນ຺ຕິ.‘‘ເຍ ອຸສ຺ສຸກາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ເຍ ປຸຣິສາ ຘນສໍຫຣເຓ ອຸສ຺ສຸກາ ຫຕ຺ຖິສິປ຺ປາທິວເສນ ສິປ຺ປວນ຺ໂຕ ອສິປ຺ປາ ຈ ອນ຺ຕມໂສ ເວຕເນນ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ພຫຸໍ ຘນໍ ສງ຺ຆຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ລກ຺ຂິວາ ຕານິ ຠຸຎ຺ຊຕີຕິ ຕານິ ‘‘ພຫຸໍ ຘນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ ຘນານິ ປຸຎ຺ຎວາ ປຸຣິໂສ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ຎຜລໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາປິ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ.

ອຕິຈ຺ຈຎ຺ເຎວ ປາຓິໂນຕິ ອຕິຈ຺ຈ ອຎ຺ເຎ ເອວ ປາຓິໂນ. ເອວ-ກາໂຣ ປຸຣິມປເທນ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ, ສພ຺ພຕ຺ເຖວ ກຕປຸຎ຺ຎສ຺ສ ອຎ຺ເຎ ອກຕປຸຎ຺ເຎ ສຕ຺ເຕ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປ຺ປນາຍຕເນສຸປີຕິ ອປິ ອນາຍຕເນສຸປິ ອຣຕນາກເຣສຸ ຣຕນານິ ອສຸວຓ຺ຓາຍຕນາທີສຸ ສຸວຓ຺ຓາທີນິ ອຫຕ຺ຖາຍຕນາທີສຸ ຫຕ຺ຖິອາທໂຍຕິ ສວິຎ຺ຎາຓກອວິຎ຺ຎາຓກາ ພຫູ ໂຠຄາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ມຸຕ຺ຕາມຓິອາທີນໍ ອນາກເຣ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ທຸຏ຺ຐຄາມຓິອຠຍມຫາຣາຊສ຺ສ ວຕ຺ຖຸ ກເຖຕພ຺ພໍ.

ສຕ຺ຖາ ປນ ອິມາ ຄາຖາ ວຕ຺ວາ ‘‘ຄຫປຕິ, ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ປຸຎ຺ຎສທິສໍ ອຎ຺ຎໍ ອາຍຕນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ປຸຎ຺ຎວນ຺ຕານຎ຺ຫິ ອນາກເຣສຸ ຣຕນານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ –

‘‘ເອສ ເທວມນຸສ຺ສານໍ, ສພ຺ພກາມທໂທ ນິຘິ;

ຍໍ ຍເທວາຠິປຕ຺ເຖນ຺ຕິ, ສພ຺ພເມເຕນ ລພ຺ຠຕິ.

‘‘ສຸວຓ຺ຓຕາ ສຸສຣຕາ, ສຸສຓ຺ຐານາ ສຸຣູປຕາ;

ອາຘິປຈ຺ຈປຣິວາໂຣ, ສພ຺ພເມເຕນ ລພ຺ຠຕິ.

‘‘ປເທສຣຊ຺ຊໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສຸຂໍ ປິຍໍ;

ເທວຣຊ຺ຊມ຺ປິ ທິພ຺ເພສຸ, ສພ຺ພເມເຕນ ລພ຺ຠຕິ.

‘‘ມານຸສ຺ສິກາ ຈ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ເທວໂລເກ ຈ ຍາ ຣຕິ;

ຍາ ຈ ນິພ຺ພານສມ຺ປຕ຺ຕິ, ສພ຺ພເມເຕນ ລພ຺ຠຕິ.

‘‘ມິຕ຺ຕສມ຺ປທມາຄມ຺ມ, ໂຍນິໂສວ ປຍຸຎ຺ຊໂຕ;

ວິຊ຺ຊາວິມຸຕ຺ຕິວສີຠາໂວ, ສພ຺ພເມເຕນ ລພ຺ຠຕິ.

‘‘ປຏິສມ຺ຠິທາ ວິໂມກ຺ຂາ ຈ, ຍາ ຈ ສາວກປາຣມີ;

ປຈ຺ເຈກໂພຘິ ພຸທ຺ຘຠູມິ, ສພ຺ພເມເຕນ ລພ຺ຠຕິ.

‘‘ເອວໍ ມຫຕ຺ຖິກາ ເອສາ, ຍທິທໍ ປຸຎ຺ຎສມ຺ປທາ;

ຕສ຺ມາ ຘີຣາ ປສໍສນ຺ຕິ, ປຓ຺ຑິຕາ ກຕປຸຎ຺ຎຕ’’ນ຺ຕິ. (ຂຸ. ປາ. ໘.໑໐-໑໖);

ອິທານິ ເຍສຸ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ສິຣີ ປຕິຏ຺ຐິຕາ, ຕານິ ຣຕນານິ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ກຸກ຺ກຸໂຏ’’ຕິອາທິມາຫ.

໑໐໒.

‘‘ກຸກ຺ກຸໂຏ ມຓໂຍ ທຓ຺ໂຑ, ຖິໂຍ ຈ ປຸຎ຺ຎລກ຺ຂຓາ;

ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ອປາປສ຺ສ, ກຕປຸຎ຺ຎສ຺ສ ຊນ຺ຕຸໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຓ຺ໂຑຕິ ອາຣກ຺ຂຍຏ຺ຐິໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ຖິໂຍຕິ ເສຏ຺ຐິຠຣິຍໍ ປຸຎ຺ຎລກ຺ຂຓເທວິໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕານເມວ. ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ຈ ປນ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ກຸລູປກຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສິຣິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໒໘໕] ໕. ມຓິສູກຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ທຣິຍາ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສຸນ຺ທຣີມາຣຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ຠຄວາ ສກ຺ກໂຕ ໂຫຕິ ຄຣຸກໂຕຕິ ວຕ຺ຖຸ ອຸທາເນ (ອຸທາ. ໓໘) ອາຄຕເມວ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ – ຠຄວໂຕ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ມຫານທີນໍ ມໂຫຆສທິເສ ລາຠສກ຺ກາເຣ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຫຕລາຠສກ຺ກາຣາ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນກາເລ ຂຊ຺ໂຊປນກາ ວິຍ ນິປ຺ປຠາ ຫຸຕ຺ວາ ເອກໂຕ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ມນ຺ຕຍິໍສຸ – ‘‘ມຍໍ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫຕລາຠສກ຺ກາຣາ, ນ ໂກຈິ ອມ຺ຫາກໍ ອຕ຺ຖິຠາວມ຺ປິ ຊານາຕິ, ເກນ ນຸ ໂຂ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ລາຠສກ຺ກາຣມສ຺ສ ອນ຺ຕຣຘາເປຍ຺ຍາມາ’’ຕິ. ອຖ ເນສໍ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສຸນ຺ທຣິຍາ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສກ຺ກຸຓິສ຺ສາມາ’’ຕິ.

ເຕ ເອກທິວສໍ ສຸນ຺ທຣິໍ ຕິຕ຺ຖິຍາຣາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ນາລປິໍສຸ. ສາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສລ຺ລປນ຺ຕີປິ ປຏິວຈນໍ ອລຠິຕ຺ວາ ‘‘ອປິ ນຸ, ອຍ຺ຍາ, ຕຸມ຺ເຫ ເກນຈິ ວິເຫຐິຕາຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ກິໍ, ຠຄິນິ, ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ອມ຺ເຫ ວິເຫເຐຕ຺ວາ ຫຕລາຠສກ຺ກາເຣ ກຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕໍ ນ ປສ຺ສສີ’’ຕິ. ສາ ເອວມາຫ – ‘‘ມຍາ ເອຕ຺ຖ ກິໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ? ຕ຺ວໍ ໂຂສິ, ຠຄິນິ, ອຠິຣູປາ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ, ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອຍສໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ຕວ ກຖໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຫຕລາຠສກ຺ກາຣໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ? ສາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ຕາ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນກປ຺ປູຣກຏຸກຜລາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ສາຍໍ ມຫາຊນສ຺ສ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສນກາເລ ເຊຕວນາຠິມຸຂີ ຄຈ຺ຉຕິ. ‘‘ກຫໍ ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ ຈ ປຸຏ຺ຐາ ‘‘ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ, ອຫຎ຺ຫິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ວສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຕິຕ຺ຖິຍາຣາເມ ວສິຕ຺ວາ ປາໂຕວ ເຊຕວນມຄ຺ຄໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນຄຣາຠິມຸຂີ ຄຈ຺ຉຕິ. ‘‘ກິໍ, ສຸນ຺ທຣິ, ກຫໍ ຄຕາສີ’’ຕິ ຈ ປຸຏ຺ຐາ ‘‘ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ສທ຺ຘິໍ ເອກຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ວສິຕ຺ວາ ຕໍ ກິເລສຣຕິຍາ ຣມາເປຕ຺ວາ ອາຄຕາມ຺ຫີ’’ຕິ ວທຕິ.

ອຖ ນໍ ກຕິປາຫຈ຺ຈເຍນ ຘຸຕ຺ຕານໍ ກຫາປເຓ ທຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ສຸນ຺ທຣິໍ ມາເຣຕ຺ວາ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ຄນ຺ຘກຸຏິຍາ ສມີເປ ມາລາກຈວຣນ຺ຕເຣ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອຖາ’’ຕິ ວທິໍສຸ, ເຕ ຕຖາ ອກໍສຸ. ຕໂຕ ຕິຕ຺ຖິຍາ ‘‘ສຸນ຺ທຣິໍ ນ ປສ຺ສາມາ’’ຕິ ໂກລາຫລໍ ກຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ໂວ ອາສງ຺ກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ອິເມສຸ ທິວເສສຸ ເຊຕວເນ ວສຕິ, ຕຕ຺ຣສ຺ສາ ປວຕ຺ຕິໍ ນ ຊານາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉຖ, ນໍ ວິຈິນຖາ’’ຕິ ຣຎ຺ຎາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐາເກ ຄເຫຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຈິນນ຺ຕາ ມາລາກຈວຣນ຺ຕເຣ ທິສ຺ວາ ມຎ຺ຈກໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປເວເສຕ຺ວາ ‘‘ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກາ ‘ສຕ຺ຖາຣາ ກຕປາປກມ຺ມໍ ປຏິຈ຺ຉາເທສ຺ສາມາ’ຕິ ສຸນ຺ທຣິໍ ມາເຣຕ຺ວາ ມາລາກຈວຣນ຺ຕເຣ ນິກ຺ຂິປິໍສູ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ, ຣາຊາ ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉຖ, ນຄຣໍ ອາຫິຓ຺ຑຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ນຄຣວີຖີສຸ ‘‘ປສ຺ສຖ ສມຓານໍ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍານໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວິຣວິຕ຺ວາ ປຸນ ຣຎ຺ໂຎ ນິເວສນທ຺ວາຣໍ ອຄມໍສຸ.

ຣາຊາ ສຸນ຺ທຣິຍາ ສຣີຣໍ ອາມກສຸສາເນ ອຏ຺ຏກໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຣກ຺ຂາເປສິ. ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ຐເປຕ຺ວາ ອຣິຍສາວເກ ເສສາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ‘‘ປສ຺ສຖ ສມຓານໍ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍານໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ຈ ພຫິນຄເຣ ຈ ຠິກ຺ຂູ ອກ຺ໂກສນ຺ຕາ ປຣິຠາສນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ເຕນ ຫິ ຕຸມ຺ເຫປິ ເຕ ມນຸສ຺ເສ ເອວໍ ປຏິໂຈເທຖາ’’ຕິ –

‘‘ອຠູຕວາທີ ນິຣຍໍ ອຸເປຕິ, ໂຍ ວາປິ ກຕ຺ວາ ນ ກໂຣມິ ຈາຫ;

ອຸໂຠປິ ເຕ ເປຈ຺ຈ ສມາ ຠວນ຺ຕິ, ນິຫີນກມ຺ມາ ມນຸຊາ ປຣຕ຺ຖາ’’ຕິ. (ອຸທາ. ໓໘) –

ອິມໍ ຄາຖມາຫ.

ຣາຊາ ‘‘ສຸນ຺ທຣິຍາ ອຎ຺ເຎຫິ ມາຣິຕຠາວໍ ຊານາຖາ’’ຕິ ປຸຣິເສ ເປເສສິ. ເຕປິ ໂຂ ຘຸຕ຺ຕາ ເຕຫິ ກຫາປເຓຫິ ສຸຣໍ ປິວນ຺ຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕຕ຺ເຖໂກ ເອວມາຫ – ‘‘ຕ຺ວໍ ສຸນ຺ທຣິໍ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ມາເຣຕ຺ວາ ມາລາກຈວຣນ຺ຕເຣ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕໂຕ ລທ຺ຘກຫາປເຓຫິ ສຸຣໍ ປິວສິ, ໂຫຕຸ ໂຫຕູ’’ຕິ. ຣາຊປຸຣິສາ ເຕ ຘຸຕ຺ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສຸໍ. ອຖ ເຕ ຣາຊາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ມາຣິຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ເກຫິ ມາຣາປິຕາ’’ຕິ? ‘‘ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິເຍຫິ, ເທວາ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕິຕ຺ຖິເຍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ສຸນ຺ທຣິໍ ອຸກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ຕຸມ຺ເຫ, ເອວໍ ວທນ຺ຕາ ນຄຣໍ ອາຫິຓ຺ຑຖ ‘ອຍໍ ສຸນ຺ທຣີ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ອາໂຣເປຕຸກາເມຫິ ອມ຺ເຫຫິ ມາຣາປິຕາ, ເນວ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ, ນ ໂຄຕມສາວການໍ ໂທໂສ ອຕ຺ຖິ, ອມ຺ຫາກໍເຍວ ໂທໂສ’’’ຕິ ອາຓາເປສິ. ເຕ ຕຖາ ອກໍສຸ. ພາລມຫາຊໂນ ຕທາ ສທ຺ທຫິ, ຕິຕ຺ຖິຍາປິ ປຸຣິສວຘທຓ຺ເຑນ ປລິພຸທ຺ຘາ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ພຸທ຺ຘານໍ ມຫນ຺ຕຕໂຣ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ອໂຫສິ.

ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ຕິຕ຺ຖິຍາ ‘ພຸທ຺ຘານໍ ກາຬກຠາວໍ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມາ’ຕິ ສຍໍ ກາຬກາ ຊາຕາ, ພຸທ຺ຘານໍ ປນ ມຫນ຺ຕຕໂຣ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ອຸທປາທີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ສກ຺ກາ ພຸທ຺ຘານໍ ສໍກິເລສໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ, ພຸທ຺ຘານໍ ສໍກິລິຏ຺ຐຠາວກຣຓໍ ນາມ ຊາຕິມຓິໂນ ກິລິຏ຺ຐຠາວກຣຓສທິສໍ, ປຸພ຺ເພ ຊາຕິມຓິໍ ‘ກິລິຏ຺ຐໍ ກຣິສ຺ສາມາ’ຕິ ວາຍມນ຺ຕາປິ ນາສກ຺ຂິໍສຸ ກິລິຏ຺ຐໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ກາເມສຸ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ຕິສ຺ໂສ ປພ຺ພຕຣາຊິໂຍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຕາປໂສ ຫຸຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລາຍໍ ວສິ. ຕສ຺ສາ ອວິທູເຣ ມຓິຄຸຫາ ອໂຫສິ, ຕຕ຺ຖ ຕິໍສມຕ຺ຕາ ສູກຣາ ວສນ຺ຕິ, ຄຸຫາຍ ອວິທູເຣ ເອໂກ ສີໂຫ ຈຣຕິ, ຕສ຺ສ ມຓິມ຺ຫິ ຉາຍາ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ສູກຣາ ສີຫຈ຺ຉາຍໍ ທິສ຺ວາ ຠີຕາ ອຸຕ຺ຣສ຺ຕາ ອປ຺ປມໍສໂລຫິຕາ ອເຫສຸໍ. ເຕ ‘‘ອິມສ຺ສ ມຓິໂນ ວິປ຺ປສນ຺ນຕ຺ຕາ ອຍໍ ຉາຍາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອິມໍ ມຓິໍ ສໍກິລິຏ຺ຐໍ ວິວຓ຺ຓໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ເອກໍ ສຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກລເລ ປວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ມຓິໍ ຆໍສນ຺ຕິ. ໂສ ສູກຣໂລເມຫິ ຆໍສິຍມາໂນ ວິປ຺ປສນ຺ນຕໂຣ ອໂຫສິ. ສູກຣາ ອຸປາຍໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ‘‘ອິມສ຺ສ ມຓິໂນ ວິວຓ຺ຓກຣຓູປາຍໍ ຕາປສໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມາ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ປຸຣິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຸທາຫຣິໍສຸ –

໑໐໓.

‘‘ທຣິຍາ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ, ຕິໍສມຕ຺ຕາ ວສາມເສ;

ຫຎ຺ຎາມ ມຓິໂນ ອາຠໍ, ອິຕິ ໂນ ມນ຺ຕຣໍ ອຫຸ.

໑໐໔.

‘‘ຍາວຕາ ມຓິໍ ຆໍສາມ, ຠິຍ຺ໂຍ ໂວທາຍເຕ ມຓິ;

ອິທຎ຺ຈທານິ ປຸຈ຺ຉາມ, ກິໍ ກິຈ຺ຈໍ ອິຘ ມຎ຺ຎສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຣິຍາຕິ ມຓິຄຸຫາຍໍ. ວສາມເສຕິ ວສາມ. ຫຎ຺ຎາມາຕິ ຫນິສ຺ສາມ, ມຍມ຺ປິ ວິວຓ຺ຓໍ ກຣິສ຺ສາມ. ອິທຎ຺ຈທານິ ປຸຈ຺ຉາມາຕິ ອິທານິ ມຍໍ ‘‘ເກນ ກາຣເຓນ ອຍໍ ມຓິ ກິລິສ຺ສມາໂນ ໂວທາຍເຕ’’ຕິ ອິທໍ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມ. ‘‘ກິໍ ກິຈ຺ຈໍ ‘ອິຘ ມຎ຺ຎສີ’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ເຖ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ກິຈ຺ຈໍ ກິນ຺ຕິ ມຎ຺ຎສີ’’ຕິ.

ອຖ ເນສໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໕.

‘‘ອຍໍ ມຓິ ເວຬຸຣິໂຍ, ອກາໂຈ ວິມໂລ ສຸໂຠ;

ນາສ຺ສ ສກ຺ກາ ສິຣິໍ ຫນ຺ຕຸໍ, ອປກ຺ກມຖ ສູກຣາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອກາໂຈຕິ ອກກ຺ກໂສ. ສຸໂຠຕິ ໂສຠໂນ. ສິຣິນ຺ຕິ ປຠໍ. ອປກ຺ກມຖາຕິ ອິມສ຺ສ ມຓິສ຺ສ ປຠາ ນາເສຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕຸມ຺ເຫ ປນ ອິມໍ ມຓິຄຸຫໍ ປຫາຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉຖາຕິ.

ເຕ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຖາ ອກໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຌານໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຕາປໂສ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມຓິສູກຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໒໘໖] ໖. ສາລູກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ມາ ສາລູກສ຺ສ ປິຫຍີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຖຸລ຺ລກຸມາຣິກາປໂລຠນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕໍ ຈູຬນາຣທກສ຺ສປຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໓.໔໐ ອາທໂຍ) ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ຕໍ ປນ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຕ຺ຖາ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ, ຠິກ຺ຂຸ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ຕໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐາເປຕີ’’ຕິ? ‘‘ຖຸລ຺ລກຸມາຣິກາ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ເອສາ ເຕ ຠິກ຺ຂຸ ອນຕ຺ຖກາຣິກາ, ປຸພ຺ເພປິ ຕ຺ວໍ ເອຕິສ຺ສາ ວິວາຫຕ຺ຖາຍ ອາຄຕປຣິສາຍ ອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ໂຄ ອໂຫສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມຫາໂລຫິຕໂຄໂຓ ນາມ ອໂຫສິ, ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ປນສ຺ສ ຈູຬໂລຫິໂຕ ນາມ. ອຸໂຠປິ ໂຄຓາ ຄາມເກ ເອກສ຺ມິໍ ກຸເລ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ເອກາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ກຸມາຣິກາ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ອຎ຺ຎກຸລໍ ວາເຣສິ. ອຖ ນໍ ກຸລໍ ‘‘ວິວາຫກາເລ ອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ໂຄ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສາລູກໍ ນາມ ສູກຣໍ ຍາຄຸຠຕ຺ເຕນ ປຏິຊຄ຺ຄິ, ໂສ ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ເຈ ສຍຕິ. ອເຖກທິວສໍ ຈູຬໂລຫິໂຕ ຠາຕຣໍ ອາຫ – ‘‘ຠາຕິກ, ມຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ກຸເລ ກມ຺ມໍ ກໂຣມ, ອມ຺ເຫ ນິສ຺ສາຍ ອິມໍ ກຸລໍ ຊີວຕິ, ອຖ ຈ ປນິເມ ມນຸສ຺ສາ ອມ຺ຫາກໍ ຕິຓປລາລມຕ຺ຕໍ ເທນ຺ຕິ, ອິມໍ ສູກຣໍ ຍາຄຸຠຕ຺ເຕນ ໂປເສນ຺ຕິ, ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ເຈ ສຍາເປນ຺ຕິ, ກິໍ ນາເມສ ເອເຕສໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ມຫາໂລຫິໂຕ ‘‘ຕາຕ, ມາ ຕ຺ວໍ ເອຕສ຺ສ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຖຍ, ເອຕິສ຺ສາ ກຸມາຣິກາຍ ວິວາຫທິວເສ ເອຕໍ ອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ຄໍ ກາຕຸກາມາ ເອເຕ ມໍສສ຺ສ ຖູລຠາວກຣຓຕ຺ຖໍ ໂປເສນ຺ຕິ, ກຕິປາຫຈ຺ຈເຍນ ຕໍ ປສ຺ສິສ຺ສສິ ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ຈໂຕ ນິກ຺ຂາເມຕ຺ວາ ວຘິຕ຺ວາ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕຸກຠຕ຺ຕໍ ກຣິຍມານ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸຣິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ –

໑໐໖.

‘‘ມາ ສາລູກສ຺ສ ປິຫຍິ, ອາຕຸຣນ຺ນານິ ຠຸຎ຺ຊຕິ;

ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ຠຸສໍ ຂາທ, ເອຕໍ ທີຆາຍຸລກ຺ຂຓໍ.

໑໐໗.

‘‘ອິທານິ ໂສ ອິຘາຄນ຺ຕ຺ວາ, ອຕິຖີ ຍຸຕ຺ຕເສວໂກ;

ອຖ ທກ຺ຂສິ ສາລູກໍ, ສຍນ຺ຕໍ ມຸສລຸຕ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ມາ ສາລູກສູກຣຠາວໍ ປຕ຺ຖຍິ, ອຍຎ຺ຫິ ອາຕຸຣນ຺ນານິ ມຣຓໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ຍານິ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ນຈິຣສ຺ເສວ ມຣຓໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕິ, ຕ຺ວໍ ປນ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ນິຣາລໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘໍ ອິມໍ ປລາລມິສ຺ສກໍ ຠຸສໍ ຂາທ, ເອຕໍ ທີຆາຍຸຠາວສ຺ສ ລກ຺ຂຓໍ ສຎ຺ຊານນນິມິຕ຺ຕໍ. ອິທານິ ກຕິປາຫສ຺ເສວ ໂສ ເວວາຫິກປຸຣິໂສ ມຫຕິຍາ ປຣິສາຍ ຍຸຕ຺ໂຕ ຍຸຕ຺ຕເສວໂກ ອິຘ ອຕິຖິ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ອເຖຕໍ ສາລູກໍ ມຸສລສທິເສນ ອຸຕ຺ຕໂຣຏ຺ເຐນ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ມຸສລຸຕ຺ຕຣໍ ມາຣິຕໍ ສຍນ຺ຕໍ ທກ຺ຂສີຕິ.

ຕໂຕ ກຕິປາຫສ຺ເສວ ເວວາຫິເກສຸ ອາຄເຕສຸ ສາລູກໍ ມາເຣຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ຄມກໍສຸ. ອຸໂຠ ໂຄຓາ ຕໍ ຕສ຺ສ ວິປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຠຸສເມວ ວຣ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ຕທຕ຺ຖໂຊຕິກໍ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໘.

‘‘ວິກນ຺ຕໍ ສູກຣໍ ທິສ຺ວາ, ສຍນ຺ຕໍ ມຸສລຸຕ຺ຕຣໍ;

ຊຣຄ຺ຄວາ ວິຈິນ຺ເຕສຸໍ, ວຣມ຺ຫາກໍ ຠຸສາມິວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠຸສາມິວາຕິ ຠຸສເມວ ອມ຺ຫາກໍ ວຣໍ ອຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ກຸມາຣິກາ ເອຕຣຫິ ຖຸລ຺ລກຸມາຣິກາ ອໂຫສິ, ສາລູໂກ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ, ຈູຬໂລຫິໂຕ ອານນ຺ໂທ, ມຫາໂລຫິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສາລູກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໒໘໗] ໗. ລາຠຄຣຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນານຸມ຺ມຕ຺ໂຕຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສທ຺ຘິວິຫາຣິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເຖຣສ຺ສ ກິຣ ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ລາຠຸປ຺ປຕ຺ຕິປຏິປທໍ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ກເຖຖ, ກິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຈີວຣາທີນໍ ລາຠີ ໂຫຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ເຖໂຣ ‘‘ອາວຸໂສ, ຈຕູຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສາມຎ຺ຎໍ ປຫາຍ ອນຸມ຺ມຕ຺ເຕເນວ ອຸມ຺ມຕ຺ເຕນ ວິຍ ຠວິຕພ຺ພໍ, ປິສຸຓວາຈາ ວຕ຺ຕພ຺ພາ, ນຏສທິເສນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ວິກິຓ຺ຓວາເຈນ ກຸຕູຫເລນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອິມໍ ລາຠຸປ຺ປຕ຺ຕິປຏິປທໍ ກເຖສິ. ໂສ ຕໍ ປຏິປທໍ ຄຣຫິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ. ເຖໂຣ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ເນໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ຠິກ຺ຂຸ ອິທາເນວ ລາຠໍ ຄຣຫຕິ, ປຸພ຺ເພເປສ ຄຣຫິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຖເຣນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂສຬສວສ຺ສິກກາເລເຍວ ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນຎ຺ຈ ສິປ຺ປານໍ ປຣິໂຍສານໍ ປຕ຺ວາ ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ມາຓວກສຕານິ ສິປ຺ປໍ ວາເຈສິ. ຕຕ຺ເຣໂກ ມາຓໂວ ສີລາຈາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ເອກທິວສໍ ອາຈຣິຍໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ກຖໍ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ລາໂຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ລາຠຸປ຺ປຕ຺ຕິປຏິປທໍ ປຸຈ຺ຉິ. ອາຈຣິໂຍ ‘‘ຕາຕ, ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຈຕູຫິ ກາຣເຓຫິ ລາໂຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໙.

‘‘ນານຸມ຺ມຕ຺ໂຕ ນາປິສຸໂຓ, ນານໂຏ ນາກຸຕູຫໂລ;

ມູຬ຺ເຫສຸ ລຠເຕ ລາຠໍ, ເອສາ ເຕ ອນຸສາສນີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນານຸມ຺ມຕ຺ໂຕຕິ ນ ອນຸມ຺ມຕ຺ໂຕ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ນາມ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສທາຣິກທາຣເກ ທິສ຺ວາ ເຕສໍ ວຕ຺ຖາລງ຺ກາຣາທີນິ ວິລຸມ຺ປຕິ, ຕໂຕ ຕໂຕ ມຈ຺ຉມໍສປູວາທີນິ ພລກ຺ກາເຣນ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທຕິ, ເອວເມວ ໂຍ ຄິຫິຠູໂຕ ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘສມຸຏ຺ຐານໍ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຫາຍ ກຸສລາກຸສລໍ ອຄເຓຕ຺ວາ ນິຣຍຠຍໍ ອຠາຍນ຺ໂຕ ໂລຠາຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິຓ຺ຓຈິຕ຺ໂຕ ກາເມສຸ ປມຕ຺ໂຕ ສນ຺ຘິຈ຺ເຉທາທີນິ ສາຫສິກກມ຺ມານິ ກໂຣຕິ, ປພ຺ພຊິໂຕປິ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຫາຍ ກຸສລາກຸສລໍ ອຄເຓຕ຺ວາ ນິຣຍຠຍໍ ອຠາຍນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ສິກ຺ຂາປທໍ ມທ຺ທນ຺ໂຕ ໂລເຠນ ອຠິຠູໂຕ ປຣິຍາທິຓ຺ຓຈິຕ຺ໂຕ ຈີວຣາທິມຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອຕ຺ຕໂນ ສາມຎ຺ຎໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ປມຕ຺ໂຕ ເວຊ຺ຊກມ຺ມທູຕກມ຺ມາທີນິ ກໂຣຕິ, ເວຬຸທານາທີນິ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕິ, ອຍໍ ອນຸມ຺ມຕ຺ໂຕປິ ອຸມ຺ມຕ຺ຕສທິສຕ຺ຕາ ອຸມ຺ມຕ຺ໂຕ ນາມ, ເອວຣູປສ຺ສ ຂິປ຺ປໍ ລາໂຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ປນ ເອວໍ ອນຸມ຺ມຕ຺ໂຕ ລຊ຺ຊີ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໂກ, ເອສ ມູຬ຺ເຫສຸ ອປຓ຺ຑິເຕສຸ ປຸຣິເສສຸ ລາຠໍ ນ ລຠຕິ, ຕສ຺ມາ ລາຠຕ຺ຖິເກນ ອຸມ຺ມຕ຺ຕເກນ ວິຍ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ນາປິສຸໂຓຕິ ເອຕ຺ຖາປິ ໂຍ ປິສຸໂຓ ໂຫຕິ, ‘‘ອສຸເກນ ອິທໍ ນາມ ກຕ’’ນ຺ຕິ ຣາຊກຸເລ ເປສຸຎ຺ຎໍ ອຸປສໍຫຣຕິ, ໂສ ອຎ຺ເຎສໍ ຍສໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຣາຊາໂນປິ ນໍ ‘‘ອຍໍ ອມ຺ເຫສຸ ສສສ຺ເນໂຫ’’ຕິ ອຸຈ຺ເຈ ຐາເນ ຐເປນ຺ຕິ, ອມຈ຺ຈາທໂຍປິສ຺ສ ‘‘ອຍໍ ໂນ ຣາຊກຸເລ ປຣິຠິນ຺ເທຍ຺ຍາ’’ຕິ ຠເຍນ ທາຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ, ເອວໍ ເອຕຣຫິ ປິສຸຓສ຺ສ ລາໂຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ປນ ອປິສຸໂຓ, ໂສ ມູຬ຺ເຫສຸ ລາຠໍ ນ ລຠຕີຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ນານໂຏຕິ ລາຠໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ເຕນ ນເຏນ ວິຍ ຠວິຕພ຺ພໍ. ຍຖາ ນໂຏ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຫາຍ ນຈ຺ຈຄີຕວາທິເຕຫິ ກີຬໍ ກຕ຺ວາ ຘນໍ ສໍຫຣຕິ, ເອວເມວ ລາຠຕ຺ຖິເກນ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖິປຸຣິສທາຣິກທາຣການໍ ໂສຓ຺ຑສຫາເຍນ ວິຍ ນານປ຺ປກາຣໍ ເກຬິໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ວິຈຣິຕພ຺ພໍ. ໂຍ ເອວໍ ອນໂຏ, ໂສ ມູຬ຺ເຫສຸ ລາຠໍ ນ ລຠຕິ.

ນາກຸຕູຫໂລຕິ ກຸຕູຫໂລ ນາມ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓວາໂຈ. ຣາຊາໂນ ຫິ ອມຈ຺ເຈ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ – ‘‘ອສຸກຏ຺ຐາເນ ກິຣ ‘ມນຸສ຺ໂສ ມາຣິໂຕ, ຆຣໍ ວິລຸຕ຺ຕໍ, ປເຣສໍ ທາຣາ ປຘໍສິຕາ’ຕິ ສຸຍ຺ຍຕິ, ເກສໍ ນຸ ໂຂ ອິທໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ເສເສສຸ ອກເຖນ຺ເຕສຸເຍວ ໂຍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ‘‘ອສຸໂກ ຈ ອສຸໂກ ຈ ນາມາ’’ຕິ ວທຕິ, ອຍໍ ກຸຕູຫໂລ ນາມ. ຣາຊາໂນ ຕສ຺ສ ວຈເນນ ເຕ ປຸຣິເສ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ນິເສເຘຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ນິສ຺ສາຍ ໂນ ນຄຣໍ ນິຈ຺ໂຈຣໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ເທນ຺ຕິ, ເສສາປິ ຊນາ ‘‘ອຍໍ ໂນ ຣາຊປຸຣິເສຫິ ປຸຏ຺ໂຐ ສຸຍຸຕ຺ຕທຸຍຸຕ຺ຕໍ ກເຖຍ຺ຍາ’’ຕິ ຠເຍນ ຕສ຺ເສວ ຘນໍ ເທນ຺ຕິ, ເອວໍ ກຸຕູຫລສ຺ສ ລາໂຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ປນ ອກຸຕູຫໂລ, ເອສ ນ ມູຬ຺ເຫສຸ ລຠຕິ ລາຠໍ. ເອສາ ເຕ ອນຸສາສນີຕິ ເອສາ ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກາ ຕຸຍ຺ຫໍ ລາຠານຸສິຏ຺ຐີຕິ.

ອນ຺ເຕວາສິໂກ ອາຈຣິຍສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ລາຠໍ ຄຣຫນ຺ໂຕ –

໑໑໐.

‘‘ຘິຣຕ຺ຖຸ ຕໍ ຍສລາຠໍ, ຘນລາຠຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ຍາ ວຸຕ຺ຕິ ວິນິປາເຕນ, ອຘມ຺ມຈຣເຓນ ວາ.

໑໑໑.

‘‘ອປິ ເຈ ປຕ຺ຕມາທາຍ, ອນຄາໂຣ ປຣິພ຺ພເຊ;

ເອສາວ ຊີວິກາ ເສຍ຺ໂຍ, ຍາ ຈາຘມ຺ເມນ ເອສນາ’’ຕິ. – ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ;

ຕຕ຺ຖ ຍາ ວຸຕ຺ຕີຕິ ຍາ ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິ. ວິນິປາເຕນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວິນິປາເຕນ. ອຘມ຺ມຈຣເຓນາຕິ ອຘມ຺ມກິຣິຍາຍ ວິສມກິຣິຍາຍ ວຘພນ຺ຘນຄຣຫາທີຫິ ອຕ຺ຕານໍ ວິນິປາເຕຕ຺ວາ ອຘມ຺ມໍ ຈຣິຕ຺ວາ ຍາ ວຸຕ຺ຕິ, ຕຎ຺ຈ ຍສຘນລາຠຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ຘິຣຕ຺ຖຸ ນິນ຺ທາມິ ຄຣຫາມິ, ນ ເມ ເອເຕນຕ຺ໂຖຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ປຕ຺ຕມາທາຍາຕິ ຠິກ຺ຂາຠາຊນໍ ຄເຫຕ຺ວາ. ອນຄາໂຣ ປຣິພ຺ພເຊຕິ ອເຄໂຫ ປພ຺ພຊິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຈເຣຍ຺ຍ, ນ ຈ ສປ຺ປຸຣິໂສ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິວເສນ ອຘມ຺ມຈຣິຍໍ ຈເຣຍ຺ຍ. ກິໍກາຣຓາ? ເອສາວ ຊີວິກາ ເສຍ຺ໂຍ. ຍາ ຈາຘມ຺ເມນ ເອສນາຕິ, ຍາ ເອສາ ອຘມ຺ເມນ ຊີວິກປຣິເຍສນາ, ຕໂຕ ເອສາ ປຕ຺ຕຫຕ຺ຖສ຺ສ ປຣກຸເລສຸ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍາວ ເສຍ຺ໂຍ, ສຕຄຸເຓນ ສຫສ຺ສຄຸເຓນ ສຸນ຺ທຣຕໂຣຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ເອວໍ ມາຓໂວ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຄຸຓໍ ວຓ຺ເຓຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຠິກ຺ຂໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມາຓໂວ ລາຠຄຣຫີ ຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ອາຈຣິໂຍ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ລາຠຄຣຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໒໘໘] ໘. ມຈ຺ຉຸທ຺ທານຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຄ຺ຆນ຺ຕິ ມຈ຺ຉາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ກູຏວາຓິຊໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕເມວ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກຸຏຸມ຺ພິກກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ກຸຏຸມ຺ພໍ ສຓ຺ຐເປສິ. ກນິຏ຺ຐຠາຕາປິສ຺ສ ອຕ຺ຖິ, ເຕສໍ ອປຣຠາເຄ ປິຕາ ກາລກໂຕ. ເຕ ເອກທິວສໍ ‘‘ປິຕຸ ສນ຺ຕກໍ ໂວຫາຣໍ ສາເຘສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອກໍ ຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຫາປຓສຫສ຺ສໍ ລຠິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ນທີຕິຕ຺ເຖ ນາວໍ ປຏິມາເນນ຺ຕາ ປຸຏຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຕິເຣກຠຕ຺ຕໍ ຄງ຺ຄາຍ ມຈ຺ຉານໍ ທຕ຺ວາ ນທີເທວຕາຍ ປຕ຺ຕິໍ ອທາສິ. ເທວຕາ ປຕ຺ຕິໍ ອນຸໂມທິຕ຺ວາເຍວ ທິພ຺ເພນ ຍເສນ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຍສວຸຑ຺ຒິໍ ອາວຊ຺ຊມານາ ຕໍ ກາຣຓໍ ອຎ຺ຎາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ວາລິກາຍໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິ, ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ປນສ຺ສ ໂຖກໍ ໂຈຣປກຕິໂກ. ໂສ ເຕ ກຫາປເຓ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອທຕ຺ວາ ສຍເມວ ຄຓ຺ຫິຕຸກາມຕາຍ ກຫາປຓຠຓ຺ຑິກສທິສໍ ເອກໍ ສກ຺ຂຣຠຓ຺ຑິກໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ເວປິ ຠຓ຺ຑິກາ ເອກໂຕວ ຐເປສິ. ເຕສໍ ນາວໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາມຊ຺ຌຄຕານໍ ກນິຏ຺ໂຐ ນາວໍ ໂຂເຠຕ຺ວາ ‘‘ສກ຺ຂຣຠຓ຺ຑິກໍ ອຸທເກ ຂິປິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຫສ຺ສຠຓ຺ຑິກໍ ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ຠາຕິກ, ສຫສ຺ສຠຓ຺ຑິກາ ອຸທເກ ປຕິຕາ, ກິນ຺ຕິ ກໂຣມາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອຸທເກ ປຕິຕາຍ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມ, ມາ ຈິນ຺ຕຍີ’’ຕິ. ນທີເທວຕາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຫໍ ອິມິນາ ທິນ຺ນປຕ຺ຕິໍ ອນຸໂມທິຕ຺ວາ ທິພ຺ພຍເສນ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ເອຕສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ຣກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ຕໍ ຠຓ຺ຑິກໍ ເອກໍ ມຫາມຈ຺ຉໍ ຄິລາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ອາຣກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິ. ໂສປິ ໂຈໂຣ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠາຕາ ເມ ວຎ຺ຈິໂຕ’’ຕິ ຠຓ຺ຑິກໍ ໂມເຈນ຺ໂຕ ສກ຺ຂຣາ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຫທເຍນ ສຸສ຺ສນ຺ເຕນ ມຎ຺ຈສ຺ສ ອຏນິໍ ອຸປຄູຫິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ.

ຕທາ ເກວຏ຺ຏາ ມຈ຺ຉຄຫຓຕ຺ຖາຍ ຊາລໍ ຂິປິໍສຸ. ໂສ ມຈ຺ໂຉ ເທວຕານຸຠາເວນ ຊາລໍ ປາວິສິ. ເກວຏ຺ຏາ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓິຕຸໍ ນຄຣໍ ປວິຏ຺ຐາ. ມນຸສ຺ສາ ມຫາມຈ຺ຉໍ ທິສ຺ວາ ມູລໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເກວຏ຺ຏາ ‘‘ກຫາປຓສຫສ຺ສຎ຺ຈ ສຕ຺ຕ ຈ ມາສເກ ທຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ສຫສ຺ສຄ຺ຆນກມຈ຺ໂຉປິ ໂນ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ ປຣິຫາສໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເກວຏ຺ຏາ ມຈ຺ຉໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຆຣທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ມຈ຺ຉໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ‘‘ກິມສ຺ສ ມູລ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສຕ຺ຕ ມາສເກ ທຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ. ‘‘ອຎ຺ເຎສໍ ທທມານາ ກຖໍ ເທຖາ’’ຕິ? ‘‘ອຎ຺ເຎສໍ ສຫສ຺ເສນ ຈ ສຕ຺ຕຫິ ຈ ມາສເກຫິ ເທມ, ຕຸມ຺ເຫ ປນ ສຕ຺ຕ ມາສເກ ທຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ. ໂສ ເຕສໍ ສຕ຺ຕ ມາສເກ ທຕ຺ວາ ມຈ຺ຉໍ ຠຣິຍາຍ ເປເສສິ. ສາ ມຈ຺ຉສ຺ສ ກຸຈ຺ຉິໍ ຜາລຍມານາ ສຫສ຺ສຠຓ຺ຑິກໍ ທິສ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ລຎ຺ຉໍ ທິສ຺ວາ ສກສນ຺ຕກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ອິເມ ເກວຏ຺ຏາ ອິມໍ ມຈ຺ຉໍ ອຎ຺ເຎສໍ ທທມານາ ສຫສ຺ເສນ ເຈວ ສຕ຺ຕຫິ ຈ ມາສເກຫິ ເທນ຺ຕິ, ອມ຺ເຫ ປນ ປຕ຺ວາ ສຫສ຺ສສ຺ສ ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕກຕ຺ຕາ ສຕ຺ເຕວ ມາສເກ ຄເຫຕ຺ວາ ອທໍສຸ, ອິທໍ ອນ຺ຕຣໍ ອຊານນ຺ຕໍ ນ ສກ຺ກາ ກຎ຺ຈິ ສທ຺ທຫາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໒.

‘‘ອຄ຺ຆນ຺ຕິ ມຈ຺ຉາ ອຘິກໍ ສຫສ຺ສໍ, ນ ໂສ ອຕ຺ຖິ ໂຍ ອິມໍ ສທ຺ທເຫຍ຺ຍ;

ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ອສ຺ສຸ ອິຘ ສຕ຺ຕ ມາສາ, ອຫມ຺ປິ ຕໍ ມຈ຺ຉຸທ຺ທານໍ ກິເຓຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຘິກນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ປຸຈ຺ຉິຕາ ເກວຏ຺ຏາ ‘‘ສຕ຺ຕມາສາຘິກໍ ສຫສ຺ສໍ ອຄ຺ຆນ຺ຕີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ນ ໂສ ອຕ຺ຖິ ໂຍ ອິມໍ ສທ຺ທເຫຍ຺ຍາຕິ ໂສ ປຸຣິໂສ ນ ອຕ຺ຖິ, ໂຍ ອິມໍ ກາຣຓໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ອຊານນ຺ໂຕ ມມ ວຈເນນ ສທ຺ທເຫຍ຺ຍ, ເອຕ຺ຕກໍ ວາ ມຈ຺ຉາ ອຄ຺ຆນ຺ຕີຕິ ໂຍ ອິມໍ ສທ຺ທເຫຍ຺ຍ, ໂສ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາເຍວ ເຕ ອຎ຺ເຎຫິ ນ ຄຫິຕາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ອສ຺ສູຕິ ມຍ຺ຫໍ ປນ ສຕ຺ຕ ມາສກາ ອເຫສຸໍ. ມຈ຺ຉຸທ຺ທານນ຺ຕິ ມຈ຺ຉວຄ຺ຄໍ. ເຕນ ຫິ ມຈ຺ເຉນ ສທ຺ຘິໍ ອຎ຺ເຎປິ ມຈ຺ຉາ ເອກໂຕ ພທ຺ຘາ ຕໍ ສກລມ຺ປິ ມຈ຺ຉຸທ຺ທານໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິເຓຍ຺ຍນ຺ຕິ ກິຓິໍ, ສຕ຺ເຕວ ມາສເກ ທຕ຺ວາ ເອຕ຺ຕກໍ ມຈ຺ຉວຄ຺ຄໍ ຄຓ຺ຫິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ອິທໍ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ນິສ຺ສາຍ ມຍາ ເອເຕ ກຫາປຓາ ລທ຺ຘາ’’ຕິ? ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ນທີເທວຕາ ອາກາເສ ທິສ຺ສມານຣູເປນ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ຄງ຺ຄາເທວຕາ, ຕຍາ ມຈ຺ຉານໍ ອຕິເຣກຠຕ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ປຕ຺ຕິ ທິນ຺ນາ, ເຕນາຫໍ ຕວ ສນ຺ຕກໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕີ ອາຄຕາ’’ຕິ ທີປຍມານາ ຄາຖມາຫ –

໑໑໓.

‘‘ມຈ຺ຉານໍ ໂຠຊນໍ ທຕ຺ວາ, ມມ ທກ຺ຂິຓມາທິສິ;

ຕໍ ທກ຺ຂິຓໍ ສຣນ຺ຕິຍາ, ກຕໍ ອປຈິຕິໍ ຕຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທກ຺ຂິຓນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ປຕ຺ຕິທານໍ ທກ຺ຂິຓາ ນາມ. ສຣນ຺ຕິຍາ ກຕໍ ອປຈິຕິໍ ຕຍາຕິ ຕໍ ຕຍາ ມຍ຺ຫໍ ກຕໍ ອປຈິຕິໍ ສຣນ຺ຕິຍາ ມຍາ ອິທໍ ຕວ ຘນໍ ຣກ຺ຂິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິທໍ ວຕ຺ວາ ຈ ປນ ສາ ເທວຕາ ຕສ຺ສ ກນິຏ຺ເຐນ ກຕກູຏກມ຺ມໍ ສພ຺ພໍ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ເອໂສ ອິທານິ ຫທເຍນ ສຸສ຺ສນ຺ເຕນ ນິປນ຺ໂນ, ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວຸຑ຺ຒິ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຫໍ ປນ ‘ຕວ ສນ຺ຕກໍ ມາ ນສ຺ສີ’ຕິ ຘນໍ ເຕ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອທາສິໍ, ອິທໍ ກນິຏ຺ຐໂຈຣສ຺ສ ອທຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໔.

‘‘ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕສ຺ສ ນ ຜາຕິ ໂຫຕິ, ນ ຈາປິ ຕໍ ເທວຕາ ປູຊຍນ຺ຕິ;

ໂຍ ຠາຕຣໍ ເປຕ຺ຕິກໍ ສາປເຕຍ຺ຍໍ, ອວຎ຺ຈຍີ ທຸກ຺ກຏກມ຺ມກາຣີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ຜາຕິ ໂຫຕີຕິ ເອວຣູປສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອິຘໂລເກ ວາ ປຣໂລເກ ວາ ວຸຑ຺ຒິ ນາມ ນ ໂຫຕິ. ນ ຈາປິ ຕນ຺ຕິ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ຣກ຺ຂມານາ ເທວຕາ ນ ປູຊຍນ຺ຕິ.

ອິຕິ ເທວຕາ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠິໂຈຣສ຺ສ ກຫາປເຓ ອທາຕຸກາມາ ເອວມາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ເອວໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສປິ ປຎ຺ຈ ກຫາປຓສຕານິ ເປເສສິເຍວ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ວາຓິໂຊ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ອິທານິ ກູຏວາຓິໂຊ, ເຊຏ຺ຐຠາຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມຈ຺ຉຸທ຺ທານຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໒໘໙] ໙. ນານາຉນ຺ທຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນານາຉນ຺ທາ, ມຫາຣາຊາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ອຏ຺ຐວຣລາຠໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເອກາທສກນິປາເຕ ຊຸຓ຺ຫຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໑.໑໓ ອາທໂຍ) ອາວິຠວິສ຺ສຕິ.

ອຕີເຕ ປນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ຊໍ ປາປຸຓິ. ຕສ຺ສ ຐານໂຕ ອປນີໂຕ ປິຕຸ ປຸໂຣຫິໂຕ ອຕ຺ຖິ. ໂສ ທຸຄ຺ຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຊຣເຄເຫ ວສຕິ. ອເຖກທິວສໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຎ຺ຎາຕກເວເສນ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ນຄຣໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ຕເມນໍ ກຕກມ຺ມໂຈຣາ ເອກສ຺ມິໍ ສຸຣາປາເນ ສຸຣໍ ປິວິຕ຺ວາ ອປຣມ຺ປິ ຆເຏນາທາຍ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອເຣ ໂກສິ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຫຣິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິສາຏກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຆຏໍ ອຸກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ຕາເສນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉິໍສຸ. ໂສປິ ໂຂ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ຐິໂຕ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ອມິຕ຺ຕານໍ ຫຕ຺ຖຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ອາມນ຺ເຕສິ. ສາ ‘‘ກິໍ, ອຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເວເຄນ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕາ. ອຖ ນໍ ໂສ ອາຫ – ‘‘ໂຠຕິ ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ອມິຕ຺ຕານໍ ວສໍ ຄໂຕ’’ຕິ. ‘‘ອຍ຺ຍ, ກິໍ ເຕ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ປວຕ຺ຕິຍາ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຣາຊາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘຸຕ຺ເຕ ອາຫ – ‘‘ທຸຄ຺ຄໂຕມ຺ຫິ, ສາມິ, ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຖ ມ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກເຖນ຺ຕໍ ກາຣຸຎ຺ເຎນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສຸໍ. ໂສ ເຕສໍ ວສນເຄຫໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິ. ອຖ ໂປຣາຓກປຸໂຣຫິໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ‘‘ໂຠຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ອມິຕ຺ຕຫຕ຺ຖໂຕ ມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ຕມ຺ປິ ສຸຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ເຄຫໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຫິ. ໂສ ວິຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອາຈຣິຍາ ຣຕ຺ຕິໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ໂອໂລກຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ໂສຠນ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ໂສຠນໍ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ໂກຈິ ຄາໂຫ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ນຕ຺ຖິ, ເທວາ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ອສຸກເຄຫໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ປກ຺ໂກສຖາ’’ຕິ ໂປຣາຓກປຸໂຣຫິຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ອາຈຣິຍ, ຣຕ຺ຕິໍ ເຕ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂກຈິ ຄາໂຫ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ອຊ຺ຊ ຣຕ຺ຕິໍ ຕຸມ຺ເຫ ອມິຕ຺ຕວສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຸຫຸຕ຺ເຕເນວ ມຸຕ຺ຕາ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ນກ຺ຂຕ຺ຕຊານນເກນ ນາມ ເອວຣູເປນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ເສສພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ນິກ຺ກຑ຺ຒາເປຕ຺ວາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປສນ຺ໂນສ຺ມິ ເຕ, ວຣໍ ຕ຺ວໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ປຸຕ຺ຕທາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ຄຈ຺ຉ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອຫີ’’ຕິ.

ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຎ຺ຈ ປຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ສຸຓິສຎ຺ຈ ທາສິຎ຺ຈ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊາ ເມ ວຣໍ ທທາຕິ, ກິໍ ຄຓ຺ຫາມາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເຘນຸສຕໍ ອາເນຫີ’’ຕິ ອາຫ, ປຸຕ຺ໂຕ ຉຕ຺ຕມາຓໂວ ນາມ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ກຸມຸທວຓ຺ເຓຫິ ຈຕູຫິ ສິນ຺ຘເວຫິ ຍຸຕ຺ຕໍ ອາຊຎ຺ຎຣຖ’’ນ຺ຕິ, ສຸຓິສາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ມຓິກຸຓ຺ຑລໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣ’’ນ຺ຕິ, ປຸຓ຺ຓາ ນາມ ທາສີ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອຸທຸກ຺ຂລມຸສລຎ຺ເຈວ ສຸປ຺ປຎ຺ຈາ’’ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປນ ຄາມວຣໍ ຄເຫຕຸກາໂມ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຸຈ຺ຉິໂຕ ເຕ ປຸຕ຺ຕທາໂຣ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອາມ, ເທວ, ປຸຈ຺ຉິໂຕ, ອເນກຈ຺ຉນ຺ໂທ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໑໑໕.

‘‘ນານາຉນ຺ທາ ມຫາຣາຊ, ເອກາຄາເຣ ວສາມເສ;

ອຫໍ ຄາມວຣໍ ອິຈ຺ເຉ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ຈ ຄວໍ ສຕໍ.

໑໑໖.

‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ຈ ອາຊຎ຺ຎຣຖໍ, ກຎ຺ຎາ ຈ ມຓິກຸຓ຺ຑລໍ;

ຍາ ເຈສາ ປຸຓ຺ຓິກາ ຊມ຺ມີ, ອຸທຸກ຺ຂລໍຠິກງ຺ຂຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິຈ຺ເຉຕິ ອິຈ຺ຉາມິ. ຄວໍ ສຕນ຺ຕິ ເຘນູນໍ ຄຸນ຺ນໍ ສຕໍ. ກຎ຺ຎາຕິ ສຸຓິສາ. ຍາ ເຈສາຕິ ຍາ ເອສາ ອມ຺ຫາກໍ ຆເຣ ປຸຓ຺ຓິກາ ນາມ ທາສີ, ສາ ຊມ຺ມີ ລາມິກາ ສຸປ຺ປມຸສເລຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຸທຸກ຺ຂລໍ ອຠິກງ຺ຂຕິ ອິຈ຺ຉຕີຕິ.

ຣາຊາ ‘‘ສພ຺ເພສໍ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕໍ ເທຖາ’’ຕິ ອາຓາເປນ຺ໂຕ –

໑໑໗.

‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຄາມວຣໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ຄວໍ ສຕໍ;

ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອາຊຎ຺ຎຣຖໍ, ກຎ຺ຎາຍ ມຓິກຸຓ຺ຑລໍ;

ຍຎ຺ເຈຕໍ ປຸຓ຺ຓິກໍ ຊມ຺ມິໍ, ປຏິປາເທຖຸທຸກ຺ຂລ’’ນ຺ຕິ. – ຄາຖມາຫ;

ຕຕ຺ຖ ຍຎ຺ເຈຕນ຺ຕິ ຍຎ຺ຈ ເອຕໍ ປຸຓ຺ຓິກນ຺ຕິ ວທຕິ, ຕໍ ຊມ຺ມິໍ ອຸທຸກ຺ຂລໍ ປຏິປາເທຖ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາເປຖາຕິ.

ອິຕິ ຣາຊາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ປຕ຺ຖິຕຎ຺ຈ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອມ຺ຫາກໍ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ເຈສຸ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອາປຊ຺ຊາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ອກາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ນານາຉນ຺ທຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໒໙໐] ໑໐. ສີລວີມໍສກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສີລໍ ກິເຣວ ກລ຺ຍາຓນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ສີລວີມໍສກພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ປນ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ອຕີຕມ຺ປິ ເຫຏ຺ຐາ ເອກກນິປາເຕ ສີລວີມໍສກຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑.໘໖) ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ອິຘ ປນ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ຕສ຺ສ ປຸໂຣຫິໂຕ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ສີລໍ ວີມໍສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຫຣຎ຺ຎິກຜລກໂຕ ທ຺ເວ ທິວເສ ເອເກກໍ ກຫາປຓໍ ຄຓ຺ຫິ. ອຖ ນໍ ຕຕິຍທິວເສ ‘‘ໂຈໂຣ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ນຍິໍສຸ. ໂສ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ອຫິຕຸຓ຺ຑິເກ ສປ຺ປໍ ກີຬາເປນ຺ເຕ ອທ຺ທສ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ທິສ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ ເອວຣູປໍ ອກາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ສີລໍ ວີມໍສິຕຸກາມຕາຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອໂວຈ –

໑໑໘.

‘‘ສີລໍ ກິເຣວ ກລ຺ຍາຓໍ, ສີລໍ ໂລເກ ອນຸຕ຺ຕຣໍ;

ປສ຺ສ ໂຆຣວິໂສ ນາໂຄ, ສີລວາຕິ ນ ຫຎ຺ຎຕິ.

໑໑໙.

‘‘ໂສຫໍ ສີລໍ ສມາທິສ຺ສໍ, ໂລເກ ອນຸມຕໍ ສິວໍ;

ອຣິຍວຸຕ຺ຕິສມາຈາໂຣ, ເຍນ ວຸຈ຺ຈຕິ ສີລວາ.

໑໒໐.

‘‘ຎາຕີນຎ຺ຈ ປິໂຍ ໂຫຕິ, ມິຕ຺ເຕສຸ ຈ ວິໂຣຈຕິ;

ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ສຸຄຕິໍ, ອຸປປຊ຺ຊຕິ ສີລວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສີລນ຺ຕິ ອາຈາໂຣ. ກິຣາຕິ ອນຸສ຺ສວຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ກລ຺ຍາຓນ຺ຕິ ໂສຠນໍ, ‘‘ສີລໍ ກິເຣວ ກລ຺ຍາຓ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປຓ຺ຑິຕາ ວທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປສ຺ສາຕິ ອຕ຺ຕານເມວ ວທຕິ. ນ ຫຎ຺ຎຕີຕິ ປຣມ຺ປິ ນ ວິເຫເຐຕິ, ປເຣຫິປິ ນ ວິເຫຐີຍຕິ. ສມາທິສ຺ສນ຺ຕິ ສມາທິຍິສ຺ສາມິ. ອນຸມຕໍ ສິວນ຺ຕິ ‘‘ເຂມໍ ນິພ຺ຠຍ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕໍ. ເຍນ ວຸຈ຺ຈຕີຕິ ເຍນ ສີເລນ ສີລວາ ປຸຣິໂສ ອຣິຍານໍ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ສມາຈຣນ຺ໂຕ ‘‘ອຣິຍວຸຕ຺ຕິສມາຈາໂຣ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕມຫໍ ສມາທິຍິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິໂຣຈຕີຕິ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ວິໂຣຈຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕີຫິ ຄາຖາຫິ ສີລສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ມມ ເຄເຫ ປິຕຸ ສນ຺ຕກໍ ມາຕຸ ສນ຺ຕກໍ ອຕ຺ຕນາ ອຸປ຺ປາທິຕໍ ຕຍາ ທິນ຺ນຎ຺ຈ ພຫຸ ຘນໍ ອຕ຺ຖິ, ປຣິຍນ຺ໂຕ ນາມ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອຫໍ ປນ ສີລໍ ວີມໍສນ຺ໂຕ ເຫຣຎ຺ຎິກຜລກໂຕ ກຫາປເຓ ຄຓ຺ຫິໍ. ອິທານິ ມຍາ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕກຸລປເທສານໍ ລາມກຠາໂວ, ສີລສ຺ເສວ ຈ ເຊຏ຺ຐກຠາໂວ ຎາໂຕ, ອຫໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ, ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ເມ ອນຸຊານາຫີ’’ຕິ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈິຍມາໂນປິ ນິກ຺ຂມ຺ມ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສີລວີມໍສໂກ ປຸໂຣຫິໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສີລວີມໍສກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ອພ຺ຠນ຺ຕຣວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ທຸມ ກໍສວຣຸຕ຺ຕມພ຺ຍຄ຺ຆມິຄາ, ມຓໂຍ ມຓິ ສາລຸກມວ຺ຫຍໂນ;

ອນຸສາສນິໂຍປິ ຈ ມຈ຺ຉວໂຣ, ມຓິກຸຓ຺ຑລເກນ ກິເຣນ ທສາຕິ.

໕. ກຸມ຺ຠວຄ຺ໂຄ

[໒໙໑] ໑. ສຸຣາຆຏຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສພ຺ພກາມທທໍ ກຸມ຺ຠນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ຠາຄິເນຍ຺ຍໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ມາຕາປິຕູນໍ ສນ຺ຕກາ ຈຕ຺ຕາລີສ ຫິຣຎ຺ຎໂກຏິໂຍ ປານພ຺ຍສເນນ ນາເສຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ໂສປິສ຺ສ ‘‘ໂວຫາຣໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ສຫສ຺ສໍ ອທາສິ, ຕມ຺ປິ ນາເສຕ຺ວາ ປຸນ ອຄມາສິ. ປຸນສ຺ສ ປຎ຺ຈ ສຕານິ ທາເປສິ, ຕານິປິ ນາເສຕ຺ວາ ປຸນ ອາຄຕສ຺ສ ທ຺ເວ ຖູລສາຏເກ ທາເປສິ. ເຕປິ ນາເສຕ຺ວາ ປຸນ ອາຄຕໍ ຄີວາຍໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ນີຫຣາເປສິ. ໂສ ອນາໂຖ ຫຸຕ຺ວາ ປຣກຸຏ຺ຏໍ ນິສ຺ສາຍ ກາລມກາສິ, ຕເມນໍ ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ພຫິ ຉຑ຺ເຑສຸໍ. ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຕໍ ຠາຄິເນຍ຺ຍສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຕ຺ວໍ ເອຕໍ ກຖໍ ສນ຺ຕປ຺ເປສ຺ສສິ, ຍມຫໍ ປຸພ຺ເພ ສພ຺ພກາມທທໍ ກຸມ຺ຠໍ ທຕ຺ວາປິ ສນ຺ຕປ຺ເປຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ເສຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ ລຠິ. ຕສ຺ສ ເຄເຫ ຠູມິຄຕເມວ ຈຕ຺ຕາລີສໂກຏິຘນໍ ອໂຫສິ, ປຸຕ຺ໂຕ ປນສ຺ສ ເອໂກເຍວ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ກາລກໂຕ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ວີຖິໍ ອາວຣິຕ຺ວາ ມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ມຫາຊນປຣິວຸໂຕ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຸຣໍ ປາຕຸໍ ອາຣຠິ. ໂສ ລງ຺ຆນຘາວນນຈ຺ຈຄີຕາທີນິ ກໂຣນ຺ຕານໍ ສຫສ຺ສໍ ສຫສ຺ສໍ ທທມາໂນ ອິຕ຺ຖິໂສຓ຺ຑສຸຣາໂສຓ຺ຑມໍສໂສຓ຺ຑາທິຠາວໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ກ຺ວ ຄີຕໍ, ກ຺ວ ນຈ຺ຈໍ, ກ຺ວ ວາທິຕ’’ນ຺ຕິ ສມຊ຺ຊຕ຺ຖິໂກ ປມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ໂຕ ນຈິຣສ຺ເສວ ຈຕ຺ຕາລີສໂກຏິຘນໍ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄູປກຣຓານິ ຈ ວິນາເສຕ຺ວາ ທຸຄ຺ຄໂຕ ກປໂຓ ປິໂລຕິກໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ວິຈຣິ. ສກ຺ໂກ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ທຸຄ຺ຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕເປເມນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພກາມທທໍ ກຸມ຺ຠໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຍຖາ ອຍໍ ກຸມ຺ໂຠ ນ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຕຖາ ນໍ ຣກ຺ຂ, ອິມສ຺ມິໍ ເຕ ສຕິ ຘນສ຺ສ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ນາມ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຫີ’’ຕິ ໂອວທິຕ຺ວາ ເທວໂລກເມວ ຄໂຕ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຸຣໍ ປິວນ຺ໂຕ ວິຈຣິ. ອເຖກທິວສໍ ມຕ຺ໂຕ ຕໍ ກຸມ຺ຠໍ ອາກາເສ ຂິປິຕ຺ວາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອກວາຣໍ ວິຣຊ຺ຌິ, ກຸມ຺ໂຠ ຠູມິຍໍ ປຕິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸນ ທລິທ຺ໂທ ຫຸຕ຺ວາ ປິໂລຕິກໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ກປາລຫຕ຺ໂຖ ຠິກ຺ຂໍ ຈຣນ຺ໂຕ ປຣກຸຏ຺ຏໍ ນິສ຺ສາຍ ກາລມກາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ –

໑໒໑.

‘‘ສພ຺ພກາມທທໍ ກຸມ຺ຠໍ, ກຸຏໍ ລທ຺ຘານ ຘຸຕ຺ຕໂກ;

ຍາວ ນໍ ອນຸປາເລຕິ, ຕາວ ໂສ ສຸຂເມຘຕິ.

໑໒໒.

‘‘ຍທາ ມຕ຺ໂຕ ຈ ທິຕ຺ໂຕ ຈ, ປມາທາ ກຸມ຺ຠມພ຺ຠິທາ;

ຕທາ ນຄ຺ໂຄ ຈ ໂປຕ຺ໂຖ ຈ, ປຈ຺ຉາ ພາໂລ ວິຫຎ຺ຎຕິ.

໑໒໓.

‘‘ເອວເມວ ໂຍ ຘນໍ ລທ຺ຘາ, ປມຕ຺ໂຕ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ;

ປຈ຺ຉາ ຕປ຺ປຕິ ທຸມ຺ເມໂຘ, ກຸຏໍ ຠິຕ຺ວາວ ຘຸຕ຺ຕໂກ’’ຕິ. –

ອິມາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພກາມທທນ຺ຕິ ສພ຺ເພ ວຕ຺ຖຸກາເມ ທາຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ກຸມ຺ຠໍ. ກຸຏນ຺ຕິ ກຸມ຺ຠເວວຈນໍ. ຍາວາຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ກາລໍ. ອນຸປາເລຕີຕິ ໂຍ ໂກຈິ ເອວຣູປໍ ລຠິຕ຺ວາ ຍາວ ຣກ຺ຂຕິ, ຕາວ ໂສ ສຸຂເມຘຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຕ຺ໂຕ ຈ ທິຕ຺ໂຕ ຈາຕິ ສຸຣາມເທນ ມຕ຺ໂຕ ທປ຺ເປນ ທິຕ຺ໂຕ. ປມາທາ ກຸມ຺ຠມພ຺ຠິທາຕິ ປມາເທນ ກຸມ຺ຠໍ ຠິນ຺ທິ. ນຄ຺ໂຄ ຈ ໂປຕ຺ໂຖ ຈາຕິ ກທາຈິ ນຄ຺ໂຄ, ກທາຈິ ໂປຕ຺ຖກປິໂລຕິກາຍ ນິວຕ຺ຖຕ຺ຕາ ໂປຕ຺ໂຖ. ເອວເມວາຕິ ເອວໍ ເອວ. ປມຕ຺ໂຕຕິ ປມາເທນ. ຕປ຺ປຕີຕິ ໂສຈຕິ.

‘‘ຕທາ ສຸຣາຆຏເຠທໂກ ຘຸຕ຺ໂຕ ເສຏ຺ຐິຠາຄິເນຍ຺ໂຍ ອໂຫສິ, ສກ຺ໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສຸຣາຆຏຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໒໙໒] ໒. ສຸປຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ພາຣາຓສ຺ຍໍ, ມຫາຣາຊາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ພິມ຺ພາເທວິຍາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ ທິນ຺ນໍ ໂຣຫິຕມຈ຺ຉຣສໍ ນວສປ຺ປິມິສ຺ສກໍ ສາລິຠຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕອພ຺ຠນ຺ຕຣຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໓.໙໑-໙໓) ວຕ຺ຖຸສທິສເມວ. ຕທາປິ ຫິ ເຖຣິຍາ ອຸທຣວາໂຕ ກຸປ຺ປິ, ຣາຫຸລຠທ຺ໂທ ເຖຣສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິ. ເຖໂຣ ຕໍ ອາສນສາລາຍໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ນິເວສນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຣຫິຕມຈ຺ຉຣສໍ ນວສປ຺ປິມິສ຺ສກໍ ສາລິຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອທາສິ. ໂສ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມາຕຸ ເຖຣິຍາ ອທາສິ, ຕສ຺ສາ ຠຸຕ຺ຕມຕ຺ຕາຍ ອຸທຣວາໂຕ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠິ. ຣາຊາ ປຸຣິເສ ເປເສຕ຺ວາ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຖຣິຍາ ຕຖາຣູປໍ ຠຕ຺ຕໍ ອທາສິ. ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ ຘມ຺ມເສນາປຕິ, ເຖຣິໍ ເອວຣູເປນ ນາມ ໂຠຊເນນ ສນ຺ຕປ຺ເປສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຣາຫຸລມາຕາຍ ປຕ຺ຖິຕໍ ເທຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ອທາສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາກໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ອສີຕິຍາ ກາກສຫສ຺ສານໍ ເຊຏ຺ຐໂກ ສຸປຕ຺ໂຕ ນາມ ກາກຣາຊາ ອໂຫສິ, ອຄ຺ຄມເຫສີ ປນສ຺ສ ສຸຜສ຺ສາ ນາມ ກາກີ ອໂຫສິ, ເສນາປຕິ ສຸມຸໂຂ ນາມ. ໂສ ອສີຕິຍາ ກາກສຫສ຺ເສຫິ ປຣິວຸໂຕ ພາຣາຓສິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ສຸຜສ຺ສໍ ອາທາຍ ໂຄຈຣໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ມຫານສມຕ຺ຖເກນ ອຄມາສິ. ສູໂທ ຣຎ຺ໂຎ ນານາມຈ຺ຉມໍສວິກຕິປຣິວາຣໍ ໂຠຊນໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ໂຖກໍ ຠາຊນານິ ວິວຣິຕ຺ວາ ອຸສຸມໍ ປລາເປນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ສຸຜສ຺ສາ ມຈ຺ຉມໍສຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ຣາຊໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາມາ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ທິວສໍ ອກເຖຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ‘‘ເອຫິ, ຠທ຺ເທ, ໂຄຈຣາຍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຄຈ຺ຉຖ, ມຍ຺ຫໍ ເອໂກ ໂທຫໂຬ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກີທິໂສ ໂທຫໂຬ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາມາມ຺ຫິ, ນ ໂຂ ປນ ສກ຺ກາ ມຍາ ຕໍ ລທ຺ຘຸໍ, ຕສ຺ມາ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິສ຺ສາມິ, ເທວາ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ຕຍມາໂນ ນິສີທິ. ສຸມຸໂຂ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ມຫາຣາຊ, ອນຕ຺ຕມໂນສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ, ຣາຊາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ເສນາປຕິ ‘‘ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ເຕ ອຸໂຠປິ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ຕຸມ຺ເຫ ອິເຘວ ໂຫຖ, ມຍໍ ຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ໂສ ກາເກ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ຕໍ ກາຣຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ເອຖ ຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ກາເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ພາຣາຓສິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຫານສສ຺ສ ອວິທູເຣ ກາເກ ວຄ຺ເຄ ວຄ຺ເຄ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ອາຣກ຺ຂຕ຺ຖາຍ ຐເປຕ຺ວາ ສຍໍ ອຏ຺ຐຫິ ກາກໂຍເຘຫິ ສທ຺ຘິໍ ມຫານສຉທເນ ນິສີທິ ຣຎ຺ໂຎ ຠຕ຺ຕຫຣຓກາລໍ ໂອໂລກຍມາໂນ. ເຕ ຈ ກາເກ ອາຫ – ‘‘ອຫໍ ຣຎ຺ໂຎ ຠຕ຺ເຕ ຫຣິຍມາເນ ຠາຊນານິ ປາເຕສ຺ສາມິ, ຠາຊເນສຸ ປຕິເຕສຸ ມຍ຺ຫໍ ຊີວິຕໍ ນຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ເຫສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ ມຸຂປູຣໍ ຠຕ຺ຕໍ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຈ຺ຉມໍສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເນຕ຺ວາ ສຸປຕ຺ຕໍ ສປຊາປຕິກໍ ກາກຣາຊານໍ ໂຠເຊຖ, ‘ກຫໍ ເສນາປຕີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ປຈ຺ຉໂຕ ເອຫິຕີ’ຕິ ວເທຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ອຖ ສູໂທ ຣຎ຺ໂຎ ໂຠຊນວິກຕິໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ກາເຊນ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊກຸລໍ ປາຍາສິ. ຕສ຺ສ ຣາຊງ຺ຄຓໍ ຄຕກາເລ ກາກເສນາປຕິ ກາການໍ ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ສຍໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕຫາຣກສ຺ສ ອຸເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ນຂປຎ຺ຊເຣນ ປຫຣິຕ຺ວາ ກຓຍຄ຺ຄສທິເສນ ຕຸຓ຺ເຑນ ນາສຄ຺ຄມສ຺ສ ອຠິຫນ຺ຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ທ຺ວີຫິ ປກ຺ເຂຫິ ມຸຂມສ຺ສ ປິທຫິ. ຣາຊາ ມຫາຕເລ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ມຫາວາຕປາເນນ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຕໍ ກາກສ຺ສ ກິຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ຠຕ຺ຕຫາຣກສ຺ສ ສທ຺ທໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ ຠຕ຺ຕກາຣກ, ຠາຊນານິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ກາກເມວ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຠາຊນານິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ກາກໍ ທຬ຺ຫໍ ຄຓ຺ຫິ. ຣາຊາປິ ນໍ ‘‘ອິໂຕ ເອຫີ’’ຕິ ອາຫ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ກາກາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປໂຫນກໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ເສສໍ ວຸຕ຺ຕນິຍາເມເນວ ຄເຫຕ຺ວາ ອຄມິໍສຸ. ຕໂຕ ເສສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເສສໍ ຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ເຕປິ ອຏ຺ຐ ຊນາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ສປຊາປຕິກໍ ໂຠເຊສຸໍ, ສຸຜສ຺ສາຍ ໂທຫໂຬ ວູປສມິ. ຠຕ຺ຕຫາຣໂກ ກາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ອຸປເນສິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ໂຠ ກາກ, ຕ຺ວໍ ມມຎ຺ຈ ນ ລຊ຺ຊິ, ຠຕ຺ຕຫາຣກສ຺ສ ຈ ນາສໍ ຂຓ຺ເຑສິ, ຠຕ຺ຕຠາຊນານິ ຈ ຠິນ຺ທິ, ອຕ຺ຕໂນ ຈ ຊີວິຕໍ ນ ຣກ຺ຂິ, ກສ຺ມາ ເອວຣູປໍ ກມ຺ມມກາສີ’’ຕິ? ກາໂກ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ພາຣາຓສິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວສຕິ, ອຫມສ຺ສ ເສນາປຕິ, ຕສ຺ສ ສຸຜສ຺ສາ ນາມ ຠຣິຍາ ໂທຫຬິນີ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາມາ, ຣາຊາ ຕສ຺ສາ ໂທຫຬໍ ມຍ຺ຫໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ອຫໍ ຕຕ຺ເຖວ ມມ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ອາຄໂຕ, ອິທານິ ເມ ຕສ຺ສາ ໂຠຊນໍ ເປສິຕໍ, ມຍ຺ຫໍ ມໂນຣໂຖ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ, ອິມິນາ ກາຣເຓນ ມຍາ ເອວຣູປໍ ກມ຺ມໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ທີເປນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ.

໑໒໔.

‘‘ພາຣາຓສ຺ຍໍ ມຫາຣາຊ, ກາກຣາຊາ ນິວາສໂກ;

ອສີຕິຍາ ສຫສ຺ເສຫິ, ສຸປຕ຺ໂຕ ປຣິວາຣິໂຕ.

໑໒໕.

‘‘ຕສ຺ສ ໂທຫຬິນີ ຠຣິຍາ, ສຸຜສ຺ສາ ຠກ຺ຂິຕຸມິຈ຺ຉຕິ;

ຣຎ຺ໂຎ ມຫານເສ ປກ຺ກໍ, ປຈ຺ຈຄ຺ຆໍ ຣາຊໂຠຊນໍ.

໑໒໖.

‘‘ເຕສາຫໍ ປຫິໂຕ ທູໂຕ, ຣຎ຺ໂຎ ຈມ຺ຫິ ອິຘາຄໂຕ;

ຠຕ຺ຕຸ ອປຈິຕິໍ ກຸມ຺ມິ, ນາສາຍມກຣໍ ວຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພາຣາຓສ຺ຍນ຺ຕິ ພາຣາຓສິຍໍ. ນິວາສໂກຕິ ນິພທ຺ຘວສນໂກ. ປກ຺ກນ຺ຕິ ນານປ຺ປກາເຣນ ສມ຺ປາທິຕໍ. ເກຈິ ‘‘ສິທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ. ປຈ຺ຈຄ຺ຆນ຺ຕິ ອພ຺ຠຸຓ຺ຫໍ ອປາຣິວາສິກໍ, ມຈ຺ຉມໍສວິກຕີສຸ ວາ ປຈ຺ເຈກໍ ມຫຄ຺ຆໍ ເອຕ຺ຖາຕິ ປຈ຺ຈຄ຺ຆໍ. ເຕສາຫໍ ປຫິໂຕ ທູໂຕ, ຣຎ຺ໂຎ ຈມ຺ຫິ ອິຘາຄໂຕຕິ ເຕສໍ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ອຫໍ ທູໂຕ ອາຓຕ຺ຕິກໂຣ ຣຎ຺ໂຎ ຈ ອມ຺ຫິ ປຫິໂຕ, ຕສ຺ມາ ອິຘ ອາຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠຕ຺ຕຸ ອປຈິຕິໍ ກຸມ຺ມີຕິ ສ຺ວາຫໍ ເອວໍ ອາຄໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຠຕ຺ຕຸ ອປຈິຕິໍ ສກ຺ກາຣສມ຺ມານໍ ກໂຣມິ. ນາສາຍມກຣໍ ວຓນ຺ຕິ, ມຫາຣາຊ, ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຕຸມ຺ເຫ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ຊີວິຕໍ ອຄເຓຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕຠາຊນໍ ປາຕາເປຕຸໍ ຠຕ຺ຕຫາຣກສ຺ສ ນາສາຍ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ວຓໍ ອກາສິໍ, ມຍາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຎ຺ໂຎ ອປຈິຕິ ກຕາ, ອິທານິ ຕຸມ຺ເຫ ຍໍ ອິຈ຺ຉຖ, ຕໍ ທຓ຺ຑໍ ກໂຣຖາຕິ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ຕາວ ມນຸສ຺ສຠູຕານໍ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ທຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ສຸຫຊ຺ເຊ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມ, ຄາມາທີນິ ທທມານາປິ ອມ຺ຫາກໍ ຊີວິຕທາຍກໍ ນ ລຠາມ, ອຍໍ ກາໂກ ສມາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຣຎ຺ໂຎ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ອຕິວິຍ ສປ຺ປຸຣິໂສ ມຘຸຣສ຺ສໂຣ ຘມ຺ມກຖິໂກ’’ຕິ ຄຸເຓສຸ ປສີທິຕ຺ວາ ຕໍ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ເຕນ ປູເຊສິ. ໂສ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ເຘນ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ເຕນ ຣາຊານເມວ ປູເຊຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຄຸເຓ ກເຖສິ. ຣາຊາ ນໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ເຕສໍ ອຕ຺ຕໂນ ໂຠຊນນິຍາເມນ ຠຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐເປສິ, ເສສກາການໍ ເທວສິກໍ ເອກໍ ຕຓ຺ຑຸລມ຺ພຓໍ ປຈາເປສິ, ສຍຎ຺ຈ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອຠຍໍ ທຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ຣກ຺ຂິ. ສຸປຕ຺ຕກາໂກວາໂທ ປນ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສສຕານິ ປວຕ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ສຸມຸໂຂ ເສນາປຕິ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ສຸຜສ຺ສາ ຣາຫຸລມາຕາ, ສຸປຕ຺ໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສຸປຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໒໙໓] ໓. ກາຍນິພ຺ພິນ຺ທຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ເມຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຸຣິສໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິເຣໂກ ປຸຣິໂສ ປຓ຺ຑຸໂຣເຄນ ອຏ຺ຏິໂຕ ເວຊ຺ເຊຫິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ປຸຕ຺ຕທາໂຣປິສ຺ສ ‘‘ໂກ ອິມໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ຕສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ສຈາຫໍ ອິມມ຺ຫາ ໂຣຄາ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ກຕິປາເຫເນວ ກິຎ຺ຈິ ສປ຺ປາຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ອໂຣໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ໂສ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊ຺ຊຎ຺ຈ ອຸປສມ຺ປທຎ຺ຈ ລຠິຕ຺ວາ ນຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸໂກ ນາມ ປຓ຺ຑຸໂຣຄີ ‘ອິມມ຺ຫາ ໂຣຄາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ເຈວ ອຣຫຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ. ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທານິ ອຍເມວ; ປຸພ຺ເພ ປຓ຺ຑິຕາປິ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ໂຣຄາ ວຸຏ຺ຐາຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວຸຑ຺ຒິມກໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ກຸຏຸມ຺ພໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ວສນ຺ໂຕ ປຓ຺ຑຸໂຣຄີ ອໂຫສິ. ເວຊ຺ຊາປິ ປຏິຊຄ຺ຄິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ, ປຸຕ຺ຕທາໂຣປິສ຺ສ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ອໂຫສິ. ໂສ ‘‘ອິມມ຺ຫາ ໂຣຄາ ວຸຏ຺ຐິໂຕ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິເທວ ສປ຺ປາຍໍ ລຠິຕ຺ວາ ອໂຣໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຌານສຸເຂນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ເອວຣູປໍ ສຸຂໍ ນາມ ນາລຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ອຸທານໍ ອຸທາເນນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ –

໑໒໗.

‘‘ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ເມ ອຎ຺ຎຕເຣນ ພ຺ຍາຘິນາ, ໂຣເຄນ ພາຬ຺ຫໍ ທຸຂິຕສ຺ສ ຣຸປ຺ປໂຕ;

ປຣິສຸສ຺ສຕິ ຂິປ຺ປມິທໍ ກເຬວຣໍ, ປຸປ຺ຜໍ ຍຖາ ປໍສຸນິ ອາຕເປ ກຕໍ.

໑໒໘.

‘‘ອຊຎ຺ຎໍ ຊຎ຺ຎສງ຺ຂາຕໍ, ອສຸຈິໍ ສຸຈິສມ຺ມຕໍ;

ນານາກຸຓປປຣິປູຣໍ, ຊຎ຺ຎຣູປໍ ອປສ຺ສໂຕ.

໑໒໙.

‘‘ຘິຣຕ຺ຖຸມໍ ອາຕຸຣໍ ປູຕິກາຍໍ, ເຊຄຸຈ຺ຉິຍໍ ອສ຺ສຸຈິໍ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍ;

ຍຕ຺ຖປ຺ປມຕ຺ຕາ ອຘິມຸຈ຺ຉິຕາ ປຊາ, ຫາເປນ຺ຕິ ມຄ຺ຄໍ ສຸຄຕູປປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎຕເຣນາຕິ ອຏ຺ຐນວຸຕິຍາ ໂຣເຄສຸ ເອເກນ ປຓ຺ຑຸໂຣຄພ຺ຍາຘິນາ. ໂຣເຄນາຕິ ຣຸຊ຺ຊນສຠາວຕ຺ຕາ ເອວໍລທ຺ຘນາເມນ. ຣຸປ຺ປໂຕຕິ ຆຏ຺ຏິຍມານສ຺ສ ປີຬິຍມານສ຺ສ. ປໍສຸນິ ອາຕເປ ກຕນ຺ຕິ ຍຖາ ອາຕເປ ຕຕ຺ຕວາລິກາຍ ຐປິຕໍ ສຸຂຸມປຸປ຺ຜໍ ປຣິສຸສ຺ເສຍ຺ຍ, ເອວໍ ປຣິສຸສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຊຎ຺ຎໍ ຊຎ຺ຎສງ຺ຂາຕນ຺ຕິ ປຏິກູລໍ ອມນາປເມວ ພາລານໍ ມນາປນ຺ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕໍ. ນານາກຸຓປປຣິປູຣນ຺ຕິ ເກສາທີຫິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາຍ ກຸຓເປຫິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ. ຊຎ຺ຎຣູປໍ ອປສ຺ສໂຕຕິ ອປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຘພາລປຸຖຸຊ຺ຊນສ຺ສ ມນາປໍ ສາຘຸຣູປໍ ປຣິໂຠຄສຠາວໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ‘‘ອກ຺ຂິມ຺ຫາ ອກ຺ຂິຄູຖໂກ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ປກາສິໂຕ ອສຸຠສຠາໂວ ພາລານໍ ນ ອຸປຏ຺ຐາຕິ.

ອາຕຸຣນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈຄິລານໍ. ອຘິມຸຈ຺ຉິຕາຕິ ກິເລສມຸຈ຺ຉາຍ ອຕິວິຍ ມຸຈ຺ຉິຕາ. ປຊາຕິ ອນ຺ຘພາລປຸຖຸຊ຺ຊນາ. ຫາເປນ຺ຕິ ມຄ຺ຄໍ ສຸຄຕູປປຕ຺ຕິຍາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປູຕິກາເຍ ລຄ຺ຄາ ລຄ຺ຄິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອປາຍມຄ຺ຄໍ ປູເຣນ຺ຕາ ເທວມນຸສ຺ສເຠທາຍ ສຸຄຕິອຸປປຕ຺ຕິຍາ ມຄ຺ຄໍ ປຣິຫາເປນ຺ຕິ.

ອິຕິ ມຫາສຕ຺ໂຕ ນານປ຺ປກາເຣນ ອສຸຈິຠາວຎ຺ຈ ນິຈ຺ຈາຕຸຣຠາວຎ຺ຈ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ກາເຍ ນິພ຺ພິນ຺ທິຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ຠາເວຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ພຫຸຊນາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສຸ. ‘‘ຕທາ ຕາປໂສ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກາຍນິພ຺ພິນ຺ທຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໒໙໔] ໔. ຊມ຺ພຸຂາທກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ໂກຍໍ ພິນ຺ທຸສ຺ສໂຣ ວຄ຺ຄູຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໂກກາລິເກ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ຫິ ເທວທຕ຺ເຕ ປຣິຫີນລາຠສກ຺ກາເຣ ໂກກາລິໂກ ກຸລານິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ເທວທຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ນາມ ມຫາສມ຺ມຕປເວຓິຍາ ໂອກ຺ກາກຣາຊວໍເສ ຊາໂຕ ອສມ຺ຠິນ຺ນຂຕ຺ຕິຍວໍເສ ວຑ຺ຒິໂຕ ຕິປິຏກຘໂຣ ຌານລາຠີ ມຘຸຣກໂຖ ຘມ຺ມກຖິໂກ, ເທຖ ກໂຣຖ ເຖຣສ຺ສາ’’ຕິ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ. ເທວທຕ຺ໂຕປິ ‘‘ໂກກາລິໂກ ອຸທິຈ຺ຈພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸລາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຘມ຺ມກຖິໂກ, ເທຖ ກໂຣຖ ໂກກາລິກສ຺ສາ’’ຕິ ໂກກາລິກສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສຕິ. ອິຕິ ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠາສິຕ຺ວາ ກຸລຆເຣສຸ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ອເຖກທິວສໍ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ ເທວທຕ຺ຕໂກກາລິກາ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອຠູຕຄຸຓກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ອຠູຕຄຸຓກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ປຸພ຺ເພເປວໍ ຠຸຎ຺ຊິໍສຸເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຊມ຺ພຸວນສຓ຺ເຑ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ເຣໂກ ກາໂກ ຊມ຺ພຸສາຂາຍ ນິສິນ຺ໂນ ຊມ຺ພຸປກ຺ການິ ຂາທຕິ. ອເຖໂກ ສິງ຺ຄາໂລ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ກາກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຍໍນູນາຫໍ ອິມສ຺ສ ອຠູຕຄຸຓກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ຊມ຺ພູນິ ຂາເທຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໐.

‘‘ໂກຍໍ ພິນ຺ທຸສ຺ສໂຣ ວຄ຺ຄຸ, ສຣວນ຺ຕານມຸຕ຺ຕໂມ;

ອຈ຺ຈຸໂຕ ຊມ຺ພຸສາຂາຍ, ໂມຣຈ຺ຉາໂປວ ກູຊຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພິນ຺ທຸສ຺ສໂຣຕິ ພິນ຺ທຸນາ ອວິສາເຣນ ປິຓ຺ຑິເຕນ ສເຣນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ວຄ຺ຄູຕິ ມຘຸຣສທ຺ໂທ. ອຈ຺ຈຸໂຕຕິ ນ ຈຸໂຕ ສນ຺ນິສິນ຺ໂນ. ໂມຣຈ຺ຉາໂປວ ກູຊຕີຕິ ຕຣຸຓໂມໂຣວ ມນາເປນ ສທ຺ເທນ ‘‘ໂກ ນາເມໂສ ກູຊຕີ’’ຕິ ວທຕິ.

ອຖ ນໍ ກາໂກ ປຏິປສໍສນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໑.

‘‘ກຸລປຸຕ຺ໂຕວ ຊານາຕິ, ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ປສໍສິຕຸໍ;

ພ຺ຍຄ຺ຆຈ຺ຉາປສຣີວຓ຺ຓ, ຠຸຎ຺ຊ ສມ຺ມ ທທາມິ ເຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພ຺ຍຄ຺ຆຈ຺ຉາປສຣີວຓ຺ຓາຕິ ຕ຺ວໍ ອມ຺ຫາກໍ ພ຺ຍຄ຺ຆໂປຕກສມານວຓ຺ໂຓວ ຂາຍສິ, ເຕນ ຕໍ ວທາມິ ອມ຺ໂຠ ພ຺ຍຄ຺ຆຈ຺ຉາປສຣີວຓ຺ຓ. ຠຸຎ຺ຊ, ສມ຺ມ, ທທາມິ ເຕຕິ ວຍສ຺ສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຊມ຺ພຸປກ຺ການິ ຂາທ, ອຫໍ ເຕ ທທາມີຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ຊມ຺ພຸສາຂໍ ຈາເລຕ຺ວາ ຜລານິ ປາເຕສິ. ອຖ ຕສ຺ມິໍ ຊມ຺ພຸຣຸກ຺ເຂ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ເຕ ອຸໂຠປິ ອຠູຕຄຸຓກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ຊມ຺ພູນິ ຂາທນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໒.

‘‘ຈິຣສ຺ສໍ ວຕ ປສ຺ສາມິ, ມຸສາວາທີ ສມາຄເຕ;

ວນ຺ຕາທໍ ກຸຓປາທຎ຺ຈ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປສໍສເກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວນ຺ຕາທນ຺ຕິ ປເຣສໍ ວນ຺ຕຠຕ຺ຕຂາທກໍ ກາກໍ. ກຸຓປາທຎ຺ຈາຕິ ກຸຓປຂາທກໍ ສິງ຺ຄາລຎ຺ຈ.

ອິມຎ຺ຈ ປນ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ສາ ເທວຕາ ເຠຣວຣູປາຣມ຺ມຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເຕ ຕໂຕ ປລາເປສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສິງ຺ຄາໂລ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ກາໂກ ໂກກາລິໂກ, ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຊມ຺ພຸຂາທກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໒໙໕] ໕. ອນ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຸສຠສ຺ເສວ ເຕ ຂນ຺ໂຘຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເຕເຍວ ທ຺ເວ ຊເນ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸ ປຸຣິມສທິສເມວ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມູປຈາເຣ ເອຣຓ຺ຑຣຸກ຺ຂເທວຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕທາ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມເກ ມຕໍ ຊຣຄ຺ຄວໍ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຄາມທ຺ວາເຣ ເອຣຓ຺ຑວເນ ຉຑ຺ເຑສຸໍ. ເອໂກ ສິງ຺ຄາໂລ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມໍສໍ ຂາທິ. ເອໂກ ກາໂກ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອຣຓ຺ເຑ ນິລີໂນ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຍໍນູນາຫໍ ເອຕສ຺ສ ອຠູຕຄຸຓກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາເທຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໓.

‘‘ອຸສຠສ຺ເສວ ເຕ ຂນ຺ໂຘ, ສີຫສ຺ເສວ ວິຊມ຺ຠິຕໍ;

ມິຄຣາຊ ນໂມ ຕ຺ຍຕ຺ຖຸ, ອປິ ກິຎ຺ຈິ ລຠາມເສ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນໂມ ຕ຺ຍຕ຺ຖູຕິ ນໂມ ເຕ ອຕ຺ຖຸ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສິງ຺ຄາໂລ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໔.

‘‘ກຸລປຸຕ຺ໂຕວ ຊານາຕິ, ກຸລປຸຕ຺ຕໍ ປສໍສິຕຸໍ;

ມຍູຣຄີວສງ຺ກາສ, ອິໂຕ ປຣິຍາຫິ ວາຍສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິໂຕ ປຣິຍາຫີຕິ ເອຣຓ຺ຑໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອິໂຕ ເຍນາຫໍ, ເຕນາຄນ຺ຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທາຕິ ວທຕິ.

ຕໍ ເຕສໍ ກິຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໕.

‘‘ມິຄານໍ ສິງ຺ຄາໂລ ອນ຺ໂຕ, ປກ຺ຂີນໍ ປນ ວາຍໂສ;

ເອຣຓ຺ໂຑ ອນ຺ໂຕ ຣຸກ຺ຂານໍ, ຕໂຍ ອນ຺ຕາ ສມາຄຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕຕິ ຫີໂນ ລາມໂກ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສິງ຺ຄາໂລ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ກາໂກ ໂກກາລິໂກ, ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອນ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໒໙໖] ໖. ສມຸທ຺ທຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ໂກ ນາຍນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸປນນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ຫິ ມຫຄ຺ຆໂສ ມຫາຕຓ຺ໂຫ ອໂຫສິ, ສກຏປູເຣຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິປິ ສນ຺ຕປ຺ເປຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ວສ຺ສູປນາຍິກກາເລ ທ຺ວີສຸ ຕີສຸ ວິຫາເຣສຸ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ອຸປາຫເນ ຐເປຕິ, ເອກສ຺ມິໍ ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິໍ, ເອກສ຺ມິໍ ອຸທກຕຸມ຺ພໍ. ເອກສ຺ມິໍ ສຍໍ ວສຕິ, ຊນປທວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຓີຕປຣິກ຺ຂາເຣ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ອຣິຍວໍສກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ເຕສໍ ປໍສຸກູລານິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ຈີວຣານິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ມຕ຺ຕິກາປຕ຺ເຕ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ມນາປມນາເປ ປຕ຺ເຕ ຖາລການິ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ຍານກໍ ປູເຣຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອຸປນນ຺ໂທ ສກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ມຫຄ຺ຆໂສ ມຫິຈ຺ໂຉ ອຎ຺ເຎສໍ ປຏິປຕ຺ຕິໍ ກເຖຕ຺ວາ ສມຓປຣິກ຺ຂາເຣນ ຍານກໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຍຸຕ຺ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປນນ຺ເທນ ກຕໍ ປເຣສໍ ອຣິຍວໍສກຖໍ ກເຖນ຺ເຕນ, ປຐມຕຣຎ຺ຫິ ອຕ຺ຕນາ ອປ຺ປິຈ຺ເຉນ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ປເຣສໍ ອຣິຍວໍສໍ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ.

‘‘ອຕ຺ຕານເມວ ປຐມໍ, ປຕິຣູເປ ນິເວສເຍ;

ອຖຎ຺ຎມນຸສາເສຍ຺ຍ, ນ ກິລິສ຺ເສຍ຺ຍ ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໕໘) –

ອິມໍ ຘມ຺ມປເທ ຄາຖໍ ເທເສຕ຺ວາ ອຸປນນ຺ທໍ ຄຣຫິຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ອຸປນນ຺ໂທ ມຫິຈ຺ໂຉ, ປຸພ຺ເພ ມຫາສມຸທ຺ເທປິ ອຸທກໍ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ມຎ຺ຎີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສມຸທ຺ທເທວຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອເຖໂກ ກາໂກ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ອຸປຣິຠາເຄ ວິຈຣນ຺ໂຕ ‘‘ສມຸທ຺ເທ ອຸທກໍ ປມາເຓນ ປິວຖ, ຣກ຺ຂນ຺ຕາ ປິວຖາ’’ຕິ ມຈ຺ຉສງ຺ຆສກຸຓສງ຺ເຆ ວາເຣນ຺ໂຕ ວາເຣນ຺ໂຕ ຈຣຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ສມຸທ຺ທເທວຕາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໖.

‘‘ໂກ ນາຍໍ ໂລຓໂຕຍສ຺ມິໍ, ສມນ຺ຕາ ປຣິຘາວຕິ;

ມຈ຺ເຉ ມກເຣ ຈ ວາເຣຕິ, ອູມີສຸ ຈ ວິຫຎ຺ຎຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂກ ນາຍນ຺ຕິ ໂກ ນຸ ອຍໍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສມຸທ຺ທກາໂກ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໗.

‘‘ອນນ຺ຕປາຍີ ສກຸໂຓ, ອຕິຕ຺ໂຕຕິ ທິສາສຸໂຕ;

ສມຸທ຺ທໍ ປາຕຸມິຈ຺ຉາມິ, ສາຄຣໍ ສຣິຕໍປຕິ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອຫໍ ອນນ຺ຕສາຄຣໍ ປາຕຸມິຈ຺ຉາມິ, ເຕນມ຺ຫິ ອນນ຺ຕປາຍີ ນາມ ສກຸໂຓ ມຫຕິຍາປິ ອປູຣຓິຍາ ຕຓ຺ຫາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ອຕິຕ຺ໂຕຕິປິ ອຫໍ ທິສາສຸ ສຸໂຕ ວິສ຺ສຸໂຕ ປາກໂຏ, ສ຺ວາຫໍ ອິມໍ ສກລສມຸທ຺ທໍ ສຸນ຺ທຣານໍ ຣຕນານໍ ອາກຣຕ຺ຕາ ສາຄເຣນ ວາ ຂຕຕ຺ຕາ ສາຄຣໍ ສຣິຕານໍ ປຕິຠາເວນ ສຣິຕໍປຕິໍ ປາຕຸມິຈ຺ຉາມີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສມຸທ຺ທເທວຕາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໘.

‘‘ໂສ ອຍໍ ຫາຍຕິ ເຈວ, ປູຣເຕ ຈ ມໂຫທຘິ;

ນາສ຺ສ ນາຍຕິ ປີຕນ຺ໂຕ, ອເປຍ຺ໂຍ ກິຣ ສາຄໂຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂສ ອຍໍ ຫາຍຕິ ເຈວາຕິ ອຸທກສ຺ສ ໂອສກ຺ກນເວລາຍ ຫາຍຕິ, ນິກ຺ຂມນເວລາຍ ປູຣຕິ. ນາສ຺ສ ນາຍຕີຕິ ອສ຺ສ ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ສເຈປິ ນໍ ສກລໂລໂກ ປິເວຍ຺ຍ, ຕຖາປິ ‘‘ອິໂຕ ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ອຸທກໍ ປີຕ’’ນ຺ຕິ ປຣິຍນ຺ໂຕ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ອເປຍ຺ໂຍ ກິຣາຕິ ເອໂສ ກິຣ ສາຄໂຣ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ອຸທກໍ ເຂເປຕ຺ວາ ປາຕຸນ຺ຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ສາ ເຠຣວຣູປາຣມ຺ມຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສມຸທ຺ທກາກໍ ປລາເປສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສມຸທ຺ທກາໂກ ອຸປນນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ເທວຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສມຸທ຺ທຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໒໙໗] ໗. ກາມວິລາປຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຸຈ຺ເຈ ສກຸຓ ເຑມານາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາປໂລຠນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸ ປຸປ຺ຜຣຕ຺ຕຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑.໑໔໗) ກຖິຕໍ, ອຕີຕວຕ຺ຖຸ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໘.໖໐ ອາທໂຍ) ອາວິຠວິສ຺ສຕິ. ຕໍ ປນ ປຸຣິສໍ ຊີວນ຺ຕໍ ສູເລ ອຸຕ຺ຕາເສສຸໍ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ໂນ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ເອກໍ ກາກໍ ທິສ຺ວາ ຕາວຂຣມ຺ປິ ຕໍ ເວທນໍ ອຄເຓຕ຺ວາ ປິຍຠຣິຍາຍ ສາສນໍ ເປເສຕຸໍ ກາກໍ ອາມນ຺ເຕນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ –

໑໓໙.

‘‘ອຸຈ຺ເຈ ສກຸຓ ເຑມານ, ປຕ຺ຕຍານ ວິຫງ຺ຄມ;

ວຊ຺ຊາສິ ໂຂ ຕ຺ວໍ ວາມູຣຸໍ, ຈິຣໍ ໂຂ ສາ ກຣິສ຺ສຕິ.

໑໔໐.

‘‘ອິທໍ ໂຂ ສາ ນ ຊານາຕິ, ອສິໍ ສຕ຺ຕິຎ຺ຈ ໂອຑ຺ຑິຕໍ;

ສາ ຈຓ຺ຑີ ກາຫຕິ ໂກຘໍ, ຕໍ ເມ ຕປຕິ ໂນ ອິທໍ.

໑໔໑.

‘‘ເອສ ອຸປ຺ປລສນ຺ນາໂຫ, ນິກ຺ຂຎ຺ຈຸສ຺ສີສໂກຫິຕໍ;

ກາສິກຎ຺ຈ ມຸທຸໍ ວຕ຺ຖໍ, ຕປ຺ເປຕຸ ຘນິກາ ປິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຑມານາຕິ ຄຈ຺ຉມານ ຈຣມານ. ປຕ຺ຕຍານາຕິ ຕເມວາລປຕິ, ຕຖາ ວິຫງ຺ຄມາຕິ. ໂສ ຫິ ປຕ຺ເຕຫິ ຍານໍ ກຕ຺ວາ ຄມນໂຕ ປຕ຺ຕຍາໂນ, ອາກາເສ ຄມນໂຕ ວິຫງ຺ຄໂມ. ວຊ຺ຊາສີຕິ ວເທຍ຺ຍາສິ. ວາມູຣຸນ຺ຕິ ກທລິກ຺ຂນ຺ຘສມານອູຣຸໍ, ມມ ສູເລ ນິສິນ຺ນຠາວໍ ວເທຍ຺ຍາສິ. ຈິຣໍ ໂຂ ສາ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ສາ ອິມໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອຊານມານາ ມມ ອາຄມນໍ ຈິຣໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ‘‘ຈິຣໍ ເມ ຄຕສ຺ສ ປິຍສ຺ສ ນ ຈ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອສິໍ ສຕ຺ຕິຎ຺ຈາຕິ ອສິສມານຕາຍ ສຕ຺ຕິສມານຕາຍ ຈ ສູລເມວ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ຕຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕາສນຕ຺ຖາຍ ໂອຑ຺ຑິຕໍ ຐປິຕໍ. ຈຓ຺ຑີຕິ ໂກຘນາ. ກາຫຕິ ໂກຘນ຺ຕິ ‘‘ອຕິຈິຣາຍຕີ’’ຕິ ມຍິ ໂກຘໍ ກຣິສ຺ສຕິ. ຕໍ ເມ ຕປຕີຕິ ຕໍ ຕສ຺ສາ ກຸຊ຺ຌນໍ ມໍ ຕປຕິ. ໂນ ອິທນ຺ຕິ ອິຘ ປນ ອິທໍ ສູລໍ ມໍ ນ ຕປຕີຕິ ທີເປຕິ.

‘‘ເອສ ອຸປ຺ປລສນ຺ນາໂຫ’’ຕິອາທີຫິ ຆເຣ ອຸສ຺ສີສເກ ຐປິຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຠຓ຺ຑໍ ອາຈິກ຺ຂຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປລສນ຺ນາໂຫຕິ ອຸປ຺ປໂລ ຈ ສນ຺ນາໂຫ ຈ ອຸປ຺ປລສນ຺ນາໂຫ, ອຸປ຺ປລສທິໂສ ກຓໂຍ ຈ ສນ຺ນາຫໂກ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິກ຺ຂຎ຺ຈາຕິ ປຎ຺ຈຫິ ສຸວຓ຺ເຓຫິ ກຕໍ ອງ຺ຄຸລິມຸທ຺ທິກໍ. ກາສິກຎ຺ຈ ມຸທຸ ວຕ຺ຖນ຺ຕິ ມຸທຸໍ ກາສິກສາຏກຍຸຄໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ເອຕ຺ຕກໍ ກິຣ ເຕນ ອຸສ຺ສີສເກ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ. ຕປ຺ເປຕຸ ຘນິກາ ປິຍາຕິ ເອຕໍ ສພ຺ພໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສາ ມມ ປິຍາ ຘນຕ຺ຖິກາ ອິມິນາ ຘເນນ ຕປ຺ເປຕຸ ປູເຣຕຸ, ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ ໂຫຕູຕິ.

ເອວໍ ໂສ ປຣິເທວມາໂນວ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ, ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ຠຣິຍາ ເອຕຣຫິ ຠຣິຍາ ອໂຫສິ, ເຍນ ປນ ເທວປຸຕ຺ເຕນ ຕໍ ກາຣຓໍ ທິຏ຺ຐໍ, ໂສ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກາມວິລາປຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໒໙໘] ໘. ອຸທຸມ຺ພຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຸທຸມ຺ພຣາ ຈິເມ ປກ຺ກາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມເກ ວິຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ວສຕິ. ຣມຓີໂຍ ວິຫາໂຣ ປິຏ຺ຐິປາສາເຓ ນິວິຏ຺ໂຐ, ມນ຺ທໍ ສມ຺ມຊ຺ຊນຏ຺ຐານໍ ອຸທກຜາສຸກໍ, ໂຄຈຣຄາໂມ ນາຕິທູເຣ ນາຈ຺ຈາສນ຺ເນ, ສມ຺ປິຍາຍມານາ ມນຸສ຺ສາ ຠິກ຺ຂໍ ເທນ຺ຕິ. ອເຖໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ຕໍ ວິຫາຣໍ ປາປຸຓິ. ເນວາສິໂກ ຕສ຺ສ ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຕໍ ອາທາຍ ຄາມໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ມນຸສ຺ສາ ປຓີຕໍ ຠິກ຺ຂໍ ທຕ຺ວາ ສ຺ວາຕນາຍ ນິມນ຺ຕຍິໍສຸ. ອາຄນ຺ຕຸໂກ ກຕິປາຫໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ເອເກນຸປາເຍນ ອິມໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ອິມໍ ວິຫາຣໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ເຖຣູປຏ຺ຐານໍ ອາຄຕໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ກິໍ, ອາວຸໂສ, ພຸທ຺ຘູປຏ຺ຐານໍ ນາກາສີ’’ຕິ? ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ວິຫາຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ, ເຕນມ຺ຫິ ນ ຄຕປຸພ຺ໂພ’’ຕິ. ‘‘ຍາວ ຕ຺ວໍ ພຸທ຺ຘູປຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉສິ, ຕາວາຫໍ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ເນວາສິໂກ ‘‘ຍາວ ມມາຄມນາ ເຖເຣ ມາ ປມຊ຺ຊິຕ຺ຖາ’’ຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາຄນ຺ຕຸໂກ ‘‘ຕສ຺ສ ເນວາສິກສ຺ສ ອຍຎ຺ຈ ອຍຎ຺ຈ ໂທໂສ’’ຕິ ເຕ ມນຸສ຺ເສ ປຣິຠິນ຺ທິ. ອິຕໂຣປິ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸນາຄໂຕ, ອຖສ຺ສ ໂສ ເສນາສນໍ ນ ອທາສິ. ໂສ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ປິຓ຺ຑາຍ ຄາມໍ ປາວິສິ, ມນຸສ຺ສາ ສາມີຈິມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ກຣິໍສຸ. ໂສ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ກາຣຓໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸໂກ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸ ອສຸກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ວິຫາຣາ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ສຍໍ ຕຕ຺ຖ ວສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ໂສ ອິມໍ ວສນຏ຺ຐານາ ນິກ຺ກຑ຺ຒິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຣຎ຺ເຎ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ວສ຺ສາເນ ສຕ຺ຕສຕ຺ຕາຫໍ ເທໂວ ວສ຺ສິ. ອເຖໂກ ຣຕ຺ຕມຸຂຂຸທ຺ທກມກ຺ກໂຏ ເອກິສ຺ສາ ອໂນວສ຺ສິກາຍ ປາສາຓທຣິຍາ ວສມາໂນ ເອກທິວສໍ ທຣິທ຺ວາເຣ ອເຕມນຏ຺ຐາເນ ສຸເຂນ ນິສີທິ. ຕຕ຺ຖ ເອໂກ ກາຬມຸຂມຫາມກ຺ກໂຏ ຕິນ຺ໂຕ ສີເຕນ ປີຬິຍມາໂນ ວິຈຣນ຺ໂຕ ຕໍ ຕຖານິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຸປາເຍນ ນໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເອຕ຺ຖ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິໍ ໂອລມ຺ເພຕ຺ວາ ສຸຫິຕາກາຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຐຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໒.

‘‘ອຸທຸມ຺ພຣາ ຈິເມ ປກ຺ກາ, ນິຄ຺ໂຣຘາ ຈ ກປິຕ຺ຖນາ;

ເອຫິ ນິກ຺ຂມ ຠຸຎ຺ຊສ຺ສຸ, ກິໍ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ມິຍ຺ຍສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກປິຕ຺ຖນາຕິ ປິລກ຺ຂາ. ເອຫິ ນິກ຺ຂມາຕິ ເອເຕ ອຸທຸມ຺ພຣາທໂຍ ຜລຠາຣນມິຕາ, ອຫມ຺ປິ ຂາທິຕ຺ວາ ສຸຫິໂຕ ອາຄໂຕສ຺ມິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ຄຈ຺ຉ ຠຸຎ຺ຊສ຺ສູຕິ.

ໂສປິ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ຜລານິ ຂາທິຕຸກາໂມ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຈຣິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ອລຠນ຺ໂຕ ປຸນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອນ຺ໂຕປາສາຓທຣິຍໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ວຎ຺ເຈສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຐຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໓.

‘‘ເອວໍ ໂສ ສຸຫິໂຕ ໂຫຕິ, ໂຍ ວຸຑ຺ຒມປຈາຍຕິ;

ຍຖາຫມຊ຺ຊ ສຸຫິໂຕ, ທຸມປກ຺ການິ ມາສິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸມປກ຺ການິ ມາສິໂຕຕິ ອຸທຸມ຺ພຣາທີນິ ຣຸກ຺ຂຜລານິ ຂາທິຕ຺ວາ ອສິໂຕ ຘາໂຕ ສຸຫິໂຕ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາມກ຺ກໂຏ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໔.

‘‘ຍໍ ວເນໂຊ ວເນຊສ຺ສ, ວຎ຺ເຈຍ຺ຍ ກປິໂນ ກປິ;

ທຫໂຣ ກປິ ສທ຺ເຘຍ຺ຍ, ນ ຫິ ຊິຓ຺ໂຓ ຊຣາກປີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍໍ ວເນ ຊາໂຕ ກປິ ວເນ ຊາຕສ຺ສ ກປິໂນ ວຎ຺ຈນໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຕໍ ຕຍາ ສທິໂສ ທຫໂຣ ວານໂຣ ສທ຺ທເຫຍ຺ຍ, ມາທິໂສ ປນ ຊິຓ຺ໂຓ ຊຣາກປິ ມຫລ຺ລກມກ຺ກໂຏ ນ ຫິ ສທ຺ທເຫຍ຺ຍ, ສຕກ຺ຂຕ຺ຕຸມ຺ປິ ຠຓນ຺ຕສ຺ສ ຕຸມ຺ຫາທິສສ຺ສ ນ ສທ຺ທຫຕິ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ສພ຺ພໍ ຜລາຜລໍ ວສ຺ເສນ ກິລິນ຺ນໍ ປຕິຕໍ, ປຸນ ຕວ ອິທໍ ຐານໍ ນຕ຺ຖິ, ຄຈ຺ຉາຕິ. ໂສ ຕໂຕວ ປກ຺ກາມິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຂຸທ຺ທກມກ຺ກໂຏ ເນວາສິໂກ ອໂຫສິ, ກາຬມຫາມກ຺ກໂຏ ອາຄນ຺ຕຸໂກ, ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອຸທຸມ຺ພຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໒໙໙] ໙. ໂກມາຣປຸຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ປຸເຣ ຕຸວນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ປຸພ຺ພາຣາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເກຬິສີເລ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເຕ ກິຣ ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖຣິ ອຸປຣິປາສາເທ ວິຫຣນ຺ເຕ ເຫຏ຺ຐາປາສາເທ ທິຏ຺ຐສຸຕາທີນິ ກເຖນ຺ຕາ ກລຫຎ຺ຈ ປຣິຠາສຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ຕາ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ເອເຕ ຠິກ຺ຂູ ສໍເວເຊຫີ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ປາທງ຺ຄຸຏ຺ຐເກນ ປາສາທຖຸປິກໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຍາວ ອຸທກປຣິຍນ຺ຕາ ປາສາທໍ ກມ຺ເປສິ. ເຕ ຠິກ຺ຂູ ມຣຓຠຍຠີຕາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິ ອຏ຺ຐໍສູ. ເຕສໍ ໂສ ເກຬິສີລຠາໂວ ຠິກ຺ຂູສຸ ປາກໂຏ ຊາໂຕ. ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ເອວຣູເປ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເກຬິສີລາ ຫຸຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ‘ອນິຈ຺ຈໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຕ຺ຕາ’ຕິ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ນ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປເຕ ເກຬິສີລກາເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ‘‘ໂກມາຣປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ນໍ ສຎ຺ຊານິໍສຸ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວສິ. ອຖຎ຺ເຎ ເກຬິສີລາ ຕາປສາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ອສ຺ສມໍ ມາເປຕ຺ວາ ວສິໍສຸ, ກສິຓປຣິກມ຺ມມຕ຺ຕມ຺ປິ ເນສໍ ນຕ຺ຖິ, ອຣຎ຺ຎໂຕ ຜລາຜລານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຂາທິຕ຺ວາ ຫສມານາ ນານປ຺ປກາຣາຍ ເກຬິຍາ ວີຕິນາເມນ຺ຕິ. ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ເອໂກ ມກ຺ກໂຏ ອຕ຺ຖິ, ໂສປິ ເກຬິສີລໂກວ ມຸຂວິກາຣາທີນິ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕາປສານໍ ນານາວິຘໍ ເກຬິໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕາປສາ ຕຕ຺ຖ ຈິຣໍ ວສິຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ມນຸສ຺ສປຖໍ ອຄມໍສຸ. ເຕສໍ ຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ, ມກ຺ກໂຏ ເຕສໍ ວິຍ ຕສ຺ສປິ ເກຬິໍ ທສ຺ເສສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຈ຺ຉຣໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ສຸສິກ຺ຂິຕປພ຺ພຊິຕານໍ ສນ຺ຕິເກ ວສນ຺ເຕນ ນາມ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ເນນ ກາຍາທີຫິ ສຸສຎ຺ຎເຕນ ຌາເນສຸ ຍຸຕ຺ເຕນ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ໂອວາທໍ ອທາສິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສີລວາ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ອໂຫສິ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຕໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄມາສິ. ອຖ ເຕ ຕາປສາ ໂລຓມ຺ພິລໍ ເສວິຕ຺ວາ ຕໍ ຐານໍ ອຄມໍສຸ. ມກ຺ກໂຏ ປຸພ຺ເພ ວິຍ ເຕສໍ ເກຬິໍ ນ ທສ຺ເສສິ. ອຖ ນໍ ຕາປສາ ‘‘ປຸພ຺ເພ, ຕ຺ວໍ ອາວຸໂສ, ອມ຺ຫາກໍ ປຸຣໂຕ ເກຬິໍ ອກາສິ, ອິທານິ ນ ກໂຣສິ, ກິໍກາຣຓາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫໍສຸ –

໑໔໕.

‘‘ປຸເຣ ຕຸວໍ ສີລວຕໍ ສກາເສ, ໂອກ຺ກນ຺ຕິກໍ ກີຬສິ ອສ຺ສມມ຺ຫິ;

ກໂຣຫເຣ ມກ຺ກຏິຍານິ ມກ຺ກຏ, ນ ຕໍ ມຍໍ ສີລວຕໍ ຣມາມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສີລວຕໍ ສກາເສຕິ ເກຬິສີລານໍ ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ. ໂອກ຺ກນ຺ຕິກນ຺ຕິ ມິໂຄ ວິຍ ໂອກ຺ກນ຺ຕິຕ຺ວາ ກີຬສິ. ກໂຣຫເຣຕິ ເອຕ຺ຖ ອເຣຕິ ອາລປນໍ. ມກ຺ກຏິຍານີຕິ ມຸຂມກ຺ກຏິກກີຬາສງ຺ຂາຕານິ ມຸຂວິກາຣານິ. ນ ຕໍ ມຍໍ ສີລວຕໍ ຣມາມາຕິ ຍໍ ປຸພ຺ເພ ຕວ ເກຬິສີລໍ ເກຬິວຕໍ, ຕໍ ມຍໍ ເອຕຣຫິ ນ ຣມາມ, ຕ຺ວມ຺ປິ ໂນ ນ ຣມາເປສິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓນ຺ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມກ຺ກໂຏ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໖.

‘‘ສຸຕາ ຫິ ມຍ຺ຫໍ ປຣມາ ວິສຸທ຺ຘິ, ໂກມາຣປຸຕ຺ຕສ຺ສ ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ;

ມາ ທານິ ມໍ ມຎ຺ຎິ ຕຸວໍ ຍຖາ ປຸເຣ, ຌານານຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣາມິ ອາວຸໂສ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຍ຺ຫນ຺ຕິ ກຣຓຕ຺ເຖ ສມ຺ປທານໍ. ວິສຸທ຺ຘີຕິ ຌານວິສຸທ຺ຘິ. ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສາຕິ ພຫູນໍ ກສິຓປຣິກມ຺ມານໍ ອຏ຺ຐນ຺ນຎ຺ຈ ສມາປຕ຺ຕີນໍ ສຸຕຕ຺ຕາ ເຈວ ປຏິວິທ຺ຘຕ຺ຕາ ຈ ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ. ຕຸວນ຺ຕິ ເຕສຸ ເອກໍ ຕາປສໍ ອາລປນ຺ໂຕ ອິທານິ ມາ ມໍ ຕ຺ວໍ ປຸເຣ ວິຍ ສຎ຺ຊານິ, ນາຫໍ ປຸຣິມສທິໂສ, ອາຈຣິໂຍ ເມ ລທ຺ໂຘຕິ ທີເປຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕາປສາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫໍສຸ –

໑໔໗.

‘‘ສເຈປິ ເສລສ຺ມິ ວເປຍ຺ຍ ພີຊໍ, ເທໂວ ຈ ວສ຺ເສ ນ ຫິ ຕໍ ວິຣູຬ຺ເຫ;

ສຸຕາ ຫິ ເຕ ສາ ປຣມາ ວິສຸທ຺ຘິ, ອາຣາ ຕຸວໍ ມກ຺ກຏ ຌານຠູມິຍາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສເຈປິ ປາສາຓປິຏ຺ເຐ ປຎ຺ຈວິຘໍ ພີຊໍ ວເປຍ຺ຍ, ເທໂວ ຈ ສມ຺ມາ ວສ຺ເສຍ຺ຍ, ອເຂຕ຺ຕຕາຍ ຕໍ ນ ວິຣູຬ຺ເຫຍ຺ຍ, ເອວເມວ ຕຍາ ປຣມາ ຌານວິສຸທ຺ຘິ ສຸຕາ, ຕ຺ວໍ ປນ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິກຕ຺ຕາ ອາຣາ ຌານຠູມິຍາ ທູເຣ ຐິໂຕ, ນ ສກ຺ກາ ຕຍາ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸນ຺ຕິ ມກ຺ກຏໍ ຄຣຫິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ເກຬິສີລາ ຕາປສາ ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ໂກມາຣປຸຕ຺ໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ໂກມາຣປຸຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໓໐໐] ໑໐. ວກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ປຣປາຓໂຣຘາ ຊີວນ຺ໂຕຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຸຣາຓສນ຺ຖຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ວິນເຍ (ປາຣາ. ໕໖໕ ອາທໂຍ) ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອາຄຕເມວ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ – ອາຍສ຺ມາ ອຸປເສໂນ ທຸວສ຺ສິໂກ ເອກວສ຺ສິເກນ ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກນ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣາ ຄຣຫິໂຕ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ວິປສ຺ສນໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕປ຺ປຕ຺ໂຕ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທິຄຸຓຍຸຕ຺ໂຕ ເຕຣສ ຘຸຕງ຺ຄານິ ສມາທາຍ ປຣິສມ຺ປິ ເຕຣສຘຸຕງ຺ຄຘຣໍ ກຕ຺ວາ ຠຄວຕິ ເຕມາສໍ ປຏິສລ຺ລີເນ ສປຣິໂສ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຣິສໍ ນິສ຺ສາຍ ປຐມໍ ຄຣຫໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຘມ຺ມິກາຍ ກຕິກາຍ ອນນຸວຕ຺ຕເນ ທຸຕິຍໍ ສາຘຸກາຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຘຸຕງ຺ຄຘຣາ ຠິກ຺ຂູ ຍຖາສຸຂໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມໍ ປສ຺ສນ຺ຕູ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣາ ກຕານຸຄ຺ຄໂຫ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ຕໂຕ ປຠຸຕິ ຠິກ຺ຂູ ຘຸຕງ຺ຄຘຣາ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ທສ຺ສນາຍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຣິ ປຏິສລ຺ລານາ ວຸຏ຺ຐິເຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປໍສຸກູລານິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຈີວຣາເນວ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ສມ຺ພຫຸເລຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ເສນາສນຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຕິຕານິ ປໍສຸກູລານິ ທິສ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມສໍ ນາມ ຠິກ຺ຂູນໍ ຘຸຕງ຺ຄສມາທານໍ ນ ຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ ວກສ຺ສ ອຸໂປສຖກມ຺ມສທິສໍ ອໂຫສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ອໂຫສິ. ອເຖໂກ ວໂກ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ປາສາຓປິຏ຺ເຐ ວສຕິ, ອຖ ຄງ຺ຄາຍ ມໂຫທກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປາສາຓໍ ປຣິກ຺ຂິປິ. ວໂກ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ປາສາຓປິຏ຺ເຐ ນິປຊ຺ຊິ, ເນວສ຺ສ ໂຄຈໂຣ ອຕ຺ຖິ, ນ ໂຄຈຣາຍ ຄມນມຄ຺ໂຄ, ອຸທກມ຺ປິ ວຑ຺ຒເຕວ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເນວ ໂຄຈໂຣ ອຕ຺ຖິ, ນ ໂຄຈຣາຍ ຄມນມຄ຺ໂຄ, ນິກ຺ກມ຺ມສ຺ສ ປນ ນິປຊ຺ຊນໂຕ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ວຣ’’ນ຺ຕິ ມນສາວ ອຸໂປສຖໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ສີລານິ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ຕທາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ອາວຊ຺ຊມາໂນ ຕສ຺ສ ຕໍ ທຸພ຺ພລສມາທານໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ເອຕໍ ວກໍ ວິເຫເຐສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອຬກຣູເປນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອວິທູເຣ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ. ວໂກ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ທິວເສ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐາຍ ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ເອຬໂກປິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ຄເຫຕຸໍ ນາທາສິ. ວໂກ ຕໍ ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອາຄມ຺ມ ‘‘ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ຕາວ ເມ ນ ຠິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ຕຕ຺ເຖວ ປຸນ ນິປຊ຺ຊິ. ສກ຺ໂກ ສກ຺ກຕ຺ຕຠາເວເນວ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ຕາທິສສ຺ສ ທຸພ຺ພລຊ຺ຌາສຍສ຺ສ ກິໍ ອຸໂປສຖກມ຺ເມນ, ຕ຺ວໍ ມມ ສກ຺ກຠາວໍ ອຊານນ຺ໂຕ ເອຬກມໍສໍ ຂາທິຕຸກາໂມ ອໂຫສີ’’ຕິ ຕໍ ວິເຫເຐຕ຺ວາ ຄຣຫິຕ຺ວາ ເທວໂລກເມວ ຄໂຕ.

໑໔໘.

‘‘ປຣປາຓໂຣຘາ ຊີວນ຺ໂຕ, ມໍສໂລຫິຕໂຠຊໂນ;

ວໂກ ວຕໍ ສມາທາຍ, ອຸປປຊ຺ຊິ ອຸໂປສຖໍ.

໑໔໙.

‘‘ຕສ຺ສ ສກ຺ໂກ ວຕຎ຺ຎາຍ, ອຊຣູເປນຸປາຄມິ;

ວີຕຕໂປ ອຊ຺ຌປ຺ປຕ຺ໂຕ, ຠຎ຺ຊິ ໂລຫິຕໂປ ຕປໍ.

໑໕໐.

‘‘ເອວເມວ ອິເຘກຈ຺ເຈ, ສມາທານມ຺ຫິ ທຸພ຺ພລາ;

ລຫຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານໍ, ວໂກວ ອຊກາຣຓາ’’ຕິ. –

ຕິສ຺ໂສປິ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາວ.

ຕຕ຺ຖ ອຸປປຊ຺ຊິ ອຸໂປສຖນ຺ຕິ ອຸໂປສຖວາສໍ ອຸປຄໂຕ. ວຕຎ຺ຎາຍາຕິ ຕສ຺ສ ທຸພ຺ພລວຕໍ ອຎ຺ຎາຍ. ວີຕຕໂປ ອຊ຺ຌປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ວິຄຕຕໂປ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຄໂຕ, ຕໍ ຂາທິຕຸໍ ປກ຺ຂນ຺ທີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂລຫິຕໂປຕິ ໂລຫິຕປາຍີ. ຕປນ຺ຕິ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ສມາທານຕປໍ ຠິນ຺ທິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສກ຺ໂກ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ວກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ກຸມ຺ຠວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

ຕສ຺ສຸທ຺ທານໍ –

ວຣກຸມ຺ຠ ສຸປຕ຺ຕ ສິຣິວ຺ຫຍໂນ, ສຸຈິສມ຺ມຕ ພິນ຺ທຸສໂຣ ຈຸສໂຠ;

ສຣິຕໍປຕິ ຈຓ຺ຑິ ຊຣາກປິນາ, ອຖ ມກ຺ກຏິຍາ ວກເກນ ທສາຕິ.

ອຖ ວຄ຺ຄຸທ຺ທານໍ –

ສງ຺ກປ຺ໂປ ປທຸໂມ ເຈວ, ອຸທປາເນນ ຕຕິຍໍ;

ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ຆຏເຠທໍ, ຕິກນິປາຕມ຺ຫິລງ຺ກຕນ຺ຕິ.

ຕິກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

(ທຸຕິໂຍ ຠາໂຄ ນິຏ຺ຐິໂຕ.)