📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ຂຸທ຺ທກນິກາເຍ

ຊາຕກ-ອຏ຺ຐກຖາ

(ຕຕິໂຍ ຠາໂຄ)

໔. ຈຕຸກ຺ກນິປາໂຕ

໑. ກາລິງ຺ຄວຄ຺ໂຄ

[໓໐໑] ໑. ຈູຬກາລິງ຺ຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ວິວຣຖິມາສໍ ທ຺ວາຣນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຣິພ຺ພາຊິການໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເວສາລິຍໍ ກິຣ ລິຈ຺ຉວິຣາຊູນໍ ສຕ຺ຕ ສຫສ຺ສານິ ສຕ຺ຕ ສຕານິ ສຕ຺ຕ ຈ ລິຈ຺ຉວີ ວສິໍສຸ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ປຸຈ຺ຉາປຏິປຸຈ຺ຉາຈິຕ຺ຕກາ ອເຫສຸໍ. ອເຖໂກ ປຎ຺ຈສຸ ວາທສເຕສຸ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ນິຄຓ຺ໂຐ ເວສາລິຍໍ ສມ຺ປາປຸຓິ, ເຕ ຕສ຺ສ ສງ຺ຄຫໍ ອກໍສຸ. ອປຣາປິ ເອວຣູປາ ນິຄຓ຺ຐີ ສມ຺ປາປຸຓິ. ຣາຊາໂນ ທ຺ເວປິ ຊເນ ວາທໍ ກາເຣສຸໍ, ອຸໂຠປິ ສທິສາວ ອເຫສຸໍ. ຕໂຕ ລິຈ຺ຉວີນໍ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ອິເມ ທ຺ເວປິ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ປຸຕ຺ໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເຕສໍ ວິວາຫໍ ກາເຣຕ຺ວາ ທ຺ເວປິ ເອກໂຕ ວາເສສຸໍ. ອຖ ເນສໍ ສໍວາສມນ຺ວາຍ ປຏິປາຏິຍາ ຈຕສ຺ໂສ ທາຣິກາໂຍ ເອໂກ ຈ ທາຣໂກ ຊາຍິ. ທາຣິການໍ ‘‘ສຈ຺ຈາ, ໂລລາ, ອວຘາຣິກາ, ປຏິຈ຺ຉາທາ’’ຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ, ທາຣກສ຺ສ ‘‘ສຈ຺ຈໂກ’’ຕິ. ເຕ ປຎ຺ຈປິ ຊນາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕາ ມາຕິໂຕ ປຎ຺ຈ ວາທສຕານິ, ປິຕິໂຕ ປຎ຺ຈ ວາທສຕານີຕິ ວາທສຫສ຺ສໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ມາຕາປິຕໂຣ ທາຣິການໍ ເອວໍ ໂອວທິໍສຸ ‘‘ສເຈ ໂກຈິ ຄິຫີ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວາທໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ປາທປຣິຈາຣິກາ ຠເວຍ຺ຍາຖ. ສເຈ ປພ຺ພຊິໂຕ ຠິນ຺ທິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ.

ອປຣຠາເຄ ມາຕາປິຕໂຣ ກາລມກໍສຸ. ເຕສຸ ກາລກເຕສຸ ສຈ຺ຈກນິຄຓ຺ໂຐ ຕຕ຺ເຖວ ເວສາລິຍໍ ລິຈ຺ຉວີນໍ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂາເປນ຺ໂຕ ວສິ. ຠຄິນິໂຍ ຊມ຺ພຸສາຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວາທຕ຺ຖາຍ ນຄຣາ ນຄຣໍ ຈຣມານາ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຕ຺ວາ ນຄຣທ຺ວາເຣ ສາຂໍ ນິຂຓິຕ຺ວາ ‘‘ໂຍ ອມ຺ຫາກໍ ວາທໍ ອາໂຣເປຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ ຄິຫີ ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ, ໂສ ເອຕໍ ປໍສຸປຸຎ຺ຊໍ ປາເທຫິ ວິກິຣິຕ຺ວາ ປາເທເຫວ ສາຂໍ ມທ຺ທຕູ’’ຕິ ທາຣການໍ ວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຍ ນຄຣໍ ປວິສິໍສຸ. ອຖາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອສມ຺ມຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຣິຕ຺ຕຆເຏສຸ ປານີຍໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຄິລາເນ ຈ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ທິວາຕຣໍ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ໂຕ ຕໍ ສາຂໍ ທິສ຺ວາ ທາຣເກ ປຸຈ຺ຉິ, ທາຣກາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິໍສຸ. ເຖໂຣ ທາຣເກເຫວ ປາຕາເປຕ຺ວາ ມທ຺ທາເປຕ຺ວາ ‘‘ເຍຫິ ອຍໍ ສາຂາ ຐປິຕາ, ເຕ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຊຕວນທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ມໍ ປສ຺ສນ຺ຕູ’’ຕິ ທາຣການໍ ວຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ວິຫາຣທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ອຏ຺ຐາສິ. ຕາປິ ປຣິພ຺ພາຊິກາ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ອາຄຕາ ສາຂໍ ມທ຺ທິຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເກນາຍໍ ມທ຺ທິຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ, ສເຈ ຕຸມ຺ເຫ ວາທຕ຺ຖິກາ, ເຊຕວນທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກໍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ທາຣເກຫິ ວຸຕ຺ຕາ ປຸນ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ວິຫາຣທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣໍ ວາທສຫສ຺ສໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ເຖໂຣ ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ຊານາຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ນ ຊານາມ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອຫໍ ປນ ໂວ ກິຎ຺ຈິ ປຸຈ຺ຉາມີ’’ຕິ. ‘‘ປຸຈ຺ຉ, ສາມິ, ຊານນ຺ຕິໂຍ ກເຖສ຺ສາມາ’’ຕິ.

ເຖໂຣ ‘‘ເອກໍ ນາມ ກິ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຕາ ນ ຊານິໍສຸ. ເຖໂຣ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ຕາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ, ສາມິ, ປຣາຊໂຍ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຊໂຍ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ‘‘ອິທານິ ກິໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ? ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ມາຕາປິຕູຫິ ອຍໍ ໂອວາໂທ ທິນ຺ໂນ ‘ສເຈ ໂວ ຄິຫີ ວາທໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ປຊາປຕິໂຍ ຠເວຍ຺ຍາຖ. ສເຈ ປພ຺ພຊິໂຕ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍາຖາ’ຕິ, ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ໂນ ເທຖາ’’ຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕາ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາຍ ເຖຣິຍາ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພາເຊສິ. ຕາ ສພ຺ພາປິ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຣິພ຺ພາຊິການໍ ອວສ຺ສໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ສພ຺ພາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາເປສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ເອຕາສໍ ອວສ຺ສໂຍ ອໂຫສິ, ອິທານິ ປນ ປພ຺ພຊ຺ຊາຠິເສກໍ ທາເປສິ, ປຸພ຺ເພ ຣາຊມເຫສິຏ຺ຐາເນ ຐເປສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ກາລິງ຺ຄຣຏ຺ເຐ ທນ຺ຕປຸຣນຄເຣ ກາລິງ຺ຄຣາເຊ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ອສ຺ສກຣຏ຺ເຐ ປາຏລິນຄເຣ ອສ຺ສໂກ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ກາລິງ຺ໂຄ ສມ຺ປນ຺ນພລວາຫໂນ ສຍມ຺ປິ ນາຄພໂລ ປຏິໂຍຘໍ ນ ປສ຺ສຕິ. ໂສ ຍຸຊ຺ຌິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ອມຈ຺ຈານໍ ອາໂຣເຈສິ ‘‘ອຫໍ ຍຸທ຺ຘຕ຺ຖິໂກ, ປຏິໂຍຘໍ ປນ ນ ປສ຺ສາມິ, ກິໍ ກໂຣມາ’’ຕິ. ອມຈ຺ຈາ ‘‘ອຕ຺ເຖໂກ, ມຫາຣາຊ, ອຸປາໂຍ, ຘີຕໂຣ ເຕ ຈຕສ຺ໂສ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣາ, ຕາ ປສາເຘຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຍາເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ພລປຣິວຸຕາ ຄາມນິຄມຣາຊຘານິໂຍ ຈຣາເປຖ. ໂຍ ຣາຊາ ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ເຄເຫ ກາຕຸກາໂມ ຠວິສ຺ສຕິ, ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຍຸທ຺ຘໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ຣາຊາ ຕຖາ ກາເຣສິ. ຕາຫິ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ຣາຊາໂນ ຠເຍນ ຕາສໍ ນຄຣໍ ປວິສິຕຸໍ ນ ເທນ຺ຕິ, ປຓ຺ຓາກາຣໍ ເປເສຕ຺ວາ ພຫິນຄເຣເຍວ ວສາເປນ຺ຕິ. ເອວໍ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ວິຈຣິຕ຺ວາ ອສ຺ສກຣຏ຺ເຐ ປາຏລິນຄຣໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ອສ຺ສໂກປິ ນຄຣທ຺ວາຣານິ ປິທຫາເປຕ຺ວາ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ເປເສສິ. ຕສ຺ສ ນນ຺ທິເສໂນ ນາມ ອມຈ຺ໂຈ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ອຸປາຍກຸສໂລ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິມາ ກິຣ ຣາຊຘີຕໂຣ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ວິຈຣິຕ຺ວາ ປຏິໂຍຘໍ ນ ລຠິໍສຸ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຊມ຺ພຸທີໂປ ຕຸຈ຺ໂຉ ນາມ ອໂຫສິ, ອຫໍ ກາລິງ຺ເຄນ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ນຄຣທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂທວາຣິເກ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕາສໍ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣາເປຕຸໍ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑.

‘‘ວິວຣຖິມາສໍ ທ຺ວາຣໍ, ນຄຣໍ ປວິສນ຺ຕຸ ອຣຸຓຣາຊສ຺ສ;

ສີເຫນ ສຸສິຏ຺ເຐນ, ສຸຣກ຺ຂິຕໍ ນນ຺ທິເສເນນາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຣຸຓຣາຊສ຺ສາຕິ ໂສ ຫິ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐິຕກາເລ ຣຏ຺ຐນາມວເສນ ອສ຺ສໂກ ນາມ ຊາໂຕ, ກຸລທຕ຺ຕິຍໍ ປນສ຺ສ ນາມໍ ອຣຸໂຓຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອຣຸຓຣາຊສ຺ສາ’’ຕິ. ສີເຫນາຕິ ປຸຣິສສີເຫນ. ສຸສິຏ຺ເຐນາຕິ ອາຈຣິເຍຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ອນຸສາສິເຕນ. ນນ຺ທິເສເນນາຕິ ມຍາ ນນ຺ທິເສເນນ ນາມ.

ໂສ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣາເປຕ຺ວາ ຕາ ຄເຫຕ຺ວາ ອສ຺ສກຣຎ຺ໂຎ ທຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຠາຍິຕ຺ຖ, ຍຸທ຺ເຘ ສຕິ ອຫໍ ຊິນິສ຺ສາມິ, ອິມາ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣາ ຣາຊຘີຕໂຣ ມເຫສິໂຍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ຕາສໍ ອຠິເສກໍ ທາເປຕ຺ວາ ຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄເຕ ປຸຣິເສ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ຕຸມ຺ເຫ ຣາຊຘີຕູນໍ ອສ຺ສກຣາເຊນ ມເຫສິຏ຺ຐາເນ ຐປິຕຠາວໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາຈິກ຺ຂຖາ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈສຸໍ. ກາລິງ຺ໂຄ ‘‘ນ ຫິ ນູນ ໂສ ມຍ຺ຫໍ ພລໍ ຊານາຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕາວເທວ ມຫຕິຍາ ເສນາຍ ນິກ຺ຂມິ. ນນ຺ທິເສໂນ ຕສ຺ສ ອາຄມນໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ກິຣ ຣຊ຺ຊສີມາຍເມວ ໂຫຕຸ, ມາ ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ຣຊ຺ຊສີມໍ ໂອກ຺ກມຕຸ, ອຸຠິນ຺ນໍ ຣຊ຺ຊານໍ ອນ຺ຕເຣ ຍຸທ຺ຘໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສາສນໍ ເປເສສິ. ໂສ ສາສນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຊ຺ຊປຣິຍນ຺ເຕເຍວ ອຏ຺ຐາສິ. ອສ຺ສໂກປິ ອຕ຺ຕໂນ ຣຊ຺ຊປຣິຍນ຺ເຕ ອຏ຺ຐາສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຣຊ຺ຊານໍ ອນ຺ຕເຣ ປຓ຺ຓສາລາຍໍ ວສຕິ. ກາລິງ຺ໂຄ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສມຓາ ນາມ ກິຎ຺ຈິ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ, ໂກ ຊານາຕິ, ກິໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ກສ຺ສ ຊໂຍ ວາ ປຣາຊໂຍ ວາ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕາປສໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຎ຺ຎາຕກເວເສນ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກາລິງ຺ໂຄ ຈ ອສ຺ສໂກ ຈ ຍຸຊ຺ຌິຕຸກາມາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຣຊ຺ຊສີມາຍເມວ ຐິຕາ, ເອເຕສຸ ກສ຺ສ ຊໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ກສ຺ສ ປຣາຊໂຍ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ມຫາປຸຎ຺ຎ, ອຫໍ ‘‘ອສຸກສ຺ສ ຊໂຍ, ອສຸກສ຺ສ ປຣາຊໂຍ’’ຕິ ນ ຊານາມິ, ສກ຺ໂກ ປນ ເທວຣາຊາ ອິຘາຄຈ຺ຉຕິ, ຕມຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ກເຖສ຺ສາມິ, ສ຺ເວ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີຕິ. ສກ຺ໂກ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທິ, ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິ. ຠນ຺ເຕ, ກາລິງ຺ໂຄ ຊິນິສ຺ສຕິ, ອສ຺ສໂກ ປຣາຊິສ຺ສຕິ, ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕີຕິ.

ກາລິງ຺ໂຄ ປຸນທິວເສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິ. ໂສ ‘‘ກິໍ ນາມ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ‘‘ອຫໍ ກິຣ ຊິນິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐາຍ ຕຸຏ຺ຐິຍາ ປກ຺ກາມິ. ສາ ກຖາ ວິຕ຺ຖາຣິກາ ອໂຫສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອສ຺ສໂກ ນນ຺ທິເສນໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ກາລິງ຺ໂຄ ກິຣ ຊິນິສ຺ສຕິໍ, ມຍໍ ປຣາຊິສ຺ສາມ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ໂກ ເອຕໍ ຊານາຕິ ມຫາຣາຊ, ກສ຺ສ ຊໂຍ ວາ ປຣາຊໂຍ ວາ, ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ຣາຊານໍ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂກ ຊິນິສ຺ສຕິ, ໂກ ປຣາຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ກາລິງ຺ໂຄ ຊິນິສ຺ສຕິ, ອສ຺ສໂກ ປຣາຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຊິນນ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ ກິໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ກິໍ ປຣາຊິນນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ມຫາປຸຎ຺ຎ, ຊິນນ຺ຕສ຺ສ ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ສພ຺ພເສໂຕ ອຸສໂຠ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິຕຣສ຺ສ ສພ຺ພກາຬໂກ, ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ຍຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຊຍປຣາຊຍໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ນນ຺ທິເສໂນ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສຫາເຍ ສຫສ຺ສມຕ຺ເຕ ມຫາໂຍເຘ ຄເຫຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ປພ຺ພຕໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ‘‘ອມ຺ໂຠ, ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ຊີວິຕໍ ທາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ສກ຺ຂິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ອິມສ຺ມິໍ ປປາເຕ ປຕຖາ’’ຕິ. ເຕ ປຕິຕຸໍ ອາຣຠິໍສຸ. ອຖ ເນ ວາເຣຕ຺ວາ ‘‘ອລໍ ເອຕ຺ຖ ປຕເນນ, ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ຊີວິຕໍ ທາຕຸໍ ສຸຫທຍາ ອນິວຕ຺ຕິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຍຸຊ຺ຌຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸໍ.

ອຖ ສງ຺ຄາເມ ອຸປຏ຺ຐິເຕ ກາລິງ຺ໂຄ ‘‘ອຫໍ ກິຣ ຊິນິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂວສານໍ ອາປຊ຺ຊິ, ພລກາຍາປິສ຺ສ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ກິຣ ຊໂຍ’’ຕິ ໂວສານໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສນ຺ນາຫໍ ອກຕ຺ວາ ວຄ຺ຄວຄ຺ຄາ ຫຸຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິ ປກ຺ກມິໍສຸ, ວີຣິຍກຣຓກາເລ ວີຣິຍໍ ນ ກຣິໍສຸ. ອຸໂຠປິ ຣາຊາໂນ ອສ຺ສໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ‘‘ຍຸຊ຺ຌິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ. ອຸຠິນ຺ນໍ ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ປຸຣໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກາລິງ຺ຄຣຎ຺ໂຎ ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ສພ຺ພເສໂຕ ອຸສໂຠ ອໂຫສິ, ອິຕຣສ຺ສ ສພ຺ພກາຬໂກ. ຕາ ເທວຕາປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຍຸຊ຺ຌນາກາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ຕາ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ເຕ ປນ ອຸສຠາ ອຸຠິນ຺ນໍ ຣາຊູນໍເຍວ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ນ ອຎ຺ເຎສໍ. ນນ຺ທິເສໂນ ອສ຺ສກໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ປຎ຺ຎາຍຕິ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ອາຣກ຺ຂເທວຕາ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ເກນາກາເຣນາ’’ຕິ. ‘‘ກາລິງ຺ຄຣຎ຺ໂຎ ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ສພ຺ພເສໂຕ ອຸສໂຠ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ສພ຺ພກາຬໂກ ກິລມນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຠາຍຖ, ມຍໍ ຊິນິສ຺ສາມ, ກາລິງ຺ໂຄ ປຣາຊິສ຺ສຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ອສ຺ສປິຏ຺ຐິໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອິມໍ ສຕ຺ຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸສິກ຺ຂິຕສິນ຺ຘວໍ ອຸທຣປສ຺ເສ ວາມຫຕ຺ເຖນ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ອິມິນາ ປຸຣິສສຫສ຺ເສນ ສທ຺ຘິໍ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກາລິງ຺ຄຣຎ຺ໂຎ ອາຣກ຺ຂເທວຕໍ ສຕ຺ຕິປ຺ປຫາເຣນ ປາເຕຖ, ຕໂຕ ມຍໍ ສຫສ຺ສມຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕິສຫສ຺ເສນ ປຫຣິສ຺ສາມ, ເອວໍ ກາລິງ຺ຄສ຺ສ ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ນສ຺ສິສ຺ສຕິ, ຕໂຕ ກາລິງ຺ໂຄ ປຣາຊິສ຺ສຕິ, ມຍໍ ຊິນິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ນນ຺ທິເສເນນ ທິນ຺ນສຎ຺ຎາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຕິຍາ ປຫຣິ, ສູຣໂຍຘສຫສ຺ສາປິ ອມຈ຺ຈາ ສຕ຺ຕິສຫສ຺ເສນ ປຫຣິໍສຸ. ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິ, ຕາວເທວ ກາລິງ຺ໂຄ ປຣາຊິຕ຺ວາ ປລາຍິ. ຕໍ ປລາຍມານໍ ທິສ຺ວາ ສຫສ຺ສມຕ຺ຕາ ອມຈ຺ຈາ ‘‘ກາລິງ຺ໂຄ ປລາຍຕີ’’ຕິ ອຸນ຺ນທິໍສຸ. ກາລິງ຺ໂຄ ມຣຓຠຍຠີໂຕ ປລາຍມາໂນ ຕໍ ຕາປສໍ ອກ຺ໂກສນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໒.

‘‘ຊໂຍ ກລິງ຺ຄານມສຍ຺ຫສາຫິນໍ, ປຣາຊໂຍ ອນໂຍ ອສ຺ສການໍ;

ອິຈ຺ເຈວ ເຕ ຠາສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິ, ນ ອຸຊ຺ຊຸຠູຕາ ວິຕຖໍ ຠຓນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສຍ຺ຫສາຫິນນ຺ຕິ ອສຍ຺ຫໍ ທຸສ຺ສຫໍ ສຫິຕຸໍ ສມຕ຺ຖານໍ. ອິຈ຺ເຈວ ເຕ ຠາສິຕນ຺ຕິ ເອວໍ ຕຍາ ກູຏຕາປສ ລຎ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣາຊິນກຣາຊານໍ ຊິນິສ຺ສຕິ, ຊິນນຣາຊານຎ຺ຈ ປຣາຊິສ຺ສຕີຕິ ຠາສິຕໍ. ນ ອຸຊ຺ຊຸຠູຕາຕິ ເຍ ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ ຈ ອຸຊຸຠູຕາ, ນ ເຕ ມຸສາ ຠຓນ຺ຕີຕິ.

ເອວໍ ໂສ ຕາປສໍ ອກ຺ໂກສນ຺ໂຕ ປລາຍນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ນຄຣເມວ ຄໂຕ, ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕຸມ຺ປິ ນາສກ຺ຂິ. ຕໂຕ ກຕິປາຫຈ຺ຈເຍນ ສກ຺ໂກ ຕາປສສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ຕາປໂສ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໓.

‘‘ເທວາ ມຸສາວາທມຸປາຕິວຕ຺ຕາ, ສຈ຺ຈໍ ຘນໍ ປຣມໍ ເຕສຸ ສກ຺ກ;

ຕໍ ເຕ ມຸສາ ຠາສິຕໍ ເທວຣາຊ, ກິໍ ວາ ປຏິຈ຺ຈ ມຆວາ ມຫິນ຺ທາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕໍ ເຕ ມຸສາ ຠາສິຕນ຺ຕິ ຍໍ ຕຍາ ມຍ຺ຫໍ ຠາສິຕໍ, ຕໍ ອຕ຺ຖຠຎ຺ຊນກມຸສາວາທໍ ກເຖນ຺ເຕນ ຕຍາ ມຸສາ ຠາສິຕໍ, ຕຍາ ກິໍ ກາຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ເອວໍ ຠາສິຕນ຺ຕິ?

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໔.

‘‘ນນຸ ເຕ ສຸຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຠຎ຺ຎມາເນ, ເທວາ ນ ອິສ຺ສນ຺ຕິ ປຸຣິສປຣກ຺ກມສ຺ສ;

ທໂມ ສມາຘິ ມນໂສ ອເຠຊ຺ໂຊ, ອພ຺ຍຄ຺ຄຕາ ນິກ຺ກມນຎ຺ຈ ກາເລ;

ທຬ຺ຫຎ຺ຈ ວິຣິຍໍ ປຸຣິສປຣກ຺ກໂມ ຈ, ເຕເນວ ອາສິ ວິຊໂຍ ອສ຺ສການ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ກິໍ ຕຍາ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຈເນ ຠຎ຺ຎມາເນ ອິທໍ ນ ສຸຕປຸພ຺ພໍ, ຍໍ ເທວາ ປຸຣິສປຣກ຺ກມສ຺ສ ນ ອິສ຺ສນ຺ຕິ ນ ອຸສູຍນ຺ຕິ, ອສ຺ສກຣຎ຺ໂຎ ວີຣິຍກຣຓວເສນ ອຕ຺ຕທມນສງ຺ຂາໂຕ ທໂມ, ສມຄ຺ຄຠາເວນ ມນໂສ ອເຠຊ຺ໂຊ, ອເຠຊ຺ຊສມາຘິ, ອສ຺ສກຣຎ຺ໂຎ ສຫາຍານໍ ວີຣິຍກຣຓກາເລ ອພ຺ຍຄ຺ຄຕາ ຍຖາ ກາລິງ຺ຄສ຺ສ ມນຸສ຺ສາ ວຄ຺ຄວຄ຺ຄາ ຫຸຕ຺ວາ ໂອສກ຺ກິໍສຸ, ເອວໍ ອໂນສກ຺ກນໍ ສມຄ຺ຄຠາເວນ ອເຠຊ຺ຊຈິຕ຺ຕານໍ ວີຣິຍຎ຺ຈ ປຸຣິສປຣກ຺ກໂມ ຈ ຖິໂຣ ອໂຫສິ, ເຕເນວ ກາຣເຓນ ອສ຺ສການໍ ຊໂຍ ອໂຫສີຕິ.

ປລາເຕ ຈ ປນ ກາລິງ຺ເຄ ອສ຺ສກຣາຊາ ວິໂລປໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນຄຣໍ ຄໂຕ. ນນ຺ທິເສໂນ ກາລິງ຺ຄສ຺ສ ສາສນໍ ເປເສສິ ‘‘ອິມາສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຣາຊກຎ຺ຎານໍ ທາຍຊ຺ຊໂກຏ຺ຐາສໍ ເປເສຕຸ, ສເຈ ນ ເປເສຕິ, ກາຕພ຺ພເມຕ຺ຖ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ສາສນໍ ສຸຕ຺ວາ ຠີຕຕສິໂຕ ຕາຫິ ລທ຺ຘພ຺ພທາຍຊ຺ຊໍ ເປເສສິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ ‘‘ຕທາ ກາລິງ຺ຄຣຎ຺ໂຎ ຘີຕໂຣ ອິມາ ທຫຣຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອເຫສຸໍ, ນນ຺ທິເສໂນ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຈູຬກາລິງ຺ຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໓໐໒] ໒. ມຫາອສ຺ສາໂຣຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອເທຍ຺ເຍສຸໍ ທທໍ ທານນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕເມວ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກາຣວເສເນວ ກິຣິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິຘາປິ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕິ, ທານໍ ເທຕິ, ສີລໍ ຣກ຺ຂຕິ. ໂສ ‘‘ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ກຸປິຕໍ ວູປສເມສ຺ສາມີ’’ຕິ ພລວາຫນປຣິວຸໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣາຊິໂຕ ອສ຺ສໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ປລາຍມາໂນ ເອກໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໍ ປາປຸຓິ. ຕຕ຺ຖ ຕິໍສ ຊນາ ຣາຊເສວກາ ວສນ຺ຕິ. ເຕ ປາໂຕວ ຄາມມຊ຺ເຌ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຄາມກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຣາຊາ ວມ຺ມິຕໍ ອສ຺ສໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ໂຕ ຄາມທ຺ວາເຣນ ອນ຺ໂຕຄາມໍ ປາວິສິ. ເຕ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິທ’’ນ຺ຕິ ຠີຕາ ປລາຍິຕ຺ວາ ສກສກເຄຫານິ ປວິສິໍສຸ. ເອໂກ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊາ ກິຣ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ຄໂຕ’’ຕິ ສຸຍ຺ຍຕິ, ໂກສິ ຕ຺ວໍ ຣາຊປຸຣິໂສ ໂຈຣປຸຣິໂສຕິ? ‘‘ຣາຊປຸຣິໂສ, ສມ຺ມາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ເອຖາ’’ຕິ ຣາຊານໍ ເຄຫໍ ເນຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປີຐເກ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ, ຠທ຺ເທ, ສຫາຍກສ຺ສ ປາເທ ໂຘວາ’’ຕິ ຠຣິຍໍ ຕສ຺ສ ປາເທ ໂຘວາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ພລານຸຣູເປນ ອາຫາຣໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ວິສ຺ສມຖາ’’ຕິ ສຍນໍ ປຎ຺ຎາເປສິ, ຣາຊາ ນິປຊ຺ຊິ. ອິຕໂຣ ອສ຺ສສ຺ສ ສນ຺ນາຫໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ຈງ຺ກມາເປຕ຺ວາ ອຸທກໍ ປາເຍຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິໍ ເຕເລນ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ຕິຓໍ ອທາສິ. ເອວໍ ຕໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທິວເສ ຣາຊານໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉາມຫໍ, ສມ຺ມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຸນ ຣຎ຺ໂຎ ຈ ອສ຺ສສ຺ສ ຈ ກຕ຺ຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ສພ຺ພມກາສິ. ຣາຊາ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ອຫໍ, ສມ຺ມ, ມຫາອສ຺ສາໂຣໂຫ ນາມ, ນຄຣມຊ຺ເຌ ອມ຺ຫາກໍ ເຄຫໍ, ສເຈ ເກນຈິ ກິຈ຺ເຈນ ນຄຣໍ ອາຄຈ຺ຉສິ, ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ໂທວາຣິກໍ ‘ມຫາອສ຺ສາໂຣໂຫ ກຕຣເຄເຫ ວສຕີ’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ໂທວາຣິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ເຄຫໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ພລກາໂຍປິ ຣາຊານໍ ອທິສ຺ວາ ພຫິນຄເຣ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ຣາຊານໍ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິວາເຣສິ. ຣາຊາ ນຄຣໍ ປວິສນ຺ໂຕ ທ຺ວາຣນ຺ຕເຣ ຐຕ຺ວາ ໂທວາຣິກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ປຏິກ຺ກມາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ເອໂກ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມວາສີ ມໍ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ມຫາອສ຺ສາໂຣຫສ຺ສ ເຄຫໍ ກຫ’ນ຺ຕິ ຕໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ຕໍ ຕ຺ວໍ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ອາເນຕ຺ວາ ມໍ ທສ຺ເສຍ຺ຍາສິ, ຕທາ ຕ຺ວໍ ສຫສ຺ສໍ ລຠິສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ນາຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຣາຊາ ຕສ຺ສ ວສນຄາເມ ພລິໍ ວຑ຺ຒາເປສິ, ພລິມ຺ຫິ ວຑ຺ຒິເຕ ນາຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ທຸຕິຍມ຺ປິ ຕຕິຍມ຺ປິ ພລິໍ ວຑ຺ຒາເປສິ, ເນວ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ອຖ ນໍ ຄາມວາສິໂນ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອາຫໍສຸ ‘‘ອຍ຺ຍ, ຕວ ສຫາຍສ຺ສ ມຫາອສ຺ສາໂຣຫສ຺ສ ອາຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຍໍ ພລິນາ ປີຬິຍມານາ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມ, ຄຈ຺ຉ ຕວ ສຫາຍສ຺ສ ມຫາອສ຺ສາໂຣຫສ຺ສ ວຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ພລິໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຫີ’’ຕິ. ສາຘຸ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ນ ປນ ສກ຺ກາ ຕຸຈ຺ຉຫຕ຺ເຖນ ຄນ຺ຕຸໍ, ມຍ຺ຫໍ ສຫາຍສ຺ສ ທ຺ເວ ທາຣກາ ອຕ຺ຖິ, ເຕສຎ຺ຈ ຠຣິຍາຍ ຈສ຺ສ ສຫາຍກສ຺ສ ຈ ເມ ນິວາສນປາຣຸປນປິຬນ຺ຘນາທີນິ ສຊ຺ເຊຖາຕິ. ‘‘ສາຘຸ ສຊ຺ຊິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຕ ສພ຺ພໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ສຊ຺ຊຍິໍສຸ.

ໂສ ຕຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຆເຣ ປກ຺ກປູວຎ຺ຈ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາຣໍ ປຕ຺ວາ ໂທວາຣິກໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກຫໍ, ສມ຺ມ, ມຫາອສ຺ສາໂຣຫສ຺ສ ເຄຫ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ເອຫິ ທສ຺ເສມິ ເຕ’’ຕິ ຕໍ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ໂທວາຣິໂກ ເອກໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມວາສິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ປຏິເວເທສິ. ຣາຊາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອາສນາ ອຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສຫາໂຍ ຈ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຕາ ຈ ປວິສນ຺ຕູ’’ຕິ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ທິສ຺ວາວ ນໍ ປຣິສ຺ສຊິຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສຫາຍິກາ ຈ ທາຣກາ ຈ ອໂຣຄາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາຕລໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ຣາຊາສເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ສຫາຍສ຺ສ ເມ ປາເທ ໂຘວາ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຕສ຺ສ ປາເທ ໂຘວິ, ຣາຊາ ສຸວຓ຺ຓຠິງ຺ກາເຣນ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈິ. ເທວີປິ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘເຕເລນ ມກ຺ເຂສິ. ຣາຊາ ‘‘ກິໍ, ສມ຺ມ, ອຕ຺ຖິ, ກິຎ຺ຈິ ອມ຺ຫາກໍ ຂາທນີຍ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ‘‘ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປສິພ຺ພກໂຕ ປູເວ ນີຫຣາເປສິ. ຣາຊາ ສຸວຓ຺ຓຕຏ຺ຏເກນ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສງ຺ຄຫໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ມມ ສຫາເຍນ ອານີຕໍ ຂາທຖາ’’ຕິ ເທວິຍາ ຈ ອມຈ຺ຈານຎ຺ຈ ຂາທາເປຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ຂາທິ. ອິຕໂຣ ອິຕຣມ຺ປິ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ສງ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ກາສິກວຕ຺ຖານິ ອປເນຕ຺ວາ ເຕນ ອາຠຕວຕ຺ຖຍຸຄໍ ນິວາເສສິໍ. ເທວີປິ ກາສິກວຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ອາຠຣຓານິ ຈ ອປເນຕ຺ວາ ເຕນ ອາຠຕວຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ອາຠຣຓານິ ປິຬນ຺ຘິ.

ອຖ ນໍ ຣາຊາ ຣາຊາຣຫໍ ໂຠຊນໍ ໂຠຊາເປຕ຺ວາ ເອກໍ ອມຈ຺ຈໍ ອາຓາເປສິ ‘‘ຄຈ຺ຉ ອິມສ຺ສ ມມ ກຣຓນິຍາເມເນວ ມສ຺ສຸກມ຺ມໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຄນ຺ໂຘທເກນ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກໍ ກາສິກວຕ຺ຖໍ ນິວາສາເປຕ຺ວາ ຣາຊາລງ຺ກາເຣນ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ອາເນຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ຣາຊາ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ອມຈ຺ເຈ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ຊາຕິຫິງ຺ຄຸລກສຸຕ຺ຕໍ ປາເຕຕ຺ວາ ອຸປຑ຺ຒຣຊ຺ຊໍ ອທາສິ. ເຕ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອກໂຕ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ປິວນ຺ຕິ ສຍນ຺ຕິ, ວິສ຺ສາໂສ ຖິໂຣ ອໂຫສິ ເກນຈິ ອເຠຊ຺ໂຊ. ອຖສ຺ສ ຣາຊາ ປຸຕ຺ຕທາເຣປິ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ນິເວສນໍ ມາເປຕ຺ວາ ອທາສິ. ເຕ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ຕິ.

ອຖ ອມຈ຺ຈາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຣາຊປຸຕ຺ຕໍ ອາຫໍສຸ ‘‘ກຸມາຣ, ຣາຊາ ເອກສ຺ສ ຄຫປຕິກສ຺ສ ອຸປຑ຺ຒຣຊ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຠຸຎ຺ຊຕິ ປິວຕິ ສຍຕິ, ທາຣເກ ຈ ວນ຺ທາເປຕິ, ອິມິນາ ຣຎ຺ຎາ ກຕກມ຺ມໍ ນ ຊານາມ, ກິໍ ກໂຣຕິ ຣາຊາ, ມຍໍ ລຊ຺ຊາມ, ຕ຺ວໍ ຣຎ຺ໂຎ ກເຖຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຕໍ ກຖໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ມາ ເອວໍ ກໂຣຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕາຕ, ອຫໍ ຍຸທ຺ຘປຣາຊິໂຕ ກຫໍ ວສິໍ, ອປິ ນຸ ຊານາຖາ’’ຕິ. ‘‘ນ ຊານາມ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ອຫໍ ເອຕສ຺ສ ຆເຣ ວສນ຺ໂຕ ອໂຣໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິໍ, ເອວໍ ມມ ອຸປກາຣິໂນ ກສ຺ມາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ນ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ຈ ປນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຕາຕ, ໂຍ ຫິ ອທາຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກສ຺ສ ເທຕິ, ທາຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກສ຺ສ ນ ເທຕິ, ໂສ ອາປທໍ ປຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ອຸປກາຣໍ ນ ລຠຕີ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ –

໕.

‘‘ອເທຍ຺ເຍສຸ ທທໍ ທານໍ, ເທຍ຺ເຍສຸ ນປ຺ປເວຈ຺ຉຕິ;

ອາປາສຸ ພ຺ຍສນໍ ປຕ຺ໂຕ, ສຫາຍໍ ນາຘິຄຈ຺ຉຕິ.

໖.

‘‘ນາເທຍ຺ເຍສຸ ທທໍ ທານໍ, ເທຍ຺ເຍສຸ ໂຍ ປເວຈ຺ຉຕິ;

ອາປາສຸ ພ຺ຍສນໍ ປຕ຺ໂຕ, ສຫາຍມຘິຄຈ຺ຉຕິ.

໗.

‘‘ສຎ຺ໂຎຄສມ຺ໂຠຄວິເສສທສ຺ສນໍ, ອນຣິຍຘມ຺ເມສຸ ສເຐສຸ ນສ຺ສຕິ;

ກຕຎ຺ຈ ອຣິເຍສຸ ຈ ອຊ຺ຊເວສຸ, ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ອຓຸມ຺ປິ ຕາທິສຸ.

໘.

‘‘ໂຍ ປຸພ຺ເພ ກຕກລ຺ຍາໂຓ, ອກາ ໂລເກ ສຸທຸກ຺ກຣໍ;

ປຈ຺ຉາ ກຍິຣາ ນ ວາ ກຍິຣາ, ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ປູຊນາຣໂຫ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອເທຍ຺ເຍສູຕິ ປຸພ຺ເພ ອກຕູປກາເຣສຸ. ເທຍ຺ເຍສູຕິ ປຸພ຺ເພ ກຕູປກາເຣສຸ. ນປ຺ປເວຈ຺ຉຕີຕິ ນ ປເວເສຕິ ນ ເທຕິ. ອາປາສູຕິ ອາປທາສຸ. ພ຺ຍສນນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂໍ. ສຎ຺ໂຎຄສມ຺ໂຠຄວິເສສທສ຺ສນນ຺ຕິ ໂຍ ມິຕ຺ເຕນ ກໂຕ ສຎ຺ໂຎໂຄ ເຈວ ສມ຺ໂຠໂຄ ຈ, ຕສ຺ສ ວິເສສທສ຺ສນໍ ຄຸຓທສ຺ສນໍ ສຸກຕໍ ມຍ຺ຫໍ ອິມິນາຕິ ເອຕໍ ສພ຺ພໍ ອສຸທ຺ຘຘມ຺ມຕ຺ຕາ ອນຣິຍຘມ຺ເມສຸ ເກຣາຏິກຕ຺ຕາ ສເຐສຸ ນສ຺ສຕິ. ອຣິເຍສູຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກຕຄຸຓຊານເນນ ອຣິເຍສຸ ປຣິສຸທ຺ເຘສຸ. ອຊ຺ຊເວສູຕິ ເຕເນວ ກາຣເຓນ ອຸຊຸເກສຸ ອກຸຏິເລສຸ. ອຓຸມ຺ປີຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ. ຕາທິສູຕິ ເຍ ຕາທິສາ ປຸຄ຺ຄລາ ໂຫນ຺ຕິ ອຣິຍາ ອຸຊຸຠູຕາ, ເຕສຸ ອປ຺ປມ຺ປິ ກຕໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ມຫາຊຸຕິກໍ ມຫາວິປ຺ຜາຣໍ, ສຸເຂຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕພີຊມິວ ນ ນສ຺ສຕິ, ອິຕຣສ຺ມິໍ ປນ ປາເປ ພຫຸມ຺ປິ ກຕໍ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ຂິຕ຺ຕພີຊມິວ ນສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ຍຖາປິ ພີຊມຄ຺ຄິມ຺ຫິ, ຑຍ຺ຫຕິ ນ ວິຣູຫຕິ;

ເອວໍ ກຕໍ ອສປ຺ປຸຣິເສ, ນສ຺ສຕິ ນ ວິຣູຫຕິ.

‘‘ກຕຎ຺ຎຸມ຺ຫິ ຈ ໂປສມ຺ຫິ, ສີລວນ຺ເຕ ອຣິຍວຸຕ຺ຕິເນ;

ສຸເຂຕ຺ເຕ ວິຍ ພີຊານິ, ກຕໍ ຕມ຺ຫິ ນ ນສ຺ສຕີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໐.໗໗-໗໘);

ປຸພ຺ເພ ກຕກລ຺ຍາໂຓຕິ ປຐມຕຣໍ ອຸປກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ອກາຕິ ອກຣິ, ອຍໍ ໂລເກ ສຸທຸກ຺ກຣໍ ນາມ ອກາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຈ຺ຉາ ກຍິຣາຕິ ໂສ ປຈ຺ຉາ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ຄຸຓໍ ກໂຣຕຸ ວາ ມາ ວາ, ເຕເນວ ປຐມກເຕນ ຄຸເຓນ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ປູຊນາຣໂຫ ໂຫຕິ, ສພ຺ພໍ ສກ຺ກາຣສມ຺ມານໍ ອຣຫຕີຕິ.

ອິທໍ ປນ ສຸຕ຺ວາ ເນວ ອມຈ຺ຈາ, ນ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ປຸນ ກິຎ຺ຈິ ກເຖສີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມວາສີ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ພາຣາຓສິຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມຫາອສ຺ສາໂຣຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໓໐໓] ໓. ເອກຣາຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອນຸຕ຺ຕເຣ ກາມຄຸເຓ ສມິທ຺ເຘຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ໂກສລຣາຊເສວກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ເສຍ຺ຍຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໓.໙໔ ອາທໂຍ) ກຖິຕເມວ. ອິຘ ປນ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ອນຕ຺ເຖນ ອຕ຺ຖໍ ອາຫຣິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ອຕ຺ຕໂນ ອນຕ຺ເຖນ ອຕ຺ຖໍ ອາຫຣິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອມຈ຺ໂຈ ຣາຊນ຺ເຕປຸເຣ ທຸພ຺ຠິ. ຣາຊາ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕວ ຕສ຺ສ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ຣຏ຺ຐາ ປພ຺ພາເຊສິ. ໂສ ທຸພ຺ຠິເສນໍ ນາມ ໂກສລຣາຊານໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ໂຕຕິ ສພ຺ພໍ ມຫາສີລວຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑.໕໑) ກຖິຕເມວ. ອິຘ ປນ ທຸພ຺ຠິເສໂນ ມຫາຕເລ ອມຈ຺ຈມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ນໍ ພາຣາຓສິຣາຊານໍ ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ສິກ຺ກາຍ ປກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣຸມ຺ມາເຣ ເຫຏ຺ຐາສີສກໍ ໂອລມ຺ພາເປສິ. ຣາຊາ ໂຈຣຣາຊານໍ ອາຣພ຺ຠ ເມຕ຺ຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ, ພນ຺ຘນໍ ຉິຊ຺ຊິ, ຕໂຕ ຣາຊາ ອາກາເສ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິ. ໂຈຣຣາຊສ຺ສ ສຣີເຣ ທາໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ‘‘ຑຍ຺ຫາມິ ຑຍ຺ຫາມີ’’ຕິ ຠູມິຍໍ ອປຣາປຣໍ ປຣິວຕ຺ຕຕິ. ‘‘ກິເມຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຕຸມ຺ເຫ ເອວຣູປໍ ຘມ຺ມິກຣາຊານໍ ນິຣປຣາຘໍ ທ຺ວາຣສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣຸມ຺ມາເຣ ເຫຏ຺ຐາສີສກໍ ໂອລມ຺ພາເປຖາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ເຕນ ຫິ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂມເຈຖ ນນ຺ຕິ. ປຸຣິສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອາກາເສ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸພ຺ຠິເສນສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂສ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຂມາເປຕຸໍ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໙.

‘‘ອນຸຕ຺ຕເຣ ກາມຄຸເຓ ສມິທ຺ເຘ, ຠຸຕ຺ວານ ປຸພ຺ເພ ວສິ ເອກຣາຊ;

ໂສທານິ ທຸຄ຺ເຄ ນຣກມ຺ຫິ ຂິຕ຺ໂຕ, ນປ຺ປຊ຺ຊເຫ ວຓ຺ຓພລໍ ປຸຣາຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວສີຕິ ວຸຕ຺ໂຖ. ເອກຣາຊາຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ນາເມນາລປຕິ. ໂສທານີຕິ ໂສ ຕ຺ວໍ ອິທານິ. ທຸຄ຺ເຄຕິ ວິສເມ. ນຣກມ຺ຫີຕິ ອາວາເຏ. ໂອລມ຺ພິຕຏ຺ຐານໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນປ຺ປຊ຺ຊເຫ ວຓ຺ຓພລໍ ປຸຣາຓນ຺ຕິ ເອວຣູເປ ວິສມຏ຺ຐາເນ ຂິຕ຺ໂຕປິ ໂປຣາຓກວຓ຺ຓຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ນປ຺ປຊຫສີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເສສຄາຖາ ອໂວຈ –

໑໐.

‘‘ປຸພ຺ເພວ ຂນ຺ຕີ ຈ ຕໂປ ຈ ມຍ຺ຫໍ, ສມ຺ປຕ຺ຖິຕາ ທຸພ຺ຠິເສນ ອໂຫສິ;

ຕໍທານິ ລທ຺ຘານ ກຖໍ ນຸ ຣາຊ, ຊເຫ ອຫໍ ວຓ຺ຓພລໍ ປຸຣາຓໍ.

໑໑.

‘‘ສພ຺ພາ ກິເຣວໍ ປຣິນິຏ຺ຐິຕານິ, ຍສສ຺ສິນໍ ປຎ຺ຎວນ຺ຕໍ ວິສຍ຺ຫ;

ຍໂສ ຈ ລທ຺ຘາ ປຸຣິມໍ ອຸຬາຣໍ, ນປ຺ປຊ຺ຊເຫ ວຓ຺ຓພລໍ ປຸຣາຓໍ.

໑໒.

‘‘ປນຸຊ຺ຊ ທຸກ຺ເຂນ ສຸຂໍ ຊນິນ຺ທ, ສຸເຂນ ວາ ທຸກ຺ຂມສຍ຺ຫສາຫິ;

ອຸຠຍຕ຺ຖ ສນ຺ໂຕ ອຠິນິພ຺ພຸຕຕ຺ຕາ, ສຸເຂ ຈ ທຸກ຺ເຂ ຈ ຠວນ຺ຕິ ຕຸລ຺ຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຂນ຺ຕີຕິ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິ. ຕໂປຕິ ຕປຈຣຓໍ. ສມ຺ປຕ຺ຖິຕາຕິ ອິຈ຺ຉິຕາ ອຠິກງ຺ຂິຕາ. ທຸພ຺ຠິເສນາຕິ ຕໍ ນາເມນາລປຕິ. ຕໍທານິ ລທ຺ຘານາຕິ ຕໍ ປຕ຺ຖນໍ ອິທານາຫໍ ລຠິຕ຺ວາ. ຊເຫຕິ ເກນ ກາຣເຓນ ອຫໍ ຊເຫຍ຺ຍໍ. ຍສ຺ສ ຫິ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ໂທມນສ຺ສໍ ວາ ໂຫຕິ, ໂສ ຕໍ ຊເຫຍ຺ຍາຕິ ທີເປຕິ.

‘‘ສພ຺ພາ ກິເຣວໍ ປຣິນິຏ຺ຐິຕານີ’’ຕິ ອນຸສ຺ສວວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສພ຺ພາເນວ ມມ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ທານສີລຠາວນາອຸໂປສຖກມ຺ມານິ ປຸພ຺ເພວ ນິຏ຺ຐິຕານີຕິ. ຍສສ຺ສິນໍ ປຎ຺ຎວນ຺ຕໍ ວິສຍ຺ຫາຕິ ປຣິວາຣສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຍສສ຺ສິ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາຍ ປຎ຺ຎວນ຺ຕ, ອສຍ຺ຫສາຫິຕາຍ ວິສຍ຺ຫ. ເອວໍ ຕີຓິເປຕານິ ອາລປນາເນວ. ນນ຺ຕິ ປເນຕ຺ຖ ນິປາໂຕ. ພ຺ຍຎ຺ຊນສິລິຏ຺ຐຕາວເສນນ຺ຕກາຣສ຺ສ ສານຸນາສິກຕາ ກຕາຕິ ປຈ຺ເຈຕພ຺ພາ. ຍໂສ ຈາຕິ ຍສຎ຺ຈ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ລທ຺ຘາ ປຸຣິມນ຺ຕິ ລຠິຕ຺ວາ ປຸຣິມໍ ປຸພ຺ເພ ອລທ຺ຘປຸພ຺ພໍ. ອຸຬາຣນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕໍ. ກິເລສວິກ຺ຂມ຺ຠນເມຕ຺ຕາຠາວນາຌານຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ສນ຺ຘາເຍວມາຫ. ນປ຺ປຊ຺ຊເຫຕິ ເອວຣູປໍ ຍສໍ ລທ຺ຘາ ກິໍກາຣຓາ ປຸຣາຓວຓ຺ຓພລໍ ຊຫິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທຸກ຺ເຂນາຕິ ຕຍາ ອຸປ຺ປາທິເຕນ ນຣກມ຺ຫິ ຂິປນທຸກ຺ເຂນ ມມ ຣຊ຺ຊສຸຂໍ ປນຸທິຕ຺ວາ. ສຸເຂນ ວາ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຌານສຸເຂນ ວາ ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ປນຸທິຕ຺ວາ. ອຸຠຍຕ຺ຖ ສນ຺ໂຕຕິ ເຍ ສນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ ມາທິສາ, ເຕ ທ຺ວີສຸປິ ເອເຕສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ອຠິນິພ຺ພຸຕສຠາວາ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາ ສຸເຂ ຈ ທຸກ຺ເຂ ຈ ຠວນ຺ຕິ ຕຸລ຺ຍາ, ເອກສທິສາ ນິພ຺ພິກາຣາວ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ອິທໍ ສຸຕ຺ວາ ທຸພ຺ຠິເສໂນ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຂມາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣຊ຺ຊໍ ຕຸມ຺ເຫວ ກາເຣຖ, ອຫໍ ໂວ ໂຈເຣ ປຏິພາຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ທຸຏ຺ຐາມຈ຺ຈສ຺ສ ຣາຊາຓໍ ກາເຣຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຣຊ຺ຊໍ ອມຈ຺ຈານໍ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ທຸພ຺ຠິເສໂນ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ພາຣາຓສິຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ເອກຣາຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໓໐໔] ໔. ທທ຺ທຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອິມານິ ມນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ໂກຘນໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕເມວ. ຕທາ ຫິ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຕສ຺ສ ໂກຘນຠາວກຖາຍ ສມຸຏ຺ຐິຕາຍ ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ໂກຘໂນສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ໂກຘໂນເຍວ, ໂກຘນຠາເວເນວສ຺ສ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ນາຄຣາຊຠາເວ ຐິຕາປິ ຕີຓິ ວສ຺ສານິ ຄູຖປູຣິຕາຍ ອຸກ຺ກາຣຠູມິຍໍ ວສິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ທທ຺ທຣປພ຺ພຕປາເທ ທທ຺ທຣນາຄຠວນໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ຕສ຺ສ ທທ຺ທຣຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ ມຫາທທ຺ທໂຣ ນາມ ອໂຫສິ, ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ປນສ຺ສ ຈູຬທທ຺ທໂຣ ນາມ. ໂສ ໂກຘໂນ ຜຣຸໂສ ນາຄມາຓວເກ ອກ຺ໂກສນ຺ໂຕ ປຣິຠາສນ຺ໂຕ ປຫຣນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ນາຄຣາຊາ ຕສ຺ສ ຜຣຸສຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ນາຄຠວນໂຕ ຕໍ ນີຫຣາເປຕຸໍ ອາຓາເປສິ. ມຫາທທ຺ທໂຣ ປນ ປິຕຣໍ ຂມາເປຕ຺ວາ ນິວາເຣສິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ຣາຊາ ຕສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິ, ທຸຕິຍມ຺ປິ ຂມາເປສິ. ຕຕິຍວາເຣ ປນ ‘‘ຕ຺ວໍ ມໍ ອິມໍ ອນາຈາຣໍ ນີຫຣາເປນ຺ຕໍ ນິວາເຣສິ, ຄຈ຺ຉຖ ທ຺ເວປິ ຊນາ ອິມມ຺ຫາ ນາຄຠວນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຍໍ ອຸກ຺ກາຣຠູມິຍໍ ຕີຓິ ວສ຺ສານິ ວສຖາ’’ຕິ ນາຄຠວນາ ນິກ຺ກຑ຺ຒາເປສິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວສິໍສຸ. ອຖ ເນ ອຸກ຺ກາຣຠູມິຍໍ ອຸທກປຣິຍນ຺ເຕ ໂຄຈຣໍ ປຣິເຍສມາເນ ຄາມທາຣກາ ທິສ຺ວາ ປຫຣນ຺ຕາ ເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑາທໂຍ ຂິປນ຺ຕາ ‘‘ເກ ອິເມ ປຸຖຸລສີສາ ສູຈິນງ຺ຄຸຏ຺ຐາ ອຸທກເທຑ຺ຑຸຠາ ມຓ຺ຑູກຠກ຺ຂາ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ ປຣິຠາສນ຺ຕິ.

ຈູຬທທ຺ທໂຣ ຈຓ຺ຑຜຣຸສຕາຍ ເຕສໍ ຕໍ ອວມານໍ ອສຫນ຺ໂຕ ‘‘ຠາຕິກ, ອິເມ ທາຣກາ ອມ຺ເຫ ປຣິຠວນ຺ຕິ, ອາສີວິສຠາວໍ ໂນ ນ ຊານນ຺ຕິ, ອຫໍ ເຕສໍ ອວມານໍ ສຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ນາສາວາເຕນ ເຕ ນາເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠາຕຣາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓.

‘‘ອິມານິ ມໍ ທທ຺ທຣ ຕາປຍນ຺ຕິ, ວາຈາທຸຣຸຕ຺ຕານິ ມນຸສ຺ສໂລເກ;

ມຓ຺ຑູກຠກ຺ຂາ ອຸທກນ຺ຕເສວີ, ອາສີວິສໍ ມໍ ອວິສາ ສປນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕາປຍນ຺ຕີຕິ ທຸກ຺ຂາເປນ຺ຕິ. ມຓ຺ຑູກຠກ຺ຂາ ອຸທກນ຺ຕເສວີຕິ ‘‘ມຓ຺ຑູກຠກ຺ຂາ’’ຕິ ຈ ‘‘ອຸທກນ຺ຕເສວີ’’ຕິ ຈ ວທນ຺ຕາ ເອເຕ ອວິສາ ຄາມທາຣກາ ມໍ ອາສີວິສໍ ສມານໍ ສປນ຺ຕິ ອກ຺ໂກສນ຺ຕີຕິ.

ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາທທ຺ທໂຣ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໔.

‘‘ສກາ ຣຏ຺ຐາ ປພ຺ພາຊິໂຕ, ອຎ຺ຎໍ ຊນປທໍ ຄໂຕ;

ມຫນ຺ຕໍ ໂກຏ຺ຐໍ ກຍິຣາຖ, ທຸຣຸຕ຺ຕານໍ ນິເຘຕເວ.

໑໕.

‘‘ຍຕ຺ຖ ໂປສໍ ນ ຊານນ຺ຕິ, ຊາຕິຍາ ວິນເຍນ ວາ;

ນ ຕຕ຺ຖ ມານໍ ກຍິຣາຖ, ວສມຎ຺ຎາຕເກ ຊເນ.

໑໖.

‘‘ວິເທສວາສໍ ວສໂຕ, ຊາຕເວທສເມນປິ;

ຂມິຕພ຺ພໍ ສປຎ຺ເຎນ, ອປິ ທາສສ຺ສ ຕຊ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸຣຸຕ຺ຕານໍ ນິເຘຕເວຕິ ຍຖາ ຘຎ຺ຎນິຘານຕ຺ຖາຍ ມຫນ຺ຕໍ ໂກຏ຺ຐໍ ກຕ຺ວາ ປູເຣຕ຺ວາ ກິຈ຺ເຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຘຎ຺ຎໍ ວຬຎ຺ເຊນ຺ຕິ, ເອວເມວໍ ວິເທສໍ ຄໂຕ ອນ຺ໂຕຫທເຍ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂປໂສ ທຸຣຸຕ຺ຕານໍ ນິຘານຕ຺ຖາຍ ມຫນ຺ຕໍ ໂກຏ຺ຐໍ ກຍິຣາຖ. ຕຕ຺ຖ ຕານິ ທຸຣຸຕ຺ຕານິ ນິທຫິຕ຺ວາ ປຸນ ອຕ຺ຕໂນ ປໂຫນກກາເລ ກາຕພ຺ພໍ ກຣິສ຺ສຕິ. ຊາຕິຍາ ວິນເຍນ ວາຕິ ‘‘ອຍໍ ຂຕ຺ຕິໂຍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ ວາ ‘‘ສີລວາ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຄຸຓສມ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ວາ ເອວໍ ຍຕ຺ຖ ຊາຕິຍາ ວິນເຍນ ວາ ນ ຊານນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມານນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ມໍ ລາມກໂວຫາເຣນ ໂວຫຣນ຺ຕິ, ນ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ນ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ມານໍ ນ ກເຣຍ຺ຍ. ວສມຎ຺ຎາຕເກ ຊເນຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕາທີນິ ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ຊນສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວສນ຺ໂຕ. ວສໂຕຕິ ວສຕາ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ.

ເອວໍ ເຕ ຕຕ຺ຖ ຕີຓິ ວສ຺ສານິ ວສິໍສຸ. ອຖ ເນ ປິຕາ ປກ຺ໂກສາເປສິ. ເຕ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິຫຕມານາ ຊາຕາ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂກຘໂນ ຠິກ຺ຂຸ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ຈູຬທທ຺ທໂຣ ໂກຘໂນ ຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ມຫາທທ຺ທໂຣ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ທທ຺ທຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໓໐໕] ໕. ສີລວີມໍສນຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນຕ຺ຖິ ໂລເກ ຣໂຫ ນາມາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກິເລສນິຄ຺ຄຫໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເອກາທສກນິປາເຕ ປານີຍຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໑.໕໙ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ – ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ອນ຺ໂຕເຊຕວເນ ວສນ຺ຕາ ມຊ຺ຌິມຍາມສມນນ຺ຕເຣ ກາມວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ກຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຉສຸປິ ຣຕ຺ຕິທິວາໂກຏ຺ຐາເສສຸ ຍຖາ ເອກຈກ຺ຂຸໂກ ຈກ຺ຂຸໍ, ເອກປຸຕ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕໍ, ຈາມຣີ ວາລໍ ອປ຺ປມາເທນ ຣກ຺ຂຕິ, ເອວໍ ນິຈ຺ຈກາລໍ ຠິກ຺ຂູ ໂອໂລເກຕິ. ໂສ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ເຊຕວນໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຕໂນ ນິເວສເນ ອຸປ຺ປນ຺ນໂຈເຣ ວິຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອານນ຺ທ, ອນ຺ໂຕເຊຕວເນ ໂກຏິສນ຺ຖາເຣ ວສນກຠິກ຺ຂູ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິທ຺ວາເຣ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ປຏິເວເທສິ. ສຕ຺ຖາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວເສນ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ‘ປາປກຣເຓ ຣໂຫ ນາມ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ປາປໍ ນ ກຣິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ພາຣາຓສິຍໍ ທິສາປາໂມກ຺ຂສ຺ສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ມາຓວກສຕານໍ ເຊຏ຺ຐໂກ ຫຸຕ຺ວາ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອາຈຣິຍສ຺ສ ປນ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ຘີຕາ ອຕ຺ຖິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິເມສໍ ມາຓວການໍ ສີລໍ ວີມໍສິຕ຺ວາ ສີລສມ຺ປນ຺ນສ຺ເສວ ຘີຕຣໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ມາຓວເກ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕາ, ມຍ຺ຫໍ ຘີຕາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ, ວິວາຫມສ຺ສາ ກາເຣສ຺ສາມິ, ວຕ຺ຖາລງ຺ກາຣໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຄຈ຺ຉຖ ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຕການໍ ອປສ຺ສນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ເຖເນຕ຺ວາ ວຕ຺ຖາລງ຺ກາເຣ ອາຫຣຖ, ເກນຈິ ອທິຏ຺ຐເມວ ຄຓ຺ຫາມິ, ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອາຠຕໍ ນ ຄຓ຺ຫາມີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຎາຕການໍ ອປສ຺ສນ຺ຕານໍ ເຖເນຕ຺ວາ ວຕ຺ຖປິຬນ຺ຘນາທີນິ ອາຫຣນ຺ຕິ. ອາຈຣິໂຍ ອາຠຕາຠຕໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ຐເປສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ນ ກິຎ຺ຈິ ອາຫຣິ. ອຖ ນໍ ອາຈຣິໂຍ ອາຫ ‘‘ຕ຺ວໍ ປນ, ຕາຕ, ນ ກິຎ຺ຈິ ອາຫຣສີ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ອາຈຣິຍາ’’ຕິ. ‘‘ກສ຺ມາ, ຕາຕາ’’ຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ນ ກສ຺ສຈິ ປສ຺ສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ອາຠຕໍ ຄຓ຺ຫຖ, ອຫໍ ປນ ປາປກຣເຓ ຣໂຫ ນາມ ນ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ທີເປນ຺ໂຕ ອິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອາຫ –

໑໗.

‘‘ນຕ຺ຖິ ໂລເກ ຣໂຫ ນາມ, ປາປກມ຺ມໍ ປກຸພ຺ພໂຕ;

ປສ຺ສນ຺ຕິ ວນຠູຕານິ, ຕໍ ພາໂລ ມຎ຺ຎຕີ ຣໂຫ.

໑໘.

‘‘ອຫໍ ຣໂຫ ນ ປສ຺ສາມິ, ສຸຎ຺ຎໍ ວາປິ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ຍຕ຺ຖ ອຎ຺ຎໍ ນ ປສ຺ສາມິ, ອສຸຎ຺ຎໍ ໂຫຕິ ຕໍ ມຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຣໂຫຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐານໍ. ວນຠູຕານີຕິ ວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕຠູຕານິ. ຕໍ ພາໂລຕິ ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ຣໂຫ ມຍາ ກຕນ຺ຕິ ພາໂລ ມຎ຺ຎຕິ. ສຸຎ຺ຎໍ ວາປີຕິ ຍໍ ວາ ຐານໍ ສຕ຺ເຕຫິ ສຸຎ຺ຎໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖີຕິ ອາຫ.

ອາຈຣິໂຍ ຕສ຺ສ ປສີທິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ນ ມຍ຺ຫໍ ເຄເຫ ຘນໍ ນຕ຺ຖິ, ອຫໍ ປນ ສີລສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຘີຕຣໍ ທາຕຸກາໂມ ອິເມ ມາຓວເກ ວີມໍສນ຺ໂຕ ເອວມກາສິໍ, ມມ ຘີຕາ ຕຸຍ຺ຫເມວ ອນຸຈ຺ຉວິກາ’’ຕິ ຘີຕຣໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອທາສິ. ເສສມາຓວເກ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ອາຠຕາຠຕໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຄຫເມວ ເນຖາ’’ຕິ ອາຫ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕ ທຸສ຺ສີລມາຓວກາ ອຕ຺ຕໂນ ທຸສ຺ສີລຕາຍ ຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ ນ ລຠິໍສຸ, ອິຕໂຣ ປຓ຺ຑິຕມາຓໂວ ສີລສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ລຠີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອິຕຣາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໙.

‘‘ທຸຊ຺ຊຈ຺ໂຈ ຈ ສຸຊຈ຺ໂຈ ຈ, ນນ຺ໂທ ຈ ສຸຂວຑ຺ຒິໂຕ;

ວຊ຺ໂຊ ຈ ອທ຺ຘຸວສີໂລ ຈ, ເຕ ຘມ຺ມໍ ຊຫຸມຕ຺ຖິກາ.

໒໐.

‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈ ກຖໍ ຊເຫ, ສພ຺ພຘມ຺ມານ ປາຣຄູ;

ໂຍ ຘມ຺ມມນຸປາເລຕິ, ຘິຕິມາ ສຈ຺ຈນິກ຺ກໂມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸຊ຺ຊຈ຺ໂຈຕິອາທໂຍ ຉ ເຊຏ຺ຐກມາຓວາ, ເຕສໍ ນາມໍ ຄຓ຺ຫິ, ອວເສສານໍ ນາມໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວເສເນວ ‘‘ເຕ ຘມ຺ມໍ ຊຫຸມຕ຺ຖິກາ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ເຕຕິ ສພ຺ເພປິ ເຕ ມາຓວາ. ຘມ຺ມນ຺ຕິ ອິຕ຺ຖິປຏິລາຠສຠາວໍ. ຊຫຸມຕ຺ຖິກາຕິ ຊຫຸໍ ອຕ຺ຖິກາ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ມກາໂຣ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນສນ຺ຘິວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສພ຺ເພປິ ເຕ ມາຓວາ ຕາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ອຕ຺ຖິກາວ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ທຸສ຺ສີລຕາຍ ຕໍ ອິຕ຺ຖິປຏິລາຠສຠາວໍ ຊຫິໍສຸ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈາຕິ ອິຕໂຣ ປນ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ. ກຖໍ ຊເຫຕິ ເກນ ກາຣເຓນ ຕໍ ອິຕ຺ຖິປຏິລາຠສຠາວໍ ຊຫິສ຺ສຕິ. ສພ຺ພຘມ຺ມານນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ໂລກິຍານິ ປຎ຺ຈ ສີລານິ, ທສ ສີລານິ, ຕີຓິ ສຸຈຣິຕານິ ຈ, ສພ຺ພຘມ຺ມາ ນາມ, ເຕສໍ ໂສ ປາຣໍ ຄໂຕຕິ ປາຣຄູ. ຘມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣເມວ ຘມ຺ມໍ ໂຍ ອນຸປາເລຕິ ຣກ຺ຂຕິ. ຘິຕິມາຕິ ສີລຣກ຺ຂນຘິຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສຈ຺ຈນິກ຺ກໂມຕິ ສຈ຺ເຈ ສຠາວຠູເຕ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ສີລຘມ຺ເມ ນິກ຺ກເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ຕານິ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ.

ຕທາ ອາຈຣິໂຍ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕມາຓໂວ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ສີລວີມໍສນຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໓໐໖] ໖. ສຸຊາຕາຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກິມຓ຺ຑກາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມລ຺ລິກໍ ເທວິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກທິວສໍ ກິຣ ຣຎ຺ໂຎ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສິຣິວິວາໂທ ອໂຫສິ, ‘‘ສຍນກລໂຫ’’ຕິປິ ວທນ຺ຕິເຍວ. ຣາຊາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອຕ຺ຖິຠາວມ຺ປິ ນ ຊານາຕິ. ມລ຺ລິກາ ເທວີປິ ‘‘ສຕ຺ຖາ ຣຎ຺ໂຎ ມຍິ ກຸທ຺ຘຠາວໍ ນ ຊານາຕິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ສຕ຺ຖາປິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິເມສໍ ສມຄ຺ຄຠາວໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ປຎ຺ຈຠິກ຺ຂຸສຕປຣິວາໂຣ ສາວຕ຺ຖິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣາຊທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ຣາຊາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິເວສນໍ ປເວເສຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ທຕ຺ວາ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກໍ ອາຫຣິ. ສຕ຺ຖາ ປຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ເຖນ ປິທຫິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ກຫໍ ເທວີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຍເສນ ມຕ຺ຕາຍາ’’ຕິ? ‘‘ມຫາຣາຊ, ສຍເມວ ຍສໍ ທຕ຺ວາ ມາຕຸຄາມໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕາຍ ກຕສ຺ສ ອປຣາຘສ຺ສ ອສຫນໍ ນາມ ນ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຣາຊາ ສຕ຺ຖຸ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປສິ, ສາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຣິວິສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມຄ຺ເຄຫິ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສາມຄ຺ຄິຣສວຓ຺ຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸໂຠ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິໍສຸ. ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຖາ ເອກວຈເນເນວ ອຸໂຠ ສມຄ຺ເຄ ອກາສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປາຫໍ ເອເຕ ເອກວາເທເນວ ສມຄ຺ເຄ ອກາສິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສໂກ ອມຈ຺ໂຈ ອໂຫສິ. ອເຖກທິວສໍ ຣາຊາ ວາຕປານໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຣາຊງ຺ຄຓໍ ໂອໂລກຍມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເອກາ ປຓ຺ຓິກຘີຕາ ອຠິຣູປາ ປຐມວເຍ ຐິຕາ ສຸຊາຕາ ນາມ ພທຣປຈ຺ຉິໍ ສີເສ ກຕ຺ວາ ‘‘ພທຣານິ ຄຓ຺ຫຖ, ພທຣານິ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທມານາ ຣາຊງ຺ຄເຓນ ຄຈ຺ຉຕິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສາ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຕາຍ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອສາມິກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ອທາສິ. ສາ ຣຎ຺ໂຎ ປິຍາ ອໂຫສິ ມນາປາ. ອເຖກທິວສໍ ຣາຊາ ສຸວຓ຺ຓຕຏ຺ຏເກ ພທຣານິ ຂາທນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ຕທາ ສຸຊາຕາ ເທວີ ຣາຊານໍ ພທຣານິ ຂາທນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ກິໍ ນາມ ຕຸມ຺ເຫ ຂາທຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໑.

‘‘ກິມຓ຺ຑກາ ອິເມ ເທວ, ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ກໍສມລ຺ລເກ;

ອຸປໂລຫິຕກາ ວຄ຺ຄູ, ຕໍ ເມ ອກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິມຓ຺ຑກາຕິ ກິໍຜລານິ ນາເມຕານິ, ປຣິມຓ຺ຑລວເສນ ປນ ອຓ຺ຑກາຕິ ອາຫ. ກໍສມລ຺ລເກຕິ ສຸວຓ຺ຓຕຏ຺ຏເກ. ອຸປໂລຫິຕກາຕິ ຣຕ຺ຕວຓ຺ຓາ. ວຄ຺ຄູຕິ ໂຈກ຺ຂາ ນິມ຺ມລາ.

ຣາຊາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ພທຣວາຓິຊເກ ປຓ຺ຓິກຄຫປຕິກສ຺ສ ຘີເຕ ອຕ຺ຕໂນ ກຸລສນ຺ຕການິ ພທຣານິປິ ນ ຊານາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໒.

‘‘ຍານິ ປຸເຣ ຕຸວໍ ເທວິ, ຠຓ຺ຑຸ ນນ຺ຕກວາສິນີ;

ອຸຈ຺ຉງ຺ຄຫຕ຺ຖາ ປຈິນາສິ, ຕສ຺ສາ ເຕ ໂກລິຍໍ ຜລໍ.

໒໓.

‘‘ອຸຑ຺ຑຍ຺ຫເຕ ນ ຣມຕິ, ໂຠຄາ ວິປ຺ປຊຫນ຺ຕິ ຕໍ;

ຕຕ຺ເຖວິມໍ ປຏິເນຖ, ຍຕ຺ຖ ໂກລໍ ປຈິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠຓ຺ຑູຕິ ມຸຓ຺ຑສີສາ ຫຸຕ຺ວາ. ນນ຺ຕກວາສິນີຕິ ຊິຓ຺ຓປິໂລຕິກນິວຕ຺ຖາ. ອຸຈ຺ຉງ຺ຄຫຕ຺ຖາ ປຈິນາສີຕິ ອຏວິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອງ຺ກຸສເກນ ສາຂໍ ໂອນາເມຕ຺ວາ ໂອຈິໂຕຈິຕໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຉງ຺ເຄ ປກ຺ຂິປນວເສນ ອຸຈ຺ຉງ຺ຄຫຕ຺ຖາ ຫຸຕ຺ວາ ປຈິນາສິ ໂອຈິນາສິ. ຕສ຺ສາ ເຕ ໂກລິຍໍ ຜລນ຺ຕິ ຕສ຺ສາ ຕວ ເອວໍ ປຈິນນ຺ຕິຍາ ໂອຈິນນ຺ຕິຍາ ຍມຫໍ ອິທານິ ຂາທາມິ, ອິທໍ ໂກລິຍໍ ກຸລທຕ຺ຕິຍໍ ຜລນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຸຑ຺ຑຍ຺ຫເຕ ນ ຣມຕີຕິ ອຍໍ ຊມ຺ມີ ອິມສ຺ມິໍ ຣາຊກຸເລ ວສມານາ ໂລຫກຸມ຺ຠິຍໍ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາ ວິຍ ຑຍ຺ຫຕິ ນາຠິຣມຕິ. ໂຠຄາຕິ ຣາຊໂຠຄາ ອິມໍ ອລກ຺ຂິກໍ ວິປ຺ປຊຫນ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖ ໂກລໍ ປຈິສ຺ສຕີຕິ ຍຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ພທຣເມວ ປຈິນິຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓນ຺ຕີ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ນໍ ເນຖາຕິ ວທຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ມໍ ອຎ຺ໂຎ ອິເມ ສມຄ຺ເຄ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຣາຊານໍ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິມິສ຺ສາ ອນິກ຺ກຑ຺ຒນໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໒໔.

‘‘ໂຫນ຺ຕິ ເຫເຕ ມຫາຣາຊ, ອິທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ຕາຍ ນາຣິຍາ;

ຂມ ເທວ ສຸຊາຕາຍ, ມາສ຺ສາ ກຸຊ຺ຌ ຣເຖສຠາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ມຫາຣາຊ, ເອເຕ ເອວຣູປາ ປມາທໂທສາ ຍສໍ ປຕ຺ຕາຍ ນາຣິຍາ ໂຫນ຺ຕິເຍວ, ເອຕໍ ເອວຣູເປ ອຸຈ຺ເຈ ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ອິທານິ ‘‘ເອຕ຺ຕກສ຺ສ ອປຣາຘສ຺ສ ອສຫນໍ ນາມ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຕສ຺ມາ ຂມ, ເທວ, ສຸຊາຕາຍ, ເອຕິສ຺ສາ ມາ ກຸຊ຺ຌ ຣເຖສຠ ຣຖເຊຏ຺ຐກາຕິ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ວຈເນນ ເທວິຍາ ຕໍ ອປຣາຘໍ ສຫິຕ຺ວາ ຍຖາຐາເນເຍວ ນໍ ຐເປສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸໂຠ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິໍສູຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພາຣາຓສິຣາຊາ ໂກສລຣາຊາ ອໂຫສິ, ສຸຊາຕາ ມລ຺ລິກາ, ອມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສຸຊາຕາຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໓໐໗] ໗. ປລາສຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອເຈຕນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ອສ຺ສຸຓນ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ປຣິນິພ຺ພານມຎ຺ເຈ ນິປນ຺ໂນ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສຫາຍສ຺ມາ ‘‘ອຊ຺ຊ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ສຕ຺ຖາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຫຎ຺ຈມ຺ຫິ ເສກ຺ໂຂ ສກຣຓີໂຍ, ສຕ຺ຖຸ ຈ ເມ ປຣິນິພ຺ພານໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຎ຺ຈວີສຕິ ວສ຺ສານິ ສຕ຺ຖຸ ກຕໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ນິປ຺ຜລໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ໂສກາຠິຠູໂຕ ອຸຍ຺ຍານໂອວຣເກ ກປິສີສໍ ອາລມ຺ພິຕ຺ວາ ປໂຣທິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ກຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອານນ຺ໂທ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ກຕປຸຎ຺ໂຎສິ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ປຘານມນຸຍຸຎ຺ຊ, ຂິປ຺ປໍ ໂຫຫິສິ ອນາສໂວ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ອິທານິ ຕຍາ ມມ ກຕໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ກິໍກາຣຓາ ນິປ຺ຜລໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຍສ຺ສ ເຕ ປຸພ຺ເພ ສຣາຄາທິກາເລປິ ມມ ກຕໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ນິປ຺ຜລໍ ນາໂຫສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິໂຕ ອວິທູເຣ ປລາສຣຸກ຺ຂເທວຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕທາ ພາຣາຓສິວາສິໂນ ມນຸສ຺ສາ ເທວຕາມງ຺ຄລິກາ ອເຫສຸໍ ນິຈ຺ຈໍ ພລິກຣຓາທີສຸ ປຍຸຕ຺ຕາ. ອເຖໂກ ທຸຄ຺ຄຕພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ອຫມ຺ປິ ເອກໍ ເທວຕໍ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກສ຺ມິໍ ອຸນ຺ນຕປ຺ປເທເສ ຐິຕສ຺ສ ມຫໂຕ ປລາສຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູລໍ ສມໍ ນິຕ຺ຕິຓໍ ກຕ຺ວາ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວາລຸກໍ ໂອກິຣິຕ຺ວາວ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຣຸກ຺ເຂ ຄນ຺ຘປຎ຺ຈງ຺ຄຸລິການິ ທຕ຺ວາ ມາລາຄນ຺ຘຘູເມຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ທີປໍ ຊາເລຕ຺ວາ ‘‘ສຸຂໍ ສຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກມຕິ. ທຸຕິຍທິວເສ ປາໂຕວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸຂເສຍ຺ຍໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອເຖກທິວສໍ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຕິວິຍ ມໍ ປຏິຊຄ຺ຄຕິ, ອິມໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວີມໍສິຕ຺ວາ ເຍນ ກາຣເຓນ ມໍ ປຏິຊຄ຺ຄຕິ, ຕໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ເຕ ມຫລ຺ລກພ຺ຣາຫ຺ມຓເວເສນ ສມີເປ ຐຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໕.

‘‘ອເຈຕນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ອສ຺ສຸຓນ຺ຕໍ, ຊາໂນ ອຊານນ຺ຕມິມໍ ປລາສໍ;

ອາຣທ຺ຘວິຣິໂຍ ຘຸວໍ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ, ສຸຂເສຍ຺ຍໍ ປຸຈ຺ຉສິ ກິສ຺ສ ເຫຕູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສຸຓນ຺ຕນ຺ຕິ ອເຈຕນຕ຺ຕາວ ອສຸຓນ຺ຕໍ. ຊາໂນຕິ ຕຸວໍ ຊານມາໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຘຸວໍ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕຕິ ນິຈ຺ຈໍ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໒໖.

‘‘ທູເຣ ສຸໂຕ ເຈວ ພ຺ຣຫາ ຈ ຣຸກ຺ໂຂ, ເທເສ ຐິໂຕ ຠູຕນິວາສຣູໂປ;

ຕສ຺ມາ ນມສ຺ສາມິ ອິມໍ ປລາສໍ, ເຍ ເຈຕ຺ຖ ຠູຕາ ເຕ ຘນສ຺ສ ເຫຕູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທູເຣ ສຸໂຕຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ອຍໍ ຣຸກ຺ໂຂ ທູເຣ ສຸໂຕ ວິສ຺ສຸໂຕ, ນ ອາສນ຺ນຏ຺ຐາເນເຍວ ປາກໂຏ. ພ຺ຣຫາ ຈາຕິ ມຫນ຺ໂຕ ຈ. ເທເສ ຐິໂຕຕິ ອຸນ຺ນເຕ ສເມ ຠູມິປ຺ປເທເສ ຐິໂຕ. ຠູຕນິວາສຣູໂປຕິ ເທວຕານິວາສສຠາໂວ, ອທ຺ຘາ ເອຕ຺ຖ ມເຫສກ຺ຂາ ເທວຕາ ນິວຸຕ຺ຖາ ຠວິສ຺ສຕິ. ເຕ ຘນສ຺ສ ເຫຕູຕິ ອິມຎ຺ຈ ຣຸກ຺ຂໍ ເຍ ເຈຕ຺ຖ ນິວຸຕ຺ຖາ ຠູຕາ, ເຕ ຘນສ຺ສ ເຫຕຸ ນມສ຺ສາມິ, ນ ນິກ຺ກາຣຓາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປສນ຺ນາ ‘‘ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິມສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ນິພ຺ພຕ຺ຕເທວຕາ, ມາ ຠາຍິ, ຘນໍ ເຕ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິມານທ຺ວາເຣ ມຫນ຺ເຕນ ເທວຕານຸຠາເວນ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ອິຕຣາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໗.

‘‘ໂສ ເຕ ກຣິສ຺ສາມິ ຍຖານຸຠາວໍ, ກຕຎ຺ຎຸຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເປກ຺ຂມາໂນ;

ກຖຎ຺ຫິ ອາຄມ຺ມ ສຕໍ ສກາເສ, ໂມຆານິ ເຕ ອສ຺ສຸ ປຣິຜນ຺ທິຕານິ.

໒໘.

‘‘ໂຍ ຕິນ຺ທຸກຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປໂຣ ປິລກ຺ໂຂ, ປຣິວາຣິໂຕ ປຸພ຺ພຍຎ຺ໂຎ ອຸຬາໂຣ;

ຕສ຺ເສສ ມູລສ຺ມິໍ ນິຘິ ນິຂາໂຕ, ອທາຍາໂທ ຄຈ຺ຉ ຕໍ ອຸທ຺ຘຣາຫີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍຖານຸຠາວນ຺ຕິ ຍຖາສຕ຺ຕິ ຍຖາພລໍ. ກຕຎ຺ຎຸຕນ຺ຕິ ຕຍາ ມຍ຺ຫໍ ກຕຄຸຓໍ ຊານນ຺ໂຕ ຕໍ ອຕ຺ຕນິ ວິຊ຺ຊມານໍ ກຕຎ຺ຎຸຕໍ ເປກ຺ຂມາໂນ. ອາຄມ຺ມາຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ. ສຕໍ ສກາເສຕິ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ສນ຺ຕິເກ. ໂມຆານິ ເຕ ອສ຺ສຸ ປຣິຜນ຺ທິຕານີຕິ ສຸຂເສຍ຺ຍປຸຈ຺ຉນວເສນ ວາຈາຜນ຺ທິຕານິ ສມ຺ມຊ຺ຊນາທິກຣເຓນ ກາຍຜນ຺ທິຕານິ ຈ ຕວ ກຖໍ ອຜລານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ.

ໂຍ ຕິນ຺ທຸກຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປໂຣ ປິລກ຺ໂຂຕິ ໂຍ ເອສ ຕິນ຺ທຸກຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣໂຕ ປິລກ຺ຂຣຸກ຺ໂຂ ຐິໂຕຕິ ວິມານທ຺ວາເຣ ຐິຕາວ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ. ປຣິວາຣິໂຕຕິອາທີສຸ ຕສ຺ສ ປິລກ຺ຂຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູເລ ເອສ ຕໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນິຫິຕຕາຍ ປຣິວາຣິໂຕ, ປຸພ຺ເພ ຍິຏ຺ຐຍຎ຺ຎວເສນ ປຸຣິມສາມິການໍ ອຸປ຺ປນ຺ນຕາຍ ປຸພ຺ພຍຎ຺ໂຎ, ອເນກນິຘິກຸມ຺ຠິ ຠາເວນ ມຫນ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸຬາໂຣ, ຠູມິໍ ຂຓິຕ຺ວາ ຐປິຕຕ຺ຕາ ນິຂາໂຕ, ອິທານິ ທາຍາທານໍ ອຠາວໂຕ ອທາຍາໂທ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເອສ ຕໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄີວາຍ ຄີວໍ ປຫຣນ຺ຕີນໍ ນິຘິກຸມ຺ຠີນໍ ວເສນ ມຫານິຘິ ນິຂາໂຕ ອສາມິໂກ, ຄຈ຺ຉ ຕໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ສາ ເທວຕາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕ຺ວໍ ເອຕໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ກິລມິສ຺ສສິ, ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ອຫເມວ ຕໍ ຕວ ຆຣໍ ເນຕ຺ວາ ອສຸກສ຺ມິໍ ອສຸກສ຺ມິຎ຺ຈ ຐາເນ ນິທຫິສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ເອຕໍ ຘນໍ ຍາວຊີວໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ທານໍ ເທຫິ, ສີລໍ ຣກ຺ຂາຫີ’’ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ຕໍ ຘນໍ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ຕສ຺ສ ຆເຣ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ປລາສຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໓໐໘] ໘. ສກຸຓຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອກຣມ຺ຫສ ເຕ ກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ອກຕຎ຺ຎຸຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ອກຕຎ຺ຎູເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ຣຸກ຺ຂໂກຏ຺ຏກສກຸໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອເຖກສ຺ສ ສີຫສ຺ສ ມໍສໍ ຂາທນ຺ຕສ຺ສ ອຏ຺ຐິ ຄເລ ລຄ຺ຄິ, ຄໂລ ອຸທ຺ຘຸມາຍິ, ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຂຣາ ເວທນາ ປວຕ຺ຕຕິ. ອຖ ນໍ ໂສ ສກຸໂຓ ໂຄຈຣປ຺ປສຸໂຕ ທິສ຺ວາ ສາຂາຍ ນິລີໂນ ‘‘ກິໍ ເຕ, ສມ຺ມ, ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ຕມຕ຺ຖໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ‘‘ອຫໍ ເຕ, ສມ຺ມ, ເອຕໍ ອຏ຺ຐິໍ ອປເນຍ຺ຍໍ, ຠເຍນ ປນ ເຕ ມຸຂໍ ປວິສິຕຸໍ ນ ວິສຫາມິ, ຂາເທຍ຺ຍາສິປິ ມ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ມາ ຠາຍິ, ສມ຺ມ, ນາຫໍ ຕໍ ຂາທາມິ, ຊີວິຕໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ຕໍ ວາມປສ຺ເສນ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ຊານາຕິ, ກິມ຺ເປສ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຍຖາ ມຸຂໍ ປິທຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕຖາ ຕສ຺ສ ອຘໂຣຏ຺ເຐ ຈ ອຸຕ຺ຕໂຣຏ຺ເຐ ຈ ທຓ຺ຑກໍ ຐເປຕ຺ວາ ມຸຂໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິໂກຏິໍ ຕຸຓ຺ເຑນ ປຫຣິ, ອຏ຺ຐິ ປຕິຕ຺ວາ ຄຕໍ. ໂສ ອຏ຺ຐິໍ ປາເຕຕ຺ວາ ສີຫສ຺ສ ມຸຂໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ທຓ຺ຑກໍ ຕຸຓ຺ເຑນ ປຫຣິຕ຺ວາ ປາເຕນ຺ໂຕວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສາຂຄ຺ເຄ ນິລີຍິ. ສີໂຫ ນິໂຣໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ເອກໍ ວນມຫິໍສໍ ວຘິຕ຺ວາ ຂາທຕິ. ສກຸໂຓ ‘‘ວີມໍສິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອຸປຣິຠາເຄ ສາຂາຍ ນິລີຍິຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໙.

‘‘ອກຣມ຺ຫສ ເຕ ກິຈ຺ຈໍ, ຍໍ ພລໍ ອຫຸວມ຺ຫເສ;

ມິຄຣາຊ ນໂມ ຕ຺ຍຕ຺ຖຸ, ອປິ ກິຎ຺ຈິ ລຠາມເສ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອກຣມ຺ຫສ ເຕ ກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ໂຠ, ສີຫ, ມຍມ຺ປິ ຕວ ເອກໍ ກິຈ຺ຈໍ ອກຣິມ຺ຫ. ຍໍ ພລໍ ອຫຸວມ຺ຫເສຕິ ຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ພລໍ ອໂຫສິ, ເຕນ ພເລນ ຕໂຕ ກິຎ຺ຈິ ອຫາເປຕ຺ວາ ອກຣິມ຺ຫເຍວ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສີໂຫ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໓໐.

‘‘ມມ ໂລຫິຕຠກ຺ຂສ຺ສ, ນິຈ຺ຈໍ ລຸທ຺ທານິ ກຸພ຺ພໂຕ;

ທນ຺ຕນ຺ຕຣຄໂຕ ສນ຺ໂຕ, ຕໍ ພຫຸໍ ຍມ຺ປິ ຊີວສີ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສກຸໂຓ ອິຕຣາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໑.

‘‘ອກຕຎ຺ຎຸມກຕ຺ຕາຣໍ, ກຕສ຺ສ ອປ຺ປຏິກາຣກໍ;

ຍສ຺ມິໍ ກຕຎ຺ຎຸຕາ ນຕ຺ຖິ, ນິຣຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ເສວນາ.

໓໒.

‘‘ຍສ຺ສ ສມ຺ມຸຂຈິຓ຺ເຓນ, ມິຕ຺ຕຘມ຺ໂມ ນ ລພ຺ຠຕິ;

ອນຸສູຍມນກ຺ໂກສໍ, ສຓິກໍ ຕມ຺ຫາ ອປກ຺ກເມ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອກຕຎ຺ຎຸນ຺ຕິ ກຕຄຸຓໍ ອຊານນ຺ຕໍ. ອກຕ຺ຕາຣນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອກໂຣນ຺ຕໍ. ສມ຺ມຸຂຈິຓ຺ເຓນາຕິ ສມ຺ມຸເຂ ກເຕນ ຄຸເຓນ. ອນຸສູຍມນກ຺ໂກສນ຺ຕິ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ນ ອຸສູຍນ຺ໂຕ ນ ອກ຺ໂກສນ຺ໂຕ ສຓິກໍ ຕມ຺ຫາ ປາປປຸຄ຺ຄລາ ອປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ. ເອວໍ ວຕ຺ວາ ໂສ ສກຸໂຓ ປກ຺ກາມິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສີໂຫ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ສກຸໂຓ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສກຸຓຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໓໐໙] ໙. ຉວຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສພ຺ພມິທໍ ຈຣິມໍ ກຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຉພ຺ພຄ຺ຄິເຍ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ວິນເຍ (ປາຈິ. ໖໔໖) ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອາຄຕເມວ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ – ສຕ຺ຖາ ຉພ຺ພຄ຺ຄິເຍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ນີເຈ ອາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຸຈ຺ເຈ ອາສເນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຄຣຫິຕ຺ວາ ‘‘ອຍຸຕ຺ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ມມ ຘມ຺ເມ ອຄາຣວກຣຓໍ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ຫິ ນີເຈ ອາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ພາຫິຣກມນ຺ເຕປິ ວາເຈນ຺ເຕ ຄຣຫິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈຓ຺ຑາລກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ກຸຏຸມ຺ພໍ ສຓ຺ຐເປສິ. ຕສ຺ສ ຠຣິຍາ ອມ຺ພໂທຫຬິນີ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ອາຫ ‘‘ສາມິ, ອິຈ຺ຉາມຫໍ ອມ຺ພໍ ຂາທິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຠທ຺ເທ, ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ອມ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ, ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ອມ຺ພິລຜລໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ສາມິ, ອມ຺ພຜລໍ ລຠມານາວ ຊີວິສ຺ສາມິ, ອລຠມານາຍ ເມ ຊີວິຕໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ ອມ຺ພຜລໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອຸຍ຺ຍາເນ ອມ຺ໂພ ຘຸວຜໂລ ໂຫຕິ. ໂສ ‘‘ຕໂຕ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອິມິສ຺ສາ ໂທຫຬໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອມ຺ພໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ນິລີໂນ ສາຂາຍ ສາຂໍ ອມ຺ພໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ວິຈຣິ. ຕສ຺ສ ຕຖາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ເສວ ຣຕ຺ຕິ ວິຠາຍິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສເຈ ອິທານິ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມິ, ທິສ຺ວາ ມໍ ‘ໂຈໂຣ’ຕິ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອເຖກໍ ວິຏປໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ນິລີໂນ ອຈ຺ຉິ.

ຕທາ ພາຣາຓສິຣາຊາ ‘‘ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ມນ຺ເຕ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລ ອຸຈ຺ເຈ ອາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ນີເຈ ອາສເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ມນ຺ເຕ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸປຣິ ນິລີໂນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຍາວ ອຘມ຺ມິໂກ ອຍໍ ຣາຊາ, ໂຍ ອຸຈ຺ຈາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ມນ຺ເຕ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ອຘມ຺ມິໂກ, ໂຍ ນີຈາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ມນ຺ເຕ ວາເຈຕິ. ອຫມ຺ປິ ອຘມ຺ມິໂກ, ໂຍ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ວສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມມ ຊີວິຕໍ ອຄເຓຕ຺ວາ ອມ຺ພໍ ອາຫຣາມີ’’ຕິ. ໂສ ຣຸກ຺ຂໂຕ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ໂອລມ຺ພນສາຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕສໍ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ອນ຺ຕເຣ ປຕິຏ຺ຐາຍ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຫໍ ນຏ຺ໂຐ, ຕ຺ວໍ ມູຬ຺ໂຫ, ປຸໂຣຫິໂຕ ມໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຣຎ຺ຎາ ‘‘ກິໍກາຣຓາ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໓໓.

‘‘ສພ຺ພມິທໍ ຈຣິມໍ ກຕໍ, ອຸໂຠ ຘມ຺ມໍ ນ ປສ຺ສເຣ;

ອຸໂຠ ປກຕິຍາ ຈຸຕາ, ໂຍ ຈາຍໍ ມນ຺ເຕຊ຺ຌາເປຕິ;

ໂຍ ຈ ມນ຺ຕໍ ອຘີຍຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພມິທໍ ຈຣິມໍ ກຕນ຺ຕິ ຍໍ ອມ຺ເຫຫິ ຕີຫິ ຊເນຫິ ກຕໍ, ສພ຺ພໍ ອິທໍ ກິຈ຺ຈໍ ລາມກໍ ນິມ຺ມຣິຍາທໍ ອຘມ຺ມິກໍ. ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ໂຈຣຠາວໍ ເຕສຎ຺ຈ ມນ຺ເຕສຸ ອຄາຣວໍ ຄຣຫິຕ຺ວາ ປຸນ ອິຕເຣ ທ຺ເວເຍວ ຄຣຫນ຺ໂຕ ‘‘ອຸໂຠ ຘມ຺ມໍ ນ ປສ຺ສເຣ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸໂຠຕິ ອິເມ ທ຺ເວປິ ຊນາ ຄຣຸກາຣາຣຫໍ ໂປຣາຓກຘມ຺ມໍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ຕໂຕ ຘມ຺ມປກຕິໂຕ ຈຸຕາ. ຘມ຺ໂມ ຫິ ປຐມຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ປກຕິ ນາມ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ຘມ຺ໂມ ຫເວ ປາຕຸຣໂຫສິ ປຸພ຺ເພ;

ປຈ຺ຉາ ອຘມ຺ໂມ ອຸທປາທິ ໂລເກ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໑.໒໘);

ໂຍ ຈາຍນ຺ຕິ ໂຍ ຈ ອຍໍ ນີຈາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ມນ຺ເຕ ອຊ຺ຌາເປຕິ, ໂຍ ຈ ອຸຈ຺ເຈ ອາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຘີຍຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໓໔.

‘‘ສາລີນໍ ໂອທນໍ ຠຸຎ຺ເຊ, ສຸຈິໍ ມໍສູປເສຈນໍ;

ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ນ ເສວາມິ, ຘມ຺ມໍ ອິສີຫິ ເສວິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອຫຎ຺ຫິ ໂຠ ອິມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕກໍ ສາລີນໍ ໂອທນໍ ສຸຈິໍ ປຓ຺ຑຣໍ ນານປ຺ປກາຣາຍ ມໍສວິກຕິຍາ ສິຕ຺ຕໍ ມໍສູປເສຈນໍ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ຕສ຺ມາ ອຸທເຣ ພທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ເອຕໍ ເອສິຕຄຸເຓຫິ ອິສີຫິ ເສວິຕໍ ຘມ຺ມໍ ນ ເສວາມີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອິຕໂຣ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໕.

‘‘ປຣິພ຺ພຊ ມຫາ ໂລໂກ, ປຈນ຺ຕຎ຺ເຎປິ ປາຓິໂນ;

ມາ ຕໍ ອຘມ຺ໂມ ອາຈຣິໂຕ, ອສ຺ມາ ກຸມ຺ຠມິວາຠິທາ.

໓໖.

‘‘ຘິຣຕ຺ຖຸ ຕໍ ຍສລາຠໍ, ຘນລາຠຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ຍາ ວຸຕ຺ຕິ ວິນິປາເຕນ, ອຘມ຺ມຈຣເຓນ ວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຣິພ຺ພຊາຕິ ອິໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉ. ມຫາຕິ ອຍໍ ໂລໂກ ນາມ ມຫາ. ປຈນ຺ຕຎ຺ເຎປິ ປາຓິໂນຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຊມ຺ພຸທີເປ ອຎ຺ເຎປິ ປາຓິໂນ ປຈນ຺ຕິ, ນາຍເມເວໂກ ຣາຊາ. ອສ຺ມາ ກຸມ຺ຠມິວາຠິທາຕິ ປາສາໂຓ ຆຏໍ ວິຍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍໍ ຕ຺ວໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອິຘ ວສນ຺ໂຕ ອຘມ຺ມໍ ອາຈຣສິ, ໂສ ອຘມ຺ໂມ ເອວໍ ອາຈຣິໂຕ ປາສາໂຓ ຆຏໍ ວິຍ ມາ ຕໍ ຠິນ຺ທິ.

‘‘ຘິຣຕ຺ຖູ’’ຕິ ຄາຖາຍ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ໂຍ ເອສ ເອວໍ ຕວ ຍສລາໂຠ ຈ ຘນລາໂຠ ຈ ຘິຣຕ຺ຖຸ, ຕໍ ຄຣຫາມ ມຍໍ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ອຍໍ ຕຍາ ລທ຺ຘລາໂຠ ອາຍຕິໍ ອປາເຍສຸ ວິນິປາຕນເຫຕຸນາ ສມ຺ປຕິ ຈ ອຘມ຺ມຈຣເຓນ ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິ ນາມ ໂຫຕິ, ຍາ ເຈສາ ວຸຕ຺ຕິ ອິມິນາ ອາຍຕິໍ ວິນິປາເຕນ ອິຘ ອຘມ຺ມຈຣເຓນ ວາ ນິປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ກິໍ ຕາຍ, ເຕນ ຕໍ ເອວໍ ວທາມີຕິ.

ອຖສ຺ສ ຘມ຺ມກຖາຍ ຣາຊາ ປສີທິຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ, ປຸຣິສ, ກິໍຊາຕິໂກສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຈຓ຺ຑາໂລ ອຫໍ, ເທວາ’’ຕິ. ໂຠ ‘‘ສເຈ ຕ຺ວໍ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ອຠວິສ຺ສ, ຣຊ຺ຊໍ ເຕ ອຫໍ ອທສ຺ສໍ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປນ ອຫໍ ທິວາ ຣາຊາ ຠວິສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ຣຕ຺ຕິໍ ຣາຊາ ໂຫຫີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກຓ຺ເຐ ປິຬນ຺ຘນໍ ປຸປ຺ຜທາມໍ ຕສ຺ສ ຄີວາຍໍ ປິຬນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ຕໍ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິກໍ ອກາສິ. ອຍໍ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິການໍ ກຓ຺ເຐ ຣຕ຺ຕປຸປ຺ຜທາມປິຬນ຺ຘນວໍໂສ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປນ ຣາຊາ ຕສ຺ໂສວາເທ ຐຕ຺ວາ ອາຈຣິເຍ ຄາຣວໍ ກຣິຕ຺ວາ ນີເຈ ອາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ມນ຺ເຕ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຈຓ຺ຑາລປຸຕ຺ໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຉວຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໓໑໐] ໑໐. ເສຍ຺ຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສສມຸທ຺ທປຣິຍາຍນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ຫິ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຠິຣູປໍ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ສາສເນ ນາຠິຣມິ. ອຖ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂສ ຠຄວຕາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ຕໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐາເປສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ເອວຣູເປ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສິ, ປຸພ຺ເພ ປຓ຺ຑິຕາ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐານໍ ລຠນ຺ຕາປິ ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກທິວເສ ວິຊາຍິ. ຣາຊາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ໂກຈິ ເມ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກທິວເສ ຊາໂຕ’’ຕິ ອມຈ຺ເຈ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ຘາຕີນໍ ທຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕວ ປຏິຊຄ຺ຄາເປສິ. ອຸຠິນ຺ນໍ ອາຠຣຓານິ ເຈວ ປານໂຠຊນາທີນິ ຈ ເອກສທິສາເນວ ອເຫສຸໍ. ເຕ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ເອກໂຕວ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາຄມໍສຸ. ຣາຊາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂອປຣຊ຺ຊໍ ອທາສິ, ມຫາຍໂສ ອໂຫສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣາຊປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕວ ຂາທຕິ ປິວຕິ ສຍຕິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິສ຺ສາໂສ ຖິໂຣ ອໂຫສິ.

ອປຣຠາເຄ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາຍ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສຫາໂຍ ຣຊ຺ຊມນຸສາສຕິ, ສລ຺ລກ຺ຂິຕກ຺ຂເຓເຍວ ໂຂ ປນ ມຍ຺ຫໍ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐານໍ ທສ຺ສຕິ, ກິໍ ເມ ຆຣາວາເສນ, ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິເວກມນຸພ຺ຣູເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ? ໂສ ມາຕາປິຕໂຣ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ເອກໂກວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມໂນຣເມ ຠູມິຠາເຄ ປຓ຺ຓສາລໍ ມາເປຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຌານກີຬໍ ກີຬນ຺ໂຕ ວິຫາສິ. ຕທາ ຣາຊາ ຕໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສຫາໂຍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ກຫໍ ໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອມຈ຺ຈາ ຕສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕຠາວໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ຣມຓີເຍ ກິຣ ວນສຓ຺ເຑ ວສຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ວສໂນກາສໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເສຍ຺ຍໍ ນາມ ອມຈ຺ຈໍ ‘‘ຄຈ຺ຉ ສຫາຍໍ ເມ ຄເຫຕ຺ວາ ເອຫິ, ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐານມສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໍ ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ວນຈຣເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວສໂນກາສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ສຸວຓ຺ຓປຏິມໍ ວິຍ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ກຕປຏິສນ຺ຖາໂຣ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຣາຊາ ຕຸຍ຺ຫໍ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐານໍ ທາຕຸກາໂມ, ອາຄມນໍ ເຕ ອິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐານໍ, ອຫໍ ສກລໍ ກາສິໂກສລຊມ຺ພຸທີປຣຊ຺ຊໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສິຣິເມວ ວາ ລຠນ຺ໂຕປິ ນ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ນ ຫິ ປຓ຺ຑິຕາ ສກິໍ ຊຫິຕກິເລເສ ປຸນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ສກິໍ ຊຫິຕຎ຺ຫິ ນິຏ຺ຐຸຠເຂຬສທິສໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໗.

‘‘ສສມຸທ຺ທປຣິຍາຍໍ, ມຫິໍ ສາຄຣກຸຓ຺ຑລໍ;

ນ ອິຈ຺ເຉ ສຫ ນິນ຺ທາຍ, ເອວໍ ເສຍ຺ຍ ວິຊານຫິ.

໓໘.

‘‘ຘິຣຕ຺ຖຸ ຕໍ ຍສລາຠໍ, ຘນລາຠຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ຍາ ວຸຕ຺ຕິ ວິນິປາເຕນ, ອຘມ຺ມຈຣເຓນ ວາ.

໓໙.

‘‘ອປິ ເຈ ປຕ຺ຕມາທາຍ, ອນຄາໂຣ ປຣິພ຺ພເຊ;

ສາເຍວ ຊີວິກາ ເສຍ຺ໂຍ, ຍາ ຈາຘມ຺ເມນ ເອສນາ.

໔໐.

‘‘ອປິ ເຈ ປຕ຺ຕມາທາຍ, ອນຄາໂຣ ປຣິພ຺ພເຊ;

ອຎ຺ຎໍ ອຫິໍສຍໍ ໂລເກ, ອປິ ຣຊ຺ເຊນ ຕໍ ວຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສສມຸທ຺ທປຣິຍາຍນ຺ຕິ ປຣິຍາໂຍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຣິວາໂຣ, ສມຸທ຺ທໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິເຕນ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພເຕນ ສທ຺ຘິໍ, ສມຸທ຺ທສງ຺ຂາເຕນ ວາ ປຣິວາເຣນ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາຄຣກຸຓ຺ຑລນ຺ຕິ ສາຄຣມຊ຺ເຌ ທີປວເສນ ຐິຕຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ກຸຓ຺ຑລຠູຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິນ຺ທາຍາຕິ ຌານສຸຂສມ຺ປນ຺ນໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອິສ຺ສຣິຍໍ ຄຓ຺ຫີຕິ ອິມາຍ ນິນ຺ທາຍ. ເສຍ຺ຍາຕິ ຕໍ ນາເມນາລປຕິ. ວິຊານຫີຕິ ຘມ຺ມໍ ວິຊານາຫິ. ຍາ ວຸຕ຺ຕິ ວິນິປາເຕນາຕິ ຍາ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐານວເສນ ລທ຺ຘາ ຍສລາຠຘນລາຠວຸຕ຺ຕິ ຌານສຸຂໂຕ ອຕ຺ຕວິນິປາຕນສງ຺ຂາເຕນ ວິນິປາເຕນ ອິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິສ຺ສຣິຍມທມຕ຺ຕສ຺ສ ອຘມ຺ມຈຣເຓນ ວາ ໂຫຕິ, ຕໍ ວຸຕ຺ຕິໍ ຘິຣຕ຺ຖຸ.

ປຕ຺ຕມາທາຍາຕິ ຠິກ຺ຂາຠາຊນໍ ຄເຫຕ຺ວາ. ອນຄາໂຣຕິ ອປິ ອຫໍ ອຄາຣວິຣຫິໂຕ ປຣກຸເລສຸ ຈເຣຍ຺ຍໍ. ສາເຍວ ຊີວິກາຕິ ສາ ເອວ ເມ ຊີວິກາ ເສຍ຺ໂຍ ວຣຕຣາ. ຍາ ຈາຘມ຺ເມນ ເອສນາຕິ ຍາ ຈ ອຘມ຺ເມນ ເອສນາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍາ ອຘມ຺ເມນ ເອສນາ, ຕໂຕ ເອສາວ ຊີວິກາ ສຸນ຺ທຣຕຣາຕິ. ອຫິໍສຍນ຺ຕິ ອວິເຫເຐນ຺ໂຕ. ອປິ ຣຊ຺ເຊນາຕິ ເອວໍ ປຣໍ ອວິເຫເຐນ຺ໂຕ ກປາລຫຕ຺ຖສ຺ສ ມມ ຊີວິກກປ຺ປນໍ ຣຊ຺ເຊນາປິ ວຣໍ ອຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ.

ອິຕິ ໂສ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈນ຺ຕມ຺ປິ ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປິ. ເສຍ຺ໂຍປິ ຕສ຺ສ ມນໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອນາຄມນຠາວໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ອປເຣປິ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ສຈ຺ຉິກຣິໍສຸ.

ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ເສຍ຺ໂຍ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ເສຍ຺ຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ກາລິງ຺ຄວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

໒. ປຸຈິມນ຺ທວຄ຺ໂຄ

[໓໑໑] ໑. ປຸຈິມນ຺ທຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຸຏ຺ເຐຫິ ໂຈຣາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເຖເຣ ກິຣ ຣາຊຄຫໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ອຣຎ຺ຎກຸຏິກາຍ ວິຫຣນ຺ເຕ ເອໂກ ໂຈໂຣ ນຄຣທ຺ວາຣຄາເມ ເອກສ຺ມິໍ ເຄເຫ ສນ຺ຘິໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖສາຣໍ ອາທາຍ ປລາຍິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ກຸຏິປຣິເວຓໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ມຍ຺ຫໍ ອາຣກ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ປຓ຺ຓສາລາຍ ປມຸເຂ ນິປຊ຺ຊິ. ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ປມຸເຂ ສຍິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ອາສງ຺ກໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ໂຈຣສໍສຄ຺ໂຄ ນາມ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘‘ມາ ອິຘ ສຍີ’’ຕິ ນີຫຣິ. ໂສ ໂຈໂຣ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປທໍ ໂມເຫຕ຺ວາ ປລາຍິ. ມນຸສ຺ສາ ອຸກ຺ກໍ ອາທາຍ ໂຈຣສ຺ສ ປທານຸສາເຣນ ຕຕ຺ຖ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐານຐິຕຏ຺ຐານນິສິນ຺ນຏ຺ຐານສຍິຕຏ຺ຐານາທີນິ ທິສ຺ວາ ‘‘ໂຈໂຣ ອິໂຕ ອາຄໂຕ, ອິຘ ຐິໂຕ, ອິຘ ນິສິນ຺ໂນ, ອິມິນາ ຐາເນນ ອປຄໂຕ, ນ ທິຏ຺ໂຐ ໂນ’’ຕິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ອທິສ຺ວາວ ປຏິຄຕາ. ປຸນທິວເສ ເຖໂຣ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ຣາຊຄເຫ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ເວຬຸວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ອາສງ຺ກິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ອາສງ຺ກິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ອາສງ຺ກິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຖເຣນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນຄຣສ຺ສ ສຸສານວເນ ນິມ຺ພຣຸກ຺ຂເທວຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອເຖກທິວສໍ ນຄຣທ຺ວາຣຄາເມ ກຕກມ຺ມໂຈໂຣ ຕໍ ສຸສານວນໍ ປາວິສິ. ຕທາ ຈ ປນ ຕຕ຺ຖ ນິມ຺ໂພ ຈ ອສ຺ສຕ຺ໂຖ ຈາຕິ ທ຺ເວ ເຊຏ຺ຐກຣຸກ຺ຂາ. ໂຈໂຣ ນິມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລ ຠຓ຺ຑິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ກາເລ ໂຈເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ນິມ຺ພສູເລ ອຸຕ຺ຕາເສນ຺ຕິ. ອຖ ສາ ເທວຕາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສເຈ ມນຸສ຺ສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອິມໍ ໂຈຣໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ອິມສ຺ເສວ ນິມ຺ພຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສາຂໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສູລໍ ກຕ຺ວາ ເອຕໍ ອຸຕ຺ຕາເສສ຺ສນ຺ຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຣຸກ຺ໂຂ ນສ຺ສິສ຺ສຕິ, ຫນ຺ທ ນໍ ອິໂຕ ນີຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ຕີ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໑.

‘‘ອຸຏ຺ເຐຫິ ໂຈຣ ກິໍ ເສສິ, ໂກ ອຕ຺ໂຖ ສຸປເນນ ເຕ;

ມາ ຕໍ ຄເຫສຸໍ ຣາຊາໂນ, ຄາເມ ກິພ຺ພິສກາຣກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຣາຊາໂນຕິ ຣາຊປຸຣິເສ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິພ຺ພິສກາຣກນ຺ຕິ ທາຣຸຓສາຫສິກໂຈຣກມ຺ມກາຣກໍ.

ອິຕິ ນໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ຍາວ ຕໍ ຣາຊປຸຣິສາ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕາວ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ຠາຍາເປຕ຺ວາ ປລາເປສິ. ຕສ຺ມິໍ ປລາເຕ ອສ຺ສຕ຺ຖເທວຕາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໒.

‘‘ຍໍ ນຸ ໂຈຣໍ ຄເຫສ຺ສນ຺ຕິ, ຄາເມ ກິພ຺ພິສກາຣກໍ;

ກິໍ ຕຕ຺ຖ ປຸຈິມນ຺ທສ຺ສ, ວເນ ຊາຕສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວເນ ຊາຕສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕຕິ ນິມ຺ໂພ ວເນ ຊາໂຕ ເຈວ ຐິໂຕ ຈ. ເທວຕາ ປນ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຣຸກ຺ຂສມຸທາຈາເຣເນວ ສມຸທາຈຣິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນິມ຺ພເທວຕາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໓.

‘‘ນ ຕ຺ວໍ ອສ຺ສຕ຺ຖ ຊານາສິ, ມມ ໂຈຣສ຺ສ ຈນ຺ຕຣໍ;

ໂຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊາໂນ, ຄາເມ ກິພ຺ພິສກາຣກໍ;

ອປ຺ເປນ຺ຕິ ນິມ຺ພສູລສ຺ມິໍ, ຕສ຺ມິໍ ເມ ສງ຺ກເຕ ມໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສຕ຺ຖາຕິ ປຸຣິມນເຍເນວ ຕສ຺ມິໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕເທວຕໍ ສມຸທາຈຣຕິ. ມມ ໂຈຣສ຺ສ ຈນ຺ຕຣນ຺ຕິ ມມ ຈ ໂຈຣສ຺ສ ຈ ເອກໂຕ ອວສນກາຣຓໍ. ອປ຺ເປນ຺ຕິ ນິມ຺ພສູລສ຺ມິນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ຣາຊາໂນ ໂຈຣໍ ນິມ຺ພສູເລ ອາວຸຓນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ເມ ສງ຺ກເຕ ມໂນຕິ ຕສ຺ມິໍ ກາຣເຓ ມມ ຈິຕ຺ຕໍ ສງ຺ກຕິ. ສເຈ ຫິ ອິມໍ ສູເລ ອາວຸຓິສ຺ສນ຺ຕິ, ວິມານໍ ເມ ນສ຺ສິສ຺ສຕິ, ອຖ ສາຂາຍ ໂອລມ຺ເພສ຺ສນ຺ຕິ, ວິມາເນ ເມ ກຸຓປຄນ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ, ເຕນາຫໍ ເອຕໍ ປລາເປສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ຕາສໍ ເທວຕານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສລ຺ລປນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ຠຓ຺ຑສາມິກາ ອຸກ຺ກາຫຕ຺ຖາ ປທານຸສາເຣນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຈຣສ຺ສ ສຍິຕຏ຺ຐານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ ອິທາເນວ ໂຈໂຣ ອຸຏ຺ຐາຍ ປລາໂຕ, ນ ລທ຺ໂຘ ໂນ ໂຈໂຣ, ສເຈ ລຠິສ຺ສາມ, ອິມສ຺ເສວ ນໍ ນິມ຺ພສ຺ສ ສູເລ ວາ ອາວຸຓິຕ຺ວາ ສາຂາຍ ວາ ໂອລມ຺ເພຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຈຣໍ ອທິສ຺ວາວ ຄຕາ.

ເຕສໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອສ຺ສຕ຺ຖເທວຕາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໔໔.

‘‘ສງ຺ເກຍ຺ຍ ສງ຺ກິຕພ຺ພານິ, ຣກ຺ເຂຍ຺ຍານາຄຕໍ ຠຍໍ;

ອນາຄຕຠຍາ ຘີໂຣ, ອຸໂຠ ໂລເກ ອເວກ຺ຂຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍານາຄຕໍ ຠຍນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອນາຄຕຠຍານິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກຎ຺ເຈວ ສມ຺ປຣາຍິກຎ຺ຈາຕິ. ເຕສຸ ປາປມິຕ຺ເຕ ປຣິວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂຕິ, ຕີຓິ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ປຣິວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ສມ຺ປຣາຍິກໍ ຣກ຺ຂຕິ. ອນາຄຕຠຍາຕິ ອນາຄຕຠຍເຫຕຸຕໍ ຠຍໍ ຠາຍມາໂນ ຘີໂຣ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຸຣິໂສ ປາປມິຕ຺ຕສໍສຄ຺ຄໍ ນ ກໂຣຕິ, ຕີຫິປິ ທ຺ວາເຣຫິ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ນ ຈຣຕິ. ອຸໂຠ ໂລເກຕິ ເອວໍ ຠາຍນ຺ໂຕ ເຫສ ອິຘໂລກປຣໂລກສງ຺ຂາເຕ ອຸໂຠ ໂລເກ ອເວກ຺ຂຕິ ໂອໂລເກຕິ, ໂອໂລກຍມາໂນ ອິຘໂລກຠເຍນ ປາປມິຕ຺ເຕ ວິວຊ຺ເຊຕິ, ປຣໂລກຠເຍນ ປາປໍ ນ ກໂຣຕີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອສ຺ສຕ຺ຖເທວຕາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ນິມ຺ພເທວຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ປຸຈິມນ຺ທຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໓໑໒] ໒. ກສ຺ສປມນ຺ທິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອປິ ກສ຺ສປ ມນ຺ທິຍາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ມຫລ຺ລກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິເຣໂກ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ກາເມສຸ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ມາຕາ ກາລມກາສິ. ໂສ ມາຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ປິຕຣຎ຺ຈ ກນິຏ຺ຐຠາຕຣຎ຺ຈ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ເຊຕວເນ ວສິຕ຺ວາ ວສ຺ສູປນາຍິກສມເຍ ຈີວຣປຈ຺ຈຍສ຺ສ ສຸລຠຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເອກໍ ຄາມກາວາສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໂຍປິ ຕຕ຺ເຖວ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສາ ເຊຕວນເມວ ອາຄມໍສຸ. ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ເຊຕວນສ຺ສ ອາສນ຺ນຏ຺ຐາເນ ‘‘ສາມເຓຣ ຕ຺ວໍ ເຖຣໍ ວິສ຺ສາເມຕ຺ວາ ອາເນຍ຺ຍາສິ, ອຫໍ ປຸເຣຕຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິເວຓໍ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຊຕວນໍ ປາວິສິ. ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖໂຣ ສຓິກໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ສາມເຓໂຣ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສີເສນ ອຸປ຺ປີເຬນ຺ໂຕ ວິຍ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຠນ຺ເຕ, ຄຈ຺ຉ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຕໍ ພລກ຺ກາເຣນ ເນຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ຕ຺ວໍ ມໍ ອຕ຺ຕໂນ ວສໍ ອາເນສີ’’ຕິ ປຸນ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ເຕສໍ ເອວໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ສູຣິໂຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂຕ, ອນ຺ຘກາໂຣ ຊາໂຕ.

ອິຕໂຣປິ ປຣິເວຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ອາຄມນໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ອຸກ຺ກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ເຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ຈິຣາຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ມຫລ຺ລໂກ ຕໍ ກາຣຓໍ ກເຖສິ. ໂສ ເຕ ທ຺ເວປິ ວິສ຺ສາເມຕ຺ວາ ສຓິກໍ ອາເນສິ. ຕໍ ທິວສໍ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານສ຺ສ ໂອກາສໍ ນ ລຠິ. ອຖ ນໍ ທຸຕິຍທິວເສ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກທາ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຫິຍ຺ໂຍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຫິຍ຺ໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຊ຺ຊ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານໍ ກໂຣສີ’’ຕິ? ໂສ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ສຕ຺ຖາ ມຫລ຺ລກໍ ຄຣຫິຕ຺ວາ ‘‘ນ ເອສ ອິທາເນວ ເອວຣູປໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ອກາສິ. ອິທານິ ປນ ເຕນ ຕ຺ວໍ ກິລມິໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ປຓ຺ຑິເຕ ກິລເມສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິນິຄເມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ມາຕາ ກາລມກາສິ. ໂສ ມາຕຸ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ມາສທ຺ຘມາສຈ຺ຈເຍນ ຆເຣ ວິຊ຺ຊມານໍ ຘນໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ປິຕຣຎ຺ຈ ກນິຏ຺ຐຠາຕຣຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ເທວທຕ຺ຕິຍໍ ວກ຺ກລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸຎ຺ຉາຈຣິຍາຍ ວນມູລຜລາຜເລຫິ ຍາເປນ຺ໂຕ ຣມຓີເຍ ວນສຓ຺ເຑ ວສິ. ຫິມວນ຺ເຕ ປນ ວສ຺ສກາເລ ອຈ຺ຉິນ຺ນຘາເຣ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ກນ຺ທມູລໍ ຂຓິຕຸໍ, ຜລານິ ຈ ປຓ຺ຓານິ ຈ ປຕນ຺ຕິ. ຕາປສາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຫິມວນ຺ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສປເຖ ວສນ຺ຕິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປິຕຣຎ຺ຈ ກນິຏ຺ຐຠາຕຣຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສປເຖ ວສິຕ຺ວາ ປຸນ ຫິມວນ຺ເຕ ປຸປ຺ຜິຕຜລິເຕ ເຕ ອຸໂຠປິ ຄເຫຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອສ຺ສມປທໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອສ຺ສມສ຺ສາວິທູເຣ ສູຣິເຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ສຓິກໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖ, ອຫໍ ປຸຣໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອສ຺ສມໍ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕ ໂອຫາຍ ຄໂຕ. ຂຸທ຺ທກຕາປໂສ ປິຕຣາ ສທ຺ຘິໍ ສຓິກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕໍ ກຏິປ຺ປເທເສ ສີເສນ ອຸປ຺ປີເຬນ຺ໂຕ ວິຍ ຄຈ຺ຉ ຄຈ຺ຉາຕິ ຕໍ ພລກ຺ກາເຣນ ເນຕິ. ມຫລ຺ລໂກ ‘‘ຕ຺ວໍ ມໍ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຍາ ອາເນສີ’’ຕິ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ເຕສໍ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ອນ຺ຘກາໂຣ ອໂຫສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ປຓ຺ຓສາລໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຸກ຺ກມາທາຍ ປຏິປຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ກິໍ ກຣິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຂຸທ຺ທກຕາປໂສ ປິຕຣາ ກຕກາຣຓໍ ກເຖສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸໂຠປິ ເຕ ສຓິກໍ ເນຕ຺ວາ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ປາທໂຘວນປິຏ຺ຐິສມ຺ພາຫນາທີນິ ກຕ຺ວາ ອງ຺ຄາຣກປລ຺ລໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘກິລມຖໍ ປິຕຣໍ ອຸປນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຕຣຸຓທາຣກາ ນາມ ມຕ຺ຕິກາຠາຊນສທິສາ ມຸຫຸຕ຺ຕເນວ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສກິໍ ຠິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸນ ນ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ ຆເຏຕຸໍ, ເຕ ອກ຺ໂກສນ຺ຕາປິ ປຣິຠາສນ຺ຕາປິ ມຫລ຺ລເກຫິ ອຘິວາເສຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ໂອວທນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໔໕.

‘‘ອປິ ກສ຺ສປ ມນ຺ທິຍາ, ຍຸວາ ສປຕິ ຫນ຺ຕິ ວາ;

ສພ຺ພໍ ຕໍ ຂມເຕ ຘີໂຣ, ປຓ຺ຑິໂຕ ຕໍ ຕິຕິກ຺ຂຕິ.

໔໖.

‘‘ສເຈປິ ສນ຺ໂຕ ວິວທນ຺ຕິ, ຂິປ຺ປໍ ສນ຺ຕີຍເຣ ປຸນ;

ພາລາ ປຕ຺ຕາວ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ເຕ ສມຖມຊ຺ຌຄູ.

໔໗.

‘‘ເອເຕ ຠິຍ຺ໂຍ ສມາຍນ຺ຕິ, ສນ຺ຘິ ເຕສໍ ນ ຊີຣຕິ;

ໂຍ ຈາຘິປນ຺ນໍ ຊານາຕິ, ໂຍ ຈ ຊານາຕິ ເທສນໍ.

໔໘.

‘‘ເອໂສ ຫິ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ, ຠາຣວໂຫ ຘຸຣທ຺ຘໂຣ;

ໂຍ ປເຣສາຘິປນ຺ນານໍ, ສຍໍ ສນ຺ຘາຕຸມຣຫຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກສ຺ສປາຕິ ປິຕຣໍ ນາເມນາລປຕິ. ມນ຺ທິຍາຕິ ມນ຺ທີຠາເວນ ຕຣຸຓຕາຍ. ຍຸວາ ສປຕິ ຫນ຺ຕິ ວາຕິ ຕຣຸຓທາຣໂກ ອກ຺ໂກສຕິປິ ປຫຣຕິປິ. ຘີໂຣຕິ ຘິກ຺ກຕປາໂປ, ຘີ ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຎ຺ຎາ, ຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕຣໍ ປນ ອິມສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອຸຠເຍນາປິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ພາລທາຣເກຫິ ກຕໍ ອປຣາຘໍ ມຫລ຺ລໂກ ຘີໂຣ ປຓ຺ຑິໂຕ ສຫຕິ ຕິຕິກ຺ຂຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ສນ຺ຘີຍເຣຕິ ປຸນ ມິຕ຺ຕຠາເວນ ສນ຺ຘີຍນ຺ຕິ ຆຏີຍນ຺ຕິ. ພາລາ ປຕ຺ຕາວາຕິ ພາລກາ ປນ ມຕ຺ຕິກາປຕ຺ຕາວ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ນ ເຕ ສມຖມຊ຺ຌຄູຕິ ເຕ ພາລກາ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ວິວາທໍ ກຕ຺ວາ ເວຣູປສມນໍ ນ ວິນ຺ທນ຺ຕິ ນາຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອເຕ ຠິຍ຺ໂຍຕິ ເອເຕ ທ຺ເວ ຊນາ ຠິນ຺ນາປິ ປຸນ ສມາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສນ຺ຘີຕິ ມິຕ຺ຕສນ຺ຘິ. ເຕສນ຺ຕິ ເຕສຎ຺ເຎວ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສນ຺ຘິ ນ ຊີຣຕິ. ໂຍ ຈາຘິປນ຺ນນ຺ຕິ ໂຍ ຈ ອຕ຺ຕນາ ອຘິປນ຺ນໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ກຕໂທສໍ ຊານາຕິ. ເທສນນ຺ຕິ ໂຍ ຈ ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ໂທສໍ ຊານນ຺ເຕນ ເທສິຕໍ ອຈ຺ຈຍເທສນໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ຊານາຕິ.

ໂຍ ປເຣສາຘິປນ຺ນານນ຺ຕິ ໂຍ ປເຣສໍ ອຘິປນ຺ນານໍ ໂທເສນ ອຠິຠູຕານໍ ອປຣາຘກາຣການໍ. ສຍໍ ສນ຺ຘາຕຸມຣຫຕີຕິ ເຕສຸ ອຂມາເປນ຺ເຕສຸປິ ‘‘ເອຫິ, ຠທ຺ຣມຸຂ, ອຸທ຺ເທສໍ ຄຓ຺ຫ, ອຏ຺ຐກຖໍ ສຸຓ, ຠາວນມນຸຍຸຎ຺ຊ, ກສ຺ມາ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫສີ’’ຕິ ເອວໍ ສຍໍ ສນ຺ຘາຕຸໍ ອຣຫຕິ ມິຕ຺ຕຠາວໍ ຆເຏຕິ, ເອໂສ ເອວຣູໂປ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣີ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ມິຕ຺ຕຠາຣສ຺ສ ມິຕ຺ຕຘຸຣສ຺ສ ຈ ວຫນໂຕ ‘‘ຠາຣວໂຫ’’ຕິ ‘‘ຘຸຣທ຺ຘໂຣ’’ຕິ ຈ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປິຕຸ ໂອວາທໍ ອທາສິ, ໂສປິ ຕໂຕ ປຠຸຕິ ທນ຺ໂຕ ອໂຫສິ ສຸທນ຺ໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ປິຕາ ຕາປໂສ ມຫລ຺ລໂກ ອໂຫສິ, ຂຸທ຺ທກຕາປໂສ ສາມເຓໂຣ, ປິຕຸ ໂອວາທທາຍໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກສ຺ສປມນ຺ທິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໓໑໓] ໓. ຂນ຺ຕິວາທີຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ໂຍ ເຕ ຫຕ຺ເຖ ຈ ປາເທ ຈາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ໂກຘນຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕເມວ. ສຕ຺ຖາ ປນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ກສ຺ມາ, ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ, ອກ຺ໂກຘນສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ໂກຘໍ ກໂຣສິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ສຣີເຣ ປຫາຣສຫສ຺ເສ ປຕນ຺ເຕ ຫຕ຺ຖປາທກຓ຺ຓນາສາສຸ ຉິຊ຺ຊມານາສຸ ປຣສ຺ສ ໂກຘໍ ນ ກຣິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ກລາພຸ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອສີຕິໂກຏິວິຠເວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ກຸຓ຺ຑລກຸມາໂຣ ນາມ ມາຓໂວ ຫຸຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ກຸຏຸມ຺ພໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ອຈ຺ຈເຍນ ຘນຣາສິໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ຘນໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ມມ ຎາຕກາ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາວ ຄຕາ, ມຍາ ປເນຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ຘນໍ ວິເຈຍ຺ຍທານວເສນ ໂຍ ຍໍ ອາຫຣຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ທຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຜລາຜເລນ ຍາເປນ຺ໂຕ ຈິຣໍ ວສິຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ມນຸສ຺ສປຖໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ນຄເຣ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ເສນາປຕິສ຺ສ ນິວາສນທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ເສນາປຕິ ຕສ຺ສ ອິຣິຍາປເຖສຸ ປສີທິຕ຺ວາ ຆຣໍ ປເວເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິຍາທິຕໂຠຊນໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສາເປສິ.

ອເຖກທິວສໍ ກລາພຸຣາຊາ ສຸຣາມທມຕ຺ໂຕ ເຉກນາຏກປຣິວຸໂຕ ມຫນ຺ເຕນ ຍເສນ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມງ຺ຄລສິລາປຏ຺ເຏ ສຍນໍ ອຕ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ເອກິສ຺ສາ ປິຍມນາປາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ອງ຺ເກ ສຍິ. ຄີຕວາທິຕນຈ຺ເຈສຸ ເຉກາ ນາຏກິຕ຺ຖິໂຍ ຄີຕາທີນິ ປໂຍເຊສຸໍ, ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ວິຍ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິ. ອຖ ຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ‘‘ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ມຍໍ ຄີຕາທີນິ ປໂຍຊຍາມ, ໂສ ນິທ຺ທໍ ອຸປຄໂຕ, ກິໍ ໂນ ຄີຕາທີຫີ’’ຕິ ວີຓາທີນິ ຕູຣິຍານິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ປກ຺ກນ຺ຕາ ປຸປ຺ຜຜລປລ຺ລວາທີຫິ ປໂລຠິຍມານາ ອຸຍ຺ຍາເນ ອຠິຣມິໍສຸ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ອຸຍ຺ຍາເນ ສຸປຸປ຺ຜິຕສາລມູເລ ປພ຺ພຊ຺ຊາສຸເຂນ ວີຕິນາເມນ຺ໂຕ ມຕ຺ຕວຣວາຣໂຓ ວິຍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຖ ຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ອຸຍ຺ຍາເນ ຈຣມານາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຖ, ອຍ຺ຍາໂຍ, ເອຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ປພ຺ພຊິໂຕ ນິສິນ຺ໂນ, ຍາວ ຣາຊາ ນ ປພຸຊ຺ຌຕິ, ຕາວສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ກິຎ຺ຈິ ສຸຓມານາ ນິສີທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ກເຖຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ກິຎ຺ຈິ ກເຖຖາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕາສໍ ຘມ຺ມໍ ກເຖສິ. ອຖ ສາ ອິຕ຺ຖີ ອງ຺ກໍ ຈາເລຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປໂພເຘສິ. ຣາຊາ ປພຸທ຺ໂຘ ຕາ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ກຫໍ ຄຕາ ວສລິໂຍ’’ຕິ ອາຫ. ເອຕາ, ມຫາຣາຊ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ຕາປສໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສີທິໍສູຕິ. ຣາຊາ ກຸປິໂຕ ຂຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ສິກ຺ຂາເປສ຺ສາມິ ນໍ ກູຏຊຏິລ’’ນ຺ຕິ ເວເຄນ ອຄມາສິ.

ອຖ ຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຣາຊານໍ ກຸທ຺ຘໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕາສຸ ວລ຺ລຠຕຣາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຫຕ຺ຖາ ອສິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ວູປສເມສຸໍ. ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐຕ຺ວາ ‘‘ກິໍວາທີ ຕ຺ວໍ, ສມຓາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຂນ຺ຕິວາທີ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກາ ເອສາ ຂນ຺ຕິ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ອກ຺ໂກສນ຺ເຕສຸ ປຣິຠາສນ຺ເຕສຸ ປຫຣນ຺ເຕສຸ ອກຸຊ຺ຌນຠາໂວ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ປສ຺ສິສ຺ສາມິ ທານິ ເຕ ຂນ຺ຕິຍາ ອຕ຺ຖິຠາວ’’ນ຺ຕິ ໂຈຣຆາຕກໍ ປກ຺ໂກສາເປສິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ຈາຣິຕ຺ເຕນ ຜຣສຸຎ຺ຈ ກຓ຺ຏກກສຎ຺ຈ ອາທາຍ ກາສາຍນິວສໂນ ຣຕ຺ຕມາລາຘໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກໂຣມິ, ເທວາ’’ຕິ ອາຫ. ອິມໍ ໂຈຣໍ ທຸຏ຺ຐຕາປສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປາເຕຕ຺ວາ ກຓ຺ຏກກສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຈ ປຈ຺ຉໂຕ ຈ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ຈາຕິ ຈຕູສຸປິ ປສ຺ເສສຸ ທ຺ເວປຫາຣສຫສ຺ສມສ຺ສ ເທຫີຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຉວິ ຠິຊ຺ຊິ. ຈມ຺ມໍ ຠິຊ຺ຊິ, ມໍສໍ ຉິຊ຺ຊິ, ໂລຫິຕໍ ປຄ຺ຆຣຕິ.

ປຸນ ຣາຊາ ‘‘ກິໍວາທີ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຂນ຺ຕິວາທີ, ມຫາຣາຊ’’. ‘‘ຕ຺ວໍ ປນ ມຍ຺ຫໍ ຈມ຺ມນ຺ຕເຣ ຂນ຺ຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎສິ, ນຕ຺ຖິ ມຍ຺ຫໍ ຈມ຺ມນ຺ຕເຣ ຂນ຺ຕິ, ຕຍາ ປນ ທຏ຺ຐຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ເຍ ຫທຍພ຺ຠນ຺ຕເຣ ມມ ຂນ຺ຕິ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ‘‘ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ປຸນ ໂຈຣຆາຕໂກ ‘‘ກິໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອິມສ຺ສ ກູຏຊຏິລສ຺ສ ອຸໂຠ ຫຕ຺ເຖ ຉິນ຺ທາ’’ຕິ. ໂສ ຜຣສຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຓ຺ຑິຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖ ຉິນ຺ທິ. ອຖ ນໍ ‘‘ປາເທ ຉິນ຺ທາ’’ຕິ ອາຫ, ປາເທປິ ຉິນ຺ທິ. ຫຕ຺ຖປາທໂກຏີຫິ ຆຏຉິທ຺ເທຫິ ລາຂາຣໂສ ວິຍ ໂລຫິຕໍ ປຄ຺ຆຣຕິ. ປຸນ ຣາຊາ ‘‘ກິໍວາທີສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຂນ຺ຕິວາທີ, ມຫາຣາຊ’’. ‘‘ຕ຺ວໍ ປນ ມຍ຺ຫໍ ຫຕ຺ຖປາທໂກຏີສຸ ‘ຂນ຺ຕິ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ມຎ຺ຎສິ, ນຕ຺ເຖສາ ເອຕ຺ຖ, ມຍ຺ຫໍ ຂນ຺ຕິ ຄມ຺ຠີຣຏ຺ຐາເນ ປຕິຏ຺ຐິຕາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ກຓ຺ຓນາສມສ຺ສ ຉິນ຺ທາ’’ຕິ ອາຫ. ອິຕໂຣ ກຓ຺ຓນາສໍ ຉິນ຺ທິ, ສກລສຣີເຣ ໂລຫິຕໍ ອໂຫສິ. ປຸນ ນໍ ‘‘ກິໍວາທີ ນາມ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ຂນ຺ຕິວາທີ ນາມ’’. ‘‘ມາ ໂຂ ປນ ຕ຺ວໍ ‘ກຓ຺ຓນາສິກໂກຏີສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ຂນ຺ຕີ’ຕິ ມຎ຺ຎສິ, ມມ ຂນ຺ຕິ ຄມ຺ຠີເຣ ຫທຍພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປຕິຏ຺ຐິຕາ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ກູຏຊຏິລ ຕວ ຂນ຺ຕິໍ ຕ຺ວເມວ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນິສີທາ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຫທຍໍ ປາເທນ ປຫຣິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ຕສ຺ມິໍ ຄເຕ ເສນາປຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສຣີຣໂຕ ໂລຫິຕໍ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາທກຓ຺ຓນາສໂກຏິໂຍ ສາຏກກຓ຺ເຓ ກຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ສຓິກໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ກຸຊ຺ຌິຕຸກາມາ, ຕຸມ຺ເຫສຸ ກຕາປຣາຘສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎວ ກຸຊ຺ເຌຍ຺ຍາຖ, ມາ ອຎ຺ເຎສ’’ນ຺ຕິ ຍາຈນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໙.

‘‘ໂຍ ເຕ ຫຕ຺ເຖ ຈ ປາເທ ຈ, ກຓ຺ຓນາສຎ຺ຈ ເຉທຍິ;

ຕສ຺ສ ກຸຊ຺ຌ ມຫາວີຣ, ມາ ຣຏ຺ຐໍ ວິນສາ ອິທ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຫາວີຣາຕິ ມຫາວີຣິຍ. ມາ ຣຏ຺ຐໍ ວິນສາ ອິທນ຺ຕິ ອິທໍ ນິຣປຣາຘໍ ກາສິຣຏ຺ຐໍ ມາ ວິນາເສຫິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໐.

‘‘ໂຍ ເມ ຫຕ຺ເຖ ຈ ປາເທ ຈ, ກຓ຺ຓນາສຎ຺ຈ ເຉທຍິ;

ຈິຣໍ ຊີວຕຸ ໂສ ຣາຊາ, ນ ຫິ ກຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ມາທິສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມາທິສາຕິ ມມ ສທິສາ ຂນ຺ຕິພເລນ ສມນ຺ນາຄຕາ ປຓ຺ຑິຕາ ‘‘ອຍໍ ມໍ ອກ຺ໂກສິ ປຣິຠາສິ ປຫຣິ, ຉິນ຺ທິ ຠິນ຺ທີ’’ຕິ ຕໍ ນ ກຸຊ຺ຌນ຺ຕິ.

ຣຎ຺ໂຎ ອຸຍ຺ຍານາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸປຖໍ ວິຊຫນກາເລເຍວ ອຍໍ ຈຕຸນຫຸຕາຘິກາ ທ຺ວິໂຍຊນສຕສຫສ຺ສພຫລາ ມຫາປຖວີ ຂລິພທ຺ຘສາຏໂກ ວິຍ ຜລິຕາ, ອວີຈິໂຕ ຊາລາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ກຸລທຕ຺ຕິເຍນ ຣຕ຺ຕກມ຺ພເລນ ປາຣຸປນ຺ຕີ ວິຍ ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ອຸຍ຺ຍານທ຺ວາເຣເຍວ ປຖວິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອວີຈິມຫານິຣເຍ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຕໍ ທິວສເມວ ກາລມກາສິ. ຣາຊປຣິສາ ຈ ນາຄຣາ ຈ ຄນ຺ຘມາລາຘູມຫຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ອກໍສຸ. ເກຈິ ປນາຫຸ ‘‘ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸນ ຫິມວນ຺ຕເມວ ຄໂຕ’’ຕິ, ຕໍ ອຠູຕໍ.

໕໑.

‘‘ອຫູ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ, ສມໂຓ ຂນ຺ຕິທີປໂນ;

ຕໍ ຂນ຺ຕິຍາເຍວ ຐິຕໍ, ກາສິຣາຊາ ອເຉທຍິ.

໕໒.

‘‘ຕສ຺ສ ກມ຺ມຜຣຸສສ຺ສ, ວິປາໂກ ກຏຸໂກ ອຫຸ;

ຍໍ ກາສິຣາຊາ ເວເທສິ, ນິຣຍມ຺ຫິ ສມປ຺ປິໂຕ’’ຕິ. –

ອິມາ ທ຺ເວ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ.

ຕຕ຺ຖ ອຕີຕມທ຺ຘານນ຺ຕິ ອຕີເຕ ອທ຺ຘາເນ. ຂນ຺ຕິທີປໂນຕິ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິສໍວຓ຺ຓໂນ. ອເຉທຍີຕິ ມາຣາເປສິ. ເອກຈ຺ເຈ ປນ ‘‘ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປຸນ ຫຕ຺ຖປາທກຓ຺ຓນາສາ ຆຏິຕາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິ ອຠູຕເມວ. ສມປ຺ປິໂຕຕິ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂກຘໂນ ຠິກ຺ຂຸ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ອຎ຺ເຎ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສຸ.

ຕທາ ກລາພຸຣາຊາ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ເສນາປຕິ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ຂນ຺ຕິວາທີ ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ຂນ຺ຕິວາທີຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໓໑໔] ໔. ໂລຫກຸມ຺ຠິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ທຸຊ຺ຊີວິຕມຊີວິມ຺ຫາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣາຊານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ກິຣ ໂກສລຣາຊາ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຈຕຸນ຺ນໍ ເນຣຍິກສຕ຺ຕານໍ ສທ຺ທໍ ສຸຓິ. ເອໂກ ທຸ-ກາຣເມວ ຠຓິ, ເອໂກ ສ-ກາຣໍ, ເອໂກ ນ-ກາຣໍ, ເອໂກ ໂສ-ກາຣເມວາຕິ. ເຕ ກິຣ ອຕີຕຠເວ ສາວຕ຺ຖິຍໍເຍວ ປາຣທາຣິກາ ຣາຊປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ເຕ ປເຣສໍ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິຕມາຕຸຄາເມສຸ ອປຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕເກຬິໍ ກີຬນ຺ຕາ ພຫຸໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ມຣຓຈກ຺ເກນ ຉິນ຺ນາ ສາວຕ຺ຖິສາມນ຺ເຕ ຈຕູສຸ ໂລຫກຸມ຺ຠີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ສຏ຺ຐິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຕາ ໂລຫກຸມ຺ຠິມຸຂວຏ຺ຏິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກທາ ນຸ ໂຂ ອິມມ຺ຫາ ທຸກ຺ຂາ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຫນ຺ເຕນ ສທ຺ເທນ ອນຸປຏິປາຏິຍາ ວິຣວິໍສຸ. ຣາຊາ ເຕສໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ນິສິນ຺ນໂກວ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາເປສິ.

ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນເວລາຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ສຸຂສຍິຕໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ກຸໂຕ ເມ ອາຈຣິຍາ ສຸຂສຍິຕໍ, ອຊ຺ຊາຫໍ ເອວຣູເປ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິໍສນກສທ຺ເທ ສຸຓິ’’ນ຺ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຫຕ຺ເຖ ວິຘຸນິໍສຸ. ‘‘ກິໍ ອາຈຣິຍາ’’ຕິ? ‘‘ສາຫສິກສທ຺ທາ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ສປຏິກມ຺ມາ ອປ຺ປຏິກມ຺ມາ’’ຕິ? ‘‘ກາມໍ ອປ຺ປຏິກມ຺ມາ, ມຍໍ ປນ ສຸສິກ຺ຂິຕາ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ກຕ຺ວາ ປຏິພາຫິສ຺ສຖາ’’ຕິ? ‘‘ມຫາຣາຊ, ປຏິກມ຺ມໍ ມຫນ຺ຕໍ ນ ສກ຺ກາ ກາຕຸໍ, ມຍໍ ປນ ສພ຺ພຈຕຸກ຺ກໍ ຍຎ຺ຎໍ ຍຊິຕ຺ວາ ຫາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຂິປ຺ປໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຫຕ຺ຖີ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອສ຺ເສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຸສເຠ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມນຸສ຺ເສຕິ ລຏຸກິກສກຸຓິກາ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາເຓ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ພຈຕຸກ຺ກຍຎ຺ຎໍ ຍຊິຕ຺ວາ ມມ ໂສຕ຺ຖິຠາວໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຍນຕ຺ໂຖ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍຎ຺ຎາວາຏໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປສຸໍ, ພຫຸປາເຓ ຖູຓູປນີເຕ ກຕ຺ວາ ຐເປສຸໍ. ‘‘ພຫຸໍ ມຈ຺ຉມໍສໍ ຂາທິສ຺ສາມ, ພຫຸໍ ຘນໍ ລຠິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຸສ຺ສາຫປ຺ປຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອິທໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເທວາ’’ຕິ ອປຣາປຣໍ ຈຣນ຺ຕິ.

ມລ຺ລິກາ ເທວີ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອຕິວິຍ ອຸສ຺ສາຫຍນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເທວິ ກິໍ ຕຸຍ຺ຫິມິນາ, ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ຍເສເນວ ມຕ຺ຕາ ປມຕ຺ຕາ, ທຸກ຺ຂໍ ປນ ອມ຺ຫາກເມວ ນ ຊານາສີ’’ຕິ? ‘‘ກິໍ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ເທວິ, ອຫໍ ເອວຣູປໍ ນາມ ອໂສຕພ຺ພໍ ສຸຓິໍ, ຕໂຕ ອິເມສໍ ສທ຺ທານໍ ສຸຕຕ຺ຕາ ‘‘ກິໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປຸຈ຺ຉິໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ມຫາຣາຊ ຣຊ຺ຊສ຺ສ ວາ ໂຠຄານໍ ວາ ຊີວິຕສ຺ສ ວາ ອນ຺ຕຣາໂຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ສພ຺ພຈຕຸກ຺ເກນ ຍຎ຺ຎໍ ຍຊິຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິຠາວໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວທິໍສຸ, ເຕ ມຍ຺ຫໍ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍຎ຺ຎາວາຏໍ ກຕ຺ວາ ເຍນ ເຍນຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ກາຣຓາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ເທວ, ອິເມສໍ ສທ຺ທານໍ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ສເທວເກ ໂລເກ ອຄ຺ຄພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂກ ເອສ ເທວິ, ສເທວເກ ໂລເກ ອຄ຺ຄພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ມຫາໂຄຕໂມ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ. ‘‘ເທວິ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ເມ ນ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ? ‘‘ເຕນ ຫິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉຖາ’’ຕິ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ຣຖວຣມາຣຸຍ຺ຫ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສທ຺ເທ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປຸຈ຺ຉິໍ, ເຕ ‘ສພ຺ພຈຕຸກ຺ກຍຎ຺ຎໍ ຍຊິຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິໍ ກຣິສ຺ສາມາ’ຕິ ວຕ຺ວາ ຍຎ຺ຎາວາເຏ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຕສໍ ສທ຺ທານໍ ສຸຕຕ຺ຕາ ມຍ຺ຫໍ ກິໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ນ ກິຎ຺ຈິ, ມຫາຣາຊ, ເນຣຍິກສຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂມນຸຠວນ຺ຕາ ເອວໍ ວິຣວິໍສຸ, ນ ອິເມ ສທ຺ທາ ອິທານິ ຕຍາ ເອວ ສຸຕາ, ໂປຣາຓກຣາຊູຫິປິ ສຸຕາເຍວ, ເຕປິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປສຸຆາຕຍຎ຺ຎໍ ກຕ຺ຕຸກາມາ ຫຸຕ຺ວາ ປຓ຺ຑິຕານໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ນ ກຣິໍສຸ, ປຓ຺ຑິຕາ ເຕສໍ ສທ຺ທານໍ ອນ຺ຕຣໍ ກເຖຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິມກໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ກາສິຄາເມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ກາເມສຸ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ກາເມ ປຫາຍ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຌານກີຬໍ ກີຬນ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ເຕ ຣມຓີເຍ ວນສຓ຺ເຑ ວສຕິ. ຕທາ ພາຣາຓສິຣາຊາ ຈຕຸນ຺ນໍ ເນຣຍິການໍ ອິເມວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສທ຺ເທ ສຸຕ຺ວາ ຠີຕຕສິໂຕ ອິມິນາວ ນິຍາເມນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ‘‘ຕິຓ຺ຓໍ ອນ຺ຕຣາຍານໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠວິສ຺ສຕິ, ສພ຺ພຈຕຸກ຺ກຍຎ຺ເຎນ ຕໍ ວູປສເມສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ປຸໂຣຫິໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ສທ຺ຘິໍ ຍຎ຺ຎາວາຏໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປສິ, ມຫາຊໂນ ຖູຓູປນີໂຕ ອໂຫສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເມຕ຺ຕາຠາວນໍ ປຸເຣຈາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອິມໍ ກາຣຓໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ, ມຍາ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ມຫາຊນສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອິທ຺ຘິພເລນ ເວຫາສໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອຸຍ຺ຍາເນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ມງ຺ຄລສິລາປຏ຺ເຏ ກຎ຺ຈນຣູປກໍ ວິຍ ນິສີທິ. ຕທາ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ເຊຏ຺ຐນ຺ເຕວາສິໂກ ອາຈຣິຍໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ນນຸ, ອາຈຣິຍ, ອມ຺ຫາກໍ ເວເທສຸ ປຣໍ ມາເຣຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິກຣຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ປຸໂຣຫິໂຕ ‘‘ຕ຺ວໍ ຣາຊຘນໍ ຣກ຺ຂສິ, ພຫຸໍ ມຈ຺ຉມໍສໍ ຂາທິສ຺ສາມ, ຘນໍ ລຠິສ຺ສາມ, ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫຫີ’’ຕິ ຕໍ ປຏິພາຫິ.

ໂສ ‘‘ນາຫໍ ເອຕ຺ຖ ສຫາໂຍ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕປຏິສນ຺ຖາໂຣ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ, ມາຓວ, ຣາຊາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຣາຊາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕິ, ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສທ຺ເທ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປຸຈ຺ຉິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ‘ສພ຺ພຈຕຸກ຺ກຍຎ຺ຎໍ ຍຊິຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’’ຕິ ວທິໍສຸ. ຣາຊາ ປສຸຆາຕກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ໂສຕ຺ຖິໍ ກາຕຸກາໂມ ມຫາຊໂນ ຖູຓູປນີໂຕ, ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາທິສານໍ ສີລວນ຺ຕານໍ ເຕສໍ ສທ຺ທານໍ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ວຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ມຣຓມຸຂາ ໂມເຈຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ມາຓວ, ຣາຊາ ອມ຺ເຫ ນ ຊານາຕິ, ມຍມ຺ປິ ຕໍ ນ ຊານາມ, ອິເມສໍ ປນ ສທ຺ທານໍ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ຊານາມ, ສເຈ ຣາຊາ ອມ຺ເຫ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຣາຊານໍ ນິກ຺ກງ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ກເຖສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ອິເຘວ ໂຫຖ, ອຫໍ ຣາຊານໍ ອາເນສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ມາຓວາ’’ຕິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອາເນສິ.

ອຖ ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫ ມຍາ ສຸຕສທ຺ທານໍ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ຊານາຖາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກເຖຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ເອເຕ ປຸຣິມຠເວ ປເຣສໍ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິເຕສຸ ທາເຣສຸ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິສາມນ຺ເຕ ຈຕູສຸ ໂລຫກຸມ຺ຠີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ປກ຺ກຸຖິເຕ ຂາຣໂລໂຫທເກ ເຜຓຸທ຺ເທຫກໍ ປຈ຺ຈມານາ ຕິໍສ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອໂຘ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸມ຺ຠິຕລໍ ອາຫຈ຺ຈ ອຸທ຺ຘໍ ອາໂຣຫນ຺ຕາ ຕິໍສວສ຺ສສຫສ຺ເສເນວ ກາເລນ ກຸມ຺ຠິມຸຂໍ ທິສ຺ວາ ພຫິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ວຕ຺ຕຸກາມາປິ ຕຖາ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ເອເກກເມວ ອກ຺ຂຣໍ ວຕ຺ວາ ປຸນ ໂລຫກຸມ຺ຠີສຸເຍວ ນິມຸຄ຺ຄາ. ເຕສຸ ທຸ-ກາຣໍ ວຕ຺ວາ ນິມຸຄ຺ຄສຕ຺ໂຕ ເອວໍ ວຕ຺ຕຸກາໂມ ອໂຫສິ –

໕໓.

‘ທຸຊ຺ຊີວິຕມຊີວິມ຺ຫ, ເຍ ສນ຺ເຕ ນ ທທມ຺ຫເສ;

ວິຊ຺ຊມາເນສຸ ໂຠເຄສຸ, ທີປໍ ນາກມ຺ຫ ອຕ຺ຕໂນ’ຕິ. –

ຕໍ ຄາຖໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຎາເຓນ ຕໍ ຄາຖໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ກເຖສິ. ເສສາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ເຕສຸ ສ-ກາຣໍ ວຕ຺ວາ ວຕ຺ຕຸກາມສ຺ສ ອຍໍ ຄາຖາ –

໕໔.

‘‘ສຏ຺ຐິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ປຣິປຸຓ຺ຓານິ ສພ຺ພໂສ;

ນິຣເຍ ປຈ຺ຈມານານໍ, ກທາ ອນ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ນ-ກາຣໍ ວຕ຺ວາ ວຕ຺ຕຸກາມສ຺ສ ອຍໍ ຄາຖາ –

໕໕.

‘‘ນຕ຺ຖິ ອນ຺ໂຕ ກຸໂຕ ອນ຺ໂຕ, ນ ອນ຺ໂຕ ປຏິທິສ຺ສຕິ;

ຕທາ ຫິ ປກຕໍ ປາປໍ, ມມ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ມາຣິສາ’’ຕິ.

ໂສ-ກາຣໍ ວຕ຺ວາ ວຕ຺ຕຸກາມສ຺ສ ອຍໍ ຄາຖາ –

໕໖.

‘‘ໂສຫໍ ນູນ ອິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ໂຍນິໍ ລທ຺ຘານ ມານຸສິໍ;

ວທຎ຺ຎູ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ, ກາຫາມິ ກຸສລໍ ພຫຸ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸຊ຺ຊີວິຕນ຺ຕິ ຕີຓິ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ຈຣນ຺ໂຕ ທຸຊ຺ຊີວິຕໍ ລາມກຊີວິຕໍ ຊີວຕິ ນາມ, ໂສປິ ຕເທວ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ທຸຊ຺ຊີວິຕມຊີວິມ຺ຫາ’’ຕິ. ເຍ ສນ຺ເຕ ນ ທທມ຺ຫເສຕິ ເຍ ມຍໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມ ຈ ປຏິຄ຺ຄາຫເກ ຈ ສໍວິຊ຺ຊມາເນເຍວ ນ ທານໍ ທທິມ຺ຫ. ທີປໍ ນາກມ຺ຫ ອຕ຺ຕໂນຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐໍ ນ ກຣິມ຺ຫ. ປຣິປຸຓ຺ຓານີຕິ ອນູນານິ ອນຘິການິ. ສພ຺ພໂສຕິ ສພ຺ພາກາເຣນ. ປຈ຺ຈມານານນ຺ຕິ ອມ຺ຫາກໍ ອິມສ຺ມິໍ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈມານານໍ.

ນຕ຺ຖິ ອນ຺ໂຕຕິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອສຸກກາເລ ນາມ ໂມກ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ກາລປຣິຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖິ. ກຸໂຕ ອນ຺ໂຕຕິ ເກນ ກາຣເຓນ ອນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ. ນ ອນ຺ໂຕຕິ ອນ຺ຕໍ ທຏ຺ຐຸກາມານມ຺ປິ ໂນ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ນ ປຏິທິສ຺ສຕິ. ຕທາ ຫິ ປກຕນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ມາຣິສາ ມມ ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ປກຕໍ ປາປໍ ປກຏ຺ຐໍ ກຕໍ ອຕິພຫຸເມວ ກຕໍ. ‘‘ຕຖາ ຫິ ປກຕ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ເຕນ ກາຣເຓນ ກຕໍ, ເຍນສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ທຏ຺ຐຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມາຣິສາຕິ ມຍາ ສທິສາ, ປິຍາລປນເມຕໍ ເອເຕສໍ. ນູນາຕິ ເອກໍສຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ໂສ ອຫໍ ອິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຍນິໍ ມານຸສິໍ ລທ຺ຘານ ວທຎ຺ຎູ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ເອກໍເສເນວ ພຫຸໍ ກຸສລໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກເມກໍ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ໂສ ເນຣຍິກສຕ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ວຕ຺ຕຸກາໂມ ອຕ຺ຕໂນ ປາປສ຺ສ ມຫນ຺ຕຕາຍ ຕຖາ ກເຖຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ອິຕິ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມວິປາກໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ວິຣວິ. ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອຕສ຺ສ ສທ຺ທສ຺ສ ສວນປຈ຺ຈຍາ ອນ຺ຕຣາໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຠາຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ຣາຊານໍ ສຎ຺ຎາເປສິ. ຣາຊາ ມຫາຊນໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ຍຎ຺ຎາວາຏໍ ວິທ຺ຘໍສາເປສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມຫາຊນສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິໍ ກຕ຺ວາ ກຕິປາຫໍ ວສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ເຊຏ຺ຐນ຺ເຕວາສິກມາຓໂວ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ໂລຫກຸມ຺ຠິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໓໑໕] ໕. ສພ຺ພມໍສລາຠຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຜຣຸສາ ວຕ ເຕ ວາຈາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ ປີຕວິເຣຈນານໍ ທິນ຺ນຣສປິຓ຺ຑປາຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ກິຣ ເຊຕວເນ ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ສ຺ເນຫວິເຣຈນໍ ປິວິໍສຸ. ເຕສໍ ຣສປິຓ຺ຑປາເຕນ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ຄິລານຸປຏ຺ຐາກາ ‘‘ຣສຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສາວຕ຺ຖິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ໂອທນິກຆຣວີຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາປິ ຣສຠຕ຺ຕໍ ອລຠິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິໍສຸ. ເຖໂຣ ທິວາຕຣໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສມາໂນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ອາວຸໂສ, ອຕິປເຄວ ນິວຕ຺ຕຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ເຖໂຣ ‘‘ເຕນ ຫິ ເອຖາ’’ຕິ ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຕເມວ ວີຖິໍ ອຄມາສິ, ມນຸສ຺ສາ ປູເຣຕ຺ວາ ຣສຠຕ຺ຕໍ ອທໍສຸ. ຄິລານຸປຏ຺ຐາກາ ຣສຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຄິລານານໍ ອທໍສຸ, ເຕ ປຣິຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ອເຖກທິວສໍ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ເຖໂຣ ກິຣ ປີຕວິເຣຈນານໍ ອຸປຏ຺ຐາເກ ຣສຠຕ຺ຕໍ ອລຠິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ໂອທນິກຆຣວີຖິຍໍ ຈຣິຕ຺ວາ ພຫຸໍ ຣສປິຓ຺ຑປາຕໍ ເປເສສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທານິ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕວ ມໍສໍ ລຠິ, ປຸພ຺ເພປິ ມຸທຸວາຈາ ປິຍວຈນາ ວຕ຺ຕຸໍ ເຉກາ ປຓ຺ຑິຕາ ລຠິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ອເຖກທິວສໍ ເອໂກ ມິຄລຸທ຺ທໂກ ພຫຸໍ ມໍສໍ ລຠິຕ຺ວາ ຍານກໍ ປູເຣຕ຺ວາ ‘‘ວິກ຺ກິຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນຄຣໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຕທາ ພາຣາຓສິວາສິກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ມຄ຺ຄສຠາຄຏ຺ຐາເນ ກິຎ຺ຈິ ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ສລ຺ລປນ຺ຕາ ນິສີທິໍສຸ. ເອເຕສຸ ເອໂກ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ມໍສຍານກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຕໍ ລຸທ຺ທກໍ ມໍສຂຓ຺ຑໍ ອາຫຣາເປມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຄຈ຺ຉ ອາຫຣາເປຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອເຣ, ລຸທ຺ທກ, ເທຫິ ເມ ມໍສຂຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ລຸທ຺ທໂກ ‘‘ມາຣິສ, ປຣໍ ກິຎ຺ຈິ ຍາຈນ຺ເຕນ ນາມ ປິຍວຈເນນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕຍາ ກຖິຕວາຈາຍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ມໍສຂຓ຺ຑໍ ລຠິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໕໗.

‘‘ຜຣຸສາ ວຕ ເຕ ວາຈາ, ມໍສໍ ຍາຈນໂກ ອສິ;

ກິໂລມສທິສີ ວາຈາ, ກິໂລມໍ ສມ຺ມ ທມ຺ມິ ເຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິໂລມສທິສີຕິ ຜຣຸສຕາຍ ກິໂລມສທິສີ. ກິໂລມໍ ສມ຺ມ ທມ຺ມິ ເຕຕິ ຫນ຺ທ ຄຓ຺ຫ, ອິທໍ ເຕ ວາຈາຍ ສທິສໍ ກິໂລມໍ ທມ຺ມີຕິ ນິຣສໍ ນິມໍສໂລຫິຕໍ ກິໂລມກຂຓ຺ຑໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອທາສິ.

ອຖ ນໍ ອປໂຣ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ກິນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຍາຈສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອເຣ’’ຕິ ວຕ຺ວາຕິ. ໂສ ‘‘ອຫມ຺ປິ ນໍ ຍາຈິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເຊຏ຺ຐຠາຕິກ, ມໍສຂຓ຺ຑໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ອິຕໂຣ ‘‘ຕວ ວຈນສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ມໍສຂຓ຺ຑໍ ລຠິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໘.

‘‘ອງ຺ຄເມຕໍ ມນຸສ຺ສານໍ, ຠາຕາ ໂລເກ ປວຸຈ຺ຈຕິ;

ອງ຺ຄສ຺ສ ສທິສີ ວາຈາ, ອງ຺ຄໍ ສມ຺ມ ທທາມິ ເຕ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ມນຸສ຺ສານໍ ອງ຺ຄສທິສຕ຺ຕາ ອງ຺ຄເມຕໍ ຍທິທໍ ຠາຕາ ຠຄິນີຕິ, ຕສ຺ມາ ຕເວສາ ອງ຺ຄສທິສີ ວາຈາຕິ ເອຕິສ຺ສາ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ອງ຺ຄເມວ ທທາມິ ເຕຕິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ອງ຺ຄມໍສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອທາສິ.

ຕມ຺ປິ ອປໂຣ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ກິນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຍາຈສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຠາຕິກາ’’ຕິ ວຕ຺ວາຕິ. ໂສ ‘‘ອຫມ຺ປິ ນໍ ຍາຈິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ມໍສຂຓ຺ຑໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ລຸທ຺ທໂກ ຕວ ວຈນານູຣູປໍ ລຈ຺ຉສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໙.

‘‘ຕາຕາຕິ ປຸຕ຺ໂຕ ວທມາໂນ, ກມ຺ເປຕິ ຫທຍໍ ປິຕຸ;

ຫທຍສ຺ສ ສທິສີ ວາຈາ, ຫທຍໍ ສມ຺ມ ທມ຺ມິ ເຕ’’ຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ຫທຍມໍເສນ ສທ຺ຘິໍ ມຘຸຣມໍສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອທາສິ.

ຕໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ກິນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຍາຈສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ‘‘ຕາຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາຕິ. ໂສ ‘‘ອຫມ຺ປິ ຍາຈິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສຫາຍ ມໍສຂຓ຺ຑໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ລຸທ຺ທໂກ ‘‘ຕວ ວຈນານຸຣູປໍ ລຈ຺ຉສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໖໐.

‘‘ຍສ຺ສ ຄາເມ ສຂາ ນຕ຺ຖິ, ຍຖາຣຎ຺ຎໍ ຕເຖວ ຕໍ;

ສພ຺ພສ຺ສ ສທິສີ ວາຈາ, ສພ຺ພໍ ສມ຺ມ ທທາມິ ເຕ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຄາເມ ສຸຂທຸກ຺ເຂສຸ ສຫ ອຍນໂຕ ສຫາຍສງ຺ຂາໂຕ ສຂາ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ຐານໍ ຍຖາ ອມນຸສ຺ສໍ ອຣຎ຺ຎໍ ຕເຖວ ໂຫຕິ, ອິຕິ ອຍໍ ຕວ ວາຈາ ສພ຺ພສ຺ສ ສທິສີ, ສພ຺ເພນ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕເກນ ວິຠເວນ ສທິສີ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພເມວ ອິມໍ ມມ ສນ຺ຕກໍ ມໍສຍານກໍ ທທາມິ ເຕຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ, ສມ຺ມ, ສພ຺ພເມວ ອິທໍ ມໍສຍານກໍ ຕວ ເຄຫໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ເຕນ ຍານກໍ ປາຊາເປນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມໍສໍ ໂອຕາຣາເປຕ຺ວາ ລຸທ຺ທກສ຺ສ ສກ຺ກາຣສມ຺ມານໍ ກຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕທາຣມ຺ປິສ຺ສ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ລຸທ຺ທກມ຺ມໂຕ ອປເນຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກຸຏຸມ຺ພມຊ຺ເຌ ວສາເປນ຺ໂຕ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອເຠຊ຺ຊສຫາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ລຸທ຺ທໂກ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ສພ຺ພມໍສລາຠີ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສພ຺ພມໍສລາຠຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໓໑໖] ໖. ສສປຓ຺ຑິຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສຕ຺ຕ ເມ ໂຣຫິຕາ ມຈ຺ຉາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາຣທານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ເອໂກ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາຣທານໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຆຣທ຺ວາເຣ ມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຸສຊ຺ຊິຕມຓ຺ຑເປ ປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣາສເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ນານຄ຺ຄຣສໍ ປຓີຕທານໍ ທຕ຺ວາ ປຸນ ສ຺ວາຕນາຍາຕິ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາເຣ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ອຸປາສກ, ຕຍາ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອິທຎ຺ຫິ ທານໍ ນາມ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕານໍ ວໍໂສ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ຫິ ສມ຺ປຕ຺ຕຍາຈການໍ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ມໍສມ຺ປິ ອທໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສສໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວສິ. ຕສ຺ສ ປນ ອຣຎ຺ຎສ຺ສ ເອກໂຕ ປພ຺ພຕປາໂທ ເອກໂຕ ນທີ ເອກໂຕ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໂກ ອໂຫສິ. ອປເຣປິສ຺ສ ຕໂຍ ສຫາຍາ ອເຫສຸໍ ມກ຺ກໂຏ ຈ ສິງ຺ຄາໂລ ຈ ອຸທ຺ໂທ ຈາຕິ. ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ປຓ຺ຑິຕາ ເອກໂຕວ ວສນ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ໂຄຈຣຏ຺ຐາເນ ໂຄຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ເອກໂຕ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ. ສສປຓ຺ຑິໂຕ ‘‘ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ, ສີລໍ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ຊນານໍ ໂອວາທວເສນ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ໂອວາທໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ນິວາສຄຸມ຺ພໍ ປວິສິຕ຺ວາ ວສນ຺ຕິ. ເອວໍ ກາເລ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ເອກທິວສໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອາກາສໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຈນ຺ທໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສ຺ເວ ອຸໂປສຖທິວໂສ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອິຕເຣ ຕໂຍ ອາຫ ‘‘ສ຺ເວ ອຸໂປສໂຖ, ຕຸມ຺ເຫປິ ຕໂຍ ຊນາ ສີລໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖິກາ ໂຫຖ, ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ທິນ຺ນທານໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຍາຈເກ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ຕຸມ຺ເຫຫິ ຂາທິຕພ຺ພາຫາຣໂຕ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຂາເທຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐາເນສຸ ວສິໍສຸ.

ປຸນທິວເສ ເຕສຸ ອຸທ຺ໂທ ປາໂຕວ ‘‘ໂຄຈຣໍ ປຣິເຍສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຕີຣໍ ຄໂຕ. ອເຖໂກ ພາລິສິໂກ ສຕ຺ຕ ໂຣຫິຕມຈ຺ເຉ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ວລ຺ລິຍາ ອາວຸຓິຕ຺ວາ ເນຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ວາລຸກໍ ວິຍູຫິຕ຺ວາ ວາລິກາຍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ປຸນ ມຈ຺ເຉ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອໂຘຄງ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉິ. ອຸທ຺ໂທ ມຈ຺ຉຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ວາລຸກໍ ວິຍູຫິຕ຺ວາ ມຈ຺ເຉ ທິສ຺ວາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເອເຕສໍ ສາມິໂກ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຆເສຕ຺ວາ ສາມິກໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ວລ຺ລິໂກຏິໍ ຑໍສິຕ຺ວາ ເນຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຄຸມ຺ເພ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ເວລາຍເມວ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສີລໍ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິ. ສິງ຺ຄາໂລປິ ວສນຏ຺ຐານໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂຄຈຣໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ເອກສ຺ສ ເຂຕ຺ຕໂຄປກສ຺ສ ກຸຏິຍໍ ທ຺ເວ ມໍສສູລານິ ເອກໍ ໂຄຘໍ ເອກຎ຺ຈ ທຘິວາຣກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເອເຕສໍ ສາມິໂກ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຆເສຕ຺ວາ ສາມິກໍ ອທິສ຺ວາ ທຘິວາຣກສ຺ສ ອຸຄ຺ຄຫຓຣຊ຺ຊຸກໍ ຄີວາຍ ປເວເສຕ຺ວາ ທ຺ເວ ມໍສສູເລ ຈ ໂຄຘຎ຺ຈ ມຸເຂນ ຑໍສິຕ຺ວາ ເນຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຄຸມ຺ເພ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ເວລາຍເມວ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສີລໍ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິ. ມກ຺ກໂຏປິ ວສນຏ຺ຐານໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ວນສຓ຺ຑໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອມ຺ພປິຓ຺ຑໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຄຸມ຺ເພ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ເວລາຍເມວ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສີລໍ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ‘‘ເວລາຍເມວ ວສນຏ຺ຐານໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ທພ຺ພຕິຓານິ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຄຸມ຺ເພເຍວ ນິປນ຺ໂນ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕານໍ ຍາຈການໍ ຕິຓານິ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕິລຕຓ຺ຑຸລາທໂຍປິ ມຍ຺ຫໍ ນຕ຺ຖິ, ສເຈ ເມ ສນ຺ຕິກໍ ຍາຈໂກ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣມໍສໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ສີລເຕເຊນ ສກ຺ກສ຺ສ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາສນໍ ອຸຓ຺ຫາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ໂສ ອາວຊ຺ຊມາໂນ ອິທໍ ກາຣຓໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສສຣາຊານໍ ວີມໍສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຐມໍ ອຸທ຺ທສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓເວເສນ ອຏ຺ຐາສິ. ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກິມຕ຺ຖໍ ຐິໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຓ຺ຑິຕ ສເຈ ກິຎ຺ຈິ ອາຫາຣໍ ລເຠຍ຺ຍໍ, ອຸໂປສຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ວເສຍ຺ຍນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ ທສ຺ສາມິ ເຕ ອາຫາຣ’’ນ຺ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໑.

‘‘ສຕ຺ຕ ເມ ໂຣຫິຕາ ມຈ຺ຉາ, ອຸທກາ ຖລມຸພ຺ຠຕາ;

ອິທໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເມ ອຕ຺ຖິ, ເອຕໍ ຠຸຕ຺ວາ ວເນ ວສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຖລມຸພ຺ຠຕາຕິ ອຸທກໂຕ ຖເລ ຐປິຕາ, ເກວຏ຺ເຏນ ວາ ອຸທ຺ຘຏາ. ເອຕໍ ຠຸຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ມມ ສນ຺ຕກໍ ມຈ຺ຉາຫາຣໍ ປຈິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຣມຓີເຍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ໂນ ອິມສ຺ມິໍ ວເນ ວສາຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ປເຄວ ຕາວ ໂຫຕຸ, ປຈ຺ຉາ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສິງ຺ຄາລສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄໂຕ. ເຕນາປິ ‘‘ກິມຕ຺ຖໍ ຐິໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ຕເຖວາຫ. ສິງ຺ຄາໂລ ‘‘ສາຘຸ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖໒.

‘‘ທຸສ຺ສ ເມ ເຂຕ຺ຕປາລສ຺ສ, ຣຕ຺ຕິຠຕ຺ຕໍ ອປາຠຕໍ;

ມໍສສູລາ ຈ ທ຺ເວ ໂຄຘາ, ເອກຎ຺ຈ ທຘິວາຣກໍ;

ອິທໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເມ ອຕ຺ຖິ, ເອຕໍ ຠຸຕ຺ວາ ວເນ ວສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸສ຺ສ ເມຕິ ໂຍ ເອສ ມມ ອວິທູເຣ ເຂຕ຺ຕປາໂລ ວສຕິ, ທຸສ຺ສ ອມຸສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປາຠຕນ຺ຕິ ອາຠຕໍ ອານີຕໍ. ມໍສສູລາ ຈ ທ຺ເວ ໂຄຘາຕິ ອງ຺ຄາຣປກ຺ການິ ທ຺ເວ ມໍສສູລານິ ຈ ເອກາ ຈ ໂຄຘາ. ທຘິວາຣກນ຺ຕິ ທຘິວາຣໂກ. ອິທນ຺ຕິ ອິທໍ ເອຕ຺ຕກໍ ມມ ອຕ຺ຖິ, ເອຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຍຖາຠິຣຸຈິເຕນ ປາເກນ ປຈິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຣມຓີເຍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ວສາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ປເຄວ ຕາວ ໂຫຕຸ, ປຈ຺ຉາ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມກ຺ກຏສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄໂຕ. ເຕນາປິ ‘‘ກິມຕ຺ຖໍ ຐິໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ຕເຖວາຫ. ມກ຺ກໂຏ ‘‘ສາຘຸ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖໓.

‘‘ອມ຺ພປກ຺ກໍ ທກໍ ສີຕໍ, ສີຕຈ຺ຉາຍາ ມໂນຣມາ;

ອິທໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເມ ອຕ຺ຖິ, ເອຕໍ ຠຸຕ຺ວາ ວເນ ວສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອມ຺ພປກ຺ກນ຺ຕິ ມຘຸຣອມ຺ພຜລໍ. ທກໍ ສີຕນ຺ຕິ ຄງ຺ຄາຍ ອຸທກໍ ສີຕລໍ. ເອຕໍ ຠຸຕ຺ວາ ວເນ ວສາຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເອຕໍ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສີຕລໍ ອຸທກໍ ປິວິຕ຺ວາ ຍຖາຠິຣຸຈິເຕ ຣມຓີເຍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ໂນ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ວສາຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ປເຄວ ຕາວ ໂຫຕຸ, ປຈ຺ຉາ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສສປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄໂຕ. ເຕນາປິ ‘‘ກິມຕ຺ຖໍ ຐິໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ຕເຖວາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂສມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສຸຏ຺ຐຸ ເຕ ກຕໍ ອາຫາຣຕ຺ຖາຍ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ, ອຊ຺ຊາຫໍ ອທິນ຺ນປຸພ຺ພໍ ທານໍ ທສ຺ສາມິ. ຕ຺ວໍ ປນ ສີລວາ ປາຓາຕິປາຕໍ ນ ກຣິສ຺ສສິ, ຄຈ຺ຉ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ນານາທາຣູນິ ສງ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ອງ຺ຄາເຣ ກຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ອາໂຣເຈຫິ, ອຫໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ອງ຺ຄາຣມຊ຺ເຌ ປຕິສ຺ສາມິ. ມມ ສຣີເຣ ປກ຺ເກ ຕ຺ວໍ ມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໖໔.

‘‘ນ ສສສ຺ສ ຕິລາ ອຕ຺ຖິ, ນ ມຸຄ຺ຄາ ນປິ ຕຓ຺ຑຸລາ;

ອິມິນາ ອຄ຺ຄິນາ ປກ຺ກໍ, ມມໍ ຠຸຕ຺ວາ ວເນ ວສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມມໍ ຠຸຕ຺ວາຕິ ຍໍ ຕໍ ອຫໍ ອຄ຺ຄິໍ ກໂຣຫີຕິ ວທາມິ, ອິມິນາ ອຄ຺ຄິນາ ປກ຺ກໍ ມໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ວເນ ວສ, ເອກສ຺ສ ສສສ຺ສ ສຣີຣໍ ນາມ ເອກສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຍາປນມຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ.

ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ເອກໍ ອງ຺ຄາຣຣາສິໍ ມາເປຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ໂສ ທພ຺ພຕິຓສຍນໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ເມ ໂລມນ຺ຕເຣສຸ ປາຓກາ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ມາ ມຣິໍສູ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສຣີຣໍ ວິຘຸນິຕ຺ວາ ສກລສຣີຣໍ ທານມຸເຂ ຐເປຕ຺ວາ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ປທຸມສເຣ ຣາຊຫໍໂສ ວິຍ ປມຸທິຕຈິຕ຺ໂຕ ອງ຺ຄາຣຣາສິມ຺ຫິ ປຕິ. ໂສ ປນ ອຄ຺ຄິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສຣີເຣ ໂລມກູປມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸຓ຺ຫໍ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ຫິມຄພ຺ຠໍ ປວິຏ຺ໂຐ ວິຍ ອໂຫສິ. ອຖ ສກ຺ກໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕຍາ ກໂຕ ອຄ຺ຄິ ອຕິສີຕໂລ, ມມ ສຣີເຣ ໂລມກູປມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸຓ຺ຫໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ກິໍ ນາເມຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ສສປຓ຺ຑິຕ, ນາຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ສກ຺ໂກຫມສ຺ມິ, ຕວ ວີມໍສນຕ຺ຖາຍ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ. ‘‘ສກ຺ກ, ຕ຺ວໍ ຕາວ ຕິຏ຺ຐ, ສກໂລປິ ເຈ ໂລກສນ຺ນິວາໂສ ມໍ ທາເນນ ວີມໍເສຍ຺ຍ, ເນວ ເມ ອທາຕຸກາມຕໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສີຫນາທໍ ນທິ. ອຖ ນໍ ສກ຺ໂກ ‘‘ສສປຓ຺ຑິຕ, ຕວ ຄຸໂຓ ສກລກປ຺ປໍ ປາກໂຏ ໂຫຕູ’’ຕິ ປພ຺ພຕໍ ປີເຬຕ຺ວາ ປພ຺ພຕຣສໍ ອາທາຍ ຈນ຺ທມຓ຺ຑເລ ສສລກ຺ຂຓໍ ລິຂິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາເນຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ຕສ຺ມິໍເຍວ ວນຄຸມ຺ເພ ຕຣຸຓທພ຺ພຕິຓປິຏ຺ເຐ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ. ເຕປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຓ຺ຑິຕາ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ສີລໍ ປູເຣຕ຺ວາ ທານໍ ທຕ຺ວາ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄຕາ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາຣທານທາຍໂກ ຄຫປຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ.

ຕທາ ອຸທ຺ໂທ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ສິງ຺ຄາໂລ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ມກ຺ກໂຏ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ສກ຺ໂກ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ, ສສປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ສສປຓ຺ຑິຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໓໑໗] ໗. ມຕໂຣທນຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ມຕໍ ມຕໍ ເອວ ໂຣທຖາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສາວຕ຺ຖິວາສິໍ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ຠາຕາ ກາລມກາສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ກາລກິຣິຍາຍ ໂສກາຠິຠູໂຕ ນ ນ຺ຫາຍຕິ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ ນ ວິລິມ຺ປຕິ, ປາໂຕວ ສຸສານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂສກສມປ຺ປິໂຕ ໂຣທຕິ. ສຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລູປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ສ ອຕີຕກາຣຓໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ໂສກໍ ວູປສເມຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ທາຕຸໍ ຐເປຕ຺ວາ ມໍ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ສມຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ, ອິມສ຺ສ ມຍາ ອວສ຺ສເຍນ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຸນທິວເສ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ປຈ຺ຉາສມຓໍ ອາທາຍ ຕສ຺ສ ຆຣທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ‘‘ປເວເສຖາ’’ຕິ ກຸຏຸມ຺ພິເກນ ວຸຕ຺ໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ກຸຏຸມ຺ພິໂກປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ ກຸຏຸມ຺ພິກ ຈິນ຺ເຕສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ມມ ຠາຕຸ ມຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈິນ຺ເຕມີ’’ຕິ. ‘‘ອາວຸໂສ, ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ, ຠິຊ຺ຊິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ຠິຊ຺ຊຕິ, ນ ຕຕ຺ຖ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ພໍ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ຠາຕຣິ ມເຕປິ ‘ຠິຊ຺ຊິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ຠິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ນ ຈິນ຺ຕຍິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອສີຕິໂກຏິວິຠເວ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ວຍປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ກາລມກໍສຸ. ເຕສຸ ກາລກເຕສຸ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຠາຕາ ກຸຏຸມ຺ພໍ ວິຈາເຣຕິ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວຕິ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ຕຖາຣູເປນ ພ຺ຍາຘິນາ ກາລມກາສິ. ຎາຕິມິຕ຺ຕາ ສຸຫຊ຺ຊາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທນ຺ຕິ ໂຣທນ຺ຕິ, ເອໂກປິ ສກຠາເວນ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ເນວ ກນ຺ທຕິ ນ ໂຣທຕິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ປສ຺ສຖ ໂຠ, ອິມສ຺ສ ຠາຕຣິ ມເຕ ມຸຂສງ຺ໂກຈນມຕ຺ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ອຕິວິຍ ຖທ຺ຘຫທໂຍ, ‘ທ຺ເວປິ ໂກຏ຺ຐາເສ ອຫເມວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’ຕິ ຠາຕຸ ມຣຓໍ ອິຈ຺ຉຕິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຄຣຫິໍສຸ. ຎາຕກາປິ ນໍ ‘‘ຕ຺ວໍ ຠາຕຣິ ມເຕ ນ ໂຣທສີ’’ຕິ ຄຣຫິໍສຸເຍວ. ໂສ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ອນ຺ຘພາລຠາເວນ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ເມ ອຊານນ຺ຕາ ‘ມມ ຠາຕາ ມໂຕ’ຕິ ໂຣທຖ, ອຫມ຺ປິ ມຣິສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫປິ ມຣິສ຺ສຖ, ອຕ຺ຕານມ຺ປິ ‘ມຍມ຺ປິ ມຣິສ຺ສາມາ’ຕິ ກສ຺ມາ ນ ໂຣທຖ. ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ ຫຸຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເຕເນວ ສຠາເວນ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ເອກສງ຺ຂາໂຣປິ ນຕ຺ຖິ. ຕຸມ຺ເຫ ອນ຺ຘພາລາ ອຎ຺ຎາຓຕາຍ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ເມ ອຊານິຕ຺ວາ ໂຣທຖ, ອຫໍ ກິມຕ຺ຖໍ ໂຣທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໖໕.

‘‘ມຕໍ ມຕໍ ເອວ ໂຣທຖ, ນ ຫິ ຕໍ ໂຣທຖ ໂຍ ມຣິສ຺ສຕິ;

ສພ຺ເພປິ ສຣີຣຘາຣິໂນ, ອນຸປຸພ຺ເພນ ຊຫນ຺ຕິ ຊີວິຕໍ.

໖໖.

‘‘ເທວມນຸສ຺ສາ ຈຕຸປ຺ປທາ, ປກ຺ຂິຄຓາ ອຸຣຄາ ຈ ໂຠຄິໂນ;

ສມ຺ຫິ ສຣີເຣ ອນິສ຺ສຣາ, ຣມມານາວ ຊຫນ຺ຕິ ຊີວິຕໍ.

໖໗.

‘‘ເອວໍ ຈລິຕໍ ອສຓ຺ຐິຕໍ, ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ມນຸເຊສ຺ວເປກ຺ຂິຍ;

ກນ຺ທິຕຣຸທິຕໍ ນິຣຕ຺ຖກໍ, ກິໍ ໂວ ໂສກຄຓາຠິກີຣເຣ.

໖໘.

‘‘ຘຸຕ຺ຕາ ຈ ໂສຓ຺ຑາ ອກຕາ, ພາລາ ສູຣາ ອໂຍຄິໂນ;

ຘີຣໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ ພາໂລຕິ, ເຍ ຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິທາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຕໍ ມຕໍ ເອວາຕິ ມຕໍ ມຕໍເຍວ. ອນຸປຸພ຺ເພນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ມຣຓວາເຣ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ປຏິປາຏິຍາ ຊຫນ຺ຕິ ຊີວິຕໍ, ນ ເອກໂຕວ ສພ຺ເພ ມຣນ຺ຕິ, ຍທິ ເອວໍ ມເຣຍ຺ຍຸໍ, ໂລກປ຺ປວຕ຺ຕິ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ໂຠຄິໂນຕິ ມຫນ຺ເຕນ ສຣີຣໂຠເຄນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ຣມມານາວາຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ສພ຺ເພປິ ເອເຕ ເທວາທໂຍ ສຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ອຠິຣມມານາວ ອນຸກ຺ກຓ຺ຐິຕາວ ຊີວິຕໍ ຊຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ຈລິຕນ຺ຕິ ເອວໍ ຕີສຸ ຠເວສຸ ນິຈ຺ຈລຠາວສ຺ສ ຈ ສຓ຺ຐິຕຠາວສ຺ສ ຈ ອຠາວາ ຈລິຕໍ ອສຓ຺ຐິຕໍ. ກິໍ ໂວ ໂສກຄຓາຠິກີຣເຣຕິ ກິໍກາຣຓາ ຕຸມ຺ເຫ ໂສກຣາສີ ອຠິກິຣນ຺ຕິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ຕິ.

ຘຸຕ຺ຕາ ຈ ໂສຓ຺ຑາ ອກຕາຕິ ອິຕ຺ຖິຘຸຕ຺ຕາ ສຸຣາຘຸຕ຺ຕາ ອກ຺ຂຘຸຕ຺ຕາ ຈ ສຸຣາໂສຓ຺ຑາທໂຍ ໂສຓ຺ຑາ ຈ ອກຕພຸທ຺ຘິໂນ ອສິກ຺ຂິຕກາ ຈ. ພາລາຕິ ພາລ຺ເຍນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອວິທ຺ທສຸໂນ. ສູຣາ ອໂຍຄິໂນຕິ ອໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ສູຣາ, ໂຍເຄສຸ ອຍຸຕ຺ຕຕາຍ ອໂຍຄິໂນ. ‘‘ອໂຍຘິໂນ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ກິເລສມາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘີຣໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ ພາໂລຕິ, ເຍ ຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິທາຕິ ເຍ ເອວຣູປາ ຘຸຕ຺ຕາທໂຍ ອຏ຺ຐວິຘສ຺ສ ໂລກຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິທາ, ເຕ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກປິ ທຸກ຺ຂຘມ຺ເມ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຕ຺ຕນາ ກນ຺ທມານາ ໂຣທມານາ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ເມ ກຖໂຕ ຊານິຕ຺ວາ ຎາຕິມຣຓາທີສຸ ອກນ຺ທນ຺ຕໍ ອໂຣທນ຺ຕໍ ມາທິສໍ ຘີຣໍ ປຓ຺ຑິຕໍ ‘‘ພາໂລ ອຍໍ ນ ໂຣທຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎນ຺ຕີຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຕສໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ເຕ ນິສ຺ໂສເກ ອກາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ນິສ຺ໂສກຠາວກຣປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ມຕໂຣທນຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໓໑໘] ໘. ກຓເວຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍໍ ຕໍ ວສນ຺ຕ ສມເຍຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາປໂລຠນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໘.໖໐ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ສຕ຺ຖາ ປນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ປຸພ຺ເພ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ເອຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອສິນາ ສີສຈ຺ເຉທໍ ປຏິລຠີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຄາມເກ ເອກສ຺ສ ຄຫປຕິກສ຺ສ ຆເຣ ໂຈຣນກ຺ຂຕ຺ເຕນ ຊາໂຕ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຈຣກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ໂຕ ໂລເກ ປາກໂຏ ອໂຫສິ ສູໂຣ ນາຄພໂລ, ໂກຈິ ນໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ເອກສ຺ມິໍ ເສຏ຺ຐິຆເຣ ສນ຺ຘິໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ພຫຸໍ ຘນໍ ອວຫຣິ. ນາຄຣາ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ເອໂກ ມຫາໂຈໂຣ ນຄຣໍ ວິລຸມ຺ປຕິ, ຕໍ ຄຓ຺ຫາເປຖາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິກໍ ອາຓາເປສິ. ໂສ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຄ຺ຄພນ຺ຘເນນ ມນຸສ຺ເສ ຐເປຕ຺ວາ ຕໍ ສໂຫຑ຺ຒໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ‘‘ສີສມສ຺ສ ຉິນ຺ທາ’’ຕິ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິກຎ຺ເຎວ ອາຓາເປສິ. ນຄຣຄຸຕ຺ຕິໂກ ຕໍ ປຈ຺ຉາພາຫໍ ຄາຬ຺ຫພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ຄີວາຍສ຺ສ ຣຕ຺ຕກຓວີຣມາລໍ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ສີເສ ອິຏ຺ຐກຈຸຓ຺ຓໍ ໂອກິຣິຕ຺ວາ ຈຕຸກ຺ເກ ຈຕຸກ຺ເກ ກສາຫິ ຕາຬາເປນ຺ໂຕ ຂຣສ຺ສເຣນ ປຓເວນ ອາຆາຕນໍ ເນຕິ. ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ກິຣ ນຄເຣ ວິໂລປກາຣໂກ ໂຈໂຣ ຄຫິໂຕ’’ຕິ ສກລນຄຣໍ ສງ຺ຂຸຠິ.

ຕທາ ຈ ພາຣາຓສິຍໍ ສຫສ຺ສໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ສາມາ ນາມ ຄຓິກາ ໂຫຕິ ຣາຊວລ຺ລຠາ ປຎ຺ຈສຕວຓ຺ຓທາສີປຣິວາຣາ. ສາ ປາສາທຕເລ ວາຕປານໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຐິຕາ ຕໍ ນີຍມານໍ ປສ຺ສິ. ໂສ ປນ ອຠິຣູໂປ ປາສາທິໂກ ອຕິວິຍ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ເທວວຓ຺ໂຓ ສພ຺ເພສໍ ມຕ຺ຖກມຕ຺ຖເກນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ສາມາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ເກນ ນຸ ໂຂ ອຸປາເຍນາຫໍ ອິມໍ ປຸຣິສໍ ອຕ຺ຕໂນ ສາມິກໍ ກເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ຕຍນ຺ຕີ ‘‘ອຕ຺ເຖໂກ ອຸປາໂຍ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖຈຣິກາຍ ເອກິສ຺ສາ ຫຕ຺ເຖ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິກສ຺ສ ສຫສ຺ສໍ ເປເສສິ ‘‘ອຍໍ ໂຈໂຣ ສາມາຍ ຠາຕາ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສາມາຍ ອຎ຺ໂຎ ເອຕສ຺ສ ອວສ຺ສໂຍ ນຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ເຫ ກິຣ ອິທໍ ສຫສ຺ສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຖາ’’ຕິ. ສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຖາ ອກາສິ. ນຄຣຄຸຕ຺ຕິໂກ ‘‘ອຍໍ ໂຈໂຣ ປາກໂຏ, ນ ສກ຺ກາ ເອຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ, ອຎ຺ຎໍ ປນ ມນຸສ຺ສໍ ລຠິຕ຺ວາ ອິມໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຍານເກ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ເປເສຕຸໍ ສກ຺ກາ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອາໂຣເຈສິ.

ຕທາ ປເນໂກ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ສາມາຍ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ເທວສິກໍ ສຫສ຺ສໍ ເທຕິ. ໂສ ຕໍ ທິວສມ຺ປິ ສູຣິຍຕ຺ຖງ຺ຄມນເວລາຍ ສຫສ຺ສໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕໍ ຆຣໍ ອຄມາສິ. ສາມາປິ ສຫສ຺ສຠຓ຺ຑິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອູຣູສຸ ຐເປຕ຺ວາ ປໂຣທນ຺ຕີ ນິສິນ຺ນາ ໂຫຕິ. ‘‘ກິໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ສາມິ, ອຍໍ ໂຈໂຣ ມມ ຠາຕາ, ‘ອຫໍ ນີຈກມ຺ມໍ ກໂຣມີ’ຕິ ມຍ຺ຫໍ ສນ຺ຕິກໍ ນ ເອຕິ, ນຄຣຄຸຕ຺ຕິກສ຺ສ ປຫິຕໍ ‘ສຫສ຺ສໍ ລຠມາໂນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສາມິ ນ’ນ຺ຕິ ສາສນໍ ເປເສສິ. ອິທານິ ອິມໍ ສຫສ຺ສໍ ອາທາຍ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ນ ລຠາມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕສ຺ສາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕຕາຍ ‘‘ອຫໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຕຍາ ອາຠຕເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິກສ຺ສ ເຄຫໍ ຄຎ຺ຉິ. ໂສ ຕໍ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ໂຈຣໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຍານເກ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ສາມາຍ ປຫິຓິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ໂຈໂຣ ຣຏ຺ເຐ ປາກໂຏ, ຕມນ຺ຘກາຣໍ ຕາວ ໂຫຕຸ, ອຖ ນໍ ມນຸສ຺ສານໍ ປຏິສລ຺ລີນເວລາຍ ຆາຕາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອປເທສໍ ກຕ຺ວາ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສສຸ ປຏິສລ຺ລີເນສຸ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕໍ ມຫນ຺ເຕນາຣກ຺ເຂນ ອາຆາຕນໍ ເນຕ຺ວາ ອສິນາ ສີສໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ສູເລ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປາວິສິ.

ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສາມາ ອຎ຺ເຎສໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ກິຎ຺ຈິ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເຕເນວ ສທ຺ຘິໍ ອຠິຣມມານາ ວິຈຣຕິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສເຈ ອຍໍ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສຕິ, ມມ຺ປິ ມາຣາເປຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຠິຣມິສ຺ສຕິ, ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠິນີ ເອສາ, ມຍາ ອິຘ ອວສິຕ຺ວາ ຂິປ຺ປໍ ປລາຍິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈ ປນ ຕຸຈ຺ຉຫຕ຺ໂຖ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ເອຕິສ຺ສາ ອາຠຣຓຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ທິວເສ ຕໍ ອາຫ – ‘‘ຠທ຺ເທ, ມຍໍ ປຎ຺ຊເຣ ປກ຺ຂິຕ຺ຕກຸກ຺ກຸຏາ ວິຍ ນິຈ຺ຈໍ ຆເຣເຍວ ໂຫມ, ເອກທິວສໍ ອຸຍ຺ຍານກີຬໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ສາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍາທິໍ ສພ຺ພໍ ປຏິຍາເທຕ຺ວາ ສພ຺ພາຠຣຓປຏິມຓ຺ຑິຕາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຍາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ອຄມາສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ກີຬນ຺ໂຕ ‘‘ອິທານິ ມຍ຺ຫໍ ປລາຍິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ກິເລສຣຕິຍາ ຣມິຕຸກາໂມ ວິຍ ເອກໍ ກຓວີຣຄຈ຺ຉນ຺ຕຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕໍ ອາລິງ຺ຄນ຺ໂຕ ວິຍ ນິປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ວິສຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ປາເຕຕ຺ວາ ສພ຺ພາຠຣຓານິ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາເຍວ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄນ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑິກໍ ຂນ຺ເຘ ຐເປຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານວຕິໍ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ສາປິ ປຏິລທ຺ຘສຎ຺ຎາ ອຸຏ຺ຐາຍ ປຣິຈາຣິການໍ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ກຫ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ນ ຊານາມ, ອຍ຺ເຍ’’ຕິ. ‘‘ມໍ ມຕາຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຠາຍິຕ຺ວາ ປລາໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອນຕ຺ຕມນາ ຫຸຕ຺ວາ ຕໂຕເຍວ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ມມ ປິຍສາມິກສ຺ສ ອທິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາເຍວ ອລງ຺ກຕສຍເນ ນ ສຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠູມິຍໍ ນິປຊ຺ຊິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມນາປໍ ສາຏກໍ ນ ນິວາເສຕິ, ທ຺ເວ ຠຕ຺ຕານິ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ຄນ຺ຘມາລາທີນິ ນ ປຏິເສວຕິ, ‘‘ເຍນ ເກນຈິ ອຸປາເຍນ ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປກ຺ໂກສາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ນເຏ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ສຫສ຺ສໍ ອທາສິ. ‘‘ກິໍ ກໂຣມ, ອຍ຺ເຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຄມນຏ຺ຐານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ເຫ ຄາມນິຄມຣາຊຘານິໂຍ ຈຣນ຺ຕາ ສມຊ຺ຊໍ ກຕ຺ວາ ສມຊ຺ຊມຓ຺ຑເລ ປຐມເມວ ອິມໍ ຄີຕໍ ຄາເຍຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ນເຏ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕີ ປຐມໍ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ອິມສ຺ມິໍ ຄີຕເກ ຄີເຕ ສເຈ ອຍ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ປຣິສນ຺ຕເຣ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ກເຖສ຺ສຕິ, ອຖສ຺ສ ມມ ອໂຣຄຠາວໍ ກເຖຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖ, ໂນ ເຈ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ສາສນໍ ເປເສຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ປຣິພ຺ພຍໍ ທຕ຺ວາ ນເຏ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ເຕ ພາຣາຓສິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສມຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ຕາ ເອກໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມກໍ ອຄມິໍສຸ. ໂສປິ ໂຈໂຣ ປລາຍິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວສຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ສມຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ຕາ ປຐມເມວ ອິມໍ ຄີຕກໍ ຄາຍິໍສຸ –

໖໙.

‘‘ຍໍ ຕໍ ວສນ຺ຕສມເຍ, ກຓເວເຣສຸ ຠາຓຸສຸ;

ສາມໍ ພາຫາຍ ປີເຬສິ, ສາ ຕໍ ອາໂຣຄ຺ຍມພ຺ຣວີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຓເວເຣສູຕິ ກຣວີເຣສຸ. ຠາຓຸສູຕິ ຣຕ຺ຕວຓ຺ຓານໍ ປຸປ຺ຜານໍ ປຠາຍ ສມ຺ປນ຺ເນສຸ. ສາມນ຺ຕິ ເອວໍນາມິກໍ. ປີເຬສີຕິ ກິເລສຣຕິຍາ ຣມິຕຸກາໂມ ວິຍ ອາລິງ຺ຄນ຺ໂຕ ປີເຬສິ. ສາ ຕນ຺ຕິ ສາ ສາມາ ອໂຣຄາ, ຕ຺ວໍ ປນ ‘‘ສາ ມຕາ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຠີໂຕ ປລາຍສິ, ສາ ອຕ຺ຕໂນ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ອພ຺ຣວິ ກເຖສິ, ອາໂຣເຈສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂຈໂຣ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນຏໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ‘ສາມາ ຊີວຕີ’ຕິ ວທສິ, ອຫໍ ປນ ນ ສທ຺ທຫາມີ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໐.

‘‘ອມ຺ໂຠ ນ ກິຣ ສທ຺ເຘຍ຺ຍໍ, ຍໍ ວາໂຕ ປພ຺ພຕໍ ວເຫ;

ປພ຺ພຕຎ຺ເຈ ວເຫ ວາໂຕ, ສພ຺ພມ຺ປິ ປຖວິໍ ວເຫ;

ຍຕ຺ຖ ສາມາ ກາລກຕາ, ສາ ມໍ ອາໂຣຄ຺ຍມພ຺ຣວີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອມ຺ໂຠ ນຏ, ອິທໍ ກິຣ ນ ສທ຺ທເຫຍ຺ຍໍ ນ ສທ຺ທຫິຕພ຺ພໍ. ຍໍ ວາໂຕ ຕິຓປຓ຺ຓານິ ວິຍ ປພ຺ພຕໍ ວເຫຍ຺ຍ, ສເຈປິ ໂສ ປພ຺ພຕໍ ວເຫຍ຺ຍ, ສພ຺ພມ຺ປິ ປຖວິໍ ວເຫຍ຺ຍ, ຍຖາ ເຈຕໍ ອສທ຺ທເຫຍ຺ຍໍ, ຕຖາ ອິທນ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖ ສາມາ ກາລກຕາຕິ ຍາ ນາມ ສາມາ ກາລກຕາ, ສາ ມໍ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ອພ຺ຣວີຕິ ກິໍກາຣຓາ ສທ຺ທເຫຍ຺ຍໍ. ມຕາ ນາມ ນ ກສ຺ສຈິ ສາສນໍ ເປເສນ຺ຕີຕິ.

ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ນໂຏ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໑.

‘‘ນ ເຈວ ສາ ກາລກຕາ, ນ ຈ ສາ ອຎ຺ຎມິຈ຺ຉຕິ;

ເອກຠຕ຺ຕິກິນີ ສາມາ, ຕເມວ ອຠິກງ຺ຂຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕເມວ ອຠິກງ຺ຂຕີຕິ ອຎ຺ຎໍ ປຸຣິສໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕຎ຺ເຎວ ກງ຺ຂຕິ ອິຈ຺ຉຕິ ປຕ຺ເຖຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂຈໂຣ ‘‘ສາ ຊີວຕຸ ວາ ມາ ວາ, ນ ຕາຍ ມຍ຺ຫໍ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໗໒.

‘‘ອສນ຺ຖຸຕໍ ມໍ ຈິຣສນ຺ຖຸເຕນ, ນິມີນິ ສາມາ ອຘຸວໍ ຘຸເວນ;

ມຍາປິ ສາມາ ນິມິເນຍ຺ຍ ອຎ຺ຎໍ, ອິໂຕ ອຫໍ ທູຣຕຣໍ ຄມິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສນ຺ຖຸຕນ຺ຕິ ອກຕສໍສຄ຺ຄໍ. ຈິຣສນ຺ຖຸເຕນາຕິ ຈິຣກຕສໍສຄ຺ເຄນ. ນິມີນີຕິ ປຣິວຕ຺ເຕສິ. ອຘຸວໍ ຘຸເວນາຕິ ມໍ ອຘຸວໍ ເຕນ ຘຸວສາມິເກນ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິກສ຺ສ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ມໍ ຄຓ຺ຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຍາປິ ສາມາ ນິມິເນຍ຺ຍ ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ສາມາ ມຍາປິ ອຎ຺ຎໍ ສາມິກໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ອິໂຕ ອຫໍ ທູຣຕຣໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ ຍຕ຺ຖ ນ ສກ຺ກາ ຕສ຺ສາ ສາສນໍ ວາ ປວຕ຺ຕິໍ ວາ ໂສຕຸໍ, ຕາທິສໍ ທູຣຕຣໍ ຐານໍ ຄມິສ຺ສໍ, ຕສ຺ມາ ມມ ອິໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຕຠາວໍ ຕສ຺ສາ ອາໂຣເຈຖາຕິ ວຕ຺ວາ ເຕສໍ ປສ຺ສນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ຄາຬ຺ຫຕຣໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ເວເຄນ ປລາຍິ.

ນຏາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕນ ກຕກິຣິຍໍ ຕສ຺ສາ ກຖຍິໍສຸ. ສາ ວິປ຺ປຏິສາຣິນີ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປກຕິຍາ ເອວ ວີຕິນາເມສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ.

ຕທາ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ສາມາ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ, ໂຈໂຣ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ກຓເວຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໓໑໙] ໙. ຕິຕ຺ຕິຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສຸສຸຂໍ ວຕ ຊີວາມີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ໂກສມ຺ພິຍໍ ນິສ຺ສາຍ ພທຣິກາຣາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຣາຫຸລຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ຕິປລ຺ລຕ຺ຖຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑.໑໖) ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ຣາຫຸໂລ ສິກ຺ຂາກາໂມ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໂກ ໂອວາທກ຺ຂໂມ’’ຕິ. ຕສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຄຸຓກຖາຍ ສມຸຏ຺ຐາປິຕາຍ ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ຣາຫຸໂລ ສິກ຺ຂາກາໂມ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໂກ ໂອວາທກ຺ຂໂມເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຌານກີຬໍ ກີຬນ຺ໂຕ ຣມຓີເຍ ວນສຓ຺ເຑ ວສິຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມກໍ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ນໍ ມນຸສ຺ສາ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອຣຎ຺ເຎ ປຓ຺ຓສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕາ ວາສາເປສຸໍ. ຕທາ ຕສ຺ມິໍ ຄາມເກ ເອໂກ ສາກຸຓິໂກ ເອກໍ ທີປກຕິຕ຺ຕິຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸຏ຺ຐຸ ສິກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຊເຣ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄຕິ. ໂສ ຕໍ ອຣຎ຺ຎໍ ເນຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສທ຺ເທນ ອາຄຕາຄເຕ ຕິຕ຺ຕິເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ຕິຕ຺ຕິໂຣ ‘‘ມໍ ເອກໍ ນິສ຺ສາຍ ພຫູ ມມ ຎາຕກາ ນສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍ຺ຫເມຕໍ ປາປ’’ນ຺ຕິ ນິສ຺ສທ຺ໂທ ອໂຫສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສທ຺ທຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ເວຬຸເປສິກາຍ ນໍ ສີເສ ປຫຣຕິ. ຕິຕ຺ຕິໂຣ ທຸກ຺ຂາຕຸຣຕາຍ ສທ຺ທໍ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ໂສ ສາກຸຓິໂກ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຕິຕ຺ຕິເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ.

ອຖ ໂສ ຕິຕ຺ຕິໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິເມ ມຣນ຺ຕູຕິ ມຍ຺ຫໍ ເຈຕນາ ນຕ຺ຖິ, ປຏິຈ຺ຈກມ຺ມໍ ປນ ມໍ ຜຸສຕິ, ມຍິ ສທ຺ທໍ ອກໂຣນ຺ເຕ ເອເຕ ນາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ກໂຣນ຺ເຕເຍວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອາຄຕາຄເຕ ອຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເອຕ຺ຖ ມຍ຺ຫໍ ປາປໍ, ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ເມ ອິມໍ ກງ຺ຂໍ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍາ’’ຕິ ຕຖາຣູປໍ ປຓ຺ຑິຕໍ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ຈຣຕິ. ອເຖກທິວສໍ ໂສ ສາກຸຓິໂກ ພຫູ ຕິຕ຺ຕິເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິໍ ປູເຣຕ຺ວາ ‘‘ປານີຍໍ ປິວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອສ຺ສມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປຎ຺ຊຣໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐເປຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ວາລຸກາຕເລ ນິປນ຺ໂນ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິ. ຕິຕ຺ຕິໂຣ ຕສ຺ສ ນິທ຺ໂທກ຺ກນ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ມມ ກງ຺ຂໍ ອິມໍ ຕາປສໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ຊານນ຺ໂຕ ເມ ກເຖສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຎ຺ຊເຣ ນິສິນ຺ໂນເຍວ ຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໓.

‘‘ສຸສຸຂໍ ວຕ ຊີວາມິ, ລຠາມິ ເຈວ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ;

ປຣິປນ຺ເຖ ຈ ຕິຏ຺ຐາມິ, ກາ ນຸ ຠນ຺ເຕ ຄຕີ ມມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸສຸຂໍ ວຕ ຊີວາມີຕິ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ສາກຸຓິກໍ ນິສ຺ສາຍ ສຸຏ຺ຐຸ ສຸຂໍ ຊີວາມິ. ລຠາມີຕິ ຍຖາຣຸຈິຕໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸມ຺ປິ ລຠາມິ. ປຣິປນ຺ເຖ ຈ ຕິຏ຺ຐາມີຕິ ອປິຈ ໂຂ ຍຕ຺ຖ ມມ ຎາຕກາ ມມ ສທ຺ເທນ ອາຄຕາຄຕາ ວິນສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປຣິປນ຺ເຖ ຕິຏ຺ຐາມິ. ກາ ນຸ, ຠນ຺ເຕ, ຄຕີ ມມາຕິ ກາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ມມ ຄຕິ, ກາ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ປຸຈ຺ຉິ.

ຕສ຺ສ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໔.

‘‘ມໂນ ເຈ ເຕ ນປ຺ປຓມຕິ, ປກ຺ຂິ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມຸໂນ;

ອພ຺ຍາວຏສ຺ສ ຠທ຺ຣສ຺ສ, ນ ປາປມຸປລິມ຺ປຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມຸໂນຕິ ຍທິ ຕວ ມໂນ ປາປກມ຺ມສ຺ສຕ຺ຖາຍ ນ ປຓມຕິ, ປາປກຣເຓ ຕນ຺ນິນ຺ໂນ ຕປ຺ໂປໂຓ ຕປ຺ປພ຺ຠາໂຣ ນ ໂຫຕິ. ອພ຺ຍາວຏສ຺ສາຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ປາປກມ຺ມກຣຓຕ຺ຖາຍ ອພ຺ຍາວຏສ຺ສ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອນາປນ຺ນສ຺ສ ຕວ ຠທ຺ຣສ຺ສ ສຸທ຺ຘສ຺ເສວ ສໂຕ ປາປໍ ນ ອຸປລິມ຺ປຕິ ນ ອລ຺ລີຍຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຕິໂຣ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໕.

‘‘ຎາຕໂກ ໂນ ນິສິນ຺ໂນຕິ, ພຫຸ ອາຄຈ຺ຉເຕ ຊໂນ;

ປຏິຈ຺ຈກມ຺ມໍ ຜຸສຕິ, ຕສ຺ມິໍ ເມ ສງ຺ກເຕ ມໂນ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຠນ຺ເຕ, ສຈາຫໍ ສທ຺ທໍ ນ ກເຣຍ຺ຍໍ, ອຍໍ ຕິຕ຺ຕິຣຊໂນ ນ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ມຍິ ປນ ສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ເຕ ‘‘ຎາຕໂກ ໂນ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ ອຍໍ ພຫຸ ຊໂນ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ອາຄຕາຄຕໍ ລຸທ຺ໂທ ຄເຫຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປນ຺ໂຕ ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ເອຕໍ ປາຓາຕິປາຕກມ຺ມໍ ຜຸສຕິ ປຏິລຠຕິ ວິນ຺ທຕິ, ຕສ຺ມິໍ ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ກເຕ ປາເປ ມມ ນຸ ໂຂ ເອຕໍ ປາປນ຺ຕິ ເອວໍ ເມ ມໂນ ສງ຺ກເຕ ປຣິສງ຺ກຕິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໗໖.

‘‘ນ ປຏິຈ຺ຈກມ຺ມໍ ຜຸສຕິ, ມໂນ ເຈ ນປ຺ປທຸສ຺ສຕິ;

ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກສ຺ສ ຠທ຺ຣສ຺ສ, ນ ປາປມຸປລິມ຺ປຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍທິ ຕວ ປາປກິຣິຍາຍ ມໂນ ນ ປທຸສ຺ສຕິ, ຕນ຺ນິນ຺ໂນ ຕປ຺ໂປໂນ ຕປ຺ປພ຺ຠາໂຣ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ລຸທ຺ເທນ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ກຕມ຺ປິ ປາປກມ຺ມໍ ຕໍ ນ ຜຸສຕິ ນ ອລ຺ລີຍຕິ, ປາປກິຣິຍາຍ ຫິ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກສ຺ສ ນິຣາລຍສ຺ສ ຠທ຺ຣສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘສ຺ເສວ ສໂຕ ຕວ ປາຓາຕິປາຕເຈຕນາຍ ອຠາວາ ຕໍ ປາປໍ ນ ອຸປລິມ຺ປຕິ, ຕວ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ອລ຺ລີຍຕີຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕິຕ຺ຕິຣໍ ສຎ຺ຎາເປສິ, ໂສປິ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ນິກ຺ກຸກ຺ກຸຈ຺ໂຈ ອໂຫສິ. ລຸທ຺ໂທ ປພຸທ຺ໂຘ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຎ຺ຊຣໍ ອາທາຍ ປກ຺ກາມິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຕິຕ຺ຕິໂຣ ຣາຫຸໂລ ອໂຫສິ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຕິຕ຺ຕິຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໓໒໐] ໑໐. ສຸຈ຺ຈຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສຸຈ຺ຈຊໍ ວຕ ນຈ຺ຈຊີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ‘‘ຄາມເກ ອຸທ຺ຘາຣໍ ສາເຘສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຣິຍາຍ ສທ຺ຘິໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາເຘຕ຺ວາ ຘນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ປຈ຺ຉາ ເນສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກສ຺ມິໍ ກຸເລ ຐເປຕ຺ວາ ປຸນ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອກໍ ປພ຺ພຕໍ ອທ຺ທສ. ອຖ ນໍ ຠຣິຍາ ອາຫ ‘‘ສເຈ, ສາມິ, ອຍໍ ປພ຺ພໂຕ ສຸວຓ຺ຓມໂຍ ຠເວຍ຺ຍ, ທເທຍ຺ຍາສິ ປນ ເມ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ. ‘‘ກາສິ ຕ຺ວໍ, ນ ກິຎ຺ຈິ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ‘‘ຍາວ ຖທ຺ຘຫທໂຍ ວຕາຍໍ, ປພ຺ພເຕ ສຸວຓ຺ຓມເຍ ຊາເຕປິ ມຍ຺ຫໍ ກິຎ຺ຈິ ນ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ ອນຕ຺ຕມນາ ອໂຫສິ. ເຕ ເຊຕວນສມີປໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປານີຍໍ ປິວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິໍສຸ. ສຕ຺ຖາປິ ປຈ຺ຈູສກາເລເຍວ ເຕສໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ອາຄມນໍ ໂອໂລກຍມາໂນ ຄນ຺ຘກຸຏິປຣິເວເຓ ນິສີທິ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣສ຺ມິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ. ເຕປິ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ຄຕາຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຄາມເກ ອຸທ຺ຘາຣໍ ສາຘນຕ຺ຖາຍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ, ອຸປາສິເກ ຕວ ສາມິໂກ ຕຸຍ຺ຫໍ ຫິຕໍ ປຏິກງ຺ຂຕິ, ອຸປກາຣໍ ເຕ ກໂຣຕີ’’ຕິ. ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ສສິເນຫາ, ອຍໍ ປນ ມຍິ ນິສ຺ສິເນໂຫ, ອຊ຺ຊ ມຍາ ປພ຺ພຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສຈາຍໍ ປພ຺ພໂຕ ສຸວຓ຺ຓມໂຍ ອສ຺ສ, ກິຎ຺ຈິ ເມ ທເທຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ກາສິ ຕ຺ວໍ, ນ ກິຎ຺ຈິ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ, ເອວໍ ຖທ຺ຘຫທໂຍ ອຍນ຺ຕິ. ‘‘ອຸປາສິເກ, ເອວໍ ນາເມສ ວທຕິ, ຍທາ ປນ ຕວ ຄຸຓໍ ສຣຕິ, ຕທາ ສພ຺ພິສ຺ສຣິຍໍ ເຕ ເທຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກເຖຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ສພ຺ພກິຈ຺ຈກາຣໂກ ອມຈ຺ໂຈ ອໂຫສິ. ອເຖກທິວສໍ ຣາຊາ ປຸຕ຺ຕໍ ອຸປຣາຊານໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມມ ອນ຺ເຕປຸເຣ ທຸພ຺ເຠຍ຺ຍາ’’ຕິ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຍາວາຫໍ ຊີວາມິ, ຕາວ ນຄເຣ ວສິຕຸໍ ນ ລຈ຺ຉສິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ວສິຕ຺ວາ ມມຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປິຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐຠຣິຍາຍ ສທ຺ຘິໍ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ ມາເປຕ຺ວາ ວນມູລຜລາຜເລຫິ ຍາເປນ຺ໂຕ ວສິ. ອປຣຠາເຄ ຣາຊາ ກາລມກາສິ. ອຸປຣາຊາ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ກາລກຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອກໍ ປພ຺ພຕໍ ອທ຺ທສ. ອຖ ນໍ ຠຣິຍາ ອາຫ ‘‘ສເຈ, ເທວ, ອຍໍ ປພ຺ພໂຕ ສຸວຓ຺ຓມໂຍ ອສ຺ສ, ທເທຍ຺ຍາສິ ເມ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ. ‘‘ກາສິ ຕ຺ວໍ, ນ ກິຎ຺ຈິ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ‘‘ອຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ສິເນຫໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ອຣຎ຺ຎໍ ປາວິສິໍ, ອຍຎ຺ຈ ເອວໍ ວທຕິ, ອຕິວິຍ ຖທ຺ຘຫທໂຍ, ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາປິ ເອສ ມຍ຺ຫໍ ກິໍ ກລ຺ຍາຓໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອນຕ຺ຕມນາ ອໂຫສິ. ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ຕໍ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ, ອິທໍ ຍສມຕ຺ຕກເມວ ອທາສິ. ອຸຕ຺ຕຣິ ປນ ສກ຺ກາຣສມ຺ມາໂນ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສາ ອຕ຺ຖິຠາວມ຺ປິ ນ ຊານາຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ເທວີ ອິມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອຸປກາຣິກາ ທຸກ຺ຂໍ ອຄເຓຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎວາສໍ ວສິ. ອຍໍ ປເນຕໍ ອຄເຓຕ຺ວາ ອຎ຺ຎາຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຠິຣມນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ, ຍຖາ ເອສາ ສພ຺ພິສ຺ສຣິຍໍ ລຠຕິ, ຕຖາ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາເທວິ ມຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກາ ປິຓ຺ຑປາຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ລຠາມ, ກສ຺ມາ ອມ຺ເຫສຸ ປມຊ຺ຊິຕ຺ຖ, ອຕິວິຍ ຖທ຺ຘຫທຍາ ອຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕາຕ, ສຈາຫໍ ອຕ຺ຕນາ ລເຠຍ຺ຍໍ, ຕຸຍ຺ຫມ຺ປິ ທເທຍ຺ຍໍ, ອລຠມານາ ປນ ກິໍ ທສ຺ສາມິ, ຣາຊາປິ ມຍ຺ຫໍ ອິທານິ ກິໍ ນາມ ທສ຺ສຕິ, ໂສ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ‘ອິມສ຺ມິໍ ປພ຺ພເຕ ສຸວຓ຺ຓມເຍ ຊາເຕ ມຍ຺ຫໍ ກິຎ຺ຈິ ທສ຺ສສີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘ກາສິ ຕ຺ວໍ, ນ ກິຎ຺ຈິ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຫ, ສຸປຣິຈ຺ຈຊມ຺ປິ ນ ປຣິຈ຺ຈຊີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ກຖໍ ກເຖຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຖາ’’ຕິ? ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ຕາຕາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ອຫໍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ຐິໂຕ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ກເຖຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຕາຕາ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເທວິຍາ ຣຎ຺ໂຎ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຐິຕກາເລ ອາຫ ‘‘ນນຸ, ອຍ຺ເຍ, ມຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກາ ກິຎ຺ຈິ ນ ລຠາມາ’’ຕິ? ‘‘ຕາຕ, ອຫໍ ລຠມານາ ຕຸຍ຺ຫໍ ທເທຍ຺ຍໍ, ອຫເມວ ກິຎ຺ຈິ ນ ລຠາມິ, ອລຠມານາ ຕຸຍ຺ຫໍ ກິໍ ທສ຺ສາມິ, ຣາຊາປິ ອິທານິ ມຍ຺ຫໍ ກິໍ ນາມ ທສ຺ສຕິ, ໂສ ອຣຎ຺ຎໂຕ ອາຄມນກາເລ ເອກໍ ປພ຺ພຕໍ ທິສ຺ວາ ‘ສຈາຍໍ ປພ຺ພໂຕ ສຸວຓ຺ຓມໂຍ ອສ຺ສ, ກິຎ຺ຈິ ເມ ທເທຍ຺ຍາສີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘ກາສິ ຕ຺ວໍ, ນ ກິຎ຺ຈິ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ວທຕິ, ສຸປຣິຈ຺ຈຊມ຺ປິ ນ ປຣິຈ຺ຈຊີ’’ຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທີເປນ຺ຕີ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໗.

‘‘ສຸຈ຺ຈຊໍ ວຕ ນຈ຺ຈຊິ, ວາຈາຍ ອທທໍ ຄິຣິໍ;

ກິຎ຺ຫິ ຕສ຺ສຈຊນ຺ຕສ຺ສ, ວາຈາຍ ອທທ ປພ຺ພຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຈ຺ຈຊໍ ວຕາຕິ ສຸເຂນ ຈຊິຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍມ຺ປິ ນ ຈຊິ. ອທທນ຺ຕິ ວຈນມຕ຺ເຕນາປິ ປພ຺ພຕໍ ອທທມາໂນ. ກິຎ຺ຫິ ຕສ຺ສຈຊນ຺ຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ນາເມຕສ຺ສ ມຍາ ຍາຈິຕສ຺ສ ນ ຈຊນ຺ຕສ຺ສ ກິຎ຺ຫິ ຈເຊຍ຺ຍ. ວາຈາຍ ອທທ ປພ຺ພຕນ຺ຕິ ສຈາຍໍ ມຍາ ຍາຈິໂຕ ມມ ວຈເນນ ສຸວຓ຺ຓມຍມ຺ປິ ໂຫນ຺ຕໍ ຕໍ ປພ຺ພຕໍ ວາຈາຍ ອທທ, ວຈນມຕ຺ເຕນ ອທສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໘.

‘‘ຍຎ຺ຫິ ກຍິຣາ ຕຎ຺ຫິ ວເທ, ຍໍ ນ ກຍິຣາ ນ ຕໍ ວເທ;

ອກໂຣນ຺ຕໍ ຠາສມານໍ, ປຣິຊານນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍເທວ ຫິ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຸຣິໂສ ກາເຍນ ກເຣຍ຺ຍ, ຕໍ ວາຈາຍ ວເທຍ຺ຍ. ຍໍ ນ ກຍິຣາ, ນ ຕໍ ວເທຍ຺ຍ, ທາຕຸກາໂມວ ທມ຺ມີຕິ ວເທຍ຺ຍ, ນ ອທາຕຸກາໂມຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ກິໍກາຣຓາ? ໂຍ ຫິ ‘‘ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາປິ ປຈ຺ຉາ ນ ທທາຕິ, ຕໍ ອກໂຣນ຺ຕໍ ເກວລໍ ມຸສາ ຠາສມານໍ ປຣິຊານນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ. ອຍໍ ‘‘ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຈນມຕ຺ຕເມວ ຠາສຕິ, ນ ປນ ເທຕິ, ຍຎ຺ຫິ ໂຂ ປນ ອທິນ຺ນມ຺ປິ ວຈນມຕ຺ເຕເນວ ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ປຸເຣຕຣເມວ ລທ຺ຘໍ ນາມ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ຕສ຺ສ ມຸສາວາທິຠາວໍ ປຣິຊານນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ, ພາລາ ປນ ວຈນມຕ຺ເຕເນວ ຕຸສ຺ສນ຺ຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເທວີ ຣຎ຺ໂຎ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໙.

‘‘ຣາຊປຸຕ຺ຕ ນໂມ ຕ຺ຍຕ຺ຖຸ, ສຈ຺ເຈ ຘມ຺ເມ ຐິໂຕ ຈສິ;

ຍສ຺ສ ເຕ ພ຺ຍສນໍ ປຕ຺ໂຕ, ສຈ຺ຈສ຺ມິໍ ຣມເຕ ມໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຈ຺ເຈ ຘມ຺ເມຕິ ວຈີສຈ຺ເຈ ຈ ສຠາວຘມ຺ເມ ຈ. ພ຺ຍສນໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ຍສ຺ສ ຕວ ຣຏ຺ຐາ ປພ຺ພາຊນີຍສງ຺ຂາຕໍ ພ຺ຍສນໍ ປຕ຺ໂຕປິ ມໂນ ສຈ຺ຈສ຺ມິໍເຍວ ຣມຕິ.

ເອວໍ ຣຎ຺ໂຎ ຄຸຓກຖໍ ກຖຍມານາຍ ເທວິຍາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ຄຸຓກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໘໐.

‘‘ຍາ ທລິທ຺ທີ ທລິທ຺ທສ຺ສ, ອຑ຺ຒາ ອຑ຺ຒສ຺ສ ກິຕ຺ຕິມ;

ສາ ຫິສ຺ສ ປຣມາ ຠຣິຍາ, ສຫິຣຎ຺ຎສ຺ສ ອິຕ຺ຖິໂຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິຕ຺ຕິມາຕິ ກິຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາ ຫິສ຺ສ ປຣມາຕິ ຍາ ທລິທ຺ທສ຺ສ ສາມິກສ຺ສ ທລິທ຺ທກາເລ ສຍມ຺ປິ ທລິທ຺ທີ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ນ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ. ອຑ຺ຒສ຺ສາຕິ ອຑ຺ຒກາເລ ອຑ຺ຒາ ຫຸຕ຺ວາ ສາມິກເມວ ອນຸວຕ຺ຕຕິ, ສມານສຸຂທຸກ຺ຂາວ ໂຫຕິ, ສາ ຫິ ຕສ຺ສ ປຣມາ ອຸຕ຺ຕມາ ຠຣິຍາ ນາມ. ສຫິຣຎ຺ຎສ຺ສ ປນ ອິສ຺ສຣິເຍ ຐິຕສ຺ສ ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາມ ໂຫນ຺ຕິເຍວ, ອນຈ຺ຉຣິຍເມວ ເອຕນ຺ຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ທຸກ຺ຂິຕກາເລ ອຣຎ຺ເຎ ສມານທຸກ຺ຂາ ຫຸຕ຺ວາ ວສິ, ອິມິສ຺ສາ ສມ຺ມານໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ເທວິຍາ ຄຸຓໍ ກເຖສິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ວຈເນນ ເທວິຍາ ຄຸຓໍ ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ປຓ຺ຑິຕ, ຕວ ກຖາຍາຫໍ ເທວິຍາ ຄຸຓໍ ອນຸສ຺ສຣິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ສພ຺ພິສ຺ສຣິຍມທາສິ. ‘‘ຕຍາຫໍ ເທວິຍາ ຄຸຓໍ ສຣາປິໂຕ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສປິ ມຫນ຺ຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ອກາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸໂຠ ຊຍມ຺ປຕິກາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ.

ຕທາ ພາຣາຓສິຣາຊາ ອຍໍ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ອໂຫສິ, ເທວີ ອຍໍ ອຸປາສິກາ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ສຸຈ຺ຈຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ປຸຈິມນ຺ທວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

໓. ກຸຏິທູສກວຄ຺ໂຄ

[໓໒໑] ໑. ກຸຏິທູສກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ມນຸສ຺ສສ຺ເສວ ເຕ ສີສນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປຓ຺ຓສາລຌາປກໍ ທຫຣຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ປນ ຣາຊຄເຫ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ. ຕທາ ກິຣ ເຖໂຣ ຣາຊຄຫໍ ນິສ຺ສາຍ ອຣຎ຺ຎກຸຏິຍໍ ວິຫຣຕິ, ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ທຫຣາ ອຸປຏ຺ຐານໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຕສຸ ເອໂກ ເຖຣສ຺ສ ອຸປກາຣໂກ, ເອໂກ ທຸພ຺ພໂຈ ອິຕເຣນ ກຕໍ ອຕ຺ຕນາ ກຕສທິສໍ ກໂຣຕິ. ເຕນ ມຸໂຂທກາທີສຸ ອຸປຏ຺ຐາປິເຕສຸ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຸທກໍ ຐປິຕໍ, ມຸຂໍ ໂຘວຖາ’’ຕິອາທີນິ ວທຕິ. ເຕນ ກາລສ຺ເສວ ວຸຏ຺ຐາຍ ເຖຣສ຺ສ ປຣິເວເຓ ສມ຺ມຏ຺ເຐ ເຖຣສ຺ສ ນິກ຺ຂມນເວລາຍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປຫຣນ຺ໂຕ ສກລປຣິເວຓໍ ອຕ຺ຕນາ ສມ຺ມຏ຺ຐໍ ວິຍ ກໂຣຕິ. ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ໂນ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ທຸພ຺ພໂຈ ມຍາ ກຕໍ ອຕ຺ຕນາ ກຕສທິສໍ ກໂຣຕິ, ເອຕສ຺ສ ສຐກມ຺ມໍ ປາກຏໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ອນ຺ໂຕຄາເມ ຠຸຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍນ຺ເຕວ ນ຺ຫາໂນທກໍ ຕາເປຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິໂກຏ຺ຐເກ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ອຑ຺ຒນາຬິມຕ຺ຕໍ ອຸທກໍ ອຸທ຺ຘເນ ຐເປສິ. ອິຕໂຣ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸສຸມໍ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຸທກໍ ຕາເປຕ຺ວາ ໂກຏ຺ຐເກ ຐປິຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ນ຺ຫານໂກຏ຺ຐເກ ອຸທກໍ ຐປິຕໍ, ນ຺ຫາຍຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ‘ນ຺ຫາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂກຏ຺ຐເກ ອຸທກໍ ອທິຕ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ອຸທກ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ເວເຄນ ອຄ຺ຄິສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຸຈ຺ຉຠາຊເນ ອຸຬຸງ຺ກໍ ໂອຕາເຣສິ, ອຸຬຸງ຺ໂກ ຕຸຈ຺ຉຠາຊນສ຺ສ ຕເລ ປຏິຫໂຕ ‘‘ຕຕາ’’ຕິ ສທ຺ທມກາສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ສ ‘‘ອຸຬຸງ຺ກສທ຺ທໂກ’’ຕ຺ເວວ ນາມໍ ຊາຕໍ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອິຕໂຣ ປິຏ຺ຐິໂກຏ຺ຐກໂຕ ອຸທກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ຺ຫາຍຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ນ຺ຫຕ຺ວາ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ອຸຬຸງ຺ກສທ຺ທກສ຺ສ ທຸພ຺ພຈຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ສາຍໍ ເຖຣຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຕໍ ໂອວທິ ‘‘ອາວຸໂສ, ສມເຓນ ນາມ ອຕ຺ຕນາ ກຕເມວ ‘ກຕໍ ເມ’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ສມ຺ປຊານມຸສາວາໂທ ໂຫຕິ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອວຣູປໍ ມາ ອກາສີ’’ຕິ. ໂສ ເຖຣສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຄາມໍ ນ ປາວິສິ. ເຖໂຣ ອິຕເຣເນວ ສທ຺ຘິໍ ປາວິສິ. ອຸຬຸງ຺ກສທ຺ທໂກປິ ເຖຣສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາກກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເຖໂຣ ກຫ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຜາສຸເກນ ວິຫາເຣເຍວ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ເທຖາ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ.

ປຸນທິວເສ ເຖໂຣ ຕໍ ກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທິ. ມນຸສ຺ເສຫິ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຍ຺ຍສ຺ສ ອຜາສຸກໍ, ຫິຍ຺ໂຍ ກິຣຕ຺ຖ ວິຫາເຣເຍວ ນິສິນ຺ນາ, ອສຸກທຫຣສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ອາຫາຣໍ ເປສຍິມ຺ຫ, ປຣິຠຸຕ຺ໂຕ ອຍ຺ເຍນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຖໂຣ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕວ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາຍໍ ເຖຣຸປຏ຺ຐານກາເລ ອາຄຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸກຄາເມ ນາມ ອສຸກກຸເລ ‘ເຖຣສ຺ສ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ກິຣ ເຕ ຠຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ມາ ປຸນ ເອວຣູປໍ ອນາຈາຣໍ ຈຣາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ເອຕ຺ຕເກນ ເຖເຣ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຫິຍ຺ໂຍປິ ອຸທກມຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ກລຫໍ ກຣິ, ອິທານິ ປນສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ເຄເຫ ມຍາ ຠຕ຺ຕມຸຏ຺ຐິ ຠຸຕ຺ຕາຕິ ອສຫນ຺ໂຕ ປຸນ ກລຫໍ ກໂຣຕິ, ຊານິສ຺ສາມິສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ປຸນທິວເສ ເຖເຣ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ເຐ ມຸຄ຺ຄຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິໂຠຄຠາຊນານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ ຌາເປຕ຺ວາ ປລາຍິ. ໂສ ຊີວມາໂນວ ມນຸສ຺ສເປໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ອວີຈິມຫານິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂສ ເຕນ ກໂຕ ອນາຈາໂຣ ມຫາຊນສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ປາກໂຏ ຊາໂຕ.

ອເຖກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ຣາຊຄຫາ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຠາຄຏ຺ຐາເນ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກຸໂຕ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຣາຊຄຫາ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ຕຕ຺ຖ ໂອວາທທາຍໂກ ອາຈຣິໂຍ’’ຕິ. ‘‘ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ສຸຂໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກສ຺ສປສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ເຖຣສ຺ສ ສຸຂໍ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ປນສ຺ສ ໂອວາເທ ທິນ຺ເນ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ປຓ຺ຓສາລໍ ຌາເປຕ຺ວາ ປລາຍີຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ກສ຺ສປສ຺ສ ເອວຣູເປນ ພາເລນ ສທ຺ຘິໍ ຈຣຓໂຕ ເອກຈຣິຍາວ ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຘມ຺ມປເທ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຈຣຎ຺ເຈ ນາຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເສຍ຺ຍໍ ສທິສມຕ຺ຕໂນ;

ເອກຈຣິຍໍ ທຬ຺ຫໍ ກຍິຣາ, ນຕ຺ຖິ ພາເລ ສຫາຍຕາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໖໑);

ອິທຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ປຸນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ໂສ ກຸຏິທູສໂກ, ປຸພ຺ເພປິ ກຸຏິທູສໂກເຍວ, ນ ຈ ອິທາເນວ ໂອວາທທາຍກສ຺ສ ກຸຊ຺ຌຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ກຸຊ຺ຌິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສິງ຺ຄິລສກຸຓໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ມນາປໍ ອໂນວສ຺ສກໍ ກຸລາວກໍ ກຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວສຕິ. ອເຖໂກ ມກ຺ກໂຏ ວສ຺ສກາເລ ອຈ຺ຉິນ຺ນຘາເຣ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ສີຕປີຬິໂຕ ທນ຺ເຕ ຂາທນ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອວິທູເຣ ນິສີທິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ຕຖາ ກິລມນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໑.

‘‘ມນຸສ຺ສສ຺ເສວ ເຕ ສີສໍ, ຫຕ຺ຖປາທາ ຈ ວານຣ;

ອຖ ເກນ ນຸ ວຓ຺ເຓນ, ອຄາຣໍ ເຕ ນ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວຓ຺ເຓນາຕິ ກາຣເຓນ. ອຄາຣນ຺ຕິ ຕວ ນິວາສເຄຫໍ ເກນ ກາຣເຓນ ນຕ຺ຖີຕິ ປຸຈ຺ຉິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ວານໂຣ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໘໒.

‘‘ມນຸສ຺ສສ຺ເສວ ເມ ສີສໍ, ຫຕ຺ຖປາທາ ຈ ສິງ຺ຄິລ;

ຍາຫຸ ເສຏ຺ຐາ ມນຸສ຺ເສສຸ, ສາ ເມ ປຎ຺ຎາ ນ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສິງ຺ຄິລາຕິ ຕໍ ສກຸຓໍ ນາເມນາລປຕິ. ຍາຫຸ ເສຏ຺ຐາ ມນຸສ຺ເສສູຕິ ຍາ ມນຸສ຺ເສສຸ ເສຏ຺ຐາຕິ ກເຖນ຺ຕິ, ສາ ມມ ວິຈາຣຓປຎ຺ຎາ ນຕ຺ຖິ. ສີສຫຕ຺ຖປາທກາຍພລານິ ຫິ ໂລເກ ອປ຺ປມາຓໍ, ວິຈາຣຓປຎ຺ຎາວ ເສຏ຺ຐາ, ສາ ມມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ເມ ອຄາຣໍ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິຕຣໍ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໘໓.

‘‘ອນວຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ລຫຸຈິຕ຺ຕສ຺ສ ທຸພ຺ຠິໂນ;

ນິຈ຺ຈໍ ອທ຺ຘຸວສີລສ຺ສ, ສຸຂຠາໂວ ນ ວິຊ຺ຊຕິ.

໘໔.

‘‘ໂສ ກຣສ຺ສຸ ອານຸຠາວໍ, ວີຕິວຕ຺ຕສ຺ສຸ ສີລິຍໍ;

ສີຕວາຕປຣິຕ຺ຕາຓໍ, ກຣສ຺ສຸ ກຸຏວໍ ກປີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນວຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ. ທຸພ຺ຠິໂນຕິ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠິສ຺ສ. ອທ຺ຘຸວສີລສ຺ສາຕິ ນ ສພ຺ພກາລໍ ສີລຣກ຺ຂກສ຺ສ. ໂສ ກຣສ຺ສຸ ອານຸຠາວນ຺ຕິ ໂສ ຕ຺ວໍ ສມ຺ມ ມກ຺ກຏ ປຎ຺ຎາຍ ອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ອານຸຠາວໍ ພລໍ ອຸປາຍໍ ກໂຣຫິ. ວີຕິວຕ຺ຕສ຺ສຸ ສີລິຍນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ທຸສ຺ສີລຠາວສງ຺ຂາຕໍ ສີລິຍໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ສີລວາ ໂຫຕິ. ກຸຏວໍ ກປີຕິ ສີຕວາຕສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕາຓສມຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຕໂນ ກຸຏວໍ ກຸລາວກໍ ເອກໍ ວສນາຄາຣກໍ ກໂຣຫີຕິ.

ມກ຺ກໂຏ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ຕາວ ອຕ຺ຕໂນ ອໂນວສ຺ສກຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ນຠາເວນ ມໍ ປຣິຠາສຕິ, ນ ນິສີທາເປສ຺ສາມິ ນໍ ອິມສ຺ມິໍ ກຸລາວເກ’’ຕິ. ຕໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕຸກາໂມ ປກ຺ຂນ຺ທິ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄໂຕ. ມກ຺ກໂຏ ກຸລາວກໍ ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມກ຺ກໂຏ ກຸຏິຌາປໂກ ອໂຫສິ, ສິງ຺ຄິລສກຸໂຓ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກຸຏິທູສກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໓໒໒] ໒. ທຸທ຺ທຸຠຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ທຸທ຺ທຸຠາຍຕິ ຠທ຺ທນ຺ເຕຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິເຍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ກິຣ ເຊຕວນສ຺ສ ສມີເປ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ກຓ຺ຏກາປສ຺ສເຍ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈາຕປໍ ຕເປນ຺ຕິ, ນານປ຺ປກາຣໍ ມິຈ຺ຉາຕປໍ ຈຣນ຺ຕິ. ອຖ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເຕ ທິສ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ວຕສມາທາເນ ສາໂຣ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕສໍ ວຕສມາທາເນ ສາໂຣ ວາ ວິເສໂສ ວາ ອຕ຺ຖິ, ຕຎ຺ຫິ ນິຆໍສິຍມານໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຍມານໍ ອຸກ຺ກາຣຠູມິມຄ຺ຄສທິສໍ ສສກສ຺ສ ທຸທ຺ທຸຠສທິສໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ທຸທ຺ທຸຠສທິສຠາວມສ຺ສ ມຍໍ ນ ຊານາມ, ກເຖຖ ໂນ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສີຫໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຣຎ຺ເຎ ປຏິວສຕິ. ຕທາ ປນ ປຈ຺ຉິມສມຸທ຺ທສມີເປ ເພລຸວມິສ຺ສກຕາລວນໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ເຣໂກ ສສໂກ ເພລຸວຣຸກ຺ຂມູເລ ເອກສ຺ສ ຕາລຄຈ຺ຉສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ວສຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ໂຄຈຣໍ ອາທາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕາລປຓ຺ຓສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ນິປນ຺ໂນ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສເຈ ອຍໍ ປຖວີ ສໍວຏ຺ເຏຍ຺ຍ, ກຫໍ ນຸ ໂຂ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເອກໍ ເພລຸວປກ຺ກໍ ຕາລປຓ຺ຓສ຺ສ ອຸປຣິ ປຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ສທ຺ເທນ ‘‘ອທ຺ຘາ ປຖວີ ສໍວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ອໂນໂລເກນ຺ໂຕວ ປລາຍິ. ຕໍ ມຣຓຠຍຠີຕໍ ເວເຄນ ປລາຍນ຺ຕໍ ອຎ຺ໂຎ ສສໂກ ທິສ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກິໍ ໂຠ, ອຕິວິຍ ຠີໂຕ ປລາຍສີ’’ຕິ. ‘‘ມາ ປຸຈ຺ຉິ, ໂຠ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ກິໍ ໂຠ, ກິໍ ໂຠ’’ຕິ ປຈ຺ຉໂຕ ຘາວເຕວ. ອິຕໂຣ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອໂນໂລເກນ຺ໂຕວ ‘‘ເອຕ຺ຖ ປຖວີ ສໍວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສປິ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ປລາຍິ. ເອວໍ ຕມຎ຺ໂຎ ອທ຺ທສ, ຕມຎ຺ໂຎຕິ ເອວໍ ສສກສຫສ຺ສໍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປລາຍິ. ເຕ ເອໂກປິ ມິໂຄ ທິສ຺ວາ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປລາຍິ. ເອໂກ ສູກໂຣ, ເອໂກ ໂຄກຓ຺ໂຓ, ເອໂກ ມຫິໍໂສ, ເອໂກ ຄວໂຍ, ເອໂກ ຂຄ຺ໂຄ, ເອໂກ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ, ເອໂກ ສີໂຫ, ເອໂກ ຫຕ຺ຖີ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິເມຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຖ ປຖວີ ສໍວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປລາຍິ. ເອວໍ ອນຸກ຺ກເມນ ໂຍຊນມຕ຺ຕໍ ຕິຣຈ຺ຉານພລໍ ອໂຫສິ.

ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ພລໍ ປລາຍນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິເມຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຖ ປຖວີ ສໍວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ປຖວີສໍວຏ຺ຏນໍ ນາມ ນ ກທາຈິ ອຕ຺ຖິ, ອທ຺ຘາ ເອເຕສໍ ກິຎ຺ຈິ ທຸສ຺ສຸຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ມຍິ ໂຂ ປນ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອນາປຊ຺ຊນ຺ເຕ ສພ຺ເພ ນສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ຊີວິຕໍ ເນສໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ສີຫເວເຄນ ປຸຣໂຕ ປພ຺ພຕປາທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີຫນາທໍ ນທິ. ເຕ ສີຫຠຍຕຊ຺ຊິຕາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑິຕາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ສີໂຫ ເຕສໍ ອນ຺ຕຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ກິມຕ຺ຖໍ ປລາຍຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ປຖວີ ສໍວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ສໍວຏ຺ຏມານາ ທິຏ຺ຐາ’’ຕິ? ‘‘ຫຕ຺ຖີ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ. ຫຕ຺ຖີ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕ ‘‘ມຍໍ ນ ຊານາມ, ສີຫາ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ ວທິໍສຸ, ສີຫາປິ ‘‘ມຍໍ ນ ຊານາມ, ພ຺ຍຄ຺ຆາ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ, ພ຺ຍຄ຺ຆາປິ ‘‘ມຍໍ ນ ຊານາມ, ຂຄ຺ຄາ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ, ຂຄ຺ຄາປິ ‘‘ຄວຍາ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ, ຄວຍາປິ ‘‘ມຫິໍສາ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ, ມຫິໍສາປິ ‘‘ໂຄກຓ຺ຓາ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ, ໂຄກຓ຺ຓາປິ ‘‘ສູກຣາ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ, ສູກຣາປິ ‘‘ມິຄາ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ, ມິຄາປິ ‘‘ມຍໍ ນ ຊານາມ, ສສກາ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ, ສສເກສຸ ປຸຈ຺ຉິຍມາເນສຸ ‘‘ອຍໍ ກເຖຕີ’’ຕິ ຕໍ ສສກໍ ທສ຺ເສສຸໍ. ອຖ ນໍ ‘‘ເອວໍ ກິຣ, ສມ຺ມ, ປສ຺ສສິ ປຖວີ ສໍວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ສາມິ ມຍາ ທິຏ຺ຐາ’’ຕິ. ‘‘ກຕ຺ຖ ວສນ຺ໂຕ ປສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ປຈ຺ຉິມສມຸທ຺ທສມີເປ ເພລຸວມິສ຺ສກຕາລວເນ ວສາມິ. ອຫຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ເພລຸວຣຸກ຺ຂມູເລ ຕາລຄຈ຺ເຉ ຕາລປຓ຺ຓສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ນິປນ຺ໂນ ຈິນ຺ເຕສິໍ ‘‘ສເຈ ປຖວີ ສໍວຏ຺ຏຕິ, ກຫໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ, ອຖ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ປຖວິຍາ ສໍວຏ຺ຏນສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ປລາໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ.

ສີໂຫ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອທ຺ຘາ ຕສ຺ສ ຕາລປຓ຺ຓສ຺ສ ອຸປຣິ ເພລຸວປກ຺ກໍ ປຕິຕ຺ວາ ທຸທ຺ທຸຠາຍນສທ຺ທມກາສິ, ສ຺ວາຍໍ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘ປຖວີ ສໍວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ປລາຍິ, ຕຖໂຕ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ສສກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ອິມິນາ ທິຏ຺ຐຏ຺ຐາເນ ປຖວິຍາ ສໍວຏ຺ຏນຠາວໍ ວາ ອສໍວຏ຺ຏນຠາວໍ ວາ ຕຖໂຕ ຊານິຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມິ, ຍາວ ມມາຄມນາ ຕຸມ຺ເຫ ເອຕ຺ເຖວ ໂຫຖາ’’ຕິ ສສກໍ ປິຏ຺ຐິຍໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສີຫເວເຄນ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ຕາລວເນ ສສກໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ ຕຍາ ທິຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ນ ວິສຫາມິ ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອຫິ ມາ ຠາຍີ’’ຕິ. ໂສ ເພລຸວຣຸກ຺ຂໍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອວິທູເຣ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ສາມິ ທຸທ຺ທຸຠາຍນຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໕.

‘‘ທຸທ຺ທຸຠາຍຕິ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ຍສ຺ມິໍ ເທເສ ວສາມຫໍ;

ອຫມ຺ເປຕໍ ນ ຊານາມິ, ກິເມຕໍ ທຸທ຺ທຸຠາຍຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸທ຺ທຸຠາຍຕີຕິ ທຸທ຺ທຸຠສທ຺ທໍ ກໂຣຕິ. ຠທ຺ທນ຺ເຕຕິ ຠທ຺ທໍ ຕວ ອຕ຺ຖຸ. ກິເມຕນ຺ຕິ ຍສ຺ມິໍ ປເທເສ ອຫໍ ວສາມິ, ຕຕ຺ຖ ທຸທ຺ທຸຠາຍຕິ, ອຫມ຺ປິ ນ ຊານາມິ ‘‘ກິໍ ວາ ເອຕໍ ທຸທ຺ທຸຠາຍຕິ, ເກນ ວາ ກາຣເຓນ ທຸທ຺ທຸຠາຍຕິ, ເກວລໍ ທຸທ຺ທຸຠາຍນສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສິ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ສີໂຫ ເພລຸວຣຸກ຺ຂມູລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕາລປຓ຺ຓສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ສສເກນ ນິປນ຺ນຏ຺ຐານຎ຺ເຈວ ຕາລປຓ຺ຓມຕ຺ຖເກ ປຕິຕໍ ເພລຸວປກ຺ກຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ປຖວິຍາ ອສໍວຏ຺ຏນຠາວໍ ຕຖໂຕ ຊານິຕ຺ວາ ສສກໍ ປິຏ຺ຐິຍໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສີຫເວເຄນ ຂິປ຺ປໍ ມິຄສງ຺ຆານໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຠາຍຖາ’’ຕິ ມິຄຄຓໍ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ສເຈ ຫິ ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ສພ຺ເພ ສມຸທ຺ທໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນສ຺ເສຍ຺ຍຸໍ. ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປນ ນິສ຺ສາຍ ສພ຺ເພ ຊີວິຕໍ ລຠິໍສູຕິ.

໘໖.

‘‘ເພລຸວໍ ປຕິຕໍ ສຸຕ຺ວາ, ທຸທ຺ທຸຠນ຺ຕິ ສໂສ ຊວິ;

ສສສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ສນ຺ຕຕ຺ຕາ ມິຄວາຫິນີ.

໘໗.

‘‘ອປ຺ປຕ຺ວາ ປທວິຎ຺ຎາຓໍ, ປຣໂຆສານຸສາຣິໂນ;

ປນາທປຣມາ ພາລາ, ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ປຣປຕ຺ຕິຍາ.

໘໘.

‘‘ເຍ ຈ ສີເລນ ສມ຺ປນ຺ນາ, ປຎ຺ຎາຍູປສເມ ຣຕາ;

ອາຣກາ ວິຣຕາ ຘີຣາ, ນ ໂຫນ຺ຕິ ປຣປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ. –

ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ.

ຕຕ຺ຖ ເພລຸວນ຺ຕິ ເພລຸວປກ຺ກໍ. ທຸທ຺ທຸຠນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ສທ຺ທໍ ກຸຣຸມານໍ. ສນ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ອຸຕ຺ຣສ຺ຕາ. ມິຄວາຫິນີຕິ ອເນກສຫສ຺ສສງ຺ຂາ ມິຄເສນາ. ປທວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓປທໍ, ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໂກຏ຺ຐາສໍ ອປາປຸຓິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ປຣປຕ຺ຕິຍາຕິ ເຕ ປຣໂຆສານຸສາຣິໂນ ຕເມວ ປຣໂຆສສງ຺ຂາຕໍ ປນາທໍ ‘‘ປຣມ’’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ພາລາ ອນ຺ຘປຸຖຸຊ຺ຊນາ ວິຎ຺ຎາຓປທສ຺ສ ອປ຺ປຕ຺ຕຕາຍ ປຣປຕ຺ຕິຍາວ ໂຫນ຺ຕິ, ປເຣສໍ ວຈນໍ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ.

ສີເລນາຕິ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ອາຄຕສີເລນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ປຎ຺ຎາຍູປສເມ ຣຕາຕິ ມຄ຺ເຄເນວ ອາຄຕປຎ຺ຎາຍ ກິເລສູປສເມ ຣຕາ, ຍຖາ ວາ ສີເລນ, ເອວໍ ປຎ຺ຎາຍປິ ສມ຺ປນ຺ນາ, ກິເລສູປສເມ ຣຕາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຣກາ ວິຣຕາ ຘີຣາຕິ ປາປກິຣິຍໂຕ ອາຣກາ ວິຣຕາ ປຓ຺ຑິຕາ. ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເຕ ເອວຣູປາ ໂສຕາປນ຺ນາ ປາປໂຕ ໂອຣຕຠາເວນ ກິເລສູປສເມ ອຠິຣຕຠາເວນ ຈ ເອກວາຣໍ ມຄ຺ຄຎາເຓນ ປຏິວິທ຺ຘຘມ຺ມາ ອຎ຺ເຎສໍ ກເຖນ຺ຕານມ຺ປິ ນ ສທ຺ທຫນ຺ຕິ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈກ຺ຂຕ຺ຕາຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອສ຺ສທ຺ໂຘ ອກຕຎ຺ຎູ ຈ, ສນ຺ຘິຈ຺ເຉໂທ ຈ ໂຍ ນໂຣ;

ຫຕາວກາໂສ ວນ຺ຕາໂສ, ສ ເວ ອຸຕ຺ຕມໂປຣິໂສ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໙໗);

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສີໂຫ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ທຸທ຺ທຸຠຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໓໒໓] ໓. ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ທ຺ວຍໍ ຍາຈນໂກຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ອາຬວິໍ ນິສ຺ສາຍ ອຄ຺ຄາຬເວ ເຈຕິເຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກຸຏິກາຣສິກ຺ຂາປທໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ປນ ເຫຏ຺ຐາ ມຓິກຓ຺ຐຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໓.໗ ອາທໂຍ) ອາຄຕເມວ. ອິຘ ປນ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາຈນພຫຸລາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິພຫຸລາ ວິຫຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຄຣຫິຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ປຖວິສ຺ສເຣນ ຣຎ຺ຎາ ປວາຣິຕາປິ ປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕຎ຺ຈ ເອກປຏລິກໍ ອຸປາຫນຍຸຄຎ຺ຈ ຍາຈິຕຸກາມາ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປເຠທນຠເຍນ ມຫາຊນມຊ຺ເຌ ອກເຖຕ຺ວາ ຣໂຫ ກຖຍິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ກປິລຣຏ຺ເຐ ອຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຈາລນຄເຣ ອຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຈາລຣາເຊ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ນິຄມຄາເມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ເຕ ອຸຎ຺ຉາຈຣິຍາຍ ວນມູລຜລາຜເລນ ຍາເປນ຺ໂຕ ຈິຣໍ ວສິຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ມນຸສ຺ສປຖໍ ວິຈຣນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຈາລນຄຣໍ ປຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຠິກ຺ຂໍ ປຣິເຍສມາໂນ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣາຊທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສາຈາເຣ ຈ ວິຫາເຣ ຈ ປສີທິຕ຺ວາ ມຫາຕເລ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຣາຊາຣຫໍ ປຓີຕໂຠຊນໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນເຍວ ວສາເປສິ. ໂສ ນິພທ຺ຘໍ ຣາຊຆເຣເຍວ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ວສ຺ສານສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ຫິມວນ຺ຕເມວ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ເອກປຏລິກາ ອຸປາຫນາ ເຈວ ປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕຎ຺ຈ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຣາຊານໍ ຍາຈິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຣາຊານໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຸປາຫນຎ຺ຈ ຉຕ຺ຕຎ຺ຈ ຍາຈິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ປຣໍ ‘ອິມໍ ນາມ ເທຫີ’ຕິ ຍາຈນ຺ໂຕ ໂຣທຕິ ນາມ, ປໂຣປິ ‘ນຕ຺ຖີ’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ປຏິໂຣທຕິ ນາມ, ‘ມາ ໂຂ ປນ ມໍ ໂຣທນ຺ຕໍ ມຫາຊໂນ ອທ຺ທສ, ມາ ຣາຊານ’’ນ຺ຕິ ຣໂຫ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ອຸໂຠປິ ໂຣທິຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີ ຠວິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຣໂຫ ປຈ຺ຈາສີສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊປຸຣິເສ ອປສກ຺ກິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ສເຈ ມຍິ ຍາຈນ຺ເຕ ຣາຊາ ນ ທສ຺ສຕິ, ເມຕ຺ຕິ ໂນ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ຍາຈິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ທິວສໍ ນາມໍ ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕາວ, ມຫາຣາຊ, ປຸເນກທິວສໍ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ.

ປຸເນກທິວສໍ ຣຎ຺ໂຎ ອຸຍ຺ຍານໍ ອາຄຕກາເລ ຕເຖວ ປຸນ ຕເຖວາຕິ ເອວໍ ຍາຈິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ເສວ ທ຺ວາທສ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕານິ. ຕໂຕ ຣາຊາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອຍ຺ໂຍ ‘ມຫາຣາຊ, ຣໂຫ ປຈ຺ຈາສີສາມີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຣິສາຍ ອປຄຕາຍ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ວິສຫຕິ, ວຕ຺ຕຸກາມສ຺ເສວສ຺ສ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕານິ, ຈິຣໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕ຺ວາ ໂຠເຄ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາໂມ ຣຊ຺ຊໍ ປຈ຺ຈາສີສຕິ ມຎ຺ເຎ, ຣຊ຺ຊສ຺ສ ປນ ນາມໍ ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫຕິ, ອຊ຺ຊ ທານິສ຺ສາຫໍ ຣຊ຺ຊໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ‘‘ຣໂຫ ປຈ຺ຈາສີສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຣິສາຍ ອປຄຕາຍ ຕໍ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕໍ ອາຫ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ‘ຣໂຫ ປຈ຺ຈາສີສາມີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ຣໂຫ ລທ຺ຘາປິ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຖ, ອຫໍ ໂວ ຣຊ຺ຊໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ປວາເຣມິ, ນິພ຺ຠຍາ ຫຸຕ຺ວາ ຍໍ ໂວ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ຍາຈຖາ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ຍມຫໍ ຍາຈາມິ, ຕໍ ທສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ທສ຺ສາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ມຍ຺ຫໍ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ເອກປຏລິກາ ອຸປາຫນາ ຈ ປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕຎ຺ຈ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ທ຺ວາທສ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ຍາຈິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຖາ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍກາຣຓາ, ຠນ຺ເຕ, ເອວມກຕ຺ຖາ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ‘ອິມໍ ນາມ ເມ ເທຫີ’ຕິ ຍາຈນ຺ໂຕ ໂຣທຕິ ນາມ, ‘ນຕ຺ຖີ’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ປຏິໂຣທຕິ ນາມ. ‘ສເຈ ຕ຺ວໍ ມຍາ ຍາຈິໂຕ ນ ທເທຍ຺ຍາສິ, ຕໍ ໂນ ໂຣທິຕປຏິໂຣທິຕໍ ນາມ ມຫາຊໂນ ມາ ປສ຺ສຕູ’ຕິ ເອຕທຕ຺ຖໍ ຣໂຫ ປຈ຺ຈາສີສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາທິໂຕ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໘໙.

‘‘ທ຺ວຍໍ ຍາຈນໂກ ຣາຊ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕ ນິຄຈ຺ຉຕິ;

ອລາຠໍ ຘນລາຠໍ ວາ, ເອວໍຘມ຺ມາ ຫິ ຍາຈນາ.

໙໐.

‘‘ຍາຈນໍ ໂຣທນໍ ອາຫຸ, ປຎ຺ຈາລານໍ ຣເຖສຠ;

ໂຍ ຍາຈນໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຕິ, ຕມາຫຸ ປຏິໂຣທນໍ.

໙໑.

‘‘ມາ ມທ຺ທສໍສຸ ໂຣທນ຺ຕໍ, ປຎ຺ຈາລາ ສຸສມາຄຕາ;

ຕຸວໍ ວາ ປຏິໂຣທນ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອິຈ຺ຉາມຫໍ ຣໂຫ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຣາຊ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕາຕິ ທ຺ວີຫິປິ ຣາຊານໍ ອາລປຕິ. ນິຄຈ຺ຉຕີຕິ ລຠຕິ ວິນ຺ທຕິ. ເອວໍຘມ຺ມາຕິ ເອວໍສຠາວາ. ອາຫູຕິ ປຓ຺ຑິຕາ ກເຖນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈາລານໍ ຣເຖສຠາຕິ ປຎ຺ຈາລຣຏ຺ຐສ຺ສ ອິສ຺ສຣ ຣຖປວຣ. ໂຍ ຍາຈນໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຕີຕິ ໂຍ ປນ ຍໍ ຍາຈນກໍ ‘‘ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ຕມາຫູຕິ ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປນໍ ‘‘ປຏິໂຣທນ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ມາ ມທ຺ທສໍສູຕິ ຕວ ຣຏ຺ຐວາສິໂນ ປຎ຺ຈາລາ ສຸສມາຄຕາ ມໍ ໂຣທນ຺ຕໍ ມາ ອທ຺ທສໍສູຕິ.

ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຄາຣວລກ຺ຂເຓ ປສີທິຕ຺ວາ ວຣໍ ທທມາໂນ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໙໒.

‘‘ທທາມິ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ໂຣຫິຓີນໍ, ຄວໍ ສຫສ຺ສໍ ສຫ ປຸງ຺ຄເວນ;

ອຣິໂຍ ຫິ ອຣິຍສ຺ສ ກຖໍ ນ ທຊ຺ຊາ, ສຸຕ຺ວານ ຄາຖາ ຕວ ຘມ຺ມຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຣຫິຓີນນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕວຓ຺ຓານໍ. ອຣິໂຍຕິ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ໂນ. ອຣິຍສ຺ສາຕິ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ. ກຖໍ ນ ທຊ຺ຊາຕິ ເກນ ກາຣເຓນ ນ ທເທຍ຺ຍ. ຘມ຺ມຍຸຕ຺ຕາຕິ ກາຣຓຍຸຕ຺ຕາ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ‘‘ນາຫໍ, ມຫາຣາຊ, ວຕ຺ຖຸກາເມຫິ ອຕ຺ຖິໂກ, ຍໍ ອຫໍ ຍາຈາມິ, ຕເທວ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ເອກປຏລິກາ ອຸປາຫນາ ຈ ປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຫິ, ທານໍ ເທຫິ, ສີລໍ ຣກ຺ຂາຫິ, ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ຣາຊານໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຍາຈນ຺ຕສ຺ເສວ ຫິມວນ຺ຕເມວ ຄໂຕ. ຕຕ຺ຖ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໓໒໔] ໔. ຈມ຺ມສາຏກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກລ຺ຍາຓຣູໂປ ວຕຍນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຈມ຺ມສາຏກໍ ນາມ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ຈມ຺ມເມວ ນິວາສນຎ຺ຈ ປາຣຸປນຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາມາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ເອຬການໍ ຍຸຊ຺ຌນຏ຺ຐານໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ເອຬໂກ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຫຣິຕຸກາໂມ ໂອສກ຺ກິ. ປຣິພ຺ພາຊໂກ ‘‘ເອສ ມຍ຺ຫໍ ອປຈິຕິໍ ທສ຺ເສຕີ’’ຕິ ນ ປຏິກ຺ກມິ. ເອຬໂກ ເວເຄນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອູຣຸມ຺ຫິ ປຫຣິຕ຺ວາ ປາເຕສິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ອສນ຺ຕປຄ຺ຄຫຓກາຣຓໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ປາກຏໍ ອໂຫສິ. ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ຈມ຺ມສາຏກປຣິພ຺ພາຊໂກ ອສນ຺ຕປຄ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ ວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ອສນ຺ຕປຄ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ ວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ວາຓິຊກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ວຓິຊ຺ຊໍ ກໂຣຕິ. ຕທາ ເອໂກ ຈມ຺ມສາຏກປຣິພ຺ພາຊໂກ ພາຣາຓສິຍໍ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ເອຬການໍ ຍຸຊ຺ຌນຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ວາ ເອຬກໍ ໂອສກ຺ກນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອປຈິຕິໍ ເມ ກໂຣຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ອປຏິກ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອິເມສໍ ເອຕ຺ຕການໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອນ຺ຕເຣ ອຍໍ ເອໂກ ເອຬໂກ ອມ຺ຫາກໍ ຄຸຓໍ ຊານາຕີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຐິໂຕວ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໙໓.

‘‘ກລ຺ຍາຓຣູໂປ ວຕຍໍ ຈຕຸປ຺ປໂທ, ສຸຠທ຺ທໂກ ເຈວ ສຸເປສໂລ ຈ;

ໂຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ຊາຕິມນ຺ຕູປປນ຺ນໍ, ອປຈາຍຕິ ເມຓ຺ຑວໂຣ ຍສສ຺ສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກລ຺ຍາຓຣູໂປຕິ ກລ຺ຍາຓຊາຕິໂກ. ສຸເປສໂລຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ປິຍສີໂລ. ຊາຕິມນ຺ຕູປປນ຺ນນ຺ຕິ ຊາຕິຍາ ຈ ມນ຺ເຕຫິ ຈ ສມ຺ປນ຺ນໍ. ຍສສ຺ສີຕິ ວຓ຺ຓຠຓນເມຕໍ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອາປເຓ ນິສິນ຺ໂນ ປຓ຺ຑິຕວາຓິໂຊ ຕໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ນິເສເຘນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໙໔.

‘‘ມາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ອິຕ຺ຕຣທສ຺ສເນນ, ວິສ຺ສາສມາປຊ຺ຊິ ຈຕຸປ຺ປທສ຺ສ;

ທຬ຺ຫປ຺ປຫາຣໍ ອຠິກງ຺ຂມາໂນ, ອວສກ຺ກຕີ ທສ຺ສຕິ ສຸປ຺ປຫາຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິຕ຺ຕຣທສ຺ສເນນາຕິ ຂຓິກທສ຺ສເນນ.

ຕສ຺ສ ປຓ຺ຑິຕວາຓິຊສ຺ສ ກເຖນ຺ຕສ຺ເສວ ໂສ ເມຓ຺ຑໂກ ເວເຄນາຄນ຺ຕ຺ວາ ອູຣຸມ຺ຫິ ປຫຣິຕ຺ວາ ຕໍ ຕຕ຺ເຖວ ເວທນາປ຺ປຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ປາເຕສິ. ໂສ ປຣິເທວມາໂນ ນິປຊ຺ຊິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ກາຣຓໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໙໕.

‘‘ອູຣຸຏ຺ຐິ ຠຄ຺ຄໍ ວຏ຺ຏິໂຕ ຂາຣິຠາໂຣ, ສພ຺ພຎ຺ຈ ຠຓ຺ຑໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຠິນ຺ນໍ;

ອຸໂຠປິ ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທຕິ, ອຕິຘາວຖ ຫຎ຺ຎເຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ສ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ອູຣຸຏ຺ຐິກໍ ຠຄ຺ຄໍ, ຂາຣິຠາໂຣ ວຏ຺ຏິໂຕ ປວຏ຺ຏິໂຕ, ຕສ຺ມິໍ ປວຏ຺ຏມາເນ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອຸປກຣຓຠຓ຺ຑໍ, ຕມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ຠິນ຺ນໍ, ໂສປິ ອຸໂຠ ພາຫາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕປຣິສໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອຠິຘາວຖ, ຫຎ຺ຎເຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ກນ຺ທຕິ ໂຣທຕິ ປຣິເທວຕີຕິ.

ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖໍ ອາຫ –

໙໖.

‘‘ເອວໍ ໂສ ນິຫໂຕ ເສຕິ, ໂຍ ອປູຊໍ ປສໍສຕິ;

ຍຖາຫມຊ຺ຊ ປຫໂຕ, ຫໂຕ ເມຓ຺ເຑນ ທຸມ຺ມຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປູຊນ຺ຕິ ອປູຊນີຍໍ. ຍຖາຫມຊ຺ຊາຕິ ຍຖາ ອຫໍ ອຊ຺ຊ ອສນ຺ຕປຄ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ ຐິໂຕ ເມຓ຺ເຑນ ທຬ຺ຫປ຺ປຫາເຣນ ປຫໂຕ ເອຕ຺ເຖວ ມາຣິໂຕ. ທຸມ຺ມຕີຕິ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ. ເອວໍ ໂຍ ອຎ຺ໂຎປິ ອສນ຺ຕປຄ຺ຄຫໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ໂສປິ ອຫໍ ວິຍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວິສ຺ສຕີຕິ ໂສ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຈມ຺ມສາຏໂກ ເອຕຣຫິ ຈມ຺ມສາຏໂກ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕວາຓິໂຊ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຈມ຺ມສາຏກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໓໒໕] ໕. ໂຄຘຣາຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສມຓໍ ຕໍ ມຎ຺ຎມາໂນຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ກຸຫກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ອິຘາປິ ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາເນຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ກຸຫໂກ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ທສ຺ເສສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ກຸຫໂກເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂຄຘໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ກາຍພເລນ ສມ຺ປນ຺ໂນ ອຣຎ຺ເຎ ວສຕິ. ເອໂກ ທຸສີລຕາປໂສປິ ຕສ຺ສ ອວິທູເຣ ປຓ຺ຓສາລໍ ມາເປຕ຺ວາ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂຄຈຣາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສີລວນ຺ຕຕາປສສ຺ສ ປຓ຺ຓສາລາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ອເຖກທິວສໍ ໂສ ກູຏຕາປໂສ ອຸປຏ຺ຐາກກຸເລ ສມ຺ປາທິຕໍ ມຘຸຣມໍສໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ມໍສໍ ນາເມຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ໂຄຘມໍສ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ອຠິຠູໂຕ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອສ຺ສມປທໍ ນິພທ຺ຘໍ ອາຄຈ຺ຉມານໍ ໂຄຘໍ ມາເຣຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິ ປຈິຕ຺ວາ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສປ຺ປິທຘິກຏຸກຠຓ຺ຑາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຸຄ຺ຄຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກາສາເວນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອາຄມນໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ອຸປສນ຺ຕູປສນ຺ໂຕ ວິຍ ນິສີທິ.

ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປທຸຏ຺ຐິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ອມ຺ຫາກໍ ສຊາຕິກມໍສໍ ຂາທິຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ອໂຘວາເຕ ຐຕ຺ວາ ສຣີຣຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ສຊາຕິມໍສສ຺ສ ຂາທິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕາປສໍ ອນຸປຄມ຺ມ ປຏິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຈຣິ. ຕາປໂສປິ ຕສ຺ສ ອນາຄມນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ມຸຄ຺ຄຣໍ ຂິປິ, ມຸຄ຺ຄໂຣ ສຣີເຣ ອປຕິຕ຺ວາ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໂກຏິໍ ປາປຸຓິ. ຕາປໂສ ‘‘ຄຈ຺ຉ ວິຣທ຺ໂຘສ຺ມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມໍ ຕາວ ວິຣທ຺ໂຘສິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປນ ອປາເຍ ນ ວິຣທ຺ໂຘສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປລາຍິຕ຺ວາ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ຐິຕໍ ວມ຺ມິກໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎນ ຉິທ຺ເທນ ສີສໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໙໗.

‘‘ສມຓໍ ຕໍ ມຎ຺ຎມາໂນ, ອຸປຄຈ຺ຉິມສຎ຺ຎຕໍ;

ໂສ ມໍ ທຓ຺ເຑນ ປາຫາສິ, ຍຖາ ອສ຺ສມໂຓ ຕຖາ.

໙໘.

‘‘ກິໍ ເຕ ຊຏາຫິ ທຸມ຺ເມຘ, ກິໍ ເຕ ອຊິນສາຏິຍາ;

ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ເຕ ຄຫນໍ, ພາຫິຣໍ ປຣິມຊ຺ຊສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສຎ຺ຎຕນ຺ຕິ ອຫໍ ກາຍາທີຫິ ອສຎ຺ຎຕໍ ອສ຺ສມຓເມວ ສມານໍ ຕໍ ‘‘ສມໂຓ ເອໂສ’’ຕິ ສມິຕປາປຕາຍ ສມຓໍ ມຎ຺ຎມາໂນ ອຸປຄຈ຺ຉິໍ. ປາຫາສີຕິ ປຫຣິ. ອຊິນສາຏິຍາຕິ ເອກໍສໍ ກຕ຺ວາ ປາຣຸເຕນ ອຊິນຈມ຺ເມນ ຕຸຍ຺ຫໍ ໂກ ອຕ຺ໂຖ. ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ເຕ ຄຫນນ຺ຕິ ຕວ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ວິສປູຣາ ວິຍ ອລາພຸ, ຄູຖປູໂຣ ວິຍ ອາວາໂຏ, ອາສີວິສປູໂຣ ວິຍ ວມ຺ມິໂກ ກິເລສຄຫນໍ. ພາຫິຣນ຺ຕິ ເກວລໍ ພຫິສຣີຣໍ ປຣິມຊ຺ຊສິ, ຕໍ ອນ຺ໂຕຜຣຸສຕາຍ ພຫິມຏ຺ຐຕາຍ ຫຕ຺ຖິລຓ຺ຑໍ ວິຍ ອສ຺ສລຓ຺ຑໍ ວິຍ ຈ ໂຫຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕາປໂສ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໙໙.

‘‘ເອຫິ ໂຄຘ ນິວຕ຺ຕສ຺ສຸ, ຠຸຎ຺ຊ ສາລີນໂມທນໍ;

ເຕລໍ ໂລຓຎ຺ຈ ເມ ອຕ຺ຖິ, ປຫູຕໍ ມຍ຺ຫ ປິປ຺ຜລີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຫູຕໍ ມຍ຺ຫ ປິປ຺ຜລີຕິ ນ ເກວລໍ ສາລີນໂມທນໍ ເຕລໂລຓເມວ, ຫິງ຺ຄຸຊີຣກສິງ຺ຄິເວຣລສຸຓມຣິຈປິປ຺ຜລິປ຺ປເຠທໍ ກຏຸກຠຓ຺ຑມ຺ປິ ມຍ຺ຫໍ ພຫຸ ອຕ຺ຖິ, ເຕນາຠິສງ຺ຂຕໍ ສາລີນໂມທນໍ ຠຸຎ຺ຊາຫີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໐.

‘‘ເອສ ຠິຍ຺ໂຍ ປເວກ຺ຂາມິ, ວມ຺ມິກໍ ສຕໂປຣິສໍ;

ເຕລໍ ໂລຓຎ຺ຈ ກິຕ຺ເຕສິ, ອຫິຕໍ ມຍ຺ຫ ປິປ຺ຜລີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປເວກ຺ຂາມີຕິ ປວິສິສ຺ສາມິ. ອຫິຕນ຺ຕິ ຍໍ ເອຕໍ ຕວ ກຏຸກຠຓ຺ຑສງ຺ຂາຕໍ ປິປ຺ຜລິ, ເອຕໍ ມຍ຺ຫໍ ອຫິຕໍ ອສປ຺ປາຍນ຺ຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ອເຣ, ກູຏຊຏິລ, ສເຈ ອິຘ ວສິສ຺ສສິ, ໂຄຈຣຄາເມ ມນຸສ຺ເສເຫວ ຕໍ ‘ອຍໍ ໂຈໂຣ’ຕິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ວິປ຺ປກາຣໍ ປາເປສ຺ສາມິ, ສີຆໍ ປລາຍສ຺ສູ’’ຕິ ສນ຺ຕຊ຺ເຊສິ. ກູຏຊຏິໂລ ຕໂຕ ປລາຍິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກູຏຊຏິໂລ ອຍໍ ກຸຫກຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ໂຄຘຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ໂຄຘຣາຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໓໒໖] ໖. ກກ຺ກາຣຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກາເຍນ ໂຍ ນາວຫເຣຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ສ ຫິ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຕສ຺ສ ອຄ຺ຄສາວເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຣິສາຍ ປກ຺ກນ຺ຕາຍ ອຸຓ຺ຫໍ ໂລຫິຕໍ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄຎ຺ຉິ. ອຖ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອິທານິ ຄິລາໂນ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸໂຠຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ມຸສາວາທີເຍວ, ນ ເຈສ ອິທາເນວ ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ວາ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸໂຠຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ອນຸໂຠສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕາວຕິໍສຠວເນ ອຎ຺ຎຕໂຣ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ພາຣາຓສິຍໍ ມຫາອຸສ຺ສໂວ ອໂຫສິ. ພຫູ ນາຄາ ຈ ສຸປຓ຺ຓາ ຈ ຠູມຏ຺ຐກາ ຈ ເທວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸສ຺ສວໍ ໂອໂລກຍິໍສຸ. ຕາວຕິໍສຠວນໂຕປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເທວປຸຕ຺ຕາ ກກ຺ກາຣູນິ ນາມ ທິພ຺ພປຸປ຺ຜານິ ເຕຫິ ກຕຈຸມ຺ພຏກໍ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸສ຺ສວທສ຺ສນໍ ອາຄມິໍສຸ. ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ພາຣາຓສິນຄຣໍ ເຕສໍ ປຸປ຺ຜານໍ ຄນ຺ເຘນ ເອກຄນ຺ຘໍ ອໂຫສິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ອິມານິ ປຸປ຺ຜານິ ເກນ ປິຬນ຺ຘິຕານີ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ເຕ ເທວປຸຕ຺ຕາ ‘‘ອມ຺ເຫ ເອເຕ ອຸປຘາເຣນ຺ຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຣາຊງ຺ຄເຓ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ເທວານຸຠາເວນ ອາກາເສ ອຏ຺ຐໍສຸ. ມຫາຊໂນ ສນ຺ນິປຕິ, ຣາຊາປິ ສທ຺ຘິໍ ອຸປຣາຊາທີຫິ ອຄມາສິ. ອຖ ເນ ‘‘ກຕຣເທວໂລກໂຕ, ສາມິ, ອາຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ‘‘ຕາວຕິໍສເທວໂລກໂຕ ອາຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກມ຺ເມນ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ. ‘‘ອຸສ຺ສວທສ຺ສນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍປຸປ຺ຜານິ ນາເມຕານີ’’ຕິ? ‘‘ທິພ຺ພກກ຺ກາຣຸປຸປ຺ຜານິ ນາມາ’’ຕິ. ‘‘ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ເທວໂລເກ ອຎ຺ຎານິ ປິຬນ຺ເຘຍ຺ຍາຖ, ອິມານິ ອມ຺ຫາກໍ ເທຖາ’’ຕິ. ເທວປຸຕ຺ຕາ ‘‘ທິພ຺ພກກ຺ກາຣຸປຸປ຺ຜານິ ມຫານຸຠາວານິ ເທວານຎ຺ເຎວ ອນຸຈ຺ຉວິການິ, ມນຸສ຺ສໂລເກ ລາມການໍ ທຸປ຺ປຎ຺ຎານໍ ຫີນາຘິມຸຕ຺ຕິການໍ ທຸສ຺ສີລານໍ ນານຸຈ຺ຉວິການິ. ເຍ ປນ ມນຸສ຺ສາ ອິເມຫິ ຈ ອິເມຫິ ຈ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ, ເຕສໍ ເອຕານິ ອນຸຈ຺ຉວິການີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ເຕສຸ ເຊຏ຺ຐກເທວປຸຕ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໑.

‘‘ກາເຍນ ໂຍ ນາວຫເຣ, ວາຈາຍ ນ ມຸສາ ຠເຓ;

ຍໂສ ລທ຺ຘາ ນ ມຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ສ ເວ ກກ຺ກາຣຸມຣຫຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ກາເຍນ ປຣສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ຕິຓສລາກມ຺ປິ ນາວຫຣຕິ, ວາຈາຍ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊມາໂນປິ ມຸສາວາທໍ ນ ຠຓຕິ. ເທສນາສີສເມເວຕໍ, ກາຍທ຺ວາຣວຈີທ຺ວາຣມໂນທ຺ວາເຣຫິ ປນ ໂຍ ທສປິ ອກຸສລກມ຺ມປເຖ ນ ກໂຣຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍໂສ ລທ຺ຘາຕິ ອິສ຺ສຣິຍຎ຺ຈ ລຠິຕ຺ວາ ໂຍ ອິສ຺ສຣິຍມທມຕ຺ໂຕ ສຕິໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ, ສ ເວ ເອວຣູໂປ ອິເມຫິ ຄຸເຓຫິ ຍຸຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ອິມໍ ທິພ຺ພປຸປ຺ຜໍ ອຣຫຕິ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ອິເມຫິ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ໂສ ອິມານິ ປຸປ຺ຜານິ ຍາຈິຕຸໍ ອຣຫຕິ, ຕສ຺ສ ທສ຺ສາມີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸໂຣຫິໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອິເມສຸ ຄຸເຓສຸ ເອໂກປິ ນຕ຺ຖິ, ມຸສາວາທໍ ປນ ວຕ຺ວາ ເອຕານິ ປຸປ຺ຜານິ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຬນ຺ຘິສ຺ສາມິ, ເອວໍ ມໍ ມຫາຊໂນ ‘ຄຸຓສມ຺ປນ຺ໂນ ອຍ’ນ຺ຕິ ຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ອຫໍ ເອເຕຫິ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕານິ ປຸປ຺ຜານິ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ຍາຈິ. ໂສ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໒.

‘‘ຘມ຺ເມນ ວິຕ຺ຕເມເສຍ຺ຍ, ນ ນິກຕ຺ຍາ ຘນໍ ຫເຣ;

ໂຠເຄ ລທ຺ຘາ ນ ມຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ສ ເວ ກກ຺ກາຣຸມຣຫຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຘມ຺ເມນ ປຣິສຸທ຺ຘາຊີເວນ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕາທິວິຕ຺ຕໍ ປຣິເຍເສຍ຺ຍ. ນ ນິກຕ຺ຍາຕິ ນ ວຎ຺ຈນາຍ ຘນໍ ຫເຣຍ຺ຍ, ວຕ຺ຖາຠຣຓາທິເກ ໂຠເຄ ລຠິຕ຺ວາ ປມາທໍ ນາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວຣູໂປ ອິມານິ ປຸປ຺ຜານິ ອຣຫຕີຕິ.

ປຸໂຣຫິໂຕ ‘‘ອຫໍ ເອເຕຫິ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕານິ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ຍາຈິ. ໂສ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໓.

‘‘ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຫາລິທ຺ທໍ, ສທ຺ຘາ ຈ ອວິຣາຄິນີ;

ເອໂກ ສາທຸໍ ນ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ສ ເວ ກກ຺ກາຣຸມຣຫຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຫາລິທ຺ທໍ ຫລິທ຺ທິຣາໂຄ ວິຍ ຂິປ຺ປໍ ນ ວິຣຊ຺ຊຕິ, ຖິຣເມວ ໂຫຕິ. ສທ຺ຘາ ຈ ອວິຣາຄິນີຕິ ກມ຺ມໍ ວາ ວິປາກໍ ວາ ໂອກປ຺ປນີຍສ຺ສ ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວຈນໍ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກເນວ ນ ວິຣຊ຺ຊຕິ ນ ຠິຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ຍາຈເກ ວາ ອຎ຺ເຎ ວາ ສໍວິຠາຄາຣເຫ ປຸຄ຺ຄເລ ພຫິ ກຕ຺ວາ ເອກໂກວ ສາທຸຣສໂຠຊນໍ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ເນສໍ ສໍວິຠຊິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ໂສ ອິມານິ ປຸປ຺ຜານິ ອຣຫຕີຕິ.

ປຸໂຣຫິໂຕ ‘‘ອຫໍ ເອເຕຫິ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕານິ ປຸປ຺ຜານິ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ຍາຈິ. ໂສ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໔.

‘‘ສມ຺ມຸຂາ ວາ ຕິໂຣກ຺ຂາ ວາ, ໂຍ ສນ຺ເຕ ນ ປຣິຠາສຕິ;

ຍຖາວາທີ ຕຖາກາຣີ, ສ ເວ ກກ຺ກາຣຸມຣຫຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມ຺ມຸຂາ ວາ ປຣມ຺ມຸຂາ ວາ ສີລາທິຄຸຓຍຸຕ຺ເຕ ສນ຺ເຕ ອຸຕ຺ຕມປຓ຺ຑິຕປຸຣິເສ ນ ອກ຺ໂກສຕິ ນ ປຣິຠາສຕິ, ຍໍ ວາຈາຍ ວທຕິ, ຕເທວ ກາເຍນ ກໂຣຕິ, ໂສ ອິມານິ ປຸປ຺ຜານິ ອຣຫຕີຕິ.

ປຸໂຣຫິໂຕ ‘‘ອຫໍ ເອເຕຫິ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕານິປິ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ປິຬນ຺ຘິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ເທວປຸຕ຺ຕາ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຸປ຺ຜຈຸມ຺ພຏການິ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ທຕ຺ວາ ເທວໂລກເມວ ຄຕາ. ເຕສໍ ຄຕກາເລ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ສີເສ ມຫຕີ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ຕິຂິຓສິຂເຣນ ນິມ຺ມຖິຕໍ ວິຍ ຈ ອຍປຏ຺ເຏນ ປີຬິຕໍ ວິຍ ຈ ສີສໍ ອໂຫສິ. ໂສ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ອປຣາປຣໍ ປຣິວຕ຺ຕມາໂນ ມຫາສທ຺ເທນ ວິຣວິ, ‘‘ກິເມຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຫໍ ມມພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອວິຊ຺ຊມາເນເຍວ ຄຸເຓ ‘ອຕ຺ຖີ’ຕິ ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ວາ ເຕ ເທວປຸຕ຺ເຕ ອິມານິ ປຸປ຺ຜານິ ຍາຈິໍ, ຫຣເຖຕານິ ມມ ສີສໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ຕານິ ຫຣນ຺ຕາປິ ຫຣິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ, ອຍປຏ຺ເຏນ ພທ຺ຘານິ ວິຍ ອເຫສຸໍ. ອຖ ນໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຄຫໍ ນຍິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ວິຣວນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕ ທິວສາ ວີຕິວຕ຺ຕາ.

ຣາຊາ ອມຈ຺ເຈ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ທຸສ຺ສີລພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຣິສ຺ສຕິ, ກິໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ເທວ, ປຸນ ອຸສ຺ສວໍ ກາເຣມ, ເທວປຸຕ຺ຕາ ປຸນ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ຣາຊາ ປຸນ ອຸສ຺ສວໍ ກາເຣສິ. ເທວປຸຕ຺ຕາ ປຸນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສກລນຄຣໍ ປຸປ຺ຜຄນ຺ເຘນ ເອກຄນ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ຕເຖວ ຣາຊງ຺ຄເຓ ອຏ຺ຐໍສຸ, ມຫາຊໂນ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ທຸສ຺ສີລພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາເນຕ຺ວາ ເຕສໍ ປຸຣໂຕ ອຸຕ຺ຕານໍ ນິປຊ຺ຊາເປສິ. ໂສ ‘‘ຊີວິຕໍ ເມ ເທຖ, ສາມີ’’ຕິ ເທວປຸຕ຺ເຕ ຍາຈິ. ເທວປຸຕ຺ຕາ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ປາປຘມ຺ມສ຺ສ ອນນຸຈ຺ຉວິກາເນເວຕານິ ປຸປ຺ຜານິ, ຕ຺ວໍ ປນ ‘ອມ຺ເຫ ວຎ຺ເຈສ຺ສາມີ’ຕິ ສຎ຺ຎີ ອໂຫສິ, ອຕ຺ຕໂນ ມຸສາວາທຜລໍ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ມຫາຊນມຊ຺ເຌ ທຸສ຺ສີລພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ຄຣຫິຕ຺ວາ ສີສໂຕ ປຸປ຺ຜຈຸມ຺ພຏກໍ ອປເນຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ອຄມໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ເຕສຸ ເທວປຸຕ຺ເຕສຸ ເອໂກ ກສ຺ສໂປ, ເອໂກ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ເອໂກ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ເຊຏ຺ຐກເທວປຸຕ຺ໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກກ຺ກາຣຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໓໒໗] ໗. ກາກວຕີຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ວາຕິ ຈາຍໍ ຕໂຕ ຄນ຺ໂຘຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຖາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກສ຺ມາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ? ‘‘ກິເລສວເສນ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ມາຕຸຄາໂມ ນາມ ອຣກ຺ຂິໂຍ, ນ ສກ຺ກາ ຣກ຺ຂິຕຸໍ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ປນ ມາຕຸຄາມໍ ມຫາສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ສິມ຺ພລິຣຸກ຺ຂວິມາເນ ວສາເປນ຺ຕາປິ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ກາກວຕີ ນາມສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສີ ອໂຫສິ ອຠິຣູປາ ເທວຈ຺ຉຣາ ວິຍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ອຕີຕວຕ຺ຖຸ ກຸຓາລຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໑.ກຸຓາລຊາຕກ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ຕທາ ປເນໂກ ສຸປຓ຺ຓຣາຊາ ມນຸສ຺ສເວເສນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ສຫ ຊູຕໍ ກີຬນ຺ໂຕ ກາກວຕິຍາ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຕໍ ອາທາຍ ສຸປຓ຺ຓຠວນໍ ເນຕ຺ວາ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ອຠິຣມິ. ຣາຊາ ເທວິໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ນຏກຸເວຣໍ ນາມ ຄນ຺ຘພ຺ພໍ ‘‘ຕ຺ວໍ ວິຈິນາຫິ ນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕໍ ສຸປຓ຺ຓຣາຊານໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ສເຣ ເອຣກວເນ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ສຸປຓ຺ຓສ຺ສ ຄມນກາເລ ປຕ຺ຕນ຺ຕເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຸປຓ຺ຓຠວນໍ ປຕ຺ວາ ປຕ຺ຕນ຺ຕຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ກິເລສສໍສຄ຺ຄໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ຕສ຺ເສວ ປຕ຺ຕນ຺ຕເຣ ນິສິນ຺ໂນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸປຓ຺ຓສ຺ສ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ຊູຕກີຬນກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ວີຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຊູຕມຓ຺ຑລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ຐິໂຕ ຄີຕວເສນ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໕.

‘‘ວາຕິ ຈາຍໍ ຕໂຕ ຄນ຺ໂຘ, ຍຕ຺ຖ ເມ ວສຕີ ປິຍາ;

ທູເຣ ອິໂຕ ຫິ ກາກວຕີ, ຍຕ຺ຖ ເມ ນິຣໂຕ ມໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ໂຘຕິ ຕສ຺ສາ ທິພ຺ພຄນ຺ຘວິລິຕ຺ຕາຍ ສຣີຣຄນ຺ໂຘ. ຍຕ຺ຖ ເມຕິ ຍຕ຺ຖ ສຸປຓ຺ຓຠວເນ ມມ ປິຍາ ວສຕິ, ຕໂຕ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ກຕກາຍສໍສຄ຺ຄາຍ ຕສ຺ສາ ອິມສ຺ສ ກາເຍນ ສທ຺ຘິໍ ອາຄໂຕ ຄນ຺ໂຘ ວາຍຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ທູເຣ ອິໂຕຕິ ອິມມ຺ຫາ ຐານາ ທູເຣ. ຫິ-ກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ໂຕ. ກາກວຕີຕິ ກາກວຕີ ເທວີ. ຍຕ຺ຖ ເມຕິ ຍສ຺ສາ ອຸປຣິ ມມ ມໂນ ນິຣໂຕ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸປຓ຺ໂຓ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໖.

‘‘ກຖໍ ສມຸທ຺ທມຕຣີ, ກຖໍ ອຕຣິ ເກປຸກໍ;

ກຖໍ ສຕ຺ຕ ສມຸທ຺ທານິ, ກຖໍ ສິມ຺ພລິມາຣຸຫີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຕ຺ວໍ ອິມໍ ຊມ຺ພຸທີປສມຸທ຺ທໍ ຕສ຺ສ ປຣໂຕ ເກປຸກໍ ນາມ ນທິໍ ປພ຺ພຕນ຺ຕເຣສຸ ຐິຕານິ ສຕ຺ຕ ສມຸທ຺ທານິ ຈ ກຖໍ ອຕຣິ, ເກນຸປາເຍນ ຕິຓ຺ໂຓ ສຕ຺ຕ ສມຸທ຺ທານິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ອມ຺ຫາກໍ ຠວນໍ ສິມ຺ພລິຣຸກ຺ຂຎ຺ຈ ກຖໍ ອາຣຸຫີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນຏກຸເວໂຣ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໗.

‘‘ຕຍາ ສມຸທ຺ທມຕຣິໍ, ຕຍາ ອຕຣິ ເກປຸກໍ;

ຕຍາ ສຕ຺ຕ ສມຸທ຺ທານິ, ຕຍາ ສິມ຺ພລິມາຣຸຫິ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕຍາຕິ ຕຍາ ກຣຓຠູເຕນ ຕວ ປຕ຺ຕນ຺ຕເຣ ນິສິນ຺ໂນ ອຫໍ ສພ຺ພເມຕໍ ອກາສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໂຕ ສຸປຓ຺ຓຣາຊາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໘.

‘‘ຘິຣຕ຺ຖຸ ມໍ ມຫາກາຍໍ, ຘິຣຕ຺ຖຸ ມໍ ອເຈຕນໍ;

ຍຕ຺ຖ ຊາຍາຍຫໍ ຊາຣໍ, ອາວຫາມິ ວຫາມິ ຈາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘິຣຕ຺ຖຸ ມນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ຄຣຫນ຺ໂຕ ອາຫ. ອເຈຕນນ຺ຕິ ມຫາສຣີຣຕາຍ ລຫຸຠາວຄຣຸຠາວສ຺ສ ອຊານນຕາຍ ອເຈຕນໍ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍສ຺ມາ ອຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຍາຍ ຊາຣໍ ອິມໍ ຄນ຺ຘພ຺ພໍ ປຕ຺ຕນ຺ຕເຣ ນິສິນ຺ນໍ ອາເນນ຺ໂຕ ອາວຫາມິ ເນນ຺ໂຕ ຈ ວຫາມິ, ຕສ຺ມາ ຘິຣຕ຺ຖຸ ມນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ອາເນຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ທຕ຺ວາ ປຸນ ນຄຣໍ ນາຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ນຏກຸເວໂຣ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ກາກວຕີຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໓໒໘] ໘. ອນນຸໂສຈິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ພຫູນໍ ວິຊ຺ຊຕີ ໂຠຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ມຕຠຣິຍໍ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ຠຣິຍາຍ ມຕາຍ ນ ນ຺ຫາຍິ ນ ປິວິ ນ ລິມ຺ປິ ນ ຠຸຎ຺ຊິ, ນ ກມ຺ມນ຺ເຕ ປໂຍເຊສິ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ໂສກາຠິຠູໂຕ ອາຬາຫນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິເທວມາໂນ ວິຈຣິ. ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປນສ຺ສ ກຸເຏ ປທີໂປ ວິຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ຊລຕິ. ສຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ສ ມໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ໂສກໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ ທາຍໂກ ນຕ຺ຖິ, ຠວິສ຺ສາມິສ຺ສ ອວສ຺ສໂຍ’’ຕິ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ປຈ຺ຉາສມຓໍ ອາທາຍ ຕສ຺ສ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸຏຸມ຺ພິເກນ ສຸຕາຄມໂນ ກຕປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນາທິສກ຺ກາໂຣ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ‘‘ກິໍ, ອຸປາສກ, ຈິນ຺ເຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຣິຍາ ເມ ກາລກຕາ, ຕມຫໍ ອນຸໂສຈນ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຸປາສກ, ຠິຊ຺ຊນຘມ຺ມໍ ນາມ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຠິນ຺ເນ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ຈິນ຺ເຕຕຸໍ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ຠຣິຍາຍ ມຕາຍ ‘ຠິຊ຺ຊນຘມ຺ມໍ ຠິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ນ ຈິນ຺ຕຍິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ. ອຕີຕວຕ຺ຖຸ ທສກນິປາເຕ ຈູຬໂພຘິຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໐.໔໙ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ອິມສ຺ມິໍ ຊາຕເກ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂກມາຣພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ‘‘ຕວ ທາຣິກປຣິເຍສນໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ຆຣາວາເສນຕ຺ໂຖ, ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຈ຺ຈເຍນ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈິໂຕ ເອກໍ ກຎ຺ຈນຣູປກໍ ກາເຣຕ຺ວາ ‘‘ເອວຣູປໍ ກຸມາຣິກໍ ລຠມາໂນ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ຕໍ ກຎ຺ຈນຣູປກໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຍາເນ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ຊມ຺ພຸທີປຕລໍ ວິຈຣນ຺ຕາ ຍຕ຺ຖ ເອວຣູປໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸມາຣິກໍ ປສ຺ສຖ, ຕຕ຺ຖ ອິມໍ ກຎ຺ຈນຣູປກໍ ທຕ຺ວາ ຕໍ ອາເນຖາ’’ຕິ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ມນຸສ຺ເສ ເປເສສຸໍ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ກາເລ ເອໂກ ປຸຎ຺ຎວາ ສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ກາສິຣຏ຺ເຐເຍວ ນິຄມຄາເມ ອສີຕິໂກຏິວິຠວສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ເຄເຫ ກຸມາຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ‘‘ສມ຺ມິລ຺ລຫາສິນີ’’ຕິສ຺ສາ ນາມໍ ອກໍສຸ. ສາ ໂສຬສວສ຺ສກາເລ ອຠິຣູປາ ອໂຫສິ ປາສາທິກາ ເທວຈ຺ຉຣປ຺ປຏິຠາຄາ ສພ຺ພງ຺ຄສມ຺ປນ຺ນາ. ຕສ຺ສາປິ ກິເລສວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ນາມ ນ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພໍ, ອຈ຺ຈນ຺ຕພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນີ ອໂຫສິ. ກຎ຺ຈນຣູປກໍ ອາທາຍ ວິຈຣນ຺ຕາ ມນຸສ຺ສາ ຕໍ ຄາມໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອສຸກພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຘີຕາ ສມ຺ມິລ຺ລຫາສິນີ ກິໍກາຣຓາ ອິຘ ຐິຕາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ມນຸສ຺ສາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສມ຺ມິລ຺ລຫາສິນິໍ ວາເຣສຸໍ. ສາ ‘‘ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຈ຺ຈເຍນ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ, ນ ເມ ຆຣາວາເສນຕ຺ໂຖ’’ຕິ ມາຕາປິຕູນໍ ສາສນໍ ເປເສສິ. ເຕ ‘‘ກິໍ ກໂຣສິ ກຸມາຣິເກ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ກຎ຺ຈນຣູປກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ເປສຍິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ສມ຺ມິລ຺ລຫາສິນິຍາ ຈ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ມງ຺ຄລໍ ກຣິໍສຸ. ເຕ ເອກຄພ຺ເຠ ວສມານາ ເອກສ຺ມິໍ ສຍເນ ສຍນ຺ຕາປິ ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກິເລສວເສນ ໂອໂລກຍິໍສຸ, ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ທ຺ເວ ພ຺ຣາຫ຺ມາໂນ ວິຍ ຈ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ວສິໍສຸ.

ອປຣຠາເຄ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ກາລມກໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ມິລ຺ລຫາສິນິໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ມມ ກຸລສນ຺ຕກາ ອສີຕິໂກຏິໂຍ, ຕວ ກຸລສນ຺ຕກາ ອສີຕິໂກຏິໂຍຕິ ອິມໍ ເອຕ຺ຕກໍ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິມໍ ກຸຏຸມ຺ພໍ ປຏິປຊ຺ຊາຫິ, ອຫໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ຕຍິ ປພ຺ພຊນ຺ເຕ ອຫມ຺ປິ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ, ນ ສກ຺ໂກມິ ຕໍ ຊຫິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ເອຫີ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ຘນໍ ທານມຸເຂ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເຂຬປິຓ຺ຑໍ ວິຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຫາຍ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວນມູລຜລາຫາຣາ ຕຕ຺ຖ ຈິຣໍ ວສິຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ຫິມວນ຺ຕາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສິໍສຸ.

ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ຕານໍ ສຸຂຸມາລາຍ ປຣິພ຺ພາຊິກາຍ ນິໂຣຊໍ ມິສ຺ສກຠຕ຺ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາ ໂລຫິຕປກ຺ຂນ຺ທິກາພາໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ສາ ສປ຺ປາຍເຠສຊ຺ຊໍ ອລຠມານາ ທຸພ຺ພລາ ອໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລາຍ ຕໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນຄຣທ຺ວາຣໍ ເນຕ຺ວາ ເອກິສ຺ສາ ສາລາຍ ຜລເກ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ຠິກ຺ຂາຍ ປາວິສິ. ສາ ຕສ຺ມິໍ ອນິກ຺ຂນ຺ເຕເຍວ ກາລມກາສິ. ມຫາຊໂນ ປຣິພ຺ພາຊິກາຍ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ໂຣທຕິ ປຣິເທວຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂໍ ຈຣິຕ຺ວາ ອາຄໂຕ ຕສ຺ສາ ມຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຠິຊ຺ຊນຘມ຺ມໍ ຠິຊ຺ຊຕິ, ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ ເອວໍຄຕິກາເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕາຍ ນິປນ຺ນຜລເກເຍວ ນິສີທິຕ຺ວາ ມິສ຺ສກໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລສິ. ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕມຫາຊໂນ ‘‘ອຍໍ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ປຣິພ຺ພາຊິກາ ກິໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຄິຫິກາເລ ເມ ປາທປຣິຈາຣິກາ ອໂຫສີ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ຕາວ ນ ສຓ຺ຐາມ ໂຣທາມ ປຣິເທວາມ, ຕຸມ຺ເຫ ກສ຺ມາ ນ ໂຣທຖາ’’ຕິ? ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຊີວມານາ ຕາວ ເອສາ ມມ ກິຎ຺ຈິ ໂຫຕິ, ອິທານິ ປຣໂລກສມງ຺ຄິຕາຍ ນ ກິຎ຺ຈິ ໂຫຕິ, ມຣຓວສໍ ຄຕາ, ອຫໍ ກິສ຺ສ ໂຣທາມີ’’ຕິ ມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໐໙.

‘‘ພຫູນໍ ວິຊ຺ຊຕີ ໂຠຕີ, ເຕຫິ ເມ ກິໍ ຠວິສ຺ສຕິ;

ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ນ ໂສຈາມິ, ປິຍໍ ສມ຺ມິລ຺ລຫາສິນິໍ.

໑໑໐.

‘‘ຕໍ ຕໍ ເຈ ອນຸໂສເຈຍ຺ຍ, ຍໍ ຍໍ ຕສ຺ສ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ອຕ຺ຕານມນຸໂສເຈຍ຺ຍ, ສທາ ມຈ຺ຈຸວສໍ ປຕໍ.

໑໑໑.

‘‘ນ ເຫວ ຐິຕໍ ນາສີນໍ, ນ ສຍານໍ ນ ປທ຺ຘຄຸໍ;

ຍາວ ພ຺ຍາຕິ ນິມິສຕິ, ຕຕ຺ຣາປິ ຣສຕີ ວໂຍ.

໑໑໒.

‘‘ຕຕ຺ຖຕ຺ຕນິ ວຕປ຺ປທ຺ເຘ, ວິນາຠາເວ ອສໍສເຍ;

ຠູຕໍ ເສສໍ ທຍິຕພ຺ພໍ, ວີຕໍ ອນນຸໂສຈິຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພຫູນໍ ວິຊ຺ຊຕີ ໂຠຕີຕິ ອຍໍ ໂຠຕີ ອມ຺ເຫ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອິທານິ ອຎ຺ເຎສໍ ພຫູນໍ ມຕກສຕ຺ຕານໍ ອນ຺ຕເຣ ວິຊ຺ຊຕິ ອຕ຺ຖິ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ເຕຫິ ເມ ກິໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເຕຫິ ມຕກສຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ວຕ຺ຕມານາ ອິທາເນເວສາ ມຍ຺ຫໍ ກິໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ເຕຫິ ວາ ມຕກສຕ຺ເຕຫິ ອຕິເຣກສມ຺ພນ຺ຘວເສເນສາ ມຍ຺ຫໍ ກິໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ກາ ນາມ ຠວິສ຺ສຕິ, ກິໍ ຠຣິຍາ, ອຸທາຫຸ ຠຄິນີຕິ? ‘‘ເຕຫິ ເມກ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ເຕຫິ ມຕເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ອິທມ຺ປິ ເມ ກເຬວຣໍ ເອກໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ເອສາ ມຕເກສຸ ສງ຺ຂໍ ຄຕາ, ມຍ຺ຫໍ ສາ ນ ກິຎ຺ຈິ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ນ ໂສຈາມິ.

ຍໍ ຍໍ ຕສ຺ສາຕິ ຍໍ ຍໍ ຕສ຺ສ ອນຸໂສຈນກສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ນ ວິຊ຺ຊຕິ ນຕ຺ຖິ, ມຕໍ ນິຣຸທ຺ຘໍ, ຕໍ ຕໍ ສເຈ ອນຸໂສເຈຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຍສ຺ສາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຍໍ ຍໍ ຍສ຺ສ ນ ວິຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ຕໍ ໂສ ອນຸໂສເຈຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຈ຺ຈຸວສໍ ປຕນ຺ຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ນິຈ຺ຈໍ ມຈ຺ຈຸວສໍ ປຕນ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານເມວ ອນຸໂສເຈຍ຺ຍ, ເຕນສ຺ສ ອໂສຈນກາໂລເຍວ ນ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕິຍຄາຖາຍ ນ ເຫວ ຐິຕໍ ນາສີນໍ, ນ ສຍານໍ ນ ປທ຺ຘຄຸນ຺ຕິ ກຎ຺ຈິ ສຕ຺ຕໍ ອາຍຸສງ຺ຂາໂຣ ອນຸຄຈ຺ຉຕີຕິ ປາຐເສໂສ. ຕຕ຺ຖ ປທ຺ຘຄຸນ຺ຕິ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຈຣມານໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອິເມ ສຕ຺ຕາ ຈຕູສຸປິ ອິຣິຍາປເຖສຸ ປມຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ອາຍຸສງ຺ຂາຣາ ປນ ຣຕ຺ຕິຎ຺ຈ ທິວາ ຈ ສພ຺ພິຣິຍາປເຖສຸ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຂຍຄມນກມ຺ມເມວ ກໂຣນ຺ຕີຕິ. ຍາວ ພ຺ຍາຕີຕິ ຍາວ ອຸມ຺ມິສຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ໂວຫາໂຣ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍາວ ອຸມ຺ມິສຕິ ຈ ນິມິສຕິ ຈ, ຕຕ຺ຣາປິ ເອວໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກ ກາເລ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຣສຕີ ວໂຍ, ຕີສຸ ວເຍສຸ ໂສ ໂສ ວໂຍ ຫາຍເຕວ ນ ວຑ຺ຒຕີຕິ.

ຕຕ຺ຖຕ຺ຕນິ ວຕປ຺ປທ຺ເຘຕິ ຕຕ຺ຖ ວຕ ອຕ຺ຕນິ ປທ຺ເຘ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ຕສ຺ມິໍ ວຕ ເອວໍ ຣສມາເນ ວເຍ ອຍໍ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄໂຕ ອຕ຺ຕຠາໂວ ປທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ວເຍນ ອຑ຺ໂຒ ອຸປຑ຺ໂຒ ອປຣິປຸຓ຺ໂຓວ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕນິ ປທ຺ເຘ ໂຍ ເຈສ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິນາຠາໂວ ອສໍສໂຍ, ຕສ຺ມິໍ ວິນາຠາເວປິ ອສໍສເຍ ນິສ຺ສໍສເຍ ຍໍ ຠູຕໍ ເສສໍ ອມຕໍ ຊີວມານໍ, ຕໍ ຊີວມານເມວ ທຍິຕພ຺ພໍ ປິຍາຍິຕພ຺ພໍ ເມຕ຺ຕາຍິຕພ຺ພໍ, ‘‘ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ ອໂຣໂຄ ໂຫຕຸ ອພ຺ຍາປຊ຺ໂຊ’’ຕິ ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ເມຕ຺ຕາຠາວນາ ກາຕພ຺ພາ. ຍໍ ປເນຕໍ ວີຕໍ ວິຄຕໍ ມຕໍ, ຕໍ ອນນຸໂສຈິຍໍ ນ ອນຸໂສຈິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຈຕູຫິ ຄາຖາຫິ ອນິຈ຺ຈາກາຣໍ ທີເປນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ມຫາຊໂນ ປຣິພ຺ພາຊິກາຍ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ອກາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕເມວ ປວິສິຕ຺ວາ ຌານາຠິຎ຺ຎາສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ສມ຺ມິລ຺ລຫາສິນີ ຣາຫຸລມາຕາ ອໂຫສິ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ອນນຸໂສຈິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໓໒໙] ໙. ກາຬພາຫຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍໍ ອນ຺ນປານສ຺ສາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຫຕລາຠສກ຺ກາຣໍ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເທວທຕ຺ເຕນ ຫິ ຕຖາຄເຕ ອຏ຺ຐານໂກປໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຘນຸຄ຺ຄເຫສຸ ປໂຍຊິເຕສຸ ນາຬາຄິຣິວິສ຺ສຊ຺ຊເນນ ຕສ຺ສ ໂທໂສ ປາກໂຏ ຊາໂຕ. ອຖສ຺ສ ປຏ຺ຐປິຕານິ ຘຸວຠຕ຺ຕາທີນິ ມນຸສ຺ສາ ນ ກຣິໍສຸ, ຣາຊາປິ ນໍ ນ ໂອໂລເກສິ. ໂສ ຫຕລາຠສກ຺ກາໂຣ ກຸເລສຸ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ວິຈຣິ. ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ‘ລາຠສກ຺ກາຣໍ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມີ’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ຖິຣໍ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ຫຕລາຠສກ຺ກາໂຣ ອໂຫສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ຘນຎ຺ຊເຍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣາໂຘ ນາມ ສຸໂກ ອໂຫສິ ມຫາສຣີໂຣ ປຣິປຸຓ຺ຓຄຕ຺ໂຕ, ກນິຏ຺ໂຐ ປນສ຺ສ ໂປຏ຺ຐປາໂທ ນາມ. ເອໂກ ລຸທ຺ທໂກ ເຕ ທ຺ເວປິ ຊເນ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເນຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອທາສິ. ຣາຊາ ອຸໂຠປິ ເຕ ສຸວຓ຺ຓປຎ຺ຊເຣ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຕຏ຺ຏເກນ ມຘຸລາເຊ ຂາທາເປນ຺ໂຕ ສກ຺ຂໂຣທກໍ ປາເຍນ຺ໂຕ ປຏິຊຄ຺ຄິ. ສກ຺ກາໂຣ ຈ ມຫາ ອໂຫສິ, ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ອເຖໂກ ວນຈຣໂກ ກາຬພາຫຸໍ ນາເມກໍ ມຫາກາຬມກ຺ກຏໍ ອາເນຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອທາສິ. ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉາ ອາຄຕຕ຺ຕາ ມຫນ຺ຕຕໂຣ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ອໂຫສິ, ສຸການໍ ປຣິຫາຍິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕາທິລກ຺ຂຓໂຍຄໂຕ ນ ກິຎ຺ຈິ ອາຫ, ກນິຏ຺ໂຐ ປນສ຺ສ ຕາທິລກ຺ຂຓາຠາວາ ຕໍ ມກ຺ກຏສ຺ສ ສກ຺ກາຣໍ ອສຫນ຺ໂຕ ‘‘ຠາຕິກ, ປຸພ຺ເພ ອິມສ຺ມິໍ ຣາຊກຸເລ ສາຘຸຣສຂາທນີຍາທີນິ ອມ຺ຫາກເມວ ເທນ຺ຕິ, ອິທານິ ປນ ມຍໍ ນ ລຠາມ, ກາຬພາຫຸມກ຺ກຏສ຺ເສວ ເທນ຺ຕິ. ມຍໍ ຘນຎ຺ຊຍຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກາ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ອລຠນ຺ຕາ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມ, ເອຫິ ອຣຎ຺ຎເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໓.

‘‘ຍໍ ອນ຺ນປານສ຺ສ ປຸເຣ ລຠາມ, ຕໍ ທານິ ສາຂມິຄເມວ ຄຈ຺ຉຕິ;

ຄຈ຺ຉາມ ທານິ ວນເມວ ຣາຘ, ອສກ຺ກຕາ ຈສ຺ມ ຘນຎ຺ຊຍາຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ອນ຺ນປານສ຺ສາຕິ ຍໍ ອນ຺ນປານໍ ອສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກາ. ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ວາ ສາມິວຈນໍ. ຘນຎ຺ຊຍາຍາຕິ ກຣຓຕ຺ເຖ ສມ຺ປທານວຈນໍ, ຘນຎ຺ຊເຍນ. ອສກ຺ກຕາ ຈສ຺ມາຕິ ອນ຺ນປານໍ ນ ລຠາມ, ອິມິນາ ຈ ນ ສກ຺ກຕມ຺ຫາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາໂຘ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໔.

‘‘ລາໂຠ ອລາໂຠ ຍໂສ ອຍໂສ ຈ, ນິນ຺ທາ ປສໍສາ ຈ ສຸຂຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂໍ;

ເອເຕ ອນິຈ຺ຈາ ມນຸເຊສຸ ຘມ຺ມາ, ມາ ໂສຈິ ກິໍ ໂສຈສິ ໂປຏ຺ຐປາທາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໂສຕິ ອິສ຺ສຣິຍປຣິວາໂຣ. ອຍໂສຕິ ຕສ຺ສາຠາໂວ. ເອເຕຕິ ເອເຕ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ມາ ມນຸເຊສຸ ອນິຈ຺ຈາ, ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາປິ ອປເຣນ ສມເຍນ ອປ຺ປລາຠາ ອປ຺ປສກ຺ກາຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ນິຈ຺ຈລາຠິໂນ ນາມ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ຍສາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂປຏ຺ຐປາໂທ ມກ຺ກເຏ ອຸສູຍໍ ອປເນຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໕.

‘‘ອທ຺ຘາ ຕຸວໍ ປຓ຺ຑິຕໂກສິ ຣາຘ, ຊານາສິ ອຕ຺ຖານິ ອນາຄຕານິ;

ກຖໍ ນຸ ສາຂາມິຄໍ ທກ຺ຂິສາມ, ນິທ຺ຘາວິຕໍ ຣາຊກຸລໂຕວ ຊມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຖໍ ນູຕິ ເກນ ນຸ ໂຂ ອຸປາເຍນ. ທກ຺ຂິສາມາຕິ ທກ຺ຂິສ຺ສາມ. ນິທ຺ຘາວິຕນ຺ຕິ ນິວຸຏ຺ຐາປິຕໍ ນິກ຺ກຑ຺ຒາປິຕໍ. ຊມ຺ມນ຺ຕິ ລາມກໍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາໂຘ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໖.

‘‘ຈາເລຕິ ກຓ຺ຓໍ ຠກຸຏິໍ ກໂຣຕິ, ມຸຫຸໍ ມຸຫຸໍ ຠາຍຍເຕ ກຸມາເຣ;

ສຍເມວ ຕໍ ກາຫຕິ ກາຬພາຫຸ, ເຍນາຣກາ ຐສ຺ສຕິ ອນ຺ນປານາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠາຍຍເຕ ກຸມາເຣຕິ ຣາຊກຸມາເຣ ອຸຕ຺ຣາເສຕິ. ເຍນາຣກາ ຐສ຺ສຕິ ອນ຺ນປານາຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ ອິມມ຺ຫາ ອນ຺ນປານາ ທູເຣ ຐສ຺ສຕິ, ສຍເມວ ຕໍ ກາຣຓໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ມາ ຕ຺ວໍ ເອຕສ຺ສ ຈິນ຺ຕຍີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກາຬພາຫຸປິ ກຕິປາເຫເນວ ຣາຊກຸມາຣານໍ ປຸຣໂຕ ຐຕ຺ວາ ກຓ຺ຓຈລນາທີນິ ກໂຣນ຺ໂຕ ກຸມາເຣ ຠາຍາເປສິ. ເຕ ຠີຕຕສິຕາ ວິສ຺ສຣມກໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ກິໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນິກ຺ກຑ຺ຒຖ ນ’’ນ຺ຕິ ມກ຺ກຏໍ ນິກ຺ກຑ຺ຒາເປສິ. ສຸການໍ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ປຸນ ປາກຕິໂກ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກາຬພາຫຸ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ໂປຏ຺ຐປາໂທ ອານນ຺ໂທ, ຣາໂຘ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກາຬພາຫຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໓໓໐] ໑໐. ສີລວີມໍສຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສີລໍ ກິເຣວ ກລ຺ຍາຓນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສີລວີມໍສກພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ທ຺ເວປິ ວຕ຺ຖູນິ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕາເນວ. ອິຘ ປນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ປຸໂຣຫິໂຕ ອໂຫສິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ສີລໍ ວີມໍສນ຺ໂຕ ຕີຓິ ທິວສານິ ເຫຣຎ຺ຎິກຜລກໂຕ ກຫາປຓໍ ຄຓ຺ຫິ. ຕໍ ‘‘ໂຈໂຣ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສຸໍ. ໂສ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ຐິໂຕ –

໑໑໗.

‘‘ສີລໍ ກິເຣວ ກລ຺ຍາຓໍ, ສີລໍ ໂລເກ ອນຸຕ຺ຕຣໍ;

ປສ຺ສ ໂຆຣວິໂສ ນາໂຄ, ສີລວາຕິ ນ ຫຎ຺ຎຕີ’’ຕິ. –

ອິມາຍ ປຐມຄາຖາຍ ສີລໍ ວຓ຺ເຓຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ອເຖກສ຺ມິໍ ທິວເສ ສູນາປຓໂຕ ເສໂນ ມໍສເປສິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ຕມຎ຺ເຎ ສກຸຓາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ປາທນຂຕຸຓ຺ຑກາທີຫິ ປຫຣນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ສຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ມໍສເປສິໍ ຉຑ຺ເຑສິ, ອປໂຣ ຄຓ຺ຫິ. ໂສປິ ຕເຖວ ວິເຫຐິຍມາໂນ ຉຑ຺ເຑສິ, ອຖຎ຺ໂຎ ຄຓ຺ຫິ. ເອວໍ ໂຍ ໂຍ ຄຓ຺ຫິ, ຕໍ ຕໍ ສກຸຓາ ອນຸພນ຺ຘິໍສຸ. ໂຍ ໂຍ ຉຑ຺ເຑສິ, ໂສ ໂສ ສຸຂິໂຕ ອໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມ ກາມາ ນາມ ມໍສເປສູປມາ, ເອເຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍເຍວ ທຸກ຺ຂໍ, ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕານໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໘.

‘‘ຍາວເທວສ຺ສຫູ ກິຎ຺ຈິ, ຕາວເທວ ອຂາທິສຸໍ;

ສງ຺ຄມ຺ມ ກຸລລາ ໂລເກ, ນ ຫິໍສນ຺ຕິ ອກິຎ຺ຈນ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍາວເທວ ອສ຺ສ ເສນສ຺ສ ອຫຸ ກິຎ຺ຈິ ມຸເຂນ ຄຫິຕໍ ມໍສຂຓ຺ຑໍ, ຕາວເທວ ນໍ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ກຸລລາ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຂາທິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ວິສ຺ສຏ຺ເຐ ຕເມນໍ ອກິຎ຺ຈນໍ ນິປ຺ປລິໂພຘໍ ປກ຺ຂິໍ ເສສປກ຺ຂິໂນ ນ ຫິໍສນ຺ຕີຕິ.

ໂສ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອກສ຺ມິໍ ຄາເມ ສາຍໍ ເອກສ຺ສ ເຄເຫ ນິປຊ຺ຊິ. ຕຕ຺ຖ ປນ ປິງ຺ຄລາ ນາມ ທາສີ ‘‘ອສຸກເວລາຍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ເອເກນ ປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ເກຕມກາສິ. ສາ ສາມິການໍ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ເຕສຸ ນິປນ຺ເນສຸ ຕສ຺ສາຄມນໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ອຸມ຺ມາເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ອິທານິ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຐມຍາມມ຺ປິ ມຊ຺ຌິມຍາມມ຺ປິ ວີຕິນາເມສິ. ປຈ຺ຈູສສມເຍ ປນ ‘‘ນ ໂສ ອິທານິ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຉິນ຺ນາສາ ຫຸຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິທໍ ກາຣຓໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ທາສີ ‘ໂສ ປຸຣິໂສ ອາຄມິສ຺ສຕີ’ຕິ ອາສາຍ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ນິສິນ຺ນາ, ອິທານິສ຺ສ ອນາຄມນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຉິນ຺ນາສາ ຫຸຕ຺ວາ ສຸຂໍ ສຸປຕິ. ກິເລເສສຸ ຫິ ອາສາ ນາມ ທຸກ຺ຂໍ, ນິຣາສຠາໂວວ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໙.

‘‘ສຸຂໍ ນິຣາສາ ສຸປຕິ, ອາສາ ຜລວຕີ ສຸຂາ;

ອາສໍ ນິຣາສໍ ກຕ຺ວານ, ສຸຂໍ ສຸປຕິ ປິງ຺ຄລາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຜລວຕີຕິ ຍສ຺ສາ ອາສາຍ ຜລໍ ລທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ສາ ຕສ຺ສ ຜລສ຺ສ ສຸຂຕາຍ ສຸຂາ ນາມ. ນິຣາສໍ ກຕ຺ວານາຕິ ອນາສໍ ກຕ຺ວາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຊຫິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປິງ຺ຄລາຕິ ເອສາ ປິງ຺ຄລທາສີ ອິທານິ ສຸຂໍ ສຸປຕີຕິ.

ໂສ ປຸນທິວເສ ຕໂຕ ຄາມາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສນ຺ໂຕ ອຣຎ຺ເຎ ເອກໍ ຕາປສໍ ຌານໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິຘໂລເກ ຈ ປຣໂລເກ ຈ ຌານສຸຂໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ສຸຂໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໐.

‘‘ນ ສມາຘິປໂຣ ອຕ຺ຖິ, ອສ຺ມິໍ ໂລເກ ປຣມ຺ຫິ ຈ;

ນ ປຣໍ ນາປິ ອຕ຺ຕານໍ, ວິຫິໍສຕິ ສມາຫິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ສມາຘິປໂຣຕິ ສມາຘິໂຕ ປໂຣ ອຎ຺ໂຎ ສຸຂຘມ຺ໂມ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ.

ໂສ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຌານາຠິຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ປຸໂຣຫິໂຕ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສີລວີມໍສຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ກຸຏິທູສກວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

໔. ໂກກິລວຄ຺ໂຄ

[໓໓໑] ໑. ໂກກິລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ໂຍ ເວ ກາເລ ອສມ຺ປຕ຺ເຕຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກກາລິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ຕກ຺ກາຣິຍຊາຕເກ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອມຈ຺ໂຈ ໂອວາທໂກ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ພຫຸຠາຓີ ອໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຕສ຺ສ ພຫຸຠາຓິຕໍ ນິເສເຘສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກໍ ອຸປມໍ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ອເຖກທິວສໍ ຣາຊາ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄໂຕ ມງ຺ຄລສິລາປຏ຺ເຏ ນິສີທິ, ຕສ຺ສຸປຣິ ອມ຺ພຣຸກ຺ໂຂ ອຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ເຣກສ຺ມິໍ ກາກກຸລາວເກ ກາຬໂກກິລາ ອຕ຺ຕໂນ ອຓ຺ຑກໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ກາກີ ຕໍ ໂກກິລອຓ຺ຑກໍ ປຏິຊຄ຺ຄິ, ອປຣຠາເຄ ຕໂຕ ໂກກິລໂປຕໂກ ນິກ຺ຂມິ. ກາກີ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເມ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ໂຄຈຣໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕໍ ປຏິຊຄ຺ຄິ. ໂສ ອວິຣູຬ຺ຫປກ຺ໂຂ ອກາເລເຍວ ໂກກິລຣວໍ ຣວິ. ກາກີ ‘‘ອຍໍ ອິທາເນວ ຕາວ ອຎ຺ຎໍ ຣວໍ ຣວຕິ, ວຑ຺ຒນ຺ໂຕ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕຸຓ຺ຑເກນ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ກຸລາວກາ ປາເຕສິ. ໂສ ຣຎ຺ໂຎ ປາທມູເລ ປຕິ.

ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກິເມຕໍ ສຫາຍາ’’ຕິ? ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຫໍ ຣາຊານໍ ນິວາເຣຕຸໍ ເອກໍ ອຸປມໍ ປຣິເຍສາມິ, ລທ຺ຘາ ທານິ ເມ ສາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຕິມຸຂຣາ ອກາເລ ພຫຸຠາຓິໂນ ເອວຣູປໍ ລຠນ຺ຕິ. ອຍໍ ມຫາຣາຊ, ໂກກິລໂປຕໂກ ກາກິຍາ ປຸຏ຺ໂຐ ອວິຣູຬ຺ຫປກ຺ໂຂ ອກາເລເຍວ ໂກກິລຣວໍ ຣວິ. ອຖ ນໍ ກາກີ ‘ນາຍໍ ມມ ປຸຕ຺ຕໂກ’ຕິ ຎຕ຺ວາ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ກຸລາວກາ ປາເຕສິ. ມນຸສ຺ສາ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ຕິຣຈ຺ຉານາ ວາ, ອກາເລ ພຫຸຠາຓິໂນ ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໒໑.

‘‘ໂຍ ເວ ກາເລ ອສມ຺ປຕ຺ເຕ, ອຕິເວລໍ ປຠາສຕິ;

ເອວໍ ໂສ ນິຫໂຕ ເສຕິ, ໂກກິລາຍິວ ອຕ຺ຣໂຊ.

໑໒໒.

‘‘ນ ຫິ ສຕ຺ຖໍ ສຸນິສິຕໍ, ວິສໍ ຫລາຫລາມິວ;

ເອວໍ ນິກຏ຺ເຐ ປາເຕຕິ, ວາຈາ ທຸພ຺ຠາສິຕາ ຍຖາ.

໑໒໓.

‘‘ຕສ຺ມາ ກາເລ ອກາເລ ວາ, ວາຈໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ນາຕິເວລໍ ປຠາເສຍ຺ຍ, ອປິ ອຕ຺ຕສມມ຺ຫິ ວາ.

໑໒໔.

‘‘ໂຍ ຈ ກາເລ ມິຕໍ ຠາເສ, ມຕິປຸພ຺ໂພ ວິຈກ຺ຂໂຓ;

ສພ຺ເພ ອມິຕ຺ເຕ ອາເທຕິ, ສຸປຓ຺ໂຓ ອຸຣຄາມິວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາເລ ອສມ຺ປຕ຺ເຕຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວຈນກາເລ ອສມ຺ປຕ຺ເຕ. ອຕິເວລນ຺ຕິ ເວລາຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອຕິເຣກປ຺ປມາຓໍ ຠາສຕິ. ຫລາຫລາມິວາຕິ ຫລາຫລໍ ອິວ. ນິກຏ຺ເຐຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຂເຓ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກ ກາເລ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ສຸນິສິຕສຕ຺ຖຫລາຫລວິສໂຕປິ ຂິປ຺ປຕຣໍ ທຸພ຺ຠາສິຕວຈນເມວ ປາເຕສິ, ຕສ຺ມາ. ກາເລ ອກາເລ ວາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕກາເລ ຈ ອກາເລ ຈ ວາຈໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອຕິເວລໍ ນ ຠາເສຍ຺ຍ ອປິ ອຕ຺ຕນາ ສເມ ນິນ຺ນານາກຣເຓປິ ປຸຄ຺ຄເລຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມຕິປຸພ຺ໂພຕິ ມຕິໍ ປຸເຣຈາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ກຖເນນ ມຕິປຸພ຺ໂພ. ວິຈກ຺ຂໂຓຕິ ຎາເຓນ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ອຕ຺ຖວິນ຺ທນປຸຄ຺ຄໂລ ວິຈກ຺ຂໂຓ ນາມ. ອຸຣຄາມິວາຕິ ອຸຣຄໍ ອິວ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ສຸປຓ຺ໂຓ ສມຸທ຺ທໍ ໂຂເຠຕ຺ວາ ມຫາໂຠຄໍ ອຸຣຄໍ ອາເທຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອາທິຍິຕ຺ວາ ຈ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ນໍ ສິມ຺ພລິໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທຕິ, ເອວເມວ ໂຍ ມຕິປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ວິຈກ຺ຂໂຓ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕກາເລ ມິຕໍ ຠາສຕິ, ໂສ ສພ຺ເພ ອມິຕ຺ເຕ ອາເທຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ວຕ຺ເຕຕີຕິ.

ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມິຕຠາຓີ ອໂຫສິ, ຍສຎ຺ຈສ຺ສ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕຕຣໍ ອທາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ໂກກິລໂປຕໂກ ໂກກາລິໂກ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ໂກກິລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໓໓໒] ໒. ຣຖລຏ຺ຐິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອປິ ຫນ຺ຕ຺ວາ ຫໂຕ ພ຺ຣູຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ປຸໂຣຫິຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ຣເຖນ ອຕ຺ຕໂນ ໂຠຄຄາມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສມ຺ພາເຘ ມຄ຺ເຄ ຣຖໍ ປາເຊນ຺ໂຕ ເອກໍ ສກຏສຕ຺ຖໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສກຏໍ ອປເນຖາ’’ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສກເຏ ອນປນີຍມາເນ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປໂຕທລຏ຺ຐິຍາ ປຸຣິມສກເຏ ສາກຏິກສ຺ສ ຣຖຘຸເຣ ປຫຣິ. ສາ ຣຖຘຸເຣ ປຏິຫຕາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ນລາຏໍ ປຫຣິ. ຕາວເທວສ຺ສ ນລາເຏ ຄຓ຺ໂຑ ອຸຏ຺ຐຫິ. ໂສ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ‘‘ສາກຏິເກຫິ ປຫໂຏມ຺ຫີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ສາກຏິເກ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ຕາ ຕສ຺ເສວ ໂທສໍ ອທ຺ທສໍສຸ. ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ຣຎ຺ໂຎ ກິຣ ປຸໂຣຫິໂຕ ‘ສາກຏິເກຫິ ປຫໂຏມ຺ຫີ’ຕິ ອຑ຺ຑໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສຍເມວ ປຣຊ຺ຊີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ເອວຣູປໍ ອກາສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ເສວ ວິນິຈ຺ຉຍາມຈ຺ໂຈ ອໂຫສິ. ອຖ ຣຎ຺ໂຎ ປຸໂຣຫິໂຕ ຣເຖນ ອຕ຺ຕໂນ ໂຠຄຄາມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມສທິສເມວ. ອິຘ ປນ ເຕນ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈິເຕ ຣາຊາ ສຍໍ ວິນິຈ຺ຉເຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ສາກຏິເກ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ອໂສເຘຕ຺ວາວ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ມມ ປຸໂຣຫິຕໍ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ນລາເຏ ຄຓ຺ໂຑ ອຸຏ຺ຐາປິໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ພສ຺ສຫຣຓໍ ເຕສໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ, ມຫາຣາຊ, ກມ຺ມໍ ອໂສເຘຕ຺ວາວ ເອເຕສໍ ສພ຺ພສ຺ສໍ ຫຣາເປຖ, ເອກຈ຺ເຈ ປນ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ປຫຣິຕ຺ວາປິ ‘ປເຣນ ປຫຏມ຺ຫາ’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອວິຈິນິຕ຺ວາ ກາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕນ ນາມ ນິສາເມຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

໑໒໕.

‘‘ອປິ ຫນ຺ຕ຺ວາ ຫໂຕ ພ຺ຣູຕິ, ເຊຕ຺ວາ ຊິໂຕຕິ ຠາສຕິ;

ປຸພ຺ພມກ຺ຂາຍິໂນ ຣາຊ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ນ ສທ຺ທເຫ.

໑໒໖.

‘‘ຕສ຺ມາ ປຓ຺ຑິຕຊາຕິໂຍ, ສຸເຓຍ຺ຍ ອິຕຣສ຺ສປິ;

ອຸຠິນ຺ນໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ຍຖາ ຘມ຺ໂມ ຕຖາ ກເຣ.

໑໒໗.

‘‘ອລໂສ ຄິຫີ ກາມໂຠຄີ ນ ສາຘຸ, ອສຎ຺ຎໂຕ ປພ຺ພຊິໂຕ ນ ສາຘຸ;

ຣາຊາ ນ ສາຘຸ ອນິສມ຺ມກາຣີ, ໂຍ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂກຘໂນ ຕໍ ນ ສາຘຸ.

໑໒໘.

‘‘ນິສມ຺ມ ຂຕ຺ຕິໂຍ ກຍິຣາ, ນານິສມ຺ມ ທິສມ຺ປຕິ;

ນິສມ຺ມກາຣິໂນ ຣາຊ, ຍໂສ ກິຕ຺ຕິ ຈ ວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປິ ຫນ຺ຕ຺ວາຕິ ອປິ ເອໂກ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ຫນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປເຣນ ປຫໂຏມ຺ຫີ’’ຕິ ພ຺ຣູຕິ ກເຖຕິ. ເຊຕ຺ວາ ຊິໂຕຕິ ສຍໍ ວາ ປນ ປຣໍ ຊິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຊິໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ຠາສຕິ. ອຎ຺ຎທຕ຺ຖູຕິ ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ພເມວ ຣາຊກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອກ຺ຂາຍນ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພມກ຺ຂາຍິໂນ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ນ ສທ຺ທເຫ, ເອກໍເສນ ວຈນໍ ນ ສທ຺ທເຫຍ຺ຍ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ປຐມຕຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ເອກໍເສນ ວຈນໍ ນ ສທ຺ທຫາຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ. ຍຖາ ຘມ຺ໂມຕິ ຍຖາ ວິນິຈ຺ຉຍສຠາໂວ ຐິໂຕ, ຕຖາ ກເຣຍ຺ຍ.

ອສຎ຺ຎໂຕຕິ ກາຍາທີຫິ ອສຎ຺ຎໂຕ ທຸສ຺ສີໂລ. ຕໍ ນ ສາຘູຕິ ຍໍ ຕສ຺ສ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ຎາຓວໂຕ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອາຘານຄ຺ຄາຫິວເສນ ທຬ຺ຫໂກປສງ຺ຂາຕໍ ໂກຘນໍ, ຕໍ ນ ສາຘຸ. ນານິສມ຺ມາຕິ ນ ອນິສາເມຕ຺ວາ. ທິສມ຺ປຕີຕິ ທິສານໍ ປຕິ, ມຫາຣາຊ. ຍໂສ ກິຕ຺ຕິ ຈາຕິ ອິສ຺ສຣິຍປຣິວາໂຣ ເຈວ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ຈ ວຑ຺ຒຕີຕິ.

ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ວິນິຈ຺ຉິນິ, ຘມ຺ເມນ ວິນິຈ຺ຉິຍມາເນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ເສວ ໂທໂສ ຊາໂຕຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເອຕຣຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓວ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຣຖລຏ຺ຐິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໓໓໓] ໓. ປກ຺ກໂຄຘຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຕເທວ ເມ ຕ຺ວນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ອິຘ ປນ ເຕສໍ ອຸທ຺ຘາຣໍ ສາເຘຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ລຸທ຺ທໂກ ‘‘ອຸໂຠປິ ຂາທຖາ’’ຕິ ເອກໍ ປກ຺ກໂຄຘໍ ອທາສິ. ໂສ ປຸຣິໂສ ຠຣິຍໍ ປານີຍຕ຺ຖາຍ ເປເສຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ໂຄຘໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອາຄຕກາເລ ‘‘ຠທ຺ເທ, ໂຄຘາ ປລາຕາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສາຘຸ, ສາມິ, ປກ຺ກໂຄຘາຍ ປລາຍນ຺ຕິຍາ ກິໍ ສກ຺ກາ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ? ສາ ເຊຕວເນ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ນິສິນ຺ນາ ສຕ຺ຖາຣາ ‘‘ກິໍ ອຸປາສິເກ, ອຍໍ ເຕ ຫິຕກາໂມ ສສິເນໂຫ ອຸປກາຣໂກ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ເອຕສ຺ສ ຫິຕກາມາ ສສິເນຫາ, ອຍໍ ປນ ມຍິ ນິສ຺ສິເນໂຫ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ໂຫຕຸ ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ເອວໍ ນາເມສ ກໂຣຕິ. ຍທາ ປນ ເຕ ຄຸຓໍ ສຣຕິ, ຕທາ ຕຸຍ຺ຫເມວ ສພ຺ພິສ຺ສຣິຍໍ ເທຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີຕມ຺ປິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວ. ອິຘ ປນ ເຕສໍ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕານໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ລຸທ຺ທໂກ ກິລນ຺ຕຠາວໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ທ຺ເວປິ ຊນາ ຂາທຖາ’’ຕິ ເອກໍ ປກ຺ກໂຄຘໍ ອທາສິ. ຣາຊຘີຕາ ຕໍ ວລ຺ລິຍາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາທາຍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ເຕ ເອກໍ ສຣໍ ທິສ຺ວາ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ອສ຺ສຕ຺ຖມູເລ ນິສີທິໍສຸ. ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ຄຈ຺ຉ ຠທ຺ເທ, ສຣໂຕ ປທຸມິນິປຕ຺ເຕນ ອຸທກໍ ອາຫຣ, ມໍສໍ ຂາທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ໂຄຘໍ ສາຂາຍ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ປານີຍຕ຺ຖາຍ ຄຕາ. ອິຕໂຣ ສພ຺ພໍ ໂຄຘໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣມ຺ມຸໂຂ ນິສີທິ. ໂສ ຕາຍ ປານີຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕາຍ ‘‘ຠທ຺ເທ, ໂຄຘາ ສາຂາຍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ວມ຺ມິກໍ ປາວິສິ, ອຫໍ ຘາວິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ອຄ຺ຄເຫສິໍ, ຄຫິຕຏ຺ຐານໍ ຫຕ຺ເຖເຍວ ກຕ຺ວາ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ພິລໍ ປວິຏ຺ຐາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ໂຫຕຸ, ເທວ, ປກ຺ກໂຄຘາຍ ປລາຍນ຺ຕິຍາ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມ, ເອຫິ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ. ເຕ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ອຄມໍສຸ.

ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ວາ ຕໍ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐານມຕ຺ເຕ ຐເປສິ, ສກ຺ກາຣສມ຺ມາໂນ ປນສ຺ສາ ນຕ຺ຖິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ສກ຺ກາຣໍ ກາເຣຕຸກາໂມ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ຐຕ຺ວາ ‘‘ນນຸ ມຍໍ ອຍ຺ເຍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກາ ກິຎ຺ຈິ ນ ລຠາມ, ກິໍ ໂນ ນ ໂອໂລເກຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕາຕ, ອຫເມວ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກາ ກິຎ຺ຈິ ນ ລຠາມິ, ຕຸຍ຺ຫໍ ກິໍ ທສ຺ສາມິ, ຣາຊາປິ ມຍ຺ຫໍ ອິທານິ ກິໍ ທສ຺ສຕິ, ໂສ ອຣຎ຺ຎໂຕ ອາຄມນກາເລ ປກ຺ກໂຄຘໍ ເອກໂກວ ຂາທີ’’ຕິ. ‘‘ອຍ຺ເຍ, ນ ເທໂວ ເອວຣູປໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ມາ ເອວໍ ອວຈຸຕ຺ຖາ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ເທວີ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ຕໍ, ຕາຕ, ນ ປາກຏໍ, ຣຎ຺ໂຎເຍວ ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ປາກຏ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໙.

‘‘ຕເທວ ເມ ຕ຺ວໍ ວິທິໂຕ, ວນມຊ຺ເຌ ຣເຖສຠ;

ຍສ຺ສ ເຕ ຂຄ຺ຄພທ຺ຘສ຺ສ, ສນ຺ນທ຺ຘສ຺ສ ຕິຣີຏິໂນ;

ອສ຺ສຕ຺ຖທຸມສາຂາຍ, ປກ຺ກໂຄຘາ ປລາຍຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕເທວາຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ກາເລ ‘‘ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ອທາຍໂກ’’ຕິ ເອວໍ ຕ຺ວໍ ວິທິໂຕ. ອຎ຺ເຎ ປນ ຕວ ສຠາວໍ ນ ຊານນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຂຄ຺ຄພທ຺ຘສ຺ສາຕິ ພທ຺ຘຂຄ຺ຄສ຺ສ. ຕິຣີຏິໂນຕິ ຕິຣີຏວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖສ຺ສ ມຄ຺ຄາຄມນກາເລ. ປກ຺ກໂຄຘາຕິ ອງ຺ຄາຣປກ຺ກາ ໂຄຘາ ປລາຍຖາຕິ.

ເອວໍ ຣຎ຺ຎາ ກຕໂທສໍ ປຣິສມຊ຺ເຌ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ກເຖສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຍ຺ເຍ, ເທວສ຺ສ ອປ຺ປິຍກາລໂຕ ປຠຸຕິ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ອຜາສຸກໍ ກຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ອິຘ ວສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໓໐.

‘‘ນເມ ນມນ຺ຕສ຺ສ ຠເຊ ຠຊນ຺ຕໍ, ກິຈ຺ຈານຸກຸພ຺ພສ຺ສ ກເຣຍ຺ຍ ກິຈ຺ຈໍ;

ນານຕ຺ຖກາມສ຺ສ ກເຣຍ຺ຍ ອຕ຺ຖໍ, ອສມ຺ຠຊນ຺ຕມ຺ປິ ນ ສມ຺ຠເຊຍ຺ຍ.

໑໓໑.

‘‘ຈເຊ ຈຊນ຺ຕໍ ວນຖໍ ນ ກຍິຣາ, ອເປຕຈິຕ຺ເຕນ ນ ສມ຺ຠເຊຍ຺ຍ;

ທິໂຊ ທຸມໍ ຂີຓຜລນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ, ອຎ຺ຎໍ ສເມກ຺ເຂຍ຺ຍ ມຫາ ຫິ ໂລໂກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນເມ ນມນ຺ຕສ຺ສາຕິ ໂຍ ອຕ຺ຕນິ ມຸທຸຈິຕ຺ເຕນ ນມຕິ, ຕສ຺ເສວ ປຏິນເມຍ຺ຍ. ກິຈ຺ຈານຸກຸພ຺ພສ຺ສາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກິຈ຺ຈໍ ອນຸກຸພ຺ພນ຺ຕສ຺ເສວ. ອນຕ຺ຖກາມສ຺ສາຕິ ອວຑ຺ຒິກາມສ຺ສ. ວນຖໍ ນ ກຍິຣາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຈຊນ຺ເຕ ຕຓ຺ຫາສ຺ເນຫໍ ນ ກເຣຍ຺ຍ. ອເປຕຈິຕ຺ເຕນາຕິ ອປຄຕຈິຕ຺ເຕນ ວິຣຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ. ນ ສມ຺ຠເຊຍ຺ຍາຕິ ນ ສມາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ອຎ຺ຎໍ ສເມກ຺ເຂຍ຺ຍາຕິ ອຎ຺ຎໍ ໂອໂລເກຍ຺ຍ, ຍຖາ ທິໂຊ ຂີຓຜລໍ ທຸມໍ ຣຸກ຺ຂໍ ຎຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ຜລຠຣິຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕຖາ ຂີຓຣາຄໍ ປຸຣິສໍ ຎຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ສສິເນຫໍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ເຕ ກເຖນ຺ເຕ ເອວ ຕສ຺ສາ ຄຸຓໍ ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ຕວ ຄຸຓໍ ນ ສລ຺ລກ຺ເຂສິໍ, ປຓ຺ຑິຕສ຺ສເຍວ ກຖາຍ ສລ຺ລກ຺ເຂສິໍ, ມມ ອປຣາຘໍ ສຫນ຺ຕິຍາ ອິທໍ ສກລຣຊ຺ຊໍ ຕຸຍ຺ຫເມວ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໒.

‘‘ໂສ ເຕ ກຣິສ຺ສາມິ ຍຖານຸຠາວໍ, ກຕຎ຺ຎຸຕໍ ຂຕ຺ຕິເຍ ເປກ຺ຂມາໂນ;

ສພ຺ພຎ຺ຈ ເຕ ອິສ຺ສຣິຍໍ ທທາມິ, ຍສ຺ສິຈ຺ຉສີ ຕສ຺ສ ຕຸວໍ ທທາມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂສຕິ ໂສ ອຫໍ. ຍຖານຸຠາວນ຺ຕິ ຍຖາສຕ຺ຕິ ຍຖາພລໍ. ຍສ຺ສິຈ຺ຉສີຕິ ຍສ຺ສ ອິຈ຺ຉສິ, ຕສ຺ສ ອິທໍ ຣຊ຺ຊໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍໍ ຕ຺ວໍ ອິຈ຺ຉສິ, ຕໍ ທທາມີຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ຣາຊາ ເທວິຍາ ສພ຺ພິສ຺ສຣິຍໍ ອທາສິ, ‘‘ອິມິນາຫໍ ເອຕິສ຺ສາ ຄຸຓໍ ສຣາປິໂຕ’’ຕິ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສປິ ມຫນ຺ຕໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ອທາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸໂຠ ຊຍມ຺ປຕິກາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ.

ຕທາ ຊຍມ຺ປຕິກາ ເອຕຣຫິ ຊຍມ຺ປຕິກາວ ອເຫສຸໍ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ປກ຺ກໂຄຘຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໓໓໔] ໔. ຣາໂຊວາທຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຄວໍ ເຈ ຕຣມານານນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຣາໂຊວາທໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຕສກຸຓຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໑໗.໑ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ອິຘ ປນ ສຕ຺ຖາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ໂປຣາຓກຣາຊາໂນປິ ປຓ຺ຑິຕານໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ຕາ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູຣຍມານາ ຄມິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ສິກ຺ຂິຕສພ຺ພສິປ຺ໂປ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຣມຓີເຍ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວນມູລຜລາຫາໂຣ ວິຫາສິ. ອຖ ຣາຊາ ອຄຸຓປຣິເຍສໂກ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເມ ໂກຈິ ອຄຸຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ’’ຕິ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ອນ຺ໂຕຊເນ ຈ ພຫິຊເນ ຈ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ຈ ພຫິນຄເຣ ຈ ກຎ຺ຈິ ອຕ຺ຕໂນ ອວຓ຺ຓວາທິໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ຊນປເທ ນຸ ໂຂ ກຖ’’ນ຺ຕິ ອຎ຺ຎາຕກເວເສນ ຊນປທໍ ຈຣິ. ຕຕ຺ຣາປິ ອວຓ຺ຓວາທິໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓກຖເມວ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ນຸ ໂຂ ກຖ’’ນ຺ຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອສ຺ສມໍ ປຕ຺ວາ ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ກຕປຏິສນ຺ຖາໂຣ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ.

ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຣຎ຺ຎໂຕ ປຣິປກ຺ການິ ນິຄ຺ໂຣຘຜລານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ, ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ມຘຸຣານິ ໂອຊວນ຺ຕານິ ສກ຺ຂຣຈຸຓ຺ຓສມຣສານິ. ໂສ ຣາຊານມ຺ປິ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ມຫາປຸຎ຺ຎ, ນິຄ຺ໂຣຘປກ຺ກຜລໍ ຂາທິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວາ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ນິຄ຺ໂຣຘປກ຺ກໍ ອຕິ ວິຍ ມຘຸຣ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ມຫາປຸຎ຺ຎ, ນູນ ຣາຊາ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕິ, ເຕເນຕໍ ມຘຸຣນ຺ຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ອຘມ຺ມິກກາເລ ອມຘຸຣໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ມຫາປຸຎ຺ຎ, ຣາຊູສຸ ອຘມ຺ມິເກສຸ ເຕລມຘຸຜາຓິຕາທີນິປິ ວນມູລຜລານິປິ ອມຘຸຣານິ ໂຫນ຺ຕິ ນິໂຣຊານິ, ນ ເກວລໍ ເອຕານິ, ສກລມ຺ປິ ຣຏ຺ຐໍ ນິໂຣຊໍ ກສຏໍ ໂຫຕິ. ເຕສຸ ປນ ຘມ຺ມິເກສຸ ສພ຺ພານິ ຕານິ ມຘຸຣານິ ໂຫນ຺ຕິ ໂອຊວນ຺ຕານິ, ສກລມ຺ປິ ຣຏ຺ຐໍ ໂອຊວນ຺ຕເມວ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ເອວໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຣາຊຠາວໍ ອຊານາເປຕ຺ວາວ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຕາປສສ຺ສ ວຈນໍ ວີມໍສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ກິຎ຺ຈິ ກາລໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ປຸນ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິສ຺ສ ຕເຖວ ວຕ຺ວາ ນິຄ຺ໂຣຘປກ຺ກໍ ອທາສິ, ຕໍ ຕສ຺ສ ຕິຕ຺ຕກຣສໍ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ‘‘ອມຘຸຣໍ ນິຣສ’’ນ຺ຕິ ສຫ ເຂເຬນ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ‘‘ຕິຕ຺ຕກໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຫາປຸຎ຺ຎ, ນູນ ຣາຊາ ອຘມ຺ມິໂກ ຠວິສ຺ສຕິ. ຣາຊູນຎ຺ຫິ ອຘມ຺ມິກກາເລ ອຣຎ຺ເຎ ຜລາຜລໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ອມຘຸຣໍ ນິໂຣຊໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໓໓.

‘‘ຄເວ ເຈ ຕຣມານານໍ, ຊິມ຺ຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ ປຸງ຺ຄໂວ;

ສພ຺ພາ ຕາ ຊິມ຺ຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເນຕ຺ເຕ ຊິມ຺ຫໍ ຄເຕ ສຕິ.

໑໓໔.

‘‘ເອວເມວ ມນຸສ຺ເສສຸ, ໂຍ ໂຫຕິ ເສຏ຺ຐສມ຺ມໂຕ;

ໂສ ເຈ ອຘມ຺ມໍ ຈຣຕິ, ປເຄວ ອິຕຣາ ປຊາ;

ສພ຺ພໍ ຣຏ຺ຐໍ ທຸຂໍ ເສຕິ, ຣາຊາ ເຈ ໂຫຕິ ອຘມ຺ມິໂກ.

໑໓໕.

‘‘ຄວໍ ເຈ ຕຣມານານໍ, ອຸຊຸໍ ຄຈ຺ຉຕິ ປຸງ຺ຄໂວ;

ສພ຺ພາ ຄາວີ ອຸຊຸໍ ຍນ຺ຕິ, ເນຕ຺ເຕ ອຸຊຸໍ ຄເຕ ສຕິ.

໑໓໖.

‘‘ເອວເມວ ມນຸສ຺ເສສຸ, ໂຍ ໂຫຕິ ເສຏ຺ຐສມ຺ມໂຕ;

ໂສ ສເຈ ຘມ຺ມໍ ຈຣຕິ, ປເຄວ ອິຕຣາ ປຊາ;

ສພ຺ພໍ ຣຏ຺ຐໍ ສຸຂໍ ເສຕິ, ຣາຊາ ເຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມິໂກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຄວນ຺ຕິ ຄຸນ຺ນໍ. ຕຣມານານນ຺ຕິ ນທິໍ ໂອຕຣນ຺ຕານໍ. ຊິມ຺ຫນ຺ຕິ ກຸຏິລໍ ວງ຺ກໍ. ເນຕ຺ເຕຕິ ນາຍເກ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຄວເຊຏ຺ຐເກ ອຸສເຠ ປຸງ຺ຄເວ. ປເຄວ ອິຕຣາ ປຊາຕິ ອິຕເຣ ສຕ຺ຕາ ປຸເຣຕຣເມວ ອຘມ຺ມໍ ຈຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຂໍ ເສຕີຕິ ນ ເກວລໍ ເສຕິ, ຈຕູສຸປິ ອິຣິຍາປເຖສຸ ທຸກ຺ຂເມວ ວິນ຺ທຕິ. ອຘມ຺ມິໂກຕິ ຍທິ ຣາຊາ ຉນ຺ທາທິອຄຕິຄມນວເສນ ອຘມ຺ມິໂກ ໂຫຕິ. ສຸຂໍ ເສຕີຕິ ສເຈ ຣາຊາ ອຄຕິຄມນໍ ປຫາຍ ຘມ຺ມິໂກ ໂຫຕິ, ສພ຺ພໍ ຣຏ຺ຐໍ ຈຕູສຸ ອິຣິຍາປເຖສຸ ສຸຂປ຺ປຕ຺ຕເມວ ໂຫຕີຕິ.

ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຣາຊຠາວໍ ຊານາເປຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປຸພ຺ເພ ນິຄ຺ໂຣຘປກ຺ກໍ ອຫເມວ ມຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຕກໍ ອກາສິໍ, ອິທານິ ປຸນ ມຘຸຣໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ສພ຺ພໍ ປຏິປາກຕິກໍ ອກາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຣາໂຊວາທຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໓໓໕] ໕. ຊມ຺ພຸກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ພ຺ຣຫາ ປວຑ຺ຒກາໂຍ ໂສຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຄຕາລຍກຣຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ, ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ສຕ຺ຖາຣາ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເທວທຕ຺ໂຕ ຕຸມ຺ເຫ ທິສ຺ວາ ກິໍ ອກາສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອນຸກໂຣນ຺ໂຕ ມມ ຫຕ຺ເຖ ພີຊນິໍ ທຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ອຖ ນໍ ໂກກາລິໂກ ອຸເຣ ຊຓ຺ຓຸນາ ປຫຣິ, ອິຕິ ໂສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອນຸກໂຣນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວີ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອິທາເນວ ມມ ອນຸກໂຣນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸໂຠຕິ, ປຸພ຺ເພເປສ ອນຸໂຠສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສີຫໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ເຕ ຄຸຫາຍໍ ວສນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ມຫິໍສໍ ວຘິຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ຄຸຫໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ເອໂກ ສິງ຺ຄາໂລ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປລາຍິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຸເຣນ ນິປຊ຺ຊິ, ‘‘ກິໍ ຊມ຺ພຸກາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ ຕໍ, ຠທ຺ທນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ສີໂຫ ‘‘ເຕນ ຫິ ເອຫີ’’ຕິ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ເນຕ຺ວາ ທິວເສ ທິວເສ ມໍສໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ໂປເສສິ. ຕສ຺ສ ສີຫວິຆາເສນ ຖູລສຣີຣຕໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ເອກທິວສໍ ມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສ ສີຫໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ອຫໍ, ສາມິ, ນິຈ຺ຈກາລໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປລິໂພໂຘ, ຕຸມ຺ເຫ ນິຈ຺ຈໍ ມໍສໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມໍ ໂປເສຖ, ອຊ຺ຊ ຕຸມ຺ເຫ ອິເຘວ ໂຫຖ, ອຫໍ ເອກໍ ວາຣຓໍ ວຘິຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກມ຺ປິ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສີໂຫ ‘‘ມາ ເຕ, ຊມ຺ພຸກ, ເອຕໍ ຣຸຈ຺ຈິ, ນ ຕ຺ວໍ ວາຣຓໍ ວຘິຕ຺ວາ ມໍສຂາທກໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ອຫໍ ເຕ ວາຣຓໍ ວຘິຕ຺ວາ ທສ຺ສາມິ, ວາຣໂຓ ນາມ ມຫາກາໂຍ ປວຑ຺ຒກາໂຍ, ມາ ວາຣຓໍ ຄຓ຺ຫິ, ມມ ວຈນໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ.

໑໓໗.

‘‘ພ຺ຣຫາ ປວຑ຺ຒກາໂຍ ໂສ, ທີຆທາໂຐ ຈ ຊມ຺ພຸກ;

ນ ຕ຺ວໍ ຕຕ຺ຖ ກຸເລ ຊາໂຕ, ຍຕ຺ຖ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ກຸຎ຺ຊຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພ຺ຣຫາຕິ ມຫນ຺ໂຕ. ປວຑ຺ຒກາໂຍຕິ ອຸທ຺ຘໍ ອຸຄ຺ຄຕກາໂຍ. ທີຆທາໂຐຕິ ທີຆທນ຺ໂຕ ເຕຫິ ທນ຺ເຕຫິ ຕຸມ຺ຫາທິເສ ປຫຣິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂເຍ ປາເປຕິ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ສີຫກຸເລ ຊາຕາ ມຕ຺ຕວາຣຓໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ນ ຕຕ຺ຖ ຊາໂຕ, ສິງ຺ຄາລກຸເລ ປນ ຊາໂຕສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສິງ຺ຄາໂລ ສີເຫນ ວາຣິໂຕເຍວ ຄຸຫາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ‘‘ພຸກ຺ກ ພຸກ຺ກາ’’ຕິ ສິງ຺ຄາລິກໍ ນທໍ ນທິຕ຺ວາ ປພ຺ພຕກູເຏ ຐິໂຕ ປພ຺ພຕປາທໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເອກໍ ກາຬວາຣຓໍ ປພ຺ພຕປາເທນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຸລ຺ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ‘‘ຕສ຺ສ ກຸມ຺ເຠ ປຕິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປາທມູເລ ປຕິ. ວາຣໂຓ ປຸຣິມປາທໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ, ສີສໍ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ຊາຕໍ. ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ອນຸຕ຺ຖຸນນ຺ໂຕ ສຍິ, ວາຣໂຓ ໂກຎ຺ຈນາທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປກ຺ກາມິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ຐິໂຕ ຕໍ ວິນາສປ຺ປຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ມານໍ ນິສ຺ສາຍ ນຏ຺ໂຐ ສິງ຺ຄາໂລ’’ຕິ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໓໘.

‘‘ອສີໂຫ ສີຫມາເນນ, ໂຍ ອຕ຺ຕານໍ ວິກຸພ຺ພຕິ;

ໂກຕ຺ຖູວ ຄຊມາສຊ຺ຊ, ເສຕິ ຠູມ຺ຍາ ອນຸຕ຺ຖຸນໍ.

໑໓໙.

‘‘ຍສສ຺ສິໂນ ອຸຕ຺ຕມປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ສຎ຺ຊາຕຂນ຺ຘສ຺ສ ມຫພ຺ພລສ຺ສ;

ອສເມກ຺ຂິຍ ຖາມພລູປປຕ຺ຕິໍ, ສ ເສຕິ ນາເຄນ ຫໂຕຍໍ ຊມ຺ພຸໂກ.

໑໔໐.

‘‘ໂຍ ຈີຘ ກມ຺ມໍ ກຸຣຸເຕ ປມາຍ, ຖາມພ຺ພລໍ ອຕ຺ຕນິ ສໍວິທິຕ຺ວາ;

ຊປ຺ເປນ ມນ຺ເຕນ ສຸຠາສິເຕນ, ປຣິກ຺ຂວາ ໂສ ວິປຸລໍ ຊິນາຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິກຸພ຺ພຕີຕິ ປຣິວຕ຺ເຕຕິ. ໂກຕ຺ຖູວາຕິ ສິງ຺ຄາໂລ ວິຍ. ອນຸຕ຺ຖຸນນ຺ຕິ ອນຸຕ຺ຖຸນນ຺ໂຕ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ອຍໍ ໂກຕ຺ຖຸ ມຫນ຺ຕໍ ຄຊໍ ປຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຖຸນນ຺ໂຕ ຠູມິຍໍ ເສຕິ, ເອວໍ ໂຍ ອຎ຺ໂຎ ທຸພ຺ພໂລ ພລວຕາ ວິຄ຺ຄຫໍ ກໂຣຕິ, ໂສປິ ເອວຣູໂປວ ໂຫຕີຕິ.

ຍສສ຺ສິໂນຕິ ອິສ຺ສຣິຍວໂຕ. ອຸຕ຺ຕມປຸຄ຺ຄລສ຺ສາຕິ ກາຍພເລນ ຈ ຎາຓພເລນ ຈ ອຸຕ຺ຕມປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ສຎ຺ຊາຕຂນ຺ຘສ຺ສາຕິ ສຸສຓ຺ຐິຕມຫາຂນ຺ຘສ຺ສ. ມຫພ຺ພລສ຺ສາຕິ ມຫາຖາມສ຺ສ. ຖາມພລູປປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ເອວຣູປສ຺ສ ສີຫສ຺ສ ຖາມສງ຺ຂາຕໍ ພລຎ຺ເຈວ ສີຫຊາຕິສງ຺ຂາຕໍ ອຸປປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອຊານິຕ຺ວາ, ກາຍຖາມຎ຺ຈ ຎາຓພລຎ຺ຈ ສີຫອຸປປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອຊານິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສ ເສຕີຕິ ອຕ຺ຕານມ຺ປິ ສີເຫນ ສທິສໍ ມຎ຺ຎມາໂນ, ໂສ ອຍໍ ຊມ຺ພຸໂກ ນາເຄນ ຫໂຕ ມຕສຍນໍ ເສຕິ.

ປມາຍາຕິ ປມິນິຕ຺ວາ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ. ‘‘ປມາຓາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຕ຺ຕໂນ ປມາຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ປມາເຓນ ກມ຺ມໍ ກຸຣຸເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຖາມພ຺ພລນ຺ຕິ ຖາມສງ຺ຂາຕໍ ພລໍ, ກາຍຖາມຎ຺ຈ ຎາຓພລຎ຺ຈາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ຊປ຺ເປນາຕິ ຊເປນ, ອຊ຺ເຌເນນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມນ຺ເຕນາຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ກຣເຓນ. ສຸຠາສິເຕນາຕິ ສຈ຺ຈາທິຄຸຓຍຸຕ຺ເຕນ ອນວຊ຺ຊວຈເນນ. ປຣິກ຺ຂວາຕິ ປຣິກ຺ຂາສມ຺ປນ຺ໂນ. ໂສ ວິປຸລໍ ຊິນາຕີຕິ ໂຍ ເອວຣູໂປ ໂຫຕິ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ກຸຣຸມາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຖາມຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ຊປ຺ປມນ຺ຕວເສນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຸຠາສິຕໍ ຠາສນ຺ໂຕ ກໂຣຕິ, ໂສ ວິປຸລໍ ມຫນ຺ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ຊິນາຕິ ນ ປຣິຫາຍຕີຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິມາຫິ ຕີຫິ ຄາຖາຫິ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ກຕ຺ຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ກມ຺ມໍ ກເຖສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສິງ຺ຄາໂລ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ສີໂຫ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຊມ຺ພຸກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໓໓໖] ໖. ພ຺ຣຫາຉຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຕິຓໍ ຕິຓນ຺ຕິ ລປສີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກຸຫກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸ ກຖິຕເມວ.

ອຕີເຕ ປນ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສໂກ ອມຈ຺ໂຈ ອໂຫສິ. ພາຣາຓສິຣາຊາ ມຫຕິຍາ ເສນາຍ ໂກສລຣາຊານໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຕ຺ວາ ຍຸທ຺ເຘນ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ຄຓ຺ຫິ. ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ປນ ປຸຕ຺ໂຕ ຉຕ຺ໂຕ ນາມ ກຸມາໂຣ ອຕ຺ຖິ. ໂສ ອຎ຺ຎາຕກເວເສນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໂຍ ເວເທ ຈ ອຏ຺ຐາຣສ ສິປ຺ປານິ ຈ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕກ຺ກສິລໂຕ ນິກ຺ຂມ຺ມ ສພ຺ພສມຍສິປ຺ປານິ ສິກ຺ຂນ຺ໂຕ ເອກໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໍ ປາປຸຓິ. ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ປຎ຺ຈສຕຕາປສາ ອຣຎ຺ເຎ ປຓ຺ຓສາລາສຸ ວສນ຺ຕິ. ກຸມາໂຣ ເຕ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອິເມສມ຺ປິ ສນ຺ຕິເກ ກິຎ຺ຈິ ສິກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຍໍ ເຕ ຊານນ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ຄຓສຕ຺ຖາ ຊາໂຕ.

ອເຖກທິວສໍ ອິສິຄຓໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ມາຣິສາ, ກສ຺ມາ ມຊ຺ຌິມເທສໍ ນ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ມາຣິສ, ມຊ຺ຌິມເທເສ ມນຸສ຺ສາ ນາມ ປຓ຺ຑິຕາ, ເຕ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນຸໂມທນໍ ກາຣາເປນ຺ຕິ, ມງ຺ຄລໍ ຠຓາເປນ຺ຕິ, ອສກ຺ໂກນ຺ເຕ ຄຣຫນ຺ຕິ, ມຍໍ ເຕນ ຠເຍນ ນ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ. ‘‘ມາ ຕຸມ຺ເຫ ຠາຍຖ, ອຫເມຕໍ ສພ຺ພໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ສພ຺ເພ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຂາຣິວິວິຘມາທາຍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ຕາ. ພາຣາຓສິຣາຊາປິ ໂກສລຣຊ຺ຊໍ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ຖຄຕໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຣາຊຍຸຕ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ສຍໍ ຕຕ຺ຖ ວິຊ຺ຊມານໍ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ໂລຫຈາຏິໂຍ ປູຣາເປຕ຺ວາ ນິທຫິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ພາຣາຓສິຍເມວ ວສຕິ. ອຖ ເຕ ອິສໂຍ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ຣຕ຺ຕິໍ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ນຄຣໍ ຠິກ຺ຂາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣາຊທ຺ວາຣໍ ອຄມໍສຸ. ຣາຊາ ເຕສໍ ອິຣິຍາປເຖສ຺ສຸ ປສີທິຕ຺ວາ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ມຫາຕເລ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກໍ ທຕ຺ວາ ຍາວ ຠຕ຺ຕກາລາ ຕໍ ຕໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ຉຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣາເຘນ຺ໂຕ ສພ຺ພປຎ຺ເຫ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ວິຈິຕ຺ຣໍ ອນຸໂມທນໍ ອກາສິ. ຣາຊາ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ປສນ຺ໂນ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ເຕ ອຸຍ຺ຍາເນ ວາສາເປສິ.

ຉຕ຺ໂຕ ນິຘິອຸທ຺ຘຣຓມນ຺ຕໍ ຊານາຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ໂຕ ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ ອິມິນາ ມມ ປິຕຸ ສນ຺ຕກໍ ຘນໍ ນິທຫິຕ’’ນ຺ຕິ ມນ຺ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຸຍ຺ຍາເນ ນິທຫິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມມ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕາປເສ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ມາຣິສາ, ອຫໍ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ, ພາຣາຓສິຣຎ຺ຎາ ອມ຺ຫາກໍ ຣຊ຺ເຊ ຄຫິເຕ ອຎ຺ຎາຕກເວເສນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕໍ ອນຸຣກ຺ຂິໍ, ອິທານິ ກຸລສນ຺ຕກໍ ຘນໍ ລທ຺ຘໍ, ອຫໍ ເອຕໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ກິໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ມຍມ຺ປິ ຕຍາວ ສທ຺ຘິໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ມຫນ຺ເຕ ມຫນ຺ເຕ ຈມ຺ມປສິພ຺ພເກ ກາເຣຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຠູມິໍ ຂຓິຕ຺ວາ ຘນຈາຏິໂຍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ປສິພ຺ພເກສຸ ຘນໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຈາຏິໂຍ ຕິຓສ຺ສ ປູຣາເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ຈ ອິສິສຕານິ ອຎ຺ເຎ ຈ ມນຸສ຺ເສ ຘນໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ປລາຍິຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ຣາຊຍຸຕ຺ເຕ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາກາຣອຏ຺ຏາລກາທິປຏິສງ຺ຂຣຓໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ປຸນ ສປຕ຺ຕຣຎ຺ຎາ ຍຸທ຺ເຘນ ອຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ກຕ຺ວາ ນຄຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ. ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎປິ ‘‘ຕາປສາ ອຸຍ຺ຍານໂຕ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປລາຕາ’’ຕິ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ໂສ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈາຏິໂຍ ວິວຣາເປຕ຺ວາ ຕິຓເມວ ປສ຺ສິ, ຕສ຺ສ ຘນໍ ນິສ຺ສາຍ ມຫນ຺ໂຕ ໂສໂກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສ ນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຕິຓໍ ຕິຓ’’ນ຺ຕິ ວິປ຺ປລປນ຺ໂຕ ຈຣຕິ, ນາສ຺ສ ໂກຈິ ໂສກໍ ນິພ຺ພາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ມຫນ຺ໂຕ ໂສໂກ, ວິປ຺ປລປນ຺ໂຕ ຈຣຕິ, ຐເປຕ຺ວາ ໂຂ ປນ ມໍ ນາສ຺ສ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ໂສກໍ ວິໂນເທຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ, ນິສ຺ໂສກໍ ນໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສຸຂນິສິນ຺ໂນ ຕສ຺ສ ວິປ຺ປລປນກາເລ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໑.

‘‘ຕິຓໍ ຕິຓນ຺ຕິ ລປສິ, ໂກ ນຸ ເຕ ຕິຓມາຫຣິ;

ກິໍ ນຸ ເຕ ຕິຓກິຈ຺ຈຕ຺ຖິ, ຕິຓເມວ ປຠາສສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິໍ ນຸ ເຕ ຕິຓກິຈ຺ຈຕ຺ຖີຕິ ກິໍ ນຸ ຕວ ຕິເຓນ ກິຈ຺ຈໍ ກາຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ. ຕິຓເມວ ປຠາສສີຕິ ຕ຺ວຎ຺ຫິ ເກວລໍ ‘‘ຕິຓໍ ຕິຓ’’ນ຺ຕິ ຕິຓເມວ ປຠາສສິ, ‘‘ອສຸກຕິຓໍ ນາມາ’’ຕິ ນ ກເຖສິ, ຕິຓນາມໍ ຕາວສ຺ສ ກເຖຫິ ‘‘ອສຸກຕິຓໍ ນາມາ’’ຕິ, ມຍໍ ເຕ ອາຫຣິສ຺ສາມ, ອຖ ປນ ເຕ ຕິເຓນຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ, ນິກ຺ກາຣຓາ ມາ ວິປ຺ປລປີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໒.

‘‘ອິຘາຄມາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ພ຺ຣຫາ ຉຕ຺ໂຕ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ;

ໂສ ເມ ສພ຺ພໍ ສມາທາຍ, ຕິຓໍ ນິກ຺ຂິປ຺ປ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພ຺ຣຫາຕິ ທີໂຆ. ຉຕ຺ໂຕຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ສພ຺ພໍ ສມາທາຍາຕິ ສພ຺ພໍ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ. ຕິຓໍ ນິກ຺ຂິປ຺ປ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຈາຏີສຸ ຕິຓໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄໂຕຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໓.

‘‘ເອເວຕໍ ໂຫຕິ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອປ຺ເປນ ພຫຸມິຈ຺ຉຕາ;

ສພ຺ພໍ ສກສ຺ສ ອາທານໍ, ອນາທານໍ ຕິຓສ຺ສ ຈາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອປ຺ເປນ ຕິເຓນ ພຫຸຘນໍ ອິຈ຺ຉຕາ ເອວໍ ເອຕໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ຍທິທໍ ປິຕຸ ສນ຺ຕກຕ຺ຕາ ສກສ຺ສ ຘນສ຺ສ ສພ຺ພໍ ອາທານໍ ອຄຍ຺ຫູປຄສ຺ສ ຕິຓສ຺ສ ຈ ອນາທານໍ. ອິຕິ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ພ຺ຣຫາ ຉຕ຺ໂຕ ຄເຫຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ອຕ຺ຕໂນ ປິຕຸ ສນ຺ຕກໍ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຄ຺ຄເຫຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ຕິຓໍ ຈາຏີສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄໂຕ, ຕຕ຺ຖ ກາ ປຣິເທວນາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໔.

‘‘ສີລວນ຺ໂຕ ນ ກຸພ຺ພນ຺ຕິ, ພາໂລ ສີລານິ ກຸພ຺ພຕິ;

ອນິຈ຺ຈສີລໍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ, ກິໍ ປຓ຺ຑິຈ຺ຈໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສີລວນ຺ໂຕຕິ ເຍ ສີລສມ຺ປນ຺ນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣໂຍ, ເຕ ເອວຣູປໍ ນ ກຸພ຺ພນ຺ຕິ. ພາໂລ ສີລານິ ກຸພ຺ພຕີຕິ ພາໂລ ປນ ທຸຣາຈາໂຣ ເອວຣູປານິ ອຕ຺ຕໂນ ອນາຈາຣສງ຺ຂາຕານິ ສີລານິ ກໂຣຕິ. ອນິຈ຺ຈສີລນ຺ຕິ ອທ຺ຘຸເວນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອປ຺ປວຕ຺ເຕນ ສີເລນ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ທຸສ຺ສີລ຺ຍນ຺ຕິ ທຸສ຺ສີລໍ. ກິໍ ປຓ຺ຑິຈ຺ຈໍ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ເອວຣູປໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ພາຫຸສຈ຺ຈປຣິຠາວິຕໍ ປຓ຺ຑິຈ຺ຈໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕິ ກິໍ ສມ຺ປາເທສ຺ສຕິ, ວິປຕ຺ຕິເມວສ຺ສ ກຣິສ຺ສຕີຕິ. ຕໍ ຄຣຫນ຺ໂຕ ວຕ຺ວາ ໂສ ຕາຍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ກຖາຍ ນິສ຺ໂສໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພ຺ຣຫາຉຕ຺ໂຕ ກຸຫກຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ພ຺ຣຫາຉຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໓໓໗] ໗. ປີຐຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນ ເຕ ປີຐມທາຍິມ຺ຫາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ຊນປທໂຕ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສາມເຓຣທຫເຣ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອາວຸໂສ, ສາວຕ຺ຖິຍໍ ອາຄນ຺ຕຸກຠິກ຺ຂູນໍ ເກ ອຸປກາຣກາ’’ຕິ. ‘‘ອາວຸໂສ, ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ນາມ ມຫາເສຏ຺ຐິ, ວິສາຂາ ນາມ ມຫາອຸປາສິກາ ເອເຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອຸປກາຣກາ ມາຕາປິຕຸຏ຺ຐານິຍາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຸນທິວເສ ປາໂຕວ ເອກຠິກ຺ຂຸສ຺ສປິ ອປວິຏ຺ຐກາເລ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ຆຣທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ຕໍ ອເວລາຍ ຄຕຕ຺ຕາ ໂກຈິ ນ ໂອໂລເກສິ. ໂສ ຕໂຕ ກິຎ຺ຈິ ອລຠິຕ຺ວາ ວິສາຂາຍ ຆຣທ຺ວາຣໍ ຄໂຕ. ຕຕ຺ຣາປິ ອຕິປາໂຕວ ຄຕຕ຺ຕາ ກິຎ຺ຈິ ນ ລຠິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຈຣິຕ຺ວາ ປຸນາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຍາຄຸຍາ ນິຏ຺ຐິຕາຍ ຄໂຕ, ປຸນປິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຈຣິຕ຺ວາ ຠຕ຺ເຕ ນິຏ຺ຐິເຕ ຄໂຕ. ໂສ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ທ຺ເວປິ ກຸລານິ ອສ຺ສທ຺ຘານິ ອປ຺ປສນ຺ນານິ ເອວ, ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ປນ ‘ສທ຺ຘານິ ປສນ຺ນານີ’ຕິ ກເຖນ຺ຕີ’’ຕິ ຕານິ ກຸລານິ ປຣິຠວນ຺ໂຕ ຈຣຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸໂກ ກິຣ ຊານປໂທ ຠິກ຺ຂຸ ອຕິກາລສ຺ເສວ ກຸລທ຺ວາຣໍ ຄໂຕ ຠິກ຺ຂໍ ອລຠິຕ຺ວາ ກຸລານິ ປຣິຠວນ຺ໂຕ ຈຣຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ກຸຊ຺ຌສິ, ປຸພ຺ເພ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ຕາປສາປິ ຕາວ ກຸລທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂໍ ອລຠິຕ຺ວາ ນ ກຸຊ຺ຌິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ເຕ ຈິຣໍ ວສິຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ນຄຣໍ ຠິກ຺ຂາຍ ປາວິສິ. ຕທາ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິ ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ປສນ຺ໂນ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ກຕຣໍ ກຸລຆຣໍ ສທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເສຏ຺ຐິຆຣ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິໂນ ຆຣທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເສຏ຺ຐິ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ຄໂຕ, ມນຸສ຺ສາປິ ນໍ ນ ປສ຺ສິໍສຸ, ໂສ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຖ ນໍ ເສຏ຺ຐິ ຣາຊກຸລໂຕ ນິວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຠາຊນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຆຣໍ ເນຕ຺ວາ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ປາທໂຘວນເຕລມກ຺ຂນຍາຄຸຂຊ຺ຊກາທີຫິ ສນ຺ຕປ຺ເປຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາຠຕ຺ເຕ ກິຎ຺ຈິ ກາຣຓໍ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ຆຣທ຺ວາຣໍ ອາຄຕາ ນາມ ຍາຈກາ ວາ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ສກ຺ກາຣສມ຺ມານໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຄຕປຸພ຺ພາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ເຫ ປນ ອຊ຺ຊ ອມ຺ຫາກໍ ທາຣເກຫິ ອທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ອາສນໍ ວາ ປານີຍໍ ວາ ປາທໂຘວນໍ ວາ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ວາ ອລຠິຕ຺ວາວ ຄຕາ, ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ໂທໂສ, ຕໍ ໂນ ຂມິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໕.

‘‘ນ ເຕ ປີຐມທາຍິມ຺ຫາ, ນ ປານໍ ນປິ ໂຠຊນໍ;

ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິ ຂມສ຺ສຸ ເມ, ເອຕໍ ປສ຺ສາມິ ອຈ຺ຈຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ເຕ ປີຐມທາຍິມ຺ຫາຕິ ປີຐມ຺ປິ ເຕ ນ ທາປຍິມ຺ຫ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໖.

‘‘ເນວາຠິສຊ຺ຊາມິ ນ ຈາປິ ກຸປ຺ເປ, ນ ຈາປິ ເມ ອປ຺ປິຍມາສິ ກິຎ຺ຈິ;

ອໂຖປິ ເມ ອາສິ ມໂນວິຕກ຺ໂກ, ເອຕາທິໂສ ນູນ ກຸລສ຺ສ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເນວາຠິສຊ຺ຊາມີຕິ ເນວ ລຄ຺ຄາມິ. ເອຕາທິໂສຕິ ‘‘ອິມສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ເອຕາທິໂສ ນູນ ສຠາໂວ, ອທາຍກວໍໂສ ເອສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ເມ ມໂນວິຕກ຺ໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິ ອິຕຣາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໔໗.

‘‘ເອສສ຺ມາກໍ ກຸເລ ຘມ຺ໂມ, ປິຕຸປິຕາມໂຫ ສທາ;

ອາສນໍ ອຸທກໍ ປຊ຺ຊໍ, ສພ຺ເພຕໍ ນິປທາມເສ.

໑໔໘.

‘‘ເອສສ຺ມາກໍ ກຸເລ ຘມ຺ໂມ, ປິຕຸປິຕາມໂຫ ສທາ;

ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸປຕິຏ຺ຐາມ, ອຸຕ຺ຕມໍ ວິຍ ຎາຕກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ໂມຕິ ສຠາໂວ. ປິຕຸປິຕາມໂຫຕິ ປິຕູນຎ຺ຈ ປິຕາມຫານຎ຺ຈ ສນ຺ຕໂກ. ອຸທກນ຺ຕິ ປາທໂຘວນອຸທກໍ. ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ປາທມກ຺ຂນເຕລໍ. ສພ຺ເພຕນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ເອຕໍ. ນິປທາມເສຕິ ນິກາຣປກາຣາ ອຸປສຄ຺ຄາ, ທາມເສຕິ ອຕ຺ໂຖ, ທທາມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິມິນາ ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ກຸລປຣິວຏ຺ຏາ ທາຍກວໍໂສ ອມ຺ຫາກໍ ວໍໂສຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຸຕ຺ຕມໍ ວິຍ ຎາຕກນ຺ຕິ ມາຕຣໍ ວິຍ ປິຕຣໍ ວິຍ ຈ ມຍໍ ຘມ຺ມິກໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ທິສ຺ວາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສຫຕ຺ເຖນ ອຸປຏ຺ຐຫາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ກຕິປາຫໍ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິໂນ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ວສິຕ຺ວາ ປຸນ ຫິມວນ຺ຕເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ປີຐຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໓໓໘] ໘. ຖຸສຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ວິທິຕໍ ຖຸສນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຄເຕ ຕສ຺ສ ມາຕຸ ໂກສລຣາຊຘີຕາຍ ພິມ຺ພິສາຣຣຎ຺ໂຎ ທກ຺ຂິຓຊາຓຸໂລຫິຕປິວນໂທຫໂຬ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຓ຺ຑຸ ອໂຫສິ. ສາ ປຣິຈາຣິກາຫິ ປຸຈ຺ຉິຕາ ຕາສໍ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາປິ ສຸຕ຺ວາ ເນມິຕ຺ຕເກ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ເທວິຍາ ກິຣ ເອວຣູໂປ ໂທຫໂຬ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ກາ ນິປ຺ຜຕ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ເນມິຕ຺ຕກາ ‘‘ເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕກສຕ຺ໂຕ ຕຸມ຺ເຫ ມາເຣຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ສເຈ ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ມໍ ມາເຣຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕິ, ໂກ ເອຕ຺ຖ ໂທໂສ’’ຕິ ທກ຺ຂິຓຊາຓຸໍ ສຕ຺ເຖນ ຜາລາເປຕ຺ວາ ໂລຫິຕໍ ສຸວຓ຺ຓຕຏ຺ຏເກນ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ເທວິຍາ ປາເຍສິ. ສາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສເຈ ມມ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ປຸຕ຺ໂຕ ປິຕຣໍ ມາເຣສ຺ສຕິ, ກິໍ ເມ ເຕນາ’’ຕິ. ສາ ຄພ຺ຠປາຕນຕ຺ຖໍ ກຸຈ຺ຉິໍ ມທ຺ທາເປສິ.

ຣາຊາ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ ມຍ຺ຫໍ ກິຣ ປຸຕ຺ໂຕ ມໍ ມາເຣຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕິ, ນ ໂຂ ປນາຫໍ ອຊໂຣ ອມໂຣ, ປຸຕ຺ຕມຸຂໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ເມ ເທຫິ, ມາ ອິໂຕ ປຠຸຕິ ເອວຣູປໍ ກມ຺ມໍ ອກາສີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິໍ ມທ຺ທາເປສິ. ຣາຊາ ຎຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸຍ຺ຍານຄມນໍ ນິວາເຣສິ. ສາ ປຣິປຸຓ຺ຓຄພ຺ຠາ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ. ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ຈສ຺ສ ອຊາຕສ຺ເສວ ປິຕຸ ສຕ຺ຕຸຠາວໂຕ ‘‘ອຊາຕສຕ຺ຕຸ’’ຕ຺ເວວ ນາມມກໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ກຸມາຣປຣິຫາເຣນ ວຑ຺ຒນ຺ເຕ ສຕ຺ຖາ ເອກທິວສໍ ປຎ຺ຈສຕຠິກ຺ຂຸປຣິວຸໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ນິເວສນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທິ. ຣາຊາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຓີເຕນ ຂາທນີຍໂຠຊນີເຍນ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ກຸມາຣໍ ມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອທໍສຸ. ຣາຊາ ພລວສິເນເຫນ ປຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອູຣຸມ຺ຫິ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕຄເຕນ ເປເມນ ປຸຕ຺ຕເມວ ມມາຍນ຺ໂຕ ນ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ປມາທຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ເພ ຣາຊາໂນ ປຸຕ຺ເຕ ອາສງ຺ກມານາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ກາເຣຕ຺ວາ ‘ອມ຺ຫາກໍ ອຈ຺ຈເຍນ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາເປຍ຺ຍາຖາ’ຕິ ອາຓາເປສຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ທິສາປາໂມກ຺ຂອາຈຣິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ພຫູ ຣາຊກຸມາເຣ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸມາເຣ ຈ ສິປ຺ປໍ ວາເຈສິ. ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎປິ ປຸຕ຺ໂຕ ໂສຬສວສ຺ສກາເລ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໂຍ ເວເທ ຈ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ຈ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓສິປ຺ໂປ ອາຈຣິຍໍ ອາປຸຈ຺ຉິ. ອາຈຣິໂຍ ອງ຺ຄວິຊ຺ຊາວເສນ ຕໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ອິມສ຺ສ ປຸຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອນ຺ຕຣາໂຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕມຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຣາຊກຸມາຣສ຺ສ ອທາສິ, ເອວຎ຺ຈ ປນ ຕໍ ວເທສິ ‘‘ຕາຕ, ປຐມໍ ຄາຖໍ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຕວ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂສຬສວສ຺ສກາເລ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ວເທຍ຺ຍາສິ, ທຸຕິຍໍ ມຫາອຸປຏ຺ຐານກາເລ, ຕຕິຍໍ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຫມາໂນ ໂສປານສີເສ ຐຕ຺ວາ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ສຍນສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສນ຺ໂຕ ອຸມ຺ມາເຣ ຐຕ຺ວາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຄໂຕ ໂອປຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ໂສຬສວສ຺ສກາເລ ຣຎ຺ໂຎ ອຸຍ຺ຍານກີຬາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ນິກ຺ຂມນ຺ຕສ຺ສ ສິຣິວິຠວໍ ທິສ຺ວາ ປິຕຣໍ ມາເຣຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ກເຖສິ. ເຕ ‘‘ສາຘຸ ເທວ, ມຫລ຺ລກກາເລ ລທ຺ເຘນ ອິສ຺ສຣິເຍນ ໂກ ອຕ຺ໂຖ, ເຍນ ເກນຈິ ອຸປາເຍນ ຣາຊານໍ ມາເຣຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ກຸມາໂຣ ‘‘ວິສໍ ຂາທາເປຕ຺ວາ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ປິຕຣາ ສທ຺ຘິໍ ສາຍມາສໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ວິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສີທິ. ຣາຊາ ຠຕ຺ຕປາຕິຍໍ ຠຕ຺ເຕ ອຈ຺ຉຸປນ຺ເຕເຍວ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໙.

‘‘ວິທິຕໍ ຖຸສໍ ອຸນ຺ທຸຣານໍ, ວິທິຕໍ ປນ ຕຓ຺ຑຸລໍ;

ຖຸສໍ ຖຸສໍ ວິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ, ຕຓ຺ຑຸລໍ ປນ ຂາທເຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິທິຕນ຺ຕິ ກາຬວທ຺ທເລປິ ອນ຺ຘກາເຣ ອຸນ຺ທຸຣານໍ ຖຸໂສ ຖຸສຠາເວນ ຕຓ຺ຑຸໂລ ຈ ຕຓ຺ຑຸລຠາເວນ ວິທິໂຕ ປາກໂຏເຍວ. ອິຘ ປນ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາສວເສນ ‘‘ຖຸສໍ ຕຓ຺ຑຸລ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຂາທເຣຕິ ຖຸສໍ ຖຸສໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕຓ຺ຑຸລເມວ ຂາທນ຺ຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຕາຕ ກຸມາຣ, ຍຖາ ອຸນ຺ທຸຣານໍ ອນ຺ຘກາເຣປິ ຖຸໂສ ຖຸສຠາເວນ ຕຓ຺ຑຸໂລ ຈ ຕຓ຺ຑຸລຠາເວນ ປາກໂຏ, ເຕ ຖຸສໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕຓ຺ຑຸລເມວ ຂາທນ຺ຕິ, ເອວເມວ ມມປິ ຕວ ວິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນຠາໂວ ປາກໂຏຕິ.

ກຸມາໂຣ ‘‘ຎາໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ຠີໂຕ ຠຕ຺ຕປາຕິຍໍ ວິສໍ ປາເຕຕຸໍ ອວິສຫິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຣາຊານໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຄໂຕ. ໂສ ຕມຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ຕາວມ຺ຫິ ຎາໂຕ, ອິທານິ ກຖໍ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸຍ຺ຍາເນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ນິກຓ຺ຓິກວເສນ ມນ຺ຕຍມານາ ‘‘ອຕ຺ເຖໂກ ອຸປາໂຍ, ຂຄ຺ຄໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ມຫາອຸປຏ຺ຐານໍ ຄຕກາເລ ອມຈ຺ຈານໍ ອນ຺ຕເຣ ຐຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ປມຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຂຄ຺ເຄນ ປຫຣິຕ຺ວາ ມາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວວຕ຺ຖເປສຸໍ. ກຸມາໂຣ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ມຫາອຸປຏ຺ຐານກາເລ ສນ຺ນທ຺ຘຂຄ຺ໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ຣຎ຺ໂຎ ປຫຣໂຓກາສໍ ອຸປຘາເຣຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຣາຊາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕໐.

‘‘ຍາ ມນ຺ຕນາ ອຣຎ຺ຎສ຺ມິໍ, ຍາ ຈ ຄາເມ ນິກຓ຺ຓິກາ;

ຍຎ຺ເຈຕໍ ອິຕິ ຈີຕິ ຈ, ເອຕມ຺ປິ ວິທິຕໍ ມຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຣຎ຺ຎສ຺ມິນ຺ຕິ ອຸຍ຺ຍາເນ. ນິກຓ຺ຓິກາຕິ ກຓ຺ຓມູເລ ມນ຺ຕນາ. ຍຎ຺ເຈຕໍ ອິຕິ ຈີຕິ ຈາຕິ ຍຎ຺ຈ ເອຕໍ ອິທານິ ມມ ປຫຣໂຓກາສປຣິເຍສນໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຕາຕ ກຸມາຣ, ຍາ ເອສາ ຕວ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐາເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຸຍ຺ຍາເນ ຈ ຄາເມ ຈ ນິກຓ຺ຓິກາ ມນ຺ຕນາ, ຍຎ຺ເຈຕໍ ອິທານິ ມມ ມາຣຓຕ຺ຖາຍ ອິຕິ ຈີຕິ ຈ ກຣຓໍ, ເອຕມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ມຍາ ຎາຕນ຺ຕິ.

ກຸມາໂຣ ‘‘ຊານາຕິ ເມ ເວຣິຠາວໍ ປິຕາ’’ຕິ ຕໂຕ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຕ ສຕ຺ຕຏ຺ຐ ທິວເສ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ກຸມາຣ, ນ ເຕ ປິຕາ, ເວຣິຠາວໍ ຊານາຕິ, ຕກ຺ກມຕ຺ເຕນ ຕ຺ວໍ ເອວໍສຎ຺ຎີ ອໂຫສິ, ມາເຣຫິ ນ’’ນ຺ຕິ ວທິໍສຸ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຂຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂສປານມຕ຺ຖເກ ຄພ຺ຠທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາ ໂສປານມຕ຺ຖເກ ຐິໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕໑.

‘‘ຘມ຺ເມນ ກິຣ ຊາຕສ຺ສ, ປິຕາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມກ຺ກໂຏ;

ທຫຣສ຺ເສວ ສນ຺ຕສ຺ສ, ທນ຺ເຕຫິ ຜລມຈ຺ຉິທາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ເມນາຕິ ສຠາເວນ. ປິຕາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມກ຺ກໂຏຕິ ປິຕາ ມກ຺ກໂຏ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມກ຺ກຏໂປຕກສ຺ສ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ອຣຎ຺ເຎ ຊາໂຕ ມກ຺ກໂຏ ອຕ຺ຕໂນ ຍູຖປຣິຫຣຓໍ ອາສງ຺ກນ຺ໂຕ ຕຣຸຓສ຺ສ ມກ຺ກຏໂປຕກສ຺ສ ທນ຺ເຕຫິ ຜລໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸຣິສຠາວໍ ນາເສຕິ, ຕຖາ ຕວ ອຕິຣຊ຺ຊກາມສ຺ສ ຜລານິ ອຸປ຺ປາຏາເປຕ຺ວາ ປຸຣິສຠາວໍ ນາເສສ຺ສາມີຕິ.

ກຸມາໂຣ ‘‘ຄຓ຺ຫາເປຕຸກາໂມ ມໍ ປິຕາ’’ຕິ ຠີໂຕ ປລາຍິຕ຺ວາ ‘‘ປິຕຣາມ຺ຫິ ສນ຺ຕຊ຺ຊິໂຕ’’ຕິ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຕ ອຑ຺ຒມາສມຕ຺ເຕ ວີຕິວຕ຺ເຕ ‘‘ກຸມາຣ, ສເຈ ຣາຊາ ຊາເນຍ຺ຍ, ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ນາຘິວາເສຍ຺ຍ, ຕກ຺ກມຕ຺ເຕນ ຕຍາ ກຖິຕໍ, ມາເຣຫິ ນ’’ນ຺ຕິ ວທິໍສຸ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຂຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຣິປາສາເທ ສິຣິສຍນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕເມວ ນໍ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຫຏ຺ຐາປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິ. ຣາຊາ ຠຸຕ຺ຕສາຍມາໂສ ປຣິຊນໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ‘‘ນິປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສນ຺ໂຕ ອຸມ຺ມາເຣ ຐຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕໒.

‘‘ຍເມຕໍ ປຣິສປ຺ປສິ, ອຊກາໂຓວ ສາສເປ;

ໂຍປາຍໍ ເຫຏ຺ຐໂຕ ເສຕິ, ເອຕມ຺ປິ ວິທິຕໍ ມຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຣິສປ຺ປສີຕິ ຠເຍນ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສປ຺ປສິ. ສາສເປຕິ ສາສປເຂຕ຺ເຕ. ໂຍປາຍນ຺ຕິ ໂຍປິ ອຍໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍມ຺ປິ ເອຕໍ ຕ຺ວໍ ສາສປວນໍ ປວິຏ຺ຐກາຓເອຬໂກ ວິຍ ຠເຍນ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສໍສປ຺ປສິ, ປຐມໍ ວິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕສິ, ທຸຕິຍໍ ຂຄ຺ເຄນ ປຫຣິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄໂຕສິ, ຕຕິຍໍ ຂຄ຺ຄໍ ອາທາຍ ໂສປານມຕ຺ຖເກ ອຏ຺ຐາສິ, ອິທານິ ມໍ ‘‘ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຫຏ຺ຐາສຍເນ ນິປນ຺ໂນສິ, ສພ຺ພເມຕໍ ຊານາມິ, ນ ຕໍ ອິທານິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊມິ, ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊາຓໍ ກາຣາເປສ຺ສາມີຕິ. ເອວໍ ຕສ຺ສ ອຊານນ຺ຕສ຺ເສວ ສາ ສາ ຄາຖາ ຕໍ ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ.

ກຸມາໂຣ ‘‘ຎາໂຕມ຺ຫິ ປິຕຣາ, ອິທານິ ມໍ ນາສ຺ເສສ຺ສຕີ’’ຕິ ຠຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ເຫຏ຺ຐາສຍນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຂຄ຺ຄໍ ຣຎ຺ໂຎ ປາທມູເລ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ‘‘ຂມາຫິ ເມ, ເທວາ’’ຕິ ປາທມູເລ ອຸເຣນ ນິປຊ຺ຊິ. ຣາຊາ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ໂກຈິ ກມ຺ມໍ ຊານາຕີຕິ ຕ຺ວໍ ຈິນ຺ເຕສີ’’ຕິ ຕໍ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສງ຺ຂລິກພນ຺ຘເນນ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ພນ຺ຘນາຄາຣໍ ປເວສາເປຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂໍ ຐເປສິ. ຕທາ ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ກາລມກາສິ, ຕສ຺ສ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ກຸມາຣໍ ພນ຺ຘນາຄາຣາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາເປສຸໍ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິໂຍ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຖຸສຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໓໓໙] ໙. ພາເວຣຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອທສ຺ສເນນ ໂມຣສ຺ສາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຫຕລາຠສກ຺ກາເຣ ຕິຕ຺ຖິເຍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ຫິ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ລາຠິໂນ ອເຫສຸໍ, ອຸປ຺ປນ຺ເນ ປນ ພຸທ຺ເຘ ຫຕລາຠສກ຺ກາຣາ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມເນ ຂຊ຺ໂຊປນກາ ວິຍ ຊາຕາ. ເຕສໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ຍາວ ຄຸຓວນ຺ຕາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕາວ ນິຄ຺ຄຸຓາ ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ, ຄຸຓວນ຺ເຕສຸ ປນ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ນິຄ຺ຄຸຓາ ຫຕລາຠສກ຺ກາຣາ ຊາຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂມຣໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຸຑ຺ຒິມນ຺ວາຍ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຣຎ຺ເຎ ວິຈຣິ. ຕທາ ເອກຈ຺ເຈ ວາຓິຊາ ທິສາກາກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນາວາຍ ພາເວຣຸຣຏ຺ຐໍ ອຄມໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ກາເລ ພາເວຣຸຣຏ຺ເຐ ສກຸຓາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອາຄຕາຄຕາ ຣຏ຺ຐວາສິໂນ ຕໍ ປຎ຺ຊເຣ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ປສ຺ສຖິມສ຺ສ ຉວິວຓ຺ຓໍ ຄລປຣິໂຍສານໍ ມຸຂຕຸຓ຺ຑກໍ ມຓິຄຸຬສທິສານິ ອກ຺ຂີນີ’’ຕິ ກາກເມວ ປສໍສິຕ຺ວາ ເຕ ວາຓິຊເກ ອາຫໍສຸ ‘‘ອິມໍ, ອຍ຺ຍາ, ສກຸຓໍ ອມ຺ຫາກໍ ເທຖ, ອມ຺ຫາກໍ ອິມິນາ ອຕ຺ໂຖ, ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ຣຏ຺ເຐ ອຎ຺ຎໍ ລຠິສ຺ສຖາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ມູເລນ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ. ‘‘ກຫາປເຓນ ໂນ ເທຖາ’’ຕິ. ‘‘ນ ເທມາ’’ຕິ. ອນຸປຸພ຺ເພນ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ‘‘ສເຕນ ເທຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ເອສ ພຫູປກາໂຣ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ເມຕ຺ຕິ ໂຫຕູ’’ຕິ ກຫາປຓສຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອທໍສຸ. ເຕ ຕໍ ເນຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຎ຺ຊເຣ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນານປ຺ປກາເຣນ ມຈ຺ຉມໍເສນ ເຈວ ຜລາຜເລນ ຈ ປຏິຊຄ຺ຄິໍສຸ. ອຎ຺ເຎສໍ ສກຸຓານໍ ອວິຊ຺ຊມານຏ຺ຐາເນ ທສຫິ ອສທ຺ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ກາໂກ ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ.

ປຸນວາເຣ ເຕ ວາຓິຊາ ເອກໍ ໂມຣຣາຊານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍຖາ ອຈ຺ຉຣສທ຺ເທນ ວສ຺ສຕິ, ປາຓິປ຺ປຫຣຓສທ຺ເທນ ນຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ສິກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ພາເວຣຸຣຏ຺ຐໍ ອຄມໍສຸ. ໂສ ມຫາຊເນ ສນ຺ນິປຕິເຕ ນາວາຍ ຘຸເຣ ຐຕ຺ວາ ປກ຺ເຂ ວິຘຸນິຕ຺ວາ ມຘຸຣສ຺ສຣໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕ຺ວາ ນຈ຺ຈິ. ມນຸສ຺ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ ‘‘ເອຕໍ, ອຍ຺ຍາ, ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ ສຸສິກ຺ຂິຕໍ ສກຸຓຣາຊານໍ ອມ຺ຫາກໍ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອມ຺ເຫຫິ ປຐມໍ ກາໂກ ອານີໂຕ, ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ຖ, ອິທານິ ເອກໍ ໂມຣຣາຊານໍ ອານຍິມ຺ຫາ, ເອຕມ຺ປິ ຍາຈຖ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣຏ຺ເຐ ສກຸຓໍ ນາມ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ. ‘‘ໂຫຕຸ, ອຍ຺ຍາ, ອຕ຺ຕໂນ ຣຏ຺ເຐ ອຎ຺ຎໍ ລຠິສ຺ສຖ, ອິມໍ ໂນ ເທຖາ’’ຕິ ມູລໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ສຫສ຺ເສນ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຕຣຕນວິຈິຕ຺ເຕ ປຎ຺ຊເຣ ຐເປຕ຺ວາ ມຈ຺ຉມໍສຜລາຜເລຫິ ເຈວ ມຘຸລາຊສກ຺ກຣປານກາທີຫິ ຈ ປຏິຊຄ຺ຄິໍສຸ, ມຍູຣຣາຊາ ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ຊາໂຕ, ຕສ຺ສາຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກາກສ຺ສ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ປຣິຫາຍິ, ໂກຈິ ນໍ ໂອໂລເກຕຸມ຺ປິ ນ ອິຈ຺ຉິ. ກາໂກ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ອລຠມາໂນ ‘‘ກາກາ’’ຕິ ວສ຺ສນ຺ໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸກ຺ກາຣຠູມິຍໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫິ.

ສຕ຺ຖາ ທ຺ເວ ວຕ຺ຖູນິ ຆເຏຕ຺ວາ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໕໓.

‘‘ອທສ຺ສເນນ ໂມຣສ຺ສ, ສິຂິໂນ ມຎ຺ຊຸຠາຓິໂນ;

ກາກໍ ຕຕ຺ຖ ອປູເຊສຸໍ, ມໍເສນ ຈ ຜເລນ ຈ.

໑໕໔.

‘‘ຍທາ ຈ ສຣສມ຺ປນ຺ໂນ, ໂມໂຣ ພາເວຣຸມາຄມາ;

ອຖ ລາໂຠ ຈ ສກ຺ກາໂຣ, ວາຍສສ຺ສ ອຫາຍຖ.

໑໕໕.

‘‘ຍາວ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ ພຸທ຺ໂຘ, ຘມ຺ມຣາຊາ ປຠງ຺ກໂຣ;

ຕາວ ອຎ຺ເຎ ອປູເຊສຸໍ, ປຸຖູ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ.

໑໕໖.

‘‘ຍທາ ຈ ສຣສມ຺ປນ຺ໂນ, ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ມໍ ອເທສຍິ;

ອຖ ລາໂຠ ຈ ສກ຺ກາໂຣ, ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ອຫາຍຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສິຂິໂນຕິ ສິຂາຍ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ. ມຎ຺ຊຸຠາຓິໂນຕິ ມຘຸຣສ຺ສຣສ຺ສ. ອປູເຊສຸນ຺ຕິ ອປູຊຍິໍສຸ. ມໍເສນ ຈ ຜເລນ ຈາຕິ ນານປ຺ປກາເຣນ ມໍເສນ ຜລາຜເລນ ຈ. ພາເວຣຸມາຄມາຕິ ພາເວຣຸຣຏ຺ຐໍ ອາຄໂຕ. ‘‘ຠາເວຣູ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ອຫາຍຖາຕິ ປຣິຫີໂນ. ຘມ຺ມຣາຊາຕິ ນວຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມຫິ ປຣິສໍ ຣຎ຺ເຊຕີຕິ ຘມ຺ມຣາຊາ. ປຠງ຺ກໂຣຕິ ສຕ຺ຕໂລກໂອກາສໂລກສງ຺ຂາຣໂລເກສຸ ອາໂລກສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ປຠງ຺ກໂຣ. ສຣສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສເຣນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຘມ຺ມໍ ອເທສຍີຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ປກາເສສີຕິ.

ອິຕິ ອິມາ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ຠາສິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກາໂກ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ໂມຣຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ພາເວຣຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໓໔໐] ໑໐. ວິສຍ຺ຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອທາສິ ທານານີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ຂທິຣງ຺ຄາຣຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑.໔໐) ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ອິຘ ປນ ສຕ຺ຖາ ອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ. ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ຄຫປຕິ ‘ທານໍ ມາ ທທາສີ’ຕິ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ວາເຣນ຺ຕໍ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ທານໍ ອທໍສຸເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອສີຕິໂກຏິວິຠໂວ ວິສຍ຺ໂຫ ນາມ ເສຏ຺ຐິ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຫິ ສີເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ທານຊ຺ຌາສໂຍ ທານາຠິຣໂຕ ອໂຫສິ. ໂສ ຈຕູສຸ ນຄຣທ຺ວາເຣສຸ, ນຄຣມຊ຺ເຌ, ອຕ຺ຕໂນ ຆຣທ຺ວາເຣຕິ ຉສຸ ຐາເນສຸ ທານສາລາໂຍ ກາເຣຕ຺ວາ ທານໍ ປວຕ຺ເຕສິ, ທິວເສ ທິວເສ ຉ ສຕສຫສ຺ສານິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ວນິພ຺ພກຍາຈການຎ຺ຈ ເອກສທິສເມວ ຠຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ຊມ຺ພຸທີປໍ ອຸນ຺ນງ຺ຄລໍ ກຕ຺ວາ ທານໍ ທທໂຕ ທານານຸຠາເວນ ສກ຺ກສ຺ສ ຠວນໍ ກມ຺ປິ, ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາສນໍ ອຸຓ຺ຫາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ສກ຺ໂກ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ມໍ ຐານາ ຈາເວຕຸກາໂມ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ມຫາເສຏ຺ຐິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ວິສຍ຺ໂຫ ອຕິວິຍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ອຸນ຺ນງ຺ຄລໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ທານໍ ເທຕິ, ອິມິນາ ທາເນນ ມໍ ຈາເວຕ຺ວາ ສຍໍ ສກ຺ໂກ ຠວິສ຺ສຕິ ມຎ຺ເຎ, ຘນມສ຺ສ ນາເສຕ຺ວາ ເອຕໍ ທລິທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ຍຖາ ທານໍ ນ ເທຕິ, ຕຖາ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຘນຘຎ຺ຎໍ ເຕລມຘຸຜາຓິຕສກ຺ກຣາທີນິ ອນ຺ຕມໂສ ທາສກມ຺ມກຣໂປຣິສມ຺ປິ ອນ຺ຕຣຘາເປສິ.

ຕທາ ທານພ຺ຍາວຏາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ ທານຄ຺ຄໍ ປຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ຐປິຕຐປິຕຏ຺ຐາເນ ນ ກິຎ຺ຈິ ປສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ‘‘ອິໂຕ ປຣິພ຺ພຍໍ ຫຣຖ, ມາ ທານໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທຖາ’’ຕິ ຠຣິຍໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ທານໍ ປວຕ຺ຕາເປຫີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ສກລເຄຫໍ ວິຈິນິຕ຺ວາ ອຑ຺ຒມາສກມຕ຺ຕມ຺ປິ ອທິສ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ຍ, ອມ຺ຫາກໍ ນິວຕ຺ຖວຕ຺ຖໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ນ ປສ຺ສາມິ, ສກລເຄຫໍ ຕຸຈ຺ຉ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຕຣຕນຄພ຺ເຠສຸ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣາເປຕ຺ວາ ນ ກິຎ຺ຈິ ອທ຺ທສ, ເສຏ຺ຐິຎ຺ຈ ຠຣິຍຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎ ທາສກມ຺ມກຣາປິ ນ ປຎ຺ຎາຍິໍສຸ. ປຸນ ມຫາສຕ຺ໂຕ. ຠຣິຍໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ນ ສກ຺ກາ ທານໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕຸໍ, ສກລນິເວສນໍ ວິຈິນິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ອຸປຘາເຣຫີ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເອໂກ ຕິຓຫາຣໂກ ອສິຕຎ຺ຈ ກາຊຎ຺ຈ ຕິຓພນ຺ຘນຣຊ຺ຊຸຎ຺ຈ ທ຺ວາຣນ຺ຕເຣ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປລາຍິ. ເສຏ຺ຐິຠຣິຍາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ອິທໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ນ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອທາສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ຠທ຺ເທ, ມຍາ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ຕິຓໍ ນາມ ນ ລາຍິຕປຸພ຺ພໍ, ອຊ຺ຊ ປນ ຕິຓໍ ລາຍິຕ຺ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ຍຖານຸຈ຺ຉວິກໍ ທານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ທານຸປຈ຺ເຉທຠເຍນ ອສິຕຎ຺ເຈວ ກາຊຎ຺ຈ ຣຊ຺ຊຸຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕິຓວຕ຺ຖຸໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຓໍ ລາຍິຕ຺ວາ ‘‘ເອໂກ ອມ຺ຫາກໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອເກນ ທານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ທ຺ເວ ຕິຓກລາເປ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກາເຊ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນຄຣທ຺ວາເຣ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ມາສເກ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ຍາຈການໍ ອທາສິ. ຍາຈກາ ພຫູ, ເຕສໍ ‘‘ມຍ຺ຫມ຺ປິ ເທຫິ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ເທຫີ’’ຕິ ວທນ຺ຕານໍ ອິຕຣມ຺ປິ ໂກຏ຺ຐາສໍ ທຕ຺ວາ ຕໍ ທິວສໍ ສທ຺ຘິໍ ຠຣິຍາຍ ອນາຫາໂຣ ວີຕິນາເມສິ. ອິມິນາ ນິຍາເມນ ຉ ທິວສາ ວີຕິວຕ຺ຕາ.

ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຕິຓໍ ອາຫຣມານສ຺ສ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາຫາຣສ຺ສ ອຕິສຸຂຸມາລສ຺ສ ນລາເຏ ສູຣິຍາຕເປນ ປຫຏມຕ຺ເຕ ອກ຺ຂີນິ ຠມິໍສຸ. ໂສ ສຕິໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕິຓໍ ອວຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປຕິ. ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສ ກິຣິຍໍ ອຸປຘາຣຍມາໂນ ວິຈຣຕິ. ໂສ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕໗.

‘‘ອທາສິ ທານານິ ປຸເຣ ວິສຍ຺ຫ, ທທໂຕ ຈ ເຕ ຂຍຘມ຺ໂມ ອໂຫສິ;

ອິໂຕ ປຣໍ ເຈ ນ ທເທຍ຺ຍ ທານໍ, ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍຸໍ ເຕ ສໍຍມນ຺ຕສ຺ສ ໂຠຄາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອມ຺ໂຠ ວິສຍ຺ຫ ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ຕວ ເຄເຫ ຘເນ ວິຊ຺ຊມາເນ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ອຸນ຺ນງ຺ຄລໍ ກຣິຕ຺ວາ ທານານິ ອທາສິ. ຕສ຺ສ ຈ ເຕ ເອວໍ ທທໂຕ ໂຠຄານໍ ຂຍຘມ຺ໂມ ຂຍສຠາໂວ ອໂຫສິ, ສພ຺ພໍ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ຂີຓໍ, ອິໂຕ ປຣໍ ເຈປິ ຕ຺ວໍ ທານໍ ນ ທເທຍ຺ຍ, ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິ ນ ທເທຍ຺ຍາສິ, ຕວ ສໍຍມນ຺ຕສ຺ສ ອທທນ຺ຕສ຺ສ ໂຠຄາ ຕເຖວ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍຸໍ, ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ປຏິຎ຺ຎໍ ເທຫິ, ອຫໍ ເຕ ໂຠເຄ ທສ຺ເສສ຺ສາມີຕິ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ໂກສິ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ສກ຺ໂກຫມສ຺ມີ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ສກ຺ໂກ ນາມ ສຍໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສີລໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ວຕ຺ຕປທານິ ປູເຣຕ຺ວາ ສກ຺ກຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ຕ຺ວໍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ອິສ຺ສຣິຍກາຣຓໍ ທານໍ ວາເຣສິ, ອນຣິຍໍ ວຕ ກໂຣສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໕໘.

‘‘ອນຣິຍມຣິເຍນ ສຫສ຺ສເນຕ຺ຕ, ສຸທຸຄ຺ຄເຕນາປິ ອກິຈ຺ຈມາຫຸ;

ມາ ໂວ ຘນໍ ຕໍ ອຫຸ ເທວຣາຊ, ຍໍ ໂຠຄເຫຕຸ ວິຊເຫມຸ ສທ຺ຘໍ.

໑໕໙.

‘‘ເຍນ ເອໂກ ຣໂຖ ຍາຕິ, ຍາຕິ ເຕນປໂຣ ຣໂຖ;

ໂປຣາຓໍ ນິຫິຕໍ ວຕ຺ຕໍ, ວຕ຺ຕຕຎ຺ເຎວ ວາສວ.

໑໖໐.

‘‘ຍທິ ເຫສ຺ສຕິ ທສ຺ສາມ, ອສນ຺ເຕ ກິໍ ທທາມເສ;

ເອວໍຠູຕາປິ ທສ຺ສາມ, ມາ ທານໍ ປມທມ຺ຫເສ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນຣິຍນ຺ຕິ ລາມກໍ ປາປກມ຺ມໍ. ອຣິເຍນາຕິ ປຣິສຸທ຺ຘາຈາເຣນ ອຣິເຍນ. ສຸທຸຄ຺ຄເຕນາປີຕິ ສຸທລິທ຺ເທນາປິ. ອກິຈ຺ຈມາຫູຕິ ອກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ອຣິຍາ ວທນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ປນ ມໍ ອນຣິຍໍ ມຄ຺ຄໍ ອາໂຣເຈສີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ໂວຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ຍໍ ໂຠຄເຫຕູຕິ ຍສ຺ສ ຘນສ຺ສ ປຣິຠຸຎ຺ຊນເຫຕຸ ມຍໍ ທານສທ຺ຘໍ ວິຊເຫມຸ ປຣິຈ຺ຈເຊຍ຺ຍາມ, ຕໍ ຘນເມວ ມາ ອຫຸ, ນ ໂນ ເຕນ ຘເນນ ອຕ຺ໂຖຕິ ທີເປຕິ.

ຣໂຖຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຍານໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເຍນ ມຄ຺ເຄນ ເອໂກ ຣໂຖ ຍາຕິ, ອຎ຺ໂຎປິ ຣໂຖ ‘‘ຣຖສ຺ສ ຄຕມຄ຺ໂຄ ເອໂສ’’ຕິ ເຕເນວ ມຄ຺ເຄນ ຍາຕິ. ໂປຣາຓໍ ນິຫິຕໍ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍໍ ມຍາ ປຸພ຺ເພ ນິຫິຕໍ ວຕ຺ຕໍ, ຕໍ ມຍິ ຘຣນ຺ເຕ ວຕ຺ຕຕຸເຍວ, ມາ ຕິຏ຺ຐຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍຠູຕາຕິ ເອວໍ ຕິຓຫາຣກຠູຕາປິ ມຍໍ ຍາວ ຊີວາມ, ຕາວ ທສ຺ສາມເຍວ. ກິໍກາຣຓາ? ມາ ທານໍ ປມທມ຺ຫເສຕິ. ອທທນ຺ໂຕ ຫິ ທານໍ ປມຊ຺ຊຕິ ນາມ ນ ສຣຕິ ນ ສລ຺ລກ຺ເຂຕິ, ອຫໍ ປນ ຊີວມາໂນ ທານໍ ປມຸສ຺ສິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉາມິ, ຕສ຺ມາ ທານໍ ທສ຺ສາມິເຍວາຕິ ທີເປຕິ.

ສກ຺ໂກ ຕໍ ປຏິພາຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ກິມຕ຺ຖາຍ ທານໍ ທທາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ເນວ ສກ຺ກຕ຺ຕໍ, ນ ພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ປນາຫໍ ທທາມີ’’ຕິ ອາຫ. ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ໂຐ ຫຕ຺ເຖນ ປິຏ຺ຐິໍ ປຣິມຊ຺ຊິ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ປຣິມຊ຺ຊິຕມຕ຺ຕສ຺ເສວ ສກລສຣີຣໍ ປຣິປູຣິ. ສກ຺ການຸຠາເວນ ຈສ຺ສ ສພ຺ໂພ ວິຠວປຣິຈ຺ເຉໂທ ປຏິປາກຕິໂກວ ອໂຫສິ. ສກ຺ໂກ ‘‘ມຫາເສຏ຺ຐິ, ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທິວເສ ທິວເສ ທ຺ວາທສ ສຕສຫສ຺ສານິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ທານໍ ທທາຫີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ເຄເຫ ອປຣິມາຓໍ ຘນໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ເສຏ຺ຐິຠຣິຍາ ຣາຫຸລມາຕາ ອໂຫສິ, ວິສຍ຺ໂຫ ປນ ເສຏ຺ຐິ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ວິສຍ຺ຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ໂກກິລວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ຈູຬກຸຓາລວຄ຺ໂຄ

[໓໔໑] ໑. ກຓ຺ຑຣີຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນຣານມາຣາມກຣາສູຕິ ອິມສ຺ສ ຊາຕກສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ກຸຓາລຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໑.ກຸຓາລຊາຕກ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ກຓ຺ຑຣີຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໓໔໒] ໒. ວານຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອສກ຺ຂິໍ ວຕ ອຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ (ຊາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒.ສຸສຸມາຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ) ເຫຏ຺ຐາ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ.

ອຕີເຕ ປນ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ກປິໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ວສິ. ອເຖກາ ອນ຺ໂຕຄງ຺ຄາຍໍ ສໍສຸມາຣີ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຫທຍມໍເສ ໂທຫຬໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ສໍສຸມາຣສ຺ສ ກເຖສິ. ໂສ ‘‘ຕໍ ກປິໍ ອຸທເກ ນິມຸຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ຫທຍມໍສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສໍສຸມາຣິຍາ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອາຫ – ‘‘ເອຫິ, ສມ຺ມ, ອນ຺ຕຣທີປເກ ຜລາຜເລ ຂາທິຕຸໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ສມ຺ມ, ອຫໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອຫໍ ຕໍ ມມ ປິຏ຺ຐິຍໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ເນສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊານນ຺ໂຕ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິຍໍ ນິສີທິ. ສໍສຸມາໂຣ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິມຸຊ຺ຊິຕຸໍ ອາຣຠິ. ອຖ ນໍ ວານໂຣ ‘‘ກິໍກາຣຓາ, ໂຠ, ມໍ ອຸທເກ ນິມຸຊ຺ຊາເປສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອຫໍ ຕໍ ມາເຣຕ຺ວາ ຕວ ຫທຍມໍສໍ ມມ ຠຣິຍາຍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ທນ຺ຘ ຕ຺ວໍ ມມ ຫທຍມໍສໍ ອຸເຣ ອຕ຺ຖີຕິ ມຎ຺ຎສີ’’ຕິ? ‘‘ອຖ ກຫໍ ເຕ ຐປິຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອຕໍ ອຸທຸມ຺ພເຣ ໂອລມ຺ພນ຺ຕໍ ນ ປສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ປສ຺ສາມິ, ທສ຺ສສິ ປນ ເມ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສໍສຸມາໂຣ ທນ຺ຘຕາຍ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນທີຕີເຣ ອຸທຸມ຺ພຣມູລໍ ຄໂຕ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໂຕ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ອຸທຸມ຺ພຣຣຸກ຺ເຂ ນິສິນ຺ໂນ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໖໑.

‘‘ອສກ຺ຂິໍ ວຕ ອຕ຺ຕານໍ, ອຸທ຺ຘາຕຸໍ ອຸທກາ ຖລໍ;

ນ ທານາຫໍ ປຸນ ຕຸຍ຺ຫໍ, ວສໍ ຄຈ຺ຉາມິ ວາຣິຊ.

໑໖໒.

‘‘ອລເມເຕຫິ ອມ຺ເພຫິ, ຊມ຺ພູຫິ ປນເສຫິ ຈ;

ຍານິ ປາຣໍ ສມຸທ຺ທສ຺ສ, ວຣໍ ມຍ຺ຫໍ ອຸທຸມ຺ພໂຣ.

໑໖໓.

‘‘ໂຍ ຈ ອຸປ຺ປຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ, ນ ຂິປ຺ປມນຸພຸຊ຺ຌຕິ;

ອມິຕ຺ຕວສມນ຺ເວຕິ, ປຈ຺ຉາ ຈ ອນຸຕປ຺ປຕິ.

໑໖໔.

‘‘ໂຍ ຈ ອຸປ຺ປຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ, ຂິປ຺ປເມວ ນິໂພຘຕິ;

ມຸຈ຺ຈເຕ ສຕ຺ຕຸສມ຺ພາຘາ, ນ ຈ ປຈ຺ຉານຸຕປ຺ປຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສກ຺ຂິໍ ວຕາຕິ ສມຕ຺ໂຖ ວຕ ອໂຫສິໍ. ອຸທ຺ຘາຕຸນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘຣິຕຸໍ. ວາຣິຊາຕິ ສໍສຸມາຣໍ ອາລປຕິ. ຍານິ ປາຣໍ ສມຸທ຺ທສ຺ສາຕິ ຄງ຺ຄໍ ສມຸທ຺ທນາເມນາລປນ຺ໂຕ ‘‘ຍານິ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ປາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຂາທິຕພ຺ພານິ, ອລໍ ເຕຫີ’’ຕິ ວທຕິ. ປຈ຺ຉາ ຈ ອນຸຕປ຺ປຕີຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຕ຺ຖໍ ຂິປ຺ປໍ ອຊານນ຺ໂຕ ອມິຕ຺ຕວສໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຈ຺ຉາ ຈ ອນຸຕປ຺ປຕິ.

ອິຕິ ໂສ ຈຕູຫິ ຄາຖາຫິ ໂລກິຍກິຈ຺ຈານໍ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິກາຣຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ວນສຓ຺ຑເມວ ປາວິສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສໍສຸມາໂຣ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ວານໂຣ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ວານຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໓໔໓] ໓. ກຸນ຺ຕິນີຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອວສິມ຺ຫ ຕວາຄາເຣຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ເຄເຫ ນິວຸຕ຺ຖໍ ກຸນ຺ຕິນີສກຸຓິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາ ກິຣ ຣຎ຺ໂຎ ທູເຕຍ຺ຍຫາຣິກາ ອໂຫສິ. ທ຺ເວ ໂປຕກາປິສ຺ສາ ອຕ຺ຖິ, ຣາຊາ ຕໍ ສກຸຓິກໍ ເອກສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ປຓ຺ຓໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ເປເສສິ. ຕສ຺ສາ ຄຕກາເລ ຣາຊກຸເລ ທາຣກາ ເຕ ສກຸຓໂປຕເກ ຫຕ຺ເຖຫິ ປຣິມທ຺ທນ຺ຕາ ມາເຣສຸໍ. ສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕ ໂປຕເກ ມເຕ ປສ຺ສນ຺ຕີ ‘‘ເກນ ເມ ປຸຕ຺ຕກາ ມາຣິຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອສຸເກນ ຈ ອສຸເກນ ຈາ’’ຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ກາເລ ຣາຊກຸເລ ໂປສາວນິກພ຺ຍຄ຺ໂຆ ອຕ຺ຖິ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ, ພນ຺ຘນພເລນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອຖ ເຕ ທາຣກາ ຕໍ ພ຺ຍຄ຺ຆໍ ທສ຺ສນາຍ ອຄມໍສຸ. ສາປິ ສກຸຓິກາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຍຖາ ອິເມຫິ ມມ ປຸຕ຺ຕກາ ມາຣິຕາ, ຕເຖວ ເນ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຕ ທາຣເກ ຄເຫຕ຺ວາ ພ຺ຍຄ຺ຆສ຺ສ ປາທມູເລ ຂິປິ, ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ມຸຣາມຸຣາເປຕ຺ວາ ຂາທິ. ສາ ‘‘ອິທານິ ເມ ມໂນຣໂຖ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ’’ຕິ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕເມວ ຄຕາ. ຕໍ ກາຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ຣາຊກຸເລ ກິຣ ອສຸກາ ນາມ ກຸນ຺ຕິນີ ສກຸຓິກາ ເຍ ຫິສ຺ສາ ໂປຕກາ ມາຣິຕາ, ເຕ ທາຣເກ ພ຺ຍຄ຺ຆສ຺ສ ປາທມູເລ ຂິປິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕເມວ ຄຕາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສາ ອຕ຺ຕໂນ ໂປຕກຆາຕເກ ທາຣເກ ຄເຫຕ຺ວາ ພ຺ຍຄ຺ຆສ຺ສ ປາທມູເລ ຂິປິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕເມວ ຄຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕສ຺ສ ນິເວສເນ ເອກາ ກຸນ຺ຕິນີ ສກຸຓິກາ ທູເຕຍ຺ຍຫາຣິກາຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມສທິສເມວ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ. ອຍໍ ກຸນ຺ຕິນີ ພ຺ຍຄ຺ເຆນ ທາຣເກ ມາຣາເປຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິທານິ ນ ສກ຺ກາ ມຍາ ອິຘ ວສິຕຸໍ, ຄມິສ຺ສາມິ, ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ຈ ປນ ຣຎ຺ໂຎ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາ ນ ຄມິສ຺ສາມິ, ອາໂຣເຈຕ຺ວາວ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ‘‘ສາມິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປມາເທນ ມມ ປຸຕ຺ຕເກ ທາຣກາ ມາເຣສຸໍ, ອຫໍ ໂກຘວສິກາ ຫຸຕ຺ວາ ເຕ ທາຣເກ ປຏິມາເຣສິໍ, ອິທານິ ມຍາ ອິຘ ວສິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໕.

‘‘ອວສິມ຺ຫ ຕວາຄາເຣ, ນິຈ຺ຈໍ ສກ຺ກຕປູຊິຕາ,

ຕ຺ວເມວ ທານິມກຣິ, ຫນ຺ທ ຣາຊ ວຊາມຫ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕ຺ວເມວ ທານິມກຣີຕິ ມໍ ປຓ຺ຓໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ເປເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປມາເທນ ມມ ປິຍປຸຕ຺ຕເກ ອຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ອິທານິ ເອຕໍ ມມ ໂທມນສ຺ສກາຣຓໍ ອກຣິ. ຫນ຺ທາຕິ ວວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ຣາຊາຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາລປຕິ. ວຊາມຫນ຺ຕິ ອຫໍ ຫິມວນ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉາມີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໖.

‘‘ໂຍ ເວ ກເຕ ປຏິກເຕ, ກິພ຺ພິເສ ປຏິກິພ຺ພິເສ;

ເອວໍ ຕໍ ສມ຺ມຕີ ເວຣໍ, ວສ ກຸນ຺ຕິນິ ມາຄມາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປເຣນ ກເຕ ກິພ຺ພິເສ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕມາຣຓາທິເກ ທາຣຸເຓ ກມ຺ເມ ກເຕ ປຸນ ອຕ຺ຕໂນ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຏິກເຕ ປຏິກິພ຺ພິເສ ‘‘ປຏິກຕໍ ມຍາ ຕສ຺ສາ’’ຕິ ຊານາຕິ. ເອວໍ ຕໍ ສມ຺ມຕີ ເວຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕເກນ ຕໍ ເວຣໍ ສມ຺ມຕິ ວູປສນ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ວສ ກຸນ຺ຕິນິ ມາຄມາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກຸນ຺ຕິນີ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໗.

‘‘ນ ກຕສ຺ສ ຈ ກຕ຺ຕາ ຈ, ເມຕ຺ຕິ ສນ຺ຘີຍເຕ ປຸນ;

ຫທຍໍ ນານຸຊານາຕິ, ຄຈ຺ຉຎ຺ເຎວ ຣເຖສຠາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ກຕສ຺ສ ຈ ກຕ຺ຕາ ຈາຕິ ກຕສ຺ສ ຈ ອຠິຠູຕສ຺ສ ອຸປປີຬິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ອິທານິ ວິຠຕ຺ຕິວິປຣິຓາມໍ ກຕ຺ວາ ໂຍ ກຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ຈາຕິ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ປຸນ ມິຕ຺ຕຠາໂວ ນາມ ນ ສນ຺ຘີຍຕິ ນ ຆຏີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫທຍໍ ນານຸຊານາຕີຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ມມ ຫທຍໍ ອິຘ ວາສໍ ນານຸຊານາຕິ. ຄຈ຺ຉຎ຺ເຎວ ຣເຖສຠາຕິ ຕສ຺ມາ ອຫໍ ມຫາຣາຊ ຄມິສ຺ສາມິເຍວາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໘.

‘‘ກຕສ຺ສ ເຈວ ກຕ຺ຕາ ຈ, ເມຕ຺ຕິ ສນ຺ຘີຍເຕ ປຸນ;

ຘີຣານໍ ໂນ ຈ ພາລານໍ, ວສ ກຸນ຺ຕິນິ ມາຄມາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ກຕສ຺ສ ເຈວ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ໂຍ ຈ ກຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ເມຕ຺ຕິ ສນ຺ຘີຍເຕ ປຸນ, ສາ ປນ ຘີຣານໍ, ໂນ ຈ ພາລານໍ. ຘີຣານຎ຺ຫິ ເມຕ຺ຕິ ຠິນ຺ນາປິ ປຸນ ຆຏີຍຕິ, ພາລານໍ ປນ ສກິໍ ຠິນ຺ນາ ຠິນ຺ນາວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ວສ ກຸນ຺ຕິນິ ມາຄມາຕິ.

ສກຸຓິກາ ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ນ ສກ຺ກາ ມຍາ ອິຘ ວສິຕຸໍ ສາມີ’’ຕິ ຣາຊານໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕເມວ ຄຕາ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກຸນ຺ຕິນີເຍວ ເອຕຣຫິ ກຸນ຺ຕິນີ ອໂຫສິ, ພາຣາຓສິຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກຸນ຺ຕິນີຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໓໔໔] ໔. ອມ຺ພຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ໂຍ ນີລິຍໍ ມຓ຺ຑຍຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອມ຺ພໂຄປກຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ມຫລ຺ລກກາເລ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເຊຕວນປຈ຺ຈນ຺ເຕ ອມ຺ພວເນ ປຓ຺ຓສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອມ຺ເພ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ປຕິຕານິ ອມ຺ພປກ຺ການິ ຂາທນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ພນ຺ຘມນຸສ຺ສານມ຺ປິ ເທຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ປວິຏ຺ເຐ ອມ຺ພໂຈຣກາ ອມ຺ພານິ ປາເຕຕ຺ວາ ຂາທິຕ຺ວາ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ຈ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຈຕສ຺ໂສ ເສຏ຺ຐິຘີຕໂຣ ອຈິຣວຕິຍໍ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕິໂຍ ຕໍ ອມ຺ພວນໍ ປວິສິໍສຸ. ມຫລ຺ລໂກ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕາ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ເມ ອມ຺ພານິ ຂາທິຕານີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ອິທາເນວ ອາຄຕາ, ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອມ຺ພານິ ຂາທາມາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ສປຖໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ? ‘‘ກໂຣມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ສປຖໍ ກຣິໍສຸ. ມຫລ຺ລໂກ ຕາ ສປຖໍ ກາເຣຕ຺ວາ ລຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ກິຣິຍໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸໂກ ກິຣ ມຫລ຺ລໂກ ອຕ຺ຕໂນ ວສນກໍ ອມ຺ພວນໍ ປວິຏ຺ຐາ ເສຏ຺ຐິຘີຕໂຣ ສປຖໍ ກາເຣຕ຺ວາ ລຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ອມ຺ພໂຄປໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຈຕສ຺ໂສ ເສຏ຺ຐິຘີຕໂຣ ສປຖໍ ກາເຣຕ຺ວາ ລຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສກ຺ກຕ຺ຕໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ເອໂກ ກູຏຊຏິໂລ ພາຣາຓສິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ນທີຕີເຣ ອມ຺ພວເນ ປຓ຺ຓສາລໍ ມາເປຕ຺ວາ ອມ຺ເພ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ປຕິຕານິ ອມ຺ພປກ຺ການິ ຂາທນ຺ໂຕ ສມ຺ພນ຺ຘມນຸສ຺ສານມ຺ປິ ເທນ຺ໂຕ ນານປ຺ປກາເຣນ ມິຈ຺ຉາຊີເວນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ຕທາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ‘‘ເກ ນຸ ໂຂ ໂລເກ ມາຕາປິຕໂຣ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈຍນກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ທານໍ ເທນ຺ຕິ, ສີລໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເກ ປພ຺ພຊິຕາ ສມຓຘມ຺ເມ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ເກ ອນາຈາຣໍ ຈຣນ຺ຕີ’’ຕິ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ອິມໍ ອມ຺ພໂຄປກໍ ອນາຈາຣໍ ກູຏຊຏິລໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ກູຏຊຏິໂລ ກສິຓປຣິກມ຺ມາທິໍ ອຕ຺ຕໂນ ສມຓຘມ຺ມໍ ປຫາຍ ອມ຺ພວນໍ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ, ສໍເວເຊສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຄາມໍ ຠິກ຺ຂາຍ ປວິຏ຺ຐກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ອມ຺ເພ ປາເຕຕ຺ວາ ໂຈເຣຫິ ວິລຸມ຺ພິເຕ ວິຍ ອກາສິ.

ຕທາ ພາຣາຓສິໂຕ ຈຕສ຺ໂສ ເສຏ຺ຐິຘີຕໂຣ ຕໍ ອມ຺ພວນໍ ປວິສິໍສຸ. ກູຏຊຏິໂລ ຕາ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ເມ ອມ຺ພານິ ຂາທິຕານີ’’ຕິ ປລິພຸທ຺ຘິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ອິທາເນວ ອາຄຕາ, ນ ເຕ ອມ຺ພານິ ຂາທາມາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ສປຖໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ? ‘‘ກຕ຺ວາ ຈ ປນ ຄນ຺ຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ລຠິສ຺ສຖາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຕາສຸ ເຊຏ຺ຐິກາ ສປຖໍ ກໂຣນ຺ຕີ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໙.

‘‘ໂຍ ນີລິຍໍ ມຓ຺ຑຍຕິ, ສຓ຺ຑາເສນ ວິຫຎ຺ຎຕິ;

ຕສ຺ສ ສາ ວສມນ຺ເວຕຸ, ຍາ ເຕ ອມ຺ເພ ອວາຫຣີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ປຸຣິໂສ ປລິຕານໍ ກາຬວຓ຺ຓກຣຓຕ຺ຖາຍ ນີລຜລາທີນິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ກຕໍ ນີລິຍໍ ມຓ຺ຑຍຕິ, ນີລເກສນ຺ຕເຣ ຈ ອຸຏ຺ຐິຕໍ ປລິຕໍ ອຸທ຺ຘຣນ຺ໂຕ ສຓ຺ຑາເສນ ວິຫຎ຺ຎຕິ ກິລມຕິ, ຕສ຺ສ ເອວຣູປສ຺ສ ມຫລ຺ລກສ຺ສ ສາ ວສໍ ອນ຺ເວຕຸ, ຕຖາຣູປໍ ປຕິໍ ລຠຕຸ, ຍາ ເຕ ອມ຺ເພ ອວາຫຣີຕິ.

ຕາປໂສ ‘‘ຕ຺ວໍ ເອກມນ຺ຕໍ ຕິຏ຺ຐາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ເສຏ຺ຐິຘີຕຣໍ ສປຖໍ ກາເຣສິ. ສາ ສປຖໍ ກໂຣນ຺ຕີ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໐.

‘‘ວີສໍ ວາ ປຎ຺ຈວີສໍ ວາ, ອູນຕິໍສໍວ ຊາຕິຍາ;

ຕາທິສາ ປຕິ ມາ ລທ຺ຘາ, ຍາ ເຕ ອມ຺ເພ ອວາຫຣີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ນາຣິໂຍ ນາມ ປນ຺ນຣສໂສຬສວສ຺ສິກກາເລ ປຸຣິສານໍ ປິຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍາ ປນ ຕວ ອມ຺ພານິ ອວາຫຣິ, ສາ ເອວຣູເປ ໂຍພ຺ພເນ ປຕິໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຊາຕິຍາ ວີສໍ ວາ ປຎ຺ຈວີສໍ ວາ ເອເກນ ທ຺ວີຫິ ອູນຕາຍ ອູນຕິໍສໍ ວາ ວສ຺ສານິ ປຕ຺ວາ ຕາທິສາ ປຣິປກ຺ກວຍາ ຫຸຕ຺ວາປິ ປຕິໍ ມາ ລທ຺ຘາຕິ.

ຕາຍປິ ສປຖໍ ກຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາຍ ຕຕິຍາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໑.

‘‘ທີຆໍ ຄຈ຺ຉຕຸ ອທ຺ຘານໍ, ເອກິກາ ອຠິສາຣິກາ;

ສງ຺ເກເຕ ປຕິ ມາ ອທ຺ທ, ຍາ ເຕ ອມ຺ເພ ອວາຫຣີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍາ ເຕ ອມ຺ເພ ອວາຫຣິ, ສາ ປຕິໍ ປຕ຺ຖຍມານາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຠິສຣຓຕາຍ ອຠິສາຣິກາ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ເອກິກາ ອທຸຕິຍາ ຄາວຸຕທ຺ວິຄາວຸຕມຕ຺ຕໍ ທີຆໍ ອທ຺ຘານໍ ຄຈ຺ຉຕຸ, ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ຈ ຕສ຺ມິໍ ອສຸກຏ຺ຐານໍ ນາມ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີຕິ ກເຕ ສງ຺ເກເຕ ຕໍ ປຕິໍ ມາ ອທ຺ທສາຕິ.

ຕາຍປິ ສປຖໍ ກຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາຍ ຈຕຸຕ຺ຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໒.

‘‘ອລງ຺ກຕາ ສຸວສນາ, ມາລິນີ ຈນ຺ທນຸສ຺ສທາ;

ເອກິກາ ສຍເນ ເສຕຸ, ຍາ ເຕ ອມ຺ເພ ອວາຫຣີ’’ຕິ. – ສາ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເຍວ;

ຕາປໂສ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ອຕິຠາຣິຍາ ສປຖາ ກຕາ, ອຎ຺ເຎຫິ ອມ຺ພານິ ຂາທິຕານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ຄຈ຺ຉຖ ທານິ ຕຸມ຺ເຫ’’ຕິ ຕາ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ສກ຺ໂກ ເຠຣວຣູປາຣມ຺ມຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກູຏຕາປສໍ ຕໂຕ ປລາເປສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກູຏຊຏິໂລ ອຍໍ ອມ຺ພໂຄປໂກ ມຫລ຺ລໂກ ອໂຫສິ, ຈຕສ຺ໂສ ເສຏ຺ຐິຘີຕໂຣ ເອຕາເຍວ, ສກ຺ໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອມ຺ພຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໓໔໕] ໕. ຣາຊກຸມ຺ຠຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ວນໍ ຍທຄ຺ຄິ ທຫຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອລສຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ສາວຕ຺ຖິວາສີ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສາສເນ ອຸຣໍ ທຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາປິ ອລໂສ ອໂຫສິ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາໂຍນິໂສມນສິກາຣວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕາທີຫິ ປຣິພາຫິໂຣ ນີວຣຓາຠິຠູໂຕ. ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານາທີສຸ ອິຣິຍາປເຖສຸ ຕຖາ ເອວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ອາລສິຍຠາວໍ ອາຣພ຺ຠ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸໂກ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ເອວຣູເປ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອາລສິໂຍ ກຸສີໂຕ ນີວຣຓາຠິຠູໂຕ ວິຫຣຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ອາລສິໂຍເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອມຈ຺ຈຣຕນໍ ອໂຫສິ, ພາຣາຓສິຣາຊາ ອາລສິຍຊາຕິໂກ ອໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຣາຊານໍ ປໂພເຘສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກໍ ອຸປມໍ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ອເຖກທິວສໍ ຣາຊາ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອມຈ຺ຈຄຓປຣິວຸໂຕ ຕຕ຺ຖ ວິຈຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ຣາຊກຸມ຺ຠໍ ນາມ ອາລສິຍໍ ປສ຺ສິ. ຕຖາຣູປາ ກິຣ ອາລສິຍາ ສກລທິວສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາປິ ເອກທ຺ວງ຺ຄຸລມຕ຺ຕເມວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຣາຊາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ວຍສ຺ສ ໂກ ນາມ ໂສ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ຣາຊກຸມ຺ໂຠ ນາເມສ, ມຫາຣາຊ, ອາລສິໂຍ. ເອວຣູໂປ ຫິ ສກລທິວສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ເອກງ຺ຄຸລທ຺ວງ຺ຄຸລມຕ຺ຕເມວ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ‘‘ອມ຺ໂຠ, ຣາຊກຸມ຺ຠ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ທນ຺ຘຄມນໍ ອິມສ຺ມິໍ ອຣຎ຺ເຎ ທາວຄ຺ຄິມ຺ຫິ ອຸຏ຺ຐິເຕ ກິໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໓.

‘‘ວນໍ ຍທຄ຺ຄິ ທຫຕິ, ປາວໂກ ກຓ຺ຫວຕ຺ຕນີ;

ກຖໍ ກໂຣສິ ປຈລກ, ເອວໍ ທນ຺ຘປຣກ຺ກໂມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍທຄ຺ຄີຕິ ຍທາ ອຄ຺ຄິ. ປາວໂກ ກຓ຺ຫວຕ຺ຕນີຕິ ອຄ຺ຄິໂນ ເວວຈນໍ. ປຈລກາຕິ ຕໍ ອາລປຕິ. ໂສ ຫິ ຈລນ຺ໂຕ ຈລນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ນິຈ຺ຈໍ ວາ ປຈລາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຈລໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ທນ຺ຘປຣກ຺ກໂມຕິ ຄຣຸວີຣິໂຍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊກຸມ຺ໂຠ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໔.

‘‘ພຫູນິ ຣຸກ຺ຂຉິທ຺ທານິ, ປຖພ຺ຍາ ວິວຣານິ ຈ;

ຕານິ ເຈ ນາຠິສມ຺ໂຠມ, ໂຫຕິ ໂນ ກາລປຣິຍາໂຍ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປຓ຺ຑິຕ, ອມ຺ຫາກໍ ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຄມນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ອຣຎ຺ເຎ ຣຸກ຺ຂຉິທ຺ທານິ ປຖວິຍໍ ວິວຣານິ ຈ ພຫູນິ. ຍທິ ຕານິ ນ ປາປຸຓາມ, ໂຫຕິ ໂນ ກາລປຣິຍາໂຍຕິ ມຣຓເມວ ໂນ ໂຫຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິຕຣາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໗໕.

‘‘ໂຍ ທນ຺ຘກາເລ ຕຣຕິ, ຕຣຓີເຍ ຈ ທນ຺ຘຕິ;

ສຸກ຺ຂປຓ຺ຓໍວ ອກ຺ກມ຺ມ, ອຕ຺ຖໍ ຠຎ຺ຊຕິ ອຕ຺ຕໂນ.

໑໗໖.

‘‘ໂຍ ທນ຺ຘກາເລ ທນ຺ເຘຕິ, ຕຣຓີເຍ ຈ ຕາຣຍິ;

ສສີວ ຣຕ຺ຕິໍ ວິຠຊໍ, ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ປຣິປູຣຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທນ຺ຘກາເລຕິ ເຕສໍ ເຕສໍ ກມ຺ມານໍ ສຓິກໍ ກຕ຺ຕພ຺ພກາເລ. ຕຣຕີຕິ ຕຸຣິຕຕຸຣິໂຕ ເວເຄນ ຕານິ ກມ຺ມານິ ກໂຣຕິ. ສຸກ຺ຂປຓ຺ຓໍວາຕິ ຍຖາ ວາຕາຕປສຸກ຺ຂໍ ຕາລປຓ຺ຓໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕຕ຺ເຖວ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ກເຣຍ຺ຍ, ເອວໍ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖໍ ວຸທ຺ຘິໍ ຠຎ຺ຊຕິ. ທນ຺ເຘຕີຕິ ທນ຺ຘຍຕິ ທນ຺ຘກາຕພ຺ພານິ ກມ຺ມານິ ທນ຺ຘເມວ ກໂຣຕິ. ຕາຣຍີຕິ ຕຸຣິຕກາຕພ຺ພານິ ກມ຺ມານິ ຕຸຣິໂຕວ ກໂຣຕິ. ສສີວ ຣຕ຺ຕິໍ ວິຠຊນ຺ຕິ ຍຖາ ຈນ຺ໂທ ຊຸຓ຺ຫປກ຺ຂໍ ຣຕ຺ຕິໍ ໂຊຕຍມາໂນ ກາຬປກ຺ຂຣຕ຺ຕິໂຕ ຣຕ຺ຕິໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ທິວເສ ທິວເສ ປຣິປູຣຕິ, ເອວໍ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ປຣິປູຣຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນລໂສ ຊາໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊກຸມ຺ໂຠ ອາລສິຍຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຣາຊກຸມ຺ຠຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໓໔໖] ໖. ເກສວຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ມນຸສ຺ສິນ຺ທໍ ຊຫິຕ຺ວານາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວິສ຺ສາສໂຠຊນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ກິຣ ເຄເຫ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ນິພທ຺ຘຠຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ເຄຫໍ ນິຈ຺ຈກາລໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ໂອປານຠູຕໍ ກາສາວປຊ຺ໂຊຕໍ ອິສິວາຕປຏິວາຕໍ. ອເຖກທິວສໍ ຣາຊາ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເສຏ຺ຐິໂນ ນິເວສເນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຫມ຺ປິ ອຣິຍສງ຺ຆສ຺ສ ນິພທ຺ຘໍ ຠິກ຺ຂໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ນິພທ຺ຘໍ ຠິກ຺ຂໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣາຊນິເວສເນ ນິພທ຺ຘໍ ຠິກ຺ຂາ ທິຍ຺ຍຕິ, ຕິວສ຺ສິກຄນ຺ຘສາລິໂຠຊນໍ ປຓີຕໍ. ວິສ຺ສາເສນປິ ສິເນເຫນປິ ສຫຕ຺ຖາ ທາຍກາ ນຕ຺ຖິ, ຣາຊຍຸຕ຺ເຕ ທາເປສິ. ຠິກ຺ຂູ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນານຄ຺ຄຣສຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐາກກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ເຕສໍ ທຕ຺ວາ ເຕຫິ ທິນ຺ນໍ ລູຂໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ຣຎ຺ໂຎ ພຫຸໍ ຜລາຜລໍ ອາຫຣິໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ມນຸສ຺ສາ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກຠິກ຺ຂຸມ຺ປິ ອທິສ຺ວາ ‘‘ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸປິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ‘‘ນນຸ ເວລາເຍວ ຕາວາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ເວລາ, ຠິກ຺ຂູ ປນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວິສ຺ສາສິການໍ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ທຕ຺ວາ ເຕຫິ ທິນ຺ນໍ ລູຂໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຠຕ຺ຕໍ ປຓີຕໍ, ເກນ ນຸ ໂຂ ກາຣເຓນ ອຠຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ສຕ຺ຖາຣໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນໍ ນາມ ວິສ຺ສາສປຣມໍ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ວິສ຺ສາສໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ສິເນເຫນ ທາຍການໍ ອຠາວາ ຠິກ຺ຂູ ຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວິສ຺ສາສິກຏ຺ຐາເນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ມຫາຣາຊ, ວິສ຺ສາສສທິໂສ ອຎ຺ໂຎ ຣໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອວິສ຺ສາສິເກນ ທິນ຺ນໍ ຈຕຸມຘຸຣມ຺ປິ ຫິ ວິສ຺ສາສິເກນ ທິນ຺ນໍ ສາມາກຠຕ຺ຕໍ ນ ອຄ຺ຆຕິ. ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ໂຣເຄ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຣຎ຺ຎາ ປຎ຺ຈ ເວຊ຺ຊກຸລານິ ຄເຫຕ຺ວາ ເຠສຊ຺ເຊ ກາຣິເຕປິ ໂຣເຄ ອວູປສນ຺ເຕ ວິສ຺ສາສິການໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອໂລຓກໍ ສາມາກນີວາຣຍາຄຸຎ຺ເຈວ ອຸທກມຕ຺ຕສິຕ຺ຕໍ ອໂລຓກປຓ຺ຓຎ຺ຈ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ນິໂຣຄາ ຊາຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ພ຺ຣາມ຺ຫຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ‘‘ກປ຺ປກຸມາໂຣ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິ. ຕທາ ເກສໂວ ນາມ ຕາປໂສ ປຎ຺ຈຫິ ຕາປສສເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ຄຓສຕ຺ຖາ ຫຸຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ເຕ ວສຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອນ຺ເຕວາສິກສຕານໍ ເຊຏ຺ຐນ຺ເຕວາສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫາສິ, ເກສວຕາປສສ຺ສ ຫິຕຊ຺ຌາສໂຍ ສສິເນໂຫ ອໂຫສິ. ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຕິວິຍ ວິສ຺ສາສິກາ ອເຫສຸໍ. ອປຣຠາເຄ ເກສໂວ ເຕ ຕາປເສ ອາທາຍ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ມນຸສ຺ສປຖໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ນຄຣໍ ຠິກ຺ຂາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣາຊທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ຣາຊາ ອິສິຄຓໍ ທິສ຺ວາ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນິເວສເນ ໂຠເຊຕ຺ວາ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ວສາເປສິ. ອຖ ວສ຺ສາຣຕ຺ເຕ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ ເກສໂວ ຣາຊານໍ ອາປຸຈ຺ຉິ. ຣາຊາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ມຫລ຺ລກາ, ອມ຺ເຫ ຕາວ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວສຖ, ທຫຣຕາປເສ ຫິມວນ຺ຕໍ ເປເສຖາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ເຊຏ຺ຐນ຺ເຕວາສິເກນ ສທ຺ຘິໍ ເຕ ຫິມວນ຺ຕໍ ເປເສຕ຺ວາ ສຍໍ ເອກໂກວ ໂອຫິຍິ. ກປ຺ໂປ ຫິມວນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕາປເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ວສິ.

ເກສໂວ ກປ຺ເປນ ວິນາ ວສນ຺ໂຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕ຺ວາ ຕໍ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ນິທ຺ທໍ ນ ລຠຕິ, ຕສ຺ສ ນິທ຺ທໍ ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມາ ອາຫາໂຣ ນ ປຣິຓາມໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂລຫິຕປກ຺ຂນ຺ທິກາ ອໂຫສິ, ພາຬ຺ຫາ ເວທນາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຣາຊາ ປຎ຺ຈ ເວຊ຺ຊກຸລານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຕາປສໍ ປຏິຊຄ຺ຄິ, ໂຣໂຄ ນ ວູປສມ຺ມຕິ. ເກສໂວ ຣາຊານໍ ອາຫ ‘‘ມຫາຣາຊ, ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ມຣຓໍ ອິຈ຺ຉຖ, ອຸທາຫຸ ອໂຣຄຠາວ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອໂຣຄຠາວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ມໍ ຫິມວນ຺ຕໍ ເປເສຖາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຣາຊາ ນາຣທໍ ນາມ ອມຈ຺ຈໍ ປກ຺ກາສາເປຕ຺ວາ ‘‘ນາຣທ, ອມ຺ຫາກໍ ຠທນ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວນຈຣເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ຫິມວນ຺ຕໍ ຍາຫີ’’ຕິ ເປເສສິ. ນາຣໂທ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ເນຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄມາສິ. ເກສວສ຺ສປິ ກປ຺ເປ ທິຏ຺ຐມຕ຺ເຕເຍວ ເຈຕສິກໂຣໂຄ ວູປສນ຺ໂຕ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐາ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠິ. ອຖສ຺ສ ກປ຺ໂປ ອໂລຓເກນ ອຘູປເນນ ອຸທກມຕ຺ຕສິຕ຺ຕປຓ຺ເຓນ ສທ຺ຘິໍ ສາມາກນີວາຣຍາຄຸໍ ອທາສິ, ຕສ຺ສ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ໂລຫິຕປກ຺ຂນ຺ທິກາ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠິ.

ປຸນ ຣາຊາ ນາຣທໍ ເປເສສິ ‘‘ຄຈ຺ຉ ເກສວສ຺ສ ຕາປສສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ຊານາຫີ’’ຕິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອໂຣຄໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ພາຣາຓສິຣາຊາ ປຎ຺ຈ ເວຊ຺ຊກຸລານິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ໂຕ ຕຸມ຺ເຫ ອໂຣເຄ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ກຖໍ ເຕ ກປ຺ໂປ ປຏິຊຄ຺ຄີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໗.

‘‘ມນຸສ຺ສິນ຺ທໍ ຊຫິຕ຺ວານ, ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘິນໍ;

ກຖໍ ນຸ ຠຄວາ ເກສີ, ກປ຺ປສ຺ສ ຣມຕິ ອສ຺ສເມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສິນ຺ທນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ອິນ຺ທໍ ພາຣາຓສິຣາຊານໍ. ກຖໍ ນຸ ຠຄວາ ເກສີຕິ ເກນ ນຸ ໂຂ ອຸປາເຍນ ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວາ ເກສວຕາປໂສ ກປ຺ປສ຺ສ ອສ຺ສເມ ຣມຕີຕິ.

ເອວໍ ອຎ຺ເຎຫິ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ວິຍ ເກສວສ຺ສ ອຠິຣຕິກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເກສໂວ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໘.

‘‘ສາທູນິ ຣມຓີຍານິ, ສນ຺ຕິ ວກ຺ຂາ ມໂນຣມາ;

ສຸຠາສິຕານິ ກປ຺ປສ຺ສ, ນາຣທ ຣມຍນ຺ຕິ ມ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວກ຺ຂາຕິ ຣຸກ຺ຂາ. ປາຬິຍໍ ປນ ‘‘ຣຸກ຺ຂາ’’ຕ຺ເວວ ລິຂິຕໍ. ສຸຠາສິຕານີຕິ ກປ຺ເປນ ກຖິຕານິ ສຸຠາສິຕານິ ມໍ ຣມຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ມໍ ອຠິຣມາເປນ຺ໂຕ ກປ຺ໂປ ອໂລຓກໍ ອຘູປນໍ ອຸທກສິຕ຺ຕປຓ຺ຓມິສ຺ສໍ ສາມາກນີວາຣຍາຄຸໍ ປາເຍສິ, ຕາຍ ເມ ສຣີເຣ ພ຺ຍາຘິ ວູປສມິໂຕ, ອໂຣໂຄ ຊາໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນາຣໂທ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໙.

‘‘ສາລີນໍ ໂອທນໍ ຠຸຎ຺ເຊ, ສຸຈິໍ ມໍສູປເສຈນໍ;

ກຖໍ ສາມາກນີວາຣໍ, ອໂລຓໍ ຉາທຍນ຺ຕິ ຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠຸຎ຺ເຊຕິ ຠຸຎ຺ຊສິ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ຉາທຍນ຺ຕີຕິ ຉາທຍຕິ ປີເຓຕິ ໂຕເສຕິ. ຄາຖາພນ຺ຘສຸຂຕ຺ຖໍ ປນ ອນຸນາສິໂກ ກໂຕ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ໂຍ ຕ຺ວໍ ສຸຈິໍ ມໍສູປເສຈນໍ ຣາຊກຸເລ ຣາຊາຣຫໍ ສາລິຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊສິ, ຕໍ ກຖມິທໍ ສາມາກນີວາຣໍ ອໂລຓໍ ປີເຓຕິ ໂຕເສຕິ, ກຖໍ ເຕ ເອຕໍ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເກສໂວ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໘໐.

‘‘ສາທຸໍ ວາ ຍທິ ວາສາທຸໍ, ອປ຺ປໍ ວາ ຍທິ ວາ ພຫຸໍ;

ວິສ຺ສຕ຺ໂຖ ຍຕ຺ຖ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ວິສ຺ສາສປຣມາ ຣສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍທິ ວາສາທຸນ຺ຕິ ຍທິ ວາ ອສາທຸໍ. ວິສ຺ສຕ຺ໂຖຕິ ນິຣາສງ຺ໂກ ວິສ຺ສາສປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ຍຕ຺ຖ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ຍສ຺ມິໍ ນິເວສເນ ເອວໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ຠຸຕ຺ຕໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ໂຠຊນໍ ສາທຸເມວ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ວິສ຺ສາສປຣມາ ຣສາ, ວິສ຺ສາໂສ ປຣໂມ ອຸຕ຺ຕໂມ ເອເຕສນ຺ຕິ ວິສ຺ສາສປຣມາ ຣສາ. ວິສ຺ສາສສທິໂສ ຫິ ອຎ຺ໂຎ ຣໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອວິສ຺ສາສິເກນ ຫິ ທິນ຺ນໍ ຈຕຸມຘຸຣມ຺ປິ ວິສ຺ສາສິເກນ ທິນ຺ນໍ ອມ຺ພິລກຎ຺ຊິຍໍ ນ ອຄ຺ຆຕີຕິ.

ນາຣໂທ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເກສໂວ ອິທໍ ນາມ ກເຖສີ’’ຕິ ອາຈິກ຺ຂິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ນາຣໂທ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ເກສໂວ ພກພ຺ຣຫ຺ມາ, ກປ຺ໂປ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ເກສວຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໓໔໗] ໗. ອຍກູຏຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສພ຺ພາຍສນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂລກຕ຺ຖຈຣິຍໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ມຫາກຓ຺ຫຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໒.໖໑ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຸຄ຺ຄຫິຕສພ຺ພສິປ຺ໂປ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ມນຸສ຺ສາ ເທວມງ຺ຄລິກາ ຫຸຕ຺ວາ ພຫູ ອເຊຬກາທໂຍ ມາເຣຕ຺ວາ ເທວຕານໍ ພລິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ປາໂຓ ນ ຫນ຺ຕພ຺ໂພ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ. ຍກ຺ຂາ ພລິກມ຺ມໍ ອລຠມານາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ເຕ ຍກ຺ຂສມາຄມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມາຣຓຕ຺ຖາຍ ເອກໍ ກກ຺ຂຬໍ ຍກ຺ຂໍ ເປເສສຸໍ. ໂສ ກຓ຺ຓິກມຕ຺ຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ອາທິຕ຺ຕໍ ອຍກູຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ນໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມຍາມສມນນ຺ຕເຣ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສຍນມຕ຺ຖເກ ອຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສກ຺ກສ຺ສ ອາສນໍ ອຸຓ຺ຫາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ໂສ ອາວຊ຺ຊມາໂນ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ອິນ຺ທວຊິຣໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍກ຺ຂສ຺ສ ອຸປຣິ ອຏ຺ຐາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຍກ຺ຂໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອສ ມໍ ຣກ຺ຂມາໂນ ຐິໂຕ, ອຸທາຫຸ ມາເຣຕຸກາໂມ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໘໑.

‘‘ສພ຺ພາຍສໍ ກູຏມຕິປ຺ປມາຓໍ, ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ໂຍ ຕິຏ຺ຐສິ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ;

ຣກ຺ຂາຍ ເມ ຕ຺ວໍ ວິຫິໂຕ ນຸສຊ຺ຊ, ອຸທາຫຸ ເມ ເຈຕຍເສ ວຘາຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິຫິໂຕ ນຸສຊ຺ຊາຕິ ວິຫິໂຕ ນຸ ອສິ ອຊ຺ຊ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ຍກ຺ຂເມວ ປສ຺ສຕິ, ນ ສກ຺ກໍ. ຍກ຺ໂຂ ສກ຺ກສ຺ສ ຠເຍນ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຫຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ໂສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ນາຫໍ ຕວ ຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ຐິໂຕ, ອິມິນາ ປນ ຊລິເຕນ ອຍກູເຏນ ປຫຣິຕ຺ວາ ຕໍ ມາເຣສ຺ສາມີຕິ ອາຄໂຕມ຺ຫິ, ສກ຺ກສ຺ສ ຠເຍນ ຕໍ ປຫຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທີເປນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໘໒.

‘‘ທູໂຕ ອຫໍ ຣາຊິຘ ຣກ຺ຂສານໍ, ວຘາຍ ຕຸຍ຺ຫໍ ປຫິໂຕຫມສ຺ມິ;

ອິນ຺ໂທ ຈ ຕໍ ຣກ຺ຂຕິ ເທວຣາຊາ, ເຕນຸຕ຺ຕມງ຺ຄໍ ນ ເຕ ຜາລຍາມີ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິຕຣາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໘໓.

‘‘ສເຈ ຈ ມໍ ຣກ຺ຂຕິ ເທວຣາຊາ, ເທວານມິນ຺ໂທ ມຆວາ ສຸຊມ຺ປຕິ;

ກາມໍ ປິສາຈາ ວິນທນ຺ຕຸ ສພ຺ເພ, ນ ສນ຺ຕເສ ຣກ຺ຂສິຍາ ປຊາຍ.

໑໘໔.

‘‘ກາມໍ ກນ຺ທນ຺ຕຸ ກຸມ຺ຠຓ຺ຑາ, ສພ຺ເພ ປໍສຸປິສາຈກາ;

ນາລໍ ປິສາຈາ ຍຸທ຺ຘາຍ, ມຫຕີ ສາ ວິຠິໍສິກາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຣກ຺ຂສິຍາ ປຊາຍາຕິ ຣກ຺ຂສິສງ຺ຂາຕາຍ ປຊາຍ, ຣກ຺ຂສສຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸມ຺ຠຓ຺ຑາຕິ ກຸມ຺ຠມຕ຺ຕຣຫສ຺ສງ຺ຄາ ມໂຫທຣາ ຍກ຺ຂາ. ປໍສຸປິສາຈກາຕິ ສງ຺ກາຣຏ຺ຐາເນ ປິສາຈາ. ນາລນ຺ຕິ ປິສາຈາ ນາມ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຍຸທ຺ຘາຍ ນ ສມຕ຺ຖາ. ມຫຕີ ສາ ວິຠິໍສິກາຕິ ຍໍ ປເນເຕ ຍກ຺ຂາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ວິຠິໍສິກໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ສາ ມຫຕີ ວິຠິໍສິກາ ຠຍກາຣຓທສ຺ສນມຕ຺ຕເມວ ມຍ຺ຫໍ, ນ ປນາຫໍ ຠາຍາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສກ຺ໂກ ຍກ຺ຂໍ ປລາເປຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ‘‘ມາ ຠາຍິ, ມຫາຣາຊ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕວ ຣກ຺ຂາ ມມາຍຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສກ຺ໂກ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ອໂຫສິ, ພາຣາຓສິຣາຊາ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອຍກູຏຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໓໔໘] ໘. ອຣຎ຺ຎຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຣຎ຺ຎາ ຄາມມາຄມ຺ມາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຖຸລ຺ລກຸມາຣິກາປໂລຠນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ຈູຬນາຣທກສ຺ສປຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໓.໔໐ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ອຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ໂປ ຠຣິຍາຍ ກາລກຕາຍ ປຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ເຕ ວສນ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕໍ ອສ຺ສມປເທ ຐເປຕ຺ວາ ຜລາຜລຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕທາ ໂຈເຣສຸ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ກຣມເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ເອກາ ກຸມາຣິກາ ປລາຍິຕ຺ວາ ຕໍ ອສ຺ສມປທໍ ປຕ຺ວາ ຕາປສກຸມາຣໍ ປໂລເຠຕ຺ວາ ສີລວິນາສໍ ປາເປຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ປິຕາ ຕາວ ເມ ອາຄຈ຺ຉຕຸ, ຕໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ທິສ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ນິສີທິ. ຕາປສກຸມາໂຣ ປິຕຣິ ອາຄເຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໘໕.

‘‘ອຣຎ຺ຎາ ຄາມມາຄມ຺ມ, ກິໍສີລໍ ກິໍວຕໍ ອຫໍ;

ປຸຣິສໍ ຕາຕ ເສເວຍ຺ຍໍ, ຕໍ ເມ ອກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຣຎ຺ຎາ ຄາມມາຄມ຺ມາຕິ ຕາຕ ອຫໍ ອິໂຕ ອຣຎ຺ຎໂຕ ມນຸສ຺ສປຖໍ ວສນຕ຺ຖາຍ ຄໂຕ ວສນຄາມໍ ປຕ຺ວາ ກິໍ ກໂຣມີຕິ.

ອຖສ຺ສ ປິຕາ ໂອວາທໍ ທທນ຺ໂຕ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໘໖.

‘‘ໂຍ ຕໍ ວິສ຺ສາສເຍ ຕາຕ, ວິສ຺ສາສຎ຺ຈ ຂເມຍ຺ຍ ເຕ;

ສຸສ຺ສູສີ ຈ ຕິຕິກ຺ຂີ ຈ, ຕໍ ຠເຊຫິ ອິໂຕ ຄໂຕ.

໑໘໗.

‘‘ຍສ຺ສ ກາເຍນ ວາຈາຍ, ມນສາ ນຕ຺ຖິ ທຸກ຺ກຏໍ;

ອຸຣສີວ ປຕິຏ຺ຐາຍ, ຕໍ ຠເຊຫິ ອິໂຕ ຄໂຕ.

໑໘໘.

‘‘ຫລິທ຺ທິຣາຄໍ ກປິຈິຕ຺ຕໍ, ປຸຣິສໍ ຣາຄວິຣາຄິນໍ;

ຕາທິສໍ ຕາຕ ມາ ເສວິ, ນິມ຺ມນຸສ຺ສມ຺ປິ ເຈ ສິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຕໍ ວິສ຺ສາສເຍຕິ ໂຍ ປຸຣິໂສ ຕໍ ວິສ຺ສາເສຍ຺ຍ ນ ປຣິສງ຺ເກຍ຺ຍ. ວິສ຺ສາສຎ຺ຈ ຂເມຍ຺ຍ ເຕຕິ ໂຍ ຈ ອຕ຺ຕນິ ກຍິຣມານໍ ຕວ ວິສ຺ສາສໍ ປຕ຺ໂຕ ນິຣາສງ຺ໂກ ຕໍ ຂເມຍ຺ຍ. ສຸສ຺ສູສີຕິ ໂຍ ຈ ຕວ ວິສ຺ສາສວຈນໍ ໂສຕຸມິຈ຺ຉຕິ. ຕິຕິກ຺ຂີຕິ ໂຍ ຈ ຕຍາ ກຕໍ ອປຣາຘໍ ຂມຕິ. ຕໍ ຠເຊຫີຕິ ຕໍ ປຸຣິສໍ ຠເຊຍ຺ຍາສິ ປຍິຣຸປາເສຍ຺ຍາສິ. ອຸຣສີວ ປຕິຏ຺ຐາຍາຕິ ຍຖາ ຕສ຺ສ ອຸຣສິ ປຕິຏ຺ຐາຍ ວຑ຺ຒິໂຕ ໂອຣສປຸຕ຺ໂຕ ຕ຺ວມ຺ປິ ຕາທິໂສ ອຸຣສິ ປຕິຏ຺ຐິຕປຸຕ຺ໂຕ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ເອວຣູປໍ ປຸຣິສໍ ຠເຊຍ຺ຍາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຫລິທ຺ທິຣາຄນ຺ຕິ ຫລິທ຺ທິຣາຄສທິສໍ ອຖິຣຈິຕ຺ຕໍ. ກປິຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ລຫຸປຣິວຕ຺ຕິຕາຍ ມກ຺ກຏຈິຕ຺ຕໍ. ຣາຄວິຣາຄິນນ຺ຕິ ມຸຫຸຕ຺ເຕເນວ ຣຊ຺ຊນວິຣຊ຺ຊນສຠາວໍ. ນິມ຺ມນຸສ຺ສມ຺ປິ ເຈ ສິຍາຕິ ສເຈປິ ສກລໍ ຊມ຺ພຸທີປຕລໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິວິຣຫິຕສ຺ສ ມນຸສ຺ສສ຺ສ ອຠາເວນ ນິມ຺ມນຸສ຺ສໍ ສິຍາ, ຕຖາປິ, ຕາຕ, ຕາທິສໍ ລຫຸຈິຕ຺ຕໍ ມາ ເສວິ, ສພ຺ພມ຺ປິ ມນຸສ຺ສປຖໍ ວິຈິນິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຄຸຓສມ຺ປນ຺ນເມວ ຠເຊຍ຺ຍາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕາປສກຸມາໂຣ ‘‘ອຫໍ, ຕາຕ, ອິເມຫິ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ປຸຣິສໍ ກຕ຺ຖ ລຠິສ຺ສາມິ, ນ ຄຈ຺ຉາມິ, ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ເຎວ ສນ຺ຕິເກ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ອຸໂຠປິ ອປຣິຫີນຊ຺ຌານາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍຓາ ອເຫສຸໍ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ປຸຕ຺ໂຕ ຈ ກຸມາຣິກາ ຈ ເອເຕເຍວ ອເຫສຸໍ, ປິຕາ ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຎ຺ຎຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໓໔໙] ໙. ສນ຺ຘິເຠທຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເນວ ອິຕ຺ຖີສຸ ສາມຎ຺ຎນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເປສຸຎ຺ຎສິກ຺ຂາປທໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິໍ ກິຣ ສມເຍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ເປສຸຎ຺ຎໍ ອຸປສໍຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ເຕ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ຠຓ຺ຑນຊາຕານໍ ກລຫຊາຕານໍ ວິວາທາປນ຺ນານໍ ເປສຸຎ຺ຎໍ ອຸປສໍຫຣຖ, ເຕນ ອນຸປ຺ປນ຺ນານິ ເຈວ ຠຓ຺ຑນານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນານິ ຈ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຄຣຫິຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ປິສຸຓາ ວາຈາ ນາມ ຕິຂິຓສຕ຺ຕິປຫາຣສທິສາ, ທຬ຺ໂຫ ວິສ຺ສາໂສປິ ຕາຍ ຂິປ຺ປໍ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຕຎ຺ຈ ປນ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເມຕ຺ຕິຠິນ຺ທນກຊໂນ ສີຫອຸສຠສທິໂສ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ອຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ໂປ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ເອໂກ ໂຄປາລໂກ ອຣຎ຺ເຎ ໂຄກຸເລສຸ ຄາໂວ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອກໍ ຄພ຺ຠິນິໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຫາຍ ອາຄໂຕ. ຕສ຺ສາ ເອກາຍ ສີຫິຍາ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕາ ອຸໂຠປິ ທຬ຺ຫມິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ເອກໂຕ ວິຈຣນ຺ຕິ. ອປຣຠາເຄ ຄາວີ ວຈ຺ຉກໍ, ສີຫີ ສີຫໂປຕກໍ ວິຊາຍິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ຊນາ ກຸເລນ ອາຄຕເມຕ຺ຕິຍາ ທຬ຺ຫມິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ເອກໂຕ ວິຈຣນ຺ຕິ. ອເຖໂກ ວນຈຣໂກ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເຕສໍ ວິສ຺ສາສໍ ທິສ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກຠຓ຺ຑໍ ອາທາຍ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທຕ຺ວາ ‘‘ອປິ ເຕ, ສມ຺ມ, ກິຎ຺ຈິ ອຣຎ຺ເຎ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຣຎ຺ຎາ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ເທວ, ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ນ ປສ຺ສາມິ, ເອກໍ ປນ ສີຫຎ຺ຈ ອຸສຠຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິສ຺ສາສິເກ ເອກໂຕ ວິຈຣນ຺ເຕ ອທ຺ທສ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ເອເຕສໍ ຕຕິເຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຠຍໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຍທາ ເຕສໍ ຕຕິຍໍ ປສ຺ສຕິ, ອຖ ເມ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ເທວາ’’ຕິ.

ວນຈຣເກ ປນ ພາຣາຓສິໍ ຄເຕ ເອໂກ ສິງ຺ຄາໂລ ສີຫຎ຺ຈ ອຸສຠຎ຺ຈ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ວນຈຣໂກ ອຣຎ຺ຎໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕຕິຍສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນຠາວໍ ຣຎ຺ໂຎ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ນຄຣໍ ຄໂຕ. ສິງ຺ຄາໂລ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍາ ຐເປຕ຺ວາ ສີຫມໍສຎ຺ຈ ອຸສຠມໍສຎ຺ຈ ອຎ຺ຎໍ ອຂາທິຕປຸພ຺ພໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອິເມ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອິເມສໍ ມໍສໍ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ອຍໍ ຕໍ ເອວໍ ວທຕິ, ອຍໍ ຕໍ ເອວໍ ວທຕີ’’ຕິ ອຸໂຠປິ ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ກລຫໍ ກາເຣຕ຺ວາ ມຣຓາກາຣປ຺ປຕ຺ເຕ ອກາສິ. ວນຈຣໂກປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ‘‘ເຕສໍ, ເທວ, ຕຕິໂຍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ໂກ ໂສ’’ຕິ? ‘‘ສິງ຺ຄາໂລ, ເທວາ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ໂສ ອຸໂຠ ມິຕ຺ເຕ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ມາຣາເປສ຺ສຕິ, ມຍໍ ເຕສໍ ມຕກາເລ ສມ຺ປາປຸຓິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຣຖໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ວນຈຣເກນ ມຄ຺ຄເທສເກນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຕສຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກລຫໍ ກຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ເຕສຸ ສມ຺ປາປຸຓິ. ສິງ຺ຄາໂລ ປນ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ເອກວາຣໍ ສີຫສ຺ສ ມໍສໍ ຂາທຕິ, ເອກວາຣໍ ອຸສຠສ຺ສ ມໍສໍ ຂາທຕິ. ຣາຊາ ເຕ ອຸໂຠປິ ຊີວິຕກ຺ຂຍປ຺ປຕ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ຣເຖ ຐິໂຕວ ສາຣຖິນາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໘໙.

‘‘ເນວ ອິຕ຺ຖີສຸ ສາມຎ຺ຎໍ, ນາປິ ຠກ຺ເຂສຸ ສາຣຖິ;

ອຖສ຺ສ ສນ຺ຘິເຠທສ຺ສ, ປສ຺ສ ຍາວ ສຸຈິນ຺ຕິຕໍ.

໑໙໐.

‘‘ອສິ ຕິກ຺ໂຂວ ມໍສມ຺ຫິ, ເປສຸຎ຺ຎໍ ປຣິວຕ຺ຕຕິ;

ຍຕ຺ຖູສຠຎ຺ຈ ສີຫຎ຺ຈ, ຠກ຺ຂຍນ຺ຕິ ມິຄາຘມາ.

໑໙໑.

‘‘ອິມໍ ໂສ ສຍນໍ ເສຕິ, ຍມິມໍ ປສ຺ສສິ ສາຣຖິ;

ໂຍ ວາຈໍ ສນ຺ຘິເຠທສ຺ສ, ປິສຸຓສ຺ສ ນິໂພຘຕິ.

໑໙໒.

‘‘ເຕ ຊນາ ສຸຂເມຘນ຺ຕິ, ນຣາ ສຄ຺ຄຄຕາຣິວ;

ເຍ ວາຈໍ ສນ຺ຘິເຠທສ຺ສ, ນາວໂພຘນ຺ຕິ ສາຣຖີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເນວ ອິຕ຺ຖີສູຕິ ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຊນານໍ ເນວ ອິຕ຺ຖີສຸ ສາມຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຖິ ນ, ຠກ຺ເຂສຸປິ. ອຎ຺ຎເມວ ຫິ ອິຕ຺ຖິໍ ສີໂຫ ເສວຕິ, ອຎ຺ຎໍ ອຸສໂຠ, ອຎ຺ຎໍ ຠກ຺ຂໍ ສີໂຫ ຂາທຕິ, ອຎ຺ຎໍ ອຸສໂຠຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖສ຺ສາຕິ ເອວໍ ກລຫກາຣເຓ ອວິຊ຺ຊມາເນປິ ອຖ ອິມສ຺ສ ມິຕ຺ຕສນ຺ຘິເຠທກສ຺ສ ທຸຏ຺ຐສິງ຺ຄາລສ຺ສ ‘‘ອຸຠິນ຺ນໍ ມໍສໍ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອິເມ ມາເຣນ຺ຕສ຺ສ ປສ຺ສ ຍາວ ສຸຈິນ຺ຕິຕໍ, ສຸຈິນ຺ຕິຕໍ ຊາຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ເປສຸຎ຺ເຎ ປຣິວຕ຺ຕມາເນ. ອຸສຠຎ຺ຈ ສີຫຎ຺ຈ ມິຄາຘມາ ສິງ຺ຄາລາ ຂາທນ຺ຕິ, ຕໍ ເປສຸຎ຺ຎໍ ມໍສມ຺ຫິ ຕິຂິໂຓ ອສິ ວິຍ ມິຕ຺ຕຠາວໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕເມວ ປຣິວຕ຺ຕຕີຕິ ທີເປຕິ.

ຍມິມໍ ປສ຺ສສີຕິ ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ຍໍ ອິມໍ ປສ຺ສສິ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ມຕສຍນໍ, ອຎ຺ໂຎປິ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສນ຺ຘິເຠທສ຺ສ ປິສຸຓສ຺ສ ປິສຸຓວາຈໍ ນິໂພຘຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ໂສ ອິມໍ ສຍນໍ ເສຕິ, ເອວເມວໍ ມຣຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສຸຂເມຘນ຺ຕີຕິ ສຸຂໍ ວິນ຺ທນ຺ຕິ ລຠນ຺ຕິ. ນຣາ ສຄ຺ຄຄຕາຣິວາຕິ ສຄ຺ຄຄຕາ ທິພ຺ພໂຠຄສມງ຺ຄິໂນ ນຣາ ວິຍ ເຕ ສຸຂໍ ວິນ຺ທນ຺ຕິ. ນາວໂພຘນ຺ຕີຕິ ນ ສາຣໂຕ ປຈ຺ເຈນ຺ຕິ, ຕາທິສໍ ປນ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ໂຈເທຕ຺ວາ ສາເຣຕ຺ວາ ເມຕ຺ຕິໍ ອຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາກຕິກາວ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ຣາຊາ ອິມາ ຄາຖາ ຠາສິຕ຺ວາ ສີຫສ຺ສ ເກສຣຈມ຺ມນຂທາຐາ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ນຄຣເມວ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພາຣາຓສິຣາຊາ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສນ຺ຘິເຠທຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໓໕໐] ໑໐. ເທວຕາປຎ຺ຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຫນ຺ຕິ ຫຕ຺ເຖຫິ ປາເທຫີຕິ ອຍໍ ເທວຕາປຸຈ຺ຉາ ອຸມງ຺ຄຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໕໙໐ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ເທວຕາປຎ຺ຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ຈູຬກຸຓາລວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

ຊາຕກຸທ຺ທານໍ –

ກາລິງ຺ໂຄ ອສ຺ສາໂຣໂຫ ຈ, ເອກຣາຊາ ຈ ທທ຺ທໂຣ;

ສີລວີມໍສສຸຊາຕາ, ປລາໂສ ສກຸໂຓ ຉໂວ;

ເສຍ຺ໂຍຕິ ທສ ຊາຕກາ.

ປຸຈິມນ຺ໂທ ກສ຺ສໂປ ຈ, ຂນ຺ຕິວາທີ ໂລຫກຸມ຺ຠີ;

ສພ຺ພມໍສລາຠີ ສໂສ, ມຕາໂຣທກຓເວຣາ;

ຕິຕ຺ຕິໂຣ ສຸຈ຺ຈໂຊ ທສ.

ກຸຏິທູໂສ ທຸທ຺ທຠາໂຍ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕຈມ຺ມສາຏໂກ;

ໂຄຘຣາຊາ ຈ ກກ຺ກາຣຸ, ກາກວຕີ ນນຸ ໂສຈິໂຍ;

ກາຬພາຫຸ ສີລວີມໍໂສ ທສ.

ໂກກາລິໂກ ຣຖລຏ຺ຐິ, ປກ຺ກໂຄຘຣາໂຊວາທາ;

ຊມ຺ພຸກພ຺ຣຫາຉຕ຺ໂຕ ຈ, ປີຐຖຸສາ ຈ ພາເວຣຸ;

ວິສຍ຺ຫເສຏ຺ຐິ ທສຘາ.

ກິນ຺ນຣີວານຣກຸນ຺ຕິນີ, ອມ຺ພຫາຣີ ຄຊກຸມ຺ໂຠ;

ເກສວາຍກູຏາຣຎ຺ຎໍ, ສນ຺ຘິເຠໂທ ເທວຕາປຎ຺ຫາ.

ວຄ຺ຄຸທ຺ທານໍ –

ກາລິງ຺ໂຄ ປຸຈິມນ຺ໂທ ຈ, ກຸຏິທູສກໂກກິລາ;

ຈູຬກຸຓາລວຄ຺ໂຄຕິ, ປຎ຺ຈວຄ຺ຄາ ຈຕຸກ຺ກມ຺ຫິ;

ໂຫນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາສ ຊາຕກາ.

ຈຕຸກ຺ກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ປຎ຺ຈກນິປາໂຕ

໑. ມຓິກຸຓ຺ຑລວຄ຺ໂຄ

[໓໕໑] ໑. ມຓິກຸຓ຺ຑລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຊີໂນ ຣຖສ຺ສໍ ມຓິກຸຓ຺ຑເລ ຈາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ອນ຺ເຕປຸເຣ ສພ຺ພຕ຺ຖສາຘກໍ ປທຸຏ຺ຐາມຈ຺ຈໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ອິຘ ປນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິຣາຊາ ອໂຫສິ. ປທຸຏ຺ຐາມຈ຺ໂຈ ໂກສລຣາຊານໍ ອາເນຕ຺ວາ ກາສິຣຊ຺ຊໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຣາຊານໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ປກ຺ຂິປາເປສິ. ຣາຊາ ຌານໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອາກາເສ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິ, ໂຈຣຣຎ຺ໂຎ ສຣີເຣ ຑາໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສ ພາຣາຓສິຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑.

‘‘ຊີໂນ ຣຖສ຺ສໍ ມຓິກຸຓ຺ຑເລ ຈ, ປຸຕ຺ເຕ ຈ ທາເຣ ຈ ຕເຖວ ຊີໂນ;

ສພ຺ເພສຸ ໂຠເຄສຸ ອເສສເກສຸ, ກສ຺ມາ ນ ສນ຺ຕປ຺ປສິ ໂສກກາເລ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຊີໂນ ຣຖສ຺ສໍ ມຓິກຸຓ຺ຑເລ ຈາຕິ ມຫາຣາຊ, ຕ຺ວໍ ຣຖຎ຺ຈ ອສ຺ສຎ຺ຈ ມຓິກຸຓ຺ຑລານິ ຈ ຊີໂນ, ‘‘ຊີໂນ ຣຖສ຺ເສ ຈ ມຓິກຸຓ຺ຑເລ ຈາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ອເສສເກສູຕິ ນິສ຺ເສສເກສຸ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒.

‘‘ປຸພ຺ເພວ ມຈ຺ຈໍ ວິຊຫນ຺ຕິ ໂຠຄາ, ມຈ຺ໂຈ ວາ ເຕ ປຸພ຺ພຕຣໍ ຊຫາຕິ;

ອສສ຺ສຕາ ໂຠຄິໂນ ກາມກາມິ, ຕສ຺ມາ ນ ໂສຈາມຫໍ ໂສກກາເລ.

໓.

‘‘ອຸເທຕິ ອາປູຣຕິ ເວຕິ ຈນ຺ໂທ, ອຕ຺ຖໍ ຕເປຕ຺ວານ ປເລຕິ ສູຣິໂຍ;

ວິທິຕາ ມຍາ ສຕ຺ຕຸກ ໂລກຘມ຺ມາ, ຕສ຺ມາ ນ ໂສຈາມຫໍ ໂສກກາເລ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພວ ມຈ຺ຈນ຺ຕິ ມຈ຺ຈໍ ວາ ໂຠຄາ ປຸພ຺ເພວ ປຐມຕຣຎ຺ເຎວ ວິຊຫນ຺ຕິ, ມຈ຺ໂຈ ວາ ເຕ ໂຠເຄ ປຸພ຺ພຕຣໍ ຊຫາຕິ. ກາມກາມີຕິ ໂຈຣຣາຊານໍ ອາລປຕິ. ອມ຺ໂຠ, ກາເມ ກາມຍມານ ກາມກາມິ ໂຠຄິໂນ ນາມ ໂລເກ ອສສ຺ສຕາ, ໂຠເຄສຸ ວາ ນຏ຺ເຐສຸ ຊີວມານາວ ອໂຠຄິໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ໂຠເຄ ວາ ປຫາຍ ສຍໍ ນສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຫໍ ມຫາຊນສ຺ສ ໂສກກາເລປິ ນ ໂສຈາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິທິຕາ ມຍາ ສຕ຺ຕຸກ ໂລກຘມ຺ມາຕິ ໂຈຣຣາຊານໍ ອາລປຕິ. ອມ຺ໂຠ, ສຕ຺ຕຸກ, ມຍາ ລາໂຠ ອລາໂຠ ຍໂສ ອຍໂສຕິອາທໂຍ ໂລກຘມ຺ມາ ວິທິຕາ. ຍເຖວ ຫິ ຈນ຺ໂທ ອຸເທຕິ ຈ ປູຣຕິ ຈ ປຸນ ຈ ຂີຍຕິ, ຍຖາ ຈ ສູຣິໂຍ ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມນ຺ໂຕ ມຫນ຺ຕໍ ອາໂລກໍ ຕເປຕ຺ວານ ປຸນ ສາຍໍ ອຕ຺ຖໍ ປເລຕິ ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນ ທິສ຺ສຕິ, ເອວເມວ ໂຠຄາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ນສ຺ສນ຺ຕິ ຈ, ຕຕ຺ຖ ກິໍ ໂສເກນ, ຕສ຺ມາ ນ ໂສຈາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ໂຈຣຣຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕເມວ ໂຈຣໍ ຄຣຫນ຺ໂຕ ອາຫ –

໔.

‘‘ອລໂສ ຄິຫີ ກາມໂຠຄີ ນ ສາຘຸ, ອສຎ຺ຎໂຕ ປພ຺ພຊິໂຕ ນ ສາຘຸ;

ຣາຊາ ນ ສາຘຸ ອນິສມ຺ມກາຣີ, ໂຍ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂກຘໂນ ຕໍ ນ ສາຘຸ.

໕.

‘‘ນິສມ຺ມ ຂຕ຺ຕິໂຍ ກຍິຣາ, ນານິສມ຺ມ ທິສມ຺ປຕິ;

ນິສມ຺ມກາຣິໂນ ຣາຊ, ຍໂສ ກິຕ຺ຕິ ຈ ວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ.

ອິມາ ປນ ທ຺ເວ ຄາຖາ ເຫຏ຺ຐາ ວິຕ຺ຖາຣິຕາເຍວ. ໂຈຣຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຂມາເປຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຊນປທເມວ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ໂກສລຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ພາຣາຓສິຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມຓິກຸຓ຺ຑລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໓໕໒] ໒. ສຸຊາຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກິໍ ນຸ ສນ຺ຕຣມາໂນວາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຕປິຕິກໍ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ປິຕຣິ ມເຕ ປຣິເທວມາໂນ ວິຈຣຕິ, ໂສກໍ ວິໂນເທຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລູປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາສມຓໍ ອາທາຍ ຕສ຺ສ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ ‘‘ກິໍ, ອຸປາສກ, ໂສຈສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອາວຸໂສ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ປຓ຺ຑິຕານໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ປິຕຣິ ກາລກເຕ ນ ໂສຈິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກຸຏຸມ຺ພິກເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ‘‘ສຸຊາຕກຸມາໂຣ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ຕສ຺ສ ວຍປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປິຕາມໂຫ ກາລມກາສິ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ປິຕຸ ກາລກິຣິຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂສກສມປ຺ປິໂຕ ອາຬາຫນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຬາຫນໂຕ ອຏ຺ຐີນິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຣາເມ ມຕ຺ຕິກາຖູປໍ ກຕ຺ວາ ຕານິ ຕຕ຺ຖ ນິທຫິຕ຺ວາ ຄຕຄຕເວລາຍ ຖູປໍ ປຸປ຺ເຜຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ເຈຕິຍໍ ອາວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ປຣິເທວຕິ, ເນວ ນ຺ຫາຍຕິ ນ ລິມ຺ປຕິ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ ນ ກມ຺ມນ຺ເຕ ວິຈາເຣຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ປິຕາ ເມ ອຍ຺ຍກສ຺ສ ມຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂສກາຠິຠູໂຕ ຈຣຕິ, ຐເປຕ຺ວາ ປນ ມໍ ອຎ຺ໂຎ ເອຕໍ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອເກນ ນໍ ອຸປາເຍນ ນິສ຺ໂສກໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ພຫິຄາເມ ເອກໍ ມຕໂຄຓໍ ທິສ຺ວາ ຕິຓຎ຺ຈ ປານີຍຎ຺ຈ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ຂາທ, ຂາທ, ປິວ, ປິວາ’’ຕິ ອາຫ. ອາຄຕາຄຕາ ນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ ສຸຊາຕ, ກິໍ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກສິ, ມຕໂຄຓສ຺ສ ຕິໂຓທກໍ ເທສີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ໂສ ນ ກິຎ຺ຈິ ປຏິວທຕິ. ອຖສ຺ສ ປິຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ຊາໂຕ, ມຕໂຄຓສ຺ສ ຕິໂຓທກໍ ເທຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ປິຕຸໂສໂກ ອປຄໂຕ, ປຸຕ຺ຕໂສໂກ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ. ໂສ ເວເຄນາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ນນຸ ຕ຺ວໍ, ຕາຕ ສຸຊາຕ, ປຓ຺ຑິໂຕສິ, ກິໍກາຣຓາ ມຕໂຄຓສ຺ສ ຕິໂຓທກໍ ເທສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໖.

‘‘ກິໍ ນຸ ສນ຺ຕຣມາໂນວ, ລາຍິຕ຺ວາ ຫຣິຕໍ ຕິຓໍ;

ຂາທ ຂາທາຕິ ລປສິ, ຄຕສຕ຺ຕໍ ຊຣຄ຺ຄວໍ.

໗.

‘‘ນ ຫິ ອນ຺ເນນ ປາເນນ, ມໂຕ ໂຄໂຓ ສມຸຏ຺ຐເຫ;

ຕ຺ວຎ຺ຈ ຕຸຈ຺ຉໍ ວິລປສິ, ຍຖາ ຕໍ ທຸມ຺ມຕີ ຕຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຕຣມາໂນວາຕິ ຕຸຣິໂຕ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ. ລາຍິຕ຺ວາຕິ ລຸນິຕ຺ວາ. ລປສີຕິ ວິລປສິ. ຄຕສຕ຺ຕໍ ຊຣຄ຺ຄວນ຺ຕິ ວິຄຕຊີວິຕໍ ຊິຓ຺ຓໂຄຓໍ. ຍຖາ ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ຍຖາ ທຸມ຺ມຕິ ອປ຺ປປຎ຺ໂຎ ວິລເປຍ຺ຍ, ຕຖາ ຕ຺ວໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ວິລປສີຕິ.

ຕໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໘.

‘‘ຕເຖວ ຕິຏ຺ຐຕິ ສີສໍ, ຫຕ຺ຖປາທາ ຈ ວາລຘິ;

ໂສຕາ ຕເຖວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ມຎ຺ເຎ ໂຄໂຓ ສມຸຏ຺ຐເຫ.

໙.

‘‘ເນວຍ຺ຍກສ຺ສ ສີສຎ຺ຈ, ຫຕ຺ຖປາທາ ຈ ທິສ຺ສເຣ;

ຣຸທໍ ມຕ຺ຕິກຖູປສ຺ມິໍ, ນນຸ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ທຸມ຺ມຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕເຖວາຕິ ຍຖາ ປຸພ຺ເພ ຐິຕໍ, ຕເຖວ ຕິຏ຺ຐຕິ. ມຎ຺ເຎຕິ ເອເຕສໍ ສີສາທີນໍ ຕເຖວ ຐິຕຕ຺ຕາ ອຍໍ ໂຄໂຓ ສມຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາຕິ ມຎ຺ຎາມິ. ເນວຍ຺ຍກສ຺ສ ສີສຎ຺ຈາຕິ ອຍ຺ຍກສ຺ສ ປນ ສີສຎ຺ຈ ຫຕ຺ຖປາທາ ຈ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ. ‘‘ປິຏ຺ຐິປາທາ ນ ທິສ຺ສເຣ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ນນຸ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ທຸມ຺ມຕີຕິ ອຫໍ ຕາວ ສີສາທີນິ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ເອວໍ ກໂຣມິ, ຕ຺ວໍ ປນ ນ ກິຎ຺ຈິ ປສ຺ສສິ, ຌາປິຕຏ຺ຐານໂຕ ອຏ຺ຐີນິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມຕ຺ຕິກາຖູປໍ ກຕ຺ວາ ປຣິເທວສິ. ອິຕິ ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຕຄຸເຓນ ສຫສ຺ສຄຸເຓນ ສຕສຫສ຺ສຄຸເຓນ ນນຸ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ທຸມ຺ມຕິ. ຠິຊ຺ຊນຘມ຺ມາ ນາມ ສງ຺ຂາຣາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ກາ ປຣິເທວນາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປິຕາ ‘‘ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ອິຘໂລກປຣໂລກກິຈ຺ຈໍ ຊານາຕິ, ມມ ສຎ຺ຎາປນຕ຺ຖາຍ ເອຕໍ ກມ຺ມໍ ອກາສີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ ສຸຊາຕປຓ຺ຑິຕ, ‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ’ຕິ ເມ ຎາຕາ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ໂສຈິສ຺ສາມິ, ປິຕຸໂສກຫຣຓກປຸຕ຺ເຕນ ນາມ ຕາທິເສນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຖຸຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຫ –

໑໐.

‘‘ອາທິຕ຺ຕໍ ວຕ ມໍ ສນ຺ຕໍ, ຆຕສິຕ຺ຕໍວ ປາວກໍ;

ວາຣິນາ ວິຍ ໂອສິຎ຺ຈໍ, ສພ຺ພໍ ນິພ຺ພາປເຍ ທຣໍ.

໑໑.

‘‘ອພ຺ພຫີ ວຕ ເມ ສລ຺ລໍ, ຍມາສິ ຫທຍສ຺ສິຕໍ;

ໂຍ ເມ ໂສກປເຣຕສ຺ສ, ປິຕຸໂສກໍ ອປານຸທິ.

໑໒.

‘‘ໂສຫໍ ອພ຺ພູຬ຺ຫສລ຺ໂລສ຺ມິ, ວີຕໂສໂກ ອນາວິໂລ;

ນ ໂສຈາມິ ນ ໂຣທາມິ, ຕວ ສຸຕ຺ວານ ມາຓວ.

໑໓.

‘‘ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕິ ສປ຺ປຎ຺ຎາ, ເຍ ໂຫນ຺ຕິ ອນຸກມ຺ປກາ;

ວິນິວຕ຺ເຕນ຺ຕິ ໂສກມ຺ຫາ, ສຸຊາໂຕ ປິຕຣໍ ຍຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພາປເຍຕິ ນິພ຺ພາປຍິ. ທຣນ຺ຕິ ໂສກທຣຖໍ. ສຸຊາໂຕ ປິຕຣໍ ຍຖາຕິ ຍຖາ ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ສຸຊາໂຕ ມໍ ປິຕຣໍ ສມານໍ ອຕ຺ຕໂນ ສປ຺ປຎ຺ຎຕາຍ ໂສກມ຺ຫາ ວິນິວຕ຺ຕຍິ, ເອວໍ ອຎ຺ເຎປິ ສປ຺ປຎ຺ຎາ ໂສກມ຺ຫາ ວິນິວຕ຺ຕຍນ຺ຕີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ສຸຊາໂຕ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ສຸຊາຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໓໕໓] ໓. ເວນສາຂຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນຍິທໍ ນິຈ຺ຈໍ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ຠຄ຺ເຄສຸ ສໍສຸມາຣຄິຣໍ ນິສ຺ສາຍ ເຠສກຬາວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂພຘິຣາຊກຸມາຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂພຘິຣາຊກຸມາໂຣ ນາມ ອຸເທນສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ສໍສຸມາຣຄິເຣ ວສນ຺ໂຕ ເອກໍ ປຣິໂຍທາຕສິປ຺ປໍ ວຑ຺ຒກິໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎຫິ ຣາຊູຫິ ອສທິສໍ ກຕ຺ວາ ໂກກນທໍ ນາມ ປາສາທໍ ກາຣາເປສິ. ກາຣາເປຕ຺ວາ ຈ ປນ ‘‘ອຍໍ ວຑ຺ຒກີ ອຎ຺ຎສ຺ສປິ ຣຎ຺ໂຎ ເອວຣູປໍ ປາສາທໍ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ມຈ຺ຉຣາຍນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອກ຺ຂີນິ ອຸປ຺ປາຏາເປສິ. ເຕນສ຺ສ ອກ຺ຂີນໍ ອຸປ຺ປາຏິຕຠາໂວ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ປາກໂຏ ຊາໂຕ. ຕສ຺ມາ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ໂພຘິຣາຊກຸມາໂຣ ກິຣ ຕຖາຣູປສ຺ສ ວຑ຺ຒກິໂນ ອກ຺ຂີນິ ອຸປ຺ປາຏາເປສິ, ອໂຫ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ ສາຫສິໂກ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ ສາຫສິໂກວ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ຂຕ຺ຕິຍສຫສ຺ສານໍ ອກ຺ຂີນິ ອຸປ຺ປາຏາເປຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ເຕສໍ ມໍເສນ ພລິກມ຺ມໍ ກາເຣສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິໂຍ ອໂຫສິ. ຊມ຺ພຸທີປຕເລ ຂຕ຺ຕິຍມາຓວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓວາ ຈ ຕສ຺ເສວ ສນ຺ຕິເກ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕກຸມາໂຣ ນາມ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຕໂຍ ເວເທ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ປນ ປກຕິຍາປິ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ ສາຫສິໂກ ອໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອງ຺ຄວິຊ຺ຊາວເສນ ຕສ຺ສ ກກ຺ຂຬຜຣຸສສາຫສິກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ ສາຫສິໂກ, ຜຣຸເສນ ນາມ ລທ຺ຘໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ອຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ ໂຫຕິ, ໂສ ອິສ຺ສຣິເຍ ວິນຏ຺ເຐ ຠິນ຺ນນາໂວ ວິຍ ສມຸທ຺ເທ ປຕິຏ຺ຐໍ ນ ລຠຕິ, ຕສ຺ມາ ມາ ເອວຣູໂປ ອໂຫສີ’’ຕິ ຕໍ ໂອວທນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໔.

‘‘ນຍິທໍ ນິຈ຺ຈໍ ຠວິຕພ຺ພໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕ, ເຂມໍ ສຸຠິກ຺ຂໍ ສຸຂຕາ ຈ ກາເຍ;

ອຕ຺ຖຈ຺ຈເຍ ມາ ອຫຸ ສມ຺ປມູຬ຺ໂຫ, ຠິນ຺ນປ຺ລໂວ ສາຄຣສ຺ເສວ ມຊ຺ເຌ.

໑໕.

‘‘ຍານິ ກໂຣຕິ ປຸຣິໂສ, ຕານິ ອຕ຺ຕນິ ປສ຺ສຕິ;

ກລ຺ຍາຓກາຣີ ກລ຺ຍາຓໍ, ປາປກາຣີ ຈ ປາປກໍ;

ຍາທິສໍ ວປເຕ ພີຊໍ, ຕາທິສໍ ຫຣເຕ ຜລ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຂຕາ ຈ ກາເຍຕິ ຕາຕ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕ, ຍເທຕໍ ເຂມໍ ວາ ສຸຠິກ຺ຂໍ ວາ ຍາ ວາ ເອສາ ສຸຂຕາ ກາເຍ, ອິທໍ ສພ຺ພໍ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ນິຈ຺ຈໍ ສພ຺ພກາລເມວ ນ ຠວຕິ, ອິທໍ ປນ ອນິຈ຺ຈໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຘມ຺ມໍ. ອຕ຺ຖຈ຺ຈເຍຕິ ໂສ ຕ຺ວໍ ອນິຈ຺ຈຕາວເສນ ອິສ຺ສຣິເຍ ວິຄເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍ ຍຖາ ນາມ ຠິນ຺ນປ຺ລໂວ ຠິນ຺ນນາໂວ ມນຸສ຺ໂສ ສາຄຣມຊ຺ເຌ ປຕິຏ຺ຐໍ ອລຠນ຺ໂຕ ສມ຺ປມູຬ຺ໂຫ ໂຫຕິ, ເອວໍ ມາ ອຫຸ ສມ຺ປມູຬ຺ໂຫ. ຕານິ ອຕ຺ຕນິ ປສ຺ສຕີຕິ ເຕສໍ ກມ຺ມານໍ ວິປາກໍ ວິນ຺ທນ຺ໂຕ ຕານິ ອຕ຺ຕນິ ປສ຺ສຕິ ນາມ.

ໂສ ອາຈຣິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຕຸ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ໂອປຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ຊໍ ປາປຸຓິ. ຕສ຺ສ ປິງ຺ຄິໂຍ ນາມ ປຸໂຣຫິໂຕ ອໂຫສິ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ ສາຫສິໂກ. ໂສ ຍສໂລເຠນ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ຍໍນູນາຫໍ ອິມິນາ ຣຎ຺ຎາ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ສພ຺ເພ ຣາຊາໂນ ຄາຫາເປຍ຺ຍໍ, ເອວເມສ ເອກຣາຊາ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຫມ຺ປິ ເອກປຸໂຣຫິໂຕ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ຣາຊານໍ ອຕ຺ຕໂນ ກຖໍ ຄາຫາເປສິ. ຣາຊາ ມຫຕິຍາ ເສນາຍ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ນຄຣໍ ຣຸນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕໍ ຣາຊານໍ ຄຓ຺ຫິ. ເອເຕນຸປາເຍນ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊສຫສ຺ສປຣິວຸໂຕ ‘‘ຕກ຺ກສິລາຍໍ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຄມາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນຄຣໍ ປຏິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ປເຣຫິ ອປ຺ປຘໍສິຍໍ ອກາສິ.

ພາຣາຓສິຣາຊາ ຄງ຺ຄານທີຕີເຣ ມຫໂຕ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູເລ ສາຓິໍ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ອຸປຣິ ວິຕານໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ສຍນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ນິວາສໍ ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ຊມ຺ພຸທີປຕເລ ສຫສ຺ສຣາຊາໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ຍຸຊ຺ຌມາໂນປິ ຕກ຺ກສິລໍ ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຸໂຣຫິຕໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອາຈຣິຍ, ມຍໍ ເອຕ຺ຕເກຫິ ຣາຊູຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາປິ ຕກ຺ກສິລໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ສຫສ຺ສຣາຊູນໍ ອກ຺ຂີນິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິໍ ຜາເລຕ຺ວາ ປຎ຺ຈມຘຸຣມໍສໍ ອາທາຍ ອິມສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣເຘ ອຘິວຕ຺ຖາຍ ເທວຕາຍ ພລິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອນ຺ຕວຏ຺ຏີຫິ ຣຸກ຺ຂໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂລຫິຕປຎ຺ຈງ຺ຄຸລິການິ ກໂຣມ, ເອວໍ ໂນ ຂິປ຺ປເມວ ຊໂຍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕສາຓິຍໍ ມຫາພເລ ມລ຺ເລ ຐເປຕ຺ວາ ເອກເມກໍ ຣາຊານໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ນິປ຺ປີຬເນນ ວິສຎ຺ຎໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອກ຺ຂີນິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ມໍສໍ ອາທາຍ ກເຬວຣານິ ຄງ຺ຄາຍໍ ປວາເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ພລິກມ຺ມໍ ກາເຣຕ຺ວາ ພລິເຠຣິໍ ອາໂກຏາເປຕ຺ວາ ຍຸທ຺ຘາຍ ຄໂຕ.

ອຖສ຺ສ ອຏ຺ຏາລກໂຕ ເອໂກ ຍກ຺ໂຂ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓກ຺ຂິໍ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ອຄມາສິ, ອຖສ຺ສ ມຫຕີ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂມູເລ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ອຸຕ຺ຕານໂກ ນິປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເອໂກ ຄິຊ຺ໂຌ ເອກໍ ຕິຂິຓໂກຏິກໍ ອຏ຺ຐິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂຄ຺ເຄ ນິສິນ຺ໂນ ມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ອຏ຺ຐິໂກຏິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ວາມກ຺ຂິມ຺ຫິ ອຍສູລໍ ວິຍ ປຕິຕ຺ວາ ອກ຺ຂິໍ ຠິນ຺ທິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ. ໂສ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິໂຍ ‘ອິເມ ສຕ຺ຕາ ພີຊານຸຣູປໍ ຜລໍ ວິຍ ກມ຺ມານຸຣູປໍ ວິປາກໍ ອນຸໂຠນ຺ຕີ’ຕິ ກເຖນ຺ໂຕ ອິທໍ ທິສ຺ວາ ກເຖສິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວິລປນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໖.

‘‘ອິທໍ ຕທາຈຣິຍວໂຈ, ປາຣາສຣິໂຍ ຍທພ຺ຣວິ;

‘ມາ ສຸ ຕ຺ວໍ ອກຣິ ປາປໍ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ປຈ຺ຉາ ກຕໍ ຕເປ’.

໑໗.

‘‘ອຍເມວ ໂສ ປິງ຺ຄິຍ ເວນສາໂຂ, ຍມ຺ຫິ ຆາຕຍິໍ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ສຫສ຺ສໍ;

ອລງ຺ກເຕ ຈນ຺ທນສາຣານຸລິຕ຺ເຕ, ຕເມວ ທຸກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈາຄຕໍ ມມ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິທໍ ຕທາຈຣິຍວໂຈຕິ ອິທໍ ຕໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ວຈນໍ. ປາຣາສຣິໂຍຕິ ຕໍ ໂຄຕ຺ເຕນ ກິຕ຺ເຕຕິ. ປຈ຺ຉາ ກຕນ຺ຕິ ຍໍ ປາປໍ ຕຍາ ກຕໍ, ປຈ຺ຉາ ຕໍ ຕເປຍ຺ຍ ກິລເມຍ຺ຍ, ຕໍ ມາ ກຣີຕິ ໂອວາທໍ ອທາສິ, ອຫໍ ປນສ຺ສ ວຈນໍ ນ ກຣິນ຺ຕິ. ອຍເມວາຕິ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວິລປຕິ. ເວນສາໂຂຕິ ປຕ຺ຖຏສາໂຂ. ຍມ຺ຫິ ຆາຕຍິນ຺ຕິ ຍມ຺ຫິ ຣຸກ຺ເຂ ຂຕ຺ຕິຍສຫສ຺ສໍ ມາເຣສິໍ. ອລງ຺ກເຕ ຈນ຺ທນສາຣານຸລິຕ຺ເຕຕິ ຣາຊາລງ຺ກາເຣຫິ ອລງ຺ກເຕ ໂລຫິຕຈນ຺ທນສາຣານຸລິຕ຺ເຕ ເຕ ຂຕ຺ຕິເຍ ຍຕ຺ຖາຫໍ ຆາເຕສິໍ, ອຍເມວ ໂສ ຣຸກ຺ໂຂ ອິທານິ ມຍ຺ຫໍ ກິຎ຺ຈິ ປຣິຕ຺ຕາຓໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ທີເປຕິ. ຕເມວ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຍໍ ມຍາ ປເຣສໍ ອກ຺ຂິອຸປ຺ປາຏນທຸກ຺ຂໍ ກຕໍ, ອິທໍ ເມ ຕເຖວ ປຏິອາຄຕໍ, ອິທານິ ໂນ ອາຈຣິຍສ຺ສ ວຈນໍ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຣິເທວຕິ.

ໂສ ເອວໍ ປຣິເທວມາໂນ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ –

໑໘.

‘‘ສາມາ ຈ ໂຂ ຈນ຺ທນລິຕ຺ຕຄຕ຺ຕາ, ລຏ຺ຐີວ ໂສຠຎ຺ຊນກສ຺ສ ອຸຄ຺ຄຕາ;

ອທິສ຺ວາ ກາລໍ ກຣິສ຺ສາມິ ອຸພ຺ພຣິໍ, ຕໍ ເມ ອິໂຕ ທຸກ຺ຂຕຣໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. –

ຄາຖມາຫ –

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ມມ ຠຣິຍາ ສຸວຓ຺ຓສາມາ ອຸພ຺ພຣີ ຍຖາ ນາມ ສິຄ຺ຄຸຣຸກ຺ຂສ຺ສ ອຸຊຸ ອຸຄ຺ຄຕາ ສາຂາ ມນ຺ທມາລຸເຕຣິຕາ ກມ຺ປມານາ ໂສຠຕິ, ເອວໍ ອິຕ຺ຖິວິລາສໍ ກຸຣຸມານາ ໂສຠຕິ, ຕມຫໍ ອິທານິ ອກ຺ຂີນໍ ຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ອຸພ຺ພຣິໍ ອທິສ຺ວາວ ກາລໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ຕໍ ເມ ຕສ຺ສາ ອທສ຺ສນໍ ອິໂຕ ມຣຓທຸກ຺ຂໂຕປິ ທຸກ຺ຂຕຣໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ.

ໂສ ເອວໍ ວິລປນ຺ໂຕວ ມຣິຕ຺ວາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ນ ນໍ ອິສ຺ສຣິຍລຸທ຺ໂຘ ປຸໂຣຫິໂຕ ປຣິຕ຺ຕາຓໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ຂິ, ນ ອຕ຺ຕໂນ ອິສ຺ສຣິຍໍ. ຕສ຺ມິໍ ມຕມຕ຺ເຕເຍວ ພລກາໂຍ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປລາຍິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພາຣາຓສິຣາຊາ ໂພຘິຣາຊກຸມາໂຣ ອໂຫສິ, ປິງ຺ຄິໂຍ ເທວທຕ຺ໂຕ, ທິສາປາໂມກ຺ຂາຈຣິໂຍ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ເວນສາຂຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໓໕໔] ໔. ອຸຣຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຸຣໂຄວ ຕຈໍ ຊິຓ຺ຓນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຕປຸຕ຺ຕກໍ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ປນ ມຕຠຣິຍມຕປິຕິກວຕ຺ຖຸສທິສເມວ. ອິຘາປິ ຕເຖວ ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ນິເວສນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ ‘‘ກິໍ, ອາວຸໂສ, ໂສຈສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເມ ມຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂສຈາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອາວຸໂສ, ຠິຊ຺ຊນຘມ຺ມໍ ນາມ ຠິຊ຺ຊຕິ, ນສ຺ສນຘມ຺ມໍ ນາມ ນສ຺ສຕິ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ນ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ກຸເລ, ນາປິ ເອກສ຺ມິຎ຺ເຎວ ຄາເມ, ອຖ ໂຂ ອປຣິມາເຓສຸ ຈກ຺ກວາເຬສຸ ຕີສຸ ຠເວສຸ ອມຣຓຘມ຺ໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕພ຺ຠາເວເນວ ຐາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ເອກສງ຺ຂາໂຣປິ ສສ຺ສໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ມຣຓຘມ຺ມາ, ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ຠິຊ຺ຊນຘມ຺ມາ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ປຸຕ຺ເຕ ມເຕ ‘ມຣຓຘມ຺ມໍ ມຕໍ, ນສ຺ສນຘມ຺ມໍ ນຏ຺ຐ’ນ຺ຕິ ນ ໂສຈິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິຍໍ ທ຺ວາຣຄາມເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ກຸຏຸມ຺ພໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ກສິກມ຺ເມນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຈ ຘີຕາ ຈາຕິ ທ຺ເວ ທາຣກາ ອເຫສຸໍ. ໂສ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຍປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ສມານກຸລໂຕ ກຸມາຣິກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອທາສິ, ອິຕິ ເຕ ທາສິຍາ ສທ຺ຘິໍ ຉ ຊນາ ອເຫສຸໍ – ໂພຘິສຕ຺ໂຕ, ຠຣິຍາ, ປຸຕ຺ໂຕ, ຘີຕາ, ສຸຓິສາ, ທາສີຕິ. ເຕ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ປິຍສໍວາສາ ອເຫສຸໍ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເສສານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເອວໍ ໂອວາທໍ ເທຕິ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຍຖາລທ຺ຘນິຍາເມເນວ ທານໍ ເທຖ, ສີລໍ ຣກ຺ຂຖ, ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣຖ, ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຖ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ມຣຓຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຖ, ອິເມສຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ມຣຓໍ ຘຸວໍ, ຊີວິຕໍ ອທ຺ຘຸວໍ, ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ ຂຍວຍຘມ຺ມິໂນວ, ຣຕ຺ຕິຎ຺ຈ ທິວາ ຈ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຖາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ໂອວາທໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວນ຺ຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເຂຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກສຕິ. ປຸຕ຺ໂຕ ກຈວຣໍ ສງ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຌາເປຕິ. ຕສ຺ສາວິທູເຣ ເອກສ຺ມິໍ ວມ຺ມິເກ ອາສີວິໂສ ອຕ຺ຖິ. ຘູໂມ ຕສ຺ສ ອກ຺ຂີນິ ປຫຣິ. ໂສ ກຸທ຺ໂຘ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ນິສ຺ສາຍ ມຍ຺ຫໍ ຠຍ’’ນ຺ຕິ ຈຕສ຺ໂສ ທາຐາ ນິມຸຊ຺ຊາເປນ຺ໂຕ ຕໍ ຑໍສິ, ໂສ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຕິໂຕ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕໍ ປຕິຕໍ ທິສ຺ວາ ໂຄເຓ ຐເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ເນວ ໂຣທິ ນ ປຣິເທວິ – ‘‘ຠິຊ຺ຊນຘມ຺ມໍ ປນ ຠິນ຺ນໍ, ມຣຓຘມ຺ມໍ ມຕໍ, ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ ມຣຓນິປ຺ຜຕ຺ຕິກາ’’ຕິ ອນິຈ຺ຈຠາວເມວ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ກສິ. ໂສ ເຂຕ຺ຕສມີເປນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ເອກໍ ປຏິວິສ຺ສກໍ ປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ເຄຫໍ ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຕນ ຫິ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ວເທຍ຺ຍາສິ ‘‘ອຊ຺ຊ ກິຣ ປຸພ຺ເພ ວິຍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠຕ຺ຕໍ ອນາຫຣິຕ຺ວາ ເອກສ຺ເສວາຫາຣໍ ອາຫເຣຍ຺ຍາຖ, ປຸພ຺ເພ ຈ ເອກິກາວ ທາສີ ອາຫາຣໍ ອາຫຣຕິ, ອຊ຺ຊ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ຊນາ ສຸທ຺ຘວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜຫຕ຺ຖາ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ຕເຖວ ກເຖສິ. ເກນ ເຕ, ຕາຕ, ອິມໍ ສາສນໍ ທິນ຺ນນ຺ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ, ອຍ຺ເຍຕິ. ສາ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເມ ມໂຕ’’ຕິ ອຎ຺ຎາສິ, ກມ຺ປນມຕ຺ຕມ຺ປິສ຺ສາ ນາໂຫສິ. ເອວໍ ສຸຠາວິຕຈິຕ຺ຕາ ສຸທ຺ຘວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜຫຕ຺ຖາ ທາສິໍ ປນ ອາຫາຣໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ເສເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ເຂຕ຺ຕໍ ອຄມາສິ. ເອກສ຺ສປິ ໂຣທິຕໍ ວາ ປຣິເທວິຕໍ ວາ ນາໂຫສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິປນ຺ນຉາຍາຍເມວ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິ. ຠຸຕ຺ຕາວສາເນ ສພ຺ເພປິ ທາຣູນິ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຕໍ ຈິຕກໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຘປຸປ຺ເຜຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ຌາເປສຸໍ. ເອກສ຺ສ ຈ ເອກພິນ຺ທຸປິ ອສ຺ສຸ ນາໂຫສິ, ສພ຺ເພປິ ສຸຠາວິຕມຣຓສ຺ສຕິໂນ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສໍ ສີລເຕເຊນ ສກ຺ກສ຺ສ ອາສນໍ ອຸຓ຺ຫາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ໂສ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ມໍ ຐານາ ຈາເວຕຸກາໂມ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ເຕສໍ ຄຸຓເຕເຊນ ອຸຓ຺ຫຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ ເອເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສີຫນາທໍ ນທາເປຕ຺ວາ ສີຫນາທປຣິໂຍສາເນ ເອເຕສໍ ນິເວສນໍ ສຕ຺ຕຣຕນປຣິປຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ເວເຄນ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຬາຫນປສ຺ເສ ຐິໂຕ ‘‘ຕາຕ, ກິໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ເອກໍ ມນຸສ຺ສໍ ຌາເປມ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ນ ຕຸມ຺ເຫ ມນຸສ຺ສໍ ຌາເປສ຺ສຖ, ເອກໍ ປນ ມິຄໍ ມາເຣຕ຺ວາ ປຈຖ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ. ‘‘ນຕ຺ເຖຕໍ ສາມິ, ມນຸສ຺ສເມວ ຌາເປມາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ເວຣິມນຸສ຺ໂສ ໂວ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ໂອຣສປຸຕ຺ໂຕ ໂນ ສາມິ, ນ ເວຣິໂກ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ເຕນ ຫິ ໂວ ອປ຺ປິຍປຸຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ອຕິວິຍ ປິຍປຸຕ຺ໂຕ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ກສ຺ມາ ນ ໂຣທສີ’’ຕິ? ໂສ ອໂຣທນກາຣຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໙.

‘‘ອຸຣໂຄວ ຕຈໍ ຊິຓ຺ຓໍ, ຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ ສໍ ຕນຸໍ;

ເອວໍ ສຣີເຣ ນິພ຺ໂຠເຄ, ເປເຕ ກາລກເຕ ສຕິ.

໒໐.

‘‘ຑຍ຺ຫມາໂນ ນ ຊານາຕິ, ຎາຕີນໍ ປຣິເທວິຕໍ;

ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ນ ໂສຈາມິ, ຄໂຕ ໂສ ຕສ຺ສ ຍາ ຄຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສໍ ຕນຸນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣໍ. ນິພ຺ໂຠເຄຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຠາເວນ ໂຠຄຣຫິເຕ. ເປເຕຕິ ປຣໂລກໍ ປຏິຄເຕ. ກາລກເຕຕິ ກຕກາເລ, ມເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສາມິ, ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ຍຖາ ນາມ ອຸຣໂຄ ຊິຓ຺ຓຕຈໍ ນິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ອນເປກ຺ໂຂ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຣຫິເຕ ສຣີເຣ ເອວໍ ນິພ຺ໂຠເຄ ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ເມ ປຸຕ຺ເຕ ເປເຕ ປຸນ ປຏິຄເຕ ມຣຓກາລໍ ກຕ຺ວາ ຐິເຕ ສຕິ ໂກ ກາຣຸຎ຺ເຎນ ວາ ປຣິເທເວນ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ອຍຎ຺ຫິ ຍຖາ ສູເລຫິ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຑຍ຺ຫມາໂນ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ນ ຊານາຕິ, ເອວໍ ຎາຕີນໍ ປຣິເທວິຕມ຺ປິ ນ ຊານາຕິ, ເຕນ ກາຣເຓນາຫໍ ເອຕໍ ນ ໂສຈາມິ. ຍາ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຄຕິ, ຕໍ ໂສ ຄໂຕຕິ.

ສກ຺ໂກ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອມ຺ມ, ຕຸຍ຺ຫໍ ໂສ ກິໍ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ທສ ມາເສ ກຸຈ຺ຉິນາ ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ຖຎ຺ຎໍ ປາເຍຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາເທ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ວຑ຺ຒິຕປຸຕ຺ໂຕ ເມ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອມ຺ມ, ປິຕາ ຕາວ ປຸຣິສຠາເວນ ມາ ໂຣທຕຸ, ມາຕຸ ຫທຍໍ ປນ ມຸທຸກໍ ໂຫຕິ, ຕ຺ວໍ ກສ຺ມາ ນ ໂຣທສີ’’ຕິ? ສາ ອໂຣທນກາຣຓໍ ກເຖນ຺ຕີ –

໒໑.

‘‘ອນວ຺ຫິໂຕ ຕໂຕ ອາຄາ, ອນນຸຎ຺ຎາໂຕ ອິໂຕ ຄໂຕ;

ຍຖາຄໂຕ ຕຖາ ຄໂຕ, ຕຕ຺ຖ ກາ ປຣິເທວນາ.

໒໒.

‘‘ຑຍ຺ຫມາໂນ ນ ຊານາຕິ, ຎາຕີນໍ ປຣິເທວິຕໍ;

ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ນ ໂສຈາມິ, ຄໂຕ ໂສ ຕສ຺ສ ຍາ ຄຕີ’’ຕິ. – ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

ຕຕ຺ຖ ອນວ຺ຫິໂຕຕິ ອຍໍ ຕາຕ ມຍາ ປຣໂລກໂຕ ອນວ຺ຫິໂຕ ອຍາຈິໂຕ. ອາຄາຕິ ອມ຺ຫາກໍ ເຄຫໍ ອາຄໂຕ. ອິໂຕຕິ ອິໂຕ ມນຸສ຺ສໂລກໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ມຍາ ອນນຸຎ຺ຎາໂຕວ ຄໂຕ. ຍຖາຄໂຕຕິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ຍຖາ ອຕ຺ຕໂນວ ຣຸຈິຍາ ອາຄໂຕ, ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ຕເຖວ ຄໂຕ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ສ ອິໂຕ ຄມເນ ກາ ປຣິເທວນາ. ຑຍ຺ຫມາໂນຕິ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສກ຺ໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຠຄິນິໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອມ຺ມ, ຕຸຍ຺ຫໍ ໂສ ກິໍ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ຠາຕາ ເມ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອມ຺ມ, ຠຄິນິໂຍ ນາມ ຠາຕູສຸ ສິເນຫາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ກສ຺ມາ ນ ໂຣທສີ’’ຕິ? ສາ ອໂຣທນກາຣຓໍ ກເຖນ຺ຕີ –

໒໓.

‘‘ສເຈ ໂຣເທ ກິສາ ອສ຺ສໍ, ຕສ຺ສາ ເມ ກິໍ ຜລໍ ສິຍາ;

ຎາຕິມິຕ຺ຕສຸຫຊ຺ຊານໍ, ຠິຍ຺ໂຍ ໂນ ອຣຕີ ສິຍາ.

໒໔.

ຑຍ຺ຫມາໂນ ນ ຊານາຕິ, ຎາຕີນໍ ປຣິເທວິຕໍ;

ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ນ ໂສຈາມິ, ຄໂຕ ໂສ ຕສ຺ສ ຍາ ຄຕີ’’ຕິ. – ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

ຕຕ຺ຖ ສເຈຕິ ຍທິ ອຫໍ ຠາຕຣິ ມເຕ ໂຣເທຍ຺ຍໍ, ກິສສຣີຣາ ອສ຺ສໍ. ຠາຕຸ ປນ ເມ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ວຸຑ຺ຒິ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕສ຺ສາ ເມຕິ ຕສ຺ສາ ມຍ຺ຫໍ ໂຣທນ຺ຕິຍາ ກິໍ ຜລໍ ໂກ ອານິສໍໂສ ຠເວຍ຺ຍ. ມຍ຺ຫໍ ອວຸທ຺ຘິ ປນ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ທີເປຕິ. ຎາຕິມິຕ຺ຕສຸຫຊ຺ຊານນ຺ຕິ ຎາຕິມິຕ຺ຕສຸຫທານໍ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ຠິຍ຺ໂຍ ໂນຕິ ເຍ ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕີ ຈ ມິຕ຺ຕາ ຈ ສຸຫທຍາ ຈ, ເຕສໍ ອຘິກຕຣາ ອຣຕິ ສິຍາ.

ສກ຺ໂກ ຠຄິນິຍາ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຠຣິຍໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອມ຺ມ, ຕຸຍ຺ຫໍ ໂສ ກິໍ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ປຕິ ເມ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາມ ປຕິມ຺ຫິ ມເຕ ວິຘວາ ໂຫນ຺ຕິ ອນາຖາ, ຕ຺ວໍ ກສ຺ມາ ນ ໂຣທສີ’’ຕິ. ສາປິສ຺ສ ອໂຣທນກາຣຓໍ ກເຖນ຺ຕີ –

໒໕.

‘‘ຍຖາປິ ທາຣໂກ ຈນ຺ທໍ, ຄຈ຺ຉນ຺ຕມນຸໂຣທຕິ;

ເອວໍສມ຺ປທເມເວຕໍ, ໂຍ ເປຕມນຸໂສຈຕິ.

໒໖.

‘‘ຑຍ຺ຫມາໂນ ນ ຊານາຕິ, ຎາຕີນໍ ປຣິເທວິຕໍ;

ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ນ ໂສຈາມິ, ຄໂຕ ໂສ ຕສ຺ສ ຍາ ຄຕີ’’ຕິ. – ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ນາມ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຍຸຕ຺ຕາຍຸຕ຺ຕໍ ລພ຺ຠນີຍາລພ຺ຠນີຍໍ ອຊານນ຺ໂຕ ພາລທາຣໂກ ມາຕຸ ອຸຈ຺ຉງ຺ເຄ ນິສິນ຺ໂນ ປຸຓ຺ຓມາສິຍໍ ປຸຓ຺ຓໍ ຈນ຺ທໍ ອາກາເສ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ, ຈນ຺ທໍ ເມ ເທຫິ, ອມ຺ມ, ຈນ຺ທໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ໂຣທຕິ, ເອວໍສມ຺ປທເມເວຕໍ, ເອວໍນິປ຺ຜຕ຺ຕິກເມວ ເອຕໍ ຕສ຺ສ ຣຸຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ, ໂຍ ເປຕໍ ກາລກຕໍ ອນຸໂສຈຕິ. ອິໂຕປິ ຈ ພາລຕຣໍ. ກິໍກາຣຓາ? ໂສ ຫິ ວິຊ຺ຊມານຈນ຺ທໍ ອນຸໂຣທຕິ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ປຕິ ມໂຕ ເອຕຣຫິ ອວິຊ຺ຊມາໂນ ສູເລຫິ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຑຍ຺ຫມາໂນປິ ນ ກິຎ຺ຈິ ຊານາຕີຕິ.

ສກ຺ໂກ ຠຣິຍາຍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ທາສິໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອມ຺ມ, ຕຸຍ຺ຫໍ ໂສ ກິໍ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ອຍ຺ໂຍ ເມ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ນນຸ ຕ຺ວໍ ອິມິນາ ປີເຬຕ຺ວາ ໂປເຖຕ຺ວາ ປຣິຠຸຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສສິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສຸມຸຕ຺ຕາ ອຫ’’ນ຺ຕິ ນ ໂຣທສີ’’ຕິ. ‘ສາມິ, ມາ ເອວໍ ອວຈ, ນ ເອຕໍ ເອຕສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ, ຂນ຺ຕິເມຕ຺ຕານຸທ຺ທຍສມ຺ປນ຺ໂນ ເມ ອຍ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ, ອຸເຣ ສໍວຑ຺ຒິຕປຸຕ຺ໂຕ ວິຍ ອໂຫສີ’ຕິ. ‘‘ອຖ ກສ຺ມາ ນ ໂຣທສີ’’ຕິ? ສາປິສ຺ສ ອໂຣທນກາຣຓໍ ກເຖນ຺ຕີ –

໒໗.

‘‘ຍຖາປິ ອຸທກກຸມ຺ໂຠ, ຠິນ຺ໂນ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິໂຍ;

ເອວໍສມ຺ປທເມເວຕໍ, ໂຍ ເປຕມນຸໂສຈຕິ.

໒໘.

‘‘ຑຍ຺ຫມາໂນ ນ ຊານາຕິ, ຎາຕີນໍ ປຣິເທວິຕໍ;

ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ນ ໂສຈາມິ, ຄໂຕ ໂສ ຕສ຺ສ ຍາ ຄຕີ’’ຕິ. – ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ນາມ ອຸທກກຸມ຺ໂຠ ອຸກ຺ຂິປິຍມາໂນ ປຕິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຘາ ຠິນ຺ໂນ ປຸນ ຕານິ ກປາລານິ ປຏິປາຏິຍາ ຐເປຕ຺ວາ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ປຏິປາກຕິກໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ໂຍ ເປຕມນຸໂສຈຕິ, ຕສ຺ສປິ ເອຕມນຸໂສຈນໍ ເອວໍນິປ຺ຜຕ຺ຕິກເມວ ໂຫຕິ, ມຕສ຺ສ ປຸນ ຊີວາເປຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ອິທ຺ຘິມໂຕ ວາ ອິທ຺ຘານຸຠາເວນ ຠິນ຺ນໍ ກຸມ຺ຠໍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ອຸທກສ຺ສ ປູເຣຕຸໍ ສກ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍ, ກາລກໂຕ ປນ ອິທ຺ຘິພເລນາປິ ນ ສກ຺ກາ ປຏິປາກຕິຕໍ ກາຕຸນ຺ຕິ. ອິຕຣາ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເຍວ.

ສກ຺ໂກ ສພ຺ເພສໍ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປສີທິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ອປ຺ປມຕ຺ເຕຫິ ມຣຓສ຺ສຕິ ຠາວິຕາ, ຕຸມ຺ເຫ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຫຕ຺ເຖນ ກມ຺ມໍ ມາ ກຣິຕ຺ຖ, ອຫໍ, ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ, ອຫໍ ໂວ ເຄເຫ ສຕ຺ຕ ຣຕນານິ ອປຣິມາຓານິ ກຣິສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ທານໍ ເທຖ, ສີລໍ ຣກ຺ຂຖ, ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣຖ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຖາ’’ຕິ ເຕສໍ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ເຄຫໍ ອປຣິມິຕຘນໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ທາສີ ຂຸຊ຺ຊຸຕ຺ຕຣາ ອໂຫສິ, ຘີຕາ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ, ປຸຕ຺ໂຕ ຣາຫຸໂລ, ມາຕາ ເຂມາ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ອຸຣຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໓໕໕] ໕. ຆຏຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຎ຺ເຎ ໂສຈນ຺ຕິ ໂຣທນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ເອກໍ ອມຈ຺ຈໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕສທິສເມວ. ອິຘ ປນ ຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກາຣສ຺ສ ອມຈ຺ຈສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ທຕ຺ວາ ປຣິເຠທການໍ ກຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ປເວເສສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ໂນວ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ໂມຈາເປສິ. ໂສ ຄນ຺ຘມາລໍ ອາທາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອນຕ຺ໂຖ ກິຣ ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອນຕ຺ເຖນ ປນ ເມ ອຕ຺ໂຖ ອາຄໂຕ, ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ໂຂ, ອຸປາສກ, ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ອນຕ຺ເຖນ ອຕ຺ຖໍ ອາຫຣິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ອາຫຣິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ‘‘ຆຏກຸມາໂຣ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ອຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ໂປ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕສ຺ສ ອນ຺ເຕປຸເຣ ເອໂກ ອມຈ຺ໂຈ ທຸພ຺ຠິ. ໂສ ຕໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ຎຕ຺ວາ ຣຏ຺ຐາ ປພ຺ພາເຊສິ. ຕທາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ຘງ຺ກຣາຊາ ນາມ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຕ຺ຕໂນ ວຈນໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫາເປສິ. ໂສປິ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ສງ຺ຂລິກາຫິ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ພນ຺ຘນາຄາຣໍ ປເວເສສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອາກາເສ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິ, ຘງ຺ກສ຺ສ ສຣີເຣ ຑາໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓາທາສຜຸລ຺ລປທຸມສສ຺ສິຣິກໍ ມຸຂໍ ທິສ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໙.

‘‘ອຎ຺ເຎ ໂສຈນ຺ຕິ ໂຣທນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎ ອສ຺ສຸມຸຂາ ຊນາ;

ປສນ຺ນມຸຂວຓ຺ໂຓສິ, ກສ຺ມາ ຆຏ ນ ໂສຈສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎຕິ ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສມນຸສ຺ສາ.

ອຖສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອໂສຈນກາຣຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໐.

‘‘ນາພ຺ຠຕີຕຫໂຣ ໂສໂກ, ນານາຄຕສຸຂາວໂຫ;

ຕສ຺ມາ ຘງ຺ກ ນ ໂສຈາມິ, ນຕ຺ຖິ ໂສເກ ທຸຕີຍຕາ.

໓໑.

‘‘ໂສຈໍ ປຓ຺ຑຸ ກິໂສ ໂຫຕິ, ຠຕ຺ຕຎ຺ຈສ຺ສ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ;

ອມິຕ຺ຕາ ສຸມນາ ໂຫນ຺ຕິ, ສລ຺ລວິທ຺ຘສ຺ສ ຣຸປ຺ປໂຕ.

໓໒.

‘‘ຄາເມ ວາ ຍທິ ວາຣຎ຺ເຎ, ນິນ຺ເນ ວາ ຍທິ ວາ ຖເລ;

ຐິຕໍ ມໍ ນາຄມິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ທິຏ຺ຐປໂທ ອຫໍ.

໓໓.

‘‘ຍສ຺ສຕ຺ຕາ ນາລເມໂກວ, ສພ຺ພກາມຣສາຫໂຣ;

ສພ຺ພາປິ ປຖວີ ຕສ຺ສ, ນ ສຸຂໍ ອາວຫິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນາພ຺ຠຕີຕຫໂຣຕິ ນາພ຺ຠຕີຕາຫາໂຣ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ໂສໂກ ນາມ ອພ຺ຠຕີຕໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ນິຣຸທ຺ຘໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄຕໍ ປຸນ ນາຫຣຕິ. ທຸຕີຍຕາຕິ ສຫາຍຕາ. ອຕີຕາຫຣເຓນ ວາ ອນາຄຕາຫຣເຓນ ວາ ໂສໂກ ນາມ ກສ຺ສຈິ ສຫາໂຍ ນ ໂຫຕິ, ເຕນາປິ ກາຣເຓນາຫໍ ນ ໂສຈາມີຕິ ວທຕິ. ໂສຈນ຺ຕິ ໂສຈນ຺ໂຕ. ສລ຺ລວິທ຺ຘສ຺ສ ຣຸປ຺ປໂຕຕິ ໂສກສລ຺ເລນ ວິທ຺ຘສ຺ສ ເຕເນວ ຆຏ຺ຏິຍມານສ຺ສ ‘‘ທິຏ຺ຐາ ວຕ ໂນ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐີ’’ຕິ ອມິຕ຺ຕາ ສຸມນາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຐິຕໍ ມໍ ນາຄມິສ຺ສຕີຕິ ສມ຺ມ ຘງ຺ກຣາຊ, ເອເຕສຸ ຄາມາທີສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຐິຕໍ ມໍ ປຓ຺ຑຸກິສຠາວາທິກໍ ໂສກມູລກໍ ພ຺ຍສນໍ ນ ອາຄມິສ຺ສຕິ. ເອວໍ ທິຏ຺ຐປໂທຕິ ຍຖາ ຕໍ ພ຺ຍສນໍ ນາຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ມຍາ ຌານປທໍ ທິຏ຺ຐໍ. ‘‘ອຏ຺ຐໂລກຘມ຺ມປທ’’ນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິເຍວ. ປາຬິຍໍ ປນ ‘‘ນ ມຕ຺ຕໍ ນາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ລິຂິຕໍ, ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ນຕ຺ຖິ. ປຣິໂຍສານຄາຖາຍ ອິຈ຺ຉິຕປຕ຺ຖິຕຕ຺ເຖນ ຌານສຸຂສງ຺ຂາຕໍ ສພ຺ພກາມຣສໍ ອາຫຣຕີຕິ ສພ຺ພກາມຣສາຫໂຣ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ປຫາຍ ອຎ຺ຎສຫາເຍ ອຕ຺ຕາວ ເອໂກ ສພ຺ພກາມຣສາຫໂຣ ນາລໍ, ສພ຺ພໍ ຌານສຸຂສງ຺ຂາຕໍ ກາມຣສໍ ອາຫຣິຕຸໍ ອສມຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ສພ຺ພາປິ ປຖວີ ນ ສຸຂໍ ອາວຫິສ຺ສຕິ. ກາມາຕຸຣສ຺ສ ຫິ ສຸຂໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ໂຍ ປນ ກິເລສທຣຖຣຫິຕໍ ຌານສຸຂໍ ອາຫຣິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ, ໂສ ຣາຊາ ສຸຂີ ໂຫຕີຕິ. ໂຍ ປເນຕາຍ ຄາຖາຍ ‘‘ຍສ຺ສຕ຺ຖາ ນາລເມໂກ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ນ ທິສ຺ສຕິ.

ອິຕິ ຘງ຺ໂກ ອິມາ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຂມາເປຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຣຊ຺ຊໍ ອມຈ຺ຈານໍ ປຏິນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຘງ຺ກຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຆຏຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຆຏຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໓໕໖] ໖. ໂກຣຓ຺ຑິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເອໂກ ອຣຎ຺ເຎຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມເສນາປຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເຖໂຣ ກິຣ ອາຄຕາຄຕານໍ ທຸສ຺ສີລານໍ ມິຄລຸທ຺ທກມຈ຺ຉພນ຺ຘາທີນໍ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ຐານຎ຺ເຎວ ‘‘ສີລໍ ຄຓ຺ຫຖ, ສີລໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ສີລໍ ເທຕິ. ເຕ ເຖເຣ ຄຣຸຠາເວນ ຕສ຺ສ ກຖໍ ຠິນ຺ທິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ສີລໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຄເຫຕ຺ວາ ຈ ປນ ນ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມເມວ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຖໂຣ ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອາວຸໂສ, ອິເມ ມນຸສ຺ສາ ມມ ສນ຺ຕິເກ ສີລໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຈ ປນ ນ ຣກ຺ຂນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ເອເຕສໍ ອຣຸຈິຍາ ສີລໍ ເທຖ, ເອເຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຖໍ ຠິນ຺ທິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອວຣູປານໍ ສີລໍ ມາ ອທຕ຺ຖາ’’ຕິ. ເຖໂຣ ອນຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສິ. ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ຐານຎ຺ເຎວ ສີລໍ ເທຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ຐານໍ ອຍາຈນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ສີລໍ ເທຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ທິສາປາໂມກ຺ຂສ຺ສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ເຊຏ຺ຐນ຺ເຕວາສິໂກ ໂກຣຓ຺ຑິໂຍ ນາມ ອໂຫສິ. ຕທາ ໂສ ອາຈຣິໂຍ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ຐານໍ ເກວຏ຺ຏາທີນໍ ອຍາຈນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ‘‘ສີລໍ ຄຓ຺ຫຖ, ສີລໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ສີລໍ ເທຕິ. ເຕ ຄເຫຕ຺ວາປິ ນ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ ອາຈຣິໂຍ ຕມຕ຺ຖໍ ອນ຺ເຕວາສິການໍ ອາໂຣເຈສິ. ອນ຺ເຕວາສິກາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ເອເຕສໍ ອຣຸຈິຍາ ສີລໍ ເທຖ, ຕສ຺ມາ ຠິນ຺ທນ຺ຕິ, ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ຍາຈນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ທເທຍ຺ຍາຖ, ມາ ອຍາຈນ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ວທິໍສຸ. ໂສ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ອໂຫສິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ຐານໍ ສີລໍ ເທຕິເຍວ.

ອເຖກທິວສໍ ເອກສ຺ມາ ຄາມາ ມນຸສ຺ສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວາຈນກຕ຺ຖາຍ ອາຈຣິຍໍ ນິມນ຺ຕຍິໍສຸ. ໂສ ໂກຣຓ຺ຑິຍມາຓວໍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ອຫໍ ນ ຄຈ຺ຉາມິ, ຕ຺ວໍ ອິເມ ປຎ຺ຈສເຕ ມາຓເວ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວາຈນການິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ທິນ຺ນໂກຏ຺ຐາສໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ເປເສສິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິນິວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອກໍ ກນ຺ທຣໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິໂຍ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ຐານໍ ອຍາຈນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ສີລໍ ເທຕິ, ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ຍຖາ ຍາຈນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ເທຕິ, ຕຖາ ນໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ເຕສຸ ມາຓເວສຸ ສຸຂນິສິນ຺ເນສຸ ອຸຏ຺ຐາຍ ມຫນ຺ຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ເສລໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກນ຺ທຣາຍໍ ຂິປິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ຂິປິເຍວ. ອຖ ນໍ ເຕ ມາຓວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ອາຈຣິຍ, ກິໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ນ ກິຎ຺ຈິ ກເຖສິ, ເຕ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ອາຈຣິໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໓໔.

‘‘ເອໂກ ອຣຎ຺ເຎ ຄິຣິກນ຺ທຣາຍໍ, ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ສິລໍ ປເວຈ຺ຉສິ;

ປຸນປ຺ປຸນໍ ສນ຺ຕຣມານຣູໂປ, ໂກຣຓ຺ຑິຍ ໂກ ນຸ ຕວ ຍິຘຕ຺ໂຖ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂກ ນຸ ຕວ ຍິຘຕ຺ໂຖຕິ ໂກ ນຸ ຕວ ອິຘ ກນ຺ທຣາຍໍ ສິລາຂິປເນນ ອຕ຺ໂຖ.

ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ປໂພເຘຕຸກາໂມ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໓໕.

‘‘ອຫຎ຺ຫິມໍ ສາຄຣເສວິຕນ຺ຕໍ, ສມໍ ກຣິສ຺ສາມິ ຍຖາປິ ປາຓິ;

ວິກິຣິຍ ສານູນິ ຈ ປພ຺ພຕານິ ຈ, ຕສ຺ມາ ສິລໍ ທຣິຍາ ປກ຺ຂິປາມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຫຎ຺ຫິມນ຺ຕິ ອຫຎ຺ຫິ ອິມໍ ມຫາປຖວິໍ. ສາຄຣເສວິຕນ຺ຕນ຺ຕິ ສາຄເຣຫິ ເສວິຕໍ ຈາຕຸຣນ຺ຕໍ. ຍຖາປິ ປາຓີຕິ ຫຕ຺ຖຕລໍ ວິຍ ສມໍ ກຣິສ຺ສາມິ. ວິກິຣິຍາຕິ ວິກິຣິຕ຺ວາ. ສານູນິ ຈ ປພ຺ພຕານິ ຈາຕິ ປໍສຸປພ຺ພເຕ ຈ ສິລາປພ຺ພເຕ ຈ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໓໖.

‘‘ນຍິມໍ ມຫິໍ ອຣຫຕິ ປາຓິກປ຺ປໍ, ສມໍ ມນຸສ຺ໂສ ກຣຓາຍ ເມໂກ;

ມຎ຺ຎາມິມຎ຺ເຎວ ທຣິໍ ຊິຄີສໍ, ໂກຣຓ຺ຑິຍ ຫາຫສິ ຊີວໂລກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຣຓາຍ ເມໂກຕິ ກຣຓາຍ ເອໂກ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ທີເປຕິ. ມຎ຺ຎາມິມຎ຺ເຎວ ທຣິໍ ຊິຄີສນ຺ຕິ ອຫໍ ມຎ຺ຎາມິ ຕິຏ຺ຐຕຸ ປຖວີ, ອິມຎ຺ເຎວ ເອກໍ ທຣິໍ ຊິຄີສໍ ປູຣຓຕ຺ຖາຍ ວາຍມນ຺ໂຕ ສິລາ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ອຸປາຍໍ ວິຈິນນ຺ໂຕວ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ຊີວໂລກໍ ຫາຫສິ ຊຫິສ຺ສສິ, ມຣິສ຺ສສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມາຓໂວ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໓໗.

‘‘ສເຈ ອຍໍ ຠູຕຘຣໍ ນ ສກ຺ກາ, ສມໍ ມນຸສ຺ໂສ ກຣຓາຍ ເມໂກ;

ເອວເມວ ຕ຺ວໍ ພ຺ຣຫ຺ເມ ອິເມ ມນຸສ຺ເສ, ນານາທິຏ຺ຐິເກ ນານຍິສ຺ສສິ ເຕ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສເຈ ອຍໍ ເອໂກ ມນຸສ຺ໂສ ອິມໍ ຠູຕຘຣໍ ປຖວິໍ ສມໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ ນ ສມຕ຺ໂຖ, ເອວເມວ ຕ຺ວໍ ອິເມ ທຸສ຺ສີລມນຸສ຺ເສ ນານາທິຏ຺ຐິເກ ນານຍິສ຺ສສິ, ເຕ ເອວໍ ‘‘ສີລໍ ຄຓ຺ຫຖ, ສີລໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ວສໍ ນ ອານຍິສ຺ສສິ, ປຓ຺ຑິຕປຸຣິສາເຍວ ຫິ ປາຓາຕິປາຕໍ ‘‘ອກຸສລ’’ນ຺ຕິ ຄຣຫນ຺ຕິ. ສໍສາຣໂມຈກາທໂຍ ປເນຕ຺ຖ ກຸສລສຎ຺ຎິໂນ, ເຕ ຕ຺ວໍ ກຖໍ ອານຍິສ຺ສສິ, ຕສ຺ມາ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ຐານໍ ສີລໍ ອທຕ຺ວາ ຍາຈນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ເທຫີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຈຣິໂຍ ‘‘ຍຸຕ຺ຕໍ ວທຕິ ໂກຣຓ຺ຑິໂຍ, ອິທານິ ນ ເອວຣູປໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວິຣທ຺ຘຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໓໘.

‘‘ສໍຂິຕ຺ຕຣູເປນ ຠວໍ ມມຕ຺ຖໍ, ອກ຺ຂາສິ ໂກຣຓ຺ຑິຍ ເອວເມຕໍ;

ຍຖາ ນ ສກ຺ກາ ປຖວີ ສມາຍໍ, ກຕ຺ຕຸໍ ມນຸສ຺ເສນ ຕຖາ ມນຸສ຺ສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສມາຍນ຺ຕິ ສມໍ ອຍໍ. ເອວໍ ອາຈຣິໂຍ ມາຓວສ຺ສ ຖຸຕິໍ ອກາສິ, ໂສປິ ນໍ ໂພເຘຕ຺ວາ ສຍໍ ຆຣໍ ເນສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ໂກຣຓ຺ຑິຍມາຓໂວ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ໂກຣຓ຺ຑິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໓໕໗] ໗. ລຏຸກິກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ວນ຺ທາມິ ຕໍ ກຸຎ຺ຊຣ ສຏ຺ຐິຫາຍນນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ທິວເສ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ ສາຫສິໂກ, ສຕ຺ເຕສຸ ກຣຸຓາມຕ຺ຕມ຺ປິສ຺ສ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ນິກ຺ກຣຸໂຓເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ປາສາທິໂກ ມຫາກາໂຍ ອສີຕິສຫສ຺ສວາຣຓປຣິວາໂຣ ຍູຖປຕິ ຫຸຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວິຫາສິ. ຕທາ ເອກາ ລຏຸກິກາ ສກຸຓິກາ ຫຕ຺ຖີນໍ ວິຈຣຓຏ຺ຐາເນ ອຓ຺ຑານິ ນິກ຺ຂິປິ, ຕານິ ປຣິຓຕານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສກຸຓໂປຕກາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ເຕສຸ ອວິຣຸຬ຺ຫປກ຺ເຂສຸ ອຸປ຺ປຕິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕສຸເຍວ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອສີຕິສຫສ຺ສວາຣຓປຣິວຸໂຕ ໂຄຈຣາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕໍ ປເທສໍ ປຕ຺ໂຕ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ລຏຸກິກາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ຫຕ຺ຖິຣາຊາ ມມ ໂປຕເກ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ມາເຣສ຺ສຕິ, ຫນ຺ທ ນໍ ປຸຕ຺ຕການໍ ປຣິຕ຺ຕາຓຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ມິກາຣກ຺ຂໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ. ສາ ອຸໂຠ ປກ຺ເຂ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຐຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໓໙.

‘‘ວນ຺ທາມິ ຕໍ ກຸຎ຺ຊຣ ສຏ຺ຐິຫາຍນໍ, ອາຣຎ຺ຎກໍ ຍູຖປຕິໍ ຍສສ຺ສິໍ;

ປກ຺ເຂຫິ ຕໍ ປຎ຺ຊລິກໍ ກໂຣມິ, ມາ ເມ ວຘີ ປຸຕ຺ຕເກ ທຸພ຺ພລາຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຏ຺ຐິຫາຍນນ຺ຕິ ສຏ຺ຐິວສ຺ສກາເລ ຫາຍນພລໍ. ຍສສ຺ສິນ຺ຕິ ປຣິວາຣສມ຺ປນ຺ນໍ. ປກ຺ເຂຫິ ຕໍ ປຎ຺ຈລິກໍ ກໂຣມີຕິ ອຫໍ ປກ຺ເຂຫິ ຕໍ ອຎ຺ຊລິກໍ ກໂຣມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ມາ ຈິນ຺ຕຍິ ລຏຸກິເກ, ອຫໍ ເຕ ປຸຕ຺ຕເກ ຣກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສກຸຓໂປຕການໍ ອຸປຣິ ຐຕ຺ວາ ອສີຕິຍາ ຫຕ຺ຖິສຫສ຺ເສສຸ ຄເຕສຸ ລຏຸກິກໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ລຏຸກິເກ ອມ຺ຫາກໍ ປຈ຺ຉໂຕ ເອໂກ ເອກຈາຣິໂກ ຫຕ຺ຖີ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ໂສ ອມ຺ຫາກໍ ວຈນໍ ນ ກຣິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອາຄເຕ ຕມ຺ປິ ຍາຈິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕການໍ ໂສຕ຺ຖິຠາວໍ ກເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ສາປິ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ອຸໂຠຫິ ປກ຺ເຂຫິ ອຎ຺ຊລິໍ ກຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໐.

‘‘ວນ຺ທາມິ ຕໍ ກຸຎ຺ຊຣ ເອກຈາຣິໍ, ອາຣຎ຺ຎກໍ ປພ຺ພຕສານຸໂຄຈຣໍ;

ປກ຺ເຂຫິ ຕໍ ປຎ຺ຊລິກໍ ກໂຣມິ, ມາ ເມ ວຘີ ປຸຕ຺ຕເກ ທຸພ຺ພລາຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປພ຺ພຕສານຸໂຄຈຣນ຺ຕິ ຆນເສລປພ຺ພເຕສຸ ຈ ປໍສຸປພ຺ພເຕສຸ ຈ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ.

ໂສ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໑.

‘‘ວຘິສ຺ສາມິ ເຕ ລຏຸກິເກ ປຸຕ຺ຕການິ, ກິໍ ເມ ຕຸວໍ ກາຫສິ ທຸພ຺ພລາສິ;

ສຕໍ ສຫສ຺ສານິປິ ຕາທິສີນໍ, ວາເມນ ປາເທນ ປໂປຖເຍຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວຘິສ຺ສາມິ ເຕຕິ ຕ຺ວໍ ກສ຺ມາ ມມ ວິຈຣຓມຄ຺ເຄ ປຸຕ຺ຕການິ ຐເປສິ, ຍສ຺ມາ ຐເປສິ, ຕສ຺ມາ ວຘິສ຺ສາມິ ເຕ ປຸຕ຺ຕການີຕິ ວທຕິ. ກິໍ ເມ ຕຸວໍ ກາຫສີຕິ ມຍ຺ຫໍ ມຫາຖາມສ຺ສ ຕ຺ວໍ ທຸພ຺ພລາ ກິໍ ກຣິສ຺ສສິ. ປໂປຖເຍຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຫໍ ຕາທິສານໍ ລຏຸກິການໍ ສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ວາເມນ ປາເທນ ສຎ຺ຈຸຓ຺ເຓຍ຺ຍໍ, ທກ຺ຂິຓປາເທນ ປນ ກຖາວ ນຕ຺ຖີຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ໂສ ຕສ຺ສາ ປຸຕ຺ຕເກ ປາເທນ ສຎ຺ຈຸຓ຺ເຓຕ຺ວາ ມຸຕ຺ເຕນ ປວາເຫຕ຺ວາ ນທນ຺ໂຕວ ປກ຺ກາມິ. ລຏຸກິກາ ຣຸກ຺ຂສາຂາຍ ນິລີຍິຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ຕາວ ວາຣຓ ນທນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉສິ, ກຕິປາເຫເນວ ເມ ກິຣິຍໍ ປສ຺ສິສ຺ສສິ, ກາຍພລໂຕ ຎາຓພລສ຺ສ ມຫນ຺ຕຠາວໍ ນ ຊານາສິ, ໂຫຕຸ, ຊານາເປສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຕໍ ສນ຺ຕຊ຺ຊຍມານາວ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໔໒.

‘‘ນ ເຫວ ສພ຺ພຕ຺ຖ ພເລນ ກິຈ຺ຈໍ, ພລຎ຺ຫິ ພາລສ຺ສ ວຘາຍ ໂຫຕິ;

ກຣິສ຺ສາມິ ເຕ ນາຄຣາຊາ ອນຕ຺ຖໍ, ໂຍ ເມ ວຘີ ປຸຕ຺ຕເກ ທຸພ຺ພລາຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພເລນາຕິ ກາຍພເລນ. ອນຕ຺ຖນ຺ຕິ ອວຸຑ຺ຒິໍ. ໂຍ ເມຕິ ໂຍ ຕ຺ວໍ ມມ ທຸພ຺ພລາຍ ປຸຕ຺ຕເກ ວຘີ ຆາເຕສິ.

ສາ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ກຕິປາຫໍ ເອກໍ ກາກໍ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເຕນ ຕຸຏ຺ເຐນ ‘‘ກິໍ ເຕ ກໂຣມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ສາມິ, ອຎ຺ຎໍ ເມ ກາຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ, ເອກສ຺ສ ປນ ເອກຈາຣິກວາຣຓສ຺ສ ຕຸຓ຺ເຑນ ປຫຣິຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອກ຺ຂີນິ ຠິນ຺ນານິ ປຈ຺ຈາສີສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ເຕນ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕາ ເອກໍ ນີລມກ຺ຂິກໍ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ຕາຍປິ ‘‘ກິໍ ເຕ, ກໂຣມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ອິມິນາ ກາເກນ ເອກຈາຣິກວາຣຓສ຺ສ ອກ຺ຂີສຸ ຠິນ຺ເນສຸ ຕຸມ຺ເຫຫິ ຕຕ຺ຖ ອາສາຏິກໍ ປາເຕຕຸໍ ອິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕາຍປິ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເອກໍ ມຓ຺ຑູກໍ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເຕນ ‘‘ກິໍ ເຕ, ກໂຣມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ຍທາ ເອກຈາຣິກວາຣໂຓ ອນ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປຣິເຍສຕິ, ຕທາ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ຐິໂຕ ສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖກໍ ອຠິຣຸຫນ຺ເຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປປາເຕ ສທ຺ທໍ ກເຣຍ຺ຍາຖ, ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກາ ເອຕ຺ຕກໍ ປຈ຺ຈາສີສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສປິ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ.

ອເຖກທິວສໍ ກາໂກ ວາຣຓສ຺ສ ທ຺ເວປິ ອກ຺ຂີນິ ຕຸຓ຺ເຑນ ຠິນ຺ທິ, ນີລມກ຺ຂິກາ ອາສາຏິກໍ ປາເຕສິ. ໂສ ປຸຬເວຫິ ຂຊ຺ຊນ຺ໂຕ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ປິປາສາຠິຠູໂຕ ປານີຍໍ ປຣິເຍສມາໂນ ວິຈຣິ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ມຓ຺ຑູໂກ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ຐຕ຺ວາ ສທ຺ທມກາສິ. ວາຣໂຓ ‘‘ເອຕ຺ຖ ປານີຍໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖກໍ ອຠິຣຸຫິ. ອຖ ມຓ຺ຑູໂກ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປປາເຕ ຐຕ຺ວາ ສທ຺ທມກາສິ. ວາຣໂຓ ‘‘ເອຕ຺ຖ ປານີຍໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປປາຕາຠິມຸໂຂ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຣິຄຬິຕ຺ວາ ປພ຺ພຕປາເທ ປຕິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິ. ລຏຸກິກາ ຕສ຺ສ ມຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ທິຏ຺ຐາ ເມ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐີ’’ຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ຕສ຺ສ ຂນ຺ເຘ ຈງ຺ກມິຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄຕາ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເກນຈິ ສທ຺ຘິໍ ເວຣໍ ນາມ ກາຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ພລສມ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ວາຣຓໍ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວາຣຓສ຺ສ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປສຸ’’ນ຺ຕິ –

໔໓.

‘‘ກາກຎ຺ຈ ປສ຺ສ ລຏຸກິກໍ, ມຓ຺ຑູກໍ ນີລມກ຺ຂິກໍ;

ເອເຕ ນາຄໍ ອຆາເຕສຸໍ, ປສ຺ສ ເວຣສ຺ສ ເວຣິນໍ;

ຕສ຺ມາ ຫິ ເວຣໍ ນ ກຍິຣາຖ, ອປ຺ປິເຍນປິ ເກນຈີ’’ຕິ. –

ອິມໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ປສ຺ສາຕິ ອນິຍາມິຕາລປນເມຕໍ, ຠິກ຺ຂູ ປນ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປສ຺ສຖ ຠິກ຺ຂເວຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອເຕຕິ ເອເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ອຆາເຕສຸນ຺ຕິ ຕໍ ວຘິໍສຸ. ປສ຺ສ ເວຣສ຺ສ ເວຣິນນ຺ຕິ ປສ຺ສຖ ເວຣິການໍ ເວຣສ຺ສ ຄຕິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕທາ ເອກຈາຣິກຫຕ຺ຖີ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຍູຖປຕິ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ລຏຸກິກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໓໕໘] ໘. ຈູຬຘມ຺ມປາລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຫເມວ ທູສິຍາ ຠູນຫຕາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ອຎ຺ເຎສຸ ຊາຕເກສຸ ເທວທຕ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຕາສມຕ຺ຕມ຺ປິ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຈູຬຘມ຺ມປາລຊາຕເກ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕມາສິກກາເລ ຫຕ຺ຖປາເທ ຈ ສີສຎ຺ຈ ເຉທາເປຕ຺ວາ ອສິມາລກໍ ນາມ ກາເຣສິ. ທທ຺ທຣຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໒.໔໓-໔໔) ຄີວໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘເນ ມໍສໍ ປຈິຕ຺ວາ ຂາທິ. ຂນ຺ຕີວາທີຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໔.໔໙ ອາທໂຍ) ທ຺ວີຫິປິ ກສາຫິ ປຫາຣສຫສ຺ເສຫິ ຕາຬາເປຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາເທ ຈ ກຓ຺ຓນາສຎ຺ຈ ເຉທາເປຕ຺ວາ ຊຏາສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ກຑ຺ຒາເປຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕານກໍ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ອຸເຣ ປາເທນ ປຫຣິຕ຺ວາ ຄໂຕ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ທິວສໍເຍວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິ. ຈູຬນນ຺ທິຍຊາຕເກປິ (ຊາ. ໑.໒.໑໔໓-໑໔໔) ມຫາກປິຊາຕເກປິ (ຊາ. ໑.໗.໘໓ ອາທໂຍ) ມາເຣສິເຍວ. ເອວເມວ ໂສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘກາເລປິ ປຣິສກ຺ກິເຍວ. ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘານໍ ມາຣຓຕ຺ຖເມວ ອຸປາຍໍ ກໂຣຕິ, ‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ມາຣາເປສ຺ສາມີ’ຕິ ຘນຸຄ຺ຄເຫ ປໂຍເຊສິ, ສິລໍ ປວິຊ຺ຌິ, ນາຬາຄິຣິໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ມຍ຺ຫໍ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກິເຍວ, ອິທານິ ປນ ຕາສມຕ຺ຕມ຺ປິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ປຸພ຺ເພ ມໍ ຈູຬຘມ຺ມປາລກຸມາຣກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕໍ ສມານໍ ຊີວຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ອສິມາລກໍ ກາເຣສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ມຫາປຕາເປ ນາມ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ຈນ຺ທາເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ‘‘ຘມ຺ມປາໂລ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ຕເມນໍ ສຕ຺ຕມາສິກກາເລ ມາຕາ ຄນ຺ໂຘທເກນ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ກີຬາປຍມານາ ນິສີທິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສາ ວສນຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ສາ ປຸຕ຺ຕໍ ກີຬາປຍມານາ ປຸຕ຺ຕສິເນເຫນ ສມປ຺ປິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາປິ ນ ອຸຏ຺ຐຫິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ອິທາເນວ ຕາວ ປຸຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ມານໍ ກໂຣຕິ, ມໍ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ປຸຕ຺ເຕ ປນ ວຑ຺ຒນ຺ເຕ ມຍິ ‘ມນຸສ຺ໂສ’ຕິປິ ສຎ຺ຎໍ ນ ກຣິສ຺ສຕິ, ອິທາເນວ ນໍ ຆາເຕສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຣາຊາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ວິຘາເນນ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ໂຈຣຆາຕກໍ ປກ຺ໂກສາເປສິ. ໂສ ກາສາຍວຕ຺ຖນິວຕ຺ໂຖ ຣຕ຺ຕມາລາຘໂຣ ຜຣສຸໍ ອໍເສ ຐເປຕ຺ວາ ອຸປຘານຆຏິກໍ ຫຕ຺ຖປາທຐປນທຓ຺ຑກຎ຺ຈ ອາທາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກໂຣມິ, ເທວາ’’ຕິ ອຏ຺ຐາສິ. ເທວິຍາ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມປາລໍ ອາເນຫີຕິ. ເທວີປິ ຣຎ຺ໂຎ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸເຣ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ໂຣທມານາ ນິສີທິ. ໂຈຣຆາຕໂກ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປິຏ຺ຐິຍໍ ຫຕ຺ເຖນ ປຫຣິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໂຕ ກຸມາຣໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອາທາຍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກໂຣມິ, ເທວາ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ເອກໍ ຜລກໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ນິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ນໍ ນິປຊ຺ຊາເປຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ.

ຈນ຺ທາເທວີ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕວ ປຣິເທວມານາ ອາຄຈ຺ຉິ. ປຸນ ໂຈຣຆາຕໂກ ‘‘ກິໍ ກໂຣມີ, ເທວາ’’ຕິ ອາຫ. ຘມ຺ມປາລສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຉິນ຺ທາຕິ. ຈນ຺ທາເທວີ ‘‘ມຫາຣາຊ, ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕມາສິໂກ ພາລໂກ ນ ກິຎ຺ຈິ ຊານາຕິ, ນຕ຺ເຖຕສ຺ສ ໂທໂສ, ໂທໂສ ປນ ໂຫນ຺ໂຕ ມຍິ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ມຍ຺ຫໍ ຫຕ຺ເຖ ເຉທາເປຫີ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ຕີ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໔.

‘‘ອຫເມວ ທູສິຍາ ຠູນຫຕາ, ຣຎ຺ໂຎ ມຫາປຕາປສ຺ສ;

ເອຕໍ ມຸຎ຺ຈຕຸ ຘມ຺ມປາລໍ, ຫຕ຺ເຖ ເມ ເທວ ເຉເທຫີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທູສິຍາຕິ ທູສິກາ, ຕຸມ຺ເຫ ທິສ຺ວາ ອນຸຏ຺ຐຫມານາ ໂທສກາຣິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ທູສິກາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມວຕ຺ໂຖ. ຠູນຫຕາຕິ ຫຕຠູນາ, ຫຕວຸຑ຺ຒີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣຎ຺ໂຎຕິ ອິທໍ ‘‘ທູສິຍາ’’ຕິ ປເທນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອຫໍ ຣຎ຺ໂຎ ມຫາປຕາປສ຺ສ ອປຣາຘກາຣິກາ, ນາຍໍ ກຸມາໂຣ, ຕສ຺ມາ ນິຣປຣາຘໍ ເອຕໍ ພາລກໍ ມຸຎ຺ຈຕຸ ຘມ຺ມປາລໍ, ສເຈປິ ຫຕ຺ເຖ ເຉທາເປຕຸກາໂມ, ໂທສກາຣິກາຍ ຫຕ຺ເຖ ເມ, ເທວ, ເຉເທຫີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

ຣາຊາ ໂຈຣຆາຕກໍ ໂອໂລເກສິ. ‘‘ກິໍ ກໂຣມິ, ເທວາ’’ຕິ? ‘‘ປປຎ຺ຈໍ ອກຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖ ເຉທາ’’ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ໂຈຣຆາຕໂກ ຕິຂິຓຜຣສຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຸມາຣສ຺ສ ຕຣຸຓວໍສກຬີເຣ ວິຍ ທ຺ເວ ຫຕ຺ເຖ ຉິນ຺ທິ. ໂສ ທ຺ວີສຸ ຫຕ຺ເຖສຸ ຉິຊ຺ຊມາເນສຸ ເນວ ໂຣທິ ນ ປຣິເທວິ, ຂນ຺ຕິຎ຺ຈ ເມຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຸເຣຈາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ອຘິວາເສສິ. ຈນ຺ທາ ປນ ເທວີ ຉິນ຺ນຫຕ຺ຖໂກຏິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຉງ຺ເຄ ກຕ຺ວາ ໂລຫິຕລິຕ຺ຕາ ປຣິເທວມານາ ວິຈຣິ. ປຸນ ໂຈຣຆາຕໂກ ‘‘ກິໍ ກໂຣມິ, ເທວາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ທ຺ເວປິ ປາເທ ຉິນ຺ທາ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຈນ຺ທາເທວີ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໕.

‘‘ອຫເມວ ທູສິຍາ ຠູນຫຕາ, ຣຎ຺ໂຎ ມຫາປຕາປສ຺ສ;

ເອຕໍ ມຸຎ຺ຈຕຸ ຘມ຺ມປາລໍ, ປາເທ ເມ ເທວ ເຉເທຫີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຣາຊາປິ ປຸນ ໂຈຣຆາຕກໍ ອາຓາເປສິ. ໂສ ອຸໂຠປິ ປາເທ ຉິນ຺ທິ. ຈນ຺ທາເທວີ ປາທໂກຏິມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຉງ຺ເຄ ກຕ຺ວາ ໂລຫິຕລິຕ຺ຕາ ປຣິເທວມານາ ‘‘ສາມິ ມຫາປຕາປ, ຉິນ຺ນຫຕ຺ຖປາທາ ນາມ ທາຣກາ ມາຕຣາ ໂປເສຕພ຺ພາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຫໍ ຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ມມ ປຸຕ຺ຕກໍ ໂປເສສ຺ສາມິ, ເທຫິ ເມ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂຈຣຆາຕໂກ ‘‘ກິໍ ເທວ ກຕາ ຣາຊາຓາ, ນິຏ຺ຐິຕໍ ມມ ກິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ນ ຕາວ ນິຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອຖ ກິໍ ກໂຣມິ, ເທວາ’’ຕິ? ‘‘ສີສມສ຺ສ ຉິນ຺ທາ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຈນ຺ທາເທວີ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໖.

‘‘ອຫເມວ ທູສິຍາ ຠູນຫຕາ, ຣຎ຺ໂຎ ມຫາປຕາປສ຺ສ;

ເອຕໍ ມຸຎ຺ຈຕຸ ຘມ຺ມປາລໍ, ສີສໍ ເມ ເທວ ເຉເທຫີ’’ຕິ.

ວຕ຺ວາ ຈ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ສີສໍ ອຸປເນສິ.

ປຸນ ໂຈຣຆາຕໂກ ‘‘ກິໍ ກໂຣມິ, ເທວາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສີສມສ຺ສ ຉິນ຺ທາ’’ຕິ. ໂສ ສີສໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ກຕາ, ເທວ, ຣາຊາຓາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ນ ຕາວ ກຕາ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ກິໍ ກໂຣມິ, ເທວາ’’ຕິ? ‘‘ອສິຕຸຓ຺ເຑນ ນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອສິມາລກໍ ນາມ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ກເຬວຣໍ ອາກາເສ ຂິປິຕ຺ວາ ອສິຕຸຓ຺ເຑນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອສິມາລກໍ ນາມ ກຕ຺ວາ ມຫາຕເລ ວິປ຺ປກິຣິ. ຈນ຺ທາເທວີ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມໍເສ ອຸຈ຺ຉງ຺ເຄ ກຕ຺ວາ ມຫາຕເລ ໂຣທມານາ ປຣິເທວມານາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໔໗.

‘‘ນ ຫິ ນູນິມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ, ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ຈ ວິຊ຺ຊເຣ ສຸຫທາ;

ເຍ ນ ວທນ຺ຕິ ຣາຊານໍ, ມາ ຆາຕຍິ ໂອຣສໍ ປຸຕ຺ຕໍ.

໔໘.

‘‘ນ ຫິ ນູນິມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ, ຎາຕີ ມິຕ຺ຕາ ຈ ວິຊ຺ຊເຣ ສຸຫທາ;

ເຍ ນ ວທນ຺ຕິ ຣາຊານໍ, ມາ ຆາຕຍິ ອຕ຺ຣຊໍ ປຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ຈ ວິຊ຺ຊເຣ ສຸຫທາຕິ ນູນ ອິມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ທຬ຺ຫມິຕ຺ຕາ ວາ ສພ຺ພກິຈ຺ເຈສຸ ສຫຠາວິໂນ ອມຈ຺ຈາ ວາ ມຸທຸຫທຍຕາຍ ສຸຫທາ ວາ ເກຈິ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຍ ນ ວທນ຺ຕີຕິ ເຍ ອຘຸນາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ປິຍປຸຕ຺ຕໍ ມາ ຆາຕຍີ’’ຕິ ນ ວທນ຺ຕິ, ອິມໍ ຣາຊານໍ ປຏິເສເຘນ຺ຕິ, ເຕ ນຕ຺ຖິເຍວາຕິ ມຎ຺ເຎ. ທຸຕິຍຄາຖາຍໍ ຎາຕີຕິ ຎາຕກາ.

ອິມາ ປນ ທ຺ເວ ຄາຖາ ວຕ຺ວາ ຈນ຺ທາເທວີ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ຫທຍມໍສໍ ຘາຣຍມານາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໙.

‘‘ຈນ຺ທນສາຣານຸລິຕ຺ຕາ, ພາຫາ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ ຘມ຺ມປາລສ຺ສ;

ທາຍາທສ຺ສ ປຖພ຺ຍາ, ປາຓາ ເມ ເທວ ຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທາຍາທສ຺ສ ປຖພ຺ຍາຕິ ປິຕຸສນ຺ຕກາຍ ຈາຕຸຣນ຺ຕາຍ ປຖວິຍາ ທາຍາທສ຺ສ ໂລຫິຕຈນ຺ທນສາຣານຸລິຕ຺ຕາ ຫຕ຺ຖາ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ປາທາ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສີສຎ຺ຈ ຉິຊ຺ຊຕິ, ອສິມາລໂກປິ ກໂຕ, ຕວ ວໍສໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄໂຕສິ ທານີຕິ ເອວມາທີນິ ວິລປນ຺ຕິ ເອວມາຫ. ປາຓາ ເມ ເທວ ຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ເທວ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ອິມໍ ໂສກໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕິຍາ ຊີວິຕໍ ຣຸຊ຺ຌຕີຕິ.

ຕສ຺ສາ ເອວໍ ປຣິເທວມານາຍ ເອວ ຑຍ຺ຫມາເນ ເວຬຸວເນ ເວຬຸ ວິຍ ຫທຍໍ ຜລິ, ສາ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ຕາ. ຣາຊາປິ ປລ຺ລງ຺ເກ ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ມຫາຕເລ ປຕິ, ປທຣຕລໍ ທ຺ວິຘາ ຠິຊ຺ຊິ, ໂສ ຕໂຕປິ ຠູມິຍໍ ປຕິ. ຕໂຕ ຈຕຸນຫຸຕາຘິກທ຺ວິໂຍຊນສຕສຫສ຺ສພຫລາປິ ຆນປຖວີ ຕສ຺ສ ອຄຸຓໍ ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິວຣມທາສິ, ອວີຈິໂຕ ຊາລາ ອຸຏ຺ຐາຍ ກຸລທຕ຺ຕິເກນ ກມ຺ພເລນ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ຕີ ວິຍ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອວີຈິມ຺ຫິ ຂິປິ. ຈນ຺ທາຍ ຈ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອມຈ຺ຈາ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຣິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຈນ຺ທາເທວີ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມີ, ຘມ຺ມປາລກຸມາໂຣ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຈູຬຘມ຺ມປາລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໓໕໙] ໙. ສຸວຓ຺ຓມິຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ວິກ຺ກມ ເຣ ຫຣິປາທາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ເອກໍ ກຸລຘີຕຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາ ກິຣ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຄ຺ຄສາວການໍ ອຸປຏ຺ຐາກກຸລສ຺ສ ຘີຕາ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ພຸທ຺ຘມາມກາ ຘມ຺ມມາມກາ ສງ຺ຆມາມກາ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ນາ ປຓ຺ຑິຕາ ທານາທິປຸຎ຺ຎາຠິຣຕາ. ຕໍ ອຎ຺ຎໍ ສາວຕ຺ຖິຍເມວ ສມານຊາຕິກໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກກຸລໍ ວາເຣສິ. ອຖສ຺ສາ ມາຕາປິຕໂຣ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຘີຕາ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ຕີຓິ ຣຕນານິ ມມາຍຕິ ທານາທິປຸຎ຺ຎາຠິຣຕາ, ຕຸມ຺ເຫ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ອິມິສ຺ສາປິ ຍຖາຣຸຈິຍາ ທານໍ ວາ ທາຕຸໍ ຘມ຺ມໍ ວາ ໂສຕຸໍ ວິຫາຣໍ ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ສີລໍ ວາ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ວາ ກາຕຸໍ ນ ທສ຺ສຖ, ນ ມຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເທມ, ອຕ຺ຕນາ ສທິສໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກກຸລາວ ກຸມາຣິກໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຕ ເຕຫິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຘີຕາ ອມ຺ຫາກໍ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຖາຘິປ຺ປາເຍນ ສພ຺ພເມຕໍ ກໂຣຕຸ, ມຍໍ ນ ວາເຣສ຺ສາມ, ເທຖ ໂນ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຠທ຺ທເກນ ນກ຺ຂຕ຺ເຕນ ມງ຺ຄລໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຆຣໍ ນຍິໍສຸ. ສາ ວຕ຺ຕາຈາຣສມ຺ປນ຺ນາ ປຕິເທວຕາ ອໂຫສິ, ສສ຺ສຸສສຸຣສາມິກວຕ຺ຕານິ ກຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ.

ສາ ເອກທິວສໍ ສາມິກໍ ອາຫ – ‘‘ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ອມ຺ຫາກໍ ກຸລູປກຕ຺ເຖຣານໍ ທານໍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ສາຘຸ, ຠທ຺ເທ, ຍຖາຊ຺ຌາສເຍນ ທານໍ ເທຫີຕິ. ສາ ເຖເຣ ນິມນ຺ຕາເປຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ປຓີຕໂຠຊນໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ກຸລໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກໍ ອສ຺ສທ຺ຘໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ຄຸຓໍ ນ ຊານາຕິ, ສາຘຸ, ອຍ຺ຍາ, ຍາວ ອິມໍ ກຸລໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ຄຸຓໍ ຊານາຕິ, ຕາວ ອິເຘວ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖຣາ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິພທ຺ຘໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ປຸນ ສາມິກໍ ອາຫ ‘‘ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ເຖຣາ ອິຘ ນິພທ຺ຘໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ກິໍກາຣຓາ ຕຸມ຺ເຫ ນ ປສ຺ສຖາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ປຸນທິວເສ ເຖຣານໍ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ໂສ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຖເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ອຖສ຺ສ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິ. ໂສ ເຖຣສ຺ສ ຘມ຺ມກຖາຍ ຈ ອິຣິຍາປເຖສຸ ຈ ປສີທິຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຖຣານໍ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕິ, ປານີຍໍ ປຣິສ຺ສາເວຕິ, ອນ຺ຕຣາຠຕ຺ເຕ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຓາຕິ, ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ຠິຊ຺ຊິ.

ອເຖກທິວສໍ ເຖໂຣ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸໂຠປິ ຊຍມ຺ປຕິກາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອນ຺ຕມໂສ ທາສກມ຺ມກຣາປິ ສພ຺ເພ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມສງ຺ຆມາມກາເຍວ ຊາຕາ. ອເຖກທິວສໍ ທາຣິກາ ສາມິກໍ ອາຫ – ‘‘ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ກິໍ ເມ ຆຣາວາເສນ, ອິຈ຺ຉາມຫໍ ປພ຺ພຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ ຠທ຺ເທ, ອຫມ຺ປິ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ເນຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ຕໍ ສຕ຺ຖາ ປພ຺ພາເຊສິ. ອຸໂຠປິ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸກາ ນາມ ທຫຣຠິກ຺ຂຸນີ ອຕ຺ຕໂນ ເຈວ ປຈ຺ຈຍາ ຊາຕາ ສາມິກສ຺ສ ຈ, ອຕ຺ຕນາປິ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ປາເປສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ຕາວ ເອສາ ສາມິກໍ ຣາຄປາສາ ໂມເຈສິ, ປຸພ຺ເພເປສາ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິເຕ ປນ ມຣຓປາສາ ໂມເຈສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມິຄໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຠິຣູໂປ ອໂຫສິ ປາສາທິໂກ ທສ຺ສນີໂຍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ລາຂາຣສປຣິກມ຺ມກເຕຫິ ວິຍ ຫຕ຺ຖປາເທຫິ ຣຊຕທາມສທິເສຫິ ວິສາເຓຫິ ມຓິຄຸຬິກປຏິຠາເຄຫິ ອກ຺ຂີຫິ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລເຄຓ຺ຑຸສທິເສນ ມຸເຂນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຠຣິຍາປິສ຺ສ ຕຣຸຓມິຄີ ອຠິຣູປາ ອໂຫສິ ທສ຺ສນີຍາ. ເຕ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິໍສຸ, ອສີຕິສຫສ຺ສຈິຕ຺ຣມິຄາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ. ຕທາ ລຸທ຺ທກາ ມິຄວີຖີສຸ ປາເສ ໂອຑ຺ເຑສຸໍ. ອເຖກທິວສໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມິຄານໍ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປາເທ ປາເສນ ພຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ຉິນ຺ທິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ອາກຑ຺ຒິ, ຈມ຺ມໍ ຉິຊ຺ຊິ, ປຸນ ອາກຑ຺ຒນ຺ຕສ຺ສ ມໍສໍ ຉິຊ຺ຊິ, ປຸນ ນ຺ຫາຣຸ ຉິຊ຺ຊິ, ປາໂສ ອຏ຺ຐິມາຫຈ຺ຈ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ປາສໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ພທ຺ຘຣວໍ ຣວິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຠີໂຕ ມິຄຄໂຓ ປລາຍິ. ຠຣິຍາ ປນສ຺ສ ປລາຍິຕ຺ວາ ມິຄານໍ ອນ຺ຕເຣ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ຕໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ຠຍໍ ມຍ຺ຫໍ ປິຍສາມິກສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເວເຄນ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອສ຺ສຸມຸຂີ ໂຣທມານາ ‘‘ສາມິ, ຕ຺ວໍ ມຫພ຺ພໂລ, ກິໍ ເອຕໍ ປາສໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ, ເວຄໍ ຊເນຕ຺ວາ ຉິນ຺ທາຫິ ນ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊເນນ຺ຕີ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໕໐.

‘‘ວິກ຺ກມ ເຣ ຫຣິປາທ, ວິກ຺ກມ ເຣ ມຫາມິຄ;

ຉິນ຺ທ ວາຣຕ຺ຕິກໍ ປາສໍ, ນາຫໍ ເອກາ ວເນ ຣເມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິກ຺ກມາຕິ ປຣກ຺ກມ, ອາກຑ຺ຒາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຣຕິ ອາມນ຺ຕເນ ນິປາໂຕ. ຫຣິປາທາຕິ ສຸວຓ຺ຓປາທ. ສກລສຣີຣມ຺ປິ ຕສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ, ອຍໍ ປນ ຄາຣເວເນວມາຫ. ນາຫໍ ເອກາຕິ ອຫໍ ຕຍາ ວິນາ ເອກິກາ ວເນ ນ ຣມິສ຺ສາມິ, ຕິໂຓທກໍ ປນ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ມຣິສ຺ສາມີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມິໂຄ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໑.

‘‘ວິກ຺ກມາມິ ນ ປາເຣມິ, ຠູມິໍ ສຸມ຺ຠາມິ ເວຄສາ;

ທຬ຺ໂຫ ວາຣຕ຺ຕິໂກ ປາໂສ, ປາທໍ ເມ ປຣິກນ຺ຕຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິກ຺ກມາມີຕິ ຠທ຺ເທ, ອຫໍ ວີຣິຍໍ ກໂຣມິ. ນ ປາເຣມີຕິ ປາສໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ປນ ນ ສກ຺ໂກມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠູມິໍ ສຸມ຺ຠາມີຕິ ອປິ ນາມ ຉິຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ປາເທນາປິ ຠູມິໍ ປຫຣາມິ. ເວຄສາຕິ ເວເຄນ. ປຣິກນ຺ຕຕີຕິ ຈມ຺ມາທີນິ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ສມນ຺ຕາ ກນ຺ຕຕີຕິ.

ອຖ ນໍ ມິຄີ ‘‘ມາ ຠາຍິ, ສາມິ, ອຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ພເລນ ລຸທ຺ທກໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ຕວ ຊີວິຕໍ ອາຫຣິສ຺ສາມິ. ສເຈ ຍາຈນາຍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ມມ ຊີວິຕມ຺ປິ ທຕ຺ວາ ຕວ ຊີວິຕໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ໂລຫິຕລິຕ຺ຕໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ລຸທ຺ທໂກປິ ອສິຎ຺ຈ ສຕ຺ຕິຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ກປ຺ປຸຏ຺ຐານຄ຺ຄິ ວິຍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ລຸທ຺ທໂກ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ພລໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ມາ ຠາຍີ’’ຕິ ມິຄໍ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ລຸທ຺ທກສ຺ສ ປຏິປຖໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິກ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ມມ ສາມິໂກ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ສີລາຈາຣສມ຺ປນ຺ໂນ, ອສີຕິສຫສ຺ສານໍ ມິຄານໍ ຣາຊາ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ມິຄຣາເຊ ຐິເຕເຍວ ອຕ຺ຕໂນ ວຘໍ ຍາຈນ຺ຕີ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໒.

‘‘ອຕ຺ຖຣສ຺ສຸ ປລາສານິ, ອສິໍ ນິພ຺ພາຫ ລຸທ຺ທກ;

ປຐມໍ ມໍ ວຘິຕ຺ວານ, ຫນ ປຈ຺ຉາ ມຫາມິຄ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປລາສານີຕິ ມໍສຏ຺ຐປນຕ຺ຖໍ ປລາສປຓ຺ຓານິ ອຕ຺ຖຣສ຺ສຸ. ອສິໍ ນິພ຺ພາຫາຕິ ອສິໍ ໂກສໂຕ ນີຫຣ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ລຸທ຺ທໂກ ‘‘ມນຸສ຺ສຠູຕາ ຕາວ ສາມິກສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕໍ ນ ປຣິຈ຺ຈຊນ຺ຕິ, ອຍໍ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ມນຸສ຺ສຠາສາຍ ຈ ມຘຸເຣນ ສເຣນ ກເຖຕິ, ອຊ຺ຊ ອິມິສ຺ສາ ຈ ປຕິໂນ ຈສ຺ສາ ຊີວິຕໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໕໓.

‘‘ນ ເມ ສຸຕໍ ວາ ທິຏ຺ຐໍ ວາ, ຠາສນ຺ຕິໍ ມານຸສິໍ ມິຄິໍ;

ຕ຺ວຎ຺ຈ ຠທ຺ເທ ສຸຂີ ໂຫຫິ, ເອໂສ ຈາປິ ມຫາມິໂຄ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຕໍ ວາ ທິຏ຺ຐໍ ວາຕິ ມຍາ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ເອວຣູປໍ ທິຏ຺ຐໍ ວາ ສຸຕໍ ວາ ນຕ຺ຖິ. ຠາສນ຺ຕິໍ ມານຸສິໍ ມິຄິນ຺ຕິ ອຫຎ຺ຫິ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ມານຸສິໍ ວາຈໍ ຠາສນ຺ຕິໍ ມິຄິໍ ເນວ ອທ຺ທສໍ ນ ອສ຺ໂສສິໍ. ເຍສໍ ປນ ‘‘ນ ເມ ສຸຕາ ວາ ທິຏ຺ຐາ ວາ, ຠາສນ຺ຕີ ມານຸສີ ມິຄີ’’ຕິ ປາຬິ, ເຕສໍ ຍຖາປາຬິເມວ ອຕ຺ໂຖ ທິສ຺ສຕິ. ຠທ຺ເທຕິ ຠທ຺ທເກ ປຓ຺ຑິເກ ອຸປາຍກຸສເລ. ອິຕິ ຕໍ ອາລປິຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ຕ຺ວຎ຺ຈ ເອໂສ ຈາປິ ມຫາມິໂຄຕິ ທ຺ເວປິ ຊນາ ສຸຂີ ນິທ຺ທຸກ຺ຂາ ໂຫຖາ’’ຕິ ຕໍ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ລຸທ຺ທໂກ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວາສິຍາ ຈມ຺ມປາສໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາເທ ລຄ຺ຄປາສກໍ ສຓິກໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ນ຺ຫາຣຸນາ ນ຺ຫາຣຸໍ, ມໍເສນ ມໍສໍ, ຈມ຺ເມນ ຈມ຺ມໍ ປຏິປາເຏຕ຺ວາ ປາທໍ ຫຕ຺ເຖນ ປຣິມຊ຺ຊິ. ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ປູຣິຕປາຣມິຕານຸຠາເວນ ລຸທ຺ທກສ຺ສ ຈ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕານຸຠາເວນ ມິຄິຍາ ຈ ເມຕ຺ຕຘມ຺ມານຸຠາເວນ ນ຺ຫາຣຸມໍສຈມ຺ມານິ ນ຺ຫາຣຸມໍສຈມ຺ເມຫິ ຆຏຍິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ສຸຂີ ນິທ຺ທຸກ຺ໂຂ ອຏ຺ຐາສິ.

ມິຄີ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ສຸຂິຕໍ ທິສ຺ວາ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ ລຸທ຺ທກສ຺ສ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ຕີ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໕໔.

‘‘ເອວໍ ລຸທ຺ທກ ນນ຺ທສ຺ສຸ, ສຫ ສພ຺ເພຫິ ຎາຕິຠິ;

ຍຖາຫມຊ຺ຊ ນນ຺ທາມິ, ມຸຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ມຫາມິຄ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ລຸທ຺ທກາຕິ ທາຣຸຓກມ຺ມກິຣິຍາຍ ລທ຺ຘນາມວເສນ ອາລປຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ລຸທ຺ໂທ ມຍ຺ຫໍ ອວສ຺ສໂຍ ຊາໂຕ, ມຍາປິສ຺ສ ອວສ຺ສເຍເນວ ຠວິຕຸໍ ວຏຕີ’’ຕິ ໂຄຈຣຠູມິຍໍ ທິຏ຺ຐໍ ເອກໍ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘໍ ຕສ຺ສ ທຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ມາ ກຣິ, ອິມິນາ ກຸຏຸມ຺ພໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ທາຣເກ ໂປເສນ຺ໂຕ ທານສີລາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣຫີ’’ຕິ ຕສ຺ໂສວາທໍ ທຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປາວິສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ລຸທ຺ທໂກ ຉນ຺ໂນ ອໂຫສິ, ມິຄີ ທຫຣຠິກ຺ຂຸນີ, ມິຄຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສຸວຓ຺ຓມິຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໓໖໐] ໑໐. ສຸໂຍນນ຺ທີຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ວາຕິ ຄນ຺ໂຘ ຕິມິຣານນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕຎ຺ຫິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິໍ ທິສ຺ວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອລງ຺ກຕມາຕຸຄາມ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມາຕຸຄາໂມ ນາເມສ ຠິກ຺ຂຸ ນ ສກ຺ກາ ຣກ຺ຂິຕຸໍ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ສຸປຓ຺ຓຠວເນ ກຕ຺ວາ ຣກ຺ຂນ຺ຕາປິ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ຕມ຺ພຣາຊາ ນາມ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕສ຺ສ ສຸໂຍນນ຺ທີ ນາມ ອຄ຺ຄມເຫສີ ອໂຫສິ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣາ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຸປຓ຺ຓໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ນາຄທີໂປ ເສທຸມທີໂປ ນາມ ອໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ທີເປ ສຸປຓ຺ຓຠວເນ ວສຕິ. ໂສ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມ຺ພຣາເຊນ ສທ຺ຘິໍ ມາຓວກເວເສນ ຊູຕໍ ກີຬຕິ. ຕສ຺ສ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ປຣິຈາຣິກາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ເອວຣູໂປ ນາມ ມາຓວໂກ ຊູຕໍ ກີຬຕີ’’ຕິ ສຸໂຍນນ຺ທິຍາ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສາ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ທຏ຺ຐຸກາມາ ຫຸຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຊູຕມຓ຺ຑລໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິຈາຣິການໍ ອນ຺ຕເຣ ຐິຕາ ນໍ ໂອໂລເກສິ. ໂສປິ ເທວິໍ ໂອໂລເກສິ. ທ຺ເວປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ສຸປຓ຺ຓຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ນຄເຣ ວາຕໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ, ເຄຫປຕນຠເຍນ ຣາຊນິເວສນາ ມນຸສ຺ສາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ອນ຺ຘກາຣໍ ກຕ຺ວາ ເທວິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາເສນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນາຄທີເປ ອຕ຺ຕໂນ ຠວນໍ ປາວິສິ ສຸໂຍນນ຺ທິຍາ ຄຕຏ຺ຐານໍ ຊານນ຺ຕາ ນາມ ນາເຫສຸໍ. ໂສ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ອຠິຣມມາໂນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ຊູຕໍ ກີຬຕິ.

ຣຎ຺ໂຎ ປນ ສຄ຺ໂຄ ນາມ ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ເທວິຍາ ຄຕຏ຺ຐານໍ ອຊານນ຺ໂຕ ຕໍ ຄນ຺ຘພ຺ພໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕາຕ, ຄນ຺ຘພ຺ພ ສພ຺ພໍ ຖລຊລປຖໍ ອນຸວິຈຣິຕ຺ວາ ເທວິຍາ ຄຕຏ຺ຐານໍ ປສ຺ສາ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ໂສ ປຣິພ຺ພຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທ຺ວາຣຄາມໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິຈິນນ຺ໂຕ ກຸຣຸກຈ຺ຉໍ ປາປຸຓິ. ຕທາ ກຸຣຸກຈ຺ຉວາຓິຊາ ນາວາຍ ສຸວຓ຺ຓຠູມິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂສ ເຕ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ນາວາຍ ເວຕນໍ ຂຓ຺ເຑຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຄນ຺ຘພ຺ພໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ມມ຺ປິ ເນຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ຕມ຺ປິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ນາວໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສຸໍ. ເຕ ສຸຂປຍາຕາຍ ນາວາຍ ຕໍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ‘‘ຄນ຺ຘພ຺ພໍ ໂນ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ‘‘ອຫໍ ເຈ ຄນ຺ຘພ຺ພໍ ກເຣຍ຺ຍໍ, ມຍິ ປນ ຄນ຺ຘພ຺ພໍ ກໂຣນ຺ເຕ ມຈ຺ຉາ ຈລິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຖ ໂວ ນາໂວ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ມນຸສ຺ສມຕ຺ເຕ ຄນ຺ຘພ຺ພໍ ກໂຣນ຺ເຕ ມຈ຺ຉານໍ ຈລນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ມາ ມຍ຺ຫໍ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວີຓໍ ມຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕນ຺ຕິສ຺ສເຣນ ຄີຕສ຺ສຣໍ, ຄີຕສ຺ສເຣນ ຕນ຺ຕິສ຺ສຣໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘພ຺ພໍ ອກາສິ. ເຕນ ສທ຺ເທນ ສມ຺ມຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ມຈ຺ຉາ ຈລິໍສຸ.

ອເຖໂກ ມກໂຣ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ນາວາຍ ປຕນ຺ໂຕ ນາວໍ ຠິນ຺ທິ. ສຄ຺ໂຄ ຜລເກ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍຖາວາຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນາຄທີເປ ສຸປຓ຺ຓຠວນສ຺ສ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ປາປຸຓິ. ສຸໂຍນນ຺ທີປິ ເທວີ ສຸປຓ຺ຓຣາຊສ຺ສ ຊູຕໍ ກີຬິຕຸໍ ຄຕກາເລ ວິມານາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ເວລນ຺ເຕ ວິຈຣນ຺ຕີ ສຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຘພ຺ພໍ ທິສ຺ວາ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ‘‘ກຖໍ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ສພ຺ພໍ ກເຖສິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ມາ ຠາຍີ’’ຕິ ຕໍ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ພາຫາຫິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວິມານໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສຍນປິຏ຺ເຐ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ສມສ຺ສຕ຺ຖກາເລ ທິພ຺ພໂຠຊນໍ ທຕ຺ວາ ທິພ຺ພຄນ຺ໂຘທເກນ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ທິພ຺ພວຕ຺ເຖຫິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ທິພ຺ພຄນ຺ຘປຸປ຺ເຜຫິ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ປຸນ ທິພ຺ພສຍເນ ນິປຊ຺ຊາເປສິ. ເອວໍ ທິວສໍ ປຣິຄ຺ຄຫມານາ ສຸປຓ຺ຓຣຎ຺ໂຎ ອາຄມນເວລາຍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຄຕກາເລ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກິເລສວເສນ ອຠິຣມິ. ຕໂຕ ມາສທ຺ຘມາສຈ຺ຈເຍນ ພາຣາຓສິວາສິໂນ ວາຓິຊາ ທາຣຸທກຄຫຓຕ຺ຖາຍ ຕສ຺ມິໍ ທີເປ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂມູລໍ ສມ຺ປຕ຺ຕາ. ໂສ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ນາວໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ທິສ຺ວາວ ຕສ຺ສ ຊູຕກີຬນເວລາຍ ວີຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຄນ຺ຘພ຺ພໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໕໕.

‘‘ວາຕິ ຄນ຺ໂຘ ຕິມິຣານໍ, ກຸສມຸທ຺ໂທ ຈ ໂຆສວາ;

ທູເຣ ອິໂຕ ສຸໂຍນນ຺ທີ, ຕມ຺ພ ກາມາ ຕຸທນ຺ຕິ ມ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕິມິຣານນ຺ຕິ ຕິມິຣຣຸກ຺ຂປຸປ຺ຜານໍ. ຕໍ ກິຣ ນິຄ຺ໂຣຘໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຕິມິຣຣຸກ຺ຂາ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ສນ຺ຘາເຍວໍ ວທຕິ. ກຸສມຸທ຺ໂທຕິ ຂຸທ຺ທກສມຸທ຺ໂທ. ໂຆສວາຕິ ມຫາຣໂວ. ຕສ຺ເສວ ນິຄ຺ໂຣຘສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສມຸທ຺ທໍ ສນ຺ຘາເຍວມາຫ. ອິໂຕຕິ ອິມມ຺ຫາ ນຄຣາ. ຕມ຺ພາຕິ ຣາຊານໍ ອາລປຕິ. ອຖ ວາ ຕມ຺ພກາມາຕິ ຕມ຺ເພນ ກາມິຕກາມາ ຕມ຺ພກາມາ ນາມ. ເຕ ມໍ ຫທເຍ ວິຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ທີເປຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸປຓ຺ໂຓ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໖.

‘‘ກຖໍ ສມຸທ຺ທມຕຣິ, ກຖໍ ອທ຺ທກ຺ຂິ ເສທຸມໍ;

ກຖໍ ຕສ຺ສາ ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ, ອຫຸ ສຄ຺ຄ ສມາຄໂມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເສທຸມນ຺ຕິ ເສທຸມທີປໍ.

ຕໂຕ ສຄ຺ໂຄ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໕໗.

‘‘ກຸຣຸກຈ຺ຉາ ປຍາຕານໍ, ວາຓິຊານໍ ຘເນສິນໍ;

ມກເຣຫິ ອຠິທາ ນາວາ, ຜລເກນາຫມປ຺ລວິໍ.

໕໘.

‘‘ສາ ມໍ ສຓ຺ເຫນ ມຸທຸນາ, ນິຈ຺ຈໍ ຈນ຺ທນຄນ຺ຘິນີ;

ອງ຺ເຄນ ອຸທ຺ຘຣີ ຠທ຺ທາ, ມາຕາ ປຸຕ຺ຕໍວ ໂອຣສໍ.

໕໙.

‘‘ສາ ມໍ ອນ຺ເນນ ປາເນນ, ວຕ຺ເຖນ ສຍເນນ ຈ;

ອຕ຺ຕນາປິ ຈ ມນ຺ທກ຺ຂີ, ເອວໍ ຕມ຺ພ ວິຊານຫີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສາ ມໍ ສຓ຺ເຫນ ມຸທຸນາຕິ ເອວໍ ຜລເກນ ຕີຣໍ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ຓໍ ມໍ ສມຸທ຺ທຕີເຣ ວິຈຣນ຺ຕີ ສາ ທິສ຺ວາ ‘‘ມາ ຠາຍີ’’ຕິ ສຓ຺ເຫນ ມຸທຸນາ ວຈເນນ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອງ຺ເຄນາຕິ ພາຫຸຍຸຄຬໍ ອິຘ ‘‘ອງ຺ເຄນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠທ຺ທາຕິ ທສ຺ສນີຍາ ປາສາທິກາ. ສາ ມໍ ອນ຺ເນນາຕິ ສາ ມໍ ເອເຕນ ອນ຺ນາທິນາ ສນ຺ຕປ຺ເປສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕນາປິ ຈາຕິ ນ ເກວລໍ ອນ຺ນາທີເຫວ, ອຕ຺ຕນາປິ ມໍ ອຠິຣເມນ຺ຕີ ສນ຺ຕປ຺ເປສີຕິ ທີເປຕິ. ມນ຺ທກ຺ຂີຕິ ມນ຺ທທສ຺ສນີ, ມຸທຸນາ ອາກາເຣນ ໂອໂລກນສີລາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ມຕ຺ຕກ຺ຂີ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ມທມຕ຺ເຕຫິ ວິຍ ອກ຺ຂີຫິ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ຕມ຺ພາຕິ ເອວໍ ຕມ຺ພຣາຊ ຊານາຫີຕິ.

ສຸປຓ຺ໂຓ ຄນ຺ຘພ຺ພສ຺ສ ກເຖນ຺ຕສ຺ເສວ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ສຸປຓ຺ຓຠວເນ ວສນ຺ໂຕປິ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍ, ກິໍ ເມ ຕາຍ ທຸສ຺ສີລາຍາ’’ຕິ ຕໍ ອາເນຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ປຏິທຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸນ ນາຄຈ຺ຉີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ສຸປຓ຺ຓຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ສຸໂຍນນ຺ທີຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ມຓິກຸຓ຺ຑລວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

໒. ວຓ຺ຓາໂຣຫວຄ຺ໂຄ

[໓໖໑] ໑. ວຓ຺ຓາໂຣຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ວຓ຺ຓາໂຣເຫນາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວເກ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ອຸໂຠປິ ມຫາເຖຣາ ‘‘ອິມໍ ອນ຺ໂຕວສ຺ສໍ ສຸຎ຺ຎາຄາຣໍ ອນຸພ຺ຣູເຫສ຺ສາມາ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄຓໍ ປຫາຍ ສຍເມວ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາທາຍ ເຊຕວນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອກໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໍ ນິສ຺ສາຍ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣິໍສຸ. ອຎ຺ຎຕໂຣປິ ວິຆາສາທປຸຣິໂສ ເຖຣານໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ເອກມນ຺ເຕ ວສິ. ໂສ ເຖຣານໍ ສມຄ຺ຄວາສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມ ອຕິວິຍ ສມຄ຺ຄາ ວສນ຺ຕິ, ສກ຺ກາ ນຸ ໂຂ ເອເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຠິນ຺ທິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອຍ຺ເຍນ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກິຎ຺ຈິ ເວຣໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ກິໍ ປນາວຸໂສ’’ຕິ. ເອສ, ຠນ຺ເຕ, ມມ ອາຄຕກາເລ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ນາມ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕກຸລປເທເສຫິ ວາ ສຸຕຄນ຺ຖປຏິເວຘອິທ຺ຘີຫິ ວາ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ກິໍ ປໂຫຕີ’’ຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຄຸຓເມວ ກເຖສີຕິ. ເຖໂຣ ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ ອາວຸໂສ’’ຕິ ອາຫ.

ໂສ ອປຣສ຺ມິມ຺ປິ ທິວເສ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣມ຺ປິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕເຖວ ກເຖສິ. ໂສປິ ນໍ ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອາວຸໂສ, ເອໂສ ວິຆາສາໂທ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ກິຎ຺ຈິ ກເຖສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມາວຸໂສ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ສນ຺ຕິເກ ກເຖສິ, ອິມໍ ນີຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ອາວຸໂສ, ນີຫຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຖໂຣ ‘‘ມາ ອິຘ ວສີ’’ຕິ ອຈ຺ຉຣໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຕໍ ນີຫຣິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ສຸເຂນ ວສ຺ສໍ ວສິຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອໂກ ວິຆາສາໂທ ອມ຺ເຫ ຠິນ຺ທິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ຠິນ຺ທິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ປລາຍີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ໂຂ ໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ຕຸມ຺ເຫ ‘ຠິນ຺ທິສ຺ສາມີ’ຕິ ຠິນ຺ທິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ປລາຍີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຣຎ຺ເຎ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ອໂຫສິ. ຕທາ ສີໂຫ ຈ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ຈ ອຣຎ຺ເຎ ປພ຺ພຕຄຸຫາຍໍ ວສນ຺ຕິ. ເອໂກ ສິງ຺ຄາໂລ ເຕ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ເຕສໍ ວິຆາສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ມຫາກາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍາ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆານໍ ມໍສໍ ນ ຂາທິຕປຸພ຺ພໍ, ມຍາ ອິເມ ທ຺ເວ ຊເນ ຠິນ຺ທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕໂຕ ເນສໍ ກລຫໍ ກຕ຺ວາ ມຕານໍ ມໍສໍ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ສີຫໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ສາມິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ພ຺ຍຄ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ກິຎ຺ຈິ ເວຣໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ສມ຺ມາ’’ຕິ? ເອສ, ຠນ຺ເຕ, ມມາຄຕກາເລ ‘‘ສີໂຫ ນາມ ສຣີຣວຓ຺ເຓນ ວາ ອາໂຣຫປຣິຓາເຫນ ວາ ຊາຕິພລວີຣິເຍຫິ ວາ ມມ ກລຠາຄມ຺ປິ ນ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຄຸຓເມວ ກເຖສີຕິ. ອຖ ນໍ ສີໂຫ ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ນ ໂສ ເອວໍ ກເຖສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ພ຺ຍຄ຺ຆມ຺ປິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ກເຖສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຍຄ຺ໂຆປິ ສີຫໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ກິຣ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ວເທສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໐.

‘‘ວຓ຺ຓາໂຣເຫນ ຊາຕິຍາ, ພລນິກ຺ກມເນນ ຈ;

ສຸພາຫຸ ນ ມຍາ ເສຍ຺ໂຍ, ສຸທາຐ ອິຕິ ຠາສສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພລນິກ຺ກມເນນ ຈາຕິ ກາຍພເລນ ເຈວ ວີຣິຍພເລນ ຈ. ສຸພາຫຸ ນ ມຍາ ເສຍ຺ໂຍຕິ ອຍໍ ສຸພາຫຸ ນາມ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ເອເຕຫິ ກາຣເຓຫິ ມຍາ ເນວ ສທິໂສ ນ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣຕິ ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ໂສຠນາຫິ ທາຐາຫິ ສມນ຺ນາຄຕ ສຸທາຐ ມິຄຣາຊ, ເອວໍ ວເທສີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸທາໂຐ ເສສາ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໖໑.

‘‘ວຓ຺ຓາໂຣເຫນ ຊາຕິຍາ, ພລນິກ຺ກມເນນ ຈ;

ສຸທາໂຐ ນ ມຍາ ເສຍ຺ໂຍ, ສຸພາຫຸ ອິຕິ ຠາສສິ.

໖໒.

‘‘ເອວໍ ເຈ ມໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ, ສຸພາຫຸ ສມ຺ມ ທຸພ຺ຠສິ;

ນ ທານາຫໍ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ, ສໍວາສມຠິໂຣຈເຍ.

໖໓.

‘‘ໂຍ ປເຣສໍ ວຈນານິ, ສທ຺ທເຫຍ຺ຍ ຍຖາຕຖໍ;

ຂິປ຺ປໍ ຠິຊ຺ເຊຖ ມິຕ຺ຕສ຺ມິໍ, ເວຣຎ຺ຈ ປສເວ ພຫຸໍ.

໖໔.

‘‘ນ ໂສ ມິຕ຺ໂຕ ໂຍ ສທາ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ, ເຠທາສງ຺ກີ ຣນ຺ຘເມວານຸປສ຺ສີ;

ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ເສຕີ ອຸຣສີວ ປຸຕ຺ໂຕ, ສ ເວ ມິຕ຺ໂຕ ໂຍ ອເຠຊ຺ໂຊ ປເຣຫີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາຕິ ວຍສ຺ສ. ທຸພ຺ຠສີຕິ ຍທິ ເອວໍ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສນ຺ຕໍ ມໍ ສິງ຺ຄາລສ຺ສ ກຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕ຺ວໍ ທຸພ຺ຠສິ ຫນິຕຸໍ ອິຈ຺ຉສິ, ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ອຫໍ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສໍ ນ ອຠິໂຣຈເຍ. ຍຖາຕຖນ຺ຕິ ຕຖໂຕ ຍຖາຕຖໍ ຍຖາຕຈ຺ຉໍ ອວິສໍວາທເກນ ອຣິເຍນ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ສທ຺ຘາຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ໂຍ ເຍສໍ ເກສຎ຺ຈິ ປເຣສໍ ວຈນານິ ສທ຺ທເຫຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ສທາ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕຕິ ໂຍ ນິຈ຺ຈໍ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ມິຕ຺ຕສ຺ສ ວິສ຺ສາສໍ ນ ເທຕິ, ໂສ ມິຕ຺ໂຕ ນາມ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຠທາສງ຺ກີຕິ ‘‘ອຊ຺ຊ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ສ຺ເວ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ມິຕ຺ຕສ຺ສ ເຠທເມວ ອາສງ຺ກຕິ. ຣນ຺ຘເມວານຸປສ຺ສີຕິ ຉິທ຺ທໍ ວິວຣເມວ ປສ຺ສນ຺ໂຕ. ອຸຣສີວ ປຸຕ຺ໂຕຕິ ຍສ຺ມິໍ ມິຕ຺ເຕ ມາຕຸ ຫທເຍ ປຸຕ຺ໂຕ ວິຍ ນິຣາສງ຺ໂກ ນິພ຺ຠໂຍ ເສຕິ.

ອິຕິ ອິມາຫິ ຈຕູຫິ ຄາຖາຫິ ສີເຫນ ມິຕ຺ຕຄຸເຓ ກຖິເຕ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ໂທໂສ’’ຕິ ສີຫໍ ຂມາເປສິ. ເຕ ຕຕ຺ເຖວ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິໍສຸ. ສິງ຺ຄາໂລ ປນ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສິງ຺ຄາໂລ ວິຆາສາໂທ ອໂຫສິ, ສີໂຫ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ຕໍ ກາຣຓໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທິຏ຺ຐາ ຕສ຺ມິໍ ວເນ ນິວຸຕ຺ຖຣຸກ຺ຂເທວຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ວຓ຺ຓາໂຣຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໓໖໒] ໒. ສີລວີມໍສຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສີລໍ ເສຍ຺ໂຍຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ສີລວີມໍສກພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕໍ ກິຣ ຣາຊາ ‘‘ເອສ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ອຕິເຣກໍ ກຕ຺ວາ ປສ຺ສຕິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ມໍ ຣາຊາ ‘ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ’ຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ອຕິເຣກໍ ກຕ຺ວາ ປສ຺ສຕິ, ອຸທາຫຸ ‘ສຸຕຘຣຍຸຕ຺ໂຕ’ຕິ, ວີມໍສິສ຺ສາມິ ຕາວ ສີລສ຺ສ ວາ ສຸຕສ຺ສ ວາ ມຫນ຺ຕຠາວ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ເຫຣຎ຺ຎິກຜລກໂຕ ກຫາປຓໍ ຄຓ຺ຫິ. ເຫຣຎ຺ຎິໂກ ຄຣຸຠາເວນ ນ ກິຎ຺ຈິ ອາຫ, ທຸຕິຍວາເຣປິ ນ ກິຎ຺ຈິ ອາຫ. ຕຕິຍວາເຣ ປນ ຕໍ ‘‘ວິໂລປຂາທໂກ’’ຕິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອິມິນາ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກຸຏຸມ຺ພໍ ວິລຸມ຺ປຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ? ‘‘ນ, ມຫາຣາຊ, ກຸຏຸມ຺ພໍ ວິລຸມ຺ປາມິ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ‘ສີລໍ ນຸ ໂຂ ມຫນ຺ຕໍ, ສຸຕໍ ນຸ ໂຂ’ຕິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອໂຫສິ, ສ຺ວາຫໍ ‘ເອເຕສຸ ກຕຣໍ ນຸ ໂຂ ມຫນ຺ຕ’ນ຺ຕິ ວີມໍສນ຺ໂຕ ຕໂຍ ວາເຣ ກຫາປຓໍ ຄຓ຺ຫິໍ, ຕໍ ມໍ ເອສ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທສ຺ເສຕິ. ອິທານິ ເມ ສຸຕໂຕ ສີລສ຺ສ ມຫນ຺ຕຠາໂວ ຎາໂຕ, ນ ເມ ຆຣາວາເສນຕ຺ໂຖ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມຫ’’ນ຺ຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ຆຣທ຺ວາຣໍ ອໂນໂລເກຕ຺ວາວ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ປພ຺ພຊ຺ຊຎ຺ຈ ອຸປສມ຺ປທຎ຺ຈ ທາເປສິ. ໂສ ອຈິຣູປສມ຺ປນ຺ໂນ ວິປສ຺ສນໍ ວິປສ຺ສິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸກພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຕ຺ຕໂນ ສີລໍ ວີມໍສິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ວິປສ຺ສິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທານິ ອຍເມວ, ປຸພ຺ເພ ປຓ຺ຑິຕາປິ ສີລໍ ວີມໍສິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐໍ ກຣິໍສຸເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປສ຺ສິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐານໍ ອທາສິ. ໂສ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ຣກ຺ຂຕິ. ຣາຊາປິ ນໍ ‘‘ສີລວາ’’ຕິ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ປສ຺ສິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຣາຊາ ‘ສີລວາ’ຕິ ມໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ປສ຺ສຕິ, ອຸທາຫຸ ‘ສຸຕຘຣຍຸຕ຺ໂຕ’’’ຕິ. ສພ຺ພໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸສທິສເມວ. ອິຘ ປນ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ອິທານິ ເມ ສຸຕໂຕ ສີລສ຺ສ ມຫນ຺ຕຠາໂວ ຎາໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ປຎ຺ຈ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໖໕.

‘‘ສີລໍ ເສຍ຺ໂຍ ສຸຕໍ ເສຍ຺ໂຍ, ອິຕິ ເມ ສໍສໂຍ ອຫຸ;

ສີລເມວ ສຸຕາ ເສຍ຺ໂຍ, ອິຕິ ເມ ນຕ຺ຖິ ສໍສໂຍ.

໖໖.

‘‘ໂມຆາ ຊາຕິ ຈ ວຓ຺ໂຓ ຈ, ສີລເມວ ກິຣຸຕ຺ຕມໍ;

ສີເລນ ອນຸເປຕສ຺ສ, ສຸເຕນຕ຺ໂຖ ນ ວິຊ຺ຊຕິ.

໖໗.

‘‘ຂຕ຺ຕິໂຍ ຈ ອຘມ຺ມຏ຺ໂຐ, ເວສ຺ໂສ ຈາຘມ຺ມນິສ຺ສິໂຕ;

ເຕ ປຣິຈ຺ຈຊ຺ຊຸໂຠ ໂລເກ, ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ ທຸຄ຺ຄຕິໍ.

໖໘.

‘‘ຂຕ຺ຕິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເວສ຺ສາ, ສຸທ຺ທາ ຈຓ຺ຑາລປຸກ຺ກຸສາ;

ອິຘ ຘມ຺ມໍ ຈຣິຕ຺ວານ, ຠວນ຺ຕິ ຕິທິເວ ສມາ.

໖໙.

‘‘ນ ເວທາ ສມ຺ປຣາຍາຍ, ນ ຊາຕິ ນາປິ ພນ຺ຘວາ;

ສກຎ຺ຈ ສີລໍ ສໍສຸທ຺ຘໍ, ສມ຺ປຣາຍາຍ ສຸຂາຍ ຈາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສີລເມວ ສຸຕາ ເສຍ຺ໂຍຕິ ສຸຕປຣິຍຕ຺ຕິໂຕ ສຕຄຸເຓນ ສຫສ຺ສຄຸເຓນ ສີລເມວ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣນ຺ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ສີລໍ ນາເມຕໍ ເອກວິຘໍ ສໍວຣວເສນ, ທຸວິຘໍ ຈາຣິຕ຺ຕວາຣິຕ຺ຕວເສນ, ຕິວິຘໍ ກາຍິກວາຈສິກມານສິກວເສນ, ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິປຈ຺ຈຍສນ຺ນິສ຺ສິຕວເສນາຕິ ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ໂຕ ສີລສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ອຠາສິ.

ໂມຆາຕິ ອຜລາ ຕຸຈ຺ຉາ. ຊາຕີຕິ ຂຕ຺ຕິຍກຸລາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ວຓ຺ໂຓຕິ ສຣີຣວຓ຺ໂຓ ອຠິຣູປຠາໂວ. ຍາ ຫິ ຍສ຺ມາ ສີລຣຫິຕສ຺ສ ຊາຕິສມ຺ປທາ ວາ ວຓ຺ຓສມ຺ປທາ ວາ ສຄ຺ຄສຸຂໍ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸຠຍມ຺ປິ ຕໍ ‘‘ໂມຆ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ສີລເມວ ກິຣາຕິ ອນຸສ຺ສວວເສນ ວທຕິ, ນ ປນ ສຍໍ ຊານາຕິ. ອນຸເປຕສ຺ສາຕິ ອນຸປຄຕສ຺ສ. ສຸເຕນຕ຺ໂຖ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ສີລຣຫິຕສ຺ສ ສຸຕປຣິຍຕ຺ຕິມຕ຺ເຕນ ອິຘໂລເກ ວາ ປຣໂລເກ ວາ ກາຈິ ວຑ຺ຒິ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ຕໂຕ ປຣາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ຊາຕິຍາ ໂມຆຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ເຕ ປຣິຈ຺ຈຊ຺ຊຸໂຠ ໂລເກຕິ ເຕ ທຸສ຺ສີລາ ເທວໂລກຎ຺ຈ ມນຸສ຺ສໂລກຎ຺ຈາຕິ ອຸໂຠປິ ໂລເກ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຈຓ຺ຑາລປຸກ຺ກຸສາຕິ ຉວຉຑ຺ຑກຈຓ຺ຑາລາ ຈ ປຸປ຺ຜຉຑ຺ຑກປຸກ຺ກຸສາ ຈ. ຠວນ຺ຕິ ຕິທິເວ ສມາຕິ ເອເຕ ສພ຺ເພປິ ສີລານຸຠາເວນ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ສມາ ໂຫນ຺ຕິ ນິພ຺ພິເສສາ, ເທວາຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ປຎ຺ຈມຄາຖາ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ສຸຕາທີນໍ ໂມຆຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕາ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ມຫາຣາຊ, ເອເຕ ເວທາທໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ອິຘໂລເກ ຍສມຕ຺ຕທານໍ ສມ຺ປຣາເຍ ທຸຕິເຍ ວາ ຕຕິເຍ ວາ ຠເວ ຍສໍ ວາ ສຸຂໍ ວາ ທາຕຸໍ ນາມ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ປຣິສຸທ຺ຘໍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ສີລເມວ ຕໍ ທາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕີຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ສີລຄຸເຓ ໂຖເມຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ຕໍ ທິວສເມວ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສີລໍ ວີມໍສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສີລວີມໍສຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໓໖໓] ໓. ຫິຣິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຫິຣິໍ ຕຣນ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ສຫາຍໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສິເສຏ຺ຐິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ທ຺ເວປິ ວຕ຺ຖູນິ ເອກກນິປາເຕ ນວມວຄ຺ຄສ຺ສ ປຣິໂຍສານຊາຕເກ ວິຕ຺ຖາຣິຕາເນວ. ອິຘ ປນ ‘‘ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສິເສຏ຺ຐິໂນ ມນຸສ຺ສາ ອຈ຺ຉິນ຺ນສພ຺ພສາປເຕຍ຺ຍາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກສ຺ສ ອສ຺ສາມິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ປລາຕາ’’ຕິ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິສ຺ສ ອາໂຣຈິເຕ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕານໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ອກໂຣນ຺ຕາ ນາມ ປຏິກາຣເກ ນ ລຠນ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໗໐.

‘‘ຫິຣິໍ ຕຣນ຺ຕໍ ວິຊິຄຸຈ຺ຉມານໍ, ຕວາຫມສ຺ມີ ອິຕິ ຠາສມານໍ;

ເສຍ຺ຍານິ ກມ຺ມານິ ອນາທິຍນ຺ຕໍ, ເນໂສ ມມນ຺ຕິ ອິຕິ ນໍ ວິຊຎ຺ຎາ.

໗໑.

‘‘ຍຎ຺ຫິ ກຍິຣາ ຕຎ຺ຫິ ວເທ, ຍໍ ນ ກຍິຣາ ນ ຕໍ ວເທ;

ອກໂຣນ຺ຕໍ ຠາສມານໍ, ປຣິຊານນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ.

໗໒.

‘‘ນ ໂສ ມິຕ຺ໂຕ ໂຍ ສທາ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ, ເຠທາສງ຺ກີ ຣນ຺ຘເມວານຸປສ຺ສີ;

ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ເສຕີ ອຸຣສີວ ປຸຕ຺ໂຕ, ສ ເວ ມິຕ຺ໂຕ ໂຍ ອເຠຊ຺ໂຊ ປເຣຫິ.

໗໓.

‘‘ປາໂມຊ຺ຊກຣຓໍ ຐານໍ, ປສໍສາວຫນໍ ສຸຂໍ;

ຜລານິສໍໂສ ຠາເວຕິ, ວຫນ຺ໂຕ ໂປຣິສໍ ຘຸຣໍ.

໗໔.

‘‘ປວິເວກຣສໍ ປິຕ຺ວາ, ຣສໍ ອຸປສມສ຺ສ ຈ;

ນິທ຺ທໂຣ ໂຫຕິ ນິປ຺ປາໂປ, ຘມ຺ມປ຺ປີຕິຣສໍ ປິວ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຫິຣິໍ ຕຣນ຺ຕນ຺ຕິ ລຊ຺ຊໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕໍ. ວິຊິຄຸຈ຺ຉມານນ຺ຕິ ມິຕ຺ຕຠາເວນ ຊິຄຸຈ຺ຉຍມານໍ. ຕວາຫມສ຺ມີຕິ ‘‘ຕວ ອຫໍ ມິຕ຺ໂຕ’’ຕິ ເກວລໍ ວຈນມຕ຺ເຕເນວ ຠາສມານໍ. ເສຍ຺ຍານິ ກມ຺ມານິຕິ ‘‘ທສ຺ສາມິ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຈນສ຺ສ ອນຸຣູປານິ ອຸຕ຺ຕມກມ຺ມານິ. ອນາທິຍນ຺ຕນ຺ຕິ ອກໂຣນ຺ຕໍ. ເນໂສ ມມນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ‘‘ນ ເອໂສ ມມ ມິຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວິຊຎ຺ຎາ.

ປາໂມຊ຺ຊກຣຓໍ ຐານນ຺ຕິ ທານມ຺ປິ ສີລມ຺ປິ ຠາວນາປິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ມິຕ຺ຕຠາໂວປິ. ອິຘ ປນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ມິຕ຺ຕຠາວເມວ ສນ຺ຘາເຍວມາຫ. ປຓ຺ຑິເຕນ ຫິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ມິຕ຺ຕຠາໂວ ປາໂມຊ຺ຊມ຺ປິ ກໂຣຕິ, ປສໍສມ຺ປິ ວຫຕິ. ອິຘໂລກປຣໂລເກສຸ ກາຍິກເຈຕສິກສຸຂເຫຕຸໂຕ ‘‘ສຸຂ’’ນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ຜລຎ຺ຈ ອານິສໍສຎ຺ຈ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ຜລານິສໍໂສ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ປຸຣິເສຫິ ວຫິຕພ຺ພໍ ທານສີລຠາວນາມິຕ຺ຕຠາວສງ຺ຂາຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ໂປຣິສໍ ຘຸຣໍ ວຫນ຺ໂຕ ເອຕໍ ມິຕ຺ຕຠາວສງ຺ຂາຕໍ ປາໂມຊ຺ຊກຣຓໍ ຐານໍ ປສໍສາວຫນໍ ສຸຂໍ ຠາເວຕິ ວຑ຺ເຒຕິ, ນ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ມິຕ຺ຕຠາວໍ ຠິນ຺ທຕີຕິ ທີເປຕິ.

ປວິເວກຣສນ຺ຕິ ກາຍຈິຕ຺ຕອຸປຘິວິເວການໍ ຣສໍ ເຕ ວິເວເກ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂສມນສ຺ສຣສໍ. ອຸປສມສ຺ສ ຈາຕິ ກິເລສູປສເມນ ລທ຺ຘໂສມນສ຺ສສ຺ສ. ນິທ຺ທໂຣ ໂຫຕິ ນິປ຺ປາໂປຕິ ສພ຺ພກິເລສທຣຖາຠາເວນ ນິທ຺ທໂຣ, ກິເລສາຠາເວນ ນິປ຺ປາໂປ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມປ຺ປີຕິຣສນ຺ຕິ ຘມ຺ມປີຕິສງ຺ຂາຕໍ ຣສໍ, ວິມຸຕ຺ຕິປີຕິໍ ປິວນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ມຫາສຕ຺ໂຕ ປາປມິຕ຺ຕສໍສຄ຺ຄໂຕ ອຸພ຺ພິຄ຺ໂຄ ປວິເວກຣເສນ ອມຕມຫານິພ຺ພານໍ ປາເປຕ຺ວາ ເທສນາຍ ກູຏໍ ຄຓ຺ຫິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສີ ອິທານິ ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສີເຍວ, ຕທາ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຫິຣິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໓໖໔] ໔. ຂຊ຺ໂຊປນກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

໗໕-໗໙.

ໂກ ນຸ ສນ຺ຕມ຺ຫິ ປຊ຺ໂຊເຕຕິ ອຍໍ ຂຊ຺ໂຊປນກປຎ຺ໂຫ ມຫາອຸມງ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ຂຊ຺ໂຊປນກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໓໖໕] ໕. ອຫິຕຸຓ຺ຑິກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຘຸຕ຺ໂຕມ຺ຫີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ມຫລ຺ລກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ສາລູກຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໓.໑໐໖ ອາທໂຍ) ວິຕ຺ຖາຣິຕໍ. ອິຘາປິ ໂສ ມຫລ຺ລໂກ ເອກໍ ຄາມທາຣກໍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ອກ຺ໂກສຕິ ປຫຣຕິ. ທາຣໂກ ປລາຍິຕ຺ວາ ວິພ຺ຠມິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ນໍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ຕເຖວາກາສິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ວິພ຺ຠມິຕ຺ວາ ປຸນ ຍາຈິຍມາໂນ ໂອໂລເກຕຸມ຺ປິ ນ ອິຈ຺ຉິ. ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸໂກ ນາມ ມຫລ຺ລໂກ ອຕ຺ຕໂນ ສາມເຓເຣນ ສຫາປິ ວິນາປິ ວຕ຺ຕິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອິຕໂຣ ຕສ຺ສ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ປຸນ ໂອໂລເກຕຸມ຺ປິ ນ ອິຈ຺ຉິ, ສຸຫທໂຍ ກຸມາຣໂກ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ສາມເຓໂຣ ສຸຫທໂຍວ, ສກິໍ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ປຸນ ໂອໂລເກຕຸມ຺ປິ ນ ອິຈ຺ຉີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຘຎ຺ຎວາຓິຊກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຘຎ຺ຎວິກ຺ກເຍນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ອເຖໂກ ອຫິຕຸຓ຺ຑິໂກ ມກ຺ກຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສິກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ອຫິໍ ກີຬາເປນ຺ໂຕ ພາຣາຓສິຍໍ ອຸສ຺ສເວ ຆຸຏ຺ເຐ ຕໍ ມກ຺ກຏໍ ຘຎ຺ຎວາຓິຊກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐເປຕ຺ວາ ອຫິໍ ກີຬາເປນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ວິຈຣິ. ໂສປິ ວາຓິໂຊ ມກ຺ກຏສ຺ສ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ອທາສິ. ອຫິຕຸຓ຺ຑິໂກ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອຸສ຺ສວກີຬນໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ມກ຺ກຏໍ ເວຬຸເປສິກາຍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິ. ມກ຺ກໂຏ ພນ຺ຘນໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ອມ຺ພານິ ຂາທນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ໂສ ປພຸທ຺ໂຘ ຣຸກ຺ເຂ ມກ຺ກຏໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຕໍ ມຍາ ອຸປລາເປຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໐.

‘‘ຘຸຕ຺ໂຕມ຺ຫິ ສມ຺ມ ສຸມຸຂ, ຊູເຕ ອກ຺ຂປຣາຊິໂຕ;

ຫເຣຫິ ອມ຺ພປກ຺ການິ, ວີຣິຍໍ ເຕ ຠກ຺ຂຍາມເສ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອກ຺ຂປຣາຊິໂຕຕິ ອກ຺ເຂຫິ ປຣາຊິໂຕ. ຫເຣຫີຕິ ປາເຕຫິ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມກ຺ກໂຏ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໘໑.

‘‘ອລິກໍ ວຕ ມໍ ສມ຺ມ, ອຠູເຕນ ປສໍສສິ;

ໂກ ເຕ ສຸໂຕ ວາ ທິຏ຺ໂຐ ວາ, ສຸມຸໂຂ ນາມ ມກ຺ກໂຏ.

໘໒.

‘‘ອຊ຺ຊາປິ ເມ ຕໍ ມນສິ, ຍໍ ມໍ ຕ຺ວໍ ອຫິຕຸຓ຺ຑິກ;

ຘຎ຺ຎາປຓໍ ປວິສິຕ຺ວາ, ມຕ຺ໂຕ ຉາຕໍ ຫນາສິ ມໍ.

໘໓.

‘‘ຕາຫໍ ສຣໍ ທຸກ຺ຂເສຍ຺ຍໍ, ອປິ ຣຊ຺ຊມ຺ປິ ກາຣເຍ;

ເນວາຫໍ ຍາຈິໂຕ ທຊ຺ຊໍ, ຕຖາ ຫິ ຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ.

໘໔.

‘‘ຍຎ຺ຈ ຊຎ຺ຎາ ກຸເລ ຊາຕໍ, ຄພ຺ເຠ ຕິຕ຺ຕໍ ອມຈ຺ຉຣິໍ;

ເຕນ ສຂິຎ຺ຈ ມິຕ຺ຕຎ຺ຈ, ຘີໂຣ ສນ຺ຘາຕຸມຣຫຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອລິກໍ ວຕາຕິ ມຸສາ ວຕ. ອຠູເຕນາຕິ ອວິຊ຺ຊມາເນນ. ໂກ ເຕຕິ ກ຺ວ ຕຍາ. ສຸມຸໂຂຕິ ສຸນ຺ທຣມຸໂຂ. ອຫິຕຸຓ຺ຑິກາຕິ ຕໍ ອາລປຕິ. ‘‘ອຫິໂກຓ຺ຑິກາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ຉາຕນ຺ຕິ ຊິຆຈ຺ຉາຠິຠູຕໍ ທຸພ຺ພລໍ ກປຓໍ. ຫນາສີຕິ ເວຬຸເປສິກາຍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຫຣສິ. ຕາຫນ຺ຕິ ຕໍ ອຫໍ. ສຣນ຺ຕິ ສຣນ຺ໂຕ. ທຸກ຺ຂເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ອາປເຓ ທຸກ຺ຂສຍນໍ. ອປິ ຣຊ຺ຊມ຺ປິ ກາຣເຍຕິ ສເຈປິ ພາຣາຓສິຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ທຕ຺ວາ ມໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຍ຺ຍາສິ, ເອວມ຺ປິ ຕໍ ເນວາຫໍ ຍາຈິໂຕ ທຊ຺ຊໍ, ຕໍ ເອກມ຺ປິ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ອຫໍ ຕຍາ ຍາຈິໂຕ ນ ທເທຍ຺ຍໍ. ກິໍກາຣຓາ? ຕຖາ ຫິ ຠຍຕຊ຺ຊິໂຕຕິ, ຕຖາ ຫິ ອຫໍ ຕຍາ ຠເຍນ ຕຊ຺ຊິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຄພ຺ເຠ ຕິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຸໂຠຊນຣເສນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍເຍວ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ເຕ ສຍນຄພ຺ເຠເຍວ ວາ ຕິຕ຺ຕໍ ໂຠຄາສາຍ ອກປຓໍ. ສຂິຎ຺ຈ ມິຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ສຂິຠາວຎ຺ຈ ມິຕ຺ຕຠາວຎ຺ຈ ຕຖາຣູເປນ ກຸລຊາເຕນ ຕິຕ຺ເຕນ ອກປເຓນ ອມຈ຺ຉຣິນາ ສທ຺ຘິໍ ປຓ຺ຑິໂຕ ສນ຺ຘາຕຸໍ ປຸນ ຆເຏຕຸໍ ອຣຫຕິ, ຕຍາ ປນ ກປເຓນ ອຫິຕຸຓ຺ຑິເກນ ສທ຺ຘິໍ ໂກ ມິຕ຺ຕຠາວໍ ປຸນ ຆເຏຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ວານໂຣ ວນໍ ສຫສາ ປາວິສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອຫິຕຸຓ຺ຑິໂກ ມຫລ຺ລໂກ ອໂຫສິ, ມກ຺ກໂຏ ສາມເຓໂຣ, ຘຎ຺ຎວາຓິໂຊ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອຫິຕຸຓ຺ຑິກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໓໖໖] ໖. ຄຸມ຺ພິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ມຘຸວຓ຺ຓໍ ມຘຸຣສນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕຎ຺ຫິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິໍ ທິສ຺ວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອລງ຺ກຕມາຕຸຄາມ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ອິເມ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ ນາມ ເອເກນ ຄຸມ຺ພິເຍນ ຍກ຺ເຂນ ຫລາຫລວິສໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຄ຺ເຄ ຐປິຕມຘຸສທິສາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖວາຫກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິໂຕ ປຎ຺ຈຫິ ສກຏສເຕຫິ ຠຓ຺ຑໍ ອາທາຍ ໂວຫາຣຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມຫາວຕ຺ຕນິອຏວິທ຺ວາຣໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖເກ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ, ອິມສ຺ມິໍ ມຄ຺ເຄ ວິສປຓ຺ຓປຸປ຺ຜຜລາທີນິ ອຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ເຫ ກິຎ຺ຈິ ອຂາທິຕປຸພ຺ພໍ ຂາທນ຺ຕາ ມໍ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ມາ ຂາທິຕ຺ຖ, ອມນຸສ຺ສາປິ ວິສໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕປຸຏມຘຸກຜລານິ ມຄ຺ເຄ ຐເປນ຺ຕິ, ຕານິປິ ມໍ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ມາ ຂາທິຕ຺ຖາ’’ຕິ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ອເຖໂກ ຄຸມ຺ພິໂຍ ນາມ ຍກ຺ໂຂ ອຏວິຍາ ມຊ຺ຌຏ຺ຐາເນ ມຄ຺ເຄ ປຓ຺ຓານິ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຫລາຫລວິສສໍຍຸຕ຺ຕານິ ມຘຸປິຓ຺ຑານິ ຐເປຕ຺ວາ ສຍໍ ມຄ຺ຄສາມນ຺ເຕ ມຘຸໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວິຍ ຣຸກ຺ເຂ ໂກຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ອຊານນ຺ຕາ ‘‘ປຸຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ ຐປິຕານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຂາທິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ອມນຸສ຺ສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕ ຂາທນ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖກມນຸສ຺ສາປິ ຕານິ ທິສ຺ວາ ເອກຈ຺ເຈ ໂລລຊາຕິກາ ອຘິວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ຂາທິໍສຸ, ປຓ຺ຑິຕຊາຕິກາ ‘‘ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຂາທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຕ ທິສ຺ວາ ຫຕ຺ຖຄຕານິ ຉຑ຺ຑາເປສິ, ເຍຫິ ປຐມຕຣໍ ຂາທິຕານິ, ເຕ ມຣິໍສຸ. ເຍຫິ ອຑ຺ຒຂາທິຕານິ, ເຕສໍ ວມນວິເຣຈນໍ ທຕ຺ວາ ວນ຺ຕກາເລ ຈຕຸມຘຸຣໍ ອທາສິ. ອິຕິ ເຕ ຕສ຺ສ ອານຸຠາເວນ ຊີວິຕໍ ປຏິລຠິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂສຕ຺ຖິນາ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫເມວ ອຄມາສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອິມາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ ອຠາສິ –

໘໕.

‘‘ມຘຸວຓ຺ຓໍ ມຘຸຣສໍ, ມຘຸຄນ຺ຘໍ ວິສໍ ອຫຸ;

ຄຸມ຺ພິໂຍ ຆາສເມສາໂນ, ອຣຎ຺ເຎ ໂອທຫີ ວິສໍ.

໘໖.

‘‘ມຘຸ ອິຕິ ມຎ຺ຎມານາ, ເຍ ຕໍ ວິສມຂາທິສຸໍ;

ເຕສໍ ຕໍ ກຏຸກໍ ອາສິ, ມຣຓໍ ເຕນຸປາຄມຸໍ.

໘໗.

‘‘ເຍ ຈ ໂຂ ປຏິສງ຺ຂາຍ, ວິສໍ ຕໍ ປຣິວຊ຺ຊຍຸໍ;

ເຕ ອາຕຸເຣສຸ ສຸຂິຕາ, ຑຍ຺ຫມາເນສຸ ນິພ຺ພຸຕາ.

໘໘.

‘‘ເອວເມວ ມນຸສ຺ເສສຸ, ວິສໍ ກາມາ ສໂມຫິຕາ;

ອາມິສໍ ພນ຺ຘນຎ຺ເຈຕໍ, ມຈ຺ຈຸເວໂສ ຄຸຫາສໂຍ.

໘໙.

‘‘ເອວເມວ ອິເມ ກາເມ, ອາຕຸຣາ ປຣິຈາຣິເກ;

ເຍ ສທາ ປຣິວຊ຺ເຊນ຺ຕິ, ສງ຺ຄໍ ໂລເກ ອຸປຈ຺ຈຄຸ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຄຸມ຺ພິໂຍຕິ ຕສ຺ມິໍ ວນຄຸມ຺ເພ ວິຈຣເຓນ ເອວໍລທ຺ຘນາໂມ ຍກ຺ໂຂ. ຆາສເມສາໂນຕິ ‘‘ຕໍ ວິສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ມເຕ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ຆາສໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ. ໂອທຫີຕິ ຕໍ ມຘຸນາ ສມານວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣສໍ ວິສໍ ນິກ຺ຂິປິ. ກຏຸກໍ ອາສີຕິ ຕິຂິຓໍ ອໂຫສິ. ມຣຓໍ ເຕນຸປາຄມຸນ຺ຕິ ເຕນ ວິເສນ ເຕ ສຕ຺ຕາ ມຣຓໍ ອຸປຄຕາ.

ອາຕຸເຣສູຕິ ວິສເວເຄນ ອາສນ຺ນມຣເຓສຸ. ຑຍ຺ຫມາເນສູຕິ ວິສເຕເຊເນວ ຑຍ຺ຫມາເນສຸ. ວິສໍ ກາມາ ສໂມຫິຕາຕິ ຍຖາ ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຕນິມຫາມຄ຺ເຄ ວິສໍ ສໂມຫິຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ມນຸສ຺ເສສຸປິ ເຍ ເອເຕ ຣູປາທໂຍ ປຎ຺ຈ ວຕ຺ຖຸກາມາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສໂມຫິຕາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ເຕ ‘‘ວິສ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອາມິສໍ ພນ຺ຘນຎ຺ເຈຕນ຺ຕິ ເອເຕ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ ນາມ ເອວໍ ອິມສ຺ສ ມຈ຺ຉຠູຕສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ມາຣພາລິສິເກນ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອາມິສຎ຺ເຈວ, ຠວາຠວໂຕ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ອປ຺ປທາເນນ ອນ຺ທຸອາທິປ຺ປເຠທໍ ນານປ຺ປກາຣໍ ພນ຺ຘນຎ຺ຈ. ມຈ຺ຈຸເວໂສ ຄຸຫາສໂຍຕິ ສຣີຣຄຸຫາຍ ວສນໂກ ມຣຓມຈ຺ຈຸເວໂສ.

ເອວເມວ ອິເມ ກາເມຕິ ຍຖາ ວຕ຺ຕນິມຫາມຄ຺ເຄ ວິສໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ອິເມ ກາເມ. ອາຕຸຣາຕິ ເອກນ຺ຕມຣຓຘມ຺ມຕາຍ ອາຕຸຣາ ອາສນ຺ນມຣຓາ ປຓ຺ຑິຕມນຸສ຺ສາ. ປຣິຈາຣິເກຕິ ກິເລສປຣິຈາຣິເກ ກິເລສພນ຺ຘເກ. ເຍ ສທາ ປຣິວຊ຺ເຊນ຺ຕີຕິ ເຍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິສາ ນິຈ຺ຈໍ ເອວຣູເປ ກາເມ ວຊ຺ເຊນ຺ຕິ. ສງ຺ຄໍ ໂລເກຕິ ໂລເກ ສງ຺ຄນຏ຺ເຐນ ‘‘ສງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ຣາຄາທິເຠທໍ ກິເລສຊາຕໍ. ອຸປຈ຺ຈຄຸນ຺ຕິ ອຕີຕາ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ, ອຕິກ຺ກມນ຺ຕີຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ.

ສຕ຺ຖາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ສຕ຺ຖວາໂຫ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ຄຸມ຺ພິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໓໖໗] ໗. ສາຬິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍ຺ວາຍໍ ສາຬິຍຉາໂປຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ຕາສກາຣໂກປິ ຠວິຕຸໍ ນາສກ຺ຂີ’’ຕິ ວຈນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ມມ ຕາສກາຣໂກປິ ຠວິຕຸໍ ນາສກ຺ຂີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຄາມເກ ກຸຏຸມ຺ພິກກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕຣຸຓກາເລ ປໍສຸກີຬເກຫິ ທາຣເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄາມທ຺ວາເຣ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂມູເລ ກີຬຕິ. ຕທາ ເອໂກ ທຸພ຺ພລເວຊ຺ໂຊ ຄາເມ ກິຎ຺ຈິ ອລຠິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ຕໍ ຐານໍ ປຕ຺ວາ ເອກໍ ສປ຺ປໍ ວິຏປພ຺ຠນ຺ຕເຣນ ສີສໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຍາ ຄາເມ ກິຎ຺ຈິ ນ ລທ຺ຘໍ, ອິເມ ທາຣເກ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ສປ຺ເປນ ຑໍສາເປຕ຺ວາ ຕິກິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິເທວ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາຫ ‘‘ສເຈ ສາຬິຍຉາປໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍາສິ, ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ປສ຺ເສໂສ ວິຏປພ຺ຠນ຺ຕເຣ ສຍິໂຕ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ສປ຺ປຠາວໍ ອຊານນ຺ໂຕ ຣຸກ຺ຂໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຕໍ ຄີວາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ສປ຺ໂປ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕຸໍ ອເທນ຺ໂຕ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເວເຄນ ຂິປິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເວຊ຺ຊສ຺ສ ຄີວາຍໍ ປຕິໂຕ ຄີວໍ ປລິເວເຐຕ຺ວາ ‘‘ກຣ ກຣາ’’ຕິ ຑໍສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນໍ ປາເຕຕ຺ວາ ປລາຍິ. ມນຸສ຺ສາ ປຣິວາຣຍິໍສຸ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໙໐.

‘‘ຍ຺ວາຍໍ ສາຬິຍຉາໂປຕິ, ກຓ຺ຫສປ຺ປໍ ອຄາຫຍິ;

ເຕນ ສປ຺ເປນຍໍ ທຏ຺ໂຐ, ຫໂຕ ປາປານຸສາສໂກ.

໙໑.

‘‘ອຫນ຺ຕາຣມຫນ຺ຕາຣໍ, ໂຍ ນໂຣ ຫນ຺ຕຸມິຈ຺ຉຕິ;

ເອວໍ ໂສ ນິຫໂຕ ເສຕິ, ຍຖາຍໍ ປຸຣິໂສ ຫໂຕ.

໙໒.

‘‘ອຫນ຺ຕາຣມຆາເຕນ຺ຕໍ, ໂຍ ນໂຣ ຫນ຺ຕຸມິຈ຺ຉຕິ;

ເອວໍ ໂສ ນິຫໂຕ ເສຕິ, ຍຖາຍໍ ປຸຣິໂສ ຫໂຕ.

໙໓.

‘‘ຍຖາ ປໍສຸມຸຏ຺ຐິໍ ປຸຣິໂສ, ປຏິວາຕໍ ປຏິກ຺ຂິເປ;

ຕເມວ ໂສ ຣໂຊ ຫນ຺ຕິ, ຕຖາຍໍ ປຸຣິໂສ ຫໂຕ.

໙໔.

‘‘ໂຍ ອປ຺ປທຸຏ຺ຐສ຺ສ ນຣສ຺ສ ທຸສ຺ສຕິ, ສຸທ຺ຘສ຺ສ ໂປສສ຺ສ ອນງ຺ຄຓສ຺ສ;

ຕເມວ ພາລໍ ປຈ຺ເຈຕິ ປາປໍ, ສຸຂຸໂມ ຣໂຊ ປຏິວາຕໍວ ຂິຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍ຺ວາຍນ຺ຕິ ໂຍ ອຍໍ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ສປ຺ເປນຍນ຺ຕິ ໂສ ອຍໍ ເຕນ ສປ຺ເປນ ທຏ຺ໂຐ. ປາປານຸສາສໂກຕິ ປາປກໍ ອນຸສາສໂກ.

ອຫນ຺ຕາຣນ຺ຕິ ອປຫຣນ຺ຕໍ. ອຫນ຺ຕາຣນ຺ຕິ ອມາເຣນ຺ຕໍ. ເສຕີຕິ ມຕສຍນໍ ສຍຕິ. ອຆາເຕນ຺ຕນ຺ຕິ ອມາເຣນ຺ຕໍ. ສຸທ຺ຘສ຺ສາຕິ ນິຣປຣາຘສ຺ສ. ໂປສສ຺ສາຕິ ສຕ຺ຕສ຺ສ. ອນງ຺ຄຓສ຺ສາຕິ ອິທມ຺ປິ ນິຣປຣາຘຠາວຎ຺ເຎວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຈ຺ເຈຕີຕິ ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຕິເອຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ທຸພ຺ພລເວຊ຺ໂຊ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕທາຣໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສາຬິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໓໖໘] ໘. ຕຈສາຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອມິຕ຺ຕຫຕ຺ຖຕ຺ຖຄຕາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາປາຣມິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ຕຖາຄໂຕ ປຎ຺ຎວາ ອຸປາຍກຸສໂລເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຄາມເກ ກຸຏຸມ຺ພິກກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມຊາຕກນິຍາເມເນວ ກເຖຕພ຺ພໍ. ອິຘ ປນ ເວຊ຺ເຊ ມເຕ ຄາມວາສິໂນ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ມນຸສ຺ສມາຣກາ’’ຕິ ເຕ ທາຣເກ ກຸທຓ຺ຑເກຫິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສ຺ສາມາ’’ຕິ ພາຣາຓສິໍ ນຍິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄເຍວ ເສສທາຣການໍ ໂອວາທໍ ອທາສິ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຠາຍຖ, ຣາຊານໍ ທິສ຺ວາປິ ອຠີຕາ ຕຸຏ຺ຐິນ຺ທ຺ຣິຍາ ຠເວຍ຺ຍາຖ, ຣາຊາ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຐມຕຣໍ ກເຖສ຺ສຕິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຫໍ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕຖາ ກຣິໍສຸ. ຣາຊາ ເຕ ອຠີເຕ ຕຸຏ຺ຐິນ຺ທ຺ຣິເຍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມ ‘ມນຸສ຺ສມາຣກາ’ຕິ ກຸທຓ຺ຑກພທ຺ຘາ ອານີຕາ, ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຕ຺ຕາປິ ນ ຠາຍນ຺ຕິ, ຕຸຏ຺ຐິນ຺ທ຺ຣິຍາເຍວ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອເຕສໍ ອໂສຈນກາຣຓໍ, ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ເນ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໙໕.

‘‘ອມິຕ຺ຕຫຕ຺ຖຕ຺ຖຄຕາ, ຕຈສາຣສມປ຺ປິຕາ;

ປສນ຺ນມຸຂວຓ຺ຓາຕ຺ຖ, ກສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫ ນ ໂສຈຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອມິຕ຺ຕຫຕ຺ຖຕ຺ຖຄຕາຕິ ກຸທຓ຺ຑເກຫິ ຄີວາຍໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາເນນ຺ຕານໍ ອມິຕ຺ຕານໍ ຫຕ຺ຖຄຕາ. ຕຈສາຣສມປ຺ປິຕາຕິ ເວຬຸທຓ຺ຑເກຫິ ພທ຺ຘຕ຺ຕາ ເອວມາຫ. ກສ຺ມາຕິ ‘‘ເອວຣູປໍ ພ຺ຍສນໍ ປຕ຺ຕາປິ ຕຸມ຺ເຫ ກິໍກາຣຓາ ນ ໂສຈຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໙໖.

‘‘ນ ໂສຈນາຍ ປຣິເທວນາຍ, ອຕ຺ໂຖວ ລພ຺ໂຠ ອປິ ອປ຺ປໂກປິ;

ໂສຈນ຺ຕເມນໍ ທຸຂິຕໍ ວິທິຕ຺ວາ, ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ອຕ຺ຕມນາ ຠວນ຺ຕິ.

໙໗.

‘‘ຍໂຕ ຈ ໂຂ ປຓ຺ຑິໂຕ ອາປທາສຸ, ນ ເວຘຕີ ອຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉຍຎ຺ຎູ;

ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາສ຺ສ ທຸຂິຕາ ຠວນ຺ຕິ, ທິສ຺ວາ ມຸຂໍ ອວິກາຣໍ ປຸຣາຓໍ.

໙໘.

‘‘ຊປ຺ເປນ ມນ຺ເຕນ ສຸຠາສິເຕນ, ອນຸປ຺ປທາເນນ ປເວຓິຍາ ວາ;

ຍຖາ ຍຖາ ຍຕ຺ຖ ລເຠຖ ອຕ຺ຖໍ, ຕຖາ ຕຖາ ຕຕ຺ຖ ປຣກ຺ກເມຍ຺ຍ.

໙໙.

‘‘ຍໂຕ ຈ ຊາເນຍ຺ຍ ອລພ຺ຠເນຍ຺ໂຍ, ມຍາວ ອຎ຺ເຎນ ວາ ເອສ ອຕ຺ໂຖ;

ອໂສຈມາໂນ ອຘິວາສເຍຍ຺ຍ, ກມ຺ມໍ ທຬ຺ຫໍ ກິນ຺ຕິ ກໂຣມິ ທານີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖຕິ ວຸຑ຺ຒິ. ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ອຕ຺ຕມນາຕິ ເອຕໍ ປຸຣິສໍ ໂສຈນ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂິຕໍ ວິທິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕາ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຕຸສ຺ສນກາຣຓໍ ນາມ ປຓ຺ຑິເຕນ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທີເປຕິ. ຍໂຕຕິ ຍທາ. ນ ເວຘຕີຕິ ຈິຕ຺ຕຸຕ຺ຣາສຠເຍນ ນ ກມ຺ປຕິ. ອຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉຍຎ຺ຎູຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິນິຈ຺ຉຍກຸສໂລ.

ຊປ຺ເປນາຕິ ມນ຺ຕປຣິຊປ຺ປເນນ. ມນ຺ເຕນາຕິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ຕຄ຺ຄຫເຓນ. ສຸຠາສິເຕນາຕິ ປິຍວຈເນນ. ອນຸປ຺ປທາເນນາຕິ ລຎ຺ຊທາເນນ. ປເວຓິຍາຕິ ກຸລວໍເສນ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ມຫາຣາຊ, ປຓ຺ຑິເຕນ ນາມ ອາປທາສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນາສຸ ນ ໂສຈິຕພ຺ພໍ ນ ກິລມິຕພ຺ພໍ, ອິເມສຸ ປນ ປຎ຺ຈສຸ ກາຣເຓສຸ ອຎ຺ຎຕຣວເສນ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕາ ຊິນິຕພ຺ພາ. ສເຈ ຫິ ສກ຺ໂກຕິ, ມນ຺ຕໍ ປຣິຊປ຺ປິຕ຺ວາ ມຸຂພນ຺ຘນໍ ກຕ຺ວາປິ ເຕ ຊິນິຕພ຺ພາ, ຕຖາ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກໍ ອຸປາຍໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຊິນິຕພ຺ພາ, ປິຍວຈນໍ ວຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ປິຍໍ ວຕ຺ວາປິ ເຕ ຊິນິຕພ຺ພາ, ຕຖາ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ວິນິຈ຺ຉຍາມຈ຺ຈານໍ ລຎ຺ຊໍ ທຕ຺ວາປິ ຊິນິຕພ຺ພາ, ຕຖາ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ກຸລວໍສໍ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ອສຸກປເວຓິຍາ ອາຄຕາ, ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ເອໂກວ ປຸພ຺ພປຸຣິໂສ’’ຕິ ເອວໍ ວິຊ຺ຊມານຎາຕິໂກຏິໍ ຆເຏຕ຺ວາປິ ຊິນິຕພ຺ພາ ເອວາຕິ. ຍຖາ ຍຖາຕິ ເອເຕສຸ ປຎ຺ຈສຸ ກາຣເຓສຸ ເຍນ ເຍນ ກາຣເຓນ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ວຸຑ຺ຒິໍ ລເຠຍ຺ຍ. ຕຖາ ຕຖາຕິ ເຕນ ເຕນ ກາຣເຓນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຣກ຺ກເມຍ຺ຍ, ປຣກ຺ກມໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກ ຊິເນຍ຺ຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຍໂຕ ຈ ຊາເນຍ຺ຍາຕິ ຍທາ ປນ ຊາເນຍ຺ຍ, ມຍາ ວາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ເອສ ອຕ຺ໂຖ ອລພ຺ຠເນຍ຺ໂຍ ນານປ຺ປກາເຣນ ວາຍມິຕ຺ວາປິ ນ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸໍ, ຕທາ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຸຣິໂສ ອໂສຈມາໂນ ອກິລມມາໂນ ‘‘ມຍາ ປຸພ຺ເພ ກຕກມ຺ມໍ ທຬ຺ຫໍ ຖິຣໍ ນ ສກ຺ກາ ປຏິພາຫິຕຸໍ, ອິທານິ ກິໍ ສກ຺ກາ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ອຘິວາສເຍຍ຺ຍາຕິ.

ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ນິທ຺ໂທສຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ກຸທຓ຺ຑເກ ຫຣາເປຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖຘມ຺ມອນຸສາສກໍ ອມຈ຺ຈຣຕນໍ ອກາສິ, ເສສທາຣການມ຺ປິ ຍສໍ ທຕ຺ວາ ຐານນ຺ຕຣານິ ອທາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ ‘‘ຕທາ ພາຣາຓສິຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ທາຣກາ ເຖຣານຸເຖຣາ, ປຓ຺ຑິຕທາຣໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຕຈສາຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໓໖໙] ໙. ມິຕ຺ຕວິນ຺ທກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກ຺ຍາຫໍ ເທວານມກຣນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ທຸພ຺ພຈຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ມຫາມິຕ຺ຕວິນ຺ທກຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໕.໑໐໐ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ອຍໍ ປນ ມິຕ຺ຕວິນ຺ທໂກ ສມຸທ຺ເທ ຂິຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຣິຈ຺ໂຉ ຫຸຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເນຣຍິກສຕ຺ຕານໍ ປຈ຺ຈນຏ຺ຐານໍ ອຸສ຺ສທນິຣຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອກໍ ນຄຣ’’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ຂຸຣຈກ຺ກໍ ອສ຺ສາເທສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຸສ຺ສທນິຣຍຈາຣິກໍ ຈຣຕິ. ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໐.

‘‘ກ຺ຍາຫໍ ເທວານມກຣໍ, ກິໍ ປາປໍ ປກຕໍ ມຍາ;

ຍໍ ເມ ສິຣສ຺ມິໍ ໂອຫຈ຺ຈ, ຈກ຺ກໍ ຠມຕິ ມຕ຺ຖເກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກ຺ຍາຫໍ ເທວານມກຣນ຺ຕິ ສາມິ ເທວປຸຕ຺ຕ, ກິໍ ນາມ ອຫໍ ເທວານໍ ອກຣິໍ, ກິໍ ມໍ ເທວາ ໂປເຖນ຺ຕີຕິ. ກິໍ ປາປໍ ປກຕໍ ມຍາຕິ ທຸກ຺ຂມຫນ຺ຕຕາຍ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາ ກຕໍ ປາປໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ຍໍ ເມຕິ ເຍນ ປາເປນ ມມ ສິຣສ຺ມິໍ ໂອຫຈ຺ຈ ໂອຫນິຕ຺ວາ ອິທໍ ຂຸຣຈກ຺ກໍ ມມ ມຕ຺ຖເກ ຠມຕິ, ຕໍ ກິໍ ນາມາຕິ?

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໑.

‘‘ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຣມຓກໍ, ສທາມຕ຺ຕຎ຺ຈ ທູຠກໍ;

ພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕຣຎ຺ຈ ປາສາທໍ, ເກນຕ຺ເຖນ ອິຘາຄໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຣມຓກນ຺ຕິ ຜລິກປາສາທໍ. ສທາມຕ຺ຕນ຺ຕິ ຣຊຕປາສາທໍ. ທູຠກນ຺ຕິ ມຓິປາສາທໍ. ພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕຣຎ຺ຈ ປາສາທນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓປາສາທຎ຺ຈ. ເກນຕ຺ເຖນາຕິ ຕ຺ວໍ ເອເຕສຸ ຣມຓກາທີສຸ ຈຕສ຺ໂສ ອຏ຺ຐ ໂສຬສ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາຕິ ເອຕາ ເທວຘີຕໂຣ ປຫາຍ ເຕ ປາສາເທ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ເກນ ກາຣເຓນ ອິຘ ອາຄໂຕຕິ.

ຕໂຕ ມິຕ຺ຕວິນ຺ທໂກ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໒.

‘‘ອິໂຕ ພຫຸຕຣາ ໂຠຄາ, ອຕ຺ຣ ມຎ຺ເຎ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອິຕິ ເອຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ, ປສ຺ສ ມໍ ພ຺ຍສນໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິໂຕ ພຫຸຕຣາຕິ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ປາສາເທສຸ ໂຠເຄຫິ ອຕິເຣກຕຣາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ.

ຕໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໐໓.

‘‘ຈຕຸພ຺ຠິ ອຏ຺ຐຊ຺ຌຄມາ, ອຏ຺ຐາຫິປິ ຈ ໂສຬສ;

ໂສຬສາຫິ ຈ ພາຕ຺ຕິໍສ, ອຕ຺ຣິຈ຺ຉໍ ຈກ຺ກມາສໂທ;

ອິຈ຺ຉາຫຕສ຺ສ ໂປສສ຺ສ, ຈກ຺ກໍ ຠມຕິ ມຕ຺ຖເກ.

໑໐໔.

‘‘ອຸປຣິວິສາລາ ທຸປ຺ປູຣາ, ອິຈ຺ຉາ ວິສຏຄາມິນີ;

ເຍ ຈ ຕໍ ອນຸຄິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ຈກ຺ກຘາຣິໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸປຣິວິສາລາຕິ ມິຕ຺ຕວິນ຺ທກ ຕຓ຺ຫາ ນາເມສາ ອາເສວິຍມານາ ອຸປຣິວິສາລາ ໂຫຕິ ປຕ຺ຖຏາ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ວິຍ ທຸປ຺ປູຣາ, ຣູປາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຕໍ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອິຈ຺ຉມານາຍ ອິຈ຺ຉາຍ ປຕ຺ຖຏາຍ ວິສຏຄາມິນີ, ຕສ຺ມາ ເຍ ປຸຣິສາ ຕໍ ເອວຣູປໍ ຕຓ຺ຫໍ ອນຸຄິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ຄິທ຺ຘາ ຫຸຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ຈກ຺ກຘາຣິໂນຕິ ເຕ ເອຕໍ ຂຸຣຈກ຺ກໍ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ວທຕິ.

ມິຕ຺ຕວິນ຺ທກໍ ປນ ກເຖນ຺ຕເມວ ນິປິສມານໍ ຕໍ ຂຸຣຈກ຺ກໍ ຠສ຺ສິ, ເຕນ ໂສ ປຸນ ກເຖຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ເທວຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມິຕ຺ຕວິນ຺ທໂກ ທຸພ຺ພຈຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ເທວປຸຕ຺ໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມິຕ຺ຕວິນ຺ທກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໓໗໐] ໑໐. ປລາສຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຫໍໂສ ປລາສມວຈາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກິເລສນິຄ຺ຄຫໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ປຎ຺ຎາສຊາຕເກ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ອິຘ ປນ ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ກິເລໂສ ນາມ ອາສງ຺ກິຕພ຺ໂພວ, ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກ ສມາໂນປິ ນິຄ຺ໂຣຘຄຈ຺ໂຉ ວິຍ ວິນາສໍ ປາເປຕິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ອາສງ຺ກິຕພ຺ພໍ ອາສງ຺ກິໍສຸເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຸວຓ຺ຓຫໍສໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕກູຏປພ຺ພເຕ ສຸວຓ຺ຓຄຸຫາຍໍ ວສນ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ຊາຕສ຺ສເຣ ສຍໍຊາຕສາລິໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ສ ຄມນາຄມນມຄ຺ເຄ ມຫາປລາສຣຸກ຺ໂຂ ອໂຫສິ. ໂສ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ຕຕ຺ຖ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ຕຕ຺ຖ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ອຖສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ນິພ຺ພຕ຺ຕເທວຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາໂສ ອໂຫສິ. ອປຣຠາເຄ ເອກາ ສກຸຓິກາ ເອກສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ເຂ ນິຄ຺ໂຣຘປກ຺ກໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ປລາສຣຸກ຺ເຂ ນິສີທິຕ຺ວາ ວິຏປນ຺ຕເຣ ວຈ຺ຈໍ ປາເຕສິ. ຕຕ຺ຖ ນິຄ຺ໂຣຘຄຈ຺ໂຉ ຊາໂຕ, ໂສ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ຕກາເລ ຣຕ຺ຕງ຺ກຸຣປລາສຕາຍ ໂສຠຕິ. ຫໍສຣາຊາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣຸກ຺ຂເທວຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ ປລາສ, ນິຄ຺ໂຣໂຘ ນາມ ຍມ຺ຫິ ຣຸກ຺ເຂ ຊາຍຕິ, ວຑ຺ຒນ຺ໂຕ ຕໍ ນາເສຕິ, ອິມສ຺ສ ວຑ຺ຒິຕຸໍ ມາ ເທຕິ, ວິມານໍ ເຕ ນາເສສ຺ສຕິ, ປຏິກຈ຺ເຈວ ນໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑຫິ, ອາສງ຺ກິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ນາມ ອາສງ຺ກິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປລາສເທວຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໕.

‘‘ຫໍໂສ ປລາສມວຈ, ນິຄ຺ໂຣໂຘ ສມ຺ມ ຊາຍຕິ;

ອງ຺ກສ຺ມິໍ ເຕ ນິສິນ຺ໂນວ, ໂສ ເຕ ມມ຺ມານິ ເຉຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

ປຐມປາໂທ ປເນຕ຺ຖ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣາ ວຸຕ຺ໂຕ. ປລາສນ຺ຕິ ປລາສເທວຕໍ. ສມ຺ມາຕິ ວຍສ຺ສ. ອງ຺ກສ຺ມິນ຺ຕິ ວິຏຠິຍໍ. ໂສ ເຕ ມມ຺ມານິ ເຉຈ຺ຉຕີຕິ ໂສ ເຕ ອງ຺ເກ ສໍວຑ຺ໂຒ ສປຕ຺ໂຕ ວິຍ ຊີວິຕໍ ຉິນ຺ທິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊີວິຕສງ຺ຂາຣາ ຫິ ອິຘ ‘‘ມມ຺ມານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ປລາສເທວຕາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໖.

‘‘ວຑ຺ຒຕາເມວ ນິຄ຺ໂຣໂຘ, ປຕິຏ຺ຐສ຺ສ ຠວາມຫໍ;

ຍຖາ ປິຕາ ຈ ມາຕາ ຈ, ເອວໍ ເມ ໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສມ຺ມ, ນ ຕ຺ວໍ ຊານາສິ ວຑ຺ຒຕເມວ ເອສ, ອຫມສ຺ສ ຍຖາ ພາລກາເລ ປຸຕ຺ຕານໍ ມາຕາປິຕໂຣ ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາ ຠວິສ຺ສາມິ, ຍຖາ ປນ ສໍວຑ຺ຒາ ປຸຕ຺ຕາ ປຈ຺ຉາ ມຫລ຺ລກກາເລ ມາຕາປິຕູນໍ ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ປຈ຺ຉາ ມຫລ຺ລກກາເລ ເອວເມວ ໂສ ປຕິຏ຺ໂຐ ຠວິສ຺ສຕີຕິ.

ຕໂຕ ຫໍໂສ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໗.

‘‘ຍໍ ຕ຺ວໍ ອງ຺ກສ຺ມິໍ ວຑ຺ເຒສິ, ຂີຣຣຸກ຺ຂໍ ຠຍານກໍ;

ອາມນ຺ຕ ໂຂ ຕໍ ຄຈ຺ຉາມ, ວຸຑ຺ຒິ ມສ຺ສ ນ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ຕ຺ວນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ເອຕຎ຺ຈ ຠຍທາຍກຕ຺ເຕນ ຠຍານກໍ ຂີຣຣຸກ຺ຂໍ ສປຕ຺ຕໍ ວິຍ ອງ຺ເກ ວຑ຺ເຒສິ. ອາມນ຺ຕ ໂຂ ຕນ຺ຕິ ຕສ຺ມາ ມຍໍ ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຊານາເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາມ. ວຸຑ຺ຒິ ມສ຺ສາຕິ ອສ຺ສ ວຸຑ຺ຒິ ມຍ຺ຫໍ ນ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ຫໍສຣາຊາ ປກ຺ເຂ ປສາເຣຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕກູຏປພ຺ພຕເມວ ຄໂຕ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸນ ນາຄຈ຺ຉິ. ອປຣຠາເຄ ນິຄ຺ໂຣໂຘ ວຑ຺ຒິໍ, ຕສ຺ມິໍ ເອກາ ຣຸກ຺ຂເທວຕາປິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂສ ວຑ຺ຒນ຺ໂຕ ປລາສໍ ຠຎ຺ຊິ, ສາຂາຫິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ເທວຕາຍ ວິມານໍ ປຕິ. ສາ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຫໍສຣຎ຺ໂຎ ວຈນໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ອນາຄຕຠຍໍ ທິສ຺ວາ ຫໍສຣາຊາ ກເຖສິ, ອຫໍ ປນສ຺ສ ວຈນໍ ນາກາສິ’’ນ຺ຕິ ປຣິເທວມານາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໘.

‘‘ອິທານິ ໂຂ ມໍ ຠາເຍຕິ, ມຫາເນຣຸນິທສ຺ສນໍ;

ຫໍສສ຺ສ ອນຠິຎ຺ຎາຍ, ມຫາ ເມ ຠຍມາຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິທານິ ໂຂ ມໍ ຠາເຍຕີຕິ ອຍໍ ນິຄ຺ໂຣໂຘ ຕຣຸຓກາເລ ໂຕເສຕ຺ວາ ອິທານິ ມໍ ຠາຍາເປຕິ ສນ຺ຕາເສຕິ. ມຫາເນຣຸນິທສ຺ສນນ຺ຕິ ສິເນຣຸປພ຺ພຕສທິສໍ ມຫນ຺ຕໍ ຫໍສຣາຊສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຊານິຕ຺ວາ ຕຣຸຓກາເລເຍວ ເອຕສ຺ສ ອນຸທ຺ຘຏຕ຺ຕາ. ມຫາ ເມ ຠຍມາຄຕນ຺ຕິ ອິທານິ ມຍ຺ຫໍ ມຫນ຺ຕໍ ຠຍໍ ອາຄຕນ຺ຕິ ປຣິເທວິ.

ນິຄ຺ໂຣໂຘປິ ວຑ຺ຒນ຺ໂຕ ສພ຺ພໍ ປລາສໍ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຂາຓຸກມຕ຺ຕເມວ ອກາສິ. ເທວຕາຍ ວິມານໍ ສພ຺ພໍ ອນ຺ຕຣຘາຍິ.

໑໐໙.

‘‘ນ ຕສ຺ສ ວຸຑ຺ຒິ ກຸສລປ຺ປສຕ຺ຖາ, ໂຍ ວຑ຺ຒມາໂນ ຆສເຕ ປຕິຏ຺ຐໍ;

ຕສ຺ສູປໂຣຘໍ ປຣິສງ຺ກມາໂນ, ປຕາຣຍີ ມູລວຘາຍ ຘີໂຣ’’ຕິ. –

ປຎ຺ຈມາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ.

ຕຕ຺ຖ ກຸສລປ຺ປສຕ຺ຖາຕິ ກຸສເລຫິ ປສຕ຺ຖາ. ຆສເຕຕິ ຂາທຕິ, ວິນາເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຕາຣຍີຕິ ປຕຣຕິ ວາຍມຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍ ວຑ຺ຒມາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐໍ ນາເສຕິ, ຕສ຺ສ ວຸຑ຺ຒິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ນ ປສຕ຺ຖາ, ຕສ຺ສ ປນ ອພ຺ຠນ຺ຕຣສ຺ສ ວາ ພາຫິຣສ຺ສ ວາ ປຣິສ຺ສຍສ຺ສ ‘‘ອິໂຕ ເມ ອຸປໂຣໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປໂຣຘໍ ວິນາສໍ ປຣິສງ຺ກມາໂນ ວີໂຣ ຎາຓສມ຺ປນ຺ໂນ ມູລວຘາຍ ປຣກ຺ກມຕີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ຕທາ ສຸວຓ຺ຓຫໍໂສ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ປລາສຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ວຓ຺ຓາໂຣຫວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

໓. ອຑ຺ຒວຄ຺ໂຄ

[໓໗໑] ໑. ທີຆີຕິໂກສລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເອວໍຠູຕສ຺ສ ເຕ ຣາຊາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສມ຺ພເກ ຠຓ຺ຑນກາຣເກ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເຕສຎ຺ຫິ ເຊຕວນໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຂມາປນກາເລ ສຕ຺ຖາ ເຕ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫ ມຍ຺ຫໍ ໂອຣສາ ມຸຂໂຕ ຊາຕາ ປຸຕ຺ຕາ ນາມ, ປຸຕ຺ເຕຫິ ຈ ປິຕຣາ ທິນ຺ນໍ ໂອວາທໍ ຠິນ຺ທິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ປນ ມມ ໂອວາທໍ ນ ກຣິຕ຺ຖ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ອຕ຺ຕໂນ ມາຕາປິຕໂຣ ຆາເຕຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕໂຈເຣປິ ອຣຎ຺ເຎ ຫຕ຺ຖປຖໍ ອາຄເຕ ມາຕາປິຕູຫິ ທິນ຺ນໍ ໂອວາທໍ ນ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມາຕິ ນ ມາຣຍິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຊາຕເກ ທ຺ເວປິ ວຕ຺ຖູນິ. ສງ຺ຆເຠທກກ຺ຂນ຺ຘເກ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອາວິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ໂສ ປນ ທີຆາວຸກຸມາໂຣ ອຣຎ຺ເຎ ອຕ຺ຕໂນ ອງ຺ເກ ນິປນ຺ນໍ ພາຣາຓສິຣາຊານໍ ຈູຬາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ມຍ຺ຫໍ ມາຕາປິຕຸຆາຕກໍ ໂຈຣໍ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອສິໍ ອຸກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ມາຕາປິຕູຫິ ທິນ຺ນໍ ໂອວາທໍ ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ຊີວິຕໍ ຈຊນ຺ໂຕປິ ເຕສໍ ໂອວາທໍ ນ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມິ, ເກວລໍ ອິມໍ ຕຊ຺ເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໐.

‘‘ເອວໍຠູຕສ຺ສ ເຕ ຣາຊ, ອາຄຕສ຺ສ ວເສ ມມ;

ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂກຈິ ປຣິຍາໂຍ, ໂຍ ຕໍ ທຸກ຺ຂາ ປໂມຈເຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວເສ ມມາຕິ ມມ ວສໍ ອາຄຕສ຺ສ. ປຣິຍາໂຍຕິ ກາຣຓໍ.

ຕໂຕ ຣາຊາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໑.

‘‘ເອວໍຠູຕສ຺ສ ເມ ຕາຕ, ອາຄຕສ຺ສ ວເສ ຕວ;

ນຕ຺ຖິ ໂນ ໂກຈິ ປຣິຍາໂຍ, ໂຍ ມໍ ທຸກ຺ຂາ ປໂມຈເຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂນຕິ ນິປາຕມຕ຺ຖໍ, ນຕ຺ຖິ ໂກຈິ ປຣິຍາໂຍ, ໂຍ ມໍ ເອຕສ຺ມາ ທຸກ຺ຂາ ປໂມຈເຍຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອວເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໑໒.

‘‘ນາຎ຺ຎໍ ສຸຈຣິຕໍ ຣາຊ, ນາຎ຺ຎໍ ຣາຊ ສຸຠາສິຕໍ;

ຕາຍເຕ ມຣຓກາເລ, ເອວເມວິຕຣໍ ຘນໍ.

໑໑໓.

‘‘ອກ຺ໂກຈ຺ຉິ ມໍ ອວຘິ ມໍ, ອຊິນິ ມໍ ອຫາສິ ເມ;

ເຍ ຈ ຕໍ ອຸປນຍ຺ຫນ຺ຕິ, ເວຣໍ ເຕສໍ ນ ສມ຺ມຕິ.

໑໑໔.

‘‘ອກ຺ໂກຈ຺ຉິ ມໍ ອວຘິ ມໍ, ອຊິນິ ມໍ ອຫາສິ ເມ;

ເຍ ຈ ຕໍ ນຸປນຍ຺ຫນ຺ຕິ, ເວຣໍ ເຕສູປສມ຺ມຕິ.

໑໑໕.

‘‘ນ ຫິ ເວເຣນ ເວຣານິ, ສມ຺ມນ຺ຕີຘ ກຸທາຈນໍ;

ອເວເຣນ ຈ ສມ຺ມນ຺ຕິ, ເອສ ຘມ຺ໂມ ສນນ຺ຕໂນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນາຎ຺ຎໍ ສຸຈຣິຕນ຺ຕິ ນາຎ຺ຎໍ ສຸຈຣິຕາ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ, ຐເປຕ຺ວາ ສຸຈຣິຕໍ ອຎ຺ຎໍ ນ ປສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘ ‘‘ສຸຈຣິຕ’’ນ຺ຕິປິ ‘‘ສຸຠາສິຕ’’ນ຺ຕິປິ ມາຕາປິຕູຫິ ທິນ຺ນໍ ໂອວາທໍເຍວ ສນ຺ຘາຍາຫ. ເອວເມວາຕິ ນິຣຕ຺ຖກເມວ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ມຫາຣາຊ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ໂອວາທານຸສິຏ຺ຐິສງ຺ຂາຕາ ສຸຈຣິຕສຸຠາສິຕາ ມຣຓກາເລ ຕາຍິຕຸໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ອຎ຺ໂຎ ນຕ຺ຖິ, ຍໍ ເອຕໍ ອິຕຣໍ ຘນໍ, ຕໍ ເອວເມວ ນິຣຕ຺ຖກເມວ ໂຫຕິ, ຕ຺ວຎ຺ຫິ ອິທານິ ມຍ຺ຫໍ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສມຕ຺ຕມ຺ປິ ຘນໍ ທທນ຺ໂຕ ຊີວິຕໍ ນ ລເຠຍ຺ຍາສິ, ຕສ຺ມາ ເວທິຕພ຺ພເມຕໍ ‘‘ຘນໂຕ ສຸຈຣິຕສຸຠາສິຕເມວ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣ’’ນ຺ຕິ.

ເສສຄາຖາສຸປິ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ມຫາຣາຊ, ເຍ ປຸຣິສາ ‘‘ອຍໍ ມໍ ອກ຺ໂກສິ, ອຍໍ ມໍ ປຫຣິ, ອຍໍ ມໍ ອຊິນິ, ອຍໍ ມມ ສນ຺ຕກໍ ອຫາສີ’’ຕິ ເອວໍ ເວຣໍ ອຸປນຍ຺ຫນ຺ຕິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວິຍ ຫທເຍ ຐເປນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເວຣໍ ນ ອຸປສມ຺ມຕິ. ເຍ ຈ ປເນຕໍ ນ ອຸປນຍ຺ຫນ຺ຕິ ຫທເຍ ນ ຐເປນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວູປສມ຺ມຕິ. ເວຣານິ ຫິ ນ ກທາຈິ ເວເຣນ ສມ຺ມນ຺ຕິ, ອເວເຣເນວ ປນ ສມ຺ມນ຺ຕິ. ເອສ ຘມ຺ໂມ ສນນ຺ຕໂນຕິ ເອໂສ ໂປຣາຓໂກ ຘມ຺ໂມ ຈິຣກາລປ຺ປວຕ຺ໂຕ ສຠາໂວຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຫໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຍິ ນ ທຸພ຺ຠາມິ, ຕ຺ວໍ ປນ ມໍ ມາເຣຫີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ອສິໍ ຐເປສິ. ຣາຊາປິ ‘‘ນາຫໍ ຕຍິ ທຸພ຺ຠາມີ’’ຕິ ສປຖໍ ກຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອມຈ຺ຈານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ, ຠເຓ, ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ ທີຆາວຸກຸມາໂຣ ນາມ, ອິມິນາ ມຍ຺ຫໍ ຊີວິຕໍ ທິນ຺ນໍ, ນ ລພ຺ຠາ ອິມໍ ກິຎ຺ຈິ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຘີຕຣໍ ທຕ຺ວາ ປິຕຸ ສນ຺ຕເກ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸໂຠປິ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສຸໍ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມາຕາປິຕໂຣ ມຫາຣາຊກຸລານິ ອເຫສຸໍ, ທີຆາວຸກຸມາໂຣ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ທີຆີຕິໂກສລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໓໗໒] ໒. ມິຄໂປຕກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຄາຣາ ປຈ຺ຈຸເປຕສ຺ສາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ມຫລ຺ລກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິເຣກໍ ທາຣກໍ ປພ຺ພາເຊສິ. ສາມເຓໂຣ ຕໍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ອຜາສຸເກນ ກາລມກາສິ. ຕສ຺ສ ກາລກິຣິຍາຍ ມຫລ຺ລໂກ ໂສກາຠິຠູໂຕ ມຫນ຺ເຕນ ສທ຺ເທນ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ວິຈຣິ. ຠິກ຺ຂູ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸໂກ ນາມ ມຫລ຺ລໂກ ສາມເຓຣສ຺ສ ກາລກິຣິຍາຍ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ, ມຣຓສ຺ສຕິຠາວນາຍ ປຣິພາຫິໂຣ ເອໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ເອຕສ຺ມິໍ ມເຕ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ວິຈຣີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສກ຺ກຕ຺ຕໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ເອໂກ ກາສິຣຏ຺ຐວາສີ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຜລາຜເລຫິ ຍາເປສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ອຣຎ຺ເຎ ເອກໍ ມຕມາຕິກໍ ມິຄໂປຕກໍ ທິສ຺ວາ ອສ຺ສມໍ ອາເນຕ຺ວາ ໂຄຈຣໍ ທຕ຺ວາ ໂປເສສິ. ມິຄໂປຕໂກ ວຑ຺ຒນ຺ໂຕ ອຠິຣູໂປ ອໂຫສິ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ. ຕາປໂສ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕກໍ ກຕ຺ວາ ປຣິຫຣຕິ. ເອກທິວສໍ ມິຄໂປຕໂກ ພຫຸໍ ຕິຓໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອຊີຣເກນ ກາລມກາສິ. ຕາປໂສ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເມ ມໂຕ’’ຕິ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ຕທາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ໂລກໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຕໍ ຕາປສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສໍເວເຊສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐິໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໖.

‘‘ອຄາຣາ ປຈ຺ຈຸເປຕສ຺ສ, ອນຄາຣສ຺ສ ເຕ ສໂຕ;

ສມຓສ຺ສ ນ ຕໍ ສາຘຸ, ຍໍ ເປຕມນຸໂສຈສີ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕາປໂສ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໗.

‘‘ສໍວາເສນ ຫເວ ສກ຺ກ, ມນຸສ຺ສສ຺ສ ມິຄສ຺ສ ວາ;

ຫທເຍ ຊາຍເຕ ເປມໍ, ນ ຕໍ ສກ຺ກາ ອໂສຈິຕຸ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ຕໍ ສກ຺ກາຕິ ຕໍ ມນຸສ຺ສໍ ວາ ຕິຣຈ຺ຉານໍ ວາ ນ ສກ຺ກາ ອໂສຈິຕຸໍ, ໂສຈາມິເຍວາຫນ຺ຕິ.

ຕໂຕ ສກ຺ໂກ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໑໘.

‘‘ມຕໍ ມຣິສ຺ສໍ ໂຣທນ຺ຕິ, ເຍ ຣຸທນ຺ຕິ ລປນ຺ຕິ ຈ;

ຕສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອິສິ ມາ ໂຣທິ, ໂຣທິຕໍ ໂມຆມາຫຸ ສນ຺ໂຕ.

໑໑໙.

‘‘ໂຣທິເຕນ ຫເວ ພ຺ຣຫ຺ເມ, ມໂຕ ເປໂຕ ສມຸຏ຺ຐເຫ;

ສພ຺ເພ ສງ຺ຄມ຺ມ ໂຣທາມ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຎາຕເກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຣິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຍ ອິທານິ ມຣິສ຺ສຕິ, ຕໍ. ລປນ຺ຕິ ຈາຕິ ວິລປນ຺ຕິ ຈ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເຍ ໂລເກ ມຕຎ຺ຈ ມຣິສ຺ສນ຺ຕຎ຺ຈ ໂຣທນ຺ຕິ, ເຕ ຣຸທນ຺ຕິ ເຈວ ວິລປນ຺ຕິ ຈ, ເຕສໍ ອສ຺ສຸປຈ຺ຉິຊ຺ຊນທິວໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ກິໍກາຣຓາ? ສທາປິ ມຕານຎ຺ຈ ມຣິສ຺ສນ຺ຕານຎ຺ຈ ອຕ຺ຖິຕາຍ. ຕສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອິສິ ມາ ໂຣທິ. ກິໍກາຣຓາ? ໂຣທິຕໍ ໂມຆມາຫຸ ສນ຺ໂຕຕິ, ພຸທ຺ຘາທໂຍ ປນ ປຓ຺ຑິຕາ ໂຣທິຕໍ ‘‘ໂມຆ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ມໂຕ ເປໂຕຕິ ໂຍ ເອສ ມໂຕ ເປໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍທິ ໂສ ໂຣທິເຕນ ສມຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກິໍ ນິກ຺ກມ຺ມາ ອຈ຺ຉາມ, ສພ຺ເພວ ສມາຄມ຺ມ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຎາຕເກ ໂຣທາມ. ຍສ຺ມາ ປນ ເຕ ໂຣທິຕກາຣຓາ ນ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ໂຣທິຕສ຺ສ ໂມຆຠາວໍ ສາເຘຕິ.

ເອວໍ ສກ຺ກສ຺ສ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ຕາປໂສ ‘‘ນິຣຕ຺ຖກໍ ໂຣທິຕ’’ນ຺ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ສກ຺ກສ຺ສ ຖຸຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໒໐.

‘‘ອາທິຕ຺ຕໍ ວຕ ມໍ ສນ຺ຕໍ, ຆຕສິຕ຺ຕໍວ ປາວກໍ;

ວາຣິນາ ວິຍ ໂອສິຎ຺ຈໍ, ສພ຺ພໍ ນິພ຺ພາປເຍ ທຣໍ.

໑໒໑.

‘‘ອພ຺ພຫິ ວຕ ເມ ສລ຺ລໍ, ຍມາສິ ຫທຍສ຺ສິຕໍ;

ໂຍ ເມ ໂສກປເຣຕສ຺ສ, ປຸຕ຺ຕໂສກໍ ອປານຸທິ.

໑໒໒.

‘‘ໂສຫໍ ອພ຺ພູຬ຺ຫສລ຺ໂລສ຺ມິ, ວີຕໂສໂກ ອນາວິໂລ;

ນ ໂສຈາມິ ນ ໂຣທາມິ, ຕວ ສຸຕ຺ວານ ວາສວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍມາສີຕິ ຍໍ ເມ ອາສິ. ຫທຍສ຺ສິຕນ຺ຕິ ຫທເຍ ນິສ຺ສິຕໍ. ອປານຸທີຕິ ນີຫຣິ. ສກ຺ໂກ ຕາປສສ຺ສ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິຘໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຕາປໂສ ມຫລ຺ລໂກ ອໂຫສິ, ມິໂຄ ສາມເຓໂຣ, ສກ຺ໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມິຄໂປຕກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໓໗໓] ໓. ມູສິກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກຸຫິໍ ຄຕາ ກຕ຺ຖ ຄຕາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ຖຸສຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໔.໑໔໙ ອາທໂຍ) ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ອິຘາປິ ສຕ຺ຖາ ຕເຖວ ຣາຊານໍ ສກິໍ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກີຬມານໍ ສກິໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຣຎ຺ໂຎ ຠຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ໂປຣາຓກຣາຊາໂນ ອາສງ຺ກິຕພ຺ພໍ ອາສງ຺ກິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕໍ ‘ອມ຺ຫາກໍ ຘູມກາເລ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕູ’ຕິ ເອກມນ຺ເຕ ອກໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ທິສາປາໂມກ຺ຂາຈຣິໂຍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ ຍວກຸມາໂຣ ນາມ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອນຸໂຍຄໍ ທຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ຕໍ ອາປຸຈ຺ຉິ. ອາຈຣິໂຍ ‘‘ປຸຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອງ຺ຄວິຊ຺ຊາວເສນ ຎຕ຺ວາ ‘‘ເອຕມສ຺ສ ຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກໍ ອຸປມໍ ອຸປຘາເຣຕຸໍ ອາຣຠິ. ຕທາ ປນສ຺ສ ເອໂກ ອສ຺ໂສ ອໂຫສິ, ຕສ຺ສ ປາເທ ວໂຓ ອຸຏ຺ຐຫິ, ຕໍ ວຓານຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ເຄເຫເຍວ ກຣິໍສຸ. ຕສ຺ສາວິທູເຣ ເອໂກ ອຸທປາໂນ ອຕ຺ຖິ. ອເຖກາ ມູສິກາ ເຄຫາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອສ຺ສສ຺ສ ປາເທ ວຓໍ ຂາທຕິ, ອສ຺ໂສ ວາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ເວທນໍ ອຘິວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ມູສິກໍ ຂາທິຕຸໍ ອາຄຕໍ ປາເທນ ປຫຣິຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ອຸທປາເນ ປາເຕສິ. ອສ຺ສໂຄປກາ ມູສິກໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ‘‘ອຎ຺ເຎສຸ ທິວເສສຸ ມູສິກາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວຓໍ ຂາທຕິ, ອິທານິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ກຫໍ ນຸ ໂຂ ຄຕາ’’ຕິ ວທິໍສຸ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ກາຣຓໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ເຎ ອຊານນ຺ຕາ ‘ກຫໍ ມູສິກາ ຄຕາ’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ມູສິກາຍ ປນ ມາເຣຕ຺ວາ ອຸທປາເນ ຂິຕ຺ຕຠາວໍ ອຫເມວ ຊານາມີ’’ຕິ ອິທເມວ ກາຣຓໍ ອຸປມໍ ກຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຣາຊກຸມາຣສ຺ສ ອທາສິ. ໂສ ອປຣໍ ອຸປມໍ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ຕເມວ ອສ຺ສໍ ປຣຸຬ຺ຫວຓໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອກໍ ຍວວຕ຺ຖຸໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຍວໍ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕິຈ຺ຉິທ຺ເທນ ມຸຂໍ ປເວເສນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕເມວ ກາຣຓໍ ອຸປມໍ ກຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອທາສິ. ຕຕິຍຄາຖໍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຎາພເລເນວ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ຕສ຺ສ ທຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສາຍໍ ນ຺ຫານໂປກ຺ຂຣຓິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຍາວ ຘຸຣໂສປານາ ປຐມໍ ຄາຖໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ, ຕວ ນິວສນປາສາທໍ ປວິສນ຺ໂຕ ຍາວ ໂສປານປາທມູລາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ, ຕໂຕ ຍາວ ໂສປານມຕ຺ຖກາ ຕຕິຍໍ ຄາຖໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເປເສສິ.

ໂສ ກຸມາໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ຕສ຺ເສໂກ ປຸຕ຺ໂຕ ຊາຍິ. ໂສ ໂສຬສວສ຺ສກາເລ ຣຊ຺ຊໂລເຠນ ‘‘ປິຕຣໍ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາເກ ອາຫ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປິຕາ ຕຣຸໂຓ, ອຫໍ ເອຕສ຺ສ ຘູມກາລໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ມຫລ຺ລໂກ ຠວິສ຺ສາມິ ຊຣາຊິຓ຺ໂຓ, ຕາທິເສ ກາເລ ລທ຺ເຘນປິ ຣຊ຺ເຊນ ໂກ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ເຕ ອາຫໍສຸ ‘‘ເທວ, ນ ສກ຺ກາ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຈຣຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ, ຕວ ປິຕຣໍ ເກນຈິ ອຸປາເຍນ ມາເຣຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ອນ຺ໂຕນິເວສເນ ຣຎ຺ໂຎ ສາຍໍ ນ຺ຫານໂປກ຺ຂຣຓີສມີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຖ ນໍ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ຂຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາ ສາຍໍ ມູສິກໍ ນາມ ທາສິໍ ‘‘ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂປກ຺ຂຣຓີປິຏ຺ຐິໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ເອຫິ, ນ຺ຫາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເປເສສິ. ສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂປກ຺ຂຣຓີປິຏ຺ຐິໍ ໂສເຘນ຺ຕີ ກຸມາຣໍ ປສ຺ສິ. ກຸມາໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມສ຺ສ ປາກຏຠາວຠເຍນ ຕໍ ທ຺ວິຘາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ປາເຕສິ. ຣາຊາ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ອຄມາສິ. ເສສຊໂນ ‘‘ອຊ຺ຊາປິ ມູສິກາ ທາສີ ນ ປຸນາຄຈ຺ຉຕິ, ກຸຫິໍ ຄຕາ ກຕ຺ຖ ຄຕາ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ –

໑໒໓.

‘‘ກຸຫິໍ ຄຕາ ກຕ຺ຖ ຄຕາ, ອິຕິ ລາລປ຺ປຕີ ຊໂນ;

ອຫເມເວໂກ ຊານາມິ, ອຸທປາເນ ມູສິກາ ຫຕາ’’ຕິ. –

ປຐມໍ ຄາຖໍ ຠຓນ຺ໂຕ ໂປກ຺ຂຣຓີຕີຣໍ ອຄມາສິ.

ຕຕ຺ຖ ກຸຫິໍ ຄຕາ ກຕ຺ຖ ຄຕາຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນານິ. ອິຕິ ລາລປ຺ປຕີຕິ ເອວໍ ວິປ຺ປລປຕິ. ອິຕິ ອຍໍ ຄາຖາ ‘‘ອຊານນ຺ໂຕ ຊໂນ ມູສິກາ ທາສີ ກຸຫິໍ ຄຕາຕິ ວິປ຺ປລປຕິ, ຣາຊກຸມາເຣນ ທ຺ວິຘາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມູສິກາຍ ໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ປາຕິຕຠາວໍ ອຫເມວ ເອໂກ ຊານາມີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອຊານນ຺ຕສ຺ເສວ ອິມມຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ.

ກຸມາໂຣ ‘‘ມຍາ ກຕກມ຺ມໍ ມຍ຺ຫໍ ປິຕຣາ ຎາຕ’’ນ຺ຕິ ຠີໂຕ ປລາຍິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຕ ສຕ຺ຕຏ຺ຐທິວສຈ຺ຈເຍນ ປຸນ ຕໍ ອາຫໍສຸ ‘‘ເທວ, ສເຈ ຣາຊາ ຊາເນຍ຺ຍ, ນ ຕຸຓ຺ຫີ ຠເວຍ຺ຍ, ຕກ຺ກຄາເຫນ ປນ ເຕນ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ມາເຣຫິ ນ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ປຸເນກທິວສໍ ຂຄ຺ຄຫຕ຺ໂຖ ໂສປານປາທມູເລ ຐຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາຄມນກາເລ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປຫຣໂຓກາສໍ ໂອໂລເກສິ. ຣາຊາ –

໑໒໔.

‘‘ຍຎ຺ເຈຕໍ ອິຕິ ຈີຕິ ຈ, ຄທ຺ຣໂຠວ ນິວຕ຺ຕສິ;

ອຸທປາເນ ມູສິກໍ ຫນ຺ຕ຺ວາ, ຍວໍ ຠກ຺ເຂຕຸມິຈ຺ຉສີ’’ຕິ. –

ທຸຕິຍໍ ຄາຖໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ອຄມາສິ. ອຍມ຺ປິ ຄາຖາ ‘‘ຍສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອິຕິ ຈີຕິ ຈ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປຫຣໂຓກາສໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຄທ຺ຣໂຠວ ນິວຕ຺ຕສິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຊານາມິ ‘ປຸຣິມທິວເສ ໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ມູສິກໍ ທາສິໍ ຫນ຺ຕ຺ວາ ອຊ຺ຊ ມໍ ຍວຣາຊານໍ ຠກ຺ເຂຕຸໍ ມາເຣຕຸໍ ອິຈ຺ຉສີ’’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອຊານນ຺ຕສ຺ເສວ ອິມມຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ.

ກຸມາໂຣ ‘‘ທິຏ຺ໂຐມ຺ຫິ ປິຕຣາ’’ຕິ ອຸຕ຺ຣສ຺ໂຕ ປລາຍິ. ໂສ ປຸນ ອຑ຺ຒມາສມຕ຺ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊານໍ ທພ຺ພິຍາ ປຫຣິຕ຺ວາ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກໍ ທີຆທຓ຺ຑກໍ ທພ຺ພິປຫຣຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂອລຸມ຺ພິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາ –

໑໒໕.

‘‘ທຫໂຣ ຈາສິ ທຸມ຺ເມຘ, ປຐມຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກ ສຸສຸ;

ທີຆຎ຺ເຈຕໍ ສມາສຊ຺ຊ, ນ ເຕ ທສ຺ສາມິ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ. –

ຕຕິຍໍ ຄາຖໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ໂສປານປາທມຕ຺ຖກໍ ອຠິຣຸຫິ.

ຕຕ຺ຖ ປຐມຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກຕິ ປຐມວເຍນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ອຸເປໂຕ, ປຐມວເຍ ຐິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸສູຕິ ຕຣຸໂຓ. ທີຆນ຺ຕິ ທີຆທຓ຺ຑກໍ ທພ຺ພິປຫຣຓໍ. ສມາສຊ຺ຊາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ, ໂອລຸມ຺ພິຕ຺ວາ ຐິໂຕສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍມ຺ປິ ຄາຖາ ‘‘ທຸມ຺ເມຘ, ອຕ຺ຕໂນ ວຍໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ລຠິສ຺ສສິ, ນ ເຕ ທານິ ນິລ຺ລຊ຺ຊສ຺ສ ຊີວິຕໍ ທສ຺ສາມິ, ມາເຣຕ຺ວາ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສູເລເຍວ ອາວຸຓາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອຊານນ຺ຕສ຺ເສວ ກຸມາຣໍ ສນ຺ຕຊ຺ຊຍມານາ ອິມມຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ.

ໂສ ຕໍ ທິວສໍ ປລາຍິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ຊີວິຕໍ ເມ ເທຫິ, ເທວາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິ. ຣາຊາ ຕໍ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສງ຺ຂລິກາຫິ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ກາເຣຕ຺ວາ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ອລງ຺ກຕຣາຊາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິໂຍ ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອິມໍ ມຍ຺ຫໍ ອນ຺ຕຣາຍໍ ທິສ຺ວາ ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສີ’’ຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ອຸທານໍ ອຸທາເນນ຺ໂຕ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໒໖.

‘‘ນານ຺ຕລິກ຺ຂຠວເນນ, ນາງ຺ຄປຸຕ຺ຕປິເນນ ວາ;

ປຸຕ຺ເຕນ ຫິ ປຕ຺ຖຍິໂຕ, ສິໂລເກຫິ ປໂມຈິໂຕ.

໑໒໗.

‘‘ສພ຺ພໍ ສຸຕມຘີເຍຖ, ຫີນມຸກ຺ກຏ຺ຐມຊ຺ຌິມໍ;

ສພ຺ພສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ຊາເນຍ຺ຍ, ນ ຈ ສພ຺ພໍ ປໂຍຊເຍ;

ໂຫຕິ ຕາທິສໂກ ກາໂລ, ຍຕ຺ຖ ອຕ຺ຖາວຫໍ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນານ຺ຕລິກ຺ຂຠວເນນາຕິ ອນ຺ຕລິກ຺ຂຠວນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ທິພ຺ພວິມານໍ, ອຫໍ ອຊ຺ຊ ອນ຺ຕລິກ຺ຂຠວນມ຺ປິ ນ ອາຣຸຬ຺ໂຫ, ຕສ຺ມາ ອນ຺ຕລິກ຺ຂຠວເນນາປິ ອຊ຺ຊ ມຣຓໂຕ ນ ປໂມຈິໂຕມ຺ຫິ. ນາງ຺ຄປຸຕ຺ຕປິເນນ ວາຕິ ອງ຺ຄສຣິກ຺ຂເກນ ວາ ປຸຕ຺ຕປິເນນປິ ນ ປໂມຈິໂຕ. ປຸຕ຺ເຕນ ຫິ ປຕ຺ຖຍິໂຕຕິ ອຫໍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ເຕເນວ ອຊ຺ຊ ມາເຣຕຸໍ ປຕ຺ຖິໂຕ. ສິໂລເກຫິ ປໂມຈິໂຕຕິ ໂສຫໍ ອາຈຣິເຍນ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ທິນ຺ນາຫິ ຄາຖາຫິ ປໂມຈິໂຕ.

ສຸຕນ຺ຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິໍ. ອຘີເຍຖາຕິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍ. ຫີນມຸກ຺ກຏ຺ຐມຊ຺ຌິມນ຺ຕິ ຫີນໍ ວາ ໂຫຕຸ ອຸຕ຺ຕມໍ ວາ ມຊ຺ຌິມໍ ວາ, ສພ຺ພໍ ອຘີຍິຕພ຺ພເມວາຕິ ທີເປຕິ. ນ ຈ ສພ຺ພໍ ປໂຍຊເຍຕິ ຫີນໍ ມນ຺ຕໍ ວາ ສິປ຺ປໍ ວາ ມຊ຺ຌິມໍ ວາ ນ ປໂຍຊເຍ, ອຸຕ຺ຕມເມວ ປໂຍຊເຍຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຕ຺ຖ ອຕ຺ຖາວຫໍ ສຸຕນ຺ຕິ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ ມໂຫສຘປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ກຸມ຺ຠກາຣກມ຺ມກຣຓໍ ວິຍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສິກ຺ຂິຕສິປ຺ປໍ ອຕ຺ຖາວຫໍ ໂຫຕິ, ຕາທິໂສປິ ກາໂລ ໂຫຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປຣຠາເຄ ຣຎ຺ໂຎ ອຈ຺ຈເຍນ ກຸມາໂຣ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິໂຍ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມູສິກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໓໗໔] ໔. ຈູຬຘນຸຄ຺ຄຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສພ຺ພໍ ຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາປໂລຠນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ‘‘ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐາເປຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຖາ ‘‘ເອສາ ຠິກ຺ຂຸ, ອິຕ຺ຖີ ນ ອິທາເນວ ຕຸຍ຺ຫໍ ອນຕ຺ຖກາຣິກາ, ປຸພ຺ເພປິ ເຕ ເອຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອສິນາ ສີສໍ ຉິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສກ຺ກຕ຺ຕໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ເອໂກ ພາຣາຓສິວາສີ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓໂວ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຘນຸກມ຺ເມ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ໂຕ ຈູຬຘນຸຄ຺ຄຫປຓ຺ຑິໂຕ ນາມ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ອາຈຣິໂຍ ‘‘ອຍໍ ມຍາ ສທິສໍ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຘີຕຣໍ ອທາສິ. ໂສ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ພາຣາຓສິໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອໂກ ວາຣໂຓ ເອກໍ ປເທສໍ ສຸຎ຺ຎມກາສິ, ຕໍ ຐານໍ ອຠິຣຸຫິຕຸໍ ນ ໂກຈິ ອຸສ຺ສຫິ. ຈູຬຘນຸຄ຺ຄຫປຓ຺ຑິໂຕ ມນຸສ຺ສານໍ ວາເຣນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ຠຣິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຏວິມຸຂໍ ອຠິຣຸຫິ. ອຖສ຺ສ ອຏວິມຊ຺ເຌ ວາຣໂຓ ອຸຏ຺ຐຫິ, ໂສ ຕໍ ກຸມ຺ເຠ ສເຣນ ວິຊ຺ຌິ. ສໂຣ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠາເຄນ ນິກ຺ຂມິ. ວາຣໂຓ ຕຕ຺ເຖວ ປຕິ, ຘນຸຄ຺ຄຫປຓ຺ຑິໂຕ ຕໍ ຐານໍ ເຂມໍ ກຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ອຎ຺ຎໍ ອຏວິໍ ປາປຸຓິ. ຕຕ຺ຖາປິ ປຎ຺ຎາສ ໂຈຣາ ມຄ຺ຄໍ ຫນນ຺ຕິ. ຕມ຺ປິ ໂສ ມນຸສ຺ເສຫິ ວາຣິຍມາໂນ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ເຕສໍ ໂຈຣານໍ ມິເຄ ວຘິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄສມີເປ ມໍສໍ ປຈິຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕານໍ ຐິຕຏ຺ຐານໍ ປາປຸຓິ.

ຕທາ ຕໍ ໂຈຣາ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕາຍ ຠຣິຍາຍ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມ ນ’’ນ຺ຕິ ອຸສ຺ສາຫໍ ກຣິໍສຸ. ໂຈຣເຊຏ຺ຐໂກ ປຸຣິສລກ຺ຂຓກຸສໂລ, ໂສ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາວ ‘‘ອຸຕ຺ຕມປຸຣິໂສ ອຍ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ເອກສ຺ສປິ ອຸຏ຺ຐຫິຕຸໍ ນາທາສິ. ຘນຸຄ຺ຄຫປຓ຺ຑິໂຕ ‘‘ຄຈ຺ຉ ‘ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ເອກໍ ມໍສສູລໍ ເທຖາ’ຕິ ວຕ຺ວາ ມໍສໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຠຣິຍໍ ເປເສສິ. ສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເອກໍ ກິຣ ມໍສສູລໍ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ໂຈຣເຊຏ຺ຐໂກ ‘‘ອນຄ຺ໂຆ ປຸຣິໂສ’’ຕິ ມໍສສູລໍ ທາເປສິ. ໂຈຣາ ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ກິຣ ປກ຺ກໍ ຂາທິຕ’’ນ຺ຕິ ອປກ຺ກມໍສສູລໍ ອທໍສຸ. ຘນຸຄ຺ຄໂຫ ອຕ຺ຕານໍ ສມ຺ຠາເວຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອປກ຺ກມໍສສູລໍ ທທນ຺ຕີ’’ຕິ ໂຈຣານໍ ກຸຊ຺ຌິ. ໂຈຣາ ‘‘ກິໍ ອຍເມເວໂກ ປຸຣິໂສ, ມຍໍ ອິຕ຺ຖິໂຍ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ຘນຸຄ຺ຄໂຫ ເອກູນປຎ຺ຎາສ ຊເນ ເອກູນປຎ຺ຎາສກຓ຺ເຑຫິ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປາເຕສິ. ໂຈຣເຊຏ຺ຐກໍ ວິຊ຺ຌິຕຸໍ ກຓ຺ຑໍ ນາໂຫສິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ກຓ຺ຑນາຬິຍໍ ສມປຓ຺ຓາສເຍວ ກຓ຺ຑານິ. ເຕສຸ ເອເກນ ວາຣຓໍ ວິຊ຺ຌິ, ເອກູນປຎ຺ຎາສກຓ຺ເຑຫິ ໂຈເຣ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ໂຈຣເຊຏ຺ຐກໍ ປາເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຸເຣ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ສີສມສ຺ສ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຣິຍາຍ ຫຕ຺ຖໂຕ ອສິໍ ອາຫຣາເປສິ. ສາ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ໂຈຣເຊຏ຺ຐເກ ໂລຠໍ ກຕ຺ວາ ໂຈຣສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຖຣຸໍ, ສາມິກສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຘາຣໍ ຐເປສິ. ໂຈໂຣ ຖຣຸທຓ຺ຑໍ ປຣາມສິຕ຺ວາ ອສິໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຘນຸຄ຺ຄຫສ຺ສ ສີສໍ ຉິນ຺ທິ.

ໂສ ຕໍ ຆາເຕຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖິໍ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ. ສາ ‘‘ຕກ຺ກສິລາຍໍ ທິສາປາໂມກ຺ຂາຈຣິຍສ຺ສ ຘີຕາມ຺ຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກຖໍ ຕ຺ວໍ ອິມິນາ ລທ຺ຘາ’’ຕິ. ມຍ຺ຫໍ ປິຕາ ‘‘ອຍໍ ມຍາ ສທິສໍ ກຕ຺ວາ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂີ’’ຕິ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ອິມສ຺ສ ມໍ ອທາສິ, ສາຫໍ ຕຍິ ສິເນຫໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກຸລທຕ຺ຕິຍໍ ສາມິກໍ ມາຣາເປສິນ຺ຕິ. ໂຈຣເຊຏ຺ຐໂກ ‘‘ກຸລທຕ຺ຕິຍໍ ຕາເວສາ ສາມິກໍ ມາເຣສິ, ອຎ຺ຎໍ ປເນກໍ ທິສ຺ວາ ມມ຺ປິ ເອວເມວໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ອິມໍ ຉຑ຺ເຑຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອກໍ ກຸນ຺ນທິໍ ອຸຕ຺ຕານຕລໍ ຕງ຺ຂໂຓທກປູຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ອິມິສ຺ສໍ ນທິຍໍ ສຸສຸມາຣາ ກກ຺ຂຬາ, ກິໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສາມິ, ສພ຺ພໍ ອາຠຣຓຠຓ຺ຑໍ ມມ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄນ ຠຓ຺ຑິກໍ ກຕ຺ວາ ປຣຕີຣໍ ເນຕ຺ວາ ປຸນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ອາຠຣຓຠຓ຺ຑໍ ອາທາຍ ນທິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕຣນ຺ໂຕ ວິຍ ປຣຕີຣໍ ປຕ຺ວາ ຕໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປາຍາສິ. ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ກິໍ ມໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ວິຍ ຄຈ຺ຉສິ, ກສ຺ມາ ເອວໍ ກໂຣສິ, ເອຫິ ມມ຺ປິ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ຕີ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໘.

‘‘ສພ຺ພໍ ຠຓ຺ຑໍ ສມາທາຍ, ປາຣໍ ຕິຓ຺ໂຓສິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉ ລຫຸໍ ຂິປ຺ປໍ, ມມ຺ປິ ຕາເຣຫິ ທານິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ລຫຸໍ ຂິປ຺ປນ຺ຕິ ລຫຸໍ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉ, ຂິປ຺ປໍ ມມ຺ປິ ຕາເຣຫິ ທານິ ອິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂຈໂຣ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ປຣຕີເຣ ຐິໂຕເຍວ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໙.

‘‘ອສນ຺ຖຸຕໍ ມໍ ຈິຣສນ຺ຖຸເຕນ, ນິມີນິ ໂຠຕີ ອຘຸວໍ ຘຸເວນ;

ມຍາປິ ໂຠຕີ ນິມິເນຍ຺ຍ ອຎ຺ຎໍ, ອິໂຕ ອຫໍ ທູຣຕຣໍ ຄມິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ.

ສາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເຍວ –

ໂຈໂຣ ປນ ‘‘ອິໂຕ ອຫໍ ທູຣຕຣໍ ຄມິສ຺ສໍ, ຕິຏ຺ຐ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ວິຣວນ຺ຕິຍາວ ອາຠຣຓຠຓ຺ຑິກໍ ອາທາຍ ປລາໂຕ. ຕໂຕ ສາ ພາລາ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉຕາຍ ເອວຣູປໍ ພ຺ຍສນໍ ປຕ຺ຕາ ອນາຖາ ຫຸຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ເອກໍ ເອຬຄລາຄຸມ຺ພໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຣທມານາ ນິສີທິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉຕາຫຕໍ ສາມິກາ ຈ ຊາຣາ ຈ ປຣິຫີນໍ ໂຣທມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຕໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ລຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມາຕລິຎ຺ຈ ປຎ຺ຈສິຂຎ຺ຈ ອາທາຍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນທີຕີເຣ ຐຕ຺ວາ ‘‘ມາຕລິ, ຕ຺ວໍ ມຈ຺ໂຉ ຠວ, ປຎ຺ຈສິຂ ຕ຺ວໍ ສກຸໂຓ ຠວ, ອຫໍ ປນ ສິງ຺ຄາໂລ ຫຸຕ຺ວາ ມຸເຂນ ມໍສປິຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອຕິສ຺ສາ ສມ຺ມຸຂຏ຺ຐານໍ ຄມິສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ມຍິ ຕຕ຺ຖ ຄເຕ ອຸທກໂຕ ອຸລ຺ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ມມ ປຸຣໂຕ ປຕ, ອຖາຫໍ ມຸເຂນ ຄຫິຕມໍສປິຓ຺ຑໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ມຈ຺ຉໍ ຄເຫຕຸໍ ປກ຺ຂນ຺ທິສ຺ສາມິ, ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຕ຺ວໍ, ປຎ຺ຈສິຂ, ຕໍ ມໍສປິຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕ, ຕ຺ວໍ ມາຕລິ, ອຸທເກ ປຕາ’’ຕິ ອາຓາເປສິ. ‘‘ສາຘຸ, ເທວາ’’ຕິ, ມາຕລິ, ມຈ຺ໂຉ ອໂຫສິ, ປຎ຺ຈສິໂຂ ສກຸໂຓ ອໂຫສິ. ສກ຺ໂກ ສິງ຺ຄາໂລ ຫຸຕ຺ວາ ມໍສປິຓ຺ຑໍ ມຸເຂນາທາຍ ຕສ຺ສາ ສມ຺ມຸຂຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ມຈ຺ໂຉ ອຸທກາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ສິງ຺ຄາລສ຺ສ ປຸຣໂຕ ປຕິ. ໂສ ມຸເຂນ ຄຫິຕມໍສປິຓ຺ຑໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ມຈ຺ຉສ຺ສຕ຺ຖາຍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ມຈ຺ໂຉ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຸທເກ ປຕິ, ສກຸໂຓ ມໍສປິຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິ, ສິງ຺ຄາໂລ ອຸໂຠປິ ອລຠິຕ຺ວາ ເອຬຄລາຄຸມ຺ພໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ທຸມ຺ມຸໂຂ ນິສີທິ. ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉຕາຫໂຕ ເນວ ມໍສໍ, ນ ມຈ຺ຉໍ ລຠີ’’ຕິ ກຸຏໍ ຠິນ຺ທນ຺ຕີ ວິຍ ມຫາຫສິຕໍ ຫສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສິງ຺ຄາໂລ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໐.

‘‘ກາຍໍ ເອຬຄລາຄຸມ຺ເພ, ກໂຣຕິ ອຫຸຫາສິຍໍ;

ນຍີຘ ນຈ຺ຈຄີຕໍ ວາ, ຕາຬໍ ວາ ສຸສມາຫິຕໍ;

ອນມ຺ຫິກາເລ ສຸໂສຓິ, ກິນ຺ນຸ ຊຄ຺ຆສິ ໂສຠເນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາຍນ຺ຕິ ກາ ອຍໍ. ເອຬຄລາຄຸມ຺ເພຕິ ກມ຺ໂພຊິຄຸມ຺ເພ. ອຫຸຫາສິຍນ຺ຕິ ທນ຺ຕວິທໍສກໍ ມຫາຫສິຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ກາ ເອສາ ເອຕສ຺ມິໍ ຄຸມ຺ເພ ກໂຣຕີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ນຍີຘ ນຈ຺ຈຄີຕໍ ວາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ກສ຺ສຈິ ນຈ຺ຈນ຺ຕສ຺ສ ນຈ຺ຈໍ ວາ ຄາຍນ຺ຕສ຺ສ ຄີຕໍ ວາ ຫຕ຺ເຖ ສຸສມາຫິເຕ ກຕ຺ວາ ວາເທນ຺ຕສ຺ສ ສຸສມາຫິຕໍ ຫຕ຺ຖຕາຬໍ ວາ ນຕ຺ຖິ, ກໍ ທິສ຺ວາ ຕ຺ວໍ ຫເສຍ຺ຍາສີຕິ ທີເປຕິ. ອນມ຺ຫິກາເລຕິ ໂຣທນກາເລ. ສຸໂສຓີຕິ ສຸນ຺ທຣໂສຓິ. ກິໍ ນຸ ຊຄ຺ຆສີຕິ ເກນ ກາຣເຓນ ຕ຺ວໍ ໂຣທິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕກາເລ ອໂຣທມານາວ ມຫາຫສິຕໍ ຫສສິ. ໂສຠເນຕິ ຕໍ ປສໍສນ຺ໂຕ ອາລປຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໑.

‘‘ສິງ຺ຄາລ ພາລ ທຸມ຺ເມຘ, ອປ຺ປປຎ຺ໂຎສິ ຊມ຺ພຸກ;

ຊີໂນ ມຈ຺ຉຎ຺ຈ ເປສິຎ຺ຈ, ກປໂຓ ວິຍ ຌາຍສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຊີໂນຕິ ຊານິປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ເປສິນ຺ຕິ ມໍສເປສິໍ. ກປໂຓ ວິຍ ຌາຍສີຕິ ສຫສ຺ສຠຓ຺ຑິກໍ ປຣາຊິໂຕ ກປໂຓ ວິຍ ຌາຍສິ ໂສຈສິ ຈິນ຺ເຕສິ.

ຕໂຕ ສິງ຺ຄາໂລ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໒.

‘‘ສຸທສ຺ສໍ ວຊ຺ຊມຎ຺ເຎສໍ, ອຕ຺ຕໂນ ປນ ທຸທ຺ທສໍ;

ຊີນາ ປຕິຎ຺ຈ ຊາຣຎ຺ຈ, ມຎ຺ເຎ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ຌາຍສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ຌາຍສີຕິ ປາປຘມ຺ເມ ທຸສ຺ສີເລ ອຫໍ ຕາວ ມມ ໂຄຈຣໍ ນ ລຠິສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ປນ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉຕາຍ ຫຕາ ຕໍມຸຫຸຕ຺ຕທິຏ຺ຐເກ ໂຈເຣ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຕຎ຺ຈ ຊາຣໍ ກຸລທຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ປຕິໍ ຊີນາ, ມໍ ອຸປາທາຍ ສຕຄຸເຓນ ສຫສ຺ສຄຸເຓນ ກປຓຕຣາ ຫຸຕ຺ວາ ຌາຍສິ ໂຣທສິ ປຣິເທວສີຕິ ລຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ວິປ຺ປກາຣໍ ປາເປນ຺ໂຕ ມຫາສຕ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ສາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຄາຖມາຫ –

໑໓໓.

‘‘ເອວເມຕໍ ມິຄຣາຊ, ຍຖາ ຠາສສິ ຊມ຺ພຸກ;

ສາ ນູນາຫໍ ອິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ຠຕ຺ຕຸ ເຫສ຺ສໍ ວສານຸຄາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນູນາຕິ ເອກໍສຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ສາ ອຫໍ ອິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ອຎ຺ຎໍ ຠຕ຺ຕາຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ເອກໍເສເນວ ຕສ຺ສ ຠຕ຺ຕຸ ວສານຸຄາ ວສວຕ຺ຕິນີ ຠວິສ຺ສາມີຕິ.

ອຖສ຺ສາ ອນາຈາຣາຍ ທຸສ຺ສີລາຍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໑໓໔.

‘‘ໂຍ ຫເຣ ມຕ຺ຕິກໍ ຖາລໍ, ກໍສຖາລມ຺ປິ ໂສ ຫເຣ;

ກຕໍເຍວ ຕຍາ ປາປໍ, ປຸນເປວໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອນາຈາເຣ ກິໍ ກເຖສິ, ໂຍ ມຕ຺ຕິກໍ ຖາລໍ ຫຣຕິ, ສຸວຓ຺ຓຖາລຣຊຕຖາລາທິປ຺ປເຠທໍ ກໍສຖາລມ຺ປິ ໂສ ຫຣເຕວ, ອິທຎ຺ຈ ຕຍາ ປາປໍ ກຕເມວ, ນ ສກ຺ກາ ຕວ ສທ຺ຘາຕຸໍ, ສາ ຕ຺ວໍ ປຸນປິ ເອວໍ ກຣິສ຺ສສິເຍວາຕິ. ເອວໍ ໂສ ຕໍ ລຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ວິປ຺ປກາຣໍ ປາເປຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ.

ຕທາ ຘນຸຄ຺ຄໂຫ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ສາ ອິຕ຺ຖີ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ, ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ຈູຬຘນຸຄ຺ຄຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໓໗໕] ໕. ກໂປຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອິທານິ ໂຂມ຺ຫີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ໂລລຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂລລວຕ຺ຖຸ ອເນກໂສ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ຕໍ ປນ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ, ໂລໂລ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ຕ຺ວໍ ໂລໂລສິ, ໂລລຕາຍ ປນ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປາຣາວຕໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິໂນ ມຫານເສ ນີຬປຈ຺ຉິຍໍ ວສຕິ. ອເຖໂກ ກາໂກ ມຈ຺ຉມໍສລຸທ຺ໂຘ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເມຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ວສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ພຫຸໍ ມຈ຺ຉມໍສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິຕ຺ຖຸນນ຺ໂຕ ນີຬປຈ຺ຉິຍໍເຍວ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປາຣາວເຕນ ‘‘ເອຫິ, ສມ຺ມ, ໂຄຈຣາຍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ‘‘ອຊີຣເກນ ນິປນ຺ໂນມ຺ຫິ, ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຄເຕ ‘‘ຄໂຕ ເມ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕກຓ຺ຏໂກ, ອິທານິ ຍຖາຣຸຈິ ມຈ຺ຉມໍສໍ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໕.

‘‘ອິທານິ ໂຂມ຺ຫິ ສຸຂິໂຕ ອໂຣໂຄ, ນິກ຺ກຓ຺ຏໂກ ນິປ຺ປຕິໂຕ ກໂປໂຕ;

ກາຫາມິ ທານີ ຫທຍສ຺ສ ຕຸຏ຺ຐິໍ, ຕຖາ ຫິ ມໍ ມໍສສາກໍ ພເລຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນິປ຺ປຕິໂຕຕິ ນິຄ຺ຄໂຕ. ກໂປໂຕຕິ ປາຣາວໂຕ. ກາຫາມິ ທານີຕິ ກຣິສ຺ສາມິ ທານິ. ຕຖາ ຫິ ມໍ ມໍສສາກໍ ພເລຕີຕິ ຕຖາ ຫິ ມໍສຎ຺ຈ ອວເສສໍ ສາກຎ຺ຈ ມຍ຺ຫໍ ພລໍ ກໂຣຕິ, ອຸຏ຺ເຐຫິ ຂາທາຕິ ວທມານໍ ວິຍ ອຸສ຺ສາຫໍ ມມໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂສ ຠຕ຺ຕກາຣເກ ມຈ຺ຉມໍສໍ ປຈິຕ຺ວາ ມຫານສາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ສຣີຣໂຕ ເສທໍ ປວາເຫນ຺ເຕ ປຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣສກໂຣຏິຍໍ ນິລີຍິຕ຺ວາ ‘‘ກິຣິ ກິຣີ’’ຕິ ສທ຺ທມກາສິ. ຠຕ຺ຕກາຣໂກ ເວເຄນາຄນ຺ຕ຺ວາ ກາກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ພປຕ຺ຕານິ ລຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອລ຺ລສິງ຺ຄີເວຣຎ຺ຈ ສິທ຺ຘຕ຺ຖເກ ຈ ປິສິຕ຺ວາ ລສຸຓໍ ປູຕິຕກ຺ເກນ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ສກລສຣີຣໍ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ເອກໍ ກຐລໍ ຆໍສິຕ຺ວາ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕເກນ ຕສ຺ສ ຄີວາຍໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນີຬປຈ຺ຉິຍໍເຍວ ຕໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ປາຣາວໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກາ ເອສາ ພລາກາ ມມ ສຫາຍສ຺ສ ປຈ຺ຉິຍໍ ນິປນ຺ນາ, ຈຓ຺ໂຑ ຫິ ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຆາເຕຍ຺ຍາປິ ນ’’ນ຺ຕິ ປຣິຫາສໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໖.

‘‘ກາຍໍ ພລາກາ ສິຂິນີ, ໂຈຣີ ລງ຺ຆິປິຕາມຫາ;

ໂອຣໍ ພລາເກ ອາຄຈ຺ຉ, ຈຓ຺ໂຑ ເມ ວາຍໂສ ສຂາ’’ຕິ.

ສາ ເຫຏ຺ຐາ (ຊາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໓.໗໐) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເຍວ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກາໂກ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໗.

‘‘ອລຎ຺ຫິ ເຕ ຊຄ຺ຆິຕາເຍ, ມມໍ ທິສ຺ວານ ເອທິສໍ;

ວິລູນໍ ສູທປຸຕ຺ເຕນ, ປິຏ຺ຐມຓ຺ເຑນ ມກ຺ຂິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອລນ຺ຕິ ປຏິເສຘຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ຊຄ຺ຆິຕາເຍຕິ ຫສິຕຸໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອິທານິ ມໍ ເອທິສໍ ເອວໍ ທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕວ ອລໍ ຫສິຕຸໍ, ມາ ເອທິເສ ກາເລ ປຣິຫາສເກຬິໍ ກໂຣຫີຕິ.

ໂສ ປຣິຫາສເກຬິໍ ກໂຣນ຺ໂຕວ ປຸນ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໘.

‘‘ສຸນ຺ຫາໂຕ ສຸວິລິຕ຺ໂຕສິ, ອນ຺ນປາເນນ ຕປ຺ປິໂຕ;

ກຓ຺ເຐ ຈ ເຕ ເວຬຸຣິໂຍ, ອຄມາ ນຸ ກຊງ຺ຄລ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຓ຺ເຐ ຈ ເຕ ເວຬຸຣິໂຍຕິ ອຍໍ ເຕ ເວຬຸຣິຍມຓິປິ ກຓ຺ເຐ ປິຬນ຺ໂຘ, ຕ຺ວໍ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອມ຺ຫາກໍ ເອຕໍ ນ ທສ຺ເສສີຕິ ກປາລໍ ສນ຺ຘາເຍວມາຫ. ກຊງ຺ຄລນ຺ຕິ ອິຘ ພາຣາຓສີເຍວ ‘‘ກຊງ຺ຄລາ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ອິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ກຈ຺ຈິ ອນ຺ໂຕນຄຣໍ ຄໂຕສີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ຕໂຕ ກາໂກ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໙.

‘‘ມາ ເຕ ມິຕ຺ໂຕ ອມິຕ຺ໂຕ ວາ, ອຄມາສິ ກຊງ຺ຄລໍ;

ປິຎ຺ຉານິ ຕຕ຺ຖ ລາຍິຕ຺ວາ, ກຓ຺ເຐ ພນ຺ຘນ຺ຕິ ວຏ຺ຏນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປິຎ຺ຉານີຕິ ປຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຖ ລາຍິຕ຺ວາຕິ ຕສ຺ມິໍ ພາຣາຓສິນຄເຣ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ. ວຏ຺ຏນນ຺ຕິ ກຐລິກໍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ປາຣາວໂຕ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໑໔໐.

‘‘ປຸນປາປຊ຺ຊສີ ສມ຺ມ, ສີລຎ຺ຫິ ຕວ ຕາທິສໍ;

ນ ຫິ ມານຸສກາ ໂຠຄາ, ສຸຠຸຎ຺ຊາ ໂຫນ຺ຕິ ປກ຺ຂິນາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸນປາປຊ຺ຊສີຕິ ປຸນປິ ເອວຣູປໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສສິ. ເອວຣູປຎ຺ຫິ ເຕ ສີລນ຺ຕິ.

ອິຕິ ນໍ ໂສ ໂອວທິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອວສິຕ຺ວາ ປກ຺ເຂ ປສາເຣຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄມາສິ. ກາໂກປິ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂລລຠິກ຺ຂຸ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ກາໂກ ໂລລຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ກໂປໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ກໂປຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

ອຑ຺ຒວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

ຊາຕກຸທ຺ທານໍ –

ມຓິກຸຓ຺ຑລ ສຸຊາຕາ, ເວນສາຂຎ຺ຈ ໂອຣຄໍ;

ຆຏໍ ໂກຣຓ຺ຑິ ລຏຸກິ, ຘມ຺ມປາລໍ ມິຄໍ ຕຖາ.

ສຸໂຍນນ຺ທີ ວຓ຺ຓາໂຣຫ, ສີລໍ ຫິຣີ ຂຊ຺ໂຊປນໍ;

ອຫິ ຄຸມ຺ພິຍ ສາຬິຍໍ, ຕຈສາຣໍ ມິຕ຺ຕວິນ຺ທໍ.

ປລາສຎ຺ເຈວ ທີຆິຕິ, ມິຄໂປຕກ ມູສິກໍ;

ຘນຸຄ຺ຄໂຫ ກໂປຕຎ຺ຈ, ຊາຕກາ ປຎ຺ຈວີສຕິ.

ປຎ຺ຈກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ຉກ຺ກນິປາໂຕ

໑. ອວາຣິຍວຄ຺ໂຄ

[໓໗໖] ໑. ອວາຣິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ມາສຸ ກຸຊ຺ຌ ຠູມິປຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ຕິຕ຺ຖນາວິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ພາໂລ ອໂຫສິ ອຎ຺ຎາໂຓ, ເນວ ໂສ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ຣຕນານໍ, ນ ອຎ຺ເຎສໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ຄຸຓໍ ຊານາຕິ, ຈຓ຺ໂຑ ຜຣຸໂສ ສາຫສິໂກ. ອເຖໂກ ຊານປໂທ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສາຍໍ ອຈິຣວຕີຕິຕ຺ຖໍ ປຕ຺ວາ ຕໍ ເອວມາຫ ‘‘ອຸປາສກ, ປຣຕີຣໍ ຄມິສ຺ສາມິ, ນາວໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິທານິ ອກາໂລ, ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ວສສ຺ສູ’’ຕິ. ‘‘ອຸປາສກ, ອິຘ ກຸຫິໍ ວສິສ຺ສາມິ, ມໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ. ໂສ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ ເຣ ສມຓ, ວຫາມີ’’ຕິ ເຖຣໍ ນາວໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອຸຊຸກໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ນາວໍ ເນຕ຺ວາ ອຸລ຺ໂລຬໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ເຕເມຕ຺ວາ ກິລເມຕ຺ວາ ຕີຣໍ ປຕ຺ວາ ອນ຺ຘກາຣເວລາຍໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ອຖ ໂສ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ທິວສໍ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານສ຺ສ ໂອກາສໍ ອລຠິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣາ ກຕປຏິສນ຺ຖາໂຣ ‘‘ກທາ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຫິຍ຺ໂຍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຖ ກສ຺ມາ ອຊ຺ຊ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ຈຓ຺ໂຑ ຜຣຸໂສ ສາຫສິໂກ, ອິທານິ ປນ ເຕນ ຕ຺ວໍ ກິລມິໂຕ, ປຸພ຺ເພເປສ ປຓ຺ຑິເຕ ກິລເມສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ທີຆມທ຺ຘານໍ ຫິມວນ຺ເຕ ຜລາຜເລນ ຍາເປຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ນຄຣໍ ຠິກ຺ຂາຍ ປາວິສິ. ອຖ ນໍ ຣາຊງ຺ຄຓປ຺ປຕ຺ຕໍ ຣາຊາ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ອິຣິຍາປເຖ ປສີທິຕ຺ວາ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ອາເນຕ຺ວາ ໂຠເຊຕ຺ວາ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສາເປສິ, ເທວສິກໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ຕເມນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຣຎ຺ຎາ ນາມ, ມຫາຣາຊ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຄຕິຄມນານິ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ຂນ຺ຕິເມຕ຺ຕານຸທ຺ທຍສມ຺ປນ຺ເນນ ຫຸຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເທວສິກໍ ໂອວທນ຺ໂຕ –

໑.

‘‘ມາສຸ ກຸຊ຺ຌ ຠູມິປຕິ, ມາສຸ ກຸຊ຺ຌ ຣເຖສຠ;

ກຸທ຺ຘໍ ອປ຺ປຏິກຸຊ຺ຌນ຺ໂຕ, ຣາຊາ ຣຏ຺ຐສ຺ສ ປູຊິໂຕ.

໒.

‘‘ຄາເມ ວາ ຍທິ ວາຣຎ຺ເຎ, ນິນ຺ເນ ວາ ຍທິ ວາ ຖເລ;

ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນຸສາສາມິ, ມາສຸ ກຸຊ຺ຌ ຣເຖສຠາ’’ຕິ. – ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ;

ຕຕ຺ຖ ຣຏ຺ຐສ຺ສ ປູຊິໂຕຕິ ເອວຣູໂປ ຣາຊາ ຣຏ຺ຐສ຺ສ ປູຊນີໂຍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນຸສາສາມີຕິ ເອເຕສຸ ຄາມາທີສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ວສນ຺ໂຕປາຫໍ ມຫາຣາຊ, ອິມາຍ ເອວ ອນຸສິຏ຺ຐິຍາ ຕມນຸສາສາມິ, ເອເຕສຸ ວາ ຄາມາທີສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ເອກສຕ຺ເຕປິ ອນຸສາສາມິ. ມາສຸ ກຸຊ຺ຌ ຣເຖສຠາຕິ ເອວເມວາຫໍ ຕໍ ອນຸສາສາມິ, ຣຎ຺ຎາ ນາມ ກຸຊ຺ຌຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ກິໍກາຣຓາ? ຣາຊາໂນ ນາມ ວາຈາວຸຘາ, ເຕສໍ ກຸທ຺ຘານໍ ວຈນມຕ຺ເຕເນວ ພຫູ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓນ຺ຕີຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ອາຄຕາຄຕທິວເສ ອິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ. ຣາຊາ ອນຸສິຏ຺ຐິຍາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ສຕສຫສ຺ສຸຏ຺ຐານກໍ ເອກໍ ຄາມວຣໍ ອທາສິ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຏິກ຺ຂິປິ. ອິຕິ ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ທ຺ວາທສສໍວຈ຺ຉຣໍ ວສິຕ຺ວາ ‘‘ອຕິຈິຣໍ ນິວຸຕ຺ໂຖມ຺ຫິ, ຊນປທຈາຣິກໍ ຕາວ ຈຣິຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອກເຖຕ຺ວາວ ອຸຍ຺ຍານປາລໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຣູໂປສ຺ມິ, ຊນປທໍ ຈຣິຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ຣຎ຺ໂຎ ກເຖຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ຄງ຺ຄາຍ ນາວາຕິຕ຺ຖໍ ປາປຸຓິ. ຕຕ຺ຖ ອວາຣິຍປິຕາ ນາມ ນາວິໂກ ອໂຫສິ. ໂສ ພາໂລ ເນວ ຄຸຓວນ຺ຕານໍ ຄຸຓໍ ຊານາຕິ, ນ ອຕ຺ຕໂນ ອາຍາປາຍໍ ຊານາຕິ, ໂສ ຄງ຺ຄໍ ຕຣິຕຸກາມໍ ຊນໍ ປຐມໍ ຕາເຣຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ເວຕນໍ ຍາຈຕິ, ເວຕນໍ ອເທນ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອກ຺ໂກສປ຺ປຫາເຣເຍວ ພຫູ ລຠຕິ, ອປ຺ປໍ ລາຠໍ, ເອວຣູໂປ ອນ຺ຘພາໂລ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ສຕ຺ຖາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໓.

‘‘ອວາຣິຍປິຕາ ນາມ, ອຫຸ ຄງ຺ຄາຍ ນາວິໂກ;

ປຸພ຺ເພ ຊນໍ ຕາເຣຕ຺ວານ, ປຈ຺ຉາ ຍາຈຕິ ເວຕນໍ;

ເຕນສ຺ສ ຠຓ຺ຑນໍ ໂຫຕິ, ນ ຈ ໂຠເຄຫິ ວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອວາຣິຍປິຕາ ນາມາຕິ ອວາຣິຍາ ນາມ ຕສ຺ສ ຘີຕາ, ຕສ຺ສາ ວເສນ ອວາຣິຍປິຕາ ນາມ ຊາໂຕ. ເຕນສ຺ສ ຠຓ຺ຑນນ຺ຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ, ເຕນ ວາ ປຈ຺ຉາ ຍາຈິຍມາເນນ ຊເນນ ສທ຺ຘິໍ ຕສ຺ສ ຠຓ຺ຑນໍ ໂຫຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ນາວິກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອາວຸໂສ, ປຣຕີຣໍ ມໍ ເນຫີ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສ ອາຫ ‘‘ສມຓ, ກິໍ ເມ ນາວາເວຕນໍ ທສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ອາວຸໂສ, ອຫໍ ໂຠຄວຑ຺ຒິໍ ອຕ຺ຖວຑ຺ຒິໍ ຘມ຺ມວຑ຺ຒິໍ ນາມ ເຕ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນາວິໂກ ‘‘ຘຸວໍ ເອສ ມຍ຺ຫໍ ກິຎ຺ຈິ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໍ ປຣຕີຣໍ ເນຕ຺ວາ ‘‘ເທຫິ ເມ ນາວາຍ ເວຕນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕສ຺ສ ‘‘ສາຘຸ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ປຐມໍ ໂຠຄວຑ຺ຒິໍ ກເຖນ຺ໂຕ –

໔.

‘‘ອຕິຓ຺ຓໍເຍວ ຍາຈສ຺ສຸ, ອປາຣໍ ຕາຕ ນາວິກ;

ອຎ຺ໂຎ ຫິ ຕິຓ຺ຓສ຺ສ ມໂນ, ອຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ ປາເຣສິໂນ’’ຕິ. – ຄາຖມາຫ;

ຕຕ຺ຖ ອປາຣນ຺ຕິ ຕາຕ, ນາວິກ ປຣຕີຣໍ ອຕິຓ຺ຓເມວ ຊນໍ ໂອຣິມຕີເຣ ຐິຕຎ຺ເຎວ ເວຕນໍ ຍາຈສ຺ສຸ, ຕໂຕ ລທ຺ຘຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ມນຸສ຺ເສ ປຣຕີຣໍ ເນຍ຺ຍາສິ, ເອວໍ ເຕ ໂຠຄວຑ຺ຒິ ຠວິສ຺ສຕິ. ອຎ຺ໂຎ ຫິ ຕິຓ຺ຓສ຺ສ ມໂນຕິ ຕາຕ ນາວິກ, ປຣຕີຣໍ ຄຕສ຺ສ ອຎ຺ໂຎ ມໂນ ຠວຕິ, ອທຕ຺ວາວ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ໂຍ ປເນສ ປາເຣສີ ນາມ ປຣຕີຣໍ ເອສຕິ, ປຣຕີຣໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ໂສ ອຕິເຣກມ຺ປິ ທຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ອິຕິ ປາເຣສິໂນ ອຎ຺ໂຎ ມໂນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອຕິຓ຺ຓເມວ ຍາເຈຍ຺ຍາສິ, ອຍໍ ຕາວ ເຕ ໂຠຄານໍ ວຑ຺ຒິ ນາມາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນາວິໂກ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ຕາວ ເມ ໂອວາໂທ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິທານິ ປເນສ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ມຍ຺ຫໍ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ຕາວ ເຕ, ອາວຸໂສ, ໂຠຄວຑ຺ຒິ, ອິທານິ ອຕ຺ຖຘມ຺ມວຑ຺ຒິໍ ສຸຓາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂອວທນ຺ໂຕ –

໕.

‘‘ຄາເມ ວາ ຍທິ ວາຣຎ຺ເຎ, ນິນ຺ເນ ວາ ຍທິ ວາ ຖເລ;

ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນຸສາສາມິ, ມາສຸ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ຖ ນາວິກາ’’ຕິ. – ຄາຖມາຫ;

ອິຕິສ຺ສ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ອຕ຺ຖຘມ຺ມວຑ຺ຒິໍ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ເຕ ອຕ຺ຖວຑ຺ຒິ ຈ ຘມ຺ມວຑ຺ຒິ ຈາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ປນ ທນ຺ຘປຸຣິໂສ ຕໍ ໂອວາທໍ ນ ກິຎ຺ຈິ ມຎ຺ຎມາໂນ ‘‘ອິທໍ, ສມຓ, ຕຍາ ມຍ຺ຫໍ ທິນ຺ນໍ ນາວາເວຕນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາມາວຸໂສ’’ຕິ. ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອິມິນາ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ, ອຎ຺ຎໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ. ‘‘ອາວຸໂສ, ອິທໍ ຐເປຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ອຎ຺ຎໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ຕ຺ວໍ ກສ຺ມາ ມມ ນາວໍ ອາຣຸຬ຺ໂຫສີ’’ຕິ ຕາປສໍ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ປາເຕຕ຺ວາ ອຸເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ມຸຂເມວສ຺ສ ໂປເຖສິ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ອິຕິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕາປໂສ ຍໍ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກາ ຄາມວຣໍ ລຠິ, ຕເມວ ໂອວາທໍ ອນ຺ຘພາລສ຺ສ ນາວິກສ຺ສ ກເຖຕ຺ວາ ມຸຂໂປຖນໍ ປາປຸຓິ, ຕສ຺ມາ ໂອວາທໍ ເທນ຺ເຕນ ຍຸຕ຺ຕຊນສ຺ເສວ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ອຍຸຕ຺ຕຊນສ຺ສາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໖.

‘‘ຍາເຍວານຸສາສນິຍາ, ຣາຊາ ຄາມວຣໍ ອທາ;

ຕາເຍວານຸສາສນິຍາ, ນາວິໂກ ປຫຣີ ມຸຂ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສ ຕໍ ປຫຣນ຺ຕສ຺ເສວ ຠຣິຍາ ຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕາ ປາປປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ອຍໍ ຕາປໂສ ນາມ ຣາຊກຸລູປໂກ, ມາ ປຫຣີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ເມ ອິມໍ ກູຏຕາປສໍ ປຫຣິຕຸໍ ນ ເທສີ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐາຍ ຕໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ປາເຕສິ. ອຖ ຠຕ຺ຕປາຕິ ປຕິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊິ, ຕສ຺ສາ ຈ ປນ ຄຣຸຄພ຺ຠາຍ ຄພ຺ໂຠ ຠູມິຍໍ ປຕິ. ອຖ ນໍ ມນຸສ຺ສາ ສມ຺ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ‘‘ປຸຣິສຆາຕກໂຈໂຣ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສຸໍ. ຣາຊາ ວິນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຣາຊາຓໍ ກາເຣສິ. ສຕ຺ຖາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໗.

‘‘ຠຕ຺ຕໍ ຠິນ຺ນໍ ຫຕາ ຠຣິຍາ, ຄພ຺ໂຠ ຈ ປຕິໂຕ ຉມາ;

ມິໂຄວ ຊາຕຣູເປນ, ນ ເຕນຕ຺ຖໍ ອພນ຺ຘິ ສູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠຕ຺ຕໍ ຠິນ຺ນນ຺ຕິ ຠຕ຺ຕປາຕິ ຠິນ຺ນາ. ຫຕາຕິ ປຫຕາ. ຉມາຕິ ຠູມິຍໍ. ມິໂຄວ ຊາຕຣູເປນາຕິ ຍຖາ ມິໂຄ ສຸວຓ຺ຓໍ ວາ ຫິຣຎ຺ຎໍ ວາ ມຸຕ຺ຕາມຓິອາທີນິ ວາ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊນ຺ໂຕປິ ເຕນ ຊາຕຣູເປນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖໍ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວເມວ ໂສ ອນ຺ຘພາໂລ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ທິນ຺ນໍ ໂອວາທໍ ສຸຕ຺ວາປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖໍ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນາສກ຺ຂີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອພນ຺ຘິ ສູຕິ ເອຕ຺ຖ ອພນ຺ຘິ ໂສຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສ-ໂອອິຕິ ອິເມສໍ ປທານຎ຺ຫິ ສູຕິ ສນ຺ຘິ ໂຫຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ນາວິໂກ ອິທານິ ນາວິໂກວ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ອວາຣິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໓໗໗] ໒. ເສຕເກຕຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ມາ ຕາຕ ກຸຊ຺ຌິ ນ ຫິ ສາຘຸ ໂກໂຘຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກຸຫກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸ ອຸທ຺ທາລຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໔.໖໒ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິຍໍ ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສເຕ ມາຓເວ ມນ຺ເຕ ວາເຈສິ. ເຕສໍ ເຊຏ຺ຐໂກ ເສຕເກຕຸ ນາມ ອຸທິຈ຺ຈພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕມາຓໂວ, ຕສ຺ສ ຊາຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ມຫນ຺ໂຕ ມາໂນ ອໂຫສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ອຎ຺ເຎຫິ ມາຓເວຫິ ສທ຺ຘິໍ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ນຄຣໍ ປວິສນ຺ຕໍ ເອກໍ ຈຓ຺ຑາລໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ໂກສິ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຈຓ຺ຑາໂລຫມສ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ອາຄຕວາຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີເຣ ຜຸສນຠເຍນ ‘‘ນສ຺ສ, ຈຓ຺ຑາລ, ກາຬກຓ຺ຓີ, ອໂຘວາຕໍ ຍາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເວເຄນ ຕສ຺ສ ອຸປຣິວາຕໍ ອຄມາສິ. ຈຓ຺ຑາໂລ ສີຆຕຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຸປຣິວາເຕ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ໂສ ‘‘ນສ຺ສ ກາຬກຓ຺ຓີ’’ຕິ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ອກ຺ໂກສິ ປຣິຠາສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຈຓ຺ຑາໂລ ‘‘ຕ຺ວໍ ໂກສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓໂວຫມສ຺ມີ’’ຕິ. ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂຫຕຸ, ມຍາ ປນ ປຸຏ຺ຐປຎ຺ຫໍ ກເຖຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສີ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ສເຈ ນ ສກ຺ໂກສິ, ປາທນ຺ຕເຣນ ຕໍ ຄເມມີ’’ຕິ. ໂສ ອຕ຺ຕານໍ ຕກ຺ເກຕ຺ວາ ‘‘ຄເມຫີ’’ຕິ ອາຫ.

ຈຓ຺ຑາລປຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ກຖໍ ປຣິສໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ‘‘ມາຓວ, ທິສາ ນາມ ກຕຣາ’’ຕິ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ທິສາ ນາມ ປຸຣຕ຺ຖິມາທໂຍ ຈຕສ຺ໂສ ທິສາ’’ຕິ. ຈຓ຺ຑາໂລ ‘‘ນາຫໍ ຕໍ ເອຕໍ ທິສໍ ປຸຈ຺ຉາມິ, ຕ຺ວໍ ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ອຊານນ຺ໂຕ ມມ ສຣີເຣ ປຫຏວາຕໍ ຊິຄຸຈ຺ຉສີ’’ຕິ ຕໍ ຂນ຺ຘຏ຺ຐິເກ ຄເຫຕ຺ວາ ໂອນເມຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປາທນ຺ຕເຣນ ຄເມສິ. ມາຓວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິໍສຸ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຈຣິໂຍ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ຕາຕ, ເສຕເກຕຸ ຈຓ຺ຑາເລນາສິ ປາທນ຺ຕເຣນ ຄມິໂຕ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ອາຈຣິຍ, ໂສ ມໍ ຈຓ຺ຑາລທາສິປຸຕ຺ໂຕ ທິສາມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ຊານາສີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປາທນ຺ຕເຣນ ຄເມສິ, ອິທານິ ທິສ຺ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ອສ຺ສ ຊານິສ຺ສາມີຕິ ກຸທ຺ໂຘ ຈຓ຺ຑາລປຸຕ຺ຕໍ ອກ຺ໂກສິ ປຣິຠາສິ. ອຖ ນໍ ອາຈຣິໂຍ ‘ຕາຕ, ເສຕເກຕຸ ມາ ຕສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິ, ປຓ຺ຑິໂຕ ຈຓ຺ຑາລທາສິປຸຕ຺ໂຕ, ນ ໂສ ຕໍ ເອຕໍ ທິສໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອຎ຺ຎໍ ທິສໍ ປຸຈ຺ຉິ, ຕຍາ ປນ ທິຏ຺ຐສຸຕວິຎ຺ຎາຕໂຕ ອທິຏ຺ຐາສຸຕາວິຎ຺ຎາຕເມວ ພຫຸຕຣ’’ນ຺ຕິ ໂອວທນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໘.

‘‘ມາ ຕາຕ ກຸຊ຺ຌິ ນ ຫິ ສາຘຸ ໂກໂຘ, ພຫຸມ຺ປິ ເຕ ອທິຏ຺ຐມສ຺ສຸຕຎ຺ຈ;

ມາຕາ ປິຕາ ທິສຕາ ເສຕເກຕຸ, ອາຈຣິຍມາຫຸ ທິສຕໍ ປສຕ຺ຖາ.

໙.

‘‘ອຄາຣິໂນ ອນ຺ນທປານວຕ຺ຖທາ, ອວ຺ຫາຍິກາ ຕມ຺ປິ ທິສໍ ວທນ຺ຕິ;

ເອສາ ທິສາ ປຣມາ ເສຕເກຕຸ, ຍໍ ປຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂີ ສຸຂິໂນ ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ຫິ ສາຘຸ ໂກໂຘຕິ ໂກໂຘ ນາມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ສຸຠາສິຕທຸພ຺ຠາສິຕໍ ອຕ຺ຖານຕ຺ຖໍ ຫິຕາຫິຕໍ ຊານິຕຸໍ ນ ເທຕີຕິ ນ ສາຘຸ ນ ລທ຺ຘໂກ. ພຫຸມ຺ປິ ເຕ ອທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຕຍາ ຈກ຺ຂຸນາ ອທິຏ຺ຐໍ ໂສເຕນ ຈ ອສ຺ສຸຕເມວ ພຫຸຕຣໍ. ທິສຕາຕິ ທິສາ. ມາຕາປິຕໂຣ ປຸຕ຺ຕານໍ ປຸຣິມຕຣໍ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສາ ນາມ ຊາຕາຕິ ວທຕິ. ອາຈຣິຍມາຫຸ ທິສຕໍ ປສຕ຺ຖາຕິ ອາຈຣິຍາ ປນ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ທິສຕໍ ປສຕ຺ຖາ ທກ຺ຂິຓາ ທິສາຕິ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ອຣິຍາ ອາຫຸ ກເຖນ຺ຕິ ທີເປນ຺ຕິ.

ອຄາຣິໂນຕິ ຄຫຏ຺ຐາ. ອນ຺ນທປານວຕ຺ຖທາຕິ ອນ຺ນທາ, ປານທາ, ວຕ຺ຖທາ ຈ. ອວ຺ຫາຍິກາຕິ ‘‘ເອຖ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ປກ຺ໂກສນກາ. ຕມ຺ປິ ທິສໍ ວທນ຺ຕີຕິ ຕມ຺ປິ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ອຣິຍາ ເອກໍ ທິສໍ ວທນ຺ຕິ. ອິມິນາ ຈຕຸປຈ຺ຈຍທາຍກາ ຄຫຏ຺ຐາ ປຈ຺ຈເຍ ອປທິສິຕ຺ວາ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ເອກາ ທິສາ ນາມາຕິ ທີເປຕິ. ອປໂຣ ນໂຍ – ເຍ ເອເຕ ອຄາຣິໂນ ອນ຺ນປານວຕ຺ຖທາ, ເຕສໍ ຉກາມສຄ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິທາຍກຏ຺ເຐນ ອຸປຣູປຣິ ອວ຺ຫາຍນໂຕ ເຍ ອວ຺ຫາຍິກາ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ຕມ຺ປິ ທິສໍ ວທນ຺ຕິ, ພຸທ຺ຘາທໂຍ ອຣິຍາ ອຸປຣິມທິສໍ ນາມ ວທນ຺ຕີຕິ ທີເປຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ມາຕາ ປິຕາ ທິສາ ປຸພ຺ພາ, ອາຈຣິຍາ ທກ຺ຂິຓາ ທິສາ;

ປຸຕ຺ຕທາຣາ ທິສາ ປຈ຺ຉາ, ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ຈ ອຸຕ຺ຕຣາ.

‘‘ທາສກມ຺ມກຣາ ເຫຏ຺ຐາ, ອຸທ຺ຘໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ເອຕາ ທິສາ ນມສ຺ເສຍ຺ຍ, ອລມຕ຺ໂຕ ກຸເລ ຄິຫີ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ໓.໒໗໓);

ເອສາ ທິສາຕິ ອິທໍ ປນ ນິພ຺ພານໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຊາຕິອາທິນາ ຫິ ນານປ຺ປກາເຣນ ທຸກ຺ເຂນ ທຸກ຺ຂິຕາ ສຕ຺ຕາ ຍໍ ປຕ຺ວາ ນິທ຺ທຸກ຺ຂາ ສຸຂິໂນ ຠວນ຺ຕິ, ເອສາ ເອວ ຈ ສຕ຺ເຕຫິ ອຄຕປຸພ຺ພາ ທິສາ ນາມ. ເຕເນວ ຈ ນິພ຺ພານໍ ‘‘ປຣມາ’’ຕິ ອາຫ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ສມຕິຕ຺ຕິກໍ ອນວເສສກໍ, ເຕລປຕ຺ຕໍ ຍຖາ ປຣິຫເຣຍ຺ຍ;

ເອວໍ ສຈິຕ຺ຕມນຸຣກ຺ເຂ, ປຕ຺ຖຍາໂນ ທິສໍ ອຄຕປຸພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໙໖);

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ມາຓວສ຺ສ ທິສາ ກເຖສິ. ໂສ ປນ ‘‘ຈຓ຺ຑາເລນມ຺ຫິ ປາທນ຺ຕເຣນ ຄມິໂຕ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ອວສິຕ຺ວາ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິສາປາໂມກ຺ຂາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາຈຣິເຍນ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ຕກ຺ກສິລໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສພ຺ພສມຍສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂນ຺ໂຕ ວິຈຣິ. ໂສ ເອກໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໍ ປຕ຺ວາ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ເຕ ປຎ຺ຈສເຕ ຕາປເສ ທິສ຺ວາ ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຍໍ ເຕ ຊານນ຺ຕິ ສິປ຺ປມນ຺ຕຈຣຓໍ, ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຄຓສຕ຺ຖາ ຫຸຕ຺ວາ ເຕຫິ ປຣິວາຣິໂຕ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຠິກ຺ຂໍ ຈຣນ຺ໂຕ ຣາຊງ຺ຄຓໍ ອຄມາສິ. ຣາຊາ ຕາປສານໍ ອິຣິຍາປເຖ ປສີທິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນິເວສເນ ໂຠເຊຕ຺ວາ ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຍ຺ຍາເນ ວສາເປສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຕາປເສ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ສາຍນ຺ເຫ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຍ຺ເຍ ວນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ.

ເສຕເກຕຸ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕາປເສ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ‘‘ມາຣິສາ, ອຊ຺ຊ ຣາຊາ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ຣາຊາໂນ ຈ ນາມ ສກິໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ຍາວຕາຍຸກໍ ສຸຂໍ ຊີວິຕຸໍ ສກ຺ກາ, ອຊ຺ຊ ເອກຈ຺ເຈ ວຄ຺ຄຸລິວຕໍ ຈຣຖ, ເອກຈ຺ເຈ ກຓ຺ຏກເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຖ, ເອກຈ຺ເຈ ປຎ຺ຈາຕປໍ ຕປ຺ເປຖ, ເອກຈ຺ເຈ ອຸກ຺ກຸຏິກປ຺ປຘານມນຸຍຸຎ຺ຊຖ, ເອກຈ຺ເຈ ອຸທໂກໂຣຫຓກມ຺ມໍ ກໂຣຖ, ເອກຈ຺ເຈ ມນ຺ເຕ ສຊ຺ຌາຍຖາ’’ຕິ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ສຍໍ ປກ຺ກສາລທ຺ວາເຣ ອປສ຺ສຍປີຐເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓຣງ຺ຄສມຸຊ຺ຊລວາສນໍ ເອກໍ ໂປຕ຺ຖກໍ ວິຈິຕ຺ຣວຓ຺ເຓ ອາຘາຣເກ ຐເປຕ຺ວາ ສຸສິກ຺ຂິເຕຫິ ຈຕູຫິ ປຎ຺ຈຫິ ມາຓເວຫິ ປຸຈ຺ຉິເຕ ປຸຈ຺ຉິເຕ ປຎ຺ເຫ ກເຖສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຣາຊາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕ ມິຈ຺ຉາຕປໍ ກໂຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ຕຸຏ຺ໂຐ ເສຕເກຕຸໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ປຸໂຣຫິເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐.

‘‘ຂຣາຊິນາ ຊຏິລາ ປງ຺ກທນ຺ຕາ, ທຸມ຺ມກ຺ຂຣູປາ ເຍເມ ຊປ຺ປນ຺ຕິ ມນ຺ເຕ;

ກຈ຺ຈິ ນຸ ເຕ ມານຸສເກ ປໂຍເຄ, ອິທໍ ວິທູ ປຣິມຸຕ຺ຕາ ອປາຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຂຣາຊິນາຕິ ສຂຸເຣຫິ ອຊິນຈມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ. ປງ຺ກທນ຺ຕາຕິ ທນ຺ຕກຏ຺ຐສ຺ສ ອຂາທເນນ ມລຄ຺ຄຫິຕທນ຺ຕາ. ທຸມ຺ມກ຺ຂຣູປາຕິ ອນຎ຺ຊິຕາມຓ຺ຑິຕລູຂນິວາສນປາຣຸປນາ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນວຊ຺ຊິຕາ, ກິລິຏ຺ຐຣູປາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຍເມ ຊປ຺ປນ຺ຕີຕິ ເຍ ອິເມ ມນ຺ເຕ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ. ມານຸສເກ ປໂຍເຄຕິ ມນຸສ຺ເສຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພປໂຍເຄ ຐິຕາ. ອິທໍ ວິທູ ປຣິມຸຕ຺ຕາ ອປາຍາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປໂຍເຄ ຐຕ຺ວາ ອິມໍ ໂລກໍ ວິທິຕ຺ວາ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກຈ຺ຈິ ເອເຕ ອິສໂຍ ຈຕູຫິ ອປາເຍຫິ ມຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸໂຣຫິໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑.

‘‘ປາປານິ ກມ຺ມານິ ກຣິຕ຺ວ ຣາຊ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ເຈ ນ ຈເຣຍ຺ຍ ຘມ຺ມໍ;

ສຫສ຺ສເວໂທປິ ນ ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ, ທຸກ຺ຂາ ປມຸຎ຺ເຈ ຈຣຓໍ ອປຕ຺ວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຣິຕ຺ວາຕິ ກຕ຺ວາ. ຈຣຓນ຺ຕິ ສຫ ສີເລນ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ມຫາຣາຊ, ‘‘ອຫໍ ພຫຸສ຺ສຸໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ສຫສ຺ສເວໂທປິ ເຈ ຕິວິຘໍ ສຸຈຣິຕຘມ຺ມໍ ນ ຈເຣຍ຺ຍ, ປາປາເນວ ກເຣຍ຺ຍ, ໂສ ຕານິ ປາປານິ ກມ຺ມານິ ກຕ຺ວາ ຕໍ ພາຫຸສຈ຺ຈໍ ປຏິຈ຺ຈ ສີລສມາປຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ຈຣຓໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂາ ນ ປມຸຎ຺ເຈ, ອປາຍທຸກ຺ຂໂຕ ນ ມຸຈ຺ຈເຕວາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ຕາປເສສຸ ປສາທໍ ຫຣິ. ຕໂຕ ເສຕເກຕຸ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຕາປເສສຸ ປສາໂທ ອຸທປາທິ, ຕໍ ປເນສ ປຸໂຣຫິໂຕ ວາສິຍາ ປຫຣິຕ຺ວາ ວິຍ ຉິນ຺ທິ, ມຍາ ເອເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒.

‘‘ສຫສ຺ສເວໂທປິ ນ ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ, ທຸກ຺ຂາ ປມຸຎ຺ເຈ ຈຣຓໍ ອປຕ຺ວາ;

ມຎ຺ຎາມິ ເວທາ ອຜລາ ຠວນ຺ຕິ, ສສໍຍມໍ ຈຣຓເມວ ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສເຈ ສຫສ຺ສເວໂທປິ ຕໍ ພາຫຸສຈ຺ຈໍ ປຏິຈ຺ຈ ຈຣຓໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ທຸກ຺ຂາ ນ ປມຸຎ຺ເຈ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອຫໍ ມຎ຺ຎາມິ ‘‘ຕໂຍ ເວທາ ອຜລາ ໂຫນ຺ຕິ, ສສີລໍ ສມາປຕ຺ຕິຈຣຓເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸໂຣຫິໂຕ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓.

‘‘ນ ເຫວ ເວທາ ອຜລາ ຠວນ຺ຕິ, ສສໍຍມໍ ຈຣຓເມວ ສຈ຺ຈໍ;

ກິຕ຺ຕິຎ຺ຫິ ປປ຺ໂປຕິ ອຘິຈ຺ຈ ເວເທ, ສນ຺ຕິໍ ປຸເຓຕິ ຈຣເຓນ ທນ຺ໂຕ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຕໂຍ ເວທາ ອຜລາ ນ ຠວນ຺ຕິ, ສສໍຍມໍ ຈຣຓເມວ ສຈ຺ຈໍ ເສຍ຺ຍໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ປວຣໍ ນ ເຫວ ໂຫຕິ. ກິໍກາຣຓາ? ກິຕ຺ຕິຎ຺ຫິ ປປ຺ໂປຕິ ອຘິຈ຺ຈ ເວເທຕິ ຕໂຍ ເວເທ ອຘິຈ຺ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມ ກິຕ຺ຕິມຕ຺ຕໍ ຍສມຕ຺ຕໍ ລາຠມຕ຺ຕໍ ລຠຕິ, ອິໂຕ ປຣໍ ອຎ຺ຎໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ນ ເຕ ອຜລາ. ສນ຺ຕິໍ ປຸເຓຕິ ຈຣເຓນ ທນ຺ໂຕຕິ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິປທຏ຺ຐານໍ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ສນ຺ຕໍ ນິພ຺ພານໍ ນາມ ຕໍ ເອຕິ ປາປຸຓາຕິ.

ອິຕິ ປຸໂຣຫິໂຕ ເສຕເກຕຸໂນ ວາທໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ເຕ ສພ຺ເພ ຄິຫີ ກາເຣຕ຺ວາ ຜລກາວຸຘານິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕຕຣເກ ກຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອຸປຏ຺ຐາເກ ກາເຣສິ. ອຍໍ ກິຣ ມຫນ຺ຕຕຣການໍ ວໍໂສ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ເສຕເກຕຸ ກຸຫກຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ຈຓ຺ຑາໂລ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ປຸໂຣຫິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ເສຕເກຕຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໓໗໘] ໓. ທຣີມຸຂຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ປງ຺ໂກ ຈ ກາມາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕເມວ.

ອຕີເຕ ຣາຊຄຫນຄເຣ ມຄຘຣາຊາ ນາມ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕກຸມາໂຣຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ຕສ຺ສ ຊາຕທິວເສເຍວ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສປິ ປຸຕ຺ໂຕ ຊາຍິ, ຕສ຺ສ ມຸຂໍ ອຕິວິຍ ໂສຠຕິ, ເຕນສ຺ສ ທຣີມຸໂຂຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ເຕ ອຸໂຠປິ ຣາຊກຸເລເຍວ ສໍວຑ຺ຒາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍສຫາຍາ ຫຸຕ຺ວາ ໂສຬສວສ຺ສກາເລ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ພສມຍສິປ຺ປຎ຺ຈ ສິກ຺ຂິສ຺ສາມ, ເທສຈາຣິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຊານິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຄາມນິຄມາທີສຸ ຈຣນ຺ຕາ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ເທວກຸເລ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ພາຣາຓສິໍ ຠິກ຺ຂາຍ ປວິສິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ເອກສ຺ມິໍ ກຸເລ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ໂຠເຊຕ຺ວາ ວາຈນກໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ປາຍາສໍ ປຈິຕ຺ວາ ອາສນານິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ມນຸສ຺ສາ ເຕ ອຸໂຠປິ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອາຄຕາ’’ຕິ ເຄຫໍ ປເວເສຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ອາສເນ ສຸທ຺ຘວຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຎາເປສຸໍ, ທຣີມຸຂສ຺ສ ອາສເນ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລໍ. ທຣີມຸໂຂ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ມຍ຺ຫໍ ສຫາໂຍ ພາຣາຓສິຣາຊາ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຫໍ ເສນາປຕີ’’ຕິ ອຎ຺ຎາສິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວາຈນກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມງ຺ຄລໍ ວຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ຕໍ ຣາຊຸຍ຺ຍານໍ ອຄມໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ມຫາສຕ຺ໂຕ ມງ຺ຄລສິລາປຏ຺ເຏ ນິປຊ຺ຊິ, ທຣີມຸໂຂ ປນສ຺ສ ປາເທ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ໂຕ ນິສີທິ.

ຕທາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ມຕສ຺ສ ສຕ຺ຕໂມ ທິວໂສ ໂຫຕິ. ປຸໂຣຫິໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ອປຸຕ຺ຕເກ ຣຊ຺ເຊ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຜຸສ຺ສຣຖໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ຜຸສ຺ສຣຖວິສ຺ສຊ຺ຊນກິຈ຺ຈໍ ມຫາຊນກຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໑໒໓ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ຜຸສ຺ສຣໂຖ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ ປຣິວຸໂຕ ອເນກສເຕຫິ ຕູຣິເຍຫິ ວຊ຺ຊມາເນຫິ ອຸຍ຺ຍານທ຺ວາຣໍ ປາປຸຓິ. ທຣີມຸໂຂ ຕູຣິຍສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສຫາຍສ຺ສ ເມ ຜຸສ຺ສຣໂຖ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອຊ຺ເຊເວສ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ເສນາປຕິຏ຺ຐານໍ ທສ຺ສຕິ, ໂກ ເມ ຆຣາວາເສນຕ຺ໂຖ, ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອນາມນ຺ເຕຕ຺ວາວ ເອກມນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ອຏ຺ຐາສິ. ປຸໂຣຫິໂຕ ອຸຍ຺ຍານທ຺ວາເຣ ຣຖໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິຏ຺ໂຐ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ມງ຺ຄລສິລາປຏ຺ເຏ ນິປນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ປາເທສຸ ລກ຺ຂຓານິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ປຸຎ຺ຎວາ ສຕ຺ໂຕ ທ຺ວິສຫສ຺ສທີປປຣິວາຣານໍ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ມຫາທີປານໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ, ຘິຕິ ປນສ຺ສ ກີທິສາ’’ຕິ ສພ຺ພຕູຣິຍານິ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາເປສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມຸຂໂຕ ສາຏກໍ ອປເນຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ປຸນ ສາຏເກນ ມຸຂໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ໂຖກໍ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປສ຺ສທ຺ຘທຣໂຖ ອຸຏ຺ຐາຍ ສິລາປຏ຺ເຏ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິ. ປຸໂຣຫິໂຕ ຊາຓຸເກນ ປຕິຏ຺ຐາຍ ‘‘ເທວ, ຣຊ຺ຊໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອປຸຕ຺ຕກໍ ຠເຓ ຣຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ເຕ ຕສ຺ສ ອຸຍ຺ຍາເນເຍວ ອຠິເສກໍ ອກໍສຸ. ໂສ ຍສມຫນ຺ຕຕາຍ ທຣີມຸຂໍ ອສຣິຕ຺ວາວ ຣຖໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ມຫາຊນປຣິວຸໂຕ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຣາຊທ຺ວາເຣ ຐິໂຕວ ອມຈ຺ຈານໍ ຐານນ຺ຕຣານິ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຫິ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ທຣີມຸໂຂ ‘‘ສຸຎ຺ຎໍ ທານິ ອຸຍ຺ຍານ’’ນ຺ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມງ຺ຄລສິລາຍ ນິສີທິ, ອຖສ຺ສ ປຸຣໂຕ ປຓ຺ຑຸປລາສໍ ປຕິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍເຍວ ປຓ຺ຑຸປລາເສ ຂຍວຍໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຕິລກ຺ຂຓໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ອຸນ຺ນາເທນ຺ໂຕ ປຈ຺ເຈກໂພຘິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ຕສ຺ສ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ຄິຫິລິງ຺ຄໍ ອນ຺ຕຣຘາຍິ, ອິທ຺ຘິມຍປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາກາສໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສຣີເຣ ປຏິມຸຎ຺ຈິ. ຕາວເທວ ອຏ຺ຐປຣິກ຺ຂາຣຘໂຣ ອິຣິຍາປຖສມ຺ປນ຺ໂນ ວສ຺ສສຏ຺ຐິກຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິຍາ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາຣໍ ອຄມາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ຍສມຫນ຺ຕຕາຍ ປນ ຍເສນ ປມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາລີສ ວສ຺ສານິ ທຣີມຸຂໍ ນ ສຣິ, ຈຕ຺ຕາລີເສ ປນ ສໍວຈ຺ຉເຣ ອຕີເຕ ຕໍ ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສຫາໂຍ ທຣີມຸໂຂ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ກຫໍ ນຸ ໂຂ ໂສ’’ຕິ ຕໍ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ອໂຫສິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນ຺ເຕປຸເຣປິ ປຣິສມຊ຺ເຌປິ ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ ມຍ຺ຫໍ ສຫາໂຍ ທຣີມຸໂຂ, ໂຍ ເມ ຕສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ກເຖຕິ, ມຫນ຺ຕມສ຺ສ ຍສໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທຕິ. ເອວໍ ຕສ຺ສ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕໍ ສຣນ຺ຕສ຺ເສວ ອຎ຺ຎານິ ທສ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕານິ.

ທຣີມຸຂປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘປິ ປຎ຺ຎາສວສ຺ສຈ຺ຈເຍນ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ‘‘ມໍ ໂຂ ສຫາໂຍ ສຣຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ໂສ ມຫລ຺ລໂກ ປຸຕ຺ຕຘີຕາທີຫິ ວຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ໂຕ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ອິທ຺ຘິຍາ ອາກາເສນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຏິມາ ວິຍ ສິລາປຏ຺ເຏ ນິສີທິ. ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກຸໂຕ ຕຸມ຺ເຫ ເອຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາຣໂຕ’’ຕິ. ‘‘ເກ ນາມ ຕຸມ຺ເຫ’’ຕິ? ‘‘ທຣີມຸຂປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ນາມາຫໍ, ອາວຸໂສ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊານໍ ຊານາຖາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ ຊານາມິ, ຄິຫິກາເລ ໂນ ສຫາໂຍ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຣາຊາ ຕຸມ຺ເຫ ທຏ຺ຐຸກາໂມ, ກເຖສ຺ສາມິ ຕສ຺ສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາຄຕຠາວ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຄຈ຺ຉ ກເຖຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຸຣິຕຕຸຣິໂຕວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສິລາປຏ຺ເຏ ນິສິນ຺ນຠາວໍ ຣຎ຺ໂຎ ກເຖສິ. ຣາຊາ ‘‘ອາຄໂຕ ກິຣ ເມ ສຫາໂຍ, ປສ຺ສິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຣຖໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ‘‘ກິໍ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕ, ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ອຄຕິຄມນໍ ນ ຄຈ຺ຉສິ, ຘນຕ຺ຖາຍ ໂລກໍ ນ ປີເຬສິ, ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣສີ’’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ໂຕ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕ, ມຫລ຺ລໂກສິ, ເອຕຣຫິ ກາເມ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ເຕ ສມໂຍ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔.

‘‘ປງ຺ໂກ ຈ ກາມາ ປລິໂປ ຈ ກາມາ, ຠຍຎ຺ຈ ເມຕໍ ຕິມູລໍ ປວຸຕ຺ຕໍ;

ຣໂຊ ຈ ຘູໂມ ຈ ມຍາ ປກາສິຕາ, ຫິຕ຺ວາ ຕຸວໍ ປພ຺ພຊ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປງ຺ໂກຕິ ອຸທເກ ຊາຕານິ ຕິຓເສວາລກຸມຸທຄຈ຺ຉາທີນິ ອຘິປ຺ເປຕານິ. ຍຖາ ຫິ ອຸທກໍ ຕຣນ຺ຕໍ ຕານິ ລຄ຺ຄາເປນ຺ຕິ ສຊ຺ຊາເປນ຺ຕິ, ຕຖາ ສໍສາຣສາຄຣໍ ຕຣນ຺ຕສ຺ສ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ ສພ຺ເພ ວາ ປນ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາມາ ລຄ຺ຄາປນວເສນ ປງ຺ໂກ ນາມ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ປງ຺ເກ ອາສຕ຺ຕາ ວິສຕ຺ຕາ ເທວາປິ ມນຸສ຺ສາປິ ຕິຣຈ຺ຉານາປິ ກິລມນ຺ຕິ ໂຣທນ຺ຕິ ປຣິເທວນ຺ຕິ. ປລິໂປ ຈ ກາມາຕິ ປລິໂປ ວຸຈ຺ຈຕິ ມຫາກທ຺ທໂມ, ຍມ຺ຫິ ລຄ຺ຄາ ສູກຣມິຄາທໂຍປິ ສີຫາປິ ວາຣຓາປິ ອຕ຺ຕານໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາມາປິ ຕໍສຣິກ຺ຂຕາຍ ‘‘ປລິປາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ປຎ຺ຎວນ຺ໂຕປິ ຫິ ສຕ຺ຕາ ເຕສຸ ກາເມສຸ ສກິໍ ລຄ຺ຄກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຕ ກາເມ ປທາເລຕ຺ວາ ສີຆໍ ອຸຏ຺ຐາຍ ອກິຎ຺ຈນໍ ອປລິໂພຘໍ ຣມຓີຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ຠຍຎ຺ຈ ເມຕນ຺ຕິ ຠຍຎ຺ຈ ເອຕໍ, ມ-ກາໂຣ ພ຺ຍຎ຺ຊນສນ຺ຘິວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕິມູລນ຺ຕິ ຕີຫິ ມູເລຫິ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ວິຍ ອຈລໍ. ພລວຠຍສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ປວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ມຫາຣາຊ, ເອເຕ ກາມາ ນາມ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກສ຺ສ ອຕ຺ຕານຸວາທຠຍາທິກສ຺ສ ເຈວ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສກມ຺ມກຣຓຉນວຸຕິໂຣຄວສປ຺ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຠຍສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຏ຺ເຐນ ພລວຠຍນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘພຸທ຺ຘສາວເກຫິ ເຈວ ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂພຘິສຕ຺ເຕຫິ ຈ ປວຸຕ຺ຕໍ ກຖິຕໍ, ທີປິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ຠຍຎ຺ຈ ເມຕນ຺ຕິ ຠຍຎ຺ຈ ມຍາ ເອຕໍ ຕິມູລໍ ປວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພເຍວ.

ຣໂຊ ຈ ຘູໂມ ຈາຕິ ຣຊຘູມສທິສຕ຺ຕາ ‘‘ຣໂຊ’’ຕິ ຈ ‘‘ຘູໂມ’’ຕິ ຈ ມຍາ ປກາສິຕາ. ຍຖາ ຫິ ສຸນ຺ຫາຕສ຺ສ ສຸວິລິຕ຺ຕາລງ຺ກຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ສຣີເຣ ສຸຂຸມຣຊໍ ປຕິຕໍ, ຕໍ ສຣີຣໍ ທຸພ຺ພຓ຺ຓໍ ໂສຠາຣຫິຕໍ ກິລິຏ຺ຐໍ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ອິທ຺ຘິພເລນ ອາກາເສນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຈນ຺ໂທ ວິຍ ຈ ສູຣິໂຍ ວິຍ ຈ ໂລເກ ປຎ຺ຎາຕາປິ ສກິໍ ກາມຣຊສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ປຕິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄຸຓວຓ຺ຓຄຸຓໂສຠາຄຸຓສຸທ຺ຘີນໍ ອຸປຫຕຕ຺ຕາ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ ໂສຠາຣຫິຕາ ກິລິຏ຺ຐາເຍວ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ຘູເມນ ປຫຏກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຸປຣິສຸທ຺ຘາປິ ຠິຕ຺ຕິ ກາຬວຓ຺ຓາ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອຕິປຣິສຸທ຺ຘຎ຺ຎາຓາປິ ກາມຘູເມນ ປຫຏກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄຸຓວິນາສປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ມຫາຊນມຊ຺ເຌ ກາຬກາວ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ອິຕິ ຣຊຘູມສຣິກ຺ຂຕາຍ ເອເຕ ກາມາ ‘‘ຣໂຊ ຈ ຘູໂມ ຈາ’’ຕິ ມຍາ ຕຸຍ຺ຫໍ ປກາສິຕາ, ຕສ຺ມາ ອິເມ ກາເມ ຫິຕ຺ວາ ຕຸວໍ ປພ຺ພຊ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕາຕິ ຣາຊານໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊເນຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ກິເລເສຫິ ອຕ຺ຕໂນ ພທ຺ຘຠາວໍ ກເຖນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕.

‘‘ຄຘິໂຕ ຈ ຣຕ຺ໂຕ ຈ ອຘິມຸຈ຺ຉິໂຕ ຈ, ກາເມສ຺ວຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຠິໍສຣູປໍ;

ຕໍ ນຸສ຺ສເຫ ຊີວິກຕ຺ໂຖ ປຫາຕຸໍ, ກາຫາມິ ປຸຎ຺ຎານິ ອນປ຺ປການີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຄຘິໂຕຕິ ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ເຖນ ພທ຺ໂຘ. ຣຕ຺ໂຕຕິ ປກຕິຊຫາປເນນ ຣາເຄນ ຣຕ຺ໂຕ. ອຘິມຸຈ຺ຉິໂຕຕິ ອຕິວິຍ ມຸຈ຺ຉິໂຕ. ກາເມສ຺ວຫນ຺ຕິ ທຸວິເຘສຸປິ ກາເມສຸ ອຫໍ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ທຣີມຸຂປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ອາລປຕິ. ຠິໍສຣູປນ຺ຕິ ພລວຣູປໍ. ຕໍ ນຸສ຺ສເຫຕິ ຕໍ ທຸວິຘມ຺ປິ ກາມໍ ນ ອຸສ຺ສຫາມິ ນ ສກ຺ໂກມິ. ຊີວິກຕ຺ໂຖ ປຫາຕຸນ຺ຕິ ອິມາຍ ຊີວິກາຍ ອຕ຺ຖິໂກ ອຫໍ ຕໍ ກາມໍ ປຫາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມີຕິ ວທຕິ. ກາຫາມິ ປຸຎ຺ຎານີຕິ ອິທານິ ທານສີລອຸໂປສຖກມ຺ມສງ຺ຂາຕານິ ປຸຎ຺ຎານິ ອນປ຺ປການິ ພຫູນິ ກຣິສ຺ສາມີຕິ.

ເອວໍ ກິເລສກາໂມ ນາເມສ ສກິໍ ອລ຺ລີນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອປເນຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເຍນ ສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ມຫາປຸຣິໂສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘນ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຄຸເຓ ກຖິເຕປິ ‘‘ປພ຺ພຊິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂຍຍໍ ທີປງ຺ກຣປາທມູເລ ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ຠເວນ ຎາເຓນ ພຸທ຺ຘກຣຘມ຺ເມ ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມິໍ ທິສ຺ວາ –

‘‘ອິມໍ ຕ຺ວໍ ຕຕິຍໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມິຕໍ ຄຈ຺ຉ, ຍທິ ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ.

‘‘ຍຖາ ອນ຺ທຸຆເຣ ປຸຣິໂສ, ຈິຣວຸຕ຺ໂຖ ທຸຂຏ຺ຏິໂຕ;

ນ ຕຕ຺ຖ ຣາຄໍ ຊເນຕິ, ມຸຕ຺ຕິໍເຍວ ຄເວສຕິ.

‘‘ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ສພ຺ພຠເວ, ປສ຺ສ ອນ຺ທຸຆເຣ ວິຍ;

ເນກ຺ຂມ຺ມາຠິມຸໂຂ ຫຸຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສີ’’ຕິ. –

ເອວໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ຄຸຓໍ ປຣິກິຕ຺ເຕສິ, ໂສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘນ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ວຓ຺ຓໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິເລເສ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ສມໂຓ ໂຫຫີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ‘‘ນາຫໍ ກິເລເສ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ສມໂຓ ຠວິຕຸໍ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ ວທຕິ.

ອິມສ຺ມິໍ ກິຣ ໂລເກ ອຏ຺ຐ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກາ ນາມ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ ‘‘ອຏ຺ຐ ປຸຄ຺ຄລາ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສຎ຺ຎໍ ປຏິລຠນ຺ຕິ, ກາມຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ໂລຠວສໍ ຄໂຕ, ໂກຘຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ໂທສວສໍ ຄໂຕ, ທິຏ຺ຐຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ວິປລ຺ລາສວສໍ ຄໂຕ, ໂມຫຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ອຎ຺ຎາຓວສໍ ຄໂຕ, ຍກ຺ຂຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ຍກ຺ຂວສໍ ຄໂຕ, ປິຕ຺ຕຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ປິຕ຺ຕວສໍ ຄໂຕ, ສຸຣຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ປານວສໍ ຄໂຕ, ພ຺ຍສນຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ໂສກວສໍ ຄໂຕ’’ຕິ. ອິເມສຸ ອຏ຺ຐສຸ ອຸມ຺ມຕ຺ຕເກສຸ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ຊາຕເກ ກາມຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ຫຸຕ຺ວາ ໂລຠວສໍ ຄໂຕ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຄຸຓໍ ນ ອຎ຺ຎາສິ.

ເອວໍ ອນຕ຺ຖກາຣກໍ ປນ ອິມໍ ຄຸຓປຣິຘໍສກໍ ໂລຠຊາຕໍ ກສ຺ມາ ສຕ຺ຕາ ປຣິມຸຎ຺ຈິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕີຕິ? ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ອເນການິ ກປ຺ປໂກຏິສຕສຫສ຺ສານິ ເອກໂຕ ພນ຺ຘິຕຠາເວນ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຕໍ ປຓ຺ຑິຕາ ‘‘ອປ຺ປສ຺ສາທາ ກາມາ’’ຕິອາທີນໍ ອເນເກສໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານໍ ວເສນ ປຊຫນ຺ຕິ. ເຕເນວ ທຣີມຸຂປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ມຫາສຕ຺ເຕນ ‘‘ປພ຺ພຊິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ຘຸຣນິກ຺ເຂປໍ ອກຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ໂອວທນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອາຫ.

໑໖.

‘‘ໂຍ ອຕ຺ຖກາມສ຺ສ ຫິຕານຸກມ຺ປິໂນ, ໂອວຊ຺ຊມາໂນ ນ ກໂຣຕິ ສາສນໍ;

ອິທເມວ ເສຍ຺ໂຍ ອິຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ຄພ຺ຠມຸເປຕິ ມນ຺ໂທ.

໑໗.

‘‘ໂສ ໂຆຣຣູປໍ ນິຣຍໍ ອຸເປຕິ, ສຸຠາສຸຠໍ ມຸຕ຺ຕກຣີສປູຣໍ;

ສຕ຺ຕາ ສກາເຍ ນ ຊຫນ຺ຕິ ຄິທ຺ຘາ, ເຍ ໂຫນ຺ຕິ ກາເມສຸ ອວີຕຣາຄາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖກາມສ຺ສາຕິ ວຸຑ຺ຒິກາມສ຺ສ. ຫິຕານຸກມ຺ປິໂນຕິ ຫິເຕນ ມຸທຸຈິຕ຺ເຕນ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕສ຺ສ. ໂອວຊ຺ຊມາໂນຕິ ໂອວທິຍມາໂນ. ອິທເມວ ເສຍ຺ໂຍຕິ ຍໍ ອຕ຺ຕນາ ຄຫິຕໍ ອເສຍ຺ຍໍ ອນຸຕ຺ຕມມ຺ປິ ສມານໍ, ຕໍ ອິທເມວ ເສຍ຺ໂຍ ອິຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ. ມນ຺ໂທຕິ ໂສ ອຎ຺ຎາຓປຸຄ຺ຄໂລ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ ວາສໍ ນາຕິກ຺ກມຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ຄພ຺ຠໍ ອຸເປຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂສ ໂຆຣຣູປນ຺ຕິ ມຫາຣາຊ, ໂສ ມນ຺ໂທ ຕໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ອຸເປນ຺ໂຕ ໂຆຣຣູປໍ ທາຣຸຓຊາຕິກໍ ນິຣຍໍ ອຸເປຕິ ນາມ. ມາຕຸກຸຈ຺ຉິ ຫິ ນິຣສ຺ສາທຏ຺ເຐນ ອິຘ ‘‘ນິຣໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ‘‘ຈຕຸກຸຏ຺ຏິກນິຣໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ຈຕຸກຸຏ຺ຏິກນິຣໂຍ ນາມ ກຕໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິເມວ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອວີຈິມຫານິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕສຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ອປຣາປຣໍ ອາຘາວນປຣິຘາວນໍ ໂຫຕິເຍວ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ‘‘ຈຕຸກຸຏ຺ຏິກນິຣໂຍ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ, ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ ປນ ນວ ວາ ທສ ວາ ມາເສ ຈຕູຫິປິ ປສ຺ເສຫິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ຘາວິຕຸໍ ນາມ ນ ສກ຺ກາ, ອຕິສມ຺ພາເຘ ໂອກາເສ ຈຕຸໂກເຏນ ຈຕຸສງ຺ກຸຏິເຕເນວ ຫຸຕ຺ວາ ອຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ເອສ ‘‘ຈຕຸກຸຏ຺ຏິກນິຣໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ສຸຠາສຸຠນ຺ຕິ ສຸຠານໍ ອສຸຠໍ. ສຸຠານຎ຺ຫິ ສໍສາຣຠີຣຸການໍ ໂຍຄາວຈຣກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິ ເອກນ຺ຕໍ ອສຸຠສມ຺ມໂຕ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອຊຎ຺ຎໍ ຊຎ຺ຎສງ຺ຂາຕໍ, ອສຸຈິໍ ສຸຈິສມ຺ມຕໍ;

ນານາກຸຓປປຣິປູຣໍ, ຊຎ຺ຎຣູປໍ ອປສ຺ສໂຕ.

‘‘ຘິຣຕ຺ຖຸມໍ ອາຕຸຣໍ ປູຕິກາຍໍ, ເຊຄຸຈ຺ຉິຍໍ ອສ຺ສຸຈິໍ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍ;

ຍຕ຺ຖປ຺ປມຕ຺ຕາ ອຘິມຸຈ຺ຉິຕາ ປຊາ, ຫາເປນ຺ຕິ ມຄ຺ຄໍ ສຸຄຕູປປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໓.໑໒໘-໑໒໙);

ສຕ຺ຕາຕິ ອາສຕ຺ຕາ ວິສຕ຺ຕາ ລຄ຺ຄາ ລຄ຺ຄິຕາ ສກາເຍ ນ ຊຫນ຺ຕີຕິ ຕໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ນ ປຣິຈ຺ຈຊນ຺ຕິ. ຄິທ຺ຘາຕິ ຄຘິຕາ. ເຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເຍ ກາເມສຸ ອວີຕຣາຄາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ເອຕໍ ຄພ຺ຠວາສໍ ນ ຊຫນ຺ຕີຕິ.

ເອວໍ ທຣີມຸຂປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຄພ຺ຠໂອກ຺ກນ຺ຕິມູລກຎ຺ຈ, ປຣິຫາຣມູລກຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຄພ຺ຠວຸຏ຺ຐານມູລກໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ທິຍຑ຺ຒຄາຖມາຫ.

໑໘.

‘‘ມີຬ຺ເຫນ ລິຕ຺ຕາ ຣຸຫິເຣນ ມກ຺ຂິຕາ, ເສມ຺ເຫນ ລິຕ຺ຕາ ອຸປນິກ຺ຂມນ຺ຕິ;

ຍໍ ຍຎ຺ຫິ ກາເຍນ ຜຸສນ຺ຕິ ຕາວເທ, ສພ຺ພໍ ອສາຕໍ ທຸຂເມວ ເກວລໍ.

໑໙.

‘‘ທິສ຺ວາ ວທາມິ ນ ຫິ ອຎ຺ຎໂຕ ສວໍ, ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ພຫຸກໍ ສຣາມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມີຬ຺ເຫນ ລິຕ຺ຕາຕິ ມຫາຣາຊ, ອິເມ ສຕ຺ຕາ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ຕາ ນ ຈຕຸຊ຺ຊາຕິຄນ຺ເຘຫິ ວິລິມ຺ປິຕ຺ວາ ສຸຣຠິມາລໍ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ປຸຣາຓຄູເຖນ ປນ ມກ຺ຂິຕາ ປລິພຸທ຺ຘາ ຫຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ. ຣຸຫິເຣນ ມກ຺ຂິຕາຕິ ຣຕ຺ຕໂລຫິຕຈນ຺ທນານຸລິຕ຺ຕາປິ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ນ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ຣຕ຺ຕໂລຫິຕມກ຺ຂິຕາ ປນ ຫຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ. ເສມ຺ເຫນ ລິຕ຺ຕາຕິ ນ ຈາປິ ເສຕຈນ຺ທນວິລິຕ຺ຕາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ພຫລປິຈ຺ຉິລເສມ຺ຫລິຕ຺ຕາ ປນ ຫຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ. ອິຕ຺ຖີນຎ຺ຫິ ຄພ຺ຠວຸຏ຺ຐານກາເລ ເອຕາ ອສຸຈິໂຍ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ. ຕາວເທຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ມຫາຣາຊ, ອິເມ ສຕ຺ຕາ ຕສ຺ມິໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂມນສມເຍ ເອວໍ ມີຬ຺ຫາທິລິຕ຺ຕາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕາ ຍໍ ຍໍ ນິກ຺ຂມນມຄ຺ຄປເທສໍ ວາ ຫຕ຺ຖໍ ວາ ປາທໍ ວາ ຜຸສນ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອສາຕໍ ອມຘຸຣໍ ເກວລໍ ອສມ຺ມິສ຺ສໍ ທຸກ຺ຂເມວ ຜຸສນ຺ຕິ, ສຸຂໍ ນາມ ເຕສໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນຕ຺ຖີຕິ.

ທິສ຺ວາ ວທາມິ ນ ຫິ ອຎ຺ຎໂຕ ສວນ຺ຕິ ມຫາຣາຊ, ອຫໍ ອິມໍ ເອຕ຺ຕກໍ ວທນ຺ໂຕ ນ ອຎ຺ຎໂຕ ສວໍ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ສມຓສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນ ວທາມິ, ອຕ຺ຕໂນ ປນ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາເຓນ ທິສ຺ວາ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ພຫຸກນ຺ຕິ ອິທໍ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ມຫາຣາຊ, ອຫຎ຺ຫິ ປຸພ຺ເພ ນິວຸຕ຺ຖກ຺ຂນ຺ຘປຏິປາຏິສງ຺ຂາຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ພຫຸກໍ ສຣາມິ, ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປາຘິການິ ທ຺ເວ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ສຣາມີຕິ.

ອິທານິ ສຕ຺ຖາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ໂສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຣາຊານໍ ສຸຠາສິຕກຖາຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂອສາເນ ອຸປຑ຺ຒຄາຖມາຫ –

‘‘ຈິຕ຺ຣາຫິ ຄາຖາຫິ ສຸຠາສິຕາຫິ, ທຣີມຸໂຂ ນິຊ຺ຌາປຍິ ສຸເມຘ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຣາຫີຕິ ອເນກຕ຺ຖສນ຺ນິສ຺ສິຕາຫິ. ສຸຠາສິຕາຫີຕິ ສຸກຖິຕາຫິ. ທຣີມຸໂຂ ນິຊ຺ຌາປຍິ ສຸເມຘນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ທຣີມຸຂປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຕໍ ສຸເມຘໍ ສຸນ຺ທຣປຎ຺ຎໍ ກາຣຓາກາຣຓຊານນສມຕ຺ຖໍ ຣາຊານໍ ນິຊ຺ຌາເປສິ ສຎ຺ຎາເປສິ, ອຕ຺ຕໂນ ວຈນໍ ຄຓ຺ຫາເປສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ກາເມສຸ ໂທສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວຈນໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອິທານິ ປພ຺ພຊ ວາ ມາ ວາ, ມຍາ ປນ ຕຸຍ຺ຫໍ ກາເມສຸ ອາທີນໂວ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຈ ອານິສໍໂສ ກຖິໂຕ, ຕ຺ວໍ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຣາຊຫໍໂສ ວິຍ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ວລາຫກຄພ຺ຠໍ ມທ຺ທນ຺ໂຕ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາຣເມວ ຄໂຕ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ທສນຂສໂມຘານສມຸຊ຺ຊລໍ ອຎ຺ຊລິໍ ສິຣສ຺ມິໍ ຐເປຕ຺ວາ ນມສ຺ສມາໂນ ຕສ຺ມິໍ ທສ຺ສນວິສເຍ ອຕີເຕ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ໂຣທນ຺ຕສ຺ສ ປຣິເທວນ຺ຕສ຺ສ ກາເມ ປຫາຍ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ ມາເປຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ພຫູ ໂສຕາປນ຺ນາທໂຍ ອເຫສຸໍ. ຕທາ ຣາຊາ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ທຣີມຸຂຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໓໗໙] ໔. ເນຣຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກາໂກລາ ກາກສງ຺ຆາ ຈາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໍ ອຄມາສິ. ມນຸສ຺ສາ ຕສ຺ສ ອິຣິຍາປເຖ ປສີທິຕ຺ວາ ຕໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ປຓ຺ຓສາລໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວສາເປສຸໍ, ອຕິວິຍ ຈສ຺ສ ສກ຺ກາຣໍ ກຣິໍສຸ. ອເຖເກ ສສ຺ສຕວາທາ ອາຄມໍສຸ. ເຕ ເຕສໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ວາທໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສສ຺ສຕວາທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕສຎ຺ເຎວ ສກ຺ກາຣໍ ກຣິໍສຸ. ຕໂຕ ອຸຈ຺ເຉທວາທາ ອາຄມໍສຸ ເຕ ສສ຺ສຕວາທໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຸຈ຺ເຉທວາທເມວ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ອຖຎ຺ເຎ ອເຈລກາ ອາຄມິໍສຸ. ເຕ ອຸຈ຺ເຉທວາທໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອເຈລກວາທໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ຄຸຓາຄຸຓໍ ອຊານນ຺ຕານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ສນ຺ຕິເກ ທຸກ຺ເຂນ ວສິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຖວສ຺ໂສ ປວາເຣຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕປຏິສນ຺ຖາໂຣ ‘‘ກຫໍ ວສ຺ສໍວຸຕ຺ໂຖສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ສຸຂໍ ວຸຕ຺ໂຖສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຄຸຓາຄຸຓໍ ອຊານນ຺ຕານໍ ສນ຺ຕິເກ ທຸກ຺ຂໍ ວຸຕ຺ໂຖສ຺ມີ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາປິ ຄຸຓາຄຸຓໍ ອຊານນ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກທິວສມ຺ປິ ນ ວສິໍສຸ, ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓາຄຸຓໍ ອຊານນຏ຺ຐາເນ ກສ຺ມາ ວສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຸວຓ຺ຓຫໍສໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ກນິຏ຺ຐຠາຕາປິສ຺ສ ອຕ຺ຖິ. ເຕ ຈິຕ຺ຕກູຏປພ຺ພເຕ ວສນ຺ຕາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ສຍໍຊາຕສາລິໍ ຂາທນ຺ຕິ. ເຕ ເອກທິວສໍ ຕຕ຺ຖ ຈຣິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕກູຏໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອກໍ ເນຣຸໍ ນາມ ກຎ຺ຈນປພ຺ພຕໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ນິສີທິໍສຸ. ຕໍ ປນ ປພ຺ພຕໍ ນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ຕາ ສກຸຓສງ຺ຆາ ຈຕຸປ຺ປທາ ຈ ໂຄຈຣຠູມິຍໍ ນານາວຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ປພ຺ພຕໍ ປວິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຕ ສພ຺ເພ ຕສ຺ໂສຠາເສນ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ກນິຏ຺ໂຐ ຕໍ ກາຣຓໍ ອຊານິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ຺ຖ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ຠາຕຣາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໐.

‘‘ກາໂກລາ ກາກສງ຺ຆາ ຈ, ມຍຎ຺ຈ ປຕຕໍ ວຣາ;

ສພ຺ເພວ ສທິສາ ໂຫມ, ອິມໍ ອາຄມ຺ມ ປພ຺ພຕໍ.

໒໑.

‘‘ອິຘ ສີຫາ ຈ ພ຺ຍຄ຺ຆາ ຈ, ສິງ຺ຄາລາ ຈ ມິຄາຘມາ;

ສພ຺ເພວ ສທິສາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຍໍ ໂກ ນາມ ປພ຺ພໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາໂກລາຕິ ວນກາກາ. ກາກສງ຺ຆາຕິ ປກຕິກາກສງ຺ຆາ ຈ. ປຕຕໍ ວຣາຕິ ປກ຺ຂີນໍ ເສຏ຺ຐາ. ສທິສາ ໂຫມາຕິ ສທິສວຓ຺ຓາ ໂຫມ.

ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໒໒.

‘‘ອິມໍ ເນຣູຕິ ຊານນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ສາ ປພ຺ພຕຸຕ຺ຕມໍ;

ອິຘ ວຓ຺ເຓນ ສມ຺ປນ຺ນາ, ວສນ຺ຕິ ສພ຺ພປາຓິໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິຘ ວຓ຺ເຓນາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ເນຣຸປພ຺ພເຕ ໂອຠາເສນ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກນິຏ຺ໂຐ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໓.

‘‘ອມານນາ ຍຕ຺ຖ ສິຍາ, ອນ຺ຕານໍ ວາ ວິມານນາ;

ຫີນສມ຺ມານນາ ວາປິ, ນ ຕຕ຺ຖ ວິສຕິໍວເສ.

໒໔.

‘‘ຍຕ຺ຖາລໂສ ຈ ທກ຺ໂຂ ຈ, ສູໂຣ ຠີຣຸ ຈ ປູຊິຍາ;

ນ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ໂຕ ວສນ຺ຕິ, ອວິເສສກເຣ ນເຣ.

໒໕.

‘‘ນາຍໍ ເນຣຸ ວິຠຊຕິ, ຫີນອຸກ຺ກຏ຺ຐມຊ຺ຌິເມ;

ອວິເສສກໂຣ ເນຣຸ, ຫນ຺ທ ເນຣຸໍ ຊຫາມເສ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຐມຄາຖາຍ ອຍມຕ຺ໂຖ – ຍຕ຺ຖ ສນ຺ຕານໍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ສີລສມ຺ປນ຺ນານໍ ມານນສ຺ສ ອຠາເວນ ອມານນາ ອວມຎ຺ຎນາ ຈ ອວມານວເສນ ວິມານນາ ວາ ຫີນານໍ ວາ ທຸສ຺ສີລານໍ ສມ຺ມານນາ