📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ຂຸທ຺ທກນິກາເຍ

ຊາຕກ-ອຏ຺ຐກຖາ

(ຕຕິໂຍ ຠາໂຄ)

໔. ຈຕຸກ຺ກນິປາໂຕ

໑. ກາລິງ຺ຄວຄ຺ໂຄ

[໓໐໑] ໑. ຈູຬກາລິງ຺ຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ວິວຣຖິມາສໍ ທ຺ວາຣນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຣິພ຺ພາຊິການໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເວສາລິຍໍ ກິຣ ລິຈ຺ຉວິຣາຊູນໍ ສຕ຺ຕ ສຫສ຺ສານິ ສຕ຺ຕ ສຕານິ ສຕ຺ຕ ຈ ລິຈ຺ຉວີ ວສິໍສຸ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ປຸຈ຺ຉາປຏິປຸຈ຺ຉາຈິຕ຺ຕກາ ອເຫສຸໍ. ອເຖໂກ ປຎ຺ຈສຸ ວາທສເຕສຸ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ນິຄຓ຺ໂຐ ເວສາລິຍໍ ສມ຺ປາປຸຓິ, ເຕ ຕສ຺ສ ສງ຺ຄຫໍ ອກໍສຸ. ອປຣາປິ ເອວຣູປາ ນິຄຓ຺ຐີ ສມ຺ປາປຸຓິ. ຣາຊາໂນ ທ຺ເວປິ ຊເນ ວາທໍ ກາເຣສຸໍ, ອຸໂຠປິ ສທິສາວ ອເຫສຸໍ. ຕໂຕ ລິຈ຺ຉວີນໍ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ອິເມ ທ຺ເວປິ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ປຸຕ຺ໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເຕສໍ ວິວາຫໍ ກາເຣຕ຺ວາ ທ຺ເວປິ ເອກໂຕ ວາເສສຸໍ. ອຖ ເນສໍ ສໍວາສມນ຺ວາຍ ປຏິປາຏິຍາ ຈຕສ຺ໂສ ທາຣິກາໂຍ ເອໂກ ຈ ທາຣໂກ ຊາຍິ. ທາຣິການໍ ‘‘ສຈ຺ຈາ, ໂລລາ, ອວຘາຣິກາ, ປຏິຈ຺ຉາທາ’’ຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ, ທາຣກສ຺ສ ‘‘ສຈ຺ຈໂກ’’ຕິ. ເຕ ປຎ຺ຈປິ ຊນາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ຕາ ມາຕິໂຕ ປຎ຺ຈ ວາທສຕານິ, ປິຕິໂຕ ປຎ຺ຈ ວາທສຕານີຕິ ວາທສຫສ຺ສໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ມາຕາປິຕໂຣ ທາຣິການໍ ເອວໍ ໂອວທິໍສຸ ‘‘ສເຈ ໂກຈິ ຄິຫີ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວາທໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ປາທປຣິຈາຣິກາ ຠເວຍ຺ຍາຖ. ສເຈ ປພ຺ພຊິໂຕ ຠິນ຺ທິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ.

ອປຣຠາເຄ ມາຕາປິຕໂຣ ກາລມກໍສຸ. ເຕສຸ ກາລກເຕສຸ ສຈ຺ຈກນິຄຓ຺ໂຐ ຕຕ຺ເຖວ ເວສາລິຍໍ ລິຈ຺ຉວີນໍ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂາເປນ຺ໂຕ ວສິ. ຠຄິນິໂຍ ຊມ຺ພຸສາຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວາທຕ຺ຖາຍ ນຄຣາ ນຄຣໍ ຈຣມານາ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຕ຺ວາ ນຄຣທ຺ວາເຣ ສາຂໍ ນິຂຓິຕ຺ວາ ‘‘ໂຍ ອມ຺ຫາກໍ ວາທໍ ອາໂຣເປຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ ຄິຫີ ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ, ໂສ ເອຕໍ ປໍສຸປຸຎ຺ຊໍ ປາເທຫິ ວິກິຣິຕ຺ວາ ປາເທເຫວ ສາຂໍ ມທ຺ທຕູ’’ຕິ ທາຣການໍ ວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຍ ນຄຣໍ ປວິສິໍສຸ. ອຖາຍສ຺ມາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອສມ຺ມຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຣິຕ຺ຕຆເຏສຸ ປານີຍໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຄິລາເນ ຈ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ທິວາຕຣໍ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ໂຕ ຕໍ ສາຂໍ ທິສ຺ວາ ທາຣເກ ປຸຈ຺ຉິ, ທາຣກາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິໍສຸ. ເຖໂຣ ທາຣເກເຫວ ປາຕາເປຕ຺ວາ ມທ຺ທາເປຕ຺ວາ ‘‘ເຍຫິ ອຍໍ ສາຂາ ຐປິຕາ, ເຕ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຊຕວນທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ມໍ ປສ຺ສນ຺ຕູ’’ຕິ ທາຣການໍ ວຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ວິຫາຣທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ອຏ຺ຐາສິ. ຕາປິ ປຣິພ຺ພາຊິກາ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ອາຄຕາ ສາຂໍ ມທ຺ທິຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເກນາຍໍ ມທ຺ທິຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ, ສເຈ ຕຸມ຺ເຫ ວາທຕ຺ຖິກາ, ເຊຕວນທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກໍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ທາຣເກຫິ ວຸຕ຺ຕາ ປຸນ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ວິຫາຣທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣໍ ວາທສຫສ຺ສໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ເຖໂຣ ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ຊານາຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ນ ຊານາມ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອຫໍ ປນ ໂວ ກິຎ຺ຈິ ປຸຈ຺ຉາມີ’’ຕິ. ‘‘ປຸຈ຺ຉ, ສາມິ, ຊານນ຺ຕິໂຍ ກເຖສ຺ສາມາ’’ຕິ.

ເຖໂຣ ‘‘ເອກໍ ນາມ ກິ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຕາ ນ ຊານິໍສຸ. ເຖໂຣ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ຕາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ, ສາມິ, ປຣາຊໂຍ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຊໂຍ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ‘‘ອິທານິ ກິໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ? ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ມາຕາປິຕູຫິ ອຍໍ ໂອວາໂທ ທິນ຺ໂນ ‘ສເຈ ໂວ ຄິຫີ ວາທໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ປຊາປຕິໂຍ ຠເວຍ຺ຍາຖ. ສເຈ ປພ຺ພຊິໂຕ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພເຊຍ຺ຍາຖາ’ຕິ, ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ໂນ ເທຖາ’’ຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕາ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາຍ ເຖຣິຍາ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພາເຊສິ. ຕາ ສພ຺ພາປິ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ຈຕຸນ຺ນໍ ປຣິພ຺ພາຊິການໍ ອວສ຺ສໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ສພ຺ພາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາເປສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ເອຕາສໍ ອວສ຺ສໂຍ ອໂຫສິ, ອິທານິ ປນ ປພ຺ພຊ຺ຊາຠິເສກໍ ທາເປສິ, ປຸພ຺ເພ ຣາຊມເຫສິຏ຺ຐາເນ ຐເປສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ກາລິງ຺ຄຣຏ຺ເຐ ທນ຺ຕປຸຣນຄເຣ ກາລິງ຺ຄຣາເຊ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ອສ຺ສກຣຏ຺ເຐ ປາຏລິນຄເຣ ອສ຺ສໂກ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ກາລິງ຺ໂຄ ສມ຺ປນ຺ນພລວາຫໂນ ສຍມ຺ປິ ນາຄພໂລ ປຏິໂຍຘໍ ນ ປສ຺ສຕິ. ໂສ ຍຸຊ຺ຌິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ອມຈ຺ຈານໍ ອາໂຣເຈສິ ‘‘ອຫໍ ຍຸທ຺ຘຕ຺ຖິໂກ, ປຏິໂຍຘໍ ປນ ນ ປສ຺ສາມິ, ກິໍ ກໂຣມາ’’ຕິ. ອມຈ຺ຈາ ‘‘ອຕ຺ເຖໂກ, ມຫາຣາຊ, ອຸປາໂຍ, ຘີຕໂຣ ເຕ ຈຕສ຺ໂສ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣາ, ຕາ ປສາເຘຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຍາເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ພລປຣິວຸຕາ ຄາມນິຄມຣາຊຘານິໂຍ ຈຣາເປຖ. ໂຍ ຣາຊາ ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ເຄເຫ ກາຕຸກາໂມ ຠວິສ຺ສຕິ, ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຍຸທ຺ຘໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ຣາຊາ ຕຖາ ກາເຣສິ. ຕາຫິ ຄຕຄຕຏ຺ຐາເນ ຣາຊາໂນ ຠເຍນ ຕາສໍ ນຄຣໍ ປວິສິຕຸໍ ນ ເທນ຺ຕິ, ປຓ຺ຓາກາຣໍ ເປເສຕ຺ວາ ພຫິນຄເຣເຍວ ວສາເປນ຺ຕິ. ເອວໍ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ວິຈຣິຕ຺ວາ ອສ຺ສກຣຏ຺ເຐ ປາຏລິນຄຣໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ອສ຺ສໂກປິ ນຄຣທ຺ວາຣານິ ປິທຫາເປຕ຺ວາ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ເປເສສິ. ຕສ຺ສ ນນ຺ທິເສໂນ ນາມ ອມຈ຺ໂຈ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ອຸປາຍກຸສໂລ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິມາ ກິຣ ຣາຊຘີຕໂຣ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ວິຈຣິຕ຺ວາ ປຏິໂຍຘໍ ນ ລຠິໍສຸ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຊມ຺ພຸທີໂປ ຕຸຈ຺ໂຉ ນາມ ອໂຫສິ, ອຫໍ ກາລິງ຺ເຄນ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ນຄຣທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂທວາຣິເກ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕາສໍ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣາເປຕຸໍ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑.

‘‘ວິວຣຖິມາສໍ ທ຺ວາຣໍ, ນຄຣໍ ປວິສນ຺ຕຸ ອຣຸຓຣາຊສ຺ສ;

ສີເຫນ ສຸສິຏ຺ເຐນ, ສຸຣກ຺ຂິຕໍ ນນ຺ທິເສເນນາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຣຸຓຣາຊສ຺ສາຕິ ໂສ ຫິ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐິຕກາເລ ຣຏ຺ຐນາມວເສນ ອສ຺ສໂກ ນາມ ຊາໂຕ, ກຸລທຕ຺ຕິຍໍ ປນສ຺ສ ນາມໍ ອຣຸໂຓຕິ. ເຕນາຫ ‘‘ອຣຸຓຣາຊສ຺ສາ’’ຕິ. ສີເຫນາຕິ ປຸຣິສສີເຫນ. ສຸສິຏ຺ເຐນາຕິ ອາຈຣິເຍຫິ ສຸຏ຺ຐຸ ອນຸສາສິເຕນ. ນນ຺ທິເສເນນາຕິ ມຍາ ນນ຺ທິເສເນນ ນາມ.

ໂສ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣາເປຕ຺ວາ ຕາ ຄເຫຕ຺ວາ ອສ຺ສກຣຎ຺ໂຎ ທຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຠາຍິຕ຺ຖ, ຍຸທ຺ເຘ ສຕິ ອຫໍ ຊິນິສ຺ສາມິ, ອິມາ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣາ ຣາຊຘີຕໂຣ ມເຫສິໂຍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ຕາສໍ ອຠິເສກໍ ທາເປຕ຺ວາ ຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄເຕ ປຸຣິເສ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ຕຸມ຺ເຫ ຣາຊຘີຕູນໍ ອສ຺ສກຣາເຊນ ມເຫສິຏ຺ຐາເນ ຐປິຕຠາວໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາຈິກ຺ຂຖາ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣເຈສຸໍ. ກາລິງ຺ໂຄ ‘‘ນ ຫິ ນູນ ໂສ ມຍ຺ຫໍ ພລໍ ຊານາຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕາວເທວ ມຫຕິຍາ ເສນາຍ ນິກ຺ຂມິ. ນນ຺ທິເສໂນ ຕສ຺ສ ອາຄມນໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ກິຣ ຣຊ຺ຊສີມາຍເມວ ໂຫຕຸ, ມາ ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ຣຊ຺ຊສີມໍ ໂອກ຺ກມຕຸ, ອຸຠິນ຺ນໍ ຣຊ຺ຊານໍ ອນ຺ຕເຣ ຍຸທ຺ຘໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສາສນໍ ເປເສສິ. ໂສ ສາສນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຊ຺ຊປຣິຍນ຺ເຕເຍວ ອຏ຺ຐາສິ. ອສ຺ສໂກປິ ອຕ຺ຕໂນ ຣຊ຺ຊປຣິຍນ຺ເຕ ອຏ຺ຐາສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຣຊ຺ຊານໍ ອນ຺ຕເຣ ປຓ຺ຓສາລາຍໍ ວສຕິ. ກາລິງ຺ໂຄ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສມຓາ ນາມ ກິຎ຺ຈິ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ, ໂກ ຊານາຕິ, ກິໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ກສ຺ສ ຊໂຍ ວາ ປຣາຊໂຍ ວາ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕາປສໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຎ຺ຎາຕກເວເສນ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກາລິງ຺ໂຄ ຈ ອສ຺ສໂກ ຈ ຍຸຊ຺ຌິຕຸກາມາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຣຊ຺ຊສີມາຍເມວ ຐິຕາ, ເອເຕສຸ ກສ຺ສ ຊໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ກສ຺ສ ປຣາຊໂຍ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ມຫາປຸຎ຺ຎ, ອຫໍ ‘‘ອສຸກສ຺ສ ຊໂຍ, ອສຸກສ຺ສ ປຣາຊໂຍ’’ຕິ ນ ຊານາມິ, ສກ຺ໂກ ປນ ເທວຣາຊາ ອິຘາຄຈ຺ຉຕິ, ຕມຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ກເຖສ຺ສາມິ, ສ຺ເວ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີຕິ. ສກ຺ໂກ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທິ, ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິ. ຠນ຺ເຕ, ກາລິງ຺ໂຄ ຊິນິສ຺ສຕິ, ອສ຺ສໂກ ປຣາຊິສ຺ສຕິ, ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕີຕິ.

ກາລິງ຺ໂຄ ປຸນທິວເສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິ. ໂສ ‘‘ກິໍ ນາມ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ‘‘ອຫໍ ກິຣ ຊິນິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐາຍ ຕຸຏ຺ຐິຍາ ປກ຺ກາມິ. ສາ ກຖາ ວິຕ຺ຖາຣິກາ ອໂຫສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອສ຺ສໂກ ນນ຺ທິເສນໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ກາລິງ຺ໂຄ ກິຣ ຊິນິສ຺ສຕິໍ, ມຍໍ ປຣາຊິສ຺ສາມ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ໂກ ເອຕໍ ຊານາຕິ ມຫາຣາຊ, ກສ຺ສ ຊໂຍ ວາ ປຣາຊໂຍ ວາ, ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ຣາຊານໍ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂກ ຊິນິສ຺ສຕິ, ໂກ ປຣາຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ກາລິງ຺ໂຄ ຊິນິສ຺ສຕິ, ອສ຺ສໂກ ປຣາຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຊິນນ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພນິມິຕ຺ຕໍ ກິໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ກິໍ ປຣາຊິນນ຺ຕສ຺ສາ’’ຕິ? ‘‘ມຫາປຸຎ຺ຎ, ຊິນນ຺ຕສ຺ສ ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ສພ຺ພເສໂຕ ອຸສໂຠ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິຕຣສ຺ສ ສພ຺ພກາຬໂກ, ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ຍຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຊຍປຣາຊຍໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ນນ຺ທິເສໂນ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສຫາເຍ ສຫສ຺ສມຕ຺ເຕ ມຫາໂຍເຘ ຄເຫຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ປພ຺ພຕໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ‘‘ອມ຺ໂຠ, ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ຊີວິຕໍ ທາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ສກ຺ຂິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ອິມສ຺ມິໍ ປປາເຕ ປຕຖາ’’ຕິ. ເຕ ປຕິຕຸໍ ອາຣຠິໍສຸ. ອຖ ເນ ວາເຣຕ຺ວາ ‘‘ອລໍ ເອຕ຺ຖ ປຕເນນ, ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ຊີວິຕໍ ທາຕຸໍ ສຸຫທຍາ ອນິວຕ຺ຕິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຍຸຊ຺ຌຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸໍ.

ອຖ ສງ຺ຄາເມ ອຸປຏ຺ຐິເຕ ກາລິງ຺ໂຄ ‘‘ອຫໍ ກິຣ ຊິນິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂວສານໍ ອາປຊ຺ຊິ, ພລກາຍາປິສ຺ສ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ກິຣ ຊໂຍ’’ຕິ ໂວສານໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສນ຺ນາຫໍ ອກຕ຺ວາ ວຄ຺ຄວຄ຺ຄາ ຫຸຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິ ປກ຺ກມິໍສຸ, ວີຣິຍກຣຓກາເລ ວີຣິຍໍ ນ ກຣິໍສຸ. ອຸໂຠປິ ຣາຊາໂນ ອສ຺ສໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ‘‘ຍຸຊ຺ຌິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ. ອຸຠິນ຺ນໍ ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ປຸຣໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກາລິງ຺ຄຣຎ຺ໂຎ ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ສພ຺ພເສໂຕ ອຸສໂຠ ອໂຫສິ, ອິຕຣສ຺ສ ສພ຺ພກາຬໂກ. ຕາ ເທວຕາປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຍຸຊ຺ຌນາກາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ຕາ ອຸປສງ຺ກມິໍສຸ. ເຕ ປນ ອຸສຠາ ອຸຠິນ຺ນໍ ຣາຊູນໍເຍວ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ນ ອຎ຺ເຎສໍ. ນນ຺ທິເສໂນ ອສ຺ສກໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ປຎ຺ຎາຍຕິ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ອາຣກ຺ຂເທວຕາ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ. ‘‘ເກນາກາເຣນາ’’ຕິ. ‘‘ກາລິງ຺ຄຣຎ຺ໂຎ ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ສພ຺ພເສໂຕ ອຸສໂຠ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ສພ຺ພກາຬໂກ ກິລມນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຠາຍຖ, ມຍໍ ຊິນິສ຺ສາມ, ກາລິງ຺ໂຄ ປຣາຊິສ຺ສຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ອສ຺ສປິຏ຺ຐິໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອິມໍ ສຕ຺ຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸສິກ຺ຂິຕສິນ຺ຘວໍ ອຸທຣປສ຺ເສ ວາມຫຕ຺ເຖນ ອຸປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ອິມິນາ ປຸຣິສສຫສ຺ເສນ ສທ຺ຘິໍ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກາລິງ຺ຄຣຎ຺ໂຎ ອາຣກ຺ຂເທວຕໍ ສຕ຺ຕິປ຺ປຫາເຣນ ປາເຕຖ, ຕໂຕ ມຍໍ ສຫສ຺ສມຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕິສຫສ຺ເສນ ປຫຣິສ຺ສາມ, ເອວໍ ກາລິງ຺ຄສ຺ສ ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ນສ຺ສິສ຺ສຕິ, ຕໂຕ ກາລິງ຺ໂຄ ປຣາຊິສ຺ສຕິ, ມຍໍ ຊິນິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ນນ຺ທິເສເນນ ທິນ຺ນສຎ຺ຎາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຕິຍາ ປຫຣິ, ສູຣໂຍຘສຫສ຺ສາປິ ອມຈ຺ຈາ ສຕ຺ຕິສຫສ຺ເສນ ປຫຣິໍສຸ. ອາຣກ຺ຂເທວຕາ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິ, ຕາວເທວ ກາລິງ຺ໂຄ ປຣາຊິຕ຺ວາ ປລາຍິ. ຕໍ ປລາຍມານໍ ທິສ຺ວາ ສຫສ຺ສມຕ຺ຕາ ອມຈ຺ຈາ ‘‘ກາລິງ຺ໂຄ ປລາຍຕີ’’ຕິ ອຸນ຺ນທິໍສຸ. ກາລິງ຺ໂຄ ມຣຓຠຍຠີໂຕ ປລາຍມາໂນ ຕໍ ຕາປສໍ ອກ຺ໂກສນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໒.

‘‘ຊໂຍ ກລິງ຺ຄານມສຍ຺ຫສາຫິນໍ, ປຣາຊໂຍ ອນໂຍ ອສ຺ສການໍ;

ອິຈ຺ເຈວ ເຕ ຠາສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິ, ນ ອຸຊ຺ຊຸຠູຕາ ວິຕຖໍ ຠຓນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສຍ຺ຫສາຫິນນ຺ຕິ ອສຍ຺ຫໍ ທຸສ຺ສຫໍ ສຫິຕຸໍ ສມຕ຺ຖານໍ. ອິຈ຺ເຈວ ເຕ ຠາສິຕນ຺ຕິ ເອວໍ ຕຍາ ກູຏຕາປສ ລຎ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣາຊິນກຣາຊານໍ ຊິນິສ຺ສຕິ, ຊິນນຣາຊານຎ຺ຈ ປຣາຊິສ຺ສຕີຕິ ຠາສິຕໍ. ນ ອຸຊ຺ຊຸຠູຕາຕິ ເຍ ກາເຍນ ວາຈາຍ ມນສາ ຈ ອຸຊຸຠູຕາ, ນ ເຕ ມຸສາ ຠຓນ຺ຕີຕິ.

ເອວໍ ໂສ ຕາປສໍ ອກ຺ໂກສນ຺ໂຕ ປລາຍນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ນຄຣເມວ ຄໂຕ, ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕຸມ຺ປິ ນາສກ຺ຂິ. ຕໂຕ ກຕິປາຫຈ຺ຈເຍນ ສກ຺ໂກ ຕາປສສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ຕາປໂສ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໓.

‘‘ເທວາ ມຸສາວາທມຸປາຕິວຕ຺ຕາ, ສຈ຺ຈໍ ຘນໍ ປຣມໍ ເຕສຸ ສກ຺ກ;

ຕໍ ເຕ ມຸສາ ຠາສິຕໍ ເທວຣາຊ, ກິໍ ວາ ປຏິຈ຺ຈ ມຆວາ ມຫິນ຺ທາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕໍ ເຕ ມຸສາ ຠາສິຕນ຺ຕິ ຍໍ ຕຍາ ມຍ຺ຫໍ ຠາສິຕໍ, ຕໍ ອຕ຺ຖຠຎ຺ຊນກມຸສາວາທໍ ກເຖນ຺ເຕນ ຕຍາ ມຸສາ ຠາສິຕໍ, ຕຍາ ກິໍ ກາຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ເອວໍ ຠາສິຕນ຺ຕິ?

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໔.

‘‘ນນຸ ເຕ ສຸຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຠຎ຺ຎມາເນ, ເທວາ ນ ອິສ຺ສນ຺ຕິ ປຸຣິສປຣກ຺ກມສ຺ສ;

ທໂມ ສມາຘິ ມນໂສ ອເຠຊ຺ໂຊ, ອພ຺ຍຄ຺ຄຕາ ນິກ຺ກມນຎ຺ຈ ກາເລ;

ທຬ຺ຫຎ຺ຈ ວິຣິຍໍ ປຸຣິສປຣກ຺ກໂມ ຈ, ເຕເນວ ອາສິ ວິຊໂຍ ອສ຺ສການ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ກິໍ ຕຍາ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຈເນ ຠຎ຺ຎມາເນ ອິທໍ ນ ສຸຕປຸພ຺ພໍ, ຍໍ ເທວາ ປຸຣິສປຣກ຺ກມສ຺ສ ນ ອິສ຺ສນ຺ຕິ ນ ອຸສູຍນ຺ຕິ, ອສ຺ສກຣຎ຺ໂຎ ວີຣິຍກຣຓວເສນ ອຕ຺ຕທມນສງ຺ຂາໂຕ ທໂມ, ສມຄ຺ຄຠາເວນ ມນໂສ ອເຠຊ຺ໂຊ, ອເຠຊ຺ຊສມາຘິ, ອສ຺ສກຣຎ຺ໂຎ ສຫາຍານໍ ວີຣິຍກຣຓກາເລ ອພ຺ຍຄ຺ຄຕາ ຍຖາ ກາລິງ຺ຄສ຺ສ ມນຸສ຺ສາ ວຄ຺ຄວຄ຺ຄາ ຫຸຕ຺ວາ ໂອສກ຺ກິໍສຸ, ເອວໍ ອໂນສກ຺ກນໍ ສມຄ຺ຄຠາເວນ ອເຠຊ຺ຊຈິຕ຺ຕານໍ ວີຣິຍຎ຺ຈ ປຸຣິສປຣກ຺ກໂມ ຈ ຖິໂຣ ອໂຫສິ, ເຕເນວ ກາຣເຓນ ອສ຺ສການໍ ຊໂຍ ອໂຫສີຕິ.

ປລາເຕ ຈ ປນ ກາລິງ຺ເຄ ອສ຺ສກຣາຊາ ວິໂລປໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນຄຣໍ ຄໂຕ. ນນ຺ທິເສໂນ ກາລິງ຺ຄສ຺ສ ສາສນໍ ເປເສສິ ‘‘ອິມາສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ຣາຊກຎ຺ຎານໍ ທາຍຊ຺ຊໂກຏ຺ຐາສໍ ເປເສຕຸ, ສເຈ ນ ເປເສຕິ, ກາຕພ຺ພເມຕ຺ຖ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ສາສນໍ ສຸຕ຺ວາ ຠີຕຕສິໂຕ ຕາຫິ ລທ຺ຘພ຺ພທາຍຊ຺ຊໍ ເປເສສິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ ‘‘ຕທາ ກາລິງ຺ຄຣຎ຺ໂຎ ຘີຕໂຣ ອິມາ ທຫຣຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ອເຫສຸໍ, ນນ຺ທິເສໂນ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຈູຬກາລິງ຺ຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໓໐໒] ໒. ມຫາອສ຺ສາໂຣຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອເທຍ຺ເຍສຸໍ ທທໍ ທານນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕເມວ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກາຣວເສເນວ ກິຣິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິຘາປິ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕິ, ທານໍ ເທຕິ, ສີລໍ ຣກ຺ຂຕິ. ໂສ ‘‘ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ກຸປິຕໍ ວູປສເມສ຺ສາມີ’’ຕິ ພລວາຫນປຣິວຸໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣາຊິໂຕ ອສ຺ສໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ປລາຍມາໂນ ເອກໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໍ ປາປຸຓິ. ຕຕ຺ຖ ຕິໍສ ຊນາ ຣາຊເສວກາ ວສນ຺ຕິ. ເຕ ປາໂຕວ ຄາມມຊ຺ເຌ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຄາມກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຣາຊາ ວມ຺ມິຕໍ ອສ຺ສໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ໂຕ ຄາມທ຺ວາເຣນ ອນ຺ໂຕຄາມໍ ປາວິສິ. ເຕ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິທ’’ນ຺ຕິ ຠີຕາ ປລາຍິຕ຺ວາ ສກສກເຄຫານິ ປວິສິໍສຸ. ເອໂກ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊາ ກິຣ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ຄໂຕ’’ຕິ ສຸຍ຺ຍຕິ, ໂກສິ ຕ຺ວໍ ຣາຊປຸຣິໂສ ໂຈຣປຸຣິໂສຕິ? ‘‘ຣາຊປຸຣິໂສ, ສມ຺ມາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ເອຖາ’’ຕິ ຣາຊານໍ ເຄຫໍ ເນຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປີຐເກ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ, ຠທ຺ເທ, ສຫາຍກສ຺ສ ປາເທ ໂຘວາ’’ຕິ ຠຣິຍໍ ຕສ຺ສ ປາເທ ໂຘວາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ພລານຸຣູເປນ ອາຫາຣໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ວິສ຺ສມຖາ’’ຕິ ສຍນໍ ປຎ຺ຎາເປສິ, ຣາຊາ ນິປຊ຺ຊິ. ອິຕໂຣ ອສ຺ສສ຺ສ ສນ຺ນາຫໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ຈງ຺ກມາເປຕ຺ວາ ອຸທກໍ ປາເຍຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິໍ ເຕເລນ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ຕິຓໍ ອທາສິ. ເອວໍ ຕໂຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທິວເສ ຣາຊານໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉາມຫໍ, ສມ຺ມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຸນ ຣຎ຺ໂຎ ຈ ອສ຺ສສ຺ສ ຈ ກຕ຺ຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ສພ຺ພມກາສິ. ຣາຊາ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ອຫໍ, ສມ຺ມ, ມຫາອສ຺ສາໂຣໂຫ ນາມ, ນຄຣມຊ຺ເຌ ອມ຺ຫາກໍ ເຄຫໍ, ສເຈ ເກນຈິ ກິຈ຺ເຈນ ນຄຣໍ ອາຄຈ຺ຉສິ, ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ໂທວາຣິກໍ ‘ມຫາອສ຺ສາໂຣໂຫ ກຕຣເຄເຫ ວສຕີ’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ໂທວາຣິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ເຄຫໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ພລກາໂຍປິ ຣາຊານໍ ອທິສ຺ວາ ພຫິນຄເຣ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ຣາຊານໍ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິວາເຣສິ. ຣາຊາ ນຄຣໍ ປວິສນ຺ໂຕ ທ຺ວາຣນ຺ຕເຣ ຐຕ຺ວາ ໂທວາຣິກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ປຏິກ຺ກມາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ເອໂກ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມວາສີ ມໍ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ມຫາອສ຺ສາໂຣຫສ຺ສ ເຄຫໍ ກຫ’ນ຺ຕິ ຕໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ຕໍ ຕ຺ວໍ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ອາເນຕ຺ວາ ມໍ ທສ຺ເສຍ຺ຍາສິ, ຕທາ ຕ຺ວໍ ສຫສ຺ສໍ ລຠິສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ນາຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຣາຊາ ຕສ຺ສ ວສນຄາເມ ພລິໍ ວຑ຺ຒາເປສິ, ພລິມ຺ຫິ ວຑ຺ຒິເຕ ນາຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ທຸຕິຍມ຺ປິ ຕຕິຍມ຺ປິ ພລິໍ ວຑ຺ຒາເປສິ, ເນວ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ອຖ ນໍ ຄາມວາສິໂນ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອາຫໍສຸ ‘‘ອຍ຺ຍ, ຕວ ສຫາຍສ຺ສ ມຫາອສ຺ສາໂຣຫສ຺ສ ອາຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຍໍ ພລິນາ ປີຬິຍມານາ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມ, ຄຈ຺ຉ ຕວ ສຫາຍສ຺ສ ມຫາອສ຺ສາໂຣຫສ຺ສ ວຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ພລິໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຫີ’’ຕິ. ສາຘຸ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ນ ປນ ສກ຺ກາ ຕຸຈ຺ຉຫຕ຺ເຖນ ຄນ຺ຕຸໍ, ມຍ຺ຫໍ ສຫາຍສ຺ສ ທ຺ເວ ທາຣກາ ອຕ຺ຖິ, ເຕສຎ຺ຈ ຠຣິຍາຍ ຈສ຺ສ ສຫາຍກສ຺ສ ຈ ເມ ນິວາສນປາຣຸປນປິຬນ຺ຘນາທີນິ ສຊ຺ເຊຖາຕິ. ‘‘ສາຘຸ ສຊ຺ຊິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຕ ສພ຺ພໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ສຊ຺ຊຍິໍສຸ.

ໂສ ຕຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຆເຣ ປກ຺ກປູວຎ຺ຈ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາຣໍ ປຕ຺ວາ ໂທວາຣິກໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກຫໍ, ສມ຺ມ, ມຫາອສ຺ສາໂຣຫສ຺ສ ເຄຫ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ເອຫິ ທສ຺ເສມິ ເຕ’’ຕິ ຕໍ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ໂທວາຣິໂກ ເອກໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມວາສິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ປຏິເວເທສິ. ຣາຊາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອາສນາ ອຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສຫາໂຍ ຈ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຕາ ຈ ປວິສນ຺ຕູ’’ຕິ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ທິສ຺ວາວ ນໍ ປຣິສ຺ສຊິຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສຫາຍິກາ ຈ ທາຣກາ ຈ ອໂຣຄາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາຕລໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ຣາຊາສເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ສຫາຍສ຺ສ ເມ ປາເທ ໂຘວາ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຕສ຺ສ ປາເທ ໂຘວິ, ຣາຊາ ສຸວຓ຺ຓຠິງ຺ກາເຣນ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈິ. ເທວີປິ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘເຕເລນ ມກ຺ເຂສິ. ຣາຊາ ‘‘ກິໍ, ສມ຺ມ, ອຕ຺ຖິ, ກິຎ຺ຈິ ອມ຺ຫາກໍ ຂາທນີຍ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ‘‘ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປສິພ຺ພກໂຕ ປູເວ ນີຫຣາເປສິ. ຣາຊາ ສຸວຓ຺ຓຕຏ຺ຏເກນ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສງ຺ຄຫໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ມມ ສຫາເຍນ ອານີຕໍ ຂາທຖາ’’ຕິ ເທວິຍາ ຈ ອມຈ຺ຈານຎ຺ຈ ຂາທາເປຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ຂາທິ. ອິຕໂຣ ອິຕຣມ຺ປິ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ສງ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ກາສິກວຕ຺ຖານິ ອປເນຕ຺ວາ ເຕນ ອາຠຕວຕ຺ຖຍຸຄໍ ນິວາເສສິໍ. ເທວີປິ ກາສິກວຕ຺ຖຎ຺ເຈວ ອາຠຣຓານິ ຈ ອປເນຕ຺ວາ ເຕນ ອາຠຕວຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ອາຠຣຓານິ ປິຬນ຺ຘິ.

ອຖ ນໍ ຣາຊາ ຣາຊາຣຫໍ ໂຠຊນໍ ໂຠຊາເປຕ຺ວາ ເອກໍ ອມຈ຺ຈໍ ອາຓາເປສິ ‘‘ຄຈ຺ຉ ອິມສ຺ສ ມມ ກຣຓນິຍາເມເນວ ມສ຺ສຸກມ຺ມໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຄນ຺ໂຘທເກນ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນິກໍ ກາສິກວຕ຺ຖໍ ນິວາສາເປຕ຺ວາ ຣາຊາລງ຺ກາເຣນ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ອາເນຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ຣາຊາ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ອມຈ຺ເຈ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ຊາຕິຫິງ຺ຄຸລກສຸຕ຺ຕໍ ປາເຕຕ຺ວາ ອຸປຑ຺ຒຣຊ຺ຊໍ ອທາສິ. ເຕ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອກໂຕ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ປິວນ຺ຕິ ສຍນ຺ຕິ, ວິສ຺ສາໂສ ຖິໂຣ ອໂຫສິ ເກນຈິ ອເຠຊ຺ໂຊ. ອຖສ຺ສ ຣາຊາ ປຸຕ຺ຕທາເຣປິ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ນິເວສນໍ ມາເປຕ຺ວາ ອທາສິ. ເຕ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ຕິ.

ອຖ ອມຈ຺ຈາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຣາຊປຸຕ຺ຕໍ ອາຫໍສຸ ‘‘ກຸມາຣ, ຣາຊາ ເອກສ຺ສ ຄຫປຕິກສ຺ສ ອຸປຑ຺ຒຣຊ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຠຸຎ຺ຊຕິ ປິວຕິ ສຍຕິ, ທາຣເກ ຈ ວນ຺ທາເປຕິ, ອິມິນາ ຣຎ຺ຎາ ກຕກມ຺ມໍ ນ ຊານາມ, ກິໍ ກໂຣຕິ ຣາຊາ, ມຍໍ ລຊ຺ຊາມ, ຕ຺ວໍ ຣຎ຺ໂຎ ກເຖຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຕໍ ກຖໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ມາ ເອວໍ ກໂຣຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕາຕ, ອຫໍ ຍຸທ຺ຘປຣາຊິໂຕ ກຫໍ ວສິໍ, ອປິ ນຸ ຊານາຖາ’’ຕິ. ‘‘ນ ຊານາມ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ອຫໍ ເອຕສ຺ສ ຆເຣ ວສນ຺ໂຕ ອໂຣໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິໍ, ເອວໍ ມມ ອຸປກາຣິໂນ ກສ຺ມາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ນ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ຈ ປນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຕາຕ, ໂຍ ຫິ ອທາຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກສ຺ສ ເທຕິ, ທາຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກສ຺ສ ນ ເທຕິ, ໂສ ອາປທໍ ປຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ອຸປກາຣໍ ນ ລຠຕີ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ –

໕.

‘‘ອເທຍ຺ເຍສຸ ທທໍ ທານໍ, ເທຍ຺ເຍສຸ ນປ຺ປເວຈ຺ຉຕິ;

ອາປາສຸ ພ຺ຍສນໍ ປຕ຺ໂຕ, ສຫາຍໍ ນາຘິຄຈ຺ຉຕິ.

໖.

‘‘ນາເທຍ຺ເຍສຸ ທທໍ ທານໍ, ເທຍ຺ເຍສຸ ໂຍ ປເວຈ຺ຉຕິ;

ອາປາສຸ ພ຺ຍສນໍ ປຕ຺ໂຕ, ສຫາຍມຘິຄຈ຺ຉຕິ.

໗.

‘‘ສຎ຺ໂຎຄສມ຺ໂຠຄວິເສສທສ຺ສນໍ, ອນຣິຍຘມ຺ເມສຸ ສເຐສຸ ນສ຺ສຕິ;

ກຕຎ຺ຈ ອຣິເຍສຸ ຈ ອຊ຺ຊເວສຸ, ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ອຓຸມ຺ປິ ຕາທິສຸ.

໘.

‘‘ໂຍ ປຸພ຺ເພ ກຕກລ຺ຍາໂຓ, ອກາ ໂລເກ ສຸທຸກ຺ກຣໍ;

ປຈ຺ຉາ ກຍິຣາ ນ ວາ ກຍິຣາ, ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ປູຊນາຣໂຫ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອເທຍ຺ເຍສູຕິ ປຸພ຺ເພ ອກຕູປກາເຣສຸ. ເທຍ຺ເຍສູຕິ ປຸພ຺ເພ ກຕູປກາເຣສຸ. ນປ຺ປເວຈ຺ຉຕີຕິ ນ ປເວເສຕິ ນ ເທຕິ. ອາປາສູຕິ ອາປທາສຸ. ພ຺ຍສນນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂໍ. ສຎ຺ໂຎຄສມ຺ໂຠຄວິເສສທສ຺ສນນ຺ຕິ ໂຍ ມິຕ຺ເຕນ ກໂຕ ສຎ຺ໂຎໂຄ ເຈວ ສມ຺ໂຠໂຄ ຈ, ຕສ຺ສ ວິເສສທສ຺ສນໍ ຄຸຓທສ຺ສນໍ ສຸກຕໍ ມຍ຺ຫໍ ອິມິນາຕິ ເອຕໍ ສພ຺ພໍ ອສຸທ຺ຘຘມ຺ມຕ຺ຕາ ອນຣິຍຘມ຺ເມສຸ ເກຣາຏິກຕ຺ຕາ ສເຐສຸ ນສ຺ສຕິ. ອຣິເຍສູຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກຕຄຸຓຊານເນນ ອຣິເຍສຸ ປຣິສຸທ຺ເຘສຸ. ອຊ຺ຊເວສູຕິ ເຕເນວ ກາຣເຓນ ອຸຊຸເກສຸ ອກຸຏິເລສຸ. ອຓຸມ຺ປີຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ. ຕາທິສູຕິ ເຍ ຕາທິສາ ປຸຄ຺ຄລາ ໂຫນ຺ຕິ ອຣິຍາ ອຸຊຸຠູຕາ, ເຕສຸ ອປ຺ປມ຺ປິ ກຕໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ ມຫາຊຸຕິກໍ ມຫາວິປ຺ຜາຣໍ, ສຸເຂຕ຺ເຕ ວຸຕ຺ຕພີຊມິວ ນ ນສ຺ສຕິ, ອິຕຣສ຺ມິໍ ປນ ປາເປ ພຫຸມ຺ປິ ກຕໍ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ຂິຕ຺ຕພີຊມິວ ນສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ຍຖາປິ ພີຊມຄ຺ຄິມ຺ຫິ, ຑຍ຺ຫຕິ ນ ວິຣູຫຕິ;

ເອວໍ ກຕໍ ອສປ຺ປຸຣິເສ, ນສ຺ສຕິ ນ ວິຣູຫຕິ.

‘‘ກຕຎ຺ຎຸມ຺ຫິ ຈ ໂປສມ຺ຫິ, ສີລວນ຺ເຕ ອຣິຍວຸຕ຺ຕິເນ;

ສຸເຂຕ຺ເຕ ວິຍ ພີຊານິ, ກຕໍ ຕມ຺ຫິ ນ ນສ຺ສຕີ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໐.໗໗-໗໘);

ປຸພ຺ເພ ກຕກລ຺ຍາໂຓຕິ ປຐມຕຣໍ ອຸປກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ອກາຕິ ອກຣິ, ອຍໍ ໂລເກ ສຸທຸກ຺ກຣໍ ນາມ ອກາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຈ຺ຉາ ກຍິຣາຕິ ໂສ ປຈ຺ຉາ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ຄຸຓໍ ກໂຣຕຸ ວາ ມາ ວາ, ເຕເນວ ປຐມກເຕນ ຄຸເຓນ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ປູຊນາຣໂຫ ໂຫຕິ, ສພ຺ພໍ ສກ຺ກາຣສມ຺ມານໍ ອຣຫຕີຕິ.

ອິທໍ ປນ ສຸຕ຺ວາ ເນວ ອມຈ຺ຈາ, ນ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ປຸນ ກິຎ຺ຈິ ກເຖສີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມວາສີ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ພາຣາຓສິຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມຫາອສ຺ສາໂຣຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໓໐໓] ໓. ເອກຣາຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອນຸຕ຺ຕເຣ ກາມຄຸເຓ ສມິທ຺ເຘຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ໂກສລຣາຊເສວກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ເສຍ຺ຍຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໓.໙໔ ອາທໂຍ) ກຖິຕເມວ. ອິຘ ປນ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ອນຕ຺ເຖນ ອຕ຺ຖໍ ອາຫຣິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ອຕ຺ຕໂນ ອນຕ຺ເຖນ ອຕ຺ຖໍ ອາຫຣິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອມຈ຺ໂຈ ຣາຊນ຺ເຕປຸເຣ ທຸພ຺ຠິ. ຣາຊາ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕວ ຕສ຺ສ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ຣຏ຺ຐາ ປພ຺ພາເຊສິ. ໂສ ທຸພ຺ຠິເສນໍ ນາມ ໂກສລຣາຊານໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ໂຕຕິ ສພ຺ພໍ ມຫາສີລວຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑.໕໑) ກຖິຕເມວ. ອິຘ ປນ ທຸພ຺ຠິເສໂນ ມຫາຕເລ ອມຈ຺ຈມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ນໍ ພາຣາຓສິຣາຊານໍ ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ສິກ຺ກາຍ ປກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣຸມ຺ມາເຣ ເຫຏ຺ຐາສີສກໍ ໂອລມ຺ພາເປສິ. ຣາຊາ ໂຈຣຣາຊານໍ ອາຣພ຺ຠ ເມຕ຺ຕໍ ຠາເວຕ຺ວາ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ, ພນ຺ຘນໍ ຉິຊ຺ຊິ, ຕໂຕ ຣາຊາ ອາກາເສ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິ. ໂຈຣຣາຊສ຺ສ ສຣີເຣ ທາໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ‘‘ຑຍ຺ຫາມິ ຑຍ຺ຫາມີ’’ຕິ ຠູມິຍໍ ອປຣາປຣໍ ປຣິວຕ຺ຕຕິ. ‘‘ກິເມຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຕຸມ຺ເຫ ເອວຣູປໍ ຘມ຺ມິກຣາຊານໍ ນິຣປຣາຘໍ ທ຺ວາຣສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣຸມ຺ມາເຣ ເຫຏ຺ຐາສີສກໍ ໂອລມ຺ພາເປຖາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ເຕນ ຫິ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂມເຈຖ ນນ຺ຕິ. ປຸຣິສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອາກາເສ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທຸພ຺ຠິເສນສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂສ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຂມາເປຕຸໍ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໙.

‘‘ອນຸຕ຺ຕເຣ ກາມຄຸເຓ ສມິທ຺ເຘ, ຠຸຕ຺ວານ ປຸພ຺ເພ ວສິ ເອກຣາຊ;

ໂສທານິ ທຸຄ຺ເຄ ນຣກມ຺ຫິ ຂິຕ຺ໂຕ, ນປ຺ປຊ຺ຊເຫ ວຓ຺ຓພລໍ ປຸຣາຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວສີຕິ ວຸຕ຺ໂຖ. ເອກຣາຊາຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ນາເມນາລປຕິ. ໂສທານີຕິ ໂສ ຕ຺ວໍ ອິທານິ. ທຸຄ຺ເຄຕິ ວິສເມ. ນຣກມ຺ຫີຕິ ອາວາເຏ. ໂອລມ຺ພິຕຏ຺ຐານໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ນປ຺ປຊ຺ຊເຫ ວຓ຺ຓພລໍ ປຸຣາຓນ຺ຕິ ເອວຣູເປ ວິສມຏ຺ຐາເນ ຂິຕ຺ໂຕປິ ໂປຣາຓກວຓ຺ຓຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ນປ຺ປຊຫສີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເສສຄາຖາ ອໂວຈ –

໑໐.

‘‘ປຸພ຺ເພວ ຂນ຺ຕີ ຈ ຕໂປ ຈ ມຍ຺ຫໍ, ສມ຺ປຕ຺ຖິຕາ ທຸພ຺ຠິເສນ ອໂຫສິ;

ຕໍທານິ ລທ຺ຘານ ກຖໍ ນຸ ຣາຊ, ຊເຫ ອຫໍ ວຓ຺ຓພລໍ ປຸຣາຓໍ.

໑໑.

‘‘ສພ຺ພາ ກິເຣວໍ ປຣິນິຏ຺ຐິຕານິ, ຍສສ຺ສິນໍ ປຎ຺ຎວນ຺ຕໍ ວິສຍ຺ຫ;

ຍໂສ ຈ ລທ຺ຘາ ປຸຣິມໍ ອຸຬາຣໍ, ນປ຺ປຊ຺ຊເຫ ວຓ຺ຓພລໍ ປຸຣາຓໍ.

໑໒.

‘‘ປນຸຊ຺ຊ ທຸກ຺ເຂນ ສຸຂໍ ຊນິນ຺ທ, ສຸເຂນ ວາ ທຸກ຺ຂມສຍ຺ຫສາຫິ;

ອຸຠຍຕ຺ຖ ສນ຺ໂຕ ອຠິນິພ຺ພຸຕຕ຺ຕາ, ສຸເຂ ຈ ທຸກ຺ເຂ ຈ ຠວນ຺ຕິ ຕຸລ຺ຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຂນ຺ຕີຕິ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິ. ຕໂປຕິ ຕປຈຣຓໍ. ສມ຺ປຕ຺ຖິຕາຕິ ອິຈ຺ຉິຕາ ອຠິກງ຺ຂິຕາ. ທຸພ຺ຠິເສນາຕິ ຕໍ ນາເມນາລປຕິ. ຕໍທານິ ລທ຺ຘານາຕິ ຕໍ ປຕ຺ຖນໍ ອິທານາຫໍ ລຠິຕ຺ວາ. ຊເຫຕິ ເກນ ກາຣເຓນ ອຫໍ ຊເຫຍ຺ຍໍ. ຍສ຺ສ ຫິ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ໂທມນສ຺ສໍ ວາ ໂຫຕິ, ໂສ ຕໍ ຊເຫຍ຺ຍາຕິ ທີເປຕິ.

‘‘ສພ຺ພາ ກິເຣວໍ ປຣິນິຏ຺ຐິຕານີ’’ຕິ ອນຸສ຺ສວວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສພ຺ພາເນວ ມມ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ທານສີລຠາວນາອຸໂປສຖກມ຺ມານິ ປຸພ຺ເພວ ນິຏ຺ຐິຕານີຕິ. ຍສສ຺ສິນໍ ປຎ຺ຎວນ຺ຕໍ ວິສຍ຺ຫາຕິ ປຣິວາຣສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຍສສ຺ສິ, ປຎ຺ຎາສມ຺ປທາຍ ປຎ຺ຎວນ຺ຕ, ອສຍ຺ຫສາຫິຕາຍ ວິສຍ຺ຫ. ເອວໍ ຕີຓິເປຕານິ ອາລປນາເນວ. ນນ຺ຕິ ປເນຕ຺ຖ ນິປາໂຕ. ພ຺ຍຎ຺ຊນສິລິຏ຺ຐຕາວເສນນ຺ຕກາຣສ຺ສ ສານຸນາສິກຕາ ກຕາຕິ ປຈ຺ເຈຕພ຺ພາ. ຍໂສ ຈາຕິ ຍສຎ຺ຈ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ລທ຺ຘາ ປຸຣິມນ຺ຕິ ລຠິຕ຺ວາ ປຸຣິມໍ ປຸພ຺ເພ ອລທ຺ຘປຸພ຺ພໍ. ອຸຬາຣນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕໍ. ກິເລສວິກ຺ຂມ຺ຠນເມຕ຺ຕາຠາວນາຌານຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ສນ຺ຘາເຍວມາຫ. ນປ຺ປຊ຺ຊເຫຕິ ເອວຣູປໍ ຍສໍ ລທ຺ຘາ ກິໍກາຣຓາ ປຸຣາຓວຓ຺ຓພລໍ ຊຫິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທຸກ຺ເຂນາຕິ ຕຍາ ອຸປ຺ປາທິເຕນ ນຣກມ຺ຫິ ຂິປນທຸກ຺ເຂນ ມມ ຣຊ຺ຊສຸຂໍ ປນຸທິຕ຺ວາ. ສຸເຂນ ວາ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຌານສຸເຂນ ວາ ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ປນຸທິຕ຺ວາ. ອຸຠຍຕ຺ຖ ສນ຺ໂຕຕິ ເຍ ສນ຺ໂຕ ໂຫນ຺ຕິ ມາທິສາ, ເຕ ທ຺ວີສຸປິ ເອເຕສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ອຠິນິພ຺ພຸຕສຠາວາ ມຊ຺ຌຕ຺ຕາ ສຸເຂ ຈ ທຸກ຺ເຂ ຈ ຠວນ຺ຕິ ຕຸລ຺ຍາ, ເອກສທິສາ ນິພ຺ພິກາຣາວ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ອິທໍ ສຸຕ຺ວາ ທຸພ຺ຠິເສໂນ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຂມາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣຊ຺ຊໍ ຕຸມ຺ເຫວ ກາເຣຖ, ອຫໍ ໂວ ໂຈເຣ ປຏິພາຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ທຸຏ຺ຐາມຈ຺ຈສ຺ສ ຣາຊາຓໍ ກາເຣຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຣຊ຺ຊໍ ອມຈ຺ຈານໍ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ທຸພ຺ຠິເສໂນ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ພາຣາຓສິຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ເອກຣາຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໓໐໔] ໔. ທທ຺ທຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອິມານິ ມນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ໂກຘນໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕເມວ. ຕທາ ຫິ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຕສ຺ສ ໂກຘນຠາວກຖາຍ ສມຸຏ຺ຐິຕາຍ ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ໂກຘໂນສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ໂກຘໂນເຍວ, ໂກຘນຠາເວເນວສ຺ສ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ປຣິສຸທ຺ຘາ ນາຄຣາຊຠາເວ ຐິຕາປິ ຕີຓິ ວສ຺ສານິ ຄູຖປູຣິຕາຍ ອຸກ຺ກາຣຠູມິຍໍ ວສິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ທທ຺ທຣປພ຺ພຕປາເທ ທທ຺ທຣນາຄຠວນໍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ຕສ຺ສ ທທ຺ທຣຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ ມຫາທທ຺ທໂຣ ນາມ ອໂຫສິ, ກນິຏ຺ຐຠາຕາ ປນສ຺ສ ຈູຬທທ຺ທໂຣ ນາມ. ໂສ ໂກຘໂນ ຜຣຸໂສ ນາຄມາຓວເກ ອກ຺ໂກສນ຺ໂຕ ປຣິຠາສນ຺ໂຕ ປຫຣນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ນາຄຣາຊາ ຕສ຺ສ ຜຣຸສຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ນາຄຠວນໂຕ ຕໍ ນີຫຣາເປຕຸໍ ອາຓາເປສິ. ມຫາທທ຺ທໂຣ ປນ ປິຕຣໍ ຂມາເປຕ຺ວາ ນິວາເຣສິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ຣາຊາ ຕສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິ, ທຸຕິຍມ຺ປິ ຂມາເປສິ. ຕຕິຍວາເຣ ປນ ‘‘ຕ຺ວໍ ມໍ ອິມໍ ອນາຈາຣໍ ນີຫຣາເປນ຺ຕໍ ນິວາເຣສິ, ຄຈ຺ຉຖ ທ຺ເວປິ ຊນາ ອິມມ຺ຫາ ນາຄຠວນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຍໍ ອຸກ຺ກາຣຠູມິຍໍ ຕີຓິ ວສ຺ສານິ ວສຖາ’’ຕິ ນາຄຠວນາ ນິກ຺ກຑ຺ຒາເປສິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວສິໍສຸ. ອຖ ເນ ອຸກ຺ກາຣຠູມິຍໍ ອຸທກປຣິຍນ຺ເຕ ໂຄຈຣໍ ປຣິເຍສມາເນ ຄາມທາຣກາ ທິສ຺ວາ ປຫຣນ຺ຕາ ເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑາທໂຍ ຂິປນ຺ຕາ ‘‘ເກ ອິເມ ປຸຖຸລສີສາ ສູຈິນງ຺ຄຸຏ຺ຐາ ອຸທກເທຑ຺ຑຸຠາ ມຓ຺ຑູກຠກ຺ຂາ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ອກ຺ໂກສນ຺ຕິ ປຣິຠາສນ຺ຕິ.

ຈູຬທທ຺ທໂຣ ຈຓ຺ຑຜຣຸສຕາຍ ເຕສໍ ຕໍ ອວມານໍ ອສຫນ຺ໂຕ ‘‘ຠາຕິກ, ອິເມ ທາຣກາ ອມ຺ເຫ ປຣິຠວນ຺ຕິ, ອາສີວິສຠາວໍ ໂນ ນ ຊານນ຺ຕິ, ອຫໍ ເຕສໍ ອວມານໍ ສຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ນາສາວາເຕນ ເຕ ນາເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠາຕຣາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓.

‘‘ອິມານິ ມໍ ທທ຺ທຣ ຕາປຍນ຺ຕິ, ວາຈາທຸຣຸຕ຺ຕານິ ມນຸສ຺ສໂລເກ;

ມຓ຺ຑູກຠກ຺ຂາ ອຸທກນ຺ຕເສວີ, ອາສີວິສໍ ມໍ ອວິສາ ສປນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕາປຍນ຺ຕີຕິ ທຸກ຺ຂາເປນ຺ຕິ. ມຓ຺ຑູກຠກ຺ຂາ ອຸທກນ຺ຕເສວີຕິ ‘‘ມຓ຺ຑູກຠກ຺ຂາ’’ຕິ ຈ ‘‘ອຸທກນ຺ຕເສວີ’’ຕິ ຈ ວທນ຺ຕາ ເອເຕ ອວິສາ ຄາມທາຣກາ ມໍ ອາສີວິສໍ ສມານໍ ສປນ຺ຕິ ອກ຺ໂກສນ຺ຕີຕິ.

ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາທທ຺ທໂຣ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໔.

‘‘ສກາ ຣຏ຺ຐາ ປພ຺ພາຊິໂຕ, ອຎ຺ຎໍ ຊນປທໍ ຄໂຕ;

ມຫນ຺ຕໍ ໂກຏ຺ຐໍ ກຍິຣາຖ, ທຸຣຸຕ຺ຕານໍ ນິເຘຕເວ.

໑໕.

‘‘ຍຕ຺ຖ ໂປສໍ ນ ຊານນ຺ຕິ, ຊາຕິຍາ ວິນເຍນ ວາ;

ນ ຕຕ຺ຖ ມານໍ ກຍິຣາຖ, ວສມຎ຺ຎາຕເກ ຊເນ.

໑໖.

‘‘ວິເທສວາສໍ ວສໂຕ, ຊາຕເວທສເມນປິ;

ຂມິຕພ຺ພໍ ສປຎ຺ເຎນ, ອປິ ທາສສ຺ສ ຕຊ຺ຊິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸຣຸຕ຺ຕານໍ ນິເຘຕເວຕິ ຍຖາ ຘຎ຺ຎນິຘານຕ຺ຖາຍ ມຫນ຺ຕໍ ໂກຏ຺ຐໍ ກຕ຺ວາ ປູເຣຕ຺ວາ ກິຈ຺ເຈ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຘຎ຺ຎໍ ວຬຎ຺ເຊນ຺ຕິ, ເອວເມວໍ ວິເທສໍ ຄໂຕ ອນ຺ໂຕຫທເຍ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂປໂສ ທຸຣຸຕ຺ຕານໍ ນິຘານຕ຺ຖາຍ ມຫນ຺ຕໍ ໂກຏ຺ຐໍ ກຍິຣາຖ. ຕຕ຺ຖ ຕານິ ທຸຣຸຕ຺ຕານິ ນິທຫິຕ຺ວາ ປຸນ ອຕ຺ຕໂນ ປໂຫນກກາເລ ກາຕພ຺ພໍ ກຣິສ຺ສຕິ. ຊາຕິຍາ ວິນເຍນ ວາຕິ ‘‘ອຍໍ ຂຕ຺ຕິໂຍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ ວາ ‘‘ສີລວາ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ຄຸຓສມ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ວາ ເອວໍ ຍຕ຺ຖ ຊາຕິຍາ ວິນເຍນ ວາ ນ ຊານນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມານນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ມໍ ລາມກໂວຫາເຣນ ໂວຫຣນ຺ຕິ, ນ ສກ຺ກໂຣນ຺ຕິ ນ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ມານໍ ນ ກເຣຍ຺ຍ. ວສມຎ຺ຎາຕເກ ຊເນຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕາທີນິ ອຊານນ຺ຕສ຺ສ ຊນສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວສນ຺ໂຕ. ວສໂຕຕິ ວສຕາ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ.

ເອວໍ ເຕ ຕຕ຺ຖ ຕີຓິ ວສ຺ສານິ ວສິໍສຸ. ອຖ ເນ ປິຕາ ປກ຺ໂກສາເປສິ. ເຕ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິຫຕມານາ ຊາຕາ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂກຘໂນ ຠິກ຺ຂຸ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ‘‘ຕທາ ຈູຬທທ຺ທໂຣ ໂກຘໂນ ຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ມຫາທທ຺ທໂຣ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ທທ຺ທຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໓໐໕] ໕. ສີລວີມໍສນຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນຕ຺ຖິ ໂລເກ ຣໂຫ ນາມາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກິເລສນິຄ຺ຄຫໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເອກາທສກນິປາເຕ ປານີຍຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໑.໕໙ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ – ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ອນ຺ໂຕເຊຕວເນ ວສນ຺ຕາ ມຊ຺ຌິມຍາມສມນນ຺ຕເຣ ກາມວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ກຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຉສຸປິ ຣຕ຺ຕິທິວາໂກຏ຺ຐາເສສຸ ຍຖາ ເອກຈກ຺ຂຸໂກ ຈກ຺ຂຸໍ, ເອກປຸຕ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕໍ, ຈາມຣີ ວາລໍ ອປ຺ປມາເທນ ຣກ຺ຂຕິ, ເອວໍ ນິຈ຺ຈກາລໍ ຠິກ຺ຂູ ໂອໂລເກຕິ. ໂສ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ເຊຕວນໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຕໂນ ນິເວສເນ ອຸປ຺ປນ຺ນໂຈເຣ ວິຍ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອານນ຺ທ, ອນ຺ໂຕເຊຕວເນ ໂກຏິສນ຺ຖາເຣ ວສນກຠິກ຺ຂູ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິທ຺ວາເຣ ອາສນໍ ປຎ຺ຎາເປຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ປຏິເວເທສິ. ສຕ຺ຖາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວເສນ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ‘ປາປກຣເຓ ຣໂຫ ນາມ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ປາປໍ ນ ກຣິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ພາຣາຓສິຍໍ ທິສາປາໂມກ຺ຂສ຺ສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ມາຓວກສຕານໍ ເຊຏ຺ຐໂກ ຫຸຕ຺ວາ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອາຈຣິຍສ຺ສ ປນ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ຘີຕາ ອຕ຺ຖິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິເມສໍ ມາຓວການໍ ສີລໍ ວີມໍສິຕ຺ວາ ສີລສມ຺ປນ຺ນສ຺ເສວ ຘີຕຣໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ມາຓວເກ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕາ, ມຍ຺ຫໍ ຘີຕາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ, ວິວາຫມສ຺ສາ ກາເຣສ຺ສາມິ, ວຕ຺ຖາລງ຺ກາຣໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຄຈ຺ຉຖ ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຕການໍ ອປສ຺ສນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ເຖເນຕ຺ວາ ວຕ຺ຖາລງ຺ກາເຣ ອາຫຣຖ, ເກນຈິ ອທິຏ຺ຐເມວ ຄຓ຺ຫາມິ, ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອາຠຕໍ ນ ຄຓ຺ຫາມີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຎາຕການໍ ອປສ຺ສນ຺ຕານໍ ເຖເນຕ຺ວາ ວຕ຺ຖປິຬນ຺ຘນາທີນິ ອາຫຣນ຺ຕິ. ອາຈຣິໂຍ ອາຠຕາຠຕໍ ວິສຸໍ ວິສຸໍ ຐເປສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ນ ກິຎ຺ຈິ ອາຫຣິ. ອຖ ນໍ ອາຈຣິໂຍ ອາຫ ‘‘ຕ຺ວໍ ປນ, ຕາຕ, ນ ກິຎ຺ຈິ ອາຫຣສີ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ອາຈຣິຍາ’’ຕິ. ‘‘ກສ຺ມາ, ຕາຕາ’’ຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ນ ກສ຺ສຈິ ປສ຺ສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ອາຠຕໍ ຄຓ຺ຫຖ, ອຫໍ ປນ ປາປກຣເຓ ຣໂຫ ນາມ ນ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ທີເປນ຺ໂຕ ອິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອາຫ –

໑໗.

‘‘ນຕ຺ຖິ ໂລເກ ຣໂຫ ນາມ, ປາປກມ຺ມໍ ປກຸພ຺ພໂຕ;

ປສ຺ສນ຺ຕິ ວນຠູຕານິ, ຕໍ ພາໂລ ມຎ຺ຎຕີ ຣໂຫ.

໑໘.

‘‘ອຫໍ ຣໂຫ ນ ປສ຺ສາມິ, ສຸຎ຺ຎໍ ວາປິ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ຍຕ຺ຖ ອຎ຺ຎໍ ນ ປສ຺ສາມິ, ອສຸຎ຺ຎໍ ໂຫຕິ ຕໍ ມຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຣໂຫຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐານໍ. ວນຠູຕານີຕິ ວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕຠູຕານິ. ຕໍ ພາໂລຕິ ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ຣໂຫ ມຍາ ກຕນ຺ຕິ ພາໂລ ມຎ຺ຎຕິ. ສຸຎ຺ຎໍ ວາປີຕິ ຍໍ ວາ ຐານໍ ສຕ຺ເຕຫິ ສຸຎ຺ຎໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖີຕິ ອາຫ.

ອາຈຣິໂຍ ຕສ຺ສ ປສີທິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ນ ມຍ຺ຫໍ ເຄເຫ ຘນໍ ນຕ຺ຖິ, ອຫໍ ປນ ສີລສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ຘີຕຣໍ ທາຕຸກາໂມ ອິເມ ມາຓວເກ ວີມໍສນ຺ໂຕ ເອວມກາສິໍ, ມມ ຘີຕາ ຕຸຍ຺ຫເມວ ອນຸຈ຺ຉວິກາ’’ຕິ ຘີຕຣໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອທາສິ. ເສສມາຓວເກ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ອາຠຕາຠຕໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຄຫເມວ ເນຖາ’’ຕິ ອາຫ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕ ທຸສ຺ສີລມາຓວກາ ອຕ຺ຕໂນ ທຸສ຺ສີລຕາຍ ຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ ນ ລຠິໍສຸ, ອິຕໂຣ ປຓ຺ຑິຕມາຓໂວ ສີລສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ລຠີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອິຕຣາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໙.

‘‘ທຸຊ຺ຊຈ຺ໂຈ ຈ ສຸຊຈ຺ໂຈ ຈ, ນນ຺ໂທ ຈ ສຸຂວຑ຺ຒິໂຕ;

ວຊ຺ໂຊ ຈ ອທ຺ຘຸວສີໂລ ຈ, ເຕ ຘມ຺ມໍ ຊຫຸມຕ຺ຖິກາ.

໒໐.

‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈ ກຖໍ ຊເຫ, ສພ຺ພຘມ຺ມານ ປາຣຄູ;

ໂຍ ຘມ຺ມມນຸປາເລຕິ, ຘິຕິມາ ສຈ຺ຈນິກ຺ກໂມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸຊ຺ຊຈ຺ໂຈຕິອາທໂຍ ຉ ເຊຏ຺ຐກມາຓວາ, ເຕສໍ ນາມໍ ຄຓ຺ຫິ, ອວເສສານໍ ນາມໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວເສເນວ ‘‘ເຕ ຘມ຺ມໍ ຊຫຸມຕ຺ຖິກາ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ເຕຕິ ສພ຺ເພປິ ເຕ ມາຓວາ. ຘມ຺ມນ຺ຕິ ອິຕ຺ຖິປຏິລາຠສຠາວໍ. ຊຫຸມຕ຺ຖິກາຕິ ຊຫຸໍ ອຕ຺ຖິກາ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ມກາໂຣ ປທພ຺ຍຎ຺ຊນສນ຺ຘິວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສພ຺ເພປິ ເຕ ມາຓວາ ຕາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ອຕ຺ຖິກາວ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ທຸສ຺ສີລຕາຍ ຕໍ ອິຕ຺ຖິປຏິລາຠສຠາວໍ ຊຫິໍສຸ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈາຕິ ອິຕໂຣ ປນ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ. ກຖໍ ຊເຫຕິ ເກນ ກາຣເຓນ ຕໍ ອິຕ຺ຖິປຏິລາຠສຠາວໍ ຊຫິສ຺ສຕິ. ສພ຺ພຘມ຺ມານນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ໂລກິຍານິ ປຎ຺ຈ ສີລານິ, ທສ ສີລານິ, ຕີຓິ ສຸຈຣິຕານິ ຈ, ສພ຺ພຘມ຺ມາ ນາມ, ເຕສໍ ໂສ ປາຣໍ ຄໂຕຕິ ປາຣຄູ. ຘມ຺ມນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣເມວ ຘມ຺ມໍ ໂຍ ອນຸປາເລຕິ ຣກ຺ຂຕິ. ຘິຕິມາຕິ ສີລຣກ຺ຂນຘິຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສຈ຺ຈນິກ຺ກໂມຕິ ສຈ຺ເຈ ສຠາວຠູເຕ ຍຖາວຸຕ຺ເຕ ສີລຘມ຺ເມ ນິກ຺ກເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ຕານິ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ.

ຕທາ ອາຈຣິໂຍ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕມາຓໂວ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ສີລວີມໍສນຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໓໐໖] ໖. ສຸຊາຕາຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກິມຓ຺ຑກາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມລ຺ລິກໍ ເທວິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກທິວສໍ ກິຣ ຣຎ຺ໂຎ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສິຣິວິວາໂທ ອໂຫສິ, ‘‘ສຍນກລໂຫ’’ຕິປິ ວທນ຺ຕິເຍວ. ຣາຊາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອຕ຺ຖິຠາວມ຺ປິ ນ ຊານາຕິ. ມລ຺ລິກາ ເທວີປິ ‘‘ສຕ຺ຖາ ຣຎ຺ໂຎ ມຍິ ກຸທ຺ຘຠາວໍ ນ ຊານາຕິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ສຕ຺ຖາປິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິເມສໍ ສມຄ຺ຄຠາວໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ປຎ຺ຈຠິກ຺ຂຸສຕປຣິວາໂຣ ສາວຕ຺ຖິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣາຊທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ຣາຊາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິເວສນໍ ປເວເສຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ທຕ຺ວາ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກໍ ອາຫຣິ. ສຕ຺ຖາ ປຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ເຖນ ປິທຫິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ກຫໍ ເທວີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຍເສນ ມຕ຺ຕາຍາ’’ຕິ? ‘‘ມຫາຣາຊ, ສຍເມວ ຍສໍ ທຕ຺ວາ ມາຕຸຄາມໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕາຍ ກຕສ຺ສ ອປຣາຘສ຺ສ ອສຫນໍ ນາມ ນ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຣາຊາ ສຕ຺ຖຸ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປສິ, ສາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຣິວິສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສມຄ຺ເຄຫິ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສາມຄ຺ຄິຣສວຓ຺ຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸໂຠ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິໍສຸ. ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຖາ ເອກວຈເນເນວ ອຸໂຠ ສມຄ຺ເຄ ອກາສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປາຫໍ ເອເຕ ເອກວາເທເນວ ສມຄ຺ເຄ ອກາສິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສໂກ ອມຈ຺ໂຈ ອໂຫສິ. ອເຖກທິວສໍ ຣາຊາ ວາຕປານໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຣາຊງ຺ຄຓໍ ໂອໂລກຍມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເອກາ ປຓ຺ຓິກຘີຕາ ອຠິຣູປາ ປຐມວເຍ ຐິຕາ ສຸຊາຕາ ນາມ ພທຣປຈ຺ຉິໍ ສີເສ ກຕ຺ວາ ‘‘ພທຣານິ ຄຓ຺ຫຖ, ພທຣານິ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທມານາ ຣາຊງ຺ຄເຓນ ຄຈ຺ຉຕິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສາ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຕາຍ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອສາມິກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ອທາສິ. ສາ ຣຎ຺ໂຎ ປິຍາ ອໂຫສິ ມນາປາ. ອເຖກທິວສໍ ຣາຊາ ສຸວຓ຺ຓຕຏ຺ຏເກ ພທຣານິ ຂາທນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ຕທາ ສຸຊາຕາ ເທວີ ຣາຊານໍ ພທຣານິ ຂາທນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ກິໍ ນາມ ຕຸມ຺ເຫ ຂາທຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໑.

‘‘ກິມຓ຺ຑກາ ອິເມ ເທວ, ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ກໍສມລ຺ລເກ;

ອຸປໂລຫິຕກາ ວຄ຺ຄູ, ຕໍ ເມ ອກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິມຓ຺ຑກາຕິ ກິໍຜລານິ ນາເມຕານິ, ປຣິມຓ຺ຑລວເສນ ປນ ອຓ຺ຑກາຕິ ອາຫ. ກໍສມລ຺ລເກຕິ ສຸວຓ຺ຓຕຏ຺ຏເກ. ອຸປໂລຫິຕກາຕິ ຣຕ຺ຕວຓ຺ຓາ. ວຄ຺ຄູຕິ ໂຈກ຺ຂາ ນິມ຺ມລາ.

ຣາຊາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ພທຣວາຓິຊເກ ປຓ຺ຓິກຄຫປຕິກສ຺ສ ຘີເຕ ອຕ຺ຕໂນ ກຸລສນ຺ຕການິ ພທຣານິປິ ນ ຊານາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໒.

‘‘ຍານິ ປຸເຣ ຕຸວໍ ເທວິ, ຠຓ຺ຑຸ ນນ຺ຕກວາສິນີ;

ອຸຈ຺ຉງ຺ຄຫຕ຺ຖາ ປຈິນາສິ, ຕສ຺ສາ ເຕ ໂກລິຍໍ ຜລໍ.

໒໓.

‘‘ອຸຑ຺ຑຍ຺ຫເຕ ນ ຣມຕິ, ໂຠຄາ ວິປ຺ປຊຫນ຺ຕິ ຕໍ;

ຕຕ຺ເຖວິມໍ ປຏິເນຖ, ຍຕ຺ຖ ໂກລໍ ປຈິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠຓ຺ຑູຕິ ມຸຓ຺ຑສີສາ ຫຸຕ຺ວາ. ນນ຺ຕກວາສິນີຕິ ຊິຓ຺ຓປິໂລຕິກນິວຕ຺ຖາ. ອຸຈ຺ຉງ຺ຄຫຕ຺ຖາ ປຈິນາສີຕິ ອຏວິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອງ຺ກຸສເກນ ສາຂໍ ໂອນາເມຕ຺ວາ ໂອຈິໂຕຈິຕໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຉງ຺ເຄ ປກ຺ຂິປນວເສນ ອຸຈ຺ຉງ຺ຄຫຕ຺ຖາ ຫຸຕ຺ວາ ປຈິນາສິ ໂອຈິນາສິ. ຕສ຺ສາ ເຕ ໂກລິຍໍ ຜລນ຺ຕິ ຕສ຺ສາ ຕວ ເອວໍ ປຈິນນ຺ຕິຍາ ໂອຈິນນ຺ຕິຍາ ຍມຫໍ ອິທານິ ຂາທາມິ, ອິທໍ ໂກລິຍໍ ກຸລທຕ຺ຕິຍໍ ຜລນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຸຑ຺ຑຍ຺ຫເຕ ນ ຣມຕີຕິ ອຍໍ ຊມ຺ມີ ອິມສ຺ມິໍ ຣາຊກຸເລ ວສມານາ ໂລຫກຸມ຺ຠິຍໍ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາ ວິຍ ຑຍ຺ຫຕິ ນາຠິຣມຕິ. ໂຠຄາຕິ ຣາຊໂຠຄາ ອິມໍ ອລກ຺ຂິກໍ ວິປ຺ປຊຫນ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖ ໂກລໍ ປຈິສ຺ສຕີຕິ ຍຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ພທຣເມວ ປຈິນິຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓນ຺ຕີ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ເຖວ ນໍ ເນຖາຕິ ວທຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ມໍ ອຎ຺ໂຎ ອິເມ ສມຄ຺ເຄ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຣາຊານໍ ສຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິມິສ຺ສາ ອນິກ຺ກຑ຺ຒນໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໒໔.

‘‘ໂຫນ຺ຕິ ເຫເຕ ມຫາຣາຊ, ອິທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ຕາຍ ນາຣິຍາ;

ຂມ ເທວ ສຸຊາຕາຍ, ມາສ຺ສາ ກຸຊ຺ຌ ຣເຖສຠາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ມຫາຣາຊ, ເອເຕ ເອວຣູປາ ປມາທໂທສາ ຍສໍ ປຕ຺ຕາຍ ນາຣິຍາ ໂຫນ຺ຕິເຍວ, ເອຕໍ ເອວຣູເປ ອຸຈ຺ເຈ ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ອິທານິ ‘‘ເອຕ຺ຕກສ຺ສ ອປຣາຘສ຺ສ ອສຫນໍ ນາມ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ, ຕສ຺ມາ ຂມ, ເທວ, ສຸຊາຕາຍ, ເອຕິສ຺ສາ ມາ ກຸຊ຺ຌ ຣເຖສຠ ຣຖເຊຏ຺ຐກາຕິ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ວຈເນນ ເທວິຍາ ຕໍ ອປຣາຘໍ ສຫິຕ຺ວາ ຍຖາຐາເນເຍວ ນໍ ຐເປສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸໂຠ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິໍສູຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພາຣາຓສິຣາຊາ ໂກສລຣາຊາ ອໂຫສິ, ສຸຊາຕາ ມລ຺ລິກາ, ອມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສຸຊາຕາຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໓໐໗] ໗. ປລາສຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອເຈຕນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ອສ຺ສຸຓນ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ປຣິນິພ຺ພານມຎ຺ເຈ ນິປນ຺ໂນ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສຫາຍສ຺ມາ ‘‘ອຊ຺ຊ ຣຕ຺ຕິຍາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ສຕ຺ຖາ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຫຎ຺ຈມ຺ຫິ ເສກ຺ໂຂ ສກຣຓີໂຍ, ສຕ຺ຖຸ ຈ ເມ ປຣິນິພ຺ພານໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຎ຺ຈວີສຕິ ວສ຺ສານິ ສຕ຺ຖຸ ກຕໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ນິປ຺ຜລໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ໂສກາຠິຠູໂຕ ອຸຍ຺ຍານໂອວຣເກ ກປິສີສໍ ອາລມ຺ພິຕ຺ວາ ປໂຣທິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ກຫໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອານນ຺ໂທ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ກຕປຸຎ຺ໂຎສິ ຕ຺ວໍ, ອານນ຺ທ, ປຘານມນຸຍຸຎ຺ຊ, ຂິປ຺ປໍ ໂຫຫິສິ ອນາສໂວ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ອິທານິ ຕຍາ ມມ ກຕໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ກິໍກາຣຓາ ນິປ຺ຜລໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຍສ຺ສ ເຕ ປຸພ຺ເພ ສຣາຄາທິກາເລປິ ມມ ກຕໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ນິປ຺ຜລໍ ນາໂຫສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິໂຕ ອວິທູເຣ ປລາສຣຸກ຺ຂເທວຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕທາ ພາຣາຓສິວາສິໂນ ມນຸສ຺ສາ ເທວຕາມງ຺ຄລິກາ ອເຫສຸໍ ນິຈ຺ຈໍ ພລິກຣຓາທີສຸ ປຍຸຕ຺ຕາ. ອເຖໂກ ທຸຄ຺ຄຕພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ອຫມ຺ປິ ເອກໍ ເທວຕໍ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກສ຺ມິໍ ອຸນ຺ນຕປ຺ປເທເສ ຐິຕສ຺ສ ມຫໂຕ ປລາສຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູລໍ ສມໍ ນິຕ຺ຕິຓໍ ກຕ຺ວາ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວາລຸກໍ ໂອກິຣິຕ຺ວາວ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຣຸກ຺ເຂ ຄນ຺ຘປຎ຺ຈງ຺ຄຸລິການິ ທຕ຺ວາ ມາລາຄນ຺ຘຘູເມຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ທີປໍ ຊາເລຕ຺ວາ ‘‘ສຸຂໍ ສຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກມຕິ. ທຸຕິຍທິວເສ ປາໂຕວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸຂເສຍ຺ຍໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອເຖກທິວສໍ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຕິວິຍ ມໍ ປຏິຊຄ຺ຄຕິ, ອິມໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວີມໍສິຕ຺ວາ ເຍນ ກາຣເຓນ ມໍ ປຏິຊຄ຺ຄຕິ, ຕໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ສມ຺ມຊ຺ຊນ຺ເຕ ມຫລ຺ລກພ຺ຣາຫ຺ມຓເວເສນ ສມີເປ ຐຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໕.

‘‘ອເຈຕນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ອສ຺ສຸຓນ຺ຕໍ, ຊາໂນ ອຊານນ຺ຕມິມໍ ປລາສໍ;

ອາຣທ຺ຘວິຣິໂຍ ຘຸວໍ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ, ສຸຂເສຍ຺ຍໍ ປຸຈ຺ຉສິ ກິສ຺ສ ເຫຕູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສຸຓນ຺ຕນ຺ຕິ ອເຈຕນຕ຺ຕາວ ອສຸຓນ຺ຕໍ. ຊາໂນຕິ ຕຸວໍ ຊານມາໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຘຸວໍ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕຕິ ນິຈ຺ຈໍ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໒໖.

‘‘ທູເຣ ສຸໂຕ ເຈວ ພ຺ຣຫາ ຈ ຣຸກ຺ໂຂ, ເທເສ ຐິໂຕ ຠູຕນິວາສຣູໂປ;

ຕສ຺ມາ ນມສ຺ສາມິ ອິມໍ ປລາສໍ, ເຍ ເຈຕ຺ຖ ຠູຕາ ເຕ ຘນສ຺ສ ເຫຕູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທູເຣ ສຸໂຕຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ອຍໍ ຣຸກ຺ໂຂ ທູເຣ ສຸໂຕ ວິສ຺ສຸໂຕ, ນ ອາສນ຺ນຏ຺ຐາເນເຍວ ປາກໂຏ. ພ຺ຣຫາ ຈາຕິ ມຫນ຺ໂຕ ຈ. ເທເສ ຐິໂຕຕິ ອຸນ຺ນເຕ ສເມ ຠູມິປ຺ປເທເສ ຐິໂຕ. ຠູຕນິວາສຣູໂປຕິ ເທວຕານິວາສສຠາໂວ, ອທ຺ຘາ ເອຕ຺ຖ ມເຫສກ຺ຂາ ເທວຕາ ນິວຸຕ຺ຖາ ຠວິສ຺ສຕິ. ເຕ ຘນສ຺ສ ເຫຕູຕິ ອິມຎ຺ຈ ຣຸກ຺ຂໍ ເຍ ເຈຕ຺ຖ ນິວຸຕ຺ຖາ ຠູຕາ, ເຕ ຘນສ຺ສ ເຫຕຸ ນມສ຺ສາມິ, ນ ນິກ຺ກາຣຓາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປສນ຺ນາ ‘‘ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິມສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ນິພ຺ພຕ຺ຕເທວຕາ, ມາ ຠາຍິ, ຘນໍ ເຕ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິມານທ຺ວາເຣ ມຫນ຺ເຕນ ເທວຕານຸຠາເວນ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ອິຕຣາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໗.

‘‘ໂສ ເຕ ກຣິສ຺ສາມິ ຍຖານຸຠາວໍ, ກຕຎ຺ຎຸຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເປກ຺ຂມາໂນ;

ກຖຎ຺ຫິ ອາຄມ຺ມ ສຕໍ ສກາເສ, ໂມຆານິ ເຕ ອສ຺ສຸ ປຣິຜນ຺ທິຕານິ.

໒໘.

‘‘ໂຍ ຕິນ຺ທຸກຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປໂຣ ປິລກ຺ໂຂ, ປຣິວາຣິໂຕ ປຸພ຺ພຍຎ຺ໂຎ ອຸຬາໂຣ;

ຕສ຺ເສສ ມູລສ຺ມິໍ ນິຘິ ນິຂາໂຕ, ອທາຍາໂທ ຄຈ຺ຉ ຕໍ ອຸທ຺ຘຣາຫີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍຖານຸຠາວນ຺ຕິ ຍຖາສຕ຺ຕິ ຍຖາພລໍ. ກຕຎ຺ຎຸຕນ຺ຕິ ຕຍາ ມຍ຺ຫໍ ກຕຄຸຓໍ ຊານນ຺ໂຕ ຕໍ ອຕ຺ຕນິ ວິຊ຺ຊມານໍ ກຕຎ຺ຎຸຕໍ ເປກ຺ຂມາໂນ. ອາຄມ຺ມາຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ. ສຕໍ ສກາເສຕິ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ສນ຺ຕິເກ. ໂມຆານິ ເຕ ອສ຺ສຸ ປຣິຜນ຺ທິຕານີຕິ ສຸຂເສຍ຺ຍປຸຈ຺ຉນວເສນ ວາຈາຜນ຺ທິຕານິ ສມ຺ມຊ຺ຊນາທິກຣເຓນ ກາຍຜນ຺ທິຕານິ ຈ ຕວ ກຖໍ ອຜລານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ.

ໂຍ ຕິນ຺ທຸກຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປໂຣ ປິລກ຺ໂຂຕິ ໂຍ ເອສ ຕິນ຺ທຸກຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປຣໂຕ ປິລກ຺ຂຣຸກ຺ໂຂ ຐິໂຕຕິ ວິມານທ຺ວາເຣ ຐິຕາວ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ. ປຣິວາຣິໂຕຕິອາທີສຸ ຕສ຺ສ ປິລກ຺ຂຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູເລ ເອສ ຕໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນິຫິຕຕາຍ ປຣິວາຣິໂຕ, ປຸພ຺ເພ ຍິຏ຺ຐຍຎ຺ຎວເສນ ປຸຣິມສາມິການໍ ອຸປ຺ປນ຺ນຕາຍ ປຸພ຺ພຍຎ຺ໂຎ, ອເນກນິຘິກຸມ຺ຠິ ຠາເວນ ມຫນ຺ຕຕ຺ຕາ ອຸຬາໂຣ, ຠູມິໍ ຂຓິຕ຺ວາ ຐປິຕຕ຺ຕາ ນິຂາໂຕ, ອິທານິ ທາຍາທານໍ ອຠາວໂຕ ອທາຍາໂທ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເອສ ຕໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄີວາຍ ຄີວໍ ປຫຣນ຺ຕີນໍ ນິຘິກຸມ຺ຠີນໍ ວເສນ ມຫານິຘິ ນິຂາໂຕ ອສາມິໂກ, ຄຈ຺ຉ ຕໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ສາ ເທວຕາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕ຺ວໍ ເອຕໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ກິລມິສ຺ສສິ, ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ອຫເມວ ຕໍ ຕວ ຆຣໍ ເນຕ຺ວາ ອສຸກສ຺ມິໍ ອສຸກສ຺ມິຎ຺ຈ ຐາເນ ນິທຫິສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ເອຕໍ ຘນໍ ຍາວຊີວໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ທານໍ ເທຫິ, ສີລໍ ຣກ຺ຂາຫີ’’ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ຕໍ ຘນໍ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ຕສ຺ສ ຆເຣ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ປລາສຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໓໐໘] ໘. ສກຸຓຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອກຣມ຺ຫສ ເຕ ກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ອກຕຎ຺ຎຸຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ອກຕຎ຺ຎູເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ຣຸກ຺ຂໂກຏ຺ຏກສກຸໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອເຖກສ຺ສ ສີຫສ຺ສ ມໍສໍ ຂາທນ຺ຕສ຺ສ ອຏ຺ຐິ ຄເລ ລຄ຺ຄິ, ຄໂລ ອຸທ຺ຘຸມາຍິ, ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຂຣາ ເວທນາ ປວຕ຺ຕຕິ. ອຖ ນໍ ໂສ ສກຸໂຓ ໂຄຈຣປ຺ປສຸໂຕ ທິສ຺ວາ ສາຂາຍ ນິລີໂນ ‘‘ກິໍ ເຕ, ສມ຺ມ, ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ຕມຕ຺ຖໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ‘‘ອຫໍ ເຕ, ສມ຺ມ, ເອຕໍ ອຏ຺ຐິໍ ອປເນຍ຺ຍໍ, ຠເຍນ ປນ ເຕ ມຸຂໍ ປວິສິຕຸໍ ນ ວິສຫາມິ, ຂາເທຍ຺ຍາສິປິ ມ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ມາ ຠາຍິ, ສມ຺ມ, ນາຫໍ ຕໍ ຂາທາມິ, ຊີວິຕໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ຕໍ ວາມປສ຺ເສນ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ຊານາຕິ, ກິມ຺ເປສ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຍຖາ ມຸຂໍ ປິທຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕຖາ ຕສ຺ສ ອຘໂຣຏ຺ເຐ ຈ ອຸຕ຺ຕໂຣຏ຺ເຐ ຈ ທຓ຺ຑກໍ ຐເປຕ຺ວາ ມຸຂໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິໂກຏິໍ ຕຸຓ຺ເຑນ ປຫຣິ, ອຏ຺ຐິ ປຕິຕ຺ວາ ຄຕໍ. ໂສ ອຏ຺ຐິໍ ປາເຕຕ຺ວາ ສີຫສ຺ສ ມຸຂໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ທຓ຺ຑກໍ ຕຸຓ຺ເຑນ ປຫຣິຕ຺ວາ ປາເຕນ຺ໂຕວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສາຂຄ຺ເຄ ນິລີຍິ. ສີໂຫ ນິໂຣໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ເອກໍ ວນມຫິໍສໍ ວຘິຕ຺ວາ ຂາທຕິ. ສກຸໂຓ ‘‘ວີມໍສິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອຸປຣິຠາເຄ ສາຂາຍ ນິລີຍິຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໙.

‘‘ອກຣມ຺ຫສ ເຕ ກິຈ຺ຈໍ, ຍໍ ພລໍ ອຫຸວມ຺ຫເສ;

ມິຄຣາຊ ນໂມ ຕ຺ຍຕ຺ຖຸ, ອປິ ກິຎ຺ຈິ ລຠາມເສ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອກຣມ຺ຫສ ເຕ ກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ໂຠ, ສີຫ, ມຍມ຺ປິ ຕວ ເອກໍ ກິຈ຺ຈໍ ອກຣິມ຺ຫ. ຍໍ ພລໍ ອຫຸວມ຺ຫເສຕິ ຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ພລໍ ອໂຫສິ, ເຕນ ພເລນ ຕໂຕ ກິຎ຺ຈິ ອຫາເປຕ຺ວາ ອກຣິມ຺ຫເຍວ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສີໂຫ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໓໐.

‘‘ມມ ໂລຫິຕຠກ຺ຂສ຺ສ, ນິຈ຺ຈໍ ລຸທ຺ທານິ ກຸພ຺ພໂຕ;

ທນ຺ຕນ຺ຕຣຄໂຕ ສນ຺ໂຕ, ຕໍ ພຫຸໍ ຍມ຺ປິ ຊີວສີ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສກຸໂຓ ອິຕຣາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໑.

‘‘ອກຕຎ຺ຎຸມກຕ຺ຕາຣໍ, ກຕສ຺ສ ອປ຺ປຏິກາຣກໍ;

ຍສ຺ມິໍ ກຕຎ຺ຎຸຕາ ນຕ຺ຖິ, ນິຣຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ເສວນາ.

໓໒.

‘‘ຍສ຺ສ ສມ຺ມຸຂຈິຓ຺ເຓນ, ມິຕ຺ຕຘມ຺ໂມ ນ ລພ຺ຠຕິ;

ອນຸສູຍມນກ຺ໂກສໍ, ສຓິກໍ ຕມ຺ຫາ ອປກ຺ກເມ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອກຕຎ຺ຎຸນ຺ຕິ ກຕຄຸຓໍ ອຊານນ຺ຕໍ. ອກຕ຺ຕາຣນ຺ຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອກໂຣນ຺ຕໍ. ສມ຺ມຸຂຈິຓ຺ເຓນາຕິ ສມ຺ມຸເຂ ກເຕນ ຄຸເຓນ. ອນຸສູຍມນກ຺ໂກສນ຺ຕິ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ນ ອຸສູຍນ຺ໂຕ ນ ອກ຺ໂກສນ຺ໂຕ ສຓິກໍ ຕມ຺ຫາ ປາປປຸຄ຺ຄລາ ອປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ. ເອວໍ ວຕ຺ວາ ໂສ ສກຸໂຓ ປກ຺ກາມິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສີໂຫ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ສກຸໂຓ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສກຸຓຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໓໐໙] ໙. ຉວຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສພ຺ພມິທໍ ຈຣິມໍ ກຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຉພ຺ພຄ຺ຄິເຍ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ວິນເຍ (ປາຈິ. ໖໔໖) ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອາຄຕເມວ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ – ສຕ຺ຖາ ຉພ຺ພຄ຺ຄິເຍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ນີເຈ ອາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຸຈ຺ເຈ ອາສເນ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຄຣຫິຕ຺ວາ ‘‘ອຍຸຕ຺ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ມມ ຘມ຺ເມ ອຄາຣວກຣຓໍ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ຫິ ນີເຈ ອາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ພາຫິຣກມນ຺ເຕປິ ວາເຈນ຺ເຕ ຄຣຫິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈຓ຺ຑາລກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ກຸຏຸມ຺ພໍ ສຓ຺ຐເປສິ. ຕສ຺ສ ຠຣິຍາ ອມ຺ພໂທຫຬິນີ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ອາຫ ‘‘ສາມິ, ອິຈ຺ຉາມຫໍ ອມ຺ພໍ ຂາທິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຠທ຺ເທ, ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ອມ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ, ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ອມ຺ພິລຜລໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ສາມິ, ອມ຺ພຜລໍ ລຠມານາວ ຊີວິສ຺ສາມິ, ອລຠມານາຍ ເມ ຊີວິຕໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ ອມ຺ພຜລໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອຸຍ຺ຍາເນ ອມ຺ໂພ ຘຸວຜໂລ ໂຫຕິ. ໂສ ‘‘ຕໂຕ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອິມິສ຺ສາ ໂທຫຬໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ເຠສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອມ຺ພໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ນິລີໂນ ສາຂາຍ ສາຂໍ ອມ຺ພໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ວິຈຣິ. ຕສ຺ສ ຕຖາ ກໂຣນ຺ຕສ຺ເສວ ຣຕ຺ຕິ ວິຠາຍິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສເຈ ອິທານິ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມິ, ທິສ຺ວາ ມໍ ‘ໂຈໂຣ’ຕິ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອເຖກໍ ວິຏປໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ນິລີໂນ ອຈ຺ຉິ.

ຕທາ ພາຣາຓສິຣາຊາ ‘‘ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ມນ຺ເຕ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລ ອຸຈ຺ເຈ ອາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ນີເຈ ອາສເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ມນ຺ເຕ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸປຣິ ນິລີໂນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ຍາວ ອຘມ຺ມິໂກ ອຍໍ ຣາຊາ, ໂຍ ອຸຈ຺ຈາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ມນ຺ເຕ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ອຘມ຺ມິໂກ, ໂຍ ນີຈາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ມນ຺ເຕ ວາເຈຕິ. ອຫມ຺ປິ ອຘມ຺ມິໂກ, ໂຍ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ວສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມມ ຊີວິຕໍ ອຄເຓຕ຺ວາ ອມ຺ພໍ ອາຫຣາມີ’’ຕິ. ໂສ ຣຸກ຺ຂໂຕ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ໂອລມ຺ພນສາຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕສໍ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ອນ຺ຕເຣ ປຕິຏ຺ຐາຍ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຫໍ ນຏ຺ໂຐ, ຕ຺ວໍ ມູຬ຺ໂຫ, ປຸໂຣຫິໂຕ ມໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຣຎ຺ຎາ ‘‘ກິໍກາຣຓາ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໓໓.

‘‘ສພ຺ພມິທໍ ຈຣິມໍ ກຕໍ, ອຸໂຠ ຘມ຺ມໍ ນ ປສ຺ສເຣ;

ອຸໂຠ ປກຕິຍາ ຈຸຕາ, ໂຍ ຈາຍໍ ມນ຺ເຕຊ຺ຌາເປຕິ;

ໂຍ ຈ ມນ຺ຕໍ ອຘີຍຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພມິທໍ ຈຣິມໍ ກຕນ຺ຕິ ຍໍ ອມ຺ເຫຫິ ຕີຫິ ຊເນຫິ ກຕໍ, ສພ຺ພໍ ອິທໍ ກິຈ຺ຈໍ ລາມກໍ ນິມ຺ມຣິຍາທໍ ອຘມ຺ມິກໍ. ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ໂຈຣຠາວໍ ເຕສຎ຺ຈ ມນ຺ເຕສຸ ອຄາຣວໍ ຄຣຫິຕ຺ວາ ປຸນ ອິຕເຣ ທ຺ເວເຍວ ຄຣຫນ຺ໂຕ ‘‘ອຸໂຠ ຘມ຺ມໍ ນ ປສ຺ສເຣ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອຸໂຠຕິ ອິເມ ທ຺ເວປິ ຊນາ ຄຣຸກາຣາຣຫໍ ໂປຣາຓກຘມ຺ມໍ ນ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ຕໂຕ ຘມ຺ມປກຕິໂຕ ຈຸຕາ. ຘມ຺ໂມ ຫິ ປຐມຸປ຺ປຕ຺ຕິວເສນ ປກຕິ ນາມ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ຘມ຺ໂມ ຫເວ ປາຕຸຣໂຫສິ ປຸພ຺ເພ;

ປຈ຺ຉາ ອຘມ຺ໂມ ອຸທປາທິ ໂລເກ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໑໑.໒໘);

ໂຍ ຈາຍນ຺ຕິ ໂຍ ຈ ອຍໍ ນີຈາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ມນ຺ເຕ ອຊ຺ຌາເປຕິ, ໂຍ ຈ ອຸຈ຺ເຈ ອາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຘີຍຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໓໔.

‘‘ສາລີນໍ ໂອທນໍ ຠຸຎ຺ເຊ, ສຸຈິໍ ມໍສູປເສຈນໍ;

ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ນ ເສວາມິ, ຘມ຺ມໍ ອິສີຫິ ເສວິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອຫຎ຺ຫິ ໂຠ ອິມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕກໍ ສາລີນໍ ໂອທນໍ ສຸຈິໍ ປຓ຺ຑຣໍ ນານປ຺ປກາຣາຍ ມໍສວິກຕິຍາ ສິຕ຺ຕໍ ມໍສູປເສຈນໍ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ຕສ຺ມາ ອຸທເຣ ພທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ເອຕໍ ເອສິຕຄຸເຓຫິ ອິສີຫິ ເສວິຕໍ ຘມ຺ມໍ ນ ເສວາມີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອິຕໂຣ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໕.

‘‘ປຣິພ຺ພຊ ມຫາ ໂລໂກ, ປຈນ຺ຕຎ຺ເຎປິ ປາຓິໂນ;

ມາ ຕໍ ອຘມ຺ໂມ ອາຈຣິໂຕ, ອສ຺ມາ ກຸມ຺ຠມິວາຠິທາ.

໓໖.

‘‘ຘິຣຕ຺ຖຸ ຕໍ ຍສລາຠໍ, ຘນລາຠຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ຍາ ວຸຕ຺ຕິ ວິນິປາເຕນ, ອຘມ຺ມຈຣເຓນ ວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຣິພ຺ພຊາຕິ ອິໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉ. ມຫາຕິ ອຍໍ ໂລໂກ ນາມ ມຫາ. ປຈນ຺ຕຎ຺ເຎປິ ປາຓິໂນຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຊມ຺ພຸທີເປ ອຎ຺ເຎປິ ປາຓິໂນ ປຈນ຺ຕິ, ນາຍເມເວໂກ ຣາຊາ. ອສ຺ມາ ກຸມ຺ຠມິວາຠິທາຕິ ປາສາໂຓ ຆຏໍ ວິຍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍໍ ຕ຺ວໍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອິຘ ວສນ຺ໂຕ ອຘມ຺ມໍ ອາຈຣສິ, ໂສ ອຘມ຺ໂມ ເອວໍ ອາຈຣິໂຕ ປາສາໂຓ ຆຏໍ ວິຍ ມາ ຕໍ ຠິນ຺ທິ.

‘‘ຘິຣຕ຺ຖູ’’ຕິ ຄາຖາຍ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ໂຍ ເອສ ເອວໍ ຕວ ຍສລາໂຠ ຈ ຘນລາໂຠ ຈ ຘິຣຕ຺ຖຸ, ຕໍ ຄຣຫາມ ມຍໍ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ອຍໍ ຕຍາ ລທ຺ຘລາໂຠ ອາຍຕິໍ ອປາເຍສຸ ວິນິປາຕນເຫຕຸນາ ສມ຺ປຕິ ຈ ອຘມ຺ມຈຣເຓນ ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິ ນາມ ໂຫຕິ, ຍາ ເຈສາ ວຸຕ຺ຕິ ອິມິນາ ອາຍຕິໍ ວິນິປາເຕນ ອິຘ ອຘມ຺ມຈຣເຓນ ວາ ນິປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ກິໍ ຕາຍ, ເຕນ ຕໍ ເອວໍ ວທາມີຕິ.

ອຖສ຺ສ ຘມ຺ມກຖາຍ ຣາຊາ ປສີທິຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ, ປຸຣິສ, ກິໍຊາຕິໂກສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຈຓ຺ຑາໂລ ອຫໍ, ເທວາ’’ຕິ. ໂຠ ‘‘ສເຈ ຕ຺ວໍ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ອຠວິສ຺ສ, ຣຊ຺ຊໍ ເຕ ອຫໍ ອທສ຺ສໍ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປນ ອຫໍ ທິວາ ຣາຊາ ຠວິສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ຣຕ຺ຕິໍ ຣາຊາ ໂຫຫີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກຓ຺ເຐ ປິຬນ຺ຘນໍ ປຸປ຺ຜທາມໍ ຕສ຺ສ ຄີວາຍໍ ປິຬນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ຕໍ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິກໍ ອກາສິ. ອຍໍ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິການໍ ກຓ຺ເຐ ຣຕ຺ຕປຸປ຺ຜທາມປິຬນ຺ຘນວໍໂສ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປນ ຣາຊາ ຕສ຺ໂສວາເທ ຐຕ຺ວາ ອາຈຣິເຍ ຄາຣວໍ ກຣິຕ຺ວາ ນີເຈ ອາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ມນ຺ເຕ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຈຓ຺ຑາລປຸຕ຺ໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຉວຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໓໑໐] ໑໐. ເສຍ຺ຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສສມຸທ຺ທປຣິຍາຍນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ຫິ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຠິຣູປໍ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ສາສເນ ນາຠິຣມິ. ອຖ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂສ ຠຄວຕາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ຕໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐາເປສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ເອວຣູເປ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສິ, ປຸພ຺ເພ ປຓ຺ຑິຕາ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐານໍ ລຠນ຺ຕາປິ ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກທິວເສ ວິຊາຍິ. ຣາຊາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ໂກຈິ ເມ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກທິວເສ ຊາໂຕ’’ຕິ ອມຈ຺ເຈ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ຘາຕີນໍ ທຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕວ ປຏິຊຄ຺ຄາເປສິ. ອຸຠິນ຺ນໍ ອາຠຣຓານິ ເຈວ ປານໂຠຊນາທີນິ ຈ ເອກສທິສາເນວ ອເຫສຸໍ. ເຕ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ເອກໂຕວ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາຄມໍສຸ. ຣາຊາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂອປຣຊ຺ຊໍ ອທາສິ, ມຫາຍໂສ ອໂຫສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣາຊປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕວ ຂາທຕິ ປິວຕິ ສຍຕິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິສ຺ສາໂສ ຖິໂຣ ອໂຫສິ.

ອປຣຠາເຄ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາຍ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສຫາໂຍ ຣຊ຺ຊມນຸສາສຕິ, ສລ຺ລກ຺ຂິຕກ຺ຂເຓເຍວ ໂຂ ປນ ມຍ຺ຫໍ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐານໍ ທສ຺ສຕິ, ກິໍ ເມ ຆຣາວາເສນ, ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວິເວກມນຸພ຺ຣູເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ? ໂສ ມາຕາປິຕໂຣ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ເອກໂກວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມໂນຣເມ ຠູມິຠາເຄ ປຓ຺ຓສາລໍ ມາເປຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຌານກີຬໍ ກີຬນ຺ໂຕ ວິຫາສິ. ຕທາ ຣາຊາ ຕໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສຫາໂຍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ກຫໍ ໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອມຈ຺ຈາ ຕສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕຠາວໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ຣມຓີເຍ ກິຣ ວນສຓ຺ເຑ ວສຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ວສໂນກາສໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເສຍ຺ຍໍ ນາມ ອມຈ຺ຈໍ ‘‘ຄຈ຺ຉ ສຫາຍໍ ເມ ຄເຫຕ຺ວາ ເອຫິ, ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐານມສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໍ ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ວນຈຣເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວສໂນກາສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ສຸວຓ຺ຓປຏິມໍ ວິຍ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ກຕປຏິສນ຺ຖາໂຣ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຣາຊາ ຕຸຍ຺ຫໍ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐານໍ ທາຕຸກາໂມ, ອາຄມນໍ ເຕ ອິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐານໍ, ອຫໍ ສກລໍ ກາສິໂກສລຊມ຺ພຸທີປຣຊ຺ຊໍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິສິຣິເມວ ວາ ລຠນ຺ໂຕປິ ນ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ນ ຫິ ປຓ຺ຑິຕາ ສກິໍ ຊຫິຕກິເລເສ ປຸນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ສກິໍ ຊຫິຕຎ຺ຫິ ນິຏ຺ຐຸຠເຂຬສທິສໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໗.

‘‘ສສມຸທ຺ທປຣິຍາຍໍ, ມຫິໍ ສາຄຣກຸຓ຺ຑລໍ;

ນ ອິຈ຺ເຉ ສຫ ນິນ຺ທາຍ, ເອວໍ ເສຍ຺ຍ ວິຊານຫິ.

໓໘.

‘‘ຘິຣຕ຺ຖຸ ຕໍ ຍສລາຠໍ, ຘນລາຠຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ຍາ ວຸຕ຺ຕິ ວິນິປາເຕນ, ອຘມ຺ມຈຣເຓນ ວາ.

໓໙.

‘‘ອປິ ເຈ ປຕ຺ຕມາທາຍ, ອນຄາໂຣ ປຣິພ຺ພເຊ;

ສາເຍວ ຊີວິກາ ເສຍ຺ໂຍ, ຍາ ຈາຘມ຺ເມນ ເອສນາ.

໔໐.

‘‘ອປິ ເຈ ປຕ຺ຕມາທາຍ, ອນຄາໂຣ ປຣິພ຺ພເຊ;

ອຎ຺ຎໍ ອຫິໍສຍໍ ໂລເກ, ອປິ ຣຊ຺ເຊນ ຕໍ ວຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສສມຸທ຺ທປຣິຍາຍນ຺ຕິ ປຣິຍາໂຍ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຣິວາໂຣ, ສມຸທ຺ທໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິເຕນ ຈກ຺ກວາຬປພ຺ພເຕນ ສທ຺ຘິໍ, ສມຸທ຺ທສງ຺ຂາເຕນ ວາ ປຣິວາເຣນ ສທ຺ຘິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາຄຣກຸຓ຺ຑລນ຺ຕິ ສາຄຣມຊ຺ເຌ ທີປວເສນ ຐິຕຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ກຸຓ຺ຑລຠູຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິນ຺ທາຍາຕິ ຌານສຸຂສມ຺ປນ຺ນໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອິສ຺ສຣິຍໍ ຄຓ຺ຫີຕິ ອິມາຍ ນິນ຺ທາຍ. ເສຍ຺ຍາຕິ ຕໍ ນາເມນາລປຕິ. ວິຊານຫີຕິ ຘມ຺ມໍ ວິຊານາຫິ. ຍາ ວຸຕ຺ຕິ ວິນິປາເຕນາຕິ ຍາ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐານວເສນ ລທ຺ຘາ ຍສລາຠຘນລາຠວຸຕ຺ຕິ ຌານສຸຂໂຕ ອຕ຺ຕວິນິປາຕນສງ຺ຂາເຕນ ວິນິປາເຕນ ອິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິສ຺ສຣິຍມທມຕ຺ຕສ຺ສ ອຘມ຺ມຈຣເຓນ ວາ ໂຫຕິ, ຕໍ ວຸຕ຺ຕິໍ ຘິຣຕ຺ຖຸ.

ປຕ຺ຕມາທາຍາຕິ ຠິກ຺ຂາຠາຊນໍ ຄເຫຕ຺ວາ. ອນຄາໂຣຕິ ອປິ ອຫໍ ອຄາຣວິຣຫິໂຕ ປຣກຸເລສຸ ຈເຣຍ຺ຍໍ. ສາເຍວ ຊີວິກາຕິ ສາ ເອວ ເມ ຊີວິກາ ເສຍ຺ໂຍ ວຣຕຣາ. ຍາ ຈາຘມ຺ເມນ ເອສນາຕິ ຍາ ຈ ອຘມ຺ເມນ ເອສນາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍາ ອຘມ຺ເມນ ເອສນາ, ຕໂຕ ເອສາວ ຊີວິກາ ສຸນ຺ທຣຕຣາຕິ. ອຫິໍສຍນ຺ຕິ ອວິເຫເຐນ຺ໂຕ. ອປິ ຣຊ຺ເຊນາຕິ ເອວໍ ປຣໍ ອວິເຫເຐນ຺ໂຕ ກປາລຫຕ຺ຖສ຺ສ ມມ ຊີວິກກປ຺ປນໍ ຣຊ຺ເຊນາປິ ວຣໍ ອຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ.

ອິຕິ ໂສ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈນ຺ຕມ຺ປິ ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປິ. ເສຍ຺ໂຍປິ ຕສ຺ສ ມນໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອນາຄມນຠາວໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ອປເຣປິ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ສຈ຺ຉິກຣິໍສຸ.

ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ເສຍ຺ໂຍ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ເສຍ຺ຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ກາລິງ຺ຄວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

໒. ປຸຈິມນ຺ທວຄ຺ໂຄ

[໓໑໑] ໑. ປຸຈິມນ຺ທຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຸຏ຺ເຐຫິ ໂຈຣາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເຖເຣ ກິຣ ຣາຊຄຫໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ອຣຎ຺ຎກຸຏິກາຍ ວິຫຣນ຺ເຕ ເອໂກ ໂຈໂຣ ນຄຣທ຺ວາຣຄາເມ ເອກສ຺ມິໍ ເຄເຫ ສນ຺ຘິໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖສາຣໍ ອາທາຍ ປລາຍິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ກຸຏິປຣິເວຓໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ມຍ຺ຫໍ ອາຣກ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ປຓ຺ຓສາລາຍ ປມຸເຂ ນິປຊ຺ຊິ. ເຖໂຣ ຕສ຺ສ ປມຸເຂ ສຍິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ອາສງ຺ກໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ໂຈຣສໍສຄ຺ໂຄ ນາມ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘‘ມາ ອິຘ ສຍີ’’ຕິ ນີຫຣິ. ໂສ ໂຈໂຣ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປທໍ ໂມເຫຕ຺ວາ ປລາຍິ. ມນຸສ຺ສາ ອຸກ຺ກໍ ອາທາຍ ໂຈຣສ຺ສ ປທານຸສາເຣນ ຕຕ຺ຖ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐານຐິຕຏ຺ຐານນິສິນ຺ນຏ຺ຐານສຍິຕຏ຺ຐານາທີນິ ທິສ຺ວາ ‘‘ໂຈໂຣ ອິໂຕ ອາຄໂຕ, ອິຘ ຐິໂຕ, ອິຘ ນິສິນ຺ໂນ, ອິມິນາ ຐາເນນ ອປຄໂຕ, ນ ທິຏ຺ໂຐ ໂນ’’ຕິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ອທິສ຺ວາວ ປຏິຄຕາ. ປຸນທິວເສ ເຖໂຣ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍໍ ຣາຊຄເຫ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ເວຬຸວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ອາສງ຺ກິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ອາສງ຺ກິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ອາສງ຺ກິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຖເຣນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນຄຣສ຺ສ ສຸສານວເນ ນິມ຺ພຣຸກ຺ຂເທວຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອເຖກທິວສໍ ນຄຣທ຺ວາຣຄາເມ ກຕກມ຺ມໂຈໂຣ ຕໍ ສຸສານວນໍ ປາວິສິ. ຕທາ ຈ ປນ ຕຕ຺ຖ ນິມ຺ໂພ ຈ ອສ຺ສຕ຺ໂຖ ຈາຕິ ທ຺ເວ ເຊຏ຺ຐກຣຸກ຺ຂາ. ໂຈໂຣ ນິມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລ ຠຓ຺ຑິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ກາເລ ໂຈເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ນິມ຺ພສູເລ ອຸຕ຺ຕາເສນ຺ຕິ. ອຖ ສາ ເທວຕາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສເຈ ມນຸສ຺ສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອິມໍ ໂຈຣໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ອິມສ຺ເສວ ນິມ຺ພຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສາຂໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສູລໍ ກຕ຺ວາ ເອຕໍ ອຸຕ຺ຕາເສສ຺ສນ຺ຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຣຸກ຺ໂຂ ນສ຺ສິສ຺ສຕິ, ຫນ຺ທ ນໍ ອິໂຕ ນີຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ຕີ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໑.

‘‘ອຸຏ຺ເຐຫິ ໂຈຣ ກິໍ ເສສິ, ໂກ ອຕ຺ໂຖ ສຸປເນນ ເຕ;

ມາ ຕໍ ຄເຫສຸໍ ຣາຊາໂນ, ຄາເມ ກິພ຺ພິສກາຣກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຣາຊາໂນຕິ ຣາຊປຸຣິເສ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ກິພ຺ພິສກາຣກນ຺ຕິ ທາຣຸຓສາຫສິກໂຈຣກມ຺ມກາຣກໍ.

ອິຕິ ນໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ຍາວ ຕໍ ຣາຊປຸຣິສາ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕາວ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ຠາຍາເປຕ຺ວາ ປລາເປສິ. ຕສ຺ມິໍ ປລາເຕ ອສ຺ສຕ຺ຖເທວຕາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໒.

‘‘ຍໍ ນຸ ໂຈຣໍ ຄເຫສ຺ສນ຺ຕິ, ຄາເມ ກິພ຺ພິສກາຣກໍ;

ກິໍ ຕຕ຺ຖ ປຸຈິມນ຺ທສ຺ສ, ວເນ ຊາຕສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວເນ ຊາຕສ຺ສ ຕິຏ຺ຐໂຕຕິ ນິມ຺ໂພ ວເນ ຊາໂຕ ເຈວ ຐິໂຕ ຈ. ເທວຕາ ປນ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ ຣຸກ຺ຂສມຸທາຈາເຣເນວ ສມຸທາຈຣິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນິມ຺ພເທວຕາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໓.

‘‘ນ ຕ຺ວໍ ອສ຺ສຕ຺ຖ ຊານາສິ, ມມ ໂຈຣສ຺ສ ຈນ຺ຕຣໍ;

ໂຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊາໂນ, ຄາເມ ກິພ຺ພິສກາຣກໍ;

ອປ຺ເປນ຺ຕິ ນິມ຺ພສູລສ຺ມິໍ, ຕສ຺ມິໍ ເມ ສງ຺ກເຕ ມໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສຕ຺ຖາຕິ ປຸຣິມນເຍເນວ ຕສ຺ມິໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕເທວຕໍ ສມຸທາຈຣຕິ. ມມ ໂຈຣສ຺ສ ຈນ຺ຕຣນ຺ຕິ ມມ ຈ ໂຈຣສ຺ສ ຈ ເອກໂຕ ອວສນກາຣຓໍ. ອປ຺ເປນ຺ຕິ ນິມ຺ພສູລສ຺ມິນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ຣາຊາໂນ ໂຈຣໍ ນິມ຺ພສູເລ ອາວຸຓນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ເມ ສງ຺ກເຕ ມໂນຕິ ຕສ຺ມິໍ ກາຣເຓ ມມ ຈິຕ຺ຕໍ ສງ຺ກຕິ. ສເຈ ຫິ ອິມໍ ສູເລ ອາວຸຓິສ຺ສນ຺ຕິ, ວິມານໍ ເມ ນສ຺ສິສ຺ສຕິ, ອຖ ສາຂາຍ ໂອລມ຺ເພສ຺ສນ຺ຕິ, ວິມາເນ ເມ ກຸຓປຄນ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ, ເຕນາຫໍ ເອຕໍ ປລາເປສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ຕາສໍ ເທວຕານໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສລ຺ລປນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ຠຓ຺ຑສາມິກາ ອຸກ຺ກາຫຕ຺ຖາ ປທານຸສາເຣນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຈຣສ຺ສ ສຍິຕຏ຺ຐານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ ອິທາເນວ ໂຈໂຣ ອຸຏ຺ຐາຍ ປລາໂຕ, ນ ລທ຺ໂຘ ໂນ ໂຈໂຣ, ສເຈ ລຠິສ຺ສາມ, ອິມສ຺ເສວ ນໍ ນິມ຺ພສ຺ສ ສູເລ ວາ ອາວຸຓິຕ຺ວາ ສາຂາຍ ວາ ໂອລມ຺ເພຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຈຣໍ ອທິສ຺ວາວ ຄຕາ.

ເຕສໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອສ຺ສຕ຺ຖເທວຕາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໔໔.

‘‘ສງ຺ເກຍ຺ຍ ສງ຺ກິຕພ຺ພານິ, ຣກ຺ເຂຍ຺ຍານາຄຕໍ ຠຍໍ;

ອນາຄຕຠຍາ ຘີໂຣ, ອຸໂຠ ໂລເກ ອເວກ຺ຂຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍານາຄຕໍ ຠຍນ຺ຕິ ທ຺ເວ ອນາຄຕຠຍານິ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກຎ຺ເຈວ ສມ຺ປຣາຍິກຎ຺ຈາຕິ. ເຕສຸ ປາປມິຕ຺ເຕ ປຣິວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂຕິ, ຕີຓິ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ປຣິວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ສມ຺ປຣາຍິກໍ ຣກ຺ຂຕິ. ອນາຄຕຠຍາຕິ ອນາຄຕຠຍເຫຕຸຕໍ ຠຍໍ ຠາຍມາໂນ ຘີໂຣ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຸຣິໂສ ປາປມິຕ຺ຕສໍສຄ຺ຄໍ ນ ກໂຣຕິ, ຕີຫິປິ ທ຺ວາເຣຫິ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ນ ຈຣຕິ. ອຸໂຠ ໂລເກຕິ ເອວໍ ຠາຍນ຺ໂຕ ເຫສ ອິຘໂລກປຣໂລກສງ຺ຂາເຕ ອຸໂຠ ໂລເກ ອເວກ຺ຂຕິ ໂອໂລເກຕິ, ໂອໂລກຍມາໂນ ອິຘໂລກຠເຍນ ປາປມິຕ຺ເຕ ວິວຊ຺ເຊຕິ, ປຣໂລກຠເຍນ ປາປໍ ນ ກໂຣຕີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອສ຺ສຕ຺ຖເທວຕາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ນິມ຺ພເທວຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ປຸຈິມນ຺ທຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໓໑໒] ໒. ກສ຺ສປມນ຺ທິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອປິ ກສ຺ສປ ມນ຺ທິຍາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ມຫລ຺ລກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິເຣໂກ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ກາເມສຸ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກມ຺ມຏ຺ຐາເນ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ມາຕາ ກາລມກາສິ. ໂສ ມາຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ປິຕຣຎ຺ຈ ກນິຏ຺ຐຠາຕຣຎ຺ຈ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ເຊຕວເນ ວສິຕ຺ວາ ວສ຺ສູປນາຍິກສມເຍ ຈີວຣປຈ຺ຈຍສ຺ສ ສຸລຠຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເອກໍ ຄາມກາວາສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໂຍປິ ຕຕ຺ເຖວ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສາ ເຊຕວນເມວ ອາຄມໍສຸ. ທຫຣຠິກ຺ຂຸ ເຊຕວນສ຺ສ ອາສນ຺ນຏ຺ຐາເນ ‘‘ສາມເຓຣ ຕ຺ວໍ ເຖຣໍ ວິສ຺ສາເມຕ຺ວາ ອາເນຍ຺ຍາສິ, ອຫໍ ປຸເຣຕຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິເວຓໍ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຊຕວນໍ ປາວິສິ. ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖໂຣ ສຓິກໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ສາມເຓໂຣ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສີເສນ ອຸປ຺ປີເຬນ຺ໂຕ ວິຍ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຠນ຺ເຕ, ຄຈ຺ຉ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຕໍ ພລກ຺ກາເຣນ ເນຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ຕ຺ວໍ ມໍ ອຕ຺ຕໂນ ວສໍ ອາເນສີ’’ຕິ ປຸນ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ເຕສໍ ເອວໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ສູຣິໂຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂຕ, ອນ຺ຘກາໂຣ ຊາໂຕ.

ອິຕໂຣປິ ປຣິເວຓໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ອາຄມນໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ອຸກ຺ກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ເຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ຈິຣາຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ມຫລ຺ລໂກ ຕໍ ກາຣຓໍ ກເຖສິ. ໂສ ເຕ ທ຺ເວປິ ວິສ຺ສາເມຕ຺ວາ ສຓິກໍ ອາເນສິ. ຕໍ ທິວສໍ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານສ຺ສ ໂອກາສໍ ນ ລຠິ. ອຖ ນໍ ທຸຕິຍທິວເສ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກທາ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຫິຍ຺ໂຍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຫິຍ຺ໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຊ຺ຊ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານໍ ກໂຣສີ’’ຕິ? ໂສ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ສຕ຺ຖາ ມຫລ຺ລກໍ ຄຣຫິຕ຺ວາ ‘‘ນ ເອສ ອິທາເນວ ເອວຣູປໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ອກາສິ. ອິທານິ ປນ ເຕນ ຕ຺ວໍ ກິລມິໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ປຓ຺ຑິເຕ ກິລເມສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິນິຄເມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ມາຕາ ກາລມກາສິ. ໂສ ມາຕຸ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ມາສທ຺ຘມາສຈ຺ຈເຍນ ຆເຣ ວິຊ຺ຊມານໍ ຘນໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ປິຕຣຎ຺ຈ ກນິຏ຺ຐຠາຕຣຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ເທວທຕ຺ຕິຍໍ ວກ຺ກລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸຎ຺ຉາຈຣິຍາຍ ວນມູລຜລາຜເລຫິ ຍາເປນ຺ໂຕ ຣມຓີເຍ ວນສຓ຺ເຑ ວສິ. ຫິມວນ຺ເຕ ປນ ວສ຺ສກາເລ ອຈ຺ຉິນ຺ນຘາເຣ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ນ ສກ຺ກາ ໂຫຕິ ກນ຺ທມູລໍ ຂຓິຕຸໍ, ຜລານິ ຈ ປຓ຺ຓານິ ຈ ປຕນ຺ຕິ. ຕາປສາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຫິມວນ຺ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສປເຖ ວສນ຺ຕິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປິຕຣຎ຺ຈ ກນິຏ຺ຐຠາຕຣຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສປເຖ ວສິຕ຺ວາ ປຸນ ຫິມວນ຺ເຕ ປຸປ຺ຜິຕຜລິເຕ ເຕ ອຸໂຠປິ ຄເຫຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອສ຺ສມປທໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອສ຺ສມສ຺ສາວິທູເຣ ສູຣິເຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ສຓິກໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖ, ອຫໍ ປຸຣໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອສ຺ສມໍ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕ ໂອຫາຍ ຄໂຕ. ຂຸທ຺ທກຕາປໂສ ປິຕຣາ ສທ຺ຘິໍ ສຓິກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕໍ ກຏິປ຺ປເທເສ ສີເສນ ອຸປ຺ປີເຬນ຺ໂຕ ວິຍ ຄຈ຺ຉ ຄຈ຺ຉາຕິ ຕໍ ພລກ຺ກາເຣນ ເນຕິ. ມຫລ຺ລໂກ ‘‘ຕ຺ວໍ ມໍ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຍາ ອາເນສີ’’ຕິ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂກຏິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ເຕສໍ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ອນ຺ຘກາໂຣ ອໂຫສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ປຓ຺ຓສາລໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຸກ຺ກມາທາຍ ປຏິປຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ກິໍ ກຣິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຂຸທ຺ທກຕາປໂສ ປິຕຣາ ກຕກາຣຓໍ ກເຖສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸໂຠປິ ເຕ ສຓິກໍ ເນຕ຺ວາ ປຣິກ຺ຂາຣໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ປາທໂຘວນປິຏ຺ຐິສມ຺ພາຫນາທີນິ ກຕ຺ວາ ອງ຺ຄາຣກປລ຺ລໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ປຏິປ຺ປສ຺ສທ຺ຘກິລມຖໍ ປິຕຣໍ ອຸປນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຕຣຸຓທາຣກາ ນາມ ມຕ຺ຕິກາຠາຊນສທິສາ ມຸຫຸຕ຺ຕເນວ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສກິໍ ຠິນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸນ ນ ສກ຺ກາ ໂຫນ຺ຕິ ຆເຏຕຸໍ, ເຕ ອກ຺ໂກສນ຺ຕາປິ ປຣິຠາສນ຺ຕາປິ ມຫລ຺ລເກຫິ ອຘິວາເສຕພ຺ພາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ໂອວທນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໔໕.

‘‘ອປິ ກສ຺ສປ ມນ຺ທິຍາ, ຍຸວາ ສປຕິ ຫນ຺ຕິ ວາ;

ສພ຺ພໍ ຕໍ ຂມເຕ ຘີໂຣ, ປຓ຺ຑິໂຕ ຕໍ ຕິຕິກ຺ຂຕິ.

໔໖.

‘‘ສເຈປິ ສນ຺ໂຕ ວິວທນ຺ຕິ, ຂິປ຺ປໍ ສນ຺ຕີຍເຣ ປຸນ;

ພາລາ ປຕ຺ຕາວ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ເຕ ສມຖມຊ຺ຌຄູ.

໔໗.

‘‘ເອເຕ ຠິຍ຺ໂຍ ສມາຍນ຺ຕິ, ສນ຺ຘິ ເຕສໍ ນ ຊີຣຕິ;

ໂຍ ຈາຘິປນ຺ນໍ ຊານາຕິ, ໂຍ ຈ ຊານາຕິ ເທສນໍ.

໔໘.

‘‘ເອໂສ ຫິ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ, ຠາຣວໂຫ ຘຸຣທ຺ຘໂຣ;

ໂຍ ປເຣສາຘິປນ຺ນານໍ, ສຍໍ ສນ຺ຘາຕຸມຣຫຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກສ຺ສປາຕິ ປິຕຣໍ ນາເມນາລປຕິ. ມນ຺ທິຍາຕິ ມນ຺ທີຠາເວນ ຕຣຸຓຕາຍ. ຍຸວາ ສປຕິ ຫນ຺ຕິ ວາຕິ ຕຣຸຓທາຣໂກ ອກ຺ໂກສຕິປິ ປຫຣຕິປິ. ຘີໂຣຕິ ຘິກ຺ກຕປາໂປ, ຘີ ວາ ວຸຈ຺ຈຕິ ປຎ຺ຎາ, ຕາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕຣໍ ປນ ອິມສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອຸຠເຍນາປິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ພາລທາຣເກຫິ ກຕໍ ອປຣາຘໍ ມຫລ຺ລໂກ ຘີໂຣ ປຓ຺ຑິໂຕ ສຫຕິ ຕິຕິກ຺ຂຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ສນ຺ຘີຍເຣຕິ ປຸນ ມິຕ຺ຕຠາເວນ ສນ຺ຘີຍນ຺ຕິ ຆຏີຍນ຺ຕິ. ພາລາ ປຕ຺ຕາວາຕິ ພາລກາ ປນ ມຕ຺ຕິກາປຕ຺ຕາວ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ນ ເຕ ສມຖມຊ຺ຌຄູຕິ ເຕ ພາລກາ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ວິວາທໍ ກຕ຺ວາ ເວຣູປສມນໍ ນ ວິນ຺ທນ຺ຕິ ນາຘິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອເຕ ຠິຍ຺ໂຍຕິ ເອເຕ ທ຺ເວ ຊນາ ຠິນ຺ນາປິ ປຸນ ສມາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສນ຺ຘີຕິ ມິຕ຺ຕສນ຺ຘິ. ເຕສນ຺ຕິ ເຕສຎ຺ເຎວ ທ຺ວິນ຺ນໍ ສນ຺ຘິ ນ ຊີຣຕິ. ໂຍ ຈາຘິປນ຺ນນ຺ຕິ ໂຍ ຈ ອຕ຺ຕນາ ອຘິປນ຺ນໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ກຕໂທສໍ ຊານາຕິ. ເທສນນ຺ຕິ ໂຍ ຈ ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ໂທສໍ ຊານນ຺ເຕນ ເທສິຕໍ ອຈ຺ຈຍເທສນໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ຊານາຕິ.

ໂຍ ປເຣສາຘິປນ຺ນານນ຺ຕິ ໂຍ ປເຣສໍ ອຘິປນ຺ນານໍ ໂທເສນ ອຠິຠູຕານໍ ອປຣາຘກາຣການໍ. ສຍໍ ສນ຺ຘາຕຸມຣຫຕີຕິ ເຕສຸ ອຂມາເປນ຺ເຕສຸປິ ‘‘ເອຫິ, ຠທ຺ຣມຸຂ, ອຸທ຺ເທສໍ ຄຓ຺ຫ, ອຏ຺ຐກຖໍ ສຸຓ, ຠາວນມນຸຍຸຎ຺ຊ, ກສ຺ມາ ປຣິພາຫິໂຣ ໂຫສີ’’ຕິ ເອວໍ ສຍໍ ສນ຺ຘາຕຸໍ ອຣຫຕິ ມິຕ຺ຕຠາວໍ ຆເຏຕິ, ເອໂສ ເອວຣູໂປ ເມຕ຺ຕາວິຫາຣີ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ ມິຕ຺ຕຠາຣສ຺ສ ມິຕ຺ຕຘຸຣສ຺ສ ຈ ວຫນໂຕ ‘‘ຠາຣວໂຫ’’ຕິ ‘‘ຘຸຣທ຺ຘໂຣ’’ຕິ ຈ ສງ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປິຕຸ ໂອວາທໍ ອທາສິ, ໂສປິ ຕໂຕ ປຠຸຕິ ທນ຺ໂຕ ອໂຫສິ ສຸທນ຺ໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ປິຕາ ຕາປໂສ ມຫລ຺ລໂກ ອໂຫສິ, ຂຸທ຺ທກຕາປໂສ ສາມເຓໂຣ, ປິຕຸ ໂອວາທທາຍໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກສ຺ສປມນ຺ທິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໓໑໓] ໓. ຂນ຺ຕິວາທີຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ໂຍ ເຕ ຫຕ຺ເຖ ຈ ປາເທ ຈາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ໂກຘນຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕເມວ. ສຕ຺ຖາ ປນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ກສ຺ມາ, ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ, ອກ຺ໂກຘນສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ໂກຘໍ ກໂຣສິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ສຣີເຣ ປຫາຣສຫສ຺ເສ ປຕນ຺ເຕ ຫຕ຺ຖປາທກຓ຺ຓນາສາສຸ ຉິຊ຺ຊມານາສຸ ປຣສ຺ສ ໂກຘໍ ນ ກຣິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ກລາພຸ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອສີຕິໂກຏິວິຠເວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ກຸຓ຺ຑລກຸມາໂຣ ນາມ ມາຓໂວ ຫຸຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ກຸຏຸມ຺ພໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ອຈ຺ຈເຍນ ຘນຣາສິໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ຘນໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ມມ ຎາຕກາ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາວ ຄຕາ, ມຍາ ປເນຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ຘນໍ ວິເຈຍ຺ຍທານວເສນ ໂຍ ຍໍ ອາຫຣຕິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ທຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຜລາຜເລນ ຍາເປນ຺ໂຕ ຈິຣໍ ວສິຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ມນຸສ຺ສປຖໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ນຄເຣ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ເສນາປຕິສ຺ສ ນິວາສນທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ເສນາປຕິ ຕສ຺ສ ອິຣິຍາປເຖສຸ ປສີທິຕ຺ວາ ຆຣໍ ປເວເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຏິຍາທິຕໂຠຊນໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສາເປສິ.

ອເຖກທິວສໍ ກລາພຸຣາຊາ ສຸຣາມທມຕ຺ໂຕ ເຉກນາຏກປຣິວຸໂຕ ມຫນ຺ເຕນ ຍເສນ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມງ຺ຄລສິລາປຏ຺ເຏ ສຍນໍ ອຕ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ເອກິສ຺ສາ ປິຍມນາປາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ອງ຺ເກ ສຍິ. ຄີຕວາທິຕນຈ຺ເຈສຸ ເຉກາ ນາຏກິຕ຺ຖິໂຍ ຄີຕາທີນິ ປໂຍເຊສຸໍ, ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ວິຍ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິ. ອຖ ຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ‘‘ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ມຍໍ ຄີຕາທີນິ ປໂຍຊຍາມ, ໂສ ນິທ຺ທໍ ອຸປຄໂຕ, ກິໍ ໂນ ຄີຕາທີຫີ’’ຕິ ວີຓາທີນິ ຕູຣິຍານິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ປກ຺ກນ຺ຕາ ປຸປ຺ຜຜລປລ຺ລວາທີຫິ ປໂລຠິຍມານາ ອຸຍ຺ຍາເນ ອຠິຣມິໍສຸ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ອຸຍ຺ຍາເນ ສຸປຸປ຺ຜິຕສາລມູເລ ປພ຺ພຊ຺ຊາສຸເຂນ ວີຕິນາເມນ຺ໂຕ ມຕ຺ຕວຣວາຣໂຓ ວິຍ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຖ ຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ອຸຍ຺ຍາເນ ຈຣມານາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຖ, ອຍ຺ຍາໂຍ, ເອຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ປພ຺ພຊິໂຕ ນິສິນ຺ໂນ, ຍາວ ຣາຊາ ນ ປພຸຊ຺ຌຕິ, ຕາວສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ກິຎ຺ຈິ ສຸຓມານາ ນິສີທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ກເຖຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ກິຎ຺ຈິ ກເຖຖາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕາສໍ ຘມ຺ມໍ ກເຖສິ. ອຖ ສາ ອິຕ຺ຖີ ອງ຺ກໍ ຈາເລຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປໂພເຘສິ. ຣາຊາ ປພຸທ຺ໂຘ ຕາ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ກຫໍ ຄຕາ ວສລິໂຍ’’ຕິ ອາຫ. ເອຕາ, ມຫາຣາຊ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ຕາປສໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສີທິໍສູຕິ. ຣາຊາ ກຸປິໂຕ ຂຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ສິກ຺ຂາເປສ຺ສາມິ ນໍ ກູຏຊຏິລ’’ນ຺ຕິ ເວເຄນ ອຄມາສິ.

ອຖ ຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ຣາຊານໍ ກຸທ຺ຘໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕາສຸ ວລ຺ລຠຕຣາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຫຕ຺ຖາ ອສິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ວູປສເມສຸໍ. ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐຕ຺ວາ ‘‘ກິໍວາທີ ຕ຺ວໍ, ສມຓາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຂນ຺ຕິວາທີ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກາ ເອສາ ຂນ຺ຕິ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ອກ຺ໂກສນ຺ເຕສຸ ປຣິຠາສນ຺ເຕສຸ ປຫຣນ຺ເຕສຸ ອກຸຊ຺ຌນຠາໂວ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ປສ຺ສິສ຺ສາມິ ທານິ ເຕ ຂນ຺ຕິຍາ ອຕ຺ຖິຠາວ’’ນ຺ຕິ ໂຈຣຆາຕກໍ ປກ຺ໂກສາເປສິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ຈາຣິຕ຺ເຕນ ຜຣສຸຎ຺ຈ ກຓ຺ຏກກສຎ຺ຈ ອາທາຍ ກາສາຍນິວສໂນ ຣຕ຺ຕມາລາຘໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກໂຣມິ, ເທວາ’’ຕິ ອາຫ. ອິມໍ ໂຈຣໍ ທຸຏ຺ຐຕາປສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປາເຕຕ຺ວາ ກຓ຺ຏກກສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຈ ປຈ຺ຉໂຕ ຈ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ຈາຕິ ຈຕູສຸປິ ປສ຺ເສສຸ ທ຺ເວປຫາຣສຫສ຺ສມສ຺ສ ເທຫີຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຉວິ ຠິຊ຺ຊິ. ຈມ຺ມໍ ຠິຊ຺ຊິ, ມໍສໍ ຉິຊ຺ຊິ, ໂລຫິຕໍ ປຄ຺ຆຣຕິ.

ປຸນ ຣາຊາ ‘‘ກິໍວາທີ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຂນ຺ຕິວາທີ, ມຫາຣາຊ’’. ‘‘ຕ຺ວໍ ປນ ມຍ຺ຫໍ ຈມ຺ມນ຺ຕເຣ ຂນ຺ຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎສິ, ນຕ຺ຖິ ມຍ຺ຫໍ ຈມ຺ມນ຺ຕເຣ ຂນ຺ຕິ, ຕຍາ ປນ ທຏ຺ຐຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ເຍ ຫທຍພ຺ຠນ຺ຕເຣ ມມ ຂນ຺ຕິ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ‘‘ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ປຸນ ໂຈຣຆາຕໂກ ‘‘ກິໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອິມສ຺ສ ກູຏຊຏິລສ຺ສ ອຸໂຠ ຫຕ຺ເຖ ຉິນ຺ທາ’’ຕິ. ໂສ ຜຣສຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຓ຺ຑິຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖ ຉິນ຺ທິ. ອຖ ນໍ ‘‘ປາເທ ຉິນ຺ທາ’’ຕິ ອາຫ, ປາເທປິ ຉິນ຺ທິ. ຫຕ຺ຖປາທໂກຏີຫິ ຆຏຉິທ຺ເທຫິ ລາຂາຣໂສ ວິຍ ໂລຫິຕໍ ປຄ຺ຆຣຕິ. ປຸນ ຣາຊາ ‘‘ກິໍວາທີສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຂນ຺ຕິວາທີ, ມຫາຣາຊ’’. ‘‘ຕ຺ວໍ ປນ ມຍ຺ຫໍ ຫຕ຺ຖປາທໂກຏີສຸ ‘ຂນ຺ຕິ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ມຎ຺ຎສິ, ນຕ຺ເຖສາ ເອຕ຺ຖ, ມຍ຺ຫໍ ຂນ຺ຕິ ຄມ຺ຠີຣຏ຺ຐາເນ ປຕິຏ຺ຐິຕາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ກຓ຺ຓນາສມສ຺ສ ຉິນ຺ທາ’’ຕິ ອາຫ. ອິຕໂຣ ກຓ຺ຓນາສໍ ຉິນ຺ທິ, ສກລສຣີເຣ ໂລຫິຕໍ ອໂຫສິ. ປຸນ ນໍ ‘‘ກິໍວາທີ ນາມ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ຂນ຺ຕິວາທີ ນາມ’’. ‘‘ມາ ໂຂ ປນ ຕ຺ວໍ ‘ກຓ຺ຓນາສິກໂກຏີສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ຂນ຺ຕີ’ຕິ ມຎ຺ຎສິ, ມມ ຂນ຺ຕິ ຄມ຺ຠີເຣ ຫທຍພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປຕິຏ຺ຐິຕາ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ກູຏຊຏິລ ຕວ ຂນ຺ຕິໍ ຕ຺ວເມວ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນິສີທາ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຫທຍໍ ປາເທນ ປຫຣິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ຕສ຺ມິໍ ຄເຕ ເສນາປຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສຣີຣໂຕ ໂລຫິຕໍ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາທກຓ຺ຓນາສໂກຏິໂຍ ສາຏກກຓ຺ເຓ ກຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ສຓິກໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ກຸຊ຺ຌິຕຸກາມາ, ຕຸມ຺ເຫສຸ ກຕາປຣາຘສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎວ ກຸຊ຺ເຌຍ຺ຍາຖ, ມາ ອຎ຺ເຎສ’’ນ຺ຕິ ຍາຈນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໙.

‘‘ໂຍ ເຕ ຫຕ຺ເຖ ຈ ປາເທ ຈ, ກຓ຺ຓນາສຎ຺ຈ ເຉທຍິ;

ຕສ຺ສ ກຸຊ຺ຌ ມຫາວີຣ, ມາ ຣຏ຺ຐໍ ວິນສາ ອິທ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຫາວີຣາຕິ ມຫາວີຣິຍ. ມາ ຣຏ຺ຐໍ ວິນສາ ອິທນ຺ຕິ ອິທໍ ນິຣປຣາຘໍ ກາສິຣຏ຺ຐໍ ມາ ວິນາເສຫິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໐.

‘‘ໂຍ ເມ ຫຕ຺ເຖ ຈ ປາເທ ຈ, ກຓ຺ຓນາສຎ຺ຈ ເຉທຍິ;

ຈິຣໍ ຊີວຕຸ ໂສ ຣາຊາ, ນ ຫິ ກຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ມາທິສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມາທິສາຕິ ມມ ສທິສາ ຂນ຺ຕິພເລນ ສມນ຺ນາຄຕາ ປຓ຺ຑິຕາ ‘‘ອຍໍ ມໍ ອກ຺ໂກສິ ປຣິຠາສິ ປຫຣິ, ຉິນ຺ທິ ຠິນ຺ທີ’’ຕິ ຕໍ ນ ກຸຊ຺ຌນ຺ຕິ.

ຣຎ຺ໂຎ ອຸຍ຺ຍານາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸປຖໍ ວິຊຫນກາເລເຍວ ອຍໍ ຈຕຸນຫຸຕາຘິກາ ທ຺ວິໂຍຊນສຕສຫສ຺ສພຫລາ ມຫາປຖວີ ຂລິພທ຺ຘສາຏໂກ ວິຍ ຜລິຕາ, ອວີຈິໂຕ ຊາລາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ກຸລທຕ຺ຕິເຍນ ຣຕ຺ຕກມ຺ພເລນ ປາຣຸປນ຺ຕີ ວິຍ ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ອຸຍ຺ຍານທ຺ວາເຣເຍວ ປຖວິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອວີຈິມຫານິຣເຍ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຕໍ ທິວສເມວ ກາລມກາສິ. ຣາຊປຣິສາ ຈ ນາຄຣາ ຈ ຄນ຺ຘມາລາຘູມຫຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ອກໍສຸ. ເກຈິ ປນາຫຸ ‘‘ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸນ ຫິມວນ຺ຕເມວ ຄໂຕ’’ຕິ, ຕໍ ອຠູຕໍ.

໕໑.

‘‘ອຫູ ອຕີຕມທ຺ຘານໍ, ສມໂຓ ຂນ຺ຕິທີປໂນ;

ຕໍ ຂນ຺ຕິຍາເຍວ ຐິຕໍ, ກາສິຣາຊາ ອເຉທຍິ.

໕໒.

‘‘ຕສ຺ສ ກມ຺ມຜຣຸສສ຺ສ, ວິປາໂກ ກຏຸໂກ ອຫຸ;

ຍໍ ກາສິຣາຊາ ເວເທສິ, ນິຣຍມ຺ຫິ ສມປ຺ປິໂຕ’’ຕິ. –

ອິມາ ທ຺ເວ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ.

ຕຕ຺ຖ ອຕີຕມທ຺ຘານນ຺ຕິ ອຕີເຕ ອທ຺ຘາເນ. ຂນ຺ຕິທີປໂນຕິ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິສໍວຓ຺ຓໂນ. ອເຉທຍີຕິ ມາຣາເປສິ. ເອກຈ຺ເຈ ປນ ‘‘ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປຸນ ຫຕ຺ຖປາທກຓ຺ຓນາສາ ຆຏິຕາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕມ຺ປິ ອຠູຕເມວ. ສມປ຺ປິໂຕຕິ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂກຘໂນ ຠິກ຺ຂຸ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ອຎ຺ເຎ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ປາປຸຓິໍສຸ.

ຕທາ ກລາພຸຣາຊາ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ເສນາປຕິ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ຂນ຺ຕິວາທີ ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ຂນ຺ຕິວາທີຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໓໑໔] ໔. ໂລຫກຸມ຺ຠິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ທຸຊ຺ຊີວິຕມຊີວິມ຺ຫາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣາຊານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ກິຣ ໂກສລຣາຊາ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຈຕຸນ຺ນໍ ເນຣຍິກສຕ຺ຕານໍ ສທ຺ທໍ ສຸຓິ. ເອໂກ ທຸ-ກາຣເມວ ຠຓິ, ເອໂກ ສ-ກາຣໍ, ເອໂກ ນ-ກາຣໍ, ເອໂກ ໂສ-ກາຣເມວາຕິ. ເຕ ກິຣ ອຕີຕຠເວ ສາວຕ຺ຖິຍໍເຍວ ປາຣທາຣິກາ ຣາຊປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ເຕ ປເຣສໍ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິຕມາຕຸຄາເມສຸ ອປຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕເກຬິໍ ກີຬນ຺ຕາ ພຫຸໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ມຣຓຈກ຺ເກນ ຉິນ຺ນາ ສາວຕ຺ຖິສາມນ຺ເຕ ຈຕູສຸ ໂລຫກຸມ຺ຠີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ສຏ຺ຐິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຕາ ໂລຫກຸມ຺ຠິມຸຂວຏ຺ຏິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກທາ ນຸ ໂຂ ອິມມ຺ຫາ ທຸກ຺ຂາ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ມຫນ຺ເຕນ ສທ຺ເທນ ອນຸປຏິປາຏິຍາ ວິຣວິໍສຸ. ຣາຊາ ເຕສໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ນິສິນ຺ນໂກວ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐາເປສິ.

ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນເວລາຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ສຸຂສຍິຕໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ກຸໂຕ ເມ ອາຈຣິຍາ ສຸຂສຍິຕໍ, ອຊ຺ຊາຫໍ ເອວຣູເປ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຠິໍສນກສທ຺ເທ ສຸຓິ’’ນ຺ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຫຕ຺ເຖ ວິຘຸນິໍສຸ. ‘‘ກິໍ ອາຈຣິຍາ’’ຕິ? ‘‘ສາຫສິກສທ຺ທາ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ສປຏິກມ຺ມາ ອປ຺ປຏິກມ຺ມາ’’ຕິ? ‘‘ກາມໍ ອປ຺ປຏິກມ຺ມາ, ມຍໍ ປນ ສຸສິກ຺ຂິຕາ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ກຕ຺ວາ ປຏິພາຫິສ຺ສຖາ’’ຕິ? ‘‘ມຫາຣາຊ, ປຏິກມ຺ມໍ ມຫນ຺ຕໍ ນ ສກ຺ກາ ກາຕຸໍ, ມຍໍ ປນ ສພ຺ພຈຕຸກ຺ກໍ ຍຎ຺ຎໍ ຍຊິຕ຺ວາ ຫາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຂິປ຺ປໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຫຕ຺ຖີ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອສ຺ເສ ຈຕ຺ຕາໂຣ ອຸສເຠ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມນຸສ຺ເສຕິ ລຏຸກິກສກຸຓິກາ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປາເຓ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ພຈຕຸກ຺ກຍຎ຺ຎໍ ຍຊິຕ຺ວາ ມມ ໂສຕ຺ຖິຠາວໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຍນຕ຺ໂຖ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍຎ຺ຎາວາຏໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປສຸໍ, ພຫຸປາເຓ ຖູຓູປນີເຕ ກຕ຺ວາ ຐເປສຸໍ. ‘‘ພຫຸໍ ມຈ຺ຉມໍສໍ ຂາທິສ຺ສາມ, ພຫຸໍ ຘນໍ ລຠິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຸສ຺ສາຫປ຺ປຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອິທໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເທວາ’’ຕິ ອປຣາປຣໍ ຈຣນ຺ຕິ.

ມລ຺ລິກາ ເທວີ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອຕິວິຍ ອຸສ຺ສາຫຍນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເທວິ ກິໍ ຕຸຍ຺ຫິມິນາ, ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ຍເສເນວ ມຕ຺ຕາ ປມຕ຺ຕາ, ທຸກ຺ຂໍ ປນ ອມ຺ຫາກເມວ ນ ຊານາສີ’’ຕິ? ‘‘ກິໍ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ເທວິ, ອຫໍ ເອວຣູປໍ ນາມ ອໂສຕພ຺ພໍ ສຸຓິໍ, ຕໂຕ ອິເມສໍ ສທ຺ທານໍ ສຸຕຕ຺ຕາ ‘‘ກິໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປຸຈ຺ຉິໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ມຫາຣາຊ ຣຊ຺ຊສ຺ສ ວາ ໂຠຄານໍ ວາ ຊີວິຕສ຺ສ ວາ ອນ຺ຕຣາໂຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ສພ຺ພຈຕຸກ຺ເກນ ຍຎ຺ຎໍ ຍຊິຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິຠາວໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວທິໍສຸ, ເຕ ມຍ຺ຫໍ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍຎ຺ຎາວາຏໍ ກຕ຺ວາ ເຍນ ເຍນຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ກາຣຓາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ເທວ, ອິເມສໍ ສທ຺ທານໍ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ສເທວເກ ໂລເກ ອຄ຺ຄພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ຖາ’’ຕິ? ‘‘ໂກ ເອສ ເທວິ, ສເທວເກ ໂລເກ ອຄ຺ຄພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ມຫາໂຄຕໂມ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ’’ຕິ. ‘‘ເທວິ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ເມ ນ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ? ‘‘ເຕນ ຫິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉຖາ’’ຕິ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ຣຖວຣມາຣຸຍ຺ຫ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສທ຺ເທ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປຸຈ຺ຉິໍ, ເຕ ‘ສພ຺ພຈຕຸກ຺ກຍຎ຺ຎໍ ຍຊິຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິໍ ກຣິສ຺ສາມາ’ຕິ ວຕ຺ວາ ຍຎ຺ຎາວາເຏ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເຕສໍ ສທ຺ທານໍ ສຸຕຕ຺ຕາ ມຍ຺ຫໍ ກິໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ນ ກິຎ຺ຈິ, ມຫາຣາຊ, ເນຣຍິກສຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂມນຸຠວນ຺ຕາ ເອວໍ ວິຣວິໍສຸ, ນ ອິເມ ສທ຺ທາ ອິທານິ ຕຍາ ເອວ ສຸຕາ, ໂປຣາຓກຣາຊູຫິປິ ສຸຕາເຍວ, ເຕປິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປສຸຆາຕຍຎ຺ຎໍ ກຕ຺ຕຸກາມາ ຫຸຕ຺ວາ ປຓ຺ຑິຕານໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ນ ກຣິໍສຸ, ປຓ຺ຑິຕາ ເຕສໍ ສທ຺ທານໍ ອນ຺ຕຣໍ ກເຖຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິມກໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ກາສິຄາເມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ກາເມສຸ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ກາເມ ປຫາຍ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຌານກີຬໍ ກີຬນ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ເຕ ຣມຓີເຍ ວນສຓ຺ເຑ ວສຕິ. ຕທາ ພາຣາຓສິຣາຊາ ຈຕຸນ຺ນໍ ເນຣຍິການໍ ອິເມວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສທ຺ເທ ສຸຕ຺ວາ ຠີຕຕສິໂຕ ອິມິນາວ ນິຍາເມນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ‘‘ຕິຓ຺ຓໍ ອນ຺ຕຣາຍານໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ ຠວິສ຺ສຕິ, ສພ຺ພຈຕຸກ຺ກຍຎ຺ເຎນ ຕໍ ວູປສເມສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ປຸໂຣຫິໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ສທ຺ຘິໍ ຍຎ຺ຎາວາຏໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປສິ, ມຫາຊໂນ ຖູຓູປນີໂຕ ອໂຫສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເມຕ຺ຕາຠາວນໍ ປຸເຣຈາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອິມໍ ກາຣຓໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ, ມຍາ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ມຫາຊນສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອິທ຺ຘິພເລນ ເວຫາສໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອຸຍ຺ຍາເນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ມງ຺ຄລສິລາປຏ຺ເຏ ກຎ຺ຈນຣູປກໍ ວິຍ ນິສີທິ. ຕທາ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ເຊຏ຺ຐນ຺ເຕວາສິໂກ ອາຈຣິຍໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ນນຸ, ອາຈຣິຍ, ອມ຺ຫາກໍ ເວເທສຸ ປຣໍ ມາເຣຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິກຣຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ປຸໂຣຫິໂຕ ‘‘ຕ຺ວໍ ຣາຊຘນໍ ຣກ຺ຂສິ, ພຫຸໍ ມຈ຺ຉມໍສໍ ຂາທິສ຺ສາມ, ຘນໍ ລຠິສ຺ສາມ, ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫຫີ’’ຕິ ຕໍ ປຏິພາຫິ.

ໂສ ‘‘ນາຫໍ ເອຕ຺ຖ ສຫາໂຍ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕປຏິສນ຺ຖາໂຣ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ, ມາຓວ, ຣາຊາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຣາຊາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕິ, ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສທ຺ເທ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປຸຈ຺ຉິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ‘ສພ຺ພຈຕຸກ຺ກຍຎ຺ຎໍ ຍຊິຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’’ຕິ ວທິໍສຸ. ຣາຊາ ປສຸຆາຕກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ໂສຕ຺ຖິໍ ກາຕຸກາໂມ ມຫາຊໂນ ຖູຓູປນີໂຕ, ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາທິສານໍ ສີລວນ຺ຕານໍ ເຕສໍ ສທ຺ທານໍ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ວຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ມຣຓມຸຂາ ໂມເຈຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ມາຓວ, ຣາຊາ ອມ຺ເຫ ນ ຊານາຕິ, ມຍມ຺ປິ ຕໍ ນ ຊານາມ, ອິເມສໍ ປນ ສທ຺ທານໍ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ຊານາມ, ສເຈ ຣາຊາ ອມ຺ເຫ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຣາຊານໍ ນິກ຺ກງ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ກເຖສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ອິເຘວ ໂຫຖ, ອຫໍ ຣາຊານໍ ອາເນສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ມາຓວາ’’ຕິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອາເນສິ.

ອຖ ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫ ມຍາ ສຸຕສທ຺ທານໍ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ຊານາຖາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກເຖຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ເອເຕ ປຸຣິມຠເວ ປເຣສໍ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິເຕສຸ ທາເຣສຸ ຈາຣິຕ຺ຕໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິສາມນ຺ເຕ ຈຕູສຸ ໂລຫກຸມ຺ຠີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ປກ຺ກຸຖິເຕ ຂາຣໂລໂຫທເກ ເຜຓຸທ຺ເທຫກໍ ປຈ຺ຈມານາ ຕິໍສ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອໂຘ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸມ຺ຠິຕລໍ ອາຫຈ຺ຈ ອຸທ຺ຘໍ ອາໂຣຫນ຺ຕາ ຕິໍສວສ຺ສສຫສ຺ເສເນວ ກາເລນ ກຸມ຺ຠິມຸຂໍ ທິສ຺ວາ ພຫິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ວຕ຺ຕຸກາມາປິ ຕຖາ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ເອເກກເມວ ອກ຺ຂຣໍ ວຕ຺ວາ ປຸນ ໂລຫກຸມ຺ຠີສຸເຍວ ນິມຸຄ຺ຄາ. ເຕສຸ ທຸ-ກາຣໍ ວຕ຺ວາ ນິມຸຄ຺ຄສຕ຺ໂຕ ເອວໍ ວຕ຺ຕຸກາໂມ ອໂຫສິ –

໕໓.

‘ທຸຊ຺ຊີວິຕມຊີວິມ຺ຫ, ເຍ ສນ຺ເຕ ນ ທທມ຺ຫເສ;

ວິຊ຺ຊມາເນສຸ ໂຠເຄສຸ, ທີປໍ ນາກມ຺ຫ ອຕ຺ຕໂນ’ຕິ. –

ຕໍ ຄາຖໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຎາເຓນ ຕໍ ຄາຖໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ກເຖສິ. ເສສາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ເຕສຸ ສ-ກາຣໍ ວຕ຺ວາ ວຕ຺ຕຸກາມສ຺ສ ອຍໍ ຄາຖາ –

໕໔.

‘‘ສຏ຺ຐິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ປຣິປຸຓ຺ຓານິ ສພ຺ພໂສ;

ນິຣເຍ ປຈ຺ຈມານານໍ, ກທາ ອນ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ນ-ກາຣໍ ວຕ຺ວາ ວຕ຺ຕຸກາມສ຺ສ ອຍໍ ຄາຖາ –

໕໕.

‘‘ນຕ຺ຖິ ອນ຺ໂຕ ກຸໂຕ ອນ຺ໂຕ, ນ ອນ຺ໂຕ ປຏິທິສ຺ສຕິ;

ຕທາ ຫິ ປກຕໍ ປາປໍ, ມມ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ມາຣິສາ’’ຕິ.

ໂສ-ກາຣໍ ວຕ຺ວາ ວຕ຺ຕຸກາມສ຺ສ ອຍໍ ຄາຖາ –

໕໖.

‘‘ໂສຫໍ ນູນ ອິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ໂຍນິໍ ລທ຺ຘານ ມານຸສິໍ;

ວທຎ຺ຎູ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ, ກາຫາມິ ກຸສລໍ ພຫຸ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸຊ຺ຊີວິຕນ຺ຕິ ຕີຓິ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ຈຣນ຺ໂຕ ທຸຊ຺ຊີວິຕໍ ລາມກຊີວິຕໍ ຊີວຕິ ນາມ, ໂສປິ ຕເທວ ສນ຺ຘາຍາຫ ‘‘ທຸຊ຺ຊີວິຕມຊີວິມ຺ຫາ’’ຕິ. ເຍ ສນ຺ເຕ ນ ທທມ຺ຫເສຕິ ເຍ ມຍໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມ ຈ ປຏິຄ຺ຄາຫເກ ຈ ສໍວິຊ຺ຊມາເນເຍວ ນ ທານໍ ທທິມ຺ຫ. ທີປໍ ນາກມ຺ຫ ອຕ຺ຕໂນຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐໍ ນ ກຣິມ຺ຫ. ປຣິປຸຓ຺ຓານີຕິ ອນູນານິ ອນຘິການິ. ສພ຺ພໂສຕິ ສພ຺ພາກາເຣນ. ປຈ຺ຈມານານນ຺ຕິ ອມ຺ຫາກໍ ອິມສ຺ມິໍ ນິຣເຍ ປຈ຺ຈມານານໍ.

ນຕ຺ຖິ ອນ຺ໂຕຕິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອສຸກກາເລ ນາມ ໂມກ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ກາລປຣິຈ຺ເຉໂທ ນຕ຺ຖິ. ກຸໂຕ ອນ຺ໂຕຕິ ເກນ ກາຣເຓນ ອນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສຕິ. ນ ອນ຺ໂຕຕິ ອນ຺ຕໍ ທຏ຺ຐຸກາມານມ຺ປິ ໂນ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ນ ປຏິທິສ຺ສຕິ. ຕທາ ຫິ ປກຕນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ມາຣິສາ ມມ ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ປກຕໍ ປາປໍ ປກຏ຺ຐໍ ກຕໍ ອຕິພຫຸເມວ ກຕໍ. ‘‘ຕຖາ ຫິ ປກຕ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ເຕນ ກາຣເຓນ ກຕໍ, ເຍນສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ທຏ຺ຐຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມາຣິສາຕິ ມຍາ ສທິສາ, ປິຍາລປນເມຕໍ ເອເຕສໍ. ນູນາຕິ ເອກໍສຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ, ໂສ ອຫໍ ອິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຍນິໍ ມານຸສິໍ ລທ຺ຘານ ວທຎ຺ຎູ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ເອກໍເສເນວ ພຫຸໍ ກຸສລໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກເມກໍ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ໂສ ເນຣຍິກສຕ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ວຕ຺ຕຸກາໂມ ອຕ຺ຕໂນ ປາປສ຺ສ ມຫນ຺ຕຕາຍ ຕຖາ ກເຖຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ອິຕິ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມວິປາກໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ວິຣວິ. ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອຕສ຺ສ ສທ຺ທສ຺ສ ສວນປຈ຺ຈຍາ ອນ຺ຕຣາໂຍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຠາຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ຣາຊານໍ ສຎ຺ຎາເປສິ. ຣາຊາ ມຫາຊນໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ຍຎ຺ຎາວາຏໍ ວິທ຺ຘໍສາເປສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມຫາຊນສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິໍ ກຕ຺ວາ ກຕິປາຫໍ ວສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ເຊຏ຺ຐນ຺ເຕວາສິກມາຓໂວ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ໂລຫກຸມ຺ຠິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໓໑໕] ໕. ສພ຺ພມໍສລາຠຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຜຣຸສາ ວຕ ເຕ ວາຈາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖເຣນ ປີຕວິເຣຈນານໍ ທິນ຺ນຣສປິຓ຺ຑປາຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ກິຣ ເຊຕວເນ ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ສ຺ເນຫວິເຣຈນໍ ປິວິໍສຸ. ເຕສໍ ຣສປິຓ຺ຑປາເຕນ ອຕ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ຄິລານຸປຏ຺ຐາກາ ‘‘ຣສຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສາວຕ຺ຖິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ໂອທນິກຆຣວີຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາປິ ຣສຠຕ຺ຕໍ ອລຠິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິໍສຸ. ເຖໂຣ ທິວາຕຣໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສມາໂນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ອາວຸໂສ, ອຕິປເຄວ ນິວຕ຺ຕຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ເຖໂຣ ‘‘ເຕນ ຫິ ເອຖາ’’ຕິ ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຕເມວ ວີຖິໍ ອຄມາສິ, ມນຸສ຺ສາ ປູເຣຕ຺ວາ ຣສຠຕ຺ຕໍ ອທໍສຸ. ຄິລານຸປຏ຺ຐາກາ ຣສຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຄິລານານໍ ອທໍສຸ, ເຕ ປຣິຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ອເຖກທິວສໍ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ເຖໂຣ ກິຣ ປີຕວິເຣຈນານໍ ອຸປຏ຺ຐາເກ ຣສຠຕ຺ຕໍ ອລຠິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ໂອທນິກຆຣວີຖິຍໍ ຈຣິຕ຺ວາ ພຫຸໍ ຣສປິຓ຺ຑປາຕໍ ເປເສສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທານິ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕວ ມໍສໍ ລຠິ, ປຸພ຺ເພປິ ມຸທຸວາຈາ ປິຍວຈນາ ວຕ຺ຕຸໍ ເຉກາ ປຓ຺ຑິຕາ ລຠິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ອເຖກທິວສໍ ເອໂກ ມິຄລຸທ຺ທໂກ ພຫຸໍ ມໍສໍ ລຠິຕ຺ວາ ຍານກໍ ປູເຣຕ຺ວາ ‘‘ວິກ຺ກິຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນຄຣໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຕທາ ພາຣາຓສິວາສິກາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ມຄ຺ຄສຠາຄຏ຺ຐາເນ ກິຎ຺ຈິ ທິຏ຺ຐໍ ສຸຕໍ ສລ຺ລປນ຺ຕາ ນິສີທິໍສຸ. ເອເຕສຸ ເອໂກ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ມໍສຍານກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຕໍ ລຸທ຺ທກໍ ມໍສຂຓ຺ຑໍ ອາຫຣາເປມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຄຈ຺ຉ ອາຫຣາເປຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອເຣ, ລຸທ຺ທກ, ເທຫິ ເມ ມໍສຂຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ລຸທ຺ທໂກ ‘‘ມາຣິສ, ປຣໍ ກິຎ຺ຈິ ຍາຈນ຺ເຕນ ນາມ ປິຍວຈເນນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕຍາ ກຖິຕວາຈາຍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ມໍສຂຓ຺ຑໍ ລຠິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໕໗.

‘‘ຜຣຸສາ ວຕ ເຕ ວາຈາ, ມໍສໍ ຍາຈນໂກ ອສິ;

ກິໂລມສທິສີ ວາຈາ, ກິໂລມໍ ສມ຺ມ ທມ຺ມິ ເຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິໂລມສທິສີຕິ ຜຣຸສຕາຍ ກິໂລມສທິສີ. ກິໂລມໍ ສມ຺ມ ທມ຺ມິ ເຕຕິ ຫນ຺ທ ຄຓ຺ຫ, ອິທໍ ເຕ ວາຈາຍ ສທິສໍ ກິໂລມໍ ທມ຺ມີຕິ ນິຣສໍ ນິມໍສໂລຫິຕໍ ກິໂລມກຂຓ຺ຑໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອທາສິ.

ອຖ ນໍ ອປໂຣ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ກິນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຍາຈສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອເຣ’’ຕິ ວຕ຺ວາຕິ. ໂສ ‘‘ອຫມ຺ປິ ນໍ ຍາຈິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເຊຏ຺ຐຠາຕິກ, ມໍສຂຓ຺ຑໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ອິຕໂຣ ‘‘ຕວ ວຈນສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ມໍສຂຓ຺ຑໍ ລຠິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໘.

‘‘ອງ຺ຄເມຕໍ ມນຸສ຺ສານໍ, ຠາຕາ ໂລເກ ປວຸຈ຺ຈຕິ;

ອງ຺ຄສ຺ສ ສທິສີ ວາຈາ, ອງ຺ຄໍ ສມ຺ມ ທທາມິ ເຕ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ມນຸສ຺ສານໍ ອງ຺ຄສທິສຕ຺ຕາ ອງ຺ຄເມຕໍ ຍທິທໍ ຠາຕາ ຠຄິນີຕິ, ຕສ຺ມາ ຕເວສາ ອງ຺ຄສທິສີ ວາຈາຕິ ເອຕິສ຺ສາ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ອງ຺ຄເມວ ທທາມິ ເຕຕິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ອງ຺ຄມໍສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອທາສິ.

ຕມ຺ປິ ອປໂຣ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ກິນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຍາຈສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຠາຕິກາ’’ຕິ ວຕ຺ວາຕິ. ໂສ ‘‘ອຫມ຺ປິ ນໍ ຍາຈິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ມໍສຂຓ຺ຑໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ລຸທ຺ທໂກ ຕວ ວຈນານູຣູປໍ ລຈ຺ຉສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໙.

‘‘ຕາຕາຕິ ປຸຕ຺ໂຕ ວທມາໂນ, ກມ຺ເປຕິ ຫທຍໍ ປິຕຸ;

ຫທຍສ຺ສ ສທິສີ ວາຈາ, ຫທຍໍ ສມ຺ມ ທມ຺ມິ ເຕ’’ຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ຫທຍມໍເສນ ສທ຺ຘິໍ ມຘຸຣມໍສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອທາສິ.

ຕໍ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ກິນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຍາຈສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ‘‘ຕາຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາຕິ. ໂສ ‘‘ອຫມ຺ປິ ຍາຈິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສຫາຍ ມໍສຂຓ຺ຑໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ລຸທ຺ທໂກ ‘‘ຕວ ວຈນານຸຣູປໍ ລຈ຺ຉສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໖໐.

‘‘ຍສ຺ສ ຄາເມ ສຂາ ນຕ຺ຖິ, ຍຖາຣຎ຺ຎໍ ຕເຖວ ຕໍ;

ສພ຺ພສ຺ສ ສທິສີ ວາຈາ, ສພ຺ພໍ ສມ຺ມ ທທາມິ ເຕ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຄາເມ ສຸຂທຸກ຺ເຂສຸ ສຫ ອຍນໂຕ ສຫາຍສງ຺ຂາໂຕ ສຂາ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ຐານໍ ຍຖາ ອມນຸສ຺ສໍ ອຣຎ຺ຎໍ ຕເຖວ ໂຫຕິ, ອິຕິ ອຍໍ ຕວ ວາຈາ ສພ຺ພສ຺ສ ສທິສີ, ສພ຺ເພນ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕເກນ ວິຠເວນ ສທິສີ, ຕສ຺ມາ ສພ຺ພເມວ ອິມໍ ມມ ສນ຺ຕກໍ ມໍສຍານກໍ ທທາມິ ເຕຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ, ສມ຺ມ, ສພ຺ພເມວ ອິທໍ ມໍສຍານກໍ ຕວ ເຄຫໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ເຕນ ຍານກໍ ປາຊາເປນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມໍສໍ ໂອຕາຣາເປຕ຺ວາ ລຸທ຺ທກສ຺ສ ສກ຺ກາຣສມ຺ມານໍ ກຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕທາຣມ຺ປິສ຺ສ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ລຸທ຺ທກມ຺ມໂຕ ອປເນຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກຸຏຸມ຺ພມຊ຺ເຌ ວສາເປນ຺ໂຕ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອເຠຊ຺ຊສຫາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ລຸທ຺ທໂກ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ສພ຺ພມໍສລາຠີ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສພ຺ພມໍສລາຠຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໓໑໖] ໖. ສສປຓ຺ຑິຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສຕ຺ຕ ເມ ໂຣຫິຕາ ມຈ຺ຉາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາຣທານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ເອໂກ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາຣທານໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຆຣທ຺ວາເຣ ມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຸສຊ຺ຊິຕມຓ຺ຑເປ ປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣາສເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ນານຄ຺ຄຣສໍ ປຓີຕທານໍ ທຕ຺ວາ ປຸນ ສ຺ວາຕນາຍາຕິ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາເຣ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ອຸປາສກ, ຕຍາ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອິທຎ຺ຫິ ທານໍ ນາມ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕານໍ ວໍໂສ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ຫິ ສມ຺ປຕ຺ຕຍາຈການໍ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ມໍສມ຺ປິ ອທໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສສໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວສິ. ຕສ຺ສ ປນ ອຣຎ຺ຎສ຺ສ ເອກໂຕ ປພ຺ພຕປາໂທ ເອກໂຕ ນທີ ເອກໂຕ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໂກ ອໂຫສິ. ອປເຣປິສ຺ສ ຕໂຍ ສຫາຍາ ອເຫສຸໍ ມກ຺ກໂຏ ຈ ສິງ຺ຄາໂລ ຈ ອຸທ຺ໂທ ຈາຕິ. ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ປຓ຺ຑິຕາ ເອກໂຕວ ວສນ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ໂຄຈຣຏ຺ຐາເນ ໂຄຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ເອກໂຕ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕິ. ສສປຓ຺ຑິໂຕ ‘‘ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ, ສີລໍ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຕິຓ຺ຓໍ ຊນານໍ ໂອວາທວເສນ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ໂອວາທໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ນິວາສຄຸມ຺ພໍ ປວິສິຕ຺ວາ ວສນ຺ຕິ. ເອວໍ ກາເລ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ເອກທິວສໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອາກາສໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຈນ຺ທໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສ຺ເວ ອຸໂປສຖທິວໂສ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອິຕເຣ ຕໂຍ ອາຫ ‘‘ສ຺ເວ ອຸໂປສໂຖ, ຕຸມ຺ເຫປິ ຕໂຍ ຊນາ ສີລໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖິກາ ໂຫຖ, ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ທິນ຺ນທານໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຍາຈເກ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ຕຸມ຺ເຫຫິ ຂາທິຕພ຺ພາຫາຣໂຕ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຂາເທຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐາເນສຸ ວສິໍສຸ.

ປຸນທິວເສ ເຕສຸ ອຸທ຺ໂທ ປາໂຕວ ‘‘ໂຄຈຣໍ ປຣິເຍສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຕີຣໍ ຄໂຕ. ອເຖໂກ ພາລິສິໂກ ສຕ຺ຕ ໂຣຫິຕມຈ຺ເຉ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ວລ຺ລິຍາ ອາວຸຓິຕ຺ວາ ເນຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ວາລຸກໍ ວິຍູຫິຕ຺ວາ ວາລິກາຍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ປຸນ ມຈ຺ເຉ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອໂຘຄງ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉິ. ອຸທ຺ໂທ ມຈ຺ຉຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ວາລຸກໍ ວິຍູຫິຕ຺ວາ ມຈ຺ເຉ ທິສ຺ວາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເອເຕສໍ ສາມິໂກ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຆເສຕ຺ວາ ສາມິກໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ວລ຺ລິໂກຏິໍ ຑໍສິຕ຺ວາ ເນຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຄຸມ຺ເພ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ເວລາຍເມວ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສີລໍ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິ. ສິງ຺ຄາໂລປິ ວສນຏ຺ຐານໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂຄຈຣໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ເອກສ຺ສ ເຂຕ຺ຕໂຄປກສ຺ສ ກຸຏິຍໍ ທ຺ເວ ມໍສສູລານິ ເອກໍ ໂຄຘໍ ເອກຎ຺ຈ ທຘິວາຣກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເອເຕສໍ ສາມິໂກ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ໂຆເສຕ຺ວາ ສາມິກໍ ອທິສ຺ວາ ທຘິວາຣກສ຺ສ ອຸຄ຺ຄຫຓຣຊ຺ຊຸກໍ ຄີວາຍ ປເວເສຕ຺ວາ ທ຺ເວ ມໍສສູເລ ຈ ໂຄຘຎ຺ຈ ມຸເຂນ ຑໍສິຕ຺ວາ ເນຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຄຸມ຺ເພ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ເວລາຍເມວ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສີລໍ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິ. ມກ຺ກໂຏປິ ວສນຏ຺ຐານໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ວນສຓ຺ຑໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອມ຺ພປິຓ຺ຑໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຄຸມ຺ເພ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ເວລາຍເມວ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສີລໍ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ‘‘ເວລາຍເມວ ວສນຏ຺ຐານໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ທພ຺ພຕິຓານິ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຄຸມ຺ເພເຍວ ນິປນ຺ໂນ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕານໍ ຍາຈການໍ ຕິຓານິ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຕິລຕຓ຺ຑຸລາທໂຍປິ ມຍ຺ຫໍ ນຕ຺ຖິ, ສເຈ ເມ ສນ຺ຕິກໍ ຍາຈໂກ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣມໍສໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕສ຺ສ ສີລເຕເຊນ ສກ຺ກສ຺ສ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາສນໍ ອຸຓ຺ຫາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ໂສ ອາວຊ຺ຊມາໂນ ອິທໍ ກາຣຓໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສສຣາຊານໍ ວີມໍສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຐມໍ ອຸທ຺ທສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓເວເສນ ອຏ຺ຐາສິ. ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກິມຕ຺ຖໍ ຐິໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຓ຺ຑິຕ ສເຈ ກິຎ຺ຈິ ອາຫາຣໍ ລເຠຍ຺ຍໍ, ອຸໂປສຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ວເສຍ຺ຍນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ ທສ຺ສາມິ ເຕ ອາຫາຣ’’ນ຺ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໑.

‘‘ສຕ຺ຕ ເມ ໂຣຫິຕາ ມຈ຺ຉາ, ອຸທກາ ຖລມຸພ຺ຠຕາ;

ອິທໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເມ ອຕ຺ຖິ, ເອຕໍ ຠຸຕ຺ວາ ວເນ ວສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຖລມຸພ຺ຠຕາຕິ ອຸທກໂຕ ຖເລ ຐປິຕາ, ເກວຏ຺ເຏນ ວາ ອຸທ຺ຘຏາ. ເອຕໍ ຠຸຕ຺ວາຕິ ເອຕໍ ມມ ສນ຺ຕກໍ ມຈ຺ຉາຫາຣໍ ປຈິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຣມຓີເຍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ໂນ ອິມສ຺ມິໍ ວເນ ວສາຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ປເຄວ ຕາວ ໂຫຕຸ, ປຈ຺ຉາ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສິງ຺ຄາລສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄໂຕ. ເຕນາປິ ‘‘ກິມຕ຺ຖໍ ຐິໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ຕເຖວາຫ. ສິງ຺ຄາໂລ ‘‘ສາຘຸ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖໒.

‘‘ທຸສ຺ສ ເມ ເຂຕ຺ຕປາລສ຺ສ, ຣຕ຺ຕິຠຕ຺ຕໍ ອປາຠຕໍ;

ມໍສສູລາ ຈ ທ຺ເວ ໂຄຘາ, ເອກຎ຺ຈ ທຘິວາຣກໍ;

ອິທໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເມ ອຕ຺ຖິ, ເອຕໍ ຠຸຕ຺ວາ ວເນ ວສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸສ຺ສ ເມຕິ ໂຍ ເອສ ມມ ອວິທູເຣ ເຂຕ຺ຕປາໂລ ວສຕິ, ທຸສ຺ສ ອມຸສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປາຠຕນ຺ຕິ ອາຠຕໍ ອານີຕໍ. ມໍສສູລາ ຈ ທ຺ເວ ໂຄຘາຕິ ອງ຺ຄາຣປກ຺ການິ ທ຺ເວ ມໍສສູລານິ ຈ ເອກາ ຈ ໂຄຘາ. ທຘິວາຣກນ຺ຕິ ທຘິວາຣໂກ. ອິທນ຺ຕິ ອິທໍ ເອຕ຺ຕກໍ ມມ ອຕ຺ຖິ, ເອຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຍຖາຠິຣຸຈິເຕນ ປາເກນ ປຈິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຣມຓີເຍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ວສາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ປເຄວ ຕາວ ໂຫຕຸ, ປຈ຺ຉາ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມກ຺ກຏສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄໂຕ. ເຕນາປິ ‘‘ກິມຕ຺ຖໍ ຐິໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ຕເຖວາຫ. ມກ຺ກໂຏ ‘‘ສາຘຸ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖໓.

‘‘ອມ຺ພປກ຺ກໍ ທກໍ ສີຕໍ, ສີຕຈ຺ຉາຍາ ມໂນຣມາ;

ອິທໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເມ ອຕ຺ຖິ, ເອຕໍ ຠຸຕ຺ວາ ວເນ ວສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອມ຺ພປກ຺ກນ຺ຕິ ມຘຸຣອມ຺ພຜລໍ. ທກໍ ສີຕນ຺ຕິ ຄງ຺ຄາຍ ອຸທກໍ ສີຕລໍ. ເອຕໍ ຠຸຕ຺ວາ ວເນ ວສາຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເອຕໍ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສີຕລໍ ອຸທກໍ ປິວິຕ຺ວາ ຍຖາຠິຣຸຈິເຕ ຣມຓີເຍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສິນ຺ໂນ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ວສາຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ປເຄວ ຕາວ ໂຫຕຸ, ປຈ຺ຉາ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສສປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄໂຕ. ເຕນາປິ ‘‘ກິມຕ຺ຖໍ ຐິໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ຕເຖວາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂສມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສຸຏ຺ຐຸ ເຕ ກຕໍ ອາຫາຣຕ຺ຖາຍ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ, ອຊ຺ຊາຫໍ ອທິນ຺ນປຸພ຺ພໍ ທານໍ ທສ຺ສາມິ. ຕ຺ວໍ ປນ ສີລວາ ປາຓາຕິປາຕໍ ນ ກຣິສ຺ສສິ, ຄຈ຺ຉ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ນານາທາຣູນິ ສງ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ອງ຺ຄາເຣ ກຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ອາໂຣເຈຫິ, ອຫໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ອງ຺ຄາຣມຊ຺ເຌ ປຕິສ຺ສາມິ. ມມ ສຣີເຣ ປກ຺ເກ ຕ຺ວໍ ມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໖໔.

‘‘ນ ສສສ຺ສ ຕິລາ ອຕ຺ຖິ, ນ ມຸຄ຺ຄາ ນປິ ຕຓ຺ຑຸລາ;

ອິມິນາ ອຄ຺ຄິນາ ປກ຺ກໍ, ມມໍ ຠຸຕ຺ວາ ວເນ ວສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມມໍ ຠຸຕ຺ວາຕິ ຍໍ ຕໍ ອຫໍ ອຄ຺ຄິໍ ກໂຣຫີຕິ ວທາມິ, ອິມິນາ ອຄ຺ຄິນາ ປກ຺ກໍ ມໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ວເນ ວສ, ເອກສ຺ສ ສສສ຺ສ ສຣີຣໍ ນາມ ເອກສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຍາປນມຕ຺ຕໍ ໂຫຕີຕິ.

ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ເອກໍ ອງ຺ຄາຣຣາສິໍ ມາເປຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ໂສ ທພ຺ພຕິຓສຍນໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ເມ ໂລມນ຺ຕເຣສຸ ປາຓກາ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ມາ ມຣິໍສູ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສຣີຣໍ ວິຘຸນິຕ຺ວາ ສກລສຣີຣໍ ທານມຸເຂ ຐເປຕ຺ວາ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ປທຸມສເຣ ຣາຊຫໍໂສ ວິຍ ປມຸທິຕຈິຕ຺ໂຕ ອງ຺ຄາຣຣາສິມ຺ຫິ ປຕິ. ໂສ ປນ ອຄ຺ຄິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສຣີເຣ ໂລມກູປມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸຓ຺ຫໍ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ຫິມຄພ຺ຠໍ ປວິຏ຺ໂຐ ວິຍ ອໂຫສິ. ອຖ ສກ຺ກໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕຍາ ກໂຕ ອຄ຺ຄິ ອຕິສີຕໂລ, ມມ ສຣີເຣ ໂລມກູປມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸຓ຺ຫໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ກິໍ ນາເມຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ສສປຓ຺ຑິຕ, ນາຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ສກ຺ໂກຫມສ຺ມິ, ຕວ ວີມໍສນຕ຺ຖາຍ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ. ‘‘ສກ຺ກ, ຕ຺ວໍ ຕາວ ຕິຏ຺ຐ, ສກໂລປິ ເຈ ໂລກສນ຺ນິວາໂສ ມໍ ທາເນນ ວີມໍເສຍ຺ຍ, ເນວ ເມ ອທາຕຸກາມຕໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສີຫນາທໍ ນທິ. ອຖ ນໍ ສກ຺ໂກ ‘‘ສສປຓ຺ຑິຕ, ຕວ ຄຸໂຓ ສກລກປ຺ປໍ ປາກໂຏ ໂຫຕູ’’ຕິ ປພ຺ພຕໍ ປີເຬຕ຺ວາ ປພ຺ພຕຣສໍ ອາທາຍ ຈນ຺ທມຓ຺ຑເລ ສສລກ຺ຂຓໍ ລິຂິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາເນຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ຕສ຺ມິໍເຍວ ວນຄຸມ຺ເພ ຕຣຸຓທພ຺ພຕິຓປິຏ຺ເຐ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ. ເຕປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຓ຺ຑິຕາ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ສີລໍ ປູເຣຕ຺ວາ ທານໍ ທຕ຺ວາ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄຕາ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາຣທານທາຍໂກ ຄຫປຕິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ.

ຕທາ ອຸທ຺ໂທ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ສິງ຺ຄາໂລ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ມກ຺ກໂຏ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ສກ຺ໂກ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ, ສສປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ສສປຓ຺ຑິຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໓໑໗] ໗. ມຕໂຣທນຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ມຕໍ ມຕໍ ເອວ ໂຣທຖາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ສາວຕ຺ຖິວາສິໍ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ຠາຕາ ກາລມກາສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ກາລກິຣິຍາຍ ໂສກາຠິຠູໂຕ ນ ນ຺ຫາຍຕິ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ ນ ວິລິມ຺ປຕິ, ປາໂຕວ ສຸສານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂສກສມປ຺ປິໂຕ ໂຣທຕິ. ສຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລູປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ສ ອຕີຕກາຣຓໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ໂສກໍ ວູປສເມຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລໍ ທາຕຸໍ ຐເປຕ຺ວາ ມໍ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ສມຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ, ອິມສ຺ສ ມຍາ ອວສ຺ສເຍນ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຸນທິວເສ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ປຈ຺ຉາສມຓໍ ອາທາຍ ຕສ຺ສ ຆຣທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ‘‘ປເວເສຖາ’’ຕິ ກຸຏຸມ຺ພິເກນ ວຸຕ຺ໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ກຸຏຸມ຺ພິໂກປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ ກຸຏຸມ຺ພິກ ຈິນ຺ເຕສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ມມ ຠາຕຸ ມຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈິນ຺ເຕມີ’’ຕິ. ‘‘ອາວຸໂສ, ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ, ຠິຊ຺ຊິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ຠິຊ຺ຊຕິ, ນ ຕຕ຺ຖ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ພໍ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ຠາຕຣິ ມເຕປິ ‘ຠິຊ຺ຊິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ຠິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ນ ຈິນ຺ຕຍິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອສີຕິໂກຏິວິຠເວ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ວຍປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ກາລມກໍສຸ. ເຕສຸ ກາລກເຕສຸ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຠາຕາ ກຸຏຸມ຺ພໍ ວິຈາເຣຕິ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວຕິ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ຕຖາຣູເປນ ພ຺ຍາຘິນາ ກາລມກາສິ. ຎາຕິມິຕ຺ຕາ ສຸຫຊ຺ຊາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທນ຺ຕິ ໂຣທນ຺ຕິ, ເອໂກປິ ສກຠາເວນ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ເນວ ກນ຺ທຕິ ນ ໂຣທຕິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ປສ຺ສຖ ໂຠ, ອິມສ຺ສ ຠາຕຣິ ມເຕ ມຸຂສງ຺ໂກຈນມຕ຺ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ອຕິວິຍ ຖທ຺ຘຫທໂຍ, ‘ທ຺ເວປິ ໂກຏ຺ຐາເສ ອຫເມວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’ຕິ ຠາຕຸ ມຣຓໍ ອິຈ຺ຉຕິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຄຣຫິໍສຸ. ຎາຕກາປິ ນໍ ‘‘ຕ຺ວໍ ຠາຕຣິ ມເຕ ນ ໂຣທສີ’’ຕິ ຄຣຫິໍສຸເຍວ. ໂສ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ອນ຺ຘພາລຠາເວນ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ເມ ອຊານນ຺ຕາ ‘ມມ ຠາຕາ ມໂຕ’ຕິ ໂຣທຖ, ອຫມ຺ປິ ມຣິສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫປິ ມຣິສ຺ສຖ, ອຕ຺ຕານມ຺ປິ ‘ມຍມ຺ປິ ມຣິສ຺ສາມາ’ຕິ ກສ຺ມາ ນ ໂຣທຖ. ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ ຫຸຕ຺ວາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເຕເນວ ສຠາເວນ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ເອກສງ຺ຂາໂຣປິ ນຕ຺ຖິ. ຕຸມ຺ເຫ ອນ຺ຘພາລາ ອຎ຺ຎາຓຕາຍ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ເມ ອຊານິຕ຺ວາ ໂຣທຖ, ອຫໍ ກິມຕ຺ຖໍ ໂຣທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໖໕.

‘‘ມຕໍ ມຕໍ ເອວ ໂຣທຖ, ນ ຫິ ຕໍ ໂຣທຖ ໂຍ ມຣິສ຺ສຕິ;

ສພ຺ເພປິ ສຣີຣຘາຣິໂນ, ອນຸປຸພ຺ເພນ ຊຫນ຺ຕິ ຊີວິຕໍ.

໖໖.

‘‘ເທວມນຸສ຺ສາ ຈຕຸປ຺ປທາ, ປກ຺ຂິຄຓາ ອຸຣຄາ ຈ ໂຠຄິໂນ;

ສມ຺ຫິ ສຣີເຣ ອນິສ຺ສຣາ, ຣມມານາວ ຊຫນ຺ຕິ ຊີວິຕໍ.

໖໗.

‘‘ເອວໍ ຈລິຕໍ ອສຓ຺ຐິຕໍ, ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ມນຸເຊສ຺ວເປກ຺ຂິຍ;

ກນ຺ທິຕຣຸທິຕໍ ນິຣຕ຺ຖກໍ, ກິໍ ໂວ ໂສກຄຓາຠິກີຣເຣ.

໖໘.

‘‘ຘຸຕ຺ຕາ ຈ ໂສຓ຺ຑາ ອກຕາ, ພາລາ ສູຣາ ອໂຍຄິໂນ;

ຘີຣໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ ພາໂລຕິ, ເຍ ຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິທາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຕໍ ມຕໍ ເອວາຕິ ມຕໍ ມຕໍເຍວ. ອນຸປຸພ຺ເພນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ມຣຓວາເຣ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ປຏິປາຏິຍາ ຊຫນ຺ຕິ ຊີວິຕໍ, ນ ເອກໂຕວ ສພ຺ເພ ມຣນ຺ຕິ, ຍທິ ເອວໍ ມເຣຍ຺ຍຸໍ, ໂລກປ຺ປວຕ຺ຕິ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ໂຠຄິໂນຕິ ມຫນ຺ເຕນ ສຣີຣໂຠເຄນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ຣມມານາວາຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ສພ຺ເພປິ ເອເຕ ເທວາທໂຍ ສຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ອຠິຣມມານາວ ອນຸກ຺ກຓ຺ຐິຕາວ ຊີວິຕໍ ຊຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ຈລິຕນ຺ຕິ ເອວໍ ຕີສຸ ຠເວສຸ ນິຈ຺ຈລຠາວສ຺ສ ຈ ສຓ຺ຐິຕຠາວສ຺ສ ຈ ອຠາວາ ຈລິຕໍ ອສຓ຺ຐິຕໍ. ກິໍ ໂວ ໂສກຄຓາຠິກີຣເຣຕິ ກິໍກາຣຓາ ຕຸມ຺ເຫ ໂສກຣາສີ ອຠິກິຣນ຺ຕິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ຕິ.

ຘຸຕ຺ຕາ ຈ ໂສຓ຺ຑາ ອກຕາຕິ ອິຕ຺ຖິຘຸຕ຺ຕາ ສຸຣາຘຸຕ຺ຕາ ອກ຺ຂຘຸຕ຺ຕາ ຈ ສຸຣາໂສຓ຺ຑາທໂຍ ໂສຓ຺ຑາ ຈ ອກຕພຸທ຺ຘິໂນ ອສິກ຺ຂິຕກາ ຈ. ພາລາຕິ ພາລ຺ເຍນ ສມນ຺ນາຄຕາ ອວິທ຺ທສຸໂນ. ສູຣາ ອໂຍຄິໂນຕິ ອໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ສູຣາ, ໂຍເຄສຸ ອຍຸຕ຺ຕຕາຍ ອໂຍຄິໂນ. ‘‘ອໂຍຘິໂນ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ກິເລສມາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘີຣໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ ພາໂລຕິ, ເຍ ຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິທາຕິ ເຍ ເອວຣູປາ ຘຸຕ຺ຕາທໂຍ ອຏ຺ຐວິຘສ຺ສ ໂລກຘມ຺ມສ຺ສ ອໂກວິທາ, ເຕ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກປິ ທຸກ຺ຂຘມ຺ເມ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຕ຺ຕນາ ກນ຺ທມານາ ໂຣທມານາ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ເມ ກຖໂຕ ຊານິຕ຺ວາ ຎາຕິມຣຓາທີສຸ ອກນ຺ທນ຺ຕໍ ອໂຣທນ຺ຕໍ ມາທິສໍ ຘີຣໍ ປຓ຺ຑິຕໍ ‘‘ພາໂລ ອຍໍ ນ ໂຣທຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎນ຺ຕີຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຕສໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ເຕ ນິສ຺ໂສເກ ອກາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ນິສ຺ໂສກຠາວກຣປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ມຕໂຣທນຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໓໑໘] ໘. ກຓເວຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍໍ ຕໍ ວສນ຺ຕ ສມເຍຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາປໂລຠນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໘.໖໐ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ສຕ຺ຖາ ປນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ປຸພ຺ເພ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ເອຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອສິນາ ສີສຈ຺ເຉທໍ ປຏິລຠີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຄາມເກ ເອກສ຺ສ ຄຫປຕິກສ຺ສ ຆເຣ ໂຈຣນກ຺ຂຕ຺ເຕນ ຊາໂຕ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຈຣກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ໂຕ ໂລເກ ປາກໂຏ ອໂຫສິ ສູໂຣ ນາຄພໂລ, ໂກຈິ ນໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ເອກສ຺ມິໍ ເສຏ຺ຐິຆເຣ ສນ຺ຘິໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ພຫຸໍ ຘນໍ ອວຫຣິ. ນາຄຣາ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ເອໂກ ມຫາໂຈໂຣ ນຄຣໍ ວິລຸມ຺ປຕິ, ຕໍ ຄຓ຺ຫາເປຖາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິກໍ ອາຓາເປສິ. ໂສ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວຄ຺ຄພນ຺ຘເນນ ມນຸສ຺ເສ ຐເປຕ຺ວາ ຕໍ ສໂຫຑ຺ຒໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ‘‘ສີສມສ຺ສ ຉິນ຺ທາ’’ຕິ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິກຎ຺ເຎວ ອາຓາເປສິ. ນຄຣຄຸຕ຺ຕິໂກ ຕໍ ປຈ຺ຉາພາຫໍ ຄາຬ຺ຫພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ຄີວາຍສ຺ສ ຣຕ຺ຕກຓວີຣມາລໍ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ສີເສ ອິຏ຺ຐກຈຸຓ຺ຓໍ ໂອກິຣິຕ຺ວາ ຈຕຸກ຺ເກ ຈຕຸກ຺ເກ ກສາຫິ ຕາຬາເປນ຺ໂຕ ຂຣສ຺ສເຣນ ປຓເວນ ອາຆາຕນໍ ເນຕິ. ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ກິຣ ນຄເຣ ວິໂລປກາຣໂກ ໂຈໂຣ ຄຫິໂຕ’’ຕິ ສກລນຄຣໍ ສງ຺ຂຸຠິ.

ຕທາ ຈ ພາຣາຓສິຍໍ ສຫສ຺ສໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ສາມາ ນາມ ຄຓິກາ ໂຫຕິ ຣາຊວລ຺ລຠາ ປຎ຺ຈສຕວຓ຺ຓທາສີປຣິວາຣາ. ສາ ປາສາທຕເລ ວາຕປານໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຐິຕາ ຕໍ ນີຍມານໍ ປສ຺ສິ. ໂສ ປນ ອຠິຣູໂປ ປາສາທິໂກ ອຕິວິຍ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ເທວວຓ຺ໂຓ ສພ຺ເພສໍ ມຕ຺ຖກມຕ຺ຖເກນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ສາມາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ເກນ ນຸ ໂຂ ອຸປາເຍນາຫໍ ອິມໍ ປຸຣິສໍ ອຕ຺ຕໂນ ສາມິກໍ ກເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ຕຍນ຺ຕີ ‘‘ອຕ຺ເຖໂກ ອຸປາໂຍ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖຈຣິກາຍ ເອກິສ຺ສາ ຫຕ຺ເຖ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິກສ຺ສ ສຫສ຺ສໍ ເປເສສິ ‘‘ອຍໍ ໂຈໂຣ ສາມາຍ ຠາຕາ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ສາມາຍ ອຎ຺ໂຎ ເອຕສ຺ສ ອວສ຺ສໂຍ ນຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ເຫ ກິຣ ອິທໍ ສຫສ຺ສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຖາ’’ຕິ. ສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຖາ ອກາສິ. ນຄຣຄຸຕ຺ຕິໂກ ‘‘ອຍໍ ໂຈໂຣ ປາກໂຏ, ນ ສກ຺ກາ ເອຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ, ອຎ຺ຎໍ ປນ ມນຸສ຺ສໍ ລຠິຕ຺ວາ ອິມໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຍານເກ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ເປເສຕຸໍ ສກ຺ກາ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອາໂຣເຈສິ.

ຕທາ ປເນໂກ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ສາມາຍ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ເທວສິກໍ ສຫສ຺ສໍ ເທຕິ. ໂສ ຕໍ ທິວສມ຺ປິ ສູຣິຍຕ຺ຖງ຺ຄມນເວລາຍ ສຫສ຺ສໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕໍ ຆຣໍ ອຄມາສິ. ສາມາປິ ສຫສ຺ສຠຓ຺ຑິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອູຣູສຸ ຐເປຕ຺ວາ ປໂຣທນ຺ຕີ ນິສິນ຺ນາ ໂຫຕິ. ‘‘ກິໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ສາມິ, ອຍໍ ໂຈໂຣ ມມ ຠາຕາ, ‘ອຫໍ ນີຈກມ຺ມໍ ກໂຣມີ’ຕິ ມຍ຺ຫໍ ສນ຺ຕິກໍ ນ ເອຕິ, ນຄຣຄຸຕ຺ຕິກສ຺ສ ປຫິຕໍ ‘ສຫສ຺ສໍ ລຠມາໂນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສາມິ ນ’ນ຺ຕິ ສາສນໍ ເປເສສິ. ອິທານິ ອິມໍ ສຫສ຺ສໍ ອາທາຍ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ນ ລຠາມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕສ຺ສາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕຕາຍ ‘‘ອຫໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຕຍາ ອາຠຕເມວ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິກສ຺ສ ເຄຫໍ ຄຎ຺ຉິ. ໂສ ຕໍ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ໂຈຣໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຍານເກ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ສາມາຍ ປຫິຓິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ໂຈໂຣ ຣຏ຺ເຐ ປາກໂຏ, ຕມນ຺ຘກາຣໍ ຕາວ ໂຫຕຸ, ອຖ ນໍ ມນຸສ຺ສານໍ ປຏິສລ຺ລີນເວລາຍ ຆາຕາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອປເທສໍ ກຕ຺ວາ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສສຸ ປຏິສລ຺ລີເນສຸ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕໍ ມຫນ຺ເຕນາຣກ຺ເຂນ ອາຆາຕນໍ ເນຕ຺ວາ ອສິນາ ສີສໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ສູເລ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປາວິສິ.

ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສາມາ ອຎ຺ເຎສໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ກິຎ຺ຈິ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເຕເນວ ສທ຺ຘິໍ ອຠິຣມມານາ ວິຈຣຕິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສເຈ ອຍໍ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສຕິ, ມມ຺ປິ ມາຣາເປຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຠິຣມິສ຺ສຕິ, ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠິນີ ເອສາ, ມຍາ ອິຘ ອວສິຕ຺ວາ ຂິປ຺ປໍ ປລາຍິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈ ປນ ຕຸຈ຺ຉຫຕ຺ໂຖ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ເອຕິສ຺ສາ ອາຠຣຓຠຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ທິວເສ ຕໍ ອາຫ – ‘‘ຠທ຺ເທ, ມຍໍ ປຎ຺ຊເຣ ປກ຺ຂິຕ຺ຕກຸກ຺ກຸຏາ ວິຍ ນິຈ຺ຈໍ ຆເຣເຍວ ໂຫມ, ເອກທິວສໍ ອຸຍ຺ຍານກີຬໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ສາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍາທິໍ ສພ຺ພໍ ປຏິຍາເທຕ຺ວາ ສພ຺ພາຠຣຓປຏິມຓ຺ຑິຕາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຍາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ອຄມາສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ກີຬນ຺ໂຕ ‘‘ອິທານິ ມຍ຺ຫໍ ປລາຍິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ກິເລສຣຕິຍາ ຣມິຕຸກາໂມ ວິຍ ເອກໍ ກຓວີຣຄຈ຺ຉນ຺ຕຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕໍ ອາລິງ຺ຄນ຺ໂຕ ວິຍ ນິປ຺ປີເຬຕ຺ວາ ວິສຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ປາເຕຕ຺ວາ ສພ຺ພາຠຣຓານິ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາເຍວ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄນ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑິກໍ ຂນ຺ເຘ ຐເປຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານວຕິໍ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ສາປິ ປຏິລທ຺ຘສຎ຺ຎາ ອຸຏ຺ຐາຍ ປຣິຈາຣິການໍ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ກຫ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ນ ຊານາມ, ອຍ຺ເຍ’’ຕິ. ‘‘ມໍ ມຕາຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຠາຍິຕ຺ວາ ປລາໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອນຕ຺ຕມນາ ຫຸຕ຺ວາ ຕໂຕເຍວ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ມມ ປິຍສາມິກສ຺ສ ອທິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາເຍວ ອລງ຺ກຕສຍເນ ນ ສຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠູມິຍໍ ນິປຊ຺ຊິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມນາປໍ ສາຏກໍ ນ ນິວາເສຕິ, ທ຺ເວ ຠຕ຺ຕານິ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ຄນ຺ຘມາລາທີນິ ນ ປຏິເສວຕິ, ‘‘ເຍນ ເກນຈິ ອຸປາເຍນ ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ປກ຺ໂກສາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ນເຏ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ສຫສ຺ສໍ ອທາສິ. ‘‘ກິໍ ກໂຣມ, ອຍ຺ເຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຄມນຏ຺ຐານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ເຫ ຄາມນິຄມຣາຊຘານິໂຍ ຈຣນ຺ຕາ ສມຊ຺ຊໍ ກຕ຺ວາ ສມຊ຺ຊມຓ຺ຑເລ ປຐມເມວ ອິມໍ ຄີຕໍ ຄາເຍຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ນເຏ ສິກ຺ຂາເປນ຺ຕີ ປຐມໍ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ອິມສ຺ມິໍ ຄີຕເກ ຄີເຕ ສເຈ ອຍ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ປຣິສນ຺ຕເຣ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ກເຖສ຺ສຕິ, ອຖສ຺ສ ມມ ອໂຣຄຠາວໍ ກເຖຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖ, ໂນ ເຈ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ສາສນໍ ເປເສຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ປຣິພ຺ພຍໍ ທຕ຺ວາ ນເຏ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ເຕ ພາຣາຓສິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສມຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ຕາ ເອກໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມກໍ ອຄມິໍສຸ. ໂສປິ ໂຈໂຣ ປລາຍິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວສຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ສມຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ຕາ ປຐມເມວ ອິມໍ ຄີຕກໍ ຄາຍິໍສຸ –

໖໙.

‘‘ຍໍ ຕໍ ວສນ຺ຕສມເຍ, ກຓເວເຣສຸ ຠາຓຸສຸ;

ສາມໍ ພາຫາຍ ປີເຬສິ, ສາ ຕໍ ອາໂຣຄ຺ຍມພ຺ຣວີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຓເວເຣສູຕິ ກຣວີເຣສຸ. ຠາຓຸສູຕິ ຣຕ຺ຕວຓ຺ຓານໍ ປຸປ຺ຜານໍ ປຠາຍ ສມ຺ປນ຺ເນສຸ. ສາມນ຺ຕິ ເອວໍນາມິກໍ. ປີເຬສີຕິ ກິເລສຣຕິຍາ ຣມິຕຸກາໂມ ວິຍ ອາລິງ຺ຄນ຺ໂຕ ປີເຬສິ. ສາ ຕນ຺ຕິ ສາ ສາມາ ອໂຣຄາ, ຕ຺ວໍ ປນ ‘‘ສາ ມຕາ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຠີໂຕ ປລາຍສິ, ສາ ອຕ຺ຕໂນ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ອພ຺ຣວິ ກເຖສິ, ອາໂຣເຈສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂຈໂຣ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນຏໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ‘ສາມາ ຊີວຕີ’ຕິ ວທສິ, ອຫໍ ປນ ນ ສທ຺ທຫາມີ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໐.

‘‘ອມ຺ໂຠ ນ ກິຣ ສທ຺ເຘຍ຺ຍໍ, ຍໍ ວາໂຕ ປພ຺ພຕໍ ວເຫ;

ປພ຺ພຕຎ຺ເຈ ວເຫ ວາໂຕ, ສພ຺ພມ຺ປິ ປຖວິໍ ວເຫ;

ຍຕ຺ຖ ສາມາ ກາລກຕາ, ສາ ມໍ ອາໂຣຄ຺ຍມພ຺ຣວີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອມ຺ໂຠ ນຏ, ອິທໍ ກິຣ ນ ສທ຺ທເຫຍ຺ຍໍ ນ ສທ຺ທຫິຕພ຺ພໍ. ຍໍ ວາໂຕ ຕິຓປຓ຺ຓານິ ວິຍ ປພ຺ພຕໍ ວເຫຍ຺ຍ, ສເຈປິ ໂສ ປພ຺ພຕໍ ວເຫຍ຺ຍ, ສພ຺ພມ຺ປິ ປຖວິໍ ວເຫຍ຺ຍ, ຍຖາ ເຈຕໍ ອສທ຺ທເຫຍ຺ຍໍ, ຕຖາ ອິທນ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖ ສາມາ ກາລກຕາຕິ ຍາ ນາມ ສາມາ ກາລກຕາ, ສາ ມໍ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ອພ຺ຣວີຕິ ກິໍກາຣຓາ ສທ຺ທເຫຍ຺ຍໍ. ມຕາ ນາມ ນ ກສ຺ສຈິ ສາສນໍ ເປເສນ຺ຕີຕິ.

ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ນໂຏ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໑.

‘‘ນ ເຈວ ສາ ກາລກຕາ, ນ ຈ ສາ ອຎ຺ຎມິຈ຺ຉຕິ;

ເອກຠຕ຺ຕິກິນີ ສາມາ, ຕເມວ ອຠິກງ຺ຂຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕເມວ ອຠິກງ຺ຂຕີຕິ ອຎ຺ຎໍ ປຸຣິສໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕຎ຺ເຎວ ກງ຺ຂຕິ ອິຈ຺ຉຕິ ປຕ຺ເຖຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂຈໂຣ ‘‘ສາ ຊີວຕຸ ວາ ມາ ວາ, ນ ຕາຍ ມຍ຺ຫໍ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໗໒.

‘‘ອສນ຺ຖຸຕໍ ມໍ ຈິຣສນ຺ຖຸເຕນ, ນິມີນິ ສາມາ ອຘຸວໍ ຘຸເວນ;

ມຍາປິ ສາມາ ນິມິເນຍ຺ຍ ອຎ຺ຎໍ, ອິໂຕ ອຫໍ ທູຣຕຣໍ ຄມິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສນ຺ຖຸຕນ຺ຕິ ອກຕສໍສຄ຺ຄໍ. ຈິຣສນ຺ຖຸເຕນາຕິ ຈິຣກຕສໍສຄ຺ເຄນ. ນິມີນີຕິ ປຣິວຕ຺ເຕສິ. ອຘຸວໍ ຘຸເວນາຕິ ມໍ ອຘຸວໍ ເຕນ ຘຸວສາມິເກນ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິກສ຺ສ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ມໍ ຄຓ຺ຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຍາປິ ສາມາ ນິມິເນຍ຺ຍ ອຎ຺ຎນ຺ຕິ ສາມາ ມຍາປິ ອຎ຺ຎໍ ສາມິກໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ອິໂຕ ອຫໍ ທູຣຕຣໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ ຍຕ຺ຖ ນ ສກ຺ກາ ຕສ຺ສາ ສາສນໍ ວາ ປວຕ຺ຕິໍ ວາ ໂສຕຸໍ, ຕາທິສໍ ທູຣຕຣໍ ຐານໍ ຄມິສ຺ສໍ, ຕສ຺ມາ ມມ ອິໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຕຠາວໍ ຕສ຺ສາ ອາໂຣເຈຖາຕິ ວຕ຺ວາ ເຕສໍ ປສ຺ສນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ຄາຬ຺ຫຕຣໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ເວເຄນ ປລາຍິ.

ນຏາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕນ ກຕກິຣິຍໍ ຕສ຺ສາ ກຖຍິໍສຸ. ສາ ວິປ຺ປຏິສາຣິນີ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປກຕິຍາ ເອວ ວີຕິນາເມສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ.

ຕທາ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ສາມາ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ, ໂຈໂຣ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ກຓເວຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໓໑໙] ໙. ຕິຕ຺ຕິຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສຸສຸຂໍ ວຕ ຊີວາມີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ໂກສມ຺ພິຍໍ ນິສ຺ສາຍ ພທຣິກາຣາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຣາຫຸລຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ຕິປລ຺ລຕ຺ຖຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑.໑໖) ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ຣາຫຸໂລ ສິກ຺ຂາກາໂມ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໂກ ໂອວາທກ຺ຂໂມ’’ຕິ. ຕສ຺ສາຍສ຺ມໂຕ ຄຸຓກຖາຍ ສມຸຏ຺ຐາປິຕາຍ ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ຣາຫຸໂລ ສິກ຺ຂາກາໂມ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໂກ ໂອວາທກ຺ຂໂມເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຌານກີຬໍ ກີຬນ຺ໂຕ ຣມຓີເຍ ວນສຓ຺ເຑ ວສິຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມກໍ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ນໍ ມນຸສ຺ສາ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ອຣຎ຺ເຎ ປຓ຺ຓສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕາ ວາສາເປສຸໍ. ຕທາ ຕສ຺ມິໍ ຄາມເກ ເອໂກ ສາກຸຓິໂກ ເອກໍ ທີປກຕິຕ຺ຕິຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸຏ຺ຐຸ ສິກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຊເຣ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄຕິ. ໂສ ຕໍ ອຣຎ຺ຎໍ ເນຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສທ຺ເທນ ອາຄຕາຄເຕ ຕິຕ຺ຕິເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ຕິຕ຺ຕິໂຣ ‘‘ມໍ ເອກໍ ນິສ຺ສາຍ ພຫູ ມມ ຎາຕກາ ນສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍ຺ຫເມຕໍ ປາປ’’ນ຺ຕິ ນິສ຺ສທ຺ໂທ ອໂຫສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສທ຺ທຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ເວຬຸເປສິກາຍ ນໍ ສີເສ ປຫຣຕິ. ຕິຕ຺ຕິໂຣ ທຸກ຺ຂາຕຸຣຕາຍ ສທ຺ທໍ ກໂຣຕິ. ເອວໍ ໂສ ສາກຸຓິໂກ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຕິຕ຺ຕິເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ.

ອຖ ໂສ ຕິຕ຺ຕິໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິເມ ມຣນ຺ຕູຕິ ມຍ຺ຫໍ ເຈຕນາ ນຕ຺ຖິ, ປຏິຈ຺ຈກມ຺ມໍ ປນ ມໍ ຜຸສຕິ, ມຍິ ສທ຺ທໍ ອກໂຣນ຺ເຕ ເອເຕ ນາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ກໂຣນ຺ເຕເຍວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອາຄຕາຄເຕ ອຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕິ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເອຕ຺ຖ ມຍ຺ຫໍ ປາປໍ, ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ເມ ອິມໍ ກງ຺ຂໍ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍາ’’ຕິ ຕຖາຣູປໍ ປຓ຺ຑິຕໍ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ຈຣຕິ. ອເຖກທິວສໍ ໂສ ສາກຸຓິໂກ ພຫູ ຕິຕ຺ຕິເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິໍ ປູເຣຕ຺ວາ ‘‘ປານີຍໍ ປິວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອສ຺ສມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປຎ຺ຊຣໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐເປຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ວາລຸກາຕເລ ນິປນ຺ໂນ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິ. ຕິຕ຺ຕິໂຣ ຕສ຺ສ ນິທ຺ໂທກ຺ກນ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ມມ ກງ຺ຂໍ ອິມໍ ຕາປສໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ຊານນ຺ໂຕ ເມ ກເຖສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຎ຺ຊເຣ ນິສິນ຺ໂນເຍວ ຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໓.

‘‘ສຸສຸຂໍ ວຕ ຊີວາມິ, ລຠາມິ ເຈວ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ;

ປຣິປນ຺ເຖ ຈ ຕິຏ຺ຐາມິ, ກາ ນຸ ຠນ຺ເຕ ຄຕີ ມມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸສຸຂໍ ວຕ ຊີວາມີຕິ ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ສາກຸຓິກໍ ນິສ຺ສາຍ ສຸຏ຺ຐຸ ສຸຂໍ ຊີວາມິ. ລຠາມີຕິ ຍຖາຣຸຈິຕໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸມ຺ປິ ລຠາມິ. ປຣິປນ຺ເຖ ຈ ຕິຏ຺ຐາມີຕິ ອປິຈ ໂຂ ຍຕ຺ຖ ມມ ຎາຕກາ ມມ ສທ຺ເທນ ອາຄຕາຄຕາ ວິນສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປຣິປນ຺ເຖ ຕິຏ຺ຐາມິ. ກາ ນຸ, ຠນ຺ເຕ, ຄຕີ ມມາຕິ ກາ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ມມ ຄຕິ, ກາ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ປຸຈ຺ຉິ.

ຕສ຺ສ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໔.

‘‘ມໂນ ເຈ ເຕ ນປ຺ປຓມຕິ, ປກ຺ຂິ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມຸໂນ;

ອພ຺ຍາວຏສ຺ສ ຠທ຺ຣສ຺ສ, ນ ປາປມຸປລິມ຺ປຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປາປສ຺ສ ກມ຺ມຸໂນຕິ ຍທິ ຕວ ມໂນ ປາປກມ຺ມສ຺ສຕ຺ຖາຍ ນ ປຓມຕິ, ປາປກຣເຓ ຕນ຺ນິນ຺ໂນ ຕປ຺ໂປໂຓ ຕປ຺ປພ຺ຠາໂຣ ນ ໂຫຕິ. ອພ຺ຍາວຏສ຺ສາຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ປາປກມ຺ມກຣຓຕ຺ຖາຍ ອພ຺ຍາວຏສ຺ສ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອນາປນ຺ນສ຺ສ ຕວ ຠທ຺ຣສ຺ສ ສຸທ຺ຘສ຺ເສວ ສໂຕ ປາປໍ ນ ອຸປລິມ຺ປຕິ ນ ອລ຺ລີຍຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຕິໂຣ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໕.

‘‘ຎາຕໂກ ໂນ ນິສິນ຺ໂນຕິ, ພຫຸ ອາຄຈ຺ຉເຕ ຊໂນ;

ປຏິຈ຺ຈກມ຺ມໍ ຜຸສຕິ, ຕສ຺ມິໍ ເມ ສງ຺ກເຕ ມໂນ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຠນ຺ເຕ, ສຈາຫໍ ສທ຺ທໍ ນ ກເຣຍ຺ຍໍ, ອຍໍ ຕິຕ຺ຕິຣຊໂນ ນ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ມຍິ ປນ ສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ເຕ ‘‘ຎາຕໂກ ໂນ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ ອຍໍ ພຫຸ ຊໂນ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ອາຄຕາຄຕໍ ລຸທ຺ໂທ ຄເຫຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປນ຺ໂຕ ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ເອຕໍ ປາຓາຕິປາຕກມ຺ມໍ ຜຸສຕິ ປຏິລຠຕິ ວິນ຺ທຕິ, ຕສ຺ມິໍ ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ກເຕ ປາເປ ມມ ນຸ ໂຂ ເອຕໍ ປາປນ຺ຕິ ເອວໍ ເມ ມໂນ ສງ຺ກເຕ ປຣິສງ຺ກຕິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໗໖.

‘‘ນ ປຏິຈ຺ຈກມ຺ມໍ ຜຸສຕິ, ມໂນ ເຈ ນປ຺ປທຸສ຺ສຕິ;

ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກສ຺ສ ຠທ຺ຣສ຺ສ, ນ ປາປມຸປລິມ຺ປຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍທິ ຕວ ປາປກິຣິຍາຍ ມໂນ ນ ປທຸສ຺ສຕິ, ຕນ຺ນິນ຺ໂນ ຕປ຺ໂປໂນ ຕປ຺ປພ຺ຠາໂຣ ນ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ລຸທ຺ເທນ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ກຕມ຺ປິ ປາປກມ຺ມໍ ຕໍ ນ ຜຸສຕິ ນ ອລ຺ລີຍຕິ, ປາປກິຣິຍາຍ ຫິ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກສ຺ສ ນິຣາລຍສ຺ສ ຠທ຺ຣສ຺ສ ປຣິສຸທ຺ຘສ຺ເສວ ສໂຕ ຕວ ປາຓາຕິປາຕເຈຕນາຍ ອຠາວາ ຕໍ ປາປໍ ນ ອຸປລິມ຺ປຕິ, ຕວ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ອລ຺ລີຍຕີຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕິຕ຺ຕິຣໍ ສຎ຺ຎາເປສິ, ໂສປິ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ນິກ຺ກຸກ຺ກຸຈ຺ໂຈ ອໂຫສິ. ລຸທ຺ໂທ ປພຸທ຺ໂຘ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຎ຺ຊຣໍ ອາທາຍ ປກ຺ກາມິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຕິຕ຺ຕິໂຣ ຣາຫຸໂລ ອໂຫສິ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຕິຕ຺ຕິຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໓໒໐] ໑໐. ສຸຈ຺ຈຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສຸຈ຺ຈຊໍ ວຕ ນຈ຺ຈຊີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ‘‘ຄາມເກ ອຸທ຺ຘາຣໍ ສາເຘສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຣິຍາຍ ສທ຺ຘິໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາເຘຕ຺ວາ ຘນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ປຈ຺ຉາ ເນສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກສ຺ມິໍ ກຸເລ ຐເປຕ຺ວາ ປຸນ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອກໍ ປພ຺ພຕໍ ອທ຺ທສ. ອຖ ນໍ ຠຣິຍາ ອາຫ ‘‘ສເຈ, ສາມິ, ອຍໍ ປພ຺ພໂຕ ສຸວຓ຺ຓມໂຍ ຠເວຍ຺ຍ, ທເທຍ຺ຍາສິ ປນ ເມ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ. ‘‘ກາສິ ຕ຺ວໍ, ນ ກິຎ຺ຈິ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ‘‘ຍາວ ຖທ຺ຘຫທໂຍ ວຕາຍໍ, ປພ຺ພເຕ ສຸວຓ຺ຓມເຍ ຊາເຕປິ ມຍ຺ຫໍ ກິຎ຺ຈິ ນ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ ອນຕ຺ຕມນາ ອໂຫສິ. ເຕ ເຊຕວນສມີປໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປານີຍໍ ປິວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວິຫາຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິໍສຸ. ສຕ຺ຖາປິ ປຈ຺ຈູສກາເລເຍວ ເຕສໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ອາຄມນໍ ໂອໂລກຍມາໂນ ຄນ຺ຘກຸຏິປຣິເວເຓ ນິສີທິ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣສ຺ມິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ. ເຕປິ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ຄຕາຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຄາມເກ ອຸທ຺ຘາຣໍ ສາຘນຕ຺ຖາຍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ, ອຸປາສິເກ ຕວ ສາມິໂກ ຕຸຍ຺ຫໍ ຫິຕໍ ປຏິກງ຺ຂຕິ, ອຸປກາຣໍ ເຕ ກໂຣຕີ’’ຕິ. ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ສສິເນຫາ, ອຍໍ ປນ ມຍິ ນິສ຺ສິເນໂຫ, ອຊ຺ຊ ມຍາ ປພ຺ພຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສຈາຍໍ ປພ຺ພໂຕ ສຸວຓ຺ຓມໂຍ ອສ຺ສ, ກິຎ຺ຈິ ເມ ທເທຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ກາສິ ຕ຺ວໍ, ນ ກິຎ຺ຈິ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ, ເອວໍ ຖທ຺ຘຫທໂຍ ອຍນ຺ຕິ. ‘‘ອຸປາສິເກ, ເອວໍ ນາເມສ ວທຕິ, ຍທາ ປນ ຕວ ຄຸຓໍ ສຣຕິ, ຕທາ ສພ຺ພິສ຺ສຣິຍໍ ເຕ ເທຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກເຖຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ສພ຺ພກິຈ຺ຈກາຣໂກ ອມຈ຺ໂຈ ອໂຫສິ. ອເຖກທິວສໍ ຣາຊາ ປຸຕ຺ຕໍ ອຸປຣາຊານໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມມ ອນ຺ເຕປຸເຣ ທຸພ຺ເຠຍ຺ຍາ’’ຕິ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຍາວາຫໍ ຊີວາມິ, ຕາວ ນຄເຣ ວສິຕຸໍ ນ ລຈ຺ຉສິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ວສິຕ຺ວາ ມມຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປິຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐຠຣິຍາຍ ສທ຺ຘິໍ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ ມາເປຕ຺ວາ ວນມູລຜລາຜເລຫິ ຍາເປນ຺ໂຕ ວສິ. ອປຣຠາເຄ ຣາຊາ ກາລມກາສິ. ອຸປຣາຊາ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ກາລກຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອກໍ ປພ຺ພຕໍ ອທ຺ທສ. ອຖ ນໍ ຠຣິຍາ ອາຫ ‘‘ສເຈ, ເທວ, ອຍໍ ປພ຺ພໂຕ ສຸວຓ຺ຓມໂຍ ອສ຺ສ, ທເທຍ຺ຍາສິ ເມ ກິຎ຺ຈີ’’ຕິ. ‘‘ກາສິ ຕ຺ວໍ, ນ ກິຎ຺ຈິ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ‘‘ອຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ສິເນຫໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ອຣຎ຺ຎໍ ປາວິສິໍ, ອຍຎ຺ຈ ເອວໍ ວທຕິ, ອຕິວິຍ ຖທ຺ຘຫທໂຍ, ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາປິ ເອສ ມຍ຺ຫໍ ກິໍ ກລ຺ຍາຓໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອນຕ຺ຕມນາ ອໂຫສິ. ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ຕໍ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ, ອິທໍ ຍສມຕ຺ຕກເມວ ອທາສິ. ອຸຕ຺ຕຣິ ປນ ສກ຺ກາຣສມ຺ມາໂນ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສາ ອຕ຺ຖິຠາວມ຺ປິ ນ ຊານາຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ເທວີ ອິມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອຸປກາຣິກາ ທຸກ຺ຂໍ ອຄເຓຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎວາສໍ ວສິ. ອຍໍ ປເນຕໍ ອຄເຓຕ຺ວາ ອຎ຺ຎາຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຠິຣມນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ, ຍຖາ ເອສາ ສພ຺ພິສ຺ສຣິຍໍ ລຠຕິ, ຕຖາ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາເທວິ ມຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກາ ປິຓ຺ຑປາຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ລຠາມ, ກສ຺ມາ ອມ຺ເຫສຸ ປມຊ຺ຊິຕ຺ຖ, ອຕິວິຍ ຖທ຺ຘຫທຍາ ອຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕາຕ, ສຈາຫໍ ອຕ຺ຕນາ ລເຠຍ຺ຍໍ, ຕຸຍ຺ຫມ຺ປິ ທເທຍ຺ຍໍ, ອລຠມານາ ປນ ກິໍ ທສ຺ສາມິ, ຣາຊາປິ ມຍ຺ຫໍ ອິທານິ ກິໍ ນາມ ທສ຺ສຕິ, ໂສ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ‘ອິມສ຺ມິໍ ປພ຺ພເຕ ສຸວຓ຺ຓມເຍ ຊາເຕ ມຍ຺ຫໍ ກິຎ຺ຈິ ທສ຺ສສີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘ກາສິ ຕ຺ວໍ, ນ ກິຎ຺ຈິ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຫ, ສຸປຣິຈ຺ຈຊມ຺ປິ ນ ປຣິຈ຺ຈຊີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ອິມໍ ກຖໍ ກເຖຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຖາ’’ຕິ? ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ຕາຕາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ອຫໍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ຐິໂຕ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ກເຖຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຕາຕາ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເທວິຍາ ຣຎ຺ໂຎ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຐິຕກາເລ ອາຫ ‘‘ນນຸ, ອຍ຺ເຍ, ມຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກາ ກິຎ຺ຈິ ນ ລຠາມາ’’ຕິ? ‘‘ຕາຕ, ອຫໍ ລຠມານາ ຕຸຍ຺ຫໍ ທເທຍ຺ຍໍ, ອຫເມວ ກິຎ຺ຈິ ນ ລຠາມິ, ອລຠມານາ ຕຸຍ຺ຫໍ ກິໍ ທສ຺ສາມິ, ຣາຊາປິ ອິທານິ ມຍ຺ຫໍ ກິໍ ນາມ ທສ຺ສຕິ, ໂສ ອຣຎ຺ຎໂຕ ອາຄມນກາເລ ເອກໍ ປພ຺ພຕໍ ທິສ຺ວາ ‘ສຈາຍໍ ປພ຺ພໂຕ ສຸວຓ຺ຓມໂຍ ອສ຺ສ, ກິຎ຺ຈິ ເມ ທເທຍ຺ຍາສີ’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘ກາສິ ຕ຺ວໍ, ນ ກິຎ຺ຈິ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ວທຕິ, ສຸປຣິຈ຺ຈຊມ຺ປິ ນ ປຣິຈ຺ຈຊີ’’ຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທີເປນ຺ຕີ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໗.

‘‘ສຸຈ຺ຈຊໍ ວຕ ນຈ຺ຈຊິ, ວາຈາຍ ອທທໍ ຄິຣິໍ;

ກິຎ຺ຫິ ຕສ຺ສຈຊນ຺ຕສ຺ສ, ວາຈາຍ ອທທ ປພ຺ພຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຈ຺ຈຊໍ ວຕາຕິ ສຸເຂນ ຈຊິຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍມ຺ປິ ນ ຈຊິ. ອທທນ຺ຕິ ວຈນມຕ຺ເຕນາປິ ປພ຺ພຕໍ ອທທມາໂນ. ກິຎ຺ຫິ ຕສ຺ສຈຊນ຺ຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ນາເມຕສ຺ສ ມຍາ ຍາຈິຕສ຺ສ ນ ຈຊນ຺ຕສ຺ສ ກິຎ຺ຫິ ຈເຊຍ຺ຍ. ວາຈາຍ ອທທ ປພ຺ພຕນ຺ຕິ ສຈາຍໍ ມຍາ ຍາຈິໂຕ ມມ ວຈເນນ ສຸວຓ຺ຓມຍມ຺ປິ ໂຫນ຺ຕໍ ຕໍ ປພ຺ພຕໍ ວາຈາຍ ອທທ, ວຈນມຕ຺ເຕນ ອທສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໘.

‘‘ຍຎ຺ຫິ ກຍິຣາ ຕຎ຺ຫິ ວເທ, ຍໍ ນ ກຍິຣາ ນ ຕໍ ວເທ;

ອກໂຣນ຺ຕໍ ຠາສມານໍ, ປຣິຊານນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍເທວ ຫິ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຸຣິໂສ ກາເຍນ ກເຣຍ຺ຍ, ຕໍ ວາຈາຍ ວເທຍ຺ຍ. ຍໍ ນ ກຍິຣາ, ນ ຕໍ ວເທຍ຺ຍ, ທາຕຸກາໂມວ ທມ຺ມີຕິ ວເທຍ຺ຍ, ນ ອທາຕຸກາໂມຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ກິໍກາຣຓາ? ໂຍ ຫິ ‘‘ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາປິ ປຈ຺ຉາ ນ ທທາຕິ, ຕໍ ອກໂຣນ຺ຕໍ ເກວລໍ ມຸສາ ຠາສມານໍ ປຣິຊານນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ. ອຍໍ ‘‘ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຈນມຕ຺ຕເມວ ຠາສຕິ, ນ ປນ ເທຕິ, ຍຎ຺ຫິ ໂຂ ປນ ອທິນ຺ນມ຺ປິ ວຈນມຕ຺ເຕເນວ ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ປຸເຣຕຣເມວ ລທ຺ຘໍ ນາມ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ຕສ຺ສ ມຸສາວາທິຠາວໍ ປຣິຊານນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ, ພາລາ ປນ ວຈນມຕ຺ເຕເນວ ຕຸສ຺ສນ຺ຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເທວີ ຣຎ຺ໂຎ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໙.

‘‘ຣາຊປຸຕ຺ຕ ນໂມ ຕ຺ຍຕ຺ຖຸ, ສຈ຺ເຈ ຘມ຺ເມ ຐິໂຕ ຈສິ;

ຍສ຺ສ ເຕ ພ຺ຍສນໍ ປຕ຺ໂຕ, ສຈ຺ຈສ຺ມິໍ ຣມເຕ ມໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຈ຺ເຈ ຘມ຺ເມຕິ ວຈີສຈ຺ເຈ ຈ ສຠາວຘມ຺ເມ ຈ. ພ຺ຍສນໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ຍສ຺ສ ຕວ ຣຏ຺ຐາ ປພ຺ພາຊນີຍສງ຺ຂາຕໍ ພ຺ຍສນໍ ປຕ຺ໂຕປິ ມໂນ ສຈ຺ຈສ຺ມິໍເຍວ ຣມຕິ.

ເອວໍ ຣຎ຺ໂຎ ຄຸຓກຖໍ ກຖຍມານາຍ ເທວິຍາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ຄຸຓກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໘໐.

‘‘ຍາ ທລິທ຺ທີ ທລິທ຺ທສ຺ສ, ອຑ຺ຒາ ອຑ຺ຒສ຺ສ ກິຕ຺ຕິມ;

ສາ ຫິສ຺ສ ປຣມາ ຠຣິຍາ, ສຫິຣຎ຺ຎສ຺ສ ອິຕ຺ຖິໂຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິຕ຺ຕິມາຕິ ກິຕ຺ຕິສມ຺ປນ຺ນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາ ຫິສ຺ສ ປຣມາຕິ ຍາ ທລິທ຺ທສ຺ສ ສາມິກສ຺ສ ທລິທ຺ທກາເລ ສຍມ຺ປິ ທລິທ຺ທີ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ນ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ. ອຑ຺ຒສ຺ສາຕິ ອຑ຺ຒກາເລ ອຑ຺ຒາ ຫຸຕ຺ວາ ສາມິກເມວ ອນຸວຕ຺ຕຕິ, ສມານສຸຂທຸກ຺ຂາວ ໂຫຕິ, ສາ ຫິ ຕສ຺ສ ປຣມາ ອຸຕ຺ຕມາ ຠຣິຍາ ນາມ. ສຫິຣຎ຺ຎສ຺ສ ປນ ອິສ຺ສຣິເຍ ຐິຕສ຺ສ ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາມ ໂຫນ຺ຕິເຍວ, ອນຈ຺ຉຣິຍເມວ ເອຕນ຺ຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ທຸກ຺ຂິຕກາເລ ອຣຎ຺ເຎ ສມານທຸກ຺ຂາ ຫຸຕ຺ວາ ວສິ, ອິມິສ຺ສາ ສມ຺ມານໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ເທວິຍາ ຄຸຓໍ ກເຖສິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ວຈເນນ ເທວິຍາ ຄຸຓໍ ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ປຓ຺ຑິຕ, ຕວ ກຖາຍາຫໍ ເທວິຍາ ຄຸຓໍ ອນຸສ຺ສຣິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ສພ຺ພິສ຺ສຣິຍມທາສິ. ‘‘ຕຍາຫໍ ເທວິຍາ ຄຸຓໍ ສຣາປິໂຕ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສປິ ມຫນ຺ຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ອກາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸໂຠ ຊຍມ຺ປຕິກາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ.

ຕທາ ພາຣາຓສິຣາຊາ ອຍໍ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ອໂຫສິ, ເທວີ ອຍໍ ອຸປາສິກາ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ສຸຈ຺ຈຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ປຸຈິມນ຺ທວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

໓. ກຸຏິທູສກວຄ຺ໂຄ

[໓໒໑] ໑. ກຸຏິທູສກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ມນຸສ຺ສສ຺ເສວ ເຕ ສີສນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖຣສ຺ສ ປຓ຺ຓສາລຌາປກໍ ທຫຣຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ປນ ຣາຊຄເຫ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ. ຕທາ ກິຣ ເຖໂຣ ຣາຊຄຫໍ ນິສ຺ສາຍ ອຣຎ຺ຎກຸຏິຍໍ ວິຫຣຕິ, ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ທຫຣາ ອຸປຏ຺ຐານໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຕສຸ ເອໂກ ເຖຣສ຺ສ ອຸປກາຣໂກ, ເອໂກ ທຸພ຺ພໂຈ ອິຕເຣນ ກຕໍ ອຕ຺ຕນາ ກຕສທິສໍ ກໂຣຕິ. ເຕນ ມຸໂຂທກາທີສຸ ອຸປຏ຺ຐາປິເຕສຸ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຸທກໍ ຐປິຕໍ, ມຸຂໍ ໂຘວຖາ’’ຕິອາທີນິ ວທຕິ. ເຕນ ກາລສ຺ເສວ ວຸຏ຺ຐາຍ ເຖຣສ຺ສ ປຣິເວເຓ ສມ຺ມຏ຺ເຐ ເຖຣສ຺ສ ນິກ຺ຂມນເວລາຍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປຫຣນ຺ໂຕ ສກລປຣິເວຓໍ ອຕ຺ຕນາ ສມ຺ມຏ຺ຐໍ ວິຍ ກໂຣຕິ. ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ໂນ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ທຸພ຺ພໂຈ ມຍາ ກຕໍ ອຕ຺ຕນາ ກຕສທິສໍ ກໂຣຕິ, ເອຕສ຺ສ ສຐກມ຺ມໍ ປາກຏໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ອນ຺ໂຕຄາເມ ຠຸຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍນ຺ເຕວ ນ຺ຫາໂນທກໍ ຕາເປຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິໂກຏ຺ຐເກ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ອຑ຺ຒນາຬິມຕ຺ຕໍ ອຸທກໍ ອຸທ຺ຘເນ ຐເປສິ. ອິຕໂຣ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸສຸມໍ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຸທກໍ ຕາເປຕ຺ວາ ໂກຏ຺ຐເກ ຐປິຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ນ຺ຫານໂກຏ຺ຐເກ ອຸທກໍ ຐປິຕໍ, ນ຺ຫາຍຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ‘ນ຺ຫາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂກຏ຺ຐເກ ອຸທກໍ ອທິຕ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ອຸທກ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ເວເຄນ ອຄ຺ຄິສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຸຈ຺ຉຠາຊເນ ອຸຬຸງ຺ກໍ ໂອຕາເຣສິ, ອຸຬຸງ຺ໂກ ຕຸຈ຺ຉຠາຊນສ຺ສ ຕເລ ປຏິຫໂຕ ‘‘ຕຕາ’’ຕິ ສທ຺ທມກາສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ສ ‘‘ອຸຬຸງ຺ກສທ຺ທໂກ’’ຕ຺ເວວ ນາມໍ ຊາຕໍ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອິຕໂຣ ປິຏ຺ຐິໂກຏ຺ຐກໂຕ ອຸທກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ຺ຫາຍຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ນ຺ຫຕ຺ວາ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ອຸຬຸງ຺ກສທ຺ທກສ຺ສ ທຸພ຺ພຈຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ສາຍໍ ເຖຣຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຕໍ ໂອວທິ ‘‘ອາວຸໂສ, ສມເຓນ ນາມ ອຕ຺ຕນາ ກຕເມວ ‘ກຕໍ ເມ’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອຎ຺ຎຖາ ສມ຺ປຊານມຸສາວາໂທ ໂຫຕິ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອວຣູປໍ ມາ ອກາສີ’’ຕິ. ໂສ ເຖຣສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຄາມໍ ນ ປາວິສິ. ເຖໂຣ ອິຕເຣເນວ ສທ຺ຘິໍ ປາວິສິ. ອຸຬຸງ຺ກສທ຺ທໂກປິ ເຖຣສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາກກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເຖໂຣ ກຫ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຜາສຸເກນ ວິຫາເຣເຍວ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ເທຖາ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ.

ປຸນທິວເສ ເຖໂຣ ຕໍ ກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທິ. ມນຸສ຺ເສຫິ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຍ຺ຍສ຺ສ ອຜາສຸກໍ, ຫິຍ຺ໂຍ ກິຣຕ຺ຖ ວິຫາເຣເຍວ ນິສິນ຺ນາ, ອສຸກທຫຣສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ອາຫາຣໍ ເປສຍິມ຺ຫ, ປຣິຠຸຕ຺ໂຕ ອຍ຺ເຍນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຖໂຣ ຕຸຓ຺ຫີຠູໂຕວ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາຍໍ ເຖຣຸປຏ຺ຐານກາເລ ອາຄຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸກຄາເມ ນາມ ອສຸກກຸເລ ‘ເຖຣສ຺ສ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ກິຣ ເຕ ຠຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິ ນາມ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ມາ ປຸນ ເອວຣູປໍ ອນາຈາຣໍ ຈຣາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ເອຕ຺ຕເກນ ເຖເຣ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຫິຍ຺ໂຍປິ ອຸທກມຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ກລຫໍ ກຣິ, ອິທານິ ປນສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ເຄເຫ ມຍາ ຠຕ຺ຕມຸຏ຺ຐິ ຠຸຕ຺ຕາຕິ ອສຫນ຺ໂຕ ປຸນ ກລຫໍ ກໂຣຕິ, ຊານິສ຺ສາມິສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ປຸນທິວເສ ເຖເຣ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິຏ຺ເຐ ມຸຄ຺ຄຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິໂຠຄຠາຊນານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ ຌາເປຕ຺ວາ ປລາຍິ. ໂສ ຊີວມາໂນວ ມນຸສ຺ສເປໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ອວີຈິມຫານິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂສ ເຕນ ກໂຕ ອນາຈາໂຣ ມຫາຊນສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ປາກໂຏ ຊາໂຕ.

ອເຖກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ຣາຊຄຫາ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຠາຄຏ຺ຐາເນ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກຸໂຕ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຣາຊຄຫາ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ຕຕ຺ຖ ໂອວາທທາຍໂກ ອາຈຣິໂຍ’’ຕິ. ‘‘ມຫາກສ຺ສປຕ຺ເຖໂຣ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ສຸຂໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ກສ຺ສປສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ເຖຣສ຺ສ ສຸຂໍ, ສທ຺ຘິວິຫາຣິໂກ ປນສ຺ສ ໂອວາເທ ທິນ຺ເນ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ປຓ຺ຓສາລໍ ຌາເປຕ຺ວາ ປລາຍີຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ກສ຺ສປສ຺ສ ເອວຣູເປນ ພາເລນ ສທ຺ຘິໍ ຈຣຓໂຕ ເອກຈຣິຍາວ ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຘມ຺ມປເທ ຄາຖມາຫ –

‘‘ຈຣຎ຺ເຈ ນາຘິຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເສຍ຺ຍໍ ສທິສມຕ຺ຕໂນ;

ເອກຈຣິຍໍ ທຬ຺ຫໍ ກຍິຣາ, ນຕ຺ຖິ ພາເລ ສຫາຍຕາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໖໑);

ອິທຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ປຸນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ໂສ ກຸຏິທູສໂກ, ປຸພ຺ເພປິ ກຸຏິທູສໂກເຍວ, ນ ຈ ອິທາເນວ ໂອວາທທາຍກສ຺ສ ກຸຊ຺ຌຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ກຸຊ຺ຌິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສິງ຺ຄິລສກຸຓໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ມນາປໍ ອໂນວສ຺ສກໍ ກຸລາວກໍ ກຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວສຕິ. ອເຖໂກ ມກ຺ກໂຏ ວສ຺ສກາເລ ອຈ຺ຉິນ຺ນຘາເຣ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ສີຕປີຬິໂຕ ທນ຺ເຕ ຂາທນ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອວິທູເຣ ນິສີທິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ຕຖາ ກິລມນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໑.

‘‘ມນຸສ຺ສສ຺ເສວ ເຕ ສີສໍ, ຫຕ຺ຖປາທາ ຈ ວານຣ;

ອຖ ເກນ ນຸ ວຓ຺ເຓນ, ອຄາຣໍ ເຕ ນ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວຓ຺ເຓນາຕິ ກາຣເຓນ. ອຄາຣນ຺ຕິ ຕວ ນິວາສເຄຫໍ ເກນ ກາຣເຓນ ນຕ຺ຖີຕິ ປຸຈ຺ຉິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ວານໂຣ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໘໒.

‘‘ມນຸສ຺ສສ຺ເສວ ເມ ສີສໍ, ຫຕ຺ຖປາທາ ຈ ສິງ຺ຄິລ;

ຍາຫຸ ເສຏ຺ຐາ ມນຸສ຺ເສສຸ, ສາ ເມ ປຎ຺ຎາ ນ ວິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສິງ຺ຄິລາຕິ ຕໍ ສກຸຓໍ ນາເມນາລປຕິ. ຍາຫຸ ເສຏ຺ຐາ ມນຸສ຺ເສສູຕິ ຍາ ມນຸສ຺ເສສຸ ເສຏ຺ຐາຕິ ກເຖນ຺ຕິ, ສາ ມມ ວິຈາຣຓປຎ຺ຎາ ນຕ຺ຖິ. ສີສຫຕ຺ຖປາທກາຍພລານິ ຫິ ໂລເກ ອປ຺ປມາຓໍ, ວິຈາຣຓປຎ຺ຎາວ ເສຏ຺ຐາ, ສາ ມມ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ເມ ອຄາຣໍ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິຕຣໍ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໘໓.

‘‘ອນວຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ລຫຸຈິຕ຺ຕສ຺ສ ທຸພ຺ຠິໂນ;

ນິຈ຺ຈໍ ອທ຺ຘຸວສີລສ຺ສ, ສຸຂຠາໂວ ນ ວິຊ຺ຊຕິ.

໘໔.

‘‘ໂສ ກຣສ຺ສຸ ອານຸຠາວໍ, ວີຕິວຕ຺ຕສ຺ສຸ ສີລິຍໍ;

ສີຕວາຕປຣິຕ຺ຕາຓໍ, ກຣສ຺ສຸ ກຸຏວໍ ກປີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນວຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕຈິຕ຺ຕສ຺ສ. ທຸພ຺ຠິໂນຕິ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠິສ຺ສ. ອທ຺ຘຸວສີລສ຺ສາຕິ ນ ສພ຺ພກາລໍ ສີລຣກ຺ຂກສ຺ສ. ໂສ ກຣສ຺ສຸ ອານຸຠາວນ຺ຕິ ໂສ ຕ຺ວໍ ສມ຺ມ ມກ຺ກຏ ປຎ຺ຎາຍ ອຸປ຺ປາທນຕ຺ຖໍ ອານຸຠາວໍ ພລໍ ອຸປາຍໍ ກໂຣຫິ. ວີຕິວຕ຺ຕສ຺ສຸ ສີລິຍນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ທຸສ຺ສີລຠາວສງ຺ຂາຕໍ ສີລິຍໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ສີລວາ ໂຫຕິ. ກຸຏວໍ ກປີຕິ ສີຕວາຕສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕາຓສມຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຕໂນ ກຸຏວໍ ກຸລາວກໍ ເອກໍ ວສນາຄາຣກໍ ກໂຣຫີຕິ.

ມກ຺ກໂຏ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ຕາວ ອຕ຺ຕໂນ ອໂນວສ຺ສກຏ຺ຐາເນ ນິສິນ຺ນຠາເວນ ມໍ ປຣິຠາສຕິ, ນ ນິສີທາເປສ຺ສາມິ ນໍ ອິມສ຺ມິໍ ກຸລາວເກ’’ຕິ. ຕໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕຸກາໂມ ປກ຺ຂນ຺ທິ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄໂຕ. ມກ຺ກໂຏ ກຸລາວກໍ ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມກ຺ກໂຏ ກຸຏິຌາປໂກ ອໂຫສິ, ສິງ຺ຄິລສກຸໂຓ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກຸຏິທູສກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໓໒໒] ໒. ທຸທ຺ທຸຠຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ທຸທ຺ທຸຠາຍຕິ ຠທ຺ທນ຺ເຕຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິເຍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ກິຣ ເຊຕວນສ຺ສ ສມີເປ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ກຓ຺ຏກາປສ຺ສເຍ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈາຕປໍ ຕເປນ຺ຕິ, ນານປ຺ປກາຣໍ ມິຈ຺ຉາຕປໍ ຈຣນ຺ຕິ. ອຖ ສມ຺ພຫຸລາ ຠິກ຺ຂູ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເຕ ທິສ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ວຕສມາທາເນ ສາໂຣ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຕສໍ ວຕສມາທາເນ ສາໂຣ ວາ ວິເສໂສ ວາ ອຕ຺ຖິ, ຕຎ຺ຫິ ນິຆໍສິຍມານໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຍມານໍ ອຸກ຺ກາຣຠູມິມຄ຺ຄສທິສໍ ສສກສ຺ສ ທຸທ຺ທຸຠສທິສໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ທຸທ຺ທຸຠສທິສຠາວມສ຺ສ ມຍໍ ນ ຊານາມ, ກເຖຖ ໂນ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສີຫໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຣຎ຺ເຎ ປຏິວສຕິ. ຕທາ ປນ ປຈ຺ຉິມສມຸທ຺ທສມີເປ ເພລຸວມິສ຺ສກຕາລວນໍ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ເຣໂກ ສສໂກ ເພລຸວຣຸກ຺ຂມູເລ ເອກສ຺ສ ຕາລຄຈ຺ຉສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ວສຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ໂຄຈຣໍ ອາທາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕາລປຓ຺ຓສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ນິປນ຺ໂນ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສເຈ ອຍໍ ປຖວີ ສໍວຏ຺ເຏຍ຺ຍ, ກຫໍ ນຸ ໂຂ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເອກໍ ເພລຸວປກ຺ກໍ ຕາລປຓ຺ຓສ຺ສ ອຸປຣິ ປຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ສທ຺ເທນ ‘‘ອທ຺ຘາ ປຖວີ ສໍວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ອໂນໂລເກນ຺ໂຕວ ປລາຍິ. ຕໍ ມຣຓຠຍຠີຕໍ ເວເຄນ ປລາຍນ຺ຕໍ ອຎ຺ໂຎ ສສໂກ ທິສ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກິໍ ໂຠ, ອຕິວິຍ ຠີໂຕ ປລາຍສີ’’ຕິ. ‘‘ມາ ປຸຈ຺ຉິ, ໂຠ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ກິໍ ໂຠ, ກິໍ ໂຠ’’ຕິ ປຈ຺ຉໂຕ ຘາວເຕວ. ອິຕໂຣ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອໂນໂລເກນ຺ໂຕວ ‘‘ເອຕ຺ຖ ປຖວີ ສໍວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສປິ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ປລາຍິ. ເອວໍ ຕມຎ຺ໂຎ ອທ຺ທສ, ຕມຎ຺ໂຎຕິ ເອວໍ ສສກສຫສ຺ສໍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປລາຍິ. ເຕ ເອໂກປິ ມິໂຄ ທິສ຺ວາ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປລາຍິ. ເອໂກ ສູກໂຣ, ເອໂກ ໂຄກຓ຺ໂຓ, ເອໂກ ມຫິໍໂສ, ເອໂກ ຄວໂຍ, ເອໂກ ຂຄ຺ໂຄ, ເອໂກ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ, ເອໂກ ສີໂຫ, ເອໂກ ຫຕ຺ຖີ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິເມຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຖ ປຖວີ ສໍວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປລາຍິ. ເອວໍ ອນຸກ຺ກເມນ ໂຍຊນມຕ຺ຕໍ ຕິຣຈ຺ຉານພລໍ ອໂຫສິ.

ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ພລໍ ປລາຍນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິເມຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຖ ປຖວີ ສໍວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ປຖວີສໍວຏ຺ຏນໍ ນາມ ນ ກທາຈິ ອຕ຺ຖິ, ອທ຺ຘາ ເອເຕສໍ ກິຎ຺ຈິ ທຸສ຺ສຸຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ມຍິ ໂຂ ປນ ອຸສ຺ສຸກ຺ກໍ ອນາປຊ຺ຊນ຺ເຕ ສພ຺ເພ ນສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ຊີວິຕໍ ເນສໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ສີຫເວເຄນ ປຸຣໂຕ ປພ຺ພຕປາທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສີຫນາທໍ ນທິ. ເຕ ສີຫຠຍຕຊ຺ຊິຕາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑິຕາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ສີໂຫ ເຕສໍ ອນ຺ຕຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ກິມຕ຺ຖໍ ປລາຍຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ປຖວີ ສໍວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ສໍວຏ຺ຏມານາ ທິຏ຺ຐາ’’ຕິ? ‘‘ຫຕ຺ຖີ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ. ຫຕ຺ຖີ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕ ‘‘ມຍໍ ນ ຊານາມ, ສີຫາ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ ວທິໍສຸ, ສີຫາປິ ‘‘ມຍໍ ນ ຊານາມ, ພ຺ຍຄ຺ຆາ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ, ພ຺ຍຄ຺ຆາປິ ‘‘ມຍໍ ນ ຊານາມ, ຂຄ຺ຄາ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ, ຂຄ຺ຄາປິ ‘‘ຄວຍາ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ, ຄວຍາປິ ‘‘ມຫິໍສາ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ, ມຫິໍສາປິ ‘‘ໂຄກຓ຺ຓາ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ, ໂຄກຓ຺ຓາປິ ‘‘ສູກຣາ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ, ສູກຣາປິ ‘‘ມິຄາ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ, ມິຄາປິ ‘‘ມຍໍ ນ ຊານາມ, ສສກາ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ, ສສເກສຸ ປຸຈ຺ຉິຍມາເນສຸ ‘‘ອຍໍ ກເຖຕີ’’ຕິ ຕໍ ສສກໍ ທສ຺ເສສຸໍ. ອຖ ນໍ ‘‘ເອວໍ ກິຣ, ສມ຺ມ, ປສ຺ສສິ ປຖວີ ສໍວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ສາມິ ມຍາ ທິຏ຺ຐາ’’ຕິ. ‘‘ກຕ຺ຖ ວສນ຺ໂຕ ປສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ປຈ຺ຉິມສມຸທ຺ທສມີເປ ເພລຸວມິສ຺ສກຕາລວເນ ວສາມິ. ອຫຎ຺ຫິ ຕຕ຺ຖ ເພລຸວຣຸກ຺ຂມູເລ ຕາລຄຈ຺ເຉ ຕາລປຓ຺ຓສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ນິປນ຺ໂນ ຈິນ຺ເຕສິໍ ‘‘ສເຈ ປຖວີ ສໍວຏ຺ຏຕິ, ກຫໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ, ອຖ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ປຖວິຍາ ສໍວຏ຺ຏນສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ປລາໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ.

ສີໂຫ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອທ຺ຘາ ຕສ຺ສ ຕາລປຓ຺ຓສ຺ສ ອຸປຣິ ເພລຸວປກ຺ກໍ ປຕິຕ຺ວາ ທຸທ຺ທຸຠາຍນສທ຺ທມກາສິ, ສ຺ວາຍໍ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘ປຖວີ ສໍວຏ຺ຏຕີ’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ປລາຍິ, ຕຖໂຕ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ສສກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ອິມິນາ ທິຏ຺ຐຏ຺ຐາເນ ປຖວິຍາ ສໍວຏ຺ຏນຠາວໍ ວາ ອສໍວຏ຺ຏນຠາວໍ ວາ ຕຖໂຕ ຊານິຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມິ, ຍາວ ມມາຄມນາ ຕຸມ຺ເຫ ເອຕ຺ເຖວ ໂຫຖາ’’ຕິ ສສກໍ ປິຏ຺ຐິຍໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສີຫເວເຄນ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ຕາລວເນ ສສກໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ ຕຍາ ທິຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ນ ວິສຫາມິ ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເອຫິ ມາ ຠາຍີ’’ຕິ. ໂສ ເພລຸວຣຸກ຺ຂໍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອວິທູເຣ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ສາມິ ທຸທ຺ທຸຠາຍນຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໕.

‘‘ທຸທ຺ທຸຠາຍຕິ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ຍສ຺ມິໍ ເທເສ ວສາມຫໍ;

ອຫມ຺ເປຕໍ ນ ຊານາມິ, ກິເມຕໍ ທຸທ຺ທຸຠາຍຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸທ຺ທຸຠາຍຕີຕິ ທຸທ຺ທຸຠສທ຺ທໍ ກໂຣຕິ. ຠທ຺ທນ຺ເຕຕິ ຠທ຺ທໍ ຕວ ອຕ຺ຖຸ. ກິເມຕນ຺ຕິ ຍສ຺ມິໍ ປເທເສ ອຫໍ ວສາມິ, ຕຕ຺ຖ ທຸທ຺ທຸຠາຍຕິ, ອຫມ຺ປິ ນ ຊານາມິ ‘‘ກິໍ ວາ ເອຕໍ ທຸທ຺ທຸຠາຍຕິ, ເກນ ວາ ກາຣເຓນ ທຸທ຺ທຸຠາຍຕິ, ເກວລໍ ທຸທ຺ທຸຠາຍນສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສິ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ສີໂຫ ເພລຸວຣຸກ຺ຂມູລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕາລປຓ຺ຓສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ສສເກນ ນິປນ຺ນຏ຺ຐານຎ຺ເຈວ ຕາລປຓ຺ຓມຕ຺ຖເກ ປຕິຕໍ ເພລຸວປກ຺ກຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ປຖວິຍາ ອສໍວຏ຺ຏນຠາວໍ ຕຖໂຕ ຊານິຕ຺ວາ ສສກໍ ປິຏ຺ຐິຍໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສີຫເວເຄນ ຂິປ຺ປໍ ມິຄສງ຺ຆານໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຠາຍຖາ’’ຕິ ມິຄຄຓໍ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ສເຈ ຫິ ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ສພ຺ເພ ສມຸທ຺ທໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນສ຺ເສຍ຺ຍຸໍ. ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປນ ນິສ຺ສາຍ ສພ຺ເພ ຊີວິຕໍ ລຠິໍສູຕິ.

໘໖.

‘‘ເພລຸວໍ ປຕິຕໍ ສຸຕ຺ວາ, ທຸທ຺ທຸຠນ຺ຕິ ສໂສ ຊວິ;

ສສສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ສນ຺ຕຕ຺ຕາ ມິຄວາຫິນີ.

໘໗.

‘‘ອປ຺ປຕ຺ວາ ປທວິຎ຺ຎາຓໍ, ປຣໂຆສານຸສາຣິໂນ;

ປນາທປຣມາ ພາລາ, ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ປຣປຕ຺ຕິຍາ.

໘໘.

‘‘ເຍ ຈ ສີເລນ ສມ຺ປນ຺ນາ, ປຎ຺ຎາຍູປສເມ ຣຕາ;

ອາຣກາ ວິຣຕາ ຘີຣາ, ນ ໂຫນ຺ຕິ ປຣປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ. –

ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ.

ຕຕ຺ຖ ເພລຸວນ຺ຕິ ເພລຸວປກ຺ກໍ. ທຸທ຺ທຸຠນ຺ຕີຕິ ເອວໍ ສທ຺ທໍ ກຸຣຸມານໍ. ສນ຺ຕຕ຺ຕາຕິ ອຸຕ຺ຣສ຺ຕາ. ມິຄວາຫິນີຕິ ອເນກສຫສ຺ສສງ຺ຂາ ມິຄເສນາ. ປທວິຎ຺ຎາຓນ຺ຕິ ວິຎ຺ຎາຓປທໍ, ໂສຕວິຎ຺ຎາຓໂກຏ຺ຐາສໍ ອປາປຸຓິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ປຣປຕ຺ຕິຍາຕິ ເຕ ປຣໂຆສານຸສາຣິໂນ ຕເມວ ປຣໂຆສສງ຺ຂາຕໍ ປນາທໍ ‘‘ປຣມ’’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ພາລາ ອນ຺ຘປຸຖຸຊ຺ຊນາ ວິຎ຺ຎາຓປທສ຺ສ ອປ຺ປຕ຺ຕຕາຍ ປຣປຕ຺ຕິຍາວ ໂຫນ຺ຕິ, ປເຣສໍ ວຈນໍ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ.

ສີເລນາຕິ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ອາຄຕສີເລນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ປຎ຺ຎາຍູປສເມ ຣຕາຕິ ມຄ຺ເຄເນວ ອາຄຕປຎ຺ຎາຍ ກິເລສູປສເມ ຣຕາ, ຍຖາ ວາ ສີເລນ, ເອວໍ ປຎ຺ຎາຍປິ ສມ຺ປນ຺ນາ, ກິເລສູປສເມ ຣຕາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ອາຣກາ ວິຣຕາ ຘີຣາຕິ ປາປກິຣິຍໂຕ ອາຣກາ ວິຣຕາ ປຓ຺ຑິຕາ. ນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເຕ ເອວຣູປາ ໂສຕາປນ຺ນາ ປາປໂຕ ໂອຣຕຠາເວນ ກິເລສູປສເມ ອຠິຣຕຠາເວນ ຈ ເອກວາຣໍ ມຄ຺ຄຎາເຓນ ປຏິວິທ຺ຘຘມ຺ມາ ອຎ຺ເຎສໍ ກເຖນ຺ຕານມ຺ປິ ນ ສທ຺ທຫນ຺ຕິ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ກສ຺ມາ? ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈກ຺ຂຕ຺ຕາຕິ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອສ຺ສທ຺ໂຘ ອກຕຎ຺ຎູ ຈ, ສນ຺ຘິຈ຺ເຉໂທ ຈ ໂຍ ນໂຣ;

ຫຕາວກາໂສ ວນ຺ຕາໂສ, ສ ເວ ອຸຕ຺ຕມໂປຣິໂສ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໙໗);

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສີໂຫ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ທຸທ຺ທຸຠຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໓໒໓] ໓. ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ທ຺ວຍໍ ຍາຈນໂກຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ອາຬວິໍ ນິສ຺ສາຍ ອຄ຺ຄາຬເວ ເຈຕິເຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກຸຏິກາຣສິກ຺ຂາປທໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ປນ ເຫຏ຺ຐາ ມຓິກຓ຺ຐຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໓.໗ ອາທໂຍ) ອາຄຕເມວ. ອິຘ ປນ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍາຈນພຫຸລາ ວິຎ຺ຎຕ຺ຕິພຫຸລາ ວິຫຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຄຣຫິຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ປຖວິສ຺ສເຣນ ຣຎ຺ຎາ ປວາຣິຕາປິ ປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕຎ຺ຈ ເອກປຏລິກໍ ອຸປາຫນຍຸຄຎ຺ຈ ຍາຈິຕຸກາມາ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປເຠທນຠເຍນ ມຫາຊນມຊ຺ເຌ ອກເຖຕ຺ວາ ຣໂຫ ກຖຍິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ກປິລຣຏ຺ເຐ ອຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຈາລນຄເຣ ອຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຈາລຣາເຊ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ນິຄມຄາເມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ເຕ ອຸຎ຺ຉາຈຣິຍາຍ ວນມູລຜລາຜເລນ ຍາເປນ຺ໂຕ ຈິຣໍ ວສິຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ມນຸສ຺ສປຖໍ ວິຈຣນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຈາລນຄຣໍ ປຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຠິກ຺ຂໍ ປຣິເຍສມາໂນ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣາຊທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສາຈາເຣ ຈ ວິຫາເຣ ຈ ປສີທິຕ຺ວາ ມຫາຕເລ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຣາຊາຣຫໍ ປຓີຕໂຠຊນໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນເຍວ ວສາເປສິ. ໂສ ນິພທ຺ຘໍ ຣາຊຆເຣເຍວ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ວສ຺ສານສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ຫິມວນ຺ຕເມວ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ເອກປຏລິກາ ອຸປາຫນາ ເຈວ ປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕຎ຺ຈ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຣາຊານໍ ຍາຈິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຣາຊານໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຸປາຫນຎ຺ຈ ຉຕ຺ຕຎ຺ຈ ຍາຈິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ປຣໍ ‘ອິມໍ ນາມ ເທຫີ’ຕິ ຍາຈນ຺ໂຕ ໂຣທຕິ ນາມ, ປໂຣປິ ‘ນຕ຺ຖີ’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ປຏິໂຣທຕິ ນາມ, ‘ມາ ໂຂ ປນ ມໍ ໂຣທນ຺ຕໍ ມຫາຊໂນ ອທ຺ທສ, ມາ ຣາຊານ’’ນ຺ຕິ ຣໂຫ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ອຸໂຠປິ ໂຣທິຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີ ຠວິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຣໂຫ ປຈ຺ຈາສີສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊປຸຣິເສ ອປສກ຺ກິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ສເຈ ມຍິ ຍາຈນ຺ເຕ ຣາຊາ ນ ທສ຺ສຕິ, ເມຕ຺ຕິ ໂນ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ນ ຍາຈິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ທິວສໍ ນາມໍ ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕາວ, ມຫາຣາຊ, ປຸເນກທິວສໍ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ.

ປຸເນກທິວສໍ ຣຎ຺ໂຎ ອຸຍ຺ຍານໍ ອາຄຕກາເລ ຕເຖວ ປຸນ ຕເຖວາຕິ ເອວໍ ຍາຈິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ເສວ ທ຺ວາທສ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕານິ. ຕໂຕ ຣາຊາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອຍ຺ໂຍ ‘ມຫາຣາຊ, ຣໂຫ ປຈ຺ຈາສີສາມີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຣິສາຍ ອປຄຕາຍ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ວິສຫຕິ, ວຕ຺ຕຸກາມສ຺ເສວສ຺ສ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕານິ, ຈິຣໍ ໂຂ ປນສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕ຺ວາ ໂຠເຄ ຠຸຎ຺ຊິຕຸກາໂມ ຣຊ຺ຊໍ ປຈ຺ຈາສີສຕິ ມຎ຺ເຎ, ຣຊ຺ຊສ຺ສ ປນ ນາມໍ ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫຕິ, ອຊ຺ຊ ທານິສ຺ສາຫໍ ຣຊ຺ຊໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ‘‘ຣໂຫ ປຈ຺ຈາສີສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຣິສາຍ ອປຄຕາຍ ຕໍ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕໍ ອາຫ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ‘ຣໂຫ ປຈ຺ຈາສີສາມີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ຣໂຫ ລທ຺ຘາປິ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຖ, ອຫໍ ໂວ ຣຊ຺ຊໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ປວາເຣມິ, ນິພ຺ຠຍາ ຫຸຕ຺ວາ ຍໍ ໂວ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ຍາຈຖາ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ຍມຫໍ ຍາຈາມິ, ຕໍ ທສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ທສ຺ສາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ມຍ຺ຫໍ ມຄ຺ຄໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ເອກປຏລິກາ ອຸປາຫນາ ຈ ປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕຎ຺ຈ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ທ຺ວາທສ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ຍາຈິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຖາ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍກາຣຓາ, ຠນ຺ເຕ, ເອວມກຕ຺ຖາ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ‘ອິມໍ ນາມ ເມ ເທຫີ’ຕິ ຍາຈນ຺ໂຕ ໂຣທຕິ ນາມ, ‘ນຕ຺ຖີ’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ປຏິໂຣທຕິ ນາມ. ‘ສເຈ ຕ຺ວໍ ມຍາ ຍາຈິໂຕ ນ ທເທຍ຺ຍາສິ, ຕໍ ໂນ ໂຣທິຕປຏິໂຣທິຕໍ ນາມ ມຫາຊໂນ ມາ ປສ຺ສຕູ’ຕິ ເອຕທຕ຺ຖໍ ຣໂຫ ປຈ຺ຈາສີສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາທິໂຕ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໘໙.

‘‘ທ຺ວຍໍ ຍາຈນໂກ ຣາຊ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕ ນິຄຈ຺ຉຕິ;

ອລາຠໍ ຘນລາຠໍ ວາ, ເອວໍຘມ຺ມາ ຫິ ຍາຈນາ.

໙໐.

‘‘ຍາຈນໍ ໂຣທນໍ ອາຫຸ, ປຎ຺ຈາລານໍ ຣເຖສຠ;

ໂຍ ຍາຈນໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຕິ, ຕມາຫຸ ປຏິໂຣທນໍ.

໙໑.

‘‘ມາ ມທ຺ທສໍສຸ ໂຣທນ຺ຕໍ, ປຎ຺ຈາລາ ສຸສມາຄຕາ;

ຕຸວໍ ວາ ປຏິໂຣທນ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ອິຈ຺ຉາມຫໍ ຣໂຫ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຣາຊ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕາຕິ ທ຺ວີຫິປິ ຣາຊານໍ ອາລປຕິ. ນິຄຈ຺ຉຕີຕິ ລຠຕິ ວິນ຺ທຕິ. ເອວໍຘມ຺ມາຕິ ເອວໍສຠາວາ. ອາຫູຕິ ປຓ຺ຑິຕາ ກເຖນ຺ຕິ. ປຎ຺ຈາລານໍ ຣເຖສຠາຕິ ປຎ຺ຈາລຣຏ຺ຐສ຺ສ ອິສ຺ສຣ ຣຖປວຣ. ໂຍ ຍາຈນໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຕີຕິ ໂຍ ປນ ຍໍ ຍາຈນກໍ ‘‘ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ຕມາຫູຕິ ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປນໍ ‘‘ປຏິໂຣທນ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ມາ ມທ຺ທສໍສູຕິ ຕວ ຣຏ຺ຐວາສິໂນ ປຎ຺ຈາລາ ສຸສມາຄຕາ ມໍ ໂຣທນ຺ຕໍ ມາ ອທ຺ທສໍສູຕິ.

ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຄາຣວລກ຺ຂເຓ ປສີທິຕ຺ວາ ວຣໍ ທທມາໂນ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໙໒.

‘‘ທທາມິ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ໂຣຫິຓີນໍ, ຄວໍ ສຫສ຺ສໍ ສຫ ປຸງ຺ຄເວນ;

ອຣິໂຍ ຫິ ອຣິຍສ຺ສ ກຖໍ ນ ທຊ຺ຊາ, ສຸຕ຺ວານ ຄາຖາ ຕວ ຘມ຺ມຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຣຫິຓີນນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕວຓ຺ຓານໍ. ອຣິໂຍຕິ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ໂນ. ອຣິຍສ຺ສາຕິ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ. ກຖໍ ນ ທຊ຺ຊາຕິ ເກນ ກາຣເຓນ ນ ທເທຍ຺ຍ. ຘມ຺ມຍຸຕ຺ຕາຕິ ກາຣຓຍຸຕ຺ຕາ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ‘‘ນາຫໍ, ມຫາຣາຊ, ວຕ຺ຖຸກາເມຫິ ອຕ຺ຖິໂກ, ຍໍ ອຫໍ ຍາຈາມິ, ຕເທວ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ເອກປຏລິກາ ອຸປາຫນາ ຈ ປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ຕຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຫິ, ທານໍ ເທຫິ, ສີລໍ ຣກ຺ຂາຫິ, ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ຣາຊານໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຍາຈນ຺ຕສ຺ເສວ ຫິມວນ຺ຕເມວ ຄໂຕ. ຕຕ຺ຖ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໓໒໔] ໔. ຈມ຺ມສາຏກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກລ຺ຍາຓຣູໂປ ວຕຍນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຈມ຺ມສາຏກໍ ນາມ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ຈມ຺ມເມວ ນິວາສນຎ຺ຈ ປາຣຸປນຎ຺ຈ ໂຫຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ປຣິພ຺ພາຊກາຣາມາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ເອຬການໍ ຍຸຊ຺ຌນຏ຺ຐານໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ເອຬໂກ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຫຣິຕຸກາໂມ ໂອສກ຺ກິ. ປຣິພ຺ພາຊໂກ ‘‘ເອສ ມຍ຺ຫໍ ອປຈິຕິໍ ທສ຺ເສຕີ’’ຕິ ນ ປຏິກ຺ກມິ. ເອຬໂກ ເວເຄນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອູຣຸມ຺ຫິ ປຫຣິຕ຺ວາ ປາເຕສິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ອສນ຺ຕປຄ຺ຄຫຓກາຣຓໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ປາກຏໍ ອໂຫສິ. ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ຈມ຺ມສາຏກປຣິພ຺ພາຊໂກ ອສນ຺ຕປຄ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ ວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ອສນ຺ຕປຄ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ ວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ວາຓິຊກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ວຓິຊ຺ຊໍ ກໂຣຕິ. ຕທາ ເອໂກ ຈມ຺ມສາຏກປຣິພ຺ພາຊໂກ ພາຣາຓສິຍໍ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ເອຬການໍ ຍຸຊ຺ຌນຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ວາ ເອຬກໍ ໂອສກ຺ກນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອປຈິຕິໍ ເມ ກໂຣຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ອປຏິກ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອິເມສໍ ເອຕ຺ຕການໍ ມນຸສ຺ສານໍ ອນ຺ຕເຣ ອຍໍ ເອໂກ ເອຬໂກ ອມ຺ຫາກໍ ຄຸຓໍ ຊານາຕີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຐິໂຕວ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໙໓.

‘‘ກລ຺ຍາຓຣູໂປ ວຕຍໍ ຈຕຸປ຺ປໂທ, ສຸຠທ຺ທໂກ ເຈວ ສຸເປສໂລ ຈ;

ໂຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ຊາຕິມນ຺ຕູປປນ຺ນໍ, ອປຈາຍຕິ ເມຓ຺ຑວໂຣ ຍສສ຺ສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກລ຺ຍາຓຣູໂປຕິ ກລ຺ຍາຓຊາຕິໂກ. ສຸເປສໂລຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ປິຍສີໂລ. ຊາຕິມນ຺ຕູປປນ຺ນນ຺ຕິ ຊາຕິຍາ ຈ ມນ຺ເຕຫິ ຈ ສມ຺ປນ຺ນໍ. ຍສສ຺ສີຕິ ວຓ຺ຓຠຓນເມຕໍ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອາປເຓ ນິສິນ຺ໂນ ປຓ຺ຑິຕວາຓິໂຊ ຕໍ ປຣິພ຺ພາຊກໍ ນິເສເຘນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໙໔.

‘‘ມາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ອິຕ຺ຕຣທສ຺ສເນນ, ວິສ຺ສາສມາປຊ຺ຊິ ຈຕຸປ຺ປທສ຺ສ;

ທຬ຺ຫປ຺ປຫາຣໍ ອຠິກງ຺ຂມາໂນ, ອວສກ຺ກຕີ ທສ຺ສຕິ ສຸປ຺ປຫາຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິຕ຺ຕຣທສ຺ສເນນາຕິ ຂຓິກທສ຺ສເນນ.

ຕສ຺ສ ປຓ຺ຑິຕວາຓິຊສ຺ສ ກເຖນ຺ຕສ຺ເສວ ໂສ ເມຓ຺ຑໂກ ເວເຄນາຄນ຺ຕ຺ວາ ອູຣຸມ຺ຫິ ປຫຣິຕ຺ວາ ຕໍ ຕຕ຺ເຖວ ເວທນາປ຺ປຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ປາເຕສິ. ໂສ ປຣິເທວມາໂນ ນິປຊ຺ຊິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ກາຣຓໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໙໕.

‘‘ອູຣຸຏ຺ຐິ ຠຄ຺ຄໍ ວຏ຺ຏິໂຕ ຂາຣິຠາໂຣ, ສພ຺ພຎ຺ຈ ຠຓ຺ຑໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຠິນ຺ນໍ;

ອຸໂຠປິ ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທຕິ, ອຕິຘາວຖ ຫຎ຺ຎເຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ສ ປຣິພ຺ພາຊກສ຺ສ ອູຣຸຏ຺ຐິກໍ ຠຄ຺ຄໍ, ຂາຣິຠາໂຣ ວຏ຺ຏິໂຕ ປວຏ຺ຏິໂຕ, ຕສ຺ມິໍ ປວຏ຺ຏມາເນ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອຸປກຣຓຠຓ຺ຑໍ, ຕມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ຠິນ຺ນໍ, ໂສປິ ອຸໂຠ ພາຫາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕປຣິສໍ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ອຠິຘາວຖ, ຫຎ຺ຎເຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ກນ຺ທຕິ ໂຣທຕິ ປຣິເທວຕີຕິ.

ປຣິພ຺ພາຊໂກ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖໍ ອາຫ –

໙໖.

‘‘ເອວໍ ໂສ ນິຫໂຕ ເສຕິ, ໂຍ ອປູຊໍ ປສໍສຕິ;

ຍຖາຫມຊ຺ຊ ປຫໂຕ, ຫໂຕ ເມຓ຺ເຑນ ທຸມ຺ມຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປູຊນ຺ຕິ ອປູຊນີຍໍ. ຍຖາຫມຊ຺ຊາຕິ ຍຖາ ອຫໍ ອຊ຺ຊ ອສນ຺ຕປຄ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ ຐິໂຕ ເມຓ຺ເຑນ ທຬ຺ຫປ຺ປຫາເຣນ ປຫໂຕ ເອຕ຺ເຖວ ມາຣິໂຕ. ທຸມ຺ມຕີຕິ ທຸປ຺ປຎ຺ໂຎ. ເອວໍ ໂຍ ອຎ຺ໂຎປິ ອສນ຺ຕປຄ຺ຄຫໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ໂສປິ ອຫໍ ວິຍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວິສ຺ສຕີຕິ ໂສ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຈມ຺ມສາຏໂກ ເອຕຣຫິ ຈມ຺ມສາຏໂກ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕວາຓິໂຊ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຈມ຺ມສາຏກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໓໒໕] ໕. ໂຄຘຣາຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສມຓໍ ຕໍ ມຎ຺ຎມາໂນຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ກຸຫກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ອິຘາປິ ຠິກ຺ຂູ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາເນຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸ ກຸຫໂກ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ທສ຺ເສສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ກຸຫໂກເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂຄຘໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ກາຍພເລນ ສມ຺ປນ຺ໂນ ອຣຎ຺ເຎ ວສຕິ. ເອໂກ ທຸສີລຕາປໂສປິ ຕສ຺ສ ອວິທູເຣ ປຓ຺ຓສາລໍ ມາເປຕ຺ວາ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂຄຈຣາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສີລວນ຺ຕຕາປສສ຺ສ ປຓ຺ຓສາລາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານເມວ ຄຈ຺ຉຕິ. ອເຖກທິວສໍ ໂສ ກູຏຕາປໂສ ອຸປຏ຺ຐາກກຸເລ ສມ຺ປາທິຕໍ ມຘຸຣມໍສໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ມໍສໍ ນາເມຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ໂຄຘມໍສ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ອຠິຠູໂຕ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອສ຺ສມປທໍ ນິພທ຺ຘໍ ອາຄຈ຺ຉມານໍ ໂຄຘໍ ມາເຣຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິ ປຈິຕ຺ວາ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສປ຺ປິທຘິກຏຸກຠຓ຺ຑາທີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຸຄ຺ຄຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກາສາເວນ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອາຄມນໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ອຸປສນ຺ຕູປສນ຺ໂຕ ວິຍ ນິສີທິ.

ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປທຸຏ຺ຐິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ອມ຺ຫາກໍ ສຊາຕິກມໍສໍ ຂາທິຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ອໂຘວາເຕ ຐຕ຺ວາ ສຣີຣຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ສຊາຕິມໍສສ຺ສ ຂາທິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕາປສໍ ອນຸປຄມ຺ມ ປຏິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຈຣິ. ຕາປໂສປິ ຕສ຺ສ ອນາຄມນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ມຸຄ຺ຄຣໍ ຂິປິ, ມຸຄ຺ຄໂຣ ສຣີເຣ ອປຕິຕ຺ວາ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໂກຏິໍ ປາປຸຓິ. ຕາປໂສ ‘‘ຄຈ຺ຉ ວິຣທ຺ໂຘສ຺ມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມໍ ຕາວ ວິຣທ຺ໂຘສິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ປນ ອປາເຍ ນ ວິຣທ຺ໂຘສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປລາຍິຕ຺ວາ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ຐິຕໍ ວມ຺ມິກໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎນ ຉິທ຺ເທນ ສີສໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໙໗.

‘‘ສມຓໍ ຕໍ ມຎ຺ຎມາໂນ, ອຸປຄຈ຺ຉິມສຎ຺ຎຕໍ;

ໂສ ມໍ ທຓ຺ເຑນ ປາຫາສິ, ຍຖາ ອສ຺ສມໂຓ ຕຖາ.

໙໘.

‘‘ກິໍ ເຕ ຊຏາຫິ ທຸມ຺ເມຘ, ກິໍ ເຕ ອຊິນສາຏິຍາ;

ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ເຕ ຄຫນໍ, ພາຫິຣໍ ປຣິມຊ຺ຊສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສຎ຺ຎຕນ຺ຕິ ອຫໍ ກາຍາທີຫິ ອສຎ຺ຎຕໍ ອສ຺ສມຓເມວ ສມານໍ ຕໍ ‘‘ສມໂຓ ເອໂສ’’ຕິ ສມິຕປາປຕາຍ ສມຓໍ ມຎ຺ຎມາໂນ ອຸປຄຈ຺ຉິໍ. ປາຫາສີຕິ ປຫຣິ. ອຊິນສາຏິຍາຕິ ເອກໍສໍ ກຕ຺ວາ ປາຣຸເຕນ ອຊິນຈມ຺ເມນ ຕຸຍ຺ຫໍ ໂກ ອຕ຺ໂຖ. ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ເຕ ຄຫນນ຺ຕິ ຕວ ສຣີຣພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ວິສປູຣາ ວິຍ ອລາພຸ, ຄູຖປູໂຣ ວິຍ ອາວາໂຏ, ອາສີວິສປູໂຣ ວິຍ ວມ຺ມິໂກ ກິເລສຄຫນໍ. ພາຫິຣນ຺ຕິ ເກວລໍ ພຫິສຣີຣໍ ປຣິມຊ຺ຊສິ, ຕໍ ອນ຺ໂຕຜຣຸສຕາຍ ພຫິມຏ຺ຐຕາຍ ຫຕ຺ຖິລຓ຺ຑໍ ວິຍ ອສ຺ສລຓ຺ຑໍ ວິຍ ຈ ໂຫຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕາປໂສ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໙໙.

‘‘ເອຫິ ໂຄຘ ນິວຕ຺ຕສ຺ສຸ, ຠຸຎ຺ຊ ສາລີນໂມທນໍ;

ເຕລໍ ໂລຓຎ຺ຈ ເມ ອຕ຺ຖິ, ປຫູຕໍ ມຍ຺ຫ ປິປ຺ຜລີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຫູຕໍ ມຍ຺ຫ ປິປ຺ຜລີຕິ ນ ເກວລໍ ສາລີນໂມທນໍ ເຕລໂລຓເມວ, ຫິງ຺ຄຸຊີຣກສິງ຺ຄິເວຣລສຸຓມຣິຈປິປ຺ຜລິປ຺ປເຠທໍ ກຏຸກຠຓ຺ຑມ຺ປິ ມຍ຺ຫໍ ພຫຸ ອຕ຺ຖິ, ເຕນາຠິສງ຺ຂຕໍ ສາລີນໂມທນໍ ຠຸຎ຺ຊາຫີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໐.

‘‘ເອສ ຠິຍ຺ໂຍ ປເວກ຺ຂາມິ, ວມ຺ມິກໍ ສຕໂປຣິສໍ;

ເຕລໍ ໂລຓຎ຺ຈ ກິຕ຺ເຕສິ, ອຫິຕໍ ມຍ຺ຫ ປິປ຺ຜລີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປເວກ຺ຂາມີຕິ ປວິສິສ຺ສາມິ. ອຫິຕນ຺ຕິ ຍໍ ເອຕໍ ຕວ ກຏຸກຠຓ຺ຑສງ຺ຂາຕໍ ປິປ຺ຜລິ, ເອຕໍ ມຍ຺ຫໍ ອຫິຕໍ ອສປ຺ປາຍນ຺ຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ອເຣ, ກູຏຊຏິລ, ສເຈ ອິຘ ວສິສ຺ສສິ, ໂຄຈຣຄາເມ ມນຸສ຺ເສເຫວ ຕໍ ‘ອຍໍ ໂຈໂຣ’ຕິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ວິປ຺ປກາຣໍ ປາເປສ຺ສາມິ, ສີຆໍ ປລາຍສ຺ສູ’’ຕິ ສນ຺ຕຊ຺ເຊສິ. ກູຏຊຏິໂລ ຕໂຕ ປລາຍິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກູຏຊຏິໂລ ອຍໍ ກຸຫກຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ໂຄຘຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ໂຄຘຣາຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໓໒໖] ໖. ກກ຺ກາຣຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກາເຍນ ໂຍ ນາວຫເຣຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ສ ຫິ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຕສ຺ສ ອຄ຺ຄສາວເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຣິສາຍ ປກ຺ກນ຺ຕາຍ ອຸຓ຺ຫໍ ໂລຫິຕໍ ມຸຂໂຕ ອຸຄ຺ຄຎ຺ຉິ. ອຖ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ວາ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອິທານິ ຄິລາໂນ ຫຸຕ຺ວາ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸໂຠຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ມຸສາວາທີເຍວ, ນ ເຈສ ອິທາເນວ ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ວາ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸໂຠຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ອນຸໂຠສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕາວຕິໍສຠວເນ ອຎ຺ຎຕໂຣ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ເຕນ ໂຂ ປນ ສມເຍນ ພາຣາຓສິຍໍ ມຫາອຸສ຺ສໂວ ອໂຫສິ. ພຫູ ນາຄາ ຈ ສຸປຓ຺ຓາ ຈ ຠູມຏ຺ຐກາ ຈ ເທວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸສ຺ສວໍ ໂອໂລກຍິໍສຸ. ຕາວຕິໍສຠວນໂຕປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເທວປຸຕ຺ຕາ ກກ຺ກາຣູນິ ນາມ ທິພ຺ພປຸປ຺ຜານິ ເຕຫິ ກຕຈຸມ຺ພຏກໍ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸສ຺ສວທສ຺ສນໍ ອາຄມິໍສຸ. ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ພາຣາຓສິນຄຣໍ ເຕສໍ ປຸປ຺ຜານໍ ຄນ຺ເຘນ ເອກຄນ຺ຘໍ ອໂຫສິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ອິມານິ ປຸປ຺ຜານິ ເກນ ປິຬນ຺ຘິຕານີ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ເຕ ເທວປຸຕ຺ຕາ ‘‘ອມ຺ເຫ ເອເຕ ອຸປຘາເຣນ຺ຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຣາຊງ຺ຄເຓ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ເທວານຸຠາເວນ ອາກາເສ ອຏ຺ຐໍສຸ. ມຫາຊໂນ ສນ຺ນິປຕິ, ຣາຊາປິ ສທ຺ຘິໍ ອຸປຣາຊາທີຫິ ອຄມາສິ. ອຖ ເນ ‘‘ກຕຣເທວໂລກໂຕ, ສາມິ, ອາຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ‘‘ຕາວຕິໍສເທວໂລກໂຕ ອາຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກມ຺ເມນ ອາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ. ‘‘ອຸສ຺ສວທສ຺ສນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍປຸປ຺ຜານິ ນາເມຕານີ’’ຕິ? ‘‘ທິພ຺ພກກ຺ກາຣຸປຸປ຺ຜານິ ນາມາ’’ຕິ. ‘‘ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ເທວໂລເກ ອຎ຺ຎານິ ປິຬນ຺ເຘຍ຺ຍາຖ, ອິມານິ ອມ຺ຫາກໍ ເທຖາ’’ຕິ. ເທວປຸຕ຺ຕາ ‘‘ທິພ຺ພກກ຺ກາຣຸປຸປ຺ຜານິ ມຫານຸຠາວານິ ເທວານຎ຺ເຎວ ອນຸຈ຺ຉວິການິ, ມນຸສ຺ສໂລເກ ລາມການໍ ທຸປ຺ປຎ຺ຎານໍ ຫີນາຘິມຸຕ຺ຕິການໍ ທຸສ຺ສີລານໍ ນານຸຈ຺ຉວິການິ. ເຍ ປນ ມນຸສ຺ສາ ອິເມຫິ ຈ ອິເມຫິ ຈ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ, ເຕສໍ ເອຕານິ ອນຸຈ຺ຉວິການີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ເຕສຸ ເຊຏ຺ຐກເທວປຸຕ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໑.

‘‘ກາເຍນ ໂຍ ນາວຫເຣ, ວາຈາຍ ນ ມຸສາ ຠເຓ;

ຍໂສ ລທ຺ຘາ ນ ມຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ສ ເວ ກກ຺ກາຣຸມຣຫຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ກາເຍນ ປຣສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ຕິຓສລາກມ຺ປິ ນາວຫຣຕິ, ວາຈາຍ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊມາໂນປິ ມຸສາວາທໍ ນ ຠຓຕິ. ເທສນາສີສເມເວຕໍ, ກາຍທ຺ວາຣວຈີທ຺ວາຣມໂນທ຺ວາເຣຫິ ປນ ໂຍ ທສປິ ອກຸສລກມ຺ມປເຖ ນ ກໂຣຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍໂສ ລທ຺ຘາຕິ ອິສ຺ສຣິຍຎ຺ຈ ລຠິຕ຺ວາ ໂຍ ອິສ຺ສຣິຍມທມຕ຺ໂຕ ສຕິໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປາປກມ຺ມໍ ນ ກໂຣຕິ, ສ ເວ ເອວຣູໂປ ອິເມຫິ ຄຸເຓຫິ ຍຸຕ຺ໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ອິມໍ ທິພ຺ພປຸປ຺ຜໍ ອຣຫຕິ. ຕສ຺ມາ ໂຍ ອິເມຫິ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ, ໂສ ອິມານິ ປຸປ຺ຜານິ ຍາຈິຕຸໍ ອຣຫຕິ, ຕສ຺ສ ທສ຺ສາມີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸໂຣຫິໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອິເມສຸ ຄຸເຓສຸ ເອໂກປິ ນຕ຺ຖິ, ມຸສາວາທໍ ປນ ວຕ຺ວາ ເອຕານິ ປຸປ຺ຜານິ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຬນ຺ຘິສ຺ສາມິ, ເອວໍ ມໍ ມຫາຊໂນ ‘ຄຸຓສມ຺ປນ຺ໂນ ອຍ’ນ຺ຕິ ຊານິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ອຫໍ ເອເຕຫິ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕານິ ປຸປ຺ຜານິ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ຍາຈິ. ໂສ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໒.

‘‘ຘມ຺ເມນ ວິຕ຺ຕເມເສຍ຺ຍ, ນ ນິກຕ຺ຍາ ຘນໍ ຫເຣ;

ໂຠເຄ ລທ຺ຘາ ນ ມຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ສ ເວ ກກ຺ກາຣຸມຣຫຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຘມ຺ເມນ ປຣິສຸທ຺ຘາຊີເວນ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕາທິວິຕ຺ຕໍ ປຣິເຍເສຍ຺ຍ. ນ ນິກຕ຺ຍາຕິ ນ ວຎ຺ຈນາຍ ຘນໍ ຫເຣຍ຺ຍ, ວຕ຺ຖາຠຣຓາທິເກ ໂຠເຄ ລຠິຕ຺ວາ ປມາທໍ ນາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວຣູໂປ ອິມານິ ປຸປ຺ຜານິ ອຣຫຕີຕິ.

ປຸໂຣຫິໂຕ ‘‘ອຫໍ ເອເຕຫິ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕານິ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ຍາຈິ. ໂສ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໓.

‘‘ຍສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຫາລິທ຺ທໍ, ສທ຺ຘາ ຈ ອວິຣາຄິນີ;

ເອໂກ ສາທຸໍ ນ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ສ ເວ ກກ຺ກາຣຸມຣຫຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຫາລິທ຺ທໍ ຫລິທ຺ທິຣາໂຄ ວິຍ ຂິປ຺ປໍ ນ ວິຣຊ຺ຊຕິ, ຖິຣເມວ ໂຫຕິ. ສທ຺ຘາ ຈ ອວິຣາຄິນີຕິ ກມ຺ມໍ ວາ ວິປາກໍ ວາ ໂອກປ຺ປນີຍສ຺ສ ວາ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວຈນໍ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກເນວ ນ ວິຣຊ຺ຊຕິ ນ ຠິຊ຺ຊຕິ. ໂຍ ຍາຈເກ ວາ ອຎ຺ເຎ ວາ ສໍວິຠາຄາຣເຫ ປຸຄ຺ຄເລ ພຫິ ກຕ຺ວາ ເອກໂກວ ສາທຸຣສໂຠຊນໍ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ເນສໍ ສໍວິຠຊິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ໂສ ອິມານິ ປຸປ຺ຜານິ ອຣຫຕີຕິ.

ປຸໂຣຫິໂຕ ‘‘ອຫໍ ເອເຕຫິ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕານິ ປຸປ຺ຜານິ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ຍາຈິ. ໂສ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໔.

‘‘ສມ຺ມຸຂາ ວາ ຕິໂຣກ຺ຂາ ວາ, ໂຍ ສນ຺ເຕ ນ ປຣິຠາສຕິ;

ຍຖາວາທີ ຕຖາກາຣີ, ສ ເວ ກກ຺ກາຣຸມຣຫຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສມ຺ມຸຂາ ວາ ປຣມ຺ມຸຂາ ວາ ສີລາທິຄຸຓຍຸຕ຺ເຕ ສນ຺ເຕ ອຸຕ຺ຕມປຓ຺ຑິຕປຸຣິເສ ນ ອກ຺ໂກສຕິ ນ ປຣິຠາສຕິ, ຍໍ ວາຈາຍ ວທຕິ, ຕເທວ ກາເຍນ ກໂຣຕິ, ໂສ ອິມານິ ປຸປ຺ຜານິ ອຣຫຕີຕິ.

ປຸໂຣຫິໂຕ ‘‘ອຫໍ ເອເຕຫິ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕານິປິ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ປິຬນ຺ຘິ. ຈຕ຺ຕາໂຣ ເທວປຸຕ຺ຕາ ຈຕ຺ຕາຣິ ປຸປ຺ຜຈຸມ຺ພຏການິ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ທຕ຺ວາ ເທວໂລກເມວ ຄຕາ. ເຕສໍ ຄຕກາເລ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ສີເສ ມຫຕີ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ຕິຂິຓສິຂເຣນ ນິມ຺ມຖິຕໍ ວິຍ ຈ ອຍປຏ຺ເຏນ ປີຬິຕໍ ວິຍ ຈ ສີສໍ ອໂຫສິ. ໂສ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ອປຣາປຣໍ ປຣິວຕ຺ຕມາໂນ ມຫາສທ຺ເທນ ວິຣວິ, ‘‘ກິເມຕ’’ນ຺ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຫໍ ມມພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອວິຊ຺ຊມາເນເຍວ ຄຸເຓ ‘ອຕ຺ຖີ’ຕິ ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ວາ ເຕ ເທວປຸຕ຺ເຕ ອິມານິ ປຸປ຺ຜານິ ຍາຈິໍ, ຫຣເຖຕານິ ມມ ສີສໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ຕານິ ຫຣນ຺ຕາປິ ຫຣິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ, ອຍປຏ຺ເຏນ ພທ຺ຘານິ ວິຍ ອເຫສຸໍ. ອຖ ນໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຄຫໍ ນຍິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ວິຣວນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕ ທິວສາ ວີຕິວຕ຺ຕາ.

ຣາຊາ ອມຈ຺ເຈ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ທຸສ຺ສີລພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຣິສ຺ສຕິ, ກິໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ເທວ, ປຸນ ອຸສ຺ສວໍ ກາເຣມ, ເທວປຸຕ຺ຕາ ປຸນ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ຣາຊາ ປຸນ ອຸສ຺ສວໍ ກາເຣສິ. ເທວປຸຕ຺ຕາ ປຸນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສກລນຄຣໍ ປຸປ຺ຜຄນ຺ເຘນ ເອກຄນ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ຕເຖວ ຣາຊງ຺ຄເຓ ອຏ຺ຐໍສຸ, ມຫາຊໂນ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ທຸສ຺ສີລພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາເນຕ຺ວາ ເຕສໍ ປຸຣໂຕ ອຸຕ຺ຕານໍ ນິປຊ຺ຊາເປສິ. ໂສ ‘‘ຊີວິຕໍ ເມ ເທຖ, ສາມີ’’ຕິ ເທວປຸຕ຺ເຕ ຍາຈິ. ເທວປຸຕ຺ຕາ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ປາປຘມ຺ມສ຺ສ ອນນຸຈ຺ຉວິກາເນເວຕານິ ປຸປ຺ຜານິ, ຕ຺ວໍ ປນ ‘ອມ຺ເຫ ວຎ຺ເຈສ຺ສາມີ’ຕິ ສຎ຺ຎີ ອໂຫສິ, ອຕ຺ຕໂນ ມຸສາວາທຜລໍ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ມຫາຊນມຊ຺ເຌ ທຸສ຺ສີລພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ຄຣຫິຕ຺ວາ ສີສໂຕ ປຸປ຺ຜຈຸມ຺ພຏກໍ ອປເນຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ອຄມໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ເຕສຸ ເທວປຸຕ຺ເຕສຸ ເອໂກ ກສ຺ສໂປ, ເອໂກ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ເອໂກ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ເຊຏ຺ຐກເທວປຸຕ຺ໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກກ຺ກາຣຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໓໒໗] ໗. ກາກວຕີຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ວາຕິ ຈາຍໍ ຕໂຕ ຄນ຺ໂຘຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຖາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ກສ຺ມາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ? ‘‘ກິເລສວເສນ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ມາຕຸຄາໂມ ນາມ ອຣກ຺ຂິໂຍ, ນ ສກ຺ກາ ຣກ຺ຂິຕຸໍ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ປນ ມາຕຸຄາມໍ ມຫາສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ສິມ຺ພລິຣຸກ຺ຂວິມາເນ ວສາເປນ຺ຕາປິ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ກາກວຕີ ນາມສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສີ ອໂຫສິ ອຠິຣູປາ ເທວຈ຺ຉຣາ ວິຍ. ອຍເມຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ ອຕີຕວຕ຺ຖຸ ກຸຓາລຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໑.ກຸຓາລຊາຕກ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ຕທາ ປເນໂກ ສຸປຓ຺ຓຣາຊາ ມນຸສ຺ສເວເສນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ສຫ ຊູຕໍ ກີຬນ຺ໂຕ ກາກວຕິຍາ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຕໍ ອາທາຍ ສຸປຓ຺ຓຠວນໍ ເນຕ຺ວາ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ອຠິຣມິ. ຣາຊາ ເທວິໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ນຏກຸເວຣໍ ນາມ ຄນ຺ຘພ຺ພໍ ‘‘ຕ຺ວໍ ວິຈິນາຫິ ນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕໍ ສຸປຓ຺ຓຣາຊານໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ສເຣ ເອຣກວເນ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ສຸປຓ຺ຓສ຺ສ ຄມນກາເລ ປຕ຺ຕນ຺ຕເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຸປຓ຺ຓຠວນໍ ປຕ຺ວາ ປຕ຺ຕນ຺ຕຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ກິເລສສໍສຄ຺ຄໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ຕສ຺ເສວ ປຕ຺ຕນ຺ຕເຣ ນິສິນ຺ໂນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸປຓ຺ຓສ຺ສ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ຊູຕກີຬນກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ວີຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຊູຕມຓ຺ຑລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ຐິໂຕ ຄີຕວເສນ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໕.

‘‘ວາຕິ ຈາຍໍ ຕໂຕ ຄນ຺ໂຘ, ຍຕ຺ຖ ເມ ວສຕີ ປິຍາ;

ທູເຣ ອິໂຕ ຫິ ກາກວຕີ, ຍຕ຺ຖ ເມ ນິຣໂຕ ມໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ໂຘຕິ ຕສ຺ສາ ທິພ຺ພຄນ຺ຘວິລິຕ຺ຕາຍ ສຣີຣຄນ຺ໂຘ. ຍຕ຺ຖ ເມຕິ ຍຕ຺ຖ ສຸປຓ຺ຓຠວເນ ມມ ປິຍາ ວສຕິ, ຕໂຕ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ກຕກາຍສໍສຄ຺ຄາຍ ຕສ຺ສາ ອິມສ຺ສ ກາເຍນ ສທ຺ຘິໍ ອາຄໂຕ ຄນ຺ໂຘ ວາຍຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ທູເຣ ອິໂຕຕິ ອິມມ຺ຫາ ຐານາ ທູເຣ. ຫິ-ກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ໂຕ. ກາກວຕີຕິ ກາກວຕີ ເທວີ. ຍຕ຺ຖ ເມຕິ ຍສ຺ສາ ອຸປຣິ ມມ ມໂນ ນິຣໂຕ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸປຓ຺ໂຓ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໖.

‘‘ກຖໍ ສມຸທ຺ທມຕຣີ, ກຖໍ ອຕຣິ ເກປຸກໍ;

ກຖໍ ສຕ຺ຕ ສມຸທ຺ທານິ, ກຖໍ ສິມ຺ພລິມາຣຸຫີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຕ຺ວໍ ອິມໍ ຊມ຺ພຸທີປສມຸທ຺ທໍ ຕສ຺ສ ປຣໂຕ ເກປຸກໍ ນາມ ນທິໍ ປພ຺ພຕນ຺ຕເຣສຸ ຐິຕານິ ສຕ຺ຕ ສມຸທ຺ທານິ ຈ ກຖໍ ອຕຣິ, ເກນຸປາເຍນ ຕິຓ຺ໂຓ ສຕ຺ຕ ສມຸທ຺ທານິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ອມ຺ຫາກໍ ຠວນໍ ສິມ຺ພລິຣຸກ຺ຂຎ຺ຈ ກຖໍ ອາຣຸຫີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນຏກຸເວໂຣ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໗.

‘‘ຕຍາ ສມຸທ຺ທມຕຣິໍ, ຕຍາ ອຕຣິ ເກປຸກໍ;

ຕຍາ ສຕ຺ຕ ສມຸທ຺ທານິ, ຕຍາ ສິມ຺ພລິມາຣຸຫິ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕຍາຕິ ຕຍາ ກຣຓຠູເຕນ ຕວ ປຕ຺ຕນ຺ຕເຣ ນິສິນ຺ໂນ ອຫໍ ສພ຺ພເມຕໍ ອກາສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໂຕ ສຸປຓ຺ຓຣາຊາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໘.

‘‘ຘິຣຕ຺ຖຸ ມໍ ມຫາກາຍໍ, ຘິຣຕ຺ຖຸ ມໍ ອເຈຕນໍ;

ຍຕ຺ຖ ຊາຍາຍຫໍ ຊາຣໍ, ອາວຫາມິ ວຫາມິ ຈາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘິຣຕ຺ຖຸ ມນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ຄຣຫນ຺ໂຕ ອາຫ. ອເຈຕນນ຺ຕິ ມຫາສຣີຣຕາຍ ລຫຸຠາວຄຣຸຠາວສ຺ສ ອຊານນຕາຍ ອເຈຕນໍ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍສ຺ມາ ອຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຍາຍ ຊາຣໍ ອິມໍ ຄນ຺ຘພ຺ພໍ ປຕ຺ຕນ຺ຕເຣ ນິສິນ຺ນໍ ອາເນນ຺ໂຕ ອາວຫາມິ ເນນ຺ໂຕ ຈ ວຫາມິ, ຕສ຺ມາ ຘິຣຕ຺ຖຸ ມນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ອາເນຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ທຕ຺ວາ ປຸນ ນຄຣໍ ນາຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ນຏກຸເວໂຣ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ກາກວຕີຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໓໒໘] ໘. ອນນຸໂສຈິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ພຫູນໍ ວິຊ຺ຊຕີ ໂຠຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ມຕຠຣິຍໍ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ຠຣິຍາຍ ມຕາຍ ນ ນ຺ຫາຍິ ນ ປິວິ ນ ລິມ຺ປິ ນ ຠຸຎ຺ຊິ, ນ ກມ຺ມນ຺ເຕ ປໂຍເຊສິ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ໂສກາຠິຠູໂຕ ອາຬາຫນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິເທວມາໂນ ວິຈຣິ. ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປນສ຺ສ ກຸເຏ ປທີໂປ ວິຍ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສໂຍ ຊລຕິ. ສຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ສ ມໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ໂສກໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄສ຺ສ ທາຍໂກ ນຕ຺ຖິ, ຠວິສ຺ສາມິສ຺ສ ອວສ຺ສໂຍ’’ຕິ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ປຈ຺ຉາສມຓໍ ອາທາຍ ຕສ຺ສ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸຏຸມ຺ພິເກນ ສຸຕາຄມໂນ ກຕປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນາທິສກ຺ກາໂຣ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ‘‘ກິໍ, ອຸປາສກ, ຈິນ຺ເຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ຠຣິຍາ ເມ ກາລກຕາ, ຕມຫໍ ອນຸໂສຈນ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຸປາສກ, ຠິຊ຺ຊນຘມ຺ມໍ ນາມ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຠິນ຺ເນ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ຈິນ຺ເຕຕຸໍ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ຠຣິຍາຍ ມຕາຍ ‘ຠິຊ຺ຊນຘມ຺ມໍ ຠິຊ຺ຊຕີ’ຕິ ນ ຈິນ຺ຕຍິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ. ອຕີຕວຕ຺ຖຸ ທສກນິປາເຕ ຈູຬໂພຘິຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໐.໔໙ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ອິມສ຺ມິໍ ຊາຕເກ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂກມາຣພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ‘‘ຕວ ທາຣິກປຣິເຍສນໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ຆຣາວາເສນຕ຺ໂຖ, ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຈ຺ຈເຍນ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈິໂຕ ເອກໍ ກຎ຺ຈນຣູປກໍ ກາເຣຕ຺ວາ ‘‘ເອວຣູປໍ ກຸມາຣິກໍ ລຠມາໂນ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ຕໍ ກຎ຺ຈນຣູປກໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຍາເນ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ຊມ຺ພຸທີປຕລໍ ວິຈຣນ຺ຕາ ຍຕ຺ຖ ເອວຣູປໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸມາຣິກໍ ປສ຺ສຖ, ຕຕ຺ຖ ອິມໍ ກຎ຺ຈນຣູປກໍ ທຕ຺ວາ ຕໍ ອາເນຖາ’’ຕິ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ມນຸສ຺ເສ ເປເສສຸໍ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ກາເລ ເອໂກ ປຸຎ຺ຎວາ ສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ກາສິຣຏ຺ເຐເຍວ ນິຄມຄາເມ ອສີຕິໂກຏິວິຠວສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ເຄເຫ ກຸມາຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ‘‘ສມ຺ມິລ຺ລຫາສິນີ’’ຕິສ຺ສາ ນາມໍ ອກໍສຸ. ສາ ໂສຬສວສ຺ສກາເລ ອຠິຣູປາ ອໂຫສິ ປາສາທິກາ ເທວຈ຺ຉຣປ຺ປຏິຠາຄາ ສພ຺ພງ຺ຄສມ຺ປນ຺ນາ. ຕສ຺ສາປິ ກິເລສວເສນ ຈິຕ຺ຕໍ ນາມ ນ ອຸປ຺ປນ຺ນປຸພ຺ພໍ, ອຈ຺ຈນ຺ຕພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນີ ອໂຫສິ. ກຎ຺ຈນຣູປກໍ ອາທາຍ ວິຈຣນ຺ຕາ ມນຸສ຺ສາ ຕໍ ຄາມໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອສຸກພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຘີຕາ ສມ຺ມິລ຺ລຫາສິນີ ກິໍກາຣຓາ ອິຘ ຐິຕາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ມນຸສ຺ສາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສມ຺ມິລ຺ລຫາສິນິໍ ວາເຣສຸໍ. ສາ ‘‘ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຈ຺ຈເຍນ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ, ນ ເມ ຆຣາວາເສນຕ຺ໂຖ’’ຕິ ມາຕາປິຕູນໍ ສາສນໍ ເປເສສິ. ເຕ ‘‘ກິໍ ກໂຣສິ ກຸມາຣິເກ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ກຎ຺ຈນຣູປກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ເປສຍິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ສມ຺ມິລ຺ລຫາສິນິຍາ ຈ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ມງ຺ຄລໍ ກຣິໍສຸ. ເຕ ເອກຄພ຺ເຠ ວສມານາ ເອກສ຺ມິໍ ສຍເນ ສຍນ຺ຕາປິ ນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກິເລສວເສນ ໂອໂລກຍິໍສຸ, ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ທ຺ເວ ພ຺ຣາຫ຺ມາໂນ ວິຍ ຈ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ວສິໍສຸ.

ອປຣຠາເຄ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ກາລມກໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ມິລ຺ລຫາສິນິໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ມມ ກຸລສນ຺ຕກາ ອສີຕິໂກຏິໂຍ, ຕວ ກຸລສນ຺ຕກາ ອສີຕິໂກຏິໂຍຕິ ອິມໍ ເອຕ຺ຕກໍ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິມໍ ກຸຏຸມ຺ພໍ ປຏິປຊ຺ຊາຫິ, ອຫໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ຕຍິ ປພ຺ພຊນ຺ເຕ ອຫມ຺ປິ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ, ນ ສກ຺ໂກມິ ຕໍ ຊຫິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ເອຫີ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ຘນໍ ທານມຸເຂ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເຂຬປິຓ຺ຑໍ ວິຍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຫາຍ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວນມູລຜລາຫາຣາ ຕຕ຺ຖ ຈິຣໍ ວສິຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ຫິມວນ຺ຕາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສິໍສຸ.

ເຕສໍ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ຕານໍ ສຸຂຸມາລາຍ ປຣິພ຺ພາຊິກາຍ ນິໂຣຊໍ ມິສ຺ສກຠຕ຺ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິຍາ ໂລຫິຕປກ຺ຂນ຺ທິກາພາໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ສາ ສປ຺ປາຍເຠສຊ຺ຊໍ ອລຠມານາ ທຸພ຺ພລາ ອໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລາຍ ຕໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນຄຣທ຺ວາຣໍ ເນຕ຺ວາ ເອກິສ຺ສາ ສາລາຍ ຜລເກ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ຠິກ຺ຂາຍ ປາວິສິ. ສາ ຕສ຺ມິໍ ອນິກ຺ຂນ຺ເຕເຍວ ກາລມກາສິ. ມຫາຊໂນ ປຣິພ຺ພາຊິກາຍ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ໂຣທຕິ ປຣິເທວຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂໍ ຈຣິຕ຺ວາ ອາຄໂຕ ຕສ຺ສາ ມຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຠິຊ຺ຊນຘມ຺ມໍ ຠິຊ຺ຊຕິ, ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ ເອວໍຄຕິກາເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕາຍ ນິປນ຺ນຜລເກເຍວ ນິສີທິຕ຺ວາ ມິສ຺ສກໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລສິ. ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕມຫາຊໂນ ‘‘ອຍໍ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ປຣິພ຺ພາຊິກາ ກິໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຄິຫິກາເລ ເມ ປາທປຣິຈາຣິກາ ອໂຫສີ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ຕາວ ນ ສຓ຺ຐາມ ໂຣທາມ ປຣິເທວາມ, ຕຸມ຺ເຫ ກສ຺ມາ ນ ໂຣທຖາ’’ຕິ? ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຊີວມານາ ຕາວ ເອສາ ມມ ກິຎ຺ຈິ ໂຫຕິ, ອິທານິ ປຣໂລກສມງ຺ຄິຕາຍ ນ ກິຎ຺ຈິ ໂຫຕິ, ມຣຓວສໍ ຄຕາ, ອຫໍ ກິສ຺ສ ໂຣທາມີ’’ຕິ ມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໐໙.

‘‘ພຫູນໍ ວິຊ຺ຊຕີ ໂຠຕີ, ເຕຫິ ເມ ກິໍ ຠວິສ຺ສຕິ;

ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ນ ໂສຈາມິ, ປິຍໍ ສມ຺ມິລ຺ລຫາສິນິໍ.

໑໑໐.

‘‘ຕໍ ຕໍ ເຈ ອນຸໂສເຈຍ຺ຍ, ຍໍ ຍໍ ຕສ຺ສ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ອຕ຺ຕານມນຸໂສເຈຍ຺ຍ, ສທາ ມຈ຺ຈຸວສໍ ປຕໍ.

໑໑໑.

‘‘ນ ເຫວ ຐິຕໍ ນາສີນໍ, ນ ສຍານໍ ນ ປທ຺ຘຄຸໍ;

ຍາວ ພ຺ຍາຕິ ນິມິສຕິ, ຕຕ຺ຣາປິ ຣສຕີ ວໂຍ.

໑໑໒.

‘‘ຕຕ຺ຖຕ຺ຕນິ ວຕປ຺ປທ຺ເຘ, ວິນາຠາເວ ອສໍສເຍ;

ຠູຕໍ ເສສໍ ທຍິຕພ຺ພໍ, ວີຕໍ ອນນຸໂສຈິຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພຫູນໍ ວິຊ຺ຊຕີ ໂຠຕີຕິ ອຍໍ ໂຠຕີ ອມ຺ເຫ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອິທານິ ອຎ຺ເຎສໍ ພຫູນໍ ມຕກສຕ຺ຕານໍ ອນ຺ຕເຣ ວິຊ຺ຊຕິ ອຕ຺ຖິ ອຸປລພ຺ຠຕິ. ເຕຫິ ເມ ກິໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເຕຫິ ມຕກສຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ວຕ຺ຕມານາ ອິທາເນເວສາ ມຍ຺ຫໍ ກິໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ເຕຫິ ວາ ມຕກສຕ຺ເຕຫິ ອຕິເຣກສມ຺ພນ຺ຘວເສເນສາ ມຍ຺ຫໍ ກິໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ກາ ນາມ ຠວິສ຺ສຕິ, ກິໍ ຠຣິຍາ, ອຸທາຫຸ ຠຄິນີຕິ? ‘‘ເຕຫິ ເມກ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ເຕຫິ ມຕເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ອິທມ຺ປິ ເມ ກເຬວຣໍ ເອກໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ເອສາ ມຕເກສຸ ສງ຺ຂໍ ຄຕາ, ມຍ຺ຫໍ ສາ ນ ກິຎ຺ຈິ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ນ ໂສຈາມິ.

ຍໍ ຍໍ ຕສ຺ສາຕິ ຍໍ ຍໍ ຕສ຺ສ ອນຸໂສຈນກສ຺ສ ສຕ຺ຕສ຺ສ ນ ວິຊ຺ຊຕິ ນຕ຺ຖິ, ມຕໍ ນິຣຸທ຺ຘໍ, ຕໍ ຕໍ ສເຈ ອນຸໂສເຈຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຍສ຺ສາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຍໍ ຍໍ ຍສ຺ສ ນ ວິຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ຕໍ ໂສ ອນຸໂສເຈຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຈ຺ຈຸວສໍ ປຕນ຺ຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ນິຈ຺ຈໍ ມຈ຺ຈຸວສໍ ປຕນ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ອຕ຺ຕານເມວ ອນຸໂສເຈຍ຺ຍ, ເຕນສ຺ສ ອໂສຈນກາໂລເຍວ ນ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕິຍຄາຖາຍ ນ ເຫວ ຐິຕໍ ນາສີນໍ, ນ ສຍານໍ ນ ປທ຺ຘຄຸນ຺ຕິ ກຎ຺ຈິ ສຕ຺ຕໍ ອາຍຸສງ຺ຂາໂຣ ອນຸຄຈ຺ຉຕີຕິ ປາຐເສໂສ. ຕຕ຺ຖ ປທ຺ຘຄຸນ຺ຕິ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຈຣມານໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອິເມ ສຕ຺ຕາ ຈຕູສຸປິ ອິຣິຍາປເຖສຸ ປມຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ອາຍຸສງ຺ຂາຣາ ປນ ຣຕ຺ຕິຎ຺ຈ ທິວາ ຈ ສພ຺ພິຣິຍາປເຖສຸ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຂຍຄມນກມ຺ມເມວ ກໂຣນ຺ຕີຕິ. ຍາວ ພ຺ຍາຕີຕິ ຍາວ ອຸມ຺ມິສຕິ. ອຍຎ຺ຫິ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ໂວຫາໂຣ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍາວ ອຸມ຺ມິສຕິ ຈ ນິມິສຕິ ຈ, ຕຕ຺ຣາປິ ເອວໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກ ກາເລ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຣສຕີ ວໂຍ, ຕີສຸ ວເຍສຸ ໂສ ໂສ ວໂຍ ຫາຍເຕວ ນ ວຑ຺ຒຕີຕິ.

ຕຕ຺ຖຕ຺ຕນິ ວຕປ຺ປທ຺ເຘຕິ ຕຕ຺ຖ ວຕ ອຕ຺ຕນິ ປທ຺ເຘ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ຕສ຺ມິໍ ວຕ ເອວໍ ຣສມາເນ ວເຍ ອຍໍ ‘‘ອຕ຺ຕາ’’ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄໂຕ ອຕ຺ຕຠາໂວ ປທ຺ໂຘ ໂຫຕິ, ວເຍນ ອຑ຺ໂຒ ອຸປຑ຺ໂຒ ອປຣິປຸຓ຺ໂຓວ ໂຫຕິ. ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕນິ ປທ຺ເຘ ໂຍ ເຈສ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິນາຠາໂວ ອສໍສໂຍ, ຕສ຺ມິໍ ວິນາຠາເວປິ ອສໍສເຍ ນິສ຺ສໍສເຍ ຍໍ ຠູຕໍ ເສສໍ ອມຕໍ ຊີວມານໍ, ຕໍ ຊີວມານເມວ ທຍິຕພ຺ພໍ ປິຍາຍິຕພ຺ພໍ ເມຕ຺ຕາຍິຕພ຺ພໍ, ‘‘ອຍໍ ສຕ຺ໂຕ ອໂຣໂຄ ໂຫຕຸ ອພ຺ຍາປຊ຺ໂຊ’’ຕິ ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ເມຕ຺ຕາຠາວນາ ກາຕພ຺ພາ. ຍໍ ປເນຕໍ ວີຕໍ ວິຄຕໍ ມຕໍ, ຕໍ ອນນຸໂສຈິຍໍ ນ ອນຸໂສຈິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຈຕູຫິ ຄາຖາຫິ ອນິຈ຺ຈາກາຣໍ ທີເປນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ມຫາຊໂນ ປຣິພ຺ພາຊິກາຍ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ອກາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕເມວ ປວິສິຕ຺ວາ ຌານາຠິຎ຺ຎາສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ສມ຺ມິລ຺ລຫາສິນີ ຣາຫຸລມາຕາ ອໂຫສິ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ອນນຸໂສຈິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໓໒໙] ໙. ກາຬພາຫຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍໍ ອນ຺ນປານສ຺ສາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຫຕລາຠສກ຺ກາຣໍ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເທວທຕ຺ເຕນ ຫິ ຕຖາຄເຕ ອຏ຺ຐານໂກປໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຘນຸຄ຺ຄເຫສຸ ປໂຍຊິເຕສຸ ນາຬາຄິຣິວິສ຺ສຊ຺ຊເນນ ຕສ຺ສ ໂທໂສ ປາກໂຏ ຊາໂຕ. ອຖສ຺ສ ປຏ຺ຐປິຕານິ ຘຸວຠຕ຺ຕາທີນິ ມນຸສ຺ສາ ນ ກຣິໍສຸ, ຣາຊາປິ ນໍ ນ ໂອໂລເກສິ. ໂສ ຫຕລາຠສກ຺ກາໂຣ ກຸເລສຸ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ວິຈຣິ. ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ‘ລາຠສກ຺ກາຣໍ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມີ’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ຖິຣໍ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ຫຕລາຠສກ຺ກາໂຣ ອໂຫສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ຘນຎ຺ຊເຍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣາໂຘ ນາມ ສຸໂກ ອໂຫສິ ມຫາສຣີໂຣ ປຣິປຸຓ຺ຓຄຕ຺ໂຕ, ກນິຏ຺ໂຐ ປນສ຺ສ ໂປຏ຺ຐປາໂທ ນາມ. ເອໂກ ລຸທ຺ທໂກ ເຕ ທ຺ເວປິ ຊເນ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເນຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອທາສິ. ຣາຊາ ອຸໂຠປິ ເຕ ສຸວຓ຺ຓປຎ຺ຊເຣ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຕຏ຺ຏເກນ ມຘຸລາເຊ ຂາທາເປນ຺ໂຕ ສກ຺ຂໂຣທກໍ ປາເຍນ຺ໂຕ ປຏິຊຄ຺ຄິ. ສກ຺ກາໂຣ ຈ ມຫາ ອໂຫສິ, ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ອເຖໂກ ວນຈຣໂກ ກາຬພາຫຸໍ ນາເມກໍ ມຫາກາຬມກ຺ກຏໍ ອາເນຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອທາສິ. ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉາ ອາຄຕຕ຺ຕາ ມຫນ຺ຕຕໂຣ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ອໂຫສິ, ສຸການໍ ປຣິຫາຍິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕາທິລກ຺ຂຓໂຍຄໂຕ ນ ກິຎ຺ຈິ ອາຫ, ກນິຏ຺ໂຐ ປນສ຺ສ ຕາທິລກ຺ຂຓາຠາວາ ຕໍ ມກ຺ກຏສ຺ສ ສກ຺ກາຣໍ ອສຫນ຺ໂຕ ‘‘ຠາຕິກ, ປຸພ຺ເພ ອິມສ຺ມິໍ ຣາຊກຸເລ ສາຘຸຣສຂາທນີຍາທີນິ ອມ຺ຫາກເມວ ເທນ຺ຕິ, ອິທານິ ປນ ມຍໍ ນ ລຠາມ, ກາຬພາຫຸມກ຺ກຏສ຺ເສວ ເທນ຺ຕິ. ມຍໍ ຘນຎ຺ຊຍຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກາ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ອລຠນ຺ຕາ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມ, ເອຫິ ອຣຎ຺ຎເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໓.

‘‘ຍໍ ອນ຺ນປານສ຺ສ ປຸເຣ ລຠາມ, ຕໍ ທານິ ສາຂມິຄເມວ ຄຈ຺ຉຕິ;

ຄຈ຺ຉາມ ທານິ ວນເມວ ຣາຘ, ອສກ຺ກຕາ ຈສ຺ມ ຘນຎ຺ຊຍາຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ອນ຺ນປານສ຺ສາຕິ ຍໍ ອນ຺ນປານໍ ອສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກາ. ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ວາ ສາມິວຈນໍ. ຘນຎ຺ຊຍາຍາຕິ ກຣຓຕ຺ເຖ ສມ຺ປທານວຈນໍ, ຘນຎ຺ຊເຍນ. ອສກ຺ກຕາ ຈສ຺ມາຕິ ອນ຺ນປານໍ ນ ລຠາມ, ອິມິນາ ຈ ນ ສກ຺ກຕມ຺ຫາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາໂຘ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໔.

‘‘ລາໂຠ ອລາໂຠ ຍໂສ ອຍໂສ ຈ, ນິນ຺ທາ ປສໍສາ ຈ ສຸຂຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂໍ;

ເອເຕ ອນິຈ຺ຈາ ມນຸເຊສຸ ຘມ຺ມາ, ມາ ໂສຈິ ກິໍ ໂສຈສິ ໂປຏ຺ຐປາທາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໂສຕິ ອິສ຺ສຣິຍປຣິວາໂຣ. ອຍໂສຕິ ຕສ຺ສາຠາໂວ. ເອເຕຕິ ເອເຕ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ມາ ມນຸເຊສຸ ອນິຈ຺ຈາ, ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາປິ ອປເຣນ ສມເຍນ ອປ຺ປລາຠາ ອປ຺ປສກ຺ກາຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ນິຈ຺ຈລາຠິໂນ ນາມ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ຍສາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂປຏ຺ຐປາໂທ ມກ຺ກເຏ ອຸສູຍໍ ອປເນຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໕.

‘‘ອທ຺ຘາ ຕຸວໍ ປຓ຺ຑິຕໂກສິ ຣາຘ, ຊານາສິ ອຕ຺ຖານິ ອນາຄຕານິ;

ກຖໍ ນຸ ສາຂາມິຄໍ ທກ຺ຂິສາມ, ນິທ຺ຘາວິຕໍ ຣາຊກຸລໂຕວ ຊມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຖໍ ນູຕິ ເກນ ນຸ ໂຂ ອຸປາເຍນ. ທກ຺ຂິສາມາຕິ ທກ຺ຂິສ຺ສາມ. ນິທ຺ຘາວິຕນ຺ຕິ ນິວຸຏ຺ຐາປິຕໍ ນິກ຺ກຑ຺ຒາປິຕໍ. ຊມ຺ມນ຺ຕິ ລາມກໍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາໂຘ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໖.

‘‘ຈາເລຕິ ກຓ຺ຓໍ ຠກຸຏິໍ ກໂຣຕິ, ມຸຫຸໍ ມຸຫຸໍ ຠາຍຍເຕ ກຸມາເຣ;

ສຍເມວ ຕໍ ກາຫຕິ ກາຬພາຫຸ, ເຍນາຣກາ ຐສ຺ສຕິ ອນ຺ນປານາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠາຍຍເຕ ກຸມາເຣຕິ ຣາຊກຸມາເຣ ອຸຕ຺ຣາເສຕິ. ເຍນາຣກາ ຐສ຺ສຕິ ອນ຺ນປານາຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ ອິມມ຺ຫາ ອນ຺ນປານາ ທູເຣ ຐສ຺ສຕິ, ສຍເມວ ຕໍ ກາຣຓໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ມາ ຕ຺ວໍ ເອຕສ຺ສ ຈິນ຺ຕຍີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກາຬພາຫຸປິ ກຕິປາເຫເນວ ຣາຊກຸມາຣານໍ ປຸຣໂຕ ຐຕ຺ວາ ກຓ຺ຓຈລນາທີນິ ກໂຣນ຺ໂຕ ກຸມາເຣ ຠາຍາເປສິ. ເຕ ຠີຕຕສິຕາ ວິສ຺ສຣມກໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ກິໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນິກ຺ກຑ຺ຒຖ ນ’’ນ຺ຕິ ມກ຺ກຏໍ ນິກ຺ກຑ຺ຒາເປສິ. ສຸການໍ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ປຸນ ປາກຕິໂກ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກາຬພາຫຸ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ໂປຏ຺ຐປາໂທ ອານນ຺ໂທ, ຣາໂຘ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກາຬພາຫຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໓໓໐] ໑໐. ສີລວີມໍສຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສີລໍ ກິເຣວ ກລ຺ຍາຓນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສີລວີມໍສກພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ທ຺ເວປິ ວຕ຺ຖູນິ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕາເນວ. ອິຘ ປນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ປຸໂຣຫິໂຕ ອໂຫສິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ສີລໍ ວີມໍສນ຺ໂຕ ຕີຓິ ທິວສານິ ເຫຣຎ຺ຎິກຜລກໂຕ ກຫາປຓໍ ຄຓ຺ຫິ. ຕໍ ‘‘ໂຈໂຣ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສຸໍ. ໂສ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ຐິໂຕ –

໑໑໗.

‘‘ສີລໍ ກິເຣວ ກລ຺ຍາຓໍ, ສີລໍ ໂລເກ ອນຸຕ຺ຕຣໍ;

ປສ຺ສ ໂຆຣວິໂສ ນາໂຄ, ສີລວາຕິ ນ ຫຎ຺ຎຕີ’’ຕິ. –

ອິມາຍ ປຐມຄາຖາຍ ສີລໍ ວຓ຺ເຓຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ອເຖກສ຺ມິໍ ທິວເສ ສູນາປຓໂຕ ເສໂນ ມໍສເປສິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ຕມຎ຺ເຎ ສກຸຓາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ປາທນຂຕຸຓ຺ຑກາທີຫິ ປຫຣນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ສຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ມໍສເປສິໍ ຉຑ຺ເຑສິ, ອປໂຣ ຄຓ຺ຫິ. ໂສປິ ຕເຖວ ວິເຫຐິຍມາໂນ ຉຑ຺ເຑສິ, ອຖຎ຺ໂຎ ຄຓ຺ຫິ. ເອວໍ ໂຍ ໂຍ ຄຓ຺ຫິ, ຕໍ ຕໍ ສກຸຓາ ອນຸພນ຺ຘິໍສຸ. ໂຍ ໂຍ ຉຑ຺ເຑສິ, ໂສ ໂສ ສຸຂິໂຕ ອໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມ ກາມາ ນາມ ມໍສເປສູປມາ, ເອເຕ ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍເຍວ ທຸກ຺ຂໍ, ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕານໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໘.

‘‘ຍາວເທວສ຺ສຫູ ກິຎ຺ຈິ, ຕາວເທວ ອຂາທິສຸໍ;

ສງ຺ຄມ຺ມ ກຸລລາ ໂລເກ, ນ ຫິໍສນ຺ຕິ ອກິຎ຺ຈນ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍາວເທວ ອສ຺ສ ເສນສ຺ສ ອຫຸ ກິຎ຺ຈິ ມຸເຂນ ຄຫິຕໍ ມໍສຂຓ຺ຑໍ, ຕາວເທວ ນໍ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ກຸລລາ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຂາທິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ວິສ຺ສຏ຺ເຐ ຕເມນໍ ອກິຎ຺ຈນໍ ນິປ຺ປລິໂພຘໍ ປກ຺ຂິໍ ເສສປກ຺ຂິໂນ ນ ຫິໍສນ຺ຕີຕິ.

ໂສ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອກສ຺ມິໍ ຄາເມ ສາຍໍ ເອກສ຺ສ ເຄເຫ ນິປຊ຺ຊິ. ຕຕ຺ຖ ປນ ປິງ຺ຄລາ ນາມ ທາສີ ‘‘ອສຸກເວລາຍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ເອເກນ ປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ເກຕມກາສິ. ສາ ສາມິການໍ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ເຕສຸ ນິປນ຺ເນສຸ ຕສ຺ສາຄມນໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ອຸມ຺ມາເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ອິທານິ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຐມຍາມມ຺ປິ ມຊ຺ຌິມຍາມມ຺ປິ ວີຕິນາເມສິ. ປຈ຺ຈູສສມເຍ ປນ ‘‘ນ ໂສ ອິທານິ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຉິນ຺ນາສາ ຫຸຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິທໍ ກາຣຓໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ທາສີ ‘ໂສ ປຸຣິໂສ ອາຄມິສ຺ສຕີ’ຕິ ອາສາຍ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ນິສິນ຺ນາ, ອິທານິສ຺ສ ອນາຄມນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຉິນ຺ນາສາ ຫຸຕ຺ວາ ສຸຂໍ ສຸປຕິ. ກິເລເສສຸ ຫິ ອາສາ ນາມ ທຸກ຺ຂໍ, ນິຣາສຠາໂວວ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໙.

‘‘ສຸຂໍ ນິຣາສາ ສຸປຕິ, ອາສາ ຜລວຕີ ສຸຂາ;

ອາສໍ ນິຣາສໍ ກຕ຺ວານ, ສຸຂໍ ສຸປຕິ ປິງ຺ຄລາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຜລວຕີຕິ ຍສ຺ສາ ອາສາຍ ຜລໍ ລທ຺ຘໍ ໂຫຕິ, ສາ ຕສ຺ສ ຜລສ຺ສ ສຸຂຕາຍ ສຸຂາ ນາມ. ນິຣາສໍ ກຕ຺ວານາຕິ ອນາສໍ ກຕ຺ວາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຊຫິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປິງ຺ຄລາຕິ ເອສາ ປິງ຺ຄລທາສີ ອິທານິ ສຸຂໍ ສຸປຕີຕິ.

ໂສ ປຸນທິວເສ ຕໂຕ ຄາມາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສນ຺ໂຕ ອຣຎ຺ເຎ ເອກໍ ຕາປສໍ ຌານໍ ອປ຺ເປຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິຘໂລເກ ຈ ປຣໂລເກ ຈ ຌານສຸຂໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ສຸຂໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໐.

‘‘ນ ສມາຘິປໂຣ ອຕ຺ຖິ, ອສ຺ມິໍ ໂລເກ ປຣມ຺ຫິ ຈ;

ນ ປຣໍ ນາປິ ອຕ຺ຕານໍ, ວິຫິໍສຕິ ສມາຫິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ສມາຘິປໂຣຕິ ສມາຘິໂຕ ປໂຣ ອຎ຺ໂຎ ສຸຂຘມ຺ໂມ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ.

ໂສ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຌານາຠິຎ຺ຎາ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ປຸໂຣຫິໂຕ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສີລວີມໍສຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ກຸຏິທູສກວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

໔. ໂກກິລວຄ຺ໂຄ

[໓໓໑] ໑. ໂກກິລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ໂຍ ເວ ກາເລ ອສມ຺ປຕ຺ເຕຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກກາລິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ຕກ຺ກາຣິຍຊາຕເກ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອມຈ຺ໂຈ ໂອວາທໂກ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ພຫຸຠາຓີ ອໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຕສ຺ສ ພຫຸຠາຓິຕໍ ນິເສເຘສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກໍ ອຸປມໍ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ອເຖກທິວສໍ ຣາຊາ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄໂຕ ມງ຺ຄລສິລາປຏ຺ເຏ ນິສີທິ, ຕສ຺ສຸປຣິ ອມ຺ພຣຸກ຺ໂຂ ອຕ຺ຖິ. ຕຕ຺ເຣກສ຺ມິໍ ກາກກຸລາວເກ ກາຬໂກກິລາ ອຕ຺ຕໂນ ອຓ຺ຑກໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ກາກີ ຕໍ ໂກກິລອຓ຺ຑກໍ ປຏິຊຄ຺ຄິ, ອປຣຠາເຄ ຕໂຕ ໂກກິລໂປຕໂກ ນິກ຺ຂມິ. ກາກີ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເມ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ໂຄຈຣໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕໍ ປຏິຊຄ຺ຄິ. ໂສ ອວິຣູຬ຺ຫປກ຺ໂຂ ອກາເລເຍວ ໂກກິລຣວໍ ຣວິ. ກາກີ ‘‘ອຍໍ ອິທາເນວ ຕາວ ອຎ຺ຎໍ ຣວໍ ຣວຕິ, ວຑ຺ຒນ຺ໂຕ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕຸຓ຺ຑເກນ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ກຸລາວກາ ປາເຕສິ. ໂສ ຣຎ຺ໂຎ ປາທມູເລ ປຕິ.

ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກິເມຕໍ ສຫາຍາ’’ຕິ? ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຫໍ ຣາຊານໍ ນິວາເຣຕຸໍ ເອກໍ ອຸປມໍ ປຣິເຍສາມິ, ລທ຺ຘາ ທານິ ເມ ສາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຕິມຸຂຣາ ອກາເລ ພຫຸຠາຓິໂນ ເອວຣູປໍ ລຠນ຺ຕິ. ອຍໍ ມຫາຣາຊ, ໂກກິລໂປຕໂກ ກາກິຍາ ປຸຏ຺ໂຐ ອວິຣູຬ຺ຫປກ຺ໂຂ ອກາເລເຍວ ໂກກິລຣວໍ ຣວິ. ອຖ ນໍ ກາກີ ‘ນາຍໍ ມມ ປຸຕ຺ຕໂກ’ຕິ ຎຕ຺ວາ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ກຸລາວກາ ປາເຕສິ. ມນຸສ຺ສາ ວາ ໂຫນ຺ຕຸ ຕິຣຈ຺ຉານາ ວາ, ອກາເລ ພຫຸຠາຓິໂນ ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໒໑.

‘‘ໂຍ ເວ ກາເລ ອສມ຺ປຕ຺ເຕ, ອຕິເວລໍ ປຠາສຕິ;

ເອວໍ ໂສ ນິຫໂຕ ເສຕິ, ໂກກິລາຍິວ ອຕ຺ຣໂຊ.

໑໒໒.

‘‘ນ ຫິ ສຕ຺ຖໍ ສຸນິສິຕໍ, ວິສໍ ຫລາຫລາມິວ;

ເອວໍ ນິກຏ຺ເຐ ປາເຕຕິ, ວາຈາ ທຸພ຺ຠາສິຕາ ຍຖາ.

໑໒໓.

‘‘ຕສ຺ມາ ກາເລ ອກາເລ ວາ, ວາຈໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ນາຕິເວລໍ ປຠາເສຍ຺ຍ, ອປິ ອຕ຺ຕສມມ຺ຫິ ວາ.

໑໒໔.

‘‘ໂຍ ຈ ກາເລ ມິຕໍ ຠາເສ, ມຕິປຸພ຺ໂພ ວິຈກ຺ຂໂຓ;

ສພ຺ເພ ອມິຕ຺ເຕ ອາເທຕິ, ສຸປຓ຺ໂຓ ອຸຣຄາມິວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາເລ ອສມ຺ປຕ຺ເຕຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວຈນກາເລ ອສມ຺ປຕ຺ເຕ. ອຕິເວລນ຺ຕິ ເວລາຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ອຕິເຣກປ຺ປມາຓໍ ຠາສຕິ. ຫລາຫລາມິວາຕິ ຫລາຫລໍ ອິວ. ນິກຏ຺ເຐຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຂເຓ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກ ກາເລ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ສຸນິສິຕສຕ຺ຖຫລາຫລວິສໂຕປິ ຂິປ຺ປຕຣໍ ທຸພ຺ຠາສິຕວຈນເມວ ປາເຕສິ, ຕສ຺ມາ. ກາເລ ອກາເລ ວາຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕກາເລ ຈ ອກາເລ ຈ ວາຈໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ, ອຕິເວລໍ ນ ຠາເສຍ຺ຍ ອປິ ອຕ຺ຕນາ ສເມ ນິນ຺ນານາກຣເຓປິ ປຸຄ຺ຄເລຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມຕິປຸພ຺ໂພຕິ ມຕິໍ ປຸເຣຈາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ກຖເນນ ມຕິປຸພ຺ໂພ. ວິຈກ຺ຂໂຓຕິ ຎາເຓນ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ອຕ຺ຖວິນ຺ທນປຸຄ຺ຄໂລ ວິຈກ຺ຂໂຓ ນາມ. ອຸຣຄາມິວາຕິ ອຸຣຄໍ ອິວ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ສຸປຓ຺ໂຓ ສມຸທ຺ທໍ ໂຂເຠຕ຺ວາ ມຫາໂຠຄໍ ອຸຣຄໍ ອາເທຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອາທິຍິຕ຺ວາ ຈ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ນໍ ສິມ຺ພລິໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທຕິ, ເອວເມວ ໂຍ ມຕິປຸພ຺ພງ຺ຄໂມ ວິຈກ຺ຂໂຓ ວຕ຺ຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕກາເລ ມິຕໍ ຠາສຕິ, ໂສ ສພ຺ເພ ອມິຕ຺ເຕ ອາເທຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ວຕ຺ເຕຕີຕິ.

ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມິຕຠາຓີ ອໂຫສິ, ຍສຎ຺ຈສ຺ສ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕຕຣໍ ອທາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ໂກກິລໂປຕໂກ ໂກກາລິໂກ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ໂກກິລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໓໓໒] ໒. ຣຖລຏ຺ຐິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອປິ ຫນ຺ຕ຺ວາ ຫໂຕ ພ຺ຣູຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ປຸໂຣຫິຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ຣເຖນ ອຕ຺ຕໂນ ໂຠຄຄາມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສມ຺ພາເຘ ມຄ຺ເຄ ຣຖໍ ປາເຊນ຺ໂຕ ເອກໍ ສກຏສຕ຺ຖໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສກຏໍ ອປເນຖາ’’ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສກເຏ ອນປນີຍມາເນ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປໂຕທລຏ຺ຐິຍາ ປຸຣິມສກເຏ ສາກຏິກສ຺ສ ຣຖຘຸເຣ ປຫຣິ. ສາ ຣຖຘຸເຣ ປຏິຫຕາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ນລາຏໍ ປຫຣິ. ຕາວເທວສ຺ສ ນລາເຏ ຄຓ຺ໂຑ ອຸຏ຺ຐຫິ. ໂສ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ‘‘ສາກຏິເກຫິ ປຫໂຏມ຺ຫີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ສາກຏິເກ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ຕາ ຕສ຺ເສວ ໂທສໍ ອທ຺ທສໍສຸ. ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ຣຎ຺ໂຎ ກິຣ ປຸໂຣຫິໂຕ ‘ສາກຏິເກຫິ ປຫໂຏມ຺ຫີ’ຕິ ອຑ຺ຑໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສຍເມວ ປຣຊ຺ຊີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ເອວຣູປໍ ອກາສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ເສວ ວິນິຈ຺ຉຍາມຈ຺ໂຈ ອໂຫສິ. ອຖ ຣຎ຺ໂຎ ປຸໂຣຫິໂຕ ຣເຖນ ອຕ຺ຕໂນ ໂຠຄຄາມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມສທິສເມວ. ອິຘ ປນ ເຕນ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈິເຕ ຣາຊາ ສຍໍ ວິນິຈ຺ຉເຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ສາກຏິເກ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ອໂສເຘຕ຺ວາວ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ມມ ປຸໂຣຫິຕໍ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ນລາເຏ ຄຓ຺ໂຑ ອຸຏ຺ຐາປິໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ພສ຺ສຫຣຓໍ ເຕສໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ, ມຫາຣາຊ, ກມ຺ມໍ ອໂສເຘຕ຺ວາວ ເອເຕສໍ ສພ຺ພສ຺ສໍ ຫຣາເປຖ, ເອກຈ຺ເຈ ປນ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ປຫຣິຕ຺ວາປິ ‘ປເຣນ ປຫຏມ຺ຫາ’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອວິຈິນິຕ຺ວາ ກາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕນ ນາມ ນິສາເມຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

໑໒໕.

‘‘ອປິ ຫນ຺ຕ຺ວາ ຫໂຕ ພ຺ຣູຕິ, ເຊຕ຺ວາ ຊິໂຕຕິ ຠາສຕິ;

ປຸພ຺ພມກ຺ຂາຍິໂນ ຣາຊ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ນ ສທ຺ທເຫ.

໑໒໖.

‘‘ຕສ຺ມາ ປຓ຺ຑິຕຊາຕິໂຍ, ສຸເຓຍ຺ຍ ອິຕຣສ຺ສປິ;

ອຸຠິນ຺ນໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ຍຖາ ຘມ຺ໂມ ຕຖາ ກເຣ.

໑໒໗.

‘‘ອລໂສ ຄິຫີ ກາມໂຠຄີ ນ ສາຘຸ, ອສຎ຺ຎໂຕ ປພ຺ພຊິໂຕ ນ ສາຘຸ;

ຣາຊາ ນ ສາຘຸ ອນິສມ຺ມກາຣີ, ໂຍ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂກຘໂນ ຕໍ ນ ສາຘຸ.

໑໒໘.

‘‘ນິສມ຺ມ ຂຕ຺ຕິໂຍ ກຍິຣາ, ນານິສມ຺ມ ທິສມ຺ປຕິ;

ນິສມ຺ມກາຣິໂນ ຣາຊ, ຍໂສ ກິຕ຺ຕິ ຈ ວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປິ ຫນ຺ຕ຺ວາຕິ ອປິ ເອໂກ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕານໍ ຫນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປເຣນ ປຫໂຏມ຺ຫີ’’ຕິ ພ຺ຣູຕິ ກເຖຕິ. ເຊຕ຺ວາ ຊິໂຕຕິ ສຍໍ ວາ ປນ ປຣໍ ຊິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຊິໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ຠາສຕິ. ອຎ຺ຎທຕ຺ຖູຕິ ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ພເມວ ຣາຊກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອກ຺ຂາຍນ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພມກ຺ຂາຍິໂນ ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ນ ສທ຺ທເຫ, ເອກໍເສນ ວຈນໍ ນ ສທ຺ທເຫຍ຺ຍ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ປຐມຕຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ເອກໍເສນ ວຈນໍ ນ ສທ຺ທຫາຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ. ຍຖາ ຘມ຺ໂມຕິ ຍຖາ ວິນິຈ຺ຉຍສຠາໂວ ຐິໂຕ, ຕຖາ ກເຣຍ຺ຍ.

ອສຎ຺ຎໂຕຕິ ກາຍາທີຫິ ອສຎ຺ຎໂຕ ທຸສ຺ສີໂລ. ຕໍ ນ ສາຘູຕິ ຍໍ ຕສ຺ສ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ຎາຓວໂຕ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອາຘານຄ຺ຄາຫິວເສນ ທຬ຺ຫໂກປສງ຺ຂາຕໍ ໂກຘນໍ, ຕໍ ນ ສາຘຸ. ນານິສມ຺ມາຕິ ນ ອນິສາເມຕ຺ວາ. ທິສມ຺ປຕີຕິ ທິສານໍ ປຕິ, ມຫາຣາຊ. ຍໂສ ກິຕ຺ຕິ ຈາຕິ ອິສ຺ສຣິຍປຣິວາໂຣ ເຈວ ກິຕ຺ຕິສທ຺ໂທ ຈ ວຑ຺ຒຕີຕິ.

ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ວິນິຈ຺ຉິນິ, ຘມ຺ເມນ ວິນິຈ຺ຉິຍມາເນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ເສວ ໂທໂສ ຊາໂຕຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເອຕຣຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓວ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຣຖລຏ຺ຐິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໓໓໓] ໓. ປກ຺ກໂຄຘຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຕເທວ ເມ ຕ຺ວນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ອິຘ ປນ ເຕສໍ ອຸທ຺ຘາຣໍ ສາເຘຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ລຸທ຺ທໂກ ‘‘ອຸໂຠປິ ຂາທຖາ’’ຕິ ເອກໍ ປກ຺ກໂຄຘໍ ອທາສິ. ໂສ ປຸຣິໂສ ຠຣິຍໍ ປານີຍຕ຺ຖາຍ ເປເສຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ໂຄຘໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອາຄຕກາເລ ‘‘ຠທ຺ເທ, ໂຄຘາ ປລາຕາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສາຘຸ, ສາມິ, ປກ຺ກໂຄຘາຍ ປລາຍນ຺ຕິຍາ ກິໍ ສກ຺ກາ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ? ສາ ເຊຕວເນ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ນິສິນ຺ນາ ສຕ຺ຖາຣາ ‘‘ກິໍ ອຸປາສິເກ, ອຍໍ ເຕ ຫິຕກາໂມ ສສິເນໂຫ ອຸປກາຣໂກ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ເອຕສ຺ສ ຫິຕກາມາ ສສິເນຫາ, ອຍໍ ປນ ມຍິ ນິສ຺ສິເນໂຫ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ໂຫຕຸ ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ເອວໍ ນາເມສ ກໂຣຕິ. ຍທາ ປນ ເຕ ຄຸຓໍ ສຣຕິ, ຕທາ ຕຸຍ຺ຫເມວ ສພ຺ພິສ຺ສຣິຍໍ ເທຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີຕມ຺ປິ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕສທິສເມວ. ອິຘ ປນ ເຕສໍ ນິວຕ຺ຕນ຺ຕານໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ລຸທ຺ທໂກ ກິລນ຺ຕຠາວໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ທ຺ເວປິ ຊນາ ຂາທຖາ’’ຕິ ເອກໍ ປກ຺ກໂຄຘໍ ອທາສິ. ຣາຊຘີຕາ ຕໍ ວລ຺ລິຍາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາທາຍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ເຕ ເອກໍ ສຣໍ ທິສ຺ວາ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ອສ຺ສຕ຺ຖມູເລ ນິສີທິໍສຸ. ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ຄຈ຺ຉ ຠທ຺ເທ, ສຣໂຕ ປທຸມິນິປຕ຺ເຕນ ອຸທກໍ ອາຫຣ, ມໍສໍ ຂາທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ໂຄຘໍ ສາຂາຍ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ປານີຍຕ຺ຖາຍ ຄຕາ. ອິຕໂຣ ສພ຺ພໍ ໂຄຘໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣມ຺ມຸໂຂ ນິສີທິ. ໂສ ຕາຍ ປານີຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕາຍ ‘‘ຠທ຺ເທ, ໂຄຘາ ສາຂາຍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ວມ຺ມິກໍ ປາວິສິ, ອຫໍ ຘາວິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ອຄ຺ຄເຫສິໍ, ຄຫິຕຏ຺ຐານໍ ຫຕ຺ເຖເຍວ ກຕ຺ວາ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ພິລໍ ປວິຏ຺ຐາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ໂຫຕຸ, ເທວ, ປກ຺ກໂຄຘາຍ ປລາຍນ຺ຕິຍາ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມ, ເອຫິ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ. ເຕ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ອຄມໍສຸ.

ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ວາ ຕໍ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐານມຕ຺ເຕ ຐເປສິ, ສກ຺ກາຣສມ຺ມາໂນ ປນສ຺ສາ ນຕ຺ຖິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ສກ຺ກາຣໍ ກາເຣຕຸກາໂມ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ຐຕ຺ວາ ‘‘ນນຸ ມຍໍ ອຍ຺ເຍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກາ ກິຎ຺ຈິ ນ ລຠາມ, ກິໍ ໂນ ນ ໂອໂລເກຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕາຕ, ອຫເມວ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກາ ກິຎ຺ຈິ ນ ລຠາມິ, ຕຸຍ຺ຫໍ ກິໍ ທສ຺ສາມິ, ຣາຊາປິ ມຍ຺ຫໍ ອິທານິ ກິໍ ທສ຺ສຕິ, ໂສ ອຣຎ຺ຎໂຕ ອາຄມນກາເລ ປກ຺ກໂຄຘໍ ເອກໂກວ ຂາທີ’’ຕິ. ‘‘ອຍ຺ເຍ, ນ ເທໂວ ເອວຣູປໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ມາ ເອວໍ ອວຈຸຕ຺ຖາ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ເທວີ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ຕໍ, ຕາຕ, ນ ປາກຏໍ, ຣຎ຺ໂຎເຍວ ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ປາກຏ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໙.

‘‘ຕເທວ ເມ ຕ຺ວໍ ວິທິໂຕ, ວນມຊ຺ເຌ ຣເຖສຠ;

ຍສ຺ສ ເຕ ຂຄ຺ຄພທ຺ຘສ຺ສ, ສນ຺ນທ຺ຘສ຺ສ ຕິຣີຏິໂນ;

ອສ຺ສຕ຺ຖທຸມສາຂາຍ, ປກ຺ກໂຄຘາ ປລາຍຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕເທວາຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ກາເລ ‘‘ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ອທາຍໂກ’’ຕິ ເອວໍ ຕ຺ວໍ ວິທິໂຕ. ອຎ຺ເຎ ປນ ຕວ ສຠາວໍ ນ ຊານນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຂຄ຺ຄພທ຺ຘສ຺ສາຕິ ພທ຺ຘຂຄ຺ຄສ຺ສ. ຕິຣີຏິໂນຕິ ຕິຣີຏວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖສ຺ສ ມຄ຺ຄາຄມນກາເລ. ປກ຺ກໂຄຘາຕິ ອງ຺ຄາຣປກ຺ກາ ໂຄຘາ ປລາຍຖາຕິ.

ເອວໍ ຣຎ຺ຎາ ກຕໂທສໍ ປຣິສມຊ຺ເຌ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ກເຖສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຍ຺ເຍ, ເທວສ຺ສ ອປ຺ປິຍກາລໂຕ ປຠຸຕິ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ອຜາສຸກໍ ກຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ອິຘ ວສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໓໐.

‘‘ນເມ ນມນ຺ຕສ຺ສ ຠເຊ ຠຊນ຺ຕໍ, ກິຈ຺ຈານຸກຸພ຺ພສ຺ສ ກເຣຍ຺ຍ ກິຈ຺ຈໍ;

ນານຕ຺ຖກາມສ຺ສ ກເຣຍ຺ຍ ອຕ຺ຖໍ, ອສມ຺ຠຊນ຺ຕມ຺ປິ ນ ສມ຺ຠເຊຍ຺ຍ.

໑໓໑.

‘‘ຈເຊ ຈຊນ຺ຕໍ ວນຖໍ ນ ກຍິຣາ, ອເປຕຈິຕ຺ເຕນ ນ ສມ຺ຠເຊຍ຺ຍ;

ທິໂຊ ທຸມໍ ຂີຓຜລນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ, ອຎ຺ຎໍ ສເມກ຺ເຂຍ຺ຍ ມຫາ ຫິ ໂລໂກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນເມ ນມນ຺ຕສ຺ສາຕິ ໂຍ ອຕ຺ຕນິ ມຸທຸຈິຕ຺ເຕນ ນມຕິ, ຕສ຺ເສວ ປຏິນເມຍ຺ຍ. ກິຈ຺ຈານຸກຸພ຺ພສ຺ສາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກິຈ຺ຈໍ ອນຸກຸພ຺ພນ຺ຕສ຺ເສວ. ອນຕ຺ຖກາມສ຺ສາຕິ ອວຑ຺ຒິກາມສ຺ສ. ວນຖໍ ນ ກຍິຣາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຈຊນ຺ເຕ ຕຓ຺ຫາສ຺ເນຫໍ ນ ກເຣຍ຺ຍ. ອເປຕຈິຕ຺ເຕນາຕິ ອປຄຕຈິຕ຺ເຕນ ວິຣຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ. ນ ສມ຺ຠເຊຍ຺ຍາຕິ ນ ສມາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ອຎ຺ຎໍ ສເມກ຺ເຂຍ຺ຍາຕິ ອຎ຺ຎໍ ໂອໂລເກຍ຺ຍ, ຍຖາ ທິໂຊ ຂີຓຜລໍ ທຸມໍ ຣຸກ຺ຂໍ ຎຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ຜລຠຣິຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕຖາ ຂີຓຣາຄໍ ປຸຣິສໍ ຎຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ສສິເນຫໍ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ເຕ ກເຖນ຺ເຕ ເອວ ຕສ຺ສາ ຄຸຓໍ ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ຕວ ຄຸຓໍ ນ ສລ຺ລກ຺ເຂສິໍ, ປຓ຺ຑິຕສ຺ສເຍວ ກຖາຍ ສລ຺ລກ຺ເຂສິໍ, ມມ ອປຣາຘໍ ສຫນ຺ຕິຍາ ອິທໍ ສກລຣຊ຺ຊໍ ຕຸຍ຺ຫເມວ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໒.

‘‘ໂສ ເຕ ກຣິສ຺ສາມິ ຍຖານຸຠາວໍ, ກຕຎ຺ຎຸຕໍ ຂຕ຺ຕິເຍ ເປກ຺ຂມາໂນ;

ສພ຺ພຎ຺ຈ ເຕ ອິສ຺ສຣິຍໍ ທທາມິ, ຍສ຺ສິຈ຺ຉສີ ຕສ຺ສ ຕຸວໍ ທທາມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂສຕິ ໂສ ອຫໍ. ຍຖານຸຠາວນ຺ຕິ ຍຖາສຕ຺ຕິ ຍຖາພລໍ. ຍສ຺ສິຈ຺ຉສີຕິ ຍສ຺ສ ອິຈ຺ຉສິ, ຕສ຺ສ ອິທໍ ຣຊ຺ຊໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍໍ ຕ຺ວໍ ອິຈ຺ຉສິ, ຕໍ ທທາມີຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ຣາຊາ ເທວິຍາ ສພ຺ພິສ຺ສຣິຍໍ ອທາສິ, ‘‘ອິມິນາຫໍ ເອຕິສ຺ສາ ຄຸຓໍ ສຣາປິໂຕ’’ຕິ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສປິ ມຫນ຺ຕໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ອທາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸໂຠ ຊຍມ຺ປຕິກາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ.

ຕທາ ຊຍມ຺ປຕິກາ ເອຕຣຫິ ຊຍມ຺ປຕິກາວ ອເຫສຸໍ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ປກ຺ກໂຄຘຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໓໓໔] ໔. ຣາໂຊວາທຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຄວໍ ເຈ ຕຣມານານນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຣາໂຊວາທໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຕສກຸຓຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໑໗.໑ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ອິຘ ປນ ສຕ຺ຖາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ໂປຣາຓກຣາຊາໂນປິ ປຓ຺ຑິຕານໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ຕາ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູຣຍມານາ ຄມິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ສິກ຺ຂິຕສພ຺ພສິປ຺ໂປ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຣມຓີເຍ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວນມູລຜລາຫາໂຣ ວິຫາສິ. ອຖ ຣາຊາ ອຄຸຓປຣິເຍສໂກ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເມ ໂກຈິ ອຄຸຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ’’ຕິ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ອນ຺ໂຕຊເນ ຈ ພຫິຊເນ ຈ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ຈ ພຫິນຄເຣ ຈ ກຎ຺ຈິ ອຕ຺ຕໂນ ອວຓ຺ຓວາທິໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ຊນປເທ ນຸ ໂຂ ກຖ’’ນ຺ຕິ ອຎ຺ຎາຕກເວເສນ ຊນປທໍ ຈຣິ. ຕຕ຺ຣາປິ ອວຓ຺ຓວາທິໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓກຖເມວ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ນຸ ໂຂ ກຖ’’ນ຺ຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອສ຺ສມໍ ປຕ຺ວາ ຕໍ ອຠິວາເທຕ຺ວາ ກຕປຏິສນ຺ຖາໂຣ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ.

ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຣຎ຺ຎໂຕ ປຣິປກ຺ການິ ນິຄ຺ໂຣຘຜລານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ, ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ມຘຸຣານິ ໂອຊວນ຺ຕານິ ສກ຺ຂຣຈຸຓ຺ຓສມຣສານິ. ໂສ ຣາຊານມ຺ປິ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ມຫາປຸຎ຺ຎ, ນິຄ຺ໂຣຘປກ຺ກຜລໍ ຂາທິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວາ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ນິຄ຺ໂຣຘປກ຺ກໍ ອຕິ ວິຍ ມຘຸຣ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ມຫາປຸຎ຺ຎ, ນູນ ຣາຊາ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕິ, ເຕເນຕໍ ມຘຸຣນ຺ຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ອຘມ຺ມິກກາເລ ອມຘຸຣໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ມຫາປຸຎ຺ຎ, ຣາຊູສຸ ອຘມ຺ມິເກສຸ ເຕລມຘຸຜາຓິຕາທີນິປິ ວນມູລຜລານິປິ ອມຘຸຣານິ ໂຫນ຺ຕິ ນິໂຣຊານິ, ນ ເກວລໍ ເອຕານິ, ສກລມ຺ປິ ຣຏ຺ຐໍ ນິໂຣຊໍ ກສຏໍ ໂຫຕິ. ເຕສຸ ປນ ຘມ຺ມິເກສຸ ສພ຺ພານິ ຕານິ ມຘຸຣານິ ໂຫນ຺ຕິ ໂອຊວນ຺ຕານິ, ສກລມ຺ປິ ຣຏ຺ຐໍ ໂອຊວນ຺ຕເມວ ໂຫຕີ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ເອວໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຣາຊຠາວໍ ອຊານາເປຕ຺ວາວ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຕາປສສ຺ສ ວຈນໍ ວີມໍສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ກິຎ຺ຈິ ກາລໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ປຸນ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິສ຺ສ ຕເຖວ ວຕ຺ວາ ນິຄ຺ໂຣຘປກ຺ກໍ ອທາສິ, ຕໍ ຕສ຺ສ ຕິຕ຺ຕກຣສໍ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ‘‘ອມຘຸຣໍ ນິຣສ’’ນ຺ຕິ ສຫ ເຂເຬນ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ‘‘ຕິຕ຺ຕກໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຫາປຸຎ຺ຎ, ນູນ ຣາຊາ ອຘມ຺ມິໂກ ຠວິສ຺ສຕິ. ຣາຊູນຎ຺ຫິ ອຘມ຺ມິກກາເລ ອຣຎ຺ເຎ ຜລາຜລໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ອມຘຸຣໍ ນິໂຣຊໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໓໓.

‘‘ຄເວ ເຈ ຕຣມານານໍ, ຊິມ຺ຫໍ ຄຈ຺ຉຕິ ປຸງ຺ຄໂວ;

ສພ຺ພາ ຕາ ຊິມ຺ຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເນຕ຺ເຕ ຊິມ຺ຫໍ ຄເຕ ສຕິ.

໑໓໔.

‘‘ເອວເມວ ມນຸສ຺ເສສຸ, ໂຍ ໂຫຕິ ເສຏ຺ຐສມ຺ມໂຕ;

ໂສ ເຈ ອຘມ຺ມໍ ຈຣຕິ, ປເຄວ ອິຕຣາ ປຊາ;

ສພ຺ພໍ ຣຏ຺ຐໍ ທຸຂໍ ເສຕິ, ຣາຊາ ເຈ ໂຫຕິ ອຘມ຺ມິໂກ.

໑໓໕.

‘‘ຄວໍ ເຈ ຕຣມານານໍ, ອຸຊຸໍ ຄຈ຺ຉຕິ ປຸງ຺ຄໂວ;

ສພ຺ພາ ຄາວີ ອຸຊຸໍ ຍນ຺ຕິ, ເນຕ຺ເຕ ອຸຊຸໍ ຄເຕ ສຕິ.

໑໓໖.

‘‘ເອວເມວ ມນຸສ຺ເສສຸ, ໂຍ ໂຫຕິ ເສຏ຺ຐສມ຺ມໂຕ;

ໂສ ສເຈ ຘມ຺ມໍ ຈຣຕິ, ປເຄວ ອິຕຣາ ປຊາ;

ສພ຺ພໍ ຣຏ຺ຐໍ ສຸຂໍ ເສຕິ, ຣາຊາ ເຈ ໂຫຕິ ຘມ຺ມິໂກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຄວນ຺ຕິ ຄຸນ຺ນໍ. ຕຣມານານນ຺ຕິ ນທິໍ ໂອຕຣນ຺ຕານໍ. ຊິມ຺ຫນ຺ຕິ ກຸຏິລໍ ວງ຺ກໍ. ເນຕ຺ເຕຕິ ນາຍເກ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຄວເຊຏ຺ຐເກ ອຸສເຠ ປຸງ຺ຄເວ. ປເຄວ ອິຕຣາ ປຊາຕິ ອິຕເຣ ສຕ຺ຕາ ປຸເຣຕຣເມວ ອຘມ຺ມໍ ຈຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຂໍ ເສຕີຕິ ນ ເກວລໍ ເສຕິ, ຈຕູສຸປິ ອິຣິຍາປເຖສຸ ທຸກ຺ຂເມວ ວິນ຺ທຕິ. ອຘມ຺ມິໂກຕິ ຍທິ ຣາຊາ ຉນ຺ທາທິອຄຕິຄມນວເສນ ອຘມ຺ມິໂກ ໂຫຕິ. ສຸຂໍ ເສຕີຕິ ສເຈ ຣາຊາ ອຄຕິຄມນໍ ປຫາຍ ຘມ຺ມິໂກ ໂຫຕິ, ສພ຺ພໍ ຣຏ຺ຐໍ ຈຕູສຸ ອິຣິຍາປເຖສຸ ສຸຂປ຺ປຕ຺ຕເມວ ໂຫຕີຕິ.

ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຣາຊຠາວໍ ຊານາເປຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປຸພ຺ເພ ນິຄ຺ໂຣຘປກ຺ກໍ ອຫເມວ ມຘຸຣໍ ກຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຕກໍ ອກາສິໍ, ອິທານິ ປຸນ ມຘຸຣໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ສພ຺ພໍ ປຏິປາກຕິກໍ ອກາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຣາໂຊວາທຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໓໓໕] ໕. ຊມ຺ພຸກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ພ຺ຣຫາ ປວຑ຺ຒກາໂຍ ໂສຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ສຸຄຕາລຍກຣຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ, ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ສຕ຺ຖາຣາ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເທວທຕ຺ໂຕ ຕຸມ຺ເຫ ທິສ຺ວາ ກິໍ ອກາສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ເຖໂຣ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອນຸກໂຣນ຺ໂຕ ມມ ຫຕ຺ເຖ ພີຊນິໍ ທຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ອຖ ນໍ ໂກກາລິໂກ ອຸເຣ ຊຓ຺ຓຸນາ ປຫຣິ, ອິຕິ ໂສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອນຸກໂຣນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວີ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອິທາເນວ ມມ ອນຸກໂຣນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸໂຠຕິ, ປຸພ຺ເພເປສ ອນຸໂຠສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສີຫໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ເຕ ຄຸຫາຍໍ ວສນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ມຫິໍສໍ ວຘິຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ຄຸຫໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ເອໂກ ສິງ຺ຄາໂລ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປລາຍິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຸເຣນ ນິປຊ຺ຊິ, ‘‘ກິໍ ຊມ຺ພຸກາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ ຕໍ, ຠທ຺ທນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ສີໂຫ ‘‘ເຕນ ຫິ ເອຫີ’’ຕິ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ເນຕ຺ວາ ທິວເສ ທິວເສ ມໍສໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ໂປເສສິ. ຕສ຺ສ ສີຫວິຆາເສນ ຖູລສຣີຣຕໍ ປຕ຺ຕສ຺ສ ເອກທິວສໍ ມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສ ສີຫໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ອຫໍ, ສາມິ, ນິຈ຺ຈກາລໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປລິໂພໂຘ, ຕຸມ຺ເຫ ນິຈ຺ຈໍ ມໍສໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມໍ ໂປເສຖ, ອຊ຺ຊ ຕຸມ຺ເຫ ອິເຘວ ໂຫຖ, ອຫໍ ເອກໍ ວາຣຓໍ ວຘິຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກມ຺ປິ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສີໂຫ ‘‘ມາ ເຕ, ຊມ຺ພຸກ, ເອຕໍ ຣຸຈ຺ຈິ, ນ ຕ຺ວໍ ວາຣຓໍ ວຘິຕ຺ວາ ມໍສຂາທກໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ອຫໍ ເຕ ວາຣຓໍ ວຘິຕ຺ວາ ທສ຺ສາມິ, ວາຣໂຓ ນາມ ມຫາກາໂຍ ປວຑ຺ຒກາໂຍ, ມາ ວາຣຓໍ ຄຓ຺ຫິ, ມມ ວຈນໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ.

໑໓໗.

‘‘ພ຺ຣຫາ ປວຑ຺ຒກາໂຍ ໂສ, ທີຆທາໂຐ ຈ ຊມ຺ພຸກ;

ນ ຕ຺ວໍ ຕຕ຺ຖ ກຸເລ ຊາໂຕ, ຍຕ຺ຖ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ກຸຎ຺ຊຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພ຺ຣຫາຕິ ມຫນ຺ໂຕ. ປວຑ຺ຒກາໂຍຕິ ອຸທ຺ຘໍ ອຸຄ຺ຄຕກາໂຍ. ທີຆທາໂຐຕິ ທີຆທນ຺ໂຕ ເຕຫິ ທນ຺ເຕຫິ ຕຸມ຺ຫາທິເສ ປຫຣິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂເຍ ປາເປຕິ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ສີຫກຸເລ ຊາຕາ ມຕ຺ຕວາຣຓໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ນ ຕຕ຺ຖ ຊາໂຕ, ສິງ຺ຄາລກຸເລ ປນ ຊາໂຕສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສິງ຺ຄາໂລ ສີເຫນ ວາຣິໂຕເຍວ ຄຸຫາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ‘‘ພຸກ຺ກ ພຸກ຺ກາ’’ຕິ ສິງ຺ຄາລິກໍ ນທໍ ນທິຕ຺ວາ ປພ຺ພຕກູເຏ ຐິໂຕ ປພ຺ພຕປາທໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເອກໍ ກາຬວາຣຓໍ ປພ຺ພຕປາເທນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຸລ຺ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ‘‘ຕສ຺ສ ກຸມ຺ເຠ ປຕິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປາທມູເລ ປຕິ. ວາຣໂຓ ປຸຣິມປາທໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ, ສີສໍ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ຊາຕໍ. ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ອນຸຕ຺ຖຸນນ຺ໂຕ ສຍິ, ວາຣໂຓ ໂກຎ຺ຈນາທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປກ຺ກາມິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ຐິໂຕ ຕໍ ວິນາສປ຺ປຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ມານໍ ນິສ຺ສາຍ ນຏ຺ໂຐ ສິງ຺ຄາໂລ’’ຕິ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໓໘.

‘‘ອສີໂຫ ສີຫມາເນນ, ໂຍ ອຕ຺ຕານໍ ວິກຸພ຺ພຕິ;

ໂກຕ຺ຖູວ ຄຊມາສຊ຺ຊ, ເສຕິ ຠູມ຺ຍາ ອນຸຕ຺ຖຸນໍ.

໑໓໙.

‘‘ຍສສ຺ສິໂນ ອຸຕ຺ຕມປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ສຎ຺ຊາຕຂນ຺ຘສ຺ສ ມຫພ຺ພລສ຺ສ;

ອສເມກ຺ຂິຍ ຖາມພລູປປຕ຺ຕິໍ, ສ ເສຕິ ນາເຄນ ຫໂຕຍໍ ຊມ຺ພຸໂກ.

໑໔໐.

‘‘ໂຍ ຈີຘ ກມ຺ມໍ ກຸຣຸເຕ ປມາຍ, ຖາມພ຺ພລໍ ອຕ຺ຕນິ ສໍວິທິຕ຺ວາ;

ຊປ຺ເປນ ມນ຺ເຕນ ສຸຠາສິເຕນ, ປຣິກ຺ຂວາ ໂສ ວິປຸລໍ ຊິນາຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິກຸພ຺ພຕີຕິ ປຣິວຕ຺ເຕຕິ. ໂກຕ຺ຖູວາຕິ ສິງ຺ຄາໂລ ວິຍ. ອນຸຕ຺ຖຸນນ຺ຕິ ອນຸຕ຺ຖຸນນ຺ໂຕ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ອຍໍ ໂກຕ຺ຖຸ ມຫນ຺ຕໍ ຄຊໍ ປຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຖຸນນ຺ໂຕ ຠູມິຍໍ ເສຕິ, ເອວໍ ໂຍ ອຎ຺ໂຎ ທຸພ຺ພໂລ ພລວຕາ ວິຄ຺ຄຫໍ ກໂຣຕິ, ໂສປິ ເອວຣູໂປວ ໂຫຕີຕິ.

ຍສສ຺ສິໂນຕິ ອິສ຺ສຣິຍວໂຕ. ອຸຕ຺ຕມປຸຄ຺ຄລສ຺ສາຕິ ກາຍພເລນ ຈ ຎາຓພເລນ ຈ ອຸຕ຺ຕມປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ສຎ຺ຊາຕຂນ຺ຘສ຺ສາຕິ ສຸສຓ຺ຐິຕມຫາຂນ຺ຘສ຺ສ. ມຫພ຺ພລສ຺ສາຕິ ມຫາຖາມສ຺ສ. ຖາມພລູປປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ເອວຣູປສ຺ສ ສີຫສ຺ສ ຖາມສງ຺ຂາຕໍ ພລຎ຺ເຈວ ສີຫຊາຕິສງ຺ຂາຕໍ ອຸປປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອຊານິຕ຺ວາ, ກາຍຖາມຎ຺ຈ ຎາຓພລຎ຺ຈ ສີຫອຸປປຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອຊານິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສ ເສຕີຕິ ອຕ຺ຕານມ຺ປິ ສີເຫນ ສທິສໍ ມຎ຺ຎມາໂນ, ໂສ ອຍໍ ຊມ຺ພຸໂກ ນາເຄນ ຫໂຕ ມຕສຍນໍ ເສຕິ.

ປມາຍາຕິ ປມິນິຕ຺ວາ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ. ‘‘ປມາຓາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຕ຺ຕໂນ ປມາຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ປມາເຓນ ກມ຺ມໍ ກຸຣຸເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຖາມພ຺ພລນ຺ຕິ ຖາມສງ຺ຂາຕໍ ພລໍ, ກາຍຖາມຎ຺ຈ ຎາຓພລຎ຺ຈາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ຊປ຺ເປນາຕິ ຊເປນ, ອຊ຺ເຌເນນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມນ຺ເຕນາຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ກຣເຓນ. ສຸຠາສິເຕນາຕິ ສຈ຺ຈາທິຄຸຓຍຸຕ຺ເຕນ ອນວຊ຺ຊວຈເນນ. ປຣິກ຺ຂວາຕິ ປຣິກ຺ຂາສມ຺ປນ຺ໂນ. ໂສ ວິປຸລໍ ຊິນາຕີຕິ ໂຍ ເອວຣູໂປ ໂຫຕິ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ກຸຣຸມາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຖາມຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ຎຕ຺ວາ ຊປ຺ປມນ຺ຕວເສນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຸຠາສິຕໍ ຠາສນ຺ໂຕ ກໂຣຕິ, ໂສ ວິປຸລໍ ມຫນ຺ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ຊິນາຕິ ນ ປຣິຫາຍຕີຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິມາຫິ ຕີຫິ ຄາຖາຫິ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ກຕ຺ຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ກມ຺ມໍ ກເຖສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສິງ຺ຄາໂລ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ສີໂຫ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຊມ຺ພຸກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໓໓໖] ໖. ພ຺ຣຫາຉຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຕິຓໍ ຕິຓນ຺ຕິ ລປສີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກຸຫກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸ ກຖິຕເມວ.

ອຕີເຕ ປນ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສໂກ ອມຈ຺ໂຈ ອໂຫສິ. ພາຣາຓສິຣາຊາ ມຫຕິຍາ ເສນາຍ ໂກສລຣາຊານໍ ອພ຺ຠຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຕ຺ວາ ຍຸທ຺ເຘນ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ຄຓ຺ຫິ. ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ປນ ປຸຕ຺ໂຕ ຉຕ຺ໂຕ ນາມ ກຸມາໂຣ ອຕ຺ຖິ. ໂສ ອຎ຺ຎາຕກເວເສນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໂຍ ເວເທ ຈ ອຏ຺ຐາຣສ ສິປ຺ປານິ ຈ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕກ຺ກສິລໂຕ ນິກ຺ຂມ຺ມ ສພ຺ພສມຍສິປ຺ປານິ ສິກ຺ຂນ຺ໂຕ ເອກໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໍ ປາປຸຓິ. ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ປຎ຺ຈສຕຕາປສາ ອຣຎ຺ເຎ ປຓ຺ຓສາລາສຸ ວສນ຺ຕິ. ກຸມາໂຣ ເຕ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອິເມສມ຺ປິ ສນ຺ຕິເກ ກິຎ຺ຈິ ສິກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຍໍ ເຕ ຊານນ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ຄຓສຕ຺ຖາ ຊາໂຕ.

ອເຖກທິວສໍ ອິສິຄຓໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ມາຣິສາ, ກສ຺ມາ ມຊ຺ຌິມເທສໍ ນ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ມາຣິສ, ມຊ຺ຌິມເທເສ ມນຸສ຺ສາ ນາມ ປຓ຺ຑິຕາ, ເຕ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອນຸໂມທນໍ ກາຣາເປນ຺ຕິ, ມງ຺ຄລໍ ຠຓາເປນ຺ຕິ, ອສກ຺ໂກນ຺ເຕ ຄຣຫນ຺ຕິ, ມຍໍ ເຕນ ຠເຍນ ນ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ. ‘‘ມາ ຕຸມ຺ເຫ ຠາຍຖ, ອຫເມຕໍ ສພ຺ພໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ສພ຺ເພ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຂາຣິວິວິຘມາທາຍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ຕາ. ພາຣາຓສິຣາຊາປິ ໂກສລຣຊ຺ຊໍ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ຖຄຕໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຣາຊຍຸຕ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ສຍໍ ຕຕ຺ຖ ວິຊ຺ຊມານໍ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ໂລຫຈາຏິໂຍ ປູຣາເປຕ຺ວາ ນິທຫິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ພາຣາຓສິຍເມວ ວສຕິ. ອຖ ເຕ ອິສໂຍ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ຣຕ຺ຕິໍ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ນຄຣໍ ຠິກ຺ຂາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣາຊທ຺ວາຣໍ ອຄມໍສຸ. ຣາຊາ ເຕສໍ ອິຣິຍາປເຖສ຺ສຸ ປສີທິຕ຺ວາ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ມຫາຕເລ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກໍ ທຕ຺ວາ ຍາວ ຠຕ຺ຕກາລາ ຕໍ ຕໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ຉຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣາເຘນ຺ໂຕ ສພ຺ພປຎ຺ເຫ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ວິຈິຕ຺ຣໍ ອນຸໂມທນໍ ອກາສິ. ຣາຊາ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ປສນ຺ໂນ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ເຕ ອຸຍ຺ຍາເນ ວາສາເປສິ.

ຉຕ຺ໂຕ ນິຘິອຸທ຺ຘຣຓມນ຺ຕໍ ຊານາຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ໂຕ ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ ອິມິນາ ມມ ປິຕຸ ສນ຺ຕກໍ ຘນໍ ນິທຫິຕ’’ນ຺ຕິ ມນ຺ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຸຍ຺ຍາເນ ນິທຫິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມມ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕາປເສ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ມາຣິສາ, ອຫໍ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ, ພາຣາຓສິຣຎ຺ຎາ ອມ຺ຫາກໍ ຣຊ຺ເຊ ຄຫິເຕ ອຎ຺ຎາຕກເວເສນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕໍ ອນຸຣກ຺ຂິໍ, ອິທານິ ກຸລສນ຺ຕກໍ ຘນໍ ລທ຺ຘໍ, ອຫໍ ເອຕໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ກິໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ມຍມ຺ປິ ຕຍາວ ສທ຺ຘິໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ມຫນ຺ເຕ ມຫນ຺ເຕ ຈມ຺ມປສິພ຺ພເກ ກາເຣຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຠູມິໍ ຂຓິຕ຺ວາ ຘນຈາຏິໂຍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ປສິພ຺ພເກສຸ ຘນໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຈາຏິໂຍ ຕິຓສ຺ສ ປູຣາເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ຈ ອິສິສຕານິ ອຎ຺ເຎ ຈ ມນຸສ຺ເສ ຘນໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ປລາຍິຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ຣາຊຍຸຕ຺ເຕ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາກາຣອຏ຺ຏາລກາທິປຏິສງ຺ຂຣຓໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ປຸນ ສປຕ຺ຕຣຎ຺ຎາ ຍຸທ຺ເຘນ ອຄ຺ຄເຫຕພ຺ພໍ ກຕ຺ວາ ນຄຣໍ ອຊ຺ຌາວສຕິ. ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎປິ ‘‘ຕາປສາ ອຸຍ຺ຍານໂຕ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປລາຕາ’’ຕິ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ໂສ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈາຏິໂຍ ວິວຣາເປຕ຺ວາ ຕິຓເມວ ປສ຺ສິ, ຕສ຺ສ ຘນໍ ນິສ຺ສາຍ ມຫນ຺ໂຕ ໂສໂກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສ ນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຕິຓໍ ຕິຓ’’ນ຺ຕິ ວິປ຺ປລປນ຺ໂຕ ຈຣຕິ, ນາສ຺ສ ໂກຈິ ໂສກໍ ນິພ຺ພາເປຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ມຫນ຺ໂຕ ໂສໂກ, ວິປ຺ປລປນ຺ໂຕ ຈຣຕິ, ຐເປຕ຺ວາ ໂຂ ປນ ມໍ ນາສ຺ສ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ໂສກໍ ວິໂນເທຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ, ນິສ຺ໂສກໍ ນໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສຸຂນິສິນ຺ໂນ ຕສ຺ສ ວິປ຺ປລປນກາເລ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໑.

‘‘ຕິຓໍ ຕິຓນ຺ຕິ ລປສິ, ໂກ ນຸ ເຕ ຕິຓມາຫຣິ;

ກິໍ ນຸ ເຕ ຕິຓກິຈ຺ຈຕ຺ຖິ, ຕິຓເມວ ປຠາສສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິໍ ນຸ ເຕ ຕິຓກິຈ຺ຈຕ຺ຖີຕິ ກິໍ ນຸ ຕວ ຕິເຓນ ກິຈ຺ຈໍ ກາຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ. ຕິຓເມວ ປຠາສສີຕິ ຕ຺ວຎ຺ຫິ ເກວລໍ ‘‘ຕິຓໍ ຕິຓ’’ນ຺ຕິ ຕິຓເມວ ປຠາສສິ, ‘‘ອສຸກຕິຓໍ ນາມາ’’ຕິ ນ ກເຖສິ, ຕິຓນາມໍ ຕາວສ຺ສ ກເຖຫິ ‘‘ອສຸກຕິຓໍ ນາມາ’’ຕິ, ມຍໍ ເຕ ອາຫຣິສ຺ສາມ, ອຖ ປນ ເຕ ຕິເຓນຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ, ນິກ຺ກາຣຓາ ມາ ວິປ຺ປລປີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໒.

‘‘ອິຘາຄມາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ພ຺ຣຫາ ຉຕ຺ໂຕ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ;

ໂສ ເມ ສພ຺ພໍ ສມາທາຍ, ຕິຓໍ ນິກ຺ຂິປ຺ປ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພ຺ຣຫາຕິ ທີໂຆ. ຉຕ຺ໂຕຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ. ສພ຺ພໍ ສມາທາຍາຕິ ສພ຺ພໍ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ. ຕິຓໍ ນິກ຺ຂິປ຺ປ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ຈາຏີສຸ ຕິຓໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄໂຕຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໓.

‘‘ເອເວຕໍ ໂຫຕິ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອປ຺ເປນ ພຫຸມິຈ຺ຉຕາ;

ສພ຺ພໍ ສກສ຺ສ ອາທານໍ, ອນາທານໍ ຕິຓສ຺ສ ຈາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອປ຺ເປນ ຕິເຓນ ພຫຸຘນໍ ອິຈ຺ຉຕາ ເອວໍ ເອຕໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ໂຫຕິ, ຍທິທໍ ປິຕຸ ສນ຺ຕກຕ຺ຕາ ສກສ຺ສ ຘນສ຺ສ ສພ຺ພໍ ອາທານໍ ອຄຍ຺ຫູປຄສ຺ສ ຕິຓສ຺ສ ຈ ອນາທານໍ. ອິຕິ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ພ຺ຣຫາ ຉຕ຺ໂຕ ຄເຫຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ອຕ຺ຕໂນ ປິຕຸ ສນ຺ຕກໍ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຄ຺ຄເຫຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ຕິຓໍ ຈາຏີສຸ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄໂຕ, ຕຕ຺ຖ ກາ ປຣິເທວນາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໔.

‘‘ສີລວນ຺ໂຕ ນ ກຸພ຺ພນ຺ຕິ, ພາໂລ ສີລານິ ກຸພ຺ພຕິ;

ອນິຈ຺ຈສີລໍ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ, ກິໍ ປຓ຺ຑິຈ຺ຈໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສີລວນ຺ໂຕຕິ ເຍ ສີລສມ຺ປນ຺ນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣໂຍ, ເຕ ເອວຣູປໍ ນ ກຸພ຺ພນ຺ຕິ. ພາໂລ ສີລານິ ກຸພ຺ພຕີຕິ ພາໂລ ປນ ທຸຣາຈາໂຣ ເອວຣູປານິ ອຕ຺ຕໂນ ອນາຈາຣສງ຺ຂາຕານິ ສີລານິ ກໂຣຕິ. ອນິຈ຺ຈສີລນ຺ຕິ ອທ຺ຘຸເວນ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ອປ຺ປວຕ຺ເຕນ ສີເລນ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ທຸສ຺ສີລ຺ຍນ຺ຕິ ທຸສ຺ສີລໍ. ກິໍ ປຓ຺ຑິຈ຺ຈໍ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ເອວຣູປໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ພາຫຸສຈ຺ຈປຣິຠາວິຕໍ ປຓ຺ຑິຈ຺ຈໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕິ ກິໍ ສມ຺ປາເທສ຺ສຕິ, ວິປຕ຺ຕິເມວສ຺ສ ກຣິສ຺ສຕີຕິ. ຕໍ ຄຣຫນ຺ໂຕ ວຕ຺ວາ ໂສ ຕາຍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ກຖາຍ ນິສ຺ໂສໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພ຺ຣຫາຉຕ຺ໂຕ ກຸຫກຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ພ຺ຣຫາຉຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໓໓໗] ໗. ປີຐຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນ ເຕ ປີຐມທາຍິມ຺ຫາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ຊນປທໂຕ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສາມເຓຣທຫເຣ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອາວຸໂສ, ສາວຕ຺ຖິຍໍ ອາຄນ຺ຕຸກຠິກ຺ຂູນໍ ເກ ອຸປກາຣກາ’’ຕິ. ‘‘ອາວຸໂສ, ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ນາມ ມຫາເສຏ຺ຐິ, ວິສາຂາ ນາມ ມຫາອຸປາສິກາ ເອເຕ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ອຸປກາຣກາ ມາຕາປິຕຸຏ຺ຐານິຍາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຸນທິວເສ ປາໂຕວ ເອກຠິກ຺ຂຸສ຺ສປິ ອປວິຏ຺ຐກາເລ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ຆຣທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ຕໍ ອເວລາຍ ຄຕຕ຺ຕາ ໂກຈິ ນ ໂອໂລເກສິ. ໂສ ຕໂຕ ກິຎ຺ຈິ ອລຠິຕ຺ວາ ວິສາຂາຍ ຆຣທ຺ວາຣໍ ຄໂຕ. ຕຕ຺ຣາປິ ອຕິປາໂຕວ ຄຕຕ຺ຕາ ກິຎ຺ຈິ ນ ລຠິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຈຣິຕ຺ວາ ປຸນາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຍາຄຸຍາ ນິຏ຺ຐິຕາຍ ຄໂຕ, ປຸນປິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຈຣິຕ຺ວາ ຠຕ຺ເຕ ນິຏ຺ຐິເຕ ຄໂຕ. ໂສ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ທ຺ເວປິ ກຸລານິ ອສ຺ສທ຺ຘານິ ອປ຺ປສນ຺ນານິ ເອວ, ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ປນ ‘ສທ຺ຘານິ ປສນ຺ນານີ’ຕິ ກເຖນ຺ຕີ’’ຕິ ຕານິ ກຸລານິ ປຣິຠວນ຺ໂຕ ຈຣຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸໂກ ກິຣ ຊານປໂທ ຠິກ຺ຂຸ ອຕິກາລສ຺ເສວ ກຸລທ຺ວາຣໍ ຄໂຕ ຠິກ຺ຂໍ ອລຠິຕ຺ວາ ກຸລານິ ປຣິຠວນ຺ໂຕ ຈຣຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ກຸຊ຺ຌສິ, ປຸພ຺ເພ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ຕາປສາປິ ຕາວ ກຸລທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂໍ ອລຠິຕ຺ວາ ນ ກຸຊ຺ຌິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ຕາປສປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ເຕ ຈິຣໍ ວສິຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ນຄຣໍ ຠິກ຺ຂາຍ ປາວິສິ. ຕທາ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິ ສທ຺ໂຘ ໂຫຕິ ປສນ຺ໂນ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ກຕຣໍ ກຸລຆຣໍ ສທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເສຏ຺ຐິຆຣ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິໂນ ຆຣທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເສຏ຺ຐິ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ຄໂຕ, ມນຸສ຺ສາປິ ນໍ ນ ປສ຺ສິໍສຸ, ໂສ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຖ ນໍ ເສຏ຺ຐິ ຣາຊກຸລໂຕ ນິວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຠາຊນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຆຣໍ ເນຕ຺ວາ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ປາທໂຘວນເຕລມກ຺ຂນຍາຄຸຂຊ຺ຊກາທີຫິ ສນ຺ຕປ຺ເປຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາຠຕ຺ເຕ ກິຎ຺ຈິ ກາຣຓໍ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ຆຣທ຺ວາຣໍ ອາຄຕາ ນາມ ຍາຈກາ ວາ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ສກ຺ກາຣສມ຺ມານໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຄຕປຸພ຺ພາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ເຫ ປນ ອຊ຺ຊ ອມ຺ຫາກໍ ທາຣເກຫິ ອທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ອາສນໍ ວາ ປານີຍໍ ວາ ປາທໂຘວນໍ ວາ ຍາຄຸຠຕ຺ຕໍ ວາ ອລຠິຕ຺ວາວ ຄຕາ, ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ໂທໂສ, ຕໍ ໂນ ຂມິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໕.

‘‘ນ ເຕ ປີຐມທາຍິມ຺ຫາ, ນ ປານໍ ນປິ ໂຠຊນໍ;

ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິ ຂມສ຺ສຸ ເມ, ເອຕໍ ປສ຺ສາມິ ອຈ຺ຈຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ເຕ ປີຐມທາຍິມ຺ຫາຕິ ປີຐມ຺ປິ ເຕ ນ ທາປຍິມ຺ຫ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໖.

‘‘ເນວາຠິສຊ຺ຊາມິ ນ ຈາປິ ກຸປ຺ເປ, ນ ຈາປິ ເມ ອປ຺ປິຍມາສິ ກິຎ຺ຈິ;

ອໂຖປິ ເມ ອາສິ ມໂນວິຕກ຺ໂກ, ເອຕາທິໂສ ນູນ ກຸລສ຺ສ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເນວາຠິສຊ຺ຊາມີຕິ ເນວ ລຄ຺ຄາມິ. ເອຕາທິໂສຕິ ‘‘ອິມສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ເອຕາທິໂສ ນູນ ສຠາໂວ, ອທາຍກວໍໂສ ເອສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ເມ ມໂນວິຕກ຺ໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິ ອິຕຣາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໔໗.

‘‘ເອສສ຺ມາກໍ ກຸເລ ຘມ຺ໂມ, ປິຕຸປິຕາມໂຫ ສທາ;

ອາສນໍ ອຸທກໍ ປຊ຺ຊໍ, ສພ຺ເພຕໍ ນິປທາມເສ.

໑໔໘.

‘‘ເອສສ຺ມາກໍ ກຸເລ ຘມ຺ໂມ, ປິຕຸປິຕາມໂຫ ສທາ;

ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸປຕິຏ຺ຐາມ, ອຸຕ຺ຕມໍ ວິຍ ຎາຕກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ໂມຕິ ສຠາໂວ. ປິຕຸປິຕາມໂຫຕິ ປິຕູນຎ຺ຈ ປິຕາມຫານຎ຺ຈ ສນ຺ຕໂກ. ອຸທກນ຺ຕິ ປາທໂຘວນອຸທກໍ. ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ປາທມກ຺ຂນເຕລໍ. ສພ຺ເພຕນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ເອຕໍ. ນິປທາມເສຕິ ນິກາຣປກາຣາ ອຸປສຄ຺ຄາ, ທາມເສຕິ ອຕ຺ໂຖ, ທທາມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອິມິນາ ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ກຸລປຣິວຏ຺ຏາ ທາຍກວໍໂສ ອມ຺ຫາກໍ ວໍໂສຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຸຕ຺ຕມໍ ວິຍ ຎາຕກນ຺ຕິ ມາຕຣໍ ວິຍ ປິຕຣໍ ວິຍ ຈ ມຍໍ ຘມ຺ມິກໍ ສມຓໍ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ ທິສ຺ວາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສຫຕ຺ເຖນ ອຸປຏ຺ຐຫາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ກຕິປາຫໍ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິໂນ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ວສິຕ຺ວາ ປຸນ ຫິມວນ຺ຕເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ປີຐຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໓໓໘] ໘. ຖຸສຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ວິທິຕໍ ຖຸສນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຄເຕ ຕສ຺ສ ມາຕຸ ໂກສລຣາຊຘີຕາຍ ພິມ຺ພິສາຣຣຎ຺ໂຎ ທກ຺ຂິຓຊາຓຸໂລຫິຕປິວນໂທຫໂຬ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຓ຺ຑຸ ອໂຫສິ. ສາ ປຣິຈາຣິກາຫິ ປຸຈ຺ຉິຕາ ຕາສໍ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາປິ ສຸຕ຺ວາ ເນມິຕ຺ຕເກ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ເທວິຍາ ກິຣ ເອວຣູໂປ ໂທຫໂຬ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕສ຺ສ ກາ ນິປ຺ຜຕ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ເນມິຕ຺ຕກາ ‘‘ເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕກສຕ຺ໂຕ ຕຸມ຺ເຫ ມາເຣຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ສເຈ ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ມໍ ມາເຣຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕິ, ໂກ ເອຕ຺ຖ ໂທໂສ’’ຕິ ທກ຺ຂິຓຊາຓຸໍ ສຕ຺ເຖນ ຜາລາເປຕ຺ວາ ໂລຫິຕໍ ສຸວຓ຺ຓຕຏ຺ຏເກນ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ເທວິຍາ ປາເຍສິ. ສາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສເຈ ມມ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ປຸຕ຺ໂຕ ປິຕຣໍ ມາເຣສ຺ສຕິ, ກິໍ ເມ ເຕນາ’’ຕິ. ສາ ຄພ຺ຠປາຕນຕ຺ຖໍ ກຸຈ຺ຉິໍ ມທ຺ທາເປສິ.

ຣາຊາ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ ມຍ຺ຫໍ ກິຣ ປຸຕ຺ໂຕ ມໍ ມາເຣຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕິ, ນ ໂຂ ປນາຫໍ ອຊໂຣ ອມໂຣ, ປຸຕ຺ຕມຸຂໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ເມ ເທຫິ, ມາ ອິໂຕ ປຠຸຕິ ເອວຣູປໍ ກມ຺ມໍ ອກາສີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິໍ ມທ຺ທາເປສິ. ຣາຊາ ຎຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸຍ຺ຍານຄມນໍ ນິວາເຣສິ. ສາ ປຣິປຸຓ຺ຓຄພ຺ຠາ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ. ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ຈສ຺ສ ອຊາຕສ຺ເສວ ປິຕຸ ສຕ຺ຕຸຠາວໂຕ ‘‘ອຊາຕສຕ຺ຕຸ’’ຕ຺ເວວ ນາມມກໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ກຸມາຣປຣິຫາເຣນ ວຑ຺ຒນ຺ເຕ ສຕ຺ຖາ ເອກທິວສໍ ປຎ຺ຈສຕຠິກ຺ຂຸປຣິວຸໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ນິເວສນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທິ. ຣາຊາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຓີເຕນ ຂາທນີຍໂຠຊນີເຍນ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ກຸມາຣໍ ມຓ຺ເຑຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອທໍສຸ. ຣາຊາ ພລວສິເນເຫນ ປຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອູຣຸມ຺ຫິ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕຄເຕນ ເປເມນ ປຸຕ຺ຕເມວ ມມາຍນ຺ໂຕ ນ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ປມາທຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ເພ ຣາຊາໂນ ປຸຕ຺ເຕ ອາສງ຺ກມານາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ກາເຣຕ຺ວາ ‘ອມ຺ຫາກໍ ອຈ຺ຈເຍນ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາເປຍ຺ຍາຖາ’ຕິ ອາຓາເປສຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ທິສາປາໂມກ຺ຂອາຈຣິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ພຫູ ຣາຊກຸມາເຣ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸມາເຣ ຈ ສິປ຺ປໍ ວາເຈສິ. ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎປິ ປຸຕ຺ໂຕ ໂສຬສວສ຺ສກາເລ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໂຍ ເວເທ ຈ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ຈ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓສິປ຺ໂປ ອາຈຣິຍໍ ອາປຸຈ຺ຉິ. ອາຈຣິໂຍ ອງ຺ຄວິຊ຺ຊາວເສນ ຕໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ອິມສ຺ສ ປຸຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອນ຺ຕຣາໂຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕມຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຣາຊກຸມາຣສ຺ສ ອທາສິ, ເອວຎ຺ຈ ປນ ຕໍ ວເທສິ ‘‘ຕາຕ, ປຐມໍ ຄາຖໍ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຕວ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂສຬສວສ຺ສກາເລ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ວເທຍ຺ຍາສິ, ທຸຕິຍໍ ມຫາອຸປຏ຺ຐານກາເລ, ຕຕິຍໍ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຫມາໂນ ໂສປານສີເສ ຐຕ຺ວາ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ສຍນສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສນ຺ໂຕ ອຸມ຺ມາເຣ ຐຕ຺ວາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຄໂຕ ໂອປຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ໂສຬສວສ຺ສກາເລ ຣຎ຺ໂຎ ອຸຍ຺ຍານກີຬາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ນິກ຺ຂມນ຺ຕສ຺ສ ສິຣິວິຠວໍ ທິສ຺ວາ ປິຕຣໍ ມາເຣຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ກເຖສິ. ເຕ ‘‘ສາຘຸ ເທວ, ມຫລ຺ລກກາເລ ລທ຺ເຘນ ອິສ຺ສຣິເຍນ ໂກ ອຕ຺ໂຖ, ເຍນ ເກນຈິ ອຸປາເຍນ ຣາຊານໍ ມາເຣຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ກຸມາໂຣ ‘‘ວິສໍ ຂາທາເປຕ຺ວາ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ປິຕຣາ ສທ຺ຘິໍ ສາຍມາສໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ວິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສີທິ. ຣາຊາ ຠຕ຺ຕປາຕິຍໍ ຠຕ຺ເຕ ອຈ຺ຉຸປນ຺ເຕເຍວ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໙.

‘‘ວິທິຕໍ ຖຸສໍ ອຸນ຺ທຸຣານໍ, ວິທິຕໍ ປນ ຕຓ຺ຑຸລໍ;

ຖຸສໍ ຖຸສໍ ວິວຊ຺ເຊຕ຺ວາ, ຕຓ຺ຑຸລໍ ປນ ຂາທເຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິທິຕນ຺ຕິ ກາຬວທ຺ທເລປິ ອນ຺ຘກາເຣ ອຸນ຺ທຸຣານໍ ຖຸໂສ ຖຸສຠາເວນ ຕຓ຺ຑຸໂລ ຈ ຕຓ຺ຑຸລຠາເວນ ວິທິໂຕ ປາກໂຏເຍວ. ອິຘ ປນ ລິງ຺ຄວິປລ຺ລາສວເສນ ‘‘ຖຸສໍ ຕຓ຺ຑຸລ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຂາທເຣຕິ ຖຸສໍ ຖຸສໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕຓ຺ຑຸລເມວ ຂາທນ຺ຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຕາຕ ກຸມາຣ, ຍຖາ ອຸນ຺ທຸຣານໍ ອນ຺ຘກາເຣປິ ຖຸໂສ ຖຸສຠາເວນ ຕຓ຺ຑຸໂລ ຈ ຕຓ຺ຑຸລຠາເວນ ປາກໂຏ, ເຕ ຖຸສໍ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕຓ຺ຑຸລເມວ ຂາທນ຺ຕິ, ເອວເມວ ມມປິ ຕວ ວິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນຠາໂວ ປາກໂຏຕິ.

ກຸມາໂຣ ‘‘ຎາໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ຠີໂຕ ຠຕ຺ຕປາຕິຍໍ ວິສໍ ປາເຕຕຸໍ ອວິສຫິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຣາຊານໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຄໂຕ. ໂສ ຕມຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ຕາວມ຺ຫິ ຎາໂຕ, ອິທານິ ກຖໍ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸຍ຺ຍາເນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ນິກຓ຺ຓິກວເສນ ມນ຺ຕຍມານາ ‘‘ອຕ຺ເຖໂກ ອຸປາໂຍ, ຂຄ຺ຄໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ມຫາອຸປຏ຺ຐານໍ ຄຕກາເລ ອມຈ຺ຈານໍ ອນ຺ຕເຣ ຐຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ປມຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຂຄ຺ເຄນ ປຫຣິຕ຺ວາ ມາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວວຕ຺ຖເປສຸໍ. ກຸມາໂຣ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ມຫາອຸປຏ຺ຐານກາເລ ສນ຺ນທ຺ຘຂຄ຺ໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ຣຎ຺ໂຎ ປຫຣໂຓກາສໍ ອຸປຘາເຣຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຣາຊາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕໐.

‘‘ຍາ ມນ຺ຕນາ ອຣຎ຺ຎສ຺ມິໍ, ຍາ ຈ ຄາເມ ນິກຓ຺ຓິກາ;

ຍຎ຺ເຈຕໍ ອິຕິ ຈີຕິ ຈ, ເອຕມ຺ປິ ວິທິຕໍ ມຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຣຎ຺ຎສ຺ມິນ຺ຕິ ອຸຍ຺ຍາເນ. ນິກຓ຺ຓິກາຕິ ກຓ຺ຓມູເລ ມນ຺ຕນາ. ຍຎ຺ເຈຕໍ ອິຕິ ຈີຕິ ຈາຕິ ຍຎ຺ຈ ເອຕໍ ອິທານິ ມມ ປຫຣໂຓກາສປຣິເຍສນໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຕາຕ ກຸມາຣ, ຍາ ເອສາ ຕວ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐາເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຸຍ຺ຍາເນ ຈ ຄາເມ ຈ ນິກຓ຺ຓິກາ ມນ຺ຕນາ, ຍຎ຺ເຈຕໍ ອິທານິ ມມ ມາຣຓຕ຺ຖາຍ ອິຕິ ຈີຕິ ຈ ກຣຓໍ, ເອຕມ຺ປິ ສພ຺ພໍ ມຍາ ຎາຕນ຺ຕິ.

ກຸມາໂຣ ‘‘ຊານາຕິ ເມ ເວຣິຠາວໍ ປິຕາ’’ຕິ ຕໂຕ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຕ ສຕ຺ຕຏ຺ຐ ທິວເສ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ກຸມາຣ, ນ ເຕ ປິຕາ, ເວຣິຠາວໍ ຊານາຕິ, ຕກ຺ກມຕ຺ເຕນ ຕ຺ວໍ ເອວໍສຎ຺ຎີ ອໂຫສິ, ມາເຣຫິ ນ’’ນ຺ຕິ ວທິໍສຸ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຂຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂສປານມຕ຺ຖເກ ຄພ຺ຠທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາ ໂສປານມຕ຺ຖເກ ຐິໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕໑.

‘‘ຘມ຺ເມນ ກິຣ ຊາຕສ຺ສ, ປິຕາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມກ຺ກໂຏ;

ທຫຣສ຺ເສວ ສນ຺ຕສ຺ສ, ທນ຺ເຕຫິ ຜລມຈ຺ຉິທາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ເມນາຕິ ສຠາເວນ. ປິຕາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມກ຺ກໂຏຕິ ປິຕາ ມກ຺ກໂຏ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມກ຺ກຏໂປຕກສ຺ສ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ອຣຎ຺ເຎ ຊາໂຕ ມກ຺ກໂຏ ອຕ຺ຕໂນ ຍູຖປຣິຫຣຓໍ ອາສງ຺ກນ຺ໂຕ ຕຣຸຓສ຺ສ ມກ຺ກຏໂປຕກສ຺ສ ທນ຺ເຕຫິ ຜລໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸຣິສຠາວໍ ນາເສຕິ, ຕຖາ ຕວ ອຕິຣຊ຺ຊກາມສ຺ສ ຜລານິ ອຸປ຺ປາຏາເປຕ຺ວາ ປຸຣິສຠາວໍ ນາເສສ຺ສາມີຕິ.

ກຸມາໂຣ ‘‘ຄຓ຺ຫາເປຕຸກາໂມ ມໍ ປິຕາ’’ຕິ ຠີໂຕ ປລາຍິຕ຺ວາ ‘‘ປິຕຣາມ຺ຫິ ສນ຺ຕຊ຺ຊິໂຕ’’ຕິ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຕ ອຑ຺ຒມາສມຕ຺ເຕ ວີຕິວຕ຺ເຕ ‘‘ກຸມາຣ, ສເຈ ຣາຊາ ຊາເນຍ຺ຍ, ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ນາຘິວາເສຍ຺ຍ, ຕກ຺ກມຕ຺ເຕນ ຕຍາ ກຖິຕໍ, ມາເຣຫິ ນ’’ນ຺ຕິ ວທິໍສຸ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຂຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປຣິປາສາເທ ສິຣິສຍນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕເມວ ນໍ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຫຏ຺ຐາປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິ. ຣາຊາ ຠຸຕ຺ຕສາຍມາໂສ ປຣິຊນໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ‘‘ນິປຊ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສນ຺ໂຕ ອຸມ຺ມາເຣ ຐຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕໒.

‘‘ຍເມຕໍ ປຣິສປ຺ປສິ, ອຊກາໂຓວ ສາສເປ;

ໂຍປາຍໍ ເຫຏ຺ຐໂຕ ເສຕິ, ເອຕມ຺ປິ ວິທິຕໍ ມຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຣິສປ຺ປສີຕິ ຠເຍນ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສປ຺ປສິ. ສາສເປຕິ ສາສປເຂຕ຺ເຕ. ໂຍປາຍນ຺ຕິ ໂຍປິ ອຍໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍມ຺ປິ ເອຕໍ ຕ຺ວໍ ສາສປວນໍ ປວິຏ຺ຐກາຓເອຬໂກ ວິຍ ຠເຍນ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສໍສປ຺ປສິ, ປຐມໍ ວິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕສິ, ທຸຕິຍໍ ຂຄ຺ເຄນ ປຫຣິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄໂຕສິ, ຕຕິຍໍ ຂຄ຺ຄໍ ອາທາຍ ໂສປານມຕ຺ຖເກ ອຏ຺ຐາສິ, ອິທານິ ມໍ ‘‘ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຫຏ຺ຐາສຍເນ ນິປນ຺ໂນສິ, ສພ຺ພເມຕໍ ຊານາມິ, ນ ຕໍ ອິທານິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊມິ, ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊາຓໍ ກາຣາເປສ຺ສາມີຕິ. ເອວໍ ຕສ຺ສ ອຊານນ຺ຕສ຺ເສວ ສາ ສາ ຄາຖາ ຕໍ ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ.

ກຸມາໂຣ ‘‘ຎາໂຕມ຺ຫິ ປິຕຣາ, ອິທານິ ມໍ ນາສ຺ເສສ຺ສຕີ’’ຕິ ຠຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ເຫຏ຺ຐາສຍນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຂຄ຺ຄໍ ຣຎ຺ໂຎ ປາທມູເລ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ‘‘ຂມາຫິ ເມ, ເທວາ’’ຕິ ປາທມູເລ ອຸເຣນ ນິປຊ຺ຊິ. ຣາຊາ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ໂກຈິ ກມ຺ມໍ ຊານາຕີຕິ ຕ຺ວໍ ຈິນ຺ເຕສີ’’ຕິ ຕໍ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສງ຺ຂລິກພນ຺ຘເນນ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ພນ຺ຘນາຄາຣໍ ປເວສາເປຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂໍ ຐເປສິ. ຕທາ ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ກາລມກາສິ, ຕສ຺ສ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ກຸມາຣໍ ພນ຺ຘນາຄາຣາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາເປສຸໍ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິໂຍ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຖຸສຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໓໓໙] ໙. ພາເວຣຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອທສ຺ສເນນ ໂມຣສ຺ສາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຫຕລາຠສກ຺ກາເຣ ຕິຕ຺ຖິເຍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ຫິ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ລາຠິໂນ ອເຫສຸໍ, ອຸປ຺ປນ຺ເນ ປນ ພຸທ຺ເຘ ຫຕລາຠສກ຺ກາຣາ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມເນ ຂຊ຺ໂຊປນກາ ວິຍ ຊາຕາ. ເຕສໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ຍາວ ຄຸຓວນ຺ຕາ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕາວ ນິຄ຺ຄຸຓາ ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ, ຄຸຓວນ຺ເຕສຸ ປນ ອຸປ຺ປນ຺ເນສຸ ນິຄ຺ຄຸຓາ ຫຕລາຠສກ຺ກາຣາ ຊາຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂມຣໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຸຑ຺ຒິມນ຺ວາຍ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຣຎ຺ເຎ ວິຈຣິ. ຕທາ ເອກຈ຺ເຈ ວາຓິຊາ ທິສາກາກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນາວາຍ ພາເວຣຸຣຏ຺ຐໍ ອຄມໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ກາເລ ພາເວຣຸຣຏ຺ເຐ ສກຸຓາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອາຄຕາຄຕາ ຣຏ຺ຐວາສິໂນ ຕໍ ປຎ຺ຊເຣ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ປສ຺ສຖິມສ຺ສ ຉວິວຓ຺ຓໍ ຄລປຣິໂຍສານໍ ມຸຂຕຸຓ຺ຑກໍ ມຓິຄຸຬສທິສານິ ອກ຺ຂີນີ’’ຕິ ກາກເມວ ປສໍສິຕ຺ວາ ເຕ ວາຓິຊເກ ອາຫໍສຸ ‘‘ອິມໍ, ອຍ຺ຍາ, ສກຸຓໍ ອມ຺ຫາກໍ ເທຖ, ອມ຺ຫາກໍ ອິມິນາ ອຕ຺ໂຖ, ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ຣຏ຺ເຐ ອຎ຺ຎໍ ລຠິສ຺ສຖາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ມູເລນ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ. ‘‘ກຫາປເຓນ ໂນ ເທຖາ’’ຕິ. ‘‘ນ ເທມາ’’ຕິ. ອນຸປຸພ຺ເພນ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ‘‘ສເຕນ ເທຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ເອສ ພຫູປກາໂຣ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ເມຕ຺ຕິ ໂຫຕູ’’ຕິ ກຫາປຓສຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອທໍສຸ. ເຕ ຕໍ ເນຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຎ຺ຊເຣ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນານປ຺ປກາເຣນ ມຈ຺ຉມໍເສນ ເຈວ ຜລາຜເລນ ຈ ປຏິຊຄ຺ຄິໍສຸ. ອຎ຺ເຎສໍ ສກຸຓານໍ ອວິຊ຺ຊມານຏ຺ຐາເນ ທສຫິ ອສທ຺ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ກາໂກ ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ.

ປຸນວາເຣ ເຕ ວາຓິຊາ ເອກໍ ໂມຣຣາຊານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍຖາ ອຈ຺ຉຣສທ຺ເທນ ວສ຺ສຕິ, ປາຓິປ຺ປຫຣຓສທ຺ເທນ ນຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ສິກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ພາເວຣຸຣຏ຺ຐໍ ອຄມໍສຸ. ໂສ ມຫາຊເນ ສນ຺ນິປຕິເຕ ນາວາຍ ຘຸເຣ ຐຕ຺ວາ ປກ຺ເຂ ວິຘຸນິຕ຺ວາ ມຘຸຣສ຺ສຣໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕ຺ວາ ນຈ຺ຈິ. ມນຸສ຺ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ ‘‘ເອຕໍ, ອຍ຺ຍາ, ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ ສຸສິກ຺ຂິຕໍ ສກຸຓຣາຊານໍ ອມ຺ຫາກໍ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອມ຺ເຫຫິ ປຐມໍ ກາໂກ ອານີໂຕ, ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ຖ, ອິທານິ ເອກໍ ໂມຣຣາຊານໍ ອານຍິມ຺ຫາ, ເອຕມ຺ປິ ຍາຈຖ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣຏ຺ເຐ ສກຸຓໍ ນາມ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກາຕິ. ‘‘ໂຫຕຸ, ອຍ຺ຍາ, ອຕ຺ຕໂນ ຣຏ຺ເຐ ອຎ຺ຎໍ ລຠິສ຺ສຖ, ອິມໍ ໂນ ເທຖາ’’ຕິ ມູລໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ສຫສ຺ເສນ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຕຣຕນວິຈິຕ຺ເຕ ປຎ຺ຊເຣ ຐເປຕ຺ວາ ມຈ຺ຉມໍສຜລາຜເລຫິ ເຈວ ມຘຸລາຊສກ຺ກຣປານກາທີຫິ ຈ ປຏິຊຄ຺ຄິໍສຸ, ມຍູຣຣາຊາ ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ຊາໂຕ, ຕສ຺ສາຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກາກສ຺ສ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ປຣິຫາຍິ, ໂກຈິ ນໍ ໂອໂລເກຕຸມ຺ປິ ນ ອິຈ຺ຉິ. ກາໂກ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ອລຠມາໂນ ‘‘ກາກາ’’ຕິ ວສ຺ສນ຺ໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸກ຺ກາຣຠູມິຍໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫິ.

ສຕ຺ຖາ ທ຺ເວ ວຕ຺ຖູນິ ຆເຏຕ຺ວາ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໕໓.

‘‘ອທສ຺ສເນນ ໂມຣສ຺ສ, ສິຂິໂນ ມຎ຺ຊຸຠາຓິໂນ;

ກາກໍ ຕຕ຺ຖ ອປູເຊສຸໍ, ມໍເສນ ຈ ຜເລນ ຈ.

໑໕໔.

‘‘ຍທາ ຈ ສຣສມ຺ປນ຺ໂນ, ໂມໂຣ ພາເວຣຸມາຄມາ;

ອຖ ລາໂຠ ຈ ສກ຺ກາໂຣ, ວາຍສສ຺ສ ອຫາຍຖ.

໑໕໕.

‘‘ຍາວ ນຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ ພຸທ຺ໂຘ, ຘມ຺ມຣາຊາ ປຠງ຺ກໂຣ;

ຕາວ ອຎ຺ເຎ ອປູເຊສຸໍ, ປຸຖູ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ.

໑໕໖.

‘‘ຍທາ ຈ ສຣສມ຺ປນ຺ໂນ, ພຸທ຺ໂຘ ຘມ຺ມໍ ອເທສຍິ;

ອຖ ລາໂຠ ຈ ສກ຺ກາໂຣ, ຕິຕ຺ຖິຍານໍ ອຫາຍຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສິຂິໂນຕິ ສິຂາຍ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ. ມຎ຺ຊຸຠາຓິໂນຕິ ມຘຸຣສ຺ສຣສ຺ສ. ອປູເຊສຸນ຺ຕິ ອປູຊຍິໍສຸ. ມໍເສນ ຈ ຜເລນ ຈາຕິ ນານປ຺ປກາເຣນ ມໍເສນ ຜລາຜເລນ ຈ. ພາເວຣຸມາຄມາຕິ ພາເວຣຸຣຏ຺ຐໍ ອາຄໂຕ. ‘‘ຠາເວຣູ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ອຫາຍຖາຕິ ປຣິຫີໂນ. ຘມ຺ມຣາຊາຕິ ນວຫິ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ເມຫິ ປຣິສໍ ຣຎ຺ເຊຕີຕິ ຘມ຺ມຣາຊາ. ປຠງ຺ກໂຣຕິ ສຕ຺ຕໂລກໂອກາສໂລກສງ຺ຂາຣໂລເກສຸ ອາໂລກສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ປຠງ຺ກໂຣ. ສຣສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ພ຺ຣຫ຺ມສ຺ສເຣນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຘມ຺ມໍ ອເທສຍີຕິ ຈຕຸສຈ຺ຈຘມ຺ມໍ ປກາເສສີຕິ.

ອິຕິ ອິມາ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ຠາສິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກາໂກ ນິຄຓ຺ໂຐ ນາຏປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ໂມຣຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ພາເວຣຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໓໔໐] ໑໐. ວິສຍ຺ຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອທາສິ ທານານີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ຂທິຣງ຺ຄາຣຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑.໔໐) ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ອິຘ ປນ ສຕ຺ຖາ ອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ. ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ຄຫປຕິ ‘ທານໍ ມາ ທທາສີ’ຕິ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ວາເຣນ຺ຕໍ ສກ຺ກໍ ເທວານມິນ຺ທໍ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ທານໍ ອທໍສຸເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອສີຕິໂກຏິວິຠໂວ ວິສຍ຺ໂຫ ນາມ ເສຏ຺ຐິ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຫິ ສີເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ທານຊ຺ຌາສໂຍ ທານາຠິຣໂຕ ອໂຫສິ. ໂສ ຈຕູສຸ ນຄຣທ຺ວາເຣສຸ, ນຄຣມຊ຺ເຌ, ອຕ຺ຕໂນ ຆຣທ຺ວາເຣຕິ ຉສຸ ຐາເນສຸ ທານສາລາໂຍ ກາເຣຕ຺ວາ ທານໍ ປວຕ຺ເຕສິ, ທິວເສ ທິວເສ ຉ ສຕສຫສ຺ສານິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ວນິພ຺ພກຍາຈການຎ຺ຈ ເອກສທິສເມວ ຠຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ຊມ຺ພຸທີປໍ ອຸນ຺ນງ຺ຄລໍ ກຕ຺ວາ ທານໍ ທທໂຕ ທານານຸຠາເວນ ສກ຺ກສ຺ສ ຠວນໍ ກມ຺ປິ, ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາສນໍ ອຸຓ຺ຫາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ສກ຺ໂກ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ມໍ ຐານາ ຈາເວຕຸກາໂມ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ມຫາເສຏ຺ຐິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ວິສຍ຺ໂຫ ອຕິວິຍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ອຸນ຺ນງ຺ຄລໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ທານໍ ເທຕິ, ອິມິນາ ທາເນນ ມໍ ຈາເວຕ຺ວາ ສຍໍ ສກ຺ໂກ ຠວິສ຺ສຕິ ມຎ຺ເຎ, ຘນມສ຺ສ ນາເສຕ຺ວາ ເອຕໍ ທລິທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ຍຖາ ທານໍ ນ ເທຕິ, ຕຖາ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຘນຘຎ຺ຎໍ ເຕລມຘຸຜາຓິຕສກ຺ກຣາທີນິ ອນ຺ຕມໂສ ທາສກມ຺ມກຣໂປຣິສມ຺ປິ ອນ຺ຕຣຘາເປສິ.

ຕທາ ທານພ຺ຍາວຏາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ ທານຄ຺ຄໍ ປຈ຺ຉິນ຺ນໍ, ຐປິຕຐປິຕຏ຺ຐາເນ ນ ກິຎ຺ຈິ ປສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ‘‘ອິໂຕ ປຣິພ຺ພຍໍ ຫຣຖ, ມາ ທານໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທຖາ’’ຕິ ຠຣິຍໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ທານໍ ປວຕ຺ຕາເປຫີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ສກລເຄຫໍ ວິຈິນິຕ຺ວາ ອຑ຺ຒມາສກມຕ຺ຕມ຺ປິ ອທິສ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ຍ, ອມ຺ຫາກໍ ນິວຕ຺ຖວຕ຺ຖໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ນ ປສ຺ສາມິ, ສກລເຄຫໍ ຕຸຈ຺ຉ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຕຣຕນຄພ຺ເຠສຸ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣາເປຕ຺ວາ ນ ກິຎ຺ຈິ ອທ຺ທສ, ເສຏ຺ຐິຎ຺ຈ ຠຣິຍຎ຺ຈ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎ ທາສກມ຺ມກຣາປິ ນ ປຎ຺ຎາຍິໍສຸ. ປຸນ ມຫາສຕ຺ໂຕ. ຠຣິຍໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ນ ສກ຺ກາ ທານໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕຸໍ, ສກລນິເວສນໍ ວິຈິນິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ອຸປຘາເຣຫີ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເອໂກ ຕິຓຫາຣໂກ ອສິຕຎ຺ຈ ກາຊຎ຺ຈ ຕິຓພນ຺ຘນຣຊ຺ຊຸຎ຺ຈ ທ຺ວາຣນ຺ຕເຣ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປລາຍິ. ເສຏ຺ຐິຠຣິຍາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ອິທໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ນ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອທາສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ຠທ຺ເທ, ມຍາ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ຕິຓໍ ນາມ ນ ລາຍິຕປຸພ຺ພໍ, ອຊ຺ຊ ປນ ຕິຓໍ ລາຍິຕ຺ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ຍຖານຸຈ຺ຉວິກໍ ທານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ທານຸປຈ຺ເຉທຠເຍນ ອສິຕຎ຺ເຈວ ກາຊຎ຺ຈ ຣຊ຺ຊຸຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕິຓວຕ຺ຖຸໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຓໍ ລາຍິຕ຺ວາ ‘‘ເອໂກ ອມ຺ຫາກໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອເກນ ທານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ທ຺ເວ ຕິຓກລາເປ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກາເຊ ລຄ຺ເຄຕ຺ວາ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນຄຣທ຺ວາເຣ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ມາສເກ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ຍາຈການໍ ອທາສິ. ຍາຈກາ ພຫູ, ເຕສໍ ‘‘ມຍ຺ຫມ຺ປິ ເທຫິ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ເທຫີ’’ຕິ ວທນ຺ຕານໍ ອິຕຣມ຺ປິ ໂກຏ຺ຐາສໍ ທຕ຺ວາ ຕໍ ທິວສໍ ສທ຺ຘິໍ ຠຣິຍາຍ ອນາຫາໂຣ ວີຕິນາເມສິ. ອິມິນາ ນິຍາເມນ ຉ ທິວສາ ວີຕິວຕ຺ຕາ.

ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຕິຓໍ ອາຫຣມານສ຺ສ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາຫາຣສ຺ສ ອຕິສຸຂຸມາລສ຺ສ ນລາເຏ ສູຣິຍາຕເປນ ປຫຏມຕ຺ເຕ ອກ຺ຂີນິ ຠມິໍສຸ. ໂສ ສຕິໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕິຓໍ ອວຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປຕິ. ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສ ກິຣິຍໍ ອຸປຘາຣຍມາໂນ ວິຈຣຕິ. ໂສ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕໗.

‘‘ອທາສິ ທານານິ ປຸເຣ ວິສຍ຺ຫ, ທທໂຕ ຈ ເຕ ຂຍຘມ຺ໂມ ອໂຫສິ;

ອິໂຕ ປຣໍ ເຈ ນ ທເທຍ຺ຍ ທານໍ, ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍຸໍ ເຕ ສໍຍມນ຺ຕສ຺ສ ໂຠຄາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອມ຺ໂຠ ວິສຍ຺ຫ ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ຕວ ເຄເຫ ຘເນ ວິຊ຺ຊມາເນ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ອຸນ຺ນງ຺ຄລໍ ກຣິຕ຺ວາ ທານານິ ອທາສິ. ຕສ຺ສ ຈ ເຕ ເອວໍ ທທໂຕ ໂຠຄານໍ ຂຍຘມ຺ໂມ ຂຍສຠາໂວ ອໂຫສິ, ສພ຺ພໍ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ຂີຓໍ, ອິໂຕ ປຣໍ ເຈປິ ຕ຺ວໍ ທານໍ ນ ທເທຍ຺ຍ, ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິ ນ ທເທຍ຺ຍາສິ, ຕວ ສໍຍມນ຺ຕສ຺ສ ອທທນ຺ຕສ຺ສ ໂຠຄາ ຕເຖວ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍຸໍ, ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ປຏິຎ຺ຎໍ ເທຫິ, ອຫໍ ເຕ ໂຠເຄ ທສ຺ເສສ຺ສາມີຕິ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ໂກສິ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ສກ຺ໂກຫມສ຺ມີ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ສກ຺ໂກ ນາມ ສຍໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສີລໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ວຕ຺ຕປທານິ ປູເຣຕ຺ວາ ສກ຺ກຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ຕ຺ວໍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ອິສ຺ສຣິຍກາຣຓໍ ທານໍ ວາເຣສິ, ອນຣິຍໍ ວຕ ກໂຣສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໕໘.

‘‘ອນຣິຍມຣິເຍນ ສຫສ຺ສເນຕ຺ຕ, ສຸທຸຄ຺ຄເຕນາປິ ອກິຈ຺ຈມາຫຸ;

ມາ ໂວ ຘນໍ ຕໍ ອຫຸ ເທວຣາຊ, ຍໍ ໂຠຄເຫຕຸ ວິຊເຫມຸ ສທ຺ຘໍ.

໑໕໙.

‘‘ເຍນ ເອໂກ ຣໂຖ ຍາຕິ, ຍາຕິ ເຕນປໂຣ ຣໂຖ;

ໂປຣາຓໍ ນິຫິຕໍ ວຕ຺ຕໍ, ວຕ຺ຕຕຎ຺ເຎວ ວາສວ.

໑໖໐.

‘‘ຍທິ ເຫສ຺ສຕິ ທສ຺ສາມ, ອສນ຺ເຕ ກິໍ ທທາມເສ;

ເອວໍຠູຕາປິ ທສ຺ສາມ, ມາ ທານໍ ປມທມ຺ຫເສ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນຣິຍນ຺ຕິ ລາມກໍ ປາປກມ຺ມໍ. ອຣິເຍນາຕິ ປຣິສຸທ຺ຘາຈາເຣນ ອຣິເຍນ. ສຸທຸຄ຺ຄເຕນາປີຕິ ສຸທລິທ຺ເທນາປິ. ອກິຈ຺ຈມາຫູຕິ ອກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ອຣິຍາ ວທນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ປນ ມໍ ອນຣິຍໍ ມຄ຺ຄໍ ອາໂຣເຈສີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ໂວຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ຍໍ ໂຠຄເຫຕູຕິ ຍສ຺ສ ຘນສ຺ສ ປຣິຠຸຎ຺ຊນເຫຕຸ ມຍໍ ທານສທ຺ຘໍ ວິຊເຫມຸ ປຣິຈ຺ຈເຊຍ຺ຍາມ, ຕໍ ຘນເມວ ມາ ອຫຸ, ນ ໂນ ເຕນ ຘເນນ ອຕ຺ໂຖຕິ ທີເປຕິ.

ຣໂຖຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ຍານໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເຍນ ມຄ຺ເຄນ ເອໂກ ຣໂຖ ຍາຕິ, ອຎ຺ໂຎປິ ຣໂຖ ‘‘ຣຖສ຺ສ ຄຕມຄ຺ໂຄ ເອໂສ’’ຕິ ເຕເນວ ມຄ຺ເຄນ ຍາຕິ. ໂປຣາຓໍ ນິຫິຕໍ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍໍ ມຍາ ປຸພ຺ເພ ນິຫິຕໍ ວຕ຺ຕໍ, ຕໍ ມຍິ ຘຣນ຺ເຕ ວຕ຺ຕຕຸເຍວ, ມາ ຕິຏ຺ຐຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍຠູຕາຕິ ເອວໍ ຕິຓຫາຣກຠູຕາປິ ມຍໍ ຍາວ ຊີວາມ, ຕາວ ທສ຺ສາມເຍວ. ກິໍກາຣຓາ? ມາ ທານໍ ປມທມ຺ຫເສຕິ. ອທທນ຺ໂຕ ຫິ ທານໍ ປມຊ຺ຊຕິ ນາມ ນ ສຣຕິ ນ ສລ຺ລກ຺ເຂຕິ, ອຫໍ ປນ ຊີວມາໂນ ທານໍ ປມຸສ຺ສິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉາມິ, ຕສ຺ມາ ທານໍ ທສ຺ສາມິເຍວາຕິ ທີເປຕິ.

ສກ຺ໂກ ຕໍ ປຏິພາຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ກິມຕ຺ຖາຍ ທານໍ ທທາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ເນວ ສກ຺ກຕ຺ຕໍ, ນ ພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ປນາຫໍ ທທາມີ’’ຕິ ອາຫ. ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ໂຐ ຫຕ຺ເຖນ ປິຏ຺ຐິໍ ປຣິມຊ຺ຊິ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ປຣິມຊ຺ຊິຕມຕ຺ຕສ຺ເສວ ສກລສຣີຣໍ ປຣິປູຣິ. ສກ຺ການຸຠາເວນ ຈສ຺ສ ສພ຺ໂພ ວິຠວປຣິຈ຺ເຉໂທ ປຏິປາກຕິໂກວ ອໂຫສິ. ສກ຺ໂກ ‘‘ມຫາເສຏ຺ຐິ, ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທິວເສ ທິວເສ ທ຺ວາທສ ສຕສຫສ຺ສານິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ທານໍ ທທາຫີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ເຄເຫ ອປຣິມາຓໍ ຘນໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ເສຏ຺ຐິຠຣິຍາ ຣາຫຸລມາຕາ ອໂຫສິ, ວິສຍ຺ໂຫ ປນ ເສຏ຺ຐິ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ວິສຍ຺ຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ໂກກິລວຄ຺ໂຄ ຈຕຸຕ຺ໂຖ.

໕. ຈູຬກຸຓາລວຄ຺ໂຄ

[໓໔໑] ໑. ກຓ຺ຑຣີຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນຣານມາຣາມກຣາສູຕິ ອິມສ຺ສ ຊາຕກສ຺ສ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ກຸຓາລຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໑.ກຸຓາລຊາຕກ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ກຓ຺ຑຣີຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໓໔໒] ໒. ວານຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອສກ຺ຂິໍ ວຕ ອຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ (ຊາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒.ສຸສຸມາຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ) ເຫຏ຺ຐາ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ.

ອຕີເຕ ປນ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ກປິໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ວສິ. ອເຖກາ ອນ຺ໂຕຄງ຺ຄາຍໍ ສໍສຸມາຣີ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຫທຍມໍເສ ໂທຫຬໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ສໍສຸມາຣສ຺ສ ກເຖສິ. ໂສ ‘‘ຕໍ ກປິໍ ອຸທເກ ນິມຸຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ຫທຍມໍສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສໍສຸມາຣິຍາ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອາຫ – ‘‘ເອຫິ, ສມ຺ມ, ອນ຺ຕຣທີປເກ ຜລາຜເລ ຂາທິຕຸໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ສມ຺ມ, ອຫໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອຫໍ ຕໍ ມມ ປິຏ຺ຐິຍໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ເນສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອຊານນ຺ໂຕ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິຍໍ ນິສີທິ. ສໍສຸມາໂຣ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິມຸຊ຺ຊິຕຸໍ ອາຣຠິ. ອຖ ນໍ ວານໂຣ ‘‘ກິໍກາຣຓາ, ໂຠ, ມໍ ອຸທເກ ນິມຸຊ຺ຊາເປສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອຫໍ ຕໍ ມາເຣຕ຺ວາ ຕວ ຫທຍມໍສໍ ມມ ຠຣິຍາຍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ທນ຺ຘ ຕ຺ວໍ ມມ ຫທຍມໍສໍ ອຸເຣ ອຕ຺ຖີຕິ ມຎ຺ຎສີ’’ຕິ? ‘‘ອຖ ກຫໍ ເຕ ຐປິຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເອຕໍ ອຸທຸມ຺ພເຣ ໂອລມ຺ພນ຺ຕໍ ນ ປສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ປສ຺ສາມິ, ທສ຺ສສິ ປນ ເມ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສໍສຸມາໂຣ ທນ຺ຘຕາຍ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນທີຕີເຣ ອຸທຸມ຺ພຣມູລໍ ຄໂຕ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໂຕ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ອຸທຸມ຺ພຣຣຸກ຺ເຂ ນິສິນ຺ໂນ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໖໑.

‘‘ອສກ຺ຂິໍ ວຕ ອຕ຺ຕານໍ, ອຸທ຺ຘາຕຸໍ ອຸທກາ ຖລໍ;

ນ ທານາຫໍ ປຸນ ຕຸຍ຺ຫໍ, ວສໍ ຄຈ຺ຉາມິ ວາຣິຊ.

໑໖໒.

‘‘ອລເມເຕຫິ ອມ຺ເພຫິ, ຊມ຺ພູຫິ ປນເສຫິ ຈ;

ຍານິ ປາຣໍ ສມຸທ຺ທສ຺ສ, ວຣໍ ມຍ຺ຫໍ ອຸທຸມ຺ພໂຣ.

໑໖໓.

‘‘ໂຍ ຈ ອຸປ຺ປຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ, ນ ຂິປ຺ປມນຸພຸຊ຺ຌຕິ;

ອມິຕ຺ຕວສມນ຺ເວຕິ, ປຈ຺ຉາ ຈ ອນຸຕປ຺ປຕິ.

໑໖໔.

‘‘ໂຍ ຈ ອຸປ຺ປຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ, ຂິປ຺ປເມວ ນິໂພຘຕິ;

ມຸຈ຺ຈເຕ ສຕ຺ຕຸສມ຺ພາຘາ, ນ ຈ ປຈ຺ຉານຸຕປ຺ປຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສກ຺ຂິໍ ວຕາຕິ ສມຕ຺ໂຖ ວຕ ອໂຫສິໍ. ອຸທ຺ຘາຕຸນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘຣິຕຸໍ. ວາຣິຊາຕິ ສໍສຸມາຣໍ ອາລປຕິ. ຍານິ ປາຣໍ ສມຸທ຺ທສ຺ສາຕິ ຄງ຺ຄໍ ສມຸທ຺ທນາເມນາລປນ຺ໂຕ ‘‘ຍານິ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ປາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຂາທິຕພ຺ພານິ, ອລໍ ເຕຫີ’’ຕິ ວທຕິ. ປຈ຺ຉາ ຈ ອນຸຕປ຺ປຕີຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຕ຺ຖໍ ຂິປ຺ປໍ ອຊານນ຺ໂຕ ອມິຕ຺ຕວສໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຈ຺ຉາ ຈ ອນຸຕປ຺ປຕິ.

ອິຕິ ໂສ ຈຕູຫິ ຄາຖາຫິ ໂລກິຍກິຈ຺ຈານໍ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິກາຣຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ວນສຓ຺ຑເມວ ປາວິສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສໍສຸມາໂຣ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ວານໂຣ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ວານຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໓໔໓] ໓. ກຸນ຺ຕິນີຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອວສິມ຺ຫ ຕວາຄາເຣຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ເຄເຫ ນິວຸຕ຺ຖໍ ກຸນ຺ຕິນີສກຸຓິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາ ກິຣ ຣຎ຺ໂຎ ທູເຕຍ຺ຍຫາຣິກາ ອໂຫສິ. ທ຺ເວ ໂປຕກາປິສ຺ສາ ອຕ຺ຖິ, ຣາຊາ ຕໍ ສກຸຓິກໍ ເອກສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ປຓ຺ຓໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ເປເສສິ. ຕສ຺ສາ ຄຕກາເລ ຣາຊກຸເລ ທາຣກາ ເຕ ສກຸຓໂປຕເກ ຫຕ຺ເຖຫິ ປຣິມທ຺ທນ຺ຕາ ມາເຣສຸໍ. ສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕ ໂປຕເກ ມເຕ ປສ຺ສນ຺ຕີ ‘‘ເກນ ເມ ປຸຕ຺ຕກາ ມາຣິຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອສຸເກນ ຈ ອສຸເກນ ຈາ’’ຕິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ກາເລ ຣາຊກຸເລ ໂປສາວນິກພ຺ຍຄ຺ໂຆ ອຕ຺ຖິ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ, ພນ຺ຘນພເລນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ອຖ ເຕ ທາຣກາ ຕໍ ພ຺ຍຄ຺ຆໍ ທສ຺ສນາຍ ອຄມໍສຸ. ສາປິ ສກຸຓິກາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຍຖາ ອິເມຫິ ມມ ປຸຕ຺ຕກາ ມາຣິຕາ, ຕເຖວ ເນ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຕ ທາຣເກ ຄເຫຕ຺ວາ ພ຺ຍຄ຺ຆສ຺ສ ປາທມູເລ ຂິປິ, ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ມຸຣາມຸຣາເປຕ຺ວາ ຂາທິ. ສາ ‘‘ອິທານິ ເມ ມໂນຣໂຖ ປຣິປຸຓ຺ໂຓ’’ຕິ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕເມວ ຄຕາ. ຕໍ ກາຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ຣາຊກຸເລ ກິຣ ອສຸກາ ນາມ ກຸນ຺ຕິນີ ສກຸຓິກາ ເຍ ຫິສ຺ສາ ໂປຕກາ ມາຣິຕາ, ເຕ ທາຣເກ ພ຺ຍຄ຺ຆສ຺ສ ປາທມູເລ ຂິປິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕເມວ ຄຕາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສາ ອຕ຺ຕໂນ ໂປຕກຆາຕເກ ທາຣເກ ຄເຫຕ຺ວາ ພ຺ຍຄ຺ຆສ຺ສ ປາທມູເລ ຂິປິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕເມວ ຄຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕສ຺ສ ນິເວສເນ ເອກາ ກຸນ຺ຕິນີ ສກຸຓິກາ ທູເຕຍ຺ຍຫາຣິກາຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມສທິສເມວ. ອຍໍ ປນ ວິເສໂສ. ອຍໍ ກຸນ຺ຕິນີ ພ຺ຍຄ຺ເຆນ ທາຣເກ ມາຣາເປຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິທານິ ນ ສກ຺ກາ ມຍາ ອິຘ ວສິຕຸໍ, ຄມິສ຺ສາມິ, ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ຈ ປນ ຣຎ຺ໂຎ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາ ນ ຄມິສ຺ສາມິ, ອາໂຣເຈຕ຺ວາວ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ‘‘ສາມິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປມາເທນ ມມ ປຸຕ຺ຕເກ ທາຣກາ ມາເຣສຸໍ, ອຫໍ ໂກຘວສິກາ ຫຸຕ຺ວາ ເຕ ທາຣເກ ປຏິມາເຣສິໍ, ອິທານິ ມຍາ ອິຘ ວສິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໕.

‘‘ອວສິມ຺ຫ ຕວາຄາເຣ, ນິຈ຺ຈໍ ສກ຺ກຕປູຊິຕາ,

ຕ຺ວເມວ ທານິມກຣິ, ຫນ຺ທ ຣາຊ ວຊາມຫ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕ຺ວເມວ ທານິມກຣີຕິ ມໍ ປຓ຺ຓໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ເປເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປມາເທນ ມມ ປິຍປຸຕ຺ຕເກ ອຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ອິທານິ ເອຕໍ ມມ ໂທມນສ຺ສກາຣຓໍ ອກຣິ. ຫນ຺ທາຕິ ວວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ຣາຊາຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາລປຕິ. ວຊາມຫນ຺ຕິ ອຫໍ ຫິມວນ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉາມີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໖.

‘‘ໂຍ ເວ ກເຕ ປຏິກເຕ, ກິພ຺ພິເສ ປຏິກິພ຺ພິເສ;

ເອວໍ ຕໍ ສມ຺ມຕີ ເວຣໍ, ວສ ກຸນ຺ຕິນິ ມາຄມາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປເຣນ ກເຕ ກິພ຺ພິເສ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕມາຣຓາທິເກ ທາຣຸເຓ ກມ຺ເມ ກເຕ ປຸນ ອຕ຺ຕໂນ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ປຏິກເຕ ປຏິກິພ຺ພິເສ ‘‘ປຏິກຕໍ ມຍາ ຕສ຺ສາ’’ຕິ ຊານາຕິ. ເອວໍ ຕໍ ສມ຺ມຕີ ເວຣນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕເກນ ຕໍ ເວຣໍ ສມ຺ມຕິ ວູປສນ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ວສ ກຸນ຺ຕິນິ ມາຄມາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກຸນ຺ຕິນີ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໗.

‘‘ນ ກຕສ຺ສ ຈ ກຕ຺ຕາ ຈ, ເມຕ຺ຕິ ສນ຺ຘີຍເຕ ປຸນ;

ຫທຍໍ ນານຸຊານາຕິ, ຄຈ຺ຉຎ຺ເຎວ ຣເຖສຠາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ກຕສ຺ສ ຈ ກຕ຺ຕາ ຈາຕິ ກຕສ຺ສ ຈ ອຠິຠູຕສ຺ສ ອຸປປີຬິຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ອິທານິ ວິຠຕ຺ຕິວິປຣິຓາມໍ ກຕ຺ວາ ໂຍ ກຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ຈາຕິ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ປຸນ ມິຕ຺ຕຠາໂວ ນາມ ນ ສນ຺ຘີຍຕິ ນ ຆຏີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫທຍໍ ນານຸຊານາຕີຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ມມ ຫທຍໍ ອິຘ ວາສໍ ນານຸຊານາຕິ. ຄຈ຺ຉຎ຺ເຎວ ຣເຖສຠາຕິ ຕສ຺ມາ ອຫໍ ມຫາຣາຊ ຄມິສ຺ສາມິເຍວາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໘.

‘‘ກຕສ຺ສ ເຈວ ກຕ຺ຕາ ຈ, ເມຕ຺ຕິ ສນ຺ຘີຍເຕ ປຸນ;

ຘີຣານໍ ໂນ ຈ ພາລານໍ, ວສ ກຸນ຺ຕິນິ ມາຄມາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ກຕສ຺ສ ເຈວ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ, ໂຍ ຈ ກຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ເມຕ຺ຕິ ສນ຺ຘີຍເຕ ປຸນ, ສາ ປນ ຘີຣານໍ, ໂນ ຈ ພາລານໍ. ຘີຣານຎ຺ຫິ ເມຕ຺ຕິ ຠິນ຺ນາປິ ປຸນ ຆຏີຍຕິ, ພາລານໍ ປນ ສກິໍ ຠິນ຺ນາ ຠິນ຺ນາວ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ວສ ກຸນ຺ຕິນິ ມາຄມາຕິ.

ສກຸຓິກາ ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ນ ສກ຺ກາ ມຍາ ອິຘ ວສິຕຸໍ ສາມີ’’ຕິ ຣາຊານໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕເມວ ຄຕາ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກຸນ຺ຕິນີເຍວ ເອຕຣຫິ ກຸນ຺ຕິນີ ອໂຫສິ, ພາຣາຓສິຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກຸນ຺ຕິນີຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໓໔໔] ໔. ອມ຺ພຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ໂຍ ນີລິຍໍ ມຓ຺ຑຍຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອມ຺ພໂຄປກຕ຺ເຖຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ມຫລ຺ລກກາເລ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເຊຕວນປຈ຺ຈນ຺ເຕ ອມ຺ພວເນ ປຓ຺ຓສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອມ຺ເພ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ປຕິຕານິ ອມ຺ພປກ຺ການິ ຂາທນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ພນ຺ຘມນຸສ຺ສານມ຺ປິ ເທຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ປວິຏ຺ເຐ ອມ຺ພໂຈຣກາ ອມ຺ພານິ ປາເຕຕ຺ວາ ຂາທິຕ຺ວາ ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ຈ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຈຕສ຺ໂສ ເສຏ຺ຐິຘີຕໂຣ ອຈິຣວຕິຍໍ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕິໂຍ ຕໍ ອມ຺ພວນໍ ປວິສິໍສຸ. ມຫລ຺ລໂກ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕາ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ເມ ອມ຺ພານິ ຂາທິຕານີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ອິທາເນວ ອາຄຕາ, ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອມ຺ພານິ ຂາທາມາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ສປຖໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ? ‘‘ກໂຣມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ສປຖໍ ກຣິໍສຸ. ມຫລ຺ລໂກ ຕາ ສປຖໍ ກາເຣຕ຺ວາ ລຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ກິຣິຍໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸໂກ ກິຣ ມຫລ຺ລໂກ ອຕ຺ຕໂນ ວສນກໍ ອມ຺ພວນໍ ປວິຏ຺ຐາ ເສຏ຺ຐິຘີຕໂຣ ສປຖໍ ກາເຣຕ຺ວາ ລຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ອມ຺ພໂຄປໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຈຕສ຺ໂສ ເສຏ຺ຐິຘີຕໂຣ ສປຖໍ ກາເຣຕ຺ວາ ລຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສກ຺ກຕ຺ຕໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ເອໂກ ກູຏຊຏິໂລ ພາຣາຓສິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ນທີຕີເຣ ອມ຺ພວເນ ປຓ຺ຓສາລໍ ມາເປຕ຺ວາ ອມ຺ເພ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ປຕິຕານິ ອມ຺ພປກ຺ການິ ຂາທນ຺ໂຕ ສມ຺ພນ຺ຘມນຸສ຺ສານມ຺ປິ ເທນ຺ໂຕ ນານປ຺ປກາເຣນ ມິຈ຺ຉາຊີເວນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ຕທາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ‘‘ເກ ນຸ ໂຂ ໂລເກ ມາຕາປິຕໂຣ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈຍນກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ທານໍ ເທນ຺ຕິ, ສີລໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເກ ປພ຺ພຊິຕາ ສມຓຘມ຺ເມ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ, ເກ ອນາຈາຣໍ ຈຣນ຺ຕີ’’ຕິ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ອິມໍ ອມ຺ພໂຄປກໍ ອນາຈາຣໍ ກູຏຊຏິລໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ກູຏຊຏິໂລ ກສິຓປຣິກມ຺ມາທິໍ ອຕ຺ຕໂນ ສມຓຘມ຺ມໍ ປຫາຍ ອມ຺ພວນໍ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ, ສໍເວເຊສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຄາມໍ ຠິກ຺ຂາຍ ປວິຏ຺ຐກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ອມ຺ເພ ປາເຕຕ຺ວາ ໂຈເຣຫິ ວິລຸມ຺ພິເຕ ວິຍ ອກາສິ.

ຕທາ ພາຣາຓສິໂຕ ຈຕສ຺ໂສ ເສຏ຺ຐິຘີຕໂຣ ຕໍ ອມ຺ພວນໍ ປວິສິໍສຸ. ກູຏຊຏິໂລ ຕາ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ເມ ອມ຺ພານິ ຂາທິຕານີ’’ຕິ ປລິພຸທ຺ຘິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ອິທາເນວ ອາຄຕາ, ນ ເຕ ອມ຺ພານິ ຂາທາມາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ສປຖໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ? ‘‘ກຕ຺ວາ ຈ ປນ ຄນ຺ຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ລຠິສ຺ສຖາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຕາສຸ ເຊຏ຺ຐິກາ ສປຖໍ ກໂຣນ຺ຕີ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໙.

‘‘ໂຍ ນີລິຍໍ ມຓ຺ຑຍຕິ, ສຓ຺ຑາເສນ ວິຫຎ຺ຎຕິ;

ຕສ຺ສ ສາ ວສມນ຺ເວຕຸ, ຍາ ເຕ ອມ຺ເພ ອວາຫຣີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ປຸຣິໂສ ປລິຕານໍ ກາຬວຓ຺ຓກຣຓຕ຺ຖາຍ ນີລຜລາທີນິ ໂຍເຊຕ຺ວາ ກຕໍ ນີລິຍໍ ມຓ຺ຑຍຕິ, ນີລເກສນ຺ຕເຣ ຈ ອຸຏ຺ຐິຕໍ ປລິຕໍ ອຸທ຺ຘຣນ຺ໂຕ ສຓ຺ຑາເສນ ວິຫຎ຺ຎຕິ ກິລມຕິ, ຕສ຺ສ ເອວຣູປສ຺ສ ມຫລ຺ລກສ຺ສ ສາ ວສໍ ອນ຺ເວຕຸ, ຕຖາຣູປໍ ປຕິໍ ລຠຕຸ, ຍາ ເຕ ອມ຺ເພ ອວາຫຣີຕິ.

ຕາປໂສ ‘‘ຕ຺ວໍ ເອກມນ຺ຕໍ ຕິຏ຺ຐາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ເສຏ຺ຐິຘີຕຣໍ ສປຖໍ ກາເຣສິ. ສາ ສປຖໍ ກໂຣນ຺ຕີ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໐.

‘‘ວີສໍ ວາ ປຎ຺ຈວີສໍ ວາ, ອູນຕິໍສໍວ ຊາຕິຍາ;

ຕາທິສາ ປຕິ ມາ ລທ຺ຘາ, ຍາ ເຕ ອມ຺ເພ ອວາຫຣີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ນາຣິໂຍ ນາມ ປນ຺ນຣສໂສຬສວສ຺ສິກກາເລ ປຸຣິສານໍ ປິຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ຍາ ປນ ຕວ ອມ຺ພານິ ອວາຫຣິ, ສາ ເອວຣູເປ ໂຍພ຺ພເນ ປຕິໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຊາຕິຍາ ວີສໍ ວາ ປຎ຺ຈວີສໍ ວາ ເອເກນ ທ຺ວີຫິ ອູນຕາຍ ອູນຕິໍສໍ ວາ ວສ຺ສານິ ປຕ຺ວາ ຕາທິສາ ປຣິປກ຺ກວຍາ ຫຸຕ຺ວາປິ ປຕິໍ ມາ ລທ຺ຘາຕິ.

ຕາຍປິ ສປຖໍ ກຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາຍ ຕຕິຍາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໑.

‘‘ທີຆໍ ຄຈ຺ຉຕຸ ອທ຺ຘານໍ, ເອກິກາ ອຠິສາຣິກາ;

ສງ຺ເກເຕ ປຕິ ມາ ອທ຺ທ, ຍາ ເຕ ອມ຺ເພ ອວາຫຣີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍາ ເຕ ອມ຺ເພ ອວາຫຣິ, ສາ ປຕິໍ ປຕ຺ຖຍມານາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຠິສຣຓຕາຍ ອຠິສາຣິກາ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ເອກິກາ ອທຸຕິຍາ ຄາວຸຕທ຺ວິຄາວຸຕມຕ຺ຕໍ ທີຆໍ ອທ຺ຘານໍ ຄຈ຺ຉຕຸ, ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ຈ ຕສ຺ມິໍ ອສຸກຏ຺ຐານໍ ນາມ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີຕິ ກເຕ ສງ຺ເກເຕ ຕໍ ປຕິໍ ມາ ອທ຺ທສາຕິ.

ຕາຍປິ ສປຖໍ ກຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາຍ ຈຕຸຕ຺ຖາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໒.

‘‘ອລງ຺ກຕາ ສຸວສນາ, ມາລິນີ ຈນ຺ທນຸສ຺ສທາ;

ເອກິກາ ສຍເນ ເສຕຸ, ຍາ ເຕ ອມ຺ເພ ອວາຫຣີ’’ຕິ. – ສາ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເຍວ;

ຕາປໂສ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ອຕິຠາຣິຍາ ສປຖາ ກຕາ, ອຎ຺ເຎຫິ ອມ຺ພານິ ຂາທິຕານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ຄຈ຺ຉຖ ທານິ ຕຸມ຺ເຫ’’ຕິ ຕາ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ສກ຺ໂກ ເຠຣວຣູປາຣມ຺ມຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກູຏຕາປສໍ ຕໂຕ ປລາເປສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກູຏຊຏິໂລ ອຍໍ ອມ຺ພໂຄປໂກ ມຫລ຺ລໂກ ອໂຫສິ, ຈຕສ຺ໂສ ເສຏ຺ຐິຘີຕໂຣ ເອຕາເຍວ, ສກ຺ໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອມ຺ພຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໓໔໕] ໕. ຣາຊກຸມ຺ຠຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ວນໍ ຍທຄ຺ຄິ ທຫຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອລສຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ສາວຕ຺ຖິວາສີ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສາສເນ ອຸຣໍ ທຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາປິ ອລໂສ ອໂຫສິ ອຸທ຺ເທສປຣິປຸຈ຺ຉາໂຍນິໂສມນສິກາຣວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕາທີຫິ ປຣິພາຫິໂຣ ນີວຣຓາຠິຠູໂຕ. ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານາທີສຸ ອິຣິຍາປເຖສຸ ຕຖາ ເອວ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ອາລສິຍຠາວໍ ອາຣພ຺ຠ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸໂກ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ເອວຣູເປ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອາລສິໂຍ ກຸສີໂຕ ນີວຣຓາຠິຠູໂຕ ວິຫຣຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ອາລສິໂຍເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອມຈ຺ຈຣຕນໍ ອໂຫສິ, ພາຣາຓສິຣາຊາ ອາລສິຍຊາຕິໂກ ອໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຣາຊານໍ ປໂພເຘສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກໍ ອຸປມໍ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ອເຖກທິວສໍ ຣາຊາ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອມຈ຺ຈຄຓປຣິວຸໂຕ ຕຕ຺ຖ ວິຈຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ຣາຊກຸມ຺ຠໍ ນາມ ອາລສິຍໍ ປສ຺ສິ. ຕຖາຣູປາ ກິຣ ອາລສິຍາ ສກລທິວສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາປິ ເອກທ຺ວງ຺ຄຸລມຕ຺ຕເມວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຣາຊາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ວຍສ຺ສ ໂກ ນາມ ໂສ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ຣາຊກຸມ຺ໂຠ ນາເມສ, ມຫາຣາຊ, ອາລສິໂຍ. ເອວຣູໂປ ຫິ ສກລທິວສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ເອກງ຺ຄຸລທ຺ວງ຺ຄຸລມຕ຺ຕເມວ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ‘‘ອມ຺ໂຠ, ຣາຊກຸມ຺ຠ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ທນ຺ຘຄມນໍ ອິມສ຺ມິໍ ອຣຎ຺ເຎ ທາວຄ຺ຄິມ຺ຫິ ອຸຏ຺ຐິເຕ ກິໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໓.

‘‘ວນໍ ຍທຄ຺ຄິ ທຫຕິ, ປາວໂກ ກຓ຺ຫວຕ຺ຕນີ;

ກຖໍ ກໂຣສິ ປຈລກ, ເອວໍ ທນ຺ຘປຣກ຺ກໂມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍທຄ຺ຄີຕິ ຍທາ ອຄ຺ຄິ. ປາວໂກ ກຓ຺ຫວຕ຺ຕນີຕິ ອຄ຺ຄິໂນ ເວວຈນໍ. ປຈລກາຕິ ຕໍ ອາລປຕິ. ໂສ ຫິ ຈລນ຺ໂຕ ຈລນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ນິຈ຺ຈໍ ວາ ປຈລາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ປຈລໂກ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ທນ຺ຘປຣກ຺ກໂມຕິ ຄຣຸວີຣິໂຍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊກຸມ຺ໂຠ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໔.

‘‘ພຫູນິ ຣຸກ຺ຂຉິທ຺ທານິ, ປຖພ຺ຍາ ວິວຣານິ ຈ;

ຕານິ ເຈ ນາຠິສມ຺ໂຠມ, ໂຫຕິ ໂນ ກາລປຣິຍາໂຍ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ປຓ຺ຑິຕ, ອມ຺ຫາກໍ ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຄມນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ອຣຎ຺ເຎ ຣຸກ຺ຂຉິທ຺ທານິ ປຖວິຍໍ ວິວຣານິ ຈ ພຫູນິ. ຍທິ ຕານິ ນ ປາປຸຓາມ, ໂຫຕິ ໂນ ກາລປຣິຍາໂຍຕິ ມຣຓເມວ ໂນ ໂຫຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິຕຣາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໗໕.

‘‘ໂຍ ທນ຺ຘກາເລ ຕຣຕິ, ຕຣຓີເຍ ຈ ທນ຺ຘຕິ;

ສຸກ຺ຂປຓ຺ຓໍວ ອກ຺ກມ຺ມ, ອຕ຺ຖໍ ຠຎ຺ຊຕິ ອຕ຺ຕໂນ.

໑໗໖.

‘‘ໂຍ ທນ຺ຘກາເລ ທນ຺ເຘຕິ, ຕຣຓີເຍ ຈ ຕາຣຍິ;

ສສີວ ຣຕ຺ຕິໍ ວິຠຊໍ, ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ປຣິປູຣຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທນ຺ຘກາເລຕິ ເຕສໍ ເຕສໍ ກມ຺ມານໍ ສຓິກໍ ກຕ຺ຕພ຺ພກາເລ. ຕຣຕີຕິ ຕຸຣິຕຕຸຣິໂຕ ເວເຄນ ຕານິ ກມ຺ມານິ ກໂຣຕິ. ສຸກ຺ຂປຓ຺ຓໍວາຕິ ຍຖາ ວາຕາຕປສຸກ຺ຂໍ ຕາລປຓ຺ຓໍ ພລວາ ປຸຣິໂສ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ຠຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕຕ຺ເຖວ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ກເຣຍ຺ຍ, ເອວໍ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖໍ ວຸທ຺ຘິໍ ຠຎ຺ຊຕິ. ທນ຺ເຘຕີຕິ ທນ຺ຘຍຕິ ທນ຺ຘກາຕພ຺ພານິ ກມ຺ມານິ ທນ຺ຘເມວ ກໂຣຕິ. ຕາຣຍີຕິ ຕຸຣິຕກາຕພ຺ພານິ ກມ຺ມານິ ຕຸຣິໂຕວ ກໂຣຕິ. ສສີວ ຣຕ຺ຕິໍ ວິຠຊນ຺ຕິ ຍຖາ ຈນ຺ໂທ ຊຸຓ຺ຫປກ຺ຂໍ ຣຕ຺ຕິໍ ໂຊຕຍມາໂນ ກາຬປກ຺ຂຣຕ຺ຕິໂຕ ຣຕ຺ຕິໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ທິວເສ ທິວເສ ປຣິປູຣຕິ, ເອວໍ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ປຣິປູຣຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນລໂສ ຊາໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊກຸມ຺ໂຠ ອາລສິຍຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຣາຊກຸມ຺ຠຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໓໔໖] ໖. ເກສວຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ມນຸສ຺ສິນ຺ທໍ ຊຫິຕ຺ວານາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວິສ຺ສາສໂຠຊນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ກິຣ ເຄເຫ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ນິພທ຺ຘຠຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ, ເຄຫໍ ນິຈ຺ຈກາລໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ໂອປານຠູຕໍ ກາສາວປຊ຺ໂຊຕໍ ອິສິວາຕປຏິວາຕໍ. ອເຖກທິວສໍ ຣາຊາ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເສຏ຺ຐິໂນ ນິເວສເນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຫມ຺ປິ ອຣິຍສງ຺ຆສ຺ສ ນິພທ຺ຘໍ ຠິກ຺ຂໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ນິພທ຺ຘໍ ຠິກ຺ຂໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣາຊນິເວສເນ ນິພທ຺ຘໍ ຠິກ຺ຂາ ທິຍ຺ຍຕິ, ຕິວສ຺ສິກຄນ຺ຘສາລິໂຠຊນໍ ປຓີຕໍ. ວິສ຺ສາເສນປິ ສິເນເຫນປິ ສຫຕ຺ຖາ ທາຍກາ ນຕ຺ຖິ, ຣາຊຍຸຕ຺ເຕ ທາເປສິ. ຠິກ຺ຂູ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນານຄ຺ຄຣສຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐາກກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ເຕສໍ ທຕ຺ວາ ເຕຫິ ທິນ຺ນໍ ລູຂໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ຣຎ຺ໂຎ ພຫຸໍ ຜລາຜລໍ ອາຫຣິໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ສງ຺ຆສ຺ສ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ມນຸສ຺ສາ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກຠິກ຺ຂຸມ຺ປິ ອທິສ຺ວາ ‘‘ເອໂກ ຠິກ຺ຂຸປິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ‘‘ນນຸ ເວລາເຍວ ຕາວາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ເວລາ, ຠິກ຺ຂູ ປນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວິສ຺ສາສິການໍ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ທຕ຺ວາ ເຕຫິ ທິນ຺ນໍ ລູຂໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຠຕ຺ຕໍ ປຓີຕໍ, ເກນ ນຸ ໂຂ ກາຣເຓນ ອຠຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ສຕ຺ຖາຣໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ໂຠຊນໍ ນາມ ວິສ຺ສາສປຣມໍ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ວິສ຺ສາສໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ສິເນເຫນ ທາຍການໍ ອຠາວາ ຠິກ຺ຂູ ຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວິສ຺ສາສິກຏ຺ຐາເນ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ມຫາຣາຊ, ວິສ຺ສາສສທິໂສ ອຎ຺ໂຎ ຣໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອວິສ຺ສາສິເກນ ທິນ຺ນໍ ຈຕຸມຘຸຣມ຺ປິ ຫິ ວິສ຺ສາສິເກນ ທິນ຺ນໍ ສາມາກຠຕ຺ຕໍ ນ ອຄ຺ຆຕິ. ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ໂຣເຄ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຣຎ຺ຎາ ປຎ຺ຈ ເວຊ຺ຊກຸລານິ ຄເຫຕ຺ວາ ເຠສຊ຺ເຊ ກາຣິເຕປິ ໂຣເຄ ອວູປສນ຺ເຕ ວິສ຺ສາສິການໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອໂລຓກໍ ສາມາກນີວາຣຍາຄຸຎ຺ເຈວ ອຸທກມຕ຺ຕສິຕ຺ຕໍ ອໂລຓກປຓ຺ຓຎ຺ຈ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ນິໂຣຄາ ຊາຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ພ຺ຣາມ຺ຫຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ‘‘ກປ຺ປກຸມາໂຣ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິ. ຕທາ ເກສໂວ ນາມ ຕາປໂສ ປຎ຺ຈຫິ ຕາປສສເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ຄຓສຕ຺ຖາ ຫຸຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ເຕ ວສຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອນ຺ເຕວາສິກສຕານໍ ເຊຏ຺ຐນ຺ເຕວາສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫາສິ, ເກສວຕາປສສ຺ສ ຫິຕຊ຺ຌາສໂຍ ສສິເນໂຫ ອໂຫສິ. ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຕິວິຍ ວິສ຺ສາສິກາ ອເຫສຸໍ. ອປຣຠາເຄ ເກສໂວ ເຕ ຕາປເສ ອາທາຍ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ມນຸສ຺ສປຖໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ນຄຣໍ ຠິກ຺ຂາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣາຊທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ຣາຊາ ອິສິຄຓໍ ທິສ຺ວາ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນິເວສເນ ໂຠເຊຕ຺ວາ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ວສາເປສິ. ອຖ ວສ຺ສາຣຕ຺ເຕ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ ເກສໂວ ຣາຊານໍ ອາປຸຈ຺ຉິ. ຣາຊາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ມຫລ຺ລກາ, ອມ຺ເຫ ຕາວ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວສຖ, ທຫຣຕາປເສ ຫິມວນ຺ຕໍ ເປເສຖາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ເຊຏ຺ຐນ຺ເຕວາສິເກນ ສທ຺ຘິໍ ເຕ ຫິມວນ຺ຕໍ ເປເສຕ຺ວາ ສຍໍ ເອກໂກວ ໂອຫິຍິ. ກປ຺ໂປ ຫິມວນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕາປເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ວສິ.

ເກສໂວ ກປ຺ເປນ ວິນາ ວສນ຺ໂຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕ຺ວາ ຕໍ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ນິທ຺ທໍ ນ ລຠຕິ, ຕສ຺ສ ນິທ຺ທໍ ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ສມ຺ມາ ອາຫາໂຣ ນ ປຣິຓາມໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂລຫິຕປກ຺ຂນ຺ທິກາ ອໂຫສິ, ພາຬ຺ຫາ ເວທນາ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຣາຊາ ປຎ຺ຈ ເວຊ຺ຊກຸລານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຕາປສໍ ປຏິຊຄ຺ຄິ, ໂຣໂຄ ນ ວູປສມ຺ມຕິ. ເກສໂວ ຣາຊານໍ ອາຫ ‘‘ມຫາຣາຊ, ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ມຣຓໍ ອິຈ຺ຉຖ, ອຸທາຫຸ ອໂຣຄຠາວ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອໂຣຄຠາວໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ມໍ ຫິມວນ຺ຕໍ ເປເສຖາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຣາຊາ ນາຣທໍ ນາມ ອມຈ຺ຈໍ ປກ຺ກາສາເປຕ຺ວາ ‘‘ນາຣທ, ອມ຺ຫາກໍ ຠທນ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວນຈຣເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ຫິມວນ຺ຕໍ ຍາຫີ’’ຕິ ເປເສສິ. ນາຣໂທ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ເນຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄມາສິ. ເກສວສ຺ສປິ ກປ຺ເປ ທິຏ຺ຐມຕ຺ເຕເຍວ ເຈຕສິກໂຣໂຄ ວູປສນ຺ໂຕ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐາ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠິ. ອຖສ຺ສ ກປ຺ໂປ ອໂລຓເກນ ອຘູປເນນ ອຸທກມຕ຺ຕສິຕ຺ຕປຓ຺ເຓນ ສທ຺ຘິໍ ສາມາກນີວາຣຍາຄຸໍ ອທາສິ, ຕສ຺ສ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ໂລຫິຕປກ຺ຂນ຺ທິກາ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠິ.

ປຸນ ຣາຊາ ນາຣທໍ ເປເສສິ ‘‘ຄຈ຺ຉ ເກສວສ຺ສ ຕາປສສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ຊານາຫີ’’ຕິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອໂຣຄໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ພາຣາຓສິຣາຊາ ປຎ຺ຈ ເວຊ຺ຊກຸລານິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ໂຕ ຕຸມ຺ເຫ ອໂຣເຄ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ກຖໍ ເຕ ກປ຺ໂປ ປຏິຊຄ຺ຄີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໗.

‘‘ມນຸສ຺ສິນ຺ທໍ ຊຫິຕ຺ວານ, ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘິນໍ;

ກຖໍ ນຸ ຠຄວາ ເກສີ, ກປ຺ປສ຺ສ ຣມຕິ ອສ຺ສເມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສິນ຺ທນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ອິນ຺ທໍ ພາຣາຓສິຣາຊານໍ. ກຖໍ ນຸ ຠຄວາ ເກສີຕິ ເກນ ນຸ ໂຂ ອຸປາເຍນ ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ຠຄວາ ເກສວຕາປໂສ ກປ຺ປສ຺ສ ອສ຺ສເມ ຣມຕີຕິ.

ເອວໍ ອຎ຺ເຎຫິ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ວິຍ ເກສວສ຺ສ ອຠິຣຕິກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເກສໂວ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໘.

‘‘ສາທູນິ ຣມຓີຍານິ, ສນ຺ຕິ ວກ຺ຂາ ມໂນຣມາ;

ສຸຠາສິຕານິ ກປ຺ປສ຺ສ, ນາຣທ ຣມຍນ຺ຕິ ມ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວກ຺ຂາຕິ ຣຸກ຺ຂາ. ປາຬິຍໍ ປນ ‘‘ຣຸກ຺ຂາ’’ຕ຺ເວວ ລິຂິຕໍ. ສຸຠາສິຕານີຕິ ກປ຺ເປນ ກຖິຕານິ ສຸຠາສິຕານິ ມໍ ຣມຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ມໍ ອຠິຣມາເປນ຺ໂຕ ກປ຺ໂປ ອໂລຓກໍ ອຘູປນໍ ອຸທກສິຕ຺ຕປຓ຺ຓມິສ຺ສໍ ສາມາກນີວາຣຍາຄຸໍ ປາເຍສິ, ຕາຍ ເມ ສຣີເຣ ພ຺ຍາຘິ ວູປສມິໂຕ, ອໂຣໂຄ ຊາໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນາຣໂທ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໙.

‘‘ສາລີນໍ ໂອທນໍ ຠຸຎ຺ເຊ, ສຸຈິໍ ມໍສູປເສຈນໍ;

ກຖໍ ສາມາກນີວາຣໍ, ອໂລຓໍ ຉາທຍນ຺ຕິ ຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠຸຎ຺ເຊຕິ ຠຸຎ຺ຊສິ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ຉາທຍນ຺ຕີຕິ ຉາທຍຕິ ປີເຓຕິ ໂຕເສຕິ. ຄາຖາພນ຺ຘສຸຂຕ຺ຖໍ ປນ ອນຸນາສິໂກ ກໂຕ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ໂຍ ຕ຺ວໍ ສຸຈິໍ ມໍສູປເສຈນໍ ຣາຊກຸເລ ຣາຊາຣຫໍ ສາລິຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊສິ, ຕໍ ກຖມິທໍ ສາມາກນີວາຣໍ ອໂລຓໍ ປີເຓຕິ ໂຕເສຕິ, ກຖໍ ເຕ ເອຕໍ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເກສໂວ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໘໐.

‘‘ສາທຸໍ ວາ ຍທິ ວາສາທຸໍ, ອປ຺ປໍ ວາ ຍທິ ວາ ພຫຸໍ;

ວິສ຺ສຕ຺ໂຖ ຍຕ຺ຖ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ວິສ຺ສາສປຣມາ ຣສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍທິ ວາສາທຸນ຺ຕິ ຍທິ ວາ ອສາທຸໍ. ວິສ຺ສຕ຺ໂຖຕິ ນິຣາສງ຺ໂກ ວິສ຺ສາສປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ຍຕ຺ຖ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ຍສ຺ມິໍ ນິເວສເນ ເອວໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ຠຸຕ຺ຕໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ໂຠຊນໍ ສາທຸເມວ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ວິສ຺ສາສປຣມາ ຣສາ, ວິສ຺ສາໂສ ປຣໂມ ອຸຕ຺ຕໂມ ເອເຕສນ຺ຕິ ວິສ຺ສາສປຣມາ ຣສາ. ວິສ຺ສາສສທິໂສ ຫິ ອຎ຺ໂຎ ຣໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອວິສ຺ສາສິເກນ ຫິ ທິນ຺ນໍ ຈຕຸມຘຸຣມ຺ປິ ວິສ຺ສາສິເກນ ທິນ຺ນໍ ອມ຺ພິລກຎ຺ຊິຍໍ ນ ອຄ຺ຆຕີຕິ.

ນາຣໂທ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເກສໂວ ອິທໍ ນາມ ກເຖສີ’’ຕິ ອາຈິກ຺ຂິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ນາຣໂທ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ເກສໂວ ພກພ຺ຣຫ຺ມາ, ກປ຺ໂປ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ເກສວຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໓໔໗] ໗. ອຍກູຏຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສພ຺ພາຍສນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂລກຕ຺ຖຈຣິຍໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ມຫາກຓ຺ຫຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໒.໖໑ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຸຄ຺ຄຫິຕສພ຺ພສິປ຺ໂປ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ມນຸສ຺ສາ ເທວມງ຺ຄລິກາ ຫຸຕ຺ວາ ພຫູ ອເຊຬກາທໂຍ ມາເຣຕ຺ວາ ເທວຕານໍ ພລິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ປາໂຓ ນ ຫນ຺ຕພ຺ໂພ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ. ຍກ຺ຂາ ພລິກມ຺ມໍ ອລຠມານາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ເຕ ຍກ຺ຂສມາຄມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມາຣຓຕ຺ຖາຍ ເອກໍ ກກ຺ຂຬໍ ຍກ຺ຂໍ ເປເສສຸໍ. ໂສ ກຓ຺ຓິກມຕ຺ຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ອາທິຕ຺ຕໍ ອຍກູຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ນໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມຍາມສມນນ຺ຕເຣ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສຍນມຕ຺ຖເກ ອຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສກ຺ກສ຺ສ ອາສນໍ ອຸຓ຺ຫາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ໂສ ອາວຊ຺ຊມາໂນ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ອິນ຺ທວຊິຣໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍກ຺ຂສ຺ສ ອຸປຣິ ອຏ຺ຐາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຍກ຺ຂໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອສ ມໍ ຣກ຺ຂມາໂນ ຐິໂຕ, ອຸທາຫຸ ມາເຣຕຸກາໂມ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໘໑.

‘‘ສພ຺ພາຍສໍ ກູຏມຕິປ຺ປມາຓໍ, ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ໂຍ ຕິຏ຺ຐສິ ອນ຺ຕລິກ຺ເຂ;

ຣກ຺ຂາຍ ເມ ຕ຺ວໍ ວິຫິໂຕ ນຸສຊ຺ຊ, ອຸທາຫຸ ເມ ເຈຕຍເສ ວຘາຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິຫິໂຕ ນຸສຊ຺ຊາຕິ ວິຫິໂຕ ນຸ ອສິ ອຊ຺ຊ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ຍກ຺ຂເມວ ປສ຺ສຕິ, ນ ສກ຺ກໍ. ຍກ຺ໂຂ ສກ຺ກສ຺ສ ຠເຍນ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຫຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ໂສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ນາຫໍ ຕວ ຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ຐິໂຕ, ອິມິນາ ປນ ຊລິເຕນ ອຍກູເຏນ ປຫຣິຕ຺ວາ ຕໍ ມາເຣສ຺ສາມີຕິ ອາຄໂຕມ຺ຫິ, ສກ຺ກສ຺ສ ຠເຍນ ຕໍ ປຫຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ທີເປນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໘໒.

‘‘ທູໂຕ ອຫໍ ຣາຊິຘ ຣກ຺ຂສານໍ, ວຘາຍ ຕຸຍ຺ຫໍ ປຫິໂຕຫມສ຺ມິ;

ອິນ຺ໂທ ຈ ຕໍ ຣກ຺ຂຕິ ເທວຣາຊາ, ເຕນຸຕ຺ຕມງ຺ຄໍ ນ ເຕ ຜາລຍາມີ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິຕຣາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໘໓.

‘‘ສເຈ ຈ ມໍ ຣກ຺ຂຕິ ເທວຣາຊາ, ເທວານມິນ຺ໂທ ມຆວາ ສຸຊມ຺ປຕິ;

ກາມໍ ປິສາຈາ ວິນທນ຺ຕຸ ສພ຺ເພ, ນ ສນ຺ຕເສ ຣກ຺ຂສິຍາ ປຊາຍ.

໑໘໔.

‘‘ກາມໍ ກນ຺ທນ຺ຕຸ ກຸມ຺ຠຓ຺ຑາ, ສພ຺ເພ ປໍສຸປິສາຈກາ;

ນາລໍ ປິສາຈາ ຍຸທ຺ຘາຍ, ມຫຕີ ສາ ວິຠິໍສິກາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຣກ຺ຂສິຍາ ປຊາຍາຕິ ຣກ຺ຂສິສງ຺ຂາຕາຍ ປຊາຍ, ຣກ຺ຂສສຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຸມ຺ຠຓ຺ຑາຕິ ກຸມ຺ຠມຕ຺ຕຣຫສ຺ສງ຺ຄາ ມໂຫທຣາ ຍກ຺ຂາ. ປໍສຸປິສາຈກາຕິ ສງ຺ກາຣຏ຺ຐາເນ ປິສາຈາ. ນາລນ຺ຕິ ປິສາຈາ ນາມ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຍຸທ຺ຘາຍ ນ ສມຕ຺ຖາ. ມຫຕີ ສາ ວິຠິໍສິກາຕິ ຍໍ ປເນເຕ ຍກ຺ຂາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ວິຠິໍສິກໍ ທສ຺ເສນ຺ຕິ, ສາ ມຫຕີ ວິຠິໍສິກາ ຠຍກາຣຓທສ຺ສນມຕ຺ຕເມວ ມຍ຺ຫໍ, ນ ປນາຫໍ ຠາຍາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສກ຺ໂກ ຍກ຺ຂໍ ປລາເປຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ‘‘ມາ ຠາຍິ, ມຫາຣາຊ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕວ ຣກ຺ຂາ ມມາຍຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສກ຺ໂກ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ອໂຫສິ, ພາຣາຓສິຣາຊາ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອຍກູຏຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໓໔໘] ໘. ອຣຎ຺ຎຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຣຎ຺ຎາ ຄາມມາຄມ຺ມາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຖຸລ຺ລກຸມາຣິກາປໂລຠນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ຈູຬນາຣທກສ຺ສປຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໓.໔໐ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ອຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ໂປ ຠຣິຍາຍ ກາລກຕາຍ ປຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ເຕ ວສນ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕໍ ອສ຺ສມປເທ ຐເປຕ຺ວາ ຜລາຜລຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕທາ ໂຈເຣສຸ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ກຣມເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ເອກາ ກຸມາຣິກາ ປລາຍິຕ຺ວາ ຕໍ ອສ຺ສມປທໍ ປຕ຺ວາ ຕາປສກຸມາຣໍ ປໂລເຠຕ຺ວາ ສີລວິນາສໍ ປາເປຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ປິຕາ ຕາວ ເມ ອາຄຈ຺ຉຕຸ, ຕໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ທິສ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ນິສີທິ. ຕາປສກຸມາໂຣ ປິຕຣິ ອາຄເຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໘໕.

‘‘ອຣຎ຺ຎາ ຄາມມາຄມ຺ມ, ກິໍສີລໍ ກິໍວຕໍ ອຫໍ;

ປຸຣິສໍ ຕາຕ ເສເວຍ຺ຍໍ, ຕໍ ເມ ອກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຣຎ຺ຎາ ຄາມມາຄມ຺ມາຕິ ຕາຕ ອຫໍ ອິໂຕ ອຣຎ຺ຎໂຕ ມນຸສ຺ສປຖໍ ວສນຕ຺ຖາຍ ຄໂຕ ວສນຄາມໍ ປຕ຺ວາ ກິໍ ກໂຣມີຕິ.

ອຖສ຺ສ ປິຕາ ໂອວາທໍ ທທນ຺ໂຕ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໘໖.

‘‘ໂຍ ຕໍ ວິສ຺ສາສເຍ ຕາຕ, ວິສ຺ສາສຎ຺ຈ ຂເມຍ຺ຍ ເຕ;

ສຸສ຺ສູສີ ຈ ຕິຕິກ຺ຂີ ຈ, ຕໍ ຠເຊຫິ ອິໂຕ ຄໂຕ.

໑໘໗.

‘‘ຍສ຺ສ ກາເຍນ ວາຈາຍ, ມນສາ ນຕ຺ຖິ ທຸກ຺ກຏໍ;

ອຸຣສີວ ປຕິຏ຺ຐາຍ, ຕໍ ຠເຊຫິ ອິໂຕ ຄໂຕ.

໑໘໘.

‘‘ຫລິທ຺ທິຣາຄໍ ກປິຈິຕ຺ຕໍ, ປຸຣິສໍ ຣາຄວິຣາຄິນໍ;

ຕາທິສໍ ຕາຕ ມາ ເສວິ, ນິມ຺ມນຸສ຺ສມ຺ປິ ເຈ ສິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຕໍ ວິສ຺ສາສເຍຕິ ໂຍ ປຸຣິໂສ ຕໍ ວິສ຺ສາເສຍ຺ຍ ນ ປຣິສງ຺ເກຍ຺ຍ. ວິສ຺ສາສຎ຺ຈ ຂເມຍ຺ຍ ເຕຕິ ໂຍ ຈ ອຕ຺ຕນິ ກຍິຣມານໍ ຕວ ວິສ຺ສາສໍ ປຕ຺ໂຕ ນິຣາສງ຺ໂກ ຕໍ ຂເມຍ຺ຍ. ສຸສ຺ສູສີຕິ ໂຍ ຈ ຕວ ວິສ຺ສາສວຈນໍ ໂສຕຸມິຈ຺ຉຕິ. ຕິຕິກ຺ຂີຕິ ໂຍ ຈ ຕຍາ ກຕໍ ອປຣາຘໍ ຂມຕິ. ຕໍ ຠເຊຫີຕິ ຕໍ ປຸຣິສໍ ຠເຊຍ຺ຍາສິ ປຍິຣຸປາເສຍ຺ຍາສິ. ອຸຣສີວ ປຕິຏ຺ຐາຍາຕິ ຍຖາ ຕສ຺ສ ອຸຣສິ ປຕິຏ຺ຐາຍ ວຑ຺ຒິໂຕ ໂອຣສປຸຕ຺ໂຕ ຕ຺ວມ຺ປິ ຕາທິໂສ ອຸຣສິ ປຕິຏ຺ຐິຕປຸຕ຺ໂຕ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ເອວຣູປໍ ປຸຣິສໍ ຠເຊຍ຺ຍາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຫລິທ຺ທິຣາຄນ຺ຕິ ຫລິທ຺ທິຣາຄສທິສໍ ອຖິຣຈິຕ຺ຕໍ. ກປິຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ລຫຸປຣິວຕ຺ຕິຕາຍ ມກ຺ກຏຈິຕ຺ຕໍ. ຣາຄວິຣາຄິນນ຺ຕິ ມຸຫຸຕ຺ເຕເນວ ຣຊ຺ຊນວິຣຊ຺ຊນສຠາວໍ. ນິມ຺ມນຸສ຺ສມ຺ປິ ເຈ ສິຍາຕິ ສເຈປິ ສກລໍ ຊມ຺ພຸທີປຕລໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິວິຣຫິຕສ຺ສ ມນຸສ຺ສສ຺ສ ອຠາເວນ ນິມ຺ມນຸສ຺ສໍ ສິຍາ, ຕຖາປິ, ຕາຕ, ຕາທິສໍ ລຫຸຈິຕ຺ຕໍ ມາ ເສວິ, ສພ຺ພມ຺ປິ ມນຸສ຺ສປຖໍ ວິຈິນິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຄຸຓສມ຺ປນ຺ນເມວ ຠເຊຍ຺ຍາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕາປສກຸມາໂຣ ‘‘ອຫໍ, ຕາຕ, ອິເມຫິ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ປຸຣິສໍ ກຕ຺ຖ ລຠິສ຺ສາມິ, ນ ຄຈ຺ຉາມິ, ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ເຎວ ສນ຺ຕິເກ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ອຸໂຠປິ ອປຣິຫີນຊ຺ຌານາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍຓາ ອເຫສຸໍ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ປຸຕ຺ໂຕ ຈ ກຸມາຣິກາ ຈ ເອເຕເຍວ ອເຫສຸໍ, ປິຕາ ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອຣຎ຺ຎຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໓໔໙] ໙. ສນ຺ຘິເຠທຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເນວ ອິຕ຺ຖີສຸ ສາມຎ຺ຎນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເປສຸຎ຺ຎສິກ຺ຂາປທໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິໍ ກິຣ ສມເຍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຉພ຺ພຄ຺ຄິຍາ ຠິກ຺ຂູ ເປສຸຎ຺ຎໍ ອຸປສໍຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ເຕ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂູນໍ ຠຓ຺ຑນຊາຕານໍ ກລຫຊາຕານໍ ວິວາທາປນ຺ນານໍ ເປສຸຎ຺ຎໍ ອຸປສໍຫຣຖ, ເຕນ ອນຸປ຺ປນ຺ນານິ ເຈວ ຠຓ຺ຑນານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອຸປ຺ປນ຺ນານິ ຈ ຠິຍ຺ໂຍຠາວາຍ ສໍວຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຄຣຫິຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ປິສຸຓາ ວາຈາ ນາມ ຕິຂິຓສຕ຺ຕິປຫາຣສທິສາ, ທຬ຺ໂຫ ວິສ຺ສາໂສປິ ຕາຍ ຂິປ຺ປໍ ຠິຊ຺ຊຕິ, ຕຎ຺ຈ ປນ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເມຕ຺ຕິຠິນ຺ທນກຊໂນ ສີຫອຸສຠສທິໂສ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ອຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ໂປ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ເອໂກ ໂຄປາລໂກ ອຣຎ຺ເຎ ໂຄກຸເລສຸ ຄາໂວ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອກໍ ຄພ຺ຠິນິໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຫາຍ ອາຄໂຕ. ຕສ຺ສາ ເອກາຍ ສີຫິຍາ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາໂສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕາ ອຸໂຠປິ ທຬ຺ຫມິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ເອກໂຕ ວິຈຣນ຺ຕິ. ອປຣຠາເຄ ຄາວີ ວຈ຺ຉກໍ, ສີຫີ ສີຫໂປຕກໍ ວິຊາຍິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ຊນາ ກຸເລນ ອາຄຕເມຕ຺ຕິຍາ ທຬ຺ຫມິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ເອກໂຕ ວິຈຣນ຺ຕິ. ອເຖໂກ ວນຈຣໂກ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເຕສໍ ວິສ຺ສາສໍ ທິສ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກຠຓ຺ຑໍ ອາທາຍ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທຕ຺ວາ ‘‘ອປິ ເຕ, ສມ຺ມ, ກິຎ຺ຈິ ອຣຎ຺ເຎ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຣຎ຺ຎາ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ເທວ, ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ນ ປສ຺ສາມິ, ເອກໍ ປນ ສີຫຎ຺ຈ ອຸສຠຎ຺ຈ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິສ຺ສາສິເກ ເອກໂຕ ວິຈຣນ຺ເຕ ອທ຺ທສ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ເອເຕສໍ ຕຕິເຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຠຍໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຍທາ ເຕສໍ ຕຕິຍໍ ປສ຺ສຕິ, ອຖ ເມ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ເທວາ’’ຕິ.

ວນຈຣເກ ປນ ພາຣາຓສິໍ ຄເຕ ເອໂກ ສິງ຺ຄາໂລ ສີຫຎ຺ຈ ອຸສຠຎ຺ຈ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ວນຈຣໂກ ອຣຎ຺ຎໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕຕິຍສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນຠາວໍ ຣຎ຺ໂຎ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ນຄຣໍ ຄໂຕ. ສິງ຺ຄາໂລ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍາ ຐເປຕ຺ວາ ສີຫມໍສຎ຺ຈ ອຸສຠມໍສຎ຺ຈ ອຎ຺ຎໍ ອຂາທິຕປຸພ຺ພໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອິເມ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອິເມສໍ ມໍສໍ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ອຍໍ ຕໍ ເອວໍ ວທຕິ, ອຍໍ ຕໍ ເອວໍ ວທຕີ’’ຕິ ອຸໂຠປິ ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ກລຫໍ ກາເຣຕ຺ວາ ມຣຓາກາຣປ຺ປຕ຺ເຕ ອກາສິ. ວນຈຣໂກປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ‘‘ເຕສໍ, ເທວ, ຕຕິໂຍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ໂກ ໂສ’’ຕິ? ‘‘ສິງ຺ຄາໂລ, ເທວາ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ໂສ ອຸໂຠ ມິຕ຺ເຕ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ມາຣາເປສ຺ສຕິ, ມຍໍ ເຕສໍ ມຕກາເລ ສມ຺ປາປຸຓິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຣຖໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ວນຈຣເກນ ມຄ຺ຄເທສເກນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຕສຸ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກລຫໍ ກຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ເຕສຸ ສມ຺ປາປຸຓິ. ສິງ຺ຄາໂລ ປນ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ເອກວາຣໍ ສີຫສ຺ສ ມໍສໍ ຂາທຕິ, ເອກວາຣໍ ອຸສຠສ຺ສ ມໍສໍ ຂາທຕິ. ຣາຊາ ເຕ ອຸໂຠປິ ຊີວິຕກ຺ຂຍປ຺ປຕ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ຣເຖ ຐິໂຕວ ສາຣຖິນາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໘໙.

‘‘ເນວ ອິຕ຺ຖີສຸ ສາມຎ຺ຎໍ, ນາປິ ຠກ຺ເຂສຸ ສາຣຖິ;

ອຖສ຺ສ ສນ຺ຘິເຠທສ຺ສ, ປສ຺ສ ຍາວ ສຸຈິນ຺ຕິຕໍ.

໑໙໐.

‘‘ອສິ ຕິກ຺ໂຂວ ມໍສມ຺ຫິ, ເປສຸຎ຺ຎໍ ປຣິວຕ຺ຕຕິ;

ຍຕ຺ຖູສຠຎ຺ຈ ສີຫຎ຺ຈ, ຠກ຺ຂຍນ຺ຕິ ມິຄາຘມາ.

໑໙໑.

‘‘ອິມໍ ໂສ ສຍນໍ ເສຕິ, ຍມິມໍ ປສ຺ສສິ ສາຣຖິ;

ໂຍ ວາຈໍ ສນ຺ຘິເຠທສ຺ສ, ປິສຸຓສ຺ສ ນິໂພຘຕິ.

໑໙໒.

‘‘ເຕ ຊນາ ສຸຂເມຘນ຺ຕິ, ນຣາ ສຄ຺ຄຄຕາຣິວ;

ເຍ ວາຈໍ ສນ຺ຘິເຠທສ຺ສ, ນາວໂພຘນ຺ຕິ ສາຣຖີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເນວ ອິຕ຺ຖີສູຕິ ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຊນານໍ ເນວ ອິຕ຺ຖີສຸ ສາມຎ຺ຎໍ ອຕ຺ຖິ ນ, ຠກ຺ເຂສຸປິ. ອຎ຺ຎເມວ ຫິ ອິຕ຺ຖິໍ ສີໂຫ ເສວຕິ, ອຎ຺ຎໍ ອຸສໂຠ, ອຎ຺ຎໍ ຠກ຺ຂໍ ສີໂຫ ຂາທຕິ, ອຎ຺ຎໍ ອຸສໂຠຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖສ຺ສາຕິ ເອວໍ ກລຫກາຣເຓ ອວິຊ຺ຊມາເນປິ ອຖ ອິມສ຺ສ ມິຕ຺ຕສນ຺ຘິເຠທກສ຺ສ ທຸຏ຺ຐສິງ຺ຄາລສ຺ສ ‘‘ອຸຠິນ຺ນໍ ມໍສໍ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອິເມ ມາເຣນ຺ຕສ຺ສ ປສ຺ສ ຍາວ ສຸຈິນ຺ຕິຕໍ, ສຸຈິນ຺ຕິຕໍ ຊາຕນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ເປສຸຎ຺ເຎ ປຣິວຕ຺ຕມາເນ. ອຸສຠຎ຺ຈ ສີຫຎ຺ຈ ມິຄາຘມາ ສິງ຺ຄາລາ ຂາທນ຺ຕິ, ຕໍ ເປສຸຎ຺ຎໍ ມໍສມ຺ຫິ ຕິຂິໂຓ ອສິ ວິຍ ມິຕ຺ຕຠາວໍ ຉິນ຺ທນ຺ຕເມວ ປຣິວຕ຺ຕຕີຕິ ທີເປຕິ.

ຍມິມໍ ປສ຺ສສີຕິ ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ຍໍ ອິມໍ ປສ຺ສສິ ອິເມສໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ມຕສຍນໍ, ອຎ຺ໂຎປິ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສນ຺ຘິເຠທສ຺ສ ປິສຸຓສ຺ສ ປິສຸຓວາຈໍ ນິໂພຘຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ໂສ ອິມໍ ສຍນໍ ເສຕິ, ເອວເມວໍ ມຣຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສຸຂເມຘນ຺ຕີຕິ ສຸຂໍ ວິນ຺ທນ຺ຕິ ລຠນ຺ຕິ. ນຣາ ສຄ຺ຄຄຕາຣິວາຕິ ສຄ຺ຄຄຕາ ທິພ຺ພໂຠຄສມງ຺ຄິໂນ ນຣາ ວິຍ ເຕ ສຸຂໍ ວິນ຺ທນ຺ຕິ. ນາວໂພຘນ຺ຕີຕິ ນ ສາຣໂຕ ປຈ຺ເຈນ຺ຕິ, ຕາທິສໍ ປນ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ໂຈເທຕ຺ວາ ສາເຣຕ຺ວາ ເມຕ຺ຕິໍ ອຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາກຕິກາວ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ຣາຊາ ອິມາ ຄາຖາ ຠາສິຕ຺ວາ ສີຫສ຺ສ ເກສຣຈມ຺ມນຂທາຐາ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ນຄຣເມວ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພາຣາຓສິຣາຊາ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສນ຺ຘິເຠທຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໓໕໐] ໑໐. ເທວຕາປຎ຺ຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຫນ຺ຕິ ຫຕ຺ເຖຫິ ປາເທຫີຕິ ອຍໍ ເທວຕາປຸຈ຺ຉາ ອຸມງ຺ຄຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໕໙໐ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ເທວຕາປຎ຺ຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ຈູຬກຸຓາລວຄ຺ໂຄ ປຎ຺ຈໂມ.

ຊາຕກຸທ຺ທານໍ –

ກາລິງ຺ໂຄ ອສ຺ສາໂຣໂຫ ຈ, ເອກຣາຊາ ຈ ທທ຺ທໂຣ;

ສີລວີມໍສສຸຊາຕາ, ປລາໂສ ສກຸໂຓ ຉໂວ;

ເສຍ຺ໂຍຕິ ທສ ຊາຕກາ.

ປຸຈິມນ຺ໂທ ກສ຺ສໂປ ຈ, ຂນ຺ຕິວາທີ ໂລຫກຸມ຺ຠີ;

ສພ຺ພມໍສລາຠີ ສໂສ, ມຕາໂຣທກຓເວຣາ;

ຕິຕ຺ຕິໂຣ ສຸຈ຺ຈໂຊ ທສ.

ກຸຏິທູໂສ ທຸທ຺ທຠາໂຍ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕຈມ຺ມສາຏໂກ;

ໂຄຘຣາຊາ ຈ ກກ຺ກາຣຸ, ກາກວຕີ ນນຸ ໂສຈິໂຍ;

ກາຬພາຫຸ ສີລວີມໍໂສ ທສ.

ໂກກາລິໂກ ຣຖລຏ຺ຐິ, ປກ຺ກໂຄຘຣາໂຊວາທາ;

ຊມ຺ພຸກພ຺ຣຫາຉຕ຺ໂຕ ຈ, ປີຐຖຸສາ ຈ ພາເວຣຸ;

ວິສຍ຺ຫເສຏ຺ຐິ ທສຘາ.

ກິນ຺ນຣີວານຣກຸນ຺ຕິນີ, ອມ຺ພຫາຣີ ຄຊກຸມ຺ໂຠ;

ເກສວາຍກູຏາຣຎ຺ຎໍ, ສນ຺ຘິເຠໂທ ເທວຕາປຎ຺ຫາ.

ວຄ຺ຄຸທ຺ທານໍ –

ກາລິງ຺ໂຄ ປຸຈິມນ຺ໂທ ຈ, ກຸຏິທູສກໂກກິລາ;

ຈູຬກຸຓາລວຄ຺ໂຄຕິ, ປຎ຺ຈວຄ຺ຄາ ຈຕຸກ຺ກມ຺ຫິ;

ໂຫນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາສ ຊາຕກາ.

ຈຕຸກ຺ກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໕. ປຎ຺ຈກນິປາໂຕ

໑. ມຓິກຸຓ຺ຑລວຄ຺ໂຄ

[໓໕໑] ໑. ມຓິກຸຓ຺ຑລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຊີໂນ ຣຖສ຺ສໍ ມຓິກຸຓ຺ຑເລ ຈາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ອນ຺ເຕປຸເຣ ສພ຺ພຕ຺ຖສາຘກໍ ປທຸຏ຺ຐາມຈ຺ຈໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ອິຘ ປນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິຣາຊາ ອໂຫສິ. ປທຸຏ຺ຐາມຈ຺ໂຈ ໂກສລຣາຊານໍ ອາເນຕ຺ວາ ກາສິຣຊ຺ຊໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຣາຊານໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ປກ຺ຂິປາເປສິ. ຣາຊາ ຌານໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອາກາເສ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິ, ໂຈຣຣຎ຺ໂຎ ສຣີເຣ ຑາໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສ ພາຣາຓສິຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑.

‘‘ຊີໂນ ຣຖສ຺ສໍ ມຓິກຸຓ຺ຑເລ ຈ, ປຸຕ຺ເຕ ຈ ທາເຣ ຈ ຕເຖວ ຊີໂນ;

ສພ຺ເພສຸ ໂຠເຄສຸ ອເສສເກສຸ, ກສ຺ມາ ນ ສນ຺ຕປ຺ປສິ ໂສກກາເລ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຊີໂນ ຣຖສ຺ສໍ ມຓິກຸຓ຺ຑເລ ຈາຕິ ມຫາຣາຊ, ຕ຺ວໍ ຣຖຎ຺ຈ ອສ຺ສຎ຺ຈ ມຓິກຸຓ຺ຑລານິ ຈ ຊີໂນ, ‘‘ຊີໂນ ຣຖສ຺ເສ ຈ ມຓິກຸຓ຺ຑເລ ຈາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ອເສສເກສູຕິ ນິສ຺ເສສເກສຸ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒.

‘‘ປຸພ຺ເພວ ມຈ຺ຈໍ ວິຊຫນ຺ຕິ ໂຠຄາ, ມຈ຺ໂຈ ວາ ເຕ ປຸພ຺ພຕຣໍ ຊຫາຕິ;

ອສສ຺ສຕາ ໂຠຄິໂນ ກາມກາມິ, ຕສ຺ມາ ນ ໂສຈາມຫໍ ໂສກກາເລ.

໓.

‘‘ອຸເທຕິ ອາປູຣຕິ ເວຕິ ຈນ຺ໂທ, ອຕ຺ຖໍ ຕເປຕ຺ວານ ປເລຕິ ສູຣິໂຍ;

ວິທິຕາ ມຍາ ສຕ຺ຕຸກ ໂລກຘມ຺ມາ, ຕສ຺ມາ ນ ໂສຈາມຫໍ ໂສກກາເລ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພວ ມຈ຺ຈນ຺ຕິ ມຈ຺ຈໍ ວາ ໂຠຄາ ປຸພ຺ເພວ ປຐມຕຣຎ຺ເຎວ ວິຊຫນ຺ຕິ, ມຈ຺ໂຈ ວາ ເຕ ໂຠເຄ ປຸພ຺ພຕຣໍ ຊຫາຕິ. ກາມກາມີຕິ ໂຈຣຣາຊານໍ ອາລປຕິ. ອມ຺ໂຠ, ກາເມ ກາມຍມານ ກາມກາມິ ໂຠຄິໂນ ນາມ ໂລເກ ອສສ຺ສຕາ, ໂຠເຄສຸ ວາ ນຏ຺ເຐສຸ ຊີວມານາວ ອໂຠຄິໂນ ໂຫນ຺ຕິ, ໂຠເຄ ວາ ປຫາຍ ສຍໍ ນສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຫໍ ມຫາຊນສ຺ສ ໂສກກາເລປິ ນ ໂສຈາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິທິຕາ ມຍາ ສຕ຺ຕຸກ ໂລກຘມ຺ມາຕິ ໂຈຣຣາຊານໍ ອາລປຕິ. ອມ຺ໂຠ, ສຕ຺ຕຸກ, ມຍາ ລາໂຠ ອລາໂຠ ຍໂສ ອຍໂສຕິອາທໂຍ ໂລກຘມ຺ມາ ວິທິຕາ. ຍເຖວ ຫິ ຈນ຺ໂທ ອຸເທຕິ ຈ ປູຣຕິ ຈ ປຸນ ຈ ຂີຍຕິ, ຍຖາ ຈ ສູຣິໂຍ ອນ຺ຘກາຣໍ ວິຘມນ຺ໂຕ ມຫນ຺ຕໍ ອາໂລກໍ ຕເປຕ຺ວານ ປຸນ ສາຍໍ ອຕ຺ຖໍ ປເລຕິ ອຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉຕິ ນ ທິສ຺ສຕິ, ເອວເມວ ໂຠຄາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ນສ຺ສນ຺ຕິ ຈ, ຕຕ຺ຖ ກິໍ ໂສເກນ, ຕສ຺ມາ ນ ໂສຈາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ໂຈຣຣຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຕເມວ ໂຈຣໍ ຄຣຫນ຺ໂຕ ອາຫ –

໔.

‘‘ອລໂສ ຄິຫີ ກາມໂຠຄີ ນ ສາຘຸ, ອສຎ຺ຎໂຕ ປພ຺ພຊິໂຕ ນ ສາຘຸ;

ຣາຊາ ນ ສາຘຸ ອນິສມ຺ມກາຣີ, ໂຍ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂກຘໂນ ຕໍ ນ ສາຘຸ.

໕.

‘‘ນິສມ຺ມ ຂຕ຺ຕິໂຍ ກຍິຣາ, ນານິສມ຺ມ ທິສມ຺ປຕິ;

ນິສມ຺ມກາຣິໂນ ຣາຊ, ຍໂສ ກິຕ຺ຕິ ຈ ວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ.

ອິມາ ປນ ທ຺ເວ ຄາຖາ ເຫຏ຺ຐາ ວິຕ຺ຖາຣິຕາເຍວ. ໂຈຣຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຂມາເປຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຊນປທເມວ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ໂກສລຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ພາຣາຓສິຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມຓິກຸຓ຺ຑລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໓໕໒] ໒. ສຸຊາຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກິໍ ນຸ ສນ຺ຕຣມາໂນວາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຕປິຕິກໍ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ປິຕຣິ ມເຕ ປຣິເທວມາໂນ ວິຈຣຕິ, ໂສກໍ ວິໂນເທຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລູປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາສມຓໍ ອາທາຍ ຕສ຺ສ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ ‘‘ກິໍ, ອຸປາສກ, ໂສຈສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອາວຸໂສ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ປຓ຺ຑິຕານໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ປິຕຣິ ກາລກເຕ ນ ໂສຈິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກຸຏຸມ຺ພິກເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ‘‘ສຸຊາຕກຸມາໂຣ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ຕສ຺ສ ວຍປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ປິຕາມໂຫ ກາລມກາສິ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ປິຕຸ ກາລກິຣິຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂສກສມປ຺ປິໂຕ ອາຬາຫນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຬາຫນໂຕ ອຏ຺ຐີນິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຣາເມ ມຕ຺ຕິກາຖູປໍ ກຕ຺ວາ ຕານິ ຕຕ຺ຖ ນິທຫິຕ຺ວາ ຄຕຄຕເວລາຍ ຖູປໍ ປຸປ຺ເຜຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ເຈຕິຍໍ ອາວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ປຣິເທວຕິ, ເນວ ນ຺ຫາຍຕິ ນ ລິມ຺ປຕິ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ ນ ກມ຺ມນ຺ເຕ ວິຈາເຣຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ປິຕາ ເມ ອຍ຺ຍກສ຺ສ ມຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂສກາຠິຠູໂຕ ຈຣຕິ, ຐເປຕ຺ວາ ປນ ມໍ ອຎ຺ໂຎ ເອຕໍ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອເກນ ນໍ ອຸປາເຍນ ນິສ຺ໂສກໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ພຫິຄາເມ ເອກໍ ມຕໂຄຓໍ ທິສ຺ວາ ຕິຓຎ຺ຈ ປານີຍຎ຺ຈ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ຂາທ, ຂາທ, ປິວ, ປິວາ’’ຕິ ອາຫ. ອາຄຕາຄຕາ ນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ ສຸຊາຕ, ກິໍ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກສິ, ມຕໂຄຓສ຺ສ ຕິໂຓທກໍ ເທສີ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ໂສ ນ ກິຎ຺ຈິ ປຏິວທຕິ. ອຖສ຺ສ ປິຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ຊາໂຕ, ມຕໂຄຓສ຺ສ ຕິໂຓທກໍ ເທຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ປິຕຸໂສໂກ ອປຄໂຕ, ປຸຕ຺ຕໂສໂກ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ. ໂສ ເວເຄນາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ນນຸ ຕ຺ວໍ, ຕາຕ ສຸຊາຕ, ປຓ຺ຑິໂຕສິ, ກິໍກາຣຓາ ມຕໂຄຓສ຺ສ ຕິໂຓທກໍ ເທສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໖.

‘‘ກິໍ ນຸ ສນ຺ຕຣມາໂນວ, ລາຍິຕ຺ວາ ຫຣິຕໍ ຕິຓໍ;

ຂາທ ຂາທາຕິ ລປສິ, ຄຕສຕ຺ຕໍ ຊຣຄ຺ຄວໍ.

໗.

‘‘ນ ຫິ ອນ຺ເນນ ປາເນນ, ມໂຕ ໂຄໂຓ ສມຸຏ຺ຐເຫ;

ຕ຺ວຎ຺ຈ ຕຸຈ຺ຉໍ ວິລປສິ, ຍຖາ ຕໍ ທຸມ຺ມຕີ ຕຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຕຣມາໂນວາຕິ ຕຸຣິໂຕ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ. ລາຍິຕ຺ວາຕິ ລຸນິຕ຺ວາ. ລປສີຕິ ວິລປສິ. ຄຕສຕ຺ຕໍ ຊຣຄ຺ຄວນ຺ຕິ ວິຄຕຊີວິຕໍ ຊິຓ຺ຓໂຄຓໍ. ຍຖາ ຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຕນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ຍຖາ ທຸມ຺ມຕິ ອປ຺ປປຎ຺ໂຎ ວິລເປຍ຺ຍ, ຕຖາ ຕ຺ວໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ວິລປສີຕິ.

ຕໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໘.

‘‘ຕເຖວ ຕິຏ຺ຐຕິ ສີສໍ, ຫຕ຺ຖປາທາ ຈ ວາລຘິ;

ໂສຕາ ຕເຖວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ມຎ຺ເຎ ໂຄໂຓ ສມຸຏ຺ຐເຫ.

໙.

‘‘ເນວຍ຺ຍກສ຺ສ ສີສຎ຺ຈ, ຫຕ຺ຖປາທາ ຈ ທິສ຺ສເຣ;

ຣຸທໍ ມຕ຺ຕິກຖູປສ຺ມິໍ, ນນຸ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ທຸມ຺ມຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕເຖວາຕິ ຍຖາ ປຸພ຺ເພ ຐິຕໍ, ຕເຖວ ຕິຏ຺ຐຕິ. ມຎ຺ເຎຕິ ເອເຕສໍ ສີສາທີນໍ ຕເຖວ ຐິຕຕ຺ຕາ ອຍໍ ໂຄໂຓ ສມຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາຕິ ມຎ຺ຎາມິ. ເນວຍ຺ຍກສ຺ສ ສີສຎ຺ຈາຕິ ອຍ຺ຍກສ຺ສ ປນ ສີສຎ຺ຈ ຫຕ຺ຖປາທາ ຈ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ. ‘‘ປິຏ຺ຐິປາທາ ນ ທິສ຺ສເຣ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ນນຸ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ທຸມ຺ມຕີຕິ ອຫໍ ຕາວ ສີສາທີນິ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ເອວໍ ກໂຣມິ, ຕ຺ວໍ ປນ ນ ກິຎ຺ຈິ ປສ຺ສສິ, ຌາປິຕຏ຺ຐານໂຕ ອຏ຺ຐີນິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມຕ຺ຕິກາຖູປໍ ກຕ຺ວາ ປຣິເທວສິ. ອິຕິ ມໍ ປຏິຈ຺ຈ ສຕຄຸເຓນ ສຫສ຺ສຄຸເຓນ ສຕສຫສ຺ສຄຸເຓນ ນນຸ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ທຸມ຺ມຕິ. ຠິຊ຺ຊນຘມ຺ມາ ນາມ ສງ຺ຂາຣາ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ກາ ປຣິເທວນາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປິຕາ ‘‘ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ອິຘໂລກປຣໂລກກິຈ຺ຈໍ ຊານາຕິ, ມມ ສຎ຺ຎາປນຕ຺ຖາຍ ເອຕໍ ກມ຺ມໍ ອກາສີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ ສຸຊາຕປຓ຺ຑິຕ, ‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ’ຕິ ເມ ຎາຕາ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ໂສຈິສ຺ສາມິ, ປິຕຸໂສກຫຣຓກປຸຕ຺ເຕນ ນາມ ຕາທິເສນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຖຸຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຫ –

໑໐.

‘‘ອາທິຕ຺ຕໍ ວຕ ມໍ ສນ຺ຕໍ, ຆຕສິຕ຺ຕໍວ ປາວກໍ;

ວາຣິນາ ວິຍ ໂອສິຎ຺ຈໍ, ສພ຺ພໍ ນິພ຺ພາປເຍ ທຣໍ.

໑໑.

‘‘ອພ຺ພຫີ ວຕ ເມ ສລ຺ລໍ, ຍມາສິ ຫທຍສ຺ສິຕໍ;

ໂຍ ເມ ໂສກປເຣຕສ຺ສ, ປິຕຸໂສກໍ ອປານຸທິ.

໑໒.

‘‘ໂສຫໍ ອພ຺ພູຬ຺ຫສລ຺ໂລສ຺ມິ, ວີຕໂສໂກ ອນາວິໂລ;

ນ ໂສຈາມິ ນ ໂຣທາມິ, ຕວ ສຸຕ຺ວານ ມາຓວ.

໑໓.

‘‘ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕິ ສປ຺ປຎ຺ຎາ, ເຍ ໂຫນ຺ຕິ ອນຸກມ຺ປກາ;

ວິນິວຕ຺ເຕນ຺ຕິ ໂສກມ຺ຫາ, ສຸຊາໂຕ ປິຕຣໍ ຍຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພາປເຍຕິ ນິພ຺ພາປຍິ. ທຣນ຺ຕິ ໂສກທຣຖໍ. ສຸຊາໂຕ ປິຕຣໍ ຍຖາຕິ ຍຖາ ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ສຸຊາໂຕ ມໍ ປິຕຣໍ ສມານໍ ອຕ຺ຕໂນ ສປ຺ປຎ຺ຎຕາຍ ໂສກມ຺ຫາ ວິນິວຕ຺ຕຍິ, ເອວໍ ອຎ຺ເຎປິ ສປ຺ປຎ຺ຎາ ໂສກມ຺ຫາ ວິນິວຕ຺ຕຍນ຺ຕີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ສຸຊາໂຕ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ສຸຊາຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໓໕໓] ໓. ເວນສາຂຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນຍິທໍ ນິຈ຺ຈໍ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ຠຄ຺ເຄສຸ ສໍສຸມາຣຄິຣໍ ນິສ຺ສາຍ ເຠສກຬາວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂພຘິຣາຊກຸມາຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂພຘິຣາຊກຸມາໂຣ ນາມ ອຸເທນສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ສໍສຸມາຣຄິເຣ ວສນ຺ໂຕ ເອກໍ ປຣິໂຍທາຕສິປ຺ປໍ ວຑ຺ຒກິໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎຫິ ຣາຊູຫິ ອສທິສໍ ກຕ຺ວາ ໂກກນທໍ ນາມ ປາສາທໍ ກາຣາເປສິ. ກາຣາເປຕ຺ວາ ຈ ປນ ‘‘ອຍໍ ວຑ຺ຒກີ ອຎ຺ຎສ຺ສປິ ຣຎ຺ໂຎ ເອວຣູປໍ ປາສາທໍ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ມຈ຺ຉຣາຍນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອກ຺ຂີນິ ອຸປ຺ປາຏາເປສິ. ເຕນສ຺ສ ອກ຺ຂີນໍ ອຸປ຺ປາຏິຕຠາໂວ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ປາກໂຏ ຊາໂຕ. ຕສ຺ມາ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ໂພຘິຣາຊກຸມາໂຣ ກິຣ ຕຖາຣູປສ຺ສ ວຑ຺ຒກິໂນ ອກ຺ຂີນິ ອຸປ຺ປາຏາເປສິ, ອໂຫ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ ສາຫສິໂກ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ ສາຫສິໂກວ. ນ ເກວລຎ຺ຈ ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ຂຕ຺ຕິຍສຫສ຺ສານໍ ອກ຺ຂີນິ ອຸປ຺ປາຏາເປຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ເຕສໍ ມໍເສນ ພລິກມ຺ມໍ ກາເຣສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິໂຍ ອໂຫສິ. ຊມ຺ພຸທີປຕເລ ຂຕ຺ຕິຍມາຓວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓວາ ຈ ຕສ຺ເສວ ສນ຺ຕິເກ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕກຸມາໂຣ ນາມ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຕໂຍ ເວເທ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ປນ ປກຕິຍາປິ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ ສາຫສິໂກ ອໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອງ຺ຄວິຊ຺ຊາວເສນ ຕສ຺ສ ກກ຺ຂຬຜຣຸສສາຫສິກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ ສາຫສິໂກ, ຜຣຸເສນ ນາມ ລທ຺ຘໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ອຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ ໂຫຕິ, ໂສ ອິສ຺ສຣິເຍ ວິນຏ຺ເຐ ຠິນ຺ນນາໂວ ວິຍ ສມຸທ຺ເທ ປຕິຏ຺ຐໍ ນ ລຠຕິ, ຕສ຺ມາ ມາ ເອວຣູໂປ ອໂຫສີ’’ຕິ ຕໍ ໂອວທນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໔.

‘‘ນຍິທໍ ນິຈ຺ຈໍ ຠວິຕພ຺ພໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕ, ເຂມໍ ສຸຠິກ຺ຂໍ ສຸຂຕາ ຈ ກາເຍ;

ອຕ຺ຖຈ຺ຈເຍ ມາ ອຫຸ ສມ຺ປມູຬ຺ໂຫ, ຠິນ຺ນປ຺ລໂວ ສາຄຣສ຺ເສວ ມຊ຺ເຌ.

໑໕.

‘‘ຍານິ ກໂຣຕິ ປຸຣິໂສ, ຕານິ ອຕ຺ຕນິ ປສ຺ສຕິ;

ກລ຺ຍາຓກາຣີ ກລ຺ຍາຓໍ, ປາປກາຣີ ຈ ປາປກໍ;

ຍາທິສໍ ວປເຕ ພີຊໍ, ຕາທິສໍ ຫຣເຕ ຜລ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຂຕາ ຈ ກາເຍຕິ ຕາຕ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕ, ຍເທຕໍ ເຂມໍ ວາ ສຸຠິກ຺ຂໍ ວາ ຍາ ວາ ເອສາ ສຸຂຕາ ກາເຍ, ອິທໍ ສພ຺ພໍ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ນິຈ຺ຈໍ ສພ຺ພກາລເມວ ນ ຠວຕິ, ອິທໍ ປນ ອນິຈ຺ຈໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວຘມ຺ມໍ. ອຕ຺ຖຈ຺ຈເຍຕິ ໂສ ຕ຺ວໍ ອນິຈ຺ຈຕາວເສນ ອິສ຺ສຣິເຍ ວິຄເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍ ຍຖາ ນາມ ຠິນ຺ນປ຺ລໂວ ຠິນ຺ນນາໂວ ມນຸສ຺ໂສ ສາຄຣມຊ຺ເຌ ປຕິຏ຺ຐໍ ອລຠນ຺ໂຕ ສມ຺ປມູຬ຺ໂຫ ໂຫຕິ, ເອວໍ ມາ ອຫຸ ສມ຺ປມູຬ຺ໂຫ. ຕານິ ອຕ຺ຕນິ ປສ຺ສຕີຕິ ເຕສໍ ກມ຺ມານໍ ວິປາກໍ ວິນ຺ທນ຺ໂຕ ຕານິ ອຕ຺ຕນິ ປສ຺ສຕິ ນາມ.

ໂສ ອາຈຣິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຕຸ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ໂອປຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາຍ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ຊໍ ປາປຸຓິ. ຕສ຺ສ ປິງ຺ຄິໂຍ ນາມ ປຸໂຣຫິໂຕ ອໂຫສິ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ ສາຫສິໂກ. ໂສ ຍສໂລເຠນ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ຍໍນູນາຫໍ ອິມິນາ ຣຎ຺ຎາ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ສພ຺ເພ ຣາຊາໂນ ຄາຫາເປຍ຺ຍໍ, ເອວເມສ ເອກຣາຊາ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຫມ຺ປິ ເອກປຸໂຣຫິໂຕ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ຣາຊານໍ ອຕ຺ຕໂນ ກຖໍ ຄາຫາເປສິ. ຣາຊາ ມຫຕິຍາ ເສນາຍ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ນຄຣໍ ຣຸນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕໍ ຣາຊານໍ ຄຓ຺ຫິ. ເອເຕນຸປາເຍນ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊສຫສ຺ສປຣິວຸໂຕ ‘‘ຕກ຺ກສິລາຍໍ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຄມາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນຄຣໍ ປຏິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ປເຣຫິ ອປ຺ປຘໍສິຍໍ ອກາສິ.

ພາຣາຓສິຣາຊາ ຄງ຺ຄານທີຕີເຣ ມຫໂຕ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູເລ ສາຓິໍ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ອຸປຣິ ວິຕານໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ສຍນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ນິວາສໍ ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ຊມ຺ພຸທີປຕເລ ສຫສ຺ສຣາຊາໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ຍຸຊ຺ຌມາໂນປິ ຕກ຺ກສິລໍ ຄເຫຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຸໂຣຫິຕໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອາຈຣິຍ, ມຍໍ ເອຕ຺ຕເກຫິ ຣາຊູຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາປິ ຕກ຺ກສິລໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ສຫສ຺ສຣາຊູນໍ ອກ຺ຂີນິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິໍ ຜາເລຕ຺ວາ ປຎ຺ຈມຘຸຣມໍສໍ ອາທາຍ ອິມສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣເຘ ອຘິວຕ຺ຖາຍ ເທວຕາຍ ພລິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອນ຺ຕວຏ຺ຏີຫິ ຣຸກ຺ຂໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂລຫິຕປຎ຺ຈງ຺ຄຸລິການິ ກໂຣມ, ເອວໍ ໂນ ຂິປ຺ປເມວ ຊໂຍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕສາຓິຍໍ ມຫາພເລ ມລ຺ເລ ຐເປຕ຺ວາ ເອກເມກໍ ຣາຊານໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ນິປ຺ປີຬເນນ ວິສຎ຺ຎໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອກ຺ຂີນິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ມໍສໍ ອາທາຍ ກເຬວຣານິ ຄງ຺ຄາຍໍ ປວາເຫຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ພລິກມ຺ມໍ ກາເຣຕ຺ວາ ພລິເຠຣິໍ ອາໂກຏາເປຕ຺ວາ ຍຸທ຺ຘາຍ ຄໂຕ.

ອຖສ຺ສ ອຏ຺ຏາລກໂຕ ເອໂກ ຍກ຺ໂຂ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓກ຺ຂິໍ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ອຄມາສິ, ອຖສ຺ສ ມຫຕີ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂມູເລ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ອຸຕ຺ຕານໂກ ນິປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເອໂກ ຄິຊ຺ໂຌ ເອກໍ ຕິຂິຓໂກຏິກໍ ອຏ຺ຐິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂຄ຺ເຄ ນິສິນ຺ໂນ ມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐິໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ອຏ຺ຐິໂກຏິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ວາມກ຺ຂິມ຺ຫິ ອຍສູລໍ ວິຍ ປຕິຕ຺ວາ ອກ຺ຂິໍ ຠິນ຺ທິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ. ໂສ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິໂຍ ‘ອິເມ ສຕ຺ຕາ ພີຊານຸຣູປໍ ຜລໍ ວິຍ ກມ຺ມານຸຣູປໍ ວິປາກໍ ອນຸໂຠນ຺ຕີ’ຕິ ກເຖນ຺ໂຕ ອິທໍ ທິສ຺ວາ ກເຖສິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວິລປນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໖.

‘‘ອິທໍ ຕທາຈຣິຍວໂຈ, ປາຣາສຣິໂຍ ຍທພ຺ຣວິ;

‘ມາ ສຸ ຕ຺ວໍ ອກຣິ ປາປໍ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ປຈ຺ຉາ ກຕໍ ຕເປ’.

໑໗.

‘‘ອຍເມວ ໂສ ປິງ຺ຄິຍ ເວນສາໂຂ, ຍມ຺ຫິ ຆາຕຍິໍ ຂຕ຺ຕິຍານໍ ສຫສ຺ສໍ;

ອລງ຺ກເຕ ຈນ຺ທນສາຣານຸລິຕ຺ເຕ, ຕເມວ ທຸກ຺ຂໍ ປຈ຺ຈາຄຕໍ ມມ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິທໍ ຕທາຈຣິຍວໂຈຕິ ອິທໍ ຕໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ວຈນໍ. ປາຣາສຣິໂຍຕິ ຕໍ ໂຄຕ຺ເຕນ ກິຕ຺ເຕຕິ. ປຈ຺ຉາ ກຕນ຺ຕິ ຍໍ ປາປໍ ຕຍາ ກຕໍ, ປຈ຺ຉາ ຕໍ ຕເປຍ຺ຍ ກິລເມຍ຺ຍ, ຕໍ ມາ ກຣີຕິ ໂອວາທໍ ອທາສິ, ອຫໍ ປນສ຺ສ ວຈນໍ ນ ກຣິນ຺ຕິ. ອຍເມວາຕິ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ວິລປຕິ. ເວນສາໂຂຕິ ປຕ຺ຖຏສາໂຂ. ຍມ຺ຫິ ຆາຕຍິນ຺ຕິ ຍມ຺ຫິ ຣຸກ຺ເຂ ຂຕ຺ຕິຍສຫສ຺ສໍ ມາເຣສິໍ. ອລງ຺ກເຕ ຈນ຺ທນສາຣານຸລິຕ຺ເຕຕິ ຣາຊາລງ຺ກາເຣຫິ ອລງ຺ກເຕ ໂລຫິຕຈນ຺ທນສາຣານຸລິຕ຺ເຕ ເຕ ຂຕ຺ຕິເຍ ຍຕ຺ຖາຫໍ ຆາເຕສິໍ, ອຍເມວ ໂສ ຣຸກ຺ໂຂ ອິທານິ ມຍ຺ຫໍ ກິຎ຺ຈິ ປຣິຕ຺ຕາຓໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ທີເປຕິ. ຕເມວ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ຍໍ ມຍາ ປເຣສໍ ອກ຺ຂິອຸປ຺ປາຏນທຸກ຺ຂໍ ກຕໍ, ອິທໍ ເມ ຕເຖວ ປຏິອາຄຕໍ, ອິທານິ ໂນ ອາຈຣິຍສ຺ສ ວຈນໍ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ປຣິເທວຕິ.

ໂສ ເອວໍ ປຣິເທວມາໂນ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ –

໑໘.

‘‘ສາມາ ຈ ໂຂ ຈນ຺ທນລິຕ຺ຕຄຕ຺ຕາ, ລຏ຺ຐີວ ໂສຠຎ຺ຊນກສ຺ສ ອຸຄ຺ຄຕາ;

ອທິສ຺ວາ ກາລໍ ກຣິສ຺ສາມິ ອຸພ຺ພຣິໍ, ຕໍ ເມ ອິໂຕ ທຸກ຺ຂຕຣໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. –

ຄາຖມາຫ –

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ມມ ຠຣິຍາ ສຸວຓ຺ຓສາມາ ອຸພ຺ພຣີ ຍຖາ ນາມ ສິຄ຺ຄຸຣຸກ຺ຂສ຺ສ ອຸຊຸ ອຸຄ຺ຄຕາ ສາຂາ ມນ຺ທມາລຸເຕຣິຕາ ກມ຺ປມານາ ໂສຠຕິ, ເອວໍ ອິຕ຺ຖິວິລາສໍ ກຸຣຸມານາ ໂສຠຕິ, ຕມຫໍ ອິທານິ ອກ຺ຂີນໍ ຠິນ຺ນຕ຺ຕາ ອຸພ຺ພຣິໍ ອທິສ຺ວາວ ກາລໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ຕໍ ເມ ຕສ຺ສາ ອທສ຺ສນໍ ອິໂຕ ມຣຓທຸກ຺ຂໂຕປິ ທຸກ຺ຂຕຣໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ.

ໂສ ເອວໍ ວິລປນ຺ໂຕວ ມຣິຕ຺ວາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ນ ນໍ ອິສ຺ສຣິຍລຸທ຺ໂຘ ປຸໂຣຫິໂຕ ປຣິຕ຺ຕາຓໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ຂິ, ນ ອຕ຺ຕໂນ ອິສ຺ສຣິຍໍ. ຕສ຺ມິໍ ມຕມຕ຺ເຕເຍວ ພລກາໂຍ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປລາຍິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພາຣາຓສິຣາຊາ ໂພຘິຣາຊກຸມາໂຣ ອໂຫສິ, ປິງ຺ຄິໂຍ ເທວທຕ຺ໂຕ, ທິສາປາໂມກ຺ຂາຈຣິໂຍ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ເວນສາຂຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໓໕໔] ໔. ອຸຣຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຸຣໂຄວ ຕຈໍ ຊິຓ຺ຓນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຕປຸຕ຺ຕກໍ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ປນ ມຕຠຣິຍມຕປິຕິກວຕ຺ຖຸສທິສເມວ. ອິຘາປິ ຕເຖວ ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ນິເວສນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ ‘‘ກິໍ, ອາວຸໂສ, ໂສຈສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເມ ມຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂສຈາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອາວຸໂສ, ຠິຊ຺ຊນຘມ຺ມໍ ນາມ ຠິຊ຺ຊຕິ, ນສ຺ສນຘມ຺ມໍ ນາມ ນສ຺ສຕິ, ຕຎ຺ຈ ໂຂ ນ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ກຸເລ, ນາປິ ເອກສ຺ມິຎ຺ເຎວ ຄາເມ, ອຖ ໂຂ ອປຣິມາເຓສຸ ຈກ຺ກວາເຬສຸ ຕີສຸ ຠເວສຸ ອມຣຓຘມ຺ໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕພ຺ຠາເວເນວ ຐາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ເອກສງ຺ຂາໂຣປິ ສສ຺ສໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ມຣຓຘມ຺ມາ, ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ຠິຊ຺ຊນຘມ຺ມາ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ປຸຕ຺ເຕ ມເຕ ‘ມຣຓຘມ຺ມໍ ມຕໍ, ນສ຺ສນຘມ຺ມໍ ນຏ຺ຐ’ນ຺ຕິ ນ ໂສຈິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິຍໍ ທ຺ວາຣຄາມເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ກຸຏຸມ຺ພໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ກສິກມ຺ເມນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຈ ຘີຕາ ຈາຕິ ທ຺ເວ ທາຣກາ ອເຫສຸໍ. ໂສ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຍປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ສມານກຸລໂຕ ກຸມາຣິກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອທາສິ, ອິຕິ ເຕ ທາສິຍາ ສທ຺ຘິໍ ຉ ຊນາ ອເຫສຸໍ – ໂພຘິສຕ຺ໂຕ, ຠຣິຍາ, ປຸຕ຺ໂຕ, ຘີຕາ, ສຸຓິສາ, ທາສີຕິ. ເຕ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ປິຍສໍວາສາ ອເຫສຸໍ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເສສານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເອວໍ ໂອວາທໍ ເທຕິ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຍຖາລທ຺ຘນິຍາເມເນວ ທານໍ ເທຖ, ສີລໍ ຣກ຺ຂຖ, ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣຖ, ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຖ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ມຣຓຠາວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຖ, ອິເມສຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ມຣຓໍ ຘຸວໍ, ຊີວິຕໍ ອທ຺ຘຸວໍ, ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ ຂຍວຍຘມ຺ມິໂນວ, ຣຕ຺ຕິຎ຺ຈ ທິວາ ຈ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຖາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ໂອວາທໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວນ຺ຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເຂຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກສຕິ. ປຸຕ຺ໂຕ ກຈວຣໍ ສງ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຌາເປຕິ. ຕສ຺ສາວິທູເຣ ເອກສ຺ມິໍ ວມ຺ມິເກ ອາສີວິໂສ ອຕ຺ຖິ. ຘູໂມ ຕສ຺ສ ອກ຺ຂີນິ ປຫຣິ. ໂສ ກຸທ຺ໂຘ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ນິສ຺ສາຍ ມຍ຺ຫໍ ຠຍ’’ນ຺ຕິ ຈຕສ຺ໂສ ທາຐາ ນິມຸຊ຺ຊາເປນ຺ໂຕ ຕໍ ຑໍສິ, ໂສ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຕິໂຕ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕໍ ປຕິຕໍ ທິສ຺ວາ ໂຄເຓ ຐເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ເນວ ໂຣທິ ນ ປຣິເທວິ – ‘‘ຠິຊ຺ຊນຘມ຺ມໍ ປນ ຠິນ຺ນໍ, ມຣຓຘມ຺ມໍ ມຕໍ, ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ ມຣຓນິປ຺ຜຕ຺ຕິກາ’’ຕິ ອນິຈ຺ຈຠາວເມວ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ກສິ. ໂສ ເຂຕ຺ຕສມີເປນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ເອກໍ ປຏິວິສ຺ສກໍ ປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ເຄຫໍ ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຕນ ຫິ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ວເທຍ຺ຍາສິ ‘‘ອຊ຺ຊ ກິຣ ປຸພ຺ເພ ວິຍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠຕ຺ຕໍ ອນາຫຣິຕ຺ວາ ເອກສ຺ເສວາຫາຣໍ ອາຫເຣຍ຺ຍາຖ, ປຸພ຺ເພ ຈ ເອກິກາວ ທາສີ ອາຫາຣໍ ອາຫຣຕິ, ອຊ຺ຊ ປນ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ຊນາ ສຸທ຺ຘວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜຫຕ຺ຖາ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ຕເຖວ ກເຖສິ. ເກນ ເຕ, ຕາຕ, ອິມໍ ສາສນໍ ທິນ຺ນນ຺ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ, ອຍ຺ເຍຕິ. ສາ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເມ ມໂຕ’’ຕິ ອຎ຺ຎາສິ, ກມ຺ປນມຕ຺ຕມ຺ປິສ຺ສາ ນາໂຫສິ. ເອວໍ ສຸຠາວິຕຈິຕ຺ຕາ ສຸທ຺ຘວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ ຄນ຺ຘປຸປ຺ຜຫຕ຺ຖາ ທາສິໍ ປນ ອາຫາຣໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ເສເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ເຂຕ຺ຕໍ ອຄມາສິ. ເອກສ຺ສປິ ໂຣທິຕໍ ວາ ປຣິເທວິຕໍ ວາ ນາໂຫສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິປນ຺ນຉາຍາຍເມວ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິ. ຠຸຕ຺ຕາວສາເນ ສພ຺ເພປິ ທາຣູນິ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຕໍ ຈິຕກໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຘປຸປ຺ເຜຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ຌາເປສຸໍ. ເອກສ຺ສ ຈ ເອກພິນ຺ທຸປິ ອສ຺ສຸ ນາໂຫສິ, ສພ຺ເພປິ ສຸຠາວິຕມຣຓສ຺ສຕິໂນ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສໍ ສີລເຕເຊນ ສກ຺ກສ຺ສ ອາສນໍ ອຸຓ຺ຫາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ໂສ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ມໍ ຐານາ ຈາເວຕຸກາໂມ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ເຕສໍ ຄຸຓເຕເຊນ ອຸຓ຺ຫຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ ເອເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສີຫນາທໍ ນທາເປຕ຺ວາ ສີຫນາທປຣິໂຍສາເນ ເອເຕສໍ ນິເວສນໍ ສຕ຺ຕຣຕນປຣິປຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ເວເຄນ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຬາຫນປສ຺ເສ ຐິໂຕ ‘‘ຕາຕ, ກິໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ເອກໍ ມນຸສ຺ສໍ ຌາເປມ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ນ ຕຸມ຺ເຫ ມນຸສ຺ສໍ ຌາເປສ຺ສຖ, ເອກໍ ປນ ມິຄໍ ມາເຣຕ຺ວາ ປຈຖ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ. ‘‘ນຕ຺ເຖຕໍ ສາມິ, ມນຸສ຺ສເມວ ຌາເປມາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ເວຣິມນຸສ຺ໂສ ໂວ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ໂອຣສປຸຕ຺ໂຕ ໂນ ສາມິ, ນ ເວຣິໂກ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ເຕນ ຫິ ໂວ ອປ຺ປິຍປຸຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ອຕິວິຍ ປິຍປຸຕ຺ໂຕ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ກສ຺ມາ ນ ໂຣທສີ’’ຕິ? ໂສ ອໂຣທນກາຣຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໙.

‘‘ອຸຣໂຄວ ຕຈໍ ຊິຓ຺ຓໍ, ຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ ສໍ ຕນຸໍ;

ເອວໍ ສຣີເຣ ນິພ຺ໂຠເຄ, ເປເຕ ກາລກເຕ ສຕິ.

໒໐.

‘‘ຑຍ຺ຫມາໂນ ນ ຊານາຕິ, ຎາຕີນໍ ປຣິເທວິຕໍ;

ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ນ ໂສຈາມິ, ຄໂຕ ໂສ ຕສ຺ສ ຍາ ຄຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສໍ ຕນຸນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣໍ. ນິພ຺ໂຠເຄຕິ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍສ຺ສ ອຠາເວນ ໂຠຄຣຫິເຕ. ເປເຕຕິ ປຣໂລກໍ ປຏິຄເຕ. ກາລກເຕຕິ ກຕກາເລ, ມເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສາມິ, ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ຍຖາ ນາມ ອຸຣໂຄ ຊິຓ຺ຓຕຈໍ ນິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ອນເປກ຺ໂຂ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ສ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍຣຫິເຕ ສຣີເຣ ເອວໍ ນິພ຺ໂຠເຄ ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ເມ ປຸຕ຺ເຕ ເປເຕ ປຸນ ປຏິຄເຕ ມຣຓກາລໍ ກຕ຺ວາ ຐິເຕ ສຕິ ໂກ ກາຣຸຎ຺ເຎນ ວາ ປຣິເທເວນ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ອຍຎ຺ຫິ ຍຖາ ສູເລຫິ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຑຍ຺ຫມາໂນ ສຸຂທຸກ຺ຂໍ ນ ຊານາຕິ, ເອວໍ ຎາຕີນໍ ປຣິເທວິຕມ຺ປິ ນ ຊານາຕິ, ເຕນ ກາຣເຓນາຫໍ ເອຕໍ ນ ໂສຈາມິ. ຍາ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ຄຕິ, ຕໍ ໂສ ຄໂຕຕິ.

ສກ຺ໂກ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອມ຺ມ, ຕຸຍ຺ຫໍ ໂສ ກິໍ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ທສ ມາເສ ກຸຈ຺ຉິນາ ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ຖຎ຺ຎໍ ປາເຍຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາເທ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ວຑ຺ຒິຕປຸຕ຺ໂຕ ເມ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອມ຺ມ, ປິຕາ ຕາວ ປຸຣິສຠາເວນ ມາ ໂຣທຕຸ, ມາຕຸ ຫທຍໍ ປນ ມຸທຸກໍ ໂຫຕິ, ຕ຺ວໍ ກສ຺ມາ ນ ໂຣທສີ’’ຕິ? ສາ ອໂຣທນກາຣຓໍ ກເຖນ຺ຕີ –

໒໑.

‘‘ອນວ຺ຫິໂຕ ຕໂຕ ອາຄາ, ອນນຸຎ຺ຎາໂຕ ອິໂຕ ຄໂຕ;

ຍຖາຄໂຕ ຕຖາ ຄໂຕ, ຕຕ຺ຖ ກາ ປຣິເທວນາ.

໒໒.

‘‘ຑຍ຺ຫມາໂນ ນ ຊານາຕິ, ຎາຕີນໍ ປຣິເທວິຕໍ;

ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ນ ໂສຈາມິ, ຄໂຕ ໂສ ຕສ຺ສ ຍາ ຄຕີ’’ຕິ. – ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

ຕຕ຺ຖ ອນວ຺ຫິໂຕຕິ ອຍໍ ຕາຕ ມຍາ ປຣໂລກໂຕ ອນວ຺ຫິໂຕ ອຍາຈິໂຕ. ອາຄາຕິ ອມ຺ຫາກໍ ເຄຫໍ ອາຄໂຕ. ອິໂຕຕິ ອິໂຕ ມນຸສ຺ສໂລກໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ມຍາ ອນນຸຎ຺ຎາໂຕວ ຄໂຕ. ຍຖາຄໂຕຕິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ຍຖາ ອຕ຺ຕໂນວ ຣຸຈິຍາ ອາຄໂຕ, ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ຕເຖວ ຄໂຕ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ສ ອິໂຕ ຄມເນ ກາ ປຣິເທວນາ. ຑຍ຺ຫມາໂນຕິ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສກ຺ໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຠຄິນິໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອມ຺ມ, ຕຸຍ຺ຫໍ ໂສ ກິໍ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ຠາຕາ ເມ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອມ຺ມ, ຠຄິນິໂຍ ນາມ ຠາຕູສຸ ສິເນຫາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ກສ຺ມາ ນ ໂຣທສີ’’ຕິ? ສາ ອໂຣທນກາຣຓໍ ກເຖນ຺ຕີ –

໒໓.

‘‘ສເຈ ໂຣເທ ກິສາ ອສ຺ສໍ, ຕສ຺ສາ ເມ ກິໍ ຜລໍ ສິຍາ;

ຎາຕິມິຕ຺ຕສຸຫຊ຺ຊານໍ, ຠິຍ຺ໂຍ ໂນ ອຣຕີ ສິຍາ.

໒໔.

ຑຍ຺ຫມາໂນ ນ ຊານາຕິ, ຎາຕີນໍ ປຣິເທວິຕໍ;

ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ນ ໂສຈາມິ, ຄໂຕ ໂສ ຕສ຺ສ ຍາ ຄຕີ’’ຕິ. – ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

ຕຕ຺ຖ ສເຈຕິ ຍທິ ອຫໍ ຠາຕຣິ ມເຕ ໂຣເທຍ຺ຍໍ, ກິສສຣີຣາ ອສ຺ສໍ. ຠາຕຸ ປນ ເມ ຕປ຺ປຈ຺ຈຍາ ວຸຑ຺ຒິ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕສ຺ສາ ເມຕິ ຕສ຺ສາ ມຍ຺ຫໍ ໂຣທນ຺ຕິຍາ ກິໍ ຜລໍ ໂກ ອານິສໍໂສ ຠເວຍ຺ຍ. ມຍ຺ຫໍ ອວຸທ຺ຘິ ປນ ປຎ຺ຎາຍຕີຕິ ທີເປຕິ. ຎາຕິມິຕ຺ຕສຸຫຊ຺ຊານນ຺ຕິ ຎາຕິມິຕ຺ຕສຸຫທານໍ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ຠິຍ຺ໂຍ ໂນຕິ ເຍ ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕີ ຈ ມິຕ຺ຕາ ຈ ສຸຫທຍາ ຈ, ເຕສໍ ອຘິກຕຣາ ອຣຕິ ສິຍາ.

ສກ຺ໂກ ຠຄິນິຍາ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຠຣິຍໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອມ຺ມ, ຕຸຍ຺ຫໍ ໂສ ກິໍ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ປຕິ ເມ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາມ ປຕິມ຺ຫິ ມເຕ ວິຘວາ ໂຫນ຺ຕິ ອນາຖາ, ຕ຺ວໍ ກສ຺ມາ ນ ໂຣທສີ’’ຕິ. ສາປິສ຺ສ ອໂຣທນກາຣຓໍ ກເຖນ຺ຕີ –

໒໕.

‘‘ຍຖາປິ ທາຣໂກ ຈນ຺ທໍ, ຄຈ຺ຉນ຺ຕມນຸໂຣທຕິ;

ເອວໍສມ຺ປທເມເວຕໍ, ໂຍ ເປຕມນຸໂສຈຕິ.

໒໖.

‘‘ຑຍ຺ຫມາໂນ ນ ຊານາຕິ, ຎາຕີນໍ ປຣິເທວິຕໍ;

ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ນ ໂສຈາມິ, ຄໂຕ ໂສ ຕສ຺ສ ຍາ ຄຕີ’’ຕິ. – ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ນາມ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຍຸຕ຺ຕາຍຸຕ຺ຕໍ ລພ຺ຠນີຍາລພ຺ຠນີຍໍ ອຊານນ຺ໂຕ ພາລທາຣໂກ ມາຕຸ ອຸຈ຺ຉງ຺ເຄ ນິສິນ຺ໂນ ປຸຓ຺ຓມາສິຍໍ ປຸຓ຺ຓໍ ຈນ຺ທໍ ອາກາເສ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ, ຈນ຺ທໍ ເມ ເທຫິ, ອມ຺ມ, ຈນ຺ທໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ໂຣທຕິ, ເອວໍສມ຺ປທເມເວຕໍ, ເອວໍນິປ຺ຜຕ຺ຕິກເມວ ເອຕໍ ຕສ຺ສ ຣຸຓ຺ຓໍ ໂຫຕິ, ໂຍ ເປຕໍ ກາລກຕໍ ອນຸໂສຈຕິ. ອິໂຕປິ ຈ ພາລຕຣໍ. ກິໍກາຣຓາ? ໂສ ຫິ ວິຊ຺ຊມານຈນ຺ທໍ ອນຸໂຣທຕິ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ປຕິ ມໂຕ ເອຕຣຫິ ອວິຊ຺ຊມາໂນ ສູເລຫິ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຑຍ຺ຫມາໂນປິ ນ ກິຎ຺ຈິ ຊານາຕີຕິ.

ສກ຺ໂກ ຠຣິຍາຍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ທາສິໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອມ຺ມ, ຕຸຍ຺ຫໍ ໂສ ກິໍ ໂຫຕີ’’ຕິ? ‘‘ອຍ຺ໂຍ ເມ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ນນຸ ຕ຺ວໍ ອິມິນາ ປີເຬຕ຺ວາ ໂປເຖຕ຺ວາ ປຣິຠຸຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສສິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ສຸມຸຕ຺ຕາ ອຫ’’ນ຺ຕິ ນ ໂຣທສີ’’ຕິ. ‘ສາມິ, ມາ ເອວໍ ອວຈ, ນ ເອຕໍ ເອຕສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ, ຂນ຺ຕິເມຕ຺ຕານຸທ຺ທຍສມ຺ປນ຺ໂນ ເມ ອຍ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ, ອຸເຣ ສໍວຑ຺ຒິຕປຸຕ຺ໂຕ ວິຍ ອໂຫສີ’ຕິ. ‘‘ອຖ ກສ຺ມາ ນ ໂຣທສີ’’ຕິ? ສາປິສ຺ສ ອໂຣທນກາຣຓໍ ກເຖນ຺ຕີ –

໒໗.

‘‘ຍຖາປິ ອຸທກກຸມ຺ໂຠ, ຠິນ຺ໂນ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິໂຍ;

ເອວໍສມ຺ປທເມເວຕໍ, ໂຍ ເປຕມນຸໂສຈຕິ.

໒໘.

‘‘ຑຍ຺ຫມາໂນ ນ ຊານາຕິ, ຎາຕີນໍ ປຣິເທວິຕໍ;

ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ນ ໂສຈາມິ, ຄໂຕ ໂສ ຕສ຺ສ ຍາ ຄຕີ’’ຕິ. – ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ນາມ ອຸທກກຸມ຺ໂຠ ອຸກ຺ຂິປິຍມາໂນ ປຕິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຘາ ຠິນ຺ໂນ ປຸນ ຕານິ ກປາລານິ ປຏິປາຏິຍາ ຐເປຕ຺ວາ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ປຏິປາກຕິກໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ໂຍ ເປຕມນຸໂສຈຕິ, ຕສ຺ສປິ ເອຕມນຸໂສຈນໍ ເອວໍນິປ຺ຜຕ຺ຕິກເມວ ໂຫຕິ, ມຕສ຺ສ ປຸນ ຊີວາເປຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ອິທ຺ຘິມໂຕ ວາ ອິທ຺ຘານຸຠາເວນ ຠິນ຺ນໍ ກຸມ຺ຠໍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ອຸທກສ຺ສ ປູເຣຕຸໍ ສກ຺ກາ ຠເວຍ຺ຍ, ກາລກໂຕ ປນ ອິທ຺ຘິພເລນາປິ ນ ສກ຺ກາ ປຏິປາກຕິຕໍ ກາຕຸນ຺ຕິ. ອິຕຣາ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເຍວ.

ສກ຺ໂກ ສພ຺ເພສໍ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປສີທິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ອປ຺ປມຕ຺ເຕຫິ ມຣຓສ຺ສຕິ ຠາວິຕາ, ຕຸມ຺ເຫ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຫຕ຺ເຖນ ກມ຺ມໍ ມາ ກຣິຕ຺ຖ, ອຫໍ, ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ, ອຫໍ ໂວ ເຄເຫ ສຕ຺ຕ ຣຕນານິ ອປຣິມາຓານິ ກຣິສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ທານໍ ເທຖ, ສີລໍ ຣກ຺ຂຖ, ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣຖ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຖາ’’ຕິ ເຕສໍ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ເຄຫໍ ອປຣິມິຕຘນໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ທາສີ ຂຸຊ຺ຊຸຕ຺ຕຣາ ອໂຫສິ, ຘີຕາ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ, ປຸຕ຺ໂຕ ຣາຫຸໂລ, ມາຕາ ເຂມາ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ອຸຣຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໓໕໕] ໕. ຆຏຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຎ຺ເຎ ໂສຈນ຺ຕິ ໂຣທນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ເອກໍ ອມຈ຺ຈໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕສທິສເມວ. ອິຘ ປນ ຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປກາຣສ຺ສ ອມຈ຺ຈສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ທຕ຺ວາ ປຣິເຠທການໍ ກຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ປເວເສສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ໂນວ ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ໂມຈາເປສິ. ໂສ ຄນ຺ຘມາລໍ ອາທາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອນຕ຺ໂຖ ກິຣ ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ອນຕ຺ເຖນ ປນ ເມ ອຕ຺ໂຖ ອາຄໂຕ, ໂສຕາປຕ຺ຕິມຄ຺ໂຄ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ໂຂ, ອຸປາສກ, ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ອນຕ຺ເຖນ ອຕ຺ຖໍ ອາຫຣິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ອາຫຣິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ‘‘ຆຏກຸມາໂຣ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ໂສ ອປເຣນ ສມເຍນ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ອຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ໂປ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕສ຺ສ ອນ຺ເຕປຸເຣ ເອໂກ ອມຈ຺ໂຈ ທຸພ຺ຠິ. ໂສ ຕໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ຎຕ຺ວາ ຣຏ຺ຐາ ປພ຺ພາເຊສິ. ຕທາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ຘງ຺ກຣາຊາ ນາມ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍນ ອຕ຺ຕໂນ ວຈນໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫາເປສິ. ໂສປິ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ສງ຺ຂລິກາຫິ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ພນ຺ຘນາຄາຣໍ ປເວເສສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອາກາເສ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິ, ຘງ຺ກສ຺ສ ສຣີເຣ ຑາໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓາທາສຜຸລ຺ລປທຸມສສ຺ສິຣິກໍ ມຸຂໍ ທິສ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໙.

‘‘ອຎ຺ເຎ ໂສຈນ຺ຕິ ໂຣທນ຺ຕິ, ອຎ຺ເຎ ອສ຺ສຸມຸຂາ ຊນາ;

ປສນ຺ນມຸຂວຓ຺ໂຓສິ, ກສ຺ມາ ຆຏ ນ ໂສຈສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ເຎຕິ ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ເສສມນຸສ຺ສາ.

ອຖສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອໂສຈນກາຣຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໐.

‘‘ນາພ຺ຠຕີຕຫໂຣ ໂສໂກ, ນານາຄຕສຸຂາວໂຫ;

ຕສ຺ມາ ຘງ຺ກ ນ ໂສຈາມິ, ນຕ຺ຖິ ໂສເກ ທຸຕີຍຕາ.

໓໑.

‘‘ໂສຈໍ ປຓ຺ຑຸ ກິໂສ ໂຫຕິ, ຠຕ຺ຕຎ຺ຈສ຺ສ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ;

ອມິຕ຺ຕາ ສຸມນາ ໂຫນ຺ຕິ, ສລ຺ລວິທ຺ຘສ຺ສ ຣຸປ຺ປໂຕ.

໓໒.

‘‘ຄາເມ ວາ ຍທິ ວາຣຎ຺ເຎ, ນິນ຺ເນ ວາ ຍທິ ວາ ຖເລ;

ຐິຕໍ ມໍ ນາຄມິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ທິຏ຺ຐປໂທ ອຫໍ.

໓໓.

‘‘ຍສ຺ສຕ຺ຕາ ນາລເມໂກວ, ສພ຺ພກາມຣສາຫໂຣ;

ສພ຺ພາປິ ປຖວີ ຕສ຺ສ, ນ ສຸຂໍ ອາວຫິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນາພ຺ຠຕີຕຫໂຣຕິ ນາພ຺ຠຕີຕາຫາໂຣ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ໂສໂກ ນາມ ອພ຺ຠຕີຕໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ນິຣຸທ຺ຘໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄຕໍ ປຸນ ນາຫຣຕິ. ທຸຕີຍຕາຕິ ສຫາຍຕາ. ອຕີຕາຫຣເຓນ ວາ ອນາຄຕາຫຣເຓນ ວາ ໂສໂກ ນາມ ກສ຺ສຈິ ສຫາໂຍ ນ ໂຫຕິ, ເຕນາປິ ກາຣເຓນາຫໍ ນ ໂສຈາມີຕິ ວທຕິ. ໂສຈນ຺ຕິ ໂສຈນ຺ໂຕ. ສລ຺ລວິທ຺ຘສ຺ສ ຣຸປ຺ປໂຕຕິ ໂສກສລ຺ເລນ ວິທ຺ຘສ຺ສ ເຕເນວ ຆຏ຺ຏິຍມານສ຺ສ ‘‘ທິຏ຺ຐາ ວຕ ໂນ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐີ’’ຕິ ອມິຕ຺ຕາ ສຸມນາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຐິຕໍ ມໍ ນາຄມິສ຺ສຕີຕິ ສມ຺ມ ຘງ຺ກຣາຊ, ເອເຕສຸ ຄາມາທີສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຐິຕໍ ມໍ ປຓ຺ຑຸກິສຠາວາທິກໍ ໂສກມູລກໍ ພ຺ຍສນໍ ນ ອາຄມິສ຺ສຕິ. ເອວໍ ທິຏ຺ຐປໂທຕິ ຍຖາ ຕໍ ພ຺ຍສນໍ ນາຄຈ຺ຉຕິ, ເອວໍ ມຍາ ຌານປທໍ ທິຏ຺ຐໍ. ‘‘ອຏ຺ຐໂລກຘມ຺ມປທ’’ນ຺ຕິປິ ວທນ຺ຕິເຍວ. ປາຬິຍໍ ປນ ‘‘ນ ມຕ຺ຕໍ ນາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ລິຂິຕໍ, ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ນຕ຺ຖິ. ປຣິໂຍສານຄາຖາຍ ອິຈ຺ຉິຕປຕ຺ຖິຕຕ຺ເຖນ ຌານສຸຂສງ຺ຂາຕໍ ສພ຺ພກາມຣສໍ ອາຫຣຕີຕິ ສພ຺ພກາມຣສາຫໂຣ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ປຫາຍ ອຎ຺ຎສຫາເຍ ອຕ຺ຕາວ ເອໂກ ສພ຺ພກາມຣສາຫໂຣ ນາລໍ, ສພ຺ພໍ ຌານສຸຂສງ຺ຂາຕໍ ກາມຣສໍ ອາຫຣິຕຸໍ ອສມຕ຺ໂຖ, ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ສພ຺ພາປິ ປຖວີ ນ ສຸຂໍ ອາວຫິສ຺ສຕິ. ກາມາຕຸຣສ຺ສ ຫິ ສຸຂໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ໂຍ ປນ ກິເລສທຣຖຣຫິຕໍ ຌານສຸຂໍ ອາຫຣິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ, ໂສ ຣາຊາ ສຸຂີ ໂຫຕີຕິ. ໂຍ ປເນຕາຍ ຄາຖາຍ ‘‘ຍສ຺ສຕ຺ຖາ ນາລເມໂກ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ນ ທິສ຺ສຕິ.

ອິຕິ ຘງ຺ໂກ ອິມາ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຂມາເປຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຣຊ຺ຊໍ ອມຈ຺ຈານໍ ປຏິນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຘງ຺ກຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຆຏຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຆຏຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໓໕໖] ໖. ໂກຣຓ຺ຑິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເອໂກ ອຣຎ຺ເຎຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມເສນາປຕິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເຖໂຣ ກິຣ ອາຄຕາຄຕານໍ ທຸສ຺ສີລານໍ ມິຄລຸທ຺ທກມຈ຺ຉພນ຺ຘາທີນໍ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ຐານຎ຺ເຎວ ‘‘ສີລໍ ຄຓ຺ຫຖ, ສີລໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ສີລໍ ເທຕິ. ເຕ ເຖເຣ ຄຣຸຠາເວນ ຕສ຺ສ ກຖໍ ຠິນ຺ທິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ສີລໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຄເຫຕ຺ວາ ຈ ປນ ນ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມເມວ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຖໂຣ ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອາວຸໂສ, ອິເມ ມນຸສ຺ສາ ມມ ສນ຺ຕິເກ ສີລໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຈ ປນ ນ ຣກ຺ຂນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ເອເຕສໍ ອຣຸຈິຍາ ສີລໍ ເທຖ, ເອເຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຖໍ ຠິນ຺ທິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອວຣູປານໍ ສີລໍ ມາ ອທຕ຺ຖາ’’ຕິ. ເຖໂຣ ອນຕ຺ຕມໂນ ອໂຫສິ. ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ກິຣ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ຐານຎ຺ເຎວ ສີລໍ ເທຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ຐານໍ ອຍາຈນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ສີລໍ ເທຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ທິສາປາໂມກ຺ຂສ຺ສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ເຊຏ຺ຐນ຺ເຕວາສິໂກ ໂກຣຓ຺ຑິໂຍ ນາມ ອໂຫສິ. ຕທາ ໂສ ອາຈຣິໂຍ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ຐານໍ ເກວຏ຺ຏາທີນໍ ອຍາຈນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ‘‘ສີລໍ ຄຓ຺ຫຖ, ສີລໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ສີລໍ ເທຕິ. ເຕ ຄເຫຕ຺ວາປິ ນ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ ອາຈຣິໂຍ ຕມຕ຺ຖໍ ອນ຺ເຕວາສິການໍ ອາໂຣເຈສິ. ອນ຺ເຕວາສິກາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ເອເຕສໍ ອຣຸຈິຍາ ສີລໍ ເທຖ, ຕສ຺ມາ ຠິນ຺ທນ຺ຕິ, ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ຍາຈນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ທເທຍ຺ຍາຖ, ມາ ອຍາຈນ຺ຕານ’’ນ຺ຕິ ວທິໍສຸ. ໂສ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ອໂຫສິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ຐານໍ ສີລໍ ເທຕິເຍວ.

ອເຖກທິວສໍ ເອກສ຺ມາ ຄາມາ ມນຸສ຺ສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວາຈນກຕ຺ຖາຍ ອາຈຣິຍໍ ນິມນ຺ຕຍິໍສຸ. ໂສ ໂກຣຓ຺ຑິຍມາຓວໍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ອຫໍ ນ ຄຈ຺ຉາມິ, ຕ຺ວໍ ອິເມ ປຎ຺ຈສເຕ ມາຓເວ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວາຈນການິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ທິນ຺ນໂກຏ຺ຐາສໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ເປເສສິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິນິວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອກໍ ກນ຺ທຣໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິໂຍ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ຐານໍ ອຍາຈນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ສີລໍ ເທຕິ, ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ຍຖາ ຍາຈນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ເທຕິ, ຕຖາ ນໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ເຕສຸ ມາຓເວສຸ ສຸຂນິສິນ຺ເນສຸ ອຸຏ຺ຐາຍ ມຫນ຺ຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ເສລໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກນ຺ທຣາຍໍ ຂິປິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ຂິປິເຍວ. ອຖ ນໍ ເຕ ມາຓວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ອາຈຣິຍ, ກິໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ນ ກິຎ຺ຈິ ກເຖສິ, ເຕ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ອາຈຣິໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໓໔.

‘‘ເອໂກ ອຣຎ຺ເຎ ຄິຣິກນ຺ທຣາຍໍ, ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ສິລໍ ປເວຈ຺ຉສິ;

ປຸນປ຺ປຸນໍ ສນ຺ຕຣມານຣູໂປ, ໂກຣຓ຺ຑິຍ ໂກ ນຸ ຕວ ຍິຘຕ຺ໂຖ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂກ ນຸ ຕວ ຍິຘຕ຺ໂຖຕິ ໂກ ນຸ ຕວ ອິຘ ກນ຺ທຣາຍໍ ສິລາຂິປເນນ ອຕ຺ໂຖ.

ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ປໂພເຘຕຸກາໂມ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໓໕.

‘‘ອຫຎ຺ຫິມໍ ສາຄຣເສວິຕນ຺ຕໍ, ສມໍ ກຣິສ຺ສາມິ ຍຖາປິ ປາຓິ;

ວິກິຣິຍ ສານູນິ ຈ ປພ຺ພຕານິ ຈ, ຕສ຺ມາ ສິລໍ ທຣິຍາ ປກ຺ຂິປາມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຫຎ຺ຫິມນ຺ຕິ ອຫຎ຺ຫິ ອິມໍ ມຫາປຖວິໍ. ສາຄຣເສວິຕນ຺ຕນ຺ຕິ ສາຄເຣຫິ ເສວິຕໍ ຈາຕຸຣນ຺ຕໍ. ຍຖາປິ ປາຓີຕິ ຫຕ຺ຖຕລໍ ວິຍ ສມໍ ກຣິສ຺ສາມິ. ວິກິຣິຍາຕິ ວິກິຣິຕ຺ວາ. ສານູນິ ຈ ປພ຺ພຕານິ ຈາຕິ ປໍສຸປພ຺ພເຕ ຈ ສິລາປພ຺ພເຕ ຈ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໓໖.

‘‘ນຍິມໍ ມຫິໍ ອຣຫຕິ ປາຓິກປ຺ປໍ, ສມໍ ມນຸສ຺ໂສ ກຣຓາຍ ເມໂກ;

ມຎ຺ຎາມິມຎ຺ເຎວ ທຣິໍ ຊິຄີສໍ, ໂກຣຓ຺ຑິຍ ຫາຫສິ ຊີວໂລກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຣຓາຍ ເມໂກຕິ ກຣຓາຍ ເອໂກ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ທີເປຕິ. ມຎ຺ຎາມິມຎ຺ເຎວ ທຣິໍ ຊິຄີສນ຺ຕິ ອຫໍ ມຎ຺ຎາມິ ຕິຏ຺ຐຕຸ ປຖວີ, ອິມຎ຺ເຎວ ເອກໍ ທຣິໍ ຊິຄີສໍ ປູຣຓຕ຺ຖາຍ ວາຍມນ຺ໂຕ ສິລາ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ອຸປາຍໍ ວິຈິນນ຺ໂຕວ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ຊີວໂລກໍ ຫາຫສິ ຊຫິສ຺ສສິ, ມຣິສ຺ສສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມາຓໂວ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໓໗.

‘‘ສເຈ ອຍໍ ຠູຕຘຣໍ ນ ສກ຺ກາ, ສມໍ ມນຸສ຺ໂສ ກຣຓາຍ ເມໂກ;

ເອວເມວ ຕ຺ວໍ ພ຺ຣຫ຺ເມ ອິເມ ມນຸສ຺ເສ, ນານາທິຏ຺ຐິເກ ນານຍິສ຺ສສິ ເຕ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສເຈ ອຍໍ ເອໂກ ມນຸສ຺ໂສ ອິມໍ ຠູຕຘຣໍ ປຖວິໍ ສມໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ ນ ສມຕ຺ໂຖ, ເອວເມວ ຕ຺ວໍ ອິເມ ທຸສ຺ສີລມນຸສ຺ເສ ນານາທິຏ຺ຐິເກ ນານຍິສ຺ສສິ, ເຕ ເອວໍ ‘‘ສີລໍ ຄຓ຺ຫຖ, ສີລໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ວສໍ ນ ອານຍິສ຺ສສິ, ປຓ຺ຑິຕປຸຣິສາເຍວ ຫິ ປາຓາຕິປາຕໍ ‘‘ອກຸສລ’’ນ຺ຕິ ຄຣຫນ຺ຕິ. ສໍສາຣໂມຈກາທໂຍ ປເນຕ຺ຖ ກຸສລສຎ຺ຎິໂນ, ເຕ ຕ຺ວໍ ກຖໍ ອານຍິສ຺ສສິ, ຕສ຺ມາ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ຐານໍ ສີລໍ ອທຕ຺ວາ ຍາຈນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ເທຫີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຈຣິໂຍ ‘‘ຍຸຕ຺ຕໍ ວທຕິ ໂກຣຓ຺ຑິໂຍ, ອິທານິ ນ ເອວຣູປໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວິຣທ຺ຘຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໓໘.

‘‘ສໍຂິຕ຺ຕຣູເປນ ຠວໍ ມມຕ຺ຖໍ, ອກ຺ຂາສິ ໂກຣຓ຺ຑິຍ ເອວເມຕໍ;

ຍຖາ ນ ສກ຺ກາ ປຖວີ ສມາຍໍ, ກຕ຺ຕຸໍ ມນຸສ຺ເສນ ຕຖາ ມນຸສ຺ສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສມາຍນ຺ຕິ ສມໍ ອຍໍ. ເອວໍ ອາຈຣິໂຍ ມາຓວສ຺ສ ຖຸຕິໍ ອກາສິ, ໂສປິ ນໍ ໂພເຘຕ຺ວາ ສຍໍ ຆຣໍ ເນສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ໂກຣຓ຺ຑິຍມາຓໂວ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ໂກຣຓ຺ຑິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໓໕໗] ໗. ລຏຸກິກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ວນ຺ທາມິ ຕໍ ກຸຎ຺ຊຣ ສຏ຺ຐິຫາຍນນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ທິວເສ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ ສາຫສິໂກ, ສຕ຺ເຕສຸ ກຣຸຓາມຕ຺ຕມ຺ປິສ຺ສ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ນິກ຺ກຣຸໂຓເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫຕ຺ຖິໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ປາສາທິໂກ ມຫາກາໂຍ ອສີຕິສຫສ຺ສວາຣຓປຣິວາໂຣ ຍູຖປຕິ ຫຸຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວິຫາສິ. ຕທາ ເອກາ ລຏຸກິກາ ສກຸຓິກາ ຫຕ຺ຖີນໍ ວິຈຣຓຏ຺ຐາເນ ອຓ຺ຑານິ ນິກ຺ຂິປິ, ຕານິ ປຣິຓຕານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ສກຸຓໂປຕກາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ເຕສຸ ອວິຣຸຬ຺ຫປກ຺ເຂສຸ ອຸປ຺ປຕິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕສຸເຍວ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອສີຕິສຫສ຺ສວາຣຓປຣິວຸໂຕ ໂຄຈຣາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕໍ ປເທສໍ ປຕ຺ໂຕ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ລຏຸກິກາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ຫຕ຺ຖິຣາຊາ ມມ ໂປຕເກ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ມາເຣສ຺ສຕິ, ຫນ຺ທ ນໍ ປຸຕ຺ຕການໍ ປຣິຕ຺ຕາຓຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ມິກາຣກ຺ຂໍ ຍາຈາມີ’’ຕິ. ສາ ອຸໂຠ ປກ຺ເຂ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຐຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໓໙.

‘‘ວນ຺ທາມິ ຕໍ ກຸຎ຺ຊຣ ສຏ຺ຐິຫາຍນໍ, ອາຣຎ຺ຎກໍ ຍູຖປຕິໍ ຍສສ຺ສິໍ;

ປກ຺ເຂຫິ ຕໍ ປຎ຺ຊລິກໍ ກໂຣມິ, ມາ ເມ ວຘີ ປຸຕ຺ຕເກ ທຸພ຺ພລາຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຏ຺ຐິຫາຍນນ຺ຕິ ສຏ຺ຐິວສ຺ສກາເລ ຫາຍນພລໍ. ຍສສ຺ສິນ຺ຕິ ປຣິວາຣສມ຺ປນ຺ນໍ. ປກ຺ເຂຫິ ຕໍ ປຎ຺ຈລິກໍ ກໂຣມີຕິ ອຫໍ ປກ຺ເຂຫິ ຕໍ ອຎ຺ຊລິກໍ ກໂຣມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ມາ ຈິນ຺ຕຍິ ລຏຸກິເກ, ອຫໍ ເຕ ປຸຕ຺ຕເກ ຣກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສກຸຓໂປຕການໍ ອຸປຣິ ຐຕ຺ວາ ອສີຕິຍາ ຫຕ຺ຖິສຫສ຺ເສສຸ ຄເຕສຸ ລຏຸກິກໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ລຏຸກິເກ ອມ຺ຫາກໍ ປຈ຺ຉໂຕ ເອໂກ ເອກຈາຣິໂກ ຫຕ຺ຖີ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ໂສ ອມ຺ຫາກໍ ວຈນໍ ນ ກຣິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອາຄເຕ ຕມ຺ປິ ຍາຈິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕການໍ ໂສຕ຺ຖິຠາວໍ ກເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ສາປິ ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ອຸໂຠຫິ ປກ຺ເຂຫິ ອຎ຺ຊລິໍ ກຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໐.

‘‘ວນ຺ທາມິ ຕໍ ກຸຎ຺ຊຣ ເອກຈາຣິໍ, ອາຣຎ຺ຎກໍ ປພ຺ພຕສານຸໂຄຈຣໍ;

ປກ຺ເຂຫິ ຕໍ ປຎ຺ຊລິກໍ ກໂຣມິ, ມາ ເມ ວຘີ ປຸຕ຺ຕເກ ທຸພ຺ພລາຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປພ຺ພຕສານຸໂຄຈຣນ຺ຕິ ຆນເສລປພ຺ພເຕສຸ ຈ ປໍສຸປພ຺ພເຕສຸ ຈ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ.

ໂສ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໑.

‘‘ວຘິສ຺ສາມິ ເຕ ລຏຸກິເກ ປຸຕ຺ຕການິ, ກິໍ ເມ ຕຸວໍ ກາຫສິ ທຸພ຺ພລາສິ;

ສຕໍ ສຫສ຺ສານິປິ ຕາທິສີນໍ, ວາເມນ ປາເທນ ປໂປຖເຍຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວຘິສ຺ສາມິ ເຕຕິ ຕ຺ວໍ ກສ຺ມາ ມມ ວິຈຣຓມຄ຺ເຄ ປຸຕ຺ຕການິ ຐເປສິ, ຍສ຺ມາ ຐເປສິ, ຕສ຺ມາ ວຘິສ຺ສາມິ ເຕ ປຸຕ຺ຕການີຕິ ວທຕິ. ກິໍ ເມ ຕຸວໍ ກາຫສີຕິ ມຍ຺ຫໍ ມຫາຖາມສ຺ສ ຕ຺ວໍ ທຸພ຺ພລາ ກິໍ ກຣິສ຺ສສິ. ປໂປຖເຍຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຫໍ ຕາທິສານໍ ລຏຸກິການໍ ສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ ວາເມນ ປາເທນ ສຎ຺ຈຸຓ຺ເຓຍ຺ຍໍ, ທກ຺ຂິຓປາເທນ ປນ ກຖາວ ນຕ຺ຖີຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ໂສ ຕສ຺ສາ ປຸຕ຺ຕເກ ປາເທນ ສຎ຺ຈຸຓ຺ເຓຕ຺ວາ ມຸຕ຺ເຕນ ປວາເຫຕ຺ວາ ນທນ຺ໂຕວ ປກ຺ກາມິ. ລຏຸກິກາ ຣຸກ຺ຂສາຂາຍ ນິລີຍິຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ຕາວ ວາຣຓ ນທນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉສິ, ກຕິປາເຫເນວ ເມ ກິຣິຍໍ ປສ຺ສິສ຺ສສິ, ກາຍພລໂຕ ຎາຓພລສ຺ສ ມຫນ຺ຕຠາວໍ ນ ຊານາສິ, ໂຫຕຸ, ຊານາເປສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຕໍ ສນ຺ຕຊ຺ຊຍມານາວ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໔໒.

‘‘ນ ເຫວ ສພ຺ພຕ຺ຖ ພເລນ ກິຈ຺ຈໍ, ພລຎ຺ຫິ ພາລສ຺ສ ວຘາຍ ໂຫຕິ;

ກຣິສ຺ສາມິ ເຕ ນາຄຣາຊາ ອນຕ຺ຖໍ, ໂຍ ເມ ວຘີ ປຸຕ຺ຕເກ ທຸພ຺ພລາຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພເລນາຕິ ກາຍພເລນ. ອນຕ຺ຖນ຺ຕິ ອວຸຑ຺ຒິໍ. ໂຍ ເມຕິ ໂຍ ຕ຺ວໍ ມມ ທຸພ຺ພລາຍ ປຸຕ຺ຕເກ ວຘີ ຆາເຕສິ.

ສາ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ກຕິປາຫໍ ເອກໍ ກາກໍ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເຕນ ຕຸຏ຺ເຐນ ‘‘ກິໍ ເຕ ກໂຣມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ສາມິ, ອຎ຺ຎໍ ເມ ກາຕພ຺ພໍ ນຕ຺ຖິ, ເອກສ຺ສ ປນ ເອກຈາຣິກວາຣຓສ຺ສ ຕຸຓ຺ເຑນ ປຫຣິຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫຫິ ອກ຺ຂີນິ ຠິນ຺ນານິ ປຈ຺ຈາສີສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ເຕນ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕາ ເອກໍ ນີລມກ຺ຂິກໍ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ຕາຍປິ ‘‘ກິໍ ເຕ, ກໂຣມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ອິມິນາ ກາເກນ ເອກຈາຣິກວາຣຓສ຺ສ ອກ຺ຂີສຸ ຠິນ຺ເນສຸ ຕຸມ຺ເຫຫິ ຕຕ຺ຖ ອາສາຏິກໍ ປາເຕຕຸໍ ອິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕາຍປິ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເອກໍ ມຓ຺ຑູກໍ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ເຕນ ‘‘ກິໍ ເຕ, ກໂຣມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ຍທາ ເອກຈາຣິກວາຣໂຓ ອນ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປຣິເຍສຕິ, ຕທາ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ຐິໂຕ ສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖກໍ ອຠິຣຸຫນ຺ເຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປປາເຕ ສທ຺ທໍ ກເຣຍ຺ຍາຖ, ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກາ ເອຕ຺ຕກໍ ປຈ຺ຈາສີສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສປິ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ.

ອເຖກທິວສໍ ກາໂກ ວາຣຓສ຺ສ ທ຺ເວປິ ອກ຺ຂີນິ ຕຸຓ຺ເຑນ ຠິນ຺ທິ, ນີລມກ຺ຂິກາ ອາສາຏິກໍ ປາເຕສິ. ໂສ ປຸຬເວຫິ ຂຊ຺ຊນ຺ໂຕ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ປິປາສາຠິຠູໂຕ ປານີຍໍ ປຣິເຍສມາໂນ ວິຈຣິ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ມຓ຺ຑູໂກ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ຐຕ຺ວາ ສທ຺ທມກາສິ. ວາຣໂຓ ‘‘ເອຕ຺ຖ ປານີຍໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖກໍ ອຠິຣຸຫິ. ອຖ ມຓ຺ຑູໂກ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປປາເຕ ຐຕ຺ວາ ສທ຺ທມກາສິ. ວາຣໂຓ ‘‘ເອຕ຺ຖ ປານີຍໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປປາຕາຠິມຸໂຂ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຣິຄຬິຕ຺ວາ ປພ຺ພຕປາເທ ປຕິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິ. ລຏຸກິກາ ຕສ຺ສ ມຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ທິຏ຺ຐາ ເມ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐີ’’ຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ຕສ຺ສ ຂນ຺ເຘ ຈງ຺ກມິຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄຕາ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເກນຈິ ສທ຺ຘິໍ ເວຣໍ ນາມ ກາຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ພລສມ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ວາຣຓໍ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວາຣຓສ຺ສ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປສຸ’’ນ຺ຕິ –

໔໓.

‘‘ກາກຎ຺ຈ ປສ຺ສ ລຏຸກິກໍ, ມຓ຺ຑູກໍ ນີລມກ຺ຂິກໍ;

ເອເຕ ນາຄໍ ອຆາເຕສຸໍ, ປສ຺ສ ເວຣສ຺ສ ເວຣິນໍ;

ຕສ຺ມາ ຫິ ເວຣໍ ນ ກຍິຣາຖ, ອປ຺ປິເຍນປິ ເກນຈີ’’ຕິ. –

ອິມໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ.

ຕຕ຺ຖ ປສ຺ສາຕິ ອນິຍາມິຕາລປນເມຕໍ, ຠິກ຺ຂູ ປນ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປສ຺ສຖ ຠິກ຺ຂເວຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເອເຕຕິ ເອເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ອຆາເຕສຸນ຺ຕິ ຕໍ ວຘິໍສຸ. ປສ຺ສ ເວຣສ຺ສ ເວຣິນນ຺ຕິ ປສ຺ສຖ ເວຣິການໍ ເວຣສ຺ສ ຄຕິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕທາ ເອກຈາຣິກຫຕ຺ຖີ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຍູຖປຕິ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ລຏຸກິກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໓໕໘] ໘. ຈູຬຘມ຺ມປາລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຫເມວ ທູສິຍາ ຠູນຫຕາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ອຎ຺ເຎສຸ ຊາຕເກສຸ ເທວທຕ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຕາສມຕ຺ຕມ຺ປິ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຈູຬຘມ຺ມປາລຊາຕເກ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕມາສິກກາເລ ຫຕ຺ຖປາເທ ຈ ສີສຎ຺ຈ ເຉທາເປຕ຺ວາ ອສິມາລກໍ ນາມ ກາເຣສິ. ທທ຺ທຣຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໒.໔໓-໔໔) ຄີວໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘເນ ມໍສໍ ປຈິຕ຺ວາ ຂາທິ. ຂນ຺ຕີວາທີຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໔.໔໙ ອາທໂຍ) ທ຺ວີຫິປິ ກສາຫິ ປຫາຣສຫສ຺ເສຫິ ຕາຬາເປຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາເທ ຈ ກຓ຺ຓນາສຎ຺ຈ ເຉທາເປຕ຺ວາ ຊຏາສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ກຑ຺ຒາເປຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕານກໍ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ອຸເຣ ປາເທນ ປຫຣິຕ຺ວາ ຄໂຕ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ທິວສໍເຍວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິ. ຈູຬນນ຺ທິຍຊາຕເກປິ (ຊາ. ໑.໒.໑໔໓-໑໔໔) ມຫາກປິຊາຕເກປິ (ຊາ. ໑.໗.໘໓ ອາທໂຍ) ມາເຣສິເຍວ. ເອວເມວ ໂສ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘກາເລປິ ປຣິສກ຺ກິເຍວ. ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘານໍ ມາຣຓຕ຺ຖເມວ ອຸປາຍໍ ກໂຣຕິ, ‘ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ມາຣາເປສ຺ສາມີ’ຕິ ຘນຸຄ຺ຄເຫ ປໂຍເຊສິ, ສິລໍ ປວິຊ຺ຌິ, ນາຬາຄິຣິໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ມຍ຺ຫໍ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກິເຍວ, ອິທານິ ປນ ຕາສມຕ຺ຕມ຺ປິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ປຸພ຺ເພ ມໍ ຈູຬຘມ຺ມປາລກຸມາຣກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕໍ ສມານໍ ຊີວຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ອສິມາລກໍ ກາເຣສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ມຫາປຕາເປ ນາມ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ຈນ຺ທາເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ‘‘ຘມ຺ມປາໂລ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ຕເມນໍ ສຕ຺ຕມາສິກກາເລ ມາຕາ ຄນ຺ໂຘທເກນ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ກີຬາປຍມານາ ນິສີທິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສາ ວສນຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ສາ ປຸຕ຺ຕໍ ກີຬາປຍມານາ ປຸຕ຺ຕສິເນເຫນ ສມປ຺ປິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາປິ ນ ອຸຏ຺ຐຫິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ອິທາເນວ ຕາວ ປຸຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ມານໍ ກໂຣຕິ, ມໍ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ນ ມຎ຺ຎຕິ, ປຸຕ຺ເຕ ປນ ວຑ຺ຒນ຺ເຕ ມຍິ ‘ມນຸສ຺ໂສ’ຕິປິ ສຎ຺ຎໍ ນ ກຣິສ຺ສຕິ, ອິທາເນວ ນໍ ຆາເຕສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຣາຊາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ວິຘາເນນ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ໂຈຣຆາຕກໍ ປກ຺ໂກສາເປສິ. ໂສ ກາສາຍວຕ຺ຖນິວຕ຺ໂຖ ຣຕ຺ຕມາລາຘໂຣ ຜຣສຸໍ ອໍເສ ຐເປຕ຺ວາ ອຸປຘານຆຏິກໍ ຫຕ຺ຖປາທຐປນທຓ຺ຑກຎ຺ຈ ອາທາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກໂຣມິ, ເທວາ’’ຕິ ອຏ຺ຐາສິ. ເທວິຍາ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມປາລໍ ອາເນຫີຕິ. ເທວີປິ ຣຎ຺ໂຎ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸເຣ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ໂຣທມານາ ນິສີທິ. ໂຈຣຆາຕໂກ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປິຏ຺ຐິຍໍ ຫຕ຺ເຖນ ປຫຣິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໂຕ ກຸມາຣໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອາທາຍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກໂຣມິ, ເທວາ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ເອກໍ ຜລກໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ນິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ນໍ ນິປຊ຺ຊາເປຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ.

ຈນ຺ທາເທວີ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕວ ປຣິເທວມານາ ອາຄຈ຺ຉິ. ປຸນ ໂຈຣຆາຕໂກ ‘‘ກິໍ ກໂຣມີ, ເທວາ’’ຕິ ອາຫ. ຘມ຺ມປາລສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຉິນ຺ທາຕິ. ຈນ຺ທາເທວີ ‘‘ມຫາຣາຊ, ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕມາສິໂກ ພາລໂກ ນ ກິຎ຺ຈິ ຊານາຕິ, ນຕ຺ເຖຕສ຺ສ ໂທໂສ, ໂທໂສ ປນ ໂຫນ຺ໂຕ ມຍິ ຠເວຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ມຍ຺ຫໍ ຫຕ຺ເຖ ເຉທາເປຫີ’’ຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ຕີ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໔.

‘‘ອຫເມວ ທູສິຍາ ຠູນຫຕາ, ຣຎ຺ໂຎ ມຫາປຕາປສ຺ສ;

ເອຕໍ ມຸຎ຺ຈຕຸ ຘມ຺ມປາລໍ, ຫຕ຺ເຖ ເມ ເທວ ເຉເທຫີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທູສິຍາຕິ ທູສິກາ, ຕຸມ຺ເຫ ທິສ຺ວາ ອນຸຏ຺ຐຫມານາ ໂທສກາຣິກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ທູສິກາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມວຕ຺ໂຖ. ຠູນຫຕາຕິ ຫຕຠູນາ, ຫຕວຸຑ຺ຒີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣຎ຺ໂຎຕິ ອິທໍ ‘‘ທູສິຍາ’’ຕິ ປເທນ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອຫໍ ຣຎ຺ໂຎ ມຫາປຕາປສ຺ສ ອປຣາຘກາຣິກາ, ນາຍໍ ກຸມາໂຣ, ຕສ຺ມາ ນິຣປຣາຘໍ ເອຕໍ ພາລກໍ ມຸຎ຺ຈຕຸ ຘມ຺ມປາລໍ, ສເຈປິ ຫຕ຺ເຖ ເຉທາເປຕຸກາໂມ, ໂທສກາຣິກາຍ ຫຕ຺ເຖ ເມ, ເທວ, ເຉເທຫີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ.

ຣາຊາ ໂຈຣຆາຕກໍ ໂອໂລເກສິ. ‘‘ກິໍ ກໂຣມິ, ເທວາ’’ຕິ? ‘‘ປປຎ຺ຈໍ ອກຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖ ເຉທາ’’ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ໂຈຣຆາຕໂກ ຕິຂິຓຜຣສຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຸມາຣສ຺ສ ຕຣຸຓວໍສກຬີເຣ ວິຍ ທ຺ເວ ຫຕ຺ເຖ ຉິນ຺ທິ. ໂສ ທ຺ວີສຸ ຫຕ຺ເຖສຸ ຉິຊ຺ຊມາເນສຸ ເນວ ໂຣທິ ນ ປຣິເທວິ, ຂນ຺ຕິຎ຺ຈ ເມຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຸເຣຈາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ອຘິວາເສສິ. ຈນ຺ທາ ປນ ເທວີ ຉິນ຺ນຫຕ຺ຖໂກຏິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຉງ຺ເຄ ກຕ຺ວາ ໂລຫິຕລິຕ຺ຕາ ປຣິເທວມານາ ວິຈຣິ. ປຸນ ໂຈຣຆາຕໂກ ‘‘ກິໍ ກໂຣມິ, ເທວາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ທ຺ເວປິ ປາເທ ຉິນ຺ທາ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຈນ຺ທາເທວີ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໕.

‘‘ອຫເມວ ທູສິຍາ ຠູນຫຕາ, ຣຎ຺ໂຎ ມຫາປຕາປສ຺ສ;

ເອຕໍ ມຸຎ຺ຈຕຸ ຘມ຺ມປາລໍ, ປາເທ ເມ ເທວ ເຉເທຫີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຣາຊາປິ ປຸນ ໂຈຣຆາຕກໍ ອາຓາເປສິ. ໂສ ອຸໂຠປິ ປາເທ ຉິນ຺ທິ. ຈນ຺ທາເທວີ ປາທໂກຏິມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຉງ຺ເຄ ກຕ຺ວາ ໂລຫິຕລິຕ຺ຕາ ປຣິເທວມານາ ‘‘ສາມິ ມຫາປຕາປ, ຉິນ຺ນຫຕ຺ຖປາທາ ນາມ ທາຣກາ ມາຕຣາ ໂປເສຕພ຺ພາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຫໍ ຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ມມ ປຸຕ຺ຕກໍ ໂປເສສ຺ສາມິ, ເທຫິ ເມ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂຈຣຆາຕໂກ ‘‘ກິໍ ເທວ ກຕາ ຣາຊາຓາ, ນິຏ຺ຐິຕໍ ມມ ກິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ນ ຕາວ ນິຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອຖ ກິໍ ກໂຣມິ, ເທວາ’’ຕິ? ‘‘ສີສມສ຺ສ ຉິນ຺ທາ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຈນ຺ທາເທວີ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໖.

‘‘ອຫເມວ ທູສິຍາ ຠູນຫຕາ, ຣຎ຺ໂຎ ມຫາປຕາປສ຺ສ;

ເອຕໍ ມຸຎ຺ຈຕຸ ຘມ຺ມປາລໍ, ສີສໍ ເມ ເທວ ເຉເທຫີ’’ຕິ.

ວຕ຺ວາ ຈ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ສີສໍ ອຸປເນສິ.

ປຸນ ໂຈຣຆາຕໂກ ‘‘ກິໍ ກໂຣມິ, ເທວາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສີສມສ຺ສ ຉິນ຺ທາ’’ຕິ. ໂສ ສີສໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ກຕາ, ເທວ, ຣາຊາຓາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ນ ຕາວ ກຕາ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ກິໍ ກໂຣມິ, ເທວາ’’ຕິ? ‘‘ອສິຕຸຓ຺ເຑນ ນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອສິມາລກໍ ນາມ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ກເຬວຣໍ ອາກາເສ ຂິປິຕ຺ວາ ອສິຕຸຓ຺ເຑນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອສິມາລກໍ ນາມ ກຕ຺ວາ ມຫາຕເລ ວິປ຺ປກິຣິ. ຈນ຺ທາເທວີ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມໍເສ ອຸຈ຺ຉງ຺ເຄ ກຕ຺ວາ ມຫາຕເລ ໂຣທມານາ ປຣິເທວມານາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໔໗.

‘‘ນ ຫິ ນູນິມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ, ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ຈ ວິຊ຺ຊເຣ ສຸຫທາ;

ເຍ ນ ວທນ຺ຕິ ຣາຊານໍ, ມາ ຆາຕຍິ ໂອຣສໍ ປຸຕ຺ຕໍ.

໔໘.

‘‘ນ ຫິ ນູນິມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ, ຎາຕີ ມິຕ຺ຕາ ຈ ວິຊ຺ຊເຣ ສຸຫທາ;

ເຍ ນ ວທນ຺ຕິ ຣາຊານໍ, ມາ ຆາຕຍິ ອຕ຺ຣຊໍ ປຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ຈ ວິຊ຺ຊເຣ ສຸຫທາຕິ ນູນ ອິມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ທຬ຺ຫມິຕ຺ຕາ ວາ ສພ຺ພກິຈ຺ເຈສຸ ສຫຠາວິໂນ ອມຈ຺ຈາ ວາ ມຸທຸຫທຍຕາຍ ສຸຫທາ ວາ ເກຈິ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ. ເຍ ນ ວທນ຺ຕີຕິ ເຍ ອຘຸນາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ປິຍປຸຕ຺ຕໍ ມາ ຆາຕຍີ’’ຕິ ນ ວທນ຺ຕິ, ອິມໍ ຣາຊານໍ ປຏິເສເຘນ຺ຕິ, ເຕ ນຕ຺ຖິເຍວາຕິ ມຎ຺ເຎ. ທຸຕິຍຄາຖາຍໍ ຎາຕີຕິ ຎາຕກາ.

ອິມາ ປນ ທ຺ເວ ຄາຖາ ວຕ຺ວາ ຈນ຺ທາເທວີ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ຫທຍມໍສໍ ຘາຣຍມານາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໙.

‘‘ຈນ຺ທນສາຣານຸລິຕ຺ຕາ, ພາຫາ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ ຘມ຺ມປາລສ຺ສ;

ທາຍາທສ຺ສ ປຖພ຺ຍາ, ປາຓາ ເມ ເທວ ຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທາຍາທສ຺ສ ປຖພ຺ຍາຕິ ປິຕຸສນ຺ຕກາຍ ຈາຕຸຣນ຺ຕາຍ ປຖວິຍາ ທາຍາທສ຺ສ ໂລຫິຕຈນ຺ທນສາຣານຸລິຕ຺ຕາ ຫຕ຺ຖາ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ປາທາ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສີສຎ຺ຈ ຉິຊ຺ຊຕິ, ອສິມາລໂກປິ ກໂຕ, ຕວ ວໍສໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄໂຕສິ ທານີຕິ ເອວມາທີນິ ວິລປນ຺ຕິ ເອວມາຫ. ປາຓາ ເມ ເທວ ຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ເທວ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ອິມໍ ໂສກໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕິຍາ ຊີວິຕໍ ຣຸຊ຺ຌຕີຕິ.

ຕສ຺ສາ ເອວໍ ປຣິເທວມານາຍ ເອວ ຑຍ຺ຫມາເນ ເວຬຸວເນ ເວຬຸ ວິຍ ຫທຍໍ ຜລິ, ສາ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ຕາ. ຣາຊາປິ ປລ຺ລງ຺ເກ ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ມຫາຕເລ ປຕິ, ປທຣຕລໍ ທ຺ວິຘາ ຠິຊ຺ຊິ, ໂສ ຕໂຕປິ ຠູມິຍໍ ປຕິ. ຕໂຕ ຈຕຸນຫຸຕາຘິກທ຺ວິໂຍຊນສຕສຫສ຺ສພຫລາປິ ຆນປຖວີ ຕສ຺ສ ອຄຸຓໍ ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິວຣມທາສິ, ອວີຈິໂຕ ຊາລາ ອຸຏ຺ຐາຍ ກຸລທຕ຺ຕິເກນ ກມ຺ພເລນ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ຕີ ວິຍ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອວີຈິມ຺ຫິ ຂິປິ. ຈນ຺ທາຍ ຈ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ອມຈ຺ຈາ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຣິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຈນ຺ທາເທວີ ມຫາປຊາປຕິໂຄຕມີ, ຘມ຺ມປາລກຸມາໂຣ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຈູຬຘມ຺ມປາລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໓໕໙] ໙. ສຸວຓ຺ຓມິຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ວິກ຺ກມ ເຣ ຫຣິປາທາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ເອກໍ ກຸລຘີຕຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາ ກິຣ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຄ຺ຄສາວການໍ ອຸປຏ຺ຐາກກຸລສ຺ສ ຘີຕາ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ພຸທ຺ຘມາມກາ ຘມ຺ມມາມກາ ສງ຺ຆມາມກາ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ນາ ປຓ຺ຑິຕາ ທານາທິປຸຎ຺ຎາຠິຣຕາ. ຕໍ ອຎ຺ຎໍ ສາວຕ຺ຖິຍເມວ ສມານຊາຕິກໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກກຸລໍ ວາເຣສິ. ອຖສ຺ສາ ມາຕາປິຕໂຣ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຘີຕາ ສທ຺ຘາ ປສນ຺ນາ ຕີຓິ ຣຕນານິ ມມາຍຕິ ທານາທິປຸຎ຺ຎາຠິຣຕາ, ຕຸມ຺ເຫ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກາ ອິມິສ຺ສາປິ ຍຖາຣຸຈິຍາ ທານໍ ວາ ທາຕຸໍ ຘມ຺ມໍ ວາ ໂສຕຸໍ ວິຫາຣໍ ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ສີລໍ ວາ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ວາ ກາຕຸໍ ນ ທສ຺ສຖ, ນ ມຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເທມ, ອຕ຺ຕນາ ສທິສໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກກຸລາວ ກຸມາຣິກໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຕ ເຕຫິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຘີຕາ ອມ຺ຫາກໍ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຖາຘິປ຺ປາເຍນ ສພ຺ພເມຕໍ ກໂຣຕຸ, ມຍໍ ນ ວາເຣສ຺ສາມ, ເທຖ ໂນ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຠທ຺ທເກນ ນກ຺ຂຕ຺ເຕນ ມງ຺ຄລໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຆຣໍ ນຍິໍສຸ. ສາ ວຕ຺ຕາຈາຣສມ຺ປນ຺ນາ ປຕິເທວຕາ ອໂຫສິ, ສສ຺ສຸສສຸຣສາມິກວຕ຺ຕານິ ກຕາເນວ ໂຫນ຺ຕິ.

ສາ ເອກທິວສໍ ສາມິກໍ ອາຫ – ‘‘ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ອມ຺ຫາກໍ ກຸລູປກຕ຺ເຖຣານໍ ທານໍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ສາຘຸ, ຠທ຺ເທ, ຍຖາຊ຺ຌາສເຍນ ທານໍ ເທຫີຕິ. ສາ ເຖເຣ ນິມນ຺ຕາເປຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ປຓີຕໂຠຊນໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ກຸລໍ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິກໍ ອສ຺ສທ຺ຘໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ຄຸຓໍ ນ ຊານາຕິ, ສາຘຸ, ອຍ຺ຍາ, ຍາວ ອິມໍ ກຸລໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຕນານໍ ຄຸຓໍ ຊານາຕິ, ຕາວ ອິເຘວ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຖຣາ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິພທ຺ຘໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ປຸນ ສາມິກໍ ອາຫ ‘‘ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ເຖຣາ ອິຘ ນິພທ຺ຘໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ກິໍກາຣຓາ ຕຸມ຺ເຫ ນ ປສ຺ສຖາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ປຸນທິວເສ ເຖຣານໍ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ໂສ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເຖເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ອຖສ຺ສ ຘມ຺ມເສນາປຕິ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສິ. ໂສ ເຖຣສ຺ສ ຘມ຺ມກຖາຍ ຈ ອິຣິຍາປເຖສຸ ຈ ປສີທິຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຖຣານໍ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕິ, ປານີຍໍ ປຣິສ຺ສາເວຕິ, ອນ຺ຕຣາຠຕ຺ເຕ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຓາຕິ, ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິ ຠິຊ຺ຊິ.

ອເຖກທິວສໍ ເຖໂຣ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸໂຠປິ ຊຍມ຺ປຕິກາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອນ຺ຕມໂສ ທາສກມ຺ມກຣາປິ ສພ຺ເພ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘຘມ຺ມສງ຺ຆມາມກາເຍວ ຊາຕາ. ອເຖກທິວສໍ ທາຣິກາ ສາມິກໍ ອາຫ – ‘‘ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ກິໍ ເມ ຆຣາວາເສນ, ອິຈ຺ຉາມຫໍ ປພ຺ພຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ ຠທ຺ເທ, ອຫມ຺ປິ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸນຸປສ຺ສຍໍ ເນຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ຕໍ ສຕ຺ຖາ ປພ຺ພາເຊສິ. ອຸໂຠປິ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸກາ ນາມ ທຫຣຠິກ຺ຂຸນີ ອຕ຺ຕໂນ ເຈວ ປຈ຺ຈຍາ ຊາຕາ ສາມິກສ຺ສ ຈ, ອຕ຺ຕນາປິ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ປາເປສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ຕາວ ເອສາ ສາມິກໍ ຣາຄປາສາ ໂມເຈສິ, ປຸພ຺ເພເປສາ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິເຕ ປນ ມຣຓປາສາ ໂມເຈສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມິຄໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຠິຣູໂປ ອໂຫສິ ປາສາທິໂກ ທສ຺ສນີໂຍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ລາຂາຣສປຣິກມ຺ມກເຕຫິ ວິຍ ຫຕ຺ຖປາເທຫິ ຣຊຕທາມສທິເສຫິ ວິສາເຓຫິ ມຓິຄຸຬິກປຏິຠາເຄຫິ ອກ຺ຂີຫິ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລເຄຓ຺ຑຸສທິເສນ ມຸເຂນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຠຣິຍາປິສ຺ສ ຕຣຸຓມິຄີ ອຠິຣູປາ ອໂຫສິ ທສ຺ສນີຍາ. ເຕ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິໍສຸ, ອສີຕິສຫສ຺ສຈິຕ຺ຣມິຄາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ. ຕທາ ລຸທ຺ທກາ ມິຄວີຖີສຸ ປາເສ ໂອຑ຺ເຑສຸໍ. ອເຖກທິວສໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມິຄານໍ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປາເທ ປາເສນ ພຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ຉິນ຺ທິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ອາກຑ຺ຒິ, ຈມ຺ມໍ ຉິຊ຺ຊິ, ປຸນ ອາກຑ຺ຒນ຺ຕສ຺ສ ມໍສໍ ຉິຊ຺ຊິ, ປຸນ ນ຺ຫາຣຸ ຉິຊ຺ຊິ, ປາໂສ ອຏ຺ຐິມາຫຈ຺ຈ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ປາສໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ພທ຺ຘຣວໍ ຣວິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຠີໂຕ ມິຄຄໂຓ ປລາຍິ. ຠຣິຍາ ປນສ຺ສ ປລາຍິຕ຺ວາ ມິຄານໍ ອນ຺ຕເຣ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ຕໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ຠຍໍ ມຍ຺ຫໍ ປິຍສາມິກສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເວເຄນ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອສ຺ສຸມຸຂີ ໂຣທມານາ ‘‘ສາມິ, ຕ຺ວໍ ມຫພ຺ພໂລ, ກິໍ ເອຕໍ ປາສໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ, ເວຄໍ ຊເນຕ຺ວາ ຉິນ຺ທາຫິ ນ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊເນນ຺ຕີ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໕໐.

‘‘ວິກ຺ກມ ເຣ ຫຣິປາທ, ວິກ຺ກມ ເຣ ມຫາມິຄ;

ຉິນ຺ທ ວາຣຕ຺ຕິກໍ ປາສໍ, ນາຫໍ ເອກາ ວເນ ຣເມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິກ຺ກມາຕິ ປຣກ຺ກມ, ອາກຑ຺ຒາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຣຕິ ອາມນ຺ຕເນ ນິປາໂຕ. ຫຣິປາທາຕິ ສຸວຓ຺ຓປາທ. ສກລສຣີຣມ຺ປິ ຕສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ, ອຍໍ ປນ ຄາຣເວເນວມາຫ. ນາຫໍ ເອກາຕິ ອຫໍ ຕຍາ ວິນາ ເອກິກາ ວເນ ນ ຣມິສ຺ສາມິ, ຕິໂຓທກໍ ປນ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ມຣິສ຺ສາມີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມິໂຄ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໑.

‘‘ວິກ຺ກມາມິ ນ ປາເຣມິ, ຠູມິໍ ສຸມ຺ຠາມິ ເວຄສາ;

ທຬ຺ໂຫ ວາຣຕ຺ຕິໂກ ປາໂສ, ປາທໍ ເມ ປຣິກນ຺ຕຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິກ຺ກມາມີຕິ ຠທ຺ເທ, ອຫໍ ວີຣິຍໍ ກໂຣມິ. ນ ປາເຣມີຕິ ປາສໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ປນ ນ ສກ຺ໂກມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠູມິໍ ສຸມ຺ຠາມີຕິ ອປິ ນາມ ຉິຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ປາເທນາປິ ຠູມິໍ ປຫຣາມິ. ເວຄສາຕິ ເວເຄນ. ປຣິກນ຺ຕຕີຕິ ຈມ຺ມາທີນິ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ສມນ຺ຕາ ກນ຺ຕຕີຕິ.

ອຖ ນໍ ມິຄີ ‘‘ມາ ຠາຍິ, ສາມິ, ອຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ພເລນ ລຸທ຺ທກໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ຕວ ຊີວິຕໍ ອາຫຣິສ຺ສາມິ. ສເຈ ຍາຈນາຍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ມມ ຊີວິຕມ຺ປິ ທຕ຺ວາ ຕວ ຊີວິຕໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ໂລຫິຕລິຕ຺ຕໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ລຸທ຺ທໂກປິ ອສິຎ຺ຈ ສຕ຺ຕິຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ກປ຺ປຸຏ຺ຐານຄ຺ຄິ ວິຍ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ລຸທ຺ທໂກ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ພລໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ມາ ຠາຍີ’’ຕິ ມິຄໍ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ລຸທ຺ທກສ຺ສ ປຏິປຖໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິກ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ມມ ສາມິໂກ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ສີລາຈາຣສມ຺ປນ຺ໂນ, ອສີຕິສຫສ຺ສານໍ ມິຄານໍ ຣາຊາ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ມິຄຣາເຊ ຐິເຕເຍວ ອຕ຺ຕໂນ ວຘໍ ຍາຈນ຺ຕີ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໒.

‘‘ອຕ຺ຖຣສ຺ສຸ ປລາສານິ, ອສິໍ ນິພ຺ພາຫ ລຸທ຺ທກ;

ປຐມໍ ມໍ ວຘິຕ຺ວານ, ຫນ ປຈ຺ຉາ ມຫາມິຄ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປລາສານີຕິ ມໍສຏ຺ຐປນຕ຺ຖໍ ປລາສປຓ຺ຓານິ ອຕ຺ຖຣສ຺ສຸ. ອສິໍ ນິພ຺ພາຫາຕິ ອສິໍ ໂກສໂຕ ນີຫຣ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ລຸທ຺ທໂກ ‘‘ມນຸສ຺ສຠູຕາ ຕາວ ສາມິກສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕໍ ນ ປຣິຈ຺ຈຊນ຺ຕິ, ອຍໍ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊຕິ, ມນຸສ຺ສຠາສາຍ ຈ ມຘຸເຣນ ສເຣນ ກເຖຕິ, ອຊ຺ຊ ອິມິສ຺ສາ ຈ ປຕິໂນ ຈສ຺ສາ ຊີວິຕໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໕໓.

‘‘ນ ເມ ສຸຕໍ ວາ ທິຏ຺ຐໍ ວາ, ຠາສນ຺ຕິໍ ມານຸສິໍ ມິຄິໍ;

ຕ຺ວຎ຺ຈ ຠທ຺ເທ ສຸຂີ ໂຫຫິ, ເອໂສ ຈາປິ ມຫາມິໂຄ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຕໍ ວາ ທິຏ຺ຐໍ ວາຕິ ມຍາ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ເອວຣູປໍ ທິຏ຺ຐໍ ວາ ສຸຕໍ ວາ ນຕ຺ຖິ. ຠາສນ຺ຕິໍ ມານຸສິໍ ມິຄິນ຺ຕິ ອຫຎ຺ຫິ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ມານຸສິໍ ວາຈໍ ຠາສນ຺ຕິໍ ມິຄິໍ ເນວ ອທ຺ທສໍ ນ ອສ຺ໂສສິໍ. ເຍສໍ ປນ ‘‘ນ ເມ ສຸຕາ ວາ ທິຏ຺ຐາ ວາ, ຠາສນ຺ຕີ ມານຸສີ ມິຄີ’’ຕິ ປາຬິ, ເຕສໍ ຍຖາປາຬິເມວ ອຕ຺ໂຖ ທິສ຺ສຕິ. ຠທ຺ເທຕິ ຠທ຺ທເກ ປຓ຺ຑິເກ ອຸປາຍກຸສເລ. ອິຕິ ຕໍ ອາລປິຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ຕ຺ວຎ຺ຈ ເອໂສ ຈາປິ ມຫາມິໂຄຕິ ທ຺ເວປິ ຊນາ ສຸຂີ ນິທ຺ທຸກ຺ຂາ ໂຫຖາ’’ຕິ ຕໍ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ລຸທ຺ທໂກ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວາສິຍາ ຈມ຺ມປາສໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາເທ ລຄ຺ຄປາສກໍ ສຓິກໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ນ຺ຫາຣຸນາ ນ຺ຫາຣຸໍ, ມໍເສນ ມໍສໍ, ຈມ຺ເມນ ຈມ຺ມໍ ປຏິປາເຏຕ຺ວາ ປາທໍ ຫຕ຺ເຖນ ປຣິມຊ຺ຊິ. ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ປູຣິຕປາຣມິຕານຸຠາເວນ ລຸທ຺ທກສ຺ສ ຈ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕານຸຠາເວນ ມິຄິຍາ ຈ ເມຕ຺ຕຘມ຺ມານຸຠາເວນ ນ຺ຫາຣຸມໍສຈມ຺ມານິ ນ຺ຫາຣຸມໍສຈມ຺ເມຫິ ຆຏຍິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ສຸຂີ ນິທ຺ທຸກ຺ໂຂ ອຏ຺ຐາສິ.

ມິຄີ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ສຸຂິຕໍ ທິສ຺ວາ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ ລຸທ຺ທກສ຺ສ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ຕີ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໕໔.

‘‘ເອວໍ ລຸທ຺ທກ ນນ຺ທສ຺ສຸ, ສຫ ສພ຺ເພຫິ ຎາຕິຠິ;

ຍຖາຫມຊ຺ຊ ນນ຺ທາມິ, ມຸຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ມຫາມິຄ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ລຸທ຺ທກາຕິ ທາຣຸຓກມ຺ມກິຣິຍາຍ ລທ຺ຘນາມວເສນ ອາລປຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ລຸທ຺ໂທ ມຍ຺ຫໍ ອວສ຺ສໂຍ ຊາໂຕ, ມຍາປິສ຺ສ ອວສ຺ສເຍເນວ ຠວິຕຸໍ ວຏຕີ’’ຕິ ໂຄຈຣຠູມິຍໍ ທິຏ຺ຐໍ ເອກໍ ມຓິກ຺ຂນ຺ຘໍ ຕສ຺ສ ທຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ມາ ກຣິ, ອິມິນາ ກຸຏຸມ຺ພໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ທາຣເກ ໂປເສນ຺ໂຕ ທານສີລາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣຫີ’’ຕິ ຕສ຺ໂສວາທໍ ທຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປາວິສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ລຸທ຺ທໂກ ຉນ຺ໂນ ອໂຫສິ, ມິຄີ ທຫຣຠິກ຺ຂຸນີ, ມິຄຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສຸວຓ຺ຓມິຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໓໖໐] ໑໐. ສຸໂຍນນ຺ທີຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ວາຕິ ຄນ຺ໂຘ ຕິມິຣານນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕຎ຺ຫິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິໍ ທິສ຺ວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອລງ຺ກຕມາຕຸຄາມ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມາຕຸຄາໂມ ນາເມສ ຠິກ຺ຂຸ ນ ສກ຺ກາ ຣກ຺ຂິຕຸໍ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ສຸປຓ຺ຓຠວເນ ກຕ຺ວາ ຣກ຺ຂນ຺ຕາປິ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ຕມ຺ພຣາຊາ ນາມ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕສ຺ສ ສຸໂຍນນ຺ທີ ນາມ ອຄ຺ຄມເຫສີ ອໂຫສິ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣາ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຸປຓ຺ຓໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ນາຄທີໂປ ເສທຸມທີໂປ ນາມ ອໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ທີເປ ສຸປຓ຺ຓຠວເນ ວສຕິ. ໂສ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມ຺ພຣາເຊນ ສທ຺ຘິໍ ມາຓວກເວເສນ ຊູຕໍ ກີຬຕິ. ຕສ຺ສ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ປຣິຈາຣິກາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ເອວຣູໂປ ນາມ ມາຓວໂກ ຊູຕໍ ກີຬຕີ’’ຕິ ສຸໂຍນນ຺ທິຍາ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສາ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ທຏ຺ຐຸກາມາ ຫຸຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຊູຕມຓ຺ຑລໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິຈາຣິການໍ ອນ຺ຕເຣ ຐິຕາ ນໍ ໂອໂລເກສິ. ໂສປິ ເທວິໍ ໂອໂລເກສິ. ທ຺ເວປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ສຸປຓ຺ຓຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ນຄເຣ ວາຕໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ, ເຄຫປຕນຠເຍນ ຣາຊນິເວສນາ ມນຸສ຺ສາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ອນ຺ຘກາຣໍ ກຕ຺ວາ ເທວິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາເສນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນາຄທີເປ ອຕ຺ຕໂນ ຠວນໍ ປາວິສິ ສຸໂຍນນ຺ທິຍາ ຄຕຏ຺ຐານໍ ຊານນ຺ຕາ ນາມ ນາເຫສຸໍ. ໂສ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ອຠິຣມມາໂນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ຊູຕໍ ກີຬຕິ.

ຣຎ຺ໂຎ ປນ ສຄ຺ໂຄ ນາມ ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ເທວິຍາ ຄຕຏ຺ຐານໍ ອຊານນ຺ໂຕ ຕໍ ຄນ຺ຘພ຺ພໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕາຕ, ຄນ຺ຘພ຺ພ ສພ຺ພໍ ຖລຊລປຖໍ ອນຸວິຈຣິຕ຺ວາ ເທວິຍາ ຄຕຏ຺ຐານໍ ປສ຺ສາ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ໂສ ປຣິພ຺ພຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທ຺ວາຣຄາມໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິຈິນນ຺ໂຕ ກຸຣຸກຈ຺ຉໍ ປາປຸຓິ. ຕທາ ກຸຣຸກຈ຺ຉວາຓິຊາ ນາວາຍ ສຸວຓ຺ຓຠູມິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂສ ເຕ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຄນ຺ຘພ຺ໂພ ນາວາຍ ເວຕນໍ ຂຓ຺ເຑຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຄນ຺ຘພ຺ພໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ມມ຺ປິ ເນຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ຕມ຺ປິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ນາວໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສຸໍ. ເຕ ສຸຂປຍາຕາຍ ນາວາຍ ຕໍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ‘‘ຄນ຺ຘພ຺ພໍ ໂນ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ‘‘ອຫໍ ເຈ ຄນ຺ຘພ຺ພໍ ກເຣຍ຺ຍໍ, ມຍິ ປນ ຄນ຺ຘພ຺ພໍ ກໂຣນ຺ເຕ ມຈ຺ຉາ ຈລິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຖ ໂວ ນາໂວ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ມນຸສ຺ສມຕ຺ເຕ ຄນ຺ຘພ຺ພໍ ກໂຣນ຺ເຕ ມຈ຺ຉານໍ ຈລນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ມາ ມຍ຺ຫໍ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວີຓໍ ມຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕນ຺ຕິສ຺ສເຣນ ຄີຕສ຺ສຣໍ, ຄີຕສ຺ສເຣນ ຕນ຺ຕິສ຺ສຣໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘພ຺ພໍ ອກາສິ. ເຕນ ສທ຺ເທນ ສມ຺ມຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ມຈ຺ຉາ ຈລິໍສຸ.

ອເຖໂກ ມກໂຣ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ນາວາຍ ປຕນ຺ໂຕ ນາວໍ ຠິນ຺ທິ. ສຄ຺ໂຄ ຜລເກ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຍຖາວາຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນາຄທີເປ ສຸປຓ຺ຓຠວນສ຺ສ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ປາປຸຓິ. ສຸໂຍນນ຺ທີປິ ເທວີ ສຸປຓ຺ຓຣາຊສ຺ສ ຊູຕໍ ກີຬິຕຸໍ ຄຕກາເລ ວິມານາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ເວລນ຺ເຕ ວິຈຣນ຺ຕີ ສຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຘພ຺ພໍ ທິສ຺ວາ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ‘‘ກຖໍ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ສພ຺ພໍ ກເຖສິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ມາ ຠາຍີ’’ຕິ ຕໍ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ພາຫາຫິ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວິມານໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສຍນປິຏ຺ເຐ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ສມສ຺ສຕ຺ຖກາເລ ທິພ຺ພໂຠຊນໍ ທຕ຺ວາ ທິພ຺ພຄນ຺ໂຘທເກນ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ທິພ຺ພວຕ຺ເຖຫິ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ທິພ຺ພຄນ຺ຘປຸປ຺ເຜຫິ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ປຸນ ທິພ຺ພສຍເນ ນິປຊ຺ຊາເປສິ. ເອວໍ ທິວສໍ ປຣິຄ຺ຄຫມານາ ສຸປຓ຺ຓຣຎ຺ໂຎ ອາຄມນເວລາຍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຄຕກາເລ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກິເລສວເສນ ອຠິຣມິ. ຕໂຕ ມາສທ຺ຘມາສຈ຺ຈເຍນ ພາຣາຓສິວາສິໂນ ວາຓິຊາ ທາຣຸທກຄຫຓຕ຺ຖາຍ ຕສ຺ມິໍ ທີເປ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂມູລໍ ສມ຺ປຕ຺ຕາ. ໂສ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ນາວໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ທິສ຺ວາວ ຕສ຺ສ ຊູຕກີຬນເວລາຍ ວີຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຄນ຺ຘພ຺ພໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໕໕.

‘‘ວາຕິ ຄນ຺ໂຘ ຕິມິຣານໍ, ກຸສມຸທ຺ໂທ ຈ ໂຆສວາ;

ທູເຣ ອິໂຕ ສຸໂຍນນ຺ທີ, ຕມ຺ພ ກາມາ ຕຸທນ຺ຕິ ມ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕິມິຣານນ຺ຕິ ຕິມິຣຣຸກ຺ຂປຸປ຺ຜານໍ. ຕໍ ກິຣ ນິຄ຺ໂຣຘໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຕິມິຣຣຸກ຺ຂາ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ສນ຺ຘາເຍວໍ ວທຕິ. ກຸສມຸທ຺ໂທຕິ ຂຸທ຺ທກສມຸທ຺ໂທ. ໂຆສວາຕິ ມຫາຣໂວ. ຕສ຺ເສວ ນິຄ຺ໂຣຘສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສມຸທ຺ທໍ ສນ຺ຘາເຍວມາຫ. ອິໂຕຕິ ອິມມ຺ຫາ ນຄຣາ. ຕມ຺ພາຕິ ຣາຊານໍ ອາລປຕິ. ອຖ ວາ ຕມ຺ພກາມາຕິ ຕມ຺ເພນ ກາມິຕກາມາ ຕມ຺ພກາມາ ນາມ. ເຕ ມໍ ຫທເຍ ວິຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ທີເປຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸປຓ຺ໂຓ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໖.

‘‘ກຖໍ ສມຸທ຺ທມຕຣິ, ກຖໍ ອທ຺ທກ຺ຂິ ເສທຸມໍ;

ກຖໍ ຕສ຺ສາ ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ, ອຫຸ ສຄ຺ຄ ສມາຄໂມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເສທຸມນ຺ຕິ ເສທຸມທີປໍ.

ຕໂຕ ສຄ຺ໂຄ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໕໗.

‘‘ກຸຣຸກຈ຺ຉາ ປຍາຕານໍ, ວາຓິຊານໍ ຘເນສິນໍ;

ມກເຣຫິ ອຠິທາ ນາວາ, ຜລເກນາຫມປ຺ລວິໍ.

໕໘.

‘‘ສາ ມໍ ສຓ຺ເຫນ ມຸທຸນາ, ນິຈ຺ຈໍ ຈນ຺ທນຄນ຺ຘິນີ;

ອງ຺ເຄນ ອຸທ຺ຘຣີ ຠທ຺ທາ, ມາຕາ ປຸຕ຺ຕໍວ ໂອຣສໍ.

໕໙.

‘‘ສາ ມໍ ອນ຺ເນນ ປາເນນ, ວຕ຺ເຖນ ສຍເນນ ຈ;

ອຕ຺ຕນາປິ ຈ ມນ຺ທກ຺ຂີ, ເອວໍ ຕມ຺ພ ວິຊານຫີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສາ ມໍ ສຓ຺ເຫນ ມຸທຸນາຕິ ເອວໍ ຜລເກນ ຕີຣໍ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ຓໍ ມໍ ສມຸທ຺ທຕີເຣ ວິຈຣນ຺ຕີ ສາ ທິສ຺ວາ ‘‘ມາ ຠາຍີ’’ຕິ ສຓ຺ເຫນ ມຸທຸນາ ວຈເນນ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອງ຺ເຄນາຕິ ພາຫຸຍຸຄຬໍ ອິຘ ‘‘ອງ຺ເຄນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຠທ຺ທາຕິ ທສ຺ສນີຍາ ປາສາທິກາ. ສາ ມໍ ອນ຺ເນນາຕິ ສາ ມໍ ເອເຕນ ອນ຺ນາທິນາ ສນ຺ຕປ຺ເປສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຕນາປິ ຈາຕິ ນ ເກວລໍ ອນ຺ນາທີເຫວ, ອຕ຺ຕນາປິ ມໍ ອຠິຣເມນ຺ຕີ ສນ຺ຕປ຺ເປສີຕິ ທີເປຕິ. ມນ຺ທກ຺ຂີຕິ ມນ຺ທທສ຺ສນີ, ມຸທຸນາ ອາກາເຣນ ໂອໂລກນສີລາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ‘‘ມຕ຺ຕກ຺ຂີ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ມທມຕ຺ເຕຫິ ວິຍ ອກ຺ຂີຫິ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ຕມ຺ພາຕິ ເອວໍ ຕມ຺ພຣາຊ ຊານາຫີຕິ.

ສຸປຓ຺ໂຓ ຄນ຺ຘພ຺ພສ຺ສ ກເຖນ຺ຕສ຺ເສວ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ສຸປຓ຺ຓຠວເນ ວສນ຺ໂຕປິ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍ, ກິໍ ເມ ຕາຍ ທຸສ຺ສີລາຍາ’’ຕິ ຕໍ ອາເນຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ປຏິທຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸນ ນາຄຈ຺ຉີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ສຸປຓ຺ຓຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ສຸໂຍນນ຺ທີຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ມຓິກຸຓ຺ຑລວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

໒. ວຓ຺ຓາໂຣຫວຄ຺ໂຄ

[໓໖໑] ໑. ວຓ຺ຓາໂຣຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ວຓ຺ຓາໂຣເຫນາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວເກ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ອຸໂຠປິ ມຫາເຖຣາ ‘‘ອິມໍ ອນ຺ໂຕວສ຺ສໍ ສຸຎ຺ຎາຄາຣໍ ອນຸພ຺ຣູເຫສ຺ສາມາ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄຓໍ ປຫາຍ ສຍເມວ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາທາຍ ເຊຕວນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອກໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໍ ນິສ຺ສາຍ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣິໍສຸ. ອຎ຺ຎຕໂຣປິ ວິຆາສາທປຸຣິໂສ ເຖຣານໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ເອກມນ຺ເຕ ວສິ. ໂສ ເຖຣານໍ ສມຄ຺ຄວາສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມ ອຕິວິຍ ສມຄ຺ຄາ ວສນ຺ຕິ, ສກ຺ກາ ນຸ ໂຂ ເອເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຠິນ຺ທິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ອຍ຺ເຍນ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖເຣນ ສທ຺ຘິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກິຎ຺ຈິ ເວຣໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ກິໍ ປນາວຸໂສ’’ຕິ. ເອສ, ຠນ຺ເຕ, ມມ ອາຄຕກາເລ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ນາມ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕກຸລປເທເສຫິ ວາ ສຸຕຄນ຺ຖປຏິເວຘອິທ຺ຘີຫິ ວາ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ກິໍ ປໂຫຕີ’’ຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຄຸຓເມວ ກເຖສີຕິ. ເຖໂຣ ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ ອາວຸໂສ’’ຕິ ອາຫ.

ໂສ ອປຣສ຺ມິມ຺ປິ ທິວເສ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣມ຺ປິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕເຖວ ກເຖສິ. ໂສປິ ນໍ ສິຕໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອາວຸໂສ, ເອໂສ ວິຆາສາໂທ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ກິຎ຺ຈິ ກເຖສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມາວຸໂສ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ສນ຺ຕິເກ ກເຖສິ, ອິມໍ ນີຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ອາວຸໂສ, ນີຫຣາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ເຖໂຣ ‘‘ມາ ອິຘ ວສີ’’ຕິ ອຈ຺ຉຣໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຕໍ ນີຫຣິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ສຸເຂນ ວສ຺ສໍ ວສິຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອໂກ ວິຆາສາໂທ ອມ຺ເຫ ຠິນ຺ທິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ຠິນ຺ທິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ປລາຍີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ໂຂ ໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ຕຸມ຺ເຫ ‘ຠິນ຺ທິສ຺ສາມີ’ຕິ ຠິນ຺ທິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ປລາຍີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຣຎ຺ເຎ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ອໂຫສິ. ຕທາ ສີໂຫ ຈ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ຈ ອຣຎ຺ເຎ ປພ຺ພຕຄຸຫາຍໍ ວສນ຺ຕິ. ເອໂກ ສິງ຺ຄາໂລ ເຕ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ເຕສໍ ວິຆາສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ມຫາກາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍາ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆານໍ ມໍສໍ ນ ຂາທິຕປຸພ຺ພໍ, ມຍາ ອິເມ ທ຺ເວ ຊເນ ຠິນ຺ທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຕໂຕ ເນສໍ ກລຫໍ ກຕ຺ວາ ມຕານໍ ມໍສໍ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ສີຫໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ສາມິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ພ຺ຍຄ຺ເຆນ ສທ຺ຘິໍ ກິຎ຺ຈິ ເວຣໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ສມ຺ມາ’’ຕິ? ເອສ, ຠນ຺ເຕ, ມມາຄຕກາເລ ‘‘ສີໂຫ ນາມ ສຣີຣວຓ຺ເຓນ ວາ ອາໂຣຫປຣິຓາເຫນ ວາ ຊາຕິພລວີຣິເຍຫິ ວາ ມມ ກລຠາຄມ຺ປິ ນ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຄຸຓເມວ ກເຖສີຕິ. ອຖ ນໍ ສີໂຫ ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ນ ໂສ ເອວໍ ກເຖສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ພ຺ຍຄ຺ຆມ຺ປິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ກເຖສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຍຄ຺ໂຆປິ ສີຫໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ກິຣ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ວເທສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໐.

‘‘ວຓ຺ຓາໂຣເຫນ ຊາຕິຍາ, ພລນິກ຺ກມເນນ ຈ;

ສຸພາຫຸ ນ ມຍາ ເສຍ຺ໂຍ, ສຸທາຐ ອິຕິ ຠາສສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພລນິກ຺ກມເນນ ຈາຕິ ກາຍພເລນ ເຈວ ວີຣິຍພເລນ ຈ. ສຸພາຫຸ ນ ມຍາ ເສຍ຺ໂຍຕິ ອຍໍ ສຸພາຫຸ ນາມ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ເອເຕຫິ ກາຣເຓຫິ ມຍາ ເນວ ສທິໂສ ນ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣຕິ ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ໂສຠນາຫິ ທາຐາຫິ ສມນ຺ນາຄຕ ສຸທາຐ ມິຄຣາຊ, ເອວໍ ວເທສີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸທາໂຐ ເສສາ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໖໑.

‘‘ວຓ຺ຓາໂຣເຫນ ຊາຕິຍາ, ພລນິກ຺ກມເນນ ຈ;

ສຸທາໂຐ ນ ມຍາ ເສຍ຺ໂຍ, ສຸພາຫຸ ອິຕິ ຠາສສິ.

໖໒.

‘‘ເອວໍ ເຈ ມໍ ວິຫຣນ຺ຕໍ, ສຸພາຫຸ ສມ຺ມ ທຸພ຺ຠສິ;

ນ ທານາຫໍ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ, ສໍວາສມຠິໂຣຈເຍ.

໖໓.

‘‘ໂຍ ປເຣສໍ ວຈນານິ, ສທ຺ທເຫຍ຺ຍ ຍຖາຕຖໍ;

ຂິປ຺ປໍ ຠິຊ຺ເຊຖ ມິຕ຺ຕສ຺ມິໍ, ເວຣຎ຺ຈ ປສເວ ພຫຸໍ.

໖໔.

‘‘ນ ໂສ ມິຕ຺ໂຕ ໂຍ ສທາ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ, ເຠທາສງ຺ກີ ຣນ຺ຘເມວານຸປສ຺ສີ;

ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ເສຕີ ອຸຣສີວ ປຸຕ຺ໂຕ, ສ ເວ ມິຕ຺ໂຕ ໂຍ ອເຠຊ຺ໂຊ ປເຣຫີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມາຕິ ວຍສ຺ສ. ທຸພ຺ຠສີຕິ ຍທິ ເອວໍ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສນ຺ຕໍ ມໍ ສິງ຺ຄາລສ຺ສ ກຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕ຺ວໍ ທຸພ຺ຠສິ ຫນິຕຸໍ ອິຈ຺ຉສິ, ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ອຫໍ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສໍ ນ ອຠິໂຣຈເຍ. ຍຖາຕຖນ຺ຕິ ຕຖໂຕ ຍຖາຕຖໍ ຍຖາຕຈ຺ຉໍ ອວິສໍວາທເກນ ອຣິເຍນ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ສທ຺ຘາຕພ຺ພໍ. ເອວໍ ໂຍ ເຍສໍ ເກສຎ຺ຈິ ປເຣສໍ ວຈນານິ ສທ຺ທເຫຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ສທາ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕຕິ ໂຍ ນິຈ຺ຈໍ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ມິຕ຺ຕສ຺ສ ວິສ຺ສາສໍ ນ ເທຕິ, ໂສ ມິຕ຺ໂຕ ນາມ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຠທາສງ຺ກີຕິ ‘‘ອຊ຺ຊ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ສ຺ເວ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ມິຕ຺ຕສ຺ສ ເຠທເມວ ອາສງ຺ກຕິ. ຣນ຺ຘເມວານຸປສ຺ສີຕິ ຉິທ຺ທໍ ວິວຣເມວ ປສ຺ສນ຺ໂຕ. ອຸຣສີວ ປຸຕ຺ໂຕຕິ ຍສ຺ມິໍ ມິຕ຺ເຕ ມາຕຸ ຫທເຍ ປຸຕ຺ໂຕ ວິຍ ນິຣາສງ຺ໂກ ນິພ຺ຠໂຍ ເສຕິ.

ອິຕິ ອິມາຫິ ຈຕູຫິ ຄາຖາຫິ ສີເຫນ ມິຕ຺ຕຄຸເຓ ກຖິເຕ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ໂທໂສ’’ຕິ ສີຫໍ ຂມາເປສິ. ເຕ ຕຕ຺ເຖວ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິໍສຸ. ສິງ຺ຄາໂລ ປນ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສິງ຺ຄາໂລ ວິຆາສາໂທ ອໂຫສິ, ສີໂຫ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ຕໍ ກາຣຓໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທິຏ຺ຐາ ຕສ຺ມິໍ ວເນ ນິວຸຕ຺ຖຣຸກ຺ຂເທວຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ວຓ຺ຓາໂຣຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໓໖໒] ໒. ສີລວີມໍສຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສີລໍ ເສຍ຺ໂຍຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ສີລວີມໍສກພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕໍ ກິຣ ຣາຊາ ‘‘ເອສ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ອຕິເຣກໍ ກຕ຺ວາ ປສ຺ສຕິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ມໍ ຣາຊາ ‘ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ’ຕິ ອຎ຺ເຎຫິ ອຕິເຣກໍ ກຕ຺ວາ ປສ຺ສຕິ, ອຸທາຫຸ ‘ສຸຕຘຣຍຸຕ຺ໂຕ’ຕິ, ວີມໍສິສ຺ສາມິ ຕາວ ສີລສ຺ສ ວາ ສຸຕສ຺ສ ວາ ມຫນ຺ຕຠາວ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ເຫຣຎ຺ຎິກຜລກໂຕ ກຫາປຓໍ ຄຓ຺ຫິ. ເຫຣຎ຺ຎິໂກ ຄຣຸຠາເວນ ນ ກິຎ຺ຈິ ອາຫ, ທຸຕິຍວາເຣປິ ນ ກິຎ຺ຈິ ອາຫ. ຕຕິຍວາເຣ ປນ ຕໍ ‘‘ວິໂລປຂາທໂກ’’ຕິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອິມິນາ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກຸຏຸມ຺ພໍ ວິລຸມ຺ປຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ? ‘‘ນ, ມຫາຣາຊ, ກຸຏຸມ຺ພໍ ວິລຸມ຺ປາມິ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ‘ສີລໍ ນຸ ໂຂ ມຫນ຺ຕໍ, ສຸຕໍ ນຸ ໂຂ’ຕິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ອໂຫສິ, ສ຺ວາຫໍ ‘ເອເຕສຸ ກຕຣໍ ນຸ ໂຂ ມຫນ຺ຕ’ນ຺ຕິ ວີມໍສນ຺ໂຕ ຕໂຍ ວາເຣ ກຫາປຓໍ ຄຓ຺ຫິໍ, ຕໍ ມໍ ເອສ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທສ຺ເສຕິ. ອິທານິ ເມ ສຸຕໂຕ ສີລສ຺ສ ມຫນ຺ຕຠາໂວ ຎາໂຕ, ນ ເມ ຆຣາວາເສນຕ຺ໂຖ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມຫ’’ນ຺ຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ຆຣທ຺ວາຣໍ ອໂນໂລເກຕ຺ວາວ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ປພ຺ພຊ຺ຊຎ຺ຈ ອຸປສມ຺ປທຎ຺ຈ ທາເປສິ. ໂສ ອຈິຣູປສມ຺ປນ຺ໂນ ວິປສ຺ສນໍ ວິປສ຺ສິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸກພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຕ຺ຕໂນ ສີລໍ ວີມໍສິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ວິປສ຺ສິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທານິ ອຍເມວ, ປຸພ຺ເພ ປຓ຺ຑິຕາປິ ສີລໍ ວີມໍສິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐໍ ກຣິໍສຸເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປສ຺ສິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐານໍ ອທາສິ. ໂສ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ຣກ຺ຂຕິ. ຣາຊາປິ ນໍ ‘‘ສີລວາ’’ຕິ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ປສ຺ສິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຣາຊາ ‘ສີລວາ’ຕິ ມໍ ຄຣຸໍ ກຕ຺ວາ ປສ຺ສຕິ, ອຸທາຫຸ ‘ສຸຕຘຣຍຸຕ຺ໂຕ’’’ຕິ. ສພ຺ພໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸສທິສເມວ. ອິຘ ປນ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ອິທານິ ເມ ສຸຕໂຕ ສີລສ຺ສ ມຫນ຺ຕຠາໂວ ຎາໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ປຎ຺ຈ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໖໕.

‘‘ສີລໍ ເສຍ຺ໂຍ ສຸຕໍ ເສຍ຺ໂຍ, ອິຕິ ເມ ສໍສໂຍ ອຫຸ;

ສີລເມວ ສຸຕາ ເສຍ຺ໂຍ, ອິຕິ ເມ ນຕ຺ຖິ ສໍສໂຍ.

໖໖.

‘‘ໂມຆາ ຊາຕິ ຈ ວຓ຺ໂຓ ຈ, ສີລເມວ ກິຣຸຕ຺ຕມໍ;

ສີເລນ ອນຸເປຕສ຺ສ, ສຸເຕນຕ຺ໂຖ ນ ວິຊ຺ຊຕິ.

໖໗.

‘‘ຂຕ຺ຕິໂຍ ຈ ອຘມ຺ມຏ຺ໂຐ, ເວສ຺ໂສ ຈາຘມ຺ມນິສ຺ສິໂຕ;

ເຕ ປຣິຈ຺ຈຊ຺ຊຸໂຠ ໂລເກ, ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ ທຸຄ຺ຄຕິໍ.

໖໘.

‘‘ຂຕ຺ຕິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເວສ຺ສາ, ສຸທ຺ທາ ຈຓ຺ຑາລປຸກ຺ກຸສາ;

ອິຘ ຘມ຺ມໍ ຈຣິຕ຺ວານ, ຠວນ຺ຕິ ຕິທິເວ ສມາ.

໖໙.

‘‘ນ ເວທາ ສມ຺ປຣາຍາຍ, ນ ຊາຕິ ນາປິ ພນ຺ຘວາ;

ສກຎ຺ຈ ສີລໍ ສໍສຸທ຺ຘໍ, ສມ຺ປຣາຍາຍ ສຸຂາຍ ຈາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສີລເມວ ສຸຕາ ເສຍ຺ໂຍຕິ ສຸຕປຣິຍຕ຺ຕິໂຕ ສຕຄຸເຓນ ສຫສ຺ສຄຸເຓນ ສີລເມວ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣນ຺ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ສີລໍ ນາເມຕໍ ເອກວິຘໍ ສໍວຣວເສນ, ທຸວິຘໍ ຈາຣິຕ຺ຕວາຣິຕ຺ຕວເສນ, ຕິວິຘໍ ກາຍິກວາຈສິກມານສິກວເສນ, ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ປາຕິໂມກ຺ຂສໍວຣອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣອາຊີວປາຣິສຸທ຺ຘິປຈ຺ຈຍສນ຺ນິສ຺ສິຕວເສນາຕິ ມາຕິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ວິຕ຺ຖາເຣນ຺ໂຕ ສີລສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ອຠາສິ.

ໂມຆາຕິ ອຜລາ ຕຸຈ຺ຉາ. ຊາຕີຕິ ຂຕ຺ຕິຍກຸລາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ວຓ຺ໂຓຕິ ສຣີຣວຓ຺ໂຓ ອຠິຣູປຠາໂວ. ຍາ ຫິ ຍສ຺ມາ ສີລຣຫິຕສ຺ສ ຊາຕິສມ຺ປທາ ວາ ວຓ຺ຓສມ຺ປທາ ວາ ສຄ຺ຄສຸຂໍ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ມາ ອຸຠຍມ຺ປິ ຕໍ ‘‘ໂມຆ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ສີລເມວ ກິຣາຕິ ອນຸສ຺ສວວເສນ ວທຕິ, ນ ປນ ສຍໍ ຊານາຕິ. ອນຸເປຕສ຺ສາຕິ ອນຸປຄຕສ຺ສ. ສຸເຕນຕ຺ໂຖ ນ ວິຊ຺ຊຕີຕິ ສີລຣຫິຕສ຺ສ ສຸຕປຣິຍຕ຺ຕິມຕ຺ເຕນ ອິຘໂລເກ ວາ ປຣໂລເກ ວາ ກາຈິ ວຑ຺ຒິ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

ຕໂຕ ປຣາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ຊາຕິຍາ ໂມຆຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ເຕ ປຣິຈ຺ຈຊ຺ຊຸໂຠ ໂລເກຕິ ເຕ ທຸສ຺ສີລາ ເທວໂລກຎ຺ຈ ມນຸສ຺ສໂລກຎ຺ຈາຕິ ອຸໂຠປິ ໂລເກ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ອຸປປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ຈຓ຺ຑາລປຸກ຺ກຸສາຕິ ຉວຉຑ຺ຑກຈຓ຺ຑາລາ ຈ ປຸປ຺ຜຉຑ຺ຑກປຸກ຺ກຸສາ ຈ. ຠວນ຺ຕິ ຕິທິເວ ສມາຕິ ເອເຕ ສພ຺ເພປິ ສີລານຸຠາເວນ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ສມາ ໂຫນ຺ຕິ ນິພ຺ພິເສສາ, ເທວາຕ຺ເວວ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ.

ປຎ຺ຈມຄາຖາ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ສຸຕາທີນໍ ໂມຆຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕາ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ມຫາຣາຊ, ເອເຕ ເວທາທໂຍ ຐເປຕ຺ວາ ອິຘໂລເກ ຍສມຕ຺ຕທານໍ ສມ຺ປຣາເຍ ທຸຕິເຍ ວາ ຕຕິເຍ ວາ ຠເວ ຍສໍ ວາ ສຸຂໍ ວາ ທາຕຸໍ ນາມ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ປຣິສຸທ຺ຘໍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ສີລເມວ ຕໍ ທາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕີຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ສີລຄຸເຓ ໂຖເມຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ຕໍ ທິວສເມວ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສີລໍ ວີມໍສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສີລວີມໍສຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໓໖໓] ໓. ຫິຣິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຫິຣິໍ ຕຣນ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ສຫາຍໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສິເສຏ຺ຐິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ທ຺ເວປິ ວຕ຺ຖູນິ ເອກກນິປາເຕ ນວມວຄ຺ຄສ຺ສ ປຣິໂຍສານຊາຕເກ ວິຕ຺ຖາຣິຕາເນວ. ອິຘ ປນ ‘‘ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສິເສຏ຺ຐິໂນ ມນຸສ຺ສາ ອຈ຺ຉິນ຺ນສພ຺ພສາປເຕຍ຺ຍາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກສ຺ສ ອສ຺ສາມິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ປລາຕາ’’ຕິ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິສ຺ສ ອາໂຣຈິເຕ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕານໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ອກໂຣນ຺ຕາ ນາມ ປຏິກາຣເກ ນ ລຠນ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໗໐.

‘‘ຫິຣິໍ ຕຣນ຺ຕໍ ວິຊິຄຸຈ຺ຉມານໍ, ຕວາຫມສ຺ມີ ອິຕິ ຠາສມານໍ;

ເສຍ຺ຍານິ ກມ຺ມານິ ອນາທິຍນ຺ຕໍ, ເນໂສ ມມນ຺ຕິ ອິຕິ ນໍ ວິຊຎ຺ຎາ.

໗໑.

‘‘ຍຎ຺ຫິ ກຍິຣາ ຕຎ຺ຫິ ວເທ, ຍໍ ນ ກຍິຣາ ນ ຕໍ ວເທ;

ອກໂຣນ຺ຕໍ ຠາສມານໍ, ປຣິຊານນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ.

໗໒.

‘‘ນ ໂສ ມິຕ຺ໂຕ ໂຍ ສທາ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ, ເຠທາສງ຺ກີ ຣນ຺ຘເມວານຸປສ຺ສີ;

ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ເສຕີ ອຸຣສີວ ປຸຕ຺ໂຕ, ສ ເວ ມິຕ຺ໂຕ ໂຍ ອເຠຊ຺ໂຊ ປເຣຫິ.

໗໓.

‘‘ປາໂມຊ຺ຊກຣຓໍ ຐານໍ, ປສໍສາວຫນໍ ສຸຂໍ;

ຜລານິສໍໂສ ຠາເວຕິ, ວຫນ຺ໂຕ ໂປຣິສໍ ຘຸຣໍ.

໗໔.

‘‘ປວິເວກຣສໍ ປິຕ຺ວາ, ຣສໍ ອຸປສມສ຺ສ ຈ;

ນິທ຺ທໂຣ ໂຫຕິ ນິປ຺ປາໂປ, ຘມ຺ມປ຺ປີຕິຣສໍ ປິວ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຫິຣິໍ ຕຣນ຺ຕນ຺ຕິ ລຊ຺ຊໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕໍ. ວິຊິຄຸຈ຺ຉມານນ຺ຕິ ມິຕ຺ຕຠາເວນ ຊິຄຸຈ຺ຉຍມານໍ. ຕວາຫມສ຺ມີຕິ ‘‘ຕວ ອຫໍ ມິຕ຺ໂຕ’’ຕິ ເກວລໍ ວຈນມຕ຺ເຕເນວ ຠາສມານໍ. ເສຍ຺ຍານິ ກມ຺ມານິຕິ ‘‘ທສ຺ສາມິ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຈນສ຺ສ ອນຸຣູປານິ ອຸຕ຺ຕມກມ຺ມານິ. ອນາທິຍນ຺ຕນ຺ຕິ ອກໂຣນ຺ຕໍ. ເນໂສ ມມນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ‘‘ນ ເອໂສ ມມ ມິຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວິຊຎ຺ຎາ.

ປາໂມຊ຺ຊກຣຓໍ ຐານນ຺ຕິ ທານມ຺ປິ ສີລມ຺ປິ ຠາວນາປິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ມິຕ຺ຕຠາໂວປິ. ອິຘ ປນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ມິຕ຺ຕຠາວເມວ ສນ຺ຘາເຍວມາຫ. ປຓ຺ຑິເຕນ ຫິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ມິຕ຺ຕຠາໂວ ປາໂມຊ຺ຊມ຺ປິ ກໂຣຕິ, ປສໍສມ຺ປິ ວຫຕິ. ອິຘໂລກປຣໂລເກສຸ ກາຍິກເຈຕສິກສຸຂເຫຕຸໂຕ ‘‘ສຸຂ’’ນ຺ຕິປິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ຜລຎ຺ຈ ອານິສໍສຎ຺ຈ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ຜລານິສໍໂສ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ປຸຣິເສຫິ ວຫິຕພ຺ພໍ ທານສີລຠາວນາມິຕ຺ຕຠາວສງ຺ຂາຕໍ ຈຕຸພ຺ພິຘມ຺ປິ ໂປຣິສໍ ຘຸຣໍ ວຫນ຺ໂຕ ເອຕໍ ມິຕ຺ຕຠາວສງ຺ຂາຕໍ ປາໂມຊ຺ຊກຣຓໍ ຐານໍ ປສໍສາວຫນໍ ສຸຂໍ ຠາເວຕິ ວຑ຺ເຒຕິ, ນ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ມິຕ຺ຕຠາວໍ ຠິນ຺ທຕີຕິ ທີເປຕິ.

ປວິເວກຣສນ຺ຕິ ກາຍຈິຕ຺ຕອຸປຘິວິເວການໍ ຣສໍ ເຕ ວິເວເກ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ໂສມນສ຺ສຣສໍ. ອຸປສມສ຺ສ ຈາຕິ ກິເລສູປສເມນ ລທ຺ຘໂສມນສ຺ສສ຺ສ. ນິທ຺ທໂຣ ໂຫຕິ ນິປ຺ປາໂປຕິ ສພ຺ພກິເລສທຣຖາຠາເວນ ນິທ຺ທໂຣ, ກິເລສາຠາເວນ ນິປ຺ປາໂປ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມປ຺ປີຕິຣສນ຺ຕິ ຘມ຺ມປີຕິສງ຺ຂາຕໍ ຣສໍ, ວິມຸຕ຺ຕິປີຕິໍ ປິວນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ມຫາສຕ຺ໂຕ ປາປມິຕ຺ຕສໍສຄ຺ຄໂຕ ອຸພ຺ພິຄ຺ໂຄ ປວິເວກຣເສນ ອມຕມຫານິພ຺ພານໍ ປາເປຕ຺ວາ ເທສນາຍ ກູຏໍ ຄຓ຺ຫິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສີ ອິທານິ ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສີເຍວ, ຕທາ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຫິຣິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໓໖໔] ໔. ຂຊ຺ໂຊປນກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

໗໕-໗໙.

ໂກ ນຸ ສນ຺ຕມ຺ຫິ ປຊ຺ໂຊເຕຕິ ອຍໍ ຂຊ຺ໂຊປນກປຎ຺ໂຫ ມຫາອຸມງ຺ເຄ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ຂຊ຺ໂຊປນກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໓໖໕] ໕. ອຫິຕຸຓ຺ຑິກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຘຸຕ຺ໂຕມ຺ຫີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ມຫລ຺ລກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ສາລູກຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໓.໑໐໖ ອາທໂຍ) ວິຕ຺ຖາຣິຕໍ. ອິຘາປິ ໂສ ມຫລ຺ລໂກ ເອກໍ ຄາມທາຣກໍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ອກ຺ໂກສຕິ ປຫຣຕິ. ທາຣໂກ ປລາຍິຕ຺ວາ ວິພ຺ຠມິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ນໍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ຕເຖວາກາສິ. ທຸຕິຍມ຺ປິ ວິພ຺ຠມິຕ຺ວາ ປຸນ ຍາຈິຍມາໂນ ໂອໂລເກຕຸມ຺ປິ ນ ອິຈ຺ຉິ. ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸໂກ ນາມ ມຫລ຺ລໂກ ອຕ຺ຕໂນ ສາມເຓເຣນ ສຫາປິ ວິນາປິ ວຕ຺ຕິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ອິຕໂຣ ຕສ຺ສ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ປຸນ ໂອໂລເກຕຸມ຺ປິ ນ ອິຈ຺ຉິ, ສຸຫທໂຍ ກຸມາຣໂກ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ສາມເຓໂຣ ສຸຫທໂຍວ, ສກິໍ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ປຸນ ໂອໂລເກຕຸມ຺ປິ ນ ອິຈ຺ຉີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຘຎ຺ຎວາຓິຊກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຘຎ຺ຎວິກ຺ກເຍນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ອເຖໂກ ອຫິຕຸຓ຺ຑິໂກ ມກ຺ກຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສິກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ອຫິໍ ກີຬາເປນ຺ໂຕ ພາຣາຓສິຍໍ ອຸສ຺ສເວ ຆຸຏ຺ເຐ ຕໍ ມກ຺ກຏໍ ຘຎ຺ຎວາຓິຊກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐເປຕ຺ວາ ອຫິໍ ກີຬາເປນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ວິຈຣິ. ໂສປິ ວາຓິໂຊ ມກ຺ກຏສ຺ສ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ອທາສິ. ອຫິຕຸຓ຺ຑິໂກ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອຸສ຺ສວກີຬນໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ມກ຺ກຏໍ ເວຬຸເປສິກາຍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິ. ມກ຺ກໂຏ ພນ຺ຘນໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ອມ຺ພານິ ຂາທນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ໂສ ປພຸທ຺ໂຘ ຣຸກ຺ເຂ ມກ຺ກຏໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຕໍ ມຍາ ອຸປລາເປຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໐.

‘‘ຘຸຕ຺ໂຕມ຺ຫິ ສມ຺ມ ສຸມຸຂ, ຊູເຕ ອກ຺ຂປຣາຊິໂຕ;

ຫເຣຫິ ອມ຺ພປກ຺ການິ, ວີຣິຍໍ ເຕ ຠກ຺ຂຍາມເສ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອກ຺ຂປຣາຊິໂຕຕິ ອກ຺ເຂຫິ ປຣາຊິໂຕ. ຫເຣຫີຕິ ປາເຕຫິ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມກ຺ກໂຏ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໘໑.

‘‘ອລິກໍ ວຕ ມໍ ສມ຺ມ, ອຠູເຕນ ປສໍສສິ;

ໂກ ເຕ ສຸໂຕ ວາ ທິຏ຺ໂຐ ວາ, ສຸມຸໂຂ ນາມ ມກ຺ກໂຏ.

໘໒.

‘‘ອຊ຺ຊາປິ ເມ ຕໍ ມນສິ, ຍໍ ມໍ ຕ຺ວໍ ອຫິຕຸຓ຺ຑິກ;

ຘຎ຺ຎາປຓໍ ປວິສິຕ຺ວາ, ມຕ຺ໂຕ ຉາຕໍ ຫນາສິ ມໍ.

໘໓.

‘‘ຕາຫໍ ສຣໍ ທຸກ຺ຂເສຍ຺ຍໍ, ອປິ ຣຊ຺ຊມ຺ປິ ກາຣເຍ;

ເນວາຫໍ ຍາຈິໂຕ ທຊ຺ຊໍ, ຕຖາ ຫິ ຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ.

໘໔.

‘‘ຍຎ຺ຈ ຊຎ຺ຎາ ກຸເລ ຊາຕໍ, ຄພ຺ເຠ ຕິຕ຺ຕໍ ອມຈ຺ຉຣິໍ;

ເຕນ ສຂິຎ຺ຈ ມິຕ຺ຕຎ຺ຈ, ຘີໂຣ ສນ຺ຘາຕຸມຣຫຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອລິກໍ ວຕາຕິ ມຸສາ ວຕ. ອຠູເຕນາຕິ ອວິຊ຺ຊມາເນນ. ໂກ ເຕຕິ ກ຺ວ ຕຍາ. ສຸມຸໂຂຕິ ສຸນ຺ທຣມຸໂຂ. ອຫິຕຸຓ຺ຑິກາຕິ ຕໍ ອາລປຕິ. ‘‘ອຫິໂກຓ຺ຑິກາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ຉາຕນ຺ຕິ ຊິຆຈ຺ຉາຠິຠູຕໍ ທຸພ຺ພລໍ ກປຓໍ. ຫນາສີຕິ ເວຬຸເປສິກາຍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຫຣສິ. ຕາຫນ຺ຕິ ຕໍ ອຫໍ. ສຣນ຺ຕິ ສຣນ຺ໂຕ. ທຸກ຺ຂເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ອາປເຓ ທຸກ຺ຂສຍນໍ. ອປິ ຣຊ຺ຊມ຺ປິ ກາຣເຍຕິ ສເຈປິ ພາຣາຓສິຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ທຕ຺ວາ ມໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຍ຺ຍາສິ, ເອວມ຺ປິ ຕໍ ເນວາຫໍ ຍາຈິໂຕ ທຊ຺ຊໍ, ຕໍ ເອກມ຺ປິ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ອຫໍ ຕຍາ ຍາຈິໂຕ ນ ທເທຍ຺ຍໍ. ກິໍກາຣຓາ? ຕຖາ ຫິ ຠຍຕຊ຺ຊິໂຕຕິ, ຕຖາ ຫິ ອຫໍ ຕຍາ ຠເຍນ ຕຊ຺ຊິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຄພ຺ເຠ ຕິຕ຺ຕນ຺ຕິ ສຸໂຠຊນຣເສນ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍເຍວ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ເຕ ສຍນຄພ຺ເຠເຍວ ວາ ຕິຕ຺ຕໍ ໂຠຄາສາຍ ອກປຓໍ. ສຂິຎ຺ຈ ມິຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ສຂິຠາວຎ຺ຈ ມິຕ຺ຕຠາວຎ຺ຈ ຕຖາຣູເປນ ກຸລຊາເຕນ ຕິຕ຺ເຕນ ອກປເຓນ ອມຈ຺ຉຣິນາ ສທ຺ຘິໍ ປຓ຺ຑິໂຕ ສນ຺ຘາຕຸໍ ປຸນ ຆເຏຕຸໍ ອຣຫຕິ, ຕຍາ ປນ ກປເຓນ ອຫິຕຸຓ຺ຑິເກນ ສທ຺ຘິໍ ໂກ ມິຕ຺ຕຠາວໍ ປຸນ ຆເຏຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ວານໂຣ ວນໍ ສຫສາ ປາວິສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອຫິຕຸຓ຺ຑິໂກ ມຫລ຺ລໂກ ອໂຫສິ, ມກ຺ກໂຏ ສາມເຓໂຣ, ຘຎ຺ຎວາຓິໂຊ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອຫິຕຸຓ຺ຑິກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໓໖໖] ໖. ຄຸມ຺ພິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ມຘຸວຓ຺ຓໍ ມຘຸຣສນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕຎ຺ຫິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິໍ ທິສ຺ວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອລງ຺ກຕມາຕຸຄາມ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ອິເມ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ ນາມ ເອເກນ ຄຸມ຺ພິເຍນ ຍກ຺ເຂນ ຫລາຫລວິສໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຄ຺ເຄ ຐປິຕມຘຸສທິສາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖວາຫກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິໂຕ ປຎ຺ຈຫິ ສກຏສເຕຫິ ຠຓ຺ຑໍ ອາທາຍ ໂວຫາຣຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມຫາວຕ຺ຕນິອຏວິທ຺ວາຣໍ ປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖເກ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ, ອິມສ຺ມິໍ ມຄ຺ເຄ ວິສປຓ຺ຓປຸປ຺ຜຜລາທີນິ ອຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ເຫ ກິຎ຺ຈິ ອຂາທິຕປຸພ຺ພໍ ຂາທນ຺ຕາ ມໍ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ມາ ຂາທິຕ຺ຖ, ອມນຸສ຺ສາປິ ວິສໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕປຸຏມຘຸກຜລານິ ມຄ຺ເຄ ຐເປນ຺ຕິ, ຕານິປິ ມໍ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ມາ ຂາທິຕ຺ຖາ’’ຕິ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ອເຖໂກ ຄຸມ຺ພິໂຍ ນາມ ຍກ຺ໂຂ ອຏວິຍາ ມຊ຺ຌຏ຺ຐາເນ ມຄ຺ເຄ ປຓ຺ຓານິ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຫລາຫລວິສສໍຍຸຕ຺ຕານິ ມຘຸປິຓ຺ຑານິ ຐເປຕ຺ວາ ສຍໍ ມຄ຺ຄສາມນ຺ເຕ ມຘຸໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວິຍ ຣຸກ຺ເຂ ໂກຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ອຊານນ຺ຕາ ‘‘ປຸຎ຺ຎຕ຺ຖາຍ ຐປິຕານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຂາທິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ອມນຸສ຺ສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕ ຂາທນ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຖກມນຸສ຺ສາປິ ຕານິ ທິສ຺ວາ ເອກຈ຺ເຈ ໂລລຊາຕິກາ ອຘິວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ຂາທິໍສຸ, ປຓ຺ຑິຕຊາຕິກາ ‘‘ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຂາທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຕ ທິສ຺ວາ ຫຕ຺ຖຄຕານິ ຉຑ຺ຑາເປສິ, ເຍຫິ ປຐມຕຣໍ ຂາທິຕານິ, ເຕ ມຣິໍສຸ. ເຍຫິ ອຑ຺ຒຂາທິຕານິ, ເຕສໍ ວມນວິເຣຈນໍ ທຕ຺ວາ ວນ຺ຕກາເລ ຈຕຸມຘຸຣໍ ອທາສິ. ອິຕິ ເຕ ຕສ຺ສ ອານຸຠາເວນ ຊີວິຕໍ ປຏິລຠິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂສຕ຺ຖິນາ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫເມວ ອຄມາສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອິມາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ ອຠາສິ –

໘໕.

‘‘ມຘຸວຓ຺ຓໍ ມຘຸຣສໍ, ມຘຸຄນ຺ຘໍ ວິສໍ ອຫຸ;

ຄຸມ຺ພິໂຍ ຆາສເມສາໂນ, ອຣຎ຺ເຎ ໂອທຫີ ວິສໍ.

໘໖.

‘‘ມຘຸ ອິຕິ ມຎ຺ຎມານາ, ເຍ ຕໍ ວິສມຂາທິສຸໍ;

ເຕສໍ ຕໍ ກຏຸກໍ ອາສິ, ມຣຓໍ ເຕນຸປາຄມຸໍ.

໘໗.

‘‘ເຍ ຈ ໂຂ ປຏິສງ຺ຂາຍ, ວິສໍ ຕໍ ປຣິວຊ຺ຊຍຸໍ;

ເຕ ອາຕຸເຣສຸ ສຸຂິຕາ, ຑຍ຺ຫມາເນສຸ ນິພ຺ພຸຕາ.

໘໘.

‘‘ເອວເມວ ມນຸສ຺ເສສຸ, ວິສໍ ກາມາ ສໂມຫິຕາ;

ອາມິສໍ ພນ຺ຘນຎ຺ເຈຕໍ, ມຈ຺ຈຸເວໂສ ຄຸຫາສໂຍ.

໘໙.

‘‘ເອວເມວ ອິເມ ກາເມ, ອາຕຸຣາ ປຣິຈາຣິເກ;

ເຍ ສທາ ປຣິວຊ຺ເຊນ຺ຕິ, ສງ຺ຄໍ ໂລເກ ອຸປຈ຺ຈຄຸ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຄຸມ຺ພິໂຍຕິ ຕສ຺ມິໍ ວນຄຸມ຺ເພ ວິຈຣເຓນ ເອວໍລທ຺ຘນາໂມ ຍກ຺ໂຂ. ຆາສເມສາໂນຕິ ‘‘ຕໍ ວິສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ມເຕ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ຆາສໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ. ໂອທຫີຕິ ຕໍ ມຘຸນາ ສມານວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣສໍ ວິສໍ ນິກ຺ຂິປິ. ກຏຸກໍ ອາສີຕິ ຕິຂິຓໍ ອໂຫສິ. ມຣຓໍ ເຕນຸປາຄມຸນ຺ຕິ ເຕນ ວິເສນ ເຕ ສຕ຺ຕາ ມຣຓໍ ອຸປຄຕາ.

ອາຕຸເຣສູຕິ ວິສເວເຄນ ອາສນ຺ນມຣເຓສຸ. ຑຍ຺ຫມາເນສູຕິ ວິສເຕເຊເນວ ຑຍ຺ຫມາເນສຸ. ວິສໍ ກາມາ ສໂມຫິຕາຕິ ຍຖາ ຕສ຺ມິໍ ວຕ຺ຕນິມຫາມຄ຺ເຄ ວິສໍ ສໂມຫິຕໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ມນຸສ຺ເສສຸປິ ເຍ ເອເຕ ຣູປາທໂຍ ປຎ຺ຈ ວຕ຺ຖຸກາມາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ສໂມຫິຕາ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕາ, ເຕ ‘‘ວິສ’’ນ຺ຕິ ເວທິຕພ຺ພາ. ອາມິສໍ ພນ຺ຘນຎ຺ເຈຕນ຺ຕິ ເອເຕ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ ນາມ ເອວໍ ອິມສ຺ສ ມຈ຺ຉຠູຕສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ມາຣພາລິສິເກນ ປກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ອາມິສຎ຺ເຈວ, ຠວາຠວໂຕ ນິກ຺ຂມິຕຸໍ ອປ຺ປທາເນນ ອນ຺ທຸອາທິປ຺ປເຠທໍ ນານປ຺ປກາຣໍ ພນ຺ຘນຎ຺ຈ. ມຈ຺ຈຸເວໂສ ຄຸຫາສໂຍຕິ ສຣີຣຄຸຫາຍ ວສນໂກ ມຣຓມຈ຺ຈຸເວໂສ.

ເອວເມວ ອິເມ ກາເມຕິ ຍຖາ ວຕ຺ຕນິມຫາມຄ຺ເຄ ວິສໍ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ອິເມ ກາເມ. ອາຕຸຣາຕິ ເອກນ຺ຕມຣຓຘມ຺ມຕາຍ ອາຕຸຣາ ອາສນ຺ນມຣຓາ ປຓ຺ຑິຕມນຸສ຺ສາ. ປຣິຈາຣິເກຕິ ກິເລສປຣິຈາຣິເກ ກິເລສພນ຺ຘເກ. ເຍ ສທາ ປຣິວຊ຺ເຊນ຺ຕີຕິ ເຍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິສາ ນິຈ຺ຈໍ ເອວຣູເປ ກາເມ ວຊ຺ເຊນ຺ຕິ. ສງ຺ຄໍ ໂລເກຕິ ໂລເກ ສງ຺ຄນຏ຺ເຐນ ‘‘ສງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ລທ຺ຘນາມໍ ຣາຄາທິເຠທໍ ກິເລສຊາຕໍ. ອຸປຈ຺ຈຄຸນ຺ຕິ ອຕີຕາ ນາມາຕິ ເວທິຕພ຺ພາ, ອຕິກ຺ກມນ຺ຕີຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ.

ສຕ຺ຖາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ສຕ຺ຖວາໂຫ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ຄຸມ຺ພິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໓໖໗] ໗. ສາຬິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍ຺ວາຍໍ ສາຬິຍຉາໂປຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ຕາສກາຣໂກປິ ຠວິຕຸໍ ນາສກ຺ຂີ’’ຕິ ວຈນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ມມ ຕາສກາຣໂກປິ ຠວິຕຸໍ ນາສກ຺ຂີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຄາມເກ ກຸຏຸມ຺ພິກກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕຣຸຓກາເລ ປໍສຸກີຬເກຫິ ທາຣເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄາມທ຺ວາເຣ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂມູເລ ກີຬຕິ. ຕທາ ເອໂກ ທຸພ຺ພລເວຊ຺ໂຊ ຄາເມ ກິຎ຺ຈິ ອລຠິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ຕໍ ຐານໍ ປຕ຺ວາ ເອກໍ ສປ຺ປໍ ວິຏປພ຺ຠນ຺ຕເຣນ ສີສໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຍາ ຄາເມ ກິຎ຺ຈິ ນ ລທ຺ຘໍ, ອິເມ ທາຣເກ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ສປ຺ເປນ ຑໍສາເປຕ຺ວາ ຕິກິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິເທວ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາຫ ‘‘ສເຈ ສາຬິຍຉາປໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍາສິ, ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ປສ຺ເສໂສ ວິຏປພ຺ຠນ຺ຕເຣ ສຍິໂຕ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ສປ຺ປຠາວໍ ອຊານນ຺ໂຕ ຣຸກ຺ຂໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຕໍ ຄີວາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ສປ຺ໂປ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕຸໍ ອເທນ຺ໂຕ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເວເຄນ ຂິປິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເວຊ຺ຊສ຺ສ ຄີວາຍໍ ປຕິໂຕ ຄີວໍ ປລິເວເຐຕ຺ວາ ‘‘ກຣ ກຣາ’’ຕິ ຑໍສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນໍ ປາເຕຕ຺ວາ ປລາຍິ. ມນຸສ຺ສາ ປຣິວາຣຍິໍສຸ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ສມ຺ປຕ຺ຕປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໙໐.

‘‘ຍ຺ວາຍໍ ສາຬິຍຉາໂປຕິ, ກຓ຺ຫສປ຺ປໍ ອຄາຫຍິ;

ເຕນ ສປ຺ເປນຍໍ ທຏ຺ໂຐ, ຫໂຕ ປາປານຸສາສໂກ.

໙໑.

‘‘ອຫນ຺ຕາຣມຫນ຺ຕາຣໍ, ໂຍ ນໂຣ ຫນ຺ຕຸມິຈ຺ຉຕິ;

ເອວໍ ໂສ ນິຫໂຕ ເສຕິ, ຍຖາຍໍ ປຸຣິໂສ ຫໂຕ.

໙໒.

‘‘ອຫນ຺ຕາຣມຆາເຕນ຺ຕໍ, ໂຍ ນໂຣ ຫນ຺ຕຸມິຈ຺ຉຕິ;

ເອວໍ ໂສ ນິຫໂຕ ເສຕິ, ຍຖາຍໍ ປຸຣິໂສ ຫໂຕ.

໙໓.

‘‘ຍຖາ ປໍສຸມຸຏ຺ຐິໍ ປຸຣິໂສ, ປຏິວາຕໍ ປຏິກ຺ຂິເປ;

ຕເມວ ໂສ ຣໂຊ ຫນ຺ຕິ, ຕຖາຍໍ ປຸຣິໂສ ຫໂຕ.

໙໔.

‘‘ໂຍ ອປ຺ປທຸຏ຺ຐສ຺ສ ນຣສ຺ສ ທຸສ຺ສຕິ, ສຸທ຺ຘສ຺ສ ໂປສສ຺ສ ອນງ຺ຄຓສ຺ສ;

ຕເມວ ພາລໍ ປຈ຺ເຈຕິ ປາປໍ, ສຸຂຸໂມ ຣໂຊ ປຏິວາຕໍວ ຂິຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍ຺ວາຍນ຺ຕິ ໂຍ ອຍໍ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ສປ຺ເປນຍນ຺ຕິ ໂສ ອຍໍ ເຕນ ສປ຺ເປນ ທຏ຺ໂຐ. ປາປານຸສາສໂກຕິ ປາປກໍ ອນຸສາສໂກ.

ອຫນ຺ຕາຣນ຺ຕິ ອປຫຣນ຺ຕໍ. ອຫນ຺ຕາຣນ຺ຕິ ອມາເຣນ຺ຕໍ. ເສຕີຕິ ມຕສຍນໍ ສຍຕິ. ອຆາເຕນ຺ຕນ຺ຕິ ອມາເຣນ຺ຕໍ. ສຸທ຺ຘສ຺ສາຕິ ນິຣປຣາຘສ຺ສ. ໂປສສ຺ສາຕິ ສຕ຺ຕສ຺ສ. ອນງ຺ຄຓສ຺ສາຕິ ອິທມ຺ປິ ນິຣປຣາຘຠາວຎ຺ເຎວ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ປຈ຺ເຈຕີຕິ ກມ຺ມສຣິກ຺ຂກໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຕິເອຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ທຸພ຺ພລເວຊ຺ໂຊ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕທາຣໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສາຬິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໓໖໘] ໘. ຕຈສາຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອມິຕ຺ຕຫຕ຺ຖຕ຺ຖຄຕາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາປາຣມິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ຕຖາຄໂຕ ປຎ຺ຎວາ ອຸປາຍກຸສໂລເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຄາມເກ ກຸຏຸມ຺ພິກກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມຊາຕກນິຍາເມເນວ ກເຖຕພ຺ພໍ. ອິຘ ປນ ເວຊ຺ເຊ ມເຕ ຄາມວາສິໂນ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ມນຸສ຺ສມາຣກາ’’ຕິ ເຕ ທາຣເກ ກຸທຓ຺ຑເກຫິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສ຺ສາມາ’’ຕິ ພາຣາຓສິໍ ນຍິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄເຍວ ເສສທາຣການໍ ໂອວາທໍ ອທາສິ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຠາຍຖ, ຣາຊານໍ ທິສ຺ວາປິ ອຠີຕາ ຕຸຏ຺ຐິນ຺ທ຺ຣິຍາ ຠເວຍ຺ຍາຖ, ຣາຊາ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຐມຕຣໍ ກເຖສ຺ສຕິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຫໍ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕຖາ ກຣິໍສຸ. ຣາຊາ ເຕ ອຠີເຕ ຕຸຏ຺ຐິນ຺ທ຺ຣິເຍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມ ‘ມນຸສ຺ສມາຣກາ’ຕິ ກຸທຓ຺ຑກພທ຺ຘາ ອານີຕາ, ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຕ຺ຕາປິ ນ ຠາຍນ຺ຕິ, ຕຸຏ຺ຐິນ຺ທ຺ຣິຍາເຍວ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອເຕສໍ ອໂສຈນກາຣຓໍ, ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ເນ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໙໕.

‘‘ອມິຕ຺ຕຫຕ຺ຖຕ຺ຖຄຕາ, ຕຈສາຣສມປ຺ປິຕາ;

ປສນ຺ນມຸຂວຓ຺ຓາຕ຺ຖ, ກສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫ ນ ໂສຈຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອມິຕ຺ຕຫຕ຺ຖຕ຺ຖຄຕາຕິ ກຸທຓ຺ຑເກຫິ ຄີວາຍໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາເນນ຺ຕານໍ ອມິຕ຺ຕານໍ ຫຕ຺ຖຄຕາ. ຕຈສາຣສມປ຺ປິຕາຕິ ເວຬຸທຓ຺ຑເກຫິ ພທ຺ຘຕ຺ຕາ ເອວມາຫ. ກສ຺ມາຕິ ‘‘ເອວຣູປໍ ພ຺ຍສນໍ ປຕ຺ຕາປິ ຕຸມ຺ເຫ ກິໍກາຣຓາ ນ ໂສຈຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໙໖.

‘‘ນ ໂສຈນາຍ ປຣິເທວນາຍ, ອຕ຺ໂຖວ ລພ຺ໂຠ ອປິ ອປ຺ປໂກປິ;

ໂສຈນ຺ຕເມນໍ ທຸຂິຕໍ ວິທິຕ຺ວາ, ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ອຕ຺ຕມນາ ຠວນ຺ຕິ.

໙໗.

‘‘ຍໂຕ ຈ ໂຂ ປຓ຺ຑິໂຕ ອາປທາສຸ, ນ ເວຘຕີ ອຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉຍຎ຺ຎູ;

ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາສ຺ສ ທຸຂິຕາ ຠວນ຺ຕິ, ທິສ຺ວາ ມຸຂໍ ອວິກາຣໍ ປຸຣາຓໍ.

໙໘.

‘‘ຊປ຺ເປນ ມນ຺ເຕນ ສຸຠາສິເຕນ, ອນຸປ຺ປທາເນນ ປເວຓິຍາ ວາ;

ຍຖາ ຍຖາ ຍຕ຺ຖ ລເຠຖ ອຕ຺ຖໍ, ຕຖາ ຕຖາ ຕຕ຺ຖ ປຣກ຺ກເມຍ຺ຍ.

໙໙.

‘‘ຍໂຕ ຈ ຊາເນຍ຺ຍ ອລພ຺ຠເນຍ຺ໂຍ, ມຍາວ ອຎ຺ເຎນ ວາ ເອສ ອຕ຺ໂຖ;

ອໂສຈມາໂນ ອຘິວາສເຍຍ຺ຍ, ກມ຺ມໍ ທຬ຺ຫໍ ກິນ຺ຕິ ກໂຣມິ ທານີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖຕິ ວຸຑ຺ຒິ. ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ ອຕ຺ຕມນາຕິ ເອຕໍ ປຸຣິສໍ ໂສຈນ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂິຕໍ ວິທິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕາ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຕຸສ຺ສນກາຣຓໍ ນາມ ປຓ຺ຑິເຕນ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີຕິ ທີເປຕິ. ຍໂຕຕິ ຍທາ. ນ ເວຘຕີຕິ ຈິຕ຺ຕຸຕ຺ຣາສຠເຍນ ນ ກມ຺ປຕິ. ອຕ຺ຖວິນິຈ຺ຉຍຎ຺ຎູຕິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ວິນິຈ຺ຉຍກຸສໂລ.

ຊປ຺ເປນາຕິ ມນ຺ຕປຣິຊປ຺ປເນນ. ມນ຺ເຕນາຕິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ຕຄ຺ຄຫເຓນ. ສຸຠາສິເຕນາຕິ ປິຍວຈເນນ. ອນຸປ຺ປທາເນນາຕິ ລຎ຺ຊທາເນນ. ປເວຓິຍາຕິ ກຸລວໍເສນ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ມຫາຣາຊ, ປຓ຺ຑິເຕນ ນາມ ອາປທາສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນາສຸ ນ ໂສຈິຕພ຺ພໍ ນ ກິລມິຕພ຺ພໍ, ອິເມສຸ ປນ ປຎ຺ຈສຸ ກາຣເຓສຸ ອຎ຺ຎຕຣວເສນ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕາ ຊິນິຕພ຺ພາ. ສເຈ ຫິ ສກ຺ໂກຕິ, ມນ຺ຕໍ ປຣິຊປ຺ປິຕ຺ວາ ມຸຂພນ຺ຘນໍ ກຕ຺ວາປິ ເຕ ຊິນິຕພ຺ພາ, ຕຖາ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກໍ ອຸປາຍໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຊິນິຕພ຺ພາ, ປິຍວຈນໍ ວຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ປິຍໍ ວຕ຺ວາປິ ເຕ ຊິນິຕພ຺ພາ, ຕຖາ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ວິນິຈ຺ຉຍາມຈ຺ຈານໍ ລຎ຺ຊໍ ທຕ຺ວາປິ ຊິນິຕພ຺ພາ, ຕຖາ ອສກ຺ໂກນ຺ເຕນ ກຸລວໍສໍ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ອສຸກປເວຓິຍາ ອາຄຕາ, ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ເອໂກວ ປຸພ຺ພປຸຣິໂສ’’ຕິ ເອວໍ ວິຊ຺ຊມານຎາຕິໂກຏິໍ ຆເຏຕ຺ວາປິ ຊິນິຕພ຺ພາ ເອວາຕິ. ຍຖາ ຍຖາຕິ ເອເຕສຸ ປຎ຺ຈສຸ ກາຣເຓສຸ ເຍນ ເຍນ ກາຣເຓນ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ອຕ຺ຕໂນ ວຸຑ຺ຒິໍ ລເຠຍ຺ຍ. ຕຖາ ຕຖາຕິ ເຕນ ເຕນ ກາຣເຓນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຣກ຺ກເມຍ຺ຍ, ປຣກ຺ກມໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກ ຊິເນຍ຺ຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຍໂຕ ຈ ຊາເນຍ຺ຍາຕິ ຍທາ ປນ ຊາເນຍ຺ຍ, ມຍາ ວາ ອຎ຺ເຎນ ວາ ເອສ ອຕ຺ໂຖ ອລພ຺ຠເນຍ຺ໂຍ ນານປ຺ປກາເຣນ ວາຍມິຕ຺ວາປິ ນ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸໍ, ຕທາ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຸຣິໂສ ອໂສຈມາໂນ ອກິລມມາໂນ ‘‘ມຍາ ປຸພ຺ເພ ກຕກມ຺ມໍ ທຬ຺ຫໍ ຖິຣໍ ນ ສກ຺ກາ ປຏິພາຫິຕຸໍ, ອິທານິ ກິໍ ສກ຺ກາ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ອຘິວາສເຍຍ຺ຍາຕິ.

ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ນິທ຺ໂທສຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ກຸທຓ຺ຑເກ ຫຣາເປຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖຘມ຺ມອນຸສາສກໍ ອມຈ຺ຈຣຕນໍ ອກາສິ, ເສສທາຣການມ຺ປິ ຍສໍ ທຕ຺ວາ ຐານນ຺ຕຣານິ ອທາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ ‘‘ຕທາ ພາຣາຓສິຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ທາຣກາ ເຖຣານຸເຖຣາ, ປຓ຺ຑິຕທາຣໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຕຈສາຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໓໖໙] ໙. ມິຕ຺ຕວິນ຺ທກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກ຺ຍາຫໍ ເທວານມກຣນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ທຸພ຺ພຈຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ມຫາມິຕ຺ຕວິນ຺ທກຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໕.໑໐໐ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ອຍໍ ປນ ມິຕ຺ຕວິນ຺ທໂກ ສມຸທ຺ເທ ຂິຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຣິຈ຺ໂຉ ຫຸຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເນຣຍິກສຕ຺ຕານໍ ປຈ຺ຈນຏ຺ຐານໍ ອຸສ຺ສທນິຣຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອກໍ ນຄຣ’’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ຂຸຣຈກ຺ກໍ ອສ຺ສາເທສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຸສ຺ສທນິຣຍຈາຣິກໍ ຈຣຕິ. ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໐.

‘‘ກ຺ຍາຫໍ ເທວານມກຣໍ, ກິໍ ປາປໍ ປກຕໍ ມຍາ;

ຍໍ ເມ ສິຣສ຺ມິໍ ໂອຫຈ຺ຈ, ຈກ຺ກໍ ຠມຕິ ມຕ຺ຖເກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກ຺ຍາຫໍ ເທວານມກຣນ຺ຕິ ສາມິ ເທວປຸຕ຺ຕ, ກິໍ ນາມ ອຫໍ ເທວານໍ ອກຣິໍ, ກິໍ ມໍ ເທວາ ໂປເຖນ຺ຕີຕິ. ກິໍ ປາປໍ ປກຕໍ ມຍາຕິ ທຸກ຺ຂມຫນ຺ຕຕາຍ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາ ກຕໍ ປາປໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ຍໍ ເມຕິ ເຍນ ປາເປນ ມມ ສິຣສ຺ມິໍ ໂອຫຈ຺ຈ ໂອຫນິຕ຺ວາ ອິທໍ ຂຸຣຈກ຺ກໍ ມມ ມຕ຺ຖເກ ຠມຕິ, ຕໍ ກິໍ ນາມາຕິ?

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໑.

‘‘ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຣມຓກໍ, ສທາມຕ຺ຕຎ຺ຈ ທູຠກໍ;

ພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕຣຎ຺ຈ ປາສາທໍ, ເກນຕ຺ເຖນ ອິຘາຄໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຣມຓກນ຺ຕິ ຜລິກປາສາທໍ. ສທາມຕ຺ຕນ຺ຕິ ຣຊຕປາສາທໍ. ທູຠກນ຺ຕິ ມຓິປາສາທໍ. ພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕຣຎ຺ຈ ປາສາທນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓປາສາທຎ຺ຈ. ເກນຕ຺ເຖນາຕິ ຕ຺ວໍ ເອເຕສຸ ຣມຓກາທີສຸ ຈຕສ຺ໂສ ອຏ຺ຐ ໂສຬສ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາຕິ ເອຕາ ເທວຘີຕໂຣ ປຫາຍ ເຕ ປາສາເທ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ເກນ ກາຣເຓນ ອິຘ ອາຄໂຕຕິ.

ຕໂຕ ມິຕ຺ຕວິນ຺ທໂກ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໒.

‘‘ອິໂຕ ພຫຸຕຣາ ໂຠຄາ, ອຕ຺ຣ ມຎ຺ເຎ ຠວິສ຺ສເຣ;

ອິຕິ ເອຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ, ປສ຺ສ ມໍ ພ຺ຍສນໍ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິໂຕ ພຫຸຕຣາຕິ ອິເມສຸ ຈຕູສຸ ປາສາເທສຸ ໂຠເຄຫິ ອຕິເຣກຕຣາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ.

ຕໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໐໓.

‘‘ຈຕຸພ຺ຠິ ອຏ຺ຐຊ຺ຌຄມາ, ອຏ຺ຐາຫິປິ ຈ ໂສຬສ;

ໂສຬສາຫິ ຈ ພາຕ຺ຕິໍສ, ອຕ຺ຣິຈ຺ຉໍ ຈກ຺ກມາສໂທ;

ອິຈ຺ຉາຫຕສ຺ສ ໂປສສ຺ສ, ຈກ຺ກໍ ຠມຕິ ມຕ຺ຖເກ.

໑໐໔.

‘‘ອຸປຣິວິສາລາ ທຸປ຺ປູຣາ, ອິຈ຺ຉາ ວິສຏຄາມິນີ;

ເຍ ຈ ຕໍ ອນຸຄິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ຈກ຺ກຘາຣິໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸປຣິວິສາລາຕິ ມິຕ຺ຕວິນ຺ທກ ຕຓ຺ຫາ ນາເມສາ ອາເສວິຍມານາ ອຸປຣິວິສາລາ ໂຫຕິ ປຕ຺ຖຏາ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ວິຍ ທຸປ຺ປູຣາ, ຣູປາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຕໍ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອິຈ຺ຉມານາຍ ອິຈ຺ຉາຍ ປຕ຺ຖຏາຍ ວິສຏຄາມິນີ, ຕສ຺ມາ ເຍ ປຸຣິສາ ຕໍ ເອວຣູປໍ ຕຓ຺ຫໍ ອນຸຄິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ຄິທ຺ຘາ ຫຸຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ຈກ຺ກຘາຣິໂນຕິ ເຕ ເອຕໍ ຂຸຣຈກ຺ກໍ ຘາເຣນ຺ຕີຕິ ວທຕິ.

ມິຕ຺ຕວິນ຺ທກໍ ປນ ກເຖນ຺ຕເມວ ນິປິສມານໍ ຕໍ ຂຸຣຈກ຺ກໍ ຠສ຺ສິ, ເຕນ ໂສ ປຸນ ກເຖຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ເທວຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມິຕ຺ຕວິນ຺ທໂກ ທຸພ຺ພຈຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ເທວປຸຕ຺ໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມິຕ຺ຕວິນ຺ທກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໓໗໐] ໑໐. ປລາສຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຫໍໂສ ປລາສມວຈາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກິເລສນິຄ຺ຄຫໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ປຎ຺ຎາສຊາຕເກ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ອິຘ ປນ ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ກິເລໂສ ນາມ ອາສງ຺ກິຕພ຺ໂພວ, ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກ ສມາໂນປິ ນິຄ຺ໂຣຘຄຈ຺ໂຉ ວິຍ ວິນາສໍ ປາເປຕິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ອາສງ຺ກິຕພ຺ພໍ ອາສງ຺ກິໍສຸເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຸວຓ຺ຓຫໍສໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຈິຕ຺ຕກູຏປພ຺ພເຕ ສຸວຓ຺ຓຄຸຫາຍໍ ວສນ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ຊາຕສ຺ສເຣ ສຍໍຊາຕສາລິໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ສ ຄມນາຄມນມຄ຺ເຄ ມຫາປລາສຣຸກ຺ໂຂ ອໂຫສິ. ໂສ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ຕຕ຺ຖ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ຕຕ຺ຖ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ອຖສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ນິພ຺ພຕ຺ຕເທວຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາໂສ ອໂຫສິ. ອປຣຠາເຄ ເອກາ ສກຸຓິກາ ເອກສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ເຂ ນິຄ຺ໂຣຘປກ຺ກໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ປລາສຣຸກ຺ເຂ ນິສີທິຕ຺ວາ ວິຏປນ຺ຕເຣ ວຈ຺ຈໍ ປາເຕສິ. ຕຕ຺ຖ ນິຄ຺ໂຣຘຄຈ຺ໂຉ ຊາໂຕ, ໂສ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ຕກາເລ ຣຕ຺ຕງ຺ກຸຣປລາສຕາຍ ໂສຠຕິ. ຫໍສຣາຊາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣຸກ຺ຂເທວຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ ປລາສ, ນິຄ຺ໂຣໂຘ ນາມ ຍມ຺ຫິ ຣຸກ຺ເຂ ຊາຍຕິ, ວຑ຺ຒນ຺ໂຕ ຕໍ ນາເສຕິ, ອິມສ຺ສ ວຑ຺ຒິຕຸໍ ມາ ເທຕິ, ວິມານໍ ເຕ ນາເສສ຺ສຕິ, ປຏິກຈ຺ເຈວ ນໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑຫິ, ອາສງ຺ກິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ນາມ ອາສງ຺ກິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປລາສເທວຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໕.

‘‘ຫໍໂສ ປລາສມວຈ, ນິຄ຺ໂຣໂຘ ສມ຺ມ ຊາຍຕິ;

ອງ຺ກສ຺ມິໍ ເຕ ນິສິນ຺ໂນວ, ໂສ ເຕ ມມ຺ມານິ ເຉຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

ປຐມປາໂທ ປເນຕ຺ຖ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ເຘນ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣາ ວຸຕ຺ໂຕ. ປລາສນ຺ຕິ ປລາສເທວຕໍ. ສມ຺ມາຕິ ວຍສ຺ສ. ອງ຺ກສ຺ມິນ຺ຕິ ວິຏຠິຍໍ. ໂສ ເຕ ມມ຺ມານິ ເຉຈ຺ຉຕີຕິ ໂສ ເຕ ອງ຺ເກ ສໍວຑ຺ໂຒ ສປຕ຺ໂຕ ວິຍ ຊີວິຕໍ ຉິນ຺ທິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊີວິຕສງ຺ຂາຣາ ຫິ ອິຘ ‘‘ມມ຺ມານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ປລາສເທວຕາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໖.

‘‘ວຑ຺ຒຕາເມວ ນິຄ຺ໂຣໂຘ, ປຕິຏ຺ຐສ຺ສ ຠວາມຫໍ;

ຍຖາ ປິຕາ ຈ ມາຕາ ຈ, ເອວໍ ເມ ໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສມ຺ມ, ນ ຕ຺ວໍ ຊານາສິ ວຑ຺ຒຕເມວ ເອສ, ອຫມສ຺ສ ຍຖາ ພາລກາເລ ປຸຕ຺ຕານໍ ມາຕາປິຕໂຣ ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາ ຠວິສ຺ສາມິ, ຍຖາ ປນ ສໍວຑ຺ຒາ ປຸຕ຺ຕາ ປຈ຺ຉາ ມຫລ຺ລກກາເລ ມາຕາປິຕູນໍ ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ປຈ຺ຉາ ມຫລ຺ລກກາເລ ເອວເມວ ໂສ ປຕິຏ຺ໂຐ ຠວິສ຺ສຕີຕິ.

ຕໂຕ ຫໍໂສ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໗.

‘‘ຍໍ ຕ຺ວໍ ອງ຺ກສ຺ມິໍ ວຑ຺ເຒສິ, ຂີຣຣຸກ຺ຂໍ ຠຍານກໍ;

ອາມນ຺ຕ ໂຂ ຕໍ ຄຈ຺ຉາມ, ວຸຑ຺ຒິ ມສ຺ສ ນ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ຕ຺ວນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ເອຕຎ຺ຈ ຠຍທາຍກຕ຺ເຕນ ຠຍານກໍ ຂີຣຣຸກ຺ຂໍ ສປຕ຺ຕໍ ວິຍ ອງ຺ເກ ວຑ຺ເຒສິ. ອາມນ຺ຕ ໂຂ ຕນ຺ຕິ ຕສ຺ມາ ມຍໍ ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຊານາເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາມ. ວຸຑ຺ຒິ ມສ຺ສາຕິ ອສ຺ສ ວຸຑ຺ຒິ ມຍ຺ຫໍ ນ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ຫໍສຣາຊາ ປກ຺ເຂ ປສາເຣຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕກູຏປພ຺ພຕເມວ ຄໂຕ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸນ ນາຄຈ຺ຉິ. ອປຣຠາເຄ ນິຄ຺ໂຣໂຘ ວຑ຺ຒິໍ, ຕສ຺ມິໍ ເອກາ ຣຸກ຺ຂເທວຕາປິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂສ ວຑ຺ຒນ຺ໂຕ ປລາສໍ ຠຎ຺ຊິ, ສາຂາຫິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ເທວຕາຍ ວິມານໍ ປຕິ. ສາ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຫໍສຣຎ຺ໂຎ ວຈນໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ອນາຄຕຠຍໍ ທິສ຺ວາ ຫໍສຣາຊາ ກເຖສິ, ອຫໍ ປນສ຺ສ ວຈນໍ ນາກາສິ’’ນ຺ຕິ ປຣິເທວມານາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໘.

‘‘ອິທານິ ໂຂ ມໍ ຠາເຍຕິ, ມຫາເນຣຸນິທສ຺ສນໍ;

ຫໍສສ຺ສ ອນຠິຎ຺ຎາຍ, ມຫາ ເມ ຠຍມາຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິທານິ ໂຂ ມໍ ຠາເຍຕີຕິ ອຍໍ ນິຄ຺ໂຣໂຘ ຕຣຸຓກາເລ ໂຕເສຕ຺ວາ ອິທານິ ມໍ ຠາຍາເປຕິ ສນ຺ຕາເສຕິ. ມຫາເນຣຸນິທສ຺ສນນ຺ຕິ ສິເນຣຸປພ຺ພຕສທິສໍ ມຫນ຺ຕໍ ຫໍສຣາຊສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຊານິຕ຺ວາ ຕຣຸຓກາເລເຍວ ເອຕສ຺ສ ອນຸທ຺ຘຏຕ຺ຕາ. ມຫາ ເມ ຠຍມາຄຕນ຺ຕິ ອິທານິ ມຍ຺ຫໍ ມຫນ຺ຕໍ ຠຍໍ ອາຄຕນ຺ຕິ ປຣິເທວິ.

ນິຄ຺ໂຣໂຘປິ ວຑ຺ຒນ຺ໂຕ ສພ຺ພໍ ປລາສໍ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຂາຓຸກມຕ຺ຕເມວ ອກາສິ. ເທວຕາຍ ວິມານໍ ສພ຺ພໍ ອນ຺ຕຣຘາຍິ.

໑໐໙.

‘‘ນ ຕສ຺ສ ວຸຑ຺ຒິ ກຸສລປ຺ປສຕ຺ຖາ, ໂຍ ວຑ຺ຒມາໂນ ຆສເຕ ປຕິຏ຺ຐໍ;

ຕສ຺ສູປໂຣຘໍ ປຣິສງ຺ກມາໂນ, ປຕາຣຍີ ມູລວຘາຍ ຘີໂຣ’’ຕິ. –

ປຎ຺ຈມາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ.

ຕຕ຺ຖ ກຸສລປ຺ປສຕ຺ຖາຕິ ກຸສເລຫິ ປສຕ຺ຖາ. ຆສເຕຕິ ຂາທຕິ, ວິນາເສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຕາຣຍີຕິ ປຕຣຕິ ວາຍມຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍ ວຑ຺ຒມາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐໍ ນາເສຕິ, ຕສ຺ສ ວຸຑ຺ຒິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ນ ປສຕ຺ຖາ, ຕສ຺ສ ປນ ອພ຺ຠນ຺ຕຣສ຺ສ ວາ ພາຫິຣສ຺ສ ວາ ປຣິສ຺ສຍສ຺ສ ‘‘ອິໂຕ ເມ ອຸປໂຣໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປໂຣຘໍ ວິນາສໍ ປຣິສງ຺ກມາໂນ ວີໂຣ ຎາຓສມ຺ປນ຺ໂນ ມູລວຘາຍ ປຣກ຺ກມຕີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ຕທາ ສຸວຓ຺ຓຫໍໂສ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ປລາສຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ວຓ຺ຓາໂຣຫວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

໓. ອຑ຺ຒວຄ຺ໂຄ

[໓໗໑] ໑. ທີຆີຕິໂກສລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເອວໍຠູຕສ຺ສ ເຕ ຣາຊາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສມ຺ພເກ ຠຓ຺ຑນກາຣເກ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເຕສຎ຺ຫິ ເຊຕວນໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຂມາປນກາເລ ສຕ຺ຖາ ເຕ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຕຸມ຺ເຫ ມຍ຺ຫໍ ໂອຣສາ ມຸຂໂຕ ຊາຕາ ປຸຕ຺ຕາ ນາມ, ປຸຕ຺ເຕຫິ ຈ ປິຕຣາ ທິນ຺ນໍ ໂອວາທໍ ຠິນ຺ທິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ປນ ມມ ໂອວາທໍ ນ ກຣິຕ຺ຖ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ອຕ຺ຕໂນ ມາຕາປິຕໂຣ ຆາເຕຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕໂຈເຣປິ ອຣຎ຺ເຎ ຫຕ຺ຖປຖໍ ອາຄເຕ ມາຕາປິຕູຫິ ທິນ຺ນໍ ໂອວາທໍ ນ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມາຕິ ນ ມາຣຍິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຊາຕເກ ທ຺ເວປິ ວຕ຺ຖູນິ. ສງ຺ຆເຠທກກ຺ຂນ຺ຘເກ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອາວິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ໂສ ປນ ທີຆາວຸກຸມາໂຣ ອຣຎ຺ເຎ ອຕ຺ຕໂນ ອງ຺ເກ ນິປນ຺ນໍ ພາຣາຓສິຣາຊານໍ ຈູຬາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ມຍ຺ຫໍ ມາຕາປິຕຸຆາຕກໍ ໂຈຣໍ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອສິໍ ອຸກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ມາຕາປິຕູຫິ ທິນ຺ນໍ ໂອວາທໍ ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ຊີວິຕໍ ຈຊນ຺ໂຕປິ ເຕສໍ ໂອວາທໍ ນ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມິ, ເກວລໍ ອິມໍ ຕຊ຺ເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໐.

‘‘ເອວໍຠູຕສ຺ສ ເຕ ຣາຊ, ອາຄຕສ຺ສ ວເສ ມມ;

ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂກຈິ ປຣິຍາໂຍ, ໂຍ ຕໍ ທຸກ຺ຂາ ປໂມຈເຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວເສ ມມາຕິ ມມ ວສໍ ອາຄຕສ຺ສ. ປຣິຍາໂຍຕິ ກາຣຓໍ.

ຕໂຕ ຣາຊາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໑.

‘‘ເອວໍຠູຕສ຺ສ ເມ ຕາຕ, ອາຄຕສ຺ສ ວເສ ຕວ;

ນຕ຺ຖິ ໂນ ໂກຈິ ປຣິຍາໂຍ, ໂຍ ມໍ ທຸກ຺ຂາ ປໂມຈເຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂນຕິ ນິປາຕມຕ຺ຖໍ, ນຕ຺ຖິ ໂກຈິ ປຣິຍາໂຍ, ໂຍ ມໍ ເອຕສ຺ມາ ທຸກ຺ຂາ ປໂມຈເຍຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອວເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໑໒.

‘‘ນາຎ຺ຎໍ ສຸຈຣິຕໍ ຣາຊ, ນາຎ຺ຎໍ ຣາຊ ສຸຠາສິຕໍ;

ຕາຍເຕ ມຣຓກາເລ, ເອວເມວິຕຣໍ ຘນໍ.

໑໑໓.

‘‘ອກ຺ໂກຈ຺ຉິ ມໍ ອວຘິ ມໍ, ອຊິນິ ມໍ ອຫາສິ ເມ;

ເຍ ຈ ຕໍ ອຸປນຍ຺ຫນ຺ຕິ, ເວຣໍ ເຕສໍ ນ ສມ຺ມຕິ.

໑໑໔.

‘‘ອກ຺ໂກຈ຺ຉິ ມໍ ອວຘິ ມໍ, ອຊິນິ ມໍ ອຫາສິ ເມ;

ເຍ ຈ ຕໍ ນຸປນຍ຺ຫນ຺ຕິ, ເວຣໍ ເຕສູປສມ຺ມຕິ.

໑໑໕.

‘‘ນ ຫິ ເວເຣນ ເວຣານິ, ສມ຺ມນ຺ຕີຘ ກຸທາຈນໍ;

ອເວເຣນ ຈ ສມ຺ມນ຺ຕິ, ເອສ ຘມ຺ໂມ ສນນ຺ຕໂນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນາຎ຺ຎໍ ສຸຈຣິຕນ຺ຕິ ນາຎ຺ຎໍ ສຸຈຣິຕາ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ, ຐເປຕ຺ວາ ສຸຈຣິຕໍ ອຎ຺ຎໍ ນ ປສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘ ‘‘ສຸຈຣິຕ’’ນ຺ຕິປິ ‘‘ສຸຠາສິຕ’’ນ຺ຕິປິ ມາຕາປິຕູຫິ ທິນ຺ນໍ ໂອວາທໍເຍວ ສນ຺ຘາຍາຫ. ເອວເມວາຕິ ນິຣຕ຺ຖກເມວ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ມຫາຣາຊ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ໂອວາທານຸສິຏ຺ຐິສງ຺ຂາຕາ ສຸຈຣິຕສຸຠາສິຕາ ມຣຓກາເລ ຕາຍິຕຸໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ອຎ຺ໂຎ ນຕ຺ຖິ, ຍໍ ເອຕໍ ອິຕຣໍ ຘນໍ, ຕໍ ເອວເມວ ນິຣຕ຺ຖກເມວ ໂຫຕິ, ຕ຺ວຎ຺ຫິ ອິທານິ ມຍ຺ຫໍ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສມຕ຺ຕມ຺ປິ ຘນໍ ທທນ຺ໂຕ ຊີວິຕໍ ນ ລເຠຍ຺ຍາສິ, ຕສ຺ມາ ເວທິຕພ຺ພເມຕໍ ‘‘ຘນໂຕ ສຸຈຣິຕສຸຠາສິຕເມວ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣ’’ນ຺ຕິ.

ເສສຄາຖາສຸປິ ອຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ມຫາຣາຊ, ເຍ ປຸຣິສາ ‘‘ອຍໍ ມໍ ອກ຺ໂກສິ, ອຍໍ ມໍ ປຫຣິ, ອຍໍ ມໍ ອຊິນິ, ອຍໍ ມມ ສນ຺ຕກໍ ອຫາສີ’’ຕິ ເອວໍ ເວຣໍ ອຸປນຍ຺ຫນ຺ຕິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວິຍ ຫທເຍ ຐເປນ຺ຕິ, ເຕສໍ ເວຣໍ ນ ອຸປສມ຺ມຕິ. ເຍ ຈ ປເນຕໍ ນ ອຸປນຍ຺ຫນ຺ຕິ ຫທເຍ ນ ຐເປນ຺ຕິ, ເຕສໍ ວູປສມ຺ມຕິ. ເວຣານິ ຫິ ນ ກທາຈິ ເວເຣນ ສມ຺ມນ຺ຕິ, ອເວເຣເນວ ປນ ສມ຺ມນ຺ຕິ. ເອສ ຘມ຺ໂມ ສນນ຺ຕໂນຕິ ເອໂສ ໂປຣາຓໂກ ຘມ຺ໂມ ຈິຣກາລປ຺ປວຕ຺ໂຕ ສຠາໂວຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຫໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຍິ ນ ທຸພ຺ຠາມິ, ຕ຺ວໍ ປນ ມໍ ມາເຣຫີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ອສິໍ ຐເປສິ. ຣາຊາປິ ‘‘ນາຫໍ ຕຍິ ທຸພ຺ຠາມີ’’ຕິ ສປຖໍ ກຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອມຈ຺ຈານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ, ຠເຓ, ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ ທີຆາວຸກຸມາໂຣ ນາມ, ອິມິນາ ມຍ຺ຫໍ ຊີວິຕໍ ທິນ຺ນໍ, ນ ລພ຺ຠາ ອິມໍ ກິຎ຺ຈິ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຘີຕຣໍ ທຕ຺ວາ ປິຕຸ ສນ຺ຕເກ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸໂຠປິ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສຸໍ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມາຕາປິຕໂຣ ມຫາຣາຊກຸລານິ ອເຫສຸໍ, ທີຆາວຸກຸມາໂຣ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ທີຆີຕິໂກສລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໓໗໒] ໒. ມິຄໂປຕກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຄາຣາ ປຈ຺ຈຸເປຕສ຺ສາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ມຫລ຺ລກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິເຣກໍ ທາຣກໍ ປພ຺ພາເຊສິ. ສາມເຓໂຣ ຕໍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ອຜາສຸເກນ ກາລມກາສິ. ຕສ຺ສ ກາລກິຣິຍາຍ ມຫລ຺ລໂກ ໂສກາຠິຠູໂຕ ມຫນ຺ເຕນ ສທ຺ເທນ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ວິຈຣິ. ຠິກ຺ຂູ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸໂກ ນາມ ມຫລ຺ລໂກ ສາມເຓຣສ຺ສ ກາລກິຣິຍາຍ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ, ມຣຓສ຺ສຕິຠາວນາຍ ປຣິພາຫິໂຣ ເອໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ເອຕສ຺ມິໍ ມເຕ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ວິຈຣີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສກ຺ກຕ຺ຕໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ເອໂກ ກາສິຣຏ຺ຐວາສີ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຜລາຜເລຫິ ຍາເປສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ອຣຎ຺ເຎ ເອກໍ ມຕມາຕິກໍ ມິຄໂປຕກໍ ທິສ຺ວາ ອສ຺ສມໍ ອາເນຕ຺ວາ ໂຄຈຣໍ ທຕ຺ວາ ໂປເສສິ. ມິຄໂປຕໂກ ວຑ຺ຒນ຺ໂຕ ອຠິຣູໂປ ອໂຫສິ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ. ຕາປໂສ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕກໍ ກຕ຺ວາ ປຣິຫຣຕິ. ເອກທິວສໍ ມິຄໂປຕໂກ ພຫຸໍ ຕິຓໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອຊີຣເກນ ກາລມກາສິ. ຕາປໂສ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເມ ມໂຕ’’ຕິ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ຕທາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ໂລກໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຕໍ ຕາປສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສໍເວເຊສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐິໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໖.

‘‘ອຄາຣາ ປຈ຺ຈຸເປຕສ຺ສ, ອນຄາຣສ຺ສ ເຕ ສໂຕ;

ສມຓສ຺ສ ນ ຕໍ ສາຘຸ, ຍໍ ເປຕມນຸໂສຈສີ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕາປໂສ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໗.

‘‘ສໍວາເສນ ຫເວ ສກ຺ກ, ມນຸສ຺ສສ຺ສ ມິຄສ຺ສ ວາ;

ຫທເຍ ຊາຍເຕ ເປມໍ, ນ ຕໍ ສກ຺ກາ ອໂສຈິຕຸ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ຕໍ ສກ຺ກາຕິ ຕໍ ມນຸສ຺ສໍ ວາ ຕິຣຈ຺ຉານໍ ວາ ນ ສກ຺ກາ ອໂສຈິຕຸໍ, ໂສຈາມິເຍວາຫນ຺ຕິ.

ຕໂຕ ສກ຺ໂກ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໑໘.

‘‘ມຕໍ ມຣິສ຺ສໍ ໂຣທນ຺ຕິ, ເຍ ຣຸທນ຺ຕິ ລປນ຺ຕິ ຈ;

ຕສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອິສິ ມາ ໂຣທິ, ໂຣທິຕໍ ໂມຆມາຫຸ ສນ຺ໂຕ.

໑໑໙.

‘‘ໂຣທິເຕນ ຫເວ ພ຺ຣຫ຺ເມ, ມໂຕ ເປໂຕ ສມຸຏ຺ຐເຫ;

ສພ຺ເພ ສງ຺ຄມ຺ມ ໂຣທາມ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຎາຕເກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຣິສ຺ສນ຺ຕິ ໂຍ ອິທານິ ມຣິສ຺ສຕິ, ຕໍ. ລປນ຺ຕິ ຈາຕິ ວິລປນ຺ຕິ ຈ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເຍ ໂລເກ ມຕຎ຺ຈ ມຣິສ຺ສນ຺ຕຎ຺ຈ ໂຣທນ຺ຕິ, ເຕ ຣຸທນ຺ຕິ ເຈວ ວິລປນ຺ຕິ ຈ, ເຕສໍ ອສ຺ສຸປຈ຺ຉິຊ຺ຊນທິວໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ກິໍກາຣຓາ? ສທາປິ ມຕານຎ຺ຈ ມຣິສ຺ສນ຺ຕານຎ຺ຈ ອຕ຺ຖິຕາຍ. ຕສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອິສິ ມາ ໂຣທິ. ກິໍກາຣຓາ? ໂຣທິຕໍ ໂມຆມາຫຸ ສນ຺ໂຕຕິ, ພຸທ຺ຘາທໂຍ ປນ ປຓ຺ຑິຕາ ໂຣທິຕໍ ‘‘ໂມຆ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ມໂຕ ເປໂຕຕິ ໂຍ ເອສ ມໂຕ ເປໂຕຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຍທິ ໂສ ໂຣທິເຕນ ສມຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກິໍ ນິກ຺ກມ຺ມາ ອຈ຺ຉາມ, ສພ຺ເພວ ສມາຄມ຺ມ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຎາຕເກ ໂຣທາມ. ຍສ຺ມາ ປນ ເຕ ໂຣທິຕກາຣຓາ ນ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ໂຣທິຕສ຺ສ ໂມຆຠາວໍ ສາເຘຕິ.

ເອວໍ ສກ຺ກສ຺ສ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ຕາປໂສ ‘‘ນິຣຕ຺ຖກໍ ໂຣທິຕ’’ນ຺ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ສກ຺ກສ຺ສ ຖຸຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໒໐.

‘‘ອາທິຕ຺ຕໍ ວຕ ມໍ ສນ຺ຕໍ, ຆຕສິຕ຺ຕໍວ ປາວກໍ;

ວາຣິນາ ວິຍ ໂອສິຎ຺ຈໍ, ສພ຺ພໍ ນິພ຺ພາປເຍ ທຣໍ.

໑໒໑.

‘‘ອພ຺ພຫິ ວຕ ເມ ສລ຺ລໍ, ຍມາສິ ຫທຍສ຺ສິຕໍ;

ໂຍ ເມ ໂສກປເຣຕສ຺ສ, ປຸຕ຺ຕໂສກໍ ອປານຸທິ.

໑໒໒.

‘‘ໂສຫໍ ອພ຺ພູຬ຺ຫສລ຺ໂລສ຺ມິ, ວີຕໂສໂກ ອນາວິໂລ;

ນ ໂສຈາມິ ນ ໂຣທາມິ, ຕວ ສຸຕ຺ວານ ວາສວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍມາສີຕິ ຍໍ ເມ ອາສິ. ຫທຍສ຺ສິຕນ຺ຕິ ຫທເຍ ນິສ຺ສິຕໍ. ອປານຸທີຕິ ນີຫຣິ. ສກ຺ໂກ ຕາປສສ຺ສ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິຘໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຕາປໂສ ມຫລ຺ລໂກ ອໂຫສິ, ມິໂຄ ສາມເຓໂຣ, ສກ຺ໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມິຄໂປຕກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໓໗໓] ໓. ມູສິກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກຸຫິໍ ຄຕາ ກຕ຺ຖ ຄຕາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ຖຸສຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໔.໑໔໙ ອາທໂຍ) ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ອິຘາປິ ສຕ຺ຖາ ຕເຖວ ຣາຊານໍ ສກິໍ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກີຬມານໍ ສກິໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຣຎ຺ໂຎ ຠຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ໂປຣາຓກຣາຊາໂນ ອາສງ຺ກິຕພ຺ພໍ ອາສງ຺ກິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕໍ ‘ອມ຺ຫາກໍ ຘູມກາເລ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕູ’ຕິ ເອກມນ຺ເຕ ອກໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ທິສາປາໂມກ຺ຂາຈຣິໂຍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ ຍວກຸມາໂຣ ນາມ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອນຸໂຍຄໍ ທຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ຕໍ ອາປຸຈ຺ຉິ. ອາຈຣິໂຍ ‘‘ປຸຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາໂຍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອງ຺ຄວິຊ຺ຊາວເສນ ຎຕ຺ວາ ‘‘ເອຕມສ຺ສ ຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກໍ ອຸປມໍ ອຸປຘາເຣຕຸໍ ອາຣຠິ. ຕທາ ປນສ຺ສ ເອໂກ ອສ຺ໂສ ອໂຫສິ, ຕສ຺ສ ປາເທ ວໂຓ ອຸຏ຺ຐຫິ, ຕໍ ວຓານຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ເຄເຫເຍວ ກຣິໍສຸ. ຕສ຺ສາວິທູເຣ ເອໂກ ອຸທປາໂນ ອຕ຺ຖິ. ອເຖກາ ມູສິກາ ເຄຫາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອສ຺ສສ຺ສ ປາເທ ວຓໍ ຂາທຕິ, ອສ຺ໂສ ວາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ເວທນໍ ອຘິວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ມູສິກໍ ຂາທິຕຸໍ ອາຄຕໍ ປາເທນ ປຫຣິຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ອຸທປາເນ ປາເຕສິ. ອສ຺ສໂຄປກາ ມູສິກໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ‘‘ອຎ຺ເຎສຸ ທິວເສສຸ ມູສິກາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວຓໍ ຂາທຕິ, ອິທານິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ກຫໍ ນຸ ໂຂ ຄຕາ’’ຕິ ວທິໍສຸ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ກາຣຓໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ເຎ ອຊານນ຺ຕາ ‘ກຫໍ ມູສິກາ ຄຕາ’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ມູສິກາຍ ປນ ມາເຣຕ຺ວາ ອຸທປາເນ ຂິຕ຺ຕຠາວໍ ອຫເມວ ຊານາມີ’’ຕິ ອິທເມວ ກາຣຓໍ ອຸປມໍ ກຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຣາຊກຸມາຣສ຺ສ ອທາສິ. ໂສ ອປຣໍ ອຸປມໍ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ຕເມວ ອສ຺ສໍ ປຣຸຬ຺ຫວຓໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອກໍ ຍວວຕ຺ຖຸໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຍວໍ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕິຈ຺ຉິທ຺ເທນ ມຸຂໍ ປເວເສນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕເມວ ກາຣຓໍ ອຸປມໍ ກຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອທາສິ. ຕຕິຍຄາຖໍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຎາພເລເນວ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ຕສ຺ສ ທຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສາຍໍ ນ຺ຫານໂປກ຺ຂຣຓິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຍາວ ຘຸຣໂສປານາ ປຐມໍ ຄາຖໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ, ຕວ ນິວສນປາສາທໍ ປວິສນ຺ໂຕ ຍາວ ໂສປານປາທມູລາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ, ຕໂຕ ຍາວ ໂສປານມຕ຺ຖກາ ຕຕິຍໍ ຄາຖໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເປເສສິ.

ໂສ ກຸມາໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ຕສ຺ເສໂກ ປຸຕ຺ໂຕ ຊາຍິ. ໂສ ໂສຬສວສ຺ສກາເລ ຣຊ຺ຊໂລເຠນ ‘‘ປິຕຣໍ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາເກ ອາຫ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປິຕາ ຕຣຸໂຓ, ອຫໍ ເອຕສ຺ສ ຘູມກາລໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ມຫລ຺ລໂກ ຠວິສ຺ສາມິ ຊຣາຊິຓ຺ໂຓ, ຕາທິເສ ກາເລ ລທ຺ເຘນປິ ຣຊ຺ເຊນ ໂກ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ເຕ ອາຫໍສຸ ‘‘ເທວ, ນ ສກ຺ກາ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຈຣຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ, ຕວ ປິຕຣໍ ເກນຈິ ອຸປາເຍນ ມາເຣຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ອນ຺ໂຕນິເວສເນ ຣຎ຺ໂຎ ສາຍໍ ນ຺ຫານໂປກ຺ຂຣຓີສມີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຖ ນໍ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ຂຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາ ສາຍໍ ມູສິກໍ ນາມ ທາສິໍ ‘‘ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂປກ຺ຂຣຓີປິຏ຺ຐິໍ ໂສເຘຕ຺ວາ ເອຫິ, ນ຺ຫາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເປເສສິ. ສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂປກ຺ຂຣຓີປິຏ຺ຐິໍ ໂສເຘນ຺ຕີ ກຸມາຣໍ ປສ຺ສິ. ກຸມາໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມສ຺ສ ປາກຏຠາວຠເຍນ ຕໍ ທ຺ວິຘາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ປາເຕສິ. ຣາຊາ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ອຄມາສິ. ເສສຊໂນ ‘‘ອຊ຺ຊາປິ ມູສິກາ ທາສີ ນ ປຸນາຄຈ຺ຉຕິ, ກຸຫິໍ ຄຕາ ກຕ຺ຖ ຄຕາ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ –

໑໒໓.

‘‘ກຸຫິໍ ຄຕາ ກຕ຺ຖ ຄຕາ, ອິຕິ ລາລປ຺ປຕີ ຊໂນ;

ອຫເມເວໂກ ຊານາມິ, ອຸທປາເນ ມູສິກາ ຫຕາ’’ຕິ. –

ປຐມໍ ຄາຖໍ ຠຓນ຺ໂຕ ໂປກ຺ຂຣຓີຕີຣໍ ອຄມາສິ.

ຕຕ຺ຖ ກຸຫິໍ ຄຕາ ກຕ຺ຖ ຄຕາຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນານິ. ອິຕິ ລາລປ຺ປຕີຕິ ເອວໍ ວິປ຺ປລປຕິ. ອິຕິ ອຍໍ ຄາຖາ ‘‘ອຊານນ຺ໂຕ ຊໂນ ມູສິກາ ທາສີ ກຸຫິໍ ຄຕາຕິ ວິປ຺ປລປຕິ, ຣາຊກຸມາເຣນ ທ຺ວິຘາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມູສິກາຍ ໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ປາຕິຕຠາວໍ ອຫເມວ ເອໂກ ຊານາມີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອຊານນ຺ຕສ຺ເສວ ອິມມຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ.

ກຸມາໂຣ ‘‘ມຍາ ກຕກມ຺ມໍ ມຍ຺ຫໍ ປິຕຣາ ຎາຕ’’ນ຺ຕິ ຠີໂຕ ປລາຍິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຕ ສຕ຺ຕຏ຺ຐທິວສຈ຺ຈເຍນ ປຸນ ຕໍ ອາຫໍສຸ ‘‘ເທວ, ສເຈ ຣາຊາ ຊາເນຍ຺ຍ, ນ ຕຸຓ຺ຫີ ຠເວຍ຺ຍ, ຕກ຺ກຄາເຫນ ປນ ເຕນ ຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ມາເຣຫິ ນ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ປຸເນກທິວສໍ ຂຄ຺ຄຫຕ຺ໂຖ ໂສປານປາທມູເລ ຐຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາຄມນກາເລ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປຫຣໂຓກາສໍ ໂອໂລເກສິ. ຣາຊາ –

໑໒໔.

‘‘ຍຎ຺ເຈຕໍ ອິຕິ ຈີຕິ ຈ, ຄທ຺ຣໂຠວ ນິວຕ຺ຕສິ;

ອຸທປາເນ ມູສິກໍ ຫນ຺ຕ຺ວາ, ຍວໍ ຠກ຺ເຂຕຸມິຈ຺ຉສີ’’ຕິ. –

ທຸຕິຍໍ ຄາຖໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ອຄມາສິ. ອຍມ຺ປິ ຄາຖາ ‘‘ຍສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອິຕິ ຈີຕິ ຈ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປຫຣໂຓກາສໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຄທ຺ຣໂຠວ ນິວຕ຺ຕສິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ຊານາມິ ‘ປຸຣິມທິວເສ ໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ມູສິກໍ ທາສິໍ ຫນ຺ຕ຺ວາ ອຊ຺ຊ ມໍ ຍວຣາຊານໍ ຠກ຺ເຂຕຸໍ ມາເຣຕຸໍ ອິຈ຺ຉສີ’’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອຊານນ຺ຕສ຺ເສວ ອິມມຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ.

ກຸມາໂຣ ‘‘ທິຏ຺ໂຐມ຺ຫິ ປິຕຣາ’’ຕິ ອຸຕ຺ຣສ຺ໂຕ ປລາຍິ. ໂສ ປຸນ ອຑ຺ຒມາສມຕ຺ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊານໍ ທພ຺ພິຍາ ປຫຣິຕ຺ວາ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກໍ ທີຆທຓ຺ຑກໍ ທພ຺ພິປຫຣຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂອລຸມ຺ພິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາ –

໑໒໕.

‘‘ທຫໂຣ ຈາສິ ທຸມ຺ເມຘ, ປຐມຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກ ສຸສຸ;

ທີຆຎ຺ເຈຕໍ ສມາສຊ຺ຊ, ນ ເຕ ທສ຺ສາມິ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ. –

ຕຕິຍໍ ຄາຖໍ ສຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ໂສປານປາທມຕ຺ຖກໍ ອຠິຣຸຫິ.

ຕຕ຺ຖ ປຐມຸປ຺ປຕ຺ຕິໂກຕິ ປຐມວເຍນ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ອຸເປໂຕ, ປຐມວເຍ ຐິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸສູຕິ ຕຣຸໂຓ. ທີຆນ຺ຕິ ທີຆທຓ຺ຑກໍ ທພ຺ພິປຫຣຓໍ. ສມາສຊ຺ຊາຕິ ຄເຫຕ຺ວາ, ໂອລຸມ຺ພິຕ຺ວາ ຐິໂຕສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຍມ຺ປິ ຄາຖາ ‘‘ທຸມ຺ເມຘ, ອຕ຺ຕໂນ ວຍໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ລຠິສ຺ສສິ, ນ ເຕ ທານິ ນິລ຺ລຊ຺ຊສ຺ສ ຊີວິຕໍ ທສ຺ສາມິ, ມາເຣຕ຺ວາ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສູເລເຍວ ອາວຸຓາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອຊານນ຺ຕສ຺ເສວ ກຸມາຣໍ ສນ຺ຕຊ຺ຊຍມານາ ອິມມຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ.

ໂສ ຕໍ ທິວສໍ ປລາຍິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ຊີວິຕໍ ເມ ເທຫິ, ເທວາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິ. ຣາຊາ ຕໍ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສງ຺ຂລິກາຫິ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ກາເຣຕ຺ວາ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ອລງ຺ກຕຣາຊາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິໂຍ ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອິມໍ ມຍ຺ຫໍ ອນ຺ຕຣາຍໍ ທິສ຺ວາ ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສີ’’ຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ອຸທານໍ ອຸທາເນນ຺ໂຕ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໒໖.

‘‘ນານ຺ຕລິກ຺ຂຠວເນນ, ນາງ຺ຄປຸຕ຺ຕປິເນນ ວາ;

ປຸຕ຺ເຕນ ຫິ ປຕ຺ຖຍິໂຕ, ສິໂລເກຫິ ປໂມຈິໂຕ.

໑໒໗.

‘‘ສພ຺ພໍ ສຸຕມຘີເຍຖ, ຫີນມຸກ຺ກຏ຺ຐມຊ຺ຌິມໍ;

ສພ຺ພສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ຊາເນຍ຺ຍ, ນ ຈ ສພ຺ພໍ ປໂຍຊເຍ;

ໂຫຕິ ຕາທິສໂກ ກາໂລ, ຍຕ຺ຖ ອຕ຺ຖາວຫໍ ສຸຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນານ຺ຕລິກ຺ຂຠວເນນາຕິ ອນ຺ຕລິກ຺ຂຠວນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ທິພ຺ພວິມານໍ, ອຫໍ ອຊ຺ຊ ອນ຺ຕລິກ຺ຂຠວນມ຺ປິ ນ ອາຣຸຬ຺ໂຫ, ຕສ຺ມາ ອນ຺ຕລິກ຺ຂຠວເນນາປິ ອຊ຺ຊ ມຣຓໂຕ ນ ປໂມຈິໂຕມ຺ຫິ. ນາງ຺ຄປຸຕ຺ຕປິເນນ ວາຕິ ອງ຺ຄສຣິກ຺ຂເກນ ວາ ປຸຕ຺ຕປິເນນປິ ນ ປໂມຈິໂຕ. ປຸຕ຺ເຕນ ຫິ ປຕ຺ຖຍິໂຕຕິ ອຫໍ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ເຕເນວ ອຊ຺ຊ ມາເຣຕຸໍ ປຕ຺ຖິໂຕ. ສິໂລເກຫິ ປໂມຈິໂຕຕິ ໂສຫໍ ອາຈຣິເຍນ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ທິນ຺ນາຫິ ຄາຖາຫິ ປໂມຈິໂຕ.

ສຸຕນ຺ຕິ ປຣິຍຕ຺ຕິໍ. ອຘີເຍຖາຕິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍ. ຫີນມຸກ຺ກຏ຺ຐມຊ຺ຌິມນ຺ຕິ ຫີນໍ ວາ ໂຫຕຸ ອຸຕ຺ຕມໍ ວາ ມຊ຺ຌິມໍ ວາ, ສພ຺ພໍ ອຘີຍິຕພ຺ພເມວາຕິ ທີເປຕິ. ນ ຈ ສພ຺ພໍ ປໂຍຊເຍຕິ ຫີນໍ ມນ຺ຕໍ ວາ ສິປ຺ປໍ ວາ ມຊ຺ຌິມໍ ວາ ນ ປໂຍຊເຍ, ອຸຕ຺ຕມເມວ ປໂຍຊເຍຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຕ຺ຖ ອຕ຺ຖາວຫໍ ສຸຕນ຺ຕິ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ ມໂຫສຘປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ກຸມ຺ຠກາຣກມ຺ມກຣຓໍ ວິຍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ສິກ຺ຂິຕສິປ຺ປໍ ອຕ຺ຖາວຫໍ ໂຫຕິ, ຕາທິໂສປິ ກາໂລ ໂຫຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປຣຠາເຄ ຣຎ຺ໂຎ ອຈ຺ຈເຍນ ກຸມາໂຣ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິໂຍ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມູສິກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໓໗໔] ໔. ຈູຬຘນຸຄ຺ຄຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສພ຺ພໍ ຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາປໂລຠນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເຕນ ຠິກ຺ຂຸນາ ‘‘ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ ມໍ, ຠນ຺ເຕ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐາເປຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສຕ຺ຖາ ‘‘ເອສາ ຠິກ຺ຂຸ, ອິຕ຺ຖີ ນ ອິທາເນວ ຕຸຍ຺ຫໍ ອນຕ຺ຖກາຣິກາ, ປຸພ຺ເພປິ ເຕ ເອຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອສິນາ ສີສໍ ຉິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສກ຺ກຕ຺ຕໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ເອໂກ ພາຣາຓສິວາສີ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓໂວ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຘນຸກມ຺ເມ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ໂຕ ຈູຬຘນຸຄ຺ຄຫປຓ຺ຑິໂຕ ນາມ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ອາຈຣິໂຍ ‘‘ອຍໍ ມຍາ ສທິສໍ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຘີຕຣໍ ອທາສິ. ໂສ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ພາຣາຓສິໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອໂກ ວາຣໂຓ ເອກໍ ປເທສໍ ສຸຎ຺ຎມກາສິ, ຕໍ ຐານໍ ອຠິຣຸຫິຕຸໍ ນ ໂກຈິ ອຸສ຺ສຫິ. ຈູຬຘນຸຄ຺ຄຫປຓ຺ຑິໂຕ ມນຸສ຺ສານໍ ວາເຣນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ຠຣິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຏວິມຸຂໍ ອຠິຣຸຫິ. ອຖສ຺ສ ອຏວິມຊ຺ເຌ ວາຣໂຓ ອຸຏ຺ຐຫິ, ໂສ ຕໍ ກຸມ຺ເຠ ສເຣນ ວິຊ຺ຌິ. ສໂຣ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠາເຄນ ນິກ຺ຂມິ. ວາຣໂຓ ຕຕ຺ເຖວ ປຕິ, ຘນຸຄ຺ຄຫປຓ຺ຑິໂຕ ຕໍ ຐານໍ ເຂມໍ ກຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ອຎ຺ຎໍ ອຏວິໍ ປາປຸຓິ. ຕຕ຺ຖາປິ ປຎ຺ຎາສ ໂຈຣາ ມຄ຺ຄໍ ຫນນ຺ຕິ. ຕມ຺ປິ ໂສ ມນຸສ຺ເສຫິ ວາຣິຍມາໂນ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ເຕສໍ ໂຈຣານໍ ມິເຄ ວຘິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄສມີເປ ມໍສໍ ປຈິຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕານໍ ຐິຕຏ຺ຐານໍ ປາປຸຓິ.

ຕທາ ຕໍ ໂຈຣາ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕາຍ ຠຣິຍາຍ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມ ນ’’ນ຺ຕິ ອຸສ຺ສາຫໍ ກຣິໍສຸ. ໂຈຣເຊຏ຺ຐໂກ ປຸຣິສລກ຺ຂຓກຸສໂລ, ໂສ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາວ ‘‘ອຸຕ຺ຕມປຸຣິໂສ ອຍ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ເອກສ຺ສປິ ອຸຏ຺ຐຫິຕຸໍ ນາທາສິ. ຘນຸຄ຺ຄຫປຓ຺ຑິໂຕ ‘‘ຄຈ຺ຉ ‘ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ເອກໍ ມໍສສູລໍ ເທຖາ’ຕິ ວຕ຺ວາ ມໍສໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຠຣິຍໍ ເປເສສິ. ສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເອກໍ ກິຣ ມໍສສູລໍ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ໂຈຣເຊຏ຺ຐໂກ ‘‘ອນຄ຺ໂຆ ປຸຣິໂສ’’ຕິ ມໍສສູລໍ ທາເປສິ. ໂຈຣາ ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ກິຣ ປກ຺ກໍ ຂາທິຕ’’ນ຺ຕິ ອປກ຺ກມໍສສູລໍ ອທໍສຸ. ຘນຸຄ຺ຄໂຫ ອຕ຺ຕານໍ ສມ຺ຠາເວຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອປກ຺ກມໍສສູລໍ ທທນ຺ຕີ’’ຕິ ໂຈຣານໍ ກຸຊ຺ຌິ. ໂຈຣາ ‘‘ກິໍ ອຍເມເວໂກ ປຸຣິໂສ, ມຍໍ ອິຕ຺ຖິໂຍ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ຘນຸຄ຺ຄໂຫ ເອກູນປຎ຺ຎາສ ຊເນ ເອກູນປຎ຺ຎາສກຓ຺ເຑຫິ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປາເຕສິ. ໂຈຣເຊຏ຺ຐກໍ ວິຊ຺ຌິຕຸໍ ກຓ຺ຑໍ ນາໂຫສິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ກຓ຺ຑນາຬິຍໍ ສມປຓ຺ຓາສເຍວ ກຓ຺ຑານິ. ເຕສຸ ເອເກນ ວາຣຓໍ ວິຊ຺ຌິ, ເອກູນປຎ຺ຎາສກຓ຺ເຑຫິ ໂຈເຣ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ໂຈຣເຊຏ຺ຐກໍ ປາເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຸເຣ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ສີສມສ຺ສ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຣິຍາຍ ຫຕ຺ຖໂຕ ອສິໍ ອາຫຣາເປສິ. ສາ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ໂຈຣເຊຏ຺ຐເກ ໂລຠໍ ກຕ຺ວາ ໂຈຣສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຖຣຸໍ, ສາມິກສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຘາຣໍ ຐເປສິ. ໂຈໂຣ ຖຣຸທຓ຺ຑໍ ປຣາມສິຕ຺ວາ ອສິໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຘນຸຄ຺ຄຫສ຺ສ ສີສໍ ຉິນ຺ທິ.

ໂສ ຕໍ ຆາເຕຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖິໍ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ. ສາ ‘‘ຕກ຺ກສິລາຍໍ ທິສາປາໂມກ຺ຂາຈຣິຍສ຺ສ ຘີຕາມ຺ຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກຖໍ ຕ຺ວໍ ອິມິນາ ລທ຺ຘາ’’ຕິ. ມຍ຺ຫໍ ປິຕາ ‘‘ອຍໍ ມຍາ ສທິສໍ ກຕ຺ວາ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂີ’’ຕິ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ອິມສ຺ສ ມໍ ອທາສິ, ສາຫໍ ຕຍິ ສິເນຫໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກຸລທຕ຺ຕິຍໍ ສາມິກໍ ມາຣາເປສິນ຺ຕິ. ໂຈຣເຊຏ຺ຐໂກ ‘‘ກຸລທຕ຺ຕິຍໍ ຕາເວສາ ສາມິກໍ ມາເຣສິ, ອຎ຺ຎໍ ປເນກໍ ທິສ຺ວາ ມມ຺ປິ ເອວເມວໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ອິມໍ ຉຑ຺ເຑຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອກໍ ກຸນ຺ນທິໍ ອຸຕ຺ຕານຕລໍ ຕງ຺ຂໂຓທກປູຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ອິມິສ຺ສໍ ນທິຍໍ ສຸສຸມາຣາ ກກ຺ຂຬາ, ກິໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສາມິ, ສພ຺ພໍ ອາຠຣຓຠຓ຺ຑໍ ມມ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄນ ຠຓ຺ຑິກໍ ກຕ຺ວາ ປຣຕີຣໍ ເນຕ຺ວາ ປຸນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ອາຠຣຓຠຓ຺ຑໍ ອາທາຍ ນທິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕຣນ຺ໂຕ ວິຍ ປຣຕີຣໍ ປຕ຺ວາ ຕໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປາຍາສິ. ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ກິໍ ມໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ວິຍ ຄຈ຺ຉສິ, ກສ຺ມາ ເອວໍ ກໂຣສິ, ເອຫິ ມມ຺ປິ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ຕີ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໘.

‘‘ສພ຺ພໍ ຠຓ຺ຑໍ ສມາທາຍ, ປາຣໍ ຕິຓ຺ໂຓສິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉ ລຫຸໍ ຂິປ຺ປໍ, ມມ຺ປິ ຕາເຣຫິ ທານິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ລຫຸໍ ຂິປ຺ປນ຺ຕິ ລຫຸໍ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉ, ຂິປ຺ປໍ ມມ຺ປິ ຕາເຣຫິ ທານິ ອິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂຈໂຣ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ປຣຕີເຣ ຐິໂຕເຍວ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໙.

‘‘ອສນ຺ຖຸຕໍ ມໍ ຈິຣສນ຺ຖຸເຕນ, ນິມີນິ ໂຠຕີ ອຘຸວໍ ຘຸເວນ;

ມຍາປິ ໂຠຕີ ນິມິເນຍ຺ຍ ອຎ຺ຎໍ, ອິໂຕ ອຫໍ ທູຣຕຣໍ ຄມິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ.

ສາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເຍວ –

ໂຈໂຣ ປນ ‘‘ອິໂຕ ອຫໍ ທູຣຕຣໍ ຄມິສ຺ສໍ, ຕິຏ຺ຐ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ວິຣວນ຺ຕິຍາວ ອາຠຣຓຠຓ຺ຑິກໍ ອາທາຍ ປລາໂຕ. ຕໂຕ ສາ ພາລາ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉຕາຍ ເອວຣູປໍ ພ຺ຍສນໍ ປຕ຺ຕາ ອນາຖາ ຫຸຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ເອກໍ ເອຬຄລາຄຸມ຺ພໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຣທມານາ ນິສີທິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉຕາຫຕໍ ສາມິກາ ຈ ຊາຣາ ຈ ປຣິຫີນໍ ໂຣທມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຕໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ລຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມາຕລິຎ຺ຈ ປຎ຺ຈສິຂຎ຺ຈ ອາທາຍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນທີຕີເຣ ຐຕ຺ວາ ‘‘ມາຕລິ, ຕ຺ວໍ ມຈ຺ໂຉ ຠວ, ປຎ຺ຈສິຂ ຕ຺ວໍ ສກຸໂຓ ຠວ, ອຫໍ ປນ ສິງ຺ຄາໂລ ຫຸຕ຺ວາ ມຸເຂນ ມໍສປິຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອຕິສ຺ສາ ສມ຺ມຸຂຏ຺ຐານໍ ຄມິສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ມຍິ ຕຕ຺ຖ ຄເຕ ອຸທກໂຕ ອຸລ຺ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ມມ ປຸຣໂຕ ປຕ, ອຖາຫໍ ມຸເຂນ ຄຫິຕມໍສປິຓ຺ຑໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ມຈ຺ຉໍ ຄເຫຕຸໍ ປກ຺ຂນ຺ທິສ຺ສາມິ, ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຕ຺ວໍ, ປຎ຺ຈສິຂ, ຕໍ ມໍສປິຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕ, ຕ຺ວໍ ມາຕລິ, ອຸທເກ ປຕາ’’ຕິ ອາຓາເປສິ. ‘‘ສາຘຸ, ເທວາ’’ຕິ, ມາຕລິ, ມຈ຺ໂຉ ອໂຫສິ, ປຎ຺ຈສິໂຂ ສກຸໂຓ ອໂຫສິ. ສກ຺ໂກ ສິງ຺ຄາໂລ ຫຸຕ຺ວາ ມໍສປິຓ຺ຑໍ ມຸເຂນາທາຍ ຕສ຺ສາ ສມ຺ມຸຂຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ມຈ຺ໂຉ ອຸທກາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ສິງ຺ຄາລສ຺ສ ປຸຣໂຕ ປຕິ. ໂສ ມຸເຂນ ຄຫິຕມໍສປິຓ຺ຑໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ມຈ຺ຉສ຺ສຕ຺ຖາຍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ມຈ຺ໂຉ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຸທເກ ປຕິ, ສກຸໂຓ ມໍສປິຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິ, ສິງ຺ຄາໂລ ອຸໂຠປິ ອລຠິຕ຺ວາ ເອຬຄລາຄຸມ຺ພໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ທຸມ຺ມຸໂຂ ນິສີທິ. ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉຕາຫໂຕ ເນວ ມໍສໍ, ນ ມຈ຺ຉໍ ລຠີ’’ຕິ ກຸຏໍ ຠິນ຺ທນ຺ຕີ ວິຍ ມຫາຫສິຕໍ ຫສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສິງ຺ຄາໂລ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໐.

‘‘ກາຍໍ ເອຬຄລາຄຸມ຺ເພ, ກໂຣຕິ ອຫຸຫາສິຍໍ;

ນຍີຘ ນຈ຺ຈຄີຕໍ ວາ, ຕາຬໍ ວາ ສຸສມາຫິຕໍ;

ອນມ຺ຫິກາເລ ສຸໂສຓິ, ກິນ຺ນຸ ຊຄ຺ຆສິ ໂສຠເນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາຍນ຺ຕິ ກາ ອຍໍ. ເອຬຄລາຄຸມ຺ເພຕິ ກມ຺ໂພຊິຄຸມ຺ເພ. ອຫຸຫາສິຍນ຺ຕິ ທນ຺ຕວິທໍສກໍ ມຫາຫສິຕໍ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ກາ ເອສາ ເອຕສ຺ມິໍ ຄຸມ຺ເພ ກໂຣຕີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ນຍີຘ ນຈ຺ຈຄີຕໍ ວາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ກສ຺ສຈິ ນຈ຺ຈນ຺ຕສ຺ສ ນຈ຺ຈໍ ວາ ຄາຍນ຺ຕສ຺ສ ຄີຕໍ ວາ ຫຕ຺ເຖ ສຸສມາຫິເຕ ກຕ຺ວາ ວາເທນ຺ຕສ຺ສ ສຸສມາຫິຕໍ ຫຕ຺ຖຕາຬໍ ວາ ນຕ຺ຖິ, ກໍ ທິສ຺ວາ ຕ຺ວໍ ຫເສຍ຺ຍາສີຕິ ທີເປຕິ. ອນມ຺ຫິກາເລຕິ ໂຣທນກາເລ. ສຸໂສຓີຕິ ສຸນ຺ທຣໂສຓິ. ກິໍ ນຸ ຊຄ຺ຆສີຕິ ເກນ ກາຣເຓນ ຕ຺ວໍ ໂຣທິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕກາເລ ອໂຣທມານາວ ມຫາຫສິຕໍ ຫສສິ. ໂສຠເນຕິ ຕໍ ປສໍສນ຺ໂຕ ອາລປຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໑.

‘‘ສິງ຺ຄາລ ພາລ ທຸມ຺ເມຘ, ອປ຺ປປຎ຺ໂຎສິ ຊມ຺ພຸກ;

ຊີໂນ ມຈ຺ຉຎ຺ຈ ເປສິຎ຺ຈ, ກປໂຓ ວິຍ ຌາຍສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຊີໂນຕິ ຊານິປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ເປສິນ຺ຕິ ມໍສເປສິໍ. ກປໂຓ ວິຍ ຌາຍສີຕິ ສຫສ຺ສຠຓ຺ຑິກໍ ປຣາຊິໂຕ ກປໂຓ ວິຍ ຌາຍສິ ໂສຈສິ ຈິນ຺ເຕສິ.

ຕໂຕ ສິງ຺ຄາໂລ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໒.

‘‘ສຸທສ຺ສໍ ວຊ຺ຊມຎ຺ເຎສໍ, ອຕ຺ຕໂນ ປນ ທຸທ຺ທສໍ;

ຊີນາ ປຕິຎ຺ຈ ຊາຣຎ຺ຈ, ມຎ຺ເຎ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ຌາຍສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ຌາຍສີຕິ ປາປຘມ຺ເມ ທຸສ຺ສີເລ ອຫໍ ຕາວ ມມ ໂຄຈຣໍ ນ ລຠິສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ປນ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉຕາຍ ຫຕາ ຕໍມຸຫຸຕ຺ຕທິຏ຺ຐເກ ໂຈເຣ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຕຎ຺ຈ ຊາຣໍ ກຸລທຕ຺ຕິຍຎ຺ຈ ປຕິໍ ຊີນາ, ມໍ ອຸປາທາຍ ສຕຄຸເຓນ ສຫສ຺ສຄຸເຓນ ກປຓຕຣາ ຫຸຕ຺ວາ ຌາຍສິ ໂຣທສິ ປຣິເທວສີຕິ ລຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ວິປ຺ປກາຣໍ ປາເປນ຺ໂຕ ມຫາສຕ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ສາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຄາຖມາຫ –

໑໓໓.

‘‘ເອວເມຕໍ ມິຄຣາຊ, ຍຖາ ຠາສສິ ຊມ຺ພຸກ;

ສາ ນູນາຫໍ ອິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ຠຕ຺ຕຸ ເຫສ຺ສໍ ວສານຸຄາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນູນາຕິ ເອກໍສຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ສາ ອຫໍ ອິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ອຎ຺ຎໍ ຠຕ຺ຕາຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ເອກໍເສເນວ ຕສ຺ສ ຠຕ຺ຕຸ ວສານຸຄາ ວສວຕ຺ຕິນີ ຠວິສ຺ສາມີຕິ.

ອຖສ຺ສາ ອນາຈາຣາຍ ທຸສ຺ສີລາຍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໑໓໔.

‘‘ໂຍ ຫເຣ ມຕ຺ຕິກໍ ຖາລໍ, ກໍສຖາລມ຺ປິ ໂສ ຫເຣ;

ກຕໍເຍວ ຕຍາ ປາປໍ, ປຸນເປວໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອນາຈາເຣ ກິໍ ກເຖສິ, ໂຍ ມຕ຺ຕິກໍ ຖາລໍ ຫຣຕິ, ສຸວຓ຺ຓຖາລຣຊຕຖາລາທິປ຺ປເຠທໍ ກໍສຖາລມ຺ປິ ໂສ ຫຣເຕວ, ອິທຎ຺ຈ ຕຍາ ປາປໍ ກຕເມວ, ນ ສກ຺ກາ ຕວ ສທ຺ຘາຕຸໍ, ສາ ຕ຺ວໍ ປຸນປິ ເອວໍ ກຣິສ຺ສສິເຍວາຕິ. ເອວໍ ໂສ ຕໍ ລຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ວິປ຺ປກາຣໍ ປາເປຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ.

ຕທາ ຘນຸຄ຺ຄໂຫ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ສາ ອິຕ຺ຖີ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ, ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ຈູຬຘນຸຄ຺ຄຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໓໗໕] ໕. ກໂປຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອິທານິ ໂຂມ຺ຫີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ໂລລຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂລລວຕ຺ຖຸ ອເນກໂສ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ຕໍ ປນ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ, ໂລໂລ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ຕ຺ວໍ ໂລໂລສິ, ໂລລຕາຍ ປນ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປາຣາວຕໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິໂນ ມຫານເສ ນີຬປຈ຺ຉິຍໍ ວສຕິ. ອເຖໂກ ກາໂກ ມຈ຺ຉມໍສລຸທ຺ໂຘ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເມຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ວສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ພຫຸໍ ມຈ຺ຉມໍສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິຕ຺ຖຸນນ຺ໂຕ ນີຬປຈ຺ຉິຍໍເຍວ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປາຣາວເຕນ ‘‘ເອຫິ, ສມ຺ມ, ໂຄຈຣາຍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ‘‘ອຊີຣເກນ ນິປນ຺ໂນມ຺ຫິ, ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຄເຕ ‘‘ຄໂຕ ເມ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕກຓ຺ຏໂກ, ອິທານິ ຍຖາຣຸຈິ ມຈ຺ຉມໍສໍ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໕.

‘‘ອິທານິ ໂຂມ຺ຫິ ສຸຂິໂຕ ອໂຣໂຄ, ນິກ຺ກຓ຺ຏໂກ ນິປ຺ປຕິໂຕ ກໂປໂຕ;

ກາຫາມິ ທານີ ຫທຍສ຺ສ ຕຸຏ຺ຐິໍ, ຕຖາ ຫິ ມໍ ມໍສສາກໍ ພເລຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນິປ຺ປຕິໂຕຕິ ນິຄ຺ຄໂຕ. ກໂປໂຕຕິ ປາຣາວໂຕ. ກາຫາມິ ທານີຕິ ກຣິສ຺ສາມິ ທານິ. ຕຖາ ຫິ ມໍ ມໍສສາກໍ ພເລຕີຕິ ຕຖາ ຫິ ມໍສຎ຺ຈ ອວເສສໍ ສາກຎ຺ຈ ມຍ຺ຫໍ ພລໍ ກໂຣຕິ, ອຸຏ຺ເຐຫິ ຂາທາຕິ ວທມານໍ ວິຍ ອຸສ຺ສາຫໍ ມມໍ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂສ ຠຕ຺ຕກາຣເກ ມຈ຺ຉມໍສໍ ປຈິຕ຺ວາ ມຫານສາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ສຣີຣໂຕ ເສທໍ ປວາເຫນ຺ເຕ ປຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣສກໂຣຏິຍໍ ນິລີຍິຕ຺ວາ ‘‘ກິຣິ ກິຣີ’’ຕິ ສທ຺ທມກາສິ. ຠຕ຺ຕກາຣໂກ ເວເຄນາຄນ຺ຕ຺ວາ ກາກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ພປຕ຺ຕານິ ລຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອລ຺ລສິງ຺ຄີເວຣຎ຺ຈ ສິທ຺ຘຕ຺ຖເກ ຈ ປິສິຕ຺ວາ ລສຸຓໍ ປູຕິຕກ຺ເກນ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ສກລສຣີຣໍ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ເອກໍ ກຐລໍ ຆໍສິຕ຺ວາ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕເກນ ຕສ຺ສ ຄີວາຍໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນີຬປຈ຺ຉິຍໍເຍວ ຕໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ປາຣາວໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກາ ເອສາ ພລາກາ ມມ ສຫາຍສ຺ສ ປຈ຺ຉິຍໍ ນິປນ຺ນາ, ຈຓ຺ໂຑ ຫິ ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຆາເຕຍ຺ຍາປິ ນ’’ນ຺ຕິ ປຣິຫາສໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໖.

‘‘ກາຍໍ ພລາກາ ສິຂິນີ, ໂຈຣີ ລງ຺ຆິປິຕາມຫາ;

ໂອຣໍ ພລາເກ ອາຄຈ຺ຉ, ຈຓ຺ໂຑ ເມ ວາຍໂສ ສຂາ’’ຕິ.

ສາ ເຫຏ຺ຐາ (ຊາ. ອຏ຺ຐ. ໒.໓.໗໐) ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເຍວ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກາໂກ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໗.

‘‘ອລຎ຺ຫິ ເຕ ຊຄ຺ຆິຕາເຍ, ມມໍ ທິສ຺ວານ ເອທິສໍ;

ວິລູນໍ ສູທປຸຕ຺ເຕນ, ປິຏ຺ຐມຓ຺ເຑນ ມກ຺ຂິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອລນ຺ຕິ ປຏິເສຘຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ຊຄ຺ຆິຕາເຍຕິ ຫສິຕຸໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອິທານິ ມໍ ເອທິສໍ ເອວໍ ທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕວ ອລໍ ຫສິຕຸໍ, ມາ ເອທິເສ ກາເລ ປຣິຫາສເກຬິໍ ກໂຣຫີຕິ.

ໂສ ປຣິຫາສເກຬິໍ ກໂຣນ຺ໂຕວ ປຸນ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໘.

‘‘ສຸນ຺ຫາໂຕ ສຸວິລິຕ຺ໂຕສິ, ອນ຺ນປາເນນ ຕປ຺ປິໂຕ;

ກຓ຺ເຐ ຈ ເຕ ເວຬຸຣິໂຍ, ອຄມາ ນຸ ກຊງ຺ຄລ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຓ຺ເຐ ຈ ເຕ ເວຬຸຣິໂຍຕິ ອຍໍ ເຕ ເວຬຸຣິຍມຓິປິ ກຓ຺ເຐ ປິຬນ຺ໂຘ, ຕ຺ວໍ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອມ຺ຫາກໍ ເອຕໍ ນ ທສ຺ເສສີຕິ ກປາລໍ ສນ຺ຘາເຍວມາຫ. ກຊງ຺ຄລນ຺ຕິ ອິຘ ພາຣາຓສີເຍວ ‘‘ກຊງ຺ຄລາ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ອິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ກຈ຺ຈິ ອນ຺ໂຕນຄຣໍ ຄໂຕສີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ຕໂຕ ກາໂກ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໙.

‘‘ມາ ເຕ ມິຕ຺ໂຕ ອມິຕ຺ໂຕ ວາ, ອຄມາສິ ກຊງ຺ຄລໍ;

ປິຎ຺ຉານິ ຕຕ຺ຖ ລາຍິຕ຺ວາ, ກຓ຺ເຐ ພນ຺ຘນ຺ຕິ ວຏ຺ຏນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປິຎ຺ຉານີຕິ ປຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຖ ລາຍິຕ຺ວາຕິ ຕສ຺ມິໍ ພາຣາຓສິນຄເຣ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ. ວຏ຺ຏນນ຺ຕິ ກຐລິກໍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ປາຣາວໂຕ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໑໔໐.

‘‘ປຸນປາປຊ຺ຊສີ ສມ຺ມ, ສີລຎ຺ຫິ ຕວ ຕາທິສໍ;

ນ ຫິ ມານຸສກາ ໂຠຄາ, ສຸຠຸຎ຺ຊາ ໂຫນ຺ຕິ ປກ຺ຂິນາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸນປາປຊ຺ຊສີຕິ ປຸນປິ ເອວຣູປໍ ອາປຊ຺ຊິສ຺ສສິ. ເອວຣູປຎ຺ຫິ ເຕ ສີລນ຺ຕິ.

ອິຕິ ນໍ ໂສ ໂອວທິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອວສິຕ຺ວາ ປກ຺ເຂ ປສາເຣຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄມາສິ. ກາໂກປິ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂລລຠິກ຺ຂຸ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ກາໂກ ໂລລຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ກໂປໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ກໂປຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

ອຑ຺ຒວຄ຺ໂຄ ຕຕິໂຍ.

ຊາຕກຸທ຺ທານໍ –

ມຓິກຸຓ຺ຑລ ສຸຊາຕາ, ເວນສາຂຎ຺ຈ ໂອຣຄໍ;

ຆຏໍ ໂກຣຓ຺ຑິ ລຏຸກິ, ຘມ຺ມປາລໍ ມິຄໍ ຕຖາ.

ສຸໂຍນນ຺ທີ ວຓ຺ຓາໂຣຫ, ສີລໍ ຫິຣີ ຂຊ຺ໂຊປນໍ;

ອຫິ ຄຸມ຺ພິຍ ສາຬິຍໍ, ຕຈສາຣໍ ມິຕ຺ຕວິນ຺ທໍ.

ປລາສຎ຺ເຈວ ທີຆິຕິ, ມິຄໂປຕກ ມູສິກໍ;

ຘນຸຄ຺ຄໂຫ ກໂປຕຎ຺ຈ, ຊາຕກາ ປຎ຺ຈວີສຕິ.

ປຎ຺ຈກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໖. ຉກ຺ກນິປາໂຕ

໑. ອວາຣິຍວຄ຺ໂຄ

[໓໗໖] ໑. ອວາຣິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ມາສຸ ກຸຊ຺ຌ ຠູມິປຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ຕິຕ຺ຖນາວິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ພາໂລ ອໂຫສິ ອຎ຺ຎາໂຓ, ເນວ ໂສ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ຣຕນານໍ, ນ ອຎ຺ເຎສໍ ປຸຄ຺ຄລານໍ ຄຸຓໍ ຊານາຕິ, ຈຓ຺ໂຑ ຜຣຸໂສ ສາຫສິໂກ. ອເຖໂກ ຊານປໂທ ຠິກ຺ຂຸ ‘‘ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສາຍໍ ອຈິຣວຕີຕິຕ຺ຖໍ ປຕ຺ວາ ຕໍ ເອວມາຫ ‘‘ອຸປາສກ, ປຣຕີຣໍ ຄມິສ຺ສາມິ, ນາວໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິທານິ ອກາໂລ, ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ວສສ຺ສູ’’ຕິ. ‘‘ອຸປາສກ, ອິຘ ກຸຫິໍ ວສິສ຺ສາມິ, ມໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ. ໂສ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ ເຣ ສມຓ, ວຫາມີ’’ຕິ ເຖຣໍ ນາວໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອຸຊຸກໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ນາວໍ ເນຕ຺ວາ ອຸລ຺ໂລຬໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ເຕເມຕ຺ວາ ກິລເມຕ຺ວາ ຕີຣໍ ປຕ຺ວາ ອນ຺ຘກາຣເວລາຍໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ອຖ ໂສ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ທິວສໍ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານສ຺ສ ໂອກາສໍ ອລຠິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣາ ກຕປຏິສນ຺ຖາໂຣ ‘‘ກທາ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຫິຍ຺ໂຍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຖ ກສ຺ມາ ອຊ຺ຊ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ຈຓ຺ໂຑ ຜຣຸໂສ ສາຫສິໂກ, ອິທານິ ປນ ເຕນ ຕ຺ວໍ ກິລມິໂຕ, ປຸພ຺ເພເປສ ປຓ຺ຑິເຕ ກິລເມສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ທີຆມທ຺ຘານໍ ຫິມວນ຺ເຕ ຜລາຜເລນ ຍາເປຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ນຄຣໍ ຠິກ຺ຂາຍ ປາວິສິ. ອຖ ນໍ ຣາຊງ຺ຄຓປ຺ປຕ຺ຕໍ ຣາຊາ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ອິຣິຍາປເຖ ປສີທິຕ຺ວາ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ອາເນຕ຺ວາ ໂຠເຊຕ຺ວາ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສາເປສິ, ເທວສິກໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ຕເມນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຣຎ຺ຎາ ນາມ, ມຫາຣາຊ, ຈຕ຺ຕາຣິ ອຄຕິຄມນານິ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ຂນ຺ຕິເມຕ຺ຕານຸທ຺ທຍສມ຺ປນ຺ເນນ ຫຸຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເທວສິກໍ ໂອວທນ຺ໂຕ –

໑.

‘‘ມາສຸ ກຸຊ຺ຌ ຠູມິປຕິ, ມາສຸ ກຸຊ຺ຌ ຣເຖສຠ;

ກຸທ຺ຘໍ ອປ຺ປຏິກຸຊ຺ຌນ຺ໂຕ, ຣາຊາ ຣຏ຺ຐສ຺ສ ປູຊິໂຕ.

໒.

‘‘ຄາເມ ວາ ຍທິ ວາຣຎ຺ເຎ, ນິນ຺ເນ ວາ ຍທິ ວາ ຖເລ;

ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນຸສາສາມິ, ມາສຸ ກຸຊ຺ຌ ຣເຖສຠາ’’ຕິ. – ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ;

ຕຕ຺ຖ ຣຏ຺ຐສ຺ສ ປູຊິໂຕຕິ ເອວຣູໂປ ຣາຊາ ຣຏ຺ຐສ຺ສ ປູຊນີໂຍ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນຸສາສາມີຕິ ເອເຕສຸ ຄາມາທີສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ວສນ຺ໂຕປາຫໍ ມຫາຣາຊ, ອິມາຍ ເອວ ອນຸສິຏ຺ຐິຍາ ຕມນຸສາສາມິ, ເອເຕສຸ ວາ ຄາມາທີສຸ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ເອກສຕ຺ເຕປິ ອນຸສາສາມິ. ມາສຸ ກຸຊ຺ຌ ຣເຖສຠາຕິ ເອວເມວາຫໍ ຕໍ ອນຸສາສາມິ, ຣຎ຺ຎາ ນາມ ກຸຊ຺ຌຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ. ກິໍກາຣຓາ? ຣາຊາໂນ ນາມ ວາຈາວຸຘາ, ເຕສໍ ກຸທ຺ຘານໍ ວຈນມຕ຺ເຕເນວ ພຫູ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓນ຺ຕີຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ອາຄຕາຄຕທິວເສ ອິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ. ຣາຊາ ອນຸສິຏ຺ຐິຍາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ສຕສຫສ຺ສຸຏ຺ຐານກໍ ເອກໍ ຄາມວຣໍ ອທາສິ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຏິກ຺ຂິປິ. ອິຕິ ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ທ຺ວາທສສໍວຈ຺ຉຣໍ ວສິຕ຺ວາ ‘‘ອຕິຈິຣໍ ນິວຸຕ຺ໂຖມ຺ຫິ, ຊນປທຈາຣິກໍ ຕາວ ຈຣິຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອກເຖຕ຺ວາວ ອຸຍ຺ຍານປາລໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຣູໂປສ຺ມິ, ຊນປທໍ ຈຣິຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ຣຎ຺ໂຎ ກເຖຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ຄງ຺ຄາຍ ນາວາຕິຕ຺ຖໍ ປາປຸຓິ. ຕຕ຺ຖ ອວາຣິຍປິຕາ ນາມ ນາວິໂກ ອໂຫສິ. ໂສ ພາໂລ ເນວ ຄຸຓວນ຺ຕານໍ ຄຸຓໍ ຊານາຕິ, ນ ອຕ຺ຕໂນ ອາຍາປາຍໍ ຊານາຕິ, ໂສ ຄງ຺ຄໍ ຕຣິຕຸກາມໍ ຊນໍ ປຐມໍ ຕາເຣຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ເວຕນໍ ຍາຈຕິ, ເວຕນໍ ອເທນ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອກ຺ໂກສປ຺ປຫາເຣເຍວ ພຫູ ລຠຕິ, ອປ຺ປໍ ລາຠໍ, ເອວຣູໂປ ອນ຺ຘພາໂລ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ສຕ຺ຖາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໓.

‘‘ອວາຣິຍປິຕາ ນາມ, ອຫຸ ຄງ຺ຄາຍ ນາວິໂກ;

ປຸພ຺ເພ ຊນໍ ຕາເຣຕ຺ວານ, ປຈ຺ຉາ ຍາຈຕິ ເວຕນໍ;

ເຕນສ຺ສ ຠຓ຺ຑນໍ ໂຫຕິ, ນ ຈ ໂຠເຄຫິ ວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອວາຣິຍປິຕາ ນາມາຕິ ອວາຣິຍາ ນາມ ຕສ຺ສ ຘີຕາ, ຕສ຺ສາ ວເສນ ອວາຣິຍປິຕາ ນາມ ຊາໂຕ. ເຕນສ຺ສ ຠຓ຺ຑນນ຺ຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ, ເຕນ ວາ ປຈ຺ຉາ ຍາຈິຍມາເນນ ຊເນນ ສທ຺ຘິໍ ຕສ຺ສ ຠຓ຺ຑນໍ ໂຫຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ນາວິກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອາວຸໂສ, ປຣຕີຣໍ ມໍ ເນຫີ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສ ອາຫ ‘‘ສມຓ, ກິໍ ເມ ນາວາເວຕນໍ ທສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ອາວຸໂສ, ອຫໍ ໂຠຄວຑ຺ຒິໍ ອຕ຺ຖວຑ຺ຒິໍ ຘມ຺ມວຑ຺ຒິໍ ນາມ ເຕ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນາວິໂກ ‘‘ຘຸວໍ ເອສ ມຍ຺ຫໍ ກິຎ຺ຈິ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໍ ປຣຕີຣໍ ເນຕ຺ວາ ‘‘ເທຫິ ເມ ນາວາຍ ເວຕນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕສ຺ສ ‘‘ສາຘຸ, ອາວຸໂສ’’ຕິ ປຐມໍ ໂຠຄວຑ຺ຒິໍ ກເຖນ຺ໂຕ –

໔.

‘‘ອຕິຓ຺ຓໍເຍວ ຍາຈສ຺ສຸ, ອປາຣໍ ຕາຕ ນາວິກ;

ອຎ຺ໂຎ ຫິ ຕິຓ຺ຓສ຺ສ ມໂນ, ອຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ ປາເຣສິໂນ’’ຕິ. – ຄາຖມາຫ;

ຕຕ຺ຖ ອປາຣນ຺ຕິ ຕາຕ, ນາວິກ ປຣຕີຣໍ ອຕິຓ຺ຓເມວ ຊນໍ ໂອຣິມຕີເຣ ຐິຕຎ຺ເຎວ ເວຕນໍ ຍາຈສ຺ສຸ, ຕໂຕ ລທ຺ຘຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ມນຸສ຺ເສ ປຣຕີຣໍ ເນຍ຺ຍາສິ, ເອວໍ ເຕ ໂຠຄວຑ຺ຒິ ຠວິສ຺ສຕິ. ອຎ຺ໂຎ ຫິ ຕິຓ຺ຓສ຺ສ ມໂນຕິ ຕາຕ ນາວິກ, ປຣຕີຣໍ ຄຕສ຺ສ ອຎ຺ໂຎ ມໂນ ຠວຕິ, ອທຕ຺ວາວ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ. ໂຍ ປເນສ ປາເຣສີ ນາມ ປຣຕີຣໍ ເອສຕິ, ປຣຕີຣໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ໂສ ອຕິເຣກມ຺ປິ ທຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ອິຕິ ປາເຣສິໂນ ອຎ຺ໂຎ ມໂນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອຕິຓ຺ຓເມວ ຍາເຈຍ຺ຍາສິ, ອຍໍ ຕາວ ເຕ ໂຠຄານໍ ວຑ຺ຒິ ນາມາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນາວິໂກ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ຕາວ ເມ ໂອວາໂທ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິທານິ ປເນສ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ມຍ຺ຫໍ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ຕາວ ເຕ, ອາວຸໂສ, ໂຠຄວຑ຺ຒິ, ອິທານິ ອຕ຺ຖຘມ຺ມວຑ຺ຒິໍ ສຸຓາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂອວທນ຺ໂຕ –

໕.

‘‘ຄາເມ ວາ ຍທິ ວາຣຎ຺ເຎ, ນິນ຺ເນ ວາ ຍທິ ວາ ຖເລ;

ສພ຺ພຕ຺ຖ ອນຸສາສາມິ, ມາສຸ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ຖ ນາວິກາ’’ຕິ. – ຄາຖມາຫ;

ອິຕິສ຺ສ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ອຕ຺ຖຘມ຺ມວຑ຺ຒິໍ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ເຕ ອຕ຺ຖວຑ຺ຒິ ຈ ຘມ຺ມວຑ຺ຒິ ຈາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ປນ ທນ຺ຘປຸຣິໂສ ຕໍ ໂອວາທໍ ນ ກິຎ຺ຈິ ມຎ຺ຎມາໂນ ‘‘ອິທໍ, ສມຓ, ຕຍາ ມຍ຺ຫໍ ທິນ຺ນໍ ນາວາເວຕນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາມາວຸໂສ’’ຕິ. ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອິມິນາ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ, ອຎ຺ຎໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ. ‘‘ອາວຸໂສ, ອິທໍ ຐເປຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ອຎ຺ຎໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ຕ຺ວໍ ກສ຺ມາ ມມ ນາວໍ ອາຣຸຬ຺ໂຫສີ’’ຕິ ຕາປສໍ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ປາເຕຕ຺ວາ ອຸເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ມຸຂເມວສ຺ສ ໂປເຖສິ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ອິຕິ ໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕາປໂສ ຍໍ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກາ ຄາມວຣໍ ລຠິ, ຕເມວ ໂອວາທໍ ອນ຺ຘພາລສ຺ສ ນາວິກສ຺ສ ກເຖຕ຺ວາ ມຸຂໂປຖນໍ ປາປຸຓິ, ຕສ຺ມາ ໂອວາທໍ ເທນ຺ເຕນ ຍຸຕ຺ຕຊນສ຺ເສວ ທາຕພ຺ໂພ, ນ ອຍຸຕ຺ຕຊນສ຺ສາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ຕທນນ຺ຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໖.

‘‘ຍາເຍວານຸສາສນິຍາ, ຣາຊາ ຄາມວຣໍ ອທາ;

ຕາເຍວານຸສາສນິຍາ, ນາວິໂກ ປຫຣີ ມຸຂ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສ ຕໍ ປຫຣນ຺ຕສ຺ເສວ ຠຣິຍາ ຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕາ ປາປປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ອຍໍ ຕາປໂສ ນາມ ຣາຊກຸລູປໂກ, ມາ ປຫຣີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ເມ ອິມໍ ກູຏຕາປສໍ ປຫຣິຕຸໍ ນ ເທສີ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐາຍ ຕໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ປາເຕສິ. ອຖ ຠຕ຺ຕປາຕິ ປຕິຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊິ, ຕສ຺ສາ ຈ ປນ ຄຣຸຄພ຺ຠາຍ ຄພ຺ໂຠ ຠູມິຍໍ ປຕິ. ອຖ ນໍ ມນຸສ຺ສາ ສມ຺ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ‘‘ປຸຣິສຆາຕກໂຈໂຣ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສຸໍ. ຣາຊາ ວິນິຈ຺ຉິນິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຣາຊາຓໍ ກາເຣສິ. ສຕ຺ຖາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໗.

‘‘ຠຕ຺ຕໍ ຠິນ຺ນໍ ຫຕາ ຠຣິຍາ, ຄພ຺ໂຠ ຈ ປຕິໂຕ ຉມາ;

ມິໂຄວ ຊາຕຣູເປນ, ນ ເຕນຕ຺ຖໍ ອພນ຺ຘິ ສູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠຕ຺ຕໍ ຠິນ຺ນນ຺ຕິ ຠຕ຺ຕປາຕິ ຠິນ຺ນາ. ຫຕາຕິ ປຫຕາ. ຉມາຕິ ຠູມິຍໍ. ມິໂຄວ ຊາຕຣູເປນາຕິ ຍຖາ ມິໂຄ ສຸວຓ຺ຓໍ ວາ ຫິຣຎ຺ຎໍ ວາ ມຸຕ຺ຕາມຓິອາທີນິ ວາ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊນ຺ໂຕປິ ເຕນ ຊາຕຣູເປນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖໍ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວເມວ ໂສ ອນ຺ຘພາໂລ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ທິນ຺ນໍ ໂອວາທໍ ສຸຕ຺ວາປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖໍ ວຑ຺ເຒຕຸໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນາສກ຺ຂີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອພນ຺ຘິ ສູຕິ ເອຕ຺ຖ ອພນ຺ຘິ ໂສຕິ ເອວມຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ສ-ໂອອິຕິ ອິເມສໍ ປທານຎ຺ຫິ ສູຕິ ສນ຺ຘິ ໂຫຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ນາວິໂກ ອິທານິ ນາວິໂກວ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ອວາຣິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໓໗໗] ໒. ເສຕເກຕຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ມາ ຕາຕ ກຸຊ຺ຌິ ນ ຫິ ສາຘຸ ໂກໂຘຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກຸຫກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ, ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸ ອຸທ຺ທາລຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໔.໖໒ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິຍໍ ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສເຕ ມາຓເວ ມນ຺ເຕ ວາເຈສິ. ເຕສໍ ເຊຏ຺ຐໂກ ເສຕເກຕຸ ນາມ ອຸທິຈ຺ຈພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕມາຓໂວ, ຕສ຺ສ ຊາຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ມຫນ຺ໂຕ ມາໂນ ອໂຫສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ອຎ຺ເຎຫິ ມາຓເວຫິ ສທ຺ຘິໍ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ນຄຣໍ ປວິສນ຺ຕໍ ເອກໍ ຈຓ຺ຑາລໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ໂກສິ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຈຓ຺ຑາໂລຫມສ຺ມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ອາຄຕວາຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີເຣ ຜຸສນຠເຍນ ‘‘ນສ຺ສ, ຈຓ຺ຑາລ, ກາຬກຓ຺ຓີ, ອໂຘວາຕໍ ຍາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເວເຄນ ຕສ຺ສ ອຸປຣິວາຕໍ ອຄມາສິ. ຈຓ຺ຑາໂລ ສີຆຕຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຸປຣິວາເຕ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ໂສ ‘‘ນສ຺ສ ກາຬກຓ຺ຓີ’’ຕິ ສຸຏ຺ຐຸຕຣໍ ອກ຺ໂກສິ ປຣິຠາສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຈຓ຺ຑາໂລ ‘‘ຕ຺ວໍ ໂກສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓໂວຫມສ຺ມີ’’ຕິ. ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂຫຕຸ, ມຍາ ປນ ປຸຏ຺ຐປຎ຺ຫໍ ກເຖຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສີ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ສເຈ ນ ສກ຺ໂກສິ, ປາທນ຺ຕເຣນ ຕໍ ຄເມມີ’’ຕິ. ໂສ ອຕ຺ຕານໍ ຕກ຺ເກຕ຺ວາ ‘‘ຄເມຫີ’’ຕິ ອາຫ.

ຈຓ຺ຑາລປຸຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ກຖໍ ປຣິສໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ‘‘ມາຓວ, ທິສາ ນາມ ກຕຣາ’’ຕິ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ທິສາ ນາມ ປຸຣຕ຺ຖິມາທໂຍ ຈຕສ຺ໂສ ທິສາ’’ຕິ. ຈຓ຺ຑາໂລ ‘‘ນາຫໍ ຕໍ ເອຕໍ ທິສໍ ປຸຈ຺ຉາມິ, ຕ຺ວໍ ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ອຊານນ຺ໂຕ ມມ ສຣີເຣ ປຫຏວາຕໍ ຊິຄຸຈ຺ຉສີ’’ຕິ ຕໍ ຂນ຺ຘຏ຺ຐິເກ ຄເຫຕ຺ວາ ໂອນເມຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປາທນ຺ຕເຣນ ຄເມສິ. ມາຓວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິໍສຸ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຈຣິໂຍ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ຕາຕ, ເສຕເກຕຸ ຈຓ຺ຑາເລນາສິ ປາທນ຺ຕເຣນ ຄມິໂຕ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ອາຈຣິຍ, ໂສ ມໍ ຈຓ຺ຑາລທາສິປຸຕ຺ໂຕ ທິສາມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ຊານາສີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປາທນ຺ຕເຣນ ຄເມສິ, ອິທານິ ທິສ຺ວາ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ອສ຺ສ ຊານິສ຺ສາມີຕິ ກຸທ຺ໂຘ ຈຓ຺ຑາລປຸຕ຺ຕໍ ອກ຺ໂກສິ ປຣິຠາສິ. ອຖ ນໍ ອາຈຣິໂຍ ‘ຕາຕ, ເສຕເກຕຸ ມາ ຕສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິ, ປຓ຺ຑິໂຕ ຈຓ຺ຑາລທາສິປຸຕ຺ໂຕ, ນ ໂສ ຕໍ ເອຕໍ ທິສໍ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອຎ຺ຎໍ ທິສໍ ປຸຈ຺ຉິ, ຕຍາ ປນ ທິຏ຺ຐສຸຕວິຎ຺ຎາຕໂຕ ອທິຏ຺ຐາສຸຕາວິຎ຺ຎາຕເມວ ພຫຸຕຣ’’ນ຺ຕິ ໂອວທນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໘.

‘‘ມາ ຕາຕ ກຸຊ຺ຌິ ນ ຫິ ສາຘຸ ໂກໂຘ, ພຫຸມ຺ປິ ເຕ ອທິຏ຺ຐມສ຺ສຸຕຎ຺ຈ;

ມາຕາ ປິຕາ ທິສຕາ ເສຕເກຕຸ, ອາຈຣິຍມາຫຸ ທິສຕໍ ປສຕ຺ຖາ.

໙.

‘‘ອຄາຣິໂນ ອນ຺ນທປານວຕ຺ຖທາ, ອວ຺ຫາຍິກາ ຕມ຺ປິ ທິສໍ ວທນ຺ຕິ;

ເອສາ ທິສາ ປຣມາ ເສຕເກຕຸ, ຍໍ ປຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂີ ສຸຂິໂນ ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ຫິ ສາຘຸ ໂກໂຘຕິ ໂກໂຘ ນາມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມາໂນ ສຸຠາສິຕທຸພ຺ຠາສິຕໍ ອຕ຺ຖານຕ຺ຖໍ ຫິຕາຫິຕໍ ຊານິຕຸໍ ນ ເທຕີຕິ ນ ສາຘຸ ນ ລທ຺ຘໂກ. ພຫຸມ຺ປິ ເຕ ອທິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຕຍາ ຈກ຺ຂຸນາ ອທິຏ຺ຐໍ ໂສເຕນ ຈ ອສ຺ສຸຕເມວ ພຫຸຕຣໍ. ທິສຕາຕິ ທິສາ. ມາຕາປິຕໂຣ ປຸຕ຺ຕານໍ ປຸຣິມຕຣໍ ອຸປ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສາ ນາມ ຊາຕາຕິ ວທຕິ. ອາຈຣິຍມາຫຸ ທິສຕໍ ປສຕ຺ຖາຕິ ອາຈຣິຍາ ປນ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ທິສຕໍ ປສຕ຺ຖາ ທກ຺ຂິຓາ ທິສາຕິ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ອຣິຍາ ອາຫຸ ກເຖນ຺ຕິ ທີເປນ຺ຕິ.

ອຄາຣິໂນຕິ ຄຫຏ຺ຐາ. ອນ຺ນທປານວຕ຺ຖທາຕິ ອນ຺ນທາ, ປານທາ, ວຕ຺ຖທາ ຈ. ອວ຺ຫາຍິກາຕິ ‘‘ເອຖ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ປກ຺ໂກສນກາ. ຕມ຺ປິ ທິສໍ ວທນ຺ຕີຕິ ຕມ຺ປິ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ອຣິຍາ ເອກໍ ທິສໍ ວທນ຺ຕິ. ອິມິນາ ຈຕຸປຈ຺ຈຍທາຍກາ ຄຫຏ຺ຐາ ປຈ຺ຈເຍ ອປທິສິຕ຺ວາ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ອຸປຄນ຺ຕພ຺ພຕ຺ຕາ ເອກາ ທິສາ ນາມາຕິ ທີເປຕິ. ອປໂຣ ນໂຍ – ເຍ ເອເຕ ອຄາຣິໂນ ອນ຺ນປານວຕ຺ຖທາ, ເຕສໍ ຉກາມສຄ຺ຄສມ຺ປຕ຺ຕິທາຍກຏ຺ເຐນ ອຸປຣູປຣິ ອວ຺ຫາຍນໂຕ ເຍ ອວ຺ຫາຍິກາ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ, ຕມ຺ປິ ທິສໍ ວທນ຺ຕິ, ພຸທ຺ຘາທໂຍ ອຣິຍາ ອຸປຣິມທິສໍ ນາມ ວທນ຺ຕີຕິ ທີເປຕິ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ມາຕາ ປິຕາ ທິສາ ປຸພ຺ພາ, ອາຈຣິຍາ ທກ຺ຂິຓາ ທິສາ;

ປຸຕ຺ຕທາຣາ ທິສາ ປຈ຺ຉາ, ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາ ຈ ອຸຕ຺ຕຣາ.

‘‘ທາສກມ຺ມກຣາ ເຫຏ຺ຐາ, ອຸທ຺ຘໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ເອຕາ ທິສາ ນມສ຺ເສຍ຺ຍ, ອລມຕ຺ໂຕ ກຸເລ ຄິຫີ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ໓.໒໗໓);

ເອສາ ທິສາຕິ ອິທໍ ປນ ນິພ຺ພານໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ຊາຕິອາທິນາ ຫິ ນານປ຺ປກາເຣນ ທຸກ຺ເຂນ ທຸກ຺ຂິຕາ ສຕ຺ຕາ ຍໍ ປຕ຺ວາ ນິທ຺ທຸກ຺ຂາ ສຸຂິໂນ ຠວນ຺ຕິ, ເອສາ ເອວ ຈ ສຕ຺ເຕຫິ ອຄຕປຸພ຺ພາ ທິສາ ນາມ. ເຕເນວ ຈ ນິພ຺ພານໍ ‘‘ປຣມາ’’ຕິ ອາຫ. ວຸຕ຺ຕມ຺ປິ ເຈຕໍ –

‘‘ສມຕິຕ຺ຕິກໍ ອນວເສສກໍ, ເຕລປຕ຺ຕໍ ຍຖາ ປຣິຫເຣຍ຺ຍ;

ເອວໍ ສຈິຕ຺ຕມນຸຣກ຺ເຂ, ປຕ຺ຖຍາໂນ ທິສໍ ອຄຕປຸພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. (ຊາ. ໑.໑.໙໖);

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ມາຓວສ຺ສ ທິສາ ກເຖສິ. ໂສ ປນ ‘‘ຈຓ຺ຑາເລນມ຺ຫິ ປາທນ຺ຕເຣນ ຄມິໂຕ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ອວສິຕ຺ວາ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິສາປາໂມກ຺ຂາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາຈຣິເຍນ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ຕກ຺ກສິລໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສພ຺ພສມຍສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂນ຺ໂຕ ວິຈຣິ. ໂສ ເອກໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໍ ປຕ຺ວາ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ເຕ ປຎ຺ຈສເຕ ຕາປເສ ທິສ຺ວາ ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຍໍ ເຕ ຊານນ຺ຕິ ສິປ຺ປມນ຺ຕຈຣຓໍ, ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຄຓສຕ຺ຖາ ຫຸຕ຺ວາ ເຕຫິ ປຣິວາຣິໂຕ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຠິກ຺ຂໍ ຈຣນ຺ໂຕ ຣາຊງ຺ຄຓໍ ອຄມາສິ. ຣາຊາ ຕາປສານໍ ອິຣິຍາປເຖ ປສີທິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນິເວສເນ ໂຠເຊຕ຺ວາ ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຍ຺ຍາເນ ວສາເປສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຕາປເສ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ສາຍນ຺ເຫ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຍ຺ເຍ ວນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ.

ເສຕເກຕຸ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕາປເສ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ‘‘ມາຣິສາ, ອຊ຺ຊ ຣາຊາ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ຣາຊາໂນ ຈ ນາມ ສກິໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ຍາວຕາຍຸກໍ ສຸຂໍ ຊີວິຕຸໍ ສກ຺ກາ, ອຊ຺ຊ ເອກຈ຺ເຈ ວຄ຺ຄຸລິວຕໍ ຈຣຖ, ເອກຈ຺ເຈ ກຓ຺ຏກເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຖ, ເອກຈ຺ເຈ ປຎ຺ຈາຕປໍ ຕປ຺ເປຖ, ເອກຈ຺ເຈ ອຸກ຺ກຸຏິກປ຺ປຘານມນຸຍຸຎ຺ຊຖ, ເອກຈ຺ເຈ ອຸທໂກໂຣຫຓກມ຺ມໍ ກໂຣຖ, ເອກຈ຺ເຈ ມນ຺ເຕ ສຊ຺ຌາຍຖາ’’ຕິ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ສຍໍ ປກ຺ກສາລທ຺ວາເຣ ອປສ຺ສຍປີຐເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓຣງ຺ຄສມຸຊ຺ຊລວາສນໍ ເອກໍ ໂປຕ຺ຖກໍ ວິຈິຕ຺ຣວຓ຺ເຓ ອາຘາຣເກ ຐເປຕ຺ວາ ສຸສິກ຺ຂິເຕຫິ ຈຕູຫິ ປຎ຺ຈຫິ ມາຓເວຫິ ປຸຈ຺ຉິເຕ ປຸຈ຺ຉິເຕ ປຎ຺ເຫ ກເຖສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຣາຊາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕ ມິຈ຺ຉາຕປໍ ກໂຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ຕຸຏ຺ໂຐ ເສຕເກຕຸໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ປຸໂຣຫິເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐.

‘‘ຂຣາຊິນາ ຊຏິລາ ປງ຺ກທນ຺ຕາ, ທຸມ຺ມກ຺ຂຣູປາ ເຍເມ ຊປ຺ປນ຺ຕິ ມນ຺ເຕ;

ກຈ຺ຈິ ນຸ ເຕ ມານຸສເກ ປໂຍເຄ, ອິທໍ ວິທູ ປຣິມຸຕ຺ຕາ ອປາຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຂຣາຊິນາຕິ ສຂຸເຣຫິ ອຊິນຈມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ. ປງ຺ກທນ຺ຕາຕິ ທນ຺ຕກຏ຺ຐສ຺ສ ອຂາທເນນ ມລຄ຺ຄຫິຕທນ຺ຕາ. ທຸມ຺ມກ຺ຂຣູປາຕິ ອນຎ຺ຊິຕາມຓ຺ຑິຕລູຂນິວາສນປາຣຸປນາ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນວຊ຺ຊິຕາ, ກິລິຏ຺ຐຣູປາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ເຍເມ ຊປ຺ປນ຺ຕີຕິ ເຍ ອິເມ ມນ຺ເຕ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕິ. ມານຸສເກ ປໂຍເຄຕິ ມນຸສ຺ເສຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພປໂຍເຄ ຐິຕາ. ອິທໍ ວິທູ ປຣິມຸຕ຺ຕາ ອປາຍາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ປໂຍເຄ ຐຕ຺ວາ ອິມໍ ໂລກໍ ວິທິຕ຺ວາ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກຈ຺ຈິ ເອເຕ ອິສໂຍ ຈຕູຫິ ອປາເຍຫິ ມຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸໂຣຫິໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑.

‘‘ປາປານິ ກມ຺ມານິ ກຣິຕ຺ວ ຣາຊ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ເຈ ນ ຈເຣຍ຺ຍ ຘມ຺ມໍ;

ສຫສ຺ສເວໂທປິ ນ ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ, ທຸກ຺ຂາ ປມຸຎ຺ເຈ ຈຣຓໍ ອປຕ຺ວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຣິຕ຺ວາຕິ ກຕ຺ວາ. ຈຣຓນ຺ຕິ ສຫ ສີເລນ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ມຫາຣາຊ, ‘‘ອຫໍ ພຫຸສ຺ສຸໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ສຫສ຺ສເວໂທປິ ເຈ ຕິວິຘໍ ສຸຈຣິຕຘມ຺ມໍ ນ ຈເຣຍ຺ຍ, ປາປາເນວ ກເຣຍ຺ຍ, ໂສ ຕານິ ປາປານິ ກມ຺ມານິ ກຕ຺ວາ ຕໍ ພາຫຸສຈ຺ຈໍ ປຏິຈ຺ຈ ສີລສມາປຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ຈຣຓໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂາ ນ ປມຸຎ຺ເຈ, ອປາຍທຸກ຺ຂໂຕ ນ ມຸຈ຺ຈເຕວາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ຕາປເສສຸ ປສາທໍ ຫຣິ. ຕໂຕ ເສຕເກຕຸ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຕາປເສສຸ ປສາໂທ ອຸທປາທິ, ຕໍ ປເນສ ປຸໂຣຫິໂຕ ວາສິຍາ ປຫຣິຕ຺ວາ ວິຍ ຉິນ຺ທິ, ມຍາ ເອເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒.

‘‘ສຫສ຺ສເວໂທປິ ນ ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ, ທຸກ຺ຂາ ປມຸຎ຺ເຈ ຈຣຓໍ ອປຕ຺ວາ;

ມຎ຺ຎາມິ ເວທາ ອຜລາ ຠວນ຺ຕິ, ສສໍຍມໍ ຈຣຓເມວ ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສເຈ ສຫສ຺ສເວໂທປິ ຕໍ ພາຫຸສຈ຺ຈໍ ປຏິຈ຺ຈ ຈຣຓໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ທຸກ຺ຂາ ນ ປມຸຎ຺ເຈ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອຫໍ ມຎ຺ຎາມິ ‘‘ຕໂຍ ເວທາ ອຜລາ ໂຫນ຺ຕິ, ສສີລໍ ສມາປຕ຺ຕິຈຣຓເມວ ສຈ຺ຈໍ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸໂຣຫິໂຕ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓.

‘‘ນ ເຫວ ເວທາ ອຜລາ ຠວນ຺ຕິ, ສສໍຍມໍ ຈຣຓເມວ ສຈ຺ຈໍ;

ກິຕ຺ຕິຎ຺ຫິ ປປ຺ໂປຕິ ອຘິຈ຺ຈ ເວເທ, ສນ຺ຕິໍ ປຸເຓຕິ ຈຣເຓນ ທນ຺ໂຕ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຕໂຍ ເວທາ ອຜລາ ນ ຠວນ຺ຕິ, ສສໍຍມໍ ຈຣຓເມວ ສຈ຺ຈໍ ເສຍ຺ຍໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ປວຣໍ ນ ເຫວ ໂຫຕິ. ກິໍກາຣຓາ? ກິຕ຺ຕິຎ຺ຫິ ປປ຺ໂປຕິ ອຘິຈ຺ຈ ເວເທຕິ ຕໂຍ ເວເທ ອຘິຈ຺ຈ ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມ ກິຕ຺ຕິມຕ຺ຕໍ ຍສມຕ຺ຕໍ ລາຠມຕ຺ຕໍ ລຠຕິ, ອິໂຕ ປຣໍ ອຎ຺ຎໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ນ ເຕ ອຜລາ. ສນ຺ຕິໍ ປຸເຓຕິ ຈຣເຓນ ທນ຺ໂຕຕິ ສີເລ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິປທຏ຺ຐານໍ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ສນ຺ຕໍ ນິພ຺ພານໍ ນາມ ຕໍ ເອຕິ ປາປຸຓາຕິ.

ອິຕິ ປຸໂຣຫິໂຕ ເສຕເກຕຸໂນ ວາທໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ເຕ ສພ຺ເພ ຄິຫີ ກາເຣຕ຺ວາ ຜລກາວຸຘານິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕຕຣເກ ກຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອຸປຏ຺ຐາເກ ກາເຣສິ. ອຍໍ ກິຣ ມຫນ຺ຕຕຣການໍ ວໍໂສ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ເສຕເກຕຸ ກຸຫກຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ຈຓ຺ຑາໂລ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ປຸໂຣຫິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ເສຕເກຕຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໓໗໘] ໓. ທຣີມຸຂຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ປງ຺ໂກ ຈ ກາມາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕເມວ.

ອຕີເຕ ຣາຊຄຫນຄເຣ ມຄຘຣາຊາ ນາມ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕກຸມາໂຣຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ຕສ຺ສ ຊາຕທິວເສເຍວ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສປິ ປຸຕ຺ໂຕ ຊາຍິ, ຕສ຺ສ ມຸຂໍ ອຕິວິຍ ໂສຠຕິ, ເຕນສ຺ສ ທຣີມຸໂຂຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ເຕ ອຸໂຠປິ ຣາຊກຸເລເຍວ ສໍວຑ຺ຒາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍສຫາຍາ ຫຸຕ຺ວາ ໂສຬສວສ຺ສກາເລ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ພສມຍສິປ຺ປຎ຺ຈ ສິກ຺ຂິສ຺ສາມ, ເທສຈາຣິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຊານິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຄາມນິຄມາທີສຸ ຈຣນ຺ຕາ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ເທວກຸເລ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ພາຣາຓສິໍ ຠິກ຺ຂາຍ ປວິສິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ເອກສ຺ມິໍ ກຸເລ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ໂຠເຊຕ຺ວາ ວາຈນກໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ປາຍາສໍ ປຈິຕ຺ວາ ອາສນານິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ. ມນຸສ຺ສາ ເຕ ອຸໂຠປິ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອາຄຕາ’’ຕິ ເຄຫໍ ປເວເສຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ອາສເນ ສຸທ຺ຘວຕ຺ຖໍ ປຎ຺ຎາເປສຸໍ, ທຣີມຸຂສ຺ສ ອາສເນ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລໍ. ທຣີມຸໂຂ ຕໍ ນິມິຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ມຍ຺ຫໍ ສຫາໂຍ ພາຣາຓສິຣາຊາ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຫໍ ເສນາປຕີ’’ຕິ ອຎ຺ຎາສິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ວາຈນກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມງ຺ຄລໍ ວຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ຕໍ ຣາຊຸຍ຺ຍານໍ ອຄມໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ມຫາສຕ຺ໂຕ ມງ຺ຄລສິລາປຏ຺ເຏ ນິປຊ຺ຊິ, ທຣີມຸໂຂ ປນສ຺ສ ປາເທ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ໂຕ ນິສີທິ.

ຕທາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ມຕສ຺ສ ສຕ຺ຕໂມ ທິວໂສ ໂຫຕິ. ປຸໂຣຫິໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ອປຸຕ຺ຕເກ ຣຊ຺ເຊ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຜຸສ຺ສຣຖໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ຜຸສ຺ສຣຖວິສ຺ສຊ຺ຊນກິຈ຺ຈໍ ມຫາຊນກຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໑໒໓ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ຜຸສ຺ສຣໂຖ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ ປຣິວຸໂຕ ອເນກສເຕຫິ ຕູຣິເຍຫິ ວຊ຺ຊມາເນຫິ ອຸຍ຺ຍານທ຺ວາຣໍ ປາປຸຓິ. ທຣີມຸໂຂ ຕູຣິຍສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສຫາຍສ຺ສ ເມ ຜຸສ຺ສຣໂຖ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອຊ຺ເຊເວສ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ເສນາປຕິຏ຺ຐານໍ ທສ຺ສຕິ, ໂກ ເມ ຆຣາວາເສນຕ຺ໂຖ, ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອນາມນ຺ເຕຕ຺ວາວ ເອກມນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ອຏ຺ຐາສິ. ປຸໂຣຫິໂຕ ອຸຍ຺ຍານທ຺ວາເຣ ຣຖໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິຏ຺ໂຐ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ມງ຺ຄລສິລາປຏ຺ເຏ ນິປນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ປາເທສຸ ລກ຺ຂຓານິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ປຸຎ຺ຎວາ ສຕ຺ໂຕ ທ຺ວິສຫສ຺ສທີປປຣິວາຣານໍ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ມຫາທີປານໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ, ຘິຕິ ປນສ຺ສ ກີທິສາ’’ຕິ ສພ຺ພຕູຣິຍານິ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາເປສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມຸຂໂຕ ສາຏກໍ ອປເນຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ປຸນ ສາຏເກນ ມຸຂໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ໂຖກໍ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປສ຺ສທ຺ຘທຣໂຖ ອຸຏ຺ຐາຍ ສິລາປຏ຺ເຏ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິ. ປຸໂຣຫິໂຕ ຊາຓຸເກນ ປຕິຏ຺ຐາຍ ‘‘ເທວ, ຣຊ຺ຊໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອປຸຕ຺ຕກໍ ຠເຓ ຣຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ເຕ ຕສ຺ສ ອຸຍ຺ຍາເນເຍວ ອຠິເສກໍ ອກໍສຸ. ໂສ ຍສມຫນ຺ຕຕາຍ ທຣີມຸຂໍ ອສຣິຕ຺ວາວ ຣຖໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ມຫາຊນປຣິວຸໂຕ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຣາຊທ຺ວາເຣ ຐິໂຕວ ອມຈ຺ຈານໍ ຐານນ຺ຕຣານິ ວິຈາເຣຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຫິ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ທຣີມຸໂຂ ‘‘ສຸຎ຺ຎໍ ທານິ ອຸຍ຺ຍານ’’ນ຺ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມງ຺ຄລສິລາຍ ນິສີທິ, ອຖສ຺ສ ປຸຣໂຕ ປຓ຺ຑຸປລາສໍ ປຕິ. ໂສ ຕສ຺ມິໍເຍວ ປຓ຺ຑຸປລາເສ ຂຍວຍໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຕິລກ຺ຂຓໍ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ອຸນ຺ນາເທນ຺ໂຕ ປຈ຺ເຈກໂພຘິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ຕສ຺ສ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ຄິຫິລິງ຺ຄໍ ອນ຺ຕຣຘາຍິ, ອິທ຺ຘິມຍປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອາກາສໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສຣີເຣ ປຏິມຸຎ຺ຈິ. ຕາວເທວ ອຏ຺ຐປຣິກ຺ຂາຣຘໂຣ ອິຣິຍາປຖສມ຺ປນ຺ໂນ ວສ຺ສສຏ຺ຐິກຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິຍາ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາຣໍ ອຄມາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ຍສມຫນ຺ຕຕາຍ ປນ ຍເສນ ປມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາລີສ ວສ຺ສານິ ທຣີມຸຂໍ ນ ສຣິ, ຈຕ຺ຕາລີເສ ປນ ສໍວຈ຺ຉເຣ ອຕີເຕ ຕໍ ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສຫາໂຍ ທຣີມຸໂຂ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ກຫໍ ນຸ ໂຂ ໂສ’’ຕິ ຕໍ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ອໂຫສິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນ຺ເຕປຸເຣປິ ປຣິສມຊ຺ເຌປິ ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ ມຍ຺ຫໍ ສຫາໂຍ ທຣີມຸໂຂ, ໂຍ ເມ ຕສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ກເຖຕິ, ມຫນ຺ຕມສ຺ສ ຍສໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວທຕິ. ເອວໍ ຕສ຺ສ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕໍ ສຣນ຺ຕສ຺ເສວ ອຎ຺ຎານິ ທສ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕານິ.

ທຣີມຸຂປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘປິ ປຎ຺ຎາສວສ຺ສຈ຺ຈເຍນ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ‘‘ມໍ ໂຂ ສຫາໂຍ ສຣຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ໂສ ມຫລ຺ລໂກ ປຸຕ຺ຕຘີຕາທີຫິ ວຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ໂຕ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ອິທ຺ຘິຍາ ອາກາເສນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຏິມາ ວິຍ ສິລາປຏ຺ເຏ ນິສີທິ. ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກຸໂຕ ຕຸມ຺ເຫ ເອຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາຣໂຕ’’ຕິ. ‘‘ເກ ນາມ ຕຸມ຺ເຫ’’ຕິ? ‘‘ທຣີມຸຂປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ນາມາຫໍ, ອາວຸໂສ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊານໍ ຊານາຖາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ ຊານາມິ, ຄິຫິກາເລ ໂນ ສຫາໂຍ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຣາຊາ ຕຸມ຺ເຫ ທຏ຺ຐຸກາໂມ, ກເຖສ຺ສາມິ ຕສ຺ສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາຄຕຠາວ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຄຈ຺ຉ ກເຖຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຸຣິຕຕຸຣິໂຕວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສິລາປຏ຺ເຏ ນິສິນ຺ນຠາວໍ ຣຎ຺ໂຎ ກເຖສິ. ຣາຊາ ‘‘ອາຄໂຕ ກິຣ ເມ ສຫາໂຍ, ປສ຺ສິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຣຖໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ‘‘ກິໍ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕ, ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ອຄຕິຄມນໍ ນ ຄຈ຺ຉສິ, ຘນຕ຺ຖາຍ ໂລກໍ ນ ປີເຬສິ, ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣສີ’’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ໂຕ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕ, ມຫລ຺ລໂກສິ, ເອຕຣຫິ ກາເມ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ເຕ ສມໂຍ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔.

‘‘ປງ຺ໂກ ຈ ກາມາ ປລິໂປ ຈ ກາມາ, ຠຍຎ຺ຈ ເມຕໍ ຕິມູລໍ ປວຸຕ຺ຕໍ;

ຣໂຊ ຈ ຘູໂມ ຈ ມຍາ ປກາສິຕາ, ຫິຕ຺ວາ ຕຸວໍ ປພ຺ພຊ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປງ຺ໂກຕິ ອຸທເກ ຊາຕານິ ຕິຓເສວາລກຸມຸທຄຈ຺ຉາທີນິ ອຘິປ຺ເປຕານິ. ຍຖາ ຫິ ອຸທກໍ ຕຣນ຺ຕໍ ຕານິ ລຄ຺ຄາເປນ຺ຕິ ສຊ຺ຊາເປນ຺ຕິ, ຕຖາ ສໍສາຣສາຄຣໍ ຕຣນ຺ຕສ຺ສ ໂຍຄາວຈຣສ຺ສ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸຓາ ສພ຺ເພ ວາ ປນ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາມາ ລຄ຺ຄາປນວເສນ ປງ຺ໂກ ນາມ. ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ປງ຺ເກ ອາສຕ຺ຕາ ວິສຕ຺ຕາ ເທວາປິ ມນຸສ຺ສາປິ ຕິຣຈ຺ຉານາປິ ກິລມນ຺ຕິ ໂຣທນ຺ຕິ ປຣິເທວນ຺ຕິ. ປລິໂປ ຈ ກາມາຕິ ປລິໂປ ວຸຈ຺ຈຕິ ມຫາກທ຺ທໂມ, ຍມ຺ຫິ ລຄ຺ຄາ ສູກຣມິຄາທໂຍປິ ສີຫາປິ ວາຣຓາປິ ອຕ຺ຕານໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາມາປິ ຕໍສຣິກ຺ຂຕາຍ ‘‘ປລິປາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ປຎ຺ຎວນ຺ໂຕປິ ຫິ ສຕ຺ຕາ ເຕສຸ ກາເມສຸ ສກິໍ ລຄ຺ຄກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຕ ກາເມ ປທາເລຕ຺ວາ ສີຆໍ ອຸຏ຺ຐາຍ ອກິຎ຺ຈນໍ ອປລິໂພຘໍ ຣມຓີຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ຠຍຎ຺ຈ ເມຕນ຺ຕິ ຠຍຎ຺ຈ ເອຕໍ, ມ-ກາໂຣ ພ຺ຍຎ຺ຊນສນ຺ຘິວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ. ຕິມູລນ຺ຕິ ຕີຫິ ມູເລຫິ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ວິຍ ອຈລໍ. ພລວຠຍສ຺ເສຕໍ ນາມໍ. ປວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ມຫາຣາຊ, ເອເຕ ກາມາ ນາມ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກສມ຺ປຣາຍິກສ຺ສ ອຕ຺ຕານຸວາທຠຍາທິກສ຺ສ ເຈວ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສກມ຺ມກຣຓຉນວຸຕິໂຣຄວສປ຺ປວຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຠຍສ຺ສ ປຈ຺ຈຍຏ຺ເຐນ ພລວຠຍນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘພຸທ຺ຘສາວເກຫິ ເຈວ ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂພຘິສຕ຺ເຕຫິ ຈ ປວຸຕ຺ຕໍ ກຖິຕໍ, ທີປິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ຠຍຎ຺ຈ ເມຕນ຺ຕິ ຠຍຎ຺ຈ ມຍາ ເອຕໍ ຕິມູລໍ ປວຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພເຍວ.

ຣໂຊ ຈ ຘູໂມ ຈາຕິ ຣຊຘູມສທິສຕ຺ຕາ ‘‘ຣໂຊ’’ຕິ ຈ ‘‘ຘູໂມ’’ຕິ ຈ ມຍາ ປກາສິຕາ. ຍຖາ ຫິ ສຸນ຺ຫາຕສ຺ສ ສຸວິລິຕ຺ຕາລງ຺ກຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ສຣີເຣ ສຸຂຸມຣຊໍ ປຕິຕໍ, ຕໍ ສຣີຣໍ ທຸພ຺ພຓ຺ຓໍ ໂສຠາຣຫິຕໍ ກິລິຏ຺ຐໍ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ອິທ຺ຘິພເລນ ອາກາເສນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຈນ຺ໂທ ວິຍ ຈ ສູຣິໂຍ ວິຍ ຈ ໂລເກ ປຎ຺ຎາຕາປິ ສກິໍ ກາມຣຊສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ປຕິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄຸຓວຓ຺ຓຄຸຓໂສຠາຄຸຓສຸທ຺ຘີນໍ ອຸປຫຕຕ຺ຕາ ທຸພ຺ພຓ຺ຓາ ໂສຠາຣຫິຕາ ກິລິຏ຺ຐາເຍວ ໂຫນ຺ຕິ. ຍຖາ ຈ ຘູເມນ ປຫຏກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຸປຣິສຸທ຺ຘາປິ ຠິຕ຺ຕິ ກາຬວຓ຺ຓາ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອຕິປຣິສຸທ຺ຘຎ຺ຎາຓາປິ ກາມຘູເມນ ປຫຏກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄຸຓວິນາສປ຺ປຕ຺ຕິຍາ ມຫາຊນມຊ຺ເຌ ກາຬກາວ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ອິຕິ ຣຊຘູມສຣິກ຺ຂຕາຍ ເອເຕ ກາມາ ‘‘ຣໂຊ ຈ ຘູໂມ ຈາ’’ຕິ ມຍາ ຕຸຍ຺ຫໍ ປກາສິຕາ, ຕສ຺ມາ ອິເມ ກາເມ ຫິຕ຺ວາ ຕຸວໍ ປພ຺ພຊ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕາຕິ ຣາຊານໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊເນຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ກິເລເສຫິ ອຕ຺ຕໂນ ພທ຺ຘຠາວໍ ກເຖນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕.

‘‘ຄຘິໂຕ ຈ ຣຕ຺ໂຕ ຈ ອຘິມຸຈ຺ຉິໂຕ ຈ, ກາເມສ຺ວຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຠິໍສຣູປໍ;

ຕໍ ນຸສ຺ສເຫ ຊີວິກຕ຺ໂຖ ປຫາຕຸໍ, ກາຫາມິ ປຸຎ຺ຎານິ ອນປ຺ປການີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຄຘິໂຕຕິ ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ເຖນ ພທ຺ໂຘ. ຣຕ຺ໂຕຕິ ປກຕິຊຫາປເນນ ຣາເຄນ ຣຕ຺ໂຕ. ອຘິມຸຈ຺ຉິໂຕຕິ ອຕິວິຍ ມຸຈ຺ຉິໂຕ. ກາເມສ຺ວຫນ຺ຕິ ທຸວິເຘສຸປິ ກາເມສຸ ອຫໍ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ທຣີມຸຂປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ອາລປຕິ. ຠິໍສຣູປນ຺ຕິ ພລວຣູປໍ. ຕໍ ນຸສ຺ສເຫຕິ ຕໍ ທຸວິຘມ຺ປິ ກາມໍ ນ ອຸສ຺ສຫາມິ ນ ສກ຺ໂກມິ. ຊີວິກຕ຺ໂຖ ປຫາຕຸນ຺ຕິ ອິມາຍ ຊີວິກາຍ ອຕ຺ຖິໂກ ອຫໍ ຕໍ ກາມໍ ປຫາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມີຕິ ວທຕິ. ກາຫາມິ ປຸຎ຺ຎານີຕິ ອິທານິ ທານສີລອຸໂປສຖກມ຺ມສງ຺ຂາຕານິ ປຸຎ຺ຎານິ ອນປ຺ປການິ ພຫູນິ ກຣິສ຺ສາມີຕິ.

ເອວໍ ກິເລສກາໂມ ນາເມສ ສກິໍ ອລ຺ລີນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອປເນຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເຍນ ສໍກິລິຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ມຫາປຸຣິໂສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘນ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຄຸເຓ ກຖິເຕປິ ‘‘ປພ຺ພຊິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂຍຍໍ ທີປງ຺ກຣປາທມູເລ ອຕ຺ຕນິ ສມ຺ຠເວນ ຎາເຓນ ພຸທ຺ຘກຣຘມ຺ເມ ວິຈິນນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມິໍ ທິສ຺ວາ –

‘‘ອິມໍ ຕ຺ວໍ ຕຕິຍໍ ຕາວ, ທຬ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍ;

ເນກ຺ຂມ຺ມປາຣມິຕໍ ຄຈ຺ຉ, ຍທິ ໂພຘິໍ ປຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ.

‘‘ຍຖາ ອນ຺ທຸຆເຣ ປຸຣິໂສ, ຈິຣວຸຕ຺ໂຖ ທຸຂຏ຺ຏິໂຕ;

ນ ຕຕ຺ຖ ຣາຄໍ ຊເນຕິ, ມຸຕ຺ຕິໍເຍວ ຄເວສຕິ.

‘‘ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ສພ຺ພຠເວ, ປສ຺ສ ອນ຺ທຸຆເຣ ວິຍ;

ເນກ຺ຂມ຺ມາຠິມຸໂຂ ຫຸຕ຺ວາ, ສມ຺ໂພຘິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສີ’’ຕິ. –

ເອວໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ຄຸຓໍ ປຣິກິຕ຺ເຕສິ, ໂສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘນ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ວຓ຺ຓໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິເລເສ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ສມໂຓ ໂຫຫີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ‘‘ນາຫໍ ກິເລເສ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ສມໂຓ ຠວິຕຸໍ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ ວທຕິ.

ອິມສ຺ມິໍ ກິຣ ໂລເກ ອຏ຺ຐ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກາ ນາມ. ເຕນາຫຸ ໂປຣາຓາ ‘‘ອຏ຺ຐ ປຸຄ຺ຄລາ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກສຎ຺ຎໍ ປຏິລຠນ຺ຕິ, ກາມຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ໂລຠວສໍ ຄໂຕ, ໂກຘຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ໂທສວສໍ ຄໂຕ, ທິຏ຺ຐຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ວິປລ຺ລາສວສໍ ຄໂຕ, ໂມຫຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ອຎ຺ຎາຓວສໍ ຄໂຕ, ຍກ຺ຂຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ຍກ຺ຂວສໍ ຄໂຕ, ປິຕ຺ຕຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ປິຕ຺ຕວສໍ ຄໂຕ, ສຸຣຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ປານວສໍ ຄໂຕ, ພ຺ຍສນຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ໂສກວສໍ ຄໂຕ’’ຕິ. ອິເມສຸ ອຏ຺ຐສຸ ອຸມ຺ມຕ຺ຕເກສຸ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອິມສ຺ມິໍ ຊາຕເກ ກາມຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ຫຸຕ຺ວາ ໂລຠວສໍ ຄໂຕ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຄຸຓໍ ນ ອຎ຺ຎາສິ.

ເອວໍ ອນຕ຺ຖກາຣກໍ ປນ ອິມໍ ຄຸຓປຣິຘໍສກໍ ໂລຠຊາຕໍ ກສ຺ມາ ສຕ຺ຕາ ປຣິມຸຎ຺ຈິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕີຕິ? ອນມຕຄ຺ເຄ ສໍສາເຣ ອເນການິ ກປ຺ປໂກຏິສຕສຫສ຺ສານິ ເອກໂຕ ພນ຺ຘິຕຠາເວນ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຕໍ ປຓ຺ຑິຕາ ‘‘ອປ຺ປສ຺ສາທາ ກາມາ’’ຕິອາທີນໍ ອເນເກສໍ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂຓານໍ ວເສນ ປຊຫນ຺ຕິ. ເຕເນວ ທຣີມຸຂປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ມຫາສຕ຺ເຕນ ‘‘ປພ຺ພຊິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ຘຸຣນິກ຺ເຂປໍ ອກຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ໂອວທນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອາຫ.

໑໖.

‘‘ໂຍ ອຕ຺ຖກາມສ຺ສ ຫິຕານຸກມ຺ປິໂນ, ໂອວຊ຺ຊມາໂນ ນ ກໂຣຕິ ສາສນໍ;

ອິທເມວ ເສຍ຺ໂຍ ອິຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ຄພ຺ຠມຸເປຕິ ມນ຺ໂທ.

໑໗.

‘‘ໂສ ໂຆຣຣູປໍ ນິຣຍໍ ອຸເປຕິ, ສຸຠາສຸຠໍ ມຸຕ຺ຕກຣີສປູຣໍ;

ສຕ຺ຕາ ສກາເຍ ນ ຊຫນ຺ຕິ ຄິທ຺ຘາ, ເຍ ໂຫນ຺ຕິ ກາເມສຸ ອວີຕຣາຄາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖກາມສ຺ສາຕິ ວຸຑ຺ຒິກາມສ຺ສ. ຫິຕານຸກມ຺ປິໂນຕິ ຫິເຕນ ມຸທຸຈິຕ຺ເຕນ ອນຸກມ຺ປນ຺ຕສ຺ສ. ໂອວຊ຺ຊມາໂນຕິ ໂອວທິຍມາໂນ. ອິທເມວ ເສຍ຺ໂຍຕິ ຍໍ ອຕ຺ຕນາ ຄຫິຕໍ ອເສຍ຺ຍໍ ອນຸຕ຺ຕມມ຺ປິ ສມານໍ, ຕໍ ອິທເມວ ເສຍ຺ໂຍ ອິຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ. ມນ຺ໂທຕິ ໂສ ອຎ຺ຎາຓປຸຄ຺ຄໂລ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ ວາສໍ ນາຕິກ຺ກມຕິ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ຄພ຺ຠໍ ອຸເປຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂສ ໂຆຣຣູປນ຺ຕິ ມຫາຣາຊ, ໂສ ມນ຺ໂທ ຕໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ອຸເປນ຺ໂຕ ໂຆຣຣູປໍ ທາຣຸຓຊາຕິກໍ ນິຣຍໍ ອຸເປຕິ ນາມ. ມາຕຸກຸຈ຺ຉິ ຫິ ນິຣສ຺ສາທຏ຺ເຐນ ອິຘ ‘‘ນິຣໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ‘‘ຈຕຸກຸຏ຺ຏິກນິຣໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ‘‘ຈຕຸກຸຏ຺ຏິກນິຣໂຍ ນາມ ກຕໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິເມວ ວຕ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ອວີຈິມຫານິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕສຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ອປຣາປຣໍ ອາຘາວນປຣິຘາວນໍ ໂຫຕິເຍວ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ‘‘ຈຕຸກຸຏ຺ຏິກນິຣໂຍ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ, ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ ປນ ນວ ວາ ທສ ວາ ມາເສ ຈຕູຫິປິ ປສ຺ເສຫິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ຘາວິຕຸໍ ນາມ ນ ສກ຺ກາ, ອຕິສມ຺ພາເຘ ໂອກາເສ ຈຕຸໂກເຏນ ຈຕຸສງ຺ກຸຏິເຕເນວ ຫຸຕ຺ວາ ອຈ຺ຉິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ເອສ ‘‘ຈຕຸກຸຏ຺ຏິກນິຣໂຍ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ສຸຠາສຸຠນ຺ຕິ ສຸຠານໍ ອສຸຠໍ. ສຸຠານຎ຺ຫິ ສໍສາຣຠີຣຸການໍ ໂຍຄາວຈຣກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິ ເອກນ຺ຕໍ ອສຸຠສມ຺ມໂຕ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອຊຎ຺ຎໍ ຊຎ຺ຎສງ຺ຂາຕໍ, ອສຸຈິໍ ສຸຈິສມ຺ມຕໍ;

ນານາກຸຓປປຣິປູຣໍ, ຊຎ຺ຎຣູປໍ ອປສ຺ສໂຕ.

‘‘ຘິຣຕ຺ຖຸມໍ ອາຕຸຣໍ ປູຕິກາຍໍ, ເຊຄຸຈ຺ຉິຍໍ ອສ຺ສຸຈິໍ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍ;

ຍຕ຺ຖປ຺ປມຕ຺ຕາ ອຘິມຸຈ຺ຉິຕາ ປຊາ, ຫາເປນ຺ຕິ ມຄ຺ຄໍ ສຸຄຕູປປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໓.໑໒໘-໑໒໙);

ສຕ຺ຕາຕິ ອາສຕ຺ຕາ ວິສຕ຺ຕາ ລຄ຺ຄາ ລຄ຺ຄິຕາ ສກາເຍ ນ ຊຫນ຺ຕີຕິ ຕໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໍ ນ ປຣິຈ຺ຈຊນ຺ຕິ. ຄິທ຺ຘາຕິ ຄຘິຕາ. ເຍ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເຍ ກາເມສຸ ອວີຕຣາຄາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ເອຕໍ ຄພ຺ຠວາສໍ ນ ຊຫນ຺ຕີຕິ.

ເອວໍ ທຣີມຸຂປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຄພ຺ຠໂອກ຺ກນ຺ຕິມູລກຎ຺ຈ, ປຣິຫາຣມູລກຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ຄພ຺ຠວຸຏ຺ຐານມູລກໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ທິຍຑ຺ຒຄາຖມາຫ.

໑໘.

‘‘ມີຬ຺ເຫນ ລິຕ຺ຕາ ຣຸຫິເຣນ ມກ຺ຂິຕາ, ເສມ຺ເຫນ ລິຕ຺ຕາ ອຸປນິກ຺ຂມນ຺ຕິ;

ຍໍ ຍຎ຺ຫິ ກາເຍນ ຜຸສນ຺ຕິ ຕາວເທ, ສພ຺ພໍ ອສາຕໍ ທຸຂເມວ ເກວລໍ.

໑໙.

‘‘ທິສ຺ວາ ວທາມິ ນ ຫິ ອຎ຺ຎໂຕ ສວໍ, ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ພຫຸກໍ ສຣາມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມີຬ຺ເຫນ ລິຕ຺ຕາຕິ ມຫາຣາຊ, ອິເມ ສຕ຺ຕາ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ຕາ ນ ຈຕຸຊ຺ຊາຕິຄນ຺ເຘຫິ ວິລິມ຺ປິຕ຺ວາ ສຸຣຠິມາລໍ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ປຸຣາຓຄູເຖນ ປນ ມກ຺ຂິຕາ ປລິພຸທ຺ຘາ ຫຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ. ຣຸຫິເຣນ ມກ຺ຂິຕາຕິ ຣຕ຺ຕໂລຫິຕຈນ຺ທນານຸລິຕ຺ຕາປິ ຈ ຫຸຕ຺ວາ ນ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ຣຕ຺ຕໂລຫິຕມກ຺ຂິຕາ ປນ ຫຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ. ເສມ຺ເຫນ ລິຕ຺ຕາຕິ ນ ຈາປິ ເສຕຈນ຺ທນວິລິຕ຺ຕາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ພຫລປິຈ຺ຉິລເສມ຺ຫລິຕ຺ຕາ ປນ ຫຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ. ອິຕ຺ຖີນຎ຺ຫິ ຄພ຺ຠວຸຏ຺ຐານກາເລ ເອຕາ ອສຸຈິໂຍ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ. ຕາວເທຕິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ມຫາຣາຊ, ອິເມ ສຕ຺ຕາ ຕສ຺ມິໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂມນສມເຍ ເອວໍ ມີຬ຺ຫາທິລິຕ຺ຕາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕາ ຍໍ ຍໍ ນິກ຺ຂມນມຄ຺ຄປເທສໍ ວາ ຫຕ຺ຖໍ ວາ ປາທໍ ວາ ຜຸສນ຺ຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ອສາຕໍ ອມຘຸຣໍ ເກວລໍ ອສມ຺ມິສ຺ສໍ ທຸກ຺ຂເມວ ຜຸສນ຺ຕິ, ສຸຂໍ ນາມ ເຕສໍ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ນຕ຺ຖີຕິ.

ທິສ຺ວາ ວທາມິ ນ ຫິ ອຎ຺ຎໂຕ ສວນ຺ຕິ ມຫາຣາຊ, ອຫໍ ອິມໍ ເອຕ຺ຕກໍ ວທນ຺ໂຕ ນ ອຎ຺ຎໂຕ ສວໍ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ສມຓສ຺ສ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນ ວທາມິ, ອຕ຺ຕໂນ ປນ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາເຓນ ທິສ຺ວາ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ວທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ພຫຸກນ຺ຕິ ອິທໍ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ມຫາຣາຊ, ອຫຎ຺ຫິ ປຸພ຺ເພ ນິວຸຕ຺ຖກ຺ຂນ຺ຘປຏິປາຏິສງ຺ຂາຕໍ ປຸພ຺ເພນິວາສໍ ພຫຸກໍ ສຣາມິ, ສຕສຫສ຺ສກປ຺ປາຘິການິ ທ຺ເວ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍານິ ສຣາມີຕິ.

ອິທານິ ສຕ຺ຖາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ໂສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຣາຊານໍ ສຸຠາສິຕກຖາຍ ສງ຺ຄຓ຺ຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂອສາເນ ອຸປຑ຺ຒຄາຖມາຫ –

‘‘ຈິຕ຺ຣາຫິ ຄາຖາຫິ ສຸຠາສິຕາຫິ, ທຣີມຸໂຂ ນິຊ຺ຌາປຍິ ສຸເມຘ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈິຕ຺ຣາຫີຕິ ອເນກຕ຺ຖສນ຺ນິສ຺ສິຕາຫິ. ສຸຠາສິຕາຫີຕິ ສຸກຖິຕາຫິ. ທຣີມຸໂຂ ນິຊ຺ຌາປຍິ ສຸເມຘນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ທຣີມຸຂປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຕໍ ສຸເມຘໍ ສຸນ຺ທຣປຎ຺ຎໍ ກາຣຓາກາຣຓຊານນສມຕ຺ຖໍ ຣາຊານໍ ນິຊ຺ຌາເປສິ ສຎ຺ຎາເປສິ, ອຕ຺ຕໂນ ວຈນໍ ຄຓ຺ຫາເປສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ກາເມສຸ ໂທສໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວຈນໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອິທານິ ປພ຺ພຊ ວາ ມາ ວາ, ມຍາ ປນ ຕຸຍ຺ຫໍ ກາເມສຸ ອາທີນໂວ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຈ ອານິສໍໂສ ກຖິໂຕ, ຕ຺ວໍ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຣາຊຫໍໂສ ວິຍ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ວລາຫກຄພ຺ຠໍ ມທ຺ທນ຺ໂຕ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາຣເມວ ຄໂຕ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ທສນຂສໂມຘານສມຸຊ຺ຊລໍ ອຎ຺ຊລິໍ ສິຣສ຺ມິໍ ຐເປຕ຺ວາ ນມສ຺ສມາໂນ ຕສ຺ມິໍ ທສ຺ສນວິສເຍ ອຕີເຕ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ໂຣທນ຺ຕສ຺ສ ປຣິເທວນ຺ຕສ຺ສ ກາເມ ປຫາຍ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ ມາເປຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ພຫູ ໂສຕາປນ຺ນາທໂຍ ອເຫສຸໍ. ຕທາ ຣາຊາ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ທຣີມຸຂຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໓໗໙] ໔. ເນຣຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກາໂກລາ ກາກສງ຺ຆາ ຈາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໍ ອຄມາສິ. ມນຸສ຺ສາ ຕສ຺ສ ອິຣິຍາປເຖ ປສີທິຕ຺ວາ ຕໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ປຓ຺ຓສາລໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວສາເປສຸໍ, ອຕິວິຍ ຈສ຺ສ ສກ຺ກາຣໍ ກຣິໍສຸ. ອເຖເກ ສສ຺ສຕວາທາ ອາຄມໍສຸ. ເຕ ເຕສໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ວາທໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສສ຺ສຕວາທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕສຎ຺ເຎວ ສກ຺ກາຣໍ ກຣິໍສຸ. ຕໂຕ ອຸຈ຺ເຉທວາທາ ອາຄມໍສຸ ເຕ ສສ຺ສຕວາທໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຸຈ຺ເຉທວາທເມວ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ອຖຎ຺ເຎ ອເຈລກາ ອາຄມິໍສຸ. ເຕ ອຸຈ຺ເຉທວາທໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອເຈລກວາທໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ຄຸຓາຄຸຓໍ ອຊານນ຺ຕານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ສນ຺ຕິເກ ທຸກ຺ເຂນ ວສິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຖວສ຺ໂສ ປວາເຣຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕປຏິສນ຺ຖາໂຣ ‘‘ກຫໍ ວສ຺ສໍວຸຕ຺ໂຖສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ສຸຂໍ ວຸຕ຺ໂຖສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຄຸຓາຄຸຓໍ ອຊານນ຺ຕານໍ ສນ຺ຕິເກ ທຸກ຺ຂໍ ວຸຕ຺ໂຖສ຺ມີ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາປິ ຄຸຓາຄຸຓໍ ອຊານນ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກທິວສມ຺ປິ ນ ວສິໍສຸ, ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓາຄຸຓໍ ອຊານນຏ຺ຐາເນ ກສ຺ມາ ວສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຸວຓ຺ຓຫໍສໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ກນິຏ຺ຐຠາຕາປິສ຺ສ ອຕ຺ຖິ. ເຕ ຈິຕ຺ຕກູຏປພ຺ພເຕ ວສນ຺ຕາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ສຍໍຊາຕສາລິໍ ຂາທນ຺ຕິ. ເຕ ເອກທິວສໍ ຕຕ຺ຖ ຈຣິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕກູຏໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອກໍ ເນຣຸໍ ນາມ ກຎ຺ຈນປພ຺ພຕໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ນິສີທິໍສຸ. ຕໍ ປນ ປພ຺ພຕໍ ນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ຕາ ສກຸຓສງ຺ຆາ ຈຕຸປ຺ປທາ ຈ ໂຄຈຣຠູມິຍໍ ນານາວຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ປພ຺ພຕໍ ປວິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຕ ສພ຺ເພ ຕສ຺ໂສຠາເສນ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ກນິຏ຺ໂຐ ຕໍ ກາຣຓໍ ອຊານິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ຺ຖ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ຠາຕຣາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໐.

‘‘ກາໂກລາ ກາກສງ຺ຆາ ຈ, ມຍຎ຺ຈ ປຕຕໍ ວຣາ;

ສພ຺ເພວ ສທິສາ ໂຫມ, ອິມໍ ອາຄມ຺ມ ປພ຺ພຕໍ.

໒໑.

‘‘ອິຘ ສີຫາ ຈ ພ຺ຍຄ຺ຆາ ຈ, ສິງ຺ຄາລາ ຈ ມິຄາຘມາ;

ສພ຺ເພວ ສທິສາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຍໍ ໂກ ນາມ ປພ຺ພໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາໂກລາຕິ ວນກາກາ. ກາກສງ຺ຆາຕິ ປກຕິກາກສງ຺ຆາ ຈ. ປຕຕໍ ວຣາຕິ ປກ຺ຂີນໍ ເສຏ຺ຐາ. ສທິສາ ໂຫມາຕິ ສທິສວຓ຺ຓາ ໂຫມ.

ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໒໒.

‘‘ອິມໍ ເນຣູຕິ ຊານນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ສາ ປພ຺ພຕຸຕ຺ຕມໍ;

ອິຘ ວຓ຺ເຓນ ສມ຺ປນ຺ນາ, ວສນ຺ຕິ ສພ຺ພປາຓິໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິຘ ວຓ຺ເຓນາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ເນຣຸປພ຺ພເຕ ໂອຠາເສນ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກນິຏ຺ໂຐ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໓.

‘‘ອມານນາ ຍຕ຺ຖ ສິຍາ, ອນ຺ຕານໍ ວາ ວິມານນາ;

ຫີນສມ຺ມານນາ ວາປິ, ນ ຕຕ຺ຖ ວິສຕິໍວເສ.

໒໔.

‘‘ຍຕ຺ຖາລໂສ ຈ ທກ຺ໂຂ ຈ, ສູໂຣ ຠີຣຸ ຈ ປູຊິຍາ;

ນ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ໂຕ ວສນ຺ຕິ, ອວິເສສກເຣ ນເຣ.

໒໕.

‘‘ນາຍໍ ເນຣຸ ວິຠຊຕິ, ຫີນອຸກ຺ກຏ຺ຐມຊ຺ຌິເມ;

ອວິເສສກໂຣ ເນຣຸ, ຫນ຺ທ ເນຣຸໍ ຊຫາມເສ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຐມຄາຖາຍ ອຍມຕ຺ໂຖ – ຍຕ຺ຖ ສນ຺ຕານໍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ສີລສມ຺ປນ຺ນານໍ ມານນສ຺ສ ອຠາເວນ ອມານນາ ອວມຎ຺ຎນາ ຈ ອວມານວເສນ ວິມານນາ ວາ ຫີນານໍ ວາ ທຸສ຺ສີລານໍ ສມ຺ມານນາ ສິຍາ, ຕຕ຺ຖ ນິວາເສ ນ ວເສຍ຺ຍ. ປູຊິຍາຕິ ເອເຕ ເອຕ຺ຖ ເອກສທິສາຍ ປູຊາຍ ປູຊນີຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມກໍ ສກ຺ກາຣໍ ລຠນ຺ຕິ. ຫີນອຸກ຺ກຏ຺ຐມຊ຺ຌິເມຕິ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕກຸລປ຺ປເທສສີລາຈາຣຎາຓາທີຫິ ຫີເນ ຈ ມຊ຺ຌິເມ ຈ ອຸກ຺ກຏ຺ເຐ ຈ ອຍໍ ນ ວິຠຊຕິ. ຫນ຺ທາຕິ ວວສ຺ສຄ຺ຄຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ຊຫາມເສຕິ ປຣິຈ຺ຈຊາມ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ເຕ ຫໍສາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕກູຏເມວ ຄຕາ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ກນິຏ຺ຐຫໍໂສ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ເຊຏ຺ຐກຫໍໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ເນຣຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໓໘໐] ໕. ອາສງ຺ກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອາສາວຕີ ນາມ ລຕາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາປໂລຠນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ອິນ຺ທ຺ຣິຍຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໘.໖໐ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ອິຘ ປນ ສຕ຺ຖາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເກນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐາປິໂຕສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາຍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ເອສາ ອິຕ຺ຖີ ຕຸຍ຺ຫໍ ອນຕ຺ຖກາຣິກາ, ປຸພ຺ເພປິ ຕ຺ວໍ ເອຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິເສນໍ ຊຫິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ມຫນ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ວສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຄາເມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ອຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ໂປ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວນມູລຜລາຫາໂຣ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວສິ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ເອໂກ ປຸຎ຺ຎສມ຺ປນ຺ໂນ ສຕ຺ໂຕ ຕາວຕິໍສຠວນໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ປທຸມສເຣ ເອກສ຺ມິໍ ປທຸມຄພ຺ເຠ ທາຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ເສສປທຸເມສຸ ປຸຣາຓຠາວໍ ປຕ຺ວາ ປຕນ຺ເຕສຸປິ ຕໍ ມຫາກຸຈ຺ຉິກໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐເຕວ. ຕາປໂສ ນຫາຍິຕຸໍ ປທຸມສຣໍ ຄໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ເຎສຸ ປທຸເມສຸ ປຕນ຺ເຕສຸປິ ອິທໍ ມຫາກຸຈ຺ຉິກໍ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸທກສາຏກໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປທຸມໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຕໍ ທາຣິກໍ ທິສ຺ວາ ຘີຕຸສຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ ອາເນຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄິ. ສາ ອປຣຠາເຄ ໂສຬສວສ຺ສິກາ ຫຸຕ຺ວາ ອຠິຣູປາ ອໂຫສິ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣາ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ມານຸສກວຓ຺ຓໍ, ອປຕ຺ຕາ ເທວວຓ຺ຓໍ. ຕທາ ສກ຺ໂກ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ໂສ ຕໍ ທາຣິກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກຸໂຕ ເອສາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ລທ຺ຘນິຍາມໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິມິສ຺ສາ ກິໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ນິວາສຏ຺ຐານໍ ວຕ຺ຖາລງ຺ກາຣໂຠຊນວິຘານໍ, ມາຣິສາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ວສນຏ຺ຐານສ຺ສ ອາສນ຺ເນ ຜລິກປາສາທໍ ມາເປຕ຺ວາ ທິພ຺ພສຍນທິພ຺ພວຕ຺ຖາລງ຺ກາຣທິພ຺ພນ຺ນປານານິ ມາເປສິ.

ໂສ ປາສາໂທ ຕສ຺ສາ ອຠິຣຸຫນກາເລ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ອຠິຣຸຬ຺ຫກາເລ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ອາກາເສ ຕິຏ຺ຐຕິ. ສາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ກຸຣຸມານາ ປາສາເທ ວສຕິ. ຕເມໂກ ວນຈຣໂກ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ, ໂວ ຠນ຺ເຕ, ກິໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຘີຕາ ເມ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ມຍາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ເອວຣູປາ ນາມ ເອກສ຺ສ ຕາປສສ຺ສ ຘີຕາ ທິຏ຺ຐາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສ ສວນສໍສຄ຺ເຄນ ພຊ຺ຌິຕ຺ວາ ວນຈຣກໍ ມຄ຺ຄເທສກໍ ກຕ຺ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ ຕໍ ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ນິວາສາເປຕ຺ວາ ວນຈຣກໍ ອາທາຍ ອມຈ຺ຈຄຓປຣິວຸໂຕ ອສ຺ສມປທໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາມ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ມລໍ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຘີຕຣໍ ອຫໍ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕສ຺ມິໍ ປທຸເມ’’ຕິ ອາສງ຺ກໍ ກຕ຺ວາ ອຸທກໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອານີຕຠາເວນ ຕສ຺ສາ ກຸມາຣິກາຍ ອາສງ຺ກາຕິ ນາມໍ ອກາສິ. ໂສ ຕໍ ຣາຊານໍ ‘‘ອິມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ອຸຊຸກໍ ອວຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອິມາຍ ກຸມາຣິກາຍ ນາມໍ ຊານນ຺ໂຕ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ກຖິເຕ ຎສ຺ສາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອຫໍ ເຕ ນ ກເຖມິ, ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຎາພເລນ ນາມໍ ຊານນ຺ໂຕວ ຄເຫຕ຺ວາ ຍາຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອມຈ຺ເຈຫິ ສທ຺ຘິໍ ‘‘ກິນ຺ນາມາ ນຸ ໂຂ ເອສາ’’ຕິ ນາມໍ ອຸປຘາເຣຕິ. ໂສ ຍານິ ທຸຊ຺ຊານານິ ນາມານິ, ຕານິ ກິຕ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອສຸກາ ນາມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ນ ເອວໍນາມາ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປຕິ.

ຣຎ຺ໂຎ ຈ ນາມໍ ອຸປຘາເຣນ຺ຕສ຺ສ ສໍວຈ຺ຉໂຣ ອຕີໂຕ. ຕທາ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສມນຸສ຺ເສ ສີຫາທໂຍ ວາຬາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ທີຆຊາຕິກປຣິປນ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ມກ຺ຂິກປຣິປນ຺ໂຖ ໂຫຕິ, ສີເຕນ ກິລມິຕ຺ວາ ພຫູ ມນຸສ຺ສາ ມຣນ຺ຕິ. ອຖ ຣາຊາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເມ ເອຕາຍາ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ກເຖຕ຺ວາ ປາຍາສິ. ອາສງ຺ກາ ກຸມາຣິກາ ຕໍ ທິວສໍ ຜລິກວາຕປານໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ອຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ຕວ ນາມໍ ຊານິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມ, ຕ຺ວໍ ຫິມວນ຺ເຕເຍວ ວສ, ມຍໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກຫໍ, ມຫາຣາຊ, ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມາທິສໍ ອິຕ຺ຖິໍ ລຠິສ຺ສສິ, ມມ ວຈນໍ ສຸຓາຫິ, ຕາວຕິໍສເທວໂລເກ ຈິຕ຺ຕລຕາວເນ ອາສາວຕີ ນາມ ລຕາ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສາ ຜລສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ທິພ຺ພປານໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເອກວາຣໍ ປິວິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ມຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ທິພ຺ພສຍເນ ສຍນ຺ຕິ, ສາ ປນ ວສ຺ສສຫສ຺ເສນ ຜລຕິ, ສຸຣາໂສຓ຺ຑາ ເທວປຸຕ຺ຕາ ‘ອິໂຕ ຜລໍ ລຠິສ຺ສາມາ’ຕິ ທິພ຺ພປານປິປາສໍ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ ນິພທ຺ຘໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ລຕໍ ‘ອໂຣຄາ ນຸ ໂຂ’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ປນ ເອກສໍວຈ຺ຉເຣເນວ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ, ອາສາຜລວຕີ ນາມ ສຸຂາ, ມາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໖.

‘‘ອາສາວຕີ ນາມ ລຕາ, ຊາຕາ ຈິຕ຺ຕລຕາວເນ;

ຕສ຺ສາ ວສ຺ສສຫສ຺ເສນ, ເອກໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕເຕ ຜລໍ.

໒໗.

‘‘ຕໍ ເທວາ ປຍິຣຸປາສນ຺ຕິ, ຕາວ ທູຣຜລໍ ສຕິໍ;

ອາສີເສວ ຕຸວໍ ຣາຊ, ອາສາ ຜລວຕີ ສຸຂາ.

໒໘.

‘‘ອາສີສເຕວ ໂສ ປກ຺ຂີ, ອາສີສເຕວ ໂສ ທິໂຊ;

ຕສ຺ສ ຈາສາ ສມິຊ຺ຌຕິ, ຕາວ ທູຣຄຕາ ສຕີ;

ອາສີເສວ ຕຸວໍ ຣາຊ, ອາສາ ຜລວຕີ ສຸຂາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາສາວຕີຕິ ເອວໍນາມິກາ. ສາ ຫິ ຍສ຺ມາ ຕສ຺ສາ ຜເລ ອາສາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມາ ເອຕໍ ນາມໍ ລຠຕິ. ຈິຕ຺ຕລຕາວເນຕິ ເອວໍນາມເກ ອຸຍ຺ຍາເນ. ຕສ຺ມິໍ ກິຣ ອຸຍ຺ຍາເນ ຕິຓຣຸກ຺ຂລຕາທີນໍ ປຠາ ຕຕ຺ຖ ປວິຏ຺ຐປວິຏ຺ຐານໍ ເທວຕານໍ ສຣີຣວຓ຺ຓໍ ຈິຕ຺ຕໍ ກໂຣຕິ, ເຕນສ຺ສ ‘‘ຈິຕ຺ຕລຕາວນ’’ນ຺ຕິ ນາມໍ ຊາຕໍ. ປຍິຣຸປາສນ຺ຕີຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸເປນ຺ຕິ. ອາສີເສວາຕິ ອາສີສາຫິເຍວ ປຕ຺ເຖຫິເຍວ, ມາ ອາສຈ຺ເຉທໍ ກໂຣຫີຕິ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສາ ກຖາຍ ພຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຸນ ອມຈ຺ເຈ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ທສນາມກໍ ກາເຣຕ຺ວາ ນາມໍ ຄເວສນ຺ໂຕ ອປຣມ຺ປິ ສໍວຈ຺ຉຣໍ ວສິ. ຕສ຺ສາ ທສນາມກມ຺ປິ ນາມໍ ນາໂຫສິ, ‘‘ອສຸກາ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຏິກ຺ຂິປເຕວ. ປຸນ ຣາຊາ ‘‘ກິໍ ເມ ອິມາຍາ’’ຕິ ຕຸຣງ຺ຄໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ປາຍາສິ. ສາປິ ປຸນ ວາຕປາເນ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ. ຣາຊາ ‘‘ຕິຏ຺ຐ ຕ຺ວໍ, ມຍໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກສ຺ມາ ຍາສິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ຕວ ນາມໍ ຊານິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ກສ຺ມາ ນາມໍ ນ ຊານິສ຺ສສິ, ອາສາ ນາມ ອສມິຊ຺ຌນກາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເອໂກ ກິຣ ພໂກ ປພ຺ພຕມຸທ຺ຘນິ ຐິໂຕ ອຕ຺ຕນາ ປຕ຺ຖິຕໍ ລຠິ, ຕ຺ວໍ ກສ຺ມາ ນ ລຠິສ຺ສສິ, ອຘິວາເສຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ເອໂກ ກິຣ ພໂກ ເອກສ຺ມິໍ ປທຸມສເຣ ໂຄຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ນິລີຍິ. ໂສ ຕໍ ທິວສໍ ຕຕ຺ເຖວ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ສຸຂໍ ນິສິນ຺ໂນ, ສເຈ ອິໂຕ ອໂນຕຣິຕ຺ວາ ເອຕ຺ເຖວ ນິສິນ຺ໂນ ໂຄຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ອິມໍ ທິວສໍ ວເສຍ຺ຍໍ, ຠທ຺ຣກໍ ວຕ ອສ຺ສາ’’ຕິ. ອຖ ຕໍ ທິວສເມວ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ອສຸຣນິມ຺ມຖນໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ເທວິສ຺ສຣິຍໍ ລທ຺ຘາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘ມມ ຕາວ ມໂນຣໂຖ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ, ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ອປຣິປຸຓ຺ຓມໂນຣໂຖ’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘ອິມສ຺ສ ມໂນຣຖໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປສ຺ສາມີ’ຕິ ພກສ຺ສ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໂຕ ອວິທູເຣ ເອກາ ນທີ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ນທິໍ ໂອຆປຸຓ຺ຓໍ ກຕ຺ວາ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກນ ເປເສສິ. ໂສປິ ພໂກ ຕຕ຺ເຖວ ນິສິນ຺ໂນ ມຈ຺ເຉ ຂາທິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ຕໍ ທິວສໍ ຕຕ຺ເຖວ ວສິ, ອຸທກມ຺ປິ ຠສ຺ສິຕ຺ວາ ຄຕໍ. ‘‘ເອວໍ, ມຫາຣາຊ, ພໂກປິ ຕາວ ອຕ຺ຕໂນ ອາສາຜລໍ ລຠິ, ກິໍ ຕ຺ວໍ ນ ລຠິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອາສີສເຕວາ’’ຕິອາທິມາຫ.

ຕຕ຺ຖ ອາສີສເຕວາຕິ ອາສີສຕິເຍວ ປຕ຺ເຖຕິເຍວ. ປກ຺ຂີຕິ ປກ຺ເຂຫິ ຍຸຕ຺ຕຕາຍ ປກ຺ຂີ. ທ຺ວິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຊາຕຕາຍ ທິໂຊ. ຕາວ ທູຣຄຕາ ສຕີຕິ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖກໂຕ ມຈ຺ຉານຎ຺ຈ ອຸທກສ຺ສ ຈ ທູຣຠາວໍ ປສ຺ສ, ເອວໍ ທູຣຄຕາ ສມານາ ສກ຺ກສ຺ສ ອານຸຠາເວນ ພກສ຺ສ ອາສາ ປູຣິເຍວາຕິ.

ອຖ ຣາຊາ ຕສ຺ສາ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຣູເປ ພຊ຺ຌິຕ຺ວາ ກຖາຍ ອລ຺ລີໂນ ຄນ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອມຈ຺ເຈ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ສຕນາມໍ ກາເຣສິ, ສຕນາມວເສນ ນາມໍ ຄເວສໂຕປິສ຺ສ ອຎ຺ຎໍ ສໍວຈ຺ຉຣໍ ອຕີຕໍ. ໂສ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍວຈ຺ຉຣານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສຕນາມວເສນ ‘‘ອສຸກາ ນາມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ນ ຊານາສິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ຄມິສ຺ສາມ ທານິ ມຍ’’ນ຺ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປາຍາສິ. ອາສງ຺ກາ ກຸມາຣິກາ ຈ ປຸນ ຜລິກວາຕປານໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕາວ. ຣາຊາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ອຈ຺ຉ, ມຍໍ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກສ຺ມາ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ມໍ ວຈເນເນວ ສນ຺ຕປ຺ເປສິ, ນ ຈ ກາມຣຕິຍາ, ຕວ ມຘຸຣວຈເນນ ພຊ຺ຌິຕ຺ວາ ວສນ຺ຕສ຺ສ ມມ ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕານິ, ອິທານິ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ –

໒໙.

‘‘ສມ຺ເປສິ ໂຂ ມໍ ວາຈາຍ, ນ ຈ ສມ຺ເປສິ ກມ຺ມຸນາ;

ມາລາ ເສເຣຍ຺ຍກສ຺ເສວ, ວຓ຺ຓວນ຺ຕາ ອຄນ຺ຘິກາ.

໓໐.

‘‘ອຜລໍ ມຘຸຣໍ ວາຈໍ, ໂຍ ມິຕ຺ເຕສຸ ປກຸພ຺ພຕິ;

ອທທໍ ອວິສ຺ສຊໍ ໂຠຄໍ, ສນ຺ຘິ ເຕນສ຺ສ ຊີຣຕິ.

໓໑.

‘‘ຍຎ຺ຫິ ກຍິຣາ ຕຎ຺ຫິ ວເທ, ຍໍ ນ ກຍິຣາ ນ ຕໍ ວເທ;

ອກໂຣນ຺ຕໍ ຠາສມານໍ, ປຣິຊານນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ.

໓໒.

‘‘ພລຎ຺ຈ ວຕ ເມ ຂີຓໍ, ປາເຖຍ຺ຍຎ຺ຈ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ສງ຺ເກ ປາຓູປໂຣຘາຍ, ຫນ຺ທ ທານິ ວຊາມຫ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສມ຺ເປສີຕິ ສນ຺ຕປ຺ເປສິ ປີເຓສິ. ເສເຣຍ຺ຍກສ຺ສາຕິ ສຸວຓ຺ຓກຸຣຓ຺ຑກສ຺ສ. ເທສນາສີສເມເວຕໍ, ຍໍກິຎ຺ຈິ ປນ ສຸວຓ຺ຓກຸຣຓ຺ຑກຊຍສຸມນາທິກໍ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ປຸປ຺ຜໍ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ນໍ ອຄນ຺ຘກໍ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ສນ຺ຘາເຍວມາຫ. ວຓ຺ຓວນ຺ຕາ ອຄນ຺ຘິກາຕິ ຍຖາ ເສເຣຍ຺ຍກາທີນໍ ມາລາ ວຓ຺ຓວນ຺ຕຕາຍ ທສ຺ສເນນ ຕປ຺ເປຕິ, ອຄນ຺ຘຕາຍ ຄນ຺ເຘນ ນ ຕປ຺ເປຕິ, ເອວໍ ຕ຺ວມ຺ປິ ທສ຺ສເນນ ປິຍວຈເນນ ຈ ສນ຺ຕປ຺ເປສິ, ນ ກມ຺ມຸນາຕິ ທີເປຕິ. ອທທນ຺ຕິ ຠທ຺ເທ, ໂຍ ‘‘ອິມໍ ນາມ ໂວ ໂຠຄໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຘຸຣວຈເນນ ວຕ຺ວາ ຕໍ ໂຠຄໍ ອທທນ຺ໂຕ ອວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ເກວລໍ ມຘຸຣວຈນເມວ ກໂຣຕິ, ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອສ຺ສ ມິຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຘິ ຊີຣຕິ, ມິຕ຺ຕສນ຺ຖໂວ ນ ຆຏີຍຕິ. ປາເຖຍ຺ຍຎ຺ຈາຕິ ຠທ຺ເທ, ມຍ຺ຫໍ ຕວ ມຘຸຣວຈເນນ ພຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ວສນ຺ຕສ຺ເສວ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສຣຖປຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ພລຎ຺ຈ ຂີຓໍ, ມນຸສ຺ສານໍ ຠຕ຺ຕເວຕນສງ຺ຂາຕໍ ປາເຖຍ຺ຍຎ຺ຈ ນຕ຺ຖິ. ສງ຺ເກ ປາຓູປໂຣຘາຍາຕິ ສ຺ວາຫໍ ອິເຘວ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕວິນາສໍ ອາສງ຺ກາມິ, ຫນ຺ທ ທານາຫໍ ຄຈ຺ຉາມີຕິ.

ອາສງ຺ກາ ກຸມາຣິກາ ຣຎ຺ໂຎ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ນາມໍ ຊານາສິ, ຕຍາ ວຸຕ຺ຕເມວ ມມ ນາມໍ, ອິທໍ ເມ ປິຕຸ ກເຖຕ຺ວາ ມໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຍາຫີ’’ຕິ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ຕີ ອາຫ –

໓໓.

‘‘ເອຕເທວ ຫິ ເມ ນາມໍ, ຍໍນາມສ຺ມິ ຣເຖສຠ;

ອາຄເມຫິ ມຫາຣາຊ, ປິຕຣໍ ອາມນ຺ຕຍາມຫ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍໍນາມາ ອຫໍ ອສ຺ມິ, ຕໍ ເອຕໍ ອາສງ຺ກາຕ຺ເວວ ມມ ນາມນ຺ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຘີຕາ ອາສງ຺ກາ ນາມາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ນາມໍ ຎາຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ໂສ ມຫາສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຜລິກວິມານທ຺ວາຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຠທ຺ເທ, ປິຕຣາປິ ເຕ ມຍ຺ຫໍ ທິນ຺ນາ, ເອຫິ ທານິ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ອາຄເມຫິ, ມຫາຣາຊ, ປິຕຣໍ ອາມນ຺ຕຍາມຫ’’ນ຺ຕິ ປາສາທາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຣທິຕ຺ວາ ຂມາເປຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕາ. ຣາຊາ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕຘີຕາຫິ ວຑ຺ຒນ຺ໂຕ ປິຍສໍວາສໍ ວສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ອາສງ຺ກາ ກຸມາຣິກາ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ອາສງ຺ກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໓໘໑] ໖. ມິຄາໂລປຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນ ເມ ຣຸຈ຺ຈີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ທຸພ຺ພຈຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ທຸພ຺ພໂຈ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ຕ຺ວໍ ທຸພ຺ພໂຈເຍວ, ທຸພ຺ພຈຠາວຎ຺ຈ ປນ ນິສ຺ສາຍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ວຈນໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ເວຣມ຺ຠວາຕມຸເຂ ພ຺ຍສນໍ ຄໂຕສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຄິຊ຺ຌໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອປນນ຺ທຄິຊ຺ໂຌ ນາມ ອໂຫສິ. ໂສ ຄິຊ຺ຌຄຓປຣິວຸໂຕ ຄິຊ຺ຌກູຏປພ຺ພເຕ ວສິ. ປຸຕ຺ໂຕ ປນສ຺ສ ມິຄາໂລໂປ ນາມ ຖາມພລສມ຺ປນ຺ໂນ ອໂຫສິ, ໂສ ອຎ຺ເຎສໍ ຄິຊ຺ຌານໍ ສີມໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຕິອຸຈ຺ຈໍ ອຸປ຺ປຕິ. ຄິຊ຺ຌາ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ ອຕິທູຣໍ ອຸປ຺ປຕຕີ’’ຕິ ຄິຊ຺ຌຣຎ຺ໂຎ ອາຈິກ຺ຂິໍສຸ. ໂສ ຕໍ ປກ຺ໂກເສຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ກິຣ, ຕາຕ, ອຕິອຸຈ຺ຈໍ ຄຈ຺ຉສິ, ອຕິອຸຈ຺ຈໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໔.

‘‘ນ ເມ ຣຸຈ຺ຈິ ມິຄາໂລປ, ຍສ຺ສ ເຕ ຕາທິສີ ຄຕີ;

ອຕຸຈ຺ຈໍ ຕາຕ ປຕສິ, ອຠູມິໍ ຕາຕ ເສວສິ.

໓໕.

‘‘ຈຕຸກ຺ກຓ຺ຓໍວ ເກທາຣໍ, ຍທາ ເຕ ປຖວີ ສິຍາ;

ຕໂຕ ຕາຕ ນິວຕ຺ຕສ຺ສຸ, ມາສ຺ສຸ ເອຕ຺ໂຕ ປຣໍ ຄມິ.

໓໖.

‘‘ສນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎປິ ສກຸຓາ, ປຕ຺ຕຍານາ ວິຫງ຺ຄມາ;

ອກ຺ຂິຕ຺ຕາ ວາຕເວເຄນ, ນຏ຺ຐາ ເຕ ສສ຺ສຕີສມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມິຄາໂລປາຕິ ປຸຕ຺ຕໍ ນາເມນ ອາລປຕິ. ອຕຸຈ຺ຈໍ ຕາຕ ປຕສີຕິ ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ອຎ຺ເຎສໍ ຄິຊ຺ຌານໍ ສີມໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຕິອຸຈ຺ຈໍ ຄຈ຺ຉສິ. ຈຕຸກ຺ກຓ຺ຓໍວ ເກທາຣນ຺ຕິ ອິມິນາສ຺ສ ສີມໍ ອາຈິກ຺ຂຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຕາຕ, ຍທາ ເຕ ອຍໍ ມຫາປຖວີ ຈຕຸກ຺ກຓ຺ຓໍ ເກທາຣໍ ວິຍ ສິຍາ, ເອວໍ ຂຸທ຺ທິກາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາເຍຖ, ອຖ ຕ຺ວໍ ເອຕ຺ຕກາ ຐານາ ນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍາສິ, ເອຕ຺ໂຕ ປຣໍ ມາ ຄມີຕິ. ສນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎປີຕິ ນ ເກວລໍ ຕ຺ວເມວ, ອຎ຺ເຎປິ ຄິຊ຺ຌາ ເອວໍ ກຣິໍສູຕິ ທີເປຕິ. ອກ຺ຂິຕ຺ຕາຕິ ເຕປິ ຄິຊ຺ຌາ ອມ຺ຫາກໍ ສີມໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄຕາ ວາຕເວເຄນ ອາກຑ຺ຒິຕາ ນສ຺ສິໍສຸ. ສສ຺ສຕີສມາຕິ ສສ຺ສຕີຫິ ປຖວີປພ຺ພຕາທີຫິ ສມໍ ອຕ຺ຕານໍ ມຎ຺ຎມານາ ອຕ຺ຕໂນ ວສ຺ສສຫສ຺ສປຣິມາຓໍ ອາຍຸໍ ອປູເຣຕ຺ວາປິ ອນ຺ຕຣາ ນຏ຺ຐາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມິຄາໂລໂປ ອໂນວາທກຕ຺ຕາ ປິຕຸ ວຈນໍ ອກຕ຺ວາ ລງ຺ຆນ຺ໂຕ ປິຕຣາ ອກ຺ຂາຕໍ ສີມໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ກາລວາເຕ ປຕ຺ວາ ເຕປິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕິໂຕ ເວຣມ຺ຠວາຕມຸຂໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ, ອຖ ນໍ ເວຣມ຺ຠວາຕາ ປຫຣິໍສຸ. ໂສ ເຕຫິ ປຫຏມຕ຺ໂຕວ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑໍ ຫຸຕ຺ວາ ອາກາເສເຍວ ອນ຺ຕຣຘາຍິ.

໓໗.

‘‘ອກຕ຺ວາ ອປນນ຺ທສ຺ສ, ປິຕຸ ວຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສນໍ;

ກາລວາເຕ ອຕິກ຺ກມ຺ມ, ເວຣມ຺ຠານໍ ວສໍ ອຄາ.

໓໘.

‘‘ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ຈ ທາຣາ ຈ, ເຍ ຈຎ຺ເຎ ອນຸຊີວິໂນ;

ສພ຺ເພ ພ຺ຍສນມາປາທຸໍ, ອໂນວາທກເຣ ທິເຊ.

໓໙.

‘‘ເອວມ຺ປິ ອິຘ ວຸທ຺ຘານໍ, ໂຍ ວາກ຺ຍໍ ນາວພຸຊ຺ຌຕິ;

ອຕິສີມຈໂຣ ທິຕ຺ໂຕ, ຄິຊ຺ໂຌວາຕີຕສາສໂນ;

ສພ຺ເພ ພ຺ຍສນໍ ປປ຺ໂປນ຺ຕິ, ອກຕ຺ວາ ວຸທ຺ຘສາສນ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ.

ຕຕ຺ຖ ອນຸຊີວິໂນຕິ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວນກາ. ອໂນວາທກເຣ ທິເຊຕິ ຕສ຺ມິໍ ມິຄາໂລເປ ຄິຊ຺ເຌ ໂອວາທໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ເຕ ສພ຺ເພປິ ເຕ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຕິສີມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິນາສໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ເອວມ຺ປີຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍຖາ ໂສ ຄິຊ຺ໂຌ, ເອວໍ ໂຍ ອຎ຺ໂຎປິ ຄຫຏ຺ໂຐ ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ວາ ຫິຕານຸກມ຺ປການໍ ວຸທ຺ຘານໍ ວຈນໍ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ໂສປິ ອຍໍ ສີມໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຈຣນ຺ໂຕ ທິຕ຺ໂຕ ຄພ຺ພິໂຕ ຄິຊ຺ໂຌວ ພ຺ຍສນໍ ປາປຸຓາຕີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມິຄາໂລໂປ ທຸພ຺ພຈຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ອປນນ຺ໂທ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມິຄາໂລປຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໓໘໒] ໗. ສິຣິກາຬກຓ຺ຓິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກາ ນຸ ກາເຬນ ວຓ຺ເຓນາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ຫິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຂຓ຺ຑານິ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ຣກ຺ຂິ, ຠຣິຍາປິສ຺ສ ປຸຕ຺ຕຘີຕໂຣປິ ທາສາປິ ຠຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕາ ກມ຺ມກຣາປິ ສພ຺ເພ ຣກ຺ຂິໍສຸເຍວ. ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ສຸຈິເຍວ ສຸຈິປຣິວາໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ຈຣຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ສຸຈີເຍວ ສຸຈິປຣິວາຣາ ອເຫສຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເສຏ຺ຐິ ຫຸຕ຺ວາ ທານໍ ອທາສິ, ສີລໍ ຣກ຺ຂິ, ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກຣິ, ຠຣິຍາປິສ຺ສ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ຣກ຺ຂິ, ປຸຕ຺ຕຘີຕໂຣປິ ທາສກມ຺ມກຣໂປຣິສາປິ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ຣກ຺ຂິໍສຸ. ໂສ ສຸຈິປຣິວາຣເສຏ຺ຐິຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ອເຖກທິວສໍ ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສເຈ ມຍາ ສຸຈິປຣິວາຣສີໂລ ໂກຈິ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ມມ ນິສີທນປລ຺ລງ຺ກໍ ວາ ນິປຊ຺ຊນສຍນໍ ວາ ທາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ອນຸຈ຺ຉິຏ຺ຐໍ ອປຣິຠຸຕ຺ຕໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐາເນເຍວ ເອກປສ຺ເສ ອປຣິຠຸຕ຺ຕປລ຺ລງ຺ກຎ຺ຈ ເສນາສນຎ຺ຈ ປຎ຺ຎາເປສິ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກເທວໂລກໂຕ ວິຣູປກ຺ຂມຫາຣາຊສ຺ສ ຘີຕາ ກາຬກຓ຺ຓີ ຈ ນາມ ຘຕຣຏ຺ຐມຫາຣາຊສ຺ສ ຘີຕາ ສິຣີ ຈ ນາມາຕິ ອິມາ ທ຺ເວ ພຫຸໍ ຄນ຺ຘມາລໍ ອາທາຍ ‘‘ອໂນຕຕ຺ເຕ ກີຬິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອໂນຕຕ຺ຕຕິຕ຺ຖໍ ອາຄຈ຺ຉິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ທເຫ ພຫູນິ ຕິຕ຺ຖານິ, ເຕສຸ ພຸທ຺ຘານໍ ຕິຕ຺ເຖ ພຸທ຺ຘາເຍວ ນ຺ຫາຍນ຺ຕິ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ຕິຕ຺ເຖ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາວ ນ຺ຫາຍນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂູນໍ ຕິຕ຺ເຖ ຠິກ຺ຂູວ ນ຺ຫາຍນ຺ຕິ, ຕາປສານໍ ຕິຕ຺ເຖ ຕາປສາວ ນ຺ຫາຍນ຺ຕິ, ຈາຕຸມຫາຣາຊິກາທີສຸ ຉສຸ ກາມສຄ຺ເຄສຸ ເທວປຸຕ຺ຕານໍ ຕິຕ຺ເຖ ເທວປຸຕ຺ຕາວ ນ຺ຫາຍນ຺ຕິ, ເທວຘີຕານໍ ຕິຕ຺ເຖ ເທວຘີຕາວ ນ຺ຫາຍນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຣິມາ ທ຺ເວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ປຐມໍ ນ຺ຫາຍິສ຺ສາມິ, ອຫໍ ປຐມ’’ນ຺ຕິ ຕິຕ຺ຖາຍ ກລຫໍ ກຣິໍສຸ. ກາຬກຓ຺ຓີ ‘‘ອຫໍ ໂລກໍ ປາເລມິ ວິຈາເຣມິ, ຕສ຺ມາ ປຐມໍ ນາຍິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕາມ຺ຫີ’’ຕິ ວທຕິ. ສິຣີ ‘‘ອຫໍ ມຫາຊນສ຺ສ ອິສ຺ສຣິຍທາຍິກາຍ ປຏິປທາຍ ຐິຕາ, ຕສ຺ມາ ປຐມໍ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕາມ຺ຫີ’’ຕິ ວທຕິ. ຕາ ‘‘ອມ຺ເຫສຸ ປຐມໍ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຣູປໍ ວາ ອຍຸຕ຺ຕຣູປໍ ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມຫາຣາຊາໂນ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ເຫສຸ ກາ ປຐມໍ ອໂນຕຕ຺ຕທເຫ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຣູປາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ຘຕຣຏ຺ຐວິຣູປກ຺ຂາ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ອມ຺ເຫຫິ ວິນິຈ຺ຉິນິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວິຣູຬ຺ຫກເວສ຺ສວຓານໍ ຠາຣມກໍສຸ. ເຕ ‘‘ອມ຺ເຫປິ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມ, ສກ຺ກສ຺ສ ປາທມູເລ ເປເສສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕາ ສກ຺ກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສສຸໍ. ສກ຺ໂກ ຕາສໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິມາ ທ຺ເວປິ ມມ ປຸຣິສານຎ຺ເຎວ ຘີຕໂຣ, ນ ສກ຺ກາ ມຍາ ອິມໍ ອຑ຺ຑໍ ວິນິຈ຺ຉິນິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ຕາ ສກ຺ໂກ ອາຫ ‘‘ພາຣາຓສິຍໍ ສຸຈິປຣິວາໂຣ ນາມ ເສຏ຺ຐິ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ຆເຣ ອນຸຈ຺ຉິຏ຺ຐສຍນຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ຍາ ຕຕ຺ຖ ນິສີທິຕຸໍ ວາ ສຍິຕຸໍ ວາ ລຠຕິ, ສາ ປຐມໍ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຣູປາ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກາຬກຓ຺ຓີ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓເຍວ ນີລວຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ນີລວິເລປນໍ ວິລິມ຺ປິຕ຺ວາ ນີລມຓິປິຬນ຺ຘນໍ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ຍນ຺ຕປາສາໂຓ ວິຍ ເທວໂລກໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມຍາມສມນນ຺ຕເຣ ເສຏ຺ຐິໂນ ປາສາທສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານທ຺ວາເຣ ສຍນສ຺ສ ອວິທູເຣ ຐາເນ ນີລຣສ຺ມິໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຏ຺ຐາສິ. ເສຏ຺ຐິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຕໍ ອທ຺ທສ, ສຫທສ຺ສເນເນວສ຺ສ ສາ ອປ຺ປິຍາ ອໂຫສິ ອມນາປາ. ໂສ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໐.

‘‘ກາ ນຸ ກາເຬນ ວຓ຺ເຓນ, ນ ຈາປິ ປິຍທສ຺ສນາ;

ກາ ວາ ຕ຺ວໍ ກສ຺ສ ວາ ຘີຕາ, ກຖໍ ຊາເນມຸ ຕໍ ມຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາເຬນາຕິ ນີເລນ. ວຓ຺ເຓນາຕິ ສຣີຣວຕ຺ຖາຠຣຓວຓ຺ເຓນ. ນ ຈາປິ ປິຍທສ຺ສນາຕິ ຘາຕຸໂສ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ສໍສນ຺ທນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອຍຎ຺ຈ ເທວຘີຕາ ອນາຈາຣາ ທຸສ຺ສີລາ, ຕສ຺ມາ ສາ ສຫທສ຺ສເນເນວສ຺ສ ອປ຺ປິຍາ ຊາຕາ, ເຕເນວມາຫ. ກາ ວາ ຕ຺ວນ຺ຕິ ‘‘ກາ ຈ ຕ຺ວໍ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກາຬກຓ຺ຓີ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໑.

‘‘ມຫາຣາຊສ຺ສຫໍ ຘີຕາ, ວິຣູປກ຺ຂສ຺ສ ຈຓ຺ຑິຍາ;

ອຫໍ ກາຬີ ອລກ຺ຂິກາ, ກາຬກຓ຺ຓີຕິ ມໍ ວິທູ;

ໂອກາສໍ ຍາຈິໂຕ ເທຫິ, ວເສມຸ ຕວ ສນ຺ຕິເກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈຓ຺ຑິຍາຕິ ໂກຘນາ. ໂກຘຠາເວນ ຫິ ມຍ຺ຫໍ ຈຓ຺ຑີຕິ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ອລກ຺ຂິກາຕິ ນິປ຺ປຎ຺ຎາ. ມໍ ວິທູຕິ ເອວໍ ມໍ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກເທວໂລເກ ຊານນ຺ຕິ. ວເສມູຕິ ມຍໍ ອຊ຺ຊ ເອກຣຕ຺ຕໍ ຕວ ສນ຺ຕິເກ ວເສຍ຺ຍາມ, ເອຕສ຺ມິໍ ເມ ອນຸຈ຺ຉິຏ຺ຐາສນສຍເນ ໂອກາສໍ ເທຫີຕິ.

ຕໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໒.

‘‘ກິໍສີເລ ກິໍສມາຈາເຣ, ປຸຣິເສ ນິວິສເສ ຕຸວໍ;

ປຸຏ຺ຐາ ເມ ກາຬິ ອກ຺ຂາຫິ, ກຖໍ ຊາເນມຸ ຕໍ ມຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນິວິສເສຕິ ຕວ ຈິຕ຺ເຕນ ນິວິສສິ ປຕິຏ຺ຐຫສີຕິ.

ຕໂຕ ສາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓໍ ກເຖນ຺ຕີ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໔໓.

‘‘ມກ຺ຂີ ປຬາສີ ສາຣມ຺ຠີ, ອິສ຺ສຸກີ ມຈ຺ຉຣີ ສໂຐ;

ໂສ ມຍ຺ຫໍ ປຸຣິໂສ ກນ຺ໂຕ, ລທ຺ຘໍ ຍສ຺ສ ວິນສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ປຸຣິໂສ ອຕ຺ຕໂນ ກຕຄຸຓໍ ນ ຊານາຕິ, ຄຸຓມກ຺ຂີ ໂຫຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ກາຣເຓ ກຖິເຕ ‘‘ກິໍ ອຫໍ ເອຕໍ ນ ຊານາມີ’’ຕິ ຍຸຄຄ຺ຄາຫໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຎ຺ເຎຫິ ກິຎ຺ຈິ ກຕໍ ທິສ຺ວາ ສາຣມ຺ຠວເສນ ກຣຓຸຕ຺ຕຣິກໍ ກໂຣຕິ, ປເຣ ລາຠໍ ລຠນ຺ເຕ ນ ຕຸສ຺ສຕິ, ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ປເຣສໍ ມາ ໂຫຕຸ, ມຍ຺ຫເມວ ໂຫຕູ’’ຕິ ສກສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ໂຄເປຕ຺ວາ ປຣສ຺ສ ຕິຓຄ຺ເຄນ ເຕລພິນ຺ທຸມ຺ປິ ນ ເທຕິ, ເກຣາຏິກລກ຺ຂເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ປຣສ຺ສ ອທຕ຺ວາ ເຕຫິ ເຕຫິ ອຸປາເຍຫິ ປຣສນ຺ຕກເມວ ຂາທຕິ, ຍສ຺ສ ລທ຺ຘໍ ຘຎ຺ຎໍ ວາ ຘນໍ ວາ ວິນສ຺ສຕິ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ສຸຣາຘຸຕ຺ໂຕ ອກ຺ຂຘຸຕ຺ໂຕ ອິຕ຺ຖິຘຸຕ຺ໂຕ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘໍ ວິນາເສຕິເຍວ, ອຍໍ ເອເຕຫິ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ປຸຣິໂສ ມຍ຺ຫໍ ກນ຺ໂຕ ປິໂຍ ມນາໂປ, ເອວຣູເປ ອຫໍ ຈິຕ຺ເຕນ ປຕິຏ຺ຐຫາມີຕິ.

ສາເຍວ ປຎ຺ຈມຉຏ຺ຐສຕ຺ຕມຄາຖາ ອຠາສິ –

໔໔.

‘‘ໂກຘໂນ ອຸປນາຫີ ຈ, ປິສຸໂຓ ຈ ວິເຠທໂກ;

ກຓ຺ຑກວາໂຈ ຜຣຸໂສ, ໂສ ເມ ກນ຺ຕຕໂຣ ຕໂຕ.

໔໕.

‘‘ອຊ຺ຊ ສຸເວຕິ ປຸຣິໂສ, ສທຕ຺ຖໍ ນາວພຸຊ຺ຌຕິ;

ໂອວຊ຺ຊມາໂນ ກຸປ຺ປຕິ, ເສຍ຺ຍໍ ໂສ ອຕິມຎ຺ຎຕິ.

໔໖.

‘‘ທວປ຺ປລຸທ຺ໂຘ ປຸຣິໂສ, ສພ຺ພມິຕ຺ເຕຫິ ຘໍສຕິ;

ໂສ ມຍ຺ຫໍ ປຸຣິໂສ ກນ຺ໂຕ, ຕສ຺ມິໍ ໂຫມິ ອນາມຍາ’’ຕິ.

ຕາປິ ອິມິນາວ ນເຍນ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພາ. ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ ປເນຕ຺ຖ – ໂກຘໂນຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນາປິ ກຸຊ຺ຌນໂກ. ອຸປນາຫີຕິ ປຣສ຺ສ ອປຣາຘໍ ຫທເຍ ຐເປຕ຺ວາ ສຸຈິເຣນປິ ຕສ຺ສ ອນຕ຺ຖກາຣໂກ. ປິສຸໂຓຕິ ປິສຸຓວາໂຈ. ວິເຠທໂກຕິ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນປິ ມິຕ຺ຕຠິນ຺ທນໂກ. ກຓ຺ຑກວາໂຈຕິ ສໂທສວາໂຈ. ຜຣຸໂສຕິ ຖທ຺ຘວາໂຈ. ກນ຺ຕຕໂຣຕິ ໂສ ປຸຣິໂສ ມຍ຺ຫໍ ປຸຣິມາປິ ກນ຺ຕຕໂຣ ປິຍຕໂຣ. ອຊ຺ຊ ສຸເວຕິ ‘‘ອິທໍ ກມ຺ມໍ ອຊ຺ຊ ກາຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ສ຺ເວ, ອິທໍ ຕຕິຍທິວສາທີສູ’’ຕິ ເອວໍ ໂສ ສທຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ຈໍ ນາວພຸຊ຺ຌຕິ ນ ຊານາຕິ. ໂອວຊ຺ຊມາໂນຕິ ໂອວທິຍມາໂນ. ເສຍ຺ຍໍ ໂສ ອຕິມຎ຺ຎຕີຕິ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕກຸລປ຺ປເທສສີລາຈາຣຄຸເຓຫິ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ອຸຕ຺ຕມປຸຄ຺ຄລໍ ‘‘ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ກິໍ ປໂຫສີ’’ຕິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຎ຺ຎຕິ. ທວປ຺ປລຸທ຺ໂຘຕິ ຣູປາທີສຸ ກາມຄຸເຓສຸ ນິຣນ຺ຕຣທເວນ ປລຸທ຺ໂຘ ອຠິຠູໂຕ ວສໍ ຄໂຕ. ຘໍສຕີຕິ ‘‘ຕຍາ ມຍ຺ຫໍ ກິໍ ກຕ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ສພ຺ເພເຫວ ມິຕ຺ເຕຫິ ຘໍສຕິ ປຣິຫາຍຕິ. ອນາມຍາຕິ ອຍໍ ເອເຕຫິ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄເຕ ປຸຄ຺ຄເລ ນິທ຺ທຸກ຺ຂາ ນິສ຺ໂສກາ ໂຫມິ, ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອນາລຍາ ຫຸຕ຺ວາ ວສາມີ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ຄຣຫນ຺ໂຕ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອຏ຺ຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໗.

‘‘ອເປຫິ ເອຕ຺ໂຕ ຕ຺ວໍ ກາຬິ, ເນຕໍ ອມ຺ເຫສຸ ວິຊ຺ຊຕິ;

ອຎ຺ຎໍ ຊນປທໍ ຄຈ຺ຉ, ນິຄເມ ຣາຊຘານິໂຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອເປຫີຕິ ອປຄຈ຺ຉ. ເນຕໍ ອມ຺ເຫສູຕິ ເອຕໍ ມກ຺ຂາທິກໍ ຕວ ປິຍຠາວກຣຓໍ ອມ຺ເຫສຸປິ ນ ວິຊ຺ຊຕິ ນຕ຺ຖິ. ນິຄເມ ຣາຊຘານິໂຍຕິ ອຎ຺ເຎ ນິຄເມປິ ອຎ຺ຎາ ຣາຊຘານິໂຍປິ ຄຈ຺ຉ, ຍຕ຺ຖ ມຍໍ ຕໍ ນ ປສ຺ສາມ, ຕຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາຕິ ທີເປຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກາຬກຓ຺ຓີ ອທ຺ທິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອນນ຺ຕຣຄາຖມາຫ –

໔໘.

‘‘ອຫມ຺ປິ ໂຂ ຕໍ ຊານາມິ, ເນຕໍ ຕຸມ຺ເຫສຸ ວິຊ຺ຊຕິ;

ສນ຺ຕິ ໂລເກ ອລກ຺ຂິກາ, ສງ຺ຆຣນ຺ຕິ ພຫຸໍ ຘນໍ;

ອຫໍ ເທໂວ ຈ ເມ ຠາຕາ, ອຸໂຠ ນໍ ວິຘມາມເສ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເນຕໍ ຕຸມ຺ເຫສູຕິ ຍໍ ມມ ປິຍຠາວກຣຓໍ ມກ຺ຂາທິກໍ ເຍນ ອຫໍ ອຕ຺ຕນາປິ ສມນ຺ນາຄຕາ, ຕໍ ຕຸມ຺ເຫສຸ ນຕ຺ຖີຕິ ອຫມ຺ປິ ເອຕໍ ຊານາມິ. ສນ຺ຕິ ໂລເກ ອລກ຺ຂິກາຕິ ອຎ຺ເຎ ປນ ໂລເກ ນິສ຺ສີລາ ນິປ຺ປຎ຺ຎາ ສນ຺ຕິ. ສງ຺ຆຣນ຺ຕີຕິ ເຕ ນິສ຺ສີລາ ນິປ຺ປຎ຺ຎາປິ ສມານາ ເອເຕຫິ ມກ຺ຂາທີຫິ ພຫຸໍ ຘນໍ ສງ຺ຆຣນ຺ຕິ ປິຓ຺ຑໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຸໂຠ ນນ຺ຕິ ຕໍ ປນ ເອເຕຫິ ສງ຺ຆຣິຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ຘນໍ ອຫຎ຺ຈ ມຍ຺ຫເມວ ຠາຕາ ເທໂວ ຈ ນາມ ເທວປຸຕ຺ໂຕຕິ ອຸໂຠ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວິຘມາມເສ ນາເສມ, ອມ຺ຫາກໍ ປນ ເທວໂລເກ ພຫູ ທິພ຺ພປຣິໂຠຄາ ອຕ຺ຖິ ທິພ຺ພານິ ສຍນານິ, ຕ຺ວໍ ທເທຍ຺ຍາສິ ວາ ໂນ ວາ, ໂກ ເມ ຕຍາ ອຕ຺ໂຖຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ຕສ຺ສາ ປກ຺ກນ຺ຕກາເລ ສິຣີ ເທວຘີຕາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ເຓຫິ ວຕ຺ຖວິເລປເນຫິ ສຸວຓ຺ຓາລງ຺ກາເຣນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐານທ຺ວາເຣ ປີຕຣສ຺ມິໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສເມຫິ ປາເທຫິ ສມໍ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສຄາຣວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໙.

‘‘ກາ ນຸ ທິພ຺ເພນ ວຓ຺ເຓນ, ປຖພ຺ຍາ ສຸປຕິຏ຺ຐິຕາ;

ກາ ວາ ຕ຺ວໍ ກສ຺ສ ວາ ຘີຕາ, ກຖໍ ຊາເນມຸ ຕໍ ມຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທິພ຺ເພນາຕິ ວິສິຏ຺ເຐນ ອຸຕ຺ຕເມນ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສິຣີ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໐.

‘‘ມຫາຣາຊສ຺ສຫໍ ຘີຕາ, ຘຕຣຏ຺ຐສ຺ສ ສິຣີມໂຕ;

ອຫໍ ສິຣີ ຈ ລກ຺ຂີ ຈ, ຠູຣິປຎ຺ຎາຕິ ມໍ ວິທູ;

ໂອກາສໍ ຍາຈິໂຕ ເທຫິ, ວເສມຸ ຕວ ສນ຺ຕິເກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສິຣີ ຈ ລກ຺ຂີ ຈາຕິ ສິຣີຕິ ຈ ລກ຺ຂີຕິ ຈ ອຫເມວໍນາມາ, ນ ອຎ຺ຎາ. ຠູຣິປຎ຺ຎາຕິ ມໍ ວິທູຕິ ມໍ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກເທວໂລເກ ປຖວີສມາຍ ວິປຸລາຍ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕາຕິ ຊານນ຺ຕິ. ວເສມຸ ຕວ ສນ຺ຕິເກຕິ ຕວ ອນຸຈ຺ຉິຏ຺ຐາສເນ ເຈວ ອນຸຈ຺ຉິຏ຺ຐສຍເນ ຈ ເອກຣຕ຺ຕິໍ ວເສຍ຺ຍາມ, ໂອກາສໍ ເມ ເທຫີຕິ.

ຕໂຕ ປຣໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອາຫ –

໕໑.

‘‘ກິໍສີເລ ກິໍສມາຈາເຣ, ປຸຣິເສ ນິວິສເສ ຕຸວໍ;

ປຸຏ຺ຐາ ເມ ລກ຺ຂິ ອກ຺ຂາຫິ, ກຖໍ ຊາເນມຸ ຕໍ ມຍໍ.

໕໒.

‘‘ໂຍ ຈາປິ ສີເຕ ອຖ ວາປິ ອຸຓ຺ເຫ, ວາຕາຕເປ ຑໍສສຣີສເປ ຈ;

ຂຸຘໍ ປິປາສໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ສພ຺ພໍ, ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ໂຍ ສຕຕໍ ນິຍຸຕ຺ໂຕ.

໕໓.

‘‘ກາລາຄຕຎ຺ຈ ນ ຫາເປຕິ ອຕ຺ຖໍ, ໂສ ເມ ມນາໂປ ນິວິເສ ຈ ຕມ຺ຫິ;

ອກ຺ໂກຘໂນ ມິຕ຺ຕວາ ຈາຄວາ ຈ, ສີລູປປນ຺ໂນ ອສໂຐຊຸຠູໂຕ.

໕໔.

‘‘ສງ຺ຄາຫໂກ ສຂິໂລ ສຓ຺ຫວາໂຈ, ມຫຕ຺ຕປຕ຺ໂຕປິ ນິວາຕວຸຕ຺ຕິ;

ຕສ຺ມິໍຫໍ ໂປເສ ວິປຸລາ ຠວາມິ, ອູມິ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ຍຖາປິ ວຓ຺ຓໍ.

໕໕.

‘‘ໂຍ ຈາປິ ມິຕ຺ເຕ ອຖ ວາ ອມິຕ຺ເຕ, ເສຏ຺ເຐ ສຣິກ຺ເຂ ອຖ ວາປິ ຫີເນ;

ອຕ຺ຖໍ ຈຣນ຺ຕໍ ອຖ ວາ ອນຕ຺ຖໍ, ອາວີ ຣໂຫ ສງ຺ຄຫເມວ ວຕ຺ເຕ.

໕໖.

‘‘ວາຈໍ ນ ວຊ຺ຊາ ຜຣຸສໍ ກທາຈິ, ມຕສ຺ສ ຊີວສ຺ສ ຈ ຕສ຺ສ ໂຫມິ;

ເອເຕສໍ ໂຍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ລຠິຕ຺ວາ, ກນ຺ຕາ ສິຣີ ມຊ຺ຊຕິ ອປ຺ປປຎ຺ໂຎ;

ຕໍ ທິຕ຺ຕຣູປໍ ວິສມໍ ຈຣນ຺ຕໍ, ກຣີສຐານໍວ ວິວຊ຺ຊຍາມິ.

໕໗.

‘‘ອຕ຺ຕນາ ກຸຣຸເຕ ລກ຺ຂິໍ, ອລກ຺ຂິໍ ກຸຣຸຕຕ຺ຕນາ;

ນ ຫິ ລກ຺ຂິໍ ອລກ຺ຂິໍ ວາ, ອຎ຺ໂຎ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກາຣໂກ’’ຕິ.

ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ປຸຈ຺ຉາ ໂຫຕິ, ສິຣິຍາ ວິສ຺ສຊ຺ຊນາ.

ຕຕ຺ຖ ຑໍສສຣີສເປ ຈາຕິ ຑໍສາ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ປິງ຺ຄລມກ຺ຂິກາ, ສພ຺ພາປິ ວາ ມກ຺ຂິກາຊາຕິກາ ອິຘ ‘‘ຑໍສາ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປຕາ. ສຣີສປາຕິ ທີຆຊາຕິກາ. ຑໍສາ ຈ ສຣີສປາ ຈ ຑໍສສຣີສປາ, ຕສ຺ມິໍ ຑໍສສຣີສເປ ສຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ໂຍ ມຫາເສຏ຺ຐິ ສີເຕ ວາ ອຸຓ຺ເຫ ວາ ວາຕາຕເປ ວາ ຑໍສສຣີສເປ ວາ ສຕິ ເອເຕຫິ ສີຕາທີຫິ ປີຬິຍມາໂນປິ ເອຕານິ ເຈວ ສີຕາທີນິ ຂຸຘຎ຺ຈ ປິປາສຎ຺ຈາຕິ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ປຣິສ຺ສຍໍ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຕິຓໍ ວິຍ ອຄເຓຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ກສິວຓິຊ຺ຊາທີສຸ ເຈວ ທານສີລາທີສຸ ຈ ສຕຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມສຸ ນິຍຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ວຕ຺ຕຕິ.

ກາລາຄຕຎ຺ຈາຕິ ກສິກາລາທີສຸ ກສິອາທີນິ ຘນປຣິຈ຺ຈາຄສີລຣກ຺ຂຓຘມ຺ມສ຺ສວນາທິກາເລສຸ ຈ ຘນປຣິຈ຺ຈຊນາທິປ຺ປເຠທໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສມ຺ປຣາເຍ ສຸຂາວຫໍ ອຕ຺ຖໍ ນ ຫາເປຕິ, ຍຸຕ຺ຕປ຺ປຍຸຕ຺ຕກາເລ ກໂຣຕິເຍວ, ໂສ ມຍ຺ຫໍ ມນາໂປ ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ປຸຣິເສ ອຫໍ ນິວິສາມີຕິ. ອກ຺ໂກຘໂນຕິ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ມິຕ຺ຕວາຕິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຈາຄວາຕິ ຘນປຣິຈ຺ຈາຄຍຸຕ຺ໂຕ.

ສງ຺ຄາຫໂກຕິ ມິຕ຺ຕສງ຺ຄຫອາມິສສງ຺ຄຫຘມ຺ມສງ຺ຄຫານໍ ກາຣໂກ. ສຂິໂລຕິ ມຸທຸວາໂຈ. ສຓ຺ຫວາໂຈຕິ ມຘຸຣວຈໂນ. ມຫຕ຺ຕປຕ຺ໂຕປິ ນິວາຕວຸຕ຺ຕີຕິ ມຫນ຺ຕໍ ຐານໍ ວິປຸລໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ປຕ຺ໂຕປິ ຍເສນ ອນຸທ຺ຘໂຕ ນີຈວຸຕ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕານໍ ໂອວາທກໂຣ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມິໍຫໍ ໂປເສຕິ ຕສ຺ມິໍ ອຫໍ ປຸຣິເສ. ວິປຸລາ ຠວາມີຕິ ອຂຸທ຺ທກາ ໂຫມິ. ໂສ ຫິ ມຫຕິຍາ ສິຣິຍາ ປທຏ຺ຐານໍ. ອູມິ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ຍຖາປິ ວຓ຺ຓນ຺ຕິ ຍຖາ ນາມ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ໂອໂລເກນ຺ຕານໍ ອຸປຣູປຣິ ອາຄຈ຺ຉມານາ ອູມິ ວິປຸລາ ວິຍ ຂາຍຕິ, ເອວມຫໍ ຕສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ວິປຸລາ ໂຫມີຕິ ທີເປຕິ.

ອາວີ ຣໂຫຕິ ສມ຺ມຸຂາ ຈ ປຣມ຺ມຸຂາ ຈ. ສງ຺ຄຫເມວ ວຕ຺ເຕຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ມິຕ຺ຕາທິເຠເທ ປຸຄ຺ຄເລ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ສງ຺ຄຫເມວ ວຕ຺ເຕຕິ ປວຕ຺ເຕຕິ.

ນ ວຊ຺ຊາຕິ ໂຍ ກທາຈິ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ກາເລ ຜຣຸສວຈນໍ ນ ວເທຍ຺ຍ, ມຘຸຣວຈໂນວ ໂຫຕິ. ມຕສ຺ສ ຊີວສ຺ສ ຈາຕິ ຕສ຺ສາຫໍ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ມຕສ຺ສປິ ຊີວນ຺ຕສ຺ສປິ ຠຕ຺ຕິກາ ໂຫມິ, ອິຘໂລເກປິ ປຣໂລເກປິ ຕາທິສເມວ ຠຊາມີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອເຕສໍ ໂຍຕິ ເອເຕສໍ ສີຕາຠິຠວນາທີນໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຄຸຓານໍ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ເອກມ຺ປິ ຄຸຓໍ ລຠິຕ຺ວາ ປມຊ຺ຊຕິ ປມຸສ຺ສຕິ, ປຸນ ນານຸຍຸຎ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກນ຺ຕາ ສິຣີ, ກນ຺ຕສິຣິໍ, ກນ຺ຕໍ ສິຣິນ຺ຕິ ຕໂຍປິ ປາຐາ, ເຕສໍ ວເສນ ອຍໍ ອຕ຺ຖໂຍຊນາ – ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ສິຣິໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ກນ຺ຕາ ເມ ສິຣິ ຍຖາຐາເນ ຐິຕາ’’ຕິ ເອເຕສໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຄຸຓໍ ປມຊ຺ຊຕິ, ໂຍ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ກນ຺ຕສິຣິໍ ປິຍສິຣິໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອເຕສໍ ຄຸຓານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ປມຊ຺ຊຕິ, ໂຍ ວາ ປຸຄ຺ຄໂລ ສິຣິໍ ລຠິຕ຺ວາ ກນ຺ຕໍ ມນາປໍ ສິຣິໍ ເອເຕສໍ ຄຸຓານໍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປມຊ຺ຊຕິ. ອປ຺ປປຎ຺ໂຎຕິ ນິປ຺ປຎ຺ໂຎ. ຕໍ ທິຕ຺ຕຣູປໍ ວິສມໍ ຈຣນ຺ຕນ຺ຕິ ຕໍ ອຫໍ ທິຕ຺ຕສຠາວໍ ຄພ຺ພິຕສຠາວໍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິເຠທໍ ວິສມໍ ຈຣນ຺ຕໍ ສຸຈິຊາຕິໂກ ມນຸສ຺ໂສ ຄູຖກູປໍ ວິຍ ທູຣໂຕ ວິວຊ຺ຊຍາມີຕິ.

ອຎ຺ໂຎ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກາຣໂກຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ລກ຺ຂິໍ ວາ ອລກ຺ຂິໍ ວາ ອຎ຺ໂຎ ປຸຣິໂສ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກາຣໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ໂຍ ໂກຈິ ອຕ຺ຕນາ ອຕ຺ຕໂນ ລກ຺ຂິໍ ວາ ອລກ຺ຂິໍ ວາ ກໂຣຕີຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ເທວິຍາ ວຈນໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ອນຸຈ຺ຉິຏ຺ຐໍ ອາສນຎ຺ຈ ສຍນຎ຺ຈ ຕຸຍ຺ຫໍເຍວ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ, ປລ຺ລງ຺ເກ ຈ ສຍເນ ຈ ນິສີທ ເຈວ ນິປຊ຺ຊ ຈາ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຕຕ຺ຖ ວສິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈູສກາເລ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຈາຕຸມຫາຣາຊິກເທວໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອໂນຕຕ຺ຕທເຫ ປຐມໍ ນຫາຍິ. ຕມ຺ປິ ສຍນໍ ສິຣິເທວຕາຍ ປຣິຠຸຕ຺ຕຠາວາ ສິຣິສຍນໍ ນາມ ຊາຕໍ. ສິຣິສຍນສ຺ສ ອຍໍ ວໍໂສ, ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຍາວຊ຺ຊຕນາ ‘‘ສິຣິສຍນ’’ນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສິຣິເທວີ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ອໂຫສິ, ສຸຈິປຣິວາຣເສຏ຺ຐິ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສິຣິກາຬກຓ຺ຓິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໓໘໓] ໘. ກຸກ຺ກຸຏຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສຸຈິຕ຺ຕປຕ຺ຕຉທນາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກສ຺ມາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເອກໍ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາ ກິເລສວເສນ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາມ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ອຸປລາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສໍ ຄຕກາເລ ວິນາສໍ ປາເປນ຺ຕິ, ໂລລພິຬາຣີ ວິຍ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຣຎ຺ເຎ ກຸກ຺ກຸຏໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອເນກສຕກຸກ຺ກຸຏປຣິວາໂຣ ອຣຎ຺ເຎ ວສຕິ. ຕສ຺ສ ອວິທູເຣ ເອກາ ພິຬາຣິກາປິ ວສຕິ. ສາ ຐເປຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອວເສເສ ກຸກ຺ກຸເຏ ອຸປາເຍນ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ຂາທິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ຄຫຓໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ສາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ກຸກ຺ກຸໂຏ ອຕິວິຍ ສໂຐ ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ສຐຠາວໍ ອຸປາຍກຸສລຠາວຎ຺ຈ ນ ຊານາຕິ, ອິມໍ ມຍາ ‘ອຫໍ ຠຣິຍາ ເຕ ຠວິສ຺ສາມີ’ຕິ ອຸປລາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສໍ ອາຄຕກາເລ ຂາທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ສາ ເຕນ ນິສິນ຺ນຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວຓ຺ຓສມ຺ຠາສນປຸພ຺ພງ຺ຄມາຍ ວາຈາຍ ຕໍ ຍາຈມານາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໕໘.

‘‘ສຸຈິຕ຺ຕປຕ຺ຕຉທນ, ຕມ຺ພຈູຬ ວິຫງ຺ຄມ;

ໂອໂຣຫ ທຸມສາຂາຍ, ມຸຘາ ຠຣິຍາ ຠວາມິ ເຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຈິຕ຺ຕປຕ຺ຕຉທນາຕິ ສຸຈິຕ຺ເຕຫິ ປຕ຺ເຕຫິ ກຕຈ຺ຉທນ. ມຸຘາຕິ ວິນາ ມູເລນ ນ ກິຎ຺ຈິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຫໍ ຠຣິຍາ ເຕ ຠວາມິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອິມາຍ ມມ ສພ຺ເພ ຎາຕກາ ຂາທິຕາ, ອິທານິ ມໍ ອຸປລາເປຕ຺ວາ ຂາທິຕຸກາມາ ອໂຫສິ, ອຸຍ຺ໂຍເຊສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໙.

‘‘ຈຕຸປ຺ປທີ ຕ຺ວໍ ກລ຺ຍາຓິ, ທ຺ວິປທາຫໍ ມໂນຣເມ;

ມິຄີ ປກ຺ຂີ ອສຎ຺ຎຸຕ຺ຕາ, ອຎ຺ຎໍ ປຣິເຍສ ສາມິກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມິຄີຕິ ພິຬາຣິໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ອສຎ຺ຎຸຕ຺ຕາຕິ ຊຍມ຺ປຕິກາ ຠວິຕຸໍ ອຍຸຕ຺ຕາ ອສມ຺ພນ຺ຘາ, ນຕ຺ຖິ ເຕສໍ ອີທິໂສ ສມ຺ພນ຺ໂຘຕິ ທີເປຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ສາ ‘‘ອຍໍ ອຕິວິຍ ສໂຐ, ເຍນ ເກນຈິ ອຸປາເຍນ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ນໍ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖໐.

‘‘ໂກມາຣິກາ ເຕ ເຫສ຺ສາມິ, ມຎ຺ຊຸກາ ປິຍຠາຓິນີ;

ວິນ຺ທ ມໍ ອຣິເຍນ ເວເທນ, ສາວຍ ມໍ ຍທິຈ຺ຉສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂກມາຣິກາຕິ ອຫໍ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອຎ຺ຎໍ ປຸຣິສໍ ນ ຊານາມິ, ຕວ ໂກມາຣິກາ ຠຣິຍາ ຠວິສ຺ສາມີຕິ ວທຕິ. ມຎ຺ຊຸກາ ປິຍຠາຓິນີຕິ ຕວ ມຘຸຣກຖາ ປິຍຠາຓິນີເຍວ ຠວິສ຺ສາມິ. ວິນ຺ທ ມນ຺ຕິ ປຏິລຠ ມໍ. ອຣິເຍນ ເວເທນາຕິ ສຸນ຺ທເຣນ ປຏິລາເຠນ. ອຫມ຺ປິ ຫິ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ປຸຣິສສມ຺ຜສ຺ສໍ ນ ຊານາມິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ອິຕ຺ຖິສມ຺ຜສ຺ສໍ ນ ຊານາສິ, ອິຕິ ປກຕິຍາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນິໍ ມໍ ນິທ຺ໂທເສນ ລາເຠນ ລຠ. ຍທິ ມໍ ອິຈ຺ຉສິ, ອຖ ເມ ວຈນໍ ນ ສທ຺ທຫສິ, ທ຺ວາທສໂຍຊນາຍ ພາຣາຓສິຍາ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ເມ ທາສີ’’ຕິ ສາວຍ, ມໍ ອຕ຺ຕໂນ ທາສໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຫີຕິ ວທຕິ.

ຕໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອິມໍ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປລາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໖໑.

‘‘ກຸຓປາທິນິ ໂລຫິຕເປ, ໂຈຣິ ກຸກ຺ກຸຏໂປຖິນິ;

ນ ຕ຺ວໍ ອຣິເຍນ ເວເທນ, ມມໍ ຠຕ຺ຕາຣມິຈ຺ຉສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ຕ຺ວໍ ອຣິເຍນາຕິ ຕ຺ວໍ ອຣິເຍນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສລາເຠນ ມໍ ຠຕ຺ຕາຣໍ ນ ອິຈ຺ຉສິ, ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ປນ ມໍ ຂາທິຕຸກາມາສິ, ນສ຺ສ ປາເປຕິ ຕໍ ປລາເປສິ. ສາ ປນ ປລາຍິຕ຺ວາວ ຄຕາ, ນ ປຸນ ໂອໂລເກຕຸມ຺ປິ ວິສຫິ.

໖໒.

‘‘ເອວມ຺ປິ ຈຕຸຣາ ນາຣີ, ທິສ຺ວານ ສຘນໍ ນຣໍ;

ເນນ຺ຕິ ສຓ຺ຫາຫິ ວາຈາຫິ, ພິຬາຣີ ວິຍ ກຸກ຺ກຸຏໍ.

໖໓.

‘‘ໂຍ ຈ ອຸປ຺ປຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ, ນ ຂິປ຺ປມນຸພຸຊ຺ຌຕິ;

ອມິຕ຺ຕວສມນ຺ເວຕິ, ປຈ຺ຉາ ຈ ອນຸຕປ຺ປຕິ.

໖໔.

‘‘ໂຍ ຈ ອຸປ຺ປຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ, ຂິປ຺ປເມວ ນິໂພຘຕິ;

ມຸຈ຺ຈເຕ ສຕ຺ຕຸສມ຺ພາຘາ, ກຸກ຺ກຸໂຏວ ພິຬາຣິຍາ’’ຕິ. – ອິມາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ;

ຕຕ຺ຖ ຈຕຸຣາຕິ ຈາຕຸຣິເຍນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ນາຣີຕິ ອິຕ຺ຖິໂຍ. ເນນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວສໍ ອຸປເນນ຺ຕິ. ພິຬາຣີ ວິຍາຕິ ຍຖາ ສາ ພິຬາຣີ ຕໍ ກຸກ຺ກຸຏໍ ເນຕຸໍ ວາຍມຕິ, ເອວໍ ອຎ຺ຎາປິ ນາຣິໂຍ ເນນ຺ຕິເຍວ. ອຸປ຺ປຕິຕໍ ອຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກິຎ຺ຈິເທວ ອຕ຺ຖໍ. ນ ອນຸພຸຊ຺ຌຕີຕິ ຍຖາສຠາເວນ ນ ຊານາຕິ, ປຈ຺ຉາ ຈ ອນຸຕປ຺ປຕິ. ກຸກ຺ກຸໂຏວາຕິ ຍຖາ ໂສ ຎາຓສມ຺ປນ຺ໂນ ກຸກ຺ກຸໂຏ ພິຬາຣິໂຕ ມຸຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ສຕ຺ຕຸສມ຺ພາຘໂຕ ມຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ກຸກ຺ກຸຏຣາຊາ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ກຸກ຺ກຸຏຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໓໘໔] ໙. ຘມ຺ມຘຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຘມ຺ມໍ ຈຣຖ ຎາຕໂຍຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ກຸຫກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຍໍ ອິທາເນວ ກຸຫໂກ, ປຸພ຺ເພປິ ກຸຫໂກເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສກຸຓໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ສກຸຓສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ທີປເກ ວສິ. ອເຖກຈ຺ເຈ ກາສິຣຏ຺ຐວາສິໂນ ວາຓິຊາ ທິສາກາກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນາວາຍ ສມຸທ຺ທໍ ປກ຺ຂນ຺ທິໍສຸ, ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ນາວາ ຠິຊ຺ຊິ. ໂສ ທິສາກາໂກ ຕໍ ທີປກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ມຫາສກຸຓສງ຺ໂຆ, ມຍາ ກຸຫກກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ເອເຕສໍ ອຓ຺ຑການິ ເຈວ ຉາປເກ ຈ ວຣໍ ວຣໍ ຂາທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສກຸຓສງ຺ຆສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ມຸຂໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ເອເກນ ປາເທນ ປຖວິຍໍ ອຏ຺ຐາສິ. ‘‘ໂກ ນາມ ຕ຺ວໍ, ສາມີ’’ຕິ ສກຸເຓຫິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອຫໍ ຘມ຺ມິໂກ ນາມາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກສ຺ມາ ປນ ເອເກນ ປາເທນ ຐິໂຕສີ’’ຕິ? ‘‘ມຍາ ທຸຕິເຍ ປາເທ ນິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ປຖວີ ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ກສ຺ມາ ມຸຂໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐສີ’’ຕິ? ‘‘ອຫໍ ອຎ຺ຎໍ ອາຫາຣໍ ນ ຂາທາມິ, ວາຕເມວ ຂາທາມີ’’ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ເຕ ສກຸເຓ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ໂອວາທໍ ໂວ ທສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸຓາຖາ’’ຕິ ເຕສໍ ໂອວາທວເສນ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໕.

‘‘ຘມ຺ມໍ ຈຣຖ ຎາຕໂຍ, ຘມ຺ມໍ ຈຣຖ ຠທ຺ທໍ ໂວ;

ຘມ຺ມຈາຣີ ສຸຂໍ ເສຕິ, ອສ຺ມິໍ ໂລເກ ປຣມ຺ຫິ ຈາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມໍ ຈຣຖາຕິ ກາຍສຸຈຣິຕາທິເຠທໍ ຘມ຺ມໍ ກໂຣຖ. ຎາຕໂຍຕິ ເຕ ອາລປຕິ. ຘມ຺ມໍ ຈຣຖ ຠທ຺ທໍ ໂວຕິ ເອກວາຣໍ ຈຣິຕ຺ວາ ມາ ໂອສກ຺ກຖ, ປຸນປ຺ປຸນໍ ຈຣຖ, ເອວໍ ຠທ຺ທໍ ໂວ ຠວິສ຺ສຕິ. ສຸຂໍ ເສຕີຕິ ເທສນາສີສເມຕໍ, ຘມ຺ມຈາຣີ ປນ ສຸຂໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ຄຈ຺ຉຕິ ນິສີທຕິ ເສຕິ, ສພ຺ພິຣິຍາປເຖສຸ ສຸຂິໂຕ ໂຫຕີຕິ ທີເປຕິ.

ສກຸຓາ ‘‘ອຍໍ ກາໂກ ໂກຫຎ຺ເຎນ ອຓ຺ຑການິ ຂາທິຕຸໍ ເອວໍ ວທຕີ’’ຕິ ອຊານິຕ຺ວາ ຕໍ ທຸສ຺ສີລໍ ວຓ຺ເຓນ຺ຕາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫໍສຸ –

໖໖.

‘‘ຠທ຺ທໂກ ວຕຍໍ ປກ຺ຂີ, ທິໂຊ ປຣມຘມ຺ມິໂກ;

ເອກປາເທນ ຕິຏ຺ຐນ຺ໂຕ, ຘມ຺ມເມວານຸສາສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມເມວາຕິ ສຠາວເມວ. ອນຸສາສຕີຕິ ກເຖສິ.

ສກຸຓາ ຕສ຺ສ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ກິຣ ສາມິ ອຎ຺ຎໍ ໂຄຈຣໍ ນ ຄຓ຺ຫສິ, ວາຕເມວ ຠກ຺ຂສິ, ເຕນ ຫິ ອມ຺ຫາກໍ ອຓ຺ຑການິ ຈ ຉາປເກ ຈ ໂອໂລເກຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂຄຈຣາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂສ ປາໂປ ເຕສໍ ຄຕກາເລ ອຓ຺ຑການິ ຈ ຉາປເກ ຈ ກຸຈ຺ຉິປູຣໍ ຂາທິຕ຺ວາ ເຕສໍ ອາຄມນກາເລ ອຸປສນ຺ຕູປສນ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ມຸຂໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ເອເກນ ປາເທນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ສກຸຓາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕເກ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ຂາທຕີ’’ຕິ ມຫາສທ຺ເທນ ວິຣວນ຺ຕິ, ‘‘ອຍໍ ກາໂກ ຘມ຺ມິໂກ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ອາສງ຺ກາມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ກໂຣນ຺ຕິ. ອເຖກທິວສໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິຘ ປຸພ຺ເພ ໂກຈິ ປຣິປນ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ, ອິມສ຺ສ ອາຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຊາໂຕ, ອິມໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ສກຸເຓຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂຄຈຣາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ອຏ຺ຐາສິ. ກາໂກປິ ‘‘ຄຕາ ສກຸຓາ’’ຕິ ນິຣາສງ຺ໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຓ຺ຑການິ ຈ ຉາປເກ ຈ ຂາທິຕ຺ວາ ປຸນາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຸຂໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ເອເກນ ປາເທນ ອຏ຺ຐາສິ.

ສກຸຓຣາຊາ ສກຸເຓສຸ ອາຄເຕສຸ ສພ຺ເພ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ໂວ ອຊ຺ຊ ປຸຕ຺ຕການໍ ປຣິປນ຺ຖໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອິມໍ ປາປກາກໍ ຂາທນ຺ຕໍ ອທ຺ທສໍ, ເອຖ ນໍ ຄຓ຺ຫາມາ’’ຕິ ສກຸຓສງ຺ຆໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ປລາຍຕິ, ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຖ ນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໖໗.

‘‘ນາສ຺ສ ສີລໍ ວິຊານາຖ, ອນຎ຺ຎາຍ ປສໍສຖ;

ຠຸຕ຺ວາ ອຓ຺ຑຎ຺ຈ ໂປຕຎ຺ຈ, ຘມ຺ໂມ ຘມ຺ໂມຕິ ຠາສຕິ.

໖໘.

‘‘ອຎ຺ຎໍ ຠຓຕິ ວາຈາຍ, ອຎ຺ຎໍ ກາເຍນ ກຸພ຺ພຕິ;

ວາຈາຍ ໂນ ຈ ກາເຍນ, ນ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ອຘິຏ຺ຐິໂຕ.

໖໙.

‘‘ວາຈາຍ ສຂິໂລ ມໂນວິທຸຄ຺ໂຄ, ຉນ຺ໂນ ກູປສໂຍວ ກຓ຺ຫສປ຺ໂປ;

ຘມ຺ມຘໂຊ ຄາມນິຄມາສຸ ສາຘຸ, ທຸຊ຺ຊາໂນ ປຸຣິເສນ ພາລິເສນ.

໗໐.

‘‘ອິມໍ ຕຸຓ຺ເຑຫິ ປກ຺ເຂຫິ, ປາທາ ຈິມໍ ວິເຫຐຖ;

ຉວຎ຺ຫິມໍ ວິນາເສຖ, ນາຍໍ ສໍວາສນາຣໂຫ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນາສ຺ສ ສີລນ຺ຕິ ນ ອສ຺ສ ສີລໍ. ອນຎ຺ຎາຍາຕິ ອຊານິຕ຺ວາ. ຠຸຕ຺ວາຕິ ຂາທິຕ຺ວາ. ວາຈາຍ ໂນ ຈ ກາເຍນາຕິ ອຍຎ຺ຫິ ວຈເນເນວ ຘມ຺ມໍ ຈຣຕິ, ກາເຍນ ປນ ນ ກໂຣຕິ. ນ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ອຘິຏ຺ຐິໂຕຕິ ຕສ຺ມາ ຊານິຕພ຺ໂພ ຍຖາຍໍ ຘມ຺ມໍ ຠຓຕິ, ນ ຕໍ ອຘິຏ຺ຐິໂຕ, ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ນ ອຘິຏ຺ຐິໂຕ. ວາຈາຍ ສຂິໂລຕິ ວຈເນນ ມຸທຸ. ມໂນວິທຸຄ຺ໂຄຕິ ມນສາ ວິທຸຄ຺ໂຄ ທຸປ຺ປເວໂສ ວິສໂມ. ຉນ຺ໂນຕິ ຍສ຺ມິໍ ພິເລ ສຍຕິ, ເຕນ ຉນ຺ໂນ. ກູປສໂຍຕິ ພິລາສໂຍ. ຘມ຺ມຘໂຊຕິ ສຸຈຣິຕຘມ຺ມໍ ຘຊໍ ກຕ຺ວາ ວິຈຣເຓນ ຘມ຺ມທ຺ຘໂຊ. ຄາມນິຄມາສຸ ສາຘູຕິ ຄາເມສຸ ຈ ນິຄເມສຸ ຈ ສາຘຸ ຠທ຺ທໂກ ສມ຺ຠາວິໂຕ. ທຸຊ຺ຊາໂນຕິ ອຍໍ ເອວຣູໂປ ທຸສ຺ສີໂລ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກມ຺ມນ຺ໂຕ ພາລິເສນ ອຎ຺ຎາເຓນ ປຸຣິເສນ ນ ສກ຺ກາ ຊານິຕຸໍ. ປາທາ ຈິມນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປາເທນ ຈ ອິມໍ. ວິເຫຐຖາຕິ ປຫຣຖ ຫນຖ. ຉວນ຺ຕິ ລາມກໍ. ນາຍນ຺ຕິ ອຍໍ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ສໍວາສໍ ນ ອຣຫຕີຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ສກຸຓເຊຏ຺ຐໂກ ສຍເມວ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສີສໍ ຕຸຓ຺ເຑນ ປຫຣິ, ອວເສສາ ສກຸຓາ ຕຸຓ຺ຑນຂປາທປກ຺ເຂຫິ ປຫຣິໍສຸ. ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກຸຫກກາໂກ ອິທານິ ກຸຫກຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ສກຸຓຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຘມ຺ມຘຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໓໘໕] ໑໐. ນນ຺ທິຍມິຄຣາຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສເຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຄຈ຺ເຉສີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ມາຕຸໂປສກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕຎ຺ຫິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ຄິຫີ ໂປເສສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິໍ ເຕ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມາຕາປິຕໂຣ ເມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ ຠິກ຺ຂຸ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕານໍ ວໍສໍ ປາເລສິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ຫິ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາປິ ມາຕາປິຕູນໍ ຊີວິຕໍ ອທໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ໂກສລຣຏ຺ເຐ ສາເກເຕ ໂກສລຣາເຊ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມິຄໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ນນ຺ທິຍມິໂຄ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ສີລາຈາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ມາຕາປິຕໂຣ ໂປເສສິ. ຕທາ ໂກສລຣາຊາ ມິຄວິຕ຺ຕໂກວ ອໂຫສິ. ໂສ ປນ ມນຸສ຺ສານໍ ກສິກມ຺ມາທີນິ ກາຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ມຫາປຣິວາໂຣ ເທວສິກໍ ມິຄວໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ມນຸສ຺ສາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ຍາ, ອຍໍ ຣາຊາ ອມ຺ຫາກໍ ກມ຺ມຈ຺ເຉທໍ ກໂຣຕິ, ຆຣາວາໂສປິ ນສ຺ສຕິ, ຍໍນູນ ມຍໍ ອຊ຺ຊຸນວນໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ໂປຣກ຺ຂຓິໍ ຂຓິຕ຺ວາ ຕິຓານິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ທຓ຺ຑມຸຄ຺ຄຣາທິຫຕ຺ຖາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຄຸມ຺ເພ ປຫຣນ຺ຕາ ມິເຄ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ໂຄຣູປານິ ວິຍ ວຊໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ປເວເສຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມໍ ກເຣຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ມນ຺ຕຍິໍສຸ. ‘‘ອຕ຺ເຖໂສ ອຸປາໂຍ’’ຕິ ສພ຺ເພ ເອກຈ຺ຉນ຺ທາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ໂຍຊນມຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ປຣິກ຺ຂິປິໍສຸ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ນນ຺ທິໂຍ ເອກສ຺ມິໍ ຂຸທ຺ທກຄຸມ຺ເພ ມາຕາປິຕໂຣ ຄເຫຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ນິປນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ມນຸສ຺ສາ ນານາຜລກາວຸຘຫຕ຺ຖາ ພາຫຸນາ ພາຫຸໍ ປີເຬຕ຺ວາ ຕໍ ຄຸມ຺ພໍ ປຣິກ຺ຂິປິໍສຸ. ອເຖກຈ຺ເຈ ມິເຄ ໂອໂລເກນ຺ຕາ ຕໍ ຄຸມ຺ພໍ ປວິສິໍສຸ. ນນ຺ທິໂຍ ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ມຍາ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ຊີວິຕໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ມາຕາປິຕໂຣ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມຕາຕ, ອິເມ ມນຸສ຺ສາ ອິມໍ ຄຸມ຺ພໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອມ຺ເຫ ຕໂຍປິ ປສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ເອເກນ ອຸປາເຍນ ຊີເວຍ຺ຍາຖ, ຊີວິຕໍ ໂວ ເສຍ຺ໂຍ, ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຊີວິຕທານໍ ທຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສຫິ ຄຸມ຺ພປຣິຍນ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ ຄຸມ຺ເພ ປຫຏມຕ຺ເຕເຍວ ນິກ຺ຂມິສ຺ສາມິ, ອຖ ເຕ ‘ອິມສ຺ມິໍ ຂຸທ຺ທກຄຸມ຺ເພ ເອໂກເຍວ ມິໂຄ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ຄຸມ຺ພໍ ນ ປວິສິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຖາ’’ຕິ ມາຕາປິຕໂຣ ຂມາເປຕ຺ວາ ຄມນສຊ຺ໂຊ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ມນຸສ຺ເສຫິ ຄຸມ຺ພປຣິຍນ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ ອຸນ຺ນາເທຕ຺ວາ ຄຸມ຺ເພ ປຫຏມຕ຺ເຕເຍວ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິ. ເຕ ‘‘ເອໂກເວຕ຺ຖ ມິໂຄ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຄຸມ຺ພໍ ນ ປວິສິໍສຸ. ອຖ ນນ຺ທິໂຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມິຄານໍ ອນ຺ຕຣໍ ປາວິສິ. ມນຸສ຺ສາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ມິເຄ ອຸຍ຺ຍານໍ ປເວເສຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ຖເກຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ສກສກຏ຺ຐານານິ ອຄມໍສຸ.

ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣາຊາ ສຍເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ມິຄໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອຫີຕິ ເອກໍ ເປເສຕ຺ວາ ອາຫຣາເປສິ. ມິຄາ ວາຣໍ ຐປຍິໍສຸ, ປຕ຺ຕວາໂຣ ມິໂຄ ເອກມນ຺ເຕ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ນນ຺ທິໂຍ ໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ປານີຍໍ ປິວຕິ, ຕິຓານິ ຂາທຕິ, ວາໂຣ ປນສ຺ສ ນ ຕາວ ປາປຸຓາຕິ. ອຖ ພຫູນໍ ທິວສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ຕໍ ທຏ຺ຐຸກາມາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ໂຕ ນນ຺ທິຍມິຄຣາຊາ ນາຄພໂລ ຖາມສມ຺ປນ຺ໂນ, ສເຈ ຊີວຕິ, ອວສ຺ສໍ ວຕິໍ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ສາສນມສ຺ສ ເປເສສ຺ສາມາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ມຄ຺ຄສມີເປ ຐຕ຺ວາ ເອກໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ຍ, ກຫໍ ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ ມານຸສິກາຍ ວາຈາຍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສາເກຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສາສນໍ ປຫິຓນ຺ຕາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫໍສຸ –

໗໑.

‘‘ສເຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຄຈ຺ເຉສິ, ສາເກເຕ ອຊ຺ຊຸນໍ ວນໍ;

ວຊ຺ຊາສິ ນນ຺ທິຍໍ ນາມ, ປຸຕ຺ຕໍ ອສ຺ມາກໂມຣສໍ;

ມາຕາ ປິຕາ ຈ ເຕ ວຸທ຺ຘາ, ເຕ ຕໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ ປສ຺ສິຕຸ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສເຈ, ຕ຺ວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສາເກຕໍ ຄຈ຺ຉສິ, ສາເກເຕ ອຊ຺ຊຸນວນໍ ນາມ ອຸຍ຺ຍານໍ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ອມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ໂຕ ນນ຺ທິໂຍ ນາມ ມິໂຄ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ວເທຍ຺ຍາສິ ‘‘ມາຕາປິຕໂຣ ເຕ ວຸຑ຺ຒາ ຍາວ ນ ມຣນ຺ຕິ, ຕາວ ຕໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ.

ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສາເກຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ນນ຺ທິຍມິໂຄ ນາມ ກຕໂຣ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ມິໂຄ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສມີເປ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອຫ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ນນ຺ທິໂຍ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາມຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ວຕິໍ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ໂນ ນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ມຍາ ປນ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕກໍ ນິວາປປານໂຠຊນໍ ຠຸຕ຺ຕໍ, ຕໍ ເມ ອິຓຏ຺ຐາເນ ຐິຕໍ, ອິເມສຎ຺ຈ ມິຄານໍ ມຊ຺ເຌ ຈິຣວຸຕ຺ໂຖສ຺ມິ, ຕສ຺ສ ເມ ຣຎ຺ໂຎ ເຈວ ເອເຕສຎ຺ຈ ໂສຕ຺ຖິຠາວໍ ອກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ພລໍ ອທສ຺ເສຕ຺ວາ ຄມນໍ ນາມ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ອຕ຺ຕໂນ ວາເຣ ປນ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ອຫໍ ເອເຕສໍ ໂສຕ຺ຖິຠາວໍ ກຕ຺ວາ ສຸຂິໂຕ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໗໒.

‘‘ຠຸຕ຺ຕາ ມຍາ ນິວາປານິ, ຣາຊິໂນ ປານໂຠຊນໍ;

ຕໍ ຣາຊປິຓ຺ຑໍ ອວໂຠຕ຺ຕຸໍ, ນາຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ມຸສ຺ສເຫ.

໗໓.

‘‘ໂອທຫິສ຺ສາມຫໍ ປສ຺ສໍ, ຂຸຣປ຺ປານິສ຺ສ ຣາຊິໂນ;

ຕທາຫໍ ສຸຂິໂຕ ມຸຕ຺ໂຕ, ອປິ ປສ຺ເສຍ຺ຍ ມາຕຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນິວາປານີຕິ ເຕສຸ ເຕສຸ ຐາເນສຸ ນິວຸຕານິ ນິວາປານິ. ປານໂຠຊນນ຺ຕິ ປານີຍຎ຺ຈ ອວເສສຕິຓຎ຺ຈ. ຕໍ ຣາຊປິຓ຺ຑນ຺ຕິ ຕໍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕກໍ ສງ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ສໂມຘານກຏ຺ເຐນ ປິຓ຺ຑໍ. ອວໂຠຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ທຸພ຺ຠຸຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ. ຣຎ຺ໂຎ ຫິ ກິຈ຺ຈໍ ອນິປ຺ຜາເທນ຺ໂຕ ຕໍ ອວຠຸຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ ນາມ, ສ຺ວາຫໍ ເອວໍ ອວໂຠຕ຺ຕຸໍ ນ ອຸສ຺ສຫາມີຕິ ວທຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ມຸສ຺ສເຫຕິ ເຈຕ຺ຖ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ອາລປນໍ, ມ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ.

ໂອທຫິສ຺ສາມຫໍ ປສ຺ສໍ, ຂຸຣປ຺ປານິສ຺ສ ຣາຊິໂນຕິ ອຫໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຕ຺ຕໂນ ວາເຣ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ຂຸຣປ຺ປໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ອາຄຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ມິຄຍູຖໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ເຕ ຐຕ຺ວາ ‘‘ມໍ ວິຊ຺ຌ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ມຫາຜາສຸກປສ຺ສໍ ໂອທຫິສ຺ສາມິ ໂອຑ຺ເຑສ຺ສາມິ. ສຸຂິໂຕ ມຸຕ຺ໂຕຕິ ຕທາ ອຫໍ ມຣຓຠຍາ ມຸຕ຺ໂຕ ສຸຂິໂຕ ນິທ຺ທຸກ຺ໂຂ ຣຎ຺ຎາ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ອປິ ນາມ ມາຕຣໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍນ຺ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປກ຺ກາມິ. ອປຣຠາເຄ ຕສ຺ສ ວາຣທິວເສ ຣາຊາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ອຸຍ຺ຍານໍ ອາຄຈ຺ຉິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ເອກມນ຺ເຕ ອຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາ ‘‘ມິຄໍ ວິຊ຺ຌິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຂຸຣປ຺ປໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ຍຖາ ອຎ຺ເຎ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິຕາ ປລາຍນ຺ຕິ, ເອວໍ ອປລາຍິຕ຺ວາ ນິພ຺ຠໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ເມຕ຺ຕໍ ປຸເຣຈາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ມຫາຜາສຸກປສ຺ສໍ ໂອທຫິຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈໂລວ ອຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ເມຕ຺ຕານຸຠາເວນ ສຣໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ, ມຫາຣາຊ, ສຣໍ ນ ມຸຈ຺ເຈສິ, ມຸຎ຺ຈາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ນ ສກ຺ໂກມິ, ມິຄຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຸຓວນ຺ຕານໍ ຄຸຓໍ ຊານ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ຕທາ ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ເຕ ປສີທິຕ຺ວາ ຘນຸໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ອຈິຕ຺ຕກໍ ກລິງ຺ຄຣກຓ຺ຑມ຺ປິ ຕາວ ຕວ ຄຸຓໍ ຊານາຕິ, ອຫໍ ສຈິຕ຺ຕໂກ ມນຸສ຺ສຠູໂຕປິ ຕວ ຄຸຓໍ ນ ຊານາມິ, ມິຄຣາຊ, ມຍ຺ຫໍ ຂມ, ອຠຍໍ ເຕ ທມ຺ມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ມຍ຺ຫໍ ຕາວ ອຠຍໍ ເທສິ, ອຍໍ ປນ ອຸຍ຺ຍາເນ ມິຄຄໂຓ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ເອຕສ຺ສປິ ອຠຍໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ. ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ນິຄ຺ໂຣຘຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑.໑໒) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສພ຺ເພສໍ ອຣຎ຺ເຎ ມິຄານໍ ອາກາສຄຕສກຸຓານໍ ຊລຈຣມຈ຺ຉານຎ຺ຈ ອຠຍໍ ທາເປຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ຎາ ນາມ ອຄຕິຄມນໍ ປຫາຍ ທສ ຣາຊຘມ຺ເມ ອໂກເປນ຺ເຕນ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ.

‘‘ທານໍ ສີລໍ ປຣິຈ຺ຈາຄໍ, ອຊ຺ຊວໍ ມທ຺ທວໍ ຕປໍ;

ອກ຺ໂກຘໍ ອວິຫິໍສຎ຺ຈ, ຂນ຺ຕິຎ຺ຈ ອວິໂຣຘນໍ.

‘‘ອິຈ຺ເຈເຕ ກຸສເລ ຘມ຺ເມ, ຐິເຕ ປສ຺ສາມິ ອຕ຺ຕນິ;

ຕໂຕ ເມ ຊາຍເຕ ປີຕິ, ໂສມນສ຺ສຎ຺ຈນປ຺ປກ’’ນ຺ຕິ. (ຊາ. ໒.໒໑.໑໗໖-໑໗໗) –

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ຣາຊຘມ຺ເມ ຄາຖາພນ຺ເຘເນວ ເທເສຕ຺ວາ ກຕິປາຫໍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ວສິຕ຺ວາ ນຄເຣ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອຠຍທານປກາສນຕ຺ຖໍ ສຸວຓ຺ຓເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ຄໂຕ.

໗໔.

‘‘ມິຄຣາຊາ ປຸເຣ ອາສິໍ, ໂກສລສ຺ສ ນິເກຕເນ;

ນນ຺ທິໂຍ ນາມ ນາເມນ, ອຠິຣູໂປ ຈຕຸປ຺ປໂທ.

໗໕.

‘‘ຕໍ ມໍ ວຘິຕຸມາຄຈ຺ຉິ, ທາຍສ຺ມິໍ ອຊ຺ຊຸເນ ວເນ;

ຘນຸໍ ອາຣຊ຺ຊໍ ກຕ຺ວານ, ອຸສຸໍ ສນ຺ນຍ຺ຫ ໂກສໂລ.

໗໖.

‘‘ຕສ຺ສາຫໍ ໂອທຫິໍ ປສ຺ສໍ, ຂຸຣປ຺ປານິສ຺ສ ຣາຊິໂນ;

ຕທາຫໍ ສຸຂິໂຕ ມຸຕ຺ໂຕ, ມາຕຣໍ ທຏ຺ຐຸມາຄໂຕ’’ຕິ. –

ອິມາ ຕິສ຺ໂສ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ ໂຫນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂກສລສ຺ສ ນິເກຕເນຕິ ໂກສລສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ນິເກຕເນ ວສນຏ຺ຐາເນ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຣຎ຺ຎສ຺ມິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທາຍສ຺ມິນ຺ຕິ ມິຄານໍ ວສນຕ຺ຖາຍ ທິນ຺ນອຸຍ຺ຍາເນ. ອາຣຊ຺ຊໍ ກຕ຺ວານາຕິ ຊິຍາຍ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ, ອາໂຣເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສນ຺ນຍ຺ຫາຕິ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ໂຍເຊຕ຺ວາ. ໂອທຫິນ຺ຕິ ໂອຑ຺ເຑສິໍ. ມາຕຣໍ ທຏ຺ຐຸມາຄໂຕຕິ ເທສນາສີສເມຕໍ, ຣຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອຠຍຕ຺ຖາຍ ສຸວຓ຺ຓເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ທຏ຺ຐຸໍ ອາຄໂຕສ຺ມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ມາຕຸໂປສກຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ມາຕາປິຕໂຣ ມຫາຣາຊກຸລານິ ອເຫສຸໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ນນ຺ທິຍມິຄຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ນນ຺ທິຍມິຄຣາຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ອວາຣິຍວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

໒. ຂຣປຸຕ຺ຕວຄ຺ໂຄ

[໓໘໖] ໑. ຂຣປຸຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສຈ຺ຈໍ ກິເຣວມາຫໍສູຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາປໂລຠນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເກນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐາປິໂຕສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ອຍໍ ເຕ ອິຕ຺ຖີ ອນຕ຺ຖກາຣິກາ, ປຸພ຺ເພປິ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ນິສ຺ສາຍ ອຄ຺ຄິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຣນ຺ໂຕ ປຓ຺ຑິເຕ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິຕໍ ລຠີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ເສນເກ ນາມ ຣຎ຺ເຎ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສກ຺ກຕ຺ຕໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ເສນກສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ເອເກນ ນາຄຣາເຊນ ສທ຺ຘິໍ ມິຕ຺ຕຠາໂວ ໂຫຕິ. ໂສ ກິຣ ນາຄຣາຊາ ນາຄຠວນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຖເລ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຈຣຕິ. ອຖ ນໍ ຄາມທາຣກາ ທິສ຺ວາ ‘‘ສປ຺ໂປ ອຍ’’ນ຺ຕິ ເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑາທີຫິ ປຫຣິໍສຸ. ອຖ ຣາຊາ ອຸຍ຺ຍານໍ ກີຬິຕຸໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເອເຕ ທາຣກາ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເອກໍ ສປ຺ປໍ ປຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ປຫຣິຕຸໍ ມາ ເທຖ, ປລາເປຖ ເນ’’ຕິ ປລາເປສິ. ນາຄຣາຊາ ຊີວິຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ນາຄຠວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພຫູນິ ຣຕນານິ ອາທາຍ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມເຍ ຣຎ຺ໂຎ ສຍນຆຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕານິ ຣຕນານິ ທຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ມຍາ ຕຸມ຺ເຫ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິຕໍ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ມິຕ຺ຕຠາວໍ ກຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປສ຺ສຕິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ນາຄມາຓວິກາສຸ ເອກໍ ກາເມສຸ ອຕິຕ຺ຕໍ ນາຄມາຓວິກໍ ຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ຍທາ ເອຕໍ ນ ປສ຺ສສິ, ຕທາ ອິມໍ ມນ຺ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ເອກໍ ມນ຺ຕໍ ອທາສິ.

ໂສ ເອກທິວສໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນາຄມາຓວິກາຍ ສທ຺ຘິໍ ໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ອຸທກກີຬໍ ກີຬິ. ນາຄມາຓວິກາ ເອກໍ ອຸທກສປ຺ປໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕຠາວໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອສທ຺ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວິ. ຣາຊາ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ ຄຕາ’’ຕິ ມນ຺ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອນາຈາຣໍ ກໂຣນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ເວຬຸເປສິກາຍ ປຫຣິ. ສາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕໂຕ ນາຄຠວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ ອາຄຕາສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຫາໂຍ ມໍ ອຕ຺ຕໂນ ວຈນໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ຕິໍ ປິຏ຺ຐິຍໍ ປຫຣີ’’ຕິ ປຫາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ນາຄຣາຊາ ຕຖໂຕ ອຊານິຕ຺ວາວ ຈຕ຺ຕາໂຣ ນາຄມາຓວເກ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ເສນກສ຺ສ ສຍນຆຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນາສວາເຕນ ຕໍ ຠຸສໍ ວິຍ ວິທ຺ຘໍເສຖາ’’ຕິ ເປເສສິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສິຣິສຍເນ ນິປນ຺ນກາເລ ຄພ຺ຠໍ ປວິສິໍສຸ. ເຕສໍ ປວິສນເວລາຍເມວ ຣາຊາ ເທວິໍ ອາຫ – ‘‘ຊານາສິ ນຸ ໂຂ ຠທ຺ເທ, ນາຄມາຓວິກາຍ ຄຕຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຊານາມິ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ອຊ຺ຊ ສາ ອມ຺ຫາກໍ ໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ກີຬນກາເລ ອຕ຺ຕຠາວໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ເອເກນ ອຸທກສປ຺ເປນ ສທ຺ຘິໍ ອນາຈາຣໍ ອກາສິ, ອຖ ນໍ ອຫໍ ‘ເອວໍ ມາ ກຣີ’ຕິ ສິກ຺ຂາປນຕ຺ຖາຍ ເວຬຸເປສິກາຍ ປຫຣິໍ, ສາ ‘ນາຄຠວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຫາຍສ຺ສ ເມ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ກເຖຕ຺ວາ ເມຕ຺ຕິໍ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍາ’ຕິ ເມ ຠຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນາຄມາຓວກາ ຕໂຕວ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນາຄຠວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນາຄຣາຊສ຺ສ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂສ ສໍເວຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ຣຎ຺ໂຎ ສຍນຆຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຂມາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ເມ ທຓ຺ຑກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ສພ຺ພຣຸຕຊານນໍ ນາມ ມນ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ, ມຫາຣາຊ, ອນຄ຺ໂຆ ມນ຺ໂຕ, ສເຈ ອິມໍ ມນ຺ຕໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ທເທຍ຺ຍາສິ, ທຕ຺ວາວ ອຄ຺ຄິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກິປິລ຺ລິການມ຺ປິ ສທ຺ທໍ ຊານາຕິ.

ຕສ຺ເສກທິວສໍ ມຫາຕເລ ນິສີທິຕ຺ວາ ມຘຸຜາຓິເຕຫິ ຂາທນີຍໍ ຂາທນ຺ຕສ຺ສ ເອກໍ ມຘຸພິນ຺ທຸ ຈ ຜາຓິຕພິນ຺ທຸ ຈ ປູວຂຓ຺ຑຎ຺ຈ ຠູມິຍໍ ປຕິ. ເອກາ ກິປິລ຺ລິກາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ມຫາຕເລ ມຘຸຈາຏິ ຠິນ຺ນາ, ຜາຓິຕສກຏໍ ປູວສກຏໍ ນິກ຺ກຸຊ຺ຊິຕໍ, ມຘຸຜາຓິຕຎ຺ຈ ປູວຎ຺ຈ ຂາທຖາ’’ຕິ ວິຣວນ຺ຕີ ວິຈຣຕິ. ອຖ ຣາຊາ ຕສ຺ສາ ຣວໍ ສຸຕ຺ວາ ຫສິ. ຣຎ຺ໂຎ ສມີເປ ຐິຕາ ເທວີ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ທິສ຺ວາ ຣາຊາ ຫສີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂາທນີຍໍ ຂາທິຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ເນ ເອກໍ ມກ຺ຂິກໍ ສາມິໂກ ‘‘ເອຫິ ຠທ຺ເທ, ກິເລສຣຕິຍາ ຣມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສາ ‘‘ອຘິວາເສຫິ ຕາວ ສາມິ, ອິທານິ ຣຎ຺ໂຎ ຄນ຺ເຘ ອາຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ວິລິມ຺ປນ຺ຕສ຺ສ ປາທມູເລ ຄນ຺ຘຈຸຓ຺ຓໍ ປຕິສ຺ສຕິ, ອຫໍ ຕຕ຺ຖ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ສຸຄນ຺ຘາ ຠວິສ຺ສາມິ, ຕໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ປິຏ຺ຐິຍໍ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຣມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ຕມ຺ປິ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຫສິ. ເທວີປິ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ທິສ຺ວາ ຫສີ’’ຕິ ປຸນ ຈິນ຺ເຕສິ. ປຸນ ຣຎ຺ໂຎ ສາຍມາສໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ເອກໍ ຠຕ຺ຕສິຕ຺ຖໍ ຠູມິຍໍ ປຕິ. ກິປິລ຺ລິກາ ‘‘ຣາຊກຸເລ ຠຕ຺ຕສກຏໍ ຠຄ຺ຄໍ, ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ວິຣວິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ປຸນປິ ຫສິ. ເທວີ ສຸວຓ຺ຓກຏຈ຺ຉຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປຣິວິສນ຺ຕີ ‘‘ມໍ ນຸ ໂຂ ທິສ຺ວາ ຣາຊາ ຫສຕີ’’ຕິ ວິຕກ຺ເກສິ.

ສາ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ສຍນໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ນິປຊ຺ຊນກາເລ ‘‘ກິໍກາຣຓາ ເທວ, ຫສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ‘‘ກິໍ ເຕ ມມ ຫສິຕກາຣເຓນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ນິພທ຺ໂຘ ກເຖສິ. ອຖ ນໍ ສາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຊານນມນ຺ຕໍ ມຍ຺ຫໍ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາປິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ນິພນ຺ຘິ. ຣາຊາ ‘‘ສຈາຫໍ ອິມໍ ມນ຺ຕໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ທສ຺ສາມິ, ມຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ມຣນ຺ໂຕປິ ມຍ຺ຫໍ ເທຫິ, ເທວາ’’ຕິ. ຣາຊາ ມາຕຸຄາມວສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມິສ຺ສາ ມນ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ປວິສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣເຖນ ອຸຍ຺ຍານໍ ປາຍາສິ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສກ຺ໂກ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອິມໍ ກາຣຓໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ພາລຣາຊາ ມາຕຸຄາມໍ ນິສ຺ສາຍ ‘ອຄ຺ຄິໍ ປວິສິສ຺ສາມີ’ຕິ ຄຈ຺ຉຕິ, ຊີວິຕມສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຸຊໍ ອສຸຣກຎ຺ຎໍ ອາທາຍ ພາຣາຓສິໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອຊິກໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ອໂຊ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຊໂນ ມາ ປສ຺ສຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ຣຎ຺ໂຎ ຣຖສ຺ສ ປຸຣໂຕ ອໂຫສິ. ຕໍ ຣາຊາ ເຈວ ຣເຖ ຍຸຕ຺ຕສິນ຺ຘວາ ຈ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ນ ປສ຺ສຕິ. ອໂຊ ກຖາສມຸຏ຺ຐາປນຕ຺ຖໍ ຣຖປຸຣໂຕ ອຊິກາຍ ສທ຺ຘິໍ ເມຖຸນໍ ຘມ຺ມໍ ປຏິເສວນ຺ໂຕ ວິຍ ອໂຫສິ. ຕເມໂກ ຣເຖ ຍຸຕ຺ຕສິນ຺ຘໂວ ທິສ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ ອຊຣາຊ, ມຍໍ ປຸພ຺ເພ ‘ອຊາ ກິຣ ພາລາ ອຫິຣິກາ’ຕິ ອສ຺ສຸມ຺ຫ, ນ ຈ ຕໍ ປສ຺ສິມ຺ຫ, ຕ຺ວໍ ປນ ຣໂຫ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ອນາຈາຣໍ ອມ຺ຫາກໍ ເອຕ຺ຕການໍ ປສ຺ສນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ກໂຣສິ, ນ ລຊ຺ຊສິ, ຕໍ ໂນ ປຸພ຺ເພ ສຸຕໍ ອິມິນາ ທິຏ຺ເຐນ ສເມຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໗.

‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິເຣວມາຫໍສຸ, ວສ຺ຕໍ ພາໂລຕິ ປຓ຺ຑິຕາ;

ປສ຺ສ ພາໂລ ຣໂຫກມ຺ມໍ, ອາວິກຸພ຺ພໍ ນ ພຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວສ຺ຕນ຺ຕິ ອຊໍ. ປຓ຺ຑິຕາຕິ ຎາຓສມ຺ປນ຺ນາ ຕໍ ພາໂລຕິ ວທນ຺ຕິ, ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ວທນ຺ຕິ. ປສ຺ສາຕິ ອາລປນໍ, ປສ຺ສຖາຫິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ພຸຊ຺ຌຕີຕິ ເອວໍ ກາຕຸໍ ອຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ນ ຊານາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອໂຊ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໗໘.

‘‘ຕ຺ວໍ ໂຂປິ ສມ຺ມ ພາໂລສິ, ຂຣປຸຕ຺ຕ ວິຊານຫິ;

ຣຊ຺ຊຸຍາ ຫິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ, ວງ຺ໂກຏ຺ໂຐ ໂອຫິໂຕມຸໂຂ.

໗໙.

‘‘ອປຣມ຺ປິ ສມ຺ມ ເຕ ພາລ຺ຍໍ, ໂຍ ມຸຕ຺ໂຕ ນ ປລາຍສິ;

ໂສ ຈ ພາລຕໂຣ ສມ຺ມ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ວຫຕິ ເສນກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕ຺ວໍ ໂຂປິ ສມ຺ມາຕິ ສມ຺ມ ສິນ຺ຘວ ມຍາປິ ໂຂ ຕ຺ວໍ ພາລຕໂຣ. ຂຣປຸຕ຺ຕາຕິ ໂສ ກິຣ ຄທ຺ຣຠສ຺ສ ຊາຕໂກ, ເຕນ ຕໍ ເອວມາຫ. ວິຊານຫີຕິ ອຫເມວ ພາໂລຕິ ເອວໍ ຊານາຫິ. ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕຕິ ຍຸເຄນ ສທ຺ຘິໍ ຄີວາຍ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ. ວງ຺ໂກຏ຺ໂຐຕິ ວງ຺ກໂອຏ຺ໂຐ. ໂອຫິໂຕມຸໂຂຕິ ມຸຂພນ຺ຘເນນ ປິຫິຕມຸໂຂ. ໂຍ ມຸຕ຺ໂຕ ນ ປລາຍສີຕິ ໂຍ ຕ຺ວໍ ຣຖໂຕ ມຸຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ມຸຕ຺ຕກາເລ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ນ ປວິສສິ, ຕໍ ເຕ ອປລາຍນໍ ອປຣມ຺ປິ ພາລ຺ຍໍ, ໂສ ຈ ພາລຕໂຣຕິ ຍໍ ຕ຺ວໍ ເສນກໍ ວຫສິ, ໂສ ເສນໂກ ຕຍາປິ ພາລຕໂຣ.

ຣາຊາ ເຕສໍ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ກຖໍ ຊານາຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ສຓິກໍ ຣຖໍ ເປເສສິ. ສິນ຺ຘໂວປິ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸນ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໘໐.

‘‘ຍໍ ນຸ ສມ຺ມ ອຫໍ ພາໂລ, ອຊຣາຊ ວິຊານຫິ;

ອຖ ເກນ ເສນໂກ ພາໂລ, ຕໍ ເມ ອກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍນ຺ຕິ ກຣຓຕ຺ເຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນໍ. ນູຕິ ອນຸສ຺ສວຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສມ຺ມ ອຊຣາຊ, ເຍນ ຕາວ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕຕ຺ເຕນ ກາຣເຓນ ອຫໍ ພາໂລ, ຕໍ ຕ຺ວໍ ກາຣຓໍ ຊານາຫິ, ສກ຺ກາ ເອຕໍ ຕຍາ ຎາຕຸໍ, ອຫຎ຺ຫິ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕຕ຺ຕາວ ພາໂລ, ຕສ຺ມາ ມໍ ຂຣປຸຕ຺ຕາຕິອາທີນິ ວທນ຺ໂຕ ສຸຏ຺ຐຸ ວທສິ, ອຍໍ ປນ ເສນໂກ ຣາຊາ ເກນ ກາຣເຓນ ພາໂລ, ຕໍ ເມ ກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ອກ຺ຂາຫີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອໂຊ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໑.

‘‘ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ລຠິຕ຺ວານ, ຠຣິຍາຍ ໂຍ ປທສ຺ສຕິ;

ເຕນ ຊຫິສ຺ສຕຕ຺ຕານໍ, ສາ ເຈວສ຺ສ ນ ເຫສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຖນ຺ຕິ ສພ຺ພຣຸຕຊານນມນ຺ຕໍ. ເຕນາຕິ ຕສ຺ສາ ມນ຺ຕປ຺ປທານສງ຺ຂາເຕນ ກາຣເຓນ ຕໍ ທຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ປວິສນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ຊຫິສ຺ສຕິ, ສາ ຈສ຺ສ ຠຣິຍາ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ເອສ ຕຍາປິ ພາລຕໂຣ, ໂຍ ລທ຺ຘໍ ຍສໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຊຣາຊ, ອມ຺ຫາກໍ ໂສຕ຺ຖິໍ ກໂຣນ຺ໂຕປິ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ກຣິສ຺ສສິ, ກເຖຫິ ຕາວ ໂນ ກຕ຺ຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ອຊຣາຊາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຕນາ ອຎ຺ໂຎ ປິຍຕໂຣ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເອກໍ ປິຍຠຓ຺ຑໍ ນິສ຺ສາຍ ອຕ຺ຕານໍ ນາເສຕຸໍ ລທ຺ຘຍສໍ ປຫາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໘໒.

‘‘ນ ເວ ປິຍມ຺ເມຕິ ຊນິນ຺ທ ຕາທິໂສ, ອຕ຺ຕໍ ນິຣໍກຕ຺ວາ ປິຍານິ ເສວຕິ;

ອຕ຺ຕາວ ເສຍ຺ໂຍ ປຣມາ ຈ ເສຍ຺ໂຍ, ລພ຺ຠາ ປິຍາ ໂອຈິຕຕ຺ເຖນ ປຈ຺ຉາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປິຍມ຺ເມຕິ ປິຍໍ ເມ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຊນິນ຺ທ, ຕາທິໂສ ຕຸມ຺ຫາທິໂສ ຍສມຫຕ຺ເຕ ຐິໂຕ ປຸຄ຺ຄໂລ ເອກໍ ປິຍຠຓ຺ຑໍ ນິສ຺ສາຍ ‘‘ອິທໍ ປິຍໍ ເມ’’ຕິ ອຕ຺ຕໍ ນິຣໍກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຕານິ ປິຍານິ ນ ເສວເຕວ. ກິໍກາຣຓາ? ອຕ຺ຕາວ ເສຍ຺ໂຍ ປຣມາ ຈ ເສຍ຺ໂຍຕິ, ຍສ຺ມາ ສຕຄຸເຓນ ສຫສ຺ສຄຸເຓນ ອຕ຺ຕາວ ເສຍ຺ໂຍ ວໂຣ ອຸຕ຺ຕໂມ, ປຣມາ ຈ ເສຍ຺ໂຍ, ປຣມາ ອຸຕ຺ຕມາປິ ອຎ຺ຎສ຺ມາ ປິຍຠຓ຺ຑາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ຈ-ກາໂຣ ປິ-ກາຣຕ຺ເຖ ນິປາໂຕຕິ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ. ລພ຺ຠາ ປິຍາ ໂອຈິຕຕ຺ເຖນ ປຈ຺ຉາຕິ ໂອຈິຕຕ຺ເຖນ ວຑ຺ຒິຕຕ຺ເຖນ ຍສສມ຺ປນ຺ເນນ ປຸຣິເສນ ປຈ຺ຉາ ປິຍາ ນາມ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸໍ, ນ ຕສ຺ສາ ກາຣຓາ ອຕ຺ຕາ ນາເສຕພ຺ໂພຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ໂອວາທໍ ອທາສິ. ຣາຊາ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ‘‘ອຊຣາຊ, ກຸໂຕ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ສກ຺ໂກ ອຫໍ, ມຫາຣາຊ, ຕວ ອນຸກມ຺ປາຍ ຕໍ ມຣຓາ ໂມເຈຕຸໍ ອາຄໂຕມ຺ຫີຕິ. ເທວຣາຊ, ອຫໍ ເອຕິສ຺ສາ ‘‘ມນ຺ຕໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອວຈໍ, ອິທານິ ‘‘ກິໍ ກໂຣມີ’’ຕິ? ‘‘ມຫາຣາຊ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ວິນາເສນ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ‘ສິປ຺ປສ຺ສ ອຸປຈາໂຣ’ຕິ ວຕ຺ວາ ເອຕໍ ກຕິປເຍ ປຫາເຣ ປຫຣາເປຫິ, ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ນ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ. ຣາຊາ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເທວິໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ຄຓ຺ຫິສ຺ສສິ ຠທ຺ເທ, ມນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ອຸປຈາຣໍ ກໂຣມີ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ອຸປຈາໂຣ’’ຕິ? ‘‘ປິຏ຺ຐິຍໍ ປຫາຣສເຕ ປວຕ຺ຕມາເນ ສທ຺ທໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ສາ ມນ຺ຕໂລເຠນ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ຣາຊາ ໂຈຣຆາຕເກ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ກສາ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ປຫຣາເປສິ. ສາ ທ຺ເວ ຕໂຍ ປຫາເຣ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຣໍ ‘‘ນ ເມ ມນ຺ເຕນ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ຣວິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ຕ຺ວໍ ມໍ ມາເຣຕ຺ວາ ມນ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕຸກາມາສີ’’ຕິ ປິຏ຺ຐິຍໍ ນິຈ຺ຈມ຺ມໍ ກາເຣຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປສິ. ສາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸນ ກເຖຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ຣາຊາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ເທວີ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ, ອສ຺ໂສ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ສກ຺ໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ຂຣປຸຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໓໘໗] ໒. ສູຈິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອກກ຺ກສໍ ອຜຣຸສນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາປາຣມິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ມຫາອຸມງ຺ຄຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໕໙໐ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ຕທາ ປນ ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ຕຖາຄໂຕ ປຎ຺ຎວາ ອຸປາຍກຸສໂລເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ກມ຺ມາຣກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ປຣິໂຍທາຕສິປ຺ໂປ ອໂຫສິ. ມາຕາປິຕໂຣ ປນສ຺ສ ທລິທ຺ທາ, ເຕສໍ ຄາມໂຕ ອວິທູເຣ ອຎ຺ໂຎ ສຫສ຺ສກຸຏິໂກ ກມ຺ມາຣຄາໂມ. ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມາຣສຫສ຺ສເຊຏ຺ຐໂກ ກມ຺ມາໂຣ ຣາຊວລ຺ລໂຠ ອຑ຺ໂຒ ມຫທ຺ຘໂນ, ຕສ຺ເສກາ ຘີຕາ ອໂຫສິ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣາ ເທວຈ຺ຉຣາປຏິຠາຄາ ຊນປທກລ຺ຍາຓິລກ຺ຂເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ. ສາມນ຺ຕຄາເມສຸ ມນຸສ຺ສາ ວາສິຜຣສຸຜາລປາຈນາທິກາຣາປນຕ຺ຖາຍ ຕໍ ຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຕໍ ກຸມາຣິກໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານາທີສຸ ຕສ຺ສາ ຣູປໍ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສວນສໍສຄ຺ເຄນ ພຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ປາທປຣິຈາຣິກໍ ນໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸຕ຺ຕມຊາຕິກໍ ອຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກໍ ສຸຂຸມໍ ຆນໍ ສູຈິໍ ກຕ຺ວາ ປາເສ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຸທເກ ອຸປ຺ປິລາເປຕ຺ວາ ອປຣມ຺ປິ ຕຖາຣູປເມວ ຕສ຺ສາ ໂກສກໍ ກຕ຺ວາ ປາເສ ວິຊ຺ຌິ. ອິມິນາ ນິຍາເມນ ຕສ຺ສາ ສຕ຺ຕ ໂກສເກ ອກາສິ, ‘‘ກຖໍ ອກາສີ’’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ. ໂພຘິສຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ຎາຓມຫນ຺ຕຕາຍ ກຣຓໍ ສມິຊ຺ຌຕິເຍວ. ໂສ ຕໍ ສູຈິໍ ນາຬິກາຍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂອວຏ຺ຏິກາຍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກມ຺ມາຣເຊຏ຺ຐກສ຺ສ ວສນວີຖິໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ມມ ຫຕ຺ຖໂຕ ເອວຣູປໍ ນາມ ສູຈິໍ ມູເລນ ກິຓິຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ສູຈິໍ ວຓ຺ເຓນ຺ໂຕ ເຊຏ຺ຐກກມ຺ມາຣສ຺ສ ຆຣທ຺ວາຣສມີເປ ຐຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໓.

‘‘ອກກ຺ກສໍ ອຜຣຸສໍ, ຂຣໂຘຕໍ ສຸປາສິຍໍ;

ສຸຂຸມໍ ຕິຂິຓຄ຺ຄຎ຺ຈ, ໂກ ສູຈິໍ ເກຕຸມິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ມມ ປຏລສ຺ສ ວາ ຕິລກສ຺ສ ວາ ໂອຘິໂນ ວາ ອຠາເວນ ອກກ຺ກສໍ, ສຸມຏ຺ຐຕາຍ ອຜຣຸສໍ, ຂເຣນ ປາສາເຓນ ໂຘຕຕ຺ຕາ ຂຣໂຘຕໍ, ສຸນ຺ທເຣນ ສຸວິທ຺ເຘນ ປາເສນ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ສຸປາສິຍໍ, ສຓ຺ຫຕາຍ ສຸຂຸມໍ, ອຄ຺ຄສ຺ສ ຕິຂິຓຕາຍ ຕິຂິຓຄ຺ຄໍ ສູຈິໍ ມມ ຫຕ຺ຖໂຕ ມູລໍ ທຕ຺ວາ ໂກ ກິຓິຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕີຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ປຸນປິ ຕໍ ວຓ຺ເຓນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໘໔.

‘‘ສຸມຊ຺ຊຎ຺ຈ ສຸປາສຎ຺ຈ, ອນຸປຸພ຺ພໍ ສຸວຏ຺ຏິຕໍ;

ຆນຆາຕິມໍ ປຏິຖທ຺ຘໍ, ໂກ ສູຈິໍ ເກຕຸມິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸມຊ຺ຊຎ຺ຈາຕິ ກຸຣຸວິນ຺ທກຈຸຓ຺ເຓນ ສຸຏ຺ຐຸ ມຊ຺ຊິຕໍ. ສຸປາສຎ຺ຈາຕິ ສຓ຺ເຫນ ປາສເວຘເກນ ວິທ຺ຘຕ຺ຕາ ສຸນ຺ທຣປາສໍ. ຆນຆາຕິມນ຺ຕິ ຍາ ຆາຕິຍມານາ ອຘິກຣຓິໍ ອນຸປວິສຕິ, ອຍໍ ‘‘ຆນຆາຕິມາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕາທິສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຏິຖທ຺ຘນ຺ຕິ ຖທ຺ຘໍ ອມຸທຸກໍ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສາ ກຸມາຣິກາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາສໍ ປິຕຣໍ ທຣຖປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠນຕ຺ຖໍ ຈູຬສຍເນ ນິປນ຺ນໍ ຕາລວຓ຺ເຏນ ພີຊຍມານາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມຘຸຣສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ອລ຺ລມໍສປິຓ຺ເຑນ ຫທເຍ ປຫຏາ ວິຍ ຆຏສຫສ຺ເສນ ນິພ຺ພາປິຕທຣຖາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ເອສ ອຕິມຘຸເຣນ ສທ຺ເທນ ກມ຺ມາຣານໍ ວສນຄາເມ ສູຈິໍ ວິກ຺ກິຓາຕິ, ເກນ ນຸ ໂຂ ກມ຺ເມນ ອາຄໂຕ, ຊານິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຕາລວຓ຺ຏໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຄຫາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ພຫິອາຬິນ຺ທເກ ຐຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖສິ. ໂພຘິສຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ປຕ຺ຖິຕໍ ນາມ ສມິຊ຺ຌຕິ, ໂສ ຫິ ຕສ຺ສາເຍວຕ຺ຖາຍ ຕໍ ຄາມໍ ອາຄໂຕ. ສາ ຈ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖນ຺ຕີ ‘‘ມາຓວ, ສກລຣຏ຺ຐວາສິໂນ ສູຈິອາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ອິມໍ ຄາມໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ພາລຕາຍ ກມ຺ມາຣຄາເມ ສູຈິໍ ວິກ຺ກິຓິຕຸໍ ອິຈ຺ຉສິ, ສເຈປິ ທິວສໍ ສູຈິຍາ ວຓ຺ຓໍ ຠາສິສ຺ສສິ, ນ ເຕ ໂກຈິ ຫຕ຺ຖໂຕ ສູຈິໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕິ, ສເຈ ຕ຺ວໍ ມູລໍ ລທ຺ຘຸໍ ອິຈ຺ຉສິ, ອຎ຺ຎໍ ຄາມໍ ຍາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໘໔.

‘‘ອິໂຕທານິ ປຕາຍນ຺ຕິ, ສູຈິໂຍ ພຬິສານິ ຈ;

ໂກຍໍ ກມ຺ມາຣຄາມສ຺ມິໍ, ສູຈິໍ ວິກ຺ເກຕຸມິຈ຺ຉຕິ.

໘໕.

‘‘ອິໂຕ ສຕ຺ຖານິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ກມ຺ມນ຺ຕາ ວິວິຘາ ປຸຖູ;

ໂກຍໍ ກມ຺ມາຣຄາມສ຺ມິໍ, ສູຈິໍ ວິກ຺ເກຕຸມິຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິໂຕທານີຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຣຏ຺ເຐ ອິທານິ ສູຈິໂຍ ຈ ພຬິສານິ ຈ ອຎ຺ຎານິ ຈ ອຸປກຣຓານິ ອິມມ຺ຫາ ກມ຺ມາຣຄາມາ ປຕາຍນ຺ຕິ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ຕໍ ຕໍ ທິສໍ ປຕ຺ຖຣນ຺ຕາ ນິຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ໂກຍນ຺ຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ໂກ ອຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ກມ຺ມາຣຄາເມ ສູຈິໍ ວິກ຺ກິຓິຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕິ. ສຕ຺ຖານີຕິ ພາຣາຓສິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານິ ນານປ຺ປກາຣານິ ສຕ຺ຖານິ ອິໂຕວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ວິວິຘາ ປຸຖູຕິ ນານປ຺ປກາຣາ ພຫູ ກມ຺ມນ຺ຕາປິ ສກລຣຏ຺ຐວາສີນໍ ອິໂຕ ຄຫິຕອຸປກຣເຓເຫວ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ຕ຺ວໍ ອຊານນ຺ຕີ ອຎ຺ຎາເຓນ ເອວໍ ວເທສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໘໖.

‘‘ສູຈິໍ ກມ຺ມາຣຄາມສ຺ມິໍ, ວິກ຺ເກຕພ຺ພາ ປຊານຕາ;

ອາຈຣິຍາວ ຊານນ຺ຕິ, ກມ຺ມໍ ສຸກຕທຸກ຺ກຏໍ.

໘໗.

‘‘ອິມຎ຺ເຈ ເຕ ປິຕາ ຠທ຺ເທ, ສູຈິໍ ຊຎ຺ຎາ ມຍາ ກຕໍ;

ຕຍາ ຈ ມໍ ນິມນ຺ເຕຍ຺ຍ, ຍຎ຺ຈຕ຺ຖຎ຺ຎໍ ຆເຣ ຘນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສູຈິນ຺ຕິ ວິຠຕ຺ຕິວິປລ຺ລາໂສ ກໂຕ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສູຈິ ນາມ ປຊານຕາ ປຓ຺ຑິເຕນ ປຸຣິເສນ ກມ຺ມາຣຄາມສ຺ມິໍເຍວ ວິກ຺ເກຕພ຺ພາ. ກິໍກາຣຓາ? ອາຈຣິຍາວ ຊານນ຺ຕິ, ກມ຺ມໍ ສຸກຕທຸກ຺ກຏນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ສິປ຺ປສ຺ສ ອາຈຣິຍາວ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ສິປ຺ເປ ສຸກຕທຸກ຺ກຏກມ຺ມໍ ຊານນ຺ຕິ, ສ຺ວາຫໍ ກມ຺ມາຣກມ຺ມໍ ອຊານນ຺ຕານໍ ຄຫປຕິການໍ ຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມມ ສູຈິຍາ ສຸກຕທຸກ຺ກຏຠາວໍ ກຖໍ ຊານາເປສ຺ສາມິ, ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຄາເມ ມມ ພລໍ ຊານາເປສ຺ສາມີຕິ. ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ອຕ຺ຕໂນ ພລໍ ວຓ຺ເຓສິ.

ຕຍາ ຈ ມໍ ນິມນ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ ຠທ຺ເທ ສເຈ ຕວ ປິຕາ ອິມໍ ມຍາ ກຕໍ ສູຈິໍ ‘‘ອີທິສາ ວາ ເອສາ, ເອວໍ ວາ ກຕາ’’ຕິ ຊາເນຍ຺ຍ, ‘‘ອິມໍ ເມ ຘີຕຣໍ ຕວ ປາທປຣິຈາຣິກໍ ທມ຺ມິ, ຄຓ຺ຫາຫິ ນ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຕຍາ ຈ ມໍ ນິມນ຺ເຕຍ຺ຍ. ຍຎ຺ຈຕ຺ຖຎ຺ຎໍ ຆເຣ ຘນນ຺ຕິ ຍຎ຺ຈ ອຎ຺ຎໍ ສວິຎ຺ຎາຓກໍ ວາ ອວິຎ຺ຎາຓກໍ ວາ ຆເຣ ຘນໍ ອຕ຺ຖິ, ເຕນ ມໍ ນິມນ຺ເຕຍ຺ຍ. ‘‘ຍຎ຺ຈສ຺ສຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ຍຎ຺ຈ ອສ຺ສ ຆເຣ ອຎ຺ຎໍ ຘນໍ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ກມ຺ມາຣເຊຏ຺ຐໂກ ສພ຺ພໍ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມາ’’ຕິ ຘີຕຣໍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ‘‘ເກນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຕາຕ, ເອໂກ ປຸຣິໂສ ສູຈິໍ ວິກ຺ກິຓາຕິ, ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລເປມີຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ປກ຺ໂກສາຫິ ນ’’ນ຺ຕິ. ສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປກ຺ໂກສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ກມ຺ມາຣເຊຏ຺ຐກໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ໂສ ‘‘ກຕຣຄາມວາສິໂກສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຫໍ ອສຸກຄາມວາສິໂກມ຺ຫິ ອສຸກກມ຺ມາຣສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ‘‘ກສ຺ມາ ອິຘາຄໂຕສີ’’ຕິ. ‘‘ສູຈິວິກ຺ກຍຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ. ‘‘ອາຫຣ, ສູຈິໍ ເຕ ປສ຺ສາມາ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓໍ ສພ຺ເພສໍ ມຊ຺ເຌ ປກາເສຕຸກາໂມ ‘‘ນນຸ ເອກການໍ ໂອໂລກິຕໂຕ ສພ຺ເພສໍ ມຊ຺ເຌ ໂອໂລເກຕຸໍ ວຣຕຣ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ, ຕາຕາ’’ຕິ ສພ຺ເພ ກມ຺ມາເຣ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ‘‘ອາຫຣ, ຕາຕ, ມຍໍ ປສ຺ສາມ ເຕ ສູຈິ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາຈຣິຍ, ເອກໍ ອຘິກຣຓິຎ຺ຈ ອຸທກປູຣຎ຺ຈ ກໍສຖາລໍ ອາຫຣາເປຖາ’’ຕິ. ໂສ ອາຫຣາເປສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂອວຏ຺ຏິກໂຕ ສູຈິນາຬິກໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອທາສິ. ກມ຺ມາຣເຊຏ຺ຐໂກ ຕໂຕ ສູຈິໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ອຍໍ ສູຈີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ນາຍໍ ສູຈິ, ໂກສໂກ ເອໂສ’’ຕິ. ໂສ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ເນວ ອນ຺ຕໍ, ນ ໂກຏິໍ ອທ຺ທສ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ນເຂນ ໂກສກໍ ອປເນຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ສູຈິ, ອຍໍ ໂກສໂກ’’ຕິ ມຫາຊນສ຺ສ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສູຈິໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ, ໂກສກໍ ປາທມູເລ ຐເປສິ. ປຸນ ເຕນ ‘‘ອຍໍ ມຎ຺ເຎ ສູຈີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ອຍມ຺ປິ ສູຈິໂກສໂກເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນເຂນ ປຫຣນ຺ໂຕ ປຏິປາຏິຍາ ຉ ສູຈິໂກສເກ ກມ຺ມາຣເຊຏ຺ຐກສ຺ສ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ສູຈີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐເປສິ. ກມ຺ມາຣສຫສ຺ສານິ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ໂຜເຏສຸໍ, ເຈລຸກ຺ເຂປາ ປວຕ຺ຕິໍສຸ.

ອຖ ນໍ ກມ຺ມາຣເຊຏ຺ຐໂກ ‘‘ຕາຕ, ອິມາຍ ສູຈິຍາ ກິໍ ພລ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາຈຣິຍ ພລວຕາ ປຸຣິເສນ ອຘິກຣຓິໍ ອຸກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ອຘິກຣຓິຍາ ເຫຏ຺ຐາ ອຸທກປາຕິໍ ຐປາເປຕ຺ວາ ອຘິກຣຓິຍາ ມຊ຺ເຌ ອິມໍ ສູຈິໍ ປຫຣຖາ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ກາເຣຕ຺ວາ ອຘິກຣຓິຍາ ມຊ຺ເຌ ສູຈິໍ ອຄ຺ເຄນ ປຫຣິ. ສາ ອຘິກຣຓິໍ ວິນິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຸທກປິຏ຺ເຐ ເກສຄ຺ຄມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸທ຺ຘໍ ວາ ອໂຘ ວາ ອຫຸຕ຺ວາ ຕິຣິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ສພ຺ເພ ກມ຺ມາຣາ ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ‘ກມ຺ມາຣາ ນາມ ເອທິສາ ໂຫນ຺ຕີ’ຕິ ສຸຕິວເສນປິ ນ ສຸຕປຸພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ໂຜເຏຕ຺ວາ ເຈລຸກ຺ເຂປສຫສ຺ສໍ ປວຕ຺ຕຍິໍສຸ. ກມ຺ມາຣເຊຏ຺ຐໂກ ຘີຕຣໍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິຎ຺ເຎວ ປຣິສມຊ຺ເຌ ‘‘ອຍໍ ກຸມາຣິກາ ຕຸຍ຺ຫເມວ ອນຸຈ຺ຉວິກາ’’ຕິ ອຸທກໍ ປາເຕຕ຺ວາ ອທາສິ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ກມ຺ມາຣເຊຏ຺ຐກສ຺ສ ອຈ຺ຈເຍນ ຕສ຺ມິໍ ຄາເມ ກມ຺ມາຣເຊຏ຺ຐໂກ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກມ຺ມາຣເຊຏ຺ຐກສ຺ສ ຘີຕາ ຣາຫຸລມາຕາ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕກມ຺ມາຣປຸຕ຺ໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສູຈິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໓໘໘] ໓. ຕຸຓ຺ຑິລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນວຉນ຺ນເກຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ມຣຓຠີຣຸກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ສາວຕ຺ຖິວາສີ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ມຣຓຠີຣຸໂກ ອໂຫສິ, ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ສາຂາຈລນໍ ທຓ຺ຑກປຕນໍ ສກຸຓຈຕຸປ຺ປທສທ຺ທໍ ວາ ອຎ຺ຎໍ ວາ ຕຖາຣູປໍ ສຸຕ຺ວາ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ວິທ຺ຘສໂສ ວິຍ ກມ຺ປນ຺ໂຕ ວິຈຣິ. ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸໂກ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸ ມຣຓຠີຣຸໂກ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ວິກມ຺ປມາໂນ ປລາຍຕິ, ອິເມສຎ຺ຈ ສຕ຺ຕານໍ ມຣຓເມວ ຘຸວໍ, ຊີວິຕໍ ອທ຺ຘຸວໍ, ນນຸ ຕເທວ ໂຍນິໂສ ມນສິ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ມຣຓຠີຣຸໂກ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ເຕນ ປຏິຎ຺ຎາໂຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ມຣຓຠີຣຸໂກເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສູກຣິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ສູກຣີ ປຣິຓຕຄພ຺ຠາ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ເຕ ວິຊາຍິ. ສາ ເອກທິວສໍ ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ອາວາເຏ ນິປຊ຺ຊິ. ອເຖກາ ພາຣາຓສິທ຺ວາຣຄາມວາສິນີ ມຫລ຺ລິກາ ກປ຺ປາສເຂຕ຺ຕໂຕ ປຈ຺ຉິປຸຓ຺ຓໍ ກປ຺ປາສໍ ອາທາຍ ຍຏ຺ຐິຍາ ຠູມິໍ ອາໂກເຏນ຺ຕີ ອາຄຈ຺ຉິ. ສູກຣີ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ມຣຓຠເຍນ ປຸຕ຺ຕເກ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປລາຍິ. ມຫລ຺ລິກາ ສູກຣໂປຕເກ ທິສ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິຍໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຆຣໍ ເນຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐກສ຺ສ ມຫາຕຸຓ຺ຑິໂລ, ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ຈູຬຕຸຓ຺ຑິໂລຕິ ນາມໍ ກຣິຕ຺ວາ ເຕ ປຸຕ຺ຕເກ ວິຍ ໂປເສສິ. ເຕ ອປຣຠາເຄ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຖູລສຣີຣາ ອເຫສຸໍ. ມຫລ຺ລິກາ ‘‘ອິເມ ໂນ ມູເລນ ເທຫີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມານາປິ ‘‘ປຸຕ຺ຕາ ເມ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ກສ຺ສຈິ ນ ເທຕິ. ອເຖກສ຺ມິໍ ຉຓກາເລ ຘຸຕ຺ຕາ ສຸຣໍ ປິວນ຺ຕາ ມໍເສ ຂີເຓ ‘‘ກຸໂຕ ນຸ ໂຂ ມໍສໍ ລຠິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວີມໍສນ຺ຕາ ມຫລ຺ລິກາຍ ເຄເຫ ສູກຣານໍ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ມູລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ, ມູລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກໍ ໂນ ສູກຣໍ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສາ ‘‘ອລໍ, ຕາຕາ, ປຸຕ຺ຕາ ເມ ເອເຕ, ປຸຕ຺ຕໍ ນາມ ມໍສໍ ຂາທນຕ຺ຖາຍ ກິຓນ຺ຕານໍ ທທນ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິ. ຘຸຕ຺ຕາ ‘‘ອມ຺ມ, ມນຸສ຺ສານໍ ສູກຣາ ນາມ ປຸຕ຺ຕາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ເທຫິ ໂນ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈນ຺ຕາປິ ອລຠິຕ຺ວາ ມຫລ຺ລິກໍ ສຸຣໍ ປາເຍຕ຺ວາ ມຕ຺ຕກາເລ ‘‘ອມ຺ມ, ສູກເຣຫິ ກິໍ ກຣິສ຺ສສິ, ມູລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິພ຺ພຍໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ຫຕ຺ເຖ ກຫາປເຓ ຐປຍິໍສຸ.

ສາ ກຫາປເຓ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕາ, ມຫາຕຸຓ຺ຑິລໍ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ. ຈູຬຕຸຓ຺ຑິລໍ ປນ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກຫໍ ໂສ’’ຕິ? ‘‘ອຍໍ ເອຕສ຺ມິໍ ຄຈ຺ເຉຕິ, ສທ຺ທມສ຺ສ ເທຫີ’’ຕິ. ‘‘ອາຫາຣໍ ນ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຘຸຕ຺ຕາ ມູເລນ ເອກໍ ຠຕ຺ຕປາຕິໍ ອາຫຣາເປສຸໍ. ມຫລ຺ລິກາ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ຐປິຕໍ ສູກຣໂທຓິໍ ປູເຣຕ຺ວາ ໂທຓິສມີເປ ອຏ຺ຐາສິ. ຕິໍສມຕ຺ຕາປິ ຘຸຕ຺ຕາ ປາສຫຕ຺ຖາ ຕຕ຺ເຖວ ອຏ຺ຐໍສຸ. ມຫລ຺ລິກາ ‘‘ຕາຕ, ຈູຬຕຸຓ຺ຑິລ, ເອຫີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ສທ຺ທມກາສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາຕຸຓ຺ຑິໂລ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ມມ ມາຕຣາ ຈູຬຕຸຓ຺ຑິລສ຺ສ ສທ຺ໂທ ນ ທິນ຺ນປຸພ຺ໂພ, ມໍເຍວ ປຐມໍ ສທ຺ທາຍຕິ, ອວສ຺ສໍ ອຊ຺ຊ ອມ຺ຫາກໍ ຠຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຎ຺ຎາສິ. ໂສ ກນິຏ຺ຐໍ ອາມນ຺ເຕສິ ‘‘ຕາຕ, ມມ ມາຕາ ຕໍ ປກ຺ໂກສຕິ, ຄຈ຺ຉ ຕາວ ຊານາຫີ’’ຕິ. ໂສ ຄຈ຺ຉາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໂທຓິສມີເປ ເຕສໍ ຐິຕຠາວໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ເມ ມຣຓໍ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ກມ຺ປມາໂນ ຠາຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຖມ຺ຠິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ກມ຺ປມາໂນ ປຣິພ຺ຠມິ. ມຫາຕຸຓ຺ຑິໂລ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ອຊ຺ຊ ປນ ປເວຘສິ ປຣິພ຺ຠມສິ, ປວິສນຏ຺ຐານໍ ໂອໂລເກສິ, ກິໍ ນາເມຕໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ອຕ຺ຕນາ ທິຏ຺ຐກາຣຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໘.

‘‘ນວຉນ຺ນເກທານິ ທິຍ຺ຍຕິ, ປຸຓ຺ຓາຍໍ ໂທຓິ ສຸວາມິນີ ຐິຕາ;

ພຫຸເກ ຊເນ ປາສປາຓິເກ, ໂນ ຈ ໂຂ ເມ ປຏິຠາຕິ ຠຸຎ຺ຊິຕຸ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນວຉນ຺ນເກທານິ ທິຍ຺ຍຕີຕິ ຠາຕິກ, ປຸພ຺ເພ ອມ຺ຫາກໍ ກຸຓ຺ຑກຍາຄຸ ວາ ຌາມຠຕ຺ຕໍ ວາ ທິຍ຺ຍຕິ, ອຊ຺ຊ ປນ ນວຉນ຺ນກໍ ນວາກາຣໍ ທານໍ ທິຍ຺ຍຕິ. ປຸຓ຺ຓາຍໍ ໂທຓີຕິ ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ຠຕ຺ຕໂທຓິ ສຸທ຺ຘຠຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຓ຺ຓາ. ສຸວາມິນີ ຐິຕາຕິ ອຍ຺ຍາປິ ໂນ ຕສ຺ສາ ສນ຺ຕິເກ ຐິຕາ. ພຫຸເກ ຊເນຕິ ນ ເກວລຎ຺ຈ ອຍ຺ຍາວ, ອຎ຺ໂຎປິ ພຫຸໂກ ຊໂນ ປາສປາຓິໂກ ຐິໂຕ. ໂນ ຈ ໂຂ ເມ ປຏິຠາຕີຕິ ອຍໍ ເອວໍ ເອເຕສໍ ຐິຕຠາໂວປິ ອິທໍ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸມ຺ປິ ມຍ຺ຫໍ ນ ປຏິຠາຕິ, ນ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ຕາຕ ຈູຬຕຸຓ຺ຑິລ, ມມ ກິຣ ມາຕາ ເອຕ຺ເຖວ ສູກເຣ ໂປເສນ຺ຕີ ນາມ ຍທຕ຺ຖໍ ໂປເສຕິ, ສ຺ວາສ຺ສາ ອຕ຺ໂຖ ອຊ຺ຊ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ໂຕ, ຕ຺ວໍ ມາ ຈິນ຺ຕຍີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ມຘຸເຣນ ສເຣນ ພຸທ຺ຘລີຬາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໘໙.

‘‘ຕສສິ ຠມສິ ເລຓມິຈ຺ຉສິ, ອຕ຺ຕາໂຓສິ ກຸຫິໍ ຄມິສ຺ສສິ;

ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ຠຸຎ຺ຊ ຕຸຓ຺ຑິລ, ມໍສຕ຺ຖາຍ ຫິ ໂປສິຕາມ຺ຫເສ.

໙໐.

‘‘ໂອຄຫ ຣຫທໍ ອກທ຺ທມໍ, ສພ຺ພໍ ເສທມລໍ ປວາຫຍ;

ຄຓ຺ຫາຫິ ນວໍ ວິເລປນໍ, ຍສ຺ສ ຄນ຺ໂຘ ນ ກທາຈິ ຉິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕສສິ ຠມສີຕິ ມຣຓຠເຍນ ອຸຕ຺ຕສສິ, ເຕເນວ ກິລມນ຺ໂຕ ຠມສິ. ເລຓມິຈ຺ຉສີຕິ ປຕິຏ຺ຐໍ ໂອໂລເກສິ. ອຕ຺ຕາໂຓສີຕິ ຕາຕ, ປຸພ຺ເພ ອມ຺ຫາກໍ ມາຕາ ປຏິສຣຓໍ ອໂຫສິ, ສາ ອຊ຺ຊ ປນ ນິຣເປກ຺ຂາ ອມ຺ເຫ ຉຑ຺ເຑສິ, ອິທານິ ກຸຫິໍ ຄມິສ຺ສສິ. ໂອຄຫາຕິ ໂອຄາຫ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ປວາຫຍາຕິ ປວາເຫຫິ, ຫາເຣຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຉິຊ຺ຊຕີຕິ ນ ນສ຺ສຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຕາຕ, ສເຈ ມຣຓໂຕ ຕສສິ, ອກທ຺ທມໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕວ ສຣີເຣ ສພ຺ພໍ ເສທຎ຺ຈ ມລຎ຺ຈ ປວາເຫຕ຺ວາ ສຸຣຠິຄນ຺ຘວິເລປນໍ ວິລິມ຺ປາຕິ.

ຕສ຺ສ ທສ ປາຣມິໂຍ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເມຕ຺ຕາປາຣມິໍ ປຸເຣຈາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ປຐມໍ ປທໍ ອຸທາຫຣນ຺ຕສ຺ເສວ ສທ຺ໂທ ສກລໍ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ພາຣາຓສິໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຄໂຕ. ສຸຕສຸຕກ຺ຂເຓເຍວ ຣາຊອຸປຣາຊາທໂຍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ພາຣາຓສິວາສິໂນ ອາຄມໍສຸ. ອນາຄຕາປິ ເຄເຫ ຐິຕາວ ສຸຓິໍສຸ. ຣາຊປຸຣິສາ ຄຈ຺ເຉ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຠູມິໍ ສມໍ ກຕ຺ວາ ວາລຸກໍ ໂອກິຣິໍສຸ. ຘຸຕ຺ຕານໍ ສຸຣາມໂທ ຉິຊ຺ຊິ. ປາເສ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓມານາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ມຫລ຺ລິກາຍປິ ສຸຣາມໂທ ຉິຊ຺ຊິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ມຫາຊນມຊ຺ເຌ ຈູຬຕຸຓ຺ຑິລສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຣຠິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຈູຬຕຸຓ຺ຑິໂລ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຠາຕາ ເອວໍ ວເທຕິ, ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ວໍເສ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນຫານໍ, ສຣີຣໂຕ ເສທມລປວາຫນໍ, ປຸຣາຓວິເລປນໍ ຫາເຣຕ຺ວາ ນວວິເລປນຄຫຓຎ຺ຈ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ກາເລ ນຕ຺ຖິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ສນ຺ຘາຍ ຠາຕາ ມໍ ເອວ ມາຫາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໙໑.

‘‘ກຕໂມ ຣຫໂທ ອກທ຺ທໂມ, ກິໍສຸ ເສທມລນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ;

ກຕມຎ຺ຈ ນວໍ ວິເລປນໍ, ຍສ຺ສ ຄນ຺ໂຘ ນ ກທາຈິ ຉິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ກນິຏ຺ຐ ໂອຫິຕໂສໂຕ ສຸຓາຫີ’’ຕິ ພຸທ຺ຘລີຬາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໙໒.

‘‘ຘມ຺ໂມ ຣຫໂທ ອກທ຺ທໂມ, ປາປໍ ເສທມລນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ;

ສີລຎ຺ຈ ນວໍ ວິເລປນໍ, ຕສ຺ສ ຄນ຺ໂຘ ນ ກທາຈິ ຉິຊ຺ຊຕິ.

໙໓.

‘‘ນນ຺ທນ຺ຕິ ສຣີຣຆາຕິໂນ, ນ ຈ ນນ຺ທນ຺ຕິ ສຣີຣຘາຣິໂນ;

ປຸຓ຺ຓາຍ ຈ ປຸຓ຺ຓມາສິຍາ, ຣມມານາວ ຊຫນ຺ຕິ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ໂມຕິ ປຎ຺ຈສີລອຏ຺ຐສີລທສສີລານິ ຕີຓິ ສຸຈຣິຕານິ ສຕ຺ຕຕິໍສໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມາ ອມຕມຫານິພ຺ພານນ຺ຕິ ສພ຺ໂພເປສ ຘມ຺ໂມ ນາມ. ອກທ຺ທໂມຕິ ຣາຄໂທສໂມຫມານທິຏ຺ຐິກິເລສກທ຺ທມານໍ ອຠາເວນ ອກທ຺ທໂມ. ອິມິນາ ເສສຘມ຺ມໂຕ ວິນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ນິພ຺ພານເມວ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ຍາວຕາ, ຠິກ຺ຂເວ, ຘມ຺ມາ ສງ຺ຂຕາ ວາ ອສງ຺ຂຕາ ວາ, ວິຣາໂຄ ເຕສໍ ຘມ຺ມານໍ ອຄ຺ຄມກ຺ຂາຍຕິ, ຍທິທໍ ມທນິມ຺ມທໂນ ປິປາສວິນໂຍ ອາລຍສມຸຄ຺ຆາໂຕ ວຏ຺ຏຸປຈ຺ເຉໂທ ຕຓ຺ຫກ຺ຂໂຍ ວິຣາໂຄ ນິໂຣໂຘ ນິພ຺ພານ’’ນ຺ຕິ (ອ. ນິ. ໔.໓໔; ອິຕິວຸ. ໙໐) ຫິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕເທວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ, ຕາຕ ຈູຬຕຸຓ຺ຑິລ, ອຫໍ ນິພ຺ພານຕຬາກໍ ‘‘ຣຫໂທ’’ຕິ ກເຖມິ. ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓາທີນິ ຫິ ຕຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ, ສເຈ ມຣຓໂຕ ມຸຎ຺ຈິຕຸກາໂມ, ນິພ຺ພານຄາມິນິໍ ປຏິປທໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ອຸປນິສ຺ສຍປຈ຺ຈຍວເສນ ກິຣ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອວໍ ກເຖສິ.

ປາປໍ ເສທມລນ຺ຕິ ຕາຕ ຈູຬຕຸຓ຺ຑິລ, ປາປໍ ເສທມລສທິສຕ຺ຕາ ‘‘ເສທມລ’’ນ຺ຕິ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິເຕຫິ ກຖິຕໍ. ຕໍ ປເນຕໍ ເອກວິເຘນ ປາປໍ ຍທິທໍ ມໂນປໂທໂສ, ທຸວິເຘນ ປາປໍ ປາປກຎ຺ຈ ສີລໍ, ປາປິກາ ຈ ທິຏ຺ຐິ, ຕິວິເຘນ ປາປໍ ຕີຓິ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ, ຈຕຸພ຺ພິເຘນ ປາປໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ອຄຕິຄມນານິ, ປຎ຺ຈວິເຘນ ປາປໍ ປຎ຺ຈ ເຈໂຕຂິລາ, ຉພ຺ພິເຘນ ປາປໍ ຉ ອຄາຣວາ, ສຕ຺ຕວິເຘນ ປາປໍ ສຕ຺ຕ ອສທ຺ຘມ຺ມາ, ອຏ຺ຐວິເຘນ ປາປໍ ອຏ຺ຐ ມິຈ຺ຉຕ຺ຕາ, ນວວິເຘນ ປາປໍ ນວ ອາຆາຕວຕ຺ຖູນິ, ທສວິເຘນ ປາປໍ ທສ ອກຸສລກມ຺ມປຖາ, ພຫຸວິເຘນ ປາປໍ ຣາໂຄ ໂທໂສ ໂມໂຫຕິ ເອກກທຸກຕິກາທິວເສນ ວິຠຕ຺ຕາ ອກຸສລາ ຘມ຺ມາ, ອິຕິ ສພ຺ພມ຺ເປຕໍ ປາປໍ ‘‘ສຣີຣນິສ຺ສິຕເສທມລສທິສ’’ນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ກຖິຕໍ.

ສີລນ຺ຕິ ປຎ຺ຈສີລໍ ທສສີລໍ ຈຕຸປາຣິສຸທ຺ຘິສີລໍ. ‘‘ອິທໍ, ຕາຕ, ສີລໍ ຈຕຸຊ຺ຊາຕິຄນ຺ຘວິເລປນສທິສ’’ນ຺ຕິ ວທຕິ. ຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ສິລສ຺ສ ຄນ຺ໂຘ ຕີສຸ ວເຍສຸ ກທາຈິ ນ ຉິຊ຺ຊຕິ, ສກລໂລກໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ.

‘‘ນ ປຸປ຺ຜຄນ຺ໂຘ ປຏິວາຕເມຕິ, ນ ຈນ຺ທນໍ ຕຄ຺ຄຣມລ຺ລິກາ ວາ;

ສຕຎ຺ຈ ຄນ຺ໂຘ ປຏິວາຕເມຕິ, ສພ຺ພາ ທິສາ ສປ຺ປຸຣິໂສ ປວາຍຕິ.

‘‘ຈນ຺ທນໍ ຕຄຣໍ ວາປິ, ອຸປ຺ປລໍ ອຖ ວສ຺ສິກີ;

ເອເຕສໍ ຄນ຺ຘຊາຕານໍ, ສີລຄນ຺ໂຘ ອນຸຕ຺ຕໂຣ.

‘‘ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ອຍໍ ຄນ຺ໂຘ, ຍ຺ວາຍໍ ຕຄຣຈນ຺ທນໍ;

ໂຍ ຈ ສີລວຕໍ ຄນ຺ໂຘ, ວາຕິ ເທເວສຸ ອຸຕ຺ຕໂມ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໕໔-໕໖);

ນນ຺ທນ຺ຕິ ສຣີຣຆາຕິໂນຕິ ຕາຕ ຈູຬຕຸຓ຺ຑິລ, ອິເມ ອຎ຺ຎາຓມນຸສ຺ສາ ‘‘ມຘຸຣມໍສໍ ຂາທິສ຺ສາມ, ປຸຕ຺ຕທາຣມ຺ປິ ຂາທາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ປາຓາຕິປາຕໍ ກໂຣນ຺ຕາ ນນ຺ທນ຺ຕິ ຕຸສ຺ສນ຺ຕິ, ປາຓາຕິປາໂຕ ອາເສວິໂຕ ຠາວິໂຕ ພຫຸລີກໂຕ ນິຣຍສໍວຕ຺ຕນິໂກ ໂຫຕິ, ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິ…ເປ… ເປຕ຺ຕິວິສຍສໍວຕ຺ຕນິໂກ ໂຫຕິ, ໂຍ ສພ຺ພລຫຸໂກ ປາຓາຕິປາຕສ຺ສ ວິປາໂກ, ໂສ ມນຸສ຺ສຠູຕສ຺ສ ອປ຺ປາຍຸກສໍວຕ຺ຕນິໂກ ໂຫຕີຕິ ອິມໍ ປາຓາຕິປາເຕ ອາທີນວໍ ນ ຊານນ຺ຕິ. ອຊານນ຺ຕາ –

‘‘ມຘຸວາ ມຎ຺ຎຕິ ພາໂລ, ຍາວ ປາປໍ ນ ປຈ຺ຈຕິ;

ຍທາ ຈ ປຈ຺ຈຕິ ປາປໍ, ພາໂລ ທຸກ຺ຂໍ ນິຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໖໙) –

ມຘຸຣສຎ຺ຎິໂນ ຫຸຕ຺ວາ –

‘‘ຈຣນ຺ຕິ ພາລາ ທຸມ຺ເມຘາ, ອມິຕ຺ເຕເນວ ອຕ຺ຕນາ;

ກໂຣນ຺ຕາ ປາປກໍ ກມ຺ມໍ, ຍໍ ໂຫຕິ ກຏຸກປ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໖໖) –

ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ນ ຊານນ຺ຕິ.

‘‘ນ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກຕໍ ສາຘຸ, ຍໍ ກຕ຺ວາ ອນຸຕປ຺ປຕິ;

ຍສ຺ສ ອສ຺ສຸມຸໂຂ ໂຣທໍ, ວິປາກໍ ປຏິເສວຕີ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໖໗);

ນ ຈ ນນ຺ທນ຺ຕິ ສຣີຣຘາຣິໂນຕິ ຕາຕ ຈູຬຕຸຓ຺ຑິລ, ເຍ ປເນເຕ ສຣີຣຘາຣິໂນ ສຕ຺ຕາ, ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ມຣເຓ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ສີຫມິຄຣາຊຫຕ຺ຖາຊານີຍອສ຺ສາຊານີຍຂີຓາສເວ ອວເສສາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອຠາຍນ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

‘‘ສພ຺ເພ ຕສນ຺ຕິ ທຓ຺ຑສ຺ສ, ສພ຺ເພ ຠາຍນ຺ຕິ ມຈ຺ຈຸໂນ;

ອຕ຺ຕານໍ ອຸປມໍ ກຕ຺ວາ, ນ ຫເນຍ຺ຍ ນ ຆາຕເຍ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໒໙);

ປຸຓ຺ຓາຍາຕິ ຄຸຓປຸຓ຺ຓາຍ. ປຸຓ຺ຓມາສິຍາຕິ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທຍຸຕ຺ຕາຍ, ມາສໍ ວາ ປູເຣຕ຺ວາ ຐິຕາຍ. ຕທາ ກິຣ ປຸຓ຺ຓມາສີ ອຸໂປສຖທິວໂສ ໂຫຕິ. ຣມມານາວ ຊຫນ຺ຕິ ຊີວິຕນ຺ຕິ ຕາຕ ຈູຬຕຸຓ຺ຑິລ, ມາ ໂສຈິ ມາ ປຣິເທວິ, ມຣຓສ຺ສ ນາມ ເຕ ຠາຍນ຺ຕິ, ເຍສໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ສີລາທິຄຸຓາ ນຕ຺ຖິ. ມຍໍ ປນ ສີລາຈາຣສມ຺ປນ຺ນາ ປຸຎ຺ຎວນ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ອມ຺ຫາທິສາ ສຕ຺ຕາ ຣມມານາວ ຊຫນ຺ຕິ ຊີວິຕນ຺ຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ມຘຸເຣນ ສເຣນ ພຸທ຺ຘລີຬາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ມຫາຊນກາຍາ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ໂຜເຏສຸໍ, ເຈລຸກ຺ເຂປາ ຈ ປວຕ຺ຕິໍສຸ, ສາຘຸກາຣສທ຺ທປຸຓ຺ຓໍ ອນ຺ຕລິກ຺ຂໍ ອໂຫສິ. ພາຣາຓສິຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຣຊ຺ເຊນ ປູເຊຕ຺ວາ ມຫລ຺ລິກາຍ ຍສໍ ທຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ເຕ ຄນ຺ໂຘທເກນ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຘາທີຫິ ວິລິມ຺ປາເປຕ຺ວາ ຄີວາສຸ ມຓິຣຕນານິ ປິຬນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ຆຣໍ ເນຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ປຏິຊຄ຺ຄິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ອທາສິ. ສພ຺ເພ ພາຣາຓສິວາສິໂນ ຈ ກາສິຣຏ຺ຐວາສິໂນ ຈ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ຣກ຺ຂິໍສຸ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ເນສໍ ປກ຺ຂທິວເສສຸ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ວິນິຈ຺ຉເຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຑ຺ເຑ ຕີເຣສິ. ຕສ຺ມິໍ ຘຣມາເນ ກູຏຑ຺ຑກາຣກາ ນາມ ນາເຫສຸໍ. ອປຣຠາເຄ ຣາຊາ ກາລມກາສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ສຣີຣປຣິຫາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉເຍ ໂປຕ຺ຖເກ ລິຂາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ໂປຕ຺ຖກໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອຑ຺ຑໍ ຕີເຣຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ອປ຺ປມາເທນ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ສພ຺ເພສໍ ໂຣທນ຺ຕານໍ ປຣິເທວນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ສທ຺ຘິໍ ຈູຬຕຸຓ຺ຑິເລນ ອຣຎ຺ຎໍ ປາວິສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາໂທ ສຏ຺ຐິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ປວຕ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂສ ມຣຓຠີຣຸໂກ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ.

ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຈູຬຕຸຓ຺ຑິໂລ ມຣຓຠີຣຸໂກ ຠິກ຺ຂຸ, ປຣິສາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ມຫາຕຸຓ຺ຑິໂລ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ຕຸຓ຺ຑິລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໓໘໙] ໔. ສຸວຓ຺ຓກກ຺ກຏກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສິງ຺ຄີມິໂຄຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ຊີວິຕປຣິຈ຺ຈາຄໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ຍາວ ຘນຸຄ຺ຄຫປໂຍຊນາ ຂຓ຺ຑຫາລຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໙໘໒ ອາທໂຍ) ຘນປາລວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ຈູຬຫໍສມຫາຫໍສຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໕.໑໓໓ ອາທໂຍ) ກຖິຕໍ. ຕທາ ຫິ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິກອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ເສກ຺ຂປຏິສມ຺ຠິທາປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຘນປາລເກ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ອານນ຺ໂທ ມຍ຺ຫໍ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ຣາຊຄຫສ຺ສ ປຸພ຺ພປສ຺ເສ ສາລິນ຺ທິໂຍ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມ ໂຫຕິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ຄາເມ ກສ຺ສກພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ກຸຏຸມ຺ພໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຄາມສ຺ສ ປຸພ຺ພຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມເຂຕ຺ເຕ ກຣີສສຫສ຺ສມຕ຺ຕໍ ກສິໍ ກາເຣສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ມນຸສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ເຂຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກມ຺ມກາເຣ ‘‘ກສຖາ’’ຕິ ອາຓາເປຕ຺ວາ ມຸຂໂຘວນຕ຺ຖາຍ ເຂຕ຺ຕໂກຏິຍໍ ມຫນ຺ຕໍ ໂສພ຺ຠໍ ອຸປສງ຺ກມິ. ຕສ຺ມິໍ ໂຂ ປນ ໂສພ຺ເຠ ເອໂກ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ກກ຺ກຏໂກ ປຏິວສຕິ ອຠິຣູໂປ ປາສາທິໂກ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຕໍ ໂສພ຺ຠໍ ໂອຕຣິ. ຕສ຺ສ ມຸຂໂຘວນກາເລ ກກ຺ກຏໂກ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄມາສິ. ອຖ ນໍ ໂສ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຕ຺ຕຣິສາຏກນ຺ຕເຣ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ເຂຕ຺ເຕ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ນໍ ໂສພ຺ເຠ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຄຫໍ ອຄມາສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຂຕ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຕໍ ໂສພ຺ຠໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກກ຺ກຏກໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິສາຏກນ຺ຕເຣ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ວິຈາເຣສິ. ອິຕິ ເຕສໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິສ຺ສາໂສ ທຬ຺ໂຫ ອໂຫສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນິພທ຺ຘໍ ເຂຕ຺ຕໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ອກ຺ຂີສຸ ຈ ປນສ຺ສ ປຎ຺ຈ ປສາທາ ຕີຓິ ມຓ຺ຑລານິ ວິສຸທ຺ຘານິ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ເຂຕ຺ຕໂກຏິຍໍ ເອກສ຺ມິໍ ຕາເລ ກາກກຸລາວເກ ກາກີ ອກ຺ຂີນິ ທິສ຺ວາ ຂາທິຕຸກາມາ ຫຸຕ຺ວາ ກາກໍ ອາຫ – ‘‘ສາມິ, ໂທຫໂຬ ເມ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ໂທຫໂຬ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ເອຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອກ຺ຂີນິ ຂາທິຕຸກາມາມ຺ຫີ’’ຕິ. ‘‘ທຸທ຺ໂທຫໂຬ ເຕ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ໂກ ເອຕານິ ອາຫຣິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ນ ສກ຺ໂກສີ’’ຕິ ອຫມ຺ເປຕໍ ຊານາມິ, ໂຍ ປເນສ ຕາລສ຺ສ ອວິທູເຣ ວມ຺ມິໂກ, ເອຕ຺ຖ ກຓ຺ຫສປ຺ໂປ ວສຕິ. ‘‘ຕໍ ອຸປຏ຺ຐຫ, ໂສ ເອຕໍ ຑໍສິຕ຺ວາ ມາເຣສ຺ສຕິ, ອຖສ຺ສ ອກ຺ຂີນິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ຕ຺ວໍ ອາຫຣິສ຺ສສີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກຓ຺ຫສປ຺ປໍ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ໂພຘິສຕ຺ເຕນປິ ວາປິຕສສ຺ສານໍ ຄພ຺ຠຄ຺ຄຫຓກາເລ ກກ຺ກຏໂກ ມຫາ ອໂຫສິ. ອເຖກທິວສໍ ສປ຺ໂປ ກາກມາຫ ‘‘ສມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ນິພທ຺ຘໍ ມໍ ອຸປຏ຺ຐຫສິ, ກິໍ ເຕ ກໂຣມີ’’ຕິ. ‘‘ສາມິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ທາສິຍາ ເອຕສ຺ສ ເຂຕ຺ຕສາມິກສ຺ສ ອກ຺ຂີສຸ ໂທຫໂຬ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ສ຺ວາຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອານຸຠາເວນ ຕສ຺ສ ອກ຺ຂີນິ ລຠິສ຺ສາມີຕິ ຕຸມ຺ເຫ ອຸປຏ຺ຐຫາມີ’’ຕິ. ສປ຺ໂປ ‘‘ໂຫຕຸ, ນຍິທໍ ຄຣຸກໍ, ລຠິສ຺ສສີ’’ຕິ ຕໍ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ປຸນ ທິວເສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອາຄມນມຄ຺ເຄ ເກທາຣມຣິຍາທໍ ນິສ຺ສາຍ ຕິເຓຫິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສາຄມນໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ໂສພ຺ຠໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ສິເນຫໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓກກ຺ກຏກໍ ອາລິງ຺ເຄຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິສາຏກນ຺ຕເຣ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕໍ ປາວິສິ. ສປ຺ໂປ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາວ ເວເຄນ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑິກມໍເສ ຑໍສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ປາເຕຕ຺ວາ ວມ຺ມິກໍ ສນ຺ຘາຍ ປລາຍິ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປຕນຎ຺ຈ ກກ຺ກຏກສ຺ສ ສາຏກນ຺ຕຣໂຕ ລງ຺ຆນຎ຺ຈ ກາກສ຺ສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸເຣ ນິລີຍນຎ຺ຈ ອປຈ຺ຉາອປຸຣິມໍ ອໂຫສິ. ກາໂກ ນິລີຍິຕ຺ວາ ອກ຺ຂີນິ ຕຸຓ຺ເຑນ ປຫຣິ. ກກ຺ກຏໂກ ‘‘ອິມໍ ກາກໍ ນິສ຺ສາຍ ມມ ສຫາຍສ຺ສ ຠຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ເອຕສ຺ມິໍ ຄຫິເຕ ສປ຺ໂປ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຓ຺ຑາເສນ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວິຍ ກາກໍ ຄີວາຍໍ ອເຬນ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກິລເມຕ຺ວາ ໂຖກໍ ສິຖິລມກາສິ. ກາໂກ ‘‘ກິສ຺ສ ມໍ ສມ຺ມ, ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປລາຍສິ, ເອສ ມໍ ກກ຺ກຏໂກ ຠິຍ຺ໂຍ ວິເຫເຐຕິ, ຍາວ ນ ມຣາມິ, ຕາວ ເອຫີ’’ຕິ ສປ຺ປໍ ປກ຺ໂກສນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໙໔.

‘‘ສິງ຺ຄີມິໂຄ ອາຍຕຈກ຺ຂຸເນຕ຺ໂຕ, ອຏ຺ຐິຕ຺ຕໂຈ ວາຣິສໂຍ ອໂລໂມ;

ເຕນາຠິຠູໂຕ ກປຓໍ ຣຸທາມິ, ຫເຣ ສຂາ ກິສ຺ສ ນຸ ມໍ ຊຫາສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສິງ຺ຄີມິໂຄຕິ ສິງ຺ຄີສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓຕາຍ ວາ ອຬສງ຺ຂາຕານໍ ວາ ສິງ຺ຄານໍ ອຕ຺ຖິຕາຍ ກກ຺ກຏໂກ ວຸຕ຺ໂຕ. ອາຍຕຈກ຺ຂຸເນຕ຺ໂຕຕິ ທີເຆຫິ ຈກ຺ຂຸສງ຺ຂາເຕຫິ ເນຕ຺ເຕຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອຏ຺ຐິເມວ ຕໂຈ ອສ຺ສາຕິ ອຏ຺ຐິຕ຺ຕໂຈ. ຫເຣ ສຂາຕິ ອາລປນເມຕໍ, ອມ຺ໂຠ ສຫາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສປ຺ໂປ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ຜຓໍ ກຕ຺ວາ ກາກໍ ອສ຺ສາເສນ຺ໂຕ ອຄມາສິ. ສຕ຺ຖາ ອິມມຕ຺ຖໍ ທີເປນ຺ໂຕ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໙໕.

‘‘ໂສ ປສ຺ສສນ຺ໂຕ ມຫຕາ ຜເຓນ, ຠຸຊງ຺ຄໂມ ກກ຺ກຏມຊ຺ຌປຕ຺ໂຕ;

ສຂາ ສຂາຣໍ ປຣິຕາຍມາໂນ, ຠຸຊງ຺ຄມໍ ກກ຺ກຏໂກ ຄເຫສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກກ຺ກຏມຊ຺ຌປຕ຺ໂຕຕິ ກກ຺ກຏກໍ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ. ສຂາ ສຂາຣນ຺ຕິ ສຫາໂຍ ສຫາຍໍ. ‘‘ສກໍ ສຂາຣ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ອຕ຺ຕໂນ ສຫາຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິຕາຍມາໂນຕິ ຣກ຺ຂມາໂນ. ຄເຫສີຕິ ທຸຕິເຍນ ອເຬນ ຄີວາຍໍ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫສິ.

ອຖ ນໍ ກິລເມຕ຺ວາ ໂຖກໍ ສິຖິລມກາສິ. ອຖ ສປ຺ໂປ ‘‘ກກ຺ກຏກາ ນາມ ເນວ ກາກມໍສໍ ຂາທນ຺ຕິ, ນ ສປ຺ປມໍສໍ, ອຖ ເກນ ນຸ ໂຂ ກາຣເຓນ ອຍໍ ອມ຺ເຫ ຄຓ຺ຫີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໙໖.

‘‘ນ ວາຍສໍ ໂນ ປນ ກຓ຺ຫສປ຺ປໍ, ຆາສຕ຺ຖິໂກ ກກ຺ກຏໂກ ອເທຍ຺ຍ;

ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ອາຍຕຈກ຺ຂຸເນຕ຺ຕ, ອຖ ກິສ຺ສ ເຫຕຸມ຺ຫ ອຸໂຠ ຄຫີຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຆາສຕ຺ຖິໂກຕິ ອາຫາຣຕ຺ຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ. ອເທຍ຺ຍາຕິອາທິເຍຍ຺ຍ, ນ-ກາເຣນ ໂຍເຊຕ຺ວາ ນ ຄຓ຺ຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກກ຺ກຏໂກ ຄຫຓກາຣຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໙໗.

‘‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ມມ ອຕ຺ຖກາໂມ, ໂຍ ມໍ ຄເຫຕ຺ວານ ທກາຍ ເນຕິ;

ຕສ຺ມິໍ ມເຕ ທຸກ຺ຂມນປ຺ປກໍ ເມ, ອຫຎ຺ຈ ເອໂສ ຈ ອຸໂຠ ນ ໂຫມ.

໙໘.

‘‘ມມຎ຺ຈ ທິສ຺ວານ ປວທ຺ຘກາຍໍ, ສພ຺ໂພ ຊໂນ ຫິໍສິຕຸເມວ ມິຈ຺ເຉ;

ສາທຸຎ຺ຈ ຖູລຎ຺ຈ ມຸທຸຎ຺ຈ ມໍສໍ, ກາກາປິ ມໍ ທິສ຺ວ ວິເຫຐເຍຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຍນ຺ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ນິທ຺ທິສຕິ. ອຕ຺ຖກາໂມຕິ ຫິຕກາໂມ. ທກາຍ ເນຕີຕິ ໂຍ ມໍ ສມ຺ປິຍາຍມາໂນ ອຸຕ຺ຕຣິສາຏເກນ ຄເຫຕ຺ວານ ອຸທກາຍ ເນຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ວສນກໂສພ຺ຠໍ ປາເປຕິ. ຕສ຺ມິໍ ມເຕຕິ ສເຈ ໂສ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ມຣິສ຺ສຕິ, ເອຕສ຺ມິໍ ມເຕ ມມ ກາຍິກໍ ເຈຕສິກໍ ມຫນ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ທີເປຕິ. ອຸໂຠ ນ ໂຫມາຕິ ທ຺ເວປິ ຊນາ ນ ຠວິສ຺ສາມ. ມມຎ຺ຈ ທິສ຺ວານາຕິ ຄາຖາຍ ອຍມຕ຺ໂຖ – ອິທຎ຺ຈ ອປຣໍ ກາຣຓໍ, ອິມສ຺ມິໍ ມເຕ ອນາຖໍ ນິປ຺ປຈ຺ຈຍໍ ມໍ ປວຑ຺ຒິຕກາຍໍ ທິສ຺ວາ ສພ຺ໂພ ຊໂນ ‘‘ອິມສ຺ສ ກກ຺ກຏກສ຺ສ ສາທຸຎ຺ຈ ຖູລຎ຺ຈ ມຸທຸຎ຺ຈ ມໍສ’’ນ຺ຕິ ມໍ ມາເຣຕຸໍ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ນ ເກວລຎ຺ຈ ຊໂນ ມນຸສ຺ໂສ, ຕິຣຈ຺ຉານຠູຕາ ກາກາປິ ມໍ ທິສ຺ວາ ວິເຫຐເຍຍ຺ຍຸໍ ວິເຫເສຍ຺ຍຸໍ ມາເຣຍ຺ຍຸໍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສປ຺ໂປ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ເອເກນຸປາເຍນ ອິມໍ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ກາກຎ຺ຈ ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ໂມເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ວຎ຺ເຈຕຸກາໂມ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໙໙.

‘‘ສເຈຕສ຺ສ ເຫຕຸມ຺ຫ ອຸໂຠ ຄຫີຕາ, ອຸຏ຺ຐາຕຸ ໂປເສ ວິສມາວມາມິ;

ມມຎ຺ຈ ກາກຎ຺ຈ ປມຸຎ຺ຈ ຂິປ຺ປໍ, ປຸເຣ ວິສໍ ຄາຬ຺ຫມຸເປຕິ ມຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສເຈຕສ຺ສ ເຫຕູຕິ ສເຈ ເອຕສ຺ສ ກາຣຓາ. ອຸຏ຺ຐາຕູຕິ ນິພ຺ພິໂສ ໂຫຕຸ. ວິສມາວມາມີຕິ ອຫມສ຺ສ ວິສໍ ອາກຑ຺ຒາມິ, ນິພ຺ພິສໍ ນໍ ກໂຣມິ. ປຸເຣ ວິສໍ ຄາຬ຺ຫມຸເປຕິ ມຈ຺ຈນ຺ຕິ ອິມຎ຺ຫິ ມຈ຺ຈໍ ມຍາ ອນາວມິຍມານໍ ວິສໍ ຄາຬ຺ຫໍ ພລວໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຕໍ ຍາວ ນ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ, ຕາວເທວ ອມ຺ເຫ ທ຺ເວປິ ຊເນ ຂິປ຺ປໍ ມຸຎ຺ຈາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກກ຺ກຏໂກ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ເອເກນຸປາເຍນ ມໍ ທ຺ເວປິ ຊເນ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ປລາຍິຕຸກາໂມ, ມຍ຺ຫໍ ອຸປາຍໂກສລ຺ລໍ ນ ຊານາຕິ, ອຫໍ ທານິ ຍຖາ ສປ຺ໂປ ສຎ຺ຈຣິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວໍ ອຬໍ ສິຖິລໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ກາກໍ ປນ ເນວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໐.

‘‘ສປ຺ປໍ ປໂມກ຺ຂາມິ ນ ຕາວ ກາກໍ, ປຏິພນ຺ຘໂກ ໂຫຫິຕິ ຕາວ ກາໂກ;

ປຸຣິສຎ຺ຈ ທິສ຺ວານ ສຸຂິໍ ອໂຣຄໍ, ກາກໍ ປໂມກ຺ຂາມິ ຍເຖວ ສປ຺ປ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຏິພນ຺ຘໂກຕິ ປາຏິໂຠໂຄ. ຍເຖວ ສປ຺ປນ຺ຕິ ຍຖາ ຠວນ຺ຕໍ ສປ຺ປໍ ມຸຎ຺ຈາມິ, ຕຖາ ກາກໍ ປໂມກ຺ຂາມິ, ເກວລໍ ຕ຺ວໍ ອິມສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສຣີຣໂຕ ສີຆໍ ວິສໍ ອາວມາຫີຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສຸຂສຎ຺ຈາຣຓຕ຺ຖໍ ອຬໍ ສິຖິລມກາສິ. ສປ຺ໂປ ວິສໍ ອາວມິຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ນິພ຺ພິສໍ ອກາສິ. ໂສ ນິທ຺ທຸກ຺ໂຂ ອຸຏ຺ຐາຍ ປກຕິວຓ຺ເຓເນວ ອຏ຺ຐາສິ. ກກ຺ກຏໂກ ‘‘ສເຈ ອິເມ ທ຺ເວປິ ຊນາ ອໂຣຄາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍ຺ຫໍ ສຫາຍສ຺ສ ວຑ຺ຒິ ນາມ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ວິນາເສສ຺ສາມິ ເນ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ກຕ຺ຕຣິກາຍ ອຸປ຺ປລມກຸຬໍ ວິຍ ອເຬຫິ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ສີສໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປສິ. ກາກີປິ ຕມ຺ຫາ ຐານາ ປລາຍິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສປ຺ປສ຺ສ ສຣີຣໍ ທຓ຺ຑເກ ເວເຐຕ຺ວາ ຄຸມ຺ພປິຏ຺ເຐ ຂິປິ. ສຸວຓ຺ຓກກ຺ກຏກໍ ໂສພ຺ເຠ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ສາລິນ຺ທິຍຄາມເມວ ຄໂຕ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກກ຺ກຏເກນ ສທ຺ຘິໍ ອຘິກຕໂຣ ວິສ຺ສາໂສ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນນ຺ໂຕ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໑໐໑.

‘‘ກາໂກ ຕທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ມາໂຣ ປນ ກຓ຺ຫສປ຺ໂປ ອໂຫສິ;

ອານນ຺ທຠທ຺ໂທ ກກ຺ກຏໂກ ອໂຫສິ, ອຫໍ ຕທາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂຫມິ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ.

ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ພຫູ ໂສຕາປນ຺ນາທໂຍ ອເຫສຸໍ. ກາກີ ປນ ຄາຖາຍ ນ ວຸຕ຺ຕາ, ສາ ຈິຎ຺ຈມາຓວິກາ ອໂຫສີຕິ.

ສຸວຓ຺ຓກກ຺ກຏກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໓໙໐] ໕. ມຍ຺ຫກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສກຸໂຓ ມຍ຺ຫໂກ ນາມາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອາຄນ຺ຕຸກເສຏ຺ຐິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍຎ຺ຫິ ອາຄນ຺ຕຸກເສຏ຺ຐິ ນາມ ອຑ຺ໂຒ ອໂຫສິ ມຫທ຺ຘໂນ. ໂສ ເນວ ອຕ຺ຕນາ ໂຠເຄ ຠຸຎ຺ຊິ, ນ ປເຣສໍ ອທາສິ, ນານຄ຺ຄຣເສ ປຓີເຕ ໂຠຊເນ ອຸປນີເຕ ຕໍ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ພິລງ຺ຄທຸຕິຍໍ ກຓາຊກໍ ເອວ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ຘູປິຕວາສິເຕສຸ ກາສິກວຕ຺ເຖສຸ ອຸປນີເຕສຸ ຕານິ ຫາເຣຕ຺ວາ ຖູລຖູລສາຏເກ ນິວາເສຕິ, ອາຊານີຍຍຸຕ຺ເຕ ມຓິກນກວິຈິຕ຺ເຕ ຣເຖ ອຸປນີເຕ ຕມ຺ປິ ຫຣາເປຕ຺ວາ ກຕ຺ຕຣຣຖເກນ ຄຈ຺ຉຕິ, ສຸວຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ເຕ ຘາຣິຍມາເນ ຕໍ ອປເນຕ຺ວາ ປຓ຺ຓຈ຺ຉຕ຺ເຕນ ຘາຣິຍມາເນນ. ໂສ ຍາວຊີວໍ ທານາທີສຸ ປຸຎ຺ເຎສຸ ເອກມ຺ປິ ອກຕ຺ວາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ໂຣຣຸວນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ອປຸຕ຺ຕກໍ ສາປເຕຍ຺ຍໍ ຣາຊພລໍ ສຕ຺ຕຫິ ຣຕ຺ຕິທິວເສຫິ ຣາຊກຸລໍ ປເວເສສິ. ຕສ຺ມິໍ ປເວສິເຕ ຣາຊາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ກິໍ, ມຫາຣາຊ, ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານໍ ນ ກໂຣສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສາວຕ຺ຖິຍໍ ອາຄນ຺ຕຸກເສຏ຺ຐິໂນ ນາມ ກາລກຕສ຺ສ ອສ຺ສາມິກຘເນ ອມ຺ຫາກໍ ຆເຣ ອາຫຣິຍມາເນເຍວ ສຕ຺ຕ ຣຕ຺ຕິທິວສາ ຄຕາ, ໂສ ປນ ເອຕໍ ຘນໍ ລຠິຕ຺ວາປິ ເນວ ອຕ຺ຕນາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ, ນ ປເຣສໍ ອທາສິ, ຣກ຺ຂສປຣິຄ຺ຄຫິຕໂປກ຺ຂຣຓີ ວິຍສ຺ສ ຘນໍ ອໂຫສິ, ໂສ ເອກທິວສມ຺ປິ ປຓີຕໂຠຊນາທີນໍ ຣສໍ ອນນຸຠວິຕ຺ວາວ ມຣຓມຸຂໍ ປວິຏ຺ໂຐ, ເອວໍ ມຈ຺ຉຣີ ອປຸຎ຺ຎສຕ຺ໂຕ ກິໍ ກຕ຺ວາ ເອຕ຺ຕກໍ ຘນໍ ລຠິ, ເກນ ຈສ຺ສ ໂຠເຄສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ຣມີ’’ຕິ ສຕ຺ຖາຣໍ ປຸຈ຺ຉິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຘນລາໂຠ ຈ, ຘນໍ ລທ຺ຘາ ອປຣິຠຸຎ຺ຊນກາຣຓຎ຺ຈ ເຕເນວ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ອໂຫສິ ມຈ຺ຉຣີ, ນ ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິ ເທຕິ, ນ ກຎ຺ຈິ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕຄຣສິຂິໍ ນາມ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ລທ຺ຘາ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ນນຸ ຈຣາມ ມຫາເສຏ຺ຐີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຸຣິສໍ ອາຓາເປສິ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ອິມໍ ອມ຺ຫາກໍ ຆຣໍ ອາເນຕ຺ວາ ມມ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ປຏິຍຕ຺ຕຠຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ທາເປຫີ’’ຕິ. ໂສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ຆຣໍ ເນຕ຺ວາ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິຠຣິຍາຍ ອາຈິກ຺ຂິ. ສາ ນານຄ຺ຄຣສຠຕ຺ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອທາສິ. ໂສ ຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິນິເວສນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ເສຏ຺ຐິ ຣາຊກຸລໂຕ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ລທ຺ຘໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ລທ຺ຘໍ ມຫາເສຏ຺ຐີ’’ຕິ. ໂສ ປຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ‘‘ອິມໍ ເມ ຠຕ຺ຕໍ ທາສາ ວາ ກມ຺ມກຣາ ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ທຸກ຺ກຣມ຺ປິ ກມ຺ມໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ອໂຫ ວຕ ເມ ຊານີ’’ຕິ ອປຣເຈຕນໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ທານຎ຺ຫິ ນາມ ຕິສ຺ໂສ ເຈຕນາ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ເສວ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ.

‘‘ປຸພ຺ເພວ ທານາ ສຸມນາ ຠວາມ, ທທມ຺ປິ ເວ ອຕ຺ຕມນາ ຠວາມ;

ທຕ຺ວາປິ ເວ ນານຸຕປ຺ປາມ ປຈ຺ຉາ, ຕສ຺ມາ ຫິ ອມ຺ຫໍ ທຫຣາ ນມິຍ຺ຍເຣ. (ຊາ. ໑.໑໐.໙໕);

‘‘ປຸພ຺ເພວ ທານາ ສຸມໂນ, ທທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາທເຍ;

ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຕິ, ເອສາ ຍຎ຺ຎສ຺ສ ສມ຺ປທາ’’. (ອ. ນິ. ໖.໓໗; ເປ. ວ. ໓໐໕);

ອິຕິ, ມຫາຣາຊ, ອາຄນ຺ຕຸກເສຏ຺ຐິ ຕຄຣສິຂິປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ທິນ຺ນປຈ຺ຈເຍນ ພຫຸໍ ຘນໍ ລຠິ, ທຕ຺ວາ ອປຣເຈຕນໍ ປຓີຕໍ ກາຕຸໍ ອສມຕ຺ຖຕາຍ ໂຠເຄ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນາສກ຺ຂີຕິ. ‘‘ປຸຕ຺ຕໍ ປນ ກສ຺ມາ ນ ລຠິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ສຕ຺ຖາ ‘‘ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອລຠນກາຣຓມ຺ປິ ເຕເນວ ກຕໍ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອສີຕິໂກຏິວິຠເວ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ມາຕາປິຕູນໍ ອຈ຺ຈເຍນ ກນິຏ຺ຐໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ກຸຏຸມ຺ພໍ ວິຈາເຣນ຺ໂຕ ຆຣທ຺ວາເຣ ທານສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສິ. ອຖສ຺ສ ເອໂກ ປຸຕ຺ໂຕ ຊາຍິ. ໂສ ຕສ຺ສ ປທສາ ຄມນກາເລ ກາເມສຸ ອາທີນວໍ ເນກ຺ຂມ຺ເມ ຈານິສໍສໍ ທິສ຺ວາ ສທ຺ຘິໍ ປຸຕ຺ຕທາເຣນ ສພ຺ພໍ ຆຣວິຠວໍ ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເຕຕ຺ວາ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ທານໍ ປວຕ຺ເຕຫີ’’ຕິ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວິຫາສິ. ກນິຏ຺ໂຐປິສ຺ສ ເອກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ປຏິລຠິ. ໂສ ຕໍ ວຑ຺ຒນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມມ ຠາຕຸ ປຸຕ຺ເຕ ຊີວນ຺ເຕ ກຸຏຸມ຺ພໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ທ຺ວິຘາ ຠວິສ຺ສຕິ, ຠາຕຸ ປຸຕ຺ຕໍ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ເອກທິວສໍ ນທິຍໍ ໂອປິລາເປຕ຺ວາ ມາເຣສິ. ຕເມນໍ ນ຺ຫຕ຺ວາ ອາຄຕໍ ຠາຕຸ ຊາຍາ ‘‘ກຸຫິໍ ມມ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ນທິຍໍ ອຸທກໍ ກີຬິ, ອຖ ນໍ ອຸທເກ ວິຈິນນ຺ໂຕ ນາທ຺ທສ’’ນ຺ຕິ. ສາ ໂຣທິຕ຺ວາ ກນ຺ທິຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ກິຈ຺ຈໍ ປາກຏໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຍໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສຸນິວຕ຺ໂຖ ສຸປາຣຸໂຕ ຕສ຺ສ ຆຣທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ທານສາລໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ທານສາລາປິ ອິມິນາ ອສປ຺ປຸຣິເສນ ນາສິຕາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ກນິຏ຺ໂຐ ຕສ຺ສ ອາຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສຸໂຠຊນໍ ໂຠເຊສິ. ໂສ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ສຸຂກຖາຍ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ທາຣໂກ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ກຫໍ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ມໂຕ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເກນ ກາຣເຓນາ’’ຕິ? ‘‘ອຸທກກີຬນຏ຺ຐາເນ ອສຸກກາຣເຓນາຕິ ນ ຊານາມີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ຕ຺ວໍ ອສປ຺ປຸຣິສ ນ ຊານິສ຺ສສິ, ຕຍາ ກຕກິຈ຺ຈໍ ມຍ຺ຫໍ ປາກຏໍ, ນນຸ ຕ຺ວໍ ອິມິນາ ນາມ ກາຣເຓນ ຕໍ ມາເຣສິ, ກິໍ ນຸ ຕ຺ວໍ ຣາຊາທີນໍ ວເສນ ນສ຺ສມານໍ ຘນໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາສິ, ມຍ຺ຫກສກຸຓສ຺ສ ຈ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ກິໍ ນານາກຣຓ’’ນ຺ຕິ? ອຖສ຺ສ ມຫາສຕ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘລີຬາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໐໒.

‘‘ສກຸໂຓ ມຍ຺ຫໂກ ນາມ, ຄິຣິສານຸທຣີຈໂຣ;

ປກ຺ກໍ ປິປ຺ຜລິມາຣຸຍ຺ຫ, ‘ມຍ຺ຫໍ ມຍ຺ຫ’ນ຺ຕິ ກນ຺ທຕິ.

໑໐໓.

‘‘ຕສ຺ເສວໍ ວິລປນ຺ຕສ຺ສ, ທິຊສງ຺ຆາ ສມາຄຕາ;

ຠຸຕ຺ວານ ປິປ຺ຜລິໍ ຍນ຺ຕິ, ວິລປຕ຺ເວວ ໂສ ທິໂຊ.

໑໐໔.

‘‘ເອວເມວ ອິເຘກຈ຺ໂຈ, ສງ຺ຆຣິຕ຺ວາ ພຫຸໍ ຘນໍ;

ເນວຕ຺ຕໂນ ນ ຎາຕີນໍ, ຍໂຖຘິໍ ປຏິປຊ຺ຊຕິ.

໑໐໕.

‘‘ນ ໂສ ອຈ຺ຉາທນໍ ຠຕ຺ຕໍ, ນ ມາລໍ ນ ວິເລປນໍ;

ອນຸໂຠຕິ ສກິໍ ກິຎ຺ຈິ, ນ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ຎາຕເກ.

໑໐໖.

‘‘ຕສ຺ເສວໍ ວິລປນ຺ຕສ຺ສ, ມຍ຺ຫໍ ມຍ຺ຫນ຺ຕິ ຣກ຺ຂໂຕ;

ຣາຊາໂນ ອຖ ວາ ໂຈຣາ, ທາຍາທາ ເຍວ ອປ຺ປິຍາ;

ຘນມາທາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ວິລປຕ຺ເວວ ໂສ ນໂຣ.

໑໐໗.

‘‘ຘີໂຣ ໂຠເຄ ອຘິຄມ຺ມ, ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ ຈ ຎາຕເກ;

ເຕນ ໂສ ກິຕ຺ຕິໍ ປປ຺ໂປຕິ, ເປຈ຺ຈ ສຄ຺ເຄ ປໂມທຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຍ຺ຫໂກຕິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ວິຣວນວເສນ ເອວໍລທ຺ຘນາໂມ. ຄິຣິສານຸທຣີສຸ ຈຣຕີຕິ ຄິຣິສານຸທຣີຈໂຣ. ປກ຺ກໍ ປິປ຺ຜລິນ຺ຕິ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ເອກໍ ຜລຠຣິຕໍ ປິປ຺ຜລິຣຸກ຺ຂໍ. ກນ຺ທຕີຕິ ທິຊຄເຓ ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ປກ຺ການິ ຂາທນ຺ເຕ ວາເຣຕຸໍ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ວິລປນ຺ຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ວິລປນ຺ຕສ຺ເສວ. ຠຸຕ຺ວານ ວິປ຺ຜລິໍ ຍນ຺ຕີຕິ ຕໍ ປິປ຺ຜລິຣຸກ຺ຂໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ຜລສມ຺ປນ຺ນໍ ຣຸກ຺ຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ວິລປຕ຺ເວວາຕິ ໂສ ປນ ທິໂຊ ວິລປຕິເຍວ. ຍໂຖຘິນ຺ຕິ ຍຖາໂກຏ຺ຐາສໍ, ມາຕາປິຕາຠາຕຸຠຄິນີປຸຕ຺ຕຘີຕາທີນໍ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄວເສນ ໂຍ ໂຍ ໂກຏ຺ຐາໂສ ທາຕພ຺ໂພ, ຕໍ ຕໍ ນ ເທຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສກິນ຺ຕິ ເອກວາຣມ຺ປິ ນານຸໂຠຕິ. ‘‘ສກ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກມ຺ປີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ຠຕ຺ຕຈ຺ຉາທນພີຊນງ຺ຄລາທິທານວເສນ ນ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ວິລປຕ຺ເວວ ໂສ ນໂຣຕິ ເອເຕສຸ ຣາຊາທີສຸ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ເກວລໍ ໂສ ປຸຣິໂສ ວິລປຕິເຍວ. ຘີໂຣຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ. ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄເຕ ທຸພ຺ພລຎາຕເກ ຠຕ຺ຕຈ຺ຉາທນພີຊນງ຺ຄລາທິທາເນນ ສງ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ເຕນາຕິ ໂສ ປຸຣິໂສ ເຕນ ຎາຕິສງ຺ຄເຫນ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ກິຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອຕ຺ຕໂນ ວຓ຺ຓຠຓນຎ຺ຈ ປາປຸຓາຕິ, ເປຈ຺ຈ ສຄ຺ເຄ ເທວນຄເຣ ປໂມທຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ທານໍ ປາກຕິກໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິຕິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ອາຄນ຺ຕຸກເສຏ຺ຐິ ຠາຕຸ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມາຣິຕຕ຺ຕາ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ເນວ ປຸຕ຺ຕໍ, ນ ຘີຕຣໍ ອລຠີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກນິຏ຺ໂຐ ອາຄນ຺ຕຸກເສຏ຺ຐິ ອໂຫສິ, ເຊຏ຺ຐໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມຍ຺ຫກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໓໙໑] ໖. ວິຊ຺ຊາຘຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ທຸພ຺ພຓ຺ຓຣູປນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂລກຕ຺ຖຈຣິຍໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ມຫາກຓ຺ຫຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໒.໖໑ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ຕທາ ປນ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ຕຖາຄໂຕ ໂລກຕ຺ຖຈຣິຍໍ ຈຣິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສກ຺ໂກ ອໂຫສິ. ຕທາ ເອໂກ ວິຊ຺ຊາຘໂຣ ວິຊ຺ຊໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມເຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ສທ຺ຘິໍ ອຕິຈຣຕິ, ຕສ຺ສາ ປຣິຈາຣິກາໂຍ ສຎ຺ຊານິໍສຸ. ສາ ສຍເມວ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ເອໂກ ປຸຣິໂສ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມເຍ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມໍ ທູເສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສສິ ປນ ກິຎ຺ຈິ ສຎ຺ຎາຓໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສກ຺ໂກມິ, ເທວາ’’ຕິ ສາ ຊາຕິຫິງ຺ຄຸລິກປາຕິໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຣຕ຺ຕິໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຠິຣມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຍໍ ປຎ຺ຈງ຺ຄຸລິກໍ ທຕ຺ວາ ປາໂຕວ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ມນຸສ຺ເສ ອາຓາເປສິ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ສພ຺ພທິສາສຸ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິຍໍ ກຕຊາຕິຫິງ຺ຄຸລປຎ຺ຈງ຺ຄຸລິກປຸຣິສໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ. ວິຊ຺ຊາຘໂຣປິ ຣຕ຺ຕິໍ ອນາຈາຣໍ ກຕ຺ວາ ທິວາ ສຸສາເນ ສູຣິຍໍ ນມສ຺ສນ຺ໂຕ ເອກປາເທນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຣາຊປຸຣິສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຣິວາຣຍິໍສຸ. ໂສ ‘‘ປາກຏໍ ເມ ກມ຺ມໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ວິຊ຺ຊໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອາກາເສນ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຄໂຕ.

ຣາຊາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ອາຄຕປຸຣິເສ ‘‘ອທ຺ທສຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ອທ຺ທສາມາ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ນາເມໂສ’’ຕິ? ‘‘ປພ຺ພຊິໂຕ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ໂສ ຫິ ຣຕ຺ຕິໍ ອນາຈາຣໍ ກຕ຺ວາ ທິວາ ປພ຺ພຊິຕເວເສນ ວສຕິ’’. ຣາຊາ ‘‘ອິເມ ທິວາ ສມຓເວເສນ ຈຣິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ອນາຈາຣໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ປພ຺ພຊິຕານໍ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມິຈ຺ຉາຄຫຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ວິຊິຕາ ອິເມ ສພ຺ເພ ປພ຺ພຊິຕາ ປລາຍນ຺ຕຸ, ທິຏ຺ຐທິຏ຺ຐຏ຺ຐາເນ ຣາຊາຓໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕູ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ. ຕິໂຍຊນສຕິກາ ກາສິຣຏ຺ຐາ ປລາຍິຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ປພ຺ພຊິຕາ ອຎ຺ຎຣາຊຘານິໂຍ ອຄມິໍສຸ. ສກລກາສິຣຏ຺ເຐ ມນຸສ຺ສານໍ ໂອວາທທາຍໂກ ເອໂກປິ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນາໂຫສິ. ອໂນວາທກາ ມນຸສ຺ສາ ຜຣຸສາ ອເຫສຸໍ, ທານສີລວິມຸຂາ ມຕມຕາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ອປາເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ, ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕນກາ ນາມ ນາເຫສຸໍ.

ສກ຺ໂກ ນເວ ເທວປຸຕ຺ເຕ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ວິຊ຺ຊາຘຣໍ ນິສ຺ສາຍ ພາຣາຓສິຣຎ຺ຎາ ກຸທ຺ເຘນ ມິຈ຺ຉາຄຫຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕານໍ ຣຏ຺ຐາ ປພ຺ພາຊິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ມໍ ອຎ຺ໂຎ ອິມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ມິຈ຺ຉາຄຫຓໍ ຠິນ຺ທິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຣຎ຺ໂຎ ຈ ຣຏ຺ຐວາສີນຎ຺ຈ ອວສ຺ສໂຍ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ນນ຺ທມູລປພ຺ຠາເຣ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍ຺ຫໍ ເອກໍ ມຫລ຺ລກໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ເທຖ, ກາສິຣຏ຺ຐໍ ປສາເທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣເມວ ລຠິ, ອຖສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ສຍໍ ປຈ຺ຉໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສິຣສ຺ມິໍ ອຎ຺ຊລິໍ ຐເປຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ນມສ຺ສນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘໂຣ ມາຓວໂກ ຫຸຕ຺ວາ ສກລນຄຣສ຺ສ ມຕ຺ຖເກນ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ວິຈຣິຕ຺ວາ ຣາຊທ຺ວາຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຏ຺ຐາສິ. ອມຈ຺ຈາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ ‘‘ເທວ, ອຠິຣູໂປ ມາຓວໂກ ເອກໍ ສມຓໍ ອາເນຕ຺ວາ ຣາຊທ຺ວາເຣ ອາກາເສ ຐິໂຕ’’ຕິ. ຣາຊາ ອາສນາ ອຸຏ຺ຐາຍ ສີຫປຎ຺ຊເຣ ຐຕ຺ວາ ‘‘ມາຓວກ, ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອຠິຣູໂປ ສມາໂນ ເອຕສ຺ສ ວິຣູປສ຺ສ ສມຓສ຺ສ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນມສ຺ສມາໂນ ຐິໂຕ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໘.

‘‘ທຸພ຺ພຓ຺ຓຣູປໍ ຕຸວມຣິຍວຓ຺ຓີ, ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ປຎ຺ຊລິໂກ ນມສ຺ສສິ;

ເສຍ຺ໂຍ ນຸ ເຕໂສ ອຸທວາ ສຣິກ຺ໂຂ, ນາມໍ ປຣສ຺ສຕ຺ຕໂນ ຈາປິ ພ຺ຣູຫີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຣິຍວຓ຺ຓີຕິ ສຸນ຺ທຣຣູໂປ. ເສຍ຺ໂຍ ນຸ ເຕໂສຕິ ເອໂສ ວິຣູໂປ ປພ຺ພຊິໂຕ ກິໍ ນຸ ຕຍາ ອຸຕ຺ຕຣິຕໂຣ, ອຸທາຫຸ ສຣິກ຺ໂຂ. ນາມໍ ປຣສ຺ສຕ຺ຕໂນ ຈາປີຕິ ເອຕສ຺ສ ປຣສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ນາມໍ ພ຺ຣູຫີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ອຖ ນໍ ສກ຺ໂກ ‘‘ມຫາຣາຊ, ສມຓາ ນາມ ຄຣຸຏ຺ຐານິຍາ, ເຕນ ເມ ນາມໍ ລປິຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕິ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ເຕ ນາມໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໙.

‘‘ນ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ຣາຊ, ສມ຺ມຄ຺ຄຕານຸຊ຺ຊຸຄຕານ ເທວາ;

ອຫຎ຺ຈ ເຕ ນາມເຘຍ຺ຍໍ ວທາມິ, ສກ຺ໂກຫມສ຺ມີ ຕິທສານມິນ຺ໂທ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມຄ຺ຄຕານຸຊ຺ຊຸຄຕານ ເທວາຕິ ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພສງ຺ຂາເຣ ຍຖາ ສຠາວສຣສວເສນ ສມ຺ມສິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄຜລໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕຕ຺ຕາ ສມ຺ມຄ຺ຄຕານໍ, ອຸຊຸນາ ຈ ອຏ຺ຐງ຺ຄິເກນ ມຄ຺ເຄນ ນິພ຺ພານໍ ຄຕຕ຺ຕາ ອຸຊຸຄຕານໍ ມຫາຂີຓາສວານໍ ອຸປປຕ຺ຕິເທເວຫິ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣານໍ ວິສຸທ຺ຘິເທວານໍ ອຸປປຕ຺ຕິເທວາ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ. ອຫຎ຺ຈ ເຕ ນາມເຘຍ຺ຍນ຺ຕິ ອປິຈ ອຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ນາມເຘຍ຺ຍໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ກເຖມິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ຕຕິຍຄາຖາຍ ຠິກ຺ຂຸນມສ຺ສເນ ອານິສໍສໍ ປຸຈ຺ຉິ –

໑໑໐.

‘‘ໂຍ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸໍ ຈຣຓູປປນ຺ນໍ, ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ປຎ຺ຊລິໂກ ນມສ຺ສຕິ;

ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ເທວຣາເຊຕມຕ຺ຖໍ, ອິໂຕ ຈຸໂຕ ກິໍ ລຠເຕ ສຸຂໍ ໂສ’’ຕິ.

ສກ຺ໂກ ຈຕຸຕ຺ຖຄາຖາຍ ກເຖສິ –

໑໑໑.

‘‘ໂຍ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸໍ ຈຣຓູປປນ຺ນໍ, ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ປຎ຺ຊລິໂກ ນມສ຺ສຕິ;

ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ລຠເຕ ປສໍສໍ, ສຄ຺ຄຎ຺ຈ ໂສ ຍາຕິ ສຣີຣເຠທາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂຸນ຺ຕິ ຠິນ຺ນກິເລສໍ ປຣິສຸທ຺ຘປຸຄ຺ຄລໍ. ຈຣຓູປປນ຺ນນ຺ຕິ ສີລຈຣເຓນ ອຸເປຕໍ. ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມຕິ ນ ເກວລໍ ອິໂຕ ຈຸໂຕເຍວ, ອິມສ຺ມິໍ ປນ ອຕ຺ຕຠາເວ ໂສ ປສໍສໍ ລຠຕິ, ປສໍສາສຸຂໍ ວິນ຺ທຕີຕິ.

ຣາຊາ ສກ຺ກສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ມິຈ຺ຉາຄຫຓໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໒.

‘‘ລກ຺ຂີ ວຕ ເມ ອຸທປາທິ ອຊ຺ຊ, ຍໍ ວາສວໍ ຠູຕປຕິທ຺ທສາມ;

ຠິກ຺ຂຸຎ຺ຈ ທິສ຺ວານ ຕຸວຎ຺ຈ ສກ຺ກ, ກາຫາມິ ປຸຎ຺ຎານິ ອນປ຺ປການີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ລກ຺ຂີຕິ ສິຣີ, ປຎ຺ຎາຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອຊ຺ຊ ມມ ຕວ ວຈນໍ ສຸຓນ຺ຕສ຺ເສວ ກຸສລາກຸສລວິປາກຊານນປຎ຺ຎາ ອຸທປາທີຕິ. ຍນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ຠູຕປຕິທ຺ທສາມາຕິ ຠູຕປຕິໍ ອທ຺ທສາມ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ຖຸຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໓.

‘‘ອທ຺ຘາ ຫເວ ເສວິຕພ຺ພາ ສປຎ຺ຎາ, ພຫຸສ຺ສຸຕາ ເຍ ພຫຸຐານຈິນ຺ຕິໂນ;

ຠິກ຺ຂຸຎ຺ຈ ທິສ຺ວານ ມມຎ຺ຈ ຣາຊ, ກໂຣຫິ ປຸຎ຺ຎານິ ອນປ຺ປການີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພຫຸຐານຈິນ຺ຕິໂນຕິ ພຫູນິ ກາຣຓານິ ຈິນ຺ຕນສມຕ຺ຖາ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໑໑໔.

‘‘ອກ຺ໂກຘໂນ ນິຈ຺ຈປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ, ສພ຺ພາຕິຖີຍາຈໂຍໂຄ ຠວິຕ຺ວາ;

ນິຫຈ຺ຈ ມານໍ ອຠິວາທຍິສ຺ສໍ, ສຸຕ຺ວານ ເທວິນ຺ທ ສຸຠາສິຕານີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພາຕິຖີຍາຈໂຍໂຄ ຠວິຕ຺ວາຕິ ສພ຺ເພສໍ ອຕິຖີນໍ ອາຄຕານໍ ອາຄນ຺ຕຸການໍ ຍໍ ຍໍ ເຕ ຍາຈນ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຍຸຕ຺ໂຕ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ ຠວິຕ຺ວາ, ສພ຺ພໍ ເຕຫິ ຍາຈິຕຍາຈິຕໍ ທທມາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຕ຺ວານ ເທວິນ຺ທ ສຸຠາສິຕານີຕິ ຕວ ສຸຠາສິຕານິ ສຸຕ຺ວາ ອຫໍ ເອວຣູໂປ ຠວິສ຺ສາມີຕິ ວທຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ປາສາທາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ອາກາເສ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ວິຊ຺ຊາຘໂຣ ນ ສມໂຓ, ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘ອຕຸຈ຺ໂຉ ໂລໂກ, ອຕ຺ຖິ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’ຕິ ຎຕ຺ວາ ທານໍ ເທຫິ, ສີລໍ ຣກ຺ຂ, ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ຣາຊານໍ ໂອວທິ. ສກ຺ໂກປິ ສກ຺ການຸຠາເວນ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຖາ’’ຕິ ນາຄຣານໍ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ປລາຕາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ. ອຖ ເຕ ອຸໂຠປິ ສກຏ຺ຐານເມວ ອຄມໍສຸ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ອກາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ສກ຺ໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ວິຊ຺ຊາຘຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໓໙໒] ໗. ສິງ຺ຆປຸປ຺ຜຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍເມຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ເຊຕວນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂກສລຣຏ຺ເຐ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອຣຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສາຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ປທຸມສຣໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສຸປຸປ຺ຜິຕປທຸມໍ ທິສ຺ວາ ອໂຘວາເຕ ຐຕ຺ວາ ອຸປສິງ຺ຆິ. ອຖ ນໍ ຕສ຺ມິໍ ວເນ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ‘‘ມາຣິສ, ຕ຺ວໍ ຄນ຺ຘເຖໂນ ນາມ, ອິທໍ ເຕ ເອກໍ ເຖຍ຺ຍງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ ສໍເວເຊສິ. ໂສ ຕາຍ ສໍເວຊິໂຕ ປຸນ ເຊຕວນໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ກຫໍ ຠິກ຺ຂຸ ນິວຸຕ຺ໂຖສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອສຸກວນສຓ຺ເຑ ນາມ, ຕຕ຺ຖ ຈ ມໍ ເທວຕາ ເອວໍ ນາມ ສໍເວເຊສີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ປຸປ຺ຜໍ ອຸປສິງ຺ຆນ຺ໂຕ ຕ຺ວເມວ ເທວຕາຍ ສໍເວຊິໂຕ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ສໍເວຊິຕປຸພ຺ພາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ກາສິກຄາເມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ອຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ໂປ ອປຣຠາເຄ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເອກໍ ປທຸມສຣໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປວສນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ສຣໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສຸປຸປ຺ຜິຕປທຸມໍ ອຸປສິງ຺ຆມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ເອກາ ເທວຘີຕາ ຣຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘວິວເຣ ຐຕ຺ວາ ສໍເວຊຍມານາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໕.

‘‘ຍເມຕໍ ວາຣິຊໍ ປຸປ຺ຜໍ, ອທິນ຺ນໍ ອຸປສິງ຺ຆສິ;

ເອກງ຺ຄເມຕໍ ເຖຍ຺ຍານໍ, ຄນ຺ຘເຖໂນສິ ມາຣິສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອກງ຺ຄເມຕນ຺ຕິ ເອກໂກຏ຺ຐາໂສ ເອສ.

ຕໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໖.

‘‘ນ ຫຣາມິ ນ ຠຎ຺ຊາມິ, ອາຣາ ສິງ຺ຆາມິ ວາຣິຊໍ;

ອຖ ເກນ ນຸ ວຓ຺ເຓນ, ຄນ຺ຘເຖໂນຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາຣາ ສິງ຺ຆາມີຕິ ທູເຣ ຐິໂຕ ຆາຍາມິ. ວຓ຺ເຓນາຕິ ກາຣເຓນ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ຕສ຺ມິໍ ສເຣ ຠິສານິ ເຈວ ຂຓຕິ, ປຸຓ຺ຑຣີການິ ຈ ຠຎ຺ຊຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມໍ ອາຣາ ຐຕ຺ວາ ອຸປສິງ຺ຆນ຺ຕໍ ‘ໂຈໂຣ’ຕິ ວທສິ, ເອຕໍ ປຸຣິສໍ ກສ຺ມາ ນ ຠຓສີ’’ຕິ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໗.

‘‘ໂຍຍໍ ຠິສານິ ຂຓຕິ, ປຸຓ຺ຑຣີການິ ຠຎ຺ຊຕິ;

ເອວໍ ອາກິຓ຺ຓກມ຺ມນ຺ໂຕ, ກສ຺ມາ ເອໂສ ນ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາກິຓ຺ຓກມ຺ມນ຺ໂຕຕິ ກກ຺ຂຬກມ຺ມນ຺ໂຕ ທາຣຸຓກມ຺ມນ຺ໂຕ.

ອຖສ຺ສ ອວຈນກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕີ ເທວຕາ ຈຕຸຕ຺ຖປຎ຺ຈມຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໑໘.

‘‘ອາກິຓ຺ຓລຸທ຺ໂທ ປຸຣິໂສ, ຘາຕິເຈລໍວ ມກ຺ຂິໂຕ;

ຕສ຺ມິໍ ເມ ວຈນໍ ນຕ຺ຖິ, ຕຎ຺ຈາຣຫາມິ ວຕ຺ຕເວ.

໑໑໙.

‘‘ອນງ຺ຄຓສ຺ສ ໂປສສ຺ສ, ນິຈ຺ຈໍ ສຸຈິຄເວສິໂນ;

ວາລຄ຺ຄມຕ຺ຕໍ ປາປສ຺ສ, ອພ຺ຠາມຕ຺ຕໍວ ຂາຍຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘາຕິເຈລໍວາຕິ ເຂຬສິງ຺ຆາຓິກມຸຕ຺ຕຄູຖມກ຺ຂິຕໍ ຘາຕິທາສິຍາ ນິວຕ຺ຖເຈລໍ ວິຍ ອຍໍ ປາປມກ຺ຂິໂຕເຍວ, ເຕນ ກາຣເຓນ ຕສ຺ມິໍ ມມ ວຈນໍ ນຕ຺ຖິ. ຕຎ຺ຈາຣຫາມີຕິ ສມຓາ ປນ ໂອວາທກ຺ຂມາ ໂຫນ຺ຕິ ປິຍສີລາ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ອຍຸຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕໍ ວຕ຺ຕຸໍ ອຣຫາມິ ສມຓາຕິ. ອນງ຺ຄຓສ຺ສາຕິ ນິທ຺ໂທສສ຺ສ ຕຸມ຺ຫາທິສສ຺ສ. ອພ຺ຠາມຕ຺ຕໍວ ຂາຍຕີຕິ ມຫາເມຆປ຺ປມາຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາຕິ, ອິທານິ ກສ຺ມາ ເອວຣູປໍ ໂທສໍ ອພ຺ໂພຫາຣິກໍ ກໂຣສີຕິ.

ຕາຍ ປນ ສໍເວຊິໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສໍເວຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໐.

‘‘ອທ຺ຘາ ມໍ ຍກ຺ຂ ຊານາສິ, ອໂຖ ມໍ ອນຸກມ຺ປສິ;

ປຸນປິ ຍກ຺ຂ ວຊ຺ຊາສິ, ຍທາ ປສ຺ສສິ ເອທິສ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍກ຺ຂາຕິ ເທວຕໍ ອາລປຕິ. ວຊ຺ຊາສີຕິ ວເທຍ຺ຍາສິ. ຍທາ ປສ຺ສສິ ເອທິສນ຺ຕິ ຍທາ ມມ ເອວຣູປໍ ໂທສໍ ປສ຺ສສິ, ຕທາ ເອວໍ ມມ ວເທຍ຺ຍາສີຕິ ວທຕິ.

ອຖສ຺ສ ສາ ເທວຘີຕາ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໑.

‘‘ເນວ ຕໍ ອຸປຊີວາມິ, ນປິ ເຕ ຠຕກາມ຺ຫເສ;

ຕ຺ວເມວ ຠິກ຺ຂຸ ຊາເນຍ຺ຍ, ເຍນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ສຸຄ຺ຄຕິ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠຕກາມ຺ຫເສຕິ ຕວ ຠຕິຫຕາ ກມ຺ມກຣາປິ ນ ໂຫມ. ກິໍກາຣຓາ ຕໍ ສພ຺ພກາລໍ ຣກ຺ຂມານາ ວິຈຣິສ຺ສາມາຕິ ທີເປຕິ. ເຍນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ຠິກ຺ຂຸ ເຍນ ກມ຺ເມນ ຕ຺ວໍ ສຸຄຕິໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ, ຕ຺ວເມວ ຕໍ ຊາເນຍ຺ຍາສີຕິ.

ເອວໍ ສາ ຕສ຺ສ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິມານເມວ ປວິຏ຺ຐາ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ.

ຕທາ ເທວຘີຕາ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ອໂຫສິ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ສິງ຺ຆປຸປ຺ຜຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໓໙໓] ໘. ວິຆາສາທຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສຸສຸຂໍ ວຕ ຊີວນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ປຸພ຺ພາຣາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເກຬິສີລເກ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເຕສຸ ຫິ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖເຣນ ປາສາທໍ ກມ຺ເປຕ຺ວາ ສໍເວຊິເຕສຸ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ເຕສໍ ອຄຸຓໍ ກເຖນ຺ຕາ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປເຕ ເກຬິສີລກາເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສກ຺ໂກ ອໂຫສິ. ອຖ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ກາສິກຄາເມ ສຕ຺ຕ ຠາຕໂຣ ກາເມສຸ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌາຣຎ຺ເຎ ວສນ຺ຕາ ໂຍເຄ ໂຍຄໍ ອກຕ຺ວາ ກາຍທຬ຺ຫີພຫຸລາ ຫຸຕ຺ວາ ນານປ຺ປກາຣໍ ກີຬໍ ກີຬນ຺ຕາ ຈຣິໍສຸ. ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ‘‘ອິເມ ສໍເວເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຸໂກ ຫຸຕ຺ວາ ເຕສໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ນິລີຍິຕ຺ວາ ເຕ ສໍເວເຊນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໒.

‘‘ສຸສຸຂໍ ວຕ ຊີວນ຺ຕິ, ເຍ ຊນາ ວິຆາສາທິໂນ;

ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ປາສໍສາ, ສມ຺ປຣາເຍ ຈ ສຸຄ຺ຄຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິຆາສາທິໂນຕິ ຠຸຕ຺ຕາຕິເຣກໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕ ສນ຺ຘາຍາຫ. ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມຕິ ເຍ ເອວຣູປາ, ເຕ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ປາສໍສາ, ສມ຺ປຣາເຍ ຈ ເຕສໍ ສຸຄຕິ ໂຫຕິ, ສຄ຺ເຄ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ວທຕິ.

ອຖ ເຕສຸ ເອໂກ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອວເສເສ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໓.

‘‘ສຸກສ຺ສ ຠາສມານສ຺ສ, ນ ນິສາເມຖ ປຓ຺ຑິຕາ;

ອິທໍ ສຸຓາຖ ໂສທຣິຍາ, ອມ຺ເຫວາຍໍ ປສໍສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠາສມານສ຺ສາຕິ ມານຸສິກາຍ ວາຈາຍ ຠຓນ຺ຕສ຺ສ. ນ ນິສາເມຖາຕິ ນ ສຸຓາຖ. ອິທໍ ສຸຓາຖາຕິ ອິທມສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຓາຖ. ໂສທຣິຍາຕິ ສມາເນ ອຸທເຣ ວຸຕ຺ຖຠາເວນ ເຕ ອາລປນ຺ໂຕ ອາຫ.

ອຖ ເນ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ສຸໂກ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໔.

‘‘ນາຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ປສໍສາມິ, ກຸຓປາທາ ສຸຓາຖ ເມ;

ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐໂຠຊິໂນ ຕຸມ຺ເຫ, ນ ຕຸມ຺ເຫ ວິຆາສາທິໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຸຓປາທາຕິ ກຸຓປຂາທກາຕິ ເຕ ອາລປຕິ.

ເຕ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫໍສຸ –

໑໒໕.

‘‘ສຕ຺ຕວສ຺ສາ ປພ຺ພຊິຕາ, ມຊ຺ຌາຣຎ຺ເຎ ສິຂຓ຺ຑິໂນ;

ວິຆາເສເນວ ຍາເປນ຺ຕາ, ມຍຎ຺ເຈ ໂຠໂຕ ຄາຣຍ຺ຫາ;

ເກ ນຸ ໂຠໂຕ ປສໍສິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສິຂຓ຺ຑິໂນຕິ ຈູຬາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ. ວິຆາເສເນວາຕິ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆວິຆາເສເນວ ຍາເປນ຺ຕາ ຍທິ ໂຠໂຕ ຄາຣຍ຺ຫາ, ອຖ ເກ ນຸ ເຕ ປສໍສິຍາຕິ.

ເຕ ລຊ຺ຊາເປນ຺ໂຕ ມຫາສຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໖.

‘‘ຕຸມ຺ເຫ ສີຫານໍ ພ຺ຍຄ຺ຆານໍ, ວາຬານຎ຺ຈາວສິຏ຺ຐກໍ;

ອຸຈ຺ຉິຏ຺ເຐເນວ ຍາເປນ຺ຕາ, ມຎ຺ຎິວ຺ໂຫ ວິຆາສາທິໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວາຬານຎ຺ຈາວສິຏ຺ຐກນ຺ຕິ ເສສວາຬມິຄານຎ຺ຈ ອວສິຏ຺ຐກໍ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐໂຠຊນໍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕາປສາ ‘‘ສເຈ ມຍໍ ນ ວິຆາສາທາ, ອຖ ເກ ຈຣຫິ ເຕ ວິຆາສາທາ’’ຕິ? ອຖ ເຕສໍ ໂສ ຕມຕ຺ຖໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໗.

‘‘ເຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສມຓສ຺ສ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ວນິພ຺ພິໂນ;

ທຕ຺ວາວ ເສສໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕ ຊນາ ວິຆາສາທິໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວນິພ຺ພິໂນຕິ ຕໍ ຕໍ ຠຓ຺ຑໍ ຍາຈນກສ຺ສ. ເອວໍ ເຕ ລຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສຕ຺ຕ ຠາຕໂຣ ອິເມ ເກຬິສີລກາ ຠິກ຺ຂູ ອເຫສຸໍ, ສກ຺ໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ວິຆາສາທຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໓໙໔] ໙. ວຏ຺ຏກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ປຓີຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ໂລລຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕຎ຺ຫິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ໂລໂລ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ໂຂ ຠິກ຺ຂຸ ອິທາເນວ ໂລໂລ, ປຸພ຺ເພປິ ຕ຺ວໍ ໂລໂລເຍວ, ໂລລຕາຍ ປນ ພາຣາຓສິຍໍ ຫຕ຺ຖິຄວາສ຺ສປຸຣິສກຸຓເປຫິ ອຕິຕ຺ໂຕ ‘ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ລຠິສ຺ສາມີ’ຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ໂຐສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ວຏ຺ຏກໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ລູຂຕິຓພີຊາຫາໂຣ ວສິ. ຕທາ ພາຣາຓສິຍໍ ເອໂກ ໂລລກາໂກ ຫຕ຺ຖິກຸຓປາທີຫິ ອຕິຕ຺ໂຕ ‘‘ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຜລາຜລໍ ຂາທນ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ວຏ຺ຏໂກ ອຕິວິຍ ຖູລສຣີໂຣ, ມຘຸຣໍ ໂຄຈຣໍ ຂາທຕິ ມຎ຺ເຎ, ເອຕສ຺ສ ໂຄຈຣໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອຫມ຺ປິ ຖູໂລ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຣິຠາເຄ ສາຂາຍ ນິລີຍິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ໂຠ ວຏ຺ຏກ, ກິໍ ນາມ ປຓີຕາຫາຣໍ ຠຸຎ຺ຊສິ, ຖູລສຣີໂຣ ອໂຫສີ’’ຕິ? ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຕນ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໘.

‘‘ປຓີຕໍ ຠຸຎ຺ຊເສ ຠຕ຺ຕໍ, ສປ຺ປິເຕລຎ຺ຈ ມາຕຸລ;

ອຖ ເກນ ນຸ ວຓ຺ເຓນ, ກິໂສ ຕ຺ວມສິ ວາຍສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ໂຠຊນນິຍາເມນ ປຏິຍາທິຕຠຕ຺ຕໍ. ມາຕຸລາຕິ ຕໍ ປິຍສມຸທາຈາເຣນ ອາລປຕິ. ກິໂສຕິ ອປ຺ປມໍສໂລຫິໂຕ.

ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ກາໂກ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໒໙.

‘‘ອມິຕ຺ຕມຊ຺ເຌ ວສໂຕ, ເຕສຸ ອາມິສເມສໂຕ;

ນິຈ຺ຈໍ ອຸພ຺ພິຄ຺ຄຫທຍສ຺ສ, ກຸໂຕ ກາກສ຺ສ ທຬ຺ຫິຍໍ.

໑໓໐.

‘‘ນິຈ຺ຈໍ ອຸພ຺ເພຄິໂນ ກາກາ, ຘງ຺ກາ ປາເປນ ກມ຺ມຸນາ;

ລທ຺ໂຘ ປິຓ຺ໂຑ ນ ປີເຓຕິ, ກິໂສ ເຕນສ຺ມິ ວຏ຺ຏກ.

໑໓໑.

‘‘ລູຂານິ ຕິຓພີຊານິ, ອປ຺ປສ຺ເນຫານິ ຠຸຎ຺ຊສິ;

ອຖ ເກນ ນຸ ວຓ຺ເຓນ, ຖູໂລ ຕ຺ວມສິ ວຏ຺ຏກາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຬ຺ຫິຍນ຺ຕິ ເອວຣູປສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ກາກສ຺ສ ກຸໂຕ ທຬ຺ຫີຠາໂວ, ກຸໂຕ ຖູລນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸພ຺ເພຄິໂນຕິ ອຸພ຺ເພຄວນ຺ໂຕ. ຘງ຺ກາຕິ ກາການເມວ ນາມໍ. ປາເປນ ກມ຺ມຸນາ ລທ຺ໂຘຕິ ກາເກນ ມນຸສ຺ສສນ຺ຕກວິລຸມ຺ປນສງ຺ຂາເຕນ ປາເປນ ກມ຺ເມນ ລທ຺ໂຘ ປິຓ຺ໂຑ. ນ ປີເຓຕີຕິ ນ ຕປ຺ເປຕິ. ເຕນສ຺ມີຕິ ເຕນ ກາຣເຓນາຫໍ ກິໂສ ອສ຺ມິ. ອປ຺ປສ຺ເນຫານີຕິ ມນ຺ໂທຊານິ. ອິທໍ ກາໂກ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ‘‘ປຓີຕໂຠຊນໍ ຂາທຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎີ ຫຸຕ຺ວາປິ ວຏ຺ຏການໍ ຄຫິຕໂຄຈຣໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອາຫ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຖູລຠາວກາຣຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໓໒.

‘‘ອປ຺ປິຈ຺ຉາ ອປ຺ປຈິນ຺ຕາຍ, ອທູຣຄມເນນ ຈ;

ລທ຺ຘາລທ຺ເຘນ ຍາເປນ຺ໂຕ, ຖູໂລ ເຕນສ຺ມິ ວາຍສ.

໑໓໓.

‘‘ອປ຺ປິຈ຺ຉສ຺ສ ຫິ ໂປສສ຺ສ, ອປ຺ປຈິນ຺ຕສຸຂສ຺ສ ຈ;

ສຸສງ຺ຄຫິຕມານສ຺ສ, ວຸຕ຺ຕີ ສຸສມຸທານຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປິຈ຺ຉາຕິ ອາຫາເຣສຸ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ນິຕ຺ຕຓ຺ຫຕາຍ, ເກວລໍ ສຣີຣຍາປນວເສເນວ ອາຫາຣາຫຣຓຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປ຺ປຈິນ຺ຕາຍາຕິ ‘‘ອຊ຺ຊ ກຫໍ ອາຫາຣໍ ລຠິສ຺ສາມິ, ສ຺ເວ ກຫ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ອາຫາຣຈິນ຺ຕາຍ ອຠາເວນ. ອທູຣຄມເນນ ຈາຕິ ‘‘ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຐາເນ ມຘຸຣໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອວິທູຣຄມເນນ ຈ. ລທ຺ຘາລທ຺ເຘນາຕິ ລູຂໍ ວາ ໂຫຕຸ ປຓີຕໍ ວາ, ຍໍ ລທ຺ຘໍ, ເຕເນວ. ຖູໂລ ເຕນສ຺ມີຕິ ເຕນ ຈຕຸພ຺ພິເຘນ ກາຣເຓນ ຖູໂລ ອສ຺ມິ. ວາຍສາຕິ ກາກໍ ອາລປຕິ. ອປ຺ປຈິນ຺ຕສຸຂສ຺ສາຕິ ອາຫາຣຈິນ຺ຕາຣຫິຕານໍ ອປ຺ປຈິນ຺ຕານມຣິຍານໍ ສຸຂໍ ອສ຺ສຕ຺ຖີຕິ ອປ຺ປຈິນ຺ຕສຸໂຂ, ຕສ຺ສ ຕາທິເສນ ສຸເຂນ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ. ສຸສງ຺ຄຫິຕມານສ຺ສາຕິ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຊີຣາເປຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ສຸຏ຺ຐຸ ສງ຺ຄຫິຕາຫາຣມານສ຺ສ. ວຸຕ຺ຕີ ສຸສມຸທານຍາຕິ ເອວຣູປສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິ ສຸເຂນ ສກ຺ກາ ສມຸທາເນຕຸໍ ສຸສມຸທານຍາ ສຸນິພ຺ພຕ຺ຕິຍາ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂລລຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ.

ຕທາ ກາໂກ ໂລລຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ວຏ຺ຏໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ວຏ຺ຏກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໓໙໕] ໑໐. ປາຣາວຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຈິຣສ຺ສໍ ວຕ ປສ຺ສາມີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂລລຠິກ຺ຂຸໍເຍວ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນຍເມວ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປາຣາວໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິໂນ ມຫານເສ ນີຬປຈ຺ຉິຍໍ ວສຕິ. ກາໂກປິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາສໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ວສຕີຕິ ສພ຺ພໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ຠຕ຺ຕກາຣໂກ ກາກປຕ຺ຕານິ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປິຏ຺ເຐນ ຕໍ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ເອກໍ ກປາລຂຓ຺ຑໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ກຓ຺ເຐ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິຍໍ ປກ຺ຂິປິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຣຎ຺ຎໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຣິຫາສໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໔.

‘‘ຈິຣສ຺ສໍ ວຕ ປສ຺ສາມິ, ສຫາຍໍ ມຓິຘາຣິນໍ;

ສຸກຕາ ມສ຺ສຸກຸຕ຺ຕິຍາ, ໂສຠເຕ ວຕ ເມ ສຂາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມສ຺ສຸກຸຕ຺ຕິຍາຕິ ອິມາຍ ມສ຺ສຸກິຣິຍາຍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກາໂກ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໕.

‘‘ປຣູຬ຺ຫກຈ຺ຉນຂໂລໂມ, ອຫໍ ກມ຺ເມສຸ ພ຺ຍາວໂຏ;

ຈິຣສ຺ສໍ ນ຺ຫາປິຕໍ ລທ຺ຘາ, ໂລມໍ ຕໍ ອຊ຺ຊ ຫາຣຍິ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຫໍ ກມ຺ເມສຸ ພ຺ຍາວໂຏຕິ ອຫໍ ສມ຺ມ ປາຣາວຕ, ຣາຊກມ຺ເມສຸ ພ຺ຍາວໂຏ ໂອກາສໍ ອລຠນ຺ໂຕ ປຣູຬ຺ຫກຈ຺ຉນຂໂລໂມ ອໂຫສິນ຺ຕິ ວທຕິ. ອຊ຺ຊ ຫາຣຍິນ຺ຕິ ອຊ຺ຊ ຫາເຣສິໍ.

ຕໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໖.

‘‘ຍໍ ນຸ ໂລມໍ ອຫາເຣສິ, ທຸລ຺ລຠໍ ລທ຺ຘ ກປ຺ປກໍ;

ອຖ ກິຎ຺ຈຣຫິ ເຕ ສມ຺ມ, ກຓ຺ເຐ ກິຓິກິຓາຍຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍໍ ຕາວ ທຸລ຺ລຠໍ ກປ຺ປກໍ ລຠິຕ຺ວາ ໂລມໍ ຫຣາເປສິ, ຕໍ ຫຣາປຍ, ອຖ ກິຎ຺ຈຣຫິ ເຕ ວຍສ຺ສ ອິທໍ ກຓ຺ເຐ ກິຓິກິຓາຍຕີຕິ.

ຕໂຕ ກາໂກ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໓໗.

‘‘ມນຸສ຺ສສຸຂຸມາລານໍ, ມຓິ ກຓ຺ເຐສຸ ລມ຺ພຕິ;

ເຕສາຫໍ ອນຸສິກ຺ຂາມິ, ມາ ຕ຺ວໍ ມຎ຺ຎິ ທວາ ກຕໍ.

໑໓໘.

‘‘ສເຈປິມໍ ປິຫຍສິ, ມສ຺ສຸກຸຕ຺ຕິໍ ສຸກາຣິຕໍ;

ກາຣຍິສ຺ສາມິ ເຕ ສມ຺ມ, ມຓິຎ຺ຈາປິ ທທາມິ ເຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຓີຕິ ເອວຣູປານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ເອກໍ ມຓິຣຕນໍ ກຓ຺ເຐສຸ ລມ຺ພຕິ. ເຕສາຫນ຺ຕິ ເຕສໍ ອຫໍ. ມາ ຕ຺ວໍ ມຎ຺ຎີຕິ ຕ຺ວໍ ປນ ‘‘ເອຕໍ ມຍາ ທວາ ກຕ’’ນ຺ຕິ ມາ ມຎ຺ຎິ. ສເຈປິມໍ ປິຫຍສີຕິ ສເຈ ອິມໍ ມມ ກຕໍ ມສ຺ສຸກຸຕ຺ຕິໍ ຕ຺ວໍ ອິຈ຺ຉສິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໙.

‘‘ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ມຓິນາ ຉນ຺ໂນ, ສຸກຕາຍ ຈ ມສ຺ສຸຍາ;

ອາມນ຺ຕ ໂຂ ຕໍ ຄຈ຺ຉາມິ, ປິຍໍ ເມ ຕວທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຓິນາຕິ ມຓິໂນ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສມ຺ມ ວາຍສ, ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ອິມສ຺ສ ມຓິໂນ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ ອິມິສ຺ສາ ຈ ສຸກຕາຍ ມສ຺ສຸຍາ, ມມ ປນ ຕວ ອທສ຺ສນເມວ ປິຍໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອາມນ຺ຕຍິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາມີຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄໂຕ. ກາໂກ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂລລຠິກ຺ຂຸ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ກາໂກ ໂລລຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ປາຣາວໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ປາຣາວຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ຂຣປຸຕ຺ຕວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ ນິຏ຺ຐິໂຕ.

ຊາຕກຸທ຺ທານໍ –

ອວາຣິຍໍ ເສຕເກຕຸ, ທຣີມຸຂຎ຺ຈ ເນຣຸ ຈ;

ອາສງ຺ກມິຄາໂລປຎ຺ຈ, ກາຬກຓ຺ຓີ ຈ ກຸກ຺ກຸຏໍ.

ຘມ຺ມຘຊຎ຺ຈ ນນ຺ທິຍໍ, ຂຣປຸຕ຺ຕໍ ສູຈິ ເຈວ;

ຕຸຓ຺ຑິລໍ ໂສຓ຺ຓກກ຺ກຏໍ, ມຍ຺ຫກໍ ວິຊ຺ຊາຘຣຎ຺ເຈວ.

ສິງ຺ຆປຸປ຺ຜໍ ວິຆາສາທໍ, ວຏ຺ຏກຎ຺ຈ ປາຣາວຕໍ;

ສງ຺ຄາຍິໍສຸ ມຫາເຖຣາ, ຉກ຺ເກ ວີສຕິ ຊາຕເກ.

ຉກ຺ກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໗. ສຕ຺ຕກນິປາໂຕ

໑. ກຸກ຺ກຸວຄ຺ໂຄ

[໓໙໖] ໑. ກຸກ຺ກຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ທິຍຑ຺ຒກຸກ຺ກູຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຣາໂຊວາທໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸ ເຕສກຸຓຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໑໗.໑ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສໂກ ອມຈ຺ໂຈ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ອຄຕິຄມເນ ປຕິຏ຺ຐາຍ ອຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ຊນປທໍ ປີເຬຕ຺ວາ ຘນເມວ ສໍຫຣິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ໂອວທິຕຸກາໂມ ເອກໍ ອຸປມໍ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ, ຣຎ຺ໂຎ ອຸຍ຺ຍາເນ ວາສາຄາຣໍ ວິປ຺ປກຕໍ ໂຫຕິ ອນິຏ຺ຐິຕຈ຺ຉທນໍ, ທາຣຸກຓ຺ຓິກໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ໂຄປານສິໂຍ ປເວສິຕມຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຣາຊາ ກີຬນຕ຺ຖາຍ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວິຈຣິຕ຺ວາ ຕໍ ເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຸລ຺ໂລເກນ຺ໂຕ ກຓ຺ຓິກມຓ຺ຑລໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຣິປຕນຠເຍນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິ ຐິໂຕ ປຸນ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ນິສ຺ສາຍ ກຓ຺ຓິກາ ຐິຕາ, ກິໍ ນິສ຺ສາຍ ໂຄປານສິໂຍ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑.

‘‘ທິຍຑ຺ຒກຸກ຺ກູ ອຸທເຍນ ກຓ຺ຓິກາ, ວິທຕ຺ຖິໂຍ ອຏ຺ຐ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ຕິ ນໍ;

ສາ ສິໍສປາ, ສາຣມຍາ ອເຜຄ຺ຄຸກາ, ກຸຫິໍ ຐິຕາ ອຸປ຺ປຣິໂຕ ນ ຘໍສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທິຍຑ຺ຒກຸກ຺ກູຕິ ທິຍຑ຺ຒຣຕນາ. ອຸທເຍນາຕິ ອຸຈ຺ຈຕ຺ເຕນ. ປຣິກ຺ຂິປນ຺ຕິ ນນ຺ຕິ ຕໍ ປເນຕໍ ອຏ຺ຐ ວິທຕ຺ຖິໂຍ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ປຣິກ຺ເຂປໂຕ ອຏ຺ຐວິທຕ຺ຖິປມາຓາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກຸຫິໍ ຐິຕາຕິ ກຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ຫຸຕ຺ວາ. ນ ຘໍສຕີຕິ ນ ປຕຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ລທ຺ຘາ ທານິ ເມ ຣຎ຺ໂຎ ໂອວາທຕ຺ຖາຍ ອຸປມາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ –

໒.

‘‘ຍາ ຕິໍສຕິ ສາຣມຍາ ອນຸຊ຺ຊຸກາ, ປຣິກິຣິຍ ໂຄປານສິໂຍ ສມໍ ຐິຕາ;

ຕາຫິ ສຸສງ຺ຄຫິຕາ ພລສາ ປີຬິຕາ, ສມໍ ຐິຕາ ອຸປ຺ປຣິໂຕ ນ ຘໍສຕິ.

໓.

‘‘ເອວມ຺ປິ ມິຕ຺ເຕຫິ ທຬ຺ເຫຫິ ປຓ຺ຑິໂຕ, ອເຠຊ຺ຊຣູເປຫິ ສຸຈີຫິ ມນ຺ຕິຠິ;

ສຸສງ຺ຄຫີໂຕ ສິຣິຍາ ນ ຘໍສຕິ, ໂຄປານສີຠາຣວຫາວ ກຓ຺ຓິກາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍາ ຕິໍສຕິ ສາຣມຍາຕິ ຍາ ເອຕາ ສາຣຣຸກ຺ຂມຍາ ຕິໍສຕິ ໂຄປານສິໂຍ. ປຣິກິຣິຍາຕິ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ. ສມໍ ຐິຕາຕິ ສມຠາເຄນ ຐິຕາ. ພລສາ ປີຬິຕາຕິ ຕາຫິ ຕາຫິ ໂຄປານສີຫິ ພເລນ ປີຬິຕາ ສຸຏ຺ຐຸ ສງ຺ຄຫິຕາ ເອກາພທ຺ຘາ ຫຸຕ຺ວາ. ປຓ຺ຑິໂຕຕິ ຎາຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຣາຊາ. ສຸຈີຫີຕິ ສຸຈິສມາຈາເຣຫິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕຫິ. ມນ຺ຕິຠີຕິ ມນ຺ຕກຸສເລຫິ. ໂຄປານສີຠາຣວຫາວ ກຓ຺ຓິກາຕິ ຍຖາ ໂຄປານສີນໍ ຠາຣໍ ວຫມານາ ກຓ຺ຓິກາ ນ ຘໍສຕິ ນ ປຕຕິ, ເອວໍ ຣາຊາປິ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣຫິ ມນ຺ຕີຫິ ອຠິຊ຺ຊຫທເຍຫິ ສຸສງ຺ຄຫິໂຕ ສິຣິໂຕ ນ ຘໍສຕິ ນ ປຕຕິ ນ ປຣິຫາຍຕິ.

ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ເຕ ກເຖນ຺ເຕເຍວ ອຕ຺ຕໂນ ກິຣິຍໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ກຓ຺ຓິກາຍ ອສຕິ ໂຄປານສິໂຍ ນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ໂຄປານສີຫິ ອສງ຺ຄຫິຕາ ກຓ຺ຓິກາ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ໂຄປານສີສຸ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕີສຸ ກຓ຺ຓິກາ ປຕຕິ, ເອວເມວ ອຘມ຺ມິໂກ ຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ເຈ ຈ ພລກາເຍ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິເກ ຈ ອສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ເຕສຸ ຠິຊ຺ຊນ຺ເຕສຸ ເຕຫິ ອສງ຺ຄຫິໂຕ ອິສ຺ສຣິຍາ ຘໍສຕິ, ຣຎ຺ຎາ ນາມ ຘມ຺ມິເກນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ປຓ຺ຓາກາຣຕ຺ຖາຍ ມາຕຸລຸງ຺ຄໍ ອາຫຣິໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ສຫາຍ, ອິມໍ ມາຕຸລຸງ຺ຄໍ ຂາທາ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອິມໍ ຂາທິຕຸໍ ອຊານນ຺ຕາ ຕິຕ຺ຕກໍ ວາ ກໂຣນ຺ຕິ ອມ຺ພິລໍ ວາ, ຊານນ຺ຕາ ປນ ປຓ຺ຑິຕາ ຕິຕ຺ຕກໍ ຫາເຣຕ຺ວາ ອມ຺ພິລໍ ອນີຫຣິຕ຺ວາ ມາຕຸລຸງ຺ຄຣສໍ ອນາເສຕ຺ວາວ ຂາທນ຺ຕີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອິມາຍ ອຸປມາຍ ຘນສງ຺ຆຣຓູປາຍໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໔.

‘‘ຂຣຕ຺ຕຈໍ ເພລ຺ລໍ ຍຖາປິ ສຕ຺ຖວາ, ອນາມສນ຺ໂຕປິ ກໂຣຕິ ຕິຕ຺ຕກໍ;

ສມາຫຣໍ ສາທຸໍ ກໂຣຕິ ປຕ຺ຖິວ, ອສາທຸໍ ກຍິຣາ ຕນຸພນ຺ຘມຸທ຺ຘຣໍ.

໕.

‘‘ເອວມ຺ປິ ຄາມນິຄເມສຸ ປຓ຺ຑິໂຕ, ອສາຫສໍ ຣາຊຘນານິ ສງ຺ຆຣໍ;

ຘມ຺ມານຸວຕ຺ຕີ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ, ສ ຜາຕິ ກຍິຣາ ອວິເຫຐຍໍ ປຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຂຣຕ຺ຕຈນ຺ຕິ ຖທ຺ຘຕຈໍ. ເພລ຺ລນ຺ຕິ ມາຕຸລຸງ຺ຄໍ. ‘ເພລ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມວຕ຺ໂຖ. ສຕ຺ຖວາຕິ ສຕ຺ຖກຫຕ຺ໂຖ. ອນາມສນ຺ໂຕຕິ ພຫິຕຈໍ ຕນຸກມ຺ປິ ອຕຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອິທໍ ຜລໍ ຕິຕ຺ຕກໍ ກໂຣຕິ. ສມາຫຣນ຺ຕິ ສມາຫຣນ຺ໂຕ ພຫິຕຈໍ ຕຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ໂຕ ຈ ອມ຺ພິລໍ ອນີຫຣນ຺ໂຕ ຕໍ ສາທຸໍ ກໂຣຕິ. ປຕ຺ຖິວາຕິ ຣາຊານໍ ອາລປຕິ. ຕນຸພນ຺ຘມຸທ຺ຘຣນ຺ຕິ ຕນຸກໍ ປນ ຕຈໍ ອຸທ຺ຘຣນ຺ໂຕ ສພ຺ພໂສ ຕິຕ຺ຕກສ຺ສ ອນປນີຕຕ຺ຕາ ຕໍ ອສາທຸເມວ ກຍິຣາ. ເອວນ຺ຕິ ເອວໍ ປຓ຺ຑິໂຕ ຣາຊາປິ ອສາຫສໍ ສາຫສິຍາ ຕຓ຺ຫາຍ ວສໍ ອຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຄຕິຄມນໍ ປຫາຍ ຣຏ຺ຐໍ ອປີເຬຕ຺ວາ ອຸປຈິການໍ ວມ຺ມິກວຑ຺ຒນນິຍາເມນ ມຘຸກຣານໍ ເຣຓຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຘຸກຣຓນິຍາເມນ ຈ ຘນໍ ສງ຺ຆຣນ຺ໂຕ –

‘‘ທານໍ ສີລໍ ປຣິຈ຺ຈາຄໍ, ອຊ຺ຊວໍ ມທ຺ທວໍ ຕປໍ;

ອກ຺ໂກຘໍ ອວິຫິໍສຎ຺ຈ, ຂນ຺ຕິຎ຺ຈ ອວິໂຣຘນ’’ນ຺ຕິ. –

ອິຕິ ອິເມສໍ ທສນ຺ນໍ ຣາຊຘມ຺ມານໍ ອນຸວຕ຺ຕເນນ ຘມ຺ມານຸວຕ຺ຕີ ຫຸຕ຺ວາ ປຏິປຊ຺ຊມາໂນ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປເຣສຎ຺ຈ ຜາຕິໍ ວຑ຺ຒິໍ ກເຣຍ຺ຍ ປຣໍ ອວິເຫເຐນ຺ໂຕເຍວາຕິ.

ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕນ຺ໂຕ ໂປກ຺ຂຣຓີຕີຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸປຸປ຺ຜິຕໍ ພາລສູຣິຍວຓ຺ຓໍ ອຸທເກນ ອນຸປລິຕ຺ຕໍ ປທຸມໍ ທິສ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ສຫາຍ, ອິມໍ ປທຸມໍ ອຸທເກ ສຎ຺ຊາຕເມວ ອຸທເກນ ອລິມ຺ປມານໍ ຐິຕ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ຎາ ນາມ ເອວຣູເປນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ໂອວທນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ –

໖.

‘‘ໂອທາຕມູລໍ ສຸຈິວາຣິສມ຺ຠວໍ, ຊາຕໍ ຍຖາ ໂປກ຺ຂຣຓີສຸ ອມ຺ພຸຊໍ;

ປທຸມໍ ຍຖາ ອຄ຺ຄິນິກາສິຜາລິມໍ, ນ ກທ຺ທໂມ ນ ຣໂຊ ນ ວາຣິ ລິມ຺ປຕິ.

໗.

‘‘ເອວມ຺ປິ ໂວຫາຣສຸຈິໍ ອສາຫສໍ, ວິສຸທ຺ຘກມ຺ມນ຺ຕມເປຕປາປກໍ;

ນ ລິມ຺ປຕິ ກມ຺ມກິເລສ ຕາທິໂສ, ຊາຕໍ ຍຖາ ໂປກ຺ຂຣຓີສຸ ອມ຺ພຸຊ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂອທາຕມູລນ຺ຕິ ປຓ຺ຑຣມູລໍ. ອມ຺ພຸຊນ຺ຕິ ປທຸມສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອຄ຺ຄິນິກາສິຜາລິມນ຺ຕິ ອຄ຺ຄິນິກາສິນາ ສູຣິເຍນ ຜາລິຕໍ ວິກສິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ກທ຺ທໂມ ນ ຣໂຊ ນ ວາຣິ ລິມ຺ປຕີຕິ ເນວ ກທ຺ທໂມ ນ ຣໂຊ ນ ອຸທກໍ ລິມ຺ປຕິ, ນ ມກ຺ເຂຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ລິປ຺ປຕິ’’ຈ຺ເຈວ ວາ ປາໂຐ, ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ວາ ເອຕານິ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນານິ, ເອເຕສຸ ກທ຺ທມາທີສຸ ນ ລິປ຺ປຕິ, ນ ອລ຺ລີຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂວຫາຣສຸຈິນ຺ຕິ ໂປຣາຓເກຫິ ຘມ຺ມິກຣາຊູຫິ ລິຂາເປຕ຺ວາ ຐປິຕວິນິຈ຺ຉຍໂວຫາເຣ ສຸຈິໍ, ອຄຕິຄມນໍ ປຫາຍ ຘມ຺ເມນ ວິນິຈ຺ຉຍກາຣກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອສາຫສນ຺ຕິ ຘມ຺ມິກວິນິຈ຺ຉເຍ ຐິຕຕ຺ຕາເຍວ ສາຫສິກກິຣິຍາຍ ວິຣຫິຕໍ. ວິສຸທ຺ຘກມ຺ມນ຺ຕນ຺ຕິ ເຕເນວ ອສາຫສິກຏ຺ເຐນ ວິສຸທ຺ຘກມ຺ມນ຺ຕໍ ສຈ຺ຈວາທິໍ ນິກ຺ໂກຘໍ ມຊ຺ຌຕ຺ຕໍ ຕຸລາຠູຕໍ ໂລກສ຺ສ. ອເປຕປາປກນ຺ຕິ ອປຄຕປາປກມ຺ມໍ. ນ ລິມ຺ປຕິ ກມ຺ມກິເລສ ຕາທິໂສຕິ ຕໍ ຣາຊານໍ ປາຓາຕິປາໂຕ ອທິນ຺ນາທານໍ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣ ມຸສາວາໂທຕິ ອຍໍ ກມ຺ມກິເລໂສ ນ ອລ຺ລີຍຕິ. ກິໍກາຣຓາ? ຕາທິໂສ ຊາຕໍ ຍຖາ ໂປກ຺ຂຣຓີສຸ ອມ຺ພຸຊໍ. ຕາທິໂສ ຫິ ຣາຊາ ຍຖາ ໂປກ຺ຂຣຓີສຸ ຊາຕໍ ປທຸມໍ ອນຸປລິຕ຺ຕໍ, ເອວໍ ອນຸປລິຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫຕິ.

ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາທໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກຸກ຺ກຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໓໙໗] ໒. ມໂນຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍຖາ ຈາໂປ ນິນ຺ນມຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວິປກ຺ຂເສວກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ປນ ເຫຏ຺ຐາ ມຫິຬາມຸຂຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑.໒໖) ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ຕທາ ປນ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ວິປກ຺ຂເສວໂກເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສີໂຫ ຫຸຕ຺ວາ ສີຫິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວສນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ໂປຕເກ ລຠິ – ປຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ຘີຕຣຎ຺ຈ. ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມໂນໂຊຕິ ນາມໍ ອໂຫສິ, ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ເອກໍ ສີຫໂປຕິກໍ ຄຓ຺ຫິ. ອິຕິ ເຕ ປຎ຺ຈ ຊນາ ອເຫສຸໍ. ມໂນໂຊ ວນມຫິໍສາທໂຍ ວຘິຕ຺ວາ ມໍສໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ຈ ຠຄິນິຎ຺ຈ ປຊາປຕິຎ຺ຈ ໂປເສຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ໂຄຈຣຠູມິຍໍ ຄິຣິຍໍ ນາມ ສິງ຺ຄາລໍ ປລາຍິຕຸໍ ອປ຺ປໂຫນ຺ຕໍ ອຸເຣນ ນິປນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ສມ຺ມາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຸປຏ຺ຐາຕຸກາໂມມ຺ຫິ, ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຘຸ, ອຸປຏ຺ຐຫສ຺ສູ’’ຕິ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຄຸຫໍ ອາເນສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕາຕ ມໂນຊ, ສິງ຺ຄາລາ ນາມ ທຸສ຺ສີລາ ປາປຘມ຺ມາ ອກິຈ຺ເຈ ນິໂຍເຊນ຺ຕິ, ມາ ເອຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ກຣີ’’ຕິ ວາເຣຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ.

ອເຖກທິວສໍ ສິງ຺ຄາໂລ ອສ຺ສມໍສໍ ຂາທິຕຸກາໂມ ມໂນຊໍ ອາຫ – ‘‘ສາມິ, ອມ຺ເຫຫິ ຐເປຕ຺ວາ ອສ຺ສມໍສໍ ອຎ຺ຎໍ ອຂາທິຕປຸພ຺ພໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອສ຺ສໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ກຫໍ ປນ, ສມ຺ມ, ອສ຺ສາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ພາຣາຓສິຍໍ ນທີຕີເຣ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອສ຺ສານໍ ນທິຍາ ນ຺ຫານເວລາຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ອສ຺ສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິຍໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ເວເຄນ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຫາທ຺ວາຣເມວ ອາຄໂຕ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ອສ຺ສມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ອສ຺ສາ ນາມ ຣາຊໂຠຄາ, ຣາຊາໂນ ຈ ນາມ ອເນກມາຍາ ກຸສເລຫິ ຘນຸຄ຺ຄເຫຫິ ວິຊ຺ຌາເປນ຺ຕິ, ອສ຺ສມໍສຂາທນສີຫາ ນາມ ທີຆາຍຸກາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມາ ອສ຺ສໍ ຄຓ຺ຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ປິຕຸ ວຈນໍ ອກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫເຕວ. ‘‘ສີໂຫ ອສ຺ເສ ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ອນ຺ໂຕນຄເຣເຍວ ອສ຺ສານໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ກາຣາເປສິ. ຕໂຕປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິເຍວ. ຣາຊາ ອສ຺ສສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕສາລາຍເມວ ຕິໂຓທກໍ ທາເປສິ. ສີໂຫ ປາກາຣມຕ຺ຖເກນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕສາລາໂຕປິ ຄຓ຺ຫິເຍວ.

ຣາຊາ ເອກໍ ອກ຺ຂຓເວຘິໍ ຘນຸຄ຺ຄຫໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສສິ ຕາຕ, ສີຫໍ ວິຊ຺ຌິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປາກາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ສີຫສ຺ສ ອາຄມນມຄ຺ເຄ ອຏ຺ຏກໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ສີໂຫ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ພຫິສຸສາເນ ສິງ຺ຄາລໍ ຐເປຕ຺ວາ ອສ຺ສຄຫຓຕ຺ຖາຍ ນຄຣໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ຘນຸຄ຺ຄໂຫ ອາຄມນກາເລ ‘‘ອຕິຕິຂິໂຓ ເວໂຄ’’ຕິ ສີຫໍ ອວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອສ຺ສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມນກາເລ ຄຣຸຠາຣຕາຍ ໂອລີນເວຄໍ ສີຫໍ ຕິຂິເຓນ ນາຣາເຈນ ປຈ຺ຉາຠາເຄ ວິຊ຺ຌິ. ນາຣາໂຈ ປຸຣິມກາເຍນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ສີໂຫ ‘‘ວິທ຺ໂຘສ຺ມີ’’ຕິ ວິຣວິ. ຘນຸຄ຺ຄໂຫ ຕໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອສນິ ວິຍ ຊິຍໍ ໂປເຖສິ. ສິງ຺ຄາໂລ ສີຫສ຺ສ ຈ ຊິຍາຍ ຈ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສຫາໂຍ ເມ ຘນຸຄ຺ຄເຫນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມາຣິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ມຕເກນ ຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອິທານິ ມມ ປກຕິຍາ ວສນວນເມວ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕນາວ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໘.

‘‘ຍຖາ ຈາໂປ ນິນ຺ນມຕິ, ຊິຍາ ຈາປິ ນິກູຊຕິ;

ຫຎ຺ຎເຕ ນູນ ມໂນໂຊ, ມິຄຣາຊາ ສຂາ ມມ.

໙.

‘‘ຫນ຺ທ ທານິ ວນນ຺ຕານິ, ປກ຺ກມາມິ ຍຖາສຸຂໍ;

ເນຕາທິສາ ສຂາ ໂຫນ຺ຕິ, ລພ຺ຠາ ເມ ຊີວໂຕ ສຂາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍຖາຕິ ເຍນາກາເຣເນວ ຈາໂປ ນິນ຺ນມຕິ. ຫຎ຺ຎເຕ ນູນາຕິ ນູນ ຫຎ຺ຎຕິ. ເນຕາທິສາຕິ ເອວຣູປາ ມຕກາ ສຫາຍາ ນາມ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ລພ຺ຠາ ເມຕິ ຊີວໂຕ ມມ ສຫາໂຍ ນາມ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸໍ.

ສີໂຫປິ ເອກເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອສ຺ສໍ ຄຸຫາທ຺ວາເຣ ປາເຕຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ມຣິຕ຺ວາ ປຕິ. ອຖສ຺ສ ຎາຕກາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕໍ ໂລຫິຕມກ຺ຂິຕໍ ປຫາຣມຸເຂຫິ ປຄ຺ຆຣິຕໂລຫິຕໍ ປາປຊນເສວິຕາຍ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ຕໍ ອທ຺ທສໍສຸ, ທິສ຺ວາ ຈສ຺ສ ມາຕາ ປິຕາ ຠຄິນີ ປຊາປຕີຕິ ປຏິປາຏິຍາ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ຠາສິໍສຸ –

໑໐.

‘‘ນ ປາປຊນສໍເສວີ, ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ສຸຂເມຘຕິ;

ມໂນຊໍ ປສ຺ສ ເສມານໍ, ຄິຣິຍສ຺ສານຸສາສນີ.

໑໑.

‘‘ນ ປາປສມ຺ປວງ຺ເກນ, ມາຕາ ປຸຕ຺ເຕນ ນນ຺ທຕິ;

ມໂນຊໍ ປສ຺ສ ເສມານໍ, ອຈ຺ຉນ຺ນໍ ສມ຺ຫິ ໂລຫິເຕ.

໑໒.

‘‘ເອວມາປຊ຺ຊເຕ ໂປໂສ, ປາປິໂຍ ຈ ນິຄຈ຺ຉຕິ;

ໂຍ ເວ ຫິຕານໍ ວຈນໍ, ນ ກໂຣຕິ ອຕ຺ຖທສ຺ສິນໍ.

໑໓.

‘‘ເອວຎ຺ຈ ໂສ ໂຫຕິ ຕໂຕ ຈ ປາປິໂຍ, ໂຍ ອຸຕ຺ຕໂມ ອຘມຊນູປເສວີ;

ປສ຺ສຸຕ຺ຕມໍ ອຘມຊນູປເສວິຕໍ, ມິຄາຘິປໍ ສຣວຣເວຄນິທ຺ຘຸຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ສຸຂເມຘຕີຕິ ນ ຈິຣໍ ສຸຂໍ ລຠຕິ. ຄິຣິຍສ຺ສານຸສາສນີຕິ ອຍໍ ເອວຣູປາ ຄິຣິຍສ຺ສານຸສາສນີຕິ ຄຣຫນ຺ໂຕ ອາຫ. ປາປສມ຺ປວງ຺ເກນາຕິ ປາເປສຸ ສມ຺ປວງ຺ເກນ ປາປສຫາເຍນ. ອຈ຺ຉນ຺ນນ຺ຕິ ນິມຸຄ຺ຄໍ. ປາປິໂຍ ຈ ນິຄຈ຺ຉຕີຕິ ປາປຎ຺ຈ ວິນ຺ທຕິ. ຫິຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ຖກາມານໍ. ອຕ຺ຖທສ຺ສິນນ຺ຕິ ອນາຄຕອຕ຺ຖໍ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ. ປາປິໂຍຕິ ປາປຕໂຣ. ອຘມຊນູປເສວີຕິ ອຘມຊນໍ ອຸປເສວີ. ອຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ສຣີຣພເລນ ເຊຏ຺ຐກໍ.

ປຈ຺ຉິມາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ –

໑໔.

‘‘ນິຫີຍຕິ ປຸຣິໂສ ນິຫີນເສວີ, ນ ຈ ຫາເຍຖ ກທາຈິ ຕຸລ຺ຍເສວີ;

ເສຏ຺ຐມຸປຄມໍ ອຸເທຕິ ຂິປ຺ປໍ, ຕສ຺ມາຕ຺ຕນາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ຠເຊຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນິຫີຍຕີຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ນິຫີນເສວີ ນາມ ມໂນໂຊ ສີໂຫ ວິຍ ນິຫີຍຕິ ປຣິຫາຍຕິ ວິນາສໍ ປາປຸຓາຕິ. ຕຸລ຺ຍເສວີຕິ ສີລາທີຫິ ອຕ຺ຕນາ ສທິສໍ ເສວມາໂນ ນ ຫາຍຕິ, ວຑ຺ຒິເຍວ ປນສ຺ສ ໂຫຕິ. ເສຏ຺ຐມຸປຄມນ຺ຕິ ສີລາທີຫິ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍເຍວ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ. ອຸເທຕິ ຂິປ຺ປນ຺ຕິ ສີຆເມວ ສີລາທີຫິ ຄຸເຓຫິ ອຸເທຕິ, ວຸທ຺ຘິໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ວິປກ຺ຂເສວໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ.

ຕທາ ສິງ຺ຄາໂລ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ມໂນໂຊ ວິປກ຺ຂເສວໂກ, ຠຄິນີ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ, ຠຣິຍາ ເຂມາ ຠິກ຺ຂຸນີ, ມາຕາ ຣາຫຸລມາຕາ, ປິຕາ ສີຫຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ມໂນຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໓໙໘] ໓. ສຸຕນຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຣາຊາ ເຕ ຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມາຕຸໂປສກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ສາມຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໒໙໖ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທຸຄ຺ຄຕຄຫປຕິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ສຸຕນູຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ໂປເສຕ຺ວາ ປິຕຣິ ກາລກເຕ ມາຕຣໍ ໂປເສຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ກາເລ ພາຣາຓສິຣາຊາ ມິຄວິຕ຺ຕໂກ ອໂຫສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ໂຍຊນທ຺ວິໂຍຊນມຕ຺ຕໍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ຍສ຺ສ ຐິຕຏ຺ຐາເນນ ມິໂຄ ປລາຍຕິ, ໂສ ອິມໍ ນາມ ຊິໂຕ’’ຕິ ສພ຺ເພສໍ ອາໂຣຈາເປສິ. ອມຈ຺ຈາ ຣຎ຺ໂຎ ຘຸວມຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ໂກຏ຺ຐກໍ ຉາເທຕ຺ວາ ອທໍສຸ. ມນຸສ຺ເສຫິ ມິຄານໍ ວສນຏ຺ຐານານິ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອຸນ຺ນາເທນ຺ເຕຫິ ອຸຏ຺ຐາປິເຕສຸ ມິເຄສຸ ເອໂກ ເອຓິມິໂຄ ຣຎ຺ໂຎ ຐິຕຏ຺ຐານໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ຣາຊາ ‘‘ຕໍ ວິຊ຺ຌິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຣໍ ຂິປິ. ອຸຄ຺ຄຫິຕມາໂຍ ມິໂຄ ສຣໍ ມຫາຜາສຸກາຠິມຸຂໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຎຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສເຣນ ວິທ຺ໂຘ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ປຕິ. ຣາຊາ ‘‘ມິໂຄ ເມ ວິທ຺ໂຘ’’ຕິ ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ຘາວິ. ມິໂຄ ອຸຏ຺ຐາຍ ວາຕເວເຄນ ປລາຍິ, ອມຈ຺ຈາທໂຍ ຣາຊານໍ ອວຫສິໍສຸ. ໂສ ມິຄໍ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກິລນ຺ຕກາເລ ຂຄ຺ເຄນ ທ຺ວິຘາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ທຓ຺ຑເກ ລຄ຺ຄິຕ຺ວາ ກາຊໍ ວຫນ຺ໂຕ ວິຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ໂຖກໍ ວິສ຺ສມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຄ຺ຄສມີເປ ຐິຕໍ ວຏຣຸກ຺ຂໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ວຏຣຸກ຺ເຂ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ມຆເທໂວ ນາມ ຍກ຺ໂຂ ຕຕ຺ຖ ປວິຏ຺ເຐ ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ຂາທິຕຸໍ ລຠິ. ໂສ ຣາຊານໍ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ‘‘ຕິຏ຺ຐ ຠກ຺ໂຂສິ ເມ’’ຕິ ຫຕ຺ເຖ ຄຓ຺ຫິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ໂກນາໂມສີ’’ຕິ? ‘‘ອຫໍ ອິຘ ນິພ຺ພຕ຺ຕຍກ຺ໂຂ, ອິມໍ ຐານໍ ປວິຏ຺ຐເກ ຂາທິຕຸໍ ລຠາມີ’’ຕິ. ຣາຊາ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອຊ຺ເຊວ ມໍ ຂາທິສ຺ສສິ, ອຸທາຫຸ ນິພທ຺ຘໍ ຂາທິສ຺ສສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ລຠນ຺ໂຕ ນິພທ຺ຘໍ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ອິມໍ ອຊ຺ຊ ມິຄໍ ຂາທິຕ຺ວາ ມໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຫິ, ອຫໍ ເຕ ສ຺ເວ ປຏ຺ຐາຍ ເອກາຍ ຠຕ຺ຕປາຕິຍາ ສທ຺ຘິໍ ເອກໍ ມນຸສ຺ສໍ ເປເສສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຫິ, ອເປສິຕທິວເສ ຕຎ຺ເຎວ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອຫໍ ພາຣາຓສິຣາຊາ, ມຍ຺ຫໍ ອວິຊ຺ຊມານໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ຍກ຺ໂຂ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ໂສ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ເອກສ຺ສ ອຕ຺ຖຈຣກສ຺ສ ອມຈ຺ຈສ຺ສ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ກິໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ທິວສປຣິຈ຺ເຉໂທ ກໂຕ, ເທວາ’’ຕິ? ‘‘ນ ກໂຕ’’ຕິ. ‘‘ອຍຸຕ຺ຕໍ ໂວ ກຕໍ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ພຫູ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ມນຸສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ ເອຕໍ ກມ຺ມໍ ກຣ, ມຍ຺ຫໍ ຊີວິຕໍ ເທຫີ’’ຕິ.

ອມຈ຺ໂຈ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເທວສິກໍ ພນ຺ຘນາຄາຣໂຕ ມນຸສ຺ສໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕປາຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຎ຺ຈິ ອຊານາເປຕ຺ວາວ ຍກ຺ຂສ຺ສ ເປເສສິ. ຍກ຺ໂຂ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສໍ ຂາທຕິ. ອປຣຠາເຄ ພນ຺ຘນາຄາຣານິ ນິມ຺ມນຸສ຺ສານິ ຊາຕານິ. ຣາຊາ ຠຕ຺ຕຫາຣກໍ ອລຠນ຺ໂຕ ມຣຓຠເຍນ ກມ຺ປິ. ອຖ ນໍ ອມຈ຺ໂຈ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ຊີວິຕາສາໂຕ ຘນາສາວ ພລວຕຣາ, ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ເຘ ສຫສ຺ສຠຓ຺ຑິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ‘ໂກ ອິມໍ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍກ຺ຂສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ຄມິສ຺ສຕີ’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຖາ ກາເຣສິ. ອຖ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຫໍ ຠຕິຍາ ມາສກຑ຺ຒມາສກໍ ສງ຺ຆຣິຕ຺ວາ ກິຈ຺ເຉນ ມາຕຣໍ ໂປເສມິ, ອິມໍ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມາຕຸ ທຕ຺ວາ ຍກ຺ຂສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄມິສ຺ສາມິ, ສເຈ ຍກ຺ຂໍ ທເມຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ອິຈ຺ເຈຕໍ ກຸສລໍ, ໂນ ເຈ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ມາຕາ ເມ ສຸຂໍ ຊີວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ຕມຕ຺ຖໍ ມາຕຸ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ອລໍ ຕາຕ, ນ ມມ ອຕ຺ໂຖ ຘເນນາ’’ຕິ ທ຺ເວ ວາເຣ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕຕິຍວາເຣ ຕໍ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ‘‘ອາຫຣຖ, ອຍ຺ຍ, ສຫສ຺ສໍ, ອຫໍ ຠຕ຺ຕໍ ຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຫສ຺ສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມາຕຸ ທຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ອຫໍ ຍກ຺ຂໍ ທເມຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ອຊ຺ເຊວ ຕວ ອສ຺ສຸກິລິນ຺ນມຸຂໍ ຫາສາເປນ຺ໂຕວ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມາຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຣາຊປຸຣິເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ.

ຕໂຕ ຣຎ຺ຎາ ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ຠຕ຺ຕໍ ຫຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິໍ ເຕ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ? ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຸວຓ຺ຓປາທຸກາ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍກາຣຓາ’’ຕິ? ‘‘ເທວ, ໂສ ຍກ຺ໂຂ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸກ຺ຂມູເລ ຠູມິຍໍ ຐິຕເກ ຂາທິຕຸໍ ລຠຕິ, ອຫໍ ເອຕສ຺ສ ສນ຺ຕກຠູມິຍໍ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ປາທຸກາສຸ ຐສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກິໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ? ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຉຕ຺ຕໍ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ອິທໍ ກິມຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ? ‘‘ເທວ, ຍກ຺ໂຂ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸກ຺ຂຈ຺ຉາຍາຍ ຐິຕເກ ຂາທິຕຸໍ ລຠຕິ, ອຫໍ ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂຈ຺ຉາຍາຍ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ຉຕ຺ຕຈ຺ຉາຍາຍ ຐສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກິໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຂຄ຺ຄໍ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ອິມິນາ ໂກ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ? ‘‘ເທວ, ອມນຸສ຺ສາປິ ອາວຸຘຫຕ຺ຖານໍ ຠາຍນ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ. ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກິໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ? ‘‘ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ປູເຣຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠຸຎ຺ຊນກຠຕ຺ຕໍ ເທຖ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍກາຣຓາ, ຕາຕາ’’ຕິ? ‘‘ເທວ, ມາທິສສ຺ສ ນາມ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ມຕ຺ຕິກປາຕິຍາ ລູຂໂຠຊນໍ ຫຣິຕຸໍ ອນນຸຈ຺ຉວິກ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຕາຕາ’’ຕິ ຣາຊາ ສພ຺ພໍ ທາເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກເຣ ປຏິປາເທສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ມາ ຠາຍິຕ຺ຖ, ອຊ຺ຊາຫໍ ຍກ຺ຂໍ ທເມຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂສຕ຺ຖິໍ ກຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣາຊານໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸປກຣຓານິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສາວິທູເຣ ຐເປຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປາທຸກໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຂຄ຺ຄໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ມຕ຺ຖເກ ກຕ຺ວາ ກຎ຺ຈນປາຕິຍາ ຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຍກ຺ຂສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ປາຍາສິ. ຍກ຺ໂຂ ມຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ນ ອຎ຺ເຎສຸ ທິວເສສຸ ອາຄມນນິຍາເມນ ເອຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຣຸກ຺ຂສມີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອສິຕຸຓ຺ເຑນ ຠຕ຺ຕປາຕິໍ ອນ຺ໂຕຉາຍາຍ ກຣິຕ຺ວາ ຉາຍາຍ ປຣິຍນ຺ເຕ ຐິໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ.

໑໕.

‘‘ຣາຊາ ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ປາເຫສິ, ສຸຈິໍ ມໍສູປເສຈນໍ;

ມຆເທວສ຺ມິໍ ອຘິວຕ຺ເຖ, ເອຫິ ນິກ຺ຂມ຺ມ ຠຸຎ຺ຊສູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປາເຫສີຕິ ປຫິຓິ. ມຆເທວສ຺ມິໍ ອຘິວຕ຺ເຖຕິ ມຆເທໂວຕິ ວຏຣຸກ຺ໂຂ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອຘິວຕ຺ເຖຕິ ເທວຕໍ ອາລປຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຍກ຺ໂຂ ‘‘ອິມໍ ປຸຣິສໍ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຉາຍາຍ ປວິຏ຺ຐໍ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖.

‘‘ເອຫິ ມາຓວ ໂອເຣນ, ຠິກ຺ຂມາທາຍ ສູປິຕໍ;

ຕ຺ວຎ຺ຈ ມາຓວ ຠິກ຺ຂາ ຈ, ອຸໂຠ ຠກ຺ຂາ ຠວິສ຺ສຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂນ຺ຕິ ມມ ນິພທ຺ຘຠິກ຺ຂໍ. ສູປິຕນ຺ຕິ ສູປສມ຺ປນ຺ນໍ.

ຕໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໗.

‘‘ອປ຺ປເກນ ຕຸວໍ ຍກ຺ຂ, ຖຸລ຺ລມຕ຺ຖໍ ຊຫິສ຺ສສິ;

ຠິກ຺ຂໍ ເຕ ນາຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ຊນາ ມຣຓສຎ຺ຎິໂນ.

໑໘.

‘‘ລທ຺ຘາຍ ຍກ຺ຂາ ຕວ ນິຈ຺ຈຠິກ຺ຂໍ, ສຸຈິໍ ປຓີຕໍ ຣສສາ ອຸເປຕໍ;

ຠິກ຺ຂຎ຺ຈ ເຕ ອາຫຣິໂຍ ນໂຣ ອິຘ, ສຸທຸລ຺ລໂຠ ເຫຫິຕິ ຠກ຺ຂິເຕ ມຍີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຖຸລ຺ລມຕ຺ຖນ຺ຕິ ອປ຺ປເກນ ກາຣເຓນ ມຫນ຺ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ຊຫິສ຺ສສີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ນາຫຣິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຣຓສຎ຺ຎິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ນ ອາຫຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຖ ຕ຺ວໍ ມິລາຕສາໂຂ ວິຍ ຣຸກ຺ໂຂ ນິຣາຫາໂຣ ທຸພ຺ພໂລ ຠວິສ຺ສສີຕິ. ລທ຺ຘາຍນ຺ຕິ ລທ຺ຘອຍໍ ລທ຺ຘາຄມນໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສມ຺ມ ຍກ຺ຂ, ຍໍ ອຫໍ ອຊ຺ຊ ອາຫຣິໍ, ອິທໍ ຕວ ນິຈ຺ຈຠິກ຺ຂໍ ສຸຈິໍ ປຓີຕໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ຣເສນ ອຸເປຕໍ ລທ຺ຘາຄມນໍ ເທວສິກໍ ເຕ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສຕິ. ອາຫຣິໂຍຕິ ອາຫຣຓໂກ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ສເຈ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຕໍ ມໍ ຠກ຺ຂສິ, ອເຖວໍ ມຍິ ຠກ຺ຂິເຕ ຠິກ຺ຂຎ຺ຈ ເຕ ອາຫຣຓໂກ ອຎ຺ໂຎ ນໂຣ ອິຘ ສຸທຸລ຺ລໂຠ ຠວິສ຺ສຕິ. ກິໍກາຣຓາ? ມາທິໂສ ຫິ ພາຣາຓສິຍໍ ອຎ຺ໂຎ ປຓ຺ຑິຕມນຸສ຺ໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ມຍິ ປນ ຂາທິເຕ ສຸຕນຸປິ ນາມ ຍກ຺ເຂນ ຂາທິໂຕ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ກສ຺ສ ໂສ ລຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຠຕ຺ຕາຫຣຓກໍ ນ ລຠິສ຺ສສິ, ອຖ ເຕ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂຠຊນໍ ທຸລ຺ລຠໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ຣາຊານໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ລຠິສ຺ສສິ. ກສ຺ມາ? ຣຸກ຺ຂໂຕ ພຫິຠາເວນ. ສເຈ ປນິທໍ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ມໍ ປຫິຓິສ຺ສສິ, ອຫໍ ເຕ ຣຎ຺ໂຎ ກເຖຕ຺ວາ ນິພທ຺ຘໍ ຠຕ຺ຕໍ ເປເສສ຺ສາມິ, ອຕ຺ຕານມ຺ປິ ຈ ເຕ ຂາທິຕຸໍ ນ ທສ຺ສາມິ, ອຫມ຺ປິ ຕວ ສນ຺ຕິເກ ຐາເນ ນ ຐສ຺ສາມິ, ປາທຸກາສຸ ຐສ຺ສາມິ, ຣຸກ຺ຂຈ຺ຉາຍາຍມ຺ປິ ເຕ ນ ຐສ຺ສາມິ, ອຕ຺ຕໂນ ຉຕ຺ຕຈ຺ຉາຍາຍເມວ ຐສ຺ສາມິ, ສເຈ ປນ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ວິຣຸຊ຺ຌິສ຺ສສິ, ຂຄ຺ເຄນ ຕໍ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມິ, ອຫຎ຺ຫິ ອຊ຺ຊ ເອຕທຕ຺ຖເມວ ສຊ຺ໂຊ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄໂຕຕິ. ເອວໍ ກິຣ ນໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕຊ຺ເຊສິ.

ຍກ຺ໂຂ ‘‘ຍຸຕ຺ຕຣູປໍ ມາຓໂວ ວທຕີ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໙.

‘‘ມເມວ ສຸຕໂນ ອຕ຺ໂຖ, ຍຖາ ຠາສສິ ມາຓວ;

ມຍາ ຕ຺ວໍ ສມນຸຎ຺ຎາໂຕ, ໂສຕ຺ຖິໍ ປສ຺ສາຫິ ມາຕຣໍ.

໒໐.

‘‘ຂຄ຺ຄໍ ຉຕ຺ຕຎ຺ຈ ປາຕິຎ຺ຈ, ຄຈ຺ຉມາທາຍ ມາຓວ;

ໂສຕ຺ຖິໍ ປສ຺ສຕຸ ເຕ ມາຕາ, ຕ຺ວຎ຺ຈ ປສ຺ສາຫິ ມາຕຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຕໂນຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາລປຕິ. ຍຖາ ຠາສສີຕິ ຍຖາ ຕ຺ວໍ ຠາສສິ, ຕຖາ ໂຍ ເອສ ຕຍາ ຠາສິໂຕ ອຕ຺ໂຖ, ເອໂສ ມເມວຕ຺ໂຖ, ມຍ຺ຫເມວ ວຑ຺ຒີຕິ.

ຍກ຺ຂສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມມ ກມ຺ມໍ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ, ທມິໂຕ ເມ ຍກ຺ໂຂ, ພຫຸຎ຺ຈ ຘນໍ ລທ຺ຘໍ, ຣຎ຺ໂຎ ຈ ວຈນໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຍກ຺ຂສ຺ສ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໒໑.

‘‘ເອວໍ ຍກ຺ຂ ສຸຂີ ໂຫຫິ, ສຫ ສພ຺ເພຫິ ຎາຕິຠິ;

ຘນຎ຺ຈ ເມ ອຘິຄຕໍ, ຣຎ຺ໂຎ ຈ ວຈນໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ. –

ວຕ຺ວາ ຈ ປນ ຍກ຺ຂໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ປຸພ຺ເພ ອກຸສລກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ກກ຺ຂໂຬ ຜຣຸໂສ ປເຣສໍ ໂລຫິຕມໍສຠກ຺ໂຂ ຍກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ມາ ກຣີ’’ຕິ ສີເລ ຈ ອານິສໍສໍ, ທຸສ຺ສີລ຺ເຍ ຈ ອາທີນວໍ ກເຖຕ຺ວາ ຍກ຺ຂໍ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເຕ ອຣຎ຺ຎວາເສນ, ເອຫິ ນຄຣທ຺ວາເຣ ຕໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄຠຕ຺ຕລາຠິໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ຍກ຺ເຂນ ສທ຺ຘິໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຂຄ຺ຄາທີນິ ຍກ຺ຂໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ອຄມາສິ. ‘‘ສຸຕນຸ ມາຓໂວ ຍກ຺ຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອຕີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ອມຈ຺ຈປຣິວຸໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ຍກ຺ຂໍ ນຄຣທ຺ວາເຣ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄຠຕ຺ຕລາຠິນໍ ກຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ນາຄເຣ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ເສນາປຕິຏ຺ຐານໍ ອທາສິ. ອຍຎ຺ຈ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ມາຕຸໂປສກຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ຍກ຺ໂຂ ອງ຺ຄຸລິມາໂລ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ມາຓໂວ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ສຸຕນຸຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໓໙໙] ໔. ມາຕຸໂປສກຄິຊ຺ຌຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເຕ ກຖໍ ນຸ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ມາຕຸໂປສກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ສາມຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໒໙໖ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຄິຊ຺ຌໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ວຸທ຺ເຘ ປຣິຫີນຈກ຺ຂຸເກ ມາຕາປິຕໂຣ ຄິຊ຺ຌຄຸຫາຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ໂຄມໍສາທີນິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ໂປເສສິ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ພາຣາຓສິຍໍ ສຸສາເນ ເອໂກ ເນສາໂທ ອນິຍເມຕ຺ວາ ຄິຊ຺ຌານໍ ປາເສ ໂອຑ຺ເຑສິ. ອເຖກທິວສໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂຄມໍສາທິໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ສຸສານໍ ປວິຏ຺ໂຐ ປາເທນ ປາເສ ພຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນ ຈິນ຺ເຕສິ, ວຸທ຺ເຘ ປຣິຫີນຈກ຺ຂຸເກ ມາຕາປິຕໂຣ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ ເມ ມາຕາປິຕໂຣ ຍາເປສ຺ສນ຺ຕິ, ມມ ພທ຺ຘຠາວມ຺ປິ ອຊານນ຺ຕາ ອນາຖາ ນິປ຺ປຈ຺ຈຍາ ປພ຺ພຕຄຸຫາຍເມວ ສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ມຣິສ຺ສນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ວິລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໒.

‘‘ເຕ ກຖໍ ນຸ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ວຸທ຺ຘາ ຄິຣິທຣີສຍາ;

ອຫໍ ພທ຺ໂຘສ຺ມິ ປາເສນ, ນິລີຍສ຺ສ ວສໍ ຄໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນິລີຍສ຺ສາຕິ ເອວໍນາມກສ຺ສ ເນສາທປຸຕ຺ຕສ຺ສ.

ອຖ ເນສາທປຸຕ຺ໂຕ ຄິຊ຺ຌຣາຊສ຺ສ ປຣິເທວິຕສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໒໓.

‘‘ກິໍ ຄິຊ຺ຌ ປຣິເທວສິ, ກາ ນຸ ເຕ ປຣິເທວນາ;

ນ ເມ ສຸໂຕ ວາ ທິຏ຺ໂຐ ວາ, ຠາສນ຺ໂຕ ມານຸສິໍ ທິໂຊ’’ຕິ.

ຄິຊ຺ໂຌ ອາຫ –

໒໔.

‘‘ຠຣາມິ ມາຕາປິຕໂຣ, ວຸທ຺ເຘ ຄິຣິທຣີສເຍ;

ເຕ ກຖໍ ນຸ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຫໍ ວສໍ ຄໂຕ ຕວາ’’ຕິ.

ເນສາໂທ ອາຫ –

໒໕.

‘‘ຍໍ ນຸ ຄິຊ຺ໂຌ ໂຍຊນສຕໍ, ກຸຓປານິ ອເວກ຺ຂຕິ;

ກສ຺ມາ ຊາລຎ຺ຈ ປາສຎ຺ຈ, ອາສຊ຺ຊາປິ ນ ພຸຊ຺ຌສີ’’ຕິ.

ຄິຊ຺ຌຣາຊາ ອາຫ –

໒໖.

‘‘ຍທາ ປຣາຠໂວ ໂຫຕິ, ໂປໂສ ຊີວິຕສງ຺ຂເຍ;

ອຖ ຊາລຎ຺ຈ ປາສຎ຺ຈ, ອາສຊ຺ຊາປິ ນ ພຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

໒໗.

‘‘ຠຣສ຺ສຸ ມາຕາປິຕໂຣ, ວຸທ຺ເຘ ຄິຣິທຣີສເຍ;

ມຍາ ຕ຺ວໍ ສມນຸຎ຺ຎາໂຕ, ໂສຕ຺ຖິໍ ປສ຺ສາຫິ ຎາຕເກ.

໒໘.

‘‘ເອວໍ ລຸທ຺ທກ ນນ຺ທສ຺ສຸ, ສຫ ສພ຺ເພຫິ ຎາຕິຠິ;

ຠຣິສ຺ສໍ ມາຕາປິຕໂຣ, ວຸທ຺ເຘ ຄິຣິທຣີສເຍ’’ຕິ. –

ເນສາທປຸຕ຺ເຕນ ທຸຕິຍາ, ຄິຊ຺ເຌນ ຕຕິຍາຕິ ອິມາ ຄາຖາ ປຏິປາຏິຍາ ວຸຕ຺ຕາ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ນູຕິ ຍໍ ນຸ ເອຕໍ ໂລເກ ກຖີຍຕິ. ຄິຊ຺ໂຌ ໂຍຊນສຕໍ, ກຸຓປານິ ອເວກ຺ຂຕີຕິ ໂຍຊນສຕໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຐິຕານິປິ ກຸຓປານິ ປສ຺ສຕິ, ຕໍ ຍທິ ຕຖໍ, ອຖ ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ຊາລຎ຺ຈ ປາສຎ຺ຈ ອາສຊ຺ຊາປິ ນ ພຸຊ຺ຌສິ, ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາປິ ນ ຊານາສີຕິ.

ປຣາຠໂວຕິ ວິນາໂສ. ຠຣສ຺ສູຕິ ອິທໍ ໂສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ປຓ຺ຑິໂຕ ຄິຊ຺ຌຣາຊາ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ນ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິເທວຕິ, ມາຕາປິຕູນໍ ປຣິເທວຕິ, ນາຍໍ ມາເຣຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ອາຫ, ວຕ຺ວາ ຈ ປນ ປິຍຈິຕ຺ເຕນ ມຸທຸຈິຕ຺ເຕນ ປາສໍ ໂມເຈສິ.

ອຖສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມຣຓມຸຂາ ປມຸຕ຺ໂຕ ສຸຂິໂຕ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ໂອສານຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ມຸຂປູຣໍ ມໍສໍ ອາທາຍ ມາຕາປິຕູນໍ ອທາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ມາຕຸໂປສກຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ.

ຕທາ ເນສາທປຸຕ຺ໂຕ ຉນ຺ໂນ ອໂຫສິ, ມາຕາປິຕໂຣ ມຫາຣາຊກຸລານິ, ຄິຊ຺ຌຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ມາຕຸໂປສກຄິຊ຺ຌຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໔໐໐] ໕. ທພ຺ຠປຸປ຺ຜຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອນຸຕີຣຈາຣີ ຠທ຺ທນ຺ເຕຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸປນນ຺ທໍ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ຫິ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາທິຄຸເຓ ປຫາຍ ມຫາຕຓ຺ໂຫ ອໂຫສິ. ວສ຺ສູປນາຍິກາຍ ທ຺ເວ ຕໂຍ ວິຫາເຣ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຉຕ຺ຕໍ ວາ ອຸປາຫນໍ ວາ ເອກສ຺ມິໍ ກຕ຺ຕຣຍຏ຺ຐິໍ ວາ ອຸທກຕຸມ຺ພໍ ວາ ຐເປຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ສຍໍ ວສຕິ. ໂສ ເອກສ຺ມິໍ ຊນປທວິຫາເຣ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂູຫິ ນາມ ອປ຺ປິຈ຺ເຉຫິ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາກາເສ ຈນ຺ທໍ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ວິຍ ຠິກ຺ຂູນໍ ປຈ຺ຈຍສນ຺ໂຕສທີປກໍ ອຣິຍວໍສປຏິປທໍ ກເຖສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ມນາປານິ ປຕ຺ຕຈີວຣານິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ມຕ຺ຕິກາປຕ຺ຕານິ ເຈວ ປໍສຸກູລຈີວຣານິ ຈ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ໂສ ຕານິ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຖວສ຺ໂສ ປວາເຣຕ຺ວາ ຍານກໍ ປູເຣຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອກສ຺ສ ອຣຎ຺ຎວິຫາຣສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຠາເຄ ປາເທ ວລ຺ລິຍາ ປລິພຸທ຺ໂຘ ‘‘ອທ຺ຘາ ເອຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ລທ຺ຘພ຺ພໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໍ ວິຫາຣໍ ປາວິສິ. ຕຕ຺ຖ ປນ ທ຺ເວ ມຫລ຺ລກາ ຠິກ຺ຂູ ວສ຺ສໍ ອຸປຄຈ຺ຉິໍສຸ. ເຕ ທ຺ເວ ຈ ຖູລສາຏເກ ເອກຎ຺ຈ ສຸຂຸມກມ຺ພລໍ ລຠິຕ຺ວາ ຠາເຊຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເຖໂຣ ໂນ ຠາເຊຕ຺ວາ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ‘‘ມຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ວສ຺ສາວາສິກໍ ຠາເຊຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມ, ອິມໍ ໂນ ນິສ຺ສາຍ ວິວາໂທ ໂຫຕິ, ອິທໍ ອມ຺ຫາກໍ ຠາເຊຕ຺ວາ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ ຠາເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ທ຺ເວ ຖູລສາຏເກ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຠາເຊຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ວິນຍຘຣານໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ກມ຺ພລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ເຕປິ ເຖຣາ ກມ຺ພເລ ສາລຍາ ເຕເນວ ສທ຺ຘິໍ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິນຍຘຣານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ລພ຺ຠຕິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ວິນຍຘຣານໍ ເອວໍ ວິໂລປໍ ຂາທິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ຠິກ຺ຂູ ອຸປນນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ອາຠຕໍ ປຕ຺ຕຈີວຣຣາສິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຫາປຸຎ຺ໂຎສິ ຕ຺ວໍ ອາວຸໂສ, ພຫຸໍ ເຕ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ວທິໍສຸ. ໂສ ‘‘ກຸໂຕ ເມ ອາວຸໂສ, ປຸຎ຺ຎໍ, ອິມິນາ ເມ ອຸປາເຍນ ອິທໍ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ກເຖສິ. ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ອຸປນນ຺ໂທ ສກ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ມຫາຕຓ຺ໂຫ ມຫາໂລໂຠ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປນນ຺ເທນ ປຏິປທາຍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ກຕໍ, ປຣສ຺ສ ປຏິປທໍ ກເຖນ຺ເຕນ ນາມ ຠິກ຺ຂຸນາ ປຐມໍ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ປໂຣ ໂອວທິຕພ຺ໂພ’’ຕິ.

‘‘ອຕ຺ຕານເມວ ປຐມໍ, ປຕິຣູເປ ນິເວສເຍ;

ອຖຎ຺ຎມນຸສາເສຍ຺ຍ, ນ ກິລິສ຺ເສຍ຺ຍ ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໕໘) –

ອິມາຍ ຘມ຺ມປເທ ຄາຖາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຸປນນ຺ໂທ ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ມຫາຕຓ຺ໂຫ ມຫາໂລໂຠວ, ນ ຈ ປນ ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ອິເມສໍ ສນ຺ຕກໍ ວິລຸມ຺ປິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນທີຕີເຣ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ອໂຫສິ. ຕທາ ເອໂກ ສິງ຺ຄາໂລ ມາຍາວິໍ ນາມ ຠຣິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນທີຕີເຣ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ວສິ. ອເຖກທິວສໍ ສິງ຺ຄາລີ ສິງ຺ຄາລໍ ອາຫ ‘‘ໂທຫໂຬ ເມ ສາມິ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ອລ຺ລໂຣຫິຕມຈ຺ຉໍ ຂາທິຕຸໍ ອິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ. ສິງ຺ຄາໂລ ‘‘ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກາ ໂຫຫິ, ອາຫຣິສ຺ສາມິ ເຕ’’ຕິ ນທີຕີເຣ ຈຣນ຺ໂຕ ວລ຺ລິຍາ ປາເທ ປລິພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອນຸຕີຣເມວ ອຄມາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຄມ຺ຠີຣຈາຣີ ຈ ອນຸຕີຣຈາຣີ ຈາຕິ ທ຺ເວ ອຸທ຺ທາ ມຈ຺ເຉ ປຣິເຍສນ຺ຕາ ຕີເຣ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເຕສຸ ຄມ຺ຠີຣຈາຣີ ມຫນ຺ຕໍ ໂຣຫິຕມຈ຺ຉໍ ທິສ຺ວາ ເວເຄນ ອຸທເກ ປວິສິຕ຺ວາ ຕໍ ນງ຺ຄຸຏ຺ເຐ ຄຓ຺ຫິ. ພລວາ ມຈ຺ໂຉ ປຣິກຑ຺ຒນ຺ໂຕ ຍາສິ. ໂສ ຄມ຺ຠີຣຈາຣີ ອຸທ຺ໂທ ‘‘ມຫາມຈ຺ໂຉ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ໂນ ປໂຫສ຺ສຕິ, ເອຫິ ເມ ສຫາໂຍ ໂຫຫີ’’ຕິ ອິຕເຣນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໙.

‘‘ອນຸຕີຣຈາຣີ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ສຫາຍມນຸຘາວ ມໍ;

ມຫາ ເມ ຄຫິໂຕ ມຈ຺ໂຉ, ໂສ ມໍ ຫຣຕິ ເວຄສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຫາຍມນຸຘາວ ມນ຺ຕິ ສຫາຍ ອນຸຘາວ ມໍ, ສນ຺ຘິວເສນ ມ-ກາໂຣ ວຸຕ຺ໂຕ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາຫໍ ອິມິນາ ມຈ຺ເຉນ ນ ສໍຫີຣາມິ, ເອວໍ ມໍ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐຂຓ຺ເຑ ຄເຫຕ຺ວາ ຕ຺ວໍ ອນຸຘາວາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອິຕໂຣ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໓໐.

‘‘ຄມ຺ຠີຣຈາຣີ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ທຬ຺ຫໍ ຄຓ຺ຫາຫິ ຖາມສາ;

ອຫໍ ຕໍ ອຸທ຺ຘຣິສ຺ສາມິ, ສຸປຓ຺ໂຓ ອຸຣຄາມິວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຖາມສາຕິ ຖາເມນ. ອຸທ຺ຘຣິສ຺ສາມີຕິ ນີຫຣິສ຺ສາມິ. ສຸປຓ຺ໂຓ ອຸຣຄາມິວາຕິ ຄຣຸໂຬ ສປ຺ປໍ ວິຍ.

ອຖ ທ຺ເວປິ ເຕ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ໂຣຫິຕມຈ຺ຉໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຖເລ ຐເປຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ຠາເຊຫິ, ຕ຺ວໍ ຠາເຊຫີ’’ຕິ ກລຫໍ ກຕ຺ວາ ຠາເຊຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ຐເປຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ສິງ຺ຄາໂລ ຕໍ ຐານໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ. ເຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຸໂຠປິ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ, ສມ຺ມ, ທພ຺ຠປຸປ຺ຜມຈ຺ໂຉ ອມ຺ເຫຫິ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຄຫິໂຕ, ຕໍ ໂນ ຠາເຊຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕານໍ ວິວາໂທ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ສມຠາຄໍ ໂນ ຠາເຊຕ຺ວາ ເທຫີ’’ຕິ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫໍສຸ –

໓໑.

‘‘ວິວາໂທ ໂນ ສມຸປ຺ປນ຺ໂນ, ທພ຺ຠປຸປ຺ຜ ສຸໂຓຫິ ເມ;

ສເມຫິ ເມຘຄໍ ສມ຺ມາ, ວິວາໂທ ວູປສມ຺ມຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທພ຺ຠປຸປ຺ຜາຕິ ທພ຺ຠປຸປ຺ຜສມານວຓ຺ຓຕາຍ ຕໍ ອາລປນ຺ຕິ. ເມຘຄນ຺ຕິ ກລຫໍ.

ເຕສໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສິງ຺ຄາໂລ ອຕ຺ຕໂນ ພລໍ ທີເປນ຺ໂຕ –

໓໒.

‘‘ຘມ຺ມຏ຺ໂຐຫໍ ປຸເຣ ອາສິໍ, ພຫູ ອຑ຺ຑາ ເມ ຕີຣິຕາ;

ສເມມິ ເມຘຄໍ ສມ຺ມາ, ວິວາໂທ ວູປສມ຺ມຕ’’ນ຺ຕິ. –

ອິທໍ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ຠາເຊນ຺ໂຕ –

໓໓.

‘‘ອນຸຕີຣຈາຣິ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ, ສີສໍ ຄມ຺ຠີຣຈາຣິໂນ;

ອຈ຺ຈາຍໍ ມຊ຺ຌິໂມ ຂຓ຺ໂຑ, ຘມ຺ມຏ຺ຐສ຺ສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. –

ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

ຕຕ຺ຖ ປຐມຄາຖາຍ ອຍມຕ຺ໂຖ – ອຫໍ ປຸພ຺ເພ ຣາຊູນໍ ວິນິຈ຺ຉຍາມຈ຺ໂຈ ອາສິໍ, ເຕນ ມຍາ ວິນິຈ຺ຉເຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ພຫູ ອຑ຺ຑາ ຕີຣິຕາ, ເຕສໍ ເຕສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາທີນໍ ພຫູ ອຑ຺ຑາ ຕີຣິຕາ ວິນິຈ຺ຉິຕາ, ສ຺ວາຫໍ ຕຸມ຺ຫາທິສານໍ ສມຊາຕິການໍ ຈຕຸປ຺ປທານໍ ອຑ຺ຑໍ ຕີເຣຕຸໍ ກິໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ອຫໍ ໂວ ສເມມິ ເມຘຄໍ, ສມ຺ມາ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວິວາໂທ ວູປສມ຺ມຕູຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ມຈ຺ຉໍ ຕໂຍ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ອນຸຕີຣຈາຣິ ຕ຺ວໍ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ຄຓ຺ຫ, ສີສໍ ຄມ຺ຠີຣຈາຣິໂນ ໂຫຕຸ. ອຈ຺ຈາຍໍ ມຊ຺ຌິໂມ ຂຓ຺ໂຑຕິ ອປິຈ ອຍໍ ມຊ຺ຌິໂມ ໂກຏ຺ຐາໂສ. ອຖ ວາ ອຈ຺ຈາຕິ ອຕິຈ຺ຈ, ອິເມ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາເສ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ອຍໍ ມຊ຺ຌິໂມ ຂຓ຺ໂຑ ຘມ຺ມຏ຺ຐສ຺ສ ວິນິຈ຺ຉຍສາມິກສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ.

ເອວໍ ຕໍ ມຈ຺ຉໍ ວິຠຊິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກລຫໍ ອກຕ຺ວາ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐຎ຺ຈ ສີສຎ຺ຈ ຂາທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມຂຓ຺ຑໍ ມຸເຂນ ຑໍສິຕ຺ວາ ເຕສໍ ປສ຺ສນ຺ຕານໍເຍວ ປລາຍິ. ເຕ ສຫສ຺ສໍ ປຣາຊິຕາ ວິຍ ທຸມ຺ມຸຂາ ນິສີທິຕ຺ວາ ຄາຖມາຫໍສຸ –

໓໔.

‘‘ຈິຣມ຺ປິ ຠກ຺ໂຂ ອຠວິສ຺ສ, ສເຈ ນ ວິວເທມເສ;

ອສີສກໍ ອນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ, ສິງ຺ຄາໂລ ຫຣຕິ ໂຣຫິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈິຣມ຺ປີຕິ ທ຺ເວ ຕໂຍ ທິວເສ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ສິງ຺ຄາໂລປິ ‘‘ອຊ຺ຊ ຠຣິຍໍ ໂຣຫິຕມຈ຺ຉໍ ຂາທາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ສາ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຠິນນ຺ທມານາ –

໓໕.

‘‘ຍຖາປິ ຣາຊາ ນນ຺ເທຍ຺ຍ, ຣຊ຺ຊໍ ລທ຺ຘານ ຂຕ຺ຕິໂຍ;

ເອວາຫມຊ຺ຊ ນນ຺ທາມິ, ທິສ຺ວາ ປຸຓ຺ຓມຸຂໍ ປຕິ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມໍ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ອຘິຄມູປາຍໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີ –

໓໖.

‘‘ກຖໍ ນຸ ຖລໂຊ ສນ຺ໂຕ, ອຸທເກ ມຈ຺ຉໍ ປຣາມສິ;

ປຸຏ຺ໂຐ ເມ ສມ຺ມ ອກ຺ຂາຫິ, ກຖໍ ອຘິຄຕໍ ຕຍາ’’ຕິ. –

ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

ຕຕ຺ຖ ກຖໍ ນູຕິ ‘‘ຂາທ, ຠທ຺ເທ’’ຕິ ມຈ຺ຉຂຓ຺ເຑ ປຸຣໂຕ ຐປິເຕ ‘‘ກຖໍ ນຸ ຕ຺ວໍ ຖລໂຊ ສມາໂນ ອຸທເກ ມຈ຺ຉໍ ຄຓ຺ຫີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ.

ສິງ຺ຄາໂລ ຕສ຺ສາ ອຘິຄມູປາຍໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອນນ຺ຕຣຄາຖມາຫ –

໓໗.

‘‘ວິວາເທນ ກິສາ ໂຫນ຺ຕິ, ວິວາເທນ ຘນກ຺ຂຍາ;

ຊີນາ ອຸທ຺ທາ ວິວາເທນ, ຠຸຎ຺ຊ ມາຍາວິ ໂຣຫິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິວາເທນ ກິສາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ຠທ຺ເທ, ອິເມ ສຕ຺ຕາ ວິວາທໍ ກໂຣນ຺ຕາ ວິວາທໍ ນິສ຺ສາຍ ກິສາ ອປ຺ປມໍສໂລຫິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ວິວາເທນ ຘນກ຺ຂຍາຕິ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓາທີນໍ ຘນານໍ ຂຍາ ວິວາເທເນວ ໂຫນ຺ຕິ. ທ຺ວີສຸປິ ວິວທນ຺ເຕສຸ ເອໂກ ປຣາຊິໂຕ ປຣາຊິຕຕ຺ຕາ ຘນກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓາຕິ, ອິຕໂຣ ຊຍຠາຄທາເນນ. ຊີນາ ອຸທ຺ທາຕິ ທ຺ເວ ອຸທ຺ທາປິ ວິວາເທເນວ ອິມໍ ມຈ຺ຉໍ ຊີນາ, ຕສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ມຍາ ອາຠຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ມາ ປຸຈ຺ຉ, ເກວລໍ ອິມໍ ຠຸຎ຺ຊ ມາຍາວິ ໂຣຫິຕນ຺ຕິ.

ອິຕຣາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ –

໓໘.

‘‘ເອວເມວ ມນຸສ຺ເສສຸ, ວິວາໂທ ຍຕ຺ຖ ຊາຍຕິ;

ຘມ຺ມຏ຺ຐໍ ປຏິຘາວຕິ, ໂສ ຫິ ເນສໍ ວິນາຍໂກ;

ຘນາປິ ຕຕ຺ຖ ຊີຍນ຺ຕິ, ຣາຊໂກໂສ ປວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອວເມວາຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ຍຖາ ເອເຕ ອຸທ຺ທາ ຊີນາ, ເອວເມວ ມນຸສ຺ເສສຸປິ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ວິວາໂທ ຊາຍຕິ, ຕຕ຺ຖ ເຕ ມນຸສ຺ສາ ຘມ຺ມຏ຺ຐໍ ປຕິຘາວນ຺ຕິ, ວິນິຈ຺ຉຍສາມິກໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ຕິ. ກິໍກາຣຓາ? ໂສ ຫິ ເນສໍ ວິນາຍໂກ, ໂສ ເຕສໍ ວິວາທາປນ຺ນານໍ ວິວາທວູປສມໂກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຘນາປິ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕຕ຺ຖ ເຕ ວິວາທາປນ຺ນາ ຘນໂຕປິ ຊີຍນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກາ ປຣິຫາຍນ຺ຕິ, ທຓ຺ເຑນ ເຈວ ຊຍຠາຄຄ຺ຄຫເຓນ ຈ ຣາຊໂກໂສ ປວຑ຺ຒຕີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສິງ຺ຄາໂລ ອຸປນນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ອຸທ຺ທາ ທ຺ເວ ມຫລ຺ລກາ, ຕສ຺ສ ກາຣຓສ຺ສ ປຈ຺ຈກ຺ຂກາຣິກາ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ທພ຺ຠປຸປ຺ຜຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໔໐໑] ໖. ປຓ຺ຓກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ປຓ຺ຓກໍ ຕິຂິຓຘາຣນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາປໂລຠນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເກນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐາປິໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ອຍໍ ອິຕ຺ຖີ ຕຸຍ຺ຫໍ ອນຕ຺ຖກາຣິກາ, ປຸພ຺ເພປິ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ນິສ຺ສາຍ ເຈຕສິກໂຣເຄນ ມຣນ຺ໂຕ ປຓ຺ຑິເຕ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິຕໍ ອລຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ມທ຺ທວມຫາຣາເຊ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ເສນກກຸມາໂຣຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ມທ຺ທວຣຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສໂກ ອມຈ຺ໂຈ ອໂຫສິ, ‘‘ເສນກປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສກລນຄເຣ ຈນ຺ໂທ ວິຍ ສູຣິໂຍ ວິຍ ຈ ປຎ຺ຎາຍິ. ຕທາ ຣຎ຺ໂຎ ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ໂຕ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄໂຕ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິຕໍ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣໍ ຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ທິສ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຣາຫາໂຣ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຫາຍເກຫິ ປຸຏ຺ໂຐ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາປິ ‘‘ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ໂຕ ນ ທິສ຺ສຕິ, ກຫໍ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ເຕ ອິມໍ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ທມ຺ມິ, ສຕ຺ຕາຫໍ ຆເຣ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐເມ ທິວເສ ອາເນຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕໍ ເຄຫໍ ເນຕ຺ວາ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ອຠິຣມິ. ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ກຎ຺ຈິ ອຊານາເປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄທ຺ວາເຣນ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ວິຊິຕໍ ອຄມສຸໍ, ໂກຈິ ຄຕຏ຺ຐານໍ ນ ຊານິ, ນາວາຍ ຄຕມຄ຺ໂຄ ວິຍ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ນານປ຺ປກາເຣນ ວິຈິນນ຺ໂຕປິ ຕສ຺ສ ຄຕຏ຺ຐານໍ ນ ອຎ຺ຎາສິ. ອຖສ຺ສ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ພລວໂສໂກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ຫທຍໍ ອຸຓ຺ຫໍ ຫຸຕ຺ວາ ໂລຫິຕໍ ປຄ຺ຆຣິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈສ຺ສ ກຸຈ຺ຉິໂຕ ໂລຫິຕໍ ນິກ຺ຂມິ, ພ຺ຍາຘິ ມຫນ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ມຫນ຺ຕາປິ ຣາຊເວຊ຺ຊາ ຕິກິຈ຺ຉິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອິມສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ພ຺ຍາຘິ ນຕ຺ຖິ, ຠຣິຍໍ ປນ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ເຈຕສິກໂຣເຄນ ຜຸຏ຺ໂຐ, ອຸປາເຍນ ຕໍ ຕິກິຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຍຸຣຎ຺ຈ ປຸກ຺ກຸສຎ຺ຈາຕິ ທ຺ເວ ຣຎ຺ໂຎ ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ເຈ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ເທວິຍາ ອທສ຺ສເນນ ເຈຕສິກໍ ໂຣຄໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ໂຣໂຄ ນຕ຺ຖິ, ພຫູປກາໂຣ ຈ ໂຂ ປນ ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ, ຕສ຺ມາ ອຸປາເຍນ ນໍ ຕິກິຈ຺ຉາມ, ຣາຊງ຺ຄເຓ ສມຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອສິໍ ຄິລິຕຸໍ ຊານນ຺ເຕນ ອສິໍ ຄິລາເປຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ສີຫປຎ຺ຊເຣ ກຕ຺ວາ ສມຊ຺ຊໍ ໂອໂລກາເປສ຺ສາມ, ຣາຊາ ອສິໍ ຄິລນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ອິໂຕ ອຎ຺ຎໍ ທຸກ຺ກຣຕຣ’ນ຺ຕິ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ. ຕໍ ສມ຺ມ ອາຍຸຣ, ຕ຺ວໍ ‘ອສຸກໍ ນາມ ທທາມີຕິ ວຈນໍ ອິໂຕ ທຸກ຺ກຣຕຣ’ນ຺ຕິ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາສິ, ຕໂຕ ສມ຺ມ ປຸກ຺ກຸສ, ຕໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ອຖສ຺ສ ຕ຺ວໍ ‘ມຫາຣາຊ, ທທາມີຕິ ວຕ຺ວາ ອທທໂຕ ສາ ວາຈາ ອຜລາ ໂຫຕິ, ຕຖາຣູປໍ ວາຈໍ ນ ເກຈິ ອຸປຊີວນ຺ຕິ ນ ຂາທນ຺ຕິ ນ ປິວນ຺ຕິ, ເຍ ປນ ຕສ຺ສ ວຈນສ຺ສານຸຈ຺ຉວິກໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຍຖາປຏິຎ຺ຎາຕມຕ຺ຖໍ ເທນ຺ຕິເຍວ, ອິທໍ ຕໂຕ ທຸກ຺ກຣຕຣ’ນ຺ຕິ ເອວໍ ພ຺ຍາກເຣຍ຺ຍາສິ, ອິໂຕ ປຣໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຫໍ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສມຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ.

ອຖ ເຕ ຕໂຍປິ ປຓ຺ຑິຕາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຣາຊງ຺ຄເຓ ສມຊ຺ໂຊ ວຕ຺ຕຕິ, ຕໍ ໂອໂລເກນ຺ຕານໍ ທຸກ຺ຂມ຺ປິ ນ ທຸກ຺ຂໍ ໂຫຕິ, ເອຫິ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ຣາຊານໍ ເນຕ຺ວາ ສີຫປຎ຺ຊຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ສມຊ຺ຊໍ ໂອໂລກາເປສຸໍ. ພຫູ ຊນາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຊານນກສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສສຸໍ. ເອໂກ ປນ ປຸຣິໂສ ເຕຕ຺ຕິໍສງ຺ຄຸລໍ ຕິຂິຓຘາຣໍ ອສິຣຕນໍ ຄິລຕິ. ຣາຊາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ເອຕໍ ອສິໍ ຄິລຕິ, ‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ອິໂຕ ອຎ຺ຎໍ ທຸກ຺ກຣຕຣ’ນ຺ຕິ ອິເມ ປຓ຺ຑິເຕ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາຍຸຣໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໓໙.

‘‘ປຓ຺ຓກໍ ຕິຂິຓຘາຣໍ, ອສິໍ ສມ຺ປນ຺ນປາຍິນໍ;

ປຣິສາຍໍ ປຸຣິໂສ ຄິລຕິ, ກິໍ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ ຕໂຕ;

ຍທຎ຺ຎໍ ທຸກ຺ກຣໍ ຐານໍ, ຕໍ ເມ ອກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຓກນ຺ຕິ ປຓ຺ຓກຣຏ຺ເຐ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ. ສມ຺ປນ຺ນປາຍິນນ຺ຕິ ສມ຺ປນ຺ນໍ ປຣໂລຫິຕປາຍິນໍ. ປຣິສາຍນ຺ຕິ ປຣິສມຊ຺ເຌ ຘນໂລເຠນ ອຍໍ ປຸຣິໂສ ຄິລຕິ. ຍທຎ຺ຎນ຺ຕິ ອິໂຕ ອສິຄິລນໂຕ ຍໍ ອຎ຺ຎໍ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ ກາຣຓໍ, ຕໍ ມຍາ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ກເຖຫີຕິ.

ອຖສ຺ສ ໂສ ຕໍ ກເຖນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໐.

‘‘ຄິເລຍ຺ຍ ປຸຣິໂສ ໂລຠາ, ອສິໍ ສມ຺ປນ຺ນປາຍິນໍ;

ໂຍ ຈ ວຊ຺ຊາ ທທາມີຕິ, ຕໍ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ ຕໂຕ;

ສພ຺ພຎ຺ຎໍ ສຸກຣໍ ຐານໍ, ເອວໍ ຊານາຫິ ມທ຺ທວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວຊ຺ຊາຕິ ວເທຍ຺ຍ. ຕໍ ທຸກ຺ກຣຕຣນ຺ຕິ ‘‘ທທາມີ’’ຕິ ວຈນໍ ຕໂຕ ອສິຄິລນໂຕ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ. ສພ຺ພຎ຺ຎນ຺ຕິ ‘‘ອສຸກໍ ນາມ ຕວ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຈນໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ກາຣຓໍ ສຸກຣໍ. ມທ຺ທວາຕິ ຣາຊານໍ ໂຄຕ຺ເຕນ ອາລປຕິ.

ຣຎ຺ໂຎ ອາຍຸຣປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອສິຄິລນໂຕ ກິຣ ‘ອິທໍ ນາມ ທມ຺ມີ’ຕິ ວຈນໍ ທຸກ຺ກຣໍ, ອຫຎ຺ຈ ‘ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເທວິໍ ທມ຺ມີ’ຕິ ອວຈໍ, ອຕິທຸກ຺ກຣໍ ວຕ ເມ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວີມໍສນ຺ຕສ຺ເສວ ຫທຍໂສໂກ ໂຖກໍ ຕນຸຕ຺ຕໍ ຄໂຕ. ໂສ ຕໂຕ ‘‘ປຣສ຺ສ ອິມໍ ທມ຺ມີຕິ ວຈນໂຕ ປນ ອຎ຺ຎໍ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸກ຺ກຸສປຓ຺ຑິເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໑.

‘‘ພ຺ຍາກາສິ ອາຍຸໂຣ ປຎ຺ຫໍ, ອຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມສ຺ສ ໂກວິໂທ;

ປຸກ຺ກຸສໍ ທານິ ປຸຈ຺ຉາມິ, ກິໍ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ ຕໂຕ;

ຍທຎ຺ຎໍ ທຸກ຺ກຣໍ ຐານໍ, ຕໍ ເມ ອກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຫໍ ອຕ຺ຖນ຺ຕິ ປຎ຺ຫສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາກາສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຘມ຺ມສ຺ສ ໂກວິໂທຕິ ຕທຕ຺ຖໂຊຕເກ ຄນ຺ເຖ ກຸສໂລ. ຕໂຕຕິ ຕໂຕ ວຈນໂຕ ກິໍ ທຸກ຺ກຣຕຣນ຺ຕິ.

ອຖສ຺ສ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ ປຸກ຺ກຸສປຓ຺ຑິໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໔໒.

‘‘ນ ວາຈມຸປຊີວນ຺ຕິ, ອຜລໍ ຄິຣມຸທີຣິຕໍ;

ໂຍ ຈ ທຕ຺ວາ ອວາກຍິຣາ, ຕໍ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ ຕໂຕ;

ສພ຺ພຎ຺ຎໍ ສຸກຣໍ ຐານໍ, ເອວໍ ຊານາຫິ ມທ຺ທວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຕ຺ວາຕິ ‘‘ອສຸກໍ ນາມ ທມ຺ມີ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ. ອວາກຍິຣາຕິ ຕໍ ປຏິຎ຺ຎາຕມຕ຺ຖໍ ທທນ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ໂລຠໍ ອວາກເຣຍ຺ຍ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ, ຕໍ ຠຓ຺ຑໍ ທເທຍ຺ຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຕໂຕຕິ ຕໂຕ ອສິຄິລນໂຕ ‘‘ອສຸກໍ ນາມ ເຕ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຈນໂຕ ຈ ຕເທວ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ.

ຣຎ຺ໂຎ ຕໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ‘ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເທວິໍ ທມ຺ມີ’ຕິ ປຐມໍ ວຕ຺ວາ ວາຈາຍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ອທາສິໍ, ທຸກ຺ກຣໍ ວຕ ເມ ກຕ’’ນ຺ຕິ ປຣິວິຕກ຺ເກນ຺ຕສ຺ສ ໂສໂກ ຕນຸກຕໂຣ ຊາໂຕ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ເສນກປຓ຺ຑິຕໂຕ ອຎ຺ໂຎ ປຓ຺ຑິຕຕໂຣ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ເອຕໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕໂຕ ຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໓.

‘‘ພ຺ຍາກາສິ ປຸກ຺ກຸໂສ ປຎ຺ຫໍ, ອຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມສ຺ສ ໂກວິໂທ;

ເສນກໍ ທານິ ປຸຈ຺ຉາມິ, ກິໍ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ ຕໂຕ;

ຍທຎ຺ຎໍ ທຸກ຺ກຣໍ ຐານໍ, ຕໍ ເມ ອກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ.

ອຖສ຺ສ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ ເສນໂກ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໔໔.

‘‘ທເທຍ຺ຍ ປຸຣິໂສ ທານໍ, ອປ຺ປໍ ວາ ຍທິ ວາ ພຫຸໍ;

ໂຍ ຈ ທຕ຺ວາ ນານຸຕປ຺ເປ, ຕໍ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ ຕໂຕ;

ສພ຺ພຎ຺ຎໍ ສຸກຣໍ ຐານໍ, ເອວໍ ຊານາຫິ ມທ຺ທວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນານຸຕປ຺ເປຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕິກນ຺ຕໍ ອຕິມນາປໍ ປິຍຠຓ຺ຑໍ ປຣສ຺ສ ທຕ຺ວາ ‘‘ກິມຕ຺ຖໍ ມຍາ ອິທໍ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຕໍ ປິຍຠຓ຺ຑໍ ອາຣພ຺ຠ ໂຍ ປຈ຺ຉາ ນ ຕປ຺ປຕິ ນ ໂສຈຕິ, ຕໍ ອສິຄິລນໂຕ ຈ ‘‘ອສຸກໍ ນາມ ເຕ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຈນໂຕ ຈ ຕສ຺ສ ທານໂຕ ຈ ທຸກ຺ກຣຕຣໍ.

ອິຕິ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ສຎ຺ຎາເປນ຺ຕາ ກເຖສິ. ທານຎ຺ຫິ ທຕ຺ວາ ອປຣເຈຕນາວ ທຸສ຺ສນ຺ຘາຣິຍາ, ຕສ຺ສາ ສນ຺ຘາຣຓທຸກ຺ກຣຕາ ເວສ຺ສນ຺ຕຣຊາຕເກນ ທີປິຕາ. ວຸຕ຺ຕຎ຺ເຫຕໍ –

‘‘ອທຸ ຈາປໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ຂຄ຺ຄໍ ພນ຺ຘິຍ ວາມໂຕ;

ອາເນສ຺ສາມິ ສເກ ປຸຕ຺ເຕ, ປຸຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ວໂຘ ທຸໂຂ.

‘‘ອຏ຺ຐານເມຕໍ ທຸກ຺ຂຣູປໍ, ຍໍ ກຸມາຣາ ວິຫຎ຺ຎເຣ;

ສຕຎ຺ຈ ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ, ໂກ ທຕ຺ວາ ອນຸຕປ຺ປຕີ’’ຕິ. (ຊາ. ໒.໒໒.໒໑໕໘-໒໑໕໙);

ຣາຊາປິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ ‘‘ອຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ມເນເນວ ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເທວິໍ ທຕ຺ວາ ສກມນໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ໂສຈາມິ ກິລມາມິ, ນ ເມ ອິທໍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ, ສເຈ ສາ ມຍິ ສສິເນຫາ ຠເວຍ຺ຍ, ອິມໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ນ ປລາເຍຍ຺ຍ, ມຍິ ປນ ສິເນຫໍ ອກຕ຺ວາ ປລາຕາຍ ກິໍ ຕາຍ ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ຕສ຺ສ ປທຸມປຕ຺ເຕ ອຸທກພິນ຺ທຸ ວິຍ ສພ຺ພໂສໂກ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຄໂຕ, ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວສ຺ສ ກຸຈ຺ຉິ ປຣິສຓ຺ຐາສິ. ໂສ ນິໂຣໂຄ ສຸຂິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຖຸຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໔໕.

‘‘ພ຺ຍາກາສິ ອາຍຸໂຣ ປຎ຺ຫໍ, ອໂຖ ປຸກ຺ກຸສໂປຣິໂສ;

ສພ຺ເພ ປຎ຺ເຫ ອຕິໂຠຕິ, ຍຖາ ຠາສຕິ ເສນໂກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ຠາສຕີຕິ ຍຖາ ປຓ຺ຑິໂຕ ຠາສຕິ, ຕເຖເວຕໍ ທານໍ ນາມ ທຕ຺ວາ ເນວ ອນຸຕປ຺ປິຕພ຺ພນ຺ຕິ. ອິມໍ ປນສ຺ສ ຖຸຕິໍ ກຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ໂຐ ພຫຸໍ ຘນມທາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ຣາຊມເຫສີ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ, ອາຍຸຣປຓ຺ຑິໂຕ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ປຸກ຺ກຸສປຓ຺ຑິໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ເສນກປຓ຺ຑິໂຕ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ປຓ຺ຓກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໔໐໒] ໗. ສຕ຺ຕຸຠສ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຎາປາຣມິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸ ອຸມງ຺ຄຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໕໙໐ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ຊນໂກ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ເສນກກຸມາໂຣຕິສ຺ສ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປສ຺ສິ, ຣາຊາ ຕໍ ອມຈ຺ຈຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ, ມຫນ຺ຕຎ຺ຈສ຺ສ ຍສໍ ອນຸປ຺ປທາສິ. ໂສ ຣຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ອນຸສາສິ, ມຘຸຣກໂຖ ຘມ຺ມກຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ທາເນ ອຸໂປສຖກມ຺ເມ ທສສຸ ກຸສລກມ຺ມປເຖສູຕິ ອິມາຍ ກລ຺ຍາຓປຏິປທາຍ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ, ສກລຣຏ຺ເຐ ພຸທ຺ຘານໍ ອຸປ຺ປນ຺ນກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ. ປກ຺ຂທິວເສສຸ ຣາຊາ ຈ ອຸປຣາຊາທໂຍ ຈ ສພ຺ເພ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຘມ຺ມສຠໍ ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ສຊ຺ຊິຕຘມ຺ມສຠາຍໍ ຣຕນປລ຺ລງ຺ກວຣຄໂຕ ພຸທ຺ຘລີຬາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ພຸທ຺ຘານໍ ຘມ຺ມກຖາສທິສາວສ຺ສ ກຖາ ໂຫຕິ.

ອຖ ອຎ຺ຎຕໂຣ ມຫລ຺ລກພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຘນຠິກ຺ຂໍ ຈຣິຕ຺ວາ ກຫາປຓສຫສ຺ສໍ ລຠິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ຠິກ຺ຂໍ ຈຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄໂຕ. ຕສ຺ສ ຄຕກາເລ ຕໍ ກຸລໍ ກຫາປເຓ ວຬຎ຺ເຊສິ. ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຫາປເຓ ອາຫຣາເປສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ກຫາປເຓ ທາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຘີຕຣໍ ຕສ຺ສ ປາທປຣິຈາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ອທາສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໂຕ ອວິທູເຣ ເອກສ຺ມິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາເມ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ອຖສ຺ສ ຠຣິຍາ ທຫຣຕາຍ ກາເມສຸ ອຕິຕ຺ຕາ ອຎ຺ເຎນ ຕຣຸຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ສທ຺ຘິໍ ມິຈ຺ຉາຈາຣໍ ຈຣິ. ໂສຬສ ຫິ ອຕປ຺ປນີຍວຕ຺ຖູນິ ນາມ. ກຕມານິ ໂສຬສ? ສາຄໂຣ ສພ຺ພສວນ຺ຕີຫິ ນ ຕປ຺ປຕິ, ອຄ຺ຄິ ອຸປາທາເນນ ນ ຕປ຺ປຕິ, ຣາຊາ ຣຏ຺ເຐນ ນ ຕປ຺ປຕິ, ພາໂລ ປາເປຫິ ນ ຕປ຺ປຕິ, ອິຕ຺ຖີ ເມຖຸນຘມ຺ເມນ ອລງ຺ກາເຣນ ວິຊາຍເນນາຕິ ອິເມຫິ ຕີຫິ ນ ຕປ຺ປຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມນ຺ເຕຫິ ນ ຕປ຺ປຕິ, ຌາຍີ ວິຫາຣສມາປຕ຺ຕິຍາ ນ ຕປ຺ປຕິ, ເສກ຺ໂຂ ອປຈເຍນ ນ ຕປ຺ປຕິ, ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ຘຸຕງ຺ຄຄຸເຓນ ນ ຕປ຺ປຕິ, ອາຣທ຺ຘວີຣິໂຍ ວີຣິຍາຣມ຺ເຠນ ນ ຕປ຺ປຕິ, ຘມ຺ມກຖິໂກ ສາກຈ຺ຉາຍ ນ ຕປ຺ປຕິ, ວິສາຣໂທ ປຣິສາຍ ນ ຕປ຺ປຕິ, ສທ຺ໂຘ ສງ຺ຆຸປຏ຺ຐາເນນ ນ ຕປ຺ປຕິ, ທາຍໂກ ປຣິຈ຺ຈາເຄນ ນ ຕປ຺ປຕິ, ປຓ຺ຑິໂຕ ຘມ຺ມສ຺ສວເນນ ນ ຕປ຺ປຕິ, ຈຕສ຺ໂສ ປຣິສາ ຕຖາຄຕທສ຺ສເນນ ນ ຕປ຺ປນ຺ຕີຕິ.

ສາປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ເມຖຸນຘມ຺ເມນ, ອຕິຕ຺ຕາ ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຕ຺ຖາ ປາປກມ຺ມໍ ກາຕຸກາມາ ຫຸຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ທຸມ຺ມນາ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ໂຠຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຫໍ ຕວ ເຄເຫ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ທາສິທາສໍ ອາເນຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ໂຠຕິ ຘນໍ ເມ ນຕ຺ຖິ, ກິໍ ທຕ຺ວາ ອາເນມີ’’ຕິ. ‘‘ຠິກ຺ຂໍ ຈຣິຕ຺ວາ ຘນໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ອາເນຫີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ໂຠຕິ ປາເຖຍ຺ຍໍ ເມ ສຊ຺ເຊຫີ’’ຕິ. ‘‘ສາ ຕສ຺ສ ພທ຺ຘສຕ຺ຕູນຎ຺ຈ ອພທ຺ຘສຕ຺ຕູນຎ຺ຈ ຈມ຺ມປສິພ຺ພກໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອທາສິ’’. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຄາມນິຄມຣາຊຘານີສຸ ຈຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕ ກຫາປຓສຕານິ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ອລໍ ເມ ເອຕ຺ຕກໍ ຘນໍ ທາສິທາສມູລາຍາ’’ຕິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄາມໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ອຸທກຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ປສິພ຺ພກໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຸໍ ຂາທິຕ຺ວາ ປສິພ຺ພກມຸຂໍ ອພນ຺ຘິຕ຺ວາວ ປານີຍໍ ປິວິຕຸໍ ໂອຕິຓ຺ໂຓ. ອເຖກສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂສຸສິເຣ ເອໂກ ກຓ຺ຫສປ຺ໂປ ສຕ຺ຕຸຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາ ປສິພ຺ພກໍ ປວິສິຕ຺ວາ ໂຠຄໍ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຸໍ ຂາທນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປສິພ຺ພກສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕຣໍ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ປສິພ຺ພກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອໍເສ ກຕ຺ວາ ປາຍາສິ. ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອກສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ນິພ຺ພຕ຺ຕເທວຕາ ຂນ຺ຘວິຏເປ ຐຕ຺ວາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສເຈ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ວສິສ຺ສສິ, ສຍໍ ມຣິສ຺ສສິ, ສເຈ ອຊ຺ຊ ຆຣໍ ຄມິສ຺ສສິ, ຠຣິຍາ ເຕ ມຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ໂສ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເທວຕໍ ອທິສ຺ວາ ຠີໂຕ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ໂຣທນ຺ໂຕ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ພາຣາຓສິນຄຣທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປາປຸຓິ.

ຕທາ ຈ ປນ຺ນຣສຸໂປສໂຖ ໂຫຕິ ອລງ຺ກຕຘມ຺ມາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖນທິວໂສ. ມຫາຊໂນ ນານາຄນ຺ຘປຸປ຺ຜາທິຫຕ຺ໂຖ ວຄ຺ຄວຄ຺ໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ໂສຕຸໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຊ຺ຊ ເສນກປຓ຺ຑິໂຕ ມຘຸຣສ຺ສເຣນ ພຸທ຺ຘລີຬາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ກິໍ ຕ຺ວມ຺ປິ ນ ຊານາສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ປຓ຺ຑິໂຕ ກິຣ ຘມ຺ມກຖິໂກ, ອຫຎ຺ຈມ຺ຫິ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ, ປຓ຺ຑິຕາ ໂຂ ປນ ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ໂສກໍ ຫຣິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ມຍາປິ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາຍ ສຣາຊິກາຍ ປຣິສາຍ ປຣິຍນ຺ເຕ ສຕ຺ຕຸປສິພ຺ພເກນ ຂນ຺ຘຄເຕນ ຘມ຺ມາສນໂຕ ອວິທູເຣ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ໂຣທມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ອາກາສຄງ຺ຄໍ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ວິຍ ອມຕວສ຺ສໍ ວສ຺ເສນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ມຫາຊໂນ ສຎ຺ຊາຕໂສມນສ຺ໂສ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ອສ຺ໂສສິ.

ປຓ຺ຑິຕາ ຈ ນາມ ທິສາຈກ຺ຂຸກາ ໂຫນ຺ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ມຫາສຕ຺ໂຕ ປສນ຺ນປຎ຺ຈປສາທານິ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ສມນ຺ຕໂຕ ປຣິສໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ປຣິສາ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ, ອຍໍ ປເນໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຣທຕິ, ເອຕສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອສ຺ສຸຊນນສມຕ຺ເຖນ ໂສເກນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕມສ຺ສ ອມ຺ພິເລນ ປຫຣິຕ຺ວາ ຕມ຺ພມລໍ ວິຍ ປທຸມປລາສໂຕ ອຸທກພິນ຺ທຸໍ ວິຍ ວິນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເອຕ຺ເຖວ ນໍ ນິສ຺ໂສກໍ ຕຸຏ຺ຐມານສໍ ກຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເສນກປຓ຺ຑິໂຕ ນາມາຫໍ, ອິທາເນວ ຕໍ ນິສ຺ໂສກໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ວິສ຺ສຕ຺ໂຖ ກເຖຫີ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໖.

‘‘ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ກຸປິຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍສິ, ເນຕ຺ເຕຫິ ເຕ ວາຣິຄຓາ ສວນ຺ຕິ;

ກິໍ ເຕ ນຏ຺ຐໍ ກິໍ ປນ ປຕ຺ຖຍາໂນ, ອິຘາຄມາ ພ຺ຣຫ຺ເມ ຕທິງ຺ຆ ພ຺ຣູຫີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຸປິຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍສີຕິ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍເມວ ສນ຺ຘາຍ ‘‘ກຸປິຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍສີ’’ຕິ ອາຫ. ວາຣິຄຓາຕິ ອສ຺ສຸພິນ຺ທູນິ. ອິງ຺ຆາຕິ ໂຈທນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ຕຎ຺ຫິ ມຫາສຕ຺ໂຕ ໂຈເທນ຺ໂຕ ເອວມາຫ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສຕ຺ຕາ ນາມ ທ຺ວີຫິ ກາຣເຓຫິ ໂສຈນ຺ຕິ ປຣິເທວນ຺ຕິ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາເຣສຸ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ປິຍຊາຕິເກ ນຏ຺ເຐ ວາ, ກິຎ຺ຈິເທວ ປິຍຊາຕິກໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ອລຠນ຺ຕາ ວາ. ຕຕ຺ຖ ກິໍ ເຕ ນຏ຺ຐໍ, ກິໍ ວາ ປນ ປຕ຺ຖຍນ຺ໂຕ ຕ຺ວໍ ອິຘ ອາຄໂຕ, ອິທໍ ເມ ຂິປ຺ປໍ ພ຺ຣູຫີ’’ຕິ.

ອຖສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ໂສກກາຣຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໗.

‘‘ມິຍ຺ເຍຖ ຠຣິຍາ ວຊໂຕ ມມຊ຺ຊ, ອຄຈ຺ຉໂຕ ມຣຓມາຫ ຍກ຺ໂຂ;

ເອເຕນ ທຸກ຺ເຂນ ປເວຘິໂຕສ຺ມິ, ອກ຺ຂາຫິ ເມ ເສນກ ເອຕມຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວຊໂຕຕິ ເຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ. ອຄຈ຺ຉໂຕຕິ ອຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ. ຍກ຺ໂຂຕິ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອກາ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ເອວມາຫາຕິ ວທຕິ. ສາ ກິຣ ເທວຕາ ‘‘ປສິພ຺ພເກ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກຓ຺ຫສປ຺ໂປ’’ຕິ ອນາຈິກ຺ຂນ຺ຕີ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຎາຓານຸຠາວປ຺ປກາສນຕ຺ຖໍ ນາຈິກ຺ຂິ. ເອເຕນ ທຸກ຺ເຂນາຕິ ຄຈ຺ຉໂຕ ຠຣິຍາຍ ມຣຓທຸກ຺ເຂນ, ອຄຈ຺ຉໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ມຣຓທຸກ຺ເຂນ, ເຕນສ຺ມິ ປເວຘິໂຕ ຆຏ຺ຏິໂຕ ກມ຺ປິໂຕ. ເອຕມຕ຺ຖນ຺ຕິ ເອຕໍ ກາຣຓໍ. ເຍນ ເມ ກາຣເຓນ ຄຈ຺ຉໂຕ ຠຣິຍາຍ ມຣຓໍ, ອຄຈ຺ຉໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ມຣຓໍ ໂຫຕິ, ເອຕໍ ເມ ກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂາຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສມຸທ຺ທມຕ຺ຖເກ ຊາລໍ ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ຎາຓຊາລໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ພຫູນິ ມຣຓກາຣຓານິ. ສມຸທ຺ເທ ນິມຸຄ຺ຄາປິ ມຣນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ວາຬມຈ຺ເຉຫິ ຄຫິຕາປິ, ຄງ຺ຄາຍ ປຕິຕາປິ, ຕຕ຺ຖ ສຸສຸມາເຣຫິ ຄຫິຕາປິ, ຣຸກ຺ຂໂຕ ປຕິຕາປິ, ກຓ຺ຏເກນ ວິທ຺ຘາປິ, ນານປ຺ປກາເຣຫິ ອາວຸເຘຫິ ປຫຏາປິ, ວິສໍ ຂາທິຕ຺ວາປິ, ອຸພ຺ພນ຺ຘິຕ຺ວາປິ, ປປາເຕ ປຕິຕາປິ, ອຕິສີຕາທີຫິ ວາ ນານປ຺ປກາເຣຫິ ວາ ໂຣເຄຫິ ອຸປທ຺ທຸຕາປິ ມຣນ຺ຕິເຍວ, ເອວໍ ພຫູສຸ ມຣຓກາຣເຓສຸ ກຕເຣນ ນຸ ໂຂ ກາຣເຓນ ອຊ຺ເຊສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ວສນ຺ໂຕ ສຍໍ ມຣິສ຺ສຕິ, ເຄຫມສ຺ສ ວຊໂຕ ຠຣິຍາ ມຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ເອວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຂນ຺ເຘ ປສິພ຺ພກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ປສິພ຺ພເກ ເອເກນ ສປ຺ເປນ ປວິຏ຺ເຐນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ປວິສນ຺ໂຕ ຈ ປເນໂສ ອິມສ຺ມິໍ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປາຕຣາສສມເຍ ສຕ຺ຕຸໍ ຂາທິຕ຺ວາ ປສິພ຺ພກມຸຂໍ ອພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປາຕຸໍ ຄເຕ ສຕ຺ຕຸຄນ຺ເຘນ ສປ຺ໂປ ປວິຏ຺ໂຐ ຠວິສ຺ສຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ອາຄໂຕ ສປ຺ປສ຺ສ ປວິຏ຺ຐຠາວໍ ອຊານິຕ຺ວາ ປສິພ຺ພກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາທາຍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຈາຍໍ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ວສນ຺ໂຕ ສາຍໍ ວສນຏ຺ຐາເນ ‘‘ສຕ຺ຕຸໍ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປສິພ຺ພກໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໍ ປເວເສສ຺ສຕິ, ອຖ ນໍ ສປ຺ໂປ ຫຕ຺ເຖ ຑໍສິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປສ຺ສຕິ, ອິທມສ຺ສ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ວສນ຺ຕສ຺ສ ມຣຓກາຣຓໍ. ສເຈ ປນ ເຄຫໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ປສິພ຺ພໂກ ຠຣິຍາຍ ຫຕ຺ຖຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ສາ ‘ອນ຺ໂຕຠຓ຺ຑໍ ໂອໂລເກສ຺ສາມີ’’ຕິ ປສິພ຺ພກໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໍ ປເວເສສ຺ສຕິ, ອຖ ນໍ ສປ຺ໂປ ຑໍສິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປສ຺ສຕິ, ອິທມສ຺ສ ອຊ຺ຊ ເຄຫໍ ຄຕສ຺ສ ຠຣິຍາຍ ມຣຓກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ອຸປາຍໂກສລ຺ລຎາເຓເນວ ອຎ຺ຎາສິ.

ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ອິມິນາ ກຓ຺ຫສປ຺ເປນ ສູເຣນ ນິພ຺ຠເຍນ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອຍຎ຺ຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ມຫາຜາສຸກໍ ປຫຣນ຺ໂຕປິ ປສິພ຺ພເກ ອຕ຺ຕໂນ ຈລນໍ ວາ ຜນ຺ທນໍ ວາ ນ ທສ຺ເສຕິ, ເອວຣູປາຍ ປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ນ ທສ຺ເສຕິ, ຕສ຺ມາ ອິມິນາ ກຓ຺ຫສປ຺ເປນ ສູເຣນ ນິພ຺ຠເຍນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ອິທມ຺ປິ ໂສ ອຸປາຍໂກສລ຺ລຎາເຓເນວ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ວິຍ ອຎ຺ຎາສິ. ເອວໍ ສຣາຊິກາຍ ປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ ສປ຺ປໍ ປສິພ຺ພກໍ ປວິສນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຐິຕປຸຣິໂສ ວິຍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອຸປາຍໂກສລ຺ລຎາເຓເນວ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຎ຺ຫໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໘.

‘‘ພຫູນິ ຐານານິ ວິຈິນ຺ຕຍິຕ຺ວາ, ຍເມຕ຺ຖ ວກ຺ຂາມິ ຕເທວ ສຈ຺ຈໍ;

ມຎ຺ຎາມິ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ສຕ຺ຕຸຠສ຺ຕໍ, ອຊານໂຕ ກຓ຺ຫສປ຺ໂປ ປວິຏ຺ໂຐ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພຫູນິ ຐານານີຕິ ພຫູນິ ກາຣຓານິ. ວິຈິນ຺ຕຍິຕ຺ວາຕິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈິນ຺ຕາວເສນ ປວຕ຺ຕປຏິເວໂຘ ຫຸຕ຺ວາ. ຍເມຕ຺ຖ ວກ຺ຂາມີຕິ ຍໍ ເຕ ອຫໍ ເອເຕສຸ ກາຣເຓສຸ ເອຕໍ ກາຣຓໍ ວກ຺ຂາມິ. ຕເທວ ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ຕເທວ ຕຖໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ທິສ຺ວາ ກຖິຕສທິສໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ທີເປຕິ. ມຎ຺ຎາມີຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂມິ. ສຕ຺ຕຸຠສ຺ຕນ຺ຕິ ສຕ຺ຕຸປສິພ຺ພກໍ. ອຊານໂຕຕິ ອຊານນ຺ຕສ຺ເສວ ເອໂກ ກຓ຺ຫສປ຺ໂປ ປວິຏ຺ໂຐຕິ ມຎ຺ຎາມີຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເອຕສ຺ມິໍ ປສິພ຺ພເກ ສຕ຺ຕູ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ, ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ. ‘‘ອຊ຺ຊ ປາຕຣາສເວລາຍ ສຕ຺ຕຸໍ ຂາທີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ. ‘‘ກຕ຺ຖ ນິສີທິຕ຺ວາ’’ຕິ? ‘‘ອຣຎ຺ເຎ ຣຸກ຺ຂມູລສ຺ມິໍ, ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ. ‘‘ສຕ຺ຕຸໍ ຂາທິຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປາຕຸໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປສິພ຺ພກມຸຂໍ ພນ຺ຘິ, ນ ພນ຺ຘີ’’ຕິ? ‘‘ນ ພນ຺ຘິໍ, ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ. ‘‘ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ອາຄໂຕ ປສິພ຺ພກໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ພນ຺ຘີ’’ຕິ. ‘‘ອໂນໂລເກຕ຺ວາວ ພນ຺ຘິໍ, ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ. ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕວ ປານີຍໍ ປາຕຸໍ ຄຕກາເລ ອຊານນ຺ຕສ຺ເສວ ເຕ ສຕ຺ຕຸຄນ຺ເຘນ ປສິພ຺ພກໍ ສປ຺ໂປ ປວິຏ຺ໂຐຕິ ມຎ຺ຎາມິ, ເອວເມຕ຺ຖ ອາຄໂຕ ຕ຺ວໍ, ຕສ຺ມາ ປສິພ຺ພກໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ປຣິສມຊ຺ເຌ ຐເປຕ຺ວາ ປສິພ຺ພກມຸຂໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ປຏິກ຺ກມ຺ມ ຐິໂຕ ເອກໍ ທຓ຺ຑກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປສິພ຺ພກໍ ຕາວ ປຫຣ, ຕໂຕ ປຕ຺ຖຏຜຓໍ ສຸສູຕິສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕໍ ກຓ຺ຫສປ຺ປໍ ທິສ຺ວາ ນິກ຺ກງ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໔໙.

‘‘ອາທາຍ ທຓ຺ຑໍ ປຣິສຸມ຺ຠ ຠສ຺ຕໍ, ປສ຺ເສຬມູຄໍ ອຸຣຄໍ ທຸຊິວ຺ຫໍ;

ຉິນ຺ທຊ຺ຊ ກງ຺ຂໍ ວິຈິກິຈ຺ຉິຕານິ, ຠຸຊງ຺ຄມໍ ປສ຺ສ ປມຸຎ຺ຈ ຠສ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຣິສຸມ຺ຠາຕິ ປຫຣ. ປສ຺ເສຬມູຄນ຺ຕິ ເອຬໍ ປຄ຺ຆຣນ຺ເຕນ ມຸເຂນ ເອຬມູຄໍ ປສິພ຺ພກໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ຕໍ ທຸຊິວ຺ຫໍ ອຸຣຄໍ ປສ຺ສ. ຉນ຺ທຊ຺ຊ ກງ຺ຂໍ ວິຈິກິຈ຺ຉິຕານີຕິ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເມ ປສິພ຺ພເກ ສປ຺ໂປ, ອຸທາຫຸ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ກງ຺ຂເມວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານິ ວິຈິກິຈ຺ຉິຕານິ ຈ ອຊ຺ຊ ຉິນ຺ທ, ມຍ຺ຫໍ ສທ຺ທຫ, ອວິຕຖຎ຺ຫິ ເມ ເວຍ຺ຍາກຣຓໍ, ອິທາເນວ ນິກ຺ຂມນ຺ຕໍ ຠຸຊງ຺ຄມໍ ປສ຺ສ ປມຸຎ຺ຈ ຠສ຺ຕນ຺ຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສໍວິຄ຺ໂຄ ຠຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕຖາ ອກາສິ. ສປ຺ໂປປິ ສຕ຺ຕຸຠສ຺ເຕ ທຓ຺ເຑນ ປຫເຏ ປສິພ຺ພກມຸຂາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໕໐.

‘‘ສໍວິຄ຺ຄຣູໂປ ປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ, ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສຕ຺ຕຸຠສ຺ຕໍ ປມຸຎ຺ຈິ;

ອຖ ນິກ຺ຂມິ ອຸຣໂຄ ອຸຄ຺ຄເຕໂຊ, ອາສີວິໂສ ສປ຺ໂປ ຜຓໍ ກຣິຕ຺ວາ’’ຕິ.

ສປ຺ປສ຺ສ ຜຓໍ ກຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ຕກາເລ ‘‘ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘສ຺ເສວ ພ຺ຍາກຣຓໍ ອໂຫສີ’’ຕິ ມຫາຊໂນ ເຈລຸກ຺ເຂປສຫສ຺ສານິ ປວຕ຺ເຕສິ, ອງ຺ຄຸລິໂຜຏນສຫສ຺ສານິ ປຣິພ຺ຠມິໍສຸ, ຆນເມຆວສ຺ສໍ ວິຍ ສຕ຺ຕຣຕນວສ຺ສໍ ວສ຺ສິ, ສາຘຸກາຣສຫສ຺ສານິ ປວຕ຺ຕິໍສຸ, ມຫາປຖວີຠິຊ຺ຊນສທ຺ໂທ ວິຍ ອໂຫສິ. ອິທໍ ປນ ພຸທ຺ຘລີຬາຍ ເອວຣູປສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ ກຖນໍ ນາມ ເນວ ຊາຕິຍາ ພລໍ, ນ ໂຄຕ຺ຕກຸລປ຺ປເທສານໍ ພລໍ, ກສ຺ສ ປເນຕໍ ພລນ຺ຕິ? ປຎ຺ຎາຍ ພລໍ. ປຎ຺ຎວາ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣິຍມຄ຺ຄທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ອມຕມຫານິພ຺ພານໍ ປວິສຕິ, ສາວກປາຣມິມ຺ປິ ປຈ຺ເຈກໂພຘິມ຺ປິ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິມ຺ປິ ປຏິວິຊ຺ຌຕິ. ອມຕມຫານິພ຺ພານສມ຺ປາປເກສຸ ຫິ ຘມ຺ເມສຸ ປຎ຺ຎາວ ເສຏ຺ຐາ, ອວເສສາ ຕສ຺ສາ ປຣິວາຣາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ປຎ຺ຎາ ຫິ ເສຏ຺ຐາ ກຸສລາ ວທນ຺ຕິ, ນກ຺ຂຕ຺ຕຣາຊາຣິວ ຕາຣການໍ;

ສີລໍ ສິຣີ ຈາປິ ສຕຎ຺ຈ ຘມ຺ໂມ, ອນ຺ວາຍິກາ ປຎ຺ຎວໂຕ ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ. (ຊາ. ໒.໑໗.໘໑);

ເອວໍ ກຖິເຕ ຈ ປນ ມຫາສຕ຺ເຕນ ປຎ຺ເຫ ເອໂກ ອຫິຕຸຓ຺ຑິໂກ ສປ຺ປສ຺ສ ມຸຂພນ຺ຘນໍ ກຕ຺ວາ ສປ຺ປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຊຍາເປຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ຣຎ຺ໂຎ ຖຸຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຸປຑ຺ຒຄາຖມາຫ –

໕໑.

‘‘ສຸລທ຺ຘລາຠາ ຊນກສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ;

ໂຍ ປສ຺ສຕີ ເສນກໍ ສາຘຸປຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຍ ສາຘຸປຎ຺ຎໍ ອຸຕ຺ຕມປຎ຺ຎໍ ເສນກປຓ຺ຑິຕໍ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ປິຍຈກ຺ຂູຫິ ປສ຺ສິຕຸໍ ລຠຕິ, ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຊນກສ຺ສ ເອເຕ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕກ຺ຂເຓ ທສ຺ສນລາຠາ ສຸລທ຺ຘລາຠາ ວຕ, ເອເຕນ ລທ຺ເຘສຸ ສພ຺ພລາເຠສຸ ເອເຕວ ລາຠາ ສຸລທ຺ຘລາຠາ ນາມາຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ຣຎ຺ໂຎ ຖຸຕິໍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ປສິພ຺ພກໂຕ ສຕ຺ຕ ກຫາປຓສຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ຖຸຕິໍ ກຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐິທາຍໍ ທາຕຸກາໂມ ທິຍຑ຺ຒຄາຖມາຫ –

‘‘ວິວຏ຺ຏຉທ຺ໂທ ນຸສິ ສພ຺ພທສ຺ສີ, ຎາຓໍ ນຸ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຠິໍສຣູປໍ.

໕໒.

‘‘ອິມານິ ເມ ສຕ຺ຕສຕານິ ອຕ຺ຖິ, ຄຓ຺ຫາຫິ ສພ຺ພານິ ທທາມິ ຕຸຍ຺ຫໍ;

ຕຍາ ຫິ ເມ ຊີວິຕມຊ຺ຊ ລທ຺ຘໍ, ອໂຖປິ ຠຣິຍາຍ ມກາສິ ໂສຕ຺ຖິ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິວຏ຺ຏຉທ຺ໂທ ນຸສິ ສພ຺ພທສ຺ສີຕິ ກິໍ ນຸ ໂຂ ຕ຺ວໍ ສພ຺ເພສຸ ຘມ຺ມາກາເຣສຸ ວິວຏ຺ຏຉທໂນ ວິວຏ຺ຏເນຍ຺ຍຘມ຺ໂມ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ໂຘຕິ ຖຸຕິວເສນ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຎາຓໍ ນຸ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຠິໍສຣູປນ຺ຕິ ອຸທາຫຸ ອສພ຺ພຎ຺ຎຸສ຺ສປິ ສໂຕ ຕວ ຎາຓໍ ອຕິວິຍ ຠິໍສຣູປໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓໍ ວິຍ ພລວນ຺ຕິ. ຕຍາ ຫິ ເມຕິ ຕຍາ ຫິ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ອຊ຺ຊ ມຍາ ຊີວິຕໍ ລທ຺ຘໍ. ອໂຖປິ ຠຣິຍາຍ ມກາສິ ໂສຕ຺ຖິນ຺ຕິ ອໂຖປິ ເມ ຠຣິຍາຍ ຕ຺ວເມວ ໂສຕ຺ຖິໍ ອກາສິ.

ອິຕິ ໂສ ວຕ຺ວາ ‘‘ສເຈປິ ສຕສຫສ຺ສໍ ຠເວຍ຺ຍ, ທເທຍ຺ຍເມວາຫໍ, ເອຕ຺ຕກເມວ ເມ ຘນໍ, ອິມານິ ເມ ສຕ຺ຕ ສຕານິ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຍາຈິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຏ຺ຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໕໓.

‘‘ນ ປຓ຺ຑິຕາ ເວຕນມາທິຍນ຺ຕິ, ຈິຕ຺ຣາຫິ ຄາຖາຫິ ສຸຠາສິຕາຫິ;

ອິໂຕປິ ເຕ ພ຺ຣຫ຺ເມ ທທນ຺ຕຸ ວິຕ຺ຕໍ, ອາທາຍ ຕ຺ວໍ ຄຈ຺ຉ ສກໍ ນິເກຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເວຕນນ຺ຕິ ເວຕ຺ຕນໍ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ອິໂຕປິ ເຕ ພ຺ຣຫ຺ເມຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອິໂຕ ມມ ປາທມູລໂຕປິ ຕຸຍ຺ຫໍ ຘນໍ ທທນ຺ຕຸ. ວິຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ຕ຺ວໍ ຄຈ຺ຉາຕິ ອິໂຕ ອຎ຺ຎານິ ຕີຓິ ສຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ສຫສ຺ສຠຓ຺ຑິກໍ ອາທາຍ ສກນິເວສນໍ ຄຈ຺ຉ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສຫສ຺ສໍ ປູຣາເປນ຺ໂຕ ກຫາປເຓ ທາເປຕ຺ວາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ເກນ ຕ຺ວໍ ຘນຠິກ຺ຂາຍ ເປສິໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຠຣິຍາຍ ເມ ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ. ‘‘ຠຣິຍາ ປນ ເຕ ມຫລ຺ລິກາ, ທຫຣາ’’ຕິ. ‘‘ທຫຣາ, ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ສາ ອຎ຺ເຎນ ສທ຺ຘິໍ ອນາຈາຣໍ ກໂຣນ຺ຕີ ‘ນິພ຺ຠຍາ ຫຸຕ຺ວາ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ຕໍ ເປເສສິ, ສເຈ ອິເມ ກຫາປເຓ ຆຣໍ ເນສ຺ສສິ, ສາ ເຕ ທຸກ຺ເຂນ ລທ຺ຘກຫາປເຓ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຣສ຺ສ ທສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອຸຊຸກເມວ ເຄຫໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ພຫິຄາເມ ຣຸກ຺ຂມູເລ ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ວາ ກຫາປເຓ ຐເປຕ຺ວາ ປວິເສຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ໂສ ຄາມສມີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ກຫາປເຓ ຐເປຕ຺ວາ ສາຍໍ ເຄຫໍ ອຄມາສິ. ຠຣິຍາປິສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຊາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ນິສິນ຺ນາ ອໂຫສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ‘‘ໂຠຕີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຕສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ທີປໍ ນິພ຺ພາເປຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ເຐ ອິຕຣໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປສິພ຺ພເກ ກິຎ຺ຈິ ອທິສ຺ວາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກິໍ ເຕ ຠິກ຺ຂໍ ຈຣິຕ຺ວາ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສຫສ຺ສໍ ເມ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກຫໍ ປນ ຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອສຸກຏ຺ຐາເນ ນາມ ຐປິຕໍ, ປາໂຕວ ອາຫຣິສ຺ສາມິ, ມາ ຈິນ຺ຕຍີ’’ຕິ. ສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຊາຣສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິ. ໂສ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ຐປິຕໍ ວິຍ ຄຓ຺ຫິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຸນທິວເສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຫາປເຓ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກຫາປເຓ ນ ປສ຺ສາມິ, ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຠຣິຍາຍ ເຕ ອາຈິກ຺ຂີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕາຍ ຊາຣສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຠຣິຍາຍ ກຸລູປກພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ, ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ. ‘‘ຕຸຍ຺ຫມ຺ປິ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ມຫາສຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ທິວສານໍ ປຣິພ຺ພຍໍ ທາເປຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ ປຐມທິວເສ ຕວ ສຕ຺ຕ, ຠຣິຍາຍ ເຕ ສຕ຺ຕາຕິ ຈຸທ຺ທສ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂຠເຊຖ, ປຸນທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອເກກໍ ຫາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຕວ ເອກໍ, ຠຣິຍາຍ ເຕ ເອກນ຺ຕິ ທ຺ເວ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຠຣິຍາຍ ເຕ ສຕ຺ຕ ທິວເສ ນິມນ຺ຕິຕພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ນິພທ຺ຘໍ ອາຄມນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ອາໂຣເຈຫີ’’ຕິ ອາຫ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ‘‘ສລ຺ລກ຺ຂິໂຕ ເມ ປຓ຺ຑິຕ, ນິພທ຺ຘໍ ຠຸຎ຺ຊນກພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຸຣິເສ ເປເສຕ຺ວາ ຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ອສຸກຣຸກ຺ຂມູລໂຕ ເຕ ອິມສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ກຫາປຓສຫສ຺ສໍ ຄຫິຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ນ ຄຓ຺ຫາມິ, ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ມມ ເສນກປຓ຺ຑິຕຠາວໍ ນ ຊານາສິ, ອາຫຣາເປສ຺ສາມິ ເຕ ກຫາປເຓ’’ຕິ. ໂສ ຠີໂຕ ‘‘ຄຫິຕາ ເມ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ‘‘ກຸຫິໍ ເຕ ຐປິຕາ’’ຕິ? ‘‘ຕຕ຺ເຖວ, ປຓ຺ຑິຕ, ຐປິຕາ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກິໍ ເຕ ສາເຍວ ຠຣິຍາ ໂຫຕຸ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ຎໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສສີ’’ຕິ. ‘‘ສາເຍວ ເມ ໂຫຕຸ, ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມນຸສ຺ເສ ເປເສຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ກຫາປເຓ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຎ຺ຈ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ໂຈຣພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ກຫາປເຓ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ທາເປຕ຺ວາ ອິຕຣສ຺ສ ຣາຊາຓໍ ກາເຣຕ຺ວາ ນຄຣາ ນີຫຣາເປຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາປິ ຣາຊາຓໍ ກາເຣຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນເຍວ ສນ຺ຕິເກ ວສາເປສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີນິ ສຈ຺ຉິກຣິໍສຸ. ຕທາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ປຣິສາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ເສນກປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ສຕ຺ຕຸຠສ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໔໐໓] ໘. ອຏ຺ຐິເສນຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເຍເມ ອຫໍ ນ ຊານາມີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ອາຬວິໍ ນິສ຺ສາຍ ອຄ຺ຄາຬເວ ເຈຕິເຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກຸຏິກາຣສິກ຺ຂາປທໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ມຓິກຓ຺ຐຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໓.໗ ອາທໂຍ) ກຖິຕເມວ. ສຕ຺ຖາ ປນ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ປຸພ຺ເພ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ພາຫິຣກປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຣາຊູຫິ ປວາຣິຕາປິ ‘ຍາຈນາ ນາມ ປເຣສໍ ອປ຺ປິຍາ ອມນາປາ’ຕິ ນ ຍາຈິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ນິຄເມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ອຏ຺ຐິເສນກຸມາໂຣຕິສ຺ສ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ກາເມສຸ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ຆຣາວາສໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຌານາຠິຎ຺ຎາສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ຈິຣໍ ວສິຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ມນຸສ຺ສປຖໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ຣາຊງ຺ຄຓໍ ອຄມາສິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສາຈາຣວິຫາເຣ ປສີທິຕ຺ວາ ຕໍ ນິມນ຺ຕາເປຕ຺ວາ ປາສາທຕເລ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ສຸໂຠຊນໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ໂຠຊນາວສາເນ ອນຸໂມທນໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ໂນ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສາເປສິ, ທິວສສ຺ສ ຈ ທ຺ເວ ຕໂຍ ວາເຣ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຘມ຺ມກຖາຍ ປສນ຺ໂນ ຣຊ຺ຊໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ເຍນ ໂວ ອຕ຺ໂຖ, ຕໍ ວເທຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ປວາເຣສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອິທໍ ນາມ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ນ ວທຕິ. ອຎ຺ເຎ ຍາຈກາ ‘‘ອິທໍ ເທຫິ, ອິທໍ ເທຫີ’’ຕິ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕໍ ຍາຈນ຺ຕິ, ຣາຊາ ອສຊ຺ຊມາໂນ ເທຕິເຍວ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຎ຺ເຎ ຍາຈນກວນິພ຺ພກາ ‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ອມ຺ຫາກໍ ເທຫີ’ຕິ ມໍ ຍາຈນ຺ຕິ, ອຍ຺ໂຍ ປນ ອຏ຺ຐິເສໂນ ປວາຣິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ກິຎ຺ຈິ ຍາຈຕິ, ປຎ຺ຎວາ ໂຂ ປເນສ ອຸປາຍກຸສໂລ, ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ອຎ຺ເຎສໍ ຍາຈນກາຣຓໍ ຕສ຺ສ ຈ ອຍາຈນກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໕໔.

‘‘ເຍເມ ອຫໍ ນ ຊານາມິ, ອຏ຺ຐິເສນ ວນິພ຺ພເກ;

ເຕ ມໍ ສງ຺ຄມ຺ມ ຍາຈນ຺ຕິ, ກສ຺ມາ ມໍ ຕ຺ວໍ ນ ຍາຈສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວນິພ຺ພເກຕິ ຍາຈນເກ. ສງ຺ຄມ຺ມາຕິ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອຍ຺ຍ, ອຏ຺ຐິເສນ, ເຍເມ ວນິພ຺ພເກ ອຫໍ ນາມໂຄຕ຺ຕຊາຕິກຸລປ຺ປເທເສນ ‘‘ອິເມ ນາເມເຕ’’ຕິປິ ນ ຊານາມິ, ເຕ ມໍ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕໍ ຍາຈນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ປນ ກສ຺ມາ ມໍ ກິຎ຺ຈິ ນ ຍາຈສີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໕.

‘‘ຍາຈໂກ ອປ຺ປິໂຍ ໂຫຕິ, ຍາຈໍ ອທທມປ຺ປິໂຍ;

ຕສ຺ມາຫໍ ຕໍ ນ ຍາຈາມິ, ມາ ເມ ວິເທສ຺ສນາ ອຫູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍາຈໂກ ອປ຺ປິໂຍ ໂຫຕີຕິ ໂຍ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ປຸຄ຺ຄໂລ ‘‘ອິທໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ຍາຈໂກ, ໂສ ມາຕາປິຕູນມ຺ປິ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈາທີນມ຺ປິ ອປ຺ປິໂຍ ໂຫຕິ ອມນາໂປ. ຕສ຺ສ ອປ຺ປິຍຠາໂວ ມຓິກຓ຺ຐຊາຕເກນ ທີເປຕພ຺ໂພ. ຍາຈນ຺ຕິ ຍາຈິຕຠຓ຺ຑໍ. ອທທນ຺ຕິ ອທທມາໂນ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ໂຍປິ ຍາຈິຕໍ ນ ເທຕິ, ໂສ ມາຕາປິຕໂຣ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອທທມາໂນ ປຸຄ຺ຄໂລ ຍາຈກສ຺ສ ອປ຺ປິໂຍ ໂຫຕີຕິ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ຍາຈໂກປິ ທາຍກສ຺ສ, ຍາຈິຕໍ ຠຓ຺ຑໍ ອທທນ຺ໂຕປິ ຍາຈກສ຺ສ ອປ຺ປິໂຍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ອຫໍ ຕໍ ນ ຍາຈາມິ. ມາ ເມ ວິເທສ຺ສນາ ອຫູຕິ ສເຈ ຫິ ອຫໍ ຍາເຈຍ຺ຍເມວ, ຕວ ວິເທສ຺ໂສ ຠເວຍ຺ຍ, ສາ ເມ ຕວ ສນ຺ຕິກາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ວິເທສ຺ສນາ, ສເຈ ປນ ຕ຺ວໍ ນ ທເທຍ຺ຍາສິ, ມມ ວິເທສ຺ໂສ ຠເວຍ຺ຍາສິ, ສາ ຈ ມມ ຕຍິ ວິເທສ຺ສນາ, ເອວໍ ສພ຺ພຖາປິ ມາ ເມ ວິເທສ຺ສນາ ອຫຸ, ມາ ໂນ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ເມຕ຺ຕາ ຠິຊ຺ຊີຕິ ເອຕມຕ຺ຖໍ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ໂຕ ອຫໍ ຕໍ ນ ກິຎ຺ຈິ ຍາຈາມີຕິ.

ອຖສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໕໖.

‘‘ໂຍ ເວ ຍາຈນຊີວາໂນ, ກາເລ ຍາຈໍ ນ ຍາຈຕິ;

ປຣຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎາ ຘໍເສຕິ, ອຕ຺ຕນາປິ ນ ຊີວຕິ.

໕໗.

‘‘ໂຍ ຈ ຍາຈນຊີວາໂນ, ກາເລ ຍາຈຎ຺ຫິ ຍາຈຕິ;

ປຣຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎໍ ລພ຺ເຠຕິ, ອຕ຺ຕນາປິ ຈ ຊີວຕິ.

໕໘.

‘‘ນ ເວເທສ຺ສນ຺ຕິ ສປ຺ປຎ຺ຎາ, ທິສ຺ວາ ຍາຈກມາຄເຕ;

ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິ ປິໂຍ ເມສິ, ວທ ຕ຺ວໍ ຠຎ຺ຎມິຈ຺ຉສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍາຈນຊີວາໂນຕິ ຍາຈນຊີວມາໂນ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອຍ຺ຍ, ອຏ຺ຐິເສນ ໂຍ ຍາຈເນນ ຊີວມາໂນ ຘມ຺ມິໂກ ສມໂຓ ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວາ ຍາຈິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕປຕ຺ຕກາເລ ກິຎ຺ຈິເທວ ຍາຈິຕພ຺ພໍ ນ ຍາຈຕິ, ໂສ ປຣຎ຺ຈ ທາຍກໍ ປຸຎ຺ຎາ ຘໍເສຕິ ປຣິຫາເປຕິ, ອຕ຺ຕນາປິ ຈ ສຸຂໍ ນ ຊີວຕິ. ປຸຎ຺ຎໍ ລພ຺ເຠຕີຕິ ກາເລ ປນ ຍາຈິຕພ຺ພໍ ຍາຈນ຺ໂຕ ປຣຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎໍ ອຘິຄເມຕິ, ອຕ຺ຕນາປິ ຈ ສຸຂໍ ຊີວຕິ. ນ ເວເທສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຍໍ ຕ຺ວໍ ວເທສິ ‘‘ມາ ເມ ວິເທສ຺ສນາ ອຫູ’’ຕິ, ຕໍ ກສ຺ມາ ວທສິ. ສປ຺ປຎ຺ຎາ ຫິ ທານຎ຺ຈ ທານຜລຎ຺ຈ ຊານນ຺ຕາ ປຓ຺ຑິຕາ ຍາຈເກ ອາຄເຕ ທິສ຺ວາ ນ ເທສ຺ສນ຺ຕິ ນ ກຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ປນ ປມຸທິຕາວ ໂຫນ຺ຕີຕິ ທີເປຕິ. ຍາຈກມາຄເຕຕິ ມ-ກາໂຣ ພ຺ຍຎ຺ຊນສນ຺ຘິວເສນ ວຸຕ຺ໂຕ, ຍາຈເກ ອາຄເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິ ປິໂຍ ເມສີຕິ ອຍ຺ຍ ອຏ຺ຐິເສນ, ປຣິສຸທ຺ຘຈາຣິ ມຫາປຸຎ຺ຎ, ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ອຕິວິຍ ປິໂຍ, ຕສ຺ມາ ວຣໍ ຕ຺ວໍ ມໍ ວເທຫິ ຍາຈາຫິເຍວ. ຠຎ຺ຎມິຈ຺ຉສີຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອິຈ຺ຉສິ, ສພ຺ພໍ ວທ, ຣຊ຺ຊມ຺ປິ ເຕ ທສ຺ສາມິເຍວາຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ຎາ ຣຊ຺ເຊນາປິ ປວາຣິໂຕ ເນວ ກິຎ຺ຈິ ຍາຈິ. ຣຎ຺ໂຎ ປນ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສເຍ ກຖິເຕ ມຫາສຕ຺ໂຕປິ ປພ຺ພຊິຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຍາຈນາ ຫິ ນາເມສາ ກາມໂຠຄີນໍ ຄິຫີນໍ ອາຈິຓ຺ຓາ, ນ ປພ຺ພຊິຕານໍ, ປພ຺ພຊິເຕນ ປນ ປພ຺ພຊິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຄິຫີຫິ ອສມານປຣິສຸທ຺ຘາຊີເວນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປພ຺ພຊິຕປຏິປທໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໕໙.

‘‘ນ ເວ ຍາຈນ຺ຕິ ສປ຺ປຎ຺ຎາ, ຘີໂຣ ຈ ເວທິຕຸມຣຫຕິ;

ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອຣິຍາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ເອສາ ອຣິຍານ ຍາຈນາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສປ຺ປຎ຺ຎາຕິ ພຸທ຺ຘາ ຈ ພຸທ຺ທສາວກາ ຈ ໂພຘິຍາ ປຏິປນ຺ນາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕາ ໂພຘິສຕ຺ຕາ ຈ ສພ຺ເພປິ ສປ຺ປຎ຺ຎາ ຈ ສຸສີລາ ຈ, ເອເຕ ເອວຣູປາ ສປ຺ປຎ຺ຎາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ເທຖາ’’ຕິ ນ ຍາຈນ຺ຕິ. ຘີໂຣ ຈ ເວທິຕຸມຣຫຕີຕິ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ປນ ຘີໂຣ ປຓ຺ຑິໂຕ ຄິລານກາເລ ຈ ອຄິລານກາເລ ຈ ເຍນ ເຍນຕ຺ໂຖ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ສຍເມວ ເວທິຕຸໍ ຊານິຕຸໍ ອຣຫຕິ. ອຸທ຺ທິສ຺ສ ອຣິຍາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕີຕິ ອຣິຍາ ປນ ວາຈໍ ອຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ເຍນຕ຺ຖິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສ ເກວລໍ ຠິກ຺ຂາຈາຣວຕ຺ເຕນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ເນວ ກາຍງ຺ຄໍ ວາ ວາຈງ຺ຄໍ ວາ ໂກເປນ຺ຕິ. ກາຍວິກາຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ນິມິຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຫິ ກາຍງ຺ຄໍ ໂກເປຕິ ນາມ, ວຈີເຠທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວາຈງ຺ຄໍ ໂກເປຕິ ນາມ, ຕທຸຠຍໍ ອກຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ອຣິຍາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ເອສາ ອຣິຍານ ຍາຈນາຕິ ເອສາ ກາຍງ຺ຄວາຈງ຺ຄໍ ອໂກເປຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຍ ຕິຏ຺ຐມານາ ອຣິຍານໍ ຍາຈນາ ນາມ.

ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຍທິ ສປ຺ປຎ຺ໂຎ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ອຕ຺ຕນາວ ຎຕ຺ວາ ກຸລູປກສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ ເທຕິ, ອຫມ຺ປິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໐.

‘‘ທທາມິ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ໂຣຫິຓີນໍ, ຄວໍ ສຫສ຺ສໍ ສຫ ປຸງ຺ຄເວນ;

ອຣິໂຍ ຫິ ອຣິຍສ຺ສ ກຖໍ ນ ທຊ຺ຊາ, ສຸຕ຺ວານ ຄາຖາ ຕວ ຘມ຺ມຍຸຕ຺ຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຣຫິຓີນນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕວຓ຺ຓານໍ. ຄວໍ ສຫສ຺ສນ຺ຕິ ຂີຣທຘິອາທິມຘຸຣຣສປຣິໂຠຄຕ຺ຖາຍ ເອວຣູປານໍ ຄຸນ຺ນໍ ສຫສ຺ສໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ທມ຺ມິ, ຕໍ ເມ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫ. ອຣິໂຍຕິ ອາຈາຣອຣິໂຍ. ອຣິຍສ຺ສາຕິ ອາຈາຣອຣິຍສ຺ສ. ກຖໍ ນ ທຊ຺ຊາຕິ ເກນ ກາຣເຓນ ນ ທເທຍ຺ຍ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຫໍ ມຫາຣາຊ, ອກິຎ຺ຈໂນ ປພ຺ພຊິໂຕ, ນ ເມ ຄາວີຫິ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິ. ຣາຊາ ຕສ຺ໂສວາເທ ຐຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ. ໂສປິ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ພຫູ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລາທີສຸ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ອຏ຺ຐິເສໂນ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ອຏ຺ຐິເສນຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໔໐໔] ໙. ກປິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍຕ຺ຖ ເວຣີ ນິວສຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ປຖວິປເວສນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ປຖວິໍ ປວິຏ຺ເຐ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ສຫ ປຣິສາຍ ນຏ຺ໂຐ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ເທວທຕ຺ໂຕ ສຫ ປຣິສາຍ ນຏ຺ໂຐ, ປຸພ຺ເພປິ ນສ຺ສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກປິໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕກປິປຣິວາໂຣ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສິ. ເທວທຕ຺ໂຕປິ ກປິໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕກປິປຣິວາໂຣ ຕຕ຺ເຖວ ວສິ. ອເຖກທິວສໍ ປຸໂຣຫິເຕ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕ ເອໂກ ໂລລກປິ ປຸເຣຕຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍານທ຺ວາເຣ ໂຕຣຓມຕ຺ຖເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ວຈ຺ຈປິຓ຺ຑໍ ປາເຕຕ຺ວາ ປຸນ ອຸທ຺ຘໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ມຸເຂ ປາເຕສິ. ໂສ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ‘‘ໂຫຕຸ, ຊານິສ຺ສາມິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ມກ຺ກເຏ ສນ຺ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຸນ ນ຺ຫຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ເຕນ ເວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມກ຺ກຏານໍ ສນ຺ຕຊ຺ຊິຕຠາວໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂສ ‘‘ເວຣີນໍ ນິວສນຏ຺ຐາເນ ນາມ ວສິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ສພ຺ໂພປິ ກປິຄໂຓ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ກປິສຫສ຺ສສ຺ສປິ ອາໂຣຈາເປສິ. ທຸພ຺ພຈກປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິວາຣມກ຺ກເຏ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ປຈ຺ຉາ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິວາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປາວິສິ. ອເຖກທິວສໍ ເອກິສ຺ສາ ວີຫິໂກຏ຺ຏິກາຍ ທາສິຍາ ອາຕເປ ປສາຣິຕວີຫິໍ ຂາທນ຺ໂຕ ເອໂກ ເອຬໂກ ອຸມ຺ມຸກ຺ເກນ ປຫາຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ອາທິຕ຺ຕສຣີໂຣ ປລາຍນ຺ໂຕ ເອກິສ຺ສາ ຫຕ຺ຖິສາລໍ ນິສ຺ສາຍ ຕິຓກຸຏິຍາ ກຸຏ຺ເຏ ສຣີຣໍ ຆໍສິ. ໂສ ອຄ຺ຄິ ຕິຓກຸຏິກໍ ຄຓ຺ຫິ, ຕໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ຫຕ຺ຖິສາລໍ ຄຓ຺ຫິ, ຫຕ຺ຖິສາລາຍ ຫຕ຺ຖີນໍ ປິຏ຺ຐິ ຌາຍິ, ຫຕ຺ຖິເວຊ຺ຊາ ຫຕ຺ຖີນໍ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ຕິ.

ປຸໂຣຫິໂຕປິ ມກ຺ກຏານໍ ຄຫຓູປາຍໍ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ອຖ ນໍ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ອາຈຣິຍ, ພຫູ ໂນ ຫຕ຺ຖີ ວຓິຕາ ຊາຕາ, ຫຕ຺ຖິເວຊ຺ຊາ ປຏິຊຄ຺ຄິຕຸໍ ນ ຊານນ຺ຕິ, ຊານາສິ ນຸ ໂຂ ກິຎ຺ຈິ ເຠສຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຊານາມິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ນາມາ’’ຕິ? ‘‘ມກ຺ກຏວສາ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກຫໍ ລຠິສ຺ສາມາ’’ຕິ? ‘‘ນນຸ ອຸຍ຺ຍາເນ ພຫູ ມກ຺ກຏາ’’ຕິ? ຣາຊາ ‘‘ອຸຍ຺ຍາເນ ມກ຺ກເຏ ມາເຣຕ຺ວາ ວສໍ ອາເນຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຘນຸຄ຺ຄຫາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສເຕປິ ມກ຺ກເຏ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມາເຣສຸໍ. ເອໂກ ປນ ເຊຏ຺ຐກມກ຺ກໂຏ ປລາຍນ຺ໂຕ ສຣປຫາຣໍ ລຠິຕ຺ວາປິ ຕຕ຺ເຖວ ອປຕິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ວາ ປຕິ. ວານຣາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ວາ ມໂຕ’’ຕິ ຕສ຺ສ ປຫາຣໍ ລທ຺ຘາ ມຕຠາວໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກປິຄຓມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ປຓ຺ຑິຕານໍ ໂອວາທໍ ອກຕ຺ວາ ເວຣິຏ຺ຐາເນ ວສນ຺ຕາ ນາມ ເອວໍ ວິນສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ກປິຄຓສ຺ສ ໂອວາທວເສນ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໖໑.

‘‘ຍຕ຺ຖ ເວຣີ ນິວສຕິ, ນ ວເສ ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ເອກຣຕ຺ຕໍ ທ຺ວິຣຕ຺ຕໍ ວາ, ທຸກ຺ຂໍ ວສຕິ ເວຣິສຸ.

໖໒.

‘‘ທິໂສ ເວ ລຫຸຈິຕ຺ຕສ຺ສ, ໂປສສ຺ສານຸວິຘີຍໂຕ;

ເອກສ຺ສ ກປິໂນ ເຫຕຸ, ຍູຖສ຺ສ ອນໂຍ ກໂຕ.

໖໓.

‘‘ພາໂລວ ປຓ຺ຑິຕມານີ, ຍູຖສ຺ສ ປຣິຫາຣໂກ;

ສຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສເຍຖາຍໍ ຍຖາ ກປິ.

໖໔.

‘‘ນ ສາຘຸ ພລວາ ພາໂລ, ຍູຖສ຺ສ ປຣິຫາຣໂກ;

ອຫິໂຕ ຠວຕິ ຎາຕີນໍ, ສກຸຓານໍວ ເຈຕໂກ.

໖໕.

‘‘ຘີໂຣວ ພລວາ ສາຘຸ, ຍູຖສ຺ສ ປຣິຫາຣໂກ;

ຫິໂຕ ຠວຕິ ຎາຕີນໍ, ຕິທສານໍວ ວາສໂວ.

໖໖.

‘‘ໂຍ ຈ ສີລຎ຺ຈ ປຎ຺ຎຎ຺ຈ, ສຸຕຎ຺ຈຕ຺ຕນິ ປສ຺ສຕິ;

ອຸຠິນ຺ນມຕ຺ຖໍ ຈຣຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ.

໖໗.

‘‘ຕສ຺ມາ ຕຸເລຍ຺ຍ ມຕ຺ຕານໍ, ສີລປຎ຺ຎາສຸຕາມິວ;

ຄຓໍ ວາ ປຣິຫເຣ ຘີໂຣ, ເອໂກ ວາປິ ປຣິພ຺ພເຊ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ລຫຸຈິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ລຫຸຈິຕ຺ໂຕ ອສ຺ສ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ໂຍ ໂປໂສ ລຫຸຈິຕ຺ຕສ຺ສ ມິຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ຎາຕິໂນ ວາ ອນຸວິຘີຍຕິ ອນຸວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ສ ໂປສສ຺ສ ອນຸວິຘີຍໂຕ ໂສ ລຫຸຈິຕ຺ໂຕ ທິໂສ ໂຫຕິ, ເວຣິກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ. ເອກສ຺ສ ກປິໂນຕິ ປສ຺ສຖ ເອກສ຺ສ ລຫຸຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອນ຺ຘພາລສ຺ສ ກປິໂນ ເຫຕຸ ອຍໍ ສກລສ຺ສ ຍູຖສ຺ສ ອນໂຍ ອວຸຑ຺ຒິ ມຫາວິນາໂສ ກໂຕຕິ. ປຓ຺ຑິຕມານີຕິ ໂຍ ສຍໍ ພາໂລ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ມຎ຺ຎມາໂນ ປຓ຺ຑິຕານໍ ໂອວາທໍ ອກຕ຺ວາ ສກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວສໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂສ ສຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຖາຍໍ ທຸພ຺ພຈກປິ ມຕສຍນໍ ສຍິໂຕ, ເອວໍ ສເຍຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ນ ສາຘູຕິ ພາໂລ ນາມ ພລສມ຺ປນ຺ໂນ ຍູຖສ຺ສ ປຣິຫາຣໂກ ນ ສາຘຸ ນ ລທ຺ຘໂກ. ກິໍກາຣຓາ? ໂສ ຫິ ອຫິໂຕ ຠວຕິ ຎາຕີນໍ, ວິນາສເມວ ວຫຕິ. ສກຸຓານໍວ ເຈຕໂກຕິ ຍຖາ ຫິ ຕິຕ຺ຕິຣສກຸຓານໍ ທີປກຕິຕ຺ຕິໂຣ ທິວສມ຺ປິ ວສ຺ສນ຺ໂຕ ອຎ຺ເຎ ສກຸເຓ ນ ມາເຣຕິ, ຎາຕເກວ ມາເຣຕິ, ເຕສຎ຺ເຎວ ອຫິໂຕ ໂຫຕິ, ເອວນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫິໂຕ ຠວຕີຕິ ກາເຍນປິ ວາຈາຍປິ ມນສາປິ ຫິຕກາຣໂກເຍວ. ອຸຠິນ຺ນມຕ຺ຖໍ ຈຣຕີຕິ ໂຍ ອິຘ ປຸຄ຺ຄໂລ ເອເຕ ສີລາທໂຍ ຄຸເຓ ອຕ຺ຕນິ ປສ຺ສຕິ, ໂສ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອາຈາຣສີລມ຺ປິ ອຕ຺ຖິ, ປຎ຺ຎາປິ ສຸຕປຣິຍຕ຺ຕິປິ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ຕຖໂຕ ຊານິຕ຺ວາ ຄຓໍ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປເຣສຎ຺ຈ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຈຣນ຺ຕານນ຺ຕິ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ອຕ຺ຖເມວ ຈຣຕິ.

ຕຸເລຍ຺ຍ ມຕ຺ຕານນ຺ຕິ ຕຸເລຍ຺ຍ ອຕ຺ຕານໍ. ຕຸເລຍ຺ຍາຕິ ຕຸເລຕ຺ວາ. ສີລປຎ຺ຎາສຸຕາມິວາຕິ ເອຕານິ ສີລາທີນິ ວິຍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍສ຺ມາ ສີລາທີນິ ອຕ຺ຕນິ ສມນຸປສ຺ສນ຺ໂຕ ອຸຠິນ຺ນມຕ຺ຖໍ ຈຣຕິ, ຕສ຺ມາ ປຓ຺ຑິໂຕ ເອຕານິ ສີລາທີນິ ວິຍ ອຕ຺ຕານມ຺ປິ ເຕສຸ ຕຸເລຕ຺ວາ ‘‘ປຕິຏ຺ຐິໂຕ ນຸ ໂຂມ຺ຫິ ສີເລ ປຎ຺ຎາຍ ສຸເຕ’’ຕິ ຕີເຣຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ຘີໂຣ ຄຓໍ ວາ ປຣິຫເຣຍ຺ຍ, ຈຕູສຸ ອິຣິຍາປເຖສຸ ເອໂກ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິພ຺ພເຊຍ຺ຍ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ປຣິສຸປຏ຺ຐາເກນປິ ວິເວກຈາຣິນາປິ ອິເມຫິ ຕີຫິ ຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄເຕເນວ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ. ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ກປິຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາປິ ວິນຍປຣິຍຕ຺ຕິກິຈ຺ຈໍ ກເຖສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ທຸພ຺ພຈກປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ປຣິສາປິສ຺ສ ເທວທຕ຺ຕປຣິສາ, ປຓ຺ຑິຕກປິຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກປິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໔໐໕] ໑໐. ພກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ທ຺ວາສຕ຺ຕຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ພກພ຺ຣຫ຺ມານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ສ ຫິ ‘‘ອິທໍ ນິຈ຺ຈໍ ຘຸວໍ ສສ຺ສຕໍ ອຈວນຘມ຺ມໍ, ອິໂຕ ອຎ຺ຎໍ ໂລກນິສ຺ສຣຓໍ ນິພ຺ພານໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ເອວໍ ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ເຫຏ຺ຐູປປຕ຺ຕິໂກ ກິເຣສ ພ຺ຣຫ຺ມາ ປຸພ຺ເພ ຌານໍ ຠາເວຕ຺ວາ ເວຫປ຺ຜເລສຸ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈກປ຺ປສຕປຣິມາຓໍ ອາຍຸໍ ເຂເປຕ຺ວາ ສຸຠກິຓ຺ເຫສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຈຕຸສຏ຺ຐິກປ຺ປໍ ເຂເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈຸໂຕ ອຏ຺ຐກປ຺ປາຍຸເກສຸ ອາຠສ຺ສເຣສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕຕ຺ຣສ຺ສ ເອສາ ທິຏ຺ຐິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສ ຫິ ເນວ ອຸປຣິພ຺ຣຫ຺ມໂລກໂຕ ຈຸຕິໍ, ນ ຕຕ຺ຖ ອຸປປຕ຺ຕິໍ ອນຸສ຺ສຣິ, ຕທຸຠຍມ຺ປິ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ເອວໍ ທິຏ຺ຐິໍ ຄຓ຺ຫິ. ຠຄວາ ຕສ຺ສ ເຈຕສາ ເຈໂຕປຣິວິຕກ຺ກມຎ຺ຎາຍ ເສຍ຺ຍຖາປິ ນາມ ພລວາ ປຸຣິໂສ ສມິຎ຺ຊິຕໍ ວາ ພາຫໍ ປສາເຣຍ຺ຍ, ປສາຣິຕໍ ວາ ພາຫໍ ສມິຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ເອວເມວ ເຊຕວເນ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ຕສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອຖ ພ຺ຣຫ຺ມາ ຠຄວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຫິ ໂຂ, ມາຣິສ, ສ຺ວາຄຕໍ ມາຣິສ, ຈິຣສ຺ສໍ ໂຂ, ມາຣິສ, ອິມໍ ປຣິຍາຍມກາສິ, ຍທິທໍ ອິຘາຄມນາຍ. ອິທຎ຺ຫິ ມາຣິສ, ນິຈ຺ຈໍ ອິທໍ ຘຸວໍ ອິທໍ ສສ຺ສຕໍ ອິທໍ ເກວລໍ ອິທໍ ອຈວນຘມ຺ມໍ, ອິທຎ຺ຫິ ນ ຈ ຊາຍຕິ ນ ຊີຍຕິ ນ ມີຍຕິ ນ ຈວຕິ ນ ອຸປປຊ຺ຊຕິ, ອິໂຕ ຈ ປນຎ຺ຎໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ຠຄວາ ພກໍ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ວຕ ໂຠ ພໂກ ພ຺ຣຫ຺ມາ, ອວິຊ຺ຊາຄໂຕ ວຕ ໂຠ ພໂກ ພ຺ຣຫ຺ມາ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ອນິຈ຺ຈຎ຺ເຎວ ສມານໍ ນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ວກ຺ຂຕິ…ເປ… ສນ຺ຕຎ຺ຈ ປນຎ຺ຎໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓໍ, ນຕ຺ຖຎ຺ຎໍ ອຸຕ຺ຕຣິ ນິສ຺ສຣຓນ຺ຕິ ວກ຺ຂຕີ’’ຕິ (ສໍ. ນິ. ໑.໑໗໕). ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມາ ‘‘ຕ຺ວໍ ເອວໍ ກເຖສິ, ຕ຺ວໍ ເອວໍ ກເຖສິ, ອິຕິ ມໍ ເອສ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ອນຸພນ຺ຘຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຍຖາ ນາມ ທຸພ຺ພໂລ ໂຈໂຣ ກຕິປເຍ ປຫາເຣ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອຫເມວ ໂຈໂຣ, ອສຸໂກປິ ໂຈໂຣ ອສຸໂກປິ ໂຈໂຣ’’ຕິ ສພ຺ເພປິ ສຫາຍເກ ອາຈິກ຺ຂຕິ, ຕເຖວ ຠຄວໂຕ ອນຸໂຍຄຠເຍນ ຠີໂຕ ອຎ຺ເຎປິ ອຕ຺ຕໂນ ສຫາຍເກ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໘.

‘‘ທ຺ວາສຕ຺ຕຕິ ໂຄຕມ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມາ, ວສວຕ຺ຕິໂນ ຊາຕິຊຣໍ ອຕີຕາ;

ອຍມນ຺ຕິມາ ເວທຄູ ພ຺ຣຫ຺ມປຕ຺ຕິ, ອສ຺ມາຠິຊປ຺ປນ຺ຕິ ຊນາ ອເນກາ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໗໕);

ຕຕ຺ຖ ທ຺ວາສຕ຺ຕຕີຕິ ນ ເກວລໍ ໂຠ ໂຄຕມ, ອຫເມວ, ອຖ ໂຂ ອິມສ຺ມິໍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ມຍໍ ທ຺ວາສຕ຺ຕຕິ ຊນາ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມາ ອຎ຺ເຎສໍ ອຸປຣິ ອຕ຺ຖໂນ ວສໍ ວຕ຺ຕເນນ ວສວຕ຺ຕິໂນ ຊາຕິຎ຺ຈ ຊຣຎ຺ຈ ອຕີຕາ, ອຍໍ ໂນ ເວເທຫິ ຄຕຕ຺ຕາ ເວທຄູ, ອຍໍ ໂຠ ໂຄຕມ ອນ຺ຕິມາ ພ຺ຣຫ຺ມປຕ຺ຕິ, ປຈ຺ຉິມໂກຏິປ຺ປຕ຺ຕິ ເສຏ຺ຐຠາວປ຺ປຕ຺ຕິ. ອສ຺ມາຠິຊປ຺ປນ຺ຕິ ຊນາ ອເນກາຕິ ອມ຺ເຫ ອຎ຺ເຎ ພຫູ ຊນາ ປຎ຺ຊລິກາ ຫຸຕ຺ວາ – ‘‘ອຍໍ ໂຂ ຠວໍ ພ຺ຣຫ຺ມາ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ’’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ຕາ ນມສ຺ສນ຺ຕິ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ ປິຫຍນ຺ຕິ, ‘‘ອໂຫ ວຕ ມຍມ຺ປິ ເອວຣູປາ ຠເວຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ອິຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖໙.

‘‘ອປ຺ປໍ ຫິ ເອຕໍ ນ ຫິ ທີຆມາຍຸ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ພກ ມຎ຺ຎສິ ທີຆມາຍຸໍ;

ສຕໍ ສຫສ຺ສານິ ນິຣພ຺ພຸທານໍ, ອາຍຸໍ ປຊານາມິ ຕວາຫ ພ຺ຣຫ຺ເມ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໗໕);

ຕຕ຺ຖ ສຕໍ ສຫສ຺ສານິ ນິຣພ຺ພຸທານນ຺ຕິ ນິຣພ຺ພຸທສງ຺ຂາຕານໍ ຄຓນານໍ ສຕສຫສ຺ສານິ. ວສ຺ສານຎ຺ຫິ ທສທສກໍ ສຕໍ, ທສ ສຕານໍ ສຫສ຺ສໍ, ສຕໍ ສຫສ຺ສານໍ ສຕສຫສ຺ສໍ, ສຕໍ ສຕສຫສ຺ສານໍ ໂກຏິ ນາມ, ສຕໍ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ ປໂກຏິ ນາມ, ສຕໍ ປໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ ໂກຏິປໂກຏິ ນາມ, ສຕໍ ໂກຏິປໂກຏິສຕສຫສ຺ສານໍ ເອກໍ ນຫຸຕໍ ນາມ, ສຕໍ ນຫຸຕສຕສຫສ຺ສານໍ ເອກໍ ນິນ຺ນຫຸຕໍ ນາມ. ເຉໂກ ຄຓໂກ ເອຕ຺ຕກໍ ຄເຓຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕໂຕ ປຣໍ ຄຓນາ ນາມ ພຸທ຺ຘານເມວ ວິສໂຍ. ຕຕ຺ຖ ສຕໍ ນິນ຺ນຫຸຕສຕສຫສ຺ສານໍ ເອກໍ ອພ຺ພຸທໍ, ວີສຕິ ອພ຺ພຸທານິ ເອກໍ ນິຣພ຺ພຸທໍ, ເຕສໍ ນິຣພ຺ພຸທສຕສຫສ຺ສານໍ ເອກໍ ອຫຫໍ ນາມ, ເອຕ຺ຕກໍ ພກສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ຕສ຺ມິໍ ຠເວ ອວສິຏ຺ຐໍ ອາຍຸ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ຠຄວາ ເອວມາຫ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພໂກ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໐.

‘‘ອນນ຺ຕທສ຺ສີ ຠຄວາຫມສ຺ມິ, ຊາຕິຊ຺ຊຣໍ ໂສກມຸປາຕິວຕ຺ໂຕ;

ກິໍ ເມ ປຸຣາຓໍ ວຕສີລວຕ຺ຕໍ, ອາຈິກ຺ຂ ເມ ຕໍ ຍມຫໍ ວິຊຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໗໕);

ຕຕ຺ຖ ຠຄວາຕິ ຠຄວາ ຕຸມ຺ເຫ ‘‘ອາຍຸໍ ປຊານາມິ ຕວາຫ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕາ ‘‘ອຫໍ ອນນ຺ຕທສ຺ສີ ຊາຕິຊຣຎ຺ຈ ໂສກຎ຺ຈ ອຸປາຕິວຕ຺ໂຕສ຺ມີ’’ຕິ ວທຖ. ວຕສີລວຕ຺ຕນ຺ຕິ ວຕສມາທານຎ຺ຈ ສີລວຕ຺ຕຎ຺ຈ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍທິ ຕຸມ຺ເຫ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘາ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ປຸຣາຓໍ ວຕຎ຺ຈ ສີລວຕ຺ຕຎ຺ຈ, ອາຈິກ຺ຂ ເມ ຕໍ, ຍມຫໍ ຕຍາ ອາຈິກ຺ຂິຕໍ ຍາຖາວສຣສໂຕ ວິຊາເນຍ຺ຍນ຺ຕິ.

ອຖສ຺ສ ຠຄວາ ອຕີຕານິ ວຕ຺ຖູນິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໗໑.

‘‘ຍໍ ຕ຺ວໍ ອປາເຍສິ ພຫູ ມນຸສ຺ເສ, ປິປາສິເຕ ຆມ຺ມນິ ສມ຺ປເຣເຕ;

ຕໍ ເຕ ປຸຣາຓໍ ວຕສີລວຕ຺ຕໍ, ສຸຕ຺ຕປ຺ປພຸທ຺ໂຘວ ອນຸສ຺ສຣາມິ.

໗໒.

‘‘ຍໍ ເອຓິກູລສ຺ມິ ຊນໍ ຄຫີຕໍ, ອໂມຈຍີ ຄຍ຺ຫກ ນີຍມານໍ;

ຕໍ ເຕ ປຸຣາຓໍ ວຕສີລວຕ຺ຕໍ, ສຸຕ຺ຕປ຺ປພຸທ຺ໂຘວ ອນຸສ຺ສຣາມິ.

໗໓.

‘‘ຄງ຺ຄາຍ ໂສຕສ຺ມິໍ ຄຫີຕນາວໍ, ລຸທ຺ເທນ ນາເຄນ ມນຸສ຺ສກປ຺ປາ;

ອໂມຈຍິ ຕ຺ວໍ ພລສາ ປສຍ຺ຫ, ຕໍ ເຕ ປຸຣາຓໍ ວຕສີລວຕ຺ຕໍ;

ສຸຕ຺ຕປ຺ປພຸທ຺ໂຘວ ອນຸສ຺ສຣາມິ.

໗໔.

‘‘ກປ຺ໂປ ຈ ເຕ ພທ຺ຘຈໂຣ ອໂຫສິໍ, ສມ຺ພຸທ຺ຘິມນ຺ຕໍ ວຕິນໍ ອມຎ຺ຎໍ;

ຕໍ ເຕ ປຸຣາຓໍ ວຕສີລວຕ຺ຕໍ, ສຸຕ຺ຕປ຺ປພຸທ຺ໂຘວ ອນຸສ຺ສຣາມີ’’ຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໑໗໕);

ຕຕ຺ຖ ອປາເຍສີຕິ ປາເຍສິ. ຆມ຺ມນິ ສມ຺ປເຣເຕຕິ ຆມ຺ເມນ ສມ຺ປເຣເຕ ອຕິວິຍ ຜຸຏ຺ເຐ ຆມ຺ມກິລນ຺ເຕ. ສຸຕ຺ຕປ຺ປພຸທ຺ໂຘວາຕິ ປຈ຺ຈູສກາເລ ສຸປນ຺ໂຕ ສຸປິນໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຕໍ ສຸປິນກໍ ວິຍ ອນຸສ຺ສຣາມິ. ໂສ ກິຣ ພກພ຺ຣຫ຺ມາ ເອກສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ຕາປໂສ ຫຸຕ຺ວາ ມຣຸກນ຺ຕາເຣ ວສນ຺ໂຕ ພຫູນໍ ກນ຺ຕາຣປຏິປນ຺ນານໍ ປານີຍໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອທາສິ. ອເຖກທິວສໍ ເອໂກ ສຕ຺ຖວາໂຫ ປຎ຺ຈຫິ ສກຏສເຕຫິ ມຣຸກນ຺ຕາຣໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ມນຸສ຺ສາ ທິສາ ວວຕ຺ຖເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ອາຫິຓ຺ຑິຕ຺ວາ ຂີຓທາຣຸທກາ ນິຣາຫາຣາ ອຸຓ຺ຫາຠິຠູຕາ ‘‘ອິທານິ ໂນ ຊີວິຕໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ສກເຏ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ໂຄເຓ ໂມເຈຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາສກເຏສຸ ນິປຊ຺ຊິໍສຸ. ຕທາ ຕາປໂສ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຍິ ປສ຺ສນ຺ເຕ ມາ ນສ຺ສິໍສູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອິທ຺ຘານຸຠາເວນ ຄງ຺ຄາໂສຕໍ ອຸພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຖວາຫາຠິມຸຂໍ ອກາສິ, ອວິທູເຣ ຈ ເອກໍ ວນສຓ຺ຑໍ ມາເປສິ. ມນຸສ຺ສາ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ໂຄເຓ ສນ຺ຕປ຺ເປຕ຺ວາ ວນສຓ຺ຑໂຕ ຕິຓໍ ລາຍິຕ຺ວາ ທາຣູນິ ຄເຫຕ຺ວາ ທິສໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອໂຣຄາ ກນ຺ຕາຣໍ ອຕິກ຺ກມິໍສຸ, ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ເອຓິກູລສ຺ມິນ຺ຕິ ເອຓິຍາ ນາມ ນທິຍາ ກູເລ. ຄຍ຺ຫກ ນີຍມານນ຺ຕິ ກຣມຣຄາຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນີຍມານໍ. ໂສ ກິຣ ຕາປໂສ ອປຣສ຺ມິໍ ກາເລ ເອກໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໍ ນິສ຺ສາຍ ນທີຕີເຣ ວນສຓ຺ເຑ ວິຫາສິ. ອເຖກສ຺ມິໍ ທິວເສ ປພ຺ພຕໂຕ ໂຈຣາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕໍ ຄາມໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປພ຺ພຕໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຈາຣກມນຸສ຺ເສ ຐເປຕ຺ວາ ປພ຺ພຕພິລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອາຫາຣໍ ປຈາເປນ຺ຕາ ນິສີທິໍສຸ. ຕາປໂສ ໂຄມຫິໍສາທີນຎ຺ເຈວ ທາຣກທາຣິກາທີນຎ຺ຈ ມຫນ຺ຕໍ ອຏ຺ຏສ຺ສຣໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມຍິ ປສ຺ສນ຺ເຕ ມາ ນສ຺ສິໍສູ’’ຕິ ອິທ຺ຘານຸຠາເວນ ອຕ຺ຕຠາວໍ ຊຫິຕ຺ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ ປຣິວຸໂຕ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ຍຸທ຺ຘເຠຣິໍ ອາໂກຏາເປນ຺ໂຕ ຕໍ ຐານໍ ອຄມາສິ. ຈາຣກມນຸສ຺ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂຈຣານໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂຈຣາ ‘‘ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ວິຄ຺ຄໂຫ ນາມ ນ ຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ຄຫິຕຄຫິຕໍ ຠຓ຺ຑກໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ອຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາວ ປລາຍິໍສຸ. ຕາປໂສ ເຕ ສພ຺ເພ ອາເນຕ຺ວາ ສກຄາເມເຍວ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ, ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ຄຫີຕນາວນ຺ຕິ ນິຄ຺ຄຫິຕນາວໍ. ລຸທ຺ເທນາຕິ ກກ຺ຂເຬນ. ມນຸສ຺ສກປ຺ປາຕິ ມນຸສ຺ເສ ວິນາເສຕຸກາມຕາຍ. ພລສາຕິ ພເລນ. ປສຍ຺ຫາຕິ ອຠິຠວິຕ຺ວາ. ອປຣສ຺ມິໍ ກາເລ ໂສ ຕາປໂສ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ວິຫາສິ. ຕທາ ມນຸສ຺ສາ ທ຺ເວ ຕໂຍ ນາວາສງ຺ຆາເຏ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສງ຺ຆາຏມຕ຺ຖເກ ປຸປ຺ຜມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ສງ຺ຆາເຏ ນິສີທິຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕາ ປິວນ຺ຕາ ສມ຺ພນ຺ຘກຸລໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕ ປີຕາວເສສໍ ສຸຣໍ ຠຸຕ຺ຕຂາທິຕາວເສສານິ ຠຕ຺ຕມຈ຺ຉມໍສຕມ຺ພຸລາທີນິ ຄງ຺ຄາຍເມວ ປາເຕນ຺ຕິ. ຄງ຺ເຄຍ຺ໂຍ ນາຄຣາຊາ ‘‘ອິເມ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐກໍ ມມ ອຸປຣິ ຂິປນ຺ຕີ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ເພ ເຕ ຊເນ ຄເຫຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຍ ໂອສີທາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຫນ຺ຕໍ ເອກໂທຓິກນາວປ຺ປມາຓໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ມາເປຕ຺ວາ ອຸທກໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຜຓໍ ຘາຣຍມາໂນ ເຕສໍ ອຠິມຸໂຂ ປາຍາສິ. ເຕ ນາຄຣາຊານໍ ທິສ຺ວາ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິຕາ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ມຫາສທ຺ທໍ ກຣິໍສຸ. ຕາປໂສ ເຕສໍ ປຣິເທວິຕສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ນາຄຣາຊສ຺ສ ຈ ກຸທ຺ຘຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ມຍິ ປສ຺ສນ຺ເຕ ມາ ນສ຺ສິໍສູ’’ຕິ ຂິປ຺ປນິສນ຺ຕິຍາ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ຂິປ຺ປໍ ສຸປຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ອຕ຺ຕານໍ ມາເປຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ນາຄຣາຊາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ອຸທເກ ນິມຸຊ຺ຊິ. ມນຸສ຺ສາ ໂສຕ຺ຖິຠາວໍ ປຕ຺ວາ ອຄມໍສຸ, ຕໍ ສນ຺ຘາເຍຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ພທ຺ຘຈໂຣຕິ ອນ຺ເຕວາສິໂກ. ສມ຺ພຸທ຺ຘິມນ຺ຕໍ ວຕິນໍ ອມຎ຺ຎນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘິສມ຺ປນ຺ໂນ ເຈວ ວຕສມ຺ປນ຺ໂນ ຈ ຕາປໂສຕິ ຕໍ ມຎ຺ຎມາໂນ. ອິມິນາ ກິໍ ທສ຺ເສຕິ? ມຫາພ຺ຣຫ຺ເມ ອຫໍ ອຕີເຕ ຕວ ເກສວຕາປສກາເລ ກປ຺ໂປ ນາມ ອນ຺ເຕວາສິໂກ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ຕຸຍ຺ຫໍ ນາຣເທນ ນາມ ອມຈ຺ເຈນ ພາຣາຓສິໂຕ ຫິມວນ຺ຕໍ ອານີຕສ຺ສ ໂຣຄໍ ວູປສເມສິໍ. ອຖ ນໍ ນາຣໂທ ທຸຕິຍວາເຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິໂຣຄໍ ທິສ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

‘‘ມນຸສ຺ສິນ຺ທໍ ຊຫິຕ຺ວານ, ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘິນໍ;

ກຖໍ ນຸ ຠຄວາ ເກສິ, ກປ຺ປສ຺ສ ຣມຕິ ອສ຺ສເມ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໔.໑໘໑);

ຕເມນໍ ຕ຺ວໍ ເອຕທໂວຈ –

‘‘ສາທູນິ ຣມຓີຍານິ, ສນ຺ຕິ ວກ຺ຂາ ມໂນຣມາ;

ສຸຠາສິຕານິ ກປ຺ປສ຺ສ, ນາຣທ ຣມຍນ຺ຕິ ມ’’ນ຺ຕິ. (ຊາ. ໑.໔.໑໘໒);

ອິຕິສ຺ສ ຠຄວາ ອິມໍ ອຕ຺ຕນາ ອນ຺ເຕວາສິເກນ ຫຸຕ຺ວາ ໂຣຄສ຺ສ ວູປສມິຕຠາວໍ ທີເປນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ຕຎ຺ຈ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມຸນາ ມນຸສ຺ສໂລເກ ກຕກມ຺ມໍ ສພ຺ພໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມານໍ ສລ຺ລກ຺ຂາເປນ຺ໂຕວ ກເຖສິ.

ໂສ ສຕ຺ຖຸ ວຈເນນ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ມໍ ສຣິຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຖຸຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໗໕.

‘‘ອທ຺ຘາ ປຊານາສິ ມເມຕມາຍຸໍ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຊານາສິ ຕຖາ ຫິ ພຸທ຺ໂຘ;

ຕຖາ ຫິ ຕາຍໍ ຊລິຕານຸຠາໂວ, ໂອຠາສຍໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕຖາ ຫິ ພຸທ຺ໂຘຕິ ຕຖາ ຫິ ຕ຺ວໍ ພຸທ຺ໂຘ. ພຸທ຺ຘານຎ຺ຫິ ອຎ຺ຎາຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ພຘມ຺ມານໍ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາເຍວ ຫິ ເຕ ພຸທ຺ຘາ ນາມາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຕຖາ ຫິ ຕາຍນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕາເຍວ ຈ ປນ ຕວ ອຍໍ ຊລິໂຕ ສຣີຣປ຺ປຠານຸຠາໂວ. ໂອຠາສຍໍ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ອິມໍ ສກລມ຺ປິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ໂອຠາເສນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ.

ເອວໍ ສຕ຺ຖາ ອຕ຺ຕໂນ ພຸທ຺ຘຄຸຓໍ ຊານາເປນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ທສມຕ຺ຕານໍ ພ຺ຣຫ຺ມສຫສ຺ສານໍ ອນຸປາທາຍ ອາສເວຫິ ຈິຕ຺ຕານິ ວິມຸຈ຺ຈິໍສຸ. ອິຕິ ຠຄວາ ພຫູນໍ ພ຺ຣຫ຺ມານໍ ອວສ຺ສໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ເຊຕວນໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ກຖິຕນິຍາເມເນວ ຕໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ກເຖຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ເກສວຕາປໂສ ພກພ຺ຣຫ຺ມາ ອໂຫສິ, ກປ຺ປມາຓໂວ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ພກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ກຸກ຺ກຸວຄ຺ໂຄ ປຐໂມ.

໒. ຄນ຺ຘາຣວຄ຺ໂຄ

[໔໐໖] ໑. ຄນ຺ຘາຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຫິຕ຺ວາ ຄາມສຫສ຺ສານີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເຠສຊ຺ຊສນ຺ນິຘິກາຣສິກ຺ຂາປທໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ປນ ຣາຊຄເຫ ສມຸຏ຺ຐິຕໍ. ອາຍສ຺ມຕາ ຫິ ປິລິນ຺ທວຈ຺ເຉນ ອາຣາມິກກຸລໍ ໂມເຈຕຸໍ ຣາຊນິເວສນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ປາສາເທ ອິທ຺ຘິພເລນ ໂສວຓ຺ຓມເຍ ກເຕ ມນຸສ຺ສາ ປສີທິຕ຺ວາ ເຖຣສ຺ສ ປຎ຺ຈ ເຠສຊ຺ຊານິ ປຫິຓິໍສຸ. ໂສ ຕານິ ປຣິສາຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ປຣິສາ ປນສ຺ສ ພາຫຸລ຺ລິກາ ອໂຫສິ, ລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘໍ ໂກຬມ຺ເພປິ ຆເຏປິ ປຕ຺ຕຕ຺ຖວິກາໂຍປິ ປູເຣຕ຺ວາ ປຏິສາເມສິ. ມນຸສ຺ສາ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຫິຈ຺ຉາ ອິເມ ສມຓາ ອນ຺ໂຕໂກຏ຺ຐາຄາຣິກາ’’ຕິ ອຸຊ຺ຌາຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຍານິ ໂຂ ປນ ຕານິ ຄິລານານໍ ຠິກ຺ຂູນ’’ນ຺ຕິ (ປາຣາ. ໖໒໒-໖໒໓) ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ພາຫິຣກປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສີລມຕ຺ຕກໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕາປິ ໂລຓສກ຺ຂຣມຕ຺ຕກໍ ປຸນທິວສຕ຺ຖາຍ ນິທຫນ຺ເຕ ຄຣຫິໍສຸ, ຕຸມ຺ເຫ ປນ ເອວຣູເປ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ທຸຕິຍຕຕິຍທິວສຕ຺ຖາຍ ສນ຺ນິຘິໍ ກໂຣນ຺ຕາ ອຍຸຕ຺ຕໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ຄນ຺ຘາຣຣຏ຺ເຐ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຄນ຺ຘາຣຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ມຊ຺ຌິມປເທເສປິ ວິເທຫຣຏ຺ເຐ ວິເທໂຫ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ເຕ ທ຺ເວປິ ຣາຊາໂນ ອທິຏ຺ຐສຫາຍາ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຖິຣວິສ຺ສາສາ ອເຫສຸໍ. ຕທາ ມນຸສ຺ສາ ທີຆາຍຸກາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕິໍສ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຊີວນ຺ຕິ. ອເຖກທາ ຄນ຺ຘາຣຣາຊາ ປຸຓ຺ຓມຸໂປສຖທິວເສ ສມາທິນ຺ນສີໂລ ມຫາຕເລ ປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣປລ຺ລງ຺ກມຊ຺ຌຄໂຕ ວິວເຏນ ສີຫປຎ຺ຊເຣນ ປາຈີນໂລກຘາຕຸໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອມຈ຺ຈານໍ ຘມ຺ມຕ຺ຖຍຸຕ຺ຕກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຄຄນຕລໍ ອຕິລງ຺ຆນ຺ຕມິວ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ຣາຫຸ ອວຕ຺ຖຣິ, ຈນ຺ທປ຺ປຠາ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ອມຈ຺ຈາ ຈນ຺ທາໂລກໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ຈນ຺ທສ຺ສ ຣາຫຸນາ ຄຫິຕຠາວໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ຈນ຺ທໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຈນ຺ໂທ ອາຄນ຺ຕຸກອຸປກ຺ກິເລເສນ ອຸປກ຺ກິລິຏ຺ໂຐ ນິປ຺ປໂຠ ຊາໂຕ, ມຍ຺ຫມ຺ເປສ ຣາຊປຣິວາໂຣ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ນ ໂຂ ປນ ເມຕໍ ປຕິຣູປໍ, ຍາຫໍ ຣາຫຸນາ ຄຫິຕຈນ຺ໂທ ວິຍ ນິປ຺ປໂຠ ຠເວຍ຺ຍໍ, ວິສຸທ຺ເຘ ຄຄນຕເຣ ວິໂຣຈນ຺ຕໍ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ວິຍ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ, ກິໍ ເມ ປເຣນ ໂອວທິເຕນ, ກຸເລ ຈ ຄເຓ ຈ ອລຄ຺ໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານເມວ ໂອວທນ຺ໂຕ ວິຈຣິສ຺ສາມິ, ອິທໍ ເມ ປຕິຣູປ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຍໍ ອິຈ຺ຉຖ, ຕໍ ຣາຊານໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ຣຊ຺ຊໍ ອມຈ຺ຈານໍ ນິຍ຺ຍາເທສິ. ໂສ ຣຊ຺ຊໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຌານາຠິຎ຺ຎາໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຌານຣຕິສມປ຺ປິໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ.

ວິເທຫຣາຊາປິ ‘‘ສຸຂໍ ເມ ສຫາຍສ຺ສາ’’ຕິ ວາຓິເຊ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມມ ສຫາເຍ ປພ຺ພຊິເຕ ອຫໍ ຣຊ຺ເຊນ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຕ຺ຕໂຍຊນິເກ ມິຖິລນຄເຣ ຕິໂຍຊນສຕິເກ ວິເທຫຣຏ຺ເຐ ໂສຬສສຸ ຄາມສຫສ຺ເສສຸ ປູຣິຕານິ ໂກຏ຺ຐາຄາຣານິ, ໂສຬສສຫສ຺ສາ ຈ ນາຏກິຕ຺ຖິໂຍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕຘີຕໂຣ ອມນສິກຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທສໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕຜລໂຠຊໂນ ຫຸຕ຺ວາ ສມປ຺ປວຕ຺ຕວາສໍ ວສນ຺ໂຕ ວິຈຣິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ສມວຕ຺ຕຈາຣໍ ຈຣນ຺ຕາ ອປຣຠາເຄ ສມາຄຈ຺ຉິໍສຸ, ນ ປນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຎ຺ຊານິໍສຸ, ສມ຺ໂມທມານາ ເອກໂຕວ ສມປ຺ປວຕ຺ຕວາສໍ ວສິໍສຸ. ຕທາ ວິເທຫຕາປໂສ ຄນ຺ຘາຣຕາປສສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານໍ ກໂຣຕິ. ເຕສໍ ເອກສ຺ມິໍ ປຸຓ຺ຓມທິວເສ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມຕ຺ຖຍຸຕ຺ຕກຖໍ ກເຖນ຺ຕານໍ ຄຄນຕເລ ວິໂຣຈມານໍ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ຣາຫຸ ອວຕ຺ຖຣິ. ວິເທຫຕາປໂສ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ຈນ຺ທສ຺ສ ປຠາ ນຏ຺ຐາ’’ຕິ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຣາຫຸນາ ຄຫິຕໍ ຈນ຺ທໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ເອສ ອາຈຣິຍ, ຈນ຺ທໍ ອວຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນິປ຺ປຠມກາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອນ຺ເຕວາສິກ ອຍໍ ຣາຫຸ ນາມ ຈນ຺ທສ຺ເສໂກ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ວິໂຣຈິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ອຫມ຺ປິ ຣາຫຸຄຫິຕໍ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ປຣິສຸທ຺ຘສ຺ສ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລສ຺ສ ອາຄນ຺ຕຸເກນ ອຸປກ຺ກິເລເສນ ນິປ຺ປຠໍ ຊາຕໍ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ອິທໍ ຣຊ຺ຊໍ ອຸປກ຺ກິເລໂສ, ຍາວ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ຣາຫຸ ວິຍ ອິທໍ ນິປ຺ປຠໍ ນ ກໂຣຕິ, ຕາວ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕເທວ ຣາຫຸຄຫິຕໍ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ມຫາຣຊ຺ຊໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕຕິ. ‘‘ອາຈຣິຍ, ຕ຺ວໍ ຄນ຺ຘາຣຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ອຫ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອາຈຣິຍ, ອຫມ຺ປິ ວິເທຫຣຏ຺ເຐ ມິຖິລນຄເຣ ວິເທຫຣາຊາ ນາມ, ນນຸ ມຍໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອທິຏ຺ຐສຫາຍາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ເຕ ອາຣມ຺ມຓໍ ອໂຫສີ’’ຕິ? ອຫໍ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ປພ຺ພຊິຕາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອທ຺ຘາ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ມຫນ຺ຕໍ ຄຸຓໍ ອທ຺ທສາ’’ຕິ ຕຸມ຺ເຫເຍວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິໂຕຕິ. ເຕ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຕິວິຍ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ປວຕ຺ຕຜລໂຠຊນາ ຫຸຕ຺ວາ ວິຫຣິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ວສິຕ຺ວາ ຈ ປນ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ຫິມວນ຺ຕໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ເອກໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໍ ສມ຺ປາປຸຓິໍສຸ.

ມນຸສ຺ສາ ເຕສໍ ອິຣິຍາປເຖ ປສີທິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂໍ ທຕ຺ວາ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ຣຕ຺ຕິທິວຏ຺ຐານາທີນິ ມາເປຕ຺ວາ ວສາເປສຸໍ. ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄປິ ເນສໍ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈກຣຓຕ຺ຖາຍ ອຸທກຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ປຓ຺ຓສາລໍ ກາເຣສຸໍ. ເຕ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາເມ ຠິກ຺ຂໍ ຈຣິຕ຺ວາ ຕາຍ ປຓ຺ຓສາລາຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕປິ ມນຸສ຺ສາ ເຕສໍ ອາຫາຣໍ ທທມານາ ເອກທາ ໂລຓໍ ປຕ຺ເຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ເອກທາ ປຓ຺ຓປຸເຏ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເທນ຺ຕິ, ເອກທາ ອໂລຓກາຫາຣເມວ ເທນ຺ຕິ. ເຕ ເອກທິວສໍ ປຓ຺ຓປຸເຏ ພຫຸຕຣໍ ໂລຓໍ ອທໍສຸ. ວິເທຫຕາປໂສ ໂລຓໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈກາເລ ປໂຫນກໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນປິ ປມາຓຍຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕິເຣກໍ ປຓ຺ຓປຸເຏ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ອໂລຓກທິວເສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕິຓວຏ຺ຏິກອນ຺ຕເຣ ຐເປສິ. ອເຖກທິວສໍ ອໂລຓເກ ອາຫາເຣ ລທ຺ເຘ ວິເທໂຫ ຄນ຺ຘາຣສ຺ສ ຠິກ຺ຂາຠາຊນໍ ທຕ຺ວາ ຕິຓວຏ຺ຏິກອນ຺ຕຣໂຕ ໂລຓໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອາຈຣິຍ, ໂລຓໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອຊ຺ຊ ມນຸສ຺ເສຫິ ໂລຓໍ ນ ທິນ຺ນໍ, ຕ຺ວໍ ກຸໂຕ ລຠສີ’’ຕິ? ‘‘ອາຈຣິຍ, ປຸຣິມທິວເສ ມນຸສ຺ສາ ພຫຸໍ ໂລຓມທໍສຸ, ອຖາຫໍ ‘ອໂລຓກທິວເສ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ອຕິເຣກໍ ໂລຓໍ ຐເປສິ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ໂມຆປຸຣິສ, ຕິໂຍຊນສຕິກໍ ວິເທຫຣຏ຺ຐໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອກິຎ຺ຈນຠາວໍ ປຕ຺ວາ ອິທານິ ໂລຓສກ຺ຂຣາຍ ຕຓ຺ຫໍ ຊເນສີ’’ຕິ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ໂອວທນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໖.

‘‘ຫິຕ຺ວາ ຄາມສຫສ຺ສານິ, ປຣິປຸຓ຺ຓານິ ໂສຬສ;

ໂກຏ຺ຐາຄາຣານິ ຜີຕານິ, ສນ຺ນິຘິໍ ທານິ ກຸພ຺ພສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂກຏ຺ຐາຄາຣານີຕິ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕມຓິມຸຕ຺ຕາທິຣຕນໂກຏ຺ຐາຄາຣານິ ເຈວ ທຸສ຺ສໂກຏ຺ຐາຄາຣານິ ຈ ຘຎ຺ຎໂກຏ຺ຐາຄາຣານິ ຈ. ຜີຕານີຕິ ປູຣານິ. ສນ຺ນິຘິໍ ທານິ ກຸພ຺ພສີຕິ ອິທານິ ‘‘ສ຺ເວ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕຕິຍທິວເສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ໂລຓມຕ຺ຕໍ ສນ຺ນິຘິໍ ກໂຣສີຕິ.

ວິເທໂຫ ເອວໍ ຄຣຫິຍມາໂນ ຄຣຫໍ ອສຫນ຺ໂຕ ປຏິປກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອາຈຣິຍ, ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ໂທສໍ ອທິສ຺ວາ ມຍ຺ຫເມວ ໂທສໍ ປສ຺ສຖ, ນນຸ ຕຸມ຺ເຫ ‘ກິໍ ເມ ປເຣນ ໂອວທິເຕນ, ອຕ຺ຕານເມວ ໂອວທິສ຺ສາມີ’ຕິ ຣຊ຺ຊໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕາ, ຕຸມ຺ເຫ ອິທານິ ມໍ ກສ຺ມາ ໂອວທຖາ’’ຕິ ໂຈເທນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໗.

‘‘ຫິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘາຣວິສຍໍ, ປຫູຕຘນຘາຣິຍໍ;

ປສາສນໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ອິຘ ທານິ ປສາສສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປສາສນໂຕຕິ ໂອວາທານຸສາສນີທານໂຕ. ອິຘ ທານີຕິ ອິທານິ ອິຘ ອຣຎ຺ເຎ ກສ຺ມາ ມໍ ໂອວທຖາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໘.

‘‘ຘມ຺ມໍ ຠຓາມິ ເວເທຫ, ອຘມ຺ໂມ ເມ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ;

ຘມ຺ມໍ ເມ ຠຓມານສ຺ສ, ນ ປາປມຸປລິມ຺ປຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ສຠາວໍ, ພຸທ຺ຘາທີຫິ ວຓ຺ຓິຕໍ ປສຕ຺ຖໍ ກາຣຓເມວ. ອຘມ຺ໂມ ເມ ນ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຘມ຺ໂມ ນາມ ອສຠາໂວ ມຍ຺ຫໍ ກທາຈິປິ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ. ນ ປາປມຸປລິມ຺ປຕີຕິ ມມ ສຠາວເມວ ກາຣຓເມວ ຠຓນ຺ຕສ຺ສ ປາປໍ ນາມ ຫທເຍ ນ ລິມ຺ປຕິ ນ ອລ຺ລີຍຕິ. ໂອວາທທານໍ ນາເມຕໍ ພຸທ຺ຘປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສາວກໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ປເວຓີ. ເຕຫິ ທິນ຺ໂນວາທໍ ພາລາ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ໂອວາທທາຍກສ຺ສ ປນ ປາປໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ.

‘‘ນິຘີນໍວ ປວຕ຺ຕາຣໍ, ຍໍ ປສ຺ເສ ວຊ຺ຊທສ຺ສິນໍ;

ນິຄ຺ຄຍ຺ຫວາທິໍ ເມຘາວິໍ, ຕາທິສໍ ປຓ຺ຑິຕໍ ຠເຊ;

ຕາທິສໍ ຠຊມານສ຺ສ, ເສຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ ນ ປາປິໂຍ.

‘‘ໂອວເທຍ຺ຍານຸສາເສຍ຺ຍ, ອສພ຺ຠາ ຈ ນິວາຣເຍ;

ສຕຎ຺ຫິ ໂສ ປິໂຍ ໂຫຕິ, ອສຕໍ ໂຫຕິ ອປ຺ປິໂຍ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໗໖-໗໗);

ວິເທຫຕາປໂສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອາຈຣິຍ, ອຕ຺ຖນິສ຺ສິຕໍ ກເຖນ຺ເຕນປິ ປຣໍ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ ໂຣເສຕ຺ວາ ກເຖຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ຕ຺ວໍ ມໍ ກຸຓ຺ຐສຕ຺ຖເກນ ມຸຓ຺ເຑນ຺ໂຕ ວິຍ ອຕິຜຣຸສໍ ກເຖສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໗໙.

‘‘ເຍນ ເກນຈິ ວຓ຺ເຓນ, ປໂຣ ລຠຕິ ຣຸປ຺ປນໍ;

ມຫຕ຺ຖິຍມ຺ປິ ເຈ ວາຈໍ, ນ ຕໍ ຠາເສຍ຺ຍ ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຍນ ເກນຈີຕິ ຘມ຺ມຍຸຕ຺ເຕນາປິ ກາຣເຓນ. ລຠຕິ ຣຸປ຺ປນນ຺ຕິ ຆຏ຺ຏນໍ ທຸສ຺ສນໍ ກຸປ຺ປນໍ ລຠຕິເຍວ. ນ ຕໍ ຠາເສຍ຺ຍາຕິ ຕສ຺ມາ ຕໍ ປຣປຸຄ຺ຄລໍ ຍາຍ ໂສ ວາຈາຍ ທຸສ຺ສຕິ, ຕໍ ມຫຕ຺ຖິຍໍ ມຫນ຺ຕໍ ອຕ຺ຖນິສ຺ສິຕມ຺ປິ ວາຈໍ ນ ຠາເສຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໐.

‘‘ກາມໍ ຣຸປ຺ປຕຸ ວາ ມາ ວາ, ຠຸສໍວ ວິກິຣີຍຕຸ;

ຘມ຺ມໍ ເມ ຠຓມານສ຺ສ, ນ ປາປມຸປລິມ຺ປຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາມນ຺ຕິ ເອກໍເສນ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອຍຸຕ຺ຕກາຣໂກ ປຸຄ຺ຄໂລ ‘‘ອຍຸຕ຺ຕໍ ເຕ ກຕ’’ນ຺ຕິ ໂອວທິຍມາໂນ ເອກໍເສເນວ ກຸຊ຺ຌຕຸ ວາ ມາ ວາ ກຸຊ຺ຌຕຸ, ອຖ ວາ ຠຸສມຸຏ຺ຐິ ວິຍ ວິກິຣີຍຕຸ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ຘມ຺ມໍ ຠຓນ຺ຕສ຺ສ ປາປໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ນ ໂວ ອຫໍ, ອານນ຺ທ, ຕຖາ ປຣກ຺ກມິສ຺ສາມິ, ຍຖາ ກຸມ຺ຠກາໂຣ ອາມເກ ອາມກມຕ຺ເຕ. ນິຄ຺ຄຍ຺ຫ ນິຄ຺ຄຍ຺ຫາຫໍ ອານນ຺ທ, ວກ຺ຂາມິ, ໂຍ ສາໂຣ ໂສ ຐສ຺ສຕີ’’ຕິ (ມ. ນິ. ໓.໑໙໖) ອິມສ຺ສ ສຸຄໂຕວາທສ຺ສ ອນຸຣູປາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ຐຕ຺ວາ ‘‘ຍຖາ ກຸມ຺ຠກາໂຣ ຠາຊເນສຸ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ອາມກໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຸປກ຺ກເມວ ຠາຊນໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ເອວໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປກ຺ກຠາຊນສທິໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ຄເຫຕພ຺ໂພ’’ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ປຸນ ຕໍ ໂອວທນ຺ໂຕ –

໘໑.

‘‘ໂນ ເຈ ອສ຺ສ ສກາ ພຸທ຺ຘິ, ວິນໂຍ ວາ ສຸສິກ຺ຂິໂຕ;

ວເນ ອນ຺ຘມຫິໍໂສວ, ຈເຣຍ຺ຍ ພຫຸໂກ ຊໂນ.

໘໒.

‘‘ຍສ຺ມາ ຈ ປນິເຘກຈ຺ເຈ, ອາເຈຣມ຺ຫິ ສຸສິກ຺ຂິຕາ;

ຕສ຺ມາ ວິນີຕວິນຍາ, ຈຣນ຺ຕິ ສຸສມາຫິຕາ’’ຕິ. – ອິທໍ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ;

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສມ຺ມ ເວເທຫ, ອິເມສຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕານໍ ສເຈ ອຕ຺ຕໂນ ພຸທ຺ຘິ ວາ ປຓ຺ຑິເຕ ໂອວາທທາຍເກ ນິສ຺ສາຍ ອາຈາຣປຓ຺ຓຕ຺ຕິວິນໂຍ ວາ ສຸສິກ຺ຂິໂຕ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຍຖາ ຕິຓລຕາທິຄຫເນ ວເນ ອນ຺ຘມຫິໍໂສ ໂຄຈຣາໂຄຈຣໍ ສາສງ຺ກນິຣາສງ຺ກຎ຺ຈ ຐານໍ ອຊານນ຺ໂຕ ຈຣຕິ, ຕຖາ ຕຸມ຺ຫາທິໂສ ພຫຸໂກ ຊໂນ ຈເຣຍ຺ຍ. ຍສ຺ມາ ປນ ອິຘ ເອກຈ຺ເຈ ສກາຍ ພຸທ຺ຘິຍາ ຣຫິຕາ ສຕ຺ຕາ ອາຈຣິຍສນ຺ຕິເກ ອາຈາຣປຓ຺ຓຕ຺ຕິສຸສິກ຺ຂິຕາ, ຕສ຺ມາ ອາຈຣິເຍຫິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຣູເປນ ວິນເຍນ ວິນີຕຕ຺ຕາ ວິນີຕວິນຍາ ສຸສມາຫິຕາ ເອກຄ຺ຄຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຈຣນ຺ຕີຕິ.

ອິມິນາ ອິທໍ ທສ຺ເສຕິ – ອິມິນາ ຫິ ສຕ຺ເຕນ ຄິຫິນາ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກຸລານຸຣູປາ, ປພ຺ພຊິເຕນ ປພ຺ພຊິຕານຸຣູປາ ສິກ຺ຂາ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພາ. ຄິຫິໂນປິ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ກຸລານຸຣູເປສຸ ກສິໂຄຣກ຺ຂາທີສຸ ສິກ຺ຂິຕາວ ສມ຺ປນ຺ນາຊີວາ ຫຸຕ຺ວາ ສຸສມາຫິຕາ ຈຣນ຺ຕິ, ປພ຺ພຊິຕາປິ ປພ຺ພຊິຕານຸຣູເປສຸ ປາສາທິເກສຸ ອຠິກ຺ກນ຺ຕປຏິກ຺ກນ຺ຕາທີສຸ ອຘິສີລອຘິຈິຕ຺ຕອຘິປຎ຺ຎາສິກ຺ຂາສຸ ສິກ຺ຂິຕາວ ວິຄຕວິກ຺ເຂປາ ສຸສມາຫິຕາ ຈຣນ຺ຕິ. ໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ –

‘‘ພາຫຸສຈ຺ຈຎ຺ຈ ສິປ຺ປຎ຺ຈ, ວິນໂຍ ຈ ສຸສິກ຺ຂິໂຕ;

ສຸຠາສິຕາ ຈ ຍາ ວາຈາ, ເອຕໍ ມງ຺ຄລມຸຕ຺ຕມ’’ນ຺ຕິ. (ຂຸ. ປາ. ໕.໕; ສຸ. ນິ. ໒໖໔);

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເວເທຫຕາປໂສ ‘‘ອາຈຣິຍ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມໍ ໂອວທຖ ອນຸສາສຖ, ອຫໍ ອນຘິວາສນຊາຕິກຕາຍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ກເຖສິໍ, ຕໍ ເມ ຂມຖາ’’ຕິ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ຂມາເປສິ. ເຕ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິຕ຺ວາ ປຸນ ຫິມວນ຺ຕເມວ ອຄມໍສຸ. ຕຕ຺ຣ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເວເທຫຕາປສສ຺ສ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກເຖສິ. ໂສ ຕໍ ກຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ອິຕິ ເຕ ອຸໂຠປິ ອປຣິຫີນຊ຺ຌານາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍຓາ ອເຫສຸໍ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ເວເທໂຫ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຄນ຺ຘາຣຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສີ’’ນ຺ຕິ.

ຄນ຺ຘາຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໔໐໗] ໒. ມຫາກປິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຕ຺ຕານໍ ສງ຺ກມໍ ກຕ຺ວາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຎາຕຕ຺ຖຈຣິຍໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ຠທ຺ທສາລຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໒.໑໓ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ຕທາ ປນ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຎາຕການໍ ອຕ຺ຖໍ ຈຣຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ຕຖາຄໂຕ ຎາຕີນໍ ອຕ຺ຖໍ ຈຣິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກປິໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ອາໂຣຫປຣິຓາຫສມ຺ປນ຺ໂນ ຖາມພລູເປໂຕ ປຎ຺ຈຫຕ຺ຖິພລປຣິມາໂຓ ອສີຕິສຫສ຺ສກປິຄຓປຣິວຸໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວສຕິ. ຕຕ຺ຖ ຄງ຺ຄາຕີຣໍ ນິສ຺ສາຍ ສາຂາວິຏປສມ຺ປນ຺ໂນ ສນ຺ທຈ຺ຉາໂຍ ພຫລປຕ຺ໂຕ ປພ຺ພຕກູຏໍ ວິຍ ສມຸຄ຺ຄໂຕ ອມ຺ພຣຸກ຺ໂຂ ອໂຫສິ ‘‘ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ໂຂ’’ຕິປິ ວທນ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ມຘຸຣານິ ຜລານິ ທິພ຺ພຄນ຺ຘຣສານິ ມຫນ຺ຕານິ ມຫນ຺ຕກຸມ຺ຠປ຺ປມາຓານິ. ຕສ຺ສ ເອກິສ຺ສາ ສາຂາຍ ຜລານິ ຖເລ ປຕນ຺ຕິ, ເອກິສ຺ສາ ສາຂາຍ ຄງ຺ຄາຊເລ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ສາຂານໍ ຜລານິ ມຊ຺ເຌ ຣຸກ຺ຂມູເລ ປຕນ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກປິຄຓໍ ອາທາຍ ຕຕ຺ຖ ຜລານິ ຂາທນ຺ໂຕ ‘‘ເອກສ຺ມິໍ ກາເລ ອິມສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ອຸທເກ ປຕິຕໍ ຜລໍ ນິສ຺ສາຍ ອມ຺ຫາກໍ ຠຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸທກມຕ຺ຖເກ ສາຂາຍ ເອກຜລມ຺ປິ ອນວເສເສຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜກາເລ ກຬາຍມຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຂາທາເປຕິ ເຈວ ປາຕາເປຕິ ຈ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ອສີຕິວານຣສຫສ຺ເສຫິ ອທິຏ຺ຐໍ ກິປິລ຺ລິກປຸຏປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ເອກໍ ປກ຺ກຜລໍ ນທິຍໍ ປຕິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຎ຺ຈ ອໂຘ ຈ ຊາລໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ອຸທກກີຬໍ ກີຬນ຺ຕສ຺ສ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອຸທ຺ຘໍຊາເລ ລຄ຺ຄິ. ຣຎ຺ໂຎ ທິວສໍ ກີຬິຕ຺ວາ ສາຍໍ ຄມນສມເຍ ເກວຏ຺ຏາ ຊາລໍ ອຸກ຺ຂິປນ຺ຕາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອສຸກຜລໍ ນາມາ’’ຕິ ອຊານນ຺ຕາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສຸໍ.

ຣາຊາ ‘‘ກິໍຜລໍ ນາເມຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ນ ຊານາມ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ເກ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ວນຈຣກາ, ເທວາ’’ຕິ. ໂສ ວນຈຣເກ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກາ ‘‘ອມ຺ພປກ຺ກ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຉຸຣິກາຍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຐມໍ ວນຈຣເກ ຂາທາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຕ຺ຕນາປິ ຂາທິ, ອິຕ຺ຖາຄາຣສ຺ສາປິ ອມຈ຺ຈານມ຺ປິ ທາເປສິ. ຣຎ຺ໂຎ ອມ຺ພປກ຺ກຣໂສ ສກລສຣີຣໍ ຜຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ພຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຐິຕຏ຺ຐານໍ ວນຈຣເກ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕຫິ ‘‘ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ນທີຕີເຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ພຫູ ນາວາສງ຺ຆາເຏ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ວນຈຣເກຫິ ເທສິຕມຄ຺ເຄນ ອຸທ຺ຘໍໂສຕໍ ອຄມາສິ. ‘‘ເອຕ຺ຕການິ ທິວສານີ’’ຕິ ປຣິຈ຺ເຉໂທ ນ ກຖິໂຕ, ອນຸປຸພ຺ເພນ ປນ ຕໍ ຐານໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ເອໂສ ເທວ, ຣຸກ຺ໂຂ’’ຕິ ວນຈຣກາ ຣຎ຺ໂຎ ອາຈິກ຺ຂິໍສຸ. ຣາຊາ ນາວໍ ຐເປຕ຺ວາ ມຫາຊນປຣິວຸໂຕ ປທສາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ສຍນໍ ປຎ຺ຎປາເປຕ຺ວາ ອມ຺ພປກ຺ການິ ຂາທິຕ຺ວາ ນານຄ຺ຄຣສໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ, ສພ຺ພທິສາສຸ ອາຣກ຺ຂໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ກຣິໍສຸ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ມນຸສ຺ເສສຸ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກນ຺ເຕສຸ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມເຍ ປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ອຄມາສິ. ອສີຕິສຫສ຺ສວານຣາ ສາຂາຍ ສາຂໍ ຈຣນ຺ຕາ ອມ຺ພານິ ຂາທນ຺ຕິ. ຣາຊາ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ກປິຄຓໍ ທິສ຺ວາ ມນຸສ຺ເສ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຘນຸຄ຺ຄເຫ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຍຖາ ເອເຕ ຜລຂາທກາ ວານຣາ ນ ປລາຍນ຺ຕິ, ຕຖາ ເຕ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວິຊ຺ຌຖ, ສ຺ເວ ອມ຺ພານິ ເຈວ ວານຣມໍສຎ຺ຈ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຘນຸຄ຺ຄຫາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ສເຣ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເຕ ທິສ຺ວາ ວານຣາ ມຣຓຠຍຠີຕາ ປລາຍິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ‘ປລາຍນມກ຺ກເຏ ວິຊ຺ຌິສ຺ສາມາ’ຕິ ຣຸກ຺ຂໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຘນຸຄ຺ຄຫາ ຐິຕາ, ກິໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ກມ຺ປມານາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມາ ຠາຍິຕ຺ຖ, ອຫໍ ໂວ ຊີວິຕໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວານຣຄຓໍ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ອຸຊຸກໍ ອຸຄ຺ຄຕສາຂໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຄງ຺ຄາຠິມຸຂໍ ຄຕສາຂໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ປຣິຍນ຺ຕໂຕ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ຘນຸສຕມຕ຺ຕໍ ຐານໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ເອກສ຺ມິໍ ຄຸມ຺ພມຕ຺ຖເກ ປຕິຕ຺ວາ ຕໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ‘‘ມມາຄຕຏ຺ຐານໍ ເອຕ຺ຕກໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາກາສໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກໍ ເວຕ຺ຕລຕໍ ມູເລ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ໂສເຘຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ຐານໍ ຣຸກ຺ເຂ ພຊ຺ຌິສ຺ສຕິ, ເອຕ຺ຕກໍ ອາກາສຏ຺ຐໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອິມານິ ທ຺ເວ ຐານານິ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກຏິຍໍ ພນ຺ຘນຏ຺ຐານໍ ນ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ.

ໂສ ຕໍ ລຕໍ ອາທາຍ ເອກໍ ໂກຏິໍ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ປຕິຏ຺ຐິຕຣຸກ຺ເຂ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເອກໍ ອຕ຺ຕໂນ ກຏິຍໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວາຕຈ຺ຉິນ຺ນວລາຫໂກ ວິຍ ເວເຄນ ຘນຸສຕມຕ຺ຕໍ ຐານໍ ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ກຏິຍໍ ພນ຺ຘນຏ຺ຐານສ຺ສ ອສລ຺ລກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ຣຸກ຺ຂໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ອມ຺ພສາຂໍ ທຬ຺ຫໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ວານຣຄຓສ຺ສ ສຎ຺ຎມທາສິ ‘‘ສີຆໍ ມມ ປິຏ຺ຐິໍ ມທ຺ທມານາ ເວຕ຺ຕລຕາຍ ໂສຕ຺ຖິຄມນໍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. ອສີຕິສຫສ຺ສວານຣາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຂມາເປຕ຺ວາ ຕຖາ ອຄມໍສຸ. ຕທາ ເທວທຕ຺ໂຕປິ ມກ຺ກໂຏ ຫຸຕ຺ວາ ເຕສໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ໂຫຕິ. ໂສ ‘‘ອຍໍ ເມ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ກາໂລ’’ຕິ ອຸຈ຺ຈໍ ສາຂໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ເວຄໍ ຊເນຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຍໍ ປຕິ. ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ຫທຍໍ ຠິຊ຺ຊິ, ພລວເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສປິ ຕໍ ເວທນາປ຺ປຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ເອກໂກວ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ອນິທ຺ທາຍນ຺ໂຕ ວານເຣຫິ ຈ ມຫາສຕ຺ເຕນ ຈ ກຕກິຣິຍໍ ສພ຺ພໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຕິຣຈ຺ຉາໂນ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕໍ ອຄເຓຕ຺ວາ ປຣິສາຍ ໂສຕ຺ຖິຠາວເມວ ອກາສີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິ.

ໂສ ປຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ‘‘ນ ຍຸຕ຺ຕໍ ອິມໍ ກປິຣາຊານໍ ນາເສຕຸໍ, ອຸປາເຍນ ນໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອນ຺ໂຕຄງ຺ຄາຍ ນາວາສງ຺ຆາຏໍ ຐເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຏກໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ສຓິກໍ ມຫາສຕ຺ຕໍ ໂອຕາຣາເປຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິຍໍ ກາສາວວຕ຺ຖໍ ປຕ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ຄງ຺ໂຄທເກນ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ຜາຓິໂຕທກໍ ປາເຍຕ຺ວາ ປຣິສຸທ຺ຘສຣີຣໍ ສຫສ຺ສປາກເຕເລນ ອພ຺ຠຎ຺ຊາເປຕ຺ວາ ສຍນປິຏ຺ເຐ ເອຬກຈມ຺ມໍ ສນ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ສຓິກໍ ຕຕ຺ຖ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ນີເຈ ອາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໓.

‘‘ອຕ຺ຕານໍ ສງ຺ກມໍ ກຕ຺ວາ, ໂຍ ໂສຕ຺ຖິໍ ສມຕາຣຍິ;

ກິໍ ຕ຺ວໍ ເຕສໍ ກິເມ ຕຸຍ຺ຫໍ, ໂຫນ຺ຕິ ເອເຕ ມຫາກປີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອມ຺ໂຠ ມຫາກປິ, ໂຍ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕານໍ ສງ຺ກມໍ ກຕ຺ວາ ຕຸລໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ອິເມ ວານເຣ ໂສຕ຺ຖິໍ ສມຕາຣຍິ, ເຂເມນ ສນ຺ຕາເຣສິ; ກິໍ ຕ຺ວໍ ເຕສໍ ໂຫສິ, ກິເມ ຕຸຍ຺ຫໍ ວາ ກິໍສຸ ເອເຕ ໂຫນ຺ຕີຕິ?

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ໂອວທນ຺ໂຕ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໘໔.

‘‘ຣາຊາຫໍ ອິສ຺ສໂຣ ເຕສໍ, ຍູຖສ຺ສ ປຣິຫາຣໂກ;

ເຕສໍ ໂສກປເຣຕານໍ, ຠີຕານໍ ເຕ ອຣິນ຺ທມ.

໘໕.

‘‘ອຸລ຺ລງ຺ຆຍິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ, ວິສ຺ສຏ຺ຐຘນຸໂນ ສຕໍ;

ຕໂຕ ອປຣປາເທສຸ, ທຬ຺ຫໍ ພນ຺ຘໍ ລຕາຄຸຓໍ.

໘໖.

‘‘ຉິນ຺ນພ຺ຠມິວ ວາເຕນ, ນຸຓ຺ໂຓ ຣຸກ຺ຂໍ ອຸປາຄມິໍ;

ໂສຫໍ ອປ຺ປຠວໍ ຕຕ຺ຖ, ສາຂໍ ຫຕ຺ເຖຫິ ອຄ຺ຄຫິໍ.

໘໗.

‘‘ຕໍ ມໍ ວິຍາຍຕໍ ສນ຺ຕໍ, ສາຂາຍ ຈ ລຕາຍ ຈ;

ສມນຸກ຺ກມນ຺ຕາ ປາເທຫິ, ໂສຕ຺ຖິໍ ສາຂາມິຄາ ຄຕາ.

໘໘.

‘‘ຕໍ ມໍ ນ ຕປເຕ ພນ຺ໂຘ, ມໂຕ ເມ ນ ຕເປສ຺ສຕິ;

ສຸຂມາຫຣິຕໍ ເຕສໍ, ເຍສໍ ຣຊ຺ຊມກາຣຍິໍ.

໘໙.

‘‘ເອສາ ເຕ ອຸປມາ ຣາຊ, ຕໍ ສຸໂຓຫິ ອຣິນ຺ທມ;

ຣຎ຺ຎາ ຣຏ຺ຐສ຺ສ ໂຍຄ຺ຄສ຺ສ, ພລສ຺ສ ນິຄມສ຺ສ ຈ;

ສພ຺ເພສໍ ສຸຂເມຏ຺ຐພ຺ພໍ, ຂຕ຺ຕິເຍນ ປຊານຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຕສນ຺ຕິ ເຕສໍ ອສີຕິສຫສ຺ສານໍ ວານຣານໍ. ຠີຕານໍ ເຕຕິ ຕວ ວິຊ຺ຌນຕ຺ຖາຍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ຠີຕານໍ. ອຣິນ຺ທມາຕິ ຣາຊານໍ ອາລປຕິ. ຣາຊາ ຫິ ໂຈຣາທີນໍ ອຣີນໍ ທມນໂຕ ‘‘ອຣິນ຺ທໂມ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ວິສ຺ສຏ຺ຐຘນຸໂນ ສຕນ຺ຕິ ອນາໂຣປິຕຘນຸສຕປ຺ປມາຓໍ ຐານໍ ອຕ຺ຕານໍ ອາກາເສ ອຸລ຺ລງ຺ຆຍິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕໂຕ ອິມມ຺ຫາ ຣຸກ຺ຂາ ລງ຺ຆຍິຕ຺ວາ ຄຕຏ຺ຐານໂຕ. ອປຣປາເທສູຕິ ປຈ຺ຉາປາເທສຸ. ອິທໍ ກຏິຠາຄໍ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິ ກຏິຠາເຄ ຕໍ ລຕາຄຸຓໍ ທຬ຺ຫໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມປາເທຫິ ຠູມິຍໍ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ວາຕເວເຄນ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ນຸຓ຺ໂຓ ຣຸກ຺ຂໍ ອຸປາຄມິນ຺ຕິ ວາຕຈ຺ຉິນ຺ນໍ ອພ຺ຠມິວ ອຕ຺ຕໂນ ເວຄຊນິເຕນ ວາເຕນ ນຸຓ຺ໂຓ. ຍຖາ ວາຕຈ຺ຉິນ຺ນພ຺ຠໍ ວາເຕນ, ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ເວເຄນ ນຸຓ຺ໂຓ ຫຸຕ຺ວາ ອິມໍ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂໍ ອຸປາຄມິໍ. ອປ຺ປຠວນ຺ຕິ ໂສ ອຫໍ ຕຕ຺ຖ ອາກາສປ຺ປເທເສ ຣຸກ຺ຂໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ອປ຺ປໂຫນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສາຂໍ ຫຕ຺ເຖຫິ ອຄ຺ຄເຫສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ວິຍາຍຕນ຺ຕິ ຣຸກ຺ຂສາຂາຍ ຈ ເວຕ຺ຕລຕາຍ ຈ ວີຓາຍ ຠມຣຕນ຺ຕິ ວິຍ ວິຕຕໍ ອາກຑ຺ຒິຕສຣີຣໍ. ສມນຸກ຺ກມນ຺ຕາຕິ ມຍາ ອນຸຎ຺ຎາຕາ ມໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປາເທຫິ ອນຸກ຺ກມນ຺ຕາ ນິຣນ຺ຕຣເມວ ອກ຺ກມນ຺ຕາ ໂສຕ຺ຖິໍ ຄຕາ. ຕໍ ມໍ ນ ຕປເຕ ພນ຺ໂຘຕິ ຕໍ ມໍ ນາປິ ໂສ ວລ຺ລິຍາ ພນ຺ໂຘ ຕປຕິ, ນາປິ ອິທານິ ມຣຓໍ ຕເປສ຺ສຕິ. ກິໍກາຣຓາ? ສຸຂມາຫຣິຕໍ ເຕສນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ເຍສໍ ອຫໍ ຣຊ຺ຊມກາຣຍິໍ, ເຕສໍ ມຍາ ສຸຂມາຫຣິຕໍ. ເອເຕ ຫິ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຍໍ ໂນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ທຸກ຺ຂໍ ຫຣິຕ຺ວາ ສຸຂໍ ອາຫຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມໍ ຣາຊານໍ ອກໍສຸ. ອຫມ຺ປິ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ທຸກ຺ຂໍ ຫຣິສ຺ສາມິ’’ຈ຺ເຈວ ເອເຕສໍ ຣາຊາ ຊາໂຕ. ຕໍ ອຊ຺ຊ ມຍາ ເອເຕສໍ ມຣຓທຸກ຺ຂໍ ຫຣິຕ຺ວາ ຊີວິຕສຸຂໍ ອາຫຏໍ, ເຕນ ມໍ ນາປິ ພນ຺ໂຘ ຕປຕິ, ນ ມຣຓວໂຘ ຕເປສ຺ສຕິ.

ເອສາ ເຕ ອຸປມາຕິ ເອສາ ເຕ ມຫາຣາຊ, ມຍາ ກຕກິຣິຍາຍ ອຸປມາ. ຕໍ ສຸໂຓຫີຕິ ຕສ຺ມາ ອິມາຍ ອຸປມາຍ ສໍສນ຺ເທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ທິຍ຺ຍມານໍ ໂອວາທໍ ສຸຓາຫິ. ຣຎ຺ຎາ ຣຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ຎາ ນາມ ອຸຈ຺ຉຸຍນ຺ເຕ ອຸຈ຺ຉຸໍ ວິຍ ຣຏ຺ຐໍ ອປີເຬຕ຺ວາ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ອຄຕິຄມນໍ ປຫາຍ ຈຕູຫິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູຫິ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ທສສຸ ຣາຊຘມ຺ເມສຸ ປຕິຏ຺ຐາຍ ມຍາ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ‘‘ກິນ຺ຕິເມ ຣຏ຺ຐວາສິໂນ ວິຄຕຠຍາ ຄິມ຺ຫກາເລ ວິວຏທ຺ວາເຣ ຎາຕີຫິ ຈ ປຣິວາຣເກຫິ ຈ ປຣິວາຣິຕາ ອຸເຣ ປຸຕ຺ເຕ ນຈ຺ເຈນ຺ຕາ ສີເຕນ ວາເຕນ ພີຊິຍມານາ ຍຖາຣຸຈິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ກາຍິກເຈຕສິກສຸຂສມງ຺ຄິໂນ ຠເວຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ສກລຣຏ຺ຐສ຺ສ ຈ ຣຖສກຏາທິຍຸຕ຺ຕວາຫນສ຺ສ ໂຍຄ຺ຄສ຺ສ ຈ ປຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕສ຺ສ ພລສ຺ສ ຈ ນິຄມຊນປທສງ຺ຂາຕສ຺ສ ນິຄມສ຺ສ ຈ ສພ຺ເພສໍ ສຸຂເມວ ເອສິຕພ຺ພໍ ຄເວສິຕພ຺ພນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຂຕ຺ຕິເຍນ ປຊານຕາຕິ ເຂຕ຺ຕານໍ ອຘິປຕິຠາເວນ ‘‘ຂຕ຺ຕິໂຍ’’ຕິ ລທ຺ຘນາເມນ ປນ ເອເຕນ ອວເສສສຕ຺ເຕ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ປຊານຕາ ຎາຓສມ຺ປນ຺ເນນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ໂອວທນ຺ໂຕ ອນຸສາສນ຺ໂຕວ ກາລມກາສິ. ຣາຊາ ອມຈ຺ເຈ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ສ ກປິຣາຊສ຺ສ ຣາຊູນໍ ວິຍ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖາຄາຣມ຺ປິ ອາຓາເປສິ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຣຕ຺ຕວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ ວິກິຓ຺ຓເກສາ ທຓ຺ຑທີປິກຫຕ຺ຖາ ກປິຣາຊານໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອາຬາຫນໍ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. ອມຈ຺ຈາ ທາຣູນໍ ສກຏສຕມຕ຺ເຕນ ຈິຕກໍ ກຣິຕ຺ວາ ຣາຊູນໍ ກຣຓນິຍາເມເນວ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ສີສກປາລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມໍສຸ. ຣາຊາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ອາຬາຫເນ ເຈຕິຍໍ ກາເຣຕ຺ວາ ທີເປ ຊາລາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ສີສກປາລໍ ສຸວຓ຺ຓຂຈິຕໍ ກາເຣຕ຺ວາ ກຸນ຺ຕຄ຺ເຄ ຐເປຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູເຊນ຺ໂຕ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕຣາຊທ຺ວາເຣ ຐເປຕ຺ວາ ສກລນຄຣໍ ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ຘາຕຸປູຊໍ ກາເຣສິ. ອຖ ນໍ ຘາຕຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຈຕິຍໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ປຕິຏ຺ຐາຍ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ທຸຏ຺ຐກປິ ເທວທຕ຺ໂຕ, ປຣິສາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ກປິຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມຫາກປິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໔໐໘] ໓. ກຸມ຺ຠກາຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອມ຺ພາຫມທ຺ທໍ ວນມນ຺ຕຣສ຺ມິນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກິເລສນິຄ຺ຄຫໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ປານີຍຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໑.໕໙ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ຕທາ ປນ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປຎ຺ຈສຕາ ສຫາຍກາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕໂກຏິສນ຺ຖາເຣ ວສມານາ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມເຍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ກຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອຕ຺ຕໂນ ສາວເກ ຣຕ຺ຕິຍາ ຕໂຍ ວາເຣ, ທິວສສ຺ສ ຕໂຍ ວາເຣຕິ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ຉ ວາເຣ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ກິກີ ອຓ຺ຑໍ ວິຍ, ຈມຣີ ວາລຘິໍ ວິຍ, ມາຕາ ປິຍປຸຕ຺ຕໍ ວິຍ, ເອກຈກ຺ຂຸໂກ ປຸຣິໂສ ຈກ຺ຂຸໍ ວິຍ ຣກ຺ຂຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຂເຓ ອຸປ຺ປນ຺ນກິເລສໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ໂສ ຕໍ ທິວສໍ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມເຍ ເຊຕວນໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວິຕກ຺ກສມຸທາຈາຣໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິເມສໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ອຍໍ ກິເລໂສ ວຑ຺ຒນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕສ຺ສ ເຫຕຸໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສຕິ, ອິທາເນວ ເນສໍ ກິເລສໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄນ຺ຘກຸຏິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ອານນ຺ທ, ອນ຺ໂຕໂກຏິສນ຺ຖາເຣ ວສນກຠິກ຺ຂູ ສພ຺ເພ ສນ຺ນິປາເຕຫີ’’ຕິ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣພຸທ຺ຘາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນ຺ໂຕປວຕ຺ຕກິເລສານໍ ວເສ ວຕ຺ຕິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ກິເລໂສ ຫິ ວຑ຺ຒມາໂນ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ໂຕ ວິຍ ມຫາວິນາສໍ ປາເປຕິ, ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ກິເລສໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ທິສ຺ວາ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ປວຕ຺ຕກິເລສໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິນຄຣສ຺ສ ທ຺ວາຣຄາເມ ກຸມ຺ຠກາຣກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ກຸຏຸມ຺ພໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ປຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ຘີຕຣຎ຺ຈ ລຠິຕ຺ວາ ກຸມ຺ຠກາຣກມ຺ມໍ ນິສ຺ສາຍ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ໂປເສສິ. ຕທາ ກລິງ຺ຄຣຏ຺ເຐ ທນ຺ຕປຸຣນຄເຣ ກຣຓ຺ຑໂກ ນາມ ຣາຊາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຸຍ຺ຍານທ຺ວາເຣ ຜລຠາຣຠຣິຕໍ ມຘຸຣຜລໍ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂໍ ທິສ຺ວາ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘວຣຄໂຕເຍວ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ເອກໍ ອມ຺ພປິຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມງ຺ຄລສິລາຍ ນິສິນ຺ໂນ ທາຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕການໍ ທຕ຺ວາ ອມ຺ພໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ. ‘‘ຣຎ຺ຎາ ຄຫິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເສເສຫິ ນາມ ຄເຫຕພ຺ພເມວາ’’ຕິ ອມຈ຺ຈາປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາທໂຍປິ ອມ຺ພານິ ປາເຕຕ຺ວາ ຂາທິໍສຸ. ປຈ຺ຉາ ອາຄຕາ ຣຸກ຺ຂໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ມຸຄ຺ຄເຣຫິ ໂປເຖຕ຺ວາ ໂອຠຄ຺ຄວິຠຄ຺ຄສາຂໍ ກຕ຺ວາ ອາມກຜລມ຺ປິ ອເສເສຕ຺ວາ ຂາທິໍສຸ.

ຣາຊາ ທິວສໍ ອຸຍ຺ຍາເນ ກີຬິຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ອລງ຺ກຕຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘວເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ທິສ຺ວາ ຫຕ຺ຖິໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ປາໂຕວ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ອຕິຕ຺ຕິກໂຣ ຜລຠາຣຠຣິໂຕ ໂສຠມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ, ອິທານິ ຄຫິຕຜໂລ ໂອຠຄ຺ຄວິຠຄ຺ໂຄ ອໂສຠມາໂນ ຐິໂຕ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນ ອຎ຺ຎໂຕ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອປຣໍ ນິປ຺ຜລໍ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອສ ຣຸກ຺ໂຂ ອຕ຺ຕໂນ ນິປ຺ຜລຠາເວນ ມຸຓ຺ຑມຓິປພ຺ພໂຕ ວິຍ ໂສຠມາໂນ ຐິໂຕ, ອຍໍ ປນ ສຜລຠາເວນ ອິມໍ ພ຺ຍສນໍ ປຕ຺ໂຕ, ອິທໍ ອຄາຣມຊ຺ຌມ຺ປິ ຜລິຕຣຸກ຺ຂສທິສໍ, ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນິປ຺ຜລຣຸກ຺ຂສທິສາ, ສຘນສ຺ເສວ ຠຍໍ ອຕ຺ຖິ, ນິທ຺ຘນສ຺ສ ຠຍໍ ນຕ຺ຖິ, ມຍາປິ ນິປ຺ຜລຣຸກ຺ເຂນ ວິຍ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຜລຣຸກ຺ຂໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ຐິຕໂກວ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ວິທ຺ຘໍສິຕາ ທານິ ເມ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິກຸຏິກາ, ຉິນ຺ນາ ຕີສຸ ຠເວສຸ ປຏິສນ຺ຘິ, ໂສຘິຕາ ສໍສາຣອຸກ຺ກາຣຠູມິ, ໂສສິໂຕ ມຍາ ອສ຺ສຸສມຸທ຺ໂທ, ຠິນ຺ໂນ ອຏ຺ຐິປາກາໂຣ, ນຕ຺ຖິ ເມ ປຸນ ປຏິສນ຺ຘີ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິໂຕວ ອຏ຺ຐາສິ.

ອຖ ນໍ ອມຈ຺ຈາ ອາຫໍສຸ ‘‘ອຕິພຫຸໍ ຐິຕຕ຺ຖ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ນ ມຍໍ ມຫາຣາຊາໂນ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ນາມ ມຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ນາມ ຕຸມ຺ຫາທິສາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ກີທິສາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ໂອໂຣປິຕເກສມສ຺ສຸກາສາວວຕ຺ຖປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ກຸເລ ວາ ຄເຓ ວາ ອລຄ຺ຄາ ວາຕຈ຺ຉິນ຺ນວລາຫກຣາຫຸມຸຕ຺ຕຈນ຺ທມຓ຺ຑລປຏິຠາຄາ ຫິມວນ຺ເຕ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາເຣ ວສນ຺ຕິ, ເອວຣູປາ ເທວ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ’’ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຣາຊາ ຫຕ຺ຖໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສີສໍ ປຣາມສິ, ຕາວເທວສ຺ສ ຄິຫິລິງ຺ຄໍ ອນ຺ຕຣຘາຍິ, ສມຓລິງ຺ຄໍ ປາຕຸຣໂຫສິ.

‘‘ຕິຈີວຣຎ຺ຈ ປຕ຺ໂຕ ຈ, ວາສິ ສູຈິ ຈ ພນ຺ຘນໍ;

ປຣິສ຺ສາວເນນ ອຏ຺ເຐເຕ, ຍຸຕ຺ຕໂຍຄສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸໂນ’’ຕິ. –

ເອວໍ ວຸຕ຺ຕາ ສມຓປຣິກ຺ຂາຣາ ກາຍປຏິພທ຺ຘາວ ອເຫສຸໍ. ໂສ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ອນິລປເຖນ ອຸຕ຺ຕຣຫິມວນ຺ເຕ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາຣເມວ ອຄມາສິ.

ຄນ຺ຘາຣຣຏ຺ເຐປິ ຕກ຺ກສິລນຄເຣ ນຄ຺ຄຊິ ນາມ ຣາຊາ ອຸປຣິປາສາເທ ປລ຺ລງ຺ກມຊ຺ຌຄໂຕ ເອກໍ ອິຕ຺ຖິໍ ເອເກກຫຕ຺ເຖ ເອເກກໍ ມຓິວລຍໍ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘໍ ປິສມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຕານິ ວລຍານິ ເອເກກຠາເວນ ນ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕິ ນ ວິຣວນ຺ຕີ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ອຖ ສາ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖໂຕ ວລຍໍ ວາມຫຕ຺ເຖເຍວ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ເຖນ ຄນ຺ຘໍ ສງ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ປິສິຕຸໍ ອາຣຠິ, ວາມຫຕ຺ເຖ ວລຍໍ ທຸຕິຍໍ ອາຄມ຺ມ ຆຏ຺ຏິຍມານໍ ສທ຺ທມກາສິ. ຣາຊາ ຕານິ ທ຺ເວ ວລຍານິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕານິ ວິຣວນ຺ຕານິ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິທໍ ວລຍໍ ເອເກກກາເລ ນ ຆຏ຺ເຏສິ, ທຸຕິຍໍ ອາຄມ຺ມ ຆຏ຺ເຏຕິ, ສທ຺ທໍ ກໂຣຕິ, ເອວເມວ ອິເມ ສຕ຺ຕາປິ ເອເກກາ ນ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕິ ນ ວິວທນ຺ຕິ, ທ຺ເວ ຕໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຆຏ຺ເຏນ຺ຕິ, ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຫໍ ປນ ກສ຺ມີຣຄນ຺ຘາເຣສຸ ທ຺ວີສຸ ຣຊ຺ເຊສຸ ຣຏ຺ຐວາສິໂນ ວິຈາເຣມິ, ມຍາປິ ເອກວລຍສທິເສນ ຫຸຕ຺ວາ ປຣໍ ອວິຈາເຣຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານເມວ ວິຈາເຣນ຺ເຕນ ວສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສງ຺ຆຏ຺ຏນວລຍໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ຍຖານິສິນ຺ໂນວ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວ.

ວິເທຫຣຏ຺ເຐ ມິຖິລນຄເຣ ນິມິ ນາມ ຣາຊາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ອມຈ຺ຈຄຓປຣິວຸໂຕ ວິວຏສີຫປຎ຺ຊເຣນ ອນ຺ຕຣວີຖິໍ ເປກ຺ຂມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ອເຖໂກ ເສໂນ ສູນາປຓໂຕ ມໍສເປສິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ຕເມນໍ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ຄິຊ຺ຌາທໂຍ ສກຸຓາ ສມ຺ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອາຫາຣເຫຕຸ ຕຸຓ຺ເຑນ ວິຊ຺ຌນ຺ຕາ ປກ຺ເຂຫິ ປຫຣນ຺ຕາ ປາເທຫິ ມທ຺ທນ຺ຕາ ອຄມໍສຸ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ວຘໍ ອສຫມາໂນ ຕໍ ມໍສໍ ຉຑ຺ເຑສິ. ອຎ຺ໂຎ ຄຓ຺ຫິ, ສກຸຓາ ອິມໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຕໍ ອນຸພນ຺ຘິໍສຸ. ເຕນປິ ວິສ຺ສຏ຺ຐໍ ອຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄເຫສິ, ຕມ຺ປິ ຕເຖວ ວິເຫເຐສຸໍ. ຣາຊາ ເຕ ສກຸເຓ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ໂຍ ໂຍ ມໍສເປສິໍ ຄຓ຺ຫິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ທຸກ຺ຂໍ, ໂຍ ໂຍ ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ສຸຂໍ, ອິເມປິ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ໂຍ ໂຍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ສ ຕສ຺ເສວ ທຸກ຺ຂໍ, ອິຕຣສ຺ສ ສຸຂໍ, ອິເມ ຫິ ພຫູນໍ ສາຘາຣຓາ, ມຍ຺ຫໍ ໂຂ ປນ ໂສຬສ ອິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານິ, ມຍາ ວິສ຺ສຏ຺ຐມໍສປິຓ຺ເຑນ ວິຍ ເສເນນ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ປຫາຍ ສຸຂິເຕນ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ໂຍນິໂສ ມນສິ ກໂຣນ຺ໂຕ ຍຖາຐິໂຕວ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວ.

ອຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຈາລຣຏ຺ເຐ ກປິລນຄເຣ ທຸມ຺ມຸໂຂ ນາມ ຣາຊາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ອມຈ຺ຈຄຓປຣິວຸໂຕ ວິວຏສີຫປຎ຺ຊເຣ ຣາຊງ຺ຄຓໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ໂຄປາລກາ ວຊທ຺ວາຣໍ ວິວຣິໍສຸ, ອຸສຠາ ວຊໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ກິເລສວເສນ ເອກໍ ຄາວິໍ ອນຸພນ຺ຘິໍສຸ. ຕຕ຺ເຖໂກ ຕິຂິຓສິງ຺ໂຄ ມຫາອຸສໂຠ ອຎ຺ຎໍ ອຸສຠໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ກິເລສມຈ຺ເຉຣາຠິຠູໂຕ ຕິຂິເຓນ ສິງ຺ເຄນ ອນ຺ຕຣສຕ຺ຖິມ຺ຫິ ປຫຣິ. ຕສ຺ສ ປຫາຣມຸເຂນ ອນ຺ຕານິ ນິກ຺ຂມິໍສຸ, ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິ. ຣາຊາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິເມ ສຕ຺ຕາ ຕິຣຈ຺ຉານຄເຕ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ກິເລສວເສນ ທຸກ຺ຂໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ອຍໍ ອຸສໂຠ ກິເລສໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ, ອຎ຺ເຎປິ ສຕ຺ຕາ ກິເລເສເຫວ ກມ຺ປນ຺ຕິ, ມຍາ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ກມ຺ປນກິເລເສ ປຫາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ຐິຕໂກວ ຕີຓິ ລກ຺ຂຓານິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ເສສໍ ປຸຣິມສທິສເມວ.

ອເຖກທິວສໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຠິກ຺ຂາຈາຣເວລໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ອໂນຕຕ຺ຕທເຫ ນາຄລຕາທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ຂາທິຕ຺ວາ ກຕສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນາ ມໂນສິລາຕເລ ຐຕ຺ວາ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ອິທ຺ຘິຍາ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈວຓ຺ຓວລາຫເກ ມທ຺ທມານາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພາຣາຓສິນຄຣທ຺ວາຣຄາມກສ຺ສ ອວິທູເຣ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທ຺ວາຣຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປາປຸຓິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຕ ທິສ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເຄຫໍ ປເວເສຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ທຕ຺ວາ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ອຕິວິຍ ໂສຠຕິ, ວິປ຺ປສນ຺ນານິ ໂວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ, ປຣິສຸທ຺ໂຘ ຉວິວຓ຺ໂຓ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ອາຣມ຺ມຓໍ ທິສ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ອິມໍ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຸປຄຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຍຖາ ຈ ສງ຺ຆຕ຺ເຖຣໍ, ເອວໍ ເສເສປິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ຊນາ ‘‘ອຫໍ ອສຸກນຄເຣ ອສຸກຣຏ຺ເຐ ອສຸກຣາຊາ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຠິນິກ຺ຂມນວຕ຺ຖູນິ ກເຖຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ເອເກກໍ ຄາຖມາຫໍສຸ –

໙໐.

‘‘ອມ຺ພາຫມທ຺ທໍ ວນມນ຺ຕຣສ຺ມິໍ, ນິໂລຠາສໍ ຜລິຕໍ ສໍວິຣູຬ຺ຫໍ;

ຕມທ຺ທສໍ ຜລເຫຕຸ ວິຠຄ຺ຄໍ, ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍໍ ຈຣາມິ.

໙໑.

‘‘ເສລໍ ສຸມຏ຺ຐໍ ນຣວີຣນິຏ຺ຐິຕໍ, ນາຣີ ຍຸຄໍ ຘາຣຍິ ອປ຺ປສທ຺ທໍ;

ທຸຕິຍຎ຺ຈ ອາຄມ຺ມ ອໂຫສິ ສທ຺ໂທ, ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍໍ ຈຣາມິ.

໙໒.

‘‘ທິຊາ ທິຊໍ ກຸຓປມາຫຣນ຺ຕໍ, ເອກໍ ສມານໍ ພຫຸກາ ສເມຈ຺ຈ;

ອາຫາຣເຫຕູ ປຣິປາຕຍິໍສຸ, ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍໍ ຈຣາມິ.

໙໓.

‘‘ອຸສຠາຫມທ຺ທໍ ຍູຖສ຺ສ ມຊ຺ເຌ, ຈລກ຺ກກຸໍ ວຓ຺ຓພລູປປນ຺ນໍ;

ຕມທ຺ທສໍ ກາມເຫຕຸ ວິຕຸນ຺ນໍ, ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍໍ ຈຣາມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອມ຺ພາຫມທ຺ທນ຺ຕິ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂໍ ອຫໍ ອທ຺ທສໍ. ວນມນ຺ຕຣສ຺ມິນ຺ຕິ ວນອນ຺ຕເຣ, ອມ຺ພວນມຊ຺ເຌຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສໍວິຣູຬ຺ຫນ຺ຕິ ສຸວຑ຺ຒິຕໍ. ຕມທ຺ທສນ຺ຕິ ຕໍ ອຸຍ຺ຍານໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຜລເຫຕຸ ວິຠຄ຺ຄໍ ປຸນ ອທ຺ທສໍ. ຕໍ ທິສ຺ວາຕິ ຕໍ ຜລເຫຕຸ ວິຠຄ຺ຄໍ ທິສ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສໍເວໂຄ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອິມໍ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຸປຄໂຕສ຺ມິ, ຕສ຺ມາ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍໍ ຈຣາມີຕິ. ອິທໍ ໂສ ຜລເຫຕຸ ວິຠຄ຺ຄໍ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂໍ ທສ຺ສນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພໍ ຈິຕ຺ຕາຈາຣໍ ກເຖສິ. ເສສານໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊເນສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອນຸຕ຺ຕານປທວຓ຺ຓນາ – ເສລນ຺ຕິ ມຓິວລຍໍ. ນຣວີຣນິຏ຺ຐິຕນ຺ຕິ ວີຣນເຣຫິ ນິຏ຺ຐິຕໍ, ປຓ຺ຑິຕປຸຣິເສຫິ ກຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຸຄນ຺ຕິ ເອເກກສ຺ມິໍ ເອເກກໍ ກຕ຺ວາ ເອກໍ ວລຍຍຸຄຬໍ. ທິຊາ ທິຊນ຺ຕິ ຄຫິຕມໍສປິຓ຺ຑໍ ທິຊໍ ອວເສສທິຊາ. ກຸຓປມາຫຣນ຺ຕນ຺ຕິ ມໍສປິຓ຺ຑໍ ອາທາຍ ອາຫຣນ຺ຕໍ. ສເມຈ຺ຈາຕິ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ. ປຣິປາຕຍິໍສູຕິ ໂກຏ຺ເຏນ຺ຕາ ອນຸພນ຺ຘິໍສຸ. ອຸສຠາຫມທ຺ທນ຺ຕິ ອຸສຠໍ ອຫໍ ອທ຺ທສໍ. ຈລກ຺ກກຸນ຺ຕິ ຈລກ຺ກກຸຘໍ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອເກກໍ ຄາຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກເມວ ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ອນຸຣູປ’’ນ຺ຕິ ເອເກກສ຺ສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ຖຸຕິໍ ອກາສິ. ຕຎ຺ຈ ປນ ຈຕູຫິ ຊເນຫິ ເທສິຕໍ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຆຣາວາເສ ອນເປກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ເຕສຸ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘສຸ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ສຸຂນິສິນ຺ໂນ ຠຣິຍໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ເອເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອກິຎ຺ຈນາ ອປລິໂພຘາ ປພ຺ພຊ຺ຊາສຸເຂນ ວີຕິນາເມນ຺ຕິ, ອຫໍ ປນ ຠຕິຍາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປມິ, ກິໍ ເມ ຆຣາວາເສນ, ຕ຺ວໍ ປຸຕ຺ຕເກ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ເຄເຫ ວສາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໙໔.

‘‘ກຣຓ຺ຑໂກ ກລິງ຺ຄານໍ, ຄນ຺ຘາຣານຎ຺ຈ ນຄ຺ຄຊິ;

ນິມິຣາຊາ ວິເທຫານໍ, ປຎ຺ຈາລານຎ຺ຈ ທຸມ຺ມຸໂຂ;

ເອເຕ ຣຏ຺ຐານິ ຫິຕ຺ວານ, ປພ຺ພຊິໍສຸ ອກິຎ຺ຈນາ.

໙໕.

‘‘ສພ຺ເພປິເມ ເທວສມາ ສມາຄຕາ, ອຄ຺ຄີ ຍຖາ ປຊ຺ຊລິໂຕ ຕເຖວິເມ;

ອຫມ຺ປິ ເອໂກ ຈຣິສ຺ສາມິ ຠຄ຺ຄວິ, ຫິຕ຺ວານ ກາມານິ ຍໂຖຘິການີ’’ຕິ.

ຕາສໍ ອຕ຺ໂຖ – ຠທ຺ເທ, ເອສ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ທນ຺ຕປຸເຣ ນາມ ນຄເຣ ກຣຓ຺ຑໂກ ນາມ ກລິງ຺ຄານໍ ຊນປທສ຺ສ ຣາຊາ, ທຸຕິໂຍ ຕກ຺ກສິລນຄເຣ ນຄ຺ຄຊິ ນາມ ຄນ຺ຘາຣານໍ ຊນປທສ຺ສ ຣາຊາ, ຕຕິໂຍ ມິຖິລນຄເຣ ນິມິ ນາມ ວິເທຫານໍ ຊນປທສ຺ສ ຣາຊາ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ກປິລນຄເຣ ທຸມ຺ມຸໂຂ ນາມ ອຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຈາລານໍ ຊນປທສ຺ສ ຣາຊາ, ເອເຕ ເອວຣູປານິ ຣຏ຺ຐານິ ຫິຕ຺ວາ ອກິຎ຺ຈນາ ຫຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ສພ຺ເພປິເມຕິ ອິເມ ປນ ສພ຺ເພປິ ວິສຸທ຺ຘິເທເວຫິ ປຸຣິມປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘຫິ ສມານາ ເອກໂຕ ສມາຄຕາ. ອຄ຺ຄີ ຍຖາຕິ ຍຖາ ຫິ ອຄ຺ຄິ ປຊ຺ຊລິໂຕ ໂອຠາສຕິ. ຕເຖວິເມຕິ ອິເມປິ ຕເຖວ ສີລາທີຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຄຸເຓຫິ ໂອຠາສນ຺ຕິ. ຍຖາ ເອເຕ, ຕຖາ ອຫມ຺ປິ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເອໂກ ຈຣິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠຄ຺ຄວີຕິ ຠຣິຍໍ ອາລປຕິ. ຫິຕ຺ວານ ກາມານີຕິ ຣູປາທໂຍ ວຕ຺ຖຸກາເມ ຫິຕ຺ວາ. ຍໂຖຘິການີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ໂອຘິວເສນ ຐິຕານິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຣູປາທິໂອຘິວເສນ ຍຖາຐິເຕ ກາເມ ປຫາຍ ອຫມ຺ປິ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເອໂກ ຈຣິສ຺ສາມີຕິ. ‘‘ຍໂຕຘິການີ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍໂຕ ອຸປຣໂຕ ໂອຘິ ເອເຕສນ຺ຕິ ຍໂຕຘິການິ, ອຸປຣຕໂກຏ຺ຐາສານິ. ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີຕິ ຈິນ຺ຕິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫິ ກິເລສກາມານໍ ເອໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ອຸປຣໂຕ ນາມ ໂຫຕິ ນິຣຸທ຺ໂຘ, ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸຠູໂຕ ກາມໂກຏ຺ຐາໂສປິ ອຸປຣໂຕວ ໂຫຕີຕິ.

ສາ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫມ຺ປິ ໂຂ ສາມິ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຄາເຣ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ສຓ຺ຐາຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໙໖.

‘‘ອຍເມວ ກາໂລ ນ ຫິ ອຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖິ, ອນຸສາສິຕາ ເມ ນ ຠເວຍ຺ຍ ປຈ຺ຉາ;

ອຫມ຺ປິ ເອກາ ຈຣິສ຺ສາມິ ຠຄ຺ຄວ, ສກຸຓີວ ມຸຕ຺ຕາ ປຸຣິສສ຺ສ ຫຕ຺ຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນຸສາສິຕາ ເມ ນ ຠເວຍ຺ຍ ປຈ຺ຉາຕິ ອນຸສາສໂກ ໂອວາທໂກ ນ ຠເວຍ຺ຍ ທຸລ຺ລຠຕ຺ຕາ ໂອວາທການໍ, ຕສ຺ມາ ອຍເມວ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ກາໂລ, ນ ຫິ ອຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ສກຸຓີວ ມຸຕ຺ຕາຕິ ຍຖາ ສາກຸຓິເກນ ຄເຫຕ຺ວາ ສກຸຓປຈ຺ຉິຍໍ ຂິຕ຺ຕາສຸ ສກຸຓີສຸ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ມຸຕ຺ຕາ ເອກາ ສກຸຓີ ອນິລປຖໍ ລງ຺ຆຍິຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກິກາວ ຈເຣຍ຺ຍ, ຕຖາ ອຫມ຺ປິ ຕວ ຫຕ຺ຖໂຕ ມຸຕ຺ຕາ ເອກິກາ ຈຣິສ຺ສາມີຕິ ສຍມ຺ປິ ປພ຺ພຊິຕຸກາມາ ຫຸຕ຺ວາ ເອວມາຫ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ສາ ປນ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ປຸເຣຕຣໍ ປພ຺ພຊິຕຸກາມາ ‘‘ສາມິ, ປານີຍຕິຕ຺ຖໍ ຄມິສ຺ສາມິ, ທາຣເກ ໂອໂລເກຫີ’’ຕິ ຆຏໍ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ວິຍ ປລາຍິຕ຺ວາ ນຄຣສາມນ຺ເຕ ຕາປສານໍ ສນ຺ຕິເກ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ອນາຄມນໍ ຎຕ຺ວາ ສຍໍ ທາຣເກ ໂປເສສິ. ອປຣຠາເຄ ເຕສຸ ໂຖກໍ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຍານຍຊານນສມຕ຺ຖຕໍ ສມ຺ປຕ຺ເຕສຸ ເຕສໍ ວີມໍສນຕ຺ຖໍ ເອກທິວສໍ ຠຕ຺ຕໍ ປຈນ຺ໂຕ ໂຖກໍ ອຸຕ຺ຕຓ຺ຑຸລໍ ປຈິ, ເອກທິວສໍ ໂຖກໍ ກິລິນ຺ນໍ, ເອກທິວສໍ ສຸປກ຺ກໍ, ເອກທິວສໍ ອຕິກິລິນ຺ນໍ, ເອກທິວສໍ ອໂລຓກໍ, ເອກທິວສໍ ອຕິໂລຓກໍ. ທາຣກາ ‘‘ຕາຕ, ອຊ຺ຊ ຠຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕຓ຺ຑຸລໍ, ອຊ຺ຊ ກິລິນ຺ນໍ, ອຊ຺ຊ ສຸປກ຺ກໍ, ອຊ຺ຊ ອຕິກິລິນ຺ນໍ, ອຊ຺ຊ ອໂລຓກໍ, ອຊ຺ຊ ອຕິໂລຓກ’’ນ຺ຕິ ອາຫໍສຸ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອາມ, ຕາຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິເມ ທາຣກາ ອິທານິ ອາມປກ຺ກໂລຓິກອຕິໂລຓິການິ ຊານນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ຊີວິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍາ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ອຖ ເຕ ທາຣເກ ຎາຕການໍ ທຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມຕາຕາ, ອິເມ ທາຣເກ ສາຘຸກໍ ໂປເສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂສ ຎາຕການໍ ປຣິເທວນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ນຄຣສ຺ສ ສາມນ຺ເຕເຍວ ວສິ.

ອຖ ນໍ ເອກທິວສໍ ພາຣາຓສິຍໍ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣນ຺ຕໍ ປຣິພ຺ພາຊິກາ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ຍ, ທາຣກາ ເຕ ນາສິຕາ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ອາຫ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ນາຫໍ ທາຣເກ ນາເສມິ, ເຕສໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຍານຍຊານນກາເລ ປພ຺ພຊິໂຕມ຺ຫິ, ຕ຺ວໍ ເຕສໍ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອຠິຣມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໙໗.

‘‘ອາມໍ ປກ຺ກຎ຺ຈ ຊານນ຺ຕິ, ອໂຖ ໂລຓໍ ອໂລຓກໍ;

ຕມຫໍ ທິສ຺ວານ ປພ຺ພຊິໍ, ຈເຣວ ຕ຺ວໍ ຈຣາມຫ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕມຫນ຺ຕິ ຕໍ ອຫໍ ທາຣການໍ ກິຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ. ຈເຣວ ຕ຺ວໍ ຈຣາມຫນ຺ຕິ ຕ຺ວມ຺ປິ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍເມວ ຈຣ, ອຫມ຺ປິ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍເມວ ຈຣິສ຺ສາມີຕິ.

ອິຕິ ໂສ ປຣິພ຺ພາຊິກໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ສາປິ ໂອວາທໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິຕໍ ຐານໍ ຄຕາ. ຐເປຕ຺ວາ ກິຣ ຕໍ ທິວສໍ ນ ເຕ ປຸນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອທ຺ທສໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈ ຌານາຠິຎ຺ຎໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ເຕ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ຕທາ ຘີຕາ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ອໂຫສິ, ປຸຕ຺ໂຕ ຣາຫຸລກຸມາໂຣ, ປຣິພ຺ພາຊິກາ ຣາຫຸລມາຕາ, ປຣິພ຺ພາຊໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ກຸມ຺ຠກາຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໔໐໙] ໔. ທຬ຺ຫຘມ຺ມຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຫໍ ເຈ ທຬ຺ຫຘມ຺ມສ຺ສາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ໂກສມ຺ພິໍ ນິສ຺ສາຍ ໂຆສິຕາຣາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸເທນສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຠທ຺ທວຕິກໍ ຫຕ຺ຖິນິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ສາ ປນ ຫຕ຺ຖິນິຍາ ລທ຺ຘວິຘານຎ຺ຈ ອຸເທນສ຺ສ ຣາຊວໍໂສ ຈ ມາຕງ຺ຄຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໕.໑ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ເອກທິວສໍ ປນ ສາ ຫຕ຺ຖິນີ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕີ ຠຄວນ຺ຕໍ ປາໂຕວ ອຣິຍຄຓປຣິວຸຕໍ ອໂນມາຍ ພຸທ຺ຘສິຣິຍາ ນຄຣໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ຠຄວາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸ ສພ຺ພໂລກນິຕ຺ຖຣຓ ອຸເທໂນ ວໍສຣາຊາ ມໍ ຕຣຸຓກາເລ ກມ຺ມໍ ນິຕ຺ຖຣິຕຸໍ ສມຕ຺ຖກາເລ ‘ອິມໍ ນິສ຺ສາຍ ມຍາ ຊີວິຕຎ຺ຈ ຣຊ຺ຊຎ຺ຈ ເທວີ ຈ ລທ຺ຘາ’ຕິ ປິຍາຍິຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ປຣິຫາຣໍ ອທາສິ, ສພ຺ພາລງ຺ກາເຣຫິ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຐິຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ເຘນ ປຣິຠຓ຺ຑໍ ກາເຣຕ຺ວາ ມຕ຺ຖເກ ສຸວຓ຺ຓຕາຣກຂຈິຕວິຕານໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ສມນ຺ຕາ ຈິຕ຺ຣສາຓິໍ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຘເຕເລນ ທີປໍ ຊາລາເປຕ຺ວາ ຘູມຕຏ຺ຏກໍ ຐປາເປຕ຺ວາ ກຣີສຉຑ຺ຑນຏ຺ຐາເນ ສຸວຓ຺ຓກຏາຫໍ ປຕິຏ຺ຐປາເປຕ຺ວາ ມໍ ຈິຕ຺ຕຕ຺ຖຣຓປິຏ຺ເຐ ຐເປສິ, ຣາຊາຣຫຎ຺ຈ ເມ ນານຄ຺ຄຣສໂຠຊນໍ ທາເປສິ. ອິທານິ ປນ ເມ ມຫລ຺ລກກາເລ ກມ຺ມໍ ນິຕ຺ຖຣິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖກາເລ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປຣິຫາຣໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທິ, ອນາຖາ ນິປ຺ປຈ຺ຈຍາ ຫຸຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ເກຕການິ ຂາທນ຺ຕີ ຊີວາມິ, ອຎ຺ຎໍ ມຍ຺ຫໍ ປຏິສຣຓໍ ນຕ຺ຖິ, ອຸເທນໍ ມມ ຄຸຓໍ ສລ຺ລກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ໂປຣາຓກປຣິຫາຣໍ ເມ ປຏິປາກຕິກໍ ກາເຣຖ ຠຄວາ’’ຕິ ປຣິເທວມານາ ຕຖາຄຕໍ ຍາຈິ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ອຫໍ ເຕ ຣຎ຺ໂຎ ກເຖຕ຺ວາ ຍສໍ ປຏິປາກຕິກໍ ກາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ນິເວສນທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ຣາຊາ ຕຖາຄຕໍ ອນ຺ໂຕນິເວສນໍ ປເວເສຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ສຕ຺ຖາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຠທ຺ທວຕິກາ ກຫ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ນ ຊານາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຸປກາຣການໍ ຍສໍ ທຕ຺ວາ ມຫລ຺ລກກາເລ ຄເຫຕຸໍ ນາມ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ກຕຎ຺ຎຸນາ ກຕເວທິນາ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ຠທ຺ທວຕິກາ ອິທານິ ມຫລ຺ລິກາ ຊຣາຊິຓ຺ຓາ ອນາຖາ ຫຸຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ເກຕການິ ຂາທນ຺ຕີ ຊີວຕິ, ຕໍ ຊິຓ຺ຓກາເລ ອນາຖໍ ກາຕຸໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຠທ຺ທວຕິກາຍ ຄຸຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ພໍ ໂປຣາຓກປຣິຫາຣໍ ປຏິປາກຕິກໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ຣາຊາ ຕຖາ ອກາສິ. ‘‘ຕຖາຄເຕນ ກິຣ ຠທ຺ທວຕິກາຍ ຄຸຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ໂປຣາຓກຍໂສ ປຏິປາກຕິໂກ ກາຣິໂຕ’’ຕິ ສກລນຄຣໍ ປຕ຺ຖຣິ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆປິ ສາ ປວຕ຺ຕິ ປາກຏາ ຊາຕາ. ອຖ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຖາຣາ ກິຣ ຠທ຺ທວຕິກາຍ ຄຸຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ໂປຣາຓກຍໂສ ປຏິປາກຕິໂກ ກາຣິໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ຕຖາຄໂຕ ເອຕິສ຺ສາ ຄຸຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ນຏ຺ຐຍສໍ ປຏິປາກຕິກໍ ກາເຣສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ທຬ຺ຫຘມ຺ໂມ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອມຈ຺ຈກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕໍ ຣາຊານໍ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ໂສ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ລຠິຕ຺ວາ ອມຈ຺ຈຣຕນຏ຺ຐາເນ ອຏ຺ຐາສິ. ຕທາ ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ເອກາ ໂອຏ຺ຐິພ຺ຍາຘິ ຫຕ຺ຖິນີ ຖາມພລສມ຺ປນ຺ນາ ມຫພ຺ພລາ ອໂຫສິ. ສາ ເອກທິວສໍ ໂຍຊນສຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຣຎ຺ໂຎ ທູເຕຍ຺ຍຫຣຓກິຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ, ສງ຺ຄາເມ ຍຸທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຸ ມທ຺ທນໍ ກໂຣຕິ. ຣາຊາ ‘‘ອຍໍ ເມ ພຫູປກາຣາ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣໍ ທຕ຺ວາ ອຸເທເນນ ຠທ຺ທວຕິກາຍ ທິນ຺ນສທິສໍ ສພ຺ພໍ ປຣິຫາຣໍ ທາເປສິ. ອຖສ຺ສາ ຊິຓ຺ຓທຸພ຺ພລກາເລ ຣາຊາ ສພ຺ພໍ ຍສໍ ຄຓ຺ຫິ. ສາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນາຖາ ຫຸຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ຕິຓປຓ຺ຓານິ ຂາທນ຺ຕີ ຊີວຕິ. ອເຖກທິວສໍ ຣາຊກຸເລ ຠາຊເນສຸ ອປ຺ປໂຫນ຺ເຕສຸ ຣາຊາ ກຸມ຺ຠກາຣໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຠາຊນານິ ກິຣ ນປ຺ປໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ໂຄມຍາຫຣຓຍານເກ ໂຍເຊຕຸໍ ໂຄເຓ ນ ລຠາມິ, ເທວາ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ໂອຏ຺ຐິພ຺ຍາຘິ ກຫ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ຈຣຕິ, ເທວາ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ໂຄມຍໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ຕໍ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ ອທາສິ. ກຸມ຺ຠກາໂຣ ‘‘ສາຘຸ, ເທວາ’’ຕິ ຕຖາ ອກາສິ.

ອເຖກທິວສໍ ສາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມມານາ ນຄຣໍ ປວິສນ຺ຕໍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣິເທວມານາ ‘‘ສາມິ, ຣາຊາ ມໍ ‘ຕຣຸຓກາເລ ພຫູປກາຣາ’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ທຕ຺ວາ ອິທານິ ມຫລ຺ລກກາເລ ສພ຺ພໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຍິ ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ກໂຣຕິ, ອຫໍ ປນ ອນາຖາ ອຣຎ຺ເຎ ຕິຓປຓ຺ຓານິ ຂາທນ຺ຕີ ຊີວາມິ, ເອວໍ ທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ຕໍ ມໍ ອິທານິ ຍານເກ ໂຍເຊຕຸໍ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ ອທາສິ, ຐເປຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ອຎ຺ຎໍ ມຍ຺ຫໍ ປຏິສຣຓໍ ນຕ຺ຖິ, ມຍາ ຣຎ຺ໂຎ ກຕູປກາຣໍ ຕຸມ຺ເຫ ຊານາຖ, ສາຘຸ ອິທານິ ເມ ນຏ຺ຐໍ ຍສໍ ປຏິປາກຕິກໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໙໘.

‘‘ອຫໍ ເຈ ທຬ຺ຫຘມ຺ມສ຺ສ, ວຫນ຺ຕີ ນາຠິຣາຘຍິໍ;

ຘຣນ຺ຕີ ອຸຣສິ ສລ຺ລໍ, ຍຸທ຺ເຘ ວິກ຺ກນ຺ຕຈາຣິນີ.

໙໙.

‘‘ນູນ ຣາຊາ ນ ຊານາຕິ, ມມ ວິກ຺ກມໂປຣິສໍ;

ສງ຺ຄາເມ ສຸກຕນ຺ຕານິ, ທູຕວິປ຺ປຫິຕານິ ຈ.

໑໐໐.

‘‘ສາ ນູນາຫໍ ມຣິສ຺ສາມິ, ອພນ຺ຘຸ ອປຣາຍິນີ;

ຕທາ ຫິ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ, ທິນ຺ນາ ຉກຓຫາຣິກາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວຫນ຺ຕີຕິ ທູເຕຍ຺ຍຫຣຓໍ ສງ຺ຄາເມ ພລໂກຏ຺ຐກຠິນ຺ທນໍ ຕໍ ຕໍ ກິຈ຺ຈໍ ວຫນ຺ຕີ ນິຕ຺ຖຣນ຺ຕີ. ຘຣນ຺ຕີ ອຸຣສິ ສລ຺ລນ຺ຕິ ອຸຣສ຺ມິໍ ພທ຺ຘໍ ກຓ຺ຑໍ ວາ ອສິໍ ວາ ສຕ຺ຕິໍ ວາ ຍຸທ຺ຘກາເລ ສຕ຺ຕູນໍ ອຸປຣິ ອຠິຫຣນ຺ຕີ. ວິກ຺ກນ຺ຕຈາຣິນີຕິ ວິກ຺ກມໍ ປຣກ຺ກມໍ ກຕ຺ວາ ປຣພລວິຊເຍນ ຍຸທ຺ເຘ ວິກ຺ກນ຺ຕຄາມິນີ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສເຈ ສາມິ, ອຫໍ ອິມານິ ກິຈ຺ຈານິ ກໂຣນ຺ຕີ ຣຎ຺ໂຎ ທຬ຺ຫຘມ຺ມສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ນາຣາຘຍິໍ ນ ປຣິໂຕເສສິໍ, ໂກ ທານິ ອຎ຺ໂຎ ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ອາຣາຘຍິສ຺ສຕີຕິ.

ມມ ວິກ຺ກມໂປຣິສນ຺ຕິ ມຍາ ກຕໍ ປຸຣິສປຣກ຺ກມໍ. ສຸກຕນ຺ຕານີຕິ ສຸກຕານິ. ຍຖາ ຫິ ກມ຺ມາເນວ ກມ຺ມນ຺ຕານິ, ວນາເນວ ວນນ຺ຕານິ, ເອວມິຘ ສຸກຕາເນວ ‘‘ສຸກຕນ຺ຕານີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕານິ. ທູຕວິປ຺ປຫິຕານິ ຈາຕິ ຄເລ ປຓ຺ຓໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ‘‘ອສຸກຣຎ຺ໂຎ ນາມ ເທຫີ’’ຕິ ປຫິຕາຍ ມຍາ ເອກທິວເສເນວ ໂຍຊນສຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕານິ ທູຕເປສນານິ ຈ. ນູນ ຣາຊາ ນ ຊານາຕີຕິ ນູນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອສ ຣາຊາ ເອຕານິ ມຍາ ກຕານິ ກິຈ຺ຈານິ ນ ຊານາຕິ. ອປຣາຍິນີຕິ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐາ ອປ຺ປຏິສຣຓາ. ຕທາ ຫີຕິ ຕຖາ ຫິ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ທິນ຺ນາຕິ ອຫໍ ຣຎ຺ຎາ ຉກຓຫາຣິກາ ກຕ຺ວາ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ ທິນ຺ນາຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ມາ ໂສຈິ, ອຫໍ ຣຎ຺ໂຎ ກເຖຕ຺ວາ ຕວ ຍສໍ ປຏິປາກຕິກໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ນນຸ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອສຸກາ ນາມ ໂອຏ຺ຐິພ຺ຍາຘິ ອສຸກຏ຺ຐາເນ ຈ ອສຸກຏ຺ຐາເນ ຈ ອຸເຣ ສລ຺ລໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສງ຺ຄາມໍ ນິຕ຺ຖຣິ, ອສຸກທິວສໍ ນາມ ຄີວາຍ ປຓ຺ຓໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເປສິຕາ ໂຍຊນສຕໍ ອຄມາສິ, ຕຸມ຺ເຫປິສ຺ສາ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ອທຕ຺ຖ, ສາ ອິທານິ ກຫ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຕມຫໍ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ ໂຄມຍຫຣຓຕ຺ຖາຍ ອທາສິ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຍຸຕ຺ຕໍ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຕໍ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ ຍານເກ ໂຍຊນຕ຺ຖາຍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ໂອວາທວເສນ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໐໑.

‘‘ຍາວຕາສີສຕີ ໂປໂສ, ຕາວເທວ ປວີຓຕິ;

ອຕ຺ຖາປາເຍ ຊຫນ຺ຕິ ນໍ, ໂອຏ຺ຐິພ຺ຍາຘິໍວ ຂຕ຺ຕິໂຍ.

໑໐໒.

‘‘ໂຍ ປຸພ຺ເພ ກຕກລ຺ຍາໂຓ, ກຕຕ຺ໂຖ ນາວພຸຊ຺ຌຕິ;

ອຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ປລຸຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເຍ ໂຫນ຺ຕິ ອຠິປຕ຺ຖິຕາ.

໑໐໓.

‘‘ໂຍ ປຸພ຺ເພ ກຕກລ຺ຍາໂຓ, ກຕຕ຺ໂຖ ມນຸພຸຊ຺ຌຕິ;

ອຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ປວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ເຍ ໂຫນ຺ຕິ ອຠິປຕ຺ຖິກາ.

໑໐໔.

‘‘ຕໍ ໂວ ວທາມິ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ຍາວນ຺ເຕຕ຺ຖ ສມາຄຕາ;

ສພ຺ເພ ກຕຎ຺ຎຸໂນ ໂຫຖ, ຈິຣໍ ສຄ຺ຄມ຺ຫິ ຐສ຺ສຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຐມຄາຖາຍ ຕາວ ອຕ຺ໂຖ – ອິເຘກຈ຺ໂຈ ອຎ຺ຎາຓຊາຕິໂກ ໂປໂສ ຍາວຕາສີສຕີ, ຍາວ ‘‘ອິທໍ ນາມ ເມ ອຍໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຈ຺ຈາສີສຕິ, ຕາວເທວ ຕໍ ປຸຣິສໍ ປວີຓຕິ ຠຊຕິ ເສວຕິ, ຕສ຺ສ ປນ ອຕ຺ຖາປາເຍ ວຑ຺ຒິຍາ ອປຄມເນ ປຣິຫີນກາເລ ຕໍ ນານາກິຈ຺ເຈສຸ ປຕ຺ຖິຕໍ ໂປສໍ ເອກຈ຺ເຈ ພາລາ ອິມໍ ໂອຏ຺ຐິພ຺ຍາຘິໍ ອຍໍ ຂຕ຺ຕິໂຍ ວິຍ ຊຫນ຺ຕິ.

ກຕກລ຺ຍາໂຓຕິ ປເຣນ ອຕ຺ຕໂນ ກຕກລ຺ຍາຓກມ຺ໂມ. ກຕຕ຺ໂຖຕິ ນິປ຺ຜາທິຕກິຈ຺ໂຈ. ນາວພຸຊ຺ຌຕີຕິ ປຈ຺ຉາປິ ຕໍ ປເຣນ ກຕໍ ອຸປກາຣໍ ຕສ຺ສ ຊຣາຊິຓ຺ຓກາເລ ອສມຕ຺ຖກາເລ ນ ສຣຕິ, ອຕ຺ຕນາ ທິນ຺ນມ຺ປິ ຍສໍ ປຸນ ຄຓ຺ຫາຕິ. ປລຸຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ ນສ຺ສນ຺ຕິ. ເຍ ໂຫນ຺ຕິ ອຠິປຕ຺ຖິຕາຕິ ເຍ ເກຈິ ອຕ຺ຖາ ອິຈ຺ຉິຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ, ສພ຺ເພ ນສ຺ສນ຺ຕີຕິ ທີເປຕິ. ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠິປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຫິ ປຕ຺ຖິຕປຕ຺ຖິຕໍ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕພີຊໍ ວິຍ ນສ຺ສຕິ. ກຕຕ຺ໂຖ ມນຸພຸຊ຺ຌຕີຕິ ກຕຕ຺ໂຖ ອນຸພຸຊ຺ຌຕິ, ມ-ກາໂຣ ພ຺ຍຎ຺ຊນສນ຺ຘິວເສນ ຄຫິໂຕ. ຕໍ ໂວ ວທາມີຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ຕຸມ຺ເຫ ວທາມິ. ຐສ຺ສຖາຕິ ກຕຎ຺ຎຸໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຈິຣກາລໍ ສຄ຺ຄມ຺ຫິ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ຕາ ປຕິຏ຺ຐຫິສ຺ສຖ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ສພ຺ເພສໍ ໂອວາທໍ ອທາສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ໂອຏ຺ຐິພ຺ຍາຘິຍາ ຍສໍ ປຏິປາກຕິກໍ ອກາສິ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ໂອຏ຺ຐິພ຺ຍາຘິ ຠທ຺ທວຕິກາ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ອມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ທຬ຺ຫຘມ຺ມຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໔໑໐] ໕. ໂສມທຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ໂຍ ມໍ ປຸເຣ ປຈ຺ຈຸຑ຺ເຑຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມຫລ຺ລກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິເຣກໍ ສາມເຓຣໍ ປພ຺ພາເຊສິ, ສາມເຓໂຣ ຕສ຺ສ ອຸປກາຣໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຕຖາຣູເປນ ໂຣເຄນ ກາລມກາສິ. ມຫລ຺ລໂກ ຕສ຺ມິໍ ກາລກເຕ ໂຣທນ຺ໂຕ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸກມຫລ຺ລໂກ ສາມເຓຣສ຺ສ ກາລກິຣິຍາຍ ໂຣທນ຺ໂຕ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ, ມຣຓສ຺ສຕິກມ຺ມຏ຺ຐານຣຫິໂຕ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ອິມສ຺ມິໍ ມເຕ ໂຣທິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕາວຕິໍສຠວເນ ສກ຺ກຕ຺ຕໍ ກາເຣສິ. ອເຖໂກ ກາສິຄາມວາສີ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາໂລ ກາເມ ປຫາຍ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸຎ຺ຉາຈຣິຍາຍ ວນມູລຜລາຜເລຫິ ຍາເປນ຺ໂຕ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ເອກທິວສໍ ຜລາຜລຕ຺ຖາຍ ຄໂຕ ເອກໍ ຫຕ຺ຖິຉາປໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອສ຺ສມໍ ອາເນຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ໂສມທຕ຺ໂຕຕິສ຺ສ ນາມໍ ກຕ຺ວາ ຕິຓປຓ຺ຓານິ ຂາທາເປນ຺ໂຕ ປຏິຊຄ຺ຄິ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ມຫາສຣີໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ພຫຸໍ ໂຠຊນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຊີຣເກນ ທຸພ຺ພໂລ ອໂຫສິ. ຕາປໂສ ຕໍ ອສ຺ສມປເທ ກຕ຺ວາ ຜລາຜລຕ຺ຖາຍ ຄໂຕ, ຕສ຺ມິໍ ອນາຄເຕເຍວ ຫຕ຺ຖິໂປຕໂກ ກາລມກາສິ. ຕາປໂສ ຜລາຜລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ອຎ຺ເຎສຸ ທິວເສສຸ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກໂຣຕິ, ອຊ຺ຊ ນ ທິສ຺ສຕິ, ກຫໍ ນຸ ໂຂ ຄໂຕ’’ຕິ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໕.

‘‘ໂຍ ມໍ ປຸເຣ ປຈ຺ຈຸຑ຺ເຑຕິ, ອຣຎ຺ເຎ ທູຣມາຍໂຕ;

ໂສ ນ ທິສ຺ສຕິ ມາຕງ຺ໂຄ, ໂສມທຕ຺ໂຕ ກຸຫິໍ ຄໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸເຣຕິ ອິໂຕ ປຸເຣ. ປຈ຺ຈຸຑ຺ເຑຕີຕິ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ. ອຣຎ຺ເຎ ທູຣນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ນິມ຺ມນຸສ຺ເສ ອຣຎ຺ເຎ ມໍ ທູຣໍ ປຈ຺ຈຸຑ຺ເຑຕິ. ອາຍໂຕຕິ ອາຍາມສມ຺ປນ຺ໂນ.

ເອວໍ ປຣິເທວມາໂນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ປຕິຕໍ ທິສ຺ວາ ຄເລ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິເທວມາໂນ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໖.

‘‘ອຍໍ ວາ ໂສ ມໂຕ ເສຕິ, ອລ຺ລສິງ຺ຄໍວ ວຈ຺ຉິໂຕ;

ຠູມ຺ຍາ ນິປຕິໂຕ ເສຕິ, ອມຣາ ວຕ ກຸຎ຺ຊໂຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຍໍ ວາຕິ ວິຠາວນຕ຺ເຖ ວາ-ສທ຺ໂທ. ອຍເມວ ໂສ, ນ ອຎ຺ໂຎຕິ ຕໍ ວິຠາເວນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ອລ຺ລສິງ຺ຄນ຺ຕິ ມາລຸວລຕາຍ ອຄ຺ຄປວາລໍ. ວຈ຺ຉິໂຕຕິ ຉິນ຺ໂນ, ຄິມ຺ຫກາເລ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມເຍ ຕຕ຺ຕວາລິກາປຸລິເນ ນເຂນ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາຕິໂຕ ມາລຸວລຕາຍ ອງ຺ກຸໂຣ ວິຍາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຠູມ຺ຍາຕິ ຠູມິຍໍ. ອມຣາ ວຕາຕິ ມໂຕ ວຕ, ‘‘ອມຣີ’’ຕິປິ ປາໂຐ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສກ຺ໂກ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຕາປໂສ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິໂຕ, ອິທານິ ຫຕ຺ຖິໂປຕເກ ປຸຕ຺ຕສຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ປຣິເທວຕິ, ສໍເວເຊຕ຺ວາ ນໍ ສຕິໍ ປຏິລຠາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອສ຺ສມປທໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐິໂຕວ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໗.

‘‘ອນຄາຣິຍຸເປຕສ຺ສ, ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕສ຺ສ ເຕ ສໂຕ;

ສມຓສ຺ສ ນ ຕໍ ສາຘຸ, ຍໍ ເປຕມນຸໂສຈສີ’’ຕິ.

ອຖສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕາປໂສ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໘.

‘‘ສໍວາເສນ ຫເວ ສກ຺ກ, ມນຸສ຺ສສ຺ສ ມິຄສ຺ສ ວາ;

ຫທເຍ ຊາຍເຕ ເປມໍ, ຕໍ ນ ສກ຺ກາ ອໂສຈິຕຸ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມິຄສ຺ສ ວາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ສພ຺ເພປິ ຕິຣຈ຺ຉານາ ‘‘ມິຄາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ຕນ຺ຕິ ປິຍາຍິຕໍ ສຕ຺ຕໍ.

ອຖ ນໍ ໂອວທນ຺ໂຕ ສກ຺ໂກ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໐໙.

‘‘ມຕໍ ມຣິສ຺ສໍ ໂຣທນ຺ຕິ, ເຍ ຣຸທນ຺ຕິ ລປນ຺ຕິ ຈ;

ຕສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອິສິ ມາ ໂຣທິ, ໂຣທິຕໍ ໂມຆມາຫຸ ສນ຺ໂຕ.

໑໑໐.

‘‘ກນ຺ທິເຕນ ຫເວ ພ຺ຣຫ຺ເມ, ມໂຕ ເປໂຕ ສມຸຏ຺ຐເຫ;

ສພ຺ເພ ສງ຺ຄມ຺ມ ໂຣທາມ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຎາຕເກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຍ ຣຸທນ຺ຕິ ລປນ຺ຕິ ຈາຕິ ພ຺ຣຫ຺ເມ ເຍ ສຕ຺ຕາ ໂຣທນ຺ຕິ ປຣິເທວນ຺ຕິ ຈ, ສພ຺ເພ ເຕ ມຕໍ, ໂຍ ຈ ມຣິສ຺ສຕິ, ຕໍ ໂຣທນ຺ຕິ, ເຕສໍເຍວ ເອວໍ ໂຣທນ຺ຕານໍ ອສ຺ສຸສຸກ຺ຂນກາໂລ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອິສິ ມາ ໂຣທິ. ກິໍກາຣຓາ? ໂຣທິຕໍ ໂມຆມາຫຸ ສນ຺ໂຕ, ປຓ຺ຑິຕາ ຫິ ‘‘ໂຣທິຕໍ ນິປ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ມໂຕ ເປໂຕຕິ ຍທິ ເອສ ເປໂຕຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄໂຕ ມໂຕ ໂຣທິເຕນ ສມຸຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ສພ຺ເພປິ ມຍໍ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຎາຕເກ ໂຣທາມ, ກິໍ ນິກ຺ກມ຺ມາ ອຈ຺ຉາມາຕິ.

ຕາປໂສ ສກ຺ກສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສຕິໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ວິຄຕໂສໂກ ອສ຺ສູນິ ປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ສກ຺ກສ຺ສ ຖຸຕິວເສນ ເສສຄາຖາ ອາຫ –

໑໑໑.

‘‘ອາທິຕ຺ຕໍ ວຕ ມໍ ສນ຺ຕໍ, ຆຕສິຕ຺ຕໍວ ປາວກໍ;

ວາຣິນາ ວິຍ ໂອສິຎ຺ຈໍ, ສພ຺ພໍ ນິພ຺ພາປເຍ ທຣໍ.

໑໑໒.

‘‘ອພ຺ພຫີ ວຕ ເມ ສລ຺ລໍ, ຍມາສິ ຫທຍສ຺ສິຕໍ;

ໂຍ ເມ ໂສກປເຣຕສ຺ສ, ປຸຕ຺ຕໂສກໍ ອປານຸທິ.

໑໑໓.

‘‘ໂສຫໍ ອພ຺ພູຬ຺ຫສລ຺ໂລສ຺ມິ, ວີຕໂສໂກ ອນາວິໂລ;

ນ ໂສຈາມິ ນ ໂຣທາມິ, ຕວ ສຸຕ຺ວານ ວາສວາ’’ຕິ.

ຕາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເຍວ. ເອວໍ ສກ຺ໂກ ຕາປສສ຺ສ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຫຕ຺ຖິໂປຕໂກ ສາມເຓໂຣ ອໂຫສິ, ຕາປໂສ ມຫລ຺ລໂກ, ສກ຺ໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ໂສມທຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໔໑໑] ໖. ສຸສີມຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກາຬານິ ເກສານິ ປຸເຣ ອເຫສຸນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ທສພລສ຺ສ ນິກ຺ຂມນໍ ວຓ຺ຓຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອນຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມຍາ ທານິ ອເນການິ ກປ຺ປໂກຏິສຕສຫສ຺ສານິ ປູຣິຕປາຣມິນາ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ, ປຸພ຺ເພປາຫໍ ຕິໂຍຊນສຕິເກ ກາສິຣຏ຺ເຐ ຣຊ຺ຊໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ຊາຕທິວເສເຍວ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎປິ ປຸຕ຺ໂຕ ຊາຍິ. ເຕສໍ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ສຸສີມກຸມາໂຣຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ, ຣາຊປຸຕ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕກຸມາໂຣຕິ. ພາຣາຓສິຣາຊາ ‘‘ປຸຕ຺ເຕນ ເມ ສທ຺ຘິໍ ເອກທິວເສ ຊາໂຕ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ຘາຕິໂຍ ທຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ວຑ຺ເຒສິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ອຠິຣູປາ ເທວກຸມາຣວຓ຺ຓິໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄມິໍສຸ. ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ອຸປຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຂາທນ຺ໂຕ ປິວນ຺ໂຕ ນິສີທນ຺ໂຕ ສຍນ຺ໂຕ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ທຕ຺ວາ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐາເນ ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ນຄຣໍ ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ວິຍ ອລງ຺ກໂຕ ອລງ຺ກຕເອຣາວຓປຏິຠາຄສ຺ສ ມຕ຺ຕວຣວາຣຓສ຺ສ ຂນ຺ເຘ ນິສີທິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຈ຺ຉາສເນ ຫຕ຺ຖິປິຏ຺ເຐ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ອກາສິ. ມາຕາປິສ຺ສ ‘‘ປຸຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກສ຺ສາມີ’’ຕິ ສີຫປຎ຺ຊເຣ ຐຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ນິສິນ຺ນໍ ປຸໂຣຫິຕໍ ທິສ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສຍນຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ອລຠນ຺ຕີ ເອຕ຺ເຖວ ມຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫາຣໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ.

ຣາຊາ ມາຕຣໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ກຸຫິໍ ເມ ມາຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຄິລານາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອມ຺ມ, ອຜາສຸກ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ສາ ລຊ຺ຊາຍ ນ ກເຖສິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ ອມ຺ມາຍ ອຜາສຸກໍ ຊານາຫີ’’ຕິ ເປເສສິ. ສາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິໍ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ຕີ ປຸຈ຺ຉິ, ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາມ ອິຕ຺ຖີນໍ ຣຫສ຺ສໍ ນ ນິຄຸຫນ຺ຕິ, ສາ ຕສ຺ສາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ອິຕຣາປິ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ‘‘ໂຫຕຸ, ຄຈ຺ຉ ນໍ ສມສ຺ສາເສຫິ, ປຸໂຣຫິຕໍ ຣາຊານໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຕໍ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ສມສ຺ສາເສສິ. ຣາຊາປິ ປຸໂຣຫິຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ, ມາຕຸ ເມ ຊີວິຕໍ ເທຫິ, ຕ຺ວໍ ຣາຊາ ຠວິສ຺ສສິ, ສາ ອຄ຺ຄມເຫສີ, ອຫໍ ອຸປຣາຊາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ເອວໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຕນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈິຍມາໂນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ຣາຊາ ປຸໂຣຫິຕໍ ຣາຊານໍ, ມາຕຣໍ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ກາເຣຕ຺ວາ ສຍໍ ອຸປຣາຊາ ອໂຫສິ.

ເຕສໍ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສນ຺ຕານໍ ອປຣຠາເຄ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ກາເມ ປຫາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ນິນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ກິເລສຣຕິໍ ອນລ຺ລີຍນ຺ໂຕ ເອກໂກວ ຕິຏ຺ຐຕິ, ເອກໂກວ ນິສີທຕິ, ເອກໂກວ ສຍຕິ, ພນ຺ຘນາຄາເຣ ພທ຺ໂຘ ວິຍ ປຎ຺ຊເຣ ປກ຺ຂິຕ຺ຕກຸກ຺ກຸໂຏ ວິຍ ຈ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສີ ‘‘ອຍໍ ຣາຊາ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ນາຠິຣມຕິ, ເອກໂກວ ຕິຏ຺ຐຕິ ນິສີທຕິ ເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕິ, ອຍໍ ໂຂ ປນ ທຫໂຣ ຕຣຸໂຓ, ອຫໍ ມຫລ຺ລິກາ, ສີເສ ເມ ປລິຕານິ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ຍໍນູນາຫໍ ‘ສີເສ ເຕ ເທວ, ເອກໍ ປລິຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕີ’ຕິ ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ວາ ເອເກນຸປາເຍນ ຣາຊານໍ ປຕ຺ຕິຍາເປຕ຺ວາ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ອຠິຣມາເປຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ຣຎ຺ໂຎ ສີເສ ອູກາ ວິຈິນນ຺ຕີ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ມຫລ຺ລໂກສິ ຊາໂຕ, ສີເສ ເຕ ເອກໍ ປລິຕໍ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຠທ຺ເທ, ເອຕໍ ປລິຕໍ ລຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຫີ’’ຕິ. ສາ ຕສ຺ສ ສີສໂຕ ເອກໍ ເກສໍ ລຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສີເສ ປລິຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ເຕ, ເທວ, ປລິຕ’’ນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐເປສິ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ທິສ຺ວາວ ຠີຕຕສິຕສ຺ສ ກຎ຺ຈນປຏ຺ຏສທິສາ ນລາຏາ ເສທາ ມຸຈ຺ຈິໍສຸ.

ໂສ ອຕ຺ຕານໍ ໂອວທນ຺ໂຕ ‘‘ສຸສີມ, ຕ຺ວໍ ທຫໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ມຫລ຺ລໂກ ຊາໂຕ, ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ຄູຖກລເລ ນິມຸຄ຺ໂຄ ຄາມສູກໂຣ ວິຍ ກາມກລເລ ນິມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໍ ກລລໍ ຊຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກສິ, ນນຸ ກາເມ ປຫາຍ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສສ຺ສ ເຕ ກາໂລ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໔.

‘‘ກາຬານິ ເກສານິ ປຸເຣ ອເຫສຸໍ, ຊາຕານິ ສີສມ຺ຫິ ຍຖາປເທເສ;

ຕານຊ຺ຊ ເສຕານິ ສຸສີມ ທິສ຺ວາ, ຘມ຺ມໍ ຈຣ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ກາໂລ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍຖາປເທເສຕິ ຕວ ສີເສ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ເກສານໍ ອນຸຣູເປ ປເທເສ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ກາຬານິ ຠມຣປຕ຺ຕວຓ຺ຓານິ ເກສານິ ຊາຕານິ ອເຫສຸນ຺ຕິ ວທຕິ. ຘມ຺ມໍ ຈຣາຕິ ທສກຸສລກມ຺ມປຖຘມ຺ມໍ ຈຣາຕິ ອຕ຺ຕານເມວ ອາຓາເປຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສາຕິ ເມຖຸນວິຣຕິຍາ ເຕ ກາໂລຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສສ຺ສ ຄຸເຓ ວຓ຺ຓິເຕ ອິຕຣາ ‘‘ອຫໍ ‘ອິມສ຺ສ ລຄ຺ຄນໍ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊນເມວ ກຣິ’’ນ຺ຕິ ຠີຕຕສິຕາ ‘‘ອິທານິສ຺ສ ອປພ຺ພຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ສຣີຣວຓ຺ຓໍ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໑໕.

‘‘ມເມວ ເທວ ປລິຕໍ ນ ຕຸຍ຺ຫໍ, ມເມວ ສີສໍ ມມ ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄໍ;

‘ອຕ຺ຖໍ ກຣິສ຺ສ’ນ຺ຕິ ມຸສາ ອຠາຓິໍ, ເອກາປຣາຘໍ ຂມ ຣາຊເສຏ຺ຐ.

໑໑໖.

‘‘ທຫໂຣ ຕຸວໍ ທສ຺ສນິໂຍສິ ຣາຊ, ປຐມຸຄ຺ຄໂຕ ໂຫຕິ ຍຖາ ກຬີໂຣ;

ຣຊ຺ຊຎ຺ຈ ກາເຣຫິ ມມຎ຺ຈ ປສ຺ສ, ມາ ກາລິກໍ ອນຸຘາວີ ຊນິນ຺ທາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມເມວ ສີສນ຺ຕິ ມເມວ ສີເສ ສຎ຺ຊາຕໍ ປລິຕນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ອິຕຣໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວຸຑ຺ຒິໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ມຸສາ ກເຖສິໍ. ເອກາປຣາຘນ຺ຕິ. ອິມໍ ມຍ຺ຫໍ ເອກໍ ອປຣາຘໍ. ປຐມຸຄ຺ຄໂຕຕິ ປຐມວເຍນ ອຸຄ຺ຄໂຕ. ໂຫຫີຕິ ໂຫສິ, ປຐມວເຍ ປຕິຏ຺ຐິໂຕສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ໂຫສີ’’ຕິເຍວ ວາ ປາໂຐ. ຍຖາ ກຬີໂຣຕິ ຍຖາ ສິນິທ຺ຘຉວິຕຣຸຓກຬີໂຣ ມນ຺ທວາເຕຣິໂຕ ອຕິວິຍ ໂສຠຕິ, ເອວຣູໂປສິ ຕ຺ວນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ປຐມຸຄ຺ຄໂຕ ໂຫຕີ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ປຐມຸຄ຺ຄໂຕ ຕຣຸຓກຬີໂຣ ທສ຺ສນີໂຍ ໂຫຕິ, ເອວໍ ຕ຺ວມ຺ປິ ທສ຺ສນີໂຍຕິ. ມມຎ຺ຈ ປສ຺ສາຕິ ມມຎ຺ຈ ໂອໂລເກຫິ, ມາ ມໍ ອນາຖໍ ວິຘວໍ ກໂຣຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາລິກນ຺ຕິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍຈຣຓໍ ນາມ ທຸຕິເຍ ວາ ຕຕິເຍ ວາ ອຕ຺ຕຠາເວ ວິປາກທານໂຕ ກາລິກໍ ນາມ, ຣຊ຺ຊໍ ປນ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ອຕ຺ຕຠາເວ ກາມຄຸຓສຸຂຸປ຺ປາທນໂຕ ອກາລິກໍ, ໂສ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ອກາລິກໍ ປຫາຍ ມາ ກາລິກໍ ອນຸຘາວີຕິ ວທຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ຕ຺ວໍ ຠວິຕພ຺ພເມເວຕໍ ກຖໍ ກເຖສິ, ປຣິຓມນ຺ເຕ ຫິ ມມ ວເຍ ອິເມຫິ ກາຬເກເສຫິ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສາຓວາກສທິເສຫິ ປຓ຺ຑເຣຫິ ຠວິຕພ຺ພໍ. ອຫຎ຺ຫິ ນີລຸປ຺ປລາທິກຸສຸມທາມສທິສກຸມາຣານໍ ກຎ຺ຈນຣູປປຏິຠາຄານໍ ອຸຕ຺ຕມໂຍພ຺ພນວິລາສສມ຺ປຕ຺ຕານໍ ຂຕ຺ຕິຍກຎ຺ຎາທີນໍ ວເຍ ປຣິຓມນ຺ເຕ ຊຣໍ ປຕ຺ຕານໍ ເວວຓ຺ຓິຍຎ຺ເຈວ ສຣີຣຠງ຺ຄຎ຺ຈ ປສ຺ສາມິ. ເອວໍ ວິປຕ຺ຕິປຣິໂຍສາໂນເວສ ຠທ຺ເທ, ຊີວໂລໂກ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸປຣິ ພຸທ຺ຘລີຬາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໑໑໗.

‘‘ປສ຺ສາມິ ໂວຫໍ ທຫຣິໍ ກຸມາຣິໍ, ສາມຏ຺ຐປສ຺ສໍ ສຸຕນຸໍ ສຸມຊ຺ຌໍ;

ກາຬປ຺ປວາຬາວ ປເວລ຺ລມານາ, ປໂລຠຍນ຺ຕີວ ນເຣສຸ ຄຈ຺ຉຕິ.

໑໑໘.

‘‘ຕເມນ ປສ຺ສາມິປເຣນ ນາຣິໍ, ອາສີຕິກໍ ນາວຸຕິກໍວ ຊຈ຺ຈາ;

ທຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວານ ປເວຘມານໍ, ໂຄປານສີໂຠຄ຺ຄສມໍ ຈຣນ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂວຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ສາມຏ຺ຐປສ຺ສນ຺ຕິ ສມ຺ມຏ຺ຐປສ຺ສໍ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ, ສພ຺ພປສ຺ເສສຸ ມຏ຺ຐຉວິວຓ຺ຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຕນຸນ຺ຕິ ສຸນ຺ທຣສຣີຣໍ. ສຸມຊ຺ຌນ຺ຕິ ສຸສຓ຺ຐິຕມຊ຺ຌໍ. ກາຬປ຺ປວາຬາວ ປເວລ຺ລມານາຕິ ຍຖາ ນາມ ຕຣຸຓກາເລ ສຸສມຸຄ຺ຄຕາ ກາຬວລ຺ລີ ປວາຬາ ວາ ຫຸຕ຺ວາ ມນ຺ທວາເຕຣິຕາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ປເວລ຺ລຕິ, ເອວໍ ປເວລ຺ລມານາ ອິຕ຺ຖິວິລາສໍ ທສ຺ສຍມານາ ກຸມາຣິກາ ປໂລຠຍນ຺ຕີວ ນເຣສຸ ຄຈ຺ຉຕິ. ສມີປຕ຺ເຖ ຠຸມ຺ມວຈນໍ, ປຸຣິສານໍ ສນ຺ຕິເກ ເຕ ປຸຣິເສ ກິເລສວເສນ ປໂລຠຍນ຺ຕີ ວິຍ ຄຈ຺ຉຕິ.

ຕເມນ ປສ຺ສາມິປເຣນ ນາຣິນ຺ຕິ ຕເມນໍ ນາຣິໍ ອປເຣນ ສມເຍນ ຊຣໍ ປຕ຺ຕໍ ອນ຺ຕຣຫິຕຣູປໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ ປສ຺ສາມິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິ ປຐມຄາຖາຍ ຣູເປ ອສ຺ສາທໍ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ອາສີຕິກໍ ນາວຸຕິກໍວ ຊຈ຺ຈາຕິ ອສີຕິສໍວຈ຺ຉຣໍ ວາ ນວຸຕິສໍວຈ຺ຉຣໍ ວາ ຊາຕິຍາ. ໂຄປານສີໂຠຄ຺ຄສມນ຺ຕິ ໂຄປານສີສມໍ ໂຠຄ຺ຄໍ, ໂຄປານສີອາກາເຣນ ຠຄ຺ຄສຣີຣໍ ໂອນມິຕ຺ວາ ນຏ຺ຐກາກຓິກໍ ປຣິເຍສນ຺ຕິໍ ວິຍ ຈຣມານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາມຎ຺ຈ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ທຫຣກາເລ ທິສ຺ວາ ປຸນ ນາວຸຕິກກາເລ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ພາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຎາເຓນ ທິຏ຺ຐຠາວໍ ສນ຺ຘາຍ ປເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ.

ອິຕິ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ຣູປສ຺ສ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ອຕ຺ຕໂນ ອນຠິຣຕິໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໑໑໙.

‘‘ໂສຫໍ ຕເມວານຸວິຈິນ຺ຕຍນ຺ໂຕ, ເອໂກ ສຍາມິ ສຍນສ຺ສ ມຊ຺ເຌ;

‘ອຫມ຺ປິ ເອວໍ’ ອິຕິ ເປກ຺ຂມາໂນ, ນ ຄເຫ ຣເມ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ກາໂລ.

໑໒໐.

‘‘ຣຊ຺ຊຸວາລມ຺ພນີ ເຈສາ, ຍາ ເຄເຫ ວສໂຕ ຣຕິ;

ເອຕມ຺ປິ ເຉຕ຺ວານ ວຊນ຺ຕິ ຘີຣາ, ອນເປກ຺ຂິໂນ ກາມສຸຂໍ ປຫາຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂສຫນ຺ຕິ ໂສ ອຫໍ. ຕເມວານຸວິຈິນ຺ຕຍນ຺ໂຕຕິ ຕເມວ ຣູປານໍ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ. ເອວໍ ອິຕິ ເປກ຺ຂມາໂນຕິ ‘‘ຍຖາ ເອສາ ປຣິຓຕາ, ອຫມ຺ປິ ຊຣໍ ປຕ຺ໂຕ ຠຄ຺ຄສຣີໂຣ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເປກ຺ຂມາໂນ. ນ ຄເຫ ຣເມຕິ ເຄເຫ ນ ຣມາມິ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ກາໂລຕິ ຠທ຺ເທ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ເມ ກາໂລ, ຕສ຺ມາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີຕິ ທີເປຕິ.

ຣຊ຺ຊຸວາລມ຺ພນີ ເຈສາຕິ ຈ-ກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ໂຕ, ອາລມ຺ພນຣຊ຺ຊຸ ວິຍ ເອສາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຕຣາ? ຍາ ເຄເຫ ວສໂຕ ຣຕິ, ຍາ ເຄເຫ ວສນ຺ຕສ຺ສ ຣູປາທີສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ກາມຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາ ກາມານໍ ອປ຺ປສ຺ສາທຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຍໍ ເອຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ – ຍຖາ ຄິລານສ຺ສ ມນຸສ຺ສສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ພເລນ ປຣິວຕ຺ຕິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕສ຺ສ ‘‘ອິມໍ ອາລມ຺ພິຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ເຕຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອາລມ຺ພນຣຊ຺ຊຸໍ ພນ຺ເຘຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ສ ຕໍ ອາລມ຺ພິຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕສ຺ສ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ກາຍິກເຈຕສິກສຸຂໍ ຠເວຍ຺ຍ, ເອວໍ ກິເລສາຕຸຣານໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິເວກສຸຂວເສນ ປຣິວຕ຺ຕິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕານໍ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ຐປິຕານິ ກາມຣຕິທາຍການິ ຣູປາທີນິ ອາຣມ຺ມຓານິ ເຕສໍ ກິເລສປຣິຬາຫກາເລ ເມຖຸນຘມ຺ມປຏິເສວນວເສນ ຕານິ ອາຣພ຺ຠ ປຣິວຕ຺ຕມານານໍ ກາຍິກເຈຕສິກສຸຂສງ຺ຂາຕາ ກາມຣຕິ ນາມ ຕໍ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານາ ອປ຺ປມຕ຺ຕິກາ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອປ຺ປສ຺ສາທາ ກາມາຕິ. ເອຕມ຺ປິ ເຉຕ຺ວານາຕິ ຍສ຺ມາ ປນ ພຫຸທຸກ຺ຂາ ກາມາ ພຫຸປາຍາສາ, ອາທີນໂວ ເອຕ຺ຖ ຠິຍ຺ໂຍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ອາທີນວໍ ສມ຺ປສ຺ສມານາ ປຓ຺ຑິຕາ ເອຕມ຺ປິ ຣຊ຺ຊຸໍ ເຉຕ຺ວາ ຄູຖກູເປ ນິມຸຄ຺ຄປຸຣິໂສ ຕໍ ປຊຫນ຺ໂຕ ວິຍ ອນເປກ຺ຂິໂນ ເອຕໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ພຫຸທຸກ຺ຂໍ ກາມສຸຂໍ ປຫາຍ ວຊນ຺ຕິ, ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມໂນຣມໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊນ຺ຕີຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ກາເມສຸ ອສ຺ສາທຎ຺ຈ ອາທີນວຎ຺ຈ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘລີຬາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ສຫາຍໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ຎາຕິມິຕ຺ຕສຸຫຊ຺ຊານໍ ໂຣທນ຺ຕານໍ ປຣິເທວນ຺ຕານເມວ ສິຣິວິຠວໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຌານາຠິຎ຺ຎໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ພຫູ ຊເນ ອມຕປານໍ ປາເຍຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອຄ຺ຄມເຫສີ ຣາຫຸລມາຕາ ອໂຫສິ, ສຫາຍຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ສຸສີມຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສຸສີມຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໔໑໒] ໗. ໂກຏສິມ຺ພລິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຫໍ ທສສຕໍພ຺ຍາມນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກິເລສນິຄ຺ຄຫໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ປນ ປານີຍຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໑.໕໙ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ອິຘາປິ ສຕ຺ຖາ ອນ຺ໂຕໂກຏິສນ຺ຖາເຣ ກາມວິຕກ຺ກາຠິຠູເຕ ປຎ຺ຈສເຕ ຠິກ຺ຂູ ທິສ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອາສງ຺ກິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ນາມ ອາສງ຺ກິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ກິເລສາ ນາມ ວຑ຺ຒນ຺ຕາ ວເນ ນິຄ຺ໂຣຘາທໂຍ ວິຍ ຣຸກ຺ຂໍ, ປຸຣິສໍ ຠຎ຺ຊນ຺ຕິ, ເຕເນວ ປຸພ຺ເພປິ ໂກຏສິມ຺ພລິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕເທວຕາ ເອກໍ ສກຸຓໍ ນິຄ຺ໂຣຘພີຊານິ ຂາທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສາຂນ຺ຕເຣ ວຈ຺ຈໍ ປາເຕນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘ອິໂຕ ເມ ວິມານສ຺ສ ວິນາໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ຠຍປ຺ປຕ຺ຕາ ອໂຫສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂກຏສິມ຺ພລິຍໍ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອເຖໂກ ສຸປຓ຺ຓຣາຊາ ທິຍຑ຺ຒໂຍຊນສຕິກໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ມາເປຕ຺ວາ ປກ຺ຂວາເຕຫິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທກໍ ທ຺ວິຘາ ກຕ຺ວາ ເອກໍ ພ຺ຍາມສຫສ຺ສາຍາມໍ ນາຄຣາຊານໍ ນງ຺ຄຸຏ຺ເຐ ຄເຫຕ຺ວາ ມຸເຂນສ຺ສ ຄຫິຕໂຄຈຣໍ ຉຑ຺ຑາເປຕ຺ວາ ໂກຏສິມ຺ພລິໍ ສນ຺ຘາຍ ວນມຕ຺ຖເກນ ປາຍາສິ. ນາຄຣາຊາ ‘‘ໂອລມ຺ເພນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ໂມເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ເຂ ໂຠຄໍ ປເວເສຕ຺ວາ ນິຄ຺ໂຣຘໍ ເວເຐຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິ. ສຸປຓ຺ຓຣຎ຺ໂຎ ມຫາພລຕາຍ ນາຄຣາຊສ຺ສ ຈ ມຫາສຣີຣຕາຍ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ໂຂ ສມຸຄ຺ຆາຏໍ ອຄມາສິ. ນາຄຣາຊາ ເນວ ຣຸກ຺ຂໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ສຸປຓ຺ຓຣາຊາ ສທ຺ຘິໍ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ເຂນ ນາຄຣາຊານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂກຏສິມ຺ພລິໍ ປຕ຺ວາ ນາຄຣາຊານໍ ຂນ຺ຘປິຏ຺ເຐ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ອຸທຣມສ຺ສ ຜາເລຕ຺ວາ ນາຄເມທໍ ຂາທິຕ຺ວາ ເສສກເຬວຣໍ ສມຸທ຺ເທ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ນິຄ຺ໂຣເຘ ເອກາ ສກຸຓິກາ ອຕ຺ຖິ, ສາ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ເຂ ວິສ຺ສຏ຺ເຐ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ໂກຏສິມ຺ພລິຍາ ສາຂນ຺ຕເຣ ນິສີທິ. ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ສກຸຓິກາ ມມ ຣຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ເຘ ວຈ຺ຈໍ ປາເຕສ຺ສຕິ, ຕໂຕ ນິຄ຺ໂຣຘຄຈ຺ໂຉ ວາ ປິລກ຺ຂຄຈ຺ໂຉ ວາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສກລຣຸກ຺ຂໍ ໂອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ອຖ ເມ ວິມານໍ ນສ຺ສິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຠີຕຕສິຕາ ປເວຘິ. ຕສ຺ສາ ປເວຘນ຺ຕິຍາ ໂກຏສິມ຺ພລີປິ ຍາວ ມູລາ ປເວຘິ. ສຸປຓ຺ຓຣາຊາ ຕໍ ປເວຘມານໍ ທິສ຺ວາ ກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໒໑.

‘‘ອຫໍ ທສສຕໍພ຺ຍາມໍ, ອຸຣຄມາທາຍ ອາຄໂຕ;

ຕຎ຺ຈ ມຎ຺ຈ ມຫາກາຍໍ, ຘາຣຍໍ ນປ຺ປເວຘສິ.

໑໒໒.

‘‘ອຖິມໍ ຂຸທ຺ທກໍ ປກ຺ຂິໍ, ອປ຺ປມໍສຕຣໍ ມຍາ;

ຘາຣຍໍ ພ຺ຍຖສິ ຠີຕາ, ກມຕ຺ຖໍ ໂກຏສິມ຺ພລີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທສສຕໍພ຺ຍາມນ຺ຕິ ສຫສ຺ສພ຺ຍາມມຕ຺ຕາຍາມໍ. ອຸຣຄມາທາຍ ອາຄໂຕຕິ ເອວໍ ມຫນ຺ຕໍ ອຸຣຄໍ ອາທາຍ ອິຘ ອາຄໂຕ. ຕຎ຺ຈ ມຎ຺ຈາຕິ ຕຎ຺ຈ ອຸຣຄໍ ມຎ຺ຈ. ຘາຣຍນ຺ຕິ ຘາຣຍມານາ. ພ຺ຍຖສີຕິ ກມ຺ປສິ. ກມຕ຺ຖນ຺ຕິ ກິໍ ອຕ຺ຖໍ, ເກນ ກາຣເຓນາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ, ກໍ ວາ ອຕ຺ຖໍ ສມ຺ປສ຺ສມານາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ໂກຏສິມ຺ພລີຕິ ຣຸກ຺ຂນາເມນ ເທວປຸຕ຺ຕໍ ອາລປຕິ. ໂສ ຫິ ສິມ຺ພລິຣຸກ຺ໂຂ ຂນ຺ຘສາຂມຫນ຺ຕຕາຍ ໂກຏສິມ຺ພລິນາມໍ ລຠຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອຘິວຕ຺ຖເທວປຸຕ຺ຕສ຺ສປິ ຕເທວ ນາມໍ.

ອຖສ຺ສ ກາຣຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໒໓.

‘‘ມໍສຠກ຺ໂຂ ຕຸວໍ ຣາຊ, ຜລຠກ຺ໂຂ ອຍໍ ທິໂຊ;

ອຍໍ ນິຄ຺ໂຣຘພີຊານິ, ປິລກ຺ຂຸທຸມ຺ພຣານິ ຈ;

ອສ຺ສຕ຺ຖານິ ຈ ຠກ຺ຂິຕ຺ວາ, ຂນ຺ເຘ ເມ ໂອຫທິສ຺ສຕິ.

໑໒໔.

‘‘ເຕ ຣຸກ຺ຂາ ສໍວິຣູຫນ຺ຕິ, ມມ ປສ຺ເສ ນິວາຕຊາ;

ເຕ ມໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຣຸກ຺ຂໍ ມໍ ກຣິສ຺ສເຣ.

໑໒໕.

‘‘ສນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎປິ ຣຸກ຺ຂາ ເສ, ມູລິໂນ ຂນ຺ຘິໂນ ທຸມາ;

ອິມິນາ ສກຸຓຊາເຕນ, ພີຊມາຫຣິຕາ ຫຕາ.

໑໒໖.

‘‘ອຊ຺ຌາຣູຫາຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ພ຺ຣຫນ຺ຕມ຺ປິ ວນປ຺ປຕິໍ;

ຕສ຺ມາ ຣາຊ ປເວຘາມິ, ສມ຺ປສ຺ສໍນາຄຕໍ ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂອຫທິສ຺ສຕີຕິ ວຈ຺ຈໍ ປາເຕສ຺ສຕິ. ເຕ ຣຸກ຺ຂາຕິ ເຕຫິ ພີເຊຫິ ຊາຕາ ນິຄ຺ໂຣຘາທໂຍ ຣຸກ຺ຂາ. ສໍວິຣູຫນ຺ຕີຕິ ສໍວິຣຸຫິສ຺ສນ຺ຕິ ວຑ຺ຒິສ຺ສນ຺ຕິ. ມມ ປສ຺ເສຕິ ມມ ສາຂນ຺ຕຣາທີສຸ. ນິວາຕຊາຕິ ມມ ສາຂາຫິ ວາຕສ຺ສ ນິວາຣິຕຕ຺ຕາ ນິວາເຕ ຊາຕາ. ເຕ ມໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເອເຕ ເອວໍ ວຑ຺ຒິຕາ ມໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຍເມຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ. ກຣິສ຺ສເຣຕິ ອເຖວໍ ປຣິໂຍນນ຺ຘິຕ຺ວາ ມໍ ອຣຸກ຺ຂເມວ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ ສພ຺ພໂສ ຠຎ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ. ຣຸກ຺ຂາ ເສຕິ ຣຸກ຺ຂາ. ມູລິໂນ ຂນ຺ຘິໂນຕິ ມູລສມ຺ປນ຺ນາ ເຈວ ຂນ຺ຘສມ຺ປນ຺ນາ ຈ. ທຸມາຕິ ຣຸກ຺ຂເວວຈນເມວ. ພີຊມາຫຣິຕາຕິ ພີຊໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ. ຫຕາຕິ ອຎ຺ເຎປິ ອິມສ຺ມິໍ ວເນ ຣຸກ຺ຂາ ວິນາສິຕາ ສນ຺ຕິ. ອຊ຺ຌາຣູຫາຠິວຑ຺ຒນ຺ຕີຕິ ນິຄ຺ໂຣຘາທໂຍ ຣຸກ຺ຂາ ອຊ຺ຌາຣູຫາ ຫຸຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ອຎ຺ຎໍ ວນປ຺ປຕິໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ວຑ຺ຒນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ເອຕ຺ຖ ປນ ວເນ ປຕິ, ວນສ຺ສ ປຕິ, ວນປ຺ປຕີຕິ ຕໂຍປິ ປາຐາເຍວ. ຣາຊາຕິ ສຸປຓ຺ຓໍ ອາລປຕິ.

ຣຸກ຺ຂເທວຕາຍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸປຓ຺ໂຓ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໑໒໗.

‘‘ສງ຺ເກຍ຺ຍ ສງ຺ກິຕພ຺ພານິ, ຣກ຺ເຂຍ຺ຍານາຄຕໍ ຠຍໍ;

ອນາຄຕຠຍາ ຘີໂຣ, ອຸໂຠ ໂລເກ ອເວກ຺ຂຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນາຄຕໍ ຠຍນ຺ຕິ ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ວິຣມນ຺ໂຕ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກມ຺ປິ ສມ຺ປຣາຍິກມ຺ປິ ອນາຄຕໍ ຠຍໍ ຣກ຺ຂຕິ ນາມ, ປາປມິຕ຺ເຕ ເວຣິປຸຄ຺ຄເລ ຈ ອນຸປສງ຺ກມນ຺ໂຕ ອນາຄຕຠຍໍ ຣກ຺ຂຕິ ນາມ. ເອວໍ ອນາຄຕໍ ຠຍໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ. ອນາຄຕຠຍາຕິ ອນາຄຕຠຍກາຣຓາ ຕໍ ຠຍໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ຘີໂຣ ອິຘໂລກຎ຺ຈ ປຣໂລກຎ຺ຈ ອເວກ຺ຂຕິ ໂອໂລເກຕິ ນາມ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ສຸປຓ຺ໂຓ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ຕໍ ປກ຺ຂິໍ ຕມ຺ຫາ ຣຸກ຺ຂາ ປລາເປສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອາສງ຺ກິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ອາສງ຺ກິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ຕຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ.

ຕທາ ສຸປຓ຺ຓຣາຊາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ໂກຏສິມ຺ພລິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໔໑໓] ໘. ຘູມກາຣິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຣາຊາ ອປຸຈ຺ຉິ ວິຘຸຣນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ອາຄນ຺ຕຸກສງ຺ຄຫໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ເອກສ຺ມິໍ ສມເຍ ປເວຓິອາຄຕານໍ ໂປຣາຓກໂຍຘານໍ ສງ຺ຄຫໍ ອກຕ຺ວາ ອຠິນວາຄຕານໍ ອາຄນ຺ຕຸການຎ຺ເຎວ ສກ຺ກາຣສມ຺ມານໍ ອກາສິ. ອຖສ຺ສ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ກຸປິເຕ ຍຸຊ຺ຌນຕ຺ຖາຍ ຄຕສ຺ສ ‘‘ອາຄນ຺ຕຸກາ ລທ຺ຘສກ຺ກາຣາ ຍຸຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ໂປຣາຓກໂຍຘາ ນ ຍຸຊ຺ຌິໍສຸ, ‘‘ໂປຣາຓກໂຍຘາ ຍຸຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຄນ຺ຕຸກາປິ ນ ຍຸຊ຺ຌິໍສຸ. ໂຈຣາ ຣາຊານໍ ຊິນິໍສຸ. ຣາຊາ ປຣາຊິໂຕ ອາຄນ຺ຕຸກສງ຺ຄຫໂທເສນ ອຕ຺ຕໂນ ປຣາຊິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຫເມວ ເອວໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຣາຊິໂຕ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ເຎປິ ຣາຊາໂນ ປຣາຊິຕປຸພ຺ພາຕິ ທສພລໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ຕ຺ວເມເວໂກ, ໂປຣາຓກຣາຊາໂນປິ ອາຄນ຺ຕຸກສງ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ ປຣາຊິຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ກຸຣຸຣຏ຺ເຐ ອິນ຺ທປຕ຺ຖນຄເຣ ຍຸຘິຏ຺ຐິລໂຄຕ຺ໂຕ ຘນຎ຺ຈໂຍ ນາມ ໂກຣພ຺ຍຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຸໂຣຫິຕກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອິນ຺ທປຕ຺ຖໍ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐານໍ ລຠິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສໂກ ອໂຫສິ, ວິຘຸຣປຓ຺ຑິໂຕຕິສ຺ສ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ຕທາ ຘນຎ຺ຈຍຣາຊາ ໂປຣາຓກໂຍເຘ ອຄເຓຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕຸການຎ຺ເຎວ ສງ຺ຄຫໍ ອກາສິ. ຕສ຺ສ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ກຸປິເຕ ຍຸຊ຺ຌນຕ຺ຖາຍ ຄຕສ຺ສ ‘‘ອາຄນ຺ຕຸກາ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເນວ ໂປຣາຓກາ ຍຸຊ຺ຌິໍສຸ, ‘‘ໂປຣາຓກາ ຍຸຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ນ ອາຄນ຺ຕຸກາ ຍຸຊ຺ຌິໍສຸ. ຣາຊາ ປຣາຊິໂຕ ອິນ຺ທປຕ຺ຖເມວ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອາຄນ຺ຕຸກສງ຺ຄຫສ຺ສ ກຕຠາເວນ ປຣາຊິໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຫເມວ ອາຄນ຺ຕຸກສງ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ ປຣາຊິໂຕ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ເຎປິ ຣາຊາໂນ ປຣາຊິຕປຸພ຺ພາ ອຕ຺ຖີຕິ ວິຘຸຣປຓ຺ຑິຕໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໍ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ ຕມຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ຕໍ ປຸຈ຺ຉນາກາຣໍ ອາວິກໂຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອຸປຑ຺ຒໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໘.

‘‘ຣາຊາ ອປຸຈ຺ຉິ ວິຘຸຣໍ, ຘມ຺ມກາໂມ ຍຸຘິຏ຺ຐິໂລ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມກາໂມຕິ ສຸຈຣິຕຘມ຺ມປ຺ປິໂຍ.

‘‘ອປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຊານາສິ, ໂກ ເອໂກ ພຫຸ ໂສຈຕີ’’ຕິ –

ເສສອຸປຑ຺ຒຄາຖາຍ ປນ ອຍມຕ຺ໂຖ – ອປິ ນາມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕ຺ວໍ ຊານາສິ ‘‘ໂກ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ

ເອໂກ ພຫຸ ໂສຈຕິ, ນານາກາຣເຓນ ໂສຈຕີ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ກິໍ ໂສໂກ ນາມ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂສໂກ, ປຸພ຺ເພ ຘູມກາຣີ ນາເມໂກ ອຊປາລພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຫນ຺ຕໍ ອຊຍູຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວຊໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຊາ ຐເປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິຎ຺ຈ ຘູມຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ອຊຍູຖໍ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ໂຕ ຂີຣາທີນິ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ວສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ອາຄເຕ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ເຓ ສຣເຠ ທິສ຺ວາ ເຕສຸ ສິເນຫໍ ກຕ຺ວາ ອຊາ ອຄເຓຕ຺ວາ ອຊານໍ ສກ຺ກາຣໍ ສຣຠານໍ ກຕ຺ວາ ສຣທກາເລ ສຣເຠສຸ ປລາຍິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ຄເຕສຸ ອຊາສຸປິ ນຏ຺ຐາສຸ ສຣເຠ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ໂສເກນ ປຓ຺ຑຸໂຣຄີ ຫຸຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ, ອຍໍ ອາຄນ຺ຕຸກສງ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສຕຄຸເຓນ ສຫສ຺ສຄຸເຓນ ໂສຈິຕ຺ວາ ກິລມິຕ຺ວາ ວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອິທໍ ອຸທາຫຣຓໍ ອາເນຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ –

໑໒໙.

‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຊຍູເຖນ, ປຫູເຕໂຊ ວເນ ວສໍ;

ຘູມໍ ອກາສິ ວາເສຏ຺ໂຐ, ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວມຕນ຺ທິໂຕ.

໑໓໐.

‘‘ຕສ຺ສ ຕໍຘູມຄນ຺ເຘນ, ສຣຠາ ມກສຑ຺ຑິຕາ;

ວສ຺ສາວາສໍ ອຸປຄຈ຺ຉຸໍ, ຘູມກາຣິສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ.

໑໓໑.

‘‘ສຣເຠສຸ ມນໍ ກຕ຺ວາ, ອຊາ ໂສ ນາວພຸຊ຺ຌຖ;

ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ວຊນ຺ຕີ ວາ, ຕສ຺ສ ຕາ ວິນສຸໍ ອຊາ.

໑໓໒.

‘‘ສຣຠາ ສຣເທ ກາເລ, ປຫີນມກເສ ວເນ;

ປາວິສຸໍ ຄິຣິທຸຄ຺ຄານິ, ນທີນໍ ປຠວານິ ຈ.

໑໓໓.

‘‘ສຣເຠ ຈ ຄເຕ ທິສ຺ວາ, ອຊາ ຈ ວິຠວໍ ຄຕາ;

ກິໂສ ຈ ວິວຓ຺ໂຓ ຈາສິ, ປຓ຺ຑຸໂຣຄີ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ.

໑໓໔.

‘‘ເອວໍ ໂຍ ສໍ ນິຣໍກຕ຺ວາ, ອາຄນ຺ຕຸໍ ກຸຣຸເຕ ປິຍໍ;

ໂສ ເອໂກ ພຫຸ ໂສຈຕິ, ຘູມກາຣີວ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຫູເຕໂຊຕິ ປຫູຕອິນ຺ຘໂນ. ຘູມໍ ອກາສີຕິ ມກ຺ຂິກປຣິປນ຺ຖຫຣຓຕ຺ຖາຍ ອຄ຺ຄິຎ຺ຈ ຘູມຎ຺ຈ ອກາສິ. ວາເສຏ຺ໂຐຕິ ຕສ຺ສ ໂຄຕ຺ຕໍ. ອຕນ຺ທິໂຕຕິ ອນລໂສ ຫຸຕ຺ວາ. ຕໍຘູມຄນ຺ເຘນາຕິ ເຕນ ຘູມຄນ຺ເຘນ. ສຣຠາຕິ ສຣຠມິຄາ. ມກສຑ຺ຑິຕາຕິ ມກເສຫິ ອຸປທ຺ທຸຕາ ປີຬິຕາ. ເສສມກ຺ຂິກາປິ ມກສຄ຺ຄຫເຓເນວ ຄຫິຕາ. ວສ຺ສາວາສນ຺ຕິ ວສ຺ສາຣຕ຺ຕວາສໍ ວສິໍສຸ. ມນໍ ກຕ຺ວາຕິ ສິເນຫໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ. ນາວພຸຊ຺ຌຖາຕິ ອຣຎ຺ຎໂຕ ຈຣິຕ຺ວາ ວຊໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ເຈວ ວຊໂຕ ອຣຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ຈ ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ອາຄຕາ, ເອຕ຺ຕກາ ອນາຄຕາ’’ຕິ ນ ຊານາຕິ. ຕສ຺ສ ຕາ ວິນສຸນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຕາ ເອວໍ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ສີຫປຣິປນ຺ຖາທິໂຕ ອຣກ຺ຂິຍມານາ ອຊາ ສີຫປຣິປນ຺ຖາທີຫິ ວິນສ຺ສິໍສຸ, ສພ຺ພາວ ວິນຏ຺ຐາ.

ນທີນໍ ປຠວານິ ຈາຕິ ປພ຺ພເຕຍ຺ຍານໍ ນທີນໍ ປຠວຏ຺ຐານານິ ຈ ປວິຏ຺ຐາ. ວິຠວນ຺ຕິ ອຠາວໍ. ອຊາ ຈ ວິນາສໍ ປຕ຺ຕາ ທິສ຺ວາ ຊານິຕ຺ວາ. ກິໂສ ຈ ວິວຓ຺ໂຓຕິ ຂີຣາທິທາຍິກາ ອຊາ ປຫາຍ ສຣເຠ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ເຕປິ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ອຸຠໂຕ ປຣິຫີໂນ ໂສກາຠິຠູໂຕ ກິໂສ ເຈວ ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ຈ ອໂຫສິ. ເອວໍ ໂຍ ສໍ ນິຣໍກຕ຺ວາຕິ ເອວໍ ມຫາຣາຊ, ໂຍ ສກໍ ໂປຣາຓໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກໍ ຊນໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປຫາຍ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ອຄເຓຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕຸກໍ ປິຍໍ ກໂຣຕິ, ໂສ ຕຸມ຺ຫາທິໂສ ເອໂກ ພຫຸ ໂສຈຕິ, ອຍໍ ເຕ ມຍາ ທສ຺ສິໂຕ ຘູມກາຣີ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວິຍ ພຫຸ ໂສຈຕີຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ສຎ຺ຎາເປນ຺ໂຕ ກເຖສິ. ໂສປິ ສຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປສີທິຕ຺ວາ ພຫຸໍ ຘນໍ ອທາສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກສງ຺ຄຫເມວ ກໂຣນ຺ໂຕ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ໂກຣພ຺ຍຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຘູມກາຣີ ປເສນທິໂກສໂລ, ວິຘຸຣປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຘູມກາຣິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໔໑໔] ໙. ຊາຄຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ໂກຘ ຊາຄຣຕໍ ສຸຕ຺ໂຕຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອຸປາສກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ຫິ ໂສຕາປນ຺ໂນ ອຣິຍສາວໂກ ສາວຕ຺ຖິໂຕ ສກຏສຕ຺ເຖນ ສທ຺ຘິໍ ກນ຺ຕາຣມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ສຕ຺ຖວາໂຫ ຕຕ຺ຖ ເອກສ຺ມິໍ ອຸທກຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ປຎ຺ຈ ສກຏສຕານິ ໂມເຈຕ຺ວາ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ວາສໍ ອຸປຄຈ຺ຉິ. ເຕ ມນຸສ຺ສາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຸປິໍສຸ, ອຸປາສໂກ ປນ ສຕ຺ຖວາຫສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເອກສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ຈງ຺ກມໍ ອຘິຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖໍ ວິລຸມ຺ປິຕຸກາມາ ປຎ຺ຈສຕາ ໂຈຣາ ນານາວຸຘານິ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຖໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ເຕ ຕໍ ອຸປາສກໍ ຈງ຺ກມນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ສ ນິທ຺ທາຍນກາເລ ວິລຸມ຺ປິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐໍສຸ, ໂສປິ ຕິຍາມຣຕ຺ຕິໍ ຈງ຺ກມິເຍວ. ໂຈຣາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ຄຫິຕຄຫິຕາ ປາສາຓມຸຄ຺ຄຣາທໂຍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ ສຕ຺ຖວາຫ, ອິມໍ ອປ຺ປມາເທນ ຊຄ຺ຄນ຺ຕໍ ປຸຣິສໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕວ ສນ຺ຕກສ຺ສ ສາມິໂກ ຊາໂຕ, ເອຕສ຺ສ ສກ຺ກາຣໍ ກເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ມນຸສ຺ສາ ກາລສ຺ເສວ ວຸຏ຺ຐາຍ ເຕຫິ ຉຑ຺ຑິຕປາສາຓມຸຄ຺ຄຣາທໂຍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ນິສ຺ສາຍ ອມ຺ເຫຫິ ຊີວິຕໍ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ອຸປາສກສ຺ສ ສກ຺ກາຣໍ ອກໍສຸ. ອຸປາສໂກປິ ອິຈ຺ຉິຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຕກິຈ຺ໂຈ ປຸນ ສາວຕ຺ຖິໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຖາຄຕໍ ປູເຊຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ກິໍ, ອຸປາສກ, ນ ປຎ຺ຎາຍສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ, ອຸປາສກ, ຕ຺ວໍເຍວ ອນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ຊຄ຺ຄນ຺ໂຕ ວິເສສໍ ລຠິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ຊຄ຺ຄນ຺ຕາ ວິເສສໍ ຄຸຓໍ ລຠິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ວສນ຺ໂຕ ອປຣຠາເຄ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ຌານາຠິຎ຺ຎໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ຐານຈງ຺ກມິຣິຍາປໂຖ ຫຸຕ຺ວາ ວສນ຺ໂຕ ນິທ຺ທໍ ອນຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ຈງ຺ກມຕິ. ອຖສ຺ສ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຣຸກ຺ຂເທວຕາ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂວິຏເປ ຐຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໕.

‘‘ໂກຘ ຊາຄຣຕໍ ສຸຕ຺ໂຕ, ໂກຘ ສຸຕ຺ເຕສຸ ຊາຄໂຣ;

ໂກ ມເມຕໍ ວິຊານາຕິ, ໂກ ຕໍ ປຏິຠຓາຕິ ເມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂກຘາຕິ ໂກ ອິຘ. ໂກ ມເມຕນ຺ຕິ ໂກ ມມ ເອຕໍ ປຎ຺ຫໍ ວິຊານາຕິ. ໂກ ຕໍ ປຏິຠຓາຕິ ເມຕິ ເອຕໍ ມຍາ ປຸຏ຺ຐໍ ປຎ຺ຫໍ ມຍ຺ຫໍ ໂກ ປຏິຠຓາຕິ, ໂກ ພ຺ຍາກຣິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ –

໑໓໖.

‘‘ອຫໍ ຊາຄຣຕໍ ສຸຕ຺ໂຕ, ອຫໍ ສຸຕ຺ເຕສຸ ຊາຄໂຣ;

ອຫເມຕໍ ວິຊານາມິ, ອຫໍ ປຏິຠຓາມິ ເຕ’’ຕິ. –

ອິມໍ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ປຸນ ຕາຍ –

໑໓໗.

‘‘ກຖໍ ຊາຄຣຕໍ ສຸຕ຺ໂຕ, ກຖໍ ສຸຕ຺ເຕສຸ ຊາຄໂຣ;

ກຖໍ ເອຕໍ ວິຊານາສິ, ກຖໍ ປຏິຠຓາສິ ເມ’’ຕິ. –

ອິມໍ ຄາຖໍ ປຸຏ຺ໂຐ ຕມຕ຺ຖໍ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ –

໑໓໘.

‘‘ເຍ ຘມ຺ມໍ ນປ຺ປຊານນ຺ຕິ, ສໍຍໂມຕິ ທໂມຕິ ຈ;

ເຕສຸ ສຸປ຺ປມາເນສຸ, ອຫໍ ຊຄ຺ຄາມິ ເທວເຕ.

໑໓໙.

‘‘ເຍສໍ ຣາໂຄ ຈ ໂທໂສ ຈ, ອວິຊ຺ຊາ ຈ ວິຣາຊິຕາ;

ເຕສຸ ຊາຄຣມາເນສຸ, ອຫໍ ສຸຕ຺ໂຕສ຺ມິ ເທວເຕ.

໑໔໐.

‘‘ເອວໍ ຊາຄຣຕໍ ສຸຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ສຸຕ຺ເຕສຸ ຊາຄໂຣ;

ເອວເມຕໍ ວິຊານາມິ, ເອວໍ ປຏິຠຓາມິ ເຕ’’ຕິ. – ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ;

ຕຕ຺ຖ ກຖໍ ຊາຄຣຕໍ ສຸຕ຺ໂຕຕິ ກຖໍ ຕ຺ວໍ ຊາຄຣຕໍ ສຕ຺ຕານໍ ອນ຺ຕເຣ ສຸຕ຺ໂຕ ນາມ ໂຫສິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພຕ຺ຖ. ເຍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ເຍ ສຕ຺ຕາ ນວວິຘໍ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມໍ ນ ປຊານນ຺ຕິ. ສໍຍໂມຕິ ທໂມຕິ ຈາຕິ ‘‘ອຍໍ ສໍຍໂມ, ອຍໍ ທໂມ’’ຕິ ເອວຎ຺ຈ ເຍ ມຄ຺ເຄນ ອາຄຕໍ ສີລຎ຺ເຈວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວຣຎ຺ຈ ນ ຊານນ຺ຕິ. ອິນ຺ທ຺ຣິຍສໍວໂຣ ຫິ ມນຈ຺ຉຏ຺ຐານໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ທມນໂຕ ‘‘ທໂມ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ເຕສຸ ສຸປ຺ປມາເນສູຕິ ເຕສຸ ກິເລສນິທ຺ທາວເສນ ສຸປນ຺ເຕສຸ ສຕ຺ເຕສຸ ອຫໍ ອປ຺ປມາທວເສນ ຊຄ຺ຄາມິ.

‘‘ເຍສໍ ຣາໂຄ ຈາ’’ຕິ ຄາຖາຍ ເຍສໍ ມຫາຂີຓາສວານໍ ປທສເຕນ ນິທ຺ທິຏ຺ຐທິຍຑ຺ຒສຫສ຺ສຕຓ຺ຫາໂລຠສງ຺ຂາໂຕ ຣາໂຄ ຈ ນວອາຆາຕວຕ຺ຖຸສມຸຏ຺ຐາໂນ ໂທໂສ ຈ ທຸກ຺ຂາທີສຸ ອຏ຺ຐສຸ ວຕ຺ຖູສຸ ອຎ຺ຎາຓຠູຕາ ອວິຊ຺ຊາ ຈາຕິ ອິເມ ກິເລສາ ວິຣາຊິຕາ ປຫີນາ, ເຕສຸ ອຣິເຍສຸ ສພ຺ພາກາເຣນ ຊາຄຣມາເນສຸ ເຕ ອຸປາທາຍ ອຫໍ ສຸຕ຺ໂຕ ນາມ ເທວເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ຊາຄຣຕນ຺ຕິ ເອວໍ ເທວເຕ ອຫໍ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຊາຄຣຕໍ ສຸຕ຺ໂຕ ນາມາຕິ. ເອສ ນໂຍ ສພ຺ພປເທສຸ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ເຕນ ປຎ຺ເຫ ກຖິເຕ ຕຸຏ຺ຐາ ເທວຕາ ຕສ຺ສ ຖຸຕິໍ ກໂຣນ຺ຕີ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໑໔໑.

‘‘ສາຘຸ ຊາຄຣຕໍ ສຸຕ຺ໂຕ, ສາຘຸ ສຸຕ຺ເຕສຸ ຊາຄໂຣ;

ສາຘຸ ເມຕໍ ວິຊານາສິ, ສາຘຸ ປຏິຠຓາສິ ເມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສາຘູຕິ ຠທ຺ທກໍ ກຕ຺ວາ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ກເຖສິ, ມຍມ຺ປິ ນໍ ເອວເມວ ກເຖມາຕິ. ເອວໍ ສາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຖຸຕິໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິມານເມວ ປາວິສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ເທວຘີຕາ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ອໂຫສິ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຊາຄຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໔໑໕] ໑໐. ກຸມ຺ມາສປິຓ຺ຑິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນ ກິຣຕ຺ຖີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມລ຺ລິກໍ ເທວິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາ ຫິ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ເອກສ຺ສ ມາລາກາຣເຊຏ຺ຐກສ຺ສ ຘີຕາ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣາ ມຫາປຸຎ຺ຎາ ໂສຬສວສ຺ສິກກາເລ ເອກທິວສໍ ກຸມາຣິກາຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຸປ຺ຜາຣາມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ຕໂຍ ກຸມ຺ມາສປິຓ຺ເຑ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜປຈ຺ຉິຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ສາ ນຄຣໂຕ ນິກ຺ຂມນກາເລ ຠຄວນ຺ຕໍ ສຣີຣປ຺ປຠໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸຕໍ ນຄຣໍ ປວິສນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕໂຍ ກຸມ຺ມາສປິຓ຺ເຑ ອຸປນາເມສິ. ສຕ຺ຖາ ຈຕຸມຫາຣາຊທຕ຺ຕິຍໍ ປຕ຺ຕໍ ອຸປເນຕ຺ວາ ປຏິຄ຺ຄເຫສິ. ສາປິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປາເທ ສິຣສາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘາຣມ຺ມຓໍ ປີຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສິ. ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ສິຕກຣເຓ’’ຕິ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອານນ຺ທ, ອຍໍ ກຸມາຣິກາ ອິເມສໍ ກຸມ຺ມາສປິຓ຺ຑານໍ ຜເລນ ອຊ຺ເຊວ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສີ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສິຕກາຣຓໍ ກເຖສິ.

ກຸມາຣິກາປິ ປຸປ຺ຜາຣາມໍ ຄຕາ. ຕໍ ທິວສເມວ ໂກສລຣາຊາ ອຊາຕສຕ຺ຕຸນາ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌນ຺ໂຕ ຍຸທ຺ຘປຣາຊິໂຕ ປລາຍິຕ຺ວາ ອສ຺ສໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ຄີຕສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ອສ຺ສໍ ຕໍ ອາຣາມາຠິມຸຂໍ ເປເສສິ. ປຸຎ຺ຎສມ຺ປນ຺ນາ ກຸມາຣິກາ ຣາຊານໍ ທິສ຺ວາ ອປລາຍິຕ຺ວາວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອສ຺ສສ຺ສ ນາສຣຊ຺ຊຸຍາ ຄຓ຺ຫິ, ຣາຊາ ອສ຺ສປິຏ຺ຐິຍໍ ນິສິນ຺ໂນວ ‘‘ສສາມິກາສິ, ອສາມິກາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອສາມິກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອສ຺ສາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ວາຕາຕປກິລນ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ອງ຺ເກ ນິປນ຺ໂນ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ຕໍ ອສ຺ສປິຏ຺ຐິຍໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ພລກາຍປຣິວຸໂຕ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກຸລຆຣໍ ເປເສຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຍານໍ ປຫິຓິຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ສກ຺ກາຣສມ຺ມາເນນ ກຸລຆຣໂຕ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ຣຕນຣາສິມ຺ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ອຠິເສກໍ ທຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ອກາສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈ ສາ ຣຎ຺ໂຎ ປິຍາ ອໂຫສິ ມນາປາ, ປຸພ຺ພຸຏ຺ຐາຍິກາທີຫິ ປຎ຺ຈຫິ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ປຕິເທວຕາ, ພຸທ຺ຘານມ຺ປິ ວລ຺ລຠາ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສາ ສຕ຺ຖຸ ຕໂຍ ກຸມ຺ມາສປິຓ຺ເຑ ທຕ຺ວາ ຕໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອຘິຄຕຠາໂວ ສກລນຄຣໍ ປຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ຄໂຕ.

ອເຖກທິວສໍ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ມລ຺ລິກາ ເທວີ ພຸທ຺ຘານໍ ຕໂຍ ກຸມ຺ມາສປິຓ຺ເຑ ທຕ຺ວາ ເຕສໍ ຜເລນ ຕໍ ທິວສຎ຺ເຎວ ອຠິເສກໍ ປຕ຺ຕາ, ອໂຫ ພຸທ຺ຘານໍ ມຫາຄຸຓຕາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອນຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມລ຺ລິກາຍ ເອກສ຺ສ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘສ຺ສ ຕໂຍ ກຸມ຺ມາສປິຓ຺ເຑ ທຕ຺ວາ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສິຠາວາຘິຄໂມ. ກສ຺ມາ? ພຸທ຺ຘານໍ ຄຸຓມຫນ຺ຕຕາຍ. ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ປນ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ອໂລຓກໍ ອສ຺ເນຫໍ ອຜາຓິຕໍ ກຸມ຺ມາສໍ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຜເລນ ທຸຕິເຍ ອຕ຺ຕຠາເວ ຕິໂຍຊນສຕິເກ ກາສິຣຏ຺ເຐ ຣຊ຺ຊສິຣິໍ ປາປຸຓິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ທລິທ຺ທກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ເອກໍ ເສຏ຺ຐິໍ ນິສ຺ສາຍ ຠຕິຍາ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ‘‘ປາຕຣາສຕ຺ຖາຍ ເມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອນ຺ຕຣາປຓໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຸມ຺ມາສປິຓ຺ເຑ ຄເຫຕ຺ວາ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ຠິກ຺ຂາຈາຣຕ຺ຖາຍ ພາຣາຓສິນຄຣາຠິມຸເຂ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມ ຠິກ຺ຂໍ ສນ຺ຘາຍ ພາຣາຓສິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມຍ຺ຫມ຺ປິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຸມ຺ມາສປິຓ຺ຑາ ອຕ຺ຖິ, ຍໍນູນາຫໍ ອິເມ ອິເມສໍ ທເທຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕ ອຸປສໍກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິເມ ເມ ຫຕ຺ເຖ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຸມ຺ມາສປິຓ຺ຑາ, ອຫໍ ອິເມ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທທາມິ, ສາຘຸ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫຖ, ເອວມິທໍ ປຸຎ຺ຎໍ ມຍ຺ຫໍ ຠວິສ຺ສຕິ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ຫິຕາຍ ສຸຂາຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕສໍ ອຘິວາສນໍ ວິທິຕ຺ວາ ວາລິກໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ອາສນານິ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ອຸປຣິ ສາຂາຠງ຺ຄໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ປຏິປາຏິຍາ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ປຓ຺ຓປຸເຏນ ອຸທກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ປາເຕຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ປຕ຺ເຕສຸ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຸມ຺ມາສປິຓ຺ເຑ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ເອເຕສໍ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ທລິທ຺ທເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ນາມ ມາ ໂຫຕຸ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓປ຺ປຏິເວຘສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕູ’’ຕິ ອາຫ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິໍສຸ, ປຣິໂຠຄາວສາເນ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາຣເມວ ອຄມໍສຸ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘຄຕໍ ປີຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕສຸ ຈກ຺ຂຸປຖໍ ອຕີເຕສຸ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍາວຕາຍຸກໍ ທານໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຜເລນ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕກຸມາໂຣຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ປທສາ ຄມນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ອຫໍ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ຠຕໂກ ຫຸຕ຺ວາ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຸມ຺ມາສປິຓ຺ເຑ ທຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ທານສ຺ສ ຜເລນ ອິຘ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ ປສນ຺ນາທາເສ ມຸຂນິມິຕ຺ຕໍ ວິຍ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມຊາຕິກິຣິຍໍ ຊາຕິສ຺ສຣຎາເຓນ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ປສ຺ສິ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ສິກ຺ຂິຕສິປ຺ປໍ ປິຕຸ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ເຐນ ປິຕຣາ ໂອປຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາປິໂຕ, ອປຣຠາເຄ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ອຖສ຺ສ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣໍ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ຘີຕຣໍ ອາເນຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ອກໍສຸ, ຉຕ຺ຕມງ຺ຄລທິວເສ ປນສ຺ສ ສກລນຄຣໍ ເທວນຄຣໍ ວິຍ ອລງ຺ກຣິໍສຸ.

ໂສ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕປາສາທໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ມຫາຕລມຊ຺ເຌ ສມຸສ຺ສິຕເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ນິສິນ຺ໂນ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິເຕ ເອກໂຕ ອມຈ຺ເຈ, ເອກໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິອາທໂຍ ນານາວິຠເວ ສິຣິວິລາສສມຸຊ຺ຊເລ, ເອກໂຕ ນານາວິຘປຓ຺ຓາກາຣຫຕ຺ເຖ ນາຄຣມນຸສ຺ເສ, ເອກໂຕ ອລງ຺ກຕເທວຈ຺ຉຣສງ຺ຆໍ ວິຍ ໂສຬສສຫສ຺ສສງ຺ຂໍ ນາຏກິຕ຺ຖິຄຓນ຺ຕິ ອິມໍ ອຕິມໂນຣມໍ ສິຣິວິຠວໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ສຸວຓ຺ຓປິຓ຺ຑິກໍ ກຎ຺ຈນມາລໍ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ, ອິມານິ ຈ ອເນກສຫສ຺ສານິ ຫຕ຺ຖິວາຫນອສ຺ສວາຫນຣຖວາຫນານິ, ມຓິມຸຕ຺ຕາທິປູຣິຕາ ສາຣຄພ຺ຠາ, ນານາວິຘຘຎ຺ຎປູຣິຕາ ມຫາປຖວີ, ເທວຈ຺ຉຣປຏິຠາຄາ ນາຣິໂຍ ຈາຕິ ສພ຺ໂພເປສ ມຍ຺ຫໍ ສິຣິວິຠໂວ ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ສນ຺ຕໂກ, ຈຕຸນ຺ນໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ທິນ຺ນສ຺ສ ຈຕຸກຸມ຺ມາສປິຓ຺ຑທານສ຺ເສວ ສນ຺ຕໂກ, ເຕ ນິສ຺ສາຍ ມຍາ ເອສ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ຄຸຓໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມໍ ປາກຏໍ ອກາສິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕສ຺ສ ສກລສຣີຣໍ ປີຕິຍາ ປູຣິ. ໂສ ປີຕິຍາ ເຕມິຕຫທໂຍ ມຫາຊນສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ອຸທານຄີຕໍ ຄາຍນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໔໒.

‘‘ນ ກິຣຕ຺ຖິ ອໂນມທສ຺ສິສຸ, ປາຣິຈຣິຍາ ພຸທ຺ເຘສຸ ອປ຺ປິກາ;

ສຸກ຺ຂາຍ ອໂລຓິກາຍ ຈ, ປສ຺ສ ຜລໍ ກຸມ຺ມາສປິຓ຺ຑິຍາ.

໑໔໓.

‘‘ຫຕ຺ຖິຄວາສ຺ສາ ຈິເມ ພຫູ, ຘນຘຎ຺ຎໍ ປຖວີ ຈ ເກວລາ;

ນາຣິໂຍ ຈິມາ ອຈ຺ຉຣູປມາ, ປສ຺ສ ຜລໍ ກຸມ຺ມາສປິຓ຺ຑິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອໂນມທສ຺ສິສູຕິ ອໂນມສ຺ສ ອລາມກສ຺ສ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓສ຺ສ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ອໂນມທສ຺ສິໂນ ນາມ. ປາຣິຈຣິຍາຕິ ອຠິວາທນປຈ຺ຈຸຏ຺ຐານຎ຺ຊລິກມ຺ມາທິເຠທາ ສາມີຈິກິຣິຍາປິ, ສມ຺ປຕ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ອປ຺ປໍ ວາ ພຫຸໍ ວາ ລູຂໍ ວາ ປຓີຕໍ ວາ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ ຄຸຓໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຕິສ຺ໂສ ເຈຕນາ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ຜລໍ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ປຣິຈ຺ຈຊນກິຣິຍາປິ. ພຸທ຺ເຘສູຕິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘສຸ. ອປ຺ປິກາຕິ ມນ຺ທາ ປຣິຕ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ ກິຣ. ສຸກ຺ຂາຍາຕິ ນິສ຺ເນຫາຍ. ອໂລຓິກາຍາຕິ ຜາຓິຕວິຣຫິຕາຍ. ນິປ຺ຜາຓິຕຕ຺ຕາ ຫິ ສາ ‘‘ອໂລຓິກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ກຸມ຺ມາສປິຓ຺ຑິຍາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ກຸມ຺ມາສປິຓ຺ເຑ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ຄຫິຕໍ ກຸມ຺ມາສໍ ສນ຺ຘາຍ ເອວມາຫ. ຄຸຓວນ຺ຕານໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ຄຸຓໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ ຜລຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ປາຏິກງ຺ຂມານານໍ ຕິສ຺ໂສ ເຈຕນາ ວິໂສເຘຕ຺ວາ ທິນ຺ນປທກ຺ຂິຓາ ອປ຺ປິກາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິເມວ ເທຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂຫຕິ ເຈຕ຺ຖ –

‘‘ນຕ຺ຖິ ຈິຕ຺ເຕ ປສນ຺ນມ຺ຫິ, ອປ຺ປິກາ ນາມ ທກ຺ຂິຓາ;

ຕຖາຄເຕ ວາ ສມ຺ພຸທ຺ເຘ, ອຖ ວາ ຕສ຺ສ ສາວເກ.

‘‘ຕິຏ຺ຐນ຺ເຕ ນິພ຺ພຸເຕ ຈາປິ, ສເມ ຈິຕ຺ເຕ ສມໍ ຜລໍ;

ເຈໂຕປຓິຘິເຫຕຸ ຫິ, ສຕ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ສຸຄ຺ຄຕິ’’ນ຺ຕິ. (ວິ. ວ. ໘໐໔, ໘໐໖);

ອິມສ຺ສ ປນຕ຺ຖສ຺ສ ທີປນຕ຺ຖາຍ –

‘‘ຂີໂຣທນໍ ອຫມທາສິໍ, ຠິກ຺ຂຸໂນ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕສ຺ສ; (ວິ. ວ. ໔໑໓);

ຕສ຺ສາ ເມ ປສ຺ສ ວິມານໍ, ອຈ຺ຉຣາ ກາມວຓ຺ຓິນີຫມສ຺ມິ. (ວິ. ວ. ໓໓໔);

‘‘ອຈ຺ຉຣາສຫສ຺ສສ຺ສາຫໍ, ປວຣາ ປສ຺ສ ປຸຎ຺ຎານໍ ວິປາກໍ;

ເຕນ ເມຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ເຕນ ເມ ອິຘ ມິຊ຺ຌຕິ.

‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ເມ ໂຠຄາ, ເຍ ເກຈິ ມນໂສ ປິຍາ;

ເຕນມ຺ຫິ ເອວໍ ຊລິຕານຸຠາວາ, ວຓ຺ໂຓ ຈ ເມ ສພ຺ພທິສາ ປຠາສຕີ’’ຕິ. (ວິ. ວ. ໓໓໔-໓໓໖) –

ເອວມາທີນິ ວິມານວຕ຺ຖູນິ ອາຫຣິຕພ຺ພານິ.

ຘນຘຎ຺ຎນ຺ຕິ ມຸຕ຺ຕາທິຘນຎ຺ຈ ສຕ຺ຕ ຘຎ຺ຎານິ ຈ. ປຖວີ ຈ ເກວລາຕິ ສກລາ ເຈສາ ມຫາປຖວີຕິ ສກລປຖວິໍ ຫຕ຺ຖຄຕໍ ມຎ຺ຎມາໂນ ວທຕິ. ປສ຺ສ ຜລໍ ກຸມ຺ມາສປິຓ຺ຑິຍາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ທານຜລໍ ອຕ຺ຕນາວ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ທານຜລໍ ກິຣ ໂພຘິສຕ຺ຕາ ຈ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘາເຍວ ຈ ຊານນ຺ຕິ. ເຕເນວ ສຕ຺ຖາ ອິຕິວຸຕ຺ຕເກ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕໍ ກເຖນ຺ໂຕ –

‘‘ເອວຎ຺ເຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ຊາເນຍ຺ຍຸໍ ທານສໍວິຠາຄສ຺ສ ວິປາກໍ, ຍຖາຫໍ ຊານາມິ, ນ ອທຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ນ ຈ ເນສໍ ມຈ຺ເຉຣມລໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ເຐຍ຺ຍ. ໂຍປິ ເນສໍ ອສ຺ສ ຈຣິໂມ ອາໂລໂປ ຈຣິມໍ ກພຬໍ, ຕໂຕປິ ນ ອສໍວິຠຊິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ສເຈ ເນສໍ ປຏິຄ຺ຄາຫກາ ອສ຺ສຸ. ຍສ຺ມາ ຈ ໂຂ, ຠິກ຺ຂເວ, ສຕ຺ຕາ ນ ເອວໍ ຊານນ຺ຕິ ທານສໍວິຠາຄສ຺ສ ວິປາກໍ, ຍຖາຫໍ ຊານາມິ, ຕສ຺ມາ ອທຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ມຈ຺ເຉຣມລຎ຺ຈ ເນສໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທາຍ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ (ອິຕິວຸ. ໒໖).

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ອຕ຺ຕໂນ ຉຕ຺ຕມງ຺ຄລທິວເສ ສຎ຺ຊາຕປີຕິປາໂມຊ຺ໂຊ ອິມາຫິ ທ຺ວີຫິ ຄາຖາຫິ ອຸທານຄີຕໍ ຄາຍິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ປິຍຄີຕ’’ນ຺ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ນາຏກິຕ຺ຖິໂຍ ຈ ເສສນາຏກຄນ຺ຘພ຺ພາທໂຍປິ ຈ ອນ຺ເຕປຸຣຊໂນປິ ອນ຺ໂຕນຄຣວາສິໂນປິ ພຫິນຄຣວາສິໂນປິ ປານາຄາເຣສຸປິ ອມຈ຺ຈມຓ຺ຑເລສຸປິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ປິຍຄີຕ’’ນ຺ຕິ ຕເທວ ຄີຕໍ ຄາຍນ຺ຕິ. ເອວໍ ອທ຺ຘາເນ ຄເຕ ອຄ຺ຄມເຫສີ ຕສ຺ສ ຄີຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ຊານິຕຸກາມາ ອໂຫສິ, ມຫາສຕ຺ຕໍ ປນ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ວິສຫຕິ. ອຖສ຺ສາ ເອກສ຺ມິໍ ຄຸເຓ ປສີທິຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ຣາຊາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ວຣໍ ເຕ ທສ຺ສາມິ, ວຣໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສາຘຸ, ເທວ, ຄຓ຺ຫາມີ’’ຕິ. ‘‘ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທີສຸ ເຕ ກິໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ? ‘‘ເທວ, ຕຸມ຺ເຫ ນິສ຺ສາຍ ມຍ຺ຫໍ ນ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖິ, ນ ເມ ເອເຕຫິ ອຕ຺ໂຖ, ສເຈ ປນ ທາຕຸກາມາຕ຺ຖ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຄີຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ເທຖາ’’ຕິ. ‘‘ຠທ຺ເທ, ໂກ ເຕ ອິມິນາ ວເຣນ ອຕ຺ໂຖ, ອຎ຺ຎໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ. ‘‘ເທວ, ອຎ຺ເຎນ ເມ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ, ເອຕເທວ ຄຓ຺ຫາມີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ຠທ຺ເທ, ກເຖສ຺ສາມິ, ຕຸຍ຺ຫໍ ປນ ເອກິກາຍ ຣໂຫ ນ ກເຖສ຺ສາມິ, ທ຺ວາທສໂຍຊນິກາຍ ພາຣາຓສິຍາ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ຣາຊທ຺ວາເຣ ຣຕນມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຣຕນປລ຺ລງ຺ກໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອມຈ຺ຈພ຺ຣາຫ຺ມຓາທີຫິ ຈ ນາຄເຣຫິ ເຈວ ໂສຬສຫິ ອິຕ຺ຖິສຫສ຺ເສຫິ ຈ ປຣິວຸໂຕ ເຕສໍ ມຊ຺ເຌ ຣຕນປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ‘‘ສາຘຸ, ເທວາ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ.

ຣາຊາ ຕຖາ ກາເຣຕ຺ວາ ອມຣຄຓປຣິວຸໂຕ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ວິຍ ມຫາຊນກາຍປຣິວຸໂຕ ຣຕນປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິ. ເທວີປິ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິຕາ ກຎ຺ຈນຠທ຺ທປີຐໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ເຕ ອກ຺ຂິໂກຏິຍາ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຕຖາຣູເປ ຐາເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ຄາຍນມງ຺ຄລຄີຕສ຺ສ ຕາວ ເມ ອຕ຺ຖໍ ຄຄນຕເລ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ທໍ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ວິຍ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ກເຖຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໔.

‘‘ອຠິກ຺ຂຓໍ ຣາຊກຸຎ຺ຊຣ, ຄາຖາ ຠາສສິ ໂກສລາຘິປ;

ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ຣຏ຺ຐວຑ຺ຒນ, ພາຬ຺ຫໍ ປີຕິມໂນ ປຠາສສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂກສລາຘິປາຕິ ນ ໂສ ໂກສລຣຏ຺ຐາຘິໂປ, ກຸສເລ ປນ ຘມ຺ເມ ອຘິປຕິໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣຕິ, ເຕນ ນໍ ອາລປນ຺ຕີ ເອວມາຫ, ກຸສລາຘິປ ກຸສລຊ຺ຌາສຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພາຬ຺ຫໍ ປີຕິມໂນ ປຠາສສີຕິ ອຕິວິຍ ປີຕິຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຠາສສິ, ຕສ຺ມາ ກເຖຖ ຕາວ ເມ ເອຕາສໍ ຄາຖານໍ ອຕ຺ຖນ຺ຕິ.

ອຖສ຺ສ ຄາຖານມຕ຺ຖໍ ອາວິ ກໂຣນ຺ໂຕ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໔໕.

‘‘ອິມສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ, ກຸເລ ອຎ຺ຎຕເຣ ອຫຸໍ;

ປຣກມ຺ມກໂຣ ອາສິໍ, ຠຕໂກ ສີລສໍວຸໂຕ.

໑໔໖.

‘‘ກມ຺ມາຍ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕຫໍ, ຈຕຸໂຣ ສມເຓທ຺ທສໍ;

ອາຈາຣສີລສມ຺ປນ຺ເນ, ສີຕິຠູເຕ ອນາສເວ.

໑໔໗.

‘‘ເຕສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ, ນິສີເທຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສນ຺ຖເຕ;

ອທໍ ພຸທ຺ຘານໍ ກຸມ຺ມາສໍ, ປສນ຺ໂນ ເສຫິ ປາຓິຠິ.

໑໔໘.

‘‘ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຸສລສ຺ສ, ອິທໍ ເມ ເອທິສໍ ຜລໍ;

ອນຸໂຠມິ ອິທໍ ຣຊ຺ຊໍ, ຜີຕໍ ຘຣຓິມຸຕ຺ຕມ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຸເລ ອຎ຺ຎຕເຣຕິ ນາເມນ ວາ ໂຄຕ຺ເຕນ ວາ ອປາກເຏ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ກຸເລ. ອຫຸນ຺ຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍ. ປຣກມ຺ມກໂຣ ອາສິນ຺ຕິ ຕສ຺ມິໍ ກຸເລ ຊາໂຕວາຫໍ ທລິທ຺ທຕາຍ ປຣສ຺ສ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ໂຕ ປຣກມ຺ມກໂຣ ອາສິໍ. ຠຕໂກຕິ ປຣເວຕນຠໂຕ. ສີລສໍວຸໂຕຕິ ປຎ຺ຈສີລສໍວເຣ ຐິໂຕ, ຠຕິຍາ ຊີວນ຺ໂຕປິ ທຸສ຺ສີລ຺ຍໍ ປຫາຍ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນວ ອໂຫສິນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ກມ຺ມາຍ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕຫນ຺ຕິ ຕໍ ທິວສໍ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈສ຺ສ ກຣຓຕ຺ຖາຍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອຫໍ. ຈຕຸໂຣ ສມເຓທ຺ທສນ຺ຕິ ຠທ຺ເທ, ອຫໍ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ມຫາມຄ຺ຄໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມຠູມິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂາຍ ພາຣາຓສິນຄຣໍ ປວິສນ຺ເຕ ສມິຕປາເປ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປພ຺ພຊິເຕ ອທ຺ທສໍ. ອາຈາຣສີລສມ຺ປນ຺ເນຕິ ເອກວີສຕິຍາ ອເນສນາຫິ ຊີວິກກປ຺ປນໍ ອນາຈາໂຣ ນາມ, ຕສ຺ສ ປຏິປກ຺ເຂນ ອາຈາເຣນ ເຈວ ມຄ຺ຄຜເລຫິ ອາຄເຕນ ສີເລນ ຈ ສມນ຺ນາຄເຕ. ສີຕິຠູເຕຕິ ຣາຄາທິປຣິຬາຫວູປສເມນ ເຈວ ເອກາທສອຄ຺ຄິນິພ຺ພາປເນນ ຈ ສີຕິຠາວປ຺ປຕ຺ເຕ. ອນາສເວຕິ ກາມາສວາທິວິຣຫິເຕ. ນິສີເທຕ຺ວາຕິ ວາລິກາສນານໍ ອຸປຣິ ສນ຺ຖເຕ ປຓ຺ຓສນ຺ຖເຣ ນິສີທາເປຕ຺ວາ. ສນ຺ຖໂຣ ຫິ ອິຘ ສນ຺ຖໂຕຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ອທນ຺ຕິ ເນສໍ ອຸທກໍ ທຕ຺ວາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສເກຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ກຸມ຺ມາສໍ ອທາສິໍ. ກຸສລສ຺ສາຕິ ອາໂຣຄ຺ຍານວຊ຺ຊຏ຺ເຐນ ກຸສລສ຺ສ. ຜລນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ທຜລໍ. ຜີຕນ຺ຕິ ສພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິຜຸລ຺ລິຕໍ.

ເອວຎ຺ຈ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມຜລໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ສຸຕ຺ວາ ເທວີ ປສນ຺ນມນາ ‘‘ສເຈ, ມຫາຣາຊ, ເອວໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທານຜລໍ ຊານາຖ, ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ເອກໍ ຠຕ຺ຕປິຓ຺ຑໍ ລຠິຕ຺ວາ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ທຕ຺ວາວ ປຣິຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຖຸຕິໍ ກໂຣນ຺ຕີ –

໑໔໙.

‘‘ທທໍ ຠຸຎ຺ຊ ມາ ຈ ປມາໂທ, ຈກ຺ກໍ ວຕ຺ຕຍ ໂກສລາຘິປ;

ມາ ຣາຊ ອຘມ຺ມິໂກ ອຫຸ, ຘມ຺ມໍ ປາລຍ ໂກສລາຘິປາ’’ຕິ. – ອິມໍ ຄາຖມາຫ;

ຕຕ຺ຖ ທທໍ ຠຸຎ຺ຊາຕິ ອຎ຺ເຎສໍ ທຕ຺ວາວ ອຕ຺ຕນາ ຠຸຎ຺ຊ. ມາ ຈ ປມາໂທຕິ ທານາທີສຸ ປຸຎ຺ເຎສຸ ມາ ປມຊ຺ຊິ. ຈກ຺ກໍ ວຕ຺ຕຍ ໂກສລາຘິປາຕິ ກຸສລຊ຺ຌາສຍ, ມຫາຣາຊ, ປຕິຣູປເທສວາສາທິກໍ ຈຕຸພ຺ພິຘໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຫິ. ປກຕິຣໂຖ ຫິ ທ຺ວີຫິ ຈກ຺ເກຫິ ຄຈ຺ຉຕິ, ອຍໍ ປນ ກາໂຍ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ຈກ຺ເກຫິ ເທວໂລກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເຕນ ເຕ ‘‘ຘມ຺ມຈກ຺ກ’’ນ຺ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄຕາ, ຕໍ ຕ຺ວໍ ຈກ຺ກໍ ປວຕ຺ເຕຫິ. ອຘມ຺ມິໂກຕິ ຍຖາ ອຎ຺ເຎ ຉນ຺ທາຄຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ໂລກໍ ອຸຈ຺ຉຸຍນ຺ເຕ ປີເຬຕ຺ວາ ວິຍ ຘນເມວ ສໍກຑ຺ຒນ຺ຕາ ອຘມ຺ມິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາ ຕ຺ວໍ ມາ ອຘມ຺ມິໂກ ອຫຸ. ຘມ຺ມໍ ປາລຍາຕິ –

‘‘ທານໍ ສີລໍ ປຣິຈ຺ຈາຄໍ, ອຊ຺ຊວໍ ມທ຺ທວໍ ຕປໍ;

ອກ຺ໂກຘໍ ອວິຫິໍສຎ຺ຈ, ຂນ຺ຕິຎ຺ຈ ອວິໂຣຘນ’’ນ຺ຕິ. (ຊາ. ໒.໒໑.໑໗໖) –

ອິມໍ ປນ ທສວິຘໍ ຣາຊຘມ຺ມເມວ ປາລຍ ຣກ຺ຂ, ມາ ປຣິຈ຺ຈຊິ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂຕ –

໑໕໐.

‘‘ໂສຫໍ ຕເທວ ປຸນປ຺ປຸນໍ, ວຏຸມໍ ອາຈຣິສ຺ສາມິ ໂສຠເນ;

ອຣິຍາຈຣິຕໍ ສຸໂກສເລ, ອຣຫນ຺ໂຕ ເມ ມນາປາວ ປສ຺ສິຕຸ’’ນ຺ຕິ. – ຄາຖມາຫ;

ຕຕ຺ຖ ວຏຸມນ຺ຕິ ມຄ຺ຄໍ. ອຣິຍາຈຣິຕນ຺ຕິ ອຣິເຍຫິ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ອາຈິຓ຺ຓໍ. ສຸໂກສເລຕິ ໂສຠເນ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ຘີເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຣຫນ຺ໂຕຕິ ກິເລເສຫິ ອາຣກຕ຺ຕາ, ອຣານຎ຺ຈ ອຣີນຎ຺ຈ ຫຕຕ຺ຕາ, ປຈ຺ຈຍານໍ ອຣຫຕ຺ຕາ ເອວໍລທ຺ຘນາມາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຠທ຺ເທ, ໂກສລຣາຊຘີເຕ ໂສ ອຫໍ ‘‘ທານໍ ເມ ທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ຕິຕ຺ຕິໍ ອກຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕເທວ ອຣິຍາຈຣິຕໍ ທານມຄ຺ຄໍ ອາຈຣິສ຺ສາມິ. ມຍ຺ຫຎ຺ຫິ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຕ຺ຕາ ອຣຫນ຺ໂຕ ມນາປທສ຺ສນາ, ຈີວຣາທີນິ ທາຕຸກາມຕາຍ ເຕເຍວ ປສ຺ສິຕຸໍ ອິຈ຺ຉາມີຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ຣາຊາ ເທວິຍາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ມຍາ ຕາວ ປຸຣິມຠເວ ອຕ຺ຕໂນ ກຸສລກມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກຖິຕໍ, ອິມາສໍ ປນ ນາຣີນໍ ມຊ຺ເຌ ຣູເປນ ວາ ລີຬາວິລາເສນ ວາ ຕຍາ ສທິສີ ເອກາປິ ນຕ຺ຖິ, ສາ ຕ຺ວໍ ກິໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອິມໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຏິລຠີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຸນ ຄາຖມາຫ –

໑໕໑.

‘‘ເທວີ ວິຍ ອຈ຺ຉຣູປມາ, ມຊ຺ເຌ ນາຣິຄຓສ຺ສ ໂສຠສິ;

ກິໍ ກມ຺ມມກາສິ ຠທ຺ທກໍ, ເກນາສິ ວຓ຺ຓວຕີ ສຸໂກສເລ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຠທ຺ເທ ສຸໂກສເລ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ສຸຘີເຕ ຕ຺ວໍ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຉຣູປມາ ຕິທສປຸເຣ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ອຎ຺ຎຕຣາ ເທວຘີຕາ ວິຍ ອິມສ຺ສ ນາຣີຄຓສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ໂສຠສິ, ປຸພ຺ເພ ກິໍ ນາມ ຠທ຺ທກໍ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມໍ ອກາສິ, ເກນາສິ ກາຣເຓນ ເອວໍ ວຓ຺ຓວຕີ ຊາຕາຕິ.

ອຖສ຺ສ ສາ ປຸຣິມຠເວ ກລ຺ຍາຓກມ຺ມໍ ກເຖນ຺ຕີ ເສສຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໑໕໒.

‘‘ອມ຺ພຏ຺ຐກຸລສ຺ສ ຂຕ຺ຕິຍ, ທາສ຺ຍາຫໍ ປຣເປສິຍາ ອຫຸໍ;

ສຎ຺ຎຕາ ຈ ຘມ຺ມຊີວິນີ, ສີລວຕີ ຈ ອປາປທສ຺ສນາ.

໑໕໓.

‘‘ອຸທ຺ຘຏຠຕ຺ຕໍ ອຫໍ ຕທາ, ຈຣມານສ຺ສ ອທາສິໍ ຠິກ຺ຂຸໂນ;

ວິຕ຺ຕາ ສຸມນາ ສຍໍ ອຫໍ, ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ຜລໍ ມເມທິສ’’ນ຺ຕິ.

ສາປິ ກິຣ ຊາຕິສ຺ສຣາວ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຕິສ຺ສຣຎາເຓນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາວ ກເຖສິ.

ຕຕ຺ຖ ອມ຺ພຏ຺ຐກຸລສ຺ສາຕິ ກຸຏຸມ຺ພິຍກຸລສ຺ສ. ທາສ຺ຍາຫນ຺ຕິ ທາສີ ອຫໍ, ‘‘ທາສາຫ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ປຣເປສິຍາຕິ ປເຣຫິ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ກິຈ຺ຈສ຺ສ ກຣຓຕ຺ຖາຍ ເປສິຕພ຺ພາ ເປສນກາຣິກາ. ສຎ຺ຎຕາຕິ ທາສິໂຍ ນາມ ທຸສ຺ສີລາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຫໍ ປນ ຕີຫິ ທ຺ວາເຣຫິ ສຎ຺ຎຕາ ສີລສມ຺ປນ຺ນາ. ຘມ຺ມຊີວິນີຕິ ປຣວຎ຺ຈນາທີນິ ອກຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ປວຕ຺ຕິຕຊີວິກາ. ສີລວຕີຕິ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ນາ ຄຸຓວຕີ. ອປາປທສ຺ສນາຕິ ກລ຺ຍາຓທສ຺ສນາ ປິຍຘມ຺ມາ.

ອຸທ຺ຘຏຠຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕໂກຏ຺ຐາສວເສນ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ລທ຺ຘຠາຄຠຕ຺ຕໍ. ຠິກ຺ຂຸໂນຕິ ຠິນ຺ນກິເລສສ຺ສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ. ວິຕ຺ຕາ ສຸມນາຕິ ຕຸຏ຺ຐາ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ ກມ຺ມຜລໍ ສທ຺ທຫນ຺ຕີ. ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ເອກຠິກ຺ຂາທານກມ຺ມສ຺ສ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອຫໍ, ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ເພ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ກຸຏຸມ຺ພິຍກຸລສ຺ສ ທາສີ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘຠາຄຠຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ນິກ຺ຂມນ຺ຕີ ເອກໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຕຓ຺ຫໍ ມິລາເປຕ຺ວາ ສຎ຺ຎຕາທິຄຸຓສມ຺ປນ຺ນາ ກມ຺ມຜລໍ ສທ຺ທຫນ຺ຕີ ຕສ຺ສ ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ອທາສິໍ, ສາຫໍ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອິທານິ ຕວ ປາເທ ປຣິຈຣມານາ ເອວຣູປໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວາມິ, ຕສ຺ສ ມມ ກມ຺ມສ຺ສ ອິທມີທິສໍ ຜລນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຄຸຓສມ຺ປນ຺ນານໍ ທິນ຺ນທານສ຺ສ ມຫປ຺ຜລຠາວທສ຺ສນຕ຺ຖໍ –

‘‘ອຄ຺ຄໂຕ ເວ ປສນ຺ນານ’’ນ຺ຕິ (ອິຕິວຸ. ໙໐) ຈ.

‘‘ເອສ ເທວມນຸສ຺ສານໍ, ສພ຺ພກາມທໂທ ນິຘີ’’ຕິ (ຂຸ. ປາ. ໘.໑໐) ຈ. –

ອາທິຄາຖາ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພາ.

ອິຕິ ເຕ ອຸໂຠປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຣິມກມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ກເຖຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈຕູສຸ ນຄຣທ຺ວາເຣສຸ ນຄຣມຊ຺ເຌ ນິເວສນທ຺ວາເຣຕິ ຉ ທານສາລາໂຍ ກາເຣຕ຺ວາ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ອຸນ຺ນງ຺ຄລໍ ກຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສີລໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຊີວິຕປຣິໂຍສາເນ ສຄ຺ຄປຣາຍຓາ ອເຫສຸໍ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ເທວີ ຣາຫຸລມາຕາ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກຸມ຺ມາສປິຓ຺ຑິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

[໔໑໖] ໑໑. ປຣນ຺ຕປຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອາຄມິສ຺ສຕິ ເມ ປາປນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ຫິ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ມາຣຓຕ຺ຖເມວ ປຣິສກ຺ກຕິ, ຘນຸຄ຺ຄເຫ ປໂຍເຊສິ, ສິລໍ ປວິຊ຺ຌິ, ນາຬາຄິຣິໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປສິ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ວິນາສຕ຺ຖເມວ ອຸປາຍໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ມມ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກິ, ຕາສມຕ຺ຕມ຺ປິ ປນ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາວ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸໂຠສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ສິກ຺ຂິ, ສພ຺ພຣຸຕຊານນມນ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອນຸໂຍຄໍ ທຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉິ, ປິຕາ ຕໍ ໂອປຣຊ຺ເຊ ຐເປສິ. ກິຎ຺ຈາປິ ໂອປຣຊ຺ເຊ ຐເປຕິ, ມາຣາເປຕຸກາໂມ ປນ ນໍ ຫຸຕ຺ວາ ທຏ຺ຐຸມ຺ປິ ນ ອິຈ຺ຉິ. ອເຖກາ ສິງ຺ຄາລີ ທ຺ເວ ໂປຕເກ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ປຏິສລ຺ລີເນສຸ ນິທ຺ຘມເນນ ນຄຣໍ ປາວິສິ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ປາສາເທ ສຍນຄພ຺ຠສ຺ສ ອວິທູເຣ ເອກາ ສາລາ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ເຖໂກ ອທ຺ຘິກມນຸສ຺ໂສ ອຸປາຫນາ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປາທມູເລ ຠູມິຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຜລເກ ນິປຊ຺ຊິ, ນ ຕາວ ນິທ຺ທາຍຕິ. ຕທາ ສິງ຺ຄາລິຍາ ໂປຕກາ ຉາຕາ ວິຣວິໍສຸ. ອຖ ເຕສໍ ມາຕາ ‘‘ຕາຕາ, ມາ ສທ຺ທໍ ກຣິຕ຺ຖ, ເອຕິສ຺ສາ ສາລາຍ ເອໂກ ມນຸສ຺ໂສ ອຸປາຫນາ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ຜລເກ ນິປນ຺ໂນ ນ ຕາວ ນິທ຺ທາຍຕິ, ເອຕສ຺ສ ນິທ຺ທາຍນກາເລ ເອຕາ ອຸປາຫນາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ຂາທາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຠາສາຍ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມນ຺ຕານຸຠາເວນ ຕສ຺ສາ ຠາສໍ ຊານິຕ຺ວາ ສຍນຄພ຺ຠາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ວາຕປານໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ເອຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອຫໍ, ເທວ, ອທ຺ຘິກມນຸສ຺ໂສ’’ຕິ. ‘‘ອຸປາຫນາ ເຕ ກຸຫິ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຠູມິຍໍ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ອຸກ຺ຂິຕ຺ວາ ໂອລມ຺ເພຕ຺ວາ ຐເປຫີ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສິງ຺ຄາລີ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິ.

ປຸນ ເອກທິວສໍ ສາ ຕເຖວ ນຄຣໍ ປາວິສິ. ຕທາ ເຈໂກ ມຕ຺ຕມນຸສ຺ໂສ ‘‘ປານີຍໍ ປິວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ປຕິຕ຺ວາ ນິມຸຄ຺ໂຄ ນິຣສ຺ສາໂສ ມຣິ. ນິວຕ຺ຖາ ປນສ຺ສ ທ຺ເວ ສາຏກາ ນິວາສນນ຺ຕເຣ ກຫາປຓສຫສ຺ສໍ ອງ຺ຄຸລິຍາ ຈ ມຸທ຺ທິກາ ອຕ຺ຖິ. ຕທາປິ ສາ ປຸຕ຺ຕເກ ‘‘ຉາຕມ຺ຫາ, ອມ຺ມາ’’ຕິ ວິຣວນ຺ເຕ ‘‘ຕາຕາ, ມາ ສທ຺ທໍ ກຣິຕ຺ຖ, ເອຕິສ຺ສາ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ມນຸສ຺ໂສ ມໂຕ, ຕສ຺ສ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ປນ ມຣິຕ຺ວາ ໂສປາເນເຍວ ນິປນ຺ໂນ, ຕຸມ຺ເຫ ເອຕໍ ມນຸສ຺ສໍ ຂາທາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ວາຕປານໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ‘‘ສາລາຍ ໂກ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເອເກນຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ອຫໍ, ເທວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຄຈ຺ຉ ເອຕິສ຺ສາ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ມຕມນຸສ຺ສສ຺ສ ສາຏເກ ຈ ກຫາປຓສຫສ຺ສຎ຺ຈ ອງ຺ຄຸລິມຸທ຺ທິກຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ສຣີຣມສ຺ສ ຍຖາ ນ ອຸຏ຺ຐຫຕິ, ເອວໍ ອຸທເກ ໂອສີທາເປຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ສາ ປຸນປິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ປຸຣິມທິວເສ ຕາວ ເມ ປຸຕ຺ຕການໍ ອຸປາຫນາ ຂາທິຕຸໍ ນ ອທາສິ, ອຊ຺ຊ ມຕມນຸສ຺ສໍ ຂາທິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ໂຫຕຸ, ອິໂຕ ທານິ ຕຕິຍທິວເສ ເອໂກ ສປຕ຺ຕຣາຊາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປຣິກ຺ຂິປິສ຺ສຕິ. ອຖ ນໍ ປິຕາ ຍຸທ຺ຘຕ຺ຖາຍ ເປເສສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ຣ ເຕ ສີສໍ ຉິນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຖ ເຕ ຄລໂລຫິຕໍ ປິວິຕ຺ວາ ເວຣໍ ມຸຎ຺ຈິສ຺ສາມິ. ຕ຺ວໍ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ເວຣໍ ພນ຺ຘສິ, ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິຣວິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕເກ ຄເຫຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມຕິ.

ຕຕິຍທິວເສ ເອໂກ ສປຕ຺ຕຣາຊາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປຣິວາເຣສິ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕາຕ, ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ມຍາ, ເທວ, ເອກໍ ທິຏ຺ຐໍ ອຕ຺ຖິ, ຄນ຺ຕຸໍ ນ ວິສຫາມິ, ຊີວິຕນ຺ຕຣາຍໍ ຠາຍາມີ’’ຕິ. ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຕຍິ ມເຕ ວາ ອມເຕ ວາ ກິໍ, ຄຈ຺ຉາເຫວ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ? ໂສ ‘‘ສາຘຸ, ເທວາ’’ຕິ ມຫາສຕ຺ໂຕ ປຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສປຕ຺ຕຣຎ຺ໂຎ ຐິຕທ຺ວາເຣນ ອນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິ. ຕສ຺ມິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ສກລນຄຣໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ສພ຺ເພ ເຕເນວ ສທ຺ຘິໍ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ໂສ ເອກສ຺ມິໍ ສຠາຄຏ຺ຐາເນ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ອຈ຺ຉິ. ຣາຊາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຸປຣາຊາ ນຄຣໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ກຕ຺ວາ ພລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປລາຍິ, ສປຕ຺ຕຣາຊາປິ ນຄຣໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິໂຕ, ອິທານິ ມຍ຺ຫໍ ຊີວິຕໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ຊີວິຕໍ ຣກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເທວິຎ຺ຈ ປຸໂຣຫິຕຎ຺ຈ ປຣນ຺ຕປໍ ນາເມກໍ ປາທມູລິກຎ຺ຈ ທາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ອຎ຺ຎາຕກເວເສນ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປາວິສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປລາຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຍຸທ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ສປຕ຺ຕໍ ປລາເປຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິ. ປິຕາປິສ຺ສ ເອກສ຺ມິໍ ນທີຕີເຣ ປຓ຺ຓສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຜລາຜເລນ ຍາເປນ຺ໂຕ ວສິ. ຣາຊາ ຈ ປຸໂຣຫິໂຕ ຈ ຜລາຜລຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປຣນ຺ຕປທາໂສ ເທວິຍາ ສທ຺ຘິໍ ປຓ຺ຓສາລາຍເມວ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຣາປິ ຣາຊານໍ ປຏິຈ຺ຈ ເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ຄພ຺ໂຠ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ສາ ອຠິຓ຺ຫສໍສຄ຺ຄວເສນ ປຣນ຺ຕເປນ ສທ຺ຘິໍ ອຕິຈຣິ. ສາ ເອກທິວສໍ ປຣນ຺ຕປໍ ອາຫ ‘‘ຣຎ຺ຎາ ຎາເຕ ເນວ ຕວ, ນ ມຍ຺ຫໍ ຊີວິຕໍ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ມາເຣຫິ ນ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກຖໍ ມາເຣມີ’’ຕິ? ເອສ ຕໍ ຂຄ຺ຄຎ຺ຈ ນ຺ຫານສາຏກຎ຺ຈ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕຕ຺ຣສ຺ສ ນ຺ຫານຏ຺ຐາເນ ປມາທໍ ຎຕ຺ວາ ຂຄ຺ເຄນ ສີສໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ກຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ນິຂຓາຫີຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ.

ອເຖກທິວສໍ ປຸໂຣຫິໂຕເຍວ ຜລາຜລຕ຺ຖາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ຣຎ຺ໂຎ ນ຺ຫານຕິຕ຺ຖສາມນ຺ເຕ ເອກໍ ຣຸກ຺ຂໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຜລາຜລໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຣາຊາ ‘‘ນ຺ຫາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຣນ຺ຕປໍ ຂຄ຺ຄຎ຺ຈ ນ຺ຫານສາຏກຎ຺ຈ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ນທີຕີຣໍ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ຖ ນໍ ນ຺ຫານກາເລ ປມາທມາປນ຺ນໍ ‘‘ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຣນ຺ຕໂປ ຄີວາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຂຄ຺ຄໍ ອຸກ຺ຂິປິ. ໂສ ມຣຓຠເຍນ ວິຣວິ. ປຸໂຣຫິໂຕ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ປຣນ຺ຕປໍ ຣາຊານໍ ມາເຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠີຕຕສິໂຕ ສາຂໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ເອກໍ ຄຸມ຺ພໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິລີຍິ. ປຣນ຺ຕໂປ ຕສ຺ສ ສາຂາວິສ຺ສຊ຺ຊນສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ມາເຣຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ຂຓິຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ສາຂາວິສ຺ສຊ຺ຊນສທ຺ໂທ ອໂຫສິ, ໂກ ນຸ ໂຂ ເອຕ຺ຖາ’’ຕິ ວິຈິນນ຺ໂຕ ກຎ຺ຈິ ອທິສ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຄໂຕ. ຕສ຺ສ ຄຕກາເລ ປຸໂຣຫິໂຕ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສຣີຣໍ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອາວາເຏ ນິຂາຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວຘຠເຍນ ອນ຺ຘເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ ອຄມາສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຣນ຺ຕໂປ ‘‘ກິໍ ເຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂສ ອຊານນ຺ໂຕ ວິຍ ‘‘ເທວ, ອກ຺ຂີນິ ເມ ນາເສຕ຺ວາ ອາຄໂຕມ຺ຫິ, ອຸສ຺ສນ຺ນາສີວິເສ ອຣຎ຺ເຎ ເອກສ຺ມິໍ ວມ຺ມິກປສ຺ເສ ອຏ຺ຐາສິໍ, ຕຕ຺ເຣເກນ ອາສີວິເສນ ນາສວາໂຕ ວິສ຺ສຏ຺ໂຐ ເມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ປຣນ຺ຕໂປ ‘‘ນ ມໍ ສຎ຺ຊານາຕິ, ‘ເທວາ’ຕິ ວທຕິ, ສມສ຺ສາເສສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ອຫໍ ຕໍ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ຜລາຜລໍ ທຕ຺ວາ ສນ຺ຕປ຺ເປສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຣນ຺ຕປທາໂສ ຜລາຜລໍ ອາຫຣິ, ເທວີປິ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ. ສາ ປຸຕ຺ເຕ ວຑ຺ຒນ຺ເຕ ເອກທິວສໍ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ສຸຂນິສິນ຺ນາ ສຓິກໍ ປຣນ຺ຕປທາສໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ຕ຺ວໍ ຣາຊານໍ ມາເຣນ຺ໂຕ ເກນຈິ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ. ‘‘ນ ມໍ ໂກຈິ ອທ຺ທສ, ສາຂາວິສ຺ສຊ຺ຊນສທ຺ທໍ ປນ ອສ຺ໂສສິໍ, ຕສ຺ສາ ສາຂາຍ ມນຸສ຺ເສນ ວາ ຕິຣຈ຺ຉາເນນ ວາ ວິສ຺ສຏ຺ຐຠາວໍ ນ ຊານາມິ, ຍທາ ກທາຈິ ປນ ເມ ຠຍໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ສາຂາວິສ຺ສຏ຺ຐຏ຺ຐານໂຕ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕໔.

‘‘ອາຄມິສ຺ສຕິ ເມ ປາປໍ, ອາຄມິສ຺ສຕິ ເມ ຠຍໍ;

ຕທາ ຫິ ຈລິຕາ ສາຂາ, ມນຸສ຺ເສນ ມິເຄນ ວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປາປນ຺ຕິ ລາມກໍ ອນິຏ຺ຐໍ ອກນ຺ຕໍ. ຠຍນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕຸຕ຺ຣາສຠຍມ຺ປິ ເມ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ນ ສກ຺ກາ ນາຄນ຺ຕຸໍ. ກິໍກາຣຓາ? ຕທາ ຫິ ຈລິຕາ ສາຂາ ມນຸສ຺ເສນ ມິເຄນ ວາຕິ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ຕໂຕ ມໍ ຠຍໍ ອາຄມິສ຺ສຕິ.

ເຕ ‘‘ປຸໂຣຫິໂຕ ນິທ຺ທາຍຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎິໍສຸ. ໂສ ປນ ອນິທ຺ທາຍມາໂນວ ເຕສໍ ກຖໍ ອສ຺ໂສສິ. ອເຖກທິວສໍ ປຸໂຣຫິໂຕ ປຣນ຺ຕປທາເສ ຜລາຜລຕ຺ຖາຍ ຄເຕ ອຕ຺ຕໂນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ສຣິຕ຺ວາ ວິລປນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕໕.

‘‘ຠີຣຸຍາ ນູນ ເມ ກາໂມ, ອວິທູເຣ ວສນ຺ຕິຍາ;

ກຣິສ຺ສຕິ ກິສໍ ປຓ຺ຑຸໍ, ສາວ ສາຂາ ປຣນ຺ຕປ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠີຣຸຍາຕິ ອິຕ຺ຖີ ຈ ນາມ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນາປິ ຠາຍຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຠີຣູ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ອວິທູເຣຕິ ນາຕິທູເຣ ອິໂຕ ກຕິປຍໂຍຊນມຕ຺ຖເກ ວສນ຺ຕິຍາ ຠີຣຸຍາ ມຍ຺ຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ໂຍ ມມ ກາໂມ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ໂສ ນູນ ມໍ ກິສຎ຺ຈ ປຓ຺ຑຸຎ຺ຈ ກຣິສ຺ສຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ‘‘ສາວ ສາຂາ’’ຕິ ອິມິນາ ປນ ໂອປມ຺ມໍ ທສ຺ເສຕິ, ຍຖາ ສາຂາ ປຣນ຺ຕປໍ ກິສໍ ປຓ຺ຑຸໍ ກໂຣຕິ, ເອວນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຄາຖເມວ ວທຕິ, ອຕ຺ຖໍ ປນ ນ ກເຖຕິ, ຕສ຺ມາ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ກິຈ຺ຈໍ ເທວິຍາ ອປາກຏໍ. ອຖ ນໍ ‘‘ກິໍ ກເຖສິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສປິ ‘‘ສລ຺ລກ຺ຂິຕໍ ເມ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ເອກທິວສໍ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕໖.

‘‘ໂສຈຍິສ຺ສຕິ ມໍ ກນ຺ຕາ, ຄາເມ ວສມນິນ຺ທິຕາ;

ກຣິສ຺ສຕິ ກິສໍ ປຓ຺ຑຸໍ, ສາວ ສາຂາ ປຣນ຺ຕປ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂສຈຍິສ຺ສຕີຕິ ໂສກຸປ຺ປາທເນນ ສຸກ຺ຂາເປສ຺ສຕິ. ກນ຺ຕາຕິ ອິຏ຺ຐຠຣິຍາ. ຄາເມ ວສນ຺ຕິ ພາຣາຓສິຍໍ ວສນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອນິນ຺ທິຕາຕິ ອຄຣຫິຕາ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣາ.

ປຸເນກທິວສໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕໗.

‘‘ຕຍາ ມໍ ອສິຕາປງ຺ຄິ, ສິຕານິ ຠຓິຕານິ ຈ;

ກິສໍ ປຓ຺ຑຸໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ສາວ ສາຂາ ປຣນ຺ຕປ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕຍາ ມໍ ອສິຕາປງ຺ຄີຕິ ຕຍາ ມໍ ອສິຕາ ອປງ຺ຄິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຠທ຺ເທ, ອກ຺ຂິໂກຏິໂຕ ອຎ຺ຊນສລາກາຍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອຠິສງ຺ຂຕອສິຕາປງ຺ຄິ ຕຍາ ປວຕ຺ຕິຕານິ ມນ຺ທຫສິຕານິ ຈ ມຘຸຣຠາສິຕານິ ຈ ມໍ ສາ ວິສ຺ສຏ຺ຐສາຂາ ວິຣວມານາ ປຣນ຺ຕປໍ ວິຍ ກິສໍ ປຓ຺ຑຸໍ ກຣິສ຺ສຕີຕິ. ປ-ກາຣສ຺ສ ວ-ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ວງ຺ຄີ’’ຕິປິ ປາໂຐເຍວ.

ອປຣຠາເຄ ກຸມາໂຣ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິໂກ. ອຖ ນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຍຏ຺ຐິໂກຏິໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ນ຺ຫານຕິຕ຺ຖໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ໂອໂລເກສິ. ກຸມາໂຣ ‘‘ນນຸ ຕ຺ວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອນ຺ໂຘ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ນາຫໍ ອນ຺ໂຘ, ອິມິນາ ເມ ອຸປາເຍນ ຊີວິຕໍ ຣກ຺ຂາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕວ ປິຕຣໍ ຊານາສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອຍໍ ເມ ປິຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນາຍໍ ຕວ ປິຕາ, ປິຕາ ປນ ເຕ ພາຣາຓສິຣາຊາ, ອຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທາໂສ, ໂສ ມາຕຣິ ເຕ ວິປ຺ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຕວ ປິຕຣໍ ມາເຣຕ຺ວາ ນິຂຓີ’’ຕິ ອຏ຺ຐີນິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ. ກຸມາຣສ຺ສ ພລວໂກໂຘ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ອຖ ນໍ ‘‘ອິທານິ ກິໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຍໍ ເຕ ອິສ຺ມິໍເຍວ ຕິຕ຺ເຖ ປິຕຸ ເຕນ ກຕໍ, ຕໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ກຸມາຣໍ ກຕິປາຫໍ ຖຣຸຄຓ຺ຫນໍ ສິກ຺ຂາເປສິ. ອເຖກທິວສໍ ກຸມາໂຣ ຂຄ຺ຄຎ຺ຈ ນ຺ຫານສາຏກຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ຄຈ຺ຉາມ, ຕາຕາ’’ຕິ ອາຫ. ປຣນ຺ຕໂປ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຄໂຕ. ອຖສ຺ສ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ໂອຕິຓ຺ຓກາເລ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ເຖນ ອສິໍ, ວາມຫຕ຺ເຖນ ຈູຬໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ກິຣ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຕິຕ຺ເຖ ມມ ປິຕຣໍ ຈູຬາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຣວນ຺ຕໍ ມາເຣສິ, ອຫມ຺ປິ ຕໍ ຕເຖວ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ມຣຓຠຍຠີໂຕ ປຣິເທວມາໂນ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໕໘.

‘‘ອາຄມາ ນູນ ໂສ ສທ຺ໂທ, ອສໍສິ ນູນ ໂສ ຕວ;

ອກ຺ຂາຕໍ ນູນ ຕໍ ເຕນ, ໂຍ ຕໍ ສາຂມກມ຺ປຍິ.

໑໕໙.

‘‘ອິທໍ ໂຂ ຕໍ ສມາຄມ຺ມ, ມມ ພາລສ຺ສ ຈິນ຺ຕິຕໍ;

ຕທາ ຫິ ຈລິຕາ ສາຂາ, ມນຸສ຺ເສນ ມິເຄນ ວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາຄມາຕິ ໂສ ສາຂສທ຺ໂທ ນູນ ຕໍ ອາຄໂຕ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ. ອສໍສິ ນູນ ໂສ ຕວາຕິ ໂສ ສທ຺ໂທ ຕວ ອາໂຣເຈສິ ມຎ຺ເຎ. ອກ຺ຂາຕໍ ນູນ ຕໍ ເຕນາຕິ ໂຍ ສຕ຺ໂຕ ຕທາ ຕໍ ສາຂໍ ອກມ຺ປຍິ, ເຕນ ‘‘ເອວໍ ເຕ ປິຕາ ມາຣິໂຕ’’ຕິ ນູນ ຕໍ ກາຣຓໍ ອກ຺ຂາຕໍ. ສມາຄມ຺ມາຕິ ສງ຺ຄມ຺ມ, ສມາຄຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍໍ ມມ ພາລສ຺ສ ‘‘ຕທາ ຈລິຕາ ສາຂາ ມນຸສ຺ເສນ ມິເຄນ ວາ, ຕໂຕ ເມ ຠຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ຕິຕໍ ປຣິວິຕກ຺ກິຕໍ ອໂຫສິ, ອິທໍ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ສມາຄຕນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ຕໂຕ ກຸມາໂຣ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໑໖໐.

‘‘ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ອເວເທສິ, ອວຎ຺ຈິ ປິຕຣໍ ມມ;

ຫນ຺ຕ຺ວາ ສາຂາຫິ ຉາເທນ຺ໂຕ, ອາຄມິສ຺ສຕິ ເມ ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ອເວເທສີຕິ ຕເຖວ ຕ຺ວໍ ອຎ຺ຎາສິ. ອວຎ຺ຈິ ປິຕຣໍ ມມາຕິ ຕ຺ວໍ ມມ ປິຕຣໍ ‘‘ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ວິສ຺ສາເສຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍນ຺ຕໍ ມາເຣຕ຺ວາ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ນິຂຓິຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ໂກຈິ ຊານິສ຺ສຕິ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ເອວຣູປໍ ຠຍໍ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຎ຺ເຈສິ, ອິທໍ ໂຂ ປນ ມຣຓຠຍໍ ອິທານິ ຕວາຄຕນ຺ຕິ.

ອິຕິ ຕໍ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ນິຂຓິຕ຺ວາ ສາຂາຫິ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ຂຄ຺ຄໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມາຣິຕຠາວໍ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ກເຖຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ປຣິຠາສິຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕໂຍ ຊນາ ພາຣາຓສິເມວ ອຄມໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ໂອປຣຊ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປທໍ ປູເຣສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ປິຕຸຣາຊາ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ປຸໂຣຫິໂຕ ອານນ຺ໂທ, ປຸຕ຺ຕຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ປຣນ຺ຕປຊາຕກວຓ຺ຓນາ ເອກາທສມາ.

ຄນ຺ຘາຣວຄ຺ໂຄ ທຸຕິໂຍ.

ຊາຕກຸທ຺ທານໍ –

ກຸກ຺ກຸ ມໂນຊ ສຸຕໂນ, ຄິຊ຺ຌ ທພ຺ຠປຸປ຺ຜ ປຓ຺ຓໂກ;

ສຕ຺ຕຸຠສ຺ຕ ອຏ຺ຐິເສໂນ, ກປິ ພກພ຺ຣຫ຺ມາ ທສ.

ຄນ຺ຘາໂຣ ມຫາກປິ ຈ, ກຸມ຺ຠກາໂຣ ທຬ຺ຫຘມ຺ໂມ;

ໂສມທຕ຺ໂຕ ສຸສີໂມ ຈ, ໂກຏສິມ຺ພລິ ຘູມກາຣີ;

ຊາຄໂຣ ກຸມ຺ມາສປິຓ຺ໂຑ, ປຣນ຺ຕປາ ເອກາທສ.

ສຕ຺ຕກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໘. ອຏ຺ຐກນິປາໂຕ

[໔໑໗] ໑. ກຈ຺ຈານິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ໂອທາຕວຕ຺ຖາ ສຸຈິ ອລ຺ລເກສາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ມາຕຸໂປສກໍ ອຸປາສກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກຸລທາຣໂກ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ປິຕຣິ ກາລກເຕ ມາຕຸເທວໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ມຸຂໂຘວນທນ຺ຕກຏ຺ຐທານນ຺ຫາປນປາທໂຘວນາທິເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກມ຺ເມນ ເຈວ ຍາຄຸຠຕ຺ຕາທີຫິ ຈ ມາຕຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄິ. ອຖ ນໍ ມາຕາ ‘‘ຕາຕ, ຕວ ອຎ຺ຎານິປິ ຆຣາວາສກິຈ຺ຈານິ ອຕ຺ຖິ, ເອກໍ ສມຊາຕິກໍ ກຸລກຸມາຣິກໍ ຄຓ຺ຫາຫິ, ສາ ມໍ ໂປເສສ຺ສຕິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອມ຺ມ, ອຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕສຸຂໍ ອປຈ຺ຈາສີສມາໂນ ຕຸມ຺ເຫ ອຸປຏ຺ຐຫາມິ, ໂກ ອຎ຺ໂຎ ເອວໍ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ກຸລວຑ຺ຒນກມ຺ມໍ ນາມ ຕາຕ, ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ຆຣາວາເສນ ອຕ຺ໂຖ, ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຘູມກາເລ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈິຕ຺ວາປິ ມນໍ ອລຠມານາ ຕສ຺ສ ຉນ຺ທໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສມຊາຕິກໍ ກຸລກຸມາຣິກໍ ອາເນສິ. ໂສ ມາຕຣໍ ອປ຺ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ສາປິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສາມິໂກ ມຫນ຺ເຕນ ອຸສ຺ສາເຫນ ມາຕຣໍ ອຸປຏ຺ຐຫຕິ, ອຫມ຺ປິ ນໍ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ, ເອວມສ຺ສ ປິຍາ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ໂສ ‘‘ອຍໍ ເມ ມາຕຣໍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐຫີ’’ຕິ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ລທ຺ຘລທ຺ຘານິ ມຘຸຣຂາທນີຍາທີນິ ຕສ຺ສາເຍວ ເທຕິ. ສາ ອປຣຠາເຄ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ລທ຺ຘລທ຺ຘານິ ມຘຸຣຂາທນີຍາທີນິ ມຍ຺ຫຎ຺ເຎວ ເທຕິ, ອທ຺ຘາ ມາຕຣໍ ນີຫຣິຕຸກາໂມ ຠວິສ຺ສຕິ, ນີຫຣຓູປາຍມສ຺ສາ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ອໂຍນິໂສ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອກໍ ທິວສໍ ອາຫ – ‘‘ສາມິ, ຕຍິ ພຫິ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕ ຕວ ມາຕາ ມໍ ອກ຺ໂກສຕີ’’ຕິ. ໂສ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ.

ສາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມໍ ມຫລ຺ລິກໍ ອຸຊ຺ຌາເປຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປຏິກູລໍ ກາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາຄຸໍ ທທມານາ ອຈ຺ຈຸຓ຺ຫໍ ວາ ອຕິສີຕລໍ ວາ ອຕິໂລຓໍ ວາ ອໂລຓໍ ວາ ເທຕິ. ‘‘ອມ຺ມ, ອຈ຺ຈຸຓ຺ຫາ’’ຕິ ວາ ‘‘ອຕິໂລຓາ’’ຕິ ວາ ວຸຕ຺ເຕ ປູເຣຕ຺ວາ ສີໂຕທກໍ ປກ຺ຂິປຕິ. ປຸນ ‘‘ອຕິສີຕລາ, ອໂລຓາເຍວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອິທາເນວ ‘ອຈ຺ຈຸຓ຺ຫາ, ອຕິໂລຓາ’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ‘ອຕິສີຕລາ, ອໂລຓາ’ຕິ ວທສິ, ກາ ຕໍ ໂຕເສຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຫາສທ຺ທໍ ກໂຣຕິ. ນ຺ຫາໂນທກມ຺ປິ ອຈ຺ຈຸຓ຺ຫໍ ກຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິຍໍ ອາສິຎ຺ຈຕິ. ‘‘ອມ຺ມ, ປິຏ຺ຐິ ເມ ທຫຕີ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ປຸນ ປູເຣຕ຺ວາ ສີໂຕທກໍ ປກ຺ຂິປຕິ. ‘‘ອຕິສີຕໍ, ອມ຺ມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອິທາເນວ ‘ອຈ຺ຈຸຓ຺ຫ’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ‘ອຕິສີຕ’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ກາ ເອຕິສ຺ສາ ອວມານໍ ສຫິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຏິວິສ຺ສການໍ ກເຖສິ. ‘‘ອມ຺ມ, ມຎ຺ຈເກ ເມ ພຫູ ມງ຺ຄຸລາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕາ ມຎ຺ຈກໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ອຕ຺ຕໂນ ມຎ຺ຈກໍ ໂປເຖຕ຺ວາ ‘‘ໂປຖິໂຕ ເມ’’ຕິ ອຕິຫຣິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎເປຕິ. ມຫາອຸປາສິກາ ທິຄຸເຓຫິ ມງ຺ຄຸເລຫິ ຂຊ຺ຊມານາ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ນິສິນ຺ນາວ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ, ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ມງ຺ຄຸເລຫິ ຂາທິຕາມ຺ຫີ’’ຕິ ວທຕິ. ອິຕຣາ ‘‘ຫິຍ຺ໂຍ ເຕ ມຎ຺ຈໂກ ໂປຖິໂຕ, ກາ ອິມິສ຺ສາ ກິຈ຺ຈໍ ນິຕ຺ຖຣິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ ປຏິວຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ນໍ ປຸຕ຺ເຕນ ອຸຊ຺ຌາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ເຂຬສິງ຺ຆາຓິກາທີນິ ວິປ຺ປກິຣິຕ຺ວາ ‘‘ກາ ອິມໍ ສກລເຄຫໍ ອສຸຈິໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມາຕາ ເຕ ເອວຣູປໍ ກໂຣຕິ, ‘ມາ ກຣີ’ຕິ ວຸຈ຺ຈມານາ ກລຫໍ ກໂຣຕິ, ອຫໍ ເອວຣູປາຍ ກາຬກຓ຺ຓິຍາ ສທ຺ຘິໍ ເອກເຄເຫ ວສິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ເອຕໍ ວາ ຆເຣ ວສາເປຫິ, ມໍ ວາ’’ຕິ ອາຫ.

ໂສ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ຕ຺ວໍ ຕຣຸຓາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຊີວິຕຸໍ ສກ຺ກາ, ມາຕາ ປນ ເມ ຊຣາທຸພ຺ພລາ, ອຫເມວສ຺ສາ ປຏິສຣຓໍ, ຕ຺ວໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກຸລເຄຫໍ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຠີຕາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ອິມໍ ມາຕຸ ອນ຺ຕເຣ ຠິນ຺ທິຕຸໍ, ເອກໍເສນສ຺ສ ມາຕາ ປິຍາ, ສເຈ ປນາຫໍ ກຸລຆຣໍ ຄມິສ຺ສໍ, ວິຘວວາສໍ ວສນ຺ຕີ ທຸກ຺ຂິຕາ ຠວິສ຺ສາມິ, ປຸຣິມນເຍເນວ ສສ຺ສຸໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸຣິມສທິສເມວ ຕໍ ປຏິຊຄ຺ຄິ. ອເຖກທິວສໍ ໂສ ອຸໂປສໂກ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ‘‘ກິໍ, ອຸປາສກ, ຕ຺ວໍ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມສຸ ນ ປມຊ຺ຊສິ, ມາຕຸອຸປຏ຺ຐານກມ຺ມໍ ປູເຣສີ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ສາ ປນ ມມ ມາຕາ ມຍ຺ຫໍ ອຣຸຈິຍາເຍວ ເອກໍ ກຸລທາຣິກໍ ອາເນສິ, ສາ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ອນາຈາຣກມ຺ມໍ ອກາສີ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ສຕ຺ຖຸ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ອິຕິ ຠຄວາ ສາ ອິຕ຺ຖີ ເນວ ມໍ ມາຕຸ ອນ຺ຕເຣ ຠິນ຺ທິຕຸໍ ສກ຺ຂິ, ອິທານິ ນໍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐຫຕີ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ຕາວ ຕ຺ວໍ ອຸປາສກ, ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ນ ອກາສິ, ປຸພ຺ເພ ປເນຕິສ຺ສາ ວຈເນນ ຕວ ມາຕຣໍ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ປຸນ ເຄຫໍ ອາເນຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ປິຕຣິ ກາລກເຕ ມາຕຸເທວໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນິຍາເມເນວ ມາຕຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄີຕິ ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ກຖິຕນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ‘‘ອຫໍ ເອວຣູປາຍ ກາຬກຓ຺ຓິຍາ ສທ຺ຘິໍ ວສິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ເອຕໍ ວາ ຆເຣ ວສາເປຫິ, ມໍ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕສ຺ສາ ກຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ມາຕຸເຍວ ເມ ໂທໂສ’’ຕິ ມາຕຣໍ ອາຫ ‘‘ອມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ນິຈ຺ຈໍ ອິມສ຺ມິໍ ຆເຣ ກລຫໍ ກໂຣສິ, ອິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ຍຖາຣຸຈິເຕ ຐາເນ ວສາຫີ’’ຕິ. ສາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ໂຣທມານາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອກໍ ສມິທ຺ຘກຸລໍ ນິສ຺ສາຍ ຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ທຸກ຺ເຂນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ສສ຺ສຸຍາ ຆຣາ ນິກ຺ຂນ຺ຕກາເລ ສຸຓິສາຍ ຄພ຺ໂຠ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ສາ ‘‘ຕາຍ ກາຬກຓ຺ຓິຍາ ເຄເຫ ວສມານາຍ ຄພ຺ຠມ຺ປິ ນ ປຏິລຠິໍ, ອິທານິ ເມ ຄພ຺ໂຠ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ປຕິໂນ ຈ ປຏິວິສ຺ສການຎ຺ຈ ກເຖນ຺ຕີ ວິຈຣຕິ.

ອປຣຠາເຄ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິຕ຺ວາ ສາມິກໍ ອາຫ ‘‘ຕວ ມາຕຣິ ເຄເຫ ວສມານາຍ ປຸຕ຺ຕໍ ນ ລຠິໍ, ອິທານິ ເມ ລທ຺ໂຘ, ອິມິນາປິ ກາຣເຓນ ຕສ຺ສາ ກາຬກຓ຺ຓິຠາວໍ ຊານາຫີ’’ຕິ. ອິຕຣາ ‘‘ມມ ກິຣ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕກາເລ ປຸຕ຺ຕໍ ລຠີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອທ຺ຘາ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ຘມ຺ໂມ ມໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ສເຈ ຫິ ຘມ຺ໂມ ມໂຕ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ມາຕຣໍ ໂປເຖຕ຺ວາ ນິກ຺ກຑ຺ຒນ຺ຕາ ປຸຕ຺ຕໍ ນ ລເຠຍ຺ຍຸໍ, ສຸຂໍ ນ ຊີເວຍ຺ຍຸໍ, ຘມ຺ມສ຺ສ ມຕກຠຕ຺ຕໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ເອກທິວສໍ ຕິລປິຏ຺ຐຎ຺ຈ ຕຓ຺ຑຸລຎ຺ຈ ປຈນຖາລິຎ຺ຈ ທພ຺ພິຎ຺ຈ ອາທາຍ ອາມກສຸສານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕີຫິ ມນຸສ຺ສສີເສຫິ ອຸທ຺ຘນໍ ກຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ຊາເລຕ຺ວາ ອຸທກໍ ໂອຣຸຍ຺ຫ ສສີສໍ ນ຺ຫຕ຺ວາ ສາຏກໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເກເສ ໂມເຈຕ຺ວາ ຕຓ຺ຑຸເລ ໂຘວິຕຸໍ ອາຣຠິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ອໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ຕາ ຈ ນາມ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ຕໍ ‘‘ຘມ຺ໂມ ມໂຕ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມສ຺ສ ມຕກຠຕ຺ຕໍ ທາຕຸກາມໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ມຍ຺ຫໍ ພລໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓເວເສນ ມຫາມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ໂນ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ຕສ຺ສາ ສນ຺ຕິເກ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ, ສຸສາເນ ອາຫາຣໍ ປຈນ຺ຕາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕ຺ວໍ ອິມິນາ ອິຘ ປກ຺ເກນ ຕິໂລທເນນ ກິໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑.

‘‘ໂອທາຕວຕ຺ຖາ ສຸຈິ ອລ຺ລເກສາ, ກຈ຺ຈານິ ກິໍ ກຸມ຺ຠິມຘິສ຺ສຍິຕ຺ວາ;

ປິຏ຺ຐາ ຕິລາ ໂຘວສິ ຕຓ຺ຑຸລານິ, ຕິໂລທໂນ ເຫຫິຕິ ກິສ຺ສເຫຕູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຈ຺ຈານີຕິ ຕໍ ໂຄຕ຺ເຕນ ອາລປຕິ. ກຸມ຺ຠິມຘິສ຺ສຍິຕ຺ວາຕິ ປຈນຖາລິກໍ ມນຸສ຺ສສີສຸທ຺ຘນໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ. ເຫຫິຕີຕິ ອຍໍ ຕິໂລທໂນ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ ຠວິສ຺ສຕິ, ກິໍ ອຕ຺ຕນາ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສສິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ຎໍ ກາຣຓມຕ຺ຖີຕິ.

ອຖສ຺ສ ສາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕີ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໒.

‘‘ນ ໂຂ ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ໂຠຊນຕ຺ຖາ, ຕິໂລທໂນ ເຫຫິຕິ ສາຘຸປກ຺ໂກ;

ຘມ຺ໂມ ມໂຕ ຕສ຺ສ ປຫຸຕ຺ຕມຊ຺ຊ, ອຫໍ ກຣິສ຺ສາມິ ສຸສານມຊ຺ເຌ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ໂມຕິ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍນຘມ຺ໂມ ເຈວ ຕິວິຘສຸຈຣິຕຘມ຺ໂມ ຈ. ຕສ຺ສ ປຫຸຕ຺ຕມຊ຺ຊາຕິ ຕສ຺ສາຫໍ ຘມ຺ມສ຺ສ ອິທໍ ມຕກຠຕ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໂຕ ສກ຺ໂກ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໓.

‘‘ອນຸວິຈ຺ຈ ກຈ຺ຈານິ ກໂຣຫິ ກິຈ຺ຈໍ, ຘມ຺ໂມ ມໂຕ ໂກ ນຸ ຕເວວ ສໍສິ;

ສຫສ຺ສເນຕ຺ໂຕ ອຕຸລານຸຠາໂວ, ນ ມິຍ຺ຍຕີ ຘມ຺ມວໂຣ ກທາຈີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນຸວິຈ຺ຈາຕິ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຊານິຕ຺ວາ. ໂກ ນຸ ຕເວວ ສໍສີຕິ ໂກ ນຸ ຕວ ເອວໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ສຫສ຺ສເນຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ມວຣໍ ອຸຕ຺ຕມຘມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ຕໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອິຕຣາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໔.

‘‘ທຬ຺ຫປ຺ປມາຓໍ ມມ ເອຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ເມ, ຘມ຺ໂມ ມໂຕ ນຕ຺ຖິ ມເມຕ຺ຖ ກງ຺ຂາ;

ເຍ ເຍວ ທານິ ປາປາ ຠວນ຺ຕິ, ເຕ ເຕວ ທານິ ສຸຂິຕາ ຠວນ຺ຕິ.

໕.

‘‘ສຸຓິສາ ຫິ ມຍ຺ຫໍ ວຎ຺ຌາ ອໂຫສິ, ສາ ມໍ ວຘິຕ຺ວານ ວິຊາຍິ ປຸຕ຺ຕໍ;

ສາ ທານິ ສພ຺ພສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ອິສ຺ສຣາ, ອຫໍ ປນມ຺ຫິ ອປວິທ຺ຘາ ເອກິກາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຬ຺ຫປ຺ປມາຓນ຺ຕິ ທຬ຺ຫໍ ຖິຣໍ ນິສ຺ສໍສຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເອຕ຺ຖ ມມ ປມາຓນ຺ຕິ ວທຕິ. ເຍ ເຍຕິ ຕສ຺ສ ມຕຠາເວ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ເອວມາຫ. ວຘິຕ຺ວານາຕິ ໂປເຖຕ຺ວາ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ. ອປວິທ຺ຘາຕິ ຉຑ຺ຑິຕາ ອນາຖາ ຫຸຕ຺ວາ ເອກິກາ ວສາມິ.

ຕໂຕ ສກ຺ໂກ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໖.

‘‘ຊີວາມິ ໂວຫໍ ນ ມໂຕຫມສ຺ມິ, ຕເວວ ອຕ຺ຖາຍ ອິຘາຄໂຕສ຺ມິ;

ຍາ ຕໍ ວຘິຕ຺ວານ ວິຊາຍິ ປຸຕ຺ຕໍ, ສຫາວ ປຸຕ຺ເຕນ ກໂຣມິ ຠສ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂວຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ.

ອິຕຣາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຘີ ອຫໍ ກິໍ ກເຖສິໍ, ມມ ນຕ຺ຕຸ ອມຣຓກາຣຓໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໗.

‘‘ເອວຎ຺ຈ ເຕ ຣຸຈ຺ຈຕິ ເທວຣາຊ, ມເມວ ອຕ຺ຖາຍ ອິຘາຄໂຕສິ;

ອຫຎ຺ຈ ປຸຕ຺ໂຕ ສຸຓິສາ ຈ ນຕ຺ຕາ, ສມ຺ໂມທມານາ ຆຣມາວເສມາ’’ຕິ.

ອຖສ຺ສາ ສກ຺ໂກ ອຏ຺ຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໘.

‘‘ເອວຎ຺ຈ ເຕ ຣຸຈ຺ຈຕິ ກາຕິຍານິ, ຫຕາປິ ສນ຺ຕາ ນ ຊຫາສິ ຘມ຺ມໍ;

ຕຸວຎ຺ຈ ປຸຕ຺ໂຕ ສຸຓິສາ ຈ ນຕ຺ຕາ, ສມ຺ໂມທມານາ ຆຣມາວເສຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຫຕາປິ ສນ຺ຕາຕິ ຍທິ ຕ຺ວໍ ໂປຖິຕາປິ ນິກ຺ກຑ຺ຒິຕາປິ ສມານາ ຕວ ທາຣເກສຸ ເມຕ຺ຕຘມ຺ມໍ ນ ຊຫາສິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຍຖາ ຕ຺ວໍ ອິຈ຺ຉສິ, ຕຖາ ໂຫຕຸ, ອຫໍ ເຕ ອິມສ຺ມິໍ ຄຸເຓ ປສນ຺ໂນຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ໂຕ ສກ຺ໂກ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ກຈ຺ຈານິ ຕ຺ວໍ ມາ ຠາຍິ, ປຸຕ຺ໂຕ ຈ ເຕ ສຸຓິສາ ຈ ມມານຸຠາເວນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຕໍ ຂມາເປຕ຺ວາ ອາທາຍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຐານເມວ ຄໂຕ. ເຕປິ ສກ຺ການຸຠາເວນ ຕສ຺ສາ ຄຸຓໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ໂນ ມາຕາ’’ຕິ ອນ຺ໂຕຄາເມ ມນຸສ຺ເສ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຸສານາຠິມຸຂໍ ຄຕາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ, ອມ຺ມາ’’ຕິ ສຸສານມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໍ ທິສ຺ວາວ ປາເທສຸ ປຕິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ, ອມ຺ຫາກໍ ໂທສໍ ຂມາຫີ’’ຕິ ຕໍ ຂມາເປສຸໍ. ສາປິ ນຕ຺ຕາຣໍ ຄຓ຺ຫິ. ອິຕິ ເຕ ສມ຺ໂມທມານາ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິໍສຸ.

໙.

‘‘ສາ ກາຕິຍານີ ສຸຓິສາຍ ສທ຺ຘິໍ, ສມ຺ໂມທມານາ ຆຣມາວສິຕ຺ຖ;

ປຸຕ຺ໂຕ ຈ ນຕ຺ຕາ ຈ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ, ເທວານມິນ຺ເທນ ອຘິຄ຺ຄຫີຕາ’’ຕິ. –

ອຍໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ.

ຕຕ຺ຖ ສາ ກາຕິຍານີຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ສາ ກຈ຺ຈານໂຄຕ຺ຕາ. ເທວານມິນ຺ເທນ ອຘິຄ຺ຄຫີຕາຕິ ເທວິນ຺ເທນ ສກ຺ເກນ ອນຸຄ຺ຄຫິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສານຸຠາເວນ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິໍສູຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂສ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ມາຕຸໂປສໂກ ເອຕຣຫິ ມາຕຸໂປສໂກ ອໂຫສິ, ຠຣິຍາປິສ຺ສ ຕທາ ຠຣິຍາເຍວ, ສກ຺ໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ກຈ຺ຈານິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໔໑໘] ໒. ອຏ຺ຐສທ຺ທຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອິທໍ ປຸເຣ ນິນ຺ນມາຫູຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມເຍ ສຸຕໍ ຠິໍສນກໍ ອວິນິພ຺ໂຠຄສທ຺ທໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ໂລຫກຸມ຺ຠິຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໔.໕໓ ອາທໂຍ) ກຖິຕສທິສເມວ. ອິຘ ປນ ສຕ຺ຖາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິເມສໍ ສທ຺ທານໍ ສຸຕຕ຺ຕາ ກິນ຺ຕິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມາ ຠາຍິ, ມຫາຣາຊ, ນ ເຕ ເອເຕສໍ ສຸຕປຈ຺ຈຍາ ໂກຈິ ອນ຺ຕຣາໂຍ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ເອວຣູປໍ ຠຍານກໍ ອວິນິພ຺ໂຠຄສທ຺ທໍ ຕ຺ວເມເວໂກ ສຸຓິ, ປຸພ຺ເພປິ ຣາຊາໂນ ເອວຣູປໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ກຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສພ຺ພຈຕຸກ຺ກຍຎ຺ຎໍ ຍຊິຕຸກາມາ ປຓ຺ຑິຕານໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຍຎ຺ຎຫຣຓຕ຺ຖາຍ ຄຫິຕສຕ຺ເຕ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນຄເຣ ມາຆາຕເຠຣິໍ ຈຣາເປສຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອສີຕິໂກຏິວິຠເວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ອຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ໂປ ມາຕາປິຕູນໍ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຕນວິໂລກນໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ວິຠວຊາຕໍ ທານມຸເຂ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ກາເມ ປຫາຍ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຌານາຠິຎ຺ຎາໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ມນຸສ຺ສປຖໍ ຈຣນ຺ໂຕ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສິ. ຕທາ ພາຣາຓສິຣາຊາ ສິຣິສຍເນ ນິສິນ຺ໂນ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມເຍ ອຏ຺ຐ ສທ຺ເທ ອສ຺ໂສສິ – ປຐມໍ ຣາຊນິເວສນສາມນ຺ຕາ ອຸຍ຺ຍາເນ ເອໂກ ພໂກ ສທ຺ທມກາສິ, ທຸຕິຍໍ ຕສ຺ມິໍ ສທ຺ເທ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ເນເຍວ ຫຕ຺ຖິສາລາຍ ໂຕຣຓນິວາສິນີ ກາກີ ສທ຺ທມກາສິ, ຕຕິຍໍ ຣາຊເຄເຫ ກຓ຺ຓິກາຍໍ ນິວຸຕ຺ຖຆຸຓປາຓໂກ ສທ຺ທມກາສິ, ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຣາຊເຄເຫ ໂປສາວນິຍໂກກິໂລ ສທ຺ທມກາສິ, ປຎ຺ຈມໍ ຕຕ຺ເຖວ ໂປສາວນິຍມິໂຄ ສທ຺ທມກາສິ, ຉຏ຺ຐໍ ຕຕ຺ເຖວ ໂປສາວນິຍວານໂຣ ສທ຺ທມກາສິ, ສຕ຺ຕມໍ ຕຕ຺ເຖວ ໂປສາວນິຍກິນ຺ນໂຣ ສທ຺ທມກາສິ, ອຏ຺ຐມໍ ຕສ຺ມິໍ ສທ຺ເທ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ເນເຍວ ຣາຊນິເວສນມຕ຺ຖເກນ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ເອກໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນນ຺ໂຕ ສທ຺ທມກາສິ.

ພາຣາຓສິຣາຊາ ອິເມ ອຏ຺ຐ ສທ຺ເທ ສຸຕ຺ວາ ຠີຕຕສິໂຕ ປຸນທິວເສ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປຸຈ຺ຉິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ‘‘ອນ຺ຕຣາໂຍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຠວິສ຺ສຕິ, ສພ຺ພຈຕຸກ຺ກຍຎ຺ຎໍ ຍຊິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ‘‘ຍຖາຣຸຈິຕໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອນຸຎ຺ຎາຕາ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ຐາ ຣາຊກຸລໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຍຎ຺ຎກມ຺ມໍ ອາຣຠິໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ເຊຏ຺ຐກສ຺ສ ຍຎ຺ຎກາຣພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອນ຺ເຕວາສີ ມາຓໂວ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ອາຈຣິຍໍ ອາຫ – ‘‘ອາຈຣິຍ, ເອວຣູປໍ ກກ຺ຂຬໍ ຜຣຸສໍ ອສາຕໍ ພຫູນໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິນາສກມ຺ມໍ ມາ ກຣີ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ກິໍ ຊານາສິ, ສເຈປິ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ມຈ຺ຉມໍສໍ ຕາວ ພຫຸໍ ຂາທິຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ອາຈຣິຍ, ກຸຈ຺ຉິໍ ນິສ຺ສາຍ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນກມ຺ມໍ ມາ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເສສພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ‘‘ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ລາຠນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິໍສຸ. ມາຓໂວ ເຕສໍ ຠເຍນ ‘‘ເຕນ ຫິ ຕຸມ຺ເຫວ ມຈ຺ຉມໍສຂາທນູປາຍໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພຫິນຄເຣ ຣາຊານໍ ນິວາເຣຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ຣາຊຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ເຕສຸ ອນຸກມ຺ປາ ນຕ຺ຖິ, ຣາຊາ ພຫູ ສຕ຺ເຕ ມາເຣຕ຺ວາ ຍຎ຺ຎໍ ຍຊາເປຕິ, ກິໍ ໂວ ມຫາຊນສ຺ສ ພນ຺ຘນໂມກ຺ຂໍ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ມາຓວ, ເອຕ຺ຖ ເນວ ຣາຊາ ອມ຺ເຫ ຊານາຕິ, ນ ມຍໍ ຣາຊານໍ ຊານາມາ’’ຕິ. ‘‘ຊານາຖ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຣຎ຺ຎາ ສຸຕສທ຺ທານໍ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ຊານາມີ’’ຕິ. ‘‘ຊານນ຺ຕາ ຣຎ຺ໂຎ ກສ຺ມາ ນ ກເຖຖາ’’ຕິ? ‘‘ມາຓວ ກິໍ ສກ຺ກາ ‘ອຫໍ ຊານາມີ’ຕິ ນລາເຏ ສິງ຺ຄໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຈຣິຕຸໍ, ສເຈ ອິຘາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ມາຓໂວ ເວເຄນ ຣາຊກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ຕາຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ສຸຕສທ຺ທານໍ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ຊານນໂກ ເອໂກ ຕາປໂສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸຍ຺ຍາເນ ມງ຺ຄລສິລາຍໍ ນິສິນ຺ໂນ ‘ສເຈ ມໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ກເຖສ຺ສາມີ’ຕິ ວທຕິ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ເວເຄນ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕາປສໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕປຏິສນ຺ຖາໂຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ມຍາ ສຸຕສທ຺ທານໍ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ຊານາຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ກເຖຖ ຕໍ ເມ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ເຕສໍ ສຸຕປຈ຺ຈຍາ ຕວ ໂກຈິ ອນ຺ຕຣາໂຍ ນຕ຺ຖິ, ໂປຣາຓຸຍ຺ຍາເນ ປນ ເຕ ເອໂກ ພໂກ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ໂຄຈຣໍ ອລຠນ຺ໂຕ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ປເຣໂຕ ປຐມໍ ສທ຺ທມກາສີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ກິຣິຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ຎາເຓນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐.

‘‘ອິທໍ ປຸເຣ ນິນ຺ນມາຫຸ, ພຫຸມຈ຺ຉໍ ມໂຫທກໍ;

ອາວາໂສ ພກຣາຊສ຺ສ, ເປຕ຺ຕິກໍ ຠວນໍ ມມ;

ຕ຺ຍຊ຺ຊ ເຠເກນ ຍາເປມ, ໂອກໍ ນ ວິຊຫາມເສ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິທນ຺ຕິ ມງ຺ຄລໂປກ຺ຂຣຓິໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ສາ ຫິ ປຸພ຺ເພ ອຸທກຕຸມ຺ເພນ ອຸທເກ ປວິສນ຺ເຕ ມໂຫທກາ ພຫຸມຈ຺ຉາ, ອິທານິ ປນ ອຸທກສ຺ສ ປຈ຺ຉິນ຺ນຕ຺ຕາ ນ ມໂຫທກາ ຊາຕາ. ຕ຺ຍຊ຺ຊ ເຠເກນາຕິ ເຕ ມຍໍ ອຊ຺ຊ ມຈ຺ເຉ ອລຠນ຺ຕາ ມຓ຺ຑູກມຕ຺ເຕນ ຍາເປມ. ໂອກນ຺ຕິ ເອວໍ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ປີຬິຕາປິ ວສນຏ຺ຐານໍ ນ ວິຊຫາມ.

ອິຕິ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ພໂກ ຊິຆຈ຺ຉາປີຬິໂຕ ສທ຺ທມກາສິ. ສເຈປິ ຕໍ ຊິຆຈ຺ຉາໂຕ ໂມເຈຕຸກາໂມ, ຕໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ໂສຘາເປຕ຺ວາ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ອຸທກສ຺ສ ປູເຣຫີຕິ. ຣາຊາ ຕຖາ ກາເຣຕຸໍ ເອກໍ ອມຈ຺ຈໍ ອາຓາເປສິ.

‘‘ຫຕ຺ຖິສາລໂຕຣເຓ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ເອກາ ກາກີ ວສມານາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕໂສເກນ ທຸຕິຍໍ ສທ຺ທມກາສິ, ຕໂຕປິ ເຕ ຠຍໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑.

‘‘ໂກ ທຸຕິຍໍ ອສີລິສ຺ສ, ພນ຺ຘຣສ຺ສກ຺ຂິ ເຠຈ຺ຉຕິ;

ໂກ ເມ ປຸຕ຺ເຕ ກຸລາວກໍ, ມຎ຺ຈ ໂສຕ຺ຖິໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ວຕ຺ວາ ຈ ປນ ‘‘ໂກ ນາມ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຫຕ຺ຖິສາລາຍ ຫຕ຺ຖິເມຓ຺ໂຑ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ພນ຺ຘໂຣ ນາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ເອກກ຺ຂິກາໂຓ ໂສ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ມຫາຣາຊ, ຫຕ຺ຖິສາລາຍ ເຕ ທ຺ວາຣໂຕຣເຓ ເອກາ ກາກີ ກຸລາວກໍ ກຕ຺ວາ ອຓ຺ຑການິ ນິກ຺ຂິປິ. ຕານິ ປຣິຓຕານິ ກາກໂປຕກາ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ, ຫຕ຺ຖິເມຓ຺ໂຑ ຫຕ຺ຖິໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ສາລໂຕ ນິກ຺ຂມນ຺ໂຕ ຈ ປວິສນ຺ໂຕ ຈ ອງ຺ກຸສເກນ ກາກິມ຺ປິ ປຸຕ຺ຕເກປິສ຺ສາ ປຫຣຕິ, ກຸລາວກມ຺ປິ ວິທ຺ຘໍເສຕິ. ສາ ເຕນ ທຸກ຺ເຂນ ປີຬິຕາ ຕສ຺ສ ອກ຺ຂິເຠທນໍ ອາຍາຈນ຺ຕີ ເອວມາຫ, ສເຈ ເຕ ກາກິຍາ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິ, ເອຕໍ ພນ຺ຘຣໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ກຸລາວກວິທ຺ຘໍສນໂຕ ວາເຣຫີຕິ. ຣາຊາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ປຣິຠາສິຕ຺ວາ ຫາເຣຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຕໍ ຫຕ຺ຖິໍ ອທາສິ.

‘‘ປາສາທກຓ຺ຓິກາຍ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ເອໂກ ຆຸຓປາຓໂກ ວສຕິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ເຜຄ຺ຄຸໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຂີເຓ ສາຣໍ ຂາທິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ໂສ ຠກ຺ຂໍ ອລຠິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕຸມ຺ປິ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ປຣິເທວມາໂນ ຕຕິຍໍ ສທ຺ທມກາສິ, ຕໂຕປິ ເຕ ຠຍໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ກິຣິຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ຎາເຓນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒.

‘‘ສພ຺ພາ ປຣິກ຺ຂຕາ ເຜຄ຺ຄຸ, ຍາວ ຕສ຺ສາ ຄຕີ ອຫຸ;

ຂີຓຠກ຺ໂຂ ມຫາຣາຊ, ສາເຣ ນ ຣມຕີ ຆຸໂຓ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍາວ ຕສ຺ສາ ຄຕີ ອຫູຕິ ຍາວ ຕສ຺ສາ ເຜຄ຺ຄຸຍາ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິ ອໂຫສິ, ສາ ສພ຺ພາ ຂາທິຕາ. ນ ຣມຕີຕິ ‘‘ມຫາຣາຊ, ໂສ ປາຓໂກ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄມນຏ຺ຐານມ຺ປິ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຣິເທວຕິ, ນີຫຣາເປຫິ ນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ເອກໍ ປຸຣິສໍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ອຸປາເຍນ ນໍ ນີຫຣາເປສິ.

‘‘ນິເວສເນ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ເອກາ ໂປສາວນິຍາ ໂກກິລາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ສາ ອຕ຺ຕນາ ນິວຸຕ຺ຖປຸພ຺ພໍ ວນສຓ຺ຑໍ ສຣິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕ຺ວາ ‘ກທາ ນຸ ໂຂ ອິມມ຺ຫາ ປຎ຺ຊຣາ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຣມຓີຍໍ ວນສຓ຺ຑໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ສທ຺ທມກາສິ, ຕໂຕປິ ເຕ ຠຍໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓.

‘‘ສາ ນູນາຫໍ ອິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ຣຎ຺ໂຎ ມຸຕ຺ຕາ ນິເວສນາ;

ອຕ຺ຕານໍ ຣມຍິສ຺ສາມິ, ທຸມສາຂນິເກຕິນີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸມສາຂນິເກຕິນີຕິ ສຸປຸປ຺ຜິຕາສຸ ຣຸກ຺ຂສາຂາສຸ ສກນິເກຕາ ຫຸຕ຺ວາ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕາ, ມຫາຣາຊ, ສາ ໂກກິລາ, ວິສ຺ສຊ຺ເຊຫິ ນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ຕຖາ ກາເຣສິ.

‘‘ນິເວສເນ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ເອໂກ ໂປສາວນິໂຍ ມິໂຄ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ໂສ ເອໂກ ຍູຖປຕິ ອຕ຺ຕໂນ ມິຄິໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ກິເລສວເສນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ປຎ຺ຈມໍ ສທ຺ທມກາສິ, ຕໂຕປິ ເຕ ຠຍໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔.

‘‘ໂສ ນູນາຫໍ ອິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ຣຎ຺ໂຎ ມຸຕ຺ໂຕ ນິເວສນາ;

ອຄ຺ໂຄທການິ ປິສ຺ສາມິ, ຍູຖສ຺ສ ປຸຣໂຕ ວຊ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຄ຺ໂຄທການີຕິ ອຄ຺ຄອຸທການິ, ອຎ຺ເຎຫິ ມິເຄຫິ ປຐມຕຣໍ ອປີຕານິ ອນຸຈ຺ຉິຏ຺ໂຐທການິ ຍູຖສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກທາ ນຸ ໂຂ ປິວິສ຺ສາມີຕິ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕມ຺ປິ ມິຄໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ‘‘ນິເວສເນ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ໂປສາວນິໂຍ ມກ຺ກໂຏ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ໂສປິ, ມຫາຣາຊ, ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ຍູຖປຕິ ມກ຺ກຏີຫິ ສທ຺ຘິໍ ກາມຄິທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ໂຕ ຠຣເຕນ ນາມ ລຸທ຺ເທນ ອິຘ ອານີໂຕ, ອິທານິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ຉຏ຺ຐໍ ສທ຺ທມກາສິ, ຕໂຕປິ ເຕ ຠຍໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕.

‘‘ຕໍ ມໍ ກາເມຫິ ສມ຺ມຕ຺ຕໍ, ຣຕ຺ຕໍ ກາເມສຸ ມຸຈ຺ຉິຕໍ;

ອານຍີ ຠຣໂຕ ລຸທ຺ໂທ, ພາຫິໂກ ຠທ຺ທມຕ຺ຖຸ ເຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພາຫິໂກຕິ ພາຫິກຣຏ຺ຐວາສີ. ຠທ຺ທມຕ຺ຖຸ ເຕຕິ ອິມມຕ຺ຖໍ ໂສ ວານໂຣ ອາຫ, ຕຸຍ຺ຫໍ ປນ ຠທ຺ທມຕ຺ຖຸ, ວິສ຺ສຊ຺ເຊຫິ ນນ຺ຕິ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕໍ ວານຣໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ‘‘ນິເວສເນ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ໂປສາວນິໂຍ ກິນ຺ນໂຣ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ໂສ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຕໂນ ກິນ຺ນຣິຍາ ກຕຄຸຓໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ກິເລສາຕຸໂຣ ສທ຺ທມກາສິ. ໂສ ຫິ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ເອກທິວສໍ ຕຸງ຺ຄປພ຺ພຕສິຂຣໍ ອາຣຸຫິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣສສມ຺ປນ຺ນານິ ນານາປຸປ຺ຜານິ ໂອຈິນນ຺ຕາ ປິຬນ຺ຘນ຺ຕາ ສູຣິຍໍ ອຕ຺ຖງ຺ຄຕໍ ນ ສລ຺ລກ຺ເຂສຸໍ, ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ສູຣິເຍ ໂອຕຣນ຺ຕານໍ ອນ຺ຘກາໂຣ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ຣ ນໍ ກິນ຺ນຣີ ‘ສາມິ, ອນ຺ຘກາໂຣ ວຕ຺ຕຕິ, ອປກ຺ຂລນ຺ໂຕ ອປ຺ປມາເທນ ໂອຕຣາຫີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ໂອຕາເຣສິ, ໂສ ຕາຍ ຕໍ ວຈນໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ສທ຺ທມກາສິ, ຕໂຕປິ ເຕ ຠຍໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຕໍ ກາຣຓໍ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓພເລນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖.

‘‘ອນ຺ຘກາຣຕິມິສາຍໍ, ຕຸງ຺ເຄ ອຸປຣິປພ຺ພເຕ;

ສາ ມໍ ສຓ຺ເຫນ ມຸທຸນາ, ມາ ປາທໍ ຂລິ ຍສ຺ມນີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນ຺ຘກາຣຕິມິສາຍນ຺ຕິ ອນ຺ຘຠາວກາຣເກ ຕເມ. ຕຸງ຺ເຄຕິ ຕິຂິເຓ. ສຓ຺ເຫນ ມຸທຸນາຕິ ມຏ຺ເຐນ ມຸທຸເກນ ວຈເນນ. ມາ ປາທໍ ຂລິ ຍສ຺ມນີຕິ ຍ-ກາໂຣ ພ຺ຍຎ຺ຊນສນ຺ຘິວເສນ ຄຫິໂຕ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສາ ມໍ ກິນ຺ນຣີ ສຓ຺ເຫນ ມຸທເກນ ວຈເນນ ‘‘ສາມິ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຫິ, ມາ ປາທໍ ຂລິ ອສ຺ມນິ, ຍຖາ ເຕ ອຸປກ຺ຂລິຕ຺ວາ ປາໂທ ປາສາຓສ຺ມິໍ ນ ຂລຕິ, ຕຖາ ໂອຕຣາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ໂອຕາເຣສີຕິ.

ອິຕິ ມຫາສຕ຺ໂຕ ກິນ຺ນເຣນ ກຕສທ຺ທກາຣຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຏ຺ຐໂມ ອຸທານສທ຺ໂທ ອໂຫສິ. ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາຣສ຺ມິໍ ກິຣ ເອໂກ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ອຕ຺ຕໂນ ອາຍຸສງ຺ຂາຣປຣິກ຺ຂຍໍ ຎຕ຺ວາ ‘ມນຸສ຺ສປຖໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອຸຍ຺ຍາເນ ປຣິນິພ຺ພາຍິສ຺ສາມິ, ຕສ຺ສ ເມ ມນຸສ຺ສາ ສຣີຣນິກ຺ເຂປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ສາຘຸກີຬໍ ກີຬິຕ຺ວາ ຘາຕຸປູຊໍ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຖໍ ປູເຣສ຺ສນ຺ຕີ’ຕິ ອິທ຺ຘານຸຠາເວນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕວ ປາສາທສ຺ສ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕກາເລ ຂນ຺ຘຠາຣໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ນິພ຺ພານປຸຣປເວສນທີປນໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີ’’ຕິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘນ ວຸຕ຺ຕໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗.

‘‘ອສໍສຍໍ ຊາຕິຂຍນ຺ຕທສ຺ສີ, ນ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍໍ ປຸນຣາວຊິສ຺ສໍ;

ອຍມນ຺ຕິມາ ປຈ຺ຉິມາ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍາ, ຂີໂຓ ເມ ສໍສາໂຣ ປຸນພ຺ຠວາຍາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຊາຕິຍາ ຂຍນ຺ຕສງ຺ຂາຕສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຊາຕິຂຍນ຺ຕທສ຺ສີ ອຫໍ ອສໍສຍໍ ປຸນ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍໍ ນ ອາວຊິສ຺ສໍ, ອຍໍ ເມ ອນ຺ຕິມາ ຊາຕິ, ປຈ຺ຉິມາ ຄພ຺ຠເສຍ຺ຍາ, ຂີໂຓ ເມ ປຸນພ຺ຠວາຍ ຂນ຺ຘປຏິປາຏິສງ຺ຂາໂຕ ສໍສາໂຣຕິ.

‘‘ອິທຎ຺ຈ ປນ ໂສ ອຸທານໍ ວຕ຺ວາ ອິມໍ ອຸຍ຺ຍານວນໍ ອາຄມ຺ມ ເອກສ຺ສ ສຸປຸປ຺ຜິຕສ຺ສ ສາລສ຺ສ ມູເລ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ເອຫິ, ມຫາຣາຊ, ສຣີຣກິຈ຺ຈມສ຺ສ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ປຣິນິພ຺ພຸຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ທສ຺ເສສິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ທິສ຺ວາ ສທ຺ຘິໍ ພລກາເຍນ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ນິສ຺ສາຍ ຍຎ຺ຎໍ ຫາເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕທານໍ ທຕ຺ວາ ນຄເຣ ມາຆາຕເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ສາຘຸກີຬໍ ກີຬິຕ຺ວາ ສພ຺ພຄນ຺ຘຈິຕເກ ມຫນ຺ເຕນ ສກ຺ກາເຣນ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ສຣີຣໍ ຌາເປຕ຺ວາ ຘາຕຸໂຍ ຈຕຸມຫາປເຖ ຖູປໍ ກາເຣສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຣຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຫີ’’ຕິ ໂອວທິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕເມວ ປວິສິຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣສຸ ປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ສ ສທ຺ທສ຺ສ ສຸຕກາຣຓາ ຕວ ໂກຈິ ອນ຺ຕຣາໂຍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຍຎ຺ຎໍ ຫຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຊນສ຺ສ ຊີວິຕໍ ເທຫີ’’ຕິ ຊີວິຕທານໍ ທາເປຕ຺ວາ ນຄເຣ ຘມ຺ມເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ມາຓໂວ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອຏ຺ຐສທ຺ທຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໔໑໙] ໓. ສຸລສາຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອິທໍ ສຸວຓ຺ຓກາຍູຣນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ທາສິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາ ກິຣ ເອກສ຺ມິໍ ອຸສ຺ສວທິວເສ ທາສິຄເຓນ ສທ຺ຘິໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ອຕ຺ຕໂນ ສາມິນິໍ ປຸຎ຺ຎລກ຺ຂຓເທວິໍ ອາຠຣຓໍ ຍາຈິ. ສາ ຕສ຺ສາ ສຕສຫສ຺ສມູລໍ ອຕ຺ຕໂນ ອາຠຣຓໍ ອທາສິ. ສາ ຕໍ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ທາສິຄເຓນ ສທ຺ຘິໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ປາວິສິ. ອເຖໂກ ໂຈໂຣ ຕສ຺ສາ ອາຠຣເຓ ໂລຠໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ມາເຣຕ຺ວາ ອາຠຣຓໍ ຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ມຈ຺ຉມໍສສຸຣາທີນິ ອທາສິ. ສາ ‘‘ກິເລສວເສນ ເທຕິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານກີຬໍ ກີຬິຕ຺ວາ ວີມໍສນຕ຺ຖາຍ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ນິປນ຺ເນ ທາສິຄເຓ ອຸຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ໂສ ‘‘ຠທ຺ເທ, ອິມໍ ຐານໍ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ, ໂຖກໍ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອິຕຣາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ສກ຺ກາ ຣຫສ຺ສກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ, ອຍໍ ປນ ນິສ຺ສໍສຍໍ ມໍ ມາເຣຕ຺ວາ ປິຬນ຺ຘນຠຓ຺ຑໍ ຫຣິຕຸກາໂມ ຠວິສ຺ສຕິ, ໂຫຕຸ, ສິກ຺ຂາເປສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ສຸຣາມເທນ ເມ ສຸກ຺ຂໍ ສຣີຣໍ, ປານີຍໍ ຕາວ ມໍ ປາເຍຫີ’’ຕິ ເອກໍ ກູປໍ ເນຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ເມ ປານີຍໍ ໂອສິຎ຺ຈາ’’ຕິ ຣຊ຺ຊຸຎ຺ຈ ຆຏຎ຺ຈ ທສ຺ເສສິ. ໂຈໂຣ ຣຊ຺ຊຸໍ ກູເປ ໂອຕາເຣສິ, ອຖ ນໍ ໂອນມິຕ຺ວາ ອຸທກໍ ໂອສິຎ຺ຈນ຺ຕໍ ມຫພ຺ພລທາສີ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ອາຓິສທໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ກູເປ ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ນ ຕ຺ວໍ ເອຕ຺ຕເກນ ມຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ເອກໍ ມຫນ຺ຕໍ ອິຏ຺ຐກໍ ມຕ຺ຖເກ ອາສຸມ຺ຠິ. ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ. ສາປິ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສາມິນິຍາ ອາຠຣຓໍ ທທມານາ ‘‘ມນມ຺ຫິ ອຊ຺ຊ ອິມໍ ອາຠຣຓໍ ນິສ຺ສາຍ ມຕາ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ, ສາປິ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ, ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ, ຄຫປຕິ, ອິທາເນວ ສາ ທາສີ ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຍ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ, ປຸພ຺ເພປິ ສມນ຺ນາຄຕາວ, ນ ຈ ອິທາເນວ ຕາຍ ໂສ ມາຣິໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ນໍ ມາເຣສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ສຸລສາ ນາມ ນຄຣໂສຠິນີ ປຎ຺ຈສຕວຓ຺ຓທາສິປຣິວາຣາ ອໂຫສິ, ສຫສ຺ເສນ ຣຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ສຕ຺ຕຸໂກ ນາມ ໂຈໂຣ ອໂຫສິ ນາຄພໂລ, ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ອິສ຺ສຣຆຣານິ ປວິສິຕ຺ວາ ຍຖາຣຸຈິໍ ວິລຸມ຺ປຕິ. ນາຄຣາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອຸປກ຺ໂກສິໍສຸ. ຣາຊາ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິກໍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄຸມ຺ພໍ ຐປາເປຕ຺ວາ ໂຈຣໍ ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ‘‘ສີສມສ຺ສ ຉິນ຺ທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ປຈ຺ຉາພາຫໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຈຕຸກ຺ເກ ຈຕຸກ຺ເກ ກສາຫິ ຕາເຬຕ຺ວາ ອາຆາຕນໍ ເນນ຺ຕິ. ‘‘ໂຈໂຣ ກິຣ ຄຫິໂຕ’’ຕິ ສກລນຄຣໍ ສງ຺ຂຸຠິ. ຕທາ ສຸລສາ ວາຕປາເນ ຐຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣວີຖິໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ອິມໍ ໂຈໂຣຕິ ຄຫິຕປຸຣິສໍ ໂມເຈຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ອິທໍ ກິລິຏ຺ຐກມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາ ອິມິນາວ ສທ຺ຘິໍ ສມຄ຺ຄວາສໍ ກປ຺ເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ກຓເວຣຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໔.໖໙ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິກສ຺ສ ສຫສ຺ສໍ ເປເສຕ຺ວາ ຕໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ໂມທມານາ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິ. ໂຈໂຣ ຕິຓ຺ຓໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ມາສານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຫໍ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ວສິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ຕຸຈ຺ຉຫຕ຺ເຖນ ປລາຍິຕຸມ຺ປິ ນ ສກ຺ກາ, ສຸລສາຍ ປິຬນ຺ຘນຠຓ຺ຑໍ ສຕສຫສ຺ສໍ ອຄ຺ຆຕິ, ສຸລສໍ ມາເຣຕ຺ວາ ອິທໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ເອກທິວສໍ ອາຫ – ‘‘ຠທ຺ເທ, ອຫໍ ຕທາ ຣາຊປຸຣິເສຫິ ນີຍມາໂນ ອສຸກປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ຣຸກ຺ຂເທວຕາຍ ພລິກມ຺ມໍ ປຏິສ຺ສຸຓິໍ, ສາ ມໍ ພລິກມ຺ມໍ ອລຠມານາ ຠາຍາເປຕິ, ພລິກມ຺ມມສ຺ສາ ກໂຣມາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ສາມິ, ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເປເສຫີ’’ຕິ. ‘‘ຠທ຺ເທ, ເປເສຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ມຍໍ ອຸໂຠປິ ສພ຺ພາຠຣຓປຏິມຓ຺ຑິຕາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ສາມິ, ຕຖາ ກໂຣມາ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ຕຖາ ກາເຣຕ຺ວາ ປພ຺ພຕປາທໍ ຄຕກາເລ ອາຫ – ‘‘ຠທ຺ເທ, ມຫາຊນໍ ທິສ຺ວາ ເທວຕາ ພລິກມ຺ມໍ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ມຍໍ ອຸໂຠວ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ເທມາ’’ຕິ. ໂສ ຕາຍ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໂຕ ຕໍ ພລິປາຕິໍ ອຸກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ສນ຺ນທ຺ຘປຎ຺ຈາວຸໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖກໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ເອກໍ ສຕໂປຣິສປປາຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຊາຕຣຸກ຺ຂມູເລ ພລິຠາຊນໍ ຐປາເປຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ນາຫໍ ພລິກມ຺ມຕ຺ຖາຍ ອາຄໂຕ, ຕໍ ປນ ມາເຣຕ຺ວາ ປິຬນ຺ຘນໍ ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີຕິ ອາຄໂຕມ຺ຫິ, ຕວ ປິຬນ຺ຘນໍ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣສາຏເກນ ຠຓ຺ຑິກໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສາມິ, ມໍ ກສ຺ມາ ມາເຣສີ’’ຕິ? ‘‘ຘນກາຣຓາ’’ຕິ. ‘‘ສາມິ, ມຍາ ກຕຄຸຓໍ ອນຸສ຺ສຣ, ອຫໍ ຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນີຍມານໍ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ເຕນ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພຫຸໍ ຘນໍ ທຕ຺ວາ ຊີວິຕໍ ລຠາເປສິໍ, ເທວສິກໍ ສຫສ຺ສໍ ລຠມານາປິ ອຎ຺ຎໍ ປຸຣິສໍ ນ ໂອໂລເກມິ, ເອວຎ຺ຫິ ຕວ ອຸປກາຣິກໍ ມາ ມໍ ມາເຣຫິ, ພຫຸຎ຺ຈ ເຕ ຘນໍ ທສ຺ສາມິ, ຕວ ທາສີ ຈ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຍາຈນ຺ຕີ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໘.

‘‘ອິທໍ ສຸວຓ຺ຓກາຍູຣໍ, ມຸຕ຺ຕາ ເວຬຸຣິຍາ ພຫູ;

ສພ຺ພໍ ຫຣສ຺ສຸ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ມຎ຺ຈ ທາສີຕິ ສາວຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາຍູຣນ຺ຕິ ຄີວາຍໍ ປິຬນ຺ຘນປສາຘນໍ ກາຍູຣໍ. ສາວຍາຕິ ມຫາຊນມຊ຺ເຌ ສາເວຕ຺ວາ ທາສິໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ.

ຕໂຕ ສຕ຺ຕຸເກນ –

໑໙.

‘‘ໂອໂຣປຍສ຺ສຸ ກລ຺ຍາຓິ, ມາ ພາຬ຺ຫໍ ປຣິເທວສິ;

ນ ຈາຫໍ ອຠິຊານາມິ, ອຫນ຺ຕ຺ວາ ຘນມາຠຕ’’ນ຺ຕິ. –

ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສຍານຸຣູປໍ ທຸຕິຍຄາຖາຍ ວຸຕ຺ຕາຍ ສຸລສາ ຐານຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ໂຈໂຣ ມຍ຺ຫໍ ຊີວິຕໍ ນ ທສ຺ສຕິ, ອຸປາເຍນ ນໍ ປຐມຕຣໍ ປປາເຕ ປາເຕຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໒໐.

‘‘ຍໂຕ ສຣາມິ ອຕ຺ຕານໍ, ຍໂຕ ປຕ຺ຕາສ຺ມິ ວິຎ຺ຎຸຕໍ;

ນ ຈາຫໍ ອຠິຊານາມິ, ອຎ຺ຎໍ ປິຍຕຣໍ ຕຍາ.

໒໑.

‘‘ເອຫິ ຕໍ ອຸປຄູຫິສ຺ສໍ, ກຣິສ຺ສຎ຺ຈ ປທກ຺ຂິຓໍ;

ນ ຫິ ທານິ ປຸນ ອຕ຺ຖິ, ມມ ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ສງ຺ຄໂມ’’ຕິ.

ສຕ຺ຕຸໂກ ຕສ຺ສາຘິປ຺ປາຍໍ ອຊານນ຺ໂຕ ‘‘ສາຘຸ, ຠທ຺ເທ, ເອຫິ ອຸປຄູຫສ຺ສຸ ມ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ສຸລສາ ຕໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຄູຫິຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ຕໍ, ສາມິ, ຈຕູສຸ ປສ຺ເສສຸ ວນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປາທປິຏ຺ຐິຍໍ ສີສໍ ຐເປຕ຺ວາ ພາຫຸປສ຺ເສ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມປສ຺ສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທມານາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ນາຄພລາ ຄຓິກາ ໂຈຣໍ ທ຺ວີສຸ ປຈ຺ຉາປາເທສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ສີສໍ ກຕ຺ວາ ສຕໂປຣິເສ ນຣເກ ຂິປິ. ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ປຕ຺ວາ ມຣິ. ຕໍ ກິຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕເທວຕາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໒.

‘‘ນ ຫິ ສພ຺ເພສຸ ຐາເນສຸ, ປຸຣິໂສ ໂຫຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ອິຕ຺ຖີປິ ປຓ຺ຑິຕາ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຈກ຺ຂຓາ.

໒໓.

‘‘ນ ຫິ ສພ຺ເພສຸ ຐາເນສຸ, ປຸຣິໂສ ໂຫຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ອິຕ຺ຖີປິ ປຓ຺ຑິຕາ ໂຫຕິ, ລຫຸໍ ອຕ຺ຖໍ ວິຈິນ຺ຕິກາ.

໒໔.

‘‘ລຫຸຎ຺ຈ ວຕ ຂິປ຺ປຎ຺ຈ, ນິກຏ຺ເຐ ສມເຈຕຍິ;

ມິຄໍ ປຸຓ຺ຓາຍເຕເນວ, ສຸລສາ ສຕ຺ຕຸກໍ ວຘິ.

໒໕.

‘‘ໂຍຘ ອຸປ຺ປຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ, ນ ຂິປ຺ປມນຸພຸຊ຺ຌຕິ;

ໂສ ຫຎ຺ຎຕິ ມນ຺ທມຕິ, ໂຈໂຣວ ຄິຣິຄພ຺ຠເຣ.

໒໖.

‘‘ໂຍ ຈ ອຸປ຺ປຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ, ຂິປ຺ປເມວ ນິໂພຘຕິ;

ມຸຈ຺ຈເຕ ສຕ຺ຕຸສມ຺ພາຘາ, ສຸລສາ ສຕ຺ຕຸກາມິວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑິຕາ ໂຫຕີຕິ ອິຕ຺ຖີປິ ປຓ຺ຑິຕາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຈກ຺ຂຓາ ໂຫຕິ, ອຖ ວາ ອິຕ຺ຖີ ປຓ຺ຑິຕາ ເຈວ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຈກ຺ຂຓາ ຈ ໂຫຕິ. ລຫຸໍ ອຕ຺ຖໍ ວິຈິນ຺ຕິກາຕິ ລຫຸໍ ຂິປ຺ປໍ ອຕ຺ຖໍ ວິຈິນ຺ຕິກາ. ລຫຸຎ຺ຈ ວຕາຕິ ອທນ຺ຘຎ຺ຈ ວຕ. ຂິປ຺ປຎ຺ຈາຕິ ອຈິເຣເນວ. ນິກຏ຺ເຐ ສມເຈຕຍີຕິ ສນ຺ຕິເກ ຐິຕາວ ຕສ຺ສ ມຣຓູປາຍໍ ຈິນ຺ເຕສິ. ປຸຓ຺ຓາຍເຕເນວາຕິ ປູຣິຕຘນຸສ຺ມິໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ເຉໂກ ມິຄລຸທ຺ທໂກ ສກຓ຺ຑປຸຓ຺ຓຘນຸສ຺ມິໍ ຂິປ຺ປໍ ມິຄໍ ວຘຕິ, ເອວໍ ສຸລສາ ສຕ຺ຕຸກໍ ວຘີຕິ. ໂຍຘາຕິ ໂຍ ອິມສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕໂລເກ. ນິໂພຘຕີຕິ ຊານາຕິ. ສຕ຺ຕຸກາມິວາຕິ ສຕ຺ຕຸກາ ອິວ, ຍຖາ ສຸລສາ ມຸຕ຺ຕາ, ເອວໍ ມຸຈ຺ຈຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ສຸລສາ ໂຈຣໍ ວຘິຕ຺ວາ ປພ຺ພຕາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຊນສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ຍປຸຕ຺ໂຕ ກຫ’’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ‘‘ມາ ຕໍ ປຸຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຣຖໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ນຄຣເມວ ປາວິສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ ‘‘ຕທາ ເຕ ອຸໂຠປິ ອິເມເຍວ ອເຫສຸໍ, ເທວຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສຸລສາຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໔໒໐] ໔. ສຸມງ຺ຄລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຠຸສມ຺ຫິ ກຸທ຺ໂຘຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຣາໂຊວາທສຸຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ປນ ສຕ຺ຖາ ຣຎ຺ຎາ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ຕສ຺ສ ສຸມງ຺ຄໂລ ນາມ ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ອໂຫສິ. ອເຖໂກ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ນຄຣໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປາວິສິ. ຕເມນໍ ຣາຊາ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຣາຊາສເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ນານຄ຺ຄຣເສຫິ ຂາທນີຍໂຠຊນີເຍຫິ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ອນຸໂມທນໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຍ຺ຍາເນ ວສນຕ຺ຖາຍ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ປເວເສຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານາທີນິ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ສຸມງ຺ຄລໍ ນາມ ອຸຍ຺ຍານປາລໍ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກຣໍ ກຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປາວິສິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິພທ຺ຘໍ ຣາຊເຄເຫ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ຈິຣໍ ວສິ, ສຸມງ຺ຄໂລປິ ນໍ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐຫິ.

ອເຖກທິວສໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ສຸມງ຺ຄລໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ກຕິປາຫໍ ອສຸກຄາມໍ ນິສ຺ສາຍ ວສິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສາມິ, ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ສຸມງ຺ຄໂລປິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ກຕິປາຫໍ ຕຕ຺ຖ ວສິຕ຺ວາ ສາຍໍ ສູຣິເຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ຕໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ປຈ຺ຈາຄມິ. ສຸມງ຺ຄໂລ ຕສ຺ສ ອາຄຕຠາວໍ ອຊານນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ອຄມາສິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘປິ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ໂຖກໍ ຈງ຺ກມິຕ຺ວາ ປາສາຓຜລເກ ນິສີທິ. ຕໍ ທິວສໍ ປນ ອຸຍ຺ຍານປາລສ຺ສ ຆຣໍ ປາຫຸນກາ ອາຄມິໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ສູປພ຺ຍຎ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ‘‘ອຸຍ຺ຍາເນ ອຠຍລທ຺ຘໍ ມິຄໍ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ຘນຸໍ ອາທາຍ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມິຄໍ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຫາມິໂຄ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ສຣໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ວິຊ຺ຌິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ສີສໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ‘‘ສຸມງ຺ຄລາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ສໍເວຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາຄຕຠາວໍ ອຊານນ຺ໂຕ ‘ມິໂຄ’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ວິຊ຺ຌິໍ, ຂມຖ ເມ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ໂຫຕຸ ທານິ ກິໍ ກຣິສ຺ສສິ, ເອຫິ ສຣໍ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສຣໍ ລຸຎ຺ຈິ, ມຫຕີ ເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຕຕ຺ເຖວ ປຣິນິພ຺ພາຍິ. ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ‘‘ສເຈ ຣາຊາ ຊານິສ຺ສຕິ, ນາເສສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໂຕວ ປລາຍິ. ຕາວເທວ ‘‘ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ ເທວຕານຸຠາເວນ ສກລນຄຣໍ ເອກໂກລາຫລໍ ຊາຕໍ.

ປຸນທິວເສ ມນຸສ຺ສາ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ມາເຣຕ຺ວາ ປລາໂຕ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ກຖຍິໍສຸ. ຣາຊາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ສຣີຣປູຊໍ ກຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ສກ຺ກາເຣນ ຌາເປຕ຺ວາ ຘາຕຸໂຍ ອາທາຍ ເຈຕິຍໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ປູເຊນ຺ໂຕ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ສຸມງ຺ຄໂລປິ ເອກສໍວຈ຺ຉຣໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ອມຈ຺ຈໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ‘‘ມຍິ ຣຎ຺ໂຎ ຈິຕ຺ຕໍ ຊານາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ອມຈ຺ໂຈປິ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ກເຖສິ. ຣາຊາ ອສຸຓນ຺ໂຕ ວິຍ ອໂຫສິ. ປຸນ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອນຕ຺ຕມນຠາວໍ ສຸມງ຺ຄລສ຺ສ ກເຖສິ. ໂສ ທຸຕິຍສໍວຈ຺ຉເຣປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕເຖວ ຣາຊາ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ຕຕິຍສໍວຈ຺ຉເຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາວ ອາຄມິ. ອມຈ຺ໂຈ ຣຎ຺ໂຎ ຈິຕ຺ຕມຸທຸຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ຣາຊທ຺ວາເຣ ຐເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສາຄຕຠາວໍ ຣຎ຺ໂຎ ກເຖສິ. ຣາຊາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ສຸມງ຺ຄລ, ກສ຺ມາ ຕຍາ ມມ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ມາຣິໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ‘‘ນາຫໍ, ເທວ, ‘ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ມາເຣມີ’ຕິ ມາເຣສິໍ, ອປິຈ ໂຂ ອິມິນາ ນາມ ກາຣເຓນ ອິທໍ ນາມ ອກາສິ’’ນ຺ຕິ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ເຕນ ຫິ ມາ ຠາຍີ’’ຕິ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ປຸນ ອຸຍ຺ຍານປາລເມວ ອກາສິ.

ອຖ ນໍ ໂສ ອມຈ຺ໂຈ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ເທວ, ກສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫ ທ຺ເວ ວາເຣ ສຸມງ຺ຄລສ຺ສ ຄຸຓໍ ສຸຕ຺ວາປິ ກິຎ຺ຈິ ນ ກຖຍິຕ຺ຖ, ກສ຺ມາ ປນ ຕຕິຍວາເຣ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ອນຸກມ຺ປິຕ຺ຖາ’’ຕິ? ຣາຊາ ‘‘ຕາຕ, ຣຎ຺ຎາ ນາມ ກຸທ຺ເຘນ ສຫສາ ກິຎ຺ຈິ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ເຕນາຫໍ ປຸພ຺ເພ ຕຸຓ຺ຫີ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕິຍວາເຣ ສຸມງ຺ຄເລ ມມ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ມຸທຸຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປສິ’’ນ຺ຕິ ຣາຊວຕ຺ຕໍ ກເຖນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ –

໒໗.

‘‘ຠຸສມ຺ຫິ ກຸທ຺ໂຘຕິ ອເວກ຺ຂິຍານ, ນ ຕາວ ທຓ຺ຑໍ ປຓເຍຍ຺ຍ ອິສ຺ສໂຣ;

ອຏ຺ຐານໂສ ອປ຺ປຕິຣູປມຕ຺ຕໂນ, ປຣສ຺ສ ທຸກ຺ຂານິ ຠຸສໍ ອຸທີຣເຍ.

໒໘.

‘‘ຍໂຕ ຈ ຊາເນຍ຺ຍ ປສາທມຕ຺ຕໂນ, ອຕ຺ຖໍ ນິຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ປຣສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ;

ຕທາຍມຕ຺ໂຖຕິ ສຍໍ ອເວກ຺ຂິຍ, ອຖສ຺ສ ທຓ຺ຑໍ ສທິສໍ ນິເວສເຍ.

໒໙.

‘‘ນ ຈາປິ ຌາເປຕິ ປຣໍ ນ ອຕ຺ຕນໍ, ອມຸຈ຺ຉິໂຕ ໂຍ ນຍເຕ ນຍານຍໍ;

ໂຍ ທຓ຺ຑຘາໂຣ ຠວຕີຘ ອິສ຺ສໂຣ, ສ ວຓ຺ຓຄຸຕ຺ໂຕ ສິຣິຍາ ນ ຘໍສຕິ.

໓໐.

‘‘ເຍ ຂຕ຺ຕິຍາ ເສ ອນິສມ຺ມກາຣິໂນ, ປເຓນ຺ຕິ ທຓ຺ຑໍ ສຫສາ ປມຸຈ຺ຉິຕາ;

ອວຓ຺ຓສໍຍຸຕາ ຊຫນ຺ຕິ ຊີວິຕໍ, ອິໂຕ ວິມຸຕ຺ຕາປິ ຈ ຍນ຺ຕິ ທຸຄ຺ຄຕິໍ.

໓໑.

‘‘ຘມ຺ເມ ຈ ເຍ ອຣິຍປ຺ປເວທິເຕ ຣຕາ, ອນຸຕ຺ຕຣາ ເຕ ວຈສາ ມນສາ ກມ຺ມຸນາ ຈ;

ເຕ ສນ຺ຕິໂສຣຈ຺ຈສມາຘິສຓ຺ຐິຕາ, ວຊນ຺ຕິ ໂລກໍ ທຸຠຍໍ ຕຖາວິຘາ.

໓໒.

‘‘ຣາຊາຫມສ຺ມິ ນຣປມທານມິສ຺ສໂຣ, ສເຈປິ ກຸຊ຺ຌາມິ ຐເປມິ ອຕ຺ຕນໍ;

ນິເສຘຍນ຺ໂຕ ຊນຕໍ ຕຖາວິຘໍ, ປເຓມິ ທຓ຺ຑໍ ອນຸກມ຺ປ ໂຍນິໂສ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອເວກ຺ຂິຍານາຕິ ອເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຊານິຕ຺ວາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຕາຕ, ປຖວິສ຺ສໂຣ ຣາຊາ ນາມ ‘‘ອຫໍ ຠຸສໍ ກຸທ຺ໂຘ ພລວໂກຘາຠິຠູໂຕ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກາທິເຠທໍ ທຓ຺ຑໍ ປຣສ຺ສ ນ ປຓເຍຍ຺ຍ ນ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ກິໍກາຣຓາ? ກຸທ຺ໂຘ ຫິ ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກໍ ໂສຬສວຕ຺ຖຸກໍ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາເນນ ອກາຣເຓນ ອຕ຺ຕໂນ ຣາຊຠາວສ຺ສ ອນນຸຣູປໍ ‘‘ອິມໍ ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ອາຫຣຖ, ອິທຎ຺ຈ ຕສ຺ສ ກໂຣຖາ’’ຕິ ປຣສ຺ສ ຠຸສໍ ທຸກ຺ຂານິ ພລວທຸກ຺ຂານິ ອຸທີຣເຍ.

ຍໂຕຕິ ຍທາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍທາ ປນ ຣາຊາ ປຣສ຺ມິໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຕ຺ຕໂນ ປສາທໍ ຊາເນຍ຺ຍ, ອຖ ປຣສ຺ສ ທຸກ຺ກຏໍ ອຕ຺ຖໍ ນິຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ອຸປປຣິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ຕທາ ເອວໍ ນິຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ນາເມຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ, ອຍໍ ເອຕສ຺ສ ໂທໂສ’’ຕິ ສຍໍ ອຕ຺ຕປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ອຖສ຺ສ ອປຣາຘກາຣກສ຺ສ ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກເຫຕຸ ອຏ຺ເຐວ, ໂສຬສວຕ຺ຖຸກເຫຕຸ ໂສຬເສວ ກຫາປເຓ ຄຓ຺ຫມາໂນ ທຓ຺ຑໍ ສທິສໍ ກຕໂທສານຸຣູປໍ ນິເວສເຍ ຐເປຍ຺ຍ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ.

ອມຸຈ຺ຉິໂຕຕິ ຉນ຺ທາທີຫິ ອຄຕິກິເລເສຫິ ອມຸຈ຺ຉິໂຕ ອນຠິຠູໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ໂຍ ນຍານຍໍ ນຍເຕ ອຸປປຣິກ຺ຂຕິ, ໂສ ເນວ ປຣໍ ຌາເປຕິ, ນ ອຕ຺ຕານໍ. ຉນ຺ທາທິວເສນ ຫິ ອເຫຕຸກໍ ທຓ຺ຑໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ປຣມ຺ປິ ເຕນ ທຓ຺ເຑນ ຌາເປຕິ ທຫຕິ ປີເຬຕິ, ອຕ຺ຕານມ຺ປິ ຕໂຕນິທາເນນ ປາເປນ. ອຍໍ ປນ ນ ປຣໍ ຌາເປຕິ, ນ ອຕ຺ຕານໍ. ໂຍ ທຓ຺ຑຘາໂຣ ຠວຕີຘ ອິສ຺ສໂຣຕິ ໂຍ ອິຘ ປຖວິສ຺ສໂຣ ຣາຊາ ອິຘ ສຕ຺ຕໂລເກ ໂທສານຸຈ຺ຉວິກໍ ທຓ຺ຑໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ທຓ຺ຑຘາໂຣ ໂຫຕິ. ສ ວຓ຺ຓຄຸຕ຺ໂຕຕິ ຄຸຓວຓ຺ເຓນ ເຈວ ຍສວຓ຺ເຓນ ຈ ຄຸຕ຺ໂຕ ຣກ຺ຂິໂຕ ສິຣິຍາ ນ ຘໍສຕິ ນ ປຣິຫາຍຕິ. ອວຓ຺ຓສໍຍຸຕາ ຊຫນ຺ຕີຕິ ອຘມ຺ມິກາ ໂລລຣາຊາໂນ ອວຓ຺ເຓນ ຍຸຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຊີວິຕໍ ຊຫນ຺ຕິ.

ຘມ຺ເມ ຈ ເຍ ອຣິຍປ຺ປເວທິເຕຕິ ເຍ ຣາຊາໂນ ອາຈາຣອຣິເຍຫິ ຘມ຺ມິກຣາຊູຫິ ປເວທິເຕ ທສວິເຘ ຣາຊຘມ຺ເມ ຣຕາ. ອນຸຕ຺ຕຣາ ເຕຕິ ເຕ ວຈສາ ມນສາ ກມ຺ມຸນາ ຈ ຕີຫິປິ ເອເຕຫິ ອນຸຕ຺ຕຣາ ເຊຏ຺ຐກາ. ເຕ ສນ຺ຕິໂສຣຈ຺ຈສມາຘິສຓ຺ຐິຕາຕິ ເຕ ອຄຕິປຫາເນນ ກິເລສສນ຺ຕິຍຎ຺ຈ ສຸສີລ຺ຍສງ຺ຂາເຕ ໂສຣຈ຺ເຈ ຈ ເອກຄ຺ຄຕາສມາຘິມ຺ຫິ ຈ ສຓ຺ຐິຕາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ຘມ຺ມິກຣາຊາໂນ. ວຊນ຺ຕິ ໂລກໍ ທຸຠຍນ຺ຕິ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສໂລກໂຕ ເທວໂລກໍ, ເທວໂລກໂຕ ມນຸສ຺ສໂລກນ຺ຕິ ອຸຠຍໂລກເມວ ວຊນ຺ຕິ, ນິຣຍາທີສຸ ນ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ນຣປມທານນ຺ຕິ ນຣານຎ຺ຈ ນາຣີນຎ຺ຈ. ຐເປມິ ອຕ຺ຕນນ຺ຕິ ກຸທ຺ໂຘປິ ໂກຘວເສນ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ໂປຣາຓກຣາຊູຫິ ຐປິຕນຍສ຺ມິໍເຍວ ຘມ຺ເມ ຐເປມິ, ວິນິຈ຺ຉຍຘມ຺ມໍ ນ ຠິນ຺ທາມີຕິ.

ເອວໍ ຉຫິ ຄາຖາຫິ ຣຎ຺ຎາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸເຓ ກຖິເຕ ສພ຺ພາປິ ຣາຊປຣິສາ ຕຸຏ຺ຐາ ‘‘ອຍໍ ສີລາຈາຣຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ເຎວ ອນຸຣູປາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ຄຸເຓ ກເຖສຸໍ. ສຸມງ຺ຄໂລ ປນ ປຣິສາຍ ກຖິຕາວສາເນ ອຸຏ຺ຐາຍ ຣາຊານໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ຣຎ຺ໂຎ ຖຸຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໓.

‘‘ສິຣີ ຈ ລກ຺ຂີ ຈ ຕເວວ ຂຕ຺ຕິຍ, ຊນາຘິປ ມາ ວິຊຫິ ກຸທາຈນໍ;

ອກ຺ໂກຘໂນ ນິຈ຺ຈປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ, ອນີໂຆ ຕຸວໍ ວສ຺ສສຕານິ ປາລຍ.

໓໔.

‘‘ຄຸເຓຫິ ເອເຕຫິ ອຸເປຕ ຂຕ຺ຕິຍ, ຐິຕມຣິຍວຕ຺ຕີ ສຸວໂຈ ອໂກຘໂນ;

ສຸຂີ ອນຸປ຺ປີຬ ປສາສ ເມທິນິໍ, ອິໂຕ ວິມຸຕ຺ໂຕປິ ຈ ຍາຫິ ສຸຄ຺ຄຕິໍ.

໓໕.

‘‘ເອວໍ ສຸນີເຕນ ສຸຠາສິເຕນ, ຘມ຺ເມນ ຎາເຍນ ອຸປາຍໂສ ນຍໍ;

ນິພ຺ພາປເຍ ສງ຺ຂຸຠິຕໍ ມຫາຊນໍ, ມຫາວ ເມໂຆ ສລິເລນ ເມທິນິ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສິຣີ ຈ ລກ຺ຂີ ຈາຕິ ປຣິວາຣສມ຺ປຕ຺ຕິ ຈ ປຎ຺ຎາ ຈ. ອນີໂຆຕິ ນິທ຺ທຸກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ. ອຸເປຕ ຂຕ຺ຕິຍາຕິ ອຸເປໂຕ ຂຕ຺ຕິຍ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ຐິຕມຣິຍວຕ຺ຕີຕິ ຐິຕອຣິຍວຕ຺ຕິ, ອຣິຍວຕ຺ຕິ ນາມ ທສຣາຊຘມ຺ມສງ຺ຂາຕໍ ໂປຣາຓຣາຊວຕ຺ຕໍ, ຕຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ຐິຕຣາຊຘມ຺ໂມ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຸປ຺ປີຬ ປສາສ ເມທິນິນ຺ຕິ ອນຸປ຺ປີຬໍ ປສາສ ເມທິນິຎ຺ຈ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ສຸນີເຕນາຕິ ສຸນເຍນ ສຸຏ຺ຐຸ ກາຣເຓນ. ຘມ຺ເມນາຕິ ທສກຸສລກມ຺ມປຖຘມ຺ເມນ. ຎາເຍນາຕິ ປຸຣິມປທສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອຸປາຍໂສຕິ ອຸປາຍໂກສລ຺ເລນ. ນຍນ຺ຕິ ນຍນ຺ໂຕ ຣຊ຺ຊໍ ອນຸສາສນ຺ໂຕ ຘມ຺ມິກຣາຊາ. ນິພ຺ພາປເຍຕິ ອິມາຍ ປຏິປຕ຺ຕິຍາ ກາຍິກເຈຕສິກທຸກ຺ຂໍ ທຣຖໍ ອປເນນ຺ໂຕ ກາຍິກເຈຕສິກທຸກ຺ຂສງ຺ຂຸຠິຕມ຺ປິ ມຫາຊນໍ ມຫາເມໂຆ ສລິເລນ ເມທິນິໍ ວິຍ ນິພ຺ພາເປຍ຺ຍ, ຕ຺ວມ຺ປິ ຕເຖວ ນິພ຺ພາເປຫີຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ສຕ຺ຖາ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ໂອວາທວເສນ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ, ສຸມງ຺ຄໂລ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສຸມງ຺ຄລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໔໒໑] ໕. ຄງ຺ຄມາລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອງ຺ຄາຣຊາຕາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກທິວສຎ຺ຫິ ສຕ຺ຖາ ອຸໂປສຖິເກ ອຸປາສເກ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອຸປາສກາ ສາຘຸຣູປໍ ໂວ ກຕໍ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສນ຺ເຕຫິ, ທານໍ ທາຕພ຺ພໍ, ສີລໍ ຣກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ໂກໂຘ ນ ກາຕພ຺ໂພ, ເມຕ຺ຕາ ຠາເວຕພ຺ພາ, ອຸໂປສຖວາໂສ ວສິຕພ຺ໂພ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ຫິ ເອກໍ ອຸປຑ຺ຒຸໂປສຖກມ຺ມໍ ນິສ຺ສາຍ ມຫາຍສໍ ລຠິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ຕສ຺ມິໍ ນຄເຣ ສຸຈິປຣິວາໂຣ ນາມ ເສຏ຺ຐິ ອໂຫສິ ອສີຕິໂກຏິຘນວິຠໂວ ທານາທິປຸຎ຺ຎາຠິຣໂຕ. ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕທາຣາປິ ປຣິຊໂນປິ ອນ຺ຕມໂສ ຕສ຺ມິໍ ຆເຣ ວຈ຺ຉປາລກາປິ ສພ຺ເພ ມາສສ຺ສ ຉ ທິວເສ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສນ຺ຕິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ທລິທ຺ທກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ກິຈ຺ເຉນ ຊີວຕິ. ໂສ ‘‘ຠຕິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ‘‘ກິໍ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ຠຕິຍາ ກມ຺ມກຣຓຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ເສຏ຺ຐິ ອຎ຺ເຎສໍ ຠຕິການໍ ອາຄຕທິວເສເຍວ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕາ ສີລໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ສີລໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕາ ກມ຺ມໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວທຕິ, ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ສີລຣກ຺ຂຓອາຈິກ຺ຂເຓ ສຎ຺ຎໍ ອກຕ຺ວາ ‘‘ສາຘຸ, ຕາຕ, ອຕ຺ຕໂນ ຠຕິໍ ຊານິຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຸວໂຈ ຫຸຕ຺ວາ ອຸຣໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກິລມຖໍ ອຄເຓຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ກໂຣຕິ, ປາໂຕວ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາຍໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ນຄເຣ ຉຓໍ ໂຆເສສຸໍ. ມຫາເສຏ຺ຐິ ທາສິໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊຸໂປສຖທິວໂສ, ເຄເຫ ກມ຺ມກຣານໍ ປາໂຕວ ຠຕ຺ຕໍ ປຈິຕ຺ວາ ເທຫິ, ກາລສ຺ເສວ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖິກາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາລສ຺ເສວ ອຸຏ຺ຐາຍ ກມ຺ມນ຺ຕໍ ອຄມາສິ, ‘‘ອຊ຺ຊຸໂປສຖິໂກ ຠເວຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ໂກຈິ ນາໂຣເຈສິ. ເສສກມ຺ມກຣາ ປາໂຕວ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖິກາວ ອເຫສຸໍ. ເສຏ຺ຐິປິ ສປຸຕ຺ຕທາໂຣ ສປຣິຊໂນ ອຸໂປສຖໍ ອຘິຏ຺ຐຫິ, ສພ຺ເພປິ ອຸໂປສຖິກາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສີລໍ ອາວຊ຺ເຊນ຺ຕາ ນິສີທິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສກລທິວສໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ສູຣິຍຕ຺ຖງ຺ຄມນເວລາຍ ອາຄໂຕ. ອຖສ຺ສ ຠຕ຺ຕກາຣິກາ ຫຕ຺ຖໂຘວນໍ ທຕ຺ວາ ປາຕິຍໍ ຠຕ຺ຕໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຸປນາເມສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຎ຺ເຎສຸ ທິວເສສຸ ອິມາຍ ເວລາຍ ມຫາສທ຺ໂທ ໂຫຕິ, ອຊ຺ຊ ກຫໍ ຄຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສພ຺ເພ ອຸໂປສຖໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານານິ ຄຕາ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ເອຕ຺ຕການໍ ສີລວນ຺ຕານໍ ອນ຺ຕເຣ ອຫໍ ເອໂກ ທຸສ຺ສີໂລ ຫຸຕ຺ວາ ນ ວສິສ຺ສາມິ, ອິທານິ ອຸໂປສຖງ຺ເຄສຸ ອຘິຏ຺ຐິເຕສຸ ໂຫຕິ ນຸ ໂຂ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ, ໂນ’’ຕິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິໍ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ເສຏ຺ຐິ ‘‘ຕາຕ ປາໂຕວ ອນຘິຏ຺ຐິຕຕ຺ຕາ ສກລໍ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ນ ໂຫຕິ, ອຸປຑ຺ຒຸໂປສຖກມ຺ມໍ ປນ ໂຫຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ໂສ ‘‘ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ໂຫຕູ’’ຕິ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສມາທິນ຺ນສີໂລ ຫຸຕ຺ວາ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕໂນ ວສໂນກາສໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສີລໍ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິ. ອຖສ຺ສ ສກລທິວສໍ ນິຣາຫາຣຕາຍ ປຈ຺ຉິມຍາມສມນນ຺ຕເຣ ສຕ຺ຖກວາຕາ ສມຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ເສຏ຺ຐິນາ ນານາວິຘານິ ເຠສຊ຺ຊານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ຠຸຎ຺ຊາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ‘‘ອຸໂປສຖໍ ນ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມິ, ຊີວິຕປຣິຍນ຺ຕິກໍ ກຕ຺ວາ ສມາທິຍິ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ພລວເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນເວລາຍ ສຕິໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອຖ ນໍ ‘‘ອິທານິ ມຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ໂອສາຣເກ ນິປຊ຺ຊາເປສຸໍ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ພາຣາຓສິຣາຊາ ຣຖວຣຄໂຕ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕໍ ຐານໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ສິຣິໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ໂລຠໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ເຖສິ. ໂສ ຈວິຕ຺ວາ ອຸປຑ຺ຒຸໂປສຖກມ຺ມນິສ຺ສນ຺ເທນ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ສາ ລທ຺ຘຄພ຺ຠປຣິຫາຣາ ທສມາສຈ຺ຈເຍນ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ, ‘‘ອຸທຍກຸມາໂຣ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ສພ຺ພສິປ຺ເປສຸ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ປາປຸຓິ, ຊາຕິສ຺ສຣຎາເຓນ ອຕ຺ຕໂນ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ອປ຺ປກສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ຜລໍ ມມ ອິທ’’ນ຺ຕິ ອຠິກ຺ຂຓໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ. ໂສ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ວາປິ ອຕ຺ຕໂນ ມຫນ຺ຕໍ ສິຣິວິຠວໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຕເທວ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ.

ອເຖກທິວສໍ ນຄເຣ ຉຓໍ ສຊ຺ຊຍິໍສຸ, ມຫາຊໂນ ກີຬາປສຸໂຕ ອໂຫສິ. ຕທາ ພາຣາຓສິຍາ ອຸຕ຺ຕຣທ຺ວາຣວາສີ ເອໂກ ຠຕິໂກ ອຸທກຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ລທ຺ຘໍ ອຑ຺ຒມາສກໍ ປາກາຣິຏ຺ຐກາຍ ອນ຺ຕເຣ ຐເປຕ຺ວາ ຠຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາຣໍ ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຸທກຠຕິເມວ ກຕ຺ວາ ຊີວມານາຍ ເອກາຍ ກປຓິຕ຺ຖິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ສາ ຕໍ ອາຫ – ‘‘ສາມິ, ນຄເຣ ຉໂຓ ວຕ຺ຕຕິ, ສເຈ ເຕ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖິ, ມຍມ຺ປິ ກີເຬຍ຺ຍາມາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ກິຕ຺ຕກໍ, ສາມີ’’ຕິ? ‘‘ອຑ຺ຒມາສໂກ’’ຕິ. ‘‘ກຫໍ ໂສ’’ຕິ? ‘‘ອຸຕ຺ຕຣທ຺ວາເຣ ອິຏ຺ຐກພ຺ຠນ຺ຕເຣ ຐປິໂຕຕິ ອິໂຕ ເມ ທ຺ວາທສໂຍຊນນ຺ຕເຣ ນິຘານໍ, ຕວ ປນ ຫຕ຺ເຖ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ກິຕ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອຑ຺ຒມາສໂກວາ’’ຕິ. ‘‘ອິຕິ ຕວ ອຑ຺ຒມາສໂກ, ມມ ອຑ຺ຒມາສໂກຕິ ມາສໂກວ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ເອເກນ ໂກຏ຺ຐາເສນ ມາລໍ, ເອເກນ ໂກຏ຺ຐາເສນ ຄນ຺ຘໍ, ເອເກນ ໂກຏ຺ຐາເສນ ສຸຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກີຬິສ຺ສາມ, ຄຈ຺ຉ ຕຍາ ຐປິຕໍ ອຑ຺ຒມາສກໍ ອາຫຣາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ຠຣິຍາຍ ເມ ສນ຺ຕິກາ ກຖາ ລທ຺ຘາ’’ຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ‘‘ຠທ຺ເທ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ອາຫຣິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ນາຄພໂລ ຠຕິໂກ ຉ ໂຍຊນານິ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມເຍ ວີຕຈ຺ຈິກງ຺ຄາຣສນ຺ຖຕໍ ວິຍ ອຸຓ຺ຫໍ ວາລຸກໍ ມທ຺ທນ຺ໂຕ ຘນໂລເຠນ ຫຏ຺ຐປຫຏ຺ໂຐ ກສາວຣຕ຺ຕນິວາສໂນ ກຓ຺ເຓ ຕາລປຓ຺ຓໍ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ເອເກນ ອາໂຍຄວຕ຺ເຕນ ຄີຕໍ ຄາຍນ຺ໂຕ ຣາຊງ຺ຄເຓນ ປາຍາສິ.

ອຸທຍຣາຊາ ສີຫປຎ຺ຊຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ຕໍ ຕຖາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອສ ເອວຣູປໍ ວາຕາຕປໍ ອຄເຓຕ຺ວາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ຄາຍນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປກ຺ໂກສນຕ຺ຖາຍ ເອກໍ ປຸຣິສໍ ປຫິຓິ. ເຕນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊາ ຕໍ ປກ຺ໂກສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຣາຊາ ມຍ຺ຫໍ ກິໍ ໂຫຕິ, ນາຫໍ ຣາຊານໍ ຊານາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ພລກ຺ກາເຣນ ນີໂຕ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໖.

‘‘ອງ຺ຄາຣຊາຕາ ປຖວີ, ກຸກ຺ກຸຬານຸຄຕາ ມຫີ;

ອຖ ຄາຍສິ ວຕ຺ຕານິ, ນ ຕໍ ຕປຕິ ອາຕໂປ.

໓໗.

‘‘ອຸທ຺ຘໍ ຕປຕິ ອາທິຈ຺ໂຈ, ອໂຘ ຕປຕິ ວາລຸກາ;

ອຖ ຄາຍສິ ວຕ຺ຕານິ, ນ ຕໍ ຕປຕິ ອາຕໂປ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອງ຺ຄາຣຊາຕາຕິ ໂຠ ປຸຣິສ, ອຍໍ ປຖວີ ວີຕຈ຺ຈິກງ຺ຄາຣາ ວິຍ ອຸຓ຺ຫຊາຕາ. ກຸກ຺ກຸຬານຸຄຕາຕິ ອາທິຕ຺ຕຉາຣິກສງ຺ຂາເຕນ ກຸກ຺ກຸເຬນ ວິຍ ອຸຓ຺ຫວາລຸກາຍ ອນຸຄຕາ. ວຕ຺ຕານີຕິ ອາໂຍຄວຕ຺ຕານິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຄີຕໍ ຄາຍສີຕິ.

ໂສ ຣຎ຺ໂຎ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໓໘.

‘‘ນ ມໍ ຕປຕິ ອາຕໂປ, ອາຕປາ ຕປຍນ຺ຕິ ມໍ;

ອຕ຺ຖາ ຫິ ວິວິຘາ ຣາຊ, ເຕ ຕປນ຺ຕິ ນ ອາຕໂປ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາຕປາຕິ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາມາ. ປຸຣິສຎ຺ຫິ ເຕ ອຠິຕປນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອາຕປາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ອຕ຺ຖາ ຫິ ວິວິຘາຕິ, ມຫາຣາຊ, ມຍ຺ຫໍ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາເມ ນິສ຺ສາຍ ກຕ຺ຕພ຺ພາ ນານາກິຈ຺ຈສງ຺ຂາຕາ ວິວິຘາ ອຕ຺ຖາ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ມໍ ຕປນ຺ຕິ, ນ ອາຕໂປຕິ.

ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ໂກ ນາມ ເຕ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ອາຫ ‘‘ອຫໍ, ເທວ, ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣ ກປຓິຕ຺ຖິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສໍ ກປ຺ເປສິໍ, ສາ ມໍ ‘ຉຓໍ ກີຬິສ຺ສາມ, ອຕ຺ຖິ ເຕ ກິຎ຺ຈິ ຫຕ຺ເຖ’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ, ອຖ ນໍ ອຫໍ ‘ມມ ນິຘານໍ ອຸຕ຺ຕຣທ຺ວາເຣ ປາກາຣນ຺ຕເຣ ຐປິຕ’ນ຺ຕິ ອວຈໍ, ສາ ‘ຄຈ຺ຉ ຕໍ ອາຫຣ, ອຸໂຠປິ ກີຬິສ຺ສາມາ’ຕິ ມໍ ປຫິຓິ, ສາ ເມ ຕສ຺ສາ ກຖາ ຫທຍໍ ນ ວິຊຫຕິ, ຕໍ ມໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕໍ ກາມຕໂປ ຕປຕິ, ອຍໍ ເມ, ເທວ, ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ. ອຖ ‘‘ເອວຣູປໍ ວາຕາຕປໍ ອຄເຓຕ຺ວາ ກິໍ ເຕ ຕຸສ຺ສນກາຣຓໍ, ເຍນ ຄາຍນ຺ໂຕ ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ? ‘‘ເທວ, ຕໍ ນິຘານໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ອຠິຣມິສ຺ສາມີ’ຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຕຸຏ຺ໂຐ ຄາຍາມີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ເຕ, ໂຠ ປຸຣິສ, ອຸຕ຺ຕຣທ຺ວາເຣ ຐປິຕນິຘານໍ ສຕສຫສ຺ສມຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ, ເທວາ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ເຕນ ຫິ ປຎ຺ຎາສ ສຫສ຺ສານິ, ຈຕ຺ຕາລີສ, ຕິໍສ, ວີສ, ທສ, ສຫສ຺ສໍ, ປຎ຺ຈ ສຕານິ, ຈຕ຺ຕາຣິ, ຕີຓິ, ທ຺ເວ, ເອກໍ, ສຕໍ, ປຎ຺ຎາສໍ, ຈຕ຺ຕາລີສໍ, ຕິໍສໍ, ວີສໍ, ທສ, ປຎ຺ຈ, ຈຕ຺ຕາຣິ, ຕໂຍ, ທ຺ເວ, ເອໂກ ກຫາປໂຓ, ອຑ຺ໂຒ, ປາໂທ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາສກາ, ຕໂຍ, ທ຺ເວ, ເອໂກ ມາສໂກ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ສພ຺ພໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ອຑ຺ຒມາສໂກ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ອາມ, ເທວ, ເອຕ຺ຕກໍ ມຍ຺ຫໍ ຘນໍ, ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ອຠິຣມິສ຺ສາມີຕິ ຄຈ຺ຉາມິ, ຕາຍ ປີຕິຍາ ເຕນ ໂສມນສ຺ເສນ ນ ມໍ ເອສ ວາຕາຕໂປ ຕປຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ໂຠ ປຸຣິສ, ເອວຣູເປ ອາຕເປ ຕຕ຺ຖ ມາ ຄມິ, ອຫໍ ເຕ ອຑ຺ຒມາສກໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ເທວ, ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຖາຍ ຐຕ຺ວາ ຕຎ຺ຈ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ, ອິຕຣຎ຺ຈ ຘນໍ ນ ນາເສສ຺ສາມິ, ມມ ຄມນໍ ອຫາເປຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ໂຠ ປຸຣິສ, ນິວຕ຺ຕ, ມາສກໍ ເຕ ທສ຺ສາມິ, ທ຺ເວ ມາສເກຫິ ເອວໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ໂກຏິໍ ໂກຏິສຕໍ ອປຣິມິຕໍ ຘນໍ ທສ຺ສາມິ, ນິວຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ເທວ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິຕຣມ຺ປິ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ’’ອິຈ຺ເຈວ ອາຫ. ຕໂຕ ເສຏ຺ຐິຏ຺ຐານາທີຫິ ຐານນ຺ຕເຣຫິ ປໂລຠິໂຕ ຍາວ ອຸປຣຊ຺ຊາ ຕເຖວ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຸປຑ຺ຒຣຊ຺ຊໍ ເຕ ທສ຺ສາມິ, ນິວຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ຣາຊາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ມມ ສຫາຍສ຺ສ ເກສມສ຺ສຸໍ ກາເຣຕ຺ວາ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ອາເນຖ ນ’’ນ຺ຕິ ອມຈ຺ເຈ ອາຓາເປສິ. ອມຈ຺ຈາ ຕຖາ ອກໍສຸ. ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ທ຺ວິຘາ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຸປຑ຺ຒຣຊ຺ຊໍ ອທາສິ. ‘‘ໂສ ປນ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາປິ ອຑ຺ຒມາສກເປເມນ ອຸຕ຺ຕຣປສ຺ສໍ ຄໂຕເຍວາ’’ຕິ ວທນ຺ຕິ. ໂສ ອຑ຺ຒມາສກຣາຊາ ນາມ ອໂຫສິ. ເຕ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ຕາ ເອກທິວສໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄມິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ກີຬິຕ຺ວາ ອຸທຍຣາຊາ ອຑ຺ຒມາສກຣຎ຺ໂຎ ອງ຺ເກ ສີສໍ ກຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ມິໍ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກນ຺ເຕ ປຣິວາຣມນຸສ຺ສາ ກີຬານຸຠວນວເສນ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຄມໍສຸ.

ອຑ຺ຒມາສກຣາຊາ ‘‘ກິໍ ເມ ນິຈ຺ຈກາລໍ ອຸປຑ຺ຒຣຊ຺ເຊນ, ອິມໍ ມາເຣຕ຺ວາ ອຫເມວ ສກລຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ຂຄ຺ຄໍ ອພ຺ພາຫິຕ຺ວາ ‘‘ປຫຣິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ອຍໍ ຣາຊາ ມໍ ທລິທ຺ທກປຓໍ ມນຸສ຺ສໍ ອຕ຺ຕນາ ສມານໍ ກຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕ ອິສ຺ສຣິເຍ ປຕິຏ຺ຐເປສິ, ເອວຣູປໍ ນາມ ຍສທາຍກໍ ມາເຣຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສ຺ສາມີຕິ ມມ ອິຈ຺ຉາ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ອຍຸຕ຺ຕໍ ວຕ ເມ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ສຕິໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ອສິໍ ປເວເສສິ. ອຖສ຺ສ ທຸຕິຍມ຺ປິ ຕຕິຍມ຺ປິ ຕເຖວ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ມໍ ປາປກມ຺ເມ ນິໂຍເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ. ໂສ ອສິໍ ຠູມິຍໍ ຂິປິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ‘‘ຂມາຫິ ເມ, ເທວາ’’ຕິ ປາເທສຸ ປຕິ. ‘‘ນນຸ ສມ຺ມ, ຕວ ມມນ຺ຕເຣ ໂທໂສ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ, ມຫາຣາຊ, ອຫໍ ອິທໍ ນາມ ອກາສິ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ສມ຺ມ, ຂມາມິ ເຕ, ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຫິ, ອຫໍ ອຸປຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ນ ເມ, ເທວ, ຣຊ຺ເຊນ ອຕ຺ໂຖ, ອຍຎ຺ຫິ ຕຓ຺ຫາ ມໍ ອປາເຍສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕາເປສ຺ສຕິ, ຕວ ຣຊ຺ຊໍ ຕ຺ວເມວ ຄຓ຺ຫ, ອຫໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ, ທິຏ຺ຐໍ ເມ ກາມສ຺ສ ມູລໍ, ອຍຎ຺ຫິ ສງ຺ກປ຺ເປນ ວຑ຺ຒຕິ, ນ ທານິ ນໍ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສງ຺ກປ຺ເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸທາເນນ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໓໙.

‘‘ອທ຺ທສໍ ກາມ ເຕ ມູລໍ, ສງ຺ກປ຺ປາ ກາມ ຊາຍສິ;

ນ ຕໍ ສງ຺ກປ຺ປຍິສ຺ສາມິ, ເອວໍ ກາມ ນ ເຫຫິສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອວນ຺ຕິ ເອວໍ ມມນ຺ຕເຣ. ນ ເຫຫິສີຕິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສສີຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ປຸນ ກາເມສຸ ອນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໐.

‘‘ອປ຺ປາປິ ກາມາ ນ ອລໍ, ພຫູຫິປິ ນ ຕປ຺ປຕິ;

ອຫຫາ ພາລລປນາ, ປຣິວຊ຺ເຊຖ ຊຄ຺ຄໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຫຫາຕິ ສໍເວຄທີປນໍ. ຊຄ຺ຄໂຕຕິ ຊຄ຺ຄນ຺ໂຕ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ມຫາຣາຊ, ອິມສ຺ສ ມຫາຊນສ຺ສ ອປ຺ປກາປິ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາມາ ນ ອລໍ ປຣິຍຕ຺ຕາວ, ພຫູຫິປິ ຈ ເຕຫິ ນ ຕປ຺ປເຕວ, ‘‘ອໂຫ ອິເມ ມມ ຣູປາ ມມ ສທ຺ທາ’’ຕິ ລປນໂຕ ພາລລປນາ ກາມາ, ອິເມ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ໂພຘິປກ຺ຂິຍານໍ ຘມ຺ມານໍ ຠາວນານຸໂຍຄມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ຊຄ຺ຄນ຺ໂຕ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ປຣິວຊ຺ເຊຖ, ປຣິຎ຺ຎາປຫານາຠິສມເຍຫິ ອຠິສເມຕ຺ວາ ປຊເຫຍ຺ຍາຕິ.

ເອວໍ ໂສ ມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ອຸທຍຣາຊານໍ ຣຊ຺ຊໍ ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ອສ຺ສຸມຸຂໍ ໂຣທມານໍ ປຫາຍ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຌານາຠິຎ຺ຎາໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ວິຫາສິ. ຕສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕກາເລ ຣາຊາ ຕໍ ອຸທານໍ ສກລໍ ກຕ຺ວາ ອຸທາເນນ຺ໂຕ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໔໑.

‘‘ອປ຺ປສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ຜລໍ ມເມທໍ, ອຸທໂຍ ອຊ຺ຌາຄມາ ມຫຕ຺ຕປຕ຺ຕໍ;

ສຸລທ຺ຘລາໂຠ ວຕ ມາຓວສ຺ສ, ໂຍ ປພ຺ພຊີ ກາມຣາຄໍ ປຫາຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸທໂຍຕິ ອຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ. ມຫຕ຺ຕປຕ຺ຕນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ ວິປຸລໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ອຊ຺ຌາຄມາ. ມາຓວສ຺ສາຕິ ສຕ຺ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ສຫາຍສ຺ສ ສຸລທ຺ຘລາໂຠ, ໂຍ ກາມຣາຄໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິໂຕຕິ ອຘິປ຺ປາເຍເນວມາຫ.

ອິມິສ຺ສາ ປນ ຄາຖາຍ ນ ໂກຈິ ອຕ຺ຖໍ ຊານາຕິ. ອຖ ນໍ ເອກທິວສໍ ອຄ຺ຄມເຫສີ ຄາຖາຍ ອຕ຺ຖໍ ປຸຈ຺ຉິ, ຣາຊາ ນ ກເຖສິ. ເອໂກ ປນສ຺ສ ຄງ຺ຄມາໂລ ນາມ ມງ຺ຄລນ຺ຫາປິໂຕ, ໂສ ຣຎ຺ໂຎ ມສ຺ສຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຂຸຣປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ສຓ຺ຑາເສນ ໂລມານິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຣຎ຺ໂຎ ຈ ຂຸຣປຣິກມ຺ມກາເລ ສຸຂໍ ໂຫຕິ, ໂລມຫຣຓກາເລ ທຸກ຺ຂໍ. ໂສ ປຐມໍ ຕສ຺ສ ວຣໍ ທາຕຸກາໂມ ໂຫຕິ, ປຈ຺ຉາ ສີສຈ຺ເຉທນມາກງ຺ຂຕິ. ອເຖກທິວສໍ ‘‘ຠທ຺ເທ, ອມ຺ຫາກໍ ຄງ຺ຄມາລກປ຺ປໂກ ພາໂລ’’ຕິ ເທວິຍາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ກິ ປນ, ເທວ, ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ປຐມໍ ສຓ຺ຑາເສນ ໂລມານິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຂຸຣປຣິກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ສາ ຕໍ ກປ຺ປກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ອິທານິ ຣຎ຺ໂຎ ມສ຺ສຸກຣຓທິວເສ ປຐມໍ ໂລມານິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຂຸຣປຣິກມ຺ມໍ ກເຣຍ຺ຍາສິ, ຣຎ຺ຎາ ຈ ‘ວຣໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ອຎ຺ເຎນ, ເທວ, ເມ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸທານຄາຖາຍ ອຕ຺ຖໍ ອາຈິກ຺ຂຖາ’ຕິ ວເທຍ຺ຍາສິ, ອຫໍ ເຕ ພຫຸໍ ຘນໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ມສ຺ສຸກຣຓທິວເສ ປຐມໍ ສຓ຺ຑາສໍ ຄຓ຺ຫິ. ‘‘ກິໍ, ຠເຓ ຄງ຺ຄມາລ, ອປຸພ຺ພໍ ເຕ ກຣຓ’’ນ຺ຕິ ຣຎ຺ຎາ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເທວ, ກປ຺ປກາ ນາມ ອປຸພ຺ພມ຺ປິ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ໂລມານິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ຂຸຣປຣິກມ຺ມໍ ອກາສິ. ຣາຊາ ‘‘ວຣໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ເທວ, ອຎ຺ເຎນ ເມ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸທານຄາຖາຍ ອຕ຺ຖໍ ກເຖຖາ’’ຕິ. ຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ທລິທ຺ທກາເລ ກຕໍ ກເຖຕຸໍ ລຊ຺ຊນ຺ໂຕ ‘‘ຕາຕ, ອິມິນາ ເຕ ວເຣນ ໂກ ອຕ຺ໂຖ, ອຎ຺ຎໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ເອຕເມວ ເທຫິ, ເທວາ’’ຕິ. ໂສ ມຸສາວາທຠເຍນ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ກຸມ຺ມາສປິຓ຺ຑິຊາຕເກ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສພ຺ພໍ ສໍວິທຫາເປຕ຺ວາ ຣຕນປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຄງ຺ຄມາລ, ປຸຣິມຠເວ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ປຸຣິມກິຣິຍໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ກາຣເຓນ ອຸປຑ຺ຒຄາຖໍ, ‘ສຫາໂຍ ປນ ເມ ປພ຺ພຊິໂຕ, ອຫໍ ປມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊເມວ ກາເຣມີ’ຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ປຈ຺ຉາ ອຸປຑ຺ຒຄາຖໍ ວທາມີ’’ຕິ ອຸທານສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ກເຖສິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກປ຺ປໂກ ‘‘ອຸປຑ຺ຒຸໂປສຖກມ຺ເມນ ກິຣ ຣຎ຺ຎາ ອຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ລທ຺ຘາ, ກຸສລໍ ນາມ ກາຕພ຺ພເມວ, ຍໍນູນາຫໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐໍ ກເຣຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຎາຕິໂຠຄປຣິວຏ຺ຏໍ ປຫາຍ ຣາຊານໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຕິລກ຺ຂຓໍ ອາໂຣເປນ຺ໂຕ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິຍາ ນິພ຺ພຕ຺ຕປຕ຺ຕຈີວຣຘໂຣ ຄນ຺ຘມາທນປພ຺ພເຕ ປຎ຺ຈຉພ຺ພສ຺ສານິ ວສິຕ຺ວາ ‘‘ພາຣາຓສິຣາຊານໍ ໂອໂລເກສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ມງ຺ຄລສິລາຍໍ ນິສີທິ. ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ ‘‘ເທວ, ຄງ຺ຄມາໂລ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເວເຄນ ນິກ຺ຂມິ. ຣາຊມາຕາ ຈ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ນິກ຺ຂມິ. ຣາຊາ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ ສທ຺ຘິໍ ປຣິສາຍ. ໂສ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕສິ, ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣສີ’’ຕິ ຣາຊານໍ ກຸລນາເມນ ອາລປິຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກໂຣຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ມາຕາ ‘‘ອຍໍ ຫີນຊຈ຺ໂຈ ມລມຊ຺ຊໂກ ນ຺ຫາປິຕປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ນ ຊານາຕິ, ມມ ປຸຕ຺ຕໍ ປຖວິສ຺ສຣໍ ຊາຕິຂຕ຺ຕິຍໍ ‘ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕາ’ຕິ ນາເມນາລປຕີ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໒.

‘‘ຕປສາ ປຊຫນ຺ຕິ ປາປກມ຺ມໍ, ຕປສາ ນ຺ຫາປິຕກຸມ຺ຠກາຣຠາວໍ;

ຕປສາ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ຄງ຺ຄມາລ, ນາເມນາລປສຊ຺ຊ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອິເມ ຕາວ ສຕ຺ຕາ ຕປສາ ອຕ຺ຕນາ ກເຕນ ຕໂປຄຸເຓນ ປາປກມ຺ມໍ ຊຫນ຺ຕິ, ກິໍ ປເນເຕ ຕປສາ ນ຺ຫາປິຕກຸມ຺ຠກາຣຠາວມ຺ປິ ຊຫນ຺ຕິ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ຄງ຺ຄມາລ, ອຕ຺ຕໂນ ຕປສາ ອຠິຠຸຍ຺ຍ ມມ ປຸຕ຺ຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕໍ ນາເມນາລປສິ, ປຕິຣູປໍ ນຸ ເຕ ເອຕນ຺ຕິ?

ຣາຊາ ມາຕຣໍ ວາເຣຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ຄຸຓໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໓.

‘‘ສນ຺ທິຏ຺ຐິກເມວ ອມ຺ມ ປສ຺ສຖ, ຂນ຺ຕີໂສຣຈ຺ຈສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ;

ໂຍ ສພ຺ພຊນສ຺ສ ວນ຺ທິໂຕຫຸ, ຕໍ ວນ຺ທາມ ສຣາຊິກາ ສມຈ຺ຈາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຂນ຺ຕີໂສຣຈ຺ຈສ຺ສາຕິ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິຍາ ຈ ໂສຣຈ຺ຈສ຺ສ ຈ. ຕໍ ວນ຺ທາມາຕິ ຕໍ ອິທານິ ມຍໍ ສຣາຊິກາ ສມຈ຺ຈາ ສພ຺ເພ ວນ຺ທາມ, ປສ຺ສຖ ອມ຺ມ, ຂນ຺ຕີໂສຣຈ຺ຈານໍ ວິປາກນ຺ຕິ.

ຣຎ຺ຎາ ມາຕຣິ ວາຣິຕາຍ ເສສມຫາຊໂນ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ‘‘ອຍຸຕ຺ຕໍ ວຕ, ເທວ, ເອວຣູປສ຺ສ ຫີນຊຈ຺ຈສ຺ສ ຕຸມ຺ເຫ ນາເມນາລປນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ມຫາຊນມ຺ປິ ປຏິພາຫິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຄຸຓກຖໍ ກເຖຕຸໍ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໔໔.

‘‘ມາ ກິຎ຺ຈິ ອວຈຸຕ຺ຖ ຄງ຺ຄມາລໍ, ມຸນິນໍ ໂມນປເຖສຸ ສິກ຺ຂມານໍ;

ເອໂສ ຫິ ອຕຣິ ອຓ຺ຓວໍ, ຍໍ ຕຣິຕ຺ວາ ຈຣນ຺ຕິ ວີຕໂສກາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຸນິນນ຺ຕິ ອຄາຣິການຄາຣິກເສກ຺ຂາເສກ຺ຂປຈ຺ເຈກມຸນີສຸ ປຈ຺ເຈກມຸນິໍ. ໂມນປເຖສຸ ສິກ຺ຂມານນ຺ຕິ ປຸພ຺ພຠາຄປຏິປທາໂພຘິປກ຺ຂິຍຘມ຺ມສງ຺ຂາເຕສຸ ໂມນປເຖສຸ ສິກ຺ຂມານໍ. ອຓ຺ຓວນ຺ຕິ ສໍສາຣມຫາສມຸທ຺ທໍ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ຣາຊາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍ຺ຫໍ ມາຕຸ ຂມຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຂມາມິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ຣາຊປຣິສາປິ ນໍ ຂມາເປສິ. ຣາຊາ ອຕ຺ຕານໍ ນິສ຺ສາຍ ວສນຕ຺ຖາຍ ປຏິຎ຺ຎໍ ຍາຈິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ປນ ປຏິຎ຺ຎໍ ອທຕ຺ວາ ສຣາຊິກາຍ ປຣິສາຍ ປສ຺ສນ຺ຕິຍາວ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາທນເມວ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວຎ຺ຈ ອຸປາສກາ ອຸໂປສຖວາໂສ ນາມ ວສິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕໂກ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ປຣິນິພ຺ພາຍິ, ອຑ຺ຒມາສກຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຣຎ຺ໂຎ ມາຕາ ມຫາມາຍາ, ອຄ຺ຄມເຫສີ ຣາຫຸລມາຕາ, ອຸທຍຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຄງ຺ຄມາລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໔໒໒] ໖. ເຈຕິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຘມ຺ໂມ ຫເວ ຫໂຕ ຫນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ປຖວິປເວສນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ທິວເສ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປວິຏ຺ໂຐ ອວີຈິປຣາຍໂຓ ຊາໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ປຖວິໍ ປວິຏ຺ໂຐເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ປຐມກປ຺ເປ ມຫາສມ຺ມໂຕ ນາມ ຣາຊາ ອສງ຺ຂ຺ເຍຍ຺ຍາຍຸໂກ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ໂຣໂຊ ນາມ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ວຣໂຣໂຊ ນາມ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ກລ຺ຍາໂຓ ນາມ, ກລ຺ຍາຓສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ວຣກລ຺ຍາໂຓ ນາມ, ວຣກລ຺ຍາຓສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ອຸໂປສໂຖ ນາມ, ອຸໂປສຖສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ວຣອຸໂປສໂຖ ນາມ, ວຣອຸໂປສຖສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ມນ຺ຘາຕາ ນາມ, ມນ຺ຘາຕຸສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ວຣມນ຺ຘາຕາ ນາມ, ວຣມນ຺ຘາຕຸສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ວໂຣ ນາມ, ວຣສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ອຸປວໂຣ ນາມ ອໂຫສິ, ອຸປຣິວໂຣຕິປິ ຕສ຺ເສວ ນາມໍ. ໂສ ເຈຕິຍຣຏ຺ເຐ ໂສຕ຺ຖິຍນຄເຣ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ຈຕູຫິ ຣາຊິທ຺ຘີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ອໂຫສິ ອຸປຣິຈໂຣ ອາກາສຄາມີ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ນໍ ເທວປຸຕ຺ຕາ ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ຂຄ຺ຄຫຕ຺ຖາ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ກາຍໂຕ ຈນ຺ທນຄນ຺ໂຘ ວາຍຕິ, ມຸຂໂຕ ອຸປ຺ປລຄນ຺ໂຘ. ຕສ຺ສ ກປິໂລ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຸໂຣຫິໂຕ ອໂຫສິ. ກປິລພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປນ ກນິຏ຺ໂຐ ໂກຣກລມ຺ໂພ ນາມ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ເອກາຈຣິຍກຸເລ ອຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ໂປ ພາລສຫາໂຍ. ໂສ ຕສ຺ສ ກຸມາຣກາເລເຍວ ‘‘ອຫໍ ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ວາ ຕຸຍ຺ຫໍ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຏິຊານິ. ໂສ ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ວາ ປິຕຸ ປຸໂຣຫິຕໍ ກປິລພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐານໂຕ ຈາເວຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ປຸໂຣຫິເຕ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ຕສ຺ມິໍ ຄາຣເວນ ອປຈິຕາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ຣຊ຺ຊໍ ນາມ ສມວເຍຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຸປຣິຫາຣໍ ໂຫຕິ, ອຫໍ ຣາຊານໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ອຫໍ ມຫລ຺ລໂກ, ເຄເຫ ກຸມາຣໂກ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ປຸໂຣຫິຕໍ ກໂຣຫິ, ອຫໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣາຊານໍ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐາເນ ຐປາເປຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຌານາຠິຎ຺ຎາໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຕຕ຺ເຖວ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ.

ໂກຣກລມ຺ໂພ ‘‘ອຍໍ ປພ຺ພຊນ຺ໂຕປິ ນ ມຍ຺ຫໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ທາເປສີ’’ຕິ ຠາຕຣິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ສຸຂກຖາຍ ນິສິນ຺ນສມເຍ ຣຎ຺ຎາ ‘‘ໂກຣກລມ຺ພ ກິໍ ຕ຺ວໍ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐານໍ ນ ກໂຣສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອາມ, ເທວ, ນ ກໂຣມິ, ຠາຕາ ເມ ກໂຣຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ນນຸ ເຕ ຠາຕາ ປພ຺ພຊິໂຕ’’ຕິ? ‘‘ອາມ ປພ຺ພຊິໂຕ, ຐານນ຺ຕຣໍ ປນ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ທາເປສີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ? ‘‘ເທວ, ປເວຓິຍາ ອາຄຕໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ມມ ຠາຕຣໍ ອປເນຕ຺ວາ ນ ສກ຺ກາ ມຍາ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອຫໍ ຕໍ ມຫລ຺ລກໍ ກຕ຺ວາ ຠາຕຣໍ ເຕ ກນິຏ຺ຐໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ, ເທວາ’’ຕິ? ‘‘ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ວາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ເທວ, ນ ຊານາຖ, ຍທາ ມມ ຠາຕາ ມຫນ຺ເຕນ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິຊ຺ຊາຘໂຣ, ໂສ ອພ຺ຠຸຕຘມ຺ເມນ ຕຸມ຺ເຫ ວຎ຺ເຈສ຺ສຕິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ເທວປຸຕ຺ເຕ ອນ຺ຕຣຫິເຕ ວິຍ ກຣິສ຺ສຕິ, ກາຍໂຕ ຈ ມຸຂໂຕ ຈ ສຸຄນ຺ຘໍ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ວິຍ ກຣິສ຺ສຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ອາກາສາ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ຐິເຕ ວິຍ ກຣິສ຺ສຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ປຖວິໍ ປວິສນ຺ຕາ ວິຍ ຠວິສ຺ສຖ, ຕທາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຖາຍ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຖາ’’ຕິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ເອວໍ ສຎ຺ຎໍ ມາ ກຣິ, ອຫໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ກທາ ກຣິສ຺ສຖ, ເທວາ’’ຕິ? ‘‘ອິໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ’’ຕິ. ສາ ກຖາ ສກລນຄເຣ ປາກຏາ ອໂຫສິ. ‘‘ຣາຊາ ກິຣ ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ວາ ມຫລ຺ລກໍ ຂຸທ຺ທກໍ, ຂຸທ຺ທກໍ ມຫລ຺ລກໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ຐານນ຺ຕຣໍ ຂຸທ຺ທກສ຺ສ ທາເປສ຺ສຕິ, ກີທິໂສ ນຸ ໂຂ ມຸສາວາໂທ ນາມ, ກິໍ ນີລໂກ, ອຸທາຫຸ ປີຕກາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣວຓ຺ໂຓ’’ຕິ ເອວໍ ມຫາຊນສ຺ສ ວິຕກ຺ໂກ ອຸທປາທິ. ຕທາ ກິຣ ໂລກສ຺ສ ສຈ຺ຈວາທີກາໂລ, ‘‘ມຸສາວາໂທ ນາມ ເອວຣູໂປ’’ຕິ ນ ຊານນ຺ຕິ.

ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ໂຕປິ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປິຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກເຖສິ ‘‘ຕາຕ, ຣາຊາ ກິຣ ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ຂຸທ຺ທເກ ກຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ມມ ຈູຬປິຕຸສ຺ສ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ຣາຊາ ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ວາປິ ອມ຺ຫາກໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ຫຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ. ກຕຣທິວເສ ປນ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ອິໂຕ ກິຣ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຕທາ ມຍ຺ຫໍ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ມຫາຊນາ ‘‘ມຸສາວາທໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຣາຊງ຺ຄເຓ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ມຎ຺ຈາຕິມຎ຺ເຈ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ກຸມາໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຕຸ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ໂຕ ນິກ຺ຂມ຺ມ ມຫາຊນມຊ຺ເຌ ຣາຊງ຺ຄເຓ ອາກາເສ ອຏ຺ຐາສິ. ຕາປໂສ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຣໂຕ ນິສີທນຈມ຺ມໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອາກາເສ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ວາ ຂຸທ຺ທກໍ ມຫລ຺ລກໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຐານນ຺ຕຣໍ ທາຕຸກາໂມສີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ ອາຈຣິຍ, ເອວໍ ເມ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ໂສ ໂອວທນ຺ໂຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ມຸສາວາໂທ ນາມ ຠາຣິໂຍ ຄຸຓປຣິຘໍສໂກ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕາເປຕິ. ຣາຊາ ນາມ ມຸສາວາທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ຫນຕິ, ໂສ ຘມ຺ມໍ ຫນິຕ຺ວາ ສຍເມວ ຫຎ຺ຎຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໕.

‘‘ຘມ຺ໂມ ຫເວ ຫໂຕ ຫນ຺ຕິ, ນາຫໂຕ ຫນ຺ຕິ ກິຎ຺ຈນໍ;

ຕສ຺ມາ ຫິ ຘມ຺ມໍ ນ ຫເນ, ມາ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ໂມ ຫໂຕ ຫນີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ໂມຕິ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍນຘມ຺ໂມ ອິຘາຘິປ຺ເປໂຕ.

ອຖ ນໍ ອຸຕ຺ຕຣິປິ ໂອວທນ຺ໂຕ ‘‘ສເຈ, ມຫາຣາຊ, ມຸສາວາທໍ ກຣິສ຺ສສິ, ຈຕສ຺ໂສ ອິທ຺ຘິໂຍ ອນ຺ຕຣຘາຍິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໖.

‘‘ອລິກໍ ຠາສມານສ຺ສ, ອປກ຺ກມນ຺ຕິ ເທວຕາ;

ປູຕິກຎ຺ຈ ມຸຂໍ ວາຕິ, ສກຏ຺ຐານາ ຈ ຘໍສຕິ;

ໂຍ ຊານໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ປຎ຺ຫໍ, ອຎ຺ຎຖາ ນໍ ວິຍາກເຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປກ຺ກມນ຺ຕິ ເທວຕາຕິ ມຫາຣາຊ, ສເຈ ອລິກໍ ຠຓິສ຺ສສິ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ເທວປຸຕ຺ຕາ ອາຣກ຺ຂໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຘາຍິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍເນຕໍ ວທຕິ. ປູຕິກຎ຺ຈ ມຸຂໍ ວາຕີຕິ ມຸຂຎ຺ຈ ເຕ ກາໂຍ ຈ ອຸໂຠ ປູຕິຄນ຺ຘໍ ວາຍິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ສນ຺ຘາຍາຫ. ສກຏ຺ຐານາ ຈ ຘໍສຕີຕິ ອາກາສໂຕ ຠສ຺ສິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປວິສິສ຺ສສີຕິ ທີເປນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ຠີໂຕ ໂກຣກລມ຺ພໍ ໂອໂລເກສິ. ອຖ ນໍ ໂສ ‘‘ມາ ຠາຍິ, ມຫາຣາຊ, ນນຸ ມຍາ ປຐມເມວ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອຕໍ ກຖິຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ກປິລສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາປິ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ກຖິຕເມວ ປຸຣໂຕ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ຕ຺ວໍສິ, ຠນ຺ເຕ, ກນິຏ຺ໂຐ, ໂກຣກລມ຺ໂພ ເຊຏ຺ໂຐ’’ຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ສຫ ມຸສາວາເທນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເທວປຸຕ຺ຕາ ‘‘ຕາທິສສ຺ສ ມຸສາວາທິໂນ ອາຣກ຺ຂໍ ນ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຂຄ຺ເຄ ປາທມູເລ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຘາຍິໍສຸ, ມຸຂໍ ຠິນ຺ນກຸກ຺ກຸຏຓ຺ຑປູຕິ ວິຍ, ກາໂຍ ວິວຏວຈ຺ຈກຸຏີ ວິຍ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘໍ ວາຍິ, ອາກາສໂຕ ຠສ຺ສິຕ຺ວາ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐຫິ, ຈຕສ຺ໂສປິ ອິທ຺ຘິໂຍ ປຣິຫາຍິໍສຸ. ອຖ ນໍ ມຫາປຸໂຣຫິໂຕ ‘‘ມາ ຠາຍິ, ມຫາຣາຊ, ສເຈ ສຈ຺ຈໍ ຠຓິສ຺ສສິ, ສພ຺ພໍ ເຕ ປາກຕິກໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໗.

‘‘ສເຈ ຫິ ສຈ຺ຈໍ ຠຓສິ, ໂຫຫິ ຣາຊ ຍຖາ ປຸເຣ;

ມຸສາ ເຈ ຠາສເສ ຣາຊ, ຠູມິຍໍ ຕິຏ຺ຐ ເຈຕິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠູມິຍໍ ຕິຏ຺ຐາຕິ ຠູມິຍໍເຍວ ປຕິຏ຺ຐ, ປຸນ ອາກາສໍ ລງ຺ຆິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂສ ‘‘ປສ຺ສ, ມຫາຣາຊ, ປຐມໍ ມຸສາວາເທເນວ ເຕ ຈຕສ຺ໂສ ອິທ຺ຘິໂຍ ອນ຺ຕຣຫິຕາ, ສລ຺ລກ຺ເຂຫິ, ອິທານິປິ ສກ຺ກາ ປາກຕິກໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ໂຕປິ ‘‘ເອວໍ ວຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ມໍ ວຎ຺ເຈຕຸກາມາ’’ຕິ ທຸຕິຍມ຺ປິ ມຸສາວາທໍ ຠຓິຕ຺ວາ ຍາວ ໂຄປ຺ຜກາ ປຖວິໍ ປາວິສິ. ອຖ ນໍ ປຸນປິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ສລ຺ລກ຺ເຂຫິ, ມຫາຣາຊ, ອິທານິປິ ສກ຺ກາ ປາກຕິກໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໔໘.

‘‘ອກາເລ ວສ຺ສຕີ ຕສ຺ສ, ກາເລ ຕສ຺ສ ນ ວສ຺ສຕິ;

ໂຍ ຊານໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ປຎ຺ຫໍ, ອຎ຺ຎຖາ ນໍ ວິຍາກເຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສາຕິ ໂຍ ຊານນ຺ໂຕ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ປຎ຺ຫໍ ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຖາ ພ຺ຍາກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ວິຊິເຕ ເທໂວ ຍຸຕ຺ຕກາເລ ອວສ຺ສິຕ຺ວາ ອກາເລ ວສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ນໍ ປຸນປິ ມຸສາວາທຜເລນ ຍາວ ຊງ຺ຆາ ປຖວິໍ ປວິຏ຺ຐໍ ‘‘ສລ຺ລກ຺ເຂຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໙.

‘‘ສເຈ ຫິ ສຈ຺ຈໍ ຠຓສິ, ໂຫຫິ ຣາຊ ຍຖາ ປຸເຣ;

ມຸສາ ເຈ ຠາສເສ ຣາຊ, ຠູມິໍ ປວິສ ເຈຕິຍາ’’ຕິ.

ໂສ ຕຕິຍມ຺ປິ ‘‘ຕ຺ວໍສິ, ຠນ຺ເຕ, ກນິຏ຺ໂຐ, ເຊຏ຺ໂຐ ໂກຣກລມ຺ໂພ’’ຕິ ມຸສາວາທເມວ ກຕ຺ວາ ຍາວ ຊາຓຸກາ ປຖວິໍ ປາວິສິ. ອຖ ນໍ ປຸນປິ ‘‘ສລ຺ລກ຺ເຂຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໕໐.

‘‘ຊິວ຺ຫາ ຕສ຺ສ ທ຺ວິຘາ ໂຫຕິ, ອຸຣຄສ຺ເສວ ທິສມ຺ປຕິ;

ໂຍ ຊານໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ປຎ຺ຫໍ, ອຎ຺ຎຖາ ນໍ ວິຍາກເຣ.

໕໑.

‘‘ສເຈ ຫິ ສຈ຺ຈໍ ຠຓສິ, ໂຫຫິ ຣາຊ ຍຖາ ປຸເຣ;

ມຸສາ ເຈ ຠາສເສ ຣາຊ, ຠິຍ຺ໂຍ ປວິສ ເຈຕິຍາ’’ຕິ.

ອິມາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ວຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ສກ຺ກາ ປາກຕິກໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາປິ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍສິ, ຠນ຺ເຕ, ກນິຏ຺ໂຐ, ເຊຏ຺ໂຐ ໂກຣກລມ຺ໂພ’’ຕິ ຈຕຸຕ຺ຖມ຺ປິ ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ກຏິໂຕ ປຖວິໍ ປາວິສິ. ອຖ ນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ສລ຺ລກ຺ເຂຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໕໒.

‘‘ຊິວ຺ຫາ ຕສ຺ສ ນ ຠວຕິ, ມຈ຺ຉສ຺ເສວ ທິສມ຺ປຕິ;

ໂຍ ຊານໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ປຎ຺ຫໍ, ອຎ຺ຎຖາ ນໍ ວິຍາກເຣ.

໕໓.

‘‘ສເຈ ຫິ ສຈ຺ຈໍ ຠຓສິ, ໂຫຫິ ຣາຊ ຍຖາ ປຸເຣ;

ມຸສາ ເຈ ຠາສເສ ຣາຊ, ຠິຍ຺ໂຍ ປວິສ ເຈຕິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຈ຺ຉສ຺ເສວາຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ມຸສາວາທິໂນ ມຈ຺ຉສ຺ສ ວິຍ ກຖນສມຕ຺ຖາ ຊິວ຺ຫາ ນ ໂຫຕິ, ມູໂຄວ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂສ ປຎ຺ຈມມ຺ປິ ‘‘ຕ຺ວໍສິ ກນິຏ຺ໂຐ, ເຊຏ຺ໂຐ ໂກຣກລມ຺ໂພ’’ຕິ ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ນາຠິໂຕ ປຖວິໍ ປາວິສິ. ອຖ ນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຸນປິ ‘‘ສລ຺ລກ຺ເຂຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໕໔.

‘‘ຖິໂຍວ ຕສ຺ສ ຊາຍນ຺ຕິ, ນ ປຸມາ ຊາຍເຣ ກຸເລ;

ໂຍ ຊານໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ປຎ຺ຫໍ, ອຎ຺ຎຖາ ນໍ ວິຍາກເຣ.

໕໕.

‘‘ສເຈ ຫິ ສຈ຺ຈໍ ຠຓສິ, ໂຫຫິ ຣາຊ ຍຖາ ປຸເຣ;

ມຸສາ ເຈ ຠາສເສ ຣາຊ, ຠິຍ຺ໂຍ ປວິສ ເຈຕິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຖິໂຍວາຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ມຸສາວາທິສ຺ສ ຘີຕໂຣວ ຊາຍນ຺ຕິ, ປຸຕ຺ຕາ ນ ຊາຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ຉຏ຺ຐມ຺ປິ ຕເຖວ ມຸສາວາທໍ ຠຓິຕ຺ວາ ຍາວ ຖນາ ປຖວິໍ ປາວິສິ. ອຖ ນໍ ປຸນປິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ສລ຺ລກ຺ເຂຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໕໖.

‘‘ປຸຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ນ ຠວນ຺ຕິ, ປກ຺ກມນ຺ຕິ ທິໂສທິສໍ;

ໂຍ ຊານໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ປຎ຺ຫໍ, ອຎ຺ຎຖາ ນໍ ວິຍາກເຣ.

໕໗.

‘‘ສເຈ ຫິ ສຈ຺ຈໍ ຠຓສິ, ໂຫຫິ ຣາຊ ຍຖາ ປຸເຣ;

ມຸສາ ເຈ ຠາສເສ ຣາຊ, ຠິຍ຺ໂຍ ປວິສ ເຈຕິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປກ຺ກມນ຺ຕີຕິ ສເຈ ມຸສາວາທິສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ຠວນ຺ຕິ, ມາຕາປິຕູນໍ ອນຸປກາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ປລາຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂສ ປາປມິຕ຺ຕສໍສຄ຺ຄໂທເສນ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ອນາທິຍິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕມມ຺ປິ ຕເຖວ ມຸສາວາທໍ ອກາສິ. ອຖສ຺ສ ປຖວີ ວິວຣໍ ອທາສິ, ອວີຈິໂຕ ຊາລາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິ.

໕໘.

‘‘ສ ຣາຊາ ອິສິນາ ສຕ຺ໂຕ, ອນ຺ຕລິກ຺ຂຈໂຣ ປຸເຣ;

ປາເວກ຺ຂິ ປຖວິໍ ເຈຈ຺ໂຈ, ຫີນຕ຺ໂຕ ປຕ຺ວ ປຣິຍາຍໍ.

໕໙.

ຕສ຺ມາ ຫິ ຉນ຺ທາຄມນໍ, ນປ຺ປສໍສນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ;

ອທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ຠາເສຍ຺ຍ, ຄິຣໍ ສຈ຺ຈູປສໍຫິຕ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ທ຺ເວ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ ໂຫນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສ ຣາຊາຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ຣາຊາ ເຈຕິໂຍ ປຸພ຺ເພ ອນ຺ຕລິກ຺ຂຈໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອິສິນາ ອຠິສຕ຺ໂຕ ປຣິຫີນສຠາໂວ ຫຸຕ຺ວາ. ປຕ຺ວ ປຣິຍາຍນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກາລປຣິຍາຍໍ ປຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປາວິສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ເຈຕິຍຣາຊາ ຉນ຺ທາຄມເນນ ອວີຈິປຣາຍໂຓ ຊາໂຕ, ຕສ຺ມາ. ອທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕຕິ ຉນ຺ທາທີຫິ ອທູສິຕຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສຈ຺ຈເມວ ຠາເສຍ຺ຍ.

ມຫາຊໂນ ‘‘ເຈຕິຍຣາຊາ ອິສິໍ ອກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ວາ ອວີຈິໍ ປວິຏ຺ໂຐ’’ຕິ ຠຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ຣຎ຺ໂຎ ປຎ຺ຈ ປຸຕ຺ຕາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປາເທສຸ ປຕິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອວສ຺ສໂຍ ໂຫຫີ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ຕາຕາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປິຕາ ຘມ຺ມໍ ນາເສຕ຺ວາ ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ວາ ອິສິໍ ອກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ອວີຈິໍ ອຸປປນ຺ໂນ, ຘມ຺ໂມ ນາເມສ ຫໂຕ ຫນຕິ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ນ ສກ຺ກາ ອິຘ ວສິຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕສຸ ສພ຺ພເຊຏ຺ຐກໍ ‘‘ເອຫິ ຕ຺ວໍ, ຕາຕ, ປາຈີນທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຸຊຸກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສພ຺ພເສຕໍ ສຕ຺ຕປຕິຏ຺ຐໍ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ ປສ຺ສິສ຺ສສິ, ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ຕຕ຺ຖ ນຄຣໍ ມາເປຕ຺ວາ ວສ, ຕໍ ນຄຣໍ ຫຕ຺ຖິປຸຣໍ ນາມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ທຸຕິຍໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ, ຕາຕ, ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຸຊຸກເມວ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສພ຺ພເສຕໍ ອສ຺ສຣຕນໍ ປສ຺ສິສ຺ສສິ, ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ຕຕ຺ຖ ນຄຣໍ ມາເປຕ຺ວາ ວສ, ຕໍ ນຄຣໍ ອສ຺ສປຸຣໍ ນາມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຕຕິຍໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ, ຕາຕ, ປຈ຺ຉິມທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຸຊຸກເມວ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເກສຣສີຫໍ ປສ຺ສິສ຺ສສິ, ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ຕຕ຺ຖ ນຄຣໍ ມາເປຕ຺ວາ ວສ, ຕໍ ນຄຣໍ ສີຫປຸຣໍ ນາມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຈຕຸຕ຺ຖໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ, ຕາຕ, ອຸຕ຺ຕຣທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຸຊຸກເມວ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສພ຺ພຣຕນມຍໍ ຈກ຺ກປຎ຺ຊຣໍ ປສ຺ສິສ຺ສສິ, ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ຕຕ຺ຖ ນຄຣໍ ມາເປຕ຺ວາ ວສ, ຕໍ ນຄຣໍ ອຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຈາລໍ ນາມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ປຎ຺ຈມໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຕຍາ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ວສິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ອິມສ຺ມິໍ ນຄເຣ ມຫາຖູປໍ ກຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ອຸຊຸກເມວ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ປພ຺ພເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ປຫຣິຕ຺ວາ ທທ຺ທຣສທ຺ທໍ ກໂຣນ຺ເຕ ປສ຺ສິສ຺ສສິ, ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ຕຕ຺ຖ ນຄຣໍ ມາເປຕ຺ວາ ວສ, ຕໍ ນຄຣໍ ທທ຺ທຣປຸຣໍ ນາມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ປຎ຺ຈປິ ຊນາ ຕາຍ ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ນຄຣານິ ມາເປຕ຺ວາ ວສິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປວິຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ເຈຕິຍຣາຊາ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ກປິລພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ເຈຕິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໔໒໓] ໗. ອິນ຺ທ຺ຣິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ໂຍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາປໂລຠນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິເຣໂກ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ວສນ຺ເຕນ ເອກນ຺ຕປຣິປຸຓ຺ຓໍ ເອກນ຺ຕປຣິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣິຕຸໍ, ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຆເຣ ວິຠວໍ ປຸຕ຺ຕທາຣສ຺ສ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ. ສຕ຺ຖາປິສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ທາເປສິ. ຕສ຺ສ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍຫິ ສທ຺ຘິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣໂຕ ນວກຕ຺ຕາ ເຈວ ຠິກ຺ຂູນໍ ພຫຸຠາເວນ ຈ ກຸລຆເຣ ວາ ອາສນສາລາຍ ວາ ອາສນໍ ນ ປາປຸຓາຕິ, ສງ຺ຆນວການໍ ໂກຏິຍໍ ປີຐກໍ ວາ ຜລກໍ ວາ ປາປຸຓາຕິ. ອາຫາໂຣປິ ອຸຬຸງ຺ກປິຏ຺ເຐນ ຆຏ຺ຏິຕາ ຠິນ຺ນສິຕ຺ຖກຍາຄຸ ວາ ປູຕິສຸກ຺ຂຂຊ຺ຊກໍ ວາ ຌາມສຸກ຺ຂກູໂຣ ວາ ປາປຸຓາຕິ, ຍາປນປມາຓໍ ນ ໂຫຕິ. ໂສ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາຍ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຖສ຺ສ ສາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໂຕ ຠຕ຺ຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ສຸສມ຺ປາທິຕານິ ຍາຄຸຠຕ຺ຕສູປພ຺ຍຎ຺ຊນານິ ເທຕິ. ມຫລ຺ລໂກ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ພຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກໍ ຊຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ສາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ພທ຺ໂຘ ນຸ ໂຂ, ໂນຕິ ວີມໍສິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ຊນປທມນຸສ຺ສໍ ເສຕມຕ຺ຕິກາຍ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ເຄເຫ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎປິສ຺ສ ກຕິປເຍ ປຣິວາຣມນຸສ຺ເສ ອາຓາເປຕ຺ວາ ໂຖກໂຖກໍ ປານໂຠຊນໍ ທາເປສິ. ເຕ ຂາທນ຺ຕາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ນິສີທິໍສຸ. ເຄຫທ຺ວາເຣ ຈ ຈກ຺ເກສຸ ໂຄເຓ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ເອກໍ ສກຏມ຺ປິ ຐປາເປສິ, ສຍໍ ປນ ປິຏ຺ຐິຄພ຺ເຠ ນິສີທິຕ຺ວາ ປູເວ ປຈິ. ມຫລ຺ລໂກ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ເອໂກ ມຫລ຺ລກປຸຣິໂສ ‘‘ອຍ຺ເຍ, ເອໂກ ເຖໂຣ ທ຺ວາເຣ ຐິໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕິຈ຺ຉາເປຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ອຕິຈ຺ຉຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກເຖຕ຺ວາປິ ຕໍ ອຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ເຍ, ເຖໂຣ ນ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສາຓິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ ອຍໍ ມມ ທາຣກປິຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຄຫໍ ປເວເສຕ຺ວາ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ໂຠຊນປຣິໂຍສາເນ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ອິເຘວ ປຣິນິພ຺ພາຍຖ, ມຍໍ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ອຎ຺ຎໍ ກຸລໍ ນ ຄຓ຺ຫິມ຺ຫ, ອສາມິເກ ປນ ຆເຣ ຆຣາວາໂສ ນ ສຓ຺ຐາຕິ, ມຍໍ ອຎ຺ຎໍ ກຸລໍ ຄຓ຺ຫາມ, ທູຣໍ ຊນປທໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມ, ຕຸມ຺ເຫ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຖ, ສເຈ ເມ ໂທໂສ ອຕ຺ຖິ, ຂມຖາ’’ຕິ ອາຫ. ມຫລ຺ລກສ຺ສ ຫທຍຜາລນກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ‘‘ອຫໍ ຕໍ ຊຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ມາ ຄຈ຺ຉ, ວິພ຺ຠມິສ຺ສາມິ, ອສຸກຏ຺ຐາເນ ເມ ສາຏກໍ ເປເສຫິ, ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ມຫລ຺ລໂກ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ປຏິຈ຺ຉາເປນ຺ໂຕ ‘‘ກສ຺ມາ, ອາວຸໂສ, ເອວໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ປຸຣາຓທຸຕິຍິກໍ ຊຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ ວິພ຺ຠມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ເຕ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕຎ຺ເຎວ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິມໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕຎ຺ເຎວ ອານຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕ຺ວາ ວິພ຺ຠມິຕຸກາໂມ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ຕໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐາເປສີ’’ຕິ? ‘‘ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ນ ອິທາເນວ ສາ ອິຕ຺ຖີ ຕຸຍ຺ຫໍ ອນຕ຺ຖກາຣິກາ, ປຸພ຺ເພປິ ຕ຺ວໍ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຈຕູຫິ ຌາເນຫິ ປຣິຫີໂນ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ປຕ຺ວາ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ຕມ຺ຫາ ທຸກ຺ຂາ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ນຏ຺ຐຊ຺ຌານໍ ປຏິລຠີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຸໂຣຫິຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຊາຕທິວເສ ຈສ຺ສ ສກລນຄເຣ ອາວຸຘານິ ປຊ຺ຊລິໍສຸ, ເຕນສ຺ສ ‘‘ໂຊຕິປາລກຸມາໂຣ’’ຕິ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິສ຺ສຣິຍໍ ປຫາຍ ກຎ຺ຈິ ອຊານາເປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສກ຺ກທຕ຺ຕິເຍ ກວິຏ຺ຐກອສ຺ສເມ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຌານາຠິຎ຺ຎາໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ຕໍ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ຕໍ ອເນການິ ອິສິສຕານິ ປຣິວາເຣສຸໍ, ມຫາສມາຄໂມ ອໂຫສິ. ໂສ ສຣຠງ຺ຄສຕ຺ຖາ ນາມ ອໂຫສິ, ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕ ອນ຺ເຕວາສິກເຊຏ຺ຐກາ ອເຫສຸໍ. ເຕສຸ ສາລິສ຺ສໂຣ ນາມ ອິສິ ກວິຏ຺ຐກອສ຺ສມາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຸຣຏ຺ຐຊນປເທ ປຸຣຕ຺ຖິມຊນປເທ ສາໂຕທິກາຍ ນາມ ນທິຍາ ຕີເຣ ອເນກສຫສ຺ສອິສິປຣິວາໂຣ ວສິ. ເມຓ຺ຑິສ຺ສໂຣ ນາມ ອິສິ ປຊ຺ໂຊຕກປຎ຺ຈາລຣຎ຺ໂຎ ວິຊິເຕ ກລພ຺ພຈູຬກໍ ນາມ ນິຄມໍ ນິສ຺ສາຍ ອເນກສຫສ຺ສອິສິປຣິວາໂຣ ວສິ. ປພ຺ພໂຕ ນາມ ອິສິ ເອກໍ ອຏວິຊນປທໍ ນິສ຺ສາຍ ອເນກສຫສ຺ສອິສິປຣິວາໂຣ ວສິ. ກາຬເທວິໂລ ນາມ ອິສິ ອວນ຺ຕິທກ຺ຂິຓາປເຖ ເອກຄ຺ຆນເສລໍ ນິສ຺ສາຍ ອເນກສຫສ຺ສອິສິປຣິວາໂຣ ວສິ. ກິສວຈ຺ໂຉ ນາມ ອິສິ ເອກໂກວ ທຓ຺ຑກິຣຎ຺ໂຎ ກຸມ຺ຠວຕີນຄຣໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸຍ຺ຍາເນ ວສິ. ອນຸປິຍຕາປໂສ ປນ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວສິ. ນາຣໂທ ນາມ ອິສິ ກາຬເທວິລສ຺ສ ກນິຏ຺ໂຐ ມຊ຺ຌິມເທເສ ອາຣຎ຺ຊຣຄິຣິມ຺ຫິ ປພ຺ພຕຊາລນ຺ຕເຣ ເອກໂກວ ເອກສ຺ມິໍ ຄຸຫາເລເຓ ວສິ.

ອາຣຎ຺ຊຣຄິຣິໂນ ນາມ ອວິທູເຣ ເອໂກ ອາກິຓ຺ຓມນຸສ຺ໂສ ນິຄໂມ ອຕ຺ຖິ, ເຕສໍ ອນ຺ຕເຣ ມຫຕີ ນທີ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ນທິໍ ພຫູ ມນຸສ຺ສາ ໂອຕຣນ຺ຕິ. ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣາ ວຓ຺ຓທາສິໂຍປິ ປຸຣິເສ ປໂລຠຍມານາ ຕສ຺ສາ ນທິຍາ ຕີເຣ ນິສີທນ຺ຕິ. ນາຣທຕາປໂສ ຕາສຸ ເອກໍ ທິສ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຌານໍ ອນ຺ຕຣຘາເປຕ຺ວາ ນິຣາຫາໂຣ ປຣິສຸສ຺ສນ຺ໂຕ ກິເລສວສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ວສິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ອຖສ຺ສ ຠາຕາ ກາຬເທວິໂລ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ເລຓໍ ປາວິສິ. ນາຣໂທ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ ຠວໍ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຠວໍ ‘ອກລ຺ລໂກ’ຕິ ຠວນ຺ຕໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕຸໍ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ໂສ ‘‘ອຠູຕໍ ກຖໍ ກເຖສິ, ອລິກໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ກເຖສີ’’ຕິ ມຸສາວາເທນ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ‘‘ເນຕໍ ປຫາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສາລິສ຺ສຣໍ ອາເນສິ, ເມຓ຺ຑິສ຺ສຣໍ ອາເນສິ, ປພ຺ພຕມ຺ປິ ອາເນສິ. ອິຕໂຣປິ ເຕ ຕໂຍ ມຸສາວາເທນ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ກາຬເທວິໂລ ‘‘ສຣຠງ຺ຄສຕ຺ຖາຣໍ ອາເນສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອາເນສິ. ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິນ຺ທ຺ຣິຍວສໍ ຄໂຕ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ກຈ຺ຈິ ນາຣທ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວສໍ ຄໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອິຕເຣນ ຕໍ ສຸຕ຺ວາວ ອຸຏ຺ຐາຍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ອາຈຣິຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນາຣທ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍວສໍ ຄຕາ ນາມ ອິມສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ສຸສ຺ສນ຺ຕາ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ທຸຕິເຍ ອຕ຺ຕຠາເວ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໐.

‘‘ໂຍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ກາເມນ, ວສໍ ນາຣທ ຄຈ຺ຉຕິ;

ໂສ ປຣິຈ຺ຈຊ຺ຊຸໂຠ ໂລເກ, ຊີວນ຺ໂຕວ ວິສຸສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານນ຺ຕິ ນາຣທ, ໂຍ ປຸຣິໂສ ຣູປາທີສຸ ສຸຠາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກິເລສກາມວເສນ ຉນ຺ນໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວສໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ປຣິຈ຺ຈຊ຺ຊຸໂຠ ໂລເກຕິ ໂສ ມນຸສ຺ສໂລກຎ຺ຈ ເທວໂລກຎ຺ຈາຕິ ອຸໂຠໂລເກ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ນິຣຍາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊີວນ຺ໂຕວ ວິສຸສ຺ສຕີຕິ ຊີວນ຺ໂຕເຍວ ອຕ຺ຕນາ ອິຈ຺ຉິຕໍ ກິເລສວຕ຺ຖຸໍ ອລຠນ຺ໂຕ ໂສເກນ ວິສຸສ຺ສຕິ, ມຫາທຸກ຺ຂໍ ປາປຸຓາຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນາຣໂທ ‘‘ອາຈຣິຍ, ກາມເສວນໍ ນາມ ສຸຂໍ, ເອວຣູປໍ ສຸຂໍ ກິໍ ສນ຺ຘາຍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ວທສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ສຣຠງ຺ໂຄ ‘‘ເຕນ ຫິ ສຸຓາຫີ’’ຕິ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖໑.

‘‘ສຸຂສ຺ສານນ຺ຕຣໍ ທຸກ຺ຂໍ, ທຸກ຺ຂສ຺ສານນ຺ຕຣໍ ສຸຂໍ;

ໂສສິ ປຕ຺ໂຕ ສຸຂາ ທຸກ຺ຂໍ, ປາຏິກງ຺ຂ ວຣໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຂສ຺ສານນ຺ຕຣນ຺ຕິ ກາມສຸຂສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ນິຣຍທຸກ຺ຂໍ. ທຸກ຺ຂສ຺ສາຕິ ສີລຣກ຺ຂຓທຸກ຺ຂສ຺ສ ອນນ຺ຕຣໍ ທິພ຺ພມານຸສກສຸຂຎ຺ເຈວ ນິພ຺ພານສຸຂຎ຺ຈ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ນາຣທ, ອິເມ ຫິ ສຕ຺ຕາ ກາມເສວນສມເຍ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ເອກນ຺ຕທຸກ຺ເຂ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ສີລໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕາ ວິປສ຺ສນາຍ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕາ ຈ ປນ ກິລມນ຺ຕິ, ເຕ ທຸກ຺ເຂນ ສີລໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ສີລພເລນ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ສຸຂໍ ລຠນ຺ຕິ, ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ສນ຺ຘາຍາຫໍ ເອວໍ ວທາມີຕິ. ໂສສິ ປຕ຺ໂຕຕິ ໂສ ຕ຺ວໍ ນາຣທ, ອິທານິ ຌານສຸຂໍ ນາເສຕ຺ວາ ຕໂຕ ສຸຂາ ມຫນ຺ຕໍ ກາມນິສ຺ສິຕໍ ເຈຕສິກທຸກ຺ຂໍ ປຕ຺ໂຕ. ປາຏິກງ຺ຂາຕິ ອິທໍ ກິເລສທຸກ຺ຂໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປຸນ ຕເທວ ວຣໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ຌານສຸຂໍ ອິຈ຺ຉ ປຕ຺ເຖຫີຕິ.

ນາຣໂທ ‘‘ອິທໍ ອາຈຣິຍ, ທຸກ຺ຂໍ ທຸສ຺ສຫໍ, ນ ຕໍ ອຘິວາເສຕຸໍ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ນາຣທ, ທຸກ຺ຂໍ ນາມ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຘິວາເສຕພ຺ພເມວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖໒.

‘‘ກິຈ຺ຉກາເລ ກິຈ຺ຉສໂຫ, ໂຍ ກິຈ຺ຉໍ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ;

ສ ກິຈ຺ຉນ຺ຕໍ ສຸຂໍ ຘີໂຣ, ໂຍຄໍ ສມຘິຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນາຕິວຕ຺ຕຕີຕິ ນານຸວຕ຺ຕຕິ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ນາຣທ, ໂຍ ກາຍິກເຈຕສິກທຸກ຺ຂສງ຺ຂາຕສ຺ສ ກິຈ຺ຉສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນກາເລ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ກິຈ຺ຉສ຺ສ ຫຣຓູປາຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ກິຈ຺ຉສໂຫ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ກິຈ຺ຉໍ ນານຸວຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ສ ວເສ ອວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເຕຫິ ເຕຫິ ອຸປາເຍຫິ ຕໍ ກິຈ຺ຉໍ ອຠິຠວຕິ ວິນາເສຕິ, ໂສ ຘີໂຣ ກິຈ຺ຉສ຺ສ ອນ຺ຕິມສງ຺ຂາຕໍ ນິຣາມິສສຸຂສງ຺ຂາຕໍ ຌານສຸຂໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ວາ ກິຈ຺ຉນ຺ຕໍ ໂຍຄສຸຂໍ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ, ອກິລມນ຺ໂຕວ ປາປຸຓາຕີຕິ.

ໂສ ‘‘ອາຈຣິຍ, ກາມສຸຂໍ ນາມ ອຸຕ຺ຕມສຸຂໍ, ນ ຕໍ ຊຫິຕຸໍ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ນາຣທ, ຘມ຺ໂມ ນາມ ນ ເກນຈິ ກາຣເຓນ ນາເສຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໖໓.

‘‘ນ ເຫວ ກາມານ ກາມາ, ນານຕ຺ຖາ ນາຕ຺ຖກາຣຓາ;

ນ ກຕຎ຺ຈ ນິຣງ຺ກຕ຺ວາ, ຘມ຺ມາ ຈວິຕຸມຣຫສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາມານ ກາມາຕິ ກາມານໍ ກາມາ, ວຕ຺ຖຸກາມານໍ ປຕ຺ຖນາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນານຕ຺ຖາ ນາຕ຺ຖກາຣຓາຕິ ນ ອນຕ຺ຖໂຕ ນ ອຕ຺ຖກາຣຓາ. ນ ກຕຎ຺ຈ ນິຣງ຺ກຕ຺ວາຕິ ກຕຎ຺ຈ ນິປ຺ຜາທິຕໍ ຌານໍ ນິຣໍກຕ຺ວາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ນາຣທ, ນ ເຫວ ວຕ຺ຖຸກາມປຕ຺ຖນາຍ ຘມ຺ມາ ຈວິຕຸມຣຫສິ, ເອກສ຺ມິໍ ອນຕ຺ເຖ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຕໍ ປຏິຫນິຕຸກາໂມ ນານຕ຺ຖາ ນ ອຕ຺ເຖນປິ ກາຣຓຠູເຕນ ຘມ຺ມາ ຈວິຕຸມຣຫສິ, ‘‘ອສຸໂກ ນາມ ເມ ອຕ຺ໂຖ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວມ຺ປິ ອຕ຺ຖກາຣຓາປິ ນ ຘມ຺ມາ ຈວິຕຸມຣຫສິ, ກຕໍ ປນ ນິປ຺ຜາທິຕໍ ຌານສຸຂໍ ນິຣໍກຕ຺ວາ ວິນາເສຕ຺ວາ ເນວ ຘມ຺ມາ ຈວິຕຸມຣຫສີສິ.

ເອວໍ ສຣຠງ຺ເຄນ ຈຕູຫິ ຄາຖາຫິ ຘມ຺ເມ ເທສິເຕ ກາຬເທວິໂລ ອຕ຺ຕໂນ ກນິຏ຺ຐໍ ໂອວທນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໔.

‘‘ທກ຺ຂໍ ຄຫປຕີ ສາຘຸ, ສໍວິຠຊ຺ຊຎ຺ຈ ໂຠຊນໍ;

ອຫາໂສ ອຕ຺ຖລາເຠສຸ, ອຕ຺ຖພ຺ຍາປຕ຺ຕິ ອພ຺ຍໂຖ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທກ຺ຂໍ ຄຫປຕີຕິ ນາຣທ ຆຣາວາສໍ ວສນ຺ຕານໍ ຄຫປຕີນໍ ໂຠຄຸປ຺ປາທນຕ຺ຖາຍ ອນລສ຺ຍເຉກກຸສລຠາວສງ຺ຂາຕໍ ທກ຺ຂໍ ນາມ ສາຘຸ, ທກ຺ຂຠາໂວ ຠທ຺ທໂກ. ສໍວິຠຊ຺ຊຎ຺ຈ ໂຠຊນນ຺ຕິ ທຸກ຺ເຂນ ອຸປ຺ປາທິຕໂຠຄານໍ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ສທ຺ຘິໍ ສໍວິຠຊິຕ຺ວາ ປຣິໂຠຄກຣຓໍ ທຸຕິຍໍ ສາຘຸ. ອຫາໂສ ອຕ຺ຖລາເຠສູຕິ ມຫນ຺ເຕ ອິສ຺ສຣິເຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອປ຺ປມາທວເສນ ອຫາໂສ ອນຸປ຺ປິລາວິຕຕ຺ຕໍ ຕຕິຍໍ ສາຘຸ. ອຕ຺ຖພ຺ຍາປຕ຺ຕີຕິ ຍທາ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖພ຺ຍາປຕ຺ຕິ ຍສວິນາໂສ ໂຫຕິ, ຕທາ ອພ຺ຍໂຖ ອກິລມນໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ສາຘຸ, ຕສ຺ມາ ຕ຺ວໍ, ນາຣທ, ‘‘ຌານໍ ເມ ອນ຺ຕຣຫິຕ’’ນ຺ຕິ ມາ ໂສຈິ, ສເຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວສໍ ນ ຄມິສ຺ສສິ, ນຏ຺ຐມ຺ປິ ເຕ ຌານໍ ປຸນ ປາກຕິກເມວ ຠວິສ຺ສຕີຕິ.

ຕໍ ປຸນ ກາຬເທວິເລນ ນາຣທສ຺ສ ໂອວທິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໖໕.

‘‘ເອຕ຺ຕາວເຕຕໍ ປຓ຺ຑິຈ຺ຈໍ, ອປິ ໂສ ເທວິໂລ ພ຺ຣວິ;

ນ ຍິໂຕ ກິຎ຺ຈິ ປາປິໂຍ, ໂຍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວສໍ ວເຊ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕ຺ຕກໍ ເອຕໍ ປຓ຺ຑິຈ຺ຈໍ ໂສຍໍ ເທວິໂລ ອພ຺ຣວິ. ໂຍ ປນ ກິເລສວເສນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານໍ ວສໍ ວຊຕິ, ອິໂຕ ອຎ຺ໂຎ ປາປິໂຍ ນຕ຺ຖີຕິ.

ອຖ ນໍ ສຣຠງ຺ໂຄ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ນາຣທ, ອິທໍ ຕາວ ສຸຓ, ໂຍ ຫິ ປຐມເມວ ກຕ຺ຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ນ ກໂຣຕິ, ໂສ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ຐມາຓວໂກ ວິຍ ໂສຈຕິ ປຣິເທວຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ເອກສ຺ມິໍ ກາສິນິຄເມ ເອໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓໂວ ອຠິຣູໂປ ອໂຫສິ ຖາມສມ຺ປນ຺ໂນ ນາຄພໂລ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ກິໍ ເມ ກສິກມ຺ມາທີນິ ກຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູຫິ ປຸຏ຺ເຐຫິ, ກິໍ ປຸຕ຺ຕທາເຣນ, ກິໍ ທານາທີຫິ ປຸຎ຺ເຎຫິ ກເຕຫິ, ກຎ຺ຈິ ອໂປເສຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ປຸຎ຺ຎໍ ອກຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມິເຄ ມາເຣຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍເຍວ ໂປເສສ຺ສາມີ’’ຕິ? ໂສ ປຎ຺ຈາວຸຘສນ຺ນທ຺ໂຘ ຫິມວນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນານາມິເຄ ວຘິຕ຺ວາ ຂາທນ຺ໂຕ ອນ຺ໂຕຫິມວນ຺ເຕ ວິຘວາຍ ນາມ ນທິຍາ ຕີເຣ ຄິຣິປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ປພ຺ພຕຊາລໍ ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ມິເຄ ວຘິຕ຺ວາ ອງ຺ຄາເຣ ປກ຺ກມໍສໍ ຂາທນ຺ໂຕ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຫໍ ສພ຺ພທາ ຖາມສມ຺ປນ຺ໂນ ນ ຠວິສ຺ສາມິ, ທຸພ຺ພລກາເລ ອຣຎ຺ເຎ ຈຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ອິທາເນວ ນານາວຓ຺ເຓ ມິເຄ ປພ຺ພຕຊາລໍ ປເວເສຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ອນາຫິຓ຺ຑນ຺ໂຕວ ຍຖາຣຸຈິຍາ ມິເຄ ວຘິຕ຺ວາ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຖາ ອກາສິ. ອຖສ຺ສ ກາເລ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ ຕໍ ກມ຺ມໍ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ຕໍ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມເວທນີຍໍ ຊາຕໍ, ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ຖປາເທຫິ ນ ລຠິ ຄນ຺ຕຸໍ, ອປຣາປຣໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ເນວ ກິຎ຺ຈິ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ, ນ ປານີຍໍ ປສ຺ສິ, ສຣີຣໍ ມິລາຍິ, ມນຸສ຺ສເປໂຕ ອໂຫສິ, ຄິມ຺ຫກາເລ ປຖວີ ວິຍ ສຣີຣໍ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຣາຊິໂຍ ທສ຺ເສສິ, ໂສ ທຸຣູໂປ ທຸສ຺ສຓ຺ຐິໂຕ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວິ.

ເອວໍ ອທ຺ຘາເນ ຄເຕ ສິວິຣຏ຺ເຐ ສິວິຣາຊາ ນາມ ‘‘ອຣຎ຺ເຎ ອງ຺ຄາຣປກ຺ກມໍສໍ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອມຈ຺ຈານໍ ຣຊ຺ຊໍ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ປຎ຺ຈາວຸຘສນ຺ນທ຺ໂຘ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມິເຄ ວຘິຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທມາໂນ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຕໍ ປເທສໍ ປຕ຺ວາ ຕໍ ປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ ຠີໂຕປິ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ໂກສິ ຕ຺ວໍ ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສາມິ, ມນຸສ຺ສເປໂຕ ອຫໍ, ອຕ຺ຕໂນ ກຕກມ຺ມສ຺ສ ຜລໍ ອນຸໂຠມິ, ຕ຺ວໍ ປນ ໂກສີ’’ຕິ? ‘‘ສິວິຣາຊາຫມສ຺ມີ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ກສ຺ມາ ອິຘາຄໂຕສີ’’ຕິ? ‘‘ມິຄມໍສໍ ຂາທນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ໂສ ‘‘ອຫມ຺ປິ ມຫາຣາຊ, ອິມິນາວ ກາຣເຓນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສເປໂຕ ຊາໂຕ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ກເຖຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ຂິຕຠາວໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ເສສຄາຖາ ອາຫ –

໖໖.

‘‘ອມິຕ຺ຕານໍວ ຫຕ຺ຖຕ຺ຖໍ, ສິວິ ປປ຺ໂປຕິ ມາມິວ;

ກມ຺ມໍ ວິຊ຺ຊຎ຺ຈ ທກ຺ເຂຍ຺ຍໍ, ວິວາຫໍ ສີລມທ຺ທວໍ;

ເອເຕ ຈ ຍເສ ຫາເປຕ຺ວາ, ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ເສຫິ ກມ຺ເມຫິ.

໖໗.

‘‘ໂສຫໍ ສຫສ຺ສຊີໂນວ, ອພນ຺ຘຸ ອປຣາຍໂຓ;

ອຣິຍຘມ຺ມາ ອປກ຺ກນ຺ໂຕ, ຍຖາ ເປໂຕ ຕເຖວຫໍ.

໖໘.

‘‘ສຸຂກາເມ ທຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາ, ອາປນ຺ໂນສ຺ມິ ປທໍ ອິມໍ;

ໂສ ສຸຂໍ ນາຘິຄຈ຺ຉາມິ, ຐິໂຕ ຠາຓຸມຕາມິວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອມິຕ຺ຕານໍວ ຫຕ຺ຖຕ຺ຖນ຺ຕິ ອມິຕ຺ຕານໍ ຫຕ຺ເຖ ອຕ຺ຖໍ ວິນາສໍ ວິຍ. ສິວີຕິ ຣາຊານໍ ອາລປຕິ. ປປ຺ໂປຕິ ມາມິວາຕິ ມາທິໂສ ປາປກມ຺ເມນ ປາປຸຓາຕິ, ອຕ຺ຕໂນວ ກມ຺ເມນ ວິນາສໍ ປາປຸຓາຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກມ຺ມນ຺ຕິ ກສິກມ຺ມາທິເຠທໍ ອາຊີວສາຘກໍ ກິຈ຺ຈໍ. ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ນານປ຺ປກາຣກໍ ຫຕ຺ຖິສິປ຺ປາທິກໍ ສິປ຺ປໍ. ທກ຺ເຂຍ຺ຍນ຺ຕິ ນານປ຺ປກາເຣນ ໂຠຄຸປ຺ປາທນໂກສລ຺ລໍ. ວິວາຫນ຺ຕິ ອາວາຫວິວາຫສມ຺ພນ຺ຘໍ. ສີລມທ຺ທວນ຺ຕິ ປຎ຺ຈວິຘສີລຎ຺ເຈວ ມຸທຸວຈນໍ ຫິຕກາມໍ ປາປນິວາຣຓໍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕຕຎ຺ຈ. ໂສ ຫິ ອິຘ ມທ຺ທໂວຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ເອເຕ ຈ ຍເສ ຫາເປຕ຺ວາຕິ ເອເຕ ເອຕ຺ຕເກ ຍສທາຍເກ ຘມ຺ເມ ຫາເປຕ຺ວາ ຈ. ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ເສຫິ ກມ຺ເມຫີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມຫິ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອຫໍ, ມຫາຣາຊ, ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ອິສ຺ສຣິຍທາຍກໍ ກຕ຺ຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ກມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາ ສິປ຺ປໍ ອສິກ຺ຂິຕ຺ວາ ອຸປາເຍນ ໂຠເຄ ອນຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອາວາຫວິວາຫໍ ອກຕ຺ວາ ສີລໍ ອຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ມໍ ອກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕໍ ປາປນິວາຣຓສມຕ຺ເຖ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ເຕ ອຠຊິຕ຺ວາ ອິເມ ເອຕ຺ຕເກ ຍສທາຍກຕ຺ຕາ ‘‘ຍເສ’’ຕິ ສງ຺ຂ຺ຍໍ ຄເຕ ໂລກປ຺ປວຕ຺ຕິຘມ຺ເມ ຫາເປຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອິມໍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສຍໍ ກເຕຫິ ປາປກມ຺ເມຫິ ອິທານິ ມນຸສ຺ສເປໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕສ຺ມີຕິ.

ສຫສ຺ສຊີໂນວາຕິ ສຫສ຺ສຊີນປຸຣິໂສ ວິຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສ຺ວາຫໍ ສມ຺ມາ ປຏິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ໂຠເຄ ອຸປ຺ປາເທຍ຺ຍໍ, ເຕຫິ ອເນກສຫສ຺ເສຫິ ໂຠເຄຫິ ຊິໂຕຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ອປຣາຍໂຓຕິ ອສຣໂຓ, ນິປ຺ປຕິຏ຺ໂຐຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຣິຍຘມ຺ມາຕິ ສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມໂຕ. ຍຖາ ເປໂຕຕິ ຍຖາ ມໂຕ ເປໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຊີວມາໂນເຍວ ຕຖາ ມນຸສ຺ສເປໂຕ ຊາໂຕສ຺ມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຂກາເມ ທຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາຕິ ສຸຂກາເມ ສຕ຺ເຕ ທຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາ. ‘‘ສຸຂກາໂມ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ສຍໍ ສຸຂກາໂມ ປຣໍ ທຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາປນ຺ໂນສ຺ມິ ປທໍ ອິມນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ປຕ຺ໂຕສ຺ມິ. ປຖນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ອິທໍ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ປຖຠູຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ປຕ຺ໂຕສ຺ມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຐິໂຕ ຠາຓຸມຕາມິວາຕິ ຠາຓຸມາ ວຸຈ຺ຈຕິ ອຄ຺ຄິ, ວີຕຈ຺ຈິກງ຺ຄາເຣຫິ ສມນ຺ຕາ ປຣິກິຓ຺ໂຓ ວິຍ ສຣີເຣ ອຸຏ຺ຐິເຕນ ມຫາທາເຫນ ທຍ຺ຫນ຺ໂຕ ກາຍິກເຈຕສິກສຸຂໍ ນ ວິນ຺ທາມີຕິ ວທຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ, ມຫາຣາຊ, ສຸຂກາໂມ ປຣໍ ທຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ມນຸສ຺ສເປໂຕ ຊາໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ປາປໍ ມາ ກຣິ, ອຕ຺ຕໂນ ນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູເຣສິ. ສຣຠງ຺ຄສຕ຺ຖາ ອິມໍ ກາຣຓໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕາປສໍ ສຎ຺ຎາເປສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖາຍ ສໍເວຄໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຂມາເປຕ຺ວາ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ນຏ຺ຐໍ ຌານໍ ປຏິປາກຕິກໍ ອກາສິ. ສຣຠງ຺ໂຄ ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ວສິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ອຕ຺ຕໂນ ອສ຺ສມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ.

ຕທາ ນາຣໂທ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ນຄຣໂສຠິຓີ ປຸຣາຓທຸຕິຍິກາ, ສາລິສ຺ສໂຣ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ເມຓ຺ຑິສ຺ສໂຣ ກສ຺ສໂປ, ປພ຺ພໂຕ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ, ກາຬເທວິໂລ ກຈ຺ຈາຍໂນ, ອນຸປິໂຍ ອານນ຺ໂທ, ກິສວຈ຺ໂຉ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ສຣຠງ຺ໂຄ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ອິນ຺ທ຺ຣິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໔໒໔] ໘. ອາທິຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອາທິຕ຺ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອສທິສທານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ອສທິສທານໍ ມຫາໂຄວິນ຺ທສຸຕ຺ຕວຓ຺ຓນາໂຕ (ທີ. ນິ. ອຏ຺ຐ. ໒.໒໙໖) ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ສ ປນ ທິນ຺ນທິວສໂຕ ທຸຕິຍທິວເສ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ໂກສລຣາຊາ ວິຈິນິຕ຺ວາວ, ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ຎຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ອຣິຍສງ຺ຆສ຺ສ ອສທິສທານໍ ອທາສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອນຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ວິຈິນິຕ຺ວາ ອນຸຕ຺ຕເຣ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ເຕ ທານປຕິຏ຺ຐາປນໍ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາປິ ວິຈິນິຕ຺ວາວ ມຫາທານໍ ອທໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ສິວິຣຏ຺ເຐ ໂຣຣຸວນຄເຣ ໂຣຣຸວມຫາຣາຊາ ນາມ ທສ ຣາຊຘມ຺ເມ ອໂກເປຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູຫິ ຊນໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ມຫາຊນສ຺ສ ມາຕາປິຕຸຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ກປຓທ຺ຘິກວນິພ຺ພກຍາຈກາທີນໍ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ຕສ຺ສ ສມຸທ຺ທວິຊຍາ ນາມ ອຄ຺ຄມເຫສີ ອໂຫສິ ປຓ຺ຑິຕາ ຎາຓສມ຺ປນ຺ນາ. ໂສ ເອກທິວສໍ ທານຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ທານໍ ທຸສ຺ສີລາ ໂລລສຕ຺ຕາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໍ ມໍ ນ ຫາເສຕິ, ອຫໍ ໂຂ ປນ ສີລວນ຺ຕານໍ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍານໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ທາຕຸກາໂມ, ເຕ ຈ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວສນ຺ຕິ, ໂກ ນຸ ໂຂ ເຕ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາເນສ຺ສຕິ, ກໍ ເປເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ເທວິຍາ ອາໂຣເຈສິ. ອຖ ນໍ ສາ ອາຫ ‘‘ມຫາຣາຊ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ອມ຺ຫາກໍ ທາຕພ຺ພທານພເລນ ສີລພເລນ ສຈ຺ຈພເລນ ປຸປ຺ຜານິ ເປເສຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕສໍ ອາຄຕກາເລ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາຣສມ຺ປນ຺ນທານໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສກລນຄຣວາສິໂນ ສີລໍ ສມາທິຍນ຺ຕູ’’ຕິ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ສປຣິຊໂນ ອຸໂປສຖງ຺ຄານິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສຸມນປຸປ຺ຜປຸຓ຺ຓໍ ສຸວຓ຺ຓສມຸຄ຺ຄໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ປາສາທາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຣາຊງ຺ຄເຓ ຐຕ຺ວາ ປຎ຺ຈງ຺ຄານິ ປຖວິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປາຈີນທິສາຠິມຸໂຂ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ປາຈີນທິສາຍ ອຣຫນ຺ເຕ ວນ຺ທາມິ, ສເຈ ອມ຺ຫາກໍ ໂກຈິ ຄຸໂຓ ອຕ຺ຖິ, ອມ຺ເຫສຸ ອນຸກມ຺ປໍ ກຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ປຸປ຺ຜມຸຏ຺ຐິໂຍ ຂິປິ. ປາຈີນທິສາຍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ອຠາເວນ ປຸນທິວເສ ນາຄມິໍສຸ. ທຸຕິຍທິວເສ ທກ຺ຂິຓທິສໍ ນມສ຺ສິ, ຕໂຕປິ ນາຄຕາ. ຕຕິຍທິວເສ ປຈ຺ຉິມທິສໍ ນມສ຺ສິ, ຕໂຕປິ ນາຄຕາ. ຈຕຸຕ຺ຖທິວເສ ອຸຕ຺ຕຣທິສໍ ນມສ຺ສິ, ນມສ຺ສິຕ຺ວາ ຈ ປນ ‘‘ອຸຕ຺ຕຣຫິມວນ຺ຕປເທສວາສິໂນ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ອມ຺ຫາກໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ສຕ຺ຕ ປຸປ຺ຜມຸຏ຺ຐິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ປຸປ຺ຜານິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາເຣ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສຕານໍ ອຸປຣິ ປຕິໍສຸ.

ເຕ ອາວຊ຺ຊມານາ ຣຎ຺ຎາ ອຕ຺ຕໂນ ນິມນ຺ຕິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ສຕ຺ຕ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ມາຣິສາ, ຣາຊາ ໂວ ນິມນ຺ເຕຕິ, ຕສ຺ສ ສງ຺ຄຫໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ສຕ຺ຕ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊທ຺ວາເຣ ໂອຕຣິໍສຸ. ເຕ ທິສ຺ວາ ຣາຊາ ໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ປຸນທິວສຕ຺ຖາຍ ປຸນທິວສຕ຺ຖາຍາຕິ ເອວໍ ຉ ທິວເສ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາຣທານໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຣຕນຂຈິຕານິ ມຎ຺ຈປີຐາທີນິ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ຕິຈີວຣາທິເກ ສພ຺ພສມຓປຣິໂຠເຄ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ສນ຺ຕິເກ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ອິເມ ປຣິກ຺ຂາເຣ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເທມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕສໍ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ຣາຊາ ຈ ເທວີ ຈ ອຸໂຠປິ ນມສ຺ສມານາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໖໙.

‘‘ອາທິຕ຺ຕສ຺ມິໍ ອຄາຣສ຺ມິໍ, ຍໍ ນີຫຣຕິ ຠາຊນໍ;

ຕໍ ຕສ຺ສ ໂຫຕິ ອຕ຺ຖາຍ, ໂນ ຈ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ຑຍ຺ຫຕິ.

໗໐.

‘‘ເອວມາທີປິໂຕ ໂລໂກ, ຊຣາຍ ມຣເຓນ ຈ;

ນີຫເຣເຖວ ທາເນນ, ທິນ຺ນໍ ໂຫຕິ ສຸນີຫຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາທິຕ຺ຕສ຺ມິນ຺ຕິ ຕງ຺ຂເຓ ປຊ຺ຊລິເຕ. ຠາຊນນ຺ຕິ ອຸປກຣຓໍ. ໂນ ຈ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ຑຍ຺ຫຕີຕິ ຍໍ ປນ ຕຕ຺ຖ ຑຍ຺ຫຕິ, ອນ຺ຕມໂສ ຕິຓສນ຺ຖາໂຣປິ, ສພ຺ພໍ ຕສ຺ສ ອນຸປກຣຓເມວ ໂຫຕິ. ຊຣາຍ ມຣເຓນ ຈາຕິ ເທສນາສີສເມຕໍ, ອຕ຺ຖໂຕ ປເນສ ເອກາທສຫິ ອຄ຺ຄີຫິ ອາທີປິໂຕ ນາມ. ນີຫເຣເຖວາຕິ ຕໂຕ ເອກາທສຕິ ອຄ຺ຄີຫິ ປຊ຺ຊລິຕໂລກາ ທສວິຘທານວຕ຺ຖຸເຠທໍ ຕໍ ຕໍ ປຣິກ຺ຂາຣທານໍ ເຈຕນາຍ ນິກ຺ກຑ຺ເຒເຖວ. ທິນ຺ນໍ ໂຫຕີຕິ ອປ຺ປໍ ວາ ພຫຸໍ ວາ ຍໍ ທິນ຺ນໍ, ຕເທວ ສຸນີຫຕໍ ນາມ ໂຫຕີຕິ.

ເອວໍ ສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ປາສາທກຓ຺ຓິກໍ ທ຺ວິຘາ ກຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາເຣເຍວ ໂອຕຣິ. ຕສ຺ສ ທິນ຺ນປຣິກ຺ຂາໂຣປິ ເຕເນວ ສທ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາເຣເຍວ ໂອຕຣິ. ຣຎ຺ໂຎ ຈ ເທວິຍາ ຈ ສກລສຣີຣໍ ປີຕິຍາ ປຸຓ຺ຓໍ ອໂຫສິ. ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ຄເຕ ອວເສສາປິ –

໗໑.

‘‘ໂຍ ຘມ຺ມລທ຺ຘສ຺ສ ທທາຕິ ທານໍ, ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍາຘິຄຕສ຺ສ ຊນ຺ຕຸ;

ອຕິກ຺ກມ຺ມ ໂສ ເວຕຣຓິໍ ຍມສ຺ສ, ທິພ຺ພານິ ຐານານິ ອຸເປຕິ ມຈ຺ໂຈ.

໗໒.

‘‘ທານຎ຺ຈ ຍຸທ຺ຘຎ຺ຈ ສມານມາຫຸ, ອປ຺ປາປິ ສນ຺ຕາ ພຫຸເກ ຊິນນ຺ຕິ;

ອປ຺ປມ຺ປິ ເຈ ສທ຺ທຫາໂນ ທທາຕິ, ເຕເນວ ໂສ ໂຫຕິ ສຸຂີ ປຣຕ຺ຖ.

໗໓.

‘‘ວິເຈຍ຺ຍ ທານໍ ສຸຄຕປ຺ປສຕ຺ຖໍ, ເຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ ອິຘ ຊີວໂລເກ;

ເອເຕສຸ ທິນ຺ນານິ ມຫປ຺ຜລານິ, ພີຊານິ ວຸຕ຺ຕານິ ຍຖາ ສຸເຂຕ຺ເຕ.

໗໔.

‘‘ໂຍ ປາຓຠູຕານິ ອເຫຐຍໍ ຈຣໍ, ປຣູປວາທາ ນ ກໂຣຕິ ປາປໍ;

ຠີຣຸໍ ປສໍສນ຺ຕິ ນ ຕຕ຺ຖ ສູຣໍ, ຠຍາ ຫິ ສນ຺ໂຕ ນ ກໂຣນ຺ຕິ ປາປໍ.

໗໕.

‘‘ຫີເນນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນ, ຂຕ຺ຕິເຍ ອຸປປຊ຺ຊຕິ;

ມຊ຺ຌິເມນ ຈ ເທວຕ຺ຕໍ, ອຸຕ຺ຕເມນ ວິສຸຊ຺ຌຕິ.

໗໖.

‘‘ອທ຺ຘາ ຫິ ທານໍ ພຫຸຘາ ປສຕ຺ຖໍ, ທານາ ຈ ໂຂ ຘມ຺ມປທໍວ ເສຍ຺ໂຍ;

ປຸພ຺ເພວ ຫິ ປຸພ຺ພຕເຣວ ສນ຺ໂຕ, ນິພ຺ພານເມວຊ຺ຌຄມຸໍ ສປຎ຺ຎາ’’ຕິ. –

ເອວເມເກກາຍ ຄາຖາຍ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ຕເຖວ ອຄມິໍສຸ ສທ຺ຘິໍ ປຣິກ຺ຂາເຣຫິ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມລທ຺ຘສ຺ສາຕິ ຂີຓາສວໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ສຸກ຺ຂວິປສ຺ສກໂຍຄາວຈໂຣ ປຸຄ຺ຄໂລ ຘມ຺ມສ຺ສ ລທ຺ຘຕ຺ຕາ ຘມ຺ມລທ຺ໂຘ ນາມ. ສ຺ເວວ ອຸຏ຺ຐານວີຣິເຍນ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມສ຺ສ ອຘິຄຕຕ຺ຕາ ອຸຏ຺ຐານວີຣິຍາຘິຄໂຕ ນາມ. ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ໂຍ ຊນ຺ຕຸ ທທາຕິ ທານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ, ຘມ຺ເມນ ລທ຺ຘສ຺ສ ອຸຏ຺ຐານສງ຺ຂາເຕນ ວີຣິເຍນ ອຘິຄຕສ຺ສ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມສ຺ສ ອຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຍ ຊນ຺ຕຸ ສີລວນ຺ເຕສຸ ທານໍ ທທາຕີຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ວາ ສາມິວຈນໍ ກຕ຺ວາເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ເວຕຣຓິນ຺ຕິ ເທສນາສີສເມຕໍ, ອຏ຺ຐ ມຫານິຣເຍ ໂສຬສ ຈ ອຸສ຺ສເທ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທິພ຺ພານິ ຐານານິ ອຸເປຕີຕິ ເທວໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ສມານມາຫູຕິ ສທິສໍ ວທນ຺ຕິ. ຂຍຠີຣຸກສ຺ສ ຫິ ທານໍ ນຕ຺ຖິ, ຠຍຠີຣຸກສ຺ສ ຍຸທ຺ຘໍ ນຕ຺ຖິ. ຊີວິເຕ ອາລຍໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ຍຸຊ຺ຊນ຺ໂຕວ ຍຸຊ຺ຌິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ໂຠເຄສຸ ອາລຍໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ທາຍໂກ ທາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ເຕເນວ ຕໍ ອຸຠຍໍ ‘‘ສມານ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ອປ຺ປາປິ ສນ຺ຕາຕິ ໂຖກາປິ ສມານາ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕຊີວິຕາ ພຫຸເກ ຊິນນ຺ຕິ, ເອວເມວ ອປ຺ປາປິ ມຸຎ຺ຈເຈຕນາ ພຫຸມ຺ປິ ມຈ຺ເຉຣຈິຕ຺ຕໍ ໂລຠາທິໍ ວາ ກິເລສຄຫນໍ ຊິນາຕິ. ອປ຺ປມ຺ປິ ເຈຕິ ໂຖກມ຺ປິ ເຈ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ກມ຺ມຎ຺ຈ ຜລຎ຺ຈ ສທ຺ທຫນ຺ໂຕ ເທຕິ. ເຕເນວ ໂສຕິ ເຕນ ປຣິຕ຺ຕເທຍ຺ຍຘມ຺ມວຕ຺ຖຸເກນ ປຣິຕ຺ຕເກນາປິ ຈາເຄນ ໂສ ປຣຕ຺ຖ ສຸຂີ ໂຫຕິ, ມຫາຣາຊາຕິ.

ວິເຈຍ຺ຍ ທານນ຺ຕິ ທກ຺ຂິຓຎ຺ຈ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຎ຺ຈ ວິຈິນິຕ຺ວາ ທິນ຺ນທານໍ. ຕຕ຺ຖ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ອທຕ຺ວາ ອຄ຺ຄໍ ປຓີຕໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ວິຈິນິຕ຺ວາ ທທນ຺ໂຕ ທກ຺ຂິຓໍ ວິຈິນາຕິ ນາມ, ເຍສໍ ເຕສໍ ວາ ອທຕ຺ວາ ສີລາທິຄຸຓສມ຺ປນ຺ເນ ວິຈິນິຕ຺ວາ ເຕສໍ ທທນ຺ໂຕ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ວິຈິນາຕິ ນາມ. ສຸຄຕປ຺ປສຕ຺ຖນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ທານໍ ພຸທ຺ເຘຫິ ປສຕ຺ຖໍ. ຕຕ຺ຖ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍວິຈິນນໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ເຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາຕິ ທກ຺ຂິຓາຍ ອນຸຈ຺ຉວິກາ ພຸທ຺ຘາທໂຍ.

ປາຓຠູຕານີຕິ ປາຓສງ຺ຂາຕານິ ຠູຕານິ. ອເຫຐຍໍ ຈຣນ຺ຕິ ກາຣຸຎ຺ເຎນ ອວິເຫຐຍນ຺ໂຕ ຈຣມາໂນ. ປຣູປວາທາຕິ ປຣູປວາທຠເຍນ ປາປໍ ນ ກໂຣຕິ. ຠີຣຸນ຺ຕິ ອຸປວາທຠີຣຸກໍ. ນ ຕຕ຺ຖ ສູຣນ຺ຕິ ໂຍ ປນ ອໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ ຕສ຺ມິໍ ອຸປວາເທ ສູໂຣ ໂຫຕິ, ຕໍ ປຓ຺ຑິຕາ ນປ຺ປສໍສນ຺ຕິ. ຠຍາ ຫີຕິ ອຸປວາທຠເຍນ ຫິ ປຓ຺ຑິຕາ ປາປໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ.

ຫີເນນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິເຍນາຕິ ພາຫິຣຕິຕ຺ຖາຍຕເນ ຕາວ ເມຖຸນວິຣຕິສີລມຕ຺ຕກໍ ຫີນໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ນາມ, ເຕນ ຂຕ຺ຕິຍກຸເລ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ຌານສ຺ສ ອຸປຈາຣມຕ຺ຕໍ ມຊ຺ຌິມໍ, ເຕນ ເທວໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ອຸຕ຺ຕມໍ, ເຕນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ໂຕ ວິສຸຊ຺ຌຕິ ນາມ. ສາສເນ ປນ ສີລວນ຺ຕສ຺ເສວ ເອກໍ ເທວນິກາຍໍ ປຓິຘາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຫີນໍ ນາມ, ປຣິສຸທ຺ຘສີລສ຺ເສວ ສມາປຕ຺ຕິນິພ຺ພຕ຺ຕນໍ ມຊ຺ຌິມໍ ນາມ, ປຣິສຸທ຺ຘສີເລ ຐຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມໍ ນາມ.

ໂອສານຄາຖາຍ ອຍມຕ຺ໂຖ – ມຫາຣາຊ, ກິຎ຺ຈາປິ ເອກໍເສເນວ ທານໍ ພຫຸຘາ ປສຕ຺ຖໍ ວຓ຺ຓິຕໍ, ທານໂຕ ປນ ສມຖວິປສ຺ສນາສງ຺ຂາຕໍ ນິພ຺ພານສງ຺ຂາຕຎ຺ຈ ຘມ຺ມໂກຏ຺ຐາສຠູຕໍ ຘມ຺ມປທເມວ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ. ກິໍກາຣຓາ? ປຸພ຺ເພວ ຫິ ອິມສ຺ມິໍ ກປ຺ເປ ກສ຺ສປທສພລາທໂຍ ປຸພ຺ພຕເຣວ ເວສ຺ສຠູທສພລາທໂຍ ສນ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິສາ ສປຎ຺ຎາ ສມຖວິປສ຺ສນໍ ຠາເວຕ຺ວາ ນິພ຺ພານເມວ ອຊ຺ຌຄມຸໍ ອຘິຄຕາຕິ.

ເອວໍ ສຕ຺ຕ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ອນຸໂມທນາຍ ຣຎ຺ໂຎ ອມຕມຫານິພ຺ພານໍ ວຓ຺ເຓຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອປ຺ປມາເທນ ໂອວທິຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານເມວ ຄຕາ. ຣາຊາປິ ສທ຺ຘິໍ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ຐຕ຺ວາ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູເຣສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ປຸພ຺ເພປິ ປຓ຺ຑິຕາ ວິເຈຍ຺ຍ ທານໍ ອທໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ປຣິນິພ຺ພາຍິໍສຸ, ສມຸທ຺ທວິຊຍາ ຣາຫຸລມາຕາ ອໂຫສິ, ໂຣຣຸວມຫາຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອາທິຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໔໒໕] ໙. ອຏ຺ຐານຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຄງ຺ຄາ ກຸມຸທິນີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິໍກາຣຓາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິເລສວເສນາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ມາຕຸຄາໂມ ນາມ ອກຕຎ຺ຎູ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠີ ອວິສ຺ສາສນີໂຍ. ອຕີເຕ ປຓ຺ຑິຕາ ເທວສິກໍ ສຫສ຺ສໍ ເທນ຺ຕາປິ ມາຕຸຄາມໍ ໂຕເສຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ສາ ເອກທິວສມຕ຺ຕໍ ສຫສ຺ສໍ ອລຠິຕ຺ວາວ ເຕ ຄີວາຍໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ນີຫຣາເປສິ, ເອວໍ ອກຕຎ຺ຎູ ມາຕຸຄາໂມ, ມາ ຕສ຺ສ ກາຣຓາ ກິເລສວສໍ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ຕສ຺ສ ຈ ປຸຕ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕກຸມາໂຣ, ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິໂນ ຈ ປຸຕ຺ໂຕ ມຫາຘນກຸມາໂຣ ນາມ. ເຕ ອຸໂຠປິ ສຫປໍສຸກີຬກາ ສຫາຍກາ ອເຫສຸໍ, ເອກາຈຣິຍກຸເລເຍວ ສິປ຺ປໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ຣາຊກຸມາໂຣ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາສິ, ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕປິສ຺ສ ສນ຺ຕິເກເຍວ ອໂຫສິ. ພາຣາຓສິຍຎ຺ຈ ເອກາ ນຄຣໂສຠິຓີ ວຓ຺ຓທາສີ ອຠິຣູປາ ອໂຫສິ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ. ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ເທວສິກໍ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈກາເລ ຕາເຍວ ສທ຺ຘິໍ ອຠິຣມນ຺ໂຕ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ເສຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ ລຠິຕ຺ວາປິ ນ ຕໍ ວິຊຫິ, ຕເຖວ ເທວສິກໍ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ອຠິຣມິ. ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ທິວສສ຺ສ ຕໂຍ ວາເຣ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຖສ຺ສ ເອກທິວສໍ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ຄຕສ຺ສ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ສມຸລ຺ລປນ຺ຕສ຺ເສວ ສູຣິໂຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄມິ, ອນ຺ຘກາຣໍ ຊາຕໍ. ໂສ ຣາຊກຸລາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຄມນເວລາ ນຕ຺ຖິ, ນຄຣໂສຠິຓິຍາເຍວ ເຄຫໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປຏ຺ຐາເກ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ເອກໂກວ ຕສ຺ສາ ເຄຫໍ ປາວິສິ. ອຖ ນໍ ສາ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ສຫສ຺ສໍ ອາຠຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ຠທ຺ເທ, ອຫໍ ອຊ຺ເຊວ ອຕິວິກາໂລ ຊາໂຕ, ຕສ຺ມາ ເຄຫໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ເອກໂກວ ປວິຏ຺ໂຐສ຺ມິ, ສ຺ເວ ປນ ເຕ ທ຺ເວ ສຫສ຺ສານິ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ສາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສຈາຫໍ ອຊ຺ຊ ໂອກາສໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ອຎ຺ເຎສຸປິ ທິວເສສຸ ຕຸຈ຺ຉຫຕ຺ຖໂກວ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ເມ ຘນໍ ປຣິຫາຍິສ຺ສຕິ, ນ ທານິສ຺ສ ໂອກາສໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ເອວມາຫ ‘‘ສາມິ, ມຍໍ ວຓ຺ຓທາສິໂຍ ນາມ, ອມ຺ຫາກໍ ສຫສ຺ສໍ ອທຕ຺ວາ ເກຬິ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ຠທ຺ເທ, ສ຺ເວ ທິຄຸຓໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈິ. ນຄຣໂສຠິຓີ ທາສິໂຍ ອາຓາເປສິ ‘‘ເອຕສ຺ສ ອິຘ ຐຕ຺ວາ ມໍ ໂອໂລເກຕຸໍ ມາ ອທຕ຺ຖ, ຄີວາຍໍ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປິທຫຖາ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ທາສິໂຍ ຕຖາ ກຣິໍສຸ. ອຖ ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຫໍ ອິມາຍ ສທ຺ຘິໍ ອສີຕິໂກຏິຘນໍ ຂາທິໍ, ສາ ມໍ ເອກທິວສໍ ຕຸຈ຺ຉຫຕ຺ຖໍ ທິສ຺ວາ ຄີວາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນີຫຣາເປສິ, ອໂຫ ມາຕຸຄາໂມ ນາມ ປາໂປ ນິລ຺ລຊ຺ໂຊ ອກຕຎ຺ຎູ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠີ’’ຕິ. ໂສ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ອຄຸຓໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕວ ວິຣຊ຺ຊິ, ປຏິກູລສຎ຺ຎໍ ປຏິລຠິ, ຆຣາວາເສປິ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ‘‘ກິໍ ເມ ຆຣາວາເສນ, ອຊ຺ເຊວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸນ ເຄຫໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານມ຺ປິ ອທິສ຺ວາວ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ອສ຺ສມໍ ມາເປຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຌານາຠິຎ຺ຎາໂຍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ວນມູລຜລາຫາໂຣ ຕຕ຺ຖ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ.

ຣາຊາ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ກຫໍ ມມ ສຫາໂຍ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ນຄຣໂສຠິຓິຍາປິ ກຕກມ຺ມໍ ສກລນຄເຣ ປາກຏໍ ຊາຕໍ. ອຖສ຺ສ ຕມຕ຺ຖໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ອິຕິ ເຕ ເທວ, ສຫາໂຍ ລຊ຺ຊາຍ ຆຣມ຺ປິ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຣາຊາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນຄຣໂສຠິຓິໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ເອກທິວສໍ ສຫສ຺ສໍ ອລຠິຕ຺ວາ ມມ ສຫາຍໍ ຄີວາຍໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ນີຫຣາເປສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ປາເປ ຊມ຺ມີ, ສີຆໍ ມມ ສຫາຍສ຺ສ ຄຕຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອາເນຫິ, ໂນ ເຈ ອາເນສ຺ສສິ, ຊີວິຕໍ ເຕ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ສາ ຣຎ຺ໂຎ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຠີຕາ ຣຖໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ປຣິເຍສນ຺ຕີ ສຸຕວເສນ ຕໍ ຐານໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ຍ, ມຍາ ອນ຺ຘພາລຠາເວນ ກຕໍ ໂທສໍ ຂມຖ, ອຫໍ ນ ປຸເນວໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຍາຈິຕ຺ວາ ‘‘ສາຘຸ, ຂມາມິ ເຕ, ນຕ຺ຖິ ເມ ຕຍິ ອາຆາໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສເຈ ເມ ຂມຖ, ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຣຖໍ ອຠິຣຸຫຖ, ນຄຣໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມ, ຄຕກາເລ ຍໍ ມມ ຆເຣ ຘນໍ ອຕ຺ຖິ, ສພ຺ພໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ອິທານິ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ຍທາ ປນ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ເຍນ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອປິ ນາມ ຕທາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໗.

‘‘ຄງ຺ຄາ ກຸມຸທິນີ ສນ຺ຕາ, ສງ຺ຂວຓ຺ຓາ ຈ ໂກກິລາ;

ຊມ຺ພູ ຕາລຜລໍ ທຊ຺ຊາ, ອຖ ນູນ ຕທາ ສິຍາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຠທ຺ເທ, ຍຖາ ຫິ ກຸມຸທສຣາ ກຸມຸເທຫິ ສຎ຺ຉນ຺ນາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ຕເຖວ ສເຈ ສກລາປິ ມຫາຄງ຺ຄາ ກຸມຸທິນີ ສີຆໂສຕໍ ປຫາຍ ສນ຺ຕາ ອຸປສນ຺ຕາ ສິຍາ, ສພ຺ເພ ໂກກິລາ ຈ ສງ຺ຂວຓ຺ຓາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ສພ຺ໂພ ຊມ຺ພຸຣຸກ຺ໂຂ ຈ ຕາລຜລໍ ທເທຍ຺ຍ. ອຖ ນູນ ຕທາ ສິຍາຕິ ອຖ ຕາທິເສ ກາເລ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ສມາຄໂມ ນູນ ສິຍາ, ຠເວຍ຺ຍ ນາມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ວຕ຺ວາ ປຸນປິ ຕາຍ ‘‘ເອຫິ, ອຍ຺ຍ, ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມິໍ ກາເລ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອສຸກສ຺ມິຎ຺ຈ ອສຸກສ຺ມິຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໗໘.

‘‘ຍທາ ກຈ຺ຉປໂລມານໍ, ປາວາໂຣ ຕິວິໂຘ ສິຍາ;

ເຫມນ຺ຕິກໍ ປາວຸຣຓໍ, ອຖ ນູນ ຕທາ ສິຍາ.

໗໙.

‘‘ຍທາ ມກສປາທານໍ, ອຏ຺ຏາໂລ ສຸກໂຕ ສິຍາ;

ທຬ຺ໂຫ ຈ ອວິກມ຺ປີ ຈ, ອຖ ນູນ ຕທາ ສິຍາ.

໘໐.

‘‘ຍທາ ສສວິສາຓານໍ, ນິສ຺ເສຓີ ສຸກຕາ ສິຍາ;

ສຄ຺ຄສ຺ສາໂຣຫຓຕ຺ຖາຍ, ອຖ ນູນ ຕທາ ສິຍາ.

໘໑.

‘‘ຍທາ ນິສ຺ເສຓິມາຣຸຍ຺ຫ, ຈນ຺ທໍ ຂາເທຍ຺ຍຸ ມູສິກາ;

ຣາຫຸຎ຺ຈ ປຣິປາເຕຍ຺ຍຸໍ, ອຖ ນູນ ຕທາ ສິຍາ.

໘໒.

‘‘ຍທາ ສຸຣາຆຏໍ ປິຕ຺ວາ, ມກ຺ຂິກາ ຄຓຈາຣິຓີ;

ອງ຺ຄາເຣ ວາສໍ ກປ຺ເປຍ຺ຍຸໍ, ອຖ ນູນ ຕທາ ສິຍາ.

໘໓.

‘‘ຍທາ ພິມ຺ໂພຏ຺ຐສມ຺ປນ຺ໂນ, ຄທ຺ຣໂຠ ສຸມຸໂຂ ສິຍາ;

ກຸສໂລ ນຈ຺ຈຄີຕສ຺ສ, ອຖ ນູນ ຕທາ ສິຍາ.

໘໔.

‘‘ຍທາ ກາກາ ອຸລູກາ ຈ, ມນ຺ຕເຍຍ຺ຍຸໍ ຣໂຫຄຕາ;

ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຫຍ຺ເຍຍ຺ຍຸໍ, ອຖ ນູນ ຕທາ ສິຍາ.

໘໕.

‘‘ຍທາ ມຸຬາລປຕ຺ຕານໍ, ຉຕ຺ຕໍ ຖິຣຕຣໍ ສິຍາ;

ວສ຺ສສ຺ສ ປຏິຆາຕາຍ, ອຖ ນູນ ຕທາ ສິຍາ.

໘໖.

‘‘ຍທາ ກຸລໂກ ສກຸໂຓ, ປພ຺ພຕໍ ຄນ຺ຘມາທນໍ;

ຕຸຓ຺ເຑນາທາຍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອຖ ນູນ ຕທາ ສິຍາ.

໘໗.

‘‘ຍທາ ສາມຸທ຺ທິກໍ ນາວໍ, ສຍນ຺ຕໍ ສວຏາກຣໍ;

ເຈໂຏ ອາທາຍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອຖ ນູນ ຕທາ ສິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕິວິໂຘຕິ ເອໂກ ກຈ຺ຉປໂລມມເຍນ ປຸປ຺ເຜນ, ເອໂກ ຕູເລນ, ເອໂກ ອຸຠເຍນາຕິ ເອວໍ ຕິປ຺ປກາໂຣ. ເຫມນ຺ຕິກໍ ປາວຸຣຓນ຺ຕິ ຫິມປາຕສມເຍ ປາວຸຣຓາຍ ຠວິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ. ອຖ ນູນ ຕທາ ສິຍາຕິ ອຖ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ມມ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ເອກໍເສເນວ ສໍສຄ຺ໂຄ ສິຍາ. ເອວໍ ສພ຺ພຕ຺ຖ ປຈ຺ຉິມປທໍ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອຏ຺ຏາໂລ ສຸກໂຕຕິ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຍຸຊ຺ຌນ຺ຕໍ ປຸຣິສສຕໍ ຘາເຣຕຸໍ ຍຖາ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວໍ ສຸກໂຕ. ປຣິປາເຕຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ປລາເປຍ຺ຍຸໍ. ອງ຺ຄາເຣຕິ ວີຕຈ຺ຈິກງ຺ຄາຣສນ຺ຖເຣ. ວາສໍ ກປ຺ເປຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ເອເກກໍ ສຸຣາຆຏໍ ປິວິຕ຺ວາ ມຕ຺ຕາ ວເສຍ຺ຍຸໍ. ພິມ຺ໂພຏ຺ຐສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ພິມ຺ພຜລສທິເສຫິ ໂອຏ຺ເຐຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສຸມຸໂຂຕິ ສຸວຓ຺ຓອາທາສສທິໂສ ມຸໂຂ. ປິຫເຍຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕາ ປິຫເຍຍ຺ຍຸໍ ປຕ຺ເຖຍ຺ຍຸໍ. ມຸຬາລປຕ຺ຕານນ຺ຕິ ສຓ຺ຫານໍ ມຸຬາລຄຈ຺ຉປຕ຺ຕານໍ. ກຸລໂກຕິ ເອໂກ ຂຸທ຺ທກສກຸໂຓ. ສາມຸທ຺ທິກນ຺ຕິ ສມຸທ຺ທປກ຺ຂນ຺ທນມຫານາວໍ. ສຍນ຺ຕໍ ສວຏາກຣນ຺ຕິ ຍນ຺ເຕນ ເຈວ ວຏາກເຣນ ຈ ສທ຺ຘິໍ ສພ຺ພສມ຺ຠາຣຍຸຕ຺ຕໍ. ເຈໂຏ ອາທາຍາຕິ ຍທາ ເອວຣູປໍ ນາວໍ ຂຸທ຺ທໂກ ຄາມທາຣໂກ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອິມິນາ ອຏ຺ຐານປຣິກປ຺ເປນ ເອກາທສ ຄາຖາ ອຠາສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນຄຣໂສຠິຓີ ມຫາສຕ຺ຕໍ ຂມາເປຕ຺ວາ ນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຕໍ ກາຣຓໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸ ມາຕຸຄາໂມ ນາມ ອກຕຎ຺ຎູ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ອຏ຺ຐານຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໔໒໖] ໑໐. ທີປິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຂມນີຍໍ ຍາປນີຍນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ເອຬິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ຄິຣິປຣິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ເອກທ຺ວາເຣ ຄິຣິພ຺ພຊເສນາສເນ ວິຫາສິ. ທ຺ວາຣສມີເປເຍວສ຺ສ ຈງ຺ກໂມ ອໂຫສິ. ຕທາ ເອຬກປາລກາ ‘‘ເອຬກາ ເອຕ຺ຖ ຈຣນ຺ຕູ’’ຕິ ຄິຣິພ຺ພຊໍ ປເວເສຕ຺ວາ ກີຬນ຺ຕາ ວິຫຣນ຺ຕິ. ເຕສຸ ເອກທິວສໍ ສາຍໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອຬເກ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ເອກາ ເອຬິກາ ທູເຣ ຈຣມານາ ເອຬເກ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕ ອທິສ຺ວາ ໂອຫີຍິ. ຕໍ ປຈ຺ຉາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິໍ ເອໂກ ທີປິໂກ ທິສ຺ວາ ‘‘ຂາທິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຄິຣິພ຺ພຊທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ສາປິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອສ ມໍ ມາເຣຕ຺ວາ ຂາທິຕຸກາມຕາຍ ຐິໂຕ, ສເຈ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປລາຍິສ຺ສາມິ, ຊີວິຕໍ ເມ ນຕ຺ຖິ, ອຊ຺ຊ ມຍາ ປຸຣິສກາຣໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສິງ຺ຄານິ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຠິມຸຂໍ ເວເຄນ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ທີປິກສ຺ສ ‘‘ອິໂຕ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ, ອິໂຕ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິປ຺ຜນ຺ທໂຕວ ຄຫຓໍ ອນຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ເວເຄນ ປລາຍິຕ຺ວາ ເອຬການໍ ອນ຺ຕຣໍ ປາວິສິ. ອຖ ເຖໂຣ ຕໍ ເຕສໍ ກິຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ຠນ຺ເຕ, ສາ ເອຬິກາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປາຍກຸສລຕາຍ ປຣກ຺ກມໍ ກຕ຺ວາ ທີປິກໂຕ ມຸຈ຺ຈີ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອິທານິ ຕາວ ໂສ ທີປິໂກ ຕໍ ຄເຫຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ປຸພ຺ເພ ປນ ນໍ ວິຣວນ຺ຕິໍ ມາເຣຕ຺ວາ ຂາທີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ມຄຘຣຏ຺ເຐ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ຄາເມ ມຫາໂຠຄກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ກາເມ ປຫາຍ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຌານາຠິຎ຺ຎາໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຈິຣໍ ຫິມວນ຺ເຕ ວສິຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ຣາຊຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ຄິຣິພ຺ພເຊ ປຓ຺ຓສາລໍ ມາເປຕ຺ວາ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຕທາ ອິມິນາວ ນິຍາເມນ ເອຬກປາລເກສຸ ເອຬເກ ຈຣນ຺ເຕສຸ ເອກທິວສໍ ເອວເມວ ເອກໍ ເອຬິກໍ ປຈ຺ຉາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ເອໂກ ທີປິໂກ ‘‘ຂາທິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ສາປິ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ມຍ຺ຫໍ ຊີວິຕໍ ນຕ຺ຖິ, ເອເກນຸປາເຍນ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ມຘຸຣປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ຫທຍມສ຺ສ ມຸທຸກໍ ຊເນຕ຺ວາ ຊີວິຕໍ ຣກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທູຣໂຕວ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກໂຣນ຺ຕີ ອາຄຈ຺ຉມານາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໘.

‘‘ຂມນີຍໍ ຍາປນີຍໍ, ກຈ຺ຈິ ມາຕຸລ ເຕ ສຸຂໍ;

ສຸຂໍ ເຕ ອມ຺ມາ ອວຈ, ສຸຂກາມາວ ເຕ ມຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຂໍ ເຕ ອມ຺ມາຕິ ມຍ຺ຫໍ ມາຕາປິ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຸຂໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອຊ຺ຊ ມໍ ອວຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຍນ຺ຕິ ມາຕຸລ ມຍມ຺ປິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຸຂໍ ເອວ ອິຈ຺ຉາມາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ທີປິໂກ ‘‘ອຍໍ ຘຸຕ຺ຕິກາ ມໍ ມາຕຸລວາເທນ ວຎ຺ເຈຕຸກາມາ, ນ ເມ ກກ຺ຂຬຠາວໍ ຊານາຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໘໙.

‘‘ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ເມ ອວກ຺ກມ຺ມ, ເຫຐຍິຕ຺ວານ ເອຬິເກ;

ສາຊ຺ຊ ມາຕຸລວາເທນ, ມຸຎ຺ຈິຕພ຺ພາ ນຸ ມຎ຺ຎສີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຕ຺ວໍ ມມ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐມຓ຺ຑລໍ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ເຫຐຍິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉສິ, ສາ ຕ຺ວໍ ‘‘ອຊ຺ຊ ມາຕຸລວາເທນ ມຸຎ຺ຈິຕພ຺ພາຫມສ຺ມີ’’ຕິ ມຎ຺ຎສິ ນຸ, ເອວໍ ມຎ຺ຎສິ ມຎ຺ເຎຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອິຕຣາ ‘‘ມາຕຸລ, ມາ ເອວໍ ກຣີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໙໐.

‘‘ປຸຣຕ຺ຖາມຸໂຂ ນິສິນ຺ໂນສິ, ອຫໍ ເຕ ມຸຂມາຄຕາ;

ປຈ຺ຉໂຕ ຕຸຍ຺ຫໍ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ, ກຖໍ ຂ຺ວາຫໍ ອວກ຺ກມິ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຸຂນ຺ຕິ ອຠິມຸຂໍ. ກຖໍ ຂ຺ວາຫໍ ອວກ຺ກມິນ຺ຕິ ຕວ ປຈ຺ຉໂຕ ຐິຕໍ ອຫໍ ກຖໍ ອວກ຺ກມິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ນໍ ໂສ ‘‘ກິໍ ກເຖສິ ເອຬິເກ, ມມ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐສ຺ສ ອຏ຺ຐິຕຏ຺ຐານໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໙໑.

‘‘ຍາວຕາ ຈຕຸໂຣ ທີປາ, ສສມຸທ຺ທາ ສປພ຺ພຕາ;

ຕາວຕາ ມຍ຺ຫໍ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ, ກຖໍ ໂຂ ຕໍ ວິວຊ຺ຊຍີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕາວຕາຕິ ເອຕ຺ຕກໍ ຐານໍ ມມ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຕນ຺ຕິ ວທຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເອຬິກາ ‘‘ອຍໍ ປາໂປ ມຘຸຣກຖາຍ ນ ອລ຺ລີຍຕິ, ປຏິສຕ຺ຕຸ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໙໒.

‘‘ປຸພ຺ເພວ ເມຕມກ຺ຂິໍສຸ, ມາຕາ ປິຕາ ຈ ຠາຕໂຣ;

ທີຆໍ ທຸຏ຺ຐສ຺ສ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ, ສາມ຺ຫິ ເວຫາຍສາຄຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອກ຺ຂິໍສູຕິ ປຸພ຺ເພວ ເມ ເອຕໍ ມາຕາ ຈ ປິຕາ ຈ ຠາຕໂຣ ຈ ອາຈິກ຺ຂິໍສຸ. ສາມ຺ຫີຕິ ສາ ອຫໍ ຎາຕການໍ ສນ຺ຕິກາ ຕວ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐສ຺ສ ທີຆຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ຕວ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ປຣິຫຣນ຺ຕີ ເວຫາຍສາ ອາກາເສນ ອາຄຕາຕິ.

ອຖ ນໍ ໂສ ‘‘ຊານາມິ ເຕ ອຫໍ ອາກາເສນ ອາຄຕຠາວໍ, ເອວໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ປນ ມຍ຺ຫໍ ຠກ຺ເຂ ນາເສຕ຺ວາ ອາຄຕາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໙໓.

‘‘ຕຎ຺ຈ ທິສ຺ວານ ອາຍນ຺ຕິໍ, ອນ຺ຕລິກ຺ຂສ຺ມິ ເອຬິເກ;

ມິຄສງ຺ໂຆ ປລາຍິຕ຺ຖ, ຠກ຺ໂຂ ເມ ນາສິໂຕ ຕຍາ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອິຕຣາ ມຣຓຠຍຠີຕາ ອຎ຺ຎໍ ກາຣຓໍ ອາຫຣິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ‘‘ມາຕຸລ, ມາ ເອວຣູປໍ ກກ຺ຂຬກມ຺ມໍ ກຣິ, ຊີວິຕໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ວິລປິ. ອິຕໂຣປິ ນໍ ວິລປນ຺ຕິຎ຺ເຎວ ຂນ຺ເຘ ຄເຫຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ຂາທິ.

໙໔.

‘‘ອິຈ຺ເຈວໍ ວິລປນ຺ຕິຍາ, ເອຬກິຍາ ຣຸຫຄ຺ຆໂສ;

ຄລກໍ ອນ຺ວາວມທ຺ທິ, ນຕ຺ຖິ ທຸຏ຺ເຐ ສຸຠາສິຕໍ.

໙໕.

‘‘ເນວ ທຸຏ຺ເຐ ນໂຍ ອຕ຺ຖິ, ນ ຘມ຺ໂມ ນ ສຸຠາສິຕໍ;

ນິກ຺ກມໍ ທຸຏ຺ເຐ ຍຸຎ຺ເຊຖ, ໂສ ຈ ສພ຺ຠິໍ ນ ຣຎ຺ຊຕີ’’ຕິ. –

ອິມາ ທ຺ເວ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ –

ຕຕ຺ຖ ຣຸຫຄ຺ຆໂສຕິ ຣຸຫິຣຠກ຺ໂຂ ໂລຫິຕປາຍີ ສາຫສິກທີປິໂກ. ຄລກໍ ອນ຺ວາວມທ຺ທີຕິ ຄີວໍ ມທ຺ທິ, ຑໍສິຕ຺ວາ ຜາເລສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນໂຍຕິ ກາຣຓໍ. ຘມ຺ໂມຕິ ສຠາໂວ. ສຸຠາສິຕນ຺ຕິ ສຸກຖິຕວຈນໍ, ສພ຺ພເມຕໍ ທຸຏ຺ເຐ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິກ຺ກມໍ ທຸຏ຺ເຐ ຍຸຎ຺ເຊຖາຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ທຸຏ຺ຐປຸຄ຺ຄເລ ປຣກ຺ກມເມວ ຍຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ. ໂສ ຈ ສພ຺ຠິໍ ນ ຣຎ຺ຊຕີຕິ ໂສ ປນ ປຸຄ຺ຄໂລ ສພ຺ຠິໍ ສຸນ຺ທຣໍ ສຸຠາສິຕໍ ນ ຣຎ຺ຊຕິ, ນ ປິຍາຍຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕາປໂສ ເຕສໍ ກິຣິຍໍ ສພ຺ພໍ ອທ຺ທສ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ເອຬິກາວ ເອຕຣຫິ ເອຬິກາ ອໂຫສິ, ທີປິໂກປິ ເອຕຣຫິ ທີປິໂກວ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ທີປິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ຊາຕກຸທ຺ທານໍ –

ກຈ຺ຈານີ ອຏ຺ຐສທ຺ທຎ຺ຈ, ສຸລສາ ຈ ສຸມງ຺ຄລໍ;

ຄງ຺ຄມາລຎ຺ຈ ເຈຕິຍໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍຎ຺ເຈວ ອາທິຕ຺ຕໍ;

ອຏ຺ຐານຎ຺ເຈວ ທີປິ ຈ, ທສ ອຏ຺ຐນິປາຕເກ.

ອຏ຺ຐກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໙. ນວກນິປາໂຕ

[໔໒໗] ໑. ຄິຊ຺ຌຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ປຣິສງ຺ກຸປໂຖ ນາມາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ທຸພ຺ພຈຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ເອໂກ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາປິ ອຕ຺ຖກາເມຫິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍຫິ ເຈວ ສພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຫິ ຈ ‘‘ເອວໍ ເຕ ອຠິກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ປຏິກ຺ກມິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ອາໂລກິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ວິໂລກິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ສມິຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ປສາຣິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ນິວາເສຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ປາຣຸປິຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ປຕ຺ໂຕ ຄເຫຕພ຺ໂພ, ຍາປນມຕ຺ຕໍ ຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ, ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ຄຸຕ຺ຕທ຺ວາເຣນ ໂຠຊເນ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸນາ ຊາຄຣິຍມນຸຍຸຕ຺ເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ອາຄນ຺ຕຸກວຕ຺ຕໍ ນາມ ຊານິຕພ຺ພໍ, ອິທໍ ຄມິກວຕ຺ຕໍ ນາມ, ອິມານິ ຈຸທ຺ທສ ຂນ຺ຘກວຕ຺ຕານິ, ອສີຕິ ມຫາວຕ຺ຕານິ. ຕຕ຺ຖ ເຕ ສມ຺ມາ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພໍ, ອິເມ ເຕຣສ ຘຸຕງ຺ຄຄຸຓາ ນາມ, ເອເຕ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ໂອວທິຍມາໂນ ທຸພ຺ພໂຈ ອໂຫສິ ອກ຺ຂໂມ ອປ຺ປທກ຺ຂິຓຄ຺ຄາຫີ ອນຸສາສນິໍ. ‘‘ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ນ ວທາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ປນ ມໍ ກສ຺ມາ ວທຖ, ອຫເມວ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖໍ ວາ ອນຕ຺ຖໍ ວາ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ອວຈນີຍໍ ອກາສິ. ອຖສ຺ສ ທຸພ຺ພຈຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ອຄຸຓກຖໍ ກເຖນ຺ຕາ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ທຸພ຺ພໂຈສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸ ເອວຣູເປ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖກາມານໍ ວຈນໍ ນ ກໂຣສິ, ປຸພ຺ເພປິ ຕ຺ວໍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ວຈນໍ ອກຕ຺ວາ ເວຣມ຺ຠວາຕມຸເຂ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ໂຓ ຊາໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ປພ຺ພເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຄິຊ຺ຌໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ປຸຕ຺ໂຕ ປນສ຺ສ ສຸປຕ຺ໂຕ ນາມ ຄິຊ຺ຌຣາຊາ ອເນກສຫສ຺ສຄິຊ຺ຌປຣິວາໂຣ ຖາມສມ຺ປນ຺ໂນ ອໂຫສິ. ໂສ ມາຕາປິຕໂຣ ໂປເສສິ, ຖາມສມ຺ປນ຺ນຕ຺ຕາ ປນ ອຕິທູຣໍ ອຸປ຺ປຕຕິ. ອຖ ນໍ ປິຕາ ‘‘ຕາຕ, ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ຐານໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ນ ຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ໂອວທິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ວຕ຺ວາປິ ເອກທິວສໍ ປນ ວຸຏ຺ເຐ ເທເວ ຄິຊ຺ເຌຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ເສເສ ໂອຫາຍ ອຕິຠູມິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເວຣມ຺ຠວາຕມຸຂໍ ປຕ຺ວາ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓຠາວໍ ປາປຸຓິ. ສຕ຺ຖາ ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑.

‘‘ປຣິສງ຺ກຸປໂຖ ນາມ, ຄິຊ຺ຌປນ຺ໂຖ ສນນ຺ຕໂນ;

ຕຕ຺ຣາສິ ມາຕາປິຕໂຣ, ຄິຊ຺ໂຌ ໂປເສສິ ຊິຓ຺ຓເກ;

ເຕສໍ ອຊຄຣເມທໍ, ອຈ຺ຈຫາສິ ພຫຸຕ຺ຕໂສ.

໒.

‘‘ປິຕາ ຈ ປຸຕ຺ຕໍ ອວຈ, ຊານໍ ອຸຈ຺ຈໍ ປປາຕິນໍ;

ສຸປຕ຺ຕໍ ຖາມສມ຺ປນ຺ນໍ, ເຕຊສ຺ສິໍ ທູຣຄາມິນໍ.

໓.

‘‘ປຣິປ຺ລວນ຺ຕໍ ປຖວິໍ, ຍທາ ຕາຕ ວິຊານຫິ;

ສາຄເຣນ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຈກ຺ກໍວ ປຣິມຓ຺ຑລໍ;

ຕໂຕ ຕາຕ ນິວຕ຺ຕສ຺ສຸ, ມາສ຺ສຸ ເອຕ຺ໂຕ ປຣໍ ຄມິ.

໔.

‘‘ອຸທປຕ຺ໂຕສິ ເວເຄນ, ພລີ ປກ຺ຂີ ທິຊຸຕ຺ຕໂມ;

ໂອໂລກຍນ຺ໂຕ ວກ຺ກງ຺ໂຄ, ປພ຺ພຕານິ ວນານິ ຈ.

໕.

‘‘ອທ຺ທສ຺ສ ປຖວິໍ ຄິຊ຺ໂຌ, ຍຖາສາສິ ປິຕຸສ຺ສຸຕໍ;

ສາຄເຣນ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ, ຈກ຺ກໍວ ປຣິມຓ຺ຑລໍ.

໖.

‘‘ຕຎ຺ຈ ໂສ ສມຕິກ຺ກມ຺ມ, ປຣເມວຈ຺ຈວຕ຺ຕຖ;

ຕຎ຺ຈ ວາຕສິຂາ ຕິກ຺ຂາ, ອຈ຺ຈຫາສິ ພລິໍ ທິຊໍ.

໗.

‘‘ນາສກ຺ຂາຕິຄໂຕ ໂປໂສ, ປຸນເທວ ນິວຕ຺ຕິຕຸໍ;

ທິໂຊ ພ຺ຍສນມາປາທິ, ເວຣມ຺ຠານໍ ວສໍ ຄໂຕ.

໘.

‘‘ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ຈ ທາຣາ ຈ, ເຍ ຈຎ຺ເຎ ອນຸຊີວິໂນ;

ສພ຺ເພ ພ຺ຍສນມາປາທຸໍ, ອໂນວາທກເຣ ທິເຊ.

໙.

‘‘ເອວມ຺ປິ ອິຘ ວຸຑ຺ຒານໍ, ໂຍ ວາກ຺ຍໍ ນາວພຸຊ຺ຌຕິ;

ອຕິສີມຈໂຣ ທິຕ຺ໂຕ, ຄິຊ຺ໂຌວາຕີຕສາສໂນ;

ສ ເວ ພ຺ຍສນໍ ປປ຺ໂປຕິ, ອກຕ຺ວາ ວຸຑ຺ຒສາສນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຣິສງ຺ກຸປໂຖຕິ ສງ຺ກຸປໂຖ. ມນຸສ຺ສາ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຕສ຺ມິໍ ປເທເສ ຂາຓຸເກ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ເຕສຸ ຣຊ຺ຊຸໂຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕນ ໂສ ຄິຊ຺ຌປພ຺ພເຕ ຊງ຺ຆມຄ຺ໂຄ ‘‘ສງ຺ກຸປໂຖ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຄິຊ຺ຌປນ຺ໂຖຕິ ຄິຊ຺ຌປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ມຫາມຄ຺ໂຄ. ສນນ຺ຕໂນຕິ ໂປຣາໂຓ. ຕຕ຺ຣາສີຕິ ຕສ຺ມິໍ ຄິຊ຺ຌປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ສງ຺ກຸປເຖ ເອໂກ ຄິຊ຺ໂຌ ອາສິ, ໂສ ຊິຓ຺ຓເກ ມາຕາປິຕໂຣ ໂປເສສິ. ອຊຄຣເມທນ຺ຕິ ອຊຄຣານໍ ເມທໍ. ອຈ຺ຈຫາສີຕິ ອຕິວິຍ ອາຫຣິ. ພຫຸຕ຺ຕໂສຕິ ພຫຸໂສ. ຊານໍ ອຸຈ຺ຈໍ ປປາຕິນນ຺ຕິ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ ອຕິອຸຈ຺ຈໍ ຐານໍ ລງ຺ຆຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຸຈ຺ເຈ ປປາຕີ ອຍ’’ນ຺ຕິ ຊານນ຺ໂຕ. ເຕຊສ຺ສິນ຺ຕິ ປຸຣິສເຕຊສມ຺ປນ຺ນໍ. ທູຣຄາມິນນ຺ຕິ ເຕເນວ ເຕເຊນ ທູຣຄາມິໍ. ປຣິປ຺ລວນ຺ຕນ຺ຕິ ອຸປ຺ປລປຕ຺ຕໍ ວິຍ ອຸທເກ ອຸປ຺ລວມານໍ. ວິຊານຫີຕິ ວິຊານາສິ. ຈກ຺ກໍວ ປຣິມຓ຺ຑລນ຺ຕິ ຍສ຺ມິໍ ເຕ ປເທເສ ຐິຕສ຺ສ ສມຸທ຺ເທນ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ຊມ຺ພຸທີໂປ ຈກ຺ກມຓ຺ຑລໍວ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຕໂຕ ຕາຕ ນິວຕ຺ຕາຫີຕິ ໂອວທນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ອຸທປຕ຺ໂຕສີຕິ ປິຕຸ ໂອວາທໍ ອກຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ຄິຊ຺ເຌຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຸປ຺ປຕິໂຕ ເຕ ໂອຫາຍ ປິຕຣາ ກຖິຕຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ໂອໂລກຍນ຺ໂຕຕິ ຕໍ ຐານໍ ປຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ. ວກ຺ກງ຺ໂຄຕິ ວງ຺ກຄີໂວ. ຍຖາສາສິ ປິຕຸສ຺ສຸຕນ຺ຕິ ຍຖາສ຺ສ ປິຕຸ ສນ຺ຕິກາ ສຸຕໍ ອາສິ, ຕເຖວ ອທ຺ທສ, ‘‘ຍຖາສ຺ສາສີ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ປຣເມວຈ຺ຈວຕ຺ຕຖາຕິ ປິຕຣາ ອກ຺ຂາຕຏ຺ຐານໂຕ ປຣໍ ອຕິວຕ຺ໂຕວ. ຕຎ຺ຈ ວາຕສິຂາ ຕິກ຺ຂາຕິ ຕໍ ອໂນວາທກໍ ພລິມ຺ປິ ສມານໍ ທິຊໍ ຕິຂິຓເວຣມ຺ຠວາຕສິຂາ ອຈ຺ຈຫາສິ ອຕິຫຣິ, ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ອກາສິ. ນາສກ຺ຂາຕິຄໂຕຕິ ນາສກ຺ຂິ ອຕິຄໂຕ. ໂປໂສຕິ ສຕ຺ໂຕ. ອໂນວາທກເຣຕິ ຕສ຺ມິໍ ທິເຊ ປຓ຺ຑິຕານໍ ໂອວາທໍ ອກໂຣນ຺ເຕ ສພ຺ເພປິ ເຕ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ອກຕ຺ວາ ວຸຑ຺ຒສາສນນ຺ຕິ ວຸຑ຺ຒານໍ ຫິຕກາມານໍ ວຈນໍ ອກຕ຺ວາ ເອວເມວ ພ຺ຍສນໍ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ປາປຸຓາຕິ. ຕສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ມາ ຄິຊ຺ຌສທິໂສ ຠວ, ອຕ຺ຖກາມານໍ ວຈນໍ ກໂຣຫີຕິ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣາ ເອວໍ ໂອວທິໂຕ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຸວໂຈ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ທຸພ຺ພຈຄິຊ຺ໂຌ ເອຕຣຫິ ທຸພ຺ພຈຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ຄິຊ຺ຌປິຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຄິຊ຺ຌຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໔໒໘] ໒. ໂກສມ຺ພິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ປຸຖຸສທ຺ໂທຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ໂກສມ຺ພິໍ ນິສ຺ສາຍ ໂຆສິຕາຣາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສມ຺ພິຍໍ ຠຓ຺ຑນກາຣເກ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ໂກສມ຺ພກກ຺ຂນ຺ຘເກ (ມຫາວ. ໔໕໑ ອາທໂຍ) ອາຄຕເມວ, ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ສງ຺ເຂໂປ. ຕທາ ກິຣ ທ຺ເວ ຠິກ຺ຂູ ເອກສ຺ມິໍ ອາວາເສ ວສິໍສຸ ວິນຍຘໂຣ ຈ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິໂກ ຈ. ເຕສຸ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິໂກ ເອກທິວສໍ ສຣີຣວລຎ຺ຊໍ ກຕ຺ວາ ອຸທກໂກຏ຺ຐເກ ອາຈມນອຸທກາວເສສໍ ຠາຊເນ ຐເປຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິ. ປຈ຺ຉາ ວິນຍຘໂຣ ຕຕ຺ຖ ປວິຏ຺ໂຐ ຕໍ ອຸທກໍ ທິສ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອາວຸໂສ, ຕຍາ ອຸທກໍ ຐປິຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອາມາວຸໂສ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປເນຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕິຠາວໍ ນ ຊານາສີ’’ຕິ? ‘‘ອາມາວຸໂສ ນ ຊານາມີ’’ຕິ. ‘‘ໂຫຕິ, ອາວຸໂສ, ເອຕ຺ຖ ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ເຕນ ຫິ ປຏິກຣິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສເຈ ປນ ເຕ, ອາວຸໂສ, ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອສຕິຍາ ກຕໍ, ນຕ຺ຖິ ອາປຕ຺ຕີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອນາປຕ຺ຕິທິຏ຺ຐິ ອໂຫສິ. ວິນຍຘໂຣປິ ອຕ຺ຕໂນ ນິສ຺ສິຕການໍ ‘‘ອຍໍ ສຸຕ຺ຕນ຺ຕິໂກ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊມາໂນປິ ນ ຊານາຕີ’’ຕິ ອາໂຣເຈສິ. ເຕ ຕສ຺ສ ນິສ຺ສິຕເກ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ອາປຕ຺ຕິໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາປິ ອາປຕ຺ຕິຠາວໍ ນ ຊານາຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປຊ຺ຌາຍສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂສ ເອວມາຫ – ‘‘ອຍໍ ວິນຍຘໂຣ ປຸພ຺ເພ ‘ອນາປຕ຺ຕີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິທານິ ‘ອາປຕ຺ຕີ’ຕິ ວທຕິ, ມຸສາວາທີ ເອໂສ’’ຕິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ມຸສາວາທີ’’ຕິ ເອວໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກລຫໍ ວຑ຺ຒຍິໍສຸ. ຕໂຕ ວິນຍຘໂຣ ໂອກາສໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອທສ຺ສເນນ ອຸກ຺ເຂປນີຍກມ຺ມໍ ອກາສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຕສໍ ປຈ຺ຈຍທາຍກາ ອຸປາສກາປິ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາສາ ອເຫສຸໍ. ໂອວາທປຏິຄ຺ຄາຫິກາ ຠິກ຺ຂຸນິໂຍປິ ອາຣກ຺ຂເທວຕາປິ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາສາ ອເຫສຸໍ. ຕາສໍ ສນ຺ທິຏ຺ຐສມ຺ຠຕ຺ຕາ ອາກາສຏ຺ຐເທວຕາປິ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ສພ຺ເພ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ທ຺ເວ ປກ຺ຂາ ອເຫສຸໍ. ຍາວ ອກນິຏ຺ຐຠວນາ ປນ ອິທໍ ໂກລາຫລໍ ອຄມາສິ.

ອເຖໂກ ຠິກ຺ຂຸ ຕຖາຄຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸກ຺ເຂປການໍ ‘‘ຘມ຺ມິເກເນວ ກມ຺ເມນ ອຍໍ ອຸກ຺ຂິຕ຺ໂຕ, ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕານຸວຕ຺ຕການໍ ອຘມ຺ມິເກນ ກມ຺ເມນ ອຸກ຺ຂິຕ຺ໂຕ’’ຕິ ລທ຺ຘິໍ, ອຸກ຺ເຂປເກຫິ ວາຣິຍມານານມ຺ປິ ເຕສໍ ຕໍ ອນຸປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຈຣຓຠາວຎ຺ຈ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສິ. ຠຄວາ ‘‘ສມຄ຺ຄາ ກິຣ ໂຫນ຺ຕູ’’ຕິ ທ຺ເວ ວາເຣ ເປເສຕ຺ວາ ‘‘ນ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ ຠນ຺ເຕ ສມຄ຺ຄາ ຠວິຕຸ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຕຕິຍວາເຣ ‘‘ຠິນ຺ໂນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ໂຆ’’ຕິ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸກ຺ເຂປການໍ ອຸກ຺ເຂປເນ, ອິຕເຣສຎ຺ຈ ອສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ອາປຕ຺ຕິຍາ ອທສ຺ສເນ ອາທີນວໍ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ປຸນ ເຕສໍ ຕຕ຺ເຖວ ເອກສີມາຍໍ ອຸໂປສຖາທີນິ ກາເຣຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄາທີສຸ ຠຓ຺ຑນຊາຕານໍ ‘‘ອາສນນ຺ຕຣິກາຍ ນິສີທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ວຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິປິ ຠຓ຺ຑນຊາຕາ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອລໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາ ຠຓ຺ຑນ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕເຣນ ຠິກ຺ຂຸນາ ຘມ຺ມວາທິນາ ຠຄວໂຕ ວິເຫສໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ເຕນ ‘‘ອາຄເມຕຸ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ຘມ຺ມສາມິ, ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມສຸຂວິຫາຣໍ ອນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫຣຕຸ, ມຍໍ ເຕນ ຠຓ຺ຑເນນ ກລເຫນ ວິຄ຺ຄເຫນ ວິວາເທນ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ –

ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ ນາມ ກາສິຣາຊາ ອໂຫສີຕິ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕນ ທີຆີຕິສ຺ສ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ຣຊ຺ຊໍ ອຈ຺ຉນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎາຕກເວເສນ ວສນ຺ຕສ຺ສ ມາຣິຕຠາວຎ຺ເຈວ ທີຆາວຸກຸມາເຣນ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິເຕ ທິນ຺ເນ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຕສໍ ສມຄ຺ຄຠາວຎ຺ຈ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ເຕສຎ຺ຫິ ນາມ, ຠິກ຺ຂເວ, ຣາຊູນໍ ອາທິນ຺ນທຓ຺ຑານໍ ອາທິນ຺ນສຕ຺ຖານໍ ເອວຣູປໍ ຂນ຺ຕິໂສຣຈ຺ຈໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ອິຘ ໂຂ ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສເຠຖ, ຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ເອວໍ ສ຺ວາກ຺ຂາເຕ ຘມ຺ມວິນເຍ ປພ຺ພຊິຕາ ສມານາ ຂມາ ຈ ຠເວຍ຺ຍາຖ ໂສຣຕາ ຈາ’’ຕິ ໂອວທິຕ຺ວາ ທຸຕິຍມ຺ປິ ຕຕິຍມ຺ປິ ‘‘ອລໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາ ຠຓ຺ຑນ’’ນ຺ຕິ ວາເຣຕ຺ວາ ອໂນຣມນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ປຣິຍາທິຓ຺ຓຣູປາ ໂຂ ອິເມ ໂມຆປຸຣິສາ, ນ ຍິເມ ສຸກຣາ ສຎ຺ຎາເປຕຸ’’ນ຺ຕິ ປກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ຄນ຺ຘກຸຏິຍາ ໂຖກໍ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ເສນາສນໍ ສໍສາເມຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໐.

‘‘ປຸຖຸສທ຺ໂທ ສມຊໂນ, ນ ພາໂລ ໂກຈິ ມຎ຺ຎຖ;

ສງ຺ຆສ຺ມິໍ ຠິຊ຺ຊມານສ຺ມິໍ, ນາຎ຺ຎໍ ຠິຍ຺ໂຍ ອມຎ຺ຎຣຸໍ.

໑໑.

‘‘ປຣິມຸຏ຺ຐາ ປຓ຺ຑິຕາຠາສາ, ວາຈາໂຄຈຣຠາຓິໂນ;

ຍາວິຈ຺ຉນ຺ຕິ ມຸຂາຍາມໍ, ເຍນ ນີຕາ ນ ຕໍ ວິທູ.

໑໒.

‘‘ອກ຺ໂກຈ຺ຉິ ມໍ ອວຘິ ມໍ, ອຊິນິ ມໍ ອຫາສິ ເມ;

ເຍ ຈ ຕໍ ອຸປນຍ຺ຫນ຺ຕິ, ເວຣໍ ເຕສໍ ນ ສມ຺ມຕິ.

໑໓.

‘‘ອກ຺ໂກຈ຺ຉິ ມໍ ອວຘິ ມໍ, ອຊິນິ ມໍ ອຫາສິ ເມ;

ເຍ ຈ ຕໍ ນຸປນຍ຺ຫນ຺ຕິ, ເວຣໍ ເຕສູປສມ຺ມຕິ.

໑໔.

‘‘ນ ຫິ ເວເຣນ ເວຣານິ, ສມ຺ມນ຺ຕີຘ ກຸທາຈນໍ;

ອເວເຣນ ຈ ສມ຺ມນ຺ຕິ, ເອສ ຘມ຺ໂມ ສນນ຺ຕໂນ.

໑໕.

‘‘ປເຣ ຈ ນ ວິຊານນ຺ຕິ, ມຍເມຕ຺ຖ ຍມາມເສ;

ເຍ ຈ ຕຕ຺ຖ ວິຊານນ຺ຕິ, ຕໂຕ ສມ຺ມນ຺ຕິ ເມຘຄາ.

໑໖.

‘‘ອຏ຺ຐິຈ຺ຉິນ຺ນາ ປາຓຫຣາ, ຄວາສ຺ສຘນຫາຣິໂນ;

ຣຏ຺ຐໍ ວິລຸມ຺ປມານານໍ, ເຕສມ຺ປິ ໂຫຕິ ສງ຺ຄຕິ;

ກສ຺ມາ ຕຸມ຺ຫາກ ໂນ ສິຍາ.

໑໗.

‘‘ສເຈ ລເຠຖ ນິປກໍ ສຫາຍໍ, ສທ຺ຘິໍຈຣໍ ສາຘຸວິຫາຣິຘີຣໍ;

ອຠິຠຸຍ຺ຍ ສພ຺ພານິ ປຣິສ຺ສຍານິ, ຈເຣຍ຺ຍ ເຕນຕ຺ຕມໂນ ສຕີມາ.

໑໘.

‘‘ໂນ ເຈ ລເຠຖ ນິປກໍ ສຫາຍໍ, ສທ຺ຘິໍຈຣໍ ສາຘຸວິຫາຣິຘີຣໍ;

ຣາຊາວ ຣຏ຺ຐໍ ວິຊິຕໍ ປຫາຍ, ເອໂກ ຈເຣ ມາຕງ຺ຄຣຎ຺ເຎວ ນາໂຄ.

໑໙.

‘‘ເອກສ຺ສ ຈຣິຕໍ ເສຍ຺ໂຍ, ນຕ຺ຖິ ພາເລ ສຫາຍຕາ;

ເອໂກ ຈເຣ ນ ປາປານິ ກຍິຣາ, ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ມາຕງ຺ຄຣຎ຺ເຎວ ນາໂຄ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຖຸ ມຫາສທ຺ໂທ ອສ຺ສາຕິ ປຸຖຸສທ຺ໂທ. ສມຊໂນຕິ ສມາໂນ ເອກສທິໂສ ຊໂນ, ສພ຺ໂພວາຍໍ ຠຓ຺ຑນກາຣກຊໂນ ສມນ຺ຕໂຕ ສທ຺ທນິຈ຺ຉາຣເຓນ ປຸຖຸສທ຺ໂທ ເຈວ ສທິໂສ ຈາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ນ ພາໂລ ໂກຈິ ມຎ຺ຎຖາຕິ ຕຕ຺ຖ ໂກຈິ ເອໂກປິ ‘‘ອຫໍ ພາໂລ’’ຕິ ນ ມຎ຺ຎິຕ຺ຖ, ສພ຺ເພ ປຓ຺ຑິຕມານິໂນ, ສພ຺ໂພວາຍໍ ຠຓ຺ຑນກາຣໂກ ຊໂນເຍວ. ນາຎ຺ຎໍ ຠິຍ຺ໂຍ ອມຎ຺ຎຣຸນ຺ຕິ ໂກຈິ ເອໂກປິ ‘‘ອຫໍ ພາໂລ’’ຕິ ນ ມຎ຺ຎິຕ຺ຖ, ຠິຍ຺ໂຍ ຈ ສງ຺ຆສ຺ມິໍ ຠິຊ຺ຊມາເນ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ເອກໍ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ກາຣຓາ ສງ຺ໂຆ ຠິຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ອິທໍ ກາຣຓໍ ນ ມຎ຺ຎິຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຣິມຸຏ຺ຐາຕິ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິໂນ. ປຓ຺ຑິຕາຠາສາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຓ຺ຑິຕມາເນນ ປຓ຺ຑິຕສທິສາ. ວາຈາໂຄຈຣຠາຓິໂນຕິ ຣາ-ກາຣສ຺ສ ຣສ຺ສາເທໂສ ກໂຕ, ວາຈາໂຄຈຣາ ຈ ນ ສຕິປຏ຺ຐານາທິອຣິຍຘມ຺ມໂຄຈຣາ, ຠາຓິໂນ ຈ. ກຖໍ ຠາຓິໂນ? ຍາວິຈ຺ຉນ຺ຕິ ມຸຂາຍາມນ຺ຕິ, ຍາວ ມຸຂໍ ປສາເຣຕຸໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕາວ ປສາເຣຕ຺ວາ ອຄ຺ຄປາເທຫິ ຐຕ຺ວາ ຠາຓິໂນ, ເອໂກປິ ສງ຺ຆຄາຣເວນ ມຸຂສງ຺ໂກຈນໍ ນ ກໂຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຍນ ນີຕາຕິ ເຍນ ຠຓ຺ຑເນນ ອິມໍ ນິລ຺ລຊ຺ຊຠາວໍ ນີຕາ. ນ ຕໍ ວິທູຕິ ເອວໍ ‘‘ອາທີນວໍ ອິທ’’ນ຺ຕິ ຕໍ ນ ຊານນ຺ຕິ.

ເຍ ຈ ຕໍ ອຸປນຍ຺ຫນ຺ຕີຕິ ຕໍ ‘‘ອກ຺ໂກຈ຺ຉິ ມ’’ນ຺ຕິອາທິກໍ ອາກາຣໍ ເຍ ອຸປນຍ຺ຫນ຺ຕິ. ສນນ຺ຕໂນຕິ ໂປຣາໂຓ. ປເຣຕິ ປຓ຺ຑິເຕ ຐເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ອຎ຺ເຎ ຠຓ຺ຑນກາຣກາ ປເຣ ນາມ. ເຕ ເອຕ຺ຖ ສງ຺ຆມຊ຺ເຌ ໂກລາຫລໍ ກໂຣນ຺ຕາ ‘‘ມຍໍ ຍມາມເສ ອຸປຍມາມ ນສ຺ສາມ, ສຕຕໍ ສມິຕໍ ມຈ຺ຈຸສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ນ ຊານນ຺ຕິ. ເຍ ຈ ຕຕ຺ຖ ວິຊານນ຺ຕີຕິ ເຍ ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑິຕາ ‘‘ມຍໍ ມຈ຺ຈຸສມີປໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ວິຊານນ຺ຕິ. ຕໂຕ ສມ຺ມນ຺ຕິ ເມຘຄາຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ເອວຎ຺ຫິ ເຕ ຊານນ຺ຕາ ໂຍນິໂສມນສິກາຣໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ເມຘຄານໍ ກລຫານໍ ວູປສມາຍ ປຏິປຊ຺ຊນ຺ຕິ.

ອຏ຺ຐິຈ຺ຉິນ຺ນາຕິ ອຍໍ ຄາຖາ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕຎ຺ຈ ທີຆາວຸກຸມາຣຎ຺ຈ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕາ. ເຕສມ຺ປິ ໂຫຕິ ສງ຺ຄຕິ. ກສ຺ມາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ນ ໂຫຕິ? ເຍສໍ ໂວ ເນວ ມາຕາປິຕູນໍ ອຏ຺ຐີນິ ຉິນ຺ນານິ, ນ ປາຓາ ຫຏາ, ນ ຄວາສ຺ສຘນານິ ຫຏານິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຠິກ຺ຂເວ, ເຕສຎ຺ຫິ ນາມ ອາທິນ຺ນທຓ຺ຑານໍ ອາທິນ຺ນສຕ຺ຖານໍ ຣາຊູນໍ ເອວຣູປາ ສງ຺ຄຕິ ສມາຄໂມ ອາວາຫວິວາຫສມ຺ພນ຺ຘໍ ກຕ຺ວາ ເອກໂຕ ປານໂຠຊນໍ ໂຫຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ເອວຣູເປ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເວຣມຕ຺ຕມ຺ປິ ຊຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຖ, ໂກ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠິກ຺ຂຸຠາໂວຕິ.

ສເຈ ລເຠຖາຕິອາທິຄາຖາໂຍ ປຓ຺ຑິຕສຫາຍສ຺ສ ຈ ພາລສຫາຍສ຺ສ ຈ ວຓ຺ຓາວຓ຺ຓທີປນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕາ. ອຠິຠຸຍ຺ຍ ສພ຺ພານິ ປຣິສ຺ສຍານີຕິ ສພ຺ເພ ປາກຏປຣິສ຺ສເຍ ຈ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປຣິສ຺ສເຍ ຈ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຕ຺ຕມໂນ ສຕິມາ ຈເຣຍ຺ຍ. ຣາຊາວ ຣຏ຺ຐໍ ວິຊິຕໍ ປຫາຍາຕິ ຍຖາ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊິຕໍ ຣຏ຺ຐໍ ມຫາຊນກຣາຊາ ຈ ອຣິນ຺ທມຣາຊາ ຈ ປຫາຍ ເອກໂກວ ຈຣິໍສຸ, ເອວໍ ຈເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມາຕງ຺ຄຣຎ຺ເຎວ ນາໂຄຕິ ມາຕງ຺ໂຄ ອຣຎ຺ເຎ ນາໂຄວ. ມາຕງ຺ໂຄຕິ ຫຕ຺ຖີ ວຸຈ຺ຈຕິ, ນາໂຄຕິ ມຫນ຺ຕາຘິວຈນເມຕໍ. ຍຖາ ຫິ ມາຕຸໂປສໂກ ມາຕງ຺ຄນາໂຄ ອຣຎ຺ເຎ ເອກໂກ ຈຣິ, ນ ຈ ປາປານິ ອກາສິ, ຍຖາ ຈ ສີລວຫຕ຺ຖິນາໂຄ. ຍຖາ ຈ ປາລິເລຍ຺ຍໂກ, ເອວໍ ເອໂກ ຈເຣ, ນ ຈ ປາປານິ ກຍິຣາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ສຕ຺ຖາ ເອວໍ ກເຖຕ຺ວາປິ ເຕ ຠິກ຺ຂູ ສມຄ຺ເຄ ກາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ພາລກໂລຓກຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄຸຕ຺ເຖຣສ຺ສ ເອກີຠາເວ ອານິສໍສໍ ກເຖຕ຺ວາ ຕໂຕ ຕິຓ຺ຓໍ ກຸລປຸຕ຺ຕານໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ສາມຄ຺ຄິວາເສ ອານິສໍສໍ ກເຖຕ຺ວາ ຕໂຕ ປາລິເລຍ຺ຍກວນສຓ຺ຑໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ເຕມາສໍ ວສິຕ຺ວາ ປຸນ ໂກສມ຺ພິໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິເມວ ອຄມາສິ. ໂກສມ຺ພິວາສິໂນປິ ອຸປາສກາ ‘‘ອິເມ ໂຂ ອຍ຺ຍາ, ໂກສມ຺ພກາ ຠິກ຺ຂູ ພຫຸໂນ ອມ຺ຫາກໍ ອນຕ຺ຖສ຺ສ ກາຣກາ, ອິເມຫິ ອຸພ຺ພາຬ຺ໂຫ ຠຄວາ ປກ຺ກນ຺ໂຕ, ອິເມສໍ ເນວ ອຠິວາທນາທີນິ ກຣິສ຺ສາມ, ນ ອຸປຄຕານໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ທສ຺ສາມ, ເອວໍ ອິເມ ປກ຺ກມິສ຺ສນ຺ຕິ ວາ ເວຣໍ ວິຣມິສ຺ສນ຺ຕິ ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ວາ ປສາເທສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ສມ຺ມນ຺ຕຍິຕ຺ວາ ຕເຖວ ອກໍສຸ. ເຕ ເຕນ ທຓ຺ຑກມ຺ເມນ ປີຬິຕາ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ຂມາເປສຸໍ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ປິຕາ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ ອໂຫສິ, ມາຕາ ມຫາມາຍາ, ທີຆາວຸກຸມາໂຣ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ໂກສມ຺ພິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໔໒໙] ໓. ມຫາສຸວຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ທຸໂມ ຍທາ ໂຫຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂກສລຊນປເທ ອຎ຺ຎຕຣໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫາສິ. ມນຸສ຺ສາ ຕສ຺ສ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານານິ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ຄມນາຄມນສມ຺ປນ຺ເນ ຐາເນ ເສນາສນໍ ກຕ຺ວາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ. ຕສ຺ສ ວສ຺ສູປຄຕສ຺ສ ປຐມມາເສເຍວ ໂສ ຄາໂມ ຌາຍິ, ມນຸສ຺ສານໍ ພີຊມຕ຺ຕມ຺ປິ ອວສິຏ຺ຐໍ ນາໂຫສິ. ເຕ ຕສ຺ສ ປຓີຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ທາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ໂສ ສປ຺ປາຍເສນາສເນປິ ປິຓ຺ຑປາເຕນ ກິລມນ຺ໂຕ ມຄ຺ຄໍ ວາ ຜລໍ ວາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອຖ ນໍ ເຕມາສຈ຺ຈເຍນ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕຸໍ ອາຄຕໍ ສຕ຺ຖາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກຈ຺ຈິ ຠິກ຺ຂຸ ປິຓ຺ຑປາເຕນ ນ ກິລມນ຺ໂຕສິ, ເສນາສນສປ຺ປາຍຎ຺ຈ ອໂຫສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຕສ຺ສ ເສນາສນໍ ສປ຺ປາຍ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ສມເຓນ ນາມ ເສນາສນສປ຺ປາເຍ ສຕິ ໂລລຸປ຺ປຈາຣໍ ປຫາຍ ກິຎ຺ຈິເທວ ຍຖາລທ຺ຘໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສນ຺ຕຸຏ຺ເຐນ ສມຓຘມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ. ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນິວາສສຸກ຺ຂຣຸກ຺ເຂ ຈຸຓ຺ຓໍ ຂາທນ຺ຕາປິ ໂລລຸປ຺ປຈາຣໍ ປຫາຍ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ ມິຕ຺ຕຘມ຺ມໍ ອຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ນ ຄມິໍສຸ, ຕ຺ວໍ ປນ ກສ຺ມາ ‘ປິຓ຺ຑປາໂຕ ປຣິຕ຺ໂຕ ລູໂຂ’ຕິ ສປ຺ປາຍເສນາສນໍ ປຣິຈ຺ຈຊີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ຫິມວນ຺ເຕ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ເອກສ຺ມິໍ ອຸທຸມ຺ພຣວເນ ອເນກສຕສຫສ຺ສາ ສຸກາ ວສິໍສຸ. ຕຕ຺ຣ ເອໂກ ສຸວຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ນິວາສຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຜເລສຸ ຂີເຓສຸ ຍເທວ ອວສິຏ຺ຐໍ ໂຫຕິ ອງ຺ກຸໂຣ ວາ ປຕ຺ຕໍ ວາ ຕໂຈ ວາ ປປຏິກາ ວາ, ຕໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຍ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ປຣມປ຺ປິຈ຺ຉສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ສ ອປ຺ປິຈ຺ຉສນ຺ຕຸຏ຺ຐຠາວຄຸເຓນ ສກ຺ກສ຺ສ ຠວນໍ ກມ຺ປິ. ສກ຺ໂກ ອາວຊ຺ຊມາໂນ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ວີມໍສນຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ສຸກ຺ຂາເປສິ. ຣຸກ຺ໂຂ ຂາຓຸກມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຉິທ຺ທາວຉິທ຺ໂທ ວາເຕ ປຫຣນ຺ເຕ ອາໂກຏິຍມາໂນ ວິຍ ອຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ສ ຉິທ຺ເທຫິ ຈຸຓ຺ຓານິ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ. ສຸວຣາຊາ ຕານິ ຈຸຓ຺ຓານິ ຂາທິຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຍ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ວາຕາຕປໍ ອຄເຓຕ຺ວາ ອຸທຸມ຺ພຣຂາຓຸເກ ນິສີທິ. ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສ ປຣມປ຺ປິຈ຺ຉຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ມິຕ຺ຕຘມ຺ມຄຸຓໍ ກຖາເປຕ຺ວາ ວຣມສ຺ສ ທຕ຺ວາ ອຸທຸມ຺ພຣໍ ອມຕຜລໍ ກຣິຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອໂກ ຫໍສຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ສຸຊໍ ອສຸຣກຎ຺ຎໍ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ຕໍ ອຸທຸມ຺ພຣວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ເອກຣຸກ຺ຂສ຺ສ ສາຂາຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໐.

‘‘ທຸໂມ ຍທາ ໂຫຕິ ຜລູປປນ຺ໂນ, ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ນໍ ວິຫງ຺ຄມາ ສມ຺ປຕນ຺ຕາ;

ຂີຓນ຺ຕິ ຎຕ຺ວານ ທຸມໍ ຜລຈ຺ຈເຍ, ທິໂສທິສໍ ຍນ຺ຕິ ຕໂຕ ວິຫງ຺ຄມາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສຸວຣາຊ, ຣຸກ຺ໂຂ ນາມ ຍທາ ຜລສມ຺ປນ຺ໂນ ໂຫຕິ, ຕທາ ຕໍ ສາຂໂຕ ສາຂໍ ສມ຺ປຕນ຺ຕາວ ວິຫງ຺ຄມາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ຕໍ ປນ ຂີຓໍ ຎຕ຺ວາ ຜລານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ຕໂຕ ຣຸກ຺ຂໂຕ ທິໂສທິສໍ ວິຫງ຺ຄມາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ຕໂຕ ນໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕຸໍ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໒໑.

‘‘ຈຣ ຈາຣິກໍ ໂລຫິຕຕຸຓ຺ຑ ມາ ມຣິ, ກິໍ ຕ຺ວໍ ສຸວ ສຸກ຺ຂທຸມມ຺ຫິ ຌາຍສິ;

ຕທິງ຺ຆ ມໍ ພ຺ຣູຫິ ວສນ຺ຕສນ຺ນິຠ, ກສ຺ມາ ສຸວ ສຸກ຺ຂທຸມໍ ນ ຣິຎ຺ຈສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຌາຍສີຕິ ກິໍກາຣຓາ ສຸກ຺ຂຂາຓຸມຕ຺ຖເກ ຌາຍນ຺ໂຕ ປຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐສິ. ອິງ຺ຆາຕິ ໂຈທນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ. ວສນ຺ຕສນ຺ນິຠາຕິ ວສນ຺ຕກາເລ ວນສຓ຺ໂຑ ສຸວຄຓສໂມກິຓ຺ໂຓ ວິຍ ນີໂລຠາໂສ ໂຫຕິ, ເຕນ ຕໍ ‘‘ວສນ຺ຕສນ຺ນິຠາ’’ຕິ ອາລປຕິ. ນ ຣິຎ຺ຈສີຕິ ນ ຉຑ຺ເຑສິ.

ອຖ ນໍ ສຸວຣາຊາ ‘‘ອຫໍ ຫໍສ ອຕ຺ຕໂນ ກຕຎ຺ຎຸກຕເວທິຕາຍ ອິມໍ ຣຸກ຺ຂໍ ນ ຊຫາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໒.

‘‘ເຍ ເວ ສຂີນໍ ສຂາໂຣ ຠວນ຺ຕິ, ປາຓຈ຺ຈເຍ ທຸກ຺ຂສຸເຂສຸ ຫໍສ;

ຂີຓໍ ອຂີຓມ຺ປິ ນ ຕໍ ຊຫນ຺ຕິ, ສນ຺ໂຕ ສຕໍ ຘມ຺ມມນຸສ຺ສຣນ຺ຕາ.

໒໓.

‘‘ໂສຫໍ ສຕໍ ອຎ຺ຎຕໂຣສ຺ມິ ຫໍສ, ຎາຕີ ຈ ເມ ໂຫຕິ ສຂາ ຈ ຣຸກ຺ໂຂ;

ຕໍ ນຸສ຺ສເຫ ຊີວິກຕ຺ໂຖ ປຫາຕຸໍ, ຂີຓນ຺ຕິ ຎຕ຺ວານ ນ ເຫສ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຍ ເວ ສຂີນໍ ສຂາໂຣ ຠວນ຺ຕີຕິ ເຍ ສຫາຍານໍ ສຫາຍາ ໂຫນ຺ຕິ. ຂີຓໍ ອຂີຓມ຺ປີຕິ ປຓ຺ຑິຕາ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ສຫາຍໍ ໂຠຄປຣິກ຺ຂເຍນ ຂີຓມ຺ປິ ອຂີຓມ຺ປິ ນ ຊຫນ຺ຕິ. ສຕໍ ຘມ຺ມມນຸສ຺ສຣນ຺ຕາຕິ ປຓ຺ຑິຕານໍ ປເວຓິໍ ອນຸສ຺ສຣມານາ. ຎາຕີ ຈ ເມຕິ ຫໍສຣາຊ, ອຍໍ ຣຸກ຺ໂຂ ສມ຺ປິຍາຍນຕ຺ເຖນ ມຍ຺ຫໍ ຎາຕິ ຈ ສມາຈິຓ຺ຓຈຣຓຕາຍ ສຂາ ຈ. ຊີວິກຕ຺ໂຖຕິ ຕມຫໍ ຊີວິກາຍ ອຕ຺ຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ປຫາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ.

ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ໂຐ ປສໍສິຕ຺ວາ ວຣໍ ທາຕຸກາໂມ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໔.

‘‘ສາຘຸ ສກ຺ຂິ ກຕໍ ໂຫຕິ, ເມຕ຺ຕິ ສໍສຕິ ສນ຺ຖໂວ;

ສເຈຕໍ ຘມ຺ມໍ ໂຣເຈສິ, ປາສໍໂສສິ ວິຊານຕໍ.

໒໕.

‘‘ໂສ ເຕ ສຸວ ວຣໍ ທມ຺ມິ, ປຕ຺ຕຍານ ວິຫງ຺ຄມ;

ວຣໍ ວຣສ຺ສຸ ວກ຺ກງ຺ຄ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສິຈ຺ຉສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສາຘູຕິ ສມ຺ປຫໍສນໍ. ສກ຺ຂິ ກຕໍ ໂຫຕິ, ເມຕ຺ຕິ ສໍສຕິ ສນ຺ຖໂວຕິ ສຂິຠາໂວ ຈ ເມຕ຺ຕິ ຈ ປຣິສມຊ຺ເຌ ສນ຺ຖໂວ ຈາຕິ ຕຍາ ມິຕ຺ຕໍ ກຕໍ ສາຘຸ ໂຫຕິ ລທ຺ຘກໍ ຠທ຺ທກເມວ. ສເຈຕໍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ສເຈ ເອຕໍ ມິຕ຺ຕຘມ຺ມໍ. ວິຊານຕນ຺ຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ວິຎ຺ຎູນໍ ປສໍສິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕໂກສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສ ເຕຕິ ໂສ ອຫໍ ຕຸຍ຺ຫໍ. ວຣສ຺ສູຕິ ອິຈ຺ຉສ຺ສຸ. ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສິຈ຺ຉສີຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສາ ອິຈ຺ຉສິ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ວຣໍ ທທາມິ ເຕຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸວຣາຊາ ວຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໖.

‘‘ວຣຎ຺ຈ ເມ ຫໍສ ຠວໍ ທເທຍ຺ຍ, ອຍຎ຺ຈ ຣຸກ຺ໂຂ ປຸນຣາຍຸໍ ລເຠຖ;

ໂສ ສາຂວາ ຜລິມາ ສໍວິຣູຬ຺ໂຫ, ມຘຸຕ຺ຖິໂກ ຕິຏ຺ຐຕຸ ໂສຠມາໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສາຂວາຕິ ສາຂສມ຺ປນ຺ໂນ. ຜລິມາຕິ ຜເລນ ອຸເປໂຕ. ສໍວິຣູຬ຺ໂຫຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ວິຣູຬ຺ຫປຕ຺ໂຕ ຕຣຸຓປຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ. ມຘຸຕ຺ຖິໂກຕິ ສໍວິຊ຺ຊມານມຘຸຣຜເລສຸ ປກ຺ຂິຕ຺ຕມຘຸ ວິຍ ມຘຸຣຜໂລ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖສ຺ສ ສກ຺ໂກ ວຣໍ ທທມາໂນ ອຏ຺ຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໗.

‘‘ຕໍ ປສ຺ສ ສມ຺ມ ຜລິມໍ ອຸຬາຣໍ, ສຫາວ ເຕ ໂຫຕຸ ອຸທຸມ຺ພເຣນ;

ໂສ ສາຂວາ ຜລິມາ ສໍວິຣູຬ຺ໂຫ, ມຘຸຕ຺ຖິໂກ ຕິຏ຺ຐຕຸ ໂສຠມາໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຫາວ ເຕ ໂຫຕຸ ອຸທຸມ຺ພເຣນາຕິ ຕວ ອຸທຸມ຺ພເຣນ ສທ຺ຘິໍ ສຫ ເອກໂຕວ ວາໂສ ໂຫຕຸ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ສຸຊາຍ ຈ ອານຸຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາໂຕ ຫຕ຺ເຖນ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸທຸມ຺ພຣຂາຓຸກໍ ປຫຣິ. ຕາວເທວ ສາຂາວິຏປສຈ຺ຉນ຺ໂນ ມຘຸຣຜໂລ ຣຸກ຺ໂຂ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ມຸຓ຺ຑມຓິປພ຺ພໂຕ ວິຍ ວິລາສສມ຺ປນ຺ໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ສຸວຣາຊາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂສມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ສກ຺ກສ຺ສ ຖຸຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນວມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໘.

‘‘ເອວໍ ສກ຺ກ ສຸຂີ ໂຫຫິ, ສຫ ສພ຺ເພຫິ ຎາຕິຠິ;

ຍຖາຫມຊ຺ຊ ສຸຂິໂຕ, ທິສ຺ວານ ສຜລໍ ທຸມ’’ນ຺ຕິ.

ສກ຺ໂກປິ ຕສ຺ສ ວຣໍ ທຕ຺ວາ ອຸທຸມ຺ພຣໍ ອມຕຜລໍ ກຕ຺ວາ ສທ຺ຘິໍ ສຸຊາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຐານເມວ ຄໂຕ. ຕມຕ຺ຖໍ ທີປຍມານາ ໂອສາເນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ ຐປິຕາ –

໒໙.

‘‘ສຸວສ຺ສ ຈ ວຣໍ ທຕ຺ວາ, ກຕ຺ວານ ສຜລໍ ທຸມໍ;

ປກ຺ກາມິ ສຫ ຠຣິຍາຍ, ເທວານໍ ນນ຺ທນໍ ວນ’’ນ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາປິ ອໂລລຸປ຺ປຈາຣາ ອເຫສຸໍ. ຕ຺ວໍ ປນ ກສ຺ມາ ເອວຣູເປ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ໂລລຸປ຺ປຈາຣໍ ຈຣສິ, ຄຈ຺ຉ ຕຕ຺ເຖວ ວສາຫີ’’ຕິ ກມ຺ມຏ຺ຐານມສ຺ສ ກເຖຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ. ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒນ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ຕທາ ສກ຺ໂກ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ອໂຫສິ, ສຸວຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ມຫາສຸວຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໔໓໐] ໔. ຈູຬສຸວຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສນ຺ຕິ ຣຸກ຺ຂາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເວຣຎ຺ຊກຓ຺ຑໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສຕ຺ຖຣິ ເວຣຎ຺ຊາຍໍ ວສ຺ສໍ ວສິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາວຕ຺ຖິໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ຕຖາຄໂຕ ຂຕ຺ຕິຍສຸຂຸມາໂລ ພຸທ຺ຘສຸຂຸມາໂລ ມຫນ຺ເຕນ ອິທ຺ຘານຸຠາເວນ ສມນ຺ນາຄໂຕປິ ເວຣຎ຺ຊພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ນິມນ຺ຕິໂຕ ເຕມາສໍ ວສນ຺ໂຕ ມາຣາວຏ຺ຏນວເສນ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ເອກທິວສມ຺ປິ ຠິກ຺ຂໍ ອລຠິຕ຺ວາ ໂລລຸປ຺ປຈາຣໍ ປຫາຍ ເຕມາສໍ ປຕ຺ຖປຸລກປິຏ຺ໂຐທເກນ ຍາເປນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ນ ອຄມາສິ, ອໂຫ ຕຖາຄຕານໍ ອປ຺ປິຈ຺ຉສນ຺ຕຸຏ຺ຐຠາໂວ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອນຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອິທານິ ໂລລຸປ຺ປຈາຣປ຺ປຫານໍ, ປຸພ຺ເພປິ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕປິ ໂລລຸປ຺ປຈາຣໍ ປຫາສິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ. ສພ຺ພມ຺ປິ ວຕ຺ຖຸ ປຸຣິມນເຍເນວ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ.

໓໐.

‘‘ສນ຺ຕິ ຣຸກ຺ຂາ ຫຣິປຕ຺ຕາ, ທຸມາ ເນກຜລາ ພຫູ;

ກສ຺ມາ ນຸ ສຸກ຺ເຂ ໂກຬາເປ, ສຸວສ຺ສ ນິຣໂຕ ມໂນ.

໓໑.

‘‘ຜລສ຺ສ ອຸປຠຸຎ຺ຊິມ຺ຫາ, ເນກວສ຺ສຄເຓ ພຫູ;

ອຜລມ຺ປິ ວິທິຕ຺ວານ, ສາວ ເມຕ຺ຕິ ຍຖາ ປຸເຣ.

໓໒.

‘‘ສຸກ຺ຂຎ຺ຈ ຣຸກ຺ຂໍ ໂກຬາປໍ, ໂອປຕ຺ຕມຜລໍ ທຸມໍ;

ໂອຫາຍ ສກຸຓາ ຍນ຺ຕິ, ກິໍ ໂທສໍ ປສ຺ສເສ ທິຊ.

໓໓.

‘‘ເຍ ຜລຕ຺ຖາ ສມ຺ຠຊນ຺ຕິ, ອຜໂລຕິ ຊຫນ຺ຕິ ນໍ;

ອຕ຺ຕຕ຺ຖປຎ຺ຎາ ທຸມ຺ເມຘາ, ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ປກ຺ຂປາຕິໂນ.

໓໔.

‘‘ສາຘຸ ສກ຺ຂິ ກຕໍ ໂຫຕິ, ເມຕ຺ຕິ ສໍສຕິ ສນ຺ຖໂວ;

ສເຈຕໍ ຘມ຺ມໍ ໂຣເຈສິ, ປາສໍໂສສິ ວິຊານຕໍ.

໓໕.

‘‘ໂສ ເຕ ສຸວ ວຣໍ ທມ຺ມິ, ປຕ຺ຕຍານ ວິຫງ຺ຄມ;

ວຣໍ ວຣສ຺ສຸ ວກ຺ກງ຺ຄ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສິຈ຺ຉສິ.

໓໖.

‘‘ອປິ ນາມ ນໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ, ສປຕ຺ຕໍ ສຜລໍ ທຸມໍ;

ທລິທ຺ໂທວ ນິຘິໍ ລທ຺ຘາ, ນນ຺ເທຍ຺ຍາຫໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ.

໓໗.

‘‘ຕໂຕ ອມຕມາທາຍ, ອຠິສິຎ຺ຈິ ມຫີຣຸຫໍ;

ຕສ຺ສ ສາຂາ ວິຣູຫິໍສຸ, ສີຕຈ຺ຉາຍາ ມໂນຣມາ.

໓໘.

‘‘ເອວໍ ສກ຺ກ ສຸຂີ ໂຫຫິ, ສຫ ສພ຺ເພຫິ ຎາຕິຠິ;

ຍຖາຫມຊ຺ຊ ສຸຂິໂຕ, ທິສ຺ວານ ສຜລໍ ທຸມໍ.

໓໙.

‘‘ສຸວສ຺ສ ຈ ວຣໍ ທຕ຺ວາ, ກຕ຺ວານ ສຜລໍ ທຸມໍ;

ປກ຺ກາມິ ສຫ ຠຣິຍາຍ, ເທວານໍ ນນ຺ທນໍ ວນ’’ນ຺ຕິ. –

ປຎ຺ຫປຏິປຎ຺ຫາປິ ອຕ຺ໂຖປິ ປຸຣິມນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ, ອນຸຕ຺ຕານປທເມວ ປນ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມ.

ຫຣິປຕ຺ຕາຕິ ນີລປຕ຺ຕສຈ຺ຉນ຺ນາ. ໂກຬາເປຕິ ວາເຕ ປຫຣນ຺ເຕ ອາໂກຏິຕສທ຺ທໍ ວິຍ ມຸຎ຺ຈມາເນ ນິສ຺ສາເຣ. ສຸວສ຺ສາຕິ ອາຍສ຺ມໂຕ ສຸວຣາຊສ຺ສ ກສ຺ມາ ເອວຣູເປ ຣຸກ຺ເຂ ມໂນ ນິຣໂຕ. ຜລສ຺ສາຕິ ຜລໍ ອສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ. ເນກວສ຺ສຄເຓຕິ ອເນກວສ຺ສຄເຓ. ພຫູຕິ ສມາເນປິ ອເນກສເຕ ນ ທ຺ເວ ຕໂຍ, ອຖ ໂຂ ພຫູວ. ວິທິຕ຺ວານາຕິ ຫໍສຣາຊ ອິທານິ ອມ຺ຫາກໍ ອິມໍ ຣຸກ຺ຂໍ ອຜລໍ ວິທິຕ຺ວາປິ ຍຖາ ປຸເຣ ເອເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເມຕ຺ຕິ, ສາວ ເມຕ຺ຕິ, ຕຎ຺ຫິ ມຍໍ ນ ຠິນ຺ທາມ, ເມຕ຺ຕິໍ ຠິນ຺ທນ຺ຕາ ຫິ ອນຣິຍາ ອສປ຺ປຸຣິສາ ນາມ ໂຫນ຺ຕີຕິ ປກາເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ໂອປຕ຺ຕນ຺ຕິ ອວປຕ຺ຕໍ ນິປ຺ປຕ຺ຕໍ ປຕິຕປຕ຺ຕໍ. ກິໍ ໂທສໍ ປສ຺ສເສຕິ ອຎ຺ເຎ ສກຸຓາ ເອຕໍ ໂອຫາຍ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ເອວໍ ຄມເນ ກິໍ ນາມ ໂທສໍ ປສ຺ສສິ. ເຍ ຜລຕ຺ຖາຕິ ເຍ ປກ຺ຂິໂນ ຜລຕ຺ຖາຍ ຜລກາຣຓາ ສມ຺ຠຊນ຺ຕິ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຜໂລຕິ ຎຕ຺ວາ ເອຕໍ ຊຫນ຺ຕິ. ອຕ຺ຕຕ຺ຖປຎ຺ຎາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ປຎ຺ຎາ, ປຣໍ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນິເຍວ ວາ ຐິຕາ ເອເຕສໍ ປຎ຺ຎາຕິ ອຕ຺ຕຕ຺ຖປຎ຺ຎາ. ປກ຺ຂປາຕິໂນຕິ ເຕ ອຕ຺ຕໂນເຍວ ວຸຑ຺ຒິໍ ປຈ຺ຈາສີສມານາ ມິຕ຺ຕປກ຺ຂໍ ປາເຕນ຺ຕິ ນາເສນ຺ຕີຕິ ປກ຺ຂປາຕິໂນ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ອຕ຺ຕປກ຺ເຂເຍວ ວາ ປຕນ຺ຕີຕິ ປກ຺ຂປາຕິໂນ.

ອປິ ນາມ ນນ຺ຕິ ຫໍສຣາຊ, ສເຈ ເມ ມໂນຣໂຖ ນິປ຺ຜຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ຕຍາ ທິນ຺ໂນ ວໂຣ ສມ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອປິ ນາມ ອຫໍ ອິມໍ ຣຸກ຺ຂໍ ສປຕ຺ຕໍ ສຜລໍ ປຸນ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ, ຕໂຕ ທລິທ຺ໂທ ນິຘິໍ ລຠິຕ຺ວາວ ປຸນປ຺ປຸນໍ ເອຕໍ ອຠິນນ຺ເທຍ຺ຍໍ, ຕໍ ທິສ຺ວາວ ປໂມເທຍ຺ຍໍ. ອມຕມາທາຍາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ຐິໂຕ ຄງ຺ໂຄທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຠິສິຎ຺ຈຍີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມສ຺ມິໍ ຊາຕເກ ອິມາຍ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ເວ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ ໂຫນ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສກ຺ໂກ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ອໂຫສິ, ສຸວຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຈູຬສຸວຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໔໓໑] ໕. ຫຣິຕຈຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສຸຕໍ ເມຕໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ເມຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂຸໍ ເອກໍ ອລງ຺ກຕມາຕຸຄາມໍ ທິສ຺ວາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕໍ ທີຆເກສນຂໂລມໍ ວິພ຺ຠມິຕຸກາມໍ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍຫິ ອຣຸຈິຍາ ອານີຕໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິໍກາຣຓາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອລງ຺ກຕມາຕຸຄາມໍ ທິສ຺ວາ ກິເລສວເສນ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ກິເລໂສ ນາມ ຄຸຓວິທ຺ຘໍສໂກ ອປ຺ປສ຺ສາໂທ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາເປຕິ, ເອສ ປນ ກິເລໂສ ກິໍກາຣຓາ ຕໍ ນ ກິລເມສ຺ສຕິ? ນ ຫິ ສິເນຣຸໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ປຫຣຓວາໂຕ ປຸຣາຓປຓ຺ຓສ຺ສ ລຊ຺ຊຕິ, ອິມຎ຺ຫິ ກິເລສໍ ນິສ຺ສາຍ ໂພຘິຎາຓສ຺ສ ອນຸປທໍ ຈຣມານາ ປຎ຺ຈອຠິຎ຺ຎອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນ ວິສຸທ຺ຘມຫາປຸຣິສາປິ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ຌານໍ ອນ຺ຕຣຘາເປສຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ນິຄເມ ອສີຕິໂກຏິວິຠເວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ກຎ຺ຈນຉວິຕາຍ ປນສ຺ສ ‘‘ຫຣິຕຈກຸມາໂຣ’’ຕິ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ໂປ ກຸຏຸມ຺ພໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ອຈ຺ຈເຍນ ຘນວິໂລກນໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຘນເມວ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ຘນສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກາ ນ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ມຍາປິ ມຣຓມຸເຂ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ເຓນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ມຣຓຠຍຠີໂຕ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຈິຣໍ ວນມູລຜລາຫາໂຣ ຍາເປຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຕາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ພາຣາຓສິຍໍ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ຣາຊທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ຣາຊາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ສມຸສ຺ສິຕເສຕຈ຺ຉຕ຺ເຕ ຣາຊປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ນານຄ຺ຄຣສໂຠຊນໍ ໂຠເຊຕ຺ວາ ອນຸໂມທນາວສາເນ ອຕິເຣກຕຣໍ ປສີທິຕ຺ວາ ‘‘ກຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ວສ຺ສາວາສຏ຺ຐານໍ ອຸປຘາເຣມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ຕໍ ອາທາຍ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານາທີນິ ກາຣາເປຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານປາລໍ ປຣິຈາຣກໍ ກຕ຺ວາ ທຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິພທ຺ຘໍ ຣຎ຺ໂຎ ເຄເຫ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ຕຕ຺ຖ ວສິ.

ອເຖກທິວສໍ ຣາຊາ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ກຸປິຕໍ ວູປສເມຕຸໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ມາ ປມຊ຺ຊີ’’ຕິ ມຫາສຕ຺ຕໍ ເທວິຍາ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ສຫຕ຺ຖາ ປຣິວິສຕິ. ອເຖກທິວສໍ ສາ ໂຠຊນໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຈິຣາຍມາເນ ຄນ຺ໂຘທເກນ ນ຺ຫຕ຺ວາ ສຓ຺ຫໍ ມຏ຺ຐສາຏກໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ສີຫປຎ຺ຊຣໍ ວິວຣາເປຕ຺ວາ ສຣີເຣ ວາຕໍ ປຫຣາເປນ຺ຕີ ຂຸທ຺ທກມຎ຺ຈເກ ນິປຊ຺ຊິ. ມຫາສຕ຺ໂຕປິ ທິວາຕຣໍ ສຸນິວຕ຺ໂຖ ສຸປາຣຸໂຕ ຠິກ຺ຂາຠາຊນໍ ອາທາຍ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ສີຫປຎ຺ຊຣໍ ປາປຸຓິ. ເທວິຍາ ຕສ຺ສ ວາກຈິຣສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ເວເຄນ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິຍາ ມຏ຺ຐສາຏໂກ ຠສ຺ສິ, ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ວິສຠາຄາຣມ຺ມຓໍ ຈກ຺ຂຸໍ ປຏິຫຎ຺ຎິ. ອຖສ຺ສ ອເນກວສ຺ສໂກຏິສຕສຫສ຺ສກາເລ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ນິວຸຕ຺ຖກິເລໂສ ກຣຓ຺ຑເກ ສຍິຕອາສີວິໂສ ວິຍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຌານໍ ອນ຺ຕຣຘາເປສິ. ໂສ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເທວິໍ ຫຕ຺ເຖ ຄຓ຺ຫິ, ຕາວເທວ ສາຓິໍ ປຣິກ຺ຂິປິໍສຸ. ໂສ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ໂລກຘມ຺ມໍ ເສວິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເທວສິກໍ ຕເຖວ ອກາສິ. ຕສ຺ສ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ໂລກຘມ຺ມປຏິເສວນໍ ສກລນຄເຣ ປາກຏໍ ຊາຕໍ. ອມຈ຺ຈາ ‘‘ຫຣິຕຈຕາປໂສ ເອວມກາສີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ປຓ຺ຓໍ ປຫິຓິໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ມໍ ຠິນ຺ທິຕຸກາມາ ເອວໍ ວທນ຺ຕີ’’ຕິ ອສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ວູປສເມຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ເທວິຍາ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ກິຣ ມມ ອຍ຺ໂຍ ຫຣິຕຈຕາປໂສ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ໂລກຘມ຺ມໍ ປຏິເສວຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ເທວາ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສາປິ ອສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ‘‘ຕເມວ ປຏິປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໐.

‘‘ສຸຕໍ ເມຕໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ເມ, ກາເມ ຠຸຎ຺ຊຕິ ຫາຣິໂຕ;

ກຈ຺ເຈຕໍ ວຈນໍ ຕຸຈ຺ຉໍ, ກຈ຺ຈິ ສຸທ຺ໂຘ ອິຣິຍ຺ຍສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຈ຺ເຈຕນ຺ຕິ ກຈ຺ຈິ ເອຕໍ ‘‘ຫາຣິໂຕ ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕີ’’ຕິ ອມ຺ເຫຫິ ສຸຕໍ ວຈນໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ອຠູຕໍ, ກຈ຺ຈິ ຕ຺ວໍ ສຸທ຺ໂຘ ອິຣິຍ຺ຍສິ ວິຫຣສີຕິ.

ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ຣາຊາ ‘ນາຫໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊາມີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ມມ ສທ຺ທຫິສ຺ສເຕວ, ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ສຈ຺ຈສທິສີ ປຕິຏ຺ຐາ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອຸຊ຺ຌິຕສຈ຺ຈາ ຫິ ໂພຘິມູເລ ນິສີທິຕ຺ວາ ໂພຘິໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ມຍາ ສຈ຺ຈເມວ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ເອກຈ຺ເຈສຸ ຐາເນສຸ ປາຓາຕິປາໂຕປິ ອທິນ຺ນາທານມ຺ປິ ກາເມສຸມິຈ຺ຉາຈາໂຣປິ ສຸຣາເມຣຍມຊ຺ຊປານມ຺ປິ ໂຫຕິເຍວ, ອຕ຺ຖເຠທກວິສໍວາທນໍ ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ມຸສາວາໂທ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ໂສ ສຈ຺ຈເມວ ກເຖນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໑.

‘‘ເອວເມຕໍ ມຫາຣາຊ, ຍຖາ ເຕ ວຈນໍ ສຸຕໍ;

ກຸມ຺ມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ໂນສ຺ມິ, ໂມຫເນຍ຺ເຍສຸ ມຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂມຫເນຍ຺ເຍສູຕິ ກາມຄຸເຓສຸ. ກາມຄຸເຓສຸ ຫິ ໂລໂກ ມຸຍ຺ຫຕິ, ເຕ ຈ ໂລກໍ ໂມຫຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕ ‘‘ໂມຫເນຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໒.

‘‘ອທຸ ປຎ຺ຎາ ກິມຕ຺ຖິຍາ, ນິປຸຓາ ສາຘຸຈິນ຺ຕິນີ;

ຍາຍ ອຸປ຺ປຕິຕໍ ຣາຄໍ, ກິໍ ມໂນ ນ ວິໂນທເຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອທູຕິ ນິປາໂຕ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຠນ຺ເຕ, ຄິລານສ຺ສ ນາມ ເຠສຊ຺ຊໍ, ປິປາສິຕສ຺ສ ປານີຍໍ ປຏິສຣຓໍ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປເນສາ ນິປຸຓາ ສາຘູນໍ ອຕ຺ຖານໍ ຈິນ຺ຕິນີ ປຎ຺ຎາ ກິມຕ຺ຖິຍາ, ຍາຍ ປຸນ ອຸປ຺ປຕິຕໍ ຣາຄໍ ກິໍ ມໂນ ນ ວິໂນທເຍ, ກິໍ ຈິຕ຺ຕໍ ວິໂນເທຕຸໍ ນາສກ຺ຂີຕິ.

ອຖສ຺ສ ກິເລສພລໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຫາຣິໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໔໓.

‘‘ຈຕ຺ຕາໂຣເມ ມຫາຣາຊ, ໂລເກ ອຕິພລາ ຠຸສາ;

ຣາໂຄ ໂທໂສ ມໂທ ໂມໂຫ, ຍຕ຺ຖ ປຎ຺ຎາ ນ ຄາຘຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖາຕິ ເຍສຸ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ເຕສຸ ມໂຫເຆ ປຕິຕາ ວິຍ ປຎ຺ຎາ ຄາຘໍ ປຕິຏ຺ຐໍ ນ ລຠຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໔.

‘‘ອຣຫາ ສີລສມ຺ປນ຺ໂນ, ສຸທ຺ໂຘ ຈຣຕິ ຫາຣິໂຕ;

ເມຘາວີ ປຓ຺ຑິໂຕ ເຈວ, ອິຕິ ໂນ ສມ຺ມໂຕ ຠວ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິຕິ ໂນ ສມ຺ມໂຕຕິ ເອວໍ ອມ຺ຫາກໍ ສມ຺ມໂຕ ສມ຺ຠາວິໂຕ ຠວໍ.

ຕໂຕ ຫາຣິໂຕ ຉຏ຺ຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໕.

‘‘ເມຘາວີນມ຺ປິ ຫິໍສນ຺ຕິ, ອິສິໍ ຘມ຺ມຄຸເຓ ຣຕໍ;

ວິຕກ຺ກາ ປາປກາ ຣາຊ, ສຸຠາ ຣາຄູປສໍຫິຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຠາຕິ ສຸຠນິມິຕ຺ຕຄ຺ຄຫເຓນ ປວຕ຺ຕາຕິ.

ອຖ ນໍ ກິເລສປ຺ປຫາເນ ອຸສ຺ສາຫໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ຣາຊາ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໖.

‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນາຍໍ ສຣີຣໂຊ, ຣາໂຄ ວຓ຺ຓວິທູສໂນ ຕວ;

ຕໍ ປຊຫ ຠທ຺ທມຕ຺ຖຸ ເຕ, ພຫຸນ຺ນາສິ ເມຘາວິສມ຺ມໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວຓ຺ຓວິທູສໂນ ຕວາຕິ ຕວ ສຣີຣວຓ຺ຓສ຺ສ ຈ ຄຸຓວຓ຺ຓສ຺ສ ຈ ວິທູສໂນ. ພຫຸນ຺ນາສີຕິ ພຫູນໍ ອາສິ ເມຘາວີຕິ ສມ຺ມໂຕ.

ຕໂຕ ມຫາສຕ຺ໂຕ ສຕິໍ ລຠິຕ຺ວາ ກາເມສຸ ອາທີນວໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອຏ຺ຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໗.

‘‘ເຕ ອນ຺ຘກາຣເກ ກາເມ, ພຫຸທຸກ຺ເຂ ມຫາວິເສ;

ເຕສໍ ມູລໍ ຄເວສິສ຺ສໍ, ເຉຈ຺ຉໍ ຣາຄໍ ສພນ຺ຘນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນ຺ຘກາຣເກຕິ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸວິນາສນໂຕ ອນ຺ຘຠາວກເຣ. ພຫຸທຸກ຺ເຂຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ອປ຺ປສ຺ສາທາ ກາມາ’’ຕິອາທີນິ (ມ. ນິ. ໑.໒໓໔; ປາຈິ. ໔໑໗; ຈູຬວ. ໖໕) ສຸຕ຺ຕານິ ຫຣິຕ຺ວາ ເຕສໍ ພຫຸທຸກ຺ຂຕາ ທສ຺ເສຕພ຺ພາ. ມຫາວິເສຕິ ສມ຺ປຍຸຕ຺ຕກິເລສວິສສ຺ສ ເຈວ ວິປາກວິສສ຺ສ ຈ ມຫນ຺ຕຕາຍ ມຫາວິເສ. ເຕສໍ ມູລນ຺ຕິ ເຕ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາເຣ ກາເມ ປຫາຕຸໍ ເຕສໍ ມູລໍ ຄເວສິສ຺ສໍ ປຣິເຍສິສ຺ສາມິ. ກິໍ ປນ ເຕສໍ ມູລນ຺ຕິ? ອໂຍນິໂສມນສິກາໂຣ. ເຉຈ຺ຉໍ ຣາຄໍ ສພນ຺ຘນນ຺ຕິ ມຫາຣາຊ, ອິທາເນວ ປຎ຺ຎາຂຄ຺ເຄນ ປຫຣິຕ຺ວາ ສຸຠນິມິຕ຺ຕພນ຺ຘເນນ ສພນ຺ຘນໍ ຣາຄໍ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມີຕິ.

ອິທຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ໂອກາສໍ ຕາວ ເມ ກໂຣຫີ’’ຕິ ໂອກາສໍ ກາເຣຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ກສິຓມຓ຺ຑລໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ປຸນ ນຏ຺ຐຊ຺ຌານໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອາກາເສ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຫໍ ອຏ຺ຐາເນ ວຸຕ຺ຖກາຣຓາ ມຫາຊນມຊ຺ເຌ ຄຣຫປ຺ປຕ຺ໂຕ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຫິ, ປຸນ ທານິ ອຫໍ ອນິຕ຺ຖິຄນ຺ຘວນສຓ຺ຑເມວ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ໂຣທນ຺ຕສ຺ສ ປຣິເທວນ຺ຕສ຺ສ ຫິມວນ຺ຕເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ –

໔໘.

‘‘ອິທໍ ວຕ຺ວານ ຫາຣິໂຕ, ອິສິ ສຈ຺ຈປຣກ຺ກໂມ;

ກາມຣາຄໍ ວິຣາເຊຕ຺ວາ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອຫູ’’ຕິ. –

ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິ.

ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຫຣິຕຈຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ຫຣິຕຈຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໔໓໒] ໖. ປທກຸສລມາຓວຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ພຫຸສ຺ສຸຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ທາຣກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກຸຏຸມ຺ພິກປຸຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕວສ຺ສກາເລເຍວ ປທກຸສໂລ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ‘‘ອິມໍ ວີມໍສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອຊານນ຺ຕສ຺ເສວ ມິຕ຺ຕຆຣໍ ອຄມາສິ. ໂສ ປິຕຸ ຄຕຏ຺ຐານໍ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ຕສ຺ສ ປທານຸສາເຣນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຕຸ ສນ຺ຕິເກ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ປິຕາ ເອກທິວສໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ມຍິ ຕໍ ອຊານາເປຕ຺ວາ ຄເຕປິ ມມ ຄຕຏ຺ຐານໍ ກິໍ ຊານາສີ’’ຕິ? ‘‘ຕາຕ, ປທໍ ເຕ ສຎ຺ຊານາມິ, ປທກຸສໂລ ອຫ’’ນ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ວີມໍສນຕ຺ຖາຍ ປິຕາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ຆຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນນ຺ຕຣໍ ປຏິວິສ຺ສກຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໂຕ ທຸຕິຍໍ, ຕໂຕ ຕຕິຍໍ ຆຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕຕິຍຆຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຸນ ອຕ຺ຕໂນ ຆຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ວາມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ທາຣໂກ ‘‘ກຫໍ ເມ ປິຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ນ ຊານາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕສ຺ສ ປທານຸສາເຣນ ອນນ຺ຕຣປຏິວິສ຺ສກສ຺ສ ຆຣໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ປິຕຸ ຄຕມຄ຺ເຄເນວ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປິຕຸ ສນ຺ຕິເກ ອຏ຺ຐາສິ. ປິຕຣາ ຈ ‘‘ກຖໍ ຕາຕ, ມມ ອິຘາຄຕຠາວໍ ອຎ຺ຎາສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ປທໍ ເຕ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ປທານຸສາເຣນ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ ກເຖສິ ອຸປາສກາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ທາຣໂກ ປທກຸສໂລ, ອຫໍ ອິມໍ ວີມໍສນ຺ໂຕ ອິມິນາ ນາມ ອຸປາເຍນ ອາຄໂຕ, ອຍມ຺ປິ ມໍ ເຄເຫ ອທິສ຺ວາ ມມ ປທານຸສາເຣນ ອາຄໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອນຈ຺ຉຣິຍໍ, ອຸປາສກ, ຠູມິຍໍ ປທສຎ຺ຊານນໍ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ອາກາເສ ປທໍ ສຎ຺ຊານິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສີ ອຕິຈຣິຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ປຸຈ຺ຉິຕາ ‘‘ສເຈ ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ອຕິຈຣາມິ, ອສ຺ສມຸຂີ ຍກ຺ຂິນີ ໂຫມີ’’ຕິ ສປຖໍ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ປພ຺ພຕປາເທ ອສ຺ສມຸຂີ ຍກ຺ຂິນີ ຫຸຕ຺ວາ ເລຓຄຸຫາຍໍ ວສມານາ ມຫາອຏວິຍໍ ປຸພ຺ພນ຺ຕໂຕ ອປຣນ຺ຕໍ ຄມນມຄ຺ເຄ ອນຸສຎ຺ຈຣນ຺ເຕ ມນຸສ຺ເສ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທຕິ. ສາ ກິຣ ຕີຓິ ວສ຺ສານິ ເວສ຺ສວຓໍ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອາຍາມໂຕ ຕິໍສໂຍຊເນ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປຎ຺ຈໂຍຊເນ ຐາເນ ມນຸສ຺ເສ ຂາທິຕຸໍ ລຠິ. ອເຖກທິວສໍ ເອໂກ ອຑ຺ໂຒ ມຫທ຺ຘໂນ ມຫາໂຠໂຄ ອຠິຣູໂປ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພຫູຫິ ມນຸສ຺ເສຫິ ປຣິວຸໂຕ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ອຠິຣຸຫິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຍກ຺ຂິນີ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ປກ຺ຂນ຺ທິ, ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຣິວາຣມນຸສ຺ສາ ປລາຍິໍສຸ. ສາ ວາຕເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິຍາ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຄຸຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ປຸຣິສສມ຺ຜສ຺ສໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ກິເລສວເສນ ຕສ຺ມິໍ ສິເນຫໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕໍ ອຂາທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສາມິກໍ ອກາສິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ສມຄ຺ຄສໍວາສໍ ວສິໍສຸ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍກ຺ຂິນີ ມນຸສ຺ເສ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ວຕ຺ຖຕຓ຺ຑຸລເຕລາທີນິປິ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ນານຄ຺ຄຣສໂຠຊນໍ ອຸປເນຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ມນຸສ຺ສມໍສໍ ຂາທຕິ. ຄມນກາເລ ຕສ຺ສ ປລາຍນຠເຍນ ມຫຕິຍາ ສິລາຍ ຄຸຫາທ຺ວາຣໍ ປິທຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ເຕສຸ ສມ຺ໂມທມາເນສຸ ວສນ຺ເຕສຸ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານາ ຈວິຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ຕສ຺ສາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ສາ ທສມາສຈ຺ຈເຍນ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ຈ ພລວສິເນຫາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ໂປເສສິ. ສາ ອປຣຠາເຄ ປຸຕ຺ເຕ ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ເຕ ປຸຕ຺ຕມ຺ປິ ປິຕຣາ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ໂຕຄຸຫາຍໍ ປເວເສຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປິທຫິ.

ອເຖກທິວສໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ຄຕກາລໍ ຎຕ຺ວາ ສິລໍ ອປເນຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ພຫິ ອກາສິ. ສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເກນ ສິລາ ອປນີຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ, ມຍາ ອປນີຕາ, ອນ຺ຘກາເຣ ນິສີທິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຸຕ຺ຕສິເນເຫນ ນ ກິຎ຺ຈິ ອໂວຈ. ອເຖກທິວສໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປິຕຣໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ຕາຕ, ມຍ຺ຫໍ ມາຕຸ ມຸຂໍ ອຎ຺ຎາທິສໍ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ມຸຂໍ ອຎ຺ຎາທິສໍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຕາຕ, ຕວ ມາຕາ ມນຸສ຺ສມໍສຂາທິກາ ຍກ຺ຂິນີ, ມຍໍ ອຸໂຠ ມນຸສ຺ສາ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ຍທິ ເອວໍ, ອິຘ ກສ຺ມາ ວສາມ, ເອຫິ ມນຸສ຺ສປຖໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ສເຈ ມຍໍ ປລາຍິສ຺ສາມ, ອຸໂຠປິ ອມ຺ເຫ ຕວ ມາຕາ ຂາທິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມາ ຠາຍິ, ຕາຕ, ຕວ ມນຸສ຺ສປຖສມ຺ປາປນໍ ມມ ຠາໂຣ’’ຕິ ປິຕຣໍ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ມາຕຣິ ຄຕາຍ ປິຕຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປລາຍິ. ຍກ຺ຂິນີ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕ ອທິສ຺ວາ ວາຕເວເຄນ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກິໍ ປລາຍສິ, ກິໍ ເຕ ອິຘ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ມາ ມຍ຺ຫໍ ກຸຊ຺ຌິ, ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປລາຍຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຸຕ຺ຕສິເນເຫນ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາ ເຕ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານຎ຺ເຎວ ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອວໍ ປຸນປິ ກຕິປເຍ ທິວເສ ປລາຍນ຺ເຕ ອາເນສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ມາຕຸ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ເນນ ໂອກາເສນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຍໍນູນາຫໍ ອິມິສ຺ສາ ອາຓາປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານສີມໍ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ອຖ ນໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປລາຍິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ມາຕຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ອມ຺ມ, ມາຕຸສນ຺ຕກໍ ນາມ ປຸຕ຺ຕານໍ ປາປຸຓາຕິ, ອກ຺ຂາຫິ ຕາວ ເມ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກາຍ ຠູມິຍາ ປຣິຈ຺ເຉທ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ສາ ສພ຺ພທິສາສຸ ປພ຺ພຕນທີນິມິຕ຺ຕາທີນິ ກເຖຕ຺ວາ ອາຍາມໂຕ ຕິໍສໂຍຊນໍ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປຎ຺ຈໂຍຊນໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ເອຕ຺ຕກໍ ຐານໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຫິ ປຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ທ຺ເວ ຕໂຍ ທິວເສ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມາຕຸ ອຏວິຄຕກາເລ ປິຕຣໍ ຂນ຺ຘໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ທິນ຺ນສຎ຺ຎາຍ ວາຕເວເຄນ ປກ຺ຂນ຺ໂທ ປຣິຈ຺ເຉທນທີຕີຣໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ສາປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕ ອປສ຺ສນ຺ຕີ ອນຸພນ຺ຘິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປິຕຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນທີມຊ຺ຌໍ ອຄມາສິ. ສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນທີຕີເຣ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຈ຺ເຉທໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຐຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ປິຕຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອຫິ, ໂກ ມຍ຺ຫໍ ໂທໂສ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ກິໍ ນາມ ນ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນິວຕ຺ຕ, ສາມີ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຕິຎ຺ຈ ຍາຈິ. ອຖ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນທິໍ ອຸຕ຺ຕຣິ. ສາ ປຸຕ຺ຕເມວ ຍາຈນ຺ຕີ ‘‘ຕາຕ, ມາ ເອວໍ ກຣິ, ນິວຕ຺ຕາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອມ຺ມ, ມຍໍ ມນຸສ຺ສາ, ຕ຺ວໍ ຍກ຺ຂິນີ, ນ ສກ຺ກາ ສພ຺ພກາລໍ ຕວ ສນ຺ຕິເກ ວສິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເນວ ນິວຕ຺ຕິສ຺ສສິ, ຕາຕາ’’ຕິ. ‘‘ອາມ, ອມ຺ມາ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ຍທິ ນ ນິວຕ຺ຕິສ຺ສສິ, ມນຸສ຺ສໂລເກ ຊີວິຕໍ ນາມ ທຸກ຺ຂໍ, ສິປ຺ປໍ ອຊານນ຺ຕາ ຊີວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ອຫໍ ເອກໍ ຈິນ຺ຕາມຓິໍ ນາມ ວິຊ຺ຊໍ ຊານາມິ, ຕສ຺ສານຸຠາເວນ ທ຺ວາທສສໍວຈ຺ຉຣມຕ຺ຖເກ ຫຏຠຓ຺ຑມ຺ປິ ປທານຸປທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສກ຺ກາ ຊານິຕຸໍ. ອຍໍ ເຕ ຊີວິກາ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫ, ຕາຕ, ອນຄ຺ຆໍ ມນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຕຖາຣູເປນ ທຸກ຺ເຂນ ອຠິຠູຕາປິ ປຸຕ຺ຕສິເນເຫນ ມນ຺ຕໍ ອທາສິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ນທິຍາ ຐິຕໂກວ ມາຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕິສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສຸຕໍ ກຕ຺ວາ ມນ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ອມ຺ມາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕາຕ, ຕຸມ຺ເຫສຸ ອນິວຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ມຍ຺ຫໍ ຊີວິຕໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ –

‘‘ເອຫິ ປຸຕ຺ຕ ນິວຕ຺ຕສ຺ສຸ, ມາ ອນາຖໍ ກໂຣຫິ ເມ;

ອຊ຺ຊ ປຸຕ຺ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ, ຍກ຺ຂິນີ ມຣຓໍ ຄຕາ’’ຕິ.

ຍກ຺ຂິນີ ອຸຣໍ ປຫຣິ, ຕາວເທວສ຺ສາ ປຸຕ຺ຕໂສເກນ ຫທຍໍ ຜລິ. ສາ ມຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ປຕິຕາ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ມຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ມາຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈິຕກໍ ກຕ຺ວາ ຌາເປຕ຺ວາ ອາຬາຫນໍ ນິພ຺ພາເປຕ຺ວາ ນານາວຓ຺ເຓຫິ ປຸປ຺ເຜຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຣທິຕ຺ວາ ປຣິເທວິຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ອາທາຍ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ‘‘ປທກຸສໂລ ມາຓໂວ ທ຺ວາເຣ ຐິໂຕ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ປຏິເວເທຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປວິສິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ກິໍ ສິປ຺ປໍ ຊານາສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເທວ, ທ຺ວາທສສໍວຈ຺ຉຣມຕ຺ຖເກ ຫຏຠຓ຺ຑໍ ປທານຸປທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ຊານາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ເຕນ ຫິ ມໍ ອຸປຏ຺ຐາຫີ’’ຕິ. ‘‘ເທວ, ເທວສິກໍ ສຫສ຺ສໍ ລຠນ຺ໂຕ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ຕາຕ, ອຸປຏ຺ຐຫາ’’ຕິ. ຣາຊາ ເທວສິກໍ ສຫສ຺ສໍ ທາເປສິ.

ອເຖກທິວສໍ ປຸໂຣຫິໂຕ ຣາຊານໍ ອາຫ – ‘‘ມຫາຣາຊ, ມຍໍ ຕສ຺ສ ມາຓວສ຺ສ ສິປ຺ປານຸຠາເວນ ກສ຺ສຈິ ກມ຺ມສ຺ສ ອກຕຕ຺ຕາ ‘ສິປ຺ປໍ ອຕ຺ຖິ ວາ ນຕ຺ຖິ ວາ’ຕິ ນ ຊານາມ, ວີມໍສິສ຺ສາມ ຕາວ ນ’’ນ຺ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ຊນາ ນານາຣຕນໂຄປການໍ ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ຣຕນສາຣຠຓ຺ຑິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປາສາທາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຣາຊນິເວສນນ຺ຕເຣ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອາວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ນິສ຺ເສຓິໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປາກາຣມຕ຺ຖເກນ ພຫິ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ວິນິຈ຺ຉຍສາລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິສີທິຕ຺ວາ ປຸນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສ຺ເສຓິໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປາກາຣມຕ຺ຖເກນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອນ຺ເຕປຸເຣ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ຕີຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ຠຓ຺ຑິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຫິໍສຸ. ປຸນທິວເສ ‘‘ຣາຊນິເວສນໂຕ ກິຣ ຣຕນໍ ຫຣິໍສູ’’ຕິ ເອກໂກລາຫລໍ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ອຊານນ຺ໂຕ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຣາຊນິເວສນໂຕ ພຫຸຣຕນຠຓ຺ຑໍ ຫຏໍ, ຫນ຺ທ ນໍ ອນຸວິຈິນິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ທ຺ວາທສສໍວຈ຺ຉຣມຕ຺ຖເກ ຫຏຠຓ຺ຑໍ ໂຈຣານໍ ປທານຸປທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຫຣຓສມຕ຺ຖສ຺ສ ມມ ອນຈ຺ຉຣິຍໍ ອຊ຺ຊ ຣຕ຺ຕິໍ ຫຏຠຓ຺ຑໍ ອາຫຣິຕຸໍ, ອາຫຣິສ຺ສາມິ ຕໍ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ອາຫຣາ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ, ເທວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ມນ຺ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ມຫາຕເລ ຐິໂຕວ ‘‘ມຫາຣາຊ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ໂຈຣານໍ ປທໍ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຈ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ຈ ປທານຸສາເຣນ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປາສາທາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຣາຊນິເວສນນ຺ຕເຣ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຣິຄນ຺ຕ຺ວາ ປທານຸສາເຣເນວ ປາກາຣສມີປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາກາເຣ ຐຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ປາກາຣໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ອາກາເສ ປທໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ນິສ຺ເສຓິໍ ອຕ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ເທຖາ’’ຕິ ນິສ຺ເສຓິໍ ປາກາຣມຕ຺ຖເກນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປທານຸສາເຣເນວ ວິນິຈ຺ຉຍສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ຣາຊນິເວສນໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສ຺ເສຓິໍ ອຕ຺ຖຣາເປຕ຺ວາ ປາກາຣມຕ຺ຖເກນ ໂອຣຸຍ຺ຫ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ໂຈຣາ ອິມໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ໂອຕິຓ຺ຓາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ຐປິຕໍ ວິຍ ຠຓ຺ຑິກໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອິເມ ທ຺ເວ ໂຈຣາ ອຠິຎ຺ຎາຕມຫາໂຈຣາ ອິມິນາ ມຄ຺ເຄນ ຣາຊນິເວສນໍ ອຠິຣຸຬ຺ຫາ’’ຕິ ອາຫ. ມຫາຊນາ ຕຸຏ຺ຐປຫຏ຺ຐາ ອງ຺ຄຸລິໂຍ ໂຜເຏສຸໍ, ເຈລຸກ຺ເຂປາ ປວຕ຺ຕິໍສຸ.

ຣາຊາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ມາຓໂວ ປທານຸສາເຣນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຈເຣຫິ ຐປິຕຠຓ຺ຑຏ຺ຐານເມວ ມຎ຺ເຎ ຊານາຕິ, ໂຈເຣ ປນ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ອາຫ ‘‘ໂຈເຣຫິ ຫຏຠຓ຺ຑໍ ຕາວ ໂນ ຕຍາ ອາຫຏໍ, ໂຈຣາ ປນ ນ ອາຫຏາ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ອິເຘວ ໂຈຣາ, ນ ທູເຣ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ຈ ໂກ ຈາ’’ຕິ. ‘‘ໂຍ ມຫາຣາຊ, ອິຈ຺ຉຕິ, ໂສວ ໂຈໂຣ ໂຫຕິ, ຕໂຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠຓ຺ຑິກສ຺ສ ລທ຺ຘກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂຈເຣຫິ ໂກ ອຕ຺ໂຖ, ມາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ຖາ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ອຫໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ເທວສິກໍ ສຫສ຺ສໍ ທມ຺ມິ, ໂຈເຣ ເມ ຄເຫຕ຺ວາ ເທຫີ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ຘເນ ລທ຺ເຘ ກິໍ ໂຈເຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ຘນໂຕປິ ໂນ, ຕາຕ, ໂຈເຣ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ‘ອິເມ ນາມ ໂຈຣາ’ຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ນ ກເຖສ຺ສາມິ, ອຕີເຕ ປວຕ຺ຕກາຣຓໍ ປນ ເຕ ອາຫຣິສ຺ສາມິ, ສເຈ ຕຸມ຺ເຫ ປຎ຺ຎວນ຺ໂຕ, ຕໍ ກາຣຓໍ ຊານາຖາ’’ຕິ ໂສ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິໂຕ ອວິທູເຣ ນທີຕີຣຄາມເກ ປາຏລິ ນາມ ເອໂກ ນໂຏ ວສຕິ. ໂສ ເອກສ຺ມິໍ ອຸສ຺ສວທິວເສ ຠຣິຍມາທາຍ ພາຣາຓສິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນຈ຺ຈິຕ຺ວາ ວີຓໍ ວາທິຕ຺ວາ ຄາຍິຕ຺ວາ ຘນໍ ລຠິຕ຺ວາ ອຸສ຺ສວປຣິໂຍສາເນ ພຫຸໍ ສຸຣາຠຕ຺ຕໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄາມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນທີຕີຣໍ ປຕ຺ວາ ນໂວທກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ສຸຣໍ ປິວນ຺ໂຕ ນິສີທິຕ຺ວາ ມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ພລໍ ອຊານນ຺ໂຕ ‘‘ມຫາວີຓໍ ຄີວາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນທິໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຣິຍໍ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ນທິໍ ໂອຕຣິ. ວີຓາຉິທ຺ເທຫິ ອຸທກໍ ປາວິສິ. ອຖ ນໍ ສາ ວີຓາ ອຸທເກ ໂອສີທາເປສິ. ຠຣິຍາ ປນສ຺ສ ໂອສີທນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ຕີເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ນຏປາຏລິ ສກິໍ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊຕິ, ສກິໍ ນິມຸຊ຺ຊຕິ, ອຸທກໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຸມາຕອຸທໂຣ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ຠຣິຍາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສາມິໂກ ອິທານິ ມຣິສ຺ສຕິ, ເອກໍ ນໍ ຄີຕກໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ປຣິສມຊ຺ເຌ ຕໍ ຄາຍນ຺ຕີ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ຕ຺ວໍ ອຸທເກ ນິມຸຊ຺ຊສິ, ເອກໍ ເມ ຄີຕກໍ ເທຫິ, ເຕນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄາຖມາຫ –

໔໙.

‘‘ພຫຸສ຺ສຸຕໍ ຈິຕ຺ຕກຖິໍ, ຄງ຺ຄາ ວຫຕິ ປາຏລິໍ;

ວຸຍ຺ຫມານກ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ເອກໍ ເມ ເທຫິ ຄາຖກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຄາຖກນ຺ຕິ ຂຸທ຺ທກໍ ຄາຖໍ.

ອຖ ນໍ ນຏປາຏລິ ‘‘ຠທ຺ເທ, ກຖໍ ຕວ ຄີຕກໍ ທສ຺ສາມິ, ອິທານິ ມຫາຊນສ຺ສ ປຏິສຣຓຠູຕໍ ອຸທກໍ ມໍ ມາເຣຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄາຖມາຫ –

໕໐.

‘‘ເຍນ ສິຎ຺ຈນ຺ຕິ ທຸກ຺ຂິຕໍ, ເຍນ ສິຎ຺ຈນ຺ຕິ ອາຕຸຣໍ;

ຕສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ມຣິສ຺ສາມິ, ຊາຕໍ ສຣຓໂຕ ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຍຖາ ອຸທກໍ ມຫາຊນສ຺ສ ປຏິສຣຓໍ, ຕຖາ ຣາຊາໂນປິ, ເຕສໍ ສນ຺ຕິກາ ຠເຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຕໍ ຠຍໍ ໂກ ປຏິພາຫິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອິທໍ ກາຣຓໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ, ມຍາ ປນ ປຓ຺ຑິຕເວທນີຍໍ ກຕ຺ວາ ກຖິຕໍ, ຊານາຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕາຕ ອຫໍ ເອວຣູປໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກຖໍ ນ ຊານາມິ, ໂຈເຣ ເມ ຄເຫຕ຺ວາ ເທຫີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ອິທໍ ສຸຕ຺ວາ ຊານາຫີ’’ຕິ ອປຣມ຺ປິ ກາຣຓໍ ອາຫຣິ. ເທວ, ປຸພ຺ເພ ອິມິສ຺ສາວ ພາຣາຓສິຍາ ທ຺ວາຣຄາເມ ເອໂກ ກຸມ຺ຠກາໂຣ ຠາຊນຕ຺ຖາຍ ມຕ຺ຕິກໍ ອາຫຣນ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ນິພທ຺ຘໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕປພ຺ຠາຣໍ ມຫນ຺ຕໍ ອາວາຏໍ ຂຓິ. ອເຖກທິວສໍ ຕສ຺ສ ມຕ຺ຕິກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕສ຺ສ ອກາລມຫາເມໂຆ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ມຫາວຸຏ຺ຐິໍ ປາເຕສິ. ອຸທກໍ ອວຕ຺ຖຣມານໍ ອາວາຏໍ ປາເຕສິ, ເຕນສ຺ສ ມຕ຺ຖໂກ ຠິຊ຺ຊິ. ໂສ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໕໑.

‘‘ຍຕ຺ຖ ພີຊານິ ຣູຫນ຺ຕິ, ສຕ຺ຕາ ຍຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐິຕາ;

ສາ ເມ ສີສໍ ນິປີເຬຕິ, ຊາຕໍ ສຣຓໂຕ ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນິປີເຬຕີຕິ ນິປຕິຕ຺ວາ ປີເຬຕິ ຠິນ຺ທຕິ.

ຍຖາ ຫິ ເທວ, ມຫາຊນສ຺ສ ປຏິສຣຓຠູຕາ ມຫາປຖວີ ກຸມ຺ຠກາຣສ຺ສ ສີສໍ ຠິນ຺ທິ, ເອວເມວ ມຫາປຖວີສເມ ສພ຺ພໂລກສ຺ສ ປຏິສຣເຓ ນຣິນ຺ເທ ອຸຏ຺ຐາຍ ໂຈຣກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ເຕ ໂກ ພາຫິສ຺ສຕິ, ສກ຺ຂິສ຺ສສິ, ມຫາຣາຊ, ເອວໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ກຖິຕໍ ໂຈຣໍ ຊານິຕຸນ຺ຕິ. ຕາຕ, ມຍ຺ຫໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນນ ກາຣຓໍ ນຕ຺ຖິ, ອຍໍ ໂຈໂຣຕິ ເອວໍ ເມ ໂຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເທຫີຕິ. ໂສ ຣາຊານໍ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ‘‘ຕ຺ວໍ ໂຈໂຣ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ອປຣມ຺ປິ ອຸທາຫຣຓໍ ອາຫຣິ. ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ເພ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ເອກສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ເຄຫໍ ອາທິຕ຺ຕໍ. ໂສ ‘‘ອນ຺ໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑກໍ ນີຫຣາ’’ຕິ ອຎ຺ຎໍ ອາຓາເປສິ. ຕສ຺ມິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນີຫຣນ຺ເຕ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ປິທຫິ. ໂສ ຘູມນ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນມຄ຺ຄໍ ອລຠນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນຑາຫທຸກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ຐິໂຕວ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໕໒.

‘‘ເຍນ ຠຕ຺ຕານິ ປຈ຺ຈນ຺ຕິ, ສີຕໍ ເຍນ ວິຫຎ຺ຎຕິ;

ໂສ ມໍ ຑຫຕິ ຄຕ຺ຕານິ, ຊາຕໍ ສຣຓໂຕ ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂສ ມໍ ຑຫຕີຕິ ໂສ ເມ ຑຫຕິ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ.

‘‘ມຫາຣາຊ, ອຄ຺ຄິ ວິຍ ມຫາຊນສ຺ສ ປຏິສຣຓຠູໂຕ ເອໂກ ມນຸສ຺ໂສ ຣຕນຠຓ຺ຑິກໍ ຫຣິ, ມາ ມໍ ໂຈຣໍ ປຸຈ຺ຉາ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ມຍ຺ຫໍ ໂຈຣໍ ເທຫິເຍວາ’’ຕິ. ໂສ ຣາຊານໍ ‘‘ຕ຺ວໍ ໂຈໂຣ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ອປຣມ຺ປິ ອຸທາຫຣຓໍ ອາຫຣິ. ເທວ, ປຸພ຺ເພ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ອຕິພຫຸໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຊີຣາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໕໓.

‘‘ເຍນ ຠຸຕ຺ເຕນ ຍາປນ຺ຕິ, ປຸຖູ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຂຕ຺ຕິຍາ;

ໂສ ມໍ ຠຸຕ຺ໂຕ ພ຺ຍາປາເທຕິ, ຊາຕໍ ສຣຓໂຕ ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂສ ມໍ ຠຸຕ຺ໂຕ ພ຺ຍາປາເທຕີຕິ ໂສ ໂອທໂນ ຠຸຕ຺ໂຕ ມໍ ພ຺ຍາປາເທຕິ ມາເຣຕິ.

‘‘ມຫາຣາຊ, ຠຕ຺ຕໍ ວິຍ ມຫາຊນສ຺ສ ປຏິສຣຓຠູໂຕ ເອໂກ ຠຓ຺ຑໍ ຫຣິ, ຕສ຺ມິໍ ລທ຺ເຘ ກິໍ ໂຈຣໍ ປຸຈ຺ຉສີ’’ຕິ? ‘‘ຕາຕ, ສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ໂຈຣໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ສຎ຺ຎາປນຕ຺ຖໍ ອປຣມ຺ປິ ອຸທາຫຣຓໍ ອາຫຣິ. ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ເພປິ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ເອກສ຺ສ ວາໂຕ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຄຕ຺ຕານິ ຠຎ຺ຊິ. ໂສ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໕໔.

‘‘ຄິມ຺ຫານໍ ປຈ຺ຉິເມ ມາເສ, ວາຕມິຈ຺ຉນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ;

ໂສ ມໍ ຠຎ຺ຊຕິ ຄຕ຺ຕານິ, ຊາຕໍ ສຣຓໂຕ ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

ອິຕິ ມຫາຣາຊ, ສຣຓໂຕ ຠຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຊານາຫິ ຕໍ ກາຣຓນ຺ຕິ. ຕາຕ, ໂຈຣໍ ເມ ເທຫີຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ສຎ຺ຎາປນຕ຺ຖໍ ອປຣມ຺ປິ ອຸທາຫຣຓໍ ອາຫຣິ. ເທວ, ອຕີເຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ສາຂາວິຏປສມ຺ປນ຺ໂນ ມຫາຣຸກ຺ໂຂ ອໂຫສິ ປຸປ຺ຜຜລສມ຺ປນ຺ໂນ ອເນກສຫສ຺ສານໍ ສກຸຓານໍ ນິວາໂສ ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ສາຂາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສງ຺ຆຏ຺ເຏສຸໍ, ຕໂຕ ຘູໂມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ອຄ຺ຄິຈຸຓ຺ຓານິ ປຕິໍສຸ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ສກຸຓເຊຏ຺ຐໂກ ຄາຖມາຫ –

໕໕.

‘‘ຍໍ ນິສ຺ສິຕາ ຊຄຕິຣຸຫໍ, ສ຺ວາຍໍ ອຄ຺ຄິໍ ປມຸຎ຺ຈຕິ;

ທິສາ ຠຊຖ ວກ຺ກງ຺ຄາ, ຊາຕໍ ສຣຓໂຕ ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຊຄຕິຣຸຫນ຺ຕິ ມຫີຣຸຫໍ.

ຍຖາ ຫິ, ເທວ, ຣຸກ຺ໂຂ ປກ຺ຂີນໍ ປຏິສຣຓໍ, ເອວໍ ຣາຊາ ມຫາຊນສ຺ສ ປຏິສຣຓໍ, ຕສ຺ມິໍ ໂຈຣິກໍ ກໂຣນ຺ເຕ ໂກ ປຏິພາຫິສ຺ສຕິ, ສລ຺ລກ຺ເຂຫິ, ເທວາຕິ. ຕາຕ, ມຍ຺ຫໍ ໂຈຣເມວ ເທຫີຕິ. ອຖສ຺ສ ໂສ ອປຣມ຺ປິ ອຸທາຫຣຓໍ ອາຫຣິ. ມຫາຣາຊ, ເອກສ຺ມິໍ ກາສິຄາເມ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ສ ກຸລຆຣສ຺ສ ປຈ຺ຉິມຠາເຄ ກກ຺ຂຬາ ສຸສຸມາຣນທີ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ຈ ກຸລສ຺ສ ເອໂກວ ປຸຕ຺ໂຕ. ໂສ ປິຕຣິ ກາລກເຕ ມາຕຣໍ ປຏິຊຄ຺ຄິ. ຕສ຺ສ ມາຕາ ອນິຈ຺ຉມານສ຺ເສວ ເອກໍ ກຸລຘີຕຣໍ ອາເນສິ. ສາ ປຸພ຺ພຠາເຄ ສສ຺ສຸໍ ສມ຺ປິຍາຍິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ປຸຕ຺ຕຘີຕາຫິ ວຑ຺ຒມານາ ຕໍ ນີຫຣິຕຸກາມາ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສາ ປນ ມາຕາປິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຆເຣ ວສຕິ. ສາ ສາມິກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສສ຺ສຸຍາ ນານປ຺ປກາຣໍ ໂທສໍ ວຕ຺ວາ ປຣິຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ເຕ ມາຕຣໍ ໂປເສຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ມາເຣຫິ ນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ມນຸສ຺ສມາຣຓໍ ນາມ ຠາຣິຍໍ, ກຖໍ ນໍ ມາເຣມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນິທ຺ໂທກ຺ກມນກາເລ ນໍ ມຎ຺ຈເກເນວ ສທ຺ຘິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸສຸມາຣນທິຍໍ ຂິປິສ຺ສາມ, ອຖ ນໍ ສຸສມາຣາ ຂາທິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ປນ ມາຕາ ກຫ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຕສ຺ສາເຍວ ສນ຺ຕິເກ ສຸປຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉ, ຕສ຺ສາ ນິປນ຺ນມຎ຺ຈເກ ຣຊ຺ຊຸໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສຎ຺ຎໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ສາ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ‘‘ກຕາ ເມ ສຎ຺ຎາ’’ຕິ ອາຫ. ອິຕໂຣ ‘‘ໂຖກໍ ອຘິວາເສຫິ, ມນຸສ຺ສາ ຕາວ ນິທ຺ທາຍນ຺ຕູ’’ຕິ ນິທ຺ທາຍນ຺ໂຕ ວິຍ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຣຊ຺ຊຸກໍ ຠຣິຍາຍ ມາຕຸ ມຎ຺ຈເກ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຠຣິຍໍ ປໂພເຘຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ມຎ຺ຈເກເນວ ສທ຺ຘິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນທິຍໍ ຂິປິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ນໍ ນິທ຺ທາຍມານໍ ສຸສຸມາຣາ ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ຂາທິໍສຸ.

ສາ ປຸນທິວເສ ມາຕຸ ປຣິວຕ຺ຕິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ມມ ມາຕາວ ມາຣິຕາ, ອິທານິ ຕວ ມາຕຣໍ ມາເຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ ສາຘູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສຸສາເນ ຈິຕກໍ ກຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິມ຺ຫິ ນໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ນິທ຺ທາຍມານໍ ອຸໂຠປິ ສຸສານໍ ເນຕ຺ວາ ຐປຍິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ສາມິໂກ ຠຣິຍໍ ອາຫ ‘‘ອຄ຺ຄິ ເຕ ອາຠໂຕ’’ຕິ? ‘‘ປມຸຏ຺ຐາສ຺ມິ, ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາເນຫີ’’ຕິ. ‘‘ນ ສກ຺ໂກມິ ສາມິ, ຄນ຺ຕຸໍ, ຕຍິ ຄເຕປິ ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ອຸໂຠປິ ມຍໍ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເຕສຸ ຄເຕສຸ ມຫລ຺ລິກາ ສີຕວາເຕນ ປໂພຘິຕາ ສຸສານຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ມໍ ມາເຣຕຸກາມາ ອຄ຺ຄິອຕ຺ຖາຍ ຄຕາ’’ຕິ ຈ ອຸປຘາເຣຕ຺ວາ ‘‘ນ ເມ ພລໍ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ ເອກໍ ມຕກເຬວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຎ຺ຈເກ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ອຸປຣິ ປິໂລຕິກາຍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ສຍໍ ປລາຍິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ເລຓຄຸຫໍ ປາວິສິ. ອິຕເຣ ອຄ຺ຄິໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ມຫລ຺ລິກາ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ກເຬວຣໍ ຌາເປຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ເອເກນ ໂຈເຣນ ຕສ຺ມິໍ ຄຸຫາເລເຓ ປຸພ຺ເພ ຠຓ຺ຑິກາ ຐປິຕາ, ໂສ ‘‘ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫລ຺ລິກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອກາ ຍກ຺ຂິນີ ຠວິສ຺ສຕິ, ຠຓ຺ຑິກາ ເມ ອມນຸສ຺ສປຣິຄ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ ເອກໍ ຠູຕເວຊ຺ຊໍ ອາເນສິ. ເວຊ຺ໂຊ ມນ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຄຸຫໍ ປາວິສິ.

ອຖ ນໍ ສາ ອາຫ ‘‘ນາຫໍ ຍກ຺ຂິນີ, ເອຫິ ອຸໂຠປິ ອິມໍ ຘນໍ ຠາເຊສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ກຖໍ ສທ຺ທຫິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຕວ ຊິວ຺ຫໍ ມມ ຊິວ຺ຫາຍ ຐເປຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ອຖສ຺ສ ສາ ຊິວ຺ຫໍ ຑໍສິຕ຺ວາ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາເຕສິ. ຠູຕເວຊ຺ໂຊ ‘‘ອທ຺ຘາ ເອສາ ຍກ຺ຂິນີ’’ຕິ ຊິວ຺ຫາຍ ໂລຫິຕໍ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕິຍາ ວິຣວມາໂນ ປລາຍິ. ມຫລ຺ລິກາ ປຸນທິວເສ ມຏ຺ຐສາຏກໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ນານາຣຕນຠຓ຺ຑິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຆຣໍ ອຄມາສິ. ສຸຓິສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ເຕ, ອມ຺ມ, ອິທໍ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອມ຺ມ, ເອຕສ຺ມິໍ ສຸສາເນ ທາຣຸຈິຕກາຍ ຌາປິຕາ ເອວຣູປໍ ລຠນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ອມ຺ມ, ມຍາປິ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ມາທິສີ ຫຸຕ຺ວາ ລຠິສ຺ສສີ’’ຕິ. ສາ ລທ຺ຘຠຓ຺ຑິກໂລເຠນ ສາມິກສ຺ສ ກເຖຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕານໍ ຌາເປສິ. ອຖ ນໍ ປຸນທິວເສ ສາມິໂກ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ອມ຺ມ, ອິມາຍປິ ເວລາຍ ຕ຺ວໍ ອາຄຕາ, ສຸຓິສາ ເຕ ນາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອເຣ ປາປປຸຣິສ, ກິໍ ມຕາ ນາມ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ຕໍ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຄາຖມາຫ –

໕໖.

‘‘ຍມານຍິໍ ໂສມນສ຺ສໍ, ມາລິນິໍ ຈນ຺ທນຸສ຺ສທໍ;

ສາ ມໍ ຆຣາ ນິຈ຺ຉຸຠຕິ, ຊາຕໍ ສຣຓໂຕ ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂສມນສ຺ສນ຺ຕິ ໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ. ‘‘ໂສມນສ຺ສາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ໂສມນສ຺ສວຕີ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍມຫໍ ‘‘ອິມໍ ເມ ນິສ຺ສາຍ ປຸຕ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕຘີຕາຫິ ວຑ຺ຒິສ຺ສຕິ, ມຎ຺ຈ ມຫລ຺ລິກກາເລ ໂປເສສ຺ສຕີ’’ຕິ ມາລິນິໍ ຈນ຺ທນຸສ຺ສທໍ ກຕ຺ວາ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ ອາເນສິໍ. ສາ ມໍ ອຊ຺ຊ ຆຣາ ນີຫຣຕິ, ສຣຓໂຕເຍວ ເມ ຠຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ.

‘‘ມຫາຣາຊ, ສຸຓິສາ ວິຍ ສສ຺ສຸຍາ ມຫາຊນສ຺ສ ຣາຊາ ປຏິສຣຓໍ, ຕໂຕ ຠເຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ກິໍ ສກ຺ກາ ກາຕຸໍ, ສລ຺ລກ຺ເຂຫິ, ເທວາ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ‘‘ຕາຕ, ນາຫໍ ຕຍາ ອານີຕກາຣຓານິ ຊານາມິ, ໂຈຣເມວ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ຣາຊານໍ ຣກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອປຣມ຺ປິ ອຸທາຫຣຓໍ ອາຫຣິ. ເທວ, ປຸພ຺ເພ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ນຄເຣ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ປຕ຺ຖນໍ ກຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ລຠິ. ໂສ ປຸຕ຺ຕຊາຕກາເລ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເມ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ຕໍ ໂປເສຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ທາເຣນ ສໍໂຍເຊຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ຊຣໍ ປຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ອຘິຏ຺ຐາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອຖ ນໍ ປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ຕ຺ວໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກສິ, ອິໂຕ ນິກ຺ຂມາ’’ຕິ ເຄຫໂຕ ນີຫຣິ. ໂສ ກິຈ຺ເຉນ ກສິເຣນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ໂຕ ປຣິເທວມາໂນ ຄາຖມາຫ –

໕໗.

‘‘ເຍນ ຊາເຕນ ນນ຺ທິສ຺ສໍ, ຍສ຺ສ ຈ ຠວມິຈ຺ຉິສໍ;

ໂສ ມໍ ຆຣາ ນິຈ຺ຉຸຠຕິ, ຊາຕໍ ສຣຓໂຕ ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂສ ມນ຺ຕິ ໂສ ປຸຕ຺ໂຕ ມໍ ຆຣໂຕ ນິຈ຺ຉຸຠຕິ ນີຫຣຕິ. ສ຺ວາຫໍ ຠິກ຺ຂໍ ຈຣິຕ຺ວາ ທຸກ຺ເຂນ ຊີວາມິ, ສຣຓໂຕເຍວ ເມ ຠຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ.

‘‘ມຫາຣາຊ, ຍຖາ ປິຕາ ນາມ ມຫລ຺ລໂກ ປຏິພເລນ ປຸຕ຺ເຕນ ຣກ຺ຂິຕພ຺ໂພ, ເອວໍ ສພ຺ໂພປິ ຊນປໂທ ຣຎ຺ຎາ ຣກ຺ຂິຕພ຺ໂພ, ອິທຎ຺ຈ ຠຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ສພ຺ພສຕ຺ເຕ ຣກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ອິມິນາ ກາຣເຓນ ‘ອສຸໂກ ນາມ ໂຈໂຣ’ຕິ ຊານາຫິ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ນາຫໍ ກາຣຓໍ ວາ ອກາຣຓໍ ວາ ຊານາມິ, ໂຈຣໍ ວາ ເມ ເທຫິ, ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ວາ ໂຈໂຣ ໂຫຫີ’’ຕິ ເອວໍ ຣາຊາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ມາຓວໍ ອນຸຍຸຎ຺ຊິ. ອຖ ນໍ ໂສ ເອວມາຫ ‘‘ກິໍ ປນ, ມຫາຣາຊ, ເອກໍເສນ ໂຈຣຄຫຓໍ ໂຣເຈຖາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຕາຕາ’’ຕິ. ເຕນ ຫິ ‘‘ອສຸໂກ ຈ ອສຸໂກ ຈ ໂຈໂຣ’’ຕິ ປຣິສມຊ຺ເຌ ປກາເສມີຕິ. ‘‘ເອວໍ ກໂຣຫິ, ຕາຕາ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຣາຊາ ອຕ຺ຕານໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ນ ເທຕິ, ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ ທານິ ໂຈຣ’’ນ຺ຕິ ສນ຺ນິປຕິເຕ ມຫາຊເນ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ –

໕໘.

‘‘ສຸຓນ຺ຕຸ ເມ ຊານປທາ, ເນຄມາ ຈ ສມາຄຕາ;

ຍໂຕທກໍ ຕທາທິຕ຺ຕໍ, ຍໂຕ ເຂມໍ ຕໂຕ ຠຍໍ.

໕໙.

‘‘ຣາຊາ ວິລຸມ຺ປເຕ ຣຏ຺ຐໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈ ປຸໂຣຫິໂຕ;

ອຕ຺ຕຄຸຕ຺ຕາ ວິຫຣຖ, ຊາຕໍ ສຣຓໂຕ ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໂຕທກໍ ຕທາທິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍໍ ອຸທກໍ ຕເທວ ອາທິຕ຺ຕໍ. ຍໂຕ ເຂມນ຺ຕິ ຍໂຕ ຣາຊໂຕ ເຂເມນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕໂຕວ ຠຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ. ອຕ຺ຖຄຸຕ຺ຕາ ວິຫຣຖາຕິ ຕຸມ຺ເຫ ອິທານິ ອນາຖາ ຊາຕາ, ອຕ຺ຕານໍ ມາ ວິນາເສຖ, ອຕ຺ຕນາວ ຄຸຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ຘນຘຎ຺ຎໍ ຣກ຺ຂຖ, ຣາຊາ ນາມ ມຫາຊນສ຺ສ ປຏິສຣຓໍ, ຕໂຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຣາຊາ ຈ ປຸໂຣຫິໂຕ ຈ ວິໂລປຂາທກໂຈຣາ, ສເຈ ໂຈເຣ ຄຓ຺ຫິຕຸກາມຕ຺ຖ, ອິເມ ທ຺ເວ ຄເຫຕ຺ວາ ກມ຺ມກຣຓໍ ກໂຣຖາຕິ.

ເຕ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ ‘‘ອຍໍ ຣາຊາ ຣກ຺ຂຓາຣໂຫປິ ສມາໂນ ອິທານິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຸປຣິ ໂທສໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຠຓ຺ຑິກໍ ສຍເມວ ໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ໂຈຣໍ ປຣິເຍສາເປຕິ, ອິໂຕ ທານິ ປຏ຺ຐາຍ ປຸນ ໂຈຣກມ຺ມສ຺ສ ອກຣຓຕ຺ຖາຍ ມາເຣມ ນໍ ປາປຣາຊານ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ທຓ຺ຑມຸຄ຺ຄຣາທິຫຕ຺ຖາ ອຸຏ຺ຐາຍ ຕຕ຺ເຖວ ຣາຊານຎ຺ຈ ປຸໂຣຫິຕຎ຺ຈ ໂປເຖຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອຠິສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐເປສຸໍ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອນຈ຺ຉຣິຍໍ, ອຸປາສກ, ປຖວິຍໍ ປທສຎ຺ຊານນໍ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ເອວໍ ອາກາເສ ປທໍ ສຎ຺ຊານິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸປາສໂກ ຈ ປຸຕ຺ໂຕ ຈ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ຕທາ ປິຕາ ກສ຺ສໂປ ອໂຫສິ, ປທກຸສລມາຓໂວ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ປທກຸສລມາຓວຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໔໓໓] ໗. ໂລມສກສ຺ສປຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອສ຺ສ ອິນ຺ທສໂມ ຣາຊາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ສິເນຣຸກມ຺ປນວາໂຕ ກິໍ ປຸຣາຓປຓ຺ຓານິ ນ ກມ຺ເປສ຺ສຕິ, ຍສສມງ຺ຄິໂນປິ ສປ຺ປຸຣິສາ ອາຍສກ຺ຍໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ກິເລສາ ນາເມເຕ ປຣິສຸທ຺ຘສຕ຺ເຕປິ ສໍກິລິຏ຺ເຐ ກໂຣນ຺ຕິ, ປເຄວ ຕາທິສ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕກຸມາໂຣ ນາມ ປຸໂຣຫິຕປຸຕ຺ໂຕ ຈ ກສ຺ສໂປ ນາມ ທ຺ເວ ສຫາຍກາ ຫຸຕ຺ວາ ເອກາຈຣິຍກຸເລ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ອປຣຠາເຄ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕກຸມາໂຣ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ກສ຺ສໂປ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສຫາໂຍ ຣາຊາ ຊາໂຕ, ອິທານິ ເມ ມຫນ຺ຕໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ທສ຺ສຕິ, ກິໍ ເມ ອິສ຺ສຣິເຍນ, ອຫໍ ມາຕາປິຕໂຣ ຈ ຣາຊານຎ຺ຈ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຣາຊານຎ຺ຈ ມາຕາປິຕໂຣ ຈ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸຎ຺ຉາຈຣິຍາຍ ຍາເປນ຺ໂຕ ວິຫາສິ. ປພ຺ພຊິຕໍ ປນ ນໍ ‘‘ໂລມສກສ຺ສໂປ’’ຕິ ສຎ຺ຊານິໍສຸ. ໂສ ປຣມຊິຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ ໂຆຣຕໂປ ຕາປໂສ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ເຕເຊນ ສກ຺ກສ຺ສ ຠວນໍ ກມ຺ປິ. ສກ຺ໂກ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ຕາປໂສ ອຕິວິຍ ອຸຄ຺ຄເຕໂຊ ສກ຺ກຠາວາປິ ມໍ ຈາເວຍ຺ຍ, ພາຣາຓສິຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຕປມສ຺ສ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ສກ຺ການຸຠາເວນ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມເຍ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສກລຄພ຺ຠໍ ສຣີຣປ຺ປຠາຍ ໂອຠາເສຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ອາກາເສ ຐິໂຕ ‘‘ອຸຏ຺ເຐຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ຣາຊານໍ ປໂພເຘສິ. ‘‘ໂກສິ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສກ຺ໂກຫມສ຺ມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິມຕ຺ຖໍ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ? ‘‘ມຫາຣາຊ, ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ເອກຣຊ຺ຊໍ ອິຈ຺ຉສິ, ນ ອິຈ຺ຉສີ’’ຕິ? ‘‘ກິສ຺ສ ນ ອິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ? ອຖ ນໍ ສກ຺ໂກ ‘‘ເຕນ ຫິ ໂລມສກສ຺ສປໍ ອາເນຕ຺ວາ ປສຸຆາຕຍຎ຺ຎໍ ຍຊາເປຫິ, ສກ຺ກສໂມ ອຊຣາມໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໐.

‘‘ອສ຺ສ ອິນ຺ທສໂມ ຣາຊ, ອຈ຺ຈນ຺ຕໍ ອຊຣາມໂຣ;

ສເຈ ຕ຺ວໍ ຍຎ຺ຎໍ ຍາເຊຍ຺ຍ, ອິສິໍ ໂລມສກສ຺ສປ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສາຕິ ຠວິສ຺ສສິ. ຍາເຊຍ຺ຍາຕິ ສເຈ ຕ຺ວໍ ອຣຎ຺ຎາຍຕນໂຕ ອິສິໍ ໂລມສກສ຺ສປໍ ອາເນຕ຺ວາ ຍຎ຺ຎໍ ຍເຊຍ຺ຍາສີຕິ.

ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ສກ຺ໂກ ‘‘ເຕນ ຫິ ມາ ປປຎ຺ຈໍ ກຣີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ຣາຊາ ປຸນທິວເສ ເສຍ຺ຍໍ ນາມ ອມຈ຺ຈໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ, ມຍ຺ຫໍ ປິຍສຫາຍກສ຺ສ ໂລມສກສ຺ສປສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມມ ວຈເນນ ເອວໍ ວເທຫິ ‘ຣາຊາ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫຫິ ປສຸຆາຕຍຎ຺ຎໍ ຍຊາເປຕ຺ວາ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ເອກຣາຊາ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕຸມ຺ຫາກມ຺ປິ ຍຕ຺ຕກໍ ປເທສໍ ອິຈ຺ຉຖ, ຕຕ຺ຕກໍ ທສ຺ສຕິ, ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຍຎ຺ຎໍ ຍຊິຕຸໍ ອາຄຈ຺ຉຖາ’’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ, ເທວາ’’ຕິ ຕາປສສ຺ສ ວສໂນກາສຊານນຕ຺ຖໍ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ເອເກນ ວນຈຣເກນ ‘‘ອຫໍ ຊານາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິສິໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ຕໍ ສາສນໍ ອາໂຣເຈສິ. ອຖ ນໍ ໂສ ‘‘ເສຍ຺ຍ ກິໍ ນາເມຕໍ ກເຖສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໖໑.

‘‘ສສມຸທ຺ທປຣິຍາຍໍ, ມຫິໍ ສາຄຣກຸຓ຺ຑລໍ;

ນ ອິຈ຺ເຉ ສຫ ນິນ຺ທາຍ, ເອວໍ ເສຍ຺ຍ ວິຊານຫິ.

໖໒.

‘‘ຘິຣຕ຺ຖຸ ຕໍ ຍສລາຠໍ, ຘນລາຠຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ຍາ ວຸຕ຺ຕິ ວິນິປາເຕນ, ອຘມ຺ມຈຣເຓນ ວາ.

໖໓.

‘‘ອປິ ເຈ ປຕ຺ຕມາທາຍ, ອນຄາໂຣ ປຣິພ຺ພເຊ;

ສາເຍວ ຊີວິກາ ເສຍ຺ໂຍ, ຍາ ຈາຘມ຺ເມນ ເອສນາ.

໖໔.

‘‘ອປິ ເຈ ປຕ຺ຕມາທາຍ, ອນຄາໂຣ ປຣິພ຺ພເຊ;

ອຎ຺ຎໍ ອຫິໍສຍໍ ໂລເກ, ອປິ ຣຊ຺ເຊນ ຕໍ ວຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສສມຸທ຺ທປຣິຍາຍນ຺ຕິ ສສມຸທ຺ທປຣິກ຺ເຂປໍ. ສາຄຣກຸຓ຺ຑລນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທີເປ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕສາຄເຣຫິ ກຓ຺ຓວລິຍາ ຐປິຕກຸຓ຺ຑເລຫິ ວິຍ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ສຫ ນິນ຺ທາຍາຕິ ‘‘ອິມິນາ ປສຸຆາຕກມ຺ມໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ອິມາຍ ນິນ຺ທາຍ ສຫ ຈກ຺ກວາຬປຣິຍນ຺ຕໍ ມຫາປຖວິໍ ນ ອິຈ຺ຉາມີຕິ ວທຕິ. ຍາ ວຸຕ຺ຕິ ວິນິປາເຕນາຕິ ນຣເກ ວິນິປາຕກມ຺ເມນ ຍາ ຈ ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິ ໂຫຕິ, ຕໍ ຘິຣຕ຺ຖຸ, ຄຣຫາມິ ຕໍ ວຸຕ຺ຕິນ຺ຕິ ທີເປຕິ. ສາເຍວ ຊີວິກາຕິ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ມຕ຺ຕິກາປຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ປຣຆຣານິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຫາຣປຣິເຍສນຊີວິກາວ ຍສຘນລາຠໂຕ ສຕຄຸເຓນ ສຫສ຺ສຄຸເຓນ ວຣຕຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ ອປິ ຣຊ຺ເຊນ ຕໍ ວຣນ຺ຕິ ຕໍ ອນຄາຣສ຺ສ ສໂຕ ອຎ຺ຎໍ ອວິຫິໍສນ຺ຕສ຺ສ ປຣິພ຺ພຊນໍ ສກລຊມ຺ພຸທີປຣຊ຺ເຊນປິ ວຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອມຈ຺ໂຈ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ‘‘ອນາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກິໍ ສກ຺ກາ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ປຸນ ສກ຺ໂກ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມເຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ມຫາຣາຊ, ໂລມສກສ຺ສປໍ ອາເນຕ຺ວາ ຍຎ຺ຎໍ ນ ຍຊາເປສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ມຍາ ເປສິໂຕປິ ນາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ອຕ຺ຕໂນ ຘີຕຣໍ ຈນ຺ທວຕິໍ ກຸມາຣິກໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ເສຍ຺ຍໍ ຕເຖວ ເປເສຕ຺ວາ ‘ສເຈ ກິຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຎ຺ຎໍ ຍຊິສ຺ສສິ, ຣາຊາ ເຕ ອິມໍ ກຸມາຣິກໍ ທສ຺ສຕີ’ຕິ ວທາເປຫິ, ອທ຺ຘາ ໂສ ກຸມາຣິກາຍ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ເສຍ຺ຍສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຘີຕຣໍ ອທາສິ. ໂສ ຣາຊຘີຕຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິສິໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ເທວຈ຺ຉຣປຏິຠາຄໍ ຣາຊຘີຕຣໍ ຕສ຺ສ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ອິສິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕໍ ໂອໂລເກສິ, ສຫ ໂອໂລກເນເນວ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຌານາ ປຣິຫາຍິ. ອມຈ຺ໂຈ ຕສ຺ສ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສເຈ ກິຣ ຍຎ຺ຎໍ ຍຊິສ຺ສຖ, ຣາຊາ ເຕ ອິມໍ ທາຣິກໍ ປາທປຣິຈາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ກິເລສວເສນ ກມ຺ປນ຺ໂຕ ‘‘ອິມໍ ກິຣ ເມ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາມ, ຍຎ຺ຎໍ ຍຊນ຺ຕສ຺ສ ເຕ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ ອິມໍ ລຠນ຺ໂຕ ຍຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສເຫວ ຊຏາຫິ ອລງ຺ກຕຣຖໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ພາຣາຓສິໍ ອຄມາສິ. ຣາຊາປິ ‘‘ອາຄຈ຺ຉຕິ ກິຣາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຍຎ຺ຎາວາເຏ ກມ຺ມໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ອຖ ນໍ ອາຄຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສ຺ເວ ຍຎ຺ຎໍ ຍຊາຫິ, ອຫໍ ອິນ຺ທສໂມ ຠວິສ຺ສາມິ, ຍຎ຺ຎປຣິໂຍສາເນ ເຕ ຘີຕຣໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ກສ຺ສໂປ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ປຸນທິວເສ ຕໍ ອາທາຍ ຈນ຺ທວຕິຍາ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຍຎ຺ຎາວາຏໍ ຄໂຕ. ຕຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສອຸສຠາທິສພ຺ພຈຕຸປ຺ປທາ ປຏິປາຏິຍາ ຐປິຕາວ ອເຫສຸໍ. ກສ຺ສໂປ ເຕ ສພ຺ເພ ຫນິຕ຺ວາວ ຆາເຕຕ຺ວາ ຍຎ຺ຎໍ ຍຊິຕຸໍ ອາຣຠິ. ອຖ ນໍ ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນິປຕິໂຕ ມຫາຊໂນ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ເຕ ໂລມສກສ຺ສປ ອຍຸຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຕິຣູປໍ, ກິໍ ນາເມຕໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໖໕.

‘‘ພລໍ ຈນ຺ໂທ ພລໍ ສຸຣິໂຍ, ພລໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ພລໍ ເວລາ ສມຸທ຺ທສ຺ສ, ພລາຕິພລມິຕ຺ຖິໂຍ.

໖໖.

‘‘ຍຖາ ອຸຄ຺ຄຕປໍ ສນ຺ຕໍ, ອິສິໍ ໂລມສກສ຺ສປໍ;

ປິຕຸ ອຕ຺ຖາ ຈນ຺ທວຕີ, ວາຊເປຍ຺ຍໍ ອຍາຊຍີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພລໍ ຈນ຺ໂທ ພລໍ ສຸຣິໂຍຕິ ມຫນ຺ຘກາຣວິຘມເນ ອຎ຺ຎໍ ພລໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຈນ຺ທິມສູຣິຍາເວຕ຺ຖ ພລວນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ອິຏ຺ຐານິຏ຺ຐວິສຍເວຄສຫເນ ຂນ຺ຕິພລຎາຓພເລນ ສມນ຺ນາຄຕາ ສມິຕປາປພາຫິຕປາປາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ. ພລໍ ເວລາ ສມຸທ຺ທສ຺ສາຕິ ມຫາສມຸທ຺ທສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ອຸທກໍ ອາວຣິຕ຺ວາ ວິນາເສຕຸໍ ສມຕ຺ຖຕາຍ ເວລາ ພລໍ ນາມ. ພລາຕິພລມິຕ຺ຖິໂຍຕິ ອິຕ຺ຖິໂຍ ປນ ວິສທຎາເຓປິ ອວີຕຣາເຄ ອຕ຺ຕໂນ ວສໍ ອາເນຕ຺ວາ ວິນາເສຕຸໍ ສມຕ຺ຖຕາຍ ເຕຫິ ສພ຺ເພຫິ ພເລຫິປິ ອຕິພລາ ນາມ, ສພ຺ພພເລຫິ ອິຕ຺ຖິພລເມວ ມຫນ຺ຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາຕິ ຍສ຺ມາ. ປິຕຸ ອຕ຺ຖາຕິ ປິຕຸ ວຸຑ຺ຒິອຕ຺ຖາຍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍສ຺ມາ ອິມໍ ອຸຄ຺ຄຕປໍ ສມານໍ ສີລາທິຄຸຓານໍ ເອສິຕຕ຺ຕາ ອິສິໍ ອຍໍ ຈນ຺ທວຕີ ນິສ຺ສີລໍ ກຕ຺ວາ ປິຕຸ ວຸຑ຺ຒິອຕ຺ຖາຍ ວາຊເປຍ຺ຍໍ ຍຎ຺ຎໍ ຍາເຊຕິ, ຕສ຺ມາ ຊານິຕພ຺ພເມຕໍ ‘‘ພລາຕິພລມິຕ຺ຖິໂຍ’’ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ກສ຺ສໂປ ຍຎ຺ຎໍ ຍຊນຕ຺ຖາຍ ‘‘ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖິໍ ຄີວາຍໍ ປຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຂຄ຺ຄຣຕນໍ ອຸກ຺ຂິປິ. ຫຕ຺ຖີ ຕໍ ທິສ຺ວາ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ມຫາຣວໍ ຣວິ. ຕສ຺ສ ຣວໍ ສຸຕ຺ວາ ເສສາປິ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສອຸສຠາທໂຍ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິຕາ ຠເຍນ ວິຣວິໍສຸ. ມຫາຊໂນປິ ວິຣວິ. ກສ຺ສໂປ ຕໍ ມຫາວິຣວໍ ສຸຕ຺ວາ ສໍເວຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຊຏາທີນິ ໂອໂລເກສິ. ອຖສ຺ສ ຊຏາມສ຺ສຸກຈ຺ຉໂລມານິ ປາກຏານິ ອເຫສຸໍ. ໂສ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອນນຸຣູປໍ ວຕ ເມ ປາປກມ຺ມໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ສໍເວຄໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໗.

‘‘ຕໍ ໂລຠປກຕໍ ກມ຺ມໍ, ກຏຸກໍ ກາມເຫຕຸກໍ;

ຕສ຺ສ ມູລໍ ຄເວສິສ຺ສໍ, ເຉຈ຺ຉໍ ຣາຄໍ ສພນ຺ຘນ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ມຫາຣາຊ, ຍໍ ເອຕໍ ມຍາ ຈນ຺ທວຕິຍາ ໂລຠໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ເຕນ ໂລເຠນ ປກຕໍ ກາມເຫຕຸກໍ ປາປກໍ, ຕໍ ກຏຸກໍ ຕິຂິຓວິປາກໍ. ຕສ຺ສາຫໍ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣສງ຺ຂາຕໍ ມູລໍ ຄເວສິສ຺ສໍ, ອລໍ ເມ ອິມິນາ ຂຄ຺ເຄນ, ປຎ຺ຎາຂຄ຺ຄໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ສຸຠນິມິຕ຺ຕພນ຺ຘເນນ ສທ຺ຘິໍ ສພນ຺ຘນໍ ຣາຄໍ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມີຕິ.

ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ມາ ຠາຍິ ສມ຺ມ, ອິທານິ ເຕ ຈນ຺ທວຕິໍ ກຸມາຣິຎ຺ຈ ຣຏ຺ຐຎ຺ຈ ສຕ຺ຕຣຕນຣາສິຎ຺ຈ ທສ຺ສາມິ, ຍຊາຫິ ຍຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກສ຺ສໂປ ‘‘ນ ເມ, ມຫາຣາຊ, ອິມິນາ ກິເລເສນ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໖໘.

‘‘ຘິຣຕ຺ຖຸ ກາເມ ສຸພຫູປິ ໂລເກ, ຕໂປວ ເສຍ຺ໂຍ ກາມຄຸເຓຫິ ຣາຊ;

ຕໂປ ກຣິສ຺ສາມິ ປຫາຍ ກາເມ, ຕເວວ ຣຏ຺ຐໍ ຈນ຺ທວຕີ ຈ ໂຫຕູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸພຫູປີຕິ ອຕິພຫຸເກປິ. ຕໂປ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ສີລສໍຍມຕປເມວ ກຣິສ຺ສາມິ.

ໂສ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ກສິຓໍ ສມນ຺ນາຫຣິຕ຺ວາ ນຏ຺ຐໍ ວິເສສໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອາກາເສ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຫີ’’ຕິ ໂອວທິຕ຺ວາ ຍຎ຺ຎາວາຏໍ ວິທ຺ຘໍສາເປຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ອຠຍທານໍ ທາເປຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຍາຈນ຺ຕສ຺ເສວ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານເມວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ຐຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ເສຍ຺ໂຍ ມຫາອມຈ຺ໂຈ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ໂລມສກສ຺ສໂປ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ໂລມສກສ຺ສປຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໔໓໔] ໘. ຈກ຺ກວາກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກາສາຍວຕ຺ເຖຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ໂລລຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ໂລໂລ ອໂຫສິ ປຈ຺ຈຍລຸທ຺ໂຘ, ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕາທີນິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປາໂຕວ ສາວຕ຺ຖິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ວິສາຂາຍ ເຄເຫ ອເນກຂາທນີຍປຣິວາຣໍ ຍາຄຸໍ ປິວິຕ຺ວາ ນານຄ຺ຄຣສສາລິມໍໂສທນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາປິ ເຕນ ອຕິຕ຺ໂຕ ຕໂຕ ຈູຬອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ມຫາອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ໂກສລຣຎ຺ໂຎຕິ ເຕສໍ ເຕສໍ ນິເວສນານິ ສນ຺ຘາຍ ວິຈຣິ. ອເຖກທິວສໍ ຕສ຺ສ ໂລລຠາວໍ ອາຣພ຺ຠ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ໂລໂລ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ກສ຺ມາ ໂລໂລສິ, ປຸພ຺ເພປິ ຕ຺ວໍ ໂລລຠາເວນ ພາຣາຓສິຍໍ ຫຕ຺ຖິກຸຓປາທີນິ ຂາທິຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ໂຕ ເຕຫິ ອຕິຕ຺ໂຕ ຕໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ວິຈຣນ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ເອໂກ ໂລລກາໂກ ພາຣາຓສິຍໍ ຫຕ຺ຖິກຸຓປາທີນິ ຂາທິຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ໂຕ ເຕຫິ ອຕິຕ຺ໂຕ ‘‘ຄງ຺ຄາກູເລ ມຈ຺ຉມຕໍ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ມຕມຈ຺ເຉ ຂາທນ຺ໂຕ ກຕິປາຫໍ ວສິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນານາຜລາຜລານິ ຂາທນ຺ໂຕ ພຫຸມຈ຺ຉກຈ຺ຉປໍ ມຫນ຺ຕໍ ປທຸມສຣໍ ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ເຓ ທ຺ເວ ຈກ຺ກວາເກ ເສວາລໍ ຂາທິຕ຺ວາ ວສນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມ ອຕິວິຍ ວຓ຺ຓສມ຺ປນ຺ນາ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ, ອິເມສໍ ໂຠຊນໍ ມນາປໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິເມສໍ ໂຠຊນໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຫມ຺ປິ ຕເທວ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ສາຂປຣິຍນ຺ເຕ ນິສີທິຕ຺ວາ ເຕສໍ ປສໍສນປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໙.

‘‘ກາສາຍວຕ຺ເຖ ສກຸເຓ ວທາມິ, ທຸເວ ທຸເວ ນນ຺ທມເນ ຈຣນ຺ເຕ;

ກໍ ອຓ຺ຑຊໍ ອຓ຺ຑຊາ ມານຸເສສຸ, ຊາຕິໍ ປສໍສນ຺ຕິ ຕທິງ຺ຆ ພ຺ຣູຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາສາຍວຕ຺ເຖຕິ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ເຓ ກາສາຍວຕ຺ເຖ ວິຍ. ທຸເວ ທຸເວຕິ ທ຺ເວ ທ຺ເວ ຫຸຕ຺ວາ. ນນ຺ທມເນຕິ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ເຕ. ກໍ ອຓ຺ຑຊໍ ອຓ຺ຑຊາ ມານຸເສສຸ ຊາຕິໍ ປສໍສນ຺ຕີຕິ ອມ຺ໂຠ ອຓ຺ຑຊາ ຕຸມ຺ເຫ ມນຸສ຺ເສສຸ ປສໍສນ຺ຕາ ກໍ ອຓ຺ຑຊໍ ຊາຕິໍ ກຕຣໍ ນາມ ອຓ຺ຑຊນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປສໍສນ຺ຕິ, ກໍ ສກຸຓໍ ນາມາຕິ ວຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ມນຸສ຺ສານໍ ອນ຺ຕເຣ ວຓ຺ເຓນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ກໍ ອຓ຺ຑຊໍ ອຓ຺ຑຊມານຸເສສູ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຕຸມ຺ເຫ ອຓ຺ຑເຊສຸ ຈ ມານຸເສສຸ ຈ ກຕຣໍ ອຓ຺ຑຊນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປສໍສນ຺ຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຈກ຺ກວາໂກ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໐.

‘‘ອມ຺ເຫ ມນຸສ຺ເສສຸ ມນຸສ຺ສຫິໍສ, ອນຸພ຺ພເຕ ຈກ຺ກວາເກ ວທນ຺ຕິ;

ກລ຺ຍາຓຠາວມ຺ເຫ ທິເຊສຸ ສມ຺ມຕາ, ອຠິຣູປາ ວິຈຣາມ ອຓ຺ຓເວ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມນຸສ຺ສຫິໍສາຕິ ກາໂກ ມນຸສ຺ເສ ຫິໍສຕິ ວິເຫເຐຕິ, ເຕນ ນໍ ເອວໍ ອາລປຕິ. ອນຸພ຺ພເຕຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອນຸຄເຕ ສມ຺ໂມທມາເນ ວິຍສໍວາເສ. ຈກ຺ກວາເກຕິ ຈກ຺ກວາກາ ນາມ ສາ ອຓ຺ຑຊຊາຕີຕິ ປສໍສນ຺ຕິ ວຓ຺ເຓນ຺ຕິ ກເຖນ຺ຕິ. ທິເຊສູຕິ ຍຕ຺ຕກາ ປກ຺ຂິໂນ ນາມ, ເຕສຸ ມຍໍ ‘‘ກລ຺ຍາຓຠາວາ’’ຕິປິ ມນຸສ຺ເສສຸ ສມ຺ມຕາ. ທຸຕິເຍ ອຕ຺ຖວິກປ຺ເປ ມນຸສ຺ເສສຸ ອມ຺ເຫ ‘‘ຈກ຺ກວາກາ’’ຕິປິ ວທນ຺ຕິ, ທິເຊສຸ ປນ ມຍໍ ‘‘ກລ຺ຍາຓຠາວາ’’ຕິ ສມ຺ມຕາ, ‘‘ກລ຺ຍາຓຠາວາ’’ຕິ ໂນ ທິຊາ ວທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຓ຺ຓເວຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ສໂຣ ‘‘ອຓ຺ຓໂວ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ອິມສ຺ມິໍ ປທຸມສເຣ ມຍເມວ ທ຺ເວ ຊນາ ປເຣສໍ ອຫິໍສນໂຕ ອຠິຣູປາ ວິຈຣາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິສ຺ສາຍ ປນ ຄາຖາຍ ຈຕຸຕ຺ຖປທໍ ‘‘ນ ຆາສເຫຕູປິ ກໂຣມ ປາປ’’ນ຺ຕິ ປຐນ຺ຕິ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍສ຺ມາ ມຍໍ ຆາສເຫຕູປິ ປາປໍ ນ ກໂຣມ, ຕສ຺ມາ ‘‘ກລ຺ຍາຓຠາວາ’’ຕິ ອມ຺ເຫ ມນຸສ຺ເສສຸ ຈ ທິເຊສຸ ຈ ສມ຺ມຕາ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກາໂກ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໑.

‘‘ກິໍ ອຓ຺ຓເວ ການິ ຜລານິ ຠຸຎ຺ເຊ, ມໍສໍ ກຸໂຕ ຂາທຖ ຈກ຺ກວາກາ;

ກິໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊຖ ໂວ ອໂນມາ, ພລຎ຺ຈ ວຓ຺ໂຓ ຈ ອນປ຺ປຣູປາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉາວເສນ ອາລປນໍ, ກິໍ ໂຠ ຈກ຺ກວາກາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຓ຺ຓເວຕິ ອິມສ຺ມິໍ ສເຣ. ຠຸຎ຺ເຊຕິ ຠຸຎ຺ຊຖ, ກິໍ ຠຸຎ຺ຊຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ ມໍສໍ ກຸໂຕ ຂາທຖາຕິ ກຕຣປາຓານໍ ສຣີຣໂຕ ມໍສໍ ຂາທຖ. ຠຸຎ຺ຊຖ ໂວຕິ ໂວກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ປຣປເທນ ວາສ຺ສ ສມ຺ພນ຺ໂຘ ‘‘ພລຎ຺ຈ ວາ ວຓ຺ໂຓ ຈ ອນປ຺ປຣູປາ’’ຕິ.

ຕໂຕ ຈກ຺ກວາໂກ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໗໒.

‘‘ນ ອຓ຺ຓເວ ສນ຺ຕິ ຜລານິ ຘງ຺ກ, ມໍສໍ ກຸໂຕ ຂາທິຕຸໍ ຈກ຺ກວາເກ;

ເສວາລຠກ຺ຂມ຺ຫ ອປາຓໂຠຊນາ, ນ ຆາສເຫຕູປິ ກໂຣມ ປາປ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈກ຺ກວາເກຕິ ຈກ຺ກວາກສ຺ສ. ອປາຓໂຠຊນາຕິ ປາຓກຣຫິຕອຸທກໂຠຊນາ. ອມ຺ຫາກຎ຺ຫິ ເສວາລຎ຺ເຈວ ອຸທກຎ຺ຈ ໂຠຊນນ຺ຕິ ທສ຺ເສຕິ. ນ ຆາສເຫຕູຕິ ຕຸມ຺ຫາທິສາ ວິຍ ມຍໍ ຆາສເຫຕຸ ປາປໍ ນ ກໂຣມາຕິ.

ຕໂຕ ກາໂກ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໗໓.

‘‘ນ ເມ ອິທໍ ຣຸຈ຺ຈຕິ ຈກ຺ກວາກ, ອສ຺ມິໍ ຠເວ ໂຠຊນສນ຺ນິກາໂສ;

ອໂຫສິ ປຸພ຺ເພ ຕໂຕ ເມ ອຎ຺ຎຖາ, ອິຈ຺ເຈວ ເມ ວິມຕິ ເອຕ຺ຖ ຊາຕາ.

໗໔.

‘‘ອຫມ຺ປິ ມໍສານິ ຜລານິ ຠຸຎ຺ເຊ, ອນ຺ນານິ ຈ ໂລຓິຍເຕລິຍານິ;

ຣສໍ ມນຸສ຺ເສສຸ ລຠາມິ ໂຠຕ຺ຕຸໍ, ສູໂຣວ ສງ຺ຄາມມຸຂໍ ວິເຊຕ຺ວາ;

ນ ຈ ເມ ຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ຈກ຺ກວາກ ຍຖາ ຕວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິທນ຺ຕິ ອິທໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຠຸຎ຺ຊນໂຠຊນໍ ມຍ຺ຫໍ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ. ອສ຺ມິໍ ຠເວ ໂຠຊນສນ຺ນິກາໂສຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຠເວ ໂຠຊນສນ຺ນິກາໂສ ຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ຈກ຺ກວາກຠເວ ໂຠຊນໍ, ຕ຺ວໍ ເຕນ ສນ຺ນິກາໂສ ຕໍສທິໂສ ຕທນຸຣູໂປ ອໂຫສິ, ອຕິວິຍ ປສນ຺ນສຣີໂຣສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຕ ເມ ອຎ຺ຎຖາຕິ ຍໍ ມຍ຺ຫໍ ປຸພ຺ເພ ຕຸມ຺ເຫ ທິສ຺ວາວ ເອເຕ ເອຕ຺ຖ ນານາວິຘານິ ຜລານິ ເຈວ ມຈ຺ຉມໍສຎ຺ຈ ຂາທນ຺ຕິ, ເຕນ ເອວໍ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາຕິ ອໂຫສິ, ອິທານິ ເມ ຕໂຕ ອຎ຺ຎຖາ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຈ຺ເຈວ ເມຕິ ເອເຕເນວ ເມ ກາຣເຓນ ເອຕ຺ຖ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຣີຣວຓ຺ເຓ ວິມຕິ ຊາຕາ ‘‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ ເອເຕ ເອວຣູປໍ ລູຂໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕາ ວຓ຺ຓວນ຺ໂຕ ຊາຕາ’’ຕິ. ອຫມ຺ປີຕິ ອຫຎ຺ຫິ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ຠຸຎ຺ເຊຕິ ຠຸຎ຺ຊາມິ. ອນ຺ນານິ ຈາຕິ ໂຠຊນານິ ຈ. ໂລຓິຍເຕລິຍານີຕິ ໂລຓເຕລຍຸຕ຺ຕານິ. ຣສນ຺ຕິ ມນຸສ຺ເສສຸ ປຣິໂຠຄໍ ປຓີຕຣສໍ. ວິເຊຕ຺ວາຕິ ຍຖາ ສູໂຣ ວີຣໂຍໂຘ ສງ຺ຄາມມຸຂໍ ວິເຊຕ຺ວາ ວິລຸມ຺ປິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ, ຕຖາ ວິລຸມ຺ປິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ຕວາຕິ ເອວໍ ປຓີຕໍ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕສ຺ສປິ ມມ ຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ ນຕ຺ຖິ, ຍາທິໂສ ຕວ ວຓ຺ໂຓ, ເຕນ ຕວ ວຈນໍ ນ ສທ຺ທຫາມີຕິ ທີເປຕິ.

ອຖສ຺ສ ວຓ຺ຓສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອຠາວກາຣຓໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ຠາວກາຣຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຈກ຺ກວາໂກ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໗໕.

‘‘ອສຸທ຺ຘຠກ຺ໂຂສິ ຂຓານຸປາຕີ, ກິຈ຺ເຉນ ເຕ ລພ຺ຠຕິ ອນ຺ນປານໍ;

ນ ຕຸສ຺ສສີ ຣຸກ຺ຂຜເລຫິ ຘງ຺ກ, ມໍສານິ ວາ ຍານິ ສຸສານມຊ຺ເຌ.

໗໖.

‘‘ໂຍ ສາຫເສນ ອຘິຄມ຺ມ ໂຠເຄ, ປຣິຠຸຎ຺ຊຕິ ຘງ຺ກ ຂຓານຸປາຕີ;

ຕໂຕ ອຸປກ຺ໂກສຕິ ນໍ ສຠາໂວ, ອຸປກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ວຓ຺ຓພລໍ ຊຫາຕິ.

໗໗.

‘‘ອປ຺ປມ຺ປິ ເຈ ນິພ຺ພຸຕິໍ ຠຸຎ຺ຊຕີ ຍທິ, ອສາຫເສນ ອປຣູປຆາຕີ;

ພລຎ຺ຈ ວຓ຺ໂຓ ຈ ຕທສ຺ສ ໂຫຕິ, ນ ຫິ ສພ຺ໂພ ອາຫາຣມເຍນ ວຓ຺ໂຓ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສຸທ຺ຘຠກ຺ໂຂສີຕິ ຕ຺ວໍ ເຖເນຕ຺ວາ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ຠກ຺ຂນໂຕ ອສຸທ຺ຘຠກ຺ໂຂ ອສິ. ຂຓານຸປາຕີຕິ ປມາທກ຺ຂເຓ ອນຸປຕນສີໂລ. ກິຈ຺ເຉນ ເຕຕິ ຕຍາ ທຸກ຺ເຂນ ອນ຺ນປານໍ ລພ຺ຠຕິ. ມໍສານິ ວາ ຍານີຕິ ຍານິ ວາ ສຸສານມຊ຺ເຌ ມໍສານິ, ເຕຫິ ນ ຕຸສ຺ສສິ. ຕໂຕຕິ ປຈ຺ຉາ. ອຸປກ຺ໂກສຕິ ນໍ ສຠາໂວຕິ ອຕ຺ຕາວ ຕໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ຄຣຫິ. ອຸປກ຺ກຸຏ຺ໂຐຕິ ອຕ຺ຕນາປິ ປເຣຫິປິ ອຸປກ຺ກຸຏ຺ໂຐ ຄຣຫິໂຕ ວິປ຺ປຏິສາຣິຕາຍ ວຓ຺ຓຎ຺ຈ ພລຎ຺ຈ ຊຫາສິ. ນິພ຺ພຸຕິໍ ຠຸຎ຺ຊຕີ ຍທີຕິ ຍທິ ປນ ປຣໍ ອວິເຫເຐຕ຺ວາ ອປ຺ປກມ຺ປິ ຘມ຺ມລທ຺ຘໍ ນິພ຺ພຸຕິໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ຕທສ຺ສ ໂຫຕີຕິ ຕທາ ອສ຺ສ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ສຣີເຣ ພລຎ຺ຈ ວຓ຺ໂຓ ຈ ໂຫຕິ. ອາຫາຣມເຍນາຕິ ນານປ຺ປກາເຣນ ອາຫາເຣເນວ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ໂຠ ກາກ, ວຓ຺ໂຓ ນາເມສ ຈຕຸສມຸຏ຺ຐາໂນ, ໂສ ນ ອາຫາຣມຕ຺ເຕເນວ ໂຫຕິ, ອຸຕຸຈິຕ຺ຕກມ຺ເມຫິປິ ໂຫຕິເຍວາຕິ.

ເອວໍ ຈກ຺ກວາໂກ ອເນກປຣິຍາເຍນ ກາກໍ ຄຣຫິ. ກາໂກ ຫຣາຍິຕ຺ວາ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ຕວ ວຓ຺ເຓນ ອຕ຺ໂຖ, ກາ ກາ’’ຕິ ວສ຺ສນ຺ໂຕ ປລາຍິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂລລຠິກ຺ຂຸ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ກາໂກ ໂລລຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ຈກ຺ກວາກີ ຣາຫຸລມາຕາ, ຈກ຺ກວາໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ຈກ຺ກວາກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໔໓໕] ໙. ຫລິທ຺ທິຣາຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສຸຕິຕິກ຺ຂນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຖຸລ຺ລກຸມາຣິກາປໂລຠນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຕຣສກນິປາເຕ ຈູຬນາຣທຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໓.໔໐ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ອຕີຕວຕ຺ຖຸມ຺ຫິ ປນ ສາ ກຸມາຣິກາ ຕສ຺ສ ຕາປສກຸມາຣສ຺ສ ສີລໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ຐິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສປຖໍ ເນສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຣູປາທິກາມຄຸຓວິຣຫິເຕ ອຣຎ຺ເຎ ຣກ຺ຂິຕສີລໍ ນາມ ນ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ, ມນຸສ຺ສປເຖ ຣູປາທີນໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເນ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ, ເອຫິ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສີລໍ ຣກ຺ຂາຫິ, ກິໍ ເຕ ອຣຎ຺ເຎນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໘.

‘‘ສຸຕິຕິກ຺ຂໍ ອຣຎ຺ຎມ຺ຫິ, ປນ຺ຕມ຺ຫິ ສຍນາສເນ;

ເຍ ຈ ຄາເມ ຕິຕິກ຺ຂນ຺ຕິ, ເຕ ອຸຬາຣຕຣາ ຕຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຕິຕິກ຺ຂນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ອຘິວາສນໍ. ຕິຕິກ຺ຂນ຺ຕີຕິ ສີຕາທີນິ ອຘິວາເສນ຺ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕາປສກຸມາໂຣ ‘‘ປິຕາ ເມ ອຣຎ຺ຎໍ ຄໂຕ, ຕສ຺ມິໍ ອາຄເຕ ຕໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ປິຕາ ກິຣສ຺ສ ອຕ຺ຖິ, ສເຈ ມໍ ໂສ ປສ຺ສິສ຺ສຕິ, ກາຊໂກຏິຍາ ມໍ ໂປເຖຕ຺ວາ ວິນາສໍ ປາເປສ຺ສຕິ, ມຍາ ປຐມເມວ ຄນ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ສາ ‘‘ເຕນ ຫິ ອຫໍ ມຄ຺ຄສຎ຺ຎໍ ກຸຣຸມານາ ປຐມຕຣໍ ຄມິສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ປຈ຺ຉາ ອາຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ຄຕກາເລ ເນວ ທາຣູນິ ອາຫຣິ, ນ ປານີຍໍ, ນ ປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປສິ, ເກວລໍ ປຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕວ ນິສີທິ, ປິຕຸ ອາຄມນກາເລ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ນາກາສິ. ອຖ ນໍ ປິຕາ ‘‘ອິຕ຺ຖີນໍ ວສໍ ຄໂຕ ເອໂສ’’ຕິ ຎຕ຺ວາປິ ‘‘ກສ຺ມາ ຕາຕ, ເນວ ທາຣູນິ ອາຫຣິ, ນ ປານີຍໍ, ນ ປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐາເປສິ, ປຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕເຍວ ປນ ນິສິນ຺ໂນສີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ຕາປສກຸມາໂຣ ‘‘ຕາຕ, ອຣຎ຺ເຎ ກິຣ ຣກ຺ຂິຕສີລໍ ນາມ ນ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ, ມນຸສ຺ສປເຖ ມຫປ຺ຜລໍ, ອຫໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສີລໍ ຣກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ສຫາໂຍ ເມ ມໍ ‘ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຄໂຕ, ອຫໍ ເຕເນວ ສທ຺ຘິໍ ຄມິສ຺ສາມິ, ຕຕ຺ຖ ປນ ວສນ຺ເຕນ ມຍາ ກຕໂຣ ປຸຣິໂສ ເສວິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໙.

‘‘ອຣຎ຺ຎາ ຄາມມາຄມ຺ມ, ກິໍສີລໍ ກິໍວຕໍ ອຫໍ;

ປຸຣິສໍ ຕາຕ ເສເວຍ຺ຍໍ, ຕໍ ເມ ອກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ.

ອຖສ຺ສ ປິຕາ ກເຖນ຺ໂຕ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໘໐.

‘‘ໂຍ ເຕ ວິສ຺ສາສເຍ ຕາຕ, ວິສ຺ສາສຎ຺ຈ ຂເມຍ຺ຍ ເຕ;

ສຸສ຺ສູສີ ຈ ຕິຕິກ຺ຂີ ຈ, ຕໍ ຠເຊຫິ ອິໂຕ ຄໂຕ.

໘໑.

‘‘ຍສ຺ສ ກາເຍນ ວາຈາຍ, ມນສາ ນຕ຺ຖິ ທຸກ຺ກຏໍ;

ອຸຣສີວ ປຕິຏ຺ຐາຍ, ຕໍ ຠເຊຫິ ອິໂຕ ຄໂຕ.

໘໒.

‘‘ໂຍ ຈ ຘມ຺ເມນ ຈຣຕິ, ຈຣນ຺ໂຕປິ ນ ມຎ຺ຎຕິ;

ວິສຸທ຺ຘກາຣິໍ ສປ຺ປຎ຺ຎໍ, ຕໍ ຠເຊຫິ ອິໂຕ ຄໂຕ.

໘໓.

‘‘ຫລິທ຺ທິຣາຄໍ ກປິຈິຕ຺ຕໍ, ປຸຣິສໍ ຣາຄວິຣາຄິນໍ;

ຕາທິສໍ ຕາຕ ມາ ເສວິ, ນິມ຺ມນຸສ຺ສມ຺ປິ ເຈ ສິຍາ.

໘໔.

‘‘ອາສີວິສໍວ ກຸປິຕໍ, ມີຬ຺ຫລິຕ຺ຕໍ ມຫາປຖໍ;

ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ເຊຫິ, ຍານີວ ວິສມໍ ປຖໍ.

໘໕.

‘‘ອນຕ຺ຖາ ຕາຕ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ພາລໍ ອຈ຺ຈຸປເສວໂຕ;

ມາສ຺ສຸ ພາເລນ ສໍຄຈ຺ຉິ, ອມິຕ຺ເຕເນວ ສພ຺ພທາ.

໘໖.

‘‘ຕໍ ຕາຫໍ ຕາຕ ຍາຈາມິ, ກຣສ຺ສຸ ວຈນໍ ມມ;

ມາສ຺ສຸ ພາເລນ ສໍຄຈ຺ຉິ, ທຸກ຺ໂຂ ພາເລຫິ ສງ຺ຄໂມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ເຕ ວິສ຺ສາສເຍຕິ ໂຍ ຕວ ວິສ຺ສາເສຍ຺ຍ. ຂເມຍ຺ຍ ເຕຕິ ໂຍ ຈ ຕວ ອຕ຺ຕນິ ຕຍາ ກຕໍ ວິສ຺ສາສໍ ຂເມຍ຺ຍ. ສຸສ຺ສູສີ ຈ ຕິຕິກ຺ຂີ ຈາຕິ ຕວ ວຈນໍ ສຸສ຺ສູສາຍ ເຈວ ວຈນາຘິວາສເນນ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຣສີວ ປຕິຏ຺ຐາຍາຕິ ຍຖາ ມາຕຸ ອຸຣສິ ປຸຕ຺ໂຕ ປຕິຏ຺ຐາຕິ, ເອວໍ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ມາຕຣໍ ວິຍ ມຎ຺ຎມາໂນ ຕໍ ຠເຊຍ຺ຍາສີຕິ ວທຕິ. ໂຍ ຈ ຘມ຺ເມນ ຈຣຕີຕິ ໂຍ ຕິວິເຘນ ສຸຈຣິເຕນ ຘມ຺ເມນ ອິຣິຍຕິ. ນ ມຎ຺ຎຕີຕິ ຕຖາ ຈຣນ຺ໂຕປິ ‘‘ອຫໍ ຘມ຺ມໍ ຈຣາມີ’’ຕິ ມານໍ ນ ກໂຣຕິ. ວິສຸທ຺ຘກາຣິນ຺ຕິ ວິສຸທ຺ຘານໍ ທສກຸສລກມ຺ມປຖານໍ ກາຣກໍ.

ຣາຄວິຣາຄິນນ຺ຕິ ຣາຄິນຎ຺ຈ ວິຣາຄິນຎ຺ຈ ຣຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕໍຂຓຎ຺ເຎວ ວິຣຊ຺ຊນສຠາວໍ. ນິມ຺ມນຸສ຺ສມ຺ປິ ເຈ ສິຍາຕິ ສເຈປິ ສກລຊມ຺ພຸທີປຕລໍ ນິມ຺ມນຸສ຺ສໍ ໂຫຕິ, ໂສເຍວ ເອໂກ ມນຸສ຺ໂສ ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕຖາປິ ຕາທິສໍ ມາ ເສວິ. ມຫາປຖນ຺ຕິ ຄູຖມກ຺ຂິຕໍ ມຄ຺ຄໍ ວິຍ. ຍານີວາຕິ ຍາເນນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິຍ. ວິສມນ຺ຕິ ນິນ຺ນອຸນ຺ນຕຂາຓຸປາສາຓາທິວິສມໍ. ພາລໍ ອຈ຺ຈຸປເສວໂຕຕິ ພາລໍ ອປ຺ປຎ຺ຎໍ ອຕິເສວນ຺ຕສ຺ສ. ສພ຺ພທາຕິ ຕາຕ, ພາເລນ ສຫ ສໍວາໂສ ນາມ ອມິຕ຺ຕສໍວາໂສ ວິຍ ສພ຺ພທາ ນິຈ຺ຈກາລເມວ ທຸກ຺ໂຂ. ຕໍ ຕາຫນ຺ຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ຕໍ ອຫໍ.

ໂສ ເອວໍ ປິຕຣາ ໂອວທິໂຕ ‘‘ຕາຕ, ອຫໍ ມນຸສ຺ສປຖໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາທິເສ ປຓ຺ຑິເຕ ນ ລຠິສ຺ສາມິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸໍ ຠາຍາມິ, ອິເຘວ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍປິ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ໂສ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອຠິຎ຺ຎາສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສທ຺ຘິໍ ປິຕຣາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ.

ຕທາ ຕາປສກຸມາໂຣ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ກຸມາຣິກາ ຖຸລ຺ລກຸມາຣິກາວ, ປິຕາ ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ຫລິທ຺ທິຣາຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໔໓໖] ໑໐. ສມຸຄ຺ຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກຸໂຕ ນຸ ອາຄຈ຺ຉຖາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕຎ຺ຫິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸ ມາຕຸຄາມໍ ປຕ຺ເຖສິ, ມາຕຸຄາໂມ ນາເມສ ອສພ຺ໂຠ ອກຕຎ຺ຎູ, ປຸພ຺ເພ ທານວຣກ຺ຂສາ ຄິລິຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິນາ ປຣິຫຣນ຺ຕາປິ ມາຕຸຄາມໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ເອກປຸຣິສນິສ຺ສິຕໍ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ, ຕ຺ວໍ ກຖໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາເມ ປຫາຍ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຜລາຜເລນ ຍາເປນ຺ໂຕ ວິຫາສິ. ຕສ຺ສ ປຓ຺ຓສາລາຍ ອວິທູເຣ ເອໂກ ທານວຣກ຺ຂໂສ ວສຕິ. ໂສ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ, ອຏວິຍໍ ປນ ມນຸສ຺ສານໍ ສຎ຺ຈຣຓມຄ຺ເຄ ຐຕ຺ວາ ອາຄຕາຄເຕ ມນຸສ຺ເສ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທຕິ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ເອກາ ກາສິຣຏ຺ເຐ ກຸລຘີຕາ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາເມ ນິວຸຕ຺ຖາ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສາ ເອກທິວສໍ ມາຕາປິຕູນໍ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄມນກາເລ ປຣິວາຣມນຸສ຺ເສ ທິສ຺ວາ ໂສ ທານໂວ ເຠຣວຣູເປນ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ມນຸສ຺ສາ ຠີຕາ ຄຫິຕຄຫິຕາວຸຘານິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປລາຍິໍສຸ. ທານໂວ ຍາເນ ນິສິນ຺ນໍ ອຠິຣູປໍ ມາຕຸຄາມໍ ທິສ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຫໍ ເນຕ຺ວາ ຠຣິຍໍ ອກາສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສປ຺ປິເຕລຕຓ຺ຑຸລມຈ຺ຉມໍສາທີນິ ເຈວ ມຘຸຣຜລາຜລານິ ຈ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕໍ ໂປເສສິ, ວຕ຺ຖາລງ຺ກາເຣຫິ ຈ ນໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ເອກສ຺ມິໍ ກຣຓ຺ຑເກ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຣຓ຺ຑກໍ ຄິລິຕ຺ວາ ກຸຈ຺ຉິນາ ປຣິຫຣຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ນ຺ຫາຍິຕຸກາມຕາຍ ເອກໍ ສຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຣຓ຺ຑກໍ ອຸຄ຺ຄິລິຕ຺ວາ ຕໍ ຕໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ວິລິມ຺ເປຕ຺ວາ ອລງ຺ກາເຣຕ຺ວາ ‘‘ໂຖກໍ ຕວ ສຣີຣໍ ອຸຕຸໍ ຄຓ຺ຫາເປຫີ’’ຕິ ຕໍ ກຣຓ຺ຑກສມີເປ ຐເປຕ຺ວາ ສຍໍ ນ຺ຫານຕິຕ຺ຖໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕໍ ອນາສງ຺ກມາໂນ ໂຖກໍ ທູຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິ.

ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ວາຍຸສ຺ສປຸຕ຺ໂຕ ນາມ ວິຊ຺ຊາຘໂຣ ສນ຺ນທ຺ຘຂຄ຺ໂຄ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉຕິ. ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຫີ’’ຕິ ຫຕ຺ຖມຸທ຺ທໍ ອກາສິ, ວິຊ຺ຊາຘໂຣ ຂິປ຺ປໍ ໂອຕຣິ. ອຖ ນໍ ສາ ກຣຓ຺ຑເກ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ທານວສ຺ສ ອາຄມນໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ກຣຓ຺ຑກູປຣິ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ກຣຓ຺ຑກສມີປໍ ອສມ຺ປຕ຺ເຕເຍວ ກຣຓ຺ຑກໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ ວິຊ຺ຊາຘຣສ຺ສ ອຸປຣິ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສາຏກໍ ປາຣຸປິ. ທານໂວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຣຓ຺ຑກໍ ອໂສເຘຕ຺ວາ ‘‘ມາຕຸຄາໂມເຍວ ເມ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ກຣຓ຺ຑກໍ ຄິລິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ຕາປໂສ ເມ ຈິຣໍ ທິຏ຺ໂຐ, ອຊ຺ຊ ຕາວ ນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ຕາປໂສປິ ນໍ ທູຣໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຊນານໍ ກຸຈ຺ຉິຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໗.

‘‘ກຸໂຕ ນຸ ອາຄຈ຺ຉຖ ໂຠ ຕໂຍ ຊນາ, ສ຺ວາຄຕາ ເອຖ ນິສີທຖາສເນ;

ກຈ຺ຈິຕ຺ຖ, ໂຠນ຺ໂຕ ກຸສລໍ ອນາມຍໍ, ຈິຣສ຺ສມພ຺ຠາຄມນຎ຺ຫິ ໂວ ອິຘາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຠຕິ ອາລປນໍ. ກຈ຺ຈິຕ຺ຖາຕິ ກຈ຺ຈິ ໂຫຖ ຠວຖ ວິຊ຺ຊຖ. ໂຠນ຺ໂຕຕິ ປຸນ ອາລປນ຺ໂຕ ອາຫ. ກຸສລໍ ອນາມຍນ຺ຕິ ກຈ຺ຈິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຸສລໍ ອາໂຣຄ຺ຍໍ. ຈິຣສ຺ສມພ຺ຠາຄມນຎ຺ຫິ ໂວ ອິຘາຕິ ອຊ຺ຊ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິຘ ອພ຺ຠາຄມນຎ຺ຈ ຈິຣໍ ຊາຕໍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ທານໂວ ‘‘ອຫໍ ອິມສ຺ສ ຕາປສສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ເອກໂກວ ອາຄໂຕ, ອຍຎ຺ຈ ຕາປໂສ ‘ຕໂຍ ຊນາ’ຕິ ວທຕິ, ກິໍ ນາເມສ ກເຖຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ສຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ກເຖຕິ, ອຸທາຫຸ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ຫຸຕ຺ວາ ວິລປຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕາປສໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໘໘.

‘‘ອຫເມວ ເອໂກ ອິຘ ມຊ຺ຊ ປຕ຺ໂຕ, ນ ຈາປິ ເມ ທຸຕິໂຍ ໂກຈິ ວິຊ຺ຊຕິ;

ກິເມວ ສນ຺ຘາຍ ເຕ ຠາສິຕໍ ອິເສ, ກຸໂຕ ນຸ ອາຄຈ຺ຉຖ ໂຠ ຕໂຍ ຊນາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິຘ ມຊ຺ຊາຕິ ອິຘ ອຊ຺ຊ. ກິເມວ ສນ຺ຘາຍ ເຕ ຠາສິຕໍ ອິເສຕິ ຠນ຺ເຕ, ອິສິ ກິໍ ນາເມຕໍ ສນ຺ຘາຍ ຕຍາ ຠາສິຕໍ, ປາກຏໍ ຕາວ ເມ ກຕ຺ວາ ກເຖຫີຕິ.

ຕາປໂສ ‘‘ເອກໍເສເນວາວຸໂສ ໂສຕຸກາໂມສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ສຸຓາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໘໙.

‘‘ຕຸວຎ຺ຈ ເອໂກ ຠຣິຍາ ຈ ເຕ ປິຍາ, ສມຸຄ຺ຄປກ຺ຂິຕ຺ຕນິກິຓ຺ຓມນ຺ຕເຣ;

ສາ ຣກ຺ຂິຕາ ກຸຈ຺ຉິຄຕາວ ເຕ ສທາ, ວາຍຸສ຺ສປຸຕ຺ເຕນ ສຫາ ຕຫິໍ ຣຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕຸວຎ຺ຈ ເອໂກຕິ ປຐມໍ ຕາວ ຕ຺ວໍ ເອໂກ ຊໂນ. ປກ຺ຂິຕ຺ຕນິກິຓ຺ຓມນ຺ຕເຣຕິ ປກ຺ຂິຕ຺ຕານິກິຓ຺ຓອນ຺ຕເຣ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ຠຣິຍໍ ຣກ຺ຂິຕຸກາເມນ ສທາ ຕຍາ ສມຸຄ຺ເຄ ປກ຺ຂິຕ຺ຕາ ສທ຺ຘິໍ ສມຸຄ຺ເຄນ ນິກິຓ຺ຓາ ອນ຺ຕເຣ, ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິຍໍ ຐປິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວາຍຸສ຺ສປຸຕ຺ເຕນ ສຫາຕິ ເອວໍນາມເກນ ວິຊ຺ຊາຘເຣນ ສທ຺ຘິໍ. ຕຫິໍ ຣຕາຕິ ຕຕ຺ຖ ຕວ ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິຍຎ຺ເຎວ ກິເລສຣຕິຍາ ຣຕາ. ໂສ ທານິ ຕ຺ວໍ ມາຕຸຄາມໍ ‘‘ເອກໍ ປຸຣິສນິສ຺ສິຕໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ກຸຈ຺ຉິນາປິ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ຊາຣໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຈຣສີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ທານໂວ ‘‘ວິຊ຺ຊາຘຣາ ນາມ ພຫຸມາຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ສຈສ຺ສ ຂຄ຺ໂຄ ຫຕ຺ຖຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ກຸຈ຺ຉິໍ ເມ ຜາເລຕ຺ວາປິ ປລາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຠີຕຕສິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຂິປ຺ປໍ ກຣຓ຺ຑກໍ ອຸຄ຺ຄິລິຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຐເປສິ. ສຕ຺ຖາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໙໐.

‘‘ສໍວິຄ຺ຄຣູໂປ ອິສິນາ ວິຍາກໂຕ, ໂສ ທານໂວ ຕຕ຺ຖ ສມຸຄ຺ຄມຸຄ຺ຄິລິ;

ອທ຺ທກ຺ຂິ ຠຣິຍໍ ສຸຈິມາລຘາຣິນິໍ, ວາຍຸສ຺ສປຸຕ຺ເຕນ ສຫາ ຕຫິໍ ຣຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອທ຺ທກ຺ຂີຕິ ໂສ ກຣຓ຺ຑກໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ອທ຺ທສ.

ກຣຓ຺ຑເກ ປນ ວິວຏມຕ຺ເຕເຍວ ວິຊ຺ຊາຘໂຣ ວິຊ຺ຊໍ ຊປ຺ປິຕ຺ວາ ຂຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ທານໂວ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ຖຸຕິປຸພ຺ພງ຺ຄມາ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໙໑.

‘‘ສຸທິຏ຺ຐຣູປມຸຄ຺ຄຕປານຸວຕ຺ຕິນາ, ຫີນາ ນຣາ ເຍ ປມທາວສໍ ຄຕາ;

ຍຖາ ຫເວ ປາຓຣິເວຕ຺ຖ ຣກ຺ຂິຕາ, ທຸຏ຺ຐາ ມຍີ ອຎ຺ຎມຠິປ຺ປໂມທຍິ.

໙໒.

‘‘ທິວາ ຈ ຣຕ຺ໂຕ ຈ ມຍາ ອຸປຏ຺ຐິຕາ, ຕປສ຺ສິນາ ໂຊຕິຣິວາ ວເນ ວສໍ;

ສາ ຘມ຺ມມຸກ຺ກມ຺ມ ອຘມ຺ມມາຈຣິ, ອກິຣິຍຣູໂປ ປມທາຫິ ສນ຺ຖໂວ.

໙໓.

‘‘ສຣີຣມຊ຺ຌມ຺ຫິ ຐິຕາຕິ ມຎ຺ຎຫໍ, ມຍ຺ຫໍ ອຍນ຺ຕິ ອສຕິໍ ອສຎ຺ຎຕໍ;

ສາ ຘມ຺ມມຸກ຺ກມ຺ມ ອຘມ຺ມມາຈຣິ, ອກິຣິຍຣູໂປ ປມທາຫິ ສນ຺ຖໂວ.

໙໔.

‘‘ສຸຣກ຺ຂິຕໍ ເມຕິ ກຖໍ ນຸ ວິສ຺ສເສ, ອເນກຈິຕ຺ຕາສຸ ນ ຫຕ຺ຖິ ຣກ຺ຂຓາ;

ເອຕາ ຫິ ປາຕາລປປາຕສນ຺ນິຠາ, ເອຕ຺ຖປ຺ປມຕ຺ໂຕ ພ຺ຍສນໍ ນິຄຈ຺ຉຕິ.

໙໕.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ເຕ ສຸຂິໂນ ວີຕໂສກາ, ເຍ ມາຕຸຄາເມຫິ ຈຣນ຺ຕິ ນິສ຺ສຏາ;

ເອຕໍ ສິວໍ ອຸຕ຺ຕມມາຠິປຕ຺ຖຍໍ, ນ ມາຕຸຄາເມຫິ ກເຣຍ຺ຍ ສນ຺ຖວ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸທິຏ຺ຐຣູປມຸຄ຺ຄຕປານຸວຕ຺ຕິນາຕິ ຠນ຺ເຕ, ອິສິ ອຸຄ຺ຄຕປານຸວຕ຺ຕິນາ ຕຍາ ສຸທິຏ຺ຐຣູປໍ ອິທໍ ກາຣຓໍ. ຫີນາຕິ ນີຈາ. ຍຖາ ຫເວ ປາຓຣິເວຕ຺ຖ ຣກ຺ຂິຕາຕິ ອຍໍ ມຍາ ອຕ຺ຕໂນ ປາຓາ ວິຍ ເອຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິຍໍ ປຣິຫຣນ຺ເຕນ ຣກ຺ຂິຕາ. ທຸຏ຺ຐາ ມຍີຕິ ອິທານິ ມຍິ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ທຸຏ຺ຐາ ອຎ຺ຎໍ ປຸຣິສໍ ອຠິປ຺ປໂມທຕິ. ໂຊຕິຣິວາ ວເນ ວສນ຺ຕິ ວເນ ວສນ຺ເຕນ ຕປສ຺ສິນາ ອຄ຺ຄິ ວິຍ ມຍາ ອຸປຏ຺ຐິຕາ ປຣິຈຣິຕາ. ສາ ຘມ຺ມມຸກ຺ກມ຺ມາຕິ ສາ ເອສາ ຘມ຺ມໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ. ອກິຣິຍຣູໂປຕິ ອກຕ຺ຕພ຺ພຣູໂປ. ສຣີຣມຊ຺ຌມ຺ຫິ ຐິຕາຕິ ມຎ຺ຎຫໍ, ມຍ຺ຫໍ ອຍນ຺ຕິ ອສຕິໍ ອສຎ຺ຎຕນ຺ຕິ ອິມໍ ອສຕິໍ ອສປ຺ປຸຣິສຘມ຺ມສມນ຺ນາຄຕໍ ອສຎ຺ຎຕໍ ທຸສ຺ສີລໍ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສຣີຣມຊ຺ຌມ຺ຫິ ຐິຕາ’’ຕິ ຈ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອຍ’’ນ຺ຕິ ຈ ມຎ຺ຎາມິ.

ສຸຣກ຺ຂິຕໍ ເມຕິ ກຖໍ ນຸ ວິສ຺ສເສຕິ ອຍໍ ມຍາ ສຸຣກ຺ຂິຕາຕິ ກຖໍ ປຓ຺ຑິໂຕ ວິສ຺ສາເສຍ຺ຍ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ມາທິໂສປິ ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິຍໍ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ປາຕາລປປາຕສນ຺ນິຠາຕິ ໂລກສ຺ສາເທນ ທຸປ຺ປູຣຓີຍຕ຺ຕາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ປາຕາລສງ຺ຂາເຕນ ປປາເຕນ ສທິສາ. ເອຕ຺ຖປ຺ປມຕ຺ໂຕຕິ ເອຕາສຸ ເອວຣູປາສຸ ນິຄ຺ຄຸຓາສຸ ປມຕ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ມຫາພ຺ຍສນໍ ປາປຸຓາຕິ. ຕສ຺ມາ ຫີຕິ ຍສ຺ມາ ມາຕຸຄາມວສໍ ຄຕາ ມຫາວິນາສໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຍ ມາຕຸຄາເມຫິ ນິສ຺ສຏາ ຫຸຕ຺ວາ ຈຣນ຺ຕິ, ເຕ ສຸຂິໂນ. ເອຕໍ ສິວນ຺ຕິ ຍເທຕໍ ມາຕຸຄາມໂຕ ນິສ຺ສຏານໍ ວິສໍສຏ຺ຐານໍ ຈຣຓໍ, ເອຕໍ ຌານສຸຂເມວ ສິວໍ ເຂມໍ ອຸຕ຺ຕມໍ ອຠິປຕ຺ເຖຕພ຺ພໍ, ເອຕໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ມາຕຸຄາເມຫິ ສທ຺ຘິໍ ສນ຺ຖວໍ ນ ກເຣຍ຺ຍາຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ທານໂວ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ປາເທສຸ ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ນິສ຺ສາຍ ມຍາ ຊີວິຕໍ ລທ຺ຘໍ, ອຫໍ ອິມາຍ ປາປຘມ຺ມາຍ ວິຊ຺ຊາຘເຣນ ມາຣາປິໂຕ’’ຕິ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອຠິຕ຺ຖວິ. ໂສປິສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ‘‘ອິມິສ຺ສາ ມາ ກິຎ຺ຈິ ປາປໍ ອກາສິ, ສີລານິ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ຕໍ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ທານໂວ ‘‘ອຫໍ ກຸຈ຺ຉິນາ ປຣິຫຣນ຺ໂຕປິ ຕໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ອຎ຺ໂຎ ໂກ ຣກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຣຎ຺ຎເມວ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກຕາປໂສ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ສມຸຄ຺ຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

[໔໓໗] ໑໑. ປູຕິມໍສຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນ ໂຂ ເມ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອິນ຺ທ຺ຣິຍອສໍວຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ພຫູ ຠິກ຺ຂູ ອິນ຺ທ຺ຣິເຍສຸ ອຄຸຕ຺ຕທ຺ວາຣາ ອເຫສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອິເມ ຠິກ຺ຂູ ໂອວທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວຕ຺ວາ ອນິຍມວເສນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕປລ຺ລງ຺ກວຣມຊ຺ຌຄໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ຣູປາທີສຸ ສຸຠນິມິຕ຺ຕວເສນ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ສເຈ ຫິ ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ນິຣຍາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ຕສ຺ມາ ຣູປາທີສຸ ສຸຠນິມິຕ຺ຕໍ ມາ ຄຓ຺ຫຖ. ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ຣູປາທິໂຄຈເຣນ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຣູປາທິໂຄຈຣາ ຫິ ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ມຫາວິນາສໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ວຣໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕ຺ຕາຍ ອໂຍສລາກາຍ ອາທິຕ຺ຕາຍ ສມ຺ປຊ຺ຊລິຕາຍ ສໂຊຕິຠູຕາຍ ຈກ຺ຂຸນ຺ທ຺ຣິຍໍ ສມ຺ປລິມຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣູປໍ ໂອໂລກນກາໂລປິ ອຕ຺ຖິ ອໂນໂລກນກາໂລປິ. ໂອໂລກນກາເລ ສຸຠວເສນ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ອສຸຠວເສເນວ ໂອໂລເກຍ຺ຍາຖ, ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ໂຄຈຣາ ນ ປຣິຫາຍິສ຺ສຖ. ໂກ ປນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂຄຈໂຣຕິ? ຈຕ຺ຕາໂຣ ສຕິປຏ຺ຐານາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ສມ຺ມປ຺ປຘານາ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ອິທ຺ຘິປາທາ, ອຣິໂຍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິໂກ ມຄ຺ໂຄ, ນວ ໂລກຸຕ຺ຕຣຘມ຺ມາ. ເອຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ໂວ ໂຄຈເຣ ຈຣນ຺ຕານໍ ນ ລຈ຺ຉຕິ ມາໂຣ ໂອຕາຣໍ, ສເຈ ປນ ກິເລສວສິກາ ຫຸຕ຺ວາ ສຸຠນິມິຕ຺ຕວເສນ ໂອໂລເກສ຺ສຖ, ປູຕິມໍສສິງ຺ຄາໂລ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ໂຄຈຣາ ປຣິຫາຍິສ຺ສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ປພ຺ພຕຄຸຫາຍໍ ອເນກສຕາ ເອຬກາ ວສນ຺ຕິ. ເຕສໍ ວສນຏ຺ຐານໂຕ ອວິທູເຣ ເອກິສ຺ສາ ຄຸຫາຍ ປູຕິມໍໂສ ນາມ ສິງ຺ຄາໂລ ເວຓິຍາ ນາມ ຠຣິຍາຍ ສທ຺ຘິໍ ວສຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຠຣິຍາຍ ສທ຺ຘິໍ ວິຈຣນ຺ໂຕ ເຕ ເອຬເກ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອເກນ ອຸປາເຍນ ອິເມສໍ ມໍສໍ ຂາທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປາເຍນ ເອເກກໍ ເອຬກໍ ມາເຣສິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ເອຬກມໍສໍ ຂາທນ຺ຕາ ຖາມສມ຺ປນ຺ນາ ຖູລສຣີຣາ ອເຫສຸໍ. ອນຸປຸພ຺ເພນ ເອຬກາ ປຣິກ຺ຂຍໍ ອຄມໍສຸ. ເຕສໍ ອນ຺ຕເຣ ເມຓ຺ຑມາຕາ ນາມ ເອກາ ເອຬິກາ ພ຺ຍຕ຺ຕາ ອໂຫສິ ອຸປາຍກຸສລາ. ສິງ຺ຄາໂລ ຕໍ ມາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ຠຣິຍາຍ ສທ຺ຘິໍ ສມ຺ມນ຺ເຕນ຺ໂຕ ‘‘ຠທ຺ເທ, ເອຬກາ ຂີຓາ, ອິມໍ ເອຬິກໍ ເອເກນ ອຸປາເຍນ ຂາທິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຸປາໂຍ, ຕ຺ວໍ ເອກິກາວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສຂີ ໂຫຫິ, ອຖ ເຕ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາເສ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ອຫໍ ມຕາລຍໍ ກຣິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ເອຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘ເອຬິເກ ສາມິໂກ ເມ ມໂຕ, ອຫຎ຺ຈ ອນາຖາ, ຐເປຕ຺ວາ ຕໍ ອຎ຺ໂຎ ເມ ຎາຕໂກ ນຕ຺ຖິ, ເອຫິ ໂຣທິຕ຺ວາ ກນ຺ທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຣິສ຺ສາມາ’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ, ອຖ ນໍ ອຫໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຄີວາຍ ຑໍສິຕ຺ວາ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ.

ສາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສຂິຠາວໍ ກຕ຺ວາ ວິສ຺ສາເສ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ເອຬິກໍ ຕຖາ ອໂວຈ. ເອຬິກາ ‘‘ອາຬິ ສິງ຺ຄາລິ ຕວ ສາມິເກນ ສພ຺ເພ ມມ ຎາຕກາ ຂາທິຕາ, ຠາຍາມິ ນ ສກ຺ໂກມິ ຄນ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາຬິ, ມາ ຠາຍິ, ມຕໂກ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ຂຣມນ຺ໂຕ ເຕ ສາມິໂກ, ຠາຍາເມວາຫ’’ນ຺ຕິ ສາ ເອວໍ ວຕ຺ວາປິ ຕາຍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈິຍມານາ ‘‘ອທ຺ຘາ ມໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ປາຍາສິ. ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ປນ ‘‘ໂກ ຊານາຕິ, ກິໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ອາສງ຺ກາຍ ສິງ຺ຄາລິໍ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ສິງ຺ຄາລໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕີເຍວ ຄຈ຺ຉຕິ. ສິງ຺ຄາໂລ ຕາສໍ ປທສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອາຄຕາ ນຸ ໂຂ ເອຬິກາ’’ຕິ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອກ຺ຂີນິ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ໂອໂລເກສິ. ເອຬິກາ ຕໍ ຕຖາ ກໂຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ປາປຘມ຺ໂມ ມໍ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ມາເຣຕຸກາໂມ ມຕາລຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນ’’ຕິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປລາຍນ຺ຕີ ສິງ຺ຄາລິຍາ ‘‘ກສ຺ມາ ປລາຍສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ກາຣຓໍ ກເຖນ຺ຕີ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໙໖.

‘‘ນ ໂຂ ເມ ຣຸຈ຺ຈຕິ ອາຬິ, ປູຕິມໍສສ຺ສ ເປກ຺ຂນາ;

ເອຕາທິສາ ສຂາຣສ຺ມາ, ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ຊເຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາຬີຕິ ອາລປນໍ, ສຂິ ສຫາຍິເກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕາທິສາ ສຂາຣສ຺ມາຕິ ເອວຣູປາ ສຫາຍກາ ອປກ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ສຫາຍກໍ ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ສາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານເມວ ຄຕາ. ສິງ຺ຄາລີ ຕໍ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ຕສ຺ສາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສາມິກສ຺ເສວ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຊ຺ຌາຍມານາ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ສິງ຺ຄາໂລ ຄຣຫນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໙໗.

‘‘ອຸມ຺ມຕ຺ຕິກາ ອຍໍ ເວຓີ, ວຓ຺ເຓຕິ ປຕິໂນ ສຂິໍ;

ປຊ຺ຌາຍິ ປຏິຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ, ອາຄຕໍ ເມຓ຺ຑມາຕຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເວຓີຕິ ຕສ຺ສາ ນາມໍ. ວຓ຺ເຓຕິ ປຕິໂນ ສຂິນ຺ຕິ ປຐມເມວ ອຕ຺ຕໂນ ສຂິໍ ເອຬິກໍ ‘‘ມຍິ ສິເນຫາ ວິສ຺ສາສິກາ ອາຄມິສ຺ສຕິ ໂນ ສນ຺ຕິກໍ, ມຕາລຍໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ປຕິໂນ ສນ຺ຕິເກ ວຓ຺ເຓຕິ. ອຖ ນໍ ສາ ອິທານິ ອາຄຕໍ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອນາຄນ຺ຕ຺ວາວ ປຏິຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ ເມຓ຺ຑມາຕຣໍ ປຊ຺ຌາຍຕິ ອນຸໂສຈຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສິງ຺ຄາລີ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໙໘.

‘‘ຕ຺ວໍ ໂຂສິ ສມ຺ມ ອຸມ຺ມຕ຺ໂຕ, ທຸມ຺ເມໂຘ ອວິຈກ຺ຂໂຓ;

ໂຍ ຕ຺ວໍ ມຕາລຍໍ ກຕ຺ວາ, ອກາເລນ ວິເປກ຺ຂສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອວິຈກ຺ຂໂຓຕິ ວິຈາຣຓປຎ຺ຎາຣຫິໂຕ. ອກາເລນ ວິເປກ຺ຂສີຕິ ເອຬິກາຍ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອນາຄຕາເຍວ ໂອໂລເກສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໙໙.

‘‘ນ ອກາເລ ວິເປກ຺ຂຍ຺ຍ, ກາເລ ເປກ຺ເຂຍ຺ຍ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ປູຕິມໍໂສວ ປຊ຺ຌາຍິ, ໂຍ ອກາເລ ວິເປກ຺ຂຕີ’’ຕິ. – ອຍໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ;

ຕຕ຺ຖ ອກາເລຕິ ກາມຄຸເຓ ອາຣພ຺ຠ ສຸຠວເສນ ຈິຕ຺ຕຸປ຺ປາທກາເລ. ອຍຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຣູປໍ ໂອໂລເກຕຸໍ ອກາໂລ ນາມ. ກາເລຕິ ອສຸຠວເສນ ອນຸສ຺ສຕິວເສນ ກສິຓວເສນ ວາ ຣູປຄ຺ຄຫຓກາເລ. ອຍຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂຸໂນ ຣູປໍ ໂອໂລເກຕຸໍ ກາໂລ ນາມ. ຕຕ຺ຖ ອກາເລ ສາຣຕ຺ຕກາເລ ຣູປໍ ໂອໂລເກນ຺ຕາ ມຫາວິນາສໍ ປາປຸຓນ຺ຕີຕິ ຫຣິຕຈຊາຕກໂລມສກສ຺ສປຊາຕກາທີຫິ ທີເປຕພ຺ພໍ. ກາເລ ອສຸຠວເສນ ໂອໂລເກນ຺ຕາ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕີຕິ ອສຸຠກມ຺ມິກຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣວຕ຺ຖຸນາ ກເຖຕພ຺ພໍ. ປູຕິມໍໂສວ ປຊ຺ຌາຍີຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ຍຖາ ປູຕິມໍສສິງ຺ຄາໂລ ອກາເລ ເອຬິກໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ໂຄຈຣາ ປຣິຫີໂນ ປຊ຺ຌາຍຕິ, ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອກາເລ ສຸຠວເສນ ຣູປໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ສຕິປຏ຺ຐານາທິໂຄຈຣາ ປຣິຫີໂນ ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມ ສມ຺ປຣາເຍປິ ໂສຈຕິ ປຊ຺ຌາຍຕິ ກິລມຕີຕິ.

ເວຓີປິ ໂຂ ສິງ຺ຄາລີ ປູຕິມໍສໍ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ມາ ຈິນ຺ເຕສິ, ອຫໍ ຕໍ ປຸນປິ ອຸປາເຍນ ອາເນສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ອາຄຕກາເລ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອາຬິ, ຕວ ອາຄຕກາເລເຍວ ໂນ ອຕ຺ໂຖ ຊາໂຕ, ຕວ ອາຄຕກາລສ຺ມິໍເຍວ ຫິ ເມ ສາມິໂກ ສຕິໍ ປຏິລຠິ, ອິທານິ ຊີວຕິ, ເອຫິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໐.

‘‘ປິຍໍ ໂຂ ອາຬິ ເມ ໂຫຕຸ, ປຸຓ຺ຓປຕ຺ຕໍ ທທາຫິ ເມ;

ປຕິ ສຎ຺ຊີວິໂຕ ມຍ຺ຫໍ, ເອຍ຺ຍາສິ ປິຍປຸຈ຺ຉິກາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຓ຺ຓປຕ຺ຕໍ ທທາຫິ ເມຕິ ປິຍກ຺ຂານໍ ອກ຺ຂາຍິກາ ມຍ຺ຫໍ ຕຸຏ຺ຐິທານໍ ເທຫິ. ປຕິ ສຎ຺ຊີວິໂຕ ມຍ຺ຫນ຺ຕິ ມມ ສາມິໂກ ສຎ຺ຊີວິໂຕ ອຸຏ຺ຐິໂຕ ອໂຣໂຄຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຍ຺ຍາສີຕິ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຈ຺ຉ.

ເອຬິກາ ‘‘ອຍໍ ປາປຘມ຺ມາ ມໍ ວຎ຺ເຈຕຸກາມາ, ອຍຸຕ຺ຕໍ ໂຂ ປນ ປຏິປກ຺ຂກຣຓໍ, ອຸປາເຍເນວ ນໍ ວຎ຺ເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໑.

‘‘ປິຍໍ ໂຂ ອາຬິ ເຕ ໂຫຕຸ, ປຸຓ຺ຓປຕ຺ຕໍ ທທາມິ ເຕ;

ມຫຕາ ປຣິວາເຣນ, ເອສ຺ສໍ ກຍິຣາຫິ ໂຠຊນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອສ຺ສນ຺ຕິ ອາຄມິສ຺ສາມິ. ອາຄຈ຺ຉມານາ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອາຣກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ອາຄມິສ຺ສາມີຕິ.

ອຖ ນໍ ສິງ຺ຄາລີ ປຣິວາຣໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໒.

‘‘ກີທິໂສ ຕຸຍ຺ຫໍ ປຣິວາໂຣ, ເຍສໍ ກາຫາມິ ໂຠຊນໍ;

ກິໍ ນາມກາ ຈ ເຕ ສພ຺ເພ, ເຕ ເມ ອກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິຕາ’’ຕິ.

ສາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕີ ອຏ຺ຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໓.

‘‘ມາລິໂຍ ຈຕຸຣກ຺ໂຂ ຈ, ປິງ຺ຄິໂຍ ອຖ ຊມ຺ພຸໂກ;

ເອທິໂສ ມຍ຺ຫໍ ປຣິວາໂຣ, ເຕສໍ ກຍິຣາຫິ ໂຠຊນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຕ ເມຕິ ເຕ ປຣິວາເຣ ມຍ຺ຫໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ມາລິໂຍຕິອາທີນິ ຈຕຸນ຺ນໍ ສຸນຂານໍ ນາມານິ. ‘‘ຕຕ຺ຖ ເອເກກສ຺ສ ປຎ຺ຈ ປຎ຺ຈ ສຸນຂສຕານິ ປຣິວາເຣນ຺ຕິ, ເອວໍ ທ຺ວີຫິ ສຸນຂສຫສ຺ເສຫິ ປຣິວາຣິຕາ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ເຕ ໂຠຊນໍ ນ ລຠິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ທ຺ເວປິ ຊເນ ມາເຣຕ຺ວາ ຂາທິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສິງ຺ຄາລີ ຠີຕາ ‘‘ອລໍ ອິມິສ຺ສາ ຕຕ຺ຖ ຄມເນນ, ອຸປາເຍນສ຺ສາ ອນາຄມນເມວ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ນວມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໔.

‘‘ນິກ຺ຂນ຺ຕາຍ ອຄາຣສ຺ມາ, ຠຓ຺ຑກມ຺ປິ ວິນສ຺ສຕິ;

ອາໂຣຄ຺ຍໍ ອາຬິໂນ ວຊ຺ຊໍ, ອິເຘວ ວສ ມາຄມາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອາຬິ, ຕວ ເຄເຫ ພຫຸຠຓ຺ຑກໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ເຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕາຍ ອຄາຣສ຺ມາ ອນາຣກ຺ຂໍ ຠຓ຺ຑກໍ ວິນສ຺ສຕິ, ອຫເມວ ເຕ ອາຬິໂນ ສຫາຍກສ຺ສ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ວຊ຺ຊໍ ວທິສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ອິເຘວ ວສ ມາຄມາຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ມຣຓຠຍຠີຕາ ເວເຄນ ສາມິກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປລາຍິ. ເຕ ປຸນ ຕໍ ຐານໍ ອາຄນ຺ຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ ‘‘ຕທາ ອຫໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ວນເຊຏ຺ຐກຣຸກ຺ເຂ ນິພ຺ພຕ຺ຕເທວຕາ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ປູຕິມໍສຊາຕກວຓ຺ຓນາ ເອກາທສມາ.

[໔໓໘] ໑໒. ທທ຺ທຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ໂຍ ເຕ ປຸຕ຺ຕເກຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ຄິຊ຺ຌກູເຏ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອໂຫ ອາວຸໂສ ເທວທຕ຺ໂຕ ນິລ຺ລຊ຺ໂຊ ອນຣິໂຍ ເອວໍ ອຸຕ຺ຕມຄຸຓຘຣສ຺ສ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຊາຕສຕ຺ຕຸນາ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຘນຸຄ຺ຄຫປໂຍຊນສິລາປວິຊ຺ຌນນາຬາຄິຣິວິສ຺ສຊ຺ຊເນຫິ ວຘາຍ ອຸປາຍໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ມຍ຺ຫໍ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກິ, ອິທານິ ປນ ເມ ຕາສມຕ຺ຕມ຺ປິ ກາຕຸໍ ນາສກ຺ຂີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ເອໂກ ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິໂຍ ປຎ຺ຈສຕານໍ ມາຓວການໍ ສິປ຺ປໍ ວາເຈນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອິຘ ວສນ຺ຕສ຺ສ ປລິໂພໂຘ ໂຫຕິ, ມາຓວການມ຺ປິ ສິປ຺ປໍ ນ ນິຏ຺ຐາຕິ, ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ອຣຎ຺ຎາຍຕນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ໂຕ ວາເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ມາຓວການໍ ກເຖຕ຺ວາ ຕິລຕຓ຺ຑຸລເຕລວຕ຺ຖາທີນິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໂຕ ອວິທູເຣ ຐາເນ ປຓ຺ຓສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ນິວາສໍ ກປ຺ເປສິ, ມາຓວາປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຓ຺ຓສາລໍ ກຣິໍສຸ. ມາຓວການໍ ຎາຕກາ ເຕລຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ເປເສນ຺ຕິ. ຣຏ຺ຐວາສິໂນປິ ‘‘ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິໂຍ ກິຣ ອຣຎ຺ເຎ ອສຸກຏ຺ຐາເນ ນາມ ວສນ຺ໂຕ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຕີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ຕຓ຺ຑຸລາທີນິ ອຠິຫຣນ຺ຕິ, ກນ຺ຕາຣປ຺ປຏິປນ຺ນາປິ ເທນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຕໂຣປິ ປຸຣິໂສ ຂີຣປານຕ຺ຖາຍ ສວຈ຺ຉໍ ເຘນຸໍ ອທາສິ. ອາຈຣິຍສ຺ສ ປຓ຺ຓສາລາຍ ສນ຺ຕິເກ ທ຺ວີຫິ ໂປຕເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກາ ໂຄຘາ ວສຕິ, ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາປິສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອໂກ ຕິຕ຺ຕິໂຣປິ ຕຕ຺ຖ ນິພທ຺ຘວາໂສ ອໂຫສິ. ໂສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ມາຓວານໍ ມນ຺ເຕ ວາເຈນ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໂຍປິ ເວເທ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ມາຓວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຕິວິສ຺ສາສິກາ ອເຫສຸໍ.

ອປຣຠາເຄ ມາຓເວສຸ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ອປ຺ປຕ຺ເຕສຸເຍວ ອາຈຣິໂຍ ກາລມກາສິ. ມາຓວາ ຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ຌາເປຕ຺ວາ ວາລຸກາຍ ຖູປໍ ກຕ຺ວາ ນານາປຸປ຺ເຜຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ໂຣທນ຺ຕິ ປຣິເທວນ຺ຕິ. ອຖ ເນ ຕິຕ຺ຕິໂຣ ‘‘ກສ຺ມາ ໂຣທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາຈຣິໂຍ ໂນ ສິປ຺ເປ ອນິຏ຺ຐິເຕເຍວ ກາລກໂຕ, ຕສ຺ມາ ໂຣທາມາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ມາ ໂສຈິຕ຺ຖ, ອຫໍ ໂວ ສິປ຺ປໍ ວາເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ກຖໍ ຊານາສີ’’ຕິ? ‘‘ອຫໍ ອາຈຣິເຍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວາເຈນ຺ເຕ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໂຍ ເວເທ ປຄຸເຓ ອກາສິນ຺ຕິ. ເຕນ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ປຄຸຓຠາວໍ ອມ຺ເຫ ຊານາເປຫີ’’ຕິ. ຕິຕ຺ຕິໂຣ ‘‘ເຕນ ຫິ ສຸຓາຖາ’’ຕິ ເຕສໍ ຄຓ຺ຐິຏ຺ຐານເມວ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖກາ ນທິໍ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ວິຍ ໂອສາເຣສິ. ມາຓວາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ຫຸຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຕິຣປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສິປ຺ປໍ ປຏ຺ຐເປສຸໍ. ໂສປິ ທິສາປາໂມກ຺ຂາຈຣິຍສ຺ສ ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ເຕສໍ ສິປ຺ປໍ ວາເຈສິ. ມາຓວາ ຕສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓປຎ຺ຊຣໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ວິຕານໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຕຏ຺ຏເກ ມຘຸລາຊາທີນິ ອຸປຫຣນ຺ຕາ ນານາວຓ຺ເຓຫິ ປຸປ຺ເຜຫິ ປູເຊນ຺ຕາ ມຫນ຺ຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ກຣິໍສຸ. ‘‘ຕິຕ຺ຕິໂຣ ກິຣ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ປຎ຺ຈສເຕ ມາຓວເກ ມນ຺ຕໍ ວາເຈຕີ’’ຕິ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ປາກໂຏ ອໂຫສິ.

ຕທາ ຊມ຺ພຸທີເປ ຄິຣຄ຺ຄສມຊ຺ຊສທິສໍ ມຫນ຺ຕໍ ຉຓໍ ໂຆສຍິໍສຸ. ມາຓວານໍ ມາຕາປິຕໂຣ ‘‘ຉຓທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’’ຕິ ເປເສສຸໍ. ມາຓວາ ຕິຕ຺ຕິຣສ຺ສ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຕິຣປຓ຺ຑິຕໍ ສພ຺ພຎ຺ຈ ອສ຺ສມປທໍ ໂຄຘໍ ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ນຄຣເມວ ອຄມິໍສຸ. ຕທາ ເອໂກ ນິກ຺ກາຣຸຓິໂກ ທຸຏ຺ຐຕາປໂສ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ວິຈຣນ຺ໂຕ ຕໍ ຐານໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ໂຄຘາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອສຸກຏ຺ຐາເນ ຕຓ຺ຑຸລາ, ອສຸກຏ຺ຐາເນ ເຕລາທີນິ ອຕ຺ຖິ, ຠຕ຺ຕໍ ປຈິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂຄຈຣຕ຺ຖາຍ ຄຕາ. ຕາປໂສ ປາໂຕວ ຠຕ຺ຕໍ ປຈິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ໂຄຘາປຸຕ຺ຕເກ ມາເຣຕ຺ວາ ຂາທິ, ທິວາ ຕິຕ຺ຕິຣປຓ຺ຑິຕຎ຺ຈ ວຈ຺ຉກຎ຺ຈ ມາເຣຕ຺ວາ ຂາທິ, ສາຍໍ ເຘນຸໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕມ຺ປິ ມາເຣຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຆຸຣຸຆຸຣາຍນ຺ໂຕ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິ. ໂຄຘາ ສາຍໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕເກ ອປສ຺ສນ຺ຕີ ອຸປຘາຣຍມານາ ວິຈຣິ. ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ໂຄຘໍ ປຸຕ຺ຕເກ ອທິສ຺ວາ ກມ຺ປມານໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຂນ຺ຘວິຏປພ຺ຠນ຺ຕເຣ ທິພ຺ພານຸຠາເວນ ຐຕ຺ວາ ‘‘ໂຄເຘ ມາ ກມ຺ປິ, ອິມິນາ ປາປປຸຣິເສນ ຕວ ປຸຕ຺ຕກາ ຈ ຕິຕ຺ຕິໂຣ ຈ ວຈ຺ໂຉ ຈ ເຘນຸ ຈ ມາຣິຕາ, ຄີວາຍ ນໍ ຑໍສິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຫີ’’ຕິ ສລ຺ລປນ຺ຕີ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໕.

‘‘ໂຍ ເຕ ປຸຕ຺ຕເກ ອຂາທິ, ທິນ຺ນຠຕ຺ໂຕ ອທູສເກ;

ຕສ຺ມິໍ ທາຐໍ ນິປາເຕຫິ, ມາ ເຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ຖ ຊີວໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທິນ຺ນຠຕ຺ໂຕຕິ ຠຕ຺ຕໍ ປຈິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊາຫີຕິ ຕຍາ ທິນ຺ນຠຕ຺ໂຕ. ອທູສເກຕິ ນິທ຺ໂທເສ ນິຣປຣາເຘ. ຕສ຺ມິໍ ທາຐໍ ນິປາເຕຫີຕິ ຕສ຺ມິໍ ປາປປຸຣິເສ ຈຕສ຺ໂສປິ ທາຐາ ນິປາເຕຫີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ມາ ເຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ຖ ຊີວໂຕຕິ ຊີວນ຺ໂຕ ສຊີໂວ ຫຸຕ຺ວາ ຕວ ຫຕ຺ຖໂຕ ເອໂສ ປາປຘມ຺ໂມ ມາ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ຖ, ໂມກ຺ຂໍ ມາ ລຠຕຸ, ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໂຕ ໂຄຘາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໐໖.

‘‘ອາກິຓ຺ຓລຸທ຺ໂທ ປຸຣິໂສ, ຘາຕິເຈລໍວ ມກ຺ຂິໂຕ;

ປເທສໍ ຕໍ ນ ປສ຺ສາມິ, ຍຕ຺ຖ ທາຐໍ ນິປາຕເຍ.

໑໐໗.

‘‘ອກຕຎ຺ຎຸສ຺ສ ໂປສສ຺ສ, ນິຈ຺ຈໍ ວິວຣທສ຺ສິໂນ;

ສພ຺ພໍ ເຈ ປຖວິໍ ທຊ຺ຊາ, ເນວ ນໍ ອຠິຣາຘເຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາກິຓ຺ຓລຸທ຺ໂທຕິ ຄາຬ຺ຫລຸທ຺ໂທ. ວິວຣທສ຺ສິໂນຕິ ຉິທ຺ທໍ ໂອຕາຣໍ ປຣິເຍສນ຺ຕສ຺ສ. ເນວ ນໍ ອຠິຣາຘເຍຕິ ເອວຣູປໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ສກລປຖວິໍ ເທນ຺ໂຕປິ ໂຕເສຕຸໍ ນ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍ, ກິມງ຺ຄໍ ປນາຫໍ ຠຕ຺ຕມຕ຺ຕທາຍິກາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ໂຄຘາ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມມ຺ປິ ຂາເທຍ຺ຍາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕໍ ຣກ຺ຂມານາ ປລາຍິ. ເຕປິ ປນ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆາ ຕິຕ຺ຕິຣສ຺ສ ສຫາຍກາວ, ກທາຈິ ເຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຕິຣໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ກທາຈິ ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມິໍ ປນ ທິວເສ ສີໂຫ ພ຺ຍຄ຺ຆໍ ອາຫ – ‘‘ສມ຺ມ, ຈິຣໍ ທິຏ຺ໂຐ ໂນ ຕິຕ຺ຕິໂຣ, ອຊ຺ຊ ສຕ຺ຕຏ຺ຐທິວສາ ໂຫນ຺ຕິ, ຄຈ຺ຉ, ຕາວສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ເອຫີ’’ຕິ. ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ໂຄຘາຍ ປລາຍນກາເລ ຕໍ ຐານໍ ປຕ຺ວາ ຕໍ ປາປປຸຣິສໍ ນິທ຺ທາຍນ຺ຕໍ ປສ຺ສິ. ຕສ຺ສ ຊຏນ຺ຕເຣ ຕິຕ຺ຕິຣປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ໂລມານິ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ເຘນຸຍາ ຈ ວຈ຺ຉກສ຺ສ ຈ ອຏ຺ຐີນິ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ພ຺ຍຄ຺ຆຣາຊາ ຕໍ ສພ຺ພໍ ທິສ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຎ຺ຊເຣ ຈ ຕິຕ຺ຕິຣປຓ຺ຑິຕໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ປາປປຸຣິເສນ ເອເຕ ມາຣິຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຕໍ ປາເທນ ປຫຣິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາເປສິ. ໂສປິ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠີຕຕສິໂຕ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ‘‘ຕ຺ວໍ ເອເຕ ມາເຣຕ຺ວາ ຂາທສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເນວ ມາເຣມິ, ນ ຂາທາມີ’’ຕິ. ‘‘ປາປຘມ຺ມ ຕຍິ ອມາເຣນ຺ເຕ ອຎ຺ໂຎ ໂກ ມາເຣສ຺ສຕິ, ກເຖຫິ ຕາວ ກາຣຓໍ, ອກເຖນ຺ຕສ຺ສ ຊີວິຕໍ ເຕ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ໂສ ມຣຓຠຍຠີໂຕ ‘‘ອາມ, ສາມິ, ໂຄຘາປຸຕ຺ຕເກ ຈ ວຈ຺ຉກຎ຺ຈ ເຘນຸຎ຺ຈ ມາເຣຕ຺ວາ ຂາທາມິ, ຕິຕ຺ຕິຣໍ ປນ ນ ມາເຣມີ’’ຕິອາຫ. ໂສ ຕສ຺ສ ພຫຸໍ ກເຖນ຺ຕສ຺ສປິ ອສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ກຸໂຕ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ກລິງ຺ຄຣຏ຺ຐໂຕ ວາຓິຊການໍ ຠຓ຺ຑໍ ວຫນ຺ໂຕ ຊີວິກເຫຕຸ ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ອິທານິມ຺ຫິ ອິຘາຄໂຕ’’ຕິ ເຕນ ສພ຺ພສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ເມ ກຖິເຕ ‘‘ປາປຘມ຺ມ ຕຍິ ຕິຕ຺ຕິຣໍ ອມາເຣນ຺ເຕ ອຎ຺ໂຎ ໂກ ມາເຣສ຺ສຕິ, ເອຫິ ສີຫສ຺ສ ມິຄຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຕໍ ເນສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ຕາເສນ຺ໂຕ ອຄມາສິ. ສີຫຣາຊາ ຕໍ ອາເນນ຺ຕໍ ພ຺ຍຄ຺ຆໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໘.

‘‘ກິໍ ນຸ ສຸພາຫຸ ຕຣມານຣູໂປ, ປຈ຺ຈາຄໂຕສິ ສຫ ມາຓເວນ;

ກິໍ ກິຈ຺ຈມຕ຺ຖໍ ອິຘມຕ຺ຖິ ຕຸຍ຺ຫໍ, ອກ຺ຂາຫິ ເມ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ເອຕມຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸພາຫູຕິ ພ຺ຍຄ຺ຆໍ ນາເມນາລປຕິ. ພ຺ຍຄ຺ຆສ຺ສ ຫິ ປຸຣິມກາໂຍ ມນາໂປ ໂຫຕິ, ເຕນ ຕໍ ເອວມາຫ. ກິໍ ກິຈ຺ຈມຕ຺ຖໍ ອິຘມຕ຺ຖິ ຕຸຍ຺ຫນ຺ຕິ ກິໍ ກຣຓີຍໍ ອຕ຺ຖສຎ຺ຎິຕໍ ອິມິນາ ມາຓເວນ ອິຘ ອຕ຺ຖິ. ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ກິໍ ກິຈ຺ຈມຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມວຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໙.

‘‘ໂຍ ເຕ ສຂາ ທທ຺ທໂຣ ສາຘຸຣູໂປ, ຕສ຺ສ ວຘໍ ປຣິສງ຺ກາມິ ອຊ຺ຊ;

ປຸຣິສສ຺ສ ກມ຺ມາຍຕນານິ ສຸຕ຺ວາ, ນາຫໍ ສຸຂິໍ ທທ຺ທຣໍ ອຊ຺ຊ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທທ຺ທໂຣຕິ ຕິຕ຺ຕິໂຣ. ຕສ຺ສ ວຘນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຕິຕ຺ຕິຣປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ອິມມ຺ຫາ ປຸຣິສມ຺ຫາ ອຊ຺ຊ ວຘໍ ປຣິສງ຺ກາມິ. ນາຫໍ ສຸຂິນ຺ຕິ ອຫໍ ອຊ຺ຊ ທທ຺ທຣໍ ສຸຂິໍ ອໂຣຄໍ ນ ມຎ຺ຎາມິ.

ອຖ ນໍ ສີໂຫ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໐.

‘‘ການິສ຺ສ ກມ຺ມາຍຕນານິ ອສ຺ສຸ, ປຸຣິສສ຺ສ ວຸຕ຺ຕິສໂມຘານຕາຍ;

ກໍ ວາ ປຏິຎ຺ຎໍ ປຸຣິສສ຺ສ ສຸຕ຺ວາ, ປຣິສງ຺ກສິ ທທ຺ທຣໍ ມາຓເວນາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສູຕິ ອສ຺ໂສສິ. ວຸຕ຺ຕິສໂມຘານຕາຍາຕິ ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິສໂມຘານຕາຍ, ການິ ນາມ ອິມິນາ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມານິ ຕຸຍ຺ຫໍ ກຖິຕານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມາຓເວນາຕິ ກິໍ ສຸຕ຺ວາ ອິມິນາ ມາຓເວນ ມາຣິຕໍ ປຣິສງ຺ກສິ.

ອຖສ຺ສ ກເຖນ຺ໂຕ ພ຺ຍຄ຺ຆຣາຊາ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໑໑.

‘‘ຈິຓ຺ຓາ ກລິງ຺ຄາ ຈຣິຕາ ວຓິຊ຺ຊາ, ເວຕ຺ຕາຈໂຣ ສງ຺ກຸປໂຖປິ ຈິຓ຺ໂຓ;

ນເຏຫິ ຈິຓ຺ຓໍ ສຫ ວາກຸເຣຫິ, ທຓ຺ເຑນ ຍຸທ຺ຘມ຺ປິ ສມຊ຺ຊມຊ຺ເຌ.

໑໑໒.

‘‘ພທ຺ຘາ ກຸລີກາ ມິຕມາຬເກນ, ອກ຺ຂາ ຊິຕາ ສໍຍໂມ ອພ຺ຠຕີໂຕ;

ອພ຺ພາຫິຕໍ ປຸພ຺ພກໍ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕໍ, ຫຕ຺ຖາ ທຑ຺ຒາ ປິຓ຺ຑປຏິຄ຺ຄເຫນ.

໑໑໓.

‘‘ຕານິສ຺ສ ກມ຺ມາຍຕນານິ ອສ຺ສຸ, ປຸຣິສສ຺ສ ວຸຕ຺ຕິສໂມຘານຕາຍ;

ຍຖາ ອຍໍ ທິສ຺ສຕິ ໂລມປິຓ຺ໂຑ, ຄາໂວ ຫຕາ ກິໍ ປນ ທທ຺ທຣສ຺ສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈິຓ຺ຓາ ກລິງ຺ຄາຕິ ວາຓິຊການໍ ຠຓ຺ຑໍ ວຫນ຺ເຕນ ກິຣ ເຕນ ກລິງ຺ຄຣຏ຺ເຐ ຈິຓ຺ຓາ. ຈຣິຕາ ວຓິຊ຺ຊາຕິ ວຓິຊ຺ຊາປິ ເຕນ ກຕາ. ເວຕ຺ຕາຈໂຣຕິ ເວຕ຺ເຕຫິ ສຎ຺ຈຣິຕພ຺ໂພ. ສງ຺ກຸປໂຖປິ ຈິຓ຺ໂຓຕິ ຂາຓຸກມຄ຺ໂຄປິ ວລຎ຺ຊິໂຕ. ນເຏຫີຕິ ຊີວິກເຫຕຸເຍວ ນເຏຫິປິ ສທ຺ຘິໍ. ຈິຓ຺ຓໍ ສຫ ວາກຸເຣຫີຕິ ວາກຸຣໍ ວຫນ຺ເຕນ ວາກຸເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ຈຣິຕໍ. ທຓ຺ເຑນ ຍຸທ຺ຘນ຺ຕິ ທຓ຺ເຑນ ຍຸທ຺ຘມ຺ປິ ກິຣ ເຕນ ຍຸຊ຺ຌິຕໍ.

ພທ຺ຘາ ກຸລີກາຕິ ສກຸຓິກາປິ ກິຣ ເຕນ ພທ຺ຘາ. ມິຕມາຬເກນາຕິ ຘຎ຺ຎມາປກກມ຺ມມ຺ປິ ກິຣ ເຕນ ກຕໍ. ອກ຺ຂາ ຊິຕາຕິ ອກ຺ຂຘຸຕ຺ຕານໍ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ອກ຺ຂາ ຫຏາ. ສໍຍໂມ ອພ຺ຠຕີໂຕຕິ ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ປພ຺ພຊນ຺ເຕເນວ ສີລສໍຍໂມ ອຕິກ຺ກນ຺ໂຕ. ອພ຺ພາຫິຕນ຺ຕິ ອປຄ຺ຆຣຓໍ ກຕໍ. ປຸພ຺ພກນ຺ຕິ ໂລຫິຕໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອິມິນາ ກິຣ ຊີວິກໍ ນິສ຺ສາຍ ຣາຊາປຣາຘິການໍ ຫຕ຺ຖປາເທ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ເຕ ອາເນຕ຺ວາ ສາລາຍ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ວຓມຸເຂຫິ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕໍ ໂລຫິຕໍ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມເຍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸຓ຺ຑກຘູມໍ ທຕ຺ວາ ຐປິຕນ຺ຕິ. ຫຕ຺ຖາ ທຑ຺ຒາຕິ ອາຊີວິກປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕກາເລ ອຸຓ຺ຫປິຓ຺ຑປາຕປຏິຄ຺ຄຫເຓ ຫຕ຺ຖາປິ ກິຣສ຺ສ ທຑ຺ຒາ.

ຕານິສ຺ສ ກມ຺ມາຍຕນານີຕິ ຕານິ ອສ຺ສ ກມ຺ມານິ. ອສ຺ສູຕິ ອສ຺ໂສສິໍ. ຍຖາ ອຍນ຺ຕິ ຍຖາ ເອສ ເອຕສ຺ສ ຊຏນ຺ຕເຣ ຕິຕ຺ຕິຣໂລມປິຓ຺ໂຑປິ ທິສ຺ສຕິ, ອິມິນາ ກາຣເຓນ ເວທິຕພ຺ພເມຕໍ ‘‘ເອເຕເນວ ໂສ ມາຣິໂຕ’’ຕິ. ຄາໂວ ຫຕາ ກິໍ ປນ ທທ຺ທຣສ຺ສາຕິ ຄາໂວປິ ເອເຕນ ຫຕາ, ທທ຺ທຣສ຺ສ ປນ ກິໍ ນ ຫນິຕພ຺ພໍ, ກສ຺ມາ ເອສ ຕໍ ນ ມາເຣສ຺ສຕີຕິ.

ສີໂຫ ຕໍ ປຸຣິສໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ມາຣິໂຕ ເຕ ຕິຕ຺ຕິຣປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ສາມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ສຈ຺ຈວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສີໂຫ ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸກາໂມ ອໂຫສິ. ພ຺ຍຄ຺ຆຣາຊາ ປນ ‘‘ມາເຣຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕໂກ ເອໂສ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນໍ ທາຐາຫິ ປຫຣິຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ອາວາຏໍ ຂຓິຕ຺ວາ ປກ຺ຂິປິ. ມາຓວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕິຕ຺ຕິຣປຓ຺ຑິກໍ ອທິສ຺ວາ ໂຣທິຕ຺ວາ ປຣິເທວິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວທຕ຺ໂຕ ປຸພ຺ເພປິ ມຍ຺ຫໍ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກູຏຊຏິໂລ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ໂຄຘາ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ, ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ສີໂຫ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ທິສາປາໂມກ຺ໂຂ ອາຈຣິໂຍ ມຫາກສ຺ສໂປ, ຕິຕ຺ຕິຣປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ທທ຺ທຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທ຺ວາທສມາ.

ຊາຕກຸທ຺ທານໍ –

ຄິຊ຺ຌໂກສມ຺ພີ ສຸວຎ຺ຈ, ຈູຬສູວໍ ຫຣິຕ຺ຕຈໍ;

ກຸສລໍ ໂລມກສ຺ສປໍ, ຈກ຺ກວາກໍ ຫລິທ຺ທິ ຈ.

ສມຸຄ຺ຄໍ ປູຕິມໍສຎ຺ຈ, ທທ຺ທຣຎ຺ເຈວ ທ຺ວາທສ;

ຊາຕເກ ນວນິປາເຕ, ຄີຍິໍສຸ ຄີຕິກາຣກາ.

ນວກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

(ຕຕິໂຍ ຠາໂຄ ນິຏ຺ຐິໂຕ.)