📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ຂຸທ຺ທກນິກາເຍ

ຊາຕກ-ອຏ຺ຐກຖາ

ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຠາໂຄ

໑໐. ທສກນິປາໂຕ

[໔໓໙] ໑. ຈຕຸທ຺ວາຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຈຕຸທ຺ວາຣມິທໍ ນຄຣນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ທຸພ຺ພຈຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸ ນວກນິປາຕສ຺ສ ປຐມຊາຕເກ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ອິຘ ປນ ສຕ຺ຖາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ທຸພ຺ພໂຈ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ປຸພ຺ເພປິ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ທຸພ຺ພຈຕາຍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ວຈນໍ ອກຕ຺ວາ ຂຸຣຈກ຺ກໍ ອາປາເທສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ກາເລ ພາຣາຓສິຍໍ ອສີຕິໂກຏິວິຠວສ຺ສ ເສຏ຺ຐິໂນ ເອໂກ ປຸຕ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕວິນ຺ທໂກ ນາມ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ໂສຕາປນ຺ນາ ອເຫສຸໍ, ໂສ ປນ ທຸສ຺ສີໂລ ອສ຺ສທ຺ໂຘ. ອຖ ນໍ ອປຣຠາເຄ ປິຕຣິ ກາລກເຕ ມາຕາ ກຸຏຸມ຺ພໍ ວິຈາເຣນ຺ຕີ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ຕຍາ ທຸລ຺ລຠໍ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ລທ຺ຘໍ, ທານໍ ເທຫິ, ສີລໍ ຣກ຺ຂາຫິ, ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣຫິ, ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຫີ’’ຕິ. ອມ຺ມ, ນ ມຍ຺ຫໍ ທານາທີຫິ ອຕ຺ໂຖ, ມາ ມໍ ກິຎ຺ຈິ ອວຈຸຕ຺ຖ, ອຫໍ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄມິສ຺ສາມີຕິ. ເອວໍ ວທນ຺ຕມ຺ປິ ນໍ ເອກທິວສໍ ປຸຓ຺ຓມຸໂປສຖທິວເສ ມາຕາ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ອຊ຺ຊ ອຠິລກ຺ຂິໂຕ ມຫາອຸໂປສຖທິວໂສ, ອຊ຺ຊ ອຸໂປສຖໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ເອຫິ, ອຫໍ ເຕ ສຫສ຺ສໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ຘນໂລເຠນ ອຸໂປສຖໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິວສໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ຍຖາ ເອກມ຺ປິ ຘມ຺ມປທໍ ກຓ຺ຓໍ ນ ປຫຣຕິ, ຕຖາ ເອກສ຺ມິໍ ປເທເສ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ປາໂຕວ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທິ.

ມາຕາ ປນສ຺ສ ‘‘ອຊ຺ຊ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປາໂຕວ ຘມ຺ມກຖິກຕ຺ເຖຣໍ ອາທາຍ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຍາຄຸໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ປຏິຍາເທຕ຺ວາ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສາຄມນໍ ປຏິມາເນນ຺ຕີ ຕໍ ເອກກໍ ອາຄຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຘມ຺ມກຖິໂກ ເກນ ນ ອານີໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ຘມ຺ມກຖິເກນ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ຍາຄຸໍ ປິວາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ມຍ຺ຫໍ ສຫສ຺ສໍ ປຏິສ຺ສຸຕໍ, ຕໍ ຕາວ ເມ ເທຖ, ປຈ຺ຉາ ປິວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ປິວ, ຕາຕ, ປຈ຺ຉາ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ຄເຫຕ຺ວາວ ປິວິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາ ສຫສ຺ສຠຓ຺ຑິກໍ ປຸຣໂຕ ຐເປສິ. ໂສ ຍາຄຸໍ ປິວິຕ຺ວາ ສຫສ຺ສຠຓ຺ຑິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂວຫາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ວີສສຕສຫສ຺ສໍ ອຸປ຺ປາເທສິ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ນາວໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ໂວຫາຣໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ນາວໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ, ອຫໍ ນາວາຍ ໂວຫາຣໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ມາຕາ ‘‘ຕ຺ວໍ ຕາຕ, ເອກປຸຕ຺ຕໂກ, ອິມສ຺ມິໍ ຆເຣ ຘນມ຺ປິ ພຫຸ, ສມຸທ຺ໂທ ອເນກາທີນໂວ, ມາ ຄມີ’’ຕິ ນິວາເຣສິ. ໂສ ‘‘ອຫໍ ຄມິສ຺ສາເມວ, ນ ສກ຺ກາ ມໍ ນິວາເຣຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຕໍ, ຕາຕ, ວາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ມາຕຣາ ຫຕ຺ເຖ ຄຫິໂຕ ຫຕ຺ຖໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ປາເຕຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນາວາຍ ສມຸທ຺ທໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ.

ນາວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ມິຕ຺ຕວິນ຺ທກໍ ນິສ຺ສາຍ ສມຸທ຺ທປິຏ຺ເຐ ນິຈ຺ຈລາ ອຏ຺ຐາສິ. ກາຬກຓ຺ຓິສລາກາ ກຣິຍມານາ ມິຕ຺ຕວິນ຺ທກສ຺ເສວ ຫຕ຺ເຖ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຕິ. ອຖສ຺ສ ອຸຬຸມ຺ປໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ເອກໍ ນິສ຺ສາຍ ພຫູ ມາ ນສ຺ສນ຺ຕູ’’ຕິ ຕໍ ສມຸທ຺ທປິຏ຺ເຐ ຂິປິໍສຸ. ຕາວເທວ ນາວາ ຊເວນ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ໂສປິ ອຸຬຸມ຺ເປ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອກໍ ທີປກໍ ປາປຸຓິ. ຕຕ຺ຖ ຜລິກວິມາເນ ຈຕສ຺ໂສ ເວມານິກເປຕິໂຍ ອທ຺ທສ. ຕາ ສຕ຺ຕາຫໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ, ສຕ຺ຕາຫໍ ສຸຂໍ. ໂສ ຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິ. ອຖ ນໍ ຕາ ທຸກ຺ຂານຸຠວນຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉມານາ ‘‘ສາມິ, ມຍໍ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອາຄມິສ຺ສາມ, ຍາວ ມຍໍ ອາຄຈ຺ຉາມ, ຕາວ ອນຸກ຺ກຓ຺ຐມາໂນ ອິເຘວ ວສາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຄມໍສຸ. ໂສ ຕຓ຺ຫາວສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຜລເກ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸນ ສມຸທ຺ທປິຏ຺ເຐນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອປຣໍ ທີປກໍ ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຣຊຕວິມາເນ ອຏ຺ຐ ເວມານິກເປຕິໂຍ ທິສ຺ວາ ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ອປຣສ຺ມິໍ ທີປເກ ມຓິວິມາເນ ໂສຬສ, ອປຣສ຺ມິໍ ທີປເກ ກນກວິມາເນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ເວມານິກເປຕິໂຍ ທິສ຺ວາ ຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ຕາສມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວິຕຸໍ ຄຕກາເລ ປຸນ ສມຸທ຺ທປິຏ຺ເຐນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອກໍ ປາກາຣປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຈຕຸທ຺ວາຣໍ ນຄຣໍ ອທ຺ທສ. ອຸສ຺ສທນິຣໂຍ ກິເຣສ, ພຫູນໍ ເນຣຍິກສຕ຺ຕານໍ ກມ຺ມກຣຓານຸຠວນຏ຺ຐານໍ ມິຕ຺ຕວິນ຺ທກສ຺ສ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕນຄຣໍ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາສິ.

ໂສ ‘‘ອິມໍ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣາຊາ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຂຸຣຈກ຺ກໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສີເສ ປຈ຺ຈມານໍ ເນຣຍິກສຕ຺ຕໍ ອທ຺ທສ. ອຖສ຺ສ ຕໍ ຕສ຺ສ ສີເສ ຂຸຣຈກ຺ກໍ ປທຸມໍ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ອຸເຣ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກພນ຺ຘນໍ ອຸຣຈ຺ຉທປສາຘນໍ ຫຸຕ຺ວາ ສີສໂຕ ຄລນ຺ຕໍ ໂລຫິຕໍ ໂລຫິຕຈນ຺ທນວິເລປນໍ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິເທວນສທ຺ໂທ ມຘຸຣສໂຣ ຄີຕສທ຺ໂທ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ ປຸຣິສ, ຈິຣໍ ຕຍາ ປທຸມໍ ຘາຣິຕໍ, ເທຫິ ເມ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ສມ຺ມ, ນຍິທໍ ປທຸມໍ, ຂຸຣຈກ຺ກໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ອທາຕຸກາມຕາຍ ເອວໍ ວທສີ’’ຕິ. ເນຣຍິກສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ກມ຺ມໍ ຂີຓໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິມິນາປິ ມຍາ ວິຍ ມາຕຣໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ອາຄເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ທສ຺ສາມິສ຺ສ ຂຸຣຈກ຺ກ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ‘‘ເອຫິ ໂຠ, ຄຓ຺ຫ ອິມ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຂຸຣຈກ຺ກໍ ຕສ຺ສ ສີເສ ຂິປິ, ຕໍ ຕສ຺ສ ມຕ຺ຖກໍ ປິສມານໍ ຠສ຺ສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ມິຕ຺ຕວິນ຺ທໂກ ຕສ຺ສ ຂຸຣຈກ຺ກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຕວ ຂຸຣຈກ຺ກໍ ຄຓ຺ຫ, ຕວ ຂຸຣຈກ຺ກໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ປຣິເທວິ, ອິຕໂຣ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ຫຸຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ອຸສ຺ສທຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ຕໍ ຐານໍ ປາປຸຓິ. ມິຕ຺ຕວິນ຺ທໂກ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ ເທວຣາຊ, ອິທໍ ມໍ ຈກ຺ກໍ ສຓ຺ຫກຣຓິຍໍ ວິຍ ຕິລານິ ປິສມານໍ ໂອຕຣຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ມຍາ ປາປໍ ປກຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑.

‘‘ຈຕຸທ຺ວາຣມິທໍ ນຄຣໍ, ອາຍສໍ ທຬ຺ຫປາກາຣໍ;

ໂອຣຸທ຺ຘປຏິຣຸທ຺ໂຘສ຺ມິ, ກິໍ ປາປໍ ປກຕໍ ມຍາ.

໒.

‘‘ສພ຺ເພ ອປິຫິຕາ ທ຺ວາຣາ, ໂອຣຸທ຺ໂຘສ຺ມິ ຍຖາ ທິໂຊ;

ກິມາຘິກຣຓໍ ຍກ຺ຂ, ຈກ຺ກາຠິນິຫໂຕ ອຫ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຬ຺ຫປາກາຣນ຺ຕິ ຖິຣປາກາຣໍ. ‘‘ທຬ຺ຫໂຕຣຓ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ຖິຣທ຺ວາຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂອຣຸທ຺ຘປຏິຣຸທ຺ໂຘສ຺ມີຕິ ອນ຺ໂຕ ກຕ຺ວາ ສມນ຺ຕາ ປາກາເຣນ ຣຸທ຺ໂຘ, ປລາຍນຏ຺ຐານໍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ກິໍ ປາປໍ ປກຕນ຺ຕິ ກິໍ ນຸ ໂຂ ມຍາ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ. ອປິຫິຕາຕິ ຖກິຕາ. ຍຖາ ທິໂຊຕິ ປຎ຺ຊເຣ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ສກຸໂຓ ວິຍ. ກິມາຘິກຣຓນ຺ຕິ ກິໍ ກາຣຓໍ. ຈກ຺ກາຠິນິຫໂຕຕິ ຈກ຺ເກນ ອຠິນິຫໂຕ.

ອຖສ຺ສ ເທວຣາຊາ ກາຣຓໍ ກເຖຕຸໍ ຉ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓.

‘‘ລທ຺ຘາ ສຕສຫສ຺ສານິ, ອຕິເຣການິ ວີສຕິ;

ອນຸກມ຺ປການໍ ຎາຕີນໍ, ວຈນໍ ສມ຺ມ ນາກຣິ.

໔.

‘‘ລງ຺ຆິໍ ສມຸທ຺ທໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ, ສາຄຣໍ ອປ຺ປສິທ຺ຘິກໍ;

ຈຕຸພ຺ຠິ ອຏ຺ຐຊ຺ຌຄມາ, ອຏ຺ຐາຫິປິ ຈ ໂສຬສ.

໕.

‘‘ໂສຬສາຫິ ຈ ພາຕ຺ຕິໍສ, ອຕິຈ຺ຉໍ ຈກ຺ກມາສໂທ;

ອິຈ຺ຉາຫຕສ຺ສ ໂປສສ຺ສ, ຈກ຺ກໍ ຠມຕິ ມຕ຺ຖເກ.

໖.

‘‘ອຸປຣິວິສາລາ ທຸປ຺ປູຣາ, ອິຈ຺ຉາ ວິສຏຄາມິນີ;

ເຍ ຈ ຕໍ ອນຸຄິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ຈກ຺ກຘາຣິໂນ.

໗.

‘‘ພຫຸຠຓ຺ຑໍ ອວຫາຍ, ມຄ຺ຄໍ ອປ຺ປຏິເວກ຺ຂິຍ;

ເຍສຎ຺ເຈຕໍ ອສງ຺ຂາຕໍ, ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ຈກ຺ກຘາຣິໂນ.

໘.

‘‘ກມ຺ມໍ ສເມກ຺ເຂ ວິປຸລຎ຺ຈ ໂຠຄໍ, ອິຈ຺ຉໍ ນ ເສເວຍ຺ຍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ;

ກເຣຍ຺ຍ ວາກ຺ຍໍ ອນຸກມ຺ປການໍ, ຕໍ ຕາທິສໍ ນາຕິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ ຈກ຺ກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ລທ຺ຘາ ສຕສຫສ຺ສານິ, ອຕິເຣການິ ວີສຕີຕິ ຕ຺ວໍ ອຸໂປສຖໍ ກຕ຺ວາ ມາຕຸ ສນ຺ຕິກາ ສຫສ຺ສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂວຫາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສຕສຫສ຺ສານິ ຈ ອຕິເຣການິ ວີສຕິສຫສ຺ສານິ ລຠິຕ຺ວາ. ນາກຣີຕິ ເຕນ ຘເນນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ນາວາຍ ສມຸທ຺ທໍ ປວິສນ຺ໂຕ ສມຸທ຺ເທ ອາທີນວຎ຺ຈ ກເຖຕ຺ວາ ມາຕຸຍາ ວາຣິຍມາໂນປິ ອນຸກມ຺ປການໍ ຎາຕີນໍ ວຈນໍ ນ ກໂຣສິ, ໂສຕາປນ຺ນໍ ມາຕຣໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕເຍວາສີຕິ ທີເປຕິ.

ລງ຺ຆິນ຺ຕິ ນາວໍ ອຸລ຺ລງ຺ຆນສມຕ຺ຖໍ. ປກ຺ຂນ຺ທີຕິ ປກ຺ຂນ຺ໂທສິ. ອປ຺ປສິທ຺ຘິກນ຺ຕິ ມນ຺ທສິທ຺ຘິໍ ວິນາສພຫຸລໍ. ຈຕຸພ຺ຠິ ອຏ຺ຐາຕິ ອຖ ນໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕາຍ ນາວາຍ ຜລກໍ ທຕ຺ວາ ສມຸທ຺ເທ ຂິຕ຺ໂຕປິ ຕ຺ວໍ ມາຕຣໍ ນິສ຺ສາຍ ເອກທິວສໍ ກຕສ຺ສ ອຸໂປສຖກມ຺ມສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ຜລິກວິມາເນ ຈຕສ຺ໂສ ອິຕ຺ຖິໂຍ ລຠິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຣຊຕວິມາເນ ອຏ຺ຐ, ມຓິວິມາເນ ໂສຬສ, ກນກວິມາເນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ອຘິຄໂຕສີຕິ. ອຕິຈ຺ຉໍ ຈກ຺ກມາສໂທຕິ ອຖ ຕ຺ວໍ ຍຖາລທ຺ເຘນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອຕ຺ຣ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘໍ ອຕິກ຺ກມນໂລຠສງ຺ຂາຕາຍ ອຕິຈ຺ຉາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ອຕິຈ຺ໂຉ ປາປປຸຄ຺ຄໂລ ຕສ຺ສ ອຸໂປສຖກມ຺ມສ຺ສ ຂີຓຕ຺ຕາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ອິຕ຺ຖິໂຍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອິມໍ ເປຕນຄຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມາຕຸປຫາຣທານອກຸສລສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ອິທໍ ຂຸຣຈກ຺ກໍ ສມ຺ປຕ຺ໂຕສິ. ‘‘ອຕ຺ຣິຈ຺ຉ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ອຕ຺ຣ ອຕ຺ຣ ອິຈ຺ຉມາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຕ຺ຣິຈ຺ຉາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຕ຺ຣິຈ຺ຉາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠມຕີຕິ ຕສ຺ສ ເຕ ອິຈ຺ຉາຫຕສ຺ສ ໂປສສ຺ສ ອິທໍ ຈກ຺ກໍ ມຕ຺ຖກໍ ປິສມານໍ ອິທານິ ກຸມ຺ຠກາຣຈກ຺ກໍ ວິຍ ມຕ຺ຖເກ ຠມຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເຍ ຈ ຕໍ ອນຸຄິຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ຕຓ຺ຫາ ນາເມສາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ອຸປຣູປຣິ ວິສາລາ ໂຫຕິ, ສມຸທ຺ໂທ ວິຍ ຈ ທຸປ຺ປູຣາ, ຣູປາທີສຸ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອິຈ຺ຉນອິຈ຺ຉາຍ ວິສຏຄາມິນີ, ຕໍ ເອວຣູປໍ ຕຓ຺ຫໍ ເຍ ຈ ອນຸຄິຊ຺ຌນ຺ຕິ ຄິທ຺ຘາ ຄຘິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອລ຺ລີຍນ຺ຕິ. ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ຈກ຺ກຘາຣິໂນຕິ ເຕ ເອວໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕາ ຂຸຣຈກ຺ກໍ ຘາເຣນ຺ຕິ. ພຫຸຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ມາຕາປິຕູນໍ ສນ຺ຕກໍ ພຫຸຘນໍ ໂອຫາຍ. ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ອປ຺ປສິທ຺ຘິກໍ ສມຸທ຺ທມຄ຺ຄໍ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຍຖາ ຕ຺ວໍ ປຏິປນ຺ໂນ, ເອວເມວ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ເຍສຎ຺ເຈຕໍ ອສງ຺ຂາຕໍ ອວີມໍສິຕໍ, ເຕ ຍຖາ ຕ຺ວໍ ຕເຖວ ຕຓ຺ຫາວສິກາ ຫຸຕ຺ວາ ຘນໍ ປຫາຍ ຄມນມຄ຺ຄໍ ອນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຏິປນ຺ນາ ຈກ຺ກຘາຣິໂນ ໂຫນ຺ຕິ. ກມ຺ມໍ ສເມກ຺ເຂຕິ ຕສ຺ມາ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຸຣິໂສ ອຕ຺ຕນາ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມໍ ‘‘ສໂທສໍ ນຸ ໂຂ, ນິທ຺ໂທສ’’ນ຺ຕິ ສເມກ຺ເຂຍ຺ຍ ປຈ຺ຈເວກ຺ເຂຍ຺ຍ. ວິປຸລຎ຺ຈ ໂຠຄນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມລທ຺ຘໍ ຘນຣາສິມ຺ປິ ສເມກ຺ເຂຍ຺ຍ. ນາຕິວຕ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ ຕໍ ຕາທິສໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອິທໍ ຈກ຺ກໍ ນ ອຕິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ ນາວຕ຺ຖເຣຍ຺ຍ. ‘‘ນາຕິວຕ຺ເຕຕີ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ນາວຕ຺ຖຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມິຕ຺ຕວິນ຺ທໂກ ‘‘ອິມິນາ ເທວປຸຕ຺ເຕນ ມຍາ ກຕກມ຺ມໍ ຕຖໂຕ ຎາຕໍ, ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ປຈ຺ຈນປມາຓມ຺ປິ ຊານິສ຺ສຕິ, ປຸຈ຺ຉາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ນວມໍ ຄາຖມາຫ –

໙.

‘‘ກີວຈິຣໍ ນຸ ເມ ຍກ຺ຂ, ຈກ຺ກໍ ສິຣສິ ຐສ຺ສຕິ;

ກຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ຕໍ ເມ ອກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ.

ອຖສ຺ສ ກເຖນ຺ໂຕ ມຫາສຕ຺ໂຕ ທສມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐.

‘‘ອຕິສໂຣ ປຈ຺ຈສໂຣ, ມິຕ຺ຕວິນ຺ທ ສຸໂຓຫິ ເມ;

ຈກ຺ກໍ ເຕ ສິຣສິ ມາວິທ຺ຘໍ, ນ ຕໍ ຊີວໍ ປໂມກ຺ຂສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕິສໂຣຕິ ອຕິສຣີຕິປິ ອຕິສໂຣ, ອຕິສຣິສ຺ສຕີຕິປິ ອຕິສໂຣ. ປຈ຺ຈສໂຣຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສມ຺ມ ມິຕ຺ຕວິນ຺ທກ, ສຸໂຓຫິ ເມ ວຈນໍ, ຕ຺ວຎ຺ຫິ ອຕິທາຣຸຓສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອຕິສໂຣ, ຕສ຺ສ ປນ ນ ສກ຺ກາ ວສ຺ສຄຓນາຍ ວິປາໂກ ປຎ຺ຎາເປຕຸນ຺ຕິ ອປຣິມາຓໍ ອຕິມຫນ຺ຕໍ ວິປາກທຸກ຺ຂໍ ສຣິສ຺ສສິ ປຏິປຊ຺ຊິສ຺ສສີຕິ ອຕິສໂຣ. ເຕນ ເຕ ‘‘ເອຕ຺ຕການິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ. ສິຣສິມາວິທ຺ຘນ຺ຕິ ຍໍ ປນ ເຕ ອິທໍ ຈກ຺ກໍ ສິຣສ຺ມິໍ ອາວິທ຺ຘໍ ກຸມ຺ຠກາຣຈກ຺ກມິວ ຠມຕິ. ນ ຕໍ ຊີວໍ ປໂມກ຺ຂສີຕິ ຕໍ ຕ຺ວໍ ຍາວ ເຕ ກມ຺ມວິປາໂກ ນ ຂີຍຕິ, ຕາວ ຊີວມາໂນ ນ ປໂມກ຺ຂສິ, ກມ຺ມວິປາເກ ປນ ຂີເຓ ອິທໍ ຈກ຺ກໍ ປຫາຍ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄມິສ຺ສສີຕິ.

ອິທໍ ວຕ຺ວາ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ເທວຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ, ອິຕໂຣປິ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ປຏິປຊ຺ຊິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມິຕ຺ຕວິນ຺ທໂກ ອຍໍ ທຸພ຺ພຈຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ເທວຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຈຕຸທ຺ວາຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໔໔໐] ໒. ກຓ຺ຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກຓ຺ໂຫ ວຕາຍໍ ປຸຣິໂສຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສິຕປາຕຸກມ຺ມໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ກິຣ ສຕ຺ຖາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາເມ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ຊງ຺ຆວິຫາຣໍ ອນຸຈງ຺ກມມາໂນ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ປເທເສ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສິ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ເຫຕຸ, ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ຠຄວໂຕ ສິຕສ຺ສ ປາຕຸກມ຺ມາຍ, ນ ອເຫຕຸ ຕຖາຄຕາ ສິຕໍ ປາຕຸກໂຣນ຺ຕິ, ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ຕາວາ’’ຕິ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ສິຕກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ອານນ຺ທ, ກຓ຺ໂຫ ນາມ ອິສິ ອໂຫສິ, ໂສ ອິມສ຺ມິໍ ຠູມິປ຺ປເທເສ ວິຫາສິ ຌາຍີ ຌານຣໂຕ, ຕສ຺ສ ສີລເຕເຊນ ສກ຺ກສ຺ສ ຠວນໍ ກມ຺ປີ’’ຕິ ສິຕກາຣຓໍ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸໂນ ອປາກຏຕ຺ຕາ ເຖເຣນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ເອເກນ ອສີຕິໂກຏິວິຠເວນ ອປຸຕ຺ຕເກນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ສີລໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕ ປຕ຺ຖິເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ກາຬວຓ຺ຓຕ຺ຕາ ປນສ຺ສ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ‘‘ກຓ຺ຫກຸມາໂຣ’’ຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ໂສ ໂສຬສວສ຺ສກາເລ ມຓິປຏິມາ ວິຍ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປິຕຣາ ສິປ຺ປຸຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ເປສິໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ປິຕາ ອນຸຣູເປນ ທາເຣນ ສໍໂຍເຊສິ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ມາຕາປິຕູນໍ ອຈ຺ຈເຍນ ສພ຺ພິສ຺ສຣິຍໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ອເຖກທິວສໍ ຣຕນໂກຏ຺ຐາຄາຣານິ ວິໂລເກຕ຺ວາ ວຣປລ຺ລງ຺ກມຊ຺ຌຄໂຕ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ຏໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ຘນໍ ອສຸເກນ ອຸປ຺ປາທິຕໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ອສຸເກນາ’’ຕິ ປຸພ຺ພຎາຕີຫິ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ລິຂິຕານິ ອກ຺ຂຣານິ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ເຍຫິ ອິມໍ ຘນໍ ອຸປ຺ປາທິຕໍ, ເຕ ນ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ຘນເມວ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອໂກປິ ອິທໍ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ນ ໂຂ ປນ ສກ຺ກາ ຘນຠຓ຺ຑິກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປຣໂລກໍ ຄນ຺ຕຸໍ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເວຣານໍ ສາຘາຣຓຠາເວນ ຫິ ອສາຣສ຺ສ ຘນສ຺ສ ທານໍ ສາໂຣ, ພຫຸໂຣຄສາຘາຣຓຠາເວນ ອສາຣສ຺ສ ສຣີຣສ຺ສ ສີລວນ຺ເຕສຸ ອຠິວາທນາທິກມ຺ມໍ ສາໂຣ, ອນິຈ຺ຈາຠິຠູຕຠາເວນ ອສາຣສ຺ສ ຊີວິຕສ຺ສ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ວິປສ຺ສນາໂຍໂຄ ສາໂຣ, ຕສ຺ມາ ອສາເຣຫິ ໂຠເຄຫິ ສາຣຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ທານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ໂສ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ທິວສາ ຘນໍ ອປຣິກ຺ຂີຍມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເມ ຘເນນ, ຍາວ ມໍ ຊຣາ ນາຠິຠວຕິ, ຕາວເທວ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຄເຫ ສພ຺ພທ຺ວາຣານິ ວິວຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ທິນ຺ນໍ ເມ, ຫຣນ຺ຕູ’’ຕິ ອສຸຈິໍ ວິຍ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວຕ຺ຖຸກາເມ ປຫາຍ ມຫາຊນສ຺ສ ໂຣທນ຺ຕສ຺ສ ປຣິເທວນ຺ຕສ຺ສ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທສໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຕ຺ຖາຍ ຣມຓີຍໍ ຠູມິຠາຄໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອິມໍ ຐານໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກໍ ອິນ຺ທວາຣຸຓີຣຸກ຺ຂໍ ໂຄຈຣຄາມໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ເສວ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູເລ ວິຫາສິ. ຄາມນ຺ຕເສນາສນໍ ປຫາຍ ອາຣຎ຺ຎິໂກ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຓສາລໍ ອກຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູລິໂກ ອໂຫສິ, ອພ຺ໂຠກາສິໂກ ເນສຊ຺ຊິໂກ. ສເຈ ນິປຊ຺ຊິຕຸກາໂມ, ຠູມິຍໍເຍວ ນິປຊ຺ຊຕິ, ທນ຺ຕມູສລິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອນຄ຺ຄິປກ຺ກເມວ ຂາທຕິ, ຖຸສປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ກິຎ຺ຈິ ນ ຂາທຕິ, ເອກທິວສໍ ເອກວາຣເມວ ຂາທຕິ, ເອກາສນິໂກ ອໂຫສິ. ຂມາຍ ປຖວີອາປເຕຊວາຍຸສໂມ ຫຸຕ຺ວາ ເອເຕ ເອຕ຺ຕເກ ຘຸຕງ຺ຄຄຸເຓ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ກິຣ ຊາຕເກ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຣມປ຺ປິຈ຺ໂຉ ອໂຫສິ. ໂສ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຌານກີຬໍ ກີຬນ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ວສຕິ, ຜລາຜລຕ຺ຖມ຺ປິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຜລິຕກາເລ ຜລໍ ຂາທຕິ, ປຸປ຺ຜິຕກາເລ ປຸປ຺ຜໍ ຂາທຕິ, ສປຕ຺ຕກາເລ ປຕ຺ຕານິ ຂາທຕິ, ນິປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ປປຏິກໍ ຂາທຕິ. ເອວໍ ປຣມສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຈິຣໍ ວສຕິ.

ໂສ ເອກທິວສໍ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມເຍ ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປກ຺ການິ ຜລານິ ຄຓ຺ຫິ, ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ປນ ໂລລຸປ຺ປຈາເຣນ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປເທເສ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຍຖານິສິນ຺ໂນວ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປ຺ປສາຣຓຏ຺ຐາເນ ຐິຕານິ ຜລານິ ສໍຫຣຕິ, ເຕສຸປິ ມນາປາມນາປໍ ອວິຈິນິຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕເມວ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວໍ ປຣມສນ຺ຕຸຏ຺ຐສ຺ສ ຕສ຺ສ ສີລເຕເຊນ ສກ຺ກສ຺ສ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາສນໍ ອຸຓ຺ຫາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ຕໍ ກິຣ ສກ຺ກສ຺ສ ອາຍຸກ຺ຂເຍນ ວາ ອຸຓ຺ຫໍ ໂຫຕິ ປຸຎ຺ຎກ຺ຂເຍນ ວາ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວາ ມຫານຸຠາວສຕ຺ເຕ ຕໍ ຐານໍ ປຕ຺ເຖນ຺ເຕ, ຘມ຺ມິການໍ ວາ ມຫິທ຺ຘິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສີລເຕເຊນ ອຸຓ຺ຫໍ ໂຫຕິ. ສກ຺ໂກ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ມໍ ຐານາ ຈາເວຕຸກາໂມ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ປເທເສ ວສນ຺ຕໍ ກຓ຺ຫໍ ອິສິໍ ຣຸກ຺ຂຜລານິ ອຸຈ຺ຈິນນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ອິສິ ໂຆຣຕໂປ ປຣມຊິຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ, ອິມໍ ຘມ຺ມກຖາຍ ສີຫນາທໍ ນທາເປຕ຺ວາ ສຸກາຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ ວເຣນ ສນ຺ຕປ຺ເປຕ຺ວາ ອິມມສ຺ສ ຣຸກ຺ຂໍ ຘຸວຜລໍ ກຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ມຫນ຺ເຕນານຸຠາເວນ ສີຆໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິປສ຺ເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ອວຓ຺ເຓ ກຖິເຕ ກຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ, ໂນ’’ຕິ ວີມໍສນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑.

‘‘ກຓ຺ໂຫ ວຕາຍໍ ປຸຣິໂສ, ກຓ຺ຫໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ ໂຠຊນໍ;

ກຓ຺ເຫ ຠູມິປເທສສ຺ມິໍ, ນ ມຍ຺ຫໍ ມນໂສ ປິໂຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຓ຺ໂຫຕິ ກາຬວຓ຺ໂຓ. ໂຠຊນນ຺ຕິ ຣຸກ຺ຂຜລໂຠຊນໍ.

ກຓ຺ໂຫ ອິສິ ສກ຺ກສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ກເຖຕີ’’ຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ສກ຺ໂກ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອໂນໂລເກຕ຺ວາວ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒.

‘‘ນ ກຓ຺ໂຫ ຕຈສາ ໂຫຕິ, ອນ຺ໂຕສາໂຣ ຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ;

ຍສ຺ມິໍ ປາປານິ ກມ຺ມານິ, ສ ເວ ກຓ຺ໂຫ ສຸຊມ຺ປຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕຈສາຕິ ຕເຈນ ກຓ຺ໂຫ ນາມ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນ຺ໂຕສາໂຣຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສາເຣຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ເອວຣູໂປ ຫິ ພາຫິຕປາປຕ຺ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນາມ ໂຫຕິ. ສ ເວຕິ ຍສ຺ມິໍ ປນ ປາປານິ ກມ຺ມານິ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ກຸເລ ຊາໂຕປິ ເຍນ ເກນຈິ ສຣີຣວຓ຺ເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕປິ ກາຬໂກວ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ກຓ຺ຫຠາວກຣານິ ປາປກມ຺ມານິ ເອກວິຘາທິເຠເທຫິ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພານິປິ ຕານິ ຄຣຫິຕ຺ວາ ສີລາທໂຍ ຄຸເຓ ປສໍສິຕ຺ວາ ອາກາເສ ຈນ຺ທໍ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ວິຍ ສກ຺ກສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປມຸທິໂຕ ໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ມຫາສຕ຺ຕໍ ວເຣນ ນິມນ຺ເຕນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓.

‘‘ເອຕສ຺ມິໍ ເຕ ສຸລປິເຕ, ປຕິຣູເປ ສຸຠາສິເຕ;

ວຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເຕ ທມ຺ມິ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສິຈ຺ຉສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອຕສ຺ມິນ຺ຕິ ຍໍ ອິທໍ ຕຍາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ເຘນ ວິຍ ສຸລປິຕໍ, ຕສ຺ມິໍ ສຸລປິເຕ ຕຸມ຺ຫາກເມວ ອນຸຈ຺ຉວິກຕ຺ຕາ ປຕິຣູເປ ສຸຠາສິເຕ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສາ ອິຈ຺ຉສິ, ສພ຺ພໍ ເຕ ຍໍ ວຣໍ ອິຈ຺ຉິຕໍ ປຕ຺ຖິຕໍ, ຕໍ ທມ຺ມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຕ຺ຕໂນ ອວຓ຺ເຓ ກຖິເຕ ກຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ, ໂນຕິ ມໍ ວີມໍສນ຺ໂຕ ມຍ຺ຫໍ ຉວິວຓ຺ຓຎ຺ຈ ໂຠຊນຎ຺ຈ ວສນຏ຺ຐານຎ຺ຈ ຄຣຫິຕ຺ວາ ອິທານິ ມຍ຺ຫໍ ອກຸທ຺ຘຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ວຣໍ ເທຕິ, ມໍ ໂຂ ປເນສ ‘ສກ຺ກິສ຺ສຣິຍພ຺ຣຫ຺ມິສ຺ສຣິຍານໍ ອຕ຺ຖາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕີ’ຕິປິ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍ, ຕຕ຺ຣສ຺ສ ນິກ຺ກງ຺ຂຠາວຕ຺ຖໍ ມຍ຺ຫໍ ປເຣສຸ ໂກໂຘ ວາ ໂທໂສ ວາ ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕຸ, ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ໂລໂຠ ວາ ປເຣສຸ ສິເນໂຫ ວາ ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕຸ, ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕວ ຠເວຍ຺ຍນ຺ຕິ ອິເມ ມຍາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວເຣ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ນິກ຺ກງ຺ຂຠາວຕ຺ຖາຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວເຣ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔.

‘‘ວຣຎ຺ເຈ ເມ ອໂທ ສກ຺ກ, ສພ຺ພຠູຕານມິສ຺ສຣ;

ສຸນິກ຺ໂກຘໍ ສຸນິທ຺ໂທສໍ, ນິລ຺ໂລຠໍ ວຸຕ຺ຕິມຕ຺ຕໂນ;

ນິສ຺ເນຫມຠິກງ຺ຂາມິ, ເອເຕ ເມ ຈຕຸໂຣ ວເຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວຣຎ຺ເຈ ເມ ອໂທ ສກ຺ກາຕິ ສເຈ ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ວຣໍ ອທາສິ. ສຸນິກ຺ໂກຘນ຺ຕິ ອກຸຊ຺ຌນວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ນິກ຺ໂກຘໍ. ສຸນິທ຺ໂທສນ຺ຕິ ອທຸສ຺ສນວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ນິທ຺ໂທສໍ. ນິລ຺ໂລຠນ຺ຕິ ປຣສມ຺ປຕ຺ຕີສຸ ນິລ຺ໂລຠໍ. ວຸຕ຺ຕິມຕ຺ຕໂນຕິ ເອວຣູປໍ ອຕ຺ຕໂນ ວຸຕ຺ຕິໍ. ນິສ຺ເນຫນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕຘີຕາທີສຸ ວາ ສວິຎ຺ຎາຓເກສຸ ຘນຘຎ຺ຎາທີສຸ ວາ ອວິຎ຺ຎາຓເກສຸ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕເກສຸປິ ນິສ຺ເນຫໍ ອປຄຕໂລຠໍ. ອຠິກງ຺ຂາມີຕິ ເອວຣູປໍ ອິເມຫິ ຈຕູຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ວຸຕ຺ຕິໍ ອຠິກງ຺ຂາມິ. ເອເຕ ເມ ຈຕຸໂຣ ວເຣຕິ ເອເຕ ນິກ຺ໂກຘາທິເກ ຈຕຸໂຣ ມຍ຺ຫໍ ວເຣ ເທຫີຕິ.

ກິໍ ປເນສ ນ ຊານາຕິ ‘‘ຍຖາ ນ ສກ຺ກາ ສກ຺ກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວເຣນ ໂກຘາທໂຍ ຫນິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ໂນ ນ ຊານາຕິ, ສກ຺ເກ ໂຂ ປນ ວຣໍ ເທນ຺ເຕ ນ ຄຓ຺ຫາມີຕິ ວຈນໍ ນ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຈ ນິກ຺ກງ຺ຂຠາວຕ຺ຖາຍ ຄຓ຺ຫິ. ຕໂຕ ສກ຺ໂກ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ກຓ຺ຫປຓ຺ຑິໂຕ ວຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຕິວິຍ ອນວຊ຺ເຊ ວເຣ ຄຓ຺ຫິ, ເອເຕສຸ ວເຣສຸ ຄຸຓໂທສໍ ເອຕເມວ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕.

‘‘ກິໍນຸ ໂກເຘ ວາ ໂທເສ ວາ, ໂລເຠ ສ຺ເນເຫ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ອາທີນວໍ ຕ຺ວໍ ປສ຺ສສິ, ຕໍ ເມ ອກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ກິໍ ນຸ ໂຂ ຕ຺ວໍ ໂກເຘ ໂທເສ ໂລເຠ ສ຺ເນເຫ ຈ ອາທີນວໍ ປສ຺ສສິ, ຕໍ ຕາວ ເມ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ອກ຺ຂາຫິ, ນ ຫິ ມຍໍ ເອຕ຺ຖ ອາທີນວໍ ຊານາມາຕິ.

ອຖ ນໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ສຸຓາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໖.

‘‘ອປ຺ໂປ ຫຸຕ຺ວາ ພຫຸ ໂຫຕິ, ວຑ຺ຒເຕ ໂສ ອຂນ຺ຕິໂຊ;

ອາສງ຺ຄີ ພຫຸປາຍາໂສ, ຕສ຺ມາ ໂກຘໍ ນ ໂຣຈເຍ.

໑໗.

‘‘ທຸຏ຺ຐສ຺ສ ຜຣຸສາ ວາຈາ, ປຣາມາໂສ ອນນ຺ຕຣາ;

ຕໂຕ ປາຓິ ຕໂຕ ທຓ຺ໂຑ, ສຕ຺ຖສ຺ສ ປຣມາ ຄຕິ;

ໂທໂສ ໂກຘສມຸຏ຺ຐາໂນ, ຕສ຺ມາ ໂທສໍ ນ ໂຣຈເຍ.

໑໘.

‘‘ອາໂລປສາຫສາກາຣາ, ນິກຕີ ວຎ຺ຈນານິ ຈ;

ທິສ຺ສນ຺ຕິ ໂລຠຘມ຺ເມສຸ, ຕສ຺ມາ ໂລຠໍ ນ ໂຣຈເຍ.

໑໙.

‘‘ສ຺ເນຫສງ຺ຄຖິຕາ ຄນ຺ຖາ, ເສນ຺ຕິ ມໂນມຍາ ປຸຖູ;

ເຕ ຠຸສໍ ອຸປຕາເປນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສ຺ເນຫໍ ນ ໂຣຈເຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຂນ຺ຕິໂຊຕິ ໂສ ອນຘິວາສກຊາຕິກສ຺ສ ອຂນ຺ຕິໂຕ ຊາໂຕ ໂກໂຘ ປຐມໍ ປຣິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ພຫຸ ໂຫຕິ ອປຣາປຣໍ ວຑ຺ຒຕິ. ຕສ຺ສ ວຑ຺ຒນຠາໂວ ຂນ຺ຕິວາທີຊາຕເກນ (ຊາ. ໑.໔.໔໙ ອາທໂຍ) ເຈວ ຈູຬຘມ຺ມປາລຊາຕເກນ (ຊາ. ໑.໕.໔໔ ອາທໂຍ) ຈ ວຓ຺ເຓຕພ຺ໂພ. ອປິຈ ຕິສ຺ສາມຈ຺ຈສ຺ສເປຕ຺ຖ ຠຣິຍໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ສປຣິຊນໍ ມາເຣຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຕ຺ຕໂນ ມາຣິຕວຕ຺ຖຸ ກເຖຕພ຺ພໍ. ອາສງ຺ຄີຕິ ອາສງ຺ຄກຣໂຓ. ຍສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ອາສຕ຺ຕໍ ລຄ຺ຄິຕໍ ກໂຣຕິ, ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ເທຕິ, ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອກ຺ໂກສນາທີນິ ກາເຣຕິ. ພຫຸປາຍາໂສຕິ ພຫຸນາ ກາຍິກເຈຕສິກທຸກ຺ຂສງ຺ຂາເຕນ ອຸປາຍາເສນ ກິລມເຖນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ໂກຘໍ ນິສ຺ສາຍ ຫິ ໂກຘວເສນ ອຣິຍາທີສຸ ກຕວີຕິກ຺ກມາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມ ເຈວ ສມ຺ປຣາເຍ ຈ ວຘພນ຺ຘວິປ຺ປຏິສາຣາທີນິ ເຈວ ປຎ຺ຈວິຘພນ຺ຘນກມ຺ມກຣຓາທີນິ ຈ ພຫູນິ ທຸກ຺ຂານິ ອນຸຠວນ຺ຕີຕິ ໂກໂຘ ພຫຸປາຍາໂສ ນາມ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ເອສ ເອວໍ ອເນກາທີນໂວ, ຕສ຺ມາ ໂກຘໍ ນ ໂຣເຈມິ.

ທຸຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ກຸຊ຺ຌນລກ຺ຂເຓນ ໂກເຘນ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ທຸສ຺ສນລກ຺ຂເຓນ ໂທເສນ ທຸຏ຺ຐສ຺ສ ປຐມໍ ຕາວ ‘‘ອເຣ, ທາສ, ເປສ຺ສາ’’ຕິ ຜຣຸສວາຈາ ນິຈ຺ຉຣຕິ, ວາຈາຍ ອນນ຺ຕຣາ ອາກຑ຺ຒນວິກຑ຺ຒນວເສນ ຫຕ຺ຖປຣາມາໂສ, ຕໂຕ ອນນ຺ຕຣາ ອຸປກ຺ກມນວເສນ ປາຓິ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕໂຕ ທຓ຺ໂຑ, ທຓ຺ຑປ຺ປຫາເຣ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປນ ເອກໂຕຘາຣອຸຠໂຕຘາຣສ຺ສ ສຕ຺ຖສ຺ສ ປຣມາ ຄຕິ, ສພ຺ພປຣິຍນ຺ຕາ ສຕ຺ຖນິປ຺ຜຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ຍທາ ຫິ ສຕ຺ເຖນ ປຣໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ເຕເນວ ສຕ຺ເຖນ ອຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕິ, ຕທາ ໂທໂສ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ໂທໂສ ໂກຘສມຸຏ຺ຐາໂນຕິ ຍຖາ ອນມ຺ພິລໍ ຕກ຺ກໍ ວາ ກຎ຺ຊິກໍ ວາ ປຣິຓາມວເສນ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອມ຺ພິລໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ເອກຊາຕິກມ຺ປິ ສມານໍ ອມ຺ພິລໍ ອນມ຺ພິລນ຺ຕິ ນານາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຖາ ປຸພ຺ພກາເລ ໂກໂຘ ປຣິຓມິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ໂທໂສ ໂຫຕິ. ໂສ ອກຸສລມູລຕ຺ເຕນ ເອກຊາຕິໂກປິ ສມາໂນ ໂກໂຘ ໂທໂສຕິ ນານາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາ ອນມ຺ພິລໂຕ ອມ຺ພິລໍ, ເອວໍ ໂສປິ ໂກຘໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕີຕິ ໂກຘສມຸຏ຺ຐາໂນ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ເອວໍ ອເນກາທີນໂວ ໂທໂສ, ຕສ຺ມາ ໂທສມ຺ປິ ນ ໂຣເຈມິ.

ອາໂລປສາຫສາກາຣາຕິ ທິວາ ທິວສ຺ເສວ ຄາມໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ວິລຸມ຺ປນານິ ຈ ອາວຸຘໍ ສຣີເຣ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ນາມ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ສາຫສາກາຣາ ຈ. ນິກຕີ ວຎ຺ຈນານິ ຈາຕິ ປຕິຣູປກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຣສ຺ສ ຫຣຓໍ ນິກຕິ ນາມ, ສາ ອສຸວຓ຺ຓເມວ ‘‘ສຸວຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ ກູຏກຫາປຓໍ ‘‘ກຫາປໂຓ’’ຕິ ທຕ຺ວາ ປຣສນ຺ຕກຄ຺ຄຫເຓ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ປຏິຠານວເສນ ປນ ອຸປາຍກຸສລຕາຍ ປຣສນ຺ຕກຄ຺ຄຫຓໍ ວຎ຺ຈນໍ ນາມ. ຕສ຺ເສວໍ ປວຕ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ – ເອໂກ ກິຣ ອຸຊຸຊາຕິໂກ ຄາມິກປຸຣິໂສ ອຣຎ຺ຎໂຕ ສສກໍ ອາເນຕ຺ວາ ນທີຕີເຣ ຐເປຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ໂອຕຣິ. ອເຖໂກ ຘຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ສສກໍ ສີເສ ກຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ໂອຕິຓ຺ໂຓ. ອິຕໂຣ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ສສກໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິໂລເກສິ. ຕເມນໍ ຘຸຕ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ໂຠ ວິໂລເກສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ເມ ຐາເນ ສສໂກ ຐປິໂຕ, ຕໍ ນ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອນ຺ຘພາລ, ຕ຺ວໍ ນ ຊານາສິ, ສສກາ ນາມ ນທີຕີເຣ ຐປິຕາ ປລາຍນ຺ຕິ, ປສ຺ສ ອຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ສສກໍ ສີເສ ຐເປຕ຺ວາວ ນ຺ຫາຍາມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ອປ຺ປຏິຠານຕາຍ ‘‘ເອວໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປກ຺ກາມິ. ເອກກຫາປເຓນ ມິຄໂປຕກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນ ຕໍ ທຕ຺ວາ ທ຺ວິກຫາປຓຄ຺ຆນກສ຺ສ ມິຄສ຺ສ ຄຫິຕວຕ຺ຖຸເປຕ຺ຖ ກເຖຕພ຺ພໍ. ທິສ຺ສນ຺ຕິ ໂລຠຘມ຺ເມສູຕິ ສກ຺ກ, ອິເມ ອາໂລປາທໂຍ ປາປຘມ຺ມາ ໂລຠສຠາເວສຸ ໂລຠາຠິຠູເຕສຸ ສຕ຺ເຕສຸ ທິສ຺ສນ຺ຕິ. ນ ຫິ ອລຸທ຺ຘາ ເອວຣູປານິ ກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂລໂຠ ອເນກາທີນໂວ, ຕສ຺ມາ ໂລຠມ຺ປິ ນ ໂຣເຈມິ.

ສ຺ເນຫສງ຺ຄຖິຕາ ຄນ຺ຖາຕິ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອລ຺ລີຍນລກ຺ຂເຓນ ສ຺ເນເຫນ ສງ຺ຄຖິຕາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປາທວເສນ ຆຏິຕາ ສຸຕ຺ເຕນ ປຸປ຺ຜານິ ວິຍ ພທ຺ຘາ ນານປ຺ປກາເຣສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕມານາ ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ຖາ. ເສນ຺ຕິ ມໂນມຍາ ປຸຖູຕິ ເຕ ປຸຖູສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຸວຓ຺ຓາທີຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕານິ ສຸວຓ຺ຓາທິມຍານິ ອາຠຣຓາທີນິ ວິຍ ມເນນ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ ມໂນມຍາ ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ຖາ ເຕສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ເສນ຺ຕິ ອນຸເສນ຺ຕິ. ເຕ ຠຸສໍ ອຸປຕາເປນ຺ຕີຕິ ເຕ ເອວໍ ອນຸສຍິຕາ ພລວຕາປໍ ຊເນນ຺ຕາ ຠຸສໍ ອຸປຕາເປນ຺ຕິ ອຕິກິລເມນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປນ ຠຸສໍ ອຸປຕາປເນ ‘‘ສລ຺ລວິທ຺ໂຘວ ຣຸປ຺ປຕີ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ໗໗໓) ຄາຖາຍ ວຕ຺ຖຸ, ‘‘ປິຍຊາຕິກາ ຫິ ຄຫປຕິ, ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ປິຍປ຺ປຠຸຕິກາ’’ (ມ. ນິ. ໒.໓໕໓), ‘‘ປິຍໂຕ ຊາຍຕີ ໂສໂກ’’ຕິອາທີນິ (ຘ. ປ. ໒໑໒) ສຸຕ຺ຕານິ ຈ ອາຫຣິຕພ຺ພານິ. ອປິຈ ມງ຺ຄລໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ທາຣເກ ທຕ຺ວາ ພລວໂສເກນ ຫທຍໍ ຜລິ, ເວສ຺ສນ຺ຕຣໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸທປາທິ. ເອວໍ ປູຣິຕປາຣມີນໍ ມຫາສຕ຺ຕານໍ ເປມໍ ອຸປຕາປໍ ກໂຣຕິເຍວ. ອຍໍ ສ຺ເນເຫ ອາທີນໂວ, ຕສ຺ມາ ສ຺ເນຫມ຺ປິ ນ ໂຣເຈມີຕິ.

ສກ຺ໂກ ປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກຓ຺ຫປຓ຺ຑິຕ ຕຍາ ອິເມ ປຎ຺ຫາ ພຸທ຺ຘລີຬາຍ ສາຘຸກໍ ກຖິຕາ, ອຕິວິຍ ຕຸຏ຺ໂຐສ຺ມິ ເຕ, ອປຣມ຺ປິ ວຣໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທສມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໐.

‘‘ເອຕສ຺ມິໍ ເຕ ສຸລປິເຕ, ປຕິຣູເປ ສຸຠາສິເຕ;

ວຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເຕ ທມ຺ມິ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສິຈ຺ຉສີ’’ຕິ.

ຕໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອນນ຺ຕຣຄາຖມາຫ –

໒໑.

‘‘ວຣຎ຺ເຈ ເມ ອໂທ ສກ຺ກ, ສພ຺ພຠູຕານມິສ຺ສຣ;

ອຣຎ຺ເຎ ເມ ວິຫຣໂຕ, ນິຈ຺ຈໍ ເອກວິຫາຣິໂນ;

ອາພາຘາ ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ອນ຺ຕຣາຍກຣາ ຠຸສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນ຺ຕຣາຍກຣາ ຠຸສາຕິ ອິມສ຺ສ ເມ ຕໂປກມ຺ມສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍກຣາ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ‘‘ກຓ຺ຫປຓ຺ຑິໂຕ ວຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ນ ອາມິສສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕໂປກມ຺ມນິສ຺ສິຕເມວ ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ປສນ຺ໂນ ອປຣມ຺ປິ ວຣໍ ທທມາໂນ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໒໒.

‘‘ເອຕສ຺ມິໍ ເຕ ສຸລປິເຕ, ປຕິຣູເປ ສຸຠາສິເຕ;

ວຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເຕ ທມ຺ມິ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສິຈ຺ຉສີ’’ຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ວຣຄ຺ຄຫຓາປເທເສນ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໒໓.

‘‘ວຣຎ຺ເຈ ເມ ອໂທ ສກ຺ກ, ສພ຺ພຠູຕານມິສ຺ສຣ;

ນ ມໂນ ວາ ສຣີຣໍ ວາ, ມໍ-ກເຕ ສກ຺ກ ກສ຺ສຈິ;

ກທາຈິ ອຸປຫຎ຺ເຎຖ, ເອຕໍ ສກ຺ກ ວຣໍ ວເຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມໂນ ວາຕິ ມໂນທ຺ວາຣໍ ວາ. ສຣີຣໍ ວາຕິ ກາຍທ຺ວາຣໍ ວາ, ວຈີທ຺ວາຣມ຺ປິ ເອເຕສໍ ຄຫເຓນ ຄຫິຕເມວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ມໍ-ກເຕຕິ ມມ ກາຣຓາ. ອຸປຫຎ຺ເຎຖາຕິ ອຸປຆາຕໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ອປຣິສຸທ຺ຘໍ ອສ຺ສ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສກ຺ກ ເທວຣາຊ, ມມ ກາຣຓາ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ມມ ອນຕ຺ຖກາມຕາຍ ກສ຺ສຈິ ສຕ຺ຕສ຺ສ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ກາເລ ອິທໍ ຕິວິຘມ຺ປິ ກມ຺ມທ຺ວາຣໍ ນ ອຸປຫຎ຺ເຎຖ, ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ທສຫິ ອກຸສລກມ຺ມປເຖຫິ ວິມຸຕ຺ຕໍ ປຣິສຸທ຺ຘເມວ ຠເວຍ຺ຍາຕິ.

ອິຕິ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຉສຸປິ ຐາເນສຸ ວຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ເນກ຺ຂມ຺ມນິສ຺ສິຕເມວ ຄຓ຺ຫິ, ຊານາຕິ ເຈສ ‘‘ສຣີຣໍ ນາມ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍ, ນ ຕໍ ສກ຺ກາ ສກ຺ເກນ ອພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ຕີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ປຣິສຸທ຺ຘຠາໂວ ອສກ຺ກາຍຕ຺ໂຕວ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖໍ ອິເມ ວເຣ ຄຓ຺ຫິ. ສກ຺ໂກປິ ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ຘຸວຜລໍ ກຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສິຣສິ ອຎ຺ຊລິໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອໂຣຄາ ອິເຘວ ວສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອານນ຺ທ, ປຸພ຺ເພ ມຍາ ນິວຸຕ຺ຖຠູມິປ຺ປເທໂສ ເຈໂສ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສກ຺ໂກ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ອໂຫສິ, ກຓ຺ຫປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກຓ຺ຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໔໔໑] ໓. ຈຕຸໂປສຖິກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

໒໔-໓໘. ໂຍ ໂກປເນຍ຺ໂຍຕິ ອິທໍ ຈຕຸໂປສຖິກຊາຕກໍ ປຸຓ຺ຓກຊາຕເກ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ຈຕຸໂປສຖິກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໔໔໒] ໔. ສງ຺ຂຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ພຫຸສ຺ສຸໂຕຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາຣທານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິເຣໂກ ອຸປາສໂກ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ສ຺ວາຕນາຍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຆຣທ຺ວາເຣ ມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກາລໍ ອາໂຣຈາເປສິ. ສຕ຺ຖາ ປຎ຺ຈສຕຠິກ຺ຂຸປຣິວາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ອຸປາສໂກ ສປຸຕ຺ຕທາໂຣ ສປຣິຊໂນ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ປຸນ ສ຺ວາຕນາຍາຕິ ເອວໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາຣໍ ອທາສິ. ຕໍ ປນ ທທມາໂນ ອຸປາຫນທານໍ ອຸສ຺ສນ຺ນໍ ກຕ຺ວາ ອທາສິ. ທສພລສ຺ສ ທິນ຺ໂນ ອຸປາຫນສງ຺ຆາໂຏ ສຫສ຺ສຄ຺ຆນໂກ ອໂຫສິ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຄ຺ຄສາວການໍ ປຎ຺ຈສຕຄ຺ຆນໂກ, ເສສານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ສຕຄ຺ຆນໂກ. ອິຕິ ໂສ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາຣທານໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ນິສີທິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ມຘຸເຣນ ສເຣນ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ອຸປາສກ, ອຸຬາຣໍ ເຕ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາຣທານໍ, ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຫິ, ປຸພ຺ເພ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ເອກໍ ອຸປາຫນສງ຺ຆາຏໍ ທຕ຺ວາ ນາວາຍ ຠິນ຺ນາຍ ອປ຺ປຕິຏ຺ເຐ ມຫາສມຸທ຺ເທປິ ອຸປາຫນທານນິສ຺ສນ຺ເທນ ປຕິຏ຺ຐໍ ລຠິໍສຸ, ຕ຺ວໍ ປນ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາຣທານໍ ອທາສິ, ຕສ຺ສ ເຕ ອຸປາຫນທານສ຺ສ ຜລໍ ກສ຺ມາ ນ ປຕິຏ຺ຐາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ອຍໍ ພາຣາຓສີ ໂມຬິນີ ນາມ ອໂຫສິ. ໂມຬິນິນຄເຣ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ສງ຺ໂຂ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຑ຺ໂຒ ມຫທ຺ຘໂນ ມຫາໂຠໂຄ ປຫູຕວິຕ຺ຕຸປກຣໂຓ ປຫູຕຘນຘຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓຣຊໂຕ ຈຕູສຸ ນຄຣທ຺ວາເຣສຸ ນຄຣມຊ຺ເຌ ນິເວສນທ຺ວາເຣ ຈາຕິ ຉສຸ ຐາເນສຸ ຉ ທານສາລາໂຍ ກາເຣຕ຺ວາ ເທວສິກໍ ຉສຕສຫສ຺ສານິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ກປຓທ຺ຘິການໍ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຫໍ ເຄເຫ ຘເນ ຂີເຓ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ອປຣິກ຺ຂີເຓເຍວ ຘເນ ນາວາຍ ສຸວຓ຺ຓຠູມິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘນໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ນາວໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑສ຺ສ ປູຣາເປຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຍາວາຫໍ ອາຄຈ຺ຉາມິ, ຕາວ ເມ ທານໍ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທາສກມ຺ມກຣປຣິວຸໂຕ ຉຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ອຸປາຫນໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມເຍ ປຏ຺ຏນຄາມາຠິມຸໂຂ ປາຍາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຄນ຺ຘມາທເນ ເອໂກ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕໍ ຘນາຫຣຓຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຫາປຸຣິໂສ ຘນໍ ອາຫຣິຕຸໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຠວິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ອສ຺ສ ສມຸທ຺ເທ ອນ຺ຕຣາໂຍ, ໂນ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ເອສ ມໍ ທິສ຺ວາ ຉຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຸປາຫນຎ຺ຈ ມຍ຺ຫໍ ທຕ຺ວາ ອຸປາຫນທານນິສ຺ສນ຺ເທນ ສມຸທ຺ເທ ຠິນ຺ນາຍ ນາວາຍ ປຕິຏ຺ຐໍ ລຠິສ຺ສຕິ, ກຣິສ຺ສາມິສ຺ສ ອນຸຄ຺ຄຫ’’ນ຺ຕິ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາວິທູເຣ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຈຓ຺ຑວາຕາຕເປ ອງ຺ຄາຣສນ຺ຖຣສທິສໍ ອຸຓ຺ຫວາລຸກໍ ມທ຺ທນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຠິມຸໂຂ ອາຄຈ຺ຉິ.

ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາວ ‘‘ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ເມ ອາຄຕໍ, ອຊ຺ຊ ມຍາ ເອຕ຺ຖ ທານພີຊໍ ໂຣເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ເວເຄນ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍ຺ຫໍ ອນຸຄ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ໂຖກໍ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ອິມໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ອຸປສງ຺ກມຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ເຕ ຣຸກ຺ຂມູເລ ວາລຸກໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ວາສິຕປຣິສ຺ສາວິເຕນ ອຸທເກນ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘເຕເລນ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປາຫນາ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ຄນ຺ຘເຕເລນ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປາເທສຸ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມາ ອຸປາຫນາ ອາຣຸຍ຺ຫ ຉຕ຺ຕໍ ມຕ຺ຖເກ ກຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ຉຕ຺ຕຸປາຫນໍ ອທາສິ. ໂສ ອສ຺ສ ອນຸຄ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປສາທສໍວຑ຺ຒນຕ຺ຖໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວສ຺ສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາທນເມວ ອຄມາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຕິວິຍ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ປຏ຺ຏນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນາວໍ ອຠິຣຸຫິ. ອຖສ຺ສ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ນາວາ ວິວຣໍ ອທາສິ, ອຸທກໍ ອຸສ຺ສິຎ຺ຈິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ມຫາຊໂນ ມຣຓຠຍຠີໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ເທວຕາ ນມສ຺ສິຕ຺ວາ ມຫາວິຣວໍ ວິຣວິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸປຏ຺ຐາກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສກລສຣີຣໍ ເຕເລນ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ສປ຺ປິນາ ສທ຺ຘິໍ ສກ຺ຂຣຈຸຓ຺ຓໍ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ຂາທາເປຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກູປກຍຏ຺ຐິມຕ຺ຖກໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ‘‘ອິມາຍ ທິສາຍ ອມ຺ຫາກໍ ນຄຣ’’ນ຺ຕິ ທິສໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປປຣິປນ຺ຖໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ໂມເຈນ຺ໂຕ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຸສຠມຕ຺ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຕິ. ມຫາຊໂນ ວິນາສໍ ປາປຸຓິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ປນ ອຸປຏ຺ຐາເກນ ສທ຺ຘິໍ ສມຸທ຺ທໍ ຕຣິຕຸໍ ອາຣຠິ. ຕສ຺ສ ຕຣນ຺ຕສ຺ເສວ ສຕ຺ຕໂມ ທິວໂສ ຊາໂຕ. ໂສ ຕສ຺ມິມ຺ປິ ກາເລ ໂລໂຓທເກນ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ອຸໂປສຖິໂກ ອໂຫສິເຍວ.

ຕທາ ປນ ຈຕູຫິ ໂລກປາເລຫິ ມຓິເມຂລາ ນາມ ເທວຘີຕາ ‘‘ສເຈ ສມຸທ຺ເທ ນາວາຍ ຠິນ຺ນາຍ ຕິສຣຓຄຕາ ວາ ສີລສມ຺ປນ຺ນາ ວາ ມາຕາປິຕຸປຏ຺ຐາກາ ວາ ມນຸສ຺ສາ ທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ສມຸທ຺ເທ ອາຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ຐປິຕາ ໂຫຕິ. ສາ ອຕ຺ຕໂນ ອິສ຺ສຣິເຍນ ສຕ຺ຕາຫມນຸຠວິຕ຺ວາ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສມຸທ຺ທໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ສີລາຈາຣສໍຍຸຕ຺ຕໍ ສງ຺ຂພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ສ ສຕ຺ຕໂມ ທິວໂສ ສມຸທ຺ເທ ປຕິຕສ຺ສ, ສເຈ ໂສ ມຣິສ຺ສຕິ ອຕິວິຍ ຄາຣຍ຺ຫາ ເມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສໍວິຄ຺ຄມານຫທຍາ ຫຸຕ຺ວາ ເອກໍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ນານຄ຺ຄຣສໂຠຊນສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ວາຕເວເຄນ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕ຺ວໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາຫາໂຣ, ອິທໍ ທິພ຺ພໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອປເນຫິ ຕວ ຠຕ຺ຕໍ, ອຫໍ ອຸໂປສຖິໂກ’’ຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄໂຕ ເທວຕໍ ອທິສ຺ວາ ສທ຺ທເມວ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປກຕິສຸຂຸມາໂລ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາຫາຣຕາຍ ທຸກ຺ຂິໂຕ ມຣຓຠເຍນ ວິລປຕິ ມຎ຺ເຎ, ອສ຺ສາເສສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໓໙.

‘‘ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ສຸຕຘມ຺ໂມສິ ສງ຺ຂ, ທິຏ຺ຐາ ຕຍາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈ;

ອຖກ຺ຂເຓ ທສ຺ສຍເສ ວິລາປໍ, ອຎ຺ໂຎ ນຸ ໂກ ເຕ ປຏິມນ຺ຕໂກ ມຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຕຘມ຺ໂມສີຕິ ຘມ຺ໂມປິ ຕຍາ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສນ຺ຕິເກ ສຸໂຕ ອສິ. ທິຏ຺ຐາ ຕຍາຕິ ເຕສໍ ປຈ຺ຈເຍ ເທນ຺ເຕນ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈ ຕຍາ ທິຏ຺ຐາ. ເອວໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ຫິ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ເຕ ນ ປສ຺ສຕິເຍວ. ອຖກ຺ຂເຓຕິ ອຖ ອກ຺ຂເຓ ສລ຺ລປນ຺ຕສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຠາເວນ ວຈນສ຺ສ ອໂນກາເສ. ທສ຺ສຍເສຕິ ‘‘ອຫໍ ອຸໂປສຖິໂກ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ວິລາປໍ ທສ຺ເສສິ. ປຏິມນ຺ຕໂກຕິ ມຍາ ອຎ຺ໂຎ ໂກ ຕວ ປຏິມນ຺ຕໂກ ປຏິວຈນທາຍໂກ, ກິໍກາຣຓາ ເອວໍ ວິປ຺ປລປສີຕິ?

ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ສ ເທວຕາ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ, ນາຫໍ ມຣຓສ຺ສ ຠາຍາມິ, ອຕ຺ຖິ ປນ ເມ ອຎ຺ໂຎ ປຏິມນ຺ຕໂກ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໐.

‘‘ສຸພ຺ຠູ ສຸຠາ ສຸປ຺ປຏິມຸກ຺ກກມ຺ພຸ, ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ໂສວຓ຺ຓມຍາຍ ປາຕິຍາ;

‘ຠຸຎ຺ຊສ຺ສຸ ຠຕ຺ຕໍ’ ອິຕິ ມໍ ວເທຕິ, ສທ຺ຘາວິຕ຺ຕາ, ຕມຫໍ ໂນຕິ ພ຺ຣູມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸພ຺ຠູຕິ ສຸຠມຸຂາ. ສຸຠາຕິ ປາສາທິກາ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣາ. ສຸປ຺ປຏິມຸກ຺ກກມ຺ພູຕິ ປຏິມຸກ຺ກສຸວຓ຺ຓາລງ຺ກາຣາ. ປຄ຺ຄຍ຺ຫາຕິ ສຸວຓ຺ຓປາຕິຍາ ຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ. ສທ຺ຘາວິຕ຺ຕາຕິ ສທ຺ຘາ ເຈວ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ຈ. ‘‘ສທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ສທ຺ຘນ຺ຕິ ສທ຺ທຫນ຺ຕໍ, ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕໍ. ຕມຫໍ ໂນຕີຕິ ຕມຫໍ ເທວຕໍ ອຸໂປສຖິກຕ຺ຕາ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ໂນຕິ ພ຺ຣູມິ, ນ ວິປ຺ປລປາມິ ສມ຺ມາຕິ.

ອຖສ຺ສ ໂສ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໑.

‘‘ເອຕາທິສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ທິສ຺ວານ ຍກ຺ຂໍ, ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ ໂປໂສ ສຸຂມາສິສາໂນ;

ອຸຏ຺ເຐຫິ ນໍ ປຎ຺ຊລິກາຠິປຸຈ຺ຉ, ເທວີ ນຸສິ ຕ຺ວໍ ອຸທ ມານຸສີ ນູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຂມາສິສາໂນຕິ ເອຕາທິສໍ ຍກ຺ຂໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສຸຂໍ ອາສີສນ຺ໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຸຣິໂສ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ສຸຂໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ອຸຏ຺ເຐຫີຕິ ອຸທກໂຕ ອຸຏ຺ຐານາກາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐຫ. ປຎ຺ຊລິກາຠິປຸຈ຺ຉາຕິ ອຎ຺ຊລິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຠິປຸຈ຺ຉ. ອຸທ ມານຸສີຕິ ອຸທາຫຸ ມຫິທ຺ຘິກາ ມານຸສີ ຕ຺ວນ຺ຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຍຸຕ຺ຕໍ ກເຖສີ’’ຕິ ຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໔໒.

‘‘ຍໍ ຕ຺ວໍ ສຸເຂນາຠິສເມກ຺ຂເສ ມໍ, ຠຸຎ຺ຊສ຺ສຸ ຠຕ຺ຕໍ ອິຕິ ມໍ ວເທສິ;

ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ນາຣິ ມຫານຸຠາເວ, ເທວີ ນຸສິ ຕ຺ວໍ ອຸທ ມານຸສີ ນູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ຕ຺ວນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ສຸເຂນ ມໍ ອຠິສເມກ຺ຂເສ, ປິຍຈກ຺ຂູຫິ ໂອໂລເກສິ. ປຸຈ຺ຉາມິ ຕນ຺ຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມິ.

ຕໂຕ ເທວຘີຕາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໔໓.

‘‘ເທວີ ອຫໍ ສງ຺ຂ ມຫານຸຠາວາ, ອິຘາຄຕາ ສາຄຣວາຣິມຊ຺ເຌ;

ອນຸກມ຺ປິກາ ໂນ ຈ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ, ຕເວວ ອຕ຺ຖາຍ ອິຘາຄຕາສ຺ມິ.

໔໔.

‘‘ອິຘນ຺ນປານໍ ສຍນາສນຎ຺ຈ, ຍານານິ ນານາວິວິຘານິ ສງ຺ຂ;

ສພ຺ພສ຺ສ ຕ຺ຍາຫໍ ປຏິປາທຍາມິ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຕຸຍ຺ຫໍ ມນສາຠິປຕ຺ຖິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ມຫາສມຸທ຺ເທ. ນານາວິວິຘານີຕິ ພຫູນິ ຈ ອເນກປ຺ປກາຣານິ ຈ ຫຕ຺ຖິຍານອສ຺ສຍານາທີນິ ອຕ຺ຖິ. ສພ຺ພສ຺ສ ຕ຺ຍາຫນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອນ຺ນປານາທິໂນ ສພ຺ພສ຺ສ ສາມິກໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ເຕ ອນ຺ນປານາທິໍ ປຏິປາທຍາມິ ທທາມິ. ຍໍ ກິຎ຺ຈີຕິ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສາ ອິຈ຺ຉິຕໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ເຕ ທມ຺ມີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ເທວຘີຕາ ສມຸທ຺ທປິຏ຺ເຐ ມຍ຺ຫໍ ‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ທມ຺ມີ’ຕິ ວທຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອສາ ມຍາ ກເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ທາຕຸກາມາ, ອຸທາຫຸ ອຕ຺ຕໂນ ພເລນ, ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ຕາວ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໕.

‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຍິຏ຺ຐຎ຺ຈ ຫຸຕຎ຺ຈ ມຍ຺ຫໍ, ສພ຺ພສ຺ສ ໂນ ອິສ຺ສຣາ ຕ຺ວໍ ສຸຄຕ຺ເຕ;

ສຸສ຺ໂສຓິ ສຸພ຺ຠມຸ ສຸວິລຄ຺ຄມຊ຺ເຌ, ກິສ຺ສ ເມ ກມ຺ມສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍິຏ຺ຐນ຺ຕິ ທານວເສນ ຍຊິຕໍ. ຫຸຕນ຺ຕິ ອາຫຸນປາຫຸນວເສນ ທິນ຺ນໍ. ສພ຺ພສ຺ສ ໂນ ອິສ຺ສຣາ ຕ຺ວນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອມ຺ຫາກໍ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມສ຺ສ ຕ຺ວໍ ອິສ຺ສຣາ, ‘‘ອິມສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ, ອິມສ຺ສ ອຍ’’ນ຺ຕິ ພ຺ຍາກຣິຕຸໍ ສມຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸສ຺ໂສຓີຕິ ສຸນ຺ທຣອູຣຸລກ຺ຂເຓ. ສຸພ຺ຠມູຕິ ສຸນ຺ທຣຠມຸເກ. ສຸວິລຄ຺ຄມຊ຺ເຌຕິ ສຸຏ຺ຐຸວິລຄ຺ຄິຕຕນຸມຊ຺ເຌ. ກິສ຺ສ ເມຕິ ມຍາ ກຕກມ຺ເມສຸ ກຕຣກມ຺ມສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ, ເຍນາຫໍ ອປ຺ປຕິຏ຺ເຐ ສມຸທ຺ເທ ປຕິຏ຺ຐໍ ລຠາມີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເທວຘີຕາ ‘‘ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘ຍໍ ເຕນ ກຸສລໍ ກຕໍ, ຕໍ ກມ຺ມໍ ນ ຊານາຕີ’ຕິ ອຎ຺ຎາຍ ປຸຈ຺ຉຕິ ມຎ຺ເຎ, ກຖຍິສ຺ສາມິ ທານິສ຺ສາ’’ຕິ ຕໍ ກເຖນ຺ຕີ ອຏ຺ຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໖.

‘‘ຆມ຺ເມ ປເຖ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເອກຠິກ຺ຂຸໍ, ອຸຄ຺ຆຏ຺ຏປາທໍ ຕສິຕໍ ກິລນ຺ຕໍ;

ປຏິປາທຍີ ສງ຺ຂ ອຸປາຫນານິ, ສາ ທກ຺ຂິຓາ ກາມທຸຫາ ຕວຊ຺ຊາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອກຠິກ຺ຂຸນ຺ຕິ ເອກໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ອຸຄ຺ຆຏ຺ຏປາທນ຺ຕິ ອຸຓ຺ຫວາລຸກາຍ ຆຏ຺ຏິຕປາທໍ. ຕສິຕນ຺ຕິ ປິປາສິຕໍ. ປຏິປາທຍີຕິ ປຏິປາເທສິ, ໂຍເຊສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາມທຸຫາຕິ ສພ຺ພກາມທາຍິກາ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ເອວຣູເປປິ ນາມ ອປ຺ປຕິຏ຺ເຐ ມຫາສມຸທ຺ເທ ມຍາ ທິນ຺ນອຸປາຫນທານໍ ມມ ສພ຺ພກາມທທໍ ຊາຕໍ, ອໂຫ ສຸທິນ຺ນໍ ເມ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ທານ’’ນ຺ຕິ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ນວມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໗.

‘‘ສາ ໂຫຕຸ ນາວາ ຜລກູປປນ຺ນາ, ອນວສ຺ສຸຕາ ເອຣກວາຕຍຸຕ຺ຕາ;

ອຎ຺ຎສ຺ສ ຍານສ຺ສ ນ ເຫຕ຺ຖ ຠູມິ, ອຊ຺ເຊວ ມໍ ໂມຬິນິໍ ປາປຍສ຺ສູ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ເທວເຕ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ມຍ຺ຫໍ ເອກໍ ນາວໍ ມາເປຫິ, ຂຸທ຺ທກໍ ປນ ເອກໂທຓິກນາວໍ ມາເປຫິ, ຍໍ ນາວໍ ມາເປສ຺ສສິ, ສາ ໂຫຕຸ ນາວາ ພຫູຫິ ສຸສິພ຺ພິເຕຫິ ຜລເກຫິ ອຸປປນ຺ນາ, ອຸທກປເວສນສ຺ສາຠາເວນ ອນວສ຺ສຸຕາ, ເອຣເກນ ສມ຺ມາ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ວາເຕນ ຍຸຕ຺ຕາ, ຐເປຕ຺ວາ ທິພ຺ພນາວໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຍານສ຺ສ ເອຕ຺ຖ ຠູມິ ນຕ຺ຖິ, ຕາຍ ປນ ທິພ຺ພນາວາຍ ອຊ຺ເຊວ ມໍ ໂມຬິນິນຄຣໍ ປາປຍສ຺ສູຕິ.

ເທວຘີຕາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕຣຕນມຍໍ ນາວໍ ມາເປສິ. ສາ ທີຆໂຕ ອຏ຺ຐອຸສຠາ ອໂຫສິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈຕຸອຸສຠາ, ຄມ຺ຠີຣໂຕ ວີສຕິຍຏ຺ຐິກາ. ຕສ຺ສາ ອິນ຺ທນີລມຍາ ຕໂຍ ກູປກາ, ໂສວຓ຺ຓມຍານິ ໂຍຕ຺ຕານິ ຣຊຕມຍານິ ປຕ຺ຕານິ ໂສວຓ຺ຓມຍານິ ຈ ຜິຍາຣິຕ຺ຕານິ ອເຫສຸໍ. ເທວຕາ ຕໍ ນາວໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຣຕນານໍ ປູເຣຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາລິງ຺ຄິຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕນາວາຍ ອາໂຣເປສິ, ອຸປຏ຺ຐາກໍ ປນສ຺ສ ນ ໂອໂລເກສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຕ຺ຕນາ ກຕກລ຺ຍາຓໂຕ ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິໍ ອທາສິ, ໂສ ອນຸໂມທິ. ຕທາ ເທວຕາ ຕມ຺ປິ ອາລິງ຺ຄິຕ຺ວາ ນາວາຍ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ອຖ ນໍ ນາວໍ ໂມຬິນິນຄຣໍ ເນຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຆເຣ ຘນໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານເມວ ອຄມາສິ. ສຕ຺ຖາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ –

໔໘.

‘‘ສາ ຕຕ຺ຖ ວິຕ຺ຕາ ສຸມນາ ປຕີຕາ, ນາວໍ ສຸຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ;

ອາທາຍ ສງ຺ຂໍ ປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ, ອຸປານຍີ ນຄຣໍ ສາຘຸຣມ຺ມ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມໍ ໂອສານຄາຖໍ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ສາຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ສາ ເທວຕາ ຕຕ຺ຖ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ວິຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕາຍ ປີຕິຍາ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ວິຕ຺ຕາ. ສຸມນາຕິ ສຸນ຺ທຣມນາ ປາໂມຊ຺ເຊນ ປຕີຕຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ວິຈິຕ຺ຣນາວໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ປຣິຈາຣເກນ ສທ຺ຘິໍ ອາທາຍ ສາຘຸຣມ຺ມໍ ອຕິຣມຓີຍໍ ນຄຣໍ ອຸປານຍີຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ຍາວຊີວໍ ອປຣິມິຕຘນໍ ເຄຫໍ ອຊ຺ຌາວສນ຺ໂຕ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສີລໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ຊີວິຕປຣິໂຍສາເນ ສປຣິໂສ ເທວນຄຣໍ ປຣິປູເຣສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ.

ຕທາ ເທວຘີຕາ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ອໂຫສິ, ອຸປຏ຺ຐາກປຸຣິໂສ ອານນ຺ໂທ, ສງ຺ຂພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ສງ຺ຂຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໔໔໓] ໕. ຈູຬໂພຘິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ໂຍ ເຕ ອິມໍ ວິສາລກ຺ຂິນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ໂກຘນໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸ ນິຍ຺ຍານິເກ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາປິ ໂກຘໍ ນິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ໂກຘໂນ ອໂຫສິ ອຸປາຍາສພຫຸໂລ, ອປ຺ປມ຺ປິ ວຸຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ອຠິສຊ຺ຊິ ກຸປ຺ປິ ພ຺ຍາປຊ຺ຊິ ປຕິຏ຺ຐຍິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ໂກຘນຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ໂກຘໂນ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ໂກໂຘ ນາມ ວາເຣຕພ຺ໂພ, ເອວຣູໂປ ຫິ ອິຘໂລເກ ຈ ປຣໂລເກ ຈ ອນຕ຺ຖກາຣໂກ, ຕ຺ວໍ ນິກ຺ໂກຘສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ກຸຊ຺ຌສິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ພາຫິຣສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາປິ ໂກຘໍ ນ ກຣິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ກາສິນິຄເມ ເອໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຑ຺ໂຒ ມຫທ຺ຘໂນ ມຫາໂຠໂຄ ອປຸຕ຺ຕໂກ ອໂຫສິ, ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ປຸຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຖສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ຈວິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ‘‘ໂພຘິກຸມາໂຣ’’ຕິ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ຕສ຺ສ ວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄຕສ຺ສ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ເສວ ມາຕາປິຕໂຣ ສມານຊາຕິກາ ກຸລາ ກຸມາຣິກໍ ອາເນສຸໍ. ສາປິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ຈຸຕາວ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣາ ເທວຈ຺ຉຣປຏິຠາຄາ. ເຕສໍ ອນິຈ຺ຉມານານຎ຺ເຎວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາວາຫວິວາຫໍ ກຣິໍສຸ. ອຸຠິນ຺ນໍ ປເນເຕສໍ ກິເລສສມຸທາຈາໂຣ ນາມ ນ ຠູຕປຸພ຺ໂພ, ສໍຣາຄວເສນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ໂອໂລກນໍ ນາມ ນາໂຫສິ, ສຸປິເນປິ ເມຖຸນຘມ຺ໂມ ນາມ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ, ເອວໍ ປຣິສຸທ຺ຘສີລາ ອເຫສຸໍ.

ອຖາປຣຠາເຄ ມຫາສຕ຺ໂຕ ມາຕາປິຕູສຸ ກາລກເຕສຸ ເຕສໍ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ຕ຺ວໍ ອິມໍ ອສີຕິໂກຏິຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸເຂນ ຊີວາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິໍ ກຣິສ຺ສຖ ຕຸມ຺ເຫ ປນ, ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕາ’’ຕິ? ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຘເນນ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ຫິມວນ຺ຕປເທສໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາມ ປຸຣິສານຎ຺ເຎວ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ? ‘‘ອິຕ຺ຖີນມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ຠທ຺ເທ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ຉຏ຺ຏິຕເຂຬໍ ນ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຘເນນ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ອຫມ຺ປິ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠທ຺ເທ’’ຕິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣມຓີເຍ ຠູມິຠາເຄ ອສ຺ສມໍ ກຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸຎ຺ຉາຈຣິຍາຍ ຜລາຜເລຫິ ຍາເປນ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ທສມຕ຺ຕານິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ວສິໍສຸ, ຌານໍ ປນ ເນສໍ ນ ຕາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ປພ຺ພຊ຺ຊາສຸເຂເນວ ທສ ສໍວຈ຺ຉເຣ ວສິຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສິໍສຸ.

ອເຖກທິວສໍ ຣາຊາ ອຸຍ຺ຍານປາລໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ອາທາຍ ອາຄຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຸຍ຺ຍານກີຬິກໍ ກີຬິສ຺ສາມ, ອຸຍ຺ຍານໍ ໂສເຘຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ໂສຘິຕໍ ສຊ຺ຊິຕໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ອຄມາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເຕ ອຸໂຠປິ ຊນາ ອຸຍ຺ຍານສ຺ສ ເອກປສ຺ເສ ປພ຺ພຊ຺ຊາສຸເຂນ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ຣາຊາ ອຸຍ຺ຍາເນ ວິຈຣນ຺ໂຕ ເຕ ອຸໂຠປິ ນິສິນ຺ນເກ ທິສ຺ວາ ປຣມປາສາທິກໍ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣໍ ປຣິພ຺ພາຊິກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ໂສ ກິເລສວເສນ ກມ຺ປນ຺ໂຕ ‘‘ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ຕາວ, ອຍໍ ປຣິພ຺ພາຊິກາ ອິມສ຺ສ ກິໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ປພ຺ພຊິຕ ອຍໍ ເຕ ປຣິພ຺ພາຊິກາ ກິໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ມຫາຣາຊ, ກິຎ຺ຈິ ນ ໂຫຕິ, ເກວລໍ ເອກປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ປພ຺ພຊິຕາ, ອປິຈ ໂຂ ປນ ເມ ຄິຫິກາເລ ປາທປຣິຈາຣິກາ ອໂຫສີຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ‘‘ອຍໍ ກິເຣຕສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ນ ໂຫຕິ, ອປິຈ ໂຂ ປນ ຄິຫິກາເລ ປາທປຣິຈາຣິກາ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ, ສເຈ ປນາຫໍ ອິສ຺ສຣິຍພເລນ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອສ ກຣິສ຺ສຕິ, ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ ຕາວ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໙.

‘‘ໂຍ ເຕ ອິມໍ ວິສາລກ຺ຂິໍ, ປິຍໍ ສໍມ຺ຫິຕຠາສິນິໍ;

ອາທາຍ ພລາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ກິໍ ນຸ ກຍິຣາສິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສໍມ຺ຫິຕຠາສິນິນ຺ຕິ ມນ຺ທຫສິຕຠາສິນິໍ. ພລາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ພລກ຺ກາເຣນ ອາທາຍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ກິໍ ນຸ ກຍິຣາສີຕິ ຕສ຺ສ ຕ຺ວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ກິໍ ກເຣຍ຺ຍາສີຕິ?

ອຖສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໐.

‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ເຊ ເມ ນ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ນ ເມ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ ຊີວໂຕ;

ຣຊໍວ ວິປຸລາ ວຸຏ຺ຐິ, ຂິປ຺ປເມວ ນິວາຣເຍ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ມຫາຣາຊ, ສເຈ ອິມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ມມ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ໂກໂປ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ໂສ ເມ ອນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ຍາວາຫໍ ຊີວາມິ, ຕາວ ເມ ນ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ. ນາສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຆນສນ຺ນິວາເສນ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ທສ຺ສາມິ, ອຖ ໂຂ ຍຖາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຣຊໍ ວິປຸລາ ເມຆວຸຏ຺ຐິ ຂິປ຺ປໍ ນິວາເຣຕິ, ຕຖາ ຂິປ຺ປເມວ ນໍ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວາເຣສ຺ສາມີຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ສີຫນາທໍ ນທິ. ຣາຊາ ປນສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາປິ ອນ຺ຘພາລຕາຍ ປຏິພທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ນິວາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອມຈ຺ຈໍ ອາຓາເປສິ ‘‘ອິມໍ ປຣິພ຺ພາຊິກໍ ຣາຊນິເວສນໍ ເນຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ‘‘ອຘມ຺ໂມ ໂລເກ ວຕ຺ຕຕິ, ອຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ປຣິເທວມານໍເຍວ ນໍ ອາທາຍ ປາຍາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ປຣິເທວນສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ເອກວາຣໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ປຸນ ນ ໂອໂລເກສິ. ຕໍ ໂຣທນ຺ຕິໍ ປຣິເທວນ຺ຕິໍ ຣາຊນິເວສນເມວ ນຍິໍສຸ. ໂສປິ ພາຣາຓສິຣາຊາ ອຸຍ຺ຍາເນ ປປຎ຺ຈໍ ອກຕ຺ວາວ ສີຆຕຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປຣິພ຺ພາຊິກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ຍເສນ ນິມນ຺ເຕສິ. ສາ ຍສສ຺ສ ອຄຸຓໍ ປພ຺ພຊາຍ ເອວ ຄຸຓໍ ກເຖສິ. ຣາຊາ ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນ ຕສ຺ສາ ມນໍ ອລຠນ຺ໂຕ ຕໍ ເອກສ຺ມິໍ ຄພ຺ເຠ ກາເຣຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ປຣິພ຺ພາຊິກາ ເອວຣູປໍ ຍສໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ໂສປິ ຕາປໂສ ເອວຣູປໍ ມາຕຸຄາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ໂອໂລກິຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອກາສິ, ປພ຺ພຊິຕາ ໂຂ ປນ ພຫຸມາຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ກິຎ຺ຈິ ປໂຍເຊຕ຺ວາ ອນຕ຺ຖມ຺ປິ ເມ ກເຣຍ຺ຍ, ຄຈ຺ຉາມິ ຕາວ ຊານາມິ ກິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຸຍ຺ຍານໍ ອຄມາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຈີວຣໍ ສິພ຺ພນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ຣາຊາ ມນ຺ທປຣິວາໂຣວ ປທສທ຺ທໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ສຓິກໍ ອຸປສງ຺ກມິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ຈີວຣເມວ ສິພ຺ພິ. ຣາຊາ ‘‘ອຍໍ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ນ ສລ຺ລປຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ‘‘ອຍໍ ກູຏຕາປໂສ ‘ໂກຘສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ທສ຺ສາມິ, ອຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ນໍ ຂິປ຺ປເມວ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’ຕິ ປຐມເມວ ຄຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ໂກເຘນ ຖທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ນ ສລ຺ລປຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໑.

‘‘ຍໍ ນຸ ປຸພ຺ເພ ວິກຕ຺ຖິຕ຺ໂຖ, ພລມ຺ຫິວ ອປສ຺ສິໂຕ;

ສ຺ວຊ຺ຊ ຕຸຓ຺ຫິກໂຕ ທານິ, ສງ຺ຆາຏິໍ ສິພ຺ພມຈ຺ຉສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພລມ຺ຫິວ ອປສ຺ສິໂຕຕິ ພລນິສ຺ສິໂຕ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ. ຕຸຓ຺ຫິກໂຕຕິ ກິຎ຺ຈິ ອວທນ຺ໂຕ. ສິພ຺ພມຈ຺ຉສີຕິ ສິພ຺ພນ຺ໂຕ ອຈ຺ຉສິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ຣາຊາ ໂກຘວເສນ ມໍ ນາລປຕີຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ກເຖສ຺ສາມິ ທານິສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ໂກຘສ຺ສ ວສໍ ອຄຕຠາວ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໕໒.

‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ເມ ນ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ຖ, ນ ເມ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ຖ ຊີວໂຕ;

ຣຊໍວ ວິປຸລາ ວຸຏ຺ຐິ, ຂິປ຺ປເມວ ນິວາຣຍິ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ມຫາຣາຊ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ເມ, ນ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ນ ປນ ເມ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ຖ, ນາສ຺ສ ປວິສິຕ຺ວາ ຫທເຍ ຐາຕຸໍ ອທາສິໍ, ອິຕິ ໂສ ມມ ຊີວໂຕ ນ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ເຖວ, ຣຊໍ ວິປຸລາ ວຸຏ຺ຐິ ວິຍ ຂິປ຺ປເມວ ນໍ ນິວາເຣສິນ຺ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອສ ໂກປເມວ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ສິປ຺ປໍ ສນ຺ຘາຍ ກເຖສິ, ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ຕາວ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໕໓.

‘‘ກິໍ ເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ໂນ ມຸຈ຺ຈິ, ກິໍ ເຕ ນ ມຸຈ຺ຈິ ຊີວໂຕ;

ຣຊໍວ ວິປຸລາ ວຸຏ຺ຐິ, ກຕມໍ ຕໍ ນິວາຣຍີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິໍ ເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ໂນ ມຸຈ຺ຈີຕິ ກິໍ ຕວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ເຈວ ນ ມຸຈ຺ຈິ ຈ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ເອວໍ ໂກໂຘ ພຫຸອາທີນໂວ ມຫາວິນາສທາຍໂກ, ເອໂສ ມມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ອຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ນໍ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ນິວາເຣສິ’’ນ຺ຕິ ໂກເຘ ອາທີນວໍ ປກາເສນ຺ໂຕ –

໕໔.

‘‘ຍມ຺ຫິ ຊາເຕ ນ ປສ຺ສຕິ, ອຊາເຕ ສາຘຸ ປສ຺ສຕິ;

ໂສ ເມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ໂນ ມຸຈ຺ຈິ, ໂກໂຘ ທຸມ຺ເມຘໂຄຈໂຣ.

໕໕.

‘‘ເຍນ ຊາເຕນ ນນ຺ທນ຺ຕິ, ອມິຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂເມສິໂນ;

ໂສ ເມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ໂນ ມຸຈ຺ຈິ, ໂກໂຘ ທຸມ຺ເມຘໂຄຈໂຣ.

໕໖.

‘‘ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ຊາຍມານມ຺ຫິ, ສທຕ຺ຖໍ ນາວພຸຊ຺ຌຕິ;

ໂສ ເມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ໂນ ມຸຈ຺ຈິ, ໂກໂຘ ທຸມ຺ເມຘໂຄຈໂຣ.

໕໗.

‘‘ເຍນາຠິຠູໂຕ ກຸສລໍ ຊຫາຕິ, ປຣກ຺ກເຣ ວິປຸລຎ຺ຈາປິ ອຕ຺ຖໍ;

ສ ຠີມເສໂນ ພລວາ ປມທ຺ທີ, ໂກໂຘ ມຫາຣາຊ ນ ເມ ອມຸຈ຺ຈຖ.

໕໘.

‘‘ກຏ຺ຐສ຺ມິໍ ມຕ຺ຖມານສ຺ມິໍ, ປາວໂກ ນາມ ຊາຍຕິ;

ຕເມວ ກຏ຺ຐໍ ຑຫຕິ, ຍສ຺ມາ ໂສ ຊາຍເຕ ຄິນິ.

໕໙.

‘‘ເອວໍ ມນ຺ທສ຺ສ ໂປສສ຺ສ, ພາລສ຺ສ ອວິຊານໂຕ;

ສາຣມ຺ຠາ ຊາຍເຕ ໂກໂຘ, ໂສປິ ເຕເນວ ຑຍ຺ຫຕິ.

໖໐.

‘‘ອຄ຺ຄີວ ຕິຓກຏ຺ຐສ຺ມິໍ, ໂກໂຘ ຍສ຺ສ ປວຑ຺ຒຕິ;

ນິຫີຍຕິ ຕສ຺ສ ຍໂສ, ກາຬປກ຺ເຂວ ຈນ຺ທິມາ.

໖໑.

‘‘ອເນໂຘ ຘູມເກຕູວ, ໂກໂຘ ຍສ຺ສູປສມ຺ມຕິ;

ອາປູຣຕິ ຕສ຺ສ ຍໂສ, ສຸກ຺ກປກ຺ເຂວ ຈນ຺ທິມາ’’ຕິ. – ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ;

ຕຕ຺ຖ ນ ປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ນ ປສ຺ສຕິ, ປເຄວ ປຣຕ຺ຖໍ. ສາຘຸ ປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ຕຕ຺ຖໍ ປຣຕ຺ຖໍ ອຸຠຍຕ຺ຖມ຺ປິ ສາຘຸ ປສ຺ສຕິ. ທຸມ຺ເມຘໂຄຈໂຣຕິ ນິປ຺ປຎ຺ຎານໍ ອາຘາຣຠູໂຕ ໂຄຈໂຣ. ທຸກ຺ຂເມສິໂນຕິ ທຸກ຺ຂໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕາ. ສທຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖຠູຕໍ ອຕ຺ຖໂຕ ເຈວ ຘມ຺ມໂຕ ຈ ວຸທ຺ຘິໍ. ປຣກ຺ກເຣຕິ ວິປຸລມ຺ປິ ອຕ຺ຖໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຣໂຕ ກາເຣຕິ, ອປເນຖ, ນ ເມ ອິມິນາ ອຕ຺ໂຖຕິ ວທຕິ. ສ ຠີມເສໂນຕິ ໂສ ໂກໂຘ ຠີມາຍ ຠຍຊນນິຍາ ມຫຕິຍາ ກິເລສເສນາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ປມທ຺ທີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ພລວຠາເວນ ອຸຬາເຣປິ ສຕ຺ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ກຣເຓນ ມທ຺ທນສມຕ຺ໂຖ. ນ ເມ ອມຸຈ຺ຈຖາຕິ ມມ ສນ຺ຕິກາ ໂມກ຺ຂໍ ນ ລຠຕິ, ຫທເຍ ວາ ປນ ເມ ຂີຣໍ ວິຍ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ທຘິຠາເວນ ນ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ຖາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ.

ກຏ຺ຐສ຺ມິໍ ມຕ຺ຖມານສ຺ມິນ຺ຕິ ອຣຓີສຫິເຕນ ມຕ຺ຖິຍມາເນ, ‘‘ມທ຺ທມານສ຺ມິ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ຍສ຺ມາຕິ ຍໂຕ ກຏ຺ຐາ ຊາຍຕິ, ຕເມວ ຑຫຕິ. ຄິນີຕິ ອຄ຺ຄິ. ພາລສ຺ສ ອວິຊານໂຕຕິ ພາລສ຺ສ ອວິຊານນ຺ຕສ຺ສ. ສາຣມ຺ຠາ ຊາຍເຕຕິ ອຫໍ ຕ຺ວນ຺ຕິ ອາກຑ຺ຒນວິກຑ຺ຒນໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກຣຓຸຕ຺ຕຣິຍລກ຺ຂຓາ ສາຣມ຺ຠາ ອຣຓີມຕ຺ຖນາ ວິຍ ປາວໂກ ໂກໂຘ ຊາຍຕິ. ໂສປິ ເຕເນວາຕິ ໂສປິ ພາໂລ ເຕເນວ ໂກເຘນ ກຏ຺ຐໍ ວິຍ ອຄ຺ຄິນາ ຑຍ຺ຫຕິ. ອເນໂຘ ຘູມເກຕູວາຕິ ອນິນ຺ຘໂນ ອຄ຺ຄິ ວິຍ. ຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສຸກ຺ກປກ຺ເຂ ຈນ຺ໂທ ວິຍ ລທ຺ໂຘ ຍໂສ ອປຣາປຣໍ ອາປູຣຕີຕິ.

ຣາຊາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ໂຐ ເອກໍ ອມຈ຺ຈໍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ປຣິພ຺ພາຊິກໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນິກ຺ໂກຘຕາປສ, ອຸໂຠປິ ຕຸມ຺ເຫ ປພ຺ພຊ຺ຊາສຸເຂນ ວີຕິນາເມນ຺ຕາ ອິເຘວ ອຸຍ຺ຍາເນ ວສຖ, ອຫໍ ໂວ ຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຂມາເປຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ຕຕ຺ເຖວ ວສິໍສຸ. ອປຣຠາເຄ ປຣິພ຺ພາຊິກາ ກາລມກາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ກາລກຕາຍ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ຠາເວຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂກຘໂນ ຠິກ຺ຂຸ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ.

ຕທາ ປຣິພ຺ພາຊິກາ ຣາຫຸລມາຕາ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ປຣິພ຺ພາຊໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ຈູຬໂພຘິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໔໔໔] ໖. ກຓ຺ຫທີປາຍນຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສຕ຺ຕາຫເມວາຫນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ກຸສຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໐.໑ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ພາຫິຣກປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຕິເຣກປຎ຺ຎາສວສ຺ສານິ ອນຠິຣຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕາ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປເຠທຠເຍນ ອຕ຺ຕໂນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠາວໍ ນ ກສ຺ສຈິ ກເຖສຸໍ, ຕ຺ວໍ ກສ຺ມາ ເອວຣູເປ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ມາທິສສ຺ສ ຄຣຸໂນ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສມ຺ມຸເຂ ຐຕ຺ວາ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠາວໍ ອາວິ ກໂຣສິ, ກິມຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຕໂນ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ນ ຣກ຺ຂສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ວໍສຣຏ຺ເຐ ໂກສມ຺ພິຍໍ ນາມ ນຄເຣ ໂກສມ຺ພໂກ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ນິຄເມ ທ຺ເວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອສີຕິໂກຏິຘນວິຠວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍສຫາຍກາ ກາເມສຸ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ກາເມ ປຫາຍ ມຫາຊນສ຺ສ ໂຣທນ຺ຕສ຺ສ ປຣິເທວນ຺ຕສ຺ສ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ອສ຺ສມປທໍ ກຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸຎ຺ຉາຈຣິຍາຍ ວນມູລຜລາຜເລນ ຍາເປນ຺ຕາ ປຓ຺ຓາສ ວສ຺ສານິ ວສິໍສຸ, ຌານໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ເຕ ປຓ຺ຓາສວສ຺ສຈ຺ຈເຍນ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ຊນປທໍ ຈຣນ຺ຕາ ກາສິຣຏ຺ຐໍ ສມ຺ປາປຸຓິໍສຸ. ຕຕ຺ຣ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ນິຄມຄາເມ ທີປາຍນຕາປສສ຺ສ ຄິຫິສຫາໂຍ ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ອຸໂຠປິ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມໍສຸ. ໂສ ເຕ ທິສ຺ວາວ ອຕ຺ຕມໂນ ປຓ຺ຓສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ເຕ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວສ຺ສານິ ວສິຕ຺ວາ ຕໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕາ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ອຕິມຸຕ຺ຕກສຸສາເນ ວສິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ທີປາຍໂນ ຍຖາຠິຣນ຺ຕໍ ວິຫຣິຕ຺ວາ ປຸນ ຕສ຺ເສວ ສຫາຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄໂຕ. ມຓ຺ຑພ຺ຍຕາປໂສ ຕຕ຺ເຖວ ວສິ.

ອເຖກທິວສໍ ເອໂກ ໂຈໂຣ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ໂຈຣິກໍ ກຕ຺ວາ ຘນສາຣໍ ອາທາຍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ‘‘ໂຈໂຣ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ປຏິພຸທ຺ເຘຫິ ຆຣສ຺ສາມິເກຫິ ເຈວ ອາຣກ຺ຂມນຸສ຺ເສຫິ ຈ ອນຸພທ຺ໂຘ ນິທ຺ຘມເນນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເວເຄນ ສຸສານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕາປສສ຺ສ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ຠຓ຺ຑິກໍ ຉຏ຺ເຏຕ຺ວາ ປລາຍິ. ມນຸສ຺ສາ ຠຓ຺ຑິກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອເຣ ທຸຏ຺ຐຊຏິລ, ຕ຺ວໍ ຣຕ຺ຕິໍ ໂຈຣິກໍ ກຕ຺ວາ ທິວາ ຕາປສຣູເປນ ຈຣສີ’’ຕິ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ໂປເຖຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ເນຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ສຍິໍສຸ. ຣາຊາ ອນຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາວ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ນໍ ສູເລ ອຸຕ຺ຕາເສຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ຕໍ ສຸສານໍ ເນຕ຺ວາ ຂທິຣສູລໍ ອາໂຣປຍິໍສຸ, ຕາປສສ຺ສ ສຣີເຣ ສູລໍ ນ ປວິສຕິ. ຕໂຕ ນິມ຺ພສູລໍ ອາຫຣິໍສຸ, ຕມ຺ປິ ນ ປວິສຕິ. ອຍສູລໍ ອາຫຣິໍສຸ, ຕມ຺ປິ ນ ປວິສຕິ. ຕາປໂສ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເມ ປຸພ຺ພກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ໂອໂລເກສິ, ອຖສ຺ສ ຊາຕິສ຺ສຣຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ເຕນ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອທ຺ທສ. ກິໍ ປນສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມນ຺ຕິ? ໂກວິຬາຣສູເລ ມກ຺ຂິກາເວຘນໍ. ໂສ ກິຣ ປຸຣິມຠເວ ວຑ຺ຒກິປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປິຕຸ ຣຸກ຺ຂຕຈ຺ຉນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ມກ຺ຂິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂກວິຬາຣສລາກາຍ ສູເລ ວິຍ ວິຊ຺ຌິ. ຕເມນໍ ປາປກມ຺ມໍ ອິມໍ ຐານໍ ປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ອິໂຕ ປາປາ ມຍາ ມຸຈ຺ຈິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ຣາຊປຸຣິເສ ອາຫ ‘‘ສເຈ ມໍ ສູເລ ອຸຕ຺ຕາເສຕຸກາມຕ຺ຖ, ໂກວິຬາຣສູລໍ ອາຫຣຖາ’’ຕິ. ເຕ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ຕໍ ສູເລ ອຸຕ຺ຕາເສຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂໍ ທຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ.

ອາຣກ຺ຂກາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ໂອໂລເກນ຺ຕິ. ຕທາ ທີປາຍໂນ ‘‘ຈິຣທິຏ຺ໂຐ ເມ ສຫາໂຍ’’ຕິ ມຓ຺ຑພ຺ຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ສູເລ ອຸຕ຺ຕາສິໂຕ’’ຕິ ຕໍ ທິວສຎ຺ເຎວ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ‘‘ກິໍ ສມ຺ມ ກາຣໂກສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອກາຣໂກມ຺ຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ມໂນປໂທສໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ສກ຺ຂິ, ນາສກ຺ຂີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສມ຺ມ, ເຍຫິ ອຫໍ ຄຫິໂຕ, ເນວ ເຕສໍ, ນ ຣຎ຺ໂຎ ອຸປຣິ ມຍ຺ຫໍ ມໂນປໂທໂສ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕາທິສສ຺ສ ສີລວໂຕ ຉາຍາ ມຍ຺ຫໍ ສຸຂາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທີປາຍໂນ ສູລໍ ນິສ຺ສາຍ ນິສີທິ. ອຖສ຺ສ ສຣີເຣ ມຓ຺ຑພ຺ຍສ຺ສ ສຣີຣໂຕ ໂລຫິຕພິນ຺ທູນິ ປຕິໍສຸ. ຕານິ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓສຣີເຣ ປຕິຕປຕິຕານິ ສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ກາຬການິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິໍສຸ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາເຍວ ໂສ ກຓ຺ຫທີປາຍໂນ ນາມ ອໂຫສິ. ໂສ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທິ.

ປຸນທິວເສ ອາຣກ຺ຂປຸຣິສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ‘‘ອນິສາເມຕ຺ວາວ ເມ ກຕ’’ນ຺ຕິ ເວເຄນ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປພ຺ພຊິຕ, ກສ຺ມາ ສູລໍ ນິສ຺ສາຍ ນິສິນ຺ໂນສີ’’ຕິ ທີປາຍນໍ ປຸຈ຺ຉິ. ມຫາຣາຊ, ອິມໍ ຕາປສໍ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນມ຺ຫິ. ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ອິມສ຺ສ ກາຣກຠາວໍ ວາ ອກາຣກຠາວໍ ວາ ຎຕ຺ວາ ເອວໍ ກາເຣສີຕິ? ໂສ ກມ຺ມສ຺ສ ອໂສຘິຕຠາວໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ອຖສ຺ສ ໂສ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ຎາ ນາມ ນິສມ຺ມກາຣິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອລໂສ ຄິຫີ ກາມໂຠຄີ ນ ສາຘູ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ຣາຊາ ມຓ຺ຑພ຺ຍສ຺ສ ນິທ຺ໂທສຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສູລໍ ຫຣຖາ’’ຕິ ອາຓາເປສິ. ສູລໍ ຫຣນ຺ຕາ ຫຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິໍສຸ. ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ອາຫ – ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຫໍ ປຸພ຺ເພ ກຕກມ຺ມໂທເສນ ເອວຣູປໍ ຠຍໍ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ, ມມ ສຣີຣໂຕ ສູລໍ ຫຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ສເຈ ມຍ຺ຫໍ ຊີວິຕໍ ທາຕຸກາໂມ, ກກຈໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ອິມໍ ສູລໍ ຈມ຺ມສມໍ ຉິນ຺ທາເປຫີ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕຖາ ກາເຣສິ. ອນ຺ໂຕສຣີເຣ ສູໂລ ອນ຺ໂຕເຍວ ອໂຫສິ. ຕທາ ກິຣ ໂສ ສຸຂຸມໍ ໂກວິຬາຣສລາກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມກ຺ຂິກາຍ ວຈ຺ຈມຄ຺ຄໍ ປເວເສສິ, ຕໍ ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕສຣີເຣເຍວ ອໂຫສິ. ໂສ ເຕນ ກາຣເຓນ ອມຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຍຸກ຺ຂເຍເນວ ມຣິ, ຕສ຺ມາ ອຍມ຺ປິ ນ ມໂຕ. ຣາຊາ ຕາປເສ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຂມາເປຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ອຸຍ຺ຍາເນ ວສາເປນ຺ໂຕ ປຏິຊຄ຺ຄິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ອາຓິມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ນາມ ຊາໂຕ. ໂສ ຣາຊານໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ຕຕ຺ເຖວ ວສິ, ທີປາຍໂນ ປນ ຕສ຺ສ ວຓໍ ຜາສຸກໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄິຫິສຫາຍມຓ຺ຑພ຺ຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກເມວ ຄໂຕ.

ຕໍ ປຓ຺ຓສາລໍ ປວິສນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ສຫາຍສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ໂສ ສຸຕ຺ວາວ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ສປຸຕ຺ຕທາໂຣ ພຫູ ຄນ຺ຘມາລເຕລຜາຓິຕາທີນິ ອາທາຍ ຕໍ ປຓ຺ຓສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທີປາຍນໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ເຕເລນ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ປານກໍ ປາເຍຕ຺ວາ ອາຓິມຓ຺ຑພ຺ຍສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ອຖສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຍຎ຺ຎທຕ຺ຕກຸມາໂຣ ນາມ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ເຄຓ຺ຑຸເກນ ກີຬິ, ຕຕ຺ຣ ເຈກສ຺ມິໍ ວມ຺ມິເກ ອາສີວິໂສ ວສຕິ. ກຸມາຣສ຺ສ ຠູມິຍໍ ປຫຏເຄຓ຺ຑຸໂກ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວມ຺ມິກພິເລ ອາສີວິສສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ປຕິ. ໂສ ອຊານນ຺ໂຕ ພິເລ ຫຕ຺ຖໍ ປເວເສສິ. ອຖ ນໍ ກຸທ຺ໂຘ ອາສີວິໂສ ຫຕ຺ເຖ ຑໍສິ. ໂສ ວິສເວເຄນ ມຸຈ຺ຉິໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ປຕິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ສປ຺ເປນ ຑຏ຺ຐຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ກຸມາຣກໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕາປສສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາເນຕ຺ວາ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປພ຺ພຊິຕາ ນາມ ໂອສຘໍ ວາ ປຣິຕ຺ຕໍ ວາ ຊານນ຺ຕິ, ປຸຕ຺ຕກໍ ໂນ ອາໂຣຄໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອຫໍ ໂອສຘໍ ນ ຊານາມິ, ນາຫໍ ເວຊ຺ຊກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍ ກຸມາຣເກ ເມຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕາປໂສ ‘‘ສາຘຸ, ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຍຎ຺ຎທຕ຺ຕສ຺ສ ສີເສ ຫຕ຺ຖໍ ຐເປຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໒.

‘‘ສຕ຺ຕາຫເມວາຫໍ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ, ປຸຎ຺ຎຕ຺ຖິໂກ ອາຈຣິໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ;

ອຖາປຣໍ ຍໍ ຈຣິຕໍ ມເມທໍ, ວສ຺ສານິ ປຎ຺ຎາສ ສມາຘິການິ;

ອກາມໂກວາປິ ອຫໍ ຈຣາມິ, ເອເຕນ ສຈ຺ເຈນ ສຸວຕ຺ຖິ ໂຫຕຸ;

ຫຕໍ ວິສໍ ຊີວຕຸ ຍຎ຺ຎທຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຖາປຣໍ ຍໍ ຈຣິຕນ຺ຕິ ຕສ຺ມາ ສຕ຺ຕາຫາ ອຸຕ຺ຕຣິ ຍໍ ມມ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ອກາມໂກວາປີຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ໂຕເຍວ. ເອເຕນ ສຈ຺ເຈນ ສຸວຕ຺ຖິ ໂຫຕູຕິ ສເຈ ອຕິເຣກປຓ຺ຓາສວສ຺ສານິ ອນຠິຣຕິວາສໍ ວສນ຺ເຕນ ມຍາ ກສ຺ສຈິ ອນາໂຣຈິຕຠາໂວ ສຈ຺ຈໍ, ເອເຕນ ສຈ຺ເຈນ ຍຎ຺ຎທຕ຺ຕກຸມາຣສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິຠາໂວ ໂຫຕຸ, ຊີວິຕໍ ປຏິລຠຕູຕິ.

ອຖສ຺ສ ສຫ ສຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ຍຎ຺ຎທຕ຺ຕສ຺ສ ຖນປ຺ປເທສໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ວິສໍ ຠສ຺ສິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປາວິສິ. ກຸມາໂຣ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມຕາຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ອຖສ຺ສ ປິຕຣໍ ກຓ຺ຫທີປາຍໂນ ອາຫ – ‘‘ມຍາ ຕາວ ມມ ພລໍ ກຕໍ, ຕ຺ວມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ພລໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ອຫມ຺ປິ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸເຣ ຫຕ຺ຖໍ ຐເປຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖໓.

‘‘ຍສ຺ມາ ທານໍ ນາຠິນນ຺ທິໍ ກທາຈິ, ທິສ຺ວານຫໍ ອຕິຖິໍ ວາສກາເລ;

ນ ຈາປິ ເມ ອປ຺ປິຍຕໍ ອເວທຸໍ, ພຫຸສ຺ສຸຕາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈ;

ອກາມໂກວາປິ ອຫໍ ທທາມິ, ເອເຕນ ສຈ຺ເຈນ ສຸວຕ຺ຖິ ໂຫຕຸ;

ຫຕໍ ວິສໍ ຊີວຕຸ ຍຎ຺ຎທຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວາສກາເລຕິ ວສນຕ຺ຖາຍ ເຄຫໍ ອາຄຕກາເລ. ນ ຈາປິ ເມ ອປ຺ປິຍຕໍ ອເວທຸນ຺ຕິ ພຫຸສ຺ສຸຕາປິ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ‘‘ອຍໍ ເນວ ທານໍ ອຠິນນ຺ທຕິ ນ ອມ຺ເຫ’’ຕິ ອິມໍ ມມ ອປ຺ປິຍຠາວໍ ເນວ ຊານິໍສຸ. ອຫຎ຺ຫິ ເຕ ປິຍຈກ຺ຂູຫິເຍວ ໂອໂລເກມີຕິ ທີເປຕິ. ເອເຕນ ສຈ຺ເຈນາຕິ ສເຈ ອຫໍ ທານໍ ທທມາໂນ ວິປາກໍ ອສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອນິຈ຺ຉາຍ ທມ຺ມິ, ອນິຈ຺ຉນຠາວໍ ມມ ປເຣ ນ ຊານນ຺ຕິ, ເອເຕນ ສຈ຺ເຈນ ສຸວຕ຺ຖິ ໂຫຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ຕສ຺ສ ສຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ສຫ ກຏິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ວິສໍ ຠສ຺ສິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປາວິສິ. ກຸມາໂຣ ອຸຏ຺ຐາຍ ນິສີທິ, ຐາຕຸໍ ປນ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ມາຕຣໍ ອາຫ ‘‘ຠທ຺ເທ, ມຍາ ອຕ຺ຕໂນ ພລໍ ກຕໍ, ຕ຺ວໍ ອິທານິ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄມນຠາວໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ສາມິ, ອຕ຺ຖິ ມຍ຺ຫໍ ເອກໍ ສຈ຺ຈໍ, ຕວ ປນ ສນ຺ຕິເກ ກເຖຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ. ‘‘ຠທ຺ເທ, ຍຖາ ຕຖາ ເມ ປຸຕ຺ຕໍ ອໂຣຄໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ສາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕີ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖໔.

‘‘ອາສີວິໂສ ຕາຕ ປຫູຕເຕໂຊ, ໂຍ ຕໍ ອຑໍສີ ພິລຣາ ອຸທິຈ຺ຈ;

ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ເມ ອປ຺ປິຍຕາຍ ອຊ຺ຊ, ປິຕຣຎ຺ຈ ເຕ ນຕ຺ຖິ ໂກຈິ ວິເສໂສ;

ເອເຕນ ສຈ຺ເຈນ ສຸວຕ຺ຖິ ໂຫຕຸ, ຫຕໍ ວິສໍ ຊີວຕຸ ຍຎ຺ຎທຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕາຕາຕິ ປຸຕ຺ຕໍ ອາລປຕິ. ປຫູຕເຕໂຊຕິ ພລວວິໂສ. ພິລຣາຕິ ວິວຣາ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ອຸທິຈ຺ຈາຕິ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ, ວມ຺ມິກພິລໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປິຕຣຎ຺ຈ ເຕຕິ ປິຕຣິ ຈ ເຕ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ອຍເມວ ປາໂຐ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ຕາຕ, ຍຎ຺ຎທຕ຺ຕ ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ອາສີວິເສ ຕວ ປິຕຣິ ຈ ອປ຺ປິຍຠາເວນ ມຍ຺ຫໍ ໂກຈິ ວິເສໂສ ນຕ຺ຖິ. ຕຎ຺ຈ ປນ ອປ຺ປິຍຠາວໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຊ຺ຊ ມຍາ ໂກຈິ ຊານາປິຕປຸພ຺ໂພ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສເຈ ເອຕໍ ສຈ຺ຈໍ, ເອເຕນ ສຈ຺ເຈນ ຕວ ໂສຕ຺ຖິ ໂຫຕູ’’ຕິ.

ສຫ ຈ ສຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ສພ຺ພໍ ວິສໍ ຠສ຺ສິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປາວິສິ. ຍຎ຺ຎທຕ຺ໂຕ ນິພ຺ພິເສນ ສຣີເຣນ ອຸຏ຺ຐາຍ ກີຬິຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ. ເອວໍ ປຸຕ຺ເຕ ອຸຏ຺ຐິເຕ ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ທີປາຍນສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໖໕.

‘‘ສນ຺ຕາ ທນ຺ຕາເຍວ ປຣິພ຺ພຊນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ກຓ຺ຫາ ນຕ຺ຖາກາມຣູປາ;

ທີປາຍນ ກິສ຺ສ ຊິຄຸຈ຺ຉມາໂນ, ອກາມໂກ ຈຣສິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ເຍ ເກຈິ ຂຕ຺ຕິຍາທໂຍ ກາເມ ປຫາຍ ອິຘ ໂລເກ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ເຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ກຓ຺ຫາ ຠວນ຺ຕໍ ກຓ຺ຫໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎ ອກາມຣູປາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ເພ ຌານຠາວນາຍ ກິເລສານໍ ສມິຕຕ຺ຕາ ສນ຺ຕາ, ຈກ຺ຂາທີນິ ທ຺ວາຣານິ ຍຖາ ນິພ຺ພິເສວນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາ ເຕສໍ ທມິຕຕ຺ຕາ ທນ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອຠິຣຕາວ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ປນ ຠນ຺ເຕ ທີປາຍນ, ກິໍກາຣຓາ ຕປໍ ຊິຄຸຈ຺ຉມາໂນ ອກາມໂກ ຫຸຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣສິ, ກສ຺ມາ ປຸນ ນ ອຄາຣເມວ ອຊ຺ຌາວສສີຕິ.

ອຖສ຺ສ ໂສ ກາຣຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໖.

‘‘ສທ຺ຘາຍ ນິກ຺ຂມ຺ມ ປຸນໍ ນິວຕ຺ໂຕ, ໂສ ເອຬມູໂຄວ ພາໂລ ວຕາຍໍ;

ເອຕສ຺ສ ວາທສ຺ສ ຊິຄຸຈ຺ຉມາໂນ, ອກາມໂກ ຈຣາມິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ;

ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖຎ຺ຈ ສຕຎ຺ຈ ຐານໍ, ເອວມ຺ປຫໍ ປຸຎ຺ຎກໂຣ ຠວາມີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ກຓ຺ໂຫ ກມ຺ມຎ຺ຈ ຜລຎ຺ຈ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ຕາວ ມຫນ຺ຕໍ ວິຠວໍ ປຫາຍ ອຄາຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຍໍ ຊຫິ, ປຸນ ຕທຕ຺ຖເມວ ນິວຕ຺ໂຕ. ໂສ ອຍໍ ເອຬມູໂຄ ຄາມທາຣໂກ ວິຍ ພາໂລ ວຕາຕິ ອິມໍ ວາທໍ ຊິຄຸຈ຺ຉມາໂນ ອຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປເຠທຠເຍນ ອນິຈ຺ຉມາໂນປິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣາມິ. ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ ປພ຺ພຊ຺ຊາປຸຎ຺ຎຎ຺ຈ ນາເມຕໍ ວິຎ຺ຎູຫິ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ປສຕ຺ຖໍ, ເຕສໍເຍວ ຈ ສຕໍ ນິວາສຏ຺ຐານໍ. ເອວໍ ອິມິນາປິ ກາຣເຓນ ອຫໍ ປຸຎ຺ຎກໂຣ ຠວາມິ, ອສ຺ສຸມຸໂຂປິ ຣຸທມາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣາມິເຍວາຕິ.

ເອວໍ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສຍໍ ກເຖຕ຺ວາ ປຸນ ມຓ຺ຑພ຺ຍໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໖໗.

‘‘ສມເຓ ຕຸວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ອທ຺ຘິເກ ຈ, ສນ຺ຕປ຺ປຍາສິ ອນ຺ນປາເນນ ຠິກ຺ຂໍ;

ໂອປານຠູຕໍວ ຆຣໍ ຕວ ຍິທໍ, ອນ຺ເນນ ປາເນນ ອຸເປຕຣູປໍ;

ອຖ ກິສ຺ສ ວາທສ຺ສ ຊິຄຸຈ຺ຉມາໂນ, ອກາມໂກ ທານມິມໍ ທທາສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣນ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂຎ຺ຈ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ທທາສິ. ໂອປານຠູຕໍວາຕິ ຈຕຸມຫາປເຖ ຂຕສາຘາຣຓໂປກ຺ຂຣຓີ ວິຍ.

ຕໂຕ ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສຍໍ ກເຖນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໘.

‘‘ປິຕໂຣ ຈ ເມ ອາສຸໍ ປິຕາມຫາ ຈ, ສທ຺ຘາ ອຫຸໍ ທານປຕີ ວທຎ຺ຎູ;

ຕໍ ກຸລ຺ລວຕ຺ຕໍ ອນຸວຕ຺ຕມາໂນ, ມາຫໍ ກຸເລ ອນ຺ຕິມຄນ຺ຘໂນ ອຫຸໍ;

ເອຕສ຺ສ ວາທສ຺ສ ຊິຄຸຈ຺ຉມາໂນ, ອກາມໂກ ທານມິມໍ ທທາມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ອາສຸ’’ນ຺ຕິ ປທສ຺ສ ‘‘ສທ຺ຘາ’’ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ສທ຺ຘາ ອເຫສຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຫຸນ຺ຕິ ສທ຺ຘາ ຫຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ທານເຊຏ຺ຐກາ ເຈວ ‘‘ເທຖ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕວຈນສ຺ສ ອຕ຺ຖຊານນກາ ຈ ອເຫສຸໍ. ຕໍ ກຸລ຺ລວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕໍ ກຸລວຕ຺ຕໍ, ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ອຍເມວ ປາໂຐ. ມາຫໍ ກຸເລ ອນ຺ຕິມຄນ຺ຘໂນ ອຫຸນ຺ຕິ ‘‘ອຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ກຸເລ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມໂກ ເຈວ ກຸລປລາໂປ ຈ ມາ ອຫຸ’’ນ຺ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ເອຕໍ ‘‘ກຸລອນ຺ຕິໂມ ກຸລປລາໂປ’’ຕິ ວາທໍ ຊິຄຸຈ຺ຉມາໂນ ທານໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ອິທໍ ທານໍ ທທາມີຕິ ທີເປຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ຠຣິຍໍ ປຸຈ຺ຉມາໂນ ອຏ຺ຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໙.

‘‘ທຫຣິໍ ກຸມາຣິໍ ອສມຕ຺ຖປຎ຺ຎໍ, ຍໍ ຕານຍິໍ ຎາຕິກຸລາ ສຸຄຕ຺ເຕ;

ນ ຈາປິ ເມ ອປ຺ປິຍຕໍ ອເວທິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ກາມາ ປຣິຈາຣຍນ຺ຕາ;

ອຖ ເກນ ວຓ຺ເຓນ ມຍາ ເຕ ໂຠຕິ, ສໍວາສຘມ຺ໂມ ອຫຸ ເອວຣູໂປ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສມຕ຺ຖປຎ຺ຎນ຺ຕິ ກຸຏຸມ຺ພໍ ວິຈາເຣຕຸໍ ອປ຺ປຏິພລປຎ຺ຎໍ ອຕິຕຣຸຓິຎ຺ເຎວ ສມານໍ. ຍໍ ຕານຍິນ຺ຕິ ຍໍ ຕໍ ອານຍິໍ, ອຫໍ ທຫຣິເມວ ສມານໍ ຕໍ ຎາຕິກຸລໂຕ ອາເນສິນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ກາມາ ປຣິຈາຣຍນ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ວິນາ ກາເມນ ອນິຈ຺ຉາຍ ມໍ ປຣິຈາຣຍນ຺ຕາປິ ອຕ຺ຕໂນ ອປ຺ປິຍຕໍ ມໍ ນ ຊານາເປສິ, ສມ຺ປິຍາຍມານຣູປາວ ປຣິຈຣິ. ເກນ ວຓ຺ເຓນາຕິ ເກນ ກາຣເຓນ. ໂຠຕີຕິ ຕໍ ອາລປຕິ. ເອວຣູໂປຕິ ອາສີວິສສມານປຏິກູລຠາເວນ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຕວ ສໍວາສຘມ຺ໂມ ເອວຣູໂປ ປິຍສໍວາໂສ ວິຍ ກຖໍ ຊາໂຕຕິ.

ອຖສ຺ສ ສາ ກເຖນ຺ຕີ ນວມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໐.

‘‘ອາຣາ ທູເຣ ນຍິຘ ກທາຈິ ອຕ຺ຖິ, ປຣມ຺ປຣາ ນາມ ກຸເລ ອິມສ຺ມິໍ;

ຕໍ ກຸລ຺ລວຕ຺ຕໍ ອນຸວຕ຺ຕມານາ, ມາຫໍ ກຸເລ ອນ຺ຕິມຄນ຺ຘິນີ ອຫຸໍ;

ເອຕສ຺ສ ວາທສ຺ສ ຊິຄຸຈ຺ຉມານາ, ອກາມິກາ ປທ຺ຘຈຣາມ຺ຫິ ຕຸຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາຣາ ທູເຣຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນໍ. ອຕິທູເຣຕິ ວາ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ເອວມາຫ. ອິຘາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ນ ກທາຈີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣມ຺ປຣາຕິ ປຸຣິສປຣມ຺ປຣາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສາມິ, ອິມສ຺ມິໍ ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕິກຸເລ ທູຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ກຸລປຣິວຏ຺ຏາ ປຸຣິສປຣມ຺ປຣາ ນາມ ນ ກທາຈິ ອຕ຺ຖິ, ເອກິຕ຺ຖິຍາປິ ສາມິກໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ປຸຣິໂສ ຄຫິຕປຸພ຺ໂພ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ. ຕໍ ກຸລ຺ລວຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຫມ຺ປິ ຕໍ ກຸລວຕ຺ຕໍ ກຸລປເວຓິໍ ອນຸວຕ຺ຕມານາ ອຕ຺ຕໂນ ກຸເລ ປຈ຺ຉິມິກາ ປລາລຠູຕາ ມາ ອຫຸນ຺ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ເອຕໍ ກຸລອນ຺ຕິມາ ກຸລຄນ຺ຘິນີຕິ ວາທໍ ຊິຄຸຈ຺ຉມານາ ອກາມິກາປິ ຕຸຍ຺ຫໍ ປທ຺ຘຈຣາມ຺ຫິ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກາຣິກາ ປາທປຣິຈາຣິກາ ຊາຕາມ຺ຫີຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ ສາມິກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຠາສິຕປຸພ຺ພໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ຠາສິຕໍ, ກຸຊ຺ເຌຍ຺ຍປິ ເມ ອຍໍ, ອມ຺ຫາກໍ ກຸລູປກຕາປສສ຺ສ ສມ຺ມຸເຂເຍວ ຂມາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຂມາເປນ຺ຕີ ທສມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໑.

‘‘ມຓ຺ຑພ຺ຍ ຠາສິໍ ຍມຠາສເນຍ຺ຍໍ, ຕໍ ຂມ຺ຍຕໍ ປຸຕ຺ຕກເຫຕຸ ມຊ຺ຊ;

ປຸຕ຺ຕເປມາ ນ ອິຘ ປຣຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ, ໂສ ໂນ ອຍໍ ຊີວຕິ ຍຎ຺ຎທຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕໍ ຂມ຺ຍຕນ຺ຕິ ຕໍ ຂມຍຕຸ. ປຸຕ຺ຕກເຫຕຸ ມຊ຺ຊາຕິ ຕໍ ມມ ຠາສິຕໍ ອຊ຺ຊ ອິມສ຺ສ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເຫຕຸ ຂມຍຕຸ. ໂສ ໂນ ອຍນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ກາຣຓາ ມຍາ ເອຕໍ ຠາສິຕໍ, ໂສ ໂນ ປຸຕ຺ໂຕ ຊີວຕິ, ອິມສ຺ສ ຊີວິຕລາຠຠາເວນ ເມ ຂມ ສາມິ, ອຊ຺ຊໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕວ ວສວຕ຺ຕິນີ ຠວິສ຺ສາມີຕິ.

ອຖ ນໍ ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ‘‘ອຸຏ຺ເຐຫິ ຠທ຺ເທ, ຂມາມິ ເຕ, ອິໂຕ ປນ ປຏ຺ຐາຍ ມາ ຜຣຸສຈິຕ຺ຕາ ອໂຫສິ, ອຫມ຺ປິ ເຕ ອປ຺ປິຍໍ ນ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມຓ຺ຑພ຺ຍໍ ອາຫ – ‘‘ອາວຸໂສ, ຕຍາ ທຸສ຺ສງ຺ຆຣໍ ຘນໍ ສງ຺ຆຣິຕ຺ວາ ກມ຺ມຎ຺ຈ ຜລຎ຺ຈ ອສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ທານໍ ທທນ຺ເຕນ ອຍຸຕ຺ຕໍ ກຕໍ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທານໍ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ເທຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຍາ ອມ຺ຫາກໍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຠາເວ ຐຕ຺ວາ ອນຠິຣເຕນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ເຕນ ອຍຸຕ຺ຕໍ ກຕໍ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິທານິ ຍຖາ ຕຍິ ກຕກາຣາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ອຠິຣໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣາຫີ’’ຕິ. ເຕ ມຫາສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຄມໍສຸ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠຣິຍາ ສາມິເກ ສສ຺ເນຫາ ອໂຫສິ, ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ສທ຺ຘາຍ ທານໍ ອທາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອນຠິຣຕິໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ຌານາຠິຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຠຣິຍາ ວິສາຂາ, ປຸຕ຺ໂຕ ຣາຫຸໂລ, ອາຓິມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ກຓ຺ຫທີປາຍໂນ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ກຓ຺ຫທີປາຍນຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໔໔໕] ໗. ນິຄ຺ໂຣຘຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນ ວາຫເມຕໍ ຊານາມີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກທິວສຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂູ ເຕນ ‘‘ອາວຸໂສ ເທວທຕ຺ຕ, ສຕ຺ຖາ ຕວ ພຫູປກາໂຣ, ຕ຺ວຎ຺ຫິ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ລຠິ ອຸປສມ຺ປທໍ ລຠິ, ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ, ຌານໍ ອຸປ຺ປາເທສິ, ລາຠສກ຺ກາໂຣປິ ເຕ ທສພລສ຺ເສວ ສນ຺ຕໂກ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ ວຸຕ຺ເຕ ຕິຓສລາກໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ມຍ຺ຫໍ ກຕໍ ຄຸຓໍ ນ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ອກຕຎ຺ຎູ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ຣາຊຄເຫ ມຄຘມຫາຣາຊາ ນາມ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ຣາຊຄຫເສຏ຺ຐິ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຊນປທເສຏ຺ຐິໂນ ຘີຕຣໍ ອາເນສິ, ສາ ວຎ຺ຌາ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສາ ອປຣຠາເຄ ສກ຺ກາໂຣ ປຣິຫາຍິ. ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເຄເຫ ວຎ຺ຌິຕ຺ຖິຍາ ວສນ຺ຕິຍາ ກຖໍ ກຸລວໍໂສ ວຑ຺ຒິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຍຖາ ສາ ສຸຓາຕິ, ເອວມ຺ປິ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ. ສາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ໂຫຕຸ ຄພ຺ຠິນິອາລຍໍ ກຕ຺ວາ ເອເຕ ວຎ຺ເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖຈາຣິກໍ ຘາຕິໍ ອາຫ ‘‘ອມ຺ມ, ຄພ຺ຠິນິໂຍ ນາມ ກິຎ຺ຈ ກິຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ຄພ຺ຠິນິປຣິຫາຣໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຸຕຸນິກາເລ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອມ຺ພິລາທິຣຸຈິກາ ຫຸຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາທານໍ ອຸທ຺ຘຸມາຍນກາເລ ຫຕ຺ຖປາທປິຏ຺ຐິໂຍ ໂກຏ຺ຏາເປຕ຺ວາ ພຫລໍ ກາເຣສິ, ທິວເສ ທິວເສປິ ປິໂລຕິກາເວຐເນນ ຈ ອຸທຣວຑ຺ຒນໍ ວຑ຺ເຒສິ, ຖນມຸຂານິ ກາຬານິ ກາເຣສິ, ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕີປິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕສ຺ສາ ຘາຕິຍາ ອຎ຺ເຎສໍ ສມ຺ມຸຂຏ຺ຐາເນ ນ ກໂຣຕິ. ສາມິໂກປິສ຺ສາ ຄພ຺ຠປຣິຫາຣໍ ອທາສິ. ເອວໍ ນວ ມາເສ ວສິຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ຊນປເທ ປິຕຸ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຊາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສສຸເຣ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຣຖມາຣຸຫິຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຣາຊຄຫາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ສາ ປນ ປຸຣໂຕ ເອໂກ ສຕ຺ໂຖ ຄຈ຺ຉຕິ. ສຕ຺ເຖນ ວສິຕ຺ວາ ຄຕຏ຺ຐານໍ ເອສາ ປາຕຣາສກາເລ ປາປຸຓາຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ຕສ຺ມິໍ ສຕ຺ເຖ ເອກາ ທຸຄ຺ຄຕິຕ຺ຖີ ຣຕ຺ຕິຍາ ເອກສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣຘມູເລ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິຕ຺ວາ ປາໂຕວ ສຕ຺ເຖ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ‘‘ອຫໍ ວິນາ ສຕ຺ເຖນ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ສກ຺ກາ ໂຂ ປນ ຊີວນ຺ຕິຍາ ປຸຕ຺ຕໍ ລຠິຕຸ’’ນ຺ຕິ ນິຄ຺ໂຣຘມູລຊາເລ ຊລາພຸຎ຺ເຈວ ຄພ຺ຠມລຎ຺ຈ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ຉຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ທາຣກສ຺ສປິ ເທວຕາ ອາຣກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ໂສ ຫິ ນ ໂຍ ວາ ໂສ ວາ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕເຍວ. ໂສ ປນ ຕທາ ຕາທິສໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ອິຕຣາ ປາຕຣາສກາເລ ຕໍ ຐານໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕາຍ ຘາຕິຍາ ສທ຺ຘິໍ ນິຄ຺ໂຣຘມູລໍ ຄຕາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ທາຣກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ, ນິປ຺ຜນ຺ນໍ ໂນ ກິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ປິໂລຕິກາໂຍ ອປເນຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຉງ຺ຄປເທສໍ ໂລຫິເຕນ ຈ ຄພ຺ຠມເລນ ຈ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄພ຺ຠວຸຏ຺ຐານໍ ອາໂຣເຈສິ. ຕາວເທວ ນໍ ສາຓິຍາ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ສປຣິຊໂນ ຣາຊຄຫໍ ປຓ຺ຓໍ ເປເສສິ. ອຖສ຺ສາ ສສ຺ສຸສສຸຣາ ວິຊາຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ປິຕຸ ກຸເລ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ອິເຘວ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ເປສຍິໍສຸ. ສາ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຣາຊຄຫເມວ ປາວິສິ. ຕຕ຺ຖ ຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ທາຣກສ຺ສ ນາມໍ ກໂຣນ຺ຕາ ນິຄ຺ໂຣຘມູເລ ຊາຕຕ຺ຕາ ‘‘ນິຄ຺ໂຣຘກຸມາໂຣ’’ຕິ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ຕໍ ທິວສຎ຺ເຎວ ອນຸເສຏ຺ຐິສຸຓິສາປິ ວິຊາຍນຕ຺ຖາຍ ກຸລຆຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອກິສ຺ສາ ຣຸກ຺ຂສາຂາຍ ເຫຏ຺ຐາ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ, ຕສ຺ສ ‘‘ສາຂກຸມາໂຣ’’ຕິ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ຕໍ ທິວສຎ຺ເຎວ ເສຏ຺ຐິໍ ນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ຕສ຺ສ ຕຸນ຺ນກາຣສ຺ສ ຠຣິຍາປິ ປິໂລຕິກນ຺ຕເຣ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ, ຕສ຺ສ ‘‘ໂປຕ຺ຕິໂກ’’ຕິ ນາມໍ ກຣິໍສຸ.

ມຫາເສຏ຺ຐິ ອຸໂຠປິ ເຕ ທາຣເກ ‘‘ນິຄ຺ໂຣຘກຸມາຣສ຺ສ ຊາຕທິວສຎ຺ເຎວ ຊາຕາ’’ຕິ ອາຓາເປຕ຺ວາ ເຕເນວ ສທ຺ຘິໍ ສໍວຑ຺ເຒສິ. ເຕ ເອກໂຕ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ອຸໂຠປິ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ທ຺ເວ ສຫສ຺ສານິ ອທໍສຸ. ນິຄ຺ໂຣຘກຸມາໂຣ ໂປຕ຺ຕິກສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ສິປ຺ປໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ເຕ ນິປ຺ຜນ຺ນສິປ຺ປາ ອາຈຣິຍໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ‘‘ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອນຸປຸພ຺ເພນ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິປຊ຺ຊິໍສຸ. ຕທາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ກາລກຕສ຺ສ ສຕ຺ຕໂມ ທິວໂສ, ‘‘ສ຺ເວ ຜຸສ຺ສຣຖໍ ໂຍເຊສ຺ສາມາ’’ຕິ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສຸໍ. ເຕສຸປິ ສຫາເຍສຸ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍນ຺ເຕສຸ ໂປຕ຺ຕິໂກ ປຈ຺ຈູສກາເລ ອຸຏ຺ຐາຍ ນິຄ຺ໂຣຘກຸມາຣສ຺ສ ປາເທ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ວຸຕ຺ຖກຸກ຺ກຸເຏສຸ ອຸປຣິກຸກ຺ກຸໂຏ ເຫຏ຺ຐາກຸກ຺ກຸຏສ຺ສ ສຣີເຣ ວຈ຺ຈໍ ປາເຕສິ. ອຖ ນໍ ໂສ ‘‘ເກເນຕໍ ປາຕິຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ສມ຺ມ, ມາ ກຸຊ຺ຌິ, ມຍາ ອຊານນ຺ເຕນ ປາຕິຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ອເຣ, ຕ຺ວໍ ມມ ສຣີຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ວຈ຺ຈຏ຺ຐານໍ ມຎ຺ຎສິ, ກິໍ ມມ ປມາຓໍ ນ ຊານາສີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ອິຕໂຣ ‘‘ອເຣ ຕ຺ວໍ ‘ອຊານນ຺ເຕນ ເມ ກຕ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ກຸຊ຺ຌສິເຍວ, ກິໍ ປນ ເຕ ປມາຓ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ໂຍ ມໍ ມາເຣຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທຕິ, ໂສ ປາໂຕວ ສຫສ຺ສໍ ລຠຕິ, ຕສ຺ມາ ອຫໍ ມານໍ ກໂຣມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ອິຕໂຣ ‘‘ອເຣ ເອຕ຺ຕກມຕ຺ເຕນ ຕ຺ວໍ ມານໍ ກໂຣສິ, ມໍ ປນ ມາເຣຕ຺ວາ ໂຍ ຖູລມໍສໍ ຂາທຕິ, ໂສ ປາໂຕວ ຣາຊາ ໂຫຕິ, ໂຍ ມຊ຺ຌິມມໍສໍ ຂາທຕິ, ໂສ ເສນາປຕິ, ໂຍ ອຏ຺ຐິນິສ຺ສິຕໍ ຂາທຕິ, ໂສ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ໂປຕ຺ຕິໂກ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ໂນ ສຫສ຺ເສນ, ຣຊ຺ຊເມວ ວຣ’’ນ຺ຕິ ສຓິກໍ ຣຸກ຺ຂໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ອຸປຣິສຍິຕກຸກ຺ກຸຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ອງ຺ຄາເຣ ປຈິຕ຺ວາ ຖູລມໍສໍ ນິຄ຺ໂຣຘສ຺ສ ອທາສິ, ມຊ຺ຌິມມໍສໍ ສາຂສ຺ສ ອທາສິ, ອຏ຺ຐິມໍສໍ ອຕ຺ຕນາ ຂາທິ. ຂາທິຕ຺ວາ ປນ ‘‘ສມ຺ມ ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕ຺ວໍ ອຊ຺ຊ ຣາຊາ ຠວິສ຺ສສິ, ສມ຺ມ ສາຂ, ຕ຺ວໍ ເສນາປຕິ ຠວິສ຺ສສິ, ອຫໍ ປນ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກຖໍ ຊານາສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຕ ຕໂຍປິ ຊນາ ປາຕຣາສເວລາຍ ພາຣາຓສິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ເຄເຫ ສປ຺ປິສກ຺ກຣຍຸຕ຺ຕໍ ປາຍາສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິສິໍສຸ. ນິຄ຺ໂຣຘກຸມາໂຣ ສິລາປຏ຺ເຏ ນິປຊ຺ຊິ, ອິຕເຣ ທ຺ເວ ພຫິ ນິປຊ຺ຊິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປຎ຺ຈ ຣາຊກກຸຘຠຓ຺ຑານິ ອນ຺ໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ຜຸສ຺ສຣຖໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສຸໍ. ຕຕ຺ຖ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ມຫາຊນກຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໑໒໓ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ຜຸສ຺ສຣໂຖ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອາໂຣຫນສຊ຺ໂຊ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ປຸໂຣຫິໂຕ ‘‘ອຸຍ຺ຍາເນ ປຸຎ຺ຎວຕາ ສຕ຺ເຕນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ກຸມາຣໍ ທິສ຺ວາ ປາທນ຺ຕໂຕ ສາຏກໍ ອປເນຕ຺ວາ ປາເທສຸ ລກ຺ຂຓານິ ອຸປຘາເຣຕ຺ວາ ‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ ພາຣາຓສິຍໍ ຣຊ຺ຊໍ, ສກລຊມ຺ພຸທີປສ຺ສ ອຘິປຕິຣາຊາ ຠວິຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ສພ຺ພຕາລາວຈເຣ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາເປສິ. ນິຄ຺ໂຣຘກຸມາໂຣ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມຸຂໂຕ ສາຏກໍ ອປເນຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນ ໂຖກໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ສິລາປຏ຺ເຏ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ປຸໂຣຫິໂຕ ຊຓ຺ຓຸນາ ປຕິຏ຺ຐາຍ ‘‘ຣຊ຺ຊໍ ເຕ ເທວ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘‘ສາຘູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕຕ຺ເຖວ ຣຕນຣາສິມ຺ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ອຠິສິຎ຺ຈິ. ໂສ ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ວາ ສາຂສ຺ສ ເສນາປຕິຏ຺ຐານໍ ທຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ສກ຺ກາເຣນ ນຄຣໍ ປາວິສິ, ໂປຕ຺ຕິໂກປິ ເຕຫິ ສທ຺ຘິຎ຺ເຎວ ອຄມາສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິຍໍ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ.

ໂສ ເອກທິວສໍ ມາຕາປິຕູນໍ ສຣິຕ຺ວາ ສາຂໍ ອາຫ – ‘‘ສມ຺ມ, ນ ສກ຺ກາ ມາຕາປິຕູຫິ ວິນາ ວຕ຺ຕິຕຸໍ, ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ໂນ ອາເນຫີ’’ຕິ. ສາໂຂ ‘‘ນ ເມ ຕຕ຺ຖ ຄມນກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິ. ຕໂຕ ໂປຕ຺ຕິກໍ ອາຓາເປສິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຄ຺ໂຣຘສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ໂວ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ, ເອຖ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂນ ຕາວ ວິຠວມຕ຺ຕໍ, ອລໍ ຕຕ຺ຖ ຄມເນນາ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິໍສຸ. ສາຂສ຺ສປິ ມາຕາປິຕໂຣ ອໂວຈ, ເຕປິ ນ ອິຈ຺ຉິໍສຸ. ອຕ຺ຕໂນ ມາຕາປິຕໂຣ ອໂວຈ, ‘‘ມຍໍ ຕາຕ ຕຸນ຺ນກາຣກມ຺ເມນ ຊີວິສ຺ສາມ ອລ’’ນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ມນໍ ອລຠິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິເມວ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເສນາປຕິສ຺ສ ຆເຣ ມຄ຺ຄກິລມຖໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ນິຄ຺ໂຣຘສຫາຍໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ນິເວສນທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສຫາໂຍ ກິຣ ເຕ ໂປຕ຺ຕິໂກ ນາມ ອາຄໂຕຕິ ເສນາປຕິສ຺ສ ອາໂຣເຈຫີ’’ຕິ ໂທວາຣິກໍ ອາຫ, ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ສາໂຂ ປນ ‘‘ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ຣຊ຺ຊໍ ອທຕ຺ວາ ສຫາຍນິຄ຺ໂຣຘສ຺ສ ອທາສີ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ເວຣໍ ພນ຺ຘິ. ໂສ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາວ ກຸທ຺ໂຘ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ອິມສ຺ສ ສຫາໂຍ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ທາສິປຸຕ຺ໂຕ, ຄຓ຺ຫຖ ນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາທຊຓ຺ຓຸກປ຺ປເຣຫິ ໂກຏ຺ຏາເປຕ຺ວາ ຄີວາຍໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ນີຫຣາເປສິ.

ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສາໂຂ ມມ ສນ຺ຕິກາ ເສນາປຕິຏ຺ຐານໍ ລຠິຕ຺ວາ ອກຕຎ຺ຎູ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠີ, ມໍ ໂກຏ຺ຏາເປຕ຺ວາ ນີຫຣາເປສິ, ນິຄ຺ໂຣໂຘ ປນ ປຓ຺ຑິໂຕ ກຕຎ຺ຎູ ສປ຺ປຸຣິໂສ, ຕສ຺ເສວ ສນ຺ຕິກໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຣາຊທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ໂປຕ຺ຕິໂກ ກິຣ ນາມ ເຕ ສຫາໂຍ ທ຺ວາເຣ ຐິໂຕ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈາເປສິ. ຣາຊາ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐາຍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ມສ຺ສຸກມ຺ມາທີນິ ກາຣາເປຕ຺ວາ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິເຕນ ປຣິຠຸຕ຺ຕນານຄ຺ຄຣສໂຠຊເນນ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສຸຂນິສິນ຺ໂນ ມາຕາປິຕູນໍ ປວຕ຺ຕິໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອນາຄມນຠາວໍ ສຸຓິ. ສາໂຂປິ ‘‘ໂປຕ຺ຕິໂກ ມໍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ປຣິຠິນ຺ເທຍ຺ຍ, ມຍິ ປນ ຄເຕ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕຕ຺ເຖວ ອຄມາສິ. ໂປຕ຺ຕິໂກ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກເຍວ ຣາຊານໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ອຫໍ ມຄ຺ຄກິລນ຺ໂຕ ‘ສາຂສ຺ສ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ອິຘາຄມິສ຺ສາມີ’ຕິ ອຄມິໍ. ອຖ ມໍ ສາໂຂ ‘ນາຫໍ ຕໍ ຊານາມີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂກຏ຺ຏາເປຕ຺ວາ ຄີວາຍໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ນີຫຣາເປສີຕິ ສທ຺ທເຫຍ຺ຍາສິ ຕ຺ວໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໗໒.

‘‘ນ ວາຫເມຕໍ ຊານາມິ, ໂກ ວາຍໍ ກສ຺ສ ວາຕິ ວາ;

ຍຖາ ສາໂຂ ວທິ ເອວ, ນິຄ຺ໂຣຘ ກິນ຺ຕິ ມຎ຺ຎສິ.

໗໓.

‘‘ຕໂຕ ຄລວິນີເຕນ, ປຸຣິສາ ນີຫຣິໍສຸ ມໍ;

ທຕ຺ວາ ມຸຂປຫາຣານິ, ສາຂສ຺ສ ວຈນໍກຣາ.

໗໔.

‘‘ເອຕາທິສໍ ທຸມ຺ມຕິນາ, ອກຕຎ຺ຎຸນ ທຸພ຺ຠິນາ;

ກຕໍ ອນຣິຍໍ ສາເຂນ, ສຂິນາ ເຕ ຊນາຘິປາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິນ຺ຕິ ມຎ຺ຎສີຕິ ຍຖາ ມໍ ສາໂຂ ອຈຣິ, ກິໍ ຕ຺ວມ຺ປິ ເອວເມວ ມຎ຺ຎສິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ຎຖາ ມຎ຺ຎສິ, ມໍ ສາໂຂ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍາຕິ ສທ຺ທຫສິ, ຕໍ ນ ສທ຺ທຫສີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຄລວິນີເຕນາຕິ ຄລຄ຺ຄາເຫນ. ທຸພ຺ຠິນາຕິ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠິນາ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນິຄ຺ໂຣໂຘ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໗໕.

‘‘ນ ວາຫເມຕໍ ຊານາມິ, ນປິ ເມ ໂກຈິ ສໍສຕິ;

ຍໍ ເມ ຕ຺ວໍ ສມ຺ມ ອກ຺ຂາສິ, ສາເຂນ ກາຣຓໍ ກຕໍ.

໗໖.

‘‘ສຂີນໍ ສາຊີວກໂຣ, ມມ ສາຂສ຺ສ ຈູຠຍໍ;

ຕ຺ວໍ ໂນສິສ຺ສຣິຍໍ ທາຕາ, ມນຸສ຺ເສສຸ ມຫນ຺ຕຕໍ;

ຕຍາມາ ລພ຺ຠິຕາ ອິທ຺ຘີ, ເອຕ຺ຖ ເມ ນຕ຺ຖິ ສໍສໂຍ.

໗໗.

‘‘ຍຖາປິ ພີຊມຄ຺ຄິມ຺ຫິ, ຑຍ຺ຫຕິ ນ ວິຣູຫຕິ;

ເອວໍ ກຕໍ ອສປ຺ປຸຣິເສ, ນສ຺ສຕິ ນ ວິຣູຫຕິ.

໗໘.

‘‘ກຕຎ຺ຎຸມ຺ຫິ ຈ ໂປສມ຺ຫິ, ສີລວນ຺ເຕ ອຣິຍວຸຕ຺ຕິເນ;

ສຸເຂຕ຺ເຕ ວິຍ ພີຊານິ, ກຕໍ ຕມ຺ຫິ ນ ນສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສໍສຕີຕິ ອາຈິກ຺ຂຕິ. ກາຣຓໍ ກຕນ຺ຕິ ອາກຑ຺ຒນວິກຑ຺ຒນໂປຖນໂກຏ຺ຏນສງ຺ຂາຕໍ ກາຣຓໍ ກຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຂີນໍ ສາຊີວກໂຣຕິ ສມ຺ມ, ໂປຕ຺ຕິກ ຕ຺ວໍ ສຫາຍການໍ ສຸອາຊີວກໂຣ ຊີວິກາຍ ອຸປ຺ປາເທຕາ. ມມ ສາຂສ຺ສ ຈູຠຍນ຺ຕິ ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ສາຂສ຺ສ ຈ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ສຂີນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕ຺ວໍ ໂນສິສ຺ສຣິຍນ຺ຕິ ຕ຺ວໍ ໂນ ອສິ ອິສ຺ສຣິຍໍ ທາຕາ, ຕວ ສນ຺ຕິກາ ອິມາ ສມ຺ປຕ຺ຕີ ອມ຺ເຫຫິ ລທ຺ຘາ. ມຫນ຺ຕຕນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕຠາວໍ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ເອຕ຺ຕກໍ ກເຖນ຺ເຕ ນິຄ຺ໂຣເຘ ສາໂຂ ຕຕ຺ເຖວ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ສາຂ ອິມໍ ໂປຕ຺ຕິກໍ ສຎ຺ຊານາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ຣາຊາ ທຓ຺ຑໍ ອາຓາເປນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໙.

‘‘ອິມໍ ຊມ຺ມໍ ເນກຕິກໍ, ອສປ຺ປຸຣິສຈິນ຺ຕກໍ;

ຫນນ຺ຕຸ ສາຂໍ ສຕ຺ຕີຫິ, ນາສ຺ສ ອິຈ຺ຉາມິ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຊມ຺ມນ຺ຕິ ລາມກໍ. ເນກຕິກນ຺ຕິ ວຎ຺ຈກໍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂປຕ຺ຕິໂກ ‘‘ມາ ເອສ ພາໂລ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ນສ຺ສຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ນວມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໐.

‘‘ຂມຕສ຺ສ ມຫາຣາຊ, ປາຓາ ນ ປຏິອານຍາ;

ຂມ ເທວ ອສປ຺ປຸຣິສສ຺ສ, ນາສ຺ສ ອິຈ຺ຉາມຫໍ ວຘ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຂມຕສ຺ສາຕິ ຂມຕໍ ອສ຺ສ, ເອຕສ຺ສ ອສປ຺ປຸຣິສສ຺ສ ຂມຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ປຏິອານຍາຕິ ມຕສ຺ສ ນາມ ປາຓາ ປຏິອາເນຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສາຂສ຺ສ ຂມິ, ເສນາປຕິຏ຺ຐານມ຺ປິ ໂປຕ຺ຕິກສ຺ເສວ ທາຕຸກາໂມ ອໂຫສິ, ໂສ ປນ ນ ອິຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ສພ຺ພເສນານີນໍ ວິຈາຣຓາຣຫໍ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກຏ຺ຐານໍ ນາມ ອທາສິ. ປຸພ຺ເພ ກິເຣຕໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ນາໂຫສິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຊາຕໍ. ອປຣຠາເຄ ໂປຕ຺ຕິໂກ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ປຸຕ຺ຕຘີຕາຫິ ວຑ຺ຒມາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕຘີຕານໍ ໂອວາທວເສນ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໘໑.

‘‘ນິຄ຺ໂຣຘເມວ ເສເວຍ຺ຍ, ນ ສາຂມຸປສໍວເສ;

ນິຄ຺ໂຣຘສ຺ມິໍ ມຕໍ ເສຍ຺ໂຍ, ຍຎ຺ເຈ ສາຂສ຺ມິ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວທຕ຺ໂຕ ປຸພ຺ເພປິ ອກຕຎ຺ຎູເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສາໂຂ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ໂປຕ຺ຕິໂກ ອານນ຺ໂທ, ນິຄ຺ໂຣໂຘ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ນິຄ຺ໂຣຘຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໔໔໖] ໘. ຕກ຺ກລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນ ຕກ຺ກລາ ສນ຺ຕິ ນ ອາລຸວານີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ປິຕຸໂປສກໍ ອຸປາສກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ທລິທ຺ທກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ມາຕຣິ ກາລກຕາຍ ປາໂຕວ ອຸຏ຺ຐາຍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐມຸໂຂທກທານາທີນິ ກໂຣນ຺ໂຕ ຠຕິໍ ວາ ກສິໍ ວາ ກຕ຺ວາ ລທ຺ຘວິຠວານຸຣູເປນ ຍາຄຸຠຕ຺ຕາທີນິ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ໂປເສສິ. ອຖ ນໍ ປິຕາ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ເອກໂກວ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກໂຣສິ, ເອກໍ ເຕ ກຸລທາຣິກໍ ອາເນສ຺ສາມິ, ສາ ເຕ ເຄເຫ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາມ ຆຣໍ ອາຄຕາ ເນວ ມຍ຺ຫໍ, ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຈິຕ຺ຕສຸຂໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ມາ ເອວຣູປໍ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ອຫໍ ຍາວຊີວໍ ຕຸມ຺ເຫ ໂປເສຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຈ຺ຈເຍນ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ອນິຈ຺ຉມານສ຺ເສວ ເອກໍ ກຸມາຣິກໍ ອາເນສິ. ສາ ສສຸຣສ຺ສ ຈ ສາມິກສ຺ສ ຈ ອຸປກາຣິກາ ອໂຫສິ ນີຈວຸຕ຺ຕິ. ສາມິໂກປິສ຺ສາ ‘‘ມມ ປິຕຸ ອຸປກາຣິກາ’’ຕິ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘໍ ມນາປໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເທຕິ, ສາປິ ຕໍ ສສຸຣສ຺ເສວ ອຸປນາເມສິ. ສາ ອປຣຠາເຄ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສາມິໂກ ລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘໍ ປິຕຸ ອທຕ຺ວາ ມຍ຺ຫເມວ ເທຕິ, ອທ຺ຘາ ປິຕຣິ ນິສ຺ເນໂຫ ຊາໂຕ, ອິມໍ ມຫລ຺ລກໍ ເອເກນຸປາເຍນ ມມ ສາມິກສ຺ສ ປຏິກ຺ກູລໍ ກຕ຺ວາ ເຄຫາ ນິກ຺ກຑ຺ຒາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ສາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸທກໍ ອຕິສີຕໍ ວາ ອຈ຺ຈຸຓ຺ຫໍ ວາ, ອາຫາຣໍ ອຕິໂລຓໍ ວາ ອໂລຓໍ ວາ, ຠຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕຓ຺ຑຸລໍ ວາ ອຕິກິລິນ຺ນໍ ວາຕິ ເອວມາທີນິ ຕສ຺ສ ໂກຘຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓານິ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ກຸຊ຺ຌນ຺ເຕ ‘‘ໂກ ອິມໍ ມຫລ຺ລກໍ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຜຣຸສານິ ວຕ຺ວາ ກລຫໍ ວຑ຺ເຒສິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ເຂຬປິຓ຺ຑາທີນິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາປິ ສາມິກໍ ອຸຊ຺ຌາເປສິ ‘‘ປສ຺ສ ປິຕຸ ກມ຺ມໍ, ‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ມາ ກຣີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກຸຊ຺ຌຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ປິຕຣໍ ວາ ວສາເປຫິ ມໍ ວາ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ໂສ ‘‘ຠທ຺ເທ, ຕ຺ວໍ ທຫຣາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຊີວິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ, ມຍ຺ຫໍ ປິຕາ ມຫລ຺ລໂກ, ຕ຺ວໍ ຕສ຺ສ ອສຫນ຺ຕີ ອິມມ຺ຫາ ເຄຫາ ນິກ຺ຂມາ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຠີຕາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອວໍ ນ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສສຸຣສ຺ສ ປາເທສຸ ປຕິຕ຺ວາ ຂມາເປຕ຺ວາ ປກຕິນິຍາເມເນວ ປຏິຊຄ຺ຄິຕຸໍ ອາຣຠິ. ອຖ ໂສ ອຸປາສໂກ ປຸຣິມທິວເສສຸ ຕາຍ ອຸພ຺ພາຬ຺ໂຫ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ປກຕິຍາ ປຕິຏ຺ຐິຕກາເລ ອຄມາສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ, ອຸປາສກ, ສຕ຺ຕຏ຺ຐ ທິວສານິ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ ນາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ຕໍ ກາຣຓໍ ກເຖສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອິທານິ ຕາວ ຕສ຺ສາ ກຖໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ນ ນີຫຣາເປສິ, ປຸພ຺ເພ ປນ ເອຕິສ຺ສາ ກຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ອາມກສຸສານໍ ເນຕ຺ວາ ອາວາຏໍ ຂຓິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມາຣຓກາເລ ອຫໍ ສຕ຺ຕວສ຺ສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ຄຸຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ປິຕຸຆາຕກກມ຺ມາ ນິວາເຣສິໍ, ຕທາ ຕ຺ວໍ ມມ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕວ ປິຕຣໍ ຍາວຊີວໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຣາຍໂຓ ຊາໂຕ, ສ຺ວາຍໍ ມຍາ ທິນ຺ໂນ ໂອວາໂທ ຠວນ຺ຕຣຄຕມ຺ປິ ນ ວິຊຫຕິ, ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຕສ຺ສາ ກຖໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອິທານິ ຕຍາ ປິຕາ ນ ນີຫໂຏ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ກາສິຄາເມ ເອກສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ຆເຣ ເອກປຸຕ຺ຕໂກ ອໂຫສິ ນາເມນ ສວິຏ຺ຐໂກ ນາມ. ໂສ ມາຕາປິຕໂຣ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ໂຕ ອປຣຠາເຄ ມາຕຣິ ກາລກຕາຍ ປິຕຣໍ ໂປເສສີຕິ ສພ຺ພໍ ວຕ຺ຖຸ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸນິຍາເມເນວ ກເຖຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ວິເສໂສ. ຕທາ ສາ ອິຕ຺ຖີ ‘‘ປສ຺ສ ປິຕຸ ກມ຺ມໍ, ‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ມາ ກຣີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ປິຕາ ເຕ ຈຓ຺ໂຑ ຜຣຸໂສ ນິຈ຺ຈໍ ກລຫໍ ກໂຣຕິ, ຊຣາຊິຓ຺ໂຓ ພ຺ຍາຘິປີຬິໂຕ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ມຣິສ຺ສຕິ, ອຫຎ຺ຈ ເອເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກເຄເຫ ວສິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ສຍມ຺ເປສ ກຕິປາເຫນ ມຣິສ຺ສຕິເຍວ, ຕ຺ວໍ ເອຕໍ ອາມກສຸສານໍ ເນຕ຺ວາ ອາວາຏໍ ຂຓິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຸທ຺ທາເລນ ສີສໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ອຸປຣິ ປໍສຸນາ ຉາເທຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕາຍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ‘‘ຠທ຺ເທ, ປຸຣິສມາຣຓໍ ນາມ ຠາຣິຍໍ, ກຖໍ ນໍ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອຫໍ ເຕ ອຸປາຍໍ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອາຈິກ຺ຂ ຕາວາ’’ຕິ. ‘‘ສາມິ, ຕ຺ວໍ ປຈ຺ຈູສກາເລ ປິຕຸ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຖາ ສພ຺ເພ ສຸຓນ຺ຕິ, ເອວໍ ມຫາສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ‘ຕາຕ, ອສຸກຄາເມ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸທ຺ຘາຣຓໂກ ອຕ຺ຖິ, ມຍິ ຄເຕ ນ ເທຕິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຈ຺ຈເຍນ ນ ທສ຺ສເຕວ, ສ຺ເວ ຍານເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ປາໂຕວ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມາ’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ວຸຕ຺ຕເວລາຍເມວ ອຸຏ຺ຐາຍ ຍານກໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອາມກສຸສານໍ ເນຕ຺ວາ ອາວາຏໍ ຂຓິຕ຺ວາ ໂຈເຣຫິ ອຈ຺ຉິນ຺ນສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ອາວາເຏ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສີສໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉາ’’ຕິ.

ສວິຏ຺ຐໂກ ‘‘ອຕ຺ເຖສ ອຸປາໂຍ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຍານກໍ ຄມນສຊ຺ຊໍ ອກາສິ. ຕສ຺ສ ປເນໂກ ສຕ຺ຕວສ຺ສິໂກ ປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ. ໂສ ມາຕຸ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ມາຕາ ປາປຘມ຺ມາ ປິຕຣໍ ເມ ປິຕຸຆາຕກມ຺ມໍ ກາເຣຕິ, ອຫໍ ອິມສ຺ສ ປິຕຸຆາຕກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຓິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຍ຺ຍເກນ ສທ຺ຘິໍ ນິປຊ຺ຊິ. ສວິຏ຺ຐໂກປິ ອິຕຣາຍ ວຸຕ຺ຕເວລາຍ ຍານກໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ, ຕາຕ, ອຸທ຺ຘາຣໍ ໂສເຘສ຺ສາມາ’’ຕິ ປິຕຣໍ ຍານເກ ນິສີທາເປສິ. ກຸມາໂຣປິ ປຐມຕຣໍ ຍານກໍ ອຠິຣຸຫິ. ສວິຏ຺ຐໂກ ຕໍ ນິວາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເຕເນວ ສທ຺ຘິໍ ອາມກສຸສານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຕຣຎ຺ຈ ກຸມາຣເກນ ສທ຺ຘິໍ ເອກມນ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ສຍໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ກຸທ຺ທາລປິຏກໍ ອາທາຍ ເອກສ຺ມິໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ຈຕຸຣສ຺ສາວາຏໍ ຂຓິຕຸໍ ອາຣຠິ. ກຸມາຣໂກ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຊານນ຺ໂຕ ວິຍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໒.

‘‘ນ ຕກ຺ກລາ ສນ຺ຕິ ນ ອາລຸວານິ, ນ ພິຬາລິໂຍ ນ ກຬມ຺ພານິ ຕາຕ;

ເອໂກ ອຣຎ຺ຎມ຺ຫິ ສຸສານມຊ຺ເຌ, ກິມຕ຺ຖິໂກ ຕາຕ ຂຓາສິ ກາສຸ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ຕກ຺ກລາ ສນ຺ຕີຕິ ປິຓ຺ຑາລຸກນ຺ທາ ນ ສນ຺ຕິ. ອາລຸວານີຕິ ອາລຸວກນ຺ທາ. ພິຬາລິໂຍຕິ ພິຬາຣິວລ຺ລິກນ຺ທາ. ກຬມ຺ພານີຕິ ຕາລກນ຺ທາ.

ອຖສ຺ສ ປິຕາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໘໓.

‘‘ປິຕາມໂຫ ຕາຕ ສຸທຸພ຺ພໂລ ເຕ, ອເນກພ຺ຍາຘີຫິ ທຸເຂນ ຜຸຏ຺ໂຐ;

ຕມຊ຺ຊຫໍ ນິຂຓິສ຺ສາມິ ໂສພ຺ເຠ, ນ ຫິສ຺ສ ຕໍ ຊີວິຕໍ ໂຣຈຍາມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອເນກພ຺ຍາຘີຫີຕິ ອເນເກຫິ ພ຺ຍາຘີຫິ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ທຸກ຺ເຂນ ຜຸຏ຺ໂຐ. ນ ຫິສ຺ສ ຕນ຺ຕິ ອຫຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ຕວ ປິຕາມຫສ຺ສ ຕໍ ທຸຊ຺ຊີວິຕໍ ນ ອິຈ຺ຉາມິ, ‘‘ເອວຣູປາ ຊີວິຕາ ມຣຓເມວສ຺ສ ວຣ’’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ຕໍ ໂສພ຺ເຠ ນິຂຓິສ຺ສາມີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກຸມາໂຣ ອຸປຑ຺ຒໍ ຄາຖມາຫ –

໘໔.

‘‘ສງ຺ກປ຺ປເມຕໍ ປຏິລທ຺ຘ ປາປກໍ, ອຈ຺ຈາຫິຕໍ ກມ຺ມ ກໂຣສິ ລຸທ຺ທ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ‘‘ປີຕຣໍ ທຸກ຺ຂາ ປໂມເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຣຓທຸກ຺ເຂນ ໂຍເຊນ຺ໂຕ ເອຕໍ ປາປກໍ ສງ຺ກປ຺ປໍ ປຏິລທ຺ຘາ ຕສ຺ສ ຈ ສງ຺ກປ຺ປວເສນ ຫິຕໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຐິຕຕ຺ຕາ ອຈ຺ຈາຫິຕໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣສິ ລຸທ຺ທນ຺ຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ກຸມາໂຣ ປິຕຸ ຫຕ຺ຖໂຕ ກຸທ຺ທາລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອາວາຏໍ ຂຓິຕຸໍ ອາຣຠິ. ອຖ ນໍ ປິຕາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ, ຕາຕ, ອາວາຏໍ ຂຓສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ຕສ຺ສ ກເຖນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ມຍາປິ ຕາຕ ປຏິລຈ຺ຉເສ ຕຸວໍ, ເອຕາທິສໍ ກມ຺ມ ຊຣູປນີໂຕ;

ຕໍ ກຸລ຺ລວຕ຺ຕໍ ອນຸວຕ຺ຕມາໂນ, ອຫມ຺ປິ ຕໍ ນິຂຓິສ຺ສາມິ ໂສພ຺ເຠ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຕາຕ, ອຫມ຺ປິ ເອຕສ຺ມິໍ ໂສພ຺ເຠ ຕໍ ມຫລ຺ລກກາເລ ນິຂຓິສ຺ສາມິ, ອິຕິ ໂຂ ຕາຕ, ມຍາປິ ກເຕ ອິມສ຺ມິໍ ໂສພ຺ເຠ ຕຸວໍ ຊຣູປນີໂຕ ເອຕາທິສໍ ກມ຺ມໍ ປຏິລຈ຺ຉເສ, ຍໍ ເອຕໍ ຕຍາ ປວຕ຺ຕິຕໍ ກຸລວຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອນຸວຕ຺ຕມາໂນ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠຣິຍາຍ ສທ຺ຘິໍ ວສນ຺ໂຕ ອຫມ຺ປິ ຕໍ ນິຂຓິສ຺ສາມິ ໂສພ຺ເຠຕິ.

ອຖສ຺ສ ປິຕາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໘໕.

‘‘ຜຣຸສາຫິ ວາຈາຫິ ປກຸພ຺ພມາໂນ, ອາສຊ຺ຊ ມໍ ຕ຺ວໍ ວທເສ ກຸມາຣ;

ປຸຕ຺ໂຕ ມມໍ ໂອຣສໂກ ສມາໂນ, ອຫີຕານຸກມ຺ປີ ມມ ຕ຺ວໍສິ ປຸຕ຺ຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປກຸພ຺ພມາໂນຕິ ອຠິຠວນ຺ໂຕ. ອາສຊ຺ຊາຕິ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ປຓ຺ຑິຕກຸມາຣໂກ ເອກໍ ປຏິວຈນຄາຖໍ, ທ຺ເວ ອຸທານຄາຖາຕິ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໘໖.

‘‘ນ ຕາຫໍ ຕາຕ ອຫິຕານຸກມ຺ປີ, ຫິຕານຸກມ຺ປີ ເຕ ອຫມ຺ປິ ຕາຕ;

ປາປຎ຺ຈ ຕໍ ກມ຺ມ ປກຸພ຺ພມານໍ, ອຣຫາມິ ໂນ ວາຣຍິຕຸໍ ຕໂຕ.

໘໗.

‘‘ໂຍ ມາຕຣໍ ວາ ປິຕຣໍ ສວິຏ຺ຐ, ອທູສເກ ຫິໍສຕິ ປາປຘມ຺ໂມ;

ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ອຠິສມ຺ປຣາຍໍ, ອສໍສຍໍ ໂສ ນິຣຍໍ ອຸເປຕິ.

໘໘.

‘‘ໂຍ ມາຕຣໍ ວາ ປິຕຣໍ ສວິຏ຺ຐ, ອນ຺ເນນ ປາເນນ ອຸປຏ຺ຐຫາຕິ;

ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ອຠິສມ຺ປຣາຍໍ, ອສໍສຍໍ ໂສ ສຸຄຕິໍ ອຸເປຕີ’’ຕິ. –

ອິມໍ ປນ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປິຕາ ອຏ຺ຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໙.

‘‘ນ ເມ ຕ຺ວໍ ປຸຕ຺ຕ ອຫິຕານຸກມ຺ປີ, ຫິຕານຸກມ຺ປີ ເມ ຕ຺ວໍສິ ປຸຕ຺ຕ;

ອຫຎ຺ຈ ຕໍ ມາຕຣາ ວຸຈ຺ຈມາໂນ, ເອຕາທິສໍ ກມ຺ມ ກໂຣມິ ລຸທ຺ທ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຫຎ຺ຈ ຕໍ ມາຕຣາຕິ ອຫຎ຺ຈ ເຕ ມາຕຣາ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກຸມາໂຣ ‘‘ຕາຕ, ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາມ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ໂທເສ ອນິຄ຺ຄຍ຺ຫມານາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປາປໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ມມ ມາຕາ ຍຖາ ປຸນ ເອວຣູປໍ ນ ກໂຣຕິ, ຕຖາ ນໍ ປຓາເມຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ນວມໍ ຄາຖມາຫ –

໙໐.

‘‘ຍາ ເຕ ສາ ຠຣິຍາ ອນຣິຍຣູປາ, ມາຕາ ມເມສາ ສກິຍາ ຊເນຕ຺ຕິ;

ນິທ຺ຘາປເຍ ຕຎ຺ຈ ສກາ ອຄາຣາ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ເຕ ສາ ທຸຂມາວເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ.

ສວິຏ຺ຐໂກ ປຓ຺ຑິຕປຸຕ຺ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉາມ, ຕາຕາ’’ຕິ ສທ຺ຘິໍ ປຸຕ຺ເຕນ ຈ ປິຕຣາ ຈ ຍານເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ປາຍາສິ. ສາປິ ໂຂ ອນາຈາຣາ ‘‘ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ໂນ ເຄຫາ ກາຬກຓ຺ຓີ’’ຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ອລ຺ລໂຄມເຍນ ເຄຫໍ ອຸປລິມ຺ເປຕ຺ວາ ປາຍາສໍ ປຈິຕ຺ວາ ອາຄມນມຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ເຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ກາຬກຓ຺ຓິໍ ປຸນ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ອເຣ ນິກຕິກ, ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ກາຬກຓ຺ຓິໍ ປຸນ ອາທາຍ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຣິຠາສິ. ສວິຏ຺ຐໂກ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາ ຍານກໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ‘‘ອນາຈາເຣ ກິໍ ວເທສີ’’ຕິ ຕໍ ສຸໂກຏ຺ຏິຕໍ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມາ ອິມໍ ເຄຫໍ ປາວິສີ’’ຕິ ປາເທ ຄເຫຕ຺ວາ ນິກ຺ກຑ຺ຒິ. ຕໂຕ ປິຕຣຎ຺ຈ ປຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ຕໂຍປິ ປາຍາສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ສາປິ ປາປຘມ຺ມາ ກຕິປາຫໍ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ເຄເຫ ວສິ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ປຸຕ຺ໂຕ ປິຕຣໍ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ມມ ມາຕາ ເອຕ຺ຕເກນ ນ ພຸຊ຺ຌຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ມມ ມາຕຸ ມງ຺ກຸຠາວກຣຓຕ຺ຖໍ ‘ອສຸກຄາມເກ ມມ ມາຕຸລຘີຕາ ອຕ຺ຖິ, ສາ ມຍ຺ຫໍ ປິຕຣຎ຺ຈ ປຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ມຎ຺ຈ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສຕິ, ຕໍ ອາເນສ຺ສາມີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ມາລາຄນ຺ຘາທີນິ ອາທາຍ ຍານເກນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕໍ ອນຸວິຈຣິຕ຺ວາ ສາຍໍ ອາຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ.

ປຏິວິສ຺ສກກຸເລ ອິຕ຺ຖິໂຍ ‘‘ສາມິໂກ ກິຣ ເຕ ອຎ຺ຎໍ ຠຣິຍໍ ອາເນຕຸໍ ອສຸກຄາມໍ ນາມ ຄໂຕ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ອາຈິກ຺ຂິໍສຸ. ສາ ‘‘ທານິມ຺ຫິ ນຏ຺ຐາ, ນຕ຺ຖິ ເມ ປຸນ ໂອກາໂສ’’ຕິ ຠີຕາ ຕສິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ປຸຕ຺ຕເມວ ຍາຈິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຓ຺ຑິຕປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປາເທສຸ ປຕິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ມມ ປຏິສຣຓໍ ນຕ຺ຖິ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕວ ປິຕຣຎ຺ຈ ປິຕາມຫຎ຺ຈ ອລງ຺ກຕເຈຕິຍໍ ວິຍ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມິ, ປຸນ ມຍ຺ຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ຆເຣ ປເວສນໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ, ອມ຺ມ, ສເຈ ປຸນ ເອວຣູປໍ ນ ກຣິສ຺ສຖ, ກຣິສ຺ສາມິ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປິຕຸ ອາຄຕກາເລ ທສມໍ ຄາຖມາຫ –

໙໑.

‘‘ຍາ ເຕ ສາ ຠຣິຍາ ອນຣິຍຣູປາ, ມາຕາ ມເມສາ ສກິຍາ ຊເນຕ຺ຕິ;

ທນ຺ຕາ ກເຣຓູວ ວສູປນີຕາ, ສາ ປາປຘມ຺ມາ ປຸນຣາວຊາຕູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກເຣຓູວາຕິ ຕາຕ, ອິທານິ ສາ ອາເນຎ຺ຊກາຣຓໍ ກາຣິກາ ຫຕ຺ຖິນີ ວິຍ ທນ຺ຕາ ວສໍ ອຸປນີຕາ ນິພ຺ພິເສວນາ ຊາຕາ. ປຸນຣາຄຊາຕູຕິ ປຸນ ອິມໍ ເຄຫໍ ອາຄຈ຺ຉຕູຕິ.

ເອວໍ ໂສ ປິຕຸ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ອາເນສິ. ສາ ສາມິກຎ຺ຈ ສສຸຣຎ຺ຈ ຂມາເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທນ຺ຕາ ຘມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສາມິກຎ຺ຈ ສສຸຣຎ຺ຈ ປຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຏິຊຄ຺ຄິ. ອຸໂຠປິ ຈ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຣິຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຣາຍຓາ ອເຫສຸໍ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ປິຕຸໂປສໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ປິຕາ ຈ ປຸຕ຺ໂຕ ຈ ສຸຓິສາ ຈ ເຕເຍວ ອເຫສຸໍ, ປຓ຺ຑິຕກຸມາໂຣ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ຕກ຺ກລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໔໔໗] ໙. ມຫາຘມ຺ມປາລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກິໍ ເຕ ວຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ປຐມຄມເນນ ກປິລປຸຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປິຕຸ ນິເວສເນ ຣຎ຺ໂຎ ອສທ຺ທຫນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ຫິ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ ວີສຕິສຫສ຺ສຠິກ຺ຂຸປຣິວາຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ນິເວສເນ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກໍ ທຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາຠຕ຺ເຕ ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຘານກາເລ ເທວຕາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ ສິທ຺ຘຕ຺ຖກຸມາໂຣ ອປ຺ປາຫາຣຕາຍ ມໂຕ’ຕິ ມຍ຺ຫໍ ອາໂຣເຈສຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາຣາ ຈ ‘‘ສທ຺ທຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ສທ຺ທຫິໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ກເຖນ຺ຕິໂຍປິ ເທວຕາ, ‘ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂພຘິຕເລ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພານໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ເພປິ ຕ຺ວໍ ມຫາຘມ຺ມປາລກາເລປິ ‘ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ ມໂຕ ອິມານິສ຺ສ ອຏ຺ຐີນີ’ຕິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວທນ຺ຕສ຺ສປິ ທິສາປາໂມກ຺ຂາຈຣິຍສ຺ສ ‘ອມ຺ຫາກໍ ກຸເລ ຕຣຸຓກາເລ ກາລກິຣິຍາ ນາມ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ນ ສທ຺ທຫິ, ອິທານິ ປນ ກສ຺ມາ ສທ຺ທຫິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ຘມ຺ມປາລຄາໂມ ນາມ ອໂຫສິ. ໂສ ຘມ຺ມປາລກຸລສ຺ສ ວສນຕາຍ ເອຕໍ ນາມໍ ລຠິ. ຕຕ຺ຖ ທສນ຺ນໍ ກຸສລກມ຺ມປຖານໍ ປາລນໂຕ ‘‘ຘມ຺ມປາໂລ’’ຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຏິວສຕິ, ຕສ຺ສ ກຸເລ ອນ຺ຕມໂສ ທາສກມ຺ມກຣາປິ ທານໍ ເທນ຺ຕິ, ສີລໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ‘‘ຘມ຺ມປາລກຸມາໂຣ’’ຕ຺ເວວສ຺ສ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ອຖ ນໍ ວຍປ຺ປຕ຺ຕໍ ປິຕາ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ສິປ຺ປຸຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ຕກ຺ກສິລໍ ເປເສສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິສາປາໂມກ຺ຂາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ມາຓວກສຕານໍ ເຊຏ຺ຐນ຺ເຕວາສິໂກ ອໂຫສິ. ຕທາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ກາລມກາສິ. ອາຈຣິໂຍ ມາຓວກປຣິວຸໂຕ ຎາຕິຄເຓນ ສທ຺ຘິໍ ໂຣທນ຺ໂຕ ກນ຺ທນ຺ໂຕ ສຸສາເນ ຕສ຺ສ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກາເຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ອາຈຣິໂຍ ຈ ຎາຕິວຄ຺ໂຄ ຈສ຺ສ ອນ຺ເຕວາສິກາ ຈ ໂຣທນ຺ຕິ ປຣິເທວນ຺ຕິ, ຘມ຺ມປາໂລເຍເວໂກ ນ ໂຣທຕິ ນ ປຣິເທວຕິ. ອປິຈ ໂຂ ປນ ເຕສຸ ປຎ຺ຈສເຕສຸ ມາຓເວສຸ ສຸສານາ ອາຄມ຺ມ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ເອວຣູໂປ ນາມ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ຕຣຸຓມາຓໂວ ຕຣຸຓກາເລເຍວ ມາຕາປິຕູຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ມຣຓປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວທນ຺ເຕສຸ ‘‘ສມ຺ມາ, ຕຸມ຺ເຫ ‘ຕຣຸໂຓ’ຕິ ຠຓຖ, ອຖ ກສ຺ມາ ຕຣຸຓກາເລເຍວ ມຣຕິ, ນນຸ ອຍຸຕ຺ຕໍ ຕຣຸຓກາເລ ມຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ອຖ ນໍ ເຕ ອາຫໍສຸ ‘‘ກິໍ ປນ ສມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ມຣຓຠາວໍ ນ ຊານາສີ’’ຕິ? ຊານາມິ, ຕຣຸຓກາເລ ປນ ນ ມຣນ຺ຕິ, ມຫລ຺ລກກາເລເຍວ ມຣນ຺ຕີຕິ. ນນຸ ອນິຈ຺ຈາ ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວິໂນຕິ? ‘‘ສຈ຺ຈໍ ອນິຈ຺ຈາ, ທຫຣກາເລ ປນ ສຕ຺ຕາ ນ ມຣນ຺ຕິ, ມຫລ຺ລກກາເລ ມຣນ຺ຕິ, ອນິຈ຺ຈຕໍ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ສມ຺ມ, ຘມ຺ມປາລ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ນ ເກຈິ ມຣນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ທຫຣກາເລ ປນ ນ ມຣນ຺ຕິ, ມຫລ຺ລກກາເລເຍວ ມຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປເນສາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຸລປເວຓີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ ກຸລປເວຓີ’’ຕິ. ມາຓວາ ຕໍ ຕສ຺ສ ກຖໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ອຖ ນໍ ໂສ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕາຕ ຘມ຺ມປາລ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຸເລ ທຫຣກາເລ ນ ມີຍນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ສຈ຺ຈໍ ອາຈຣິຍາ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ອຕິວິຍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວທຕິ, ອິມສ຺ສ ປິຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສເຈ ເອຕໍ ສຈ຺ຈໍ, ອຫມ຺ປິ ຕເມວ ຘມ຺ມໍ ປູເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຏ຺ຐທິວສຈ຺ຈເຍນ ຘມ຺ມປາລໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ອຫໍ ຂິປ຺ປໍ ອາຄມິສ຺ສາມິ, ຍາວ ມມາຄມນາ ອິເມ ມາຓເວ ສິປ຺ປໍ ວາເຈຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ເອຬກສ຺ສ ອຏ຺ຐີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຘວິຕ຺ວາ ປສິພ຺ພເກ ກຕ຺ວາ ເອກໍ ຈູຬຸປຏ຺ຐາກໍ ອາທາຍ ຕກ຺ກສິລໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຕໍ ຄາມໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ກຕຣໍ ມຫາຘມ຺ມປາລສ຺ສ ເຄຫ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ທາສມນຸສ຺ເສສຸ ໂຍ ໂຍ ປຐມໍ ອທ຺ທສ, ໂສ ໂສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ຉຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິ, ອຸປາຫນໍ ຄຓ຺ຫິ, ອຸປຏ຺ຐາກສ຺ສປິ ຫຕ຺ຖໂຕ ປສິພ຺ພກໍ ຄຓ຺ຫິ. ‘‘ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂວ ຘມ຺ມປາລກຸມາຣສ຺ສ ອາຈຣິໂຍ ທ຺ວາເຣ ຐິໂຕຕິ ກຸມາຣສ຺ສ ປິຕຸ ອາໂຣເຈຖາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ໂສ ເວເຄນ ທ຺ວາຣມູລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ເອຖາ’’ຕິ ຕໍ ຆຣໍ ອຠິເນຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ປາທໂຘວນາທິກິຈ຺ຈໍ ອກາສິ.

ອາຈຣິໂຍ ຠຸຕ຺ຕໂຠຊໂນ ສຸຂກຖາຍ ນິສິນ຺ນກາເລ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ ຘມ຺ມປາລກຸມາໂຣ ປຎ຺ຎວາ ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນຎ຺ຈ ສິປ຺ປານໍ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ໂຕ, ອປິຈ ໂຂ ປເນເກນ ອຜາສຸເກນ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ, ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ, ມາ ໂສຈິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຫ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປາຓິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ມຫາຫສິຕໍ ຫສິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຫສສີ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ ນ ມຣຕິ, ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ມໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຸຕ຺ໂຕເຍວ ເຕ ມໂຕ, ປຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ເຕ ອຏ຺ຐີນິ ທິສ຺ວາ ສທ຺ທຫາ’’ຕິ ອຏ຺ຐີນິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິມານິ ເຕ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຏ຺ຐີນີ’’ຕິ ອາຫ. ເອຕານິ ເອຬກສ຺ສ ວາ ສຸນຂສ຺ສ ວາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ປຸຕ຺ໂຕ ນ ມຣຕິ, ອມ຺ຫາກາຎ຺ຫິ ກຸເລ ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ກຸລປຣິວຏ຺ຏາ ຕຣຸຓກາເລ ມຕປຸພ຺ພາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕ຺ວໍ ມຸສາ ຠຓສີຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສພ຺ເພປິ ປາຓິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ມຫາຫສິຕໍ ຫສິໍສຸ. ອາຈຣິໂຍ ຕໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ໂສມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຸລປເວຓິຍໍ ທຫຣານໍ ອມຣເຓນ ນ ສກ຺ກາ ອເຫຕຸເກນ ຠວິຕຸໍ, ເກນ ໂວ ກາຣເຓນ ທຫຣາ ນ ມີຍນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໙໒.

‘‘ກິໍ ເຕ ວຕໍ ກິໍ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກິສ຺ສ ສຸຈິຓ຺ຓສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ;

ອກ຺ຂາຫິ ເມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເອຕມຕ຺ຖໍ, ກສ຺ມາ ນຸ ຕຸມ຺ຫໍ ທຫຣາ ນ ມີຍເຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວຕນ຺ຕິ ວຕສມາທານໍ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐຈຣິຍໍ. ກິສ຺ສ ສຸຈິຓ຺ຓສ຺ສາຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຸເລ ທຫຣານໍ ອມຣຓໍ ນາມ ກຕຣສຸຈຣິຕສ຺ສ ວິປາໂກຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍສໍ ຄຸຓານໍ ອານຸຠາເວນ ຕສ຺ມິໍ ກຸເລ ທຫຣາ ນ ມີຍນ຺ຕິ, ເຕ ວຓ຺ຓຍນ຺ໂຕ –

໙໓.

‘‘ຘມ຺ມໍ ຈຣາມ ນ ມຸສາ ຠຓາມ, ປາປານິ ກມ຺ມານິ ປຣິວຊ຺ຊຍາມ;

ອນຣິຍໍ ປຣິວຊ຺ເຊມຸ ສພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ຫິ ອມ຺ຫໍ ທຫຣາ ນ ມີຍເຣ.

໙໔.

‘‘ສຸໂຓມ ຘມ຺ມໍ ອສຕໍ ສຕຎ຺ຈ, ນ ຈາປິ ຘມ຺ມໍ ອສຕໍ ໂຣຈຍາມ;

ຫິຕ຺ວາ ອສນ຺ເຕ ນ ຊຫາມ ສນ຺ເຕ, ຕສ຺ມາ ຫິ ອມ຺ຫໍ ທຫຣາ ນ ມີຍເຣ.

໙໕.

‘‘ປຸພ຺ເພວ ທານາ ສຸມນາ ຠວາມ, ທທມ຺ປິ ເວ ອຕ຺ຕມນາ ຠວາມ;

ທຕ຺ວາປິ ເວ ນານຸຕປ຺ປາມ ປຈ຺ຉາ, ຕສ຺ມາ ຫິ ອມ຺ຫໍ ທຫຣາ ນ ມີຍເຣ.

໙໖.

‘‘ສມເຓ ມຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ອທ຺ຘິເກ ຈ, ວນິພ຺ພເກ ຍາຈນເກ ທລິທ຺ເທ;

ອນ຺ເນນ ປາເນນ ອຠິຕປ຺ປຍາມ, ຕສ຺ມາ ຫິ ອມ຺ຫໍ ທຫຣາ ນ ມີຍເຣ.

໙໗.

‘‘ມຍຎ຺ຈ ຠຣິຍໍ ນາຕິກ຺ກມາມ, ອມ຺ເຫ ຈ ຠຣິຍາ ນາຕິກ຺ກມນ຺ຕິ;

ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕາຫິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣາມ, ຕສ຺ມາ ຫິ ອມ຺ຫໍ ທຫຣາ ນ ມີຍເຣ.

໙໘.

‘‘ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣມາມ ສພ຺ເພ, ໂລເກ ອທິນ຺ນໍ ປຣິວຊ຺ຊຍາມ;

ອມຊ຺ຊປາ ໂນປິ ມຸສາ ຠຓາມ, ຕສ຺ມາ ຫິ ອມ຺ຫໍ ທຫຣາ ນ ມີຍເຣ.

໙໙.

‘‘ເອຕາສຸ ເວ ຊາຍເຣ ສຸຕ຺ຕມາສຸ, ເມຘາວິໂນ ໂຫນ຺ຕິ ປຫູຕປຎ຺ຎາ;

ພຫຸສ຺ສຸຕາ ເວທຄຸໂນ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຫິ ອມ຺ຫໍ ທຫຣາ ນ ມີຍເຣ.

໑໐໐.

‘‘ມາຕາ ປິຕາ ຈ ຠຄິນີ ຠາຕໂຣ ຈ, ປຸຕ຺ຕາ ຈ ທາຣາ ຈ ມຍຎ຺ຈ ສພ຺ເພ;

ຘມ຺ມໍ ຈຣາມ ປຣໂລກເຫຕຸ, ຕສ຺ມາ ຫິ ອມ຺ຫໍ ທຫຣາ ນ ມີຍເຣ.

໑໐໑.

‘‘ທາສາ ຈ ທາສ຺ໂຍ ອນຸຊີວິໂນ ຈ, ປຣິຈາຣກາ ກມ຺ມກຣາ ຈ ສພ຺ເພ;

ຘມ຺ມໍ ຈຣນ຺ຕິ ປຣໂລກເຫຕຸ, ຕສ຺ມາ ຫິ ອມ຺ຫໍ ທຫຣາ ນ ມີຍເຣ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມໍ ຈຣາມາຕິ ທສກຸສລກມ຺ມປຖຘມ຺ມໍ ຈຣາມ, ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕເຫຕຸ ອນ຺ຕມໂສ ກຸນ຺ຖກິປິລ຺ລິກມ຺ປິ ຊີວິຕາ ນ ໂວໂຣເປມ, ປຣຠຓ຺ຑໍ ໂລຠຈິຕ຺ເຕນ ນ ໂອໂລເກມາຕິ ສພ຺ພໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ມຸສາວາໂທ ເຈຕ຺ຖ ມຸສາວາທິສ຺ສ ອກຣຓປາປໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ອຸສ຺ສນ຺ນວເສນ ປຸນ ວຸຕ຺ໂຕ. ເຕ ກິຣ ຫສາຘິປ຺ປາເຍນປິ ມຸສາ ນ ຠຓນ຺ຕິ. ປາປານີຕິ ສພ຺ພານິ ນິຣຍຄາມິກມ຺ມານິ. ອນຣິຍນ຺ຕິ ອຣິຍຄຣຫິຕໍ ສພ຺ພໍ ອສຸນ຺ທຣໍ ອປຣິສຸທ຺ຘໍ ກມ຺ມໍ ປຣິວຊ຺ຊຍາມ. ຕສ຺ມາ ຫິ ອມ຺ຫນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຫິ-ກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ໂຕ, ເຕນ ກາຣເຓນ ອມ຺ຫາກໍ ທຫຣາ ນ ມີຍນ຺ຕິ, ອນ຺ຕຣາ ອກາລມຣຓໍ ນາມ ໂນ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຕສ຺ມາ ອມ຺ຫ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ສຸໂຓມາຕິ ມຍໍ ກິຣິຍວາທານໍ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ກຸສລທີປນມ຺ປິ ອສປ຺ປຸຣິສານໍ ອກຸສລທີປນມ຺ປິ ຘມ຺ມໍ ສຸໂຓມ, ໂສ ປນ ໂນ ສຸຕມຕ຺ຕໂກວ ໂຫຕິ, ຕໍ ນ ໂຣຈຍາມ. ເຕຫິ ປນ ໂນ ສທ຺ຘິໍ ວິຄ຺ຄໂຫ ວາ ວິວາໂທ ວາ ມາ ໂຫຕູຕິ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາມ, ສຸຕ຺ວາປິ ຫິຕ຺ວາ ອສນ຺ເຕ ສນ຺ເຕ ວຕ຺ຕາມ, ເອກມ຺ປິ ຂຓໍ ນ ຊຫາມ ສນ຺ເຕ, ປາປມິຕ຺ເຕ ປຫາຍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕເສວິໂນວ ໂຫມາຕິ.

ສມເຓ ມຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຕິ ມຍໍ ສມິຕປາເປ ພາຫິຕປາເປ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓປິ ອວເສສຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓປິ ອທ຺ຘິກຍາຈເກ ເສສຊເນປິ ອນ຺ນປາເນນ ອຠິຕປ຺ເປມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາຬິຍໍ ປນ ອຍໍ ຄາຖາ ‘‘ປຸພ຺ເພວ ທານາ’’ຕິ ຄາຖາຍ ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຕາ. ນາຕິກ຺ກມາມາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຠຣິຍໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ພຫິ ອຎ຺ຎໍ ມິຈ຺ຉາຈາຣໍ ນ ກໂຣມ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕາຫີຕິ ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຠຣິຍາ ຐເປຕ຺ວາ ເສສອິຕ຺ຖີສຸ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣາມ, ອມ຺ຫາກໍ ຠຣິຍາປິ ເສສປຸຣິເສສຸ ເອວເມວ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຊາຍເຣຕິ ຊາຍນ຺ຕິ. ສຸຕ຺ຕມາສູຕິ ສຸສີລາສຸ ອຸຕ຺ຕມິຕ຺ຖີສຸ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເຍ ເອຕາສຸ ສມ຺ປນ຺ນສີລາສຸ ອຸຕ຺ຕມິຕ຺ຖີສຸ ອມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ຕາ ຊາຍນ຺ຕິ, ເຕ ເມຘາວິໂນຕິ ເອວໍປກາຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ກຸໂຕ ເຕສໍ ອນ຺ຕຣາ ມຣຓໍ, ຕສ຺ມາປິ ອມ຺ຫາກໍ ກຸເລ ທຫຣາ ນ ມຣນ຺ຕີຕິ. ຘມ຺ມໍ ຈຣາມາຕິ ປຣໂລກຕ຺ຖາຍ ຕິວິຘສຸຈຣິຕຘມ຺ມໍ ຈຣາມ. ທາສ຺ໂຍຕິ ທາສິໂຍ.

ອວສາເນ –

໑໐໒.

‘‘ຘມ຺ໂມ ຫເວ ຣກ຺ຂຕິ ຘມ຺ມຈາຣິໍ, ຘມ຺ໂມ ສຸຈິຓ຺ໂຓ ສຸຂມາວຫຕິ;

ເອສານິສໍໂສ ຘມ຺ເມ ສຸຈິຓ຺ເຓ, ນ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ຘມ຺ມຈາຣີ.

໑໐໓.

‘‘ຘມ຺ໂມ ຫເວ ຣກ຺ຂຕິ ຘມ຺ມຈາຣິໍ, ຉຕ຺ຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ວິຍ ວສ຺ສກາເລ;

ຘມ຺ເມນ ຄຸຕ຺ໂຕ ມມ ຘມ຺ມປາໂລ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຏ຺ຐີນິ ສຸຂີ ກຸມາໂຣ’’ຕິ. –

ອິມາຫິ ທ຺ວີຫິ ຄາຖາຫິ ຘມ຺ມຈາຣີນໍ ຄຸຓໍ ກເຖສິ.

ຕຕ຺ຖ ຣກ຺ຂຕີຕິ ຘມ຺ໂມ ນາເມໂສ ຣກ຺ຂິໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຣກ຺ຂິຕໍ ປຏິຣກ຺ຂຕິ. ສຸຂມາວຫຕີຕິ ເທວມນຸສ຺ສສຸຂຎ຺ເຈວ ນິພ຺ພານສຸຂຎ຺ຈ ອາວຫຕິ. ນ ທຸຄ຺ຄຕິນ຺ຕິ ນິຣຍາທິເຠທໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມຍໍ ຘມ຺ມໍ ຣກ຺ຂາມ, ຘມ຺ໂມປິ ອມ຺ເຫ ຣກ຺ຂຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຘມ຺ເມນ ຄຸຕ຺ໂຕຕິ ມຫາຉຕ຺ຕສທິເສນ ອຕ຺ຕນາ ໂຄປິຕຘມ຺ເມນ ຄຸຕ຺ໂຕ. ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຏ຺ຐີນີຕິ ຕຍາ ອານີຕານິ ອຏ຺ຐີນິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ເອຬກສ຺ສ ວາ ສຸນຂສ຺ສ ວາ ອຏ຺ຐີນິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ຉຑ຺ເຑເຖຕານິ, ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ສຸຂີ ກຸມາໂຣຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຈຣິໂຍ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອາຄມນໍ ສຸອາຄມນໍ, ສຜລໍ, ໂນ ນິປ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຊາຕໂສມນສ຺ໂສ ຘມ຺ມປາລສ຺ສ ປິຕຣໍ ຂມາເປຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວີມໍສນຕ຺ຖາຍ ອິມານິ ເອຬກອຏ຺ຐີນິ ອາຠຕານິ, ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ ອໂຣໂຄເຍວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣກ຺ຂິຕຘມ຺ມໍ ມຍ຺ຫມ຺ປິ ເທຖາ’’ຕິ ປຓ຺ເຓ ລິຂິຕ຺ວາ ກຕິປາຫໍ ຕຕ຺ຖ ວສິຕ຺ວາ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມປາລໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ສິກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ເປເສສິ.

ສຕ຺ຖາ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊສ຺ສ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ຣາຊາ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ມາຕາປິຕໂຣ ມຫາຣາຊກຸລານິ ອເຫສຸໍ, ອາຈຣິໂຍ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ປຣິສາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ຘມ຺ມປາລກຸມາໂຣ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ມຫາຘມ຺ມປາລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໔໔໘] ໑໐. ກຸກ຺ກຸຏຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນາສ຺ມເສ ກຕປາປມ຺ຫີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຘມ຺ມສຠາຍຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂູ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ອຄຸຓກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ຘນຸຄ຺ຄຫາທິປໂຍຊເນນ ທສພລສ຺ສ ວຘຕ຺ຖເມວ ອຸປາຍໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເອສ ມຍ຺ຫໍ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ໂກສມ຺ພິຍໍ ໂກສມ຺ພໂກ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ເວຬຸວເນ ກຸກ຺ກຸຏໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອເນກສຕກຸກ຺ກຸຏປຣິວາໂຣ ອຣຎ຺ເຎ ວສຕິ, ຕສ຺ສາວິທູເຣ ເອໂກ ເສໂນ ວສຕິ. ໂສ ອຸປາເຍນ ເອເກກໍ ກຸກ຺ກຸຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທນ຺ໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ເສເສ ຂາທິ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກໂກວ ອໂຫສິ. ໂສ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ເວລາຍ ໂຄຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເວຬຸວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ວສຕິ. ໂສ ເສໂນ ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ເອເກນ ນໍ ອຸປາເຍນ ອຸປລາເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສາວິທູເຣ ສາຂາຍ ນິລີຍິຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ ກຸກ຺ກຸຏຣາຊ, ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ກສ຺ມາ ຠາຍສິ, ອຫໍ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາສໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ, ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ປເທເສ ສມ຺ປນ຺ນໂຄຈໂຣ, ຕຕ຺ຖ ອຸໂຠປິ ໂຄຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍສໍວາສໍ ວສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສມ຺ມ, ມຍ຺ຫໍ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ມຍາ ປຸພ຺ເພ ກຕປາປຕາຍ ນ ສທ຺ທຫສິ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອວຣູປໍ ນ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ຕາທິເສນ ສຫາເຍນຕ຺ໂຖ, ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ. ອິຕິ ນໍ ຍາວຕຕິຍໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ເອເຕຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ປຸຄ຺ຄເລນ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາໂສ ນາມ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວນຆຏໍ ອຸນ຺ນາເທນ຺ໂຕ ເທວຕາສຸ ສາຘຸກາຣໍ ທທມານາສຸ ຘມ຺ມກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ –

໑໐໔.

‘‘ນາສ຺ມເສ ກຕປາປມ຺ຫິ, ນາສ຺ມເສ ອລິກວາທິເນ;

ນາສ຺ມເສ ອຕ຺ຕຕ຺ຖປຎ຺ຎມ຺ຫິ, ອຕິສນ຺ເຕປິ ນາສ຺ມເສ.

໑໐໕.

‘‘ຠວນ຺ຕິ ເຫເກ ປຸຣິສາ, ໂຄປິປາສິກຊາຕິກາ;

ຆສນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎ ມິຕ຺ຕານິ, ວາຈາຍ ນ ຈ ກມ຺ມຸນາ.

໑໐໖.

‘‘ສຸກ຺ຂຎ຺ຊລິປຄ຺ຄຫິຕາ, ວາຈາຍ ປລິຄຸຓ຺ຐິຕາ;

ມນຸສ຺ສເຜຄ຺ຄູ ນາສີເທ, ຍສ຺ມິໍ ນຕ຺ຖິ ກຕຎ຺ຎຸຕາ.

໑໐໗.

‘‘ນ ຫິ ອຎ຺ຎຎ຺ຎຈິຕ຺ຕານໍ, ອິຕ຺ຖີນໍ ປຸຣິສານ ວາ;

ນານາວິກຕ຺ວາ ສໍສຄ຺ຄໍ, ຕາທິສມ຺ປິ ຈ ນາສ຺ມເສ.

໑໐໘.

‘‘ອນຣິຍກມ຺ມໂມກ຺ກນ຺ຕໍ, ອເຖຕໍ ສພ຺ພຆາຕິນໍ;

ນິສິຕໍວ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ, ຕາທິສມ຺ປິ ຈ ນາສ຺ມເສ.

໑໐໙.

‘‘ມິຕ຺ຕຣູເປນິເຘກຈ຺ເຈ, ສາຂລ຺ເຍນ ອເຈຕສາ;

ວິວິເຘຫິ ອຸປາຍນ຺ຕິ, ຕາທິສມ຺ປິ ຈ ນາສ຺ມເສ.

໑໑໐.

‘‘ອາມິສໍ ວາ ຘນໍ ວາປິ, ຍຕ຺ຖ ປສ຺ສຕິ ຕາທິໂສ;

ທຸພ຺ຠິໍ ກໂຣຕິ ທຸມ຺ເມໂຘ, ຕຎ຺ຈ ຫນ຺ຕ຺ວານ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. – ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ;

ຕຕ຺ຖ ນາສ຺ມເສຕິ ນາສ຺ສເສ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ, ນ ວິສ຺ສເສຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກຕປາປມ຺ຫີຕິ ປຐມໍ ກຕປາເປ ປຸຄ຺ຄເລ. ອລິກວາທິເນຕິ ມຸສາວາທິມ຺ຫິປິ ນ ວິສ຺ສເສ. ຕສ຺ສ ຫິ ອກຕ຺ຕພ຺ພໍ ນາມ ປາປໍ ນຕ຺ຖິ. ນາສ຺ມເສ ອຕ຺ຕຕ຺ຖປຎ຺ຎມ຺ຫີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ເອວ ຍສ຺ສ ປຎ຺ຎາ ສ຺ເນຫວເສນ ນ ຠຊຕິ, ຘນຕ຺ຖິໂກວ ຠຊຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຕ຺ຖປຎ຺ເຎປິ ນ ວິສ຺ສເສ. ອຕິສນ຺ເຕຕິ ອນ຺ໂຕ ອຸປສເມ ອວິຊ຺ຊມາເນເຍວ ຈ ພຫິ ອຸປສມທສ຺ສເນນ ອຕິສນ຺ເຕ ວິຍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກມ຺ມນ຺ເຕປິ ພິລປຏິຈ຺ຉນ຺ນອາສີວິສສທິເສ ກຸຫກປຸຄ຺ຄເລ. ໂຄປິປາສິກຊາຕິກາຕິ ຄຸນ຺ນໍ ປິປາສກຊາຕິກາ ວິຍ, ປິປາສິຕໂຄສທິສາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ປິປາສິຕຄາໂວ ຕິຕ຺ຖໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ມຸຂປູຣໍ ອຸທກໍ ປິວນ຺ຕິ, ນ ປນ ອຸທກສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອວເມວ ເອກຈ຺ເຈ ‘‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມຘຸຣວຈເນນ ມິຕ຺ຕານິ ຆສນ຺ຕິ, ປິຍວຈນານຸຈ຺ຉວິກໍ ປນ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕາທິເສສຸ ວິສ຺ສາໂສ ມຫໂຕ ອນຕ຺ຖາຍ ໂຫຕີຕິ ທີເປຕິ.

ສຸກ຺ຂຎ຺ຊລິປຄ຺ຄຫິຕາຕິ ປຄ຺ຄຫິຕຕຸຈ຺ຉອຎ຺ຊລິໂນ. ວາຈາຍ ປລິຄຸຓ຺ຐິຕາຕິ ‘‘ອິທໍ ທສ຺ສາມ, ອິທໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຈເນນ ປຏິຈ຺ຉາທິກາ. ມນຸສ຺ສເຜຄ຺ຄູຕິ ເອວຣູປາ ອສາຣກາ ມນຸສ຺ສາ ມນຸສ຺ສເຜຄ຺ຄູ ນາມ. ນາສີເທຕິ ນ ອາສີເທ ເອວຣູເປ ນ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຍສ຺ມິໍ ນຕ຺ຖີຕິ ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄເລ ກຕຎ຺ຎຸຕາ ນຕ຺ຖິ, ຕມ຺ປິ ນາສີເທຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎຎ຺ຎຈິຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎນຎ຺ເຎນ ຈິຕ຺ເຕນ ສມນ຺ນາຄຕານໍ, ລຫຸຈິຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວຣູປານໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ວາ ປຸຣິສານໍ ວາ ນ ວິສ຺ສເສຕິ ທີເປຕິ. ນານາວິກຕ຺ວາ ສໍສຄ຺ຄນ຺ຕິ ໂຍປິ ນ ສກ຺ກາ ອນຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ເອຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ອນ຺ຕຣາຍກຣຓຕ຺ຖໍ ນານາກາຣເຓຫິ ສໍສຄ຺ຄມາວິກຕ຺ວາ ທຬ຺ຫໍ ກຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣຕິ, ຕາທິສມ຺ປິ ປຸຄ຺ຄລໍ ນາສ຺ມເສ ນ ວິສ຺ສເສຍ຺ຍາຕິ ທີເປຕິ.

ອນຣິຍກມ຺ມໂມກ຺ກນ຺ຕຕິ ອນຣິຍານໍ ທຸສ຺ສີລານໍ ກມ຺ມໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ອເຖຕນ຺ຕິ ອຖິຣໍ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕວຈນໍ. ສພ຺ພຆາຕິນນ຺ຕິ ໂອກາສໍ ລຠິຕ຺ວາ ສພ຺ເພສໍ ອຸປຆາຕກຣໍ. ນິສິຕໍວ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນນ຺ຕິ ໂກສິຍາ ວາ ປິໂລຕິກາຍ ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ນິສິຕຂຄ຺ຄມິວ. ຕາທິສມ຺ປີຕິ ເອວຣູປມ຺ປິ ອມິຕ຺ຕໍ ມິຕ຺ຕປຕິຣູປກໍ ນ ວິສ຺ສເສຍ຺ຍ. ສາຂລ຺ເຍນາຕິ ມຏ຺ຐວຈເນນ. ອເຈຕສາຕິ ອຈິຕ຺ຕເກນ. ວຈນເມວ ຫິ ເນສໍ ມຏ຺ຐໍ, ຈິຕ຺ຕໍ ປນ ຖທ຺ຘໍ ຜຣຸສໍ. ວິວິເຘຫີຕິ ວິວິເຘຫິ ອຸປາເຍຫິ ໂອຕາຣາເປກ຺ຂາ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕາທິສມ຺ປີຕິ ໂຍ ເອເຕຫິ ອມິຕ຺ເຕຫິ ມິຕ຺ຕປຕິຣູປເກຫິ ສທິໂສ ໂຫຕິ, ຕມ຺ປິ ນ ວິສ຺ສເສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາມິສນ຺ຕິ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ. ຘນນ຺ຕິ ມຎ຺ຈປຏິປາທກໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອວເສສໍ. ຍຕ຺ຖ ປສ຺ສຕີຕິ ສຫາຍກເຄເຫ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ປສ຺ສຕິ. ທຸພ຺ຠິໍ ກໂຣຕີຕິ ທຸພ຺ຠິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ຕໍ ຘນໍ ຫຣຕິ. ຕຎ຺ຈ ຫນ຺ຕ຺ວານາຕິ ຕຎ຺ຈ ສຫາຍກມ຺ປິ ເຉຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ອິຕິ ອິມາ ສຕ຺ຕ ຄາຖາ ກຸກ຺ກຸຏຣາຊາ ກເຖສິ.

໑໑໑.

‘‘ມິຕ຺ຕຣູເປນ ພຫໂວ, ຉນ຺ນາ ເສວນ຺ຕິ ສຕ຺ຕໂວ;

ຊເຫ ກາປຸຣິເສ ເຫເຕ, ກຸກ຺ກຸໂຏ ວິຍ ເສນກໍ.

໑໑໒.

‘‘ໂຍ ຈ ອຸປ຺ປຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ, ນ ຂິປ຺ປມນຸພຸຊ຺ຌຕິ;

ອມິຕ຺ຕວສມນ຺ເວຕິ, ປຈ຺ຉາ ຈ ມນຸຕປ຺ປຕິ.

໑໑໓.

‘‘ໂຍ ຈ ອຸປ຺ປຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ, ຂິປ຺ປເມວ ນິໂພຘຕິ;

ມຸຈ຺ຈເຕ ສຕ຺ຕຸສມ຺ພາຘາ, ກຸກ຺ກຸໂຏ ວິຍ ເສນກາ.

໑໑໔.

‘‘ຕໍ ຕາທິສໍ ກູຏມິໂວຑ຺ຑິຕໍ ວເນ, ອຘມ຺ມິກໍ ນິຈ຺ຈວິຘໍສກາຣິນໍ;

ອາຣາ ວິວຊ຺ເຊຍ຺ຍ ນໂຣ ວິຈກ຺ຂໂຓ, ເສນໍ ຍຖາ ກຸກ຺ກຸໂຏ ວໍສການເນ’’ຕິ. –

ອິມາ ຈຕສ຺ໂສ ຘມ຺ມຣາເຊນ ຠາສິຕາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ.

ຕຕ຺ຖ ຊເຫ ກາປຸຣິເສ ເຫເຕຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ເອເຕ ກາປຸຣິເສ ປຓ຺ຑິໂຕ ຊເຫຍ຺ຍ. ຫ-ກາໂຣ ປເນຕ຺ຖ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ປຈ຺ຉາ ຈ ມນຸຕປ຺ປຕີຕິ ປຈ຺ຉາ ຈ ອນຸຕປ຺ປຕິ. ກູຏມິໂວຑ຺ຑິຕນ຺ຕິ ວເນ ມິຄານໍ ພນ຺ຘນຕ຺ຖາຍ ກູຏປາສໍ ວິຍ ໂອຑ຺ຑິຕໍ. ນິຈ຺ຈວິຘໍສກາຣິນນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈໍ ວິທ຺ຘໍສນກຣໍ. ວໍສການເນຕິ ຍຖາ ວໍສວເນ ກຸກ຺ກຸໂຏ ເສນໍ ວິວຊ຺ເຊຕິ, ເອວໍ ວິຈກ຺ຂໂຓ ປາປມິຕ຺ເຕ ວິວຊ຺ເຊຍ຺ຍ.

ໂສປິ ຕາ ຄາຖາ ວຕ຺ວາ ເສນໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ວສິສ຺ສສິ, ຊານິສ຺ສາມິ ເຕ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຕຊ຺ເຊສິ. ເສໂນ ຕໂຕ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ຠິກ຺ຂເວ ເທວທຕ຺ໂຕ ປຸພ຺ເພປິ ມຍ຺ຫໍ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ເສໂນ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ກຸກ຺ກຸໂຏ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກຸກ຺ກຸຏຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

[໔໔໙] ໑໑. ມຏ຺ຐກຸຓ຺ຑລີຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອລງ຺ກໂຕ ມຏ຺ຐກຸຓ຺ຑລີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ມຕປຸຕ຺ຕໍ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິເຣກສ຺ສ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐາກສ຺ສ ກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ປິຍປຸຕ຺ໂຕ ກາລມກາສິ. ໂສ ປຸຕ຺ຕໂສກສມປ຺ປິໂຕ ນ ນ຺ຫາຍຕິ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ ນ ກມ຺ມນ຺ເຕ ວິຈາເຣຕິ, ນ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເກວລໍ ‘‘ປິຍປຸຕ຺ຕກ, ມໍ ໂອຫາຍ ປຐມຕຣໍ ຄໂຕສີ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ວິປ຺ປລປຕິ. ສຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລູປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂູ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ປຈ຺ຉາສມເຓນ ຕສ຺ສ ຆຣທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ສຕ຺ຖຸ ອາຄຕຠາວໍ ກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ອຖສ຺ສ ເຄຫຊໂນ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອາເນສິ. ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ສຕ຺ຖາ ກຣຸຓາສີຕເລນ ວຈເນນ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ອຸປາສກ, ປຸຕ຺ຕກໍ ອນຸໂສຈສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຸປາສກ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ປຸຕ຺ເຕ ກາລກເຕ ໂສກສມປ຺ປິຕາ ວິຈຣນ຺ຕາປິ ປຓ຺ຑິຕານໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘ອລພ຺ຠນີຍຏ຺ຐານ’ນ຺ຕິ ຕຖໂຕ ຎຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ໂສກໍ ນ ກຣິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ເອກສ຺ສ ມຫາວິຠວສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈທສໂສຬສວສ຺ສກາເລ ເອເກນ ພ຺ຍາຘິນາ ຜຸຏ຺ໂຐ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕສ຺ສ ກາລກິຣິຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຸສານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຉາຣິກປຸຎ຺ຊໍ ອາວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ປຣິເທວຕິ, ສພ຺ພກມ຺ມນ຺ເຕ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ໂສກສມປ຺ປິໂຕ ວິຈຣຕິ. ຕທາ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອນຸວິຈຣນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອກໍ ອຸປມໍ ກຕ຺ວາ ໂສກໍ ຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ສຸສານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິເທວນກາເລ ຕສ຺ເສວ ປຸຕ຺ຕວຓ຺ຓີ ຫຸຕ຺ວາ ສພ຺ພາຠຣຓປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ປເທເສ ຐຕ຺ວາ ອຸໂຠ ຫຕ຺ເຖ ສີເສ ຐເປຕ຺ວາ ມຫາສທ຺ເທນ ປຣິເທວິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕເປມໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ ມາຓວ, ອິມສ຺ມິໍ ສຸສານມຊ຺ເຌ ກສ຺ມາ ປຣິເທວສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໕.

‘‘ອລງ຺ກໂຕ ມຏ຺ຐກຸຓ຺ຑລີ, ມາລຘາຣີ ຫຣິຈນ຺ທນຸສ຺ສໂທ;

ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທສິ, ວນມຊ຺ເຌ ກິໍ ທຸກ຺ຂິໂຕ ຕຸວ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອລງ຺ກໂຕຕິ ນານາຠຣຓວິຠູສິໂຕ. ມຏ຺ຐກຸຓ຺ຑລີຕິ ກຣຓປຣິນິຏ຺ຐິເຕຫິ ມຏ຺ເຐຫິ ກຸຓ຺ຑເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ມາລຘາຣີຕິ ວິຈິຕ຺ຣກຸສຸມມາລຘໂຣ. ຫຣິຈນ຺ທນຸສ຺ສໂທຕິ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ເຓນ ຈນ຺ທເນນ ອນຸລິຕ຺ໂຕ. ວນມຊ຺ເຌຕິ ສຸສານມຊ຺ເຌ. ກິໍ ທຸກ຺ຂິໂຕ ຕຸວນ຺ຕິ ກິໍກາຣຓາ ທຸກ຺ຂິໂຕ ຕ຺ວໍ, ອາຈິກ຺ຂ, ອຫໍ ເຕ ຍໍ ອິຈ຺ຉສິ, ຕໍ ທສ຺ສາມີຕິ ອາຫ.

ອຖສ຺ສ ກເຖນ຺ໂຕ ມາຓໂວ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໖.

‘‘ໂສວຓ຺ຓມໂຍ ປຠສ຺ສໂຣ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຣຖປຎ຺ຊໂຣ ມມ;

ຕສ຺ສ ຈກ຺ກຍຸຄໍ ນ ວິນ຺ທາມິ, ເຕນ ທຸກ຺ເຂນ ຊຫາມິ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໗.

‘‘ໂສວຓ຺ຓມຍໍ ມຓີມຍໍ, ໂລຫມຍໍ ອຖ ຣູປິຍາມຍໍ;

ປາວທ ຣຖໍ ກຣິສ຺ສາມິ ເຕ, ຈກ຺ກຍຸຄໍ ປຏິປາທຍາມິ ຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປາວທາຕິ ຍາທິເສນ ເຕ ອຕ຺ໂຖ ຍາທິສໍ ໂຣເຈສິ, ຕາທິສໍ ວທ, ອຫໍ ເຕ ຣຖ ກຣິສ຺ສາມິ. ປຏິປາທຍາມິ ຕນ຺ຕິ ຕໍ ປຎ຺ຊຣານຸຣູປໍ ຈກ຺ກຍຸຄໍ ອຘິຄຈ຺ຉາເປມິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມາຓເວນ ກຖິຕາຍ ຄາຖາຍ ປຐມປາທໍ ສຕ຺ຖາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ກເຖສິ, ເສສໍ ມາຓໂວ.

໑໑໘.

‘‘ໂສ ມາຓໂວ ຕສ຺ສ ປາວທິ, ຈນ຺ທສູຣິຍາ ອຸຠເຍຕ຺ຖ ຠາຕໂຣ;

ໂສວຓ຺ຓມໂຍ ຣໂຖ ມມ, ເຕນ ຈກ຺ກຍຸເຄນ ໂສຠຕີ’’ຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕທນນ຺ຕຣໍ ອາຫ –

໑໑໙.

‘‘ພາໂລ ໂຂ ຕ຺ວໍສິ ມາຓວ, ໂຍ ຕ຺ວໍ ປຕ຺ຖຍສິ ອປຕ຺ຖິຍໍ;

ມຎ຺ຎາມິ ຕຸວໍ ມຣິສ຺ສສິ, ນ ຫິ ຕ຺ວໍ ລຈ຺ຉສິ ຈນ຺ທສູຣິເຍ’’ຕິ. –

ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວຸຕ຺ຕຄາຖາຍ ອປຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ ອປຕ຺ເຖຕພ຺ພໍ.

ຕໂຕ ມາຓໂວ ອາຫ –

໑໒໐.

‘‘ຄມນາຄມນມ຺ປິ ທິສ຺ສຕິ, ວຓ຺ຓຘາຕຸ ອຸຠເຍຕ຺ຖ ວີຖິໂຍ;

ເປໂຕ ປນ ເນວ ທິສ຺ສຕິ, ໂກ ນຸ ໂຂ ກນ຺ທຕໍ ພາລ຺ຍຕໂຣ’’ຕິ.

ມາຓເວນ ວຸຕ຺ຕຄາຖາຍ ຄມນາຄມນນ຺ຕິ ອຸຄ຺ຄມນຎ຺ຈ ອຕ຺ຖຄມນຎ຺ຈ. ວຓ຺ໂຓເຍວ ວຓ຺ຓຘາຕຸ. ອຸຠເຍຕ຺ຖ ວີຖິໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ອາກາເສ ‘‘ອຍໍ ຈນ຺ທສ຺ສ ວີຖິ, ອຍໍ ສູຣິຍສ຺ສ ວີຖີ’’ຕິ ເອວໍ ອຸຠຍຄມນາຄມນຠູມິໂຍປິ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ເປໂຕ ປນາຕິ ປຣໂລກໍ ຄຕສຕ຺ໂຕ ປນ ນ ທິສ຺ສເຕວ. ໂກ ນຸ ໂຂຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອມ຺ຫາກໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກນ຺ທນ຺ຕານໍ ໂກ ນຸ ໂຂ ພາລ຺ຍຕໂຣຕິ.

ເອວໍ ມາຓເວ ກເຖນ຺ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຄາຖມາຫ –

໑໒໑.

‘‘ສຈ຺ຈໍ ໂຂ ວເທສິ ມາຓວ, ອຫເມວ ກນ຺ທຕໍ ພາລ຺ຍຕໂຣ;

ຈນ຺ທໍ ວິຍ ທາຣໂກ ຣຸທໍ, ເປຕໍ ກາລກຕາຠິປຕ຺ຖເຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈນ຺ທໍ ວິຍ ທາຣໂກຕິ ຍຖາ ທຫໂຣ ຄາມທາຣໂກ ‘‘ຈນ຺ທໍ ເທຖາ’’ຕິ ຈນ຺ທສ຺ສຕ຺ຖາຍ ໂຣເທຍ຺ຍ, ເອວໍ ອຫມ຺ປິ ເປຕໍ ກາລກຕໍ ອຠິປຕ຺ເຖມີຕິ.

ອິຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມາຓວສ຺ສ ກຖາຍ ນິສ຺ໂສໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຖຸຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໒໒.

‘‘ອາທິຕ຺ຕໍ ວຕ ມໍ ສນ຺ຕໍ, ຆຕສິຕ຺ຕໍວ ປາວກໍ;

ວາຣິນາ ວິຍ ໂອສິຎ຺ຈໍ, ສພ຺ພໍ ນິພ຺ພາປເຍ ທຣໍ.

໑໒໓.

‘‘ອພ຺ພຫີ ວຕ ເມ ສລ຺ລໍ, ຍມາສິ ຫທຍສ຺ສິຕໍ;

ໂຍ ເມ ໂສກປເຣຕສ຺ສ, ປຸຕ຺ຕໂສກໍ ອປານຸທິ.

໑໒໔.

‘‘ໂສຫໍ ອພ຺ພູຬ຺ຫສລ຺ໂລສ຺ມິ, ວີຕໂສໂກ ອນາວິໂລ;

ນ ໂສຈາມິ ນ ໂຣທາມິ, ຕວ ສຸຕ຺ວານ ມາຓວາ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ມາຓໂວ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ຕ຺ວໍ ໂຣທສິ, ອຫໍ ເຕ ປຸຕ຺ໂຕ, ອຫໍ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມາ ມໍ ອນຸໂສຈິ, ທານໍ ເທຫິ, ສີລໍ ຣກ຺ຂາຫິ, ອຸໂປສຖໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ໂອວທິຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ຕສ຺ໂສວາເທ ຐຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ກາລກໂຕ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນຫິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ.ຕທາ ຘມ຺ມເທສກເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ມຏ຺ຐກຸຓ຺ຑລີຊາຕກວຓ຺ຓນາ ເອກາທສມາ.

[໔໕໐] ໑໒. ພິລາຣໂກສິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອປຈນ຺ຕາປີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ທານວິຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທານວິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ ທານຊ຺ຌາສໂຍ, ປຕ຺ຕປຣິຍາປນ຺ນມ຺ປິ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອທຕ຺ວາ ນ ຠຸຎ຺ຊິ, ອນ຺ຕມໂສ ປານີຍມ຺ປິ ລຠິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອທຕ຺ວາ ນ ປິວິ, ເອວໍ ທານາຠິຣໂຕ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ຄຸຓກຖໍ ກເຖສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ທານວິຕ຺ໂຕ ທານຊ຺ຌາສໂຍ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ ອຍໍ ປຸພ຺ເພ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ອໂຫສິ ອປ຺ປສນ຺ໂນ, ຕິຓຄ຺ເຄນ ເຕລພິນ຺ທຸມ຺ປິ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ກສ຺ສຈິ ນ ອທາສິ, ອຖ ນໍ ອຫໍ ທເມຕ຺ວາ ນິພ຺ພິເສວນໍ ກຕ຺ວາ ທານຜລໍ ຎາເປສິໍ, ຕເມວ ທານນິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠວນ຺ຕເຣປິ ນ ປຊຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ກຸຏຸມ຺ພໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ເສຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ຘນວິໂລກນໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຘນໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກາ ນ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ອິມໍ ຘນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ທານສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ‘‘ອິທໍ ທານວຕ຺ຕໍ ມາ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທີ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ສກ຺ໂກ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ປຸຕ຺ໂຕປິສ຺ສ ຕເຖວ ທານໍ ທຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ຈນ຺ໂທ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ສູຣິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສປິ ປຸຕ຺ໂຕ ມາຕລິສງ຺ຄາຫໂກ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈສິໂຂ ຄນ຺ຘພ຺ພເທວປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຉຏ຺ໂຐ ປນ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ອໂຫສິ ຖທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ນິສ຺ເນໂຫ ມຈ຺ຉຣີ, ທານສາລໍ ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ຌາເປຕ຺ວາ ຍາຈເກ ໂປເຖຕ຺ວາ ນີຫຣາເປສິ, ກສ຺ສຈິ ຕິຓຄ຺ເຄນ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ເຕລພິນ຺ທຸມ຺ປິ ນ ເທຕິ. ຕທາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ປວຕ຺ຕຕິ ນຸ ໂຂ ເມ ທານວໍໂສ, ອຸທາຫຸ ໂນ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເມ ທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຈນ຺ໂທ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ສູຣິໂຍ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ມາຕລິ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈສິໂຂ ຄນ຺ຘພ຺ພເທວປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຉຏ຺ໂຐ ປນ ຕໍ ວໍສໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທີ’’ຕິ ປສ຺ສິ.

ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ອິມໍ ປາປຘມ຺ມໍ ທເມຕ຺ວາ ທານຜລໍ ຊານາເປຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຈນ຺ທສູຣິຍມາຕລິປຎ຺ຈສິເຂ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມາ, ອມ຺ຫາກໍ ວໍເສ ຉຏ຺ໂຐ ກຸລວໍສໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ທານສາລໍ ຌາເປຕ຺ວາ ຍາຈເກ ນີຫຣາເປສິ, ນ ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິ ເທຕິ, ເອຖ ນໍ ທເມສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ພາຣາຓສິໍ ອຄມາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເສຏ຺ຐິ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ອນ຺ຕຣວີຖິໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຈງ຺ກມຕິ. ສກ຺ໂກ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ມມ ປວິຏ຺ຐກາເລ ປຈ຺ຉໂຕ ປຏິປາຏິຍາ ອາຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ ມຫາເສຏ຺ຐິ, ໂຠຊນໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ນຕ຺ຖິ ຕວ ອິຘ ຠຕ຺ຕໍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ. ‘‘ໂຠ ມຫາເສຏ຺ຐິ, ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ຠຕ຺ເຕ ຍາຈິເຕ ນ ທາຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ. ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມມ ເຄເຫ ປກ຺ກມ຺ປິ ປຈິຕພ຺ພມ຺ປິ ຠຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ. ‘‘ມຫາເສຏ຺ຐິ, ເອກໍ ເຕ ສິໂລກໍ ກເຖສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸຓາຫີ’’ຕິ. ‘‘ນຕ຺ຖິ ມຍ຺ຫໍ ຕວ ສິໂລເກນຕ຺ໂຖ, ມາ ອິຘ ຕິຏ຺ຐາ’’ຕິ. ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສ ກຖໍ ອສຸຓນ຺ໂຕ ວິຍ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໒໕.

‘‘ອປຈນ຺ຕາປິ ທິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສນ຺ໂຕ ລທ຺ຘານ ໂຠຊນໍ;

ກິເມວ ຕ຺ວໍ ປຈມາໂນ, ຍໍ ນ ທຊ຺ຊາ ນ ຕໍ ສມໍ.

໑໒໖.

‘‘ມຈ຺ເຉຣາ ຈ ປມາທາ ຈ, ເອວໍ ທານໍ ນ ທີຍຕິ;

ປຸຎ຺ຎໍ ອາກງ຺ຂມາເນນ, ເທຍ຺ຍໍ ໂຫຕິ ວິຊານຕາ’’ຕິ.

ຕາສໍ ອຕ຺ໂຖ – ມຫາເສຏ຺ຐິ ອປຈນ຺ຕາປິ ສນ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິສາ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍາຍ ລທ຺ຘມ຺ປິ ໂຠຊນໍ ທາຕຸໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນ ເອກກາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ກິເມວ ຕ຺ວໍ ປຈມາໂນ ຍໍ ນ ທເທຍ຺ຍາສິ, ນ ຕໍ ສມໍ, ຕໍ ຕວ ອນຸຣູປໍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ນ ໂຫຕິ. ທານຎ຺ຫິ ມຈ຺ເຉເຣນ ຈ ປມາເທນ ຈາຕິ ທ຺ວີຫິ ໂທເສຫິ ນ ທີຍຕິ, ປຸຎ຺ຎໍ ອາກງ຺ຂມາເນນ ວິຊານຕາ ປຓ຺ຑິຕມນຸສ຺ເສນ ທາຕພ຺ພເມວ ໂຫຕີຕິ.

ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ ເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສີທ, ໂຖກໍ ລຈ຺ຉສີ’’ຕິ ອາຫ. ສກ຺ໂກ ປວິສິຕ຺ວາ ເຕ ສິໂລເກ ສຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ຈນ຺ໂທ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ຍາຈິ. ‘‘ນຕ຺ຖິ ເຕ ຠຕ຺ຕໍ, ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ມຫາເສຏ຺ຐິ ອນ຺ໂຕ ເອໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນິສິນ຺ໂນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓວາຈນກໍ ມຎ຺ເຎ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຫມ຺ປິ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວາຈນກໍ, ນິກ຺ຂມາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ‘‘ມຫາເສຏ຺ຐິ ອິງ຺ຆ ຕາວ ສິໂລກໍ ສຸຓາຫີ’’ຕິ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໒໗.

‘‘ຍສ຺ເສວ ຠີໂຕ ນ ທທາຕິ ມຈ຺ຉຣີ, ຕເທວາທທໂຕ ຠຍໍ;

ຊິຆຈ຺ຉາ ຈ ປິປາສາ ຈ, ຍສ຺ສ ຠາຍຕິ ມຈ຺ຉຣີ;

ຕເມວ ພາລໍ ຜຸສຕິ, ອສ຺ມິໍ ໂລເກ ປຣມ຺ຫິ ຈ.

໑໒໘.

‘‘ຕສ຺ມາ ວິເນຍ຺ຍ ມຈ຺ເຉຣໍ, ທຊ຺ຊາ ທານໍ ມລາຠິຠູ;

ປຸຎ຺ຎານິ ປຣໂລກສ຺ມິໍ, ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ ປາຓິນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ຠາຍຕີຕິ ‘‘ອຫໍ ອຎ຺ເຎສໍ ທຕ຺ວາ ສຍໍ ຊິຆຈ຺ຉິໂຕ ຈ ປິປາສິໂຕ ຈ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຍສ຺ສາ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ປິປາສາຍ ຠາຍຕິ. ຕເມວາຕິ ຕຎ຺ເຎວ ຊິຆຈ຺ຉາປິປາສາສງ຺ຂາຕໍ ຠຍໍ ເອຕໍ ພາລໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ອິຘໂລເກ ປຣໂລເກ ຈ ຜຸສຕິ ປີເຬຕິ, ອຈ຺ຈນ຺ຕທາລິທ຺ທິຍໍ ປາປຸຓາຕິ. ມລາຠິຠູຕິ ມຈ຺ຉຣິຍມລໍ ອຠິຠວນ຺ໂຕ.

ຕສ຺ສປິ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ ປວິສ, ໂຖກໍ ລຠິສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສປິ ປວິສິຕ຺ວາ ສກ຺ກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສີທິ. ຕໂຕ ໂຖກໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ສູຣິໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ຍາຈນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໒໙.

‘‘ທຸທ຺ທທໍ ທທມານານໍ, ທຸກ຺ກຣໍ ກມ຺ມ ກຸພ຺ພຕໍ;

ອສນ຺ໂຕ ນານຸກຸພ຺ພນ຺ຕິ, ສຕໍ ຘມ຺ໂມ ທຸຣນ຺ນໂຍ.

໑໓໐.

‘‘ຕສ຺ມາ ສຕຎ຺ຈ ອສຕໍ, ນານາ ໂຫຕິ ອິໂຕ ຄຕິ;

ອສນ຺ໂຕ ນິຣຍໍ ຍນ຺ຕິ, ສນ຺ໂຕ ສຄ຺ຄປຣາຍຓາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸທ຺ທທນ຺ຕິ ທານໍ ນາມ ທຸທ຺ທທໍ ມຈ຺ເຉຣໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໂຕ, ຕໍ ທທມານານໍ. ທຸກ຺ກຣນ຺ຕິ ຕເທວ ທານກມ຺ມໍ ທຸກ຺ກຣໍ ຍຸທ຺ຘສທິສໍ, ຕໍ ກຸພ຺ພຕໍ. ນານຸກຸພ຺ພນ຺ຕີຕິ ອສປ຺ປຸຣິສາ ທານຜລໍ ອຊານນ຺ຕາ ເຕສໍ ຄຕມຄ຺ຄໍ ນານຸຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສຕໍ ຘມ຺ໂມຕິ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ໂມ ອຎ຺ເຎຫິ ທຸຣນຸຄໂມ. ອສນ຺ໂຕຕິ ມຈ຺ຉຣິຍວເສນ ທານໍ ອທຕ຺ວາ ອສປ຺ປຸຣິສາ ນິຣຍໍ ຍນ຺ຕິ.

ເສຏ຺ຐິ ຄເຫຕພ຺ພຄຫຓໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ປວິສິຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສນ຺ຕິເກ ນິສີທ, ໂຖກໍ ລຈ຺ຉສີ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ໂຖກໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ມາຕລິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ‘‘ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຈນມຕ຺ຕກາລເມວ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໑.

‘‘ອປ຺ປສ຺ເມເກ ປເວຈ຺ຉນ຺ຕິ, ພຫຸເນເກ ນ ທິຈ຺ຉເຣ;

ອປ຺ປສ຺ມາ ທກ຺ຂິຓາ ທິນ຺ນາ, ສຫສ຺ເສນ ສມໍ ມິຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປສ຺ເມເກ ປເວຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ມຫາເສຏ຺ຐິ ເອກຈ຺ເຈ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິສາ ອປ຺ປສ຺ມິມ຺ປິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມ ປເວຈ຺ຉນ຺ຕິ, ທທນ຺ຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພຫຸນາປິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄຕາ ເອເກ ສຕ຺ຕາ ນ ທິຈ຺ຉເຣ ນ ທທນ຺ຕິ. ທກ຺ຂິຓາຕິ ກມ຺ມຎ຺ຈ ຜລຎ຺ຈ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ທິນ຺ນທານໍ. ສຫສ຺ເສນ ສມໍ ມິຕາຕິ ເອວໍ ທິນ຺ນາ ກຏຈ຺ຉຸຠຕ຺ຕມຕ຺ຕາປິ ທກ຺ຂິຓາ ສຫສ຺ສທາເນນ ສທ຺ຘິໍ ມິຕາ, ມຫາຜລຕ຺ຕາ ສຫສ຺ສທານສທິສາວ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕມ຺ປິ ໂສ ‘‘ເຕນ ຫິ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສີທາ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ໂຖກໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສິໂຂ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຫໍ ນ ຄຕປຸພ຺ໂພ, ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວາຈນກໍ ຠວິສ຺ສຕິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ອາຣຠນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໒.

‘‘ຘມ຺ມໍ ຈເຣ ໂຍປິ ສມຸຎ຺ຉກໍ ຈເຣ, ທາຣຎ຺ຈ ໂປສໍ ທທມປ຺ປກສ຺ມິໍ;

ສຕໍ ສຫສ຺ສານໍ ສຫສ຺ສຍາຄິນໍ, ກລມ຺ປິ ນາຄ຺ຆນ຺ຕິ ຕຖາວິຘສ຺ສ ເຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ຕິວິຘສຸຈຣິຕຘມ຺ມໍ. ສມຸຎ຺ຉກນ຺ຕິ ຄາເມ ວາ ອາມກປກ຺ກຠິກ຺ຂາຈຣິຍໍ ອຣຎ຺ເຎ ວາ ຜລາຜລຫຣຓສງ຺ຂາຕໍ ອຸຎ຺ຉໍ ໂຍ ຈເຣຍ຺ຍ, ໂສປິ ຘມ຺ມເມວ ຈເຣ. ທາຣຎ຺ຈ ໂປສນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ໂປເສນ຺ໂຕເຍວ. ທທມປ຺ປກສ຺ມິນ຺ຕິ ປຣິຕ຺ເຕ ວາ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ທທມາໂນ ຘມ຺ມໍ ຈເຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຕໍ ສຫສ຺ສານໍ ສຫສ຺ສຍາຄິນນ຺ຕິ ປຣໍ ໂປເຖຕ຺ວາ ວິເຫເຐຕ຺ວາ ສຫສ຺ເສນ ຍາຄໍ ຍຊນ຺ຕານໍ ສຫສ຺ສຍາຄີນໍ ອິສ຺ສຣານໍ ສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ. ກລມ຺ປິ ນາຄ຺ຆນ຺ຕິ ຕຖາວິຘສ຺ສ ເຕຕິ ເຕສໍ ສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂາຕານໍ ສຫສ຺ສຍາຄີນໍ ຍາຄາ ຕຖາວິຘສ຺ສ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ເທນ຺ຕສ຺ສ ທຸຄ຺ຄຕມນຸສ຺ສສ຺ສ ໂສຬສິໍ ກລໍ ນ ອຄ຺ຆນ຺ຕີຕິ.

ເສຏ຺ຐິ ປຎ຺ຈສິຂສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ. ອຖ ນໍ ອນຄ຺ຆກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນວມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໓.

‘‘ເກເນສ ຍຎ຺ໂຎ ວິປຸໂລ ມຫຄ຺ຆໂຕ, ສເມນ ທິນ຺ນສ຺ສ ນ ອຄ຺ຆເມຕິ;

ກຖໍ ສຕໍ ສຫສ຺ສານໍ ສຫສ຺ສຍາຄິນໍ, ກລມ຺ປິ ນາຄ຺ຆນ຺ຕິ ຕຖາວິຘສ຺ສ ເຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍຎ຺ໂຎຕິ ທານຍາໂຄ ສຕສຫສ຺ສປຣິຈ຺ຈາຄວເສນ ວິປຸໂລ, ວິປຸລຕ຺ຕາວ ມຫຄ຺ຆໂຕ. ສເມນ ທິນ຺ນສ຺ສາຕິ ຘມ຺ເມນ ທິນ຺ນສ຺ສ ເກນ ກາຣເຓນ ອຄ຺ຆໍ ນ ອຸເປຕິ. ກຖໍ ສຕໍ ສຫສ຺ສານນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກຖໍ ສຫສ຺ສຍາຄີນໍ ປຸຣິສານໍ ພຫູນໍ ສຫສ຺ສານໍ ສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂາຕາ ອິສ຺ສຣາ ຕຖາວິຘສ຺ສ ຘມ຺ເມນ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ທາຍກສ຺ສ ເອກສ຺ສ ທຸຄ຺ຄຕມນຸສ຺ສສ຺ສ ກລໍ ນາຄ຺ຆນ຺ຕີຕິ.

ອຖສ຺ສ ກເຖນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈສິໂຂ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໑໓໔.

‘‘ທທນ຺ຕິ ເຫເກ ວິສເມ ນິວິຏ຺ຐາ, ເຉຕ຺ວາ ວຘິຕ຺ວາ ອຖ ໂສຈຍິຕ຺ວາ;

ສາ ທກ຺ຂິຓາ ອສ຺ສຸມຸຂາ ສທຓ຺ຑາ, ສເມນ ທິນ຺ນສ຺ສ ນ ອຄ຺ຆເມຕິ;

ເອວໍ ສຕໍ ສຫສ຺ສານໍ ສຫສ຺ສຍາຄິນໍ, ກລມ຺ປິ ນາຄ຺ຆນ຺ຕິ ຕຖາວິຘສ຺ສ ເຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິສເມຕິ ວິສເມ ກາຍກມ຺ມາທິມ຺ຫິ ນິວິຏ຺ຐາ. ເຉຕ຺ວາຕິ ກິລເມຕ຺ວາ. ວຘິຕ຺ວາຕິ ມາເຣຕ຺ວາ. ໂສຈຍິຕ຺ວາຕິ ສໂສເກ ກຕ຺ວາ.

ໂສ ປຎ຺ຈສິຂສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉ, ເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສີທ, ໂຖກໍ ລຈ຺ຉສີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ນິສີທິ. ຕໂຕ ພິລາຣໂກສິໂຍ ເສຏ຺ຐິ ເອກໍ ທາສິໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ເອເຕສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ປລາປວີຫີນໍ ນາຬິໍ ນາຬິໍ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ວີຫີ ຄເຫຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ອາທາຍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ປຈາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ນ ອມ຺ຫາກໍ ວີຫິນາ ອຕ຺ໂຖ, ນ ມຍໍ ວີຫິໍ ອາມສາມາ’’ຕິ. ‘‘ອຍ຺ຍ, ວີຫິໍ ກິເຣເຕ ນາມສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ເຕນ ຫິ ເຕສໍ ຕຓ຺ຑຸເລ ເທຫີ’’ຕິ. ສາ ຕຓ຺ຑຸເລ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຕຓ຺ຑຸເລ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ມຍໍ ອາມກໍ ນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາມາ’’ຕິ. ‘‘ອຍ຺ຍ, ອາມກໍ ກິຣ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ເຕສໍ ກໂຣຏິຍໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ໂຄຠຕ຺ຕໍ ເທຫີ’’ຕິ. ສາ ເຕສໍ ກໂຣຏິຍໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ມຫາໂຄຓານໍ ປກ຺ກຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອທາສິ. ປຎ຺ຈປິ ຊນາ ກພເຬ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ມຸເຂ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄເລ ລຄ຺ຄາເປຕ຺ວາ ອກ຺ຂີນິ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ວິສ຺ສຏ຺ຐສຎ຺ຎາ ມຕາ ວິຍ ນິປຊ຺ຊິໍສຸ. ທາສີ ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຠີຕາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິໂນ ອາໂຣເຈສິ ‘‘ອຍ຺ຍ, ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ໂຄຠຕ຺ຕໍ ຄິລິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ມຕາ’’ຕິ.

ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິທານິ ອຍໍ ປາປຘມ຺ໂມ ສຸຂຸມາລພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ໂຄຠຕ຺ຕໍ ທາເປສິ, ເຕ ຕໍ ຄິລິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ມຕາຕິ ມໍ ຄຣຫິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕໂຕ ທາສິໍ ອາຫ – ‘‘ຂິປ຺ປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອເຕສໍ ກໂຣຏິເກສຸ ຠຕ຺ຕໍ ຫຣິຕ຺ວາ ນານຄ຺ຄຣສໍ ສາລິຠຕ຺ຕໍ ວຑ຺ເຒຫີ’’ຕິ. ສາ ຕຖາ ອກາສິ. ເສຏ຺ຐິ ອນ຺ຕຣປີຖິໍ ປຏິປນ຺ນມນຸສ຺ເສ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ມມ ຠຸຎ຺ຊນນິຍາເມນ ເອເຕສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ຠຕ຺ຕໍ ທາເປສິໍ, ເອເຕ ໂລເຠນ ມຫນ຺ເຕ ປິຓ຺ເຑ ກຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊມານາ ຄເລ ລຄ຺ຄາເປຕ຺ວາ ມຕາ, ມມ ນິທ຺ໂທສຠາວໍ ຊານາຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຣິສໍ ສນ຺ນິປາເຕສິ. ມຫາຊເນ ສນ຺ນິປຕິເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອຸຏ຺ຐາຍ ມຫາຊນໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ປສ຺ສຖິມສ຺ສ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ມຸສາວາທິຕໍ, ‘ອມ຺ຫາກໍ ອຕ຺ຕໂນ ຠຸຎ຺ຊນຠຕ຺ຕໍ ທາເປສິ’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ປຐມໍ ໂຄຠຕ຺ຕໍ ອມ຺ຫາກໍ ທຕ຺ວາ ອມ຺ເຫສຸ ມເຕສຸ ວິຍ ນິປນ຺ເນສຸ ອິມໍ ຠຕ຺ຕໍ ວຑ຺ຒາເປສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ມຸເຂຫິ ຄຫິຕຠຕ຺ຕໍ ຠູມິຍໍ ປາເຕຕ຺ວາ ທສ຺ເສສຸໍ. ມຫາຊໂນ ເສຏ຺ຐິໍ ຄຣຫິ ‘‘ອນ຺ຘພາລ, ອຕ຺ຕໂນ ກຸລວໍສໍ ນາເສສິ, ທານສາລໍ ຌາເປສິ, ຍາຈເກ ຄີວາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນີຫຣາເປສິ, ອິທານິ ອິເມສໍ ສຸຂຸມາລພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ຠຕ຺ຕໍ ເທນ຺ໂຕ ໂຄຠຕ຺ຕໍ ທາເປສິ, ປຣໂລກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕວ ຆເຣ ວິຠວໍ ຄີວາຍໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສສິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສກ຺ໂກ ມຫາຊນໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ຊານາຖ, ຕຸມ຺ເຫ ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ຘນໍ ກສ຺ສ ສນ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຊານາມາ’’ຕິ. ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ນຄເຣ ອສຸກກາເລ ພາຣາຓສິຍໍ ມຫາເສຏ຺ຐິ ນາມ ທານສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ຕຍີ’’ຕິ ສຸຕປຸພ຺ພໍ ຕຸມ຺ເຫຫີຕິ. ‘‘ອາມ ສຸຓາມາ’’ຕິ. ‘‘ອຫໍ ໂສ ເສຏ຺ຐິ, ທານໍ ທຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ປຸຕ຺ໂຕປິ ເມ ຕໍ ວໍສໍ ອວິນາເສຕ຺ວາ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຈນ຺ໂທ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ສູຣິໂຍ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ມາຕລິ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈສິໂຂ ຄນ຺ຘພ຺ພເທວປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ເຕສຸ ອຍໍ ຈນ຺ໂທ, ອຍໍ ສູຣິໂຍ, ອຍໍ ມາຕລິສງ຺ຄາຫໂກ, ອຍໍ ອິມສ຺ສ ປາປຘມ຺ມສ຺ສ ປິຕາ ປຎ຺ຈສິໂຂ ຄນ຺ຘພ຺ພເທວປຸຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ພຫຸຄຸຓໍ ເອຕໍ ທານໍ ນາມ, ກຕ຺ຕພ຺ພເມວ ກຸສລໍ ປຓ຺ຑິເຕຫີ’’ຕິ ກເຖນ຺ຕາ ມຫາຊນສ຺ສ ກງ຺ຂຈ຺ເຉທນຕ຺ຖໍ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນານຸຠາເວນ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຊລມານສຣີຣາ ອຏ຺ຐໍສຸ, ສກລນຄຣໍ ປຊ຺ຊລນ຺ຕໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ສກ຺ໂກ ມຫາຊນໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຫາຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອິມໍ ກຸລວໍສນາສກຣໍ ປາປຘມ຺ມພິລາຣໂກສິຍໍ ນິສ຺ສາຍ ອາຄຕາ, ອຍໍ ປາປຘມ຺ໂມ ອຕ຺ຕໂນ ກຸລວໍສໍ ນາເສຕ຺ວາ ທານສາລໍ ຌາເປຕ຺ວາ ຍາຈເກ ຄີວາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນີຫຣາເປຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ວໍສໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິ, ‘ອຍໍ ອທານສີໂລ ຫຸຕ຺ວາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍາ’ຕິ ອິມສ຺ສ ອນຸກມ຺ປາຍ ອາຄຕາມ຺ຫາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທານຄຸຓໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ພິລາຣໂກສິໂຍ ສິຣສ຺ມິໍ ອຎ຺ຊລິໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ອຫໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂປຣາຓກຸລວໍສໍ ອນາສາເປຕ຺ວາ ທານໍ ປວຕ຺ເຕສ຺ສາມິ, ອຊ຺ຊ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອນ຺ຕມໂສ ອຸທກທນ຺ຕໂປນໍ ອຸປາທາຍ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘາຫາຣໍ ປຣສ຺ສ ອທຕ຺ວາ ນ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສກ຺ກສ຺ສ ປຏິຎ຺ຎໍ ອທາສິ. ສກ຺ໂກ ຕໍ ທເມຕ຺ວາ ນິພ຺ພິເສວນໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເທວປຸຕ຺ເຕ ອາທາຍ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ. ໂສປິ ເສຏ຺ຐິ ຍາວຊີວໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ປຸພ຺ເພ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ອໂຫສິ ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິ ອທາຕາ, ອຫໍ ປນ ນໍ ທເມຕ຺ວາ ທານຜລໍ ຊານາເປສິໍ, ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ຠວນ຺ຕຣຄຕມ຺ປິ ນ ຊຫາຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ເສຏ຺ຐິ ອຍໍ ທານປຕິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ຈນ຺ໂທ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ສູຣິໂຍ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ມາຕລິ ກສ຺ສໂປ, ປຎ຺ຈສິໂຂ ອານນ຺ໂທ, ສກ຺ໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ພິລາຣໂກສິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທ຺ວາທສມາ.

[໔໕໑] ໑໓. ຈກ຺ກວາກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ວຓ຺ຓວາ ອຠິຣູໂປສີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ໂລລຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ຈີວຣາທີຫິ ອຕິຕ຺ໂຕ ‘‘ກຫໍ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ, ກຫໍ ນິມນ຺ຕນ’’ນ຺ຕິ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ, ອາມິສກຖາຍເມວ ອຠິຣມຕິ. ອຖຎ຺ເຎ ເປສລາ ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສານຸຄ຺ຄເຫນ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ໂລໂລ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ກສ຺ມາ ເອວຣູເປ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ໂລໂລ ອໂຫສິ, ໂລລຠາໂວ ຈ ນາມ ປາປໂກ, ປຸພ຺ເພປິ ຕ຺ວໍ ໂລລຠາວໍ ນິສ຺ສາຍ ພາຣາຓສິຍໍ ຫຕ຺ຖິກຸຓປາທີຫິ ອຕິຕ຺ໂຕ ມຫາອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ເອໂກ ໂລລກາໂກ ພາຣາຓສິຍໍ ຫຕ຺ຖິກຸຓປາທີຫິ ອຕິຕ຺ໂຕ ‘‘ອຣຎ຺ຎໍ ນຸ ໂຂ ກີທິສ’’ນ຺ຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖປິ ຜລາຜເລຫິ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ຄງ຺ຄາຍ ຕີຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ໂຕ ຊຍມ຺ປຕິເກ ຈກ຺ກວາເກ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມ ສກຸຓາ ອຕິວິຍ ໂສຠນ຺ຕິ, ອິເມ ອິມສ຺ມິໍ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ພຫຸໍ ມຈ຺ຉມໍສໍ ຂາທນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎ, ອິເມ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ມຍາປິ ອິເມສໍ ໂຠຊນໍ ໂຄຈຣໍ ຂາທິຕ຺ວາ ວຓ຺ຓວນ຺ເຕນ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ເຕສໍ ອວິທູເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ຈກ຺ກວາກໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໓໕.

‘‘ວຓ຺ຓວາ ອຠິຣູໂປສິ, ຆໂນ ສຎ຺ຊາຕໂຣຫິໂຕ;

ຈກ຺ກວາກ ສຸຣູໂປສິ, ວິປ຺ປສນ຺ນມຸຂິນ຺ທ຺ຣິໂຍ.

໑໓໖.

‘‘ປາຐີນໍ ປາວຸສໍ ມຈ຺ຉໍ, ພລຊໍ ມຸຎ຺ຊໂຣຫິຕໍ;

ຄງ຺ຄາຍ ຕີເຣ ນິສິນ຺ໂນ, ເອວໍ ຠຸຎ຺ຊສິ ໂຠຊນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຆໂນຕິ ຆນສຣີໂຣ. ສຎ຺ຊາຕໂຣຫິໂຕຕິ ອຸຕ຺ຕຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓໍ ວິຍ ສຸຏ຺ຐຸຊາຕໂຣຫິຕວຓ຺ໂຓ. ປາຐີນນ຺ຕິ ປາຐີນນາມກໍ ປາສາຓມຈ຺ຉໍ. ປາວຸສນ຺ຕິ ມຫາມຸຂມຈ຺ຉໍ, ‘‘ປາຫຸສ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ພລຊນ຺ຕິ ພລຊມຈ຺ຉໍ. ມຸຎ຺ຊໂຣຫິຕນ຺ຕິ ມຸຎ຺ຊມຈ຺ຉຎ຺ຈ ໂຣຫິຕມຈ຺ຉຎ຺ຈ. ເອວໍ ຠຸຎ຺ຊສີຕິ ເອວຣູປໍ ໂຠຊນໍ ມຎ຺ເຎ ຠຸຎ຺ຊສີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ຈກ຺ກວາໂກ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໗.

‘‘ນ ວາຫເມຕໍ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ຊງ຺ຄລາໂນທການິ ວາ;

ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເສວາລປຓກາ, ເອຕໍ ເມ ສມ຺ມ ໂຠຊນ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອຫໍ ສມ຺ມ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເສວາລາ ຈ ປຓກາ ຈ ເສສານິ ຊງ຺ຄລານິ ວາ ໂອທການິ ວາ ມໍສານິ ອາທາຍ ເອຕໍ ໂຠຊນໍ ນ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ຍໍ ປເນຕໍ ເສວາລປຓກໍ, ເອຕໍ ເມ ສມ຺ມ, ໂຠຊນນ຺ຕິ.

ຕໂຕ ກາໂກ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໓໘.

‘‘ນ ວາຫເມຕໍ ສທ຺ທຫາມິ, ຈກ຺ກວາກສ຺ສ ໂຠຊນໍ;

ອຫມ຺ປິ ສມ຺ມ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ຄາເມ ໂລຓິຍເຕລິຍໍ.

໑໓໙.

‘‘ມນຸສ຺ເສສຸ ກຕໍ ຠຕ຺ຕໍ, ສຸຈິໍ ມໍສູປເສຈນໍ;

ນ ຈ ເມ ຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ຈກ຺ກວາກ ຍຖາ ຕຸວ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ຕຸວນ຺ຕິ ຍຖາ ຕຸວໍ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຣີຣວຓ຺ໂຓ, ຕາທິໂສ ມຍ຺ຫໍ ວຓ຺ໂຓ ນຕ຺ຖິ, ເອເຕນ ກາຣເຓນ ອຫໍ ຕວ ‘‘ເສວາລປຓກໍ ມມ ໂຠຊນ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ນ ສທ຺ທຫາມີຕິ.

ອຖສ຺ສ ຈກ຺ກວາໂກ ທຸພ຺ພຓ຺ຓກາຣຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໔໐.

‘‘ສມ຺ປສ຺ສໍ ອຕ຺ຕນິ ເວຣໍ, ຫິໍສຍໍ ມານຸສິໍ ປຊໍ;

ອຸຕ຺ຣສ຺ໂຕ ຆສສີ ຠີໂຕ, ເຕນ ວຓ຺ໂຓ ຕເວທິໂສ.

໑໔໑.

‘‘ສພ຺ພໂລກວິຣຸທ຺ໂຘສິ, ຘງ຺ກ ປາເປນ ກມ຺ມຸນາ;

ລທ຺ໂຘ ປິຓ຺ໂຑ ນ ປີເຓຕິ, ເຕນ ວຓ຺ໂຓ ຕເວທິໂສ.

໑໔໒.

‘‘ອຫມ຺ປິ ສມ຺ມ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ອຫິໍສໍ ສພ຺ພປາຓິນໍ;

ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ນິຣາສງ຺ກີ, ອໂສໂກ ອກຸໂຕຠໂຍ.

໑໔໓.

‘‘ໂສ ກຣສ຺ສຸ ອານຸຠາວໍ, ວີຕິວຕ຺ຕສ຺ສຸ ສີລິຍໍ;

ອຫິໍສາຍ ຈຣ ໂລເກ, ປິໂຍ ໂຫຫິສິ ມໍມິວ.

໑໔໔.

‘‘ໂຍ ນ ຫນ຺ຕິ ນ ຆາເຕຕິ, ນ ຊິນາຕິ ນ ຊາປເຍ;

ເມຕ຺ຕໍໂສ ສພ຺ພຠູເຕສຸ, ເວຣໍ ຕສ຺ສ ນ ເກນຈີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ຕິ ສມ຺ມ ກາກ ຕ຺ວໍ ປເຣສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຕ຺ຕນິ ເວຣຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ມານຸສິໍ ປຊໍ ຫິໍສນ຺ໂຕ ວິເຫເຐນ຺ໂຕ. ອຸຕ຺ຣສ຺ໂຕຕິ ຠີໂຕ. ຆສສີຕິ ຠຸຎ຺ຊສິ. ເຕນ ເຕ ເອທິໂສ ພີຠຈ຺ຉວຓ຺ໂຓ ຊາໂຕ. ຘງ຺ກາຕິ ກາກໍ ອາລປຕິ. ປິຓ຺ໂຑຕິ ໂຠຊນໍ. ອຫິໍສໍ ສພ຺ພປາຓິນນ຺ຕິ ອຫໍ ປນ ສພ຺ພສຕ຺ເຕ ອຫິໍສນ຺ໂຕ ຠຸຎ຺ຊາມີຕິ ວທຕິ. ໂສ ກຣສ຺ສຸ ອານຸຠາວນ຺ຕິ ໂສ ຕ຺ວມ຺ປິ ວີຣິຍໍ ກໂຣຫິ, ອຕ຺ຕໂນ ສີລິຍສງ຺ຂາຕໍ ທຸສ຺ສີລຠາວໍ ວີຕິວຕ຺ຕສ຺ສຸ. ອຫິໍສາຍາຕິ ອຫິໍສາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ໂລເກ ຈຣ. ປິໂຍ ໂຫຫິສິ ມໍມິວາຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ມຍາ ສທິໂສວ ໂລກສ຺ສ ປິໂຍ ໂຫຫິສິ. ນ ຊິນາຕີຕິ ຘນຊານິໍ ນ ກໂຣຕິ. ນ ຊາປເຍຕິ ອຎ຺ເຎປິ ນ ກາເຣຕິ. ເມຕ຺ຕໍໂສຕິ ເມຕ຺ຕໂກຏ຺ຐາໂສ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ. ນ ເກນຈີຕິ ເກນຈິ ເອກສຕ຺ເຕນປິ ສທ຺ຘິໍ ຕສ຺ສ ເວຣໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ.

ຕສ຺ມາ ສເຈ ໂລກສ຺ສ ປິໂຍ ຠວິຕຸໍ ອິຈ຺ຉສິ, ສພ຺ພເວເຣຫິ ວິຣມາຫີຕິ ເອວໍ ຈກ຺ກວາໂກ ກາກສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ກາໂກ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ໂຄຈຣໍ ມຍ຺ຫໍ ນ ກເຖຖ, ກາ ກາ’’ຕິ ວສ຺ສນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຍໍ ອຸກ຺ກາຣຠູມິຍຎ຺ເຎວ ໂອຕຣິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂລລຠິກ຺ຂຸ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ກາໂກ ໂລລຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ຈກ຺ກວາກີ ຣາຫຸລມາຕາ, ຈກ຺ກວາໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ຈກ຺ກວາກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ເຕຣສມາ.

[໔໕໒] ໑໔. ຠູຣິປຎ຺ຎຊາຕກວຓ຺ຓນາ

໑໔໕-໑໕໔. ສຈ຺ຈໍ ກິຣາຕິ ອິທໍ ຠູຣິປຎ຺ຎຊາຕກໍ ມຫາອຸມງ຺ຄຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໕໙໐ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ຠູຣິປຎ຺ຎຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຸທ຺ທສມາ.

[໔໕໓] ໑໕. ມຫາມງ຺ຄລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກິໍສຸ ນໂຣຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຫາມງ຺ຄລສຸຕ຺ຕໍ (ຂຸ. ປາ. ໕.໑ ອາທໂຍ) ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຣາຊຄຫນຄຣສ຺ມິຎ຺ຫິ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ສນ຺ຖາຄາເຣ ສນ຺ນິປຕິຕສ຺ສ ມຫາຊນສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ‘‘ອຊ຺ຊ ເມ ມງ຺ຄລກິຣິຍາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຄມາສິ. ອປໂຣ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ‘ມງ຺ຄລ’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາວ ຄໂຕ, ກິໍ ເອຕໍ ມງ຺ຄລໍ ນາມາ’’ຕິ ອາຫ. ຕມຎ຺ໂຎ ‘‘ອຠິມງ຺ຄລຣູປທສ຺ສນໍ ມງ຺ຄລໍ ນາມ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ກາລສ຺ເສວ ອຸຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພເສຕໍ ອຸສຠໍ ວາ ປສ຺ສຕິ, ຄພ຺ຠິນິຕ຺ຖິໍ ວາ ໂຣຫິຕມຈ຺ຉໍ ວາ ປຸຓ຺ຓຆຏໍ ວາ ນວນີຕໍ ວາ ໂຄສປ຺ປິໍ ວາ ອຫຕວຕ຺ຖໍ ວາ ປາຍາສໍ ວາ ປສ຺ສຕິ, ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ມງ຺ຄລໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕນ ກຖິຕໍ ເອກຈ຺ເຈ ‘‘ສຸກຖິຕ’’ນ຺ຕິ ອຠິນນ຺ທິໍສຸ. ອປໂຣ ‘‘ເນຕໍ ມງ຺ຄລໍ, ສຸຕໍ ນາມ ມງ຺ຄລໍ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ‘ປຸຓ຺ຓາ’ຕິ ວທນ຺ຕານໍ ສຸຓາຕິ, ຕຖາ ‘ວຑ຺ຒາ’ຕິ ‘ວຑ຺ຒມານາ’ຕິ ສຸຓາຕິ, ‘ຠຸຎ຺ຊາ’ຕິ ‘ຂາທາ’ຕິ ວທນ຺ຕານໍ ສຸຓາຕິ, ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ມງ຺ຄລໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕນ ກຖິຕມ຺ປິ ເອກຈ຺ເຈ ‘‘ສຸກຖິຕ’’ນ຺ຕິ ອຠິນນ຺ທິໍສຸ. ອປໂຣ ‘‘ນ ເອຕໍ ມງ຺ຄລໍ, ມຸຕໍ ນາມ ມງ຺ຄລໍ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ກາລສ຺ເສວ ອຸຏ຺ຐາຍ ປຖວິໍ ອາມສຕິ, ຫຣິຕຕິຓໍ ອລ຺ລໂຄມຍໍ ປຣິສຸທ຺ຘສາຏກໍ ໂຣຫິຕມຈ຺ຉໍ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕຠາຊນໍ ອາມສຕິ, ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ມງ຺ຄລໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕນ ກຖິຕມ຺ປິ ເອກຈ຺ເຈ ‘‘ສຸກຖິຕ’’ນ຺ຕິ ອຠິນນ຺ທິໍສຸ. ເອວໍ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາ ສຸຕມງ຺ຄລິກາ ມຸຕມງ຺ຄລິກາຕິ ຕິສ຺ໂສປິ ປຣິສາ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ, ຠຸມ຺ມເທວຕາ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ‘‘ອິທໍ ມງ຺ຄລ’’ນ຺ຕິ ຕຖໂຕ ນ ຊານິໍສຸ.

ສກ຺ໂກ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິມໍ ມງ຺ຄລປຎ຺ຫໍ ສເທວເກ ໂລເກ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຠຄວຕາ ອຎ຺ໂຎ ກເຖຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ‘‘ພຫູ ເທວາ ມນຸສ຺ສາ ຈາ’’ຕິ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ທ຺ວາທສຫິ ຄາຖາຫິ ອຏ຺ຐຕິໍສ ມຫາມງ຺ຄລານິ ກເຖສິ. ມງ຺ຄລສຸຕ຺ເຕ ວິນິວຏ຺ຏນ຺ເຕເຍວ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສມຕ຺ຕາ ເທວຕາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ, ໂສຕາປນ຺ນາທີນໍ ຄຓນປໂຖ ນຕ຺ຖິ. ສກ຺ໂກ ມງ຺ຄລໍ ສຸຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ. ສຕ຺ຖາຣາ ມງ຺ຄເລ ກຖິເຕ ສເທວໂກ ໂລໂກ ‘‘ສຸກຖິຕ’’ນ຺ຕິ ອຠິນນ຺ທິ. ຕທາ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຄຸຓກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຖາ ອຎ຺ເຎສໍ ອວິສຍໍ ມງ຺ຄລປຎ຺ຫໍ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຄນຕເລ ຈນ຺ທໍ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ວິຍ ກເຖສິ, ເອວໍ ມຫາປຎ຺ໂຎ, ອາວຸໂສ, ຕຖາຄໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອນຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ສມ຺ໂພຘິປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ມມ ມງ຺ຄລປຎ຺ຫກຖນໍ, ສ຺ວາຫໍ ໂພຘິສຕ຺ຕຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ໂຕປິ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ກງ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມງ຺ຄລປຎ຺ຫໍ ກເຖສິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ຄາເມ ວິຠວສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ‘‘ຣກ຺ຂິຕກຸມາໂຣ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ອຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ໂປ ກຕທາຣປຣິຄ຺ຄໂຫ ມາຕາປິຕູນໍ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຕນວິໂລກນໍ ກຕ຺ວາ ສໍວິຄ຺ຄມານໂສ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ກາເມ ປຫາຍ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຌານາຠິຎ຺ຎໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ວນມູລຜລາຫາໂຣ ເອກສ຺ມິໍ ປເທເສ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ອນຸປຸພ຺ເພນສ຺ສ ປຣິວາໂຣ ມຫາ ອໂຫສິ, ປຎ຺ຈ ອນ຺ເຕວາສິກສຕານິ ອເຫສຸໍ. ອເຖກທິວສໍ ເຕ ຕາປສາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອາຈຣິຍ, ວສ຺ສາຣຕ຺ຕສມເຍ ຫິມວນ຺ຕໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ຊນປທຈາຣິກໍ ຄຈ຺ຉາມ, ເອວໍ ໂນ ສຣີຣຎ຺ຈ ຖິຣໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຊງ຺ຆວິຫາໂຣ ຈ ກໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ຕຸມ຺ເຫ ຄຈ຺ຉຖ, ອຫໍ ອິເຘວ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຈາຣິກໍ ຈຣມານາ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສິໍສຸ. ເຕສໍ ມຫາສກ຺ກາຣສມ຺ມາໂນ ອໂຫສິ. ອເຖກທິວສໍ ພາຣາຓສິຍໍ ສນ຺ຖາຄາເຣ ສນ຺ນິປຕິເຕ ມຫາຊນກາເຍ ມງ຺ຄລປຎ຺ໂຫ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ສພ຺ພໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕທາ ປນ ມນຸສ຺ສານໍ ກງ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມງ຺ຄລປຎ຺ຫໍ ກເຖຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ມຫາຊໂນ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິສິຄຓໍ ມງ຺ຄລປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ອິສໂຍ ຣາຊານໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ມຍໍ ເອຕໍ ກເຖຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມ, ອປິຈ ໂຂ ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິໂຍ ຣກ຺ຂິຕຕາປໂສ ນາມ ມຫາປຎ຺ໂຎ ຫິມວນ຺ເຕ ວສຕິ, ໂສ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອຕໍ ມງ຺ຄລປຎ຺ຫໍ ກເຖສ຺ສຕີ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຫິມວນ຺ໂຕ ນາມ ທູເຣ ທຸຄ຺ຄໂມວ, ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມ ມຍໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸໍ, ສາຘຸ ວຕ ຕຸມ຺ເຫເຍວ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຸນາຄນ຺ຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ກເຖຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕປຏິສນ຺ຖາຣາ ອາຈຣິເຍນ ຣຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມິກຠາເວ ຊນປທຈາຣິຕ຺ເຕ ຈ ປຸຈ຺ຉິເຕ ຕໍ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລາທີນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກເຖຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຍາຈນາຍ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຫສວນຕ຺ຖໍ ອາຄຕຠາວໍ ປກາເສຕ຺ວາ ‘‘ສາຘຸ ໂນ ຠນ຺ເຕ, ມງ຺ຄລປຎ຺ຫໍ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ກເຖຖາ’’ຕິ ຍາຈິໍສຸ. ຕໂຕ ເຊຏ຺ຐນ຺ເຕວາສິໂກ ອາຈຣິຍໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕໕.

‘‘ກິໍສຸ ນໂຣ ຊປ຺ປມຘິຈ຺ຈ ກາເລ, ກໍ ວາ ວິຊ຺ຊໍ ກຕມໍ ວາ ສຸຕານໍ;

ໂສ ມຈ຺ໂຈ ອສ຺ມິຎ຺ຈ ປຣມ຺ຫິ ໂລເກ, ກຖໍ ກໂຣ ໂສຕ຺ຖາເນນ ຄຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາເລຕິ ມງ຺ຄລປຕ຺ຖນກາເລ. ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ເວທໍ. ສຸຕານນ຺ຕິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກປຣິຍຕ຺ຕີນໍ. ອສ຺ມິຎ຺ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ໂສຕ຺ຖາເນນາຕິ ໂສຕ຺ຖິຠາວາວເຫນ ມງ຺ຄເລນ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອາຈຣິຍ, ປຸຣິໂສ ມງ຺ຄລໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມງ຺ຄລກາເລ ກິໍສຸ ນາມ ຊປ຺ປນ຺ໂຕ ຕີສຸ ເວເທສຸ ກຕຣໍ ວາ ເວທໍ ກຕຣໍ ວາ ສຸຕານໍ ອນ຺ຕເຣ ສຸຕປຣິຍຕ຺ຕິໍ ອຘີຍິຕ຺ວາ ໂສ ມຈ຺ໂຈ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ໂລເກ ປຣມ຺ຫິ ຈ ກຖໍ ກໂຣ ເອເຕສຸ ຊປ຺ປາທີສຸ ກິໍ ເກນ ນິຍາເມນ ກໂຣນ຺ໂຕ ໂສຕ຺ຖາເນນ ນິຣປຣາຘມງ຺ຄເລນ ຄຸຕ຺ໂຕ ຣກ຺ຂິໂຕ ໂຫຕິ, ຕໍ ອຸຠຍໂລກຫິຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕມງ຺ຄລໍ ອມ຺ຫາກໍ ກເຖຫີ’’ຕິ.

ເອວໍ ເຊຏ຺ຐນ຺ເຕວາສິເກນ ມງ຺ຄລປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ມຫາສຕ຺ໂຕ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ກງ຺ຂໍ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ‘‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ມງ຺ຄລ’’ນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘລີຬາຍ ມງ຺ຄລໍ ກເຖນ຺ໂຕ ອາຫ –

໑໕໖.

‘‘ຍສ຺ສ ເທວາ ປິຕໂຣ ຈ ສພ຺ເພ, ສຣີສປາ ສພ຺ພຠູຕານິ ຈາປິ;

ເມຕ຺ຕາຍ ນິຈ຺ຈໍ ອປຈິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຠູເຕສຸ ເວ ໂສຕ຺ຖານໍ ຕທາຫູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສາຕິ ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ເທວາຕິ ຠຸມ຺ມເທເວ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ກາມາວຈຣເທວາ. ປິຕໂຣ ຈາຕິ ຕຕຸຕ຺ຕຣິ ຣູປາວຈຣພ຺ຣຫ຺ມາໂນ. ສຣີສປາຕິ ທີຆຊາຕິກາ. ສພ຺ພຠູຕານິ ຈາປີຕິ ວຸຕ຺ຕາວເສສານິ ຈ ສພ຺ພານິປິ ຠູຕານິ. ເມຕ຺ຕາຍ ນິຈ຺ຈໍ ອປຈິຕານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເອເຕ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ທສທິສາຜຣຓວເສນ ປວຕ຺ຕາຍ ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕາຍ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ອປຈິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຠູເຕສຸ ເວຕິ ຕໍ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ໂສຕ຺ຖານໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ປວຕ຺ຕໍ ນິຣປຣາຘມງ຺ຄລໍ ອາຫຸ. ເມຕ຺ຕາວິຫາຣີ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ສພ຺ເພສໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ ປຣູປກ຺ກເມນ ອວິໂກປິໂຍ. ອິຕິ ໂສ ອິມິນາ ມງ຺ຄເລນ ຣກ຺ຂິໂຕ ໂຄປິໂຕ ໂຫຕີຕິ.

ອິຕິ ມຫາສຕ຺ໂຕ ປຐມໍ ມງ຺ຄລໍ ກເຖຕ຺ວາ ທຸຕິຍາທີນິ ກເຖນ຺ໂຕ –

໑໕໗.

‘‘ໂຍ ສພ຺ພໂລກສ຺ສ ນິວາຕວຸຕ຺ຕິ, ອິຕ຺ຖີປຸມານໍ ສຫທາຣການໍ;

ຂນ຺ຕາ ທຸຣຸຕ຺ຕານມປ຺ປຏິກູລວາທີ, ອຘິວາສນໍ ໂສຕ຺ຖານໍ ຕທາຫຸ.

໑໕໘.

‘‘ໂຍ ນາວຊານາຕິ ສຫາຍມຕ຺ເຕ, ສິປ຺ເປນ ກຸລ຺ຍາຫິ ຘເນນ ຊຈ຺ຈາ;

ຣຸຈິປຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖກາເລ ມຕີມາ, ສຫາເຍສຸ ເວ ໂສຕ຺ຖານໍ ຕທາຫຸ.

໑໕໙.

‘‘ມິຕ຺ຕານິ ເວ ຍສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ສນ຺ໂຕ, ສໍວິສ຺ສຕ຺ຖາ ອວິສໍວາທກສ຺ສ;

ນ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠີ ສໍວິຠາຄີ ຘເນນ, ມິຕ຺ເຕສຸ ເວ ໂສຕ຺ຖານໍ ຕທາຫຸ.

໑໖໐.

‘‘ຍສ຺ສ ຠຣິຍາ ຕຸລ຺ຍວຍາ ສມຄ຺ຄາ, ອນຸພ຺ພຕາ ຘມ຺ມກາມາ ປຊາຕາ;

ໂກລິນິຍາ ສີລວຕີ ປຕິພ຺ພຕາ, ທາເຣສຸ ເວ ໂສຕ຺ຖານໍ ຕທາຫຸ.

໑໖໑.

‘‘ຍສ຺ສ ຣາຊາ ຠູຕປຕິ ຍສສ຺ສີ, ຊານາຕິ ໂສເຈຍ຺ຍໍ ປຣກ຺ກມຎ຺ຈ;

ອທ຺ເວຊ຺ຌຕາ ສຸຫທຍໍ ມມນ຺ຕິ, ຣາຊູສຸ ເວ ໂສຕ຺ຖານໍ ຕທາຫຸ.

໑໖໒.

‘‘ອນ຺ນຎ຺ຈ ປານຎ຺ຈ ທທາຕິ ສທ຺ໂຘ, ມາລຎ຺ຈ ຄນ຺ຘຎ຺ຈ ວິເລປນຎ຺ຈ;

ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ອນຸໂມທມາໂນ, ສຄ຺ເຄສຸ ເວ ໂສຕ຺ຖານໍ ຕທາຫຸ.

໑໖໓.

‘‘ຍມຣິຍຘມ຺ເມນ ປຸນນ຺ຕິ ວຸທ຺ຘາ, ອາຣາຘິຕາ ສມຈຣິຍາຍ ສນ຺ໂຕ;

ພຫຸສ຺ສຸຕາ ອິສໂຍ ສີລວນ຺ໂຕ, ອຣຫນ຺ຕມຊ຺ເຌ ໂສຕ຺ຖານໍ ຕທາຫູ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ນິວາຕວຸຕ຺ຕີຕິ ມຸທຸຈິຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພໂລກສ຺ສ ນີຈວຸຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ຂນ຺ຕາ ທຸຣຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ປເຣຫິ ວຸຕ຺ຕານໍ ທຸຏ຺ຐວຈນານໍ ອຘິວາສໂກ ໂຫຕິ. ອປ຺ປຏິກູລວາທີຕິ ‘‘ອກ຺ໂກຈ຺ຉິ ມໍ, ອວຘິ ມ’’ນ຺ຕິ ຍຸຄຄ຺ຄາຫໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ອນຸກູລເມວ ວທຕິ. ອຘິວາສນນ຺ຕິ ອິທໍ ອຘິວາສນໍ ຕສ຺ສ ໂສຕ຺ຖານໍ ນິຣປຣາຘມງ຺ຄລໍ ປຓ຺ຑິຕາ ວທນ຺ຕິ.

ສຫາຍມຕ຺ເຕຕິ ສຫາເຍ ຈ ສຫາຍມຕ຺ເຕ ຈ. ຕຕ຺ຖ ສຫປໍສຸກີຬິຕາ ສຫາຍາ ນາມ, ທສ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ເອກໂຕ ວຸຕ຺ຖາ ສຫາຍມຕ຺ຕາ ນາມ, ເຕ ສພ຺ເພປິ ‘‘ອຫໍ ສິປ຺ປວາ, ອິເມ ນິສິປ຺ປາ’’ຕິ ເອວໍ ສິປ຺ເປນ ວາ ‘‘ອຫໍ ກຸລີໂນ, ອິເມ ນ ກຸລີນາ’’ຕິ ເອວໍ ກຸລສມ຺ປຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕາຫິ ກຸລ຺ຍາຫິ ວາ, ‘‘ອຫໍ ອຑ຺ໂຒ, ອິເມ ທຸຄ຺ຄຕາ’’ຕິ ເອວໍ ຘເນນ ວາ, ‘‘ອຫໍ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ໂນ, ອິເມ ທຸຊ຺ຊາຕາ’’ຕິ ເອວໍ ຊຈ຺ຈາ ວາ ນາວຊານາຕິ. ຣຸຈິປຎ຺ໂຎຕິ ສາຘຸປຎ຺ໂຎ ສຸນ຺ທຣປຎ຺ໂຎ. ອຕ຺ຖກາເລຕິ ກສ຺ສຈິເທວ ອຕ຺ຖສ຺ສ ກາຣຓສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນກາເລ. ມຕີມາຕິ ຕໍ ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວິຈາຣຓສມຕ຺ຖຕາຍ ມຕິມາ ຫຸຕ຺ວາ ເຕ ສຫາເຍ ນາວຊານາຕິ. ສຫາເຍສູຕິ ຕໍ ຕສ຺ສ ອນວຊານນໍ ສຫາເຍສຸ ໂສຕ຺ຖານໍ ນາມາຕິ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ອາຫຸ. ເຕນ ຫິ ໂສ ນິຣປຣາຘມງ຺ຄເລນ ອິຘໂລເກ ຈ ປຣໂລເກ ຈ ຄຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑິເຕ ສຫາເຍ ນິສ຺ສາຍ ໂສຕ຺ຖິຠາໂວ ກຸສນາຬິຊາຕເກນ (ຊາ. ໑.໑.໑໒໑ ອາທໂຍ) ກເຖຕພ຺ໂພ.

ສນ຺ໂຕຕິ ປຓ຺ຑິຕາ ສປ຺ປຸຣິສາ ຍສ຺ສ ມິຕ຺ຕານິ ຠວນ຺ຕິ. ສໍວິສ຺ສຕ຺ຖາຕິ ຆຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕສ຺ເສວ ຄຫຓວເສນ ວິສ຺ສາສມາປນ຺ນາ. ອວິສໍວາທກສ຺ສາຕິ ອວິສໍວາທນສີລສ຺ສ. ນ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠີຕິ ໂຍ ຈ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠີ ນ ໂຫຕິ. ສໍວິຠາຄີ ຘເນນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຘເນນ ມິຕ຺ຕານໍ ສໍວິຠາຄໍ ກໂຣຕິ. ມິຕ຺ເຕສູຕິ ມິຕ຺ເຕ ນິສ຺ສາຍ ລທ຺ຘພ຺ພໍ ຕສ຺ສ ຕໍ ມິຕ຺ເຕສຸ ໂສຕ຺ຖານໍ ນາມ ໂຫຕິ. ໂສ ຫິ ເອວຣູເປຫິ ມິຕ຺ເຕຫິ ຣກ຺ຂິໂຕ ໂສຕ຺ຖິໍ ປາປຸຓາຕິ. ຕຕ຺ຖ ມິຕ຺ເຕ ນິສ຺ສາຍ ໂສຕ຺ຖິຠາໂວ ມຫາອຸກ຺ກຸສຊາຕກາທີຫິ (ຊາ. ໑.໑໔.໔໔ ອາທໂຍ) ກເຖຕພ຺ໂພ.

ຕຸລ຺ຍວຍາຕິ ສມານວຍາ. ສມຄ຺ຄາຕິ ສມຄ຺ຄວາສາ. ອນຸພ຺ພຕາຕິ ອນຸວຕ຺ຕິຕາ. ຘມ຺ມກາມາຕິ ຕິວິຘສຸຈຣິຕຘມ຺ມໍ ໂຣເຈຕິ. ປຊາຕາຕິ ວິຊາຍິນີ, ນ ວຎ຺ຌາ. ທາເຣສູຕິ ເອເຕຫິ ສີລຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄເຕ ມາຕຸຄາເມ ເຄເຫ ວສນ຺ເຕ ສາມິກສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິ ໂຫຕີຕິ ປຓ຺ຑິຕາ ກເຖນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສີລວນ຺ຕໍ ມາຕຸຄາມໍ ນິສ຺ສາຍ ໂສຕ຺ຖິຠາໂວ ມຓິໂຈຣຊາຕກ- (ຊາ. ໑.໒.໘໗ ອາທໂຍ) ສມ຺ພູລຊາຕກ- (ຊາ. ໑.໑໖.໒໙໗ ອາທໂຍ) ຂຓ຺ຑຫາລຊາຕເກຫິ (ຊາ. ໒.໒໒.໙໘໒ ອາທໂຍ) ກເຖຕພ຺ໂພ.

ໂສເຈຍ຺ຍນ຺ຕິ ສຸຈິຠາວໍ. ອທ຺ເວຊ຺ຌຕາຕິ ອທ຺ເວຊ຺ຌຕາຍ ນ ເອສ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທ຺ວິຘາ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ອທ຺ເວຊ຺ຌຠາເວນ ຍໍ ຊານາຕິ. ສຸຫທຍໍ ມມນ຺ຕິ ສຸຫໂທ ອຍໍ ມມນ຺ຕິ ຈ ຍໍ ຊານາຕິ. ຣາຊູສຸ ເວຕິ ເອວໍ ຣາຊູສຸ ເສວການໍ ໂສຕ຺ຖານໍ ນາມາຕິ ປຓ຺ຑິຕາ ກເຖນ຺ຕິ. ທທາຕິ ສທ຺ໂຘຕິ ກມ຺ມຎ຺ຈ ຜລຎ຺ຈ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ທທາຕິ. ສຄ຺ເຄສຸ ເວຕິ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ ເທວໂລເກ ໂສຕ຺ຖານໍ ນິຣປຣາຘມງ຺ຄລນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ ກເຖນ຺ຕິ, ຕໍ ເປຕວຕ຺ຖຸວິມານວຕ຺ຖູຫິ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພໍ.

ປຸນນ຺ຕິ ວຸທ຺ຘາຕິ ຍໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ຎາຓວຸທ຺ຘາ ອຣິຍຘມ຺ເມນ ປຸນນ຺ຕິ ປຣິໂສເຘນ຺ຕິ. ສມຈຣິຍາຍາຕິ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາ. ພຫຸສ຺ສຸຕາຕິ ປຏິເວຘພຫຸສ຺ສຸຕາ. ອິສໂຍຕິ ເອສິຕຄຸຓາ. ສີລວນ຺ໂຕຕິ ອຣິຍສີເລນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ອຣຫນ຺ຕມຊ຺ເຌຕິ ອຣຫນ຺ຕານໍ ມຊ຺ເຌ ປຏິລຠິຕພ຺ພໍ ຕໍ ໂສຕ຺ຖານນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ ກເຖນ຺ຕິ. ອຣຫນ຺ໂຕ ຫິ ອຕ຺ຕນາ ປຏິວິທ຺ຘມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຏິປາເທນ຺ຕາ ອາຣາຘກໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ປຸນນ຺ຕິ, ໂສປິ ອຣຫາວ ໂຫຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ເຕນ ເທສນາຍ ກູຏໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐຫິ ຄາຖາຫິ ອຏ຺ຐ ມຫາມງ຺ຄລານິ ກເຖຕ຺ວາ ເຕສຎ຺ເຎວ ມງ຺ຄລານໍ ຖຸຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໑໖໔.

‘‘ເອຕານິ ໂຂ ໂສຕ຺ຖານານິ ໂລເກ, ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖານິ ສຸຂຸທ຺ຣຍານິ;

ຕານີຘ ເສເວຖ ນໂຣ ສປຎ຺ໂຎ, ນ ຫິ ມງ຺ຄເລ ກິຎ຺ຈນມຕ຺ຖິ ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ຫິ ມງ຺ຄເລຕິ ຕສ຺ມິໍ ປນ ທິຏ຺ຐສຸຕມຸຕປ຺ປເຠເທ ມງ຺ຄເລ ກິຎ຺ຈນໍ ເອກມງ຺ຄລມ຺ປິ ສຈ຺ຈໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ນິພ຺ພານເມວ ປເນກໍ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ອິສໂຍ ຕານິ ມງ຺ຄລານິ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຏ຺ຐທິວສຈ຺ຈເຍນ ອາຈຣິຍໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອຄມໍສຸ. ຣາຊາ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕ ຕສ຺ສ ອາຈຣິເຍນ ກຖິຕນິຍາເມນ ມງ຺ຄລປຎ຺ຫໍ ກເຖຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕເມວ ອາຄມໍສຸ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂລເກ ມງ຺ຄລໍ ປາກຏໍ ອໂຫສິ. ມງ຺ຄເລສຸ ວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ມຕມຕາ ສຄ຺ຄປຖໍ ປູເຣສຸໍ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ຠາເວຕ຺ວາ ອິສິຄຓໍ ອາທາຍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປາຫໍ ມງ຺ຄລປຎ຺ຫໍ ກເຖສິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອິສິຄໂຓ ພຸທ຺ຘປຣິສາ ອໂຫສິ, ມງ຺ຄລປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉໂກ ເຊຏ຺ຐນ຺ເຕວາສິໂກ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ອາຈຣິໂຍ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມຫາມງ຺ຄລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປນ຺ນຣສມາ.

[໔໕໔] ໑໖. ຆຏປຓ຺ຑິຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຸຏ຺ເຐຫິ ກຓ຺ຫາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຕປຸຕ຺ຕໍ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ມຏ຺ຐກຸຓ຺ຑລິສທິສເມວ. ອິຘ ປນ ສຕ຺ຖາ ຕໍ ອຸປາສກໍ ‘‘ກິໍ, ອຸປາສກ, ໂສຈສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຸປາສກ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ປຓ຺ຑິຕານໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ມຕປຸຕ຺ຕໍ ນານຸໂສຈິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ອຸຕ຺ຕຣປເຖ ກໍສໂຠເຄ ອສິຕຎ຺ຊນນຄເຣ ມຫາກໍໂສ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕສ຺ສ ກໍໂສ ຈ, ອຸປກໍໂສ ຈາຕິ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ, ເທວຄພ຺ຠາ ນາມ ເອກາ ຘີຕາ. ຕສ຺ສາ ຊາຕທິວເສ ເນມິຕ຺ຕກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ‘‘ເອຕິສ຺ສາ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕປຸຕ຺ຕາ ກໍສໂຄຕ຺ຕໍ ກໍສວໍສໍ ນາເສສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ພ຺ຍາກຣິໍສຸ. ຣາຊາ ພລວສິເນເຫນ ຘີຕຣໍ ວິນາເສຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ‘‘ຠາຕໂຣ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ກາລມກາສິ. ຕສ຺ມິໍ ກາລກເຕ ກໍໂສ ຣາຊາ ອໂຫສິ, ອຸປກໍໂສ ອຸປຣາຊາ. ເຕ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ ‘‘ສເຈ ມຍໍ ຠຄິນິໍ ນາເສສ຺ສາມ, ຄາຣຍ຺ຫາ ຠວິສ຺ສາມ, ເອຕໍ ກສ຺ສຈິ ອທຕ຺ວາ ນິສ຺ສາມິກໍ ກຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເຕ ເອກຖູຓກໍ ປາສາທໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ວສາເປສຸໍ. ນນ຺ທິໂຄປາ ນາມ ຕສ຺ສາ ປຣິຈາຣິກາ ອໂຫສິ. ອນ຺ຘກເວຓ຺ໂຑ ນາມ ທາໂສ ຕສ຺ສາ ສາມິໂກ ອາຣກ຺ຂມກາສິ.

ຕທາ ອຸຕ຺ຕຣມຘຸຣາຍ ມຫາສາຄໂຣ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕສ຺ສ ສາຄໂຣ, ອຸປສາຄໂຣ ຈາຕິ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ເຕສຸ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ສາຄໂຣ ຣາຊາ ອໂຫສິ, ອຸປສາຄໂຣ ອຸປຣາຊາ. ໂສ ອຸປກໍສສ຺ສ ສຫາຍໂກ ເອກາຈຣິຍກຸເລ ເອກໂຕ ອຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ໂປ. ໂສ ສາຄຣສ຺ສ ຠາຕຸ ອນ຺ເຕປຸເຣ ທຸພ຺ຠິຕ຺ວາ ຠາຍມາໂນ ປລາຍິຕ຺ວາ ກໍສໂຠເຄ ອຸປກໍສສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ອຸປກໍໂສ ຕໍ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສິ, ຣາຊາ ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ອທາສິ. ໂສ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເທວຄພ຺ຠາຍ ນິວາສໍ ເອກຖມ຺ຠໍ ປາສາທໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກສ຺ເສໂສ ນິວາໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕໍ ກາຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ ເທວຄພ຺ຠາຍ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ເທວຄພ຺ຠາປິ ເອກທິວສໍ ຕໍ ອຸປກໍເສນ ສທ຺ຘິໍ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ໂກ ເອໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາສາຄຣສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ອຸປສາຄໂຣ ນາມາ’’ຕິ ນນ຺ທິໂຄປາຍ ສນ຺ຕິກາ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ອໂຫສິ. ອຸປສາຄໂຣ ນນ຺ທິໂຄປາຍ ລຎ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ຠຄິນິ, ສກ຺ຂິສ຺ສສິ ເມ ເທວຄພ຺ຠໍ ທສ຺ເສຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ສາ ‘‘ນ ເອຕໍ ສາມິ, ຄຣຸກ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ກາຣຓໍ ເທວຄພ຺ຠາຍ ອາໂຣເຈສິ. ສາ ປກຕິຍາວ ຕສ຺ມິໍ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຕໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ນນ຺ທິໂຄປາ ອຸປສາຄຣສ຺ສ ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຕໍ ປາສາທໍ ອາໂຣເປສິ. ໂສ ເທວຄພ຺ຠາຍ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ອຖ ເນສໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສໍວາເສນ ເທວຄພ຺ຠາ ຄພ຺ຠໍ ປຏິລຠິ.

ອປຣຠາເຄ ຕສ຺ສາ ຄພ຺ຠປຕິຏ຺ຐານໍ ປາກຏໍ ອໂຫສິ. ຠາຕໂຣ ນນ຺ທິໂຄປໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ, ສາ ອຠຍໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ຕໍ ອນ຺ຕຣໍ ກເຖສິ. ເຕ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຠຄິນິໍ ນາເສຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ສເຈ ຘີຕຣໍ ວິຊາຍິສ຺ສຕິ, ຕມ຺ປິ ນ ນາເສສ຺ສາມ, ສເຈ ປນ ປຸຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ນາເສສ຺ສາມາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເທວຄພ຺ຠໍ ອຸປສາຄຣສ຺ເສວ ອທໍສຸ. ສາ ປຣິປຸຓ຺ຓຄພ຺ຠາ ຘີຕຣໍ ວິຊາຍິ. ຠາຕໂຣ ສຸຕ຺ວາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ຕສ຺ສາ ‘‘ອຎ຺ຊນເທວີ’’ຕິ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ເຕສໍ ໂຠຄວຑ຺ຒມານໍ ນາມ ໂຠຄຄາມໍ ອທໍສຸ. ອຸປສາຄໂຣ ເທວຄພ຺ຠໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຠຄວຑ຺ຒມານຄາເມ ວສິ. ເທວຄພ຺ຠາຍ ປຸນປິ ຄພ຺ໂຠ ປຕິຏ຺ຐາສິ, ນນ຺ທິໂຄປາປິ ຕໍ ທິວສເມວ ຄພ຺ຠໍ ປຏິລຠິ. ຕາສຸ ປຣິປຸຓ຺ຓຄພ຺ຠາສຸ ເອກທິວສເມວ ເທວຄພ຺ຠາ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ, ນນ຺ທິໂຄປາ ຘີຕຣໍ ວິຊາຍິ. ເທວຄພ຺ຠາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິນາສນຠເຍນ ປຸຕ຺ຕໍ ນນ຺ທິໂຄປາຍ ຣຫສ຺ເສນ ເປເສຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ຘີຕຣໍ ອາຫຣາເປສິ. ຕສ຺ສາ ວິຊາຕຠາວໍ ຠາຕິການໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ເຕ ‘‘ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຕາ, ຘີຕຣ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຘີຕຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ໂປເສຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເອເຕນຸປາເຍນ ເທວຄພ຺ຠາ ທສ ປຸຕ຺ເຕ ວິຊາຍິ, ທສ ຘີຕໂຣ ນນ຺ທິໂຄປາ ວິຊາຍິ. ທສ ປຸຕ຺ຕາ ນນ຺ທິໂຄປາຍ ສນ຺ຕິເກ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ຘີຕໂຣ ເທວຄພ຺ຠາຍ. ຕໍ ອນ຺ຕຣໍ ໂກຈິ ນ ຊານາຕິ. ເທວຄພ຺ຠາຍ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ວາສຸເທໂວ ນາມ ອໂຫສິ, ທຸຕິໂຍ ພລເທໂວ, ຕຕິໂຍ ຈນ຺ທເທໂວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສູຣິຍເທໂວ, ປຎ຺ຈໂມ ອຄ຺ຄິເທໂວ, ຉຏ຺ໂຐ ວຣຸຓເທໂວ, ສຕ຺ຕໂມ ອຊ຺ຊຸໂນ, ອຏ຺ຐໂມ ປຊ຺ຊຸໂນ, ນວໂມ ຆຏປຓ຺ຑິໂຕ, ທສໂມ ອງ຺ກຸໂຣ ນາມ ອໂຫສິ. ເຕ ອນ຺ຘກເວຓ຺ຑທາສປຸຕ຺ຕາ ທສ ຠາຕິກາ ເຈຏກາຕິ ປາກຏາ ອເຫສຸໍ.

ເຕ ອປຣຠາເຄ ວຸທ຺ຘິມນ຺ວາຍ ຖາມພລສມ຺ປນ຺ນາ ກກ຺ຂຬາ ຜຣຸສາ ຫຸຕ຺ວາ ວິໂລປໍ ກໂຣນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ຣຎ຺ໂຎ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ປຓ຺ຓາກາເຣປິ ວິລຸມ຺ປນ຺ເຕວ. ມນຸສ຺ສາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ອນ຺ຘກເວຓ຺ຑທາສປຸຕ຺ຕາ ທສ ຠາຕິກາ ຣຏ຺ຐໍ ວິລຸມ຺ປນ຺ຕີ’’ຕິ ຣາຊງ຺ຄເຓ ອຸປກ຺ໂກສິໍສຸ. ຣາຊາ ອນ຺ຘກເວຓ຺ຑໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ ປຸຕ຺ເຕຫິ ວິໂລປໍ ກາຣາເປສີ’’ຕິ ຕຊ຺ເຊສິ. ເອວໍ ທຸຕິຍມ຺ປິ ຕຕິຍມ຺ປິ ມນຸສ຺ເສຫິ ອຸປກ຺ໂກເສ ກເຕ ຣາຊາ ຕໍ ສນ຺ຕຊ຺ເຊສິ. ໂສ ມຣຓຠຍຠີໂຕ ຣາຊານໍ ອຠຍໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ເອເຕ ນ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕາ, ອຸປສາຄຣສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ຕໍ ອນ຺ຕຣໍ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ຠີໂຕ ‘‘ເກນ ເຕ ອຸປາເຍນ ຄຓ຺ຫາມາ’’ຕິ ອມຈ຺ເຈ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເອເຕ, ເທວ, ມລ຺ລຍຸທ຺ຘວິຕ຺ຕກາ, ນຄເຣ ຍຸທ຺ຘໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ເນ ຍຸທ຺ຘມຓ຺ຑລໍ ອາຄເຕ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ມາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຈາຣຸຣຎ຺ຈ, ມຸຏ຺ຐິກຎ຺ຈາຕິ ທ຺ເວ ມລ຺ເລ ໂປເສຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຍຸທ຺ຘໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ຣາຊງ຺ຄເຓ ຍຸທ຺ຘມຓ຺ຑລໍ ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ອກ຺ຂວາຏໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຍຸທ຺ຘມຓ຺ຑລໍ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ຘຊປຏາກໍ ພນ຺ຘາເປສິ. ສກລນຄຣໍ ສງ຺ຂຸຠິ. ຈກ຺ກາຕິຈກ຺ກໍ ມຎ຺ຈາຕິມຎ຺ຈໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຈາຣຸຣມຸຏ຺ຐິກາ ຍຸທ຺ຘມຓ຺ຑລໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວຄ຺ຄນ຺ຕາ ຄຊ຺ຊນ຺ຕາ ອປ຺ໂຜເຏນ຺ຕາ ວິຈຣິໍສຸ. ທສ ຠາຕິກາປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຊກວີຖິໍ ວິລຸມ຺ປິຕ຺ວາ ວຓ຺ຓສາຏເກ ນິວາເສຕ຺ວາ ຄນ຺ຘາປເຓສຸ ຄນ຺ຘໍ, ມາລາກາຣາປເຓສຸ ມາລໍ ວິລຸມ຺ປິຕ຺ວາ ວິລິຕ຺ຕຄຕ຺ຕາ ມາລຘາຣິໂນ ກຕກຓ຺ຓປູຣາ ວຄ຺ຄນ຺ຕາ ຄຊ຺ຊນ຺ຕາ ອປ຺ໂຜເຏນ຺ຕາ ຍຸທ຺ຘມຓ຺ຑລໍ ປວິສິໍສຸ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຈາຣຸໂຣ ອປ຺ໂຜເຏນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ພລເທໂວ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ນ ນໍ ຫຕ຺ເຖນ ຉຸປິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຫຕ຺ຖິສາລໂຕ ມຫນ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິໂຍຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ວຄ຺ຄິຕ຺ວາ ຄຊ຺ຊິຕ຺ວາ ໂຍຕ຺ຕໍ ຂິປິຕ຺ວາ ຈາຣຸຣໍ ອຸທເຣ ເວເຐຕ຺ວາ ທ຺ເວ ໂຍຕ຺ຕໂກຏິໂຍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສີສມຕ຺ຖເກ ຠເມຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ໂປເຖຕ຺ວາ ພຫິ ອກ຺ຂວາເຏ ຂິປິ. ຈາຣຸເຣ ມເຕ ຣາຊາ ມຸຏ຺ຐິກມລ຺ລໍ ອາຓາເປສິ. ໂສ ອຸຏ຺ຐາຍ ວຄ຺ຄິຕ຺ວາ ຄຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອປ຺ໂຜເຏສິ. ພລເທໂວ ຕໍ ໂປເຖຕ຺ວາ ອຏ຺ຐີນິ ສຎ຺ຈຸຓ຺ເຓຕ຺ວາ ‘‘ອມລ຺ໂລມ຺ຫິ, ອມລ຺ໂລມ຺ຫີ’’ຕິ ວທນ຺ຕເມວ ‘‘ນາຫໍ ຕວ ມລ຺ລຠາວໍ ວາ ອມລ຺ລຠາວໍ ວາ ຊານາມີ’’ຕິ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ໂປເຖຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ພຫິ ອກ຺ຂວາເຏ ຂິປິ. ມຸຏ຺ຐິໂກ ມຣນ຺ໂຕ ‘‘ຍກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ຂາທິຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ໂສ ກາລມຕ຺ຕິກອຏວິຍໍ ນາມ ຍກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ຄຓ຺ຫຖ ທສ ຠາຕິເກ ເຈຏເກ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐຫິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ວາສຸເທໂວ ຈກ຺ກໍ ຂິປິ. ຕໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຠາຕິການໍ ສີສານິ ປາເຕສິ. ມຫາຊໂນ ຠີຕຕສິໂຕ ‘‘ອວສ຺ສຍາ ໂນ ໂຫຖາ’’ຕິ ເຕສໍ ປາເທສຸ ປຕິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ເຕ ທ຺ເວປິ ມາຕຸເລ ມາເຣຕ຺ວາ ອສິຕຎ຺ຊນນຄເຣ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ຕຕ຺ຖ ກຕ຺ວາ ‘‘ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ກາລໂຍນກຣຎ຺ໂຎ ນິວາສໍ ອຍຸຊ຺ຌນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ປຣິຂາຣຸກ຺ຂຄຫນໍ ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ປາກາຣໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ຣຊ຺ຊໍ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ຖຄຕໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ວາຣວຕິໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ຕສ຺ສ ປນ ນຄຣສ຺ສ ເອກໂຕ ສມຸທ຺ໂທ ເອກໂຕ ປພ຺ພໂຕ, ອມນຸສ຺ສປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ກິຣ ຕໍ ອໂຫສິ.

ຕສ຺ສ ອາຣກ຺ຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕຍກ຺ໂຂ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ຄທ຺ຣຠເວເສນ ຄທ຺ຣຠຣວໍ ຣວຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຍກ຺ຂານຸຠາເວນ ສກລນຄຣໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ເອກສ຺ມິໍ ທີປເກ ຕິຏ຺ຐຕິ. ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕສຸ ຄເຕສຸ ປຸນາຄນ຺ຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐາເນເຍວ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ຕທາປິ ໂສ ຄທ຺ຣໂຠ ເຕສໍ ທສນ຺ນໍ ຠາຕິການໍ ອາຄມນໍ ຎຕ຺ວາ ຄທ຺ຣຠຣວໍ ຣວິ. ນຄຣໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ທີປເກ ປຕິຏ຺ຐາຍ ເຕສຸ ນຄຣໍ ອທິສ຺ວາ ນິວຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ປຸນາຄນ຺ຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐາເນ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ເຕ ປຸນ ນິວຕ຺ຕິໍສຸ, ປຸນປິ ຄທ຺ຣໂຠ ຕເຖວ ອກາສິ. ເຕ ທ຺ວາຣວຕິນຄເຣ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ກຓ຺ຫທີປາຍນສ຺ສ ອິສິໂນ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ທ຺ວາຣວຕິຍໍ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມ, ເອກໍ ໂນ ອຸປາຍໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ປຣິຂາປິຏ຺ເຐ ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຐາເນ ເອໂກ ຄທ຺ຣໂຠ ຈຣຕິ. ໂສ ຫິ ອມິຕ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ວິຣວຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ນຄຣໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ຕສ຺ສ ປາເທ ຄຓ຺ຫຖ, ອຍໍ ໂວ ນິປ຺ຜຊ຺ຊນູປາໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕາປສໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄທ຺ຣຠສ຺ສ ປາເທສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ຐເປຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ອຎ຺ໂຎ ອມ຺ຫາກໍ ອວສ຺ສໂຍ ນຕ຺ຖິ, ອມ຺ຫາກໍ ນຄຣໍ ຄຓ຺ຫນກາເລ ມາ ຣວິຕ຺ຖາ’’ຕິ ຍາຈິໍສຸ. ຄທ຺ຣໂຠ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ນ ວິຣວິຕຸໍ, ຕຸມ຺ເຫ ປນ ປຐມຕຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ ມຫນ຺ຕານິ ອຍນງ຺ຄລານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ນຄຣທ຺ວາເຣສຸ ມຫນ຺ເຕ ອຍຂາຓຸເກ ຠູມິຍໍ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ນຄຣສ຺ສ ອຸປ຺ປຕນກາເລ ນງ຺ຄລານິ ຄເຫຕ຺ວາ ນງ຺ຄລພທ຺ຘໍ ອຍສງ຺ຂລິກໍ ອຍຂາຓຸເກ ພນ຺ເຘຍ຺ຍາຖ, ນຄຣໍ ອຸປ຺ປຕິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ອວິຣວນ຺ເຕເຍວ ນງ຺ຄລານິ ອາທາຍ ຈຕູສຸ ນຄຣທ຺ວາເຣສຸ ຂາຓຸເກ ຠູມິຍໍ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຄທ຺ຣໂຠ ວິຣວິ, ນຄຣໍ ອຸປ຺ປຕິຕຸມາຣຠິ. ຈຕູສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ຐິຕາ ຈຕູຫິ ອຍນງ຺ຄເລຫິ ຄເຫຕ຺ວາ ນງ຺ຄລພທ຺ຘາ ອຍສງ຺ຂລິກາ ຂາຓຸເກສຸ ພນ຺ຘິໍສຸ, ນຄຣໍ ອຸປ຺ປຕິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ທສ ຠາຕິກາ ຕໂຕ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ມາເຣຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ເອວໍ ເຕ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ເຕສຏ຺ຐິຍາ ນຄຣສຫສ຺ເສສຸ ສພ຺ພຣາຊາໂນ ຈກ຺ເກນ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ທ຺ວາຣວຕິຍໍ ວສມານາ ຣຊ຺ຊໍ ທສ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ວິຠຊິໍສຸ, ຠຄິນິໍ ປນ ອຎ຺ຊນເທວິໍ ນ ສຣິໍສຸ. ຕໂຕ ປຸນ ‘‘ເອກາທສ ໂກຏ຺ຐາເສ ກໂຣມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອງ຺ກຸໂຣ ‘‘ມມ ໂກຏ຺ຐາສໍ ຕສ຺ສາ ເທຖ, ອຫໍ ໂວຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ຊີວິສ຺ສາມິ, ເກວລໍ ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ຊນປເທ ມຍ຺ຫໍ ສຸງ຺ກໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ໂກຏ຺ຐາສໍ ຠຄິນິຍາ ທຕ຺ວາ ສທ຺ຘິໍ ຕາຍ ນວ ຣາຊາໂນ ທ຺ວາຣວຕິຍໍ ວສິໍສຸ. ອງ຺ກຸໂຣ ປນ ວຓິຊ຺ຊມກາສິ. ເອວໍ ເຕສຸ ອປຣາປຣໍ ປຸຕ຺ຕຘີຕາຫິ ວຑ຺ຒມາເນສຸ ອທ຺ຘາເນ ຄເຕ ມາຕາປິຕໂຣ ກາລມກໍສຸ.

ຕທາ ກິຣ ມນຸສ຺ສານໍ ວີສຕິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸກກາໂລ ອໂຫສິ. ຕທາ ວາສຸເທວມຫາຣາຊສ຺ສ ເອໂກ ປຸຕ຺ໂຕ ກາລມກາສິ. ຣາຊາ ໂສກປເຣໂຕ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ປຫາຍ ມຎ຺ຈສ຺ສ ອຏນິໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວິລປນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຆຏປຓ຺ຑິໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ມໍ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ມມ ຠາຕຸ ໂສກໍ ຫຣິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຸປາເຍນສ຺ສ ໂສກໍ ຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ສສໍ ເມ ເທຖ, ສສໍ ເມ ເທຖາ’’ຕິ ອາກາສໍ ອຸລ຺ໂລເກນ຺ໂຕ ສກລນຄຣໍ ວິຈຣິ. ‘‘ຆຏປຓ຺ຑິໂຕ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ຊາໂຕ’’ຕິ ສກລນຄຣໍ ສງ຺ຂຸຠິ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ໂຣຫິເຓຍ຺ໂຍ ນາມ ອມຈ຺ໂຈ ວາສຸເທວຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໕.

‘‘ອຸຏ຺ເຐຫິ ກຓ຺ຫ ກິໍ ເສສິ, ໂກ ອຕ຺ໂຖ ສຸປເນນ ເຕ;

ໂຍປິ ຕຸຍ຺ຫໍ ສໂກ ຠາຕາ, ຫທຍໍ ຈກ຺ຂຸ ຈ ທກ຺ຂິຓໍ;

ຕສ຺ສ ວາຕາ ພລີຍນ຺ຕິ, ຆໂຏ ຊປ຺ປຕິ ເກສວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຓ຺ຫາຕິ ໂຄຕ຺ເຕນາລປຕິ, ກຓ຺ຫາຍນໂຄຕ຺ໂຕ ກິເຣສ. ໂກ ອຕ຺ໂຖຕິ ກຕຣາ ນາມ ວຑ຺ຒິ. ຫທຍໍ ຈກ຺ຂຸ ຈ ທກ຺ຂິຓນ຺ຕິ ຫທເຍນ ເຈວ ທກ຺ຂິຓຈກ຺ຂຸນາ ຈ ສມາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ວາຕາ ພລີຍນ຺ຕີຕິ ຕສ຺ສ ຫທຍໍ ອປສ຺ມາຣວາຕາ ອວຕ຺ຖຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊປ຺ປຕີຕິ ‘‘ສສໍ ເມ ເທຖາ’’ຕິ ວິປ຺ປລປຕິ. ເກສວາຕິ ໂສ ກິຣ ເກສໂສຠນຕາຍ ‘‘ເກສວາ’’ຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ, ເຕນ ຕໍ ນາເມນາລປຕິ.

ເອວໍ ອມຈ຺ເຈນ ວຸຕ຺ເຕ ຕສ຺ສ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໖.

‘‘ຕສ຺ສ ຕໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ໂຣຫິເຓຍ຺ຍສ຺ສ ເກສໂວ;

ຕຣມານຣູໂປ ວຸຏ຺ຐາສິ, ຠາຕຸໂສເກນ ອຏ຺ຏິໂຕ’’ຕິ.

ຣາຊາ ອຸຏ຺ຐາຍ ສີຆໍ ປາສາທາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຆຏປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸໂຠສຸ ຫຕ຺ເຖສຸ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໗.

‘‘ກິໍ ນຸ ອຸມ຺ມຕ຺ຕຣູໂປວ, ເກວລໍ ທ຺ວາຣກໍ ອິມໍ;

ສໂສ ສໂສຕິ ລປສິ, ໂກ ນຸ ເຕ ສສມາຫຣີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເກວລໍ ທ຺ວາຣກໍ ອິມນ຺ຕິ ກສ຺ມາ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ສກລໍ ອິມໍ ທ຺ວາຣວຕິນຄຣໍ ວິຈຣນ຺ໂຕ ‘‘ສໂສ ສໂສ’’ຕິ ລປສິ. ໂກ ຕວ ສສໍ ຫຣິ, ເກນ ເຕ ສໂສ ຄຫິໂຕຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ໂສ ຣຎ຺ຎາ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕເທວ ວຈນໍ ວທຕິ. ຣາຊາ ປຸນ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໖໘.

‘‘ໂສວຓ຺ຓມຍໍ ມຓີມຍໍ, ໂລຫມຍໍ ອຖ ຣູປິຍາມຍໍ;

ສງ຺ຂສິລາປວາຬມຍໍ, ກາຣຍິສ຺ສາມິ ເຕ ສສໍ.

໑໖໙.

‘‘ສນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎປິ ສສກາ, ອຣຎ຺ເຎ ວນໂຄຈຣາ;

ເຕປິ ເຕ ອານຍິສ຺ສາມິ, ກີທິສໍ ສສມິຈ຺ຉສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ເຕສຸ ສຸວຓ຺ຓມຍາທີສຸ ຍໍ ອິຈ຺ຉສິ, ຕໍ ວທ, ອຫໍ ເຕ ກາເຣຕ຺ວາ ທສ຺ສາມິ, ອຖາປິ ເຕ ນ ໂຣເຈສິ, ອຎ຺ເຎປິ ອຣຎ຺ເຎ ວນໂຄຈຣາ ສສກາ ອຕ຺ຖິ, ເຕປິ ເຕ ອານຍິສ຺ສາມິ, ວທ ຠທ຺ຣມຸຂ, ກີທິສໍ ສສມິຈ຺ຉສີຕິ.

ຣຎ຺ໂຎ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຆຏປຓ຺ຑິໂຕ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໐.

‘‘ນ ຈາຫເມເຕ ອິຈ຺ຉາມິ, ເຍ ສສາ ປຖວິສ຺ສິຕາ;

ຈນ຺ທໂຕ ສສມິຈ຺ຉາມິ, ຕໍ ເມ ໂອຫຣ ເກສວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂອຫຣາຕິ ໂອຕາເຣຫິ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນິສ຺ສໍສຍໍ ເມ ຠາຕາ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກວ ຊາໂຕ’’ຕິ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໑.

‘‘ໂສ ນູນ ມຘຸຣໍ ຎາຕິ, ຊີວິຕໍ ວິຊຫິສ຺ສສິ;

ອປຕ຺ຖິຍໍ ໂຍ ປຕ຺ຖຍສິ, ຈນ຺ທໂຕ ສສມິຈ຺ຉສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຎາຕີຕິ ກນິຏ຺ຐໍ ອາລປນ຺ໂຕ ອາຫ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ຕາຕ, ມຍ຺ຫໍ ປິຍຎາຕິ ໂສ ຕ຺ວໍ ນູນ ອຕິມຘຸຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕໍ ວິຊຫິສ຺ສສິ, ໂຍ ອປຕ຺ເຖຕພ຺ພໍ ປຕ຺ຖຍສີ’’ຕິ.

ຆຏປຓ຺ຑິໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈໂລ ຐຕ຺ວາ ‘‘ຠາຕິກ, ຕ຺ວໍ ຈນ຺ທໂຕ ສສກໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍຠາວໍ ຊານນ຺ໂຕ ກິໍ ກາຣຓາ ມຕປຸຕ຺ຕໍ ອນຸໂສຈສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຏ຺ຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໒.

‘‘ເອວໍ ເຈ ກຓ຺ຫ ຊານາສິ, ຍທຎ຺ຎມນຸສາສສິ;

ກສ຺ມາ ປຸເຣ ມຕໍ ປຸຕ຺ຕໍ, ອຊ຺ຊາປິ ມນຸໂສຈສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອວນ຺ຕິ ອິທໍ ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍຏ຺ຐານໍ ນາມ ນ ປຕ຺ເຖຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍທິ ເອວໍ ຊານາສິ. ຍທຎ຺ຎມນຸສາສສີຕິ ເອວໍ ຊານນ຺ໂຕວ ຍທິ ອຎ຺ຎໍ ອນຸສາສສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸເຣຕິ ອຖ ກສ຺ມາ ອິໂຕ ຈຕຸມາສມຕ຺ຖເກ ມຕປຸຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຊາປິ ອນຸໂສຈສີຕິ ວທຕິ.

ເອວໍ ໂສ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ຐິຕໂກວ ‘‘ຠາຕິກ, ອຫໍ ຕາວ ປຎ຺ຎາຍມານໍ ປຕ຺ເຖມິ, ຕ຺ວໍ ປນ ອປຎ຺ຎາຍມານສ຺ສ ໂສຈສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ປຸນ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໗໓.

‘‘ຍໍ ນ ລພ຺ຠາ ມນຸສ຺ເສນ, ອມນຸສ຺ເສນ ວາ ປຸນ;

ຊາໂຕ ເມ ມາ ມຣີ ປຸຕ຺ໂຕ, ກຸໂຕ ລພ຺ຠາ ອລພ຺ຠິຍໍ.

໑໗໔.

‘‘ນ ມນ຺ຕາ ມູລເຠສຊ຺ຊາ, ໂອສເຘຫິ ຘເນນ ວາ;

ສກ຺ກາ ອານຍິຕຸໍ ກຓ຺ຫ, ຍໍ ເປຕມນຸໂສຈສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍນ຺ຕິ ຠາຕິກ ຍໍ ເອວໍ ຊາໂຕ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ ມາ ມຣີຕິ ມນຸສ຺ເສນ ວາ ເທເວນ ວາ ປຸນ ນ ລພ຺ຠາ ນ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸໍ, ຕໍ ຕ຺ວໍ ປຕ຺ເຖສິ, ຕເທຕໍ ກຸໂຕ ລພ຺ຠາ ເກນ ກາຣເຓນ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸໍ, ນ ສກ຺ກາຕິ ທີເປຕິ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ອລພ຺ຠິຍໍ, ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍຏ຺ຐານຎ຺ຫິ ນາເມຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມນ຺ຕາຕິ ມນ຺ຕປໂຍເຄນ. ມູລເຠສຊ຺ຊາຕິ ມູລເຠສຊ຺ເຊນ. ໂອສເຘຫີຕິ ນານາວິໂຘສເຘຫິ. ຘເນນ ວາຕິ ໂກຏິສຕສງ຺ຂ຺ເຍນປິ ຘເນນ ວາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ຍໍ ຕ຺ວໍ ເປຕມນຸໂສຈສິ, ຕໍ ເອເຕຫິ ມນ຺ຕປໂຍຄາທີຫິ ອາເນຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ.

ຣາຊາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຍຸຕ຺ຕໍ, ຕາຕ, ສລ຺ລກ຺ຂິຕໍ ເມ, ມມ ໂສກຫຣຓຕ຺ຖາຍ ຕຍາ ອິທໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ຆຏປຓ຺ຑິຕໍ ວຓ຺ເຓນ຺ໂຕ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໗໕.

‘‘ຍສ຺ສ ເອຕາທິສາ ອສ຺ສຸ, ອມຈ຺ຈາ ປຸຣິສປຓ຺ຑິຕາ;

ຍຖາ ນິຊ຺ຌາປເຍ ອຊ຺ຊ, ຆໂຏ ປຸຣິສປຓ຺ຑິໂຕ.

໑໗໖.

‘‘ອາທິຕ຺ຕໍ ວຕ ມໍ ສນ຺ຕໍ, ຆຕສິຕ຺ຕໍວ ປາວກໍ;

ວາຣິນາ ວິຍ ໂອສິຎ຺ຈໍ, ສພ຺ພໍ ນິພ຺ພາປເຍ ທຣໍ.

໑໗໗.

‘‘ອພ຺ພຫີ ວຕ ເມ ສລ຺ລໍ, ຍມາສິ ຫທຍສ຺ສິຕໍ;

ໂຍ ເມ ໂສກປເຣຕສ຺ສ, ປຸຕ຺ຕໂສກໍ ອປານຸທິ.

໑໗໘.

‘‘ໂສຫໍ ອພ຺ພູຬ຺ຫສລ຺ໂລສ຺ມິ, ວີຕໂສໂກ ອນາວິໂລ;

ນ ໂສຈາມິ ນ ໂຣທາມິ, ຕວ ສຸຕ຺ວານ ມາຓວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຐມຄາຖາຍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ເຍນ ກາຣເຓນ ອຊ຺ຊ ມໍ ປຸຕ຺ຕໂສກປເຣຕໍ ຆໂຏ ປຸຣິສປຓ຺ຑິໂຕ ໂສກຫຣຓຕ຺ຖາຍ ນິຊ຺ຌາປເຍ ນິຊ຺ຌາເປສິ ໂພເຘສິ. ຍສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສປິ ເອຕາທິສາ ປຸຣິສປຓ຺ຑິຕາ ອມຈ຺ຈາ ອສ຺ສຸ, ຕສ຺ສ ກຸໂຕ ໂສໂກຕິ. ເສສຄາຖາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເຍວ.

ອວສາເນ –

໑໗໙.

‘‘ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕິ ສປ຺ປຎ຺ຎາ, ເຍ ໂຫນ຺ຕິ ອນຸກມ຺ປກາ;

ນິວຕ຺ຕຍນ຺ຕິ ໂສກມ຺ຫາ, ຆໂຏ ເຊຏ຺ຐໍວ ຠາຕຣ’’ນ຺ຕິ. –

ອຍໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເຍວ.

ເອວໍ ຆຏກຸມາເຣນ ວີຕໂສເກ ກເຕ ວາສຸເທເວ ຣຊ຺ຊໍ ອນຸສາສນ຺ເຕ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ທສຠາຕິກປຸຕ຺ຕາ ກຸມາຣາ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ ‘‘ກຓ຺ຫທີປາຍນໍ ‘ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໂກ’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ວີມໍສິສ຺ສາມ ຕາວ ນ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ເອກໍ ທຫຣກຸມາຣໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຄພ຺ຠິນິອາກາເຣນ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຸທເຣ ມສູຣກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ກຸມາຣິກາ ກິໍ ວິຊາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ຕາປໂສ ‘‘ທສຠາຕິກຣາຊູນໍ ວິນາສກາໂລ ປຕ຺ໂຕ, ມຍ຺ຫໍ ນຸ ໂຂ ອາຍຸສງ຺ຂາໂຣ ກີທິໂສ ໂຫຕີ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ອຊ຺ເຊວ ມຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ກຸມາຣາ ອິມິນາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂກ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກເຖເຖວ ໂນ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ນິພທ຺ໂຘ ‘‘ອຍໍ ອິໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຂທິຣຆຏິກໍ ວິຊາຍິສ຺ສຕິ, ຕາຍ ວາສຸເທວກຸລໍ ນສ຺ສິສ຺ສຕິ, ອປິຈ ໂຂ ປນ ຕຸມ຺ເຫ ຕໍ ຂທິຣຆຏິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຌາເປຕ຺ວາ ຉາຣິກໍ ນທິຍໍ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ເຕ ‘‘ກູຏຊຏິລ, ປຸຣິໂສ ວິຊາຍນໂກ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕນ຺ຕຣຊ຺ຊຸກໍ ນາມ ກມ຺ມກຣຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຍິໍສຸ. ຣາຊາໂນ ກຸມາເຣ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ ຕາປສໍ ມາຣຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ສຸຕ຺ວາ ຠີຕາ ຕສ຺ສ ອາຣກ຺ຂໍ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຕສ຺ສ ກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ຂທິຣຆຏິກໍ ຌາເປຕ຺ວາ ຉາຣິກໍ ນທິຍໍ ຂິປິໍສຸ. ສາ ນທິຍາ ວຸຍ຺ຫມານາ ມຸຂທ຺ວາເຣ ເອກປສ຺ເສ ລຄ຺ຄິ, ຕໂຕ ເອຣກໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ເຕ ຣາຊາໂນ ‘‘ສມຸທ຺ທກີຬໍ ກີຬິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມຸຂທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາມຓ຺ຑປໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕມຓ຺ຑເປ ຂາທນ຺ຕາ ປິວນ຺ຕາ ກີຬາວເສເນວ ປວຕ຺ຕຫຕ຺ຖປາທປຣາມາສາ ທ຺ວິຘາ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມຫາກລຫໍ ກຣິໍສຸ. ອເຖໂກ ອຎ຺ຎໍ ມຸຄ຺ຄຣໍ ອລຠນ຺ໂຕ ເອຣກວນໂຕ ເອກໍ ເອຣກປຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິ. ຕໍ ຄຫິຕມຕ຺ຕເມວ ຂທິຣມຸສລໍ ອໂຫສິ. ໂສ ເຕນ ມຫາຊນໍ ໂປເຖສິ. ອຖຎ຺ເຎຫິ ສພ຺ເພຫິ ຄຫິຕຄຫິຕໍ ຂທິຣມຸສລເມວ ອໂຫສິ. ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ມຫາວິນາສໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ເຕສຸ ມຫາວິນາສໍ ວິນສ຺ສນ຺ເຕສຸ ວາສຸເທໂວ ຈ ພລເທໂວ ຈ ຠຄິນີ ອຎ຺ຊນເທວີ ຈ ປຸໂຣຫິໂຕ ຈາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ ຣຖໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ປລາຍິໍສຸ, ເສສາ ສພ຺ເພປິ ວິນຏ຺ຐາ. ເຕປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຣເຖນ ປລາຍນ຺ຕາ ກາຬມຕ຺ຕິກອຏວິໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ໂສ ຫິ ມຸຏ຺ຐິກມລ຺ໂລ ປຕ຺ຖນໍ ກຕ຺ວາ ຍກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ພລເທວສ຺ສ ອາຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄາມໍ ມາເປຕ຺ວາ ມລ຺ລເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ຍຸຊ຺ຌິຕຸກາໂມ’’ຕິ ວຄ຺ຄນ຺ໂຕ ຄຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອປ຺ໂຜເຏນ຺ໂຕ ວິຈຣິ. ພລເທໂວ ຕໍ ທິສ຺ວາວ ‘‘ຠາຕິກ, ອຫໍ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວາສຸເທເວ ວາເຣນ຺ເຕເຍວ ຣຖາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວຄ຺ຄນ຺ໂຕ ຄຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອປ຺ໂຜເຏສິ. ອຖ ນໍ ໂສ ປສາຣິຕຫຕ຺ເຖເຍວ ຄເຫຕ຺ວາ ມູລກນ຺ທໍ ວິຍ ຂາທິ. ວາສຸເທໂວ ຕສ຺ສ ມຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຠຄິນິຎ຺ຈ ປຸໂຣຫິຕຎ຺ຈ ອາທາຍ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສູຣິໂຍທເຍ ເອກໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ອາຫາຣໍ ປຈິຕ຺ວາ ອາຫຣຖາ’’ຕິ ຠຄິນິຎ຺ຈ ປຸໂຣຫິຕຎ຺ຈ ຄາມໍ ປຫິຓິຕ຺ວາ ສຍໍ ເອກສ຺ມິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕເຣ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ ນິປຊ຺ຊິ.

ອຖ ນໍ ຊຣາ ນາມ ເອໂກ ລຸທ຺ທໂກ ຄຈ຺ຉໍ ຈລນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສູກໂຣ ເອຕ຺ຖ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ສຕ຺ຕິໍ ຂິປິຕ຺ວາ ປາເທ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ມໍ ວິຊ຺ຌີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ມນຸສ຺ສສ຺ສ ວິທ຺ຘຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຠີໂຕ ປລາຍິຕຸໍ ອາຣຠິ. ຣາຊາ ສຕິໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ມາຕຸລ, ມາ ຠາຍິ, ເອຫີ’’ຕິ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ອາຄຕໍ ‘‘ໂກສິ ນາມ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ສາມິ, ຊຣາ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຊຣາຍ ວິທ຺ໂຘ ມຣິສ຺ສຕີຕິ ກິຣ ມໍ ໂປຣາຓາ ພ຺ຍາກຣິໍສຸ, ນິສ຺ສໍສຍໍ ອຊ຺ຊ ມຍາ ມຣິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ມາຕຸລ, ມາ ຠາຍິ, ເອຫິ ປຫາຣໍ ເມ ພນ຺ຘາ’’ຕິ ເຕນ ປຫາຣມຸຂໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ຕໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ພລວເວທນາ ປວຕ຺ຕິໍສຸ, ອິຕເຣຫິ ອາຠຕໍ ອາຫາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອຖ ເຕ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ອຫໍ ມຣິສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ປນ ສຸຂຸມາລາ ອຎ຺ຎໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຊີວິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຖ, ອິມໍ ວິຊ຺ຊໍ ສິກ຺ຂຖາ’’ຕິ ເອກໍ ວິຊ຺ຊໍ ສິກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ເຕ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິ. ເອວໍ ອຎ຺ຊນເທວິໍ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ເພວ ວິນາສໍ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອຸປາສກ, ເອວໍ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ປຓ຺ຑິຕານໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕໂສກໍ ຫຣິໍສຸ, ມາ ຈິນ຺ຕຍີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ໂຣຫິເຓຍ຺ໂຍ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ວາສຸເທໂວ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ອວເສສາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ຆຏປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ຆຏປຓ຺ຑິຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ໂສຬສມາ.

ອິຕິ ໂສຬສຊາຕກປຏິມຓ຺ຑິຕສ຺ສ

ທສກນິປາຕຊາຕກສ຺ສ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຊາຕກຸທ຺ທານໍ –

ຈຕຸທ຺ວາໂຣ ກຓ຺ຫຸໂປໂສ, ສງ຺ຂ ໂພຘິ ທີປາຍໂນ;

ນິຄ຺ໂຣຘ ຕກ຺ກລ ຘມ຺ມ-ປາໂລ ກຸກ຺ກຸຏ ກຸຓ຺ຑລີ;

ພິລາຣ ຈກ຺ກ ຠູຣິ ຈ, ມງ຺ຄລ ຆຏ ໂສຬສ.

ທສກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ເອກາທສກນິປາໂຕ

[໔໕໕] ໑. ມາຕຸໂປສກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຕສ຺ສ ນາຄສ຺ສ ວິປ຺ປວາເສນາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມາຕຸໂປສກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸ ສາມຊາຕກວຕ຺ຖຸສທິສເມວ. ສຕ຺ຖາ ປນ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ມາ ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸຊ຺ຌາຍິຕ຺ຖ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາປິ ມາຕຣາ ວິຍຸຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາຫາຣຕາຍ ສຸສ຺ສມານາ ຣາຊາຣຫໍ ໂຠຊນໍ ລຠິຕ຺ວາປິ ‘ມາຕຣາ ວິນາ ນ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມາ’ຕິ ມາຕຣໍ ທິສ຺ວາວ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕມາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ຫຕ຺ຖິໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສພ຺ພເສໂຕ ອໂຫສິ ອຠິຣູໂປ ທສ຺ສນີໂຍ ປາສາທິໂກ ລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ໂນ ອສີຕິຫຕ຺ຖິສຫສ຺ສປຣິວາໂຣ. ໂສ ຊຣາຊິຓ຺ຓໍ ມາຕຣໍ ໂປເສສິ, ມາຕາ ປນສ຺ສ ອນ຺ຘາ. ໂສ ມຘຸຣມຘຸຣານິ ຜລາຜລານິ ຫຕ຺ຖີນໍ ທຕ຺ວາ ມາຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສສິ. ຫຕ຺ຖີ ຕສ຺ສາ ອທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາວ ຂາທນ຺ຕິ. ໂສ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຍູຖໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ມາຕຣເມວ ໂປເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ອຎ຺ເຎສໍ ຫຕ຺ຖີນໍ ອຊານນ຺ຕານໍ ມາຕຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈຓ຺ໂຑຣຓປພ຺ພຕປາທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ນຬິນິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ຐິຕາຍ ປພ຺ພຕຄຸຫາຍໍ ມາຕຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ໂປເສສິ. ອເຖໂກ ພາຣາຓສິວາສີ ວນຈຣໂກ ມຄ຺ຄມູຬ຺ໂຫ ທິສໍ ວວຕ຺ຖເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ມຫນ຺ເຕນ ສທ຺ເທນ ປຣິເທວິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ອນາໂຖ, ນ ໂຂ ປນ ເມຕໍ ປຕິຣູປໍ, ຍໍ ເອສ ມຍິ ຐິເຕ ອິຘ ວິນສ຺ເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຠເຍນ ປລາຍນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ນຕ຺ຖິ ເຕ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ຠຍໍ, ມາ ປລາຍິ, ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ວິຈຣສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ອຫໍ ມຄ຺ຄມູຬ຺ໂຫ, ອຊ຺ຊ ເມ ສຕ຺ຕໂມ ທິວໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ໂຠ ປຸຣິສ, ມາ ຠາຍິ, ອຫໍ ຕໍ ມນຸສ຺ສປເຖ ຐເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ປິຏ຺ຐິຍໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິ. ໂສປິ ປາໂປ ‘‘ນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຸກ຺ຂສຎ຺ຎໍ ປພ຺ພຕສຎ຺ຎໍ ກໂຣນ຺ໂຕວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ອຄມາສິ.

ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຣຎ຺ໂຎ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖີ ກາລມກາສິ. ຣາຊາ ‘‘ສເຈ ເກນຈິ ກຕ຺ຖຈິ ໂອປວຍ຺ຫໍ ກາຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຣູໂປ ຫຕ຺ຖີ ທິຏ຺ໂຐ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ອາຈິກ຺ຂຕູ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ. ໂສ ປຸຣິໂສ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ, ເທວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂອປວຍ຺ໂຫ ຠວິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຣູໂປ ສພ຺ພເສໂຕ ສີລວາ ຫຕ຺ຖິຣາຊາ ທິຏ຺ໂຐ, ອຫໍ ມຄ຺ຄໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມິ, ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຫຕ຺ຖາຈຣິເຍ ເປເສຕ຺ວາ ຕໍ ຄຓ຺ຫາເປຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ‘‘ອິມໍ ມຄ຺ຄເທສກໍ ກຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິມິນາ ວຸຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິນາຄໍ ອາເນຖາ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍໍ ເປເສສິ. ໂສ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ນຬິນິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ປສ຺ສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ຠຍໍ ນ ອຎ຺ຎໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຫໍ ໂຂ ປນ ມຫາພໂລ ຫຕ຺ຖິສຫສ຺ສມ຺ປິ ວິທ຺ຘໍເສຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ໂຫມິ, ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສຣຏ຺ຐກໍ ເສນາວາຫນໍ ນາເສຕຸໍ, ສເຈ ປນ ກຸຊ຺ຌິສ຺ສາມິ, ສີລໍ ເມ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ອຊ຺ຊ ສຕ຺ຕີຫິ ໂກຏ຺ຏິຍມາໂນປິ ນ ກຸຊ຺ຌິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ສີສໍ ນາເມຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈໂລວ ອຏ຺ຐາສິ. ຫຕ຺ຖາຈຣິໂຍ ປທຸມສຣໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ລກ຺ຂຓສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຫິ ປຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ຣຊຕທາມສທິສາຍ ໂສຓ຺ຑາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ພາຣາຓສິໍ ປາປຸຓິ. ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ປນ ປຸຕ຺ເຕ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເມ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາທີຫິ ນີໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິທານິ ຕສ຺ສ ວິປ຺ປວາເສນ ອຍໍ ວນສຓ຺ໂຑ ວຑ຺ຒິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຣິເທວມານາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑.

‘‘ຕສ຺ສ ນາຄສ຺ສ ວິປ຺ປວາເສນ, ວິຣູຬ຺ໂຫ ສລ຺ລກີ ຈ ກຸຏຊາ ຈ;

ກຸຣຸວິນ຺ທກຣວີຣາ ຠິສສາມາ ຈ, ນິວາເຕ ປຸປ຺ຜິຕາ ຈ ກຓິກາຣາ.

໒.

‘‘ໂກຈິເທວ ສຸວຓ຺ຓກາຍຸຣາ, ນາຄຣາຊໍ ຠຣນ຺ຕິ ປິຓ຺ເຑນ;

ຍຕ຺ຖ ຣາຊາ ຣາຊກຸມາໂຣ ວາ, ກວຈມຠິເຫສ຺ສຕິ ອຉມ຺ຠິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິຣູຬ຺ຫາຕິ ວຑ຺ຒິຕາ ນາມ, ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ສໍສໂຍຕິ ອສໍສຍວເສເນວມາຫ. ສລ຺ລກີ ຈ ກຸຏຊາ ຈາຕິ ອິນ຺ທສາລຣຸກ຺ຂາ ຈ ກຸຏຊຣຸກ຺ຂາ ຈ. ກຸຣຸວິນ຺ທກຣວີຣາ ຠິສສາມາ ຈາຕິ ກຸຣຸວິນ຺ທຣຸກ຺ຂາ ຈ ກຣວີຣນາມການິ ມຫາຕິຓານິ ຈ ຠິສານິ ຈ ສາມາການິ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕ ຈ ສພ຺ເພ ອິທານິ ວຑ຺ຒິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ປຣິເທວຕິ. ນິວາເຕຕິ ປພ຺ພຕປາເທ. ປຸປ຺ຜິຕາຕິ ມມ ປຸຕ຺ເຕນ ສາຂໍ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຂາທິຍມານາ ກຓິກາຣາປິ ປຸປ຺ຜິຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂກຈິເທວາຕິ ກຕ຺ຖຈິເທວ ຄາເມ ວາ ນຄເຣ ວາ. ສຸວຓ຺ຓກາຍຸຣາຕິ ສຸວຓ຺ຓາຠຣຓາ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາ. ຠຣນ຺ຕິ ປິຓ຺ເຑນາຕິ ອຊ຺ຊ ມາຕຸໂປສກໍ ນາຄຣາຊໍ ຣາຊາຣຫສ຺ສ ໂຠຊນສ຺ສ ສຸວຑ຺ຒິເຕນ ປິຓ຺ເຑນ ໂປເສນ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ນາຄຣາເຊ ຣາຊາ ນິສີທິຕ຺ວາ. ກວຈມຠິເຫສ຺ສຕີຕິ ສງ຺ຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕານໍ ກວຈໍ ອຠິຫນິສ຺ສຕິ ຠິນ຺ທິສ຺ສຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ຍຕ຺ຖ ມມ ປຸຕ຺ເຕ ນິສິນ຺ໂນ ຣາຊາ ວາ ຣາຊກຸມາໂຣ ວາ ອຉມ຺ຠິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສປຕ຺ຕານໍ ກວຈໍ ຫນິສ຺ສຕິ, ຕໍ ເມ ປຸຕ຺ຕໍ ນາຄຣາຊານໍ ສຸວຓ຺ຓາຠຣຓາ ອຊ຺ຊ ປິຓ຺ເຑນ ຠຣນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຫຕ຺ຖາຈຣິໂຍປິ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄວ ຣຎ຺ໂຎ ສາສນໍ ເປເສສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ນຄຣໍ ອລງ຺ກາຣາເປສິ. ຫຕ຺ຖາຈຣິໂຍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ກຕຄນ຺ຘປຣິຠຓ຺ຑໍ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິສາລໍ ເນຕ຺ວາ ວິຈິຕ຺ຣສາຓິຍາ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈາເປສິ. ຣາຊາ ນານຄ຺ຄຣສໂຠຊນໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ທາເປສິ. ໂສ ‘‘ມາຕຣໍ ວິນາ ໂຄຈຣໍ ນ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປິຓ຺ຑໍ ນ ຄຓ຺ຫິ. ອຖ ນໍ ຍາຈນ຺ໂຕ ຣາຊາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໓.

‘‘ຄຓ຺ຫາຫິ ນາຄ ກພຬໍ, ມາ ນາຄ ກິສໂກ ຠວ;

ພຫູນິ ຣາຊກິຈ຺ຈານິ, ຕານິ ນາຄ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໔.

‘‘ສາ ນູນສາ ກປຓິກາ, ອນ຺ຘາ ອປຣິຓາຍິກາ;

ຂາຓຸໍ ປາເທນ ຆຏ຺ເຏຕິ, ຄິຣິໍ ຈຓ຺ໂຑຣຓໍ ປຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສາ ນູນສາຕິ ມຫາຣາຊ, ນູນ ສາ ເອສາ. ກປຓິກາຕິ ປຸຕ຺ຕວິໂຍເຄນ ກປຓາ. ຂາຓຸນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຕິຕໍ ຣຸກ຺ຂກລິງ຺ຄຣໍ. ຆຏ຺ເຏຕີຕິ ປຣິເທວມານາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປາເທນ ໂປເຖນ຺ຕີ ນູນ ປາເທນ ຫນຕິ. ຄິຣິໍ ຈຓ຺ໂຑຣຓໍ ປຕີຕິ ຈຓ຺ໂຑຣຓປພ຺ພຕາຠິມຸຂີ, ປພ຺ພຕປາເທ ປຣິປ຺ຜນ຺ທມານາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ນໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຣາຊາ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໕.

‘‘ກາ ນຸ ເຕ ສາ ມຫານາຄ, ອນ຺ຘາ ອປຣິຓາຍິກາ;

ຂາຓຸໍ ປາເທນ ຆຏ຺ເຏຕິ, ຄິຣິໍ ຈຓ຺ໂຑຣຓໍ ປຕີ’’ຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໖.

‘‘ມາຕາ ເມ ສາ ມຫາຣາຊ, ອນ຺ຘາ ອປຣິຓາຍິກາ;

ຂາຓຸໍ ປາເທນ ຆຏ຺ເຏຕິ, ຄິຣິໍ ຈຓ຺ໂຑຣຓໍ ປຕີ’’ຕິ.

ຣາຊາ ຉຏ຺ຐຄາຖາຍ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ມຸຎ຺ຈາເປນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໗.

‘‘ມຸຎ຺ຈເຖຕໍ ມຫານາຄໍ, ໂຍຍໍ ຠຣຕິ ມາຕຣໍ;

ສເມຕຸ ມາຕຣາ ນາໂຄ, ສຫ ສພ຺ເພຫິ ຎາຕິຠີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍຍໍ ຠຣຕີຕິ ອຍໍ ນາໂຄ ‘‘ອຫໍ, ມຫາຣາຊ, ອນ຺ຘໍ ມາຕຣໍ ໂປເສມິ, ມຍາ ວິນາ ມຍ຺ຫໍ ມາຕາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕິ, ຕາຍ ວິນາ ມຍ຺ຫໍ ອິສ຺ສຣິເຍນ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ, ອຊ຺ຊ ເມ ມາຕຸ ໂຄຈຣໍ ອລຠນ຺ຕິຍາ ສຕ຺ຕໂມ ທິວໂສ’’ຕິ ວທຕິ, ຕສ຺ມາ ໂຍ ອຍໍ ມາຕຣໍ ຠຣຕິ, ເອຕໍ ມຫານາຄໍ ຂິປ຺ປໍ ມຸຎ຺ຈຖ. ສພ຺ເພຫິ ຎາຕິຠີຕິ ສທ຺ຘິໍ ເອສ ມາຕຣາ ສເມຕຸ ສມາຄຈ຺ຉຕູຕິ.

ອຏ຺ຐມນວມາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ ໂຫນ຺ຕິ –

໘.

‘‘ມຸຕ຺ໂຕ ຈ ພນ຺ຘນາ ນາໂຄ, ມຸຕ຺ຕມາທາຍ ກຸຎ຺ຊໂຣ;

ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ອສ຺ສາສຍິຕ຺ວາ, ອຄມາ ເຍນ ປພ຺ພໂຕ.

໙.

‘‘ຕໂຕ ໂສ ນຬິນິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສີຕໍ ກຸຎ຺ຊຣເສວິຕໍ;

ໂສຓ຺ຑາຍູທກມາຫຕ຺ວາ, ມາຕຣໍ ອຠິສິຎ຺ຈຖາ’’ຕິ.

ໂສ ກິຣ ນາໂຄ ພນ຺ຘນາ ມຸຕ຺ໂຕ ໂຖກໍ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສຣາຊຘມ຺ມຄາຖາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ມຫາຊເນນ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູຊິຍມາໂນ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕທເຫວ ຕໍ ປທຸມສຣໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ມມ ມາຕຣໍ ໂຄຈຣໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາວ ສຍໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ພຫຸໍ ຠິສມຸຬາລໍ ອາທາຍ ໂສຓ຺ຑປູຣໍ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຸຫາເລຓໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄຸຫາທ຺ວາເຣ ນິສິນ຺ນາຍ ມາຕຸຍາ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາຫາຣຕາຍ ມາຕຸ ສຣີຣສ຺ສ ຜສ຺ສປຏິລາຠຕ຺ຖໍ ອຸປຣິ ອຸທກໍ ສິຎ຺ຈິ, ຕມຕ຺ຖໍ ອາວິກໂຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມາຕາປິ ‘‘ເທໂວ ວສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຕໍ ອກ຺ໂກສນ຺ຕີ ທສມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐.

‘‘ໂກຍໍ ອນຣິໂຍ ເທໂວ, ອກາເລນປິ ວສ຺ສຕິ;

ຄໂຕ ເມ ອຕ຺ຣໂຊ ປຸຕ຺ໂຕ, ໂຍ ມຍ຺ຫໍ ປຣິຈາຣໂກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຣໂຊຕິ ອຕ຺ຕໂຕ ຊາໂຕ.

ອຖ ນໍ ສມສ຺ສາເສນ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກາທສມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑.

‘‘ອຸຏ຺ເຐຫິ ອມ຺ມ ກິໍ ເສສິ, ອາຄໂຕ ຕ຺ຍາຫມຕ຺ຣໂຊ;

ມຸຕ຺ໂຕມ຺ຫິ ກາສິຣາເຊນ, ເວເທເຫນ ຍສສ຺ສິນາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາຄໂຕ ຕ຺ຍາຫນ຺ຕິ ອາຄໂຕ ເຕ ອຫໍ. ເວເທເຫນາຕິ ຎາຓສມ຺ປນ຺ເນນ. ຍສສ຺ສິນາຕິ ມຫາປຣິວາເຣນ ເຕນ ຣຎ຺ຎາ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖິຠາວາຍ ຄຫິໂຕປິ ອຫໍ ມຸຕ຺ໂຕ, ອິທານິ ຕວ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄໂຕ ອຸຏ຺ເຐຫິ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫາຫີຕິ.

ສາ ຕຸຏ຺ຐມານສາ ຣຎ຺ໂຎ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ຕີ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໑໒.

‘‘ຈິຣໍ ຊີວຕຸ ໂສ ຣາຊາ, ກາສີນໍ ຣຏ຺ຐວຑ຺ຒໂນ;

ໂຍ ເມ ປຸຕ຺ຕໍ ປໂມເຈສິ, ສທາ ວຸທ຺ຘາປຈາຍິກ’’ນ຺ຕິ.

ຕທາ ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຄຸເຓ ປສີທິຕ຺ວາ ນຬິນິຍາ ອວິທູເຣ ຄາມໍ ມາເປຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ມາຕຸ ຈສ຺ສ ນິພທ຺ຘໍ ວຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ອປຣຠາເຄ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຣິ ກາລກຕາຍ ຕສ຺ສາ ສຣີຣປຣິຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ກາຣຓ຺ຑກອສ຺ສມປທໍ ນາມ ຄໂຕ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ຫິມວນ຺ຕໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕາ ອິສໂຍ ວສິໍສຸ, ຕໍ ວຕ຺ຕໍ ເຕສໍ ອທາສິ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສມານຣູປໍ ສິລາປຏິມໍ ກາເຣຕ຺ວາ ມຫາສກ຺ກາຣໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ສກລຊມ຺ພຸທີປວາສິໂນ ອນຸສໍວຈ຺ຉຣໍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິມຫໍ ນາມ ກຣິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ມາຕຸໂປສກຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ປາປປຸຣິໂສ ເທວທຕ຺ໂຕ, ຫຕ຺ຖາຈຣິໂຍ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ມາຕາ ຫຕ຺ຖິນີ ມຫາມາຍາ, ມາຕຸໂປສກນາໂຄ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ມາຕຸໂປສກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໔໕໖] ໒. ຊຸຓ຺ຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສຸໂຓຫິ ມຍ຺ຫໍ ວຈນໍ ຊນິນ຺ທາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ລທ຺ຘວເຣ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ປຐມໂພຘິຍຎ຺ຫິ ວີສຕິ ວສ຺ສານິ ຠຄວໂຕ ອນິພທ຺ຘຸປຏ຺ຐາກາ ອເຫສຸໍ. ເອກທາ ເຖໂຣ ນາຄສມາໂລ, ເອກທາ ນາຄິໂຕ, ເອກທາ ອຸປວາໂຓ, ເອກທາ ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ, ເອກທາ ຈຸນ຺ໂທ, ເອກທາ ນນ຺ໂທ, ເອກທາ ສາຄໂຕ, ເອກທາ ເມຆິໂຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ອເຖກທິວສໍ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອິທານິມ຺ຫິ ມຫລ຺ລໂກ, ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ‘ອິມິນາ ມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉາມາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ເຎນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ມຍ຺ຫໍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຠູມິຍໍ ນິກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ນິພທ຺ຘຸປຏ຺ຐາກໍ ເມ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຊານາຖາ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ, ອຫໍ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສິຣສິ ອຎ຺ຊລິໍ ກຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐິເຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣາທໂຍ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຖນາ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕາ, ອລ’’ນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິ. ຕໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ‘‘ຕ຺ວໍ ອາວຸໂສ, ອຸປຏ຺ຐາກຏ຺ຐານໍ ຍາຈາຫີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຖໂຣ ‘‘ສເຈ ເມ ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘຈີວຣໍ ນ ທສ຺ສຕິ, ປິຓ຺ຑປາຕໍ ນ ທສ຺ສຕິ, ເອກຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ວສິຕຸໍ ນ ທສ຺ສຕິ, ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິມນ຺ຕນໍ ນ ຄມິສ຺ສຕິ, ສເຈ ປນ ຠຄວາ ມຍາ ຄຫິຕໍ ນິມນ຺ຕນໍ ຄມິສ຺ສຕິ, ສເຈ ອຫໍ ຕິໂຣຣຏ຺ຐາ ຕິໂຣຊນປທາ ຠຄວນ຺ຕໍ ທຏ຺ຐຸໍ ອາຄຕໍ ປຣິສໍ ອາຄຕກ຺ຂເຓເຍວ ທສ຺ເສຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມິ, ຍທາ ເມ ກງ຺ຂາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຂເຓເຍວ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມິ, ສເຈ ຍໍ ຠຄວາ ມມ ປຣມ຺ມຸຂາ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕິ, ຕໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ກເຖສ຺ສຕິ, ເອວາຫໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຏິກ຺ເຂເປ ຈຕສ຺ໂສ ຈ ອາຍາຈນາຕິ ອຏ຺ຐ ວເຣ ຍາຈິ, ຠຄວາປິສ຺ສ ອທາສິ.

ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຈວີສຕິ ວສ຺ສານິ ນິພທ຺ຘຸປຏ຺ຐາໂກ ອໂຫສິ. ໂສ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປນໍ ປຕ຺ວາ ອາຄມສມ຺ປທາ, ອຘິຄມສມ຺ປທາ, ປຸພ຺ພເຫຕຸສມ຺ປທາ, ອຕ຺ຕຕ຺ຖປຣິປຸຈ຺ຉາສມ຺ປທາ, ຕິຕ຺ຖວາສສມ຺ປທາ, ໂຍນິໂສມນສິກາຣສມ຺ປທາ, ພຸທ຺ຘູປນິສ຺ສຍສມ຺ປທາຕິ ອິມາຫິ ສຕ຺ຕຫິ ສມ຺ປທາຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຏ຺ຐວຣທາຍຊ຺ຊໍ ລຠິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປຎ຺ຎາໂຕ ຄຄນມຊ຺ເຌ ຈນ຺ໂທ ວິຍ ປາກໂຏ ອໂຫສິ. ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ຕຖາຄໂຕ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ວຣທາເນນ ສນ຺ຕປ຺ເປສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປາຫໍ ອານນ຺ທໍ ວເຣນ ສນ຺ຕປ຺ເປສິໍ, ປຸພ຺ເພປາຫໍ ຍໍ ຍໍ ເອສ ຍາຈິ, ຕໍ ຕໍ ອທາສິໍເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຊຸຓ຺ຫກຸມາໂຣ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອນຸໂຍຄໍ ທຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ອນ຺ຘກາເຣ ອາຈຣິຍສ຺ສ ຆຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນິວາສຏ຺ຐານໍ ເວເຄນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ຠິກ຺ຂໍ ຈຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນິວາສຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ພາຫຸນາ ປຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຠຕ຺ຕປາຕິໍ ຠິນ຺ທິໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຕິຕ຺ວາ ວິຣວິ. ກຸມາໂຣ ກາຣຸຎ຺ເຎນ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕໍ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາເປສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ຕຍາ, ຕາຕ, ມມ ຠິກ຺ຂາຠາຊນໍ ຠິນ຺ນໍ, ຠຕ຺ຕມູລໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ກຸມາໂຣ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ນ ທານາຫໍ ຕວ ຠຕ຺ຕມູລໍ ທາຕຸໍ ສກ຺ໂກມິ, ອຫໍ ໂຂ ປນ ກາສິກຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ ຊຸຓ຺ຫກຸມາໂຣ ນາມ, ມຍິ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐິເຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມໍ ຘນໍ ຍາເຈຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐິຕສິປ຺ໂປ ອາຈຣິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຕຸ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສສິ. ປິຕາ ‘‘ຊີວນ຺ເຕນ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ ທິຏ຺ໂຐ, ຣາຊຠູຕມ຺ປິ ນໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຊ຺ເຊ ອຠິສິຎ຺ຈິ. ໂສ ຊຸຓ຺ຫຣາຊາ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ມມ ຠຕ຺ຕມູລໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອລງ຺ກຕນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣນ຺ຕເມວ ທິສ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ອຸນ຺ນຕປ຺ປເທເສ ຐິໂຕ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ຊຍາເປສິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ອໂນໂລເກຕ຺ວາວ ອຕິກ຺ກມິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຕນ ອທິຏ຺ຐຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓.

‘‘ສຸໂຓຫິ ມຍ຺ຫໍ ວຈນໍ ຊນິນ຺ທ, ອຕ຺ເຖນ ຊຸຓ຺ຫມ຺ຫິ ອິຘານຸປຕ຺ໂຕ;

ນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ອທ຺ຘິເກ ຕິຏ຺ຐມາເນ, ຄນ຺ຕພ຺ພມາຫຸ ທ຺ວິປທິນ຺ທ ເສຏ຺ຐາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຊຸຓ຺ຫມ຺ຫີຕິ ມຫາຣາຊ, ຕຍິ ຊຸຓ຺ຫມ຺ຫິ ອຫໍ ເອເກນ ອຕ຺ເຖນ ອິຘານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ນ ນິກ຺ກາຣຓາ ອິຘາຄໂຕມ຺ຫີຕິ ທີເປຕິ. ອທ຺ຘິເກຕິ ອທ຺ຘານໍ ອາຄເຕ. ຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ຕໍ ອທ຺ຘິກໍ ອທ຺ຘານມາຄຕໍ ຍາຈມານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອໂນໂລເກຕ຺ວາວ ຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ ນ ອາຫຸ ນ ກເຖນ຺ຕີຕິ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິໍ ວຊິຣງ຺ກຸເສນ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔.

‘‘ສຸໂຓມິ ຕິຏ຺ຐາມິ ວເທຫິ ພ຺ຣຫ຺ເມ, ເຍນາສິ ອຕ຺ເຖນ ອິຘານຸປຕ຺ໂຕ;

ກໍ ວາ ຕ຺ວມຕ຺ຖໍ ມຍິ ປຕ຺ຖຍາໂນ, ອິຘາຄໂມ ພ຺ຣຫ຺ເມ ຕທິງ຺ຆ ພ຺ຣູຫີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິງ຺ຆາຕິ ໂຈທນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ.

ຕໂຕ ປຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຈ ຣຎ຺ໂຎ ຈ ວຈນປຏິວຈນວເສນ ເສສຄາຖາ ກຖິຕາ –

໑໕.

‘‘ທທາຫິ ເມ ຄາມວຣານິ ປຎ຺ຈ, ທາສີສຕໍ ສຕ຺ຕ ຄວໍສຕານິ;

ປໂຣສຫສ຺ສຎ຺ຈ ສຸວຓ຺ຓນິກ຺ເຂ, ຠຣິຍາ ຈ ເມ ສາທິສີ ທ຺ເວ ທທາຫິ.

໑໖.

‘‘ຕໂປ ນຸ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຠິໍສຣູໂປ, ມນ຺ຕາ ນຸ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຈິຕ຺ຕຣູປາ;

ຍກ຺ຂາ ນຸ ເຕ ອສ຺ສວາ ສນ຺ຕິ ເກຈິ, ອຕ຺ຖໍ ວາ ເມ ອຠິຊານາສິ ກຕ຺ຕໍ.

໑໗.

‘‘ນ ເມ ຕໂປ ອຕ຺ຖິ ນ ຈາປິ ມນ຺ຕາ, ຍກ຺ຂາປິ ເມ ອສ຺ສວາ ນຕ຺ຖິ ເກຈິ;

ອຕ຺ຖມ຺ປິ ເຕ ນາຠິຊານາມິ ກຕ຺ຕໍ, ປຸພ຺ເພ ຈ ໂຂ ສງ຺ຄຕິມຕ຺ຕມາສິ.

໑໘.

‘‘ປຐມໍ ອິທໍ ທສ຺ສນໍ ຊານໂຕ ເມ, ນ ຕາຠິຊານາມິ ອິໂຕ ປຸຣຕ຺ຖາ;

ອກ຺ຂາຫິ ເມ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ, ກທາ ກຸຫິໍ ວາ ອຫຸ ສງ຺ຄໂມ ໂນ.

໑໙.

‘‘ຄນ຺ຘາຣຣາຊສ຺ສ ປຸຣມ຺ຫິ ຣມ຺ເມ, ອວສິມ຺ຫເສ ຕກ຺ກສີລາຍໍ ເທວ;

ຕຕ຺ຖນ຺ຘກາຣມ຺ຫິ ຕິມີສິກາຍໍ, ອໍເສນ ອໍສໍ ສມຆຏ຺ຏຍິມ຺ຫ.

໒໐.

‘‘ເຕ ຕຕ຺ຖ ຐຕ຺ວານ ອຸໂຠ ຊນິນ຺ທ, ສາຣາຓິຍໍ ວີຕິສາຣຍິມ຺ຫ ຕຕ຺ຖ;

ສາເຍວ ໂນ ສງ຺ຄຕິມຕ຺ຕມາສິ, ຕໂຕ ນ ປຈ຺ຉາ ນ ປຸເຣ ອໂຫສິ.

໒໑.

‘‘ຍທາ ກທາຈິ ມນຸເຊສຸ ພ຺ຣຫ຺ເມ, ສມາຄໂມ ສປ຺ປຸຣິເສນ ໂຫຕິ;

ນ ປຓ຺ຑິຕາ ສງ຺ຄຕິສນ຺ຖວານິ, ປຸພ຺ເພ ກຕໍ ວາປິ ວິນາສຍນ຺ຕິ.

໒໒.

‘‘ພາລາວ ໂຂ ສງ຺ຄຕິສນ຺ຖວານິ, ປຸພ຺ເພ ກຕໍ ວາປິ ວິນາສຍນ຺ຕິ;

ພຫຸມ຺ປິ ພາເລສຸ ກຕໍ ວິນສ຺ສຕິ, ຕຖາ ຫິ ພາລາ ອກຕຎ຺ຎຸຣູປາ.

໒໓.

‘‘ຘີຣາ ຈ ໂຂ ສງ຺ຄຕິສນ຺ຖວານິ, ປຸພ຺ເພ ກຕໍ ວາປິ ນ ນາສຍນ຺ຕິ;

ອປ຺ປມ຺ປິ ຘີເຣສຸ ກຕໍ ນ ນສ຺ສຕິ, ຕຖາ ຫິ ຘີຣາ ສຸກຕຎ຺ຎຸຣູປາ.

໒໔.

‘‘ທທາມິ ເຕ ຄາມວຣານິ ປຎ຺ຈ, ທາສີສຕໍ ສຕ຺ຕ ຄວໍສຕານິ;

ປໂຣສຫສ຺ສຎ຺ຈ ສຸວຓ຺ຓນິກ຺ເຂ, ຠຣິຍາ ຈ ເຕ ສາທິສີ ທ຺ເວ ທທາມິ.

໒໕.

‘‘ເອວໍ ສຕໍ ໂຫຕິ ສເມຈ຺ຈ ຣາຊ, ນກ຺ຂຕ຺ຕຣາຊາຣິວ ຕາຣການໍ;

ອາປູຣຕີ ກາສິປຕີ ຕຖາຫໍ, ຕຍາປິ ເມ ສງ຺ຄໂມ ອຊ຺ຊ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສາທິສີຕິ ຣູປວຓ຺ຓຊາຕິກຸລປເທເສນ ມຍາ ສາທິສີ ເອກສທິສາ ທ຺ເວ ມຫາຍສາ ຠຣິຍາ ຈ ເມ ເທຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠິໍສຣູໂປຕິ ກິໍ ນຸ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ພລວຣູປສີລາຈາຣຄຸຓສງ຺ຂາຕໍ ຕໂປກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ມນ຺ຕາ ນຸ ເຕຕິ ອຸທາຫຸ ວິຈິຕ຺ຣຣູປາ ສພ຺ພຕ຺ຖສາຘກາ ມນ຺ຕາ ເຕ ອຕ຺ຖິ. ອສ຺ສວາຕິ ວຈນກາຣກາ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕທາຍກາ ຍກ຺ຂາ ວາ ເຕ ເກຈິ ສນ຺ຕິ. ກຕ຺ຕນ຺ຕິ ກຕໍ, ອຸທາຫຸ ຕຍາ ກຕໍ ກິຎ຺ຈິ ມມ ອຕ຺ຖໍ ອຠິຊານາສີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ສງ຺ຄຕິມຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມາຄມມຕ຺ຕໍ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ປຸພ຺ເພ ມມ ອາສີຕິ ວທຕິ. ຊານໂຕ ເມຕິ ຊານນ຺ຕສ຺ສ ມມ ອິທໍ ປຐມໍ ຕວ ທສ຺ສນໍ. ນ ຕາຠິຊານາມີຕິ ນ ຕໍ ອຠິຊານາມິ. ຕິມີສິກາຍນ຺ຕິ ພຫລຕິມິຣາຍໍ ຣຕ຺ຕິຍໍ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ຐຕ຺ວານາຕິ ເຕ ມຍໍ ຕສ຺ມິໍ ອໍເສນ ອໍສໍ ຆຏ຺ຏິຕຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ວີຕິສາຣຍິມ຺ຫ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ສຣິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ກຖໍ ວີຕິສາຣຍິມ຺ຫ, ອຫໍ ‘‘ຠິກ຺ຂາຠາຊນໍ ເມ ຕຍາ ຠິນ຺ນໍ, ຠຕ຺ຕມູລໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ອວຈໍ, ຕ຺ວໍ ‘‘ອິທານາຫໍ ຕວ ຠຕ຺ຕມູລໍ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ອຫໍ ໂຂ ປນ ກາສິກຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ ຊຸຓ຺ຫກຸມາໂຣ ນາມ, ມຍິ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐິເຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມໍ ຘນໍ ຍາເຈຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອວຈາຕິ ອິມໍ ສາຣຓີຍກຖໍ ກຣິມ຺ຫາຕິ ອາຫ. ສາເຍວ ໂນ ສງ຺ຄຕິມຕ຺ຕມາສີຕິ ເທວ, ອມ຺ຫາກໍ ສາເຍວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສງ຺ຄຕິມຕ຺ຕມາສິ, ເອກມຸຫຸຕ຺ຕິກມໂຫສີຕິ ທີເປຕິ. ຕໂຕຕິ ຕໂຕ ປນ ຕໍມຸຫຸຕ຺ຕິກມິຕ຺ຕຘມ຺ມໂຕ ປຈ຺ຉາ ວາ ປຸເຣ ວາ ກທາຈິ ອມ຺ຫາກໍ ສງ຺ຄຕິ ນາມ ນ ຠູຕປຸພ຺ພາ.

ນ ປຓ຺ຑິຕາຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ປຓ຺ຑິຕາ ນາມ ຕໍມຸຫຸຕ຺ຕິກໍ ສງ຺ຄຕິໍ ວາ ຈິຣກາລສນ຺ຖວານິ ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຸພ຺ເພ ກຕຄຸຓໍ ວາ ນ ນາເສນ຺ຕິ. ພຫຸມ຺ປີຕິ ພຫຸກມ຺ປິ. ອກຕຎ຺ຎຸຣູປາຕິ ຍສ຺ມາ ພາລາ ອກຕຎ຺ຎຸສຠາວາ, ຕສ຺ມາ ເຕສຸ ພຫຸມ຺ປິ ກຕໍ ນສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸກຕຎ຺ຎຸຣູປາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ກຕຎ຺ຎຸສຠາວາ. ເອຕ຺ຖາປິ ຕຕ຺ຖາປິ ຕຖາ ຫີຕິ ຫິ-ກາໂຣ ກາຣຓຕ຺ໂຖ. ທທາມິ ເຕຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ຍາຈິຕຍາຈິຕໍ ທທນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ເອວໍ ສຕນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຣຎ຺ໂຎ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວທຕິ, ສຕໍ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ເອກວາຣມ຺ປິ ສເມຈ຺ຈ ສງ຺ຄຕິ ນາມ ເອວໍ ໂຫຕິ. ນກ຺ຂຕ຺ຕຣາຊາຣິວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຣ-ກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ຕາຣການນ຺ຕິ ຕາຣກຄຓມຊ຺ເຌ. ກາສິປຕີຕິ ຣາຊານມາລປຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ເທວ, ກາສິຣຏ຺ຐາຘິປຕິ ຍຖາ ຈນ຺ໂທ ຕາຣການໍ ມຊ຺ເຌ ຐິໂຕ ຕາຣກຄຓປຣິວຸໂຕ ປາຏິປທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປຸຓ຺ຓມາ ອາປູຣຕິ, ຕຖາ ອຫມ຺ປິ ອຊ຺ຊ ຕຍາ ທິນ຺ເນຫິ ຄາມວຣາທີຫິ ອາປູຣາມີ’’ຕິ. ຕຍາປິ ເມຕິ ມຍາ ປຸພ຺ເພ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ລທ຺ໂຘປິ ສງ຺ຄໂມ ອລທ຺ໂຘວ, ອຊ຺ຊ ປນ ມມ ມໂນຣຖສ຺ສ ນິປ຺ຜນ຺ນຕ຺ຕາ ມຍາ ຕຍາ ສຫ ສງ຺ຄໂມ ລທ຺ໂຘ ນາມາຕິ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ ເມ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ມິຕ຺ຕຜລນ຺ຕິ ວທຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ອທາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປາຫໍ ອານນ຺ທໍ ວເຣນ ສນ຺ຕປ຺ເປສິໍ ເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຊຸຓ຺ຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໔໕໗] ໓. ຘມ຺ມເທວປຸຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍໂສກໂຣ ປຸຎ຺ຎກໂຣຫມສ຺ມີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ປຖວິປເວສນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ຫິ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ຕຖາຄເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິວິຣຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປວິຏ຺ໂຐ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ອິທາເນເວສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ຊິນຈກ຺ເກ ປຫາຣໍ ທຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປວິຏ຺ໂຐ, ປຸພ຺ເພປິ ຘມ຺ມຈກ຺ເກ ປຫາຣໍ ທຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອວີຈິປຣາຍໂຓ ຊາໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາມາວຈຣເທວໂລເກ ຘມ຺ໂມ ນາມ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອຘມ຺ໂມ ນາມ. ເຕສຸ ຘມ຺ໂມ ທິພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ທິພ຺ພຣຖວຣມຠິຣຸຍ຺ຫ ອຈ຺ຉຣາຄຓປຣິວຸໂຕ ມນຸສ຺ເສສຸ ສາຍມາສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຆຣທ຺ວາເຣ ສຸຂກຖາຍ ນິສິນ຺ເນສຸ ປຸຓ຺ຓມຸໂປສຖທິວເສ ຄາມນິຄມຊນປທຣາຊຘານີສຸ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ທສຫິ ອກຸສລກມ຺ມປເຖຫິ ວິຣມິຕ຺ວາ ມາຕຸປຏ຺ຐານຘມ຺ມໍ ປິຕຸປຏ຺ຐານຘມ຺ມໍ ຕິວິຘສຸຈຣິຕຘມ຺ມຎ຺ຈ ປູເຣຖ, ເອວໍ ສຄ຺ຄປຣາຍຓາ ຫຸຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ອນຸຠວິສ຺ສຖາ’’ຕິ ມນຸສ຺ເສ ທສ ກຸສລກມ຺ມປເຖ ສມາທເປນ຺ໂຕ ຊມ຺ພຸທີປໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣຕິ. ອຘມ຺ໂມ ປນ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ປາຓໍ ຫນຖາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ທສ ອກຸສລກມ຺ມປເຖ ສມາທເປນ຺ໂຕ ຊມ຺ພຸທີປໍ ວາມໍ ກໂຣຕິ. ອຖ ເຕສໍ ອາກາເສ ຣຖາ ສມ຺ມຸຂາ ອເຫສຸໍ. ອຖ ເນສໍ ປຣິສາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກສ຺ສ, ຕຸມ຺ເຫ ກສ຺ສາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ຘມ຺ມສ຺ສ, ມຍໍ ອຘມ຺ມສ຺ສາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ທ຺ວິຘາ ຊາຕາ. ຘມ຺ໂມປິ ອຘມ຺ມໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ອຘມ຺ໂມ, ອຫໍ ຘມ຺ໂມ, ມຄ຺ໂຄ ມຍ຺ຫໍ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ, ຕວ ຣຖໍ ໂອກ຺ກາເມຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ມຄ຺ຄໍ ເທຫີ’’ຕິ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໖.

‘‘ຍໂສກໂຣ ປຸຎ຺ຎກໂຣຫມສ຺ມິ, ສທາຕ຺ຖຸໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ;

ມຄ຺ຄາຣໂຫ ເທວມນຸສ຺ສປູຊິໂຕ, ຘມ຺ໂມ ອຫໍ ເທຫິ ອຘມ຺ມ ມຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໂສກໂຣຕິ ອຫໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ຍສທາຍໂກ. ທຸຕິຍປເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສທາຕ຺ຖຸໂຕຕິ ສທາ ຖຸໂຕ ນິຈ຺ຈປສຕ຺ໂຖ. ຕໂຕ ປຣາ –

໒໗.

‘‘ອຘມ຺ມຍານໍ ທຬ຺ຫມາຣຸຫິຕ຺ວາ, ອສນ຺ຕສນ຺ໂຕ ພລວາຫມສ຺ມິ;

ສ ກິສ຺ສ ເຫຕຸມ຺ຫິ ຕວຊ຺ຊ ທຊ຺ຊໍ, ມຄ຺ຄໍ ອຫໍ ຘມ຺ມ ອທິນ຺ນປຸພ຺ພໍ.

໒໘.

‘‘ຘມ຺ໂມ ຫເວ ປາຕຸຣໂຫສິ ປຸພ຺ເພ, ປຈ຺ຉາ ອຘມ຺ໂມ ອຸທປາທິ ໂລເກ;

ເຊຏ຺ໂຐ ຈ ເສຏ຺ໂຐ ຈ ສນນ຺ຕໂນ ຈ, ອຸຍ຺ຍາຫິ ເຊຏ຺ຐສ຺ສ ກນິຏ຺ຐ ມຄ຺ຄາ.

໒໙.

‘‘ນ ຍາຈນາຍ ນປິ ປາຕິຣູປາ, ນ ອຣຫຕາ ເຕຫໍ ທເທຍ຺ຍໍ ມຄ຺ຄໍ;

ຍຸທ຺ຘຎ຺ຈ ໂນ ໂຫຕຸ ອຸຠິນ຺ນມຊ຺ຊ, ຍຸທ຺ຘມ຺ຫິ ໂຍ ເຊສ຺ສຕິ ຕສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ.

໓໐.

‘‘ສພ຺ພາ ທິສາ ອນຸວິສໂຏຫມສ຺ມິ, ມຫພ຺ພໂລ ອມິຕຍໂສ ອຕຸລ຺ໂຍ;

ຄຸເຓຫິ ສພ຺ເພຫິ ອຸເປຕຣູໂປ, ຘມ຺ໂມ ອຘມ຺ມ ຕ຺ວໍ ກຖໍ ວິເຊສ຺ສສິ.

໓໑.

‘‘ໂລເຫນ ເວ ຫຎ຺ຎຕິ ຊາຕຣູປໍ, ນ ຊາຕຣູເປນ ຫນນ຺ຕິ ໂລຫໍ;

ສເຈ ອຘມ຺ໂມ ຫຎ຺ຉຕິ ຘມ຺ມມຊ຺ຊ, ອໂຍ ສຸວຓ຺ຓໍ ວິຍ ທສ຺ສເນຍ຺ຍໍ.

໓໒.

‘‘ສເຈ ຕຸວໍ ຍຸທ຺ຘພໂລ ອຘມ຺ມ, ນ ຕຸຍ຺ຫ ວຸຑ຺ຒາ ຈ ຄຣູ ຈ ອຕ຺ຖິ;

ມຄ຺ຄຎ຺ຈ ເຕ ທມ຺ມິ ປິຍາປ຺ປິເຍນ, ວາຈາທຸຣຸຕ຺ຕານິປິ ເຕ ຂມາມີ’’ຕິ. –

ອິມາ ຉ ຄາຖາ ເຕສຎ຺ເຎວ ວຈນປຏິວຈນວເສນ ກຖິຕາ.

ຕຕ຺ຖ ສ ກິສ຺ສ ເຫຕຸມ຺ຫິ ຕວຊ຺ຊ ທຊ຺ຊນ຺ຕິ ໂສມ຺ຫິ ອຫໍ ອຘມ຺ໂມ ອຘມ຺ມຍານໍ ຣຖໍ ອາຣຸຬ຺ໂຫ ອຠີໂຕ ພລວາ. ກິໍກາຣຓາ ອຊ຺ຊ ໂຠ ຘມ຺ມ, ກສ຺ສຈິ ອທິນ຺ນປຸພ຺ພໍ ມຄ຺ຄໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ທມ຺ມີຕິ. ປຸພ຺ເພຕິ ປຐມກປ຺ປິກກາເລ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ທສກຸສລກມ຺ມປຖຘມ຺ໂມ ຈ ປຸພ຺ເພ ປາຕຸຣໂຫສິ, ປຈ຺ຉາ ອຘມ຺ໂມ. ເຊຏ຺ໂຐ ຈາຕິ ປຸເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕຠາເວນ ອຫໍ ເຊຏ຺ໂຐ ຈ ເສຏ຺ໂຐ ຈ ໂປຣາຓໂກ ຈ, ຕ຺ວໍ ປນ ກນິຏ຺ໂຐ, ຕສ຺ມາ ມຄ຺ຄາ ອຸຍ຺ຍາຫີຕິ ວທຕິ. ນປິ ປາຕິຣູປາຕິ ອຫຎ຺ຫິ ເຕ ເນວ ຍາຈນາຍ ນ ປຕິຣູປວຈເນນ ມຄ຺ຄາຣຫຕາຍ ມຄ຺ຄໍ ທເທຍ຺ຍໍ. ອນຸວິສໂຏຕິ ອຫໍ ຈຕສ຺ໂສ ທິສາ ຈຕສ຺ໂສ ອນຸທິສາຕິ ສພ຺ພາ ທິສາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸເຓນ ປຕ຺ຖໂຏ ປຎ຺ຎາໂຕ ປາກໂຏ. ໂລເຫນາຕິ ອຍມຸຏ຺ຐິເກນ. ຫຎ຺ຉຕີຕິ ຫນິສ຺ສຕິ. ຕຸວໍ ຍຸທ຺ຘພໂລ ອຘມ຺ມາຕິ ສເຈ ຕ຺ວໍ ຍຸທ຺ຘພໂລສິ ອຘມ຺ມ. ວຸຑ຺ຒາ ຈ ຄຣູ ຈາຕິ ຍທິ ຕຸຍ຺ຫໍ ‘‘ອິເມ ວຸຑ຺ຒາ, ອິເມ ຄຣູ ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ ເອວໍ ນຕ຺ຖິ. ປິຍາປ຺ປິເຍນາຕິ ປິເຍນາປິ ອປ຺ປິເຍນາປິ ທທນ຺ໂຕ ປິເຍນ ວິຍ ເຕ ມຄ຺ຄໍ ທທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ປນ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ກຖິຕກ຺ຂເຓເຍວ ອຘມ຺ໂມ ຣເຖ ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອວໍສິໂຣ ປຖວິຍໍ ປຕິຕ຺ວາ ປຖວິຍາ ວິວເຣ ທິນ຺ເນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອວີຈິມ຺ຫິເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ ຠຄວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໓.

‘‘ອິທຎ຺ຈ ສຸຕ຺ວາ ວຈນໍ ອຘມ຺ໂມ, ອວໍສິໂຣ ປຕິໂຕ ອຸທ຺ຘປາໂທ;

ຍຸທ຺ຘຕ຺ຖິໂກ ເຈ ນ ລຠາມິ ຍຸທ຺ຘໍ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຫຕິ ຫໂຕ ອຘມ຺ໂມ.

໓໔.

‘‘ຂນ຺ຕີພໂລ ຍຸທ຺ຘພລໍ ວິເຊຕ຺ວາ, ຫນ຺ຕ຺ວາ ອຘມ຺ມໍ ນິຫນິຕ຺ວ ຠູມ຺ຍາ;

ປາຍາສິ ວິຕ຺ໂຕ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ສນ຺ທນໍ, ມຄ຺ເຄເນວ ອຕິພໂລ ສຈ຺ຈນິກ຺ກໂມ.

໓໕.

‘‘ມາຕາ ປິຕາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈ, ອສມ຺ມານິຕາ ຍສ຺ສ ສເກ ອຄາເຣ;

ອິເຘວ ນິກ຺ຂິປ຺ປ ສຣີຣເທຫໍ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ນິຣຍໍ ວຊນ຺ຕິ ເຕ;

ຍຖາ ອຘມ຺ໂມ ປຕິໂຕ ອວໍສິໂຣ.

໓໖.

‘‘ມາຕາ ປິຕາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈ, ສຸສມ຺ມານິຕາ ຍສ຺ສ ສເກ ອຄາເຣ;

ອິເຘວ ນິກ຺ຂິປ຺ປ ສຣີຣເທຫໍ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ສຸຄຕິໍ ວຊນ຺ຕິ ເຕ;

ຍຖາປິ ຘມ຺ໂມ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ສນ຺ທນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍຸທ຺ຘຕ຺ຖິໂກ ເຈຕິ ອຍໍ ຕສ຺ສ ວິລາໂປ, ໂສ ກິເຣວໍ ວິລປນ຺ໂຕເຍວ ປຕິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປວິຏ຺ໂຐ. ເອຕ຺ຕາວຕາຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ຍາວຕາ ປຖວິໍ ປວິຏ຺ໂຐ, ຕາວຕາ ອຘມ຺ໂມ ຫໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ຂນ຺ຕີພໂລຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ອຘມ຺ໂມ ປຖວິໍ ປວິຏ຺ໂຐ ອຘິວາສນຂນ຺ຕີພໂລ ຕໍ ຍຸທ຺ຘພລໍ ວິເຊຕ຺ວາ ວຘິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ນິຫນິຕ຺ວາ ປາເຕຕ຺ວາ ວິຕ຺ຕຊາຕຕາຍ ວິຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຣຖໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ມຄ຺ເຄເນວ ສຈ຺ຈນິກ຺ກໂມ ຕຖປຣກ຺ກໂມ ຘມ຺ມເທວປຸຕ຺ໂຕ ປາຍາສິ. ອສມ຺ມານິຕາຕິ ອສກ຺ກຕາ. ສຣີຣເທຫນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ໂລເກ ສຣີຣສງ຺ຂາຕໍ ເທຫໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ. ນິຣຍໍ ວຊນ຺ຕີຕິ ຍສ຺ສ ປາປປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເອເຕ ສກ຺ກາຣາຣຫາ ເຄເຫ ອສກ຺ກຕາ, ຕຖາຣູປາ ຍຖາ ອຘມ຺ໂມ ປຕິໂຕ ອວໍສິໂຣ, ເອວໍ ອວໍສິຣາ ນິຣຍໍ ວຊນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຄຕິໍ ວຊນ຺ຕີຕິ ຍສ຺ສ ປເນເຕ ສກ຺ກຕາ, ຕາທິສາ ປຓ຺ຑິຕາ ຍຖາປິ ຘມ຺ໂມ ສນ຺ທນໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ເທວໂລກໍ ຄໂຕ, ເອວໍ ສຸຄຕິໍ ວຊນ຺ຕີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ປຏິວິຣຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປວິຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອຘມ຺ໂມ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ປຣິສາປິສ຺ສ ເທວທຕ຺ຕປຣິສາ, ຘມ຺ໂມ ປນ ອຫເມວ, ປຣິສາ ພຸທ຺ຘປຣິສາເຍວາ’’ຕິ.

ຘມ຺ມເທວປຸຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໔໕໘] ໔. ອຸທຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເອກາ ນິສິນ຺ນາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ກຸສຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໐.໑ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ສຕ຺ຖາ ປນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ກສ຺ມາ ກິເລສວເສນ ເອວຣູເປ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສິ? ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ສມິທ຺ເຘ ທ຺ວາທສໂຍຊນິເກ ສຸຣຸນ຺ຘນນຄເຣ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ຕາ ເທວຈ຺ຉຣປຏິຠາຄາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສສຕານິ ເອກຄພ຺ເຠ ວສນ຺ຕາປິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ໂລຠວເສນ ນ ໂອໂລເກສຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ສຸຣຸນ຺ຘນນຄເຣ ກາສິຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ຕສ຺ສ ເນວ ປຸຕ຺ໂຕ, ນ ຘີຕາ ອໂຫສິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ເທວິໂຍ ‘‘ປຸຕ຺ເຕ ປຕ຺ເຖຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອຄ຺ຄມເຫສີປິ ຣຎ຺ໂຎ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕຖາ ອກາສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ຈວິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ມຫາຊນສ຺ສ ຫທຍໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຊາຕຠາເວນ ‘‘ອຸທຍຠທ຺ໂທ’’ຕິ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ກຸມາຣສ຺ສ ປທສາ ຈຣຓກາເລ ອຎ຺ໂຎປິ ສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ຈວິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ຣຎ຺ໂຎ ອຎ຺ຎຕຣາຍ ເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ກຸມາຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສາປິ ‘‘ອຸທຍຠທ຺ທາ’’ຕິ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ກຸມາໂຣ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ສພ຺ພສິປ຺ປນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ປາປຸຓິ, ຊາຕພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ປນ ອໂຫສິ, ສຸປິນນ຺ເຕນປິ ເມຖຸນຘມ຺ມໍ ນ ຊານາຕິ, ນ ຕສ຺ສ ກິເລເສສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ອລ຺ລີຍິ. ຣາຊາ ປຸຕ຺ຕໍ ຣຊ຺ເຊ ອຠິສິຎ຺ຈິຕຸກາໂມ ‘‘ກຸມາຣສ຺ສ ອິທານິ ຣຊ຺ຊສຸຂເສວນກາໂລ, ນາຏກາປິສ຺ສ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ສາສນໍ ເປເສສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ຣຊ຺ເຊນຕ຺ໂຖ, ກິເລເສສຸ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ອລ຺ລີຍຕີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ຣຕ຺ຕຊມ຺ພຸນທມຍໍ ອິຕ຺ຖິຣູປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ‘‘ເອວຣູປໍ ອິຕ຺ຖິໍ ລຠມາໂນ ຣຊ຺ຊໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມາຕາປິຕູນໍ ເປເສສິ. ເຕ ຕໍ ສຸວຓ຺ຓຣູປກໍ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ປຣິຫາຣາເປຕ຺ວາ ຕຖາຣູປໍ ອິຕ຺ຖິໍ ອລຠນ຺ຕາ ອຸທຍຠທ຺ທໍ ອລງ຺ກາເຣຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐເປສຸໍ. ສາ ຕໍ ສຸວຓ຺ຓຣູປກໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ເນສໍ ອນິຈ຺ຉມານານຎ຺ເຎວ ເວມາຕິກໍ ຠຄິນິໍ ອຸທຍຠທ຺ທກຸມາຣິໍ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ກຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຣຊ຺ເຊ ອຠິສິຎ຺ຈິໍສຸ. ເຕ ປນ ທ຺ເວປິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສເມວ ວສິໍສຸ.

ອປຣຠາເຄ ມາຕາປິຕູນໍ ອຈ຺ຈເຍນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ອຸໂຠ ເອກຄພ຺ເຠ ວສມານາປິ ໂລຠວເສນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນ ໂອໂລເກສຸໍ, ອປິຈ ໂຂ ປນ ‘‘ໂຍ ອມ຺ເຫສຸ ປຐມຕຣໍ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ໂສ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ອສຸກຏ຺ຐາເນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕສ຺ມີ’ຕິ ອາໂຣເຈຕູ’’ຕິ ສງ຺ຄຣມກໍສຸ. ອຖ ໂຂ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຠິເສກໂຕ ສຕ຺ຕວສ຺ສສຕຈ຺ຈເຍນ ກາລມກາສິ. ອຎ຺ໂຎ ຣາຊາ ນາໂຫສິ, ອຸທຍຠທ຺ທາຍເຍວ ອາຓາ ປວຕ຺ຕິ. ອມຈ຺ຈາ ຣຊ຺ຊໍ ອນຸສາສິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຈຸຕິກ຺ຂເຓ ຕາວຕິໍສຠວເນ ສກ຺ກຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຍສມຫນ຺ຕຕາຍ ສຕ຺ຕາຫໍ ອນຸສ຺ສຣິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອິຕິ ໂສ ມນຸສ຺ສຄຓນາຍ ສຕ຺ຕວສ຺ສສຕຈ຺ຈເຍນ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ອຸທຍຠທ຺ທໍ ຣາຊຘີຕຣໍ ຘເນນ ວີມໍສິຕ຺ວາ ສີຫນາທໍ ນທາເປຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ສງ຺ຄຣໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ຕທາ ກິຣ ມນຸສ຺ສານໍ ທສວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸກກາໂລ ໂຫຕິ. ຣາຊຘີຕາປິ ຕໍ ທິວສໍ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ປິຫິເຕສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ຐປິຕອາຣກ຺ເຂ ສຕ຺ຕຠູມິກປາສາທວຣຕເລ ອລງ຺ກຕສິຣິຄພ຺ເຠ ເອກິກາວ ນິຈ຺ຈລາ ອຕ຺ຕໂນ ສີລໍ ອາວຊ຺ຊມານາ ນິສີທິ. ອຖ ສກ຺ໂກ ສຸວຓ຺ຓມາສກປູຣໍ ເອກໍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ອາທາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຍນຄພ຺ເຠເຍວ ປາຕຸຠວິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໓໗.

‘‘ເອກາ ນິສິນ຺ນາ ສຸຈິ ສຎ຺ຎຕູຣູ, ປາສາທມາຣຸຍ຺ຫ ອນິນ຺ທິຕງ຺ຄີ;

ຍາຈາມິ ຕໍ ກິນ຺ນຣເນຕ຺ຕຈກ຺ຂຸ, ອິເມກຣຕ຺ຕິໍ ອຸຠໂຍ ວເສມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຈີຕິ ສຸຈິວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ. ສຎ຺ຎຕູຣູຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ຐປິຕອູຣູ, ອິຣິຍາປຖໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ສຸຈິວຕ຺ຖາ ເອກິກາວ ນິສິນ຺ນາສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອນິນ຺ທິຕງ຺ຄີຕິ ປາທນ຺ຕໂຕ ຍາວ ເກສຄ຺ຄາ ອນິນ຺ທິຕສຣີຣາ ປຣມໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕສຣີຣາ. ກິນ຺ນຣເນຕ຺ຕຈກ຺ຂູຕິ ຕີຫິ ມຓ຺ຑເລຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຈ ປສາເທຫິ ອຸປໂສຠິຕຕ຺ຕາ ກິນ຺ນຣານໍ ເນຕ຺ຕສທິເສຫິ ຈກ຺ຂູຫິ ສມນ຺ນາຄເຕ. ອິເມກຣຕ຺ຕິນ຺ຕິ ອິມໍ ເອກຣຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຊ ອິມສ຺ມິໍ ອລງ຺ກຕສຍນຄພ຺ເຠ ເອກໂຕ ວເສຍ຺ຍາມາຕິ ຍາຈຕິ.

ຕໂຕ ຣາຊຘີຕາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໘.

‘‘ໂອກິຓ຺ຓນ຺ຕຣປຣິຂໍ, ທຬ຺ຫມຏ຺ຏາລໂກຏ຺ຐກໍ;

ຣກ຺ຂິຕໍ ຂຄ຺ຄຫຕ຺ເຖຫິ, ທຸປ຺ປເວສມິທໍ ປຸຣໍ.

໓໙.

‘‘ທຫຣສ຺ສ ຍຸວິໂນ ຈາປິ, ອາຄໂມ ຈ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ອຖ ເກນ ນຸ ວຓ຺ເຓນ, ສງ຺ຄມໍ ອິຈ຺ຉເສ ມຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂອກິຓ຺ຓນ຺ຕຣປຣິຂນ຺ຕິ ອິທໍ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ສຸຣຸນ຺ຘນປຸຣໍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ອຸທກປຣິຂານໍ ກທ຺ທມປຣິຂານໍ ສຸກ຺ຂປຣິຂານໍ ໂອກິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ໂອກິຓ຺ຓນ຺ຕຣປຣິຂໍ. ທຬ຺ຫມຏ຺ຏາລໂກຏ຺ຐກນ຺ຕິ ຖິຣຕເຣຫິ ອຏ຺ຏາລເກຫິ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກຫິ ຈ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ຂຄ຺ຄຫຕ຺ເຖຫີຕິ ອາວຸຘຫຕ຺ເຖຫິ ທສຫິ ໂຍຘສຫສ຺ເສຫິ ຣກ຺ຂິຕໍ. ທຸປ຺ປເວສມິທໍ ປຸຣນ຺ຕິ ອິທໍ ສກລປຸຣມ຺ປິ ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ມາປິຕໍ ມຍ຺ຫໍ ນິວາສປຸຣມ຺ປິ ອຸຠຍໍ ກສ຺ສຈິ ປວິສິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ອາຄໂມ ຈາຕິ ອິຘ ອິມາຍ ເວລາຍ ຕຣຸຓສ຺ສ ວາ ໂຍພ຺ພນປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ຖາມສມ຺ປນ຺ນໂຍຘສ຺ສ ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອາຄໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສງ຺ຄມນ຺ຕິ ອຖ ຕ຺ວໍ ເກນ ກາຣເຓນ ອິມາຍ ເວລາຍ ມຍາ ສຫ ສມາຄມໍ ອິຈ຺ຉສີຕິ.

ອຖ ສກ຺ໂກ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໔໐.

‘‘ຍກ຺ໂຂຫມສ຺ມິ ກລ຺ຍາຓິ, ອາຄໂຕສ຺ມິ ຕວນ຺ຕິເກ;

ຕ຺ວໍ ມໍ ນນ຺ທຍ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ປຸຓ຺ຓກໍສໍ ທທາມິ ເຕ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ກລ຺ຍາຓິ, ສຸນ຺ທຣທສ຺ສເນ ອຫເມໂກ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ເທວຕານຸຠາເວນ ອິຘາຄໂຕ, ຕ຺ວໍ ອຊ຺ຊ ມໍ ນນ຺ທຍ ໂຕເສຫິ, ອຫໍ ເຕ ອິມໍ ສຸວຓ຺ຓມາສກປຸຓ຺ຓໍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ທທາມີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊຘີຕາ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໑.

‘‘ເທວໍວ ຍກ຺ຂໍ ອຖ ວາ ມນຸສ຺ສໍ, ນ ປຕ຺ຖເຍ ອຸທຍມຕິຈ຺ຈ ອຎ຺ຎໍ;

ຄຈ຺ເຉວ ຕ຺ວໍ ຍກ຺ຂ ມຫານຸຠາວ, ມາ ຈສ຺ສຸ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນຣາວຊິຕ຺ຖາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອຫໍ ເທວຣາຊ, ເທວໍ ວາ ຍກ຺ຂໍ ວາ ອຸທຍໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ນ ປຕ຺ເຖມິ, ໂສ ຕ຺ວໍ ຄຈ຺ເຉວ, ມາ ອິຘ ອຏ຺ຐາສິ, ນ ເມ ຕຍາ ອາຠເຕນ ປຓ຺ຓາກາເຣນ ອຕ຺ໂຖ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈ ມາ ອິມໍ ຐານໍ ປຸນຣາວຊິຕ຺ຖາຕິ.

ໂສ ຕສ຺ສາ ສີຫນາທໍ ສຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ຄຕສທິໂສ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ປຸນທິວເສ ຕາຍ ເວລາຍເມວ ສຸວຓ຺ຓມາສກປູຣໍ ຣຊຕປາຕິໍ ອາທາຍ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໔໒.

‘‘ຍາ ສາ ຣຕິ ອຸຕ຺ຕມາ ກາມໂຠຄິນໍ, ຍໍເຫຕຸ ສຕ຺ຕາ ວິສມໍ ຈຣນ຺ຕິ;

ມາ ຕໍ ຣຕິໍ ຊີຍິ ຕຸວໍ ສຸຈິມ຺ຫິເຕ, ທທາມິ ເຕ ຣູປິຍໍ ກໍສປູຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຠທ຺ເທ, ຣາຊຘີເຕ ຍາ ເອສາ ກາມໂຠຄິສຕ຺ຕານໍ ຣຕີສຸ ເມຖຸນກາມຣຕິ ນາມ ອຸຕ຺ຕມາ ຣຕິ, ຍສ຺ສາ ຣຕິຍາ ກາຣຓາ ສຕ຺ຕາ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິວິສມໍ ຈຣນ຺ຕິ, ຕໍ ຣຕິໍ ຕ຺ວໍ ຠທ຺ເທ, ສຸຈິມ຺ຫິເຕ ມນາປຫສິເຕ ມາ ຊີຍິ, ອຫມ຺ປິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນ ຕຸຈ຺ຉຫຕ຺ໂຖ ອາຄໂຕ, ຫິຍ຺ໂຍ ສຸວຓ຺ຓມາສກປູຣໍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ອາຫຣິໍ, ອຊ຺ຊ ຣູປິຍປາຕິໍ, ອິມໍ ເຕ ອຫໍ ຣູປິຍປາຕິໍ ສຸວຓ຺ຓປູຣໍ ທທາມີຕິ.

ຣາຊຘີຕາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ກຖາສລ຺ລາປໍ ລຠນ຺ໂຕ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ນ ທານິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ກິຎ຺ຈິ ນ ກເຖສິ.

ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສາ ອກຖິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຕາຍເມວ ເວລາຍ ໂລຫປາຕິໍ ກຫາປຓປູຣໍ ອາທາຍ ‘‘ຠທ຺ເທ, ຕ຺ວໍ ມໍ ກາມຣຕິຍາ ສນ຺ຕປ຺ເປຫິ, ອິມໍ ເຕ ກຫາປຓປູຣໍ ໂລຫປາຕິໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣາຊຘີຕາ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໓.

‘‘ນາຣິໍ ນໂຣ ນິຊ຺ຌປຍໍ ຘເນນ, ອຸກ຺ກໍສຕີ ຍຕ຺ຖ ກໂຣຕິ ຉນ຺ທໍ;

ວິປຈ຺ຈນີໂກ ຕວ ເທວຘມ຺ໂມ, ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ໂຖກຕເຣນ ເອສີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຠ ປຸຣິສ, ຕ຺ວໍ ຊໂຬ. ນໂຣ ຫິ ນາມ ນາຣິໍ ກິເລສຣຕິກາຣຓາ ຘເນນ ນິຊ຺ຌາເປນ຺ໂຕ ສຎ຺ຎາເປນ຺ໂຕ ຍຕ຺ຖ ນາຣິຍາ ຉນ຺ທໍ ກໂຣຕິ, ຕໍ ອຸກ຺ກໍສຕິ ວຓ຺ເຓຕ຺ວາ ໂຖເມຕ຺ວາ ພຫຸຕເຣນ ຘເນນ ປໂລເຠຕິ, ຕຸຍ຺ຫໍ ປເນໂສ ເທວສຠາໂວ ວິປຈ຺ຈນີໂກ, ຕ຺ວຎ຺ຫິ ມຍາ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ໂຖກຕເຣນ ເອສິ, ປຐມທິວເສ ສຸວຓ຺ຓປູຣໍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ, ທຸຕິຍທິວເສ ສຸວຓ຺ຓປູຣໍ ຣູປິຍປາຕິໍ, ຕຕິຍທິວເສ ກຫາປຓປູຣໍ ໂລຫປາຕິໍ ອາຫຣສີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ‘‘ຠທ຺ເທ ຣາຊກຸມາຣິ, ອຫໍ ເຉກວາຓິໂຊ ນ ນິຣຕ຺ຖເກນ ອຕ຺ຖໍ ນາເສມິ, ສເຈ ຕ຺ວໍ ອາຍຸນາ ວາ ວຓ຺ເຓນ ວາ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍາສິ, ອຫໍ ເຕ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອາຫເຣຍ຺ຍໍ, ຕ຺ວໍ ປນ ປຣິຫາຍເສວ, ເຕນາຫມ຺ປິ ຘນໍ ປຣິຫາເປມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໔໔.

‘‘ອາຍຸ ຈ ວຓ຺ໂຓ ຈ ມນຸສ຺ສໂລເກ, ນິຫີຍຕິ ມນຸຊານໍ ສຸຄຕ຺ເຕ;

ເຕເນວ ວຓ຺ເຓນ ຘນມ຺ປິ ຕຸຍ຺ຫໍ, ນິຫີຍຕິ ຊິຓ຺ຓຕຣາສິ ອຊ຺ຊ.

໔໕.

‘‘ເອວໍ ເມ ເປກ຺ຂມານສ຺ສ, ຣາຊປຸຕ຺ຕິ ຍສສ຺ສິນິ;

ຫາຍເຕວ ຕວ ວຓ຺ໂຓ, ອໂຫຣຕ຺ຕານມຈ຺ຈເຍ.

໔໖.

‘‘ອິມິນາວ ຕ຺ວໍ ວຍສາ, ຣາຊປຸຕ຺ຕິ ສຸເມຘເສ;

ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈເຣຍ຺ຍາສິ, ຠິຍ຺ໂຍ ວຓ຺ຓວຕີ ສິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນິຫີຍຕີຕິ ປຣິສ຺ສາວເນ ອາສິຕ຺ຕອຸທກໍ ວິຍ ປຣິຫາຍຕິ. ມນຸສ຺ສໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕາ ຊີວິເຕນ ວຓ຺ເຓນ ຈກ຺ຂຸປສາທາທີຫິ ຈ ທິເນ ທິເນ ປຣິຫາຍນ຺ເຕວ. ຊິຓ຺ຓຕຣາສີຕິ ມມ ປຐມໍ ອາຄຕທິວເສ ປວຕ຺ຕຎ຺ຫິ ເຕ ອາຍຸ ຫິຍ຺ໂຍ ທິວສໍ ນ ປາປຸຓິ, ກຸຐາຣິຍາ ຉິນ຺ນໍ ວິຍ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌິ, ຫິຍ຺ໂຍ ປວຕ຺ຕມ຺ປິ ອຊ຺ຊທິວສໍ ນ ປາປຸຓິ, ຫິຍ຺ໂຍວ ກຸຐາຣິຍາ ຉິນ຺ນໍ ວິຍ ນິຣຸຊ຺ຌິ, ຕສ຺ມາ ອຊ຺ຊ ຊິຓ຺ຓຕຣາສິ ຊາຕາ. ເອວໍ ເມຕິ ຕິຏ຺ຐຕຸ ຫິຍ຺ໂຍ ຈ ປຣຫິຍ຺ໂຍ ຈ, ອຊ຺ເຊວ ປນ ມຍ຺ຫໍ ເອວໍ ເປກ຺ຂມານສ຺ເສວ ຫາຍເຕວ ຕວ ວຓ຺ໂຓ. ອໂຫຣຕ຺ຕານມຈ຺ຈເຍຕິ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິເວສຸ ວີຕິວຕ຺ເຕສຸ ອໂຫຣຕ຺ຕານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ອປຓ຺ຓຕ຺ຕິກຠາວເມວ ຄມິສ຺ສສີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິມິນາວາຕິ ຕສ຺ມາ ຠທ຺ເທ, ສເຈ ຕ຺ວໍ ອິມິນາ ວເຍເນວ ອິມສ຺ມິໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ເຓ ສຣີເຣ ຣຊາຍ ອວິລຸຕ຺ເຕເຍວ ເສຏ຺ຐຈຣິຍໍ ຈເຣຍ຺ຍາສິ, ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກເຣຍ຺ຍາສິ. ຠິຍ຺ໂຍ ວຓ຺ຓວຕີ ສິຍາຕິ ອຕິເຣກຕຣວຓ຺ຓາ ຠເວຍ຺ຍາສີຕິ.

ຕໂຕ ຣາຊຘີຕາ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໔໗.

‘‘ເທວາ ນ ຊີຣນ຺ຕິ ຍຖາ ມນຸສ຺ສາ, ຄຕ຺ເຕສຸ ເຕສໍ ວລິໂຍ ນ ໂຫນ຺ຕິ;

ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ຍກ຺ຂ ມຫານຸຠາວ, ກຖໍ ນຸ ເທວານ ສຣີຣເທໂຫ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຣີຣເທໂຫຕິ ສຣີຣສງ຺ຂາໂຕ ເທໂຫ, ເທວານໍ ສຣີຣໍ ກຖໍ ນ ຊີຣຕິ, ອິທໍ ອຫໍ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມີຕິ ວທຕິ.

ອຖສ຺ສາ ກເຖນ຺ໂຕ ສກ຺ໂກ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໔໘.

‘‘ເທວາ ນ ຊີຣນ຺ຕິ ຍຖາ ມນຸສ຺ສາ, ຄຕ຺ເຕສຸ ເຕສໍ ວລິໂຍ ນ ໂຫນ຺ຕິ;

ສຸເວ ສຸເວ ຠິຍ຺ຍຕໂຣວ ເຕສໍ, ທິພ຺ໂພ ຈ ວຓ຺ໂຓ ວິປຸລາ ຈ ໂຠຄາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ມນຸສ຺ສາຕິ ຍຖາ ມນຸສ຺ສາ ຊີຣນ຺ຕາ ຣູເປນ ວຓ຺ເຓນ ໂຠເຄນ ຈກ຺ຂຸປສາທາທີຫິ ຈ ຊີຣນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ເທວາ. ເຕສຎ຺ຫິ ຄຕ຺ເຕສຸ ວລິໂຍປິ ນ ສນ຺ຕິ, ມຏ຺ຐກຎ຺ຈນປຏ຺ຏມິວ ສຣີຣໍ ໂຫຕິ. ສຸເວ ສຸເວຕິ ທິວເສ ທິວເສ. ຠິຍ຺ຍຕໂຣວາຕິ ອຕິເຣກຕໂຣວ ເຕສໍ ທິພ຺ໂພ ຈ ວຓ຺ໂຓ ວິປຸລາ ຈ ໂຠຄາ ໂຫນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ເສສຸ ຫິ ຣູປປຣິຫານິ ຈິຣຊາຕຠາວສ຺ສ ສກ຺ຂິ, ເທເວສຸ ອຕິເຣກຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິ ຈ ອຕິເຣກປຣິວາຣສມ຺ປຕ຺ຕິ ຈ. ເອວໍ ອປຣິຫານຘມ຺ໂມ ນາເມສ ເທວໂລໂກ. ຕສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ຊຣໍ ອປ຺ປຕ຺ວາວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ, ເອວໍ ປຣິຫານິຍສຠາວາ ມນຸສ຺ສໂລກາ ຈວິຕ຺ວາ ອປຣິຫານິຍສຠາວໍ ເອວຣູປໍ ເທວໂລກໍ ຄມິສ຺ສສີຕິ.

ສາ ເທວໂລກສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຄມນມຄ຺ຄໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໔໙.

‘‘ກິໍສູຘ ຠີຕາ ຊນຕາ ອເນກາ, ມຄ຺ໂຄ ຈ ເນກາຍຕນໍ ປວຸຕ຺ໂຕ;

ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ຍກ຺ຂ ມຫານຸຠາວ, ກຕ຺ຖຏ຺ຐິໂຕ ປຣໂລກໍ ນ ຠາເຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິໍສູຘ ຠີຕາຕິ ເທວຣາຊ, ອຍໍ ຂຕ຺ຕິຍາທິເຠທາ ອເນກາ ຊນຕາ ກິໍຠີຕາ ກສ຺ສ ຠເຍນ ປຣິຫານິຍສຠາວາ ມນຸສ຺ສໂລກາ ເທວໂລກໍ ນ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ມຄ຺ໂຄຕິ ເທວໂລກຄາມິມຄ຺ໂຄ. ອິຘ ປນ ‘‘ກິ’’ນ຺ຕິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ໂກ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາ ກາຕພ຺ພາ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ‘‘ອເນກຕິຕ຺ຖາຍຕນວເສນ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ປວຸຕ຺ໂຕ ເທວໂລກມຄ຺ໂຄ ໂກ ກຕໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ກຕ຺ຖຏ຺ຐິໂຕຕິ ປຣໂລກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກຕຣສ຺ມິໍ ມຄ຺ເຄ ຐິໂຕ ນ ຠາຍຕີຕິ.

ອຖສ຺ສາ ກເຖນ຺ໂຕ ສກ຺ໂກ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໕໐.

‘‘ວາຈໍ ມນຎ຺ຈ ປຓິຘາຍ ສມ຺ມາ, ກາເຍນ ປາປານິ ອກຸພ຺ພມາໂນ;

ພຫຸນ຺ນປານໍ ຆຣມາວສນ຺ໂຕ, ສທ຺ໂຘ ມຸທູ ສໍວິຠາຄີ ວທຎ຺ຎູ;

ສງ຺ຄາຫໂກ ສຂິໂລ ສຓ຺ຫວາໂຈ, ເອຕ຺ຖຏ຺ຐິໂຕ ປຣໂລກໍ ນ ຠາເຍ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຠທ຺ເທ, ອຸທເຍ ວາຈໍ ມນຎ຺ຈ ສມ຺ມາ ຐເປຕ຺ວາ ກາເຍນ ປາປານິ ອກໂຣນ຺ໂຕ ອິເມ ທສ ກຸສລກມ຺ມປເຖ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ພຫຸອນ຺ນປາເນ ປຫູຕເທຍ຺ຍຘມ຺ເມ ຆເຣ ວສນ຺ໂຕ ‘‘ທານສ຺ສ ວິປາໂກ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມຸທຸຈິຕ຺ໂຕ ທານສໍວິຠາຄຕາຍ ສໍວິຠາຄີ ປພ຺ພຊິຕາ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣມານາ ວທນ຺ຕິ ນາມ, ເຕສໍ ປຈ຺ຈຍທາເນນ ຕສ຺ສ ວາທສ຺ສ ຊານນໂຕ ວທຎ຺ຎູ ຈຕູຫິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູຫິ ສງ຺ຄຫຕາຍ ສງ຺ຄາຫໂກ ປິຍວາທິຕາຍ ສຂິໂລ ມຏ຺ຐວຈນຕາຍ ສຓ຺ຫວາໂຈ ເອຕ຺ຖ ເອຕ຺ຕເກ ຄຸຓຣາສິມ຺ຫິ ຐິໂຕ ປຣໂລກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນ ຠາຍຕີຕິ.

ຕໂຕ ຣາຊຘີຕາ ຕໍ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຖຸຕິໍ ກໂຣນ຺ຕີ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໕໑.

‘‘ອນຸສາສສິ ມໍ ຍກ຺ຂ, ຍຖາ ມາຕາ ຍຖາ ປິຕາ;

ອຸຬາຣວຓ຺ຓ ປຸຈ຺ຉາມິ, ໂກ ນຸ ຕ຺ວມສິ ສຸພ຺ຣຫາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ມາຕາປິຕໂຣ ປຸຕ຺ຕເກ ອນຸສາສນ຺ຕິ, ຕຖາ ມໍ ອນຸສາສສິ. ອຸຬາຣວຓ຺ຓ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕຣູປທາຣກ ໂກ ນຸ ອສິ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕສຣີໂຣຕິ.

ຕໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໕໒.

‘‘ອຸທໂຍຫມສ຺ມິ ກລ຺ຍາຓິ, ສງ຺ຄຣຕ຺ຕາ ອິຘາຄໂຕ;

ອາມນ຺ຕ ໂຂ ຕໍ ຄຈ຺ຉາມິ, ມຸຕ຺ໂຕສ຺ມິ ຕວ ສງ຺ຄຣາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ກລ຺ຍາຓທສ຺ສເນ ອຫໍ ປຸຣິມຠເວ ຕວ ສາມິໂກ ອຸທໂຍ ນາມ ຕາວຕິໍສຠວເນ ສກ຺ໂກ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ອິຘາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນ ກິເລສວເສນາຄໂຕ, ຕໍ ວີມໍສິຕ຺ວາ ປນ ສງ຺ຄຣໍ ໂມເຈສ຺ສາມີຕິ ສງ຺ຄຣຕ຺ຕາ ປຸພ຺ເພ ສງ຺ຄຣສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອາຄໂຕສ຺ມິ, ອິທານິ ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາມິ, ມຸຕ຺ໂຕສ຺ມິ ຕວ ສງ຺ຄຣາຕິ.

ຣາຊຘີຕາ ອສ຺ສສິຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ຕ຺ວໍ ອຸທຍຠທ຺ທຣາຊາ’’ຕິ ອສ຺ສຸຘາຣາ ປວຕ຺ຕຍມານາ ‘‘ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ວິນາ ວສິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ຍຖາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ວສາມິ, ຕຖາ ມໍ ອນຸສາສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

໕໓.

‘‘ສເຈ ໂຂ ຕ຺ວໍ ອຸທໂຍສິ, ສງ຺ຄຣຕ຺ຕາ ອິຘາຄໂຕ;

ອນຸສາສ ມໍ ຣາຊປຸຕ຺ຕ, ຍຖາສ຺ສ ປຸນ ສງ຺ຄໂມ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ອນຸສາສນ຺ໂຕ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໕໔.

‘‘ອຕິປຕຕິ ວໂຍ ຂໂຓ ຕເຖວ, ຐານໍ ນຕ຺ຖິ ຘຸວໍ ຈວນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ;

ປຣິຊີຍຕິ ອທ຺ຘຸວໍ ສຣີຣໍ, ອຸທເຍ ມາ ປມາທ ຈຣສ຺ສຸ ຘມ຺ມໍ.

໕໕.

‘‘ກສິຓາ ປຖວີ ຘນສ຺ສ ປູຣາ, ເອກສ຺ເສວ ສິຍາ ອນຎ຺ຎເຘຍ຺ຍາ;

ຕໍ ຈາປິ ຊຫຕິ ອວີຕຣາໂຄ, ອຸທເຍ ມາ ປມາທ ຈຣສ຺ສຸ ຘມ຺ມໍ.

໕໖.

‘‘ມາຕາ ຈ ປິຕາ ຈ ຠາຕໂຣ ຈ, ຠຣິຍາ ຍາປິ ຘເນນ ໂຫຕິ ກີຕາ;

ເຕ ຈາປິ ຊຫນ຺ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ, ອຸທເຍ ມາ ປມາທ ຈຣສ຺ສຸ ຘມ຺ມໍ.

໕໗.

‘‘ກາໂຍ ປຣໂຠຊນນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ, ສໍສາເຣ ສຸຄຕິຎ຺ຈ ທຸຄ຺ຄຕິຎ຺ຈ;

ອິຕ຺ຕຣວາໂສຕິ ຊານິຍານ, ອຸທເຍ ມາ ປມາທ ຈຣສ຺ສຸ ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕິປຕຕີຕິ ອຕິວິຍ ປຕຕິ, ສີຆໍ ອຕິກ຺ກມຕິ. ວໂຍຕິ ປຐມວຍາທິຕິວິໂຘປິ ວໂຍ. ຂໂຓ ຕເຖວາຕິ ອຸປ຺ປາທຏ຺ຐິຕິຠງ຺ຄກ຺ຂໂຓປິ ຕເຖວ ອຕິປຕຕິ. ອຸຠເຍນປິ ຠິນ຺ໂນ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາຍຸສງ຺ຂາໂຣ ນາມ ສີຆໂສຕາ ນທີ ວິຍ ອນິວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ສີຆໍ ອຕິກ຺ກມຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຐານໍ ນຕ຺ຖີຕິ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສງ຺ຂາຣາ ອຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕູ’’ຕິ ປຕ຺ຖນາຍປິ ເຕສໍ ຐານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຘຸວໍ ເອກໍເສເນວ ພຸທ຺ຘໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ສຕ຺ຕາ ຈວນ຺ຕິ, ‘‘ຘຸວໍ ມຣຓໍ, ອທ຺ຘຸວໍ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຫີຕິ ທີເປຕິ. ປຣິຊີຍຕີຕິ ອິທໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓມ຺ປິ ສຣີຣໍ ຊີຣເຕວ, ເອວໍ ຊານາຫິ. ມາ ປມາທນ຺ຕິ ຕສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອຸທຍຠທ຺ເທ ມາ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ທສກຸສລກມ຺ມປຖຘມ຺ມໍ ຈຣາຫີຕິ.

ກສິຓາຕິ ສກລາ. ເອກສ຺ເສວາຕິ ຍທິ ເອກສ຺ເສວ ຣຎ຺ໂຎ, ຕສ຺ມິໍ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ອນຎ຺ຎາຘີນາ ອສ຺ສ. ຕໍ ຈາປິ ຊຫຕິ ອວີຕຣາໂຄຕິ ຕຓ຺ຫາວສິໂກ ປຸຄ຺ຄໂລ ເອຕ຺ຕເກນປິ ຍເສນ ອຕິຕ຺ໂຕ ມຣຓກາເລ ອວີຕຣາໂຄວ ຕໍ ວິຊຫຕິ. ເອວໍ ຕຓ຺ຫາຍ ອປູຣຓີຍຠາວໍ ຊານາຫີຕິ ທີເປຕິ. ເຕ ຈາປີຕິ ມາຕາ ປຸຕ຺ຕໍ, ປຸຕ຺ໂຕ ມາຕຣໍ, ປິຕາ ປຸຕ຺ຕໍ, ປຸຕ຺ໂຕ ປິຕຣໍ, ຠາຕາ ຠຄິນິໍ, ຠຄິນີ ຠາຕຣໍ, ຠຣິຍາ ສາມິກໍ, ສາມິໂກ ຠຣິຍນ຺ຕິ ເອເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຊຫນ຺ຕິ, ນານາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ສຕ຺ຕານໍ ນານາຠາວວິນາຠາວໍ ຊານາຫີຕິ ທີເປຕິ.

ປຣໂຠຊນນ຺ຕິ ວິວິຘານໍ ກາກາທີນໍ ປຣສຕ຺ຕານໍ ໂຠຊນໍ. ອິຕ຺ຕຣວາໂສຕິ ຍາ ເອສາ ອິມສ຺ມິໍ ສໍສາເຣ ມນຸສ຺ສຠູຕາ ສຸຄ຺ຄຕິ ຈ ຕິຣຈ຺ຉານຠູຕາ ທຸຄ຺ຄຕິ ຈ, ເອຕໍ ອຸຠຍມ຺ປິ ‘‘ອິຕ຺ຕຣວາໂສ’’ຕິ ຊານິຕ຺ວາ ມາ ປມາທໍ, ຈຣສ຺ສຸ ຘມ຺ມໍ. ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ນານາຐານໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ສມາຄໂມ ປຣິຕ຺ໂຕ, ອິເມ ສຕ຺ຕາ ອປ຺ປກສ຺ມິໍເຍວ ກາເລ ເອກໂຕ ວສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຫີຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ໂອວາທມທາສິ. ສາປິ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖາຍ ປສີທິຕ຺ວາ ຖຸຕິໍ ກໂຣນ຺ຕີ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໕໘.

‘‘ສາຘຸ ຠາສຕິຍໍ ຍກ຺ໂຂ, ອປ຺ປໍ ມຈ຺ຈານ ຊີວິຕໍ;

ກສິຣຎ຺ຈ ປຣິຕ຺ຕຎ຺ຈ, ຕຎ຺ຈ ທຸກ຺ເຂນ ສໍຍຸຕໍ;

ສາຫໍ ເອກາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ, ຫິຕ຺ວາ ກາສິໍ ສຸຣຸນ຺ຘນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສາຘູຕິ ‘‘ອປ຺ປໍ ມຈ຺ຈານ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ ຠາສມາໂນ ອຍໍ ເທວຣາຊາ ສາຘຸ ຠາສຕິ. ກິໍກາຣຓາ? ອິທຎ຺ຫິ ກສິຣຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂໍ ອສ຺ສາທຣຫິຕໍ, ປຣິຕ຺ຕຎ຺ຈ ນ ພຫຸກໍ ອິຕ຺ຕຣກາລໍ. ສເຈ ຫິ ກສິຣມ຺ປິ ສມານໍ ທີຆກາລໍ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ປຣິຕ຺ຕກມ຺ປິ ສມານໍ ສຸຂໍ ຠເວຍ຺ຍ, ອິທໍ ປນ ກສິຣຎ຺ເຈວ ປຣິຕ຺ຕຎ຺ຈ ສກເລນ ວຏ຺ຏທຸກ຺ເຂນ ສໍຍຸຕໍ ສນ຺ນິຫິຕໍ. ສາຫນ຺ຕິ ສາ ອຫໍ. ສຸຣຸນ຺ຘນນ຺ຕິ ສຸຣຸນ຺ຘນນຄຣຎ຺ຈ ກາສິຣຏ຺ຐຎ຺ຈ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ເອກິກາວ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີຕິ ອາຫ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ. ສາປິ ປຸນທິວເສ ອມຈ຺ເຈ ຣຊ຺ຊໍ ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນຄເຣເຍວ ຣມຓີເຍ ອຸຍ຺ຍາເນ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ຈຣິຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ຕາວຕິໍສຠວເນ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປາທປຣິຈາຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ຣາຊຘີຕາ ຣາຫຸລມາຕາ ອໂຫສິ, ສກ຺ໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ອຸທຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໔໕໙] ໕. ປານີຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ມິຕ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກິເລສນິຄ຺ຄຫໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ປຎ຺ຈສຕາ ຄິຫິສຫາຍກາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາ ອນ຺ໂຕໂກຏິສນ຺ຖາເຣ ວສນ຺ຕາ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມເຍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກສຸໍ. ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຠຄວໂຕ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ປນາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ເທນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ສນ຺ນິປາຕິເຕ ສຕ຺ຖາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ອໂນທິສ຺ສກໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກາມວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ກຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວເສເນວ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ກິເລໂສ ຂຸທ຺ທໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນາ ກິເລສາ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພາ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ອນຸປ຺ປນ຺ເນປິ ພຸທ຺ເຘ ກິເລເສ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ ປຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມເກ ທ຺ເວ ສຫາຍກາ ປານີຍຕຸມ຺ພານິ ອາທາຍ ເຂຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕໍ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ປິປາສິຕກາເລ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວນ຺ຕິ. ເຕສຸ ເອໂກ ປານີຍຕ຺ຖາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປານີຍໍ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ອິຕຣສ຺ສ ຕຸມ຺ພໂຕ ປິວິຕ຺ວາ ສາຍໍ ອຣຎ຺ຎາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເມ ກາຍທ຺ວາຣາທີຫິ ອຊ຺ຊ ກິຎ຺ຈິ ປາປໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ເຖເນຕ຺ວາ ປານີຍສ຺ສ ປິວິຕຠາວໍ ທິສ຺ວາ ສໍເວຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຕຓ຺ຫາ ວຑ຺ຒມານາ ມໍ ອປາເຍສຸ ຂິປິສ຺ສຕິ, ອິມໍ ກິເລສໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປານີຍສ຺ສ ເຖເນຕ຺ວາ ປິວິຕຠາວໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘຄຸຓໍ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ອິຕໂຣ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐິໂຕ ‘‘ເອຫິ, ສມ຺ມ, ຆຣໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ມມ ຆເຣນ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ນາມ ມຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ນາມ ຕຸມ຺ຫາທິສາ ນ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ກີທິສາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ທ຺ວງ຺ຄຸລເກສາ ກາສາຍວຕ຺ຖວສນາ ອຸຕ຺ຕຣຫິມວນ຺ເຕ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາເຣ ວສນ຺ຕີ’’ຕິ. ໂສ ສີສໍ ປຣາມສິ, ຕໍ ຂຓຎ຺ເຎວສ຺ສ ຄິຫິລິງ຺ຄໍ ອນ຺ຕຣຘາຍິ, ສຸຣຕ຺ຕທຸປຏ຺ຏໍ ນິວຕ຺ຖເມວ, ວິຊ຺ຊຸລຕາສທິສໍ ກາຍພນ຺ຘນໍ ພທ຺ຘເມວ, ອລຕ຺ຕກປາຏລວຓ຺ຓໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄຈີວຣໍ ເອກໍສໍ ກຕເມວ, ເມຆວຓ຺ຓໍ ປໍສຸກູລຈີວຣໍ ທກ຺ຂິຓອໍສກູເຏ ຐປິຕເມວ, ຠມຣວຓ຺ໂຓ ມຕ຺ຕິກາປຕ຺ໂຕ ວາມອໍສກູເຏ ລຄ຺ຄິໂຕວ ອໂຫສິ. ໂສ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາເຣເຍວ ໂອຕຣິ.

ອປໂຣປິ ກາສິຄາເມເຍວ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ອາປເຓ ນິສິນ຺ໂນ ເອກໍ ປຸຣິສໍ ອຕ຺ຕໂນ ຠຣິຍໍ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣໍ ອິຕ຺ຖິໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ປຸນ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ໂລໂຠ ວຑ຺ຒມາໂນ ມໍ ອປາເຍສຸ ຂິປິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສໍວິຄ຺ຄມານໂສ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐິໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາຣເມວ ຄໂຕ.

ອປເຣປິ ກາສິຄາມວາສິໂນເຍວ ທ຺ເວ ປິຕາປຸຕ຺ຕາ ເອກໂຕ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິໍສຸ. ອຏວີມຸເຂ ປນ ໂຈຣາ ອຸຏ຺ຐິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ປິຕາປຸຕ຺ເຕ ລຠິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຘນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕວ ປຸຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ປິຕຣໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ, ທ຺ເວ ຠາຕໂຣ ລຠິຕ຺ວາ ກນິຏ຺ຐໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ, ອາຈຣິຍນ຺ເຕວາສິເກ ລຠິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ເຕວາສິກໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ, ອນ຺ເຕວາສິໂກ ສິປ຺ປໂລເຠນ ຘນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຖ ເຕ ປິຕາປຸຕ຺ຕາປິ ຕຕ຺ຖ ໂຈຣານໍ ອຸຏ຺ຐິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ມໍ ‘ປິຕາ’ຕິ ມາ ວທ, ອຫມ຺ປິ ຕໍ ‘ປຸຕ຺ໂຕ’ຕິ ນ ວກ຺ຂາມີ’’ຕິ ກຕິກໍ ກຕ຺ວາ ໂຈເຣຫິ ຄຫິຕກາເລ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກິໍ ໂຫຖາ’’ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ‘‘ນ ກິຎ຺ຈິ ໂຫມາ’’ຕິ ສມ຺ປຊານມຸສາວາທໍ ກຣິໍສຸ. ເຕສຸ ອຏວິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສາຍໍ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ຐິເຕສຸ ປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ສີລໍ ໂສເຘນ຺ໂຕ ຕໍ ມຸສາວາທໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ປາປໍ ວຑ຺ຒມານໍ ມໍ ອປາເຍສຸ ຂິປິສ຺ສຕິ, ອິມໍ ກິເລສໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐິໂຕ ປິຕຸ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາຣເມວ ຄໂຕ.

ອປໂຣປິ ກາສິຄາເມເຍວ ປນ ເອໂກ ຄາມໂຠຊໂກ ມາຆາຕໍ ກາຣາເປສິ. ອຖ ນໍ ພລິກມ຺ມກາເລ ມຫາຊໂນ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ສາມິ, ມຍໍ ມິຄສູກຣາທໂຍ ມາເຣຕ຺ວາ ຍກ຺ຂານໍ ພລິກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມ, ພລິກມ຺ມກາໂລ ເອໂສ’’ຕິ. ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຸພ຺ເພ ກຣຓນິຍາເມເນວ ກໂຣຖາຕິ ມນຸສ຺ສາ ພຫຸໍ ປາຓາຕິປາຕມກໍສຸ. ໂສ ພຫຸໍ ມຈ຺ຉມໍສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມ ມນຸສ຺ສາ ເອຕ຺ຕເກ ປາເຓ ມາເຣນ຺ຕາ ມເມເວກສ຺ສ ວຈເນນ ມາຣຍິໍສູ’’ຕິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ວາຕປານໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕໂກວ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐິໂຕ ມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາຣເມວ ຄໂຕ.

ອປໂຣປິ ກາສິຣຏ຺ເຐເຍວ ຄາມໂຠຊໂກ ມຊ຺ຊວິກ຺ກຍໍ ວາເຣຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ປຸພ຺ເພ ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ສຸຣາຉໂຓ ນາມ ໂຫຕິ, ກິໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ມຫາຊເນນ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂປຣາຓກນິຍາເມເນວ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ມນຸສ຺ສາ ຉຓໍ ກຕ຺ວາ ສຸຣໍ ປິວິຕ຺ວາ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕາ ຫຕ຺ຖປາເທ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສີສໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ກຓ຺ເຓ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ພຫຸທຓ຺ເຑນ ພຊ຺ຌິໍສຸ. ຄາມໂຠຊໂກ ເຕ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍິ ອນນຸຊານນ຺ເຕ ອິເມ ອິມໍ ທຸກ຺ຂໍ ນ ວິນ຺ເທຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ເອຕ຺ຕເກນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ວາຕປານໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕໂກວ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຖາ’’ຕິ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາຣເມວ ຄໂຕ.

ອປຣຠາເຄ ເຕ ປຎ຺ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຠິກ຺ຂາຈາຣຕ຺ຖາຍ ພາຣາຓສິທ຺ວາເຣ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສຸນິວຕ຺ຖາ ສຸປາຣຸຕາ ປາສາທິເກຫິ ອຠິກ຺ກມາທີຫິ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕາ ຣາຊທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປາປຸຓິໍສຸ. ຣາຊາ ເຕ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ຣາຊນິເວສນໍ ປເວເສຕ຺ວາ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘເຕເລນ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຐມວເຍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ໂສຠຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ວເຍ ປພ຺ພຊນ຺ຕາ ກຖໍ ກາເມສຸ ອາທີນວໍ ປສ຺ສິຕ຺ຖ, ກິໍ ໂວ ອາຣມ຺ມຓໍ ອໂຫສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕ ຕສ຺ສ ກເຖນ຺ຕາ –

໕໙.

‘‘ມິຕ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕສ຺ສ ປານີຍໍ, ອທິນ຺ນໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສໍ;

ເຕນ ປຈ຺ຉາ ວິຊິຄຸຈ຺ຉິໍ, ຕໍ ປາປໍ ປກຕໍ ມຍາ;

ມາ ປຸນ ອກຣໍ ປາປໍ, ຕສ຺ມາ ປພ຺ພຊິໂຕ ອຫໍ.

໖໐.

‘‘ປຣທາຣຎ຺ຈ ທິສ຺ວານ, ຉນ຺ໂທ ເມ ອຸທປຊ຺ຊຖ;

ເຕນ ປຈ຺ຉາ ວິຊິຄຸຈ຺ຉິໍ, ຕໍ ປາປໍ ປກຕໍ ມຍາ;

ມາ ປຸນ ອກຣໍ ປາປໍ, ຕສ຺ມາ ປພ຺ພຊິໂຕ ອຫໍ.

໖໑.

‘‘ປິຕຣໍ ເມ ມຫາຣາຊ, ໂຈຣາ ອຄຓ຺ຫຸ ການເນ;

ເຕສາຫໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ຊານໍ, ອຎ຺ຎຖາ ນໍ ວິຍາກຣິໍ.

໖໒.

‘‘ເຕນ ປຈ຺ຉາ ວິຊິຄຸຈ຺ຉິໍ, ຕໍ ປາປໍ ປກຕໍ ມຍາ;

ມາ ປຸນ ອກຣໍ ປາປໍ, ຕສ຺ມາ ປພ຺ພຊິໂຕ ອຫໍ.

໖໓.

‘‘ປາຓາຕິປາຕມກຣຸໍ, ໂສມຍາເຄ ອຸປຏ຺ຐິເຕ;

ເຕສາຫໍ ສມນຸຎ຺ຎາສິໍ.

໖໔.

‘‘ເຕນ ປຈ຺ຉາ ວິຊິຄຸຈ຺ຉິໍ, ຕໍ ປາປໍ ປກຕໍ ມຍາ;

ມາ ປຸນ ອກຣໍ ປາປໍ, ຕສ຺ມາ ປພ຺ພຊິໂຕ ອຫໍ.

໖໕.

‘‘ສຸຣາເມຣຍມາຘຸກາ, ເຍ ຊນາ ປຐມາສຸ ໂນ;

ພຫູນໍ ເຕ ອນຕ຺ຖາຍ, ມຊ຺ຊປານມກປ຺ປຍຸໍ;

ເຕສາຫໍ ສມນຸຎ຺ຎາສິໍ.

໖໖.

‘‘ເຕນ ປຈ຺ຉາ ວິຊິຄຸຈ຺ຉິໍ, ຕໍ ປາປໍ ປກຕໍ ມຍາ;

ມາ ປຸນ ອກຣໍ ປາປໍ, ຕສ຺ມາ ປພ຺ພຊິໂຕ ອຫ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ປຏິປາຏິຍາ ປຎ຺ຈ ຄາຖາ ອຠາສິໍສຸ. ຣາຊາປິ ເອກເມກສ຺ສ ພ຺ຍາກຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຍວານຸຈ຺ຉວິກາ’’ຕິ ຖຸຕິມກາສິ.

ຕຕ຺ຖ ມິຕ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ມຫາຣາຊ, ອຫໍ ເອກສ຺ສ ມິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມິຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ປານີຍໍ ອິມິນາ ນິຍາເມເນວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິໍ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ນາມ ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຫໍ ມາ ປຸນ ອກຣໍ ປາປໍ, ຕໍ ປາປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕມ຺ຫິ. ຉນ຺ໂທຕິ ມຫາຣາຊ, ອິມິນາວ ນິຍາເມນ ມມ ປຣທາຣໍ ທິສ຺ວາ ກາເມ ຉນ຺ໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ອຄຓ຺ຫູຕິ ອຄຓ຺ຫິໍສຸ. ຊານນ຺ຕິ ເຕສໍ ໂຈຣານໍ ‘‘ອຍໍ ກິໍ ເຕ ໂຫຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ຊານນ຺ໂຕເຍວ ‘‘ນ ກິຎ຺ຈິ ໂຫຕີ’’ຕິ ອຎ຺ຎຖາ ພ຺ຍາກາສິໍ. ໂສມຍາເຄຕິ ນວຈນ຺ເທ ອຸຏ຺ຐິເຕ ໂສມຍາຄໍ ນາມ ຍກ຺ຂພລິໍ ກຣິໍສຸ, ຕສ຺ມິໍ ອຸປຏ຺ຐິເຕ. ສມນຸຎ຺ຎາສິນ຺ຕິ ສມນຸຎ຺ໂຎ ອາສິໍ. ສຸຣາເມຣຍມາຘຸກາຕິ ປິຏ຺ຐສຸຣາທິສຸຣຎ຺ຈ ປຸປ຺ຜາສວາທິເມຣຍຎ຺ຈ ປກ຺ກມຘຸ ວິຍ ມຘຸຣໍ ມຎ຺ຎມານາ. ເຍ ຊນາ ປຐມາສຸ ໂນຕິ ເຍ ໂນ ຄາເມ ຊນາ ປຐມໍ ເອວຣູປາ ອາສຸໍ ອເຫສຸໍ. ພຫູນໍ ເຕຕິ ເຕ ເອກທິວສໍ ເອກສ຺ມິໍ ຉເຓ ປຕ຺ເຕ ພຫູນໍ ອນຕ຺ຖາຍ ມຊ຺ຊປານໍ ອກປ຺ປຍິໍສຸ.

ຣາຊາ ເຕສໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ຈີວຣສາຏເກ ຈ ເຠສຊ຺ຊານິ ຈ ທຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ເຕປິ ຕສ຺ສ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອຄມໍສຸ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣາຊາ ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ ວິຣຕ຺ໂຕ ອນເປກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ນານຄ຺ຄຣສໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ອນາລປິຕ຺ວາ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ວິຣຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ເສຕຠິຕ຺ຕິຍໍ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ໂສ ຌານປ຺ປຕ຺ໂຕ ກາເມ ຄຣຫນ຺ໂຕ –

໖໗.

‘‘ຘິຣຕ຺ຖຸ ສຸພຫູ ກາເມ, ທຸຄ຺ຄນ຺ເຘ ພຫຸກຓ຺ຏເກ;

ເຍ ອຫໍ ປຏິເສວນ຺ໂຕ, ນາລຠິໍ ຕາທິສໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ. – ຄາຖມາຫ;

ຕຕ຺ຖ ພຫຸກຓ຺ຏເກຕິ ພຫູ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕ. ເຍ ອຫນ຺ຕິ ໂຍ ອຫໍ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ຕາທິສນ຺ຕິ ເອຕາທິສໍ ກິເລສຣຫິຕໍ ຌານສຸຂໍ.

ອຖສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສີ ‘‘ອຍໍ ຣາຊາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຣູໂປ ອໂຫສິ, ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ອກເຖຕ຺ວາວ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິຏ຺ໂຐ, ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ ຕາວ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສິຣິຄພ຺ຠທ຺ວາເຣ ຐິຕາ ຣຎ຺ໂຎ ກາເມສຸ ຄຣຫນ຺ຕສ຺ສ ອຸທານໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຕ຺ວໍ ກາເມ ຄຣຫສິ, ກາມສຸຂສທິສໍ ນາມ ສຸຂໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ກາເມ ວຓ຺ເຓນ຺ຕີ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໖໘.

‘‘ມຫສ຺ສາທາ ສຸຂາ ກາມາ, ນຕ຺ຖິ ກາມາ ປຣໍ ສຸຂໍ;

ເຍ ກາເມ ປຏິເສວນ຺ຕິ, ສຄ຺ຄໍ ເຕ ອຸປປຊ຺ຊເຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຫສ຺ສາທາຕິ ມຫາຣາຊ, ເອເຕ ກາມາ ນາມ ມຫາອສ຺ສາທາ, ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ອຎ຺ຎໍ ສຸຂໍ ນຕ຺ຖິ. ກາມເສວິໂນ ຫິ ອປາເຍ ອນຸປຄມ຺ມ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ‘‘ນສ຺ສ ວສລິ, ກິໍ ກເຖສິ, ກາເມສຸ ສຸຂໍ ນາມ ກຸໂຕ ອຕ຺ຖິ, ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂາ ເອເຕ’’ຕິ ຄຣຫນ຺ໂຕ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໖໙.

‘‘ອປ຺ປສ຺ສາທາ ທຸຂາ ກາມາ, ນຕ຺ຖິ ກາມາ ປຣໍ ທຸຂໍ;

ເຍ ກາເມ ປຏິເສວນ຺ຕິ, ນິຣຍໍ ເຕ ອຸປປຊ຺ຊເຣ.

໗໐.

‘‘ອສີ ຍຖາ ສຸນິສິໂຕ, ເນຕ຺ຕິໍໂສວ ສຸປາຍິໂກ;

ສຕ຺ຕີວ ອຸຣສິ ຂິຕ຺ຕາ, ກາມາ ທຸກ຺ຂຕຣາ ຕໂຕ.

໗໑.

‘‘ອງ຺ຄາຣານໍວ ຊລິຕໍ, ກາສຸໍ ສາຘິກໂປຣິສໍ;

ຜາລໍວ ທິວສໍຕຕ຺ຕໍ, ກາມາ ທຸກ຺ຂຕຣາ ຕໂຕ.

໗໒.

‘‘ວິສໍ ຍຖາ ຫລາຫລໍ, ເຕລໍ ປກ຺ກຸຖິຕໍ ຍຖາ;

ຕມ຺ພໂລຫວິລີນໍວ, ກາມາ ທຸກ຺ຂຕຣາ ຕໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເນຕ຺ຕິໍໂສຕິ ນິກ຺ກຣຸໂຓ, ອິທມ຺ປິ ເອກສ຺ສ ຂຄ຺ຄສ຺ສ ນາມໍ. ທຸກ຺ຂຕຣາຕິ ເອວໍ ຊລິຕງ຺ຄາຣກາສຸໍ ວາ ທິວສໍ ຕຕ຺ຕໍ ຜາລໍ ວາ ປຏິຈ຺ຈ ຍໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໂຕປິ ກາມາເຍວ ທຸກ຺ຂຕຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນນ຺ຕຣຄາຖາຍ ຍຖາ ເອຕານິ ວິສາທີນິ ທຸກ຺ຂາວຫນໂຕ ທຸກ຺ຂານິ, ເອວໍ ກາມາປິ ທຸກ຺ຂາ, ຕໍ ປນ ກາມທຸກ຺ຂໍ ອິຕເຣຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ທຸກ຺ຂຕຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ເທວິຍາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ອມຈ຺ເຈ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ‘‘ໂຠນ຺ໂຕ ອມຈ຺ຈາ, ຕຸມ຺ເຫ ຣຊ຺ຊໍ ປຏິປຊ຺ຊຖ, ອຫໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ໂຣທນ຺ຕສ຺ສ ປຣິເທວນ຺ຕສ຺ສ ອຸຏ຺ຐາຍ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ອນິລປເຖເນວ ອຸຕ຺ຕຣຫິມວນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣມຓີເຍ ປເທເສ ອສ຺ສມໍ ມາເປຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ກິເລໂສ ຂຸທ຺ທໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກປິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ນິຄ຺ຄຫິຕພ຺ໂພເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ຕທາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ປຣິນິພ຺ພາຍິໍສຸ, ເທວີ ຣາຫຸລມາຕາ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ປານີຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໔໖໐] ໖. ຍຸຘຎ຺ຈຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈປຣິພ຺ຍູຬ຺ຫນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກທິວສຎ຺ຫິ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ສນ຺ນິປຕິຕາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອາວຸໂສ, ສເຈ ທສພໂລ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສິສ຺ສ, ສກລຈກ຺ກວາຬຄພ຺ເຠ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາ ອຠວິສ຺ສ ສຕ຺ຕຣຕນສມນ຺ນາຄໂຕ ຈຕຸຣິທ຺ຘີຫິ ສມິທ຺ໂຘ ປໂຣສຫສ຺ສປຸຕ຺ຕປຣິວາໂຣ, ໂສ ເອວຣູປໍ ສິຣິວິຠວໍ ປຫາຍ ກາເມສຸ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມເຍ ຉນ຺ນສຫາໂຍວ ກຓ຺ຏກມາຣຸຍ຺ຫ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອໂນມນທີຕີເຣ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ທຸກ຺ກຣກາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ຄຸຓກຖໍ ກຖຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອິທາເນວ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ທ຺ວາທສໂຍຊນິເກ ພາຣາຓສິນຄເຣ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ຣມ຺ມນຄເຣ ສພ຺ພທຕ຺ໂຕ ນາມ ຣາຊາ ອໂຫສິ. ອຍຎ຺ຫິ ພາຣາຓສີ ອຸທຍຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໑.໓໗ ອາທໂຍ) ສຸຣຸນ຺ຘນນຄຣໍ ນາມ ຊາຕາ, ຈູຬສຸຕໂສມຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໑໗.໑໙໕ ອາທໂຍ) ສຸທສ຺ສນໍ ນາມ, ໂສຓນນ຺ທຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໐.໙໒ ອາທໂຍ) ພ຺ຣຫ຺ມວຑ຺ຒນໍ ນາມ, ຂຓ຺ຑຫາລຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໙໘໒ ອາທໂຍ) ປຸປ຺ຜວຕີ ນາມ, ສງ຺ຂພ຺ຣາຫ຺ມຓຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໐.໓໙ ອາທໂຍ) ໂມຬິນີ ນາມ, ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຍຸຘຎ຺ຈຍຊາຕເກ ຣມ຺ມນຄຣໍ ນາມ ອໂຫສິ. ເອວມສ຺ສາ ກທາຈິ ນາມໍ ປຣິວຕ຺ຕຕິ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພທຕ຺ຕຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ຕສຫສ຺ສໍ ອໂຫສິ. ຍຸຘຎ຺ຈຍສ຺ສ ນາມ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຣຊ຺ຊໍ ອທາສິ. ໂສ ທິວເສ ທິວເສ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ເອວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກາເລ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ປາໂຕວ ຣຖວຣມາຣຸຍ຺ຫ ມຫນ຺ເຕນ ສິຣິວິຠເວນ ອຸຍ຺ຍານກີຬໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຣຸກ຺ຂຄ຺ຄຕິຓຄ຺ຄສາຂຄ຺ຄມກ຺ກຏກສຸຕ຺ຕຊາລາທີສຸ ມຸຕ຺ຕາຊາລາກາເຣນ ລຄ຺ຄິຕອຸສ຺ສວພິນ຺ທູນິ ທິສ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ກິໍ ນາເມຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເອເຕ ເທວ, ຫິມສມເຍ ປຕນກອຸສ຺ສວພິນ຺ທູນິ ນາມາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ທິວສຠາຄໍ ອຸຍ຺ຍາເນ ກີຬິຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫກາເລ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຕ ອທິສ຺ວາວ ‘‘ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ກຫໍ ນຸ ໂຂ ເອເຕ ອຸສ຺ສວພິນ຺ທູ, ນ ເຕ ອິທານິ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເທວ, ເຕ ສູຣິເຍ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ສພ຺ເພວ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຖວິຍໍ ປຕນ຺ຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ສໍເວຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕສງ຺ຂາຣາປິ ຕິຓຄ຺ເຄ ອຸສ຺ສວພິນ຺ທຸສທິສາວ, ມຍາ ພ຺ຍາຘິຊຣາມຣເຓຫິ ອປີຬິເຕເຍວ ມາຕາປິຕໂຣ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອຸສ຺ສວພິນ຺ທຸເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອາທິຕ຺ເຕ ວິຍ ຕໂຍ ຠເວ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕາຍ ວິນິຈ຺ຉຍສາລາຍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ປິຕຸ ສນ຺ຕິກໍເຍວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໓.

‘‘ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈປຣິພ຺ຍູຬ຺ຫໍ, ອຫໍ ວນ຺ເທ ຣເຖສຠໍ;

ປພ຺ພຊິສ຺ສາມຫໍ ຣາຊ, ຕໍ ເທໂວ ອນຸມຎ຺ຎຕູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຣິພ຺ຍູຬ຺ຫນ຺ຕິ ປຣິວາຣິຕໍ. ຕໍ ເທໂວຕິ ຕໍ ມມ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ເທໂວ ອນຸຊານາຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ນໍ ຣາຊາ ນິວາເຣນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໔.

‘‘ສເຈ ເຕ ອູນໍ ກາເມຫິ, ອຫໍ ປຣິປູຣຍາມິ ເຕ;

ໂຍ ຕໍ ຫິໍ ສຕິ ວາເຣມິ, ມາ ປພ຺ພຊ ຍຸຘຎ຺ຈຍາ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກຸມາໂຣ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໕.

‘‘ນ ມຕ຺ຖິ ອູນໍ ກາເມຫິ, ຫິໍສິຕາ ເມ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ທີປຎ຺ຈ ກາຕຸມິຈ຺ຉາມິ, ຍໍ ຊຣາ ນາຠິກີຣຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທີປຎ຺ຈາຕິ ຕາຕ ເນວ ມຍ຺ຫໍ ກາເມຫິ ອູນໍ ອຕ຺ຖິ, ນ ມໍ ຫິໍສນ຺ໂຕ ໂກຈິ ວິຊ຺ຊຕິ, ອຫໍ ປນ ປຣໂລກຄມນາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐໍ ກາຕຸມິຈ຺ຉາມິ. ກີທິສໍ? ຍໍ ຊຣາ ນາຠິກີຣຕິ ນ ວິທ຺ຘໍເສຕິ, ຕມຫໍ ກາຕຸມິຈ຺ຉາມິ, ອມຕມຫານິພ຺ພານໍ ຄເວສິສ຺ສາມິ, ນ ເມ ກາເມຫິ ອຕ຺ໂຖ, ອນຸຊານາຖ ມໍ, ມຫາຣາຊາຕິ ວທຕິ.

ອິຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຸມາໂຣ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ, ຣາຊາ ‘‘ມາ ປພ຺ພຊາ’’ຕິ ວາເຣຕິ. ຕມຕ຺ຖມາວິກໂຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອຸປຑ຺ຒໍ ຄາຖມາຫ –

໗໖.

‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ວາ ປິຕຣໍ ຍາເຈ, ປິຕາ ວາ ປຸຕ຺ຕໂມຣສ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວາ-ກາໂຣ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຕ຺ໂຕ ຈ ປິຕຣໍ ຍາຈຕິ, ປິຕາ ຈ ໂອຣສໍ ປຸຕ຺ຕໍ ຍາຈຕີ’’ຕິ.

ເສສໍ ອຸປຑ຺ຒຄາຖໍ ຣາຊາ ອາຫ –

‘‘ເນຄໂມ ຕໍ ຍາເຈ ຕາຕ, ມາ ປພ຺ພຊ ຍຸຘຎ຺ຈຍາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອຍໍ ເຕ ຕາຕ ນິຄມວາສິມຫາຊໂນ ຍາຈຕິ, ນຄຣຊໂນປິ ມາ ຕ຺ວໍ ປພ຺ພຊາຕິ.

ກຸມາໂຣ ປຸນປິ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໗.

‘‘ມາ ມໍ ເທວ ນິວາເຣຫິ, ປພ຺ພຊນ຺ຕໍ ຣເຖສຠ;

ມາຫໍ ກາເມຫິ ສມ຺ມຕ຺ໂຕ, ຊຣາຍ ວສມນ຺ວຄູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວສມນ຺ວຄູຕິ ມາ ອຫໍ ກາເມຫິ ສມ຺ມຕ຺ໂຕ ປມຕ຺ໂຕ ຊຣາຍ ວສຄາມີ ນາມ ໂຫມິ, ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ປນ ເຂເປຕ຺ວາ ຍຖາ ຈ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນໂກ ໂຫມິ,. ຕຖາ ມໍ ໂອໂລເກຫີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ຣາຊາ ອປ຺ປຏິຠາໂຓ ອໂຫສິ. ມາຕາ ປນສ຺ສ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ, ເທວິ, ປິຕຣໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານາເປຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ຕຸມ຺ເຫ ກເຖຖາ’’ຕິ ນິຣສ຺ສາເສນ ມຸເຂນ ສຸວຓ຺ຓສິວິກາຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ສີຆໍ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍາຈມານາ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໗໘.

‘‘ອຫໍ ຕໍ ຕາຕ ຍາຈາມິ, ອຫໍ ປຸຕ຺ຕ ນິວາຣເຍ;

ຈິຣໍ ຕໍ ທຏ຺ຐຸມິຈ຺ຉາມິ, ມາ ປພ຺ພຊ ຍຸຘຎ຺ຈຍາ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກຸມາໂຣ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໙.

‘‘ອຸສ຺ສາໂວວ ຕິຓຄ຺ຄມ຺ຫິ, ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນໍ ປຕິ;

ເອວມາຍຸ ມນຸສ຺ສານໍ, ມາ ມໍ ອມ຺ມ ນິວາຣຍາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອມ຺ມ, ຍຖາ ຕິຓຄ຺ເຄ ອຸສ຺ສວພິນ຺ທຸ ສູຣິຍສ຺ສ ອຸຄ຺ຄມນໍ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ປຖວິຍໍ ປຕຕິ, ເອວໍ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ຕາວກາລິກໍ ອຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ, ເອວຣູເປ ໂລກສນ຺ນິວາເສ ກຖໍ ຕ຺ວໍ ຈິຣໍ ມໍ ປສ຺ສສິ, ມາ ມໍ ນິວາເຣຫີຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ສາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈິເຍວ. ຕໂຕ ມຫາສຕ຺ໂຕ ປິຕຣໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຏ຺ຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໐.

‘‘ຕຣມາໂນ ອິມໍ ຍານໍ, ອາໂຣເປຕຸ ຣເຖສຠ;

ມາ ເມ ມາຕາ ຕຣນ຺ຕສ຺ສ, ອນ຺ຕຣາຍກຣາ ອຫູ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຕາຕ ຣເຖສຠ, ອິມໍ ມມ ມາຕຣໍ ຕຣມາໂນ ປຸຣິໂສ ສຸວຓ຺ຓສິວິກາຍານໍ ອາໂຣເປຕຸ, ມາ ເມ ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓກນ຺ຕາຣໍ ຕຣນ຺ຕສ຺ສ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ມາຕາ ອນ຺ຕຣາຍກຣາ ອຫູຕິ.

ຣາຊາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຠທ຺ເທ, ຕວ ສິວິກາຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ຣຕິວຑ຺ຒນປາສາທໍ ອຠິຣຸຫາ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ນາຣີຄຓປຣິວຸຕາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ‘‘ກາ ນຸ ໂຂ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕີ’’ຕິ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐານໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ອຏ຺ຐາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຸ ຄຕກາເລ ປຸນ ປິຕຣໍ ຍາຈິ. ຣາຊາ ປຏິພາຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ຕາຕ, ຕວ ມນໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຫິ, ປພ຺ພຊາຫີ’’ຕິ ອນຸຊານິ. ຣຎ຺ໂຎ ອນຸຎ຺ຎາຕກາເລ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ກນິຏ຺ໂຐ ຍຸຘິຏ຺ຐິລກຸມາໂຣ ນາມ ປິຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ມຍ຺ຫໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານາຖາ’’ຕິ ອນຸຊານາເປສິ. ອຸໂຠປິ ຠາຕໂຣ ປິຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ກາເມ ປຫາຍ ມຫາຊນປຣິວຸຕາ ວິນິຈ຺ຉຍໂຕ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ເທວີປິ ມຫາສຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ມມ ປຸຕ຺ເຕ ປພ຺ພຊິເຕ ຣມ຺ມນຄຣໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຣິເທວມານາ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໘໑.

‘‘ອຠິຘາວຖ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ສຸຎ຺ຎໍ ເຫສ຺ສຕິ ຣມ຺ມກໍ;

ຍຸຘຎ຺ຈໂຍ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ, ສພ຺ພທຕ຺ເຕນ ຣາຊິນາ.

໘໒.

‘‘ໂຍຫຸ ເສຏ຺ໂຐ ສຫສ຺ສສ຺ສ, ຍຸວາ ກຎ຺ຈນສນ຺ນິໂຠ;

ໂສຍໍ ກຸມາໂຣ ປພ຺ພຊິໂຕ, ກາສາຍວສໂນ ພລີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຠິຘາວຖາຕິ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕາ ນາຣິໂຍ ສພ຺ພາ ເວເຄນ ຘາວຖາຕິ ອາຓາເປຕິ. ຠທ຺ທນ຺ເຕຕິ ເອວໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ທໍ ຕວ ໂຫຕູ’’ຕິ ວທຖ. ຣມ຺ມກນ຺ຕິ ຣມ຺ມນຄຣໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ໂຍຫຸ ເສຏ຺ໂຐຕິ ໂຍ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ ສຫສ຺ສສ຺ສ ເສຏ຺ໂຐ ອໂຫສິ, ໂສ ປພ຺ພຊິໂຕຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ສນ຺ຘາເຍວມາຫ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ນ ຕາວ ປພ຺ພຊຕິ. ໂສ ຫິ ມາຕາປິຕໂຣ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ກນິຏ຺ຐໍ ຍຸຘິຏ຺ຐິລກຸມາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ມຫາຊນໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ຠາຕໂຣ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມໂນຣເມ ຐາເນ ອສ຺ສມປທໍ ກຣິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຌານາຠິຎ຺ຎໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ວນມູລຜລາທີຫິ ຍາວຊີວໍ ຍາເປຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍຓາ ອເຫສຸໍ. ຕມຕ຺ຖໍ ໂອສາເນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາຍ ທີເປຕິ –

໘໓.

‘‘ອຸໂຠ ກຸມາຣາ ປພ຺ພຊິຕາ, ຍຸຘຎ຺ຈໂຍ ຍຸຘິຏ຺ຐິໂລ;

ປຫາຍ ມາຕາປິຕໂຣ, ສງ຺ຄໍ ເຉຕ຺ວານ ມຈ຺ຈຸໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຈ຺ຈຸໂນຕິ ມາຣສ຺ສ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຠິກ຺ຂເວ, ຍຸຘຎ຺ຈໂຍ ຈ ຍຸຘິຏ຺ຐິໂລ ຈ ເຕ ອຸໂຠປິ ກຸມາຣາ ມາຕາປິຕໂຣ ປຫາຍ ມາຣສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ຣາຄໂທສໂມຫສງ຺ຄໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕາຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ‘‘ນ ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ຕຖາຄໂຕ ຣຊ຺ຊໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມາຕາປິຕໂຣ ມຫາຣາຊກຸລານິ ອເຫສຸໍ, ຍຸຘິຏ຺ຐິລກຸມາໂຣ ອານນ຺ໂທ, ຍຸຘຎ຺ຈໂຍ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຍຸຘຎ຺ຈຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໔໖໑] ໗. ທສຣຖຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເອຖ ລກ຺ຂຓ ສີຕາ ຈາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ມຕປິຕິກໍ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ຫິ ປິຕຣິ ກາລກເຕ ໂສກາຠິຠູໂຕ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ປຫາຍ ໂສການຸວຕ຺ຕໂກວ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລູປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ປຸນທິວເສ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂູ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ເອກໍ ປຈ຺ຉາສມຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ ມຘຸຣວຈເນນ ອາລປນ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ໂສຈສິ ອຸປາສກາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ປິຕຸໂສໂກ ມໍ ພາຘຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຸປາສກ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ອຏ຺ຐວິເຘ ໂລກຘມ຺ເມ ຕຖໂຕ ຊານນ຺ຕາ ປິຕຣິ ກາລກເຕ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ໂສກໍ ນ ກຣິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ທສຣຖມຫາຣາຊາ ນາມ ອຄຕິຄມນໍ ປຫາຍ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕສ຺ສ ໂສຬສນ຺ນໍ ອິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານໍ ເຊຏ຺ຐິກາ ອຄ຺ຄມເຫສີ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ເຕ ເອກຎ຺ຈ ຘີຕຣໍ ວິຊາຍິ. ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ຣາມປຓ຺ຑິໂຕ ນາມ ອໂຫສິ, ທຸຕິໂຍ ລກ຺ຂຓກຸມາໂຣ ນາມ, ຘີຕາ ສີຕາ ເທວີ ນາມ. ອປຣຠາເຄ ມເຫສີ ກາລມກາສິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສາ ກາລກຕາຍ ຈິຣຕຣໍ ໂສກວສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອມຈ຺ເຈຫິ ສຎ຺ຎາປິໂຕ ຕສ຺ສາ ກຕ຺ຕພ຺ພປຣິຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ສາ ຣຎ຺ໂຎ ປິຍາ ອໂຫສິ ມນາປາ. ສາປິ ອປຣຠາເຄ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ລທ຺ຘຄພ຺ຠປຣິຫາຣາ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ, ‘‘ຠຣຕກຸມາໂຣ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ຣາຊາ ປຸຕ຺ຕສິເນເຫນ ‘‘ຠທ຺ເທ, ວຣໍ ເຕ ທມ຺ມິ, ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຄຫິຕກໍ ກຕ຺ວາ ຐເປຕ຺ວາ ກຸມາຣສ຺ສ ສຕ຺ຕຏ຺ຐວສ຺ສກາເລ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວໂຣ ທິນ຺ໂນ, ອິທານິສ຺ສ ວຣໍ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຄຓ຺ຫ, ຠທ຺ເທຕິ. ‘‘ເທວ, ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເມ ຣຊ຺ຊໍ ເທຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຣາຊາ ອຈ຺ຉຣໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນສ຺ສ, ວສລິ, ມຍ຺ຫໍ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ຕາ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘາ ວິຍ ຊລນ຺ຕິ, ເຕ ມາຣາເປຕ຺ວາ ຕວ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຣຊ຺ຊໍ ຍາຈສີ’’ຕິ ຕຊ຺ເຊສິ. ສາ ຠີຕາ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສຸປິ ທິວເສສຸ ຣາຊານໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຣຊ຺ຊເມວ ຍາຈິ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສາ ຕໍ ວຣໍ ອທຕ຺ວາວ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມາຕຸຄາໂມ ນາມ ອກຕຎ຺ຎູ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠີ, ອຍໍ ເມ ກູຏປຓ຺ຓໍ ວາ ກູຏລຎ຺ຊໍ ວາ ກຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕ ຆາຕາເປຍ຺ຍາ’’ຕິ. ໂສ ປຸຕ຺ເຕ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິຘ ວສນ຺ຕານໍ ອນ຺ຕຣາໂຍປິ ຠເວຍ຺ຍ, ຕຸມ຺ເຫ ສາມນ຺ຕຣຊ຺ຊໍ ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມມ ມຣຓກາເລ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸລສນ຺ຕກໍ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ເນມິຕ຺ຕເກ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຍຸປຣິຈ຺ເຉທໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ຎານິ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕາ, ອິໂຕ ທ຺ວາທສວສ຺ສຈ຺ຈເຍນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຣທນ຺ຕາ ປາສາທາ ໂອຕຣິໍສຸ. ສີຕາ ເທວີ ‘‘ອຫມ຺ປິ ຠາຕິເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປິຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຣທນ຺ຕີ ນິກ຺ຂມິ. ຕໂຍປິ ຊນາ ມຫາປຣິວາຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສມ຺ປນ຺ໂນທເກ ສຸລຠຜລາຜເລ ປເທເສ ອສ຺ສມໍ ມາເປຕ຺ວາ ຜລາຜເລນ ຍາເປນ຺ຕາ ວສິໍສຸ.

ລກ຺ຂຓປຓ຺ຑິໂຕ ຈ ສີຕາ ຈ ຣາມປຓ຺ຑິຕໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອມ຺ຫາກໍ ປິຕຸຏ຺ຐາເນ ຐິຕາ, ຕສ຺ມາ ອສ຺ສເມເຍວ ໂຫຖ, ມຍໍ ຜລາຜລໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ໂປເສສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣາມປຓ຺ຑິໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ໂຫຕິ. ອິຕເຣ ທ຺ເວ ຜລາຜລໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕໍ ປຏິຊຄ຺ຄິໍສຸ. ເອວໍ ເຕສໍ ຜລາຜເລນ ຍາເປຕ຺ວາ ວສນ຺ຕານໍ ທສຣຖມຫາຣາຊາ ປຸຕ຺ຕໂສເກນ ນວເມ ສໍວຈ຺ຉເຣ ກາລມກາສິ. ຕສ຺ສ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກາເຣຕ຺ວາ ເທວີ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠຣຕກຸມາຣສ຺ສ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອມຈ຺ຈາ ປນ ‘‘ຉຕ຺ຕສ຺ສາມິກາ ອຣຎ຺ເຎ ວສນ຺ຕີ’’ຕິ ນ ອທໍສຸ. ຠຣຕກຸມາໂຣ ‘‘ມມ ຠາຕຣໍ ຣາມປຓ຺ຑິຕໍ ອຣຎ຺ຎໂຕ ອາເນຕ຺ວາ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຎ຺ຈຣາຊກກຸຘຠຓ຺ຑານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ ຕສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິວາເສຕ຺ວາ ກຕິປເຍຫິ ອມຈ຺ເຈຫິ ສທ຺ຘິໍ ລກ຺ຂຓປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ຈ ສີຕາຍ ຈ ອຣຎ຺ຎໍ ຄຕກາເລ ອສ຺ສມປທໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອສ຺ສມປທທ຺ວາເຣ ຐປິຕກຎ຺ຈນຣູປກໍ ວິຍ ຣາມປຓ຺ຑິຕໍ ນິຣາສງ຺ກໍ ສຸຂນິສິນ຺ນໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ສທ຺ຘິໍ ອມຈ຺ເຈຫິ ປາເທສຸ ປຕິຕ຺ວາ ໂຣທຕິ. ຣາມປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ເນວ ໂສຈິ, ນ ປຣິເທວິ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍວິກາຣມຕ຺ຕມ຺ປິສ຺ສ ນາໂຫສິ. ຠຣຕສ຺ສ ປນ ໂຣທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນກາເລ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ອິຕເຣ ທ຺ເວ ຜລາຜລໍ ອາທາຍ ອາຄມິໍສຸ. ຣາມປຓ຺ຑິໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິເມ ທຫຣາ ມຍ຺ຫໍ ວິຍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນປຎ຺ຎາ ເອເຕສໍ ນຕ຺ຖິ, ສຫສາ ‘ປິຕາ ໂວ ມໂຕ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂສກໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕານໍ ຫທຍມ຺ປິ ເຕສໍ ຜເລຍ຺ຍ, ອຸປາເຍນ ເຕ ອຸທກໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ເອຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ເນສໍ ປຸຣໂຕ ເອກໍ ອຸທກຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອຕິຈິເຣນ ອາຄຕາ, ອິທໍ ໂວ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ໂຫຕຸ, ອິມໍ ອຸທກໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຖາ’’ຕິ ອຸປຑ຺ຒຄາຖໍ ຕາວ ອາຫ –

໘໔.

‘‘ເອຖ ລກ຺ຂຓ ສີຕາ ຈ, ອຸໂຠ ໂອຕຣໂຖທກ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ເອຖ ລກ຺ຂຓ ສີຕາ ຈ ອາຄຈ຺ຉຖ, ອຸໂຠປິ ໂອຕຣຖ ອຸທກນ຺ຕິ;

ເຕ ເອກວຈເນເນວ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ປິຕຸ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈນ຺ໂຕ ເສສໍ ອຸປຑ຺ຒຄາຖມາຫ –

‘‘ເອວາຍໍ ຠຣໂຕ ອາຫ, ຣາຊາ ທສຣໂຖ ມໂຕ’’ຕິ.

ເຕ ປິຕຸ ມຕສາສນໍ ສຸຕ຺ວາວ ວິສຎ຺ຎາ ອເຫສຸໍ. ປຸນປິ ເນສໍ ກເຖສິ, ປຸນປິ ເຕ ວິສຎ຺ຎາ ອເຫສຸນ຺ຕິ ເອວໍ ຍາວຕຕິຍໍ ວິສຎ຺ຎິຕໍ ປຕ຺ເຕ ເຕ ອມຈ຺ຈາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸທກາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຖເລ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ລທ຺ຘສ຺ສາເສສຸ ເຕສຸ ສພ຺ເພ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ໂຣທິຕ຺ວາ ປຣິເທວິຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ຕທາ ຠຣຕກຸມາໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຠາຕາ ລກ຺ຂຓກຸມາໂຣ ຈ ຠຄິນີ ຈ ສີຕາ ເທວີ ປິຕຸ ມຕສາສນໍ ສຸຕ຺ວາວ ໂສກໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຣາມປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ເນວ ໂສຈຕິ, ນ ປຣິເທວຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ຕສ຺ສ ອໂສຈນກາຣຓໍ, ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໘໕.

‘‘ເກນ ຣາມປ຺ປຠາເວນ, ໂສຈິຕພ຺ພໍ ນ ໂສຈສິ;

ປິຕຣໍ ກາລກຕໍ ສຸຕ຺ວາ, ນ ຕໍ ປສຫເຕ ທຸຂ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຠາເວນາຕິ ອານຸຠາເວນ. ນ ຕໍ ປສຫເຕ ທຸຂນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ເກນ ກາຣເຓນ ຕໍ ນ ປີເຬຕິ, ກິໍ ເຕ ອໂສຈນກາຣຓໍ, ກເຖຫິ ຕາວ ນນ຺ຕິ.

ອຖສ຺ສ ຣາມປຓ຺ຑິໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອໂສຈນກາຣຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ –

໘໖.

‘‘ຍໍ ນ ສກ຺ກາ ນິປາເລຕຸໍ, ໂປເສນ ລປຕໍ ພຫຸໍ;

ສ ກິສ຺ສ ວິຎ຺ຎູ ເມຘາວີ, ອຕ຺ຕານມຸປຕາປເຍ.

໘໗.

‘‘ທຫຣາ ຈ ຫິ ວຸທ຺ຘາ ຈ, ເຍ ພາລາ ເຍ ຈ ປຓ຺ຑິຕາ;

ອຑ຺ຒາ ເຈວ ທລິທ຺ທາ ຈ, ສພ຺ເພ ມຈ຺ຈຸປຣາຍຓາ.

໘໘.

‘‘ຜລານມິວ ປກ຺ການໍ, ນິຈ຺ຈໍ ປຕນໂຕ ຠຍໍ;

ເອວໍ ຊາຕານ ມຈ຺ຈານໍ, ນິຈ຺ຈໍ ມຣຓໂຕ ຠຍໍ.

໘໙.

‘‘ສາຍເມເກ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ປາໂຕ ທິຏ຺ຐາ ພຫຸຊ຺ຊນາ;

ປາໂຕ ເອເກ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ສາຍໍ ທິຏ຺ຐາ ພຫຸຊ຺ຊນາ.

໙໐.

‘‘ປຣິເທວຍມາໂນ ເຈ, ກິຎ຺ຈິທຕ຺ຖໍ ອຸທພ຺ພເຫ;

ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ຫິໍສມຕ຺ຕານໍ, ກຍິຣາ ຕໍ ວິຈກ຺ຂໂຓ.

໙໑.

‘‘ກິໂສ ວິວຓ຺ໂຓ ຠວຕິ, ຫິໍສມຕ຺ຕານມຕ຺ຕໂນ;

ນ ເຕນ ເປຕາ ປາເລນ຺ຕິ, ນິຣຕ຺ຖາ ປຣິເທວນາ.

໙໒.

‘‘ຍຖາ ສຣຓມາທິຕ຺ຕໍ, ວາຣິນາ ປຣິນິພ຺ພເຍ;

ເອວມ຺ປິ ຘີໂຣ ສຸຕວາ, ເມຘາວີ ປຓ຺ຑິໂຕ ນໂຣ;

ຂິປ຺ປມຸປ຺ປຕິຕໍ ໂສກໍ, ວາໂຕ ຕູລໍວ ຘໍສເຍ.

໙໓.

‘‘ມຈ຺ໂຈ ເອໂກວ ອຈ຺ເຈຕິ, ເອໂກວ ຊາຍເຕ ກຸເລ;

ສໍໂຍຄປຣມາຕ຺ເວວ, ສມ຺ໂຠຄາ ສພ຺ພປາຓິນໍ.

໙໔.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ຘີຣສ຺ສ ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ, ສມ຺ປສ຺ສໂຕ ໂລກມິມໍ ປຣຎ຺ຈ;

ອຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມໍ ຫທຍໍ ມນຎ຺ຈ, ໂສກາ ມຫນ຺ຕາປິ ນ ຕາປຍນ຺ຕິ.

໙໕.

‘‘ໂສຫໍ ທສ຺ສຎ຺ຈ ໂຠກ຺ຂຎ຺ຈ, ຠຣິສ຺ສາມິ ຈ ຎາຕເກ;

ເສສຎ຺ຈ ປາລຍິສ຺ສາມິ, ກິຈ຺ຈເມຕໍ ວິຊານໂຕ’’ຕິ. –

ອິມາຫິ ທສຫິ ຄາຖາຫິ ອນິຈ຺ຈຕໍ ປກາເສຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນິປາເລຕຸນ຺ຕິ ຣກ຺ຂິຕຸໍ. ລປຕນ຺ຕິ ລປນ຺ຕານໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ຕາຕ ຠຣຕ, ຍໍ ສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕໍ ພຫຸມ຺ປິ ວິລປນ຺ຕານໍ ປຸຣິສານໍ ເອເກນາປິ ມາ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊີຕິ ນ ສກ຺ກາ ຣກ຺ຂິຕຸໍ, ໂສ ທານິ ມາທິໂສ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ເມ ຕຖໂຕ ຊານນ຺ໂຕ ວິຎ຺ຎູ ເມຘາວີ ປຓ຺ຑິໂຕ ມຣຓປຣິໂຍສານຊີວິເຕສຸ ສຕ຺ເຕສຸ ກິສ຺ສ ອຕ຺ຕານມຸປຕາປເຍ, ກິໍກາຣຓາ ອນຸປກາເຣນ ໂສກທຸກ຺ເຂນ ອຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຕາເປຍ຺ຍາ’’ຕິ.

ທຫຣາ ຈາຕິ ຄາຖາ ‘‘ມຈ຺ຈຸ ນາເມສ ຕາຕ ຠຣຕ, ເນວ ສຸວຓ຺ຓຣູປກສທິສານໍ ທຫຣານໍ ຂຕ຺ຕິຍກຸມາຣກາທີນໍ, ນ ວຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ຕານໍ ມຫາໂຍຘານໍ, ນ ພາລານໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສຕ຺ຕານໍ, ນ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ປຓ຺ຑິຕານໍ, ນ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິອາທີນໍ ອິສ຺ສຣານໍ, ນ ນິທ຺ຘນານໍ ທລິທ຺ທາທີນໍ ລຊ຺ຊຕິ, ສພ຺ເພປິເມ ສຕ຺ຕາ ມຈ຺ຈຸປຣາຍຓາ ມຣຓມຸເຂ ສໍຠຄ຺ຄວິຠຄ຺ຄາ ຠວນ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕາ.

ນິຈ຺ຈໍ ປຕນໂຕຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ຫິ ຕາຕ ຠຣຕ, ປກ຺ການໍ ຜລານໍ ປກ຺ກກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ອິທານິ ວຓ຺ຏາ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຕິສ຺ສນ຺ຕິ, ອິທານິ ປຕິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ປຕນໂຕ ຠຍໍ ນິຈ຺ຈໍ ຘຸວໍ ເອກໍສິກເມວ ຠວຕິ, ເອວໍ ອາສງ຺ກນີຍໂຕ ເອວໍ ຊາຕານໍ ມຈ຺ຈານມ຺ປິ ເອກໍສິກໍເຍວ ມຣຓໂຕ ຠຍໍ, ນຕ຺ຖິ ໂສ ຂໂຓ ວາ ລໂຍ ວາ ຍຕ຺ຖ ເຕສໍ ມຣຓໍ ນ ອາສງ຺ກິຕພ຺ພໍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ.

ສາຍນ຺ຕິ ວິກາເລ. ອິມິນາ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຈ ທິຏ຺ຐານໍ ທິວສຠາເຄ ອທສ຺ສນໍ, ທິວສຠາເຄ ຈ ທິຏ຺ຐານໍ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ອທສ຺ສນໍ ທີເປຕິ. ກິຎ຺ຈິທຕ຺ຖນ຺ຕິ ‘‘ປິຕາ ເມ, ປຸຕ຺ໂຕ ເມ’’ຕິອາທີຫິ ປຣິເທວມາໂນວ ໂປໂສ ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ອຕ຺ຕານໍ ຫິໍສນ຺ໂຕ ກິລເມນ຺ໂຕ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ອຕ຺ຖໍ ອາຫເຣຍ຺ຍ. ກຍິຣາ ຕໍ ວິຈກ຺ຂໂຓຕິ ອຖ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຸຣິໂສ ເອວໍ ປຣິເທວໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຍສ຺ມາ ປນ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ມຕໍ ວາ ອາເນຕຸໍ ອຎ຺ຎໍ ວາ ຕສ຺ສ ວຑ຺ຒິໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ມາ ນິຣຕ຺ຖກຕ຺ຕາ ປຣິເທວິຕສ຺ສ ປຓ຺ຑິຕາ ນ ປຣິເທວນ຺ຕິ.

ອຕ຺ຕານມຕ຺ຕໂນຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕຠາວໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ເຂນ ຫິໍສນ຺ໂຕ. ນ ເຕນາຕິ ເຕນ ປຣິເທເວນ ປຣໂລກໍ ຄຕາ ສຕ຺ຕາ ນ ປາເລນ຺ຕິ ນ ຍາເປນ຺ຕິ. ນິຣຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ມຕສຕ຺ຕານໍ ອຍໍ ປຣິເທວນາ ນິຣຕ຺ຖກາ. ສຣຓນ຺ຕິ ນິວາສເຄຫໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຸຣິໂສ ອຕ຺ຕໂນ ວສນາຄາເຣ ອາທິຕ຺ເຕ ມຸຫຸຕ຺ຕມ຺ປິ ໂວສານໍ ອນາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຆຏສເຕນ ຆຏສຫສ຺ເສນ ວາຣິນາ ນິພ຺ພາປຍເຕວ, ເອວໍ ຘີໂຣ ອຸປ຺ປຕິຕໍ ໂສກໍ ຂິປ຺ປເມວ ນິພ຺ພາປເຍ. ຕູລໍ ວິຍ ຈ ວາໂຕ ຍຖາ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວໍ ຘໍສເຍ ວິທ຺ຘໍເສຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມຈ຺ໂຈ ເອໂກວ ອຈ຺ເຈຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຕາຕ ຠຣຕ, ອິເມ ສຕ຺ຕາ ກມ຺ມສ຺ສກາ ນາມ, ຕຖາ ຫິ ອິໂຕ ປຣໂລກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສຕ຺ໂຕ ເອໂກວ ອຈ຺ເຈຕິ ອຕິກ຺ກມຕິ, ຂຕ຺ຕິຍາທິກຸເລ ຊາຍມາໂນປິ ເອໂກວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຊາຍຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປນ ຎາຕິມິຕ຺ຕສໍໂຍເຄນ ‘‘ອຍໍ ເມ ປິຕາ, ອຍໍ ເມ ມາຕາ, ອຍໍ ເມ ມິຕ຺ໂຕ’’ຕິ ສໍໂຍຄປຣມາຕ຺ເວວ ສມ຺ໂຠຄາ ສພ຺ພປາຓີນໍ, ປຣມຕ຺ເຖນ ປນ ຕີສຸປິ ຠເວສຸ ກມ຺ມສ຺ສກາເວເຕ ສຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ເອເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຎາຕິມິຕ຺ຕສໍໂຍຄໍ ຎາຕິມິຕ຺ຕປຣິໂຠຄມຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອິໂຕ ປຣໍ ອຎ຺ຎໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ. ສມ຺ປສ຺ສໂຕຕິ ອິມຎ຺ຈ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ ນານາຠາວວິນາຠາວເມວ ສມ຺ມາ ປສ຺ສໂຕ. ອຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ອຏ຺ຐວິຘໂລກຘມ຺ມໍ ຊານິຕ຺ວາ. ຫທຍໍ ມນຎ຺ຈາຕິ ອິທໍ ອຸຠຍມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສວ ນາມໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ –

‘‘ລາໂຠ ອລາໂຠ ຍໂສ ອຍໂສ ຈ, ນິນ຺ທາ ປສໍສາ ຈ ສຸຂຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂໍ;

ເອເຕ ອນິຈ຺ຈາ ມນຸເຊສຸ ຘມ຺ມາ, ມາ ໂສຈ ກິໍ ໂສຈສິ ໂປຏ຺ຐປາທາ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໔.໑໑໔) –

ອິເມສໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ໂລກຘມ຺ມານໍ ເຍນ ເກນຈິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທີຍຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ອນິຈ຺ຈຕໍ ຎຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ຘີຣສ຺ສ ປິຕຸປຸຕ຺ຕມຣຓາທິວຕ຺ຖຸກາ ມຫນ຺ຕາປິ ໂສກາ ຫທຍໍ ນ ຕາປຍນ຺ຕີຕິ. ເອຕໍ ວາ ອຏ຺ຐວິຘໍ ໂລກຘມ຺ມໍ ຎຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ຫທຍວຕ຺ຖຸຎ຺ຈ ມນຎ຺ຈ ມຫນ຺ຕາປິ ໂສກາ ນ ຕາປຍນ຺ຕີຕິ ເອວມ຺ເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ໂສຫໍ ທສ຺ສຎ຺ຈ ໂຠກ຺ຂຎ຺ຈາຕິ ຄາຖາຍ – ຕາຕ ຠຣຕ, ອນ຺ຘພາລານໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິຍ ມມ ໂຣທນປຣິເທວນໍ ນາມ ນ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ, ອຫໍ ປນ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຕສ຺ສ ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ກປຓາທີນໍ ທານາຣຫານໍ ທານໍ, ຐານນ຺ຕຣາຣຫານໍ ຐານນ຺ຕຣໍ, ຍສາຣຫານໍ ຍສໍ ທສ຺ສາມິ, ປິຕຣາ ເມ ປຣິຠຸຕ຺ຕນເຍນ ອິສ຺ສຣິຍໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມິ, ຎາຕເກ ຈ ໂປເສສ຺ສາມິ, ອວເສສຎ຺ຈ ອນ຺ໂຕປຣິຊນາທິກໍ ຊນໍ ປາເລສ຺ສາມິ, ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ເອວຎ຺ຫິ ຊານໂຕ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິສສ຺ສ ອນຸຣູປໍ ກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຣິສາ ອິມໍ ຣາມປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ອນິຈ຺ຈຕາປກາສນໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ນິສ຺ໂສກາ ອເຫສຸໍ. ຕໂຕ ຠຣຕກຸມາໂຣ ຣາມປຓ຺ຑິຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ພາຣາຓສິຣຊ຺ຊໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຕາຕ ລກ຺ຂຓຎ຺ຈ, ສີຕາເທວິຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ອນຸສາສຖາຕິ. ຕຸມ຺ເຫ ປນ, ເທວາຕິ. ຕາຕ, ມມ ປິຕາ ‘‘ທ຺ວາທສວສ຺ສຈ຺ຈເຍນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ມໍ ອໂວຈ, ອຫໍ ອິທາເນວ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ວຈນກໂຣ ນາມ ນ ໂຫມິ, ອຎ຺ຎານິປິ ຕີຓິ ວສ຺ສານິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມີຕິ. ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ໂກ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກາເຣຖາ’’ຕິ. ‘‘ນ ມຍໍ ກາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຍາວ ມມາຄມນາ ອິມາ ປາທຸກາ ກາເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຕິຓປາທຸກາ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອທາສິ. ເຕ ຕໂຍປິ ຊນາ ປາທຸກາ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາມປຓ຺ຑິຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ມຫາຊນປຣິວຸຕາ ພາຣາຓສິໍ ອຄມໍສຸ. ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ປາທຸກາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສຸໍ. ອມຈ຺ຈາ ຕິຓປາທຸກາ ຣາຊປລ຺ລງ຺ເກ ຐເປຕ຺ວາ ອຑ຺ຑໍ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ຕິ. ສເຈ ທຸພ຺ພິນິຈ຺ຉິໂຕ ໂຫຕິ, ປາທຸກາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຏິຫຎ຺ຎນ຺ຕິ. ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ປຸນ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ຕິ. ສມ຺ມາ ວິນິຈ຺ຉິຕກາເລ ປາທຸກາ ນິສ຺ສທ຺ທາ ສນ຺ນິສີທນ຺ຕິ. ຣາມປຓ຺ຑິໂຕ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍວຈ຺ຉຣານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ອຣຎ຺ຎາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິນຄຣໍ ປຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ປາວິສິ. ຕສ຺ສ ອາຄມນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ກຸມາຣາ ອມຈ຺ຈຄຓປຣິວຸຕາ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສີຕໍ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ກຕ຺ວາ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ອຠິເສກໍ ອກໍສຸ. ເອວໍ ອຠິເສກປ຺ປຕ຺ໂຕ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອລງ຺ກຕຣເຖ ຐຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຈນ຺ທກປາສາທວຣສ຺ສ ມຫາຕລໍ ອຠິຣຸຫິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂສຬສ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູເຣສິ.

໙໖.

‘‘ທສ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ສຏ຺ຐິ ວສ຺ສສຕານິ ຈ;

ກມ຺ພຸຄີໂວ ມຫາພາຫຸ, ຣາໂມ ຣຊ຺ຊມກາຣຍີ’’ຕິ. –

ອຍໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ ຕມຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກມ຺ພຸຄີໂວຕິ ສຸວຓ຺ຓາຬິງ຺ຄສທິສຄີໂວ. ສຸວຓ຺ຓຎ຺ຫິ ກມ຺ພູຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ທສຣຖມຫາຣາຊາ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ ອໂຫສິ, ມາຕາ ມຫາມາຍາເທວີ, ສີຕາ ຣາຫຸລມາຕາ, ຠຣໂຕ ອານນ຺ໂທ, ລກ຺ຂໂຓ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ປຣິສາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ຣາມປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ທສຣຖຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໔໖໒] ໘. ສໍວຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຊານນ຺ໂຕ ໂນ ມຫາຣາຊາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ໂອສ຺ສຏ຺ຐວີຣິຍໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ສາວຕ຺ຖິວາສີ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ລທ຺ຘູປສມ຺ປໂທ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ອຸຠຍານິ ປາຕິໂມກ຺ຂານິ ປຄຸຓານິ ກຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓປຎ຺ຈວສ຺ໂສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຣຎ຺ເຎ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ໂກສລຣຏ຺ເຐ ເອກໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອິຣິຍາປເຖ ປສນ຺ນມນຸສ຺ເສຫິ ປຓ຺ຓສາລໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐິຍມາໂນ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ຆເຏນ຺ໂຕ ວາຍມນ຺ໂຕ ອຈ຺ຈາຣທ຺ເຘນ ວີຣິເຍນ ເຕມາສໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຠາເວຕ຺ວາ ໂອຠາສມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອທ຺ຘາ ອຫໍ ສຕ຺ຖາຣາ ເທສິເຕສຸ ຈຕູສຸ ປຸຄ຺ຄເລສຸ ປທປຣໂມ, ກິໍ ເມ ອຣຎ຺ຎວາເສນ, ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຣູປສິຣິໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ມຘຸຣຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ວີຕິນາເມສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ວີຣິຍໍ ໂອສ຺ສຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍຫິ ເຈວ ສນ຺ທິຏ຺ຐສມ຺ຠຕ຺ເຕຫິ ຈ ອາຄມນກາຣຓໍ ປຸຏ຺ໂຐ ຕມຕ຺ຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ເຕຫິ ‘‘ກສ຺ມາ ເອວມກາສີ’’ຕິ ຄຣຫິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນິຈ຺ຉມານໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອານຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ວີຣິຍໍ ໂອສ຺ສຊິຕ຺ວາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ອາໂຣຈິເຕ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸ ວີຣິຍໍ ໂອສ຺ສຊິ, ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ສາສເນ ນິພ຺ພີຣິຍສ຺ສ ກຸສີຕປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຄ຺ຄຜລໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອາຣທ຺ຘວີຣິຍາ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ອາຣາເຘນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ໂຂ ປນ ປຸພ຺ເພ ວີຣິຍວາ ໂອວາທກ຺ຂໂມ, ເຕເນວ ກາຣເຓນ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ຕສຕສ຺ສ ສພ຺ພກນິຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາປິ ປຓ຺ຑິຕານໍ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ສໍວຣກຸມາໂຣ ນາມ ປຸຕ຺ຕສຕສ຺ສ ສພ຺ພກນິຏ຺ໂຐ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ເອເກກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສິກ຺ຂິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ສິກ຺ຂາເປຖາ’’ຕິ ເອເກກສ຺ສ ອມຈ຺ຈສ຺ສ ອທາສິ. ສໍວຣກຸມາຣສ຺ສ ອາຈຣິໂຍ ອມຈ຺ໂຈ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ຣາຊປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປິຕຸຏ຺ຐາເນ ຐິໂຕ. ອມຈ຺ຈາ ສິກ຺ຂິຕສິປ຺ເປ ຣາຊປຸຕ຺ເຕ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສຸໍ. ຣາຊາ ເຕສໍ ຊນປທໍ ທຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ສໍວຣກຸມາໂຣ ສພ຺ພສິປ຺ປສ຺ສ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ຕາຕ, ສເຈ ມໍ ປິຕາ ຊນປທໍ ເປເສຕິ, ກິໍ ກໂຣມີ’’ຕິ? ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ຊນປເທ ທີຍມາເນ ຕໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘ເທວ ອຫໍ ສພ຺ພກນິຏ຺ໂຐ, ມຍິປິ ຄເຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາທມູລໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາທມູເລເຍວ ວສິສ຺ສາມີ’ຕິ ວເທຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ອເຖກທິວສໍ ຣາຊາ ສໍວຣກຸມາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກິໍ ຕາຕ, ສິປ຺ປໍ ເຕ ນິຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ຕຸຍ຺ຫມ຺ປິ ຊນປທໍ ເທມີ’’ຕິ. ‘‘ເທວ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາທມູລໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ປາທມູເລເຍວ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣຎ຺ໂຎ ປາທມູເລເຍວ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນປິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ຕາຕ ອຎ຺ຎໍ ກິໍ ກໂຣມີ’’ຕິ? ‘‘ຕາຕ ຣາຊານໍ ເອກໍ ປຸຣາຓຸຍ຺ຍານໍ ຍາຈາຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ອຸຍ຺ຍານໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຊາຕເກຫິ ປຸປ຺ຜຜເລຫິ ນຄເຣ ອິສ຺ສຣຊນໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ກິໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຕາຕ, ຣາຊານໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ຠຕ຺ຕເວຕນໍ ຕ຺ວເມວ ເທຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິ ອຫາເປຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕເວຕນໍ ທຕ຺ວາ ປຸນ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນິເວສເນ ທາສໂປຣິສານມ຺ປິ ຫຕ຺ຖີນມ຺ປິ ອສ຺ສານມ຺ປິ ພລກາຍສ຺ສປິ ວຕ຺ຕໍ ອປຣິຫາເປຕ຺ວາ ອທາສິ, ຕິໂຣຊນປເທຫິ ອາຄຕານໍ ທູຕາທີນໍ ນິວາສຏ຺ຐານາທີນິ ວາຓິຊານໍ ສຸງ຺ກນ຺ຕິ ສພ຺ພກຣຓີຍານິ ອຕ຺ຕນາວ ອກາສິ. ເອວໍ ໂສ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ອນ຺ໂຕຊນຎ຺ຈ ພຫິຊນຎ຺ຈ ນາຄເຣ ຈ ຣຏ຺ຐວາສິໂນ ຈ ອາຄນ຺ຕຸເກ ຈ ອາຍວຕ຺ຕເນ ຈ ເຕນ ເຕນ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖຸນາ ອາພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສງ຺ຄຓ຺ຫິ, ສພ຺ເພສໍ ປິໂຍ ອໂຫສິ ມນາໂປ.

ອປຣຠາເຄ ຣາຊານໍ ມຣຓມຎ຺ເຈ ນິປນ຺ນໍ ອມຈ຺ຈາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ ‘‘ເທວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຈ຺ຈເຍນ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ກສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ? ‘‘ຕາຕ, ມມ ປຸຕ຺ຕາ ສພ຺ເພປິ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕສ຺ສ ສາມິໂນວ. ໂຍ ປນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ມນໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ເສວ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຖໍ ທເທຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ເຕ ຕສ຺ມິໍ ກາລກເຕ ຕສ຺ສ ສຣີຣປຣິຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ຣຎ຺ຎາ ‘ໂຍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ມນໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ສ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປຍ຺ຍາຖາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ອຍໍ ສໍວຣກຸມາໂຣ ມນໍ ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ ຎາຕເກຫິ ປຣິວາຣິຕາ ຕສ຺ສ ກຎ຺ຈນມາລໍ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາປຍິໍສຸ. ສໍວຣມຫາຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ອິຕເຣ ເອກູນສຕກຸມາຣາ ‘‘ປິຕາ ກິຣ ໂນ ກາລກໂຕ, ສໍວຣກຸມາຣສ຺ສ ກິຣ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປສຸໍ, ໂສ ສພ຺ພກນິຏ຺ໂຐ, ຕສ຺ສ ຉຕ຺ຕໍ ນ ປາປຸຓາຕິ, ສພ຺ພເຊຏ຺ຐກສ຺ສ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອກໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຉຕ຺ຕໍ ວາ ໂນ ເທຕຸ, ຍຸທ຺ຘໍ ວາ’’ຕິ ສໍວຣມຫາຣາຊສ຺ສ ປຓ຺ຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ນຄຣໍ ອຸປຣຸນ຺ຘິໍສຸ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ກິໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ມຫາຣາຊ, ຕວ ຠາຕິເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ຕ຺ວໍ ປິຕຸ ສນ຺ຕກໍ ຘນໍ ສຕໂກຏ຺ຐາເສ ກາເຣຕ຺ວາ ເອກູນສຕໍ ຠາຕິການໍ ເປເສຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ປິຕຸ ສນ຺ຕກໍ ຄຓ຺ຫຖ, ນາຫໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌາມີ’’ຕິ ສາສນໍ ປຫິຓາຫີຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ອຖສ຺ສ ສພ຺ພເຊຏ຺ຐຠາຕິໂກ ອຸໂປສຖກຸມາໂຣ ນາມ ເສເສ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕາ, ຣາຊານໍ ນາມ ອຠິຠວິຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຍຎ຺ຈ ໂນ ກນິຏ຺ຐຠາຕິໂກ ປຏິສຕ຺ຕຸປິ ຫຸຕ຺ວາ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ປິຕຸ ສນ຺ຕກໍ ຘນໍ ເປເສຕ຺ວາ ‘ນາຫໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌາມີ’ຕິ ເປເສສິ, ນ ໂຂ ປນ ມຍໍ ສພ຺ເພປິ ເອກກ຺ຂເຓ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປສ຺ສາມ, ເອກສ຺ເສວ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປສ຺ສາມ, ອຍເມວ ຣາຊາ ໂຫຕຸ, ເອຖ ຕໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຣາຊກຸຏຸມ຺ພໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ຊນປທເມວ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ເຕ ສພ຺ເພປິ ກຸມາຣາ ນຄຣທ຺ວາຣໍ ວິວຣາເປຕ຺ວາ ປຏິສຕ຺ຕຸໂນ ອຫຸຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສິໍສຸ.

ຣາຊາປິ ເຕສໍ ອມຈ຺ເຈຫິ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ປຏິມຄ຺ຄໍ ເປເສຕິ. ກຸມາຣາ ນາຕິມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ປຕ຺ຕິກາວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊນິເວສນໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ສໍວຣມຫາຣາຊສ຺ສ ນິປຈ຺ຈກາຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ນີຈາສເນ ນິສີທິໍສຸ. ສໍວຣມຫາຣາຊາ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ສີຫາສເນ ນິສີທິ, ມຫນ຺ໂຕ ຍໂສ ມຫນ຺ຕໍ ສິຣິໂສຠຄ຺ຄໍ ອໂຫສິ, ໂອໂລກິໂຕໂລກິຕຏ຺ຐານໍ ກມ຺ປິ. ອຸໂປສຖກຸມາໂຣ ສໍວຣມຫາຣາຊສ຺ສ ສິຣິວິຠວໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປິຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ສໍວຣກຸມາຣສ຺ສ ຣາຊຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ມຎ຺ເຎ ອມ຺ຫາກໍ ຊນປເທ ທຕ຺ວາ ອິມສ຺ສ ນ ອທາສີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໙໗.

‘‘ຊານນ຺ໂຕ ໂນ ມຫາຣາຊ, ຕວ ສີລໍ ຊນາຘິໂປ;

ອິເມ ກຸມາເຣ ປູເຊນ຺ໂຕ, ນ ຕໍ ເກນຈິ ມຎ຺ຎຖ.

໙໘.

‘‘ຕິຏ຺ຐນ຺ເຕ ໂນ ມຫາຣາເຊ, ອທຸ ເທເວ ທິວງ຺ຄເຕ;

ຎາຕີ ຕໍ ສມນຸຎ຺ຎິໍສຸ, ສມ຺ປສ຺ສໍ ອຕ຺ຖມຕ຺ຕໂນ.

໙໙.

‘‘ເກນ ສໍວຣ ວຕ຺ເຕນ, ສຎ຺ຊາເຕ ອຠິຕິຏ຺ຐສິ;

ເກນ ຕໍ ນາຕິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຎາຕິສງ຺ຆາ ສມາຄຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຊານນ຺ໂຕ ໂນຕິ ຊານນ຺ໂຕ ນຸ. ຊນາຘິໂປຕິ ອມ຺ຫາກໍ ປິຕາ ນຣິນ຺ໂທ. ອິເມຕິ ອິເມ ເອກູນສເຕ ກຸມາເຣ. ປາຬິໂປຕ຺ຖເກສຸ ປນ ‘‘ອຎ຺ເຎ ກຸມາເຣ’’ຕິ ລິຂິຕໍ. ປູເຊນ຺ໂຕຕິ ເຕນ ເຕນ ຊນປເທນ ມາເນນ຺ໂຕ. ນ ຕໍ ເກນຈີຕິ ຂຸທ຺ທເກນາປິ ເກນຈິ ຊນປເທນ ຕໍ ປູເຊຕພ຺ພໍ ນ ມຎ຺ຎິຕ຺ຖ, ‘‘ອຍໍ ມມ ອຈ຺ຈເຍນ ຣາຊາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ມຎ຺ເຎ ອຕ຺ຕໂນ ປາທມູເລເຍວ ວາເສສີຕິ. ຕິຏ຺ຐນ຺ເຕ ໂນຕິ ຕິຏ຺ຐນ຺ເຕ ນຸ, ຘຣມາເນເຍວ ນູຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອທຸ ເທເວຕິ ອຸທາຫຸ ອມ຺ຫາກໍ ປິຕຣິ ທິວງ຺ຄເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖໍ ວຸຑ຺ຒິໍ ປສ຺ສນ຺ຕາ ສທ຺ຘິໍ ຣາຊກາຣເກຫິ ເນຄມຊານປເທຫິ ຎາຕໂຍ ຕໍ ‘‘ຣາຊາ ໂຫຫີ’’ຕິ ສມນຸຎ຺ຎິໍສຸ. ວຕ຺ເຕນາຕິ ສີລາຈາເຣນ. ສຎ຺ຊາເຕ ອຠິຕິຏ຺ຐສີຕິ ສມານຊາຕິເກ ເອກູນສຕຠາຕໂຣ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐສິ. ນາຕິວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ນ ອຠິຠວນ຺ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສໍວຣມຫາຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຉ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໐໐.

‘‘ນ ຣາຊປຸຕ຺ຕ ອຸສູຍາມິ, ສມຓານໍ ມເຫສິນໍ;

ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ເຕ ນມສ຺ສາມິ, ປາເທ ວນ຺ທາມິ ຕາທິນໍ.

໑໐໑.

‘‘ເຕ ມໍ ຘມ຺ມຄຸເຓ ຍຸຕ຺ຕໍ, ສຸສ຺ສູສມນຸສູຍກໍ;

ສມຓາ ມນຸສາສນ຺ຕິ, ອິສີ ຘມ຺ມຄຸເຓ ຣຕາ.

໑໐໒.

‘‘ເຕສາຫໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ສມຓານໍ ມເຫສິນໍ;

ນ ກິຎ຺ຈິ ອຕິມຎ຺ຎາມິ, ຘມ຺ເມ ເມ ນິຣໂຕ ມໂນ.

໑໐໓.

‘‘ຫຕ຺ຖາໂຣຫາ ອນີກຏ຺ຐາ, ຣຖິກາ ປຕ຺ຕິກາຣກາ;

ເຕສໍ ນປ຺ປຏິພນ຺ຘາມິ, ນິວິຏ຺ຐໍ ຠຕ຺ຕເວຕນໍ.

໑໐໔.

‘‘ມຫາມຕ຺ຕາ ຈ ເມ ອຕ຺ຖິ, ມນ຺ຕິໂນ ປຣິຈາຣກາ;

ພາຣາຓສິໍ ໂວຫຣນ຺ຕິ, ພຫຸມໍສສຸໂຣທນໍ.

໑໐໕.

‘‘ອໂຖປິ ວາຓິຊາ ຜີຕາ, ນານາຣຏ຺ເຐຫິ ອາຄຕາ;

ເຕສຸ ເມ ວິຫິຕາ ຣກ຺ຂາ, ເອວໍ ຊານາຫຸໂປສຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ຣາຊປຸຕ຺ຕາຕິ ອຫໍ ຣາຊປຸຕ຺ຕ, ກຎ຺ຈິ ສຕ຺ຕໍ ‘‘ອຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ມາ ໂຫຕູ’’ຕິ ນ ອຸສູຍາມິ. ຕາທິນນ຺ຕິ ຕາທິລກ຺ຂຓຍຸຕ຺ຕານໍ ສມິຕປາປຕາຍ ສມຓານໍ ມຫນ຺ຕານໍ ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ຄຸຓານໍ ເອສິຕຕາຍ ມເຫສີນໍ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ປາເທ ວນ຺ທາມິ, ທານໍ ທທນ຺ໂຕ ຘມ຺ມິກຎ຺ຈ ເນສໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປນ຺ໂຕ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ເຕ ນມສ຺ສາມິ, ມເນນ ສມ຺ປິຍາຍນ຺ໂຕ ຈ ປູເຊມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕ ມນ຺ຕິ ເຕ ສມຓາ ມໍ ‘‘ອຍໍ ຘມ຺ມໂກຏ຺ຐາເສ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ໂຕ ສຸສ຺ສູສໍ ອນຸສູຍໂກ’’ຕິ ຕຖໂຕ ຎຕ຺ວາ ມໍ ຘມ຺ມຄຸເຓ ຍຸຕ຺ຕໍ ສຸສ຺ສູສໍ ອນຸສູຍກໍ ອນຸສາສນ຺ຕິ, ‘‘ອິທໍ ກຣ, ອິທໍ ມາ ກຣີ’’ຕິ ໂອວທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕສາຫນ຺ຕິ ເຕສໍ ອຫໍ. ຫຕ຺ຖາໂຣຫາຕິ ຫຕ຺ຖິໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຍຸຊ຺ຌນກາ ໂຍຘາ. ອນີກຏ຺ຐາຕິ ຫຕ຺ຖານີກາທີສຸ ຐິຕາ. ຣຖິກາຕິ ຣຖໂຍຘາ. ປຕ຺ຕິກາຣກາຕິ ປຕ຺ຕິໂນວ. ນິວິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຍໍ ເຕຫິ ສຊ຺ຊິຕໍ ຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ເວຕນຎ຺ຈ, ອຫໍ ຕໍ ນປ຺ປຏິພນ຺ຘາມິ, ອປຣິຫາເປຕ຺ວາ ທທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມຫາມຕ຺ຕາຕິ ຠາຕິກ, ມຍ຺ຫໍ ມຫາປຎ຺ຎາ ມນ຺ເຕສຸ ກຸສລາ ມຫາອມຈ຺ຈາ ເຈວ ອວເສສມນ຺ຕິໂນ ຈ ປຣິຈາຣກາ ອຕ຺ຖິ. ອິມິນາ ອິມໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ມນ຺ຕສມ຺ປນ຺ເນ ປຓ຺ຑິເຕ ອາຈຣິເຍ ນ ລຠິຕ຺ຖ, ອມ຺ຫາກໍ ປນ ອາຈຣິຍາ ປຓ຺ຑິຕາ ອຸປາຍກຸສລາ, ເຕ ໂນ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ເຕນ ໂຍເຊສຸ’’ນ຺ຕິ. ພາຣາຓສິນ຺ຕິ ຠາຕິກ, ມມ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາປິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ຘມ຺ມິໂກ ອນ຺ວທ຺ຘມາສໍ ເທໂວ ວສ຺ສຕິ, ເຕນ ສສ຺ສານິ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ພາຣາຓສິຍໍ ພຫຸໍ ຂາທິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ມຈ຺ຉມໍສໍ ປາຍິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ສຸໂຣທກຎ຺ຈ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຣຏ຺ຐວາສິໂນ ພຫຸມໍສສຸໂຣທກໍ ກຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ໂວຫຣນ຺ຕິ. ຜີຕາຕິ ຫຕ຺ຖິຣຕນອສ຺ສຣຕນມຸຕ຺ຕຣຕນາທີນິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ນິຣຸປທ຺ທວາ ໂວຫາຣໍ ກໂຣນ຺ຕາ ຜີຕາ ສມິທ຺ຘາ. ເອວໍ ຊານາຫີຕິ ຠາຕິກ ອຸໂປສຖ ອຫໍ ອິເມຫິ ເອຕ຺ຕເກຫິ ກາຣເຓຫິ ສພ຺ພກນິຏ຺ໂຐປິ ຫຸຕ຺ວາ ມມ ຠາຕິເກ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ຊານາຫີຕິ.

ອຖສ຺ສ ຄຸຓໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸໂປສຖກຸມາໂຣ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໐໖.

‘‘ຘມ຺ເມນ ກິຣ ຎາຕີນໍ, ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຫິ ສໍວຣ;

ເມຘາວີ ປຓ຺ຑິໂຕ ຈາສິ, ອໂຖປິ ຎາຕິນໍ ຫິໂຕ.

໑໐໗.

‘‘ຕໍ ຕໍ ຎາຕິປຣິພ຺ຍູຬ຺ຫໍ, ນານາຣຕນໂມຈິຕໍ;

ອມິຕ຺ຕາ ນປ຺ປສຫນ຺ຕິ, ອິນ຺ທໍວ ອສຸຣາຘິໂປ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ເມນ ກິຣ ຎາຕີນນ຺ຕິ ຕາຕ ສໍວຣ ມຫາຣາຊ, ຘມ຺ເມນ ກິຣ ຕ຺ວໍ ເອກູນສຕານໍ ຎາຕີນໍ ອຕ຺ຕໂນ ເຊຏ຺ຐຠາຕິການໍ ອານຸຠາວໍ ອຠິຠວສິ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕ຺ວເມວ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຫິ, ຕ຺ວເມວ ເມຘາວີ ເຈວ ປຓ຺ຑິໂຕ ຈ ຎາຕີນຎ຺ຈ ຫິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ວິວິຘຄຸຓສມ຺ປນ຺ນໍ ຕໍ. ຎາຕິປຣິພ຺ຍູຬ຺ຫນ຺ຕິ ອມ຺ເຫຫິ ເອກູນສເຕຫິ ຎາຕເກຫິ ປຣິວາຣິຕໍ. ນານາຣຕນໂມຈິຕນ຺ຕິ ນານາຣຕເນຫິ ໂອຈິຕໍ ສຎ຺ຈິຕໍ ພຫຸຣຕນສຎ຺ຈຍໍ. ອສຸຣາຘິໂປຕິ ຍຖາ ຕາວຕິໍເສຫິ ປຣິວາຣິຕໍ ອິນ຺ທໍ ອສຸຣຣາຊາ ນປ຺ປສຫຕິ, ເອວໍ ອມ຺ເຫຫິ ອາຣກ຺ຂໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ປຣິວາຣິຕໍ ຕໍ ຕິໂຍຊນສຕິເກ ກາສິຣຏ຺ເຐ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກາຍ ພາຣາຓສິຍາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ຕໍ ອມິຕ຺ຕາ ນປ຺ປສຫນ຺ຕີຕິ ທີເປຕິ.

ສໍວຣມຫາຣາຊາ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຠາຕິການໍ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ອທາສິ. ເຕ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ມາສຑ຺ຒມາສໍ ວສິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ ຊນປເທສຸ ໂຈເຣສຸ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ເຕສຸ ມຍໍ ຊານິສ຺ສາມ, ຕ຺ວໍ ຣຊ຺ຊສຸຂໍ ອນຸຠວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຊນປທໍ ຄຕາ. ຣາຊາປິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ເທວນຄຣໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ຕ຺ວໍ ປຸພ຺ເພ ໂອວາທກ຺ຂໂມ, ອິທານິ ກສ຺ມາ ວີຣິຍໍ ນ ອກາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ.

ຕທາ ສໍວຣມຫາຣາຊາ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ອຸໂປສຖກຸມາໂຣ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ເສສຠາຕິກາ ເຖຣານຸເຖຣາ, ປຣິສາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ໂອວາທທາຍໂກ ອມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ສໍວຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໔໖໓] ໙. ສຸປ຺ປາຣກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນ຺ຕິ ນິມຸຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາປາຣມິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກທິວສຎ຺ຫິ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ ນິກ຺ຂມນໍ ອາຄມຍມານາ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອາວຸໂສ, ອໂຫ ສຕ຺ຖາ ມຫາປຎ຺ໂຎ ປຸຖຸປຎ຺ໂຎ ຫາສປຎ຺ໂຎ ຊວນປຎ຺ໂຎ ຕິກ຺ຂປຎ຺ໂຎ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ໂຎ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ອຸປາຍປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິປຸລາຍ ປຖວີສມາຍ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ວິຍ ຄມ຺ຠີຣາຍ, ອາກາໂສ ວິຍ ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓາຍ, ສກລຊມ຺ພຸທີປສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຸຏ຺ຐິຕປຎ຺ໂຫ ທສພລໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍຖາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸຏ຺ຐິຕອູມິໂຍ ເວລໍ ນາຕິກ຺ກມນ຺ຕິ, ເວລໍ ປຕ຺ວາວ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວໍ ນ ໂກຈິ ປຎ຺ໂຫ ທສພລໍ ອຕິກ຺ກມຕິ, ສຕ຺ຖຸ ປາທມູລໍ ປຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊເຕວາ’’ຕິ ທສພລສ຺ສ ມຫາປຎ຺ຎາປາຣມິໍ ວຓ຺ເຓສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອິທາເນວ ປຎ຺ຎວາ, ປຸພ຺ເພປິ ອປຣິປກ຺ເກ ຎາເຓ ປຎ຺ຎວາວ, ອນ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາປິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທກສຎ຺ຎາຍ ‘ອິມສ຺ມິໍ ອິມສ຺ມິໍ ສມຸທ຺ເທ ອິທໍ ນາມ ອິທໍ ນາມ ຣຕນ’ນ຺ຕິ ອຎ຺ຎາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ກຸຣຸຣຏ຺ເຐ ກຸຣຸຣາຊາ ນາມ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ກຸຣຸກຈ຺ຉໍ ນາມ ປຏ຺ຏນຄາໂມ ອໂຫສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກຸຣຸກຈ຺ເຉ ນິຍາມກເຊຏ຺ຐກສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ປາສາທິໂກ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ, ‘‘ສຸປ຺ປາຣກກຸມາໂຣ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ໂສ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ວຑ຺ຒນ຺ໂຕ ໂສຬສວສ຺ສກາເລເຍວ ນິຍາມກສິປ຺ເປ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ນິຍາມກເຊຏ຺ຐໂກ ຫຸຕ຺ວາ ນິຍາມກກມ຺ມໍ ອກາສິ, ປຓ຺ຑິໂຕ ຎາຓສມ຺ປນ຺ໂນ ອໂຫສິ. ເຕນ ອາຣຸຬ຺ຫນາວາຍ ພ຺ຍາປຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ໂລຓຊລປຫຏານິ ທ຺ເວປິ ຈກ຺ຂູນິ ນສ຺ສິໍສຸ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິຍາມກເຊຏ຺ຐໂກ ຫຸຕ຺ວາປິ ນິຍາມກກມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊານໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ອຄ຺ຆາປນິຍກມ຺ເມ ຐເປສິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣຎ຺ໂຎ ຫຕ຺ຖິຣຕນອສ຺ສຣຕນມຸຕ຺ຕສາຣມຓິສາຣາທີນິ ອຄ຺ຆາເປສິ.

ອເຖກທິວສໍ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖີ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ກາຬປາສາຓກູຏວຓ຺ຓໍ ເອກໍ ວາຣຓໍ ອາເນສຸໍ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣາຊາ ‘‘ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ທສ຺ເສຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ນຍິໍສຸ. ໂສ ຫຕ຺ເຖນ ຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ປຣິມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ນາຍໍ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖີ ຠວິຕຸໍ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ, ປາເທຫິ ວາມນຘາຕຸໂກ ເອສ, ເອຕຎ຺ຫິ ມາຕາ ວິຊາຍມານາ ອງ຺ເກນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ຕສ຺ມາ ຠູມິຍໍ ປຕິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມປາເທຫິ ວາມນຘາຕຸໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຫຕ຺ຖິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄເຕ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ເຕ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ປຓ຺ຑິໂຕ ກເຖຕີ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ຕໍ ກາຣຓໍ ຣາຊາ ສຸຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ໂຐ ຕສ຺ສ ອຏ຺ຐ ກຫາປເຓ ທາເປສິ.

ປຸເນກທິວສໍ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ມງ຺ຄລອສ຺ໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອກໍ ອສ຺ສໍ ອານຍິໍສຸ. ຕມ຺ປິ ຣາຊາ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສສິ. ໂສ ຕມ຺ປິ ຫຕ຺ເຖນ ປຣາມສິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມງ຺ຄລອສ຺ໂສ ຠວິຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ໂຕ, ເອຕສ຺ສ ຫິ ຊາຕທິວເສເຍວ ມາຕາ ມຣິ, ຕສ຺ມາ ມາຕຸ ຂີຣໍ ອລຠນ຺ໂຕ ນ ສມ຺ມາ ວຑ຺ຒິໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ສາປິສ຺ສ ກຖາ ສຈ຺ຈາວ ອໂຫສິ. ຕມ຺ປິ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ກຫາປເຓ ທາເປສິ. ອເຖກທິວສໍ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ມງ຺ຄລຣໂຖ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຣຖໍ ອາຫຣິໍສຸ. ຕມ຺ປິ ຣາຊາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສສິ. ໂສ ຕມ຺ປິ ຫຕ຺ເຖນ ປຣາມສິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຣໂຖ ສຸສິຣຣຸກ຺ເຂນ ກໂຕ, ຕສ຺ມາ ຣຎ຺ໂຎ ນານຸຈ຺ຉວິໂກ’’ຕິ ອາຫ. ສາປິສ຺ສ ກຖາ ສຈ຺ຈາວ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ຕມ຺ປິ ສຸຕ຺ວາ ອຏ຺ເຐວ ກຫາປເຓ ທາເປສິ. ອຖສ຺ສ ມຫຄ຺ຆໍ ກມ຺ພລຣຕນໍ ອາຫຣິໍສຸ. ຕມ຺ປິ ຕສ຺ເສວ ເປເສສິ. ໂສ ຕມ຺ປິ ຫຕ຺ເຖນ ປຣາມສິຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ສ ມູສິກຈ຺ຉິນ຺ນໍ ເອກຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສເຘນ຺ຕາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ສຸຕ຺ວາ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ອຏ຺ເຐວ ກຫາປເຓ ທາເປສິ.

ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ຣາຊາ ເອວຣູປານິປິ ອຈ຺ຉຣິຍານິ ທິສ຺ວາ ອຏ຺ເຐວ ກຫາປເຓ ທາເປສິ, ອິມສ຺ສ ທາໂຍ ນ຺ຫາປິຕທາໂຍ, ນ຺ຫາປິຕຊາຕິໂກ ຠວິສ຺ສຕິ, ກິໍ ເມ ເອວຣູເປນ ຣາຊຸປຏ຺ຐາເນນ, ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານເມວ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ກຸຣຸກຈ຺ຉປຏ຺ຏນເມວ ປຈ຺ຈາຄມິ. ຕສ຺ມິໍ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ເຕ ວາຓິຊາ ນາວໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ກໍ ນິຍາມກໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມນ຺ເຕສຸໍ. ‘‘ສຸປ຺ປາຣກປຓ຺ຑິເຕນ ອາຣຸຬ຺ຫນາວາ ນ ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ, ເອສ ປຓ຺ຑິໂຕ ອຸປາຍກຸສໂລ, ອນ຺ໂຘ ສມາໂນປິ ສຸປ຺ປາຣກປຓ຺ຑິໂຕວ ອຸຕ຺ຕໂມ’’ຕິ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ນິຍາມໂກ ໂນ ໂຫຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕາ, ອຫໍ ອນ຺ໂຘ, ກຖໍ ນິຍາມກກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາມິ, ອນ຺ຘາປິ ຕຸມ຺ເຫເຍວ ອມ຺ຫາກໍ ອຸຕ຺ຕມາ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈິຍມາໂນ ‘‘ສາຘຸ ຕາຕາ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ອາໂຣຈິຕສຎ຺ຎາຍ ນິຍາມໂກ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຕສໍ ນາວໍ ອຠິຣຸຫິ. ເຕ ນາວາຍ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປກ຺ຂນ຺ທິໍສຸ. ນາວາ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ນິຣຸປທ຺ທວາ ອຄມາສິ, ຕໂຕ ອກາລວາຕໍ ອຸປ຺ປາຕິຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ນາວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປກຕິສມຸທ຺ທປິຏ຺ເຐ ວິຈຣິຕ຺ວາ ຂຸຣມາລີສມຸທ຺ທໍ ນາມ ປຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ມຈ຺ຉາ ມນຸສ຺ສສມານສຣີຣາ ຂຸຣນາສາ ອຸທເກ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນິມຸຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ວາຓິຊາ ເຕ ທິສ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ຕສ຺ສ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ນາມໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫໍສຸ –

໑໐໘.

‘‘ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນ຺ຕິ ນິມຸຊ຺ຊນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ສາ ຂຸຣນາສິກາ;

ສຸປ຺ປາຣກໍ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມ, ສມຸທ຺ໂທ ກຕໂມ ອຍ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ເຕຫິ ປຸຏ຺ໂຐ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ນິຍາມກສຸຕ຺ເຕນ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໙.

‘‘ກຸຣຸກຈ຺ຉາ ປຍາຕານໍ, ວາຓິຊານໍ ຘເນສິນໍ;

ນາວາຍ ວິປ຺ປນຏ຺ຐາຍ, ຂຸຣມາລີຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຍາຕານນ຺ຕິ ກຸຣຸກຈ຺ຉປຏ຺ຏນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ. ຘເນສິນນ຺ຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວາຓິຊານໍ ຘນໍ ປຣິເຍສນ຺ຕານໍ. ນາວາຍ ວິປ຺ປນຏ຺ຐາຍາຕິ ຕາຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິມາຍ ວິເທສໍ ປກ຺ຂນ຺ທນາວາຍ ກມ຺ມກາຣກໍ ປກຕິສມຸທ຺ທໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ ອຍໍ ສມຸທ຺ໂທ ‘‘ຂຸຣມາລີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວເມຕໍ ປຓ຺ຑິຕາ ກເຖນ຺ຕີຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ສມຸທ຺ເທ ວຊິຣໍ ອຸສ຺ສນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ສຈາຫໍ ‘ອຍໍ ວຊິຣສມຸທ຺ໂທ’ຕິ ເອວໍ ເອເຕສໍ ກເຖສ຺ສາມິ, ໂລເຠນ ພຫຸໍ ວຊິຣໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ນາວໍ ໂອສີທາເປສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເຕສໍ ອນາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາວ ນາວໍ ລຄ຺ຄາເປຕ຺ວາ ອຸປາເຍເນກໍ ໂຍຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຈ຺ຉຄຫຓນິຍາເມນ ຊາລໍ ຂິປາເປຕ຺ວາ ວຊິຣສາຣໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ນາວາຍໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ອປ຺ປຄ຺ຆຠຓ຺ຑໍ ຉຑ຺ຑາເປສິ. ນາວາ ຕໍ ສມຸທ຺ທໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ອຄ຺ຄິມາລິໍ ນາມ ຄຕາ. ໂສ ປຊ຺ຊລິຕອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສູຣິໂຍ ວິຍ ຈ ໂອຠາສໍ ມຸຎ຺ຈນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ວາຓິຊາ –

໑໑໐.

‘‘ຍຖາ ອຄ຺ຄີວ ສູຣິໂຍວ, ສມຸທ຺ໂທ ປຏິທິສ຺ສຕິ;

ສຸປ຺ປາຣກໍ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມ, ສມຸທ຺ໂທ ກຕໂມ ອຍ’’ນ຺ຕິ. – ຄາຖາຍ ຕໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ;

ມຫາສຕ຺ໂຕປິ ເຕສໍ ອນນ຺ຕຣຄາຖາຍ ກເຖສິ –

໑໑໑.

‘‘ກຸຣຸກຈ຺ຉາ ປຍາຕານໍ, ວາຓິຊານໍ ຘເນສິນໍ;

ນາວາຍ ວິປ຺ປນຏ຺ຐາຍ, ອຄ຺ຄິມາລີຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ສມຸທ຺ເທ ສຸວຓ຺ຓໍ ອຸສ຺ສນ຺ນໍ ອໂຫສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ປຸຣິມນເຍເນວ ຕໂຕປິ ສຸວຓ຺ຓໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ນາວາຍໍ ປກ຺ຂິປາເປສິ. ນາວາ ຕມ຺ປິ ສມຸທ຺ທໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຂີຣໍ ວິຍ ທຘິໍ ວິຍ ຈ ໂອຠາສນ຺ຕໍ ທຘິມາລິໍ ນາມ ສມຸທ຺ທໍ ປາປຸຓິ. ວາຓິຊາ –

໑໑໒.

‘‘ຍຖາ ທຘີວ ຂີຣໍວ, ສມຸທ຺ໂທ ປຏິທິສ຺ສຕິ;

ສຸປ຺ປາຣກໍ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມ, ສມຸທ຺ໂທ ກຕໂມ ອຍ’’ນ຺ຕິ. –

ຄາຖາຍ ຕສ຺ສປິ ນາມໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ອນນ຺ຕຣຄາຖາຍ ອາຈິກ຺ຂິ –

໑໑໓.

‘‘ກຸຣຸກຈ຺ຉາ ປຍາຕານໍ, ວາຓິຊານໍ ຘເນສິນໍ;

ນາວາຍ ວິປ຺ປນຏ຺ຐາຍ, ທຘິມາລີຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ສມຸທ຺ເທ ຣຊຕໍ ອຸສ຺ສນ຺ນໍ ອໂຫສິ. ໂສ ຕມ຺ປິ ອຸປາເຍນ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ນາວາຍໍ ປກ຺ຂິປາເປສິ. ນາວາ ຕມ຺ປິ ສມຸທ຺ທໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ນີລກຸສຕິຓໍ ວິຍ ສມ຺ປນ຺ນສສ຺ສໍ ວິຍ ຈ ໂອຠາສມານໍ ນີລວຓ຺ຓໍ ກຸສມາລິໍ ນາມ ສມຸທ຺ທໍ ປາປຸຓິ. ວາຓິຊາ –

໑໑໔.

‘‘ຍຖາ ກຸໂສວ ສສ຺ໂສວ, ສມຸທ຺ໂທ ປຏິທິສ຺ສຕິ;

ສຸປ຺ປາຣກໍ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມ, ສມຸທ຺ໂທ ກຕໂມ ອຍ’’ນ຺ຕິ. –

ຄາຖາຍ ຕສ຺ສປິ ນາມໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ.

ໂສ ອນນ຺ຕຣຄາຖາຍ ອາຈິກ຺ຂິ –

໑໑໕.

‘‘ກຸຣຸກຈ຺ຉາ ປຍາຕານໍ, ວາຓິຊານໍ ຘເນສິນໍ;

ນາວາຍ ວິປ຺ປນຏ຺ຐາຍ, ກຸສມາລີຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ສມຸທ຺ເທ ນີລມຓິຣຕນໍ ອຸສ຺ສນ຺ນໍ ອໂຫສິ. ໂສ ຕມ຺ປິ ອຸປາເຍເນວ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ນາວາຍໍ ປກ຺ຂິປາເປສິ. ນາວາ ຕມ຺ປິ ສມຸທ຺ທໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ນຬວນໍ ວິຍ ເວຬຸວນໍ ວິຍ ຈ ຂາຍມານໍ ນຬມາລິໍ ນາມ ສມຸທ຺ທໍ ປາປຸຓິ. ວາຓິຊາ –

໑໑໖.

‘‘ຍຖາ ນໂຬວ ເວຬູວ, ສມຸທ຺ໂທ ປຏິທິສ຺ສຕິ;

ສຸປ຺ປາຣກໍ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມ, ສມຸທ຺ໂທ ກຕໂມ ອຍ’’ນ຺ຕິ. –

ຄາຖາຍ ຕສ຺ສປິ ນາມໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ອນນ຺ຕຣຄາຖາຍ ກເຖສິ –

໑໑໗.

‘‘ກຸຣຸກຈ຺ຉາ ປຍາຕານໍ, ວາຓິຊານໍ ຘເນສິນໍ;

ນາວາຍ ວິປ຺ປນຏ຺ຐາຍ, ນຬມາລີຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ສມຸທ຺ເທ ມສາຣຄລ຺ລໍ ເວຬຸຣິຍໍ ອຸສ຺ສນ຺ນໍ ອໂຫສິ. ໂສ ຕມ຺ປິ ອຸປາເຍນ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ນາວາຍໍ ປກ຺ຂິປາເປສິ. ອປໂຣ ນໂຍ – ນໂຬຕິ ວິຈ຺ຉິກນໂຬປິ ກກ຺ກຏກນໂຬປິ, ໂສ ຣຕ຺ຕວຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ເວຬູຕິ ປນ ປວາຬສ຺ເສຕໍ ນາມໍ, ໂສ ຈ ສມຸທ຺ໂທ ປວາຬຸສ຺ສນ຺ໂນ ຣຕ຺ໂຕຠາໂສ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຍຖາ ນໂຬວ ເວຬຸວາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕໂຕ ປວາຬໍ ຄາຫາເປສີຕິ.

ວາຓິຊາ ນຬມາລິໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ພລວາມຸຂສມຸທ຺ທໍ ນາມ ປສ຺ສິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ອຸທກໍ ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ສພ຺ພໂຕ ຠາເຄນ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມິໍ ສພ຺ພໂຕ ຠາເຄນ ອຸຄ຺ຄເຕ ອຸທກໍ ສພ຺ພໂຕ ຠາເຄນ ຉິນ຺ນປປາຕມຫາໂສພ຺ໂຠ ວິຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອູມິຍາ ອຸຄ຺ຄຕາຍ ເອກໂຕ ປປາຕສທິສໍ ໂຫຕິ, ຠຍຊນໂນ ສທ຺ໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ໂສຕານິ ຠິນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ ຫທຍໍ ຜາເລນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ວາຓິຊາ ຠີຕຕສິຕາ –

໑໑໘.

‘‘ມຫພ຺ຠໂຍ ຠິໍສນໂກ, ສທ຺ໂທ ສຸຍ຺ຍຕິມານຸໂສ;

ຍຖາ ໂສພ຺ໂຠ ປປາໂຕວ, ສມຸທ຺ໂທ ປຏິທິສ຺ສຕິ;

ສຸປ຺ປາຣກໍ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມ, ສມຸທ຺ໂທ ກຕໂມ ອຍ’’ນ຺ຕິ. –

ຄາຖາຍ ຕສ຺ສປິ ນາມໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຍ຺ຍຕິມານຸໂສຕິ ສຸຍ຺ຍຕິ ອມານຸໂສ ສທ຺ໂທ.

໑໑໙.

‘‘ກຸຣຸກຈ຺ຉາ ປຍາຕານໍ, ວາຓິຊານໍ ຘເນສິນໍ;

ນາວາຍ ວິປ຺ປນຏ຺ຐາຍ, ພລວາມຸຂີຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. –

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອນນ຺ຕຣຄາຖາຍ ຕສ຺ສ ນາມໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕາ, ອິມໍ ພລວາມຸຂສມຸທ຺ທໍ ປຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ນາວາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕນາວໍ ນິມຸຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ວິນາສໍ ປາເປຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຕຎ຺ຈ ນາວໍ ສຕ຺ຕ ມນຸສ຺ສສຕານິ ອຠິຣຸຫິໍສຸ. ເຕ ສພ຺ເພ ມຣຓຠຍຠີຕາ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ອວີຈິມ຺ຫິ ປຈ຺ຈມານສຕ຺ຕາ ວິຍ ອຕິກາຣຸຎ຺ຎໍ ຣວໍ ມຸຎ຺ຈິໍສຸ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ມໍ ອຎ຺ໂຎ ເອເຕສໍ ໂສຕ຺ຖິຠາວໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ເຕສໍ ໂສຕ຺ຖິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຕາຕາ, ຂິປ຺ປໍ ມໍ ຄນ຺ໂຘທເກນ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ອຫຕວຕ຺ຖານິ ນິວາສາເປຕ຺ວາ ປຸຓ຺ຓປາຕິໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນາວາຍ ຘຸເຣ ຐເປຖາ’’ຕິ. ເຕ ເວເຄນ ຕຖາ ກຣິໍສຸ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ປຸຓ຺ຓປາຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນາວາຍ ຘຸເຣ ຐິໂຕ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໑໒໐.

‘‘ຍໂຕ ສຣາມິ ອຕ຺ຕານໍ, ຍໂຕ ປຕ຺ໂຕສ຺ມິ ວິຎ຺ຎຸຕໍ;

ນາຠິຊານາມິ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ, ເອກປາຓມ຺ປິ ຫິໍສິຕໍ;

ເອເຕນ ສຈ຺ຈວຊ຺ເຊນ, ໂສຕ຺ຖິໍ ນາວາ ນິວຕ຺ຕຕູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໂຕຕິ ຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຫໍ ອຕ຺ຕານໍ ສຣາມິ, ຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈມ຺ຫິ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກປາຓມ຺ປິ ຫິໍສິຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ເອກໍ ກຸນ຺ຖກິປິລ຺ລິກປາຓມ຺ປິ ຫິໍສິຕໍ ນາຠິຊານາມິ. ເທສນາມຕ຺ຕເມເວຕໍ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ຕິຓສລາກມ຺ປິ ອຸປາທາຍ ມຍາ ປຣສນ຺ຕກໍ ນ ຄຫິຕປຸພ຺ພໍ, ໂລຠວເສນ ປຣທາຣໍ ນ ໂອໂລກິຕປຸພ຺ພໍ, ມຸສາ ນ ຠາສິຕປຸພ຺ພາ, ຕິຓຄ຺ເຄນາປິ ມຊ຺ຊໍ ນ ປິວິຕປຸພ຺ພນ຺ຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈສີລວເສນ ປນ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ອກາສິ, ກຕ຺ວາ ຈ ປນ ປຸຓ຺ຓປາຕິຍາ ອຸທກໍ ນາວາຍ ຘຸເຣ ອຠິສິຎ຺ຈິ.

ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ວິເທສໍ ປກ຺ຂນ຺ທນາວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິມາ ວິຍ ສຈ຺ຈານຸຠາເວນ ເອກທິວເສເນວ ກຸຣຸກຈ຺ຉປຏ຺ຏນໍ ອຄມາສິ. ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈ ປນ ຖເລປິ ອຏ຺ຐຸສຠມຕ຺ຕໍ ຐານໍ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ນາວິກສ຺ສ ຆຣທ຺ວາເຣເຍວ ອຏ຺ຐາສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ເຕສໍ ວາຓິຊານໍ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕມຓິປວາຬມຸຕ຺ຕວຊິຣານິ ຠາເຊຕ຺ວາ ອທາສິ. ‘‘ເອຕ຺ຕເກຫິ ໂວ ຣຕເນຫິ ອລໍ, ມາ ປຸນ ສມຸທ຺ທໍ ປວິສຖາ’’ຕິ ເຕສໍ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ເທວປຸຣໍ ປູເຣສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸພ຺ເພປິ ຕຖາຄໂຕ ມຫາປຎ຺ໂຎເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ປຣິສາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ ອເຫສຸໍ, ສຸປ຺ປາຣກປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສຸປ຺ປາຣກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

ຊາຕກຸທ຺ທານໍ –

ມາຕຸໂປສກ ຊຸຓ຺ໂຫ ຈ, ຘມ຺ມ ອຸທຍ ປານີໂຍ;

ຍຸຘຎ຺ຈໂຍ ທສຣໂຖ, ສໍວໂຣ ຈ ສຸປ຺ປາຣໂກ;

ເອກາທສນິປາຕມ຺ຫິ, ສງ຺ຄີຕາ ນວ ຊາຕກາ.

ເອກາທສກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ທ຺ວາທສກນິປາໂຕ

[໔໖໔] ໑. ຈູຬກຸຓາລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

໑-໑໒.

ລຸທ຺ຘານໍ ລຫຸຈິຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອິທໍ ຊາຕກໍ ກຸຓາລຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໑.ກຸຓາລຊາຕກ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ;

ຈູຬກຸຓາລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໔໖໕] ໒. ຠທ຺ທສາລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກາ ຕ຺ວໍ ສຸທ຺ເຘຫິ ວຕ຺ເຖຫີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຎາຕຕ຺ຖຈຣິຍໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍຎ຺ຫິ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ນິເວສເນ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ນິພທ຺ຘໂຠຊນໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕຖາ ວິສາຂາຍ ຈ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ຈ. ຕຕ຺ຖ ປນ ກິຎ຺ຈາປິ ນານຄ຺ຄຣສໂຠຊນໍ ທີຍຕິ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປເນຕ຺ຖ ໂກຈິ ວິສ຺ສາສິໂກ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຠິກ຺ຂູ ຣາຊນິເວສເນ ນ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ວາ ວິສາຂາຍ ວາ ອຎ຺ເຎສໍ ວາ ວິສ຺ສາສິການໍ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ຣາຊາ ເອກທິວສໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ອາຫຏໍ ‘‘ຠິກ຺ຂູນໍ ເທຖາ’’ຕິ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄໍ ເປເສຕ຺ວາ ‘‘ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ຠິກ຺ຂູ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກຫໍ ຄຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ວິສ຺ສາສິກເຄເຫສຸ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂຠຊນໍ ນາມ ກິໍ ປຣມ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ວິສ຺ສາສປຣມໍ ມຫາຣາຊ, ກຎ຺ຊິກມຕ຺ຕກມ຺ປິ ວິສ຺ສາສິເກນ ທິນ຺ນໍ ມຘຸຣໍ ໂຫຕີຕິ. ຠນ຺ເຕ, ເກນ ປນ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວິສ຺ສາໂສ ໂຫຕີຕິ? ‘‘ຎາຕີຫິ ວາ ເສກ຺ຂກຸເລຫິ ວາ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ຕໂຕ ຣາຊາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ເອກໍ ສກ຺ຍຘີຕຣໍ ອາເນຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ເອວໍ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຎາຕເກ ວິຍ ວິສ຺ສາໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ອຕ຺ຕໂນ ນິເວສນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ທູຕໍ ເປເສສິ ‘‘ຘີຕຣໍ ເມ ເທຖ, ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ຎາຕິຠາວໍ ອິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ສາກິຍາ ທູຕວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ມນ຺ຕຍິໍສຸ ‘‘ມຍໍ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ອາຓາປວຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ວສາມ, ສເຈ ທາຣິກໍ ນ ທສ຺ສາມ, ມຫນ຺ຕໍ ເວຣໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ສເຈ ທສ຺ສາມ, ກຸລວໍໂສ ໂນ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ເນ ມຫານາໂມ ອາຫ – ‘‘ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ມມ ຘີຕາ ວາສຠຂຕ຺ຕິຍາ ນາມ ນາຄມຸຓ຺ຑາຍ ນາມ ທາສິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສາ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິກາ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣາ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ປິຕຸ ວໍເສນ ຂຕ຺ຕິຍຊາຕິກາ, ຕມສ຺ສ ‘ຂຕ຺ຕິຍກຎ຺ຎາ’ຕິ ເປເສສ຺ສາມາ’’ຕິ. ສາກິຍາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ທູເຕ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສາຘຸ, ທາຣິກໍ ທສ຺ສາມ, ອິທາເນວ ນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ທູຕາ ຈິນ຺ເຕສຸໍ ‘‘ອິເມ ສາກິຍາ ນາມ ຊາຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ອຕິມານິໂນ, ‘ສທິສີ ໂນ’ຕິ ວຕ຺ວາ ອສທິສິມ຺ປິ ທເທຍ຺ຍຸໍ, ເອເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຠຸຎ຺ຊມານເມວ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເຕ ເອວມາຫໍສຸ ‘‘ມຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຍາ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ສາກິຍາ ເຕສໍ ນິວາສຏ຺ຐານໍ ທາເປຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ. ມຫານາໂມ ອາຫ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ອຫໍ ອຸປາຍໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ມມ ໂຠຊນກາເລ ວາສຠຂຕ຺ຕິຍໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ອາເນຕ຺ວາ ມຍາ ເອກສ຺ມິໍ ກພເຬ ຄຫິຕມຕ຺ເຕ ‘ເທວ, ອສຸກຣາຊາ ປຓ຺ຓໍ ປຫິຓິ, ອິມໍ ຕາວ ສາສນໍ ສຸຓາຖາ’ຕິ ປຓ຺ຓໍ ທສ຺ເສຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຠຸຎ຺ຊມາເນ ກຸມາຣິກໍ ອລງ຺ກຣິໍສຸ.

ມຫານາໂມ ‘‘ຘີຕຣໍ ເມ ອາເນຖ, ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຠຸຎ຺ຊຕູ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຕາວເທວ ໂຖກໍ ປປຎ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ອານຍິໍສຸ. ສາ ‘‘ປິຕຣາ ສທ຺ຘິໍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກປາຕິຍໍ ຫຕ຺ຖໍ ໂອຕາເຣສິ. ມຫານາໂມປິ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ເອກປິຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຸເຂ ຐເປສິ. ທຸຕິຍປິຓ຺ຑາຍ ຫຕ຺ເຖ ປສາຣິເຕ ‘‘ເທວ, ອສຸກຣຎ຺ຎາ ປຓ຺ຓໍ ປຫິຕໍ, ອິມໍ ຕາວ ສາສນໍ ສຸຓາຖາ’’ຕິ ປຓ຺ຓໍ ອຸປນາເມສຸໍ. ມຫານາໂມ ‘‘ອມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ຠຸຎ຺ຊາຫີ’’ຕິ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖໍ ປາຕິຍາເຍວ ກຕ຺ວາ ວາມຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ປຓ຺ຓໍ ໂອໂລເກສິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ສາສນໍ ອຸປຘາເຣນ຺ຕສ຺ເສວ ອິຕຣາ ຠຸຎ຺ຊິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ຠຸຕ຺ຕກາເລ ຫຕ຺ຖໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ທູຕາ ‘‘ນິຈ຺ຉເຍເນສາ ເອຕສ຺ສ ຘີຕາ’’ຕິ ນິຏ຺ຐມກໍສຸ, ນ ຕໍ ອນ຺ຕຣໍ ຊານິຕຸໍ ສກ຺ຂິໍສຸ. ມຫານາໂມ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຘີຕຣໍ ເປເສສິ. ທູຕາປິ ນໍ ສາວຕ຺ຖິໍ ເນຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ກຸມາຣິກາ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ນາ ມຫານາມສ຺ສ ຘີຕາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ຣາຊາ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ສກລນຄຣໍ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ຕໍ ຣຕນຣາສິມ຺ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐາເນ ອຠິສິຎ຺ຈາເປສິ. ສາ ຣຎ຺ໂຎ ປິຍາ ອໂຫສິ ມນາປາ.

ອຖສ຺ສາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ຄພ຺ໂຠ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຣາຊາ ຄພ຺ຠປຣິຫາຣມທາສິ. ສາ ທສມາສຈ຺ຈເຍນ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ. ອຖສ຺ສ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ອຍ຺ຍກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສສິ ‘‘ສກ຺ຍຣາຊຘີຕາ ວາສຠຂຕ຺ຕິຍາ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ, ກິມສ຺ສ ນາມໍ ກໂຣມາ’’ຕິ. ຕໍ ປນ ສາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄໂຕ ອມຈ຺ໂຈ ໂຖກໍ ພຘິຣຘາຕຸໂກ, ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອຍ຺ຍກສ຺ສາໂຣເຈສິ. ໂສ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ວາສຠຂຕ຺ຕິຍາ ປຸຕ຺ຕໍ ອວິຊາຍິຕ຺ວາປິ ສພ຺ພໍ ຊນໍ ອຠິຠວຕິ, ອິທານິ ປນ ອຕິວິຍ ຣຎ຺ໂຎ ວລ຺ລຠາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ພຘິຣອມຈ຺ໂຈ ‘‘ວລ຺ລຠາ’’ຕິ ວຈນໍ ທຸສ຺ສຸຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ວິຏຏູໂຠ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ກຸມາຣສ຺ສ ກິຣ ‘ວິຏຏູໂຠ’ຕິ ນາມໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ‘‘ໂປຣາຓກໍ ໂນ ກຸລທຕ຺ຕິກໍ ນາມໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ວິຏຏູໂຠ’’ຕິ ນາມໍ ອກາສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກຸມາໂຣ ກຸມາຣປຣິຫາເຣນ ວຑ຺ຒນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກກາເລ ອຎ຺ເຎສໍ ກຸມາຣານໍ ມາຕາມຫກຸລໂຕ ຫຕ຺ຖິຣູປກອສ຺ສຣູປກາທີນິ ອາຫຣິຍມານານິ ທິສ຺ວາ ມາຕຣໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອມ຺ມ, ອຎ຺ເຎສໍ ມາຕາມຫກຸລໂຕ ປຓ຺ຓາກາໂຣ ອາຫຣິຍຕິ, ມຍ຺ຫໍ ໂກຈິ ກິຎ຺ຈິ ນ ເປເສສິ, ກິໍ ຕ຺ວໍ ນິມ຺ມາຕາ ນິປ຺ປິຕາສີ’’ຕິ? ອຖ ນໍ ສາ ‘‘ຕາຕ, ສກ຺ຍຣາຊາໂນ ມາຕາມຫາ ທູເຣ ປນ ວສນ຺ຕິ, ເຕນ ເຕ ກິຎ຺ຈິ ນ ເປເສນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວຎ຺ເຈສິ.

ປຸນ ໂສຬສວສ຺ສິກກາເລ ‘‘ອມ຺ມ, ມາຕາມຫກຸລໍ ປສ຺ສິຕຸກາໂມມ຺ຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອລໍ ຕາຕ, ກິໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ວາຣິຍມາໂນປິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາ ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ໂສ ປິຕຸ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ນິກ຺ຂມິ. ວາສຠຂຕ຺ຕິຍາ ປຸເຣຕຣໍ ປຓ຺ຓໍ ເປເສສິ ‘‘ອຫໍ ອິຘ ສຸຂໍ ວສາມິ, ສາມິໂນ ກິຎ຺ຈິ ອນ຺ຕຣໍ ມາ ທສ຺ສຍິໍສູ’’ຕິ. ສາກິຍາ ວິຏຏູຠສ຺ສ ອາຄມນໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ວນ຺ທິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ທຫຣທຫເຣ ກຸມາຣເກ ຊນປທໍ ປຫິຓິໍສຸ. ກຸມາເຣ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ສາກິຍາ ສນ຺ຖາຄາເຣ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ກຸມາໂຣ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ‘‘ອຍໍ ເຕ, ຕາຕ, ມາຕາມໂຫ, ອຍໍ ມາຕຸໂລ’’ຕິ ວທິໍສຸ ໂສ ສພ຺ເພ ວນ຺ທມາໂນ ວິຈຣິ. ໂສ ຍາວປິຏ຺ຐິຍາ ຣຸຊນປ຺ປມາຓາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມ຺ປິ ອຕ຺ຕານໍ ວນ຺ທມານໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ມໍ ວນ຺ທນ຺ຕາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ສາກິຍາ ‘‘ຕາຕ, ຕວ ກນິຏ຺ຐກຸມາຣາ ຊນປທໍ ຄຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ກຣິໍສຸ. ໂສ ກຕິປາຫໍ ວສິຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ນິກ຺ຂມິ. ອເຖກາ ທາສີ ສນ຺ຖາຄາເຣ ເຕນ ນິສິນ຺ນຜລກໍ ‘‘ອິທໍ ວາສຠຂຕ຺ຕິຍາຍ ທາສິຍາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິສິນ຺ນຜລກ’’ນ຺ຕິ ອກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ປຣິຠາສິຕ຺ວາ ຂີໂຣທເກນ ໂຘວິ. ເອໂກ ປຸຣິໂສ ອຕ຺ຕໂນ ອາວຸຘໍ ປມຸສ຺ສິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ໂຕ ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວິຏຏູຠກຸມາຣສ຺ສ ອກ຺ໂກສນສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ອນ຺ຕຣໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ວາສຠຂຕ຺ຕິຍາ ທາສິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ມຫານາມສກ຺ກສ຺ສ ຊາຕາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພລກາຍສ຺ສ ກເຖສິ. ‘‘ວາສຠຂຕ຺ຕິຍາ ກິຣ ທາສິຍາ ຘີຕາ’’ຕິ ມຫາໂກລາຫລໍ ອໂຫສິ.

ກຸມາໂຣ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເອເຕ ຕາວ ມມ ນິສິນ຺ນຜລກໍ ຂີໂຣທເກນ ໂຘວນ຺ຕຸ, ອຫໍ ປນ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐິຕກາເລ ເອເຕສໍ ຄລໂລຫິຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມມ ນິສິນ຺ນຜລກໍ ໂຘວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ຕສ຺ມິໍ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄເຕ ອມຈ຺ຈາ ສພ຺ພໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ‘‘ສພ຺ເພ ມຍ຺ຫໍ ທາສິຘີຕຣໍ ອທໍສູ’’ຕິ ສາກິຍານໍ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ວາສຠຂຕ຺ຕິຍາຍ ຈ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ທິນ຺ນປຣິຫາຣໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ທາສທາສີຫິ ລທ຺ຘພ຺ພປຣິຫາຣມຕ຺ຕເມວ ທາເປສິ. ຕໂຕ ກຕິປາຫຈ຺ຈເຍນ ສຕ຺ຖາ ຣາຊນິເວສນໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທິ. ຣາຊາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ກິຣ ຎາຕເກຫິ ທາສິຘີຕາ ມຍ຺ຫໍ ທິນ຺ນາ, ເຕນສ຺ສາ ອຫໍ ສປຸຕ຺ຕາຍ ປຣິຫາຣໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ທາສທາສີຫິ ລທ຺ຘພ຺ພປຣິຫາຣມຕ຺ຕເມວ ທາເປສິ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຍຸຕ຺ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ສາກິເຍຫິ ກຕໍ, ທທນ຺ເຕຫິ ນາມ ສມານຊາຕິກາ ທາຕພ຺ພາ ອສ຺ສ. ຕໍ ປນ ມຫາຣາຊ, ວທາມິ ວາສຠຂຕ຺ຕິຍາ ຂຕ຺ຕິຍຣາຊຘີຕາ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ເຄເຫ ອຠິເສກໍ ລຠິ, ວິຏຏູໂຠປິ ຂຕ຺ຕິຍຣາຊານເມວ ປຏິຈ຺ຈ ຊາໂຕ, ມາຕຸໂຄຕ຺ຕໍ ນາມ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ປິຕຸໂຄຕ຺ຕເມວ ປມາຓນ຺ຕິ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ທລິທ຺ທິຕ຺ຖິຍາ ກຏ຺ຐຫາຣິກາຍປິ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐານໍ ອທໍສຸ, ຕສ຺ສາ ຈ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ຊາຕກຸມາໂຣ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກາຍ ພາຣາຓສິຍາ ຣຊ຺ຊໍ ກຕ຺ວາ ກຏ຺ຐວາຫນຣາຊາ ນາມ ຊາໂຕ’’ຕິ ກຏ຺ຐວາຫນຊາຕກໍ (ຊາ. ໑.໑.໗) ກເຖສິ. ຣາຊາ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ປິຕຸໂຄຕ຺ຕເມວ ກິຣ ປມາຓ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ມາຕາປຸຕ຺ຕານໍ ປກຕິປຣິຫາຣເມວ ທາເປສິ.

ຣຎ຺ໂຎ ປນ ພນ຺ຘຸໂລ ນາມ ເສນາປຕິ ມລ຺ລິກໍ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ຠຣິຍໍ ວຎ຺ຌໍ ‘‘ຕວ ກຸລຆຣເມວ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ກຸສິນາຣເມວ ເປເສສິ. ສາ ‘‘ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາວ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຊຕວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕຖາຄຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ‘‘ກຫໍ ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ ຈ ປຸຏ຺ຐາ ‘‘ສາມິໂກ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ກຸລຆຣໍ ເປເສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ວຎ຺ຌາ ອປຸຕ຺ຕິກາ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣາ ‘‘ຍທິ ເອວໍ ຄມນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ນິວຕ຺ຕາຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຕຸຏ຺ຐາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິເວສນເມວ ປຸນ ອຄມາສິ. ‘‘ກສ຺ມາ ນິວຕ຺ຕສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ‘‘ທສພເລນ ນິວຕ຺ຕິຕາມ຺ຫີ’’ຕິ ອາຫ. ເສນາປຕິ ‘‘ທິຏ຺ຐໍ ຠວິສ຺ສຕິ ຕຖາຄເຕນ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ສາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ຄພ຺ຠໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໂທຫຬາ ‘‘ໂທຫໂຬ ເມ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ອາໂຣເຈສິ. ‘‘ກິໍ ໂທຫໂຬ’’ຕິ? ‘‘ເວສາລິຍາ ນຄເຣ ລິຈ຺ຉວິຣາຊານໍ ອຠິເສກມງ຺ຄລໂປກ຺ຂຣຓິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິຕຸກາມາມ຺ຫິ, ສາມີ’’ຕິ. ເສນາປຕິ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຫສ຺ສຖາມຘນຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ຣຖໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣຖໍ ປາເຊນ຺ໂຕ ເວສາລິໍ ປາວິສິ.

ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ກາເລ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ພນ຺ຘຸລເສນາປຕິນາ ສທ຺ຘິໍ ເອກາຈຣິຍກຸເລ ອຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ໂປ ມຫາລິ ນາມ ລິຈ຺ຉວີ ອນ຺ໂຘ ລິຈ຺ຉວີນໍ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ອນຸສາສນ຺ໂຕ ທ຺ວາຣສມີເປ ວສຕິ. ໂສ ຣຖສ຺ສ ອຸມ຺ມາເຣ ປຏິຆຏ຺ຏນສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ພນ຺ຘຸລມລ຺ລສ຺ສ ຣຖປຕນສທ຺ໂທ ເອໂສ, ອຊ຺ຊ ລິຈ຺ຉວີນໍ ຠຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ອາຣກ຺ຂາ ພລວາ, ອຸປຣິ ໂລຫຊາລໍ ປຕ຺ຖຏໍ, ສກຸຓານມ຺ປິ ໂອກາໂສ ນຕ຺ຖິ. ເສນາປຕິ ປນ ຣຖາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂເກ ຂຄ຺ເຄນ ປຫຣນ຺ໂຕ ປລາເປຕ຺ວາ ໂລຫຊາລໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ຠຣິຍໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ປາເຍຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ນ຺ຫຕ຺ວາ ມລ຺ລິກໍ ຣຖໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອາຄຕມຄ຺ເຄເນວ ປາຍາສິ. ອາຣກ຺ຂກາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ລິຈ຺ຉວີນໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ລິຈ຺ຉວິຣາຊາໂນ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ຣຖສຕານິ ອາຣຸຍ຺ຫ ‘‘ພນ຺ຘຸລມລ຺ລໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ມຫາລິສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ມຫາລິ ‘‘ມາ ຄມິຕ຺ຖ, ໂສ ຫິ ໂວ ສພ຺ເພ ຆາຕຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕປິ ‘‘ມຍໍ ຄມິສ຺ສາມເຍວາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ເຕນ ຫິ ຈກ຺ກສ຺ສ ຍາວ ນາຠິໂຕ ປຖວິໍ ປວິຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ ທິສ຺ວາ ນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍາຖ, ຕໂຕ ອນິວຕ຺ຕນ຺ຕາ ປຸຣໂຕ ອສນິສທ຺ທໍ ວິຍ ສຸຓິສ຺ສຖ, ຕມ຺ຫາ ຐານາ ນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍາຖ, ຕໂຕ ອນິວຕ຺ຕນ຺ຕາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣຖຘຸເຣສຸ ຉິທ຺ທໍ ປສ຺ສິສ຺ສຖ, ຕມ຺ຫາ ຐານາ ນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍາຖ, ປຸຣໂຕ ມາຄມິຕ຺ຖາຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ວຈເນນ ອນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕໍ ອນຸພນ຺ຘິໍສຸເຍວ.

ມລ຺ລິກາ ທິສ຺ວາ ‘‘ຣຖາ, ສາມິ, ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕນ ຫິ ເອກສ຺ສ ຣຖສ຺ສ ວິຍ ປຎ຺ຎາຍນກາເລ ມມ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາສີຕິ. ສາ ຍທາ ສພ຺ເພ ເອໂກ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍິໍສຸ, ຕທາ ‘‘ເອກເມວ ສາມິ ຣຖສີສໍ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ອາຫ. ພນ຺ຘຸໂລ ‘‘ເຕນ ຫິ ອິມາ ຣສ຺ມິໂຍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ຣສ຺ມິໂຍ ທຕ຺ວາ ຣເຖ ຐິໂຕວ ຘນຸໍ ອາໂຣເປຕິ, ຣຖຈກ຺ກໍ ຍາວ ນາຠິໂຕ ປຖວິໍ ປາວິສິ, ລິຈ຺ຉວິໂນ ຕໍ ຐານໍ ທິສ຺ວາປິ ນ ນິວຕ຺ຕິໍສຸ. ອິຕໂຣ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຊິຍໍ ໂປເຖສິ, ອສນິສທ຺ໂທ ວິຍ ອໂຫສິ. ເຕ ຕໂຕປິ ນ ນິວຕ຺ຕິໍສຸ, ອນຸພນ຺ຘນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕວ. ພນ຺ຘຸໂລ ຣເຖ ຐິຕໂກວ ເອກໍ ສຣໍ ຂິປິ. ໂສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຣຖສຕານໍ ຣຖສີສໍ ຉິທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ຣາຊສຕານິ ປຣິກຣພນ຺ຘນຏ຺ຐາເນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປາວິສິ. ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ວິທ຺ຘຠາວໍ ອຊານິຕ຺ວາ ‘‘ຕິຏ຺ຐ ເຣ, ຕິຏ຺ຐ ເຣ’’ຕິ ວທນ຺ຕາ ອນຸພນ຺ຘິໍສຸເຍວ. ພນ຺ຘຸໂລ ຣຖໍ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ມຕກາ, ມຕເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ມຍ຺ຫໍ ຍຸທ຺ຘໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ‘‘ມຕກາ ນາມ ອມ຺ຫາທິສາ ເນວ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ‘‘ເຕນ ຫິ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມສ຺ສ ປຣິກຣໍ ໂມເຈຖາ’’ຕິ. ເຕ ໂມຈຍິໍສຸ. ໂສ ມຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕເຍວ ມຣິຕ຺ວາ ປຕິໂຕ. ອຖ ເນ ‘‘ສພ຺ເພປິ ຕຸມ຺ເຫ ເອວຣູປາ, ອຕ຺ຕໂນ ຆຣານິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສໍວິຘາຕພ຺ພໍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕທາເຣ ອນຸສາສິຕ຺ວາ ສນ຺ນາຫໍ ໂມເຈຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ຕາ.

ພນ຺ຘຸໂລປິ ມລ຺ລິກໍ ສາວຕ຺ຖິໍ ອາເນສິ. ສາ ໂສຬສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຍມເກ ປຸຕ຺ເຕ ວິຊາຍິ, ສພ຺ເພປິ ສູຣາ ຖາມສມ຺ປນ຺ນາ ອເຫສຸໍ, ສພ຺ພສິປ຺ເປ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ເອເກກສ຺ສປິ ປຸຣິສສຫສ຺ສປຣິວາໂຣ ອໂຫສິ. ປິຕຣາ ສທ຺ຘິໍ ຣາຊນິເວສນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕຫິ ເຕເຫວ ຣາຊງ຺ຄຓໍ ປຣິປູຣິ. ອເຖກທິວສໍ ວິນິຈ຺ຉເຍ ກູຏຑ຺ຑປຣາຊິຕາ ມນຸສ຺ສາ ພນ຺ຘຸລໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ມຫາຣວໍ ວິຣວນ຺ຕາ ວິນິຈ຺ຉຍອມຈ຺ຈານໍ ກູຏຑ຺ຑກາຣຓໍ ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂສປິ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອຑ຺ຑໍ ຕີເຣຕ຺ວາ ສາມິກເມວ ສາມິກໍ, ອສ຺ສາມິກເມວ ອສ຺ສາມິກໍ ອກາສິ. ມຫາຊໂນ ມຫາສທ຺ເທນ ສາຘຸກາຣໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ຣາຊາ ‘‘ກິມິທ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ເຕ ອມຈ຺ເຈ ຫາເຣຕ຺ວາ ພນ຺ຘຸລສ຺ເສວ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ນິຍ຺ຍາເທສິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສມ຺ມາ ວິນິຈ຺ຉິນິ. ຕໂຕ ໂປຣາຓກວິນິຈ຺ຉຍິກາ ລຎ຺ຊໍ ອລຠນ຺ຕາ ອປ຺ປລາຠາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ພນ຺ຘຸໂລ ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ເຖຕີ’’ຕິ ຣາຊກຸເລ ປຣິຠິນ຺ທິໍສຸ. ຣາຊາ ຕໍ ກຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ອິເຘວ ຆາຕິຍມາເນ ຄຣຫາ ເມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ປຍຸຕ຺ຕປຸຣິເສຫິ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ປຫຣາເປຕ຺ວາ ເຕ ປລາເປຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕກາເລ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ປຸຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ມາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ພນ຺ຘຸລໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ປຈ຺ຈນ຺ໂຕ ກິຣ ກຸປິໂຕ, ຕວ ປຸຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຈເຣ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ປຫິຓິຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ເຖວສ຺ສ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາຍ ປຸຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສີສໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຫຣຖາ’’ຕິ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຎ຺ເຎປິ ສມຕ຺ເຖ ມຫາໂຍເຘ ເປເສສິ. ຕສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕເຍວ ‘‘ເສນາປຕິ ກິຣ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາວ ປຍຸຕ຺ຕກໂຈຣາ ປລາຍິໍສຸ. ໂສ ຕໍ ປເທສໍ ອາວາສາເປຕ຺ວາ ຊນປທໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິ.

ອຖສ຺ສ ນຄຣໂຕ ອວິທູເຣ ຐາເນ ເຕ ໂຍຘາ ປຸຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສີສໍ ຉິນ຺ທິໍສຸ. ຕໍ ທິວສໍ ມລ຺ລິກາຍ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ນິມນ຺ຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖສ຺ສາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມເຍ ‘‘ສາມິກສ຺ສ ເຕ ສທ຺ຘິໍ ປຸຕ຺ເຕຫິ ສີສໍ ຉິນ຺ທິໍສູ’’ຕິ ປຓ຺ຓໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອທໍສຸ. ສາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາ ປຓ຺ຓໍ ອຸຈ຺ຉງ຺ເຄ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆເມວ ປຣິວິສິ. ອຖສ຺ສາ ປຣິຈາຣິກາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠຕ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ ສປ຺ປິຈາຏິໍ ອາຫຣນ຺ຕິໂຍ ເຖຣານໍ ປຸຣໂຕ ຈາຏິໍ ຠິນ຺ທິໍສຸ. ຘມ຺ມເສນາປຕິ ‘‘ອຸປາສິເກ, ເຠທນຘມ຺ມໍ ຠິນ຺ນໍ, ນ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ສາ ອຸຈ຺ຉງ຺ຄໂຕ ປຓ຺ຓໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ທ຺ວຕ຺ຕິໍສປຸຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ປິຕຸ ສີສໍ ຉິນ຺ນນ຺ຕິ ເມ ອິມໍ ປຓ຺ຓໍ ອາຫຣິໍສຸ, ອຫໍ ອິທໍ ສຸຕ຺ວາປິ ນ ຈິນ຺ເຕມິ, ສປ຺ປິຈາຏິຍາ ຠິນ຺ນາຍ ກິໍ ຈິນ຺ເຕມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ຘມ຺ມເສນາປຕິ ‘‘ອນິມິຕ຺ຕມນຎ຺ຎາຕ’’ນ຺ຕິອາທີນິ (ສຸ. ນິ. ໕໗໙) ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ. ສາປິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ສຸຓິສາໂຍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສາມິກາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຣິມກມ຺ມຜລໍ ລຠິໍສຸ, ຕຸມ຺ເຫ ມາ ໂສຈິຕ຺ຖ ມາ ປຣິເທວິຕ຺ຖ, ຣຎ຺ໂຎ ອຸປຣິ ມໂນປໂທສໍ ມາ ກຣິຕ຺ຖາ’’ຕິ ໂອວທິ.

ຣຎ຺ໂຎ ຈຣປຸຣິສາ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ເຕສໍ ນິທ຺ໂທສຠາວໍ ຣຎ຺ໂຎ ກຖຍິໍສຸ. ຣາຊາ ສໍເວຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ນິເວສນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມລ຺ລິກຎ຺ຈ ສຸຓິສາໂຍ ຈສ຺ສາ ຂມາເປຕ຺ວາ ມລ຺ລິກາຍ ວຣໍ ອທາສິ. ສາ ‘‘ຄຫິໂຕ ເມ ໂຫຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຄເຕ ມຕກຠຕ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ເມ ວໂຣ ທິນ຺ໂນ, ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ອຎ຺ເຎນ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ, ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາຍ ເມ ສຸຓິສານໍ ມມ ຈ ກຸລຆຣຄມນໍ ອນຸຊານາຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ສາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາຍ ສຸຓິສານໍ ສກກຸລໍ ເປເສຕ຺ວາ ສຍໍ ກຸສິນາຣນຄເຣ ອຕ຺ຕໂນ ກຸລຆຣໍ ອຄມາສິ. ຣາຊາ ພນ຺ຘຸລເສນາປຕິໂນ ຠາຄິເນຍ຺ຍສ຺ສ ທີຆກາຣາຍນສ຺ສ ນາມ ເສນາປຕິຏ຺ຐານໍ ອທາສິ. ໂສ ປນ ‘‘ມາຕຸໂລ ເມ ອິມິນາ ມາຣິໂຕ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ໂອຕາຣໍ ຄເວສນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ຣາຊາປິ ນິປ຺ປຣາຘສ຺ສ ພນ຺ຘຸລສ຺ສ ມາຣິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາທໍ ນ ລຠຕິ, ຣຊ຺ຊສຸຂໍ ນານຸໂຠຕິ.

ຕທາ ສຕ຺ຖາ ສາກິຍານໍ ເວຬຸໍ ນາມ ນິຄມໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ. ຣາຊາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຣາມໂຕ ອວິທູເຣ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ‘‘ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ຣາຊກກຸຘຠຓ຺ຑານິ ທີຆກາຣາຍນສ຺ສ ທຕ຺ວາ ເອກໂກວ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປາວິສິ. ສພ຺ພໍ ຘມ຺ມເຈຕິຍສຸຕ຺ຕນິຍາເມເນວ (ມ. ນິ. ໒.໓໖໔ ອາທໂຍ) ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມິໍ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິຏ຺ເຐ ທີຆກາຣາຍໂນ ຕານິ ປຎ຺ຈ ຣາຊກກຸຘຠຓ຺ຑານິ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຏຏູຠໍ ຣາຊານໍ ກຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ເອກໍ ອສ຺ສໍ ເອກຎ຺ຈ ອຸປຏ຺ຐານກາຣິກໍ ມາຕຸຄາມໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ອຄມາສິ. ຣາຊາ ສຕ຺ຖາຣາ ສທ຺ຘິໍ ປິຍກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ເສນໍ ອທິສ຺ວາ ຕໍ ມາຕຸຄາມໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຠາຄິເນຍ຺ຍໍ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ອາທາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຏຏູຠໍ ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣາຊຄຫນຄຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິກາເລ ທ຺ວາເຣສຸ ປິຫິເຕສຸ ນຄຣໍ ປວິສິຕຸມສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເອກິສ຺ສາຍ ສາລາຍ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວາຕາຕເປນ ກິລນ຺ໂຕ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຕຕ຺ເຖວ ກາລມກາສິ. ວິຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ‘‘ເທວ ໂກສລນຣິນ຺ທ, ອິທານິ ອນາໂຖສິ ຊາໂຕ’’ຕິ ວິລປນ຺ຕິຍາ ຕສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂສ ມາຕຸລສ຺ສ ມຫນ຺ເຕນ ສກ຺ກາເຣນ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກາເຣສິ.

ວິຏຏູໂຠປິ ຣຊ຺ຊໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕໍ ເວຣໍ ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ເພປິ ສາກິເຍ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຫຕິຍາ ເສນາຍ ນິກ຺ຂມິ. ຕໍ ທິວສໍ ສຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ຎາຕິສງ຺ຆສ຺ສ ວິນາສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຎາຕິສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມເຍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ອາກາເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກປິລວຕ຺ຖຸສາມນ຺ເຕ ເອກສ຺ມິໍ ກພຣຈ຺ຉາເຍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິ. ຕໂຕ ອວິທູເຣ ວິຏຏູຠສ຺ສ ຣຊ຺ຊສີມາຍ ອນ຺ໂຕ ສນ຺ທຈ຺ຉາໂຍ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ໂຂ ອຕ຺ຖິ, ວິຏຏູໂຠ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກິໍກາຣຓາ ເອວຣູປາຍ ອຸຓ຺ຫເວລາຍ ອິມສ຺ມິໍ ກພຣຈ຺ຉາເຍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທຖ, ເອຕສ຺ມິໍ ສນ຺ທຈ຺ຉາເຍ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ໂຫຕຸ, ມຫາຣາຊ, ຎາຕການໍ ຉາຍາ ນາມ ສີຕລາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຎາຕການໍ ຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ສຕ຺ຖາ ອາຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິເມວ ປຈ຺ຈາຄມິ. ສຕ຺ຖາປິ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ເຊຕວນເມວ ຄໂຕ.

ຣາຊາ ສາກິຍານໍ ໂທສໍ ສຣິຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕເຖວ ສຕ຺ຖາຣໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ປຸນ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕຕິຍວາເຣ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສຕ຺ຖາຣໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖວາເຣ ປນ ຕສ຺ມິໍ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ສຕ຺ຖາ ສາກິຍານໍ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເຕສໍ ນທິຍໍ ວິສປກ຺ຂິປນປາປກມ຺ມສ຺ສ ອປ຺ປຏິພາຫິຣຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖວາເຣ ນ ອຄມາສິ. ວິຏຏູຠຣາຊາ ຂີຣປາຍເກ ທາຣເກ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ສາກິເຍ ຆາເຕຕ຺ວາ ຄລໂລຫິເຕນ ນິສິນ຺ນຜລກໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄມິ. ສຕ຺ຖຣິ ຕຕິຍວາເຣ ຄມນໂຕ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐາປິຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ເຈ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ປວິສນ຺ເຕ ທິສາຫິ ສນ຺ນິປຕິຕາ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຖາ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ນິວຕ຺ຕາເປຕ຺ວາ ຎາຕເກ ມຣຓຠຍາ ໂມເຈສິ, ເອວໍ ຎາຕການໍ ອຕ຺ຖຈໂຣ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ ຠຄວໂຕ ຄຸຓກຖໍ ກຖຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ຕຖາຄໂຕ ຎາຕການໍ ອຕ຺ຖໍ ຈຣຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ຈຣິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ ນາມ ຣາຊາ ທສ ຣາຊຘມ຺ເມ ອໂກເປຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ຊມ຺ພຸທີປຕເລ ຣາຊາໂນ ພຫຸຖມ຺ເຠສຸ ປາສາເທສຸ ວສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ພຫູຫິ ຖມ຺ເຠຫິ ປາສາທກຣຓໍ ນາມ ອນຈ຺ຉຣິຍໍ, ຍໍນູນາຫໍ ເອກຖມ຺ຠກໍ ປາສາທໍ ກາເຣຍ຺ຍໍ, ເອວໍ ສພ຺ພຣາຊູນໍ ອຄ຺ຄຣາຊາ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ວຑ຺ຒກີ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ ເອກຖມ຺ຠກໍ ປາສາທໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຸຊູ ມຫນ຺ເຕ ເອກຖມ຺ຠກປາສາທາຣເຫ ພຫູ ຣຸກ຺ເຂ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມ ຣຸກ຺ຂາ ສນ຺ຕິ, ມຄ຺ໂຄ ປນ ວິສໂມ, ນ ສກ຺ກາ ໂອຕາເຣຕຸໍ, ຣຎ຺ໂຎ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຖາ ອກໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ເກນຈິ ອຸປາເຍນ ສຓິກໍ ໂອຕາເຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ເຍນ ເກນຈິ ອຸປາເຍນ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ມມ ອຸຍ຺ຍາເນ ເອກໍ ຣຸກ຺ຂໍ ອຸປຘາເຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ວຑ຺ຒກີ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ສຸຊາຕໍ ອຸຊຸກໍ ຄາມນິຄມປູຊິຕໍ ຣາຊກຸລໂຕປິ ລທ຺ຘພລິກມ຺ມໍ ມງ຺ຄລສາລຣຸກ຺ຂໍ ທິສ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ‘‘ອຸຍ຺ຍາເນ ຣຸກ຺ໂຂ ນາມ ມມ ປຏິພທ຺ໂຘ, ຄຈ຺ຉຖ ໂຠ ຕໍ ຉິນ຺ທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລາທິຫຕ຺ຖາ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຸກ຺ເຂ ຄນ຺ຘປຎ຺ຈງ຺ຄຸລິກໍ ທຕ຺ວາ ສຸຕ຺ເຕນ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜກຓ຺ຓິກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ທີປໍ ຊາເລຕ຺ວາ ພລິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມ, ຣາຊາ ຉິນ຺ທາເປຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ນິພ຺ພຕ຺ຕເທວຕາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉຕຸ, ອມ຺ຫາກໍ ໂທໂສ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ສາເວສຸໍ.

ອຖ ຕສ຺ມິໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນິສ຺ສໍສຍໍ ອິເມ ວຑ຺ຒກີ ອິມໍ ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ວິມານໍ ເມ ນສ຺ສິສ຺ສຕິ, ວິມານປຣິຍນ຺ຕິກເມວ ໂຂ ປນ ມຍ຺ຫໍ ຊີວິຕໍ, ອິມຎ຺ຈ ຣກ຺ຂໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິເຕສຸ ຕຣຸຓສາລຣຸກ຺ເຂສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ ມມ ຎາຕິເທວຕານມ຺ປິ ພຫູນິ ວິມານານິ ນສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ. ວິມານປຣິຍນ຺ຕິກເມວ ມມ ຎາຕີນໍ ເທວຕານມ຺ປິ ຊີວິຕໍ, ນ ໂຂ ປນ ມໍ ຕຖາ ອຕ຺ຕໂນ ວິນາໂສ ພາຘຕິ, ຍຖາ ຎາຕີນໍ, ຕສ຺ມາ ເນສໍ ມຍາ ຊີວິຕໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມເຍ ທິພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສກລຄພ຺ຠໍ ເອໂກຠາສໍ ກຕ຺ວາ ອຸສ຺ສິສກປສ຺ເສ ໂຣທມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠີຕຕສິໂຕ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓.

‘‘ກາ ຕ຺ວໍ ສຸທ຺ເຘຫິ ວຕ຺ເຖຫິ, ອເຆ ເວຫາຍສໍ ຐິຕາ;

ເກນ ຕ຺ຍາສ຺ສູນິ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ກຸໂຕ ຕໍ ຠຍມາຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາ ຕ຺ວນ຺ຕິ ນາຄຍກ຺ຂສຸປຓ຺ຓສກ຺ກາທີສຸ ກາ ນາມ ຕ຺ວນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ວຕ຺ເຖຫີຕິ ວຈນມຕ຺ຕເມເວຕໍ, ສພ຺ເພປິ ປນ ທິພ຺ພາລງ຺ກາເຣ ສນ຺ຘາເຍວມາຫ. ອເຆຕິ ອປ຺ປຏິເຆ ອາກາເສ. ເວຫາຍສນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ເກນ ຕ຺ຍາສ຺ສູນິ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເກນ ກາຣເຓນ ຕວ ອສ຺ສູນິ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຸໂຕຕິ ຎາຕິວິໂຍຄຘນວິນາສາທີນໍ ກິໍ ນິສ຺ສາຍ ຕໍ ຠຍມາຄຕນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ຕໂຕ ເທວຣາຊາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໔.

‘‘ຕເວວ ເທວ ວິຊິເຕ, ຠທ຺ທສາໂລຕິ ມໍ ວິທູ;

ສຏ຺ຐິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ຕິຏ຺ຐໂຕ ປູຊິຕສ຺ສ ເມ.

໑໕.

‘‘ກາຣຍນ຺ຕາ ນຄຣານິ, ອຄາເຣ ຈ ທິສມ຺ປຕິ;

ວິວິເຘ ຈາປິ ປາສາເທ, ນ ມໍ ເຕ ອຈ຺ຈມຎ຺ຎິສຸໍ;

ຍເຖວ ມໍ ເຕ ປູເຊສຸໍ, ຕເຖວ ຕ຺ວມ຺ປິ ປູຊຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕິຏ຺ຐໂຕຕິ ສກລພາຣາຓສິນຄເຣຫິ ເຈວ ຄາມນິຄເມຫິ ຈ ຕຍາ ຈ ປູຊິຕສ຺ສ ນິຈ຺ຈໍ ພລິກມ຺ມຎ຺ຈ ສກ຺ກາຣຎ຺ຈ ລຠນ຺ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ອຸຍ຺ຍາເນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕສ຺ສ ເອຕ຺ຕໂກ ກາໂລ ຄໂຕຕິ ທສ຺ເສຕິ. ນຄຣານີຕິ ນຄຣປຏິສງ຺ຂຣຓກມ຺ມານິ. ອຄາເຣຈາຕິ ຠູມິເຄຫານິ. ທິສມ຺ປຕີຕິ ທິສານໍ ປຕິ, ມຫາຣາຊ. ນ ມໍ ເຕຕິ ເຕ ນຄຣປຏິສງ຺ຂຣຓາທີນິ ກໂຣນ຺ຕາ ອິມສ຺ມິໍ ນຄເຣ ໂປຣາຓກຣາຊາໂນ ມໍ ນາຕິມຎ຺ຎິສຸໍ ນາຕິກ຺ກມິໍສຸ ນ ວິເຫຐຍິໍສຸ, ມມ ນິວາສຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມໍ ນ ກຣິໍສຸ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ສກ຺ກາຣເມວ ກຣິໍສູຕິ ອວຈ. ຍເຖວາຕິ ຕສ຺ມາ ຍເຖວ ເຕ ໂປຣາຓກຣາຊາໂນ ມໍ ປູຊຍິໍສຸ, ເອໂກປິ ອິມໍ ຣຸກ຺ຂໍ ນ ຉິນ຺ທາເປສິ, ຕ຺ວຎ຺ຈາປິ ມໍ ຕເຖວ ປູຊຍ, ມາ ເມ ຣຸກ຺ຂໍ ເຉທຍີຕິ.

ຕໂຕ ຣາຊາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໖.

‘‘ຕໍ ອິວາຫໍ ນ ປສ຺ສາມິ, ຖູລໍ ກາເຍນ ເຕ ທຸມໍ;

ອາໂຣຫປຣິຓາເຫນ, ອຠິຣູໂປສິ ຊາຕິຍາ.

໑໗.

‘‘ປາສາທໍ ກາຣຍິສ຺ສາມິ, ເອກຕ຺ຖມ຺ຠໍ ມໂນຣມໍ;

ຕຕ຺ຖ ຕໍ ອຸປເນສ຺ສາມິ, ຈິຣໍ ເຕ ຍກ຺ຂ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາເຍນາຕິ ປມາເຓນ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຕວ ປມາເຓນ ຕໍ ວິຍ ຖູລໍ ມຫນ຺ຕໍ ອຎ຺ຎໍ ທຸມໍ ນ ປສ຺ສາມິ, ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ປນ ອາໂຣຫປຣິຓາເຫນ ສຸຊາຕສງ຺ຂາຕາຍ ສມສຓ຺ຐານອຸຊຸຠາວປ຺ປກາຣາຍ ຊາຕິຍາ ຈ ອຠິຣູໂປ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ເອກຖມ຺ຠປາສາທາຣໂຫຕິ. ປາສາທນ຺ຕິ ຕສ຺ມາ ຕໍ ເຉທາເປຕ຺ວາ ອຫໍ ປາສາທໍ ກາຣາເປສ຺ສາເມວ. ຕຕ຺ຖ ຕນ຺ຕິ ຕໍ ປນາຫໍ ສມ຺ມ ເທວຣາຊ, ຕຕ຺ຖ ປາສາເທ ອຸປເນສ຺ສາມິ, ໂສ ຕ຺ວໍ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ວສນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄຄນ຺ຘມາລາທີນິ ລຠນ຺ໂຕ ສກ຺ກາຣປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຸຂໍ ຊີວິສ຺ສສິ, ນິວາສຏ຺ຐານາຠາເວນ ເມ ວິນາໂສ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ຈິຣໍ ເຕ ຍກ຺ຂ ຊີວິຕໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເທວຣາຊາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໘.

‘‘ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸທປາທິ, ສຣີເຣນ ວິນາຠາໂວ;

ປຸຖຸໂສ ມໍ ວິກນ຺ຕິຕ຺ວາ, ຂຓ຺ຑໂສ ອວກນ຺ຕຖ.

໑໙.

‘‘ອຄ຺ເຄ ຈ ເຉຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ຈ, ປຈ຺ຉາ ມູລມ຺ຫິ ຉິນ຺ທຖ;

ເອວໍ ເມ ຉິຊ຺ຊມານສ຺ສ, ນ ທຸກ຺ຂໍ ມຣຓໍ ສິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸທປາທີຕິ ຍທິ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຕວ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ. ສຣີເຣນ ວິນາຠາໂວຕິ ຍທິ ເຕ ມມ ສຣີເຣນ ຠທ຺ທສາລຣຸກ຺ເຂນ ສທ຺ຘິໍ ມມ ວິນາຠາໂວ ປຕ຺ຖິໂຕ. ປຸຖຸໂສຕິ ພຫຸຘາ. ວິກນ຺ຕິຕ຺ວາຕິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ. ຂຓ຺ຑໂສຕິ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ອວກນ຺ຕຖ. ອຄ຺ເຄ ຈາຕິ ອວກນ຺ຕນ຺ຕາ ປນ ປຐມໍ ອຄ຺ເຄ, ຕໂຕ ມຊ຺ເຌ ເຉຕ຺ວາ ສພ຺ພປຈ຺ຉາ ມູເລ ຉິນ຺ທຖ. ເອວຎ຺ຫິ ເມ ຉິຊ຺ຊມານສ຺ສ ນ ທຸກ຺ຂໍ ມຣຓໍ ສິຍາ, ສຸຂໍ ນຸ ຂຓ຺ຑໂສ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ຍາຈຕິ.

ຕໂຕ ຣາຊາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໐.

‘‘ຫຕ຺ຖປາທໍ ຍຖາ ຉິນ຺ເທ, ກຓ຺ຓນາສຎ຺ຈ ຊີວໂຕ;

ຕໂຕ ປຈ຺ຉາ ສິໂຣ ຉິນ຺ເທ, ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ມຣຓໍ ສິຍາ.

໒໑.

‘‘ສຸຂໍ ນຸ ຂຓ຺ຑໂສ ຉິນ຺ນໍ, ຠທ຺ທສາລ ວນປ຺ປຕິ;

ກິໍເຫຕຸ ກິໍ ອຸປາທາຍ, ຂຓ຺ຑໂສ ຉິນ຺ນມິຈ຺ຉສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖປາທນ຺ຕິ ຫຕ຺ເຖ ຈ ປາເທ ຈ. ຕໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເອວໍ ປຏິປາຏິຍາ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ໂຈຣສ຺ສ ຕໍ ມຣຓໍ ທຸກ຺ຂໍ ສິຍາ. ສຸຂໍ ນູຕິ ສມ຺ມ ຠທ຺ທສາລ, ວຊ຺ຌປ຺ປຕ຺ຕາ ໂຈຣາ ສຸເຂນ ມຣິຕຸກາມາ ສີສຈ຺ເຉທໍ ຍາຈນ຺ຕິ, ນ ຂຓ຺ຑໂສ ເຉທນໍ, ຕ຺ວໍ ປນ ເອວໍ ຍາຈສິ, ເຕນ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມິ ‘‘ສຸຂໍ ນຸ ຂຓ຺ຑໂສ ຉິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ. ກິໍເຫຕູຕິ ຂຓ຺ຑໂສ ຉິນ຺ນໍ ນາມ ນ ສຸຂໍ, ກາຣເຓນ ປເນຕ຺ຖ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ອຖສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຠທ຺ທສາໂລ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໒.

‘‘ຍຎ຺ຈ ເຫຕຸມຸປາທາຍ, ເຫຕຸໍ ຘມ຺ມູປສໍຫິຕໍ;

ຂຓ຺ຑໂສ ຉິນ຺ນມິຈ຺ຉາມິ, ມຫາຣາຊ ສຸໂຓຫິ ເມ.

໒໓.

‘‘ຎາຕີ ເມ ສຸຂສໍວທ຺ຘາ, ມມ ປສ຺ເສ ນິວາຕຊາ;

ເຕປິຫໍ ອຸປຫິໍເສຍ຺ຍ, ປເຣສໍ ອສຸໂຂຈິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຫຕຸໍ ຘມ຺ມູປສໍຫິຕນ຺ຕິ ມຫາຣາຊ, ຍໍ ເຫຕຸສຠາວຍຸຕ຺ຕເມວ, ນ ເຫຕຸປຕິຣູປກໍ, ເຫຕຸໍ ອຸປາທາຍ ອາຣພ຺ຠ ສນ຺ຘາຍາຫໍ ຂຓ຺ຑໂສ ຉິນ຺ນມິຈ຺ຉາມິ, ຕໍ ໂອຫິຕໂສໂຕ ສຸໂຓຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຎາຕີ ເມຕິ ມມ ຠທ຺ທສາລຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຉາຍາຍ ສຸຂສໍວທ຺ຘາ ມມ ປສ຺ເສ ຕຣຸຓສາລຣຸກ຺ເຂສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ມຍາ ກຕວາຕປຣິຕ຺ຕາຓຕ຺ຕາ ນິວາຕຊາ ມມ ຎາຕກາ ເທວສງ຺ຆາ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ອຫໍ ວິສາລສາຂວິຏໂປ ມູເລ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຕນ຺ໂຕ ອຸປຫິໍເສຍ຺ຍໍ, ສໍຠຄ຺ຄວິມາເນ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິນາເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປເຣສໍ ອສຸໂຂຈິຕນ຺ຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ມຍາ ເຕສໍ ປເຣສໍ ຎາຕິເທວສງ຺ຆານໍ ອສຸຂໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂອຈິຕໍ ວຑ຺ຒິຕໍ, ນ ຈາຫໍ ເຕສໍ ທຸກ຺ຂກາໂມ, ຕສ຺ມາ ຠທ຺ທສາລໍ ຂຓ຺ຑໂສ ຂຓ຺ຑໂສ ຉິນ຺ທາເປມີຕິ ອຍເມຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ‘‘ຘມ຺ມິໂກ ວຕາຍໍ, ເທວປຸຕ຺ໂຕ, ອຕ຺ຕໂນ ວິມານວິນາສໂຕປິ ຎາຕີນໍ ວິມານວິນາສໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ຎາຕີນໍ ອຕ຺ຖຈຣິຍໍ ຈຣຕິ, ອຠຍມສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໒໔.

‘‘ເຈເຕຍ຺ຍຣູປໍ ເຈເຕສິ, ຠທ຺ທສາລ ວນປ຺ປຕິ;

ຫິຕກາໂມສິ ຎາຕີນໍ, ອຠຍໍ ສມ຺ມ ທມ຺ມິ ເຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຈເຕຍ຺ຍຣູປໍ ເຈເຕສີຕິ ຎາຕີສຸ ມຸທຸຈິຕ຺ຕຕາຍ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກເມວ ຈິນ຺ເຕສິ. ເຉເທຍ຺ຍຣູປໍ ເຉເທສີຕິປິ ປາໂຐ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຂຓ຺ຑໂສ ຉິນ຺ນມິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຉເທຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກເມວ ເຉເທສີຕິ. ອຠຍນ຺ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ເຕ ສມ຺ມ, ຄຸເຓ ປສີທິຕ຺ວາ ອຠຍໍ ທທາມິ, ນ ເມ ປາສາເທນຕ຺ໂຖ, ນາຫໍ ຕໍ ເຉທາເປສ຺ສາມິ, ຄຈ຺ຉ ຎາຕິສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ສກ຺ກຕຄຣຸກໂຕ ສຸຂໍ ຊີວາຕິ ອາຫ.

ເທວຣາຊາ ຣຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ຣາຊາ ຕສ຺ໂສວາເທ ຐຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູເຣສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸພ຺ເພປິ ຕຖາຄໂຕ ຎາຕຕ຺ຖຈຣິຍໍ ອຈຣິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຕຣຸຓສາເລສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕເທວຕາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ຠທ຺ທສາລເທວຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຠທ຺ທສາລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໔໖໖] ໓. ສມຸທ຺ທວາຓິຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກສນ຺ຕິ ວປນ຺ຕິ ເຕ ຊນາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈ ກຸລສຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ນິຣເຍ ປຕິຕຠາວໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ຫິ ອຄ຺ຄສາວເກສຸ ປຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ເຕສຸ ໂສກໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຸຓ຺ຫໂລຫິເຕ ມຸຂໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ພລວເວທນາປີຬິໂຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ອຫເມວ ນວ ມາເສ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອນຕ຺ຖໍ ຈິນ຺ເຕສິໍ, ສຕ຺ຖຸ ປນ ມຍິ ປາປຈິຕ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອສີຕິມຫາເຖຣານມ຺ປິ ມຍິ ອາຆາໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ມຍາ ກຕກມ຺ເມນ ອຫເມວ ອິທານິ ອນາໂຖ ຊາໂຕ, ສຕ຺ຖາຣາປິມ຺ຫິ ວິສ຺ສຏ຺ໂຐ ມຫາເຖເຣຫິປິ ຎາຕິເສຏ຺ເຐນ ຣາຫຸລຕ຺ເຖເຣນປິ ສກ຺ຍຣາຊກຸເລຫິປິ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ຂມາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຣິສາຍ ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຈເກນ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ຣຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ໂກສລຣຏ຺ຐໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສິ ‘‘ເທວທຕ຺ໂຕ ກິຣ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຂມາເປຕຸໍ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ‘‘ອານນ຺ທ, ເທວທຕ຺ໂຕ ມມ ທສ຺ສນໍ ນ ລຠິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ອຖ ຕສ຺ມິໍ ສາວຕ຺ຖິນຄຣທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ປຸນ ເຖໂຣ ອາໂຣເຈສິ, ຠຄວາປິ ຕເຖວ ອວຈ. ຕສ຺ສ ເຊຕວເນ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ສມີປໍ ອາຄຕສ຺ສ ປາປໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາປຸຓິ, ສຣີເຣ ຑາໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ນ຺ຫຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ມຎ຺ຈກໂຕ ມໍ ອາວຸໂສ ໂອຕາເຣຖ, ປານີຍໍ ປິວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ຐປິຕມຕ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາເທ ອລທ຺ເຘເຍວ ມຫາປຖວີ ວິວຣມທາສິ. ຕາວເທວ ຕໍ ອວີຈິໂຕ ອຄ຺ຄິຊາລາ ອຸຏ຺ຐາຍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ‘‘ປາປກມ຺ມໍ ເມ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ –

‘‘ອິເມຫິ ອຏ຺ຐີຫິ ຕມຄ຺ຄປຸຄ຺ຄລໍ, ເທວາຕິເທວໍ ນຣທມ຺ມສາຣຖິໍ;

ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸໍ ສຕປຸຎ຺ຎລກ຺ຂຓໍ, ປາເຓຫິ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ອຸເປມີ’’ຕິ. (ມິ. ປ. ໔.໑.໓) –

ອິມາຍ ຄາຖາຍ ສຣເຓ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ອວີຈິປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ປນ ປຎ຺ຈ ອຸປຏ຺ຐາກກຸລສຕານິ ອເຫສຸໍ. ຕານິປິ ຕປ຺ປກ຺ຂິການິ ຫຸຕ຺ວາ ທສພລໍ ອກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ອວີຈິມ຺ຫິເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ເອວໍ ໂສ ຕານິ ປຎ຺ຈ ກຸລສຕານິ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອວີຈິມ຺ຫິ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ.

ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ປາໂປ ລາຠສກ຺ກາຣຄິທ຺ຘຕາຍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ອຏ຺ຐາເນ ໂກປໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອນາຄຕຠຍມໂນໂລເກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຫິ ກຸລສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອວີຈິປຣາຍໂຓ ຊາໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ເທວທຕ຺ໂຕ ລາຠສກ຺ກາຣຄິທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອນາຄຕຠຍໍ ນ ໂອໂລເກສິ, ປຸພ຺ເພປິ ອນາຄຕຠຍໍ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂຄິທ຺ເຘນ ສທ຺ຘິໍ ປຣິສາຍ ມຫາວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ພາຣາຓສິໂຕ ອວິທູເຣ ກຸລສຫສ຺ສນິວາໂສ ມຫາວຑ຺ຒກີຄາໂມ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ຖ ວຑ຺ຒກີ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ມຎ຺ຈໍ ກຣິສ຺ສາມ, ປີຐໍ ກຣິສ຺ສາມ, ເຄຫໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ພຫຸໍ ອິຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິໍສຸ. ມນຸສ຺ສາ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ເຐ ວຑ຺ຒກີ ໂຈເທນ຺ຕິ ປລິພຸທ຺ຘນ຺ຕິ. ເຕ ອິຓາຍິເກຫິ ອຸປທ຺ທຸຕາ ສຸຂໍ ວສິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ‘‘ວິເທສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ວສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣຸກ຺ເຂ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຫຕິໍ ນາວໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນທິໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຄາມໂຕ ຄາວຸຕຑ຺ຒໂຍຊນມຕ຺ເຕ ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມເຍ ຄາມໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕທາຣມາທາຍ ນາວຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນາວໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ອນຸກ຺ກເມນ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປວິສິຕ຺ວາ ວາຕເວເຄນ ວິຈຣນ຺ຕາ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ເອກໍ ທີປກໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ທີປເກ ສຍໍຊາຕສາລິອຸຈ຺ຉຸກທລິອມ຺ພຊມ຺ພຸປນສຕາລນາຬິເກຣາທີນິ ວິວິຘຜລານິ ອຕ຺ຖິ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ປຠິນ຺ນນາໂວ ປຸຣິໂສ ປຐມຕຣໍ ຕໍ ທີປກໍ ປຕ຺ວາ ສາລິຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ອຸຈ຺ຉຸອາທີນິ ຂາທມາໂນ ຖູລສຣີໂຣ ນຄ຺ໂຄ ປຣູຬ຺ຫເກສມສ຺ສຸ ຕສ຺ມິໍ ທີປເກ ປຏິວສຕິ.

ວຑ຺ຒກີ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ ‘‘ສເຈ ອຍໍ ທີປໂກ ຣກ຺ຂສປຣິຄ຺ຄຫິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ສພ຺ເພປິ ອມ຺ເຫ ວິນາສໍ ປາປຸຓິສ຺ສາມ, ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມ ຕາວ ນ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ສຕ຺ຕຏ຺ຐ ປຸຣິສາ ສູຣາ ພລວນ຺ໂຕ ສນ຺ນທ຺ຘປຎ຺ຈາວຸຘາ ຫຸຕ຺ວາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ທີປກໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ໂສ ປຸຣິໂສ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ອຸຈ຺ຉຸຣສໍ ປິວິຕ຺ວາ ສຸຂປ຺ປຕ຺ໂຕ ຣມຓີເຍ ປເທເສ ຣຊຕປຏ຺ຏສທິເສ ວາລຸກຕເລ ສີຕຈ຺ຉາຍາຍ ອຸຕ຺ຕານໂກ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ຊມ຺ພຸທີປວາສິໂນ ກສນ຺ຕາ ວປນ຺ຕາ ເອວຣູປໍ ສຸຂໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ຊມ຺ພຸທີປໂຕ ມຍ຺ຫໍ ອຍເມວ ທີປໂກ ວຣ’’ນ຺ຕິ ຄາຍມາໂນ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ໂສ ຠິກ຺ຂເວ ປຸຣິໂສ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໕.

‘‘ກສນ຺ຕິ ວປນ຺ຕິ ເຕ ຊນາ, ມນຸຊາ ກມ຺ມຜລູປຊີວິໂນ;

ນຍິມສ຺ສ ທີປກສ຺ສ ຠາຄິໂນ, ຊມ຺ພຸທີປາ ອິທເມວ ໂນ ວຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຕ ຊນາຕິ ເຕ ຊມ຺ພຸທີປວາສິໂນ ຊນາ. ກມ຺ມຜລູປຊີວິໂນຕິ ນານາກມ຺ມານໍ ຜລູປຊີວິໂນ ສຕ຺ຕາ.

ອຖ ເຕ ທີປກໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ປຸຣິສາ ຕສ຺ສ ຄີຕສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມນຸສ຺ສສທ຺ໂທ ວິຍ ສຸຍ຺ຍຕິ, ຊານິສ຺ສາມ ນ’’ນ຺ຕິ ສທ຺ທານຸສາເຣນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຍກ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຠີຕຕສິຕາ ສເຣ ສນ຺ນຫິໍສຸ. ໂສປິ ເຕ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວຘຠເຍນ ‘‘ນາຫໍ, ສາມິ, ຍກ຺ໂຂ, ປຸຣິໂສມ຺ຫິ, ຊີວິຕໍ ເມ ເທຖາ’’ຕິ ຍາຈນ຺ໂຕ ‘‘ປຸຣິສາ ນາມ ຕຸມ຺ຫາທິສາ ນຄ຺ຄາ ນ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສຠາວໍ ວິຎ຺ຎາເປສິ. ເຕ ຕໍ ປຸຣິສໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ອາຄຕນິຍາມໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ໂສປິ ສພ຺ພໍ ເຕສໍ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ຎສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອິຘາຄຕາ, ອຍໍ ອຸຕ຺ຕມທີໂປ, ນ ເອຕ຺ຖ ສຫຕ຺ເຖນ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຊີວນ຺ຕິ, ສຍໍຊາຕສາລີນຎ຺ເຈວ ອຸຈ຺ຉຸອາທີນຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖີຕິ ອນຸກ຺ກຓ຺ຐນ຺ຕາ ວສຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອິຘ ປນ ວສນ຺ຕານໍ ອມ຺ຫາກໍ ອຎ຺ໂຎ ປຣິປນ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ, ອຎ຺ຎໍ ຠຍໍ ເອຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ, ອຍໍ ປນ ອມນຸສ຺ສປຣິຄ຺ຄຫິໂຕ, ອມນຸສ຺ສາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວໍ ທິສ຺ວາ ກຸຊ຺ເຌຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ກໂຣນ຺ຕາ ວາລຸກໍ ວິຍູຫິຕ຺ວາ ວາລຸກາຍ ປຏິຈ຺ຉາເທຍ຺ຍາຖ, ເອຕ຺ຕກໍ ອິຘ ຠຍໍ, ອຎ຺ຎໍ ນຕ຺ຖິ, ນິຈ຺ຈໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ຠເວຍ຺ຍາຖາຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ວາສໍ ອຸປຄຈ຺ຉິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ກຸລສຫສ຺ເສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ກຸລສຕານໍ ເຊຏ຺ຐກາ ທ຺ເວ ວຑ຺ຒກີ ອເຫສຸໍ. ເຕສຸ ເອໂກ ພາໂລ ອໂຫສິ ຣສຄິທ຺ໂຘ, ເອໂກ ປຓ຺ຑິໂຕ ຣເສສຸ ອນລ຺ລີໂນ.

ອປຣຠາເຄ ສພ຺ເພປິ ເຕ ຕຕ຺ຖ ສຸຂໍ ວສນ຺ຕາ ຖູລສຣີຣາ ຫຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ ‘‘ຈິຣໍ ປີຕາ ໂນ ສຸຣາ, ອຸຈ຺ຉຸຣເສນ ເມຣຍໍ ກຕ຺ວາ ປິວິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເຕ ເມຣຍໍ ກາເຣຕ຺ວາ ປິວິຕ຺ວາ ມທວເສນ ຄາຍນ຺ຕາ ນຈ຺ຈນ຺ຕາ ກີຬນ຺ຕາ ປມຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວໍ ກຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ທີປກໍ ເຊຄຸຈ຺ຉໍ ປຏິກູລໍ ກຣິໍສຸ. ເທວຕາ ‘‘ອິເມ ອມ຺ຫາກໍ ກີຬາມຓ຺ຑລໍ ປຏິກູລໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາສມຸທ຺ທໍ ອຸຕ຺ຕຣາເປຕ຺ວາ ທີປກໂຘວນໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ກາຬປກ຺ໂຂ, ອຊ຺ຊ ອມ຺ຫາກໍ ສມາຄໂມ ຈ ຠິນ຺ໂນ, ອິໂຕ ທານິ ປນ຺ນຣສເມ ທິວເສ ປຸຓ຺ຓມີອຸໂປສຖທິວເສ ຈນ຺ທສ຺ສຸຄ຺ຄມນເວລາຍ ສມຸທ຺ທໍ ອຸພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິເມ ຆາເຕສ຺ສາມາ’’ຕິ ທິວສໍ ຐປຍິໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ອນ຺ຕເຣ ເອໂກ ຘມ຺ມິໂກ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ມາ ອິເມ ມມ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ນສ຺ສິໍສູ’’ຕິ ອນຸກມ຺ປາຍ ເຕສຸ ສາຍມາສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຆຣທ຺ວາເຣ ສຸຂກຖາຍ ນິສິນ຺ເນສຸ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ສກລທີປໍ ເອໂກຠາສໍ ກຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ ວຑ຺ຒກີ, ເທວຕາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຸທ຺ຘາ. ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ມາ ວສິຕ຺ຖ, ອິໂຕ ອຑ຺ຒມາສຈ຺ຈເຍນ ຫິ ເທວຕາ ສມຸທ຺ທໍ ອຸພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສພ຺ເພວ ຕຸມ຺ເຫ ຆາເຕສ຺ສນ຺ຕິ, ອິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປລາຍຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໒໖.

‘‘ຕິປຎ຺ຈຣຕ຺ຕູປຄຕມ຺ຫິ ຈນ຺ເທ, ເວໂຄ ມຫາ ເຫຫິຕິ ສາຄຣສ຺ສ;

ອຸປ຺ລວິສ຺ສໍ ທີປມິມໍ ອຸຬາຣໍ, ມາ ໂວ ວຘີ ຄຈ຺ຉຖ ເລຓມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ລວິສ຺ສນ຺ຕິ ອິມໍ ທີປກໍ ອຸປ຺ລວນ຺ໂຕ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ໂຕ ອຠິຠວິສ຺ສຕິ. ມາ ໂວ ວຘີຕິ ໂສ ສາຄຣເວໂຄ ຕຸມ຺ເຫ ມາ ວຘິ.

ອິຕິ ໂສ ເຕສໍ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຐານເມວ ຄໂຕ. ຕສ຺ມິໍ ຄເຕ ອປໂຣ ສາຫສິໂກ ກກ຺ຂໂຬ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ອິເມ ອິມສ຺ສ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປລາເຍຍ຺ຍຸໍ, ອຫໍ ເນສໍ ຄມນໍ ນິວາເຣຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິເມ ມຫາວິນາສໍ ປາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທິພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ສກລທີປໍ ເອໂກຠາສໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓາຍ ທິສາຍ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ເອໂກ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອິຘາຄໂຕ, ໂນ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາຄໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ໂສ ໂວ ກິໍ ກເຖສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ນາມ, ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ໂສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິຘ ນິວາສໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ໂທເສນ ກເຖຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອິເຘວ ວສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໗.

‘‘ນ ຊາຕຸຍໍ ສາຄຣວາຣິເວໂຄ, ອຸປ຺ລວິສ຺ສໍ ທີປມິມໍ ອຸຬາຣໍ;

ຕໍ ເມ ນິມິຕ຺ເຕຫິ ພຫູຫິ ທິຏ຺ຐໍ, ມາ ເຠຖ ກິໍ ໂສຈຖ ໂມທຖວ຺ໂຫ.

໒໘.

‘‘ປຫູຕຠກ຺ຂໍ ພຫຸອນ຺ນປານໍ, ປຕ຺ຕຕ຺ຖ ອາວາສມິມໍ ອຸຬາຣໍ;

ນ ໂວ ຠຍໍ ປຏິປສ຺ສາມິ ກິຎ຺ຈິ, ອາປຸຕ຺ຕປຸຕ຺ເຕຫິ ປໂມທຖວ຺ໂຫ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ຊາຕຸຍນ຺ຕິ ນ ຊາຕຸ ອຍໍ. ມາ ເຠຖາຕິ ມາ ຠາຍິຕ຺ຖ. ໂມທຖວ຺ໂຫຕິ ປໂມທິຕາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາຕາ ໂຫຖ. ອາປຸຕ຺ຕປຸຕ຺ເຕຫີຕິ ຍາວ ປຸຕ຺ຕານມ຺ປິ ປຸຕ຺ເຕຫິ ປໂມທຖ, ນຕ຺ຖິ ໂວ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຠຍນ຺ຕິ.

ເອວໍ ໂສ ອິມາຫິ ທ຺ວີຫິ ຄາຖາຫິ ເຕ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ຕສ຺ສ ປກ຺ກນ຺ຕກາເລ ຘມ຺ມິກເທວປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ອນາທິຍນ຺ໂຕ ພາລວຑ຺ຒກີ ‘‘ສຸຓນ຺ຕຸ ເມ, ໂຠນ຺ໂຕ, ວຈນ’’ນ຺ຕິ ເສສວຑ຺ຒກີ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໙.

‘‘ໂຍ ເທໂວຍໍ ທກ຺ຂິຓາຍໍ ທິສາຍໍ, ເຂມນ຺ຕິ ປກ຺ໂກສຕິ ຕສ຺ສ ສຈ຺ຈໍ;

ນ ອຸຕ຺ຕໂຣ ເວທິ ຠຍາຠຍສ຺ສ, ມາ ເຠຖ ກິໍ ໂສຈຖ ໂມທຖວ຺ໂຫ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທກ຺ຂິຓາຍນ຺ຕິ ທກ຺ຂິຓາຍ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣສຄິທ຺ຘາ ປຎ຺ຈສຕາ ວຑ຺ຒກີ ຕສ຺ສ ພາລສ຺ສ ວຈນໍ ອາທິຍິໍສຸ. ອິຕໂຣ ປນ ປຓ຺ຑິຕວຑ຺ຒກີ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ອນາທິຍນ຺ໂຕ ເຕ ວຑ຺ຒກີ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໐.

‘‘ຍຖາ ອິເມ ວິປ຺ປວທນ຺ຕິ ຍກ຺ຂາ, ເອໂກ ຠຍໍ ສໍສຕິ ເຂມເມໂກ;

ຕທິງ຺ຆ ມຍ຺ຫໍ ວຈນໍ ສຸຓາຖ, ຂິປ຺ປໍ ລຫຸໍ ມາ ວິນສ຺ສິມ຺ຫ ສພ຺ເພ.

໓໑.

‘‘ສພ຺ເພ ສມາຄມ຺ມ ກໂຣມ ນາວໍ, ໂທຓິໍ ທຬ຺ຫໍ ສພ຺ພຍນ຺ຕູປປນ຺ນໍ;

ສເຈ ອຍໍ ທກ຺ຂິໂຓ ສຈ຺ຈມາຫ, ໂມຆໍ ປຏິກ຺ໂກສຕິ ອຸຕ຺ຕໂຣຍໍ;

ສາ ເຈວ ໂນ ເຫຫິຕິ ອາປທຕ຺ຖາ, ອິມຎ຺ຈ ທີປໍ ນ ປຣິຈ຺ຈເຊມ.

໓໒.

‘‘ສເຈ ຈ ໂຂ ອຸຕ຺ຕໂຣ ສຈ຺ຈມາຫ, ໂມຆໍ ປຏິກ຺ໂກສຕິ ທກ຺ຂິໂຓຍໍ;

ຕເມວ ນາວໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ສພ຺ເພ, ເອວໍ ມຍໍ ໂສຕ຺ຖິ ຕເຣມຸ ປາຣໍ.

໓໓.

‘‘ນ ເວ ສຸຄຓ຺ຫໍ ປຐເມນ ເສຏ຺ຐໍ, ກນິຏ຺ຐມາປາຖຄຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ;

ໂຍ ຈີຘ ຕຈ຺ຉໍ ປວິເຈຍ຺ຍ ຄຓ຺ຫຕິ, ສ ເວ ນໂຣ ເສຏ຺ຐມຸເປຕິ ຐານ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິປ຺ປວທນ຺ຕີຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິຣຸທ຺ຘໍ ວທນ຺ຕິ. ລຫຸນ຺ຕິ ປຸຣິມສ຺ສ ອຕ຺ຖທີປນໍ. ໂທຓິນ຺ຕິ ຄມ຺ຠີຣໍ ມຫານາວໍ. ສພ຺ພຍນ຺ຕູປປນ຺ນນ຺ຕິ ສພ຺ເພຫິ ຜິຍາຣິຕ຺ຕາທີຫິ ຍນ຺ເຕຫິ ອຸປປນ຺ນໍ. ສາ ເຈວ ໂນ ເຫຫິຕິ ອາປທຕ຺ຖາຕິ ສາ ຈ ໂນ ນາວາ ປຈ຺ຉາປິ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ອາປທາຍ ອຕ຺ຖາ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິມຎ຺ຈ ທີປໍ ນ ປຣິຈ຺ຈຊິສ຺ສາມ. ຕເຣມູຕິ ຕຣິສ຺ສາມ. ນ ເວ ສຸຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ນ ເວ ສຸເຂນ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ. ເສຏ຺ຐນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມໍ ຕຖໍ ສຈ຺ຈໍ. ກນິຏ຺ຐນ຺ຕິ ປຐມວຈນໍ ອຸປາທາຍ ປຈ຺ຉິມວຈນໍ ກນິຏ຺ຐໍ ນາມ. ອິຘາປິ ‘‘ນ ເວ ສຸຄຓ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ອນຸວຕ຺ຕເຕວ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອມ຺ໂຠ ວຑ຺ຒກີ, ເຍນ ເກນຈິ ປຐເມນ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ‘‘ອິທເມວ ເສຏ຺ຐໍ ຕຖໍ ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ສຸຂໍ ນ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພເມວ, ຍຖາ ຈ ຕໍ, ເອວໍ ກນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉາ ວຸຕ຺ຕວຈນມ຺ປິ ‘‘ອິທເມວ ຕຖໍ ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ນ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປນ ໂສຕວິສຍໍ ອາປາຖຄຕໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ອາປາຖຄຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຍ ອິຘ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິໂສ ປຸຣິມວຈນຎ຺ຈ ປຈ຺ຉິມວຈນຎ຺ຈ ປວິເຈຍ຺ຍ ວິຈິນິຕ຺ວາ ຕີເຣຕ຺ວາ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕຈ຺ຉໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຍໍ ຕຖໍ ສຈ຺ຈໍ ສຠາວຠູຕໍ, ຕເທວ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ສ ເວ ນໂຣ ເສຏ຺ຐມຸເປຕິ ຐານນ຺ຕິ ໂສ ອຸຕ຺ຕມໍ ຐານໍ ອຸເປຕິ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ ວິນ຺ທຕິ ລຠຕີຕິ.

ໂສ ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ອມ຺ໂຠ, ມຍໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ເທວຕານໍ ວຈນໍ ກຣິສ຺ສາມ, ນາວໍ ຕາວ ສຊ຺ເຊຍ຺ຍາມ. ສເຈ ປຐມສ຺ສ ວຈນໍ ສຈ຺ຈໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕໍ ນາວໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ປລາຍິສ຺ສາມ, ອຖ ອິຕຣສ຺ສ ວຈນໍ ສຈ຺ຈໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ນາວໍ ເອກມນ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ອິເຘວ ວສິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ພາລວຑ຺ຒກີ ‘‘ອມ຺ໂຠ, ຕ຺ວໍ ອຸທກປາຕິຍໍ ສຸສຸມາຣໍ ປສ຺ສສິ, ອຕີວ ທີຆໍ ປສ຺ສສິ, ປຐມເທວປຸຕ຺ໂຕ ອມ຺ເຫສຸ ໂທສວເສນ ກເຖສິ, ປຈ຺ຉິໂມ ສິເນເຫເນວ, ອິມໍ ເອວຣູປໍ ວຣທີປໍ ປຫາຍ ກຸຫິໍ ຄມິສ຺ສາມ, ສເຈ ປນ ຕ຺ວໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ, ຕວ ປຣິສໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ນາວໍ ກໂຣຫິ, ອມ຺ຫາກໍ ນາວາຍ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ປຓ຺ຑິໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນາວໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນາວາຍ ສພ຺ພູປກຣຓານິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສປຣິໂສ ນາວາຍ ອຏ຺ຐາສິ.

ຕໂຕ ປຸຓ຺ຓມທິວເສ ຈນ຺ທສ຺ສ ອຸຄ຺ຄມນເວລາຍ ສມຸທ຺ທໂຕ ອູມິ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ຊາຓຸກປມາຓາ ຫຸຕ຺ວາ ທີປກໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຄຕາ. ປຓ຺ຑິໂຕ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣຓຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ນາວໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ພາລວຑ຺ຒກິປກ຺ຂິການິ ປຎ຺ຈ ກຸລສຕານິ ‘‘ສມຸທ຺ທໂຕ ອູມິ ທີປໂຘວນຕ຺ຖາຍ ອາຄຕາ, ເອຕ຺ຕກເມວ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ກເຖນ຺ຕາ ນິສີທິໍສຸ. ຕໂຕ ປຏິປາຏິຍາ ກຏິປ຺ປມາຓາ ປຸຣິສປ຺ປມາຓາ ຕາລປ຺ປມາຓາ ສຕ຺ຕຕາລປ຺ປມາຓາ ສາຄຣອູມິ ທີປກມ຺ປິ ວຸຍ຺ຫມານາ ອາຄຎ຺ຉິ. ປຓ຺ຑິໂຕ ອຸປາຍກຸສລຕາຍ ຣເສ ອລຄ຺ໂຄ ໂສຕ຺ຖິນາ ຄໂຕ, ພາລວຑ຺ຒກີ ຣສຄິທ຺ເຘນ ອນາຄຕຠຍໍ ອໂນໂລເກນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈຫິ ກຸລສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕ.

ອິໂຕ ປຣາ ສານຸສາສນີ ຕມຕ຺ຖໍ ທີປຍມານາ ຕິສ຺ໂສ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ ໂຫນ຺ຕິ –

໓໔.

‘‘ຍຖາປິ ເຕ ສາຄຣວາຣິມຊ຺ເຌ, ສກມ຺ມຸນາ ໂສຕ຺ຖິ ວຫິໍສຸ ວາຓິຊາ;

ອນາຄຕຕ຺ຖໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຍານ, ອປ຺ປມ຺ປິ ນາຈ຺ເຈຕິ ສ ຠູຣິປຎ຺ໂຎ.

໓໕.

‘‘ພາລາ ຈ ໂມເຫນ ຣສານຸຄິທ຺ຘາ, ອນາຄຕໍ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌິຍຕ຺ຖໍ;

ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ສີທນ຺ຕິ ອຕ຺ຖຊາເຕ, ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ຍຖາ ເຕ ມນຸສ຺ສາ.

໓໖.

‘‘ອນາຄຕໍ ປຏິກຍິຣາຖ ກິຈ຺ຈໍ, ‘ມາ ມໍ ກິຈ຺ຈໍ ກິຈ຺ຈກາເລ ພ຺ຍເຘສິ’;

ຕໍ ຕາທິສໍ ປຏິກຕກິຈ຺ຈກາຣິໍ, ນ ຕໍ ກິຈ຺ຈໍ ກິຈ຺ຈກາເລ ພ຺ຍເຘຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສກມ຺ມຸນາຕິ ອນາຄຕຠຍໍ ທິສ຺ວາ ປຸເຣຕຣໍ ກເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມນ. ໂສຕ຺ຖິ ວຫິໍສູຕິ ເຂເມນ ຄມິໍສຸ. ວາຓິຊາຕິ ສມຸທ຺ເທ ວິຈຣຓຠາເວນ ວຑ຺ຒກີ ວຸຕ຺ຕາ. ປຏິວິຊ຺ຌິຍານາຕິ ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມຕຣໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ອນາຄຕໍ ອຕ຺ຖໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອິຘໂລເກ ຠູຣິປຎ຺ໂຎ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖໍ ນ ອຈ຺ເຈຕິ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ, ນ ຫາເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌິຍຕ຺ຖນ຺ຕິ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖໍ, ປຐມເມວ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ອກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນຕິ ຍທາ ຕໍ ອນາຄຕໍ ອຕ຺ຖຊາຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທາ ຕສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ສີທນ຺ຕິ, ອຕ຺ເຖ ຊາເຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ສມຸທ຺ເທ ເຕ ພາລວຑ຺ຒກີ ມນຸສ຺ສາ ວິຍ ວິນາສໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ.

ອນາຄຕນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ປຓ຺ຑິຕປຸຣິໂສ ອນາຄຕໍ ປຐມຕຣໍ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ສມ຺ປຣາຍິກໍ ວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກໍ ວາ ປຏິກຍິຣາຖ, ປຸເຣຕຣເມວ ກເຣຍ຺ຍ. ກິໍກາຣຓາ? ມາ ມໍ ກິຈ຺ຈໍ ກິຈ຺ຈກາເລ ພ຺ຍເຘສິ, ປຸເຣ ກຕ຺ຕພ຺ພຎ຺ຫິ ປຸເຣ ອກຍິຣມານໍ ປຈ຺ຉາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ຈກາເລ ກາຍຈິຕ຺ຕາພາເຘນ ພ຺ຍເຘຕິ, ຕໍ ມໍ ມາ ພ຺ຍເຘສີຕິ ປຐມເມວ ນໍ ປຓ຺ຑິໂຕ ກເຣຍ຺ຍ. ຕໍ ຕາທິສນ຺ຕິ ຍຖາ ປຓ຺ຑິຕໍ ປຸຣິສໍ. ປຏິກຕກິຈ຺ຈກາຣິນ຺ຕິ ປຏິກຈ຺ເຈວ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈກາຣິນໍ. ຕໍ ກິຈ຺ຈໍ ກິຈ຺ຈກາເລຕິ ອນາຄຕໍ ກິຈ຺ຈໍ ກຍິຣມານໍ ປຈ຺ຉາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ຈກາເລ ກາຍຈິຕ຺ຕາພາຘກາເລ ຕາທິສໍ ປຸຣິມໍ ນ ພ຺ຍເຘຕິ ນ ພາຘຕິ. ກສ຺ມາ? ປຸເຣເຍວ ກຕຕ຺ຕາຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸເຂ ລຄ຺ໂຄ ອນາຄຕຠຍໍ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ສປຣິໂສ ວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພາລວຑ຺ຒກີ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ທກ຺ຂິຓທິສາຍ ຐິໂຕ ອຘມ຺ມິກເທວປຸຕ຺ໂຕ ໂກກາລິໂກ, ອຸຕ຺ຕຣທິສາຍ ຐິໂຕ ຘມ຺ມິກເທວປຸຕ຺ໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ປຓ຺ຑິຕວຑ຺ຒກີ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສມຸທ຺ທວາຓິຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໔໖໗] ໔. ກາມຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກາມໍ ກາມຍມານສ຺ສາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອໂກ ກິຣ ສາວຕ຺ຖິວາສີ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຈິຣວຕີຕີເຣ ເຂຕ຺ຕກຣຓຕ຺ຖາຍ ອຣຎ຺ຎໍ ໂກເຏສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ໂຕ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກໂຣສິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເຂຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ໂກຏາເປມິ ໂຠ, ໂຄຕມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຘຸ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ຉິນ຺ນຣຸກ຺ເຂ ຫາເຣຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕສ຺ສ ໂສຘນກາເລ ກສນກາເລ ເກທາຣພນ຺ຘນກາເລ ວປນກາເລຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣມກາສິ. ວປນທິວເສ ປນ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ອຊ຺ຊ, ໂຠ ໂຄຕມ, ມຍ຺ຫໍ ວປ຺ປມງ຺ຄລໍ, ອຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ສສ຺ເສ ນິປ຺ຜນ຺ເນ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ປຸເນກທິວສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສສ຺ສໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຖາປິ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກໂຣສິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສສ຺ສໍ ໂອໂລເກມິ ໂຠ ໂຄຕມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຘຸ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ຕທາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຠິຓ຺ຫໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ນິສ຺ສໍສຍໍ ຠຕ຺ເຕນ ອຕ຺ຖິໂກ, ທສ຺ສາມຫໍ ຕສ຺ສ ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຄຫໍ ຄຕທິວເສ ສຕ຺ຖາປິ ຕຕ຺ຖ ອຄມາສິ. ອຖ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອຕິວິຍ ວິສ຺ສາໂສ ອໂຫສິ. ອປຣຠາເຄ ປຣິຓເຕ ສສ຺ເສ ‘‘ສ຺ເວ ເຂຕ຺ຕໍ ລາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ນິປນ຺ເນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ອຈິຣວຕິຍາ ອຸປຣິ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ກຣກວສ຺ສໍ ວສ຺ສິ. ມໂຫໂຆ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກນາຬິມຕ຺ຕມ຺ປິ ອນວເສສໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ສສ຺ສໍ ສມຸທ຺ທໍ ປເວເສສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂອຆມ຺ຫິ ປຕິເຕ ສສ຺ສວິນາສໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ສກຠາເວນ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ນາໂຫສິ, ພລວໂສກາຠິຠູໂຕ ຫຕ຺ເຖນ ອຸຣໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ປຣິເທວມາໂນ ໂຣທນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິ.

ສຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂສກາຠິຠູຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສາວສ຺ສໂຍ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸນທິວເສ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ວິຫາຣໍ ເປເສຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາສມເຓນ ສທ຺ຘິໍ ຕສ຺ສ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສຕ຺ຖຸ ອາຄຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ປຏິສນ຺ຖາຣຕ຺ຖາຍ ເມ ສຫາໂຍ ອາຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຏິລທ຺ຘສ຺ສາໂສ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປສິ. ສຕ຺ຖາ ປວິສິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ທຸມ຺ມໂນສິ, ກິໍ ເຕ ອຜາສຸກ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂຠ ໂຄຕມ, ອຈິຣວຕີຕີເຣ ມຍາ ຣຸກ຺ຂຈ຺ເຉທນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກຕໍ ກມ຺ມໍ ຕຸມ຺ເຫ ຊານາຖ, ອຫໍ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສສ຺ເສ ນິປ຺ຜນ຺ເນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິຈຣາມິ, ອິທານິ ເມ ສພ຺ພໍ ຕໍ ສສ຺ສໍ ມໂຫໂຆ ສມຸທ຺ທເມວ ປເວເສສິ, ກິຎ຺ຈິ ອວສິຏ຺ຐໍ ນຕ຺ຖິ, ສກຏສຕມຕ຺ຕໍ ຘຎ຺ຎໍ ວິນຏ຺ຐໍ, ເຕນ ເມ ມຫາໂສໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂສຈນ຺ຕສ຺ສ ນຏ຺ຐໍ ປຸນາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂນ ເຫຕໍ ໂຠ ໂຄຕມາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກສ຺ມາ ໂສຈສິ, ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຘນຘຎ຺ຎໍ ນາມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກາເລ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນສ຺ສນກາເລ ນສ຺ສຕິ, ກິຎ຺ຈິ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ອນສ຺ສນຘມ຺ມໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ມາ ຈິນ຺ຕຍີ’’ຕິ. ອິຕິ ນໍ ສຕ຺ຖາ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສປ຺ປາຍຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ກາມສຸຕ຺ຕໍ (ສຸ. ນິ. ໗໗໒ ອາທໂຍ) ກເຖສິ. ສຸຕ຺ຕປຣິໂຍສາເນ ໂສຈນ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ນິສ຺ໂສກໍ ກຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ. ‘‘ສຕ຺ຖາ ອສຸກໍ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ໂສກສລ຺ລສມປ຺ປິຕໍ ນິສ຺ໂສກໍ ກຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາເປສີ’’ຕິ ສກລນຄຣໍ ອຎ຺ຎາສິ. ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ທສພໂລ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ສທ຺ຘິໍ ມິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ວິສ຺ສາສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປາເຍເນວ ຕສ຺ສ ໂສກສລ຺ລສມປ຺ປິຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ຕໍ ນິສ຺ໂສກໍ ກຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາເປສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປາຫໍ ເອຕໍ ນິສ຺ໂສກມກາສິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ໂສ ເຊຏ຺ຐກສ຺ສ ອຸປຣຊ຺ຊໍ ອທາສິ, ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ເສນາປຕິຏ຺ຐານໍ. ອປຣຠາເຄ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ກາລກເຕ ອມຈ຺ຈາ ເຊຏ຺ຐກສ຺ສ ອຠິເສກໍ ປຏ຺ຐເປສຸໍ. ໂສ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ຣຊ຺ເຊນຕ຺ໂຖ, ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ເມ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈິຍມາໂນປິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ອຠິເສເກ ກເຕ ‘‘ນ ເມ ອິສ຺ສຣິເຍນຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອຸປຣຊ຺ຊາທີນິປິ ນ ອິຈ຺ຉິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ສາທູນິ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ອິເຘວ ວສາຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ນ ເມ ອິມສ຺ມິໍ ນຄເຣ ກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ພາຣາຓສິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ເສຏ຺ຐິກຸລໍ ນິສ຺ສາຍ ສຫຕ຺ເຖນ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວສິ. ເຕ ອປຣຠາເຄ ຕສ຺ສ ຣາຊກຸມາຣຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນາທໍສຸ, ກຸມາຣປຣິຫາເຣເນວ ຕໍ ປຣິຫຣິໍສຸ. ອປຣຠາເຄ ຣາຊກມ຺ມິກາ ເຂຕ຺ຕປ຺ປມາຓຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ຕໍ ຄາມໍ ອຄມໍສຸ. ເສຏ຺ຐິ ຣາຊກຸມາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ມຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ໂປເສມ, ກນິຏ຺ຐຠາຕິກສ຺ສ ປຓ຺ຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ພລິໍ ຫາເຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ອສຸກເສຏ຺ຐິກຸລໍ ນາມ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວສາມິ, ມໍ ນິສ຺ສາຍ ເອເຕສໍ ພລິໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຫີ’’ຕິ ປຓ຺ຓໍ ເປເສສິ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຖາ ກາເຣສິ.

ອຖ ນໍ ສກລຄາມວາສິໂນປິ ຊນປທວາສິໂນປິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ເຎວ ພລິໍ ທສ຺ສາມ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ສຸງ຺ກໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຫີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ເຕສມ຺ປິ ອຕ຺ຖາຍ ປຓ຺ຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຕ ຕສ຺ເສວ ພລິໍ ອທໍສຸ. ອຖສ຺ສ ມຫາລາຠສກ຺ກາໂຣ ອໂຫສິ, ເຕນ ສທ຺ຘິຎ຺ເຎວສ຺ສ ຕຓ຺ຫາປິ ມຫຕີ ຊາຕາ. ໂສ ອປຣຠາເຄປິ ສພ຺ພໍ ຊນປທໍ ຍາຈິ, ອຸປຑ຺ຒຣຊ຺ຊໍ ຍາຈິ, ກນິຏ຺ໂຐປິ ຕສ຺ສ ອທາສິເຍວ. ໂສ ຕຓ຺ຫາຍ ວຑ຺ຒມານາຍ ອຸປຑ຺ຒຣຊ຺ເຊນປິ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ‘‘ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຊນປທປຣິວຸໂຕ ຕໍ ນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພຫິນຄເຣ ຐຕ຺ວາ ‘‘ຣຊ຺ຊໍ ວາ ເມ ເທຕຸ ຍຸທ຺ຘໍ ວາ’’ຕິ ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ປຓ຺ຓໍ ປຫິຓິ. ກນິຏ຺ໂຐ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ພາໂລ ປຸພ຺ເພ ຣຊ຺ຊມ຺ປິ ອຸປຣຊ຺ຊາທີນິປິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິທານິ ‘ຍຸທ຺ເຘນ ຄຓ຺ຫາມີ’ຕິ ວທຕິ, ສເຈ ໂຂ ປນາຫໍ ອິມໍ ຍຸທ຺ເຘນ ມາເຣສ຺ສາມິ, ຄຣຫາ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ, ກິໍ ເມ ຣຊ຺ເຊນາ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ‘‘ອລໍ ຍຸທ຺ເຘນ, ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫຕູ’’ຕິ ເປເສສິ. ໂສ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ອຸປຣຊ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ຕຓ຺ຫາວສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ເອເກນ ຣຊ຺ເຊນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຣຊ຺ຊານິ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ຕຓ຺ຫາຍ ໂກຏິໍ ນາທ຺ທສ.

ຕທາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ‘‘ເກ ນຸ ໂຂ ໂລເກ ມາຕາປິຕໂຣ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເກ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ຕິ, ເກ ຕຓ຺ຫາວສິກາ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຕຓ຺ຫາວສິກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ພາໂລ ພາຣາຓສິຣຊ຺ເຊນປິ ນ ຕຸສ຺ສຕິ, ອຫໍ ສິກ຺ຂາເປສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ມາຓວກເວເສນ ຣາຊທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ‘‘ເອໂກ ອຸປາຍກຸສໂລ ມາຓໂວ ທ຺ວາເຣ ຐິໂຕ’’ຕິ ອາໂຣຈາເປຕ຺ວາ ‘‘ປວິສຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປວິສິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ຊຍາເປຕ຺ວາ ‘‘ກິໍກາຣຓາ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມຫາຣາຊ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ, ຣໂຫ ປຈ຺ຈາສີສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ສກ຺ການຸຠາເວນ ຕາວເທວ ມນຸສ຺ສາ ປຏິກ຺ກມິໍສຸ. ອຖ ນໍ ມາຓໂວ ‘‘ອຫໍ, ມຫາຣາຊ, ຜີຕານິ ອາກິຓ຺ຓມນຸສ຺ສານິ ສມ຺ປນ຺ນພລວາຫນານິ ຕີຓິ ນຄຣານິ ປສ຺ສາມິ, ອຫໍ ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ເຕສຸ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທສ຺ສາມິ, ປປຎ຺ຈໍ ອກຕ຺ວາ ສີຆໍ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕຓ຺ຫາວສິໂກ ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສກ຺ການຸຠາເວນ ‘‘ໂກ ວາ ຕ຺ວໍ, ກຸໂຕ ວາ ອາຄໂຕ, ກິໍ ວາ ເຕ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ນ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສປິ ເອຕ຺ຕກໍ ວຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວນເມວ ອຄມາສິ.

ຣາຊາ ອມຈ຺ເຈ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ເອໂກ ມາຓໂວ ‘ອມ຺ຫາກໍ ຕີຓິ ຣຊ຺ຊານິ ຄເຫຕ຺ວາ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຫ, ຕໍ ປກ຺ໂກສຖ, ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ພລກາຍໍ ສນ຺ນິປາຕາເປຖ, ປປຎ຺ຈໍ ອກຕ຺ວາ ຕີຓິ ຣຊ຺ຊານິ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ສ ມາຓວສ຺ສ ສກ຺ກາໂຣ ວາ ກໂຕ, ນິວາສຏ຺ຐານໍ ວາ ປຸຈ຺ຉິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເນວ ສກ຺ກາຣໍ ອກາສິໍ, ນ ນິວາສຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉິໍ, ຄຈ຺ຉຖ ນໍ ອຸປຘາເຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອຸປຘາເຣນ຺ຕາ ນໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ສກລນຄເຣ ມາຓວໍ ນ ປສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ໂທມນສ຺ສຊາໂຕ ‘‘ຕີສຸ ນຄເຣສຸ ຣຊ຺ຊໍ ນຏ຺ຐໍ, ມຫນ຺ເຕນມ຺ຫິ ຍເສນ ປຣິຫີໂນ, ‘ເນວ ເມ ປຣິພ຺ພຍໍ ອທາສິ, ນ ຈ ປຸຈ຺ຉິ ນິວາສຏ຺ຐານ’ນ຺ຕິ ມຍ຺ຫໍ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມາຓໂວ ອນາຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຈິນ຺ເຕສິ. ອຖສ຺ສ ຕຓ຺ຫາວສິກສ຺ສ ສຣີເຣ ຑາໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ສຣີເຣ ປຣິຑຍ຺ຫນ຺ເຕ ອຸທຣໍ ໂຂເຠຕ຺ວາ ໂລຫິຕປກ຺ຂນ຺ທິກາ ອຸທປາທິ. ເອກໍ ຠາຊນໍ ປວິສຕິ, ເອກໍ ນິກ຺ຂມຕິ, ເວຊ຺ຊາ ຕິກິຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຣາຊາ ກິລມຕິ. ອຖສ຺ສ ພ຺ຍາຘິຕຠາໂວ ສກລນຄເຣ ປາກໂຏ ອໂຫສິ.

ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລໂຕ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິນຄເຣ ມາຕາປິຕູນໍ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄໂຕ ຕໍ ຣຎ຺ໂຎ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຕິກິຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣາຊທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເອໂກ ກິຣ ຕຣຸຓມາຓໂວ ຕຸມ຺ເຫ ຕິກິຈ຺ຉິຕຸໍ ອາຄໂຕ’’ຕິ ອາໂຣຈາເປສິ. ຣາຊາ ‘‘ມຫນ຺ຕມຫນ຺ຕາ ທິສາປາໂມກ຺ຂເວຊ຺ຊາປິ ມໍ ຕິກິຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ກິໍ ຕຣຸຓມາຓໂວ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ປຣິພ຺ພຍໍ ທຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຖ ນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມາຓໂວ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເວຊ຺ຊກມ຺ເມນ ເວຕນໍ ນຕ຺ຖິ, ອຫໍ ຕິກິຈ຺ຉາມິ, ເກວລໍ ເຠສຊ຺ຊມູລມຕ຺ຕໍ ເທຕູ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປກ຺ໂກສາເປສິ. ມາຓໂວ ຣາຊານໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ມາ ຠາຍິ, ມຫາຣາຊ, ອຫໍ ເຕ ຕິກິຈ຺ຉາມິ, ອປິຈ ໂຂ ປນ ເມ ໂຣຄສ຺ສ ສມຸຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ຫຣາຍມາໂນ ‘‘ກິໍ ເຕ ສມຸຏ຺ຐາເນນ, ເຠສຊ຺ຊໍ ເອວ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອາຫ. ມຫາຣາຊ, ເວຊ຺ຊາ ນາມ ‘‘ອຍໍ ພ຺ຍາຘິ ອິມໍ ນິສ຺ສາຍ ສມຸຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘຸ ຕາຕາ’’ຕິ ສມຸຏ຺ຐານໍ ກເຖນ຺ໂຕ ‘‘ເອເກນ ມາຓເວນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕີສຸ ນຄເຣສຸ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທສ຺ສາມີ’’ຕິອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ອິຕິ ເມ ຕາຕ, ຕຓ຺ຫໍ ນິສ຺ສາຍ ພ຺ຍາຘິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ສເຈ ຕິກິຈ຺ຉິຕຸໍ ສກ຺ໂກສິ, ຕິກິຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ກິໍ ປນ ມຫາຣາຊ, ໂສຈນາຍ ຕານິ ນຄຣານິ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸນ຺ຕິ? ‘‘ນ ສກ຺ກາ ຕາຕາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກສ຺ມາ ໂສຈສິ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພເມວ ຫິ ສວິຎ຺ຎາຓກາວິຎ຺ຎາຓກວຕ຺ຖຸໍ ອຕ຺ຕໂນ ກາຍໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ປຫາຍ ຄມນີຍໍ, ຈຕູສຸ ນຄເຣສຸ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາປິ ຕ຺ວໍ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ນ ຈຕສ຺ໂສ ຠຕ຺ຕປາຕິໂຍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສສິ, ນ ຈຕູສຸ ສຍເນສຸ ສຍິສ຺ສສິ, ນ ຈຕ຺ຕາຣິ ວຕ຺ຖຍຸຄານິ ອຈ຺ຉາເທສ຺ສສິ, ຕຓ຺ຫາວສິເກນ ນາມ ຠວິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອຍຎ຺ຫິ ຕຓ຺ຫາ ນາມ ວຑ຺ຒມານາ ຈຕູຫິ ອປາເຍຫິ ມຸຈ຺ຈິຕຸໍ ນ ເທຕີຕິ.

ອິຕິ ນໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ໂອວທິຕ຺ວາ ອຖສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໗.

‘‘ກາມໍ ກາມຍມານສ຺ສ, ຕສ຺ສ ເຈ ຕໍ ສມິຊ຺ຌຕິ;

ອທ຺ຘາ ປີຕິມໂນ ໂຫຕິ, ລທ຺ຘາ ມຈ຺ໂຈ ຍທິຈ຺ຉຕິ.

໓໘.

‘‘ກາມໍ ກາມຍມານສ຺ສ, ຕສ຺ສ ເຈ ຕໍ ສມິຊ຺ຌຕິ;

ຕໂຕ ນໍ ອປຣໍ ກາເມ, ຆມ຺ເມ ຕຓ຺ຫໍວ ວິນ຺ທຕິ.

໓໙.

‘‘ຄວໍວ ສິງ຺ຄິໂນ ສິງ຺ຄໍ, ວຑ຺ຒມານສ຺ສ ວຑ຺ຒຕິ;

ເອວໍ ມນ຺ທສ຺ສ ໂປສສ຺ສ, ພາລສ຺ສ ອວິຊານໂຕ;

ຠິຍ຺ໂຍ ຕຓ຺ຫາ ປິປາສາ ຈ, ວຑ຺ຒມານສ຺ສ ວຑ຺ຒຕິ.

໔໐.

‘‘ປຖພ຺ຍາ ສາລິຍວກໍ, ຄວາສ຺ສໍ ທາສໂປຣິສໍ;

ທຕ຺ວາ ຈ ນາລເມກສ຺ສ, ອິຕິ ວິທ຺ວາ ສມໍ ຈເຣ.

໔໑.

‘‘ຣາຊາ ປສຍ຺ຫ ປຖວິໍ ວິຊິຕ຺ວາ, ສສາຄຣນ຺ຕໍ ມຫິມາວສນ຺ໂຕ;

ໂອຣໍ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ອຕິຕ຺ຕຣູໂປ, ປາຣໍ ສມຸທ຺ທສ຺ສປິ ປຕ຺ຖເຍຖ.

໔໒.

‘‘ຍາວ ອນຸສ຺ສຣໍ ກາເມ, ມນສາ ຕິຕ຺ຕິ ນາຊ຺ຌຄາ;

ຕໂຕ ນິວຕ຺ຕາ ປຏິກ຺ກມ຺ມ ທິສ຺ວາ, ເຕ ເວ ສຸຕິຕ຺ຕາ ເຍ ປຎ຺ຎາຍ ຕິຕ຺ຕາ.

໔໓.

‘‘ປຎ຺ຎາຍ ຕິຕ຺ຕິນໍ ເສຏ຺ຐໍ, ນ ໂສ ກາເມຫິ ຕປ຺ປຕິ;

ປຎ຺ຎາຍ ຕິຕ຺ຕໍ ປຸຣິສໍ, ຕຓ຺ຫາ ນ ກຸຣຸເຕ ວສໍ.

໔໔.

‘‘ອປຈິເນເຖວ ກາມານໍ, ອປ຺ປິຈ຺ຉສ຺ສ ອໂລລຸໂປ;

ສມຸທ຺ທມຕ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ, ນ ໂສ ກາເມຫິ ຕປ຺ປຕິ.

໔໕.

‘‘ຣຖກາໂຣວ ຈມ຺ມສ຺ສ, ປຣິກນ຺ຕໍ ອຸປາຫນໍ;

ຍໍ ຍໍ ຈຊຕິ ກາມານໍ, ຕໍ ຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊເຕ ສຸຂໍ;

ສພ຺ພຎ຺ເຈ ສຸຂມິຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ສພ຺ເພ ກາເມ ປຣິຈ຺ຈເຊ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາມນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຸກາມມ຺ປິ ກິເລສກາມມ຺ປິ. ກາມຍມານສ຺ສາຕິ ປຕ຺ຖຍມານສ຺ສ. ຕສ຺ສ ເຈ ຕໍ ສມິຊ຺ຌຕີຕິ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕໍ ກາມິຕວຕ຺ຖຸ ສມິຊ຺ຌຕິ ເຈ, ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ ເຈຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຕ ນໍ ອປຣໍ ກາເມຕິ ເອຕ຺ຖ ນນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ອປຣນ຺ຕິ ປຣຠາຄທີປນໍ. ກາເມຕິ ອຸປໂຍຄພຫຸວຈນໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສເຈ ກາມໍ ກາມຍມານສ຺ສ ຕໍ ກາມິຕວຕ຺ຖຸ ສມິຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສມິທ຺ເຘ ຕໂຕ ປຣໍ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາມຍມາໂນ ຍຖາ ນາມ ຆມ຺ເມ ຄິມ຺ຫກາເລ ວາຕາຕເປນ ກິລນ຺ໂຕ ຕຓ຺ຫໍ ວິນ຺ທຕິ, ປານີຍປິປາສໍ ປຏິລຠຕິ, ເອວໍ ຠິຍ຺ໂຍ ກາມຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາເຕ ກາເມ ວິນ຺ທຕິ ປຏິລຠຕິ, ຣູປຕຓ຺ຫາທິກາ ຕຓ຺ຫາ ຈສ຺ສ ວຑ຺ຒຕິເຍວາຕິ. ຄວໍວາຕິ ໂຄຣູປສ຺ສ ວິຍ. ສິງ຺ຄິໂນຕິ ມຕ຺ຖກໍ ປທາເລຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐິຕສິງ຺ຄສ຺ສ. ມນ຺ທສ຺ສາຕິ ມນ຺ທປຎ຺ຎສ຺ສ. ພາລສ຺ສາຕິ ພາລຘມ຺ເມ ຍຸຕ຺ຕສ຺ສ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ວຈ຺ຉກສ຺ສ ວຑ຺ຒນ຺ຕສ຺ສ ສຣີເຣເນວ ສທ຺ຘິໍ ສິງ຺ຄໍ ວຑ຺ຒຕິ, ເອວໍ ອນ຺ຘພາລສ຺ສປິ ອປ຺ປຕ຺ຕກາມຕຓ຺ຫາ ຈ ປຕ຺ຕກາມປິປາສາ ຈ ອປຣາປຣໍ ວຑ຺ຒຕີຕິ.

ສາລິຍວກນ຺ຕິ ສາລິເຂຕ຺ຕຍວເຂຕ຺ຕໍ. ເອເຕນ ສາລິຍວາທິກໍ ສພ຺ພໍ ຘຎ຺ຎໍ ທສ຺ເສຕິ, ທຸຕິຍປເທນ ສພ຺ພໍ ທ຺ວິປທຈຕຸປ຺ປທໍ ທສ຺ເສຕິ. ປຐມປເທນ ວາ ສພ຺ພໍ ອວິຎ຺ຎາຓກໍ, ອິຕເຣນ ສວິຎ຺ຎາຓກໍ. ທຕ຺ວາ ຈາຕິ ທຕ຺ວາປິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ ຕີຓິ ຣຊ຺ຊານິ, ສເຈ ໂສ ມາຓໂວ ອຎ຺ຎໍ ວາ ສກລມ຺ປິ ປຖວິໍ ສວິຎ຺ຎາຓກາວິຎ຺ຎາຓກຣຕນປູຣໍ ກສ຺ສຈິ ທຕ຺ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອິທມ຺ປິ ເອຕ຺ຕກໍ ວຕ຺ຖຸ ເອກສ຺ເສວ ອປຣິຍນ຺ຕໍ, ເອວໍ ທຸປ຺ປູຣາ ເອສາ ຕຓ຺ຫາ ນາມ. ອິຕິ ວິທ຺ວາ ສມໍ ຈເຣຕິ ເອວໍ ຊານນ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ຕຓ຺ຫາວສິໂກ ອຫຸຕ຺ວາ ກາຍສມາຈາຣາທີນິ ປູເຣນ຺ໂຕ ຈເຣຍ຺ຍ.

ໂອຣນ຺ຕິ ໂອຣິມໂກຏ຺ຐາສໍ ປຕ຺ວາ ເຕນ ອຕິຕ຺ຕຣູໂປ ປຸນ ສມຸທ຺ທປາຣມ຺ປິ ປຕ຺ຖເຍຖ. ເອວໍ ຕຓ຺ຫາວສິກສຕ຺ຕາ ນາມ ທຸປ຺ປູຣາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຍາວາຕິ ອນິຍາມິຕປຣິຈ຺ເຉໂທ. ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ. ນາຊ຺ຌຄາຕິ ນ ວິນ຺ທຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ອປຣິຍນ຺ເຕປິ ກາເມ ມນສາ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ຕິຕ຺ຕິໍ ນ ວິນ຺ທຕິ, ປຕ຺ຕຸກາໂມວ ໂຫຕິ, ເອວໍ ກາເມສຸ ສຕ຺ຕານໍ ຕຓ຺ຫາ ວຑ຺ຒເຕວ. ຕໂຕ ນິວຕ຺ຕາຕິ ຕໂຕ ປນ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາມໂຕ ຈິຕ຺ເຕນ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ກາເຍນ ປຏິກ຺ກມ຺ມ ຎາເຓນ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ເຍ ປຎ຺ຎາຍ ຕິຕ຺ຕາ ປຣິປຸຓ຺ຓາ, ເຕ ຕິຕ຺ຕາ ນາມ.

ປຎ຺ຎາຍ ຕິຕ຺ຕິນໍ ເສຏ຺ຐນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາຍ ຕິຕ຺ຕີນໍ ອຍໍ ປຣິປຸຓ຺ຓເສຏ຺ໂຐ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ນ ໂສ ກາເມຫິ ຕປ຺ປຕີຕິ ‘‘ນ ຫີ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ຍສ຺ມາ ປຎ຺ຎາຍ ຕິຕ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ກາເມຫິ ນ ປຣິຑຍ຺ຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ກຸຣຸເຕ ວສນ຺ຕິ ຕາທິສຎ຺ຫິ ປຸຣິສໍ ຕຓ຺ຫາ ວເສ ວຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ສ຺ເວວ ປນ ຕຓ຺ຫາຍ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ສຣຠງ຺ຄມາຓໂວ ວິຍ ຈ ອຑ຺ຒມາສກຣາຊາ ວິຍ ຈ ຕຓ຺ຫາວເສ ນ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປຈິເນເຖວາຕິ ວິທ຺ຘໍເສເຖວ. ສມຸທ຺ທມຕ຺ໂຕຕິ ມຫຕິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ສມຸທ຺ທປ຺ປມາໂຓ. ໂສ ມຫນ຺ເຕນ ອຄ຺ຄິນາປິ ສມຸທ຺ໂທ ວິຍ ກິເລສກາເມຫິ ນ ຕປ຺ປຕິ ນ ຑຍ຺ຫຕິ.

ຣຖກາໂຣຕິ ຈມ຺ມກາໂຣ. ປຣິກນ຺ຕນ຺ຕິ ປຣິກນ຺ຕນ຺ໂຕ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ຈມ຺ມກາໂຣ ອຸປາຫນໍ ປຣິກນ຺ຕນ຺ໂຕ ຍໍ ຍໍ ຈມ຺ມສ຺ສ ອຄຍ຺ຫູປຄຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ຕໍ ຈຊິຕ຺ວາ ອຸປາຫນໍ ກຕ຺ວາ ອຸປາຫນມູລໍ ລຠິຕ຺ວາ ສຸຂິໂຕ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ປຓ຺ຑິໂຕ ຈມ຺ມກາຣສຕ຺ຖສທິສາຍ ປຎ຺ຎາຍ ກນ຺ຕນ຺ໂຕ ຍໍ ຍໍ ໂອຘິໍ ກາມານໍ ຈຊຕິ, ເຕນ ເຕນສ຺ສ ກາໂມຘິນາ ຣຫິຕໍ ຕໍ ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ວຈີກມ຺ມໍ ມໂນກມ຺ມຎ຺ຈ ສຸຂໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ ວິຄຕທຣຖໍ, ສເຈ ປນ ສພ຺ພມ຺ປິ ກາຍກມ຺ມາທິສຸຂໍ ວິຄຕປຣິຬາຫເມວ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ກສິຓໍ ຠາເວຕ຺ວາ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ກາເມ ປຣິຈ຺ຈເຊຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ອິມໍ ຄາຖໍ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ໂອທາຕກສິຓຊ຺ຌານໍ ອຸທປາທິ, ຣາຊາປິ ອໂຣໂຄ ອໂຫສິ. ໂສ ຕຸຏ຺ໂຐ ສຍນາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ເວຊ຺ຊາ ມໍ ຕິກິຈ຺ຉິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ, ປຓ຺ຑິຕມາຓໂວ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ຎາໂຓສເຘນ ມໍ ນິໂຣຄໍ ອກາສີ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ທສມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໖.

‘‘ອຏ຺ຐ ເຕ ຠາສິຕາ ຄາຖາ, ສພ຺ພາ ໂຫນ຺ຕິ ສຫສ຺ສິຍາ;

ປຏິຄຓ຺ຫ ມຫາພ຺ຣຫ຺ເມ, ສາເຘຕໍ ຕວ ຠາສິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐາຕິ ທຸຕິຍຄາຖໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ກາມາທີນວສໍຍຸຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐ. ສຫສ຺ສິຍາຕິ ສຫສ຺ສາຣຫາ. ປຏິຄຓ຺ຫາຕິ ອຏ຺ຐ ສຫສ຺ສານິ ຄຓ຺ຫ. ສາເຘຕໍ ຕວ ຠາສິຕນ຺ຕິ ສາຘຸ ເອຕໍ ຕວ ວຈນໍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ເອກາທສມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໗.

‘‘ນ ເມ ອຕ຺ໂຖ ສຫສ຺ເສຫິ, ສເຕຫິ ນຫຸເຕຫິ ວາ;

ປຈ຺ຉິມໍ ຠາສໂຕ ຄາຖໍ, ກາເມ ເມ ນ ຣໂຕ ມໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຉິມນ຺ຕິ ‘‘ຣຖກາໂຣວ ຈມ຺ມສ຺ສາ’’ຕິ ຄາຖໍ. ກາເມ ເມ ນ ຣໂຕ ມໂນຕິ ອິມໍ ຄາຖໍ ຠາສມານສ຺ເສວ ມມ ວຕ຺ຖຸກາເມປິ ກິເລສກາເມປິ ມໂນ ນາຠິຣມາມິ. ອຫຎ຺ຫິ ອິມໍ ຄາຖໍ ຠາສມາໂນ ອຕ຺ຕໂນວ ຘມ຺ມເທສນາຍ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິໍ, ມຫາຣາຊາຕິ.

ຣາຊາ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ວຓ຺ເຓນ຺ໂຕ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໔໘.

‘‘ຠທ຺ຣໂກ ວຕາຍໍ ມາຓວໂກ, ສພ຺ພໂລກວິທູ ມຸນິ;

ໂຍ ອິມໍ ຕຓ຺ຫໍ ທຸກ຺ຂຊນນິໍ, ປຣິຊານາຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂຊນນິນ຺ຕິ ສກລວຏ຺ຏທຸກ຺ຂຊນນິໍ. ປຣິຊານາຕີຕິ ປຣິຊານິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິ, ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນີຫຣີຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ວຓ຺ເຓນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ຈຣາ’’ຕິ ຣາຊານໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ອາກາເສນ ຫິມວນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ຠາເວຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ຫຸຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸພ຺ເພປາຫໍ ເອຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ນິສ຺ໂສກມກາສິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ເອສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕມາຓໂວ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກາມຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໔໖໘] ໕. ຊນສນ຺ຘຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ທສ ຂລູຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ໂອວາທຕ຺ຖາຍ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ກາເລ ຣາຊາ ອິສ຺ສຣິຍມທມຕ຺ໂຕ ກິເລສສຸຂນິສ຺ສິໂຕ ວິນິຈ຺ຉຍມ຺ປິ ນ ປຏ຺ຐເປສິ, ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານມ຺ປິ ປມຊ຺ຊິ. ໂສ ເອກທິວເສ ທສພລໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ຣຖວຣມາຣຸຍ຺ຫ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ ມຫາຣາຊ ຈິຣໍ ນ ປຎ຺ຎາຍສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ພຫຸກິຈ຺ຈຕາຍ ໂນ ຠນ຺ເຕ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານສ຺ສ ໂອກາໂສ ນ ຊາໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ມາທິເສ ນາມ ໂອວາທທາຍເກ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ເຘ ຘຸຣວິຫາເຣ ວິຫຣນ຺ເຕ ອຍຸຕ຺ຕໍ ຕວ ປມຊ຺ຊິຕຸໍ, ຣຎ຺ຎາ ນາມ ຣາຊກິຈ຺ເຈສຸ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຣຏ຺ຐວາສີນໍ ມາຕາປິຕຸສເມນ ອຄຕິຄມນໍ ປຫາຍ ທສ ຣາຊຘມ຺ເມ ອໂກເປນ຺ເຕນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຣຎ຺ໂຎ ຫິ ຘມ຺ມິກຠາເວ ສຕິ ປຣິສາປິສ຺ສ ຘມ຺ມິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ອນຈ຺ຉຣິຍໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຍໍ ມຍິ ອນຸສາສນ຺ເຕ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຍ຺ຍາສິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ອນຸສາສກອາຈຣິເຍ ອວິຊ຺ຊມາເນປິ ອຕ຺ຕໂນ ມຕິຍາວ ຕິວິຘສຸຈຣິຕຘມ຺ເມ ປຕິຏ຺ຐາຍ ມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຖໍ ປູຣຍມານາ ອຄມໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ‘‘ຊນສນ຺ຘກຸມາໂຣ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ອຖສ຺ສ ວຍປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ຕກ຺ກສິລໂຕ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາຄຕກາເລ ຣາຊາ ສພ຺ພານິ ພນ຺ຘນາຄາຣານິ ໂສຘາເປຕ຺ວາ ອຸປຣຊ຺ຊໍ ອທາສິ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຈຕູສຸ ນຄຣທ຺ວາເຣສຸ ນຄຣມຊ຺ເຌ ຣາຊທ຺ວາເຣ ຈາຕິ ຉ ທານສາລາໂຍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ທິວເສ ທິວເສ ຉ ສຕສຫສ຺ສານິ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ສງ຺ໂຂເຠຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ພນ຺ຘນາຄາຣານິ ນິຈ຺ຈໍ ວິວຏານິ ກາຣາເປຕ຺ວາ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑິກໍ ໂສຘາເປຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູຫິ ໂລກໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ອຸໂປສຖວາສໍ ວສນ຺ໂຕ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຈ ຣຏ຺ຐວາສິໂນ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ‘‘ທານໍ ເທຖ, ສີລໍ ສມາທິຍຖ, ຠາວນໍ ຠາເວຖ, ຘມ຺ເມນ ກມ຺ມນ຺ເຕ ຈ ໂວຫາເຣ ຈ ປໂຍເຊຖ, ທຫຣກາເລເຍວ ສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫຖ, ຘນໍ ອຸປ຺ປາເທຖ, ຄາມກູຏກມ຺ມໍ ວາ ປິສຸຓວາຈາກມ຺ມໍ ວາ ມາ ກຣິຕ຺ຖ, ຈຓ຺ຑາ ຜຣຸສາ ມາ ອຫຸວຕ຺ຖ, ມາຕຸປຏ຺ຐານໍ ປິຕຸປຏ຺ຐານໍ ປູເຣຖ, ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິໂນ ຠວຖາ’’ຕິ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ມຫາຊເນ ສຸຈຣິຕຘມ຺ເມ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ປນ຺ນຣສີອຸໂປສເຖ ສມາທິນ຺ນຸໂປສໂຖ ‘‘ມຫາຊນສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍ ຫິຕສຸຂຕ຺ຖາຍ ອປ຺ປມາທວິຫາຣຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ໂອໂຣເຘ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພນຄຣຊນໍ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ຣາຊງ຺ຄເຓ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕຣຕນມຓ຺ຑປມຊ຺ເຌ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ, ນຄຣວາສິໂນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຕປນີເຍ ຈ ອຕປນີເຍ ຈ ຘມ຺ເມ ເທເສສ຺ສາມິ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ໂອຫິຕໂສຕາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສຸຓາຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ.

ສຕ຺ຖາ ສຈ຺ຈປຣິຠາວິຕໍ ມຸຂຣຕນໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຕໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ມຘຸເຣນ ສເຣນ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ອາວິ ກໂຣນ຺ໂຕ –

໔໙.

‘‘ທສ ຂລຸ ອິມານິ ຐານານິ, ຍານິ ປຸພ຺ເພ ອກຣິຕ຺ວາ;

ສ ປຈ຺ຉາ ມນຸຕປ຺ປຕິ, ອິຈ຺ເຈວາຫ ຊນສນ຺ໂຘ.

໕໐.

‘‘ອລທ຺ຘາ ວິຕ຺ຕໍ ຕປ຺ປຕິ, ປຸພ຺ເພ ອສມຸທານິຕໍ;

ນ ປຸພ຺ເພ ຘນເມສິສ຺ສໍ, ອິຕິ ປຈ຺ຉານຸຕປ຺ປຕິ.

໕໑.

‘‘ສກ຺ຍຣູປໍ ປຸເຣ ສນ຺ຕໍ, ມຍາ ສິປ຺ປໍ ນ ສິກ຺ຂິຕໍ;

ກິຈ຺ຉາ ວຸຕ຺ຕິ ອສິປ຺ປສ຺ສ, ອິຕິ ປຈ຺ຉານຸຕປ຺ປຕິ.

໕໒.

‘‘ກູຏເວທີ ປຸເຣ ອາສິໍ, ປິສຸໂຓ ປິຏ຺ຐິມໍສິໂກ;

ຈຓ຺ໂຑ ຈ ຜຣຸໂສ ຈາປິ, ອິຕິ ປຈ຺ຉານຸຕປ຺ປຕິ.

໕໓.

‘‘ປາຓາຕິປາຕີ ປຸເຣ ອາສິໍ, ລຸທ຺ໂທ ຈາປິ ອນາຣິໂຍ;

ຠູຕານໍ ນາປຈາຍິສ຺ສໍ, ອິຕິ ປຈ຺ຉານຸຕປ຺ປຕິ.

໕໔.

‘‘ພຫູສຸ ວຕ ສນ຺ຕີສຸ, ອນາປາທາສຸ ອິຕ຺ຖິສຸ;

ປຣທາຣໍ ອເສວິສ຺ສໍ, ອິຕິ ປຈ຺ຉານຸຕປ຺ປຕິ.

໕໕.

‘‘ພຫຸມ຺ຫິ ວຕ ສນ຺ຕມ຺ຫິ, ອນ຺ນປາເນ ອຸປຏ຺ຐິເຕ;

ນ ປຸພ຺ເພ ອທທໍ ທານໍ, ອິຕິ ປຈ຺ຉານຸຕປ຺ປຕິ.

໕໖.

‘‘ມາຕຣໍ ປິຕຣໍ ຈາປິ, ຊິຓ຺ຓກໍ ຄຕໂຍພ຺ພນໍ;

ປຫຸ ສນ຺ໂຕ ນ ໂປສິສ຺ສໍ, ອິຕິ ປຈ຺ຉານຸຕປ຺ປຕິ.

໕໗.

‘‘ອາຈຣິຍມນຸສຕ຺ຖາຣໍ, ສພ຺ພກາມຣສາຫຣໍ;

ປິຕຣໍ ອຕິມຎ຺ຎິສ຺ສໍ, ອິຕິ ປຈ຺ຉານຸຕປ຺ປຕິ.

໕໘.

‘‘ສມເຓ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ຈາປິ, ສີລວນ຺ເຕ ພຫຸສ຺ສຸເຕ;

ນ ປຸພ຺ເພ ປຍິຣຸປາສິສ຺ສໍ, ອິຕິ ປຈ຺ຉານຸຕປ຺ປຕິ.

໕໙.

‘‘ສາຘຸ ໂຫຕິ ຕໂປ ຈິຓ຺ໂຓ, ສນ຺ໂຕ ຈ ປຍິຣຸປາສິໂຕ;

ນ ຈ ປຸພ຺ເພ ຕໂປ ຈິຓ຺ໂຓ, ອິຕິ ປຈ຺ຉານຸຕປ຺ປຕິ.

໖໐.

‘‘ໂຍ ຈ ເອຕານິ ຐານານິ, ໂຍນິໂສ ປຏິປຊ຺ຊຕິ;

ກຣໍ ປຸຣິສກິຈ຺ຈານິ, ສ ປຈ຺ຉາ ນານຸຕປ຺ປຕີ’’ຕິ. – ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ;

ຕຕ຺ຖ ຐານານີຕິ ກາຣຓານິ. ປຸພ຺ເພຕິ ປຐມເມວ ອກຣິຕ຺ວາ. ສ ປຈ຺ຉາ ມນຸຕປ຺ປຕີຕິ ໂສ ປຐມໍ ກຕ຺ຕພ຺ພານໍ ອກາຣໂກ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຈ຺ຉາ ອິຘໂລເກປິ ປຣໂລເກປິ ຕປ຺ປຕິ ກິລມຕິ. ‘‘ປຈ຺ຉາ ວາ ອນຸຕປ຺ປຕີ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ອິຈ຺ເຈວາຫາຕິ ອິຕິ ເອວໍ ອາຫາຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ, ອິຕິ ເອວໍ ຣາຊາ ຊນສນ຺ໂຘ ອໂວຈ. ອິຈ຺ຈສ຺ສຸຫາຕິປິ ປາໂຐ. ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສຸ-ກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ ອິຕິ ອສ຺ສຸ ອາຫາຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ. ອິທານິ ຕານິ ທສ ຕປນີຍກາຣຓານິ ປກາເສຕຸໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພຕິ ປຐມເມວ ຕຣຸຓກາເລ ປຣກ຺ກມໍ ກຕ຺ວາ ອສມຸທານິຕໍ ອສມ຺ຠຕໍ ຘນໍ ມຫລ຺ລກກາເລ ອລຠິຕ຺ວາ ຕປ຺ປຕິ ໂສຈຕິ, ປເຣ ຈ ສຸຂິເຕ ທິສ຺ວາ ສຍໍ ທຸກ຺ຂໍ ຊີວນ຺ໂຕ ‘‘ປຸພ຺ເພ ຘນໍ ນ ປຣິເຍສິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປຈ຺ຉາ ອນຸຕປ຺ປຕິ, ຕສ຺ມາ ມຫລ຺ລກກາເລ ສຸຂໍ ຊີວິຕຸກາມາ ທຫຣກາເລເຍວ ຘມ຺ມິການິ ກສິກມ຺ມາທີນິ ກຕ຺ວາ ຘນໍ ປຣິເຍສຖາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ປຸເຣ ສນ຺ຕນ຺ຕິ ປຸເຣ ທຫຣກາເລ ອາຈຣິເຍ ປຍິຣຸປາສິຕ຺ວາ ມຍາ ກາຕຸໍ ສກ຺ຍຣູປໍ ສມານໍ ຫຕ຺ຖິສິປ຺ປາທິກໍ ກິຎ຺ຈິ ສິປ຺ປໍ ນ ສິກ຺ຂິຕໍ. ກິຈ຺ຉາຕິ ມຫລ຺ລກກາເລ ອສິປ຺ປສ຺ສ ທຸກ຺ຂາ ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິ, ເນວ ສກ຺ກາ ຕທາ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂິຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ມຫລ຺ລກກາເລ ສຸຂໍ ຊີວິຕຸກາມາ ຕຣຸຓກາເລເຍວ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂຖາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກຸຏເວທີຕິ ກູຏຊານນໂກ ຄາມກູຏໂກ ວາ ໂລກສ຺ສ ອນຕ຺ຖກາຣໂກ ວາ ຕຸລາກູຏາທິກາຣໂກ ວາ ກູຏຏ຺ຏກາຣໂກ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາສິນ຺ຕິ ເອວຣູໂປ ອຫໍ ປຸພ຺ເພ ອໂຫສິໍ. ປິສຸໂຓຕິ ເປສຸຎ຺ຎກາຣໂຓ. ປິຏ຺ຐິມໍສິໂກຕິ ລຎ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອສາມິເກ ສາມິເກ ກໂຣນ຺ໂຕ ປເຣສໍ ປິຏ຺ຐິມໍສຂາທໂກ. ອິຕິ ປຈ຺ຉາຕິ ເອວໍ ມຣຓມຎ຺ເຈ ນິປນ຺ໂນ ອນຸຕປ຺ປຕິ, ຕສ຺ມາ ສເຈ ນິຣເຍ ນ ວສິຕຸກາມາຕ຺ຖ, ມາ ເອວຣູປໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຣິຕ຺ຖາຕິ ໂອວທຕິ.

ລຸທ຺ໂທຕິ ທາຣຸໂຓ. ອນາຣິໂຍຕິ ນ ອຣິໂຍ ນີຈສມາຈາໂຣ. ນາປຈາຍິສ຺ສນ຺ຕິ ຂນ຺ຕິເມຕ຺ຕານຸທ຺ທຍວເສນ ນີຈວຸຕ຺ຕິໂກ ນາໂຫສິໍ. ເສສໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອນາປາທາສູຕິ ອາປາທານໍ ອາປາໂທ, ປຣິຄ຺ຄໂຫຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນຕ຺ຖິ ອາປາໂທ ຍາສໍ ຕາ ອນາປາທາ, ອຎ຺ເຎຫິ ອກຕປຣິຄ຺ຄຫາສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປຏ຺ຐິເຕຕິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິເຕ. ນ ປຸພ຺ເພຕິ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ທານໍ ນ ອທທໍ. ປຫຸ ສນ຺ໂຕຕິ ຘນພເລນາປິ ກາຍພເລນາປິ ໂປສິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ປຏິພໂລ ສມາໂນ. ອາຈຣິຍນ຺ຕິ ອາຈາເຣ ສິກ຺ຂາປນໂຕ ອິຘ ປິຕາ ‘‘ອາຈຣິໂຍ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ອນຸສຕ຺ຖາຣນ຺ຕິ ອນຸສາສກໍ. ສພ຺ພກາມຣສາຫຣນ຺ຕິ ສພ຺ເພ ວຕ຺ຖຸກາມຣເສ ອາຫຣິຕ຺ວາ ໂປສິຕາຣໍ. ອຕິມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ໂອວາທໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຎ຺ຎິສ຺ສໍ.

ນ ປຸພ຺ເພຕິ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓປິ ຄິລານາຄິລາເນປິ ຈີວຣາທີນິ ທຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິຊຄ຺ຄເນນ ນ ປຍິຣຸປາສິສ຺ສໍ. ຕໂປຕິ ສຸຈຣິຕຕໂປ. ສນ຺ໂຕຕິ ຕີຫິ ທ຺ວາເຣຫິ ອຸປສນ຺ໂຕ ສີລວາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຕິວິຘສຸຈຣິຕສງ຺ຂາໂຕ ຕໂປ ຈິຓ຺ໂຓ ເອວຣູໂປ ຈ ອຸປສນ຺ໂຕ ປຍິຣຸປາສິໂຕ ນາມ ສາຘຸ ສຸນ຺ທໂຣ. ນ ປຸພ຺ເພຕິ ມຍາ ທຫຣກາເລ ເອວຣູໂປ ຕໂປ ນ ຈິຓ຺ໂຓ, ອິຕິ ປຈ຺ຉາ ຊຣາຊິຓ຺ໂຓ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ອນຸຕປ຺ປຕິ ໂສຈຕິ. ສເຈ ຕຸມ຺ເຫ ເອວໍ ນ ໂສຈິຕຸກາມາ, ຕໂປກມ຺ມໍ ກໂຣຖາຕິ ວທຕິ. ໂຍ ຈ ເອຕານີຕິ ໂຍ ປນ ເອຕານິ ທສ ກາຣຓານິ ປຐມເມວ ອຸປາເຍນ ປຏິປຊ຺ຊຕິ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕຕິ, ປຸຣິເສຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພານິ ຘມ຺ມິກກິຈ຺ຈານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ໂສ ອປ຺ປມາທວິຫາຣີ ປຸຣິໂສ ປຈ຺ຉາ ນານຸຕປ຺ປຕິ, ໂສມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕວ ໂຫຕີຕິ.

ອິຕິ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອນ຺ວທ຺ຘມາສໍ ອິມິນາ ນິຍາເມນ ມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ມຫາຊໂນປິສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ຕານິ ທສ ຐານານິ ປູເຣຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຣາຍໂຓວ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ມຫາຣາຊ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ອນາຈຣິຍກາປິ ອຕ຺ຕໂນ ມຕິຍາວ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ສຄ຺ຄປເຖ ປຕິຏ຺ຐາເປສຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ປຣິສາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ ອເຫສຸໍ, ຊນສນ຺ຘຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຊນສນ຺ຘຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໔໖໙] ໖. ມຫາກຓ຺ຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກຓ຺ໂຫ ກຓ຺ໂຫ ຈາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂລກຕ຺ຖຈຣິຍໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກທິວສຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ຍາວຎ຺ຈິທໍ, ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຖາ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຜາສຸວິຫາຣໍ ປຫາຍ ໂລກສ຺ເສວ ອຕ຺ຖໍ ຈຣຕິ, ປຣມາຠິສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ສຍໍ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ອຏ຺ຐາຣສໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍຕ຺ເຖຣານໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໘໑; ມຫາວ. ໑໓ ອາທໂຍ; ປຏິ. ມ. ໒.໓໐) ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຎ຺ຈມິຍາ ປກ຺ຂສ຺ສ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓສຸຕ຺ຕໍ (ສໍ. ນິ. ໓.໕໙; ມຫາວ. ໒໐ ອາທໂຍ) ກເຖຕ຺ວາ ສພ຺ເພສໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອທາສິ. ອຸຣຸເວລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕຠາຕິກຊຏິລານໍ ອຑ຺ຒຸຑ຺ຒານິ ປາຏິຫາຣິຍສຫສ຺ສານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ຄຍາສີເສ ອາທິຕ຺ຕປຣິຍາຍໍ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໓໕; ມຫາວ. ໕໔) ກເຖຕ຺ວາ ຊຏິລສຫສ຺ສານໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ມຫາກສ຺ສປສ຺ສ ຕີຓິ ຄາວຸຕານິ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕີຫິ ໂອວາເທຫິ ອຸປສມ຺ປທໍ ອທາສິ. ເອໂກ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸກ຺ກຸສາຕິກຸລປຸຕ຺ຕໍ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ, ມຫາກປ຺ປິນສ຺ສ ວີສໂຍຊນສຕໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ເອໂກ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ຕິໍສໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕາວ ກກ຺ຂຬໍ ຜຣຸສໍ ອງ຺ຄຸລິມາລໍ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ, ຕິໍສໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຬວກໍ ຍກ຺ຂໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ກຸມາຣສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິໍ ອກາສິ. ຕາວຕິໍສຠວເນ ເຕມາສໍ ວສນ຺ໂຕ ອສີຕິຍາ ເທວຕາໂກຏີນໍ ຘມ຺ມາຠິສມຍໍ ສມ຺ປາເທສິ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພກພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ທິຏ຺ຐິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ທສນ຺ນໍ ພ຺ຣຫ຺ມສຫສ຺ສານໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ອນຸສໍວຈ຺ຉຣໍ ຕີສຸ ມຓ຺ຑເລສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ນານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ສຣຓານິ ເຈວ ສີລານິຈ ມຄ຺ຄຜລານິ ຈ ເທຕິ, ນາຄສຸປຓ຺ຓາທີນມ຺ປິ ນານປ຺ປກາຣໍ ອຕ຺ຖໍ ຈຣຕີ’’ຕິ ທສພລສ຺ສ ໂລກຕ຺ຖຈຣິຍຄຸຓໍ ກຖຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອນຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສຫໍ ອິທານິ ອຠິສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ໂລກສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ຈເຣຍ຺ຍໍ, ປຸພ຺ເພ ສຣາຄກາເລປິ ໂລກສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອຈຣິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘກາເລ ພາຣາຓສິຍໍ ອຸສີນໂກ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ຈຕຸສຈ຺ຈເທສນາຍ ມຫາຊນໍ ກິເລສພນ຺ຘນາ ໂມເຈຕ຺ວາ ນິພ຺ພານນຄຣໍ ປູເຣຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ສາສນໍ ໂອສກ຺ກິ. ຠິກ຺ຂູ ເອກວີສຕິຍາ ອເນສນາຫິ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂູ ຄິຫິສໍສຄ຺ຄໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ປຸຕ຺ຕຘີຕາທີຫິ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂຸນິໂຍປິ ຄິຫິສໍສຄ຺ຄໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ປຸຕ຺ຕຘີຕາທີຫິ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸຘມ຺ມໍ, ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຠິກ຺ຂຸນິຘມ຺ມໍ, ອຸໂປສກາ ອຸປາສກຘມ຺ມໍ, ອຸປາສິກາ ອຸປາສິກຘມ຺ມໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຘມ຺ມໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສຸໍ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ມນຸສ຺ສາ ທສ ອກຸສລກມ຺ມປເຖ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິໍສຸ, ມຕມຕາ ອປາເຍສຸ ປຣິປູເຣສຸໍ. ຕທາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ນເວ ນເວ ເທເວ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ອປາເຍສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສາສນໍ ໂອສກ຺ກິຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ເຖໂກ ອຸປາໂຍ, ມຫາຊນໍ ຕາເສຕ຺ວາ ຠີຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ໂອສກ຺ກິຕໍ ສາສນໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ອປຣມ຺ປິ ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ ປວຕ຺ຕນກາຣຓໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ມາຕລິເທວປຸຕ຺ຕໍ ໂມຈປ຺ປມາຓທາຐໍ ຈຕູຫິ ທາຐາຫິ ວິນິຄ຺ຄຕຣສ຺ມິຍາ ຠຍານກໍ ກຕ຺ວາ ຄພ຺ຠິນີນໍ ທສ຺ສເນເນວ ຄພ຺ຠປາຕນສມຕ຺ຖໍ ໂຆຣຣູປໍ ອາຊາເນຍ຺ຍປ຺ປມາຓໍ ກາຬວຓ຺ຓໍ ມຫາກຓ຺ຫສຸນຂໍ ມາເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈພນ຺ຘເນນ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕມາລໍ ກຓ຺ເຐ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊຸໂກຏິກໍ ອາທາຍ ສຍໍ ທ຺ເວ ກາສາຍານິ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາມຸເຂ ປຎ຺ຈຘາ ເກເສ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕມາລໍ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາໂຣປິຕປວາຬວຓ຺ຓຊິຍໍ ມຫາຘນຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຊິຣຄ຺ຄນາຣາຈໍ ນເຂນ ປຣິວຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ວນຈຣກເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນຄຣໂຕ ໂຍຊນມຕ຺ເຕ ຐາເນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ‘‘ນສ຺ສຕິ ໂລໂກ, ນສ຺ສຕິ ໂລໂກ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສທ຺ທໍ ອນຸສາເວຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສ ອຸຕ຺ຕາເສຕ຺ວາ ນຄຣູປຈາຣໍ ປຕ຺ວາ ປຸນ ສທ຺ທມກາສິ.

ມນຸສ຺ສາ ສຸນຂໍ ທິສ຺ວາ ອຸຕ຺ຣສ຺ຕາ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ສີຆໍ ນຄຣທ຺ວາຣານິ ປິທຫາເປສິ. ສກ຺ໂກປິ ອຏ຺ຐາຣສຫຕ຺ຖໍ ປາກາຣໍ ອຸລ຺ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ສຸນເຂນ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ມນຸສ຺ສາ ຠີຕຕສິຕາ ປລາຍິຕ຺ວາ ເຄຫານິ ປວິສິຕ຺ວາ ນິລີຍິໍສຸ. ມຫາກຓ຺ໂຫປິ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ເຐ ມນຸສ຺ເສ ອຸປຘາວິຕ຺ວາ ສນ຺ຕາເສນ຺ໂຕ ຣາຊນິເວສນໍ ອຄມາສິ. ຣາຊງ຺ຄເຓ ມນຸສ຺ສາ ຠເຍນ ປລາຍິຕ຺ວາ ຣາຊນິເວສນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປິທຫິໍສຸ. ອຸສີນກຣາຊາປິ ໂອໂຣເຘ ຄເຫຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຫິ. ມຫາກຓ຺ໂຫ ສຸນໂຂ ປຸຣິມປາເທ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວາຕປາເນ ຐຕ຺ວາ ມຫາຠຸສ຺ສິຕໍ ຠຸສ຺ສິ. ຕສ຺ສ ສທ຺ໂທ ເຫຏ຺ຐາ ອວີຈິໍ, ອຸປຣິ ຠວຄ຺ຄໍ ປຕ຺ວາ ສກລຈກ຺ກວາຬໍ ເອກນິນ຺ນາທໍ ອໂຫສິ. ວິຘຸຣຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໑໓໔໖ ອາທໂຍ) ຫິ ປຸຓ຺ຓກຍກ຺ຂຣຎ຺ໂຎ, ກຸສຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໐.໑ ອາທໂຍ) ກຸສຣຎ຺ໂຎ, ຠູຣິທຕ຺ຕຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໗໘໔ ອາທໂຍ) ສຸທສ຺ສນນາຄຣຎ຺ໂຎ, ອິມສ຺ມິໍ ມຫາກຓ຺ຫຊາຕເກ ອຍໍ ສທ຺ໂທຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສທ຺ທາ ຊມ຺ພຸທິເປ ມຫາສທ຺ທາ ນາມ ອເຫສຸໍ.

ນຄຣວາສິໂນ ຠີຕຕສິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ເອກປຸຣິໂສປິ ສກ຺ເກນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ຣາຊາເຍວ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ວາຕປານໍ ນິສ຺ສາຍ ສກ຺ກໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ ລຸທ຺ທກ, ກສ຺ມາ ເຕ ສຸນໂຂ ຠຸສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຉາຕຠາເວນ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຕສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ທາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອນ຺ໂຕຊນສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປກ຺ກຠຕ຺ຕໍ ສພ຺ພໍ ທາເປສິ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ສຸນໂຂ ເອກກພຬໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ສທ຺ທມກາສິ. ປຸນ ຣາຊາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິປິ ເມ ສຸນໂຂ ຉາໂຕເຍວາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທີນໍ ປກ຺ກຠຕ຺ຕໍ ສພ຺ພໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ທາເປສິ. ຕສ຺ມິໍ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ນິຏ຺ຐາປິເຕ ສກລນຄຣສ຺ສ ປກ຺ກຠຕ຺ຕໍ ທາເປສິ. ຕມ຺ປິ ໂສ ຕເຖວ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸນ ສທ຺ທມກາສິ. ຣາຊາ ‘‘ນ ເອສ ສຸນໂຂ, ນິສ຺ສໍສຍໍ ເອສ ຍກ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສຕິ, ອາຄມນກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠີຕຕສິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໑.

‘‘ກຓ຺ໂຫ ກຓ຺ໂຫ ຈ ໂຆໂຣ ຈ, ສຸກ຺ກທາໂຐ ປຠາສວາ;

ພທ຺ໂຘ ປຎ຺ຈຫິ ຣຊ຺ຊູຫິ, ກິໍ ຣວິ ສຸນໂຂ ຕວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຓ຺ໂຫ ກຓ຺ໂຫຕິ ຠຍວເສນ ທຬ຺ຫີວເສນ ວາ ອາເມຑິຕໍ. ໂຆໂຣຕິ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ຠຍຊນໂກ. ປຠາສວາຕິ ທາຐາ ນິກ຺ຂນ຺ຕຣໍສິປຠາເສນ ປຠາສວາ. ກິໍ ຣວີຕິ ກິໍ ວິຣວິ. ຕເວສ ເອວຣູໂປ ກກ຺ຂໂຬ ສຸນໂຂ ກິໍ ກໂຣຕິ, ກິໍ ມິເຄ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຸທາຫຸ ເຕ ອມິຕ຺ເຕ, ກິໍ ເຕ ອິມິນາ, ວິສ຺ສຊ຺ເຊຫິ ນນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍເນວມາຫ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖໒.

‘‘ນາຍໍ ມິຄານມຕ຺ຖາຍ, ອຸສີນກ ຠວິສ຺ສຕິ;

ມນຸສ຺ສານໍ ອນໂຍ ຫຸຕ຺ວາ, ຕທາ ກຓ຺ໂຫ ປໂມກ຺ຂຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອຍຎ຺ຫິ ‘‘ມິຄມໍສໍ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອິຘ ນາຄໂຕ, ຕສ຺ມາ ມິຄານໍ ອຕ຺ໂຖ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ມນຸສ຺ສມໍສໍ ປນ ຂາທິຕຸໍ ອາຄໂຕ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ອນໂຍ ມຫາວິນາສກາຣໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຍທາ ອເນນ ມນຸສ຺ສາ ວິນາສໍ ປາປິຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕທາ ອຍໍ ກຓ຺ໂຫ ປໂມກ຺ຂຕິ, ມມ ຫຕ຺ຖໂຕ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສຕີຕິ.

ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ກິໍ ປນ ເຕ ໂຠ ລຸທ຺ທກ-ສຸນໂຂ ສພ຺ເພສໍເຍວ ມນຸສ຺ສານໍ ມໍສໍ ຂາທິສ຺ສຕິ, ອຸທາຫຸ ຕວ ອມິຕ຺ຕານຎ຺ເຎວາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອມິຕ຺ຕານຎ຺ເຎວ ເມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເກ ປນ ອິຘ ເຕ ອມິຕ຺ຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຘມ຺ມາຠິຣຕາ ວິສມຈາຣິໂນ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກເຖຫິ ຕາວ ເນ ອມ຺ຫາກ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ກເຖນ຺ໂຕ ເທວຣາຊາ ທສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໖໓.

‘‘ປຕ຺ຕຫຕ຺ຖາ ສມຓກາ, ມຸຓ຺ຑາ ສງ຺ຆາຏິປາຣຸຕາ;

ນງ຺ຄເລຫິ ກສິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕທາ ກຓ຺ໂຫ ປໂມກ຺ຂຕິ.

໖໔.

‘‘ຕປສ຺ສິນິໂຍ ປພ຺ພຊິຕາ, ມຸຓ຺ຑາ ສງ຺ຆາຏິປາຣຸຕາ;

ຍທາ ໂລເກ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕທາ ກຓ຺ໂຫ ປໂມກ຺ຂຕິ.

໖໕.

‘‘ທີໂຆຕ຺ຕໂຣຏ຺ຐາ ຊຏິລາ, ປງ຺ກທນ຺ຕາ ຣຊສ຺ສິຣາ;

ອິຓໍ ໂຈທາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕທາ ກຓ຺ໂຫ ປໂມກ຺ຂຕິ.

໖໖.

‘‘ອຘິຈ຺ຈ ເວເທ ສາວິຕ຺ຕິໍ, ຍຎ຺ຎຕນ຺ຕຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ຠຕິກາຍ ຍຊິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕທາ ກຓ຺ໂຫ ປໂມກ຺ຂຕິ.

໖໗.

‘‘ມາຕຣໍ ປິຕຣໍ ຈາປິ, ຊິຓ຺ຓກໍ ຄຕໂຍພ຺ພນໍ;

ປຫູ ສນ຺ໂຕ ນ ຠຣນ຺ຕິ, ຕທາ ກຓ຺ໂຫ ປໂມກ຺ຂຕິ.

໖໘.

‘‘ມາຕຣໍ ປິຕຣໍ ຈາປິ, ຊິຓ຺ຓກໍ ຄຕໂຍພ຺ພນໍ;

ພາລາ ຕຸມ຺ເຫຕິ ວກ຺ຂນ຺ຕິ, ຕທາ ກຓ຺ໂຫ ປໂມກ຺ຂຕິ.

໖໙.

‘‘ອາຈຣິຍຠຣິຍໍ ສຂິໍ, ມາຕຸລານິໍ ປິຕຸຈ຺ຉກິໍ;

ຍທາ ໂລເກ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕທາ ກຓ຺ໂຫ ປໂມກ຺ຂຕິ.

໗໐.

‘‘ອສິຈມ຺ມໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ຂຄ຺ຄໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ປນ຺ຖຆາຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕທາ ກຓ຺ໂຫ ປໂມກ຺ຂຕິ.

໗໑.

‘‘ສຸກ຺ກຈ຺ຉວີ ເວຘເວຣາ, ຖູລພາຫູ ອປາຕຸຠາ;

ມິຕ຺ຕເຠທໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕທາ ກຓ຺ໂຫ ປໂມກ຺ຂຕິ.

໗໒.

‘‘ມາຍາວິໂນ ເນກຕິກາ, ອສປ຺ປຸຣິສຈິນ຺ຕກາ;

ຍທາ ໂລເກ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕທາ ກຓ຺ໂຫ ປໂມກ຺ຂຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສມຓກາຕິ ‘‘ມຍໍ ສມຓາມ຺ຫາ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎາມຕ຺ຕເກນ ຫີຬິຕໂວຫາເຣເນວມາຫ. ກສິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເຕ ຕທາປິ ກສນ຺ຕິເຍວ. ອຍໍ ປນ ອຊານນ຺ໂຕ ວິຍ ເອວມາຫ. ອຍຎ຺ຫິສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ເອເຕ ເອວຣູປາ ທຸສ຺ສີລາ ມມ ອມິຕ຺ຕາ, ຍທາ ມມ ສຸນເຂນ ເອເຕ ມາເຣຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທິຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕທາ ເອສ ກຓ຺ໂຫ ອິໂຕ ປຎ຺ຈຣຊ຺ຊຸພນ຺ຘນາ ປໂມກ຺ຂຕີຕິ. ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ສພ຺ພຄາຖາສຸ ອຘິປ຺ປາຍໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ປພ຺ພຊິຕາຕິ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປພ຺ພຊິຕາ. ຄມິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິໂຍ ວິຈຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ທີໂຆຕ຺ຕໂຣຏ຺ຐາຕິ ທາຐິການໍ ວຑ຺ຒິຕຕ຺ຕາ ທີຆຸຕ຺ຕໂຣຏ຺ຐາ. ປງ຺ກທນ຺ຕາຕິ ປງ຺ເກນ ມເລນ ສມນ຺ນາຄຕທນ຺ຕາ. ອິຓໍ ໂຈທາຍາຕິ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍາຍ ຘນໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ວຑ຺ຒິຍາ ອິຓໍ ປໂຍເຊຕ຺ວາ ຕໍ ໂຈເທຕ຺ວາ ຕໂຕ ລທ຺ເຘນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ຕາ ຍທາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສາວິຕ຺ຕິນ຺ຕິ ສາວິຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອຘິຍິຕ຺ວາ. ຍຎ຺ຎຕນ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ຍຎ຺ຎວິຘາຍກຕນ຺ຕໍ, ຍຎ຺ຎໍ ອຘິຍິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠຕິກາຍາຕິ ເຕ ເຕ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ເຕ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຍຎ຺ຎໍ ຍຊິສ຺ສາມ, ຘນໍ ເທຖາ’’ຕິ ເອວໍ ຠຕິອຕ຺ຖາຍ ຍທາ ຍຎ຺ຎໍ ຍຊິສ຺ສນ຺ຕິ. ປຫູ ສນ຺ໂຕຕິ ຠຣິຕຸໍ ໂປເສຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ສມານາ. ພາລາ ຕຸມ຺ເຫຕິ ຕຸມ຺ເຫ ພາລາ ນ ກິຎ຺ຈິ ຊານາຖາຕິ ຍທາ ວກ຺ຂນ຺ຕິ. ຄມິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ໂລກຘມ຺ມເສວນວເສນ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ. ປນ຺ຖຆາຕນ຺ຕິ ປນ຺ເຖ ຐຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສ ມາເຣຕ຺ວາ ເຕສໍ ຠຓ຺ຑຄ຺ຄຫຓໍ.

ສຸກ຺ກຈ຺ຉວີຕິ ກສາວຈຸຓ຺ຓາທິຆໍສເນນ ສມຸຏ຺ຐາປິຕສຸກ຺ກຈ຺ຉວິວຓ຺ຓາ. ເວຘເວຣາຕິ ວິຘວາ ອປຕິກາ, ຕາຫິ ວິຘວາຫິ ເວຣໍ ຈຣນ຺ຕີຕິ ເວຘເວຣາ. ຖູລພາຫູຕິ ປາທປຣິມທ຺ທນາທີຫິ ສມຸຏ຺ຐາປິຕມໍສຕາຍ ມຫາພາຫູ. ອປາຕຸຠາຕິ ອປາຕຸຠາວາ, ຘນຸປ຺ປາທຣຫິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມິຕ຺ຕເຠທນ຺ຕິ ມິຖຸເຠທໍ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍທາ ເອວຣູປາ ອິຕ຺ຖິຘຸຕ຺ຕາ ‘‘ອິມາ ອມ຺ເຫ ນ ຊຫິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ສຫິຣຎ຺ຎາ ວິຘວາ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສໍວາສໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ຕາສໍ ສນ຺ຕກໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ມິຕ຺ຕເຠທໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ວິສ຺ສາສໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ສຫິຣຎ຺ຎໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕທາ ເອສ ເຕ ໂຈເຣ ສພ຺ເພວ ຂາທິຕ຺ວາ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສຕິ. ອສປ຺ປຸຣິສຈິນ຺ຕກາຕິ ອສປ຺ປຸຣິສຈິຕ຺ເຕຫິ ປຣທຸກ຺ຂຈິນ຺ຕນສີລາ. ຕທາຕິ ຕທາ ສພ຺ເພປິເມ ຆາເຕຕ຺ວາ ຂາທິຕມໍໂສ ກຓ຺ໂຫ ປໂມກ຺ຂຕີຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ມຍ຺ຫໍ, ມຫາຣາຊ, ອມິຕ຺ຕາ’’ຕິ ເຕ ເຕ ອຘມ຺ມກາຣເກ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ຂາທິຕຸກາມຕໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ. ໂສ ຕໂຕ ມຫາຊນສ຺ສ ອຸຕ຺ຣສ຺ຕກາເລ ສຸນຂໍ ຣຊ຺ຊຸຍາ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ລຸທ຺ທກເວສໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ອາກາເສ ຊລມາໂນ ຐຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຫໍ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ, ‘ອຍໍ ໂລໂກ ວິນສ຺ສຕີ’ຕິ ອາຄໂຕ, ປມຕ຺ຕາ ຫິ ມຫາຊນາ, ອຘມ຺ມໍ ວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ມຕມຕາ ສມ຺ປຕິ ອປາເຍ ປູເຣນ຺ຕິ, ເທວໂລໂກ ຕຸຈ຺ໂຉ ວິຍ ວິໂຕ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຘມ຺ມິເກສຸ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຫໍ ຊານິສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ຈຕູຫິ ສຕາຣຫຄາຖາຫິ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ທານສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ໂອສກ຺ກິຕສາສນໍ ອຎ຺ຎໍ ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ ປວຕ຺ຕນສມຕ຺ຖໍ ກຕ຺ວາ ມາຕລິໍ ອາທາຍ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ. ມຫາຊນາ ທານສີລາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ຠິກ຺ຂເວ ປຸພ຺ເພປາຫໍ ໂລກສ຺ສ ອຕ຺ຖເມວ ຈຣາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມາຕລິ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ສກ຺ໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມຫາກຓ຺ຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໔໗໐] ໗. ໂກສິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

໗໓-໙໓. ໂກສິຍຊາຕກໍ ສຸຘາໂຠຊນຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໑.໑໙໒ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ໂກສິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໔໗໑] ໘. ເມຓ຺ຑກປຎ຺ຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ

໙໔-໑໐໕. ເມຓ຺ຑກປຎ຺ຫຊາຕກໍ ອຸມງ຺ຄຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໕໙໐ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ເມຓ຺ຑກປຎ຺ຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໔໗໒] ໙. ມຫາປທຸມຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນາທຏ຺ຐາ ປຣໂຕ ໂທສນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຈິຎ຺ຈມາຓວິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ປຐມໂພຘິຍຎ຺ຫິ ທສພລສ຺ສ ປຸຖຸຠູເຕສຸ ສາວເກສຸ ອປຣິມາເຓສຸ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ອຣິຍຠູມິໍ ໂອກ຺ກນ຺ເຕສຸ ປຕ຺ຖເຏສຸ ຄຸຓສມຸທເຍສຸ ມຫາລາຠສກ຺ກາໂຣ ອຸທປາທິ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມເນ ຂຊ຺ໂຊປນກສທິສາ ອເຫສຸໍ ຫຕລາຠສກ຺ກາຣາ. ເຕ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ຐຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມວ ພຸທ຺ໂຘ, ມຍມ຺ປິ ພຸທ຺ຘາ, ກິໍ ຕສ຺ເສວ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລເມວ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ເທຖ ກໂຣຖາ’’ຕິ ເອວໍ ມນຸສ຺ເສ ວິຎ຺ຎາເປນ຺ຕາປິ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ອລຠນ຺ຕາ ຣໂຫ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ເກນ ນຸ ໂຂ ອຸປາເຍນ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ມນຸສ຺ສານໍ ອນ຺ຕເຣ ອວຓ຺ຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ນາເສຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ມນ຺ຕຍິໍສຸ. ຕທາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ຈິຎ຺ຈມາຓວິກາ ນາເມກາ ປຣິພ຺ພາຊິກາ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣາ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ເທວຈ຺ຉຣາ ວິຍ. ຕສ຺ສາ ສຣີຣໂຕ ຣສ຺ມິໂຍ ນິຈ຺ຉຣນ຺ຕິ. ອເຖໂກ ຂຣມນ຺ຕີ ເອວມາຫ – ‘‘ຈິຎ຺ຈມາຓວິກໍ ປຏິຈ຺ຈ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ນາເສສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ອຕ຺ເຖໂສ ອຸປາໂຍ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ. ອຖ ສາ ຕິຕ຺ຖິຍາຣາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ, ຕິຕ຺ຖິຍາ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ນ ກເຖສຸໍ. ສາ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ເມ ໂທໂສ’’ຕິ ຍາວຕຕິຍໍ ‘‘ວນ຺ທາມິ ອຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ຍາ, ໂກ ນຸ ໂຂ ເມ ໂທໂສ, ກິໍ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ນ ກເຖຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຠຄິນິ, ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ອມ຺ເຫ ວິເຫເຐນ຺ຕໍ ຫຕລາຠສກ຺ກາເຣ ກຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕໍ ນ ຊານາສີ’’ຕິ. ‘‘ນາຫໍ ຊານາມິ ອຍ຺ຍາ, ມຍາ ກິໍ ປເນຕ຺ຖ ກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ. ສເຈ ຕ຺ວໍ ຠຄິນິ, ອມ຺ຫາກໍ ສຸຂມິຈ຺ຉສິ, ອຕ຺ຕານໍ ປຏິຈ຺ຈ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ນາເສຫີ’’ຕິ.

ສາ ‘‘ສາຘຸ ອຍ຺ຍາ, ມຍ຺ຫເມເວໂສ ຠາໂຣ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກມິຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖິມາຍາສຸ ກຸສລຕາຍ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສາວຕ຺ຖິວາສີນໍ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ເຊຕວນາ ນິກ຺ຂມນສມເຍ ອິນ຺ທໂຄປກວຓ຺ຓໍ ປຏໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລາທິຫຕ຺ຖາ ເຊຕວນາຠິມຸຂີ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ‘‘ອິມາຍ ເວລາຍ ກຸຫິໍ ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ມມ ຄມນຏ຺ຐາເນນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຊຕວນສມີເປ ຕິຕ຺ຖິຍາຣາເມ ວສິຕ຺ວາ ປາໂຕວ ‘‘ອຄ຺ຄວນ຺ທນໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕ ອຸປາສກຊເນ ເຊຕວເນ ວຸຕ຺ຖາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສຕິ. ‘‘ກຸຫິໍ ວຸຕ຺ຖາສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ມມ ວຸຕ຺ຖຏ຺ຐາເນນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ມາສຑ຺ຒມາສຈ຺ຈເຍນ ປຸຈ຺ຉິຍມານາ ‘‘ເຊຕວເນ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ສທ຺ຘິໍ ເອກຄນ຺ຘກຸຏິຍາ ວຸຕ຺ຖາມ຺ຫີ’’ຕິ ອາຫ. ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ນຸ ໂຂ ເອຕໍ, ໂນ’’ຕິ ກງ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ເຕມາສຈຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ ປິໂລຕິກາຫິ ອຸທຣໍ ເວເຐຕ຺ວາ ຄພ຺ຠິນິວຓ຺ຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຣຕ຺ຕປຏໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ‘‘ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ປຏິຈ຺ຈ ຄພ຺ໂຠ ເມ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ອນ຺ຘພາເລ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐນວມາສຈ຺ຈເຍນ ອຸທເຣ ທາຣຸມຓ຺ຑລິກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຣຕ຺ຕປຏໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາທປິຏ຺ຐິໂຍ ໂຄຫນຸເກນ ໂກຏ຺ຏາເປຕ຺ວາ ອຸສ຺ສເທ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກິລນ຺ຕິນ຺ທ຺ຣິຍາ ຫຸຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຕຖາຄເຕ ອລງ຺ກຕຘມ຺ມາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ເຕ ຘມ຺ມສຠໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຐຕ຺ວາ ‘‘ມຫາສມຓ, ມຫາຊນສ຺ສ ຕາວ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ມຘຸໂຣ ເຕ ສທ຺ໂທ, ສຸຜຸສິຕໍ ທນ຺ຕາວຣຓໍ, ອຫໍ ປນ ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ຄພ຺ຠໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓຄພ຺ຠາ ຊາຕາ, ເນວ ເມ ສູຕິຆຣໍ ຊານາສິ, ນ ສປ຺ປິເຕລາທີນິ, ສຍໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ອຸປຏ຺ຐາການມ຺ປິ ອຎ຺ຎຕຣໍ ໂກສລຣາຊານໍ ວາ ອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ວາ ວິສາຂໍ ອຸປາສິກໍ ວາ ‘‘ອິມິສ຺ສາ ຈິຎ຺ຈມາຓວິກາຍ ກຕ຺ຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕໍ ກໂຣຫີ’ຕິ ນ ວທສິ, ອຠິຣມິຕຸໍເຍວ ຊານາສິ, ຄພ຺ຠປຣິຫາຣໍ ນ ຊານາສີ’’ຕິ ຄູຖປິຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ທູເສຕຸໍ ວາຍມນ຺ຕີ ວິຍ ປຣິສມຊ຺ເຌ ຕຖາຄຕໍ ອກ຺ໂກສິ. ຕຖາຄໂຕ ຘມ຺ມກຖໍ ຐເປຕ຺ວາ ສີໂຫ ວິຍ ອຠິນທນ຺ໂຕ ‘‘ຠຄິນິ, ຕຍາ ກຖິຕສ຺ສ ຕຖຠາວໍ ວາ ອຕຖຠາວໍ ວາ ອຫຎ຺ເຈວ ຕ຺ວຎ຺ຈ ຊານາມາ’’ຕິ ອາຫ. ອາມ, ສມຓ, ຕຍາ ຈ ມຍາ ຈ ຎາຕຠາເວເນຕໍ ຊາຕນ຺ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສກ຺ກສ຺ສ ຠວນໍ ອຸຓ຺ຫາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ໂສ ອາວຊ຺ຊມາໂນ ‘‘ຈິຎ຺ຈມາຓວິກາ ຕຖາຄຕໍ ອຠູເຕນ ອກ຺ໂກສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ວຕ຺ຖຸໍ ໂສເຘສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈຕູຫິ ເທວປຸຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄມິ. ເທວປຸຕ຺ຕາ ມູສິກໂປຕກາ ຫຸຕ຺ວາ ທາຣຸມຓ຺ຑລິກສ຺ສ ພນ຺ຘນຣຊ຺ຊຸເກ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ຉິນ຺ທິໍສຸ, ປາຣຸຕປຏໍ ວາໂຕ ອຸກ຺ຂິປິ, ທາຣຸມຓ຺ຑລິກໍ ປຕມານໍ ຕສ຺ສາ ປາທປິຏ຺ຐິຍໍ ປຕິ, ອຸໂຠ ອຄ຺ຄປາທາ ຉິຊ຺ຊິໍສຸ. ມນຸສ຺ສາ ອຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ກາຬກຓ຺ຓິ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອກ຺ໂກສສີ’’ຕິ ສີເສ ເຂຬໍ ປາເຕຕ຺ວາ ເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑາທິຫຕ຺ຖາ ເຊຕວນາ ນີຫຣິໍສຸ. ອຖສ຺ສາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸປຖໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕກາເລ ມຫາປຖວີ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິວຣມທາສິ, ອວີຈິໂຕ ອຄ຺ຄິຊາລາ ອຸຏ຺ຐຫິ. ສາ ກຸລທຕ຺ຕິຍໍ ກມ຺ພລໍ ປາຣຸປມານາ ວິຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ປຣິຫາຍິ, ທສພລສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ວຑ຺ຒິ. ປຸນທິວເສ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ຈິຎ຺ຈມາຓວິກາ ເອວໍ ອຸຬາຣຄຸຓໍ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອຠູເຕນ ອກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ມຫາວິນາສໍ ປຕ຺ຕາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເອສາ ມໍ ອຠູເຕນ ອກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ມຫາວິນາສໍ ປຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຜຸລ຺ລປທຸມສສ຺ສິຣິກມຸຂຕ຺ຕາ ປນສ຺ສ ‘‘ປທຸມກຸມາໂຣ’’ຕ຺ເວວ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາຄມິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາ ກາລມກາສິ. ຣາຊາ ອຎ຺ຎໍ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ກຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຣຊ຺ຊໍ ອທາສິ. ອປຣຠາເຄ ຣາຊາ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ກຸປິຕໍ ວູປສເມຕຸໍ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ອາຫ ‘‘ຠທ຺ເທ, ອິເຘວ ວສ, ອຫໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ກຸປິຕໍ ວູປສເມຕຸໍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ນາຫໍ ອິເຘວ ວສິສ຺ສາມິ, ອຫມ຺ປິ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຍຸທ຺ຘຠູມິຍາ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ຍາວ ມມາຄມນາ ອນຸກ຺ກຓ຺ຐມານາ ວສ, ອຫໍ ປທຸມກຸມາຣໍ ຍຖາ ຕວ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ເຈສຸ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕ ປລາເປຕ຺ວາ ຊນປທໍ ສນ຺ຕປ຺ເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ພຫິນຄເຣ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ນິວາເສສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປິຕຸ ອາຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ນຄຣໍ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ຣາຊເຄຫໍ ປຏິຊຄ຺ຄາເປຕ຺ວາ ເອກໂກວ ຕສ຺ສາ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ.

ສາ ຕສ຺ສ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ອໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ, ກິໍ ອມ຺ຫາກໍ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ‘‘ອມ຺ມາຕິ ມໍ ວທສີ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐາຍ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ສຍນໍ ອຠິຣຸຫາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິໍກາຣຓາ’’ຕິ? ‘‘ຍາວ ຣາຊາ ນ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕາວ ອຸໂຠປິ ກິເລສຣຕິຍາ ຣມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ອມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ມມ ມາຕາ ຈ ສສາມິກາ ຈ, ມຍາ ສປຣິຄ຺ຄໂຫ ມາຕຸຄາໂມ ນາມ ກິເລສວເສນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນ ໂອໂລກິຕປຸພ຺ໂພ, ກຖໍ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ເອວຣູປໍ ກິລິຏ຺ຐກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ທ຺ເວ ຕໂຍ ວາເຣ ກເຖຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ອນິຈ຺ຉມາເນ ‘‘ມມ ວຈນໍ ນ ກໂຣສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາມ, ນ ກໂຣມີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຣຎ຺ໂຎ ກເຖຕ຺ວາ ສີສໍ ເຕ ຉິນ຺ທາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ຕວ ຣຸຈິໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ລຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ສາ ຠີຕຕສິຕາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສເຈ ອຍໍ ປຐມໍ ປິຕຸ ອາໂຣເຈສ຺ສຕິ, ຊີວິຕໍ ເມ ນຕ຺ຖິ, ອຫເມວ ປຸເຣຕຣໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຕ຺ຕໍ ອຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ກິລິຏ຺ຐໂລມວຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ສຣີເຣ ນຂຣາຊິໂຍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ກຸຫິໍ ເທວີຕິ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຈ຺ຉນກາເລ ‘‘ຄິລານາ’ຕິ ກເຖຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ປຣິຈາຣິການໍ ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ຄິລານາລຍໍ ກຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ຣາຊາປິ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ນິເວສນໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ກຸຫິໍ ເທວີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຄິລານາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເຕ ເທວິ, ອຜາສຸກ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ສາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ອສຸຓນ຺ຕີ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຕໂຍ ວາເຣ ປຸຈ຺ຉິຕາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ກສ຺ມາ ກເຖສິ, ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫຫິ, ສສາມິກອິຕ຺ຖິໂຍ ນາມ ມາທິສາ ນ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເກນ ຕ຺ວໍ ວິເຫຐິຕາສິ, ສີຆໍ ເມ ກເຖຫິ, ສີສມສ຺ສ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກໍສິ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ນຄເຣ ຐເປຕ຺ວາ ຄໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ປທຸມກຸມາຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ໂສ ມຍ຺ຫໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ຕາຕ, ມາ ເອວໍ ກໂຣຫິ, ອຫໍ ຕວ ມາຕາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ‘ຐເປຕ຺ວາ ມໍ ອຎ຺ໂຎ ຣາຊາ ນຕ຺ຖິ, ອຫໍ ຕໍ ເຄເຫ ກຣິຕ຺ວາ ກິເລສຣຕິຍາ ຣມິສ຺ສາມີ’ຕິ ມໍ ເກເສສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ອປຣາປຣໍ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວຈນໍ ອກໂຣນ຺ຕິໍ ມໍ ປາເຕຕ຺ວາ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຄໂຕ’’ຕິ ອາຫ.

ຣາຊາ ອນຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາວ ອາສີວິໂສ ວິຍ ກຸທ຺ໂຘ ປຸຣິເສ ອາຓາເປສິ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ຠເຓ, ປທຸມກຸມາຣໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາເນຖາ’’ຕິ. ເຕ ນຄຣໍ ອວຕ຺ຖຣນ຺ຕາ ວິຍ ຕສ຺ສ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປຫຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາພາຫໍ ຄາຬ຺ຫພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕກຓເວຣມາລໍ ຄີວາຍໍ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ວຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ອານຍິໍສຸ. ໂສ ‘‘ເທວິຍາ ອິທໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ ປຸຣິສາ, ນາຫໍ ຣຎ຺ໂຎ ໂທສກາຣໂກ, ນິປ຺ປຣາໂຘຫມສ຺ມີ’’ຕິ ວິລປນ຺ໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ສກລນຄຣໍ ສໍຂຸພ຺ຠິຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊາ ກິຣ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາປທຸມກຸມາຣໍ ຆາຕາເປສີ’’ຕິ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຣາຊກຸມາຣສ຺ສ ປາທມູເລ ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ເຕ ສາມິ, ອນນຸຈ຺ຉວິກ’’ນ຺ຕິ ມຫາສທ຺ເທນ ປຣິເທວິ. ອຖ ນໍ ເນຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສຸໍ. ຣາຊາ ທິສ຺ວາວ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ອຣາຊາວ ຣາຊລີຬໍ ກໂຣຕິ, ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ອປຣຊ຺ຌຕິ, ຄຈ຺ຉຖ ນໍ ໂຈຣປປາເຕ ປາເຕຕ຺ວາ ວິນາສໍ ປາເປຖາ’’ຕິ ອາຫ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ, ຕາຕ, ເອວຣູໂປ ອປຣາໂຘ ອຕ຺ຖິ, ມາຕຸຄາມສ຺ສ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມາ ມໍ ນາເສຫີ’’ຕິ ປິຕຣໍ ຍາຈິ. ໂສ ຕສ຺ສ ກຖໍ ນ ຄຓ຺ຫິ.

ຕໂຕ ໂສຬສສຫສ຺ສາ ອນ຺ເຕປຸຣິກາ ‘‘ຕາຕ ມຫາປທຸມກຸມາຣ, ອຕ຺ຕໂນ ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ອິທໍ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ມຫາວິຣວໍ ວິຣວິໍສຸ. ສພ຺ເພ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລາທໂຍປິ ອມຈ຺ຈປຣິຊນາປິ ‘‘ເທວ, ກຸມາໂຣ ສີລາຈາຣຄຸຓສມ຺ປນ຺ໂນ ວໍສານຸຣກ຺ຂິໂຕ ຣຊ຺ຊທາຍາໂທ, ມາ ນໍ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາວ ວິນາເສຫິ, ຣຎ຺ຎາ ນາມ ນິສມ຺ມກາຣິນາ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ຄາຖາ ອຠາສິໍສຸ –

໑໐໖.

‘‘ນາທຏ຺ຐາ ປຣໂຕ ໂທສໍ, ອຓຸໍ ຖູລານິ ສພ຺ພໂສ;

ອິສ຺ສໂຣ ປຓເຍ ທຓ຺ຑໍ, ສາມໍ ອປ຺ປຏິເວກ຺ຂິຍ.

໑໐໗.

‘‘ໂຍ ຈ ອປ຺ປຏິເວກ຺ຂິຕ຺ວາ, ທຓ຺ຑໍ ກຸພ຺ພຕິ ຂຕ຺ຕິໂຍ;

ສກຓ຺ຏກໍ ໂສ ຄິລຕິ, ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘວ ສມກ຺ຂິກໍ.

໑໐໘.

‘‘ອທຓ຺ຑິຍໍ ທຓ຺ຑຍຕິ, ທຓ຺ຑິຍຎ຺ຈ ອທຓ຺ຑິຍໍ;

ອນ຺ໂຘວ ວິສມໍ ມຄ຺ຄໍ, ນ ຊານາຕິ ສມາສມໍ.

໑໐໙.

‘‘ໂຍ ຈ ເອຕານິ ຐານານິ, ອຓຸໍ ຖູລານິ ສພ຺ພໂສ;

ສຸທິຏ຺ຐມນຸສາເສຍ຺ຍ, ສ ເວ ໂວຫຣິຕຸ ມຣຫຕິ.

໑໑໐.

‘‘ເນກນ຺ຕມຸທຸນາ ສກ຺ກາ, ເອກນ຺ຕຕິຂິເຓນ ວາ;

ອຕ຺ຕໍ ມຫນ຺ເຕ ຐເປຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ອຸຠຍມາຈເຣ.

໑໑໑.

‘‘ປຣິຠູໂຕ ມຸທຸ ໂຫຕິ, ອຕິຕິກ຺ໂຂ ຈ ເວຣວາ;

ເອຕຎ຺ຈ ອຸຠຍໍ ຎຕ຺ວາ, ອນຸມຊ຺ຌໍ ສມາຈເຣ.

໑໑໒.

‘‘ພຫຸມ຺ປິ ຣຕ຺ໂຕ ຠາເສຍ຺ຍ, ທຸຏ຺ໂຐປິ ພຫຸ ຠາສຕິ;

ນ ອິຕ຺ຖິກາຣຓາ ຣາຊ, ປຸຕ຺ຕໍ ຆາເຕຕຸມຣຫສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນາທຏ຺ຐາຕິ ນ ອທິສ຺ວາ. ປຣໂຕຕິ ປຣສ຺ສ. ສພ຺ພໂສຕິ ສພ຺ພານິ. ອຓຸໍຖູລານີຕິ ຂຸທ຺ທກມຫນ຺ຕານິ ວຊ຺ຊານິ. ສາມໍ ອປ຺ປຏິເວກ຺ຂິຍາຕິ ປຣສ຺ສ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ອກຕ຺ວາ ປຖວິສ຺ສໂຣ ຣາຊາ ທຓ຺ຑໍ ນ ປຓເຍ ນ ປຏ຺ຐເປຍ຺ຍ. ມຫາສມ຺ມຕຣາຊກາລສ຺ມິຎ຺ຫິ ສຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ທຓ຺ໂຑ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕາຬນຄຣຫຓປພ຺ພາຊນໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ຫຕ຺ຖປາທຈ຺ເຉທນຆາຕນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ປຈ຺ຉາ ກກ຺ຂຬຣາຊູນໍເຍວ ກາເລ ເອຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ເຕ ອມຈ຺ຈາ ‘‘ເອກນ຺ເຕເນວ ປຣສ຺ສ ໂທສໍ ສາມໍ ອທິສ຺ວາ ກາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ກເຖນ຺ຕາ ເອວມາຫໍສຸ.

ໂຍ ຈ ອປ຺ປຏິເວກ຺ຂິຕ຺ວາຕິ ມຫາຣາຊ, ເອວໍ ອປ຺ປຏິເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ໂທສານຸຈ຺ຉວິເກ ທຓ຺ເຑ ປເຓຕພ຺ເພ ໂຍ ຣາຊາ ອຄຕິຄມເນ ຐິໂຕ ຕໍ ໂທສໍ ອປ຺ປຏິເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖຈ຺ເຉທາທິທຓ຺ຑໍ ກໂຣຕິ, ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ຂກາຣຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສກຓ຺ຏກໍ ໂຠຊນໍ ຄິລຕິ ນາມ, ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ ວິຍ ຈ ສມກ຺ຂິກໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ ນາມ. ອທຓ຺ຑິຍນ຺ຕິ ໂຍ ອທຓ຺ຑິຍໍ ອທຓ຺ຑປເຓຕພ຺ພຎ຺ຈ ທຓ຺ເຑຕ຺ວາ ທຓ຺ຑິຍຎ຺ຈ ທຓ຺ຑປເຓຕພ຺ພໍ ອທຓ຺ເຑຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິເມວ ກໂຣຕິ, ໂສ ອນ຺ໂຘ ວິຍ ວິສມໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ໂນ, ນ ຊານາຕິ ສມາສມໍ, ຕໂຕ ປາສາຓາທີສຸ ປກ຺ຂລນ຺ໂຕ ອນ຺ໂຘ ວິຍ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ປາປຸຓາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕານິ ຐານານີຕິ ເອຕານິ ທຓ຺ຑິຍາທຓ຺ຑິຍກາຣຓານິ ເຈວ ທຓ຺ຑິຍກາຣເຓສຸປິ ອຓຸໍຖູລານິ ຈ ສພ຺ພານິ ສຸທິຏ຺ຐໍ ທິສ຺ວາ ອນຸສາເສຍ຺ຍ, ສ ເວ ໂວຫຣິຕຸໍ ຣຊ຺ຊມນຸສາສິຕຸໍ ອຣຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຕ຺ຕໍ ມຫນ຺ເຕ ຐເປຕຸນ຺ຕິ ເອວຣູໂປ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ໂຠເຄ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຖາວເຣ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ມຫນ຺ເຕ ອຸຬາເຣ ອິສ຺ສຣິເຍ ຐເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຸທູຕິ ມຸທຸຣາຊາ ຣຏ຺ຐວາສີນໍ ປຣິຠູໂຕ ໂຫຕິ ອວຎ຺ຎາໂຕ, ໂສ ຣຊ຺ຊໍ ນິຈ຺ໂຈຣໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເວຣວາຕິ ອຕິຕິກ຺ຂສ຺ສ ປນ ສພ຺ເພປິ ຣຏ຺ຐວາສິໂນ ເວຣິໂນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ໂສ ເວຣວາ ນາມ ໂຫຕິ. ອນຸມຊ຺ຌນ຺ຕິ ອນຸຠູຕໍ ມຸທຸຕິຂິຓຠາວານໍ ມຊ຺ຌໍ ສມາຈເຣ, ອມຸທຸ ອຕິກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ອິຕ຺ຖິກາຣຓາຕິ ປາປໍ ລາມກໍ ມາຕຸຄາມໍ ນິສ຺ສາຍ ວໍສານຸຣກ຺ຂກໍ ຉຕ຺ຕທາຍາທໍ ປຸຕ຺ຕໍ ຆາເຕຕຸໍ ນາຣຫສິ, ມຫາຣາຊາຕິ.

ເອວໍ ນານາກາຣເຓຫິ ກເຖນ຺ຕາປິ ອມຈ຺ຈາ ອຕ຺ຕໂນ ກຖໍ ຄາຫາເປຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຍາຈນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ກຖໍ ຄາຫາເປຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອນ຺ຘພາໂລ ປນ ຣາຊາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ນໍ ໂຈຣປປາເຕ ຂິປຖາ’’ຕິ ອາຓາເປນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໓.

‘‘ສພ຺ໂພວ ໂລໂກ ເອກໂຕ, ອິຕ຺ຖີ ຈ ອຍເມກິກາ;

ເຕນາຫໍ ປຏິປຊ຺ຊິສ຺ສໍ, ຄຈ຺ຉຖ ປກ຺ຂິປເຖວ ຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຕນາຫນ຺ຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ ສພ຺ໂພ ໂລໂກ ເອກໂຕ ກຸມາຣສ຺ເສວ ປກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ຐິໂຕ, ອຍຎ຺ຈ ອິຕ຺ຖີ ເອກິກາວ, ເຕນ ກາຣເຓນ ອຫໍ ອິມິສ຺ສາ ວຈນໍ ປຏິປຊ຺ຊິສ຺ສໍ, ຄຈ຺ຉຖ ຕໍ ປພ຺ພຕໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປປາເຕ ຂິປເຖວາຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ໂສຬສສຫສ຺ສາສຸ ຣາຊອິຕ຺ຖີສຸ ເອກາປິ ສກຠາເວນ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ສກລນຄຣວາສິໂນ ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທິຕ຺ວາ ເກເສ ວິກິຣຍມານາ ວິລປິໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ອິເມ ອິມສ຺ສ ປປາເຕ ຂິປນໍ ປຏິພາເຫຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ສປຣິວາໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ປຣິເທວນ຺ຕສ຺ເສວ ນໍ ອຸທ຺ຘໍປາທໍ ອວໍສິຣໍ ກຕ຺ວາ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ປປາເຕ ຂິປາເປສິ. ອຖສ຺ສ ເມຕ຺ຕານຸຠາເວນ ປພ຺ພເຕ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ‘‘ມາ ຠາຍິ ມຫາປທຸມາ’’ຕິ ຕໍ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ຄເຫຕ຺ວາ ຫທເຍ ຐເປຕ຺ວາ ທິພ຺ພສມ຺ຜສ຺ສໍ ຜຣາເປຕ຺ວາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປພ຺ພຕປາເທ ປຕິຏ຺ຐິຕນາຄຣາຊສ຺ສ ຜຓຄພ຺ເຠ ຐເປສິ. ນາຄຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ນາຄຠວນໍ ເນຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຍສໍ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອທາສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ເອກສໍວຈ຺ຉຣໍ ວສິຕ຺ວາ ‘‘ມນຸສ຺ສປຖໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກຕຣໍ ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຫິມວນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ນາຄຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສປເຖ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕປຣິກ຺ຂາເຣ ທຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ. ໂສປິ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຌານາຠິຎ຺ຎໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ວນມູລຜລາຫາໂຣ ຕຕ຺ຖ ປຏິວສຕິ.

ອເຖໂກ ພາຣາຓສິວາສີ ວນຈຣໂກ ຕໍ ຐານໍ ປຕ຺ໂຕ ມຫາສຕ຺ຕໍ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ‘‘ນນຸ ຕ຺ວໍ ເທວ, ມຫາປທຸມກຸມາໂຣ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ສມ຺ມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕິປາຫໍ ຕຕ຺ຖ ວສິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ ‘‘ເທວ, ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລາຍໍ ວສຕິ, ອຫໍ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວສິຕ຺ວາ ອາຄໂຕ’’ຕິ. ‘‘ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ເຕ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ? ‘‘ອາມ ເທວາ’’ຕິ. ຣາຊາ ມຫາພລກາຍປຣິວຸໂຕ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນປຣິຍນ຺ເຕ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອມຈ຺ຈຄຓປຣິວຸໂຕ ປຓ຺ຓສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຎ຺ຈນຣູປສທິສໍ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ນິສິນ຺ນໍ ມຫາສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ອມຈ຺ຈາປິ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຣາຊານໍ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣມກາສິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ຕາຕ, ມຍາ ຕ຺ວໍ ຄມ຺ຠີເຣ ປປາເຕ ຂິປາປິໂຕ, ກຖໍ ສຊີວິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນວມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໔.

‘‘ອເນກຕາເລ ນຣເກ, ຄມ຺ຠີເຣ ຈ ສຸທຸຕ຺ຕເຣ;

ປາຕິໂຕ ຄິຣິທຸຄ຺ຄສ຺ມິໍ, ເກນ ຕ຺ວໍ ຕຕ຺ຖ ນາມຣີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອເນກຕາເລຕິ ອເນກຕາລປ຺ປມາເຓ. ນາມຣີຕິ ນ ອມຣິ.

ຕໂຕປຣໍ –

໑໑໕.

‘‘ນາໂຄ ຊາຕຜໂຓ ຕຕ຺ຖ, ຖາມວາ ຄິຣິສານຸໂຊ;

ປຈ຺ຈຄ຺ຄຫິ ມໍ ໂຠເຄຫິ, ເຕນາຫໍ ຕຕ຺ຖ ນາມຣິໍ.

໑໑໖.

‘‘ເອຫິ ຕໍ ປຏິເນສ຺ສາມິ, ຣາຊປຸຕ຺ຕ ສກໍ ຆຣໍ;

ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຫິ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ກິໍ ອຣຎ຺ເຎ ກຣິສ຺ສສິ.

໑໑໗.

‘‘ຍຖາ ຄິລິຕ຺ວາ ພຬິສໍ, ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍ ສໂລຫິຕໍ;

ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ສຸຂີ ອສ຺ສ, ເອວໍ ປສ຺ສາມິ ອຕ຺ຕນໍ.

໑໑໘.

‘‘ກິໍ ນຸ ຕ຺ວໍ ພຬິສໍ ພ຺ຣູສິ, ກິໍ ຕ຺ວໍ ພ຺ຣູສິ ສໂລຫິຕໍ;

ກິໍ ນຸ ຕ຺ວໍ ອຸພ຺ຠຕໍ ພ຺ຣູສິ, ຕໍ ເມ ອກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ.

໑໑໙.

‘‘ກາມາຫໍ ພຬິສໍ ພ຺ຣູມິ, ຫຕ຺ຖິອສ຺ສໍ ສໂລຫິຕໍ;

ຈຕ຺ຕາຫໍ ອຸພ຺ຠຕໍ ພ຺ຣູມິ, ເອວໍ ຊານາຫິ ຂຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ. –

ອິມາສຸ ປຎ຺ຈສຸ ເອກນ຺ຕຣິກາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ, ທ຺ເວ ຣຎ຺ໂຎ.

ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈຄ຺ຄຫິ ມນ຺ຕິ ປພ຺ພຕປຕນກາເລ ເທວຕາຍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ທິພ຺ພສມ຺ຜສ຺ເສນ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ອຸປນີຕໍ ມໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິ, ຄເຫຕ຺ວາ ຈ ປນ ນາຄຠວນໍ ອາເນຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ມນຸສ຺ສປຖໍ ມໍ ເນຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ມໍ ມນຸສ຺ສປຖໍ ອາເນສິ. ອຫໍ ອິຘາຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ, ອິຕິ ເຕນ ເທວຕາຍ ຈ ນາຄຣາຊສ຺ສ ຈ ອານຸຠາເວນ ອຫໍ ຕຕ຺ຖ ນາມຣິນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ອາໂຣເຈສິ.

ເອຫີຕິ ຣາຊາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ອຫໍ ພາລຠາເວນ ອິຕ຺ຖິຍາ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອວໍ ສີລາຈາຣສມ຺ປນ຺ເນ ຕຍິ ອປຣຊ຺ຌິໍ, ຂມາຫິ ເມ ໂທສ’’ນ຺ຕິ ປາເທສຸ ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ອຸຏ຺ເຐຫິ, ມຫາຣາຊ, ຂມາມ ເຕ ໂທສໍ, ອິໂຕ ປຣໍ ປຸນ ມາ ເອວໍ ອນິສມ຺ມກາຣີ ຠເວຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ກຸລສນ຺ຕກໍ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ອນຸສາສນ຺ໂຕ ມຍ຺ຫໍ ຂມສິ ນາມາ’’ຕິ ເອວມາຫ.

ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາຕິ ຫທຍວກ຺ກາທີນິ ອສມ຺ປຕ຺ຕເມວ ຕໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ສຸຂີ ອສ຺ສ. ເອວໍ ປສ຺ສາມິ ອຕ຺ຕນນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ມຫາຣາຊ, ເອວໍ ອຫມ຺ປິ ປຸນ ໂສຕ຺ຖິຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ ຄິລິຕພຬິສໍ ປຸຣິສມິວ ອຕ຺ຕານໍ ປສ຺ສາມີຕິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ຣາຊາ ຕມຕ຺ຖໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ໂສຕຸໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ກາມາຫນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ອຫໍ. ຫຕ຺ຖິອສ຺ສໍ ສໂລຫິຕນ຺ຕິ ເອວໍ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສຣຖວາຫນໍ ສຕ຺ຕຣຕນາທິວິຠວໍ ‘‘ສໂລຫິຕ’’ນ຺ຕິ ພ຺ຣູມິ. ຈຕ຺ຕາຫນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕໍ ອຫໍ, ຍທາ ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຈຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ, ຕໍ ທານາຫໍ ‘‘ອຸພ຺ຠຕ’’ນ຺ຕິ ພ຺ຣູມິ.

‘‘ອິຕິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ມຍ຺ຫໍ ຣຊ຺ເຊນ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ຕ຺ວໍ ປນ ທສ ຣາຊຘມ຺ເມ ອໂກເປຕ຺ວາ ອຄຕິຄມນໍ ປຫາຍ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຫີ’’ຕິ ມຫາສຕ຺ໂຕ ປິຕຸ ໂອວາທໍ ອທາສິ. ໂສ ຣາຊາ ໂຣທິຕ຺ວາ ປຣິເທວິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ອມຈ຺ເຈ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຫໍ ກໍ ນິສ຺ສາຍ ເອວຣູເປນ ອາຈາຣຄຸຓສມ຺ປນ຺ເນນ ປຸຕ຺ເຕນ ວິໂຍຄໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ອຄ຺ຄມເຫສິໍ, ເທວາ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕໍ ອຸທ຺ຘໍປາທໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ໂຈຣປປາເຕ ຂິປາເປຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸພ຺ເພເປສາ ມໍ ອກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ມຫາວິນາສໍ ປຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ –

໑໒໐.

‘‘ຈິຎ຺ຈມາຓວິກາ ມາຕາ, ເທວທຕ຺ໂຕ ຈ ເມ ປິຕາ;

ອານນ຺ໂທ ປຓ຺ຑິໂຕ ນາໂຄ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຈ ເທວຕາ;

ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ອຫໍ ອາສິໍ, ເອວໍ ຘາເຣຖ ຊາຕກ’’ນ຺ຕິ. –

ໂອສານຄາຖາຍ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ.

ມຫາປທຸມຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໔໗໓] ໑໐. ມິຕ຺ຕາມິຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ການິ ກມ຺ມານີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖຈຣກໍ ອມຈ຺ຈໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ຣຎ຺ໂຎ ພຫູປກາໂຣ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ຣາຊາ ອຕິເຣກສມ຺ມານໍ ກາເຣສິ. ອວເສສາ ນໍ ອສຫມານາ ‘‘ເທວ, ອສຸໂກ ນາມ ອມຈ຺ໂຈ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອນຕ຺ຖກາຣໂກ’’ຕິ ປຣິຠິນ຺ທິໍສຸ. ຣາຊາ ຕໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ກິຎ຺ຈິ ໂທສໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ອິມສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ໂທສໍ ນ ປສ຺ສາມິ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ສກ຺ກາ ມຍາ ອິມສ຺ສ ມິຕ຺ຕຠາວໍ ວາ ອມິຕ຺ຕຠາວໍ ວາ ຊານິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ຐເປຕ຺ວາ ຕຖາຄຕໍ ອຎ຺ໂຎ ຊານິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ສກ຺ກາ ປຸຣິເສນ ອຕ຺ຕໂນ ມິຕ຺ຕຠາວໍ ວາ ອມິຕ຺ຕຠາວໍ ວາ ຊານິຕຸ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ປຸພ຺ເພປິ ມຫາຣາຊ, ປຓ຺ຑິຕາ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຓ຺ຑິເຕ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕຫິ ກຖິຕວເສນ ຎຕ຺ວາ ອມິຕ຺ເຕ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ມິຕ຺ເຕ ເສວິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສໂກ ອມຈ຺ໂຈ ອໂຫສິ. ຕທາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ເອກໍ ອຕ຺ຖຈຣກໍ ອມຈ຺ຈໍ ເສສາ ປຣິຠິນ຺ທິໍສຸ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ໂທສໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ ສກ຺ກາ ມິຕ຺ຕໍ ວາ ອມິຕ຺ຕໍ ວາ ຎາຕຸ’’ນ຺ຕິ ມຫາສຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໑.

‘‘ການິ ກມ຺ມານິ ກຸພ຺ພານໍ, ກຖໍ ວິຎ຺ຎູ ປຣກ຺ກເມ;

ອມິຕ຺ຕໍ ຊາເນຍ຺ຍ ເມຘາວີ, ທິສ຺ວາ ສຸຕ຺ວາ ຈ ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ການິ ກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕໍ ເມຘາວີ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຸຣິໂສ ຈກ຺ຂຸນາ ທິສ຺ວາ ວາ ໂສເຕນ ສຸຕ຺ວາ ວາ ‘‘ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ອມິຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຊາເນຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ຊານນຕ຺ຖາຍ ກຖໍ ວິຎ຺ຎູ ປຣກ຺ກເມຍ຺ຍາຕິ.

ອຖສ຺ສ ອມິຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ອາຫ –

໑໒໒.

‘‘ນ ນໍ ອຸມ຺ຫຍເຕ ທິສ຺ວາ, ນ ຈ ນໍ ປຏິນນ຺ທຕິ;

ຈກ຺ຂູນິ ຈສ຺ສ ນ ທທາຕິ, ປຏິໂລມຎ຺ຈ ວຕ຺ຕຕິ.

໑໒໓.

‘‘ອມິຕ຺ເຕ ຕສ຺ສ ຠຊຕິ, ມິຕ຺ເຕ ຕສ຺ສ ນ ເສວຕິ;

ວຓ຺ຓກາເມ ນິວາເຣຕິ, ອກ຺ໂກສນ຺ເຕ ປສໍສຕິ.

໑໒໔.

‘‘ຄຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ຕສ຺ສ ນກ຺ຂາຕິ, ຕສ຺ສ ຄຸຍ຺ຫໍ ນ ຄູຫຕິ;

ກມ຺ມໍ ຕສ຺ສ ນ ວຓ຺ເຓຕິ, ປຎ຺ຎສ຺ສ ນປ຺ປສໍສຕິ.

໑໒໕.

‘‘ອຠເວ ນນ຺ທຕິ ຕສ຺ສ, ຠເວ ຕສ຺ສ ນ ນນ຺ທຕິ;

ອຈ຺ເຉຣໍ ໂຠຊນໍ ລທ຺ຘາ, ຕສ຺ສ ນຸປ຺ປຊ຺ຊເຕ ສຕິ;

ຕໂຕ ນໍ ນານຸກມ຺ປຕິ, ອໂຫ ໂສປິ ລເຠຍ຺ຍິໂຕ.

໑໒໖.

‘‘ອິຈ຺ເຈເຕ ໂສຬສາກາຣາ, ອມິຕ຺ຕສ຺ມິໍ ປຕິຏ຺ຐິຕາ;

ເຍຫິ ອມິຕ຺ຕໍ ຊາເນຍ຺ຍ, ທິສ຺ວາ ສຸຕ຺ວາ ຈ ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ອິມາ ປຎ຺ຈ ຄາຖາ ວຕ຺ວານ ປຸນ –

໑໒໗.

‘‘ການິ ກມ຺ມານິ ກຸພ຺ພານໍ, ກຖໍ ວິຎ຺ຎູ ປຣກ຺ກເມ;

ມິຕ຺ຕໍ ຊາເນຍ຺ຍ ເມຘາວີ, ທິສ຺ວາ ສຸຕ຺ວາ ຈ ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ. –

ອິມາຍ ຄາຖາຍ ມິຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ປຸຏ຺ໂຐ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໒໘.

‘‘ປວຸຕ຺ຖໍ ຕສ຺ສ ສຣຕິ, ອາຄຕໍ ອຠິນນ຺ທຕິ;

ຕໂຕ ເກລາຍິໂຕ ໂຫຕິ, ວາຈາຍ ປຏິນນ຺ທຕິ.

໑໒໙.

‘‘ມິຕ຺ເຕ ຕສ຺ເສວ ຠຊຕິ, ອມິຕ຺ເຕ ຕສ຺ສ ນ ເສວຕິ;

ອກ຺ໂກສນ຺ເຕ ນິວາເຣຕິ, ວຓ຺ຓກາເມ ປສໍສຕິ.

໑໓໐.

‘‘ຄຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ຕສ຺ສ ອກ຺ຂາຕິ, ຕສ຺ສ ຄຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ຄູຫຕິ;

ກມ຺ມຎ຺ຈ ຕສ຺ສ ວຓ຺ເຓຕິ, ປຎ຺ຎໍ ຕສ຺ສ ປສໍສຕິ.

໑໓໑.

‘‘ຠເວ ຈ ນນ຺ທຕິ ຕສ຺ສ, ອຠເວ ຕສ຺ສ ນ ນນ຺ທຕິ;

ອຈ຺ເຉຣໍ ໂຠຊນໍ ລທ຺ຘາ, ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊເຕ ສຕິ;

ຕໂຕ ນໍ ອນຸກມ຺ປຕິ, ອໂຫ ໂສປິ ລເຠຍ຺ຍິໂຕ.

໑໓໒.

‘‘ອິຈ຺ເຈເຕ ໂສຬສາກາຣາ, ມິຕ຺ຕສ຺ມິໍ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕາ;

ເຍຫິ ມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຊາເນຍ຺ຍ, ທິສ຺ວາ ສຸຕ຺ວາ ຈ ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ນໍ ອຸມ຺ຫຍເຕ ທິສ຺ວາຕິ ຕໍ ມິຕ຺ຕໍ ມິຕ຺ຕປຕິຣູປໂກ ທິສ຺ວາ ສິຕໍ ນ ກໂຣຕິ, ປຫຏ຺ຐາກາຣໍ ນ ທສ຺ເສຕິ. ນ ຈ ນໍ ປຏິນນ຺ທຕີຕິ ຕສ຺ສ ກຖໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ນ ປຏິນນ຺ທຕິ ນ ຕຸສ຺ສຕິ. ຈກ຺ຂູນິ ຈສ຺ສ ນ ທທາຕີຕິ ໂອໂລເກນ຺ຕໍ ນ ໂອໂລເກຕິ. ປຏິໂລມຎ຺ຈາຕິ ຕສ຺ສ ກຖໍ ປຏິປ຺ຜຣຕິ ປຏິສຕ຺ຕຸ ໂຫຕິ. ວຓ຺ຓກາເມຕິ ຕສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠຓນ຺ເຕ. ນກ຺ຂາຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຍ຺ຫໍ ຕສ຺ສ ນ ອາຈິກ຺ຂຕິ. ກມ຺ມໍ ຕສ຺ສາຕິ ເຕນ ກຕກມ຺ມໍ ນ ວຓ຺ຓຍຕິ. ປຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ອສ຺ສ ປຎ຺ຎໍ ນປ຺ປສໍສຕິ, ຎາຓສມ຺ປທໍ ນ ປສໍສຕິ. ອຠເວຕິ ອວຑ຺ຒິຍໍ. ຕສ຺ສ ນຸປ຺ປຊ຺ຊເຕ ສຕີຕິ ຕສ຺ສ ມິຕ຺ຕປຕິຣູປກສ຺ສ ‘‘ມມ ມິຕ຺ຕສ຺ສປິ ອິໂຕ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຕິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ນານຸກມ຺ປຕີຕິ ມຸທຸຈິຕ຺ເຕນ ນ ຈິນ຺ເຕຕິ. ລເຠຍ຺ຍິໂຕຕິ ລເຠຍ຺ຍ ອິໂຕ. ອາກາຣາຕິ ກາຣຓານິ. ປວຸຕ຺ຖນ຺ຕິ ວິເທສຄຕໍ. ເກລາຍິໂຕຕິ ເກລາຍຕິ ມມາຍຕິ ປຕ຺ເຖຕິ ປິເຫຕິ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວາຈາຍາຕິ ມຘຸຣວຈເນນ ຕໍ ສມຸທາຈຣນ຺ໂຕ ປຏິນນ຺ທຕິ ຕຸສ຺ສຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຣາຊາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ກຖາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ອທາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ເພເປສ ປຎ຺ໂຫ ສມຸຏ຺ຐຫິ, ປຓ຺ຑິຕາວ ນໍ ກຖຍິໍສຸ, ອິເມຫິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາຍ ອາກາເຣຫິ ມິຕ຺ຕາມິຕ຺ໂຕ ຊານິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມິຕ຺ຕາມິຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ຊາຕກຸທ຺ທານໍ –

ກຸຓາລໍ ຠທ຺ທສາລຎ຺ຈ, ສມຸທ຺ທວາຓິຊ ປຓ຺ຑິຕໍ;

ຊນສນ຺ຘໍ ມຫາກຓ຺ຫໍ, ໂກສິຍໍ ສິຣິມນ຺ຕກໍ.

ປທຸມໍ ມິຕ຺ຕາມິຕ຺ຕຎ຺ຈ, ອິຈ຺ເຈເຕ ທສ ຊາຕເກ;

ສງ຺ຄາຍິໍສຸ ມຫາເຖຣາ, ທ຺ວາທສມ຺ຫິ ນິປາຕເກ.

ທ຺ວາທສກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓. ເຕຣສກນິປາໂຕ

[໔໗໔] ໑. ອມ຺ພຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຫາສິ ເມ ອມ຺ພຜລານິ ປຸພ຺ເພຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເທວທຕ຺ໂຕ ຫິ ‘‘ອຫໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສາມິ, ມຍ຺ຫໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເນວ ອາຈຣິໂຍ ນ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ’’ຕິ ອາຈຣິຍໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຌານປຣິຫີໂນ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາວຕ຺ຖິໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ພຫິເຊຕວເນ ປຖວິຍາ ວິວເຣ ທິນ຺ເນ ອວີຈິໍ ປາວິສິ. ຕທາ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອາຈຣິຍໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ມຫາວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕ, ອວີຈິມຫານິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ອາຈຣິຍໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ມຫາວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ຕສ຺ສ ປຸໂຣຫິຕກຸລໍ ອຫິວາຕໂຣເຄນ ວິນສ຺ສິ. ເອໂກວ ປຸຕ຺ໂຕ ຠິຕ຺ຕິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປລາໂຕ. ໂສ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິສາປາໂມກ຺ຂສ຺ສາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຕໂຍ ເວເທ ຈ ອວເສສສິປ຺ປານິ ຈ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ‘‘ເທສຈາຣິຕ຺ຕໍ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕນຄຣໍ ປາປຸຓິ. ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ມຫາຈຓ຺ຑາລຄາມໂກ ອໂຫສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ຄາເມ ປຏິວສຕິ, ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ອກາເລ ຜລໍ ຄຓ຺ຫາປນມນ຺ຕໍ ຊານາຕິ. ໂສ ປາໂຕວ ວຸຏ຺ຐາຍ ກາຊໍ ອາທາຍ ຕໂຕ ຄາມາ ນິກ຺ຂິມິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ເອກໍ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕປທມຕ຺ຖເກ ຐິໂຕ ຕໍ ມນ຺ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂໍ ເອເກນ ອຸທກປສເຕນ ປຫຣຕິ. ຣຸກ຺ຂໂຕ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ປຸຣາຓປຓ຺ຓານິ ປຕນ຺ຕິ, ນວານິ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ປຸປ຺ຜານິ ປຸປ຺ຜິຕ຺ວາ ປຕນ຺ຕິ, ອມ຺ພຜລານິ ອຸຏ຺ຐາຍ ມຸຫຸຕ຺ເຕເນວ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ມຘຸຣານິ ໂອຊວນ຺ຕານິ ທິພ຺ພຣສສທິສານິ ຫຸຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໂຕ ປຕນ຺ຕິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕານິ ອຸຈ຺ຈິນິຕ຺ວາ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຂາທິຕ຺ວາ ກາຊໍ ປູຣາເປຕ຺ວາ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕານິ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ໂປເສສິ.

ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸມາໂຣ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອກາເລ ອມ຺ພປກ຺ການິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ນິສ຺ສໍສເຍນ ເຕຫິ ມນ຺ຕພເລນ ອຸປ຺ປນ຺ເນຫິ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອິມໍ ປຸຣິສໍ ນິສ຺ສາຍ ອິທໍ ອນຄ຺ຆມນ຺ຕໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ອມ຺ພານິ ອາຫຣຓນິຍາມໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຕຖໂຕ ຎຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ອຣຎ຺ຎໂຕ ອນາຄເຕເຍວ ຕສ຺ສ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຊານນ຺ໂຕ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຠຣິຍໍ ‘‘ກຸຫິໍ ອຍ຺ໂຍ, ອາຈຣິໂຍ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຣຎ຺ຎໍ ຄໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ອາຄຕໍ ອາຄມຍມາໂນວ ຐຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຈ຺ຉິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເຄເຫ ຐເປສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຠຣິຍໍ ອາຫ – ‘‘ຠທ຺ເທ, ອຍໍ ມາຓໂວ ມນ຺ຕຕ຺ຖາຍ ອາຄໂຕ, ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ມນ຺ໂຕ ນສ຺ສຕິ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ເອໂສ’’ຕິ. ມາຓໂວປິ ‘‘ອຫໍ ອິມໍ ມນ຺ຕໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອຸປກາຣໂກ ຫຸຕ຺ວາ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ສ ເຄເຫ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ກໂຣຕິ. ທາຣູນິ ອາຫຣຕິ, ວີຫິໍ ໂກຏ຺ເຏຕິ, ຠຕ຺ຕໍ ປຈຕິ, ທນ຺ຕກຏ຺ຐມຸຂໂຘວນາທີນິ ເທຕິ, ປາທໍ ໂຘວຕິ.

ເອກທິວສໍ ມຫາສຕ຺ເຕນ ‘‘ຕາຕ ມາຓວ, ມຎ຺ຈປາທານໍ ເມ ອຸປຘານໍ ເທຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎໍ ອປສ຺ສິຕ຺ວາ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ອູຣຸມ຺ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ນິສີທິ. ອປຣຠາເຄ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ຠຣິຍາ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ. ຕສ຺ສາ ປສູຕິກາເລ ປຣິກມ຺ມໍ ສພ຺ພມກາສິ. ສາ ເອກທິວສໍ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອາຫ ‘‘ສາມິ, ອຍໍ ມາຓໂວ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ມນ຺ຕຕ຺ຖາຍ ອມ຺ຫາກໍ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ, ເອຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ມນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕຸ ວາ ມາ ວາ, ເທຖ ຕສ຺ສ ມນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມນ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ຕາຕ, ອນຄ຺ໂຆຍໍ ມນ຺ໂຕ, ຕວ ອິມໍ ນິສ຺ສາຍ ມຫາລາຠສກ຺ກາໂຣ ຠວິສ຺ສຕິ, ຣຎ຺ຎາ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ເຕນ ວາ ‘ໂກ ເຕ ອາຈຣິໂຍ’ຕິ ປຸຏ຺ຐກາເລ ມາ ມໍ ນິຄູຫິຕ຺ໂຖ, ສເຈ ຫິ ‘ຈຓ຺ຑາລສ຺ສ ເມ ສນ຺ຕິກາ ມນ຺ໂຕ ຄຫິໂຕ’ຕິ ລຊ຺ຊນ຺ໂຕ ‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາໂລ ເມ ອາຈຣິໂຍ’ຕິ ກເຖສ຺ສສິ, ອິມສ຺ສ ມນ຺ຕສ຺ສ ຜລໍ ນ ລຠິສ຺ສສີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ ຕໍ ນິຄູຫິສ຺ສາມິ, ເກນຈິ ປຸຏ຺ຐກາເລ ຕຸມ຺ເຫເຍວ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຈຓ຺ຑາລຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມນ຺ຕໍ ວີມໍສິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ອມ຺ພານິ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ພຫຸໍ ຘນໍ ລຠິ.

ອເຖກທິວສໍ ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ອມ຺ພໍ ກິຓິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອທາສິ. ຣາຊາ ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ກຸໂຕ ສມ຺ມ, ຕຍາ ເອວຣູປໍ ອມ຺ພໍ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ເທວ, ເອໂກ ມາຓໂວ ອກາລອມ຺ພຜລານິ ອາເນຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓາຕິ, ຕໂຕ ເມ ຄຫິຕນ຺ຕິ. ເຕນ ຫິ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິເຘວ ອມ຺ພານິ ອາຫຣຕູ’’ຕິ ນໍ ວເທຫີຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ມາຓໂວປິ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອມ຺ພານິ ຣາຊກຸລໍ ຫຣຕິ. ອຖ ຣຎ຺ຎາ ‘‘ອຸປຏ຺ຐຫ ມ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຣາຊານໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ພຫຸໍ ຘນໍ ລຠິຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ວິສ຺ສາສິໂກ ຊາໂຕ. ອຖ ນໍ ເອກທິວສໍ ຣາຊາ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ມາຓວ, ກຸໂຕ ອກາເລ ເອວໍ ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣສສມ຺ປນ຺ນານິ ອມ຺ພານິ ລຠສິ, ກິໍ ເຕ ນາໂຄ ວາ ສຸປຓ຺ໂຓ ວາ ເທໂວ ວາ ໂກຈິ ເທຕິ, ອຸທາຫຸ ມນ຺ຕພລໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ເມ ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ເທຕິ, ອນຄ຺ໂຆ ປນ ເມ ມນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ເສວ ພລ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ມຍມ຺ປິ ເຕ ເອກທິວສໍ ມນ຺ຕພລໍ ທຏ຺ຐຸກາມາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ເທວ, ທສ຺ເສສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຣາຊາ ປຸນທິວເສ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ທສ຺ເສຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຕປທມຕ຺ຖເກ ຐິໂຕ ມນ຺ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ອຸທເກນ ປຫຣິ. ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ອມ຺ພຣຸກ຺ໂຂ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນິຍາເມເນວ ຜລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາເມໂຆ ວິຍ ອມ຺ພວສ຺ສໍ ວສ຺ສິ. ມຫາຊໂນ ສາຘຸກາຣໍ ອທາສິ, ເຈລຸກ຺ເຂປາ ປວຕ຺ຕິໍສຸ.

ຣາຊາ ອມ຺ພຜລານິ ຂາທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ພຫຸໍ ຘນໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ມາຓວກ, ເອວຣູໂປ ເຕ ອຈ຺ຉຣິຍມນ຺ໂຕ ກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຄຫິໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ມາຓໂວ ‘‘ສຈາຫໍ ‘ຈຓ຺ຑາລສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ’ຕິ ວກ຺ຂາມິ, ລຊ຺ຊິຕພ຺ພກໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ມຎ຺ຈ ຄຣຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ມນ຺ໂຕ ໂຂ ປນ ເມ ປຄຸໂຓ, ອິທານິ ນ ນສ຺ສິສ຺ສຕິ, ທິສາປາໂມກ຺ຂໍ ອາຈຣິຍໍ ອປທິສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຕກ຺ກສິລາຍໍ ທິສາປາໂມກ຺ຂາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຄຫິໂຕ ເມ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ອາຈຣິຍໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາສິ. ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ມນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ຣາຊາ ໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ຕໍ ອາທາຍ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ‘‘ອມ຺ພານິ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມງ຺ຄລສິລາປຏ຺ເຏ ນິສີທິຕ຺ວາ ມາຓວ, ອມ຺ພານິ ອາຫຣາຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ອມ຺ພໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຕປທມຕ຺ຖເກ ຐິໂຕ ‘‘ມນ຺ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕສ຺ສາມີ’’ຕິ ມນ຺ເຕ ອນຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕ ອນ຺ຕຣຫິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ລຊ຺ຊິໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາ ‘‘ອຍໍ ປຸພ຺ເພ ປຣິສມຊ຺ເຌເຍວ ອມ຺ພານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ເທຕິ, ຆນເມຆວສ຺ສໍ ວິຍ ອມ຺ພວສ຺ສໍ ວສ຺ສາເປຕິ, ອິທານິ ຖທ຺ໂຘ ວິຍ ຐິໂຕ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑.

‘‘ອຫາສິ ເມ ອມ຺ພຜລານິ ປຸພ຺ເພ, ອຓູນິ ຖູລານິ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິ;

ເຕເຫວ ມນ຺ເຕຫິ ນ ທານິ ຕຸຍ຺ຫໍ, ທຸມປ຺ຜລາ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ ພ຺ຣຫ຺ເມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຫາສີຕິ ອາຫຣິ. ທຸມປ຺ຜລາຕິ ຣຸກ຺ຂຜລານິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມາຓໂວ ‘‘ສເຈ ‘ອຊ຺ຊ ອມ຺ພຜລໍ ນ ຄຓ຺ຫາມີ’ຕິ ວກ຺ຂາມິ, ຣາຊາ ເມ ກຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ, ມຸສາວາເທນ ນໍ ວຎ຺ເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໒.

‘‘ນກ຺ຂຕ຺ຕໂຍຄໍ ປຏິມານຍາມິ, ຂຓໍ ມຸຫຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ມນ຺ເຕ ນ ປສ຺ສໍ;

ນກ຺ຂຕ຺ຕໂຍຄຎ຺ຈ ຂຓຎ຺ຈ ລທ຺ຘາ, ອທ຺ຘາ ຫຣິສ຺ສມ຺ພຜລໍ ປຫູຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອທ຺ຘາຫຣິສ຺ສມ຺ພຜລນ຺ຕິ ອທ຺ຘາ ອມ຺ພຜລໍ ອາຫຣິສ຺ສາມິ.

ຣາຊາ ‘‘ອຍໍ ອຎ຺ຎທາ ນກ຺ຂຕ຺ຕໂຍຄໍ ນ ວທຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓.

‘‘ນກ຺ຂຕ຺ຕໂຍຄໍ ນ ປຸເຣ ອຠາຓິ, ຂຓໍ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ນ ປຸເຣ ອສໍສິ;

ສຍໍ ຫຣີ ອມ຺ພຜລໍ ປຫູຕໍ, ວຓ຺ເຓນ ຄນ຺ເຘນ ຣເສນຸເປຕໍ.

໔.

‘‘ມນ຺ຕາຠິຊປ຺ເປນ ປຸເຣ ຫິ ຕຸຍ຺ຫໍ, ທຸມປ຺ຜລາ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ ພ຺ຣຫ຺ເມ;

ສ຺ວາຊ຺ຊ ນ ປາເຣສິ ຊປ຺ປມ຺ປິ ມນ຺ຕໍ, ອຍໍ ໂສ ໂກ ນາມ ຕວຊ຺ຊ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ປາເຣສີຕິ ນ ສກ຺ໂກສິ. ຊປ຺ປມ຺ປີຕິ ຊປ຺ປນ຺ໂຕປິ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕປິ. ອຍໍ ໂສຕິ ອຍເມວ ໂສ ຕວ ສຠາໂວ ອຊ຺ຊ ໂກ ນາມ ຊາໂຕຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມາຓໂວ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ຣາຊານໍ ມຸສາວາເທນ ວຎ຺ເຈຕຸໍ, ສເຈປິ ເມ ສຠາເວ ກຖິເຕ ອາຓໍ ກເຣຍ຺ຍ, ກໂຣຕຸ, ສຠາວເມວ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໕.

‘‘ຈຓ຺ຑາລປຸຕ຺ໂຕ ມມ ສມ຺ປທາສິ, ຘມ຺ເມນ ມນ຺ເຕ ປກຕິຎ຺ຈ ສໍສິ;

ມາ ຈສ຺ສຸ ເມ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ, ຄຸຍ຺ຫິຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖໍ ວິຊເຫຍ຺ຍ ມນ຺ໂຕ.

໖.

‘‘ໂສຫໍ ຊນິນ຺ເທນ ຊນມ຺ຫິ ປຸຏ຺ໂຐ, ມກ຺ຂາຠິຠູໂຕ ອລິກໍ ອຠາຓິໍ;

‘ມນ຺ຕາ ອິເມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສາ’ຕິ ມິຈ຺ຉາ, ປຫີນມນ຺ໂຕ ກປໂຓ ຣຸທາມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ເມນາຕິ ສເມນ ກາຣເຓນ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາວ ອທາສິ. ປກຕິຎ຺ຈ ສໍສີຕິ ‘‘ມາ ເມ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ຄຸຍ຺ຫິຕ຺ໂຖ, ສເຈ ຄູຫສິ, ມນ຺ຕາ ເຕ ນສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເຕສໍ ນສ຺ສນປກຕິຎ຺ຈ ມຍ຺ຫໍ ສໍສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສາຕິ ມິຈ຺ຉາຕິ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ມຍາ ອິເມ ມນ຺ຕາ ຄຫິຕາ’’ຕິ ມິຈ຺ຉາຍ ອຠຓິໍ, ເຕນ ເມ ເຕ ມນ຺ຕາ ນຏ຺ຐາ, ສ຺ວາຫໍ ປຫີນມນ຺ໂຕ ອິທານິ ກປໂຓ ຣຸທາມີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ‘‘ອຍໍ ປາປຘມ຺ໂມ ເອວຣູປໍ ຣຕນມນ຺ຕໍ ນ ໂອໂລເກສິ, ເອວຣູປສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຸຕ຺ຕມຣຕນມນ຺ເຕ ລທ຺ເຘ ຊາຕິ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຄຣຫນ຺ໂຕ –

໗.

‘‘ເອຣຓ຺ຑາ ປຸຈິມນ຺ທາ ວາ, ອຖ ວາ ປາລິຠທ຺ທກາ;

ມຘຸໍ ມຘຸຕ຺ຖິໂກ ວິນ຺ເທ, ໂສ ຫິ ຕສ຺ສ ທຸມຸຕ຺ຕໂມ.

໘.

‘‘ຂຕ຺ຕິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເວສ຺ສາ, ສຸທ຺ທາ ຈຓ຺ຑາລປຸກ຺ກຸສາ;

ຍມ຺ຫາ ຘມ຺ມໍ ວິຊາເນຍ຺ຍ, ໂສ ຫິ ຕສ຺ສ ນຣຸຕ຺ຕໂມ.

໙.

‘‘ອິມສ຺ສ ທຓ຺ຑຎ຺ຈ ວຘຎ຺ຈ ທຕ຺ວາ, ຄເລ ຄເຫຕ຺ວາ ຂລຍາຖ ຊມ຺ມໍ;

ໂຍ ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ກສິເຣນ ລທ຺ຘໍ, ມານາຕິມາເນນ ວິນາສຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ.

ຕຕ຺ຖ ມຘຸຕ຺ຖິໂກຕິ ມຘຸອຕ຺ຖິໂກ ປຸຣິໂສ ອຣຎ຺ເຎ ມຘຸໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເອເຕສໍ ຣຸກ຺ຂານໍ ຍໂຕ ມຘຸໍ ລຠຕິ, ໂສວ ທຸໂມ ຕສ຺ສ ທຸມຸຕ຺ຕໂມ ນາມ. ຕເຖວ ຂຕ຺ຕິຍາທີສຸ ຍມ຺ຫາ ປຸຣິສາ ຘມ຺ມໍ ກາຣຓໍ ຍຸຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ວິຊາເນຍ຺ຍ, ໂສວ ຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕໂມ ນໂຣ ນາມ. ອິມສ຺ສ ທຓ຺ຑຎ຺ຈາຕິ ອິມສ຺ສ ປາປຘມ຺ມສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສຫຣຓທຓ຺ຑຎ຺ຈ ເວຬຸເປສິກາທີຫິ ປິຏ຺ຐິຈມ຺ມໍ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ວຘຎ຺ຈ ທຕ຺ວາ ອິມໍ ຊມ຺ມໍ ຄເລ ຄເຫຕ຺ວາ ຂລຍາຖ, ຂລິກາຣຕ຺ຕໍ ປາເປຕ຺ວາ ນິທ຺ຘມຖ ນິກ຺ກຑ຺ຒຖ, ກິໍ ອິມິນາ ອິຘ ວສນ຺ເຕນາຕິ.

ຣາຊປຸຣິສາ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ‘‘ຕວາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາວ ສເຈ ປຸນ ມນ຺ເຕ ລຠິສ຺ສສິ, ອິຘ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ, ໂນ ເຈ, ອິມໍ ທິສໍ ມາ ໂອໂລເກຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ຕໍ ນິພ຺ພິສຍມກໍສຸ. ໂສ ອນາໂຖ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ນ ເມ ອຎ຺ຎໍ ປຏິສຣຓໍ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ເສວ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ປຸນ ມນ຺ຕໍ ຍາຈິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂຣທນ຺ໂຕ ຕໍ ຄາມໍ ອຄມາສິ. ອຖ ນໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຠຣິຍໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ປສ຺ສ ຕໍ ປາປຘມ຺ມໍ ປຣິຫີນມນ຺ຕໍ ປຸນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂສ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ກິໍກາຣຓາ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອາຈຣິຍ, ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂິຕ຺ວາ ມຫາວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຈ຺ຈຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ມນ຺ເຕ ຍາຈນ຺ໂຕ –

໑໐.

‘‘ຍຖາ ສມໍ ມຎ຺ຎມາໂນ ປເຕຍ຺ຍ, ໂສພ຺ຠໍ ຄຸຫໍ ນຣກໍ ປູຕິປາທໍ;

ຣຊ຺ຊູຕິ ວາ ອກ຺ກເມ ກຓ຺ຫສປ຺ປໍ, ອນ຺ໂຘ ຍຖາ ໂຊຕິມຘິຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ;

ເອວມ຺ປິ ມໍ ຕໍ ຂລິຕໍ ສປຎ຺ຎ, ປຫີນມນ຺ຕສ຺ສ ປຸນປ຺ປທາຫີ’’ຕິ. – ຄາຖມາຫ;

ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ສມນ຺ຕິ ຍຖາ ປຸຣິໂສ ອິທໍ ສມໍ ຐານນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ໂສພ຺ຠໍ ວາ ຄຸຫໍ ວາ ຠູມິຍາ ຜລິຕຏ຺ຐານສງ຺ຂາຕໍ ນຣກໍ ວາ ປູຕິປາທໍ ວາ ປເຕຍ຺ຍ. ປູຕິປາໂທຕິ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ມຫາຣຸກ຺ເຂ ສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ມເຕ ຕສ຺ສ ມູເລສຸ ປູຕິເກສຸ ຊາເຕສຸ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ມຫາອາວາໂຏ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ນາມໍ. ໂຊຕິມຘິຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາຕິ ອຄ຺ຄິໍ ອກ຺ກເມຍ຺ຍ. ເອວມ຺ປີຕິ ເອວໍ ອຫມ຺ປິ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸໂນ ອຠາວາ ອນ຺ໂຘ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວິເສສໍ ອຊານນ຺ໂຕ ຕຸມ຺ເຫສຸ ຂລິໂຕ, ຕໍ ມໍ ຂລິຕໍ ວິທິຕ຺ວາ ສປຎ຺ຎ ຎາຓສມ຺ປນ຺ນ ປຫີນມນ຺ຕສ຺ສ ມມ ປຸນປິ ເທຖາຕິ.

ອຖ ນໍ ອາຈຣິໂຍ ‘‘ຕາຕ, ກິໍ ກເຖສິ, ອນ຺ໂຘ ຫິ ສຎ຺ຎາຍ ທິນ຺ນາຍ ໂສພ຺ຠາທີນິ ປຣິຫຣຕິ, ມຍາ ປຐມເມວ ຕວ ກຖິຕໍ, ອິທານິ ກິມຕ຺ຖໍ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ –

໑໑.

‘‘ຘມ຺ເມນ ມນ຺ຕໍ ຕວ ສມ຺ປທາສິໍ, ຕຸວມ຺ປິ ຘມ຺ເມນ ປຏິຄ຺ຄເຫສິ;

ປກຕິມ຺ປິ ເຕ ອຕ຺ຕມໂນ ອສໍສິໍ, ຘມ຺ເມ ຐິຕໍ ຕໍ ນ ຊເຫຍ຺ຍ ມນ຺ໂຕ.

໑໒.

‘‘ໂຍ ພາລ-ມນ຺ຕໍ ກສິເຣນ ລທ຺ຘໍ, ຍໍ ທຸລ຺ລຠໍ ອຊ຺ຊ ມນຸສ຺ສໂລເກ;

ກິຎ຺ຈາປິ ລທ຺ຘາ ຊີວິຕຸໍ ອປ຺ປປຎ຺ໂຎ, ວິນາສຍີ ອລິກໍ ຠາສມາໂນ.

໑໓.

‘‘ພາລສ຺ສ ມູຬ຺ຫສ຺ສ ອກຕຎ຺ຎຸໂນ ຈ, ມຸສາ ຠຓນ຺ຕສ຺ສ ອສຎ຺ຎຕສ຺ສ;

ມນ຺ເຕ ມຍໍ ຕາທິສເກ ນ ເທມ, ກຸໂຕ ມນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉ ນ ມຍ຺ຫໍ ຣຸຈ຺ຈສີ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ເມນາຕິ ອຫມ຺ປິ ຕວ ອາຈຣິຍຠາຄໍ ຫິຣຎ຺ຎໍ ວາ ສຸວຓ຺ຓໍ ວາ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຘມ຺ເມເນວ ມນ຺ຕໍ ສມ຺ປທາສິໍ, ຕ຺ວມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ອທຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ສເມເນວ ປຏິຄ຺ຄເຫສິ. ຘມ຺ເມ ຐິຕນ຺ຕິ ອາຈຣິຍປູຊກຘມ຺ເມ ຐິຕໍ. ຕາທິສເກຕິ ຕຖາຣູເປ ອກາລຜລຄຓ຺ຫາປເກ ມນ຺ເຕ ນ ເທມ, ຄຈ຺ຉ ນ ເມ ຣຸຈ຺ຈສີຕິ.

ໂສ ເອວໍ ອາຈຣິເຍນ ອຸຍ຺ໂຍຊິໂຕ ‘‘ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ຊີວິເຕນາ’’ຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອນາຖມຣຓໍ ມຣິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ອາຈຣິຍໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ມຫາວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອກຕຎ຺ຎູ ມາຓໂວ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ຈຓ຺ຑາລປຸຕ຺ໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອມ຺ພຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໔໗໕] ໒. ຜນ຺ທນຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກຸຐາຣິຫຕ຺ໂຖ ປຸຣິໂສຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ໂຣຫິຓີນທີຕີເຣ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຎາຕການໍ ກລຫໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ປນ ກຸຓາລຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໑.ກຸຓາລຊາຕກ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ຕທາ ປນ ສຕ຺ຖາ ຎາຕເກ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ – ມຫາຣາຊາ, ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ພຫິນຄເຣ ວຑ຺ຒກິຄາໂມ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ເຣໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຑ຺ຒກີ ອຣຎ຺ຎໂຕ ທາຣູນິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຣຖໍ ກຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ຕທາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ມຫາຜນ຺ທນຣຸກ຺ໂຂ ອໂຫສິ. ເອໂກ ກາຬສີໂຫ ໂຄຈຣໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມູເລ ນິປຊ຺ຊິ. ອຖສ຺ສ ເອກທິວສໍ ວາເຕ ປຫຣນ຺ເຕ ເອໂກ ສຸກ຺ຂທຓ຺ຑໂກ ປຕິຕ຺ວາ ຂນ຺ເຘ ອວຕ຺ຖາສິ. ໂສ ໂຖກໍ ຂນ຺ເຘນ ຣຸຊນ຺ເຕນ ຠີຕຕສິໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸນ ນິວຕ຺ໂຕ ອາຄຕມຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ກິຎ຺ຈິ ອທິສ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ໂຎ ມໍ ສີໂຫ ວາ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ວາ ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ, ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຣຸກ຺ເຂ ນິພ຺ພຕ຺ຕເທວຕາ ມໍ ເອຕ຺ຖ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕໍ ນ ສຫຕິ ມຎ຺ເຎ, ໂຫຕຸ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຏ຺ຐາເນ ໂກປໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເນວ ຕວ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ຂາທາມິ, ນ ສາຂໍ ຠຎ຺ຊາມິ, ອິຘ ອຎ຺ເຎ ມິເຄ ວສນ຺ເຕ ສຫສິ, ມໍ ນ ສຫສິ, ໂກ ມຍ຺ຫໍ ໂທໂສ ອຕ຺ຖິ, ກຕິປາຫໍ ອາຄເມຫິ, ສມູລໍ ເຕ ຣຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ເຉທາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຸກ຺ຂເທວຕໍ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເອກໍ ປຸຣິສໍ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ວິຈຣິ. ຕທາ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຑ຺ຒກີ ທ຺ເວ ຕໂຍ ມນຸສ຺ເສ ອາທາຍ ຣຖທາຣູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຍານເກນ ຕໍ ປເທສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ຍານກໍ ຐເປຕ຺ວາ ວາສິຜຣສຸຫຕ຺ໂຖ ຣຸກ຺ເຂ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ຜນ຺ທນສມີປໍ ອຄມາສິ. ກາຬສີໂຫ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ, ມຍາ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໍ ທຏ຺ຐຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ອຏ຺ຐາສິ. ວຑ຺ຒກີ ຈ ອິໂຕ ຈິໂຕ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຜນ຺ທນສມີເປນ ປາຍາສິ. ໂສ ‘‘ຍາວ ເອໂສ ນາຕິກ຺ກມຕິ, ຕາວເທວສ຺ສ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔.

‘‘ກຸຐາຣິຫຕ຺ໂຖ ປຸຣິໂສ, ວນໂມຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐສິ;

ປຸຏ຺ໂຐ ເມ ສມ຺ມ ອກ຺ຂາຫິ, ກິໍ ທາຣຸໍ ເຉຕຸມິຈ຺ຉສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຣິໂສຕິ ຕ຺ວໍ ກຸຐາຣິຫຕ຺ໂຖ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ອິມໍ ວນໍ ໂອຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐສີຕິ.

ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ ໂຠ, ນ ວຕ ເມ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ມິໂຄ ມນຸສ຺ສວາຈໍ ຠາສນ຺ໂຕ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ, ເອສ ຣຖານຸຈ຺ຉວິກໍ ທາຣຸໍ ຊານິສ຺ສຕິ, ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕.

‘‘ອິສ຺ໂສ ວນານິ ຈຣສິ, ສມານິ ວິສມານິ ຈ;

ປຸຏ຺ໂຐ ເມ ສມ຺ມ ອກ຺ຂາຫິ, ກິໍ ທາຣຸໍ ເນມິຍາ ທຬ຺ຫ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິສ຺ໂສຕິ ຕ຺ວມ຺ປິ ເອໂກ ກາຬສີໂຫ ວນານິ ຈຣສິ, ຕ຺ວໍ ຣຖານຸຈ຺ຉວິກໍ ທາຣຸໍ ຊານິສ຺ສສີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກາຬສີໂຫ ‘‘ອິທານິ ເມ ມໂນຣໂຖ ມຕ຺ຖກໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖.

‘‘ເນວ ສາໂລ ນ ຂທິໂຣ, ນາສ຺ສກຓ຺ໂຓ ກຸໂຕ ຘໂວ;

ຣຸກ຺ໂຂ ຈ ຜນ຺ທໂນ ນາມ, ຕໍ ທາຣຸໍ ເນມິຍາ ທຬ຺ຫ’’ນ຺ຕິ.

ໂສ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ‘‘ສຸທິວເສນ ວຕມ຺ຫິ ອຊ຺ຊ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ໂຐ, ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕ ເມ ຣຖານຸຈ຺ຉວິກໍ ທາຣຸໍ ອາຈິກ຺ຂຕິ, ອໂຫ ສາຘູ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗.

‘‘ກີທິສານິສ຺ສ ປຕ຺ຕານິ, ຂນ຺ໂຘ ວາ ປນ ກີທິໂສ;

ປຸຏ຺ໂຐ ເມ ສມ຺ມ ອກ຺ຂາຫິ, ຍຖາ ຊາເນມຸ ຜນ຺ທນ’’ນ຺ຕິ.

ອຖສ຺ສ ໂສ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໘.

‘‘ຍສ຺ສ ສາຂາ ປລມ຺ພນ຺ຕິ, ນມນ຺ຕິ ນ ຈ ຠຎ຺ຊເຣ;

ໂສ ຣຸກ຺ໂຂ ຜນ຺ທໂນ ນາມ, ຍສ຺ສ ມູເລ ອຫໍ ຐິໂຕ.

໑໙.

‘‘ອຣານໍ ຈກ຺ກນາຠີນໍ, ອີສາເນມິຣຖສ຺ສ ຈ;

ສພ຺ພສ຺ສ ເຕ ກມ຺ມນິໂຍ, ອຍໍ ເຫສ຺ສຕິ ຜນ຺ທໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຣານ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ໂສ ‘‘ກທາເຈສ ອິມໍ ຣຸກ຺ຂໍ ນ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ຄຸຓມ຺ປິສ຺ສ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອວມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອີສາເນມິຣຖສ຺ສ ຈາຕິ ອີສາຍ ຈ ເນມິຍາ ຈ ເສສສ຺ສ ຈ ຣຖສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສ ເຕ ເອສ ກມ຺ມນິໂຍ ກມ຺ມກ຺ຂໂມ ຠວິສ຺ສຕີຕິ.

ໂສ ເອວໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ເອກມນ຺ເຕ ວິຈຣິ, ວຑ຺ຒກີປິ ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ອາຣຠິ. ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍາ ເອຕສ຺ສ ອຸປຣິ ນ ກິຎ຺ຈິ ປາຕິຕໍ, ອຍໍ ອຏ຺ຐາເນ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ມມ ວິມານໍ ນາເສຕິ, ອຫຎ຺ຈ ວິນສ຺ສິສ຺ສາມິ, ເອເກນຸປາເຍນ ອິມຎ຺ຈ ອິສ຺ສໍ ວິນາເສສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ວນກມ຺ມິກປຸຣິໂສ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ໂຠ ປຸຣິສ ມນາໂປ ເຕ ຣຸກ຺ໂຂ ລທ຺ໂຘ, ອິມໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກິໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ຣຖເນມິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອິມິນາ ຣຸກ຺ເຂນ ຣໂຖ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເກນ ເຕ ອກ຺ຂາຕນ຺ຕິ. ‘‘ເອເກນ ກາຬສີເຫນາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ສຸຏ຺ຐຸ ເຕນ ອກ຺ຂາຕໍ, ອິມິນາ ຣຸກ຺ເຂນ ຣໂຖ ສຸນ຺ທໂຣ ຠວິສ຺ສຕິ, ກາຬສີຫສ຺ສ ຄລຈມ຺ມໍ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ເຕ ຐາເນ ອຍປຏ຺ເຏນ ວິຍ ເນມິມຓ຺ຑເລ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ເນມິ ຈ ຖິຣາ ຠວິສ຺ສຕິ, ພຫຸຎ຺ຈ ຘນໍ ລຠິສ຺ສສີ’’ຕິ. ‘‘ກາຬສີຫຈມ຺ມໍ ກຸໂຕ ລຈ຺ຉາມີ’’ຕິ? ‘‘ຕ຺ວໍ ພາລໂກສິ, ອຍໍ ຕວ ຣຸກ຺ໂຂ ວເນ ຐິໂຕ ນ ປລາຍຕິ, ຕ຺ວໍ ເຍນ ເຕ ຣຸກ຺ໂຂ ອກ຺ຂາໂຕ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ສາມິ ຕຍາ ທສ຺ສິຕຣຸກ຺ຂໍ ກຕຣຏ຺ຐາເນ ຉິນ຺ທາມີ’ຕິ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ອາເນຫິ, ອຖ ນໍ ນິຣາສງ຺ກໍ ‘ອິຘ ຈ ເອຕ຺ຖ ຈ ຉິນ຺ທາ’ຕິ ມຸຂຕຸຓ຺ຑໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕໍ ຕິຂິເຓນ ມຫາຜຣສຸນາ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ຈມ຺ມໍ ອາທາຍ ວຣມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທາ’’ຕິ ເວຣໍ ອປ຺ເປສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ –

໒໐.

‘‘ອິຕິ ຜນ຺ທນຣຸກ຺ໂຂປິ, ຕາວເທ ອຊ຺ຌຠາສຖ;

ມຍ຺ຫມ຺ປິ ວຈນໍ ອຕ຺ຖິ, ຠາຣທ຺ວາຊ ສຸໂຓຫິ ເມ.

໒໑.

‘‘ອິສ຺ສສ຺ສ ອຸປກ຺ຂນ຺ຘມ຺ຫາ, ອຸກ຺ກຈ຺ຈ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລໍ;

ເຕນ ເນມິໍ ປສາເຣສິ, ເອວໍ ທຬ຺ຫຕຣໍ ສິຍາ.

໒໒.

‘‘ອິຕິ ຜນ຺ທນຣຸກ຺ໂຂປິ, ເວຣໍ ອປ຺ເປສິ ຕາວເທ;

ຊາຕານຎ຺ຈ ອຊາຕານໍ, ອິສ຺ສານໍ ທຸກ຺ຂມາວຫີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠາຣທ຺ວາຊາຕິ ຕໍ ໂຄຕ຺ເຕນ ອາລປຕິ. ອຸປກ຺ຂນ຺ຘມ຺ຫາຕິ ຂນ຺ຘໂຕ. ອຸກ຺ກຈ຺ຈາຕິ ອຸກ຺ກນ຺ຕິຕ຺ວາ.

ວຑ຺ຒກີ ຣຸກ຺ຂເທວຕາຍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ອຊ຺ຊ ມຍ຺ຫໍ ມງ຺ຄລທິວໂສ’’ຕິ ກາຬສີຫໍ ຆາເຕຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ເຉຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອາຫ –

໒໓.

‘‘ອິຈ຺ເຈວໍ ຜນ຺ທໂນ ອິສ຺ສໍ, ອິສ຺ໂສ ຈ ປນ ຜນ຺ທນໍ;

ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິວາເທນ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມຆາຕຍຸໍ.

໒໔.

‘‘ເອວເມວ ມນຸສ຺ສານໍ, ວິວາໂທ ຍຕ຺ຖ ຊາຍຕິ;

ມຍູຣນຈ຺ຈໍ ນຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຍຖາ ເຕ ອິສ຺ສຜນ຺ທນາ.

໒໕.

‘‘ຕໍ ໂວ ວທາມິ ຠທ຺ທໍ ໂວ, ຍາວນ຺ເຕຕ຺ຖ ສມາຄຕາ;

ສມ຺ໂມທຖ ມາ ວິວທຖ, ມາ ໂຫຖ ອິສ຺ສຜນ຺ທນາ.

໒໖.

‘‘ສາມຄ຺ຄິເມວ ສິກ຺ເຂຖ, ພຸທ຺ເຘເຫຕໍ ປສໍສິຕໍ;

ສາມຄ຺ຄິຣໂຕ ຘມ຺ມຏ຺ໂຐ, ໂຍຄກ຺ເຂມາ ນ ຘໍສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຆາຕຍຸນ຺ຕິ ຆາຕາເປສຸໍ. ມຍູຣນຈ຺ຈໍ ນຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ມຫາຣາຊາ ຍຕ຺ຖ ຫິ ມນຸສ຺ສານໍ ວິວາໂທ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ນາມ ມຍູຣາ ນຈ຺ຈນ຺ຕາ ປຏິຈ຺ຉາເທຕພ຺ພໍ ຣຫສ຺ສງ຺ຄໍ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອວໍ ມນຸສ຺ສາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຣນ຺ຘໍ ປກາເສນ຺ຕາ ມຍູຣນຈ຺ຈໍ ນຈ຺ຈນ຺ຕິ ນາມ. ຍຖາ ເຕ ອິສ຺ສຜນ຺ທນາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຣນ຺ຘໍ ປກາເສນ຺ຕາ ນຈ຺ຈິໍສຸ ນາມ. ຕໍ ໂວຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ຕຸມ຺ເຫ ວທາມິ. ຠທ຺ທໍ ໂວຕິ ຠທ຺ທໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂຫຕຸ. ຍາວນ຺ເຕຕ຺ຖາຕິ ຍາວນ຺ໂຕ ເອຕ຺ຖ ອິສ຺ສຜນ຺ທນສທິສາ ມາ ອຫຸວຕ຺ຖ. ສາມຄ຺ຄິເມວ ສິກ຺ເຂຖາຕິ ສມຄ຺ຄຠາວເມວ ຕຸມ຺ເຫ ສິກ຺ຂຖ, ອິທໍ ປຎ຺ຎາວຸທ຺ເຘຫິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ປສໍສິຕໍ. ຘມ຺ມຏ຺ໂຐຕິ ສຸຈຣິຕຘມ຺ເມ ຐິໂຕ. ໂຍຄກ຺ເຂມາ ນ ຘໍສຕີຕິ ໂຍເຄຫິ ເຂມາ ນິພ຺ພານາ ນ ປຣິຫາຍຕີຕິ ນິພ຺ພາເນນ ເທສນາກູຏໍ ຄຓ຺ຫິ. ສກ຺ຍຣາຊາໂນ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສມຄ຺ຄາ ຊາຕາ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ ‘‘ຕທາ ຕໍ ກາຣຓໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ນິວຸຕ຺ຖເທວຕາ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຜນ຺ທນຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໔໗໖] ໓. ຊວນຫໍສຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອິເຘວ ຫໍສ ນິປຕາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ທຬ຺ຫຘມ຺ມຘນຸຄ຺ຄຫສຸຕ຺ຕນ຺ຕເທສນໍ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໒໘) ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຠຄວຕາ ຫິ –

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ທຬ຺ຫຘມ຺ມາ ຘນຸຄ຺ຄຫາ ສຸສິກ຺ຂິຕາ ກຕຫຕ຺ຖາ ກຕູປາສນາ ຈຕຸທ຺ທິສາ ຐິຕາ ອສ຺ສຸ, ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ‘ອຫໍ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ທຬ຺ຫຘມ຺ມານໍ ຘນຸຄ຺ຄຫານໍ ສຸສິກ຺ຂິຕານໍ ກຕຫຕ຺ຖານໍ ກຕູປາສນານໍ ຈຕຸທ຺ທິສາ ກຓ຺ເຑ ຂິຕ຺ເຕ ອປຕິຏ຺ຐິເຕ ປຖວິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ‘ຊວໂນ ປຸຣິໂສ ປຣເມນ ຊເວນ ສມນ຺ນາຄໂຕ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ຍຖາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຊໂວ, ຍຖາ ຈ ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ຊໂວ, ຕໂຕ ສີຆຕໂຣ. ຍຖາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຊໂວ, ຍຖາ ຈ ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ຊໂວ, ຍຖາ ຈ ຍາ ເທວຕາ ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ປຸຣໂຕ ຘາວນ຺ຕິ, ຕາສໍ ເທວຕານໍ ຊໂວ, ຕໂຕ ສີຆຕຣໍ ອາຍຸສງ຺ຂາຣາ ຂີຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ‘ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ວິຫຣິສ຺ສາມາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ –

ອິມສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ກຖິຕທິວສໂຕ ທຸຕິຍທິວເສ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຖາ ອຕ຺ຕໂນ ພຸທ຺ຘວິສເຍ ຐຕ຺ວາ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາຍຸສງ຺ຂາເຣ ອິຕ຺ຕເຣ ທຸພ຺ພເລ ກຕ຺ວາ ປຣິທີເປນ຺ໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠິກ຺ຂູ ອຕິວິຍ ສນ຺ຕາສໍ ປາເປສິ, ອໂຫ ພຸທ຺ຘພລໍ ນາມາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອນຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສ຺ວາຫໍ ອິທານິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ອາຍຸສງ຺ຂາຣານໍ ອິຕ຺ຕຣຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ສໍເວເຊຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ, ມຍາ ຫິ ປຸພ຺ເພ ອເຫຕຸກຫໍສໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນປິ ອາຍຸສງ຺ຂາຣານໍ ອິຕ຺ຕຣຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຣາຊານໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສກລຣາຊປຣິສໍ ສໍເວເຊຕ຺ວາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຊວນຫໍສໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນວຸຕິຫໍສສຫສ຺ສປຣິວຸໂຕ ຈິຕ຺ຕກູເຏ ປຏິວສຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຊມ຺ພຸທີປຕເລ ເອກສ຺ມິໍ ສເຣ ສປຣິວາໂຣ ສຍໍຊາຕສາລິໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອາກາເສ ສຸວຓ຺ຓກິລຎ຺ຊໍ ປຕ຺ຖຣນ຺ໂຕ ວິຍ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ພາຣາຓສິນຄຣສ຺ສ ມຕ຺ຖເກນ ມນ຺ທມນ຺ທາຍ ວິລາສຄຕິຍາ ຈິຕ຺ຕກູຏໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຖ ນໍ ພາຣາຓສິຣາຊາ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມິນາປິ ມາທິເສນ ຣຎ຺ຎາ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອມຈ຺ຈານໍ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ສິເນຫໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ສພ຺ພຕູຣິຍານິ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາເປສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຫໍເສ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ຣາຊາ, ມມ ເອວຣູປໍ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ກິໍ ປຈ຺ຈາສີສຕີ’’ຕິ? ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ມິຕ຺ຕຠາວໍ ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຣຎ຺ໂຎ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ມິຕ຺ຕຠາໂວ ໂຫຕູ’’ຕິ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ມິຕ຺ຕຠາວໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ອເຖກທິວສໍ ຣຎ຺ໂຎ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄຕກາເລ ອໂນຕຕ຺ຕທຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອເກນ ປກ຺ເຂນ ອຸທກໍ, ເອເກນ ຈນ຺ທນຈຸຓ຺ຓໍ ອາທາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ເຕນ ອຸທເກນ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ຈນ຺ທນຈຸຓ຺ເຓນ ໂອກິຣິຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ສປຣິວາໂຣ ຈິຕ຺ຕກູຏໍ ອຄມາສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣາຊາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ສຫາໂຍ ເມ ອຊ຺ຊ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ສຫາໂຍ ເມ ອຊ຺ຊ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຄມນມຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຈ຺ຉຕິ.

ຕທາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ກນິຏ຺ຐາ ທ຺ເວ ຫໍສໂປຕກາ ‘‘ສູຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ຊວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ ‘‘ມຍໍ ສູຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ຊວິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕາ, ສູຣິຍຊໂວ ນາມ ສີໂຆ, ສູຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ຊວິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຖ, ອນ຺ຕຣາວ ວິນສ຺ສິສ຺ສຖ, ມາ ຄມິຕ຺ຖາ’’ຕິ. ເຕ ທຸຕິຍມ຺ປິ ຕຕິຍມ຺ປິ ຍາຈິໍສຸ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ເຕ ຍາວຕຕິຍໍ ວາເຣສິເຍວ. ເຕ ມານຖທ຺ຘາ ອຕ຺ຕໂນ ພລໍ ອຊານນ຺ຕາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ອນາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາວ ‘‘ສູຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ຊວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສູຣິເຍ ອນຸຄ຺ຄເຕເຍວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຸຄນ຺ຘຣມຕ຺ຖເກ ນິສີທິໍສຸ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ເຕ ອທິສ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ ຄຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ເຕ ສູຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ຊວິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ, ອນ຺ຕຣາວ ວິນສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ຊີວິຕໍ ເຕສໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຸຄນ຺ຘຣມຕ຺ຖເກເຍວ ນິສີທິ. ອຖ ອຸຄ຺ຄເຕ ສູຣິຍມຓ຺ຑເລ ຫໍສໂປຕກາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ສູຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ປກ຺ຂນ຺ທິໍສຸ, ມຫາສຕ຺ໂຕປິ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ກນິຏ຺ຐຠາຕິໂກ ຍາວ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍາ ຊວິຕ຺ວາ ກິລມິ, ປກ຺ຂສນ຺ຘີສຸ ອຄ຺ຄິອຸຏ຺ຐານກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ. ໂສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ ‘‘ຠາຕິກ, ນ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ມາ ຠາຍິ, ຊີວິຕໍ ເຕ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ປກ຺ຂປຎ຺ຊເຣນ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕກູຏປພ຺ພຕໍ ເນຕ຺ວາ ຫໍສານໍ ມຊ຺ເຌ ຐເປຕ຺ວາ ປຸນ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ສູຣິຍໍ ປຕ຺ວາ ອິຕເຣນ ສທ຺ຘິໍ ປາຍາສິ. ໂສປິ ຍາວ ອຸປກຏ຺ຐມຊ຺ຌນ຺ຫິກາ ສູຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ຊວິຕ຺ວາ ກິລມິ, ປກ຺ຂສນ຺ຘີສຸ ອຄ຺ຄິອຸຏ຺ຐານກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ ‘‘ຠາຕິກ, ນ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ. ຕມ຺ປິ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕເຖວ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ປກ຺ຂປຎ຺ຊເຣນາທາຍ ຈິຕ຺ຕກູຏເມວ ອຄມາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສູຣິໂຍ ນຠມຊ຺ຌໍ ປາປຸຓິ.

ອຖ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ມມ ອຊ຺ຊ ສຣີຣພລໍ ວີມໍສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກເວເຄນ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ຍຸຄນ຺ຘຣມຕ຺ຖເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕໂຕ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ເອກເວເຄນ ສູຣິຍໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ກາເລນ ປຸຣໂຕ, ກາເລນ ປຈ຺ຉໂຕ ຊວິຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສູຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ຊວນໍ ນາມ ນິຣຕ຺ຖກໍ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣສມ຺ຠູຕໍ, ກິໍ ເມ ອິມິນາ, ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມມ ສຫາຍກສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖຍຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມຍຸຕ຺ຕໍ ກຖໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສູຣິເຍ ນຠມຊ຺ຌໍ ອນຕິກ຺ກນ຺ເຕເຍວ ສກລຈກ຺ກວາຬຄພ຺ຠໍ ອນ຺ຕນ຺ເຕນ ອນຸສໍຍາຍິຕ຺ວາ ເວຄໍ ປຣິຫາເປນ຺ໂຕ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ອນ຺ຕນ຺ເຕນ ອນຸສໍຍາຍິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ປາປຸຓິ. ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ສກລນຄຣໍ ຫໍສຈ຺ຉນ຺ນໍ ວິຍ ອໂຫສິ, ຉິທ຺ທໍ ນາມ ນ ປຎ຺ຎາຍິ, ອນຸກ຺ກເມນ ເວເຄ ປຣິຫາຍນ຺ເຕ ອາກາເສ ຉິທ຺ທານິ ປຎ຺ຎາຍິໍສຸ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ເວຄໍ ປຣິຫາເປຕ຺ວາ ອາກາສໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສີຫປຎ຺ຊຣສ຺ສ ອຠິມຸຂຏ຺ຐາເນ ອຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາ ‘‘ອາຄໂຕ ເມ ສຫາໂຍ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ນິສີທນຕ຺ຖາຍ ກຎ຺ຈນປີຐໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ, ປວິສ, ອິຘ ນິສີທາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໗.

‘‘ອິເຘວ ຫໍສ ນິປຕ, ປິຍໍ ເມ ຕວ ທສ຺ສນໍ;

ອິສ຺ສໂຣສິ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ຍມິຘຕ຺ຖິ ປເວທຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ອິຘາ’’ຕິ ກຎ຺ຈນປີຐໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ນິປຕາຕິ ນິສີທ. ອິສ຺ສໂຣສີຕິ ຕ຺ວໍ ອິມສ຺ສ ຐານສ຺ສ ອິສ຺ສໂຣ ສາມິ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄໂຕສີຕິ ວທຕິ. ຍມິຘຕ຺ຖິ ປເວທຍາຕິ ຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ນິເວສເນ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ອປຣິສງ຺ກນ຺ໂຕ ອມ຺ຫາກໍ ກເຖຫີຕິ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ກຎ຺ຈນປີເຐ ນິສີທິ. ຣາຊາ ສຕປາກສຫສ຺ສປາເກຫິ ເຕເລຫິ ຕສ຺ສ ປກ຺ຂນ຺ຕຣານິ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ກຎ຺ຈນຕຏ຺ຏເກ ມຘຸລາເຊ ຈ ມຘຸໂຣທກຎ຺ຈ ສກ຺ຂໂຣທກຎ຺ຈ ທາເປຕ຺ວາ ມຘຸຣປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ເອກໂກວ ອາຄໂຕສິ, ກຸຫິໍ ອຄມິຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ກເຖສິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ສມ຺ມ, ມມປິ ສູຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ຊວິຕເວຄໍ ທສ຺ເສຫີ’’ຕິ. ມຫາຣາຊ, ນ ສກ຺ກາ ໂສ ເວໂຄ ທສ຺ເສຕຸນ຺ຕິ. ເຕນ ຫິ ເມ ສຣິກ຺ຂກມຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຫີຕິ. ສາຘຸ, ມຫາຣາຊ, ສຣິກ຺ຂກມຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມິ, ອກ຺ຂຓເວຘີ ຘນຸຄ຺ຄເຫ ສນ຺ນິປາເຕຫີຕິ. ຣາຊາ ສນ຺ນິປາເຕສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘນຸຄ຺ຄເຫ ຄເຫຕ຺ວາ ນິເວສນາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຣາຊງ຺ຄເຓ ສິລາຖມ຺ຠໍ ນິຂຓາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄີວາຍໍ ຆຓ຺ຏໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ສິລາຖມ຺ຠມຕ຺ຖເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘນຸຄ຺ຄເຫ ຖມ຺ຠໍ ນິສ຺ສາຍ ຈຕຸທ຺ທິສາຠິມຸເຂ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ຈຕຸທ຺ທິສາຠິມຸຂາ ຈຕ຺ຕາຣິ ກຓ຺ຑານິ ຂິປນ຺ຕຸ, ຕານິ ອຫໍ ປຖວິໍ ອປ຺ປຕ຺ຕາເນວ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເອເຕສໍ ປາທມູເລ ປາເຕສ຺ສາມິ. ມມ ກຓ຺ຑຄຫຓຕ຺ຖາຍ ຄຕຠາວໍ ຆຓ຺ຏສທ຺ທສຎ຺ຎາຍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ, ມໍ ປນ ນ ປສ຺ສິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ຂິຕ຺ຕກຓ຺ຑານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເຕສໍ ປາທມູເລ ປາເຕຕ຺ວາ ສິລາຖມ຺ຠມຕ຺ຖເກ ນິສິນ຺ນເມວ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ທິຏ຺ໂຐ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ມຍ຺ຫໍ ເວໂຄ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຍໍ ເວໂຄ ມຍ຺ຫໍ ເນວ ອຸຕ຺ຕໂມ, ມຊ຺ຌິໂມ, ປຣິຕ຺ໂຕ ລາມກເວໂຄ ເອສ, ເອວໍ ສີໂຆ, ມຫາຣາຊ, ອມ຺ຫາກໍ ເວໂຄ’’ຕິ ອາຫ.

ອຖ ນໍ ຣາຊາ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ສມ຺ມ, ອຕ຺ຖິ ປນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເວຄໂຕ ອຎ຺ໂຎ ສີຆຕໂຣ ເວໂຄ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ອມ຺ຫາກໍ ອຸຕ຺ຕມເວຄໂຕປິ ສຕຄຸເຓນ ສຫສ຺ສຄຸເຓນ ສຕສຫສ຺ສຄຸເຓນ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາຍຸສງ຺ຂາຣາ ສີຆຕຣໍ ຂີຍນ຺ຕິ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ຂຓິກນິໂຣຘວເສນ ຣູປຘມ຺ມານໍ ນິໂຣຘໍ ທສ຺ເສຕິ, ຕໂຕ ນາມຘມ຺ມານໍ. ຣາຊາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ມຣຓຠຍຠີໂຕ ສຕິໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຠູມິຍໍ ປຕິ, ມຫາຊໂນ ອຸຕ຺ຣາສໍ ປຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ຣຎ຺ໂຎ ມຸຂໍ ອຸທເກນ ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ສຕິໍ ລຠາເປສິ. ອຖ ນໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ມາ ຠາຍິ, ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຫິ, ຘມ຺ມໍ ຈຣາຫິ, ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣຫິ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຫິ, ເທວາ’’ຕິ ໂອວທິ. ອຖ ຣາຊາ ‘‘ສາມິ, ມຍໍ ຕຸມ຺ຫາທິເສນ ຎາຓພລສມ຺ປນ຺ເນນ ອາຈຣິເຍນ ວິນາ ວສິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມ, ຈິຕ຺ຕກູຏໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ມຍ຺ຫໍ ໂອວາທາຈຣິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ອິເຘວ ວສາຫີ’’ຕິ ຍາຈນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໘.

‘‘ສວເນນ ເອກສ຺ສ ປິຍາ ຠວນ຺ຕິ, ທິສ຺ວາ ປເນກສ຺ສ ວິເຍຕິ ຉນ຺ໂທ;

ທິສ຺ວາ ຈ ສຸຕ຺ວາ ຈ ປິຍາ ຠວນ຺ຕິ, ກຈ຺ຈິນ຺ນຸ ເມ ປີຍສິ ທສ຺ສເນນ.

໒໙.

‘‘ສວເນນ ປິໂຍ ເມສິ, ຠິຍ຺ໂຍ ຈາຄມ຺ມ ທສ຺ສນໍ;

ເອວໍ ປິຍທສ຺ສໂນ ເມ, ວສ ຫໍສ ມມນ຺ຕິເກ’’ຕິ.

ຕາສໍ ອຕ຺ໂຖ – ສມ຺ມ ຫໍສຣາຊ ສວເນນ ເອກສ຺ສ ເອກຈ຺ເຈ ປິຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ‘‘ເອວໍ ຄຸໂຓ ນາມາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ສວເນນ ປິຍາຍຕິ, ເອກສ຺ສ ປນ ເອກຈ຺ເຈ ທິສ຺ວາວ ຉນ຺ໂທ ວິຄຈ຺ຉຕິ, ເປມໍ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ຂາທິຕຸໍ ອາຄຕາ ຍກ຺ຂາ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເອກສ຺ສ ເອກຈ຺ເຈ ທິສ຺ວາ ຈ ສຸຕ຺ວາ ຈາຕິ ອຸຠຍຖາປິ ປິຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕນ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມິ. ກຈ຺ຈິນ຺ນຸ ເມ ປີຍສິ ທສ຺ສເນນາຕິ ກຈ຺ຈິ ນຸ ຕ຺ວໍ ມໍ ປິຍາຍສິ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ຕ຺ວໍ ສວເນນ ປິໂຍວ, ທສ຺ສນໍ ປນາຄມ຺ມ ອຕິປິໂຍວ. ເອວໍ ມມ ປິຍທສ຺ສໂນ ສມາໂນ ຈິຕ຺ຕກູຏໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອິຘ ມມ ສນ຺ຕິເກ ວສາຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອາຫ –

໓໐.

‘‘ວເສຍ຺ຍາມ ຕວາຄາເຣ, ນິຈ຺ຈໍ ສກ຺ກຕປູຊິຕາ;

ມຕ຺ໂຕ ຈ ເອກທາ ວຊ຺ເຊ, ຫໍສຣາຊໍ ປຈນ຺ຕຸ ເມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຕ຺ໂຕ ຈ ເອກທາຕິ ມຫາຣາຊ, ມຍໍ ຕວ ຆເຣ ນິຈ຺ຈໍ ປູຊິຕາ ວເສຍ຺ຍາມ, ຕ຺ວໍ ປນ ກທາຈິ ສຸຣາມທມຕ຺ໂຕ ມໍສຂາທນຕ຺ຖໍ ‘‘ຫໍສຣາຊໍ ປຈນ຺ຕຸ ເມ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍາສິ, ອຖ ເອວໍ ຕວ ອນຸຊີວິໂນ ມໍ ມາເຣຕ຺ວາ ປເຈຍ຺ຍຸໍ, ຕທາຫໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ.

ອຖສ຺ສ ຣາຊາ ‘‘ເຕນ ຫິ ມຊ຺ຊເມວ ນ ປິວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ທາຕຸໍ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໓໑.

‘‘ຘິຣຕ຺ຖຸ ຕໍ ມຊ຺ຊປານໍ, ຍໍ ເມ ປິຍຕຣໍ ຕຍາ;

ນ ຈາປິ ມຊ຺ຊໍ ປິສ຺ສາມິ, ຍາວ ເມ ວຈ຺ຉສີ ຆເຣ’’ຕິ.

ຕໂຕ ປຣໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຉ ຄາຖາ ອາຫ –

໓໒.

‘‘ສຸວິຊານໍ ສິງ຺ຄາລານໍ, ສກຸຓານຎ຺ຈ ວສ຺ສິຕໍ;

ມນຸສ຺ສວສ຺ສິຕໍ ຣາຊ, ທຸພ຺ພິຊານຕຣໍ ຕໂຕ.

໓໓.

‘‘ອປິ ເຈ ມຎ຺ຎຕີ ໂປໂສ, ຎາຕິ ມິຕ຺ໂຕ ສຂາຕິ ວາ;

ໂຍ ປຸພ຺ເພ ສຸມໂນ ຫຸຕ຺ວາ, ປຈ຺ຉາ ສມ຺ປຊ຺ຊເຕ ທິໂສ.

໓໔.

‘‘ຍສ຺ມິໍ ມໂນ ນິວິສຕິ, ອວິທູເຣ ສຫາປິ ໂສ;

ສນ຺ຕິເກປິ ຫິ ໂສ ທູເຣ, ຍສ຺ມິໍ ນາວິສເຕ ມໂນ.

໓໕.

‘‘ອນ຺ໂຕປິ ໂສ ໂຫຕິ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ, ປາຣໍ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ;

ອນ຺ໂຕປິ ໂສ ໂຫຕິ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ, ປາຣໍ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ.

໓໖.

‘‘ສໍວສນ຺ຕາ ວິວສນ຺ຕິ, ເຍ ທິສາ ເຕ ຣເຖສຠ;

ອາຣາ ສນ຺ໂຕ ສໍວສນ຺ຕິ, ມນສາ ຣຏ຺ຐວຑ຺ຒນ.

໓໗.

‘‘ອຕິຈິຣໍ ນິວາເສນ, ປິໂຍ ຠວຕິ ອປ຺ປິໂຍ;

ອາມນ຺ຕ ໂຂ ຕໍ ຄຈ຺ຉາມ, ປຸຣາ ເຕ ໂຫມ ອປ຺ປິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວສ຺ສິຕນ຺ຕິ ມຫາຣາຊ, ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາ ອຸຊຸຫທຍາ, ເຕນ ເຕສໍ ວສ຺ສິຕໍ ສຸວິຊານໍ, ມນຸສ຺ສາ ປນ ກກ຺ຂຬາ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ວຈນໍ ທຸພ຺ພິຊານຕຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ປຸພ຺ເພຕິ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຐມເມວ ອຕ຺ຕມໂນ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ຎາຕໂກ ມິຕ຺ໂຕ ປາຓສໂມ ສຂາ’’ຕິ ອປິ ເອວໍ ມຎ຺ຎຕິ, ສ຺ເວວ ປຈ຺ຉາ ທິໂສ ເວຣີ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ທຸພ຺ພິຊານໍ ນາມ ມນຸສ຺ສຫທຍນ຺ຕິ. ນິວິສຕີຕິ ມຫາຣາຊ, ຍສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ເປມວເສນ ມໂນ ນິວິສຕິ, ໂສ ທູເຣ ວສນ຺ໂຕປິ ອວິທູເຣ ສຫາປິ ວສຕິເຍວ ນາມ. ຍສ຺ມິໍ ປນ ປຸຄ຺ຄເລ ມໂນ ນ ນິວິສຕິ ອເປຕິ, ໂສ ສນ຺ຕິເກ ວສນ຺ໂຕປິ ທູເຣເຍວ.

ອນ຺ໂຕປິ ໂສ ໂຫຕີຕິ ມຫາຣາຊ, ໂຍ ສຫາໂຍ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ, ໂສ ຈິຕ຺ເຕນ ອລ຺ລີນຕ຺ຕາ ປາຣໍ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ວສນ຺ໂຕປິ ອນ຺ໂຕເຍວ ໂຫຕິ. ໂຍ ປນ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ, ໂສ ຈິຕ຺ເຕນ ອນລ຺ລີນຕ຺ຕາ ອນ຺ໂຕ ວສນ຺ໂຕປິ ປາຣໍ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ນາມ. ເຍ ທິສາ ເຕຕິ ເຍ ເວຣິໂນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ, ເຕ ເອກໂຕ ວສນ຺ຕາປິ ທູເຣ ວສນ຺ຕິເຍວ ນາມ. ສນ຺ໂຕ ປນ ປຓ຺ຑິຕາ ອາຣາ ຐິຕາປິ ເມຕ຺ຕາຠາວິເຕນ ມນສາ ອາວຊ຺ເຊນ຺ຕາ ສໍວສນ຺ຕິເຍວ. ປຸຣາ ເຕ ໂຫມາຕິ ຍາວ ຕວ ອປ຺ປິຍາ ນ ໂຫມ, ຕາວເທວ ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາມາຕິ ວທຕິ.

ອຖ ນໍ ຣາຊາ ອາຫ –

໓໘.

‘‘ເອວໍ ເຈ ຍາຈມານານໍ, ອຎ຺ຊລິໍ ນາວພຸຊ຺ຌສິ;

ປຣິຈາຣການໍ ສຕໍ, ວຈນໍ ນ ກໂຣສິ ໂນ;

ເອວໍ ຕໍ ອຠິຍາຈາມ, ປຸນ ກຍິຣາສິ ປຣິຍາຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ເຈຕິ ສເຈ ຫໍສຣາຊ, ເອວໍ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ຍາຈມານານໍ ອມ຺ຫາກໍ ອິມໍ ອຎ຺ຊລິໍ ນາວພຸຊ຺ຌສິ, ຕວ ປຣິຈາຣການໍ ສມານານໍ ວຈນໍ ນ ກໂຣສິ, ອຖ ນໍ ເອວໍ ຍາຈາມ. ປຸນ ກຍິຣາສິ ປຣິຍາຍນ຺ຕິ ກາເລນ ກາລໍ ອິຘ ອາຄມນາຍ ວາຣໍ ກເຣຍ຺ຍາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອາຫ –

໓໙.

‘‘ເອວໍ ເຈ ໂນ ວິຫຣຕໍ, ອນ຺ຕຣາໂຍ ນ ເຫສ຺ສຕິ;

ຕຸຍ຺ຫໍ ຈາປິ ມຫາຣາຊ, ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ຣຏ຺ຐວຑ຺ຒນ;

ອປ຺ເປວ ນາມ ປສ຺ເສມຸ, ອໂຫຣຕ຺ຕານມຈ຺ຈເຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ເຈ ໂນຕິ ມຫາຣາຊ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ສເຈ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ເອວໍ ວິຫຣນ຺ຕານໍ ຊີວິຕນ຺ຕຣາໂຍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ອປ຺ເປວ ນາມ ອຸໂຠ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມ, ອປິຈ ຕ຺ວໍ ມຍາ ທິນ຺ນໍ ໂອວາທເມວ ມມ ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ເອວໍ ອິຕ຺ຕຣຊີວິເຕ ໂລກສນ຺ນິວາເສ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ທສ ຣາຊຘມ຺ເມ ອໂກເປຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຫິ, ເອວຎ຺ຫິ ເມ ໂອວາທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ມໍ ປສ຺ສິສ຺ສຕິເຍວາຕິ. ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕກູຏປພ຺ພຕເມວ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸພ຺ເພ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນປິ ມຍາ ອາຍຸສງ຺ຂາຣານໍ ທຸພ຺ພລຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ກນິຏ຺ໂຐ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ມຊ຺ຌິໂມ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ເສສຫໍສຄຓາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ຊວນຫໍໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຊວນຫໍສຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໔໗໗] ໔. ຈູຬນາຣທຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນ ເຕ ກຏ຺ຐານິ ຠິນ຺ນານີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຖຸລ຺ລກຸມາຣິກາປໂລຠນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ກິເຣກສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ປນ຺ນຣສໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິກາ ຘີຕາ ອໂຫສິ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ, ນ ຈ ນໍ ໂກຈິ ວາເຣສິ. ອຖສ຺ສາ ມາຕາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມມ ຘີຕາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ, ນ ຈ ນໍ ໂກຈິ ວາເຣຕິ, ອາມິເສນ ມຈ຺ຉໍ ວິຍ ເອຕາຍ ເອກໍ ສາກິຍຠິກ຺ຂຸໍ ປໂລເຠຕ຺ວາ ອຸປ຺ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕທາ ຈ ສາວຕ຺ຖິວາສີ ເອໂກ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສາສເນ ອຸຣໍ ທຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສິກ຺ຂາກາມຕໍ ປຫາຍ ອາລສິໂຍ ສຣີຣມຓ຺ຑນມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫາສິ. ມຫາອຸປາສິກາ ເຄເຫ ຍາຄຸຂາທນີຍໂຠຊນີຍານິ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣວີຖິຍາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຣູປໍ ອຸປຘາເຣນ຺ຕີ ເຕປິຏກອາຠິຘມ຺ມິກວິນຍຘຣານໍ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ອນ຺ຕເຣ ກຎ຺ຈິ ຄຍ຺ຫຸປຄໍ ອທິສ຺ວາ ເຕສໍ ປຈ຺ຉໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ມຘຸຣຘມ຺ມກຖິການໍ ອຈ຺ຉິນ຺ນວລາຫກສທິສານໍ ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ອນ຺ຕເຣ ກຎ຺ຈິ ອທິສ຺ວາວ ເອກໍ ຍາວ ພຫິ ອປງ຺ຄາ ອກ຺ຂີນິ ອຎ຺ເຊຕ຺ວາ ເກເສ ໂອສຓ຺ເຫຕ຺ວາ ທຸກູລນ຺ຕຣວາສກໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ຆຏິຕມຏ຺ຐໍ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ມຓິວຓ຺ຓປຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ມໂນຣມໍ ຉຕ຺ຕໍ ຘາຣຍມານໍ ວິສ຺ສຏ຺ຐິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ກາຍທຬ຺ຫິພຫຸລໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ສກ຺ກາ ຄຓ຺ຫິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ເອຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຆຣໍ ອາເນຕ຺ວາ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຍາຄຸອາທີຫິ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິເຘວາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສປິ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕຕ຺ເຖວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ວິສ຺ສາສິໂກ ອໂຫສິ.

ອເຖກທິວສໍ ມຫາອຸປາສິກາ ຕສ຺ສ ສວນປເຖ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄມຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖິ, ຕຖາຣູໂປ ປນ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ ວາ ຊາມາຕາ ວາ ເຄຫໍ ວິຈາຣິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກິມຕ຺ຖໍ ນຸ ໂຂ ກເຖຕີ’’ຕິ ໂຖກໍ ຫທເຍ ວິທ຺ໂຘ ວິຍ ອໂຫສິ. ສາ ຘີຕຣໍ ອາຫ ‘‘ອິມໍ ປໂລເຠຕ຺ວາ ຕວ ວເສ ວຕ຺ຕາເປຫີ’’ຕິ. ສາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຓ຺ຑິຕປສາຘິຕາ ອິຕ຺ຖິກຸຕ຺ຕວິລາເສຫິ ຕໍ ປໂລເຠສິ. ຖຸລ຺ລກຸມາຣິກາຕິ ນ ຈ ຖູລສຣີຣາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ຖູລາ ວາ ໂຫຕຸ ກິສາ ວາ, ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິກຣາເຄນ ປນ ຖູລຕາຍ ‘‘ຖຸລ຺ລກຸມາຣິກາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂສ ທຫໂຣ ກິເລສວສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ນ ທານາຫໍ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ອສຸກຏ຺ຐານໍ ນາມ ຄມິສ຺ສາມິ, ຕຕ຺ຣ ເມ ວຕ຺ຖານິ ເປເສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ‘‘ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສ຺ມີ’’ຕິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍ ອາຫ. ເຕ ຕໍ ອາທາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເກນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐາປິໂຕສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຖຸລ຺ລກຸມາຣິກາຍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ປຸພ຺ເພເປສາ ຕວ ອຣຎ຺ເຎ ວສນ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕຣາຍໍ ກຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ອນຕ຺ຖມກາສິ, ປຸນ ຕ຺ວໍ ເອຕເມວ ນິສ຺ສາຍ ກສ຺ມາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ມຫາໂຠເຄ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ໂປ ກຸຏຸມ຺ພໍ ສຓ຺ຐເປສິ, ອຖສ຺ສ ຠຣິຍາ ເອກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິຕ຺ວາ ກາລມກາສິ. ໂສ ‘‘ຍເຖວ ເມ ປິຍຠຣິຍາຍ, ເອວໍ ມຍິປິ ມຣຓໍ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ກິໍ ເມ ຆຣາວາເສນ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ກາເມ ປຫາຍ ປຸຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຌານາຠິຎ຺ຎາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ວນມູລຜລາຫາໂຣ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫາສິ. ຕທາ ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສິໂນ ໂຈຣາ ຊນປທໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຄາມໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ກຣມເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑິກໍ ອຸກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ປຸນ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ປາປຍິໍສຸ. ເຕສໍ ອນ຺ຕເຣ ເອກາ ອຠິຣູປາ ກຸມາຣິກາ ເກຣາຏິກປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິເມ ອມ຺ເຫ ຄເຫຕ຺ວາ ທາສິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອເກນ ອຸປາເຍນ ປລາຍິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ສາ ‘‘ສາມິ, ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸກາມາມ຺ຫິ, ໂຖກໍ ປຏິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂຈເຣ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສນ຺ຕີ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕໍ ອສ຺ສເມ ຐເປຕ຺ວາ ຜລາຜລຕ຺ຖາຍ ຄຕກາເລ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມເຍ ຕໍ ອສ຺ສມໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ຕໍ ຕາປສກຸມາຣໍ ກາມຣຕິຍາ ປໂລເຠຕ຺ວາ ສີລມສ຺ສ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເຕ ອຣຎ຺ຎວາເສນ, ເອຫິ ຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວສິສ຺ສາມ, ຕຕ຺ຣ ຫິ ຣູປາທໂຍ ກາມຄຸຓາ ສຸລຠາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສປິ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ປິຕາ ຕາວ ເມ ອຣຎ຺ຎໂຕ ຜລາຜລໍ ອາຫຣິຕຸໍ ຄໂຕ, ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຸໂຠປິ ເອກໂຕວ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫ.

ສາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ຕຣຸຓທາຣໂກ ນ ກິຎ຺ຈິ ຊານາຕິ, ປິຕຣາ ປນສ຺ສ ມຫລ຺ລກກາເລ ປພ຺ພຊິເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ອິຘ ກິໍ ກໂຣສີ’ຕິ ມໍ ໂປເຖຕ຺ວາ ປາເທ ຄເຫຕ຺ວາ ກຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ຂິປິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອນາຄເຕເຍວ ປລາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ‘‘ອຫໍ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉາມິ, ຕ຺ວໍ ປຈ຺ຉາ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ມຄ຺ຄສຎ຺ຎໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໂທມນສ຺ໂສ ຍຖາ ປຸເຣ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕໍ ອກຕ຺ວາ ສສີສໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕປຓ຺ຓສາລາຍ ປຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ຜລາຜລໍ ອາທາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ປທວລຎ຺ຊໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ປທວລຎ຺ໂຊ, ‘‘ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມມ ສີລໍ ຠິນ຺ນໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ປຓ຺ຓສາລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຜລາຜລໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໐.

‘‘ນ ເຕ ກຏ຺ຐານິ ຠິນ຺ນານິ, ນ ເຕ ອຸທກມາຠຕໍ;

ອຄ຺ຄີປິ ເຕ ນ ຫາປິໂຕ, ກິໍ ນຸ ມນ຺ໂທວ ຌາຍສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຄ຺ຄີປິ ເຕ ນ ຫາປິໂຕຕິ ອຄ຺ຄິປິ ເຕ ນ ຊາລິໂຕ. ມນ຺ໂທວາຕິ ນິປ຺ປຎ຺ໂຎ ອນ຺ຘພາໂລ ວິຍ.

ໂສ ປິຕຸ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ປິຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຄາຣເວເນວ ອຣຎ຺ຎວາເສ ອນຸສ຺ສາຫໍ ປເວເທນ຺ໂຕ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໔໑.

‘‘ນ ອຸສ຺ສເຫ ວເນ ວຕ຺ຖຸໍ, ກສ຺ສປາມນ຺ຕຍາມິ ຕໍ;

ທຸກ຺ໂຂ ວາໂສ ອຣຎ຺ຎມ຺ຫິ, ຣຏ຺ຐໍ ອິຈ຺ຉາມິ ຄນ຺ຕເວ.

໔໒.

‘‘ຍຖາ ອຫໍ ອິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ຍສ຺ມິໍ ຊນປເທ ວສໍ;

ອາຈາຣໍ ພ຺ຣຫ຺ເມ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍໍ, ຕໍ ຘມ຺ມໍ ອນຸສາສ ມ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກສ຺ສປາມນ຺ຕຍາມິ ຕນ຺ຕິ ກສ຺ສປ ອາມນ຺ຕຍາມິ ຕໍ. ຄນ຺ຕເວຕິ ຄນ຺ຕຸໍ. ອາຈາຣນ຺ຕິ ຍສ຺ມິໍ ຊນປເທ ວສາມິ, ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ໂຕ ຍຖາ ອາຈາຣໍ ຊນປທຈາຣິຕ຺ຕໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍໍ ຊາເນຍ຺ຍໍ, ຕໍ ຘມ຺ມໍ ອນຸສາສ ໂອວທາຫີຕິ ວທຕິ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ສາຘຸ, ຕາຕ, ເທສຈາຣິຕ຺ຕໍ ເຕ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໔໓.

‘‘ສເຈ ອຣຎ຺ຎໍ ຫິຕ຺ວານ, ວນມູລຜລານິ ຈ;

ຣຏ຺ເຐ ໂຣຈຍເສ ວາສໍ, ຕໍ ຘມ຺ມໍ ນິສາເມຫິ ເມ.

໔໔.

‘‘ວິສໍ ມາ ປຏິເສວິຕ຺ໂຖ, ປປາຕໍ ປຣິວຊ຺ຊຍ;

ປງ຺ເກ ຈ ມາ ວິສີທິຕ຺ໂຖ, ຍຕ຺ໂຕ ຈາສີວິເສ ຈເຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ສເຈ ຣຏ຺ຐວາສໍ ໂຣເຈສິ, ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ ຊນປທຈາຣິຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ນິສາເມຫິ. ຍຕ຺ໂຕ ຈາສີວິເສຕິ ອາສີວິສສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຍຕ຺ໂຕ ປຏິຍຕ຺ໂຕ ຈເຣຍ຺ຍາສິ, ສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອາສີວິສໍ ປຣິວຊ຺ເຊຍ຺ຍາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕາປສກຸມາໂຣ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອຊານນ຺ໂຕ ປຸຈ຺ຉິ –

໔໕.

‘‘ກິໍ ນຸ ວິສໍ ປປາໂຕ ວາ, ປງ຺ໂກ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນໍ;

ກໍ ຕ຺ວໍ ອາສີວິສໍ ພ຺ຣູສິ, ຕໍ ເມ ອກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ.

ອິຕໂຣປິສ຺ສ ພ຺ຍາກາສິ –

໔໖.

‘‘ອາສໂວ ຕາຕ ໂລກສ຺ມິໍ, ສຸຣາ ນາມ ປວຸຈ຺ຈຕິ;

ມນຸຎ຺ໂຎ ສຸຣຠີ ວຄ຺ຄຸ, ສາທຸ ຂຸທ຺ທຣສູປໂມ;

ວິສໍ ຕທາຫຸ ອຣິຍາ ເສ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ນາຣທ.

໔໗.

‘‘ອິຕ຺ຖິໂຍ ຕາຕ ໂລກສ຺ມິໍ, ປມຕ຺ຕໍ ປມເຖນ຺ຕິ ຕາ;

ຫຣນ຺ຕິ ຍຸວິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕູລໍ ຠຏ຺ຐໍວ ມາລຸໂຕ;

ປປາໂຕ ເອໂສ ອກ຺ຂາໂຕ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ນາຣທ.

໔໘.

‘‘ລາໂຠ ສິໂລໂກ ສກ຺ກາໂຣ, ປູຊາ ປຣກຸເລສຸ ຈ;

ປງ຺ໂກ ເອໂສ ຈ ອກ຺ຂາໂຕ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ນາຣທ.

໔໙.

‘‘ສສຕ຺ຖາ ຕາຕ ຣາຊາໂນ, ອາວສນ຺ຕິ ມຫິໍ ອິມໍ;

ເຕ ຕາທິເສ ມນຸສ຺ສິນ຺ເທ, ມຫນ຺ເຕ ຕາຕ ນາຣທ.

໕໐.

‘‘ອິສ຺ສຣານໍ ອຘິປຕີນໍ, ນ ເຕສໍ ປາທໂຕ ຈເຣ;

ອາສີວິໂສຕິ ອກ຺ຂາໂຕ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ນາຣທ.

໕໑.

‘‘ຠຕ຺ຕຕ຺ໂຖ ຠຕ຺ຕກາເລ ຈ, ຍໍ ເຄຫມຸປສງ຺ກເມ;

ຍເທຕ຺ຖ ກຸສລໍ ຊຎ຺ຎາ, ຕຕ຺ຖ ຆາເສສນໍ ຈເຣ.

໕໒.

‘‘ປວິສິຕ຺ວາ ປຣກຸລໍ, ປານຕ຺ຖໍ ໂຠຊນາຍ ວາ;

ມິຕໍ ຂາເທ ມິຕໍ ຠຸຎ຺ເຊ, ນ ຈ ຣູເປ ມນໍ ກເຣ.

໕໓.

‘‘ໂຄຏ຺ຐໍ ມຊ຺ຊໍ ກິຣາຏຎ຺ຈ, ສຠາ ນິກິຣຓານິ ຈ;

ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ເຊຫິ, ຍານີວ ວິສມໍ ປຖ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາສໂວຕິ ປຸປ຺ຜາສວາທິ. ວິສໍ ຕທາຫູຕິ ຕໍ ອາສວສງ຺ຂາຕໍ ສຸຣໍ ອຣິຍາ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ວິສ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ປມຕ຺ຕນ຺ຕິ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິໍ. ຕູລໍ ຠຏ຺ຐໍວາຕິ ຣຸກ຺ຂາ ຠສ຺ສິຕ຺ວາ ປຕິຕຕູລໍ ວິຍ. ອກ຺ຂາໂຕຕິ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ກຖິໂຕ. ສິໂລໂກຕິ ກິຕ຺ຕິວຓ຺ໂຓ. ສກ຺ກາໂຣຕິ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມາທິ. ປູຊາຕິ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູຊາ. ປງ຺ໂກຕິ ເອສ ໂອສີທາປນຏ຺ເຐນ ‘‘ປງ຺ໂກ’’ຕິ ອກ຺ຂາໂຕ. ມຫນ຺ເຕຕິ ມຫນ຺ຕຠາວປ຺ປຕ຺ເຕ. ນ ເຕສໍ ປາທໂຕ ຈເຣຕິ ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ນ ຈເຣ, ຣາຊກຸລູປໂກ ນ ຠເວຍ຺ຍາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣາຊາໂນ ຫິ ອາສີວິສາ ວິຍ ມຸຫຸຕ຺ເຕເນວ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາເປນ຺ຕິ. ອປິຈ ອນ຺ເຕປຸຣປ຺ປເວສເນ ວຸຕ຺ຕາທີນວວເສນເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຠຕ຺ຕຕ຺ໂຖຕິ ຠຕ຺ເຕນ ອຕ຺ຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ. ຍເທຕ຺ຖ ກຸສລນ຺ຕິ ຍໍ ເຕສຸ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ເພສຸ ເຄເຫສຸ ກຸສລໍ ອນວຊ຺ຊໍ ປຎ຺ຈອໂຄຈຣຣຫິຕໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ, ຕຕ຺ຖ ຆາເສສນໍ ຈເຣຍ຺ຍາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຈ ຣູເປ ມນໍ ກເຣຕິ ປຣກຸເລ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຫຸຕ຺ວາ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕປິ ຕຕ຺ຖ ອິຕ຺ຖິຣູເປ ມນໍ ມາ ກເຣຍ຺ຍາສິ, ມາ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖິຣູເປ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາສີຕິ ວທຕິ. ໂຄຏ຺ຐໍ ມຊ຺ຊໍ ກິຣາຏນ຺ຕິ ອຍໍ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ປາໂຐ, ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ໂຄຏ຺ຐໍ ມຊ຺ຊໍ ກິຣາສຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ໂຄຏ຺ຐນ຺ຕິ ຄຸນ຺ນໍ ຐິຕຏ຺ຐານໍ. ມຊ຺ຊນ຺ຕິ ປານາຄາຣໍ. ກິຣາສນ຺ຕິ ຘຸຕ຺ຕເກຣາຏິກຊນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຠາ ນິກິຣຓານິ ຈາຕິ ສຠາໂຍ ຈ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓານໍ ນິກິຣຓຏ຺ຐານານິ ຈ. ອາຣກາຕິ ເອຕານິ ສພ຺ພານິ ທູຣໂຕ ປຣິວຊ຺ເຊຍ຺ຍາສິ. ຍານີວາຕິ ສປ຺ປິເຕລຍາເນນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິສມໍ ມຄ຺ຄໍ ວິຍ.

ມາຓໂວ ປິຕຸ ກເຖນ຺ຕສ຺ເສວ ສຕິໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ອລໍ ເມ ມນຸສ຺ສປເຖນາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ເມຕ຺ຕາທິຠາວນໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ໂສ ຕສ຺ໂສວາເທ ຐຕ຺ວາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ຌານາຠິຎ຺ຎາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ອຸໂຠປິ ປິຕາປຸຕ຺ຕາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌານາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສາ ກຸມາຣິກາ ອຍໍ ກຸມາຣິກາ ອໂຫສິ, ຕາປສກຸມາໂຣ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ, ປິຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຈູຬນາຣທຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໔໗໘] ໕. ທູຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ທູເຕ ເຕ ພ຺ຣຫ຺ເມ ປາເຫສິນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຎາປສໍສນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ປສ຺ສຖ, ອາວຸໂສ, ທສພລສ຺ສ ອຸປາຍໂກສລ຺ລໍ, ນນ຺ທສ຺ສ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຈ຺ຉຣາຄຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ຈູຬປນ຺ຖກສ຺ສ ປິໂລຕິກໍ ທຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປທຸມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ເອວໍ ນານາອຸປາເຍຫິ ສຕ຺ເຕ ວິເນຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອິທາເນວ ‘ອິມິນາ ອິທໍ ໂຫຕີ’ຕິ ອຸປາຍກຸສໂລ, ປຸພ຺ເພປິ ອຸປາຍກຸສໂລເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ຊນປໂທ ອຫິຣຎ຺ໂຎ ອໂຫສິ. ໂສ ຫິ ຊນປທໍ ປີເຬຕ຺ວາ ຘນເມວ ສໍກຑ຺ຒິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຄາເມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປຈ຺ຉາ ຘມ຺ເມນ ຠິກ຺ຂໍ ຈຣິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍຘນໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສິປ຺ປໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐິຕສິປ຺ໂປ ອນຸໂຍຄໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ອາຈຣິຍ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຘນໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ຊນປເທ ຈຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ນິກ຺ເຂ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ອາຈຣິຍສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຄງ຺ຄໍ ໂອຕຣິຕຸໍ ນາວໍ ອຠິຣຸຫິ. ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ນາວາຍ ວິປຣິວຕ຺ຕມານາຍ ຕໍ ສຸວຓ຺ຓໍ ອຸທເກ ປຕິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ທຸລ຺ລຠໍ ຫິຣຎ຺ຎໍ, ຊນປເທ ປຸນ ອາຈຣິຍຘເນ ປຣິເຍສິຍມາເນ ປປຎ຺ໂຈ ຠວິສ຺ສຕິ, ຍໍນູນາຫໍ ຄງ຺ຄາຕີເຣເຍວ ນິຣາຫາໂຣ ນິສີເທຍ຺ຍໍ, ຕສ຺ສ ເມ ນິສິນ຺ນຠາວໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຣາຊາ ຊານິສ຺ສຕິ, ຕໂຕ ອມຈ຺ເຈ ເປເສສ຺ສຕິ, ອຫໍ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ນ ມນ຺ເຕສ຺ສາມິ, ຕໂຕ ຣາຊາ ສຍໍ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອາຈຣິຍຘນໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ອຸຕ຺ຕຣິສາຏກໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຍຎ຺ຎສຸຕ຺ຕໍ ພຫິ ຐເປຕ຺ວາ ຣຊຕປຏ຺ຏວຓ຺ເຓ ວາລຸກຕເລ ສຸວຓ຺ຓປຏິມາ ວິຍ ນິສີທິ. ຕໍ ນິຣາຫາຣໍ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ມຫາຊໂນ ‘‘ກສ຺ມາ ນິສິນ຺ໂນສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ, ກສ຺ສຈິ ນ ກເຖສິ. ປຸນທິວເສ ທ຺ວາຣຄາມວາສິໂນ ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ, ເຕສມ຺ປິ ນ ກເຖສິ. ເຕ ຕສ຺ສ ກິລມຖໍ ທິສ຺ວາ ປຣິເທວນ຺ຕາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ຕຕິຍທິວເສ ນຄຣວາສິໂນ ອາຄມິໍສຸ, ຈຕຸຕ຺ຖທິວເສ ນຄຣໂຕ ອິສ຺ສຣຊນາ, ປຎ຺ຈມທິວເສ ຣາຊປຸຣິສາ. ຉຏ຺ຐທິວເສ ຣາຊາ ອມຈ຺ເຈ ເປເສສິ, ເຕຫິປິ ສທ຺ຘິໍ ນ ກເຖສິ. ສຕ຺ຕມທິວເສ ຣາຊາ ຠຍຏ຺ຏິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໕໔.

‘‘ທູເຕ ເຕ ພ຺ຣຫ຺ເມ ປາເຫສິໍ, ຄງ຺ຄາຕີຣສ຺ມິ ຌາຍໂຕ;

ເຕສໍ ປຸຏ຺ໂຐ ນ ພ຺ຍາກາສິ, ທຸກ຺ຂໍ ຄຸຍ຺ຫມຕໍ ນຸ ເຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂໍ ຄຸຍ຺ຫມຕໍ ນຸ ເຕຕິ ກິໍ ນຸ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍໍ ຕວ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕໍ ເຕ ຄຸຍ຺ຫເມວ ມຕໍ, ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ທຸກ຺ຂໍ ນາມ ຫຣິຕຸໍ ສມຕ຺ຖສ຺ເສວ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ນ ອຎ຺ຎສ຺ສາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໕໕.

‘‘ສເຈ ເຕ ທຸກ຺ຂມຸປ຺ປຊ຺ເຊ, ກາສີນໍ ຣຏ຺ຐວຑ຺ຒນ;

ມາ ໂຂ ນໍ ຕສ຺ສ ອກ຺ຂາຫິ, ໂຍ ຕໍ ທຸກ຺ຂາ ນ ໂມຈເຍ.

໕໖.

‘‘ໂຍ ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂຊາຕສ຺ສ, ເອກງ຺ຄມປິ ຠາຄໂສ;

ວິປ຺ປໂມເຈຍ຺ຍ ຘມ຺ເມນ, ກາມໍ ຕສ຺ສ ປເວທຍ.

໕໗.

‘‘ສຸວິຊານໍ ສິງ຺ຄາລານໍ, ສກຸຓານຎ຺ຈ ວສ຺ສິຕໍ;

ມນຸສ຺ສວສ຺ສິຕໍ ຣາຊ, ທຸພ຺ພິຊານຕຣໍ ຕໂຕ.

໕໘.

‘‘ອປິ ເຈ ມຎ຺ຎຕີ ໂປໂສ, ຎາຕິ ມິຕ຺ໂຕ ສຂາຕິ ວາ;

ໂຍ ປຸພ຺ເພ ສຸມໂນ ຫຸຕ຺ວາ, ປຈ຺ຉາ ສມ຺ປຊ຺ຊເຕ ທິໂສ.

໕໙.

‘‘ໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ຂມນານຸປຸຏ຺ໂຐ, ປເວທເຍ ຊນ຺ຕຸ ອກາລຣູເປ;

ອານນ຺ທິໂນ ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ມິຕ຺ຕາ, ຫິເຕສິໂນ ຕສ຺ສ ທຸຂີ ຠວນ຺ຕິ.

໖໐.

‘‘ກາລຎ຺ຈ ຎຕ຺ວານ ຕຖາວິຘສ຺ສ, ເມຘາວິນໍ ເອກມນໍ ວິທິຕ຺ວາ;

ອກ຺ເຂຍ຺ຍ ຕິພ຺ພານິ ປຣສ຺ສ ຘີໂຣ, ສຓ຺ຫໍ ຄິຣໍ ອຕ຺ຖວຕິໍ ປມຸຎ຺ເຈ.

໖໑.

‘‘ສເຈ ຈ ຊຎ຺ຎາ ອວິສຍ຺ຫມຕ຺ຕໂນ, ນ ເຕ ຫິ ມຍ຺ຫໍ ສຸຂາຄມາຍ;

ເອໂກວ ຕິພ຺ພານິ ສເຫຍ຺ຍ ຘີໂຣ, ສຈ຺ຈໍ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປມເປກ຺ຂມາໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຕິ ສເຈ ຕວ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ມາ ອກ຺ຂາຫີຕິ ມາ ກເຖຫິ. ທຸພ຺ພິຊານຕຣໍ ຕໂຕຕິ ຕໂຕ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕວສ຺ສິຕໂຕປິ ທຸພ຺ພິຊານຕຣໍ, ຕສ຺ມາ ຕຖໂຕ ອຊານິຕ຺ວາ ຫຣິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ຂໍ ນ ກເຖຕພ຺ພເມວາຕິ. ອປິ ເຈຕິ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາວ. ອນານຸປຸຏ຺ໂຐຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຸຏ຺ໂຐ. ປເວທເຍຕິ ກເຖຕິ. ອກາລຣູເປຕິ ອກາເລ. ກາລນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຍ຺ຫສ຺ສ ກຖນກາລໍ. ຕຖາວິຘສ຺ສາຕິ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິສໍ ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິໍ ເອກມນໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕຖາວິຘສ຺ສ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ. ຕິພ຺ພານີຕິ ທຸກ຺ຂານິ.

ສເຈຕິ ຍທິ ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ຂໍ ອວິສຍ຺ຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປເຣສໍ ວາ ປຸຣິສກາເຣນ ອເຕກິຈ຺ຉໍ ຊາເນຍ຺ຍ. ເຕ ຫີຕິ ເຕ ເອວ ໂລກປເວຓິກາ, ອຏ຺ຐໂລກຘມ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອຖ ອຍໍ ໂລກປເວຓີ ນ ມຍ຺ຫໍ ເອວ ສຸຂາຄມາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ອຏ຺ຐຫິ ໂລກຘມ຺ເມຫິ ປຣິມຸຕ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ສຸຂເມວ ປຕ຺ເຖນ຺ເຕນ ປຣສ຺ສ ທຸກ຺ຂາໂຣປນໍ ນາມ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ເນຕໍ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປສມ຺ປນ຺ເນນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອຕ຺ຖິ ຈ ເມ ຫິຣີ ໂອຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ສຈ຺ຈໍ ສໍວິຊ຺ຊມານໍ ອຕ຺ຕນິ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ອເປກ຺ຂມາໂນວ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາ ເອໂກວ ຕິພ຺ພານິ ສເຫຍ຺ຍ ຘີໂຣຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕຫິ ຄາຖາຫິ ຣຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຈຣິຍຘນສ຺ສ ປຣິເຍສິຕຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໖໒.

‘‘ອຫໍ ຣຏ຺ເຐ ວິຈຣນ຺ໂຕ, ນິຄເມ ຣາຊຘານິໂຍ;

ຠິກ຺ຂມາໂນ ມຫາຣາຊ, ອາຈຣິຍສ຺ສ ຘນຕ຺ຖິໂກ.

໖໓.

‘‘ຄຫປຕີ ຣາຊປຸຣິເສ, ມຫາສາເລ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ;

ອລຕ຺ຖໍ ສຕ຺ຕ ນິກ຺ຂານິ, ສຸວຓ຺ຓສ຺ສ ຊນາຘິປ;

ເຕ ເມ ນຏ຺ຐາ ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ມາ ໂສຈາມຫໍ ຠຸສໍ.

໖໔.

‘‘ປຸຣິສາ ເຕ ມຫາຣາຊ, ມນສານຸວິຈິນ຺ຕິຕາ;

ນາລໍ ທຸກ຺ຂາ ປໂມເຈຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ນ ພ຺ຍາຫຣິໍ.

໖໕.

‘‘ຕ຺ວຎ຺ຈ ໂຂ ເມ ມຫາຣາຊ, ມນສານຸວິຈິນ຺ຕິໂຕ;

ອລໍ ທຸກ຺ຂາ ປໂມເຈຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ຕຸຍ຺ຫໍ ປເວທຍິ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂມາໂນຕິ ເອເຕ ຄຫປຕິອາທໂຍ ຍາຈມາໂນ. ເຕ ເມຕິ ເຕ ສຕ຺ຕ ນິກ຺ຂາ ມມ ຄງ຺ຄໍ ຕຣນ຺ຕສ຺ສ ນຏ຺ຐາ, ຄງ຺ຄາຍໍ ປຕິຕາ. ປຸຣິສາ ເຕຕິ ມຫາຣາຊ, ຕວ ທູຕປຸຣິສາ. ອນຸວິຈິນ຺ຕິຕາຕິ ‘‘ນາລໍ ອິເມ ມໍ ທຸກ຺ຂາ ໂມເຈຕຸ’’ນ຺ຕິ ມຍາ ຎາຕາ. ຕສ຺ມາຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ເຕສໍ ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ຂໍ ນາຈິກ຺ຂິໍ. ປເວທຍິນ຺ຕິ ກເຖສິໍ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຫໍ ເຕ ອາຈຣິຍຘນໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ທ຺ວິຄຸຓຘນມທາສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໖໖.

‘‘ຕສ຺ສາທາສິ ປສນ຺ນຕ຺ໂຕ, ກາສີນໍ ຣຏ຺ຐວຑ຺ຒໂນ;

ຊາຕຣູປມເຍ ນິກ຺ເຂ, ສຸວຓ຺ຓສ຺ສ ຈຕຸທ຺ທສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຊາຕຣູປມເຍຕິ ເຕ ສຸວຓ຺ຓສ຺ສ ຈຕຸທ຺ທສ ນິກ຺ເຂ ຊາຕຣູປມເຍເຍວ ອທາສິ, ນ ຍສ຺ສ ວາ ຕສ຺ສ ວາ ສຸວຓ຺ຓສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ຘນໍ ທຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຣາຊາປິ ຕສ຺ໂສວາເທ ຐິໂຕ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄຕາ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ຕຖາຄໂຕ ອຸປາຍກຸສໂລເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ອາຈຣິໂຍ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓໂວ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ທູຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໔໗໙] ໖. ກາລິງ຺ຄໂພຘິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຣາຊາ ກາລິງ຺ໂຄ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ກຕໍ ມຫາໂພຘິປູຊໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເວເນຍ຺ຍສງ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ຫິ ຕຖາຄເຕ ຊນປທຈາຣິກໍ ປກ຺ກນ຺ເຕ ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ຄນ຺ຘມາລາທິຫຕ຺ຖາ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ປູຊນີຍຏ຺ຐານໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິທ຺ວາເຣ ປາເຕຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕ ອຸຬາຣປາໂມຊ຺ຊາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເຊຕວນໍ ອາຄຕກາເລ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ວິຫາໂຣ ຕຖາຄເຕ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກນ຺ເຕ ນິປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ມນຸສ຺ສານໍ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູຊນີຍຏ຺ຐານໍ ນ ໂຫຕິ, ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອິມມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ປູຊນີຍຏ຺ຐານສ຺ສ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຠາວໍ ຊານາຖາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕຖາຄຕໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກຕິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຈຕິຍານີ’’ຕິ? ‘‘ຕີຓິ ອານນ຺ທາ’’ຕິ. ‘‘ກຕມານິ, ຠນ຺ເຕ, ຕີຓີ’’ຕິ? ‘‘ສາຣີຣິກໍ ປາຣິໂຠຄິກໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສກ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສກ຺ກາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫສຸ ຘຣນ຺ເຕສຸເຍວ ເຈຕິຍໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອານນ຺ທ, ສາຣີຣິກໍ ນ ສກ຺ກາ ກາຕຸໍ. ຕຎ຺ຫິ ພຸທ຺ຘານໍ ປຣິນິພ຺ພານກາເລ ໂຫຕິ, ອຸທ຺ທິສ຺ສກໍ ອວຕ຺ຖຸກໍ ມມາຍນມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ພຸທ຺ເຘຫິ ປຣິຠຸຕ຺ໂຕ ມຫາໂພຘິຣຸກ຺ໂຂ ພຸທ຺ເຘສຸ ຘຣນ຺ເຕສຸປິ ເຈຕິຍເມວາ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫສຸ ປກ຺ກນ຺ເຕສຸ ເຊຕວນວິຫາໂຣ ອປ຺ປຏິສຣໂຓ ໂຫຕິ, ມຫາຊໂນ ປູຊນີຍຏ຺ຐານໍ ນ ລຠຕິ, ມຫາໂພຘິໂຕ ພີຊໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເຊຕວນທ຺ວາເຣ ໂຣເປສ຺ສາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ອານນ຺ທ, ໂຣເປຫິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ເຊຕວເນ ມມ ນິພທ຺ຘວາໂສ ວິຍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ເຖໂຣ ໂກສລນຣິນ຺ທສ຺ສ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ວິສາຂາທີນຎ຺ຈ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ເຊຕວນທ຺ວາເຣ ໂພຘິໂຣປນຏ຺ຐາເນ ອາວາຏໍ ຂຓາເປຕ຺ວາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣໍ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ເຊຕວນທ຺ວາເຣ ໂພຘິໍ ໂຣເປສ຺ສາມິ, ມຫາໂພຘິໂຕ ເມ ໂພຘິປກ຺ກໍ ອາຫຣຖາ’’ຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອາກາເສນ ໂພຘິມຓ຺ຑໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວຓ຺ຏາ ປຣິຄລນ຺ຕໍ ປກ຺ກໍ ຠູມິໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕເມວ ຈີວເຣນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອທາສິ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ອຊ຺ຊ ໂພຘິໍ ໂຣເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂກສລຣາຊາທີນໍ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ສພ຺ພູປກຣຓານິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອາຄມິ, ຕຖາ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ວິສາຂາ ຈ ອຎ຺ໂຎ ຈ ສທ຺ໂຘ ຊໂນ. ເຖໂຣ ມຫາໂພຘິໂຣປນຏ຺ຐາເນ ມຫນ຺ຕໍ ສຸວຓ຺ຓກຏາຫໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ຉິທ຺ທໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກລລສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ໂພຘິປກ຺ກໍ ໂຣເປຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອທາສິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ຣຊ຺ຊໍ ນາມ ນ ສພ຺ພກາລໍ ອມ຺ຫາກໍ ຫຕ຺ເຖ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອິທໍ ມຍາ ອນາຖປິຓ຺ຑິເກນ ໂຣປາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ໂພຘິປກ຺ກໍ ມຫາເສຏ຺ຐິສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐເປສິ. ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຄນ຺ຘກລລໍ ວິຍູຫິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປາເຕສິ. ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ມຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕເຍວ ສພ຺ເພສໍ ປສ຺ສນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ນງ຺ຄລສີສປ຺ປມາໂຓ ໂພຘິຂນ຺ໂຘ ປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພໂຘ ອຸຏ຺ຐຫິ, ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ອຸທ຺ຘຎ຺ຈາຕິ ປຎ຺ຈ ມຫາສາຂາ ປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖາວ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ອິຕິ ໂສ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ວນປ຺ປຕິເຊຏ຺ຐໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາ ອຏ຺ຐາຣສມຕ຺ເຕ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕຆເຏ ຄນ຺ໂຘທເກນ ປູເຣຕ຺ວາ ນີລຸປ຺ປລຫຕ຺ຖກາທິປຏິມຓ຺ຑິເຕ ມຫາໂພຘິໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸຓ຺ຓຆເຏ ປຏິປາຏິຍາ ຐເປສິ, ສຕ຺ຕຣຕນມຍໍ ເວທິກໍ ກາເຣສິ, ສຸວຓ຺ຓມິສ຺ສກໍ ວາລຸກໍ ໂອກິຣິ, ປາກາຣປຣິກ຺ເຂປໍ ກາເຣສິ, ສຕ຺ຕຣຕນມຍໍ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກໍ ກາເຣສິ, ສກ຺ກາໂຣ ມຫາ ອໂຫສິ.

ເຖໂຣ ຕຖາຄຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ມຫາໂພຘິມູເລ ສມາປນ຺ນສມາປຕ຺ຕິໍ ມຍາ ໂຣປິຕໂພຘິມູເລ ນິສີທິຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ຫິຕຕ຺ຖາຍ ສມາປຊ຺ຊຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອານນ຺ທ, ກິໍ ກເຖສິ, ມຍິ ມຫາໂພຘິມູເລ ສມາປນ຺ນສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນ ອຎ຺ໂຎ ປເທໂສ ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຫາຊນສ຺ສ ຫິຕຕ຺ຖາຍ ອິມສ຺ສ ຠູມິປ຺ປເທສສ຺ສ ຘຸວນິຍາເມນ ສມາປຕ຺ຕິສຸເຂນ ຕໍ ໂພຘິມູລໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ເອກຣຕ຺ຕິໍ ສມາປຕ຺ຕິສຸເຂນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ. ເຖໂຣ ໂກສລຣາຊາທີນໍ ກເຖຕ຺ວາ ໂພຘິມຫໍ ນາມ ກາເຣສິ. ໂສປິ ໂຂ ໂພຘິຣຸກ຺ໂຂ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ໂຣປິຕຕ຺ຕາ ອານນ຺ທໂພຘິເຍວາຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ຕທາ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຘຣນ຺ເຕເຍວ ຕຖາຄເຕ ໂພຘິໍ ໂຣເປຕ຺ວາ ມຫາປູຊໍ ກາເຣສິ, ອໂຫ ມຫາຄຸໂຓ ເຖໂຣ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ອານນ຺ໂທ ສປຣິວາເຣສຸ ຈຕູສຸ ມຫາທີເປສຸ ມນຸສ຺ເສ ຄເຫຕ຺ວາ ພຫຸຄນ຺ຘມາລາທີນິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມຫາໂພຘິມຓ຺ເຑ ໂພຘິມຫໍ ກາເຣສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ກລິງ຺ຄຣຏ຺ເຐ ທນ຺ຕປຸຣນຄເຣ ກາລິງ຺ໂຄ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕສ຺ສ ມຫາກາລິງ຺ໂຄ, ຈູຬກາລິງ຺ໂຄຕິ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ເນມິຕ຺ຕກາ ‘‘ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສ຺ສຕິ, ກນິຏ຺ໂຐ ປນ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣິສ຺ສຕິ, ປຸຕ຺ໂຕ ປນສ຺ສ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ພ຺ຍາກຣິໍສຸ. ອປຣຠາເຄ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣາຊາ ອໂຫສິ, ກນິຏ຺ໂຐ ປນ ອຸປຣາຊາ. ໂສ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ກິຣ ເມ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ມານໍ ອກາສິ. ຣາຊາ ອສຫນ຺ໂຕ ‘‘ຈູຬກາລິງ຺ຄໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ເອກໍ ອຕ຺ຖຈຣກໍ ອາຓາເປສິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກຸມາຣ, ຣາຊາ ຕໍ ຄຓ຺ຫາເປຕຸກາໂມ, ຕວ ຊີວິຕໍ ຣກ຺ຂາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ລຎ຺ຊນມຸທ຺ທິກຎ຺ຈ ສຸຂຸມກມ຺ພລຎ຺ຈ ຂຄ຺ຄຎ຺ຈາຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ອຕ຺ຖຈຣກາມຈ຺ຈສ຺ສ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ສຎ຺ຎາຍ ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຣຊ຺ຊໍ ທເທຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣມຓີເຍ ຠູມິຠາເຄ ອສ຺ສມໍ ກຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ນທີຕີເຣ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ.

ມທ຺ທຣຏ຺ເຐປິ ສາຄລນຄເຣ ມທ຺ທຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສີ ຘີຕຣໍ ວິຊາຍິ. ຕໍ ເນມິຕ຺ຕກາ ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂໍ ຈຣິຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສ຺ສຕິ, ປຸຕ຺ໂຕ ປນສ຺ສາ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ພ຺ຍາກຣິໍສຸ. ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ຣາຊາໂນ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສາຄລນຄຣໍ ຣຸນ຺ຘິໍສຸ. ມທ຺ທຣາຊາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສຈາຫໍ ອິມໍ ເອກສ຺ສ ທສ຺ສາມິ, ເສສຣາຊາໂນ ກຸຊ຺ຌິສ຺ສນ຺ຕິ, ມມ ຘີຕຣໍ ຣກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຘີຕຣຎ຺ຈ ຠຣິຍຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎາຕກເວເສນ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຈູຬກາລິງ຺ຄກຸມາຣສ຺ສ ອສ຺ສມປທໂຕ ອຸປຣິຠາເຄ ອສ຺ສມໍ ກຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸຎ຺ຉາຈຣິຍາຍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ປຏິວສຕິ. ມາຕາປິຕໂຣ ‘‘ຘີຕຣໍ ຣກ຺ຂິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕໍ ອສ຺ສມປເທ ກຕ຺ວາ ຜລາຜລຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສາ ເຕສໍ ຄຕກາເລ ນານາປຸປ຺ຜານິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜຈຸມ຺ພຏກໍ ກຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ຐປິຕໂສປານປນ຺ຕິ ວິຍ ຊາໂຕ ເອໂກ ສຸປຸປ຺ຜິໂຕ ອມ຺ພຣຸກ຺ໂຂ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ກີຬິຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜຈຸມ຺ພຏກໍ ອຸທເກ ຂິປິ. ຕໍ ເອກທິວສໍ ຄງ຺ຄາຍໍ ນ຺ຫາຍນ຺ຕສ຺ສ ຈູຬກາລິງ຺ຄກຸມາຣສ຺ສ ສີເສ ລຄ຺ຄິ. ໂສ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ເອກາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ກຕໍ, ໂນ ຈ ໂຂ ມຫລ຺ລິກາຍ, ຕຣຸຓກຸມາຣິກາຍ ກຕກມ຺ມໍ, ວີມໍສິສ຺ສາມິ ຕາວ ນ’’ນ຺ຕິ ກິເລສວເສນ ອຸປຣິຄງ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອມ຺ພຣຸກ຺ເຂ ນິສີທິຕ຺ວາ ມຘຸເຣນ ສເຣນ ຄາຍນ຺ຕິຍາ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ກາ ນາມ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ມນຸສ຺ສິຕ຺ຖີຫມສ຺ມິ ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ໂອຕຣາຫີ’’ຕິ. ‘‘ນ ສກ຺ກາ ສາມິ, ອຫໍ ຂຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ. ‘‘ຠທ຺ເທ, ອຫມ຺ປິ ຂຕ຺ຕິໂຍເຍວ, ໂອຕຣາຫີ’’ຕິ. ສາມິ, ນ ວຈນມຕ຺ເຕເນວ ຂຕ຺ຕິໂຍ ໂຫຕິ, ຍທິສິ ຂຕ຺ຕິໂຍ, ຂຕ຺ຕິຍມາຍໍ ກເຖຫີ’’ຕິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຂຕ຺ຕິຍມາຍໍ ກຖຍິໍສຸ. ຣາຊຘີຕາ ໂອຕຣິ.

ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອຊ຺ຌາຈາຣໍ ຈຣິໍສຸ. ສາ ມາຕາປິຕູສຸ ອາຄເຕສຸ ຕສ຺ສ ກາລິງ຺ຄຣາຊປຸຕ຺ຕຠາວຎ຺ເຈວ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ຐກາຣຓຎ຺ຈ ວິຕ຺ຖາເຣນ ເຕສໍ ກເຖສິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕໍ ຕສ຺ສ ອທໍສຸ. ເຕສໍ ປິຍສໍວາເສນ ວສນ຺ຕານໍ ຣາຊຘີຕາ ຄພ຺ຠໍ ລຠິຕ຺ວາ ທສມາສຈ຺ຈເຍນ ຘຎ຺ຎປຸຎ຺ຎລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ, ‘‘ກາລິງ຺ໂຄ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ປິຕຸ ເຈວ ອຍ຺ຍກສ຺ສ ຈ ສນ຺ຕິເກ ສພ຺ພສິປ຺ປານໍ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ປາປຸຓິ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ນກ຺ຂຕ຺ຕໂຍຄວເສນ ຠາຕຸ ມຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ມາ ຕ຺ວໍ ອຣຎ຺ເຎ ວສ, ເປຕ຺ເຕຍ຺ໂຍ ເຕ ມຫາກາລິງ຺ໂຄ ກາລກໂຕ, ຕ຺ວໍ ທນ຺ຕປຸຣນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸລສນ຺ຕກໍ ສກລຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາ ອານີຕໍ ມຸທ຺ທິກຎ຺ຈ ກມ຺ພລຎ຺ຈ ຂຄ຺ຄຎ຺ຈ ທຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ທນ຺ຕປຸຣນຄເຣ ອສຸກວີຖິຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ອຕ຺ຖຈຣໂກ ອມຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ເຄເຫ ສຍນມຊ຺ເຌ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອິມານິ ຕີຓິ ຣຕນານິ ຕສ຺ສ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ມມ ປຸຕ຺ຕຠາວໍ ອາຈິກ຺ຂ, ໂສ ຕໍ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາເປສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ໂສ ມາຕາປິຕໂຣ ຈ ອຍ຺ຍກາຍ຺ຍິເກ ຈ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຎມຫິທ຺ຘິຍາ ອາກາເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອມຈ຺ຈສ຺ສ ສຍນປິຏ຺ເຐເຍວ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ‘‘ໂກສິ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ຈູຬກາລິງ຺ຄສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕານິ ຣຕນານິ ທສ຺ເສສິ. ອມຈ຺ໂຈ ຣາຊປຣິສາຍ ອາໂຣເຈສິ. ອມຈ຺ຈາ ນຄຣໍ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາປຍິໍສຸ.

ອຖສ຺ສ ກາລິງ຺ຄຠາຣທ຺ວາໂຊ ນາມ ປຸໂຣຫິໂຕ ຕສ຺ສ ທສ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິວຕ຺ຕານິ ອາຈິກ຺ຂິ. ໂສ ຕໍ ວຕ຺ຕໍ ປູເຣສິ. ອຖສ຺ສ ປນ຺ນຣສອຸໂປສຖທິວເສ ຈກ຺ກທຫໂຕ ຈກ຺ກຣຕນໍ, ອຸໂປສຖກຸລໂຕ ຫຕ຺ຖິຣຕນໍ, ວລາຫກກຸລໂຕ ອສ຺ສຣຕນໍ, ເວປຸລ຺ລປພ຺ພຕໂຕ ມຓິຣຕນໍ ອາຄມິ, ອິຕ຺ຖິຣຕນຄຫປຕິຣຕນປຣິຓາຍກຣຕນານິ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ. ໂສ ສກລຈກ຺ກວາຬຄພ຺ເຠ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ເອກທິວສຎ຺ຈ ຉຕ຺ຕິໍສໂຍຊນາຍ ປຣິສາຍ ປຣິວຸໂຕ ສພ຺ພເສຕໍ ເກລາສກູຏປຏິຠາຄໍ ຫຕ຺ຖິໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ມຫນ຺ເຕນ ສິຣິວິລາເສນ ມາຕາປິຕູນໍ ສນ຺ຕິກໍ ປາຍາສິ. ອຖສ຺ສ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ຊຍປລ຺ລງ຺ກສ຺ສ ປຖວີນາຠິຠູຕສ຺ສ ມຫາໂພຘິມຓ຺ຑສ຺ສ ອຸປຣິຠາເຄ ນາໂຄ ຄນ຺ຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ຣາຊາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ໂຈເທສິ, ໂສ ນາສກ຺ຂິເຍວ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໗.

‘‘ຣາຊາ ກາລິງ຺ໂຄ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິ, ຘມ຺ເມນ ປຖວິມນຸສາສໍ;

ອຄມາ ໂພຘິສມີປໍ, ນາເຄນ ມຫານຸຠາເວນາ’’ຕິ.

ອຖ ຣຎ຺ໂຎ ປຸໂຣຫິໂຕ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ອາກາເສ ອາວຣຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ຣາຊາ ຫຕ຺ຖິໍ ເປເສຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ວີມໍສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາກາສໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍເຍວ ຊຍປລ຺ລງ຺ກໍ ປຖວີນາຠິມຓ຺ຑລຠູຕໍ ຠູມິຠາຄໍ ປສ຺ສິ. ຕທາ ກິຣ ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐຣາຊກຣີສມຕ຺ເຕ ຐາເນ ເກສມສ຺ສຸມຕ຺ຕມ຺ປິ ຕິຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຣຊຕປຏ຺ຏວຓ຺ຓວາລຸກາ ວິປ຺ປກິຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕິ, ສມນ຺ຕາ ຕິຓລຕາວນປ຺ປຕິໂຍ ໂພຘິມຓ຺ຑໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ອາວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ໂພຘິມຓ຺ຑາຠິມຸຂາວ ອຏ຺ຐໍສຸ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕໍ ຠູມິຠາຄໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອິທຎ຺ຫິ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ສພ຺ພກິເລສວິທ຺ຘໍສນຏ຺ຐານໍ, ອິມສ຺ສ ອຸປຣິຠາເຄ ສກ຺ກາທີຫິປິ ນ ສກ຺ກາ ຄນ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ກາລິງ຺ຄຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິມຓ຺ຑສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ‘‘ໂອຕຣາ’’ຕິ ອາຫ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ –

໖໘.

‘‘ກາລິງ຺ໂຄ ຠາຣທ຺ວາໂຊ ຈ, ຣາຊານໍ ກາລິງ຺ຄໍ ສມຓໂກລຎ຺ຎໍ;

ຈກ຺ກໍ ວຕ຺ຕຍໂຕ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ, ປຎ຺ຊລີ ອິທມໂວຈ.

໖໙.

‘‘ປຈ຺ໂຈໂຣຫ ມຫາຣາຊ, ຠູມິຠາໂຄ ຍຖາ ສມຓຸຄ຺ຄໂຕ;

ອິຘ ອນຘິວຣາ ພຸທ຺ຘາ, ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘາ ວິໂຣຈນ຺ຕິ.

໗໐.

‘‘ປທກ຺ຂິຓໂຕ ອາວຏ຺ຏາ, ຕິຓລຕາ ອສ຺ມິໍ ຠູມິຠາຄສ຺ມິໍ;

ປຖວິຍາ ນາຠິຍໍ ມຓ຺ໂຑ, ອິຕິ ໂນ ສຸຕໍ ມນ຺ເຕ ມຫາຣາຊ.

໗໑.

‘‘ສາຄຣປຣິຍນ຺ຕາຍ, ເມທິນິຍາ ສພ຺ພຠູຕຘຣຓິຍາ;

ປຖວິຍາ ອຍໍ ມຓ຺ໂຑ, ໂອໂຣຫິຕ຺ວາ ນໂມ ກໂຣຫິ.

໗໒.

‘‘ເຍ ເຕ ຠວນ຺ຕິ ນາຄາ ຈ, ອຠິຊາຕາ ຈ ກຸຎ຺ຊຣາ;

ເອຕ຺ຕາວຕາ ປເທສໍ ເຕ, ນາຄາ ເນວ ມຸປຍນ຺ຕິ.

໗໓.

‘‘ອຠິຊາໂຕ ນາໂຄ ກາມໍ, ເປເສຫິ ກຸຎ຺ຊຣໍ ທນ຺ຕິໍ;

ເອຕ຺ຕາວຕາ ປເທໂສ, ສກ຺ກາ ນາເຄນ ມຸປຄນ຺ຕຸໍ.

໗໔.

‘‘ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ກາລິງ຺ໂຄ, ເວຍ຺ຍຎ຺ຊນິກວໂຈ ນິສາເມຕ຺ວາ;

ສມ຺ເປເສສິ ນາຄໍ ຎສ຺ສາມ, ມຍໍ ຍຖິມສ຺ສິທໍ ວຈນໍ.

໗໕.

‘‘ສມ຺ເປສິໂຕ ຈ ຣຎ຺ຎາ, ນາໂຄ ໂກຎ຺ໂຈວ ອຠິນທິຕ຺ວານ;

ປຏິສກ຺ກິຕ຺ວາ ນິສີທິ, ຄຣຸໍວ ຠາຣໍ ອສຫມາໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສມຓໂກລຎ຺ຎນ຺ຕິ ຕາປສານໍ ປຸຕ຺ຕໍ. ຈກ຺ກໍ ວຕ຺ຕຍໂຕຕິ ຈກ຺ກໍ ວຕ຺ຕຍມານໍ, ຈກ຺ກວຕ຺ຕິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາຕິ ຠູມິຠາຄໍ ວີມໍສິຕ຺ວາ. ສມຓຸຄ຺ຄໂຕຕິ ສພ຺ພພຸທ຺ເຘຫິ ວຓ຺ຓິໂຕ. ອນຘິວຣາຕິ ອຕຸລ຺ຍາ ອປ຺ປເມຍ຺ຍາ. ວິໂຣຈນ຺ຕີຕິ ວິຫຕສພ຺ພກິເລສນ຺ຘກາຣາ ຕຣຸຓສູຣິຍາ ວິຍ ອິຘ ນິສິນ຺ນາ ວິໂຣຈນ຺ຕິ. ຕິຓລຕາຕິ ຕິຓານິ ຈ ລຕາໂຍ ຈ. ມຓ຺ໂຑຕິ ຈຕຸນຫຸຕາຘິກທ຺ວິໂຍຊນສຕສຫສ຺ສພຫລາຍ ປຖວິຍາ ມຓ຺ໂຑ ສາໂຣ ນາຠິຠູໂຕ ອຈລຏ຺ຐານໍ, ກປ຺ເປ ສຓ຺ຐຫນ຺ເຕ ປຐມໍ ສຓ຺ຐຫຕິ, ວິນສ຺ສນ຺ເຕ ປຈ຺ຉາ ວິນສ຺ສຕິ. ອິຕິ ໂນ ສຸຕນ຺ຕິ ເອວໍ ອມ຺ເຫຫິ ລກ຺ຂຓມນ຺ຕວເສນ ສຸຕໍ. ໂອໂຣຫິຕ຺ວາຕິ ອາກາສໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອິມສ຺ສ ສພ຺ພພຸທ຺ຘານໍ ກິເລສວິທ຺ຘໍສນຏ຺ຐານສ຺ສ ນໂມ ກໂຣຫິ, ປູຊາສກ຺ກາຣໍ ກໂຣຫິ.

ເຍ ເຕຕິ ເຍ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣຎ຺ໂຎ ຫຕ຺ຖິຣຕນສງ຺ຂາຕາ ອຸໂປສຖກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕນາຄາ. ເອຕ຺ຕາວຕາຕິ ສພ຺ເພປິ ເຕ ເອຕ຺ຕກໍ ປເທສໍ ເນວ ອຸປຍນ຺ຕິ, ໂກຏ຺ຏິຍມານາປິ ນ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິເຍວ. ອຠິຊາໂຕຕິ ໂຄຈຣິຍາທີນິ ອຏ຺ຐ ຫຕ຺ຖິກຸລານິ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖກຸເລ ຊາໂຕ. ກຸຎ຺ຊຣນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມໍ. ເອຕ຺ຕາວຕາຕິ ເອຕ຺ຕໂກ ປເທໂສ ສກ຺ກາ ເອເຕນ ນາເຄນ ອຸປຄນ຺ຕຸໍ, ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ນ ສກ຺ກາ, ອຠິກງ຺ຂນ຺ໂຕ ວຊິຣງ຺ກຸເສນ ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ເປເສຫີຕິ. ເວຍ຺ຍຎ຺ຊນິກວໂຈ ນິສາເມຕ຺ວາຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ຣາຊາ ຕສ຺ສ ລກ຺ຂຓປາຐກສ຺ສ ເວຍ຺ຍຎ຺ຊນິກສ຺ສ ກາລິງ຺ຄຠາຣທ຺ວາຊສ຺ສ ວໂຈ ນິສາເມຕ຺ວາ ອຸປຘາເຣຕ຺ວາ ‘‘ຎສ຺ສາມ ມຍໍ ຍຖາ ອິມສ຺ສ ວຈນໍ ຍທິ ວາ ສຈ຺ຈໍ ຍທິ ວາ ອລິກ’’ນ຺ຕິ ວີມໍສນ຺ໂຕ ນາຄໍ ເປເສສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂກຎ຺ໂຈວ ອຠິນທິຕ຺ວານາຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ນາໂຄ ເຕນ ຣຎ຺ຎາ ວຊິຣງ຺ກຸເສນ ໂຈເທຕ຺ວາ ເປສິໂຕ ໂກຎ຺ຈສກຸໂຓ ວິຍ ນທິຕ຺ວາ ປຏິສກ຺ກິຕ຺ວາ ໂສຓ຺ຑໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄີວໍ ອຸນ຺ນາເມຕ຺ວາ ຄຣຸໍ ຠາຣໍ ວຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ວິຍ ອາກາເສເຍວ ນິສີທິ.

ໂສ ເຕນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວິຊ຺ຌິຍມາໂນ ເວທນໍ ສຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ກາລມກາສິ. ຣາຊາ ປນສ຺ສ ມຕຠາວໍ ອຊານນ຺ໂຕ ປິຏ຺ເຐ ນິສິນ຺ໂນວ ອໂຫສິ. ກາລິງ຺ຄຠາຣທ຺ວາໂຊ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຕວ ນາໂຄ ນິຣຸທ຺ໂຘ, ອຎ຺ຎໍ ຫຕ຺ຖິໍ ສງ຺ກມາ’’ຕິ ອາຫ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ທສມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໖.

‘‘ກາລິງ຺ຄຠາຣທ຺ວາໂຊ, ນາຄໍ ຂີຓາຍຸກໍ ວິທິຕ຺ວານ;

ຣາຊານໍ ກາລິງ຺ຄໍ, ຕຣມາໂນ ອຊ຺ຌຠາສິຕ຺ຖ;

ອຎ຺ຎໍ ສງ຺ກມ ນາຄໍ, ນາໂຄ ຂີຓາຍຸໂກ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນາໂຄ ຂີຓາຍຸໂກຕິ ນາໂຄ ເຕ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ກໂຣນ຺ເຕນ ນ ສກ຺ກາ ປິຏ຺ເຐ ນິສິນ຺ເນນ ໂພຘິມຓ຺ຑມຕ຺ຖເກນ ຄນ຺ຕຸໍ. ອຎ຺ຎໍ ນາຄໍ ສງ຺ກມາຕິ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຎ຺ຎິທ຺ຘິພເລນ ອຎ຺ໂຎ ນາໂຄ ອຸໂປສຖກຸລໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິໍ ອຸປນາເມສິ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິຍໍ ນິສີທິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ມຕຫຕ຺ຖີ ຠູມິຍໍ ປຕິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໗໗.

‘‘ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກາລິງ຺ໂຄ, ຕຣມາໂນ ສງ຺ກມີ ນາຄໍ;

ສງ຺ກນ຺ເຕວ ຣຎ຺ເຎ ນາໂຄ, ຕຕ຺ເຖວ ປຕິ ຠຸມ຺ຍາ;

ເວຍ຺ຍຎ຺ຊນິກວໂຈ, ຍຖາ ຕຖາ ອຫຸ ນາໂຄ’’ຕິ.

ອຖ ຣາຊາ ອາກາສໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ໂພຘິມຓ຺ຑໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ປາຏິຫາຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ຠາຣທ຺ວາຊສ຺ສ ຖຸຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຫ –

໗໘.

‘‘ກາລິງ຺ໂຄ ຣາຊາ ກາລິງ຺ຄໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເອຕທໂວຈ;

ຕ຺ວເມວ ອສິ ສມ຺ພຸທ຺ໂຘ, ສພ຺ພຎ຺ຎູ ສພ຺ພທສ຺ສາວີ’’ຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕໍ ອນຘິວາເສນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ນີຈຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ພຸທ຺ເຘເຍວ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວຓ຺ເຓສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໗໙.

‘‘ຕໍ ອນຘິວາເສນ຺ໂຕ ກາລິງ຺ຄ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອິທມໂວຈ;

ເວຍ຺ຍຎ຺ຊນິກາ ຫິ ມຍໍ, ພຸທ຺ຘາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂນ ມຫາຣາຊ.

໘໐.

‘‘ສພ຺ພຎ຺ຎູ ສພ຺ພວິທູ ຈ, ພຸທ຺ຘາ ນ ລກ຺ຂເຓນ ຊານນ຺ຕິ;

ອາຄມພລສາ ຫິ ມຍໍ, ພຸທ຺ຘາ ສພ຺ພໍ ປຊານນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເວຍ຺ຍຎ຺ຊນິກາຕິ ມຫາຣາຊ, ມຍໍ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ທິສ຺ວາ ພ຺ຍາກຣຓສມຕ຺ຖາ ສຸຕພຸທ຺ຘາ ນາມ, ພຸທ຺ຘາ ປນ ສພ຺ພຎ຺ຎູ ສພ຺ພວິທູ. ພຸທ຺ຘາ ຫິ ອຕີຕາທິເຠທໍ ສພ຺ພໍ ຊານນ຺ຕິ ເຈວ ປສ຺ສນ຺ຕິ ຈ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ເຕ ສພ຺ພໍ ຊານນ຺ຕິ, ນ ລກ຺ຂເຓນ. ມຍໍ ປນ ອາຄມພລສາ ອຕ຺ຕໂນ ສິປ຺ປພເລເນວ ຊານາມ, ຕຎ຺ຈ ເອກເທສເມວ, ພຸທ຺ຘາ ປນ ສພ຺ພໍ ປຊານນ຺ຕີຕິ.

ຣາຊາ ພຸທ຺ຘຄຸເຓ ສຸຕ຺ວາ ໂສມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສກລຈກ຺ກວາຬວາສິເກຫິ ພຫຸຄນ຺ຘມາລໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ມຫາໂພຘິມຓ຺ເຑ ສຕ຺ຕາຫໍ ວສິຕ຺ວາ ມຫາໂພຘິປູຊໍ ກາເຣສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໘໑.

‘‘ມຫຍິຕ຺ວາ ສມ຺ໂພຘິໍ, ນານາຕຸຣິເຍຫິ ວຊ຺ຊມາເນຫິ;

ມາລາວິເລປນໍ ອຠິຫຣິຕ຺ວາ, ອຖ ຣາຊາ ມນຸປາຍາສິ.

໘໒.

‘‘ສຏ຺ຐິ ວາຫສຫສ຺ສານິ, ປຸປ຺ຜານໍ ສນ຺ນິປາຕຍິ;

ປູເຊສິ ຣາຊາ ກາລິງ຺ໂຄ, ໂພຘິມຓ຺ຑມນຸຕ຺ຕຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມນຸປາຍາສີຕິ ມາຕາປິຕູນໍ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ໂສ ມຫາໂພຘິມຓ຺ເຑ ອຏ຺ຐາຣສຫຕ຺ຖໍ ສຸວຓ຺ຓຕ຺ຖມ຺ຠໍ ອຸສ຺ສາເປສິ. ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕຣຕນມຍາ ເວທິກາ ກາເຣສິ, ຣຕນມິສ຺ສກໍ ວາລຸກໍ ໂອກິຣາເປຕ຺ວາ ປາກາຣປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ກາເຣສິ, ສຕ຺ຕຣຕນມຍໍ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກໍ ກາເຣສິ, ເທວສິກໍ ປຸປ຺ຜານໍ ສຏ຺ຐິວາຫສຫສ຺ສານິ ສນ຺ນິປາຕຍິ, ເອວໍ ໂພຘິມຓ຺ຑໍ ປູເຊສິ. ປາຬິຍໍ ປນ ‘‘ສຏ຺ຐິ ວາຫສຫສ຺ສານິ ປຸປ຺ຜານ’’ນ຺ຕິ ເອຕ຺ຕກເມວ ອາຄຕໍ.

ເອວໍ ມຫາໂພຘິປູຊໍ ກຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ອຍ຺ຍກາຍ຺ຍິເກ ຈ ອາທາຍ ທນ຺ຕປຸຣເມວ ອາເນຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ອານນ຺ໂທ ໂພຘິປູຊໍ ກາເຣສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມາຓວກກາລິງ຺ໂຄ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ກາລິງ຺ຄຠາຣທ຺ວາໂຊ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກາລິງ຺ຄໂພຘິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໔໘໐] ໗. ອກິຕ຺ຕິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອກິຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ສມ຺ມນ຺ຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ສາວຕ຺ຖິວາສິໍ ທານປຕິໍ ອຸປາສກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ປຣິໂຍສານທິວເສ ອຣິຍສງ຺ຆສ຺ສ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາເຣ ອທາສິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ປຣິສມຊ຺ເຌເຍວ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ອຸປາສກ, ມຫາ ເຕ ປຣິຈ຺ຈາໂຄ, ອໂຫ ທຸກ຺ກຣໍ ຕຍາ ກຕໍ, ອຍຎ຺ຫິ ທານວໍໂສ ນາມ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕານໍ ວໍໂສ, ທານໍ ນາມ ຄິຫິນາປິ ປພ຺ພຊິເຕນາປິ ທາຕພ຺ພເມວ. ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ປນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວສນ຺ຕາປິ ອໂລຓກໍ ວິຘູປນໍ ອຸທກມຕ຺ຕສິຕ຺ຕໍ ກາຣປຓ຺ຓໍ ຂາທມານາປິ ສມ຺ປຕ຺ຕຍາຈການໍ ຍາວທຕ຺ຖໍ ທຕ຺ວາ ສຍໍ ປີຕິສຸເຂນ ຍາປຍິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິທໍ ຕາວ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາຣທານໍ ມຫາຊນສ຺ສ ປາກຏໍ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ອປາກຏໍ, ຕໍ ໂນ ກເຖຖາ’’ຕິ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອສີຕິໂກຏິວິຠວສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລສ຺ສ ກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ‘‘ອກິຕ຺ຕີ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ຕສ຺ສ ປທສາ ຄມນກາເລ ຠຄິນີປິ ຊາຍິ, ‘‘ຍສວຕີ’’ຕິສ຺ສາ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ໂສຬສວສ຺ສກາເລ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄມິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ກາລມກໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ເປຕກິຈ຺ຈານິ ກາເຣຕ຺ວາ ຘນວິໂລກນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ອສຸໂກ ນາມ ເອຕ຺ຕກໍ ຘນໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຕີໂຕ, ອສຸໂກ ເອຕ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສໍວິຄ຺ຄມານໂສ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ຘນເມວ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ນ ຘນສ຺ສ ສໍຫາຣກາ, ສພ຺ເພ ອິມໍ ຘນໍ ປຫາເຍວ ຄຕາ, ອຫໍ ປນ ຕໍ ອາທາຍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຄິນິໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ອິມໍ ຘນໍ ປຏິປຊ຺ຊາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ປນ ໂກ ອຊ຺ຌາສໂຍ’’ຕິ? ‘‘ປພ຺ພຊິຕຸກາໂມມ຺ຫີ’’ຕິ. ‘‘ຠາຕິກ, ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ຉຑ຺ຑິຕໍ ເຂຬໍ ນ ສິຣສາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉາມິ, ນ ເມ ອິມິນາ ອຕ຺ໂຖ, ອຫມ຺ປິ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຣາຊານໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ ‘‘ຘເນນ ອຕ຺ຖິກາ ອກິຕ຺ຕິປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ເຄຫໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕູ’’ຕິ.

ໂສ ສຕ຺ຕາຫໍ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຘເນ ອຂີຍມາເນ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິເມ ສງ຺ຂາຣາ ຂີຍນ຺ຕິ, ກິໍ ເມ ຘນກີຬາຍ, ອຕ຺ຖິກາ ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ນິເວສນທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ‘‘ທິນ຺ນຎ຺ເຎວ ຫຣນ຺ຕູ’’ຕິ ສຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓໍ ເຄຫໍ ປຫາຍ ຎາຕິມຓ຺ຑລສ຺ສ ປຣິເທວນ຺ຕສ຺ສ ຠຄິນິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໂຕ ນິກ຺ຂມິ. ເຍນ ທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິ, ຕໍ ອກິຕ຺ຕິທ຺ວາຣໍ ນາມ ຊາຕໍ, ເຍນ ຕິຕ຺ເຖນ ນທິໍ ໂອຕິຓ຺ໂຓ, ຕມ຺ປິ ອກິຕ຺ຕິຕິຕ຺ຖໍ ນາມ ຊາຕໍ. ໂສ ທ຺ເວ ຕີຓິ ໂຍຊນານິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣມຓີເຍ ຐາເນ ປຓ຺ຓສາລໍ ກຕ຺ວາ ຠຄິນິຍາ ສທ຺ຘິໍ ປພ຺ພຊິ. ຕສ຺ສ ປພ຺ພຊິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ພຫຸຄາມນິຄມຣາຊຘານິວາສິໂນ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ມຫາປຣິວາໂຣ ອໂຫສິ, ມຫາລາຠສກ຺ກາໂຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ພຸທ຺ຘຸປ຺ປາທກາໂລ ວິຍ ປວຕ຺ຕິ. ອຖ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ມຫາ, ປຣິວາໂຣປິ ມຫນ຺ໂຕ, ມຍາ ເອກເກເນວ ວິຫຣິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອເວລາຍ ອນ຺ຕມໂສ ຠຄິນິມ຺ປິ ອຊານາເປຕ຺ວາ ເອກໂກວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ທມິຬຣຏ຺ຐໍ ປຕ຺ວາ ກາວີຣປຏ຺ຏນສມີເປ ອຸຍ຺ຍາເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຌານາຠິຎ຺ຎາໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ຕຕ຺ຣາປິສ຺ສ ມຫາລາຠສກ຺ກາໂຣ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສ ຕໍ ຊິຄຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອາກາເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນາຄທີປສມີເປ ກາຣທີເປ ໂອຕຣິ. ຕທາ ກາຣທີໂປ ອຫິທີໂປ ນາມ ອໂຫສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ມຫນ຺ຕໍ ກາຣຣຸກ຺ຂໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ປຓ຺ຓສາລໍ ມາເປຕ຺ວາ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ສ ວສນຠາວໍ ນ ໂກຈິ ຊານາຕິ. ອຖສ຺ສ ຠຄິນີ ຠາຕຣໍ ຄເວສມານາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ທມິຬຣຏ຺ຐໍ ປຕ຺ວາ ຕໍ ອທິສ຺ວາ ເຕນ ວສິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ວສິ, ຌານໍ ປນ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ອປ຺ປິຈ຺ຉຕາຍ ກຕ຺ຖຈິ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຜລກາເລ ຜລານິ ຂາທຕິ, ປຕ຺ຕກາເລ ປຕ຺ຕານິ ອຸທກສິຕ຺ຕານິ ຂາທຕິ. ຕສ຺ສ ສີລເຕເຊນ ສກ຺ກສ຺ສ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາສນໍ ອຸຓ຺ຫາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ສກ຺ໂກ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ມໍ ຐານາ ຈາເວຕຸກາໂມ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ອກິຕ຺ຕິປຓ຺ຑິຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິມຕ຺ຖໍ ເອສ ຕາປໂສ ສີລານິ ຣກ຺ຂຕິ, ສກ຺ກຕ຺ຕໍ ນຸ ໂຂ ປຕ຺ເຖຕິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ຎໍ, ວີມິໍສິສ຺ສາມິ ນໍ. ອຍຎ຺ຫິ ທຸກ຺ເຂນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ, ອຸທກສິຕ຺ຕານິ ກາຣປຓ຺ຓານິ ຂາທຕິ, ສເຈ ສກ຺ກຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຖຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ສິຕ຺ຕປຕ຺ຕານິ ມຍ຺ຫໍ ທສ຺ສຕິ, ໂນ ເຈ, ນ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຓ຺ເຓນ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາຣປຓ຺ຓານິ ເສເທຕ຺ວາ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ‘‘ສີຕລຠູຕານິ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ນິສີທິ. ອຖສ຺ສ ປຸຣໂຕ ສກ຺ໂກ ຠິກ຺ຂາຍ ອຏ຺ຐາສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂສມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ລາຠາ ວຕ ເມ, ໂຍຫໍ ຍາຈກໍ ປສ຺ສາມິ, ອຊ຺ຊ ເມ ມໂນຣຖໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຕ຺ວາ ທານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ປກ຺ກຠາຊເນເນວ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ເມ ທານໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓສ຺ສ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕູ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອເສເສຕ຺ວາວ ຕສ຺ສ ຠາຊເນ ປກ຺ຂິປິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ມຫາສຕ຺ໂຕປິ ຕສ຺ສ ທຕ຺ວາ ປຸນ ອປຈິຕ຺ວາ ປີຕິສຸເຂເນວ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ປຈິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ນິສີທິ.

ສກ຺ໂກ ປຸນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓເວເສນ ອຄມາສິ. ປຸນປິສ຺ສ ທຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕເຖວ ວີຕິນາເມສິ. ຕຕິຍທິວເສປິ ຕເຖວ ທຕ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ເມ ລາຠາ ວຕ, ກາຣປຓ຺ຓານິ ນິສ຺ສາຍ ມຫນ຺ຕໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປສຸຕ’’ນ຺ຕິ ໂສມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕໂຍ ທິວເສ ອນາຫາຣຕາຍ ທຸພ຺ພໂລປິ ສມາໂນ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມເຍ ປຓ຺ຓສາລໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ທານໍ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ນິສີທິ. ສກ຺ໂກປິ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕໂຍ ທິວເສ ນິຣາຫາໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ເອວໍ ທຸພ຺ພໂລປິ ທານໍ ເທນ຺ໂຕ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕວ ເທຕິ, ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ອຎ຺ຎຖຕ຺ຕມ຺ປິ ນຕ຺ຖິ, ອຫໍ ອິມໍ ‘ອິທໍ ນາມ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ເທຕີ’ຕິ ນ ຊານາມິ, ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຊ຺ຌາສຍມສ຺ສ ສຸຕ຺ວາ ທານກາຣຓໍ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ວີຕິວຕ຺ເຕ ມຫນ຺ເຕນ ສິຣິໂສຠຄ຺ເຄນ ຄຄນຕເລ ຕຣຸຓສູຣິໂຍ ວິຍ ຊລມາໂນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຣໂຕວ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ ຕາປສ, ເອວໍ ອຸຓ຺ຫວາເຕ ປຫຣນ຺ເຕ ເອວຣູເປ ໂລຓຊລປຣິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ອຣຎ຺ເຎ ກິມຕ຺ຖໍ ຕໂປກມ຺ມໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໓.

‘‘ອກິຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ສມ຺ມນ຺ຕໍ, ສກ຺ໂກ ຠູຕປຕີ ພ຺ຣວິ;

ກິໍ ປຕ຺ຖຍໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ເມ, ເອໂກ ສມ຺ມສິ ຆມ຺ມນີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິໍ ປຕ຺ຖຍນ຺ຕິ ກິໍ ມນຸສ຺ສສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ, ອຸທາຫຸ ສກ຺ກສມ຺ປຕ຺ຕິອາທີນໍ ອຎ຺ຎຕຣນ຺ຕິ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສກ຺ກຠາວຎ຺ຈສ຺ສ ຎຕ຺ວາ ‘‘ນາຫໍ ເອຕາ ສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ປຕ຺ເຖມິ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປນ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ຕໂປກມ຺ມໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ປກາເສຕຸໍ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໘໔.

‘‘ທຸກ຺ໂຂ ປຸນພ຺ຠໂວ ສກ຺ກ, ສຣີຣສ຺ສ ຈ ເຠທນໍ;

ສມ຺ໂມຫມຣຓໍ ທຸກ຺ຂໍ, ຕສ຺ມາ ສມ຺ມາມິ ວາສວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຊາຕິ ຂນ຺ຘານໍ ເຠທນໍ ສມ຺ໂມຫມຣຓຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂໍ, ຕສ຺ມາ ຍຕ຺ເຖຕານິ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ນິພ຺ພານໍ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ອິຘ ສມ຺ມາມີຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ນິພ຺ພານຊ຺ຌາສຍຕໍ ທີເປຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ‘‘ສພ຺ພຠເວສຸ ກິຣາຍໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ນິພ຺ພານຕ຺ຖາຍ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣຕິ, ວຣມສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວເຣນ ນິມນ຺ເຕນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໘໕.

‘‘ເອຕສ຺ມິໍ ເຕ ສຸລປິເຕ, ປຕິຣູເປ ສຸຠາສິເຕ;

ວຣໍ ກສ຺ສປ ເຕ ທມ຺ມິ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສິຈ຺ຉສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສິຈ຺ຉສີຕິ ຍໍ ມນສາ ອິຈ຺ຉສິ, ຕໍ ທມ຺ມິ, ວຣໍ ຄຓ຺ຫາຫີຕິ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ວຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໘໖.

‘‘ວຣຎ຺ເຈ ເມ ອໂທ ສກ຺ກ, ສພ຺ພຠູຕານມິສ຺ສຣ;

ເຍນ ປຸຕ຺ເຕ ຈ ທາເຣ ຈ, ຘນຘຎ຺ຎໍ ປິຍານິ ຈ;

ລທ຺ຘາ ນຣາ ນ ຕປ຺ປນ຺ຕິ, ໂສ ໂລໂຠ ນ ມຍີ ວເສ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວຣຎ຺ເຈ ເມ ອໂທຕິ ສເຈ ວຣໍ ມຍ຺ຫໍ ເທສິ. ປິຍານິ ຈາຕິ ອຎ຺ຎານິ ຈ ຍານິ ປິຍຠຓ຺ຑານິ. ນ ຕປ຺ປນ຺ຕີຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຸຕ຺ຕາທໂຍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິເຍວ, ນ ຕິຕ຺ຕິໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ນ ມຍີ ວເສຕິ ມຍິ ມາ ວສຕຸ ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕຸ.

ອຖສ຺ສ ສກ຺ໂກ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິມ຺ປິ ວຣໍ ເທນ຺ໂຕ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຈ ວຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິໍສຸ –

໘໗.

‘‘ເອຕສ຺ມິໍ ເຕ ສຸລປິເຕ, ປຕິຣູເປ ສຸຠາສິເຕ;

ວຣໍ ກສ຺ສປ ເຕ ທມ຺ມິ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສິຈ຺ຉສິ.

໘໘.

‘‘ວຣຎ຺ເຈ ເມ ອໂທ ສກ຺ກ, ສພ຺ພຠູຕານມິສ຺ສຣ;

ເຂຕ຺ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ຫິຣຎ຺ຎຎ຺ຈ, ຄວາສ຺ສໍ ທາສໂປຣິສໍ;

ເຍນ ຊາເຕນ ຊີຍນ຺ຕິ, ໂສ ໂທໂສ ນ ມຍີ ວເສ.

໘໙.

‘‘ເອຕສ຺ມິໍ ເຕ ສຸລປິເຕ, ປຕິຣູເປ ສຸຠາສິເຕ;

ວຣໍ ກສ຺ສປ ເຕ ທມ຺ມິ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສິຈ຺ຉສິ.

໙໐.

‘‘ວຣຎ຺ເຈ ເມ ອໂທ ສກ຺ກ, ສພ຺ພຠູຕານມິສ຺ສຣ;

ພາລໍ ນ ປສ຺ເສ ນ ສຸເຓ, ນ ຈ ພາເລນ ສໍວເສ;

ພາເລນລ຺ລາປສລ຺ລາປໍ, ນ ກເຣ ນ ຈ ໂຣຈເຍ.

໙໑.

‘‘ກິໍ ນຸ ເຕ ອກຣໍ ພາໂລ, ວທ ກສ຺ສປ ກາຣຓໍ;

ເກນ ກສ຺ສປ ພາລສ຺ສ, ທສ຺ສນໍ ນາຠິກງ຺ຂສິ.

໙໒.

‘‘ອນຍໍ ນຍຕິ ທຸມ຺ເມໂຘ, ອຘຸຣາຍໍ ນິຍຸຎ຺ຊຕິ;

ທຸນ຺ນໂຍ ເສຍ຺ຍໂສ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາ ວຸຕ຺ໂຕ ປກຸປ຺ປຕິ;

ວິນຍໍ ໂສ ນ ຊານາຕິ, ສາຘຸ ຕສ຺ສ ອທສ຺ສນໍ.

໙໓.

‘‘ເອຕສ຺ມິໍ ເຕ ສຸລປິເຕ, ປຕິຣູເປ ສຸຠາສິເຕ;

ວຣໍ ກສ຺ສປ ເຕ ທມ຺ມິ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສິຈ຺ຉສິ.

໙໔.

‘‘ວຣຎ຺ເຈ ເມ ອໂທ ສກ຺ກ, ສພ຺ພຠູຕານມິສ຺ສຣ;

ຘີຣໍ ປສ຺ເສ ສຸເຓ ຘີຣໍ, ຘີເຣນ ສຫ ສໍວເສ;

ຘີເຣນລ຺ລາປສລ຺ລາປໍ, ຕໍ ກເຣ ຕຎ຺ຈ ໂຣຈເຍ.

໙໕.

‘‘ກິໍ ນຸ ເຕ ອກຣໍ ຘີໂຣ, ວທ ກສ຺ສປ ກາຣຓໍ;

ເກນ ກສ຺ສປ ຘີຣສ຺ສ, ທສ຺ສນໍ ອຠິກງ຺ຂສິ.

໙໖.

‘‘ນຍໍ ນຍຕິ ເມຘາວີ, ອຘຸຣາຍໍ ນ ຍຸຎ຺ຊຕິ;

ສຸນໂຍ ເສຍ຺ຍໂສ ໂຫຕິ, ສມ຺ມາ ວຸຕ຺ໂຕ ນ ກຸປ຺ປຕິ;

ວິນຍໍ ໂສ ປຊານາຕິ, ສາຘຸ ເຕນ ສມາຄໂມ.

໙໗.

‘‘ເອຕສ຺ມິໍ ເຕ ສຸລປິເຕ, ປຕິຣູເປ ສຸຠາສິເຕ;

ວຣໍ ກສ຺ສປ ເຕ ທມ຺ມິ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສິຈ຺ຉສິ.

໙໘.

‘‘ວຣຎ຺ເຈ ເມ ອໂທ ສກ຺ກ, ສພ຺ພຠູຕານມິສ຺ສຣ;

ຕໂຕ ຣຕ຺ຍາ ວິວສາເນ, ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນໍ ປຕິ;

ທິພ຺ພາ ຠກ຺ຂາ ປາຕຸຠເວຍ຺ຍຸໍ, ສີລວນ຺ໂຕ ຈ ຍາຈກາ.

໙໙.

‘‘ທທໂຕ ເມ ນ ຂີເຍຖ, ທຕ຺ວາ ນານຸຕເປຍ຺ຍຫໍ;

ທທໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຍ຺ຍໍ, ເອຕໍ ສກ຺ກ ວຣໍ ວເຣ.

໑໐໐.

‘‘ເອຕສ຺ມິໍ ເຕ ສຸລປິເຕ, ປຕິຣູເປ ສຸຠາສິເຕ;

ວຣໍ ກສ຺ສປ ເຕ ທມ຺ມິ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສິຈ຺ຉສິ.

໑໐໑.

‘‘ວຣຎ຺ເຈ ເມ ອໂທ ສກ຺ກ, ສພ຺ພຠູຕານມິສ຺ສຣ;

ນ ມໍ ປຸນ ອຸເປຍ຺ຍາສິ, ເອຕໍ ສກ຺ກ ວຣໍ ວເຣ.

໑໐໒.

‘‘ພຫູຫິ ວຕຈຣິຍາຫິ, ນຣາ ຈ ອຖ ນາຣິໂຍ;

ທສ຺ສນໍ ອຠິກງ຺ຂນ຺ຕິ, ກິໍ ນຸ ເມ ທສ຺ສເນ ຠຍໍ.

໑໐໓.

‘‘ຕໍ ຕາທິສໍ ເທວວຓ຺ຓໍ, ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘິນໍ;

ທິສ຺ວາ ຕໂປ ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍໍ, ເອຕໍ ເຕ ທສ຺ສເນ ຠຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຍນ ຊາເຕນາຕິ ເຍນ ຈິຕ຺ເຕນ ຊາເຕນ ກຸທ຺ຘາ ສຕ຺ຕາ ປາຓວຘາທີນໍ ກຕຕ຺ຕາ ຣາຊທຓ຺ຑວເສນ ວິສຂາທນາທີຫິ ວາ ອຕ຺ຕໂນ ມຣຓວເສນ ເອຕານິ ເຂຕ຺ຕາທີນິ ຊີຍນ຺ຕິ, ໂສ ໂທໂສ ມຍິ ນ ວເສຍ຺ຍາຕິ ຍາຈຕິ. ນ ສຸເຓຕິ ອສຸກຏ຺ຐາເນ ນາມ ວສຕີຕິປິ ອິເມຫິ ກາຣເຓຫິ ນ ສຸເຓຍ຺ຍໍ. ກິໍ ນຸ ເຕ ອກຣນ຺ຕິ ກິໍ ນຸ ຕວ ພາເລນ ມາຕາ ມາຣິຕາ, ອຸທາຫຸ ຕວ ປິຕາ, ອຎ຺ຎໍ ວາ ປນ ເຕ ກິໍ ນາມ ອນຕ຺ຖໍ ພາໂລ ອກຣໍ.

ອນຍໍ ນຍຕີຕິ ອກາຣຓໍ ‘‘ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ກຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສ຺ສາມີຕິ ເອວຣູປານິ ອນຕ຺ຖກມ຺ມານິ ຈິນ຺ເຕຕິ. ອຘຸຣາຍນ຺ຕິ ສທ຺ຘາຘຸຣສີລຘຸຣປຎ຺ຎາຘຸເຣສຸ ອໂຍເຊຕ຺ວາ ອໂຍເຄ ນິຍຸຎ຺ຊຕິ. ທຸນ຺ນໂຍ ເສຍ຺ຍໂສ ໂຫຕີຕິ ທຸນ຺ນໂຍວ ຕສ຺ສ ເສຍ຺ໂຍ ໂຫຕິ. ປຎ຺ຈ ທຸສ຺ສີລກມ຺ມານິ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕນເມວ ເສຍ຺ໂຍຕິ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຫິຕປຏິປຕ຺ຕິຍາ ວາ ທຸນ຺ນໂຍ ໂຫຕິ ເນຕຸໍ ອສກ຺ກຸເຓຍ຺ໂຍ. ສມ຺ມາ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ເຫຕຸນາ ກາຣເຓນ ວຸຕ຺ໂຕ ກຸປ຺ປຕິ. ວິນຍນ຺ຕິ ‘‘ເອວໍ ອຠິກ຺ກມິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິອາທິກໍ ອາຈາຣວິນຍໍ ນ ຊານາຕິ, ໂອວາທຎ຺ຈ ນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ. ສາຘຸ ຕສ຺ສາຕິ ເອເຕຫິ ກາຣເຓຫິ ຕສ຺ສ ອທສ຺ສນເມວ ສາຘຸ.

ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນໍ ປຕີຕິ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນເວລາຍ. ທິພ຺ພາ ຠກ຺ຂາຕິ ທິພ຺ພໂຠຊນໍ ຍາຈກາຕິ ຕສ຺ສ ທິພ຺ພໂຠຊນສ຺ສ ປຏິຄ຺ຄາຫກາ. ວຕຈຣິຍາຫີຕິ ທານສີລອຸໂປສຖກມ຺ເມຫິ. ທສ຺ສນໍ ອຠິກງ຺ຂນ຺ຕີຕິ ທສ຺ສນໍ ມມ ອຠິກງ຺ຂນ຺ຕິ. ຕໍ ຕາທິສນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ທິພ຺ພາລງ຺ກາຣວິຠູສິຕໍ. ປມຊ຺ເຊຍ຺ຍນ຺ຕິ ປມາທໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍໍ. ຕວ ສິຣິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ເຖຍ຺ຍໍ, ເອວໍ ນິພ຺ພານຕ຺ຖາຍ ປວຕ຺ຕິເຕ ຕໂປກມ຺ເມ ສກ຺ກຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ປມຕ຺ໂຕ ນາມ ຠເວຍ຺ຍໍ, ເອຕໍ ຕວ ທສ຺ສເນ ມຍ຺ຫໍ ຠຍນ຺ຕິ.

ສກ຺ໂກ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນ ເຕ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຂມາເປຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ຍາວຊີວໍ ຕຕ຺ເຖວ ວສນ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ຠາເວຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສກ຺ໂກ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ອໂຫສິ, ອກິຕ຺ຕິປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອກິຕ຺ຕິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໔໘໑] ໘. ຕກ຺ກາຣິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຫເມວ ທຸພ຺ຠາສິຕໍ ຠາສິ ພາໂລຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກກາລິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ອນ຺ໂຕວສ຺ເສ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ຄຓໍ ປຫາຍ ວິວິຕ຺ຕາວາສໍ ວສິຕຸກາມາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ໂກກາລິກຣຏ຺ເຐ ໂກກາລິກສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ເອວມາຫໍສຸ ‘‘ອາວຸໂສ ໂກກາລິກ, ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອມ຺ຫາກໍ, ອມ຺ເຫ ຈ ນິສ຺ສາຍ ຕວ ຜາສຸວິຫາໂຣ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິມໍ ເຕມາສໍ ອິຘ ວເສຍ຺ຍາມາ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ປນາວຸໂສ, ມໍ ນິສ຺ສາຍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຜາສຸວິຫາໂຣ’’ຕິ. ສເຈ ຕ຺ວໍ ອາວຸໂສ ‘‘ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ອິຘ ວິຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ ກສ຺ສຈິ ນາໂຣເຈຍ຺ຍາສິ, ມຍໍ ສຸຂໍ ວິຫເຣຍ຺ຍາມ, ອຍໍ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອມ຺ຫາກໍ ຜາສຸວິຫາໂຣຕິ. ‘‘ອຖ ຕຸມ຺ເຫ ນິສ຺ສາຍ ມຍ຺ຫໍ ໂກ ຜາສຸວິຫາໂຣ’’ຕິ? ‘‘ມຍໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ອນ຺ໂຕເຕມາສໍ ຘມ຺ມໍ ວາເຈສ຺ສາມ, ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖສ຺ສາມ, ເອສ ຕຸຍ຺ຫໍ ອມ຺ເຫ ນິສ຺ສາຍ ຜາສຸວິຫາໂຣ’’ຕິ. ‘‘ວສຖາວຸໂສ, ຍຖາຊ຺ຌາສເຍນາ’’ຕິ. ໂສ ເຕສໍ ປຕິຣູປໍ ເສນາສນໍ ອທາສິ. ເຕ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸເຂນ ສຸຂໍ ວສິໍສຸ. ໂກຈິ ເນສໍ ຕຕ຺ຖ ວສນຠາວໍ ນ ຊານາຕິ.

ເຕ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສາ ປວາເຣຕ຺ວາ ‘‘ອາວຸໂສ, ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ສຸຂໍ ວຸຕ຺ຖາມ຺ຫ, ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕຸໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ຕໍ ອາປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕ ອາທາຍ ຘຸຣຄາເມ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິ. ເຖຣາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາ ຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ໂກກາລິໂກ ເຕ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ອາໂຣເຈສິ ‘‘ອຸປາສກາ, ຕຸມ຺ເຫ ຕິຣຈ຺ຉານສທິສາ, ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວເກ ເຕມາສໍ ຘຸຣວິຫາເຣ ວສນ຺ເຕ ນ ຊານິຕ຺ຖ, ອິທານິ ເຕ ຄຕາ’’ຕິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ກສ຺ມາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ນາໂຣຈິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ພຫຸໍ ສປ຺ປິເຕລາທິເຠສຊ຺ຊຎ຺ເຈວ ວຕ຺ຖຈ຺ຉາທນຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ເຖເຣ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຂມຖ ໂນ, ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຄ຺ຄສາວກຠາວໍ ນ ຊານາມ, ອຊ຺ຊ ໂນ ໂກກາລິກຠທນ຺ຕສ຺ສ ວຈເນນ ຎາຕາ, ອມ຺ຫາກໍ ອນຸກມ຺ປາຍ ອິມານິ ເຠສຊ຺ຊວຕ຺ຖຈ຺ຉາທນານິ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ.

ໂກກາລິໂກ ‘‘ເຖຣາ ອປ຺ປິຈ຺ຉາ ສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ, ອິມານິ ວຕ຺ຖານິ ອຕ຺ຕນາ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ທສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປາສເກຫິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ເຖຣານໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄໂຕ. ເຖຣາ ຠິກ຺ຂຸປຣິປາຈິຕຕ຺ຕາ ຕໂຕ ກິຎ຺ຈິ ເນວ ອຕ຺ຕນາ ຄຓ຺ຫິໍສຸ, ນ ໂກກາລິກສ຺ສ ທາເປສຸໍ. ອຸປາສກາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິທານິ ອຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ປຸນ ອມ຺ຫາກໍ ອນຸກມ຺ປາຍ ອິຘ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ຍາຈິໍສຸ. ເຖຣາ ອນຘິວາເສຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມິໍສຸ. ໂກກາລິໂກ ‘‘ອິເມ ເຖຣາ ອຕ຺ຕນາ ອຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ມຍ຺ຫໍ ນ ທາເປສຸ’’ນ຺ຕິ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິ. ເຖຣາປິ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ໂຖກໍ ວສິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິວາເຣ ປຎ຺ຈຠິກ຺ຂຸສເຕ ຈ ອາທາຍ ຠິກ຺ຂຸສຫສ຺ເສນ ສທ຺ຘິໍ ຈາຣິກໍ ຈຣມານາ ໂກກາລິກຣຏ຺ຐໍ ປຕ຺ຕາ. ເຕ ອຸປາສກາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ເຖເຣ ອາທາຍ ຕເມວ ວິຫາຣໍ ເນຕ຺ວາ ເທວສິກໍ ມຫາສກ຺ກາຣໍ ກຣິໍສຸ. ປຫຸຕໍ ເຠສຊ຺ຊວຕ຺ຖຈ຺ຉາທນໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ເຖເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຕຠິກ຺ຂູ ຈີວຣານິ ວິຈາເຣນ຺ຕາ ສທ຺ຘິໍ ອາຄຕານໍ ຠິກ຺ຂູນຎ຺ເຎວ ເທນ຺ຕິ, ໂກກາລິກສ຺ສ ນ ເທນ຺ຕິ, ເຖຣາປິ ຕສ຺ສ ນ ທາເປນ຺ຕິ. ໂກກາລິໂກ ຈີວຣໍ ອລຠິຕ຺ວາ ‘‘ປາປິຈ຺ຉາ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ, ປຸພ຺ເພ ທີຍມານໍ ລາຠໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອິທານິ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ປູເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ອຎ຺ເຎ ນ ໂອໂລເກນ຺ຕີ’’ຕິ ເຖເຣ ອກ຺ໂກສຕິ ປຣິຠາສຕິ. ເຖຣາ ‘‘ອຍໍ ອມ຺ເຫ ນິສ຺ສາຍ ອກຸສລໍ ປສວຕີ’’ຕິ ສປຣິວາຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ຎໍ, ຠນ຺ເຕ, ກຕິປາຫໍ ວສຖາ’’ຕິ ມນຸສ຺ເສຫິ ຍາຈິຍມານາປິ ນິວຕ຺ຕິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉິໍສຸ.

ອເຖໂກ ທຫໂຣ ຠິກ຺ຂຸ ອາຫ – ‘‘ອຸປາສກາ, ກຖໍ ເຖຣາ ວສິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຸລູປໂກ ເຖໂຣ ອິຘ ອິເມສໍ ວາສໍ ນ ສຫຕີ’’ຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ກິຣ ເຖຣານໍ ອິຘ ວາສໍ ນ ສຫຖ, ຄຈ຺ຉຖ ເນ ຂມາເປຕ຺ວາ ນິວຕ຺ເຕຖ, ສເຈ ນ ນິວຕ຺ເຕຖ, ປລາຍິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ວສຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ອຸປາສການໍ ຠເຍນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖເຣ ຍາຈິ. ເຖຣາ ‘‘ຄຈ຺ຉາວຸໂສ, ນ ມຍໍ ນິວຕ຺ຕາມາ’’ຕິ ປກ຺ກມິໍສຸ. ໂສ ເຖເຣ ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ວິຫາຣເມວ ປຈ຺ຈາຄໂຕ. ອຖ ນໍ ອຸປາສກາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ ‘‘ນິວຕ຺ຕິຕາ ເຕ, ຠນ຺ເຕ, ເຖຣາ’’ຕິ. ‘‘ນິວຕ຺ເຕຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍ ອາວຸໂສ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ປາປຘມ຺ເມ ວສນ຺ເຕ ອິຘ ເປສລາ ຠິກ຺ຂູ ນ ວສິສ຺ສນ຺ຕິ, ນິກ຺ກຑ຺ຒາມ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມາ ຕ຺ວໍ ອິຘ ວສິ, ອມ຺ເຫ ນິສ຺ສາຍ ຕຸຍ຺ຫໍ ກິຎ຺ຈິ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ເຕຫິ ນິກ຺ກຑ຺ຒິໂຕ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ປາປິຈ຺ຉາ, ຠນ຺ເຕ, ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລານາ, ປາປິການໍ ອິຈ຺ຉານໍ ວສໍ ຄຕາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ມາ ເຫວໍ ໂກກາລິກ, ອວຈ, ມາ ເຫວໍ ໂກກາລິກ ອວຈ, ປສາເທຫິ ໂກກາລິກ, ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນສຸ ຈິຕ຺ຕໍ, ເຕ ເປສລາ ຠິກ຺ຂູ’’ຕິ ວາເຣຕິ. ວາຣິໂຕປິ ໂກກາລິໂກ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຄ຺ຄສາວການໍ ສທ຺ທຫຖ, ອຫໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ອທ຺ທສໍ, ປາປິຈ຺ຉາ ເອເຕ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກມ຺ມນ຺ຕາ ທຸສ຺ສີລາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຍາວຕຕິຍໍ ສຕ຺ຖາຣາ ວາຣິໂຕປິ ຕເຖວ ວຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ. ຕສ຺ສ ປກ຺ກນ຺ຕມຕ຺ຕສ຺ເສວ ສກລສຣີເຣ ສາສປມຕ຺ຕາ ປິຬກາ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ເພຬຸວປກ຺ກມຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸພ຺ພໂລຫິຕານິ ປຄ຺ຆຣິໍສຸ. ໂສ ນິຕ຺ຖຸນນ຺ໂຕ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ເຊຕວນທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ນິປຊ຺ຊິ. ‘‘ໂກກາລິເກນ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ອກ຺ກຸຏ຺ຐາ’’ຕິ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ເອກໂກລາຫລໍ ອໂຫສິ.

ອຖສ຺ສ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຕຸຣູ ນາມ ພ຺ຣຫ຺ມາ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ເຖເຣ ຂມາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ໂກກາລິກ, ຜຣຸສໍ ເຕ ກມ຺ມໍ ກຕໍ, ອຄ຺ຄສາວເກ ປສາເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ໂກ ປນ ຕ຺ວໍ ອາວຸໂສ’’ຕິ? ‘‘ຕຸຣູ ພ຺ຣຫ຺ມາ ນາມາຫ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ນນຸ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ຠຄວຕາ ອນາຄາມີຕິ ພ຺ຍາກໂຕ, ອນາຄາມີ ຈ ອນາວຕ຺ຕິຘມ຺ໂມ ອສ຺ມາ ໂລກາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ຕ຺ວໍ ສງ຺ກາຣຏ຺ຐາເນ ຍກ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມໍ ອປສາເທສິ. ໂສ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ວຈນໍ ຄາຫາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ຕວ ວາຈາຍ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ປຎ຺ຎາຍິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘາວາສເມວ ຄໂຕ. ໂກກາລິໂກປິ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ປທຸມນິຣເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສຫມ຺ປຕິພ຺ຣຫ຺ມາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ, ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາໂຣເຈສິ. ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສ ອຄຸຓໍ ກເຖນ຺ຕາ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ໂກກາລິໂກ ກິຣ ສາຣິປຸຕ຺ຕໂມຄ຺ຄລ຺ລາເນ ອກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ມຸຂໍ ນິສ຺ສາຍ ປທຸມນິຣເຍ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ໂກກາລິໂກ ວຈເນນ ຫໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ມຸຂໍ ນິສ຺ສາຍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸໂຠຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ເອສ ອຕ຺ຕໂນ ມຸຂໍ ນິສ຺ສາຍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸໂຠສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ຕສ຺ສ ປຸໂຣຫິໂຕ ປິງ຺ຄໂລ ນິກ຺ຂນ຺ຕທາໂຐ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ອຎ຺ເຎນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ສທ຺ຘິໍ ອຕິຈຣິ, ໂສປິ ຕາທິໂສວ. ປຸໂຣຫິໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວາເຣນ຺ໂຕປິ ວາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິມໍ ມມ ເວຣິໍ ສຫຕ຺ຖາ ມາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ອຸປາເຍນ ນໍ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຕວ ນຄຣໍ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ອຄ຺ຄນຄຣໍ, ຕ຺ວໍ ອຄ຺ຄຣາຊາ, ເອວໍ ອຄ຺ຄຣຎ຺ໂຎ ນາມ ຕວ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາຣໍ ທຸຍຸຕ຺ຕໍ ອວມງ຺ຄລ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອາຈຣິຍ, ອິທານິ ກິໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ມງ຺ຄລໍ ກຕ຺ວາ ໂຍເຊຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກິໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ປຸຣາຓທ຺ວາຣໍ ຫາເຣຕ຺ວາ ມງ຺ຄລຍຸຕ຺ຕານິ ທາຣູນິ ຄເຫຕ຺ວາ ນຄຣປຣິຄ຺ຄາຫການໍ ຠູຕານໍ ພລິໍ ທຕ຺ວາ ມງ຺ຄລນກ຺ຂຕ຺ເຕນ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ເອວໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກາຣິໂຍ ນາມ ມາຓໂວ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຕິ. ປຸໂຣຫິໂຕ ປຸຣາຓທ຺ວາຣໍ ຫາເຣຕ຺ວາ ນວໍ ນິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອາຫ – ‘‘ນິຏ຺ຐິຕໍ, ເທວ, ທ຺ວາຣໍ, ສ຺ເວ ຠທ຺ທກໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອນຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ພລິໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ອາຈຣິຍ, ພລິກມ຺ມຕ຺ຖາຍ ກິໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ? ‘‘ເທວ, ມເຫສກ຺ຂໍ ທ຺ວາຣໍ ມເຫສກ຺ຂາຫິ ເທວຕາຫິ ປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ, ເອກໍ ປິງ຺ຄລໍ ນິກ຺ຂນ຺ຕທາຐໍ ອຸຠໂຕວິສຸທ຺ຘໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ມາເຣຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມໍສໂລຫິເຕນ ພລິໍ ກຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ເຫຏ຺ຐາ ຂິປິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕພ຺ພໍ, ເອວໍ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ຈ ນຄຣສ຺ສ ຈ ວຸຑ຺ຒິ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ອາຈຣິຍ, ເອວຣູປໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ມາເຣຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຫີ’’ຕິ.

ໂສ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ‘‘ສ຺ເວ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸສ຺ສາຫຊາໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຸຂໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຕຸຣິຕຕຸຣິໂຕ ຠຣິຍໍ ອາຫ – ‘‘ປາເປ ຈຓ຺ຑາລິ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເກນ ສທ຺ຘິໍ ອຠິຣມິສ຺ສສິ, ສ຺ເວ ເຕ ຊາຣໍ ມາເຣຕ຺ວາ ພລິກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ນິຣປຣາຘໍ ກິໍກາຣຓາ ມາເຣສ຺ສສີ’’ຕິ? ຣາຊາ ‘‘ກຬາຣປິງ຺ຄລສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ມໍສໂລຫິເຕນ ພລິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ນຄຣທ຺ວາຣໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຫີ’’ຕິ ອາຫ, ‘‘ຊາໂຣ ຈ ເຕ ກຬາຣປິງ຺ຄໂລ, ຕໍ ມາເຣຕ຺ວາ ພລິກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ຊາຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ສາສນໍ ປາເຫສິ ‘‘ຣາຊາ ກິຣ ກຬາຣປິງ຺ຄລໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ມາເຣຕ຺ວາ ພລິໍ ກາຕຸກາໂມ, ສເຈ ຊີວິຕຸກາໂມ, ອຎ຺ເຎປິ ຕຍາ ສທິເສ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ຄເຫຕ຺ວາ ກາລສ຺ເສວ ປລາຍສ຺ສູ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ຕໍ ນຄເຣ ປາກຏໍ ອໂຫສິ, ສກລນຄຣໂຕ ສພ຺ເພ ກຬາຣປິງ຺ຄລາ ປລາຍິໍສຸ.

ປຸໂຣຫິໂຕ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕສ຺ສ ປລາຕຠາວໍ ອຊານິຕ຺ວາ ປາໂຕວ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ອສຸກຏ຺ຐາເນ ກຬາຣປິງ຺ຄໂລ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ຄຓ຺ຫາເປຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ອມຈ຺ເຈ ເປເສສິ. ເຕ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປລາໂຕ ກິຣາ’’ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ. ‘‘ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຸປຘາເຣຖາ’’ຕິ ສກລນຄຣໍ ອຸປຘາເຣນ຺ຕາປິ ນ ປສ຺ສິໍສຸ. ຕໂຕ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ອຸປຘາເຣຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເທວ, ຐເປຕ຺ວາ ປຸໂຣຫິຕໍ ອຎ຺ໂຎ ເອວຣູໂປ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ປຸໂຣຫິຕໍ ນ ສກ຺ກາ ມາເຣຕຸນ຺ຕິ. ‘‘ເທວ, ກິໍ ກເຖຖ, ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ກາຣຓາ ອຊ຺ຊ ທ຺ວາເຣ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐາປິເຕ ນຄຣໍ ອຄຸຕ຺ຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອາຈຣິໂຍ ກເຖນ຺ໂຕ ‘‘ອຊ຺ຊ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອິໂຕ ສໍວຈ຺ຉຣຈ຺ຈເຍນ ນກ຺ຂຕ຺ຕໍ ລຠິສ຺ສຕີ’’ຕິ ກເຖສິ, ສໍວຈ຺ຉຣໍ ນຄເຣ ອທ຺ວາຣເກ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິການໍ ໂອກາໂສ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິມໍ ມາເຣຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎນ ພ຺ຍຕ຺ເຕນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ພລິກມ຺ມໍ ກາເຣຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປຕິຏ຺ຐາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ອຎ຺ໂຎ ອາຈຣິຍສທິໂສ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ? ‘‘ອຕ຺ຖິ ເທວ, ຕສ຺ສ ອນ຺ເຕວາສີ ຕກ຺ກາຣິຍມາຓໂວ ນາມ, ຕສ຺ສ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐານໍ ທຕ຺ວາ ມງ຺ຄລໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ.

ຣາຊາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ສມ຺ມານໍ ກາເຣຕ຺ວາ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐານໍ ທຕ຺ວາ ຕຖາ ກາຕຸໍ ອາຓາເປສິ. ໂສ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ນຄຣທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ປຸໂຣຫິຕໍ ຣາຊານຸຠາເວນ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອານຍິໍສຸ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ທ຺ວາຣຏ຺ຐປນຏ຺ຐາເນ ອາວາຏໍ ຂຓາເປຕ຺ວາ ສາຓິໍ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ອາຈຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ໂຕສາຓິຍໍ ອຏ຺ຐາສິ. ອາຈຣິໂຍ ອາວາຏໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐໍ ອລຠນ຺ໂຕ ‘‘ອຕ຺ໂຖ ຕາວ ເມ ນິປ຺ຜາທິໂຕ ອໂຫສິ, ພາລຕ຺ຕາ ປນ ມຸຂໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເວເຄນ ປາປິຕ຺ຖິຍາ ກເຖສິໍ, ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ວໂຘ ອາຠໂຕ’’ຕິ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອາລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໔.

‘‘ອຫເມວ ທຸພ຺ຠາສິຕໍ ຠາສິ ພາໂລ, ເຠໂກວຣຎ຺ເຎ ອຫິມວ຺ຫາຍມາໂນ;

ຕກ຺ກາຣິເຍ ໂສພ຺ຠມິມໍ ປຕາມິ, ນ ກິເຣວ ສາຘຸ ອຕິເວລຠາຓີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸພ຺ຠາສິຕໍ ຠາສີຕິ ທຸພ຺ຠາສິຕໍ ຠາສິໍ. ເຠໂກວາຕິ ຍຖາ ອຣຎ຺ເຎ ມຓ຺ຑູໂກ ວສ຺ສນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຂາທກໍ ອຫິໍ ອວ຺ຫາຍມາໂນ ທຸພ຺ຠາສິຕໍ ຠາສຕິ ນາມ, ເອວໍ ອຫເມວ ທຸພ຺ຠາສິຕໍ ຠາສິໍ. ຕກ຺ກາຣິເຍຕິ ຕສ຺ສ ນາມໍ, ຕກ຺ກາຣິຍາຕິ ອິຕ຺ຖິລິງ຺ຄໍ ນາມໍ, ເຕເນວ ຕໍ ອາລປນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໕.

‘‘ປປ຺ໂປຕິ ມຈ຺ໂຈ ອຕິເວລຠາຓີ, ພນ຺ຘໍ ວຘໍ ໂສກປຣິທ຺ທວຎ຺ຈ;

ອຕ຺ຕານເມວ ຄຣຫາສິ ເອຕ຺ຖ, ອາເຈຣ ຍໍ ຕໍ ນິຂຓນ຺ຕິ ໂສພ຺ເຠ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕິເວລຠາຓີຕິ ເວລາຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ປມາຓາຕິກ຺ກນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ກຖນໍ ນາມ ນ ສາຘຸ, ອຕິເວລຠາຓີ ປຸຣິໂສ ນ ສາຘູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂສກປຣິທ຺ທວຎ຺ຈາຕິ ອາຈຣິຍ, ເອວເມວ ອຕິເວລຠາຓີ ປຸຣິໂສ ວຘໍ ພນ຺ຘຎ຺ຈ ໂສກຎ຺ຈ ມຫນ຺ເຕນ ສທ຺ເທນ ປຣິເທວຎ຺ຈ ປປ຺ໂປຕິ. ຄຣຫາສີຕິ ປຣໍ ອຄຣຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍເຍວ ຄຣເຫຍ຺ຍາສິ. ເອຕ຺ຖາຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ກາຣເຓ. ອາເຈຣ ຍໍ ຕນ຺ຕິ ອາຈຣິຍ, ເຍນ ກາຣເຓນ ຕໍ ນິຂຓນ຺ຕິ ໂສພ຺ເຠ, ຕໍ ຕຍາວ ກຕໍ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕານເມວ ຄຣເຫຍ຺ຍາສີຕິ ວທຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ອາຈຣິຍ, ວາຈໍ ອຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ນ ເກວລໍ ຕ຺ວເມວ ທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ໂຕ, ອຎ຺ໂຎປິ ທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ເສສິ.

ປຸພ຺ເພ ກິຣ ພາຣາຓສິຍໍ ກາຬີ ນາມ ຄຓິກາ ອໂຫສິ, ຕສ຺ສາ ຕຸຓ຺ຑິໂລ ນາມ ຠາຕາ. ກາຬີ ເອກທິວສໍ ສຫສ຺ສໍ ຄຓ຺ຫາຕິ. ຕຸຓ຺ຑິໂລ ປນ ອິຕ຺ຖິຘຸຕ຺ໂຕ ສຸຣາຘຸຕ຺ໂຕ ອກ຺ຂຘຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ສາ ຕສ຺ສ ຘນໍ ເທຕິ, ໂສ ລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘໍ ວິນາເສຕິ. ສາ ຕໍ ວາເຣນ຺ຕີປິ ວາເຣຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຊູຕປຣາຊິໂຕ ນິວຕ຺ຖວຕ຺ຖານິ ທຕ຺ວາ ກຏສາຣກຂຓ຺ຑໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ເຄຫໍ ອາຄມິ. ຕາຍ ຈ ທາສິໂຍ ອາຓຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ ‘‘ຕຸຓ຺ຑິລສ຺ສ ອາຄຕກາເລ ກິຎ຺ຈິ ອທຕ຺ວາ ຄີວາຍໍ ນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນີຫເຣຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ຕາ ຕຖາ ກຣິໍສຸ. ໂສ ທ຺ວາຣມູເລ ໂຣທນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ.

ອເຖໂກ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ນິຈ຺ຈກາລໍ ກາຬິຍາ ສຫສ຺ສໍ ອາຫຣາເປນ຺ໂຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຑິລ ໂຣທສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສາມິ, ຊູຕປຣາຊິໂຕ ມມ ຠຄິນິຍາ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄໂຕມ຺ຫິ, ຕໍ ມໍ ທາສິໂຍ ຄີວາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນີຫຣິໍສູ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຕິຏ຺ຐ, ຠຄິນິຍາ ເຕ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠາຕາ ເຕ ກຏສາຣກຂຓ຺ຑໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ທ຺ວາຣມູເລ ຐິໂຕ, ວຕ຺ຖານິສ຺ສ ກິມຕ຺ຖໍ ນ ເທສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອຫໍ ຕາວ ນ ເທມິ, ສເຈ ປນ ເຕ ສິເນໂຫ ອຕ຺ຖິ, ຕ຺ວໍ ເທຫີ’’ຕິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ຄຓິກາຍ ຆເຣ ອິທໍຈາຣິຕ຺ຕໍ – ອາຠຕສຫສ຺ສໂຕ ປຎ຺ຈສຕານິ ຄຓິກາຍ ໂຫນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈສຕານິ ວຕ຺ຖຄນ຺ຘມາລມູລານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອາຄຕປຸຣິສາ ຕສ຺ມິໍ ຆເຣ ລທ຺ຘວຕ຺ຖານິ ນິວາເສຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອາຠຕວຕ຺ຖາເນວ ນິວາເສຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕສ຺ມາ ໂສ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ຕາຍ ທິນ຺ນວຕ຺ຖານິ ນິວາເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສາຏເກ ຕຸຓ຺ຑິລສ຺ສ ທາເປສິ. ໂສ ນິວາເສຕ຺ວາ ນທນ຺ໂຕ ຄຊ຺ຊນ຺ໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸຣາເຄຫໍ ປາວິສິ. ກາຬີປິ ທາສິໂຍ ອາຓາເປສິ ‘‘ສ຺ເວ ເອຕສ຺ສ ຄມນກາເລ ວຕ຺ຖານິ ອຈ຺ຉິນ຺ເທຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ຕາ ຕສ຺ສ ນິກ຺ຂມນກາເລ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ອຸປຘາວິຕ຺ວາ ວິລຸມ຺ປມານາ ສາຏເກ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ຍາຫິ ກຸມາຣາ’’ຕິ ນຄ຺ຄໍ ກຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສຸໍ. ໂສ ນຄ຺ໂຄວ ນິກ຺ຂມິ. ຊໂນ ປຣິຫາສໍ ກໂຣຕິ. ໂສ ລຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ມຍາເວຕໍ ກຕໍ, ອຫເມວ ອຕ຺ຕໂນ ມຸຂໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ’’ນ຺ຕິ ປຣິເທວິ. ອິທໍ ຕາວ ທສ຺ເສຕຸໍ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໖.

‘‘ກິເມວຫໍ ຕຸຓ຺ຑິລມນຸປຸຈ຺ຉິໍ, ກເຣຍ຺ຍ ສໍ ຠາຕຣໍ ກາຬິກາຍໍ;

ນຄ຺ໂຄວຫໍ ວຕ຺ຖຍຸຄຎ຺ຈ ຊີໂນ, ອຍມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ພຫຸຕາທິໂສວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພຫຸຕາທິໂສວາຕິ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ຫິ ອຕ຺ຕນາ ກເຕນ ທຸກ຺ຂໍ ປຕ຺ໂຕ, ຕ຺ວມ຺ປິ ຕສ຺ມາ ອຍມ຺ປິ ຕຸຍ຺ຫໍ ທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພຫູຫິ ກາຣເຓຫິ ຕາທິໂສວ.

ອປໂຣປິ ພາຣາຓສິຍໍ ອຊປາລານໍ ປມາເທນ ໂຄຈຣຠູມິຍໍ ທ຺ວີສຸ ເມຓ຺ເຑສຸ ຍຸຊ຺ຌນ຺ເຕສຸ ເອໂກ ກຸລິງ຺ຄສກຸໂຓ ‘‘ອິເມ ທານິ ຠິນ຺ເນຫິ ສີເສຫິ ມຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ວາເຣສ຺ສາມິ ເຕຕິ ມາຕຸລາ ມາ ຍຸຊ຺ຌຖາ’’ຕິ ວາເຣຕ຺ວາ ເຕສໍ ກຖໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຍຸຊ຺ຌນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ປິຏ຺ຐິຍມ຺ປິ ສີເສປິ ນິສີທິຕ຺ວາ ຍາຈິຕ຺ວາ ວາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ມໍ ມາເຣຕ຺ວາ ຍຸຊ຺ຌຖາ’’ຕິ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ສີສນ຺ຕຣໍ ປາວິສິ. ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຍຸຊ຺ຌິໍສຸເຍວ. ໂສ ສຓ຺ຫກຣຓິຍໍ ປິສິໂຕ ວິຍ ອຕ຺ຕນາ ກເຕເນວ ວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕ. ອິທມ຺ປິ ອປຣໍ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໗.

‘‘ໂຍ ຍຸຊ຺ຌມານານມຍຸຊ຺ຌມາໂນ, ເມຓ຺ຑນ຺ຕຣໍ ອຈ຺ຈຸປຕີ ກຸລິງ຺ໂຄ;

ໂສ ປິໍສິໂຕ ເມຓ຺ຑສິເຣຫິ ຕຕ຺ຖ, ອຍມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ພຫຸຕາທິໂສວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເມຓ຺ຑນ຺ຕຣນ຺ຕິ ເມຓ຺ຑານໍ ອນ຺ຕຣໍ. ອຈ຺ຈຸປຕີຕິ ອຕິຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕິ, ອາກາເສ ສີສານໍ ເວມຊ຺ເຌ ອຏ຺ຐາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປິໍສິໂຕຕິ ປີຬິໂຕ.

ອປເຣປິ ພາຣາຓສິວາສິໂນ ໂຄປາລກາ ຜລິຕໍ ຕາລຣຸກ຺ຂໍ ທິສ຺ວາ ເອກໍ ຕາລຜລຕ຺ຖາຍ ຣຸກ຺ຂໍ ອາໂຣເປສຸໍ. ຕສ຺ມິໍ ຜລານິ ປາເຕນ຺ເຕ ເອໂກ ກຓ຺ຫສປ຺ໂປ ວມ຺ມິກາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕາລຣຸກ຺ຂໍ ອາຣຸຫິ. ເຫຏ຺ຐາ ປຕິຏ຺ຐິຕາ ທຓ຺ເຑຫິ ປຫຣນ຺ຕາ ນິວາເຣຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ເຕ ‘‘ສປ຺ໂປ ຕາລໍ ອຠິຣຸຫຕີ’’ຕິ ອິຕຣສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິໍສຸ. ໂສ ຠີໂຕ ມຫາວິຣວໍ ວິຣວິ. ເຫຏ຺ຐາ ຐິຕາ ເອກໍ ຖິຣສາຏກໍ ຈຕູສຸ ກຓ຺ເຓສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສາຏເກ ປຕາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ປຕນ຺ໂຕ ຈຕຸນ຺ນມ຺ປິ ອນ຺ຕເຣ ສາຏກມຊ຺ເຌ ປຕິ. ຕສ຺ສ ປນ ປາຕນເວເຄນ ເຕ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສີເສຫິ ປຫຣິຕ຺ວາ ຠິນ຺ເນຫິ ສີເສຫິ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ຕາ. ອິທມ຺ປິ ກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໘.

‘‘ຈຕຸໂຣ ຊນາ ໂປຕ຺ຖກມຄ຺ຄເຫສຸໍ, ເອກຎ຺ຈ ໂປສໍ ອນຸຣກ຺ຂມານາ;

ສພ຺ເພວ ເຕ ຠິນ຺ນສິຣາ ສຍິໍສຸ, ອຍມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ພຫຸຕາທິໂສວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂປຕ຺ຖກນ຺ຕິ ສາຓສາຏກໍ. ສພ຺ເພວ ເຕຕິ ເຕປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ ອຕ຺ຕນາ ກເຕເນວ ຠິນ຺ນສີສາ ສຍິໍສຸ.

ອປເຣປິ ພາຣາຓສິວາສິໂນ ເອຬກໂຈຣາ ຣຕ຺ຕິໍ ເອກໍ ອຊໍ ເຖເນຕ຺ວາ ‘‘ທິວາ ອຣຎ຺ເຎ ຂາທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ອວສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ມຸຂໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ເວຬຸຄຸມ຺ເພ ຐເປສຸໍ. ປຸນທິວເສ ຕໍ ຂາທິຕຸໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອາວຸຘໍ ປມຸສ຺ສິຕ຺ວາ ອຄມໍສຸ. ເຕ ‘‘ອຊໍ ມາເຣຕ຺ວາ ມໍສໍ ປຈິຕ຺ວາ ຂາທິສ຺ສາມ, ອາຫຣຖາວຸຘ’’ນ຺ຕິ ເອກສ຺ສປິ ຫຕ຺ເຖ ອາວຸຘໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ວິນາ ອາວຸເຘນ ເອຕໍ ມາເຣຕ຺ວາປິ ມໍສໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ວິສ຺ສຊ຺ເຊຖ ນໍ, ປຸຎ຺ຎມສ຺ສ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສຸໍ. ຕທາ ເອໂກ ນຬກາໂຣ ເວຬຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ປຸນປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ນຬກາຣສຕ຺ຖໍ ເວຬຸຄຸມ຺ພນ຺ຕເຣ ຐເປຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ອຊາ ‘‘ມຸຕ຺ຕາມ຺ຫີ’’ຕິ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ເວຬຸມູເລ ກີຬມານາ ປຈ຺ຉິມປາເທຫິ ປຫຣິຕ຺ວາ ຕໍ ສຕ຺ຖໍ ປາເຕສິ. ໂຈຣາ ສຕ຺ຖສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸປຘາເຣນ຺ຕາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐມານສາ ອຊໍ ມາເຣຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທິໍສຸ. ອິຕິ ‘‘ສາປິ ອຊາ ອຕ຺ຕນາ ກເຕເນວ ມຕາ’’ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໙.

‘‘ອຊາ ຍຖາ ເວຬຸຄຸມ຺ພສ຺ມິໍ ພທ຺ຘາ, ອວກ຺ຂິປນ຺ຕີ ອສິມຊ຺ຌຄຈ຺ຉິ;

ເຕເນວ ຕສ຺ສາ ຄລກາວກນ຺ຕໍ, ອຍມ຺ປິ ອຕ຺ໂຖ ພຫຸຕາທິໂສວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອວກ຺ຂິປນ຺ຕີຕິ ກີຬມານາ ປຈ຺ຉິມປາເທ ຂິປນ຺ຕີ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ວຈນໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ມິຕຠາຓິໂນ ນາມ ມຣຓທຸກ຺ຂາ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕີ’’ຕິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກິນ຺ນຣວຕ຺ຖຸໍ ອາຫຣິ.

ພາຣາຓສິວາສີ ກິເຣໂກ ລຸທ຺ທໂກ ຫິມວນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອເກນຸປາເຍນ ຊຍມ຺ປຕິເກ ທ຺ເວ ກິນ຺ນເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ອາເນຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອທາສິ. ຣາຊາ ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ເພ ກິນ຺ນເຣ ທິສ຺ວາ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ‘‘ລຸທ຺ທ, ອິເມສໍ ໂກ ຄຸໂຓ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເທວ, ເອເຕ ມຘຸເຣນ ສທ຺ເທນ ຄາຍນ຺ຕິ, ມນຸຎ຺ຎໍ ນຈ຺ຈນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ສາ ເອວໍ ຄາຍິຕຸຎ຺ຈ ນຈ຺ຈິຕຸຎ຺ຈ ນ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ. ຣາຊາ ລຸທ຺ທສ຺ສ ພຫຸໍ ຘນໍ ທຕ຺ວາ ກິນ຺ນເຣ ‘‘ຄາຍຖ ນຈ຺ຈຖາ’’ຕິ ອາຫ. ກິນ຺ນຣາ ‘‘ສເຈ ມຍໍ ຄາຍນ຺ຕາ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມ, ທຸຄ຺ຄີຕໍ ໂຫຕິ, ອມ຺ເຫ ຄຣຫິສ຺ສນ຺ຕິ ວຘິສ຺ສນ຺ຕິ, ພຫຸໍ ກເຖນ຺ຕານຎ຺ຈ ປນ ມຸສາວາໂທປິ ໂຫຕີ’’ຕິ ມຸສາວາທຠເຍນ ຣຎ຺ຎາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຸຕ຺ຕາປິ ນ ຄາຍິໍສຸ ນ ນຈ຺ຈິໍສຸ. ຣາຊາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ມາເຣຕ຺ວາ ມໍສໍ ປຈິຕ຺ວາ ອາຫຣຖາ’’ຕິ ອາຓາເປນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໐.

‘‘ອິເມ ນ ເທວາ ນ ຄນ຺ຘພ຺ພປຸຕ຺ຕາ, ມິຄາ ອິເມ ອຕ຺ຖວສໍ ຄຕາ ເມ;

ເອກຎ຺ຈ ນໍ ສາຍມາເສ ປຈນ຺ຕຸ, ເອກໍ ປຸນປ຺ປາຕຣາເສ ປຈນ຺ຕູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມິຄາ ອິເມຕິ ອິເມ ສເຈ ເທວາ ຄນ຺ຘພ຺ພາ ວາ ຠເວຍ຺ຍຸໍ, ນຈ຺ເຈຍ຺ຍຸຎ຺ເຈວ ຄາເຍຍ຺ຍຸຎ຺ຈ, ອິເມ ປນ ມິຄາ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາ. ອຕ຺ຖວສໍ ຄຕາ ເມຕິ ອຕ຺ຖໍ ປຈ຺ຈາສີສນ຺ເຕນ ລຸທ຺ເທນ ອານີຕຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖວເສນ ມມ ຫຕ຺ຖໍ ຄຕາ. ເອເຕສຸ ເອກໍ ສາຍມາເສ, ເອກໍ ປາຕຣາເສ ປຈນ຺ຕູຕິ.

ກິນ຺ນຣີ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ຣາຊາ ກຸທ຺ໂຘ ນິສ຺ສໍສຍໍ ມາເຣສ຺ສຕິ, ອິທານິ ກເຖຕຸໍ ກາໂລ’’ຕິ ອຏ຺ຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໑.

‘‘ສຕໍ ສຫສ຺ສານິ ທຸຠາສິຕານິ, ກລມ຺ປິ ນາຄ຺ຆນ຺ຕິ ສຸຠາສິຕສ຺ສ;

ທຸພ຺ຠາສິຕໍ ສງ຺ກມາໂນ ກິເລໂສ, ຕສ຺ມາ ຕຸຓ຺ຫີ ກິມ຺ປຸຣິສາ ນ ພາລ຺ຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສງ຺ກມາໂນ ກິເລໂສຕິ ກທາຈິ ອຫໍ ຠາສມາໂນ ທຸພ຺ຠາສິຕໍ ຠາເສຍ຺ຍໍ, ເອວໍ ທຸພ຺ຠາສິຕໍ ສງ຺ກມາໂນ ກິລິສ຺ສຕິ ກິລມຕິ. ຕສ຺ມາຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ນ ຄາຍິໍ, ນ ພາລຠາເວນາຕິ.

ຣາຊາ ກິນ຺ນຣິຍາ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ອນນ຺ຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໒.

‘‘ຍາ ເມສາ ພ຺ຍາຫາສິ ປມຸຎ຺ຈເຖຕໍ, ຄິຣິຎ຺ຈ ນໍ ຫິມວນ຺ຕໍ ນຍນ຺ຕຸ;

ອິມຎ຺ຈ ໂຂ ເທນ຺ຕຸ ມຫານສາຍ, ປາໂຕວ ນໍ ປາຕຣາເສ ປຈນ຺ຕູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍາ ເມສາຕິ ຍາ ເມ ເອສາ. ເທນ຺ຕູຕິ ມຫານສຕ຺ຖາຍ ເທນ຺ຕຸ.

ກິນ຺ນໂຣ ຣຎ຺ໂຎ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມໍ ອກເຖນ຺ຕໍ ອວສ຺ສໍ ມາເຣສ຺ສຕິ, ອິທານິ ກເຖຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໓.

‘‘ປຊ຺ຊຸນ຺ນນາຖາ ປສໂວ, ປສຸນາຖາ ອຍໍ ປຊາ;

ຕ຺ວໍ ນາໂຖສິ ມຫາຣາຊ, ນາໂຖຫໍ ຠຣິຍາຍ ເມ;

ທ຺ວິນ຺ນມຎ຺ຎຕຣໍ ຎຕ຺ວາ, ມຸຕ຺ໂຕ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ປພ຺ພຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຊ຺ຊຸນ຺ນນາຖາ ປສໂວຕິ ຕິຓຠກ຺ຂາ ປສໂວ ເມຆນາຖາ ນາມ. ປສຸນາຖາ ອຍໍ ປຊາຕິ ອຍໍ ປນ ມນຸສ຺ສປຊາ ປຎ຺ຈໂຄຣເສນ ອຸປຊີວນ຺ຕີ ປສຸນາຖາ ປສຸປຕິຏ຺ຐາ. ຕ຺ວໍ ນາໂຖສີຕິ ຕ຺ວໍ ມມ ປຕິຏ຺ຐາ ອສິ. ນາໂຖຫນ຺ຕິ ມມ ຠຣິຍາຍ ອຫໍ ນາໂຖ, ອຫມສ຺ສາ ປຕິຏ຺ຐາ. ທ຺ວິນ຺ນມຎ຺ຎຕຣໍ ຎຕ຺ວາ, ມຸຕ຺ໂຕ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ປພ຺ພຕນ຺ຕິ ອມ຺ຫາກໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອນ຺ຕເຣ ເອໂກ ເອກໍ ມຕໍ ຎຕ຺ວາ ສຍໍ ມຣຓໂຕ ມຸຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕໍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຊີວມານາ ປນ ມຍໍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນ ຊຫາມ, ຕສ຺ມາ ສເຈປິ ອິມໍ ຫິມວນ຺ຕໍ ເປເສຕຸກາໂມ, ມໍ ປຐມໍ ມາເຣຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ເປເສຫີຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ນ ມຍໍ ຕວ ວຈນໍ ອກາຕຸກາມຕາຍ ຕຸຓ຺ຫີ ອຫຸມ຺ຫ, ມຍໍ ກຖາຍ ປນ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ນ ກຖຍິມ຺ຫາ’’ຕິ ທີເປນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໑໑໔.

‘‘ນ ເວ ນິນ຺ທາ ສຸປຣິວຊ຺ຊເຍຖ, ນານາ ຊນາ ເສວິຕພ຺ພາ ຊນິນ຺ທ;

ເຍເນວ ເອໂກ ລຠເຕ ປສໍສໍ, ເຕເນວ ອຎ຺ໂຎ ລຠເຕ ນິນ຺ທິຕາຣໍ.

໑໑໕.

‘‘ສພ຺ໂພ ໂລໂກ ປຣິຈິຕ຺ໂຕ ອຕິຈິຕ຺ໂຕ, ສພ຺ໂພ ໂລໂກ ຈິຕ຺ຕວາ ສມ຺ຫິ ຈິຕ຺ເຕ;

ປຈ຺ເຈກຈິຕ຺ຕາ ປຸຖຸ ສພ຺ພສຕ຺ຕາ, ກສ຺ສີຘ ຈິຕ຺ຕສ຺ສ ວເສນ ວຕ຺ເຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸປຣິວຊ຺ຊເຍຖາຕິ ມຫາຣາຊ, ນິນ຺ທາ ນາມ ສຸເຂນ ປຣິວຊ຺ເຊຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ນານາ ຊນາຕິ ນານາຉນ຺ທາ ຊນາ. ເຍເນວາຕິ ເຍນ ສີລາທິຄຸເຓນ ເອໂກ ປສໍສໍ ລຠຕິ, ເຕເນວ ອຎ຺ໂຎ ນິນ຺ທິຕາຣໍ ລຠຕິ. ອມ຺ຫາກຎ຺ຫິ ກິນ຺ນຣານໍ ອນ຺ຕເຣ ກຖເນນ ປສໍສໍ ລຠຕິ, ມນຸສ຺ສານໍ ອນ຺ຕເຣ ນິນ຺ທໍ, ອິຕິ ນິນ຺ທາ ນາມ ທຸປ຺ປຣິວຊ຺ຊິຍາ, ສ຺ວາຫໍ ກຖໍ ຕວ ສນ຺ຕິກາ ປສໍສໍ ລຠິສ຺ສາມີຕິ.

ສພ຺ໂພ ໂລໂກ ປຣິຈິຕ຺ໂຕຕິ ມຫາຣາຊ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ນາມ ປາຓາຕິປາຕາທິຈິຕ຺ເຕນ, ສປ຺ປຸຣິໂສ ປາຓາຕິປາຕາ ເວຣມຓິ ອາທິຈິຕ຺ເຕນ ອຕິຈິຕ຺ໂຕຕິ, ເອວໍ ສພ຺ໂພ ໂລໂກ ປຣິຈິຕ຺ໂຕ ອຕິຈິຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈິຕ຺ຕວາ ສມ຺ຫິ ຈິຕ຺ເຕຕິ ສພ຺ໂພ ປນ ໂລໂກ ອຕ຺ຕໂນ ຫີເນນ ວາ ປຓີເຕນ ວາ ຈິຕ຺ເຕນ ຈິຕ຺ຕວາ ນາມ. ປຈ຺ເຈກຈິຕ຺ຕາຕິ ປາຏິເຍກ຺ກຈິຕ຺ຕາ ປຸຖຸປ຺ປເຠທາ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ. ເຕສຸ ກສ຺ເສກສ຺ສ ຕວ ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ຈິຕ຺ເຕນ ກິນ຺ນຣີ ວາ ມາທິໂສ ວາ ອຎ຺ໂຎ ວາ ວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ຕສ຺ມາ ‘‘ອຍໍ ມມ ຈິຕ຺ຕວເສນ ນ ວຕ຺ຕຕີ’’ຕິ, ມາ ມຍ຺ຫໍ ກຸຊ຺ຌິ. ສພ຺ພສຕ຺ຕາ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕວເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເທວາຕິ. ກິມ຺ປຸຣິໂສ ຣຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ.

ຣາຊາ ‘‘ສຠາວເມວ ກເຖຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ ກິນ຺ນໂຣ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໑໑໖.

‘‘ຕຸຓ຺ຫີ ອຫູ ກິມ຺ປຸຣິໂສ ສຠຣິໂຍ, ໂຍ ທານິ ພ຺ຍາຫາສິ ຠຍສ຺ສ ຠີໂຕ;

ໂສ ທານິ ມຸຕ຺ໂຕ ສຸຂິໂຕ ອໂຣໂຄ, ວາຈາກິເຣວຕ຺ຖວຕີ ນຣານ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວາຈາກິເຣວຕ຺ຖວຕີ ນຣານນ຺ຕິ ວາຈາຄິຣາ ເອວ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຖວຕີ ຫິຕາວຫາ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຣາຊາ ກິນ຺ນເຣ ສຸວຓ຺ຓປຎ຺ຊເຣ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຕເມວ ລຸທ຺ທໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ ຠເຓ, ຄຫິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຫີ’’ຕິ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕປິ ‘‘ອາຈຣິຍ, ເອວໍ ກິນ຺ນຣາ ວາຈໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕກາເລ ກຖິເຕນ ສຸຠາສິເຕເນວ ມຸຕ຺ຕາ, ຕ຺ວໍ ປນ ທຸກ຺ກຖິເຕນ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອິທໍ ອຸທາຫຣຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ອາຈຣິຍ, ມາ ຠາຍິ, ຊີວິຕໍ ເຕ ອຫໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອສ຺ສາເສສິ, ‘‘ອປິຈ ໂຂ ປນ ຕຸມ຺ເຫ ມໍ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍາຖາ’’ຕິວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ຕາວ ນກ຺ຂຕ຺ຕໂຍໂຄ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ ທິວສໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ມຊ຺ຌິມຍາມສມນນ຺ຕເຣ ມຕໍ ເອຬກໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຊີວາຫີ’’ຕິ ກຎ຺ຈິ ອຊານາເປຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ເອຬກມໍເສນ ພລິໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ໂກກາລິໂກ ວາຈາຍ ຫໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກຬາຣປິງ຺ຄໂລ ໂກກາລິໂກ ອໂຫສິ, ຕກ຺ກາຣິຍປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຕກ຺ກາຣິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໔໘໒] ໙. ຣຸຣຸມິຄຣາຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຕສ຺ສ ຄາມວຣໍ ທມ຺ມີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ຠິກ຺ຂູຫິ ‘‘ພຫູປກາໂຣ ເຕ ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ຕສຕ຺ຖາ, ຕ຺ວໍ ຕຖາຄຕໍ ນິສ຺ສາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ລຠິ, ຕີຓິ ປິຏການິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ, ລາຠສກ຺ກາຣໍ ປາປຸຓີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຖາຣາ ມມ ຕິຓຄ຺ຄມຕ຺ໂຕປິ ອຸປກາໂຣ ນ ກໂຕ, ອຫໍ ສຍເມວ ປພ຺ພຊິໍ, ສຍໍ ຕີຓິ ປິຏການິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິໍ, ສຍໍ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ປາປຸຓິ’’ນ຺ຕິ ກເຖສິ. ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອກຕຎ຺ຎູ ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອກຕເວທີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອິທາເນວ ອກຕຎ຺ຎູ, ປຸພ຺ເພປິ ອກຕຎ຺ຎູເຍວ, ປຸພ຺ເພເປສ ມຍາ ຊີວິເຕ ທິນ຺ເນປິ ມມ ຄຸຓມຕ຺ຕໍ ນ ຊານາຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ເອໂກ ອສີຕິໂກຏິວິຠໂວ ເສຏ຺ຐິ ປຸຕ຺ຕໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຘນໂກ’’ຕິສ຺ສ, ນາມໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ກິລມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນ ກິຎ຺ຈິ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປສິ. ໂສ ຄີຕນຈ຺ຈວາທິຕຂາທນໂຠຊນໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ນ ກິຎ຺ຈິ ອຎ຺ຎາສິ. ຕໍ ວຍປ຺ປຕ຺ຕໍ ປຕິຣູເປນ ທາເຣນ ສໍໂຍເຊຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ກາລມກໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ອຈ຺ຈເຍນ ອິຕ຺ຖິຘຸຕ຺ຕສຸຣາຘຸຕ຺ຕາທີຫິ ປຣິວຸໂຕ ນານາພ຺ຍສນມຸເຂຫິ ອິຓໍ ອາທາຍ ຕໍ ທາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອິຓາຍິເກຫິ ໂຈທິຍມາໂນ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ຊີວິເຕນ, ເອເກນມ຺ຫິ ອຕ຺ຕຠາເວນ ອຎ຺ໂຎ ວິຍ ຊາໂຕ, ມຕໍ ເມ ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິ. ໂສ ອິຓາຍິເກ ອາຫ – ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິຓປຓ຺ຓານິ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉຖ, ຄງ຺ຄາຕີເຣ ເມ ນິທຫິຕໍ ກຸລສນ຺ຕກໍ ຘນໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ໂວ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເຕ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຄມໍສຸ. ໂສ ‘‘ອິຘ ຘນ’’ນ຺ຕິ ນິຘິຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ວິຍ ‘‘ຄງ຺ຄາຍໍ ປຕິຕ຺ວາ ມຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປລາຍິຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຍໍ ປຕິ. ໂສ ຈຓ຺ຑໂສເຕນ ວຸຍ຺ຫນ຺ໂຕ ກາຣຸຎ຺ຎຣວໍ ວິຣວິ.

ຕທາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຣຸຣຸມິຄໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຣິວາຣໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ເອກໂກວ ຄງ຺ຄານິວຕ຺ຕເນ ຣມຓີເຍ ສາລມິສ຺ສເກ ສຸປຸປ຺ຜິຕອມ຺ພວເນ ວສຕິ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວຸຕ຺ຖາຍ. ຕສ຺ສ ສຣີຣຈ຺ຉວິ ສຸມຊ຺ຊິຕກຎ຺ຈນປຏ຺ຏວຓ຺ຓາ ອໂຫສິ, ຫຕ຺ຖປາທາ ລາຂາຣສປຣິກມ຺ມກຕາ ວິຍ, ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ຈາມຣີນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ວິຍ, ສິງ຺ຄານິ ຣຊຕທາມສທິສານິ, ອກ຺ຂີນິ ສຸມຊ຺ຊິຕມຓິຄຸຬິກາ ວິຍ, ມຸຂໍ ໂອທຫິຕ຺ວາ ຐປິຕຣຕ຺ຕກມ຺ພລເຄຓ຺ຑຸກໍ ວິຍ. ເອວຣູປໍ ຕສ຺ສ ຣູປໍ ອໂຫສິ. ໂສ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມເຍ ຕສ຺ສ ກາຣຸຎ຺ຎສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມນຸສ຺ສສທ຺ໂທ ສູຍຕິ, ມາ ມຍິ ຘຣນ຺ເຕ ມຣຕຸ, ຊີວິຕມສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຍນຄຸມ຺ພາ ອຸຏ຺ຐາຍ ນທີຕີຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ມາ ຠາຍິ, ຊີວິຕໍ ເຕ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ໂສຕໍ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປິຏ຺ຐິຍໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຕີຣໍ ປາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ເນຕ຺ວາ ຜລາຜລານິ ທຕ຺ວາ ທ຺ວີຫຕີຫຈ຺ຈເຍນ ‘‘ໂຠ ປຸຣິສ, ອຫໍ ຕໍ ອິໂຕ ອຣຎ຺ຎໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິມຄ຺ເຄ ຐເປສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ໂສຕ຺ຖິນາ ຄມິສ຺ສສິ, ອປິຈ ໂຂ ປນ ຕ຺ວໍ ‘ອສຸກຏ຺ຐາເນ ນາມ ກຎ຺ຈນມິໂຄ ວສຕີ’ຕິ ຘນກາຣຓາ ມໍ ຣຎ຺ໂຎ ເຈວ ຣາຊມຫາມຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ມາ ອາຈິກ຺ຂາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ ສາມີ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ປິຏ຺ຐິຍໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ພາຣາຓສິມຄ຺ເຄ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ພາຣາຓສິປວິສນທິວເສເຍວ ເຂມາ ນາມ ຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສີ ປຈ຺ຈູສກາເລ ສຸປິນນ຺ເຕ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ມິຄໍ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສເຈ ເອວຣູໂປ ມິໂຄ ນ ຠເວຍ຺ຍ, ນາຫໍ ສຸປິເນ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ, ອທ຺ຘາ ຠວິສ຺ສຕິ, ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຫໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ມິຄໍ ປສ຺ສິຕຸໍ ອິຈ຺ຉາມິ, ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓມິຄສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸກາມາມ຺ຫິ, ລຠິສ຺ສາມິ ເຈ, ຊີເວຍ຺ຍໍ, ໂນ ເຈ, ນຕ຺ຖິ ເມ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ຕໍ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ມນຸສ຺ສໂລເກ ອຕ຺ຖິ, ລຠິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ມິຄາ ນາມ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ເທວ, ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ເຘ ສຸວຓ຺ຓຈງ຺ໂກຏເກ ສຫສ຺ສຖວິກໍ ຐເປຕ຺ວາ ໂຍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ມິຄໍ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ສທ຺ຘິໍ ສຫສ຺ສຖວິກສຸວຓ຺ຓຈງ຺ໂກຏເກນ ຕຎ຺ຈ ຫຕ຺ຖິໍ ຕໂຕ ຈ ອຸຕ຺ຕຣິ ທາຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ຄາຖໍ ລິຂາເປຕ຺ວາ ເອກໍ ອມຈ຺ຈໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ ຕາຕ, ມມ ວຈເນນ ອິມໍ ຄາຖໍ ນຄຣວາສີນໍ ກເຖຫີ’’ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຊາຕເກ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໗.

‘‘ຕສ຺ສ ຄາມວຣໍ ທມ຺ມິ, ນາຣິໂຍ ຈ ອລງ຺ກຕາ;

ໂຍ ເມ ຕໍ ມິຄມກ຺ຂາຕິ, ມິຄານໍ ມິຄມຸຕ຺ຕມ’’ນ຺ຕິ.

ອມຈ຺ໂຈ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສກລນຄເຣ ວາຈາເປສິ. ອຖ ໂສ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິໍ ປວິສນ຺ໂຕວ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ອມຈ຺ຈສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຣຎ຺ໂຎ ເອວຣູປໍ ມິຄໍ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ມໍ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສຫີ’’ຕິ ອາຫ. ອມຈ຺ໂຈ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕໍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ກິຣ, ເທວ, ຕໍ ມິຄໍ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທສ຺ເສສິ. ຣາຊາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ມຫາຣາຊ, ຕ຺ວໍ ເອຕໍ ຍສໍ ມຍ຺ຫໍ ເທຫີ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໘.

‘‘ມຍ຺ຫໍ ຄາມວຣໍ ເທຫິ, ນາຣິໂຍ ຈ ອລງ຺ກຕາ;

ອຫໍ ເຕ ມິຄມກ຺ຂິສ຺ສໍ, ມິຄານໍ ມິຄມຸຕ຺ຕມ’’ນ຺ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ຕສ຺ສ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠິສ຺ສ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ‘‘ອພ຺ໂຠ ກຸຫິໍ ໂສ ມິໂຄ ວສຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອສຸກຏ຺ຐາເນ ນາມ ເທວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕເມວ ມຄ຺ຄເທສກໍ ກຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຕໍ ຐານໍ ອຄມາສິ. ອຖ ນໍ ໂສ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠີ ‘‘ເສນໍ, ເທວ, ສນ຺ນິສີທາເປຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສນ຺ນິສິນ຺ນາຍ ເສນາຍ ເອໂສ, ເທວ, ສຸວຓ຺ຓມິໂຄ ເອຕສ຺ມິໍ ວເນ ວສຕີ’’ຕິ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໙.

‘‘ເອຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ຑສ຺ມິໍ, ອມ຺ພາ ສາລາ ຈ ປຸປ຺ຜິຕາ;

ອິນ຺ທໂຄປກສຎ຺ຉນ຺ນາ, ເອຕ຺ເຖໂສ ຕິຏ຺ຐເຕ ມິໂຄ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິນ຺ທໂຄປກສຎ຺ຉນ຺ນາຕິ ເອຕສ຺ສ ວນສຓ຺ຑສ຺ສ ຠູມິ ອິນ຺ທໂຄປກວຓ຺ຓາຍ ຣຕ຺ຕາຍ ສຸຂສມ຺ຜສ຺ສາຍ ຕິຓຊາຕິຍາ ສຎ຺ຉນ຺ນາ, ສສກຸຈ຺ຉິ ວິຍ ມຸທຸກາ, ເອຕ຺ຖ ເອຕສ຺ມິໍ ຣມຓີເຍ ວນສຓ຺ເຑ ເອໂສ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອມຈ຺ເຈ ອາຓາເປສິ ‘‘ຕສ຺ສ ມິຄສ຺ສ ປລາຍິຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ຂິປ຺ປໍ ອາວຸຘຫຕ຺ເຖຫິ ປຸຣິເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ວນສຓ຺ຑໍ ປຣິວາເຣຖາ’’ຕິ. ເຕ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ອຸນ຺ນທິໍສຸ. ຣາຊາ ກຕິປເຍຫິ ຊເນຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ, ໂສປິສ຺ສ ອວິທູເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຫນ຺ໂຕ ພລກາຍສທ຺ໂທ, ຕມ຺ຫາ ເມ ປຸຣິສາ ຠເຍນ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ອຸຏ຺ຐາຍ ສກລປຣິສໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຐິຕຏ຺ຐານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ຐິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ເມ ໂສຕ຺ຖິ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອຕ຺ເຖວ ມຍາ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຣາຊາຠິມຸໂຂ ປາຍາສິ. ຣາຊາ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ນາຄພໂລ ມິໂຄ ອວຕ຺ຖຣນ຺ໂຕ ວິຍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ສຣໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ອິມໍ ມິຄໍ ສນ຺ຕາເສຕ຺ວາ ສເຈ ປລາຍຕິ, ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ທຸພ຺ພລໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຘນຸໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕາຠິມຸໂຂ ອໂຫສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໑໒໐.

‘‘ຘນຸໍ ອທ຺ເວຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວານ, ອຸສຸໍ ສນ຺ນຍ຺ຫຸປາຄມິ;

ມິໂຄ ຈ ທິສ຺ວາ ຣາຊານໍ, ທູຣໂຕ ອຊ຺ຌຠາສຖ.

໑໒໑.

‘‘ອາຄເມຫິ ມຫາຣາຊ, ມາ ມໍ ວິຊ຺ຌິ ຣເຖສຠ;

ໂກ ນຸ ເຕ ອິທມກ຺ຂາສິ, ເອຕ຺ເຖໂສ ຕິຏ຺ຐເຕ ມິໂຄ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອທ຺ເວຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວານາຕິ ຊິຍາຍ ຈ ສເຣນ ຈ ສທ຺ຘິໍ ເອກເມວ ກຕ຺ວາ. ສນ຺ນຍ຺ຫາຕິ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ. ອາຄເມຫີຕິ ‘‘ຕິຏ຺ຐ, ມຫາຣາຊ, ມາ ມໍ ວິຊ຺ຌິ, ຊີວຄ຺ຄາຫເມວ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ມຘຸຣາຍ ມນຸສ຺ສວາຈາຍ ອຠາສິ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ມຘຸຣກຖາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຘນຸໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ຄາຣເວນ ອຏ຺ຐາສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕປິ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມຘຸຣປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ມຫາຊໂນປິ ສພ຺ພາວຸຘານິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປຣິວາເຣສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ມຫາສຕ຺ໂຕ ສຸວຓ຺ຓກິງ຺ກິຓິກໍ ຈາເລນ຺ໂຕ ວິຍ ມຘຸເຣນ ສເຣນ ຣາຊານໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ໂກ ນຸ ເຕ ອິທມກ຺ຂາສິ, ເອຕ຺ເຖໂສ ຕິຏ຺ຐເຕ ມິໂຄ’’ຕິ? ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ປາປປຸຣິໂສ ໂຖກໍ ປຏິກ຺ກມິຕ຺ວາ ໂສຕປເຖວ ອຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາ ‘‘ອິມິນາ ເມ ທສ຺ສິໂຕ’’ຕິ ກເຖນ຺ໂຕ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໒.

‘‘ເອສ ປາປຈໂຣ ໂປໂສ, ສມ຺ມ ຕິຏ຺ຐຕິ ອາຣກາ;

ໂສຍໍ ເມ ອິທມກ຺ຂາສິ, ເອຕ຺ເຖໂສ ຕິຏ຺ຐເຕ ມິໂຄ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປາປຈໂຣຕິ ວິສ຺ສຏ຺ຐາຈາໂຣ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕໍ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠິໍ ຄຣຫິຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໓.

‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິເຣວ ມາຫໍສຸ, ນຣາ ເອກຈ຺ຈິຍາ ອິຘ;

ກຏ຺ຐໍ ນິປ຺ລວິຕໍ ເສຍ຺ໂຍ, ນ ຕ຺ເວເວກຈ຺ຈິໂຍ ນໂຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນິປ຺ລວິຕນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕາຣິຕໍ. ເອກຈ຺ຈິໂຍຕິ ເອກຈ຺ໂຈ ປນ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠີ ປາປປຸຄ຺ຄໂລ ອຸທເກ ປຕນ຺ໂຕປິ ອຸຕ຺ຕາຣິໂຕ ນ ຕ຺ເວວ ເສຍ຺ໂຍ. ກຏ຺ຐຎ຺ຫິ ນານປ຺ປກາເຣນ ອຸປກາຣາຍ ສໍວຕ຺ຕຕິ, ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠີ ປນ ປາປປຸຄ຺ຄໂລ ວິນາສາຍ, ຕສ຺ມາ ຕໂຕ ກຏ຺ຐເມວ ວຣຕຣນ຺ຕິ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ກຖຍິໍສຸ, ມຍາ ປນ ເຕສໍ ວຈນໍ ນ ກຕນ຺ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໔.

‘‘ກິໍ ນຸ ຣຸຣຸ ຄຣຫສິ ມິຄານໍ, ກິໍ ປກ຺ຂີນໍ ກິໍ ປນ ມານຸສານໍ;

ຠຍໍ ຫິ ມໍ ວິນ຺ທຕິນປ຺ປຣູປໍ, ສຸຕ຺ວານ ຕໍ ມານຸສິໍ ຠາສມານ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມິຄານນ຺ຕິ ມິຄານມຎ຺ຎຕຣໍ ຄຣຫສິ, ອຸທາຫຸ ປກ຺ຂີນໍ, ມານຸສານນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຠຍຎ຺ຫິ ມໍ ວິນ຺ທຕີຕິ ຠຍໍ ມໍ ປຏິລຠຕິ, ອຫໍ ອຕ຺ຕນິ ອນິສ຺ສໂຣ ຠຍສນ຺ຕໂກ ວິຍ ໂຫມິ. ອນປ຺ປຣູປນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕໍ.

ຕໂຕ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ນ ມິຄໍ, ນ ປກ຺ຂິໍ ຄຣຫາມິ, ມນຸສ຺ສໍ ປນ ຄຣຫາມີ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ນວມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໕.

‘‘ຍມຸທ຺ຘຣິໍ ວາຫເນ ວຸຍ຺ຫມານໍ, ມໂຫທເກ ສລິເລ ສີຆໂສເຕ;

ຕໂຕນິທານໍ ຠຍມາຄຕໍ ມມ, ທຸກ຺ໂຂ ຫເວ ຣາຊ ອສພ຺ຠິ ສງ຺ຄໂມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວາຫເນຕິ ປຕິຕປຕິເຕ ວຫິຕຸໍ ສມຕ຺ເຖ ຄງ຺ຄາວເຫ. ມໂຫທເກ ສລິເລຕິ ມຫາອຸທເກ ມຫາສລິເລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸຠເຍນາປິ ຄງ຺ຄາວຫສ຺ເສວ ພຫຸອຸທກຕໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕໂຕນິທານນ຺ຕິ ມຫາຣາຊ, ໂຍ ມຍ຺ຫໍ ຕຍາ ທສ຺ສິໂຕ ປຸຣິໂສ, ເອໂສ ມຍາ ຄງ຺ຄາຍ ວຸຍ຺ຫມາໂນ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມເຍ ກາຣຸຎ຺ຎຣວໍ ວິຣວນ຺ໂຕ ອຸທ຺ຘຣິໂຕ, ຕໂຕນິທານໍ ເມ ອິທມຊ຺ຊ ຠຍໍ ອາຄຕໍ, ອສປ຺ປຸຣິເສຫິ ສມາຄໂມ ນາມ ທຸກ຺ໂຂ, ມຫາຣາຊາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ຕສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ພຫູປກາຣສ຺ສ ນາມ ຄຸຓໍ ນ ຊານາຕິ, ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ນໍ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ທສມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໖.

‘‘ໂສຫໍ ຈຕຸປ຺ປຕ຺ຕມິມໍ ວິຫງ຺ຄມໍ, ຕນຸຈ຺ຉິທໍ ຫທເຍ ໂອສ຺ສຊາມິ;

ຫນາມິ ຕໍ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠິໍ ອກິຈ຺ຈກາຣິໍ, ໂຍ ຕາທິສໍ ກມ຺ມກຕໍ ນ ຊາເນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈຕຸປ຺ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈຕູຫິ ວາຊປຕ຺ເຕຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ວິຫງ຺ຄມນ຺ຕິ ອາກາສຄາມິໍ. ຕນຸຈ຺ຉິທນ຺ຕິ ສຣີຣຉິນ຺ທນໍ. ໂອສ຺ສຊາມີຕິ ເອຕສ຺ສ ຫທເຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊມິ.

ຕໂຕ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ມາ ເອສ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ນສ຺ສຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກາທສມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໗.

‘‘ຘີຣສ຺ສ ພາລສ຺ສ ຫເວ ຊນິນ຺ທ, ສນ຺ໂຕ ວຘໍ ນປ຺ປສໍສນ຺ຕິ ຊາຕຸ;

ກາມໍ ຆຣໍ ຄຈ຺ຉຕຸ ປາປຘມ຺ໂມ, ຍຎ຺ຈສ຺ສ ຠຏ຺ຐໍ ຕເທຕສ຺ສ ເທຫິ;

ອຫຎ຺ຈ ເຕ ກາມກໂຣ ຠວາມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາມນ຺ຕິ ກາເມນ ຍຖາຣຸຈິຍາ ອຕ຺ຕໂນ ຆຣໍ ຄຈ຺ຉຕຸ. ຍຎ຺ຈສ຺ສ ຠຏ຺ຐໍ ຕເທຕສ຺ສ ເທຫີຕິ ຍຎ຺ຈ ຕສ຺ສ ‘‘ອິທໍ ນາມ ເຕ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຍາ ກຖິຕໍ, ຕໍ ຕສ຺ສ ເທຫິ. ກາມກໂຣຕິ ອິຈ຺ຉາກໂຣ, ຍໍ ອິຈ຺ຉສິ, ຕໍ ກໂຣຫິ, ມໍສໍ ວາ ເມ ຂາທ, ກີຬາມິຄໍ ວາ ກໂຣຫິ, ສພ຺ພຕ຺ຖ ເຕ ອນຸກູລວຕ຺ຕີ ຠວິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ຖຸຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອນນ຺ຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໘.

‘‘ອທ຺ຘາ ຣຸຣູ ອຎ຺ຎຕໂຣ ສຕໍ ໂສ, ໂຍ ທຸພ຺ຠໂຕ ມານຸສສ຺ສ ນ ທຸພ຺ຠິ;

ກາມໍ ຆຣໍ ຄຈ຺ຉຕຸ ປາປຘມ຺ໂມ, ຍຎ຺ຈສ຺ສ ຠຏ຺ຐໍ ຕເທຕສ຺ສ ທມ຺ມິ;

ອຫຎ຺ຈ ເຕ ກາມຈາຣໍ ທທາມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຕໍ ໂສຕິ ອທ຺ຘາ ຕ຺ວໍ ສຕໍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ອຎ຺ຎຕໂຣ. ກາມຈາຣນ຺ຕິ ອຫໍ ຕວ ຘມ຺ມກຖາຍ ປສີທິຕ຺ວາ ຕຸຍ຺ຫໍ ກາມຈາຣໍ ອຠຍໍ ທທາມິ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕຸມ຺ເຫ ນິພ຺ຠຍາ ຍຖາຣຸຈິຍາ ວິຫຣຖາຕິ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ວຣໍ ອທາສິ.

ອຖ ນໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ມນຸສ຺ສາ ນາມ ອຎ຺ຎໍ ມຸເຂນ ຠາສນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎໍ ກາເຍນ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໒໙.

‘‘ສຸວິຊານໍ ສິງ຺ຄາລານໍ, ສກຸຓານຎ຺ຈ ວສ຺ສິຕໍ;

ມນຸສ຺ສວສ຺ສິຕໍ ຣາຊ, ທຸພ຺ພິຊານຕຣໍ ຕໂຕ.

໑໓໐.

‘‘ອປິ ເຈ ມຎ຺ຎຕີ ໂປໂສ, ຎາຕິ ມິຕ຺ໂຕ ສຂາຕິ ວາ;

ໂຍ ປຸພ຺ເພ ສຸມໂນ ຫຸຕ຺ວາ, ປຈ຺ຉາ ສມ຺ປຊ຺ຊເຕ ທິໂສ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ‘‘ມິຄຣາຊ, ມາ ມໍ ເອວໍ ມຎ຺ຎິ, ອຫຎ຺ຫິ ຣຊ຺ຊໍ ຊຫນ຺ໂຕປິ ນ ຕຸຍ຺ຫໍ ທິນ຺ນວຣໍ ຊຫິສ຺ສໍ, ສທ຺ທຫຖ, ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ວຣໍ ອທາສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ ອຠຍທານໍ ວຣໍ ຄຓ຺ຫິ. ຣາຊາປິ ຕໍ ວຣໍ ທຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ນຄຣໍ ເນຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕຎ຺ຈ ນຄຣຎ຺ຈ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ເທວິຍາ ຘມ຺ມໍ ເທສາເປສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ເທວິໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຈ ຣາຊປຣິສາຍ ຈ ມຘຸຣາຍ ມນຸສ຺ສຠາສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ທສຫິ ຣາຊຘມ຺ເມຫິ ໂອວທິຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ອນຸສາສິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມິຄຄຓປຣິວຸໂຕ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຣາຊາ ‘‘ສພ຺ເພສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອຠຍໍ ທມ຺ມີ’’ຕິ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມິຄປກ຺ຂີນໍ ໂກຈິ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນາໂຫສິ. ມິຄຄໂຓ ມນຸສ຺ສານໍ ສສ຺ສານິ ຂາທຕິ, ໂກຈິ ວາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ມຫາຊໂນ ຣາຊງ຺ຄຓໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປກ຺ໂກສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໑.

‘‘ສມາຄຕາ ຊານປທາ, ເນຄມາ ຈ ສມາຄຕາ;

ມິຄາ ສສ຺ສານິ ຂາທນ຺ຕິ, ຕໍ ເທໂວ ປຏິເສຘຕູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕໍ ເທໂວຕິ ຕໍ ມິຄຄຓໍ ເທໂວ ປຏິເສຘຕູຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໑໓໒.

‘‘ກາມໍ ຊນປໂທ ມາສິ, ຣຏ຺ຐຎ຺ຈາປິ ວິນສ຺ສຕຸ;

ນ ຕ຺ເວວາຫໍ ຣຸຣຸໍ ທຸພ຺ເຠ, ທຕ຺ວາ ອຠຍທກ຺ຂິຓໍ.

໑໓໓.

‘‘ມາ ເມ ຊນປໂທ ອາສິ, ຣຏ຺ຐຎ຺ຈາປິ ວິນສ຺ສຕຸ;

ນ ຕ຺ເວວາຫໍ ມິຄຣາຊສ຺ສ, ວຣໍ ທຕ຺ວາ ມຸສາ ຠເຓ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມາສີຕິ ກາມໍ ມຍ຺ຫໍ ຊນປໂທ ມາ ໂຫຕຸ. ຣຸຣຸນ຺ຕິ ນ ຕ຺ເວວ ອຫໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓສ຺ສ ຣຸຣຸມິຄຣາຊສ຺ສ ອຠຍທກ຺ຂິຓໍ ທຕ຺ວາ ທຸພ຺ຠິສ຺ສາມີຕິ.

ມຫາຊໂນ ຣຎ຺ໂຎ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸໍ ອວິສຫນ຺ໂຕ ປຏິກ຺ກມິ. ສາ ກຖາ ວິຕ຺ຖາຣິກາ ອໂຫສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ມິຄຄຓໍ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມນຸສ຺ສານໍ ສສ຺ສານິ ມາ ຂາທຖາ’’ຕິ ໂອວທິຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ເຂຕ຺ເຕສຸ ປຓ຺ຓສຎ຺ຎໍ ພນ຺ຘນ຺ຕູ’’ຕິ ມນຸສ຺ສານໍ ໂຆສາເປສິ. ເຕ ຕຖາ ພນ຺ຘິໍສຸ, ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ມິຄາ ຍາວຊ຺ຊຕນາ ສສ຺ສານິ ນ ຂາທນ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ອກຕຎ຺ຎູເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ ‘‘ຕທາ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ຣຸຣຸມິຄຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຣຸຣຸມິຄຣາຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໔໘໓] ໑໐. ສຣຠມິຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອາສີເສເຖວ ປຸຣິໂສຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕນາ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ຫສ຺ສ ຘມ຺ມເສນາປຕິໂນ ວິຕ຺ຖາເຣນ ພ຺ຍາກຣຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ກທາ ປນ ສຕ຺ຖາ ເຖຣໍ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉີຕິ? ເທໂວໂຣຫເນ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປໂຕ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ. ຣາຊຄຫເສຏ຺ຐິໂນ ຫິ ສນ຺ຕເກ ຈນ຺ທນປຕ຺ເຕ ອາຍສ຺ມຕາ ປິຓ຺ໂຑລຠາຣທ຺ວາເຊນ ອິທ຺ຘິຍາ ຄຫິເຕ ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂູນໍ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍກຣຓໍ ປຏິກ຺ຂິປິ. ຕທາ ຕິຕ຺ຖິຍາ ‘‘ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ອິທ຺ຘິປາຏິຫາຣິຍກຣຓໍ, ອິທານິ ສຍມ຺ປິ ນ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ມງ຺ກຸຠູເຕຫິ ອຕ຺ຕໂນ ສາວເກຫິ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ອິທ຺ຘິຍາ ປຕ຺ຕໍ ນ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມານາ ‘‘ເນຕໍ ອາວຸໂສ, ອມ຺ຫາກໍ ທຸກ຺ກຣໍ, ຉວສ຺ສ ປນ ທາຣຸປຕ຺ຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ ອຕ຺ຕໂນ ສຓ຺ຫສຸຂຸມຄຸຓໍ ໂກ ຄິຫີນໍ ປກາເສສ຺ສຕີຕິ ນ ຄຓ຺ຫິມ຺ຫ, ສມຓາ ປນ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕິຍາ ໂລລຕາຍ ອິທ຺ຘິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ມາ ‘ອມ຺ຫາກໍ ອິທ຺ຘິກຣຓໍ ຠາໂຣ’ຕິ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ມຍຎ຺ຫິ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ສາວກາ, ອາກງ຺ຂມານາ ປນ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ສທ຺ຘິໍ ອິທ຺ຘິໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມ, ສເຈ ຫິ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເອກໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ມຍໍ ທ຺ວິຄຸຓໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ກຖຍິໍສຸ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສຸໍ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕິຕ຺ຖິຍາ ກິຣ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ກໂຣນ຺ຕຸ, ອຫມ຺ປິ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພິມ຺ພິສາໂຣ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປາຏິຫາຣິຍໍ ກິຣ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ນນຸ, ຠນ຺ເຕ, ສິກ຺ຂາປທໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ຕໍ ມຍາ ສາວການໍ ປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ, ພຸທ຺ຘານໍ ປນ ສິກ຺ຂາປທໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ‘‘ຍຖາ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ຕວ ອຸຍ຺ຍາເນ ປຸປ຺ຜຜລໍ ອຎ຺ເຎສໍ ວາຣິຕໍ, ນ ຕວ, ເອວໍສມ຺ປທມິທໍ ທຏ຺ຐພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ກຕ຺ຖ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ? ‘‘ສາວຕ຺ຖິນຄຣທ຺ວາເຣ ກຓ຺ຑມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລ’’ຕິ. ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ຕຕ຺ຖ ກິໍ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ປຸນທິວເສ ສຕ຺ຖາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກາມິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ກຸຫິໍ, ຠນ຺ເຕ, ສຕ຺ຖາ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ‘‘ສາວຕ຺ຖິນຄຣທ຺ວາເຣ ກຓ຺ຑມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລ ຕິຕ຺ຖິຍມທ຺ທນໍ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ເຕສໍ ຠິກ຺ຂູ ກຖຍນ຺ຕິ. ມຫາຊໂນ ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍຣູປໍ ກິຣ ປາຏິຫາຣິຍໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ປສ຺ສິສ຺ສາມ ນ’’ນ຺ຕິ ຆຣທ຺ວາຣານິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣາ ສທ຺ຘິໍເຍວ ອຄມາສິ.

ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍາ ‘‘ມຍມ຺ປິ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ປາຏິຫາຣິຍກຣຓຏ຺ຐາເນ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຸປຏ຺ຐາເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຖາຣເມວ ອນຸພນ຺ຘິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ‘‘ປາຏິຫາຣິຍໍ ກິຣ, ຠນ຺ເຕ, ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ‘‘ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກທາ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອິໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອາສາຬ຺ຫິປຸຓ຺ຓມາສິຍ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ມຓ຺ຑປໍ ກໂຣມິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ອລໍ ມຫາຣາຊ, ມມ ປາຏິຫາຣິຍກຣຓຏ຺ຐາເນ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ຣຕນມຓ຺ຑປໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ເອຕໍ ກາຣຓໍ ນຄເຣ ອຸຄ຺ໂຆສາເປມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ? ‘‘ອຸຄ຺ໂຆສາເປຫິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ຣາຊາ ຘມ຺ມໂຆສກໍ ອລງ຺ກຕຫຕ຺ຖິປິຏ຺ຐິໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ‘‘ຠຄວາ ກິຣ ສາວຕ຺ຖິນຄຣທ຺ວາເຣ ກຓ຺ຑມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລ ຕິຕ຺ຖິຍມທ຺ທນໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຣິສ຺ສຕິ ອິໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ’’ຕິ ຍາວ ຉຏ຺ຐທິວສາ ເທວສິກໍ ໂຆສນໍ ກາເຣສິ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ‘‘ກຓ຺ຑມ຺ພຣຸກ຺ຂມູເລ ກິຣ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສາມິການໍ ຘນໍ ທຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິສາມນ຺ເຕ ອມ຺ພຣຸກ຺ເຂ ຉິນ຺ທາປຍິໍສຸ. ຘມ຺ມໂຆສໂກ ປຸຓ຺ຓມີທິວເສ ປາໂຕວ ‘‘ອຊ຺ຊ, ຠຄວໂຕ ປາຏິຫາຣິຍໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸຄ຺ໂຆເສສິ. ເທວຕານຸຠາເວນ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ອຸຄ຺ໂຆສິຕໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ເຍ ເຍ ຄນ຺ຕຸໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕິ, ເຕ ເຕ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຕ຺ຕເມວ ອຕ຺ຕານໍ ປສ຺ສິໍສຸ, ທ຺ວາທສໂຍຊນິກາ ປຣິສາ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ປາໂຕວ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕຸໍ ນິກ຺ຂມິ. ກຓ຺ໂຑ ນາມ ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ປິຓ຺ຑິປກ຺ກເມວ ກຸມ຺ຠປມາຓໍ ມຫນ຺ຕໍ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ຣຎ຺ໂຎ ຫຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ນຄຣທ຺ວາເຣ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ຕຖາຄຕສ຺ເສວ ອນຸຈ຺ຉວິກ’’ນ຺ຕິ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ອານນ຺ທ, ອິມໍ ອມ຺ພຏ຺ຐິໍ ອຸຍ຺ຍານປາລກສ຺ສ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ໂຣປນຕ຺ຖາຍ ເທຫິ, ເອສ ກຓ຺ຑມ຺ໂພ ນາມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ຕຖາ ອກາສິ. ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ປໍສຸໍ ວິຍູຫິຕ຺ວາ ໂຣເປສິ. ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ອຏ຺ຐິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ມູລານິ ໂອຕຣິໍສຸ, ນງ຺ຄລສີສປມາໂຓ ຣຕ຺ຕງ຺ກຸໂຣ ອຸຏ຺ຐຫິ, ມຫາຊນສ຺ສ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ເສວ ປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖກ຺ຂນ຺ໂຘ ປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖສາໂຂ ອຸພ຺ເພຘໂຕ ຈ ຫຕ຺ຖສຕິໂກ ອມ຺ພຣຸກ຺ໂຂ ສມ຺ປຊ຺ຊິ, ຕາວເທວສ຺ສ ປຸປ຺ຜານິ ຈ ຜລານິ ຈ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ. ໂສ ມຘຸກຣປຣິວຸໂຕ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓຜລຠຣິໂຕ ນຠໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ, ວາຕປ຺ປຫຣຓກາເລ ມຘຸຣປກ຺ການິ ປຕິໍສຸ. ປຈ຺ຉາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາວ ອາຄມິໍສຸ.

ສາຍນ຺ຫສມເຍ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ‘‘ສຕ຺ຖຸ ຣຕນມຓ຺ຑປກຣຓໍ ອມ຺ຫາກໍ ຠາໂຣ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ວິສ຺ສກມ຺ມເທວປຸຕ຺ຕໍ ເປເສຕ຺ວາ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ນີລຸປ຺ປລສຎ຺ຉນ຺ນໍ ສຕ຺ຕຣຕນມຓ຺ຑປໍ ກາເຣສິ. ເອວໍ ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕາ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຕິຕ຺ຖິຍມທ຺ທນໍ ອສາຘາຣຓໍ ສາວເກຫິ ຍມກປາຏິຫາຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ພຫຸຊນສ຺ສ ປສນ຺ນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ພຸທ຺ຘາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ວີສຕິ ປາຓໂກຏິໂຍ ອມຕປານໍ ປິວິໍສຸ. ຕໂຕ ‘‘ປຸຣິມພຸທ຺ຘາ ປນ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ກຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ‘‘ຕາວຕິໍສຠວນ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘາສນາ ອຸຏ຺ຐາຍ ທກ຺ຂິຓປາທໍ ຍຸຄນ຺ຘຣມຸທ຺ຘນິ ຐເປຕ຺ວາ ວາມປາເທນ ສິເນຣຸມຕ຺ຖກໍ ອກ຺ກມິຕ຺ວາ ປາຣິຈ຺ຉຕ຺ຕກມູເລ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາຍໍ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕເຕມາສໍ ເທວານໍ ອຠິຘມ຺ມປິຏກໍ ກເຖສິ. ປຣິສາ ສຕ຺ຖຸ ຄຕຏ຺ຐານໍ ອຊານນ຺ຕີ ‘‘ທິສ຺ວາວ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕຕ຺ເຖວ ເຕມາສໍ ວສິ. ອຸປກຏ຺ຐາຍ ປວາຣຓາຍ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຄວໂຕ ອາໂຣເຈສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກຫໍ ປນ ເອຕຣຫິ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ເອໂສ, ຠນ຺ເຕ, ປາຏິຫາຣິເຍ ປສີທິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິເຕຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສງ຺ກສ຺ສນຄຣທ຺ວາເຣ ວສີ’’ຕິ. ‘‘ໂມຄ຺ຄລ຺ລານ, ອຫໍ ອິໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສງ຺ກສ຺ສນຄຣທ຺ວາເຣ ໂອຕຣິສ຺ສາມິ, ຕຖາຄຕໍ ທຏ຺ຐຸກາມາ ສງ຺ກສ຺ສນຄເຣ ເອກໂຕ ສນ຺ນິປຕນ຺ຕູ’’ຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິສາຍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ສກລປຣິສໍ ສາວຕ຺ຖິໂຕ ຕິໍສໂຍຊນໍ ສງ຺ກສ຺ສນຄຣໍ ເອກມຸຫຸຕ຺ເຕເນວ ປາເປສິ.

ສຕ຺ຖາ ວຸຕ຺ຖວສ຺ໂສ ປວາເຣຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ມນຸສ຺ສໂລກໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສກ຺ກສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ສກ຺ໂກ ວິສ຺ສກມ຺ມໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ທສພລສ຺ສ ມນຸສ຺ສໂລກຄມນຕ຺ຖາຍ ຕີຓິ ໂສປານານິ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ສິເນຣຸມຕ຺ຖເກ ໂສປານສີສໍ ສງ຺ກສ຺ສນຄຣທ຺ວາເຣ ຘຸຣໂສປານໍ ກຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ມຓິມຍໍ, ເອກສ຺ມິໍ ປສ຺ເສ ຣຊຕມຍໍ, ເອກສ຺ມິໍ ປສ຺ເສ ສຸວຓ຺ຓມຍນ຺ຕິ ຕີຓິ ໂສປານານິ ມາເປສິ, ສຕ຺ຕຣຕນມຍາ ເວທິກາປຣິກ຺ເຂປາ. ສຕ຺ຖາ ໂລກວິວຣຓໍ ປາຏິຫາຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ມຓິມເຍນ ໂສປາເນນ ໂອຕຣິ. ສກ຺ໂກ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ອຄ຺ຄເຫສິ, ສຸຍາໂມ ວາລພີຊນິໍ, ສຫມ຺ປຕິ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ຉຕ຺ຕໍ ຘາເຣສິ, ທສສຫສ຺ສຈກ຺ກວາຬເທວຕາ ທິພ຺ພຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູຊຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາຣໍ ຘຸຣໂສປາເນ ປຕິຏ຺ຐິຕໍ ປຐມເມວ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ວນ຺ທິ, ປຈ຺ຉາ ເສສປຣິສາ. ຕສ຺ມິໍ ສມາຄເມ ສຕ຺ຖາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ‘‘ອິທ຺ຘິມາ’ຕິ ປາກໂຏ, ອຸປາລິ ‘ວິນຍຘໂຣ’ຕິ. ສາຣິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ມຫາປຎ຺ຎຄຸໂຓ ອປາກໂຏ, ຐເປຕ຺ວາ ມໍ ອຎ຺ໂຎ ເອເຕນ ສທິໂສ ສມປຎ຺ໂຎ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ປຎ຺ຎາຄຸຓມສ຺ສ ປາກຏໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຐມໍ ຕາວ ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ວິສເຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ, ຕໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນາວ ກຖຍິໍສຸ ຕໂຕ ໂສຕາປນ຺ນານໍ ວິສເຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ, ຕມ຺ປິ ໂສຕາປນ຺ນາວ ກຖຍິໍສຸ, ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ນ ຊານິໍສຸ. ເອວໍ ສກທາຄາມິວິສເຍ ອນາຄາມິວິສເຍ ຂີຓາສວວິສເຍ ມຫາສາວກວິສເຍ ຈ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ, ຕມ຺ປິ ເຫຏ຺ຐິມາ ເຫຏ຺ຐິມາ ນ ຊານິໍສຸ, ອຸປຣິມາ ອຸປຣິມາວ ກຖຍິໍສຸ. ອຄ຺ຄສາວກວິສເຍ ປຸຏ຺ຐປຎ຺ຫມ຺ປິ ອຄ຺ຄສາວກາວ ກຖຍິໍສຸ, ອຎ຺ເຎ ນ ຊານິໍສຸ. ຕໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ວິສເຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ, ຕໍ ເຖໂຣວ ກເຖສິ, ອຎ຺ເຎ ນ ຊານິໍສຸ.

ມນຸສ຺ສາ ‘‘ໂກ ນາມ ເອສ ເຖໂຣ ສຕ຺ຖາຣາ ສທ຺ຘິໍ ກເຖສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຘມ຺ມເສນາປຕິ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ນາມາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ມຫາປຎ຺ໂຎ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ອນ຺ຕເຣ ເຖຣສ຺ສ ມຫາປຎ຺ຎຄຸໂຓ ປາກໂຏ ຊາໂຕ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ –

‘‘ເຍ ຈ ສງ຺ຂາຕຘມ຺ມາເສ, ເຍ ຈ ເສຂາ ປຸຖູ ອິຘ;

ເຕສໍ ເມ ນິປໂກ ອິຣິຍໍ, ປຸຏ຺ໂຐ ປພ຺ຣູຫິ ມາຣິສາ’’ຕິ. (ສຸ. ນິ. ໑໐໔໔; ຈູຬນິ. ອຊິຕມາຓວປຸຈ຺ຉາ ໖໓; ເນຕ຺ຕິ. ໑໔) –

ພຸທ຺ຘວິສເຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ສ ນຸ ໂຂ ສາຣິປຸຕ຺ຕ, ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ກຖໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ’’ຕິ ອາຫ. ເຖໂຣ ປຎ຺ຫໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖາ ມໍ ເສຂາເສຂານໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ອາຄມນປຏິປທໍ ປຸຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ປຎ຺ເຫ ນິກ຺ກງ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອາຄມນປຏິປທາ ນາມ ຂນ຺ຘາທິວເສນ ພຫູຫິ ມຸເຂຫິ ສກ຺ກາ ກເຖຕຸໍ, ກຕໍ ນຸ ໂຂ ກເຖນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຊ຺ຌາສເຍ ກງ຺ຂິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ເຫ ນິກ຺ກງ຺ໂຂ, ອຊ຺ຌາສເຍ ປນ ເມ ກງ຺ຂຕິ, ມຍາ ນເຍ ອທິນ຺ເນ ກເຖຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ນຍມສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ນຍໍ ທທນ຺ໂຕ ‘‘ຠູຕມິທໍ ສາຣິປຸຕ຺ຕ ສມນຸປສ຺ສາ’’ຕິ ອາຫ. ເອວໍ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ ‘‘ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ມມ ອຊ຺ຌາສຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກເຖນ຺ໂຕ ຂນ຺ຘວເສນ ກເຖສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເຖຣສ຺ສ ສຫ ນຍທາເນນ ໂສ ປຎ຺ໂຫ ນຍສເຕນ ນຍສຫສ຺ເສນ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ໂສ ສຕ຺ຖາຣາ ທິນ຺ນນເຍ ຐຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘວິສເຍ ປຎ຺ຫໍ ກເຖສິ.

ສຕ຺ຖາ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກາຍ ປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ຕິໍສ ປາຓໂກຏິໂຍ ອມຕປານໍ ປິວິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ປຣິສໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູຫິ ວຕ຺ເຕ ທສ຺ສິເຕ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປາວິສິ. ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຠິກ຺ຂູ ເຖຣສ຺ສ ຄຸຓກຖໍ ກເຖນ຺ຕາ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ນິສີທິໍສຸ ‘‘ມຫາປຎ຺ໂຎ, ອາວຸໂສ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ປຸຖຸປຎ຺ໂຎ ຊວນປຎ຺ໂຎ ຕິກ຺ຂປຎ຺ໂຎ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ໂຎ ທສພເລນ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ປຸຈ຺ຉິຕປຎ຺ຫໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ກເຖສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເອສ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ກເຖສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສຣຠມິຄໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ວສຕິ. ຣາຊາ ມິຄວິຕ຺ຕໂກ ອໂຫສິ ຖາມສມ຺ປນ຺ໂນ, ອຎ຺ຎໍ ມນຸສ຺ສໍ ‘‘ມນຸສ຺ໂສ’’ຕິປິ ນ ຄເຓຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ມິຄວໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອມຈ຺ເຈ ອາຫ – ‘‘ຍສ຺ສ ປສ຺ເສນ ມິໂຄ ປລາຍຕິ, ເຕນ ໂສ ທຓ຺ໂຑ ທາຕພ຺ໂພ’’ຕິ. ເຕ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ ‘‘ກທາຈິ ເວມຊ຺ເຌ ຐິຕມິຄໍ ວິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ກທາຈິ ອຸຏ຺ຐິຕໍ, ກທາຈິ ປລາຍນ຺ຕມ຺ປິ, ອຊ຺ຊ ປນ ເຍນ ເກນຈິ ອຸປາເຍນ ຣຎ຺ໂຎ ຐິຕຏ຺ຐານຎ຺ເຎວ ອາໂຣເປສ຺ສາມາ’’ຕິ. ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈ ປນ ກຕິກໍ ກຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຘຸຣມຄ຺ຄໍ ອທໍສຸ. ເຕ ມຫນ຺ຕໍ ຄຸມ຺ພໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຸຄ຺ຄຣາທີຫິ ຠູມິໍ ໂປຖຍິໍສຸ. ປຐມເມວ ສຣຠມິໂຄ ອຸຏ຺ຐາຍ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຄຸພ຺ຠໍ ອນຸປຣິຄນ຺ຕ຺ວາ ປລາຍໂນກາສໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເສສທິສາສຸ ມນຸສ຺ເສ ພາຫາຍ ພາຫໍ ຘນຸນາ ຘນຸໍ ອາຫຈ຺ຈ ນິຣນ຺ຕເຣ ຐິເຕ ທິສ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຐິຕຏ຺ຐາເນເຍວ ໂອກາສໍ ອທ຺ທສ. ໂສ ອຸມ຺ມີລິເຕສຸ ອກ຺ຂີສຸ ວາລຸກໍ ຂິປມາໂນ ວິຍ ຣາຊານໍ ອຠິມຸໂຂ ອຄມາສິ. ຣາຊາ ຕໍ ລຫຸສມ຺ປຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຣໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວິຊ຺ຌິ. ສຣຠມິຄາ ນາມ ສຣໍ ວຎ຺ເຈຕຸໍ ເຉກາ ໂຫນ຺ຕິ, ສເຣ ອຠິມຸຂໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ເວຄໍ ຫາເປຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ເວເຄນ ປຸຣໂຕ ຊວນ຺ຕິ, ອຸປຣິຠາເຄນາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ປິຏ຺ຐິໍ ນາເມນ຺ຕິ, ປສ຺ເສນາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ໂຖກໍ ອປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ກຸຈ຺ຉິໍ ສນ຺ຘາຍາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຕນ຺ຕິ, ສເຣ ອຕິກ຺ກນ຺ເຕ ວາຕຈ຺ຉິນ຺ນວລາຫກເວເຄນ ປລາຍນ຺ຕິ.

ໂສປິ ຣາຊາ ຕສ຺ມິໍ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຕິເຕ ‘‘ສຣຠມິໂຄ ເມ ວິທ຺ໂຘ’’ຕິ ນາທໍ ມຸຎ຺ຈິ. ສຣໂຠ ອຸຏ຺ຐາຍ ວາຕເວເຄນ ປລາຍິ. ພລມຓ຺ຑລໍ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ຐິຕອມຈ຺ຈາ ສຣຠໍ ປລາຍມານໍ ທິສ຺ວາ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ ‘‘ມິໂຄ ກສ຺ສ ຐິຕຏ຺ຐານໍ ອຠິຣຸຫີ’’ຕິ? ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ຐິຕຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຣາຊາ ‘ວິທ຺ໂຘ ເມ’ຕິ ວທຕິ, ໂກເນນ ວິທ຺ໂຘ, ນິພ຺ພິຣຊ຺ໂຌ ໂຠ ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ, ຠູມິເນນ ວິທ຺ຘາ’’ຕິ ເຕ ນານປ຺ປກາເຣນ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ເກຬິໍ ກຣິໍສຸ. ຣາຊາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິເມ ມໍ ປຣິຫສນ຺ຕິ, ນ ມມ ປມາຓໍ ຊານນ຺ຕີ’’ຕິ ຄາຬ຺ຫໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຕ຺ຕິໂກວ ຂຄ຺ຄໍ ອາທາຍ ‘‘ສຣຠໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເວເຄນ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ອຖ ນໍ ທິສ຺ວາ ຕີຓິ ໂຍຊນານິ ອນຸພນ຺ຘິ. ສຣໂຠ ອຣຎ຺ຎໍ ປາວິສິ, ຣາຊາປິ ປາວິສິ. ຕຕ຺ຖ ສຣຠມິຄສ຺ສ ຄມນມຄ຺ເຄ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖມຕ຺ໂຕ ມຫາປູຕິປາທນຣກາວາໂຏ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ຕິໍສຫຕ຺ຖມຕ຺ຕໍ ອຸທເກນ ປຸຓ຺ໂຓ ຕິເຓຫິ ຈ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ. ສຣໂຠ ອຸທກຄນ຺ຘໍ ຆາຍິຕ຺ວາວ ອາວາຏຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ໂຖກໍ ໂອສກ຺ກິຕ຺ວາ ຄໂຕ. ຣາຊາ ປນ ອຸຊຸກເມວ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ປຕິ.

ສຣໂຠ ຕສ຺ສ ປທສທ຺ທໍ ອສຸຓນ຺ໂຕ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ນຣກາວາເຏ ປຕິໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ຄມ຺ຠີຣອຸທເກ ອປຕິຏ຺ຐໍ ກິລມນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ເຕນ ກຕໍ ອປຣາຘໍ ຫທເຍ ອກຕ຺ວາ ສຎ຺ຊາຕກາຣຸຎ຺ໂຎ ‘‘ມາ ມຍິ ປສ຺ສນ຺ເຕວ ຣາຊາ ນສ຺ສຕຸ, ອິມມ຺ຫາ ທຸກ຺ຂາ ນໍ ໂມເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາວາຏຕີເຣ ຐິໂຕ ‘‘ມາ ຠາຍິ, ມຫາຣາຊ, ມຫນ຺ຕາ ທຸກ຺ຂາ ຕໍ ໂມເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປິຍປຸຕ຺ຕໍ ອຸທ຺ຘຣິຕຸໍ ອຸສ຺ສາຫໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຍ ຕສ຺ສຸທ຺ຘຣຓຕ຺ຖາຍ ສິລາຍ ໂຍຄ຺ຄໍ ກຕ຺ວາວ ‘‘ວິຊ຺ຌິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຄຕໍ ຣາຊານໍ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖາ ນຣກາ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ເສນາຍ ອວິທູເຣ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ໂອວາທມສ຺ສ ທຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ຣາຊາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ວິນາ ວສິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສາມິ ສຣຠມິຄຣາຊ, ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ພາຣາຓສິໍ ເອຫິ, ທ຺ວາທສໂຍຊນິກາຍ ເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ຣຊ຺ຊໍ ທມ຺ມິ, ຕໍ ກາເຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ມຍໍ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາ, ນ ເມ ຣຊ຺ເຊນຕ຺ໂຖ, ສເຈ ເຕ ມຍິ ສິເນໂຫ ອຕ຺ຖິ, ມຍາ ທິນ຺ນານິ ສີລານິ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ຣຏ຺ຐວາສິໂນປິ ສີລໍ ຣກ຺ຂາເປຫີ’’ຕິ ຕໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎເມວ ປາວິສິ.

ໂສ ອສ຺ສຸປຸຓ຺ເຓຫິ ເນຕ຺ເຕຫິ ຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ສຣນ຺ໂຕວ ເສນໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ເສນງ຺ຄປຣິວຸໂຕ ນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສກລນຄຣວາສິໂນ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ຣກ຺ຂນ຺ຕູ’’ຕິ ຘມ຺ມເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ. ມຫາສຕ຺ເຕນ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ກຕຄຸຓໍ ກສ຺ສຈິ ອກເຖຕ຺ວາ ສາຍນ຺ເຫ ນານຄ຺ຄຣສໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕສຍເນ ສຍິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈູສກາເລ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ສຣິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ສຍນປິຏ຺ເຐ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິຕ຺ວາ ປີຕິປຸຓ຺ເຓນ ຫທເຍນ ຉຫິ ຄາຖາຫິ ອຸທາເນສິ –

໑໓໔.

‘‘ອາສີເສເຖວ ປຸຣິໂສ, ນ ນິພ຺ພິນ຺ເທຍ຺ຍ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ປສ຺ສາມິ ໂວຫໍ ອຕ຺ຕານໍ, ຍຖາ ອິຈ຺ຉິໍ ຕຖາ ອຫຸ.

໑໓໕.

‘‘ອາສີເສເຖວ ປຸຣິໂສ, ນ ນິພ຺ພິນ຺ເທຍ຺ຍ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ປສ຺ສາມິ ໂວຫໍ ອຕ຺ຕານໍ, ອຸທກາ ຖລມຸພ຺ຠຕໍ.

໑໓໖.

‘‘ວາຍເມເຖວ ປຸຣິໂສ, ນ ນິພ຺ພິນ຺ເທຍ຺ຍ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ປສ຺ສາມິ ໂວຫໍ ອຕ຺ຕານໍ, ຍຖາ ອິຈ຺ຉິໍ ຕຖາ ອຫຸ.

໑໓໗.

‘‘ວາຍເມເຖວ ປຸຣິໂສ, ນ ນິພ຺ພິນ຺ເທຍ຺ຍ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ປສ຺ສາມິ ໂວຫໍ ອຕ຺ຕານໍ, ອຸທກາ ຖລມຸພ຺ຠຕໍ.

໑໓໘.

‘‘ທຸກ຺ຂູປນີໂຕປິ ນໂຣ ສປຎ຺ໂຎ, ອາສໍ ນ ຉິນ຺ເທຍ຺ຍ ສຸຂາຄມາຍ;

ພຫູ ຫິ ຜສ຺ສາ ອຫິຕາ ຫິຕາ ຈ, ອວິຕກ຺ກິຕາ ມຈ຺ຈຸມຸປພ຺ພຊນ຺ຕິ.

໑໓໙.

‘‘ອຈິນ຺ຕິຕມ຺ປິ ຠວຕິ, ຈິນ຺ຕິຕມ຺ປິ ວິນສ຺ສຕິ;

ນ ຫິ ຈິນ຺ຕາມຍາ ໂຠຄາ, ອິຕ຺ຖິຍາ ປຸຣິສສ຺ສ ວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາສີເສເຖວ ປຸຣິໂສຕິ ອາສຈ຺ເຉທກກມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມສຸ ອາສໍ ກໂຣເຖວ ນ ອຸກ຺ກຓ຺ເຐຍ຺ຍ. ຍຖາ ອິຈ຺ຉິນ຺ຕິ ອຫຎ຺ຫິ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖາ ນຣກາ ອຸຏ຺ຐານໍ ອິຈ຺ຉິໍ, ໂສມ຺ຫິ ຕເຖວ ຊາໂຕ, ຕໂຕ ອຸຏ຺ຐິໂຕເຍວາຕິ ທີເປຕິ. ອຫິຕາ ຫິຕາ ຈາຕິ ທຸກ຺ຂຜສ຺ສາ ຈ ສຸຂຜສ຺ສາ ຈ, ‘‘ມຣຓຜສ຺ສາ ຊີວິຕຜສ຺ສາ ຈາ’’ຕິປິ ອຕ຺ໂຖ, ສຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ມຣຓຜສ຺ໂສ ອຫິໂຕ ຊີວິຕຜສ຺ໂສ ຫິໂຕ, ເຕສໍ ອວິຕກ຺ກິໂຕ ອຈິນ຺ຕິໂຕປິ ມຣຓຜສ຺ໂສ ອາຄຈ຺ຉຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຈິນ຺ຕິ ຕມ຺ປີຕິ ມຍາ ‘‘ອາວາເຏ ປຕິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນ ຈິນ຺ຕິຕໍ, ‘‘ສຣຠໍ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ຕິຕໍ, ອິທານິ ປນ ເມ ຈິນ຺ຕິຕໍ ນຏ຺ຐໍ, ອຈິນ຺ຕິຕເມວ ຊາຕໍ. ໂຠຄາຕິ ຍສປຣິວາຣາ. ເອເຕ ຈິນ຺ຕາມຍາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຎາຓວຕາ ວີຣິຍເມວ ກາຕພ຺ພໍ. ວີຣິຍວໂຕ ຫິ ອຈິນ຺ຕິຕມ຺ປິ ໂຫຕິເຍວ.

ຕສ຺ເສວໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນນ຺ຕສ຺ເສວ ອຣຸຓໍ ອຸຏ຺ຐຫິ. ປຸໂຣຫິໂຕ ຈ ປາໂຕວ ສຸຂເສຍ຺ຍປຸຈ຺ຉນຕ຺ຖໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊທ຺ວາເຣ ຐິໂຕ ຕສ຺ສ ອຸທານຄີຕສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ຣາຊາ ຫິຍ຺ໂຍ ມິຄວໍ ອຄມາສິ, ຕຕ຺ຖ ສຣຠມິຄໍ ວິຣທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕໂຕ ອມຈ຺ເຈຫິ ອວຫສິຍມາໂນ ‘ມາເຣຕ຺ວາ ນໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ຂຕ຺ຕິຍມາເນນ ຕໍ ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ເຖ ນຣເກ ປຕິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ທຍາລຸນາ ສຣຠຣາເຊນ ຣຎ຺ໂຎ ໂທສໍ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຣາຊາ ອຸທ຺ຘຣິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ເຕນ ມຎ຺ເຎ ອຸທານໍ ອຸທາເນຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ປຣິປຸຓ຺ຓພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອຸທານໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸມຊ຺ຊິເຕ ອາທາເສ ມຸຂໍ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ສ ຉາຍາ ວິຍ ຣຎ຺ຎາ ຈ ສຣເຠນ ຈ ກຕກາຣຓໍ ປາກຏໍ ອໂຫສິ. ໂສ ນຂຄ຺ເຄນ ທ຺ວາຣໍ ອາໂກເຏສິ. ຣາຊາ ‘‘ໂກ ເອໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຫໍ ເທວ ປຸໂຣຫິໂຕ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ເອຫາຈຣິຍາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ປວິສິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ຊຍາເປຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ‘‘ອຫໍ, ມຫາຣາຊ, ຕຍາ ອຣຎ຺ເຎ ກຕກາຣຓໍ ຊານາມິ, ຕ຺ວໍ ເອກໍ ສຣຠມິຄໍ ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕ ນຣເກ ປຕິໂຕ, ອຖ ນໍ ໂສ ສຣໂຠ ສິລາຍ ໂຍຄ຺ຄໍ ກຕ຺ວາ ນຣກໂຕ ອຸທ຺ຘຣິ, ໂສ ຕ຺ວໍ ຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໔໐.

‘‘ສຣຠໍ ຄິຣິທຸຄ຺ຄສ຺ມິໍ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ອນຸສຣີ ປຸເຣ;

ອລີນຈິຕ຺ຕສ຺ສ ຕຸວໍ, ວິກ຺ກນ຺ຕມນຸຊີວສິ.

໑໔໑.

‘‘ໂຍ ຕໍ ວິທຸຄ຺ຄາ ນຣກາ ສມຸທ຺ຘຣິ, ສິລາຍ ໂຍຄ຺ຄໍ ສຣໂຠ ກຣິຕ຺ວາ;

ທຸກ຺ຂູປນີຕໍ ມຈ຺ຈຸມຸຂາ ປໂມຈຍິ, ອລີນຈິຕ຺ຕໍ ຕ ມິຄໍ ວເທສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນຸສຣີຕິ ອນຸພນ຺ຘິ. ວິກ຺ກນ຺ຕນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘຣຓຕ຺ຖາຍ ກຕປຣກ຺ກມໍ. ອນຸຊີວສີຕິ ອຸປຊີວສິ, ຕສ຺ສານຸຠາເວນ ຕຍາ ຊີວິຕໍ ລທ຺ຘນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມຸທ຺ຘຣີຕິ ອຸທ຺ຘຣິ. ຕ ມິຄໍ ວເທສີຕິ ຕໍ ສຸວຓ຺ຓສຣຠມິຄໍ ອິຘ ສິຣິສຍເນ ນິສິນ຺ໂນ ວຓ຺ເຓສິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ‘‘ອຍໍ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ນ ມິຄວໍ ຄໂຕ, ສພ຺ພໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຊານາຕິ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ຊານາຕິ, ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ນວມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໒.

‘‘ກິໍ ຕ຺ວໍ ນຸ ຕຕ຺ເຖວ ຕທາ ອໂຫສິ, ອຸທາຫຸ ເຕ ໂກຈິ ນໍ ເອຕທກ຺ຂາ;

ວິວຏຈ຺ຉທ຺ໂທ ນຸສິ ສພ຺ພທສ຺ສີ, ຎາຓໍ ນຸ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຠິໍສຣູປ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠິໍສຣູປນ຺ຕິ ກິໍ ນຸ ເຕ ຎາຓໍ ພລວຊາຕິກໍ, ເຕເນຕໍ ຊານາສີຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ນາຫໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ໂຘ, ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອມກ຺ເຂຕ຺ວາ ຕຍາ ກຖິຕຄາຖານໍ ປນ ມຍ຺ຫໍ ອຕ຺ໂຖ ອຸປຏ຺ຐາຕີ’’ຕິ ທີເປນ຺ໂຕ ທສມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໓.

‘‘ນ ເຈວຫໍ ຕຕ຺ຖ ຕທາ ອໂຫສິໍ, ນ ຈາປິ ເມ ໂກຈິ ນໍ ເອຕທກ຺ຂາ;

ຄາຖາປທານຎ຺ຈ ສຸຠາສິຕານໍ, ອຕ຺ຖໍ ຕທາເນນ຺ຕິ ຊນິນ຺ທ ຘີຣາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຠາສິຕານນ຺ຕິ ພ຺ຍຎ຺ຊນໍ ອມກ຺ເຂຕ຺ວາ ສຸຏ຺ຐຸ ຠາສິຕານໍ. ອຕ຺ຖໍ ຕທາເນນ຺ຕີຕິ ໂຍ ເຕສໍ ອຕ຺ໂຖ, ຕໍ ອາເນນ຺ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ຕີຕິ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ພຫຸໍ ຘນໍ ອທາສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທານາທິປຸຎ຺ຎາຠິຣໂຕ ອໂຫສິ, ມນຸສ຺ສາປິ ປຸຎ຺ຎາຠິຣຕາ ຫຸຕ຺ວາ ມຕມຕາ ສຄ຺ຄເມວ ປູຣຍິໍສຸ. ອເຖກທິວສໍ ຣາຊາ ‘‘ລກ຺ຂໍ ວິຊ຺ຌິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸໂຣຫິຕມາທາຍ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄໂຕ. ຕທາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ພຫູ ນເວ ເທເວ ຈ ເທວກຎ຺ຎາໂຍ ຈ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ສຣຠມິເຄນ ນຣກາ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາປິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ອານຸຠາເວນ ມຫາຊໂນ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣຕິ, ເຕນ ເທວໂລໂກ ປຣິປູຣຕິ, ອິທານິ ໂຂ ປນ ຣາຊາ ລກ຺ຂໍ ວິຊ຺ຌິຕຸໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄໂຕ, ຕໍ ວີມໍສິຕ຺ວາ ສີຫນາທໍ ນທາເປຕ຺ວາ ສຣຠມິຄສ຺ສ ຄຸຓໍ ກຖາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ສກ຺ກຠາວໍ ຊານາເປຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐິໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ເມຕ຺ຕາຍ ເຈວ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ສີລານຎ຺ຈ ຄຸຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ອຄມາສິ. ຣາຊາປິ ‘‘ລກ຺ຂໍ ວິຊ຺ຌິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຘນຸໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສຣໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສກ຺ໂກ ຣຎ຺ໂຎ ຈ ລກ຺ຂສ຺ສ ຈ ອນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ສຣຠໍ ທສ຺ເສສິ. ຣາຊາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຣໍ ນ ມຸຎ຺ຈິ. ອຖ ນໍ ສກ຺ໂກ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ສຣີເຣ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

໑໔໔.

‘‘ອາທາຍ ປຕ຺ຕິໍ ປຣວິຣິຍຆາຕິໍ, ຈາເປ ສຣໍ ກິໍ ວິຈິກິຈ຺ຉເສ ຕຸວໍ;

ນຸນ຺ໂນ ສໂຣ ສຣຠໍ ຫນ຺ຕຸ ຂິປ຺ປໍ, ອນ຺ນຎ຺ຫິ ເອຕໍ ວຣປຎ຺ຎ ຣຎ຺ໂຎ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຕ຺ຕິນ຺ຕິ ວາຊປຕ຺ເຕຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ປຣວິຣິຍຆາຕິນ຺ຕິ ປເຣສໍ ວີຣິຍຆາຕກໍ. ຈາເປ ສຣນ຺ຕິ ເອຕໍ ປຕ຺ຕສຫິຕໍ ສຣໍ ຈາເປ ອາທາຍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ອິທານິ ຕ຺ວໍ ກິໍ ວິຈິກິຈ຺ຉສິ. ຫນ຺ຕູຕິ ຕຍາ ວິສ຺ສຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ເອສ ສໂຣ ຂິປ຺ປໍ ອິມໍ ສຣຠໍ ຫນຕຸ. ອນ຺ນຎ຺ຫິ ເອຕນ຺ຕິ ວຣປຎ຺ຎ, ມຫາຣາຊ, ສຣໂຠ ນາມ ຣຎ຺ໂຎ ອາຫາໂຣ ຠກ຺ໂຂຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໂຕ ຣາຊາ ຄາຖມາຫ –

໑໔໕.

‘‘ອທ຺ຘາ ປຊານາມິ ອຫມ຺ປິ ເອຕໍ, ອນ຺ນໍ ມິໂຄ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ;

ປຸພ຺ເພ ກຕຎ຺ຈ ອປຈາຍມາໂນ, ຕສ຺ມາ ມິຄໍ ສຣຠໍ ໂນ ຫນາມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພ ກຕຎ຺ຈາຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຫເມຕໍ ເອກໍເສນ ຊານາມິ ຍຖາ ມິໂຄ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ອນ຺ນໍ, ປຸພ຺ເພ ປນ ອິມິນາ ມຍ຺ຫໍ ກຕຄຸຓໍ ປູເຊມິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ນ ຫນາມີຕິ.

ຕໂຕ ສກ຺ໂກ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໑໔໖.

‘‘ເນໂສ ມິໂຄ ມຫາຣາຊ, ອສຸເຣໂສ ທິສມ຺ປຕິ;

ເອຕໍ ຫນ຺ຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສິນ຺ທ, ຠວສ຺ສຸ ອມຣາຘິໂປ.

໑໔໗.

‘‘ສເຈ ຈ ຣາຊາ ວິຈິກິຈ຺ຉເສ ຕຸວໍ, ຫນ຺ຕຸໍ ມິຄໍ ສຣຠໍ ສຫາຍກໍ;

ສປຸຕ຺ຕທາໂຣ ນຣວີຣເສຏ຺ຐ, ຄນ຺ຕາ ຕຸວໍ ເວຕຣຓິໍ ຍມສ຺ສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສຸເຣໂສຕິ ອສຸໂຣ ເອໂສ, ອສຸຣເຊຏ຺ຐໂກ ສກ຺ໂກ ເອໂສຕິ ອຘິປ຺ປາເຍນ ວທຕິ. ອມຣາຘິໂປຕິ ຕ຺ວໍ ເອຕໍ ສກ຺ກໍ ມາເຣຕ຺ວາ ສຍໍ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ໂຫຫີຕິ ວທຕິ. ເວຕຣຓິໍ ຍມສ຺ສາຕິ ‘‘ສເຈ ເອຕໍ ‘ສຫາໂຍ ເມ’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ນ ມາເຣສ຺ສສິ, ສປຸຕ຺ຕທາໂຣ ຍມສ຺ສ ເວຕຣຓິນິຣຍໍ ຄໂຕ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ນໍ ຕາເສສິ.

ຕໂຕ ຣາຊາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໔໘.

‘‘ກາມໍ ອຫໍ ຊານປທາ ຈ ສພ຺ເພ, ປຸຕ຺ຕາ ຈ ທາຣາ ຈ ສຫາຍສງ຺ຆາ;

ຄຈ຺ເຉມຸ ຕໍ ເວຕຣຓິໍ ຍມສ຺ສ, ນ ຕ຺ເວວ ຫຎ຺ໂຎ ມມ ປາຓໂທ ໂຍ.

໑໔໙.

‘‘ອຍໍ ມິໂຄ ກິຈ຺ຉຄຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ, ເອກສ຺ສ ກຕ຺ຕາ ວິວນສ຺ມິ ໂຆເຣ;

ຕໍ ຕາທິສໍ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ສຣນ຺ໂຕ, ຊານໍ ມຫາພ຺ຣຫ຺ເມ ກຖໍ ຫເນຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມມ ປາຓໂທ ໂຍຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂຍ ມມ ປາຓທໂທ ເຍນ ເມ ປິຍໍ ຊີວິຕໍ ທິນ຺ນໍ, ນຣກໍ ປວິສນ຺ເຕນ ມຍາ ໂສ ນ ຕ຺ເວວ ຫຎ຺ໂຎ ນ ຫນິຕພ຺ໂພ, ອວຊ຺ໂຌ ເອໂສຕິ ວທຕິ. ເອກສ຺ສ ກຕ຺ຕາ ວິວນສ຺ມິ ໂຆເຣຕິ ທາຣຸເຓ ອຣຎ຺ເຎ ປວິຏ຺ຐສ຺ສ ສໂຕ ເອກສ຺ສ ອສຫາຍກສ຺ສ ມມ ກຕ຺ຕາ ກາຣໂກ ຊີວິຕສ຺ສ ທາຍໂກ, ສ຺ວາຫໍ ຕໍ ອິມິນາ ກຕໍ ຕາທິສໍ ປຸພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ສຣນ຺ໂຕເຍວ ຕໍ ຄຸຓໍ ຊານນ຺ໂຕເຍວ ກຖໍ ຫເນຍ຺ຍໍ.

ອຖ ສກ຺ໂກ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ສຣີຣໂຕ ອປຄນ຺ຕ຺ວາ ສກ຺ກຕ຺ຕຠາວໍ ມາເປຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຄຸຓໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໑໕໐.

‘‘ມິຕ຺ຕາຠິຣາຘີ ຈິຣເມວ ຊີວ, ຣຊ຺ຊໍ ອິມໍ ຘມ຺ມຄຸເຓ ປສາສ;

ນາຣີຄເຓຫິ ປຣິຈາຣິຍນ຺ໂຕ, ໂມທສ຺ສຸ ຣຏ຺ເຐ ຕິທິເວວ ວາສໂວ.

໑໕໑.

‘‘ອກ຺ໂກຘໂນ ນິຈ຺ຈປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ, ສພ຺ພາຕິຖີ ຍາຈໂຍໂຄ ຠວິຕ຺ວາ;

ທຕ຺ວາ ຈ ຠຸຕ຺ວາ ຈ ຍຖານຸຠາວໍ, ອນິນ຺ທິໂຕ ສຄ຺ຄມຸເປຫິ ຐານ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມິຕ຺ຕາຠິຣາຘີຕິ ມິຕ຺ເຕ ອາຣາເຘນ຺ໂຕ ໂຕເສນ຺ໂຕ ເຕສຸ ອທຸພ຺ຠມາໂນ. ສພ຺ພາຕິຖີຕິ ສພ຺ເພ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ອຕິຖີ ປາຫຸນເກເຍວ ກຕ຺ວາ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ຍາຈິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕໂກ ຫຸຕ຺ວາ. ອນິນ຺ທິໂຕຕິ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຣເຓນ ປມຸທິໂຕ ເທວໂລເກນ ອຠິນນ຺ທິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສຄ຺ຄຏ຺ຐານໍ ອຸເປຫີຕິ.

ເອວໍ ວຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ‘‘ອຫໍ ມຫາຣາຊໍ ຕໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ອາຄໂຕ, ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນາທາສິ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຫີ’’ຕິ ຕໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ວິຕ຺ຖາເຣນ ອຕ຺ຖໍ ຊານາຕິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ປຸໂຣຫິໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ສຣຠມິໂຄ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສຣຠມິຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ຊາຕກຸທ຺ທານໍ –

ອມ຺ພ ຜນ຺ທນ ຊວນ, ນາຣທ ທູຕ ກລິງ຺ຄາ;

ອກິຕ຺ຕິ ຕກ຺ກາຣິຍໍ ຣຸຣຸ, ສຣຠໍ ທສ ເຕຣເສ.

ເຕຣສກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໔. ປກິຓ຺ຓກນິປາໂຕ

[໔໘໔] ໑. ສາລິເກທາຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສມ຺ປນ຺ນໍ ສາລິເກທາຣນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມາຕຸໂປສກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸ ສາມຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໒໙໖ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ສຕ຺ຖາ ປນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ຄິຫີ ໂປເສສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິໍ ເຕ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ມາຕາປິຕໂຣ ເມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຘຸ ຠິກ຺ຂຸ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ຕິຣຈ຺ຉານາ ຫຸຕ຺ວາ ສຸວໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາປິ ຊິຓ຺ເຓ ມາຕາປິຕໂຣ ກຸລາວເກ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ໂຄຈຣໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ໂປເສສຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ຣາຊຄເຫ ມຄຘຣາຊາ ນາມ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ນຄຣໂຕ ປຸພ຺ພຸຕ຺ຕຣທິສາຍ ສາລິທ຺ທິໂຍ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄາໂມ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພຸຕ຺ຕຣທິສາຍ ມຄຘເຂຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ໂກສິຍໂຄຕ຺ໂຕ ນາມ ສາລິທ຺ທິຍວາສີ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສຫສ຺ສກຣີສມຕ຺ຕໍ ເຂຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສາລິໍ ວປາເປສິ. ອຸຏ຺ຐິເຕ ຈ ປນ ສສ຺ເສ ວຕິໍ ຖິຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ກສ຺ສຈິ ປຓ຺ຓາສກຣີສມຕ຺ຕໍ, ກສ຺ສຈິ ສຏ຺ຐິກຣີສມຕ຺ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈສຕກຣີສມຕ຺ຕໍ ເຂຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຣິສານໍເຍວ ອາຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ທຕ຺ວາ ເສສໍ ປຎ຺ຈສຕກຣີສມຕ຺ຕໍ ເຂຕ຺ຕໍ ຠຕິໍ ກຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ຠຕກສ຺ສ ອທາສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ກຸຏິໍ ກຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ວສຕິ. ເຂຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ປຸພ຺ພຸຕ຺ຕຣທິສາຠາເຄ ເອກສ຺ມິໍ ສານຸປພ຺ພເຕ ມຫນ຺ຕໍ ສິມ຺ພລິວນໍ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ອເນການິ ສຸວສຕານິ ວສນ຺ຕິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ສຸວສງ຺ເຆ ສຸວຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຠິຣູໂປ ຖາມສມ຺ປນ຺ໂນ ສກຏນາຠິປມາຓສຣີໂຣ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ມຫລ຺ລກກາເລ ‘‘ອຫໍ ອິທານິ ທູຣໍ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ຕ຺ວໍ ອິມໍ ຄຓໍ ປຣິຫຣາ’’ຕິ ຄຓໍ ນິຍ຺ຍາເທສິ. ໂສ ປຸນທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມາຕາປິຕູນໍ ໂຄຈຣຕ຺ຖາຍ ຄນ຺ຕຸໍ ນາທາສິ, ສຸວຄຓໍ ປຣິຫຣນ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຍໍຊາຕສາລິວເນ ຍາວທຕ຺ຖໍ ສາລິໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອາຄມນກາເລ ມາຕາປິຕູນໍ ປໂຫນກໍ ໂຄຈຣໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ໂປເສສິ.

ອຖສ຺ສ ເອກທິວສໍ ສຸວາ ອາໂຣເຈສຸໍ ‘‘ປຸພ຺ເພ ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ມຄຘເຂຕ຺ເຕ ສາລິ ປຈ຺ຈຕິ, ອິທານິ ກິໍ ນຸ ໂຂ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ເຕນ ຫິ ຊານາຖາ’’ຕິ ທ຺ເວ ສຸເວ ປຫິຓິໍສຸ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຄຘເຂຕ຺ເຕ ໂອຕຣນ຺ຕາ ຕສ຺ສ ຠຕິຍາ ຣກ຺ຂຓປຸຣິສສ຺ສ ເຂຕ຺ເຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສາລິໍ ຂາທິຕ຺ວາ ເອກໍ ສາລິສີສໍ ອາທາຍ ສິມ຺ພລິວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາລິສີສໍ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ປາທມູເລ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ຕຕ຺ຖ ເອວຣູໂປ ສາລີ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ໂສ ປຸນທິວເສ ສຸວຄຓປຣິວຸໂຕ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຠຕກສ຺ສ ເຂຕ຺ເຕ ໂອຕຣິ. ໂສ ປນ ປຸຣິໂສ ສຸເວ ສາລິໍ ຂາທນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ຘາວິຕ຺ວາ ວາເຣນ຺ໂຕປິ ວາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເສສາ ສຸວາ ຍາວທຕ຺ຖໍ ສາລິໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຕຸຈ຺ຉມຸຂາວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສຸວຣາຊາ ປນ ພຫູນິ ສາລິສີສານິ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ເທຕິ. ສຸວາ ປຸນທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕຕ຺ເຖວ ສາລິໍ ຂາທິໍສຸ. ອຖ ໂສ ປຸຣິໂສ ‘‘ສເຈ ອິເມ ອຎ຺ຎໍ ກຕິປາຫໍ ເອວໍ ຂາທິສ຺ສນ຺ຕິ, ກິຎ຺ຈິ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສາລິໍ ອຄ຺ຆາເປຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ອິຓໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ສາລິມຸຏ຺ຐິນາ ສທ຺ຘິໍ ຕຖາຣູປໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສາລິທ຺ທິຍຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ທຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ‘‘ກິໍ, ໂຠ ປຸຣິສ, ສມ຺ປນ຺ນໍ ສາລິເຂຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອາມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສມ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑.

‘‘ສມ຺ປນ຺ນໍ ສາລິເກທາຣໍ, ສຸວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ໂກສິຍ;

ປຏິເວເທມິ ເຕ ພ຺ຣຫ຺ເມ, ນ ເນ ວາເຣຕຸມຸສ຺ສເຫ.

໒.

‘‘ເອໂກ ຈ ຕຕ຺ຖ ສກຸໂຓ, ໂຍ ເນສໍ ສພ຺ພສຸນ຺ທໂຣ;

ຠຸຕ຺ວາ ສາລິໍ ຍຖາກາມໍ, ຕຸຓ຺ເຑນາທາຍ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປນ຺ນນ຺ຕິ ປຣິປຸຓ຺ຓໍ ອເວກລ຺ລໍ. ສາລິເກທາຣນ຺ຕິ ສາລິເຂຕ຺ຕໍ. ສພ຺ພສຸນ຺ທໂຣຕິ ສພ຺ເພຫິ ໂກຏ຺ຐາເສຫິ ສຸນ຺ທໂຣ ຣຕ຺ຕຕຸຓ຺ໂຑ ຊິຎ຺ຊຸກສນ຺ນິຠອກ຺ຂິ ຣຕ຺ຕປາໂທ ຕີຫິ ຣຕ຺ຕຣາຊີຫິ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕຄີໂວ ມຫາມຍູຣປມາໂຓ ໂສ ຍາວທຕ຺ຖໍ ສາລິໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ຕຸຓ຺ເຑນ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕີຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸວຣາເຊ ສິເນຫໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕປາລໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ປາສໍ ໂອຑ຺ເຑຕຸໍ ຊານາສີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ຊານາມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

໓.

‘‘ໂອຑ຺ເຑນ຺ຕຸ ວາລປາສານິ, ຍຖາ ພຊ຺ເຌຖ ໂສ ທິໂຊ;

ຊີວຎ຺ຈ ນໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ອານເຍຫິ ມມນ຺ຕິເກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂອຑ຺ເຑນ຺ຕູຕິ ໂອຑ຺ຑຍນ຺ຕຸ. ວາລປາສານີຕິ ອສ຺ສວາລາທິຣຊ຺ຊຸມຍປາສານິ. ຊີວຎ຺ຈ ນນ຺ຕິ ຊີວນ຺ຕໍ ເອວ ນໍ. ອານເຍຫີຕິ ອາເນຫິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕປາໂລ ສາລິໍ ອຄ຺ຆາເປຕ຺ວາ ອິຓສ຺ສ ອກຕຠາເວນ ຕຸຏ຺ໂຐ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອສ຺ສວາເລ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ໂອຕຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຸວຣຎ຺ໂຎ ໂອຕຣຓຏ຺ຐານໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ປາໂຕວ ຈາຏິປມາຓໍ ປຎ຺ຊຣໍ ກຕ຺ວາ ປາສຎ຺ຈ ໂອຑ຺ເຑຕ຺ວາ ສຸວານໍ ອາຄມນໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ກຸຏິຍໍ ນິສີທິ. ສຸວຣາຊາປິ ສຸວຄຓປຣິວຸໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອໂລລຸປ຺ປຈາຣຕາຍ ຫິຍ຺ໂຍ ຂາທິຕຏ຺ຐາເນ ໂອຑ຺ຑິຕປາເສ ປາທໍ ປເວສນ຺ໂຕວ ໂອຕຣິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ພທ຺ຘຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສຈາຫໍ ອິທາເນວ ພທ຺ຘຣວໍ ຣວິສ຺ສາມິ, ຎາຕກາເມ ຠຍຕຊ຺ຊິຕາ ໂຄຈຣໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາວ ປລາຍິສ຺ສນ຺ຕິ, ຍາວ ເອເຕສໍ ໂຄຈຣຄ຺ຄຫຓໍ, ຕາວ ອຘິວາເສສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ເຕສໍ ສຸຫິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ພທ຺ຘຣວໍ ຣວິ. ອຖ ສພ຺ເພ ເຕ ສຸວາ ປລາຍິໍສຸ. ສຸວຣາຊາ ‘‘ເອຕ຺ຕເກສຸ ເມ ຎາຕເກສຸ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເອໂກປິ ນຕ຺ຖິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ມຍາ ປາປໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ວິລປນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໔.

‘‘ເອເຕ ຠຸຕ຺ວາ ປິວິຕ຺ວາ ຈ, ປກ຺ກມນ຺ຕິ ວິຫງ຺ຄມາ;

ເອໂກ ພທ຺ໂຘສ຺ມິ ປາເສນ, ກິໍ ປາປໍ ປກຕໍ ມຍາ’’ຕິ.

ເຂຕ຺ຕປາໂລ ສຸວຣາຊສ຺ສ ພທ຺ຘຣວໍ ສຸວານຎ຺ຈ ອາກາເສ ປກ຺ຂນ຺ທນສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ’’ຕິ ກຸຏິຍາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ປາສາຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸວຣາຊານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຍສ຺ເສວ ເມ ປາໂສ ໂອຑ຺ຑິໂຕ, ສ຺ເວວ ພທ຺ໂຘ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ສຸວຣາຊານໍ ປາສໂຕ ໂມເຈຕ຺ວາ ທ຺ເວ ປາເທ ເອກໂຕ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ທຬ຺ຫໍ ອາທາຍ ສາລິທ຺ທິຍຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸວຣາຊໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອທາສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ພລວສິເນເຫນ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອງ຺ເກ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໕.

‘‘ອຸທຣໍ ນູນ ອຎ຺ເຎສໍ, ສຸວ ອຈ຺ໂຈທຣໍ ຕວ;

ຠຸຕ຺ວາ ສາລິໍ ຍຖາກາມໍ, ຕຸຓ຺ເຑນາທາຍ ຄຈ຺ຉສິ.

໖.

‘‘ໂກຏ຺ຐໍ ນຸ ຕຕ຺ຖ ປູເຣສິ, ສຸວ ເວຣໍ ນຸ ເຕ ມຍາ;

ປຸຏ຺ໂຐ ເມ ສມ຺ມ ອກ຺ຂາຫິ, ກຸຫິໍ ສາລິໍ ນິທາຫສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸທຣໍ ນູນາຕິ ອຎ຺ເຎສໍ ອຸທຣໍ ອຸທຣເມວ ມຎ຺ເຎ, ຕວ ອຸທຣໍ ປນ ອຕິອຸທຣໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ສິມ຺ພລິວເນ. ປູເຣສີຕິ ວສ຺ສາຣຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ປູເຣສິ. ນິທາຫສີຕິ ນິຘານໍ ກຕ຺ວາ ຐເປສິ, ‘‘ນິຘີຍສີ’’ຕິປິ ປາໂຐ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸວຣາຊາ ມຘຸຣາຍ ມນຸສ຺ສຠາສາຍ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໗.

‘‘ນ ເມ ເວຣໍ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ, ໂກຏ຺ໂຐ ມຍ຺ຫໍ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ອິຓໍ ມຸຎ຺ຈາມິຓໍ ທມ຺ມິ, ສມ຺ປຕ຺ໂຕ ໂກຏສິມ຺ພລິໍ;

ນິຘິມ຺ປິ ຕຕ຺ຖ ນິທຫາມິ, ເອວໍ ຊານາຫິ ໂກສິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິຓໍ ມຸຎ຺ຈາມິຓໍ ທມ຺ມີຕິ ຕວ ສາລິໍ ຫຣິຕ຺ວາ ອິຓໍ ມຸຎ຺ຈາມິ ເຈວ ທມ຺ມິ ຈາຕິ ວທຕິ. ນິຘິມ຺ປີຕິ ເອກໍ ຕຕ຺ຖ ສິມ຺ພລິວເນ ອນຸຄາມິກນິຘິມ຺ປິ ນິທຫາມິ.

ອຖ ນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຸຈ຺ຉິ –

໘.

‘‘ກີທິສໍ ເຕ ອິຓທານໍ, ອິຓໂມກ຺ໂຂ ຈ ກີທິໂສ;

ນິຘິນິຘານມກ຺ຂາຫິ, ອຖ ປາສາ ປໂມກ຺ຂສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິຓທານນ຺ຕິ ອິຓສ຺ສ ທານໍ. ນິຘິນິຘານນ຺ຕິ ນິຘິໂນ ນິຘານໍ.

ເອວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ປຸຏ຺ໂຐ ສຸວຣາຊາ ຕສ຺ສ ພ຺ຍາກໂຣນ຺ໂຕ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໙.

‘‘ອຊາຕປກ຺ຂາ ຕຣຸຓາ, ປຸຕ຺ຕກາ ມຍ຺ຫ ໂກສິຍ;

ເຕ ມໍ ຠຕາ ຠຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ອິຓໍ ທເທ.

໑໐.

‘‘ມາຕາ ປິຕາ ຈ ເມ ວຸທ຺ຘາ, ຊິຓ຺ຓກາ ຄຕໂຍພ຺ພນາ;

ເຕສໍ ຕຸຓ຺ເຑນ ຫາຕູນ, ມຸຎ຺ເຈ ປຸພ຺ພກຕໍ ອິຓໍ.

໑໑.

‘‘ອຎ຺ເຎປິ ຕຕ຺ຖ ສກຸຓາ, ຂີຓປກ຺ຂາ ສຸທຸພ຺ພລາ;

ເຕສໍ ປຸຎ຺ຎຕ຺ຖິໂກ ທມ຺ມິ, ຕໍ ນິຘິໍ ອາຫຸ ປຓ຺ຑິຕາ.

໑໒.

‘‘ອີທິສໍ ເມ ອິຓທານໍ, ອິຓໂມກ຺ໂຂ ຈ ອີທິໂສ;

ນິຘິນິຘານມກ຺ຂາມິ, ເອວໍ ຊານາຫິ ໂກສິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຫາຕູນາຕິ ຫຣິຕ຺ວາ. ຕໍ ນິຘິນ຺ຕິ ຕໍ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມໍ ປຓ຺ຑິຕາ ອນຸຄາມິກນິຘິໍ ນາມ ກເຖນ຺ຕິ. ນິຘິນິຘານນ຺ຕິ ນິຘິໂນ ນິຘານໍ, ‘‘ນິຘານນິຘິ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມວຕ຺ໂຖ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ.

໑໓.

‘‘ຠທ຺ທໂກ ວຕຍໍ ປກ຺ຂີ, ທິໂຊ ປຣມຘມ຺ມິໂກ;

ເອກຈ຺ເຈສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ, ອຍໍ ຘມ຺ໂມ ນ ວິຊ຺ຊຕິ.

໑໔.

‘‘ຠຸຎ຺ຊ ສາລິໍ ຍຖາກາມໍ, ສຫ ສພ຺ເພຫິ ຎາຕິຠິ;

ປຸນາປິ ສຸວ ປສ຺ເສມຸ, ປິຍໍ ເມ ຕວ ທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠຸຎ຺ຊ ສາລິນ຺ຕິ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິພ຺ຠໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊາຕິ ກຣີສສຫສ຺ສມ຺ປິ ຕສ຺ເສວ ນິຍ຺ຍາເທນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ປສ຺ເສມູຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຍາ ອາຄຕໍ ອຎ຺ເຎສຸປິ ທິວເສສຸ ຕໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍາມາຕິ.

ເອວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຫາສຕ຺ຕໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ປິຍປຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ມຸທຸຈິຕ຺ເຕນ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ປາທໂຕ ພນ຺ຘນໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ສຕປາກເຕເລນ ປາເທ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ຠທ຺ທປີເຐ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ກຎ຺ຈນຕຏ຺ຏເກ ມຘຸລາເຊ ຂາທາເປຕ຺ວາ ສກ຺ຂໂຣທກໍ ປາເຍສິ. ອຖສ຺ສ ສຸວຣາຊາ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂອວາທໍ ເທນ຺ໂຕ ອາຫ –

໑໕.

‘‘ຠຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ປີຕຎ຺ຈ ຕວສ຺ສມມ຺ຫິ, ຣຕີ ຈ ໂນ ໂກສິຍ ເຕ ສກາເສ;

ນິກ຺ຂິຕ຺ຕທຓ຺ເຑສຸ ທທາຫິ ທານໍ, ຊິຓ຺ເຓ ຈ ມາຕາປິຕໂຣ ຠຣສ຺ສູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕວສ຺ສມມ຺ຫີຕິ ຕວ ນິເວສເນ. ຣຕີຕິ ອຠິຣຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ອຸທານໍ ອຸທາເນນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໑໖.

‘‘ລກ຺ຂີ ວຕ ເມ ອຸທປາທິ ອຊ຺ຊ, ໂຍ ອທ຺ທສາສິໍ ປວຣໍ ທິຊານໍ;

ສຸວສ຺ສ ສຸຕ຺ວານ ສຸຠາສິຕານິ, ກາຫາມິ ປຸຎ຺ຎານິ ອນປ຺ປການີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ລກ຺ຂີຕິ ສິຣີປິ ປຸຎ຺ຎມ຺ປິ ປຎ຺ຎາປິ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ອຕ຺ຕໂນ ທິນ຺ນໍ ກຣີສສຫສ຺ສມຕ຺ຕໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐກຣີສເມວ ຄຓ຺ຫິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຖມ຺ເຠ ນິຂນິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເຂຕ຺ຕໍ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ຂມາເປຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ ສາມິ, ອສ຺ສຸມຸເຂ ໂຣທມາເນ ມາຕາປິຕໂຣ ອສ຺ສາເສຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ໂສ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ສາລິສີສໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ປຸຣໂຕ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມຕາຕາ, ອຸຏ຺ເຐຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ອສ຺ສຸມຸຂາ ໂຣທມານາ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ, ຕາວເທວ ສຸວຄຓາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ກຖໍ ມຸຕ຺ໂຕສິ, ເທວາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ສພ຺ພໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ກເຖສິ. ໂກສິໂຍປິ ສຸວຣຎ຺ໂຎ ໂອວາທໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ມຫາທານໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໑໗.

‘‘ໂສ ໂກສິໂຍ ອຕ຺ຕມໂນ ອຸທຄ຺ໂຄ, ອນ຺ນຎ຺ຈ ປານຎ຺ຈຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ;

ອນ຺ເນນ ປາເນນ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ, ສນ຺ຕປ຺ປຍິ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ຈາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຕປ຺ປຍີຕິ ຄຫິຕຄຫິຕານິ ຠາຊນານິ ປູເຣນ຺ໂຕ ສນ຺ຕປ຺ເປສີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸ ມາຕາປິຕູນໍ ໂປສນໍ ນາມ ປຓ຺ຑິຕານໍ ວໍໂສ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ສຸວຄຓາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ ອເຫສຸໍ, ມາຕາປິຕໂຣ ມຫາຣາຊກຸລານິ, ເຂຕ຺ຕປາໂລ ຉນ຺ໂນ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອານນ຺ໂທ, ສຸວຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ສາລິເກທາຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໔໘໕] ໒. ຈນ຺ທກິນ຺ນຣີຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຸປນີຍຕິທໍ ມຎ຺ເຎຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ກປິລວຕ຺ຖຸປຸຣໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຣາຊນິເວສເນ ຣາຫຸລມາຕຣໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ອິທໍ ປນ ຊາຕກໍ ທູເຣນິທານໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກເຖຕພ຺ພໍ. ສາ ປເນສາ ນິທານກຖາ ຍາວ ລຏ຺ຐິວເນ ອຸຣຸເວລກສ຺ສປສີຫນາທາ ອປຓ຺ຓກຊາຕເກ ກຖິຕາ, ຕໂຕ ປຣໍ ຍາວ ກປິລວຕ຺ຖຸຄມນາ ເວສ຺ສນ຺ຕຣຊາຕເກ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ສຕ຺ຖາ ປນ ປິຕຸ ນິເວສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຠຕ຺ຕສມເຍ ມຫາຘມ຺ມປາລຊາຕກໍ (ຊາ. ໑.໑໐.໙໒ ອາທໂຍ) ກເຖຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ‘‘ຣາຫຸລມາຕຸ ນິເວສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ຄຸຓໍ ວຓ຺ເຓນ຺ໂຕ ຈນ຺ທກິນ຺ນຣີຊາຕກໍ (ຊາ. ໑.໑໔.໑໘ ອາທໂຍ) ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣາຊານໍ ປຕ຺ຕໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ທ຺ວີຫິ ອຄ຺ຄສາວເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ຣາຫຸລມາຕຸ ນິເວສນຏ຺ຐານໍ ປາຍາສິ. ຕທາ ຕສ຺ສາ ສມ຺ມຸຂາ ຈຕ຺ຕາລີສສຫສ຺ສນາຏກິຕ຺ຖິໂຍ ວສນ຺ຕິ ຕາສຸ ຂຕ຺ຕິຍກຎ຺ຎານໍເຍວ ນວຸຕິອຘິກສຫສ຺ສໍ. ສາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອາຄມນໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ພາ ກາສາວາເນວ ນິວາເສນ຺ຕູ’’ຕິ ຕາສໍ ອາໂຣຈາເປສິ. ຕາ ຕຖາ ກຣິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິ. ອຖ ຕາ ສພ຺ພາປິ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ວິຣວິໍສຸ, ມຫາປຣິເທວສທ຺ໂທ ອໂຫສິ. ຣາຫຸລມາຕາປິ ປຣິເທວິຕ຺ວາ ໂສກໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຣາຊຄເຕນ ພຫຸມາເນນ ສຄາຣເວນ ນິສີທິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສາ ຄຸຓກຖໍ ອາຣຠິ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມມ ສຸຓ຺ຫາ ‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ກາສາວານິ ນິວຕ຺ຖານີ’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ກາສາວາເນວ ນິວາເສສິ, ‘ມາລາທີນິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕານີ’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ມາລາທີນິ ປຣິຈ຺ຈຊິ, ‘ຠູມິຍໍ ສຍຕີ’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຠູມິສຍນາວ ຊາຕາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປພ຺ພຊິຕກາເລ ວິຘວາ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎຫິ ຣາຊູຫິ ເປສິຕໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ນ ຄຓ຺ຫິ, ເອວໍ ຕຸມ຺ເຫສຸ ອສໍຫີຣຈິຕ຺ຕາ ເອສາ’’ຕິ ນານປ຺ປກາເຣຫິ ຕສ຺ສາ ຄຸຓກຖໍ ກເຖສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອນຈ຺ຉຣິຍໍ, ມຫາຣາຊ, ຍໍ ເອສາ ອິທານິ ມມ ປຈ຺ຉິເມ ອຕ຺ຕຠາເວ ມຍິ ສສິເນຫາ ອສໍຫີຣຈິຕ຺ຕາ ອນຎ຺ຎເນຍ຺ຍາ ຠເວຍ຺ຍ. ເອສາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາປິ ມຍິ ອສໍຫີຣຈິຕ຺ຕາ ອນຎ຺ຎເນຍ຺ຍາ ອໂຫສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ກິນ຺ນຣໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຈນ຺ທາ ນາມສ຺ສ ຠຣິຍາ. ເຕ ອຸໂຠປິ ຈນ຺ທນາມເກ ຣຊຕປພ຺ພເຕ ວສິໍສຸ. ຕທາ ພາຣາຓສິຣາຊາ ອມຈ຺ຈານໍ ຣຊ຺ຊໍ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ທ຺ເວ ກາສາຍານິ ນິວາເສຕ຺ວາ ສນ຺ນທ຺ຘປຎ຺ຈາວຸໂຘ ເອກໂກວ ຫິມວນ຺ຕໍ ປາວິສິ. ໂສ ມິຄມໍສໍ ຂາທນ຺ໂຕ ເອກໍ ຂຸທ຺ທກນທິໍ ອນຸສຎ຺ຈຣນ຺ໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ອຠິຣຸຫິ. ຈນ຺ທປພ຺ພຕວາສິໂນ ກິນ຺ນຣາ ວສ຺ສາຣຕ຺ຕສມເຍ ອໂນຕຣິຕ຺ວາ ປພ຺ພເຕເຍວ ວສນ຺ຕິ, ນິທາຆສມເຍ ໂອຕຣນ຺ຕິ. ຕທາ ຈ ໂສ ຈນ຺ທກິນ຺ນໂຣ ອຕ຺ຕໂນ ຠຣິຍາຍ ສທ຺ຘິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ເຕສຸ ເຕສຸ ຐາເນສຸ ຄນ຺ເຘ ວິລິມ຺ປນ຺ໂຕ ປຸປ຺ຜເຣຓຸໍ ຂາທນ຺ໂຕ ປຸປ຺ຜປເຏ ນິວາເສນ຺ໂຕ ປາຣຸປນ຺ໂຕ ລຕາໂທລາຫິ ກີຬນ຺ໂຕ ມຘຸຣສ຺ສເຣນ ຄາຍນ຺ໂຕ ຕໍ ຂຸທ຺ທກນທິໍ ປຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ນິວຕ຺ຕນຏ຺ຐາເນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອຸທເກ ປຸປ຺ຜານິ ວິກິຣິຕ຺ວາ ອຸທກກີຬໍ ກີຬິຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜປເຏ ນິວາເສຕ຺ວາ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຣຊຕປຏ຺ຏວຓ຺ຓາຍ ວາລຸກາຍ ປຸປ຺ຜາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ເອກໍ ເວຬຸ ທຓ຺ຑກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຍເນ ນິສີທິ. ຕໂຕ ຈນ຺ທກິນ຺ນໂຣ ເວຬຸໍ ວາເທນ຺ໂຕ ມຘຸຣສທ຺ເທນ ຄາຍິ. ຈນ຺ທກິນ຺ນຣີ ມຸທຸຫຕ຺ເຖ ນາເມຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອວິທູເຣ ຐິຕາ ນຈ຺ຈິ ເຈວ ຄາຍິ ຈ. ໂສ ຣາຊາ ເຕສໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ປທສທ຺ທໍ ອສາເວນ຺ໂຕ ສຓິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ຐຕ຺ວາ ເຕ ກິນ຺ນເຣ ທິສ຺ວາ ກິນ຺ນຣິຍາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ຕໍ ກິນ຺ນຣໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ອິມາຍ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສໍ ກປ຺ເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຐຕ຺ວາ ຈນ຺ທກິນ຺ນຣໍ ວິຊ຺ຌິ. ໂສ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ປຣິເທວມາໂນ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໘.

‘‘ອຸປນີຍຕິທໍ ມຎ຺ເຎ, ຈນ຺ເທ ໂລຫິຕມທ຺ທເນ;

ອຊ຺ຊ ຊຫາມິ ຊີວິຕໍ, ປາຓາ ເມ ຈນ຺ເທ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ.

໑໙.

‘‘ໂອສີທິ ເມ ທຸກ຺ຂໍ ຫທຍໍ, ເມ ຑຍ຺ຫເຕ ນິຕມ຺ມາມິ;

ຕວ ຈນ຺ທິຍາ ໂສຈນ຺ຕິຍາ, ນ ນໍ ອຎ຺ເຎຫິ ໂສເກຫິ.

໒໐.

‘‘ຕິຓມິວ ວນມິວ ມິລາຍາມິ, ນທີ ອປຣິປຸຓ຺ຓາວ ສຸສ຺ສາມິ;

ຕວ ຈນ຺ທິຍາ ໂສຈນ຺ຕິຍາ, ນ ນໍ ອຎ຺ເຎຫິ ໂສເກຫິ.

໒໑.

‘‘ວສ຺ສມິວ ສເຣ ປາເທ, ອິມານິ ອສ຺ສູນິ ວຕ຺ຕເຣ ມຍ຺ຫໍ;

ຕວ ຈນ຺ທິຍາ ໂສຈນ຺ຕິຍາ, ນ ນໍ ອຎ຺ເຎຫິ ໂສເກຫີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸປນີຍຕີຕິ ສນ຺ຕຕິວິຈ຺ເຉທໍ ອຸປນີຍຕິ. ອິທນ຺ຕິ ຊີວິຕໍ. ປາຓາ ເມຕິ ຠທ຺ເທ, ຈນ຺ເທ ມມ ຊີວິຕປາຓາ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ໂອສີທິ ເມຕິ ຊີວິຕໍ ເມ ໂອສີທຕິ. ນິຕມ຺ມາມີຕິ ອຕິກິລມາມິ. ຕວ ຈນ຺ທິຍາຕິ ອິທໍ ມມ ທຸກ຺ຂໍ, ນ ນໍ ອຎ຺ເຎຫິ ໂສເກຫິ, ອຖ ໂຂ ຕວ ຈນ຺ທິຍາ ໂສຈນ຺ຕິຍາ ໂສກເຫຕຸ ຍສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ມມ ວິໂຍເຄນ ໂສຈິສ຺ສສິ, ຕສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕິຓມິວ ວນມິວ ມິລາຍາມີຕິ ຕຕ຺ຕປາສາເຓ ຂິຕ຺ຕຕິຓມິວ ມູລຉິນ຺ນວນມິວ ມິລາຍາມີຕິ ວທຕິ. ສເຣ ປາເທຕິ ຍຖາ ນາມ ປພ຺ພຕປາເທ ປຕິຕວສ຺ສໍ ສຣິຕ຺ວາ ອຈ຺ຉິນ຺ນຘາຣໍ ວຕ຺ຕຕິ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ອິມາຫິ ຈຕູຫິ ຄາຖາຫິ ປຣິເທວິຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜສຍເນ ນິປນ຺ໂນວ ສຕິໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ຕິ. ຣາຊາ ປຕິຏ຺ຐິໂຕວ. ອິຕຣາ ມຫາສຕ຺ເຕ ປຣິເທວນ຺ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ຣຕິຍາ ມຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວິທ຺ຘຠາວໍ ນ ຊານາຕິ, ວິສຎ຺ຎໍ ປນ ນໍ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນິປນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເມ ປິຍສາມິກສ຺ສ ທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ຕີ ປຫາຣມຸຂໂຕ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕໍ ໂລຫິຕໍ ທິສ຺ວາ ປິຍສາມິເກ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ພລວໂສກໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ມຫາສທ຺ເທນ ປຣິເທວິ. ຣາຊາ ‘‘ກິນ຺ນໂຣ ມໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສສິ. ຈນ຺ທາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ເມ ໂຈເຣນ ປິຍສາມິໂກ ວິທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ກມ຺ປມານາ ປລາຍິຕ຺ວາ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ຐຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປຣິຠາສນ຺ຕີ ປຎ຺ຈ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໒.

‘‘ປາໂປ ໂຂສິ ຣາຊປຸຕ຺ຕ, ໂຍ ເມ ອິຈ຺ຉິຕໍ ປຕິໍ ວຣາກິຍາ;

ວິຊ຺ຌສິ ວນມູລສ຺ມິໍ, ໂສຍໍ ວິທ຺ໂຘ ຉມາ ເສຕິ.

໒໓.

‘‘ອິມໍ ມຍ຺ຫໍ ຫທຍໂສກໍ, ປຏິມຸຎ຺ຈຕຸ ຣາຊປຸຕ຺ຕ ຕວ ມາຕາ;

ໂຍ ມຍ຺ຫໍ ຫທຍໂສໂກ, ກິມ຺ປຸຣິສໍ ອເວກ຺ຂມານາຍ.

໒໔.

‘‘ອິມໍ ມຍ຺ຫໍ ຫທຍໂສກໍ, ປຏິມຸຎ຺ຈຕຸ ຣາຊປຸຕ຺ຕ ຕວ ຊາຍາ;

ໂຍ ມຍ຺ຫໍ ຫທຍໂສໂກ, ກິມ຺ປຸຣິສໍ ອເວກ຺ຂມານາຍ.

໒໕.

‘‘ມາ ຈ ປຸຕ຺ຕໍ ມາ ຈ ປຕິໍ, ອທ຺ທກ຺ຂິ ຣາຊປຸຕ຺ຕ ຕວ ມາຕາ;

ໂຍ ກິມ຺ປຸຣິສໍ ອວຘິ, ອທູສກໍ ມຍ຺ຫ ກາມາ ຫິ.

໒໖.

‘‘ມາ ຈ ປຸຕ຺ຕໍ ມາ ຈ ປຕິໍ, ອທ຺ທກ຺ຂິ ຣາຊປຸຕ຺ຕ ຕວ ຊາຍາ;

ໂຍ ກິມ຺ປຸຣິສໍ ອວຘິ, ອທູສກໍ ມຍ຺ຫ ກາມາ ຫີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວຣາກິຍາຕິ ກປຓາຍ. ປຏິມຸຎ຺ຈຕູຕິ ປຏິລຠຕຸ ຜຸສຕຸ ປາປຸຓາຕຸ. ມຍ຺ຫ ກາມາ ຫີຕິ ມຍ຺ຫໍ ກາເມນ.

ຣາຊາ ນໍ ປຎ຺ຈຫິ ຄາຖາຫິ ປຣິຠາສິຕ຺ວາ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ຐິຕໍເຍວ ອສ຺ສາເສນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໒໗.

‘‘ມາ ຕ຺ວໍ ຈນ຺ເທ ໂຣທິ ມາ ໂສປິ, ວນຕິມິຣມຕ຺ຕກ຺ຂິ;

ມມ ຕ຺ວໍ ເຫຫິສິ ຠຣິຍາ, ຣາຊກຸເລ ປູຊິຕາ ນາຣີຠີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈນ຺ເທຕິ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິເທວນກາເລ ນາມສ຺ສ ສຸຕຕ຺ຕາ ເອວມາຫ. ວນຕິມິຣມຕ຺ຕກ຺ຂີຕິ ວນຕິມິຣປຸປ຺ຜສມານອກ຺ຂິ. ປູຊິຕາ ນາຣີຠີຕິ ໂສຬສນ຺ນໍ ອິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານໍ ເຊຏ຺ຐິກາ ອຄ຺ຄມເຫສີ ເຫສ຺ສສິ.

ຈນ຺ທາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ກິໍ ມໍ ວເທສີ’’ຕິ ສີຫນາທໍ ນທນ຺ຕີ ອນນ຺ຕຣຄາຖມາຫ –

໒໘.

‘‘ອປິ ນູນຫໍ ມຣິສ຺ສໍ, ນາຫໍ ຣາຊປຸຕ຺ຕ ຕວ ເຫສ຺ສໍ;

ໂຍ ກິມ຺ປຸຣິສໍ ອວຘິ, ອທູສກໍ ມຍ຺ຫ ກາມາ ຫີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປິ ນູນຫນ຺ຕິ ອປິ ເອກໍເສເນວ ອຫໍ ມຣິສ຺ສໍ.

ໂສ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ນິຈ຺ຉນ຺ທຣາໂຄ ຫຸຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໒໙.

‘‘ອປິ ຠີຣຸເກ ອປິ ຊີວິຕຸກາມິເກ, ກິມ຺ປຸຣິສິ ຄຈ຺ຉ ຫິມວນ຺ຕໍ;

ຕາລີສຕຄຣໂຠຊນາ, ອຎ຺ເຎ ຕໍ ມິຄາ ຣມິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປິ ຠີຣຸເກຕິ ຠີຣຸຊາຕິເກ. ຕາລີສຕຄຣໂຠຊນາຕິ ຕ຺ວໍ ຕາລີສປຕ຺ຕຕຄຣປຕ຺ຕໂຠຊນາ ມິຄີ, ຕສ຺ມາ ອຎ຺ເຎ ຕໍ ມິຄາ ຣມິສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ຕ຺ວໍ ຣາຊກຸລາຣຫາ, ຄຈ຺ຉາຕິ ນໍ ອວຈ, ວຕ຺ວາ ຈ ປນ ນິຣເປກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ສາ ຕສ຺ສ ຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອາລິງ຺ຄິຕ຺ວາ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖກໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປພ຺ພຕຕເລ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ສີສມສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ອູຣູສຸ ກຕ຺ວາ ພລວປຣິເທວໍ ປຣິເທວມານາ ທ຺ວາທສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໐.

‘‘ເຕ ປພ຺ພຕາ ຕາ ຈ ກນ຺ທຣາ, ຕາ ຈ ຄິຣິຄຸຫາໂຍ ຕເຖວ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ;

ຕຕ຺ເຖວ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ, ກິມ຺ປຸຣິສ ກຖໍ ອຫໍ ກສ຺ສໍ.

໓໑.

‘‘ເຕ ປຓ຺ຓສນ຺ຖຕາ ຣມຓີຍາ, ວາຬມິເຄຫິ ອນຸຈິຓ຺ຓາ;

ຕຕ຺ເຖວ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ, ກິມ຺ປຸຣິສ ກຖໍ ອຫໍ ກສ຺ສໍ.

໓໒.

‘‘ເຕ ປຸປ຺ຜສນ຺ຖຕາ ຣມຓີຍາ, ວາຬມິເຄຫິ ອນຸຈິຓ຺ຓາ;

ຕຕ຺ເຖວ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ, ກິມ຺ປຸຣິສ ກຖໍ ອຫໍ ກສ຺ສໍ.

໓໓.

‘‘ອຈ຺ຉາ ສວນ຺ຕິ ຄິຣິວນນທິໂຍ, ກຸສຸມາຠິກິຓ຺ຓໂສຕາໂຍ;

ຕຕ຺ເຖວ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ, ກິມ຺ປຸຣິສ ກຖໍ ອຫໍ ກສ຺ສໍ.

໓໔.

‘‘ນີລານິ ຫິມວໂຕ ປພ຺ພຕສ຺ສ, ກູຏານິ ທສ຺ສນີຍານິ;

ຕຕ຺ເຖວ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ, ກິມ຺ປຸຣິສ ກຖໍ ອຫໍ ກສ຺ສໍ.

໓໕.

‘‘ປີຕານິ ຫິມວໂຕ ປພ຺ພຕສ຺ສ, ກູຏານິ ທສ຺ສນີຍານິ;

ຕຕ຺ເຖວ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ, ກິມ຺ປຸຣິສ ກຖໍ ອຫໍ ກສ຺ສໍ.

໓໖.

‘‘ຕມ຺ພານິ ຫິມວໂຕ ປພ຺ພຕສ຺ສ, ກູຏານິ ທສ຺ສນີຍານິ;

ຕຕ຺ເຖວ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ, ກິມ຺ປຸຣິສ ກຖໍ ອຫໍ ກສ຺ສໍ.

໓໗.

‘‘ຕຸງ຺ຄານິ ຫິມວໂຕ ປພ຺ພຕສ຺ສ, ກູຏານິ ທສ຺ສນີຍານິ;

ຕຕ຺ເຖວ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ, ກິມ຺ປຸຣິສ ກຖໍ ອຫໍ ກສ຺ສໍ.

໓໘.

‘‘ເສຕານິ ຫິມວໂຕ ປພ຺ພຕສ຺ສ, ກູຏານິ ທສ຺ສນີຍານິ;

ຕຕ຺ເຖວ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ, ກິມ຺ປຸຣິສ ກຖໍ ອຫໍ ກສ຺ສໍ.

໓໙.

‘‘ຈິຕ຺ຣານິ ຫິມວໂຕ ປພ຺ພຕສ຺ສ, ກູຏານິ ທສ຺ສນີຍານິ;

ຕຕ຺ເຖວ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ, ກິມ຺ປຸຣິສ ກຖໍ ອຫໍ ກສ຺ສໍ.

໔໐.

‘‘ຍກ຺ຂຄຓເສວິເຕ ຄນ຺ຘມາທເນ, ໂອສເຘຠິ ສຎ຺ຉນ຺ເນ;

ຕຕ຺ເຖວ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ, ກິມ຺ປຸຣິສ ກຖໍ ອຫໍ ກສ຺ສໍ.

໔໑.

‘‘ກິມ຺ປຸຣິສເສວິເຕ ຄນ຺ຘມາທເນ, ໂອສເຘຠິ ສຎ຺ຉນ຺ເນ;

ຕຕ຺ເຖວ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ, ກິມ຺ປຸຣິສ ກຖໍ ອຫໍ ກສ຺ສ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຕ ປພ຺ພຕາຕິ ເຍສຸ ມຍໍ ເອກໂຕວ ອຠິຣມິມ຺ຫ, ອິເມ ເຕ ປພ຺ພຕາ ຕາ ຈ ກນ຺ທຣາ ຕາ ຈ ຄິຣິຄຸຫາໂຍ ຕເຖວ ຐິຕາ. ເຕສຸ ອຫໍ ອິທານິ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ ກຖໍ ກສ຺ສໍ, ກິໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ເຕສຸ ປຸປ຺ຜຜລປລ຺ລວາທິໂສຠໍ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ ກຖໍ ອຘິວາເສຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີຕິ ປຣິເທວຕິ. ປຓ຺ຓສນ຺ຖຕາຕິ ຕາລີສປຕ຺ຕາທິຄນ຺ຘປຓ຺ຓສນ຺ຖຣາ. ອຈ຺ຉາຕິ ວິປ຺ປສນ຺ໂນທກາ. ນີລານີຕິ ນີລມຓິມຍານິ. ປີຕານີຕິ ໂສວຓ຺ຓມຍານິ. ຕມ຺ພານີຕິ ມໂນສິລມຍານິ. ຕຸງ຺ຄານີຕິ ອຸຈ຺ຈານິ ຕິຂິຓຄ຺ຄານິ. ເສຕານີຕິ ຣຊຕມຍານິ. ຈິຕ຺ຣານີຕິ ສຕ຺ຕຣຕນມິສ຺ສການິ. ຍກ຺ຂຄຓເສວິເຕຕິ ຠຸມ຺ມເທວຕາຫິ ເສວິເຕ.

ອິຕິ ສາ ທ຺ວາທສຫິ ຄາຖາຫິ ປຣິເທວິຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸເຣ ຫຕ຺ຖໍ ຐເປຕ຺ວາ ສນ຺ຕາປຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຈນ຺ໂທ ຊີວຕິເຍວ, ເທວຸຊ຺ຌານກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຊີວິຕມສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ໂລກປາລາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຸທາຫຸ ວິປ຺ປວຸຕ຺ຖາ, ອທຸ ມຕາ, ເຕ ເມ ປິຍສາມິກໍ ນ ຣກ຺ຂນ຺ຕີ’’ຕິ ເທວຸຊ຺ຌານກມ຺ມໍ ອກາສິ. ຕສ຺ສາ ໂສກເວເຄນ ສກ຺ກສ຺ສ ອາສນໍ ອຸຓ຺ຫໍ ອໂຫສິ. ສກ຺ໂກ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຓ຺ເຓນ ເວເຄເນວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸຓ຺ຑິກໂຕ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອາສິຎ຺ຈິ. ຕາວເທວ ວິສໍ ອນ຺ຕຣຘາຍິ, ວໂຓ ຣຸຫິ, ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ວິທ຺ໂຘຕິປິ ນ ປຎ຺ຎາຍິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ສຸຂິໂຕ ອຸຏ຺ຐາສິ. ຈນ຺ທາ ປິຍສາມິກໍ ອໂຣຄໍ ທິສ຺ວາ ໂສມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ຕາ ສກ຺ກສ຺ສ ປາເທ ວນ຺ທນ຺ຕີ ອນນ຺ຕຣຄາຖມາຫ –

໔໒.

‘‘ວນ຺ເທ ເຕ ອຍິຣພ຺ຣຫ຺ເມ, ໂຍ ເມ ອິຈ຺ຉິຕໍ ປຕິໍ ວຣາກິຍາ;

ອມເຕນ ອຠິສິຎ຺ຈິ, ສມາຄຕາສ຺ມິ ປິຍຕເມນາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອມເຕນາຕິ ອຸທກໍ ‘‘ອມຕ’’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມານາ ເອວມາຫ. ປິຍຕເມນາຕິ ປິຍຕເຣນ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ.

ສກ຺ໂກ ເຕສໍ ໂອວາທມທາສິ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈນ຺ທປພ຺ພຕໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ມນຸສ຺ສປຖໍ ມາ ຄມິຕ຺ຖ, ອິເຘວ ວສຖາ’’ຕິ. ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ເຕ ໂອວທິຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ. ຈນ຺ທາປິ ‘‘ກິໍ ໂນ ສາມິ ອິມິນາ ປຣິປນ຺ຖຏ຺ຐາເນນ, ເອຫິ ຈນ຺ທປພ຺ພຕເມວ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໔໓.

‘‘ວິຈຣາມ ທານິ ຄິຣິວນນທິໂຍ, ກຸສຸມາຠິກິຓ຺ຓໂສຕາໂຍ;

ນານາທຸມວສນາໂຍ, ປິຍໍວທາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສາ’’ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສາ ມຍິ ອສໍຫີຣຈິຕ຺ຕາ ອນຎ຺ຎເນຍ຺ຍາ ເອວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ສກ຺ໂກ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ, ຈນ຺ທາ ຣາຫຸລມາຕາ, ຈນ຺ທກິນ຺ນໂຣ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຈນ຺ທກິນ຺ນຣີຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໔໘໖] ໓. ມຫາອຸກ຺ກຸສຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຸກ຺ກາ ຈິລາຈາ ພນ຺ຘນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕພນ຺ຘກອຸປາສກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປຣິຊິຓ຺ຓສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ສຫາຍໍ ເປເສຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກຸລຘີຕຣໍ ວາຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນກິຈ຺ຈໍ ນິຕ຺ຖຣຓສມຕ຺ໂຖ ມິຕ຺ໂຕ ວາ ສຫາໂຍ ວາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ ມິຕ຺ເຕ ຕາວ ພນ຺ຘຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕສ຺ມິໍ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ປຐມໍ ຕາວ ຈຕູຫິ ໂທວາຣິເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ເມຕ຺ຕິໍ ອກາສິ, ອຖານຸປຸພ຺ເພນ ນຄຣຄຸຕ຺ຕິກຄຓກມຫາມຕ຺ຕາທີຫິ ສທ຺ຘິໍ ເມຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ເສນາປຕິນາປິ ອຸປຣາເຊນາປິ ສທ຺ຘິໍ ເມຕ຺ຕິໍ ອກາສິ. ເຕຫິ ປນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ເມຕ຺ຕິໍ ອກາສິ. ຕໂຕ ອສີຕິຍາ ມຫາເຖເຣຫິ ສທ຺ຘິໍ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນປິ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຕຖາຄເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເມຕ຺ຕິໍ ອກາສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ສຣເຓສຸ ຈ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ, ຣາຊາປິສ຺ສ ອິສ຺ສຣິຍມທາສິ. ໂສ ມິຕ຺ຕພນ຺ຘໂກເຍວາຕິ ປາກໂຏ ຊາໂຕ. ອຖສ຺ສ ຣາຊາ ມຫນ຺ຕໍ ເຄຫໍ ທຕ຺ວາ ອາວາຫມງ຺ຄລໍ ກາເຣສິ. ຣາຊານໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ມຫາຊໂນ ປຓ຺ຓາກາເຣ ປຫິຓິ. ອຖສ຺ສ ຠຣິຍາ ຣຎ຺ຎາ ປຫິຕໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ອຸປຣາຊສ຺ສ, ອຸປຣາເຊນ ປຫິຕໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ເສນາປຕິສ຺ສາຕິ ເອເຕນ ອຸປາເຍນ ສກລນຄຣວາສິໂນ ອາພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິ. ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ມຫາສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ທສພລໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕສ຺ສ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ສຕ຺ຖາຣາ ກຖິຕໍ ອນຸໂມທນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ຊຍມ຺ປຕິກາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ.

ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ມິຕ຺ຕພນ຺ຘກອຸປາສໂກ ອຕ຺ຕໂນ ຠຣິຍໍ ນິສ຺ສາຍ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ເພຫິ ເມຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກາ ມຫນ຺ຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ລຠິ, ຕຖາຄເຕນ ປນ ສທ຺ຘິໍ ເມຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ຊຍມ຺ປຕິກາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐິຕາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ໂສ ເອຕໍ ມາຕຸຄາມໍ ນິສ຺ສາຍ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ, ປຸພ຺ເພ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕປິ ປເນສ ເອຕິສ຺ສາ ວຈເນນ ພຫູຫິ ສທ຺ຘິໍ ເມຕ຺ຕິໍ ກຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໂສກໂຕ ມຸຕ຺ໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ເອກຈ຺ເຈ ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສິໂນ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ພຫຸໍ ມໍສໍ ລຠນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຄາມໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ຈຣິຕ຺ວາ ມິຄາທໂຍ ມາເຣຕ຺ວາ ມໍສໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕທາເຣ ໂປເສນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຄາມໂຕ ອວິທູເຣ ມຫາຊາຕສ຺ສໂຣ ອຕ຺ຖິ. ຕສ຺ສ ທກ຺ຂິຓປສ຺ເສ ເອໂກ ເສນສກຸໂຓ, ປຈ຺ຉິມປສ຺ເສ ເອກາ ເສນສກຸຓີ, ອຸຕ຺ຕຣປສ຺ເສ ສີໂຫ ມິຄຣາຊາ, ປາຈີນປສ຺ເສ ອຸກ຺ກຸສສກຸຓຣາຊາ ວສຕິ. ຊາຕສ຺ສຣມຊ຺ເຌ ປນ ອຸນ຺ນຕຏ຺ຐາເນ ກຈ຺ຉໂປ ວສຕິ. ຕທາ ເສໂນ ເສນິໍ ‘‘ຠຣິຍາ ເມ ໂຫຫີ’’ຕິ ວທຕິ. ອຖ ນໍ ສາ ອາຫ – ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ເຕ ໂກຈິ ມິຕ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ ຠທ຺ເທ’’ຕິ. ອມ຺ຫາກໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠຍໍ ວາ ທຸກ຺ຂໍ ວາ ຫຣຓສມຕ຺ຖໍ ມິຕ຺ຕໍ ວາ ສຫາຍໍ ວາ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ມິຕ຺ເຕ ຕາວ ຄຓ຺ຫາຫີຕິ. ‘‘ເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ເມຕ຺ຕິໍ ກໂຣມິ ຠທ຺ເທ’’ຕິ? ປາຈີນປສ຺ເສ ວສນ຺ເຕນ ອຸກ຺ກຸສຣາເຊນ, ອຸຕ຺ຕຣປສ຺ເສ ສີເຫນ, ຊາຕສ຺ສຣມຊ຺ເຌ ກຈ຺ຉເປນ ສທ຺ຘິໍ ເມຕ຺ຕິໍ ກໂຣຫີຕິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕຖາ ອກາສິ. ຕທາ ເຕ ອຸໂຠປິ ສໍວາສໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ສເຣ ເອກສ຺ມິໍ ທີປເກ ກທມ຺ພຣຸກ຺ໂຂ ອຕ຺ຖິ ສມນ຺ຕາ ອຸທເກນ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມິໍ ກຸລາວກໍ ກຕ຺ວາ ປຏິວສິໍສຸ.

ເຕສໍ ອປຣຠາເຄ ທ຺ເວ ສກຸຓໂປຕກາ ຊາຍິໍສຸ. ເຕສໍ ປກ຺ເຂສຸ ອສຎ຺ຊາເຕສຸເຍວ ເອກທິວສໍ ເຕ ຊານປທາ ທິວສໍ ອຣຎ຺ເຎ ຈຣິຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ອລຠິຕ຺ວາ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ຕຸຈ຺ຉຫຕ຺ເຖນ ຆຣໍ ຄນ຺ຕຸໍ, ມຈ຺ເຉ ວາ ກຈ຺ຉເປ ວາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສຣໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕໍ ທີປກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ກທມ຺ພສ຺ສ ມູເລ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມກສາທີຫິ ຂຊ຺ຊມານາ ເຕສໍ ປລາປນຕ຺ຖາຍ ອຣຓິໍ ມນ຺ເຖຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຘູມໍ ກຣິໍສຸ. ຘຸໂມ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ສກຸເຓ ປຫຣິ, ສກຸຓໂປຕກາ ວິຣວິໍສຸ. ຊານປທາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ, ສກຸຓໂປຕການໍ ສູຍຕິ ສທ຺ໂທ, ອຸຏ຺ເຐຖ ອຸກ຺ກາ ພນ຺ຘຖ, ຉາຕາ ສຍິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມ, ສກຸຓມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາວ ສຍິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ຊາເລຕ຺ວາ ອຸກ຺ກາ ພນ຺ຘິໍສຸ. ສກຸຓິກາ ເຕສໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ອມ຺ຫາກໍ ໂປຕເກ ຂາທິຕຸກາມາ, ມຍໍ ເອວຣູປສ຺ສ ຠຍສ຺ສ ຫຣຓຕ຺ຖາຍ ມິຕ຺ເຕ ຄຓ຺ຫິມ຺ຫ, ສາມິກໍ ອຸກ຺ກຸສຣາຊສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ສາມິ, ປຸຕ຺ຕານໍ ໂນ ອຸປ຺ປນ຺ນຠຍໍ ອຸກ຺ກຸສຣາຊສ຺ສ ອາໂຣເຈຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໔.

‘‘ອຸກ຺ກາ ຈິລາຈາ ພນ຺ຘນ຺ຕິ ທີເປ, ປຊາ ມມໍ ຂາທິຕຸໍ ປຕ຺ຖຍນ຺ຕິ;

ມິຕ຺ຕໍ ສຫາຍຎ຺ຈ ວເທຫິ ເສນກ, ອາຈິກ຺ຂ ຎາຕິພ຺ຍສນໍ ທິຊານ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈິລາຈາຕິ ຊານປທາ. ທີເປຕິ ທີປກມ຺ຫິ. ປຊາ ມມນ຺ຕິ ມມ ປຸຕ຺ຕເກ. ເສນກາຕິ ເສນກສກຸຓໍ ນາເມນາລປຕິ. ຎາຕິພ຺ຍສນນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕານໍ ພ຺ຍສນໍ. ທິຊານນ຺ຕິ ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕີນໍ ທິຊານໍ ອິທໍ ພ຺ຍສນໍ ອຸກ຺ກຸສຣາຊສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂາຫີຕິ ວທຕິ.

ໂສ ເວເຄນ ຕສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວສ຺ສິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄຕຠາວໍ ຊານາເປຕ຺ວາ ກໂຕກາໂສ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍກາຣຓາ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ອາຄຕກາຣຓໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໕.

‘‘ທິໂຊ ທິຊານໍ ປວໂຣສິ ປກ຺ຂິມ, ອຸກ຺ກຸສຣາຊ ສຣຓໍ ຕໍ ອຸເປມ;

ປຊາ ມມໍ ຂາທິຕຸໍ ປຕ຺ຖຍນ຺ຕິ, ລຸທ຺ທາ ຈິລາຈາ ຠວ ເມ ສຸຂາຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທິໂຊຕິ ຕ຺ວໍ ທິໂຊ ເຈວ ທິຊານໍ ປວໂຣ ຈ.

ອຸກ຺ກຸສຣາຊາ ‘‘ເສນກ ມາ ຠາຍີ’’ຕິ ຕໍ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໖.

‘‘ມິຕ຺ຕໍ ສຫາຍຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ, ກາເລ ອກາເລ ສຸຂເມສມານາ;

ກໂຣມິ ເຕ ເສນກ ເອຕມຕ຺ຖໍ, ອຣິໂຍ ຫິ ອຣິຍສ຺ສ ກໂຣຕິ ກິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາເລ ອກາເລຕິ ທິວາ ຈ ຣຕ຺ຕິຎ຺ຈ. ອຣິໂຍຕິ ອິຘ ອາຈາຣອຣິໂຍ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ຫິ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ກິຈ຺ຈໍ ກໂຣເຕວ, ກິເມຕ຺ຖ ກຣຓີຍນ຺ຕິ ວທຕິ.

ອຖ ນໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກິໍ, ສມ຺ມ, ຣຸກ຺ຂໍ ອຠິຣຸຬ຺ຫາ ຈິລາຈາ’’ຕິ? ນ ຕາວ ອຠິຣຸຬ຺ຫາ, ອຸກ຺ກາເຍວ ພນ຺ຘນ຺ຕີຕິ. ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ ສີຆໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມມ ສຫາຍິກໍ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ມມາຄມນຠາວໍ ອາຈິກ຺ຂາຫີຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ອຸກ຺ກຸສຣາຊາປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກທມ຺ພສ຺ສ ອວິທູເຣ ຈິລາຈານໍ ອຠິຣຸຫນໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂຄ຺ເຄ ນິສີທິຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ຈິລາຈສ຺ສ ອຠິຣຸຫນກາເລ ຕສ຺ມິໍ ກຸລາວກສ຺ສ ອວິທູຣໍ ອຠິຣຸຬ຺ເຫ ສເຣ ນິມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປກ຺ເຂຫິ ຈ ມຸເຂນ ຈ ອຸທກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກາຍ ອຸປຣິ ອາສິຎ຺ຈິ, ສາ ນິພ຺ພາຍິ. ຈິລາຈາ ‘‘ອິມຎ຺ຈ ເສນກສກຸຓໂປຕເກ ຈສ຺ສ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປຸນ ອຸກ຺ກໍ ຊາລາເປຕ຺ວາ ອຠິຣຸຫິໍສຸ. ປຸນ ໂສ ອຸກ຺ກໍ ວິຊ຺ຌາເປສິ. ເອເຕນຸປາເຍນ ພທ຺ຘໍ ພທ຺ຘໍ ວິຊ຺ຌາເປນ຺ຕສ຺ເສວສ຺ສ ອຑ຺ຒຣຕ຺ໂຕ ຊາໂຕ. ໂສ ອຕິວິຍ ກິລມິ, ເຫຏ຺ຐາອຸທເຣ ກິໂລມກໍ ຕນຸຕໍ ຄຕໍ, ອກ຺ຂີນິ ຣຕ຺ຕານິ ຊາຕານິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ສກຸຓີ ສາມິກໍ ອາຫ – ‘‘ສາມິ, ອຕິວິຍ ກິລນ຺ໂຕ ອຸກ຺ກຸສຣາຊາ, ເອຕສ຺ສ ໂຖກໍ ວິສ຺ສມນຕ຺ຖາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຈ຺ຉປຣາຊສ຺ສ ກເຖຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຸສໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

໔໗.

‘‘ຍໍ ໂຫຕິ ກິຈ຺ຈໍ ອນຸກມ຺ປເກນ, ອຣິຍສ຺ສ ອຣິເຍນ ກຕໍ ຕຍີທໍ;

ອຕ຺ຕານຸຣກ຺ຂີ ຠວ ມາ ອຑຍ຺ຫິ, ລຈ຺ຉາມ ປຸຕ຺ເຕ ຕຍິ ຊີວມາເນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕຍີທນ຺ຕິ ຕຍາ ອິທໍ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ.

ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສີຫນາທໍ ນທນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໘.

‘‘ຕເວວ ຣກ຺ຂາວຣຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ, ສຣີຣເຠທາປິ ນ ສນ຺ຕສາມິ;

ກໂຣນ຺ຕິ ເຫເກ ສຂິນໍ ສຂາໂຣ, ປາຓໍ ຈຊນ຺ຕາ ສຕເມສ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ.

ຉຏ຺ຐໍ ປນ ສຕ຺ຖາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ວຓ຺ເຓນ຺ໂຕ ອາຫ –

໔໙.

‘‘ສຸທຸກ຺ກຣໍ ກມ຺ມມກາສິ, ອຓ຺ຑຊາຍໍ ວິຫງ຺ຄໂມ;

ອຕ຺ຖາຍ ກຸຣໂຣ ປຸຕ຺ເຕ, ອຑ຺ຒຣຕ຺ເຕ ອນາຄເຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຸຣໂຣຕິ ອຸກ຺ກຸສຣາຊາ. ປຸຕ຺ເຕຕິ ເສນກສ຺ສ ປຸຕ຺ເຕ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ເຕສໍ ອຕ຺ຖາຍ ອຑ຺ຒຣຕ຺ເຕ ອນາຄເຕ ຍາວ ທິຍຑ຺ຒຍາມາ ວາຍາມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ທຸກ຺ກຣໍ ອກາສິ.

ເສໂນປິ ອຸກ຺ກຸສໍ ‘‘ໂຖກໍ ວິສ຺ສມາຫິ, ສມ຺ມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ກຈ຺ຉປສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ສມ຺ມ, ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ເອວຣູປໍ ນາມ ຠຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ອຸກ຺ກຸສຣາຊາ ປຐມຍາມໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວາຍມນ຺ໂຕ ກິລມິ, ເຕນມ຺ຫິ ຕວ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໕໐.

‘‘ຈຸຕາປິ ເຫເກ ຂລິຕາ ສກມ຺ມຸນາ, ມິຕ຺ຕານຸກມ຺ປາຍ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕິ;

ປຸຕ຺ຕາ ມມຏ຺ຏາ ຄຕິມາຄໂຕສ຺ມິ, ອຕ຺ຖໍ ຈເຣໂຖ ມມ ວາຣິຈຣາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສາມິ, ເອກຈ຺ເຈ ຫິ ຍສໂຕ ວາ ຘນໂຕ ວາ ຈຸຕາປິ ສກມ຺ມຸນາ ຂລິຕາປິ ມິຕ຺ຕານໍ ອນຸກມ຺ປາຍ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ມມ ຈ ປຸຕ຺ຕາ ອຏ຺ຏາ ອາຕຸຣາ, ເຕນາຫໍ ຕໍ ຄຕິໍ ປຏິສຣຓໍ ກຕ຺ວາ ອາຄໂຕສ຺ມິ, ປຸຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕທານໍ ທທນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖໍ ເມ ຈຣາຫິ ວາຣິຈຣາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກຈ຺ຉໂປ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໕໑.

‘‘ຘເນນ ຘຎ຺ເຎນ ຈ ອຕ຺ຕນາ ຈ, ມິຕ຺ຕໍ ສຫາຍຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ;

ກໂຣມິ ເຕ ເສນກ ເອຕມຕ຺ຖໍ, ອຣິໂຍ ຫິ ອຣິຍສ຺ສ ກໂຣຕິ ກິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ.

ອຖສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ອວິທູເຣ ນິປນ຺ໂນ ປິຕຸ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມາ ເມ ປິຕາ ກິລມຕຸ, ອຫໍ ປິຕຸ ກິຈ຺ຈໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ນວມໍ ຄາຖມາຫ –

໕໒.

‘‘ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ຕາຕ ຕຸວໍ ນິສີທ, ປຸຕ຺ໂຕ ປິຕຸ ຈຣຕິ ອຕ຺ຖຈຣິຍໍ;

ອຫໍ ຈຣິສ຺ສາມິ ຕເວຕມຕ຺ຖໍ, ເສນສ຺ສ ປຸຕ຺ເຕ ປຣິຕາຍມາໂນ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ປິຕາ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

໕໓.

‘‘ອທ຺ຘາ ຫິ ຕາຕ ສຕເມສ ຘມ຺ໂມ, ປຸຕ຺ໂຕ ປິຕຸ ຍໍ ຈເຣ ອຕ຺ຖຈຣິຍໍ;

ອປ຺ເປວ ມໍ ທິສ຺ວານ ປວຑ຺ຒກາຍໍ, ເສນສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ ນ ວິເຫຐເຍຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຕເມສ ຘມ຺ໂມຕິ ປຓ຺ຑິຕານໍ ເອສ ຘມ຺ໂມ. ປຸຕ຺ຕາຕິ ເສນສ຺ສ ປຸຕ຺ເຕ ຈິລາຈາ ນ ເຫຐເຍຍ຺ຍຸນ຺ຕິ.

ເອວໍ ວຕ຺ວາ ມຫາກຈ຺ຉໂປ ‘‘ສມ຺ມ, ມາ ຠາຍິ, ຕ຺ວໍ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉ, ອິທານາຫໍ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ອຸທເກ ປຕິຕ຺ວາ ກລລຎ຺ຈ ເສວາລຎ຺ຈ ສໍກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ອາທາຍ ທີປກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ວິຊ຺ຌາເປຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ຈິລາຈາ ‘‘ກິໍ ໂນ ເສນໂປຕເກຫິ, ອິມໍ ກາຬກຈ຺ຉປໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ມາເຣສ຺ສາມ, ອຍໍ ໂນ ສພ຺ເພສໍ ປໂຫສ຺ສຕີ’’ຕິ ວລ຺ລິໂຍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຊິຍາ ຄເຫຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຖປິໂລຕິກາປິ ໂມເຈຕ຺ວາ ເຕສຸ ເຕສຸ ຐາເນສຸ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກຈ຺ຉປໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ກຈ຺ຉໂປ ເຕ ອາກຑ຺ຒນ຺ໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄມ຺ຠີຣຏ຺ຐາເນ ອຸທເກ ປຕິ. ເຕປິ ກຈ຺ຉປໂລເຠນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ປຕິຕ຺ວາ ອຸທກປຸຓ຺ຓາຍ ກຸຈ຺ຉິຍາ ກິລນ຺ຕາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ ເອເກນ ໂນ ອຸກ຺ກຸເສນ ຍາວ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕາ ອຸກ຺ກາ ວິຊ຺ຌາປິຕາ, ອິທານິ ອິມິນາ ກຈ຺ຉເປນ ອຸທເກ ປາເຕຕ຺ວາ ອຸທກໍ ປາເຍຕ຺ວາ ມໂຫທຣາ ກຕມ຺ຫ, ປຸນ ອຄ຺ຄິໍ ກຣິຕ຺ວາ ອຣຸເຓ ອຸຄ຺ຄເຕປິ ອິເມ ເສນກໂປຕເກ ຂາທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຄ຺ຄິໍ ກາຕຸໍ ອາຣຠິໍສຸ. ສກຸຓີ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ອິເມ ຍາຍ ກາຍຈິ ເວລາຍ ອມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ຕເກ ຂາທິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ສຫາຍສ຺ສ ໂນ ສີຫສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ສີຫສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອເວລາຍ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ເອກາທສມໍ ຄາຖມາຫ –

໕໔.

‘‘ປສູ ມນຸສ຺ສາ ມິຄວີຣເສຏ຺ຐ, ຠຍຏ຺ຏິຕາ ເສຏ຺ຐມຸປພ຺ພຊນ຺ຕິ;

ປຸຕ຺ຕາ ມມຏ຺ຏາ ຄຕິມາຄໂຕສ຺ມິ, ຕ຺ວໍ ໂນສິ ຣາຊາ ຠວ ເມ ສຸຂາຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປສູຕິ ສພ຺ພຕິຣຈ຺ຉາເນ ອາຫ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ສາມິ, ມິເຄສຸ ວີຣິເຍນ ເສຏ຺ຐ, ສພ຺ພໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສພ຺ເພ ຕິຣຈ຺ຉານາປິ ມນຸສ຺ສາປິ ຠຍຏ຺ຏິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐໍ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມມ ຈ ປຸຕ຺ຕາ ອຏ຺ຏາ ອາຕຸຣາ. ຕສ຺ມາຫໍ ຕໍ ຄຕິໍ ກຕ຺ວາ ອາຄໂຕມ຺ຫິ, ຕ຺ວໍ ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ສຸຂາຍ ເມ ຠວາຫີ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສີໂຫ ຄາຖມາຫ –

໕໕.

‘‘ກໂຣມິ ເຕ ເສນກ ເອຕມຕ຺ຖໍ, ອາຍາມິ ເຕ ຕໍ ທິສຕໍ ວຘາຍ;

ກຖຎ຺ຫິ ວິຎ຺ຎູ ປຫຸ ສມ຺ປຊາໂນ, ນ ວາຍເມ ອຕ຺ຕຊນສ຺ສ ຄຸຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕໍ ທິສຕນ຺ຕິ ຕໍ ທິສສມູຫໍ, ຕໍ ຕວ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກຄຓນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຫູຕິ ອມິຕ຺ເຕ ຫນ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ. ສມ຺ປຊາໂນຕິ ມິຕ຺ຕສ຺ສ ຠຍຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ຊານນ຺ໂຕ. ອຕ຺ຕຊນສ຺ສາຕິ ອຕ຺ຕສມສ຺ສ ອງ຺ຄສມານສ຺ສ ຊນສ຺ສ, ມິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ ປຸຕ຺ເຕ ສມສ຺ສາເສຫີ’’ຕິ ຕໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ມຓິວຓ຺ຓໍ ອຸທກໍ ມທ຺ທມາໂນ ປາຍາສິ. ຈິລາຈາ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກຸຣເຣນ ຕາວ ອມ຺ຫາກໍ ອຸກ຺ກາ ວິຊ຺ຌາປິຕາ, ຕຖາ ກຈ຺ຉເປນ ອມ຺ເຫ ນິວຕ຺ຖປິໂລຕິການມ຺ປິ ອສ຺ສາມິກາ ກຕາ, ອິທານິ ປນ ນຏ຺ຐມ຺ຫາ, ສີໂຫ ໂນ ຊີວິຕກ຺ຂຍເມວ ປາເປສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິຕາ ເຍນ ວາ ເຕນ ວາ ປລາຍິໍສຸ. ສີໂຫ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນ ກິຎ຺ຈິ ອທ຺ທສ. ອຖ ນໍ ກຸຣໂຣ ຈ ກຈ຺ຉໂປ ຈ ເສໂນ ຈ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ມິຕ຺ຕານິສໍສໍ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມິຕ຺ຕຘມ຺ມໍ ອຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຖາ’’ຕິ ໂອວທິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ, ເຕປິ ສກຐານານິ ຄຕາ. ເສນສກຸຓີ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ເຕ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ມິຕ຺ເຕ ນິສ຺ສາຍ ອມ຺ເຫຫິ ທາຣກາ ລທ຺ຘາ’’ຕິ ສຸຂນິສິນ຺ນສມເຍ ເສເນນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ຕີ ມິຕ຺ຕຘມ຺ມໍ ປກາສມານາ ຉ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໕໖.

‘‘ມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ກຍິຣາຖ ສຸຫທຍຎ຺ຈ, ອຍິຣຎ຺ຈ ກຍິຣາຖ ສຸຂາຄມາຍ;

ນິວຕ຺ຖໂກໂຈວ ສເຣຠິຫນ຺ຕ຺ວາ, ໂມທາມ ປຸຕ຺ເຕຫິ ສມງ຺ຄິຠູຕາ.

໕໗.

‘‘ສກມິຕ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ເມນ, ສຫາຍສ຺ສາປລາຍິໂນ;

ກູຊນ຺ຕມຸປກູຊນ຺ຕິ, ໂລມສາ ຫທຍງ຺ຄມໍ.

໕໘.

‘‘ມິຕ຺ຕໍ ສຫາຍໍ ອຘິຄມ຺ມ ປຓ຺ຑິໂຕ, ໂສ ຠຸຎ຺ຊຕີ ປຸຕ຺ຕ ປສຸໍ ຘນໍ ວາ;

ອຫຎ຺ຈ ປຸຕ຺ຕາ ຈ ປຕີ ຈ ມຍ຺ຫໍ, ມິຕ຺ຕານຸກມ຺ປາຍ ສມງ຺ຄິຠູຕາ.

໕໙.

‘‘ຣາຊວຕາ ສູຣວຕາ ຈ ອຕ຺ໂຖ, ສມ຺ປນ຺ນສຂິສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ເຫເຕ;

ໂສ ມິຕ຺ຕວາ ຍສວາ ອຸຄ຺ຄຕຕ຺ໂຕ, ອສ຺ມິໍຘໂລເກ ໂມທຕິ ກາມກາມີ.

໖໐.

‘‘ກຣຓີຍານິ ມິຕ຺ຕານິ, ທລິທ຺ເທນາປິ ເສນກ;

ປສ຺ສ ມິຕ຺ຕານຸກມ຺ປາຍ, ສມຄ຺ຄມ຺ຫາ ສຎາຕເກ.

໖໑.

‘‘ສູເຣນ ພລວນ຺ເຕນ, ໂຍ ມິຕ຺ເຕ ກຸຣຸເຕ ທິໂຊ;

ເອວໍ ໂສ ສຸຂິໂຕ ໂຫຕິ, ຍຖາຫໍ ຕ຺ວຎ຺ຈ ເສນກາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມິຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ຍໍກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຕໂນ ມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ສຸຫທຍຎ຺ຈ ສຸຫທຍສຫາຍຎ຺ຈ ສາມິກສງ຺ຂາຕໍ ອຍິຣຎ຺ຈ ກໂຣເຖວ. ນິວຕ຺ຖໂກໂຈວ ສເຣຠິຫນ຺ຕ຺ວາຕິ ເອຕ຺ຖ ໂກໂຈຕິ ກວໂຈ. ຍຖາ ນາມ ປຏິມຸກ຺ກກວໂຈ ສເຣ ອຠິຫນຕິ ນິວາເຣຕິ, ເອວໍ ມຍມ຺ປິ ມິຕ຺ຕພເລນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິເກ ອຠິຫນ຺ຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂມທາມາຕິ ວທຕິ. ສກມິຕ຺ຕສ຺ສ ກມ຺ເມນາຕິ ສກສ຺ສ ມິຕ຺ຕສ຺ສ ປຣກ຺ກເມນ. ສຫາຍສ຺ສາປລາຍິໂນຕິ ສຫາຍສ຺ສ ອປລາຍິໂນ ມິຄຣາຊສ຺ສ. ໂລມສາຕິ ປກ຺ຂິໂນ ອມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ຕກາ ມຎ຺ຈ ຕຎ຺ຈ ກູຊນ຺ຕໍ ຫທຍງ຺ຄມໍ ມຘຸຣສ຺ສຣໍ ນິຈ຺ຉາເຣຕ຺ວາ ອຸປກູຊນ຺ຕິ. ສມງ຺ຄິຠູຕາຕິ ເອກຏ຺ຐາເນ ຐິຕາ.

ຣາຊວຕາ ສູຣວຕາ ຈ ອຕ຺ໂຖຕິ ຍສ຺ສ ສີຫສທິໂສ ຣາຊາ ອຸກ຺ກຸສກຈ຺ຉປສທິສາ ຈ ສູຣາ ມິຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕນ ຣາຊວຕາ ສູຣວຕາ ຈ ອຕ຺ໂຖ ສກ຺ກາ ປາປຸຓິຕຸໍ. ຠວນ຺ຕິ ເຫເຕຕິ ໂຍ ຈ ສມ຺ປນ຺ນສໂຂ ປຣິປຸຓ຺ຓມິຕ຺ຕຘມ຺ໂມ, ຕສ຺ສ ເອເຕ ສຫາຍາ ຠວນ຺ຕິ. ອຸຄ຺ຄຕຕ຺ໂຕຕິ ສິຣິໂສຠຄ຺ເຄນ ອຸຄ຺ຄຕສຠາໂວ. ອສ຺ມິໍຘໂລເກຕິ ອິຘໂລກສງ຺ຂາເຕ ອສ຺ມິໍ ໂລເກ ໂມທຕິ. ກາມກາມີຕິ ສາມິກໍ ອາລປຕິ. ໂສ ຫິ ກາເມ ກາມນໂຕ ກາມກາມີ ນາມ. ສມຄ຺ຄມ຺ຫາຕິ ສມຄ຺ຄາ ຊາຕມ຺ຫາ. ສຎາຕເກຕິ ຎາຕເກຫິ ປຸຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ.

ເອວໍ ສາ ຉຫິ ຄາຖາຫິ ມິຕ຺ຕຘມ຺ມສ຺ສ ຄຸຓກຖໍ ກເຖສິ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ສຫາຍກາ ມິຕ຺ຕຘມ຺ມໍ ອຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄຕາ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ໂສ ຠຣິຍໍ ນິສ຺ສາຍ ສຸຂປ຺ປຕ຺ໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ສຸຂປ຺ປຕ຺ໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ເສໂນ ຈ ເສນີ ຈ ຊຍມ຺ປຕິກາ ອເຫສຸໍ, ປຸຕ຺ຕກຈ຺ຉໂປ ຣາຫຸໂລ, ປິຕາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ອຸກ຺ກຸໂສ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ສີໂຫ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມຫາອຸກ຺ກຸສຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໔໘໗] ໔. ອຸທ຺ທາລກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຂຣາຊິນາ ຊຏິລາ ປງ຺ກທນ຺ຕາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ກຸຫກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ຫິ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາປິ ຈຕຸປຈ຺ຈຍຕ຺ຖາຍ ຕິວິຘໍ ກຸຫກວຕ຺ຖຸໍ ປູເຣສິ. ອຖສ຺ສ ອຄຸຓໍ ປກາເສນ຺ຕາ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸໂກ ນາມ ຠິກ຺ຂຸ ເອວຣູເປ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກຸຫນໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ກຸຫໂກເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຸໂຣຫິໂຕ ອໂຫສິ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ. ໂສ ເອກທິວສໍ ອຸຍ຺ຍານກີຬໍ ຄໂຕ ເອກໍ ອຠິຣູປໍ ຄຓິກໍ ທິສ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ສາ ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ຄພ຺ຠໍ ປຏິລຠິ. ຄພ຺ຠສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ອາຫ – ‘‘ສາມິ, ຄພ຺ໂຠ ເມ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ, ຊາຕກາເລ ນາມໍ ກໂຣນ຺ຕີ ອສ຺ສ ກິໍ ນາມໍ ກໂຣມີ’’ຕິ? ໂສ ‘‘ວຓ຺ຓທາສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ສກ຺ກາ ກຸລນາມໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ອຍໍ ວາຕຆາຕຣຸກ຺ໂຂ ອຸທ຺ທາໂລ ນາມ, ອິຘ ປຏິລທ຺ຘຕ຺ຕາ ‘ອຸທ຺ທາລໂກ’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ກເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອງ຺ຄຸລິມຸທ຺ທິກໍ ອທາສິ. ‘‘ສເຈ ຘີຕາ ໂຫຕິ, ອິມາຍ ນໍ ໂປເສຍ຺ຍາສິ, ສເຈ ປຸຕ຺ໂຕ, ອຖ ນໍ ວຍປ຺ປຕ຺ຕໍ ມຍ຺ຫໍ ທສ຺ເສຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ອປຣຠາເຄ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິຕ຺ວາ ‘‘ອຸທ຺ທາລໂກ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກາສິ.

ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ມາຕຣໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ອມ຺ມ, ໂກ ເມ ປິຕາ’’ຕິ? ‘‘ປຸໂຣຫິໂຕ ຕາຕາ’’ຕິ. ‘‘ຍທິ ເອວໍ ເວເທ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມາຕຸ ຫຕ຺ຖໂຕ ມຸທ຺ທິກຎ຺ຈ ອາຈຣິຍຠາຄຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິສາປາໂມກ຺ຂາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ເອກໍ ຕາປສຄຓໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມສໍ ສນ຺ຕິເກ ວຣສິປ຺ປໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສິປ຺ປໂລເຠນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເຕສໍ ວຕ຺ຕປຏິວຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອາຈຣິຍາ ມໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຊານນສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂາເປຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຊານນນິຍາເມເນວ ຕໍ ສິກ຺ຂາເປສຸໍ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຕາປສສຕານໍ ເອໂກປິ ເຕນ ອຕິເຣກປຎ຺ໂຎ ນາໂຫສິ, ສ຺ເວວ ເຕສໍ ປຎ຺ຎາຍ ອຄ຺ໂຄ. ອຖສ຺ສ ເຕ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍຏ຺ຐານໍ ອທໍສຸ. ອຖ ເນ ໂສ ອາຫ – ‘‘ມາຣິສາ, ຕຸມ຺ເຫ ນິຈ຺ຈໍ ວນມູລຜລາຫາຣາ ອຣຎ຺ເຎວ ວສຖ, ມນຸສ຺ສປຖໍ ກສ຺ມາ ນ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ? ‘‘ມາຣິສ, ມນຸສ຺ສາ ນາມ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ອນຸໂມທນໍ ກາຣາເປນ຺ຕິ, ຘມ຺ມິໍ ກຖໍ ຠຓາເປນ຺ຕິ, ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ມຍໍ ເຕນ ຠເຍນ ຕຕ຺ຖ ນ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ. ‘‘ມາຣິສາ, ສເຈປິ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາ ຠວິສ຺ສຕິ, ມນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຖນໍ ນາມ ມຍ຺ຫໍ ຠາໂຣ, ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຠາຍຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ອນຸປຸພ຺ເພນ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ສພ຺ເພຫິ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ວາຣຄາເມ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣິ, ມນຸສ຺ສາ ມຫາທານໍ ອທໍສຸ. ຕາປສາ ປຸນທິວເສ ນຄຣໍ ປວິສິໍສຸ ມນຸສ຺ສາ ມຫາທານໍ ອທໍສຸ. ອຸທ຺ທາລກຕາປໂສ ທານານຸໂມທນໍ ກໂຣຕິ, ມງ຺ຄລໍ ວທຕິ, ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕິ, ມນຸສ຺ສາ ປສີທິຕ຺ວາ ພຫຸປຈ຺ຈເຍ ອທໍສຸ. ສກລນຄຣໍ ‘‘ປຓ຺ຑິໂຕ ຄຓສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມິກຕາປໂສ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສງ຺ຂຸຠິ, ຕໍ ຣຎ຺ໂຎປິ ກຖຍິໍສຸ.

ຣາຊາ ‘‘ກຸຫິໍ ວສຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຸຍ຺ຍາເນ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສາຘຸ ອຊ຺ຊ ເຕສໍ ທສ຺ສນາຍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ເອໂກ ປຸຣິໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊາ ກິຣ ໂວ ປສ຺ສິຕຸໍ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸທ຺ທາລກສ຺ສ ກເຖສິ. ໂສປິ ອິສິຄຓໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ມາຣິສາ, ຣາຊາ ກິຣ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ອິສ຺ສເຣ ນາມ ເອກທິວສໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ອລໍ ໂຫຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ກາຕພ຺ພໍ ອາຈຣິຍາ’’ຕິ? ໂສ ເອວມາຫ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫສຸ ເອກຈ຺ເຈ ວຄ຺ຄຸລິວຕໍ ຈຣນ຺ຕຸ, ເອກຈ຺ເຈ ອຸກ຺ກຸຏິກປ຺ປຘານມນຸຍຸຎ຺ຊນ຺ຕຸ, ເອກຈ຺ເຈ ກຓ຺ຏກາປສ຺ສຍິກາ ຠວນ຺ຕຸ, ເອກຈ຺ເຈ ປຎ຺ຈາຕປໍ ຕປນ຺ຕຸ, ເອກຈ຺ເຈ ອຸທໂກໂຣຫນກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕຸ, ເອກຈ຺ເຈ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ມນ຺ເຕ ສຊ຺ຌາຍນ຺ຕູ’’ຕິ. ເຕ ຕຖາ ກຣິໍສຸ. ສຍໍ ປນ ອຏ຺ຐ ວາ ທສ ວາ ປຓ຺ຑິຕວາທິໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ມໂນຣເມ ອາຘາຣເກ ຣມຓີຍໍ ໂປຕ຺ຖກໍ ຐເປຕ຺ວາ ອນ຺ເຕວາສິກປຣິວຸໂຕ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ສາປສ຺ສເຍ ອາສເນ ນິສີທິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຣາຊາ ປຸໂຣຫິຕໍ ອາທາຍ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕ ມິຈ຺ຉາຕປໍ ຈຣນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ອປາຍຠຍມ຺ຫາ ມຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ປສີທິຕ຺ວາ ອຸທ຺ທາລກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ປຸໂຣຫິເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໒.

‘‘ຂຣາຊິນາ ຊຏິລາ ປງ຺ກທນ຺ຕາ, ທຸມ຺ມກ຺ຂຣູປາ ເຍ ມນ຺ຕໍ ຊປ຺ປນ຺ຕິ;

ກຈ຺ຈິນ຺ນຸ ເຕ ມານຸສເກ ປໂຍເຄ, ອິທໍ ວິທູ ປຣິມຸຕ຺ຕາ ອປາຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຂຣາຊິນາຕິ ສຂຸເຣຫິ ອຊິນຈມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ. ປງ຺ກທນ຺ຕາຕິ ທນ຺ຕກຏ຺ຐສ຺ສ ອຂາທເນນ ມລຄ຺ຄຫິຕທນ຺ຕາ. ທຸມ຺ມກ຺ຂຣູປາຕິ ອນຎ຺ຊິຕກ຺ຂາ ອມຓ຺ຑິຕຣູປາ ລູຂສງ຺ຆາຏິຘຣາ. ມານຸສເກ ປໂຍເຄຕິ ມນຸສ຺ເສຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພວີຣິເຍ. ອິທໍ ວິທູຕິ ອິທໍ ຕປຈຣຓຎ຺ຈ ມນ຺ຕສຊ຺ຌາຍນຎ຺ຈ ຊານນ຺ຕາ. ອປາຍາຕິ ກຈ຺ຈິ ອາຈຣິຍ, ອິເມ ຈຕູຫິ ອປາເຍຫິ ມຸຕ຺ຕາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸໂຣຫິໂຕ ‘‘ອຍໍ ຣາຊາ ອຏ຺ຐາເນ ປສນ຺ໂນ, ຕຸຓ຺ຫີ ຠວິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖໓.

‘‘ປາປານິ ກມ຺ມານິ ກເຣຖ ຣາຊ, ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ເຈ ນ ຈເຣຍ຺ຍ ຘມ຺ມໍ;

ສຫສ຺ສເວໂທປິ ນ ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ, ທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ເຈ ຈຣຓໍ ອປຕ຺ວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ເຈຕິ ສເຈ ມຫາຣາຊ, ‘‘ອຫໍ ພຫຸສ຺ສຸໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ປຄຸຓເວໂທປິ ທສກຸສລກມ຺ມປຖຘມ຺ມໍ ນ ຈເຣຍ຺ຍ, ຕີຫິ ທ຺ວາເຣຫິ ປາປາເນວ ກເຣຍ຺ຍ, ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ ຕໂຍ ເວທາ, ສຫສ຺ສເວໂທປິ ສມາໂນ ຕໍ ພາຫຸສຈ຺ຈໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ຈຣຓໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ອປາຍທຸກ຺ຂໂຕ ນ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍາຕິ.

ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸທ຺ທາລໂກ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ຣາຊາ ຍຖາ ວາ ຕຖາ ວາ ອິສິຄຓສ຺ສ ປສີທິ, ອຍໍ ປນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈຣນ຺ຕໍ ໂຄຓໍ ທຓ຺ເຑນ ປຫຣນ຺ໂຕ ວິຍ ວຑ຺ຒິຕຠຕ຺ເຕ ກຈວຣໍ ຂິປນ຺ໂຕ ວິຍ ກເຖສິ, ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖໔.

‘‘ສຫສ຺ສເວໂທປິ ນ ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ, ທຸກ຺ຂາ ປມຸຈ຺ເຈ ຈຣຓໍ ອປຕ຺ວາ;

ມຎ຺ຎາມິ ເວທາ ອຜລາ ຠວນ຺ຕິ, ສສໍຍມໍ ຈຣຓຎ຺ເຎວ ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຜລາຕິ ຕວ ວາເທ ເວທາ ຈ ເສສສິປ຺ປານິ ຈ ອຜລານິ ອາປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຕານິ ກສ຺ມາ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ສີລສໍຍເມນ ສທ຺ຘິໍ ຈຣຓຎ຺ເຎວ ເອກໍ ສຈ຺ຈໍ ອາປຊ຺ຊຕີຕິ.

ຕໂຕ ປຸໂຣຫິໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໖໕.

‘‘ນ ເຫວ ເວທາ ອຜລາ ຠວນ຺ຕິ, ສສໍຍມໍ ຈຣຓຎ຺ເຎວ ສຈ຺ຈໍ;

ກິຕ຺ຕິຎ຺ຫິ ປປ຺ໂປຕິ ອຘິຈ຺ຈ ເວເທ, ສນ຺ຕິໍ ປຸຓາຕິ ຈຣເຓນ ທນ຺ໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ເຫວາຕິ ນາຫໍ ‘‘ເວທາ ອຜລາ’’ຕິ ວທາມິ, ອປິຈ ໂຂ ປນ ສສໍຍມໍ ຈຣຓໍ ສຈ຺ຈເມວ ສຠາວຠູຕໍ ອຸຕ຺ຕມໍ. ເຕນ ຫິ ສກ຺ກາ ທຸກ຺ຂາ ມຸຈ຺ຈິຕຸໍ. ສນ຺ຕິໍ ປຸຓາຕີຕິ ສມາປຕ຺ຕິສງ຺ຂາເຕນ ຈຣເຓນ ທນ຺ໂຕ ຠຍສນ຺ຕິກຣໍ ນິພ຺ພານໍ ປາປຸຓາຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸທ຺ທາລໂກ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ປຏິປກ຺ຂວເສນ ຐາຕຸໍ, ‘ປຸຕ຺ໂຕ ຕວາຫ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສິເນຫໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ປຸຕ຺ຕຠາວມສ຺ສ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໖.

‘‘ຠຈ຺ຈາ ມາຕາ ປິຕາ ພນ຺ຘູ, ເຍນ ຊາໂຕ ສເຍວ ໂສ;

ອຸທ຺ທາລໂກ ອຫໍ ໂຠໂຕ, ໂສຕ຺ຕິຍາກຸລວໍສໂກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠຈ຺ຈາຕິ ມາຕາ ຈ ປິຕາ ຈ ເສສພນ຺ຘູ ຈ ຠຣິຕພ຺ພາ ນາມ. ເຍນ ປນ ຊາໂຕ, ໂສເຍວ ໂສ ໂຫຕິ. ອຕ຺ຕາເຍວ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຍຕິ, ອຫຎ຺ຈ ຕຍາວ ອຸທ຺ທາລກຣຸກ຺ຂມູເລ ຊນິໂຕ, ຕຍາ ວຸຕ຺ຕເມວ ນາມໍ ກຕໍ, ອຸທ຺ທາລໂກ ອຫໍ ໂຠຕິ.

ໂສ ‘‘ເອກໍເສນ ຕ຺ວໍ ອຸທ຺ທາລໂກສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ ເຕ ມາຕຸ ສຎ຺ຎາຓໍ ທິນ຺ນໍ, ຕໍ ກຸຫິ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອິທໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ມຸທ຺ທິກໍ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐເປສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຸທ຺ທິກໍ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ນິຈ຺ຉເຍນ ‘‘ຕ຺ວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຘມ຺ມໍ ປຊານາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຘມ຺ມໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໖໗.

‘‘ກຖໍ ໂຠ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂຫຕິ, ກຖໍ ຠວຕິ ເກວລີ;

ກຖຎ຺ຈ ປຣິນິພ຺ພານໍ, ຘມ຺ມຏ຺ໂຐ ກິນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ອຸທ຺ທາລໂກປິ ຕສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໘.

‘‘ນິຣໍກຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິມາທາຍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ, ອາໂປ ສິຎ຺ຈໍ ຍຊໍ ອຸສ຺ເສຕິ ຍູປໍ;

ເອວໍກໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂຫຕິ ເຂມີ, ຘມ຺ເມ ຐິຕໍ ເຕນ ອມາປຍິໍສູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນິຣໍກຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິມາທາຍາຕິ ນິຣນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິຈຣຕິ. ອາໂປ ສິຎ຺ຈໍ ຍຊໍ ອຸສ຺ເສຕິ ຍູປນ຺ຕິ ອຠິເສຈນກກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສມ຺ມາປາສໍ ວາ ວາຊເປຍ຺ຍໍ ວາ ນິຣຄ຺ຄຬໍ ວາ ຍຊນ຺ໂຕ ສຸວຓ຺ຓຍູປໍ ອຸສ຺ສາເປຕິ. ເຂມີຕິ ເຂມປ຺ປຕ຺ໂຕ. ອມາປຍິໍສູຕິ ເຕເນວ ຈ ກາຣເຓນ ຘມ຺ເມ ຐິຕໍ ກຖຍິໍສຸ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸໂຣຫິໂຕ ເຕນ ກຖິຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຘມ຺ມໍ ຄຣຫນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໙.

‘‘ນ ສຸທ຺ຘິ ເສຈເນນຕ຺ຖິ, ນາປິ ເກວລີ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ;

ນ ຂນ຺ຕີ ນາປິ ໂສຣຈ຺ຈໍ, ນາປິ ໂສ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເສຈເນນາຕິ ເຕນ ວຸຕ຺ເຕສຸ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຘມ຺ເມສຸ ເອກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ປຏິກ຺ຂິປຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອຄ຺ຄິປຣິຈຣເຓນ ວາ ອຸທກເສຈເນນ ວາ ປສຸຆາຕຍຎ຺ເຎນ ວາ ສຸທ຺ຘິ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ນາປິ ເອຕ຺ຕເກນ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເກວລປຣິປຸຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ, ນ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິ, ນ ສີລໂສຣຈ຺ຈໍ, ນາປິ ກິເລສປຣິນິພ຺ພາເນນ ປຣິນິພ຺ພຸໂຕ ນາມ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ຕໂຕ ນໍ ອຸທ຺ທາລໂກ ‘‘ຍທິ ເອວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນ ໂຫຕິ, ອຖ ກຖໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນວມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໐.

‘‘ກຖໍ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂຫຕິ, ກຖໍ ຠວຕິ ເກວລີ;

ກຖຎ຺ຈ ປຣິນິພ຺ພານໍ, ຘມ຺ມຏ຺ໂຐ ກິນ຺ຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ປຸໂຣຫິໂຕປິສ຺ສ ກເຖນ຺ໂຕ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໗໑.

‘‘ອເຂຕ຺ຕພນ຺ຘູ ອມໂມ ນິຣາໂສ, ນິລ຺ໂລຠປາໂປ ຠວໂລຠຂີໂຓ;

ເອວໍກໂຣ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂຫຕິ ເຂມີ, ຘມ຺ເມ ຐິຕໍ ເຕນ ອມາປຍິໍສູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອເຂຕ຺ຕພນ຺ຘູຕິ ອກ຺ເຂຕ຺ໂຕ ອພນ຺ຘຸ, ເຂຕ຺ຕວຕ຺ຖຸຄາມນິຄມປຣິຄ຺ຄເຫນ ເຈວ ຎາຕິພນ຺ຘວໂຄຕ຺ຕພນ຺ຘວມິຕ຺ຕພນ຺ຘວສຫາຍພນ຺ຘວສິປ຺ປພນ຺ຘວປຣິຄ຺ຄເຫນ ຈ ຣຫິໂຕ. ອມໂມຕິ ສຕ຺ຕສງ຺ຂາເຣສຸ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິມມາຍນຣຫິໂຕ. ນິຣາໂສຕິ ລາຠຘນປຸຕ຺ຕຊີວິຕາສາຍ ຣຫິໂຕ. ນິລ຺ໂລຠປາໂປຕິ ປາປໂລຠວິສມໂລເຠນ ຣຫິໂຕ. ຠວໂລຠຂີໂຓຕິ ຂີຓຠວຣາໂຄ.

ຕໂຕ ອຸທ຺ທາລໂກ ຄາຖມາຫ –

໗໒.

‘‘ຂຕ຺ຕິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເວສ຺ສາ, ສຸທ຺ທາ ຈຓ຺ຑາລປຸກ຺ກຸສາ;

ສພ຺ເພວ ໂສຣຕາ ທນ຺ຕາ, ສພ຺ເພວ ປຣິນິພ຺ພຸຕາ;

ສພ຺ເພສໍ ສີຕິຠູຕານໍ, ອຕ຺ຖິ ເສຍ຺ໂຍຖ ປາປິໂຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຖິ ເສຍ຺ໂຍຖ ປາປິໂຍຕິ ເອເຕ ຂຕ຺ຕິຍາທໂຍ ສພ຺ເພປິ ໂສຣຈ຺ຈາທີຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ຠູຕານໍ ປນ ເຕສໍ ອຍໍ ເສຍ຺ໂຍ, ອຍໍ ປາປິໂຍຕິ ເອວໍ ຫີນຸກ຺ກຏ຺ຐຕາ ອຕ຺ຖິ, ນຕ຺ຖີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ອຖສ຺ສ ‘‘ອຣຫຕ຺ຕຸປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫີນຸກ຺ກຏ຺ຐຕາ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຄາຖມາຫ –

໗໓.

‘‘ຂຕ຺ຕິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເວສ຺ສາ, ສຸທ຺ທາ ຈຓ຺ຑາລປຸກ຺ກຸສາ;

ສພ຺ເພວ ໂສຣຕາ ທນ຺ຕາ, ສພ຺ເພວ ປຣິນິພ຺ພຸຕາ;

ສພ຺ເພສໍ ສີຕິຠູຕານໍ, ນຕ຺ຖິ ເສຍ຺ໂຍຖ ປາປິໂຍ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ຄຣຫນ຺ໂຕ ອຸທ຺ທາລໂກ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໗໔.

‘‘ຂຕ຺ຕິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເວສ຺ສາ, ສຸທ຺ທາ ຈຓ຺ຑາລປຸກ຺ກຸສາ;

ສພ຺ເພວ ໂສຣຕາ ທນ຺ຕາ, ສພ຺ເພວ ປຣິນິພ຺ພຸຕາ.

໗໕.

‘‘ສພ຺ເພສໍ ສີຕິຠູຕານໍ, ນຕ຺ຖິ ເສຍ຺ໂຍຖ ປາປິໂຍ;

ປນຏ຺ຐໍ ຈຣສິ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎໍ, ໂສຕ຺ຕິຍາກຸລວໍສຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍທິ ເອເຕຫິ ຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄຕານໍ ວິເສໂສ ນຕ຺ຖິ, ເອໂກ ວຓ຺ໂຓວ ໂຫຕິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕ຺ວໍ ອຸຠໂຕ ສຸຊາຕຠາວໍ ນາເສນ຺ໂຕ ປນຏ຺ຐໍ ຈຣສິ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎໍ, ຈຓ຺ຑາລສໂມ ໂຫສິ, ໂສຕ຺ຕິຍກຸລວໍສຕໍ ນາເສສີຕິ.

ອຖ ນໍ ປຸໂຣຫິໂຕ ອຸປມາຍ ສຎ຺ຎາເປນ຺ໂຕ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໗໖.

‘‘ນານາຣຕ຺ເຕຫິ ວຕ຺ເຖຫິ, ວິມານໍ ຠວຕິ ຉາທິຕໍ;

ນ ເຕສໍ ຉາຍາ ວຕ຺ຖານໍ, ໂສ ຣາໂຄ ອນຸປຊ຺ຊຖ.

໗໗.

‘‘ເອວເມວ ມນຸສ຺ເສສຸ, ຍທາ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ມາຓວາ;

ເຕ ສຊາຕິໍ ປມຸຎ຺ຈນ຺ຕິ, ຘມ຺ມມຎ຺ຎາຍ ສຸພ຺ພຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິມານນ຺ຕິ ເຄຫໍ ວາ ມຓ຺ຑປໍ ວາ. ຉາຍາຕິ ເຕສໍ ວຕ຺ຖານໍ ຉາຍາ ໂສ ນານາວິໂຘ ຣາໂຄ ນ ອຸເປຕິ, ສພ຺ພາ ຉາຍາ ເອກວຓ຺ຓາວ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວເມວາຕິ ມນຸສ຺ເສສຸປິ ເອວເມວ ເອກຈ຺ເຈ ອຎ຺ຎາຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອກາຣເຓເນວ ຈາຕຸວຓ຺ເຓ ສຸທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຎາເປນ຺ຕິ, ເອສາ ອຕ຺ຖີຕິ ມາ ຄຓ຺ຫິ. ຍທາ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ມາຓວາ ສຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ຕທາ ເຕຫິ ປຏິວິທ຺ຘໍ ນິພ຺ພານຘມ຺ມໍ ຊານິຕ຺ວາ ສຸພ຺ພຕາ ສີລວນ຺ຕາ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິສາ ເຕ ສຊາຕິໍ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕິ. ນິພ຺ພານປ຺ປຕ຺ຕິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຫິ ຊາຕິ ນາມ ນິຣຕ຺ຖກາຕິ.

ອຸທ຺ທາລໂກ ປນ ປຈ຺ຈາຫຣິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອປ຺ປຏິຠາໂນວ ນິສີທິ. ອຖ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຣາຊານໍ ອາຫ – ‘‘ສພ຺ເພ ເອເຕ, ມຫາຣາຊ, ກຸຫກາ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ໂກຫຎ຺ເຎເນວ ນາເສນ຺ຕິ, ອຸທ຺ທາລກໍ ອຸປ຺ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ອຸປປຸໂຣຫິຕໍ ກໂຣຖ, ເສເສ ອຸປ຺ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ຜລກາວຸຘານິ ທຕ຺ວາ ເສວເກ ກໂຣຖາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ອາຈຣິຍາ’’ຕິ ຣາຊາ ຕຖາ ກາເຣສິ. ເຕ ຣາຊານໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕາວ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄຕາ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ກຸຫໂກເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອຸທ຺ທາລໂກ ກຸຫກຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ປຸໂຣຫິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອຸທ຺ທາລກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໔໘໘] ໕. ຠິສຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອສ຺ສໍ ຄວໍ ຣຊຕໍ ຊາຕຣູປນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ປນ ກຸສຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໐.໑ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ຕທາ ປນ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິໍ ປຏິຈ຺ຈາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິເລສໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ເອວຣູເປ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ກິເລສໍ ປຏິຈ຺ຈ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ພາຫິຣກປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາເມ ອາຣພ຺ຠ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກສຎ຺ຎໍ ສປຖໍ ກຕ຺ວາ ວິຫຣິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອສີຕິໂກຏິວິຠວສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸລສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ‘‘ມຫາກຎ຺ຈນກຸມາໂຣ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ອຖສ຺ສ ປທສາ ວິຈຣຓກາເລ ອປໂຣປິ ປຸຕ຺ໂຕ ຊາຍິ, ‘‘ອຸປກຎ຺ຈນກຸມາໂຣ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ເອວໍ ປຏິປາຏິຍາ ສຕ຺ຕ ປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ສພ຺ພກນິຏ຺ຐາ ປເນກາ ຘີຕາ, ຕສ຺ສາ ‘‘ກຎ຺ຈນເທວີ’’ຕິ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ມຫາກຎ຺ຈນກຸມາໂຣ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລໂຕ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ມາຕາປິຕໂຣ ຆຣາວາເສນ ພນ຺ຘິຕຸກາມາ ‘‘ອຕ຺ຕນາ ສມານຊາຕິຍກຸລໂຕ ເຕ ທາຣິກໍ ອາເນສ຺ສາມ, ຆຣາວາສໍ ສຓ຺ຐເປຫີ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ‘‘ອມ຺ມຕາຕາ, ນ ມຍ຺ຫໍ ຆຣາວາເສນຕ຺ໂຖ, ມຍ຺ຫຎ຺ຫິ ຕໂຍ ຠວາ ອາທິຕ຺ຕາ ວິຍ ສປ຺ປຏິຠຍາ, ພນ຺ຘນາຄາຣໍ ວິຍ ປລິພຸທ຺ຘາ, ອຸກ຺ກາຣຠູມິ ວິຍ ເຊຄຸຈ຺ຉາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ມຍາ ສຸປິເນນປິ ເມຖຸນຘມ຺ໂມ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ, ອຎ຺ເຎ ໂວ ປຸຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ຆຣາວາເສນ ນິມນ຺ເຕຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈິໂຕປິ ສຫາເຍ ເປເສຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕປິ ນ ອິຈ຺ຉິ.

ອຖ ນໍ ສຫາຍາ ‘‘ສມ຺ມ, ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ເນກ຺ຂມ຺ມຊ຺ຌາສຍຕໍ ອາໂຣເຈສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ເສສປຸຕ຺ເຕ ນິມນ຺ເຕສຸໍ, ເຕປິ ນ ອິຈ຺ຉິໍສຸ. ກຎ຺ຈນເທວີປິ ນ ອິຈ຺ຉິເຍວ. ອປຣຠາເຄ ມາຕາປິຕໂຣ ກາລມກໍສຸ. ມຫາກຎ຺ຈນປຓ຺ຑິໂຕ ມາຕາປິຕູນໍ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ອສີຕິໂກຏິຘເນນ ກປຓທ຺ຘິການໍ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ຉ ຠາຕໂຣ ຠຄິນິໍ ເອກໍ ທາສໍ ເອກໍ ທາສິໍ ເອກໍ ສຫາຍກຎ຺ຈ ອາທາຍ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ປາວິສິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ເອກໍ ປທຸມສຣໍ ນິສ຺ສາຍ ຣມຓີເຍ ຠູມິຠາເຄ ອສ຺ສມໍ ກຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວນມູລຜລາຫາເຣຫິ ຍາປຍິໍສຸ. ເຕ ອຣຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ເອກໂຕວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ເອໂກ ຜລໍ ວາ ປຕ຺ຕໍ ວາ ປສ຺ສຕິ, ຕຕ຺ຖ ອິຕເຣປິ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐສຸຕາທີນິ ກເຖນ຺ຕາ ອຸຈ຺ຈິນນ຺ຕິ, ຄາມສ຺ສ ກມ຺ມນ຺ຕຏ຺ຐານໍ ວິຍ ໂຫຕິ. ອຖ ອາຈຣິໂຍ ມຫາກຎ຺ຈນຕາປໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອສີຕິໂກຏິຘນໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕານໍ ເອວໍ ໂລລຸປ຺ປຈາຣວເສນ ຜລາຜລຕ຺ຖາຍ ວິຈຣຓໍ ນາມ ອປ຺ປຕິຣູປໍ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຫເມວ ຜລາຜລໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ອສ຺ສມໍ ປຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ເຕ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອິເຘວ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕາ ອຈ຺ຉຖ, ອຫໍ ຜລາຜລໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ອຸປກຎ຺ຈນາທໂຍ ‘‘ມຍໍ ອາຈຣິຍ, ຕຸມ຺ເຫ ນິສ຺ສາຍ ປພ຺ພຊິຕາ, ຕຸມ຺ເຫ ອິເຘວ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣຖ, ຠຄິນີປິ ໂນ ອິເຘວ ໂຫຕຸ, ທາສີປິ ຕສ຺ສາ ສນ຺ຕິເກ ອຈ຺ຉຕຸ, ມຍໍ ອຏ຺ຐ ຊນາ ວາເຣນ ຜລາຜລໍ ອາຫຣິສ຺ສາມ, ຕຸມ຺ເຫ ປນ ຕໂຍ ວາຣມຸຕ຺ຕາວ ໂຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ.

ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຏ຺ຐສຸປິ ຊເນສຸ ເອເກໂກ ວາເຣເນວ ຜລາຜລໍ ອາຫຣຕິ. ເສສາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຓ຺ຓສາລາຍເມວ ໂຫນ຺ຕິ, ອກາຣເຓນ ເອກໂຕ ຠວິຕຸໍ ນ ລຠນ຺ຕິ. ວາຣປ຺ປຕ຺ໂຕ ຜລາຜລໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເອໂກ ມາຬໂກ ອຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ປາສາຓຜລເກ ເອກາທສ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ຆຓ຺ຑິສຎ຺ຎໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ໂກຏ຺ຐາສໍ ອາທາຍ ວສນຏ຺ຐານໍ ປວິສຕິ. ເສສາ ຆຓ຺ຑິສຎ຺ຎາຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂລລຸປ຺ປໍ ອກຕ຺ວາ ຄາຣວປຣິຫາເຣນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປາປຸຓນໂກຏ຺ຐາສໍ ອາທາຍ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ເຕ ອປຣຠາເຄ ຠິສານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕາ ຕຕ຺ຕຕປາ ໂຆຣຕປາ ປຣມາຊິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕາ ວິຫຣິໍສຸ. ອຖ ເຕສໍ ສີລເຕເຊນ ສກ຺ກສ຺ສ ຠວນໍ ກມ຺ປິ. ສກ຺ໂກປິ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ກາມາຘິມຸຕ຺ຕາ ນຸ ໂຂ ອິເມ ອິສໂຍ, ໂນ’’ຕິ ອາສງ຺ກໍ ກໂຣຕິເຍວ. ໂສ ‘‘ອິເມ ຕາວ ອິສໂຍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ໂກຏ຺ຐາສໍ ຕໂຍ ທິວເສ ອນ຺ຕຣຘາເປສິ. ໂສ ປຐມທິວເສ ໂກຏ຺ຐາສໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ມມ ໂກຏ຺ຐາສໍ ປມຸຏ຺ໂຐ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ, ທຸຕິຍທິວເສ ‘‘ມມ ໂທເສນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ປຓາມນວເສນ ມມ ໂກຏ຺ຐາສໍ ນ ຐເປສິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ, ຕຕິຍທິວເສ ‘‘ເກນ ນຸ ໂຂ ກາຣເຓນ ມຍ຺ຫໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ນ ຐເປນ຺ຕິ, ສເຈ ເມ ໂທໂສ ອຕ຺ຖິ, ຂມາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຆຓ຺ຑິສຎ຺ຎໍ ອທາສິ.

ສພ຺ເພ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ເກນ ຆຓ຺ຑິສຎ຺ຎາ ທິນ຺ນາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ‘‘ມຍາ ຕາຕາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍກາຣຓາ ອາຈຣິຍາ’’ຕິ? ‘‘ຕາຕາ ຕຕິຍທິວເສ ເກນ ຜລາຜລໍ ອາຠຕ’’ນ຺ຕິ? ເຕສຸ ເອໂກ ອຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ມຍາ ອາຈຣິຍາ’’ຕິ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ໂກຏ຺ຐາເສ ກໂຣນ຺ເຕນ ເຕ ມຍ຺ຫໍ ໂກຏ຺ຐາໂສ ກໂຕຕິ. ‘‘ອາມ, ອາຈຣິຍ, ເຊຏ຺ຐກໂກຏ຺ຐາໂສ ເມ ກໂຕ’’ຕິ. ‘‘ຫິຍ຺ໂຍ ເກນາຠຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ມຍາ’’ຕິ ອປໂຣ ອຸຏ຺ຐາຍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ໂກຏ຺ຐາສໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ມໍ ອນຸສ຺ສຣີຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ເມ ເຊຏ຺ຐກໂກຏ຺ຐາໂສ ຐປິໂຕ’’ຕິ. ‘‘ອຊ຺ຊ ເກນາຠຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ມຍາ’’ຕິ ອປໂຣ ອຸຏ຺ຐາຍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ໂກຏ຺ຐາສໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ມໍ ອນຸສ຺ສຣີຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ເມ ເຊຏ຺ຐກໂກຏ຺ຐາໂສ ກໂຕ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕາ, ອຊ຺ຊ ມຍ຺ຫໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ຕຕິໂຍ ທິວໂສ, ປຐມທິວເສ ໂກຏ຺ຐາສໍ ອທິສ຺ວາ ‘ໂກຏ຺ຐາສໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ມໍ ປມຸຏ຺ໂຐ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິໍ, ທຸຕິຍທິວເສ ‘‘ມມ ໂກຈິ ໂທໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິໍ, ອຊ຺ຊ ປນ ‘‘ສເຈ ເມ ໂທໂສ ອຕ຺ຖິ, ຂມາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຆຓ຺ຑິສຎ຺ຎາຍ ຕຸມ຺ເຫ ສນ຺ນິປາເຕສິໍ. ເອເຕ ຠິສໂກຏ຺ຐາເສ ຕຸມ຺ເຫ ‘‘ກຣິມ຺ຫາ’’ຕິ ວທຖ, ອຫໍ ນ ລຠາມິ, ເອເຕສໍ ເຖເນຕ຺ວາ ຂາທກໍ ຎາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ກາເມ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິຕານໍ ຠິສມຕ຺ຕໍ ເຖນນໍ ນາມ ອປ຺ປຕິຣູປນ຺ຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ສາຫສິກກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ສພ຺ເພວ ອຸພ຺ເພຄປ຺ປຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ.

ຕສ຺ມິໍ ອສ຺ສມປເທ ວນເຊຏ຺ຐກຣຸກ຺ເຂ ນິພ຺ພຕ຺ຕເທວຕາປິ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍເຍວ ສນ຺ຕິເກ ນິສີທິ. ອາເນຎ຺ຊກຣຓໍ ກາຣິຍມາໂນ ທຸກ຺ຂໍ ອຘິວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອາຬານໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ໂຐ ເອໂກ ວາຣໂຓ ກາເລນ ກາລໍ ອິສິຄຓໍ ວນ຺ທຕິ, ໂສປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ສປ຺ປກີຬາປນໂກ ເອໂກ ວານໂຣ ອຫິຕຸຓ຺ຑິກສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອສ຺ສເມ ວສຕິ. ໂສປິ ຕໍ ທິວສໍ ອິສິຄຓໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ສກ຺ໂກ ‘‘ອິສິຄຓໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ອທິສ຺ສມານກາໂຍ ອຏ຺ຐາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓວ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ກນິຏ຺ໂຐ ອຸປກຎ຺ຈນຕາປໂສ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເສສານໍ ອປຈິຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ອາຈຣິຍ, ອຫໍ ອຎ຺ເຎ ອປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານຎ຺ເຎວ ໂສເຘຕຸໍ ລຠາມີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ລຠສີ’’ຕິ. ໂສ ອິສິຄຓມຊ຺ເຌ ຐຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ເຕ ມຍາ ຠິສານິ ຂາທິຕານິ, ເອວຣູໂປ ນາມ ໂຫຕູ’’ຕິ ສປຖໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໘.

‘‘ອສ຺ສໍ ຄວໍ ຣຊຕໍ ຊາຕຣູປໍ, ຠຣິຍຎ຺ຈ ໂສ ອິຘ ລຠຕໍ ມນາປໍ;

ປຸຕ຺ເຕຫິ ທາເຣຫິ ສມງ຺ຄິ ໂຫຕຸ, ຠິສານິ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ໂຍ ອຫາສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ອສ຺ສໍ ຄວ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ‘‘ໂສ ‘ຍຕ຺ຕການິ ປິຍວຕ຺ຖູນິ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕຫິ ວິປ຺ປໂຍເຄ ຕຕ຺ຕການິ ໂສກທຸກ຺ຂານິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີ’ຕິ ວຕ຺ຖຸກາເມ ຄຣຫນ຺ໂຕ ອຠາສີ’’ຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອິສິຄໂຓ ‘‘ມາຣິສ, ມາ ເອວໍ ກເຖຖ, ອຕິຠາຣິໂຍ ເຕ ສປໂຖ’’ຕິ ກຓ຺ເຓ ປິທຫິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ນໍ ‘‘ຕາຕ, ອຕິຠາຣິໂຍ ເຕ ສປໂຖ, ນ ຕ຺ວໍ ຂາທສິ, ຕວ ປຕ຺ຕາສເນ ນິສີທາ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ມິໍ ປຐມໍ ສປຖໍ ກຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນ ທຸຕິໂຍປິ ຠາຕາ ສຫສາ ອຸຏ຺ຐາຍ ມຫາສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສປເຖນ ອຕ຺ຕານໍ ໂສເຘນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໙.

‘‘ມາລຎ຺ຈ ໂສ ກາສິກຈນ຺ທນຎ຺ຈ, ຘາເຣຕຸ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ພຫູ ຠວນ຺ຕຸ;

ກາເມສຸ ຕິພ຺ພໍ ກຸຣຸຕໍ ອເປກ຺ຂໍ, ຠິສານິ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ໂຍ ອຫາສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕິພ຺ພນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາເມສຸ ພຫລໍ ອເປກ຺ຂໍ ກໂຣຕູຕິ. ອິທໍ ໂສ ‘‘ຍສ຺ເສເຕສຸ ຕິພ຺ພາ ອເປກ຺ຂາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂສ ເຕຫິ ວິປ຺ປໂຍເຄ ມຫນ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ທຸກ຺ຂປຏິກ຺ເຂປວເສເນວ ອາຫ.

ຕສ຺ມິໍ ນິສິນ຺ເນ ເສສາປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສຍານຸຣູເປນ ຕໍ ຕໍ ຄາຖໍ ອຠາສິໍສຸ –

໘໐.

‘‘ປຫູຕຘຎ຺ໂຎ ກສິມາ ຍສສ຺ສີ, ປຸຕ຺ເຕ ຄິຫີ ຘນິມາ ສພ຺ພກາເມ;

ວຍໍ ອປສ຺ສໍ ຆຣມາວສາຕຸ, ຠິສານິ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ໂຍ ອຫາສິ.

໘໑.

‘‘ໂສ ຂຕ຺ຕິໂຍ ໂຫຕຸ ປສຍ຺ຫກາຣີ, ຣາຊາຠິຣາຊາ ພລວາ ຍສສ຺ສີ;

ສ ຈາຕຸຣນ຺ຕໍ ມຫິມາວສາຕຸ, ຠິສານິ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ໂຍ ອຫາສິ.

໘໒.

‘‘ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂຫຕຸ ອວີຕຣາໂຄ, ມຸຫຸຕ຺ຕນກ຺ຂຕ຺ຕປເຖສຸ ຍຸຕ຺ໂຕ;

ປູເຊຕຸ ນໍ ຣຏ຺ຐປຕີ ຍສສ຺ສີ, ຠິສານິ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ໂຍ ອຫາສິ.

໘໓.

‘‘ອຊ຺ຌາຍກໍ ສພ຺ພສມນ຺ຕເວທໍ, ຕປສ຺ສິນໍ ມຎ຺ຎຕຸ ສພ຺ພໂລໂກ;

ປູເຊນ຺ຕຸ ນໍ ຊານປທາ ສເມຈ຺ຈ, ຠິສານິ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ໂຍ ອຫາສິ.

໘໔.

‘‘ຈຕຸສ຺ສທໍ ຄາມວຣໍ ສມິທ຺ຘໍ, ທິນ຺ນຎ຺ຫິ ໂສ ຠຸຎ຺ຊຕຸ ວາສເວນ;

ອວີຕຣາໂຄ ມຣຓໍ ອຸເປຕຸ, ຠິສານິ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ໂຍ ອຫາສິ.

໘໕.

‘‘ໂສ ຄາມຓີ ໂຫຕຸ ສຫາຍມຊ຺ເຌ, ນຈ຺ເຈຫິ ຄີເຕຫິ ປໂມທມາໂນ;

ໂສ ຣາຊໂຕ ພ຺ຍສນ ມາລຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ, ຠິສານິ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ໂຍ ອຫາສິ.

໘໖.

‘‘ຍໍ ເອກຣາຊາ ປຖວິໍ ວິເຊຕ຺ວາ, ອິຕ຺ຖີສຫສ຺ສານ ຐເປຕຸ ອຄ຺ຄໍ;

ສີມນ຺ຕິນີນໍ ປວຣາ ຠວາຕຸ, ຠິສານິ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຍາ ອຫາສິ.

໘໗.

‘‘ອິສີນຎ຺ຫິ ສາ ສພ຺ພສມາຄຕານໍ, ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ສາທຸໍ ອວິກມ຺ປມານາ;

ຈຣາຕຸ ລາເຠນ ວິກຕ຺ຖມານາ, ຠິສານິ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຍາ ອຫາສິ.

໘໘.

‘‘ອາວາສິໂກ ໂຫຕຸ ມຫາວິຫາເຣ, ນວກມ຺ມິໂກ ໂຫຕຸ ຄຊງ຺ຄລາຍໍ;

ອາໂລກສນ຺ຘິໍ ທິວສໍ ກໂຣຕຸ, ຠິສານິ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ໂຍ ອຫາສິ.

໘໙.

‘‘ໂສ ພຊ຺ຌຕູ ປາສສເຕຫິ ຉພ຺ຠິ, ຣມ຺ມາ ວນາ ນິຍ຺ຍຕຸ ຣາຊຘານິໍ;

ຕຸຕ຺ເຕຫິ ໂສ ຫຎ຺ຎຕຸ ປາຈເນຫິ, ຠິສານິ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ໂຍ ອຫາສິ.

໙໐.

‘‘ອລກ຺ກມາລີ ຕິປຸກຓ຺ຓວິທ຺ໂຘ, ລຏ຺ຐີຫໂຕ ສປ຺ປມຸຂໍ ອຸເປຕຸ;

ສກຈ຺ຉພນ຺ໂຘ ວິສິຂໍ ຈຣາຕຸ, ຠິສານິ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ໂຍ ອຫາສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕຕິເຍນ ວຸຕ຺ຕຄາຖາຍ ກສິມາຕິ ສມ຺ປນ຺ນກສິກມ຺ໂມ. ປຸຕ຺ເຕ ຄິຫີ ຘນິມາ ສພ຺ພກາເມຕິ ປຸຕ຺ເຕ ລຠຕຸ, ຄິຫີ ໂຫຕຸ, ສຕ຺ຕວິເຘນ ຣຕນຘເນນ ຘນິມາ ໂຫຕຸ, ຣູປາທິເຠເທ ສພ຺ພກາເມ ລຠຕຸ. ວຍໍ ອປສ຺ສນ຺ຕິ ມຫລ຺ລກກາເລ ປພ຺ພຊ຺ຊານຸຣູປມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ວຍໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈກາມຄຸຓສມິທ຺ຘໍ ຆຣເມວ ອາວສຕູຕິ. ອິທໍ ໂສ ‘‘ປຎ຺ຈກາມຄຸຓຄິທ຺ໂຘ ກາມຄຸຓວິປ຺ປໂຍເຄນ ມຫາວິນາສໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ກເຖສິ.

ຈຕຸຕ຺ເຖນ ວຸຕ຺ຕຄາຖາຍ ຣາຊາຠິຣາຊາຕິ ຣາຊູນໍ ອນ຺ຕເຣ ອຠິຣາຊາຕິ. ອິທໍ ໂສ ‘‘ອິສ຺ສຣານໍ ນາມ ອິສ຺ສຣິເຍ ປຣິຄລິເຕ ມຫນ຺ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ຣຊ຺ເຊ ໂທສໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ກເຖສິ. ປຎ຺ຈເມນ ວຸຕ຺ຕຄາຖາຍ ອວີຕຣາໂຄຕິ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐານຕຓ຺ຫາຍ ສຕຓ຺ໂຫຕິ. ອິທໍ ໂສ ‘‘ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐາເນ ປຣິຄລິເຕ ມຫນ຺ຕໍ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ທສ຺ເສຕຸໍ ກເຖສິ. ຉຏ຺ເຐນ ວຸຕ຺ຕຄາຖາຍ ຕປສ຺ສິນນ຺ຕິ ຕປສີລສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ຕໍ ມຎ຺ຎຕຸ. ອິທໍ ໂສ ‘‘ລາຠສກ຺ກາຣາປຄເມນ ມຫນ຺ຕໍ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ ລາຠສກ຺ກາຣຄຣຫວເສນ ກເຖສິ.

ສຫາຍຕາປເສນ ວຸຕ຺ຕຄາຖາຍ ຈຕຸສ຺ສທນ຺ຕິ ອາກິຓ຺ຓມນຸສ຺ສຕາຍ ມນຸສ຺ເສຫິ, ປຫູຕຘຎ຺ຎຕາຍ ຘຎ຺ເຎນ, ສຸລຠທາຣຸຕາຍ ທາຣູຫິ, ສມ຺ປນ຺ໂນທກຕາຍ ອຸທເກນາຕິ ຈຕູຫິ ອຸສ຺ສນ຺ນໍ, ຈຕຸສ຺ສທສມນ຺ນາຄຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວາສເວນາຕິ ວາສເວນ ທິນ຺ນໍ ວິຍ ອຈລໍ, ວາສວໂຕ ລທ຺ຘວຣານຸຠາເວນ ເອກໍ ຣາຊານໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ເຕນ ທິນ຺ນນ຺ຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ອວີຕຣາໂຄຕິ ກທ຺ທເມ ສູກໂຣ ວິຍ ກາມປງ຺ເກ ນິມຸຄ຺ໂຄວ ຫຸຕ຺ວາ. ອິຕິ ໂສປິ ກາມານໍ ອາທີນວໍ ກເຖນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ທາເສນ ວຸຕ຺ຕຄາຖາຍ ຄາມຓີຕິ ຄາມເຊຏ຺ຐໂກ. ອຍມ຺ປິ ກາເມ ຄຣຫນ຺ໂຕເຍວ ເອວມາຫ. ກຎ຺ຈນເທວິຍາ ວຸຕ຺ຕຄາຖາຍ ຍນ຺ຕິ ຍໍ ອິຕ຺ຖິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກຣາຊາຕິ ອຄ຺ຄຣາຊາ. ອິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານນ຺ຕິ ວຈນມຏ຺ຐຕາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ໂສຬສນ຺ນໍ ອິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານໍ ອຄ຺ຄຏ຺ຐາເນ ຐເປຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສີມນ຺ຕິນີນນ຺ຕິ ສີມນ຺ຕຘຣານໍ ອິຕ຺ຖີນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຕິ ສາ ອິຕ຺ຖິຠາເວ ຐຕ຺ວາປິ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘຄູຖຣາສິໍ ວິຍ ກາເມ ຄຣຫນ຺ຕີເຍວ ເອວມາຫ. ທາສິຍາ ວຸຕ຺ຕຄາຖາຍ ສພ຺ພສມາຄຕານນ຺ຕິ ສພ຺ເພສໍ ສນ຺ນິປຕິຕານໍ ມຊ຺ເຌ ນິສີທິຕ຺ວາ ອວິກມ຺ປມານາ ອໂນສກ຺ກມານາ ສາທຸຣສໍ ຠຸຎ຺ຊຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທາສີນໍ ກິຣ ສາມິກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນໍ ນາມ ອປ຺ປິຍໍ. ອິຕິ ສາ ອຕ຺ຕໂນ ອປ຺ປິຍຕາຍ ເອວມາຫ. ຈຣາຕູຕິ ຈຣຕຸ. ລາເຠນ ວິກຕ຺ຖມານາຕິ ລາຠເຫຕຸ ກຸຫນກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕີ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕີ ຈຣຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິມິນາ ສາ ທາສິຠາເວ ຐິຕາປິ ກິເລສກາມວຕ຺ຖຸກາເມ ຄຣຫຕິ.

ເທວຕາຍ ວຸຕ຺ຕຄາຖາຍ ອາວາສິໂກຕິ ອາວາສຊຄ຺ຄນໂກ. ຄຊງ຺ຄລາຍນ຺ຕິ ເອວໍນາມເກ ນຄເຣ. ຕຕ຺ຖ ກິຣ ທພ຺ພສມ຺ຠາຣາ ສຸລຠາ. ອາໂລກສນ຺ຘິໍ ທິວສນ຺ຕິ ເອກທິວເສເນວ ວາຕປານໍ ກໂຣຕຸ. ໂສ ກິຣ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ກສ຺ສປພຸທ຺ຘກາເລ ຄຊງ຺ຄລນຄຣໍ ນິສ຺ສາຍ ໂຍຊນິເກ ຊິຓ຺ຓມຫາວິຫາເຣ ອາວາສິກສງ຺ຆຕ຺ເຖໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ຊິຓ຺ຓວິຫາເຣ ນວກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕເຍວ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວິ. ຕສ຺ມາ ຕເທວ ທຸກ຺ຂໍ ອາຣພ຺ຠ ເອວມາຫ. ຫຕ຺ຖິນາ ວຸຕ຺ຕຄາຖາຍ ປາສສເຕຫີຕິ ພຫູຫິ ປາເສຫິ. ຉພ຺ຠີຕິ ຈຕູສຸ ປາເທສຸ ຄີວາຍ ກຏິຠາເຄ ຈາຕິ ຉສຸ ຐາເນສຸ. ຕຸຕ຺ເຕຫີຕິ ທ຺ວິກຓ຺ຑກາຫິ ທີຆລຏ຺ຐີຫິ. ປາຈເນຫີຕິ ທສປາຈເນຫິ ອງ຺ກຸເສຫິ ວາ. ໂສ ກິຣ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຠູຕທຸກ຺ຂຎ຺ເຎວ ອາຣພ຺ຠ ເອວມາຫ.

ວານເຣນ ວຸຕ຺ຕຄາຖາຍ ອລກ຺ກມາລີຕິ ອຫິຕຸຓ຺ຑິເກນ ກຓ຺ເຐ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐປິຕາຍ ອລກ຺ກມາລາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ຕິປຸກຓ຺ຓວິທ຺ໂຘຕິ ຕິປຸປິຬນ຺ຘເນນ ປິຬນ຺ຘກຓ຺ໂຓ. ລຏ຺ຐີຫໂຕຕິ ສປ຺ປກີຬໍ ສິກ຺ຂາປຍມາໂນ ລຏ຺ຐິຍາ ຫໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ເອໂສປິ ອຫິຕຸຓ຺ຑິກສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ອຕ຺ຕໂນ ອນຸຠູຕທຸກ຺ຂເມວ ສນ຺ຘາຍ ເອວມາຫ.

ເອວໍ ເຕຫິ ເຕຣສຫິ ຊເນຫິ ສປເຖ ກເຕ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ກທາຈິ ອິເມ ‘ອຍໍ ອນຏ຺ຐເມວ ນຏ຺ຐນ຺ຕິ ກເຖຕີ’ຕິ ມຍິ ອາສງ຺ກໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ, ອຫມ຺ປິ ສປຖໍ ກໂຣມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຈຸທ຺ທສມໍ ຄາຖມາຫ –

໙໑.

‘‘ໂຍ ເວ ອນຏ຺ຐໍວ ນຏ຺ຐນ຺ຕິ ຈາຫ, ກາເມວ ໂສ ລຠຕໍ ຠຸຎ຺ຊຕຎ຺ຈ;

ອຄາຣມຊ຺ເຌ ມຣຓໍ ອຸເປຕຸ, ໂຍ ວາ ໂຠນ຺ໂຕ ສງ຺ກຕິ ກຎ຺ຈິເທວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຠນ຺ໂຕຕິ ອາລປນໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຠວນ຺ໂຕ ໂຍ ອນຏ຺ເຐ ໂກຏ຺ຐາເສ ‘‘ນຏ຺ຐໍ ເມ’’ຕິ ວທຕິ, ໂຍ ວາ ຕຸມ຺ເຫສຸ ກຎ຺ຈິ ອາສງ຺ກຕິ, ໂສ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ລຠຕຸ ເຈວ ຠຸຎ຺ຊຕຸ ຈ, ຣມຓີຍເມວ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອລຠິຕ຺ວາ ອຄາຣມຊ຺ເຌເຍວ ມຣຕູຕິ.

ເອວໍ ອິສີຫິ ສປເຖ ກເຕ ສກ຺ໂກ ຠາຍິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ອິເມ ວີມໍສນ຺ໂຕ ຠິສານິ ອນ຺ຕຣຘາເປສິໍ. ອິເມ ຈ ຉຑ຺ຑິຕເຂຬປິຓ຺ຑໍ ວິຍ ກາເມ ຄຣຫນ຺ຕາ ສປຖໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ກາເມ ຄຣຫກາຣຓໍ ເຕ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທິສ຺ສມານຣູໂປ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນນ຺ຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໙໒.

‘‘ຍເທສມານາ ວິຈຣນ຺ຕິ ໂລເກ, ອິຏ຺ຐຎ຺ຈ ກນ຺ຕຎ຺ຈ ພຫູນເມຕໍ;

ປິຍໍ ມນຸຎ຺ຎໍ ຈິຘ ຊີວໂລເກ, ກສ຺ມາ ອິສໂຍ ນປ຺ປສໍສນ຺ຕິ ກາເມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍເທສມານາຕິ ຍໍ ວຕ຺ຖຸກາມໍ ກິເລສກາມຎ຺ຈ ກສິໂຄຣກ຺ຂາທີຫິ ສມວິສມກມ຺ເມຫິ ປຣິເຍສມານາ ສຕ຺ຕາ ໂລເກ ວິຈຣນ຺ຕິ, ເອຕໍ ພຫູນໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ອິຏ຺ຐຎ຺ຈ ກນ຺ຕຎ຺ຈ ປິຍຎ຺ຈ ມນຸຎ຺ຎຎ຺ຈ, ກສ຺ມາ ອິສໂຍ ນປ຺ປສໍສນ຺ຕິ ກາເມຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ກາເມ’’ຕິ ອິມິນາ ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ສຣູປໂຕ ທສ຺ເສຕິ.

ອຖສ຺ສ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ມຫາສຕ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໙໓.

‘‘ກາເມສຸ ເວ ຫຎ຺ຎເຣ ພຊ຺ຌເຣ ຈ, ກາເມສຸ ທຸກ຺ຂຎ຺ຈ ຠຍຎ຺ຈ ຊາຕໍ;

ກາເມສຸ ຠູຕາຘິປຕີ ປມຕ຺ຕາ, ປາປານິ ກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕິ ໂມຫາ.

໙໔.

‘‘ເຕ ປາປຘມ຺ມາ ປສເວຕ຺ວ ປາປໍ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ນິຣຍໍ ວຊນ຺ຕິ;

ອາທີນວໍ ກາມຄຸເຓສຸ ທິສ຺ວາ, ຕສ຺ມາ ອິສໂຍ ນປ຺ປສໍສນ຺ຕິ ກາເມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາເມສູຕິ ກາມເຫຕຸ, ກາເມ ນິສ຺ສາຍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນິ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫຎ຺ຎເຣຕິ ທຓ຺ຑາທີຫິ ຫຎ຺ຎນ຺ຕິ. ພຊ຺ຌເຣຕິ ຣຊ຺ຊຸພນ຺ຘນາທີຫິ ພຊ຺ຌນ຺ຕິ. ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ກາຍິກເຈຕສິກໍ ອສາຕໍ ທຸກ຺ຂໍ. ຠຍນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານຸວາທາທິກໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຠຍໍ. ຠູຕາຘິປຕີຕິ ສກ຺ກໍ ອາລປຕິ. ອາທີນວນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ໂທສໍ. ໂສ ປເນສ ອາທີນໂວ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘາທີຫິ ສຸຕ຺ເຕຫິ (ມ. ນິ. ໑.໑໖໓-໑໘໐) ທີເປຕພ຺ໂພ.

ສກ຺ໂກ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສໍວິຄ຺ຄມານໂສ ອນນ຺ຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໙໕.

‘‘ວີມໍສມາໂນ ອິສິໂນ ຠິສານິ, ຕີເຣ ຄເຫຕ຺ວານ ຖເລ ນິເຘສິໍ;

ສຸທ຺ຘາ ອປາປາ ອິສໂຍ ວສນ຺ຕິ, ເອຕານິ ເຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ຠິສານີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິມໍສມາໂນຕິ ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ‘‘ອິເມ ອິສໂຍ ກາມາຘິມຸຕ຺ຕາ ວາ, ໂນ ວາ’’ຕິ ວີມໍສນ຺ໂຕ. ອິສິໂນຕິ ຕວ ມເຫສິໂນ ສນ຺ຕການິ ຠິສານິ. ຕີເຣ ຄເຫຕ຺ວານາຕິ ຕີເຣ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຖເລ ເອກມນ຺ເຕ ນິເຘສິໍ. ສຸທ຺ຘາຕິ ອິທານິ ມຍາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສປຖກິຣິຍາຍ ຎາຕໍ ‘‘ອິເມ ອິສໂຍ ສຸທ຺ຘາ ອປາປາ ຫຸຕ຺ວາ ວສນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໙໖.

‘‘ນ ເຕ ນຏາ ໂນ ປນ ກີຬເນຍ຺ຍາ, ນ ພນ຺ຘວາ ໂນ ປນ ເຕ ສຫາຍາ;

ກິສ຺ມິໍ ວຸປຕ຺ຖມ຺ຠ ສຫສ຺ສເນຕ຺ຕ, ອິສີຫິ ຕ຺ວໍ ກີຬສິ ເທວຣາຊາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ເຕ ນຏາ ໂນຕິ ເທວຣາຊ, ມຍໍ ຕວ ນຏາ ວາ ກີຬິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກາ ວາ ເກຈິ ນ ໂຫມ, ນາປິ ຕວ ຎາຕກາ, ນ ສຫາຍາ, ອຖ ຕ຺ວໍ ກິໍ ວາ ອຸປຕ຺ຖມ຺ຠໍ ກຕ຺ວາ ກິໍ ນິສ຺ສາຍ ອິສີຫິ ສທ຺ຘິໍ ກີຬສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ນໍ ສກ຺ໂກ ຂມາເປນ຺ໂຕ ວີສຕິມໍ ຄາຖມາຫ –

໙໗.

‘‘ອາຈຣິໂຍ ເມສິ ປິຕາ ຈ ມຍ຺ຫໍ, ເອສາ ປຕິຏ຺ຐາ ຂລິຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ເມ;

ເອກາປຣາຘໍ ຂມ ຠູຣິປຎ຺ຎ, ນ ປຓ຺ຑິຕາ ໂກຘພລາ ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອສາ ປຕິຏ຺ຐາຕິ ເອສາ ຕວ ປາທຈ຺ຉາຍາ ອຊ຺ຊ ມມ ຂລິຕສ຺ສ ອປຣທ຺ຘສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫຕຸ. ໂກຘພລາຕິ ປຓ຺ຑິຕາ ນາມ ຂນ຺ຕິພລາ ຠວນ຺ຕິ, ນ ໂກຘພລາຕິ.

ອຖ ມຫາສຕ຺ໂຕ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ຂມິຕ຺ວາ ສຍໍ ອິສິຄຓໍ ຂມາເປນ຺ໂຕ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໙໘.

‘‘ສຸວາສິຕໍ ອິສິນໍ ເອກຣຕ຺ຕໍ, ຍໍ ວາສວໍ ຠູຕປຕິທ຺ທສາມ;

ສພ຺ເພວ ໂຠນ຺ໂຕ ສຸມນາ ຠວນ຺ຕຸ, ຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຈ຺ຈຸປາທີ ຠິສານີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸວາສິຕໍ ອິສິນໍ ເອກຣຕ຺ຕນ຺ຕິ ອາຍສ຺ມນ຺ຕານໍ ອິສີນໍ ເອກຣຕ຺ຕມ຺ປິ ອິມສ຺ມິໍ ອຣຎ຺ເຎ ວສິຕໍ ສຸວສິຕເມວ. ກິໍກາຣຓາ? ຍໍ ວາສວໍ ຠູຕປຕິໍ ອທ຺ທສາມ, ສເຈ ຫິ ມຍໍ ນຄເຣ ອວສິມ຺ຫ, ອິມໍ ນ ອທ຺ທສາມ. ໂຠນ຺ໂຕຕິ ຠວນ຺ໂຕ ສພ຺ເພປິ ສຸມນາ ຠວນ຺ຕຸ, ຕຸສ຺ສນ຺ຕຸ, ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ຂມນ຺ຕຸ. ກິໍກາຣຓາ? ຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຈ຺ຈຸປາທີ ຠິສານິ, ຍສ຺ມາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິໂຍ ຠິສານິ ປຏິລຠີຕິ.

ສກ຺ໂກ ອິສິຄຓໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເທວໂລກເມວ ຄໂຕ. ອິສິຄໂຓປິ ຌານາຠິຎ຺ຎາໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ຠິກ຺ຂຸ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ສປຖໍ ກຕ຺ວາ ກິເລເສ ປຊຫິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນນ຺ໂຕ ປຸນ ສຕ຺ຖາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໙໙.

‘‘ອຫຎ຺ຈ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຈ, ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ ຈ ກສ຺ສໂປ;

ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ປຸຓ຺ໂຓ ອານນ຺ໂທ, ຕທາສຸໍ ສຕ຺ຕ ຠາຕໂຣ.

໑໐໐.

‘‘ຠຄິນີ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ຈ, ທາສີ ຂຸຊ຺ຊຸຕ຺ຕຣາ ຕທາ;

ຈິຕ຺ໂຕ ຄຫປຕິ ທາໂສ, ຍກ຺ໂຂ ສາຕາຄິໂຣ ຕທາ.

໑໐໑.

‘‘ປາລິເລຍ຺ໂຍ ຕທາ ນາໂຄ, ມຘຸໂທ ເສຏ຺ຐວານໂຣ;

ກາຬຸທາຍີ ຕທາ ສກ຺ໂກ, ເອວໍ ຘາເຣຖ ຊາຕກ’’ນ຺ຕິ.

ຠິສຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໔໘໙] ໖. ສຸຣຸຈິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ມເຫສີ ສຸຣຸຈິໂນ ຠຣິຍາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ສາວຕ຺ຖິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ມິຄາຣມາຕຸປາສາເທ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວິສາຂາຍ ມຫາອຸປາສິກາຍ ລທ຺ເຘ ອຏ຺ຐ ວເຣ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາ ຫິ ເອກທິວສໍ ເຊຕວເນ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຠຄວນ຺ຕໍ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ສ຺ວາຕນາຍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ຕສ຺ສາ ປນ ຣຕ຺ຕິຍາ ອຈ຺ຈເຍນ ຈາຕຸທ຺ທີປິໂກ ມຫາເມໂຆ ປາວສ຺ສິ. ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຍຖາ, ຠິກ຺ຂເວ, ເຊຕວເນ ວສ຺ສຕິ, ເອວໍ ຈຕູສຸ ທີເປສຸ ວສ຺ສຕິ, ໂອວສ຺ສາເປຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ກາຍໍ, ອຍໍ ປຈ຺ຉິມໂກ ຈາຕຸທ຺ທີປິໂກ ມຫາເມໂຆ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂອວສ຺ສາປິຕກາເຍຫິ ຠິກ຺ຂູຫິ ສທ຺ຘິໍ ອິທ຺ຘິພເລນ ເຊຕວເນ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ວິສາຂາຍ ໂກຏ຺ຐເກ ປາຕຸຣໂຫສິ. ອຸປາສິກາ ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ ໂຠ, ອພ຺ຠຸຕໍ ວຕ ໂຠ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ມຫິທ຺ຘິກຕາ ມຫານຸຠາວຕາ, ຍຕ຺ຣ ຫິ ນາມ ຊາຓຸກມຕ຺ເຕສຸປິ ໂອເຆສຸ ວຕ຺ຕມາເນສຸ ກຏິມຕ຺ເຕສຸປິ ໂອເຆສຸ ວຕ຺ຕມາເນສຸ ນ ຫິ ນາມ ເອກຠິກ຺ຂຸສ຺ສປິ ປາທາ ວາ ຈີວຣານິ ວາ ອລ຺ລານິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຫຏ຺ຐາ ອຸທຄ຺ຄາ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂໍ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ເອຕທໂວຈ ‘‘ອຏ຺ຐາຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠຄວນ຺ຕໍ ວຣານິ ຍາຈາມີ’’ຕິ. ‘‘ອຕິກ຺ກນ຺ຕວຣາ ໂຂ, ວິສາເຂ, ຕຖາຄຕາ’’ຕິ. ‘‘ຍານິ ຈ, ຠນ຺ເຕ, ກປ຺ປິຍານິ ຍານິ ຈ ອນວຊ຺ຊານີ’’ຕິ. ‘‘ວເທຫິ ວິສາເຂ’’ຕິ. ‘‘ອິຈ຺ຉາມຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ຍາວຊີວໍ ວສ຺ສິກສາຏິກໍ ທາຕຸໍ, ອາຄນ຺ຕຸກຠຕ຺ຕໍ ທາຕຸໍ, ຄມິກຠຕ຺ຕໍ ທາຕຸໍ, ຄິລານຠຕ຺ຕໍ ທາຕຸໍ, ຄິລານຸປຏ຺ຐາກຠຕ຺ຕໍ ທາຕຸໍ, ຄິລານເຠສຊ຺ຊໍ ທາຕຸໍ, ຘຸວຍາຄຸໍ ທາຕຸໍ, ຠິກ຺ຂຸນິສງ຺ຆສ຺ສ ຍາວຊີວໍ ອຸທກສາຏິກໍ ທາຕຸ’’ນ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ‘‘ກໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ວິສາເຂ, ອຕ຺ຖວສໍ ສມ຺ປສ຺ສມານາ ຕຖາຄຕໍ ອຏ຺ຐ ວຣານິ ຍາຈສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕາຍ ວຣານິສໍເສ ກຖິເຕ ‘‘ສາຘຸ ສາຘຸ, ວິສາເຂ, ສາຘຸ ໂຂ ຕ຺ວໍ, ວິສາເຂ, ອິມໍ ອານິສໍສໍ ສມ຺ປສ຺ສມານາ ຕຖາຄຕໍ ອຏ຺ຐ ວຣານິ ຍາຈສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອນຸຊານາມິ ເຕ, ວິສາເຂ, ອຏ຺ຐ ວຣານີ’’ຕິ ອຏ຺ຐ ວເຣ ທຕ຺ວາ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ອເຖກທິວສໍ ສຕ຺ຖຣິ ປຸພ຺ພາຣາເມ ວິຫຣນ຺ເຕ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ວິສາຂາ ມຫາອຸປາສິກາ ມາຕຸຄາມຕ຺ຕຠາເວ ຐຕ຺ວາປິ ທສພລສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຏ຺ຐ ວເຣ ລຠິ, ອໂຫ ມຫາຄຸຓາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິສາຂາ ອິທາເນວ ມມ ສນ຺ຕິກາ ວເຣ ລຠຕິ, ປຸພ຺ເພເປສາ ລຠິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ມິຖິລາຍໍ ສຸຣຸຈິ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ‘‘ສຸຣຸຈິກຸມາໂຣ’’ຕ຺ເວວ ນາມໍ ອກາສິ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ‘‘ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນຄຣທ຺ວາເຣ ສາລາຍໍ ນິສີທິ. ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎປິ ປຸຕ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕກຸມາໂຣ ນາມ ຕເຖວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸຣຸຈິກຸມາຣສ຺ສ ນິສິນ຺ນຜລເກເຍວ ນິສີທິ. ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ວິສ຺ສາສິກາ ຫຸຕ຺ວາ ເອກໂຕວ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຈຣິຍຠາຄໍ ທຕ຺ວາ ສິປ຺ປໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ນິຏ຺ຐິຕສິປ຺ປາ ອາຈຣິຍໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ໂຖກໍ ມຄ຺ຄໍ ເອກໂຕວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ເວຘາປເຖ ຐິຕາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາລິງ຺ຄິຕ຺ວາ ມິຕ຺ຕຘມ຺ມານຸຣກ຺ຂຓຕ຺ຖໍ ກຕິກໍ ກຣິໍສຸ ‘‘ສເຈ ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ຊາຍຕິ, ຕວ ຘີຕາ, ຕວ ປຸຕ຺ໂຕ, ມມ ຘີຕາ, ເຕສໍ ອາວາຫວິວາຫໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເຕສຸ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕສຸ ສຸຣຸຈິມຫາຣາຊສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຊາຍິ, ‘‘ສຸຣຸຈິກຸມາໂຣ’’ຕ຺ເວວສ຺ສ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ ຘີຕາ ຊາຍິ, ‘‘ສຸເມຘາ’’ຕິສ຺ສາ ນາມໍ ກຣິໍສຸ.

ສຸຣຸຈິກຸມາໂຣ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ປິຕາ ຣຊ຺ເຊ ອຠິສິຎ຺ຈິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ສຫາຍສ຺ສ ກິຣ ເມ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ຘີຕາ ອຕ຺ຖິ, ຕເມວສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ອຕ຺ຖາຍ ພຫຸໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ທຕ຺ວາ ອມຈ຺ເຈ ເປເສສິ. ເຕສໍ ອນາຄຕກາເລເຍວ ພາຣາຓສິຣາຊາ ເທວິໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ຠທ຺ເທ, ມາຕຸຄາມສ຺ສ ນາມ ກິໍ ອຕິເຣກທຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສປຕ຺ຕິໂຣສທຸກ຺ຂໍ ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠທ຺ເທ, ອມ຺ຫາກໍ ເອກໍ ຘີຕຣໍ ສຸເມຘາເທວິໍ ຕມ຺ຫາ ທຸກ຺ຂາ ໂມເຈຕ຺ວາ ໂຍ ເອຕໍ ເອກິກເມວ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ເຕຫິ ອມຈ຺ເຈຫິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ນາເມ ຄຫິເຕ ‘‘ຕາຕາ, ກາມໍ ມຍາ ປຸພ຺ເພ ມຍ຺ຫໍ ສຫາຍສ຺ສ ປຏິຎ຺ຎາ ກຕາ, ອິມໍ ປນ ມຍໍ ອິຕ຺ຖິຆຏາຍ ອນ຺ຕເຣ ນ ຂິປິຕຸກາມາ, ໂຍ ເອຕໍ ເອກິກເມວ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ສ ທາຕຸກາມມ຺ຫາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ປຫິຓິໍສຸ. ຣາຊາ ປນ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຣຊ຺ຊໍ ມຫນ຺ຕໍ, ສຕ຺ຕໂຍຊນິກໍ ມິຖິລນຄຣໍ, ຕີຓິ ໂຍຊນສຕານິ ຣຏ຺ຐປຣິຈ຺ເຉໂທ, ເຫຏ຺ຐິມນ຺ເຕນ ໂສຬສ ອິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານິ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນ ໂຣເຈສິ.

ສຸຣຸຈິກຸມາໂຣ ປນ ສຸເມຘາຍ ຣູປສມ຺ປທໍ ສຸຕ຺ວາ ສວນສໍສຄ຺ເຄນ ພຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຕໍ ເອກິກເມວ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ, ນ ມຍ຺ຫໍ ອິຕ຺ຖິຆຏາຍ ອຕ຺ໂຖ, ຕເມວ ອາເນນ຺ຕູ’’ຕິ ມາຕາປິຕູນໍ ເປເສສິ. ເຕ ຕສ຺ສ ມນໍ ອຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ພຫຸໍ ຘນໍ ເປເສຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຕໍ ອາເນຕ຺ວາ ກຸມາຣສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ກຕ຺ວາ ເອກໂຕວ ອຠິສິຎ຺ຈິໍສຸ. ໂສ ສຸຣຸຈິມຫາຣາຊາ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ປິຍສໍວາສໍ ວສິ. ສາ ປນ ທສ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຕສ຺ສ ເຄເຫ ວສນ຺ຕີ ເນວ ປຸຕ຺ຕໍ, ນ ຘີຕຣໍ ລຠິ. ອຖ ນາຄຣາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຣາຊງ຺ຄເຓ ອຸປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ‘‘ກິເມຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ໂທໂສ ນຕ຺ຖິ, ວໍສານຸປາລໂກ ປນ ໂວ ປຸຕ຺ໂຕ ນ ວິຊ຺ຊຕິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອກາວ ເທວີ, ຣາຊກຸເລ ຈ ນາມ ເຫຏ຺ຐິມນ຺ເຕນ ໂສຬສຫິ ອິຕ຺ຖິສຫສ຺ເສຫິ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອິຕ຺ຖິຆຏໍ ຄຓ຺ຫ, ເທວ, ອທ຺ຘາ ຕາສຸ ປຸຎ຺ຎວຕີ ປຸຕ຺ຕໍ ລຠິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕາ, ກິໍ ກເຖຖ, ‘ອຫໍ ອຎ຺ຎໍ ນ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ມຍາ ເອສາ ອານີຕາ, ນ ສກ຺ກາ ມຸສາວາທໍ ກາຕຸໍ, ນ ມຍ຺ຫໍ ອິຕ຺ຖິຆຏາຍ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ຣຎ຺ຎາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ປກ຺ກມິໍສຸ.

ສຸເມຘາ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊາ ຕາວ ສຈ຺ຈວາທິຕາຍ ອຎ຺ຎາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ນ ອາເນສິ, ອຫເມວ ປນສ຺ສ ອາເນສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ມາຕຸສມຠຣິຍຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິຍາວ ຂຕ຺ຕິຍກຎ຺ຎານໍ ສຫສ຺ສໍ, ອມຈ຺ຈກຎ຺ຎານໍ ສຫສ຺ສໍ, ຄຫປຕິກຎ຺ຎານໍ ສຫສ຺ສໍ, ສພ຺ພສມຍນາຏກິຕ຺ຖີນໍ ສຫສ຺ສນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕາຣິ ອິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານິ ອາເນສິ. ຕາປິ ທສ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຣາຊກຸເລ ວສິຕ຺ວາ ເນວ ປຸຕ຺ຕໍ, ນ ຘີຕຣໍ ລຠິໍສຸ. ເອເຕເນວຸປາເຍນ ອປຣານິປິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຈຕ຺ຕາຣິ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຫສ຺ສານິ ອາເນສິ. ຕາປິ ເນວ ປຸຕ຺ຕໍ, ນ ຘີຕຣໍ ລຠິໍສຸ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂສຬສ ອິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານິ ອເຫສຸໍ. ຈຕ຺ຕາລີສ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ອຕິກ຺ກມິໍສຸ, ຕານິ ຕາຍ ເອກິກາຍ ວຸຕ຺ເຖຫິ ທສຫິ ສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຎາສ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ນາຄຣາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ປຸນ ອຸປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ‘‘ກິເມຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເທວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິຕ຺ຖິໂຍ ປຸຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຖຕຸໍ ອາຓາເປຖາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ປຸຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຖຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຕາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຸຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຖຍມານາ ນານາເທວຕາ ນມສ຺ສນ຺ຕິ, ນານາວຕານິ ຈຣນ຺ຕິ, ປຸຕ຺ໂຕ ນຸປ຺ປຊ຺ຊເຕວ. ອຖ ຣາຊາ ສຸເມຘໍ ອາຫ ‘‘ຠທ຺ເທ, ຕ຺ວມ຺ປິ ປຸຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຖຫີ’’ຕິ. ສາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປນ຺ນຣສອຸໂປສຖທິວເສ ອຏ຺ຐງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຸໂປສຖໍ ສມາທາຍ ສິຣິຄພ຺ເຠ ສີລານິ ອາວຊ຺ຊມານາ ກປ຺ປິຍມຎ຺ຈເກ ນິສີທິ. ເສສາ ອຊວຕໂຄວຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ອລຠິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ອຄມໍສຸ.

ສຸເມຘາຍ ສີລເຕເຊນ ສກ຺ກສ຺ສ ຠວນໍ ກມ຺ປິ. ຕທາ ສກ຺ໂກ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ‘‘ສຸເມຘາ ປຸຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຖຕິ, ປຸຕ຺ຕມສ຺ສາ ທສ຺ສາມິ, ນ ໂຂ ປນ ສກ຺ກາ ຍໍ ວາ ຕໍ ວາ ທາຕຸໍ, ອນຸຈ຺ຉວິກມສ຺ສາ ປຸຕ຺ຕໍ ອຸປຘາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ນຬກາຣເທວປຸຕ຺ຕໍ ປສ຺ສິ. ໂສ ຫິ ປຸຎ຺ຎສມ຺ປນ຺ໂນ ສຕ຺ໂຕ ປຸຣິມຕ຺ຕຠາເວ ພາຣາຓສິຍໍ ວສນ຺ໂຕ ວປ຺ປກາເລ ເຂຕ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອກໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວາ ທາສກມ຺ມກເຣ ‘‘ວປຖາ’’ຕິ ປຫິຓິ. ສຍໍ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ເຄຫໍ ເນຕ຺ວາ ໂຠເຊຕ຺ວາ ປຸນ ຄງ຺ຄາຕີຣໍ ອາເນຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຸທຸມ຺ພຣຠິຕ຺ຕິປາທໍ ນຬຠິຕ຺ຕິກໍ ປຓ຺ຓສາລໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຈງ຺ກມໍ ກຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ຕຕ຺ເຖວ ເຕມາສໍ ວສາເປຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຖວສ຺ສໍ ທ຺ເວ ປິຕາປຸຕ຺ຕາ ຕິຈີວເຣນ ອຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊສຸໍ. ເອເຕເນວ ນິຍາເມນ ສຕ຺ຕຏ຺ຐ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ຕາຍ ປຓ຺ຓສາລາຍ ວສາເປຕ຺ວາ ຕິຈີວຣານິ ອທໍສຸ. ‘‘ທ຺ເວ ປິຕາປຸຕ຺ຕາ ນຬກາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ເວຬຸໍ ອຸປຘາເຣນ຺ຕາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ທິສ຺ວາ ເອວມກໍສູ’’ຕິປິ ວທນ຺ຕິເຍວ.

ເຕ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຉສຸ ກາມາວຈຣສຄ຺ເຄສຸ ອນຸໂລມປຏິໂລເມນ ມຫນ຺ຕໍ ເທວິສ຺ສຣິຍໍ ອນຸຠວນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ເຕ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ອຸປຣິເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕຸກາມາ ໂຫນ຺ຕິ. ສກ຺ໂກ ຕຖາ ຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ເຕສຸ ເອກສ຺ສ ວິມານທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ອາຫ – ‘‘ມາຣິສ, ຕຍາ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ມນຸສ຺ສໂລໂກ ນາມ ເຊຄຸຈ຺ໂຉ ປຏິກູໂລ, ຕຕ຺ຖ ຐິຕາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ເທວໂລກໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ມາຣິສ, ເທວໂລເກ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ມນຸສ຺ສໂລເກ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສສິ, ປຎ຺ຈວີສຕິໂຍຊນຸພ຺ເພເຘ ນວໂຍຊນອາຍາເມ ອຏ຺ຐໂຍຊນວິຕ຺ຖາເຣ ຣຕນປາສາເທ ວສິສ຺ສສິ, ອຘິວາເສຫີ’’ຕິ. ໂສ ອຘິວາເສສິ. ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອິສິເວເສນ ຣາຊຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕາສໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ອຸປຣິ ອາກາເສ ຈງ຺ກມນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ສາຫໍ ປຸຕ຺ຕວຣໍ ທມ຺ມິ, ກາ ປຸຕ຺ຕວຣໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍ຺ຫໍ ເທຫິ, ມຍ຺ຫໍ ເທຫີ’’ຕິ ໂສຬສ ອິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານິ ຫຕ຺ເຖ ອຸກ຺ຂິປິໍສຸ. ຕໂຕ ສກ຺ໂກ ອາຫ – ‘‘ອຫໍ ສີລວຕີນໍ ປຸຕ຺ຕໍ ທມ຺ມິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ກິໍ ສີລໍ, ໂກ ອາຈາໂຣ’’ຕິ. ຕາ ອຸກ຺ຂິຕ຺ຕຫຕ຺ເຖ ສມຎ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ສີລວຕິຍາ ທາຕຸກາໂມ, ສຸເມຘາຍ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ໂສ ອາກາເສເນວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ວາສາຄາເຣ ສີຫປຎ຺ຊເຣ ອຏ຺ຐາສິ.

ອຖສ຺ສາ ຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ອາໂຣເຈສຸໍ ‘‘ເອຖ, ເທວິ, ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ຕວຣໍ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ສີຫປຎ຺ຊເຣ ຐິໂຕ’’ຕິ. ສາ ຄຣຸປຣິຫາເຣນາຄນ຺ຕ຺ວາ ສີຫປຎ຺ຊຣໍ ອຸຄ຺ຆາເຏຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ສີລວຕິຍາ ປຸຕ຺ຕວຣໍ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາມ ເທວີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ມຍ຺ຫໍ ເທຖາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ເຕ ສີລໍ, ກເຖຫິ, ສເຈ ເມ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ທສ຺ສາມິ ເຕ ປຸຕ຺ຕວຣ’’ນ຺ຕິ. ສາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ ສຸຓາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສີລຄຸຓໍ ກເຖນ຺ຕີ ປນ຺ນຣສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໐໒.

‘‘ມເຫສີ ສຸຣຸຈິໂນ ຠຣິຍາ, ອານີຕາ ປຐມໍ ອຫໍ;

ທສ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ຍໍ ມໍ ສຸຣຸຈິມານຍິ.

໑໐໓.

‘‘ສາຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຣາຊານໍ, ເວເທຫໍ ມິຖິລຄ຺ຄຫໍ;

ນາຠິຊານາມິ ກາເຍນ, ວາຈາຍ ອຸທ ເຈຕສາ;

ສຸຣຸຈິໍ ອຕິມຎ຺ຎິຕ຺ຖ, ອາວິ ວາ ຍທິ ວາ ຣໂຫ.

໑໐໔.

‘‘ເອເຕນ ສຈ຺ຈວຊ຺ເຊນ, ປຸຕ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕໍ ອິເສ;

ມຸສາ ເມ ຠຓມານາຍ, ມຸທ຺ຘາ ຜລຕຸ ສຕ຺ຕຘາ.

໑໐໕.

‘‘ຠຕ຺ຕຸ ມມ ສສ຺ສຸ ມາຕາ, ປິຕາ ຈາປິ ຈ ສສ຺ສຸໂຣ;

ເຕ ມໍ ພ຺ຣຫ຺ເມ ວິເນຕາໂຣ, ຍາວ ອຏ຺ຐໍສຸ ຊີວິຕໍ.

໑໐໖.

‘‘ສາຫໍ ອຫິໍສາຣຕິນີ, ກາມສາ ຘມ຺ມຈາຣິນີ;

ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ເຕ ອຸປຏ຺ຐາສິໍ, ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວມຕນ຺ທິຕາ.

໑໐໗.

‘‘ເອເຕນ ສຈ຺ຈວຊ຺ເຊນ, ປຸຕ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕໍ ອິເສ;

ມຸສາ ເມ ຠຓມານາຍ, ມຸທ຺ຘາ ຜລຕຸ ສຕ຺ຕຘາ.

໑໐໘.

‘‘ໂສຬສິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານິ, ສຫຠຣິຍານິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ຕາສຸ ອິສ຺ສາ ວາ ໂກໂຘ ວາ, ນາຫຸ ມຍ຺ຫໍ ກຸທາຈນໍ.

໑໐໙.

‘‘ຫິເຕນ ຕາສໍ ນນ຺ທາມິ, ນ ຈ ເມ ກາຈິ ອປ຺ປິຍາ;

ອຕ຺ຕານໍວານຸກມ຺ປາມິ, ສທາ ສພ຺ພາ ສປຕ຺ຕິໂຍ.

໑໑໐.

‘‘ເອເຕນ ສຈ຺ຈວຊ຺ເຊນ, ປຸຕ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕໍ ອິເສ;

ມຸສາ ເມ ຠຓມານາຍ, ມຸທ຺ຘາ ຜລຕຸ ສຕ຺ຕຘາ.

໑໑໑.

‘‘ທາເສ ກມ຺ມກເຣ ເປສ຺ເສ, ເຍ ຈຎ຺ເຎ ອນຸຊີວິໂນ;

ເປເສມິ ສຫຘມ຺ເມນ, ສທາ ປມຸທິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາ.

໑໑໒.

‘‘ເອເຕນ ສຈ຺ຈວຊ຺ເຊນ, ປຸຕ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕໍ ອິເສ;

ມຸສາ ເມ ຠຓມານາຍ, ມຸທ຺ຘາ ຜລຕຸ ສຕ຺ຕຘາ.

໑໑໓.

‘‘ສມເຓ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ຈາປິ, ອຎ຺ເຎ ຈາປິ ວນິພ຺ພເກ;

ຕປ຺ເປມິ ອນ຺ນປາເນນ, ສທາ ປຍຕປາຓິນີ.

໑໑໔.

‘‘ເອເຕນ ສຈ຺ຈວຊ຺ເຊນ, ປຸຕ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕໍ ອິເສ;

ມຸສາ ເມ ຠຓມານາຍ, ມຸທ຺ຘາ ຜລຕຸ ສຕ຺ຕຘາ.

໑໑໕.

‘‘ຈາຕຸທ຺ທສິໍ ປຎ຺ຈທ຺ທສິໍ, ຍາ ຈ ປກ຺ຂສ຺ສ ອຏ຺ຐມີ;

ປາຏິຫາຣິຍປກ຺ຂຎ຺ຈ, ອຏ຺ຐງ຺ຄສຸສມາຄຕໍ;

ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສາມິ, ສທາ ສີເລສຸ ສໍວຸຕາ.

໑໑໖.

‘‘ເອເຕນ ສຈ຺ຈວຊ຺ເຊນ, ປຸຕ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕໍ ອິເສ;

ມຸສາ ເມ ຠຓມານາຍ, ມຸທ຺ຘາ ຜລຕຸ ສຕ຺ຕຘາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມເຫສີຕິ ອຄ຺ຄມເຫສີ. ສຸຣຸຈິໂນຕິ ສຸຣຸຈິຣຎ຺ໂຎ. ປຐມນ຺ຕິ ໂສຬສນ຺ນໍ ອິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານໍ ສພ຺ພປຐມໍ. ຍໍ ມນ຺ຕິ ຍສ຺ມິໍ ກາເລ ມໍ ສຸຣຸຈິ ອານຍິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຫໍ ທສ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ເອກິກາວ ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ວສິໍ. ອຕິມຎ຺ຎິຕ຺ຖາຕິ ມຸຫຸຕ຺ຕມ຺ປິ ສມ຺ມຸຂາ ວາ ປຣມ຺ມຸຂາ ວາ ອຕິມຎ຺ຎິນ຺ຕິ ອິທໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຎ຺ຎນໍ ນ ຊານາມິ ນ ສຣາມິ. ອິເສຕິ ຕໍ ອາລປຕິ.

ເຕ ມນ຺ຕິ ສສຸໂຣ ຈ ສສ຺ສຸ ຈາຕິ ເຕ ອຸໂຠປິ ມໍ ວິເນຕາໂຣ, ເຕຫິ ວິນີຕາ ອມ຺ຫິ, ເຕ ເມ ຍາວ ຊີວິໍສຸ, ຕາວ ໂອວາທມທໍສຸ. ອຫິໍສາຣຕິນີຕິ ອຫິໍສາສງ຺ຂາຕາຍ ຣຕິຍາ ສມນ຺ນາຄຕາ. ມຍາ ຫິ ກຸນ຺ຖກິປິລ຺ລິໂກປິ ນ ຫິໍສິຕປຸພ຺ໂພ. ກາມສາຕິ ເອກນ຺ເຕເນວ. ຘມ຺ມຈາຣິນີຕິ ທສກຸສລກມ຺ມປເຖສຸ ປູເຣມິ. ອຸປຏ຺ຐາສິນ຺ຕິ ປາທປຣິກມ຺ມາທີນິ ກິຈ຺ຈານິ ກໂຣນ຺ຕີ ອຸປຏ຺ຐຫິໍ.

ສຫຠຣິຍານີຕິ ມຍາ ສຫ ເອກສາມິກສ຺ສ ຠຣິຍຠູຕານິ. ນາຫູຕິ ກິເລສໍ ນິສ຺ສາຍ ອິສ຺ສາຘມ຺ໂມ ວາ ໂກຘຘມ຺ໂມ ວາ ມຍ຺ຫໍ ນ ຠູຕປຸພ຺ໂພ. ຫິເຕນາຕິ ຍໍ ຕາສໍ ຫິຕໍ, ເຕເນວ ນນ຺ທາມິ, ອຸເຣ ວຸຕ຺ຖຘີຕໂຣ ວິຍ ຕາ ທິສ຺ວາ ຕຸສ຺ສາມິ. ກາຈີຕິ ຕາສຸ ເອກາປິ ມຍ຺ຫໍ ອປ຺ປິຍາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ພາປິ ປິຍກາເຍວ. ອນຸກມ຺ປາມີຕິ ມຸທຸຈິຕ຺ເຕນ ສພ຺ພາ ໂສຬສສຫສ຺ສາປິ ຕາ ອຕ຺ຕານໍ ວິຍ ອນຸກມ຺ປາມິ.

ສຫຘມ຺ເມນາຕິ ນເຍນ ກາຣເຓນ ໂຍ ຍໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕໍ ຕສ຺ມິໍ ກມ຺ເມ ປໂຍເຊມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປມຸທິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາຕິ ເປເສນ຺ຕີ ຈ ນິຈ຺ຈໍ ປມຸທິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາວ ຫຸຕ຺ວາ ເປເສມິ, ‘‘ອເຣ ທຸຏ຺ຐ ທາສ ອິທໍ ນາມ ກໂຣຫີ’ຕິ ເອວໍ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ນ ເມ ໂກຈິ ກຕ຺ຖຈິ ເປສິຕປຸພ຺ໂພ. ປຍຕປາຓິນີຕິ ໂຘຕຫຕ຺ຖາ ປສາຣິຕຫຕ຺ຖາວ ຫຸຕ຺ວາ. ປາຏິຫາຣິຍປກ຺ຂຎ຺ຈາຕິ ອຏ຺ຐມີຈາຕຸທ຺ທສີປນ຺ນຣສີນໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນານຸຄ຺ຄມນວເສນ ຈຕ຺ຕາໂຣ ທິວສາ. ສທາຕິ ນິຈ຺ຈກາລໍ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ ສໍວຸຕາ, ເຕຫິ ປິຫິຕໂຄປິຕຕ຺ຕຠາວາວ ໂຫມີຕິ.

ເອວໍ ຕສ຺ສາ ຄາຖາຍ ສເຕນປິ ສຫສ຺ເສນປິ ວຓ຺ຓິຍມານານໍ ຄຸຓານໍ ປມາຓໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕາຍ ປນ຺ນຣສຫິ ຄາຖາຫິ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓານໍ ວຓ຺ຓິຕກາເລເຍວ ສກ຺ໂກ ອຕ຺ຕໂນ ພຫຸກຣຓີຍຕາຍ ຕສ຺ສາ ກຖໍ ອວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ປຫູຕາ ອພ຺ຠຸຕາເຍວ ເຕ ຄຸຓາ’’ຕິ ຕໍ ປສໍສນ຺ໂຕ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໑໑໗.

‘‘ສພ຺ເພວ ເຕ ຘມ຺ມຄຸຓາ, ຣາຊປຸຕ຺ຕິ ຍສສ຺ສິນິ;

ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ຕຍິ ຠທ຺ເທ, ເຍ ຕ຺ວໍ ກິຕ຺ເຕສິ ອຕ຺ຕນິ.

໑໑໘.

‘‘ຂຕ຺ຕິໂຍ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ໂນ, ອຠິຊາໂຕ ຍສສ຺ສິມາ;

ຘມ຺ມຣາຊາ ວິເທຫານໍ, ປຸຕ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊເຕ ຕວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມຄຸຓາຕິ ສຠາວຄຸຓາ ຠູຕຄຸຓາ. ສໍວິຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເຍ ຕຍາ ວຸຕ຺ຕາ, ເຕ ສພ຺ເພວ ຕຍິ ອຸປລພ຺ຠນ຺ຕິ. ອຠິຊາໂຕຕິ ອຕິຊາໂຕ ສຸທ຺ຘຊາໂຕ. ຍສສ຺ສິມາຕິ ຍສສມ຺ປນ຺ເນນ ປຣິວາຣສມ຺ປນ຺ເນນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອຸປ຺ປຊ຺ຊເຕຕິ ເອວຣູໂປ ປຸຕ຺ໂຕ ຕວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ມາ ຈິນ຺ຕຍີຕິ.

ສາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ ຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໑໙.

‘‘ທຸມ຺ມີ ຣໂຊຊລ຺ລຘໂຣ, ອເຆ ເວຫາຍສໍ ຐິໂຕ;

ມນຸຎ຺ຎໍ ຠາສເສ ວາຈໍ, ຍໍ ມຍ຺ຫໍ ຫທຍງ຺ຄມໍ.

໑໒໐.

‘‘ເທວຕານຸສິ ສຄ຺ຄມ຺ຫາ, ອິສິ ວາສິ ມຫິທ຺ຘິໂກ;

ໂກ ວາສິ ຕ຺ວໍ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ອຕ຺ຕານໍ ເມ ປເວທຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸມ຺ມີຕິ ອນຎ຺ຊິຕາມຓ຺ຑິໂຕ ສກ຺ໂກ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຣມຓີເຍນ ຕາປສເວເສນ ອາຄໂຕ, ປພ຺ພຊິຕເວເສນ ອາຄຕຕ຺ຕາ ປນ ສາ ເອວມາຫ. ອເຆຕິ ອປ຺ປຏິເຆ ຐາເນ. ຍໍ ມຍ຺ຫນ຺ຕິ ຍໍ ເອຕໍ ມນຸຎ຺ຎໍ ວາຈໍ ມຍ຺ຫໍ ຠາສສິ, ຕໍ ຠາສມາໂນ ຕ຺ວໍ ເທວຕານຸສິ ສຄ຺ຄມ຺ຫາ ອິຘາຄໂຕ. ອິສິ ວາສິ ມຫິທ຺ຘິໂກຕິ ຍກ຺ຂາທີສຸ ໂກ ວາ ຕ຺ວໍ ອສິ ອິຘານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ອຕ຺ຕານໍ ເມ ປເວທຍ, ຍຖາຠູຕໍ ກເຖຫີຕິ ວທຕິ.

ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສາ ກເຖນ຺ໂຕ ຉ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໒໑.

‘‘ຍໍ ເທວສງ຺ຆາ ວນ຺ທນ຺ຕິ, ສຸຘມ຺ມາຍໍ ສມາຄຕາ;

ໂສຫໍ ສກ຺ໂກ ສຫສ຺ສກ຺ໂຂ, ອາຄໂຕສ຺ມິ ຕວນ຺ຕິເກ.

໑໒໒.

‘‘ອິຕ຺ຖິໂຍ ຊີວໂລກສ຺ມິໍ, ຍາ ໂຫຕິ ສມຈາຣິນີ;

ເມຘາວິນີ ສີລວຕີ, ສສ຺ສຸເທວາ ປຕິພ຺ພຕາ.

໑໒໓.

‘‘ຕາທິສາຍ ສຸເມຘາຍ, ສຸຈິກມ຺ມາຍ ນາຣິຍາ;

ເທວາ ທສ຺ສນມາຍນ຺ຕິ, ມານຸສິຍາ ອມານຸສາ.

໑໒໔.

‘‘ຕ຺ວຎ຺ຈ ຠທ຺ເທ ສຸຈິຓ຺ເຓນ, ປຸພ຺ເພ ສຸຈຣິເຕນ ຈ;

ອິຘ ຣາຊກຸເລ ຊາຕາ, ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘິນີ.

໑໒໕.

‘‘ອຍຎ຺ຈ ເຕ ຣາຊປຸຕ຺ຕິ, ອຸຠຍຕ຺ຖ ກຏຄ຺ຄໂຫ;

ເທວໂລກູປປຕ຺ຕີ ຈ, ກິຕ຺ຕີ ຈ ອິຘ ຊີວິເຕ.

໑໒໖.

‘‘ຈິຣໍ ສຸເມເຘ ສຸຂິນີ, ຘມ຺ມມຕ຺ຕນິ ປາລຍ;

ເອສາຫໍ ຕິທິວໍ ຍາມິ, ປິຍໍ ເມ ຕວ ທສ຺ສນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຫສ຺ສກ຺ໂຂຕິ ອຕ຺ຖສຫສ຺ສສ຺ສ ຕໍມຸຫຸຕ຺ຕໍ ທສ຺ສນວເສນ ສຫສ຺ສກ຺ໂຂ. ອິຕ຺ຖິໂຍຕິ ອິຕ຺ຖີ. ສມຈາຣິນີຕິ ຕີຫິ ທ຺ວາເຣຫິ ສມຈຣິຍາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ. ຕາທິສາຍາຕິ ຕຖາຣູປາຍ. ສຸເມຘາຍາຕິ ສຸປຎ຺ຎາຍ. ອຸຠຍຕ຺ຖ ກຏຄ຺ຄໂຫຕິ ອຍໍ ຕວ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ອຕ຺ຕຠາເວ ອນາຄເຕ ຈ ຊຍຄ຺ຄາໂຫ. ເຕສຸ ອນາຄເຕ ເທວໂລກຸປ຺ປຕ຺ຕິ ຈ ອິຘ ຊີວິເຕ ປວຕ຺ຕມາເນ ກິຕ຺ຕິ ຈາຕິ ອຍໍ ອຸຠຍຕ຺ຖ ກຏຄ຺ຄໂຫ ນາມ. ຘມ຺ມນ຺ຕິ ເອວໍ ສຠາວຄຸຓໍ ຈິຣໍ ອຕ຺ຕນິ ປາລຍ. ເອສາຫນ຺ຕິ ເອໂສ ອຫໍ. ປິຍໍ ເມຕິ ມຍ຺ຫໍ ຕວ ທສ຺ສນໍ ປິຍໍ.

ເທວໂລເກ ປນ ເມ ກິຈ຺ຈກຣຓີຍໍ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຄຈ຺ຉາມິ, ຕ຺ວໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຫີຕິ ຕສ຺ສາ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ນຬກາຣເທວປຸຕ຺ໂຕ ປນ ປຈ຺ຈູສກາເລ ຈວິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ສາ ຄພ຺ຠສ຺ສ ປຕິຏ຺ຐິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ, ຣາຊາ ຄພ຺ຠສ຺ສ ປຣິຫາຣໍ ອທາສິ. ສາ ທສມາສຈ຺ຈເຍນ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ, ‘‘ມຫາປນາໂທ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ອຸຠຍຣຏ຺ຐວາສິໂນ ‘‘ສາມິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂນ ຂີຣມູລ’’ນ຺ຕິ ເອເກກໍ ກຫາປຓໍ ຣາຊງ຺ຄເຓ ຂິປິໍສຸ, ມຫາຘນຣາສິ ອໂຫສິ. ຣຎ຺ຎາ ປຏິກ຺ຂິຕ຺ຕາປິ ‘‘ສາມິປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂນ ວຑ຺ຒິຕກາເລ ປຣິພ຺ພໂຍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາວ ປກ຺ກມິໍສຸ. ກຸມາໂຣ ປນ ມຫາປຣິວາເຣນ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂສຬສວສ຺ສກາເລເຍວ ສພ຺ພສິປ຺ເປສຸ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ປາປຸຓິ. ຣາຊາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຍໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເທວິໍ ອາຫ – ‘‘ຠທ຺ເທ, ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເມ ຣຊ຺ຊາຠິເສກກາໂລ, ຣມຓີຍມສ຺ສ ປາສາທໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຠິເສກໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ‘‘ສາຘຸ ເທວາ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ຣາຊາ ວຕ຺ຖຸວິຊ຺ຊາຈຣິເຍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕາ, ວຑ຺ຒກິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ນິເວສນໂຕ ອວິທູເຣ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເມ ປາສາທໍ ມາເປຖ, ຣຊ຺ເຊນ ນໍ ອຠິສິຎ຺ຈິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ‘‘ສາຘຸ, ເທວາ’’ຕິ ຠູມິປ຺ປເທສໍ ວີມໍສນ຺ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສກ຺ກສ຺ສ ຠວນໍ ອຸຓ຺ຫາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ໂສ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ວິສ຺ສກມ຺ມໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕາຕ, ມຫາປນາທກຸມາຣສ຺ສ ອາຍາເມນ ນວໂຍຊນິກໍ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອຏ຺ຐໂຍຊນິກໍ, ອຸພ຺ເພເຘນ ປຎ຺ຈວີສຕິໂຍຊນິກໍ, ຣຕນປາສາທໍ ມາເປຫີ’’ຕິ ເປເສສິ. ໂສ ວຑ຺ຒກີເວເສນ ວຑ຺ຒກີນໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ປາຕຣາສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ເອຖາ’’ຕິ ເຕ ເປເສຕ຺ວາ ທຓ຺ຑເກນ ຠູມິໍ ປຫຣິ, ຕາວເທວ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາໂຣ ສຕ຺ຕຠູມິໂກ ປາສາໂທ ອຸຏ຺ຐຫິ. ມຫາປນາທສ຺ສ ປາສາທມງ຺ຄລໍ, ຉຕ຺ຕມງ຺ຄລໍ, ອາວາຫມງ຺ຄລນ຺ຕິ ຕີຓິ ມງ຺ຄລານິ ເອກໂຕວ ອເຫສຸໍ. ມງ຺ຄລຏ຺ຐາເນ ອຸຠຍຣຏ຺ຐວາສິໂນ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ມງ຺ຄລຈ຺ຉເຓນ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ວີຕິນາເມສຸໍ. ເນວ ເນ ຣາຊາ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ, ເຕສໍ ວຕ຺ຖາລງ຺ກາຣຂາທນີຍໂຠຊນີຍາທິ ສພ຺ພໍ ຣາຊກຸລສນ຺ຕກເມວ ອໂຫສິ. ເຕ ສຕ຺ຕສໍວຈ຺ຉຣຈ຺ຈເຍນ ອຸປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ສຸຣຸຈິມຫາຣາເຊນ ‘‘ກິເມຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອມ຺ຫາກໍ ມງ຺ຄລໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕານໍ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ຄຕານິ, ກທາ ມງ຺ຄລສ຺ສ ໂອສານໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຕໂຕ ຣາຊາ ‘‘ຕາຕາ, ປຸຕ຺ເຕນ ເມ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ນ ຫສິຕປຸພ຺ພໍ, ຍທາ ໂສ ຫສິສ຺ສຕິ, ຕທາ ຄມິສ຺ສຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ມຫາຊໂນ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ນເຏ ສນ຺ນິປາເຕສິ. ຉ ນຏສຫສ຺ສານິ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ໂກຏ຺ຐາສາ ຫຸຕ຺ວາ ນຈ຺ຈນ຺ຕາ ຣາຊານໍ ຫສາເປຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ຕສ຺ສ ກິຣ ທີຆຣຕ຺ຕໍ ທິພ຺ພນາຏການໍ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ເຕສໍ ນຈ຺ຈໍ ອມນຸຎ຺ຎໍ ອໂຫສິ.

ຕທາ ຠຓ຺ຑຸກຓ຺ໂຑ ຈ ປຓ຺ຑຸກຓ຺ໂຑ ຈາຕິ ທ຺ເວ ນາຏກເຊຏ຺ຐກາ ‘‘ມຍໍ ຣາຊານໍ ຫສາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ຣາຊງ຺ຄຓໍ ປວິສິໍສຸ. ເຕສຸ ຠຓ຺ຑຸກຓ຺ໂຑ ຕາວ ຣາຊທ຺ວາເຣ ມຫນ຺ຕໍ ອຕຸລໍ ນາມ ອມ຺ພໍ ມາເປຕ຺ວາ ສຸຕ຺ຕຄຸຬໍ ຂິປິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສາຂາຍ ລຄ຺ຄາເປຕ຺ວາ ສຸຕ຺ເຕນ ອຕຸລມ຺ພໍ ອຠິຣຸຫິ. ອຕຸລມ຺ໂພຕິ ກິຣ ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ອມ຺ໂພ. ອຖ ຕມ຺ປິ ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ທາສາ ຄເຫຕ຺ວາ ອງ຺ຄປຈ຺ຈງ຺ຄານິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາເຕສຸໍ, ເສສນາຏກາ ຕານິ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ອຸທເກນ ອຠິສິຎ຺ຈິໍສຸ. ໂສ ປຸປ຺ຜປຏໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ຈ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຈ ນຈ຺ຈນ຺ໂຕວ ອຸຏ຺ຐຫິ. ມຫາປນາໂທ ຕມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ເນວ ຫສິ. ປຓ຺ຑຸກຓ຺ໂຑ ນໂຏ ຣາຊງ຺ຄເຓ ທາຣຸຈິຕກໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ອຄ຺ຄິໍ ປາວິສິ. ຕສ຺ມິໍ ນິພ຺ພຸເຕ ຈິຕກໍ ອຸທເກນ ອຠິສິຎ຺ຈິໍສຸ. ໂສ ສປຣິໂສ ປຸປ຺ຜປຏໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ຈ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຈ ນຈ຺ຈນ຺ໂຕວ ອຸຏ຺ຐຫິ. ຕມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ຣາຊາ ເນວ ຫສິ. ອິຕິ ຕໍ ຫສາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ມນຸສ຺ສາ ອຸປທ຺ທຸຕາ ອເຫສຸໍ.

ສກ຺ໂກ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕາຕ, ມຫາປນາທໍ ຫສາເປຕ຺ວາ ເອຫີ’’ຕິ ເທວນຏໍ ເປເສສິ. ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊງ຺ຄເຓ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ອຸປຑ຺ຒອງ຺ຄໍ ນາມ ທສ຺ເສສິ, ເອໂກວ ຫຕ຺ໂຖ, ເອໂກວ ປາໂທ, ເອກໍ ອກ຺ຂິ, ເອກາ ທາຐາ ນຈ຺ຈຕິ ຈລຕິ ຜນ຺ທຕິ, ເສສໍ ນິຈ຺ຈລມໂຫສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ມຫາປນາໂທ ໂຖກໍ ຫສິຕໍ ອກາສິ. ມຫາຊໂນ ປນ ຫສນ຺ໂຕ ຫສນ຺ໂຕ ຫາສໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ສຕິໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອງ຺ຄານິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຣາຊງ຺ຄເຓເຍວ ປຕິ, ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ມງ຺ຄລໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ. ເສສເມຕ຺ຖ ‘‘ປນາໂທ ນາມ ໂສ ຣາຊາ, ຍສ຺ສ ຍູໂປ ສຸວຓ຺ຓໂຍ’’ຕິ ມຫາປນາທຊາຕເກນ ວຓ຺ເຓຕພ຺ພໍ. ຣາຊາ ມຫາປນາໂທ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ເທວໂລກເມວ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ວິສາຂາ ປຸພ຺ເພປິ ມມ ສນ຺ຕິກາ ວຣໍ ລຠິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມຫາປນາໂທ ຠທ຺ທຊິ ອໂຫສິ, ສຸເມຘາເທວີ ວິສາຂາ, ວິສ຺ສກມ຺ໂມ ອານນ຺ໂທ, ສກ຺ໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສຸຣຸຈິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໔໙໐] ໗. ປຎ຺ຈຸໂປສຖຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ທານິ ຕຸວໍ ກໂປຕາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸໂປສຖິເກ ປຎ຺ຈສເຕ ອຸປາສເກ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຖາ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ອລງ຺ກຕພຸທ຺ຘາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ມຸທຸຈິຕ຺ເຕນ ປຣິສໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ອຸປາສການໍ ກຖໍ ປຏິຈ຺ຈ ເທສນາ ສມຸຏ຺ຐຫິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອຸປາສເກ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອຸໂປສຖິກຕ຺ຖ ອຸປາສກາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຘຸ ໂວ ກຕໍ, ອຸໂປສໂຖ ນາເມສ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕານໍ ວໍໂສ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ຫິ ຣາຄາທິກິເລສນິຄ຺ຄຫຕ຺ຖໍ ອຸໂປສຖວາສໍ ວສິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ມຄຘຣຏ຺ຐາທີນໍ ຕິຓ຺ຓໍ ຣຏ຺ຐານໍ ອນ຺ຕເຣ ອຏວີ ອໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມຄຘຣຏ຺ເຐ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາລກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ກາເມ ປຫາຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕໍ ອຏວິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອສ຺ສມໍ ກຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຕສ຺ສ ປນ ອສ຺ສມສ຺ສ ອວິທູເຣ ເອກສ຺ມິໍ ເວຬຸຄຫເນ ອຕ຺ຕໂນ ຠຣິຍາຍ ສທ຺ຘິໍ ກໂປຕສກຸໂຓ ວສຕິ, ເອກສ຺ມິໍ ວມ຺ມິເກ ອຫິ, ເອກສ຺ມິໍ ວນຄຸມ຺ເພ ສິງ຺ຄາໂລ, ເອກສ຺ມິໍ ວນຄຸມ຺ເພ ອຈ຺ໂຉ. ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ກາເລນ ກາລໍ ອິສິໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓນ຺ຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ກໂປໂຕ ຠຣິຍາຍ ສທ຺ຘິໍ ກຸລາວກາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກາມິ. ຕສ຺ສ ປຈ຺ຉໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ ກໂປຕິໍ ເອໂກ ເສໂນ ຄເຫຕ຺ວາ ປລາຍິ. ຕສ຺ສາ ວິຣວສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ກໂປໂຕ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ເຕນ ຫຣິຍມານໍ ປສ຺ສິ. ເສໂນປິ ນໍ ວິຣວນ຺ຕິໍເຍວ ມາເຣຕ຺ວາ ຂາທິ. ກໂປໂຕ ຕາຍ ວິໂຍເຄນ ຣາຄປຣິຬາເຫນ ປຣິຑຍ຺ຫມາໂນ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ຣາໂຄ ມໍ ອຕິວິຍ ກິລເມຕິ, ນ ອິທານິ ອິມໍ ອນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ໂຄຈຣປຖໍ ປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຕາປສສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຄນິຄ຺ຄຫາຍ ອຸໂປສຖໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິປຊ຺ຊິ.

ສປ຺ໂປປິ ‘‘ໂຄຈຣໍ ປຣິເຍສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວສນຏ຺ຐານາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາເມ ຄາວີນໍ ວິຈຣຓຏ຺ຐາເນ ໂຄຈຣໍ ປຣິເຍສຕິ. ຕທາ ຄາມໂຠຊກສ຺ສ ສພ຺ພເສໂຕ ມງ຺ຄລອຸສໂຠ ໂຄຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ວມ຺ມິກປາເທ ຊຓ຺ຓຸນາ ປຕິຏ຺ຐາຍ ສິງ຺ເຄຫິ ມຕ຺ຕິກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ກີຬຕິ, ສປ຺ໂປ ຄາວີນໍ ປທສທ຺ເທນ ຠີໂຕ ຕໍ ວມ຺ມິກໍ ປວິສິຕຸໍ ປກ຺ກນ຺ໂຕ. ອຖ ນໍ ອຸສໂຠ ປາເທນ ອກ຺ກມິ. ໂສ ຕໍ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຑໍສິ, ອຸສໂຠ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ. ຄາມວາສິໂນ ‘‘ອຸສໂຠ ກິຣ ມໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ເອກໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຣທິຕ຺ວາ ກນ຺ທິຕ຺ວາ ຕໍ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ອາວາເຏ ນິຂຓິຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ສປ຺ໂປ ເຕສໍ ຄຕກາເລ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ໂກຘໍ ນິສ຺ສາຍ ອິມໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ຫທເຍ ໂສກໍ ປເວເສສິໍ, ນ ທານິ ອິມໍ ໂກຘໍ ອນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ໂຄຈຣາຍ ປກ຺ກມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕໍ ອສ຺ສມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂກຘນິຄ຺ຄຫາຍ ອຸໂປສຖໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິປຊ຺ຊິ.

ສິງ຺ຄາໂລປິ ໂຄຈຣໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ເອກໍ ມຕຫຕ຺ຖິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຫາ ເມ ໂຄຈໂຣ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ຕຸຏ຺ໂຐ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂສຓ຺ຑາຍໍ ຑໍສິ, ຖມ຺ເຠ ທຏ຺ຐກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສາທໍ ອລຠິຕ຺ວາ ທນ຺ເຕ ຑໍສິ, ປາສາເຓ ທຏ຺ຐກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ. ກຸຈ຺ຉິຍໍ ຑໍສິ, ກຸສຸເລ ທຏ຺ຐກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ. ນງ຺ຄຸຏ຺ເຐ ຑໍສິ, ອຍສລາເກ ທຏ຺ຐກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ. ວຈ຺ຈມຄ຺ເຄ ຑໍສິ, ຆຕປູເວ ທຏ຺ຐກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ. ໂສ ໂລຠວເສນ ຂາທນ຺ໂຕ ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິຍໍ ປາວິສິ, ຕຕ຺ຖ ຉາຕກາເລ ມໍສໍ ຂາທຕິ, ປິປາສິຕກາເລ ໂລຫິຕໍ ປິວຕິ, ນິປຊ຺ຊນກາເລ ອນ຺ຕານິ ຈ ປປ຺ຜາສຎ຺ຈ ອວຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ໂສ ‘‘ອິເຘວ ເມ ອນ຺ນປານຎ຺ຈ ສຍນຎ຺ຈ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອຠິຣໂຕ ພຫິ ອນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິຍໍເຍວ ວສິ. ອປຣຠາເຄ ວາຕາຕເປນ ຫຕ຺ຖິກຸຓເປ ສຸກ຺ຂນ຺ເຕ ກຣີສມຄ຺ໂຄ ປິຫິໂຕ, ສິງ຺ຄາໂລ ອນ຺ໂຕກຸຈ຺ຉິຍໍ ນິປຊ຺ຊມາໂນ ອປ຺ປມໍສໂລຫິໂຕ ປຓ຺ຑຸສຣີໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມນມຄ຺ຄໍ ນ ປສ຺ສິ. ອເຖກທິວສໍ ອກາລເມໂຆ ວສ຺ສິ, ກຣີສມຄ຺ໂຄ ເຕມິຍມາໂນ ມຸທຸ ຫຸຕ຺ວາ ວິວຣໍ ທສ຺ເສສິ. ສິງ຺ຄາໂລ ຉິທ຺ທໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຕິຈິຣມ຺ຫິ ກິລນ຺ໂຕ, ອິມິນາ ຉິທ຺ເທນ ປລາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ກຣີສມຄ຺ຄໍ ສີເສນ ປຫຣິ. ຕສ຺ສ ສມ຺ພາຘຏ຺ຐາເນນ ເວເຄນ ນິກ຺ຂນ຺ຕສ຺ສ ສິນ຺ນສຣີຣສ຺ສ ສພ຺ພານິ ໂລມານິ ກຣີສມຄ຺ເຄ ລຄ຺ຄານິ, ຕາລກນ຺ໂທ ວິຍ ນິລ຺ໂລມສຣີໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິ. ໂສ ‘‘ໂລຠໍ ນິສ຺ສາຍ ມຍາ ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠູຕໍ, ນ ທານິ ອິມໍ ອນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໍ ອສ຺ສມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂລຠນິຄ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ອຸໂປສຖໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິປຊ຺ຊິ.

ອຈ຺ໂຉປິ ອຣຎ຺ຎາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉາຠິຠູໂຕ ມລ຺ລຣຏ຺ເຐ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໍ ຄໂຕ. ຄາມວາສິໂນ ‘‘ອຈ຺ໂຉ ກິຣ ອາຄໂຕ’’ຕິ ຘນຸທຓ຺ຑາທິຫຕ຺ຖາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຕນ ປວິຏ຺ຐໍ ຄຸມ຺ພໍ ປຣິວາເຣສຸໍ. ໂສ ມຫາຊເນນ ປຣິວາຣິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປລາຍິ, ປລາຍນ຺ຕເມວ ຕໍ ຘນູຫິ ເຈວ ທຓ຺ຑາທີຫິ ຈ ໂປເຖສຸໍ. ໂສ ຠິນ຺ເນນ ສີເສນ ໂລຫິເຕນ ຄລນ຺ເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ມມ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉາໂລຠວເສນ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ນ ທານິ ອິມໍ ອນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໍ ອສ຺ສມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຣິຈ຺ຉານິຄ຺ຄຫາຍ ອຸໂປສຖໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິປຊ຺ຊິ.

ຕາປໂສປິ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ມານວສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຌານໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອເຖໂກ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຕສ຺ສ ມານນິສ຺ສິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ນ ລາມກສຕ຺ໂຕ, ພຸທ຺ຘງ຺ກຸໂຣ ເອສ, ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຠທ຺ທກປ຺ເປ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕິ, ອິມສ຺ສ ມານນິຄ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ ສມາປຕ຺ຕິນິພ຺ພຕ຺ຕນາກາຣໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ປຓ຺ຓສາລາຍ ນິສິນ຺ເນເຍວ ອຸຕ຺ຕຣຫິມວນ຺ຕໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປາສາຓຜລເກ ນິສີທິ. ໂສ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ອາສເນ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ມານນິສ຺ສິຕຠາເວນ ອນຕ຺ຕມໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອຈ຺ຉຣໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນສ຺ສ, ວສລ, ກາຬກຓ຺ຓິ, ມຸຓ຺ຑກ, ສມຓກ, ກິມຕ຺ຖໍ ມມ ນິສິນ຺ນຜລເກ ນິສິນ຺ໂນສີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ໂສ ‘‘ສປ຺ປຸຣິສ, ກສ຺ມາ ມານນິສ຺ສິໂຕສິ, ອຫໍ ປຏິວິທ຺ຘປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາໂຓ, ຕ຺ວໍ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຠທ຺ທກປ຺ເປ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ, ພຸທ຺ຘງ຺ກຸໂຣສິ, ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ອາຄໂຕ ອຎ຺ຎໍ ເອຕ຺ຕກໍ ນາມ ກາລໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ, ພຸທ຺ຘຕ຺ຕຠາເວ ຐິໂຕ ສິທ຺ຘຕ຺ໂຖ ນາມ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ນາມຎ຺ຈ ໂຄຕ຺ຕຎ຺ຈ ກຸລຎ຺ຈ ອຄ຺ຄສາວກາທໂຍ ຈ ສພ຺ເພ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ກິມຕ຺ຖໍ ຕ຺ວໍ ມານນິສ຺ສິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຜຣຸໂສ ໂຫສິ, ນຍິທໍ ຕວ ອນຸຈ຺ຉວິກ’’ນ຺ຕິ ໂອວາທມທາສິ. ໂສ ເຕນ ເອວໍ ວຸຕ຺ໂຕປິ ເນວ ນໍ ວນ຺ທິ, ນ ຈ ‘‘ກທາຫໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິອາທີນິ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ‘‘ຕວ ຊາຕິຍາ ມມ ຄຸຓານໍ ມຫນ຺ຕຠາວໍ ຊານ, ສເຈ ສກ຺ໂກສິ, ອຫໍ ວິຍ ອາກາເສ ວິຈຣາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປາທປໍສຸໍ ຕສ຺ສ ຊຏາມຓ຺ຑເລ ວິກິຣນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕຣຫິມວນ຺ຕເມວ ຄໂຕ.

ຕາປໂສ ຕສ຺ສ ຄຕກາເລ ສໍເວຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ສມໂຓ ເອວໍ ຄຣຸສຣີໂຣ ວາຕມຸເຂ ຂິຕ຺ຕຕູລປິຈຸ ວິຍ ອາກາເສ ປກ຺ຂນ຺ໂທ, ອຫໍ ຊາຕິມາເນນ ເອວຣູປສ຺ສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ເນວ ປາເທ ວນ຺ທິໍ, ນ ຈ ‘‘ກທາຫໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສາມີ’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍ, ຊາຕິ ນາເມສາ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ສີລຈຣຓເມວ ມຫນ຺ຕໍ, ອຍໍ ໂຂ ປນ ເມ ມາໂນ ວຑ຺ຒນ຺ໂຕ ນິຣຍໍ ອຸປເນສ຺ສຕິ, ນ ອິທານິ ອິມໍ ມານໍ ອນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຜລາຜລຕ຺ຖາຍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຓ຺ຓສາລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມານນິຄ຺ຄຫາຍ ອຸໂປສຖໍ ສມາທາຍ ກຏ຺ຐຕ຺ຖຣິກາຍ ນິສິນ຺ໂນ ມຫາຎາໂຓ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ມານໍ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ກສິຓໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ປາສາຓຜລເກ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ກໂປຕາທໂຍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິໍສຸ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ກໂປຕໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ຕ຺ວໍ ອຎ຺ເຎສຸ ທິວເສສຸ ນ ອິມາຍ ເວລາຍ ອາຄຈ຺ຉສິ, ໂຄຈຣໍ ປຣິເຍສສິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຊ຺ຊ ອຸໂປສຖິໂກ ຊາໂຕສີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ‘‘ເກນ ກາຣເຓນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໗.

‘‘ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ທານິ ຕຸວໍ ກໂປຕ, ວິຫງ຺ຄມ ນ ຕວ ໂຠຊນຕ຺ໂຖ;

ຂຸທໍ ປິປາສໍ ອຘິວາສຍນ຺ໂຕ, ກສ຺ມາ ຠວໍໂປສຖິໂກ ກໂປຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກຕິ ນິຣາລໂຍ. ນ ຕວ ໂຠຊນຕ຺ໂຖຕິ ກິໍ ອຊ຺ຊ ຕວ ໂຠຊເນນ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກໂປໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໒໘.

‘‘ອຫໍ ປຸເຣ ຄິທ຺ຘິຄໂຕ ກໂປຕິຍາ, ອສ຺ມິໍ ປເທສສ຺ມິມຸໂຠ ຣມາມ;

ອຖຄ຺ຄຫີ ສາກຸຓິໂກ ກໂປຕິໍ, ອກາມໂກ ຕາຍ ວິນາ ອໂຫສິໍ.

໑໒໙.

‘‘ນານາຠວາ ວິປ຺ປໂຍເຄນ ຕສ຺ສາ, ມໂນມຍໍ ເວທນ ເວທຍາມິ;

ຕສ຺ມາ ອຫໍໂປສຖໍ ປາລຍາມິ, ຣາໂຄ ມມໍ ມາ ປຸນຣາຄມາສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຣມາມາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຠູມິຠາເຄ ກາມຣຕິຍາ ຣມາມ. ສາກຸຓິໂກຕິ ເສນສກຸໂຓ.

ກໂປເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ອຸໂປສຖກມ຺ເມ ວຓ຺ຓິເຕ ມຫາສຕ຺ໂຕ ສປ຺ປາທີສຸ ເອເກກໍ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕປິ ຍຖາຠູຕໍ ພ຺ຍາກຣິໍສຸ –

໑໓໐.

‘‘ອນຸຊ຺ຊຸຄາມີ ອຸຣຄາ ທຸຊິວ຺ຫ, ທາຐາວຸໂຘ ໂຆຣວິໂສສິ ສປ຺ປ;

ຂຸທໍ ປິປາສໍ ອຘິວາສຍນ຺ໂຕ, ກສ຺ມາ ຠວໍໂປສຖິໂກ ນຸ ທີຆ.

໑໓໑.

‘‘ອຸສໂຠ ອຫູ ພລວາ ຄາມິກສ຺ສ, ຈລກ຺ກກູ ວຓ຺ຓພລູປປນ຺ໂນ;

ໂສ ມໍ ອກ຺ກມິ ຕໍ ກຸປິໂຕ ອຑໍສິໍ, ທຸກ຺ຂາຠິຕຸຓ຺ໂຓ ມຣຓໍ ອຸປາຄາ.

໑໓໒.

‘‘ຕໂຕ ຊນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວານ ຄາມາ, ກນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຣທິຕ຺ວາ ອປກ຺ກມິໍສຸ;

ຕສ຺ມາ ອຫໍໂປສຖໍ ປາລຍາມິ, ໂກໂຘ ມມໍ ມາ ປຸນຣາຄມາສິ.

໑໓໓.

‘‘ມຕານ ມໍສານິ ພຫູ ສຸສາເນ, ມນຸຎ຺ຎຣູປໍ ຕວ ໂຠຊເນ ຕໍ;

ຂຸທໍ ປິປາສໍ ອຘິວາສຍນ຺ໂຕ, ກສ຺ມາ ຠວໍໂປສຖິໂກ ສິງ຺ຄາລ.

໑໓໔.

‘‘ປວິສິ ກຸຈ຺ຉິໍ ມຫໂຕ ຄຊສ຺ສ, ກຸຓເປ ຣໂຕ ຫຕ຺ຖິມໍເສສຸ ຄິທ຺ໂຘ;

ອຸຓ຺ໂຫ ຈ ວາໂຕ ຕິຂິຓາ ຈ ຣສ຺ມິໂຍ, ເຕ ໂສສຍຸໍ ຕສ຺ສ ກຣີສມຄ຺ຄໍ.

໑໓໕.

‘‘ກິໂສ ຈ ປຓ຺ຑູ ຈ ອຫໍ ຠທນ຺ເຕ, ນ ເມ ອຫູ ນິກ຺ຂມນາຍ ມຄ຺ໂຄ;

ມຫາ ຈ ເມໂຆ ສຫສາ ປວສ຺ສິ, ໂສ ເຕມຍີ ຕສ຺ສ ກຣີສມຄ຺ຄໍ.

໑໓໖.

‘‘ຕໂຕ ອຫໍ ນິກ຺ຂມິສໍ ຠທນ຺ເຕ, ຈນ຺ໂທ ຍຖາ ຣາຫຸມຸຂາ ປມຸຕ຺ໂຕ;

ຕສ຺ມາ ອຫໍໂປສຖໍ ປາລຍາມິ, ໂລໂຠ ມມໍ ມາ ປຸນຣາຄມາສິ.

໑໓໗.

‘‘ວມ຺ມີກຖູປສ຺ມິໍ ກິປິລ຺ລິການິ, ນິປ຺ໂປຖຍນ຺ໂຕ ຕຸວໍ ປຸເຣ ຈຣາສິ;

ຂຸທໍ ປິປາສໍ ອຘິວາສຍນ຺ໂຕ, ກສ຺ມາ ຠວໍໂປສຖິໂກ ນຸ ອຈ຺ຉ.

໑໓໘.

‘‘ສກໍ ນິເກຕໍ ອຕິຫີຬຍາໂນ, ອຕ຺ຣິຈ຺ຉຕາ ມລ຺ລຄາມໍ ອຄຈ຺ຉິໍ;

ຕໂຕ ຊນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວານ ຄາມາ, ໂກທຓ຺ຑເກນ ປຣິໂປຖຍິໍສຸ ມໍ.

໑໓໙.

‘‘ໂສ ຠິນ຺ນສີໂສ ຣຸຫິຣມກ຺ຂິຕງ຺ໂຄ, ປຈ຺ຈາຄມາສິໍ ສກໍ ນິເກຕໍ;

ຕສ຺ມາ ອຫໍໂປສຖໍ ປາລຍາມິ, ອຕ຺ຣິຈ຺ຉຕາ ມາ ປຸນຣາຄມາສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນຸຊ຺ຊຸຄາມີຕິອາທີຫິ ຕໍ ອາລປຕິ. ຈລກ຺ກກູຕິ ຈລມານກກຸໂຘ. ທຸກ຺ຂາຠິຕຸຓ຺ໂຓຕິ ໂສ ອຸສໂຠ ທຸກ຺ເຂນ ອຠິຕຸຓ຺ໂຓ ອາຕຸໂຣ ຫຸຕ຺ວາ. ພຫູຕິ ພຫູນິ. ປວິສີຕິ ປາວິສິໍ. ຣສ຺ມິໂຍຕິ ສູຣິຍຣສ຺ມິໂຍ. ນິກ຺ຂມິສນ຺ຕິ ນິກ຺ຂມິໍ. ກິປິລ຺ລິການີຕິ ອຸປຈິກາໂຍ. ນິປ຺ໂປຖຍນ຺ໂຕຕິ ຂາທມາໂນ. ອຕິຫີຬຍາໂນຕິ ອຕິມຎ຺ຎນ຺ໂຕ ນິນ຺ທນ຺ໂຕ ຄຣຫນ຺ໂຕ. ໂກທຓ຺ຑເກນາຕິ ຘນຸທຓ຺ຑເກຫິ ເຈວ ມຸຄ຺ຄເຣຫິ ຈ.

ເອວໍ ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ວຓ຺ເຓຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ມຫາສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ອຎ຺ເຎສຸ ທິວເສສຸ ອິມາຍ ເວລາຍ ຜລາຜລຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉຖ, ອຊ຺ຊ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ອຸໂປສຖິກຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕາ ຄາຖມາຫໍສຸ –

໑໔໐.

‘‘ຍໍ ໂນ ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ຖ ຕຸວໍ ຠທນ຺ເຕ, ສພ຺ເພວ ພ຺ຍາກຣິມ຺ຫ ຍຖາປຊານໍ;

ມຍມ຺ປິ ປຸຈ຺ຉາມ ຕຸວໍ ຠທນ຺ເຕ, ກສ຺ມາ ຠວໍໂປສຖິໂກ ນຸ ພ຺ຣຫ຺ເມ’’ຕິ.

ໂສປິ ເນສໍ ພ຺ຍາກາສິ –

໑໔໑.

‘‘ອນູປລິຕ຺ໂຕ ມມ ອສ຺ສມມ຺ຫິ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ນິສີທິ;

ໂສ ມໍ ອເວທີ ຄຕິມາຄຕິຎ຺ຈ, ນາມຎ຺ຈ ໂຄຕ຺ຕໍ ຈຣຓຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ.

໑໔໒.

‘‘ເອວມ຺ປຫໍ ນ ວນ຺ທິ ຕສ຺ສ ປາເທ, ນ ຈາປິ ນໍ ມານຄເຕນ ປຸຈ຺ຉິໍ;

ຕສ຺ມາ ອຫໍໂປສຖໍ ປາລຍາມິ, ມາໂນ ມມໍ ມາ ປຸນຣາຄມາສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ໂນຕິ ຍໍ ອຕ຺ຖໍ ຕ຺ວໍ ອມ຺ເຫ ອປຸຈ຺ຉິ. ຍຖາປຊານນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຊານນນິຍາເມນ ຕໍ ມຍໍ ພ຺ຍາກຣິມ຺ຫ. ອນູປລິຕ຺ໂຕຕິ ສພ຺ພກິເລເສຫິ ອລິຕ຺ໂຕ. ໂສ ມໍ ອເວທີຕິ ໂສ ມມ ອິທານິ ຄນ຺ຕພ຺ພຏ຺ຐານຎ຺ຈ ຄຕຏ຺ຐານຎ຺ຈ ‘‘ອນາຄເຕ ຕ຺ວໍ ເອວໍນາໂມ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສສິ ເອວໍໂຄຕ຺ໂຕ, ເອວຣູປໍ ເຕ ສີລຈຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍ ນາມຎ຺ຈ ໂຄຕ຺ຕຎ຺ຈ ຈຣຓຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ມໍ ອເວທິ ຊານາເປສິ, ກເຖສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວມ຺ປຫໍ ນ ວນ຺ທີຕິ ເອວໍ ກເຖນ຺ຕສ຺ສປິ ຕສ຺ສ ອຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ມານໍ ນິສ຺ສາຍ ປາເທ ນ ວນ຺ທິນ຺ຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຸໂປສຖກາຣຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ເຕ ໂອວທິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ ປາວິສິ, ອິຕເຣປິ ຍຖາຏ຺ຐານານິ ອຄມໍສຸ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ, ອິຕເຣ ຈ ຕສ຺ໂສວາເທ ຐຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຣາຍຓາ ອເຫສຸໍ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ອຸປາສກາ, ອຸໂປສໂຖ ນາເມສ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕານໍ ວໍໂສ, ອຸປວສິຕພ຺ໂພ ອຸໂປສຖວາໂສ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກໂປໂຕ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ອໂຫສິ, ອຈ຺ໂຉ ກສ຺ສໂປ, ສິງ຺ຄາໂລ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ສປ຺ໂປ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ປຎ຺ຈຸໂປສຖຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໔໙໑] ໘. ມຫາໂມຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສເຈ ຫິ ຕ຺ຍາຫໍ ຘນເຫຕຸ ຄາຫິໂຕຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂຸໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ອຍໍ ນນ຺ທີຣາໂຄ ຕາທິສໍ ກິໍ ນາມ ນາໂລເລສ຺ສຕິ, ນ ຫິ ສິເນຣຸອຸພ຺ພາຫນກວາໂຕ ສາມນ຺ເຕ ປຸຣາຓປຓ຺ຓສ຺ສ ລຊ຺ຊຕິ, ປຸພ຺ເພ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສສຕານິ ອນ຺ໂຕກິເລສສມຸທາຈາຣໍ ວາເຣຕ຺ວາ ວິຫຣນ຺ເຕ ວິສຸທ຺ຘສຕ຺ເຕເປສ ອາໂລເລສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຈ຺ຈນ຺ຕປເທເສ ໂມຣສກຸຓິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ຄພ຺ເຠ ປຣິປາກຄເຕ ມາຕາ ໂຄຈຣຠູມິຍໍ ອຓ຺ຑໍ ປາເຕຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ອຓ຺ຑຎ຺ຈ ນາມ ມາຕຸ ອໂຣຄຠາເວ ສຕິ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ທີຆຊາຕິກາທິປຣິປນ຺ເຖ ຈ ອວິຊ຺ຊມາເນ ນ ນສ຺ສຕິ. ຕສ຺ມາ ຕໍ ອຓ຺ຑໍ ກຓິກາຣມກຸລໍ ວິຍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິຓຕກາເລ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມຕາຍ ຠິຊ຺ຊິ, ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ໂມຣຈ຺ຉາໂປ ນິກ຺ຂມິ. ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ອກ຺ຂີນິ ຊິຎ຺ຊຸກາຜລສທິສານິ, ຕຸຓ຺ຑໍ ປວາຬວຓ຺ຓໍ, ຕິສ຺ໂສ ຣຕ຺ຕຣາຊິໂຍ ຄີວໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິມຊ຺ເຌນ ອຄມໍສຸ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠຓ຺ຑສກຏມຕ຺ຕສຣີໂຣ ອຠິຣູໂປ ອໂຫສິ. ຕໍ ສພ຺ເພ ນີລໂມຣາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ກຕ຺ວາ ປຣິວາຣຍິໍສຸ.

ໂສ ເອກທິວສໍ ອຸທກໂສຓ຺ຑິຍໍ ປານີຍໍ ປິວນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຫໍ ສພ຺ພໂມເຣຫິ ອຕິເຣກຣູປໂສໂຠ, ສຈາຫໍ ອິເມຫິ ສທ຺ຘິໍ ມນຸສ຺ສປເຖ ວສິສ຺ສາມິ, ປຣິປນ຺ໂຖ ເມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຫິມວນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໂກວ ຜາສຸກຏ຺ຐາເນ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ໂມເຣສຸ ປຏິສລ຺ລີເນສຸ ກຎ຺ຈິ ອຊານາເປຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕິສ຺ໂສ ປພ຺ພຕຣາຊິໂຍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຈຕຸຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຕຣາຊິຍາ ເອກສ຺ມິໍ ອຣຎ຺ເຎ ປທຸມສຎ຺ຉນ຺ໂນ ຊາຕສ຺ສໂຣ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ອວິທູເຣ ເອກໍ ປພ຺ພຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິໂຕ ມຫານິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ໂຂ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ສ ສາຂາຍ ນິລີຍິ. ຕສ຺ສ ປນ ປພ຺ພຕສ຺ສ ເວມຊ຺ເຌ ມນາປາ ຄຸຫາ ອຕ຺ຖິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ວສິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ປມຸເຂ ປພ຺ພຕຕເລ ນິລີຍິ. ຕໍ ປນ ຐານໍ ເນວ ເຫຏ຺ຐາຠາເຄນ ອຠິຣຸຫິຕຸໍ, ນ ອຸປຣິຠາເຄນ ໂອຕຣິຕຸໍ ສກ຺ກາ, ພິຬາລທີຆຊາຕິກມນຸສ຺ສຠເຍຫິ ວິມຸຕ຺ຕໍ. ໂສ ‘‘ອິທໍ ເມ ຜາສຸກຏ຺ຐານ’’ນ຺ຕິ ຕໍ ທິວສໍ ຕຕ຺ເຖວ ວສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ປພ຺ພຕຄຸຫາໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ປຸຣຕ຺ຖາຠິມຸໂຂ ນິສິນ຺ໂນ ອຸເທນ຺ຕໍ ສູຣິຍມຓ຺ຑລໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ທິວາຣກ຺ຂາວຣຓຕ຺ຖາຍ ‘‘ອຸເທຕຍໍ ຈກ຺ຂຸມາ ເອກຣາຊາ’’ຕິ ປຣິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ໂຄຈຣຠູມິຍໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ໂຄຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສາຍໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ປຈ຺ຉາຠິມຸໂຂ ນິສິນ຺ໂນ ອຕ຺ຖງ຺ຄຕໍ ສູຣິຍມຓ຺ຑລໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຕ຺ຕິຣກ຺ຂາວຣຓຕ຺ຖາຍ ‘‘ອເປຕຍໍ ຈກ຺ຂຸມາ ເອກຣາຊາ’’ຕິ ປຣິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ເອເຕນຸປາເຍນ ວສຕິ.

ອຖ ນໍ ເອກທິວສໍ ເອໂກ ລຸທ຺ທປຸຕ຺ໂຕ ອຣຎ຺ເຎ ວິຈຣນ຺ໂຕ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ນິສິນ຺ນໍ ໂມຣໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນິເວສນໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຣຓາສນ຺ນກາເລ ປຸຕ຺ຕໍ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ຈຕຸຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຕຣາຊິຍາ ອຣຎ຺ເຎ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ໂມໂຣ ອຕ຺ຖິ, ສເຈ ຣາຊາ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ອເຖກສ຺ມິໍ ທິວເສ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ເຂມາ ນາມ ອຄ຺ຄມເຫສີ ປຈ຺ຈູສກາເລ ສຸປິນໍ ປສ຺ສິ. ເອວຣູໂປ ສຸປິໂນ ອໂຫສິ – ‘‘ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ໂມໂຣ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ສາ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ, ໂມໂຣ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ປກ຺ກາມິ’’. ສາ ‘‘ໂມຣຣາຊາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຄຓ຺ຫຖ ນ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕີເຍວ ປພຸຊ຺ຌິ, ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຈ ປນ ສຸປິນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສຸປິໂນຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຣາຊາ ນ ອາທຣໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ‘ໂທຫໂຬ ເມ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂທຫຬິນີ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ຠທ຺ເທ, ກິໍ ເຕ ອຜາສຸກ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ໂທຫໂຬ ເມ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ອິຈ຺ຉສິ ຠທ຺ເທ’’ຕິ? ‘‘ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓສ຺ສ ໂມຣສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸໍ ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ຠທ຺ເທ, ກຸໂຕ ເອວຣູປໍ ໂມຣໍ ລຈ຺ຉາມີ’’ຕິ? ‘‘ເທວ, ສເຈ ນ ລຠາມິ, ຊີວິຕໍ ເມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ຠທ຺ເທ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ສເຈ ກຕ຺ຖຈິ ອຕ຺ຖິ, ລຠິສ຺ສສີ’’ຕິ ຣາຊາ ນໍ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊາສເນ ນິສິນ຺ໂນ ອມຈ຺ເຈ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອມ຺ໂຠ, ເທວີ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓສ຺ສ ໂມຣສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸກາມາ, ໂມຣາ ນາມ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຊານິສ຺ສນ຺ຕິ ເທວາ’’ຕິ.

ຣາຊາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວມາຫໍສຸ ‘‘ມຫາຣາຊ ຊລເຊສຸ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປກກ຺ກຏກາ, ຖລເຊສຸ ມິຄາ ຫໍສາ ໂມຣາ ຕິຕ຺ຕິຣາ ເອເຕ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາ ຈ ມນຸສ຺ສາ ຈ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ໂຫນ຺ຕີຕິ ອມ຺ຫາກໍ ລກ຺ຂຓມນ຺ເຕສຸ ອາຄຕ’’ນ຺ຕິ. ຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊິເຕ ລຸທ຺ທປຸຕ຺ເຕ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ‘‘ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ໂມໂຣ ໂວ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ເສສາ ‘‘ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ຍສ຺ສ ປນ ປິຕຣາ ອາຈິກ຺ຂິຕໍ, ໂສ ອາຫ – ‘‘ມຍາປິ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ, ປິຕາ ປນ ເມ ‘ອສຸກຏ຺ຐາເນ ນາມ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ໂມໂຣ ອຕ຺ຖີ’ຕິ ກເຖສີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ສມ຺ມ, ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ເທວິຍາ ຈ ຊີວິຕໍ ທິນ຺ນໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາເນຫີ’’ຕິ ພຫຸໍ ຘນໍ ທຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ໂສ ປຸຕ຺ຕທາຣສ຺ສ ຘນໍ ທຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ປາເສ ໂອຑ຺ເຑຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ພຊ຺ຌິສ຺ສຕິ, ອຊ຺ຊ ພຊ຺ຌິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອພຊ຺ຌິຕ຺ວາວ ມໂຕ, ເທວີປິ ປຕ຺ຖນໍ ອລຠນ຺ຕີ ມຕາ. ຣາຊາ ‘‘ຕໍ ໂມຣໍ ນິສ຺ສາຍ ປິຍຠຣິຍາ ເມ ມຕາ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ໂກຘວສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ຫິມວນ຺ເຕ ຈຕຸຕ຺ຖາຍ ປພ຺ພຕຣາຊິຍາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ໂມໂຣ ຈຣຕິ, ຕສ຺ສ ມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອຊຣາ ອມຣາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ລິຂາເປຕ຺ວາ ຕໍ ປຏ຺ຏໍ ສາຣມຎ຺ຊູສາຍໍ ຐເປຕ຺ວາ ກາລມກາສິ.

ອຖ ອຎ຺ໂຎ ຣາຊາ ອໂຫສິ. ໂສ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ອກ຺ຂຣານິ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຊໂຣ ອມໂຣ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ເອກໍ ລຸທ຺ທປຸຕ຺ຕໍ ເປເສສິ. ໂສປິ ຕຕ຺ເຖວ ມໂຕ. ເອວໍ ຉ ຣາຊປຣິວຏ຺ຏາ ຄຕາ, ຉ ລຸທ຺ທປຸຕ຺ຕາ ຫິມວນ຺ເຕເຍວ ມຕາ. ສຕ຺ຕເມນ ປນ ຣຎ຺ຎາ ເປສິໂຕ ສຕ຺ຕໂມ ລຸທ຺ໂທ ‘‘ອຊ຺ຊ ອຊ຺ເຊວາ’’ຕິ ສຕ຺ຕ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ພຊ຺ຌິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິມສ຺ສ ໂມຣຣາຊສ຺ສ ປາເທ ປາສສ຺ສ ອສຎ຺ຈຣຓກາຣຓ’’ນ຺ຕິ? ອຖ ນໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ສາຍໍປາຕໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຎ຺ໂຎ ໂມໂຣ ນຕ຺ຖິ, ອິມິນາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍານຸຠາເວນ ເຈວ ປຣິຕ຺ຕານຸຠາເວນ ຈສ຺ສ ປາໂທ ປາເສ ນ ພຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ນຍໂຕ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຈນ຺ຕຊນປທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ໂມຣິໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຍຖາ ສາ ອຈ຺ຉຣາຍ ປຫຏາຍ ວສ຺ສຕິ, ປາຓິມ຺ຫິ ປຫເຏ ນຈ຺ຈຕິ, ເອວໍ ສິກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕກຣຓໂຕ ປຸເຣຕຣເມວ ປາສໍ ໂອຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອຈ຺ຉຣໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ໂມຣິໍ ວສ຺ສາເປສິ. ໂມໂຣ ຕສ຺ສາ ສທ຺ທໍ ສຸຓິ, ຕາວເທວສ຺ສ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສສຕານິ ສນ຺ນິສິນ຺ນກິເລໂສ ຜຓໍ ກຣິຕ຺ວາ ທຓ຺ເຑນ ປຫຏາສີວິໂສ ວິຍ ອຸຏ຺ຐຫິ. ໂສ ກິເລສາຕຸໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ກຸຓິຕ຺ວາວ ເວເຄນ ຕສ຺ສາ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາເສ ປາທໍ ປເວເສນ຺ໂຕເຍວ ອາກາສາ ໂອຕຣິ. ສຕ຺ຕ ວສ຺ສສຕານິ ອສຎ຺ຈຣຓກປາໂສ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ສຎ຺ຈຣິຕ຺ວາ ປາທໍ ພນ຺ຘິ.

ອຖ ນໍ ລຸທ຺ທປຸຕ຺ໂຕ ຍຏ຺ຐິອຄ຺ເຄ ໂອລມ຺ພນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິມໍ ໂມຣຣາຊໍ ຉ ລຸທ຺ທປຸຕ຺ຕາ ພນ຺ຘິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ, ອຫມ຺ປິ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ນາສກ຺ຂິໍ, ອຊ຺ຊ ປເນສ ອິມໍ ໂມຣິໍ ນິສ຺ສາຍ ກິເລສາຕຸໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິຕ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ອສກ຺ກຸຓິຕ຺ວາ ອາຄມ຺ມ ປາເສ ພທ຺ໂຘ ເຫຏ຺ຐາສີສໂກ ໂອລມ຺ພຕິ, ເອວຣູໂປ ເມ ສີລວາ ກິລມິໂຕ, ເອວຣູປໍ ຣຎ຺ໂຎ ປຓ຺ຓາກາຣຕ຺ຖາຍ ເນຕຸໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ, ກິໍ ເມ ຣຎ຺ຎາ ທິນ຺ເນນ ສກ຺ກາເຣນ, ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ. ປຸນ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ນາຄພໂລ ຖາມສມ຺ປນ຺ໂນ ມຍິ ອຸປສງ຺ກມນ຺ເຕ ‘ເອສ ມໍ ມາເຣຕຸໍ ອາຄຈ຺ຉຕີ’ຕິ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ຜນ຺ທມາໂນ ປາທໍ ວາ ປກ຺ຂໍ ວາ ຠິນ຺ເທຍ຺ຍ, ອນຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປນ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ຐຕ຺ວາ ຂຸຣປ຺ເປນສ຺ສ ປາສໍ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມິ, ຕໂຕ ສຍເມວ ຍຖາຣຸຈິຍາ ຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ປຏິຈ຺ຉນ຺ເນ ຐຕ຺ວາ ຘນຸໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຂຸຣປ຺ປໍ ສນ຺ນຍ຺ຫິຕ຺ວາ ອາກຑ຺ຒິ. ໂມໂຣປິ ‘‘ອຍໍ ລຸທ຺ທໂກ ມໍ ກິເລສາຕຸຣໍ ກຕ຺ວາ ພທ຺ຘຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ນິຣາສງ຺ໂກ ອາຄຈ຺ຉິສ຺ສຕິ, ກຫໍ ນຸ ໂຂ ໂສ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິໂລເກຕ຺ວາ ຘນຸໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຐິຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມາເຣຕ຺ວາ ມໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຊີວິຕໍ ຍາຈນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໓.

‘‘ສເຈ ຫິ ຕ຺ຍາຫໍ ຘນເຫຕຸ ຄາຫິໂຕ, ມາ ມໍ ວຘີ ຊີວຄາຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ;

ຣຎ຺ໂຎ ຈ ມໍ ສມ຺ມ ອຸປນ຺ຕິກໍ ເນຫິ, ມຎ຺ເຎ ຘນໍ ລຈ຺ຉສິນປ຺ປຣູປ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສເຈ ຫິ ຕ຺ຍາຫນ຺ຕິ ສເຈ ຫິ ເຕ ອຫໍ. ອຸປນ຺ຕິກໍ ເນຫີຕິ ອຸປສນ຺ຕິກໍ ເນຫິ. ລຈ຺ຉສິນປ຺ປຣູປນ຺ຕິ ລຈ຺ຉສິ ອນປ຺ປກຣູປໍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ລຸທ຺ທປຸຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ໂມຣຣາຊາ, ‘ອຍໍ ມໍ ວິຊ຺ຌິຕຸກາມຕາຍ ຂຸຣປ຺ປໍ ສນ຺ນຍ຺ຫີ’ຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ອສ຺ສາເສສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ອສ຺ສາເສນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໔.

‘‘ນ ເມ ອຍໍ ຕຸຍ຺ຫ ວຘາຍ ອຊ຺ຊ, ສມາຫິໂຕ ຈາປຘຸເຣ ຂຸຣປ຺ໂປ;

ປາສຎ຺ຈ ຕ຺ຍາຫໍ ອຘິປາຕຍິສ຺ສໍ, ຍຖາສຸຂໍ ຄຈ຺ຉຕຸ ໂມຣຣາຊາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຘິປາຕຍິສ຺ສນ຺ຕິ ຉິນ຺ທຍິສ຺ສໍ.

ຕໂຕ ໂມຣຣາຊາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໔໕.

‘‘ຍໍ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ມມານຸພນ຺ຘິ, ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ຂຸປ຺ປິປາສໍ ສຫນ຺ໂຕ;

ອຖ ກິສ຺ສ ມໍ ປາສວສູປນີຕໍ, ປມຸຕ຺ຕເວ ອິຈ຺ຉສິ ພນ຺ຘນສ຺ມາ.

໑໔໖.

‘‘ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣໂຕ ນຸສຊ຺ຊ, ອຠຍໍ ນຸ ເຕ ສພ຺ພຠູເຕສຸ ທິນ຺ນໍ;

ຍໍ ມໍ ຕຸວໍ ປາສວສູປນີຕໍ, ປມຸຕ຺ຕເວ ອິຈ຺ຉສິ ພນ຺ຘນສ຺ມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ມໍ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ຕ຺ວໍ ອນຸພນ຺ຘິ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມິ, ອຖ ກິສ຺ສ ມໍ ປາສວສໍ ອຸປນີຕໍ ພນ຺ຘນສ຺ມາ ປໂມເຈຕຸໍ ອິຈ຺ຉສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຣໂຕ ນຸສຊ຺ຊາຕິ ວິຣໂຕ ນຸສິ ອຊ຺ຊ. ສພ຺ພຠູເຕສູຕິ ສພ຺ພສຕ຺ຕານໍ.

ອິໂຕ ປຣໍ –

໑໔໗.

‘‘ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣຕສ຺ສ ພ຺ຣູຫິ, ອຠຍຎ຺ຈ ໂຍ ສພ຺ພຠູເຕສຸ ເທຕິ;

ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ໂມຣຣາເຊຕມຕ຺ຖໍ, ອິໂຕ ຈຸໂຕ ກິໍ ລຠເຕ ສຸຂໍ ໂສ.

໑໔໘.

‘‘ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣຕສ຺ສ ພ຺ຣູມິ, ອຠຍຎ຺ຈ ໂຍ ສພ຺ພຠູເຕສຸ ເທຕິ;

ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ລຠເຕ ປສໍສໍ, ສຄ຺ຄຎ຺ຈ ໂສ ຍາຕິ ສຣີຣເຠທາ.

໑໔໙.

‘‘ນ ສນ຺ຕິ ເທວາ ອິຕິ ອາຫຸ ເອເກ, ອິເຘວ ຊີໂວ ວິຠວໍ ອຸເປຕິ;

ຕຖາ ຜລໍ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ, ທຕ຺ຕຸປຎ຺ຎຕ຺ຕຎ຺ຈ ວທນ຺ຕິ ທານໍ;

ເຕສໍ ວໂຈ ອຣຫຕໍ ສທ຺ທຫາໂນ, ຕສ຺ມາ ອຫໍ ສກຸເຓ ພາຘຍາມີ’’ຕິ. –

ອິມາ ອຸຕ຺ຕານສມ຺ພນ຺ຘຄາຖາ ປາຬິນເຍນ ເວທິຕພ຺ພາ.

ຕຕ຺ຖ ອິຕິ ອາຫຸ ເອເກຕິ ເອກຈ຺ເຈ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເອວໍ ກເຖນ຺ຕິ. ເຕສໍ ວໂຈ ອຣຫຕໍ ສທ຺ທຫາໂນຕິ ຕສ຺ສ ກິຣ ກຸລູປກາ ອຸຈ຺ເຉທວາທິໂນ ນຄ຺ຄສມຓກາ. ເຕ ຕໍ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ສຕ຺ຕໍ ອຸຈ຺ເຉທວາທໍ ຄຓ຺ຫາເປສຸໍ. ໂສ ເຕຫິ ສໍສຄ຺ເຄນ ‘‘ກຸສລາກຸສລໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຄເຫຕ຺ວາ ສກຸເຓ ມາເຣຕິ. ເອວໍ ມຫາສາວຊ຺ຊາ ເອສາ ອສປ຺ປຸຣິສເສວນາ ນາມ. ເຕເຍວ ອຍໍ ‘‘ອຣຫນ຺ໂຕ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ເອວມາຫ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ຕສ຺ເສວ ປຣໂລກສ຺ສ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ປາສຍຏ຺ຐິຍໍ ອໂຘສິໂຣ ໂອລມ຺ພມາໂນວ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕໐.

‘‘ຈນ຺ໂທ ຈ ສຸຣິໂຍ ຈ ອຸໂຠ ສຸທສ຺ສນາ, ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ໂອຠາສຍມນ຺ຕລິກ຺ເຂ;

ອິມສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ປຣສ຺ສ ວາ ເຕ, ກຖໍ ນຸ ເຕ ອາຫຸ ມນຸສ຺ສໂລເກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິມສ຺ສາຕິ ກິໍ ນຸ ເຕ ອິມສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ສນ຺ຕິ, ອຸທາຫຸ ປຣໂລກສ຺ສາຕິ. ຠຸມ຺ມຕ຺ເຖ ວາ ເອຕໍ ສາມິວຈນໍ. ກຖໍ ນຸ ເຕຕິ ເອເຕສຸ ວິມາເນສຸ ຈນ຺ທິມສູຣິຍເທວປຸຕ຺ເຕ ກຖໍ ນຸ ກເຖນ຺ຕິ, ກິໍ ອຕ຺ຖີຕິ ກເຖນ຺ຕິ, ອຸທາຫຸ ນຕ຺ຖີຕິ, ກິໍ ວາ ເທວາ, ອຸທາຫຸ ມນຸສ຺ສາຕິ?

ລຸທ຺ທປຸຕ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໑໕໑.

‘‘ຈນ຺ໂທ ຈ ສຸຣິໂຍ ຈ ອຸໂຠ ສຸທສ຺ສນາ, ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ໂອຠາສຍມນ຺ຕລິກ຺ເຂ;

ປຣສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ນ ເຕ ອິມສ຺ສ, ເທວາຕິ ເຕ ອາຫຸ ມນຸສ຺ສໂລເກ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອາຫ –

໑໕໒.

‘‘ເອຕ຺ເຖວ ເຕ ນີຫຕາ ຫີນວາທາ, ອເຫຕຸກາ ເຍ ນ ວທນ຺ຕິ ກມ຺ມໍ;

ຕຖາ ຜລໍ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ, ທຕ຺ຕຸປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ເຍ ຈ ວທນ຺ຕິ ທານ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອຕ຺ເຖວ ເຕ ນິຫຕາ ຫີນວາທາຕິ ສເຈ ຈນ຺ທິມສູຣິຍາ ເທວໂລເກ ຐິຕາ, ນ ມນຸສ຺ສໂລເກ, ສເຈ ຈ ເຕ ເທວາ, ນ ມນຸສ຺ສາ, ເອຕ຺ເຖວ ເອຕ຺ຕເກ ພ຺ຍາກຣເຓ ເຕ ຕວ ກຸລູປກາ ຫີນວາທາ ນີຫຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ອເຫຕຸກາ ‘‘ວິສຸທ຺ຘິຍາ ວາ ສໍກິເລສສ຺ສ ວາ ເຫຕຸຠູຕໍ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ເອວໍວາທາ. ທຕ຺ຕຸປຎ຺ຎຕ຺ຕນ຺ຕິ ເຍ ຈ ທານໍ ‘‘ພາລເກຫິ ປຎ຺ຎຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ.

ໂສ ມຫາສຕ຺ເຕ ກເຖນ຺ເຕ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໑໕໓.

‘‘ອທ຺ຘາ ຫິ ສຈ຺ຈໍ ວຈນໍ ຕເວທໍ, ກຖຎ຺ຫິ ທານໍ ອຜລໍ ຠເວຍ຺ຍ;

ຕຖາ ຜລໍ ສຸກຕທຸກ຺ກຏານໍ, ທຕ຺ຕຸປຎ຺ຎຕ຺ຕຎ຺ຈ ກຖໍ ຠເວຍ຺ຍ.

໑໕໔.

‘‘ກຖໍກໂຣ ກິນ຺ຕິກໂຣ ກິມາຈຣໍ, ກິໍ ເສວມາໂນ ເກນ ຕໂປຄຸເຓນ;

ອກ຺ຂາຫິ ເມ ໂມຣຣາເຊຕມຕ຺ຖໍ, ຍຖາ ອຫໍ ໂນ ນິຣຍໍ ປເຕຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຕ຺ຕຸປຎ຺ຎຕ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ທານຎ຺ຈ ທຕ຺ຕຸປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ນາມ ກຖໍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຖໍກໂຣຕິ ກຕຣກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ. ກິນ຺ຕິກໂຣຕິ ເກນ ກາຣເຓນ ກໂຣນ຺ໂຕ ອຫໍ ນິຣຍໍ ນ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ. ອິຕຣານິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນານິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ສຈາຫໍ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ນ ກເຖສ຺ສາມິ, ມນຸສ຺ສໂລໂກ ຕຸຈ຺ໂຉ ວິຍ ກໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕເຖວສ຺ສ ຘມ຺ມິການໍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ອຕ຺ຖິຠາວໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໕໕.

‘‘ເຍ ເກຈິ ອຕ຺ຖິ ສມຓາ ປຖພ຺ຍາ, ກາສາຍວຕ຺ຖາ ອນຄາຣິຍາ ເຕ;

ປາໂຕວ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕິ ກາເລ, ວິກາລຈຣິຍາ ວິຣຕາ ຫິ ສນ຺ໂຕ.

໑໕໖.

‘‘ເຕ ຕຕ຺ຖ ກາເລນຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ, ປຸຈ຺ຉາຫິ ຍໍ ເຕ ມນໂສ ປິຍໍ ສິຍາ;

ເຕ ເຕ ປວກ຺ຂນ຺ຕິ ຍຖາປຊານໍ, ອິມສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ປຣສ຺ສ ຈຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສນ຺ໂຕຕິ ສນ຺ຕປາປາ ປຓ຺ຑິຕາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ. ຍຖາປຊານນ຺ຕິ ເຕ ຕຸຍ຺ຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຊານນນິຍາເມນ ວກ຺ຂນ຺ຕິ, ກງ຺ຂໍ ເຕ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກເຖສ຺ສນ຺ຕິ. ອິມສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ປຣສ຺ສ ຈຕ຺ຖນ຺ຕິ ອິມິນາ ນາມ ກມ຺ເມນ ມນຸສ຺ສໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ອິມິນາ ເທວໂລເກ, ອິມິນາ ນິຣຍາທີສູຕິ ເອວໍ ອິມສ຺ສ ຈ ປຣສ຺ສ ຈ ໂລກສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ປຸຈ຺ຉາຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ນິຣຍຠເຍນ ຕຊ຺ເຊສິ. ໂສ ປນ ປູຣິຕປາຣມີ ປຈ຺ເຈກໂພຘິສຕ຺ໂຕ ສູຣິຍຣສ຺ມິສມ຺ຜສ຺ສໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຐິຕໍ ປຣິຓຕປທຸມໍ ວິຍ ປຣິປາກຄຕຎາໂຓ ວິຈຣຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ຐິຕປເທເນວ ຐິໂຕ ສງ຺ຂາເຣ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຕິລກ຺ຂຓໍ ສມ຺ມສນ຺ໂຕ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ ປຏິວິຊ຺ຌິ. ຕສ຺ສ ປຏິເວໂຘ ຈ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ປາສໂຕ ໂມກ຺ໂຂ ຈ ເອກກ຺ຂເຓເຍວ ອໂຫສິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ສພ຺ພກິເລເສ ປທາເລຕ຺ວາ ຠວປຣິຍນ຺ເຕ ຐິໂຕວ ອຸທານໍ ອຸທານນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໑໕໗.

‘‘ຕຈໍວ ຊິຓ຺ຓໍ ອຸຣໂຄ ປຸຣາຓໍ, ປຓ຺ຑູປລາສໍ ຫຣິໂຕ ທຸໂມວ;

ເອສປ຺ປຫີໂນ ມມ ລຸທ຺ທຠາໂວ, ຊຫາມຫໍ ລຸທ຺ທກຠາວມຊ຺ຊາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ຊິຓ຺ຓໍ ປຸຣາຓໍ ຕຈໍ ອຸຣໂຄ ຊຫຕິ, ຍຖາ ຈ ຫຣິໂຕ ສມ຺ປຊ຺ຊມານນີລປຕ຺ໂຕ ທຸໂມ ກຕ຺ຖຈິ ຐິຕໍ ປຓ຺ຑຸປລາສໍ ຊຫຕິ, ເອວໍ ອຫມ຺ປິ ອຊ຺ຊ ລຸທ຺ທຠາວໍ ທາຣຸຓຠາວໍ ຊຫິຕ຺ວາ ຐິໂຕ, ໂສ ທານິ ເອສ ປຫີໂນ ມມ ລຸທ຺ທຠາໂວ, ສາຘຸ ວຕ ຊຫາມຫໍ ລຸທ຺ທກຠາວມຊ຺ຊາຕິ. ຊຫາມຫນ຺ຕິ ປຊຫິໍ ອຫນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂສ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຕາວ ສພ຺ພກິເລສພນ຺ຘເນຫິ ມຸຕ຺ໂຕ, ນິເວສເນ ປນ ເມ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐປິຕາ ພຫູ ສກຸຓາ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ກຖໍ ໂມເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ໂມຣຣາຊ, ນິເວສເນ ເມ ພຫູ ສກຸຓາ ພທ຺ຘາ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ກຖໍ ໂມເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ? ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໂຕປິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂພຘິສຕ຺ຕານຎ຺ເຎວ ອຸປາຍປຣິຄ຺ຄຫຎາຓໍ ມຫນ຺ຕຕຣໍ ໂຫຕິ, ເຕນ ນໍ ອາຫ ‘‘ຍໍ ໂວ ມຄ຺ເຄນ ກິເລເສ ຂຓ຺ເຑຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ ປຏິວິທ຺ຘໍ, ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ກໂຣຖ, ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ພນ຺ຘນຄໂຕ ສຕ຺ໂຕ ນາມ ນ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ທິນ຺ນນຍທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໑໕໘.

‘‘ເຍ ຈາປິ ເມ ສກຸຓາ ອຕ຺ຖິ ພທ຺ຘາ, ສຕານິເນການິ ນິເວສນສ຺ມິໍ;

ເຕສມ຺ປຫໍ ຊີວິຕມຊ຺ຊ ທມ຺ມິ, ໂມກ຺ຂຎ຺ຈ ເຕ ປຕ຺ຕາ ສກໍ ນິເກຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂມກ຺ຂຎ຺ຈ ເຕ ປຕ຺ຕາຕິ ສ຺ວາຫໍ ໂມກ຺ຂໍ ປຕ຺ໂຕ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຐິໂຕ, ເຕ ສຕ຺ເຕ ຊີວິຕທາເນນ ອນຸກມ຺ປາມິ, ເອເຕນ ສຈ຺ເຈນ. ສກໍ ນິເກຕນ຺ຕິ ສພ຺ເພປິ ເຕ ສຕ຺ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕູຕິ ວທຕິ.

ອຖສ຺ສ ສຈ຺ຈກິຣິຍາສມກາລເມວ ສພ຺ເພ ພນ຺ຘນາ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐິຣວໍ ຣວນ຺ຕາ ສກຏ຺ຐານເມວ ອຄມິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເຕສໍ ເຕສໍ ເຄເຫສຸ ພິຬາເລ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ພນ຺ຘນຄໂຕ ສຕ຺ໂຕ ນາມ ນາໂຫສິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຫຕ຺ຖໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສີສໍ ປຣາມສິ. ຕາວເທວ ຄິຫິລິງ຺ຄໍ ອນ຺ຕຣຘາຍິ, ປພ຺ພຊິຕລິງ຺ຄໍ ປາຕຸຣໂຫສິ. ໂສ ສຏ຺ຐິວສ຺ສິກຕ຺ເຖໂຣ ວິຍ ອາກປ຺ປສມ຺ປນ຺ໂນ ອຏ຺ຐປຣິກ຺ຂາຣຘໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວເມວ ມມ ປຕິຏ຺ຐາ ອໂຫສີ’’ຕິ ໂມຣຣາຊສ຺ສ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາຣໍ ອຄມາສິ. ໂມຣຣາຊາປິ ຍຏ຺ຐິອຄ຺ຄໂຕ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ໂຄຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄໂຕ. ອິທານິ ລຸທ຺ທສ຺ສ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ປາສຫຕ຺ຖສ຺ສ ຈຣິຕ຺ວາປິ ໂມຣຣາຊານໍ ນິສ຺ສາຍ ທຸກ຺ຂາ ມຸຕ຺ຕຠາວໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໑໕໙.

‘‘ລຸທ຺ໂທ ຈຣີ ປາສຫຕ຺ໂຖ ອຣຎ຺ເຎ, ພາເຘຕຸ ໂມຣາຘິປຕິໍ ຍສສ຺ສິໍ;

ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ໂມຣາຘິປຕິໍ ຍສສ຺ສິໍ, ທຸກ຺ຂາ ສ ປມຸຈ຺ຈິ ຍຖາຫໍ ປມຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພາເຘຕູຕິ ມາເຣຕຸໍ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ພນ຺ຘິຕ຺ວາຕິ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສໍເວໂຄ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາຫນ຺ຕິ ຍຖາ ອຫໍ ສຍມ຺ຠຸຎາເຓນ ມຸຕ຺ໂຕ, ເອວເມວ ໂສປິ ມຸຕ຺ໂຕຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິ. ຕທາ ໂມຣຣາຊາ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ມຫາໂມຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໔໙໒] ໙. ຕຈ຺ຉສູກຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍເທສມານາ ວິຈຣິມ຺ຫາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖເຣ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ມຫາໂກສໂລ ກິຣ ຣຎ຺ໂຎ ພິມ຺ພິສາຣສ຺ສ ຘີຕຣໍ ເທນ຺ໂຕ ຘີຕຸ ນ຺ຫານີຍມູລຕ຺ຖາຍ ກາສິຄາມໍ ອທາສິ. ປເສນທິ ຣາຊາ ອຊາຕສຕ຺ຕຸນາ ປິຕຣິ ມາຣິເຕ ຕໍ ຄາມໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທິ. ເຕສຸ ຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ ຍຸຊ຺ຌນ຺ເຕສຸ ປຐມໍ ອຊາຕສຕ຺ຕຸສ຺ສ ຊໂຍ ອໂຫສິ. ໂກສລຣາຊາ ປຣາຊຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ອມຈ຺ເຈ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ເກນ ນຸ ໂຂ ອຸປາເຍນ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາມາ’’ຕິ. ມຫາຣາຊ, ຠິກ຺ຂູ ນາມ ມນ຺ຕກຸສລາ ໂຫນ຺ຕິ, ຈຣປຸຣິເສ ເປເສຕ຺ວາ ວິຫາເຣ ຠິກ຺ຂູນໍ ກຖໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ‘‘ເອຖ, ຕຸມ຺ເຫ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ຠທນ຺ຕານໍ ກຖໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ຈຣປຸຣິເສ ປໂຍເຊສິ. ເຊຕວເນປິ ພຫູ ຣາຊປຸຣິສາ ປພ຺ພຊິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕສຸ ທ຺ເວ ມຫລ຺ລກຕ຺ເຖຣາ ວິຫາຣປຈ຺ຈນ຺ເຕ ປຓ຺ຓສາລາຍໍ ວສນ຺ຕິ, ເອໂກ ຘນຸຄ຺ຄຫຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ນາມ, ເອໂກ ມນ຺ຕິທຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ ນາມ. ເຕ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ສຸປິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈູສກາເລ ປພຸຊ຺ຌິໍສຸ.

ເຕສຸ ຘນຸຄ຺ຄຫຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ອຄ຺ຄິໍ ຊາເລຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມນ຺ຕິທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ນິທ຺ທາຍຖ ຕຸມ຺ເຫ’’ຕິ. ‘‘ນ ນິທ຺ທາຍາມິ, ກິໍ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຠນ຺ເຕ, ລາລໂກ ວຕາຍໍ ໂກສລຣາຊາ ຈາຏິມຕ຺ຕໂຠຊນເມວ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ຊານາຕີ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ກິໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປາຓກມຕ຺ເຕນ ອຊາຕສຕ຺ຕຸນາ ປຣາຊິໂຕ ຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ກິນ຺ຕິ ປນ ຠນ຺ເຕ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ? ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມນ຺ຕິທຕ຺ຕຕ຺ເຖຣ ຍຸທ຺ຘໍ ນາມ ສກຏພ຺ຍູຫຈກ຺ກພ຺ຍູຫປທຸມພ຺ຍູຫວເສນ ຕິວິຘໍ. ເຕສຸ ຠາຄິເນຍ຺ຍໍ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ຄຓ຺ຫນ຺ເຕນ ສກຏພ຺ຍູຫໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ປພ຺ພຕກຓ຺ເຓ ທ຺ວີສຸ ປສ຺ເສສຸ ສູຣປຸຣິເສ ຐເປຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ພລໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ປວິຏ຺ຐຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ນທິຕ຺ວາ ວຄ຺ຄິຕ຺ວາ ກຸມິເນ ປວິຏ຺ຐມຈ຺ຉໍ ວິຍ ອນ຺ໂຕມຸຏ຺ຐິຍໍ ກຕ຺ວາວ ນໍ ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ກາ’’ຕິ.

ປໂຍຊິຕປຸຣິສາ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ມຫຕິຍາ ເສນາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສງ຺ຂລິກພນ຺ຘເນນ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ກຕິປາຫໍ ນິມ຺ມທໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ປຸນ ເອວຣູປໍ ມາ ກຣີ’’ຕິ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ໂມເຈຕ຺ວາ ຘີຕຣໍ ວຊິຣກຸມາຣິໍ ນາມ ຕສ຺ສ ທຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ‘‘ໂກສລຣຎ຺ຎາ ຘນຸຄ຺ຄຫຕິສ຺ສຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສໍວິຘາເນນ ອຊາຕສຕ຺ຕຸ ຄຫິໂຕ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູນໍ ອນ຺ຕເຣ ກຖາ ສມຸຏ຺ຐຫິ, ຘມ຺ມສຠາຍມ຺ປິ ຕເມວ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ຘນຸຄ຺ຄຫຕິສ຺ໂສ ຍຸທ຺ຘສໍວິຘາເນ ເຉໂກເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິນຄຣສ຺ສ ທ຺ວາຣຄາມວາສີ ເອໂກ ວຑ຺ຒກີ ທາຣຸອຕ຺ຖາຍ ອຣຎ຺ຎໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາວາເຏ ປຕິຕໍ ເອກໍ ສູກຣໂປຕກໍ ທິສ຺ວາ ອາເນຕ຺ວາ ‘‘ຕຈ຺ຉສູກໂຣ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ກຕ຺ວາ ໂປເສສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ອຸປກາຣໂກ ອໂຫສິ. ຕຸຓ຺ເຑນ ຣຸກ຺ເຂ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເທຕິ, ທາຐາຍ ເວເຐຕ຺ວາ ກາຬສຸຕ຺ຕໍ ກຑ຺ຒຕິ, ມຸເຂນ ຑໍສິຕ຺ວາ ວາສິນິຂາທນມຸຄ຺ຄເຣ ອາຫຣຕິ. ໂສ ວຸຑ຺ຒິປ຺ປຕ຺ໂຕ ມຫາພໂລ ມຫາສຣີໂຣ ອໂຫສິ. ອຖ ວຑ຺ຒກີ ຕສ຺ມິໍ ປຸຕ຺ຕເປມໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ອິຘ ວສນ຺ຕໍ ໂກຈິເທວ ຫິໍເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ອຣຎ຺ເຎ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ອຣຎ຺ເຎ ເອກໂກວ ວສິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ຎາຕເກ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ເຕຫິ ປຣິວຸໂຕ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ວນຆຏາຍ ສູກເຣ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ພຫູ ສູກເຣ ທິສ຺ວາ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໖໐.

‘‘ຍເທສມານາ ວິຈຣິມ຺ຫ, ປພ຺ພຕານິ ວນານິ ຈ;

ອນ຺ເວສໍ ວິຈຣິໍ ຎາຕີ, ເຕເມ ອຘິຄຕາ ມຍາ.

໑໖໑.

‘‘ພຫຸຎ຺ຈິທໍ ມູລຜລໍ, ຠກ຺ໂຂ ຈາຍໍ ອນປ຺ປໂກ;

ຣມ຺ມາ ຈິມາ ຄິຣີນຊ຺ໂຊ, ຜາສຸວາໂສ ຠວິສ຺ສຕິ.

໑໖໒.

‘‘ອິເຘວາຫໍ ວສິສ຺ສາມິ, ສຫ ສພ຺ເພຫິ ຎາຕິຠິ;

ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ນິຣາສງ຺ກີ, ອໂສໂກ ອກຸໂຕຠໂຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍເທສມານາຕິ ຍໍ ຎາຕິຄຓໍ ປຣິເຍສນ຺ຕາ ມຍໍ ວິຈຣິມ຺ຫ. ອນ຺ເວສນ຺ຕິ ຈິຣໍ ວຕ ອນ຺ເວສນ຺ໂຕ ວິຈຣິໍ. ເຕເມຕິ ເຕ ອິເມ. ຠກ຺ໂຂຕິ ສ຺ເວວ ວນມູລຜລສງ຺ຂາໂຕ ຠກ຺ໂຂ. ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກຕິ ອນຸສ຺ສຸກ຺ໂກ ຫຸຕ຺ວາ.

ສູກຣາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫໍສຸ –

໑໖໓.

‘‘ອຎ຺ຎມ຺ປິ ເລຓໍ ປຣິເຍສ, ສຕ຺ຕຸ ໂນ ອິຘ ວິຊ຺ຊຕິ;

ໂສ ຕຈ຺ຉ ສູກເຣ ຫນ຺ຕິ, ອິຘາຄນ຺ຕ຺ວາ ວຣໍ ວຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕຈ຺ຉາຕິ ຕໍ ນາເມນາລປນ຺ຕິ. ວຣໍ ວຣນ຺ຕິ ສູກເຣ ຫນນ຺ໂຕ ຖູລມໍສໍ ວຣໍ ວຣຎ຺ເຎວ ຫນຕິ.

ອິໂຕ ປຣໍ ອຸຕ຺ຕານສມ຺ພນ຺ຘຄາຖາ ປາຬິນເຍນ ເວທິຕພ຺ພາ –

໑໖໔.

‘‘ໂກ ນຸມ຺ຫາກໍ ອິຘ ສຕ຺ຕຸ, ໂກ ຎາຕີ ສຸສມາຄເຕ;

ທຸປ຺ປຘໍເສ ປຘໍເສຕິ, ຕໍ ເມ ອກ຺ຂາຖ ປຸຈ຺ຉິຕາ.

໑໖໕.

‘‘ອຸທ຺ຘຄ຺ຄຣາຊີ ມິຄຣາຊາ, ພລີ ທາຐາວຸໂຘ ມິໂຄ;

ໂສ ຕຈ຺ຉ ສູກເຣ ຫນ຺ຕິ, ອິຘາຄນ຺ຕ຺ວາ ວຣໍ ວຣໍ.

໑໖໖.

‘‘ນ ໂນ ທາຐາ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ພລໍ ກາເຍ ສໂມຫິຕໍ;

ສພ຺ເພ ສມຄ຺ຄາ ຫຸຕ຺ວານ, ວສໍ ກາຫາມ ເອກກໍ.

໑໖໗.

‘‘ຫທຍງ຺ຄມໍ ກຓ຺ຓສຸຂໍ, ວາຈໍ ຠາສສິ ຕຈ຺ຉກ;

ໂຍປິ ຍຸທ຺ເຘ ປລາເຍຍ຺ຍ, ຕມ຺ປິ ປຈ຺ຉາ ຫນາມເສ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂກ ນຸມ຺ຫາກນ຺ຕິ ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ທິສ຺ວາວ ‘‘ອິເມ ສູກຣາ ອປ຺ປມໍສໂລຫິຕາ, ຠເຍນ ເນສໍ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕສິໍ, ຕສ຺ມາ ເມ ອາຈິກ຺ຂຖ, ໂກ ນຸ ອມ຺ຫາກໍ ອິຘ ສຕ຺ຕຸ. ອຸທ຺ຘຄ຺ຄຣາຊີຕິ ອຸທ຺ຘຄ຺ຄາຫິ ສຣີຣຣາຊີຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ພ຺ຍຄ຺ຆໍ ສນ຺ຘາເຍວມາຫໍສຸ. ໂຍປີຕິ ໂຍ ອມ຺ຫາກໍ ອນ຺ຕເຣ ເອໂກປິ ປລາຍິສ຺ສຕິ, ຕມ຺ປິ ມຍໍ ປຈ຺ຉາ ຫນິສ຺ສາມາຕິ.

ຕຈ຺ຉສູກໂຣ ສພ຺ເພ ສູກເຣ ເອກຈິຕ຺ເຕ ກຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກາຍ ເວລາຍ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອຊ຺ຊ ປາໂຕວ ເອກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄໂຕ, ສ຺ເວ ປາໂຕວ ອາຄມິສ຺ສຕີຕິ. ໂສ ຍຸທ຺ຘກຸສໂລ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຐິເຕນ ສກ຺ກາ ເຊຕຸ’’ນ຺ຕິ ຠູມິສີສໍ ປຊານາຕິ, ຕສ຺ມາ ເອກໍ ປເທສໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິເມວ ສູກເຣ ໂຄຈຣໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ພລວປຈ຺ຈູສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ຍຸທ຺ຘໍ ນາມ ສກຏພ຺ຍູຫາທິວເສນ ຕິວິຘໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປທຸມພ຺ຍູຫໍ ສໍວິທຫຕິ. ມຊ຺ເຌ ຐາເນ ຂີຣປິວເກ ສູກຣໂປຕເກ ຐເປສິ. ເຕ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ເຕສໍ ມາຕໂຣ, ຕາ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ວຎ຺ຌາ ສູກຣິໂຍ, ຕາສໍ ອນນ຺ຕຣາ ສູກຣໂປຕເກ, ເຕສໍ ອນນ຺ຕຣາ ມກຸລທາເຐ ຕຣຸຓສູກເຣ, ເຕສໍ ອນນ຺ຕຣາ ມຫາທາເຐ, ເຕສໍ ອນນ຺ຕຣາ ຊິຓ຺ຓສູກເຣ, ຕໂຕ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ທສວຄ຺ຄໍ ວີສຕິວຄ຺ຄໍ ຕິໍສວຄ຺ຄຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ພລຄຸມ຺ພໍ ຐເປສິ. ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ເອກໍ ອາວາຏໍ, ພ຺ຍຄ຺ຆສ຺ສ ປຕນຕ຺ຖາຍ ເອກໍ ສຸປ຺ປສຓ຺ຐານໍ ປພ຺ຠາຣໍ ກຕ຺ວາ ຂຓາເປສິ. ທ຺ວິນ຺ນໍ ອາວາຏານໍ ອນ຺ຕເຣ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຕ຺ຖາຍ ປີຐກໍ ກາເຣສິ. ໂສ ຖາມສມ຺ປນ຺ເນ ໂຍຘສູກເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ສູກເຣ ອສ຺ສາເສນ຺ໂຕ ວິຈຣິ. ຕສ຺ເສວໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ເສວ ສູຣິໂຍ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ.

ອຖ ພ຺ຍຄ຺ຆຣາຊາ ກູຏຊຏິລສ຺ສ ອສ຺ສມປທາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຕຕເລ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ສູກຣາ ‘‘ອາຄໂຕ ໂນ ຠນ຺ເຕ ເວຣີ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ມາ ຠາຍຖ, ຍໍ ຍໍ ເອສ ກໂຣຕິ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ສຣິກ຺ຂາ ຫຸຕ຺ວາ ກໂຣຖາຕິ. ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ສຣີຣໍ ວິຘຸນິຕ຺ວາ ໂອສກ຺ກນ຺ໂຕ ວິຍ ປສ຺ສາວມກາສິ, ສູກຣາປິ ຕເຖວ ກຣິໍສຸ. ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ສູກເຣ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ມຫານທໍ ນທິ, ເຕປິ ຕເຖວ ກຣິໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ກິຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ນ ອິເມ ປຸພ຺ພສທິສາ, ອຊ຺ຊ ມຍ຺ຫໍ ປຏິສຕ຺ຕຸໂນ ຫຸຕ຺ວາ ວຄ຺ຄວຄ຺ຄາ ຐິຕາ, ສໍວິທຫໂກ ເນສໍ ເສນານາຍໂກປິ ອຕ຺ຖິ, ອຊ຺ຊ ມຍາ ເອເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ກູຏຊຏິລສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄໂຕ. ອຖ ນໍ ໂສ ຕຸຈ຺ຉຫຕ຺ຖໍ ທິສ຺ວາ ນວມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໘.

‘‘ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣໂຕ ນຸ ອຊ຺ຊ, ອຠຍໍ ນຸ ເຕ ສພ຺ພຠູເຕສຸ ທິນ຺ນໍ;

ທາຐາ ນຸ ເຕ ມິຄວຘາຍ ນ ສນ຺ຕິ, ໂຍ ສງ຺ຆປຕ຺ໂຕ ກປໂຓວ ຌາຍສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສງ຺ຆປຕ຺ໂຕຕິ ໂຍ ຕ຺ວໍ ສູກຣສງ຺ຆປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ໂຄຈຣໍ ອລຠິຕ຺ວາ ກປໂຓ ວິຍ ຌາຍສີຕິ.

ອຖ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໖໙.

‘‘ນ ເມ ທາຐາ ນ ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ພລໍ ກາເຍ ສໂມຫິຕໍ;

ຎາຕີ ຈ ທິສ຺ວານ ສາມຄ຺ຄີ ເອກໂຕ, ຕສ຺ມາ ຈ ຌາຍາມິ ວນມ຺ຫິ ເອກໂກ.

໑໗໐.

‘‘ອິມສ຺ສຸທໍ ຍນ຺ຕິ ທິໂສທິສໍ ປຸເຣ, ຠຍຏ຺ຏິຕາ ເລຓຄເວສິໂນ ປຸຖຸ;

ເຕ ທານິ ສງ຺ຄມ຺ມ ວສນ຺ຕິ ເອກໂຕ, ຍຕ຺ຖຏ຺ຐິຕາ ທຸປ຺ປສຫຊ຺ຊ ເຕ ມຍາ.

໑໗໑.

‘‘ປຣິຓາຍກສມ຺ປນ຺ນາ, ສຫິຕາ ເອກວາທິໂນ;

ເຕ ມໍ ສມຄ຺ຄາ ຫິໍເສຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ມາ ເນສໍ ນ ປຕ຺ຖເຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສາມຄ຺ຄີ ເອກໂຕຕິ ສຫິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ເອກໂຕ ຐິເຕ. ອິມສ຺ສຸທນ຺ຕິ ອິເມ ສຸທໍ ມຍາ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ໂອໂລກິຕມຕ຺ຕາວ ປຸພ຺ເພ ທິໂສທິສໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປຸຖູຕິ ວິສຸໍ ວິສຸໍ. ຍຕ຺ຖຏ຺ຐິຕາຕິ ຍສ຺ມິໍ ຠູມິຠາເຄ ຐິຕາ. ປຣິຓາຍກສມ຺ປນ຺ນາຕິ ເສນານາຍເກນ ສມ຺ປນ຺ນາ. ຕສ຺ມາ ເນສໍ ນ ປຕ຺ຖເຍຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ເອເຕສໍ ນ ປຕ຺ເຖມິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກູຏຊຏິໂລ ຕສ຺ສ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊນຍນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໑໗໒.

‘‘ເອໂກວ ອິນ຺ໂທ ອສຸເຣ ຊິນາຕິ, ເອໂກວ ເສໂນ ຫນ຺ຕິ ທິເຊ ປສຍ຺ຫ;

ເອໂກວ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ມິຄສງ຺ຆປຕ຺ໂຕ, ວຣໍ ວຣໍ ຫນ຺ຕິ ພລຎ຺ຫິ ຕາທິສ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມິຄສງ຺ຆປຕ຺ໂຕຕິ ມິຄຄຓປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ວຣໍ ວຣໍ ມິຄໍ ຫນ຺ຕິ. ພລຎ຺ຫິ ຕາທິສນ຺ຕິ ຕາທິສຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ພລໍ.

ອຖ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ຄາຖມາຫ –

໑໗໓.

‘‘ນ ເຫວ ອິນ຺ໂທ ນ ເສໂນ, ນປິ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ມິຄາຘິໂປ;

ສມຄ຺ເຄ ສຫິເຕ ຎາຕີ, ນ ພ຺ຍຄ຺ເຆ ກຸຣຸເຕ ວເສ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພ຺ຍຄ຺ເຆຕິ ພ຺ຍຄ຺ຆສທິເສ ຫຸຕ຺ວາ ສຣີຣວິຘູນນາທີນິ ກຕ຺ວາ ຐິເຕ ວເສ ນ ກຸຣຸເຕ, ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ວຕ຺ຕາເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຸນ ຊຏິໂລ ຕໍ ອຸສ຺ສາເຫນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໗໔.

‘‘ກຸມ຺ຠີລກາ ສກຸຓກາ, ສງ຺ຆິໂນ ຄຓຈາຣິໂນ;

ສມ຺ໂມທມານາ ເອກຊ຺ຌໍ, ອຸປ຺ປຕນ຺ຕິ ຑຍນ຺ຕິ ຈ.

໑໗໕.

‘‘ເຕສຎ຺ຈ ຑຍມານານໍ, ເອເກຕ຺ຖ ອປສກ຺ກຕິ;

ຕຎ຺ຈ ເສໂນ ນິຕາເຬຕິ, ເວຍ຺ຍຄ຺ຆິເຍວ ສາ ຄຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຸມ຺ຠີລກາຕິ ເອວໍນາມກາ ຂຸທ຺ທກສກຸຓາ. ອຸປ຺ປຕນ຺ຕີຕິ ໂຄຈຣໍ ຈຣນ຺ຕາ ອຸປ຺ປຕນ຺ຕິ. ຑຍນ຺ຕິ ຈາຕິ ໂຄຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາກາເສນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເອເກຕ຺ຖ ອປສກ຺ກຕີຕິ ເອໂກ ເອເຕສຸ ໂອສກ຺ກິຕ຺ວາ ວາ ເອກປສ຺ເສນ ວາ ວິສຸໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ນິຕາເຬຕີຕິ ປຫຣິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເວຍ຺ຍຄ຺ຆິເຍວ ສາ ຄຕີຕິ ພ຺ຍຄ຺ຆານໍ ເອສາຕິ ເວຍ຺ຍຄ຺ຆິ, ສມຄ຺ຄານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານມ຺ປິ ເອສາ ເອວຣູປາ ຄຕິ ພ຺ຍຄ຺ຆານໍ ຄຕິເຍວ ນາມ ໂຫຕິ. ນ ຫິ ສກ຺ກາ ສພ຺ເພຫິ ເອກໂຕວ ຄນ຺ຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ໂຍ ເອວໍ ຕຕ຺ຖ ເອໂກ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ພ຺ຍຄ຺ຆຣາຊ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ພລໍ ນ ຊານາສິ, ມາ ຠາຍິ, ເກວລໍ ຕ຺ວໍ ນທິຕ຺ວາ ປກ຺ຂນ຺ທ, ທ຺ເວ ເອກໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ນາມ ນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຸສ຺ສາເຫສິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອາຫ –

໑໗໖.

‘‘ອຸສ຺ສາຫິໂຕ ຊຏິເລນ, ລຸທ຺ເທນາມິສຈກ຺ຂຸນາ;

ທາຐີ ທາຐີສຸ ປກ຺ຂນ຺ຕິ, ມຎ຺ຎມາໂນ ຍຖາ ປຸເຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທາຐີຕິ ສຍໍ ທາຐາວຸໂຘ ອິຕເຣສຸ ທາຐາວຸເຘສຸ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ຍຖາ ປຸເຣຕິ ຍຖາ ປຸພ຺ເພ ມຎ຺ຎຕິ, ຕເຖວ ມຎ຺ຎມາໂນ.

ໂສ ກິຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຕຕເລ ຕາວ ອຏ຺ຐາສິ. ສູກຣາ ‘‘ປຸນາຄໂຕ ສາມິ, ໂຈໂຣ’’ຕິ ຕຈ຺ຉສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂສ ‘‘ມາ ຠາຍຖາ’’ຕິ ເຕ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ອາວາຏານໍ ອນ຺ຕເຣ ປີຐກາຍ ອຏ຺ຐາສິ. ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ເວຄໍ ຊເນຕ຺ວາ ຕຈ຺ຉສູກຣໍ ສນ຺ຘາຍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ຕຈ຺ຉສູກໂຣ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາມຸໂຂ ປຸຣິມອາວາເຏ ປຕິ. ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ຈ ເວຄໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸປ຺ປປພ຺ຠາເຣ ອາວາເຏ ປຕິຕ຺ວາ ປຸຎ຺ຊກິໂຕວ ອຏ຺ຐາສິ. ຕຈ຺ຉສູກໂຣ ເວເຄນ ອຸຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣສຕ຺ຖິມ຺ຫິ ທາຐໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ຍາວ ຫທຍາ ຜາເລຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ມຸເຂນ ຑໍສິຕ຺ວາ ພຫິອາວາເຏ ປາເຕຕ຺ວາ ‘‘ຄຓ຺ຫຖິມໍ ທາສ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ປຐມາຄຕາ ເອກວາຣເມວ ຕຸຓ຺ໂຑຕາຣຓມຕ຺ຕໍ ລຠິໍສຸ, ປຈ຺ຉາ ອາຄຕາ ອລຠິຕ຺ວາ ‘‘ພ຺ຍຄ຺ຆມໍສໍ ນາມ ກີທິສ’’ນ຺ຕິ ວທິໍສຸ. ຕຈ຺ຉສູກໂຣ ອາວາຏາ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ສູກເຣ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ນ ຕຸສ຺ສຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສາມິ, ເອໂກ ຕາວ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ຄຫິໂຕ, ອຎ຺ໂຎ ປເນໂກ ທສພ຺ຍຄ຺ຆຄ຺ຆນໂກ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ? ‘‘ໂກ ນາເມໂສ’’ຕິ? ‘‘ພ຺ຍຄ຺ເຆນ ອາຠຕາຠຕມໍສໍ ຂາທໂກ ກູຏຊຏິໂລ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ເອຖ, ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມ ນ’’ນ຺ຕິ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເວເຄນ ປກ຺ຂນ຺ທິ.

ຊຏິໂລ ‘‘ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ຈິຣາຍຕີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອາຄມນມຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ພຫູ ສູກເຣ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມ ພ຺ຍຄ຺ຆໍ ມາເຣຕ຺ວາ ມມ ມາຣຓຕ຺ຖາຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ປລາຍິຕ຺ວາ ເອກໍ ອຸທຸມ຺ພຣຣຸກ຺ຂໍ ອຠິຣຸຫິ. ສູກຣາ ‘‘ເອສ ຣຸກ຺ຂໍ ອາຣຸຬ຺ໂຫ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ‘‘ກິໍ ຣຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອຸທຸມ຺ພຣຣຸກ຺ຂ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ອິທານິ ນໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕຣຸຓສູກເຣ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູລຕາ ປໍສຸໍ ອປພ຺ຍູຫາເປສິ, ສູກຣີຫິ ມຸຂປູຣໍ ອຸທກໍ ອາຫຣາເປສິ, ມຫາທາຐສູກເຣຫິ ສມນ຺ຕາ ມູລານິ ຉິນ຺ທາເປສິ. ເອກໍ ອຸຊຸກໍ ໂອຕິຓ຺ຓມູລເມວ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໂຕ ເສສສູກເຣ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອເປຖາ’’ຕິ ອຸສ຺ສາເຣຕ຺ວາ ຊຓ຺ຓຸເກຫິ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ທາຐາຍ ມູລໍ ປຫຣິ, ຜຣສຸນາ ປຫຏໍ ວິຍ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຄຕໍ. ຣຸກ຺ໂຂ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປຕິ. ຕໍ ກູຏຊຏິລໍ ປຕນ຺ຕເມວ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ມໍສໍ ຠກ຺ເຂສຸໍ. ຕໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ຄາຖມາຫ –

໑໗໗.

‘‘ສາຘຸ ສມ຺ພຫຸລາ ຎາຕີ, ອປິ ຣຸກ຺ຂາ ອຣຎ຺ຎຊາ;

ສູກເຣຫິ ສມຄ຺ເຄຫິ, ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ເອກາຍເນ ຫໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອກາຍເນ ຫໂຕຕິ ເອກຄມນສ຺ມິໍເຍວ ຫໂຕ.

ອຸຠິນ຺ນໍ ປນ ເນສໍ ຫຕຠາວໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໘.

‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓຎ຺ເຈວ ພ຺ຍຄ຺ຆຎ຺ຈ, ອຸໂຠ ຫນ຺ຕ຺ວານ ສູກຣາ;

ອານນ຺ທິໂນ ປມຸທິຕາ, ມຫານາທໍ ປນາທິສຸ’’ນ຺ຕິ.

ປຸນ ຕຈ຺ຉສູກໂຣ ເຕ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອຎ຺ເຎປິ ໂວ ອມິຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ? ສູກຣາ ‘‘ນຕ຺ຖິ, ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕໍ ອຠິສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຸທກໍ ປຣິເຍສນ຺ຕາ ຊຏິລສ຺ສ ປານີຍສງ຺ຂໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ທກ຺ຂິຓາວຏ຺ຏໍ ສງ຺ຂຣຕນໍ ປູເຣຕ຺ວາ ອຸທກໍ ອຠິຫຣິຕ຺ວາ ຕຈ຺ຉສູກຣໍ ອຸທຸມ຺ພຣຣຸກ຺ຂມູເລເຍວ ອຠິສິຎ຺ຈິໍສຸ. ອຠິເສກອຸທກໍ ອາສິຕ຺ຕໍ, ສູກຣິເມວສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ກຣິໍສຸ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸທຸມ຺ພຣຠທ຺ທປີເຐ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓາວຏ຺ຏສງ຺ເຂນ ອຠິເສກກຣຓໍ ປວຕ຺ຕໍ. ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໑໗໙.

‘‘ເຕ ສຸ ອຸທຸມ຺ພຣມູລສ຺ມິໍ, ສູກຣາ ສຸສມາຄຕາ;

ຕຈ຺ຉກໍ ອຠິສິຎ຺ຈິໍສຸ, ຕ຺ວໍ ໂນ ຣາຊາສິ ອິສ຺ສໂຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຕ ສູຕິ ເຕ ສູກຣາ, ສຸ-ກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ອຸທຸມ຺ພຣມູລສ຺ມິນ຺ຕິ ອຸທຸມ຺ພຣສ຺ສ ມູເລ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ຘນຸຄ຺ຄຫຕິສ຺ສຕ຺ເຖໂຣ ຍຸທ຺ຘສໍວິທຫເນ ເຉໂກເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກູຏຊຏິໂລ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຕຈ຺ຉສູກໂຣ ຘນຸຄ຺ຄຫຕິສ຺ໂສ, ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຕຈ຺ຉສູກຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໔໙໓] ໑໐. ມຫາວາຓິຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ວາຓິຊາ ສມິຕິໍ ກຕ຺ວາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ວາຓິເຊ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເຕ ກິຣ ໂວຫາຣຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ສຕ຺ຖຸ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ສຣເຓສຸ ຈ ສີເລສຸ ຈ ປຕິຏ຺ຐາຍ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ສເຈ ອໂຣຄາ ອາຄມິສ຺ສາມ, ປຸນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາເທ ວນ຺ທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຎ຺ຈມຕ຺ເຕຫິ ສກຏສເຕຫິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ກນ຺ຕາຣໍ ປຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ອສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ມຄ຺ຄມູຬ຺ຫາ ນິຣຸທເກ ນິຣາຫາເຣ ອຣຎ຺ເຎ ວິຈຣນ຺ຕາ ເອກໍ ນາຄປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂໍ ທິສ຺ວາ ສກຏານິ ໂມເຈຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິໍສຸ. ເຕ ຕສ຺ສ ອຸທກຕິນ຺ຕານິ ວິຍ ນີລານິ ສິນິທ຺ຘານິ ປຕ຺ຕານິ ອຸທກປຸຓ຺ຓາ ວິຍ ຈ ສາຂາ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ອຸທກໍ ສຎ຺ຈຣນ຺ຕໍ ວິຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອິມສ຺ສ ປຸຣິມສາຂໍ ຉິນ຺ທາມ, ປານີຍໍ ໂນ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ. ອເຖໂກ ຣຸກ຺ຂໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ສາຂໍ ຉິນ຺ທິ, ຕໂຕ ຕາລກ຺ຂນ຺ຘປ຺ປມາຓາ ອຸທກຘາຣາ ປວຕ຺ຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ນ຺ຫຕ຺ວາ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ທກ຺ຂິຓສາຂໍ ຉິນ຺ທິໍສຸ, ຕໂຕ ນານຄ຺ຄຣສໂຠຊນໍ ນິກ຺ຂມິ. ຕໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມສາຂໍ ຉິນ຺ທິໍສຸ, ຕໂຕ ອລງ຺ກຕອິຕ຺ຖິໂຍ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຠິຣມິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣສາຂໍ ຉິນ຺ທິໍສຸ, ຕໂຕ ສຕ຺ຕ ຣຕນານິ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ສກຏສຕານິ ປູເຣຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ຘນໍ ໂຄເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລາທິຫຕ຺ຖາ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປູເຊຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນາ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍ ທາເນ ອມ຺ຫາກໍ ຘນທາຍິກາຍ ຣຸກ຺ຂເທວຕາຍ ປຕ຺ຕິໍ ເທມາ’’ຕິ ປຕ຺ຕິໍ ອທໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ນິຏ຺ຐິຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ‘‘ກຕຣຣຸກ຺ຂເທວຕາຍ ປຕ຺ຕິໍ ເທຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ວາຓິຊາ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ເຂ ຘນສ຺ສ ລທ຺ຘາກາຣໍ ຕຖາຄຕສ຺ສາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຕາວ ມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາຍ ຕຓ຺ຫາວສິກາ ອຫຸຕ຺ວາ ຘນໍ ລຠິຕ຺ຖ, ປຸພ຺ເພ ປນ ອມຕ຺ຕຎ຺ຎຸຕາຍ ຕຓ຺ຫາວສິກາ ຘນຎ຺ຈ ຊີວິຕຎ຺ຈ ວິຊຫິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິນຄເຣ ຕເທວ ປນ ກນ຺ຕາຣໍ ສ຺ເວວ ນິຄ຺ໂຣໂຘ. ວາຓິຊາ ມຄ຺ຄມູຬ຺ຫາ ຫຸຕ຺ວາ ຕເມວ ນິຄ຺ໂຣຘໍ ປສ຺ສິໍສຸ. ຕມຕ຺ຖໍ ສຕ຺ຖາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ກເຖນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ –

໑໘໐.

‘‘ວາຓິຊາ ສມິຕິໍ ກຕ຺ວາ, ນານາຣຏ຺ຐໂຕ ອາຄຕາ;

ຘນາຫຣາ ປກ຺ກມິໍສຸ, ເອກໍ ກຕ຺ວານ ຄາມຓິໍ.

໑໘໑.

‘‘ເຕ ຕໍ ກນ຺ຕາຣມາຄມ຺ມ, ອປ຺ປຠກ຺ຂໍ ອໂນທກໍ;

ມຫານິຄ຺ໂຣຘມທ຺ທກ຺ຂຸໍ, ສີຕຈ຺ຉາຍໍ ມໂນຣມໍ.

໑໘໒.

‘‘ເຕ ຈ ຕຕ຺ຖ ນິສີທິຕ຺ວາ, ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຉາຍຍາ;

ວາຓິຊາ ສມຈິນ຺ເຕສຸໍ, ພາລາ ໂມເຫນ ປາຣຸຕາ.

໑໘໓.

‘‘ອລ຺ລາຍເຕ ອຍໍ ຣຸກ຺ໂຂ, ອປິ ວາຣີວ ສນ຺ທຕິ;

ອິງ຺ຆສ຺ສ ປຸຣິມໍ ສາຂໍ, ມຍໍ ຉິນ຺ທາມ ວາຓິຊາ.

໑໘໔.

‘‘ສາ ຈ ຉິນ຺ນາວ ປຄ຺ຆຣິ, ອຈ຺ຉໍ ວາຣິໍ ອນາວິລໍ;

ເຕ ຕຕ຺ຖ ນ຺ຫຕ຺ວາ ປິວິຕ຺ວາ, ຍາວຕິຈ຺ຉິໍສຸ ວາຓິຊາ.

໑໘໕.

‘‘ທຸຕິຍໍ ສມຈິນ຺ເຕສຸໍ, ພາລາ ໂມເຫນ ປາຣຸຕາ;

ອິງ຺ຆສ຺ສ ທກ຺ຂິຓໍ ສາຂໍ, ມຍໍ ຉິນ຺ທາມ ວາຓິຊາ.

໑໘໖.

‘‘ສາ ຈ ຉິນ຺ນາວ ປຄ຺ຆຣິ, ສາລິມໍໂສທນໍ ພຫຸໍ;

ອປ຺ໂປທວຓ຺ເຓ ກຸມ຺ມາເສ, ສິງ຺ຄິໍ ວິທລສູປິໂຍ.

໑໘໗.

‘‘ເຕ ຕຕ຺ຖ ຠຸຕ຺ວາ ຂາທິຕ຺ວາ, ຍາວຕິຈ຺ຉິໍສຸ ວາຓິຊາ;

ຕຕິຍໍ ສມຈິນ຺ເຕສຸໍ, ພາລາ ໂມເຫນ ປາຣຸຕາ;

ອິງ຺ຆສ຺ສ ປຈ຺ຉິມໍ ສາຂໍ, ມຍໍ ຉິນ຺ທາມ ວາຓິຊາ.

໑໘໘.

‘‘ສາ ຈ ຉິນ຺ນາວ ປຄ຺ຆຣິ, ນາຣິໂຍ ສມລງ຺ກຕາ;

ວິຈິຕ຺ຣວຕ຺ຖາຠຣຓາ, ອາມຸຕ຺ຕມຓິກຸຓ຺ຑລາ.

໑໘໙.

‘‘ອປິ ສຸ ວາຓິຊາ ເອກາ, ນາຣິໂຍ ປຓ຺ຓວີສຕິ;

ສມນ຺ຕາ ປຣິວາຣິໍສຸ, ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຉາຍຍາ;

ເຕ ຕາຫິ ປຣິຈາເຣຕ຺ວາ, ຍາວຕິຈ຺ຉິໍສຸ ວາຓິຊາ.

໑໙໐.

‘‘ຈຕຸຕ຺ຖໍ ສມຈິນ຺ເຕສຸໍ, ພາລາ ໂມເຫນ ປາຣຸຕາ;

ອິງ຺ຆສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣໍ ສາຂໍ, ມຍໍ ຉິນ຺ທາມ ວາຓິຊາ.

໑໙໑.

‘‘ສາ ຈ ຉິນ຺ນາວ ປຄ຺ຆຣິ, ມຸຕ຺ຕາ ເວຬຸຣິຍາ ພຫູ;

ຣຊຕໍ ຊາຕຣູປຎ຺ຈ, ກຸຕ຺ຕິໂຍ ປຏິຍານິ ຈ.

໑໙໒.

‘‘ກາສິການິ ຈ ວຕ຺ຖານິ, ອຸທ຺ທິຍານິ ຈ ກມ຺ພລາ;

ເຕ ຕຕ຺ຖ ຠາເຣ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ, ຍາວຕິຈ຺ຉິໍສຸ ວາຓິຊາ.

໑໙໓.

‘‘ປຎ຺ຈມໍ ສມຈິນ຺ເຕສຸໍ, ພາລາ ໂມເຫນ ປາຣຸຕາ;

ອິງ຺ຆສ຺ສ ມູລໍ ຉິນ຺ທາມ, ອປິ ຠິຍ຺ໂຍ ລຠາມເສ.

໑໙໔.

‘‘ອຖຸຏ຺ຐຫິ ສຕ຺ຖວາໂຫ, ຍາຈມາໂນ ກຕຎ຺ຊລີ;

ນິຄ຺ໂຣໂຘ ກິໍ ປຣຊ຺ຌຕິ, ວາຓິຊາ ຠທ຺ທມຕ຺ຖຸ ເຕ.

໑໙໕.

‘‘ວາຣິທາ ປຸຣິມາ ສາຂາ, ອນ຺ນປານຎ຺ຈ ທກ຺ຂິຓາ;

ນາຣິທາ ປຈ຺ຉິມາ ສາຂາ, ສພ຺ພກາເມ ຈ ອຸຕ຺ຕຣາ;

ນິຄ຺ໂຣໂຘ ກິໍ ປຣຊ຺ຌຕິ, ວາຓິຊາ ຠທ຺ທມຕ຺ຖຸ ເຕ.

໑໙໖.

‘‘ຍສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຉາຍາຍ, ນິສີເທຍ຺ຍ ສເຍຍ຺ຍ ວາ;

ນ ຕສ຺ສ ສາຂໍ ຠຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ມິຕ຺ຕທຸພ຺ໂຠ ຫິ ປາປໂກ.

໑໙໗.

‘‘ເຕ ຈ ຕສ຺ສານາທິຍິຕ຺ວາ, ເອກສ຺ສ ວຈນໍ ພຫູ;

ນິສິຕາຫິ ກຸຐາຣີຫິ, ມູລໂຕ ນໍ ອຸປກ຺ກມຸ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສມິຕິໍ ກຕ຺ວາຕິ ພາຣາຓສິຍໍ ສມາຄມໍ ກຕ຺ວາ, ພຫູ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປກ຺ກມິໍສູຕິ ປຎ຺ຈຫິ ສກຏສເຕຫິ ພາຣາຓເສຍ຺ຍກໍ ຠຓ຺ຑໍ ອາທາຍ ປກ຺ກມິໍສຸ. ຄາມຓິນ຺ຕິ ເອກໍ ປຎ຺ຎວນ຺ຕຕຣໍ ສຕ຺ຖວາຫໍ ກຕ຺ວາ. ຉາຍຍາຕິ ຉາຍາຍ. ອລ຺ລາຍເຕຕິ ອຸທກຠຣິໂຕ ວິຍ ອລ຺ໂລ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ຉິນ຺ນາວ ປຄ຺ຆຣີຕິ ເອໂກ ຣຸກ຺ຂາໂຣຫນກຸສໂລ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຕໍ ຉິນ຺ທິ, ສາ ຉິນ຺ນມຕ຺ຕາວ ປຄ຺ຆຣີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປຣໂຕປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ອປ຺ໂປທວຓ຺ເຓ ກຸມ຺ມາເສຕິ ອປ຺ໂປທກປາຍາສສທິເສ ກຸມ຺ມາເສ. ສິງ຺ຄິນ຺ຕິ ສິງ຺ຄິເວຣາທິກໍ ອຸຕ຺ຕຣິຠງ຺ຄໍ. ວິທລສູປິໂຍຕິ ມຸຄ຺ຄສູປາທໂຍ. ວາຓິຊາ ເອກາຕິ ເອເກກສ຺ສ ວາຓິຊສ຺ສ ຍຕ຺ຕກາ ວາຓິຊາ, ເຕສຸ ເອເກກສ຺ສ ເອເກກາວ, ສຕ຺ຖວາຫສ຺ສ ປນ ສນ຺ຕິເກ ປຎ຺ຈວີສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣິວາຣິໍສູຕິ ປຣິວາເຣສຸໍ. ຕາຫິ ປນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ນາຄານຸຠາເວນ ສາຓິວິຕານສຍນາທີນິ ປຄ຺ຆຣິໍສຸ.

ກຸຕ຺ຕິໂຍຕິ ຫຕ຺ຖຕ຺ຖຣາທໂຍ. ປຏິຍານິຈາຕິ ອຸຓ຺ຓາມຍປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓານິ. ‘‘ເສຕກມ຺ພລານີ’’ຕິປິ ວທນ຺ຕິເຍວ. ອຸທ຺ທິຍານິ ຈ ກມ຺ພລາຕິ ອຸທ຺ທິຍານິ ນາມ ກມ຺ພລາ ອຕ຺ຖິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ຠາເຣ ພນ຺ຘິຕ຺ວາຕິ ຍາວຕກໍ ອິຈ຺ຉິໍສຸ, ຕາວຕກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ສກຏສຕານິ ປູເຣຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວາຓິຊາ ຠທ຺ທມຕ຺ຖຸ ເຕຕິ ເອເກກໍ ວາຓິຊໍ ອາລປນ຺ໂຕ ‘‘ຠທ຺ທໍ ເຕ ອຕ຺ຖູ’’ຕິ ອາຫ. ອນ຺ນປານຎ຺ຈາຕິ ອນ຺ນຎ຺ຈ ປານຎ຺ຈ ອທາສິ. ສພ຺ພກາເມ ຈາຕິ ສພ຺ພກາເມ ຈ ອທາສິ. ມິຕ຺ຕທຸພ຺ໂຠ ຫີຕິ ມິຕ຺ຕານໍ ທຸພ຺ຠນປຸຣິໂສ ຫິ ປາປໂກ ລາມໂກ ນາມ. ອນາທິຍິຕ຺ວາຕິ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ. ອຸປກ຺ກມຸນ຺ຕິ ໂມຫາວ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ອາຣຠິໍສຸ.

ອຖ ເນ ຉິນ຺ທນຕ຺ຖາຍ ຣຸກ຺ຂໍ ອຸປຄເຕ ທິສ຺ວາ ນາຄຣາຊາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຫໍ ເອເຕສໍ ປິປາສິຕານໍ ປານີຍໍ ທາເປສິໍ, ຕໂຕ ທິພ຺ພໂຠຊນໍ, ຕໂຕ ສຍນາທີນິ ເຈວ ປຣິຈາຣິກາ ຈ ນາຣິໂຍ, ຕໂຕ ປຎ຺ຈສຕສກຏປູຣໍ ຣຕນໍ, ອິທານິ ປນິເມ ‘‘ຣຸກ຺ຂໍ ມູລໂຕ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມາ’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ອຕິວິຍ ລຸທ຺ຘາ ອິເມ, ຐເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖວາຫໍ ອວເສເສ ມາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ສນ຺ນທ຺ຘໂຍຘາ ນິກ຺ຂມນ຺ຕຸ, ເອຕ຺ຕກາ ຘນຸຄ຺ຄຫາ, ເອຕ຺ຕກາ ວມ຺ມິໂນ’’ຕິ ເສນໍ ວິຈາເຣສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ຄາຖມາຫ –

໑໙໘.

‘‘ຕໂຕ ນາຄາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ, ສນ຺ນທ຺ຘາ ປຓ຺ຓວີສຕິ;

ຘນຸຄ຺ຄຫານໍ ຕິສຕາ, ຉສຫສ຺ສາ ຈ ວມ຺ມິໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສນ຺ນທ຺ຘາຕິ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕາທິວມ຺ມກວຈິກາ. ຘນຸຄ຺ຄຫານໍ ຕິສຕາຕິ ເມຓ຺ຑວິສາຓຘນຸຄ຺ຄຫານໍ ຕີຓິ ສຕານິ. ວມ຺ມິໂນຕິ ເຂຏກຜລກຫຕ຺ຖາ ຉສຫສ຺ສາ.

໑໙໙.

‘‘ເອເຕ ຫນຖ ພນ຺ຘຖ, ມາ ໂວ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ຖ ຊີວິຕໍ;

ຐເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖວາຫໍວ, ສພ຺ເພ ຠສ຺ມໍ ກໂຣຖ ເນ’’ຕິ. – ອຍໍ ນາຄຣາເຊນ ວຸຕ຺ຕຄາຖາ;

ຕຕ຺ຖ ມາ ໂວ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ຖ ຊີວິຕນ຺ຕິ ກສ຺ສຈິ ເອກສ຺ສປິ ຊີວິຕໍ ມາ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ຖ.

ນາຄາ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຖຣຓາທີນິ ປຎ຺ຈສຸ ສກຏສເຕສຸ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖວາຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຍໍ ຕານິ ສກຏານິ ປາເຊນ຺ຕາ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຘນໍ ຕສ຺ສ ເຄເຫ ປຏິສາເມຕ຺ວາ ຕໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນາຄຠວນເມວ ຄຕາ. ຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ໂອວາທວເສນ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໒໐໐.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂປໂສ, ສມ຺ປສ຺ສໍ ອຕ຺ຖມຕ຺ຕໂນ;

ໂລຠສ຺ສ ນ ວສໍ ຄຈ຺ເຉ, ຫເນຍ຺ຍາຣິສກໍ ມນໍ.

໒໐໑.

‘‘ເອວມາທີນວໍ ຎຕ຺ວາ, ຕຓ຺ຫາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສມ຺ຠວໍ;

ວີຕຕຓ຺ໂຫ ອນາທາໂນ, ສໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິພ຺ພເຊ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ໂລຠວສິກາ ມຫາວິນາສໍ ປຕ຺ຕາ, ສຕ຺ຖວາໂຫ ອຸຕ຺ຕມສມ຺ປຕ຺ຕິໍ, ຕສ຺ມາ. ຫເນຍ຺ຍາຣິສກໍ ມນນ຺ຕິ ອນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານານໍ ນານາວິຘານໍ ໂລຠສຕ຺ຕູນໍ ສນ຺ຕກໍ ມນໍ, ໂລຠສມ຺ປຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ຫເນຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວມາທີນວນ຺ຕິ ເອວໍ ໂລເຠ ອາທີນວໍ ຊານິຕ຺ວາ. ຕຓ຺ຫາ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສມ຺ຠວນ຺ຕິ ຊາຕິອາທິທຸກ຺ຂສ຺ສ ຕຓ຺ຫາ ສມ຺ຠໂວ, ຕໂຕ ເອຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ເອວໍ ຕຓ຺ຫາວ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ສມ຺ຠວໍ ຎຕ຺ວາ ວີຕຕຓ຺ໂຫ ຕຓ຺ຫາອາທາເນນ ອນາທາໂນ ມຄ຺ເຄນ ອາຄຕາຍ ສຕິຍາ ສໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸ ປຣິພ຺ພເຊ ອິຣິເຍຖ ວຕ຺ເຕຖາຕິ ອຣຫຕ຺ເຕນ ເທສນາຍ ກູຏໍ ຄຓ຺ຫິ.

ອິມຎ຺ຈ ປນ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ອຸປາສກາ ປຸພ຺ເພ ໂລຠວສິກາ ວາຓິຊາ ມຫາວິນາສໍ ປຕ຺ຕາ, ຕສ຺ມາ ໂລຠວສິເກນ ນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ເຕ ວາຓິຊາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐິຕາ. ຕທາ ນາຄຣາຊາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ສຕ຺ຖວາໂຫ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ມຫາວາຓິຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

[໔໙໔] ໑໑. ສາຘິນຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອພ຺ຠຸໂຕ ວຕ ໂລກສ຺ມິນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸໂປສຖິເກ ອຸປາສເກ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຸປາສກາ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ນິສ຺ສາຍ ມນຸສ຺ສສຣີເຣເນວ ເທວໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈິຣໍ ວສິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ມິຖິລາຍໍ ສາຘິໂນ ນາມ ຣາຊາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ໂສ ຈຕູສຸ ນຄຣທ຺ວາເຣສຸ ນຄຣມຊ຺ເຌ ນິເວສນທ຺ວາເຣ ຈາຕິ ຉ ທານສາລາໂຍ ກາເຣຕ຺ວາ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ອຸນ຺ນງ຺ຄລໍ ກຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕສິ, ເທວສິກໍ ຉ ສຕສຫສ຺ສານິ ວຍກຣຓໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປຎ຺ຈ ສີລານິ ຣກ຺ຂຕິ, ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສຕິ. ຣຏ຺ຐວາສິໂນປິ ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ມຕມຕາ ເທວນຄເຣເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ສຸຘມ຺ມເທວສຠໍ ປູເຣຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ ເທວາ ຣຎ຺ໂຎ ສີລາທິຄຸຓເມວ ວຓ຺ຓຍນ຺ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເສສເທວາປິ ຣາຊານໍ ທຏ຺ຐຸກາມາ ອເຫສຸໍ. ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ເຕສໍ ມນໍ ວິທິຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ສາຘິນຣາຊານໍ ທຏ຺ຐຸກາມຕ຺ຖາ’’ຕິ. ‘‘ອາມ ເທວາ’’ຕິ. ໂສ ມາຕລິໍ ອາຓາເປສິ ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ ເວຊຍນ຺ຕຣຖໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ສາຘິນຣາຊານໍ ອາເນຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຣຖໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ວິເທຫຣຏ຺ຐໍ ອຄມາສິ, ຕທາ ປຸຓ຺ຓມທິວໂສ ໂຫຕິ. ມາຕລິ ມນຸສ຺ສານໍ ສາຍມາສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຆຣທ຺ວາເຣສຸ ສຸຂກຖາຍ ນິສິນ຺ນກາເລ ຈນ຺ທມຓ຺ຑເລນ ສທ຺ຘິໍ ຣຖໍ ເປເສສິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ທ຺ເວ ຈນ຺ທາ ອຸຏ຺ຐິຕາ’’ຕິ ວທນ຺ຕາ ປຸນ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ໂອຫາຍ ຣຖໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ນາຍໍ ຈນ຺ໂທ, ຣໂຖ ເອໂສ, ເທວປຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ກສ຺ເສສ ເອຕໍ ມໂນມຍສິນ຺ຘວຍຸຕ຺ຕໍ ທິພ຺ພຣຖໍ ອາເນຕິ, ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ, ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ຠວິສ຺ສຕິ, ຣາຊາ ຫິ ໂນ ຘມ຺ມິໂກ ຘມ຺ມຣາຊາ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສຊາຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ຐິຕາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫໍສຸ –

໒໐໒.

‘‘ອພ຺ຠຸໂຕ ວຕ ໂລກສ຺ມິໍ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ໂລມຫໍສໂນ;

ທິພ຺ໂພ ຣໂຖ ປາຕຸຣຫຸ, ເວເທຫສ຺ສ ຍສສ຺ສິໂນ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອພ຺ຠຸໂຕ ວເຕສ ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ, ໂລກສ຺ມິໍ ໂລມຫໍສໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ຍສ຺ສ ທິພ຺ໂພ ຣໂຖ ປາຕຸຣໂຫສິ ເວເທຫສ຺ສ ຍສສ຺ສິໂນຕິ.

ມາຕລິປິ ຕໍ ຣຖໍ ອາເນຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສສຸ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູເຊນ຺ເຕສຸ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ນິເວສນທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຖໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາຠາເຄນ ສີຫປຎ຺ຊຣອຸມ຺ມາເຣ ຐເປຕ຺ວາ ອາໂຣຫຓສຊ຺ຊໍ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ທິວສໍ ຣາຊາປິ ທານສາລາໂຍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອິມິນາ ນິຍາເມນ ທານໍ ເທຖາ’’ຕິ ອາຓາເປຕ຺ວາ ອຸໂປສຖໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ທິວສໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ອມຈ຺ຈຄຓປຣິວຸໂຕ ອລງ຺ກຕມຫາຕເລ ປາຈີນສີຫປຎ຺ຊຣາຠິມຸໂຂ ຘມ຺ມຍຸຕ຺ຕໍ ກເຖນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນ ໂຫຕິ. ອຖ ນໍ ມາຕລິ ຣຖາຠິຣຸຫນຕ຺ຖໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາທາຍ ອຄມາສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໐໓.

‘‘ເທວປຸຕ຺ໂຕ ມຫິທ຺ຘິໂກ, ມາຕລິ ເທວສາຣຖິ;

ນິມນ຺ຕຍິຕ຺ຖ ຣາຊານໍ, ເວເທຫໍ ມິຖິລຄ຺ຄຫໍ.

໒໐໔.

‘‘ເອຫິມໍ ຣຖມາຣຸຍ຺ຫ, ຣາຊເສຏ຺ຐ ທິສມ຺ປຕິ;

ເທວາ ທສ຺ສນກາມາ ເຕ, ຕາວຕິໍສາ ສອິນ຺ທກາ;

ສຣມານາ ຫິ ເຕ ເທວາ, ສຸຘມ຺ມາຍໍ ສມຈ຺ຉເຣ.

໒໐໕.

‘‘ຕໂຕ ຈ ຣາຊາ ສາຘິໂນ, ເວເທໂຫ ມິຖິລຄ຺ຄໂຫ;

ສຫສ຺ສຍຸຕ຺ຕມາຣຸຍ຺ຫ, ອຄາ ເທວານ ສນ຺ຕິເກ;

ຕໍ ເທວາ ປຏິນນ຺ທິໍສຸ, ທິສ຺ວາ ຣາຊານມາຄຕໍ.

໒໐໖.

‘‘ສ຺ວາຄຕໍ ເຕ ມຫາຣາຊ, ອໂຖ ເຕ ອທຸຣາຄຕໍ;

ນິສີທ ທານິ ຣາຊີສິ, ເທວຣາຊສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ.

໒໐໗.

‘‘ສກ຺ໂກປິ ປຏິນນ຺ທິຕ຺ຖ, ເວເທຫໍ ມິຖິລຄ຺ຄຫໍ;

ນິມນ຺ຕຍິຕ຺ຖ ກາເມຫິ, ອາສເນນ ຈ ວາສໂວ.

໒໐໘.

‘‘ສາຘຸ ໂຂສິ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ອາວາສໍ ວສວຕ຺ຕິນໍ;

ວສ ເທເວສຸ ຣາຊີສິ, ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘິສຸ;

ຕາວຕິໍເສສຸ ເທເວສຸ, ຠຸຎ຺ຊ ກາເມ ອມານຸເສ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສມຈ຺ຉເຣຕິ ອຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຄາ ເທວານ ສນ຺ຕິເກຕິ ເທວານໍ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ຣຖໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຐິເຕ ຣໂຖ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ, ໂສ ມຫາຊນສ຺ສ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ເສວ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ມາຕລິ ຣາຊານໍ ເທວໂລກໍ ເນສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ເທວຕາ ຈ ສກ຺ໂກ ຈ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຣິໍສຸ. ຕມຕ຺ຖໍ ທສ຺ເສຕຸໍ ‘‘ຕໍ ເທວາ’’ຕິອາທິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕຕ຺ຖ ປຏິນນ຺ທິໍສູຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ນນ຺ທິໍສຸ. ອາສເນນ ຈາຕິ ຣາຊານໍ ອາລິງ຺ຄິຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ນິສີທາ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາສເນນ ຈ ກາເມຫິ ຈ ນິມນ຺ເຕສິ, ອຸປຑ຺ຒຣຊ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ເອກາສເນ ນິສີທາເປສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕ຺ຖ ສກ຺ເກນ ເທວຣຎ຺ຎາ ທສໂຍຊນສຫສ຺ສໍ ເທວນຄຣໍ ອຑ຺ຒຕິຍາ ຈ ອຈ຺ຉຣາໂກຏິໂຍ ເວຊຍນ຺ຕປາສາທຎ຺ຈ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ທິນ຺ນໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ຕສ຺ສ ມນຸສ຺ສຄຓນາຍ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສສຕານິ ອຕິກ຺ກນ຺ຕານິ. ເຕນຕ຺ຕຠາເວນ ເທວໂລເກ ວສນກໍ ປຸຎ຺ຎໍ ຂີຓໍ, ອນຠິຣຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ຕສ຺ມາ ສກ຺ເກນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໒໐໙.

‘‘ອຫໍ ປຸເຣ ສຄ຺ຄຄໂຕ ຣມາມິ, ນຈ຺ເຈຫິ ຄີເຕຫິ ຈ ວາທິເຕຫິ;

ໂສ ທານິ ອຊ຺ຊ ນ ຣມາມິ ສຄ຺ເຄ, ອາຍຸໍ ນຸ ຂີໂຓ ມຣຓໍ ນຸ ສນ຺ຕິເກ;

ອຸທາຫຸ ມູຬ຺ໂຫສ຺ມິ ຊນິນ຺ທເສຏ຺ຐາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາຍຸໍ ນຸ ຂີໂຓຕິ ກິໍ ນຸ ມມ ສຣເສນ ຊີວິຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ຂີຓໍ, ອຸທາຫຸ ອຸປຈ຺ເຉທກກມ຺ມວເສນ ມຣຓໍ ສນ຺ຕິເກ ຊາຕນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຊນິນ຺ທເສຏ຺ຐາຕິ ຊນິນ຺ທານໍ ເທວານໍ ເສຏ຺ຐ.

ອຖ ນໍ ສກ຺ໂກ ອາຫ –

໒໑໐.

‘‘ນ ຕາຍຸ ຂີຓໍ ມຣຓຎ຺ຈ ທູເຣ, ນ ຈາປິ ມູຬ຺ໂຫ ນຣວີຣເສຏ຺ຐ;

ຕຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ປຸຎ຺ຎານິ ປຣິຕ຺ຕການິ, ເຍສໍ ວິປາກໍ ອິຘ ເວທຍິຕ຺ໂຖ.

໒໑໑.

‘‘ວສ ເທວານຸຠາເວນ, ຣາຊເສຏ຺ຐ ທິສມ຺ປຕິ;

ຕາວຕິໍເສສຸ ເທເວສຸ, ຠຸຎ຺ຊ ກາເມ ອມານຸເສ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ປຣິຕ຺ຕການີ’’ຕິ ອິທໍ ເຕນ ອຕ຺ຕຠາເວນ ເທວໂລເກ ວິປາກທາຍການິ ປຸຎ຺ຎານິ ສນ຺ຘາຍ ວຸຕ຺ຕໍ, ອິຕຣານິ ປນສ຺ສ ປຸຎ຺ຎານິ ປຖວິຍໍ ປໍສຸ ວິຍ ອປ຺ປມາຓານິ. ວສ ເທວານຸຠາເວນາຕິ ອຫໍ ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ຎານິ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ທສ຺ສາມິ, ມມານຸຠາເວນ ວສາຕິ ຕໍ ສມສ຺ສາເສນ຺ໂຕ ອາຫ.

ອຖ ນໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອາຫ –

໒໑໒.

‘‘ຍຖາ ຍາຈິຕກໍ ຍານໍ, ຍຖາ ຍາຈິຕກໍ ຘນໍ;

ເອວໍສມ຺ປທເມເວຕໍ, ຍໍ ປຣໂຕ ທານປຈ຺ຈຍາ.

໒໑໓.

‘‘ນ ຈາຫເມຕມິຈ຺ຉາມິ, ຍໍ ປຣໂຕ ທານປຈ຺ຈຍາ;

ສຍໍກຕານິ ປຸຎ຺ຎານິ, ຕໍ ເມ ອາເວຓິກໍ ຘນໍ.

໒໑໔.

‘‘ໂສຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສສຸ, ກາຫາມິ ກຸສລໍ ພຫຸໍ;

ທາເນນ ສມຈຣິຍາຍ, ສໍຍເມນ ທເມນ ຈ;

ຍໍ ກຕ຺ວາ ສຸຂິໂຕ ໂຫຕິ, ນ ຈ ປຈ຺ຉານຸຕປ຺ປຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ປຣໂຕ ທານປຈ຺ຈຍາຕິ ຍໍ ປເຣນ ທິນ຺ນຕ຺ຕາ ລພ຺ຠຕິ, ຕໍ ຍາຈິຕກສທິສເມວ ໂຫຕິ. ຍາຈິຕກຎ຺ຫິ ຕຸຏ຺ຐກາເລ ເທນ຺ຕິ, ອຕຸຏ຺ຐກາເລ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີຕິ ວທຕິ. ສມຈຣິຍາຍາຕິ ກາຍາທີຫິ ປາປສ຺ສ ອກຣເຓນ. ສໍຍເມນາຕິ ສີລສໍຍເມນ. ທເມນາຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍທມເນນ. ຍໍ ກຕ຺ວາຕິ ຍໍ ກຣິຕ຺ວາ ສຸຂິໂຕ ເຈວ ໂຫຕິ ນ ຈ ປຈ຺ຉານຸຕປ຺ປຕິ, ຕຖາຣູປເມວ ກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ.

ອຖສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ມາຕລິໍ ອາຓາເປສິ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຕາຕ, ສາຘິນຣາຊານໍ ມິຖິລໍ ເນຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ໂອຕາເຣຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ຣາຊາ ອຸຍ຺ຍາເນ ຈງ຺ກມຕິ. ອຖ ນໍ ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ທິສ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນາຣທຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ. ໂສ ຣຎ຺ໂຎ ອາຄຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ປຸຣໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຈ ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ທ຺ເວ ອາສນານິ ປຎ຺ຎາເປຫີ’’ຕິ ອຸຍ຺ຍານປາລໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກສ຺ສ ທ຺ເວ ອາສນານິ ປຎ຺ຎາເປສີ’’ຕິ? ‘‘ເອກໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ, ເອກໍ ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ໂກ ອຎ຺ໂຎ ສຕ຺ໂຕ ມມ ສນ຺ຕິເກ ອາສເນ ນິສີທິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ປາເທ ຐເປສິ. ນາຣທຣາຊາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປາເທ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ໂສ ກິຣສ຺ສ ສຕ຺ຕໂມ ປນຕ຺ຕາ. ຕທາ ກິຣ ວສ຺ສສຕາຍຸກກາໂລວ ໂຫຕິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ຎພເລນ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ວີຕິນາເມສິ. ໂສ ນາຣທໍ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ວິຈຣນ຺ໂຕ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໑໕.

‘‘ອິມານິ ຕານິ ເຂຕ຺ຕານິ, ອິມໍ ນິກ຺ຂໍ ສຸກຸຓ຺ຑລໍ;

ອິມາ ຕາ ຫຣິຕານູປາ, ອິມາ ນຊ຺ໂຊ ສວນ຺ຕິໂຍ.

໒໑໖.

‘‘ອິມາ ຕາ ໂປກ຺ຂຣຓີ ຣມ຺ມາ, ຈກ຺ກວາກປກູຊິຕາ;

ມນ຺ທາລເກຫິ ສຎ຺ຉນ຺ນາ, ປທຸມຸປ຺ປລເກຫິ ຈ;

ຍສ຺ສິມານິ ມມາຍິໍສຸ, ກິໍ ນຸ ເຕ ທິສຕໍ ຄຕາ.

໒໑໗.

‘‘ຕານີຘ ເຂຕ຺ຕານິ ໂສ ຠູມິຠາໂຄ, ເຕເຍວ ອາຣາມວນູປຈາຣາ;

ຕເມວ ມຍ຺ຫໍ ຊນຕໍ ອປສ຺ສໂຕ, ສຸຎ຺ຎໍວ ເມ ນາຣທ ຂາຍເຕ ທິສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຂຕ຺ຕານີຕິ ຠູມິຠາເຄ ສນ຺ຘາຍາຫ. ອິມໍ ນິກ຺ຂນ຺ຕິ ອິມໍ ຕາທິສເມວ ອຸທກນິທ຺ຘມນໍ. ສຸກຸຓ຺ຑລນ຺ຕິ ໂສຠເນນ ມຸສລປເວສນກຸຓ຺ຑເລນ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ຫຣິຕານູປາຕິ ອຸທກນິທ຺ຘມນສ຺ສ ອຸໂຠສຸ ປສ຺ເສສຸ ຫຣິຕຕິຓສຎ຺ຉນ຺ນາ ອນູປຠູມິໂຍ. ຍສ຺ສິມານິ ມມາຍິໍສູຕິ ຕາຕ ນາຣທ, ເຍ ມມ ອຸປຏ຺ຐາກາ ຈ ໂອໂຣຘາ ຈ ອິມສ຺ມິໍ ອຸຍ຺ຍາເນ ມຫນ຺ເຕນ ຍເສນ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ວິຈຣນ຺ຕາ ອິມານິ ຐານານິ ມມາຍິໍສຸ ປິຍາຍິໍສຸ, ກຕຣໍ ນຸ ເຕ ທິສຕໍ ຄຕາ, ກຕ຺ຖ ເຕ ເປສິຕາ. ຕານີຘ ເຂຕ຺ຕານີຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອຸຍ຺ຍາເນ ຕາເນວ ເອຕານິ ອຸປໂຣປນກວິຣຸຫນຏ຺ຐານານິ. ເຕເຍວ ອາຣາມວນູປຈາຣາຕິ ອິເມ ເຕເຍວ ອາຣາມວນູປຈາຣາ, ວິຫາຣຠູມິໂຍຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ນໍ ນາຣໂທ ອາຫ – ‘‘ເທວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເທວໂລກຄຕານໍ ອິທານິ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສສຕານິ, ອຫໍ ໂວ ສຕ຺ຕໂມ ປນຕ຺ຕາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸປຏ຺ຐາກາ ຈ ໂອໂຣຘາ ຈ ມຣຓມຸຂໍ ປຕ຺ຕາ, ອິທໍ ໂວ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕກໍ ຣຊ຺ຊໍ, ອນຸຠວຖ ນ’’ນ຺ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ຕາຕ ນາຣທ, ນາຫໍ ອິຘາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຣຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ອາຄໂຕ, ປຸຎ຺ຎກຣຓຕ຺ຖາຍມ຺ຫິ ອາຄໂຕ, ອຫໍ ປຸຎ຺ຎເມວ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄາຖາ ອາຫ –

໒໑໘.

‘‘ທິຏ຺ຐາ ມຍາ ວິມານານິ, ໂອຠາເສນ຺ຕາ ຈຕຸທ຺ທິສາ;

ສມ຺ມຸຂາ ເທວຣາຊສ຺ສ, ຕິທສານຎ຺ຈ ສມ຺ມຸຂາ.

໒໑໙.

‘‘ວຸຕ຺ຖໍ ເມ ຠວນໍ ທິພ຺ຍໍ, ຠຸຕ຺ຕາ ກາມາ ອມານຸສາ;

ຕາວຕິໍເສສຸ ເທເວສຸ, ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘິສຸ.

໒໒໐.

‘‘ໂສຫໍ ເອຕາທິສໍ ຫິຕ຺ວາ, ປຸຎ຺ຎາຍມ຺ຫິ ອິຘາຄໂຕ;

ຘມ຺ມເມວ ຈຣິສ຺ສາມິ, ນາຫໍ ຣຊ຺ເຊນ ອຕ຺ຖິໂກ.

໒໒໑.

‘‘ອທຓ຺ຑາວຈຣໍ ມຄ຺ຄໍ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘເທສິຕໍ;

ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິສ຺ສໍ, ເຍນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ສຸພ຺ພຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວຸຕ຺ຖໍ ເມ ຠວນໍ ທິພ຺ຍນ຺ຕິ ເວຊຍນ຺ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ອາຫ. ໂສຫໍ ເອຕາທິສນ຺ຕິ ຕາຕ ນາຣທ, ໂສຫໍ ພຸທ຺ຘຎາເຓນ ອປຣິຈ຺ຉິນ຺ທນີຍໍ ເອວຣູປໍ ກາມຄຸຓສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຫາຍ ປຸຎ຺ຎກຣຓຕ຺ຖາຍ ອິຘາຄໂຕ. ອທຓ຺ຑາວຈຣນ຺ຕິ ອທຓ຺ເຑຫິ ນິກ຺ຂິຕ຺ຕທຓ຺ຑຫຕ຺ເຖຫິ ອວຈຣິຕພ຺ພໍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິປຸເຣກ຺ຂາຣໍ ອຏ຺ຐງ຺ຄິກໍ ມຄ຺ຄໍ. ສຸພ຺ພຕາຕິ ເຍນ ມຄ຺ເຄນ ສຸພ຺ພຕາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຫມ຺ປິ ອຄຕປຸພ຺ພໍ ທິສໍ ຄນ຺ຕຸໍ ໂພຘິຕເລ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕເມວ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິສ຺ສາມີຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາໂຍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາເຓນ ສງ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກເຖສິ. ນາຣໂທ ປຸນປິ ອາຫ – ‘‘ຣຊ຺ຊໍ, ເທວ, ອນຸສາສາ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ນ ເມ ຣຊ຺ເຊນຕ຺ໂຖ, ສຕ຺ຕ ວສ຺ສສຕານິ ວິຄຕໍ ທານໍ ສຕ຺ຕາເຫເນວ ທາຕຸກາມມ຺ຫີ’’ຕິ. ນາຣໂທ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ປຏິຍາເທສິ. ຣາຊາ ສຕ຺ຕາຫໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ວສິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ນາມາ’’ຕິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸໂປສຖິເກສຸ ອຸປາສເກສຸ ເກຈິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ, ເກຈິ ສກທາຄາມິຜເລ, ເກຈິ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ຕທາ ນາຣທຣາຊາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ມາຕລິ ອານນ຺ໂທ, ສກ຺ໂກ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ, ສາຘິນຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ສາຘິນຊາຕກວຓ຺ຓນາ ເອກາທສມາ.

[໔໙໕] ໑໒. ທສພ຺ຣາຫ຺ມຓຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຣາຊາ ອໂວຈ ວິຘຸຣນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອສທິສທານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕໍ ອຏ຺ຐກນິປາເຕ ອາທິຕ຺ຕຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໘.໖໙ ອາທໂຍ) ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ຣາຊາ ກິຣ ຕໍ ທານໍ ທທນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາຣໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ຠິກ຺ຂຸສຕານິ ວິຈິນິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ມຫາຂີຓາສວານໍເຍວ ອທາສິ. ອຖສ຺ສ ຄຸຓກຖໍ ກເຖນ຺ຕາ ‘‘ອາວຸໂສ, ຣາຊາ ອສທິສທານໍ ທທນ຺ໂຕ ວິຈິນິຕ຺ວາ ມຫປ຺ຜລຏ຺ຐາເນ ອທາສີ’’ຕິ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອນຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ໂກສລຣາຊາ ມາທິສສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ຫຸຕ຺ວາ ວິເຈຍ຺ຍທານໍ ເທຕິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘປິ ວິເຈຍ຺ຍທານໍ ອທໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ກຸຣຸຣຏ຺ເຐ ອິນ຺ທປຕ຺ຖນຄເຣ ຍຸຘິຏ຺ຐິລໂຄຕ຺ໂຕ ໂກຣພ຺ໂຍ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕສ຺ສ ວິຘຸໂຣ ນາມ ອມຈ຺ໂຈ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ອນຸສາສຕິ. ຣາຊາ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ໂຂເຠຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ເທຕິ. ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ເຕສຸ ເອໂກປິ ປຎ຺ຈສີລມຕ຺ຕໍ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ເພ ທຸສ຺ສີລາວ, ທານໍ ຣາຊານໍ ນ ໂຕເສຕິ. ຣາຊາ ‘‘ວິເຈຍ຺ຍທານໍ ມຫປ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ ສີລວນ຺ຕານໍ ທາຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ວິຘຸຣປຓ຺ຑິເຕນ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ຕຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຕໍ ອາສເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອຸປຑ຺ຒຄາຖມາຫ –

໒໒໒.

‘‘ຣາຊາ ອໂວຈ ວິຘຸຣໍ, ຘມ຺ມກາໂມ ຍຸຘິຏ຺ຐິໂລ’’ຕິ;

ປຣໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຈ ວິຘຸຣສ຺ສ ຈ ວຈນປຏິວຈນໍ ໂຫຕິ –

‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ວິຘຸຣ ປຣິເຍສ, ສີລວນ຺ເຕ ພຫຸສ຺ສຸເຕ.

໒໒໓.

‘‘ວິຣເຕ ເມຖຸນາ ຘມ຺ມາ, ເຍ ເມ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍຸ ໂຠຊນໍ;

ທກ຺ຂິຓໍ ສມ຺ມ ທສ຺ສາມ, ຍຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ.

໒໒໔.

‘‘ທຸລ຺ລຠາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເທວ, ສີລວນ຺ໂຕ ພຫຸສ຺ສຸຕາ;

ວິຣຕາ ເມຖຸນາ ຘມ຺ມາ, ເຍ ເຕ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍຸ ໂຠຊນໍ.

໒໒໕.

‘‘ທສ ຂລຸ ມຫາຣາຊ, ຍາ ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຊາຕິໂຍ;

ເຕສໍ ວິຠງ຺ຄໍ ວິຈຍໍ, ວິຕ຺ຖາເຣນ ສຸໂຓຫິ ເມ.

໒໒໖.

‘‘ປສິພ຺ພເກ ຄເຫຕ຺ວານ, ປຸຓ຺ເຓ ມູລສ຺ສ ສໍວຸເຕ;

ໂອສຘິກາໂຍ ຄນ຺ເຖນ຺ຕິ, ນ຺ຫາປຍນ຺ຕິ ຊປນ຺ຕິ ຈ.

໒໒໗.

‘‘ຕິກິຈ຺ຉກສມາ ຣາຊ, ເຕປິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ອກ຺ຂາຕາ ເຕ ມຫາຣາຊ, ຕາທິເສ ນິປຕາມເສ.

໒໒໘.

‘‘ອເປຕາ ເຕ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎາ, (ອິຕິ ຣາຊາ ໂກຣພ຺ໂຍ)

ນ ເຕ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ອຎ຺ເຎ ວິຘຸຣ ປຣິເຍສ, ສີລວນ຺ເຕ ພຫຸສ຺ສຸເຕ.

໒໒໙.

‘‘ວິຣເຕ ເມຖຸນາ ຘມ຺ມາ, ເຍ ເມ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍຸ ໂຠຊນໍ;

ທກ຺ຂິຓໍ ສມ຺ມ ທສ຺ສາມ, ຍຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ.

໒໓໐.

‘‘ກິງ຺ກິຓິກາໂຍ ຄເຫຕ຺ວາ, ໂຆເສນ຺ຕິ ປຸຣໂຕປິ ເຕ;

ເປສນານິປິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຣຖຈຣິຍາສຸ ສິກ຺ຂເຣ.

໒໓໑.

‘‘ປຣິຈາຣກສມາ ຣາຊ, ເຕປິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ອກ຺ຂາຕາ ເຕ ມຫາຣາຊ, ຕາທິເສ ນິປຕາມເສ.

໒໓໒.

‘‘ອເປຕາ ເຕ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎາ, (ອິຕິ ຣາຊາ ໂກຣພ຺ໂຍ)

ນ ເຕ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ອຎ຺ເຎ ວິຘຸຣ ປຣິເຍສ, ສີລວນ຺ເຕ ພຫຸສ຺ສຸເຕ.

໒໓໓.

‘‘ວິຣເຕ ເມຖຸນາ ຘມ຺ມາ, ເຍ ເມ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍຸ ໂຠຊນໍ;

ທກ຺ຂິຓໍ ສມ຺ມ ທສ຺ສາມ, ຍຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ.

໒໓໔.

‘‘ກມຓ຺ຑລຸໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ວງ຺ກທຓ຺ຑຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ປຈ຺ຈຸເປສ຺ສນ຺ຕິ ຣາຊາໂນ, ຄາເມສຸ ນິຄເມສຸ ຈ;

ນາທິນ຺ເນ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມ, ຄາມມ຺ຫິ ວາ ວນມ຺ຫິ ວາ.

໒໓໕.

‘‘ນິຄ຺ຄາຫກສມາ ຣາຊ, ເຕປິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ອກ຺ຂາຕາ ເຕ ມຫາຣາຊ, ຕາທິເສ ນິປຕາມເສ.

໒໓໖.

‘‘ອເປຕາ ເຕ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎາ, (ອິຕິ ຣາຊາ ໂກຣພ຺ໂຍ)

ນ ເຕ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ອຎ຺ເຎ ວິຘຸຣ ປຣິເຍສ, ສີລວນ຺ເຕ ພຫຸສ຺ສຸເຕ.

໒໓໗.

‘‘ວິຣເຕ ເມຖຸນາ ຘມ຺ມາ, ເຍ ເມ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍຸ ໂຠຊນໍ;

ທກ຺ຂິຓໍ ສມ຺ມ ທສ຺ສາມ, ຍຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ.

໒໓໘.

‘‘ປຣູຬ຺ຫກຈ຺ຉນຂໂລມາ, ປງ຺ກທນ຺ຕາ ຣຊສ຺ສິຣາ;

ໂອກິຓ຺ຓາ ຣຊເຣຓູຫິ, ຍາຈກາ ວິຈຣນ຺ຕິ ເຕ.

໒໓໙.

‘‘ຂາຓຸຆາຕສມາ ຣາຊ, ເຕປິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ອກ຺ຂາຕາ ເຕ ມຫາຣາຊ, ຕາທິເສ ນິປຕາມເສ.

໒໔໐.

‘‘ອເປຕາ ເຕ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎາ, (ອິຕິ ຣາຊາ ໂກຣພ຺ໂຍ)

ນ ເຕ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ອຎ຺ເຎ ວິຘຸຣ ປຣິເຍສ, ສີລວນ຺ເຕ ພຫຸສ຺ສຸເຕ.

໒໔໑.

‘‘ວິຣເຕ ເມຖຸນາ ຘມ຺ມາ, ເຍ ເມ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍຸ ໂຠຊນໍ;

ທກ຺ຂິຓໍ ສມ຺ມ ທສ຺ສາມ, ຍຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ.

໒໔໒.

‘‘ຫຣີຕກໍ ອາມລກໍ, ອມ຺ພໍ ຊມ຺ພຸໍ ວິຠີຕກໍ;

ລພຸຊໍ ທນ຺ຕໂປຓານິ, ເພລຸວາ ພທຣານິ ຈ.

໒໔໓.

‘‘ຣາຊາຍຕນໍ ອຸຈ຺ຉຸປຸຏໍ, ຘູມເນຕ຺ຕໍ ມຘຸອຎ຺ຊນໍ;

ອຸຈ຺ຈາວຈານິ ປຓິຍານິ, ວິປເຓນ຺ຕິ ຊນາຘິປ.

໒໔໔.

‘‘ວາຓິຊກສມາ ຣາຊ, ເຕປິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ອກ຺ຂາຕາ ເຕ ມຫາຣາຊ, ຕາທິເສ ນິປຕາມເສ.

໒໔໕.

‘‘ອເປຕາ ເຕ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎາ, (ອິຕິ ຣາຊາ ໂກຣພ຺ໂຍ)

ນ ເຕ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ອຎ຺ເຎ ວິຘຸຣ ປຣິເຍສ, ສີລວນ຺ເຕ ພຫຸສ຺ສຸເຕ.

໒໔໖.

‘‘ວິຣເຕ ເມຖຸນາ ຘມ຺ມາ, ເຍ ເມ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍຸ ໂຠຊນໍ;

ທກ຺ຂິຓໍ ສມ຺ມ ທສ຺ສາມ, ຍຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ.

໒໔໗.

‘‘ກສິວາຓິຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ຕິ, ໂປສຍນ຺ຕິ ອເຊຬເກ;

ກຸມາຣິໂຍ ປເວຈ຺ຉນ຺ຕິ, ວິວາຫນ຺ຕາວຫນ຺ຕິ ຈ.

໒໔໘.

‘‘ສມາ ອມ຺ພຏ຺ຐເວສ຺ເສຫິ, ເຕປິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ອກ຺ຂາຕາ ເຕ ມຫາຣາຊ, ຕາທິເສ ນິປຕາມເສ.

໒໔໙.

‘‘ອເປຕາ ເຕ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎາ, (ອິຕິ ຣາຊາ ໂກຣພ຺ໂຍ)

ນ ເຕ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ອຎ຺ເຎ ວິຘຸຣ ປຣິເຍສ, ສີລວນ຺ເຕ ພຫຸສ຺ສຸເຕ.

໒໕໐.

‘‘ວິຣເຕ ເມຖຸນາ ຘມ຺ມາ, ເຍ ເມ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍຸ ໂຠຊນໍ;

ທກ຺ຂິຓໍ ສມ຺ມ ທສ຺ສາມ, ຍຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ.

໒໕໑.

‘‘ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຠິກ຺ຂໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ຄາເມສ຺ເວເກ ປຸໂຣຫິຕາ;

ພຫູ ເຕ ປຣິປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຓ຺ຑຈ຺ເຉທາ ນິລຎ຺ຉກາ.

໒໕໒.

‘‘ປສູປິ ຕຕ຺ຖ ຫຎ຺ຎນ຺ຕິ, ມຫິໍສາ ສູກຣາ ອຊາ;

ໂຄຆາຕກສມາ ຣາຊ, ເຕປິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ອກ຺ຂາຕາ ເຕ ມຫາຣາຊ, ຕາທິເສ ນິປຕາມເສ.

໒໕໓.

‘‘ອເປຕາ ເຕ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎາ, (ອິຕິ ຣາຊາ ໂກຣພ຺ໂຍ)

ນ ເຕ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ອຎ຺ເຎ ວິຘຸຣ ປຣິເຍສ, ສີລວນ຺ເຕ ພຫຸສ຺ສຸເຕ.

໒໕໔.

‘‘ວິຣເຕ ເມຖຸນາ ຘມ຺ມາ, ເຍ ເມ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍຸ ໂຠຊນໍ;

ທກ຺ຂິຓໍ ສມ຺ມ ທສ຺ສາມ, ຍຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ.

໒໕໕.

‘‘ອສິຈມ຺ມໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ຂຄ຺ຄໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ເວສ຺ສປເຖສຸ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ, ສຕ຺ຖໍ ອພ຺ພາຫຍນ຺ຕິປິ.

໒໕໖.

‘‘ສມາ ໂຄປນິສາເທຫິ, ເຕປິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ອກ຺ຂາຕາ ເຕ ມຫາຣາຊ, ຕາທິເສ ນິປຕາມເສ.

໒໕໗.

‘‘ອເປຕາ ເຕ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎາ, (ອິຕິ ຣາຊາ ໂກຣພ຺ໂຍ)

ນ ເຕ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ອຎ຺ເຎ ວິຘຸຣ ປຣິເຍສ, ສີລວນ຺ເຕ ພຫຸສ຺ສຸເຕ.

໒໕໘.

‘‘ວິຣເຕ ເມຖຸນາ ຘມ຺ມາ, ເຍ ເມ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍຸ ໂຠຊນໍ;

ທກ຺ຂິຓໍ ສມ຺ມ ທສ຺ສາມ, ຍຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ.

໒໕໙.

‘‘ອຣຎ຺ເຎ ກຸຏິກໍ ກຕ຺ວາ, ກຸຏານິ ກາຣຍນ຺ຕິ ເຕ;

ສສພິຬາເຣ ພາເຘນ຺ຕິ, ອາໂຄຘາ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປໍ.

໒໖໐.

‘‘ເຕ ລຸທ຺ທກສມາ ຣາຊ, ເຕປິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ອກ຺ຂາຕາ ເຕ ມຫາຣາຊ, ຕາທິເສ ນິປຕາມເສ.

໒໖໑.

‘‘ອເປຕາ ເຕ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎາ, (ອິຕິ ຣາຊາ ໂກຣພ຺ໂຍ)

ນ ເຕ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ອຎ຺ເຎ ວິຘຸຣ ປຣິເຍສ, ສີລວນ຺ເຕ ພຫຸສ຺ສຸເຕ.

໒໖໒.

‘‘ວິຣເຕ ເມຖຸນາ ຘມ຺ມາ, ເຍ ເມ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍຸ ໂຠຊນໍ;

ທກ຺ຂິຓໍ ສມ຺ມ ທສ຺ສາມ, ຍຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ.

໒໖໓.

‘‘ອຎ຺ເຎ ຘນສ຺ສ ກາມາ ຫິ, ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ເຈ ປສກ຺ກິຕາ;

ຣາຊາໂນ ອຸປຣິ ນ຺ຫາຍນ຺ຕິ, ໂສມຍາເຄ ອຸປຏ຺ຐິເຕ.

໒໖໔.

‘‘ມລມຊ຺ຊກສມາ ຣາຊ, ເຕປິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ອກ຺ຂາຕາ ເຕ ມຫາຣາຊ, ຕາທິເສ ນິປຕາມເສ.

໒໖໕.

‘‘ອເປຕາ ເຕ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎາ, (ອິຕິ ຣາຊາ ໂກຣພ຺ໂຍ)

ນ ເຕ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ອຎ຺ເຎ ວິຘຸຣ ປຣິເຍສ, ສີລວນ຺ເຕ ພຫຸສ຺ສຸເຕ.

໒໖໖.

‘‘ວິຣເຕ ເມຖຸນາ ຘມ຺ມາ, ເຍ ເມ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍຸ ໂຠຊນໍ;

ທກ຺ຂິຓໍ ສມ຺ມ ທສ຺ສາມ, ຍຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສີລວນ຺ເຕຕິ ມຄ຺ເຄນາຄຕສີເລ. ພຫຸສ຺ສຸເຕຕິ ປຏິເວຘພຫຸສ຺ສຸເຕ. ທກ຺ຂິຓນ຺ຕິ ທານໍ. ເຍ ເຕຕິ ເຍ ຘມ຺ມິກາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຕວ ທານໍ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ເຕ ທຸລ຺ລຠາ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓຊາຕິໂຍຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸລານິ. ເຕສໍ ວິຠງ຺ຄໍ ວິຈຍນ຺ຕິ ເຕສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ວິຠງ຺ຄໍ ມມ ປຎ຺ຎາຍ ວິຈິຕຠາວໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ສຸໂຓຫິ. ສໍວຸເຕຕິ ພທ຺ຘມຸເຂ. ໂອສຘິກາໂຍ ຄນ຺ເຖນ຺ຕີຕິ ‘‘ອິທໍ ອິມສ຺ສ ໂຣຄສ຺ສ ເຠສຊ຺ຊໍ, ອິທໍ ອິມສ຺ສ ໂຣຄສ຺ສ ເຠສຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ສິໂລເກ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ເທນ຺ຕິ. ນ຺ຫາປຍນ຺ຕີຕິ ນຫາປນໍ ນາມ ກໂຣນ຺ຕິ. ຊປນ຺ຕິ ຈາຕິ ຠູຕວິຊ຺ຊໍ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ຕິ. ຕິກິຈ຺ຉກສມາຕິ ເວຊ຺ຊສທິສາ. ເຕປິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ເຕປິ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ ມຍໍ, ອພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວາ’’ຕິ ອຊານິຕ຺ວາ ເວຊ຺ຊກມ຺ເມນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ຕາ ໂວຫາເຣນ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ອກ຺ຂາຕາ ເຕຕິ ອິເມ ເຕ ມຍາ ເວຊ຺ຊພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນາມ ອກ຺ຂາຕາ. ນິປຕາມເສຕິ ວເທຫິ ທານິ, ກິໍ ຕາທິເສ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ນິປຕາມ, ນິມນ຺ຕນຕ຺ຖາຍ ອຸປສງ຺ກມາມ, ອຕ຺ຖິ ເຕ ເອເຕຫິ ອຕ຺ໂຖຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ພ຺ຣຫ຺ມຎ຺ຎາຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຘມ຺ມໂຕ. ນ ເຕ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ເຕ ພາຫິຕປາປຕາຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ນາມ ນ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ກິງ຺ກິຓິກາໂຍຕິ ມຫາຣາຊ, ອປເຣປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອຕ຺ຕໂນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຘມ຺ມໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຊີວິກຕ຺ຖາຍ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕານໍ ປຸຣໂຕ ກໍສຕາເຬ ຄເຫຕ຺ວາ ວາເທນ຺ຕາ ຄາຍນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເປສນານິປີຕິ ທາສກມ຺ມກຣາ ວິຍ ເປສນານິປິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຣຖຈຣິຍາສູຕິ ຣຖສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂນ຺ຕິ. ປຣິຈາຣກສມາຕິ ທາສກມ຺ມກຣສທິສາ. ວງ຺ກທຓ຺ຑນ຺ຕິ ວງ຺ກທຓ຺ຑກຏ຺ຐໍ. ປຈ຺ຈຸເປສ຺ສນ຺ຕິ ຣາຊາໂນຕິ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ເຕ ປຏິຈ຺ຈ ອາຄມ຺ມ ສນ຺ຘາຍ ອຸປເສວນ຺ຕິ. ຄາເມສຸ ນິຄເມສຸ ຈາຕິ ເຕສໍ ນິເວສນທ຺ວາເຣ ນິສີທນ຺ຕິ. ນິຄ຺ຄາຫກສມາຕິ ນິຄ຺ຄຫກາຣເກຫິ ພລິສາຘກຣາຊປຸຣິເສຫິ ສມາ. ຍຖາ ເຕ ປຸຣິສາ ‘‘ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນິຄ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິເຍວ, ຕຖາ ‘‘ຄາເມ ວາ ວເນ ວາ ອລທ຺ຘາ ມຣນ຺ຕາປິ ນ ວຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຸປວສນ຺ຕິ. ເຕປີຕິ ເຕປິ ພລິສາຘກສທິສາ ປາປຘມ຺ມາ.

ຣຊເຣຓູຫີຕິ ຣເຊຫິ ຈ ປໍສູຫິ ຈ ໂອກິຓ຺ຓາ. ຍາຈກາຕິ ຘນຍາຈກາ. ຂາຓຸຆາຕສມາຕິ ມລີນສຣີຣຕາຍ ຌາມເຂຕ຺ເຕ ຂາຓຸຆາຕເກຫິ ຠູມິໍ ຂຓິຕ຺ວາ ຌາມຂາຓຸກອຸທ຺ຘຣຓກມນຸສ຺ເສຫິ ສມານາ, ‘‘ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ນ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນິຈ຺ຈລຠາເວນ ຐິຕຕ຺ຕາ ນິຂຓິຕ຺ວາ ຐປິຕວຕິຂາຓຸກາ ວິຍາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕປີຕິ ເຕປິ ຕຖາ ລທ຺ຘໍ ຘນໍ ວຑ຺ຒິຍາ ປໂຍເຊຕ຺ວາ ປຸນ ຕເຖວ ຐິຕຕ຺ຕາ ທຸສ຺ສີລາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ.

ອຸຈ຺ຉຸປຸຏນ຺ຕິ ອຸຈ຺ຉຸຎ຺ເຈວ ຜາຓິຕປຸຏຎ຺ຈ. ມຘຸອຎ຺ຊນນ຺ຕິ ມຘຸຎ຺ເຈວ ອຎ຺ຊນຎ຺ຈ. ອຸຈ຺ຈາວຈານີຕິ ມຫຄ຺ຆອປ຺ປຄ຺ຆານິ. ປຓິຍານີຕິ ຠຓ຺ຑານິ. ວິປເຓນ຺ຕີຕິ ວິກ຺ກິຓນ຺ຕິ. ເຕປີຕິ ເຕປິ ອິມານິ ເອຕ຺ຕການິ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ຊີວິກກປ຺ປກາ ວາຓິຊກພ຺ຣາຫ຺ມຓາ. ໂປສຍນ຺ຕີຕິ ໂຄຣສວິກ຺ກເຍນ ຊີວິກກປ຺ປນຕ຺ຖໍ ໂປເສນ຺ຕິ. ປເວຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຘີຕໂຣ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປເຣສໍ ເທນ຺ຕິ. ເຕ ເອວໍ ປເຣສໍ ທທມານາ ວິວາຫນ຺ຕິ ນາມ, ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕານໍ ອຕ຺ຖາຍ ຄຓ຺ຫມານາ ອາວາຫນ຺ຕິ ນາມ. ອມ຺ພຏ຺ຐເວສ຺ເສຫີຕິ ກຸຏຸມ຺ພິເກຫິ ເຈວ ຄຫປຕີຫິ ຈ ສມາ, ເຕປິ ໂວຫາຣວເສນ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ນິກ຺ຂິຕ຺ຕຠິກ຺ຂນ຺ຕິ ຄາມປຸໂຣຫິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ນິພທ຺ຘຠິກ຺ຂໍ. ພຫູ ເຕຕິ ພຫູ ຊນາ ເອເຕ ຄາມປຸໂຣຫິເຕ ນກ຺ຂຕ຺ຕມຸຫຸຕ຺ຕມງ຺ຄລານິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຓ຺ຑຈ຺ເຉທາ ນິລຎ຺ຉກາຕິ ຠຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ພລິພທ຺ທານໍ ອຓ຺ຑຈ຺ເຉທກາ ເຈວ ຕິສູລາທິອງ຺ກກຣເຓນ ລຎ຺ຉກາ ຈ, ລກ຺ຂຓກາຣກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕຕ຺ຖາຕິ ເຕສໍ ຄາມປຸໂຣຫິຕານໍ ເຄເຫສຸ ມໍສວິກ຺ກິຓນຕ຺ຖໍ ເອເຕ ປສຸອາທໂຍປິ ຫຎ຺ຎນ຺ຕິ. ເຕປີຕິ ເຕປິ ໂຄຆາຕກສມາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ອສິຈມ຺ມນ຺ຕິ ອສິລຏ຺ຐິຎ຺ເຈວ ກຓ຺ຑວາຣຓຎ຺ຈ. ເວສ຺ສປເຖສູຕິ ວາຓິຊານໍ ຄມນມຄ຺ເຄສຸ. ສຕ຺ຖໍ ອພ຺ພາຫຍນ຺ຕີຕິ ສຕ຺ຖວາຫານໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ສຕມ຺ປິ ສຫສ຺ສມ຺ປິ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ເຖ ໂຈຣາຏວິໍ ອຕິພາເຫນ຺ຕິ. ໂຄປນິສາເທຫີຕິ ໂຄປາລເກຫິ ເຈວ ນິສາເທຫິ ຈ ຄາມຆາຕກໂຈເຣຫິ ສມາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ເຕປີຕິ ເຕປິ ເອວຣູປາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ. ກຸຏານິ ກາຣຍນ຺ຕິ ເຕຕິ ກູຏປາສາທີນິ ໂຣເປນ຺ຕິ. ສສພິຬາເຣຕິ ສເສ ເຈວ ພິຬາເຣ ຈ. ເອເຕນ ຖລຈເຣ ມິເຄ ທສ຺ເສຕິ. ອາໂຄຘາ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປນ຺ຕິ ຖລເຊສຸ ຕາວ ອາໂຄຘໂຕ ມຫນ຺ເຕ ຈ ຂຸທ຺ທເກ ຈ ປາຓໂຍ ພາເຘນ຺ຕິ ມາເຣນ຺ຕິ, ຊລເຊສຸ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉເປ. ເຕປີຕິ ເຕປິ ລຸທ຺ທກສມາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ອຎ຺ເຎ ຘນສ຺ສ ກາມາ ຫີຕິ ອປເຣ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຘນໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕາ. ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ເຈ ປສກ຺ກິຕາຕິ ‘‘ກລິປວາຫກມ຺ມໍ ກາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ ຣຕນມຍໍ ມຎ຺ຈໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ນິປນ຺ນາ ອຈ຺ຉນ຺ຕິ. ອຖ ເນສໍ ໂສມຍາເຄ ອຸປຏ຺ຐິເຕ ຣາຊາໂນ ອຸປຣິ ນຫາຍນ຺ຕິ, ເຕ ກິຣ ໂສມຍາເຄ ນິຏ຺ຐິເຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ມຎ຺ເຈ ນິສີທນ຺ຕິ. ອຖ ເນ ອຎ຺ເຎ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ‘‘ກລິໍ ປວາເຫສ຺ສາມາ’’ຕິ ນຫາເປນ຺ຕິ. ຣຕນມຎ຺ໂຈ ເຈວ ຣຎ຺ໂຎ ຣາຊາລງ຺ກາໂຣ ຈ ສພ຺ໂພ ເຫຏ຺ຐາມຎ຺ເຈ ນິປນ຺ນສ຺ເສວ ໂຫຕິ. ເຕປີຕິ ເຕປິ ມລມຊ຺ຊເກຫິ ນຫາປິເຕຫິ ສທິສາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ວຸຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ເອວຎ຺ຈິເມ ໂວຫາຣມຕ຺ຕພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອິທານິ ປຣມຕ຺ຖພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໖໗.

‘‘ອຕ຺ຖິ ໂຂ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເທວ, ສີລວນ຺ໂຕ ພຫຸສ຺ສຸຕາ;

ວິຣຕາ ເມຖຸນາ ຘມ຺ມາ, ເຍ ເຕ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍຸ ໂຠຊນໍ.

໒໖໘.

‘‘ເອກຎ຺ຈ ຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ນ ຈ ມຊ຺ຊໍ ປິວນ຺ຕິ ເຕ;

ອກ຺ຂາຕາ ເຕ ມຫາຣາຊ, ຕາທິເສ ນິປຕາມເສ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສີລວນ຺ໂຕຕິ ອຣິຍສີເລນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ພຫຸສ຺ສຸຕາຕິ ປຏິເວຘພາຫຸສຈ຺ເຈນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ຕາທິເສຕິ ເອວຣູເປ ພາຫິຕປາເປ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ນິມນ຺ຕນຕ຺ຖາຍ ອຸປສງ຺ກມາມາຕິ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ສມ຺ມ ວິຘຸຣ, ເອວຣູປາ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ກຫໍ ວສນ຺ຕີ’’ຕິ? ອຸຕ຺ຕຣຫິມວນ຺ເຕ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາເຣ, ມຫາຣາຊາຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ປຓ຺ຑິຕ, ຕວ ພເລນ ມຍ຺ຫໍ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປຣິເຍສາ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ຄາຖມາຫ –

໒໖໙.

‘‘ເອເຕ ໂຂ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ວິຘຸຣ, ສີສວນ຺ໂຕ ພຫຸສ຺ສຸຕາ;

ເອເຕ ວິຘຸຣ ປຣິເຍສ, ຂິປ຺ປຎ຺ຈ ເນ ນິມນ຺ຕຍາ’’ຕິ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ, ມຫາຣາຊ, ນຄຣໍ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ນຄຣວາສິໂນ ທານໍ ທຕ຺ວາ ອຸໂປສຖໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ສມາທິນ຺ນສີລາ ໂຫນ຺ຕູ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫປິ ສທ຺ຘິໍ ປຣິຊເນນ ອຸໂປສຖໍ ສມາທິຍຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຍໍ ປາໂຕວ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖໍ ສມາທາຍ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຊາຕິປຸປ຺ຜປຸຓ຺ຓໍ ສຸວຓ຺ຓສມຸຄ຺ຄໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິຕໍ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອຸຕ຺ຕຣຫິມວນ຺ເຕ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາຣວາສິໂນ ປຎ຺ຈສຕາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ສ຺ເວ ອມ຺ຫາກໍ ຠິກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຏ຺ຐ ປຸປ຺ຜມຸຏ຺ຐິໂຍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ຕທາ ຕຕ຺ຖ ປຎ຺ຈສຕາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ວສນ຺ຕິ, ປຸປ຺ຜານິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ອຸປຣິ ປຕິໍສຸ. ເຕ ອາວຊ຺ເຊນ຺ຕາ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ມາຣິສາ, ວິຘຸຣປຓ຺ຑິເຕນ ນິມນ຺ຕິຕມ຺ຫ, ນ ໂຂ ປເນສ ອິຕ຺ຕຣສຕ຺ໂຕ, ພຸທ຺ຘງ຺ກຸໂຣ ເອສ, ອິມສ຺ມິໍເຍວ ກປ຺ເປ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ, ກຣິສ຺ສາມສ຺ສ ສງ຺ຄຫ’’ນ຺ຕິ ນິມນ຺ຕນໍ ອຘິວາສຍິໍສຸ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ປຸປ຺ຜານໍ ອນາຄມນສຎ຺ຎາຍ ອຘິວາສິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ສ຺ເວ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ອາຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ສກ຺ກາຣສມ຺ມານໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ປຸນທິວເສ ມຫາສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ມຫາຕເລ ມຫາຣຫານິ ອາສນານິ ປຎ຺ຎເປສິ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ອໂນຕຕ຺ຕທເຫ ກຕສຣີຣປຏິຊຄ຺ຄນາ ເວລໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊງ຺ຄເຓ ໂອຕຣິໍສຸ. ຣາຊາ ຈ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈ ປສນ຺ນມານສາ ເຕສໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຕ຺ຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ທຕ຺ວາ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ປຣິວິສິໍສຸ. ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ຈ ປຸນທິວສຕ຺ຖາຍາຕິ ເອວໍ ສຕ຺ຕ ທິວເສ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາເຣ ອທໍສຸ. ເຕ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ອາກາເສນ ຕຕ຺ເຖວ ຄຕາ, ປຣິກ຺ຂາຣາປິ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ຄຕາ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອນຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ມມ ອຸປຏ຺ຐາກສ຺ສ ສໂຕ ວິເຈຍ຺ຍທານໍ ທາຕຸໍ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ອນຸປ຺ປນ຺ເນປິ ພຸທ຺ເຘ ທານໍ ອທໍສຸເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ວິຘຸຣປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ທສພ຺ຣາຫ຺ມຓຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທ຺ວາທສມາ.

[໔໙໖] ໑໓. ຠິກ຺ຂາປຣມ຺ປຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສຸຂຸມາລຣູປໍ ທິສ຺ວາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ສທ຺ໂຘ ອໂຫສິ ປສນ຺ໂນ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ເຈວ ສງ຺ຆສ຺ສ ຈ ນິພທ຺ຘໍ ມຫາສກ຺ກາຣໍ ກໂຣຕິ. ອເຖກທິວສໍ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຫໍ ພຸທ຺ຘຣຕນສ຺ສ ເຈວ ສງ຺ຆຣຕນສ຺ສ ຈ ປຓີຕານິ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍານິ ເຈວ ສຸຂຸມວຕ຺ຖານິ ຈ ເທນ຺ໂຕ ນິຈ຺ຈໍ ມຫາສກ຺ກາຣໍ ກໂຣມິ, ອິທານິ ຘມ຺ມຣຕນສ຺ສປິ ກຣິສ຺ສາມິ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ຕສ຺ສ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ພຫູນິ ຄນ຺ຘມາລາທີນິ ອາທາຍ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອຫໍ, ຠນ຺ເຕ, ຘມ຺ມຣຕນສ຺ສ ສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມມ຺ຫິ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ຕສ຺ສ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ອາຫ – ‘‘ສເຈ ຘມ຺ມຣຕນສ຺ສ ສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ, ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ອານນ຺ທສ຺ສ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ເຖຣໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ມຫນ຺ເຕນ ສກ຺ກາເຣນ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ເນຕ຺ວາ ມຫາຣເຫ ອາສເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ນານຄ຺ຄຣສໂຠຊນໍ ທຕ຺ວາ ມຫຄ຺ເຆ ຕິຈີວຣປ຺ປໂຫນເກ ສາຏເກ ອທາສິ. ເຖໂຣປິ ‘‘ອຍໍ ສກ຺ກາໂຣ ຘມ຺ມຣຕນສ຺ສ ກໂຕ, ນ ມຍ຺ຫໍ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ, ອຄ຺ຄສາວກສ຺ສ ຘມ຺ມເສນາປຕິສ຺ສ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕຎ຺ຈ ວຕ຺ຖານິ ຈ ວິຫາຣໍ ຫຣິຕ຺ວາ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອທາສິ. ໂສປິ ‘‘ອຍໍ ສກ຺ກາໂຣ ຘມ຺ມຣຕນສ຺ສ ກໂຕ, ເອກນ຺ເຕນ ຘມ຺ມສ຺ສາມິໂນ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ເສວ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທສພລສ຺ສ ອທາສິ. ສຕ຺ຖາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ອທິສ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ, ຈີວຣສາຏເກ ອຄ຺ຄເຫສິ.

ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ອສຸໂກ ນາມ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ‘ຘມ຺ມຣຕນສ຺ສ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣມີ’ຕິ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑາຄາຣິກສ຺ສ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອທາສິ. ເຖໂຣ ‘ນາຍໍ ມຍ຺ຫໍ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ’ຕິ ຘມ຺ມເສນາປຕິໂນ ອທາສິ, ໂສປິ ‘ນາຍໍ ມຍ຺ຫໍ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ’ຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອທາສິ. ຕຖາຄໂຕ ອຎ຺ຎໍ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມສ຺ສາມິຕາຍ ‘ມຍ຺ຫເມເວໂສ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ’ຕິ ຕໍ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ, ຈີວຣສາຏເກປິ ຄຓ຺ຫິ, ເອວໍ ໂສ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ຍຖານຸຈ຺ຉວິກຕາຍ ຘມ຺ມສ຺ສາມິໂນວ ປາທມູລໍ ຄໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ປຣມ຺ປຣາ ຍຖານຸຈ຺ຉວິກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ອຄມາສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ ອຄຕິຄມນໍ ປຫາຍ ທສ ຣາຊຘມ຺ເມ ອໂກເປນ຺ໂຕ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ເອວໍ ສນ຺ເຕປິສ຺ສ ວິນິຈ຺ຉໂຍ ສຸຎ຺ໂຎ ວິຍ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ອຄຸຓຄເວສໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນິເວສນາທີນິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອນ຺ເຕປຸເຣ ຈ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ຈ ທ຺ວາຣຄາເມສຸ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ອຄຸຓໍ ກເຖນ຺ຕໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ຊນປເທ ຄເວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອມຈ຺ຈານໍ ຣຊ຺ຊໍ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ປຸໂຣຫິເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຎ຺ຎາຕກເວເສເນວ ກາສິຣຏ຺ເຐ ຈຣນ຺ໂຕ ກຎ຺ຈິ ອຄຸຓໍ ກເຖນ຺ຕໍ ອທິສ຺ວາ ປຈ຺ຈນ຺ເຕ ເອກໍ ນິຄມໍ ປຕ຺ວາ ພຫິທ຺ວາຣສາລາຍໍ ນິສີທິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ນິຄມວາສີ ອສີຕິໂກຏິວິຠໂວ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ນ຺ຫານຕິຕ຺ຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສາລາຍໍ ນິສິນ຺ນໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ສຸຂຸມາລສຣີຣໍ ຣາຊານໍ ທິສ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນສິເນໂຫ ສາລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອິເຘວ ໂຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນານຄ຺ຄຣສໂຠຊນໍ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຠຕ຺ຕຠາຊນານິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຫິມວນ຺ຕວາສີ ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ໂຎ ຕາປໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທິ. ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາຣໂຕ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທິ.

ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ຣຎ຺ໂຎ ຫຕ຺ຖໂຘວນອຸທກໍ ທຕ຺ວາ ນານຄ຺ຄຣເສຫິ ສູປພ຺ຍຎ຺ຊເນຫິ ຠຕ຺ຕປາຕິໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອຸປເນສິ. ຣາຊາ ນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອທາສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຄເຫຕ຺ວາ ຕາປສສ຺ສ ອທາສິ. ຕາປໂສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວາມຫຕ຺ເຖນ ຠຕ຺ຕປາຕິໍ, ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ເຖນ ກມຓ຺ຑລຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ທຕ຺ວາ ປຕ຺ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ປກ຺ຂິປິ. ໂສ ກຎ຺ຈິ ອນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ. ຕສ຺ສ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍາ ຣຎ຺ໂຎ ຠຕ຺ຕໍ ທິນ຺ນໍ, ຣຎ຺ຎາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ, ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ຕາປສສ຺ສ, ຕາປເສນ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ກຎ຺ຈິ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິເມສໍ ເອຕ຺ຕກໍ ທານກາຣຓໍ, ກິໍ ອິມສ຺ສ ກຎ຺ຈິ ອນາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາວ ຠຸຎ຺ຊນກາຣຓໍ, ອນຸປຸພ຺ເພນ ເຕ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ເອເກກໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕປິສ຺ສ ກເຖສຸໍ –

໒໗໐.

‘‘ສຸຂຸມາລຣູປໍ ທິສ຺ວາ, ຣຏ຺ຐາ ວິວນມາຄຕໍ;

ກຸຏາຄາຣວຣູເປຕໍ, ມຫາສຍນມຸປາສິຕໍ.

໒໗໑.

‘‘ຕສ຺ສ ເຕ ເປມເກນາຫໍ, ອທາສິໍ ວຑ຺ຒໂມທນໍ;

ສາລີນໍ ວິຈິຕໍ ຠຕ຺ຕໍ, ສຸຈິໍ ມໍສູປເສຈນໍ.

໒໗໒.

‘‘ຕໍ ຕ຺ວໍ ຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຍ຺ຫ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອທາສຍິ;

ອຕ຺ຕານໍ ອນສິຕ຺ວານ, ໂກຍໍ ຘມ຺ໂມ ນມຕ຺ຖຸ ເຕ.

໒໗໓.

‘‘ອາຈຣິໂຍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຍ຺ຫໍ, ກິຈ຺ຈາກິຈ຺ເຈສຸ ພ຺ຍາວໂຏ;

ຄຣຸ ຈ ອາມນ຺ຕນີໂຍ ຈ, ທາຕຸມຣຫາມິ ໂຠຊນໍ.

໒໗໔.

‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ທານິ ປຸຈ຺ຉາມິ, ໂຄຕມໍ ຣາຊປູຊິຕໍ;

ຣາຊາ ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ປາທາສິ, ສຸຈິໍ ມໍສູປເສຈນໍ.

໒໗໕.

‘‘ຕໍ ຕ຺ວໍ ຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຍ຺ຫ, ອິສິສ຺ສ ໂຠຊນໍ ອທາ;

ອເຂຕ຺ຕຎ຺ຎູສິ ທານສ຺ສ, ໂກຍໍ ຘມ຺ໂມ ນມຕ຺ຖຸ ເຕ.

໒໗໖.

‘‘ຠຣາມິ ປຸຕ຺ຕທາເຣ ຈ, ຆເຣສຸ ຄຘິໂຕ ອຫໍ;

ຠຸຎ຺ເຊ ມານຸສເກ ກາເມ, ອນຸສາສາມິ ຣາຊິໂນ.

໒໗໗.

‘‘ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສ ອິສິໂນ, ຈິຣຣຕ຺ຕໍ ຕປສ຺ສິໂນ;

ວຸຑ຺ຒສ຺ສ ຠາວິຕຕ຺ຕສ຺ສ, ທາຕຸມຣຫາມິ ໂຠຊນໍ.

໒໗໘.

‘‘ອິສິຎ຺ຈ ທານິ ປຸຈ຺ຉາມິ, ກິສໍ ຘມນິສນ຺ຖຕໍ;

ປຣູຬ຺ຫກຈ຺ຉນຂໂລມໍ, ປງ຺ກທນ຺ຕໍ ຣຊສ຺ສິຣໍ.

໒໗໙.

‘‘ເອໂກ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫຣສິ, ນາວກງ຺ຂສິ ຊີວິຕໍ;

ຠິກ຺ຂຸ ເກນ ຕຍາ ເສຍ຺ໂຍ, ຍສ຺ສ ຕ຺ວໍ ໂຠຊນໍ ອທາ.

໒໘໐.

‘‘ຂຓນ຺ຕາລຸກລມ຺ພານິ, ພິລາລິຕກ຺ກລານິ ຈ;

ຘຸນໍ ສາມາກນີວາຣໍ, ສງ຺ຆາຣິຍໍ ປສາຣິຍໍ.

໒໘໑.

‘‘ສາກໍ ຠິສໍ ມຘຸໍ ມໍສໍ, ພທຣາມລການິ ຈ;

ຕານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ອຕ຺ຖິ ເມ ໂສ ປຣິຄ຺ຄໂຫ.

໒໘໒.

‘‘ປຈນ຺ໂຕ ອປຈນ຺ຕສ຺ສ, ອມມສ຺ສ ສກິຎ຺ຈໂນ;

ອນາທານສ຺ສ ສາທາໂນ, ທາຕຸມຣຫາມິ ໂຠຊນໍ.

໒໘໓.

‘‘ຠິກ຺ຂຸຎ຺ຈ ທານິ ປຸຈ຺ຉາມິ, ຕຸຓ຺ຫີມາສີນ ສຸພ຺ພຕໍ;

ອິສິ ເຕ ຠຕ຺ຕໍ ປາທາສິ, ສຸຈິໍ ມໍສູປເສຈນໍ.

໒໘໔.

‘‘ຕໍ ຕ຺ວໍ ຠຕ຺ຕໍ ປຏິຄ຺ຄຍ຺ຫ, ຕຸຓ຺ຫີ ຠຸຎ຺ຊສິ ເອກໂກ;

ນາຎ຺ຎໍ ກຎ຺ຈິ ນິມນ຺ເຕສິ, ໂກຍໍ ຘມ຺ໂມ ນມຕ຺ຖຸ ເຕ.

໒໘໕.

‘‘ນ ປຈາມິ ນ ປາເຈມິ, ນ ຉິນ຺ທາມິ ນ ເຉທເຍ;

ຕໍ ມໍ ອກິຎ຺ຈນໍ ຎຕ຺ວາ, ສພ຺ພປາເປຫິ ອາຣຕໍ.

໒໘໖.

‘‘ວາເມນ ຠິກ຺ຂມາທາຍ, ທກ຺ຂິເຓນ ກມຓ຺ຑລຸໍ;

ອິສິ ເມ ຠຕ຺ຕໍ ປາທາສິ, ສຸຈິໍ ມໍສູປເສຈນໍ.

໒໘໗.

‘‘ເອເຕ ຫິ ທາຕຸມຣຫນ຺ຕິ, ສມມາ ສປຣິຄ຺ຄຫາ;

ປຈ຺ຈນີກມຫໍ ມຎ຺ເຎ, ໂຍ ທາຕາຣໍ ນິມນ຺ຕເຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິວນນ຺ຕິ ນິຣຸທກາຣຎ຺ຎສທິສໍ ອິມໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ອາຄຕໍ. ກູຏາຄາຣວຣູເປຕນ຺ຕິ ກູຏາຄາຣວເຣນ ອຸປຄຕໍ, ເອກໍ ວຣກູຏາຄາຣວາສິນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຫາສຍນມຸປາສິຕນ຺ຕິ ຕຕ຺ເຖວ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕໍ ສິຣິສຍນໍ ອຸປາສິຕໍ. ຕສ຺ສ ເຕຕິ ເອວຣູປໍ ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຫໍ ເປມມກາສິໍ, ຕສ຺ສ ເຕ ເປມເກນ. ວຑ຺ຒໂມທນນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕໂມທນໍ. ວິຈິຕນ຺ຕິ ອປຄຕຂຓ຺ຑກາຬເກຫິ ວິຈິຕຕຓ຺ຑຸເລຫິ ກຕໍ. ອທາສຍີຕິ ອທາສິ. ອຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ຕນາ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ອນສິຕ຺ວານາຕິ ອຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ. ໂກຍໍ ຘມ຺ໂມຕິ ມຫາຣາຊ, ໂກ ເອສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຠາໂວ. ນມຕ຺ຖຸ ເຕຕິ ນໂມ ຕວ ອຕ຺ຖຸ, ໂຍ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕນາ ອຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຣສ຺ສ ອທາສິ.

ອາຈຣິໂຍຕິ ກຸຏຸມ຺ພິກ ເອສ ມຍ຺ຫໍ ອາຈາຣສິກ຺ຂາປໂກ ອາຈຣິໂຍ. ພ຺ຍາວໂຏຕິ ອຸສ຺ສຸໂກ. ອາມນ຺ຕນີໂຍຕິ ອາມນ຺ເຕຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕໂກ ມຍາ ທິນ຺ນໍ ຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕຸໍ ອນຸຣູໂປ. ທາຕຸມຣຫາມີຕິ ‘‘ອຫໍ ເອວຣູປສ຺ສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ໂຠຊນໍ ທາຕຸໍ ອຣຫາມີ’’ຕິ ຣາຊາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຄຸຓໍ ວຓ຺ເຓສິ. ອເຂຕ຺ຕຎ຺ຎູສີຕິ ນາຫໍ ທານສ຺ສ ເຂຕ຺ຕໍ, ມຍິ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ ນ ໂຫຕີຕິ ເອວໍ ອຕ຺ຕານໍ ທານສ຺ສ ອເຂຕ຺ຕໍ ຊານາສິ ມຎ຺ເຎຕິ. ອນຸສາສາມີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖໍ ປຫາຍ ຣຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ອນຸສາສາມິ.

ເອວໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຄຸຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ອາຣຎ຺ຎິກສ຺ສາຕິ ອິສິໂນ ຄຸຓໍ ກເຖສິ. ອິສິໂນຕິ ສີລາທິຄຸຓປຣິເຍສກສ຺ສ. ຕປສ຺ສິໂນຕິ ຕປນິສ຺ສິຕສ຺ສ. ວຸຑ຺ຒສ຺ສາຕິ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ຄຸຓວຸຑ຺ຒສ຺ສ. ນາວກງ຺ຂສີຕິ ສຍໍ ທຸລ຺ລຠໂຠຊໂນ ຫຸຕ຺ວາ ເອວຣູປໍ ໂຠຊນໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ເທສິ, ກິໍ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕໍ ນ ກງ຺ຂສິ. ຠິກ຺ຂຸ ເກນາຕິ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ກຕເຣນ ຄຸເຓນ ຕຍາ ເສຏ຺ຐຕໂຣ.

ຂຓນ຺ຕາລຸກລມ຺ພານີຕິ ຂຓນ຺ໂຕ ອາລູນິ ເຈວ ຕາລກນ຺ທານິ ຈ. ພິລາລິຕກ຺ກລານິ ຈາຕິ ພິລາລິກນ຺ທຕກ຺ກລກນ຺ທານິ ຈ. ຘຸນໍ ສາມາກນີວາຣນ຺ຕິ ສາມາກຎ຺ຈ ນີວາຣຎ຺ຈ ຘຸນິຕ຺ວາ. ສງ຺ຆາຣິຍໍ ປສາຣິຍນ຺ຕິ ເອເຕ ສາມາກນີວາເຣ ຘຸນນ຺ໂຕ ສງ຺ຆາເຣຕ຺ວາ ປຸນ ສຸກ຺ຂາປິເຕ ປສາເຣຕ຺ວາ ສຸປ຺ເປນ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຕຓ຺ຑຸເລ ອາທາຍ ປຈິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊາມີຕິ ວທຕິ. ສາກນ຺ຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ສູເປຍ຺ຍປຓ຺ຓໍ. ມໍສນ຺ຕິ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆວິຆາສາທິມໍສໍ. ຕານິ ອາຫຣິຕ຺ວາຕິ ຕານິ ສາກາທີນິ ອາຫຣິຕ຺ວາ. ອມມສ຺ສາຕິ ຕຓ຺ຫາທິຏ຺ຐິມມຕ຺ຕຣຫິຕສ຺ສ. ສກິຎ຺ຈໂນຕິ ສປລິໂພໂຘ. ອນາທານສ຺ສາຕິ ນິຄ຺ຄຫຓສ຺ສ. ທາຕຸມຣຫາມີຕິ ເອວຣູປສ຺ສ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘໂຠຊນໍ ທາຕຸໍ ອຣຫາມິ.

ຕຸຓ຺ຫີມາສີນນ຺ຕິ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ. ອກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ຣາຄກິຎ຺ຈນາທີຫິ ຣຫິຕໍ. ອາຣຕນ຺ຕິ ວິຣຕໍ ສພ຺ພປາປານິ ປຫາຍ ຐິຕໍ. ກມຓ຺ຑລຸນ຺ຕິ ກຸຓ຺ຑິກໍ. ເອເຕ ຫີຕິ ເອເຕ ຣາຊາທໂຍ ຕໂຍ ຊນາຕິ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ເຕ ນິທ຺ທິສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ທາຕຸມຣຫນ຺ຕີຕິ ມາທິສສ຺ສ ທາຕຸໍ ອຣຫນ຺ຕິ. ປຈ຺ຈນີກນ຺ຕິ ປຈ຺ຈນີກປຏິປທໍ. ທາຍກສ຺ສ ຫິ ນິມນ຺ຕນໍ ເອກວີສຕິຍາ ອເນສນາສຸ ອຎ຺ຎຕຣາຍ ປິຓ຺ຑປາຕປຣິເຍສນາຍ ຊີວິກກປ຺ປນສງ຺ຂາຕາ ມິຈ຺ຉາຊີວປຏິປຕ຺ຕິ ນາມ ໂຫຕິ.

ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ອຕ຺ຕມໂນ ທ຺ເວ ໂອສານຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໘໘.

‘‘ອຕ຺ຖາຍ ວຕ ເມ ອຊ຺ຊ, ອິຘາຄຈ຺ຉິ ຣເຖສໂຠ;

ໂສຫໍ ອຊ຺ຊ ປຊານາມິ, ຍຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ.

໒໘໙.

‘‘ຣຏ຺ເຐສຸ ຄິທ຺ຘາ ຣາຊາໂນ, ກິຈ຺ຈາກິຈ຺ເຈສຸ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ອິສີ ມູລຜເລ ຄິທ຺ຘາ, ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາ ຈ ຠິກ຺ຂໂວ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຣເຖສໂຠຕິ ຣາຊານໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ກິຈ຺ຈາກິຈ຺ເຈສູຕິ ຣຎ຺ໂຎ ກິຈ຺ຈກຣຓີເຍສຸ. ຠິກ຺ຂໂວຕິ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຠິກ຺ຂໂວ ປນ ສພ຺ພຠເວຫິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາ.

ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ, ຕຖາ ຕາປໂສ. ຣາຊາ ປນ ກຕິປາຫໍ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວສິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິເມວ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ປິຓ຺ຑປາໂຕ ຍຖານຸຈ຺ຉວິກໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ຄໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ຘມ຺ມຣຕນສ຺ສ ສກ຺ກາຣກາຣໂກ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ປຸໂຣຫິໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ຫິມວນ຺ຕຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຠິກ຺ຂາປຣມ຺ປຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ເຕຣສມາ.

ຊາຕກຸທ຺ທານໍ –

ເກທາຣໍ ຈນ຺ທກິນ຺ນຣີ, ອຸກ຺ກຸສຸທ຺ທາລຠິສກໍ;

ສຸຣຸຈິ ປຎ຺ຈຸໂປສຖໍ, ມຫາໂມຣຎ຺ຈ ຕຈ຺ຉກໍ.

ມຫາວາຓິຊ ສາຘິນໍ, ທສພ຺ຣາຫ຺ມຓຊາຕກໍ;

ຠິກ຺ຂາປຣມ຺ປຣາປິ ຈ, ເຕຣສານິ ປກິຓ຺ຓເກ.

ປກິຓ຺ຓກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໕. ວີສຕິນິປາໂຕ

[໔໙໗] ໑. ມາຕງ຺ຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກຸໂຕ ນຸ ອາຄຈ຺ຉສິ ທຸມ຺ມວາສີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸເທນໍ ນາມ ວໍສຣາຊານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ມິຎ຺ຫິ ກາເລ ອາຍສ຺ມາ ປິຓ຺ໂຑລຠາຣທ຺ວາໂຊ ເຊຕວນໂຕ ອາກາເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ໂກສມ຺ພິຍໍ ອຸເທນສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອຸຍ຺ຍານໍ ທິວາວິຫາຣາຍ ຄຈ຺ຉຕິ. ເຖໂຣ ກິຣ ປຸຣິມຠເວ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ທີຆມທ຺ຘານໍ ຕສ຺ມິໍ ອຸຍ຺ຍາເນ ມຫາປຣິວາໂຣ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິ. ໂສ ເຕນ ປຸພ຺ພາຈິຓ຺ເຓນ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຕຕ຺ເຖວ ທິວາວິຫາຣໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ຜລສມາປຕ຺ຕິສຸເຂນ ວີຕິນາເມຕິ. ຕສ຺ມິໍ ເອກທິວສໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸປຸປ຺ຜິຕສາລມູເລ ນິສິນ຺ເນ ອຸເທໂນ ສຕ຺ຕາຫໍ ມຫາປານໍ ປິວິຕ຺ວາ ‘‘ອຸຍ຺ຍານກີຬໍ ກີຬິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມງ຺ຄລສິລາປຏ຺ເຏ ອຎ຺ຎຕຣາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ອງ຺ເກ ນິປນ຺ໂນ ສຸຣາມທມຕ຺ຕຕາຍ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິ. ຄາຍນ຺ຕາ ນິສິນ຺ນິຕ຺ຖິໂຍ ຕູຣິຍານິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜຜລາທີນິ ວິຈິນນ຺ຕິໂຍ ເຖຣໍ ທິສ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ເຖໂຣ ຕາສໍ ຘມ຺ມກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ອິຕຣາປິ ອິຕ຺ຖີ ອງ຺ກໍ ຈາເລຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ປໂພເຘຕ຺ວາ ‘‘ກຸຫິໍ ຕາ ວສລິໂຍ ຄຕາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເອກໍ ສມຓໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ກຸທ຺ໂຘ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຖຣໍ ອກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ປຣິຠາສິຕ຺ວາ ‘‘ຫນ຺ທາຫໍ, ຕໍ ສມຓໍ ຕມ຺ພກິປິລ຺ລເກຫິ ຂາທາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂກຘວເສນ ເຖຣສ຺ສ ສຣີເຣ ຕມ຺ພກິປິລ຺ລກປຸຏໍ ຠິນ຺ທາເປສິ. ເຖໂຣ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ຕສ຺ໂສວາທໍ ທຕ຺ວາ ເຊຕວເນ ຄນ຺ຘກຸຏິທ຺ວາເຣເຍວ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕຖາຄເຕນ ‘‘ກຸໂຕ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ເຖໂຣ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ ໂຂ, ຠາຣທ຺ວາຊ, ອຸເທໂນ ອິທາເນວ ປພ຺ພຊິເຕ ວິເຫເຐຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ວິເຫເຐສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ຕທາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ພຫິນຄເຣ ຈຓ຺ຑາລໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ‘‘ມາຕງ຺ໂຄ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ອປຣຠາເຄ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ‘‘ມາຕງ຺ຄປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ ປາກໂຏ ອໂຫສິ. ຕທາ ພາຣາຓສິເສຏ຺ຐິໂນ ຘີຕາ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາ ນາມ ເອກມາສທ຺ເວມາສວາເຣນ ມຫາປຣິວາຣາ ອຸຍ຺ຍານໍ ກີຬິຕຸໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອເຖກທິວສໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ເກນຈິ ກມ຺ເມນ ນຄຣໍ ປວິສນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣທ຺ວາເຣ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກໍ ທິສ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອປຄນ຺ຕ຺ວາ ອລ຺ລີຍິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາ ສາຓິຍາ ອນ຺ຕເຣນ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ໂກ ເອໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຈຓ຺ຑາໂລ ອຍ຺ເຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອທິຏ຺ຐປຸພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ວຕ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄນ຺ໂຘທເກນ ອກ຺ຂີນິ ໂຘວິຕ຺ວາ ຕໂຕ ນິວຕ຺ຕິ. ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ນິກ຺ຂນ຺ຕຊໂນ ‘‘ອເຣ, ທຸຏ຺ຐ ຈຓ຺ຑາລ, ອຊ຺ຊ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອມ຺ຫາກໍ ອມູລກໍ ສຸຣາຠຕ຺ຕໍ ນຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ໂກຘາຠິຠູໂຕ ມາຕງ຺ຄປຓ຺ຑິຕໍ ຫຕ຺ເຖຫິ ຈ ປາເທຫິ ຈ ໂປເຖຕ຺ວາ ວິສຎ຺ຎິໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ໂສ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘສຎ຺ໂຎ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາຍ ປຣິຊໂນ ມໍ ນິທ຺ໂທສໍ ອກາຣເຓນ ໂປເຖສິ, ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກໍ ລຠິຕ຺ວາວ ອຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ, ໂນ ອລຠິຕ຺ວາ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ປິຕຸ ນິເວສນທ຺ວາເຣ ນິປຊ຺ຊິ. ໂສ ‘‘ເກນ ກາຣເຓນ ນິປນ຺ໂນສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຎ຺ຎໍ ກາຣຓໍ ນຕ຺ຖິ, ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາຍ ເມ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອາຫ. ເອໂກ ທິວໂສ ອຕີໂຕ, ຕຖາ ທຸຕິໂຍ, ຕຕິໂຍ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ, ປຎ຺ຈໂມ, ຉຏ຺ໂຐ ຈ. ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ອຘິຏ຺ຐານໍ ນາມ ສມິຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອທໍສຸ.

ອຖ ນໍ ສາ ‘‘ອຸຏ຺ເຐຫິ, ສາມິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຄຫໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ອາຫ. ຠທ຺ເທ, ຕວ ປຣິຊເນນມ຺ຫິ ສຸໂປຖິໂຕ ທຸພ຺ພໂລ, ມໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉາຫີຕິ. ສາ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ນຄຣວາສີນໍ ປສ຺ສນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຈຓ຺ຑາລຄາມກໍ ຄຕາ. ອຖ ນໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຊາຕິສມ຺ເຠທວີຕິກ຺ກມໍ ອກຕ຺ວາວ ກຕິປາຫໍ ເຄເຫ ວສາເປຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຫເມຕໍ ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາວ ກາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ນ ອິຕຣຖາ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘ຠທ຺ເທ, ມຍິ ອຣຎ຺ຎໂຕ ກິຎ຺ຈິ ອນາຫຣນ຺ເຕ ອມ຺ຫາກໍ ຊີວິກາ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ, ຍາວ ມມາຄມນາ ມາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິ, ອຫໍ ອຣຎ຺ຎໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຄຫວາສິໂນປິ ‘‘ອິມໍ ມາ ປມຊ຺ຊິຕ຺ຖາ’’ຕິ ໂອວທິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສມຓປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ປຎ຺ຈ ອຠິຎ຺ຎາໂຍ ຈ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາຍ ອວສ຺ສໂຍ ຠວິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອິທ຺ຘິຍາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈຓ຺ຑາລຄາມທ຺ວາເຣ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາຍ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ສາ ຕສ຺ສາຄມນໍ ສຸຕ຺ວາ ເຄຫໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ກສ຺ມາ ມໍ ອນາຖໍ ກຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕສີ’’ຕິ ປຣິເທວິ. ອຖ ນໍ ‘‘ຠທ຺ເທ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ຕວ ໂປຣາຓກຍສໂຕ ອິທານິ ມຫນ຺ຕຕຣໍ ຍສໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ອປິຈ ໂຂ ປນ ‘ນ ມຍ຺ຫໍ ມາຕງ຺ຄປຓ຺ຑິໂຕ ສາມິໂກ, ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ເມ ສາມິໂກ’ຕິ ເອຕ຺ຕກໍ ປຣິສມຊ຺ເຌ ວຕ຺ຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສີ’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາມ, ສາມິ, ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ‘‘ອິທານິ ເຕ ສາມິໂກ ກຸຫິນ຺ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ‘ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ຄໂຕ’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘ກທາ ອາຄມິສ຺ສຕີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘ອິໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ປຸຓ຺ຓມາຍໍ ຈນ຺ທໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສຕີ’ຕິ ວເທຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ນໍ ວຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕເມວ ຄໂຕ.

ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາປິ ພາຣາຓສິຍໍ ມຫາຊນສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ເຕສຸ ເຕສຸ ຐາເນສຸ ຕຖາ ກເຖສິ. ມຫາຊໂນ ‘‘ອໂຫ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ ສມາໂນ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອວເມຕໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສທ຺ທຫິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ປຸຓ຺ຓມທິວເສ ຈນ຺ທສ຺ສ ຄຄນມຊ຺ເຌ ຐິຕກາເລ ພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕຠາວໍ ມາເປຕ຺ວາ ສກລໍ ກາສິຣຏ຺ຐໍ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ພາຣາຓສິນຄຣຎ຺ຈ ເອໂກຠາສໍ ກຕ຺ວາ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຍາ ອຸປຣູປຣິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຣິພ຺ຠມິຕ຺ວາ ມຫາຊເນນ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູຊິຍມາໂນ ຈຓ຺ຑາລຄາມກາຠິມຸໂຂ ອໂຫສິ. ພ຺ຣຫ຺ມຠຕ຺ຕາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຈຓ຺ຑາລຄາມກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາຍ ເຄຫໍ ສຸທ຺ຘວຕ຺ເຖຫິ ຉາເທຕ຺ວາ ຠູມິໍ ຈຕຸຊ຺ຊາຕິຍຄນ຺ເຘຫິ ໂອປຸຎ຺ຉິຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜານິ ວິກິຣິຕ຺ວາ ຘູມໍ ທຕ຺ວາ ເຈລວິຕານໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ມຫາສຍນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ຄນ຺ຘເຕເລຫິ ທີປໍ ຊາເລຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ຣຊຕປຏ຺ຏວຓ຺ຓວາລຸກໍ ໂອກິຣິຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜານິ ວິກິຣິຕ຺ວາ ຘເຊ ພນ຺ຘິໍສຸ. ເອວໍ ອລງ຺ກເຕ ເຄເຫ ມຫາສຕ຺ໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ ໂຖກໍ ສຍນປິຏ຺ເຐ ນິສີທິ.

ຕທາ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາ ອຸຕຸນີ ໂຫຕິ. ອຖສ຺ສາ ອງ຺ຄຸຏ຺ຐເກນ ນາຠິໍ ປຣາມສິ, ກຸຈ຺ຉິຍໍ ຄພ຺ໂຠ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ຄພ຺ໂຠ ເຕ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ, ຕ຺ວໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິສ຺ສສິ, ຕ຺ວມ຺ປິ ປຸຕ຺ໂຕປິ ເຕ ລາຠຄ຺ຄຍສຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສຖ, ຕວ ປາທໂຘວນອຸທກໍ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ຣາຊູນໍ ອຠິເສໂກທກໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ນຫາໂນທກໍ ປນ ເຕ ອມໂຕສຘໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ເຍ ຕໍ ສີເສ ອາສິຎ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ສພ຺ພໂຣເຄຫິ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສນ຺ຕິ, ກາຬກຓ຺ຓິໍ ປຣິວຊ຺ເຊສ຺ສນ຺ຕິ, ຕວ ປາທປິຏ຺ເຐ ສີສໍ ຐເປຕ຺ວາ ວນ຺ທນ຺ຕາ ສຫສ຺ສໍ ທສ຺ສນ຺ຕິ, ໂສຕປເຖ ຐຕ຺ວາ ວນ຺ທນ຺ຕາ ສຕໍ ທສ຺ສນ຺ຕິ, ຈກ຺ຂຸປເຖ ຐຕ຺ວາ ວນ຺ທນ຺ຕາ ເອກໍ ກຫາປຓໍ ທຕ຺ວາ ວນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຫີ’’ຕິ ນໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ເຄຫາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ປາວິສິ. ພ຺ຣຫ຺ມຠຕ຺ຕາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຐິຕກາວ ຣຕ຺ຕິໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ປາໂຕວ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກໍ ສຸວຓ຺ຓສິວິກໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສີເສນ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສິໍສຸ. ‘‘ມຫາພ຺ຣຫ຺ມຠຣິຍາ’’ຕິ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ມຫາຊໂນ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູເຊສິ. ປາທປິຏ຺ເຐ ສີສໍ ຐເປຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕຸໍ ລຠນ຺ຕາ ສຫສ຺ສຕ຺ຖວິກໍ ເທນ຺ຕິ, ໂສຕປເຖ ຐຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕຸໍ ລຠນ຺ຕາ ສຕໍ ເທນ຺ຕິ, ຈກ຺ຂຸປເຖ ຐຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕຸໍ ລຠນ຺ຕາ ເອກໍ ກຫາປຓໍ ເທນ຺ຕິ. ເອວໍ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ພາຣາຓສິໍ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕາ ອຏ຺ຐາຣສໂກຏິຘນໍ ລຠິໍສຸ.

ອຖ ນໍ ນຄຣໍ ປຣິຫຣິຕ຺ວາ ອາເນຕ຺ວາ ນຄຣມຊ຺ເຌ ມຫາມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ສາຓິໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຫາສຍນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ສິຣິໂສຠຄ຺ເຄນ ຕຕ຺ຖ ວສາເປສຸໍ. ມຓ຺ຑປສນ຺ຕິເກເຍວ ສຕ຺ຕທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐໍ ສຕ຺ຕຠູມິກໍ ປາສາທໍ ກາຕຸໍ ອາຣຠິໍສຸ, ມຫນ຺ຕໍ ນວກມ຺ມໍ ອໂຫສິ. ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາ ມຓ຺ຑເປເຍວ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ. ອຖສ຺ສ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ມຓ຺ຑເປ ຊາຕຕ຺ຕາ ‘‘ມຓ຺ຑພ຺ຍກຸມາໂຣ’’ຕິ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ປາສາໂທ ປນ ທສຫິ ມາເສຫິ ນິຏ຺ຐິໂຕ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສາ ມຫນ຺ເຕນ ຍເສນ ຕສ຺ມິໍ ວສຕິ, ມຓ຺ຑພ຺ຍກຸມາໂຣປິ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ວຑ຺ຒຕິ. ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕຏ຺ຐວສ຺ສກາເລເຍວ ຊມ຺ພຸທີປຕເລ ອຸຕ຺ຕມາຈຣິຍາ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ເຕ ຕໍ ຕໂຍ ເວເທ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປສຸໍ. ໂສ ໂສຬສວສ຺ສກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ຠຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐເປສິ, ນິພທ຺ຘໍ ໂສຬສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສຫສ຺ສານິ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ເຖ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ທານໍ ເທຕິ.

ອເຖກສ຺ມິໍ ມຫາມຫທິວເສ ເຄເຫ ພຫຸໍ ປາຍາສໍ ປຏິຍາເທສຸໍ. ໂສຬສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສຫສ຺ສານິ ຈຕຸຕ຺ເຖ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓຣສວຓ຺ເຓນ ນວສປ຺ປິນາ ປກ຺ກມຘຸຂຓ຺ຑສກ຺ຂຣາຫິ ຈ ອຠິສງ຺ຂຕໍ ປາຍາສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ກຸມາໂຣປິ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ສຸວຓ຺ຓປາທຸກາ ອາຣຸຍ຺ຫ ຫຕ຺ເຖນ ກຎ຺ຈນທຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ສປ຺ປິໍ ເທຖ, ອິຘ ມຘຸ’’ນ຺ຕິ ວິຈາເຣນ຺ໂຕ ຈຣຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ມາຕງ຺ຄປຓ຺ຑິໂຕ ຫິມວນ຺ເຕ ອສ຺ສມປເທ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ກາ ນຸ ໂຂ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາຍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕີ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຕິຕ຺ເຖ ປກ຺ຂນ຺ທຠາວໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ເຊວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມາຓວໍ ທເມຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ທານໍ ທາເປຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາກາເສນ ອໂນຕຕ຺ຕທຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຸຂໂຘວນາທີນິ ກຕ຺ວາ ມໂນສິລາຕເລ ຐິໂຕ ຣຕ຺ຕທຸປຏ຺ຏໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ກາຍພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປໍສຸກູລສງ຺ຆາຏິໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ມຕ຺ຕິກາປຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ເຖ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ທານຄ຺ເຄເຍວ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ກຸມາໂຣ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອວໍວິຣູໂປ ສງ຺ກາຣຍກ຺ຂສທິໂສ ອຍໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ອິມໍ ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກຸໂຕ ນຸ ໂຂ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑.

‘‘ກຸໂຕ ນຸ ອາຄຈ຺ຉສິ ທຸມ຺ມວາສີ, ໂອຕລ຺ລໂກ ປໍສຸປິສາຈໂກວ;

ສງ຺ກາຣໂຈຬໍ ປຏິມຸຎ຺ຈ ກຓ຺ເຐ, ໂກ ເຣ ຕຸວໍ ໂຫສິ ອທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸມ຺ມວາສີຕິ ອນຎ຺ຊິຕອມຓ຺ຑິຕຆຏິຕສງ຺ຆາຏິກປິໂລຕິກວສໂນ. ໂອຕລ຺ລໂກຕິ ລາມໂກ ໂອລມ຺ພວິລມ຺ພນນ຺ຕກຘໂຣ ວາ. ປໍສຸປິສາຈໂກວາຕິ ສງ຺ກາຣຏ຺ຐາເນ ປິສາຈໂກ ວິຍ. ສງ຺ກາຣໂຈຬນ຺ຕິ ສງ຺ກາຣຏ຺ຐາເນ ລທ຺ຘປິໂລຕິກໍ. ປຏິມຸຎ຺ຈາຕິ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ. ອທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍຕິ ຕ຺ວໍ ອທກ຺ຂິເຓຍ຺ໂຍ ອິເມສໍ ປຣມທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍານໍ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ເອໂກ ຫຸຕ຺ວາ ກຸໂຕ ອາຄໂຕ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ມຸທຸຈິຕ຺ເຕເນວ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໒.

‘‘ອນ຺ນໍ ຕເວທໍ ປກຕໍ ຍສສ຺ສິ, ຕໍ ຂຊ຺ຊເຣ ຠຸຎ຺ຊເຣ ປິຍ຺ຍເຣ ຈ;

ຊານາສິ ມໍ ຕ຺ວໍ ປຣທຕ຺ຕູປຊີວິໍ, ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐປິຓ຺ຑໍ ລຠຕໍ ສປາໂກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປກຕນ຺ຕິ ປຏິຍຕ຺ຕໍ. ຍສສ຺ສີຕິ ປຣິວາຣສມ຺ປນ຺ນ. ຕໍ ຂຊ຺ຊເຣຕິ ຕໍ ຂຊ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ ຈ ປິວນ຺ຕິ ຈ. ກິໍກາຣຓາ ມຍ຺ຫໍ ກຸຊ຺ຌສິ? ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐປິຓ຺ຑນ຺ຕິ ອຸປຕິຏ຺ຐິຕ຺ວາ ລຠິຕພ຺ພປິຓ຺ຑໍ, ອຸຏ຺ຐາຍ ຐິເຕຫິ ວາ ທີຍມານໍ ເຫຏ຺ຐາ ຐຕ຺ວາ ລຠິຕພ຺ພປິຓ຺ຑໍ. ລຠຕໍ ສປາໂກຕິ ສປາໂກ ຈຓ຺ຑາໂລປິ ລຠຕຸ. ຊາຕິສມ຺ປນ຺ນາ ຫິ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ລຠນ຺ຕິ, ສປາກຈຓ຺ຑາລສ຺ສ ປນ ໂກ ເທຕິ, ທຸລ຺ລຠປິຓ຺ໂຑ ອຫໍ, ຕສ຺ມາ ເມ ຊີວິຕປວຕ຺ຕນຕ຺ຖໍ ໂຠຊນໍ ທາເປຫິ, ກຸມາຣາຕິ.

ຕໂຕ ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ຄາຖມາຫ –

໓.

‘‘ອນ຺ນໍ ມເມທໍ ປກຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ, ອຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ສທ຺ທຫໂຕ ມເມທໍ;

ອເປຫິ ເອຕ຺ໂຕ ກິມິຘຏ຺ຐິໂຕສິ, ນ ມາທິສາ ຕຸມ຺ຫໍ ທທນ຺ຕິ ຊມ຺ມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຕຕ຺ຖາຍາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວຑ຺ຒິອຕ຺ຖາຍ. ອເປຫິ ເອຕ຺ໂຕຕິ ອິມມ຺ຫາ ຐານາ ອປຄຈ຺ຉ. ນ ມາທິສາຕິ ມາທິສາ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ນານໍ ອຸທິຈ຺ຈພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ທານໍ ເທນ຺ຕິ, ນ ຕຸຍ຺ຫໍ ຈຓ຺ຑາລສ຺ສ, ຄຈ຺ຉ, ຊມ຺ມາຕິ.

ຕໂຕ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໔.

‘‘ຖເລ ຈ ນິນ຺ເນ ຈ ວປນ຺ຕິ ພີຊໍ, ອນູປເຂຕ຺ເຕ ຜລມາສມານາ;

ເອຕາຍ ສທ຺ຘາຍ ທທາຫິ ທານໍ, ອປ຺ເປວ ອາຣາຘເຍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ເຍ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ກຸມາຣ, ສສ຺ສຜລໍ ອາສີສມານາ ຕີສຸປິ ເຂຕ຺ເຕສຸ ພີຊໍ ວປນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ອຕິວຸຏ຺ຐິກາເລ ຖເລ ສສ຺ສໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນິນ຺ເນ ປູຕິກໍ ໂຫຕິ, ອນູປເຂຕ຺ເຕ ນທິຎ຺ຈ ຕຬາກຎ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ ກຕໍ ໂອເຆນ ວຸຍ຺ຫຕິ. ມນ຺ທວຸຏ຺ຐິກາເລ ຖເລ ເຂຕ຺ເຕ ວິປຊ຺ຊຕິ, ນິນ຺ເນ ໂຖກໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອນູປເຂຕ຺ເຕ ສມ຺ປຊ຺ຊເຕວ. ສມວຸຏ຺ຐິກາເລ ຖເລ ເຂຕ຺ເຕ ໂຖກໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ອິຕເຣສຸ ສມ຺ປຊ຺ຊເຕວ. ຕສ຺ມາ ຍຖາ ຜລມາສີສມານາ ຕີສຸປິ ເຂຕ຺ເຕສຸ ວປນ຺ຕິ, ຕຖາ ຕ຺ວມ຺ປິ ເອຕາຍ ຜລສທ຺ຘາຍ ອາຄຕາຄຕານໍ ສພ຺ເພສໍເຍວ ທານໍ ເທຫິ, ອປ຺ເປວ ນາມ ເອວໍ ທທນ຺ໂຕ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ເຍ ອາຣາເຘຍ຺ຍາສິ ລເຠຍ຺ຍາສີຕິ.

ຕໂຕ ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ຄາຖມາຫ –

໕.

‘‘ເຂຕ຺ຕານິ ມຍ຺ຫໍ ວິທິຕານິ ໂລເກ, ເຍສາຫໍ ພີຊານິ ປຕິຏ຺ຐເປມິ;

ເຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຊາຕິມນ຺ຕູປປນ຺ນາ, ຕານີຘ ເຂຕ຺ຕານິ ສຸເປສລານີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຍສາຫນ຺ຕິ ເຍສຸ ອຫໍ. ຊາຕິມນ຺ຕູປປນ຺ນາຕິ ຊາຕິຍາ ຈ ມນ຺ເຕຫິ ຈ ອຸປປນ຺ນາ.

ຕໂຕ ມຫາສຕ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໖.

‘‘ຊາຕິມໂທ ຈ ອຕິມານິຕາ ຈ, ໂລໂຠ ຈ ໂທໂສ ຈ ມໂທ ຈ ໂມໂຫ;

ເອເຕ ອຄຸຓາ ເຍສຸ ຈ ສນ຺ຕິ ສພ຺ເພ, ຕານີຘ ເຂຕ຺ຕານິ ອເປສລານິ.

໗.

‘‘ຊາຕິມໂທ ຈ ອຕິມານິຕາ ຈ, ໂລໂຠ ຈ ໂທໂສ ຈ ມໂທ ຈ ໂມໂຫ;

ເອເຕ ອຄຸຓາ ເຍສຸ ນ ສນ຺ຕິ ສພ຺ເພ, ຕານີຘ ເຂຕ຺ຕານິ ສຸເປສລານີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຊາຕິມໂທຕິ ‘‘ອຫມສ຺ມິ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ເອວໍ ອຸປ຺ປນ຺ນມາໂນ. ອຕິມານິຕາ ຈາຕິ ‘‘ອຎ຺ໂຎ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຊາຕິອາທີຫິ ສທິໂສ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ປວຕ຺ຕມາໂນ. ໂລຠາທໂຍ ລຸພ຺ຠນທຸສ຺ສນມຊ຺ຊນມຸຍ຺ຫນມຕ຺ຕາວ. ອເປສລານີຕິ ເອວຣູປາ ປຸຄ຺ຄລາ ອາສີວິສຠຣິຕາ ວິຍ ວມ຺ມິກາ ອປ຺ປິຍສີລາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວຣູປານໍ ທິນ຺ນໍ ນ ມຫປ຺ຜລໍ ໂຫຕິ, ຕສ຺ມາ ມາ ເອເຕສໍ ສຸເປສລເຂຕ຺ຕຠາວໍ ມຎ຺ຎິຕ຺ຖ. ນ ຫິ ຊາຕິມນ຺ຕາ ສຄ຺ຄທາຍກາ. ເຍ ປນ ຊາຕິມານາທິຣຫິຕາ ອຣິຍາ, ຕານິ ເຂຕ຺ຕານິ ສຸເປສລານິ, ເຕສຸ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ, ເຕ ສຄ຺ຄທາຍກາ ໂຫນ຺ຕີຕິ.

ອິຕິ ໂສ ມຫາສຕ຺ເຕ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກເຖນ຺ເຕ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ອຕິວິຍ ພຫຸໍ ວິປ຺ປລປຕິ, ກຸຫິໍ ຄຕາ ອິເມ ໂທວາຣິກາ, ນຍິມໍ ຈຓ຺ຑາລໍ ນີຫຣນ຺ຕີ’’ຕິ ຄາຖມາຫ –

໘.

‘‘ກ຺ເວຕ຺ຖ ຄຕາ ອຸປໂຊຕິໂຍ ຈ, ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ອຖ ວາ ຄຓ຺ຑກຸຈ຺ຉິ;

ອິມສ຺ສ ທຓ຺ຑຎ຺ຈ ວຘຎ຺ຈ ທຕ຺ວາ, ຄເລ ຄເຫຕ຺ວາ ຂລຍາຖ ຊມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກ຺ເວຕ຺ຖ ຄຕາຕິ ອິເມສຸ ຕີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ຐປິຕາ ອຸປໂຊຕິໂຍ ຈ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ ຈ ຄຓ຺ຑກຸຈ຺ຉິ ຈາຕິ ຕໂຍ ໂທວາຣິກາ ກຸຫິໍ ຄຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເຕປິ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ເວເຄນາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກໂຣມ ເທວາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ‘‘ອຍໍ ໂວ ຊມ຺ໂມ ຈຓ຺ຑາໂລ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ? ‘‘ນ ປສ຺ສາມ ເທວ, ກຸໂຕຈິ ອາຄຕຠາວໍ ນ ຊານາມາ’’ຕິ. ‘‘ໂກ ເຈສ ມາຍາກາໂຣ ວາ ວິຊ຺ຊາຘໂຣ ວາ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິທານິ ກິໍ ຕິຏ຺ຐຖາ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ກໂຣມ ເທວາ’’ຕິ? ‘‘ອິມສ຺ສ ມຸຂເມວ ໂປເຖຕ຺ວາ ຠິນ຺ທນ຺ຕາ ທຓ຺ຑເວຬຸເປສິກາຫິ ປິຏ຺ຐິຈມ຺ມໍ ອຸປ຺ປາເຏນ຺ຕາ ວຘຎ຺ຈ ທຕ຺ວາ ຄເລ ຄເຫຕ຺ວາ ເອຕໍ ຊມ຺ມໍ ຂລຍາຖ, ອິໂຕ ນີຫຣຖາ’’ຕິ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ເຕສຸ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກໍ ອນາຄເຕສ຺ເວວ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐິໂຕ ຄາຖມາຫ –

໙.

‘‘ຄິຣິໍ ນເຂນ ຂຓສິ, ອໂຍ ທນ຺ເຕຫິ ຂາທສິ;

ຊາຕເວທໍ ປທຫສິ, ໂຍ ອິສິໍ ປຣິຠາສສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຊາຕເວທໍ ປທຫສີຕິ ອຄ຺ຄິໍ ຄິລິຕຸໍ ວາຍມສິ.

ອິມຎ຺ຈ ປນ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ມາຓວສ຺ສ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານຎ຺ຈ ອາກາເສ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອາຫ –

໑໐.

‘‘ອິທໍ ວຕ຺ວານ ມາຕງ຺ໂຄ, ອິສິ ສຈ຺ຈປຣກ຺ກໂມ;

ອນ຺ຕລິກ຺ຂສ຺ມິໍ ປກ຺ກາມິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ອຸທິກ຺ຂຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຈ຺ຈປຣກ຺ກໂມຕິ ສຠາວປຣກ຺ກໂມ.

ໂສ ປາຈີນທິສາຠິມຸໂຂ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກາຍ ວີຖິຍາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ‘‘ປທວຬຎ຺ຊໍ ປຎ຺ຎາຍຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ປາຈີນທ຺ວາຣສມີເປ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ມິສ຺ສກຠຕ຺ຕໍ ສໍກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ເອກິສ຺ສໍ ສາລາຍໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ມິສ຺ສກຠຕ຺ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ. ນຄຣເທວຕາ ‘‘ອຍໍ ອມ຺ຫາກໍ ອຍ຺ຍໍ ວິເຫເຐຕ຺ວາ ກເຖຕີ’’ຕິ ອສຫມານາ ອາຄມິໍສຸ. ອຖສ຺ສ ເຊຏ຺ຐກຍກ຺ໂຂ ມຓ຺ຑພ຺ຍສ຺ສ ຄີວໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ເຕສິ, ເສສເທວຕາ ເສສພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ຄີວໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ເຕສຸໍ. ໂພຘິສຕ຺ເຕ ມຸທຸຈິຕ຺ຕຕາຍ ປນ ‘‘ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ນໍ ນ ມາເຣນ຺ຕິ, ເກວລໍ ກິລເມນ຺ຕິເຍວ. ມຓ຺ຑພ຺ຍສ຺ສ ສີສໍ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິປສ຺ສາຠິມຸຂໍ ຊາຕໍ, ຫຕ຺ຖປາທາ ອຸຊຸກາ ຖທ຺ຘາວ ອຏ຺ຐໍສຸ, ອກ຺ຂີນິ ກາລກຕສ຺ເສວ ປຣິວຕ຺ຕິໍສຸ. ໂສ ຖທ຺ຘສຣີໂຣວ ນິປຊ຺ຊິ, ເສສພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ມຸເຂນ ເຂຬໍ ວມນ຺ຕາ ອປຣາປຣໍ ປຣິວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ມາຓວາ ‘‘ອຍ຺ເຍ, ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເຕ ກິໍ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາຍ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ສາ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິເມຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຄາຖມາຫ –

໑໑.

‘‘ອາເວລ຺ລິຕໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄໍ, ພາຫຸໍ ປສາເຣຕິ ອກມ຺ມເນຍ຺ຍໍ;

ເສຕານິ ອກ຺ຂີນິ ຍຖາ ມຕສ຺ສ, ໂກ ເມ ອິມໍ ປຸຕ຺ຕມກາສິ ເອວ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາເວລ຺ລິຕນ຺ຕິ ປຣິວຕ຺ຕິຕໍ.

ອຖສ຺ສາ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ຐິຕຊໂນ ອາໂຣເຈຕຸໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒.

‘‘ອິຘາຄມາ ສມໂຓ ທຸມ຺ມວາສີ, ໂອຕລ຺ລໂກ ປໍສຸປິສາຈໂກວ;

ສງ຺ກາຣໂຈຬໍ ປຏິມຸຎ຺ຈ ກຓ຺ເຐ, ໂສ ເຕ ອິມໍ ປຸຕ຺ຕມກາສິ ເອວ’’ນ຺ຕິ.

ສາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາວ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຎ຺ຎສ຺ເສຕໍ ພລໍ ນຕ຺ຖິ, ນິສ຺ສໍສຍໍ ມາຕງ຺ຄປຓ຺ຑິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ສມ຺ປນ຺ນເມຕ຺ຕາຠາວໂນ ໂຂ ປນ ຘີໂຣ ນ ເອຕ຺ຕກໍ ຊນໍ ກິລເມຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສຕິ, ກຕຣໍ ນຸ ໂຂ ທິສໍ ຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕໂຕ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີ ຄາຖມາຫ –

໑໓.

‘‘ກຕມໍ ທິສໍ ອຄມາ ຠູຣິປຎ຺ໂຎ, ອກ຺ຂາຖ ເມ ມາຓວາ ເອຕມຕ຺ຖໍ;

ຄນ຺ຕ຺ວານ ຕໍ ປຏິກເຣມຸ ອຈ຺ຈຍໍ, ອປ຺ເປວ ນໍ ປຸຕ຺ຕ ລເຠມຸ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວານາຕິ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ. ຕໍ ປຏິກເຣມຸ ອຈ຺ຈຍນ຺ຕິ ຕໍ ອຈ຺ຈຍໍ ປຏິກຣິສ຺ສາມ ເທເສສ຺ສາມ, ຂມາເປສ຺ສາມ ນນ຺ຕິ. ປຸຕ຺ຕ ລເຠມຸ ຊີວິຕນ຺ຕິ ອປ຺ເປວ ນາມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຊີວິຕໍ ລເຠຍ຺ຍາມ.

ອຖສ຺ສາ ຕຕ຺ຖ ຐິຕາ ມາຓວາ ກເຖນ຺ຕາ ຄາຖມາຫໍສຸ –

໑໔.

‘‘ເວຫາຍສໍ ອຄມາ ຠູຣິປຎ຺ໂຎ, ປຖທ຺ຘຸໂນ ປນ຺ນຣເສວ ຈນ຺ໂທ;

ອປິ ຈາປິ ໂສ ປຸຣິມທິສໍ ອຄຈ຺ຉິ, ສຈ຺ຈປ຺ປຏິຎ຺ໂຎ ອິສິ ສາຘຸຣູໂປ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຖທ຺ຘຸໂນຕິ ອາກາສປຖສງ຺ຂາຕສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ມຊ຺ເຌ ຐິໂຕ ປນ຺ນຣເສ ຈນ຺ໂທ ວິຍ. ອປິ ຈາປິ ໂສຕິ ອປິຈ ໂຂ ປນ ໂສ ປຸຣຕ຺ຖິມໍ ທິສໍ ຄໂຕ.

ສາ ເຕສໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມມ ສາມິກໍ ອຸປຘາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຸວຓ຺ຓກລສສຸວຓ຺ຓສຣການິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ທາສິຄຓປຣິວຸຕາ ເຕນ ປທວຬຎ຺ຊສ຺ສ ອຘິຏ຺ຐິຕຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ວາ ເຕນານຸສາເຣນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ຕສ຺ມິໍ ປີຐິກາຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊມາເນ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ໂຖກໍ ໂອທນໍ ປຕ຺ເຕ ຐເປສິ. ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາ ສຸວຓ຺ຓກລເສນ ຕສ຺ສ ອຸທກໍ ອທາສິ. ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ຫຕ຺ຖໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລສິ. ອຖ ນໍ ສາ ‘‘ເກນ ເມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂສ ວິປ຺ປກາໂຣ ກໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີ ຄາຖມາຫ –

໑໕.

‘‘ອາເວລ຺ລິຕໍ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄໍ, ພາຫຸໍ ປສາເຣຕິ ອກມ຺ມເນຍ຺ຍໍ;

ເສຕານິ ອກ຺ຂີນິ ຍຖາ ມຕສ຺ສ, ໂກ ເມ ອິມໍ ປຸຕ຺ຕມກາສິ ເອວ’’ນ຺ຕິ.

ຕໂຕ ປຣາ ເຕສໍ ວຈນປຏິວຈນຄາຖາ ໂຫນ຺ຕິ –

໑໖.

‘‘ຍກ຺ຂາ ຫເວ ສນ຺ຕິ ມຫານຸຠາວາ, ອນ຺ວາຄຕາ ອິສໂຍ ສາຘຸຣູປາ;

ເຕ ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕໍ ກຸປິຕໍ ວິທິຕ຺ວາ, ຍກ຺ຂາ ຫິ ເຕ ປຸຕ຺ຕມກໍສຸ ເອວໍ.

໑໗.

‘‘ຍກ຺ຂາ ຈ ເມ ປຸຕ຺ຕມກໍສຸ ເອວໍ, ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ເມ ມາ ກຸທ຺ໂຘ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິ;

ຕຸມ຺ເຫວ ປາເທ ສຣຓໍ ຄຕາສ຺ມິ, ອນ຺ວາຄຕາ ປຸຕ຺ຕໂສເກນ ຠິກ຺ຂຸ.

໑໘.

‘‘ຕເທວ ຫິ ເອຕຣຫິ ຈ ມຍ຺ຫໍ, ມໂນປໂທໂສ ນ ມມຕ຺ຖິ ໂກຈິ;

ປຸຕ຺ໂຕ ຈ ເຕ ເວທມເທນ ມຕ຺ໂຕ, ອຕ຺ຖໍ ນ ຊານາຕິ ອຘິຈ຺ຈ ເວເທ.

໑໙.

‘‘ອທ຺ຘາ ຫເວ ຠິກ຺ຂຸ ມຸຫຸຕ຺ຕເກນ, ສມ຺ມຸຍ຺ຫເຕວ ປຸຣິສສ຺ສ ສຎ຺ຎາ;

ເອກາປຣາຘໍ ຂມ ຠູຣິປຎ຺ຎ, ນ ປຓ຺ຑິຕາ ໂກຘພລາ ຠວນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍກ຺ຂາຕິ ນຄຣປຣິຄ຺ຄາຫກຍກ຺ຂາ. ອນ຺ວາຄຕາຕິ ອນຸ ອາຄຕາ, ອິສໂຍ ສາຘຸຣູປາ ຄຸຓສມ຺ປນ຺ນາຕິ ເອວໍ ຊານມານາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕຕິ ເຕ ອິສີນໍ ຄຸຓໍ ຎຕ຺ວາ ຕວ ປຸຕ຺ຕໍ ທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕໍ ກຸປິຕຈິຕ຺ຕໍ ວິທິຕ຺ວາ. ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ເມຕິ ສເຈ ຍກ຺ຂາ ກຸປິຕາ ເອວມກໍສຸ, ກໂຣນ຺ຕຸ, ເທວຕາ ນາມ ປານີຍອຸຬຸງ຺ກມຕ຺ເຕນ ສນ຺ຕປ຺ເປຕຸໍ ສກ຺ກາ, ຕສ຺ມາຫໍ ເຕສໍ ນ ຠາຍາມິ, ເກວລໍ ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ເມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມາ ກຸຊ຺ຌິ. ອນ຺ວາຄຕາຕິ ອາຄຕາສ຺ມິ. ຠິກ຺ຂູຕິ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອາລປນ຺ຕີ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຊີວິຕທານໍ ຍາຈຕິ. ຕເທວ ຫີຕິ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິເກ ຕທາ ຕວ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມໍ ອກ຺ໂກສນກາເລ ຈ ມຍ຺ຫໍ ມໂນປໂທໂສ ນຕ຺ຖິ, ເອຕຣຫິ ຈ ຕຍິ ຍາຈມານາຍປິ ມມ ຕສ຺ມິໍ ມໂນປໂທໂສ ນຕ຺ຖິເຍວ. ເວທມເທນາຕິ ‘‘ຕໂຍ ເວທາ ເມ ອຸຄ຺ຄຫິຕາ’’ຕິ ມເທນ. ອຘິຈ຺ຈາຕິ ເວເທ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາປິ ອຕ຺ຖານຕ຺ຖໍ ນ ຊານາຕິ. ມຸຫຸຕ຺ຕເກນາຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ມຸຫຸຕ຺ຕເກເນວ.

ເອວໍ ຕາຍ ຂມາປິຍມາໂນ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ເອເຕສໍ ຍກ຺ຂານໍ ປລາຍນຕ຺ຖາຍ ອມໂຕສຘໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄາຖມາຫ –

໒໐.

‘‘ອິທຎ຺ຈ ມຍ຺ຫໍ ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐປິຓ຺ຑໍ, ຕວ ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ຠຸຎ຺ຊຕຸ ອປ຺ປປຎ຺ໂຎ;

ຍກ຺ຂາ ຈ ເຕ ນໍ ນ ວິເຫຐເຍຍ຺ຍຸໍ, ປຸຕ຺ໂຕ ຈ ເຕ ເຫສ຺ສຕິ ໂສ ອໂຣໂຄ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸຕ຺ຕິຏ຺ຐປິຓ຺ຑນ຺ຕິ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐກປິຓ຺ຑໍ, ‘‘ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐປິຓ຺ຑ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ.

ສາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເທຖ, ສາມິ, ອມໂຕສຘ’’ນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓສຣກໍ ອຸປນາເມສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐກກຎ຺ຊິກໍ ຕຕ຺ຖ ອາສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ‘‘ປຐມຎ຺ເຎວ ອິໂຕ ອຸປຑ຺ຒໍ ຕວ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມຸເຂ ໂອສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ເສສໍ ຈາຏິຍໍ ອຸທເກນ ມິສ຺ເສຕ຺ວາ ເສສພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ມຸເຂ ໂອສິຎ຺ເຈຫິ, ສພ຺ເພປິ ນິໂຣຄາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕເມວ ຄໂຕ. ສາປິ ຕໍ ສຣກໍ ສີເສນາທາຍ ‘‘ອມໂຕສຘໍ ເມ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕີ ນິເວສນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຐມໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມຸເຂ ກຎ຺ຊິກໍ ໂອສິຎ຺ຈິ, ຍກ຺ໂຂ ປລາຍິ. ອິຕໂຣ ປໍສຸໍ ປຸຎ຺ຉນ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ອມ຺ມ ກິເມຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕຍາ ກຕໍ ຕ຺ວເມວ ຊານິສ຺ສສິ. ເອຫິ, ຕາຕ, ຕວ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍານໍ ເຕສໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ປສ຺ສາຕິ. ໂສ ເຕ ທິສ຺ວາ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ອໂຫສິ. ອຖ ນໍ ມາຕາ ‘‘ຕາຕ ມຓ຺ຑພ຺ຍ, ຕ຺ວໍ ພາໂລ ທານສ຺ສ ມຫປ຺ຜລຏ຺ຐານໍ ນ ຊານາສິ, ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍາ ນາມ ເອວຣູປາ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ມາຕງ຺ຄປຓ຺ຑິຕສທິສາວ ໂຫນ຺ຕິ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມາ ເອເຕສໍ ທຸສ຺ສີລານໍ ທານມທາສິ, ສີລວນ຺ຕານໍ ເທຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຫ –

໒໑.

‘‘ມຓ຺ຑພ຺ຍ ພາໂລສິ ປຣິຕ຺ຕປຎ຺ໂຎ, ໂຍ ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕານມໂກວິໂທສິ;

ມຫກ຺ກສາເວສຸ ທທາສິ ທານໍ, ກິລິຏ຺ຐກມ຺ເມສຸ ອສຎ຺ຎເຕສຸ.

໒໒.

‘‘ຊຏາ ຈ ເກສາ ອຊິນາ ນິວຕ຺ຖາ, ຊຣູທປານໍວ ມຸຂໍ ປຣູຬ຺ຫໍ;

ປຊໍ ອິມໍ ປສ຺ສຖ ທຸມ຺ມຣູປໍ, ນ ຊຏາຊິນໍ ຕາຍຕິ ອປ຺ປປຎ຺ຎໍ.

໒໓.

‘‘ເຍສໍ ຣາໂຄ ຈ ໂທໂສ ຈ, ອວິຊ຺ຊາ ຈ ວິຣາຊິຕາ;

ຂີຓາສວາ ອຣຫນ຺ໂຕ, ເຕສຸ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຫກ຺ກສາເວສູຕິ ມຫາກສາເວສຸ ມຫນ຺ເຕຫິ ຣາຄກສາວາທີຫິ ສມນ຺ນາຄເຕສຸ. ຊຏາ ຈ ເກສາຕິ ຕາຕ ມຓ຺ຑພ຺ຍ, ຕວ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ເຍສຸ ເອກຈ຺ຈານໍ ເກສາ ຊຏາ ກຕ຺ວາ ພທ຺ຘາ. ອຊິນາ ນິວຕ຺ຖາຕິ ສຂຸຣານິ ອຊິນຈມ຺ມານິ ນິວຕ຺ຖາ. ຊຣູທປານໍ ວາຕິ ຕິຓຄຫເນນ ຊິຓ຺ຓກູໂປ ວິຍ ມຸຂໍ ທີຆມສ຺ສຸຕາຍ ປຣູຬ຺ຫໍ. ປຊໍ ອິມນ຺ຕິ ອິມໍ ເອວຣູປໍ ອນຎ຺ຊິຕາມຓ຺ຑິຕລູຂເວສໍ ປຊໍ ປສ຺ສຖ. ນ ຊຏາຊິນນ຺ຕິ ເອຕໍ ຊຏາຊິນໍ ອິມໍ ອປ຺ປປຎ຺ຎໍ ປຊໍ ຕາຍິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ສີລປຎ຺ຎາຓຕໂປກມ຺ມາເນວ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຍສນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ເຍສໍ ເອເຕ ຣຊ຺ຊນທຸສ຺ສນມຸຍ຺ຫນສຠາວາ ຣາຄາທໂຍ ອຏ຺ຐວຕ຺ຖຸກາ ຈ ອວິຊ຺ຊາ ວິຣາຊິຕາ ວິຄຕາ, ວິຄຕຕ຺ຕາເຍວ ຈ ເອເຕສໍ ກິເລສານໍ ເຍ ຂີຓາສວາ ອຣຫນ຺ໂຕ, ເຕສຸ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ, ຕສ຺ມາ ຕ຺ວໍ, ຕາຕ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອວຣູປານໍ ທຸສ຺ສີລານໍ ອທຕ຺ວາ ເຍ ໂລເກ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິລາຠິໂນ ປຎ຺ຈາຠິຎ຺ຎາ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຈ ສນ຺ຕິ, ເຕສໍ ທານໍ ເທຫິ. ເອຫິ, ຕາຕ, ຕວ ກຸລູປເກ ອມໂຕສຘໍ ປາເຍຕ຺ວາ ອໂຣເຄ ກຣິສ຺ສາມາຕິ ວຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐກຎ຺ຊິກໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອຸທກຈາຏິຍໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂສຬສນ຺ນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສຫສ຺ສານໍ ມຸເຂສຸ ອາສິຎ຺ຈາເປສິ.

ເອເກໂກ ປໍສຸໍ ປຸຎ຺ຉນ຺ໂຕວ ອຸຏ຺ຐຫິ. ອຖ ເນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ‘‘ອິເມຫິ ຈຓ຺ຑາລຸຈ຺ຉິຏ຺ຐກໍ ປີຕ’’ນ຺ຕິ ອພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ກຣິໍສຸ. ເຕ ລຊ຺ຊິຕາ ພາຣາຓສິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມຊ຺ຌຣຏ຺ຐໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຊ຺ຌຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ວສິໍສຸ, ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ປນ ຕຕ຺ເຖວ ວສິ. ຕທາ ເວຕ຺ຕວຕີນຄຣໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ເວຕ຺ຕວຕີນທີຕີເຣ ຊາຕິມນ຺ໂຕ ນາເມໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປພ຺ພຊິໂຕ ຊາຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ມຫນ຺ຕໍ ມານມກາສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ເອຕສ຺ສ ມານໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຸປຣິໂສເຕ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ຂາທິຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ຊາຕິມນ຺ຕສ຺ສ ຊຏາສຸ ລຄ຺ຄຕູ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ນທິຍໍ ປາເຕສິ. ຕໍ ຕສ຺ສ ອຸທກໍ ອາຈມນ຺ຕສ຺ສ ຊຏາສຸ ລຄ຺ຄິ. ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາວ ‘‘ນສ຺ສ ວສລາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກຸໂຕ ອຍໍ ກາຬກຓ຺ຓີ ອາຄໂຕ, ອຸປຘາເຣສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ອຸທ຺ຘໍໂສຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມຫາສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍຊາຕິໂກສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຈຓ຺ຑາໂລສ຺ມີ’’ຕິ. ‘‘ຕຍາ ນທິຍາ ທນ຺ຕກຏ຺ຐໍ ປາຕິຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຍາ’’ຕິ. ‘‘ນສ຺ສ, ວສລ, ຈຓ຺ຑາລ ກາຬກຓ຺ຓິ ມາ ອິຘ ວສິ, ເຫຏ຺ຐາໂສເຕ ວສາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາໂສເຕ ວສນ຺ເຕນປິ ເຕນ ປາຕິເຕ ທນ຺ຕກຏ຺ເຐ ປຏິໂສຕໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຊຏາສຸ ລຄ຺ຄນ຺ເຕ ໂສ ‘‘ນສ຺ສ ວສລ, ສເຈ ອິຘ ວສິສ຺ສສິ, ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສຕ຺ຕຘາ ມຸທ຺ຘາ ຜລິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ສຈາຫໍ ເອຕສ຺ສ ກຸຊ຺ຌິສ຺ສາມິ, ສີລໍ ເມ ອຣກ຺ຂິຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຸປາເຍເນວສ຺ສ ມານໍ ຠິນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນໍ ນິວາເຣສິ. ມນຸສ຺ສາ ອຸພ຺ພາຬ຺ຫາ ຊາຕິມນ຺ຕໍ ຕາປສໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນໍ ນ ເທຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ໂສ ອາຫ – ‘‘ນ ເມ ຕໍ ກມ຺ມໍ, ນທີຕີເຣ ປເນໂກ ຈຓ຺ຑາໂລ ວສຕິ, ຕສ຺ເສຕໍ ກມ຺ມໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ມນຸສ຺ສາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ, ຠນ຺ເຕ, ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນໍ ນ ເທຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ‘‘ອາມາວຸໂສ’’ຕິ. ‘‘ກິໍກາຣຓາ’’ຕິ. ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຸລູປໂກ ຕາປໂສ ມໍ ນິຣປຣາຘໍ ອຠິສປິ, ຕສ຺ມິໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຂມາປນຕ຺ຖາຍ ມມ ປາເທສຸ ປຕິເຕ ສູຣິຍໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ກຑ຺ຒນ຺ຕາ ອາເນຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຂມາເປຕ຺ວາ ອາຫໍສຸ ‘‘ສູຣິຍໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຖ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ນ ສກ຺ກາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ, ສຈາຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສາມິ, ອິມສ຺ສ ສຕ຺ຕຘາ ມຸທ຺ຘາ ຜລິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ອຖ, ຠນ຺ເຕ, ກິໍ ກໂຣມາ’’ຕິ? ໂສ ‘‘ມຕ຺ຕິກາປິຓ຺ຑໍ ອາຫຣຖາ’’ຕິ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ຕາປສສ຺ສ ສີເສ ຐເປຕ຺ວາ ຕາປສໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ອຸທເກ ຐເປຖາ’’ຕິ ຐປາເປຕ຺ວາ ສູຣິຍໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ສູຣິຍຣສ຺ມີຫິ ປຫຏມຕ຺ເຕ ມຕ຺ຕິກາປິຓ຺ໂຑ ສຕ຺ຕຘາ ຠິຊ຺ຊິ, ຕາປໂສ ອຸທເກ ນິມຸຊ຺ຊິ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕໍ ທເມຕ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ ທານິ ໂສຬສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສຫສ຺ສານິ ວສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ມຊ຺ຌຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ເຕ ທເມສ຺ສາມີ’’ຕິ ອິທ຺ຘິຍາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນຄຣສາມນ຺ເຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ນຄເຣ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ອິຘ ເອກໍ ທ຺ເວ ທິວເສ ວສນ຺ໂຕປິ ອມ຺ເຫ ອປ຺ປຕິຏ຺ເຐ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ມາຍາກາໂຣ ເອໂກ ວິຊ຺ຊາຘໂຣ ໂຈໂຣ ອາຄໂຕ, ຄຓ຺ຫາເປຖ ນ’’ນ຺ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ມຫາສຕ຺ໂຕປິ ມິສ຺ສກຠຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ອຎ຺ຎຕຣໍ ກຸຏ຺ຏໍ ນິສ຺ສາຍ ປີຐິກາຍ ນິສິນ຺ໂນ ຠຸຎ຺ຊຕິ. ອຖ ນໍ ອຎ຺ຎວິຫິຕກໍ ອາຫາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊມານເມວ ຣຎ຺ຎາ ປຫິຕປຸຣິສາ ອສິນາ ຄີວໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປສຸໍ. ໂສ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອິມສ຺ມິໍ ກິຣ ຊາຕເກ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ໂກຓ຺ຑທມໂກ ອໂຫສິ. ໂສ ເຕເນວ ປຣຕນ຺ຕິຍຸຕ຺ຕຠາເວນ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິ. ເທວຕາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສກລເມວ ມຊ຺ຌຣຏ຺ຐໍ ອຸຓ຺ຫໍ ກຸກ຺ກຸຬວສ຺ສໍ ວສ຺ສາເປຕ຺ວາ ຣຏ຺ຐໍ ອຣຏ຺ຐມກໍສຸ. ເຕນ ວຸຕ຺ຕໍ –

‘‘ອຸປຫຈ຺ຈ ມນໍ ມຊ຺ໂຌ, ມາຕງ຺ຄສ຺ມິໍ ຍສສ຺ສິເນ;

ສປາຣິສຊ຺ໂຊ ອຸຈ຺ຉິນ຺ໂນ, ມຊ຺ຌາຣຎ຺ຎໍ ຕທາ ອຫູ’’ຕິ. (ຊາ. ໒.໑໙.໙໖);

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ອຸເທໂນ ປພ຺ພຊິເຕ ວິເຫເຐສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ອຸເທໂນ ອໂຫສິ, ມາຕງ຺ຄປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມາຕງ຺ຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໔໙໘] ໒. ຈິຕ຺ຕສມ຺ຠູຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສພ຺ພໍ ນຣານໍ ສຜລໍ ສຸຈິຓ຺ຓນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ມຫາກສ຺ສປສ຺ສ ປິຍສໍວາເສ ທ຺ເວ ສທ຺ຘິວິຫາຣິເກ ຠິກ຺ຂູ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເຕ ກິຣ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອປ຺ປຏິວິຠຕ຺ຕໂຠຄາ ປຣມວິສ຺ສາສິກາ ອເຫສຸໍ, ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕາປິ ເອກໂຕວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອກໂຕວ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ວິນາ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ເຕສໍເຍວ ວິສ຺ສາສໍ ວຓ຺ຓຍມານາ ນິສີທິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອນຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິເມສໍ ເອກສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຠາເວ ວິສ຺ສາສິກຕ຺ຕໍ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຠວນ຺ຕຣານິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາປິ ມິຕ຺ຕຠາວໍ ນ ວິຊຫິໍສຸເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ອວນ຺ຕິຣຏ຺ເຐ ອຸຊ຺ເຊນິຍໍ ອວນ຺ຕິມຫາຣາຊາ ນາມ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ອຸຊ຺ເຊນິຍາ ພຫິ ຈຓ຺ຑາລຄາມໂກ ອໂຫສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ອປໂຣປິ ສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ເສວ ມາຕຸຈ຺ຉາປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ເຕສຸ ເອໂກ ຈິຕ຺ໂຕ ນາມ ອໂຫສິ, ເອໂກ ສມ຺ຠູໂຕ ນາມ. ເຕ ອຸໂຠປິ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ຈຓ຺ຑາລວໍສໂຘວນໍ ນາມ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ‘‘ອຸຊ຺ເຊນີນຄຣທ຺ວາເຣ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອໂກ ອຸຕ຺ຕຣທ຺ວາເຣ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສສິ, ເອໂກ ປາຈີນທ຺ວາເຣ. ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ນຄເຣ ທ຺ເວ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາໂຍ ອເຫສຸໍ, ເອກາ ເສຏ຺ຐິຘີຕາ, ເອກາ ປຸໂຣຫິຕຘີຕາ. ຕາ ພຫຸຂາທນີຍໂຠຊນີຍມາລາຄນ຺ຘາທີນິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ‘‘ອຸຍ຺ຍານກີຬໍ ກີຬິສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອກາ ອຸຕ຺ຕຣທ຺ວາເຣນ ນິກ຺ຂມິ, ເອກາ ປາຈີນທ຺ວາເຣນ. ຕາ ເຕ ຈຓ຺ຑາລປຸຕ຺ເຕ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ເກ ເອເຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຈຓ຺ຑາລປຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອປສ຺ສິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ວຕ ປສ຺ສິມ຺ຫາ’’ຕິ ຄນ຺ໂຘທເກນ ອກ຺ຂີນິ ໂຘວິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິໍສຸ. ມຫາຊໂນ ‘‘ອເຣ ທຸຏ຺ຐຈຓ຺ຑາລ, ຕຸມ຺ເຫ ນິສ຺ສາຍ ມຍໍ ອມູລການິ ສຸຣາຠຕ຺ຕາທີນິ ນ ລຠິມ຺ຫາ’’ຕິ ເຕ ອຸໂຠປິ ຠາຕິເກ ໂປເຖຕ຺ວາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາເປສິ.

ເຕ ປຏິລທ຺ຘສຎ຺ຎາ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ສມາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຕໍ ທຸກ຺ຂຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ໂຣທິຕ຺ວາ ປຣິເທວິຕ຺ວາ ‘‘ກິນ຺ຕິ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ອມ຺ຫາກໍ ຊາຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຈຓ຺ຑາລກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມ, ຊາຕິໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓວວຓ຺ເຓນ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມນ຺ເຕວາສິກາ ຫຸຕ຺ວາ ທິສາປາໂມກ຺ຂາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສິປ຺ປໍ ປຏ຺ຐເປສຸໍ. ຊມ຺ພຸທີປຕເລ ‘‘ທ຺ເວ ກິຣ ຈຓ຺ຑາລາ ຊາຕິໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ’’ຕິ ສູຍິຕ຺ຖ. ເຕສຸ ຈິຕ຺ຕປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ສິປ຺ປໍ ນິຏ຺ຐິຕໍ, ສມ຺ຠູຕສ຺ສ ນ ຕາວ ນິຏ຺ຐາຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ເອໂກ ຄາມວາສີ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓວາຈນກໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຈຣິຍໍ ນິມນ຺ເຕສິ. ຕເມວ ຣຕ຺ຕິໍ ເທໂວ ວສ຺ສິຕ຺ວາ ມຄ຺ເຄ ກນ຺ທຣາທີນິ ປູເຣສິ. ອາຈຣິໂຍ ປາໂຕວ ຈິຕ຺ຕປຓ຺ຑິຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ອຫໍ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ມາຓເວຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕາ ມງ຺ຄລໍ ວຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫຫິ ລທ຺ຘໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອມ຺ເຫຫິ ລທ຺ຘໍ ອາຫຣາ’’ຕິ ເປເສສິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ມາຓວເກ ຄເຫຕ຺ວາ ຄໂຕ. ຍາວ ມາຓວາ ນ຺ຫາຍນ຺ຕິ ເຈວ ມຸຂານິ ຈ ໂຘວນ຺ຕິ, ຕາວ ມນຸສ຺ສາ ປາຍາສໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ນິພ຺ພາຕູຕິ ຐເປສຸໍ. ມາຓວາ ຕສ຺ມິໍ ອນິພ຺ພຸເຕເຍວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ມນຸສ຺ສາ ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ທຕ຺ວາ ເຕສໍ ປຸຣໂຕ ປາຕິໂຍ ຐເປສຸໍ. ສມ຺ຠູໂຕ ລຸທ຺ຘຘາຕຸໂກ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ສີຕໂລ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ປາຍາສປິຓ຺ຑໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຸເຂ ຐເປສິ, ໂສ ຕສ຺ສ ອາທິຕ຺ຕອໂຍຄຸໂຬ ວິຍ ມຸຂໍ ທຫິ. ໂສ ກມ຺ປມາໂນ ສຕິໍ ອນຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕປຓ຺ຑິຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຈຓ຺ຑາລຠາສາຍ ເອວ ‘‘ຂຬຸ ຂຬູ’’ຕິ ອາຫ. ໂສປິ ຕເຖວ ສຕິໍ ອນຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ຈຓ຺ຑາລຠາສາຍ ເອວ ‘‘ນິຄ຺ຄລ ນິຄ຺ຄລາ’’ຕິ ອາຫ. ມາຓວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ຠາສາ ນາເມສາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ຈິຕ຺ຕປຓ຺ຑິໂຕ ມງ຺ຄລໍ ອຠາສິ. ມາຓວາ ພຫິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ວຄ຺ຄວຄ຺ຄາ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠາສໍ ໂສເຘນ຺ຕາ ‘‘ຈຓ຺ຑາລຠາສາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອເຣ ທຸຏ຺ຐຈຓ຺ຑາລາ, ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາມ຺ຫາ’ຕິ ວຕ຺ວາ ວຎ຺ຈຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອຸໂຠປິ ເຕ ໂປຖຍິໍສຸ. ອເຖໂກ ສປ຺ປຸຣິໂສ ‘‘ອເປຖາ’’ຕິ ວາເຣຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຊາຕິຍາ ໂທໂສ, ຄຈ຺ຉຖ ກຕ຺ຖຈິ ເທເສວ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຊີວຖາ’’ຕິ ເຕ ອຸໂຠ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ມາຓວາ ເຕສໍ ຈຓ຺ຑາລຠາວໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ.

ເຕປິ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ຕີເຣ ມິຄິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ເຕ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອກໂຕວ ວິຈຣນ຺ຕິ, ວິນາ ຠວິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ເຕ ເອກທິວສໍ ໂຄຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ສີເສນ ສີສໍ, ສິງ຺ເຄນ ສິງ຺ຄໍ, ຕຸຓ຺ເຑນ ຕຸຓ຺ຑໍ ອລ຺ລີຍາເປຕ຺ວາ ໂຣມນ຺ຖຍມາເນ ຐິເຕ ທິສ຺ວາ ເອໂກ ລຸທ຺ທໂກ ສຕ຺ຕິໍ ຂິປິຕ຺ວາ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສິ. ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ນມ຺ມທານທີຕີເຣ ອຸກ຺ກຸສໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ຕຕ຺ຣາປິ ວຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ເຕ ໂຄຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສີເສນ ສີສໍ, ຕຸຓ຺ເຑນ ຕຸຓ຺ຑໍ ອລ຺ລີຍາເປຕ຺ວາ ຐິເຕ ທິສ຺ວາ ເອໂກ ຍຏ຺ຐິລຸທ຺ທໂກ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວຘິ. ຕໂຕ ປນ ຈວິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕປຓ຺ຑິໂຕ ໂກສມ຺ພິຍໍ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສມ຺ຠູຕປຓ຺ຑິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຈາລຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ເຕ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວສໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຕ຺ຕໂນ ຊາຕິໍ ອນຸສ຺ສຣິໍສຸ. ເຕສຸ ສມ຺ຠູຕປຓ຺ຑິໂຕ ນິຣນ຺ຕຣໍ ສຣິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຈຓ຺ຑາລຊາຕິເມວ ອນຸສ຺ສຣຕິ, ຈິຕ຺ຕປຓ຺ຑິໂຕ ປຏິປາຏິຍາ ຈຕສ຺ໂສປິ ຊາຕິໂຍ. ໂສ ໂສຬສວສ຺ສກາເລ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຌານາຠິຎ຺ຎໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຌານສຸເຂນ ວີຕິນາເມນ຺ໂຕ ວສິ. ສມ຺ຠູຕປຓ຺ຑິໂຕປິ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ຉຕ຺ຕມງ຺ຄລທິວເສເຍວ ມຫາຊນມຊ຺ເຌ ມງ຺ຄລຄີຕໍ ກຕ຺ວາ ອຸທານວເສນ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ມງ຺ຄລຄີຕ’’ນ຺ຕິ ໂອໂຣຘາປິ ຄນ຺ຘພ຺ພາປິ ຕເມວ ຄີຕໍ ຄາຍນ຺ຕິ. ອນຸກ຺ກເມເນວ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ປິຍຄີຕ’’ນ຺ຕິ ສພ຺ເພປິ ນຄຣວາສິໂນ ມນຸສ຺ສາ ຕເມວ ຄາຍນ຺ຕິ.

ຈິຕ຺ຕປຓ຺ຑິໂຕປິ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ວສນ຺ໂຕເຍວ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ມມ ຠາຕິເກນ ສມ຺ຠູເຕນ ຉຕ຺ຕໍ ລທ຺ຘໍ, ອຸທາຫຸ ນ ວາ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ລທ຺ຘຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ນວຣຊ຺ຊໍ ຕາວ ອິທານິ ຄນ຺ຕ຺ວາປິ ໂພເຘຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ມຫລ຺ລກກາເລ ນໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຓ຺ຓາສ ວສ຺ສານິ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ຕຘີຕາຫິ ວຑ຺ຒິຕກາເລ ອິທ຺ຘິຍາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ມງ຺ຄລສິລາປຏ຺ເຏ ສຸວຓ຺ຓປຏິມາ ວິຍ ນິສີທິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເອໂກ ທາຣໂກ ຕໍ ຄີຕໍ ຄາຍນ຺ໂຕ ທາຣູນິ ອຸທ຺ຘຣຕິ. ຈິຕ຺ຕປຓ຺ຑິໂຕ ຕໍ ປກ຺ໂກສິ. ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ອາຫ – ‘‘ຕ຺ວໍ ປາໂຕວ ປຏ຺ຐາຍ ອິມເມວ ຄີຕໍ ຄາຍສິ, ກິໍ ອຎ຺ຎໍ ນ ຊານາສີ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎານິປິ ພຫູນິ ຊານາມິ, ອິມານິ ປນ ທ຺ເວ ຣຎ຺ໂຎ ປິຍຄີຕານິ, ຕສ຺ມາ ອິມາເນວ ຄາຍາມີ’’ຕິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ ປນ ຣຎ຺ໂຎ ຄີຕສ຺ສ ປຏິຄີຕໍ ຄາຍນ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ນຕ຺ຖິ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ສກ຺ຂິສ຺ສສິ ປນ ຕ຺ວໍ ປຏິຄີຕໍ ຄາຍິຕຸ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຊານນ຺ໂຕ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ ຣຎ຺ຎາ ທ຺ວີສຸ ຄີເຕສຸ ຄາຍິເຕສຸ ອິທໍ ຕຕິຍໍ ກຕ຺ວາ ຄາຍສ຺ສູ’’ຕິ ຄີຕໍທຕ຺ວາ ‘‘ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ຄາຍິສ຺ສສິ, ຣາຊາ ເຕ ປສີທິຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ທສ຺ສຕີ’’ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ.

ໂສ ສີຆໍ ມາຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ຣາຊທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເອໂກ ກິຣ ທາຣໂກ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ປຏິຄີຕໍ ຄາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈາເປຕ຺ວາ ‘‘ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ກິຣ, ຕາຕ, ປຏິຄີຕໍ ຄາຍິສ຺ສສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອາມ, ເທວ, ສພ຺ພໍ ຣາຊປຣິສໍ ສນ຺ນິປາເຕຖາ’’ຕິ ສນ຺ນິປຕິຕາຍ ປຣິສາຍ ຣາຊານໍ ອາຫ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ຕາວ, ເທວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຄີຕໍ ຄາຍຖ, ອຖາຫໍ ປຏິຄີຕໍ ຄາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຣາຊາ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໒໔.

‘‘ສພ຺ພໍ ນຣານໍ ສຜລໍ ສຸຈິຓ຺ຓໍ, ນ ກມ຺ມຸນາ ກິຎ຺ຈນ ໂມຆມຕ຺ຖິ;

ປສ຺ສາມິ ສມ຺ຠູຕໍ ມຫານຸຠາວໍ, ສກມ຺ມຸນາ ປຸຎ຺ຎຜລູປປນ຺ນໍ.

໒໕.

‘‘ສພ຺ພໍ ນຣານໍ ສຜລໍ ສຸຈິຓ຺ຓໍ, ນ ກມ຺ມຸນາ ກິຎ຺ຈນ ໂມຆມຕ຺ຖິ;

ກຈ຺ຈິນ຺ນຸ ຈິຕ຺ຕສ຺ສປິ ເອວເມວໍ, ອິທ຺ໂຘ ມໂນ ຕສ຺ສ ຍຖາປິ ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ກມ຺ມຸນາ ກິຎ຺ຈນ ໂມຆມຕ຺ຖີຕິ ສຸກຕທຸກ຺ກເຏສຸ ກມ຺ເມສຸ ກິຎ຺ຈນ ເອກກມ຺ມມ຺ປິ ໂມຆໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ນິປ຺ຜລໍ ນ ໂຫຕິ, ວິປາກໍ ທຕ຺ວາວ ນສ຺ສຕີຕິ ອປຣາປຣິຍເວທນີຍກມ຺ມໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ສມ຺ຠູຕນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ວທຕິ, ປສ຺ສາມຫໍ ອາຍສ຺ມນ຺ຕໍ ສມ຺ຠູຕໍ ສເກນ ກມ຺ເມນ ປຸຎ຺ຎຜລູປປນ຺ນໍ, ສກມ຺ມໍ ນິສ຺ສາຍ ປຸຎ຺ຎຜເລນ ອຸປປນ຺ນໍ ຕໍ ປສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຈ຺ຈິນ຺ນຸ ຈິຕ຺ຕສ຺ສປີຕິ ມຍຎ຺ຫິ ທ຺ເວປິ ຊນາ ເອກໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນ ຈິຣໍ ສີລໍ ຣກ຺ຂິມ຺ຫ, ອຫໍ ຕາວ ຕສ຺ສ ຜເລນ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ປຕ຺ໂຕ, ກຈ຺ຈິ ນຸ ໂຂ ເມ ຠາຕິກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສປິ ເອວເມວ ມໂນ ອິທ຺ໂຘ ສມິທ຺ໂຘຕິ.

ຕສ຺ສ ຄີຕາວສາເນ ທາຣໂກ ຄາຍນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໒໖.

‘‘ສພ຺ພໍ ນຣານໍ ສຜລໍ ສຸຈິຓ຺ຓໍ, ນ ກມ຺ມຸນາ ກິຎ຺ຈນ ໂມຆມຕ຺ຖິ;

ຈິຕ຺ຕມ຺ປິ ຊານາຫິ ຕເຖວ ເທວ, ອິທ຺ໂຘ ມໂນ ຕສ຺ສ ຍຖາປິ ຕຸຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໒໗.

‘‘ຠວໍ ນຸ ຈິຕ຺ໂຕ ສຸຕມຎ຺ຎໂຕ ເຕ, ອຸທາຫຸ ເຕ ໂກຈິ ນໍ ເອຕທກ຺ຂາ;

ຄາຖາ ສຸຄີຕາ ນ ມມຕ຺ຖິ ກງ຺ຂາ, ທທາມິ ເຕ ຄາມວຣໍ ສຕຎ຺ຈາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຕມຎ຺ຎໂຕ ເຕຕິ ອຫໍ ສມ຺ຠູຕສ຺ສ ຠາຕາ ຈິຕ຺ໂຕ ນາມາຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສວ ນຸ ເຕ ສນ຺ຕິກາ ສຸຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂກຈິ ນນ຺ຕິ ອຸທາຫຸ ມຍາ ສມ຺ຠູຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ຠາຕາ ຈິຕ຺ໂຕ ທິຏ຺ໂຐຕິ ໂກຈິ ເຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ສຸຄີຕາຕິ ສພ຺ພຖາປິ ອຍໍ ຄາຖາ ສຸຄີຕາ, ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ມມ ກງ຺ຂາ. ຄາມວຣໍ ສຕຎ຺ຈາຕິ ຄາມວຣານໍ ເຕ ສຕໍ ທທາມີຕິ ວທຕິ.

ຕໂຕ ທາຣໂກ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໘.

‘‘ນ ຈາຫໍ ຈິຕ຺ໂຕ ສຸຕມຎ຺ຎໂຕ ເມ, ອິສີ ຈ ເມ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອສໍສິ;

ຄນ຺ຕ຺ວານ ຣຎ຺ໂຎ ປຏິຄາຫິ ຄາຖໍ, ອປິ ເຕ ວຣໍ ອຕ຺ຕມໂນ ທເທຍ຺ຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອຕມຕ຺ຖນ຺ຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸຍ຺ຍາເນ ນິສິນ຺ໂນ ເອໂກ ອິສິ ມຍ຺ຫໍ ເອຕມຕ຺ຖໍ ອາຈິກ຺ຂິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ‘‘ໂສ ມມ ຠາຕາ ຈິຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິທາເນວ ນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸຣິເສ ອາຓາເປນ຺ໂຕ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໒໙.

‘‘ໂຍເຊນ຺ຕຸ ເວ ຣາຊຣເຖ, ສຸກເຕ ຈິຕ຺ຕສິພ຺ພເນ;

ກຈ຺ຉໍ ນາຄານໍ ພນ຺ຘຖ, ຄີເວຍ຺ຍໍ ປຏິມຸຎ຺ຈຖ.

໓໐.

‘‘ອາຫຎ຺ຎນ຺ຕຸ ເຠຣິມຸທິງ຺ຄສງ຺ເຂ, ສີຆານິ ຍານານິ ຈ ໂຍຊຍນ຺ຕຸ;

ອຊ຺ເຊວຫໍ ອສ຺ສມໍ ຕໍ ຄມິສ຺ສໍ, ຍຕ຺ເຖວ ທກ຺ຂິສ຺ສມິສິໍ ນິສິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາຫຎ຺ຎນ຺ຕູຕິ ອາຫນນ຺ຕຸ. ອສ຺ສມໍ ຕນ຺ຕິ ຕໍ ອສ຺ສມໍ.

ໂສ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ຣຖໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ສີຆໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານທ຺ວາເຣ ຣຖໍ ຐເປຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕປຓ຺ຑິຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ອຏ຺ຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໓໑.

‘‘ສຸລທ຺ຘລາໂຠ ວຕ ເມ ອໂຫສິ, ຄາຖາ ສຸຄີຕາ ປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ;

ສ຺ວາຫໍ ອິສິໍ ສີລວຕູປປນ຺ນໍ, ທິສ຺ວາ ປຕີໂຕ ສຸມໂນຫມສ຺ມີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສຸລທ຺ຘລາໂຠ ວຕ ມຍ຺ຫໍ ຉຕ຺ຕມງ຺ຄລທິວເສ ປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ ຄີຕຄາຖາ ສຸຄີຕາວ ອໂຫສິ, ສ຺ວາຫໍ ອຊ຺ຊ ສີລວຕສມ຺ປນ຺ນໍ ອິສິໍ ທິສ຺ວາ ປີຕິໂສມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ຊາໂຕຕິ.

ໂສ ຈິຕ຺ຕປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ທິຏ຺ຐກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂສມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ‘‘ຠາຕິກສ຺ສ ເມ ປລ຺ລງ຺ກໍ ອຕ຺ຖຣຖາ’’ຕິອາທີນິ ອາຓາເປນ຺ໂຕ ນວມໍ ຄາຖມາຫ –

໓໒.

‘‘ອາສນໍ ອຸທກໍ ປຊ຺ຊໍ, ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ ໂນ ຠວໍ;

ອຄ຺ເຆ ຠວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມ, ອຄ຺ຆໍ ກຸຣຸຕຸ ໂນ ຠວ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຄ຺ເຆຕິ ອຕິຖິໂນ ທາຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກສ຺ມິໍ ອຄ຺ເຆ ຠວນ຺ຕໍ ອາປຸຈ຺ຉາມ. ກຸຣຸຕຸ ໂນຕິ ອິມໍ ໂນ ອຄ຺ຆໍ ຠວໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາຕຸ.

ເອວໍ ມຘຸຣປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ເທນ຺ໂຕ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໓໓.

‘‘ຣມ຺ມຎ຺ຈ ເຕ ອາວສຖໍ ກໂຣນ຺ຕຸ, ນາຣີຄເຓຫິ ປຣິຈາຣຍສ຺ສຸ;

ກໂຣຫິ ໂອກາສມນຸຄ຺ຄຫາຍ, ອຸໂຠປິມໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ກໂຣມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິມໍ ອິສ຺ສຣິຍນ຺ຕິ ກປິລຣຏ຺ເຐ ອຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຈາລນຄເຣ ຣຊ຺ຊໍ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ທ຺ເວປິ ຊນາ ກໂຣມ ອນຸຠວາມ.

ຕສ຺ສ ຕໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕປຓ຺ຑິໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ຉ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໔.

‘‘ທິສ຺ວາ ຜລໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ຣາຊ, ອຕ຺ໂຖ ສຸຈິຓ຺ຓສ຺ສ ມຫາວິປາກໍ;

ອຕ຺ຕານເມວ ປຏິສໍຍມິສ຺ສໍ, ນ ປຕ຺ຖເຍ ປຸຕ຺ຕ ປສຸໍ ຘນໍ ວາ.

໓໕.

‘‘ທເສວິມາ ວສ຺ສທສາ, ມຈ຺ຈານໍ ອິຘ ຊີວິຕໍ;

ອປຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ຕໍ ໂອຘິໍ, ນໂຬ ຉິນ຺ໂນວ ສຸສ຺ສຕິ.

໓໖.

‘‘ຕຕ຺ຖ ກາ ນນ຺ທິ ກາ ຂິຑ຺ຑາ, ກາ ຣຕີ ກາ ຘເນສນາ;

ກິໍ ເມ ປຸຕ຺ເຕຫິ ທາເຣຫິ, ຣາຊ ມຸຕ຺ໂຕສ຺ມິ ພນ຺ຘນາ.

໓໗.

‘‘ໂສຫໍ ເອວໍ ປຊານາມິ, ມຈ຺ຈຸ ເມ ນປ຺ປມຊ຺ຊຕິ;

ອນ຺ຕເກນາຘິປນ຺ນສ຺ສ, ກາ ຣຕີ ກາ ຘເນສນາ.

໓໘.

‘‘ຊາຕິ ນຣານໍ ອຘມາ ຊນິນ຺ທ, ຈຓ຺ຑາລໂຍນິ ທ຺ວິປທາກນິຏ຺ຐາ;

ສເກຫິ ກມ຺ເມຫິ ສຸປາປເກຫິ, ຈຓ຺ຑາລຄພ຺ເຠ ອວສິມ຺ຫ ປຸພ຺ເພ.

໓໙.

‘‘ຈຓ຺ຑາລາຫຸມ຺ຫ ອວນ຺ຕີສຸ, ມິຄາ ເນຣຎ຺ຊຣໍ ປຕິ;

ອຸກ຺ກຸສາ ນມ຺ມທາຕີເຣ, ຕ຺ຍຊ຺ຊ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຂຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສາຕິ ມຫາຣາຊ, ຕ຺ວໍ ສຸຈຣິຕສ຺ເສວ ຜລໍ ຊານາສິ, ອຫໍ ປນ ທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສປິ ຜລໍ ປສ຺ສາມິເຍວ. ມຍຎ຺ຫິ ອຸໂຠ ທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ຜເລນ ອິໂຕ ຈຕຸຕ຺ເຖ ອຕ຺ຕຠາເວ ຈຓ຺ຑາລໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ນ ຈິຣໍ ສີລໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຜເລນ ຕ຺ວໍ ຂຕ຺ຕິຍກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ອຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ, ເອວາຫໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕສ຺ສ ຈ ຜລໍ ສຸຈິຓ຺ຓສ຺ສ ຈ ມຫາວິປາກໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕານເມວ ສີລສໍຍເມນ ປຏິສໍຍມິສ຺ສໍ, ປຸຕ຺ຕໍ ວາ ປສຸໍ ວາ ຘນໍ ວາ ນ ປຕ຺ເຖມິ.

ທເສວິມາ ວສ຺ສທສາຕິ ມຫາຣາຊ, ມນ຺ທທສກໍ ຂິຑ຺ຑາທສກໍ ວຓ຺ຓທສກໍ ພລທສກໍ ປຎ຺ຎາທສກໍ ຫານິທສກໍ ປພ຺ຠາຣທສກໍ ວງ຺ກທສກໍ ໂມມູຫທສກໍ ສຍນທສກນ຺ຕິ ອິເມສຎ຺ຫິ ທສນ຺ນໍ ທສການໍ ວເສນ ທເສວ ວສ຺ສທສາ ອິເມສໍ ມຈ຺ຈານໍ ອິຘ ມນຸສ຺ສໂລເກ ຊີວິຕໍ. ຕຍິທໍ ນ ນິຍເມນ ສພ຺ພາ ເອວ ເອຕາ ທສາ ປາປຸຓາຕິ, ອຖ ໂຂ ອປ຺ປຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ຕໍ ໂອຘິໍ ນໂຬ ຉິນ຺ໂນວ ສຸສ຺ສຕິ. ເຍປິ ສກລໍ ວສ຺ສສຕໍ ຊີວນ຺ຕິ, ເຕສມ຺ປິ ມນ຺ທທສເກ ປວຕ຺ຕາ ຣູປາຣູປຘມ຺ມາ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຕເປ ຂິຕ຺ຕນໂຬ ວິຍ ຕຕ຺ເຖວ ສຸສ຺ສນ຺ຕິ ອນ຺ຕຣຘາຍນ຺ຕິ, ຕໍ ໂອຘິໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຂິຑ຺ຑາທສກໍ ນ ປາປຸຓນ຺ຕິ, ຕຖາ ຂິຏ຺ຏາທສກາທີສຸ ປວຕ຺ຕາ ວຓ຺ຓທສກາທີນິ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ເອວໍ ສຸສ຺ສມາເນ ຊີວິເຕ ກາ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ນິສ຺ສາຍ ອຠິນນ຺ທີ, ກາ ກາຍກີຬາທິວເສນ ຂິຑ຺ຑາ, ກາ ໂສມນສ຺ສວເສນ ຣຕິ, ກາ ຘເນສນາ, ກິໍ ເມ ປຸຕ຺ເຕຫິ, ກິໍ ທາເຣຫິ, ມຸຕ຺ໂຕສ຺ມິ ຕມ຺ຫາ ປຸຕ຺ຕທາຣພນ຺ຘນາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນ຺ຕເກນາຘິປນ຺ນສ຺ສາຕິ ຊີວິຕນ຺ຕກເຣນ ມຈ຺ຈຸນາ ອຠິຠູຕສ຺ສ. ທ຺ວິປທາກນິຏ຺ຐາຕິ ທ຺ວິປທານໍ ອນ຺ຕເຣ ລາມກາ. ອວສິມ຺ຫາຕິ ທ຺ເວປິ ມຍໍ ວສິມ຺ຫ.

ຈຓ຺ຑາລາຫຸມ຺ຫາຕິ ມຫາຣາຊ, ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຊາຕິໍ ອວນ຺ຕິຣຏ຺ເຐ ອຸຊ຺ເຊນິນຄເຣ ຈຓ຺ຑາລາ ອຫຸມ຺ຫ, ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ເນຣຎ຺ຊຣາຍ ນທິຍາ ຕີເຣ ອຸໂຠປິ ມິຄາ ອຫຸມ຺ຫ. ຕຕ຺ຖ ທ຺ເວປິ ອມ຺ເຫ ເອກສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິເຕ ເອໂກ ລຸທ຺ທໂກ ເອເກເນວ ສຕ຺ຕິປຫາເຣນ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປສິ, ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ນມ຺ມທານທີຕີເຣ ກຸຣຣາ ອຫຸມ຺ຫ. ຕຕ຺ຣາປິ ໂນ ນິສ຺ສາຍ ຐິເຕ ເອໂກ ເນສາໂທ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປສິ, ຕໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ເຕ ມຍໍ ອຊ຺ຊ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຂຕ຺ຕິຍາ ຊາຕາ. ອຫໍ ໂກສມ຺ພິຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ຕ຺ວໍ ອິຘ ຣາຊາ ຊາໂຕຕິ.

ເອວມສ຺ສ ອຕີເຕ ລາມກຊາຕິໂຍ ປກາເສຕ຺ວາ ອິທານິ ອິມິສ຺ສາປິ ຊາຕິຍາ ອາຍຸສງ຺ຂາຣປຣິຕ຺ຕຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸຎ຺ເຎສຸ ອຸສ຺ສາຫໍ ຊເນນ຺ໂຕ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໔໐.

‘‘ອຸປນີຍຕິ ຊີວິຕມປ຺ປມາຍຸ, ຊຣູປນີຕສ຺ສ ນ ສນ຺ຕິ ຕາຓາ;

ກໂຣຫິ ປຎ຺ຈາລ ມເມຕ ວາກ຺ຍໍ, ມາກາສິ ກມ຺ມານິ ທຸກ຺ຂຸທ຺ຣຍານິ.

໔໑.

‘‘ອຸປນີຍຕິ ຊີວິຕມປ຺ປມາຍຸ, ຊຣູປນີຕສ຺ສ ນ ສນ຺ຕິ ຕາຓາ;

ກໂຣຫິ ປຎ຺ຈາລ ມເມຕ ວາກ຺ຍໍ, ມາກາສິ ກມ຺ມານິ ທຸກ຺ຂປ຺ຜລານິ.

໔໒.

‘‘ອຸປນີຍຕິ ຊີວິຕມປ຺ປມາຍຸ, ຊຣູປນີຕສ຺ສ ນ ສນ຺ຕິ ຕາຓາ;

ກໂຣຫິ ປຎ຺ຈາລ ມເມຕ ວາກ຺ຍໍ, ມາກາສິ ກມ຺ມານິ ຣຊສ຺ສິຣານິ.

໔໓.

‘‘ອຸປນີຍຕິ ຊີວິຕມປ຺ປມາຍຸ, ວຓ຺ຓໍ ຊຣາ ຫນ຺ຕິ ນຣສ຺ສ ຊິຍ຺ຍໂຕ;

ກໂຣຫິ ປຎ຺ຈາລ ມເມຕ ວາກ຺ຍໍ, ມາກາສິ ກມ຺ມໍ ນິຣຍູປປຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸປນີຍຕີຕິ ມຫາຣາຊ, ອິທໍ ຊີວິຕໍ ມຣຓໍ ອຸປຄຈ຺ຉຕິ. ອິທຎ຺ຫິ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອປ຺ປມາຍຸ ສຣສປຣິຕ຺ຕຕາຍປິ ຐິຕິປຣິຕ຺ຕຕາຍປິ ປຣິຕ຺ຕກໍ, ສູຣິຍຸຄ຺ຄມເນ ຕິຓຄ຺ເຄ ອຸສ຺ສາວພິນ຺ທຸສທິສໍ. ນ ສນ຺ຕິ ຕາຓາຕິ ນ ຫິ ຊຣາຍ ມຣຓໍ ອຸປນີຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາທໂຍ ຕາຓາ ນາມ ໂຫນ຺ຕິ. ມເມຕ ວາກ຺ຍນ຺ຕິ ມມ ເອຕໍ ວຈນໍ. ມາກາສີຕິ ມາ ຣູປາທິກາມຄຸຓເຫຕຸ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິຣຍາທີສຸ ທຸກ຺ຂວຑ຺ຒນານິ ກມ຺ມານິ ກຣິ. ທຸກ຺ຂປ຺ຜລານີຕິ ທຸກ຺ຂວິປາການິ. ຣຊສ຺ສິຣານີຕິ ກິເລສຣເຊນ ໂອກິຓ຺ຓສີສານິ. ວຓ຺ຓນ຺ຕິ ຊີຣມານສ຺ສ ນຣສ຺ສ ສຣີຣວຓ຺ຓໍ ຊຣາ ຫນ຺ຕິ. ນິຣຍູປປຕ຺ຕິຍາຕິ ນິຣສ຺ສາເທ ນິຣເຍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ເຕ ກເຖນ຺ເຕ ຣາຊາ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໔໔.

‘‘ອທ຺ຘາ ຫິ ສຈ຺ຈໍ ວຈນໍ ຕເວຕໍ, ຍຖາ ອິສີ ຠາສສິ ເອວເມຕໍ;

ກາມາ ຈ ເມ ສນ຺ຕິ ອນປ຺ປຣູປາ, ເຕ ທຸຈ຺ຈຊາ ມາທິສເກນ ຠິກ຺ຂຸ.

໔໕.

‘‘ນາໂຄ ຍຖາ ປງ຺ກມຊ຺ເຌ ພ຺ຍສນ຺ໂນ, ປສ຺ສໍ ຖລໍ ນາຠິສມ຺ໂຠຕິ ຄນ຺ຕຸໍ;

ເອວມ຺ປຫໍ ກາມປງ຺ເກ ພ຺ຍສນ຺ໂນ, ນ ຠິກ຺ຂຸໂນ ມຄ຺ຄມນຸພ຺ພຊາມິ.

໔໖.

‘‘ຍຖາປິ ມາຕາ ຈ ປິຕາ ຈ ປຸຕ຺ຕໍ, ອນຸສາສເຣ ກິນ຺ຕິ ສຸຂີ ຠເວຍ຺ຍ;

ເອວມ຺ປິ ມໍ ຕ຺ວໍ ອນຸສາສ ຠນ຺ເຕ, ຍຖາ ຈິຣໍ ເປຈ຺ຈ ສຸຂີ ຠເວຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນປ຺ປຣູປາຕິ ອປຣິຕ຺ຕຊາຕິກາ ພຫູ ອປຣິມິຕາ. ເຕ ທຸຈ຺ຈຊາ ມາທິສເກນາຕິ ຠາຕິກ, ຕ຺ວໍ ກິເລເສ ປຫາຍ ຐິໂຕ, ອຫໍ ປນ ກາມປງ຺ເກ ນິມຸຄ຺ໂຄ, ຕສ຺ມາ ມາທິສເກນ ເຕ ກາມາ ທຸຈ຺ຈຊາ. ‘‘ນາໂຄ ຍຖາ’’ຕິ ອິມິນາ ອຕ຺ຕໂນ ກາມປງ຺ເກ ນິມຸຄ຺ຄຠາວສ຺ສ ອຸປມໍ ທສ຺ເສຕິ. ຕຕ຺ຖ ພ຺ຍສນ຺ໂນຕິ ວິສນ຺ໂນ ອນຸປວິຏ຺ໂຐ ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂອວາທານຸສາສນີມຄ຺ຄໍ ນານຸພ຺ພຊາມິ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ອິເຘວ ປນ ເມ ຐິຕສ຺ສ ໂອວາທໍ ເທຖາຕິ. ອນຸສາສເຣຕິ ອນຸສາສນ຺ຕິ.

ອຖ ນໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອາຫ –

໔໗.

‘‘ໂນ ເຈ ຕຸວໍ ອຸສ຺ສຫເສ ຊນິນ຺ທ, ກາເມ ອິເມ ມານຸສເກ ປຫາຕຸໍ;

ຘມ຺ມິໍ ພລິໍ ປຏ຺ຐປຍສ຺ສຸ ຣາຊ, ອຘມ຺ມກາໂຣ ຕວ ມາຫຸ ຣຏ຺ເຐ.

໔໘.

‘‘ທູຕາ ວິຘາວນ຺ຕຸ ທິສາ ຈຕສ຺ໂສ, ນິມນ຺ຕກາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ;

ເຕ ອນ຺ນປາເນນ ອຸປຏ຺ຐຫສ຺ສຸ, ວຕ຺ເຖນ ເສນາສນປຈ຺ຈເຍນ ຈ.

໔໙.

‘‘ອນ຺ເນນ ປາເນນ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ, ສນ຺ຕປ຺ປຍ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ຈ;

ທຕ຺ວາ ຈ ຠຸຕ຺ວາ ຈ ຍຖານຸຠາວໍ, ອນິນ຺ທິໂຕ ສຄ຺ຄມຸເປຫິ ຐານໍ.

໕໐.

‘‘ສເຈ ຈ ຕໍ ຣາຊ ມໂທ ສເຫຍ຺ຍ, ນາຣີຄເຓຫິ ປຣິຈາຣຍນ຺ຕໍ;

ອິມເມວ ຄາຖໍ ມນສີ ກໂຣຫິ, ຠາເສສິ ເຈນໍ ປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ.

໕໑.

‘‘ອພ຺ໂຠກາສສໂຍ ຊນ຺ຕຸ, ວຊນ຺ຕ຺ຍາ ຂີຣປາຍິໂຕ;

ປຣິກິຓ຺ໂຓ ສຸວາເນຫິ, ສ຺ວາຊ຺ຊ ຣາຊາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸສ຺ສຫເສຕິ ອຸສ຺ສຫສິ. ຘມ຺ມິໍ ພລິນ຺ຕິ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ອນຕິຣິຕ຺ຕໍ ພລິໍ ຄຓ຺ຫາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຘມ຺ມກາໂຣຕິ ໂປຣາຓກຣາຊູຫິ ຐປິຕໍ ວິນິຈ຺ຉຍຘມ຺ມໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປວຕ຺ຕາ ອຘມ຺ມກິຣິຍາ. ນິມນ຺ຕກາຕິ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປກ຺ໂກສກາ. ຍຖານຸຠາວນ຺ຕິ ຍຖາພລໍ ຍຖາສຕ຺ຕິໍ. ອິມເມວ ຄາຖນ຺ຕິ ອິທານິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ຕຕ຺ຣາຍໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ‘‘ມຫາຣາຊ, ສເຈ ຕໍ ມໂທ ອຠິຠເວຍ຺ຍ, ສເຈ ເຕ ນາຣີຄຓປຣິວຸຕສ຺ສ ຣູປາທໂຍ ວາ ກາມຄຸເຓ ຣຊ຺ຊສຸຂໍ ວາ ອາຣພ຺ຠ ມາໂນ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອເຖວໍ ຈິນ຺ເຕຍ຺ຍາສິ ‘ອຫໍ ປຸເຣ ຈຓ຺ຑາລໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ຉນ຺ນສ຺ສ ຕິຓກຸຏິມຕ຺ຕສ຺ສປິ ອຠາວາ ອພ຺ໂຠກາສສໂຍ ອໂຫສິໍ, ຕທາ ຫິ ເມ ມາຕາ ຈຓ຺ຑາລີ ອຣຎ຺ຎໍ ທາຣຸປຓ຺ຓາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ມໍ ກຸກ຺ກຸຣຄຓສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ອພ຺ໂຠກາເສ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຂີຣໍ ປາເຍຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ໂສຫໍ ກຸກ຺ກຸເຣຫິ ປຣິວາຣິໂຕ ເຕຫິເຍວ ສທ຺ຘິໍ ສຸນຂິຍາ ຂີຣໍ ປິວິຕ຺ວາ ວຑ຺ຒິໂຕ, ເອວໍ ນີຈຊຈ຺ໂຈ ຫຸຕ຺ວາ ອຊ຺ຊ ຣາຊາ ນາມ ຊາໂຕ’ຕິ. ‘ອິຕິ ໂຂ, ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ອິມິນາ ອຕ຺ເຖນ ອຕ຺ຕານໍ ໂອວທນ຺ໂຕ ໂຍ ໂສ ປຸພ຺ເພ ອພ຺ໂຠກາສສໂຍ ຊນ຺ຕຸ ອຣຎ຺ເຎ ວຊນ຺ຕິຍາ ຈຓ຺ຑາລິຍາ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ອນຸສຎ຺ຈຣນ຺ຕິຍາ ສຸນຂິຍາ ຈ ຂີຣໍ ປາຍິໂຕ ສຸນເຂຫິ ປຣິກິຓ຺ໂຓ ວຑ຺ຒິໂຕ, ໂສ ອຊ຺ຊ ຣາຊາຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’ຕິ ອິມໍ ຄາຖໍ ຠາເສຍ຺ຍາສີ’’ຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ທິນ຺ໂນ ເຕ ມຍາ ໂອວາໂທ, ອິທານິ ຕ຺ວໍ ປພ຺ພຊ ວາ ມາ ວາ, ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາກໍ ປຏິເສວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ປາທຣຊໍ ປາເຕນ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕເມວ ຄໂຕ. ຣາຊາປິ ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນສໍເວໂຄ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຣຊ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ພລກາຍໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕາຠິມຸໂຂ ປາຍາສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາຄມນໍ ຎຕ຺ວາ ອິສິຄຓປຣິວຸໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ໂສ ຌານາຠິຎ຺ຎໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ອິຕິ ເຕ ອຸໂຠປິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປຄາ ອເຫສຸໍ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ຠວນ຺ຕຣານິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາປິ ທຬ຺ຫວິສ຺ສາສາວ ອເຫສຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສມ຺ຠູຕປຓ຺ຑິໂຕ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຈິຕ຺ຕປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຈິຕ຺ຕສມ຺ຠູຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ

[໔໙໙] ໓. ສິວິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ທູເຣ ອປສ຺ສໍ ເຖໂຣວາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອສທິສທານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕໍ ອຏ຺ຐກນິປາເຕ ສິວິຊາຕເກ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ຕທາ ປນ ຣາຊາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາເຣ ທຕ຺ວາ ອນຸໂມທນໍ ຍາຈິ, ສຕ຺ຖາ ອກຕ຺ວາວ ປກ຺ກາມິ. ຣາຊາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ, ຠນ຺ເຕ, ອນຸໂມທນໍ ນ ກຣິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອປຣິສຸທ຺ຘາ, ມຫາຣາຊ, ປຣິສາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ນ ເວ ກທຣິຍາ ເທວໂລກໍ ວຊນ຺ຕີ’’ຕິ (ຘ. ປ. ໑໗໗) ຄາຖາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ຣາຊາ ປສີທິຕ຺ວາ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນເກນ ສີເວຍ຺ຍເກນ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ເຄນ ຕຖາຄຕໍ ປູເຊຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປາວິສິ. ປຸນທິວເສ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ໂກສລຣາຊາ ອສທິສທານໍ ທຕ຺ວາ ຕາທິເສນປິ ທາເນນ ອຕິຕ຺ໂຕ ທສພເລນ ຘມ຺ເມ ເທສິເຕ ປຸນ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນກໍ ສີເວຍ຺ຍກວຕ຺ຖໍ ອທາສິ, ຍາວ ອຕິຕ຺ໂຕ ວຕ ອາວຸໂສ ທາເນນ ຣາຊາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ພາຫິຣຠຓ຺ຑໍ ນາມ ສຸທິນ຺ນໍ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ອຸນ຺ນງ຺ຄລໍ ກຕ຺ວາ ເທວສິກໍ ຉສຕສຫສ຺ສປຣິຈ຺ຈາເຄນ ທານໍ ທທມານາປິ ພາຫິຣທາເນນ ອຕິຕ຺ຕາ ‘ປິຍສ຺ສ ທາຕາ ປິຍໍ ລຠຕີ’ຕິ ສມ຺ປຕ຺ຕຍາຈການໍ ອກ຺ຂີນິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ອທໍສຸເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ສິວິຣຏ຺ເຐ ອຣິຏ຺ຐປຸຣນຄເຣ ສິວິມຫາຣາເຊ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ‘‘ສິວິກຸມາໂຣ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ໂປ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຕຸ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຸປຣຊ຺ຊໍ ລຠິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ອຄຕິຄມນໍ ປຫາຍ ທສ ຣາຊຘມ຺ເມ ອໂກເປຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ນຄຣມຊ຺ເຌ ນິເວສນທ຺ວາເຣ ຈາຕິ ຉ ທານສາລາໂຍ ກາເຣຕ຺ວາ ເທວສິກໍ ຉສຕສຫສ຺ສປຣິຈ຺ຈາເຄນ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ອຏ຺ຐມິຍໍ ຈາຕຸທ຺ທສິຍໍ ປນ຺ນຣສິຍຎ຺ຈ ນິຈ຺ຈໍ ທານສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທານໍ ໂອໂລເກສິ. ໂສ ເອກທາ ປຸຓ຺ຓມທິວເສ ປາໂຕວ ສມຸສ຺ສິຕເສຕຈ຺ຉຕ຺ເຕ ຣາຊປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ ອຕ຺ຕນາ ທິນ຺ນທານໍ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ພາຫິຣວຕ຺ຖຸໍ ອຕ຺ຕນາ ອທິນ຺ນໍ ນາມ ອທິສ຺ວາ ‘‘ມຍາ ພາຫິຣວຕ຺ຖຸ ອທິນ຺ນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ນ ມໍ ພາຫິຣທານໍ ໂຕເສຕິ, ອຫໍ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກທານໍ ທາຕຸກາໂມ, ອໂຫ ວຕ ອຊ຺ຊ ມມ ທານສາລໍ ຄຕກາເລ ໂກຈິເທວ ຍາຈໂກ ພາຫິຣວຕ຺ຖຸໍ ອຍາຈິຕ຺ວາ ອຊ຺ຌຕ຺ຕິກສ຺ສ ນາມໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ສເຈ ຫິ ເມ ໂກຈິ ຫທຍມໍສສ຺ສ ນາມໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ກຓເຍນ ອຸຣໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ປສນ຺ນອຸທກໂຕ ສນາຬໍ ປທຸມໍ ອຸທ຺ຘຣນ຺ໂຕ ວິຍ ໂລຫິຕພິນ຺ທູນິ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕໍ ຫທຍໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ທສ຺ສາມິ. ສເຈ ສຣີຣມໍສສ຺ສ ນາມໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ອວເລຂນສຕ຺ຖເກນ ເຕລສິງ຺ຄໍ ລິຂນ຺ໂຕ ວິຍ ສຣີຣມໍສໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ທສ຺ສາມິ. ສເຈ ໂລຫິຕສ຺ສ ນາມໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ຍນ຺ຕມຸເຂ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸປນີຕໍ ຠາຊນໍ ປູເຣຕ຺ວາ ໂລຫິຕໍ ທສ຺ສາມິ. ສເຈ ວາ ປນ ໂກຈິ ‘ເຄເຫ ເມ ກມ຺ມໍ ນປ຺ປວຕ຺ຕຕິ, ເຄເຫ ເມ ທາສກມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’ຕິ ວເທຍ຺ຍ, ຣາຊເວສໍ ອປເນຕ຺ວາ ພຫິ ຐຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ສາເວຕ຺ວາ ທາສກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມິ. ສເຈ ເມ ໂກຈິ ອກ຺ຂິໂນ ນາມໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ຕາລມິຎ຺ຊໍ ນີຫຣນ຺ໂຕ ວິຍ ອກ຺ຂີນິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ.

ອິຕິ ໂສ –

‘‘ຍໍກິຎ຺ຈິ ມານຸສໍ ທານໍ, ອທິນ຺ນໍ ເມ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ໂຍປິ ຍາເຈຍ຺ຍ ມໍ ຈກ຺ຂຸໍ, ທເທຍ຺ຍໍ ອວິກມ຺ປິໂຕ’’ຕິ. (ຈຣິຍາ. ໑.໕໒) –

ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ໂສຬສຫິ ຄນ຺ໂຘທກຆເຏຫິ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ນານຄ຺ຄຣສໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ຘວຣຄໂຕ ທານຄ຺ຄໍ ອຄມາສິ. ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍໍ ວິທິຕ຺ວາ ‘‘ສິວິຣາຊາ ‘ອຊ຺ຊ ສມ຺ປຕ຺ຕຍາຈການໍ ຈກ຺ຂູນິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ, ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ທາຕຸໍ, ອຸທາຫຸ ໂນ’’ຕິ ຕສ຺ສ ວິມໍສນຕ຺ຖາຍ ຊຣາປຕ຺ໂຕ ອນ຺ຘພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທານຄ຺ຄຄມນກາເລ ເອກສ຺ມິໍ ອຸນ຺ນຕປ຺ປເທເສ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ຊຍາເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາ ຕທຠິມຸຂໍ ວາຣຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກິໍ ວເທສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ສກ຺ໂກ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຕວ ທານຊ຺ຌາສຍໍ ນິສ຺ສາຍ ສມຸຄ຺ຄເຕນ ກິຕ຺ຕິໂຆເສນ ສກລໂລກສນ຺ນິວາໂສ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຜຸໂຏ, ອຫໍ ອນ຺ໂຘ, ຕ຺ວໍ ທ຺ວິຈກ຺ຂຸໂກ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸໍ ຍາຈນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໕໒.

‘‘ທູເຣ ອປສ຺ສໍ ເຖໂຣວ, ຈກ຺ຂຸໍ ຍາຈິຕຸມາຄໂຕ;

ເອກເນຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສາມ, ຈກ຺ຂຸໍ ເມ ເທຫິ ຍາຈິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທູເຣຕິ ອິໂຕ ທູເຣ ວສນ຺ໂຕ. ເຖໂຣຕິ ຊຣາຊິຓ຺ຓເຖໂຣ. ເອກເນຕ຺ຕາຕິ ເອກໍ ເນຕ຺ຕໍ ມຍ຺ຫໍ ເທຫິ, ເອວໍ ທ຺ເວປິ ເອເກກເນຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສາມາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ອິທາເນວາຫໍ ປາສາເທ ນິສິນ຺ໂນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາຄໂຕ, ອໂຫ ເມ ລາໂຠ, ອຊ຺ເຊວ ເມ ມໂນຣໂຖ ມຕ຺ຖກໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕິ, ອທິນ຺ນປຸພ຺ພໍ ທານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໓.

‘‘ເກນານຸສິຏ຺ໂຐ ອິຘ ມາຄໂຕສິ, ວນິພ຺ພກ ຈກ຺ຂຸປຖານິ ຍາຈິຕຸໍ;

ສຸທຸຈ຺ຈຊໍ ຍາຈສິ ອຸຕ຺ຕມງ຺ຄໍ, ຍມາຫຸ ເນຕ຺ຕໍ ປຸຣິເສນ ‘ທຸຈ຺ຈຊ’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວນິພ຺ພກາຕິ ຕໍ ອາລປຕິ. ຈກ຺ຂຸປຖານີຕິ ຈກ຺ຂູນເມຕໍ ນາມໍ. ຍມາຫູຕິ ຍໍ ປຓ຺ຑິຕາ ‘‘ທຸຈ຺ຈຊ’’ນ຺ຕິ ກເຖນ຺ຕິ.

ອິໂຕ ປຣໍ ອຸຕ຺ຕານສມ຺ພນ຺ຘຄາຖາ ປາຬິນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ –

໕໔.

‘‘ຍມາຫຸ ເທເວສຸ ສຸຊມ຺ປຕີຕິ, ມຆວາຕິ ນໍ ອາຫຸ ມນຸສ຺ສໂລເກ;

ເຕນານຸສິຏ຺ໂຐ ອິຘ ມາຄໂຕສ຺ມິ, ວນິພ຺ພໂກ ຈກ຺ຂຸປຖານິ ຍາຈິຕຸໍ.

໕໕.

‘‘ວນິພ຺ພໂຕ ມຍ຺ຫ ວນິໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ, ທທາຫິ ເຕ ຈກ຺ຂຸປຖານິ ຍາຈິໂຕ;

ທທາຫິ ເມ ຈກ຺ຂຸປຖໍ ອນຸຕ຺ຕຣໍ, ຍມາຫຸ ເນຕ຺ຕໍ ປຸຣິເສນ ທຸຈ຺ຈຊໍ.

໕໖.

‘‘ເຍນ ອຕ຺ເຖນ ອາຄຈ຺ຉິ, ຍມຕ຺ຖມຠິປຕ຺ຖຍໍ;

ເຕ ເຕ ອິຊ຺ຌນ຺ຕຸ ສງ຺ກປ຺ປາ, ລຠ ຈກ຺ຂູນິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ.

໕໗.

‘‘ເອກໍ ເຕ ຍາຈມານສ຺ສ, ອຸຠຍານິ ທທາມຫໍ;

ສ ຈກ຺ຂຸມາ ຄຈ຺ຉ ຊນສ຺ສ ເປກ຺ຂໂຕ, ຍທິຈ຺ຉເສ ຕ຺ວໍ ຕທເຕ ສມິຊ຺ຌຕູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວນິພ຺ພໂຕຕິ ຍາຈນ຺ຕສ຺ສ. ວນິນ຺ຕິ ຍາຈນໍ. ເຕ ເຕຕິ ເຕ ຕວ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ສງ຺ກປ຺ປາ. ສ ຈກ຺ຂຸມາຕິ ໂສ ຕ຺ວໍ ມມ ຈກ຺ຂູຫິ ຈກ຺ຂຸມາ ຫຸຕ຺ວາ. ຍທິຈ຺ຉເສ ຕ຺ວໍ ຕທເຕ ສມິຊ຺ຌຕູຕິ ຍໍ ຕ຺ວໍ ມມ ສນ຺ຕິກາ ອິຈ຺ຉສິ, ຕໍ ເຕ ສມິຊ຺ຌຕູຕິ.

ຣາຊາ ເອຕ຺ຕກໍ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ອິເຘວ ມຍາ ອກ຺ຂີນິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ທາຕຸໍ ອສາຣຸປ຺ປ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາທາຍ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ສີວິກໍ ນາມ ເວຊ຺ຊໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ອກ຺ຂິໍ ເມ ໂສເຘຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ກິຣ ຣາຊາ ອກ຺ຂີນິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ທາຕຸກາໂມ’’ຕິ ສກລນຄເຣ ເອກໂກລາຫລໍ ອໂຫສິ. ອຖ ເສນາປຕິອາທໂຍ ຣາຊວລ຺ລຠາ ຈ ນາຄຣາ ຈ ໂອໂຣຘາ ຈ ສພ຺ເພ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ວາເຣນ຺ຕາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອໂວຈຸໍ –

໕໘.

‘‘ມາ ໂນ ເທວ ອທາ ຈກ຺ຂຸໍ, ມາ ໂນ ສພ຺ເພ ປຣາກຣິ;

ຘນໍ ເທຫິ ມຫາຣາຊ, ມຸຕ຺ຕາ ເວຬຸຣິຍາ ພຫູ.

໕໙.

‘‘ຍຸຕ຺ເຕ ເທວ ຣເຖ ເທຫິ, ອາຊານີເຍ ຈລງ຺ກເຕ;

ນາເຄ ເທຫິ ມຫາຣາຊ, ເຫມກປ຺ປນວາສເສ.

໖໐.

‘‘ຍຖາ ຕໍ ສິວໂຍ ສພ຺ເພ, ສໂຍຄ຺ຄາ ສຣຖາ ສທາ;

ສມນ຺ຕາ ປຣິກິເຣຍ຺ຍຸໍ, ເອວໍ ເທຫິ ຣເຖສຠາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຣາກຣີຕິ ປຣິຈ຺ຈຊິ. ອກ຺ຂີສຸ ຫິ ທິນ຺ເນສຸ ຣຊ຺ຊໍ ຕ຺ວໍ ນ ກາເຣສ຺ສສິ, ອຎ຺ໂຎ ຣາຊາ ຠວິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ຕຍາ ມຍໍ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕາ ນາມ ຠວິສ຺ສາມາຕິ ອຘິປ຺ປາເຍເນວມາຫໍສຸ. ປຣິກິເຣຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ປຣິວາເຣຍ຺ຍຸໍ. ເອວໍ ເທຫີຕິ ຍຖາ ຕໍ ອວິກລຈກ຺ຂຸໍ ສິວໂຍ ປຣິວາເຣຍ຺ຍຸໍ, ເອວໍ ພາຫິຣຘນເມວສ຺ສ ເທຫິ, ມາ ອກ຺ຂີນິ. ອກ຺ຂີສຸ ຫິ ທິນ຺ເນສຸ ນ ຕໍ ສິວໂຍ ປຣິວາເຣສ຺ສນ຺ຕີຕິ.

ອຖ ຣາຊາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໖໑.

‘‘ໂຍ ເວ ທສ຺ສນ຺ຕິ ວຕ຺ວານ, ອທາເນ ກຸຣຸເຕ ມໂນ;

ຠູມ຺ຍໍ ໂສ ປຕິຕໍ ປາສໍ, ຄີວາຍໍ ປຏິມຸຎ຺ຈຕິ.

໖໒.

‘‘ໂຍ ເວ ທສ຺ສນ຺ຕິ ວຕ຺ວານໍ, ອທາເນ ກຸຣຸເຕ ມໂນ;

ປາປາ ປາປຕໂຣ ໂຫຕິ, ສມ຺ປຕ຺ໂຕ ຍມສາຘນໍ.

໖໓.

‘‘ຍຎ຺ຫິ ຍາເຈ ຕຎ຺ຫິ ທເທ, ຍໍ ນ ຍາເຈ ນ ຕໍ ທເທ;

ສ຺ວາຫໍ ຕເມວ ທສ຺ສາມິ, ຍໍ ມໍ ຍາຈຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຏິມຸຎ຺ຈຕີຕິ ປເວເສຕິ. ປາປາ ປາປຕໂຣຕິ ລາມກາປິ ລາມກຕໂຣ ນາມ ໂຫຕິ. ສມ຺ປຕ຺ໂຕ ຍມສາຘນນ຺ຕິ ຍມສ຺ສ ອາຓາປວຕ຺ຕິຏ຺ຐານໍ ອຸສ຺ສທນິຣຍໍ ເອສ ປຕ຺ໂຕເຍວ ນາມ ໂຫຕິ. ຍຎ຺ຫິ ຍາເຈຕິ ຍໍ ຍາຈໂກ ຍາເຈຍ຺ຍ, ທາຍໂກປິ ຕເມວ ທເທຍ຺ຍ, ນ ອຍາຈິຕໍ, ອຍຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມໍ ຈກ຺ຂຸໍ ຍາຈຕິ, ນ ມຸຕ຺ຕາທິກໍ ຘນໍ, ຕເທວສ຺ສາຫໍ ທສ຺ສາມີຕິ ວທຕິ.

ອຖ ນໍ ອມຈ຺ຈາ ‘‘ກິໍ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ຈກ຺ຂູນິ ເທສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕາ ຄາຖມາຫໍສຸ –

໖໔.

‘‘ອາຍຸໍ ນຸ ວຓ຺ຓໍ ນຸ ສຸຂໍ ພລໍ ນຸ, ກິໍ ປຕ຺ຖຍາໂນ ນຸ ຊນິນ຺ທ ເທສິ;

ກຖຎ຺ຫິ ຣາຊາ ສິວິນໍ ອນຸຕ຺ຕໂຣ, ຈກ຺ຂູນິ ທຊ຺ຊາ ປຣໂລກເຫຕູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຣໂລກເຫຕູຕິ ມຫາຣາຊ, ກຖໍ ນາມ ຕຸມ຺ຫາທິໂສ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິໂສ ສນ຺ທິຏ຺ຐິກໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ປຫາຍ ປຣໂລກເຫຕຸ ຈກ຺ຂູນິ ທເທຍ຺ຍາຕິ.

ອຖ ເນສໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຣາຊາ ຄາຖມາຫ –

໖໕.

‘‘ນ ວາຫເມຕໍ ຍສສາ ທທາມິ, ນ ປຸຕ຺ຕມິຈ຺ເຉ ນ ຘນໍ ນ ຣຏ຺ຐໍ;

ສຕຎ຺ຈ ຘມ຺ໂມ ຈຣິໂຕ ປຸຣາໂຓ, ອິຈ຺ເຈວ ທາເນ ຣມເຕ ມໂນ ມມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ວາຫນ຺ຕິ ນ ເວ ອຫໍ. ຍສສາຕິ ທິພ຺ພສ຺ສ ວາ ມານຸສສ຺ສ ວາ ຍສສ຺ສ ກາຣຓາ. ນ ປຸຕ຺ຕມິຈ຺ເຉຕິ ອິມສ຺ສ ຈກ຺ຂຸທານສ຺ສ ຜເລນ ເນວາຫໍ ປຸຕ຺ຕໍ ອິຈ຺ຉາມິ, ນ ຘນໍ ນ ຣຏ຺ຐໍ, ອປິຈ ສຕໍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ສພ຺ພຎ຺ຎຸໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ເອສ ອາຈິຓ຺ໂຓ ສມາຈິຓ຺ໂຓ ໂປຣາຓກມຄ຺ໂຄ, ຍທິທໍ ປາຣມີປູຣຓໍ ນາມ. ນ ຫິ ປາຣມິໂຍ ອປູເຣຕ຺ວາ ໂພຘິປລ຺ລງ຺ເກ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ອຫຎ຺ຈ ປາຣມິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິຕຸກາໂມ. ອິຈ຺ເຈວ ທາເນ ຣມເຕ ມໂນ ມມາຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ມມ ມໂນ ທາເນເຍວ ນິຣໂຕຕິ ວທຕິ.

ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ໂຘປິ ຘມ຺ມເສນາປຕິສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣສ຺ສ ຈຣິຍາປິຏກໍ ເທເສນ຺ໂຕ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ທ຺ວີຫິ ຈກ຺ຂູຫິປິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓເມວ ປິຍຕຣ’’ນ຺ຕິ ທີເປຕຸໍ ອາຫ –

‘‘ນ ເມ ເທສ຺ສາ ອຸໂຠ ຈກ຺ຂູ, ອຕ຺ຕານໍ ເມ ນ ເທສ຺ສິຍໍ;

ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປິຍໍ ມຍ຺ຫໍ, ຕສ຺ມາ ຈກ຺ຂຸໍ ອທາສຫ’’ນ຺ຕິ. (ຈຣິຍາ. ໑.໖໖);

ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ອມຈ຺ເຈສຸ ອປ຺ປຏິຠາເຓສຸ ຐິເຕສຸ ມຫາສຕ຺ໂຕ ສີວິກໍ ເວຊ຺ຊໍ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

໖໖.

‘‘ສຂາ ຈ ມິຕ຺ໂຕ ຈ ມມາສິ ສີວິກ, ສຸສິກ຺ຂິໂຕ ສາຘຸ ກໂຣຫິ ເມ ວໂຈ;

ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ຈກ຺ຂູນິ ມມໍ ຊິຄີສໂຕ, ຫຕ຺ເຖສຸ ຐເປຫິ ວນິພ຺ພກສ຺ສາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສມ຺ມ ສີວິກ, ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ສຫາໂຍ ຈ ມິຕ຺ໂຕ ຈ ເວຊ຺ຊສິປ຺ເປ ຈາສິ ສຸສິກ຺ຂິໂຕ, ສາຘຸ ເມ ວຈນໍ ກໂຣຫິ. ມມ ຊິຄີສໂຕ ອຸປຘາເຣນ຺ຕສ຺ສ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ເສວ ຕາລມິຎ຺ຊໍ ວິຍ ເມ ອກ຺ຂີນິ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ອິມສ຺ສ ຍາຈກສ຺ສ ຫຕ຺ເຖສຸ ຐເປຫີຕິ.

ອຖ ນໍ ສີວິໂກ ອາຫ ‘‘ຈກ຺ຂຸທານໍ ນາມ ຠາຣິຍໍ, ອຸປຘາເຣຫິ, ເທວາ’’ຕິ. ສີວິກ, ອຸປຘາຣິຕໍ ມຍາ, ຕ຺ວໍ ມາ ປປຎ຺ຈໍ ກໂຣຫິ, ມາ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ພຫຸໍ ກເຖຫີຕິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍຸຕ຺ຕໍ ມາທິສສ຺ສ ສຸສິກ຺ຂິຕສ຺ສ ເວຊ຺ຊສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອກ຺ຂີສຸ ສຕ຺ຖປາຕນ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ນານາເຠສຊ຺ຊານິ ຆໍສິຕ຺ວາ ເຠສຊ຺ຊຈຸຓ຺ເຓນ ນີລຸປ຺ປລໍ ປຣິຠາເວຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓກ຺ຂິໍ ອຸປສິງ຺ຆາເປສິ, ອກ຺ຂິ ປຣິວຕ຺ຕິ, ທຸກ຺ຂເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ‘‘ສລ຺ລກ຺ເຂຫິ, ມຫາຣາຊ, ປຏິປາກຕິກກຣຓໍ ມຍ຺ຫໍ ຠາໂຣ’’ຕິ. ‘‘ອລຎ຺ຫິ ຕາຕ ມາ ປປຎ຺ຈໍ ກຣີ’’ຕິ. ໂສ ປຣິຠາເວຕ຺ວາ ປຸນ ອຸປສິງ຺ຆາເປສິ, ອກ຺ຂິ ອກ຺ຂິກູປໂຕ ມຸຈ຺ຈິ, ພລວຕຣາ ເວທນາ ອຸທປາທິ. ‘‘ສລ຺ລກ຺ເຂຫິ ມຫາຣາຊ, ສກ຺ໂກມຫໍ ປຏິປາກຕິກໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ມາ ປປຎ຺ຈໍ ກຣີ’’ຕິ. ໂສ ຕຕິຍວາເຣ ຂຣຕຣໍ ປຣິຠາເວຕ຺ວາ ອຸປນາເມສິ. ອກ຺ຂິ ໂອສຘພເລນ ປຣິພ຺ຠມິຕ຺ວາ ອກ຺ຂິກູປໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ນ຺ຫາຣຸສຸຕ຺ຕເກນ ໂອລມ຺ພມານໍ ອຏ຺ຐາສິ. ສລ຺ລກ຺ເຂຫິ ນຣິນ຺ທ, ປຸນ ປາກຕິກກຣຓໍ ມຍ຺ຫໍ ພລນ຺ຕິ. ມາ ປປຎ຺ຈໍ ກຣີຕິ. ອຘິມຕ຺ຕາ ເວທນາ ອຸທປາທິ, ໂລຫິຕໍ ປຄ຺ຆຣິ, ນິວຕ຺ຖສາຏກາ ໂລຫິເຕນ ເຕມິໍສຸ. ໂອໂຣຘາ ຈ ອມຈ຺ຈາ ຈ ຣຎ຺ໂຎ ປາທມູເລ ປຕິຕ຺ວາ ‘‘ເທວ ອກ຺ຂີນິ ມາ ເທຫີ’’ຕິ ມຫາປຣິເທວໍ ປຣິເທວິໍສຸ.

ຣາຊາ ເວທນໍ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ມາ ປປຎ຺ຈໍ ກຣີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ, ເທວາ’’ຕິ ວາມຫຕ຺ເຖນ ອກ຺ຂິໍ ຘາເຣຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ເຖນ ສຕ຺ຖກໍ ອາທາຍ ອກ຺ຂິສຸຕ຺ຕກໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອກ຺ຂິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐເປສິ. ໂສ ວາມກ຺ຂິນາ ທກ຺ຂິຓກ຺ຂິໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເວທນໍ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ‘‘ມມ ອິໂຕ ອກ຺ຂິໂຕ ສຕຄຸເຓນ ສຫສ຺ສຄຸເຓນ ສຕສຫສ຺ສຄຸເຓນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓກ຺ຂິເມວ ປິຍຕຣໍ, ຕສ຺ສ ເມ ອິທໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອກ຺ຂິໍ ອທາສິ. ໂສ ຕໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອກ຺ຂິມ຺ຫິ ຐເປສິ. ຕໍ ຕສ຺ສານຸຠາເວນ ວິກສິຕນີລຸປ຺ປລໍ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ວາມກ຺ຂິນາ ຕສ຺ສ ຕໍ ອກ຺ຂິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອໂຫ, ສຸທິນ຺ນໍ ມຍາ ອກ຺ຂິທານ’’ນ຺ຕິ ອນ຺ໂຕ ສມຸຄ຺ຄຕາຍ ປີຕິຍາ ນິຣນ຺ຕຣໍ ຜຸໂຏ ຫຸຕ຺ວາ ອິຕຣມ຺ປິ ອກ຺ຂິໍ ອທາສິ. ສກ຺ໂກ ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ອກ຺ຂິມ຺ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ຣາຊນິເວສນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ໂອໂລເກນ຺ຕສ຺ເສວ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເທວໂລກເມວ ຄໂຕ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ທິຍຑ຺ຒຄາຖມາຫ –

໖໗.

‘‘ໂຈທິໂຕ ສິວິຣາເຊນ, ສີວິໂກ ວຈນໍກໂຣ;

ຣຎ຺ໂຎ ຈກ຺ຂູນຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສູປນາມຍິ;

ສຈກ຺ຂຸ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອາສິ, ອນ຺ໂຘ ຣາຊາ ອຸປາວິສີ’’ຕິ.

ຣຎ຺ໂຎ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອກ຺ຂີນິ ຣຸຫິໍສຸ, ຣຸຫມານານິ ຈ ອາວາຏຠາວໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ກມ຺ພລເຄຓ຺ຑຸເກນ ວິຍ ອຸຄ຺ຄເຕນ ມໍສປິຓ຺ເຑນ ປູເຣຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕກມ຺ມຣູປສ຺ສ ວິຍ ອກ຺ຂີນິ ອເຫສຸໍ, ເວທນາ ປຈ຺ຉິຊ຺ຊິ. ອຖ ມຫາສຕ຺ໂຕ ກຕິປາຫໍ ປາສາເທ ວສິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ອນ຺ຘສ຺ສ ຣຊ຺ເຊນ, ອມຈ຺ຈານໍ ຣຊ຺ຊໍ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອມຈ຺ເຈ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ເອໂກ ມຸຂໂຘວນາທິທາຍໂກ ກປ຺ປິຍກາຣໂກວ ມຍ຺ຫໍ ສນ຺ຕິເກ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຣີຣກິຈ຺ຈຏ຺ຐາເນສຸປິ ເມ ຣຊ຺ຊຸກໍ ພນ຺ຘຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສາຣຖິໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຣຖໍ ໂຍເຊຫີ’’ຕິ ອາຫ. ອມຈ຺ຈາ ປນສ຺ສ ຣເຖນ ຄນ຺ຕຸໍ ອທຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓສິວິກາຍ ນໍ ເນຕ຺ວາ ໂປກ຺ຂຣຓີຕີເຣ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂໍ ສໍວິຘາຍ ປຏິກ຺ກມິໍສຸ. ຣາຊາ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສິນ຺ໂນ ອຕ຺ຕໂນ ທານໍ ອາວຊ຺ເຊສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສກ຺ກສ຺ສ ອາສນໍ ອຸຓ຺ຫໍ ອໂຫສິ. ໂສ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ຕໍ ກາຣຓໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊສ຺ສ ວຣໍ ທຕ຺ວາ ຈກ຺ຂຸໍ ປຏິປາກຕິກໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ອວິທູເຣ ອປຣາປຣໍ ຈງ຺ກມິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ –

໖໘.

‘‘ຕໂຕ ໂສ ກຕິປາຫສ຺ສ, ອຸປຣູຬ຺ເຫສຸ ຈກ຺ຂຸສຸ;

ສູຕໍ ອາມນ຺ຕຍີ ຣາຊາ, ສິວີນໍ ຣຏ຺ຐວຑ຺ຒໂນ.

໖໙.

‘‘ໂຍເຊຫິ ສາຣຖິ ຍານໍ, ຍຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຏິເວທຍ;

ອຸຍ຺ຍານຠູມິໍ ຄຈ຺ຉາມ, ໂປກ຺ຂຣຎ຺ໂຎ ວນານິ ຈ.

໗໐.

‘‘ໂສ ຈ ໂປກ຺ຂຣຓີຕີເຣ, ປລ຺ລງ຺ເກນ ອຸປາວິສິ;

ຕສ຺ສ ສກ຺ໂກ ປາຕຸຣຫຸ, ເທວຣາຊາ ສຸຊມ຺ປຕີ’’ຕິ.

ສກ຺ໂກປິ ມຫາສຕ຺ເຕນ ປທສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ເອໂສ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ຄາຖມາຫ –

໗໑.

‘‘ສກ຺ໂກຫມສ຺ມິ ເທວິນ຺ໂທ, ອາຄໂຕສ຺ມິ ຕວນ຺ຕິເກ;

ວຣໍ ວຣສ຺ສຸ ຣາຊີສິ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສິຈ຺ຉສີ’’ຕິ. –

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ຣາຊາ ຄາຖມາຫ –

໗໒.

‘‘ປຫູຕໍ ເມ ຘນໍ ສກ຺ກ, ພລໍ ໂກໂສ ຈນປ຺ປໂກ;

ອນ຺ຘສ຺ສ ເມ ສໂຕ ທານິ, ມຣຓຎ຺ເຎວ ຣຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຣຓຎ຺ເຎວ ຣຸຈ຺ຈຕີຕິ ເທວຣາຊ, ອິທານິ ມຍ຺ຫໍ ອນ຺ຘຠາເວນ ມຣຓເມວ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ຕໍ ເມ ເທຫີຕິ.

ອຖ ນໍ ສກ຺ໂກ ອາຫ ‘‘ສິວິຣາຊ, ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ ມຣິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ມຣຓໍ ໂຣເຈສິ, ອຸທາຫຸ ອນ຺ຘຠາເວນາ’’ຕິ? ‘‘ອນ຺ຘຠາເວນ ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ທານໍ ນາມ ນ ເກວລໍ ສມ຺ປຣາຍຕ຺ຖເມວ ທີຍຕິ, ທິຏ຺ຐຘມ຺ມຕ຺ຖາຍປິ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ຕ຺ວຎ຺ຈ ເອກໍ ຈກ຺ຂຸໍ ຍາຈິໂຕ ທ຺ເວ ອທາສິ, ເຕນ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອາຫ –

໗໓.

‘‘ຍານິ ສຈ຺ຈານິ ທ຺ວິປທິນ຺ທ, ຕານິ ຠາສສ຺ສຸ ຂຕ຺ຕິຍ;

ສຈ຺ຈໍ ເຕ ຠຓມານສ຺ສ, ປຸນ ຈກ຺ຂຸ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ສກ຺ກ, ສເຈສິ ມມ ຈກ຺ຂຸໍ ທາຕຸກາໂມ, ອຎ຺ຎໍ ອຸປາຍໍ ມາ ກຣິ, ມມ ທານນິສ຺ສນ຺ເທເນວ ເມ ຈກ຺ຂຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສກ຺ເກນ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຫໍ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາປິ ນ ປເຣສໍ ຈກ຺ຂຸໍ ທາຕຸໍ ສກ຺ໂກມິ, ຕຍາ ທິນ຺ນທານສ຺ສ ຜເລເນວ ເຕ ຈກ຺ຂຸ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ມຍາ ທານໍ ສຸທິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໗໔.

‘‘ເຍ ມໍ ຍາຈິຕຸມາຍນ຺ຕິ, ນານາໂຄຕ຺ຕາ ວນິພ຺ພກາ;

ໂຍປິ ມໍ ຍາຈເຕ ຕຕ຺ຖ, ໂສປິ ເມ ມນໂສ ປິໂຍ;

ເອເຕນ ສຈ຺ຈວຊ຺ເຊນ, ຈກ຺ຂຸ ເມ ອຸປປຊ຺ຊຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຍ ມນ຺ຕິ ເຍ ມໍ ຍາຈິຕຸໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕສຸ ຍາຈເກສຸ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ໂຍປິ ມໍ ຍາຈເຕ, ໂສປິ ເມ ມນໂສ ປິໂຍ. ເອເຕນາຕິ ສເຈ ມມ ສພ຺ເພປິ ຍາຈກາ ປິຍາ, ສຈ຺ຈເມເວຕໍ ມຍາ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອເຕນ ເມ ສຈ຺ຈວຈເນນ ເອກໍ ເມ ຈກ຺ຂຸ ອຸປປຊ຺ຊຖ ອຸປປຊ຺ຊຕູຕິ ອາຫ.

ອຖສ຺ສ ວຈນານນ຺ຕຣເມວ ປຐມໍ ຈກ຺ຂຸ ອຸທປາທິ. ຕໂຕ ທຸຕິຍສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນຕ຺ຖາຍ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໗໕.

‘‘ຍໍ ມໍ ໂສ ຍາຈິຕຸໍ ອາຄາ, ເທຫິ ຈກ຺ຂຸນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ;

ຕສ຺ສ ຈກ຺ຂູນິ ປາທາສິໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ວນິພ຺ພໂຕ.

໗໖.

‘‘ຠິຍ຺ໂຍ ມໍ ອາວິສີ ປີຕິ, ໂສມນສ຺ສຎ຺ຈນປ຺ປກໍ;

ເອເຕນ ສຈ຺ຈວຊ຺ເຊນ, ທຸຕິຍໍ ເມ ອຸປປຊ຺ຊຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ມນ຺ຕິ ໂຍ ມໍ ຍາຈຕິ. ໂສຕິ ໂສ ຈກ຺ຂຸວິກໂລ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ເທຫິ ເມ ຈກ຺ຂຸ’’ນ຺ຕິ ຍາຈິຕຸໍ ອາຄໂຕ. ວນິພ຺ພໂຕຕິ ຍາຈນ຺ຕສ຺ສ. ຠິຍ຺ໂຍ ມໍ ອາວິສີຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຈກ຺ຂູນິ ທຕ຺ວາ ອນ຺ຘກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ມິໍ ອນ຺ຘກາເລ ຕຖາຣູປໍ ເວທນໍ ອຄເຓຕ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ສຸທິນ຺ນໍ ເມ ທານ’’ນ຺ຕິ ປຈ຺ຈເວກ຺ຂນ຺ຕໍ ມໍ ຠິຍ຺ໂຍ ອຕິເຣກຕຣາ ປີຕິ ອາວິສິ, ມມ ຫທຍໍ ປວິຏ຺ຐາ, ໂສມນສ຺ສຎ຺ຈ ມມ ອນນ຺ຕໍ ອປຣິມາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ເອເຕນາຕິ ສເຈ ມມ ຕທາ ອນປ຺ປກໍ ປີຕິໂສມນສ຺ສໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ສຈ຺ຈເມເວຕໍ ມຍາ ວຸຕ຺ຕໍ, ເອເຕນ ເມ ສຈ຺ຈວຈເນນ ທຸຕິຍມ຺ປິ ຈກ຺ຂຸ ອຸປປຊ຺ຊຕູຕິ ອາຫ.

ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ທຸຕິຍມ຺ປິ ຈກ຺ຂຸ ອຸທປາທິ. ຕານິ ປນສ຺ສ ຈກ຺ຂູນິ ເນວ ປາກຕິການິ, ນ ທິພ຺ພານິ. ສກ຺ກພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຫິ ທິນ຺ນໍ ຈກ຺ຂຸໍ ປຸນ ປາກຕິກໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ອຸປຫຕວຕ຺ຖຸໂນ ຈ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ນາມ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕານິ ປນສ຺ສ ສຈ຺ຈປາຣມິຕານຸຠາເວນ ສມ຺ຠູຕານິ ຈກ຺ຂູນີຕິ ວຸຕ຺ຕານິ. ເຕສໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິສມກາລເມວ ສກ຺ການຸຠາເວນ ສພ຺ພາ ຣາຊປຣິສາ ສນ຺ນິປຕິຕາວ ອເຫສຸໍ. ອຖສ຺ສ ສກ຺ໂກ ມຫາຊນມຊ຺ເຌເຍວ ຖຸຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໗໗.

‘‘ຘມ຺ເມນ ຠາສິຕາ ຄາຖາ, ສິວີນໍ ຣຏ຺ຐວຑ຺ຒນ;

ເອຕານິ ຕວ ເນຕ຺ຕານິ, ທິພ຺ພານິ ປຏິທິສ຺ສເຣ.

໗໘.

‘‘ຕິໂຣກຸຏ຺ຏໍ ຕິໂຣເສລໍ, ສມຕິຄ຺ຄຍ຺ຫ ປພ຺ພຕໍ;

ສມນ຺ຕາ ໂຍຊນສຕໍ, ທສ຺ສນໍ ອນຸໂຠນ຺ຕຸ ເຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ເມນ ຠາສິຕາຕິ ມຫາຣາຊ, ອິມາ ເຕ ຄາຖາ ຘມ຺ເມນ ສຠາເວເນວ ຠາສິຕາ. ທິພ຺ພານີຕິ ທິພ຺ພານຸຠາວຍຸຕ຺ຕານິ. ປຏິທິສ຺ສເຣຕິ ປຏິທິສ຺ສນ຺ຕິ. ຕິໂຣກຸຏ຺ຏນ຺ຕິ ມຫາຣາຊ, ອິມານິ ເຕ ຈກ຺ຂູນິ ເທວຕານໍ ຈກ຺ຂູນິ ວິຍ ປຣກຸຏ຺ຏໍ ປຣເສລໍ ຍໍກິຎ຺ຈິ ປພ຺ພຕມ຺ປິ ສມຕິຄ຺ຄຍ຺ຫ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ສມນ຺ຕາ ທສ ທິສາ ໂຍຊນສຕໍ ຣູປທສ຺ສນໍ ອນຸໂຠນ຺ຕຸ ສາເຘນ຺ຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ໂສ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ມຫາຊນມຊ຺ເຌ ອິມາ ຄາຖາ ຠາສິຕ຺ວາ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຫີ’’ຕິ ມຫາສຕ຺ຕໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ເທວໂລກເມວ ຄໂຕ. ມຫາສຕ຺ໂຕປິ ມຫາຊນປຣິວຸໂຕ ມຫນ຺ເຕນ ສກ຺ກາເຣນ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສຸຈນ຺ທກໍ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຫິ. ເຕນ ຈກ຺ຂູນໍ ປຏິລທ຺ຘຠາໂວ ສກລສິວິຣຏ຺ເຐ ປາກໂຏ ຊາໂຕ. ອຖສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ສກລຣຏ຺ຐວາສິໂນ ພຫຸໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄມິໍສຸ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ມຫາຊນສນ຺ນິປາເຕ ມມ ທານໍ ວຓ຺ຓຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣາຊທ຺ວາເຣ ມຫາມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ສມຸສ຺ສິຕເສຕຈ຺ຉຕ຺ເຕ ຣາຊປລ຺ລງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ສພ຺ພເສນິໂຍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ, ສິວິຣຏ຺ຐວາສິໂນ ອິມານິ ເມ ທິພ຺ພຈກ຺ຂູນິ ທິສ຺ວາ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທານໍ ອທຕ຺ວາ ມາ ຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໗໙.

‘‘ໂກ ນີຘ ວິຕ຺ຕໍ ນ ທເທຍ຺ຍ ຍາຈິໂຕ, ອປິ ວິສິຏ຺ຐໍ ສຸປິຍມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ;

ຕທິງ຺ຆ ສພ຺ເພ ສິວໂຍ ສມາຄຕາ, ທິພ຺ພານິ ເນຕ຺ຕານິ ມມຊ຺ຊ ປສ຺ສຖ.

໘໐.

‘‘ຕິໂຣກຸຏ຺ຏໍ ຕິໂຣເສລໍ, ສມຕິຄ຺ຄຍ຺ຫ ປພ຺ພຕໍ;

ສມນ຺ຕາ ໂຍຊນສຕໍ, ທສ຺ສນໍ ອນຸໂຠນ຺ຕິ ເມ.

໘໑.

‘‘ນ ຈາຄມຕ຺ຕາ ປຣມຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ, ມຈ຺ຈານໍ ອິຘ ຊີວິເຕ;

ທຕ຺ວານ ມານຸສໍ ຈກ຺ຂຸໍ, ລທ຺ຘໍ ເມ ຈກ຺ຂຸໍ ອມານຸສໍ.

໘໒.

‘‘ເອຕມ຺ປິ ທິສ຺ວາ ສິວໂຍ, ເທຖ ທານານິ ຠຸຎ຺ຊຖ;

ທຕ຺ວາ ຈ ຠຸຕ຺ວາ ຈ ຍຖານຸຠາວໍ, ອນິນ຺ທິຕາ ສຄ຺ຄມຸເປຖ ຐານ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂກນີຘາຕິ ໂກ ນຸ ອິຘ. ອປິ ວິສິຏ຺ຐນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມມ຺ປິ ສມານໍ. ຈາຄມຕ຺ຕາຕິ ຈາຄປມາຓໂຕ ອຎ຺ຎໍ ວຣໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອິຘ ຊີວິເຕຕິ ອິມສ຺ມິໍ ຊີວໂລເກ. ‘‘ອິຘ ຊີວຕ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ຊີວມານານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອມານຸສນ຺ຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸ ມຍາ ລທ຺ຘໍ, ອິມິນາ ກາຣເຓນ ເວທິຕພ຺ພເມຕໍ ‘‘ຈາຄໂຕ ອຸຕ຺ຕມໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ເອຕມ຺ປິ ທິສ຺ວາຕິ ເອຕໍ ມຍາ ລທ຺ຘໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໍ ທິສ຺ວາປິ.

ອິຕິ ອິມາຫິ ຈຕູຫິ ຄາຖາຫິ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອນ຺ວທ຺ຘມາສໍ ປນ຺ນຣສຸໂປສເຖສຸ ມຫາຊນໍ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈໍ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາຊໂນ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ເທວໂລກໍ ປູເຣນ຺ໂຕວ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ພາຫິຣທາເນນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ຐາ ສມ຺ປຕ຺ຕຍາຈການໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈກ຺ຂູນິ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ອທໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສີວິກເວຊ຺ໂຊ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ສກ຺ໂກ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ອໂຫສິ, ເສສປຣິສາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ສິວິຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສິວິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໕໐໐] ໔. ສິຣີມນ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

໘໓-໑໐໓. ປຎ຺ຎາຍຸເປຕໍ ສິຣິຍາ ວິຫີນນ຺ຕິ ອຍໍ ສິຣີມນ຺ຕປຎ຺ໂຫ ມຫາອຸມງ຺ເຄ (ຊາ. ໒.໒໒.໕໙໐ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ສິຣີມນ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໕໐໑] ໕. ໂຣຫຓມິຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເອເຕ ຍູຖາ ປຕິຍນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອາຍສ຺ມໂຕ ອານນ຺ທສ຺ສ ຊີວິຕປຣິຈ຺ຈາຄໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ປນສ຺ສ ຊີວິຕປຣິຈ຺ຈາໂຄ ອສີຕິນິປາເຕ ຈູຬຫໍສຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໑.໑ ອາທໂຍ) ຘນປາລທມເນ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ເອວໍ ເຕນາຍສ຺ມຕາ ສຕ຺ຖຸ ອຕ຺ຖາຍ ຊີວິເຕ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ເຕ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ເສກ຺ຂປຏິສມ຺ຠິທປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ທສພລສ຺ສຕ຺ຖາຍ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ມມຕ຺ຖາຍ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຊິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ເຂມາ ນາມສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສີ ອໂຫສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ມິຄໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ອໂຫສິ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ. ກນິຏ຺ໂຐປິສ຺ສ ຈິຕ຺ຕມິໂຄ ນາມ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓວ ອໂຫສິ, ກນິຏ຺ຐຠຄິນີປິສ຺ສ ສຸຕນາ ນາມ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາວ ອໂຫສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ປນ ໂຣຫໂຓ ນາມ ມິຄຣາຊາ ອໂຫສິ. ໂສ ຫິມວນ຺ເຕ ທ຺ເວ ປພ຺ພຕຣາຊິໂຍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຕຕິຍາຍ ອນ຺ຕເຣ ໂຣຫຓໍ ນາມ ສຣໍ ນິສ຺ສາຍ ອສີຕິມິຄສຫສ຺ສປຣິວາໂຣ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ໂສ ອນ຺ເຘ ຊິຓ຺ເຓ ມາຕາປິຕໂຣ ໂປເສສິ. ອເຖໂກ ພາຣາຓສິໂຕ ອວິທູເຣ ເນສາທຄາມວາສີ ເນສາທປຸຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິຏ຺ໂຐ ມຫາສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄາມໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ກາລໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຸຕ຺ຕສ຺ສາໂຣເຈສິ ‘‘ຕາຕ, ອມ຺ຫາກໍ ກມ຺ມຠູມິຍໍ ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຐາເນ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ມິໂຄ ວສຕິ, ສເຈ ຣາຊາ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ກເຖຍ຺ຍາສີ’’ຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ເຂມາ ເທວີ ປຈ຺ຈູສກາເລ ສຸປິນໍ ອທ຺ທສ. ເອວຣູໂປ ສຸປິໂນ ອໂຫສິ – ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ມິໂຄ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຎ຺ຈນປີເຐ ນິສີທິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓກິງ຺ກິຓິກໍ ອາໂກເຏນ຺ໂຕ ວິຍ ມຘຸຣສ຺ສເຣນ ເທວິຍາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕິ, ສາ ສາຘຸກາຣໍ ທຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຕິ. ມິໂຄ ຘມ຺ມກຖາຍ ອນິຏ຺ຐິຕາຍ ເອວ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄຈ຺ຉຕິ, ສາ ‘‘ມິຄໍ ຄຓ຺ຫຖ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ວທນ຺ຕີເຍວ ປພຸຊ຺ຌິ. ປຣິຈາຣິກາໂຍ ຕສ຺ສາ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ປິຫິຕທ຺ວາຣວາຕປານໍ ເຄຫໍ ວາຕສ຺ສປິ ໂອກາໂສ ນຕ຺ຖິ, ອຍ຺ຍາ, ອິມາຍ ເວລາຍ ມິຄໍ ຄຓ຺ຫາເປຕີ’’ຕິ ອວຫສິໍສຸ. ສາ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ‘‘ສຸປິໂນ ອຍ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສຸປິໂນຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຣາຊາ ອນາທໂຣ ຠວິສ຺ສຕິ, ‘ໂທຫໂຬ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປນ ອາທເຣນ ປຣິເຍສິສ຺ສຕິ, ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓສ຺ສ ມິຄສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ຄິລານາລຍໍ ກຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ຣາຊາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ກິໍ ເຕ ອຜາສຸກ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເທວ, ອຎ຺ຎໍ ນຕ຺ຖິ, ໂທຫໂຬ ປນ ເມ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ອິຈ຺ຉສິ ເທວີ’’ຕິ? ‘‘ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓສ຺ສ ຘມ຺ມິກມິຄສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ໂສຕຸກາມາ ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ຠທ຺ເທ, ຍໍ ນຕ຺ຖິ, ຕຕ຺ຖ ເຕ ໂທຫໂຬ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ນາມ ມິໂຄເຍວ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສເຈ ນ ລຠາມິ, ອິເຘວ ເມ ມຣຓ’’ນ຺ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ປິຏ຺ຐິໍ ທຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ.

ຣາຊາ ‘‘ສເຈ ອຕ຺ຖິ, ລຠິສ຺ສສີ’’ຕິ ປຣິສມຊ຺ເຌ ນິສີທິຕ຺ວາ ໂມຣຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໒.໑໗ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອມຈ຺ເຈ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ຈ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓາ ມິຄາ ນາມ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ລຸທ຺ທເກ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ‘‘ເອວຣູໂປ ມິໂຄ ເກນ ທິຏ຺ໂຐ, ເກນ ສຸໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕນ ເນສາທປຸຕ຺ເຕນ ປິຕຸ ສນ຺ຕິກາ ສຸຕນິຍາເມນ ກຖິເຕ ‘‘ສມ຺ມ, ຕສ຺ສ ເຕ ມິຄສ຺ສ ອານີຕກາເລ ມຫນ຺ຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ຄຈ຺ຉ ອາເນຫິ ນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຣິພ຺ພຍໍ ທຕ຺ວາ ຕໍ ເປເສສິ. ໂສປິ ‘‘ສຈາຫໍ, ເທວ, ຕໍ ອາເນຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ຈມ຺ມມສ຺ສ ອາເນສ຺ສາມິ, ຕໍ ອາເນຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ໂລມານິປິສ຺ສ ອາເນສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນິເວສນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕທາຣສ຺ສ ປຣິພ຺ພຍໍ ທຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ມິຄຣາຊານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມິໍ ນຸ ໂຂ ຐາເນ ປາສໍ ໂອຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອິມໍ ມິຄຣາຊານໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວີມໍສນ຺ໂຕ ປານີຍຕິຕ຺ເຖ ໂອກາສໍ ປສ຺ສິ. ໂສ ທຬ຺ຫໍ ຈມ຺ມໂຍຕ຺ຕໍ ວຏ຺ເຏຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ປານີຍປິວນຏ຺ຐາເນ ຍຏ຺ຐິປາສໍ ໂອຑ຺ເຑສິ.

ປຸນທິວເສ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອສີຕິຍາ ມິຄສຫສ຺ເສຫິ ສທ຺ຘິໍ ໂຄຈຣໍ ຈຣິຕ຺ວາ ‘‘ປກຕິຕິຕ຺ເຖເຍວ ປານີຍໍ ປິວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂອຕຣນ຺ໂຕເຍວ ປາເສ ພຊ຺ຌິ. ໂສ ‘‘ສຈາຫໍ ອິທາເນວ ພທ຺ຘຣວໍ ຣວິສ຺ສາມິ, ຎາຕິຄຓາ ປານີຍໍ ອປິວິຕ຺ວາວ ຠີຕາ ປລາຍິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຍຏ຺ຐິຍໍ ອລ຺ລີຍິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວນ຺ໂຕ ວິຍ ອໂຫສິ. ອຖ ອສີຕິຍາ ມິຄສຫສ຺ສານໍ ປານີຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ຐິຕກາເລ ‘‘ປາສໍ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ອາກຑ຺ຒິ. ປຐມວາເຣ ຈມ຺ມໍ ຉິຊ຺ຊິ, ທຸຕິຍວາເຣ ມໍສໍ ຉິຊ຺ຊິ, ຕຕິຍວາເຣ ນ຺ຫາຣຸໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປາໂສ ອຏ຺ຐິໍ ອາຫຈ຺ຈ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ພທ຺ຘຣວໍ ຣວິ, ມິຄຄຓາ ຠາຍິຕ຺ວາ ຕີຫິ ຆຏາຫິ ປລາຍິໍສຸ. ຈິຕ຺ຕມິໂຄ ຕິຓ຺ຓມ຺ປິ ຆຏານໍ ອນ຺ຕເຣ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ຠຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊມານໍ ມມ ຠາຕຸ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພທ຺ຘໍ ປສ຺ສິ. ອຖ ນໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ຠາຕິກ, ມາ ອິຘ ຕິຏ຺ຐ, ສາສງ຺ກໍ ອິທໍ ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໔.

‘‘ເອເຕ ຍູຖາ ປຕິຍນ຺ຕິ, ຠີຕາ ມຣຓສ຺ສ ຈິຕ຺ຕກ;

ຄຈ຺ຉ ຕຸວມ຺ປິ ມາກງ຺ຂິ, ຊີວິສ຺ສນ຺ຕິ ຕຍາ ສຫາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອເຕຕິ ຈກ຺ຂຸປຖໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ທູຣຄເຕ ສນ຺ຘາຍາຫ. ປຕິຍນ຺ຕີຕິ ປຕິຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ປລາຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈິຕ຺ຕກາຕິ ຕໍ ອາລປຕິ. ຕຍາ ສຫາຕິ ຕ຺ວໍ ເອເຕສໍ ມມ ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ຣາຊາ ໂຫຫິ, ເອເຕ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ຊີວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ.

ຕໂຕ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ຕິສ຺ໂສ ເອກນ຺ຕຣິກຄາຖາໂຍ ໂຫນ຺ຕິ –

໑໐໕.

‘‘ນາຫໍ ໂຣຫຓ ຄຈ຺ຉາມິ, ຫທຍໍ ເມ ອວກສ຺ສຕິ;

ນ ຕໍ ອຫໍ ຊຫິສ຺ສາມິ, ອິຘ ຫິສ຺ສາມິ ຊີວິຕໍ.

໑໐໖.

‘‘ເຕ ຫິ ນູນ ມຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ອນ຺ຘາ ອປຣິຓາຍກາ;

ຄຈ຺ຉ ຕຸວມ຺ປິ ມາກງ຺ຂິ, ຊີວິສ຺ສນ຺ຕິ ຕຍາ ສຫ.

໑໐໗.

‘‘ນາຫໍ ໂຣຫຓ ຄຈ຺ຉາມິ, ຫທຍໍ ເມ ອວກສ຺ສຕິ;

ນ ຕໍ ພທ຺ຘໍ ຊຫິສ຺ສາມິ, ອິຘ ຫິສ຺ສາມິ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຣຫຓາຕິ ມຫາສຕ຺ຕໍ ນາເມນາລປຕິ. ອວກສ຺ສຕີຕິ ກຑ຺ຒຍຕິ, ໂສເກນ ວາ ກຑ຺ຒີຍຕິ. ເຕ ຫິ ນູນາຕິ ເຕ ອມ຺ຫາກໍ ມາຕາປິຕໂຣ ເອກໍເສເນວ ທ຺ວີສຸປິ ອມ຺ເຫສຸ ອິຘ ມເຕສຸ ອປຣິຓາຍກາ ຫຸຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິຊຄ຺ຄິຍມານາ ສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ມຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຠາຕິກ ຈິຕ຺ຕກ, ຄຈ຺ຉ ຕຸວໍ, ຕຍາ ສຫ ເຕ ຊີວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິຘ ຫິສ຺ສາມີຕິ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ຊີວິຕໍ ຊຫິສ຺ສາມີຕິ.

ອິຕິ ວຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ທກ຺ຂິຓປສ຺ສໍ ນິສ຺ສາຍ ຕໍ ສນ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ອສ຺ສາເສນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ສຸຕນາປິ ມິຄໂປຕິກາ ປລາຍິຕ຺ວາ ມິຄານໍ ອນ຺ຕເຣ ອຸໂຠ ຠາຕິເກ ອປສ຺ສນ຺ຕີ ‘‘ອິທໍ ຠຍໍ ມມ ຠາຕິການໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຕາ. ນໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໘.

‘‘ຄຈ຺ຉ ຠີຣຸ ປລາຍສ຺ສຸ, ກູເຏ ພທ຺ໂຘສ຺ມິ ອາຍເສ;

ຄຈ຺ຉ ຕຸວມ຺ປິ ມາກງ຺ຂິ, ຊີວິສ຺ສນ຺ຕິ ຕຍາ ສຫາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠີຣູຕິ ມາຕຸຄາໂມ ນາມ ອປ຺ປມຕ຺ຕເກນປິ ຠາຍຕິ, ເຕນ ນໍ ເອວໍ ອາລປຕິ. ກູເຏຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນປາເສ. ອາຍເສຕິ ໂສ ຫິ ອນ຺ໂຕອຸທເກ ອຍກ຺ຂນ຺ຘໍ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ສາຣທາຣຸໍ ຍຏ຺ຐິໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ໂອຑ຺ຑິໂຕ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ຕຍາ ສຫາຕິ ເຕ ອສີຕິສຫສ຺ສາ ມິຄາ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ຊີວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ.

ຕໂຕ ປຣໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ໂຫນ຺ຕິ –

໑໐໙.

‘‘ນາຫໍ ໂຣຫຓ ຄຈ຺ຉາມິ, ຫທຍໍ ເມ ອວກສ຺ສຕິ;

ນ ຕໍ ອຫໍ ຊຫິສ຺ສາມິ, ອິຘ ຫິສ຺ສາມິ ຊີວິຕໍ.

໑໑໐.

‘‘ເຕ ຫິ ນູນ ມຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ອນ຺ຘາ ອປຣິຓາຍກາ;

ຄຈ຺ຉ ຕຸວມ຺ປິ ມາກງ຺ຂິ, ຊີວິສ຺ສນ຺ຕິ ຕຍາ ສຫ.

໑໑໑.

‘‘ນາຫໍ ໂຣຫຓ ຄຈ຺ຉາມິ, ຫທຍໍ ເມ ອວກສ຺ສຕິ;

ນ ຕໍ ພທ຺ຘໍ ຊຫິສ຺ສາມິ, ອິຘ ຫິສ຺ສາມິ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຕ ຫິ ນູນາຕິ ອິຘາປິ ມາຕາປິຕໂຣເຍວ ສນ຺ຘາຍາຫ.

ສາປິ ຕເຖວ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ວາມປສ຺ສໍ ນິສ຺ສາຍ ອສ຺ສາສຍມານາ ອຏ຺ຐາສິ. ລຸທ຺ໂທປິ ເຕ ມິເຄ ປລາຍນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ພທ຺ຘຣວຎ຺ຈ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ພທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສຕິ ມິຄຣາຊາ’’ຕິ ທຬ຺ຫໍ ກຈ຺ຉໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ມິຄມາຣຓສຕ຺ຕິໍ ອາທາຍ ເວເຄນາຄຈ຺ຉິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ນວມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໒.

‘‘ອຍໍ ໂສ ລຸທ຺ທໂກ ເອຕິ, ລຸທ຺ທຣູໂປ ສຫາວຸໂຘ;

ໂຍ ໂນ ວຘິສ຺ສຕິ ອຊ຺ຊ, ອຸສຸນາ ສຕ຺ຕິຍາ ອປີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ລຸທ຺ທຣູໂປຕິ ທາຣຸຓຊາຕິໂກ. ສຕ຺ຕິຍາ ອປີຕິ ສຕ຺ຕິຍາປິ ໂນ ປຫຣິຕ຺ວາ ວຘິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ຍາວ ໂສ ນາຄຈ຺ຉຕິ, ຕາວ ປລາຍຖາຕິ.

ຕໍ ທິສ຺ວາປິ ຈິຕ຺ຕມິໂຄ ນ ປລາຍິ. ສຸຕນາ ປນ ສກຠາເວນ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ມຣຓຠຍຠີຕາ ໂຖກໍ ປລາຍິຕ຺ວາ – ‘‘ອຫໍ ທ຺ເວ ຠາຕິເກ ປຫາຍ ກຸຫິໍ ປລາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕໍ ຊຫິຕ຺ວາ ນລາເຏນ ມຈ຺ຈຸໍ ອາທາຍ ປຸນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠາຕຸ ວາມປສ຺ເສ ອຏ຺ຐາສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ທສມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໓.

‘‘ສາ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ປລາຍິຕ຺ວາ, ຠຍຏ຺ຏາ ຠຍຕຊ຺ຊິຕາ;

ສຸທຸກ຺ກຣໍ ອກຣາ ຠີຣຸ, ມຣຓາຍູປນິວຕ຺ຕຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຣຓາຍູປນິວຕ຺ຕຖາຕິ ມຣຓຕ຺ຖາຍ ອຸປນິວຕ຺ຕິ.

ລຸທ຺ໂທປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕ ຕໂຍ ຊເນ ເອກໂຕ ຐິເຕ ທິສ຺ວາ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ເອກກຸຈ຺ຉິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຠາຕໂຣ ວິຍ ເຕ ມຎ຺ຎມາໂນ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມິຄຣາຊາ, ຕາວ ປາເສ ພທ຺ໂຘ, ອິເມ ປນ ທ຺ເວ ຊນາ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປພນ຺ຘເນນ ພທ຺ຘາ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ອິເມ ເອຕສ຺ສ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ? ອຖ ນໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໑໑໔.

‘‘ກິໍ ນຸ ເຕເມ ມິຄາ ໂຫນ຺ຕິ, ມຸຕ຺ຕາ ພທ຺ຘໍ ອຸປາສເຣ;

ນ ຕໍ ຈຊິຕຸມິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຊີວິຕສ຺ສປິ ກາຣຓາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິໍ ນຸ ເຕເມຕິ ກິໍ ນຸ ເຕ ອິເມ. ອຸປາສເຣຕິ ອຸປາສນ຺ຕິ.

ອຖສ຺ສ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອາຈິກ຺ຂິ –

໑໑໕.

‘‘ຠາຕໂຣ ໂຫນ຺ຕິ ເມ ລຸທ຺ທ, ໂສທຣິຍາ ເອກມາຕຸກາ;

ນ ມໍ ຈຊິຕຸມິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຊີວິຕສ຺ສປິ ກາຣຓາ’’ຕິ.

ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ມຸທຸຈິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ຈິຕ຺ຕມິຄຣາຊາ ຕສ຺ສ ມຸທຸຈິຕ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ ລຸທ຺ທກ, ມາ ຕ຺ວໍ ເອຕໍ ມິຄຣາຊານໍ ‘ມິຄມຕ຺ໂຕເຍວາ’ຕິ ມຎ຺ຎິຕ຺ຖ, ອຍຎ຺ຫິ ອສີຕິຍາ ມິຄສຫສ຺ສານໍ ຣາຊາ ສີລາຈາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ມຸທຸຈິຕ຺ໂຕ ມຫາປຎ຺ໂຎ ອນ຺ເຘ ຊິຓ຺ເຓ ມາຕາປິຕໂຣ ໂປເສຕິ. ສເຈ ຕ຺ວໍ ເອວຣູປໍ ຘມ຺ມິກໍ ມິຄໍ ມາເຣສິ, ເອຕໍ ມາເຣນ຺ໂຕ ມາຕາປິຕໂຣ ຈ ໂນ ມຎ຺ຈ ຠຄິນິຎ຺ຈ ເມຕິ ອມ຺ເຫ ປຎ຺ຈປິ ຊເນ ມາເຣສິເຍວ. ມຍ຺ຫໍ ປນ ຠາຕຸ ຊີວິຕໍ ເທນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈນ຺ນມ຺ປິ ຊນານໍ ຊີວິຕທາຍໂກສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄາຖມາຫ –

໑໑໖.

‘‘ເຕ ຫິ ນູນ ມຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ອນ຺ຘາ ອປຣິຓາຍກາ;

ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຊີວິຕໍ ເທຫິ, ຠາຕຣໍ ມຸຎ຺ຈ ລຸທ຺ທກາ’’ຕິ.

ໂສ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ‘‘ມາ ຠາຍິ ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອນນ຺ຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໗.

‘‘ໂສ ໂວ ອຫໍ ປໂມກ຺ຂາມິ, ມາຕາເປຕ຺ຕິຠຣໍ ມິຄໍ;

ນນ຺ທນ຺ຕຸ ມາຕາປິຕໂຣ, ມຸຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ມຫາມິຄ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂວຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ພນ຺ຘນາ ມຸຕ຺ຕໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ຣຎ຺ຎາ ທິນ຺ນຍໂສ ມຍ຺ຫໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ສຈາຫໍ ອິມໍ ມິຄຣາຊານໍ ວຘິສ຺ສາມິ, ອຍໍ ວາ ເມ ປຖວີ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິວຣໍ ທສ຺ສຕິ, ອສນິ ວາ ເມ ມຕ຺ຖເກ ປຕິສ຺ສຕິ, ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຍຏ຺ຐິໍ ປາເຕຕ຺ວາ ຈມ຺ມໂຍຕ຺ຕໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມິຄຣາຊານໍ ອາລິງ຺ຄິຕ຺ວາ ອຸທກປຣິຍນ຺ເຕ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ມຸທຸຈິຕ຺ເຕນ ສຓິກໍ ປາສາ ໂມເຈຕ຺ວາ ນ຺ຫາຣູຫິ ນ຺ຫາຣຸໍ, ມໍເສນ ມໍສໍ, ຈມ຺ເມນ ຈມ຺ມໍ ສໂມຘາເນຕ຺ວາ ອຸທເກນ ໂລຫິຕໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ເຕນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຣິມຊ຺ຊິ. ຕສ຺ສ ເມຕ຺ຕານຸຠາເວເນວ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ປາຣມິຕານຸຠາເວນ ຈ ສພ຺ພານິ ນ຺ຫາຣຸມໍສຈມ຺ມານິ ສນ຺ຘີຍິໍສຸ, ປາໂທ ສຎ຺ຉນ຺ນຉວິ ສຎ຺ຉນ຺ນໂລໂມ ອໂຫສິ, ອສຸກຏ຺ຐາເນ ພທ຺ໂຘ ອໂຫສີຕິປິ ນ ປຎ຺ຎາຍິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ສຸຂປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຈິຕ຺ຕມິໂຄ ໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ລຸທ຺ທສ຺ສ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໑໑໘.

‘‘ເອວໍ ລຸທ຺ທກ ນນ຺ທສ຺ສຸ, ສຫ ສພ຺ເພຫິ ຎາຕິຠິ;

ຍຖາຫມຊ຺ຊ ນນ຺ທາມິ, ມຸຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ມຫາມິຄ’’ນ຺ຕິ.

ອຖ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອສ ລຸທ຺ໂທ ມໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ກາເມນ ຄຓ຺ຫິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອາຓຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຄຫິຕກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉິ. ລຸທ຺ທປຸຕ຺ໂຕ ອາຫ – ‘‘ສາມິ, ນ ມຍ຺ຫໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖິ, ຣຎ຺ໂຎ ປນ ອຄ຺ຄມເຫສີ ເຂມາ ນາມ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຘມ຺ມກຖໍ ໂສຕຸກາມາ, ຕທຕ຺ຖາຍ ຣຎ຺ໂຎ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ຕ຺ວໍ ມຍາ ຄຫິໂຕ’’ຕິ. ສມ຺ມ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ມໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ອຕິທຸກ຺ກຣໍ ກໂຣສິ, ເອຫິ ມໍ ເນຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສຫິ, ເທວິຍາ ຘມ຺ມໍ ກເຖສ຺ສາມີຕິ. ສາມິ, ຣາຊາໂນ ນາມ ກກ຺ຂຬາ, ໂກ ຊານາຕິ, ກິໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ມຍ຺ຫໍ ຣຎ຺ຎາ ທິນ຺ນຍເສນ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ, ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ ຍຖາສຸຂນ຺ຕິ. ປຸນ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ອິມິນາ ມໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ເຕນ ອຕິທຸກ຺ກຣໍ ກຕໍ, ຍສປຏິລາຠສ຺ສ ອຸປາຍມສ຺ສ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ, ປິຏ຺ຐິໍ ຕາວ ເມ ຫຕ຺ເຖນ ປຣິມຊ຺ຊາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ໂສ ປຣິມຊ຺ຊິ, ຫຕ຺ໂຖ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ເຓຫິ ໂລເມຫິ ປູຣິ’’. ‘‘ສາມິ, ອິເມຫິ ໂລເມຫິ ກິໍ ກາໂຣມີ’’ຕິ. ‘‘ສມ຺ມ, ອິມານິ ຫຣິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຈ ເທວິຍາ ຈ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘ອິມານິ ຕສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓມິຄສ຺ສ ໂລມານີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ມມ ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ເທວິຍາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຫິ, ຕໍ ສຸຕ຺ວາເຍວ ຈສ຺ສາ ໂທຫໂຬ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ຘມ຺ມໍ ຈຣ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ທສ ຘມ຺ມຈຣິຍຄາຖາ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ທຕ຺ວາ ອປ຺ປມາເທນ ໂອວທິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ລຸທ຺ທປຸຕ຺ໂຕ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອາຈຣິຍຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ໂລມານິ ປທຸມິນິປຕ຺ເຕນ ຄເຫຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ເຕປິ ຕໂຍ ຊນາ ໂຖກໍ ອນຸຄນ຺ຕ຺ວາ ມຸເຂນ ໂຄຈຣຎ຺ຈ ປານີຍຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄມິໍສຸ. ມາຕາປິຕໂຣ ‘‘ຕາຕ ໂຣຫຓ, ຕ຺ວໍ ກິຣ ປາເສ ພທ຺ໂຘ ກຖໍ ມຸຕ຺ໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕາ ຄາຖມາຫໍສຸ –

໑໑໙.

‘‘ກຖໍ ຕ຺ວໍ ປໂມກ຺ໂຂ ອາສິ, ອຸປນີຕສ຺ມິ ຊີວິເຕ;

ກຖໍ ປຸຕ຺ຕ ອໂມເຈສິ, ກູຏປາສມ຺ຫ ລຸທ຺ທໂກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸປນີຕສ຺ມີຕິ ຕວ ຊີວິເຕ ມຣຓສນ຺ຕິກໍ ອຸປນີເຕ ກຖໍ ປໂມກ຺ໂຂ ອາສິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໒໐.

‘‘ຠຓໍ ກຓ຺ຓສຸຂໍ ວາຈໍ, ຫທຍງ຺ຄໍ ຫທຍສ຺ສິຕໍ;

ສຸຠາສິຕາຫິ ວາຈາຫິ, ຈິຕ຺ຕໂກ ມໍ ອໂມຈຍິ.

໑໒໑.

‘‘ຠຓໍ ກຓ຺ຓສຸຂໍ ວາຈໍ, ຫທຍງ຺ຄໍ ຫທຍສ຺ສິຕໍ;

ສຸຠາສິຕາຫິ ວາຈາຫິ, ສຸຕນາ ມໍ ອໂມຈຍິ.

໑໒໒.

‘‘ສຸຕ຺ວາ ກຓ຺ຓສຸຂໍ ວາຈໍ, ຫທຍງ຺ຄໍ ຫທຍສ຺ສິຕໍ;

ສຸຠາສິຕານິ ສຸຕ຺ວານ, ລຸທ຺ທໂກ ມໍ ອໂມຈຍີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠຓນ຺ຕິ ຠຓນ຺ໂຕ. ຫທຍງ຺ຄນ຺ຕິ ຫທຍງ຺ຄມໍ. ທຸຕິຍຄາຖາຍ ຠຓນ຺ຕິ ຠຓມານາ. ສຸຕ຺ວາຕິ ໂສ ອິເມສໍ ອຸຠິນ຺ນໍ ວາຈໍ ສຸຕ຺ວາ.

ອຖສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ອນຸໂມທນ຺ຕາ ອາຫໍສຸ –

໑໒໓.

‘‘ເອວໍ ອານນ຺ທິໂຕ ໂຫຕຸ, ສຫ ທາເຣຫິ ລຸທ຺ທໂກ;

ຍຖາ ມຍຊ຺ຊ ນນ຺ທາມ, ທິສ຺ວາ ໂຣຫຓມາຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ລຸທ຺ໂທປິ ອຣຎ຺ຎາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣາຊກຸລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ອຏ຺ຐາສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣາຊາ ຄາຖມາຫ –

໑໒໔.

‘‘ນນຸ ຕ຺ວໍ ອວຈ ລຸທ຺ທ, ‘ມິຄຈມ຺ມານິ ອາຫຣິໍ’;

ອຖ ເກນ ນຸ ວຓ຺ເຓນ, ມິຄຈມ຺ມານິ ນາຫຣີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມິຄຈມ຺ມານີຕິ ມິຄໍ ວາ ຈມ຺ມໍ ວາ. ອາຫຣິນ຺ຕິ ອາຫຣິສ຺ສາມິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອມ຺ໂຠ ລຸທ຺ທ, ນນຸ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ອວຈ ‘‘ມິຄໍ ອາເນຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຈມ຺ມໍ ອາຫຣິສ຺ສາມິ, ຕໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ໂລມານີ’’ຕິ, ໂສ ຕ຺ວໍ ເກນ ກາຣເຓນ ເນວ ມິຄໍ, ນ ມິຄຈມ຺ມໍ ອາຫຣີຕິ?

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ລຸທ຺ໂທ ຄາຖມາຫ –

໑໒໕.

‘‘ອາຄມາ ເຈວ ຫຕ຺ຖຕ຺ຖໍ, ກູຏປາສຎ຺ຈ ໂສ ມິໂຄ;

ອພຊ຺ຌິ ຕໍ ມິຄຣາຊໍ, ຕຎ຺ຈ ມຸຕ຺ຕາ ອຸປາສເຣ.

໑໒໖.

‘‘ຕສ຺ສ ເມ ອຫຸ ສໍເວໂຄ, ອພ຺ຠຸໂຕ ໂລມຫໍສໂນ;

ອິມຎ຺ຈາຫໍ ມິຄໍ ຫຎ຺ເຎ, ອຊ຺ຊ ຫິສ຺ສາມິ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາຄມາຕິ ມຫາຣາຊ, ໂສ ມິໂຄ ມມ ຫຕ຺ຖຕ຺ຖໍ ຫຕ຺ຖປາສຎ຺ເຈວ ມຍາ ໂອຑ຺ຑິຕໍ ກູຏປາສຎ຺ຈ ອາຄໂຕ, ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ກູຏປາເສ ອພຊ຺ຌິ. ຕຎ຺ຈ ມຸຕ຺ຕາ ອຸປາສເຣຕິ ຕຎ຺ຈ ພທ຺ຘໍ ອປເຣ ມຸຕ຺ຕາ ອພທ຺ຘາວ ທ຺ເວ ມິຄາ ອສ຺ສາເສນ຺ຕາ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ອຏ຺ຐໍສຸ. ອພ຺ຠຸໂຕຕິ ປຸພ຺ເພ ອຠູຕປຸພ຺ໂພ. ອິມຎ຺ຈາຫນ຺ຕິ ອຖ ເມ ສໍວິຄ຺ຄສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ສເຈ ອຫໍ ອິມໍ ມິຄໍ ຫນິສ຺ສາມິ, ອຊ຺ເຊວ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ຊີວິຕໍ ຊຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ອາຫ –

໑໒໗.

‘‘ກີທິສາ ເຕ ມິຄາ ລຸທ຺ທ, ກີທິສາ ຘມ຺ມິກາ ມິຄາ;

ກຖໍວຓ຺ຓາ ກຖໍສີລາ, ພາຬ຺ຫໍ ໂຂ ເນ ປສໍສສີ’’ຕິ.

ອິທໍ ໂສ ຣາຊາ ວິມ຺ຫຍວເສນ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ລຸທ຺ໂທ ຄາຖມາຫ –

໑໒໘.

‘‘ໂອທາຕສິງ຺ຄາ ສຸຈິວາລາ, ຊາຕຣູປຕຈູປມາ;

ປາທາ ໂລຫິຕກາ ເຕສໍ, ອຎ຺ຊິຕກ຺ຂາ ມໂນຣມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂອທາຕສິງ຺ຄາຕິ ຣຊຕທາມສທິສສິງ຺ຄາ. ສຸຈິວາລາຕິ ຈາມຣິວາລສທິເສນ ສຸຈິນາ ວາເລນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ໂລຫິຕກາຕິ ຣຕ຺ຕນຂາ ປວາຬສທິສາ. ປາທາຕິ ຂຸຣປຣິຍນ຺ຕາ. ອຎ຺ຊິຕກ຺ຂາຕິ ອຎ຺ຊິເຕຫິ ວິຍ ວິສຸທ຺ຘປຎ຺ຈປສາເທຫິ ອກ຺ຂີຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ.

ອິຕິ ໂສ ກເຖນ຺ໂຕວ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓານິ ໂລມານິ ຣຎ຺ໂຎ ຫຕ຺ເຖ ຐເປຕ຺ວາ ເຕສໍ ມິຄານໍ ສຣີຣວຓ຺ຓໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໑໒໙.

‘‘ເອທິສາ ເຕ ມິຄາ ເທວ, ເອທິສາ ຘມ຺ມິກາ ມິຄາ;

ມາຕາເປຕ຺ຕິຠຣາ ເທວ, ນ ເຕ ໂສ ອຠິຫາຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມາຕາເປຕ຺ຕິຠຣາຕິ ຊິຓ຺ເຓ ອນ຺ເຘ ມາຕາປິຕໂຣ ໂປເສນ຺ຕິ, ເອຕາທິສາ ເນສໍ ຘມ຺ມິກຕາ. ນ ເຕ ໂສ ອຠິຫາຣິຕຸນ຺ຕິ ໂສ ມິຄຣາຊາ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ຕວ ປຓ຺ຓາກາຣຕ຺ຖາຍ ອຠິຫຣິຕຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຠິຫາຣຍິ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ໂສ ອຫໍ ຕໍ ເຕ ປຓ຺ຓາກາຣຕ຺ຖາຍ ນາຠິຫາຣຍິໍ ນ ອາຫຣິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອິຕິ ໂສ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ຈິຕ຺ຕມິຄສ຺ສ ຈ ສຸຕນາຍ ມິຄໂປຕິກາຍ ຈ ຄຸຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຫໍ ເຕນ ມິຄຣຎ຺ຎາ ‘ອຕ຺ຕໂນ ໂລມານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ມມ ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ທສຫິ ຣາຊຘມ຺ມຈຣິຍຄາຖາຫິ ເທວິຍາ ຘມ຺ມໍ ກເຖຍ຺ຍາສີ’ຕິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາປິໂຕ ອາຓຕ຺ໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ນໍ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ອຫຕວຕ຺ຖານິ ນິວາເສຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຣຕນຂຈິເຕ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ສຍໍ ເທວິຍາ ສທ຺ຘິໍ ນີຈາສເນ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕໍ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ຍາຈຕິ. ໂສ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອາຫ –

‘‘ຘມ຺ມໍ ຈຣ ມຫາຣາຊ, ມາຕາປິຕູສຸ ຂຕ຺ຕິຍ;

ອິຘ ຘມ຺ມໍ ຈຣິຕ຺ວານ, ຣາຊ ສຄ຺ຄໍ ຄມິສ຺ສສິ.

‘‘ຘມ຺ມໍ ຈຣ ມຫາຣາຊ, ປຸຕ຺ຕທາເຣສຸ ຂຕ຺ຕິຍ;

ອິຘ ຘມ຺ມໍ ຈຣິຕ຺ວານ, ຣາຊ ສຄ຺ຄໍ ຄມິສ຺ສສິ.

‘‘ຘມ຺ມໍ ຈຣ ມຫາຣາຊ, ມິຕ຺ຕາມຈ຺ເຈສຸ ຂຕ຺ຕິຍ;

ອິຘ ຘມ຺ມໍ ຈຣິຕ຺ວານ, ຣາຊ ສຄ຺ຄໍ ຄມິສ຺ສສິ.

‘‘ຘມ຺ມໍ ຈຣ ມຫາຣາຊ, ວາຫເນສຸ ພເລສຸ ຈ;

ອິຘ ຘມ຺ມໍ ຈຣິຕ຺ວານ, ຣາຊ ສຄ຺ຄໍ ຄມິສ຺ສສິ.

‘‘ຘມ຺ມໍ ຈຣ ມຫາຣາຊ, ຄາເມສຸ ນິຄເມສຸ ຈ;

ອິຘ ຘມ຺ມໍ ຈຣິຕ຺ວານ, ຣາຊ ສຄ຺ຄໍ ຄມິສ຺ສສິ.

‘‘ຘມ຺ມໍ ຈຣ ມຫາຣາຊ, ຣຏ຺ເຐສຸ ຊນປເທສຸ ຈ;

ອິຘ ຘມ຺ມໍ ຈຣິຕ຺ວານ, ຣາຊ ສຄ຺ຄໍ ຄມິສ຺ສສິ.

‘‘ຘມ຺ມໍ ຈຣ ມຫາຣາຊ, ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓສຸ ຈ;

ອິຘ ຘມ຺ມໍ ຈຣິຕ຺ວານ, ຣາຊ ສຄ຺ຄໍ ຄມິສ຺ສສິ.

‘‘ຘມ຺ມໍ ຈຣ ມຫາຣາຊ, ມິຄປກ຺ຂີສຸ ຂຕ຺ຕິຍ;

ອິຘ ຘມ຺ມໍ ຈຣິຕ຺ວານ, ຣາຊ ສຄ຺ຄໍ ຄມິສ຺ສສິ.

‘‘ຘມ຺ມໍ ຈຣ ມຫາຣາຊ, ຘມ຺ໂມ ຈິຓ຺ໂຓ ສຸຂາວໂຫ;

ອິຘ ຘມ຺ມໍ ຈຣິຕ຺ວານ, ຣາຊ ສຄ຺ຄໍ ຄມິສ຺ສສິ.

‘‘ຘມ຺ມໍ ຈຣ ມຫາຣາຊ, ສອິນ຺ທາ ເທວາ ສພ຺ຣຫ຺ມກາ;

ສຸຈິຓ຺ເຓນ ທິວໍ ປຕ຺ຕາ, ມາ ຘມ຺ມໍ ຣາຊ ປາມໂທ’’ຕິ. (ຊາ. ໒.໑໘.໑໑໔-໑໒໓);

ອິຕິ ເນສາທປຸຕ຺ໂຕ ມຫາສຕ຺ເຕນ ເທສິຕນິຍາເມນ ອາກາສຄງ຺ຄໍ ໂອຕາເຣນ຺ໂຕ ວິຍ ພຸທ຺ຘລີລາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ມຫາຊໂນ ສາຘຸກາຣສຫສ຺ສານິ ປວຕ຺ເຕສິ. ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາເຍວ ເທວິຍາ ໂທຫໂຬ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠິ. ຣາຊາ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ລຸທ຺ທປຸຕ຺ຕໍ ມຫນ຺ເຕນ ຍເສນ ສນ຺ຕປ຺ເປນ຺ໂຕ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໓໐.

‘‘ທມ຺ມິ ນິກ຺ຂສຕໍ ລຸທ຺ທ, ຖູລຎ຺ຈ ມຓິກຸຓ຺ຑລໍ;

ຈຕຸສ຺ສທຎ຺ຈ ປລ຺ລງ຺ກໍ, ອຸມາປຸປ຺ຜສຣິນ຺ນິຠໍ.

໑໓໑.

‘‘ທ຺ເວ ຈ ສາທິສິໂຍ ຠຣິຍາ, ອຸສຠຎ຺ຈ ຄວໍ ສຕໍ;

ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສ຺ສໍ, ພຫຸກາໂຣ ເມສິ ລຸທ຺ທກ.

໑໓໒.

‘‘ກສິວາຓິຊ຺ຊາ ອິຓທານໍ, ອຸຈ຺ຉາຈຣິຍາ ຈ ລຸທ຺ທກ;

ເອເຕນ ທາຣໍ ໂປເສຫິ, ມາ ປາປໍ ອກຣີ ປຸນາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຖູລນ຺ຕິ ມຫຄ຺ຆໍ ມຓິກຸຓ຺ຑລປສາຘນຎ຺ຈ ເຕ ທມ຺ມິ. ຈຕຸສ຺ສທນ຺ຕິ ຈຕຸຣຸສ຺ສທໍ, ຈຕຸອຸສ຺ສີສກນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸມາປຸປ຺ຜສຣິນ຺ນິຠນ຺ຕິ ນີລປຈ຺ຈຕ຺ຖຣຓຕ຺ຕາ ອຸມາປຸປ຺ຜສທິສາຍ ນິຠາຍ ໂອຠາເສນ ສມນ຺ນາຄຕໍ, ກາຬວຓ຺ຓທາຣຸສາຣມຍໍ ວາ. ສາທິສິໂຍຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຣູເປນ ຈ ໂຠເຄນ ຈ ສທິສາ. ອຸສຠຎ຺ຈ ຄວໍ ສຕນ຺ຕິ ອຸສຠໍ ເຊຏ຺ຐກໍ ກຕ຺ວາ ຄວໍ ສຕຎ຺ຈ ເຕ ທມ຺ມິ. ກາເຣສ຺ສນ຺ຕິ ທສ ຣາຊຘມ຺ເມ ອໂກເປນ຺ໂຕ ຘມ຺ເມເນວ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສ຺ສາມິ. ພຫຸກາໂຣ ເມສີຕິ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓສ຺ສ ມິຄຣຎ຺ໂຎ ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ຘມ຺ມສ຺ສ ເທສິຕຕ຺ຕາ ຕ຺ວໍ ມມ ພຫຸປກາໂຣ, ມິຄຣາເຊນ ວຸຕ຺ຕນິຍາເມເນວ ເຕ ອຫໍ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາປິໂຕ. ກສິວາຓິຊ຺ຊາຕິ ສມ຺ມ ລຸທ຺ທກ, ອຫມ຺ປິ ມິຄຣາຊານໍ ອທິສ຺ວາ ຕສ຺ສ ວຈນເມວ ສຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ, ຕ຺ວມ຺ປິ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສີລວາ ໂຫຫິ, ຍານິ ຕານິ ກສິວາຓິຊ຺ຊານິ ອິຓທານໍ ອຸຎ຺ຉາຈຣິຍາຕິ ອາຊີວມຸຂານິ, ເອເຕເນວ ສມ຺ມາອາຊີເວນ ຕວ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ໂປເສຫິ, ມາ ປຸນ ປາປໍ ກຣີຕິ.

ໂສ ຣຎ຺ໂຎ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນ ເມ ຆຣາວາເສນຕ຺ໂຖ, ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ເມ ອນຸຊານາຖ ເທວາ’’ຕິ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ທິນ຺ນຘນໍ ປຸຕ຺ຕທາຣສ຺ສ ທຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ. ຣາຊາປິ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູເຣສິ, ຕສ຺ສ ໂອວາໂທ ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ ປວຕ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ຠິກ຺ຂເວ ປຸພ຺ເພປິ ມມຕ຺ຖາຍ ອານນ຺ເທນ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕເມວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ລຸທ຺ໂທ ຉນ຺ໂນ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ເທວີ ເຂມາ ຠິກ຺ຂຸນີ, ມາຕາປິຕໂຣ ມຫາຣາຊກຸລານິ, ສຸຕນາ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ, ຈິຕ຺ຕມິໂຄ ອານນ຺ໂທ, ອສີຕິ ມິຄສຫສ຺ສານິ ສາກິຍຄໂຓ, ໂຣຫໂຓ ມິຄຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ໂຣຫຓມິຄຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໕໐໒] ໖. ຈູຬຫໍສຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເອເຕ ຫໍສາ ປກ຺ກມນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອານນ຺ທເຖຣສ຺ສ ຊີວິຕປຣິຈ຺ຈາຄເມວ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາປິ ຫິ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ເຖຣສ຺ສ ຄຸຓກຖໍ ກເຖນ຺ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ອານນ຺ເທນ ມມຕ຺ຖາຍ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕເມວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພຫຸປຸຕ຺ຕໂກ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ເຂມາ ນາມສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສີ ອໂຫສິ. ຕທາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ສຸວຓ຺ຓຫໍສໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນວຸຕິຫໍສສຫສ຺ສປຣິວຸໂຕ ຈິຕ຺ຕກູເຏ ວສິ. ຕທາປິ ເທວີ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ສຸປິນໍ ທິສ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓຫໍສສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນາສວນໂທຫຬໍ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາປິ ອມຈ຺ເຈ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓຫໍສາ ນາມ ຈິຕ຺ຕກູຏປພ຺ພເຕ ວສນ຺ຕີ’’ຕິ ຈ ສຸຕ຺ວາ ເຂມໍ ນາມ ສຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ນານປ຺ປກາຣານິ ນິວາປຘຎ຺ຎານິ ໂຣປາເປຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ກຓ຺ເຓສຸ ເທວສິກໍ ອຠຍໂຆສນໍ ໂຆສາເປສິ, ເອກຎ຺ຈ ລຸທ຺ທປຸຕ຺ຕໍ ຫໍສານໍ ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ປໂຍເຊສິ. ຕສ຺ສ ປໂຍຊິຕາກາໂຣ ຈ, ເຕນ ຕຕ຺ຖ ສກຸຓານໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕຠາໂວ ຈ, ສຸວຓ຺ຓຫໍສານໍ ອາຄຕກາເລ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ປາສານໍ ໂອຑ຺ຑິຕນິຍາໂມ ຈ, ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ປາເສ ພທ຺ຘນິຍາໂມ ຈ, ສຸມຸຂສ຺ສ ຫໍສເສນາປຕິໂນ ຕີສຸ ຫໍສຆຏາສຸ ຕໍ ອທິສ຺ວາ ນິວຕ຺ຕນຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ມຫາຫໍສຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໑.໘໙ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ອິຘາປິ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຍຏ຺ຐິປາເສ ພຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປາສຍຏ຺ຐິຍໍ ໂອລມ຺ພນ຺ໂຕເຍວ ຄີວໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ຫໍສານໍ ຄຕມຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ສຸມຸຂໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອາຄຕກາເລ ນໍ ວີມໍສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ອາຄເຕ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໓໓.

‘‘ເອເຕ ຫໍສາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ວກ຺ກງ຺ຄາ ຠຍເມຣິຕາ;

ຫຣິຕ຺ຕຈ ເຫມວຓ຺ຓ, ກາມໍ ສຸມຸຂ ປກ຺ກມ.

໑໓໔.

‘‘ໂອຫາຍ ມໍ ຎາຕິຄຓາ, ເອກໍ ປາສວສໍ ຄຕໍ;

ອນເປກ຺ຂມານາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ກິໍ ເອໂກ ອວຫິຍ຺ຍສິ.

໑໓໕.

‘‘ປເຕວ ປຕຕໍ ເສຏ຺ຐ, ນຕ຺ຖິ ພທ຺ເຘ ສຫາຍຕາ;

ມາ ອນີຆາຍ ຫາເປສິ, ກາມໍ ສຸມຸຂ ປກ຺ກມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠຍເມຣິຕາຕິ ຠເຍຣິຕາ ຠຍຕຊ຺ຊິຕາ ຠຍຈລິຕາ. ຫຣິຕ຺ຕຈ ເຫມວຓ຺ຓາຕິ ທ຺ວີຫິປິ ວຈເນຫິ ຕເມວາລປຕິ. ກາມນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓຕ຺ຕຈ, ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓ, ສຸນ຺ທຣມຸຂ ເອກໍເສນ ປກ຺ກມາຫິເຍວ, ກິໍ ເຕ ອິຘາຄມເນນາຕິ ວທຕິ. ໂອຫາຍາຕິ ມໍ ຊຫິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕິຕາ. ອນເປກ຺ຂມານາຕິ ເຕ ມມ ຎາຕກາ ມຍິ ອນເປກ຺ຂາວ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ປເຕວາຕິ ອຸປ຺ປເຕວ. ມາ ອນີຆາຍາຕິ ອິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕພ຺ພາຍ ນິທ຺ທຸກ຺ຂຠາວາຍ ວີຣິຍໍ ມາ ຫາເປສິ.

ຕໂຕ ສຸມຸໂຂ ປງ຺ກປິຏ຺ເຐ ນິສີທິຕ຺ວາ ຄາຖມາຫ –

໑໓໖.

‘‘ນາຫໍ ທຸກ຺ຂປເຣໂຕຕິ, ຘຕຣຏ຺ຐ ຕຸວໍ ຊເຫ;

ຊີວິຕໍ ມຣຓໍ ວາ ເມ, ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂປເຣໂຕຕິ ມຫາຣາຊ, ‘‘ຕ຺ວໍ ມຣຓທຸກ຺ຂປເຣໂຕ’’ຕິ ເອຕ຺ຕເກເນວ ນາຫໍ ຕໍ ຊຫາມິ.

ເອວໍ ສຸມຸເຂນ ສີຫນາເທ ກຖິເຕ ຘຕຣຏ຺ໂຐ ຄາຖມາຫ –

໑໓໗.

‘‘ເອຕທຣິຍສ຺ສ ກລ຺ຍາຓໍ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ສຸມຸຂ ຠາສສິ;

ຕຎ຺ຈ ວີມໍສມາໂນຫໍ, ປຕເຕຕໍ ອວສ຺ສຊິ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອຕທຣິຍສ຺ສາຕິ ຍໍ ຕ຺ວໍ ‘‘ນາຫໍ ຕໍ ຊເຫ’’ຕິ ຠາສສິ, ເອຕໍ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ອຣິຍສ຺ສ ກລ຺ຍາຓໍ ອຸຕ຺ຕມວຈນໍ. ປຕເຕຕນ຺ຕິ ອຫຎ຺ຈ ນ ຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸກາໂມວ ເອວໍ ອວຈໍ, ອຖ ໂຂ ຕໍ ວີມໍສມາໂນ ‘‘ປຕຕູ’’ຕິ ເອຕໍ ວຈນໍ ອວສ຺ສຊິໍ, ຄຈ຺ຉາຕິ ຕໍ ອໂວຈນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ເຕສໍ ກເຖນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ລຸທ຺ທປຸຕ຺ໂຕ ທຓ຺ຑມາທາຍ ເວເຄນາຄໂຕ. ສຸມຸໂຂ ຘຕຣຏ຺ຐໍ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ຕສ຺ສາຠິມຸໂຂ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອປຈິຕິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຫໍສຣຎ຺ໂຎ ຄຸເຓ ກເຖສິ. ຕາວເທວ ລຸທ຺ໂທ ມຸທຸຈິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ມຸທຸຈິຕ຺ຕກໍ ຎຕ຺ວາ ປຸນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຫໍສຣາຊເມວ ອສ຺ສາເສນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ລຸທ຺ໂທປິ ຫໍສຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໘.

‘‘ອປເທນ ປທໍ ຍາຕິ, ອນ຺ຕລິກ຺ຂຈໂຣ ທິໂຊ;

ອາຣາ ປາສໍ ນ ພຸຊ຺ຌິ ຕ຺ວໍ, ຫໍສານໍ ປວຣຸຕ຺ຕມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປເທນ ປທນ຺ຕິ ມຫາຣາຊ, ຕຸມ຺ຫາທິໂສ ອນ຺ຕລິກ຺ຂຈໂຣ ທິໂຊ ອປເທ ອາກາເສ ປທໍ ກຕ຺ວາ ຍາຕິ. ນ ພຸຊ຺ຌິ ຕ຺ວນ຺ຕິ ໂສ ຕ຺ວໍ ເອວຣູໂປ ທູຣໂຕວ ອິມໍ ປາສໍ ນ ພຸຊ຺ຌິ ນ ຊານີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ອາຫ –

໑໓໙.

‘‘ຍທາ ປຣາຠໂວ ໂຫຕິ, ໂປໂສ ຊີວິຕສງ຺ຂເຍ;

ອຖ ຊາລຎ຺ຈ ປາສຎ຺ຈ, ອາສຊ຺ຊາປິ ນ ພຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍທາ ປຣາຠໂວຕິ ສມ຺ມ ລຸທ຺ທປຸຕ຺ຕ, ຍທາ ປຣາຠໂວ ອວຸຑ຺ຒິ ວິນາໂສ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ອຖ ໂປໂສ ຊີວິຕສງ຺ຂເຍ ປຕ຺ເຕ ຊາລຎ຺ຈ ປາສຎ຺ຈ ປຕ຺ວາປິ ນ ຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ລຸທ຺ໂທ ຫໍສຣຎ຺ໂຎ ກຖໍ ອຠິນນ຺ທິຕ຺ວາ ສຸມຸເຂນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໔໐.

‘‘ເອເຕ ຫໍສາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ, ວກ຺ກງ຺ຄາ ຠຍເມຣິຕາ;

ຫຣິຕ຺ຕຈ ເຫມວຓ຺ຓ, ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ອວຫິຍ຺ຍສິ.

໑໔໑.

‘‘ເອເຕ ຠຸຕ຺ວາ ຈ ປິວິຕ຺ວາ ຈ, ປກ຺ກມນ຺ຕິ ວິຫງ຺ຄມາ;

ອນເປກ຺ຂມານາ ວກ຺ກງ຺ຄາ, ຕ຺ວຎ຺ເຎເວໂກ ອຸປາສສິ.

໑໔໒.

‘‘ກິໍ ນຸ ຕ຺ຍາຍໍ ທິໂຊ ໂຫຕິ, ມຸຕ຺ໂຕ ພທ຺ຘໍ ອຸປາສສິ;

ໂອຫາຍ ສກຸຓາ ຍນ຺ຕິ, ກິໍ ເອໂກ ອວຫິຍ຺ຍສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕ຺ວຎ຺ເຎວາຕິ ຕ຺ວເມວ ໂອຫິຍ຺ຍສີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອຸປາສສີຕິ ປຍິຣຸປາສສິ.

ສຸມຸໂຂ ອາຫ –

໑໔໓.

‘‘ຣາຊາ ເມ ໂສ ທິໂຊ ມິຕ຺ໂຕ, ສຂາ ປາຓສໂມ ຈ ເມ;

ເນວ ນໍ ວິຊຫິສ຺ສາມິ, ຍາວ ກາລສ຺ສ ປຣິຍາຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍາວ ກາລສ຺ສ ປຣິຍາຍນ຺ຕິ ລຸທ຺ທປຸຕ຺ຕ, ຍາວ ຊີວິຕກາລສ຺ສ ປຣິໂຍສານໍ ອຫໍ ເອຕໍ ນ ວິຊຫິສ຺ສາມິເຍວ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ລຸທ຺ໂທ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ສຈາຫໍ ເອວໍ ສີລສມ຺ປນ຺ເນສຸ ອິເມສຸ ອປຣຊ຺ຌິສ຺ສາມິ, ປຖວີປິ ເມ ວິວຣໍ ທເທຍ຺ຍ, ກິໍ ເມ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກາ ລທ຺ເຘນ ຘເນນ, ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຄາຖມາຫ –

໑໔໔.

‘‘ໂຍ ຈ ຕ຺ວໍ ສຂິໂນ ເຫຕຸ, ປາຓໍ ຈຊິຕຸມິຈ຺ຉສິ;

ໂສ ເຕ ສຫາຍໍ ມຸຎ຺ຈາມິ, ໂຫຕຸ ຣາຊາ ຕວານຸໂຄ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍ ຈ ຕ຺ວນ຺ຕິ ໂຍ ນາມ ຕ຺ວໍ. ໂສຕິ ໂສ ອຫໍ. ຕວານຸໂຄຕິ ເອສ ຫໍສຣາຊາ ຕວ ວສໍ ອນຸຄໂຕ ໂຫຕຸ, ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ເອກຏ຺ຐາເນ ວສຕຸ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ຘຕຣຏ຺ຐໍ ຍຏ຺ຐິປາສໂຕ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ສຣຕີຣໍ ເນຕ຺ວາ ປາສໍ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ມຸທຸຈິຕ຺ເຕນ ໂລຫິຕໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ນ຺ຫາຣຸອາທີນິ ປຏິປາເທສິ. ຕສ຺ສ ມຸທຸຈິຕ຺ຕຕາຍ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ປາຣມິຕານຸຠາເວນ ຈ ຕາວເທວ ປາໂທ ສຈ຺ຉວິ ອໂຫສິ, ພທ຺ຘຏ຺ຐານມ຺ປິ ນ ປຎ຺ຎາຍິ. ສຸມຸໂຂ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໑໔໕.

‘‘ເອວໍ ລຸທ຺ທກ ນນ຺ທສ຺ສຸ, ສຫ ສພ຺ເພຫິ ຎາຕິຠິ;

ຍຖາຫມຊ຺ຊ ນນ຺ທາມິ, ມຸຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ທິຊາຘິປ’’ນ຺ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ລຸທ຺ໂທ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ ສມ຺ມ, ມໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ພນ຺ຘິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອາຓຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕນ ຕສ຺ມິໍ ກາຣເຓ ອາໂຣຈິເຕ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເມ ອິໂຕວ ຈິຕ຺ຕກູຏໍ ຄນ຺ຕຸໍ ເສຍ຺ໂຍ, ອຸທາຫຸ ນຄຣ’’ນ຺ຕິ ວິມໍສນ຺ໂຕ ‘‘ມຍິ ນຄຣໍ ຄເຕ ລຸທ຺ທປຸຕ຺ໂຕ ຘນໍ ລຠິສ຺ສຕິ, ເທວິຍາ ໂທຫໂຬ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠິສ຺ສຕິ, ສຸມຸຂສ຺ສ ມິຕ຺ຕຘມ຺ໂມ ປາກໂຏ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕຖາ ມມ ຎາຓພລໍ, ເຂມຎ຺ຈ ສຣໍ ອຠຍທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ລຠິສ຺ສາມິ, ຕສ຺ມາ ນຄຣເມວ ຄນ຺ຕຸໍ ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ລຸທ຺ທ, ຕ຺ວໍ ອມ຺ເຫ ກາເຊນາທາຍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ເນຫິ, ສເຈ ໂນ ຣາຊາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸກາໂມ ຠວິສ຺ສຕິ, ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາໂນ ນາມ ສາມິ, ກກ຺ຂຬາ, ຄຈ຺ຉຖ ຕຸມ຺ເຫຕິ. ມຍໍ ຕາທິສໍ ລຸທ຺ທມ຺ປິ ມຸທຸກໍ ກຣິມ຺ຫ, ຣຎ຺ໂຎ ອາຣາຘເນ ອມ຺ຫາກໍ ຠາໂຣ, ເນຫິເຍວ ໂນ, ສມ຺ມາຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ຣາຊາ ຫໍເສ ທິສ຺ວາວ ໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ທ຺ເວປິ ຫໍເສ ກຎ຺ຈນປີເຐ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ມຘຸລາເຊ ຂາທາເປຕ຺ວາ ມຘຸໂຣທກໍ ປາເຍຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ຘມ຺ມກຖໍ ອາຍາຈິ. ຫໍສຣາຊາ ຕສ຺ສ ໂສຕຸກາມຕໍ ວິທິຕ຺ວາ ປຐມໍ ຕາວ ປຏິສນ຺ຖາຣມກາສິ. ຕຕ຺ຣິມາ ຫໍສສ຺ສ ຈ ຣຎ຺ໂຎ ຈ ວຈນປຏິວຈນຄາຖາໂຍ ໂຫນ຺ຕິ –

໑໔໖.

‘‘ກຈ຺ຈິນ຺ນຸ ໂຠໂຕ ກຸສລໍ, ກຈ຺ຈິ ໂຠໂຕ ອນາມຍໍ;

ກຈ຺ຈິ ຣຏ຺ຐມິທໍ ຜີຕໍ, ຘມ຺ເມນ ມນຸສາສສິ.

໑໔໗.

‘‘ກຸສລໍ ເຈວ ເມ ຫໍສ, ອໂຖ ຫໍສ ອນາມຍໍ;

ອໂຖ ຣຏ຺ຐມິທໍ ຜີຕໍ, ຘມ຺ເມນ ມນຸສາສຫໍ.

໑໔໘.

‘‘ກຈ຺ຈິ ໂຠໂຕ ອມຈ຺ເຈສຸ, ໂທໂສ ໂກຈິ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ກຈ຺ຈິ ອາຣາ ອມິຕ຺ຕາ ເຕ, ຉາຍາ ທກ຺ຂິຓໂຕຣິວ.

໑໔໙.

‘‘ອໂຖປິ ເມ ອມຈ຺ເຈສຸ, ໂທໂສ ໂກຈິ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ອໂຖ ອາຣາ ອມິຕ຺ຕາ ເມ, ຉາຍາ ທກ຺ຂິຓໂຕຣິວ.

໑໕໐.

‘‘ກຈ຺ຈິ ເຕ ສາທິສີ ຠຣິຍາ, ອສ຺ສວາ ປິຍຠາຓິນີ;

ປຸຕ຺ຕຣູປຍສູເປຕາ, ຕວ ຉນ຺ທວສານຸຄາ.

໑໕໑.

‘‘ອໂຖ ເມ ສາທິສີ ຠຣິຍາ, ອສ຺ສວາ ປິຍຠາຓິນີ;

ປຸຕ຺ຕຣູປຍສູເປຕາ, ມມ ຉນ຺ທວສານຸຄາ.

໑໕໒.

‘‘ກຈ຺ຈິ ເຕ ພຫໂວ ປຸຕ຺ຕາ, ສຸຊາຕາ ຣຏ຺ຐວຑ຺ຒນ;

ປຎ຺ຎາຊເວນ ສມ຺ປນ຺ນາ, ສມ຺ໂມທນ຺ຕິ ຕໂຕ ຕໂຕ.

໑໕໓.

‘‘ສຕເມໂກ ຈ ເມ ປຸຕ຺ຕາ, ຘຕຣຏ຺ຐ ມຍາ ສຸຕາ;

ເຕສໍ ຕ຺ວໍ ກິຈ຺ຈມກ຺ຂາຫິ, ນາວຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ ເຕ ວໂຈ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຸສລນ຺ຕິ ອາໂຣຄ຺ຍໍ, ອິຕຣໍ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ຜີຕນ຺ຕິ ກຈ຺ຈິ ເຕ ອິທໍ ຣຏ຺ຐໍ ຜີຕໍ ສຸຠິກ຺ຂໍ, ຘມ຺ເມນ ຈ ນໍ ອນຸສາສສີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ໂທໂສຕິ ອປຣາໂຘ. ຉາຍາ ທກ຺ຂິຓໂຕຣິວາຕິ ຍຖາ ນາມ ທກ຺ຂິຓທິສາຠິມຸຂາ ຉາຍາ ນ ວຑ຺ຒຕິ, ເອວໍ ເຕ ກຈ຺ຈິ ອມິຕ຺ຕາ ນ ວຑ຺ຒນ຺ຕີຕິ ວທຕິ. ສາທິສີຕິ ຊາຕິໂຄຕ຺ຕກຸລປເທເສຫິ ສມານາ. ເອວຣູປາ ຫິ ອຕິຈາຣິນີ ນ ໂຫຕິ. ອສ຺ສວາຕິ ວຈນປຏິຄ຺ຄາຫິກາ. ປຸຕ຺ຕຣູປຍສູເປຕາຕິ ປຸຕ຺ເຕຫິ ຈ ຣູເປນ ຈ ຍເສນ ຈ ອຸເປຕາ. ປຎ຺ຎາຊເວນາຕິ ປຎ຺ຎາເວເຄນ ປຎ຺ຎໍ ຊວາເປຕ຺ວາ ຕານິ ຕານິ ກິຈ຺ຈານິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕຸໍ ສມຕ຺ຖາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ສມ຺ໂມທນ຺ຕິ ຕໂຕ ຕໂຕຕິ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ນິຍຸຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ຕໂຕ ຕໂຕ ສມ຺ໂມທນ຺ເຕວ, ນ ວິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ມຍາ ສຸຕາຕິ ມຍາ ວິສ຺ສຸຕາ. ມຎ຺ຫິ ໂລໂກ ‘‘ພຫຸປຸຕ຺ຕຣາຊາ’’ຕິ ວທຕິ, ອິຕິ ເຕ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ວິສ຺ສຸຕາ ປາກຏາ ຊາຕາຕິ ມຍາ ສຸຕາ ນາມ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວທຕິ. ເຕສໍ ຕ຺ວໍ ກິຈ຺ຈມກ຺ຂາຫີຕິ ເຕສໍ ມມ ປຸຕ຺ຕານໍ ‘‘ອິທໍ ນາມ ກໂຣນ຺ຕູ’’ຕິ ຕ຺ວໍ ກິຈ຺ຈມກ຺ຂາຫິ, ນ ເຕ ວຈນໍ ອວຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ, ໂອວາທໍ ເນສໍ ເທຫີຕິ ອຘິປ຺ປາເຍເນວມາຫ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ໂອວາທໍ ເທນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໕໔.

‘‘ອຸປປນ຺ໂນປິ ເຈ ໂຫຕິ, ຊາຕິຍາ ວິນເຍນ ວາ;

ອຖ ປຈ຺ຉາ ກຸຣຸເຕ ໂຍຄໍ, ກິຈ຺ເຉ ອາປາສຸ ສີທຕິ.

໑໕໕.

‘‘ຕສ຺ສ ສໍຫີຣປຎ຺ຎສ຺ສ, ວິວໂຣ ຊາຍເຕ ມຫາ;

ຣຕ຺ຕິມນ຺ໂຘວ ຣູປານິ, ຖູລານິ ມນຸປສ຺ສຕິ.

໑໕໖.

‘‘ອສາເຣ ສາຣໂຍຄຎ຺ຎູ, ມຕິໍ ນ ຕ຺ເວວ ວິນ຺ທຕິ;

ສຣໂຠວ ຄິຣິທຸຄ຺ຄສ຺ມິໍ, ອນ຺ຕຣາເຍວ ສີທຕິ.

໑໕໗.

‘‘ຫີນຊຈ຺ໂຈປິ ເຈ ໂຫຕິ, ອຸຏ຺ຐາຕາ ຘິຕິມາ ນໂຣ;

ອາຈາຣສີລສມ຺ປນ຺ໂນ, ນິເສ ອຄ຺ຄີວ ຠາສຕິ.

໑໕໘.

‘‘ເອຕໍ ເມ ອຸປມໍ ກຕ຺ວາ, ປຸຕ຺ເຕ ວິຊ຺ຊາສຸ ວາຈຍ;

ສໍວິຣູຬ຺ເຫຖ ເມຘາວີ, ເຂຕ຺ເຕ ພີຊໍວ ວຸຏ຺ຐິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິນເຍນາຕິ ອາຈາເຣນ. ປຈ຺ຉາ ກຸຣຸເຕ ໂຍຄນ຺ຕິ ໂຍ ເຈ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພສິກ຺ຂາສຸ ທຫຣກາເລ ໂຍຄໍ ວີຣິຍໍ ອກຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ມຫລ຺ລກກາເລ ກໂຣຕິ, ເອວຣູໂປ ປຈ຺ຉາ ຕຖາຣູເປ ທຸກ຺ເຂ ວາ ອາປທາສຸ ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນາສຸ ສີທຕິ, ອຕ຺ຕານໍ ອຸທ຺ຘຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ຕສ຺ສ ສໍຫີຣປຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ອສິກ຺ຂິຕຕ຺ຕາ ຕໂຕ ຕໂຕ ຫຣິຕພ຺ພປຎ຺ຎສ຺ສ ນິຈ຺ຈໍ ຈລພຸທ຺ຘິໂນ. ວິວໂຣຕິ ໂຠຄາທີນໍ ຉິທ຺ທໍ, ປຣິຫານີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣຕ຺ຕິມນ຺ໂຘຕິ ຣຕ຺ຕນ຺ໂຘ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ຍຖາ ຣຕ຺ຕນ຺ໂຘ ຣຕ຺ຕິກາໂຓ ຣຕ຺ຕິໍ ຈນ຺ໂທຠາສາທີຫິ ຖູລຣູປາເນວ ປສ຺ສຕິ, ສຸຂຸມານິ ປສ຺ສິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວໍ ອສິກ຺ຂິໂຕ ສໍຫີຣປຎ຺ໂຎ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິເທວ ຠເຍ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ສຸຂຸມານິ ກິຈ຺ຈານິ ປສ຺ສິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ໂອຬາຣິເກເຍວ ປສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ຕວ ປຸຕ຺ເຕ ທຫຣກາເລເຍວ ສິກ຺ຂາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ.

ອສາເຣຕິ ນິສ຺ສາເຣ ໂລກາຍຕເວທສມເຍ. ສາຣໂຍຄຎ຺ຎູຕິ ສາຣຍຸຕ຺ໂຕ ເອສ ສມໂຍຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ. ມຕິໍ ນ ຕ຺ເວວ ວິນ຺ທຕີຕິ ພຫຸໍ ສິກ຺ຂິຕ຺ວາປິ ປຎ຺ຎໍ ນ ລຠຕິເຍວ. ຄິຣິທຸຄ຺ຄສ຺ມິນ຺ຕິ ໂສ ເອວຣູໂປ ຍຖາ ນາມ ສຣໂຠ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ວິສມມ຺ປິ ສມນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ຄິຣິທຸຄ຺ເຄ ເວເຄນາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນຣກປປາຕໍ ປຕິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາເຍວ ສີທຕິ, ອາວາສໍ ນ ປາປຸຓາຕິ, ເອວເມຕໍ ອສາຣໍ ໂລກາຍຕເວທສມຍໍ ສາຣສຎ຺ຎາຍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາວິນາສໍ ປາປຸຓາຕິ. ຕສ຺ມາ ຕວ ປຸຕ຺ເຕ ອຕ຺ຖນິສ຺ສິເຕສຸ ວຑ຺ຒິອາວເຫສຸ ກິຈ຺ເຈສຸ ໂຍເຊຕ຺ວາ ສິກ຺ຂາເປຫີຕິ. ນິເສ ອຄ຺ຄີວາຕິ ມຫາຣາຊ, ຫີນຊາຕິໂກປິ ອຸຏ຺ຐານາທິຄຸຓສມ຺ປນ຺ໂນ ຣຕ຺ຕິໍ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ໂອຠາສຕິ. ເອຕໍ ເມຕິ ເອຕໍ ມຍາ ວຸຕ຺ຕໍ ຣຕ຺ຕນ຺ຘຎ຺ຈ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘຎ຺ຈ ອຸປມໍ ກຕ຺ວາ ຕວ ປຸຕ຺ເຕ ວິຊ຺ຊາສຸ ວາຈຍ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕາສຸ ສິກ຺ຂາສຸ ໂຍເຊຫິ. ເອວໍ ຍຸຕ຺ໂຕ ຫິ ຍຖາ ສຸເຂຕ຺ເຕ ສຸວຸຏ຺ຐິຍາ ພີຊໍ ສໍວິຣູຫຕິ, ຕເຖວ ເມຘາວີ ສໍວິຣູຫຕິ, ຍເສນ ຈ ໂຠເຄຫິ ຈ ວຑ຺ຒຕີຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ຣຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ເທວິຍາ ໂທຫໂຬ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ອຣຸຓຸຄ຺ຄມນເວລາຍເມວ ຣາຊານໍ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອປ຺ປມາເທນ ໂອວທິຕ຺ວາ ສທ຺ຘິໍ ສຸມຸເຂນ ອຸຕ຺ຕຣສີຫປຎ຺ຊເຣນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕກູຏເມວ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸພ຺ເພປິ ອິມິນາ ມມຕ຺ຖາຍ ຊີວິຕໍ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕເມວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ລຸທ຺ໂທ ຉນ຺ໂນ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ເທວີ ເຂມາຠິກ຺ຂຸນີ, ຫໍສປຣິສາ ສາກິຍຄໂຓ, ສຸມຸໂຂ ອານນ຺ໂທ, ຫໍສຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຈູຬຫໍສຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໕໐໓] ໗. ສຕ຺ຕິຄຸມ຺ພຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ມິຄລຸທ຺ໂທ ມຫາຣາຊາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ມທ຺ທກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ມິຄທາເຍ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເທວທຕ຺ເຕນ ຫິ ສິລາຍ ປວິທ຺ຘາຍ ຠຄວໂຕ ປາເທ ສກລິກາຍ ຂເຕ ພລວເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຕຖາຄຕສ຺ສ ທສ຺ສນຕ຺ຖາຍ ພຫູ ຠິກ຺ຂູ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ອຖ ຠຄວາ ປຣິສໍ ສນ຺ນິປຕິຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອິທໍ ເສນາສນໍ ອຕິສມ຺ພາຘໍ, ສນ຺ນິປາໂຕ ມຫາ ຠວິສ຺ສຕິ, ມໍ ມຎ຺ຈສິວິກາຍ ມທ຺ທກຸຈ຺ຉິໍ ເນຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຠິກ຺ຂູ ຕຖາ ກຣິໍສຸ. ຊີວໂກ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປາທໍ ຜາສຸກໍ ອກາສິ. ຠິກ຺ຂູ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກ ນິສິນ຺ນາວ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ສຍມ຺ປິ ປາໂປ, ປຣິສາປິສ຺ສ ປາປາ, ອິຕິ ໂສ ປາໂປ ປາປປຣິວາໂຣວ ວິຫຣຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ ກເຖຖ, ຠິກ຺ຂເວ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ປາໂປ ປາປປຣິວາໂຣເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ອຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຈາລນຄເຣ ປຎ຺ຈາໂລ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ອຣຎ຺ຎາຍຕເນ ເອກສ຺ມິໍ ສານຸປພ຺ພເຕ ສິມ຺ພລິວເນ ເອກສ຺ສ ສຸວຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ທ຺ເວ ຠາຕໂຣ ອເຫສຸໍ. ຕສ຺ສ ປນ ປພ຺ພຕສ຺ສ ອຸປຣິວາເຕ ໂຈຣຄາມໂກ ອໂຫສິ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ໂຈຣສຕານໍ ນິວາໂສ, ອໂຘວາເຕ ອສ຺ສໂມ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ອິສິສຕານໍ ນິວາໂສ. ເຕສໍ ສຸວໂປຕການໍ ປກ຺ຂນິກ຺ຂມນກາເລ ວາຕມຓ຺ຑລິກາ ອຸທປາທິ. ຕາຍ ປຫໂຏ ເອໂກ ສຸວໂປຕໂກ ໂຈຣຄາມເກ ໂຈຣານໍ ອາວຸຘນ຺ຕເຣ ປຕິໂຕ, ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ປຕິຕຕ຺ຕາ ‘‘ສຕ຺ຕິຄຸມ຺ໂພ’’ຕ຺ເວວ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ເອໂກ ອສ຺ສເມ ວາລຸກຕເລ ປຸປ຺ຜນ຺ຕເຣ ປຕິ, ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ປຕິຕຕ຺ຕາ ‘‘ປຸປ຺ຜໂກ’’ຕ຺ເວວ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ສຕ຺ຕິຄຸມ຺ໂພ ໂຈຣານໍ ອນ຺ຕເຣ ວຑ຺ຒິໂຕ, ປຸປ຺ຜໂກ ອິສີນໍ.

ອເຖກທິວສໍ ຣາຊາ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ຣຖວຣໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ມິຄວຘາຍ ນຄຣໂຕ ນາຕິທູເຣ ສຸປຸປ຺ຜິຕຜລິຕໍ ຣມຓີຍໍ ອຸປຄຸມ຺ພວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຍສ຺ສ ປສ຺ເສນ ມິໂຄ ປລາຍຕິ, ຕສ຺ເສວ ຄີວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຣຖາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ທິນ຺ເນ ໂກຏ຺ຐເກ ຘນຸໍ ອາທາຍ ອຏ຺ຐາສິ. ປຸຣິເສຫິ ມິຄານໍ ອຸຏ຺ຐາປນຕ຺ຖາຍ ວນຄຸມ຺ເພສຸ ໂປຖິຍມາເນສຸ ເອໂກ ເອຓິມິໂຄ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄມນມຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ຐິຕຏ຺ຐານສ຺ເສວ ວິວິຕ຺ຕຕໍ ທິສ຺ວາ ຕທຠິມຸໂຂ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ປລາຍິ. ອມຈ຺ຈາ ‘‘ກສ຺ສ ປສ຺ເສນ ມິໂຄ ປລາຍິໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕາ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ປສ຺ເສນາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ເກຬິໍ ກຣິໍສຸ. ຣາຊາ ອສ຺ມິມາເນນ ເຕສໍ ເກຬິໍ ອສຫນ຺ໂຕ ‘‘ອິທານິ ຕໍ ມິຄໍ ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຖໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ‘‘ສີຆໍ ເປເສຫີ’’ຕິ ສາຣຖິໍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ມິເຄນ ຄຕມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ຣຖໍ ເວເຄນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ປຣິສາ ອນຸພນ຺ຘິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ຣາຊາ ສາຣຖິທຸຕິໂຍ ຍາວ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ມິຄໍ ອທິສ຺ວາ ນິວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ໂຈຣຄາມສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຣມຓີຍໍ ກນ຺ທຣໍ ທິສ຺ວາ ຣຖາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຈ ປິວິຕ຺ວາ ຈ ປຈ຺ຈຸຕ຺ຕຣິ. ອຖສ຺ສ ສາຣຖິ ຣຖສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣຕ຺ຖຣຓໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ສຍນໍ ຣຸກ຺ຂຈ຺ຉາຍາຍ ປຎ຺ຎເປສິ, ໂສ ຕຕ຺ຖ ນິປຊ຺ຊິ. ສາຣຖິປິ ຕສ຺ສ ປາເທ ສມ຺ພາຫນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ຣາຊາ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ນິທ຺ທາຍຕິ ເຈວ ປພຸຊ຺ຌຕິ ຈ.

ໂຈຣຄາມວາສິໂນ ໂຈຣາປິ ຣຎ຺ໂຎ ອາຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ອຣຎ຺ຎເມວ ປວິສິໍສຸ. ໂຈຣຄາມເກ ສຕ຺ຕິຄຸມ຺ໂພ ເຈວ ຠຕ຺ຕຣນ຺ຘໂກ ປຕິໂກລມ຺ໂພ ນາເມໂກ ປຸຣິໂສ ຈາຕິ ທ຺ເວວ ໂອຫີຍິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສຕ຺ຕິຄຸມ຺ໂພ ຄາມກາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ນິທ຺ທາຍມານເມວ ມາເຣຕ຺ວາ ອາຠຣຓານິ ຄເຫສ຺ສາມາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຕິໂກລມ຺ພສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ກາຣຓໍ ອາໂຣເຈສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ປຎ຺ຈ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໕໙.

‘‘ມິຄລຸທ຺ໂທ ມຫາຣາຊາ, ປຎ຺ຈາລານໍ ຣເຖສໂຠ;

ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ສຫ ເສນາຍ, ໂອຄໂຓ ວນມາຄມາ.

໑໖໐.

‘‘ຕຕ຺ຖທ຺ທສາ ອຣຎ຺ຎສ຺ມິໍ, ຕກ຺ກຣານໍ ກຸຏິໍ ກຕໍ;

ຕສ຺ສາ ກຸຏິຍາ ນິກ຺ຂມ຺ມ, ສຸໂວ ລຸທ຺ທານິ ຠາສຕິ.

໑໖໑.

‘‘ສມ຺ປນ຺ນວາຫໂນ ໂປໂສ, ຍຸວາ ສມ຺ມຏ຺ຐກຸຓ຺ຑໂລ;

ໂສຠຕິ ໂລຫິຕຸຓ຺ຫີໂສ, ທິວາ ສູຣິໂຍວ ຠາສຕິ.

໑໖໒.

‘‘ມຊ຺ຌນ຺ຫິເກ ສມ຺ປຕິເກ, ສຸຕ຺ໂຕ ຣາຊາ ສສາຣຖິ;

ຫນ຺ທສ຺ສາຠຣຓໍ ສພ຺ພໍ, ຄຓ຺ຫາມ ສາຫສາ ມຍໍ.

໑໖໓.

‘‘ນິສີເຖປິ ຣໂຫທານິ, ສຸຕ຺ໂຕ ຣາຊາ ສສາຣຖິ;

ອາທາຍ ວຕ຺ຖໍ ມຓິກຸຓ຺ຑລຎ຺ຈ, ຫນ຺ຕ຺ວານ ສາຂາຫິ ອວຕ຺ຖຣາມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມິຄລຸທ຺ໂທຕິ ລຸທ຺ໂທ ວິຍ ມິຄານໍ ຄເວສນໂຕ ‘‘ມິຄລຸທ຺ໂທ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ໂອຄໂຓຕິ ຄຓາ ໂອຫີໂນ ປຣິຫີໂນ ຫຸຕ຺ວາ. ຕກ຺ກຣານໍ ກຸຏິໍ ກຕນ຺ຕິ ໂສ ຣາຊາ ຕຕ຺ຖ ອຣຎ຺ເຎ ໂຈຣານໍ ວສນຕ຺ຖາຍ ກຕໍ ຄາມກໍ ອທ຺ທສ. ຕສ຺ສາຕິ ຕໂຕ ໂຈຣກຸຏິໂຕ. ລຸທ຺ທານິ ຠາສຕີຕິ ປຕິໂກລມ຺ເພນ ສທ຺ຘິໍ ທາຣຸຓານິ ວຈນານິ ກເຖຕິ. ສມ຺ປນ຺ນວາຫໂນຕິ ສມ຺ປນ຺ນອສ຺ສວາຫໂນ. ໂລຫິຕຸຓ຺ຫີໂສຕິ ຣຕ຺ເຕນ ອຸຓ຺ຫີສປຏ຺ເຏນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ສມ຺ປຕິເກຕິ ສມ຺ປຕິ ອິທານິ, ເອວຣູເປ ຐິຕມຊ຺ຌນ຺ຫິກກາເລຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສາຫສາຕິ ສາຫເສນ ປສຍ຺ຫາກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາມາຕິ ວທຕິ. ນິສີເຖປິ ຣໂຫທານີຕິ ນິສີເຖປິ ອິທານິປິ ຣໂຫ. ອິທໍ ວທຕິ – ຍຖາ ນິສີເຖ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມເຍ ມນຸສ຺ສາ ກິລນ຺ຕາ ສຍນ຺ຕິ, ຣໂຫ ນາມ ໂຫຕິ, ອິທານິ ຐິຕມຊ຺ຌນ຺ຫິເກປິ ກາເລ ຕເຖວາຕິ. ຫນ຺ຕ຺ວານາຕິ ຣາຊານໍ ມາເຣຕ຺ວາ ວຕ຺ຖາຠຣຓານິສ຺ສ ຄເຫຕ຺ວາ ອຖ ນໍ ປາເທ ຄເຫຕ຺ວາ ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ເຕ ສາຂາຫິ ປຏິຈ຺ຉາເທມາຕິ.

ອິຕິ ໂສ ເວເຄນ ສກິໍ ນິກ຺ຂມຕິ, ສກິໍ ປຕິໂກລມ຺ພສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຣາຊຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຠີໂຕ ຄາຖມາຫ –

໑໖໔.

‘‘ກິນ຺ນຸ ອຸມ຺ມຕ຺ຕຣູໂປວ, ສຕ຺ຕິຄຸມ຺ພ ປຠາສສິ;

ທຸຣາສທາ ຫິ ຣາຊາໂນ, ອຄ຺ຄິ ປຊ຺ຊລິໂຕ ຍຖາ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ສຸໂວ ຄາຖາຍ ອຊ຺ຌຠາສິ –

໑໖໕.

‘‘ອຖ ຕ຺ວໍ ປຕິໂກລມ຺ພ, ມຕ຺ໂຕ ຖຸລ຺ລານິ ຄຊ຺ຊສິ;

ມາຕຣິ ມຍ຺ຫ ນຄ຺ຄາຍ, ກິນ຺ນຸ ຕ຺ວໍ ວິຊິຄຸຈ຺ຉເສ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຖ ຕ຺ວນ຺ຕິ ນນຸ ຕ຺ວໍ. ມຕ຺ໂຕຕິ ໂຈຣານໍ ອຸຈ຺ຉິຏ຺ຐສຸຣໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕາຍ ມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຸພ຺ເພ ມຫາຄຊ຺ຊິຕານິ ຄຊ຺ຊສິ. ມາຕຣີຕິ ໂຈຣເຊຏ຺ຐກສ຺ສ ຠຣິຍໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ສາ ກິຣ ຕທາ ສາຂາຠງ຺ຄໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ຈຣຕິ. ວິຊິຄຸຈ຺ຉເສຕິ ມມ ມາຕຣິ ນຄ຺ຄາຍ ກິນ຺ນຸ ຕ຺ວໍ ອິທານິ ໂຈຣກມ຺ມໍ ຊິຄຸຈ຺ຉສິ, ກາຕຸໍ ນ ອິຈ຺ຉສີຕິ.

ຣາຊາ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ມນຸສ຺ສຠາສາຍ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສປ຺ປຏິຠຍໍ ອິທໍ ຐານ’’ນ຺ຕິ ສາຣຖິໍ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໑໖໖.

‘‘ອຸຏ຺ເຐຫິ ສມ຺ມ ຕຣມາໂນ, ຣຖໍ ໂຍເຊຫິ ສາຣຖິ;

ສກຸໂຓ ເມ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ, ອຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉາມ ອສ຺ສມ’’ນ຺ຕິ.

ໂສປິ ສີຆໍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຣຖໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຄາຖມາຫ –

໑໖໗.

‘‘ຍຸຕ຺ໂຕ ຣໂຖ ມຫາຣາຊ, ຍຸຕ຺ໂຕ ຈ ພລວາຫໂນ;

ອຘິຕິຏ຺ຐ ມຫາຣາຊ, ອຎ຺ຎໍ ຄຈ຺ຉາມ ອສ຺ສມ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພລວາຫໂນຕິ ພລວວາຫໂນ, ມຫາຖາມອສ຺ສສມ຺ປນ຺ໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຘິຕິຏ຺ຐາຕິ ອຠິຣຸຫ.

ອຠິຣຸຬ຺ຫມຕ຺ເຕເຍວ ຈ ຕສ຺ມິໍ ສິນ຺ຘວາ ວາຕເວເຄນ ປກ຺ຂນ຺ທິໍສຸ. ສຕ຺ຕິຄຸມ຺ໂພ ຣຖໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ສໍເວຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໖໘.

‘‘ໂກ ນຸເມວ ຄຕາ ສພ຺ເພ, ເຍ ອສ຺ມິໍ ປຣິຈາຣກາ;

ເອສ ຄຈ຺ຉຕິ ປຎ຺ຈາໂລ, ມຸຕ຺ໂຕ ເຕສໍ ອທສ຺ສນາ.

໑໖໙.

‘‘ໂກທຓ຺ຑການິ ຄຓ຺ຫຖ, ສຕ຺ຕິໂຍ ໂຕມຣານິ ຈ;

ເອສ ຄຈ຺ຉຕິ ປຎ຺ຈາໂລ, ມາ ໂວ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ຖ ຊີວຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂກ ນຸເມຕິ ກຸຫິໍ ນຸ ອິເມ. ອສ຺ມິນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍ ອສ຺ສເມ. ປຣິຈາຣກາຕິ ໂຈຣາ. ອທສ຺ສນາຕິ ເອເຕສໍ ໂຈຣານໍ ອທສ຺ສເນນ ມຸຕ຺ໂຕ ເອສ ຄຈ຺ຉຕີຕິ, ເອເຕສໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ມຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເອສ ອທສ຺ສນໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິປິ ອຕ຺ໂຖ. ໂກທຓ຺ຑການີຕິ ຘນູນິ. ຊີວຕນ຺ຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຊີວນ຺ຕານໍ ມາ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ຖ, ອາວຸຘຫຕ຺ຖາ ຘາວິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫຖ ນນ຺ຕິ.

ເອວໍ ຕສ຺ສ ວິຣວິຕ຺ວາ ອປຣາປຣໍ ຘາວນ຺ຕສ຺ເສວ ຣາຊາ ອິສີນໍ ອສ຺ສມໍ ປຕ຺ໂຕ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ອິສໂຍ ຜລາຜລຕ຺ຖາຍ ຄຕາ. ເອໂກ ປຸປ຺ຜກສຸໂວວ ອສ຺ສມປເທ ຐິໂຕ ໂຫຕິ. ໂສ ຣາຊານໍ ທິສ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣມກາສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໗໐.

‘‘ອຖາປໂຣ ປຏິນນ຺ທິຕ຺ຖ, ສຸໂວ ໂລຫິຕຕຸຓ຺ຑໂກ;

ສ຺ວາຄຕໍ ເຕ ມຫາຣາຊ, ອໂຖ ເຕ ອທຸຣາຄຕໍ;

ອິສ຺ສໂຣສິ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ຍໍ ອິຘຕ຺ຖິ ປເວທຍ.

໑໗໑.

‘‘ຕິຓ຺ຑຸການິ ປິຍາລານິ, ມຘຸເກ ກາສຸມາຣິໂຍ;

ຜລານິ ຂຸທ຺ທກປ຺ປານິ, ຠຸຎ຺ຊ ຣາຊ ວຣໍ ວຣໍ.

໑໗໒.

‘‘ອິທມ຺ປິ ປານີຍໍ ສີຕໍ, ອາຠຕໍ ຄິຣິຄພ຺ຠຣາ;

ຕໂຕ ປິວ ມຫາຣາຊ, ສເຈ ຕ຺ວໍ ອຠິກງ຺ຂສິ.

໑໗໓.

‘‘ອຣຎ຺ຎໍ ອຸຎ຺ຉາຍ ຄຕາ, ເຍ ອສ຺ມິໍ ປຣິຈາຣກາ;

ສຍໍ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄຓ຺ຫວ຺ໂຫ, ຫຕ຺ຖາ ເມ ນຕ຺ຖິ ທາຕເວ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຏິນນ຺ທິຕ຺ຖາຕິ ຣາຊານໍ ທິສ຺ວາວ ຕຸສ຺ສິ. ໂລຫິຕຕຸຓ຺ຑໂກຕິ ຣຕ຺ຕຕຸຓ຺ໂຑ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ. ມຘຸເກຕິ ມຘຸກຜລານິ. ກາສຸມາຣິໂຍຕິ ເອວໍນາມການິ ຜລານິ, ກາຣຜລານິ ວາ. ຕໂຕ ປິວາຕິ ຕໂຕ ປານີຍມາຬໂຕ ຄເຫຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວ. ເຍ ອສ຺ມິໍ ປຣິຈາຣກາຕິ ມຫາຣາຊ, ເຍ ອິມສ຺ມິໍ ອສ຺ສເມ ວິຈຣຓກາ ອິສໂຍ, ເຕ ອຣຎ຺ຎໍ ອຸຎ຺ຉາຍ ຄຕາ. ຄຓ຺ຫວ຺ໂຫຕິ ຜລາຜລານິ ຄຓ຺ຫຖ. ທາຕເວຕິ ທາຕຸໍ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ປຏິສນ຺ຖາເຣ ປສີທິຕ຺ວາ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໑໗໔.

‘‘ຠທ຺ທໂກ ວຕຍໍ ປກ຺ຂີ, ທິໂຊ ປຣມຘມ຺ມິໂກ;

ອເຖໂສ ອິຕໂຣ ປກ຺ຂີ, ສຸໂວ ລຸທ຺ທານິ ຠາສຕິ.

໑໗໕.

‘‘‘ເອຕໍ ຫນຖ ພນ຺ຘຖ, ມາ ໂວ ມຸຎ຺ຈິຕ຺ຖ ຊີວຕໍ’;

ອິຈ຺ເຈວໍ ວິລປນ຺ຕສ຺ສ, ໂສຕ຺ຖິໍ ປຕ຺ໂຕສ຺ມິ ອສ຺ສມ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິຕໂຣຕິ ໂຈຣກຸຏິຍໍ ສຸວໂກ. ອິຈ຺ເຈວນ຺ຕິ ອຫໍ ປນ ຕສ຺ສ ເອວໍ ວິລປນ຺ຕສ຺ເສວ ອິມໍ ອສ຺ສມໍ ໂສຕ຺ຖິນາ ປຕ຺ໂຕ.

ຣຎ຺ໂຎ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜໂກ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໗໖.

‘‘ຠາຕໂຣສ຺ມ ມຫາຣາຊ, ໂສທຣິຍາ ເອກມາຕຸກາ;

ເອກຣຸກ຺ຂສ຺ມິໍ ສໍວຑ຺ຒາ, ນານາເຂຕ຺ຕຄຕາ ອຸໂຠ.

໑໗໗.

‘‘ສຕ຺ຕິຄຸມ຺ໂພ ຈ ໂຈຣານໍ, ອຫຎ຺ຈ ອິສິນໍ ອິຘ;

ອສຕໍ ໂສ, ສຕໍ ອຫໍ, ເຕນ ຘມ຺ເມນ ໂນ ວິນາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠາຕໂຣສ຺ມາຕິ ມຫາຣາຊ, ໂສ ຈ ອຫຎ຺ຈ ອຸໂຠ ຠາຕໂຣ ໂຫມ. ໂຈຣານນ຺ຕິ ໂສ ໂຈຣານໍ ສນ຺ຕິເກ ສໍວຑ຺ໂຒ, ອຫໍ ອິສີນໍ ສນ຺ຕິເກ. ອສຕໍ ໂສ, ສຕໍ ອຫນ຺ຕິ ໂສ ອສາຘູນໍ ທຸສ຺ສີລານໍ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປຄໂຕ, ອຫໍ ສາຘູນໍ ສີລວນ຺ຕານໍ. ເຕນ ຘມ຺ເມນ ໂນ ວິນາຕິ ມຫາຣາຊ, ຕໍ ສຕ຺ຕິຄຸມ຺ພໍ ໂຈຣາ ໂຈຣຘມ຺ເມນ ໂຈຣກິຣິຍາຍ ວິເນສຸໍ, ມໍ ອິສໂຍ ອິສິຘມ຺ເມນ ອິສິສີລາຈາເຣນ, ຕສ຺ມາ ໂສປິ ເຕນ ໂຈຣຘມ຺ເມນ ໂນ ວິນາ ໂຫຕິ, ອຫມ຺ປິ ອິສິຘມ຺ເມນ ໂນ ວິນາ ໂຫມີຕິ.

ອິທານິ ຕໍ ຘມ຺ມໍ ວິຠຊນ຺ໂຕ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໑໗໘.

‘‘ຕຕ຺ຖ ວໂຘ ຈ ພນ຺ໂຘ ຈ, ນິກຕີ ວຎ຺ຈນານິ ຈ;

ອາໂລປາ ສາຫສາກາຣາ, ຕານິ ໂສ ຕຕ຺ຖ ສິກ຺ຂຕິ.

໑໗໙.

‘‘ອິຘ ສຈ຺ຈຎ຺ຈ ຘມ຺ໂມ ຈ, ອຫິໍສາ ສໍຍໂມ ທໂມ;

ອາສນູທກທາຍີນໍ, ອງ຺ເກ ວທ຺ໂຘສ຺ມິ ຠາຣຘາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນິກຕີຕິ ປຕິຣູປເກນ ວຎ຺ຈນາ. ວຎ຺ຈນານີຕິ ອຸຊຸກວຎ຺ຈນາເນວ. ອາໂລປາຕິ ທິວາ ຄາມຆາຕາ. ສາຫສາກາຣາຕິ ເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຣເຓນ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ສາຫສິກກມ຺ມກຣຓານິ. ສຈ຺ຈນ຺ຕິ ສຠາໂວ. ຘມ຺ໂມຕິ ສຸຈຣິຕຘມ຺ໂມ. ອຫິໍສາຕິ ເມຕ຺ຕາປຸພ຺ພຠາໂຄ. ສໍຍໂມຕິ ສີລສໍຍໂມ. ທໂມຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍທມນໍ. ອາສນູທກທາຍີນນ຺ຕິ ອພ຺ຠາຄຕານໍ ອາສນຎ຺ຈ ອຸທກຎ຺ຈ ທານສີລານໍ. ຠາຣຘາຕິ ຣາຊານໍ ອາລປຕິ.

ອິທານິ ຣຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໘໐.

‘‘ຍໍ ຍຎ຺ຫິ ຣາຊ ຠຊຕິ, ສນ຺ຕໍ ວາ ຍທິ ວາ ອສໍ;

ສີລວນ຺ຕໍ ວິສີລໍ ວາ, ວສໍ ຕສ຺ເສວ ຄຈ຺ຉຕິ.

໑໘໑.

‘‘ຍາທິສໍ ກຸຣຸເຕ ມິຕ຺ຕໍ, ຍາທິສໍ ຈູປເສວຕິ;

ໂສປິ ຕາທິສໂກ ໂຫຕິ, ສຫວາໂສ ຫິ ຕາທິໂສ.

໑໘໒.

‘‘ເສວມາໂນ ເສວມານໍ, ສມ຺ຜຸຏ຺ໂຐ ສມ຺ຜຸສໍ ປຣໍ;

ສໂຣ ທິທ຺ໂຘ ກລາປໍວ, ອລິຕ຺ຕມຸປລິມ຺ປຕິ;

ອຸປເລປຠຍາ ຘີໂຣ, ເນວ ປາປສຂາ ສິຍາ.

໑໘໓.

‘‘ປູຕິມຈ຺ຉໍ ກຸສຄ຺ເຄນ, ໂຍ ນໂຣ ອຸປນຍ຺ຫຕິ;

ກຸສາປິ ປູຕິ ວາຍນ຺ຕິ, ເອວໍ ພາລູປເສວນາ.

໑໘໔.

‘‘ຕຄຣຎ຺ຈ ປລາເສນ, ໂຍ ນໂຣ ອຸປນຍ຺ຫຕິ;

ປຕ຺ຕາປິ ສຸຣຠິ ວາຍນ຺ຕິ, ເອວໍ ຘີຣູປເສວນາ.

໑໘໕.

‘‘ຕສ຺ມາ ປຕ຺ຕປຸຏສ຺ເສວ, ຎຕ຺ວາ ສມ຺ປາກມຕ຺ຕໂນ;

ອສນ຺ເຕ ໂນປເສເວຍ຺ຍ, ສນ຺ເຕ ເສເວຍ຺ຍ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ອສນ຺ໂຕ ນິຣຍໍ ເນນ຺ຕິ, ສນ຺ໂຕ ປາເປນ຺ຕິ ສຸຄ຺ຄຕິ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຕໍ ວາ ຍທິ ວາ ອສນ຺ຕິ ສປ຺ປຸຣິສໍ ວາ ອສປ຺ປຸຣິສໍ ວາ. ເສວມາໂນ ເສວມານນ຺ຕິ ເສວິຍມາໂນ ອາຈຣິໂຍ ເສວມານໍ ອນ຺ເຕວາສິກໍ. ສມ຺ຜຸຏ຺ໂຐຕິ ອນ຺ເຕວາສິນາ ວາ ຜຸຏ຺ໂຐ ອາຈຣິໂຍ. ສມ຺ຜຸສໍ ປຣນ຺ຕິ ປຣໍ ອາຈຣິຍໍ ສມ຺ຜຸສນ຺ໂຕ ອນ຺ເຕວາສີ ວາ. ອລິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕໍ ອນ຺ເຕວາສິກໍ ປາປຘມ຺ເມນ ອລິຕ຺ຕໍ ໂສ ອາຈຣິໂຍ ວິສທິທ຺ໂຘ ສໂຣ ເສສໍ ສຣກລາປໍ ວິຍ ລິມ຺ປຕິ. ເອວໍ ພາລູປເສວນາຕິ ພາລູປເສວີ ຫິ ປູຕິມຈ຺ຉໍ ອຸປນຍ຺ຫນກຸສຄ຺ຄໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ປາປກມ຺ມໍ ອກໂຣນ຺ໂຕປິ ອວຓ຺ຓໍ ອກິຕ຺ຕິໍ ລຠຕິ. ຘີຣູປເສວນາຕິ ຘີຣູປເສວີ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕຄຣາທິຄນ຺ຘຊາຕິປລິເວຐນປຕ຺ຕໍ ວິຍ ໂຫຕິ, ປຓ຺ຑິໂຕ ຠວິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕປິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕເສວີ ຄຸຓກິຕ຺ຕິໍ ລຠຕິ. ປຕ຺ຕປຸຏສ຺ເສວາຕິ ທຸຄ຺ຄນ຺ຘສຸຄນ຺ຘປລິເວຐນປຓ຺ຓສ຺ເສວ. ສມ຺ປາກມຕ຺ຕໂນຕິ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕສໍສຄ຺ຄວເສນ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິປາກໍ ປຣິຠາວນໍ ຎຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາເປນ຺ຕິ ສຸຄ຺ຄຕິນ຺ຕິ ສນ຺ໂຕ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິກາ ອຕ຺ຕານໍ ນິສ຺ສິເຕ ສຕ຺ເຕ ສຄ຺ຄເມວ ປາເປນ຺ຕີຕິ ເທສນໍ ຍຖານຸສນ຺ຘິເມວ ປາເປສິ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖາຍ ປສີທິ, ອິສິຄໂຓປິ ອາຄໂຕ. ຣາຊາ ອິສໂຍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມໍ ອນຸກມ຺ປມານາ ມມ ວສນຏ຺ຐາເນ ວສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕສໍ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸວານໍ ອຠຍໍ ອທາສິ. ອິສໂຍປິ ຕຕ຺ຖ ອຄມໍສຸ. ຣາຊາ ອິສິຄຓໍ ອຸຍ຺ຍາເນ ວສາເປນ຺ໂຕ ຍາວຊີວໍ ອຸປຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູເຣສິ. ອຖສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕປິ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປນ຺ໂຕ ອິສິຄຓໍ ປຏິຊຄ຺ຄິເຍວາຕິ ຕສ຺ມິໍ ກຸລປຣິວຏ຺ເຏ ສຕ຺ຕ ຣາຊາໂນ ອິສິຄຓສ຺ສ ທານໍ ປວຕ຺ຕຍິໍສຸ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ອຣຎ຺ເຎ ວສນ຺ໂຕເຍວ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ປາໂປ ປາປປຣິວາໂຣເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສຕ຺ຕິຄຸມ຺ໂພ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ໂຈຣາ ເທວທຕ຺ຕປຣິສາ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ອິສິຄຓາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ປຸປ຺ຜກສຸໂວ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສຕ຺ຕິຄຸມ຺ພຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໕໐໔] ໘. ຠລ຺ລາຕິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຠລ຺ລາຕິໂຍ ນາມ ອໂຫສິ ຣາຊາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມລ຺ລິກໍ ເທວິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕສ຺ສາ ກິຣ ເອກທິວສໍ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ສຍນໍ ນິສ຺ສາຍ ກລໂຫ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ນໍ ນ ໂອໂລເກສິ. ສາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ນນຸ ຕຖາຄໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ມຍິ ກຸທ຺ຘຠາວໍ ນ ຊານາຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ຄໂຕ. ຣາຊາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ປາສາທໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປຏິປາຏິຍາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ທກ຺ຂິໂຓທກໍ ທຕ຺ວາ ປຓີເຕນາຫາເຣນ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈາວສາເນ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ມລ຺ລິກາ ນ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ສຸຂມທມຕ຺ຕຕາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນນຸ, ມຫາຣາຊ, ຕ຺ວໍ ປຸພ຺ເພ ກິນ຺ນຣໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເອກຣຕ຺ຕິໍ ກິນ຺ນຣິຍາ ວິນາ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສສຕານິ ປຣິເທວມາໂນ ວິຈຣີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ຠລ຺ລາຕິໂຍ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ອງ຺ຄາຣປກ຺ກມິຄມໍສໍ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຊ຺ຊໍ ອມຈ຺ຈານໍ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ສນ຺ນທ຺ຘປຎ຺ຈາວຸໂຘ ສຸສິກ຺ຂິຕໂກເລຍ຺ຍກສຸຓຂຄຓປຣິວຸໂຕ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອນຸຄງ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸປຣິ ອຠິຣຸຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເອກໍ ຄງ຺ຄໍ ໂອຕິຓ຺ຓນທິໍ ທິສ຺ວາ ຕທນຸສາເຣນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມິຄສູກຣາທໂຍ ວຘິຕ຺ວາ ອງ຺ຄາຣປກ຺ກມໍສໍ ຂາທນ຺ໂຕ ອຸຈ຺ຈຏ຺ຐານໍ ອຠິຣຸຫິ. ຕຕ຺ຖ ຣມຓີຍາ ນທິກາ ປຣິປຸຓ຺ຓກາເລ ຖນປມາໂຓທກາ ຫຸຕ຺ວາ ສນ຺ທຕິ, ອຎ຺ຎທາ ຊຓ຺ຓຸກປມາໂຓທກາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ນານປ຺ປກາຣກາ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ອຸທກປຣິຍນ຺ເຕ ຣຊຕປຏ຺ຏວຓ຺ຓວາລຸກາ ອຸໂຠສຸ ຕີເຣສຸ ນານາປຸປ຺ຜຜລຠຣິຕວິນມິຕາ ຣຸກ຺ຂາ ປຸປ຺ຜຜລຣສມຕ຺ເຕຫິ ນານາວິຫງ຺ຄມຠມຣຄເຓຫິ ສມ຺ປຣິກິຓ຺ຓາ ວິວິຘມິຄສງ຺ຆນິເສວິຕາ ສີຕຈ຺ຉາຍາ. ເອວໍ ຣມຓີຍາຍ ເຫມວຕນທິຍາ ຕີເຣ ທ຺ເວ ກິນ຺ນຣາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາລິງ຺ຄິຕ຺ວາ ປຣິຈຸມ຺ພິຕ຺ວາ ນານປ຺ປກາເຣຫິ ປຣິເທວນ຺ຕາ ໂຣທນ຺ຕິ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສາ ນທິຍາ ຕີເຣນ ຄນ຺ຘມາທນໍ ອຠິຣຸຫນ຺ໂຕ ເຕ ກິນ຺ນເຣ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອເຕ ເອວໍ ປຣິເທວນ຺ຕິ, ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ເນ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຸນເຂ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອຈ຺ຉຣໍ ປຫຣິ. ສຸສິກ຺ຂິຕໂກເລຍ຺ຍກສຸນຂາ ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ຄຸມ຺ພໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຸເຣນ ນິປຊ຺ຊິໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ປຏິສລ຺ລີນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຘນຸກລາປຎ຺ເຈວ ເສສາວຸຘານິ ຈ ຣຸກ຺ຂໍ ນິສ຺ສາຍ ຐເປຕ຺ວາ ປທສທ຺ທໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ສຓິກໍ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍກາຣຓາ ຕຸມ຺ເຫ ໂຣທຖາ’’ຕິ ກິນ຺ນເຣ ປຸຈ຺ຉິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໘໖.

‘‘ຠລ຺ລາຕິໂຍ ນາມ ອໂຫສິ ຣາຊາ, ຣຏ຺ຐໍ ປຫາຍ ມິຄວໍ ອຈາຣິ ໂສ;

ອຄມາ ຄິຣິວຣໍ ຄນ຺ຘມາທນໍ, ສຸປຸປ຺ຜິຕໍ ກິມ຺ປຸຣິສານຸຈິຓ຺ຓໍ.

໑໘໗.

‘‘ສາຬູຣສງ຺ຆຎ຺ຈ ນິເສຘຍິຕ຺ວາ, ຘນຸໍ ກລາປຎ຺ຈ ໂສ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ;

ອຸປາຄມິ ວຈນໍ ວຕ຺ຕຸກາໂມ, ຍຕ຺ຖຏ຺ຐິຕາ ກິມ຺ປຸຣິສາ ອເຫສຸໍ.

໑໘໘.

‘‘ຫິມຈ຺ຈເຍ ເຫມວຕາຍ ຕີເຣ, ກິມິຘຏ຺ຐິຕາ ມນ຺ຕຍວ຺ໂຫ ອຠິຓ຺ຫໍ;

ປຸຈ຺ຉາມິ ໂວ ມານຸສເທຫວຓ຺ເຓ, ກຖໍ ໂວ ຊານນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສໂລເກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສາຬູຣສງ຺ຆນ຺ຕິ ສຸນຂຄຓໍ. ຫິມຈ຺ຈເຍຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ເຫມນ຺ຕມາສານໍ ອຕິກ຺ກເມ. ເຫມວຕາຍາຕິ ອິມິສ຺ສາ ເຫມວຕາຍ ນທິຍາ ຕີເຣ.

ຣຎ຺ໂຎ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ກິນ຺ນໂຣ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ, ກິນ຺ນຣີ ປນ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປິ –

໑໘໙.

‘‘ມລ຺ລໍ ຄິຣິໍ ປຓ຺ຑຣກໍ ຕິກູຏໍ, ສີໂຕທກາ ອນຸວິຈຣາມ ນຊ຺ໂຊ;

ມິຄາ ມນຸສ຺ສາວ ນິຠາສວຓ຺ຓາ, ຊານນ຺ຕິ ໂນ ກິມ຺ປຸຣິສາຕິ ລຸທ຺ທາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມລ຺ລໍ ຄິຣິນ຺ຕິ ສມ຺ມ ລຸທ຺ທກ, ມຍໍ ອິມໍ ມລ຺ລຄິຣິຎ຺ຈ ປຓ຺ຑຣກຎ຺ຈ ຕິກູຏຎ຺ຈ ອິມາ ຈ ນຊ຺ໂຊ ອນຸວິຈຣາມ. ‘‘ມາລາຄິຣິ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ນິຠາສວຓ຺ຓາຕິ ນິຠາສມານວຓ຺ຓາ, ທິສ຺ສມານສຣີຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໂຕ ຣາຊາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໙໐.

‘‘ສຸກິຈ຺ຉຣູປໍ ປຣິເທວຍວ຺ໂຫ, ອາລິງ຺ຄິໂຕ ຈາສິ ປິໂຍ ປິຍາຍ;

ປຸຈ຺ຉາມິ ໂວ ມານຸສເທຫວຓ຺ເຓ, ກິມິຘ ວເນ ໂຣທຖ ອປ຺ປຕີຕາ.

໑໙໑.

‘‘ສຸກິຈ຺ຉຣູປໍ ປຣິເທວຍວ຺ໂຫ, ອາລິງ຺ຄິໂຕ ຈາສິ ປິໂຍ ປິຍາຍ;

ປຸຈ຺ຉາມິ ໂວ ມານຸສເທຫວຓ຺ເຓ, ກິມິຘ ວເນ ວິລປຖ ອປ຺ປຕີຕາ.

໑໙໒.

‘‘ສຸກິຈ຺ຉຣູປໍ ປຣິເທວຍວ຺ໂຫ, ອາລິງ຺ຄິໂຕ ຈາສິ ປິໂຍ ປິຍາຍ;

ປຸຈ຺ຉາມິ ໂວ ມານຸສເທຫວຓ຺ເຓ, ກິມິຘ ວເນ ໂສຈຖ ອປ຺ປຕີຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸກິຈ຺ຉຣູປນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ຕາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ. ອາລິງ຺ຄິໂຕ ຈາສິ ປິໂຍ ປິຍາຍາຕິ ຕຍາ ປິຍາຍ ຕວ ປິໂຍ ອາລິງ຺ຄິໂຕ ຈ ອາສິ. ‘‘ອາລິງ຺ຄິໂຍ ຈາສີ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມວຕ຺ໂຖ. ກິມິຘ ວເນຕິ ກິໍກາຣຓາ ອິຘ ວເນ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ອາລິງ຺ຄິຕ຺ວາ ປຣິຈຸມ຺ພິຕ຺ວາ ປິຍກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ປຸນ ອປ຺ປຕີຕາ ໂຣທຖາຕິ.

ຕໂຕ ປຣາ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ອາລາປສລ຺ລາປຄາຖາ ໂຫນ຺ຕິ –

໑໙໓.

‘‘ມເຍກຣຕ຺ຕໍ ວິປ຺ປວສິມ຺ຫ ລຸທ຺ທ, ອກາມກາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຣນ຺ຕາ;

ຕເມກຣຕ຺ຕໍ ອນຸຕປ຺ປມານາ, ໂສຈາມ ‘ສາ ຣຕ຺ຕິ ປຸນໍ ນ ໂຫສ຺ສຕິ’.

໑໙໔.

‘‘ຍເມກຣຕ຺ຕໍ ອນຸຕປ຺ປເຖຕໍ, ຘນໍວ ນຏ຺ຐໍ ປິຕຣໍວ ເປຕໍ;

ປຸຈ຺ຉາມິ ໂວ ມານຸສເທຫວຓ຺ເຓ, ກຖໍ ວິນາ ວາສມກປ຺ປຍິຕ຺ຖ.

໑໙໕.

‘‘ຍມິມໍ ນທິໍ ປສ຺ສສິ ສີຆໂສຕໍ, ນານາທຸມຈ຺ຉາທນໍ ເສລກູລໍ;

ຕໍ ເມ ປິໂຍ ອຸຕ຺ຕຣິ ວສ຺ສກາເລ, ມມຎ຺ຈ ມຎ຺ຎໍ ອນຸພນ຺ຘຕີຕິ.

໑໙໖.

‘‘ອຫຎ຺ຈ ອງ຺ໂກລກໂມຈິນາມິ, ອຕິມຸຕ຺ຕກໍ ສຕ຺ຕລິໂຍຖິກຎ຺ຈ;

‘ປິໂຍ ຈ ເມ ເຫຫິຕິ ມາລຠາຣີ, ອຫຎ຺ຈ ນໍ ມາລິນີ ອຊ຺ຌຸເປສ຺ສໍ’.

໑໙໗.

‘‘ອຫຎ຺ຈິທໍ ກຸຣວກໂມຈິນາມິ, ອຸທ຺ທາລກາ ປາຏລິສິນ຺ຘຸວາຣກາ;

‘ປິໂຍ ຈ ເມ ເຫຫິຕິ ມາລຠາຣີ, ອຫຎ຺ຈ ນໍ ມາລິນີ ອຊ຺ຌຸເປສ຺ສໍ’.

໑໙໘.

‘‘ອຫຎ຺ຈ ສາລສ຺ສ ສຸປຸປ຺ຜິຕສ຺ສ, ໂອເຈຍ຺ຍ ປຸປ຺ຜານິ ກໂຣມິ ມາລໍ;

‘ປິໂຍ ຈ ເມ ເຫຫິຕິ ມາລຠາຣີ, ອຫຎ຺ຈ ນໍ ມາລິນີ ອຊ຺ຌຸເປສ຺ສໍ’.

໑໙໙.

‘‘ອຫຎ຺ຈ ສາລສ຺ສ ສຸປຸປ຺ຜິຕສ຺ສ, ໂອເຈຍ຺ຍ ປຸປ຺ຜານິ ກໂຣມິ ຠາຣໍ;

ອິທຎ຺ຈ ໂນ ເຫຫິຕິ ສນ຺ຖຣຕ຺ຖໍ, ຍຕ຺ຖຊ຺ຊິມໍ ວິຫຣິສ຺ສາມ ຣຕ຺ຕິໍ.

໒໐໐.

‘‘ອຫຎ຺ຈ ໂຂ ອຄຬຸໍ ຈນ຺ທນຎ຺ຈ, ສິລາຍ ປິໍສາມິ ປມຕ຺ຕຣູປາ;

‘ປິໂຍ ຈ ເມ ເຫຫິຕິ ໂຣສິຕງ຺ໂຄ, ອຫຎ຺ຈ ນໍ ໂຣສິຕາ ອຊ຺ຌຸເປສ຺ສໍ’.

໒໐໑.

‘‘ອຖາຄມາ ສລິລໍ ສີຆໂສຕໍ, ນຸທໍ ສາເລ ສລເຬ ກຓ຺ຓິກາເຣ;

ອາປູຣຖ ເຕນ ມຸຫຸຕ຺ຕເກນ, ສາຍໍ ນທີ ອາສິ ມຍາ ສຸທຸຕ຺ຕຣາ.

໒໐໒.

‘‘ອຸໂຠສຸ ຕີເຣສຸ ມຍໍ ຕທາ ຐິຕາ, ສມ຺ປສ຺ສນ຺ຕາ ອຸຠໂຍ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ;

ສກິມ຺ປິ ໂຣທາມ ສກິໍ ຫສາມ, ກິຈ຺ເຉນ ໂນ ອາຄມາ ສໍວຣີ ສາ.

໒໐໓.

‘‘ປາໂຕວ ໂຂ ອຸຄ຺ຄເຕ ສູຣິຍມ຺ຫິ, ຈຕຸກ຺ກໍ ນທິໍ ອຸຕ຺ຕຣິຍານ ລຸທ຺ທ;

ອາລິງ຺ຄິຍາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ມຍໍ ອຸໂຠ, ສກິມ຺ປິ ໂຣທາມ ສກິໍ ຫສາມ.

໒໐໔.

‘‘ຕີຫູນກໍ ສຕ຺ຕ ສຕານິ ລຸທ຺ທ, ຍມິຘ ມຍໍ ວິປ຺ປວສິມ຺ຫ ປຸພ຺ເພ;

ວສ຺ເສກິມໍ ຊີວິຕໍ ຠູມິປາລ, ໂກ ນີຘ ກນ຺ຕາຍ ວິນາ ວເສຍ຺ຍ.

໒໐໕.

‘‘ອາຍຸຎ຺ຈ ໂວ ກີວຕໂກ ນຸ ສມ຺ມ, ສເຈປິ ຊານາຖ ວເທຖ ອາຍຸໍ;

ອນຸສ຺ສວາ ວຸຑ຺ຒໂຕ ອາຄມາ ວາ, ອກ຺ຂາຖ ເມຕໍ ອວິກມ຺ປມານາ.

໒໐໖.

‘‘ອາຍຸຎ຺ຈ ໂນ ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ ລຸທ຺ທ, ນ ຈນ຺ຕຣາ ປາປໂກ ອຕ຺ຖິ ໂຣໂຄ;

ອປ຺ປຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂໍ ສຸຂເມວ ຠິຍ຺ໂຍ, ອວີຕຣາຄາ ວິຊຫາມ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມເຍກຣຕ຺ຕນ຺ຕິ ມຍໍ ເອກຣຕ຺ຕໍ. ວິປ຺ປວສິມ຺ຫາຕິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ວສິມ຺ຫ. ອນຸຕປ຺ປມານາຕິ ‘‘ອນິຈ຺ຉມານານໍ ໂນ ເອກຣຕ຺ໂຕ ອຕີໂຕ’’ຕິ ຕໍ ເອກຣຕ຺ຕໍ ອນຸຈິນ຺ຕຍມານາ. ປຸນໍ ນ ເຫສ຺ສຕີຕິ ປຸນ ນ ຠວິສ຺ສຕິ ນາຄມິສ຺ສຕີຕິ ໂສຈາມ. ຘນໍວ ນຏ຺ຐໍ ປິຕຣໍວ ເປຕນ຺ຕິ ຘນໍ ວາ ນຏ຺ຐໍ ປິຕຣໍ ວາ ມາຕຣໍ ວາເປຕໍ ກາລກຕໍ ກິໍ ນຸ ໂຂ ຕຸມ຺ເຫ ຈິນ຺ຕຍມານາ ເກນ ກາຣເຓນ ຕໍ ເອກຣຕ຺ຕໍ ວິນາ ວາສໍ ອກປ຺ປຍິຕ຺ຖ, ອິທໍ ເມ ອາຈິກ຺ຂຖາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຍມິມນ຺ຕິ ຍໍ ອິມໍ. ເສລກູລນ຺ຕິ ທ຺ວິນ຺ນໍ ເສລານໍ ອນ຺ຕເຣ ສນ຺ທມານໍ. ວສ຺ສກາເລຕິ ເອກສ຺ສ ເມຆສ຺ສ ອຸຏ຺ຐາຍ ວສ຺ສນກາເລ. ອມ຺ຫາກຎ຺ຫິ ອິມສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ຣຕິວເສນ ຈຣນ຺ຕານໍ ເອໂກ ເມໂຆ ອຸຏ຺ຐຫິ. ອຖ ເມ ປິຍສາມິໂກ ກິນ຺ນໂຣມໍ ‘‘ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ເອຕໍ ນທິໍ ອຸຕ຺ຕຣີຕິ ອາຫ.

ອຫຎ຺ຈາຕິ ອຫໍ ປເນຕສ຺ສ ປຣຕີຣໍ ຄຕຠາວໍ ອຊານນ຺ຕີ ສຸປຸປ຺ຜິຕານິ ອງ຺ໂກລກາທີນິ ປຸປ຺ຜານິ ໂອຈິນາມິ. ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕລິໂຍຖິກຎ຺ຈາຕິ ກຸນ຺ທາລປຸປ຺ຜຎ຺ຈ ສຸວຓ຺ຓໂຍຖິກຎ຺ຈ ໂອຈິນນ຺ຕີ ປນ ‘‘ປິໂຍ ຈ ເມ ມາລຠາຣີ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຫຎ຺ຈ ນໍ ມາລິນີ ຫຸຕ຺ວາ ອຊ຺ຌຸເປສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ກາຣເຓນ ໂອຈິນາມິ. ອຸທ຺ທາລກາ ປາຏລິສິນ຺ຘຸວາຣກາຕິ ເຕປິ ມຍາ ໂອຈິຕາເຍວາຕິ ວທຕິ. ໂອເຈຍ຺ຍາຕິ ໂອຈິນິຕ຺ວາ. ອຄຬຸໍ ຈນ຺ທນຎ຺ຈາຕິ ກາຬາຄຬຸຎ຺ຈ ຣຕ຺ຕຈນ຺ທນຎ຺ຈ. ໂຣສິຕງ຺ໂຄຕິ ວິລິຕ຺ຕສຣີໂຣ. ໂຣສິຕາຕິ ວິລິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ. ອຊ຺ຌຸເປສ຺ສນ຺ຕິ ສຍເນ ອຸປຄມິສ຺ສາມິ. ນຸທໍ ສາເລ ສລເຬ ກຓ຺ຓິກາເຣຕິ ເອຕານິ ມຍາ ໂອຈິນິຕ຺ວາ ຕີເຣ ຐປິຕານິ ປຸປ຺ຜານິ ນຸທນ຺ຕໍ ຫຣນ຺ຕໍ. ສຸທຸຕ຺ຕຣາຕິ ຕສ຺ສາ ຫິ ໂອຣິມຕີເຣ ຐິຕກາເລເຍວ ນທິຍາ ອຸທກໍ ອາຄຕໍ, ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ສູຣິໂຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄໂຕ, ວິຊ຺ຊຸລຕາ ນິຈ຺ຉຣນ຺ຕິ, ກິນ຺ນຣາ ນາມ ອຸທກຠີຣຸກາ ໂຫນ຺ຕິ, ອິຕິ ສາ ໂອຕຣິຕຸໍ ນ ວິສຫິ. ເຕນາຫ ‘‘ສາຍໍ ນທີ ອາສິ ມຍາ ສຸທຸຕ຺ຕຣາ’’ຕິ.

ສມ຺ປສ຺ສນ຺ຕາຕິ ວິຊ຺ຊຸລຕານິຈ຺ຉຣຓກາເລ ປສ຺ສນ຺ຕາ. ໂຣທາມາຕິ ອນ຺ຘກາຣກາເລ ອປສ຺ສນ຺ຕາ ໂຣທາມ, ວິຊ຺ຊຸລຕານິຈ຺ຉຣຓກາເລ ປສ຺ສນ຺ຕາ ຫສາມ. ສໍວຣີຕິ ຣຕ຺ຕິ. ຈຕຸກ຺ກນ຺ຕິ ຕຸຈ຺ຉໍ. ອຸຕ຺ຕຣິຍານາຕິ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ. ຕີຫູນກນ຺ຕິ ຕີຫິ ອູນານິ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສສຕານິ. ຍມິຘ ມຍນ຺ຕິ ຍໍ ກາລໍ ອິຘ ມຍໍ ວິປ຺ປວສິມ຺ຫ, ໂສ ອິໂຕ ຕີຫິ ອູນການິ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສສຕານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ວທຕິ. ວສ຺ເສກິມນ຺ຕິ ວສ຺ສໍ ເອກໍ ອິມໍ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເອກເມວ ວສ຺ສສຕໍ ອິມໍ ຊີວິຕນ຺ຕິ ວທຕິ. ໂກ ນີຘາຕິ ເອວໍ ປຣິຕ຺ຕເກ ຊີວິເຕ ໂກ ນຸ ອິຘ ກນ຺ຕາຍ ວິນາ ຠເວຍ຺ຍ, ອຍຸຕ຺ຕໍ ຕວ ປິຍຠຣິຍາຍ ວິນາ ຠວິຕຸນ຺ຕິ ທີເປຕິ.

ກີວຕໂກ ນູຕິ ຣາຊາ ກິນ຺ນຣິຍາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິເມສໍ ອາຍຸປ຺ປມາຓໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ກິຕ຺ຕໂກ ອາຍູ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ອນຸສ຺ສວາຕິ ສເຈ ໂວ ກສ຺ສຈິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ວາ ສຸຕໍ, ມາຕາປິຕູນໍ ວາ ວຸຑ຺ຒານໍ ມຫລ຺ລການໍ ສນ຺ຕິກາ ອາຄໂມ ອຕ຺ຖິ, ອຖ ເມ ຕໂຕ ອນຸສ຺ສວາ ວຸຑ຺ຒໂຕ ອາຄມາ ວາ ເອຕໍ ອວິກມ຺ປມານາ ອກ຺ຂາຖ. ນ ຈນ຺ຕຣາຕິ ອມ຺ຫາກໍ ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ ອາຍຸ, ອນ຺ຕຣາ ຈ ໂນ ປາປໂກ ຊີວິຕນ຺ຕຣາຍກໂຣ ໂຣໂຄປິ ນຕ຺ຖິ. ອວີຕຣາຄາຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອວິຄຕເປມາວ ຫຸຕ຺ວາ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ‘‘ອິເມ ຫິ ນາມ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາ ຫຸຕ຺ວາ ເອກຣຕ຺ຕິໍ ວິປ຺ປໂຍເຄນ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສສຕານິ ໂຣທນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ອຫໍ ປນ ຕິໂຍຊນສຕິເກ ຣຊ຺ເຊ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຫາຍ ອຣຎ຺ເຎ ວິຈຣາມິ, ອໂຫ ອກິຈ຺ຈກາຣິມ຺ຫີ’’ຕິ ຕໂຕວ ນິວຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຫິມວນ຺ເຕ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ທິຏ຺ຐ’’ນ຺ຕິ ອມຈ຺ເຈຫິ ປຸຏ຺ໂຐ ສພ຺ພໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທານານິ ທທນ຺ໂຕ ໂຠເຄ ຠຸຎ຺ຊິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ –

໒໐໗.

‘‘ອິທຎ຺ຈ ສຸຕ຺ວານ ອມານຸສານໍ, ຠລ຺ລາຕິໂຍ ອິຕ຺ຕຣໍ ຊີວິຕນ຺ຕິ;

ນິວຕ຺ຕຖ ນ ມິຄວໍ ອຈຣິ, ອທາສິ ທານານິ ອຠຸຎ຺ຊິ ໂຠເຄ’’ຕິ. –

ອິມໍ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ປຸນ ໂອວທນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໐໘.

‘‘ອິທຎ຺ຈ ສຸຕ຺ວານ ອມານຸສານໍ, ສມ຺ໂມທຖ ມາ ກລຫໍ ອກຕ຺ຖ;

ມາ ໂວ ຕປີ ອຕ຺ຕກມ຺ມາປຣາໂຘ, ຍຖາປິ ເຕ ກິມ຺ປຸຣິເສກຣຕ຺ຕໍ.

໒໐໙.

‘‘ອິທຎ຺ຈ ສຸຕ຺ວານ ອມານຸສານໍ, ສມ຺ໂມທຖ ມາ ວິວາທໍ ອກຕ຺ຖ;

ມາ ໂວ ຕປີ ອຕ຺ຕກມ຺ມາປຣາໂຘ, ຍຖາປິ ເຕ ກິມ຺ປຸຣິເສກຣຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອມານຸສານນ຺ຕິ ກິນ຺ນຣານໍ. ອຕ຺ຕກມ຺ມາປຣາໂຘຕິ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມໂທໂສ. ກິມ຺ປຸຣິເສກຣຕ຺ຕນ຺ຕິ ຍຖາ ເຕ ກິມ຺ປຸຣິເສ ເອກຣຕ຺ຕິໍ ກໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມໂທໂສ ຕປິ, ຕຖາ ຕຸມ຺ເຫປິ ມາ ຕປີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມລ຺ລິກາ ເທວີ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ທສພລສ຺ສ ຖຸຕິໍ ກໂຣນ຺ຕີ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໒໑໐.

‘‘ວິວິຘໍ ອຘິມນາ ສຸໂຓມຫໍ, ວຈນປຖໍ ຕວ ອຕ຺ຖສໍຫິຕໍ;

ມຸຎ຺ຈໍ ຄິຣໍ ນຸທເສວ ເມ ທຣໍ, ສມຓ ສຸຂາວຫ ຊີວ ເມ ຈິຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິວິຘໍ ອຘິມນາ ສຸໂຓມຫນ຺ຕິ ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ວິວິເຘຫິ ນານາກາຣເຓຫິ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ເທສິຕໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອຫໍ ອຘິມນາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສຸໂຓມິ. ວຈນປຖນ຺ຕິ ຕໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ວຸຕ຺ຕໍ ວິວິຘວຈນໍ. ມຸຎ຺ຈໍ ຄິຣໍ ນຸທເສວ ເມ ທຣນ຺ຕິ ກຓ຺ຓສຸຂໍ ມຘຸຣໍ ຄິຣໍ ມຸຎ຺ຈນ຺ໂຕ ມມ ຫທເຍ ໂສກທຣຖໍ ນຸທສິເຍວ ຫຣສິເຍວ. ສມຓ ສຸຂາວຫ ຊີວ ເມ ຈິຣນ຺ຕິ ຠນ຺ເຕ ພຸທ຺ຘສມຓ, ທິພ຺ພມານຸສໂລກິຍໂລກຸຕ຺ຕຣສຸຂາວຫ ມມ ສາມິ ຘມ຺ມຣາຊ, ຈິຣໍ ຊີວາຕິ.

ໂກສລຣາຊາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກິນ຺ນໂຣ ໂກສລຣາຊາ ອໂຫສິ, ກິນ຺ນຣີ ມລ຺ລິກາ ເທວີ, ຠລ຺ລາຕິຍຣາຊາ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຠລ຺ລາຕິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໕໐໕] ໙. ໂສມນສ຺ສຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ໂກ ຕໍ ຫິໍສຕິ ເຫເຐຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສ ມມ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ກຸຣຸຣຏ຺ເຐ ອຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຈາລນຄເຣ ເຣຓຸ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ມຫາຣກ຺ຂິໂຕ ນາມ ຕາປໂສ ປຎ຺ຈສຕຕາປສປຣິວາໂຣ ຫິມວນ຺ເຕ ຈິຣໍ ວສິຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຈາລນຄຣໍ ປຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສິຕ຺ວາ ສປຣິໂສ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ຣາຊທ຺ວາຣໍ ປາປຸຓິ. ຣາຊາ ອິສິຄຓໍ ທິສ຺ວາ ອິຣິຍາປເຖ ປສນ຺ໂນ ອລງ຺ກຕມຫາຕເລ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ປຓີເຕນາຫາເຣນ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ວສ຺ສາຣຕ຺ຕໍ ມມ ອຸຍ຺ຍາເນເຍວ ວສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວສນຏ຺ຐານານິ ກາເຣຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕປຣິກ຺ຂາເຣ ທຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ເພປິ ເຕ ຣາຊນິເວສເນ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ຣາຊາ ປນ ອປຸຕ຺ຕໂກ ປຸຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຖຕິ, ປຸຕ຺ຕາ ນຸປ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ. ວສ຺ສາຣຕ຺ຕຈ຺ຈເຍນ ມຫາຣກ຺ຂິໂຕ ‘‘ອິທານິ ຫິມວນ຺ໂຕ ຣມຓີໂຍ, ຕຕ຺ເຖວ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຣາຊານໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ກຕສກ຺ກາຣສມ຺ມາໂນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມເຍ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ເອກສ຺ສ ສນ຺ທຈ຺ຉາຍສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ຕຣຸຓຕິຓປິຏ຺ເຐ ສປຣິວາໂຣ ນິສີທິ.

ຕາປສາ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ຣາຊເຄເຫ ວໍສານຸຣກ຺ຂິໂຕ ປຸຕ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ, ສາຘຸ ວຕສ຺ສ ສເຈ ຣາຊາ ປຸຕ຺ຕໍ ລເຠຍ຺ຍ, ປເວຓິ ຆຏີເຍຖາ’’ຕິ. ມຫາຣກ຺ຂິໂຕ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຠວິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ, ອຸທາຫຸ ໂນ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ເອວມາຫ ‘‘ມາ ໂຠນ຺ໂຕ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ອຊ຺ຊ ປຈ຺ຈູສກາເລ ເອໂກ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເອໂກ ກຸຏຊຏິໂລ ‘‘ອິທານິ ຣາຊກຸລູປໂກ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕາປສານໍ ຄມນກາເລ ຄິລານາລຍໍ ກຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ນ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ ອາຫ. ມຫາຣກ຺ຂິໂຕ ຕສ຺ສ ນິປນ຺ນກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຍທາ ສກ຺ໂກສິ, ຕທາ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິສິຄຓໍ ອາທາຍ ຫິມວນ຺ຕເມວ ຄໂຕ. ກຸຫໂກປິ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເວເຄນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣກ຺ຂິຕສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາກຕາປໂສ ອາຄໂຕ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈາເປຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ເວເຄນ ປກ຺ໂກສາປິໂຕ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິ. ຣາຊາ ກຸຫກໍ ຕາປສໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ອິສີນໍ ອາໂຣຄ຺ຍໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຕິຂິປ຺ປໍ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ຖ, ເວເຄນ ເກນຕ຺ເຖນາຄຕຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ອິສິຄໂຓ ສຸຂນິສິນ຺ໂນ ‘ສາຘຸ ວຕສ຺ສ, ສເຈ ຣຎ຺ໂຎ ປເວຓິປາລໂກ ປຸຕ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍາ’ຕິ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສິ. ອຫໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຠວິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ, ອຸທາຫຸ ໂນ’’ຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ມຫິທ຺ຘິໂກ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ສຸຘມ຺ມາຍ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຊານນ຺ຕາ ຄພ຺ຠໍ ນາເສຍ຺ຍຸໍ, ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມິ ເນສ’’ນ຺ຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຖນຕ຺ຖາຍ ອາຄໂຕ. ກຖິຕໍ ເຕ ມຍາ, ຄຈ຺ຉາມຫໍ, ມຫາຣາຊາຕິ. ຣາຊາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ນ ສກ຺ກາ ຄນ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ກຸຫກຕາປສໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ເນຕ຺ວາ ວສນຏ຺ຐານໍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ອທາສິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣາຊກຸເລ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ວສຕິ, ‘‘ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໂກ’’ຕ຺ເວວສ຺ສ ນາມໍ ອໂຫສິ.

ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕາວຕິໍສຠວນາ ຈວິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ຊາຕສ຺ສ ຈສ຺ສ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ‘‘ໂສມນສ຺ສກຸມາໂຣ’’ຕ຺ເວວ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ໂສ ກຸມາຣປຣິຫາເຣນ ວຑ຺ຒຕິ. ກຸຫກຕາປໂສປິ ອຸຍ຺ຍານສ຺ສ ເອກສ຺ມິໍ ປສ຺ເສ ນານປ຺ປກາຣໍ ສູເປຍ຺ຍສາກຎ຺ຈ ວລ຺ລິຜລານິ ຈ ໂຣເປຕ຺ວາ ປຓ຺ຓິການໍ ຫຕ຺ເຖ ວິກ຺ກິຓນ຺ໂຕ ຘນໍ ສຓ຺ຐເປສິ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກກາເລ ຣຎ຺ໂຎ ປຈ຺ຈນ຺ໂຕ ກຸປ຺ປິ. ‘‘ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຕາປສໍ ມາ ປມຊ຺ຊີ’’ຕິ ກຸມາຣໍ ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ‘‘ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ວູປສເມສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄໂຕ. ອເຖກທິວສໍ ກຸມາໂຣ ‘‘ຊຏິລໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກູຏຊຏິລໍ ເອກໍ ຄຓ຺ຐິກກາສາວໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ເອກໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ທ຺ເວ ອຸທກຆເຏ ຄເຫຕ຺ວາ ສາກວຕ຺ຖຸສ຺ມິໍ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ກູຏຊຏິໂລ ອຕ຺ຕໂນ ສມຓຘມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາ ປຓ຺ຓິກກມ຺ມໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກໂຣສິ ປຓ຺ຓິກຄຫປຕິກາ’’ຕິ ຕໍ ລຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ອວນ຺ທິຕ຺ວາວ ນິກ຺ຂມິ. ກູຏຊຏິໂລ ‘‘ອຍໍ ອິທາເນວ ເອວຣູໂປ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ໂຕ, ໂກ ຊານາຕິ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ອິທາເນວ ນໍ ນາເສຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາຄມນກາເລ ປາສາຓຜລກໍ ເອກມນ຺ຕໍ ຂິປິຕ຺ວາ ປານີຍຆຏໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລາຍ ຕິຓານິ ວິກິຣິຕ຺ວາ ສຣີຣໍ ເຕເລນ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສສີສໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ມຫາທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ໂຕ ວິຍ ມຎ຺ເຈ ນິປຊ຺ຊິ. ຣາຊາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ນິເວສນໍ ອປວິສິຕ຺ວາວ ‘‘ມມ ສາມິກໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ວິປ຺ປກາຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ອນ຺ໂຕ ປວິສິຕ຺ວາ ຕໍ ນິປນ຺ນກໍ ທິສ຺ວາ ປາເທ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໑໑.

‘‘ໂກ ຕໍ ຫິໍສຕິ ເຫເຐຕິ, ກິໍ ທຸມ຺ມໂນ ໂສຈສິ ອປ຺ປຕີໂຕ;

ກສ຺ສຊ຺ຊ ມາຕາປິຕໂຣ ຣຸທນ຺ຕຸ, ກ຺ວຊ຺ຊ ເສຕຸ ນິຫໂຕ ປຖພ຺ຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຫິໍສຕີຕິ ປຫຣຕິ. ເຫເຐຕີຕິ ອກ຺ໂກສຕິ. ກ຺ວຊ຺ຊ ເສຕູຕິ ໂກ ອຊ຺ຊ ສຍຕຸ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກູຏຊຏິໂລ ນິຕ຺ຖຸນນ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໒໑໒.

‘‘ຕຸຏ຺ໂຐສ຺ມິ ເທວ ຕວ ທສ຺ສເນນ, ຈິຣສ຺ສໍ ປສ຺ສາມິ ຕໍ ຠູມິປາລ;

ອຫິໍສໂກ ເຣຓຸມນຸປ຺ປວິສ຺ສ, ປຸຕ຺ເຕນ ເຕ ເຫຐຍິໂຕສ຺ມິ ເທວາ’’ຕິ.

ອິໂຕ ປຣາ ອຸຕ຺ຕານສມ຺ພນ຺ຘຄາຖາ ປາຬິນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ –

໒໑໓.

‘‘ອາຍນ຺ຕຸ ໂທວາຣິກາ ຂຄ຺ຄພນ຺ຘາ, ກາສາວິຍາ ຍນ຺ຕຸ ອນ຺ເຕປຸຣນ຺ຕໍ;

ຫນ຺ຕ຺ວານ ຕໍ ໂສມນສ຺ສໍ ກຸມາຣໍ, ເຉຕ຺ວານ ສີສໍ ວຣມາຫຣນ຺ຕຸ.

໒໑໔.

‘‘ເປສິຕາ ຣາຊິໂນ ທູຕາ, ກຸມາຣໍ ເອຕທພ຺ຣວຸໍ;

ອິສ຺ສເຣນ ວິຕິຓ຺ໂຓສິ, ວຘໍ ປຕ຺ໂຕສິ ຂຕ຺ຕິຍ.

໒໑໕.

‘‘ສ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ປຣິເທວຍນ຺ໂຕ, ທສງ຺ຄຸລິໍ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ;

ອຫມ຺ປິ ອິຈ຺ຉາມິ ຊນິນ຺ທ ທຏ຺ຐຸໍ, ຊີວໍ ມໍ ເນຕ຺ວາ ປຏິທສ຺ສເຍຖ.

໒໑໖.

‘‘ຕສ຺ສ ຕໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ຕໍ ອທສ຺ສຍຸໍ;

ປຸຕ຺ໂຕ ຈ ປິຕຣໍ ທິສ຺ວາ, ທູຣໂຕວຊ຺ຌຠາສຖ.

໒໑໗.

‘‘ອາຄຈ຺ຉຸໍ ໂທວາຣິກາ ຂຄ຺ຄພນ຺ຘາ, ກາສາວິຍາ ຫນ຺ຕຸ ມມໍ ຊນິນ຺ທ;

ອກ຺ຂາຫິ ເມ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ, ອປຣາໂຘ ໂກ ນິຘ ມມຊ຺ຊ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຫິໍສໂກຕິ ອຫໍ ກສ຺ສຈິ ອຫິໍສໂກ ສີລາຈາຣສມ຺ປນ຺ໂນ. ເຣຓຸມນຸປ຺ປວິສ຺ສາຕິ ມຫາຣາຊ ເຣຓຸ, ອຫໍ ຕວ ປຸຕ຺ເຕນ ມຫາປຣິວາເຣນ ອນຸປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ອເຣ ກູຏຕາປສ, ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອິຘ ວສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປາສາຓຜລກໍ ຂິປິຕ຺ວາ ຆຏໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖຫິ ຈ ປາເທຫິ ຈ ໂກຏ຺ເຏນ຺ເຕນ ວິເຫຐິໂຕສ຺ມີຕິ ເອວໍ ໂສ ອຠູຕເມວ ຠູຕໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ສທ຺ທຫາເປສິ. ອາຍນ຺ຕູຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕຸ. ‘‘ມມ ສາມິມ຺ຫິ ວິປ຺ປຏິປນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຍິປິ ໂສ ນ ລຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວຘໍ ອາຓາເປນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ກາສາວິຍາຕິ ໂຈຣຆາຕກາ. ເຕປິ ຜຣສຸຫຕ຺ຖາ ອຕ຺ຕໂນ ວິຘາເນນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕູຕິ ວທຕິ. ວຣນ຺ຕິ ວຣໍ ສີສໍ ອຸຕ຺ຕມສີສໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຫຣນ຺ຕຸ.

ຣາຊິໂນຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກາ ທູຕາ ຣຎ຺ຎາ ເປສິຕາ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມາຕຣາ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອງ຺ເກ ນິສີທາປິຕໍ ກຸມາຣໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ເອຕທໂວຈຸໍ. ອິສ຺ສເຣນາຕິ ຣຎ຺ຎາ. ວິຕິຓ຺ໂຓສີຕິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ໂຕສິ. ສ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ເຕສໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ມາຕຸ ອງ຺ກໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ໂສ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ. ປຏິທສ຺ສເຍຖາຕິ ທສ຺ເສຖ. ຕສ຺ສາຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ເຕ ທູຕາ ກຸມາຣສ຺ສ ຕໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ມາເຣຕຸໍ ອວິສຫນ຺ຕາ ໂຄຓໍ ວິຍ ນໍ ຣຊ຺ຊຸຍາ ປຣິກຑ຺ຒນ຺ຕາ ເນຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ສຍຸໍ. ກຸມາເຣ ປນ ນີຍມາເນ ທາສິຄຓປຣິວຸຕາ ສທ຺ຘິໍ ໂອໂຣເຘຫິ ສຸຘມ຺ມາປິ ເທວີ ນາຄຣາປິ ‘‘ມຍໍ ນິຣປຣາຘໍ ກຸມາຣໍ ມາເຣຕຸໍ ນ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍເຍວ ອຄມໍສຸ. ອາຄຈ຺ຉຸນ຺ຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອາຓາຍ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄມິໍສຸ. ຫນ຺ຕຸໍ ມມນ຺ຕິ ມໍ ມາເຣຕຸໍ. ໂກ ນີຘາຕິ ໂກ ນຸ ອິຘ ມມ ອປຣາໂຘ, ເຍນ ມໍ ຕ຺ວໍ ມາເຣສີຕິ ປຸຈ຺ຉິ.

ຣາຊາ ‘‘ຠວຄ຺ຄໍ ອຕິນີຈໍ, ຕວ ໂທໂສ ອຕິມຫນ຺ໂຕ’’ຕິ ຕສ຺ສ ໂທສໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໒໑໘.

‘‘ສາຍຎ຺ຈ ປາໂຕ ອຸທກໍ ສຊາຕິ, ອຄ຺ຄິໍ ສທາ ປາຣິຈຣຕປ຺ປມຕ຺ໂຕ;

ຕໍ ຕາທິສໍ ສໍຍຕໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິໍ, ກສ຺ມາ ຕຸວໍ ພ຺ຣູສິ ຄຫປ຺ປຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸທກໍ ສຊາຕີຕິ ອຸທໂກໂຣຫຓກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ຕໍ ຕາທິສນ຺ຕິ ຕໍ ຕຖາຣູປໍ ມມ ສາມິໍ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸຕາປສໍ ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ຄຫປຕິວາເທນ ສມຸທາຈຣສີຕິ ວທຕິ.

ຕໂຕ ກຸມາໂຣ ‘‘ເທວ, ມຍ຺ຫໍ ຄຫປຕິຎ຺ເຎວ ‘ຄຫປຕີ’ຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ໂກ ໂທໂສ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄາຖມາຫ –

໒໑໙.

‘‘ຕາລາ ຈ ມູລາ ຈ ຜລາ ຈ ເທວ, ປຣິຄ຺ຄຫາ ວິວິຘາ ສນ຺ຕິມສ຺ສ;

ເຕ ຣກ຺ຂຕິ ໂຄປຍຕປ຺ປມຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ມາ ອຫໍ ພ຺ຣູມິ ຄຫປ຺ປຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມູລາຕິ ມູລກາທິມູລານິ. ຜລາຕິ ນານາວິຘານິ ວລ຺ລິຜລານິ. ເຕ ຣກ຺ຂຕິ ໂຄປຍຕປ຺ປມຕ຺ໂຕຕິ ເຕ ເອສ ຕວ ກຸລູປກຕາປໂສ ປຓ຺ຓິກກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນິສີທິຕ຺ວາ ຣກ຺ຂຕິ, ວຕິໍ ກຕ຺ວາ ໂຄປຍຕິ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ, ເຕນ ກາຣເຓນ ໂສ ຕວ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຄຫປຕິ ນາມ ໂຫຕິ.

ອິຕິ ນໍ ອຫມ຺ປິ ‘‘ຄຫປຕີ’’ຕິ ກເຖສິໍ. ສເຈ ນ ສທ຺ທຫສິ, ຈຕູສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ປຓ຺ຓິເກ ປຸຈ຺ຉາເປຫີຕິ. ຣາຊາ ປຸຈ຺ຉາເປສິ. ເຕ ‘‘ອາມ, ມຍໍ ອິມສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຓ຺ຓຎ຺ຈ ຜລາຜລານິ ຈ ກິຓາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ປຓ຺ຓວຕ຺ຖຸມ຺ປິ ອຸປຘາຣາເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຈກ຺ຂມກາສິ. ປຓ຺ຓສາລມ຺ປິສ຺ສ ປວິສິຕ຺ວາ ກຸມາຣສ຺ສ ປຸຣິສາ ປຓ຺ຓວິກ຺ກຍລທ຺ຘໍ ກຫາປຓມາສກຠຓ຺ຑິກໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສຸໍ. ຣາຊາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ນິທ຺ໂທສຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຄາຖມາຫ –

໒໒໐.

‘‘ສຈ຺ຈໍ ໂຂ ເອຕໍ ວທສິ ກຸມາຣ, ປຣິຄ຺ຄຫາ ວິວິຘາ ສນ຺ຕິມສ຺ສ;

ເຕ ຣກ຺ຂຕິ ໂຄປຍຕປ຺ປມຕ຺ໂຕ, ສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຄຫປຕິ ເຕນ ໂຫຕີ’’ຕິ.

ຕໂຕ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ເອວຣູປສ຺ສ ພາລສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ວາສໂຕ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ວຣໍ, ປຣິສມຊ຺ເຌເຍວສ຺ສ ໂທສໍ ອາວິກຕ຺ວາ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຊ຺ເຊວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ປຣິສາຍ ນມກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ຄາຖມາຫ –

໒໒໑.

‘‘ສຸຓນ຺ຕຸ ມຍ຺ຫໍ ປຣິສາ ສມາຄຕາ, ສເນຄມາ ຊານປທາ ຈ ສພ຺ເພ;

ພາລາຍໍ ພາລສ຺ສ ວໂຈ ນິສມ຺ມ, ອເຫຕຸນາ ຆາຕຍເຕ ມໍ ຊນິນ຺ໂທ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພາລາຍໍ ພາລສ຺ສາຕິ ອຍໍ ຣາຊາ ສຍໍ ພາໂລ ອິມສ຺ສ ພາລສ຺ສ ກູຏຊຏິລສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ອເຫຕຸນາວ ມໍ ຆາຕຍເຕຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ອນຸຊານາເປນ຺ໂຕ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໒໒໒.

‘‘ທຬ຺ຫສ຺ມິ ມູເລ ວິສເຏ ວິຣູຬ຺ເຫ, ທຸນ຺ນິກ຺ກໂຍ ເວຬຸ ປສາຂຊາໂຕ;

ວນ຺ທາມິ ປາທານິ ຕວ ຊນິນ຺ທ, ອນຸຊານ ມໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ ເທວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິສເຏຕິ ວິສາເລ ມຫນ຺ເຕ ຊາເຕ. ທຸນ຺ນິກ຺ກໂຍຕິ ທຸນ຺ນິກ຺ກຑ຺ຒິໂຍ.

ຕໂຕ ປຣາ ຣຎ຺ໂຎ ຈ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ວຈນປຏິວຈນຄາຖາ ໂຫນ຺ຕິ –

໒໒໓.

‘‘ຠຸຎ຺ຊສ຺ສຸ ໂຠເຄ ວິປຸເລ ກຸມາຣ, ສພ຺ພຎ຺ຈ ເຕ ອິສ຺ສຣິຍໍ ທທາມິ;

ອຊ຺ເຊວ ຕ຺ວໍ ກຸຣູນໍ ໂຫຫິ ຣາຊາ, ມາ ປພ຺ພຊີ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຫິ ທຸກ຺ຂາ.

໒໒໔.

‘‘ກິນ຺ນູຘ ເທວ ຕວມຕ຺ຖິ ໂຠຄາ, ປຸພ຺ເພວຫໍ ເທວໂລເກ ຣມິສ຺ສໍ;

ຣູເປຫິ ສທ຺ເທຫິ ອໂຖ ຣເສຫິ, ຄນ຺ເຘຫິ ຜສ຺ເສຫິ ມໂນຣເມຫິ.

໒໒໕.

‘‘ຠຸຕ຺ຕາ ຈ ເມ ໂຠຄາ ຕິທິວສ຺ມິໍ ເທວ, ປຣິວາຣິໂຕ ອຈ຺ຉຣານໍ ຄເຓນ;

ຕຸວຎ຺ຈ ພາລໍ ປຣເນຍ຺ຍໍ ວິທິຕ຺ວາ, ນ ຕາທິເສ ຣາຊກຸເລ ວເສຍ຺ຍໍ.

໒໒໖.

‘‘ສຈາຫໍ ພາໂລ ປຣເນຍ຺ໂຍ ອສ຺ມິ, ເອກາປຣາຘໍ ຂມ ປຸຕ຺ຕ ມຍ຺ຫໍ;

ປຸນປິ ເຈ ເອທິສກໍ ຠເວຍ຺ຍ, ຍຖາມຕິໍ ໂສມນສ຺ສ ກໂຣຫີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂາຕິ ຕາຕ, ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາມ ປຣປຏິພທ຺ຘຊີວິກຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂາ, ມາ ປພ຺ພຊິ, ຣາຊາ ໂຫຫີຕິ ຕໍ ຍາຈິ. ກິນ຺ນູຘ ເທວາຕິ ເທວ, ເຍ ຕວ ໂຠຄາ, ເຕສຸ ກິໍ ນາມ ຠຸຎ຺ຊິຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ. ປຣິວາຣິໂຕຕິ ປຣິຈາຣິໂຕ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ຕສ຺ສ ກິຣ ຊາຕິສ຺ສຣຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ປຣເນຍ຺ຍນ຺ຕິ ອນ຺ຘໍ ວິຍ ຍຏ຺ຐິຍາ ປເຣນ ເນຕພ຺ພໍ. ຕາທິເສຕິ ຕາທິສສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ນ ປຓ຺ຑິເຕນ ວສິຕພ຺ພໍ, ມຍາ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓພເລນ ອຊ຺ຊ ຊີວິຕໍ ລທ຺ຘໍ, ນາຫໍ ຕວ ສນ຺ຕິເກ ວສິສ຺ສາມີຕິ ຎາເປຕຸໍ ເອວມາຫ. ຍຖາມຕິນ຺ຕິ ສເຈ ປຸນ ມຍ຺ຫໍ ເອວຣູໂປ ໂທໂສ ໂຫຕິ, ອຖ ຕ຺ວໍ ຍຖາອຊ຺ຌາສຍໍ ກໂຣຫີຕິ ປຸຕ຺ຕໍ ຂມາເປສິ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ໂອວທນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໒໗.

‘‘ອນິສມ຺ມ ກຕໍ ກມ຺ມໍ, ອນວຕ຺ຖາຍ ຈິນ຺ຕິຕໍ;

ເຠສຊ຺ຊສ຺ເສວ ເວຠງ຺ໂຄ, ວິປາໂກ ໂຫຕິ ປາປໂກ.

໒໒໘.

‘‘ນິສມ຺ມ ຈ ກຕໍ ກມ຺ມໍ, ສມ຺ມາວຕ຺ຖາຍ ຈິນ຺ຕິຕໍ;

ເຠສຊ຺ຊສ຺ເສວ ສມ຺ປຕ຺ຕິ, ວິປາໂກ ໂຫຕິ ຠທ຺ຣໂກ.

໒໒໙.

‘‘ອລໂສ ຄິຫີ ກາມໂຠຄີ ນ ສາຘຸ, ອສຎ຺ຎໂຕ ປພ຺ພຊິໂຕ ນ ສາຘຸ;

ຣາຊາ ນ ສາຘຸ ອນິສມ຺ມກາຣີ, ໂຍ ປຓ຺ຑິໂຕ ໂກຘໂນ ຕໍ ນ ສາຘຸ.

໒໓໐.

‘‘ນິສມ຺ມ ຂຕ຺ຕິໂຍ ກຍິຣາ, ນານິສມ຺ມ ທິສມ຺ປຕິ;

ນິສມ຺ມກາຣິໂນ ຣາຊ, ຍໂສ ກິຕ຺ຕິ ຈ ວຑ຺ຒຕິ.

໒໓໑.

‘‘ນິສມ຺ມ ທຓ຺ຑໍ ປຓເຍຍ຺ຍ ອິສ຺ສໂຣ, ເວຄາ ກຕໍ ຕປ຺ປຕິ ຠູມິປາລ;

ສມ຺ມາປຓີຘີ ຈ ນຣສ຺ສ ອຕ຺ຖາ, ອນານຸຕປ຺ປາ ເຕ ຠວນ຺ຕິ ປຈ຺ຉາ.

໒໓໒.

‘‘ອນານຸຕປ຺ປານິ ຫິ ເຍ ກໂຣນ຺ຕິ, ວິຠຊ຺ຊ ກມ຺ມາຍຕນານິ ໂລເກ;

ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖານິ ສຸຂຸທ຺ຣຍານິ, ຠວນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘານຸມຕານິ ຕານິ.

໒໓໓.

‘‘ອາຄຈ຺ຉຸໍ ໂທວາຣິກາ ຂຄ຺ຄພນ຺ຘາ, ກາສາວິຍາ ຫນ຺ຕຸ ມມໍ ຊນິນ຺ທ;

ມາຕຸຎ຺ຈ ອງ຺ກສ຺ມິມຫໍ ນິສິນ຺ໂນ, ອາກຑ຺ຒິໂຕ ສຫສາ ເຕຫິ ເທວ.

໒໓໔.

‘‘ກຏຸກຎ຺ຫິ ສມ຺ພາຘໍ ສຸກິຈ຺ຉໍ ປຕ຺ໂຕ, ມຘຸຣມ຺ປິ ຍໍ ຊີວິຕໍ ລທ຺ຘ ຣາຊ;

ກິຈ຺ເຉນຫໍ ອຊ຺ຊ ວຘາ ປມຸຕ຺ໂຕ, ປພ຺ພຊ຺ຊເມວາຠິມໂນຫມສ຺ມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນິສມ຺ມາຕິ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ອນຸປຘາເຣຕ຺ວາ. ອນວຕ຺ຖາຍ ຈິນ຺ຕິຕນ຺ຕິ ອນວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ອຕຸເລຕ຺ວາ ອຕີເຣຕ຺ວາ ຈິນ຺ຕິຕໍ. ວິປາໂກ ໂຫຕິ ປາປໂກຕິ ຕສ຺ສ ຫິ ຍຖາ ນາມ ເຠສຊ຺ຊສ຺ສ ເວຠງ຺ໂຄ ວິປຕ຺ຕິ, ເອວເມວໍ ວິປາໂກ ໂຫຕິ ປາປໂກ. ອສຎ຺ຎໂຕຕິ ກາຍາທີຫິ ອສຎ຺ຎໂຕ ທຸສ຺ສີໂລ. ຕໍ ນ ສາຘູຕິ ຕໍ ຕສ຺ສ ໂກຘນໍ ນ ສາຘຸ. ນານິສມ຺ມາຕິ ອນິສາເມຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ກມ຺ມໍ ນ ກເຣຍ຺ຍ. ປຓເຍຍ຺ຍາຕິ ປຏ຺ຐເປຍ຺ຍ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ເວຄາຕິ ເວເຄນ ສຫສາ. ສມ຺ມາປຓີຘີ ຈາຕິ ໂຍນິໂສ ຐປິເຕນ ຈິຕ຺ເຕນ ກຕາ ນຣສ຺ສ ອຕ຺ຖາ ປຈ຺ຉາ ອນານຸຕປ຺ປາ ຠວນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິຠຊ຺ຊາຕິ ‘‘ອິມານິ ກາຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕານິ, ອິມານິ ອຍຸຕ຺ຕານີ’’ຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຎາຍ ວິຠຊິຕ຺ວາ. ກມ຺ມາຍຕນານີຕິ ກມ຺ມານິ. ພຸທ຺ຘານຸມຕານີຕິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ອນຸມຕານິ ອນວຊ຺ຊານິ ໂຫນ຺ຕິ. ກຏຸກນ຺ຕິ ເທວ, ກຏຸກໍ ສມ຺ພາຘໍ ສຸກິຈ຺ຉໍ ມຣຓຠຍໍ ປຕ຺ໂຕມ຺ຫິ. ລທ຺ຘາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຎາຓພເລນ ລຠິຕ຺ວາ. ປພ຺ພຊ຺ຊເມວາຠິມໂນຫມສ຺ມີຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາຠິມຸຂຈິຕ຺ໂຕເຍວສ຺ມິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ເຕນ ຘມ຺ເມ ເທສິເຕ ຣາຊາ ເທວິໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຄາຖມາຫ –

໒໓໕.

‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ຕວາຍໍ ຕຣຸໂຓ ສຸຘມ຺ເມ, ອນຸກມ຺ປໂກ ໂສມນສ຺ໂສ ກຸມາໂຣ;

ຕໍ ຍາຈມາໂນ ນ ລຠາມິ ສ຺ວຊ຺ຊ, ອຣຫສິ ນໍ ຍາຈິຕເວ ຕຸວມ຺ປີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍາຈິຕເວຕິ ຍາຈິຕຸໍ.

ສາ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍເມວ ອຸໂຍເຊນ຺ຕີ ຄາຖມາຫ –

໒໓໖.

‘‘ຣມສ຺ສຸ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍາຍ ປຸຕ຺ຕ, ນິສມ຺ມ ຘມ຺ເມສຸ ປຣິພ຺ພຊສ຺ສຸ;

ສພ຺ເພສຸ ຠູເຕສຸ ນິຘາຍ ທຓ຺ຑໍ, ອນິນ຺ທິໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມມຸເປຕິ ຐານ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນິສມ຺ມາຕິ ປພ຺ພຊນ຺ໂຕ ຈ ນິສາເມຕ຺ວາ ມິຈ຺ຉາທິຏ຺ຐິການໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ສມ຺ມາທິຏ຺ຐິຍຸຕ຺ຕໍ ນິຍ຺ຍານິກປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊ.

ອຖ ຣາຊາ ຄາຖມາຫ –

໒໓໗.

‘‘ອຈ຺ເຉຣຣູປໍ ວຕ ຍາທິສຎ຺ຈ, ທຸກ຺ຂິຕໍ ມໍ ທຸກ຺ຂາປຍເສ ສຸຘມ຺ເມ;

ຍາຈສ຺ສຸ ປຸຕ຺ຕໍ ອິຕິ ວຸຈ຺ຈມານາ, ຠິຍ຺ໂຍວ ອຸສ຺ສາຫຍເສ ກຸມາຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍາທິສຎ຺ຈາຕິ ຍາທິສໍ ອິທໍ ຕ຺ວໍ ວເທສິ, ຕໍ ອຈ຺ຉຣິຍຣູປໍ ວຕ. ທຸກ຺ຂິຕນ຺ຕິ ປກຕິຍາປິ ມໍ ທຸກ຺ຂິຕໍ ຠິຍ຺ໂຍ ທຸກ຺ຂາປຍສິ.

ປຸນ ເທວີ ຄາຖມາຫ –

໒໓໘.

‘‘ເຍ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາ ອນວຊ຺ຊໂຠຄິໂນ, ປຣິນິພ຺ພຸຕາ ໂລກມິມໍ ຈຣນ຺ຕິ;

ຕມຣິຍມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊມານໍ, ນ ອຸສ຺ສເຫ ວາຣຍິຕຸໍ ກຸມາຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາຕິ ຣາຄາທີຫິ ວິປ຺ປມຸຕ຺ຕາ. ປຣິນິພ຺ພຸຕາຕິ ກິເລສປຣິນິພ຺ພາເນນ ນິພ຺ພຸຕາ. ຕມຣິຍມຄ຺ຄນ຺ຕິ ຕໍ ເຕສໍ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ອຣິຍານໍ ສນ຺ຕກໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊມານໍ ມມ ປຸຕ຺ຕໍ ວາເຣຕຸໍ ນ ອຸສ຺ສຫາມິ ເທວາຕິ.

ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໒໓໙.

‘‘ອທ຺ຘາ ຫເວ ເສວິຕພ຺ພາ ສປຎ຺ຎາ, ພຫຸສ຺ສຸຕາ ເຍ ພຫຸຐານຈິນ຺ຕິໂນ;

ເຍສາຍໍ ສຸຕ຺ວານ ສຸຠາສິຕານິ, ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກາ ວີຕໂສກາ ສຸຘມ຺ມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພຫຸຐານຈິນ຺ຕິໂນຕິ ພຫຸກາຣຓຈິນ຺ຕິໂນ. ເຍສາຍນ຺ຕິ ເຍສໍ ອຍໍ. ໂສມນສ຺ສກຸມາຣສ຺ເສວ ຫິ ສາ ສຸຠາສິຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ກາ ຊາຕາ, ຣາຊາປິ ຕເທວ ສນ຺ຘາຍາຫ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ມາຕາປິຕໂຣ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ມຍ຺ຫໍ ໂທໂສ ອຕ຺ຖິ, ຂມຖາ’’ຕິ ມຫາຊນສ຺ສ ອຎ຺ຊລິໍ ກຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕາຠິມຸໂຂ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສສຸ ນິວຕ຺ເຕສຸ ມນຸສ຺ສວຓ຺ເຓນາຄນ຺ຕ຺ວາ ເທວຕາຫິ ສຕ຺ຕ ປພ຺ພຕຣາຊິໂຍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ນີໂຕ ວິສ຺ສກມ຺ມຸນາ ນິມ຺ມິຕາຍ ປຓ຺ຓສາລາຍ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິ. ຕໍ ຕຕ຺ຖ ຍາວ ໂສຬສວສ຺ສກາລາ ຣາຊກຸລປຣິຈາຣິກເວເສນ ເທວຕາເຍວ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ. ກູຏຊຏິລມ຺ປິ ມຫາຊໂນ ໂປເຖຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ຌານາຠິຎ຺ຎໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸພ຺ເພເປສ ມຍ຺ຫໍ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ກຸຫໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ມາຕາ ມຫາມາຍາ, ມຫາຣກ຺ຂິໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ໂສມນສ຺ສກຸມາໂຣ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ໂສມນສ຺ສຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໕໐໖] ໑໐. ຈມ຺ເປຍ຺ຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກາ ນຸ ວິຊ຺ຊຸຣິວາຠາສີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສາຘຸ ໂວ ກຕໍ ອຸປາສກາ ອຸໂປສຖວາສໍ ວສນ຺ເຕຫິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ນາຄສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຫາຍ ອຸໂປສຖວາສໍ ວສິໍສຸເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ອງ຺ຄຣຏ຺ເຐ ອງ຺ເຄ ຈ ມຄຘຣຏ຺ເຐ ມຄເຘ ຈ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ອງ຺ຄມຄຘຣຏ຺ຐານໍ ອນ຺ຕເຣ ຈມ຺ປາ ນາມ ນທີ, ຕຕ຺ຖ ນາຄຠວນໍ ອໂຫສິ. ຈມ຺ເປຍ຺ໂຍ ນາມ ນາຄຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ກທາຈິ ມຄຘຣາຊາ ອງ຺ຄຣຏ຺ຐໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ກທາຈິ ອງ຺ຄຣາຊາ ມຄຘຣຏ຺ຐໍ. ອເຖກທິວສໍ ມຄຘຣາຊາ ອງ຺ເຄນ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຍຸທ຺ຘປຣາຊິໂຕ ອສ຺ສໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ປລາຍນ຺ໂຕ ອງ຺ຄຣຎ຺ໂຎ ໂຍເຘຫິ ອນຸພທ຺ໂຘ ປຸຓ຺ຓໍ ຈມ຺ປານທິໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ປຣຫຕ຺ເຖ ມຣຓໂຕ ນທິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຕໍ ເສຍ຺ໂຍ’’ຕິ ອສ຺ເສເນວ ສທ຺ຘິໍ ນທິໍ ໂອຕຣິ. ຕທາ ຈມ຺ເປຍ຺ໂຍ ນາຄຣາຊາ ອນ຺ໂຕທເກ ຣຕນມຓ຺ຑປໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ມຫາປຣິວາໂຣ ມຫາປານໍ ປິວຕິ. ອສ຺ໂສ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ອຸທເກ ນິມຸຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນາຄຣຎ຺ໂຎ ປຸຣໂຕ ໂອຕຣິ. ນາຄຣາຊາ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ຣາຊານໍ ທິສ຺ວາ ສິເນຫໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອາສນາ ອຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ມາ ຠາຍິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ຣາຊານໍ ອຕ຺ຕໂນ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອຸທເກ ນິມຸຄ຺ຄກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉິ. ຣາຊາ ຍຖາຠູຕໍ ກເຖສິ. ອຖ ນໍ ‘‘ມາ ຠາຍິ, ມຫາຣາຊ, ອຫໍ ຕໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຣຏ຺ຐານໍ ສາມິກໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ມຄຘຣາເຊນ ສທ຺ຘິໍ ນາຄຠວນາ ນິກ຺ຂມິ. ມຄຘຣາຊາ ນາຄຣາຊສ຺ສານຸຠາເວນ ອງ຺ຄຣາຊານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕ຺ວາ ທ຺ວີສຸ ຣຏ຺ເຐສຸ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣຎ຺ໂຎ ຈ ນາຄຣາຊສ຺ສ ຈ ວິສ຺ສາໂສ ຖິໂຣ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ອນຸສໍວຈ຺ຉຣໍ ຈມ຺ປານທີຕີເຣ ຣຕນມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິຈ຺ຈາເຄນ ນາຄຣຎ຺ໂຎ ພລິກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ໂສປິ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ນາຄຠວນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພລິກມ຺ມໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຕິ. ມຫາຊໂນ ນາຄຣຎ຺ໂຎ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ໂອໂລເກຕິ.

ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ທລິທ຺ທກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ຣາຊປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ນທີຕີຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ນາຄຣາຊສ຺ສ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ໂລຠໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕໍ ປຕ຺ຖຍມາໂນ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສີລໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ຈມ຺ເປຍ຺ຍນາຄຣາຊສ຺ສ ກາລກິຣິຍໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຈວິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວສນປາສາເທ ສິຣິຄພ຺ເຠ ສິຣິສຍນປິຏ຺ເຐ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສຣີຣໍ ສຸມນທາມວຓ຺ຓໍ ມຫນ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ ກຕກຸສລນິສ຺ສນ຺ເທນ ຉສຸ ກາມສຄ຺ເຄສຸ ອິສ຺ສຣິຍໍ ໂກຏ຺ເຐ ປຏິສາມິຕໍ ຘຎ຺ຎໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ສ຺ວາຫໍ ອິມິສ຺ສາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍາ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິໍ, ກິໍ ເມ ຊີວິເຕນາ’’ຕິ ມຣຓາຍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທສິ. ອຖ ນໍ ສຸມນາ ນາມ ນາຄມາຓວິກາ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຫານຸຠາໂວ ສຕ຺ໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເສສນາຄມາຓວິການໍ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ, ສພ຺ພາ ນານາຕູຣິຍຫຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອຸປຫາຣໍ ກຣິໍສຸ. ຕສ຺ສ ຕໍ ນາຄຠວນໍ ສກ຺ກຠວນໍ ວິຍ ອໂຫສິ, ມຣຓຈິຕ຺ຕໍ ປຏິປ຺ປສ຺ສມ຺ຠິ, ສປ຺ປສຣີຣໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ສຍນປິຏ຺ເຐ ນິສີທິ. ອຖສ຺ສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍໂສ ມຫາ ອໂຫສິ.

ໂສ ຕຕ຺ຖ ນາຄຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ອປຣຠາເຄ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເມ ອິມາຍ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍາ, ອຸໂປສຖວາສໍ ວສິຕ຺ວາ ອິໂຕ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສປຖໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ທຸກ຺ຂສ຺ສນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ມິໍເຍວ ປາສາເທ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ. ອລງ຺ກຕນາຄມາຓວິກາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຍຠຸຍ຺ເຍນສ຺ສ ສີລໍ ຠິຊ຺ຊຕິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປາສາທາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕາ ຕຕ຺ຣາປິ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຸໂປສໂຖ ຠິຊ຺ຊເຕວ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍາ ອິໂຕ ນາຄຠວນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸໂປສຖວາສໍ ວສິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸໂປສຖທິວເສສຸ ນາຄຠວນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມສ຺ສ ອວິທູເຣ ມຫາມຄ຺ຄສມີເປ ວມ຺ມິກມຕ຺ຖເກ ‘‘ມມ ຈມ຺ມາທີຫິ ອຕ຺ຖິກາ ຄຓ຺ຫນ຺ຕຸ, ມໍ ກີຬາສປ຺ປໍ ວາ ກາຕຸກາມາ ກໂຣນ຺ຕູ’’ຕິ ສຣີຣໍ ທານມຸເຂ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ໂຠເຄ ອາຠຸຊິຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນ ອຸໂປສຖວາສໍ ວສຕິ. ມຫາມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຈ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຈ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຄນ຺ຘາທີຫິ ປູເຊຕ຺ວາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ. ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມວາສິໂນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ມຫານຸຠາໂວ ນາຄຣາຊາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ມຓ຺ຑປໍ ກຣິຕ຺ວາ ສມນ຺ຕາ ວາລຸກໍ ໂອກິຣິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘາທີຫິ ປູຊຍິໍສຸ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມນຸສ຺ສາ ມຫາສຕ຺ເຕ ປສີທິຕ຺ວາ ປູຊໍ ກຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ, ຘີຕຣໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕິ.

ມຫາສຕ຺ໂຕປິ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຈາຕຸທ຺ທສີປນ຺ນຣສີສຸ ວມ຺ມິກມຕ຺ຖເກ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປາຏິປເທ ນາຄຠວນໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ອທ຺ຘາ ວີຕິວຕ຺ໂຕ. ເອກທິວສໍ ສຸມນາ ອຄ຺ຄມເຫສີ ອາຫ ‘‘ເທວ, ຕ຺ວໍ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສສິ, ມນຸສ຺ສໂລໂກ ຈ ສາສງ຺ໂກ ສປ຺ປຏິຠໂຍ, ສເຈ ເຕ ຠຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ອຖ ມຍໍ ເຍນ ນິມິຕ຺ເຕນ ຊາເນຍ຺ຍາມ, ຕໍ ໂນ ອາຈິກ຺ຂາຫີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ມງ຺ຄລໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ຕີຣໍ ເນຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ມໍ ຠທ຺ເທ, ໂກຈິ ປຫຣິຕ຺ວາ ກິລເມສ຺ສຕິ, ອິມິສ຺ສາ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ອຸທກໍ ອາວິລໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ສເຈ ສຸປຓ຺ໂຓ ຄເຫສ຺ສຕິ, ອຸທກໍ ປກ຺ກຸຖິສ຺ສຕິ, ສເຈ ອຫິຕຸຓ຺ຑິໂກ ຄຓ຺ຫິສ຺ສຕິ, ອຸທກໍ ໂລຫິຕວຓ຺ຓໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ເອວໍ ຕສ຺ສາ ຕີຓິ ນິມິຕ຺ຕານິ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຈາຕຸທ຺ທສີອຸໂປສຖໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ນາຄຠວນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວມ຺ມິກມຕ຺ຖເກ ນິປຊ຺ຊິ ສຣີຣໂສຠາຍ ວມ຺ມິກໍ ໂສຠຍມາໂນ. ສຣີຣຎ຺ຫິສ຺ສ ຣຊຕທາມໍ ວິຍ ເສຕໍ ອໂຫສິ ມຕ຺ຖໂກ ຣຕ຺ຕກມ຺ພລເຄຓ຺ຑຸໂກ ວິຍ. ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຊາຕເກ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ນງ຺ຄລສີສປມາຓໍ ອໂຫສິ, ຠູຣິທຕ຺ຕຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໗໘໔ ອາທໂຍ) ອູຣຸປ຺ປມາຓໍ, ສງ຺ຂປາລຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໑໗.໑໔໓ ອາທໂຍ) ເອກໂທຓິກນາວປມາຓໍ.

ຕທາ ເອໂກ ພາຣາຓສິວາສີ ມາຓໂວ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິສາປາໂມກ຺ຂສ຺ສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອລມ຺ປາຍນມນ຺ຕໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມຫາສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ສປ຺ປໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄາມນິຄມຣາຊຘານີສຸ ກີຬາເປນ຺ໂຕ ຘນໍ ອຸປ຺ປາເທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທິພ຺ໂພສຘານິ ຄເຫຕ຺ວາ ທິພ຺ພມນ຺ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ທິພ຺ພມນ຺ຕສຸຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ກຓ຺ເຓສຸ ອຍສລາກປເວສນກາໂລ ວິຍ ຊາໂຕ, ມຕ຺ຖໂກ ສິຂເຣນ ອຠິມຕ຺ຖິຍມາໂນ ວິຍ ຊາໂຕ. ໂສ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ເອໂສ’’ຕິ ໂຠຄນ຺ຕຣໂຕ ສີສໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຫິຕຸຓ຺ຑິກໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມມ ວິສໍ ມຫນ຺ຕໍ, ສຈາຫໍ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ນາສວາຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສາມິ, ເອຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ຠສ຺ມມຸຏ຺ຐິ ວິຍ ວິປ຺ປກິຣິສ຺ສຕິ, ອຖ ເມ ສີລໍ ຂຓ຺ຑໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ທານິ ຕໍ ໂອໂລເກສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ອກ຺ຂີນິ ນິມ຺ມີເລຕ຺ວາ ສີສໍ ໂຠຄນ຺ຕເຣ ຐເປສິ.

ອຫິຕຸຓ຺ຑິໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂອສຘໍ ຂາທິຕ຺ວາ ມນ຺ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເຂຬໍ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ສຣີເຣ ໂອປິ, ໂອສຘານຎ຺ຈ ມນ຺ຕສ຺ສ ຈານຸຠາເວນ ເຂເຬນ ຜຸຏ຺ຐຜຸຏ຺ຐຏ຺ຐາເນ ໂຜຏານໍ ອຸຏ຺ຐານກາໂລ ວິຍ ຊາໂຕ. ອຖ ນໍ ໂສ ນງ຺ຄຸຏ຺ເຐ ຄເຫຕ຺ວາ ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ທີຆໂສ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ອຊປເທນ ທຓ຺ເຑນ ອຸປ຺ປີເຬນ຺ໂຕ ທຸພ຺ພລໍ ກຕ຺ວາ ສີສໍ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິປ຺ປີຬິ, ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ມຸຂໍ ວິວຣິ. ອຖສ຺ສ ມຸເຂ ເຂຬໍ ໂອປິຕ຺ວາ ໂອສຘມນ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ທນ຺ເຕ ຠິນ຺ທິ, ມຸຂໍ ໂລຫິຕສ຺ສ ປູຣິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ສີລເຠທຠເຍນ ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຘິວາເສນ຺ໂຕ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ໂອໂລກນມຕ຺ຕມ຺ປິ ນາກຣິ. ໂສປິ ‘‘ນາຄຣາຊານໍ ທຸພ຺ພລໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໂຕ ປຏ຺ຐາຍສ຺ສ ອຏ຺ຐີນິ ຈຸຓ຺ຓຍມາໂນ ວິຍ ສກລສຣີຣໍ ມທ຺ທິຕ຺ວາ ປຏ຺ຏກເວຐນໍ ນາມ ເວເຐສິ, ຕນ຺ຕມຊ຺ຊິຕໍ ນາມ ມຊ຺ຊິ, ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທຸສ຺ສໂປຖິມໍ ນາມ ໂປເຖສິ. ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ສກລສຣີຣໍ ໂລຫິຕມກ຺ຂິຕໍ ອໂຫສິ. ໂສ ມຫາເວທນໍ ອຘິວາເສສິ.

ອຖສ຺ສ ທຸພ຺ພລຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ວລ຺ລີຫິ ເປຬໍ ກຣິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໍ ເນຕ຺ວາ ມຫາຊນມຊ຺ເຌ ກີຬາເປສິ. ນີລາທີສຸ ວຓ຺ເຓສຸ ວຏ຺ຏຈຕຸຣສ຺ສາທີສຸ ສຓ຺ຐາເນສຸ ອຓຸໍຖູລາທີສຸ ປມາເຓສຸ ຍໍ ຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອິຈ຺ຉຕິ, ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕໍຕເທວ ກຕ຺ວາ ນຈ຺ຈຕິ, ຜຓສຕໍ ຜຓສຫສ຺ສມ຺ປິ ກໂຣຕິເຍວ. ມຫາຊໂນ ປສີທິຕ຺ວາ ພຫຸໍ ຘນໍ ອທາສິ. ເອກທິວສເມວ ກຫາປຓສຫສ຺ສຎ຺ເຈວ ສຫສ຺ສຄ຺ຆນເກ ຈ ປຣິກ຺ຂາເຣ ລຠິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອາທິໂຕວ ສຫສ຺ສໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ, ຕໍ ປນ ຘນໍ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາເມເຍວ ຕາວ ເມ ເອຕ຺ຕກໍ ຘນໍ ລທ຺ຘໍ, ຣາຊຣາຊມຫາມຈ຺ຈານໍ ສນ຺ຕິເກ ພຫຸໍ ຘນໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສກຏຎ຺ຈ ສຸຂຍານກຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ສກເຏ ປຣິກ຺ຂາເຣ ຐເປຕ຺ວາ ສຸຂຍານເກ ນິສິນ຺ໂນ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ມຫາສຕ຺ຕໍ ຄາມນິຄມາທີສຸ ກີຬາເປນ຺ໂຕ ‘‘ພາຣາຓສິຍໍ ອຸຄ຺ຄເສນຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ກີຬາເປຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຄມາສິ. ໂສ ມຓ຺ຑູເກ ມາເຣຕ຺ວາ ນາຄຣຎ຺ໂຎ ເທຕິ. ນາຄຣາຊາ ‘‘ປຸນປ຺ປຸນໍ ເອສ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ມາເຣສ຺ສຕີ’’ຕິ ນ ຂາທຕິ. ອຖສ຺ສ ມຘຸລາເຊ ອທາສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ສຈາຫໍ ໂຠຊນໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ, ອນ຺ໂຕເປຬາຍ ເອວ ມຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເຕປິ ນ ຂາທຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມາສມຕ຺ເຕນ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ທ຺ວາຣຄາເມສຸ ກີຬາເປນ຺ໂຕ ພຫຸໍ ຘນໍ ລຠິ.

ຣາຊາປິ ນໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ກີຬາເປຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ສາຘຸ, ເທວ, ສ຺ເວ ປນ຺ນຣເສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກີຬາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ສ຺ເວ ນາຄຣາຊາ ຣາຊງ຺ຄເຓ ນຈ຺ຈິສ຺ສຕິ, ມຫາຊໂນ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ປສ຺ສຕູ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຣາຊງ຺ຄຓໍ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ປກ຺ໂກສາເປສິ. ໂສ ຣຕນເປຬາຍ ມຫາສຕ຺ຕໍ ເນຕ຺ວາ ວິຈິຕ຺ຕຕ຺ຖເຣ ເປຬໍ ຐເປຕ຺ວາ ນິສີທິ. ຣາຊາປິ ປາສາທາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ມຫາຊນປຣິວຸໂຕ ຣາຊາສເນ ນິສີທິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມຫາສຕ຺ຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ນຈ຺ຈາເປສິ. ມຫາຊໂນ ສກຠາເວນ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເຈລຸກ຺ເຂປສຫສ຺ສໍ ປວຕ຺ເຕຕິ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຣິ ສຕ຺ຕຣຕນວສ຺ສໍ ວສ຺ສຕິ. ຕສ຺ສ ຄຫິຕສ຺ສ ມາໂສ ສມ຺ປູຣິ. ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ນິຣາຫາໂຣວ ອໂຫສິ. ສຸມນາ ‘‘ອຕິຈິຣາຍຕິ ເມ ປິຍສາມິໂກ, ອິທານິສ຺ສ ອິຘ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ມາໂສ ສມ຺ປຸຓ຺ໂຓ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ໂລຫິຕວຓ຺ຓໍ ອຸທກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຫິຕຸຓ຺ຑິເກນ ຄຫິໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ນາຄຠວນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ວມ຺ມິກສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ຄຫິຕຏ຺ຐານຎ຺ຈ ກິລມິຕຏ຺ຐານຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ໂຣທິຕ຺ວາ ກນ຺ທິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊງ຺ຄເຓ ປຣິສມຊ຺ເຌ ອາກາເສ ໂຣທມານາ ອຏ຺ຐາສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ນຈ຺ຈນ຺ໂຕວ ອາກາສໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ລຊ຺ຊິໂຕ ເປຬໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ເປຬໍ ປວິຏ຺ຐກາເລ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ອາກາເສ ຐິຕໍ ທິສ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໔໐.

‘‘ກາ ນຸ ວິຊ຺ຊຸຣິວາຠາສິ, ໂອສຘີ ວິຍ ຕາຣກາ;

ເທວຕາ ນຸສິ ຄນ຺ຘພ຺ພີ, ນ ຕໍ ມຎ຺ຎາມີ ມານຸສິ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ຕໍ ມຎ຺ຎາມິ ມານຸສິນ຺ຕິ ອຫໍ ຕໍ ມານຸສີຕິ ນ ມຎ຺ຎາມິ, ຕຍາ ເອກາຍ ເທວຕາຍ ຄນ຺ຘພ຺ພິຍາ ວາ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີຕິ ວທຕິ.

ອິທານິ ເຕສໍ ວຈນປຏິວຈນຄາຖາ ໂຫນ຺ຕິ –

໒໔໑.

‘‘ນມ຺ຫິ ເທວີ ນ ຄນ຺ຘພ຺ພີ, ນ ມຫາຣາຊ ມານຸສີ;

ນາຄກຎ຺ຎາສ຺ມິ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ອຕ຺ເຖນມ຺ຫິ ອິຘາຄຕາ.

໒໔໒.

‘‘ວິພ຺ຠນ຺ຕຈິຕ຺ຕາ ກຸປິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາສິ, ເນຕ຺ເຕຫິ ເຕ ວາຣິຄຓາ ສວນ຺ຕິ;

ກິໍ ເຕ ນຏ຺ຐໍ ກິໍ ປນ ປຕ຺ຖຍານາ, ອິຘາຄຕາ ນາຣິ ຕທິງ຺ຆ ພ຺ຣູຫິ.

໒໔໓.

‘‘ຍມຸຄ຺ຄເຕໂຊ ອຸຣໂຄຕິ ຈາຫຸ, ນາໂຄຕິ ນໍ ອາຫຸ ຊນາ ຊນິນ຺ທ;

ຕມຄ຺ຄຫີ ປຸຣິໂສ ຊີວິກຕ຺ໂຖ, ຕໍ ພນ຺ຘນາ ມຸຎ຺ຈ ປຕີ ມເມໂສ.

໒໔໔.

‘‘ກຖໍ ນ຺ວຍໍ ພລວິຣິຍູປປນ຺ໂນ, ຫຕ຺ຖຕ຺ຕມາຄຈ຺ຉິ ວນິພ຺ພກສ຺ສ;

ອກ຺ຂາຫິ ເມ ນາຄກຎ຺ເຎ ຕມຕ຺ຖໍ, ກຖໍ ວິຊາເນມຸ ຄຫີຕນາຄໍ.

໒໔໕.

‘‘ນຄຣມ຺ປິ ນາໂຄ ຠສ຺ມໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຕຖາ ຫິ ໂສ ພລວິຣິຍູປປນ຺ໂນ;

ຘມ຺ມຎ຺ຈ ນາໂຄ ອປຈາຍມາໂນ, ຕສ຺ມາ ປຣກ຺ກມ຺ມ ຕໂປ ກໂຣຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ເຖນມ຺ຫີຕິ ອຫໍ ເອກໍ ກາຣຓໍ ປຏິຈ຺ຈ ອິຘາຄຕາ. ກຸປິຕິນ຺ທ຺ຣິຍາຕິ ກິລນ຺ຕິນ຺ທ຺ຣິຍາ. ວາຣິຄຓາຕິ ອສ຺ສຸພິນ຺ທຸຆຏາ. ອຸຣໂຄຕິ ຈາຫູຕິ ອຸຣໂຄຕິ ຈາຍໍ ມຫາຊໂນ ກເຖສິ. ຕມຄ຺ຄຫີ ປຸຣິໂສຕິ ອຍໍ ປຸຣິໂສ ຕໍ ນາຄຣາຊານໍ ຊີວິກຕ຺ຖາຍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ວນິພ຺ພກສ຺ສາຕິ ອິມສ຺ສ ວນິພ຺ພກສ຺ສ ກຖໍ ນຸ ເອສ ມຫານຸຠາໂວ ສມາໂນ ຫຕ຺ຖຕ຺ຕໍ ອາຄໂຕຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ຘມ຺ມຎ຺ຈາຕິ ປຎ຺ຈສີລຘມ຺ມໍ ອຸໂປສຖວາສຘມ຺ມຎ຺ຈ ຄຣຸໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິຫຣຕິ, ຕສ຺ມາ ອິມິນາ ປຸຣິເສນ ຄຫິໂຕປິ ‘‘ສຈາຫໍ ອິມສ຺ສ ອຸປຣິ ນາສວາຕໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສາມິ, ຠສ຺ມມຸຏ຺ຐິ ວິຍ ວິກິຣິສ຺ສຕິ, ເອວໍ ເມ ສີລໍ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສີລເຠທຠຍາ ປຣກ຺ກມ຺ມ ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ຕໂປ ກໂຣຕິ, ວີຣິຍເມວ ກໂຣຕີຕິ ອາຫ.

ຣາຊາ ‘‘ກຫໍ ປເນໂສ ອິມິນາ ຄຫິໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ສາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕີ ຄາຖມາຫ –

໒໔໖.

‘‘ຈາຕຸທ຺ທສິໍ ປຎ຺ຈທສິຎ຺ຈ ຣາຊ, ຈຕຸປ຺ປເຖ ສມ຺ມຕິ ນາຄຣາຊາ;

ຕມຄ຺ຄຫີ ປຸຣິໂສ ຊີວິກຕ຺ໂຖ, ຕໍ ພນ຺ຘນາ ມຸຎ຺ຈ ປຕີ ມເມໂສ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈຕຸປ຺ປເຖຕິ ຈຕຸກ຺ກມຄ຺ຄສ຺ສ ອາສນ຺ນຏ຺ຐາເນ ເອກສ຺ມິໍ ວມ຺ມິເກ ຈຕຸຣງ຺ຄສມນ຺ນາຄຕໍ ອຘິຏ຺ຐານໍ ອຘິຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖວາສໍ ວສນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ພນ຺ຘນາຕິ ຕໍ ເອວໍ ຘມ຺ມິກໍ ຄຸຓວນ຺ຕໍ ນາຄຣາຊານໍ ເອຕສ຺ສ ຘນໍ ທຕ຺ວາ ເປຬພນ຺ຘນາ ປມຸຎ຺ຈ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ປຸນປິ ຕໍ ຍາຈນ຺ຕີ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໔໗.

‘‘ໂສຬສິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານິ, ອາມຸຕ຺ຕມຓິກຸຓ຺ຑລາ;

ວາຣິເຄຫສຍາ ນາຣີ, ຕາປິ ຕໍ ສຣຓໍ ຄຕາ.

໒໔໘.

‘‘ຘມ຺ເມນ ໂມເຈຫິ ອສາຫເສນ, ຄາເມນ ນິກ຺ເຂນ ຄວໍ ສເຕນ;

ໂອສ຺ສຏ຺ຐກາໂຍ ອຸຣໂຄ ຈຣາຕຸ, ປຸຎ຺ຎຕ຺ຖິໂກ ມຸຎ຺ຈຕຸ ພນ຺ຘນສ຺ມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂສຬສິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານີຕິ ມາ ຕ຺ວໍ ເອສ ໂຍ ວາ ໂສ ວາ ທລິທ຺ທນາໂຄຕິ ມຎ຺ຎິຕ຺ຖ. ເອຕສ຺ສ ຫິ ເອຕ຺ຕກາ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍວ, ເສສາ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ອປຣິມາຓາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ວາຣິເຄຫສຍາຕິ ອຸທກຈ຺ຉທນໍ ອຸທກຄພ຺ຠໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ສຍນສີລາ. ໂອສ຺ສຏ຺ຐກາໂຍຕິ ນິສ຺ສຏ຺ຐກາໂຍ ຫຸຕ຺ວາ. ຈຣາຕູຕິ ຈຣຕຸ.

ອຖ ນໍ ຣາຊາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໔໙.

‘‘ຘມ຺ເມນ ໂມເຈມິ ອສາຫເສນ, ຄາເມນ ນິກ຺ເຂນ ຄວໍ ສເຕນ;

ໂອສ຺ສຏ຺ຐກາໂຍ ອຸຣໂຄ ຈຣາຕຸ, ປຸຎ຺ຎຕ຺ຖິໂກ ມຸຎ຺ຈຕຸ ພນ຺ຘນສ຺ມາ.

໒໕໐.

‘‘ທມ຺ມິ ນິກ຺ຂສຕໍ ລຸທ຺ທ, ຖູລຎ຺ຈ ມຓິກຸຓ຺ຑລໍ;

ຈຕຸສ຺ສທຎ຺ຈ ປລ຺ລງ຺ກໍ, ອຸມາປຸປ຺ຜສຣິນ຺ນິຠໍ.

໒໕໑.

‘‘ທ຺ເວ ຈ ສາທິສິໂຍ ຠຣິຍາ, ອຸສຠຎ຺ຈ ຄວໍ ສຕໍ;

ໂອສ຺ສຏ຺ຐກາໂຍ ອຸຣໂຄ ຈຣາຕຸ, ປຸຎ຺ຎຕ຺ຖິໂກ ມຸຎ຺ຈຕຸ ພນ຺ຘນສ຺ມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ລຸທ຺ທາຕິ ຣາຊາ ອຸຣຄໍ ໂມເຈຕຸໍ ອຫິຕຸຓ຺ຑິກໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ທາຕພ຺ພໍ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ຄາຖາ ປນ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເຍວ.

ອຖ ນໍ ລຸທ຺ໂທ ອາຫ –

໒໕໒.

‘‘ວິນາປິ ທານາ ຕວ ວຈນໍ ຊນິນ຺ທ, ມຸຎ຺ເຈມຸ ນໍ ອຸຣຄໍ ພນ຺ຘນສ຺ມາ;

ໂອສ຺ສຏ຺ຐກາໂຍ ອຸຣໂຄ ຈຣາຕຸ, ປຸຎ຺ຎຕ຺ຖິໂກ ມຸຎ຺ຈຕຸ ພນ຺ຘນສ຺ມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕວ ວຈນນ຺ຕິ ມຫາຣາຊ, ວິນາປິ ທາເນນ ຕວ ວຈນເມວ ອມ຺ຫາກໍ ຄຣຸ. ມຸຎ຺ເຈມຸ ນນ຺ຕິ ມຸຎ຺ຈິສ຺ສາມິ ເອຕນ຺ຕິ ວທຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ເປຬໂຕ ນີຫຣິ. ນາຄຣາຊາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜນ຺ຕຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ມາຓວກວຓ຺ເຓນ ອລງ຺ກຕສຣີໂຣ ຫຸຕ຺ວາ ປຖວິໍ ຠິນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ສຸມນາ ອາກາສໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐິຕາ. ນາຄຣາຊາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ຣາຊານໍ ນມສ຺ສມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໕໓.

‘‘ມຸຕ຺ໂຕ ຈມ຺ເປຍ຺ຍໂກ ນາໂຄ, ຣາຊານໍ ເອຕທພ຺ຣວິ;

ນໂມ ເຕ ກາສິຣາຊຕ຺ຖຸ, ນໂມ ເຕ ກາສິວຑ຺ຒນ;

ອຎ຺ຊລິໍ ເຕ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາມິ, ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ ເມ ນິເວສນໍ.

໒໕໔.

‘‘ອທ຺ຘາ ຫິ ທຸພ຺ພິສ຺ສສເມຕມາຫຸ, ຍໍ ມານຸໂສ ວິສ຺ສເສ ອມານຸສມ຺ຫິ;

ສເຈ ຈ ມໍ ຍາຈສິ ເອຕມຕ຺ຖໍ, ທກ຺ເຂມຸ ເຕ ນາຄ ນິເວສນານີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປສ຺ເສຍ຺ຍໍ ເມ ນິເວສນນ຺ຕິ ມມ ນິເວສນໍ ຈມ຺ເປຍ຺ຍນາຄຠວນໍ ຣມຓີຍໍ ປສ຺ສິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ. ຕໍ ເຕ ອຫໍ ທສ຺ເສຕຸກາໂມ, ຕໍ ສພລວາຫໂນ ຕ຺ວໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປສ຺ສ, ນຣິນ຺ທາຕິ ວທຕິ. ທຸພ຺ພິສ຺ສສນ຺ຕິ ທຸວິສ຺ສາສນີຍໍ. ສເຈ ຈາຕິ ສເຈ ມໍ ຍາຈສິ, ປສ຺ເສຍ຺ຍາມ ເຕ ນິເວສນານິ, ອປິ ຈ ໂຂ ປນ ຕໍ ນ ສທ຺ທຫາມີຕິ ວທຕິ.

ອຖ ນໍ ສທ຺ທຫາເປຕຸໍ ສປຖໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ມຫາສຕ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໕໕.

‘‘ສເຈປິ ວາໂຕ ຄິຣິມາວເຫຍ຺ຍ, ຈນ຺ໂທ ຈ ສຸຣິໂຍ ຈ ຉມາ ປເຕຍ຺ຍຸໍ;

ສພ຺ພາ ຈ ນຊ຺ໂຊ ປຏິໂສຕໍ ວເຊຍ຺ຍຸໍ, ນ ຕ຺ເວວຫໍ ຣາຊ ມຸສາ ຠເຓຍ຺ຍໍ.

໒໕໖.

‘‘ນຠໍ ຜເລຍ຺ຍ ອຸທຘີປິ ສຸສ຺ເສ, ສໍວຏ຺ຏເຍ ຠູຕຘຣາ ວສຸນ຺ຘຣາ;

ສິລຸຈ຺ຈໂຍ ເມຣຸ ສມູລມຸປ຺ປເຕ, ນ ຕ຺ເວວຫໍ ຣາຊ ມຸສາ ຠເຓຍ຺ຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສໍວຏ຺ຏເຍ ຠູຕຘຣາ ວສຸນ຺ຘຣາຕິ ອຍໍ ຠູຕຘຣາຕິ ຈ ວສຸນ຺ຘຣາຕິ ຈ ສງ຺ຂໍ ຄຕາ ມຫາປຖວີ ກິລຎ຺ຊໍ ວິຍ ສໍວຏ຺ເຏຍ຺ຍ. ສມູລມຸປ຺ປເຕຕິ ເອວໍ ມຫາສິເນຣຸປພ຺ພໂຕ ສມູໂລ ອຸຏ຺ຐາຍ ປຸຣາຓປຓ຺ຓໍ ວິຍ ອາກາເສ ປກ຺ຂນ຺ເທຍ຺ຍ.

ໂສ ມຫາສຕ຺ເຕນ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ອສທ຺ທຫນ຺ໂຕ –

໒໕໗.

‘‘ອທ຺ຘາ ຫິ ທຸພ຺ພິສ຺ສສເມຕມາຫຸ, ຍໍ ມານຸໂສ ວິສ຺ສເສ ອມານຸສມ຺ຫິ;

ສເຈ ຈ ມໍ ຍາຈສິ ເອຕມຕ຺ຖໍ, ທກ຺ເຂມຸ ເຕ ນາຄ ນິເວສນານີ’’ຕິ. –

ປຸນປິ ຕເມວ ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ມຍາ ກຕຄຸຓໍ ຊານິຕຸໍ ອຣຫສິ, ສທ຺ທຫິຕຸໍ ປນ ຍຸຕ຺ຕຠາວໍ ວາ ອຍຸຕ຺ຕຠາວໍ ວາ ອຫໍ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປກາເສນ຺ໂຕ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໒໕໘.

‘‘ຕຸມ຺ເຫ ໂຂຕ຺ຖ ໂຆຣວິສາ ອຸຬາຣາ, ມຫາເຕຊາ ຂິປ຺ປໂກປີ ຈ ໂຫຖ;

ມໍກາຣຓາ ພນ຺ຘນສ຺ມາ ປມຸຕ຺ໂຕ, ອຣຫສິ ໂນ ຊານິຕຸເຍ ກຕານີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸຬາຣາຕິ ອຸຬາຣວິສາ. ຊານິຕຸເຍຕິ ຊານິຕຸໍ.

ອຖ ນໍ ສທ຺ທຫາເປຕຸໍ ປຸນ ສປຖໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໒໕໙.

‘‘ໂສ ປຈ຺ຈຕໍ ນິຣເຍ ໂຆຣຣູເປ, ມາ ກາຍິກໍ ສາຕມລຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ;

ເປຬາຍ ພທ຺ໂຘ ມຣຓໍ ອຸເປຕຸ, ໂຍ ຕາທິສໍ ກມ຺ມກຕໍ ນ ຊາເນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈຕນ຺ຕິ ປຈ຺ຈຕຸ. ກມ຺ມກຕນ຺ຕິ ກຕກມ຺ມໍ ເອວໍ ຄຸຓກາຣກໍ ຕຸມ຺ຫາທິສໍ ໂຍ ນ ຊານາຕິ, ໂສ ເອວຣູໂປ ໂຫຕູຕິ ວທຕິ.

ອຖສ຺ສ ຣາຊາ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ຖຸຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໒໖໐.

‘‘ສຈ຺ຈປ຺ປຏິຎ຺ຎາ ຕວ ເມສ ໂຫຕຸ, ອກ຺ໂກຘໂນ ໂຫຫິ ອນຸປນາຫີ;

ສພ຺ພຎ຺ຈ ເຕ ນາຄກຸລໍ ສຸປຓ຺ຓາ, ອຄ຺ຄິໍວ ຄິມ຺ເຫສຸ ວິວຊ຺ຊຍນ຺ຕູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕວ ເມສ ໂຫຕູຕິ ຕວ ເອສາ ປຏິຎ຺ຎາ ສຈ຺ຈາ ໂຫຕຸ. ອຄ຺ຄິໍວ ຄິມ຺ເຫສຸ ວິວຊ຺ຊຍນ຺ຕູຕິ ຍຖາ ມນຸສ຺ສາ ຄິມ຺ຫກາເລ ສນ຺ຕາປໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕາ ຊລມານໍ ອຄ຺ຄິໍ ວິວຊ຺ເຊນ຺ຕິ, ເອວໍ ວິວຊ຺ເຊນ຺ຕຸ ທູຣໂຕວ ປຣິຫຣນ຺ຕຸ.

ມຫາສຕ຺ໂຕປິ ຣຎ຺ໂຎ ຖຸຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໒໖໑.

‘‘ອນຸກມ຺ປສີ ນາຄກຸລໍ ຊນິນ຺ທ, ມາຕາ ຍຖາ ສຸປ຺ປິຍໍ ເອກປຸຕ຺ຕໍ;

ອຫຎ຺ຈ ເຕ ນາຄກຸເລນ ສທ຺ຘິໍ, ກາຫາມິ ເວຍ຺ຍາວຏິກໍ ອຸຬາຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ນາຄຠວນໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ເສນໍ ຄມນສຊ຺ຊໍ ກາຕຸໍ ອາຓາເປນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໒໖໒.

‘‘ໂຍເຊນ຺ຕຸ ເວ ຣາຊຣເຖ ສຸຈິຕ຺ເຕ, ກມ຺ໂພຊເກ ອສ຺ສຕເຣ ສຸທນ຺ເຕ;

ນາເຄ ຈ ໂຍເຊນ຺ຕຸ ສຸວຓ຺ຓກປ຺ປເນ, ທກ຺ເຂມຸ ນາຄສ຺ສ ນິເວສນານີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກມ຺ໂພຊເກ ອສ຺ສຕເຣ ສຸທນ຺ເຕຕິ ສຸສິກ຺ຂິເຕ ກມ຺ໂພຊຣຏ຺ຐສມ຺ຠເວ ອສ຺ສຕເຣ ໂຍເຊນ຺ຕຸ.

ອິຕຣາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ –

໒໖໓.

‘‘ເຠຣີ ມຸທິງ຺ຄາ ປຓວາ ຈ ສງ຺ຂາ, ອວຊ຺ຊຍິໍສຸ ອຸຄ຺ຄເສນສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ;

ປາຍາສິ ຣາຊາ ພຫຸ ໂສຠມາໂນ, ປຸຣກ຺ຂໂຕ ນາຣິຄຓສ຺ສ ມຊ຺ເຌ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພຫຸ ໂສຠມາໂນຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ພາຣາຓສິຣາຊາ ໂສຬສຫິ ນາຣີສຫສ຺ເສຫິ ປຸຣກ຺ຂໂຕ ປຣິວາຣິໂຕ ຕສ຺ສ ນາຣີຄຓສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ພາຣາຓສິໂຕ ນາຄຠວນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຕິວິຍ ໂສຠມາໂນ ປາຍາສິ.

ຕສ຺ສ ນຄຣາ ນິກ຺ຂນ຺ຕກາເລເຍວ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ນາຄຠວນໍ ສພ຺ພຣຕນມຍໍ ປາກາຣຎ຺ຈ ທ຺ວາຣຏ຺ຏາລເກ ຈ ທິສ຺ສມານຣູເປ ກຕ຺ວາ ນາຄຠວນຄາມິໍ ມຄ຺ຄໍ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ມາເປສິ. ຣາຊາ ສປຣິໂສ ເຕນ ມຄ຺ເຄນ ນາຄຠວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣມຓີຍໍ ຠູມິຠາຄຎ຺ຈ ປາສາເທ ຈ ອທ຺ທສ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອາຫ –

໒໖໔.

‘‘ສຸວຓ຺ຓຈິຕກໍ ຠູມິໍ, ອທ຺ທກ຺ຂິ ກາສິວຑ຺ຒໂນ;

ໂສວຓ຺ຓມຍປາສາເທ, ເວຬຸຣິຍຜລກຕ຺ຖເຕ.

໒໖໕.

‘‘ສ ຣາຊາ ປາວິສິ ພ຺ຍມ຺ຫໍ, ຈມ຺ເປຍ຺ຍສ຺ສ ນິເວສນໍ;

ອາທິຈ຺ຈວຓ຺ຓສນ຺ນິຠໍ, ກໍສວິຊ຺ຊຸປຠສ຺ສຣໍ.

໒໖໖.

‘‘ນານາຣຸກ຺ເຂຫິ ສຎ຺ຉນ຺ນໍ, ນານາຄນ຺ຘສມີຣິຕໍ;

ໂສ ປາເວກ຺ຂິ ກາສິຣາຊາ, ຈມ຺ເປຍ຺ຍສ຺ສ ນິເວສນໍ.

໒໖໗.

‘‘ປວິຏ຺ຐສ຺ມິໍ ກາສິຣຎ຺ເຎ, ຈມ຺ເປຍ຺ຍສ຺ສ ນິເວສນໍ;

ທິພ຺ພາ ຕູຣິຍາ ປວຊ຺ຊິໍສຸ, ນາຄກຎ຺ຎາ ຈ ນຈ຺ຈິສຸໍ.

໒໖໘.

‘‘ຕໍ ນາຄກຎ຺ຎາ ຈຣິຕໍ ຄເຓນ, ອນ຺ວາຣຸຫີ ກາສິຣາຊາ ປສນ຺ໂນ;

ນິສີທິ ໂສວຓ຺ຓມຍມ຺ຫິ ປີເຐ, ສາປສ຺ສເຍ ຈນ຺ທນສາຣລິຕ຺ເຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸວຓ຺ຓຈິຕກນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓວາລຸກາຍ ສນ຺ຖຕໍ. ພ຺ຍມ຺ຫນ຺ຕິ ອລງ຺ກຕນາຄຠວນໍ. ຈມ຺ເປຍ຺ຍສ຺ສາຕິ ນາຄຠວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຈມ຺ເປຍ຺ຍນາຄຣາຊສ຺ສ ນິເວສນໍ ປາວິສິ. ກໍສວິຊ຺ຊຸປຠສ຺ສຣນ຺ຕິ ເມຆມຸເຂ ສຎ຺ຈຣຓສຸວຓ຺ຓວິຊ຺ຊຸ ວິຍ ໂອຠາສມານໍ. ນານາຄນ຺ຘສມີຣິຕນ຺ຕິ ນານາວິເຘຫິ ທິພ຺ພຄນ຺ເຘຫິ ອນຸສຎ຺ຈຣິຕໍ. ຈຣິຕໍ ຄເຓນາຕິ ຕໍ ນິເວສນໍ ນາຄກຎ຺ຎາຄເຓນ ຈຣິຕໍ ອນຸສຎ຺ຈຣິຕໍ. ຈນ຺ທນສາຣລິຕ຺ເຕຕິ ທິພ຺ພສາຣຈນ຺ທເນນ ອນຸລິຕ຺ເຕ.

ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນມຕ຺ຕສ຺ເສວສ຺ສ ນານຄ຺ຄຣສໍ ທິພ຺ພໂຠຊນໍ ອຸປນາເມສຸໍ, ຕຖາ ໂສຬສນ຺ນໍ ອິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານໍ ເສສຣາຊປຣິສາຍ ຈ. ໂສ ສຕ຺ຕາຫມຕ຺ຕໍ ສປຣິໂສ ທິພ຺ພນ຺ນປານາທີນິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ທິພ຺ເພຫິ ກາມຄຸເຓຫິ ອຠິຣມິຕ຺ວາ ສຸຂສຍເນ ນິສິນ຺ໂນ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ຍສໍ ວຓ຺ເຓຕ຺ວາ ‘‘ນາຄຣາຊ, ຕ຺ວໍ ເອວຣູປໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຫາຍ ມນຸສ຺ສໂລເກ ວມ຺ມິກມຕ຺ຖເກ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ອຸໂປສຖວາສໍ ວສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສປິສ຺ສ ກເຖສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອາຫ –

໒໖໙.

‘‘ໂສ ຕຕ຺ຖ ຠຸຕ຺ວາ ຈ ອໂຖ ຣມິຕ຺ວາ, ຈມ຺ເປຍ຺ຍກໍ ກາສິຣາຊາ ອໂວຈ;

ວິມານເສຏ຺ຐານິ ອິມານິ ຕຸຍ຺ຫໍ, ອາທິຈ຺ຈວຓ຺ຓານິ ປຠສ຺ສຣານິ;

ເນຕາທິສໍ ອຕ຺ຖິ ມນຸສ຺ສໂລເກ, ກິໍ ປຕ຺ຖຍໍ ນາຄ ຕໂປ ກໂຣສິ.

໒໗໐.

‘‘ຕາ ກມ຺ພຸກາຍູຣຘຣາ ສຸວຕ຺ຖາ, ວຏ຺ຏງ຺ຄຸລີ ຕມ຺ພຕລູປປນ຺ນາ;

ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ປາເຍນ຺ຕິ ອໂນມວຓ຺ຓາ, ເນຕາທິສໍ ອຕ຺ຖິ ມນຸສ຺ສໂລເກ;

ກິໍ ປຕ຺ຖຍໍ ນາຄ ຕໂປ ກໂຣສິ.

໒໗໑.

‘‘ນຊ຺ໂຊ ຈ ເຕມາ ປຸຖຸໂລມມຈ຺ຉາ, ອາຏາສກຸນ຺ຕາຠິຣຸທາ ສຸຕິຕ຺ຖາ;

ເນຕາທິສໍ ອຕ຺ຖິ ມນຸສ຺ສໂລເກ, ກິໍ ປຕ຺ຖຍໍ ນາຄ ຕໂປ ກໂຣສິ.

໒໗໒.

‘‘ໂກຎ຺ຈາ ມຍູຣາ ທິວິຍາ ຈ ຫໍສາ, ວຄ຺ຄຸສ຺ສຣາ ໂກກິລາ ສມ຺ປຕນ຺ຕິ;

ເນຕາທິສໍ ອຕ຺ຖິ ມນຸສ຺ສໂລເກ, ກິໍ ປຕ຺ຖຍໍ ນາຄ ຕໂປ ກໂຣສິ.

໒໗໓.

‘‘ອມ຺ພາ ຈ ສາລາ ຕິລກາ ຈ ຊມ຺ພຸໂຍ, ອຸທ຺ທາລກາ ປາຏລິໂຍ ຈ ຜຸລ຺ລາ;

ເນຕາທິສໍ ອຕ຺ຖິ ມນຸສ຺ສໂລເກ, ກິໍ ປຕ຺ຖຍໍ ນາຄ ຕໂປ ກໂຣສິ.

໒໗໔.

‘‘ອິມາ ຈ ເຕ ໂປກ຺ຂຣຎ຺ໂຎ ສມນ຺ຕໂຕ, ທິພ຺ພາ ຈ ຄນ຺ຘາ ສຕຕໍ ປວາຍນ຺ຕິ;

ເນຕາທິສໍ ອຕ຺ຖິ ມນຸສ຺ສໂລເກ, ກິໍ ປຕ຺ຖຍໍ ນາຄ ຕໂປ ກໂຣສິ.

໒໗໕.

‘‘ນ ປຸຕ຺ຕເຫຕຸ ນ ຘນສ຺ສ ເຫຕຸ, ນ ອາຍຸໂນ ຈາປິ ຊນິນ຺ທ ເຫຕຸ;

ມນຸສ຺ສໂຍນິໍ ອຠິປຕ຺ຖຍາໂນ, ຕສ຺ມາ ປຣກ຺ກມ຺ມ ຕໂປ ກໂຣມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕາຕິ ໂສຬສສຫສ຺ສນາຄກຎ຺ຎາໂຍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ກມ຺ພຸກາຍູຣຘຣາຕິ ສຸວຓ຺ຓາຠຣຓຘຣາ. ວຏ຺ຏງ຺ຄຸລີຕິ ປວາຬງ຺ກຸຣສທິສວຏ຺ຏງ຺ຄຸລີ. ຕມ຺ພຕລູປປນ຺ນາຕິ ອຠິຣຕ຺ເຕຫິ ຫຕ຺ຖປາທຕເລຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ. ປາເຍນ຺ຕີຕິ ທິພ຺ພປານໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕໍ ປາເຍນ຺ຕິ. ປຸຖຸໂລມມຈ຺ຉາຕິ ປຸຖຸລປຕ຺ເຕຫິ ນານາມຈ຺ເຉຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ. ອາຏາສກຸນ຺ຕາຠິຣຸທາຕິ ອາຏາສງ຺ຂາເຕຫິ ສກຸເຓຫິ ອຠິຣຸທາ. ສຸຕິຕ຺ຖາຕິ ສຸນ຺ທຣຕິຕ຺ຖາ. ທິວິຍາ ຈ ຫໍສາຕິ ທິພ຺ພຫໍສາ ຈ. ສມ຺ປຕນ຺ຕີຕິ ມນຸຎ຺ຎຣວໍ ຣວນ຺ຕາ ຣຸກ຺ຂໂຕ ຣຸກ຺ຂໍ ສມ຺ປຕນ຺ຕິ. ທິພ຺ພາ ຈ ຄນ຺ຘາຕິ ຕາສຸ ໂປກ຺ຂຣຓີສຸ ສຕຕໍ ທິພ຺ພຄນ຺ຘາ ວາຍນ຺ຕິ. ອຠິປຕ຺ຖຍາໂນຕິ ປຕ຺ຖຍນ຺ໂຕ ວິຈຣາມິ. ຕສ຺ມາຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ປຣກ຺ກມ຺ມ ວີຣິຍໍ ປຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຕໂປ ກໂຣມິ, ອຸໂປສຖໍ ອຸປວສາມີຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ຣາຊາ ອາຫ –

໒໗໖.

‘‘ຕ຺ວໍ ໂລຫິຕກ຺ໂຂ ວິຫຕນ຺ຕຣໍໂສ, ອລງ຺ກໂຕ ກປ຺ປິຕເກສມສ຺ສຸ;

ສຸໂຣສິໂຕ ໂລຫິຕຈນ຺ທເນນ, ຄນ຺ຘພ຺ພຣາຊາວ ທິສາ ປຠາສສິ.

໒໗໗.

‘‘ເທວິທ຺ຘິປຕ຺ໂຕສິ ມຫານຸຠາໂວ, ສພ຺ເພຫິ ກາເມຫິ ສມງ຺ຄິຠູໂຕ;

ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ນາຄຣາເຊຕມຕ຺ຖໍ, ເສຍ຺ໂຍ ອິໂຕ ເກນ ມນຸສ຺ສໂລໂກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸໂຣສິໂຕຕິ ສຸວິລິຕ຺ໂຕ.

ອຖສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ນາຄຣາຊາ ອາຫ –

໒໗໘.

‘‘ຊນິນ຺ທ ນາຎ຺ຎຕ຺ຣ ມນຸສ຺ສໂລກາ, ສຸທ຺ຘີວ ສໍວິຊ຺ຊຕິ ສໍຍໂມ ວາ;

ອຫຎ຺ຈ ລທ຺ຘານ ມນຸສ຺ສໂຍນິໍ, ກາຫາມິ ຊາຕິມຣຓສ຺ສ ອນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸທ຺ຘີ ວາຕິ ມຫາຣາຊ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ມນຸສ຺ສໂລກາ ອມຕມຫານິພ຺ພານສງ຺ຂາຕາ ສຸທ຺ຘິ ວາ ສີລສໍຍໂມ ວາ ນຕ຺ຖິ. ອນ຺ຕນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສໂຍນິໍ ລທ຺ຘາ ຊາຕິມຣຓສ຺ສ ອນ຺ຕໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ຕໂປ ກໂຣມີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ອາຫ –

໒໗໙.

‘‘ອທ຺ຘາ ຫເວ ເສວິຕພ຺ພາ ສປຎ຺ຎາ, ພຫຸສ຺ສຸຕາ ເຍ ພຫຸຐານຈິນ຺ຕິໂນ;

ນາຣິໂຍ ຈ ທິສ຺ວານ ຕຸວຎ຺ຈ ນາຄ, ກາຫາມິ ປຸຎ຺ຎານິ ອນປ຺ປການີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນາຣິໂຍ ຈາຕິ ອິມາ ຕວ ນາຄກຎ຺ຎາໂຍ ຈ ຕຸວຎ຺ຈ ທິສ຺ວາ ພຫູນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ວທຕິ.

ອຖ ນໍ ນາຄຣາຊາ ອາຫ –

໒໘໐.

‘‘ອທ຺ຘາ ຫເວ ເສວິຕພ຺ພາ ສປຎ຺ຎາ, ພຫຸສ຺ສຸຕາ ເຍ ພຫຸຐານຈິນ຺ຕິໂນ;

ນາຣິໂຍ ຈ ທິສ຺ວານ ມມຎ຺ຈ ຣາຊ, ກໂຣຫິ ປຸຎ຺ຎານິ ອນປ຺ປການີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກໂຣຫີຕິ ກເຣຍ຺ຍາສິ, ມຫາຣາຊາຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ອຸຄ຺ຄເສໂນ ຄນ຺ຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ນາຄຣາຊ, ຈິຣໍ ວສິມ຺ຫ, ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ມຫາຣາຊ, ຍາວທິຈ຺ຉກໍ ຘນໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ຘນໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ –

໒໘໑.

‘‘ອິທຎ຺ຈ ເມ ຊາຕຣູປໍ ປຫູຕໍ, ຣາສີ ສຸວຓ຺ຓສ຺ສ ຈ ຕາລມຕ຺ຕາ;

ອິໂຕ ຫຣິຕ຺ວານ ສຸວຓ຺ຓຆຣານິ, ກຣສ຺ສຸ ຣູປິຍປາກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕຸ.

໒໘໒.

‘‘ມຸຕ຺ຕາ ຈ ວາຫສຫສ຺ສານິ ປຎ຺ຈ, ເວຬຸຣິຍມິສ຺ສານິ ອິໂຕ ຫຣິຕ຺ວາ;

ອນ຺ເຕປຸເຣ ຠູມິຍໍ ສນ຺ຖຣນ຺ຕຸ, ນິກ຺ກທ຺ທມາ ເຫຫິຕິ ນີຣຊາ ຈ.

໒໘໓.

‘‘ເອຕາທິສໍ ອາວສ ຣາຊເສຏ຺ຐ, ວິມານເສຏ຺ຐໍ ພຫຸ ໂສຠມານໍ;

ພາຣາຓສິໍ ນຄຣໍ ອິທ຺ຘໍ ຜີຕໍ, ຣຊ຺ຊຎ຺ຈ ກາເຣຫິ ອໂນມປຎ຺ຎາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຣາສີຕິ ເຕສຸ ເຕສຸ ຐາເນສຸ ຕາລປມາຓາ ຣາສິໂຍ. ສຸວຓ຺ຓຆຣານີຕິ ສຸວຓ຺ຓເຄຫານິ. ນິກ຺ກທ຺ທມາຕິ ເອວໍ ເຕ ອນ຺ເຕປຸເຣ ຠູມິ ນິກ຺ກທ຺ທມາ ຈ ນິຣຊາ ຈ ຠວິສ຺ສຕິ. ເອຕາທິສນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ສຸວຓ຺ຓມຍໍ ຣຊຕປາກາຣໍ ມຸຕ຺ຕາເວຬຸຣິຍສນ຺ຖຕຠູມິຠາຄໍ. ຜີຕນ຺ຕິ ຜີຕໍ ພາຣາຓສິນຄຣຎ຺ຈ ອາວສ. ອໂນມປຎ຺ຎາຕິ ອລາມກປຎ຺ຎາ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ອຘິວາເສສິ. ອຖ ມຫາສຕ຺ໂຕ ນາຄຠວເນ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ ‘‘ສພ຺ພາ ຣາຊປຣິສາ ຍາວທິຈ຺ຉກໍ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓາທິກໍ ຘນໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ. ຣຎ຺ໂຎ ຈ ອເນເກຫິ ສກຏສເຕຫິ ຘນໍ ເປເສສິ. ຣາຊາ ມຫນ຺ເຕນ ຍເສນ ນາຄຠວນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິເມວ ຄໂຕ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກິຣ ຊມ຺ພຸທີປຕລໍ ສຫິຣຎ຺ຎໍ ຊາຕໍ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ນາຄສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຫາຍ ອຸໂປສຖວາສໍ ວສິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອຫິຕຸຓ຺ຑິໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ສຸມນາ ຣາຫຸລມາຕາ, ອຸຄ຺ຄເສໂນ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ຈມ຺ເປຍ຺ຍນາຄຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຈມ຺ເປຍ຺ຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

[໕໐໗] ໑໑. ມຫາປໂລຠນຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ຈວິຕ຺ວານາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວິສຸທ຺ຘສໍກິເລສໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ເຫຏ຺ຐາ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ອິຘ ປນ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ມາຕຸຄາໂມ ນາເມສ ວິສຸທ຺ຘສຕ຺ເຕປິ ສໍກິລິຏ຺ເຐ ກໂຣຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍນ຺ຕິ ຈູຬປໂລຠເນ (ຊາ. ໑.໓.໓໗ ອາທໂຍ) ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ອຕີຕວຕ຺ຖຸ ວິຕ຺ຖາຣິຕພ຺ພໍ. ຕທາ ປນ ມຫາສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ຈວິຕ຺ວາ ກາສິຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ອນິຕ຺ຖິຄນ຺ຘກຸມາໂຣ ນາມ ອໂຫສິ. ອິຕ຺ຖີນໍ ຫຕ຺ເຖ ນ ສຓ຺ຐາຕິ, ປຸຣິສເວເສນ ນໍ ຖຎ຺ຎໍ ປາເຍນ຺ຕິ, ຌານາຄາເຣ ວສຕິ, ອິຕ຺ຖິໂຍ ນ ປສ຺ສຕິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໘໔.

‘‘ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ຈວິຕ຺ວານ, ເທວປຸຕ຺ໂຕ ມຫິທ຺ຘິໂກ;

ຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ ອຸທປາທິ, ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘິສຸ.

໒໘໕.

‘‘ກາມາ ວາ ກາມສຎ຺ຎາ ວາ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ສ຺ວາສ຺ສຸ ຕາເຍວ ສຎ຺ຎາຍ, ກາເມຫິ ວິຊິຄຸຈ຺ຉຖ.

໒໘໖.

‘‘ຕສ຺ສ ຈນ຺ເຕປຸເຣ ອາສິ, ຌານາຄາຣໍ ສຸມາປິຕໍ;

ໂສ ຕຕ຺ຖ ປຏິສລ຺ລີໂນ, ເອໂກ ຣຫສິ ຌາຍຖ.

໒໘໗.

‘‘ສ ຣາຊາ ປຣິເທເວສິ, ປຸຕ຺ຕໂສເກນ ອຏ຺ຏິໂຕ;

ເອກປຸຕ຺ໂຕ ຈຍໍ ມຍ຺ຫໍ, ນ ຈ ກາມານິ ຠຸຎ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘິສູຕິ ສພ຺ພກາມານໍ ສມິທ຺ຘີສຸ ສມ຺ປຕ຺ຕີສຸ ຐິຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເອໂກ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສ຺ວາສ຺ສູຕິ ໂສ ກຸມາໂຣ. ຕາເຍວາຕິ ຕາຍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕາຍ ຌານສຎ຺ຎາຍ ເອວ. ສຸມາປິຕນ຺ຕິ ປິຕຣາ ສຸຏ຺ຐຸ ມນາປໍ ກຕ຺ວາ ມາປິຕໍ. ຣຫສິ ຌາຍຖາຕິ ມາຕຸຄາມໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ວສິ. ປຣິເທເວສີຕິ ວິລປິ.

ປຎ຺ຈມາ ຣຎ຺ໂຎ ປຣິເທວນຄາຖາ –

໒໘໘.

‘‘ໂກ ນຸ ຂ຺ເວຕ຺ຖ ອຸປາໂຍ ໂສ, ໂກ ວາ ຊານາຕິ ກິຎ຺ຈນໍ;

ໂຍ ເມ ປຸຕ຺ຕໍ ປໂລເຠຍ຺ຍ, ຍຖາ ກາມານິ ປຕ຺ຖເຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂກ ນຸ ຂ຺ເວຕ຺ຖ ອຸປາໂຍຕິ ໂກ ນຸ ໂຂ ເອຕ຺ຖ ເອຕສ຺ສ ກາມານໍ ຠຸຎ຺ຊນອຸປາໂຍ. ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ອິຘຸປາໂຍ ໂສ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ເອຕໍ ອຸປວສິຕ຺ວາ ອຸປລາປນກາຣຓໍ ຊານາຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ໂກ ວາ ຊານາຕິ ກິຎ຺ຈນນ຺ຕິ ໂກ ວາ ເອຕສ຺ສ ປລິໂພຘກາຣຓໍ ຊານາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໂຕ ປຣໍ ທິຍຑ຺ຒຄາຖາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ –

໒໘໙.

‘‘ອຫຸ ກຸມາຣີ ຕຕ຺ເຖວ, ວຓ຺ຓຣູປສມາຫິຕາ;

ກຸສລາ ນຈ຺ຈຄີຕສ຺ສ, ວາທິເຕ ຈ ປທກ຺ຂິຓາ.

໒໙໐.

‘‘ສາ ຕຕ຺ຖ ອຸປສງ຺ກມ຺ມ, ຣາຊານໍ ເອຕທພ຺ຣວີ’’ຕິ;

ຕຕ຺ຖ ອຫູຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ຕຕ຺ເຖວ ອນ຺ເຕປຸເຣ ຈູຬນາຏການໍ ອນ຺ຕເຣ ເອກາ ຕຣຸຓກຸມາຣິກາ ອໂຫສິ. ປທກ຺ຂິຓາຕິ ສຸສິກ຺ຂິຕາ.

‘‘ອຫໍ ໂຂ ນໍ ປໂລເຠຍ຺ຍໍ, ສເຈ ຠຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. –

ອຸປຑ຺ຒຄາຖາ ກຸມາຣິກາຍ ວຸຕ຺ຕາ.

ຕຕ຺ຖ ສເຈ ຠຕ຺ຕາຕິ ສເຈ ເອສ ມຍ຺ຫໍ ປຕິ ຠວິສ຺ສຕີຕິ.

໒໙໑.

‘‘ຕໍ ຕຖາວາທິນິໍ ຣາຊາ, ກຸມາຣິໍ ເອຕທພ຺ຣວິ;

ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ນໍ ປໂລເຠຫິ, ຕວ ຠຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສຕີຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕວ ຠຕ຺ຕາຕິ ຕເວສ ປຕິ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສີ ຠວິສ຺ສສິ, ຄຈ຺ຉ ນໍ ປໂລເຠຫິ, ກາມຣສໍ ຊານາເປຫີຕິ.

ເອວໍ ວຕ຺ວາ ຣາຊາ ‘‘ອິມິສ຺ສາ ກິຣ ໂອກາສໍ ກໂຣນ຺ຕູ’’ຕິ ກຸມາຣສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາການໍ ເປເສສິ. ສາ ປຈ຺ຈູສກາເລ ວີຓໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸມາຣສ຺ສ ສຍນຄພ຺ຠສ຺ສ ພຫິ ອວິທູເຣ ຐຕ຺ວາ ອຄ຺ຄນເຂຫິ ວີຓໍ ວາເທນ຺ຕີ ມຘຸຣສເຣນ ຄາຍິຕ຺ວາ ຕໍ ປໂລເຠສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອາຫ –

໒໙໒.

‘‘ສາ ຈ ອນ຺ເຕປຸຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ພຫຸໍ ກາມຸປສໍຫິຕໍ;

ຫທຍງ຺ຄມາ ເປມນີຍາ, ຈິຕ຺ຣາ ຄາຖາ ອຠາສຖ.

໒໙໓.

‘‘ຕສ຺ສາ ຈ ຄາຍມານາຍ, ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວານ ນາຣິຍາ;

ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ຊນໍ ໂສ ປຣິປຸຈ຺ຉຖ.

໒໙໔.

‘‘ກສ຺ເສໂສ ສທ຺ໂທ ໂກ ວາ ໂສ, ຠຓຕິ ອຸຈ຺ຈາວຈໍ ພຫຸໍ;

ຫທຍງ຺ຄມໍ ເປມນີຍໍ, ອໂຫ ກຓ຺ຓສຸຂໍ ມມ.

໒໙໕.

‘‘ເອສາ ໂຂ ປມທາ ເທວ, ຂິຑ຺ຑາ ເອສາ ອນປ຺ປິກາ;

ສເຈ ຕ຺ວໍ ກາເມ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ, ຠິຍ຺ໂຍ ຠິຍ຺ໂຍ ຉາເທຍ຺ຍຸ ຕໍ.

໒໙໖.

‘‘ອິງ຺ຆ ອາຄຈ຺ຉໂຕເຣນ, ອວິທູຣມ຺ຫິ ຄາຍຕຸ;

ອສ຺ສມສ຺ສ ສມີປມ຺ຫິ, ສນ຺ຕິເກ ມຍ຺ຫ ຄາຍຕຸ.

໒໙໗.

‘‘ຕິໂຣກຸຏ຺ຏມ຺ຫິ ຄາຍິຕ຺ວາ, ຌານາຄາຣມ຺ຫິ ປາວິສິ;

ພນ຺ຘິ ນໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ, ອາຣຎ຺ຎມິວ ກຸຎ຺ຊຣໍ.

໒໙໘.

‘‘ຕສ຺ສ ກາມຣສໍ ຎຕ຺ວາ, ອິສ຺ສາຘມ຺ໂມ ອຊາຍຖ;

‘ອຫເມວ ກາເມ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍໍ, ມາ ອຎ຺ໂຎ ປຸຣິໂສ ອຫຸ’.

໒໙໙.

‘‘ຕໂຕ ອສິໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ປຸຣິເສ ຫນ຺ຕຸໍ ອຸປກ຺ກມິ;

ອຫເມເວໂກ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສໍ, ມາ ອຎ຺ໂຎ ປຸຣິໂສ ສິຍາ.

໓໐໐.

‘‘ຕໂຕ ຊານປທາ ສພ຺ເພ, ວິກ຺ກນ຺ທິໍສຸ ສມາຄຕາ;

ປຸຕ຺ໂຕ ຕ຺ຍາຍໍ ມຫາຣາຊ, ຊນໍ ເຫເຐຕ຺ຍທູສກໍ.

໓໐໑.

‘‘ຕຎ຺ຈ ຣາຊາ ວິວາເຫສິ, ສມ຺ຫາ ຣຏ຺ຐາ ຈ ຂຕ຺ຕິໂຍ;

ຍາວຕາ ວິຊິຕໍ ມຍ຺ຫໍ, ນ ເຕ ວຕ຺ຖພ຺ພ ຕາວເທ.

໓໐໒.

‘‘ຕໂຕ ໂສ ຠຣິຍມາທາຍ, ສມຸທ຺ທໍ ອຸປສງ຺ກມິ;

ປຓ຺ຓສາລໍ ກຣິຕ຺ວານ, ວນມຸຎ຺ຉາຍ ປາວິສິ.

໓໐໓.

‘‘ອເຖຕ຺ຖ ອິສິ ມາຄຈ຺ຉິ, ສມຸທ຺ທໍ ອຸປຣູປຣິ;

ໂສ ຕສ຺ສ ເຄຫໍ ປາເວກ຺ຂິ, ຠຕ຺ຕກາເລ ອຸປຏ຺ຐິເຕ.

໓໐໔.

‘‘ຕຎ຺ຈ ຠຣິຍາ ປໂລເຠສິ, ປສ຺ສ ຍາວ ສຸທາຣຸຓໍ;

ຈຸໂຕ ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍມ຺ຫາ, ອິທ຺ຘິຍາ ປຣິຫາຍຖ.

໓໐໕.

‘‘ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ຈ ອຸຎ຺ຉາໂຕ, ວນມູລຜລໍ ພຫຸໍ;

ສາຍໍ ກາເຊນ ອາທາຍ, ອສ຺ສມໍ ອຸປສງ຺ກມິ.

໓໐໖.

‘‘ອິສີ ຈ ຂຕ຺ຕິຍໍ ທິສ຺ວາ, ສມຸທ຺ທໍ ອຸປສງ຺ກມິ;

‘ເວຫາຍສໍ ຄມິສ຺ສ’ນ຺ຕິ, ສີທເຕ ໂສ ມຫຓ຺ຓເວ.

໓໐໗.

‘‘ຂຕ຺ຕິໂຍ ຈ ອິສິໍ ທິສ຺ວາ, ສີທມານໍ ມຫຓ຺ຓເວ;

ຕສ຺ເສວ ອນຸກມ຺ປາຍ, ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສຖ.

໓໐໘.

‘‘ອຠິຊ຺ຊມາເນ ວາຣິສ຺ມິໍ, ສຍໍ ອາຄມ຺ມ ອິທ຺ຘິຍາ;

ມິສ຺ສີຠາວິຕ຺ຖິຍາ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສໍສີທສິ ມຫຓ຺ຓເວ.

໓໐໙.

‘‘ອາວຏ຺ຏນີ ມຫາມາຍາ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວິໂກປນາ;

ສີທນ຺ຕິ ນໍ ວິທິຕ຺ວານ, ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ຊເຍ.

໓໑໐.

‘‘ອນລາ ມຸທຸສມ຺ຠາສາ, ທຸປ຺ປູຣາ ຕາ ນທີສມາ;

ສີທນ຺ຕິ ນໍ ວິທິຕ຺ວານ, ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ຊເຍ.

໓໑໑.

‘‘ຍໍ ເອຕາ ອຸປເສວນ຺ຕິ, ຉນ຺ທສາ ວາ ຘເນນ ວາ;

ຊາຕເວໂທວ ສໍ ຐານໍ, ຂິປ຺ປໍ ອນຸທຫນ຺ຕິ ຕໍ.

໓໑໒.

‘‘ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ວໂຈ ສຸຕ຺ວາ, ອິສິສ຺ສ ນິພ຺ພິທາ ອຫຸ;

ລທ຺ຘາ ໂປຣາຓກໍ ມຄ຺ຄໍ, ຄຈ຺ຉເຕ ໂສ ວິຫາຍສໍ.

໓໑໓.

‘‘ຂຕ຺ຕິໂຍ ຈ ອິສິໍ ທິສ຺ວາ, ຄຈ຺ຉມານໍ ວິຫາຍສໍ;

ສໍເວຄໍ ອລຠີ ຘີໂຣ, ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ສມໂຣຈຍິ.

໓໑໔.

‘‘ຕໂຕ ໂສ ປພ຺ພຊິຕ຺ວານ, ກາມຣາຄໍ ວິຣາຊຍິ;

ກາມຣາຄໍ ວິຣາເຊຕ຺ວາ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອຫູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນ຺ເຕປຸຣນ຺ຕິ ກຸມາຣສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ. ພຫຸນ຺ຕິ ພຫຸໍ ນານປ຺ປກາຣໍ. ກາມຸປສໍຫິຕນ຺ຕິ ກາມນິສ຺ສິຕໍ ຄີຕໍ ປວຕ຺ຕຍມານາ. ກາມຈ຺ຉນ຺ທສ຺ສາຕິ ອສ຺ສ ອນິຕ຺ຖິຄນ຺ຘກຸມາຣສ຺ສ ກາມຈ຺ຉນ຺ໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ຊນນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິກາວຈຣໍ ປຣິຈາຣິກຊນໍ. ອຸຈ຺ຈາວຈນ຺ຕິ ອຸຄ຺ຄຕຎ຺ຈ ອນຸຄ຺ຄຕຎ຺ຈ. ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາຕິ ສເຈ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍາສິ. ຉາເທຍ຺ຍຸ ຕນ຺ຕິ ເອເຕ ກາມາ ນາມ ຕວ ຣຸຈ຺ເຈຍ຺ຍຸໍ. ໂສ ‘‘ປມທາ’’ຕິ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ອິຕຣາ ປຸນທິວເສປິ ຄາຍິ. ເອວໍ ກຸມາໂຣ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ອາຄມນໍ ໂຣເຈນ຺ໂຕ ປຣິຈາຣິເກ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອິງ຺ຆາ’’ຕິ ຄາຖມາຫ.

ຕິໂຣກຸຏ຺ຏມ຺ຫີຕິ ສຍນຄພ຺ຠກຸຏ຺ຏສ຺ສ ພຫິ. ມາ ອຎ຺ໂຎຕິ ອຎ຺ໂຎ ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ນາມ ມາ ສິຍາ. ຫນ຺ຕຸໍ ອຸປກ຺ກມີຕິ ອນ຺ຕຣວີຖິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ມາເຣຕຸໍ ອາຣຠິ. ວິກນ຺ທິໍສູຕິ ກຸມາເຣນ ກຕິປເຍສຸ ປຸຣິເສສຸ ປຫເຕສຸ ປຸຣິສາ ປລາຍິຕ຺ວາ ເຄຫານິ ປວິສິໍສຸ. ໂສ ປຸຣິເສ ອລຠນ຺ໂຕ ໂຖກໍ ວິສ຺ສມິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຣາຊງ຺ຄເຓ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອຸປກ຺ໂກສິໍສຸ. ຊນໍ ເຫເຐຕ຺ຍທູສກນ຺ຕິ ນິຣປຣາຘໍ ຊນໍ ເຫເຐຕິ, ຕໍ ຄຓ຺ຫາເປຖາຕິ ວທິໍສຸ. ຣາຊາ ອຸປາເຍນ ກຸມາຣໍ ຄຓ຺ຫາເປຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ສ ກິໍ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເທວ, ອຎ຺ຎໍ ນຕ຺ຖິ, ອິມໍ ປນ ກຸມາຣໍ ຕາຍ ກຸມາຣິກາຍ ສທ຺ຘິໍ ຣຏ຺ຐາ ປພ຺ພາເຊຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕຖາ ອກາສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຕຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ວິວາເຫສີຕິ ປພ຺ພາເຊສິ. ນ ເຕ ວຕ຺ຖພ຺ພ ຕາວເທຕິ ຍຕ຺ຕກໍ ມຍ຺ຫໍ ວິຊິຕໍ, ຕຕ຺ຕເກ ຕຍາ ນ ວຕ຺ຖພ຺ພໍ. ອຸຎ຺ຉາຍາຕິ ຜລາຜລຕ຺ຖາຍ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ວນໍ ປວິຏ຺ເຐ ອິຕຣາ ຍໍ ຕຕ຺ຖ ປຈິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ປຈິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາຄມນໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ນິສີທຕິ. ເອວໍ ກາເລ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ເອກທິວສໍ ອນ຺ຕຣທີປກວາສີ ເອໂກ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕຕາປໂສ ອສ຺ສມປທໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມຓິຜລກໍ ວິຍ ອຸທກໍ ມທ຺ທມາໂນວ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຓ຺ຓສາລາຍ ອຸປຣິຠາຄໍ ປຕ຺ວາ ຘູມໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ມນຸສ຺ສາ ວສນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ໂອຕຣິ. ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖິກຸຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອນາຈາຣໍ ອຈຣິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ‘‘ອເຖຕ຺ຖາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອິສິ ມາຄຈ຺ຉີຕິ ອິສິ ອາຄຈ຺ຉິ. ສມຸທ຺ທໍ ອຸປຣູປຣີຕິ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ມຕ຺ຖກມຕ຺ຖເກນ. ປສ຺ສ ຍາວ ສຸທາຣຸຓນ຺ຕິ ປສ຺ສຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕາຍ ກຸມາຣິກາຍ ຍາວ ສຸທາຣຸຓໍ ກມ຺ມໍ ກຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສາຍນ຺ຕິ ສາຍນ຺ຫສມເຍ. ທິສ຺ວາຕິ ຕໍ ວິຊຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ສກລທິວສໍ ຕຕ຺ເຖວ ຫຸຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຣາຊປຸຕ຺ຕໍ ອາຄຕໍ ທິສ຺ວາ ປລາຍິຕຸໍ ‘‘ເວຫາຍສໍ ຄມິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ອຸປ຺ປຕນາກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປຕິຕ຺ວາ ມຫຓ຺ຓເວ ສີທຕິ. ອິສິໍ ທິສ຺ວາຕິ ອນຸພນ຺ຘມາໂນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປສ຺ສິຕ຺ວາ. ອນຸກມ຺ປາຍາຕິ ສຈາຍໍ ຠູມິຍາ ອາຄໂຕ ອຠວິສ຺ສ, ປລາຍິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິເສຍ຺ຍ, ອາກາເສນ ອາຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ສມຸທ຺ເທ ປຕິໂຕປິ ອຸປ຺ປຕນາກາຣເມວ ກໂຣຕີຕິ ອນຸກມ຺ປໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ອນຸກມ຺ປາຍ ອຠາສຖ. ຕາສໍ ປນ ຄາຖານໍ ອຕ຺ໂຖ ຕິກນິປາເຕ ວຸຕ຺ໂຕເຍວ. ນິພ຺ພິທາ ອຫູຕິ ກາເມສຸ ນິພ຺ເພໂທ ຊາໂຕ. ໂປຣາຓກໍ ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ ອຘິຄຕໍ ຌານວິເສສໍ. ປພ຺ພຊິຕ຺ວານາຕິ ຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ ມນຸສ຺ສາວາສໍ ເນຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກາມຣາຄໍ ວິຣາຊຍິ, ວິຣາເຊຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ມາຕຸຄາມໍ ປຏິຈ຺ຈ ວິສຸທ຺ຘສຕ຺ຕາປິ ສໍກິລິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ. ຕທາ ອນິຕ຺ຖິຄນ຺ຘກຸມາໂຣ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ມຫາປໂລຠນຊາຕກວຓ຺ຓນາ ເອກາທສມາ.

[໕໐໘] ໑໒. ປຎ຺ຈປຓ຺ຑິຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

໓໑໕-໓໓໖. ປຎ຺ຈປຓ຺ຑິຕຊາຕກໍ ມຫາອຸມງ຺ເຄ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ປຎ຺ຈປຓ຺ຑິຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທ຺ວາທສມາ.

[໕໐໙] ໑໓. ຫຕ຺ຖິປາລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຈິຣສ຺ສໍ ວຕ ປສ຺ສາມາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ຕຖາຄໂຕ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ເອສຸກາຣີ ນາມ ຣາຊາ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ປຸໂຣຫິໂຕ ທຫຣກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປິຍສຫາໂຍ. ເຕ ອຸໂຠປິ ອປຸຕ຺ຕກາ ອເຫສຸໍ. ເຕ ເອກທິວສໍ ສຸຂສຍເນ ນິສິນ຺ນາ ມນ຺ຕຍິໍສຸ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ມຫນ຺ຕໍ, ປຸຕ຺ໂຕ ວາ ຘີຕາ ວາ ນຕ຺ຖິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ຕໂຕ ຣາຊາ ປຸໂຣຫິຕໍ ອາຫ – ‘‘ສມ຺ມ, ສເຈ ຕວ ເຄເຫ ປຸຕ຺ໂຕ ຊາຍິສ຺ສຕິ, ມມ ຣຊ຺ຊສ຺ສ ສາມິໂກ ຠວິສ຺ສຕິ, ສເຈ ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ຊາຍິສ຺ສຕິ, ຕວ ເຄເຫ ໂຠຄານໍ ສາມິໂກ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ອຸໂຠປິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສງ຺ກຣິໍສຸ.

ອເຖກທິວສໍ ປຸໂຣຫິໂຕ ໂຠຄຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຄມນກາເລ ທກ຺ຂິຓທ຺ວາເຣນ ນຄຣໍ ປວິສນ຺ໂຕ ພຫິນຄເຣ ເອກໍ ພຫຸປຸຕ຺ຕິກໍ ນາມ ທຸຄ຺ຄຕິຕ຺ຖິໍ ປສ຺ສິ. ຕສ຺ສາ ສຕ຺ຕ ປຸຕ຺ຕາ ສພ຺ເພວ ອໂຣຄາ, ເອໂກ ປຈນຠາຊນກປລ຺ລໍ ຄຓ຺ຫິ, ເອໂກ ສຍນກຏສາຣກໍ, ເອໂກ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉຕິ, ເອໂກ ປຈ຺ຉໂຕ, ເອໂກ ອງ຺ຄຸລິໍ ຄຓ຺ຫິ, ເອໂກ ອງ຺ເກ ນິສິນ຺ໂນ, ເອໂກ ຂນ຺ເຘ. ອຖ ນໍ ປຸໂຣຫິໂຕ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ຠທ຺ເທ, ອິເມສໍ ທາຣການໍ ປິຕາ ກຸຫິ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ສາມິ, ອິເມສໍ ປິຕາ ນາມ ນິພທ຺ໂຘ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ເອວຣູເປ ສຕ຺ຕ ປຸຕ຺ເຕ ກິນ຺ຕິ ກຕ຺ວາ ອລຕ຺ຖາ’’ຕິ? ສາ ອຎ຺ຎໍ ຄຫຓໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ ນຄຣທ຺ວາເຣ ຐິຕໍ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ ເອຕສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣເຘ ອຘິວຕ຺ຖາຍ ເທວຕາຍ ສນ຺ຕິເກ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ລຠິໍ, ເອຕາຍ ເມ ປຸຕ຺ຕາ ທິນ຺ນາ’’ຕິ ອາຫ. ປຸໂຣຫິໂຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ຣຖາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ນິຄ຺ໂຣຘມູລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສາຂາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈາເລຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ ເທວເຕ, ຕ຺ວໍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກາ ກິໍ ນາມ ນ ລຠສິ, ຣາຊາ ເຕ ອນຸສໍວຈ຺ຉຣໍ ສຫສ຺ສໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ພລິກມ຺ມໍ ກໂຣຕິ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕໍ ນ ເທສິ, ເອຕາຍ ທຸຄ຺ຄຕິຕ຺ຖິຍາ ຕວ ໂກ ອຸປກາໂຣ ກໂຕ, ເຍນສ຺ສາ ສຕ຺ຕ ປຸຕ຺ເຕ ອທາສິ. ສເຈ ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ຕໍ ນ ເທສິ, ອິໂຕ ຕໍ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສມູລໍ ຉິນ຺ທາເປຕ຺ວາ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ກາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຸກ຺ຂເທວຕໍ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ໂສ ເອເຕນ ນິຍາເມເນວ ປຸນທິວເສປີຕິ ປຏິປາຏິຍາ ຉ ທິວເສ ກເຖສິ. ຉຏ຺ເຐ ປນ ທິວເສ ສາຂາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຣຸກ຺ຂເທວເຕ ອຊ຺ເຊກຣຕ຺ຕິມຕ຺ຕກເມວ ເສສໍ, ສເຈ ເມ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ຕໍ ນ ເທສິ, ສ຺ເວ ຕໍ ນິຏ຺ຐາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ.

ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕໍ ກາຣຓໍ ຕຖໂຕ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຸຕ຺ຕໍ ອລຠນ຺ໂຕ ມມ ວິມານໍ ນາເສສ຺ສຕິ, ເກນ ນຸ ໂຂ ອຸປາເຍນ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈຕຸນ຺ນໍ ມຫາຣາຊານໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຕ ‘‘ມຍໍ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕໍ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ອຏ຺ຐວີສຕິຍກ຺ຂເສນາປຕີນໍ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ, ເຕປິ ຕເຖວາຫໍສຸ. ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກເຖສິ. ໂສປິ ‘‘ລຠິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ຣາຊາ ອນຸຈ຺ຉວິເກ ປຸຕ຺ເຕ, ອຸທາຫຸ ໂນ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ປຸຎ຺ຎວນ຺ເຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເທວປຸຕ຺ເຕ ປສ຺ສິ. ເຕ ກິຣ ປຸຣິມຠເວ ພາຣາຓສິຍໍ ເປສກາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ເຕນ ກມ຺ເມນ ລທ຺ຘກໍ ປຎ຺ຈໂກຏ຺ຐາສໍ ກຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ໂກຏ຺ຐາເສ ປຣິຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ປຎ຺ຈມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອກໂຕວ ທານໍ ອທໍສຸ. ເຕ ຕໂຕ ຈຸຕາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ, ຕໂຕ ຍາມຠວເນຕິ ເອວໍ ອນຸໂລມປຏິໂລມໍ ຉສຸ ເທວໂລເກສຸ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ. ຕທາ ປນ ເນສໍ ຕາວຕິໍສຠວນໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ຍາມຠວນໍ ຄມນວາໂຣ ໂຫຕິ. ສກ຺ໂກ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ‘‘ມາຣິສາ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ເອສຸກາຣີຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສາຘຸ ເທວ, ຄມິສ຺ສາມ, ນ ປນມ຺ຫາກໍ ຣາຊກຸເລນຕ຺ໂຖ, ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ເຄເຫ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ທຫຣກາເລເຍວ ກາເມ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ສກ຺ໂກ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ເຕສໍ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂເທວຕາຍ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສິ. ສາ ຕຸຏ຺ຐມານສາ ສກ຺ກໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວິມານເມວ ຄຕາ.

ປຸໂຣຫິໂຕປິ ປຸນທິວເສ ພລວປຸຣິເສ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ວາສິຜຣສຸອາທີນິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂສາຂາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ ເທວເຕ, ອຊ຺ຊ ມຍ຺ຫໍ ຕໍ ຍາຈນ຺ຕສ຺ສ ສຕ຺ຕໂມ ທິວໂສ, ອິທານິ ເຕ ນິຏ຺ຐານກາໂລ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ມຫນ຺ເຕນານຸຠາເວນ ຂນ຺ຘວິວຣໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມຘຸຣສເຣນ ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕິຏ຺ຐຕຸ ເອໂກ ປຸຕ຺ໂຕ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ເຕ ປຸຕ຺ເຕ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ມມ ປຸຕ຺ເຕນຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ, ອມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ຕໍ ເທຫີ’’ຕິ. ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍເຍວ ເທມີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ມມ ທ຺ເວ, ຣຎ຺ໂຎ ທ຺ເວ ເທຫີ’’ຕິ. ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ນ ເທມິ, ຈຕ຺ຕາໂຣປິ ຕຸຍ຺ຫເມວ ທມ຺ມິ, ຕຍາ ຈ ລທ຺ຘມຕ຺ຕາວ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ອຄາເຣ ປນ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ທຫຣກາເລເຍວ ປພ຺ພຊິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ເມ ເກວລໍ ປຸຕ຺ເຕ ເທຫິ, ອປພ຺ພຊນກາຣຓໍ ປນ ອມ຺ຫາກໍ ຠາໂຣ’’ຕິ. ສາ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕວຣໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຠວນໍ ປາວິສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເທວຕາຍ ສກ຺ກາໂຣ ມຫາ ອໂຫສິ.

ເຊຏ຺ຐກເທວປຸຕ຺ໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຕສ຺ສ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ‘‘ຫຕ຺ຖິປາໂລ’’ຕິ ນາມໍ ກຕ຺ວາ ອປພ຺ພຊນຕ຺ຖາຍ ຫຕ຺ຖິໂຄປເກ ປຏິຈ຺ຉາເປສຸໍ. ໂສ ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ວຑ຺ຒຕິ. ຕສ຺ສ ປທສາ ຄມນກາເລ ທຸຕິໂຍ ຈວິຕ຺ວາ ອສ຺ສາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສປິ ຊາຕກາເລ ‘‘ອສ຺ສປາໂລ’’ຕິ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ໂສ ອສ຺ສໂຄປການໍ ສນ຺ຕິເກ ວຑ຺ຒຕິ. ຕຕິຍສ຺ສ ຊາຕກາເລ ‘‘ໂຄປາໂລ’’ຕິ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ໂສ ໂຄປາເລຫິ ສທ຺ຘິໍ ວຑ຺ຒຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖສ຺ສ ຊາຕກາເລ ‘‘ອຊປາໂລ’’ຕິ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ໂສ ອຊປາເລຫິ ສທ຺ຘິໍ ວຑ຺ຒຕິ. ເຕ ວຸຑ຺ຒິມນ຺ວາຍ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ.

ອຖ ເນສໍ ປພ຺ພຊິຕຠເຍນ ຣຎ຺ໂຎ ວິຊິຕາ ປພ຺ພຊິເຕ ນີຫຣິໍສຸ. ສກລກາສິຣຏ຺ເຐ ເອກປພ຺ພຊິໂຕປິ ນາໂຫສິ. ເຕ ກຸມາຣາ ອຕິຜຣຸສາ ອເຫສຸໍ, ຍາຍ ທິສາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕາຍ ອາຫຣິຍມານໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ວິລຸມ຺ປນ຺ຕິ. ຫຕ຺ຖິປາລສ຺ສ ໂສຬສວສ຺ສກາເລ ກາຍສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ຣາຊາ ຈ ປຸໂຣຫິໂຕ ຈ ‘‘ກຸມາຣາ ມຫລ຺ລກາ ຊາຕາ, ຉຕ຺ຕຸສ຺ສາປນສມໂຍ, ເຕສໍ ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ເອເຕ ອຠິສິຕ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຕິສ຺ສຣາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕໂຕ ຕໂຕ ປພ຺ພຊິຕາ ອາຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕ ທິສ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອເຕສໍ ປພ຺ພຊິຕກາເລ ຊນປໂທ ອຸລ຺ໂລໂຬ ຠວິສ຺ສຕິ, ວີມໍສິສ຺ສາມ ຕາວ ເນ, ປຈ຺ຉາ ອຠິສິຎ຺ຈິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ອິສິເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂໍ ຈຣນ຺ຕາ ຫຕ຺ຖິປາລສ຺ສ ກຸມາຣສ຺ສ ນິເວສນທ຺ວາຣໍ ອຄມໍສຸ. ກຸມາໂຣ ເຕ ທິສ຺ວາວ ຕຸຏ຺ໂຐ ປສນ຺ໂນ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໓໗.

‘‘ຈິຣສ຺ສໍ ວຕ ປສ຺ສາມ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ເທວວຓ຺ຓິນໍ;

ມຫາຊຏໍ ຂາຣິຘຣໍ, ປງ຺ກທນ຺ຕໍ ຣຊສ຺ສິຣໍ.

໓໓໘.

‘‘ຈິຣສ຺ສໍ ວຕ ປສ຺ສາມ, ອິສິໍ ຘມ຺ມຄຸເຓ ຣຕໍ;

ກາສາຍວຕ຺ຖວສນໍ, ວາກຈີຣໍ ປຏິຈ຺ຉທໍ.

໓໓໙.

‘‘ອາສນໍ ອຸທກໍ ປຊ຺ຊໍ, ປຏິຄຓ຺ຫາຕຸ ໂນ ຠວໍ;

ອຄ຺ເຆ ຠວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມ, ອຄ຺ຆໍ ກຸຣຸຕຸ ໂນ ຠວ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພ຺ຣາຫ຺ມຓນ຺ຕິ ພາຫິຕປາປພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ. ເທວວຓ຺ຓິນນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐວຓ຺ຓິນໍ ໂຆຣຕປໍ ປຣມຕິກ຺ຂິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ປພ຺ພຊິຕຠາວໍ ອຸປຄຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຂາຣິຘຣນ຺ຕິ ຂາຣິຠາຣຘຣໍ. ອິສິນ຺ຕິ ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທໂຍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ຘມ຺ມຄຸເຓ ຣຕນ຺ຕິ ສຸຈຣິຕໂກຏ຺ຐາເສ ອຠິຣຕໍ. ‘‘ອາສນ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ເຕສໍ ນິສີທນຕ຺ຖາຍ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ຄນ຺ໂຘທກຎ຺ຈ ປາທພ຺ຠຎ຺ຊນຎ຺ຈ ອຸປເນຕ຺ວາ ອາຫ. ອຄ຺ເຆຕິ ອິເມ ສພ຺ເພປິ ອາສນາທໂຍ ອຄ຺ເຆ ຠວນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມ. ກຸຣຸຕຸ ໂນຕິ ອິເມ ໂນ ອຄ຺ເຆ ຠວໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫຕູຕິ.

ເອວໍ ໂສ ເຕສຸ ເອເກກໍ ວາເຣນາຫ. ອຖ ນໍ ປຸໂຣຫິໂຕ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ ຫຕ຺ຖິປາລ ຕ຺ວໍ ອມ຺ເຫ ‘ເກ ອິເມ’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ເອວໍ ກເຖສີ’’ຕິ. ‘‘ເຫມວນ຺ຕກາ ອິສໂຍ’’ຕິ. ‘‘ນ ມຍໍ, ຕາຕ, ອິສໂຍ, ເອສ ຣາຊາ ເອສຸກາຣີ, ອຫໍ ເຕ ປິຕາ ປໂຣຫິໂຕ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ກສ຺ມາ ອິສິເວສໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ຖາ’’ຕິ? ‘‘ຕວ ວີມໍສນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ. ‘‘ມມ ກິໍ ວີມໍສຖາ’’ຕິ? ‘‘ສເຈ ອມ຺ເຫ ທິສ຺ວາ ນ ປພ຺ພຊິສ຺ສສິ, ອຖ ຕໍ ຣຊ຺ເຊ ອຠິສິຎ຺ຈິຕຸໍ ອາຄຕາມ຺ຫາ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ ນ ເມ ຣຊ຺ເຊນຕ຺ໂຖ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມຫນ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ປິຕາ ‘‘ຕາຕ ຫຕ຺ຖິປາລ, ນາຍໍ ກາໂລ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຍຖາຊ຺ຌາສຍໍ ອນຸສາສນ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖຄາຖມາຫ –

໓໔໐.

‘‘ອຘິຈ຺ຈ ເວເທ ປຣິເຍສ ວິຕ຺ຕໍ, ປຸຕ຺ເຕ ເຄເຫ ຕາຕ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ;

ຄນ຺ເຘ ຣເສ ປຈ຺ຈນຸຠຸຍ຺ຍ ສພ຺ພໍ, ອຣຎ຺ຎໍ ສາຘຸ ມຸນິ ໂສ ປສຕ຺ໂຖ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຘິຈ຺ຈາຕິ ສຊ຺ຌາຍິຕ຺ວາ. ປຸຕ຺ເຕຕິ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ນາຏເກ ວາເຣນ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕຘີຕາຫິ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ເຕ ປຸຕ຺ເຕ ເຄເຫ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສພ຺ພນ຺ຕິ ເອເຕ ຈ ຄນ຺ຘຣເສ ເສສຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ວຕ຺ຖຸກາມໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ. ອຣຎ຺ຎໍ ສາຘຸ ມຸນິ ໂສ ປສຕ຺ໂຖຕິ ປຈ຺ຉາ ມຫລ຺ລກກາເລ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ອຣຎ຺ຎໍ ສາຘຸ ລທ຺ຘກໍ ໂຫຕິ. ໂຍ ເອວຣູເປ ກາເລ ປພ຺ພຊຕິ, ໂສ ມຸນິ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ອຣິເຍຫິ ປສຕ຺ໂຖຕິ ວທຕິ.

ຕໂຕ ຫຕ຺ຖິປາໂລ ຄາຖມາຫ –

໓໔໑.

‘‘ເວທາ ນ ສຈ຺ຈາ ນ ຈ ວິຕ຺ຕລາໂຠ, ນ ປຸຕ຺ຕລາເຠນ ຊຣໍ ວິຫນ຺ຕິ;

ຄນ຺ເຘ ຣເສ ມຸຈ຺ຈນມາຫຸ ສນ຺ໂຕ, ສກມ຺ມຸນາ ໂຫຕິ ຜລູປປຕ຺ຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ສຈ຺ຈາຕິ ຍໍ ສຄ຺ຄຎ຺ຈ ມຄ຺ຄຎ຺ຈ ວທນ຺ຕິ, ນ ຕໍ ສາເຘນ຺ຕິ, ຕຸຈ຺ຉາ ນິສ຺ສາຣາ ນິປ຺ຜລາ. ນ ຈ ວິຕ຺ຕລາໂຠຕິ ຘນລາໂຠປິ ປຎ຺ຈສາຘາຣຓຕ຺ຕາ ສພ຺ໂພ ເອກສຠາໂວ ນ ໂຫຕິ. ຊຣນ຺ຕິ ຕາຕ, ຊຣໍ ວາ ພ຺ຍາຘິມຣຓໍ ວາ ນ ໂກຈິ ປຸຕ຺ຕລາເຠນ ປຏິພາຫິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ອຕ຺ຖິ. ທຸກ຺ຂມູລາ ເຫເຕ ອຸປຘໂຍ. ຄນ຺ເຘ ຣເສຕິ ຄນ຺ເຘ ຈ ຣເສ ຈ ເສເສສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ຈ ມຸຈ຺ຈນໍ ມຸຕ຺ຕິເມວ ພຸທ຺ຘາທໂຍ ປຓ຺ຑິຕາ ກເຖນ຺ຕິ. ສກມ຺ມຸນາຕິ ອຕ຺ຕນາ ກຕກມ຺ເມເນວ ສຕ຺ຕານໍ ຜລູປປຕ຺ຕິ ຜລນິປ຺ຜຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ກມ຺ມສ຺ສກາ ຫິ, ຕາຕ, ສຕ຺ຕາຕິ.

ກຸມາຣສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ຄາຖມາຫ –

໓໔໒.

‘‘ອທ຺ຘາ ຫິ ສຈ຺ຈໍ ວຈນໍ ຕເວຕໍ, ສກມ຺ມຸນາ ໂຫຕິ ຜລູປປຕ຺ຕິ;

ຊິຓ຺ຓາ ຈ ມາຕາປິຕໂຣ ຕວີເມ, ປສ຺ເສຍ຺ຍຸໍ ຕໍ ວສ຺ສສຕໍ ອໂຣຄ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວສ຺ສສຕໍ ອໂຣຄນ຺ຕິ ເອເຕ ວສ຺ສສຕໍ ອໂຣຄໍ ຕໍ ປສ຺ເສຍ຺ຍຸໍ, ຕ຺ວມ຺ປິ ວສ຺ສສຕໍ ຊີວນ຺ໂຕ ມາຕາປິຕໂຣ ໂປສສ຺ສູຕິ ວທຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກຸມາໂຣ ‘‘ເທວ, ຕ຺ວໍ ກິໍ ນາເມຕໍ ວທສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໔໓.

‘‘ຍສ຺ສສ຺ສ ສກ຺ຂີ ມຣເຓນ ຣາຊ, ຊຣາຍ ເມຕ຺ຕີ ນຣວີຣເສຏ຺ຐ;

ໂຍ ຈາປິ ຊຎ຺ຎາ ນ ມຣິສ຺ສໍ ກທາຈິ, ປສ຺ເສຍ຺ຍຸໍ ຕໍ ວສ຺ສສຕໍ ອໂຣຄໍ.

໓໔໔.

‘‘ຍຖາປິ ນາວໍ ປຸຣິໂສ ທກມ຺ຫິ, ເອເຣຕິ ເຈ ນໍ ອຸປເນຕິ ຕີຣໍ;

ເອວມ຺ປິ ພ຺ຍາຘີ ສຕຕໍ ຊຣາ ຈ, ອຸປເນຕິ ມຈ຺ຈໍ ວສມນ຺ຕກສ຺ສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສກ຺ຂີຕິ ມິຕ຺ຕຘມ຺ໂມ. ມຣເຓນາຕິ ທຕ຺ໂຕ ມໂຕ ມິຕ຺ໂຕ ມໂຕຕິ ສມ຺ມຸຕິມຣເຓນ. ຊຣາຍາຕິ ປາກຏຊຣາຍ ວາ ສທ຺ຘິໍ ຍສ຺ສ ເມຕ຺ຕີ ຠເວຍ຺ຍ, ຍສ຺ເສຕໍ ມຣຓຎ຺ຈ ຊຣາ ຈ ມິຕ຺ຕຠາເວນ ນາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຣຕິ ເຈ ນນ຺ຕິ ມຫາຣາຊ, ຍຖາ ນາມ ປຸຣິໂສ ນທີຕິຕ຺ເຖ ອຸທກມ຺ຫິ ນາວໍ ຐເປຕ຺ວາ ປຣຕີຣຄາມິໍ ຊນໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສເຈ ອຣິຕ຺ເຕນ ອຸປ຺ປີເຬນ຺ໂຕ ຜິເຍນ ກຑ຺ຒນ຺ໂຕ ຈາເລຕິ ຆຏ຺ເຏຕິ, ອຖ ນໍ ປຣຕີຣໍ ເນຕິ. ເອວໍ ພ຺ຍາຘິ ຊຣາ ຈ ນິຈ຺ຈໍ ອນ຺ຕກສ຺ສ ມຈ຺ຈຸໂນ ວສໍ ອຸປເນຕິເຍວາຕິ.

ເອວໍ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕສງ຺ຂາຣສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຕຸມ຺ເຫ ຕິຏ຺ຐຖ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ກຖຍນ຺ຕເມວ ມໍ ພ຺ຍາຘິຊຣາມຣຓານິ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຖາ’’ຕິ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ຣາຊານຎ຺ຈ ປິຕຣຎ຺ຈ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຈາຣເກ ຄເຫຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຍໍ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ‘‘ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນຄຣໂຕ ນິກ຺ຂມິ. ‘‘ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາເມສາ ໂສຠນາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຫຕ຺ຖິປາລກຸມາເຣນ ສທ຺ຘິໍ ມຫາຊໂນ ນິກ຺ຂມິ. ໂຍຊນິກາ ປຣິສາ ອໂຫສິ. ໂສ ຕາຍ ປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ຄງ຺ຄາຍ ຕີຣໍ ປຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຍ ອຸທກໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຌານານິ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ສມາຄໂມ ມຫາ ຠວິສ຺ສຕິ, ມມ ຕໂຍ ກນິຏ຺ຐຠາຕໂຣ ມາຕາປິຕໂຣ ຣາຊາ ເທວີຕິ ສພ຺ເພ ສປຣິສາ ປພ຺ພຊິສ຺ສນ຺ຕິ, ພາຣາຓສີ ສຸຎ຺ຎາ ຠວິສ຺ສຕິ, ຍາວ ເອເຕສໍ ອາຄມນາ ອິເຘວ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຕຕ຺ເຖວ ມຫາຊນສ຺ສ ໂອວາທໍ ເທນ຺ໂຕ ນິສີທິ.

ປຸນທິວເສ ຣາຊາ ຈ ປຸໂຣຫິໂຕ ຈ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ ‘‘ຫຕ຺ຖິປາລກຸມາໂຣ ຕາວ ‘ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ມຫາຊນໍ ອາທາຍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ນິສິນ຺ໂນ, ອສ຺ສປາລໍ ວີມໍສິຕ຺ວາ ອຠິສິຎ຺ຈິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເຕ ອິສິເວເສເນວ ຕສ຺ສປິ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ອຄມໍສຸ. ໂສປິ ເຕ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນມານໂສ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຈິຣສ຺ສໍ ວຕ ປສ຺ສາມາ’’ຕິອາທີນິ ວທນ຺ໂຕ ຕເຖວ ປຏິປຊ຺ຊິ. ເຕປິ ຕໍ ຕເຖວ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄຕກາຣຓໍ ກຖຍິໍສຸ. ໂສ ‘‘ມມ ຠາຕິເກ ຫຕ຺ຖິປາລກຸມາເຣ ສນ຺ເຕ ກຖໍ ປຐມຕຣໍ ມຍ຺ຫເມວ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຠາຕາ, ເຕ ‘ນ ມຍ຺ຫໍ ຣຊ຺ເຊນຕ຺ໂຖ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກຫໍ ປເນໂສ ອິທານີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຄງ຺ຄາຕີເຣ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕາຕ, ມມ ຠາຕຣາ ຉຑ຺ຑິຕເຂເຬນ ກມ຺ມໍ ນຕ຺ຖິ, ພາລາ ຫິ ປຣິຕ຺ຕກປຎ຺ຎາ ສຕ຺ຕາ ເອຕໍ ກິເລສໍ ຊຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ອຫໍ ປນ ຊຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ຈ ປິຕຸ ຈ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໔໕.

‘‘ປງ຺ໂກ ຈ ກາມາ ປລິໂປ ຈ ກາມາ, ມໂນຫຣາ ທຸຕ຺ຕຣາ ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍາ;

ເອຕສ຺ມິໍ ປງ຺ເກ ປລິເປ ພ຺ຍສນ຺ນາ, ຫີນຕ຺ຕຣູປາ ນ ຕຣນ຺ຕິ ປາຣໍ.

໓໔໖.

‘‘ອຍໍ ປຸເຣ ລຸທ຺ທມກາສິ ກມ຺ມໍ, ສ຺ວາຍໍ ຄຫີໂຕ ນ ຫິ ໂມກ຺ຂິໂຕ ເມ;

ໂອຣຸນ຺ຘິຍາ ນໍ ປຣິຣກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ມາຍໍ ປຸນ ລຸທ຺ທມກາສິ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປງ຺ໂກຕິ ໂຍ ໂກຈິ ກທ຺ທໂມ. ປລິໂປຕິ ສຸຂຸມວາລຸກມິສ຺ໂສ ສຓ຺ຫກທ຺ທໂມ. ຕຕ຺ຖ ກາມາ ລຄ຺ຄາປນວເສນ ປງ຺ໂກ ນາມ, ໂອສີທາປນວເສນ ປລິໂປ ນາມາຕິ ວຸຕ຺ຕາ. ທຸຕ຺ຕຣາຕິ ທຸຣຕິກ຺ກມາ. ມຈ຺ຈຸເຘຍ຺ຍາຕິ ມຈ຺ຈຸໂນ ອຘິຏ຺ຐານາ. ເອເຕສຸ ຫິ ລຄ຺ຄາ ເຈວ ອນຸປວິຏ຺ຐາ ຈ ສຕ຺ຕາ ອຸຕ຺ຕຣິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ທຸກ຺ຂກ຺ຂນ຺ຘປຣິຍາເຍ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣໍ ທຸກ຺ຂຎ຺ເຈວ ມຣຓຎ຺ຈ ປາປຸຓນ຺ຕິ. ເຕນາຫ – ‘‘ເອຕສ຺ມິໍ ປງ຺ເກ ປລິເປ ພ຺ຍສນ຺ນາ ຫີນຕ຺ຕຣູປາ ນ ຕຣນ຺ຕິ ປາຣ’’ນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ພ຺ຍສນ຺ນາຕິ ສນ຺ນາ. ‘‘ວິສນ຺ນາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມວຕ຺ໂຖ. ຫີນຕ຺ຕຣູປາຕິ ຫີນຈິຕ຺ຕສຠາວາ. ນ ຕຣນ຺ຕິ ປາຣນ຺ຕິ ນິພ຺ພານປາຣໍ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ.

ອຍນ຺ຕິ ມຫາຣາຊ, ອຍໍ ມມຕ຺ຕຠາໂວ ປຸພ຺ເພ ອສ຺ສໂຄປເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ວຑ຺ຒນ຺ໂຕ ມຫາຊນສ຺ສ ວິລຸມ຺ປນວິເຫຐນາທິວເສນ ພຫຸໍ ລຸທ຺ທໍ ສາຫສິກກມ຺ມໍ ອກາສິ. ສ຺ວາຍໍ ຄຫີໂຕຕິ ໂສ ອຍໍ ຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ວິປາໂກ ມຍາ ຄຫິໂຕ. ນ ຫິ ໂມກ຺ຂິໂຕ ເມຕິ ສໍສາຣວຏ຺ເຏ ສຕິ ນ ຫິ ໂມກ຺ໂຂ ອິໂຕ ອກຸສລຜລໂຕ ມມ ອຕ຺ຖິ. ໂອຣຸນ຺ຘິຍາ ນໍ ປຣິຣກ຺ຂິສ຺ສາມີຕິ ອິທານິ ນໍ ກາຍວຈີມໂນທ຺ວາຣານິ ປິທຫນ຺ໂຕ ໂອຣຸນ຺ຘິຕ຺ວາ ປຣິຣກ຺ຂິສ຺ສາມິ. ກິໍກາຣຓາ? ມາຍໍ ປຸນ ລຸທ຺ທມກາສິ ກມ຺ມໍ. ອຫຎ຺ຫິ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປາປໍ ອກຕ຺ວາ ກລ຺ຍາຓເມວ ກຣິສ຺ສາມິ.

ເອວໍ ອສ຺ສປາລກຸມາໂຣ ທ຺ວີຫິ ຄາຖາຫິ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ‘‘ຕິຏ຺ຐຖ ຕຸມ຺ເຫ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ກເຖນ຺ຕເມວ ມໍ ພ຺ຍາຘິຊຣາມຣຓານິ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ໂຍຊນິກໍ ປຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິປາລກຸມາຣສ຺ເສວ ສນ຺ຕິກໍ ຄໂຕ. ໂສ ຕສ຺ສ ອາກາເສ ນິສີທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ‘‘ຠາຕິກ, ອຍໍ ສມາຄໂມ ມຫາ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິເຘວ ຕາວ ໂຫມາ’’ຕິ ອາຫ. ອິຕໂຣປິ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ປຸນທິວເສ ຣາຊາ ຈ ປຸໂຣຫິໂຕ ຈ ເຕເນວຸປາເຍນ ໂຄປາລກຸມາຣສ຺ສ ນິເວສນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕນປິ ຕເຖວ ປຏິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄມນກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂິໍສຸ. ໂສປິ ອສ຺ສປາລກຸມາໂຣ ວິຍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຈິຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປພ຺ພຊິຕຸກາໂມ ວເນ ນຏ຺ຐໂຄຓໍ ວິຍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ວິຈຣາມິ, ເຕນ ເມ ນຏ຺ຐໂຄຓສ຺ສ ປທໍ ວິຍ ຠາຕິການໍ ຄຕມຄ຺ໂຄ ທິຏ຺ໂຐ, ສ຺ວາຫໍ ເຕເນວ ມຄ຺ເຄນ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄາຖມາຫ –

໓໔໗.

‘‘ຄວໍວ ນຏ຺ຐໍ ປຸຣິໂສ ຍຖາ ວເນ, ອນ຺ເວສຕີ ຣາຊ ອປສ຺ສມາໂນ;

ເອວໍ ນຏ຺ໂຐ ເອສຸກາຣີ ມມຕ຺ໂຖ, ໂສຫໍ ກຖໍ ນ ຄເວເສຍ຺ຍໍ ຣາຊາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອສຸກາຣີຕິ ຣາຊານໍ ອາລປຕິ. ມມຕ຺ໂຖຕິ ວເນ ໂຄໂຓ ວິຍ ມມ ປພ຺ພຊ຺ຊາສງ຺ຂາໂຕ ອຕ຺ໂຖ ນຏ຺ໂຐ. ໂສຫນ຺ຕິ ໂສ ອຫໍ ອຊ຺ຊ ປພ຺ພຊິຕານໍ ມຄ຺ຄໍ ທິສ຺ວາ ກຖໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ນ ຄເວເສຍ຺ຍໍ, ມມ ຠາຕິການໍ ຄຕມຄ຺ຄເມວ ຄມິສ຺ສາມິ ນຣິນ຺ທາຕິ.

ອຖ ນໍ ‘‘ຕາຕ ໂຄປາລ, ເອກາຫໍ ທ຺ວີຫໍ ອາຄເມຫິ, ອມ຺ເຫ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ປພ຺ພຊິສ຺ສສີ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ໂສ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຊ຺ຊ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມໍ ‘ສ຺ເວ ກຣິສ຺ສາມີ’ຕິ ນ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ, ກລ຺ຍາຓກມ຺ມໍ ນາມ ອຊ຺ເຊວ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໓໔໘.

‘‘ຫິຍ຺ໂຍຕິ ຫິຍ຺ຍຕິ ໂປໂສ, ປເຣຕິ ປຣິຫາຍຕິ;

ອນາຄຕໍ ເນຕມຕ຺ຖີຕິ ຎຕ຺ວາ, ອຸປ຺ປນ຺ນຉນ຺ທໍ ໂກ ປນຸເທຍ຺ຍ ຘີໂຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຫິຍ຺ໂຍຕິ ສ຺ເວຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປເຣຕິ ປຸນທິວເສ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ໂຍ ມຫາຣາຊ, ອຊ຺ຊ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກມ຺ມໍ ‘ສ຺ເວ’ຕິ, ສ຺ເວ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກມ຺ມໍ ‘ປເຣ’ຕິ ວຕ຺ວາ ນ ກໂຣຕິ, ໂສ ຕໂຕ ປຣິຫາຍຕິ, ນ ຕໍ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ. ເອວໍ ໂຄປາໂລ ຠທ຺ເທກຣຕ຺ຕສຸຕ຺ຕໍ (ມ. ນິ. ໓.໒໗໒ ອາທໂຍ) ນາມ ກເຖສິ. ສ຺ວາຍມຕ຺ໂຖ ຠທ຺ເທກຣຕ຺ຕສຸຕ຺ເຕນ ກເຖຕພ຺ໂພ. ອນາຄຕໍ ເນຕມຕ຺ຖີຕິ ຍໍ ອນາຄຕໍ, ຕໍ ‘‘ເນຕໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກຸສລຈ຺ຉນ຺ທໍ ໂກ ປຓ຺ຑິໂຕ ປນຸເທຍ຺ຍ ຫເຣຍ຺ຍ.

ເອວໍ ໂຄປາລກຸມາໂຣ ທ຺ວີຫິ ຄາຖາຫິ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ‘‘ຕິຏ຺ຐຖ ຕຸມ຺ເຫ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ກເຖນ຺ຕເມວ ມໍ ພ຺ຍາຘິຊຣາມຣຓານິ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ໂຍຊນິກໍ ປຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຠາຕິການໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄໂຕ. ຫຕ຺ຖິປາໂລ ຕສ຺ສປິ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ປຸນທິວເສ ຣາຊາ ຈ ປຸໂຣຫິໂຕ ຈ ເຕເນວຸປາເຍນ ອຊປາລກຸມາຣສ຺ສ ນິເວສນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕນປິ ຕເຖວ ປຏິນນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຄມນກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ຉຕ຺ຕໍ ເຕ ອຸສ຺ສາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ກຸມາໂຣ ອາຫ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຠາຕິກາ ກຸຫິ’’ນ຺ຕິ? ເຕ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຣຊ຺ເຊນຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ປຫາຍ ຕິໂຍຊນິກໍ ປຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ນິສິນ຺ນາຕິ. ນາຫໍ ມມ ຠາຕິເກຫິ ຉຑ຺ຑິຕເຂຬໍ ສີເສນາທາຍ ວິຈຣິສ຺ສາມິ, ອຫມ຺ປິ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີຕິ. ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ຕາວ ທຫໂຣ, ອມ຺ຫາກໍ ຫຕ຺ຖຠາໂຣ, ວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ປພ຺ພຊິສ຺ສສີຕິ. ອຖ ເນ ກຸມາໂຣ ‘‘ກິໍ ຕຸມ຺ເຫ ກເຖຖ, ນນຸ ອິເມ ສຕ຺ຕາ ທຫຣກາເລປິ ມຫລ຺ລກກາເລປິ ມຣນ຺ຕິເຍວ, ‘ອຍໍ ທຫຣກາເລ ມຣິສ຺ສຕິ, ອຍໍ ມຫລ຺ລກກາເລ’ຕິ ກສ຺ສຈິ ຫຕ຺ເຖ ວາ ປາເທ ວາ ນິມິຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ອຫໍ ມມ ມຣຓກາລໍ ນ ຊານາມິ, ຕສ຺ມາ ອິທາເນວ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໔໙.

‘‘ປສ຺ສາມິ ໂວຫໍ ທຫຣໍ ກຸມາຣິໍ, ມຕ຺ຕູປມໍ ເກຕກປຸປ຺ຜເນຕ຺ຕໍ;

ອຠຸຕ຺ຕໂຠເຄ ປຐເມ ວຍສ຺ມິໍ, ອາທາຍ ມຈ຺ຈຸ ວຊເຕ ກຸມາຣິໍ.

໓໕໐.

‘‘ຍຸວາ ສຸຊາໂຕ ສຸມຸໂຂ ສຸທສ຺ສໂນ, ສາໂມ ກຸສຸມ຺ຠປຣິກິຓ຺ຓມສ຺ສຸ;

ຫິຕ຺ວານ ກາເມ ປຏິກຈ຺ຈ ເຄຫໍ, ອນຸຊານ ມໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ ເທວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂວຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ປສ຺ສາມິຈ຺ເຈວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຕ຺ຕູປມນ຺ຕິ ຫາສຠາສວິລາເສຫິ ມຕ຺ຕໍ ວິຍ ຈຣນ຺ຕິໍ. ເກຕກປຸປ຺ຜເນຕ຺ຕນ຺ຕິ ເກຕກປຸປ຺ຜປຕ຺ຕໍ ວິຍ ປຸຖຸລາຍຕເນຕ຺ຕໍ. ອຠຸຕ຺ຕໂຠເຄຕິ ເອວໍ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣໍ ກຸມາຣິໍ ປຐມວເຍ ວຕ຺ຕມານໍ ອຠຸຕ຺ຕໂຠຄເມວ ມາຕາປິຕູນໍ ອຸປຣິ ມຫນ຺ຕໍ ໂສກໍ ປາເຕຕ຺ວາ ມຈ຺ຈຸ ຄເຫຕ຺ວາວ ຄຈ຺ຉຕິ. ສຸຊາໂຕຕິ ສຸສຓ຺ຐິໂຕ. ສຸມຸໂຂຕິ ກຎ຺ຈນາທາສປຸຓ຺ຓຈນ຺ທສທິສມຸໂຂ. ສຸທສ຺ສໂນຕິ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘາຣິຕາຍ ສມ຺ປນ຺ນທສ຺ສໂນ. ສາໂມຕິ ສຸວຓ຺ຓສາໂມ. ກຸສຸມ຺ຠປຣິກິຓ຺ຓມສ຺ສູຕິ ສນ຺ນິສິນ຺ນຏ຺ເຐນ ສຸຂຸມຏ຺ເຐນ ຈ ຕຣຸຓກຸສຸມ຺ຠເກສຣສທິສປຣິກິຓ຺ຓມສ຺ສຸ. ອິມິນາ ເອວຣູໂປປິ ກຸມາໂຣ ມຈ຺ຈຸວສໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ຕຖາວິຘມ຺ປິ ຫິ ສິເນຣຸໍ ອຸປ຺ປາເຕນ຺ໂຕ ວິຍ ນິກ຺ກຣຸໂຓ ມຈ຺ຈຸ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຫິຕ຺ວານ ກາເມ ປຏິກຈ຺ຈ ເຄຫໍ, ອນຸຊານ ມໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ ເທວາຕິ ເທວ, ປຸຕ຺ຕທາຣພນ຺ຘນສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຕໍ ພນ຺ຘນໍ ທຸຈ຺ເຉທນີຍໍ ໂຫຕິ, ເຕນາຫໍ ປຸເຣຕຣຎ຺ເຎວ ກາເມ ຈ ເຄຫຎ຺ຈ ຫິຕ຺ວາ ອິທາເນວ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ, ອນຸຊານ, ມນ຺ຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕິຏ຺ຐຖ ຕຸມ຺ເຫ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ກເຖນ຺ຕເມວ ມໍ ພ຺ຍາຘິຊຣາມຣຓານິ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ເຕ ອຸໂຠປິ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຍຊນິກໍ ປຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຕີຣເມວ ອຄມາສິ. ຫຕ຺ຖິປາໂລ ຕສ຺ສປິ ອາກາເສ ນິສີທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ‘‘ສມາຄໂມ ມຫາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທິ. ປຸນທິວເສ ປຸໂຣຫິໂຕ ປລ຺ລງ຺ກວຣມຊ຺ຌຄໂຕ ນິສີທິຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມມ ປຸຕ຺ຕາ ປພ຺ພຊິຕາ, ອິທານາຫໍ ເອກໂກວ ມນຸສ຺ສຂາຓຸໂກ ຊາໂຕມ຺ຫິ, ອຫມ຺ປິ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ສທ຺ຘິໍ ມນ຺ເຕນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໓໕໑.

‘‘ສາຂາຫິ ຣຸກ຺ໂຂ ລຠເຕ ສມຎ຺ຎໍ, ປຫີນສາຂໍ ປນ ຂາຓຸມາຫຸ;

ປຫີນປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມມຊ຺ຊ ໂຠຕິ, ວາເສຏ຺ຐິ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍາຍ ກາໂລ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ລຠເຕ ສມຎ຺ຎນ຺ຕິ ຣຸກ຺ໂຂຕິ ໂວຫາຣໍ ລຠຕິ. ວາເສຏ຺ຐີຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໍ ອາລປຕິ. ຠິກ຺ຂາຈຣິຍາຍາຕິ ມຍ຺ຫມ຺ປິ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ກາໂລ, ປຸຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຕິກເມວ ຄມິສ຺ສາມີຕິ.

ໂສ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປກ຺ໂກສາເປສິ, ສຏ຺ຐິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສຫສ຺ສານິ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ອຖ ເນ ອາຫ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກິໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ ຕຸມ຺ເຫ ປນ ອາຈຣິຍາຕິ. ‘‘ອຫໍ ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ນ ຕຸມ຺ຫາກເມວ ນິຣໂຍ ອຸຓ຺ໂຫ, ມຍມ຺ປິ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ໂສ ອສີຕິໂກຏິຘນໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ໂຍຊນິກໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓປຣິສໍ ອາທາຍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຕິກຎ຺ເຎວ ຄໂຕ. ຫຕ຺ຖິປາໂລ ຕາຍປິ ປຣິສາຍ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ປຸນທິວເສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຸຕ຺ຕາ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ປຫາຍ ‘ປພ຺ພຊິສ຺ສາມາ’ຕິ ຄຕາ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ປຸໂຣຫິຕຏ຺ຐາເນນ ສທ຺ຘິໍ ອສີຕິໂກຏິຘນໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕານຎ຺ເຎວ ສນ຺ຕິກໍ ຄໂຕ, ອຫເມວ ເອກາ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ປຸຕ຺ຕານໍ ຄຕມຄ຺ເຄເນວ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ອຕີຕໍ ອຸທາຫຣຓໍ ອາຫຣນ຺ຕີ ອຸທານຄາຖມາຫ –

໓໕໒.

‘‘ອຆສ຺ມິ ໂກຎ຺ຈາວ ຍຖາ ຫິມຈ຺ຈເຍ, ກຕານິ ຊາລານິ ປທາລິຍ ຫໍສາ;

ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕາ ຈ ປຕີ ຈ ມຍ຺ຫໍ, ສາຫໍ ກຖໍ ນານຸວເຊ ປຊານ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຆສ຺ມິ ໂກຎ຺ຈາວ ຍຖາຕິ ຍເຖວ ອາກາເສ ໂກຎ຺ຈສກຸຓາ ອສຊ຺ຊມານາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຫິມຈ຺ຈເຍຕິ ວສ຺ສານຈ຺ຈເຍ. ກຕານິ ຊາລານິ ປທາລິຍ ຫໍສາຕິ ອຕີເຕ ກິຣ ຉນ຺ນວຸຕິສຫສ຺ສາ ສຸວຓ຺ຓຫໍສາວສ຺ສາຣຕ຺ຕປໂຫນກໍ ສາລິໍ ກຎ຺ຈນຄຸຫາຍໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວສ຺ສຠເຍນ ພຫິ ອນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຈຕຸມາສໍ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ຕິ. ອຖ ເນສໍ ອຸຓ຺ຓນາຠິ ນາມ ມກ຺ກຏໂກ ຄຸຫາທ຺ວາເຣ ຊາລໍ ພນ຺ຘຕິ. ຫໍສາ ທ຺ວິນ຺ນໍ ຕຣຸຓຫໍສານໍ ທ຺ວິຄຸຓໍ ວຏ຺ຏໍ ເທນ຺ຕິ. ເຕ ຖາມສມ຺ປນ຺ນຕາຍ ຕໍ ຊາລໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເສສາ ເຕສໍ ຄຕມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສາ ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ຕີ ເອວມາຫ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍເຖວ ອາກາເສ ໂກຎ຺ຈສກຸຓາ ອສຊ຺ຊມານາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕຖາ ຫິມຈ຺ຈເຍ ວສ຺ສານາຕິກ຺ກເມ ທ຺ເວ ຕຣຸຓຫໍສາ ກຕານິ ຊາລານິ ປທາເລຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຖ ເນສໍ ຄຕມຄ຺ເຄນ ອິຕເຣ ຫໍສາ. ອິທານິ ປນ ມມ ປຸຕ຺ຕາ ຕຣຸຓຫໍສາ ຊາລໍ ວິຍ ກາມຊາລໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຕາ, ມຍາປິ ເຕສໍ ຄຕມຄ຺ເຄນ ຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ອິມິນາຘິປ຺ປາເຍນ ‘‘ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕາ ຈ ປຕີ ຈ ມຍ຺ຫໍ, ສາຫໍ ກຖໍ ນານຸວເຊ ປຊານ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ອິຕິ ສາ ‘‘ກຖໍ ອຫໍ ເອວໍ ປຊານນ຺ຕີ ນ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ ເຍວາ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິໂຍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ເອວມາຫ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກິໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ? ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ປນ ອຍ຺ເຍ’’ຕິ. ‘‘ອຫໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ມຍມ຺ປິ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ສາ ຕໍ ວິຠວໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ໂຍຊນິກໍ ປຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຕິກເມວ ຄຕາ. ຫຕ຺ຖິປາໂລ ຕາຍປິ ປຣິສາຍ ອາກາເສ ນິສີທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ປຸນທິວເສ ຣາຊາ ‘‘ກຸຫິໍ ປຸໂຣຫິໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເທວ, ປຸໂຣຫິໂຕ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ຈ ສພ຺ພໍ ຘນໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ທ຺ວິໂຍຊນິກໍ ປຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄຕາ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ອສາມິກໍ ຘນໍ ອມ຺ຫາກໍ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ເຄຫໂຕ ຘນໍ ອາຫຣາເປສິ. ອຖສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສີ ‘‘ຣາຊາ ກິໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ເຄຫໂຕ ຘນໍ ອາຫຣາເປຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ປຸໂຣຫິໂຕ ກຸຫິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ສປຊາປຕິໂກ ປພ຺ພຊ຺ຊຕ຺ຖາຍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຣາຊາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ຈ ຈຕູຫິ ປຸຕ຺ເຕຫິ ຈ ຊຫິຕໍ ອຸກ຺ກາຣໍ ໂມເຫນ ມູຬ຺ໂຫ ອຕ຺ຕໂນ ຆຣໍ ອາຫຣາເປຕິ, ອຸປມາຍ ນໍ ໂພເຘສ຺ສາມີ’’ຕິ ສູນໂຕ ມໍສໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ຣາຊງ຺ຄເຓ ຣາສິໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຸຊຸມຄ຺ຄໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຊາລໍ ປຣິກ຺ຂິປາເປສິ. ຄິຊ຺ຌາ ທູຣໂຕວ ທິສ຺ວາ ຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ ໂອຕຣິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ສປ຺ປຎ຺ຎາ ຊາລໍ ປສາຣິຕໍ ຎຕ຺ວາ ອຕິຠາຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອຸຊຸກໍ ອຸປ຺ປຕິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຕ຺ຕນາ ຂາທິຕມໍສໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ວມິຕ຺ວາ ຊາລໍ ອນລ຺ລີຍິຕ຺ວາ ອຸຊຸກເມວ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຄມິໍສຸ. ອນ຺ຘພາລາ ປນ ເຕຫິ ຉຑ຺ຑິຕໍ ວມິຕໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຠາຣິຍາ ຫຸຕ຺ວາ ອຸຊຸກໍ ອຸປ຺ປຕິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຊາເລ ພຊ຺ຌິໍສຸ. ອເຖກໍ ຄິຊ຺ຌໍ ອາເນຕ຺ວາ ເທວິຍາ ທສ຺ສຍິໍສຸ. ສາ ຕໍ ອາທາຍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເອຖ ຕາວ, ມຫາຣາຊ, ຣາຊງ຺ຄເຓ ເອກໍ ກິຣິຍໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສີຫປຎ຺ຊຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ຄິຊ຺ເຌ ໂອໂລເກຫິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໕໓.

‘‘ເອເຕ ຠຸຕ຺ວາ ວມິຕ຺ວາ ຈ, ປກ຺ກມນ຺ຕິ ວິຫງ຺ຄມາ;

ເຍ ຈ ຠຸຕ຺ວາ ນ ວມິໍສຸ, ເຕ ເມ ຫຕ຺ຖຕ຺ຕມາຄຕາ.

໓໕໔.

‘‘ອວມີ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ກາເມ, ໂສ ຕ຺ວໍ ປຈ຺ຈາວມິສ຺ສສິ;

ວນ຺ຕາໂທ ປຸຣິໂສ ຣາຊ, ນ ໂສ ໂຫຕິ ປສໍສິໂຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠຸຕ຺ວາ ວມິຕ຺ວາ ຈາຕິ ມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ວມິຕ຺ວາ ຈ. ປຈ຺ຈາວມິສ຺ສສີຕິ ປຏິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສສິ. ວນ຺ຕາໂທຕິ ປຣສ຺ສ ວມິຕຂາທໂກ. ນ ປສໍສິໂຍຕິ ໂສ ຕຓ຺ຫາວສິໂກ ພາໂລ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ປສໍສິຕພ຺ໂພ ນ ໂຫຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ອໂຫສິ, ຕໂຍ ຠວາ ອາທິຕ຺ຕາ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐຫິໍສຸ. ໂສ ‘‘ອຊ຺ເຊວ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ມມ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອຸປ຺ປນ຺ນສໍເວໂຄ ເທວິຍາ ຖຸຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໓໕໕.

‘‘ປງ຺ເກ ຈ ໂປສໍ ປລິເປ ພ຺ຍສນ຺ນໍ, ພລີ ຍຖາ ທຸພ຺ພລມຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍ;

ເອວມ຺ປິ ມໍ ຕ຺ວໍ ອຸທຕາຣິ ໂຠຕິ, ປຎ຺ຈາລິ ຄາຖາຫິ ສຸຠາສິຕາຫີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພ຺ຍສນ຺ນນ຺ຕິ ນິມຸຄ຺ຄໍ, ‘‘ວິສນ຺ນ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍາຕິ ເກເສສຸ ວາ ຫຕ຺ເຖສຸ ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຖເລ ຐເປຍ຺ຍ. ອຸທຕາຣີຕິ ກາມປງ຺ກໂຕ ອຸຕ຺ຕາຣຍິ. ‘‘ອຸທຕາສີ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຍເມວຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຸທ຺ຘຏາສີ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຸທ຺ຘຣີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຎ຺ຈາລີຕິ ປຎ຺ຈາລຣາຊຘີເຕ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ປພ຺ພຊິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ອມຈ຺ເຈ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກິໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ ຕຸມ຺ເຫ ປນ, ເທວາຕິ? ‘‘ອຫໍ ຫຕ຺ຖິປາລສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ມຍມ຺ປິ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມ, ເທວາ’’ຕິ. ຣາຊາ ທ຺ວາທສໂຍຊນິເກ ພາຣາຓສິນຄເຣ ຣຊ຺ຊໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖິກາ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປນ຺ຕູ’’ຕິ ອມຈ຺ຈປຣິວຸໂຕ ຕິໂຍຊນິກໍ ປຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຸມາຣສ຺ເສວ ສນ຺ຕິກໍ ຄໂຕ. ຫຕ຺ຖິປາໂລ ຕສ຺ສາປິ ປຣິສາຍ ອາກາເສ ນິສິນ຺ໂນ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ສຕ຺ຖາ ຣຎ຺ໂຎ ປພ຺ພຊິຕຠາວໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໓໕໖.

‘‘ອິທໍ ວຕ຺ວາ ມຫາຣາຊາ, ເອສຸກາຣີ ທິສມ຺ປຕິ;

ຣຏ຺ຐໍ ຫິຕ຺ວານ ປພ຺ພຊິ, ນາໂຄ ເຉຕ຺ວາວ ພນ຺ຘນ’’ນ຺ຕິ.

ປຸນທິວເສ ນຄເຣ ໂອຫີນຊໂນ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຣາຊທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເທວິຍາ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ນິເວສນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເທວິໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ຄາຖມາຫ.

໓໕໗.

‘‘ຣາຊາ ຈ ປພ຺ພຊ຺ຊມໂຣຈຍິຕ຺ຖ, ຣຏ຺ຐໍ ປຫາຍ ນຣວີຣເສຏ຺ໂຐ;

ຕຸວມ຺ປິ ໂນ ໂຫຫິ ຍເຖວ ຣາຊາ, ອມ຺ເຫຫິ ຄຸຕ຺ຕາ ອນຸສາສ ຣຊ຺ຊ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນຸສາສາຕິ ອມ຺ເຫຫິ ຄຸຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຫິ.

ສາ ມຫາຊນສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໕໘.

‘‘ຣາຊາ ຈ ປພ຺ພຊ຺ຊມໂຣຈຍິຕ຺ຖ, ຣຏ຺ຐໍ ປຫາຍ ນຣວີຣເສຏ຺ໂຐ;

ອຫມ຺ປິ ເອກາ ຈຣິສ຺ສາມິ ໂລເກ, ຫິຕ຺ວານ ກາມານິ ມໂນຣມານິ.

໓໕໙.

‘‘ຣາຊາ ຈ ປພ຺ພຊ຺ຊມໂຣຈຍິຕ຺ຖ, ຣຏ຺ຐໍ ປຫາຍ ນຣວີຣເສຏ຺ໂຐ;

ອຫມ຺ປິ ເອກາ ຈຣິສ຺ສາມິ ໂລເກ, ຫິຕ຺ວານ ກາມານິ ຍໂຖຘິການິ.

໓໖໐.

‘‘ອຈ຺ເຈນ຺ຕິ ກາລາ ຕຣຍນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິໂຍ, ວໂຍຄຸຓາ ອນຸປຸພ຺ພໍ ຊຫນ຺ຕິ;

ອຫມ຺ປິ ເອກາ ຈຣິສ຺ສາມິ ໂລເກ, ຫິຕ຺ວານ ກາມານິ ມໂນຣມານິ.

໓໖໑.

‘‘ອຈ຺ເຈນ຺ຕິ ກາລາ ຕຣຍນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິໂຍ, ວໂຍຄຸຓາ ອນຸປຸພ຺ພໍ ຊຫນ຺ຕິ;

ອຫມ຺ປິ ເອກາ ຈຣິສ຺ສາມິ ໂລເກ, ຫິຕ຺ວານ ກາມານິ ຍໂຖຘິການິ.

໓໖໒.

‘‘ອຈ຺ເຈນ຺ຕິ ກາລາ ຕຣຍນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິໂຍ, ວໂຍຄຸຓາ ອນຸປຸພ຺ພໍ ຊຫນ຺ຕິ;

ອຫມ຺ປິ ເອກາ ຈຣິສ຺ສາມິ ໂລເກ, ສີຕິຠູຕາ ສພ຺ພມຕິຈ຺ຈ ສງ຺ຄ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອກາຕິ ປຸຕ຺ຕຘີຕຸກິເລສສມ຺ພາເຘຫິ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ເອກິກາວ ຈຣິສ຺ສາມິ. ກາມານີຕິ ຣູປາທໂຍ ກາມຄຸເຓ. ຍໂຕຘິການີຕິ ເຍນ ເຍນ ໂອຘິນາ ຐິຕານິ, ເຕນ ເຕນ ຐິຕາເນວ ຊຫິສ຺ສາມິ, ນ ກິຎ຺ຈິ ອາມສິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຈ຺ເຈນ຺ຕິ ກາລາຕິ ປຸພ຺ພຓ຺ຫາທໂຍ ກາລາ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕິ. ຕຣຍນ຺ຕີຕິ ອຕຸຈ຺ຉາ ຫຸຕ຺ວາ ອາຍຸສງ຺ຂາຣໍ ເຂປຍມານາ ຂາທຍມານາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ວໂຍຄຸຓາຕິ ປຐມວຍາທໂຍ ຕໂຍ, ມນ຺ທທສກາທໂຍ ວາ ທສ ໂກຏ຺ຐາສາ. ອນຸປຸພ຺ພໍ ຊຫນ຺ຕີຕິ ອຸປຣູປຣິໂກຏ຺ຐາສໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌນ຺ຕິ. ສີຕິຠູຕາຕິ ອຸຓ຺ຫກາຣເກ ອຸຓ຺ຫສຠາເວ ກິເລເສ ປຫາຍ ສີຕລາ ຫຸຕ຺ວາ. ສພ຺ພມຕິຈ຺ຈ ສງ຺ຄນ຺ຕິ ຣາຄສງ຺ຄາທິກໍ ສພ຺ພສງ຺ຄໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ເອກາ ຈຣິສ຺ສາມິ, ຫຕ຺ຖິປາລກຸມາຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີຕິ.

ອິຕິ ສາ ອິມາຫິ ຄາຖາຫິ ມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ອມຈ຺ຈຠຣິຍາໂຍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກິໍ ກຣິສ຺ສຖາ’’ຕິ ຕຸມ຺ເຫ ປນ ອຍ຺ເຍຕິ? ‘‘ອຫໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ມຍມ຺ປິ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ສາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ຣາຊນິເວສເນ ສຸວຓ຺ຓໂກຏ຺ຐາຄາຣາທີນິ ວິວຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ອສຸກຏ຺ຐາເນ ຈ ອສຸກຏ຺ຐາເນ ຈ ມຫານິຘິ ນິທຫິຕ’’ນ຺ຕິ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ລິຂາເປຕ຺ວາ ‘‘ທິນ຺ນຎ຺ເຎວ, ອຕ຺ຖິກາ ຫຣນ຺ຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ຏໍ ມຫາຕເລ ຖມ຺ເຠ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສກລນຄຣໍ ສງ຺ຂຸຠິ. ‘‘ຣາຊາ ຈ ກິຣ ເທວີ ຈ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ‘ປພ຺ພຊິສ຺ສາມາ’ຕິ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ມຍໍ ອິຘ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕໂຕ ຕໂຕ ມນຸສ຺ສາ ຍຖາປູຣິຕາເນວ ເຄຫານິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕ ຫຕ຺ເຖສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ສພ຺ພາປຓາ ປສາຣິຕນິຍາເມເນວ ຐິຕາ, ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ນາມ ນາໂຫສິ. ສກລນຄຣໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ອໂຫສິ, ເທວີປິ ຕິໂຍຊນິກໍ ປຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຄຕາ. ຫຕ຺ຖິປາໂລ ຕສ຺ສາປິ ປຣິສາຍ ອາກາເສ ນິສິນ຺ໂນ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ປຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕາຠິມຸໂຂ ປາຍາສິ. ‘‘ຫຕ຺ຖິປາລກຸມາໂຣ ກິຣ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ພາຣາຓສິໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ກຕ຺ວາ ‘ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’ຕິ ມຫາຊນໍ ອາທາຍ ຫິມວນ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ກິມງ຺ຄໍ ປນ ມຍ’’ນ຺ຕິ ສກລກາສິຣຏ຺ຐໍ ສງ຺ຂຸຠິ. ອປຣຠາເຄ ປຣິສາ ຕິໍສໂຍຊນິກາ ອເຫສຸໍ, ໂສ ຕາຍ ປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ຫິມວນ຺ຕໍ ປາວິສິ.

ສກ຺ໂກ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຫຕ຺ຖິປາລກຸມາໂຣ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ສມາຄໂມ ມຫາ ຠວິສ຺ສຕິ, ວສນຏ຺ຐານໍ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວິສ຺ສກມ຺ມໍ ອາຓາເປສິ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ອາຍາມໂຕ ຉຕ຺ຕິໍສໂຍຊນໍ, ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ປນ຺ນຣສໂຍຊນໍ ອສ຺ສມໍ ມາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕປຣິກ຺ຂາເຣ ສມ຺ປາເທຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ຣມຓີເຍ ຠູມິຠາເຄ ວຸຕ຺ຕປ຺ປມາຓໍ ອສ຺ສມປທໍ ມາເປຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລາສຸ ກຏ຺ຐຕ຺ຖຣຓປຓ຺ຓຕ຺ຖຣຓອາສນາທີນິ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ປພ຺ພຊິຕປຣິກ຺ຂາເຣ ມາເປສິ. ເອເກກິສ຺ສາ ປຓ຺ຓສາລາຍ ທ຺ວາເຣ ເອເກໂກ ຈງ຺ກໂມ ຣຕ຺ຕິຏ຺ຐານທິວາຏ຺ຐານປຣິຈ຺ຉິນ຺ໂນ ກຕສຸຘາປຣິກມ຺ໂມ ອາລມ຺ພນຜລໂກ, ເຕສຸ ເຕສຸ ຐາເນສຸ ນານາວຓ຺ຓສຸຣຠິກຸສຸມສຎ຺ຉນ຺ນາ ປຸປ຺ຜຄຈ຺ຉາ, ເອເກກສ຺ສ ຈງ຺ກມສ຺ສ ໂກຏິຍໍ ເອເກໂກ ອຸທກຠຣິໂຕ ກູໂປ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ເອເກໂກ ຜລຣຸກ຺ໂຂ, ໂສ ເອໂກວ ສພ຺ພຜລານິ ຜລຕິ. ອິທໍ ສພ຺ພໍ ເທວຕານຸຠາເວນ ອໂຫສິ. ວິສ຺ສກມ຺ໂມ ອສ຺ສມປທໍ ມາເປຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລາສຸ ປພ຺ພຊິຕປຣິກ຺ຂາເຣ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ເຍ ເກຈິ ປພ຺ພຊິຕຸກາມາ ອິເມ ປຣິກ຺ຂາເຣ ຄຓ຺ຫນ຺ຕູ’’ຕິ ຊາຕິຫິງ຺ຄຸລເກນ ຠິຕ຺ຕິຍາ ອກ຺ຂຣານິ ລິຂິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ເຠຣວສທ຺ເທ ມິຄປກ຺ຂີ ທຸທ຺ທສິເກ ອມນຸສ຺ເສ ຈ ປຏິກ຺ກມາເປຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ.

ຫຕ຺ຖິປາລກຸມາໂຣ ເອກປທິກມຄ຺ເຄນ ສກ຺ກທຕ຺ຕິຍໍ ອສ຺ສມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອກ຺ຂຣານິ ທິສ຺ວາ ‘‘ສກ຺ເກນ ມມ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂນ຺ຕຠາໂວ ຎາໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ທ຺ວາຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊລິງ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຈງ຺ກມໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ກຕິປເຍ ວາເຣ ອປຣາປຣໍ ຈງ຺ກມິຕ຺ວາ ເສສຊນກາຍໍ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ອສ຺ສມປທໍ ວິຈາເຣນ຺ໂຕ ຕຣຸຓປຸຕ຺ຕານໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ມຊ຺ຌຏ຺ຐາເນ ປຓ຺ຓສາລໍ ອທາສິ. ຕໂຕ ອນນ຺ຕຣໍ ມຫລ຺ລກິຕ຺ຖີນໍ, ຕໂຕ ອນນ຺ຕຣໍ ມຊ຺ຌິມິຕ຺ຖີນໍ, ສມນ຺ຕາ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປນ ປຸຣິສານໍ ອທາສິ. ອເຖໂກ ຣາຊາ ‘‘ພາຣາຓສິຍໍ ກິຣ ຣາຊາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ນຄຣໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຣາຊນິເວສນໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຣຕນຣາສິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອວຣູປໍ ນຄຣໍ ປຫາຍ ປພ຺ພຊິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາເມສາ ອຸຬາຣາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຸຣາໂສຓ຺ເຑ ມຄ຺ຄໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິປາລສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ປາຍາສິ. ຫຕ຺ຖິປາໂລ ຕສ຺ສ ວນນ຺ຕຣໍ ອາຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ປຏິມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາກາເສ ນິສິນ຺ໂນ ປຣິສາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ອສ຺ສມປທໍ ເນຕ຺ວາ ສພ຺ພປຣິສໍ ປພ຺ພາເຊສິ. ເອເຕນຸປາເຍນ ອຎ຺ເຎປິ ຉ ຣາຊາໂນ ປພ຺ພຊິໍສຸ. ສຕ຺ຕ ຣາຊາໂນ ໂຠເຄ ຉຑ຺ຑຍິໍສຸ, ຉຕ຺ຕິໍສໂຍຊນິໂກ ອສ຺ສໂມ ນິຣນ຺ຕໂຣ ປຣິປູຣິ. ໂຍ ກາມວິຕກ຺ກາທີສຸ ອຎ຺ຎຕຣໍ ວິຕກ຺ເກຕິ, ມຫາປຸຣິໂສ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາຣຠາວນຎ຺ເຈວ ກສິຓຠາວນຎ຺ຈ ອາຈິກ຺ຂຕິ. ເຕ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ຌານາຠິຎ຺ຎາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຕີສຸ ໂກຏ຺ຐາເສສຸ ທ຺ເວ ໂກຏ຺ຐາສາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ຕຕິຍໂກຏ຺ຐາສໍ ຕິຘາ ກຕ຺ວາ ເອໂກ ໂກຏ຺ຐາໂສ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ເອໂກ ຉສຸ ກາມສຄ຺ເຄສຸ, ເອໂກ ອິສີນໍ ປາຣິຈຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສໂລເກ ຕີສຸ ກຸລສມ຺ປຕ຺ຕີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ເອວໍ ຫຕ຺ຖິປາລສ຺ສ ສາສນໍ ອປຄຕນິຣຍຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິເປຕ຺ຕິວິສຍາສຸຣກາຍໍ ອໂຫສິ.

ອິມສ຺ມິໍ ຕມ຺ພປຓ຺ຓິທີເປ ປຖວິຈາລກຘມ຺ມຄຸຕ຺ຕຕ຺ເຖໂຣ, ກຏກນ຺ຘກາຣວາສີ ຜຸສ຺ສເທວຕ຺ເຖໂຣ, ອຸປຣິມຓ຺ຑລວາສີ ມຫາສງ຺ຆຣກ຺ຂິຕຕ຺ເຖໂຣ, ມລຍມຫາເທວຕ຺ເຖໂຣ, ອຠຍຄິຣິວາສີ ມຫາເທວຕ຺ເຖໂຣ, ຄາມນ຺ຕປພ຺ຠາຣວາສີ ມຫາສິວຕ຺ເຖໂຣ, ກາຬວລ຺ລິມຓ຺ຑປວາສີ ມຫານາຄຕ຺ເຖໂຣ ກຸທ຺ທາລສມາຄເມ ມູຄປກ຺ຂສມາຄເມ ຈູຬສຸຕໂສມສມາຄເມ ອໂຍຆຣປຓ຺ຑິຕສມາຄເມ ຫຕ຺ຖິປາລສມາຄເມ ຈ ສພ຺ພປຈ຺ຉາ ນິກ຺ຂນ຺ຕປຸຣິສາ ອເຫສຸໍ. ເຕເນວາຫ ຠຄວາ –

‘‘ອຠິຕ຺ຖເຣຖ ກລ຺ຍາເຓ, ປາປາ ຈິຕ຺ຕໍ ນິວາຣເຍ;

ທນ຺ຘຎ຺ຫິ ກໂຣໂຕ ປຸຎ຺ຎໍ, ປາປສ຺ມິໍ ຣມເຕ ມໂນ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໑໖);

ຕສ຺ມາ ກລ຺ຍາຓໍ ຕຸຣິຕຕຸຣິເຕເນວ ກາຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸພ຺ເພປິ ຕຖາຄໂຕ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ເອສຸກາຣີ ຣາຊາ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ ອໂຫສິ, ເທວີ ມຫາມາຍາ, ປຸໂຣຫິໂຕ ກສ຺ສໂປ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ຠທ຺ທກາປິລານີ, ອຊປາໂລ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ, ໂຄປາໂລ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ອສ຺ສປາໂລ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ເສສປຣິສາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ຫຕ຺ຖິປາໂລ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຫຕ຺ຖິປາລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ເຕຣສມາ.

[໕໑໐] ໑໔. ອໂຍຆຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍເມກຣຕ຺ຕິໍ ປຐມນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນຎ຺ເຎວ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາປິ ຫິ ໂສ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ຕຖາຄໂຕ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສີ ຄພ຺ຠໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ລທ຺ຘຄພ຺ຠປຣິຫາຣາ ປຣິຓຕຄພ຺ຠາ ປຈ຺ຈູສສມນນ຺ຕເຣ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ. ຕສ຺ສາ ປຸຣິມຕ຺ຕຠາເວ ເອກາ ສປຕ຺ຕິກາ ‘‘ຕວ ຊາຕໍ ຊາຕໍ ປຊໍ ຂາທິຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ສາ ກິຣ ສຍໍ ວຎ຺ຌາ ຫຸຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕມາຕຸໂກເຘນ ຕໍ ປຕ຺ຖນໍ ກຕ຺ວາ ຍກ຺ຂໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອິຕຣາ ຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສີ ຫຸຕ຺ວາ ອິມໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ. ສາ ຍກ຺ຂິນີ ຕທາ ໂອກາສໍ ລຠິຕ຺ວາ ເທວິຍາ ປສ຺ສນ຺ຕິຍາວ ພີຠຈ຺ຉຣູປາ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ທາຣກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປລາຍິ. ເທວີ ‘‘ຍກ຺ຂິນີ ເມ ປຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປລາຍີ’’ຕິ ມຫາສທ຺ເທນ ວິຣວິ. ອິຕຣາປິ ທາຣກໍ ມູລກນ຺ທໍ ວິຍ ມຸຣຸໍ ມຸຣຸໍ ກໂຣນ຺ຕີ ຂາທິຕ຺ວາ ເທວິຍາ ຫຕ຺ຖວິກາຣາທີຫິ ເຠຣວໍ ປກາເສຕ຺ວາ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ຣາຊາ ຕໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ສກ຺ກາ ຍກ຺ຂິນິຍາ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ປຸນ ເທວິຍາ ວິຊາຍນກາເລ ທຬ຺ຫໍ ອາຣກ຺ຂມກາສິ. ເທວີ ປຸຕ຺ຕໍ ປຸນ ວິຊາຍິ. ຍກ຺ຂິນີ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ຂາທິຕ຺ວາ ຄຕາ. ຕຕິຍວາເຣ ຕສ຺ສາ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ຣາຊາ ມຫາຊນໍ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ‘‘ເທວິຍາ ຊາຕໍ ຊາຕໍ ປຊໍ ເອກາ ຍກ຺ຂິນີ ຂາທຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອເຖໂກ ‘‘ຍກ຺ຂາ ນາມ ຕາລປຓ຺ຓສ຺ສ ຠາຍນ຺ຕິ, ເທວິຍາ ຫຕ຺ຖປາເທສຸ ຕາລປຓ຺ຓໍ ພນ຺ຘິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ອເຖໂກ ‘‘ອໂຍຆຣສ຺ສ ຠາຍນ຺ຕິ, ອໂຍຆຣໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວິຊິເຕ ກມ຺ມາເຣ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ‘‘ອໂຍຆຣໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຓາເປຕ຺ວາ ອາຍຸຕ຺ຕເກ ອທາສິ. ອນ຺ໂຕນຄເຣເຍວ ຣມຓີເຍ ຠູມິຠາເຄ ເຄຫໍ ປຏ຺ຐເປສຸໍ, ຖມ຺ເຠ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພເຄຫສມ຺ຠາຣາ ອໂຍມຍາວ ອເຫສຸໍ, ນວຫິ ມາເສຫິ ອໂຍມຍໍ ມຫນ຺ຕໍ ຈຕຸຣສ຺ສສາລໍ ນິຏ຺ຐານໍ ອຄມາສິ. ຕໍ ນິຈ຺ຈໍ ປຊ຺ຊລິຕປທີປເມວ ໂຫຕິ.

ຣາຊາ ເທວິຍາ ຄພ຺ຠປຣິປາກໍ ຎຕ຺ວາ ອໂຍຆຣໍ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ອໂຍຆຣໍ ປາວິສິ. ສາ ຕຕ຺ຖ ຘຎ຺ຎປຸຎ຺ຎລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ນໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ, ‘‘ອໂຍຆຣກຸມາໂຣ’’ຕ຺ເວວສ຺ສ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ຕໍ ຘາຕີນໍ ທຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ອາຣກ຺ຂໍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ຣາຊາ ເທວິໍ ອາທາຍ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕປາສາທຕລເມວ ອຠິຣຸຫິ. ຍກ຺ຂິນີປິ ອຸທກວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ອຸທກໍ ວຫນ຺ຕີ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ຕາ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ອໂຍຆເຣເຍວ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ. ຣາຊາ ‘‘ໂກ ເມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຍປ຺ປເທໂສ’’ຕິ ອມຈ຺ເຈ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ໂສຬສວສ຺ໂສ, ເທວ, ສູໂຣ ຖາມສມ຺ປນ຺ໂນ ຍກ຺ຂສຫສ຺ສມ຺ປິ ປຏິພາຫິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຣຊ຺ຊມສ຺ສ ທສ຺ສາມິ, ສກລນຄຣໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ອໂຍຆຣໂຕ ຕໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ອາເນຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອມຈ຺ຈາ ‘‘ສາຘຸ, ເທວາ’’ຕິ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ພາຣາຓສິໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣວິຠູສິຕໍ ມງ຺ຄລວາຣຓໍ ອາທາຍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸມາຣໍ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິກ຺ຂນ຺ເຘ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ກຸລສນ຺ຕກໍ ອລງ຺ກຕນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ກາສິຣາຊານໍ ວນ຺ທຖ, ອຊ຺ເຊວ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ລຠິສ຺ສຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຣາມຣາມເຓຍ຺ຍກວນໂປກ຺ຂຣຓິຠູມິຣາມເຓຍ຺ຍກປາສາທຣາມເຓຍ຺ຍກາທີນິ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມມ ປິຕາ ມໍ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ວສາເປສິ. ເອວຣູປໍ ອລງ຺ກຕນຄຣໍ ທຏ຺ຐຸໍ ນາທາສິ, ໂກ ນຸ ໂຂ ມຍ຺ຫໍ ໂທໂສ’’ຕິ ອມຈ຺ເຈ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເທວ, ນຕ຺ຖິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂທໂສ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປນ ທ຺ເວຠາຕິເກ ເອກາ ຍກ຺ຂິນີ ຂາທິ, ເຕນ ໂວ ປິຕາ ອໂຍຆເຣ ວສາເປສິ, ອໂຍຆເຣນ ຊີວິຕໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ເຕສໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຫໍ ທສ ມາເສ ໂລຫກຸມ຺ຠິນິຣເຍ ວິຍ ຈ ຄູຖນິຣເຍ ວິຍ ຈ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ວສິຕ຺ວາ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂສຬສ ວສ຺ສານິ ເອຕສ຺ມິໍ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ວສິໍ, ພຫິ ໂອໂລເກຕຸມ຺ປິ ນ ລຠິໍ, ອຸສ຺ສທນິຣເຍ ຂິຕ຺ໂຕ ວິຍ ອໂຫສິໍ, ຍກ຺ຂິນິຍາ ຫຕ຺ຖໂຕ ມຸຕ຺ໂຕປິ ປນາຫໍ ເນວ ອຊໂຣ, ນ ອມໂຣ ໂຫມິ, ກິໍ ເມ ຣຊ຺ເຊນ, ຣຊ຺ເຊ ຐິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທຸນ຺ນິກ຺ຂມນໍ ໂຫຕິ, ອຊ຺ເຊວ ມມ ປິຕຣໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຣາຊກຸລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ສຣີຣໂສຠໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ພລວສິເນເຫນ ອມຈ຺ເຈ ໂອໂລເກສິ. ເຕ ‘‘ກິໍ ກໂຣມ, ເທວາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ປຸຕ຺ຕໍ ເມ ຣຕນຣາສິມ຺ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ຕີຫິ ສງ຺ເຂຫິ ອຠິສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ກຎ຺ຈນມາລໍ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປຖາຕິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ປິຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ຣຊ຺ເຊນຕ຺ໂຖ, ອຫໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ, ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ເມ ອນຸຊານາຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຕາຕ ຣຊ຺ຊໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກິໍກາຣຓາ ປພ຺ພຊິສ຺ສສີຕິ. ‘‘ເທວ ອຫໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ທສ ມາເສ ຄູຖນິຣເຍ ວິຍ ວສິຕ຺ວາ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຍກ຺ຂິນິຠເຍນ ໂສຬສ ວສ຺ສານິ ພນ຺ຘນາຄາເຣ ວສນ຺ໂຕ ພຫິ ໂອໂລເກຕຸມ຺ປິ ນ ອລຠິໍ, ອຸສ຺ສທນິຣເຍ ຂິຕ຺ໂຕ ວິຍ ອໂຫສິໍ, ຍກ຺ຂິນິຍາ ຫຕ຺ຖໂຕ ມຸຕ຺ໂຕມ຺ຫີຕິປິ ອຊໂຣ ອມໂຣ ນ ໂຫມິ. ມຈ຺ຈຸ ນາເມສ ນ ສກ຺ກາ ເກນຈິ ຊິນິຕຸໍ, ຠເວ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕມ຺ຫິ, ຍາວ ເມ ພ຺ຍາຘິຊຣາມຣຓານິ ນາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕາວເທວ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ຈຣິສ຺ສາມິ, ອລໍ ເມ ຣຊ຺ເຊນ, ອນຸຊານາຖ ມໍ, ເທວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປິຕຸ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອາຫ –

໓໖໓.

‘‘ຍເມກຣຕ຺ຕິໍ ປຐມໍ, ຄພ຺ເຠ ວສຕິ ມາຓໂວ;

ອພ຺ຠຸຏ຺ຐິໂຕວ ໂສ ຍາຕິ, ສ ຄຈ຺ຉໍ ນ ນິວຕ຺ຕຕິ.

໓໖໔.

‘‘ນ ຍຸຊ຺ຌມານາ ນ ພເລນວສ຺ສິຕາ, ນຣາ ນ ຊີຣນ຺ຕິ ນ ຈາປິ ມີຍເຣ;

ສພ຺ພໍ ຫິທໍ ຊາຕິຊຣາຍຸປທ຺ທຸຕໍ, ຕໍ ເມ ມຕີ ໂຫຕິ ຈຣາມິ ຘມ຺ມໍ.

໓໖໕.

‘‘ຈຕຸຣງ຺ຄິນິໍ ເສນໍ ສຸຠິໍສຣູປໍ, ຊຍນ຺ຕິ ຣຏ຺ຐາຘິປຕີ ປສຍ຺ຫ;

ນ ມຈ຺ຈຸໂນ ຊຍິຕຸມຸສ຺ສຫນ຺ຕິ, ຕໍ ເມ ມຕີ ໂຫຕິ ຈຣາມິ ຘມ຺ມໍ.

໓໖໖.

‘‘ຫຕ຺ຖີຫິ ອສ຺ເສຫິ ຣເຖຫິ ປຕ຺ຕິຠິ, ປຣິວາຣິຕາ ມຸຈ຺ຈເຣ ເອກຈ຺ເຈຍ຺ຍາ;

ນ ມຈ຺ຈຸໂນ ມຸຈ຺ຈິຕຸມຸສ຺ສຫນ຺ຕິ, ຕໍ ເມ ມຕີ ໂຫຕິ ຈຣາມິ ຘມ຺ມໍ.

໓໖໗.

‘‘ຫຕ຺ຖີຫິ ອສ຺ເສຫິ ຣເຖຫິ ປຕ຺ຕິຠິ, ສູຣາ ປຠຎ຺ຊນ຺ຕິ ປຘໍສຍນ຺ຕິ;

ນ ມຈ຺ຈຸໂນ ຠຎ຺ຊິຕຸມຸສ຺ສຫນ຺ຕິ, ຕໍ ເມ ມຕີ ໂຫຕິ ຈຣາມິ ຘມ຺ມໍ.

໓໖໘.

‘‘ມຕ຺ຕາ ຄຊາ ຠິນ຺ນຄຬາ ປຠິນ຺ນາ, ນຄຣານິ ມທ຺ທນ຺ຕິ ຊນໍ ຫນນ຺ຕິ;

ນ ມຈ຺ຈຸໂນ ມທ຺ທິຕຸມຸສ຺ສຫນ຺ຕິ, ຕໍ ເມ ມຕີ ໂຫຕິ ຈຣາມິ ຘມ຺ມໍ.

໓໖໙.

‘‘ອິສ຺ສາສິໂນ ກຕຫຕ຺ຖາປິ ວີຣາ, ທູເຣປາຕີ ອກ຺ຂຓເວຘິໂນປິ;

ນ ມຈ຺ຈຸໂນ ວິຊ຺ຌິຕຸມຸສ຺ສຫນ຺ຕິ, ຕໍ ເມ ມຕີ ໂຫຕິ ຈຣາມິ ຘມ຺ມໍ.

໓໗໐.

‘‘ສຣານິ ຂີຍນ຺ຕິ ສເສລການນາ, ສພ຺ພໍ ຫິທໍ ຂີຍຕິ ທີຆມນ຺ຕຣໍ;

ສພ຺ພໍ ຫິທໍ ຠຎ຺ຊເຣ ກາລປຣິຍາຍໍ, ຕໍ ເມ ມຕີ ໂຫຕິ ຈຣາມິ ຘມ຺ມໍ.

໓໗໑.

‘‘ສພ຺ເພສເມວຎ຺ຫິ ນຣານ ນາຣິນໍ, ຈລາຈລໍ ປາຓຠຸໂນຘ ຊີວິຕໍ;

ປໂຏວ ຘຸຕ຺ຕສ຺ສ, ທຸໂມວ ກູລໂຊ, ຕໍ ເມ ມຕີ ໂຫຕິ ຈຣາມິ ຘມ຺ມໍ.

໓໗໒.

‘‘ທຸມປ຺ຜລາເນວ ປຕນ຺ຕິ ມາຓວາ, ທຫຣາ ຈ ວຸທ຺ຘາ ຈ ສຣີຣເຠທາ;

ນາຣິໂຍ ນຣາ ມຊ຺ຌິມໂປຣິສາ ຈ, ຕໍ ເມ ມຕີ ໂຫຕິ ຈຣາມິ ຘມ຺ມໍ.

໓໗໓.

‘‘ນາຍໍ ວໂຍ ຕາຣກຣາຊສນ຺ນິໂຠ, ຍທພ຺ຠຕີຕໍ ຄຕເມວ ທານິ ຕໍ;

ຊິຓ຺ຓສ຺ສ ຫີ ນຕ຺ຖິ ຣຕີ ກຸໂຕ ສຸຂໍ, ຕໍ ເມ ມຕີ ໂຫຕິ ຈຣາມິ ຘມ຺ມໍ.

໓໗໔.

‘‘ຍກ຺ຂາ ປິສາຈາ ອຖວາປິ ເປຕາ, ກຸປິຕາ ເຕ ອສ຺ສສນ຺ຕິ ມນຸສ຺ເສ;

ນ ມຈ຺ຈຸໂນ ອສ຺ສສິຕຸສ຺ສຫນ຺ຕິ, ຕໍ ເມ ມຕີ ໂຫຕິ ຈຣາມິ ຘມ຺ມໍ.

໓໗໕.

‘‘ຍກ຺ເຂ ປິສາເຈ ອຖວາປິ ເປເຕ, ກຸປິເຕປິ ເຕ ນິຊ຺ຌປນໍ ກໂຣນ຺ຕິ;

ນ ມຈ຺ຈຸໂນ ນິຊ຺ຌປນໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕໍ ເມ ມຕີ ໂຫຕິ ຈຣາມິ ຘມ຺ມໍ.

໓໗໖.

‘‘ອປຣາຘເກ ທູສເກ ເຫຐເກ ຈ, ຣາຊາໂນ ທຓ຺ເຑນ຺ຕິ ວິທິຕ຺ວານ ໂທສໍ;

ນ ມຈ຺ຈຸໂນ ທຓ຺ຑຍິຕຸສ຺ສຫນ຺ຕິ, ຕໍ ເມ ມຕີ ໂຫຕິ ຈຣາມິ ຘມ຺ມໍ.

໓໗໗.

‘‘ອປຣາຘກາ ທູສກາ ເຫຐກາ ຈ, ລຠນ຺ຕິ ເຕ ຣາຊິໂນ ນິຊ຺ຌເປຕຸໍ;

ນ ມຈ຺ຈຸໂນ ນິຊ຺ຌປນໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕໍ ເມ ມຕີ ໂຫຕິ ຈຣາມິ ຘມ຺ມໍ.

໓໗໘.

‘‘ນ ຂຕ຺ຕິໂຍຕິ ນ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓຕິ, ນ ອຑ຺ຒກາ ພລວາ ເຕຊວາປິ;

ນ ມຈ຺ຈຸຣາຊສ຺ສ ອເປກ຺ຂມຕ຺ຖິ, ຕໍ ເມ ມຕີ ໂຫຕິ ຈຣາມິ ຘມ຺ມໍ.

໓໗໙.

‘‘ສີຫາ ຈ ພ຺ຍຄ຺ຆາ ຈ ອໂຖປິ ທີປິໂຍ, ປສຍ຺ຫ ຂາທນ຺ຕິ ວິປ຺ຜນ຺ທມານໍ;

ນ ມຈ຺ຈຸໂນ ຂາທິຕຸມຸສ຺ສຫນ຺ຕິ, ຕໍ ເມ ມຕີ ໂຫຕິ ຈຣາມິ ຘມ຺ມໍ.

໓໘໐.

‘‘ມາຍາກາຣາ ຣງ຺ຄມຊ຺ເຌ ກໂຣນ຺ຕາ, ໂມເຫນ຺ຕິ ຈກ຺ຂູນິ ຊນສ຺ສ ຕາວເທ;

ນ ມຈ຺ຈຸໂນ ໂມຫຍິຕຸສ຺ສຫນ຺ຕິ, ຕໍ ເມ ມຕີ ໂຫຕິ ຈຣາມິ ຘມ຺ມໍ.

໓໘໑.

‘‘ອາສີວິສາ ກຸປິຕາ ອຸຄ຺ຄເຕຊາ, ຑໍສນ຺ຕິ ມາເຣນ຺ຕິປິ ເຕ ມນຸສ຺ເສ;

ນ ມຈ຺ຈຸໂນ ຑໍສິຕຸມຸສ຺ສຫນ຺ຕິ, ຕໍ ເມ ມຕີ ໂຫຕິ ຈຣາມິ ຘມ຺ມໍ.

໓໘໒.

‘‘ອາສີວິສາ ກຸປິຕາ ຍໍ ຑໍສນ຺ຕິ, ຕິກິຈ຺ຉກາ ເຕສ ວິສໍ ຫນນ຺ຕິ;

ນ ມຈ຺ຈຸໂນ ທຏ຺ຐວິສໍ ຫນນ຺ຕິ, ຕໍ ເມ ມຕີ ໂຫຕິ ຈຣາມິ ຘມ຺ມໍ.

໓໘໓.

‘‘ຘມ຺ມນ຺ຕຣີ ເວຕ຺ຕຣຓີ ຈ ໂຠໂຊ, ວິສານິ ຫນ຺ຕ຺ວານ ຠຸຊງ຺ຄມານໍ;

ສຸຍ຺ຍນ຺ຕິ ເຕ ກາລກຕາ ຕເຖວ, ຕໍ ເມ ມຕີ ໂຫຕິ ຈຣາມິ ຘມ຺ມໍ.

໓໘໔.

‘‘ວິຊ຺ຊາຘຣາ ໂຆຣມຘີຍມານາ, ອທສ຺ສນໍ ໂອສເຘຫິ ວຊນ຺ຕິ;

ນ ມຈ຺ຈຸຣາຊສ຺ສ ວຊນ຺ຕທສ຺ສນໍ, ຕໍ ເມ ມຕີ ໂຫຕິ ຈຣາມິ ຘມ຺ມໍ.

໓໘໕.

‘‘ຘມ຺ໂມ ຫເວ ຣກ຺ຂຕິ ຘມ຺ມຈາຣິໍ, ຘມ຺ໂມ ສຸຈິຓ຺ໂຓ ສຸຂມາວຫາຕິ;

ເອສານິສໍໂສ ຘມ຺ເມ ສຸຈິຓ຺ເຓ, ນ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ຘມ຺ມຈາຣີ.

໓໘໖.

‘‘ນ ຫິ ຘມ຺ໂມ ອຘມ຺ໂມ ຈ, ອຸໂຠ ສມວິປາກິໂນ;

ອຘມ຺ໂມ ນິຣຍໍ ເນຕິ, ຘມ຺ໂມ ປາເປຕິ ສຸຄ຺ຄຕິ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍເມກຣຕ຺ຕິນ຺ຕິ ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ສຕ຺ຕາ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ຣຕ຺ຕິຍໍເຍວ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ – ຍໍ ເອກຣຕ຺ຕິໍ ວາ ທິວາ ວາ ປຐມເມວ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິສງ຺ຂາເຕ ຄພ຺ເຠ ວສຕິ. ມາຓໂວຕິ ສຕ຺ໂຕ ກລລຠາເວນ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ອພ຺ຠຸຏ຺ຐິໂຕວ ໂສ ຍາຕີຕິ ໂສ ມາຓໂວ ຍຖາ ນາມ ວລາຫກສງ຺ຂາໂຕ ອພ຺ໂຠ ອຸຏ຺ຐິໂຕ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ວາຍຸເວຄາຫໂຕ ປຏິຄຈ຺ຉຕິ, ຕເຖວ –

‘‘ປຐມໍ ກລລໍ ໂຫຕິ, ກລລາ ໂຫຕິ ອພ຺ພຸທໍ;

ອພ຺ພຸທາ ຊາຍເຕ ເປສິ, ເປສິ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕີ ຆໂນ;

ຆນາ ປສາຂາ ຊາຍນ຺ຕິ, ເກສາ ໂລມາ ນຂາປິ ຈ.

‘‘ຍຎ຺ຈສ຺ສ ຠຸຎ຺ຊຕີ ມາຕາ, ອນ຺ນໍ ປານຎ຺ຈ ໂຠຊນໍ;

ເຕນ ໂສ ຕຕ຺ຖ ຍາເປຕິ, ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຄໂຕ ນໂຣຕິ. (ສໍ. ນິ. ໑.໒໓໕);

ອິມໍ ມາຕຸກຸຈ຺ຉິຍໍ ກລລາທິຠາວໍ, ມາຕຸກຸຈ຺ຉິໂຕ ຈ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ມນ຺ທທສກາທິຠາວໍ ອາປຊ຺ຊມາໂນ ສຕຕໍ ສມິຕໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ສ ຄຈ຺ຉໍ ນ ນິວຕ຺ຕຕີຕິ ສຈາຍໍ ເອວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຸນ ອພ຺ພຸທໂຕ ກລລຠາວໍ, ເປສິອາທິໂຕ ວາ ອພ຺ພຸທາທິຠາວໍ, ຂິຑ຺ຑາທສກໂຕ ມນ຺ທທສກຠາວໍ, ວຓ຺ຓທສກາທິໂຕ ວາ ຂິຑ຺ຑາທສກາທິຠາວໍ ປາປຸຓິຕຸໍ ນ ນິວຕ຺ຕຕິ. ຍຖາ ປນ ໂສ ວລາຫໂກ ວາຕເວເຄນ ສໍຈຸຓ຺ຓິຍມາໂນ ‘‘ອຫໍ ອສຸກຏ຺ຐາເນ ນາມ ອຸຏ຺ຐິໂຕ ປຸນ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປກຕິຠາເວນ ຐສ຺ສາມີ’’ຕິ ນ ລຠຕິ, ຍໍ ທິສໍ ຄຕໍ, ຕໍ ຄຕເມວ, ຍໍ ອນ຺ຕຣຫິຕໍ, ຕໍ ອນ຺ຕຣຫິຕເມວ ໂຫຕິ, ຕຖາ ໂສປິ ກລລາທິຠາເວນ ຄຈ຺ຉມາໂນ ຄຈ຺ຉເຕວ, ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ມິໍ ໂກຏ຺ຐາເສ ສງ຺ຂາຣາ ປຸຣິມານໍ ປຸຣິມານໍ ປຈ຺ຈຍາ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຉໂຕ ອນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຊຣາກາເລ ສງ຺ຂາຣາ ‘‘ອມ຺ເຫຫິ ເອສ ປຸພ຺ເພ ຍຸວາ ຖາມສມ຺ປນ຺ໂນ ກໂຕ, ປຸນ ນໍ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນ ລຠນ຺ຕິ, ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວ ອນ຺ຕຣຘາຍນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ນ ຍຸຊ຺ຌມານາຕິ ອຸຠໂຕ ພ຺ຍູຬ຺ເຫ ສງ຺ຄາເມ ຍຸຊ຺ຌນ຺ຕາ. ນ ພເລນວສ຺ສິຕາຕິ ນ ກາຍພເລນ ວາ ໂຍຘພເລນ ວາ ອຸປຄຕາ ສມນ຺ນາຄຕາ. ນ ຊີຣນ຺ຕີຕິ ປຸຣິມ-ນ-ກາຣໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເອວຣູປາປິ ນຣາ ນ ຊີຣນ຺ຕິ ນ ຈາປິ ນ ມີຍເຣຕິ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ. ສພ຺ພໍ ຫິທນ຺ຕິ ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພເມວ ອິທໍ ປາຓມຓ຺ຑລໍ ມຫາຍນ຺ເຕນ ປີຬິຍມານາ ອຸຈ຺ຉຸຆຏິກາ ວິຍ ຊາຕິຍາ ຈ ຊຣາຍ ຈ ອຸປທ຺ທຸຕໍ ນິຈ຺ຈໍ ປີຬິຕໍ. ຕໍ ເມ ມຕີ ໂຫຕີຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ມມ ‘‘ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ຈຣາມີ’’ຕິ ມຕິ ໂຫຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ.

ຈຕຸຣງ຺ຄິນິນ຺ຕິ ຫຕ຺ຖິອາທີຫິ ຈຕຸຣງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ເສນໍ ສຸຠິໍສຣູປນ຺ຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ຠິໍສນກຊາຕິກໍ ເສນໍ. ຊຍນ຺ຕີຕິ ກທາຈິ ເອກຈ຺ເຈ ຣາຊາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ເສນາຍ ຊຍນ຺ຕິ. ນ ມຈ຺ຈຸໂນຕິ ເຕປິ ຣາຊາໂນ ມຫາເສນສ຺ສ ມຈ຺ຈຸໂນ ເສນໍ ຊຍິຕຸໍ ນ ອຸສ຺ສຫນ຺ຕິ, ນ ພ຺ຍາຘິຊຣາມຣຓານິ ມທ຺ທິຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ມຸຈ຺ຈເຣ ເອກຈ຺ເຈຍ຺ຍາຕິ ເອເຕຫິ ຫຕ຺ຖິອາທີຫິ ປຣິວາຣິຕາ ເອກຈ຺ເຈ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕານໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ມຸຈ຺ຈນ຺ຕິ, ມຈ຺ຈຸໂນ ປນ ສນ຺ຕິກາ ມຸຈ຺ຈິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ປຠຎ຺ຊນ຺ຕີຕິ ເອເຕຫິ ຫຕ຺ຖິອາທີຫິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກຣາຊູນໍ ນຄຣານິ ປຠຎ຺ຊນ຺ຕິ. ປຘໍສຍນ຺ຕີຕິ ມຫາຊນໍ ຘໍເສນ຺ຕາ ປຘໍເສນ຺ຕາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປນ຺ຕິ. ນ ມຈ຺ຈຸໂນຕິ ເຕປິ ມຣຓກາເລ ປຕ຺ເຕ ມຈ຺ຈຸໂນ ຠຎ຺ຊິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ.

ຠິນ຺ນຄຬາ ປຠິນ຺ນາຕິ ຕີສຸ ຐາເນສຸ ປຠິນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ມທໍ ຄຬນ຺ຕາ, ປຄ຺ຆຣິຕມທາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ມຈ຺ຈຸໂນຕິ ເຕປິ ມຫາມຈ຺ຈຸໍ ມທ຺ທິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ອິສ຺ສາສິໂນຕິ ອິສ຺ສາສາ ຘນຸຄ຺ຄຫາ. ກຕຫຕ຺ຖາຕິ ສຸສິກ຺ຂິຕາ. ທູເຣປາຕີຕິ ສຣໍ ທູເຣ ປາເຕຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ. ອກ຺ຂຓເວຘິໂນຕິ ອວິຣທ຺ຘເວຘິໂນ, ວິຊ຺ຊຸອາໂລເກນ ວິຊ຺ຌນສມຕ຺ຖາ ວາ. ສຣານີຕິ ອໂນຕຕ຺ຕາທີນິ ມຫາສຣານິ ຂີຍນ຺ຕິເຍວ. ສເສລການນາຕິ ສປພ຺ພຕວນສຓ຺ຑາ ມຫາປຖວີປິ ຂີຍຕິ. ສພ຺ພໍ ຫິທນ຺ຕິ ສພ຺ພມິທໍ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ທີຆມນ຺ຕຣໍ ຐຕ຺ວາ ຂີຍເຕວ. ກປ຺ປຸຏ຺ຐານຄ຺ຄິໍ ປຕ຺ວາ ມຫາສິເນຣຸປິ ອຄ຺ຄິມຸເຂ ມຘຸສິຕ຺ຖກໍ ວິຍ ວິລີຍເຕວ, ອຓຸມຕ຺ໂຕປິ ສງ຺ຂາໂຣ ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ກາລປຣິຍາຍນ຺ຕິ ກາລປຣິຍາຍໍ ນສ຺ສນກາລວາຣໍ ປຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ຠຎ຺ຊເຣ, ສພ຺ພໍ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ຠິຊ຺ຊເຕວ. ຕສ຺ສ ປກາສນຕ຺ຖໍ ສຕ຺ຕສູຣິຍສຸຕ຺ຕໍ (ອ. ນິ. ໗.໖໖) ອາຫຣິຕພ຺ພໍ.

ຈລາຈລນ຺ຕິ ຈຎ຺ຈລໍ ສກຠາເວນ ຐາຕຸໍ ອສມຕ຺ຖໍ ນານາຠາວວິນາຠາວສຠາວເມວ. ປາຓຠຸໂນຘ ຊີວິຕນ຺ຕິ ອິຘ ໂລເກ ອິເມສໍ ປາຓຠູຕານໍ ຊີວິຕໍ. ປໂຏວ ຘຸຕ຺ຕສ຺ສ, ທຸໂມວ ກູລໂຊຕິ ສຸຣຘຸຕ຺ໂຕ ຫິ ສຸຣໍ ທິສ຺ວາວ ອຸທເຣ ພທ຺ຘໍ ສາຏກໍ ທຕ຺ວາ ປິວເຕວ, ນທີກູເລ ຊາຕທຸໂມວ ກູເລ ລຸຊ຺ຊມາເນ ລຸຊ຺ຊຕິ, ຍຖາ ເອສ ປໂຏ ຈ ທຸໂມ ຈ ຈຎ຺ຈໂລ, ເອວໍ ສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕໍ, ເທວາຕິ. ທຸມປ຺ຜລາເນວາຕິ ຍຖາ ປກ຺ການິ ຜລານິ ວາຕາຫຕານິ ທຸມຄ຺ຄໂຕ ຠູມິຍໍ ປຕນ຺ຕິ, ຕເຖວິເມ ມາຓວາ ຊຣາວາຕາຫຕາ ຊີວິຕາ ຄຬິຕ຺ວາ ມຣຓປຖວິຍໍ ປຕນ຺ຕິ. ທຫຣາຕິ ອນ຺ຕມໂສ ກລລຠາເວ ຐິຕາປິ. ມຊ຺ຌິມໂປຣິສາຕິ ນາຣີນຣານໍ ມຊ຺ເຌ ຐິຕາ ອຸຠໂຕພ຺ຍຎ຺ຊນກນປຸໍສກາ.

ຕາຣກຣາຊສນ຺ນິໂຠຕິ ຍຖາ ຕາຣກຣາຊາ ກາຬປກ຺ເຂ ຂີໂຓ, ປຸນ ຊຸຓ຺ຫປກ຺ເຂ ປູຣຕິ, ນ ເອວໍ ສຕ຺ຕານໍ ວໂຍ. ສຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ຍໍ ອພ຺ຠຕີຕໍ, ຄຕເມວ ທານິ ຕໍ, ນ ຕສ຺ສ ປຸນາຄມນໍ ອຕ຺ຖິ. ກຸໂຕ ສຸຂນ຺ຕິ ຊຣາຊິຓ຺ຓສ຺ສ ກາມຄຸເຓສຸ ຣຕິປິ ນຕ຺ຖິ, ເຕ ປຏິຈ຺ຈ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກສຸຂໍ ກຸໂຕເຍວ. ຍກ຺ຂາຕິ ມຫິທ຺ຘິກາ ຍກ຺ຂາ. ປິສາຈາຕິ ປໍສຸປິສາຈກາ. ເປຕາຕິ ເປຕ຺ຕິວິສຍິກາ. ອສ຺ສສນ຺ຕີຕິ ອສ຺ສາສວາເຕນ ອຸປຫນນ຺ຕິ, ອາວິສນ຺ຕີຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ນ ມຈ຺ຈຸໂນຕິ ມຈ຺ຈຸໍ ປນ ເຕປິ ອສ຺ສາເສນ ອຸປຫນິຕຸໍ ວາ ອາວິສິຕຸໍ ວາ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ນິຊ຺ຌປນໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ ພລິກມ຺ມວເສນ ຂມາເປນ຺ຕິ ປສາເທນ຺ຕິ. ອປຣາຘເກຕິ ຣາຊາປຣາຘກາຣເກ. ທູສເກຕິ ຣຊ຺ຊທູສເກ. ເຫຐເກຕິ ສນ຺ຘິຈ຺ເຉທາທີຫິ ໂລກວິເຫຐເກ. ຣາຊາໂນຕິ ຣາຊາໂນ. ວິທິຕ຺ວານ ໂທສນ຺ຕິ ໂທສໍ ຊານິຕ຺ວາ ຍຖານຸຣູເປນ ທຓ຺ເຑນ ທຓ຺ເຑນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ມຈ຺ຈຸໂນຕິ ເຕປິ ມຈ຺ຈຸໍ ທຓ຺ຑຍິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ.

ນິຊ຺ຌເປຕຸນ຺ຕິ ສກ຺ຂີຫິ ອຕ຺ຕໂນ ນິຣປຣາຘຠາວໍ ປກາເສຕ຺ວາ ປສາເທຕຸໍ. ນ ອຑ຺ຒກາ ພລວາ ເຕຊວາປີຕິ ‘‘ອິເມ ອຑ຺ຒາ, ອຍໍ ກາຍພລຎາຓພລາທີຫິ ພລວາ, ອຍໍ ເຕຊວາ’’ຕິ ເອວມ຺ປິ ນ ປຈ຺ຈຸຣາຊສ຺ສ ອເປກ຺ຂໍ ອຕ຺ຖິ, ເອກສ຺ມິມ຺ປິ ສຕ຺ເຕ ອເປກ຺ຂໍ ເປມໍ ສິເນໂຫ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ພເມວ ອຠິມທ຺ທຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ປສຍ຺ຫາຕິ ພລກ຺ກາເຣນ ອຠິຠວິຕ຺ວາ. ນ ມຈ຺ຈຸໂນຕິ ເຕປິ ມຈ຺ຈຸໍ ຂາທິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ. ກໂຣນ຺ຕາຕິ ມາຍໍ ກໂຣນ຺ຕາ. ໂມເຫນ຺ຕີຕິ ອຠູຕໍ ຠູຕໍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສນ຺ຕາ ໂມເຫນ຺ຕິ. ອຸຄ຺ຄເຕຊາຕິ ອຸຄ຺ຄເຕນ ວິສເຕເຊນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ຕິກິຈ຺ຉກາຕິ ວິສເວຊ຺ຊາ. ຘມ຺ມນ຺ຕຣີ ເວຕ຺ຕຣຓີ ຈ ໂຠໂຊຕິ ເອເຕ ເອວໍນາມກາ ເວຊ຺ຊາ. ໂຆຣມຘີຍມານາຕິ ໂຆຣໍ ນາມ ວິຊ຺ຊໍ ອຘີຍນ຺ຕາ. ໂອສເຘຫີຕິ ໂຆຣໍ ວາ ຄນ຺ຘາຣິໍ ວາ ວິຊ຺ຊໍ ສາເວຕ຺ວາ ໂອສຘໍ ອາທາຍ ເຕຫິ ໂອສເຘຫິ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິການໍ ອທສ຺ສນໍ ວຊນ຺ຕິ.

ຘມ຺ໂມຕິ ສຸຈຣິຕຘມ຺ໂມ. ຣກ຺ຂຕີຕິ ເຍນ ຣກ຺ຂິໂຕ, ຕໍ ປຏິຣກ຺ຂຕິ. ສຸຂນ຺ຕິ ຉສຸ ກາມສຄ຺ເຄສຸ ສຸຂໍ ອາວຫຕິ. ປາເປຕີຕິ ປຏິສນ຺ຘິວເສນ ອຸປເນຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຈຕຸວີສຕິຍາ ຄາຖາຫິ ປິຕຸ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣຊ຺ຊໍ ຕຸມ຺ຫາກເມວ ໂຫຕຸ, ນ ມຍ຺ຫໍ ອິມິນາ ອຕ຺ໂຖ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ປນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖນ຺ຕເມວ ມໍ ພ຺ຍາຘິຊຣາມຣຓານິ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕິຏ຺ຐຖ, ຕຸມ຺ເຫ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຍທາມໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຕ຺ຕຫຕ຺ຖີ ວິຍ ກຎ຺ຈນປຎ຺ຊຣໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ສີຫໂປຕໂກ ວິຍ ກາເມ ປຫາຍ ມາຕາປິຕໂຣ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ‘‘ມມປິ ຣຊ຺ເຊນຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ເຕນ ສທ຺ຘິຎ຺ເຎວ ນິກ຺ຂມິ, ຕສ຺ມິໍ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ເທວີປິ ອມຈ຺ຈາປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຄຫປຕິກາທໂຍປີຕິ ສກລນຄຣວາສິໂນ ເຄຫານິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ສມາຄໂມ ມຫາ ອໂຫສິ, ປຣິສາ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກາ ຊາຕາ. ຕໍ ອາທາຍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕໍ ປາວິສິ. ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສ ນິກ຺ຂນ຺ຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ວິສ຺ສກມ຺ມໍ ເປເສຕ຺ວາ ທ຺ວາທສໂຍຊນາຍາມໍ ສຕ຺ຕໂຍຊນວິຕ຺ຖາຣໍ ອສ຺ສມປທໍ ກາເຣສິ. ສພ຺ເພ ປພ຺ພຊິຕປຣິກ຺ຂາເຣ ປຏິຍາທາເປສິ. ອິໂຕ ປຣໍ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຈ ໂອວາທທານຎ຺ຈ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍຓຕາ ຈ ປຣິສາຍ ອນປາຍຄມນີຍຕາ ຈ ສພ຺ພາ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພາ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸພ຺ເພປິ ຕຖາຄໂຕ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມາຕາປິຕໂຣ ມຫາຣາຊກຸລານິ ອເຫສຸໍ, ເສສປຣິສາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ອໂຍຆຣປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອໂຍຆຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຸທ຺ທສມາ.

ຊາຕກຸທ຺ທານໍ –

ມາຕງ຺ໂຄ ຈິຕ຺ຕສມ຺ຠູໂຕ, ສິວິ ສິຣີ ຈ ໂຣຫຓໍ;

ຫໍໂສ ສຕ຺ຕິຄຸມ຺ໂພ ຠລ຺ລາ, ໂສມນສ຺ສໍ ຈມ຺ເປຍ຺ຍກໍ.

ປໂລຠໍ ປຎ຺ຈປຓ຺ຑິຕໍ, ຫຕ຺ຖິປາລໍ ອໂຍຆຣໍ;

ວີສຕິຍມ຺ຫິ ຊາຕກາ, ຈຕຸທ຺ທເສວ ສງ຺ຄິຕາ.

ວີສຕິນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

(ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຠາໂຄ ນິຏ຺ຐິໂຕ)

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ຂຸທ຺ທກນິກາເຍ

ຊາຕກ-ອຏ຺ຐກຖາ

(ປຎ຺ຈໂມ ຠາໂຄ)

໑໖. ຕິໍສນິປາໂຕ

[໕໑໑] ໑. ກິໍຉນ຺ທຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກິໍຉນ຺ໂທ ກິມຘິປ຺ປາໂຍຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກທິວສຎ຺ຫິ ສຕ຺ຖາ ພຫູ ອຸປາສເກ ຈ ອຸປາສິກາໂຍ ຈ ອຸໂປສຖິເກ ຘມ຺ມສ຺ສວນຕ຺ຖາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ນິສິນ຺ເນ ‘‘ອຸໂປສຖິກາຕ຺ຖ ອຸປາສກາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຘຸ ໂວ ກຕໍ ອຸໂປສຖໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິ, ໂປຣາຓກາ ອຸປຑ຺ຒູໂປສຖກມ຺ມສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ປຏິລຠິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ສທ຺ໂຘ ອໂຫສິ ທານສີລອຸໂປສຖກມ຺ເມສຸ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ. ໂສ ເສເສປິ ອມຈ຺ຈາທໂຍ ທານາທີສຸ ສມາທເປສິ. ປຸໂຣຫິໂຕ ປນສ຺ສ ປຣປິຏ຺ຐິມໍສິໂກ ລຎ຺ຊຂາທໂກ ກູຏວິນິຈ຺ຉຍິໂກ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ອຸໂປສຖທິວເສ ອມຈ຺ຈາທໂຍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ອຸໂປສຖິກາ ໂຫຖາ’’ຕິ ອາຫ. ປຸໂຣຫິໂຕ ອຸໂປສຖໍ ນ ສມາທິຍິ. ອຖ ນໍ ທິວາ ລຎ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກູຏຑ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຕໍ ຣາຊາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອຸໂປສຖິກາ’’ຕິ ອມຈ຺ເຈ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ຕ຺ວມ຺ປິ ອາຈຣິຍ ອຸໂປສຖິໂກ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ‘‘ອາມາ’’ຕິ ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ວາ ປາສາທາ ໂອຕຣິ. ອຖ ນໍ ເອໂກ ອມຈ຺ໂຈ ‘‘ນນຸ ຕຸມ຺ເຫ ນ ອຸໂປສຖິກາ’’ຕິ ໂຈເທສິ. ໂສ ອາຫ – ‘‘ອຫໍ ເວລາຍເມວ ຠຸຎ຺ຊິໍ, ເຄຫໍ ປນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ອຸໂປສຖໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ສາຍໍ ນ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມິ, ຣຕ຺ຕິໍ ສີລໍ ຣກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ເອວໍ ເມ ອຸປຑ຺ຒູໂປສຖກມ຺ມໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ສາຘຸ, ອາຈຣິຍາ’’ຕິ. ໂສ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຖາ ອກາສິ. ປຸເນກທິວສໍ ຕສ຺ມິໍ ວິນິຈ຺ຉເຍ ນິສິນ຺ເນ ອຎ຺ຎຕຣາ ສີລວຕີ ອິຕ຺ຖີ ອຑ຺ຑໍ ກໂຣນ຺ຕີ ຆຣໍ ຄນ຺ຕຸໍ ອລຠມານາ ‘‘ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ນາຕິກ຺ກມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸປກຏ຺ເຐ ກາເລ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລຕຸໍ ອາຣຠິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສຸປກ຺ການໍ ອມ຺ພຜລານໍ ອມ຺ພປິຓ຺ຑິ ອາຫຣິຍິຕ຺ຖ. ໂສ ຕສ຺ສາ ອຸໂປສຖິກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິມານິ ຂາທິຕ຺ວາ ອຸໂປສຖິກາ ໂຫຫີ’’ຕິ ອທາສິ. ສາ ຕຖາ ອກາສິ. ເອຕ຺ຕກໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ກມ຺ມໍ.

ໂສ ອປຣຠາເຄ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ໂກສິກິຄງ຺ຄາຍ ຕີເຣ ຕິໂຍຊນິເກ ອມ຺ພວເນ ຣມຓີເຍ ຠູມິຠາເຄ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ເຕ ກນກວິມາເນ ອລງ຺ກຕສິຣິສຍເນ ສຸຕ຺ຕປ຺ປພຸທ຺ໂຘ ວິຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ໂຕ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘໂຣ ໂສຬສສຫສ຺ສເທວກຎ຺ຎາປຣິວາໂຣ. ໂສ ຣຕ຺ຕິຎ຺ເຎວ ຕໍ ສິຣິສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸໂຠຕິ. ເວມານິກເປຕຠາເວນ ຫິສ຺ສ ກມ຺ມສຣິກ຺ຂໂກ ວິປາໂກ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ອຣຸເຓ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ອມ຺ພວນໍ ປວິສຕິ, ປວິຏ຺ຐກ຺ຂເຓເຍວສ຺ສ ທິພ຺ພຕ຺ຕຠາໂວ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ອສີຕິຫຕ຺ຖຕາລກ຺ຂນ຺ຘປ຺ປມາໂຓ ອຕ຺ຕຠາໂວ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ສກລສຣີຣໍ ຌາຍຕິ, ສຸປຸປ຺ຜິຕກິໍສຸໂກ ວິຍ ໂຫຕິ. ທ຺ວີສຸ ຫຕ຺ເຖສຸ ເອເກກາວ ອງ຺ຄຸລິ, ຕຕ຺ຖ ມຫາກຸທ຺ທາລປ຺ປມາຓາ ນຂາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕຫິ ນເຂຫິ ອຕ຺ຕໂນ ປິຏ຺ຐິມໍສໍ ຜາເລຕ຺ວາ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ຂາທນ຺ໂຕ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ມຫາຣວໍ ຣວນ຺ໂຕ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸໂຠຕິ. ສູຣິເຍ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ຕໍ ສຣີຣໍ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ທິພ຺ພສຣີຣໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕິ, ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕາ ທິພ຺ພນາຏກິຕ຺ຖິໂຍ ນານາຕູຣິຍານິ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣິວາເຣນ຺ຕິ. ໂສ ມຫາສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວນ຺ໂຕ ຣມຓີເຍ ອມ຺ພວເນ ທິພ຺ພປາສາທໍ ອຠິຣຸຫຕິ. ອິຕິ ໂສ ອຸໂປສຖິກາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ອມ຺ພຜລທານສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ຕິໂຍຊນິກໍ ອມ຺ພວນໍ ປຏິລຠຕິ, ລຎ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກູຏຑ຺ຑກຣຓນິສ຺ສນ຺ເທນ ປນ ປິຏ຺ຐິມໍສໍ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ຂາທຕິ, ອຸປຑ຺ຒູໂປສຖສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ຣຕ຺ຕິໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸໂຠຕິ, ໂສຬສສຫສ຺ສນາຏກິຕ຺ຖີຫິ ປຣິວຸໂຕ ປຣິຈາເຣສິ.

ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ພາຣາຓສິຣາຊາ ກາເມສຸ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອໂຘຄງ຺ຄາຍ ຣມຓີເຍ ຠູມິປເທເສ ປຓ຺ຓສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຸຎ຺ຉາຈຣິຍາຍ ຍາເປນ຺ໂຕ ວິຫາສິ. ອເຖກທິວສໍ ຕມ຺ຫາ ອມ຺ພວນາ ມຫາຆຏປ຺ປມາຓໍ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ຄງ຺ຄາຍ ປຕິຕ຺ວາ ໂສເຕນ ວຸຍ຺ຫມານໍ ຕສ຺ສ ຕາປສສ຺ສ ປຣິໂຠຄຕິຕ຺ຖາຠິມຸຂໍ ອຄມາສິ. ໂສ ມຸຂໍ ໂຘວນ຺ໂຕ ຕໍ ມຊ຺ເຌ ນທິຍາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຸທກໍ ຕຣນ຺ໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາທາຍ ອສ຺ສມປທໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຄ຺ຍາຄາເຣ ຐເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖເກນ ຜາເລຕ຺ວາ ຍາປນມຕ຺ຕໍ ຂາທິຕ຺ວາ ເສສໍ ກທລິປຓ຺ເຓຫິ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ທິວເສ ທິວເສ ຍາວ ປຣິກ຺ຂຍາ ຂາທິ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ຂີເຓ ອຎ຺ຎໍ ຜລາຜລໍ ຂາທິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ຣສຕຓ຺ຫາຍ ພຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ຕເມວ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ນທີຕີຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນທິໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ອມ຺ພໍ ອລຠິຕ຺ວາ ນ ອຸຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ນິສີທິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ນິຣາຫາໂຣ ເອກມ຺ປິ ທິວສໍ, ທ຺ເວປິ, ຕີຓິ, ຈຕຸ, ປຎ຺ຈ, ຉ ທິວສານິ ວາຕາຕເປນ ປຣິສຸສ຺ສນ຺ໂຕ ອມ຺ພໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ອຖ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ນທີເທວຕາ ອາວຊ຺ຊມານາ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຕາປໂສ ຕຓ຺ຫາວສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາຫາໂຣ ຄງ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ນິສີທິ, ອິມສ຺ສ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ອທາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ອລຠນ຺ໂຕ ມຣິສ຺ສຕິ, ທສ຺ສາມິ ຕສ຺ສາ’’ຕິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄງ຺ຄາຍ ອຸປຣິ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ຕີ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑.

‘‘ກິໍຉນ຺ໂທ ກິມຘິປ຺ປາໂຍ, ເອໂກ ສມ຺ມສິ ຆມ຺ມນິ;

ກິໍປຕ຺ຖຍາໂນ ກິໍ ເອສໍ, ເກນ ອຕ຺ເຖນ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຉນ຺ໂທຕິ ອຊ຺ຌາສໂຍ. ອຘິປ຺ປາໂຍຕິ ຈິຕ຺ຕໍ. ສມ຺ມສີຕິ ອຈ຺ຉສິ. ຆມ຺ມນີຕິ ຄິມ຺ເຫ. ເອສນ຺ຕິ ເອສນ຺ໂຕ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓາຕິ ປພ຺ພຊິຕຕ຺ຕາ ຕາປສໍ ອາລປຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕ຺ວໍ ກິໍ ອຘິປ຺ປາໂຍ ກິໍ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ກິໍ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ ກິໍ ຄເວສນ຺ໂຕ ເກນຕ຺ເຖນ ອິມສ຺ມິໍ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ຄງ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຕາປໂສ ນວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒.

‘‘ຍຖາ ມຫາ ວາຣິຘໂຣ, ກຸມ຺ໂຠ ສຸປຣິຓາຫວາ;

ຕຖູປມໍ ອມ຺ພປກ຺ກໍ, ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣສຸຕ຺ຕມໍ.

໓.

‘‘ຕໍ ວຸຍ຺ຫມານໍ ໂສເຕນ, ທິສ຺ວານາມລມຊ຺ຌິເມ;

ປາຓີຠິ ນໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ອຄ຺ຍາຍຕນມາຫຣິໍ.

໔.

‘‘ຕໂຕ ກທລິປຕ຺ເຕສຸ, ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສຍໍ ອຫໍ;

ສຕ຺ເຖນ ນໍ ວິກປ຺ເປຕ຺ວາ, ຂຸປ຺ປິປາສໍ ອຫາສິ ເມ.

໕.

‘‘ໂສຫໍ ອເປຕທຣໂຖ, ພ຺ຍນ຺ຕີຠູໂຕ ທຸຂກ຺ຂໂມ;

ອສ຺ສາທໍ ນາຘິຄຈ຺ຉາມິ, ຜເລສ຺ວຎ຺ເຎສຸ ເກສຸຈິ.

໖.

‘‘ໂສເສຕ຺ວາ ນູນ ມຣຓໍ, ຕໍ ມມໍ ອາວຫິສ຺ສຕິ;

ອມ຺ພໍ ຍສ຺ສ ຜລໍ ສາທຸ, ມຘຸຣຄ຺ຄໍ ມໂນຣມໍ;

ຍມຸທ຺ຘຣິໍ ວຸຍ຺ຫມານໍ, ອຸທຘິສ຺ມາ ມຫຓ຺ຓເວ.

໗.

‘‘ອກ຺ຂາຕໍ ເຕ ມຍາ ສພ຺ພໍ, ຍສ຺ມາ ອຸປວສາມຫໍ;

ຣມ຺ມໍ ປຕິ ນິສິນ຺ໂນສ຺ມິ, ປຸຖຸໂລມາຍຸຕາ ປຸຖຸ.

໘.

‘‘ຕ຺ວຎ຺ຈ ໂຂ ເມວ ອກ຺ຂາຫິ, ອຕ຺ຕານມປລາຍິນິ;

ກາ ວາ ຕ຺ວມສິ ກລ຺ຍາຓິ, ກິສ຺ສ ວາ ຕ຺ວໍ ສຸມຊ຺ຌິເມ.

໙.

‘‘ຣຸປ຺ປປຏ຺ຏປລິມຏ຺ຐີວ, ພ຺ຍຄ຺ຆີວ ຄິຣິສານຸຊາ;

ຍາ ສນ຺ຕິ ນາຣິໂຍ ເທເວສຸ, ເທວານໍ ປຣິຈາຣິກາ.

໑໐.

‘‘ຍາ ຈ ມນຸສ຺ສໂລກສ຺ມິໍ, ຣູເປນານ຺ວາຄຕິຕ຺ຖິໂຍ;

ຣູເປນ ເຕ ສທິສີ ນຕ຺ຖິ, ເທເວສຸ ຄນ຺ຘພ຺ພມນຸສ຺ສໂລເກ;

ປຸຏ຺ຐາສິ ເມ ຈາຣຸປຸພ຺ພງ຺ຄິ, ພ຺ຣູຫິ ນາມຎ຺ຈ ພນ຺ຘເວ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວາຣິຘໂຣ ກຸມ຺ໂຠຕິ ອຸທກຆໂຏ. ສຸປຣິຓາຫວາຕິ ສຸສຓ຺ຐາໂນ. ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣສຸຕ຺ຕມນ຺ຕິ ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣເສຫິ ອຸຕ຺ຕມໍ. ທິສ຺ວານາຕິ ທິສ຺ວາ. ອມລມຊ຺ຌິເມຕິ ນິມ຺ມລມຊ຺ເຌ. ເທວຕໍ ອາລປນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ປາຓີຠີຕິ ຫຕ຺ເຖຫິ. ອຄ຺ຍາຍຕນມາຫຣິນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຄ຺ຄິຫຸຕສາລໍ ອາຫຣິໍ. ວິກປ຺ເປຕ຺ວາຕິ ວິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ. ‘‘ວິກນ຺ເຕຕ຺ວາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ‘‘ຂາທິ’’ນ຺ຕິ ປາຐເສໂສ. ອຫາສິ ເມຕິ ຕໍ ຊິວ຺ຫຄ຺ເຄ ຐປິຕມຕ຺ຕເມວ ສຕ຺ຕ ຣສຫຣຓິສຫສ຺ສານິ ຜຣິຕ຺ວາ ມມ ຂຸທຎ຺ຈ ປິປາສຎ຺ຈ ຫຣິ. ອເປຕທຣໂຖຕິ ວິຄຕກາຍຈິຕ຺ຕທຣໂຖ. ສຸຘາໂຠຊນໍ ຠຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິຍ ຫິ ຕສ຺ສ ສພ຺ພທຣຖໍ ອປຫຣິ. ພ຺ຍນ຺ຕີຠູໂຕຕິ ຕສ຺ສ ອມ຺ພປກ຺ກສ຺ສ ວິຄຕນ຺ໂຕ ຊາໂຕ, ປຣິກ຺ຂີຓອມ຺ພປກ຺ໂກ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຂກ຺ຂໂມຕິ ທຸກ຺ເຂນ ອສາເຕນ ກາຍກ຺ຂເມນ ເຈວ ຈິຕ຺ຕກ຺ຂເມນ ຈ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອຎ຺ເຎສຸ ປນ ກທລິປນສາທີສຸ ຜເລສຸ ປຣິຕ຺ຕກມ຺ປິ ອສ຺ສາທໍ ນາຘິຄຈ຺ຉາມິ, ສພ຺ພານິ ເມ ຊິວ຺ຫາຍ ຐປິຕມຕ຺ຕານິ ຕິຕ຺ຕກາເນວ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ທີເປຕິ.

ໂສເສຕ຺ວາຕິ ນິຣາຫາຣຕາຍ ໂສເສຕ຺ວາ ສຸກ຺ຂາເປຕ຺ວາ. ຕໍ ມມນ຺ຕິ ຕໍ ມມ. ຍສ຺ສາຕິ ຍໍ ອສ຺ສ, ອໂຫສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍໍ ຜລໍ ມມ ສາທຸ ອໂຫສິ, ຍມຫໍ ຄມ຺ຠີເຣ ປຸຖຸລອຸທກກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຂາເຕ ມຫຓ຺ຓເວ ວຸຍ຺ຫມານໍ ຕໂຕ ອຸທຘິສ຺ມາ ອຸທ຺ຘຣິໍ, ຕໍ ອມ຺ພໍ ມມ ມຣຓໍ ອາວຫິສ຺ສຕີຕິ ມຎ຺ຎາມິ, ມຍ຺ຫໍ ຕໍ ອລຠນ຺ຕສ຺ສ ຊີວິຕໍ ນປ຺ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕີຕິ. ອຸປວສາມີຕິ ຂຸປ຺ປິປາສາຫິ ອຸປຄໂຕ ວສາມິ. ຣມ຺ມໍ ປຕິ ນິສິນ຺ໂນສ຺ມີຕິ ຣມຓີຍໍ ນທິໍ ປຕິ ອຫໍ ນິສິນ຺ໂນ. ປຸຖຸໂລມາຍຸຕາ ປຸຖູຕິ ອຍໍ ນທີ ປຸຖຸໂລເມຫິ ມຈ຺ເຉຫິ ອາຍຸຕາ ປຸຖຸ ວິປຸລາ, ອປິ ນາມ ເມ ອິໂຕ ໂສຕ຺ຖິ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ອປລາຍິນີຕິ ອປລາຍິຕ຺ວາ ມມ ສມ຺ມຸເຂ ຐິເຕຕິ ຕໍ ເທວຕໍ ອາລປຕິ. ‘‘ອປລາສິນີ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ປລາສຣຫິເຕ ອນວຊ຺ຊສຣີເຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິສ຺ສ ວາຕິ ກິສ຺ສ ວາ ກາຣຓາ ອິຘາຄຕາສີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ຣູປປຏ຺ຏປລິມຏ຺ຐີວາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ປຣິມຊ຺ຊິຕກຎ຺ຈນປຏ຺ຏສທິສີ. ພ຺ຍຄ຺ຆີວາຕິ ລີລາວິລາເສນ ຕຣຸຓພ຺ຍຄ຺ຆໂປຕິກາ ວິຍ. ເທວານນ຺ຕິ ຉນ຺ນໍ ກາມາວຈຣເທວານໍ. ຍາ ຈ ມນຸສ຺ສໂລກສ຺ມິນ຺ຕິ ຍາ ຈ ມນຸສ຺ສໂລເກ. ຣູເປນານ຺ວາຄຕິຕ຺ຖິໂຍຕິ ຣູເປນ ອນ຺ວາຄຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ສມ຺ຠາວນາຍ ເອວມາຫ. ຕວ ຣູປສທິສາຍ ນາມ ນ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຫິສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຄນ຺ຘພ຺ພມນຸສ຺ສໂລເກຕິ ມູລຄນ຺ຘາທິນິສ຺ສິເຕສຸ ຄນ຺ຘພ຺ເພສຸ ຈ ມນຸສ຺ສໂລເກ ຈ. ຈາຣຸປຸພ຺ພງ຺ຄີຕິ ຈາຣຸນາ ປຸພ຺ພງ຺ເຄນ ອູຣຸລກ຺ຂເຓນ ສມນ຺ນາຄເຕ. ນາມຎ຺ຈ ພນ຺ຘເວຕິ ອຕ຺ຕໂນ ນາມໂຄຕ຺ຕຎ຺ຈ ພນ຺ຘເວ ຈ ມຍ຺ຫໍ ອກ຺ຂາຫີຕິ ວທຕິ.

ຕໂຕ ເທວຘີຕາ ອຏ຺ຐ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໑.

‘‘ຍໍ ຕ຺ວໍ ປຕິ ນິສິນ຺ໂນສິ, ຣມ຺ມໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ໂກສິກິໍ;

ສາຫໍ ຠຸສາລຍາວຸຕ຺ຖາ, ວຣວາຣິວໂຫຆສາ.

໑໒.

‘‘ນານາທຸມຄຓາກິຓ຺ຓາ, ພຫຸກາ ຄິຣິກນ຺ທຣາ;

ມເມວ ປມຸຂາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຠິສນ຺ທນ຺ຕິ ປາວຸເສ.

໑໓.

‘‘ອໂຖ ພຫູ ວນໂຕທາ, ນີລວາຣິວຫິນ຺ຘຣາ;

ພຫຸກາ ນາຄວິຕ຺ໂຕທາ, ອຠິສນ຺ທນ຺ຕິ ວາຣິນາ.

໑໔.

‘‘ຕາ ອມ຺ພຊມ຺ພຸລພຸຊາ, ນີປາ ຕາລາ ຈຸທຸມ຺ພຣາ;

ພຫູນິ ຜລຊາຕານິ, ອາວຫນ຺ຕິ ອຠິຓ຺ຫໂສ.

໑໕.

‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອຸຠໂຕ ຕີເຣ, ຜລໍ ປຕຕິ ອມ຺ພຸນິ;

ອສໍສຍໍ ຕໍ ໂສຕສ຺ສ, ຜລໍ ໂຫຕິ ວສານຸຄໍ.

໑໖.

‘‘ເອຕທຎ຺ຎາຍ ເມຘາວິ, ປຸຖຸປຎ຺ຎ ສຸໂຓຫິ ເມ;

ມາ ໂຣຈຍ ມຠິສງ຺ຄໍ, ປຏິເສຘ ຊນາຘິປ.

໑໗.

‘‘ນ ວາຫໍ ວຑ຺ຒວໍ ມຎ຺ເຎ, ຍໍ ຕ຺ວໍ ຣຏ຺ຐາຠິວຑ຺ຒນ;

ອາເຈຍ຺ຍມາໂນ ຣາຊິສິ, ມຣຓໍ ອຠິກງ຺ຂສິ.

໑໘.

‘‘ຕສ຺ສ ຊານນ຺ຕິ ປິຕໂຣ, ຄນ຺ຘພ຺ພາ ຈ ສເທວກາ;

ເຍ ຈາປິ ອິສໂຍ ໂລເກ, ສຎ຺ຎຕຕ຺ຕາ ຕປສ຺ສິໂນ;

ອສໍສຍໍ ເຕປິ ຊານນ຺ຕິ, ປຏ຺ຐຠູຕາ ຍສສ຺ສິໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂກສິກິນ຺ຕິ ຍໍ ຕ຺ວໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຣມ຺ມໍ ໂກສິກິໍ ຄງ຺ຄໍ ປຕິ ນິສິນ຺ໂນ. ຠຸສາລຍາວຸຕ຺ຖາຕິ ຠຸເສ ຈຓ຺ຑໂສເຕ ອາລໂຍ ຍສ຺ສ ວິມານສ຺ສ, ຕສ຺ມິໍ ອຘິວຕ຺ຖາ, ຄງ຺ຄຏ຺ຐກວິມານວາສິນີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວຣວາຣິວໂຫຆສາຕິ ວຣວາຣິວເຫນ ໂອເຆນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ປມຸຂາຕິ ຕາ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ຄິຣິກນ຺ທຣາ ມໍ ປມຸຂໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ອຫໍ ຕາສໍ ປາໂມກ຺ຂາ ໂຫມີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອຠິສນ຺ທນ຺ຕີຕິ ສນ຺ທນ຺ຕິ ປວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕໂຕ ຕໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມໍ ໂກສິກິຄງ຺ຄໍ ປວິສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວນໂຕທາຕິ ນ ເກວລໍ ກນ຺ທຣາວ, ອຖ ໂຂ ພຫູ ວນໂຕທາ ຕມ຺ຫາ ຕມ຺ຫາ ວນມ຺ຫາ ອຸທການິປິ ມໍ ພຫູນິ ປວິສນ຺ຕິ. ນີລວາຣິວຫິນ຺ຘຣາຕິ ມຓິວຓ຺ເຓນ ນີລວາຣິນາ ຍຸຕ຺ເຕ ອຸທກກ຺ຂນ຺ຘສງ຺ຂາເຕ ວເຫ ຘາຣຍນ຺ຕິໂຍ. ນາຄວິຕ຺ໂຕທາຕິ ນາຄານໍ ວິຕ຺ຕິກາເຣນ ຘນສງ຺ຂາເຕນ ວາ ອຸທເກນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ວາຣິນາຕິ ເອວຣູປາ ຫິ ພຫູ ນທິໂຍ ມໍ ວາຣິນາວ ອຠິສນ຺ທນ຺ຕິ ປູເຣນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ຕາຕິ ຕາ ນທິໂຍ. ອາວຫນ຺ຕີຕິ ເອຕານິ ອມ຺ພາທີນິ ອາກຑ຺ຒນ຺ຕິ. ສພ຺ພານິ ຫິ ເອຕານິ ອຸປໂຍຄຕ຺ເຖ ປຈ຺ຈຕ຺ຕວຈນານິ. ອຖ ວາ ຕາຕິ ອຸປໂຍຄພຫຸວຈນໍ. ອາວຫນ຺ຕີຕິ ອິມານິ ອມ຺ພາທີນິ ຕາ ນທິໂຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ, ເອວໍ ອຸປຄຕານິ ປນ ມມ ໂສຕໍ ປວິສນ຺ຕີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ໂສຕສ຺ສາຕິ ຍໍ ອຸຠໂຕ ຕີເຣ ຊາຕຣຸກ຺ເຂຫິ ຜລໍ ມມ ອມ຺ພຸນິ ປຕຕິ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ມມ ໂສຕສ຺ເສວ ວສານຸຄໍ ໂຫຕິ. ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ສໍສໂຍຕິ ເອວໍ ອມ຺ພປກ຺ກສ຺ສ ນທີໂສເຕນ ອາຄມນກາຣຓໍ ກເຖສິ.

ເມຘາວິ ປຸຖຸປຎ຺ຎາຕິ ອຸຠຍໍ ອາລປນເມວ. ມາ ໂຣຈຍາຕິ ເອວໍ ຕຓ຺ຫາຠິສງ຺ຄໍ ມາ ໂຣຈຍ. ປຏິເສຘາຕິ ປຏິເສເຘຫິ ນນ຺ຕິ ຣາຊານໍ ໂອວທຕິ. ວຑ຺ຒວນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາວຑ຺ຒຠາວໍ ປຓ຺ຑິຕຠາວໍ. ຣຏ຺ຐາຠິວຑ຺ຒນາຕິ ຣຏ຺ຐສ຺ສ ອຠິວຑ຺ຒນ. ອາເຈຍ຺ຍມາໂນຕິ ມໍສໂລຫິເຕຫິ ອາຈິຍນ຺ໂຕ ວຑ຺ຒນ຺ໂຕ, ຕຣຸໂຓວ ຫຸຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣາຊິສີຕິ ຕໍ ອາລປຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍໍ ຕ຺ວໍ ນິຣາຫາຣຕາຍ ສຸສ຺ສມາໂນ ຕຣຸໂຓວ ສມາໂນ ອມ຺ພໂລເຠນ ມຣຓໍ ອຠິກງ຺ຂສິ, ນ ເວ ອຫໍ ຕວ ອິມໍ ປຓ຺ຑິຕຠາວໍ ມຎ຺ຎາມີຕິ.

ຕສ຺ສາຕິ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຕຓ຺ຫາວສິໂກ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ຕຓ຺ຫາວສິກຠາວໍ ‘‘ປິຕໂຣ’’ຕິ ສງ຺ຂໍ ຄຕາ ພ຺ຣຫ຺ມາໂນ ຈ ສທ຺ຘິໍ ກາມາວຈຣເທເວຫິ ຄນ຺ຘພ຺ພາ ຈ ວຸຕ຺ຕປ຺ປກາຣາ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກາ ອິສໂຍ ຈ ອສໍສຍໍ ຊານນ຺ຕິ. ອນຈ຺ຉຣິຍຎ຺ເຈຕໍ, ຍໍ ເຕ ອິທ຺ຘິມນ຺ໂຕ ຊາເນຍ຺ຍຸໍ, ‘‘ອສຸໂກ ຫິ ນາມ ຕຓ຺ຫາວສິໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ. ປຸນ ເຕສໍ ຠາສມານານໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ເຍປິ ເຕສໍ ປຏ຺ຐຠູຕາ ຍສສ຺ສິໂນ ປຣິຈາຣກາ, ເຕປິ ຊານນ຺ຕິ. ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ຫິ ຣໂຫ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ຕາປສສ຺ສ ສໍເວຄໍ ອຸປ຺ປາເທນ຺ຕີ ເອວມາຫ.

ຕໂຕ ຕາປໂສ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໙.

‘‘ເອວໍ ວິທິຕ຺ວາ ວິທູ ສພ຺ພຘມ຺ມໍ, ວິທ຺ຘໍສນໍ ຈວນໍ ຊີວິຕສ຺ສ;

ນ ຈີຍຕີ ຕສ຺ສ ນຣສ຺ສ ປາປໍ, ສເຈ ນ ເຈເຕຕິ ວຘາຍ ຕສ຺ສ.

໒໐.

‘‘ອິສິປູຄສມຎ຺ຎາເຕ, ເອວໍ ໂລກ຺ຍາ ວິທິຕາ ສຕິ;

ອນຣິຍປຣິສມ຺ຠາເສ, ປາປກມ຺ມໍ ຊິຄີສສິ.

໒໑.

‘‘ສເຈ ອຫໍ ມຣິສ຺ສາມິ, ຕີເຣ ເຕ ປຸຖຸສຸສ຺ໂສຓິ;

ອສໍສຍໍ ຕໍ ອສິໂລໂກ, ມຍິ ເປເຕ ອາຄມິສ຺ສຕິ.

໒໒.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ປາປກໍ ກມ຺ມໍ, ຣກ຺ຂສ຺ເສວ ສຸມຊ຺ຌິເມ;

ມາ ຕໍ ສພ຺ໂພ ຊໂນ ປຈ຺ຉາ, ປກຸຏ຺ຐາຍິ ມຍິ ມເຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ວິທິຕ຺ວາຕິ ຍຖາ ອຫໍ ສີລຎ຺ຈ ອນິຈ຺ຈຕຎ຺ຈ ຊານາມິ, ເອວໍ ຊານິຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ. ວິທູຕິ ວິທຸໂນ. ສພ຺ພຘມ຺ມນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ສຸຈຣິຕຘມ຺ມໍ. ຕິວິຘຎ຺ຫິ ສຸຈຣິຕໍ ອິຘ ສພ຺ພຘມ຺ໂມຕິ ອຘິປ຺ເປຕໍ. ວິທ຺ຘໍສນນ຺ຕິ ຠງ຺ຄໍ. ຈວນນ຺ຕິ ຈຸຕິໍ. ຊີວິຕສ຺ສາຕິ ອາຍຸໂນ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເອວໍ ວິທິຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ສພ຺ພໍ ສຸຈຣິຕຘມ຺ມໍ ຊີວິຕສ຺ສ ຈ ອນິຈ຺ຈຕໍ ຊານນ຺ຕສ຺ສ ເອວຣູປສ຺ສ ນຣສ຺ສ ປາປໍ ນ ຈີຍຕິ ນ ວຑ຺ຒຕິ. ສເຈ ນ ເຈເຕຕິ ວຘາຍ ຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ສງ຺ຂໍ ຄຕສ຺ສ ປຣປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ວຘາຍ ນ ເຈເຕຕິ ນ ປກປ຺ເປຕິ, ເນວ ປຣປຸຄ຺ຄລໍ ວຘາຍ ເຈເຕຕິ, ນາປິ ປຣສນ຺ຕກໍ ວິນາເສຕິ, ອຫຎ຺ຈ ກສ຺ສຈິ ວຘາຍ ອເຈເຕຕ຺ວາ ເກວລໍ ອມ຺ພປກ຺ເກ ອາສງ຺ຄໍ ກຕ຺ວາ ຄງ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນ, ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ກິໍ ນາມ ອກຸສລໍ ປສ຺ສສີຕິ.

ອິສິປູຄສມຎ຺ຎາເຕຕິ ອິສິຄເຓນ ສຸຏ຺ຐຸ ອຎ຺ຎາເຕ ອິສີນໍ ສມ຺ມເຕ. ເອວໍ ໂລກ຺ຍາຕິ ຕ຺ວໍ ນາມ ປາປປວາຫເນນ ໂລກສ຺ສ ຫິຕາຕິ ເອວໍ ວິທິຕາ. ສຕີຕິ ສຕິ ໂສຠເນ ອຸຕ຺ຕເມຕິ ອາລປນເມຕໍ. ອນຣິຍປຣິສມ຺ຠາເສຕິ ‘‘ຕສ຺ສ ຊານນ຺ຕິ ປິຕໂຣ’’ຕິອາທິກາຍ ອສຸນ຺ທຣາຍ ປຣິຠາສາຍ ສມນ຺ນາຄເຕ. ຊິຄີສສີຕິ ມຍິ ປາເປ ອສໍວິຊ຺ຊນ຺ເຕປິ ມໍ ເອວໍ ປຣິຠາສນ຺ຕີ ຈ ປຣມຣຓໍ ອຊ຺ຌຸເປກ຺ຂນ຺ຕີ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ປາປກມ຺ມໍ ຄເວສສິ ອຸປ຺ປາເທສິ. ຕີເຣ ເຕຕິ ຕວ ຄງ຺ຄາຕີເຣ. ປຸຖຸສຸສ຺ໂສຓີຕິ ປຸຖຸລາຍ ສຸນ຺ທຣາຍ ໂສຓິຍາ ສມນ຺ນາຄເຕ. ເປເຕຕິ ອມ຺ພປກ຺ກໍ ອລຠິຕ຺ວາ ປຣໂລກໍ ຄເຕ, ມເຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປກຸຏ຺ຐາຍີຕິ ອກ຺ໂກສິ ຄຣຫິ ນິນ຺ທິ. ‘‘ປກ຺ວຕ຺ຖາສີ’’ຕິປິ ປາໂຐ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເທວຘີຕາ ປຎ຺ຈ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໓.

‘‘ອຎ຺ຎາຕເມຕໍ ອວິສຍ຺ຫສາຫິ, ອຕ຺ຕານມມ຺ພຎ຺ຈ ທທາມິ ເຕ ຕໍ;

ໂຍ ທຸພ຺ພເຊ ກາມຄຸເຓ ປຫາຍ, ສນ຺ຕິຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ອຘິຏ຺ຐິໂຕສິ.

໒໔.

‘‘ໂຍ ຫິຕ຺ວາ ປຸພ຺ພສຎ຺ໂຎຄໍ, ປຈ຺ຉາສໍໂຍຊເນ ຐິໂຕ;

ອຘມ຺ມຎ຺ເຈວ ຈຣຕິ, ປາປຎ຺ຈສ຺ສ ປວຑ຺ຒຕິ.

໒໕.

‘‘ເອຫິ ຕໍ ປາປຍິສ຺ສາມິ, ກາມໍ ອປ຺ໂປສ຺ສຸໂກ ຠວ;

ອຸປນຍາມິ ສີຕສ຺ມິໍ, ວິຫຣາຫິ ອນຸສ຺ສຸໂກ.

໒໖.

‘‘ຕໍ ປຸປ຺ຜຣສມຕ຺ເຕຠິ, ວກ຺ກງ຺ເຄຫິ ອຣິນ຺ທມ;

ໂກຎ຺ຈາ ມຍູຣາ ທິວິຍາ, ໂກລຏ຺ຐິມຘຸສາຬິກາ;

ກູຊິຕາ ຫໍສປູເຄຫິ, ໂກກິເລຕ຺ຖ ປໂພຘເຣ.

໒໗.

‘‘ອມ຺ເພຕ຺ຖ ວິປ຺ປສາຂຄ຺ຄາ, ປລາລຂລສນ຺ນິຠາ;

ໂກສມ຺ພສລຬາ ນີປາ, ປກ຺ກຕາລວິລມ຺ພິໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຎ຺ຎາຕເມຕນ຺ຕິ ‘‘ຄຣຫາ ເຕ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ວທນ຺ໂຕ ອມ຺ພປກ຺ກຕ຺ຖາຍ ວທສີ’’ຕິ ເອຕໍ ກາຣຓໍ ມຍາ ອຎ຺ຎາຕໍ. ອວິສຍ຺ຫສາຫີຕິ ຣາຊາໂນ ນາມ ທຸສ຺ສຫໍ ສຫນ຺ຕິ, ເຕນ ນໍ ອາລປນ຺ຕີ ເອວມາຫ. ອຕ຺ຕານນ຺ຕິ ຕໍ ອາລິງ຺ຄິຕ຺ວາ ອມ຺ພວນໍ ນຍນ຺ຕີ ອຕ຺ຕານຎ຺ຈ ເຕ ທທາມິ ຕຎ຺ຈ ອມ຺ພໍ. ກາມຄຸເຓຕິ ກຎ຺ຈນມາລາເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕປຏິມຓ຺ຑິເຕ ວຕ຺ຖຸກາເມ. ສນ຺ຕິຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈາຕິ ທຸສ຺ສີລ຺ຍວູປສເມນ ສນ຺ຕິສງ຺ຂາຕໍ ສີລຎ຺ເຈວ ສຸຈຣິຕຘມ຺ມຎ຺ຈ. ອຘິຏ຺ຐິໂຕສີຕິ ໂຍ ຕ຺ວໍ ອິເມ ຄຸເຓ ອຸປຄໂຕ, ເອເຕສຸ ວາ ປຕິຏ຺ຐິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຸພ຺ພສຎ຺ໂຎຄນ຺ຕິ ປຸຣິມພນ຺ຘນໍ. ປຈ຺ຉາສໍໂຍຊເນຕິ ປຈ຺ຉິມພນ຺ຘເນ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອມ຺ໂຠ ຕາປສ ໂຍ ມຫນ຺ຕໍ ຣຊ຺ຊສິຣິວິຠວໍ ປຫາຍ ອມ຺ພປກ຺ກມຕ຺ເຕ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ພຊ຺ຌິຕ຺ວາ ວາຕາຕປໍ ອຄເຓຕ຺ວາ ນທີຕີເຣ ສຸສ຺ສມາໂນ ນິສີທຕິ, ໂສ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ຕຣິຕ຺ວາ ເວລນ຺ເຕ ສໍສີທນປຸຄ຺ຄລສທິໂສ. ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ຣສຕຓ຺ຫາວສິໂກ ອຘມ຺ມຎ຺ເຈວ ຈຣຕິ, ຣສຕຓ຺ຫາວເສນ ກຣິຍມານໍ ປາປຎ຺ຈສ຺ສ ປວຑ຺ຒຕີຕິ. ອິຕິ ສາ ຕາປສໍ ຄຣຫນ຺ຕີ ເອວມາຫ.

ກາມໍ ອປ຺ໂປສ຺ສຸໂກ ຠວາຕິ ເອກໍເສເນວ ອມ຺ພປກ຺ເກ ນິຣາລໂຍ ໂຫຫິ. ສີຕສ຺ມິນ຺ຕິ ສີຕເລ ອມ຺ພວເນ. ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ວທມານາວ ເທວຕາ ຕາປສໍ ອາລິງ຺ຄິຕ຺ວາ ອຸເຣ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ອາກາເສ ປກ຺ຂນ຺ຕາ ຕິໂຍຊນິກໍ ທິພ຺ພອມ຺ພວນໍ ທິສ຺ວາ ສກຸຓສທ຺ທຎ຺ຈ ສຸຕ຺ວາ ຕາປສສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕີ ‘‘ຕ’’ນ຺ຕິ ເອວມາຫ. ປຸປ຺ຜຣສມຕ຺ເຕຠີຕິ ປຸປ຺ຜຣເສນ ມຕ຺ເຕຫິ. ວກ຺ກງ຺ເຄຫີຕິ ວງ຺ກຄີເວຫິ ສກຸເຓຫິ ອຠິນາທິຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທານິ ເຕ ສກຸເຓ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕີ ‘‘ໂກຎ຺ຈາ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ທິວິຍາຕິ ທິພ຺ຍາ. ໂກລຏ຺ຐິມຘຸສາຬິກາຕິ ໂກລຏ຺ຐິສກຸຓາ ຈ ນາມ ສຸວຓ຺ຓສາຬິກາ ສກຸຓາ ຈ. ເອເຕ ທິພ຺ພສກຸຓາ ເອຕ຺ຖ ວສນ຺ຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກູຊິຕາ ຫໍສປູເຄຫີຕິ ຫໍສຄເຓຫິ ອຸປກູຊິຕາ ວິຣວສງ຺ຆຏ຺ຏິຕາ. ໂກກິເລຕ຺ຖ ປໂພຘເຣຕິ ເອຕ຺ຖ ອມ຺ພວເນ ໂກກິລາ ວສ຺ສນ຺ຕິໂຍ ອຕ຺ຕານໍ ປໂພເຘນ຺ຕິ ຎາເປນ຺ຕິ. ອມ຺ເພຕ຺ຖາຕິ ອມ຺ພາ ເອຕ຺ຖ. ວິປ຺ປສາຂຄ຺ຄາຕິ ຜລຠາເຣນ ໂອນມິຕສາຂຄ຺ຄາ. ປລາລຂລສນ຺ນິຠາຕິ ປຸປ຺ຜສນ຺ນິຈເຍນ ສາລິປລາລຂລສທິສາ. ປກ຺ກຕາລວິລມ຺ພິໂນຕິ ປກ຺ກຕາລຜລວິລມ຺ພິໂນ. ເອວຣູປາ ຣຸກ຺ຂາ ຈ ເອຕ຺ຖ ອຕ຺ຖີຕິ ອມ຺ພວນໍ ວຓ຺ເຓຕິ.

ວຓ຺ຓຍິຕ຺ວາ ຈ ປນ ຕາປສໍ ຕຕ຺ຖ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ອມ຺ພວເນ ອມ຺ພານິ ຂາທນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຕຓ຺ຫໍ ປູເຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ຕາປໂສ ອມ຺ພານິ ຂາທິຕ຺ວາ ຕຓ຺ຫໍ ປູເຣຕ຺ວາ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ອມ຺ພວເນ ວິຈຣນ຺ໂຕ ຕໍ ເປຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ສູຣິເຍ ປນ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ຕໍ ນາຏກິຕ຺ຖິປຣິວາຣິຕໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວມານໍ ທິສ຺ວາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໘.

‘‘ມາລີ ກິຣິຏີ ກາຍູຣີ, ອງ຺ຄທີ ຈນ຺ທນຸສ຺ສໂທ;

ຣຕ຺ຕິໍ ຕ຺ວໍ ປຣິຈາເຣສິ, ທິວາ ເວເທສິ ເວທນໍ.

໒໙.

‘‘ໂສຬສິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານິ, ຍາ ເຕມາ ປຣິຈາຣິກາ;

ເອວໍ ມຫານຸຠາໂວສິ, ອພ຺ຠຸໂຕ ໂລມຫໍສໂນ.

໓໐.

‘‘ກິໍ ກມ຺ມມກຣີ ປຸພ຺ເພ, ປາປໍ ອຕ຺ຕທຸຂາວຫໍ;

ຍໍ ກຣິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສສຸ, ປິຏ຺ຐິມໍສານິ ຂາທສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມາລີຕິ ທິພ຺ພມາລາຘໂຣ. ກິຣິຏີຕິ ທິພ຺ພເວຐນຘໂຣ. ກາຍູຣີຕິ ທິພ຺ພາຠຣຓປຏິມຓ຺ຑິໂຕ. ອງ຺ຄທີຕິ ທິພ຺ພງ຺ຄທສມນ຺ນາຄໂຕ. ຈນ຺ທນຸສ຺ສໂທຕິ ທິພ຺ພຈນ຺ທນວິລິຕ຺ໂຕ. ປຣິຈາເຣສີຕິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ທິພ຺ພວິສເຍສຸ ຈາເຣສິ. ທິວາຕິ ທິວາ ປນ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ອນຸໂຠສິ. ຍາ ເຕມາຕິ ຍາ ເຕ ອິມາ. ອພ຺ຠຸໂຕຕິ ມນຸສ຺ສໂລເກ ອຠູຕປຸພ຺ໂພ. ໂລມຫໍສໂນຕິ ເຍ ຕໍ ປສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕສໍ ໂລມານິ ຫໍສນ຺ຕິ. ປຸພ຺ເພຕິ ປຸຣິມຠເວ. ອຕ຺ຕທຸຂາວຫນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ຂາວຫໍ. ມນຸສ຺ເສສູຕິ ຍໍ ມນຸສ຺ສໂລເກ ກຕ຺ວາ ອິທານິ ອຕ຺ຕໂນ ປິຏ຺ຐິມໍສານິ ຂາທສີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ເປໂຕ ຕໍ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ມໍ ນ ສຎ຺ຊານາຖ, ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຸໂຣຫິໂຕ ອໂຫສິໍ, ອິທໍ ເມ ຣຕ຺ຕິໍ ສຸຂານຸຠວນໍ ຕຸມ຺ເຫ ນິສ຺ສາຍ ກຕສ຺ສ ອຸປຑ຺ຒູໂປສຖສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ລທ຺ຘໍ, ທິວາ ທຸກ຺ຂານຸຠວນໍ ປນ ມຍາ ປກຕສ຺ສ ປາປສ຺ເສວ ນິສ຺ສນ຺ເທນ. ອຫຎ຺ຫິ ຕຸມ຺ເຫຫິ ວິນິຈ຺ຉເຍ ຐປິໂຕ ກູຏຑ຺ຑໍ ກຣິຕ຺ວາ ລຎ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຣປິຏ຺ຐິມໍສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ທິວາ ກຕສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໓໑.

‘‘ອຊ຺ເຌນານິ ປຏິຄ຺ຄຍ຺ຫ, ກາເມສຸ ຄຘິໂຕ ອຫໍ;

ອຈຣິໍ ທີຆມທ຺ຘານໍ, ປເຣສໍ ອຫິຕາຍຫໍ.

໓໒.

‘‘ໂຍ ປິຏ຺ຐິມໍສິໂກ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອຸກ຺ກຈ຺ຈ ຂາທຕິ;

ຍຖາຫໍ ອຊ຺ຊ ຂາທາມິ, ປິຏ຺ຐິມໍສານິ ອຕ຺ຕໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຊ຺ເຌນານີຕິ ເວເທ. ປຏິຄ຺ຄຍ຺ຫາຕິ ປຏິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອຘີຍິຕ຺ວາ. ອຈຣິນ຺ຕິ ປຏິປຊ຺ຊິໍ. ອຫິຕາຍຫນ຺ຕິ ອຫິຕາຍ ອຕ຺ຖນາສນາຍ ອຫໍ. ໂຍ ປິຏ຺ຐິມໍສິໂກຕິ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປເຣສໍ ປິຏ຺ຐິມໍສຂາທໂກ ປິສຸໂຓ ໂຫຕິ. ອຸກ຺ກຈ຺ຈາຕິ ອຸກ຺ກນ຺ຕິຕ຺ວາ.

ອິທຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ຕາປສໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກຖໍ ອິຘາຄຕາ’’ຕິ. ຕາປໂສ ສພ຺ພໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ກເຖສິ. ‘‘ອິທານິ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ອິເຘວ ວສິສ຺ສຖ, ຄມິສ຺ສຖາ’’ຕິ. ‘‘ນ ວສິສ຺ສາມິ, ອສ຺ສມປທໍເຍວ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ເປໂຕ ‘‘ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ໂວ ນິພທ຺ຘໍ ອມ຺ພປກ຺ເກນ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ອສ຺ສມປເທເຍວ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ‘‘ອນຸກ຺ກຓ຺ຐາ ອິເຘວ ວສຖາ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄໂຕ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິພທ຺ຘໍ ອມ຺ພປກ຺ເກນ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ຕາປໂສ ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຌານາຠິຎ຺ຎາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອຸປາສການໍ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ເກຈິ ໂສຕາປນ຺ນາ ອເຫສຸໍ, ເກຈິ ສກທາຄາມິໂນ, ເກຈິ ອນາຄາມິໂນ. ຕທາ ເທວຘີຕາ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ອໂຫສິ, ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ກິໍຉນ຺ທຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໕໑໒] ໒. ກຸມ຺ຠຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ໂກ ປາຕຸຣາສີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ວິສາຂາຍ ສຫາຍິກາ ສຸຣາປີຕາ ປຎ຺ຈສຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິຣ ສຸຣາຉເຓ ສງ຺ຆຸຏ຺ເຐ ຕາ ປຎ຺ຈສຕາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ສາມິການໍ ຉເຓ ກີຬມານານໍ ຕິກ຺ຂສຸຣໍ ປຏິຍາເທຕ຺ວາ ‘‘ຉຓໍ ກີຬິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສພ຺ພາປິ ວິສາຂາຍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສຫາຍິເກ ຉຓໍ ກີຬິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ສຸຣາຉໂຓ, ນ ອຫໍ ສຸຣໍ ປິວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ ທານໍ ເທຖ, ມຍໍ ຉຓໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ສາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕາ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິມນ຺ຕາເປຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພຫຸໍ ຄນ຺ຘມາລໍ ອາທາຍ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຘມ຺ມກຖໍ ໂສຕຸໍ ຕາຫິ ປຣິວຸຕາ ເຊຕວນໍ ອຄມາສິ. ຕາ ປນິຕ຺ຖິໂຍ ສຸຣໍ ປິວມານາວ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ຐຕ຺ວາ ສຸຣໍ ປິວິຕ຺ວາວ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມໍສຸ. ວິສາຂາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ, ອິຕຣາສຸ ເອກຈ຺ຈາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິເກເຍວ ນຈ຺ຈິໍສຸ, ເອກຈ຺ຈາ ຄາຍິໍສຸ, ເອກຈ຺ຈາ ຫຕ຺ຖກຸກ຺ກຸຈ຺ຈປາທກຸກ຺ກຸຈ຺ຈານິ, ເອກຈ຺ຈາ ກລຫໍ ອກໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ຕາສໍ ສໍເວຄຊນນຕ຺ຖາຍ ຠມຸກໂລມໂຕ ຣໍສີ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ອນ຺ຘກາຣຕິມິສາ ອໂຫສິ. ຕາ ຠີຕາ ອເຫສຸໍ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິຕາ, ເຕນ ຕາສໍ ສຸຣາ ຊີຣິ. ສຕ຺ຖາ ນິສິນ຺ນປລ຺ລງ຺ເກ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ສິເນຣຸມຸທ຺ຘນິ ຐຕ຺ວາ ອຸຓ຺ຓໂລມໂຕ ຣໍສີ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ຈນ຺ທສູຣິຍສຫສ຺ສຸຄ຺ຄມນໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕວ ຕາສໍ ສໍເວຄຊນນຕ຺ຖາຍ –

‘‘ໂກ ນຸ ຫາໂສ ກິມານນ຺ໂທ, ນິຈ຺ຈໍ ປຊ຺ຊລິເຕ ສຕິ;

ອນ຺ຘກາເຣນ ໂອນທ຺ຘາ, ປທີປໍ ນ ຄເວສຖາ’’ຕິ. (ຘ. ປ. ໑໔໖) –

ອິມໍ ຄາຖມາຫ. ຄາຖາປຣິໂຍສາເນ ຕາ ປຎ຺ຈສຕາປິ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິຉາຍາຍ ພຸທ຺ຘາສເນ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ວິສາຂາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິທໍ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປເຠທກໍ ສຸຣາປານໍ ນາມ ກທາ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ເອໂກ ກາສິຣຏ຺ຐວາສີ ສຸໂຣ ນາມ ວນຈຣໂກ ຠຓ຺ຑປຣິເຍສນຕ຺ຖາຍ ຫິມວນ຺ຕໍ ອຄມາສິ. ຕຕ຺ເຖໂກ ຣຸກ຺ໂຂ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂປຣິສມຕ຺ເຕ ຐາເນ ຕິຘາກປ຺ໂປ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ຕິຓ຺ຓໍ ກປ຺ປານໍ ອນ຺ຕເຣ ຈາຏິປ຺ປມາໂຓ ອາວາໂຏ ອໂຫສິ. ໂສ ເທເວ ວສ຺ສນ຺ເຕ ອຸທເກນ ປູຣິໂຕ, ຕໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຫຣີຕກີ ອາມລກີ ມຣິຈຄຈ຺ໂຉ ຈ ອໂຫສິ, ເຕສໍ ປກ຺ການິ ຜລານິ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປຕນ຺ຕິ. ຕສ຺ສາວິທູເຣ ສຍໍຊາຕສາລິ ຊາໂຕ, ຕໂຕ ສຸວກາ ສາລິສີສານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ນິສີທິຕ຺ວາ ຂາທນ຺ຕິ. ເຕສໍ ຂາທມານານໍ ສາລີປິ ຕຓ຺ຑຸລາປິ ຕຕ຺ຖ ປຕນ຺ຕິ. ອິຕິ ຕໍ ອຸທກໍ ສູຣິຍສນ຺ຕາເປນ ປຈ຺ຈມານໍ ຣສໍ ໂລຫິຕວຓ຺ຓໍ ອໂຫສິ. ນິທາຆສມເຍ ປິປາສິຕາ ສກຸຓຄຓາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປິວິຕ຺ວາ ມຕ຺ຕາ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ປຕິໍສຸ, ຕສ຺ມິໍ ໂຖກໍ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ວິກູຊມານາ ປກ຺ກມນ຺ຕິ. ຣຸກ຺ຂສຸນຂມກ຺ກຏາທີສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ວນຈຣໂກ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສເຈ ອິທໍ ວິສໍ ຠເວຍ຺ຍ, ອິເມ ມເຣຍ຺ຍຸໍ, ອິເມ ປນ ໂຖກໍ ນິທ຺ທາຍິຕ຺ວາ ຍຖາສຸຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນຍິທໍ ວິສ’’ນ຺ຕິ ສຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທິຕຸກາໂມ ອໂຫສິ. ຕໂຕ ອຄ຺ຄິໍ ກຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ປຕິເຕ ຕິຕ຺ຕິຣກຸກ຺ກຸຏາທໂຍ ມາເຣຕ຺ວາ ມໍສໍ ອງ຺ຄາເຣ ປຈິຕ຺ວາ ເອເກນ ຫຕ຺ເຖນ ນຈ຺ຈນ຺ໂຕ ເອເກນ ມໍສໍ ຂາທນ຺ໂຕ ເອກາຫທ຺ວີຫໍ ຕຕ຺ເຖວ ອໂຫສິ.

ຕໂຕ ປນ ອວິທູເຣ ເອໂກ ວຣຸໂຓ ນາມ ຕາປໂສ ວສຕິ. ວນຈຣໂກ ອຎ຺ຎທາປິ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ອິທໍ ປານໍ ຕາປເສນ ສທ຺ຘິໍ ປິວິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ເອກໍ ເວຬຸນາຬິກໍ ປູເຣຕ຺ວາ ປກ຺ກມໍເສນ ສທ຺ຘິໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມໍ ປິວຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ມໍສໍ ຂາທນ຺ຕາ ປິວິໍສຸ. ອິຕິ ສຸເຣນ ຈ ວຣຸເຓນ ຈ ທິຏ຺ຐຕ຺ຕາ ຕສ຺ສ ປານສ຺ສ ‘‘ສຸຣາ’’ຕິ ຈ ‘‘ວຣຸຓາ’’ຕິ ຈ ນາມໍ ຊາຕໍ. ເຕ ອຸໂຠປິ ‘‘ອຕ຺ເຖໂສ ອຸປາໂຍ’’ຕິ ເວຬຸນາຬິໂຍ ປູເຣຕ຺ວາ ກາເຊນາທາຍ ປຈ຺ຈນ຺ຕນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປານກາຣກາ ນາມ ອາຄຕາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈາເປສຸໍ. ຣາຊາ ເນ ປກ຺ໂກສາເປສິ, ເຕ ຕສ຺ສ ປານໍ ອຸປເນສຸໍ. ຣາຊາ ທ຺ເວ ຕໂຍ ວາເຣ ປິວິຕ຺ວາ ມຊ຺ຊິ, ຕສ຺ສ ຕໍ ເອກາຫທ຺ວີຫມຕ຺ຕເມວ ອໂຫສິ. ອຖ ເນ ‘‘ອຎ຺ຎມ຺ປິ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຕ຺ຖິ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ກຸຫິ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ຫິມວນ຺ເຕ ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ອາເນຖາ’’ຕິ. ເຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກທ຺ເວ ວາເຣ ອາເນຕ຺ວາ ‘‘ນິພທ຺ຘໍ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສມ຺ຠາເຣ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຕຈໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພສມ຺ຠາເຣ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ນຄເຣ ສຸຣໍ ກຣິໍສຸ. ນາຄຣາ ສຸຣໍ ປິວິຕ຺ວາ ປມາທໍ ອາປນ຺ນາ ທຸຄ຺ຄຕາ ອເຫສຸໍ, ນຄຣໍ ສຸຎ຺ຎໍ ວິຍ ອໂຫສິ, ເຕນ ປານກາຣກາ ຕໂຕ ປລາຍິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປານກາຣກາ ອາຄຕາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈາເປສຸໍ. ຣາຊາ ເນ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ປຣິພ຺ພຍໍ ອທາສິ. ເຕ ຕຕ຺ຖາປິ ສຸຣໍ ອກໍສຸ, ຕມ຺ປິ ນຄຣໍ ຕເຖວ ວິນສ຺ສິ, ຕໂຕ ປລາຍິຕ຺ວາ ສາເກຕໍ, ສາເກຕໂຕ ສາວຕ຺ຖິໍ ອຄມໍສຸ.

ຕທາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ສພ຺ພມິຕ຺ໂຕ ນາມ ຣາຊາ ອໂຫສິ. ໂສ ເຕສໍ ສງ຺ຄຫໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ເກນ ໂວ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ຠາຣມູເລນ ເຈວ ສາລິປິຏ຺ເຐນ ຈ ປຎ຺ຈຫິ ຈາຏິສເຕຫິ ຈາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ສພ຺ພໍ ທາເປສິ. ເຕ ປຎ຺ຈສຸ ຈາຏິສເຕສຸ ສຸຣໍ ສຓ຺ຐາເປຕ຺ວາ ມູສິກຠເຍນ ຈາຏິຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ເອເກກາຍ ຈາຏິຍາ ສນ຺ຕິເກ ເອເກກໍ ພິຬາຣໍ ພນ຺ຘິໍສຸ. ເຕ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣຓກາເລ ຈາຏິກຸຈ຺ຉີສຸ ປຄ຺ຆຣນ຺ຕໍ ສຸຣໍ ປິວິຕ຺ວາ ມຕ຺ຕາ ນິທ຺ທາຍິໍສຸ. ມູສິກາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ກຓ຺ຓນາສິກທາຐິກນງ຺ຄຸຏ຺ເຐ ຂາທິຕ຺ວາ ອຄມໍສຸ. ‘‘ພິຬາຣາ ສຸຣໍ ປິວິຕ຺ວາ ມຕາ’’ຕິ ອາຍຸຕ຺ຕກປຸຣິສາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ‘‘ວິສກາຣກາ ເອເຕ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເຕສໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຊນານໍ ສີສານິ ຉິນ຺ທາເປສິ. ເຕ ‘‘ສຸຣໍ ເທວ, ມຘຸຣໍ ເທວາ’’ຕິ ວິຣວນ຺ຕາວ ມຣິໍສຸ. ຣາຊາ ເຕ ມາຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ຈາຏິໂຍ ຠິນ຺ທຖາ’’ຕິ ອາຓາເປສິ. ພິຬາຣາປິ ສຸຣາຍ ຊິຓ຺ຓາຍ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ກີຬນ຺ຕາ ວິຈຣິໍສຸ, ເຕ ທິສ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ‘‘ສເຈ ວິສໍ ອສ຺ສ, ເອເຕ ມເຣຍ຺ຍຸໍ, ມຘຸເຣເນວ ຠວິຕພ຺ພໍ, ປິວິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ນຄຣໍ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ຣາຊງ຺ຄເຓ ມຓ຺ຑປໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕມຓ຺ຑເປ ສມຸສ຺ສິຕເສຕຈ຺ຉຕ຺ເຕ ຣາຊປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ອມຈ຺ຈຄຓປຣິວຸໂຕ ສຸຣໍ ປາຕຸໍ ອາຣຠິ.

ຕທາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ‘‘ເກ ນຸ ໂຂ ມາຕຸປຏ຺ຐານາທີສຸ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ຕີຓິ ສຸຈຣິຕານິ ປູເຣນ຺ຕີ’’ຕິ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ຕໍ ຣາຊານໍ ສຸຣໍ ປາຕຸໍ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສຈາຍໍ ສຸຣໍ ປິວິສ຺ສຕິ, ສກລຊມ຺ພຸທີໂປ ນສ຺ສິສ຺ສຕິ. ຍຖາ ນ ປິວິສ຺ສຕິ, ຕຖາ ນໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກໍ ສຸຣາປຸຓ຺ຓໍ ກຸມ຺ຠໍ ຫຕ຺ຖຕເລ ຐເປຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓເວເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສມ຺ມຸຂຏ຺ຐາເນ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ກຸມ຺ຠໍ ກິຓາຖ, ອິມໍ ກຸມ຺ຠໍ ກິຓາຖາ’’ຕິ ອາຫ. ສພ຺ພມິຕ຺ຕຣາຊາ ຕໍ ຕຖາ ວທນ຺ຕໍ ອາກາເສ ຐິຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກຸໂຕ ນຸ ໂຂ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໓.

‘‘ໂກ ປາຕຸຣາສີ ຕິທິວາ ນຠມ຺ຫິ, ໂອຠາສຍໍ ສໍວຣິໍ ຈນ຺ທິມາວ;

ຄຕ຺ເຕຫິ ເຕ ຣສ຺ມິໂຍ ນິຈ຺ຉຣນ຺ຕິ, ສເຕຣຕາ ວິຊ຺ຊຸຣິວນ຺ຕລິກ຺ເຂ.

໓໔.

‘‘ໂສ ຉິນ຺ນວາຕໍ ກມສີ ອຆມ຺ຫິ, ເວຫາຍສໍ ຄຈ຺ຉສິ ຕິຏ຺ຐສີ ຈ;

ອິທ຺ຘີ ນຸ ເຕ ວຕ຺ຖຸກຕາ ສຸຠາວິຕາ, ອນທ຺ຘຄູນໍ ອປິ ເທວຕານໍ.

໓໕.

‘‘ເວຫາຍສໍ ຄມ຺ມມາຄມ຺ມ ຕິຏ຺ຐສິ, ກຸມ຺ຠໍ ກິຓາຖາຕິ ຍເມຕມຕ຺ຖໍ;

ໂກ ວາ ຕຸວໍ ກິສ຺ສ ວາ ຕາຍ ກຸມ຺ໂຠ, ອກ຺ຂາຫິ ເມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເອຕມຕ຺ຖ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂກ ປາຕຸຣາສີຕິ ກຸໂຕ ປາຕຸຠູໂຕສິ, ກຸໂຕ ອາຄໂຕສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕິທິວາ ນຠມ຺ຫີຕິ ກິໍ ຕາວຕິໍສຠວນາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອິຘ ນຠມ຺ຫິ ອາກາເສ ປາກໂຏ ຊາໂຕສີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ສໍວຣິນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິໍ. ສເຕຣຕາຕິ ເອວໍນາມິກາ. ໂສຕິ ໂສ ຕ຺ວໍ. ຉິນ຺ນວາຕນ຺ຕິ ວລາຫໂກປິ ຕາວ ວາເຕນ ກມຕິ, ຕສ຺ສ ປນ ໂສປິ ວາໂຕ ນຕ຺ຖິ, ເຕເນວມາຫ. ກມສີຕິ ປວຕ຺ເຕສິ. ອຆມ຺ຫີຕິ ອປ຺ປຏິເຆ ອາກາເສ. ວຕ຺ຖຸກຕາຕິ ວຕ຺ຖຸ ວິຍ ປຕິຏ຺ຐາ ວິຍ ກຕາ. ອນທ຺ຘຄູນໍ ອປິ ເທວຕານນ຺ຕິ ຍາ ປທສາ ອທ຺ຘານໍ ອຄມເນນ ອນທ຺ຘຄູນໍ ເທວຕານໍ ອິທ຺ຘິ, ສາ ອປິ ຕວ ສຸຠາວິຕາຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ເວຫາຍສໍ ຄມ຺ມມາຄມ຺ມາຕິ ອາກາເສ ປວຕ຺ຕໍ ປທວີຕິຫາຣໍ ປຏິຈ຺ຈ ນິສ຺ສາຍ. ‘‘ຕິຏ຺ຐສີ’’ຕິ ອິມສ຺ສ ‘‘ໂກ ວາ ຕຸວ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ເອວໍ ຕິຏ຺ຐມາໂນ ໂກ ວາ ຕ຺ວນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍເມຕມຕ຺ຖນ຺ຕິ ຍໍ ເອຕໍ ວທສິ. ອິມສ຺ສ ‘‘ກິສ຺ສ ວາ ຕາຍ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ຍໍ ເອຕໍ ກຸມ຺ຠໍ ກິຓາຖາຕິ ວທສິ, ກິສ຺ສ ວາ ເຕ ອຍໍ ກຸມ຺ໂຠຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໂຕ ສກ຺ໂກ ‘‘ເຕນ ຫິ ສຸຓາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຸຣາຍ ໂທເສ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອາຫ –

໓໖.

‘‘ນ ສປ຺ປິກຸມ຺ໂຠ ນປິ ເຕລກຸມ຺ໂຠ, ນ ຜາຓິຕສ຺ສ ນ ມຘຸສ຺ສ ກຸມ຺ໂຠ;

ກຸມ຺ຠສ຺ສ ວຊ຺ຊານິ ອນປ຺ປການິ, ໂທເສ ພຫູ ກຸມ຺ຠຄເຕ ສຸຓາຖ.

໓໗.

‘‘ຄເຬຍ຺ຍ ຍໍ ປິຕ຺ວາ ປເຕ ປປາຕໍ, ໂສພ຺ຠໍ ຄຸຫໍ ຈນ຺ທນິໂຍຬິຄລ຺ລໍ;

ພຫຸມ຺ປິ ຠຸຎ຺ເຊຍ຺ຍ ອໂຠຊເນຍ຺ຍໍ, ຕສ຺ສາ ປຸຓ຺ຓໍ ກຸມ຺ຠມິມໍ ກິຓາຖ.

໓໘.

‘‘ຍໍ ປິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕສ຺ມິໍ ອເນສມາໂນ, ອາຫິຓ຺ຑຕີ ໂຄຣິວ ຠກ຺ຂສາທີ;

ອນາຖມາໂນ ອຸປຄາຍຕິ ນຈ຺ຈຕິ ຈ, ຕສ຺ສາ ປຸຓ຺ຓໍ ກຸມ຺ຠມິມໍ ກິຓາຖ.

໓໙.

‘‘ຍໍ ເວ ປິວິຕ຺ວາ ອເຈໂລວ ນຄ຺ໂຄ, ຈເຣຍ຺ຍ ຄາເມ ວິສິຂນ຺ຕຣານິ;

ສມ຺ມູຬ຺ຫຈິຕ຺ໂຕ ອຕິເວລສາຍີ, ຕສ຺ສາ ປຸຓ຺ຓໍ ກຸມ຺ຠມິມໍ ກິຓາຖ.

໔໐.

‘‘ຍໍ ປິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ປເວຘມາໂນ, ສີສຎ຺ຈ ພາຫຸຎ຺ຈ ປຈາລຍນ຺ໂຕ;

ໂສ ນຈ຺ຈຕີ ທາຣຸກຏລ຺ລໂກວ, ຕສ຺ສາ ປຸຓ຺ຓໍ ກຸມ຺ຠມິມໍ ກິຓາຖ.

໔໑.

‘‘ຍໍ ເວ ປິວິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິທຑ຺ຒາ ສຍນ຺ຕິ, ອໂຖ ສິຄາເລຫິປິ ຂາທິຕາເສ;

ພນ຺ຘໍ ວຘໍ ໂຠຄຊານິຎ຺ຈຸເປນ຺ຕິ, ຕສ຺ສາ ປຸຓ຺ຓໍ ກຸມ຺ຠມິມໍ ກິຓາຖ.

໔໒.

‘‘ຍໍ ປິຕ຺ວາ ຠາເສຍ຺ຍ ອຠາສເນຍ຺ຍໍ, ສຠາຍມາສີໂນ ອເປຕວຕ຺ໂຖ;

ສມ຺ມກ຺ຂິໂຕ ວນ຺ຕຄໂຕ ພ຺ຍສນ຺ໂນ, ຕສ຺ສາ ປຸຓ຺ຓໍ ກຸມ຺ຠມິມໍ ກິຓາຖ.

໔໓.

‘‘ຍໍ ເວ ປິວິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐ ອາວິລກ຺ໂຂ, ມເມວ ສພ຺ພປຖວີຕິ ມຎ຺ເຎ;

ນ ເມ ສໂມ ຈາຕຸຣນ຺ໂຕປິ ຣາຊາ, ຕສ຺ສາ ປຸຓ຺ຓໍ ກຸມ຺ຠມິມໍ ກິຓາຖ.

໔໔.

‘‘ມານາຕິມານາ ກລຫານິ ເປສຸຓີ, ທຸພ຺ພຓ຺ຓິນີ ນຄ຺ຄຍິນີ ປລາຍິນີ;

ໂຈຣານ ຘຸຕ຺ຕານ ຄຕີ ນິເກໂຕ, ຕສ຺ສາ ປຸຓ຺ຓໍ ກຸມ຺ຠມິມໍ ກິຓາຖ.

໔໕.

‘‘ອິທ຺ຘານິ ຜີຕານິ ກຸລານິ ອສ຺ສຸ, ອເນກສາຫສ຺ສຘນານິ ໂລເກ;

ອຸຈ຺ຉິນ຺ນທາຍຊ຺ຊກຕານິມາຍ, ຕສ຺ສາ ປຸຓ຺ຓໍ ກຸມ຺ຠມິມໍ ກິຓາຖ.

໔໖.

‘‘ຘຎ຺ຎໍ ຘນໍ ຣຊຕໍ ຊາຕຣູປໍ, ເຂຕ຺ຕໍ ຄວໍ ຍຕ຺ຖ ວິນາສຍນ຺ຕິ;

ອຸຈ຺ເຉທນີ ວິຕ຺ຕຄຕໍ ກຸລານໍ, ຕສ຺ສາ ປຸຓ຺ຓໍ ກຸມ຺ຠມິມໍ ກິຓາຖ.

໔໗.

‘‘ຍໍ ເວ ປິຕ຺ວາ ທິຕ຺ຕຣູໂປວ ໂປໂສ, ອກ຺ໂກສຕິ ມາຕຣໍ ປິຕຣຎ຺ຈ;

ສສ຺ສຸມ຺ປິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ ອໂຖປິ ສຸຓ຺ຫໍ, ຕສ຺ສາ ປຸຓ຺ຓໍ ກຸມ຺ຠມິມໍ ກິຓາຖ.

໔໘.

‘‘ຍໍ ເວ ປິຕ຺ວາ ທິຕ຺ຕຣູປາວ ນາຣີ, ອກ຺ໂກສຕີ ສສ຺ສຸຣໍ ສາມິກຎ຺ຈ;

ທາສມ຺ປິ ຄຓ຺ເຫ ປຣິຈາຣິກມ຺ປິ, ຕສ຺ສາ ປຸຓ຺ຓໍ ກຸມ຺ຠມິມໍ ກິຓາຖ.

໔໙.

‘‘ຍໍ ເວ ປິວິຕ຺ວານ ຫເນຍ຺ຍ ໂປໂສ, ຘມ຺ເມ ຐິຕໍ ສມຓໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ວາ;

ຄຈ຺ເຉ ອປາຍມ຺ປິ ຕໂຕນິທານໍ, ຕສ຺ສາ ປຸຓ຺ຓໍ ກຸມ຺ຠມິມໍ ກິຓາຖ.

໕໐.

‘‘ຍໍ ເວ ປິວິຕ຺ວາ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣນ຺ຕິ, ກາເຍນ ວາຈາຍ ຈ ເຈຕສາ ຈ;

ນິຣຍໍ ວຊນ຺ຕິ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາ, ຕສ຺ສາ ປຸຓ຺ຓໍ ກຸມ຺ຠມິມໍ ກິຓາຖ.

໕໑.

‘‘ຍໍ ຍາຈມານາ ນ ລຠນ຺ຕິ ປຸພ຺ເພ, ພຫຸໍ ຫິຣຎ຺ຎມ຺ປິ ປຣິຈ຺ຈຊນ຺ຕາ;

ໂສ ຕໍ ປິວິຕ຺ວາ ອລິກໍ ຠຓາຕິ, ຕສ຺ສາ ປຸຓ຺ຓໍ ກຸມ຺ຠມິມໍ ກິຓາຖ.

໕໒.

‘‘ຍໍ ເວ ປິຕ຺ວາ ເປສເນ ເປສິຍນ຺ໂຕ, ອຈ຺ຈາຍິເກ ກຣຓີຍມ຺ຫິ ຊາເຕ;

ອຕ຺ຖມ຺ປິ ໂສ ນປ຺ປຊານາຕິ ວຸຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສາ ປຸຓ຺ຓໍ ກຸມ຺ຠມິມໍ ກິຓາຖ.

໕໓.

‘‘ຫິຣີມນາປິ ອຫິຣີກຠາວໍ, ປາຕຸໍ ກໂຣນ຺ຕິ ມທນາຍ ມຕ຺ຕາ;

ຘີຣາປິ ສນ຺ຕາ ພຫຸກໍ ຠຓນ຺ຕິ, ຕສ຺ສາ ປຸຓ຺ຓໍ ກຸມ຺ຠມິມໍ ກິຓາຖ.

໕໔.

‘‘ຍໍ ເວ ປິຕ຺ວາ ເອກຖູປາ ສຍນ຺ຕິ, ອນາສກາ ຖຓ຺ຑິລທຸກ຺ຂເສຍ຺ຍໍ;

ທຸພ຺ພຓ຺ຓິຍໍ ອາຍສກ຺ຍຎ຺ຈຸເປນ຺ຕິ, ຕສ຺ສາ ປຸຓ຺ຓໍ ກຸມ຺ຠມິມໍ ກິຓາຖ.

໕໕.

‘‘ຍໍ ເວ ປິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຂນ຺ຘາ ສຍນ຺ຕິ, ຄາໂວ ກູຏຫຕາວ ນ ຫິ ວາຣຸຓິຍາ;

ເວໂຄ ນເຣນ ສຸສໂຫຣິວ, ຕສ຺ສາ ປຸຓ຺ຓໍ ກຸມ຺ຠມິມໍ ກິຓາຖ.

໕໖.

‘‘ຍໍ ມນຸສ຺ສາ ວິວຊ຺ຊນ຺ຕິ, ສປ຺ປໍ ໂຆຣວິສມິວ;

ຕໍ ໂລເກ ວິສສມານໍ, ໂກ ນໂຣ ປາຕຸມຣຫຕິ.

໕໗.

‘‘ຍໍ ເວ ປິຕ຺ວາ ອນ຺ຘກເວຓ຺ຑປຸຕ຺ຕາ, ສມຸທ຺ທຕີເຣ ປຣິຈາຣຍນ຺ຕາ;

ອຸປກ຺ກມຸໍ ມຸສເລຠິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ, ຕສ຺ສາ ປຸຓ຺ຓໍ ກຸມ຺ຠມິມໍ ກິຓາຖ.

໕໘.

‘‘ຍໍ ເວ ປິຕ຺ວາ ປຸພ຺ພເທວາ ປມຕ຺ຕາ, ຕິທິວາ ຈຸຕາ ສສ຺ສຕິຍາ ສມາຍາ;

ຕໍ ຕາທິສໍ ມຊ຺ຊມິມໍ ນິຣຕ຺ຖກໍ, ຊານໍ ມຫາຣາຊ ກຖໍ ປິເວຍ຺ຍ.

໕໙.

‘‘ນຍິມສ຺ມິໍ ກຸມ຺ຠສ຺ມິໍ ທຘິ ວາ ມຘຸ ວາ, ເອວໍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ກິຓາຫິ ຣາຊ;

ເອວຎ຺ຫິມໍ ກຸມ຺ຠຄຕາ ມຍາ ເຕ, ອກ຺ຂາຕຣູປໍ ຕວ ສພ຺ພມິຕ຺ຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວຊ຺ຊານີຕິອາທີນວາ. ຄເຬຍ຺ຍາຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປເທ ປເທ ປຣິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ. ຍໍ ປິຕ຺ວາ ປເຕຕິ ຍໍ ປິວິຕ຺ວາ ປເຕຍ຺ຍ. ໂສພ຺ຠນ຺ຕິ ອາວາຏໍ. ຈນ຺ທນິໂຍຬິຄລ຺ລນ຺ຕິ ຈນ຺ທນິກຎ຺ຈ ໂອຬິຄລ຺ລຎ຺ຈ. ອໂຠຊເນຍ຺ຍນ຺ຕິ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອຍຸຕ຺ຕໍ. ອເນສມາໂນຕິ ອນິສ຺ສໂຣ. ໂຄຣິວາຕິ ໂຄໂຓ ວິຍ. ຠກ຺ຂສາທີຕິ ປຸຣາຓກສຏຂາທໂກ, ຍຖາ ໂສ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ຠກ຺ຂສໍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ອາຫິຓ຺ຑຕິ, ເອວໍ ອາຫິຓ຺ຑຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນາຖມາໂນຕິ ນິຣວສ຺ສໂຍ ອນາໂຖ ວິຍ. ອຸປຄາຍຕີຕິ ອຎ຺ຎໍ ຄາຍນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຄາຍຕິ. ອເຈໂລວາຕິ ອເຈລໂກ ວິຍ. ວິສິຂນ຺ຕຣານີຕິ ອນ຺ຕຣວີຖິໂຍ. ອຕິເວລສາຍີຕິ ອຕິຈິຣມ຺ປິ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກເມຍ຺ຍ. ‘‘ອຕິເວລຈາຣີ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຕິເວລຈາຣີ ຫຸຕ຺ວາ ຈເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ທາຣຸກຏລ຺ລໂກ ວາຕິ ທາຣຸມຍຍນ຺ຕຣູປກໍ ວິຍ. ໂຠຄຊານິຎ຺ຈຸເປນ຺ຕີຕິ ໂຠຄຊານິຎ຺ຈ ອຸເປນ຺ຕິ, ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ກຕ຺ວາ ທຓ຺ຑປີຬິຕາ ຘນຊານິຎ຺ຈ ອຎ຺ຎຎ຺ຈ ວຘພນ຺ຘນາທິທຸກ຺ຂໍ ປາປຸຓນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວນ຺ຕຄໂຕຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວນ຺ຕສ຺ມິໍ ຄໂຕ. ພ຺ຍສນ຺ໂນຕິ ພ຺ຍສນາປນ຺ໂນ. ‘‘ວິສນ຺ໂນ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ມິໍ ວນ຺ເຕ ໂອສນ຺ໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸກ຺ກຏ຺ໂຐຕິ ອຫໍ ມຫາໂຍໂຘ, ໂກ ມຍາ ສທິໂສ ອຕ຺ຖີຕິ ເອວໍ ອຸກ຺ກໍສຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ. ອາວິລກ຺ໂຂຕິ ຣຕ຺ຕກ຺ໂຂ. ສພ຺ພປຖວີຕິ ສພ຺ພາ ປຖວີ. ‘‘ສພ຺ພປຸຖຸວີ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ຈາຕຸຣນ຺ໂຕຕິ ຈຕຸສມຸທ຺ທປຣິຍນ຺ຕາຍ ປຖວິຍາ ອິສ຺ສໂຣ. ມານາຕິມານາຕິ ມານກາຣິກາ. ເສສປເທສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຄຕີຕິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ນິເກໂຕຕິ ນິວາໂສ. ຕສ຺ສາ ປຸຓ຺ຓນ຺ຕິ ຍາ ເອວຣູປາ, ຕສ຺ສາ ປຸຓ຺ຓໍ. ອິທ຺ຘານີຕິ ສມິທ຺ຘານິ. ຜີຕານີຕິ ວຕ຺ຖາລງ຺ກາຣກປ຺ປຠຓ຺ເຑຫິ ປຸປ຺ຜິຕານິ. ອຸຈ຺ຉິນ຺ນທາຍຊ຺ຊກຕານີຕິ ອຸຈ຺ຉິນ຺ນທາຍາທານິ ນິທ຺ຘນານິ ກຕານິ. ຍຕ຺ຖ ວິນາສຍນ຺ຕີຕິ ຍໍ ນິສ຺ສາຍ ຍຕ຺ຖ ປຕິຏ຺ຐິຕາ, ເອວໍ ພຫຸມ຺ປິ ຘນຘຎ຺ຎາທິສາປເຕຍ຺ຍໍ ນາສຍນ຺ຕິ, ກປຓາ ໂຫນ຺ຕິ.

ທິຕ຺ຕຣູໂປຕິ ທປ຺ປິຕຣູໂປ. ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຕິ ຠຣິຍສຎ຺ຎາຍ ກິເລສວເສນ ຫຕ຺ເຖ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ທາສມ຺ປິ ຄຓ຺ເຫຕິ ອຕ຺ຕໂນ ທາສມ຺ປິ ກິເລສວເສນ ‘‘ສາມິໂກ ເມ’’ຕິ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ. ປິວິຕ຺ວານາຕິ ປິວິຕ຺ວາ. ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ຈຣິຕ຺ວາຕິ ເອວໍ ຕີຫິ ທ຺ວາເຣຫິ ທສວິຘມ຺ປິ ອກຸສລໍ ກຕ຺ວາ. ຍໍ ຍາຈມານາຕິ ຍໍ ປຸຣິສໍ ປຸພ຺ເພ ສຸຣໍ ອປິວນ຺ຕໍ ພຫຸໍ ຫິຣຎ຺ຎໍ ປຣິຈ຺ຈຊນ຺ຕາ ມຸສາວາທໍ ກໂຣຫີຕິ ຍາຈມານາ ນ ລຠນ຺ຕິ. ປິຕ຺ວາຕິ ປິວິຕ຺ວາ ຐິໂຕ. ນປ຺ປຊານາຕິ ວຸຕ຺ໂຕຕິ ‘‘ເກນຏ຺ເຐນ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ສາສນສ຺ສ ທຸຄ຺ຄຫິຕຕ຺ຕາ ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ນ ຊານາຕິ. ຫິຣີມນາປີຕິ ຫິຣີຍຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາປິ. ເອກຖູປາຕິ ສູກຣໂປຕກາ ວິຍ ຫີນຊຈ຺ເຈຫິປິ ສທ຺ຘິໍ ເອກຣາສີ ຫຸຕ຺ວາ. ອນາສກາຕິ ນິຣາຫາຣາ. ຖຓ຺ຑິລທຸກ຺ຂເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ຠູມິຍໍ ທຸກ຺ຂເສຍ຺ຍໍ ສຍນ຺ຕິ. ອາຍສກ຺ຍນ຺ຕິ ຄຣຫໍ.

ປຕ຺ຕຂນ຺ຘາຕິ ປຕິຕກ຺ຂນ຺ຘາ. ກູຏຫຕາວາຕິ ຄີວາຍ ພທ຺ເຘນ ກູເຏນ ຫຕາ ຄາໂວ ວິຍ, ຍຖາ ຕາ ຕິຓໍ ອຂາທນ຺ຕິໂຍ ປານີຍໍ ອປິວນ຺ຕິໂຍ ສຍນ຺ຕິ, ຕຖາ ສຍນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຆຣວິສມິວາຕິ ໂຆຣວິສໍ ວິຍ. ວິສສມານນ຺ຕິ ວິສສທິສໍ. ອນ຺ຘກເວຓ຺ຑປຸຕ຺ຕາຕິ ທສ ຠາຕິກຣາຊາໂນ. ອຸປກ຺ກມຸນ຺ຕິ ປຫຣິໍສຸ. ປຸພ຺ພເທວາຕິ ອສຸຣາ. ຕິທິວາຕິ ຕາວຕິໍສເທວໂລກາ. ສສ຺ສຕິຍາຕິ ສສ຺ສຕາ, ທີຆາຍຸກຠາເວນ ນິຈ຺ຈສມ຺ມຕາ ເທວໂລກາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມາຍາຕິ ສທ຺ຘິໍ ອສຸຣມາຍາຫິ. ຊານນ຺ຕິ ເອວໍ ‘‘ນິຣຕ຺ຖກໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ຊານນ຺ໂຕ ຕຸມ຺ຫາທິໂສ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຸຣິໂສ ກຖໍ ປິເວຍ຺ຍ. ກຸມ຺ຠຄຕາ ມຍາຕິ ກຸມ຺ຠຄຕໍ ມຍາ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ອກ຺ຂາຕຣູປນ຺ຕິ ສຠາວໂຕ ອກ຺ຂາຕໍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ສຸຣາຍ ອາທີນວໍ ຎຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ໂຐ ສກ຺ກສ຺ສ ຖຸຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໖໐.

‘‘ນ ເມ ປິຕາ ວາ ອຖວາປິ ມາຕາ, ເອຕາທິສາ ຍາທິສໂກ ຕຸວໍສິ;

ຫິຕານຸກມ຺ປີ ປຣມຕ຺ຖກາໂມ, ໂສຫໍ ກຣິສ຺ສໍ ວຈນໍ ຕວຊ຺ຊ.

໖໑.

‘‘ທທາມິ ເຕ ຄາມວຣານິ ປຎ຺ຈ, ທາສີສຕໍ ສຕ຺ຕ ຄວໍສຕານິ;

ອາຊຎ຺ຎຍຸຕ຺ເຕ ຈ ຣເຖ ທສ ອິເມ, ອາຈຣິໂຍ ໂຫສິ ມມຕ຺ຖກາໂມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຄາມວຣານີຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອາຈຣິຍສ຺ສ ນາມ ອາຈຣິຍຠາໂຄ ອິຈ຺ຉິຕພ຺ໂພ, ສໍວຈ຺ຉເຣ ສໍວຈ຺ຉເຣ ສຕສຫສ຺ສຸຏ຺ຐານເກ ຕຸຍ຺ຫໍ ປຎ຺ຈ ຄາເມ ທທາມີຕິ ວທຕິ. ທສ ອິເມຕິ ອິເມ ທສ ປຸຣໂຕ ຐິເຕ ກຎ຺ຈນວິຈິຕ຺ເຕ ຣເຖ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ເທວຕ຺ຕຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ຊານາເປນ຺ໂຕ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໖໒.

‘‘ຕເວວ ທາສີສຕມຕ຺ຖຸ ຣາຊ, ຄາມາ ຈ ຄາໂວ ຈ ຕເວວ ໂຫນ຺ຕຸ;

ອາຊຎ຺ຎຍຸຕ຺ຕາ ຈ ຣຖາ ຕເວວ, ສກ຺ໂກຫມສ຺ມີ ຕິທສານມິນ຺ໂທ.

໖໓.

‘‘ມໍໂສທນໍ ສປ຺ປິປາຍາສໍ ຠຸຎ຺ຊ, ຂາທສ຺ສຸ ຈ ຕ຺ວໍ ມຘຸມາສປູເວ;

ເອວໍ ຕຸວໍ ຘມ຺ມຣໂຕ ຊນິນ຺ທ, ອນິນ຺ທິໂຕ ສຄ຺ຄມຸເປຫິ ຐານ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ຕຸວໍ ຘມ຺ມຣໂຕຕິ ເອວໍ ຕ຺ວໍ ນານຄ຺ຄຣສໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ສຸຣາປານາ ວິຣໂຕ ຕີຓິ ທຸຈ຺ຈຣິຕານິ ປຫາຍ ຕິວິຘສຸຈຣິຕຘມ຺ມຣໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເກນຈິ ອນິນ຺ທິໂຕ ສຄ຺ຄຏ຺ຐານໍ ອຸເປຫີຕິ.

ອິຕິ ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ. ໂສປິ ສຸຣໍ ອປິວິຕ຺ວາ ສຸຣາຠາຊນານິ ຠິນ຺ທາເປຕ຺ວາ ສີລໍ ສມາທາຍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ. ຊມ຺ພຸທີເປປິ ອນຸກ຺ກເມນ ສຸຣາປານໍ ເວປຸລ຺ລປ຺ປຕ຺ຕໍ ຊາຕໍ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ສກ຺ໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກຸມ຺ຠຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໕໑໓] ໓. ຊຍທ຺ທິສຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຈິຣສ຺ສໍ ວຕ ເມຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ມາຕຸໂປສກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸ ສາມຊາຕກສທິສໍ (ຊາ. ໒.໒໒.໒໙໖ ອາທໂຍ). ຕທາ ປນ ສຕ຺ຖາ ‘‘ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ກຎ຺ຈນມາລໍ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ປຫາຍ ມາຕາປິຕໂຣ ໂປເສສຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ກປິລຣຏ຺ເຐ ອຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຈາລນຄເຣ ປຎ຺ຈາໂລ ນາມ ຣາຊາ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສີ ຄພ຺ຠໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ. ຕສ຺ສາ ປຸຣິມຠເວ ເອກາ ສປຕ຺ຕິກາ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸຍ຺ຫໍ ຊາຕໍ ຊາຕໍ ປຊໍ ຂາທິຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ຐເປຕ຺ວາ ຍກ຺ຂິນີ ອໂຫສິ. ສາ ຕທາ ໂອກາສໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ປສ຺ສນ຺ຕິຍາວ ຕໍ ອລ຺ລມໍສເປສິວຓ຺ຓໍ ກຸມາຣກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຸຣຸມຸຣາຍນ຺ຕີ ຂາທິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ທຸຕິຍວາເຣປິ ຕເຖວ ອກາສິ. ຕຕິຍວາເຣ ປນ ຕສ຺ສາ ປສູຕິຆຣໍ ປວິຏ຺ຐກາເລ ເຄຫໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຄາຬ຺ຫໍ ອາຣກ຺ຂໍ ອກໍສຸ. ວິຊາຕທິວເສ ຍກ຺ຂິນີ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນ ທາຣກໍ ອຄ຺ຄເຫສິ. ເທວີ ‘‘ຍກ຺ຂິນີ’’ຕິ ມຫາສທ຺ທມກາສິ. ອາວຸຘຫຕ຺ຖາ ປຸຣິສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເທວິຍາ ທິນ຺ນສຎ຺ຎາຍ ຍກ຺ຂິນິໍ ອນຸພນ຺ຘິໍສຸ. ສາ ຂາທິຕຸໍ ໂອກາສໍ ອລຠນ຺ຕີ ຕໂຕ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຸທກນິທ຺ຘມນໍ ປາວິສິ. ທາຣໂກ ມາຕຸສຎ຺ຎາຍ ຕສ຺ສາ ຖນໍ ມຸເຂນ ຄຓ຺ຫິ. ສາ ປຸຕ຺ຕສິເນຫໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຕໂຕ ປລາຍິຕ຺ວາ ສຸສານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທາຣກໍ ປາສາຓເລເຓ ຐເປຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄິ. ອຖສ຺ສ ອນຸກ຺ກເມນ ວຑ຺ຒມານສ຺ສ ມນຸສ຺ສມໍສໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອທາສິ. ອຸໂຠປິ ມນຸສ຺ສມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວສິໍສຸ. ທາຣໂກ ອຕ຺ຕໂນ ມນຸສ຺ສຠາວໍ ນ ຊານາຕິ ‘‘ຍກ຺ຂິນິປຸຕ຺ໂຕສ຺ມີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ. ໂສ ອຕ຺ຕຠາວໍ ຊຫິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຘາຍິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອຖສ຺ສ ສາ ອນ຺ຕຣຘານຕ຺ຖາຍ ເອກໍ ມູລໍ ອທາສິ. ໂສ ມູລານຸຠາເວນ ອນ຺ຕຣຘາຍິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສມໍສໍ ຂາທນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ຍກ຺ຂິນີ ເວສ຺ສວຓສ຺ສ ມຫາຣາຊສ຺ສ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈຕ຺ຖາຍ ຄຕາ ຕຕ຺ເຖວ ກາລມກາສິ. ເທວີປິ ຈຕຸຕ຺ຖວາເຣ ອຎ຺ຎໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ. ໂສ ຍກ຺ຂິນິຍາ ມຸຕ຺ຕຕ຺ຕາ ອໂຣໂຄ ອໂຫສິ. ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕໍ ຍກ຺ຂິນິໍ ຊິນິຕ຺ວາ ຊາຕຕ຺ຕາ ‘‘ຊຍທ຺ທິສກຸມາໂຣ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ສພ຺ພສິປ຺ເປສຸ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ວາ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊມນຸສາສິ.

ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ‘‘ອລີນສຕ຺ຕຸກຸມາໂຣ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຸຄ຺ຄຫິຕສພ຺ພສິປ຺ໂປ ອຸປຣາຊາ ອໂຫສິ. ໂສປິ ຍກ຺ຂິນິປຸຕ຺ໂຕ ອປຣຠາເຄ ປມາເທນ ຕໍ ມູລໍ ນາເສຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣຘາຍິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ທິສ຺ສມານຣູໂປວ ສຸສາເນ ມນຸສ຺ສມໍສໍ ຂາທິ. ມນຸສ຺ສາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠີຕາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອຸປກ຺ໂກສິໍສຸ ‘‘ເທວ ເອໂກ ຍກ຺ໂຂ ທິສ຺ສມານຣູໂປ ສຸສາເນ ມນຸສ຺ສມໍສໍ ຂາທຕິ, ໂສ ອນຸກ຺ກເມນ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສ ມາເຣຕ຺ວາ ຂາທິສ຺ສຕິ, ຕໍ ຄາຫາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ‘‘ຄຓ຺ຫຖ ນ’’ນ຺ຕິ ອາຓາເປສິ. ພລກາໂຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸສານໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຍກ຺ຂິນິປຸຕ຺ໂຕ ນຄ຺ໂຄ ອຸພ຺ພິຄ຺ຄຣູໂປ ມຣຓຠຍຠີໂຕ ວິຣວນ຺ໂຕ ມນຸສ຺ສານໍ ອນ຺ຕຣໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ມນຸສ຺ສາ ‘‘ຍກ຺ໂຂ’’ຕິ ມຣຓຠຍຠີຕາ ທ຺ວິຘາ ຠິຊ຺ຊິໍສຸ. ໂສປິ ຕໂຕ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປາວິສິ, ນ ປຸນ ມນຸສ຺ສປຖໍ ອາຄຈ຺ຉິ. ໂສ ເອກໍ ມຫາວຕ຺ຕນິອຏວິໍ ນິສ຺ສາຍ ມຄ຺ຄປຏິປນ຺ເນສຸ ມນຸສ຺ເສສຸ ເອເກກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ຂາທນ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣຘມູເລ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ.

ອເຖໂກ ສຕ຺ຖວາຫພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຏວິປາລານໍ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຫິ ສກຏສເຕຫິ ຕໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ມນຸສ຺ສຍກ຺ໂຂ ວິຣວນ຺ໂຕ ປກ຺ຂນ຺ທິ, ຠີຕາ ມນຸສ຺ສາ ອຸເຣນ ນິປຊ຺ຊິໍສຸ. ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປລາຍນ຺ໂຕ ຂາຓຸນາ ປາເທ ວິທ຺ໂຘ ອຏວິປາເລສຸ ອນຸພນ຺ຘນ຺ເຕສຸ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານຣຸກ຺ຂມູເລ ນິປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ນິປນ຺ນສ຺ສ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຊຍທ຺ທິສຣາຊາ ມິຄວຘໍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິ. ຕໍ ນຄຣາ ນິກ຺ຂນ຺ຕມຕ຺ຕເມວ ຕກ຺ກສິລວາສີ ນນ຺ໂທ ນາມ ມາຕຸໂປສກພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈຕສ຺ໂສ ສຕາຣຫຄາຖາໂຍ ອາທາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອທ຺ທສ. ຣາຊາ ‘‘ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສຸຓິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ນິວາສເຄຫໍ ທາເປຕ຺ວາ ມິຄວໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຍສ຺ສ ປສ຺ເສນ ມິໂຄ ປລາຍຕິ, ຕສ຺ເສວ ຄີວາ’’ຕິ ອາຫ. ອເຖໂກ ປສທມິໂຄ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອຠິມຸໂຂ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປລາຍິ. ອມຈ຺ຈາ ປຣິຫາສໍ ກຣິໍສຸ. ຣາຊາ ຂຄ຺ຄໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ອນຸພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕິໂຍຊນມຕ຺ຖເກ ປຕ຺ວາ ຂຄ຺ເຄນ ປຫຣິຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຂຓ຺ຑານິ ກຣິຕ຺ວາ ກາເຊນາທາຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມນຸສ຺ສຍກ຺ຂສ຺ສ ນິປນ຺ນຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ວາ ທພ຺ພຕິເຓສຸ ນິສີທິຕ຺ວາ ໂຖກໍ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ອາຣຠິ. ອຖ ນໍ ໂສ ອຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ຕິຏ຺ຐ ກຸຫິໍ ຄຈ຺ຉສິ, ຠກ຺ໂຂສິ ເມ’’ຕິ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໔.

‘‘ຈິຣສ຺ສໍ ວຕ ເມ ອຸທປາທິ ອຊ຺ຊ, ຠກ຺ໂຂ ມຫາ ສຕ຺ຕມິຠຕ຺ຕກາເລ;

ກຸໂຕສິ ໂກວາສິ ຕທິງ຺ຆ ພ຺ຣູຫິ, ອາຈິກ຺ຂ ຊາຕິໍ ວິທິໂຕ ຍຖາສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠກ຺ໂຂ ມຫາຕິ ມຫາຠກ຺ໂຂ. ສຕ຺ຕມິຠຕ຺ຕກາເລຕິ ປາຏິປທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິຣາຫາຣສ຺ສ ສຕ຺ຕມິຍໍ ຠຕ຺ຕກາເລ. ກຸໂຕສີຕິ ກຸໂຕ ອາຄໂຕສີຕິ.

ຣາຊາ ຍກ຺ຂໍ ທິສ຺ວາ ຠີໂຕ ອູຣຸຕ຺ຖມ຺ຠໍ ປຕ຺ວາ ປລາຍິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ສຕິໍ ປນ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖໕.

‘‘ປຎ຺ຈາລຣາຊາ ມິຄວໍ ປວິຏ຺ໂຐ, ຊຍທ຺ທິໂສ ນາມ ຍທິສ຺ສຸໂຕ ເຕ;

ຈຣາມິ ກຈ຺ຉານິ ວນານິ ຈາຫໍ, ປສທໍ ອິມໍ ຂາທ ມມຊ຺ຊ ມຸຎ຺ຈາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມິຄວໍ ປວິຏ຺ໂຐຕິ ມິຄວຘາຍ ຣຏ຺ຐາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ. ກຈ຺ຉານີຕິ ປພ຺ພຕປສ຺ສານິ. ປສທນ຺ຕິ ປສທມິຄໍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຍກ຺ໂຂ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖໖.

‘‘ເສເນວ ຕ຺ວໍ ປຓສິ ສສ຺ສມາໂນ, ມເມສ ຠກ຺ໂຂ ປສໂທ ຍໍ ວເທສິ;

ຕໍ ຂາທິຍານ ປສທໍ ຊິຆຎ຺ຎໍ, ຂາທິສ຺ສໍ ປຈ຺ຉາ ນ ວິລາປກາໂລ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເສເນວາຕິ ມມ ສນ຺ຕເກເນວ. ປຓສີຕິ ໂວຫຣສິ ອຕ຺ຕານໍ ວິກ຺ກິຓາສິ. ສສ຺ສມາໂນຕິ ວິຫິໍສຍມາໂນ. ຕໍ ຂາທິຍານາຕິ ຕໍ ປຐມໍ ຂາທິຕ຺ວາ. ຊິຆຎ຺ຎນ຺ຕິ ຆສິຕຸກາໂມ. ຂາທິສ຺ສນ຺ຕິ ເອຕໍ ປຈ຺ຉາ ຂາທິສ຺ສາມິ. ນ ວິລາປກາໂລຕິ ມາ ວິລປິ. ນາຍໍ ວິລາປກາໂລຕິ ວທຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ນນ຺ທພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ສຣິຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໖໗.

‘‘ນ ຈຕ຺ຖິ ໂມກ຺ໂຂ ມມ ນິກ຺ກເຍນ, ຄນ຺ຕ຺ວານ ປຈ຺ຉາຄມນາຍ ປຓ຺ເຫ;

ຕໍ ສງ຺ຄຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສປ຺ປທາຍ, ສຈ຺ຈານຸຣກ຺ຂີ ປຸນຣາວຊິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ຈຕ຺ຖີຕິ ນ ເຈ ມຍ຺ຫໍ ນິກ຺ກເຍນ ວິໂມກ຺ໂຂ ອຕ຺ຖິ. ຄນ຺ຕ຺ວານາຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອຊ຺ຊ ອິມໍ ມິຄມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ມມ ນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ. ປຓ຺ເຫຕິ ປເຄເຍວ, ສ຺ເວວ ປາຕຣາສກາເລ ປຈ຺ຈາຄມນຕ຺ຖາຍ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄຓ຺ຫາຫີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຕໍ ສງ຺ຄຣນ຺ຕິ ມຍາ ‘‘ຘນໍ ເຕ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສງ຺ຄໂຣ ກໂຕ, ຕໍ ຕສ຺ສ ທຕ຺ວາ ອິມໍ ມຍາ ວຸຕ຺ຕໍ ສຈ຺ຈໍ ອນຸຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ອຫໍ ປຸນ ອາຄມິສ຺ສາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຍກ຺ໂຂ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໘.

‘‘ກິໍ ກມ຺ມຊາຕໍ ອນຸຕປ຺ປເຕ ຕ຺ວໍ, ປຕ຺ຕໍ ສມີປໍ ມຣຓສ຺ສ ຣາຊ;

ອາຈິກ຺ຂ ເມ ຕໍ ອປິ ສກ຺ກຸເຓມຸ, ອນຸຊານິຕຸໍ ອາຄມນາຍ ປຓ຺ເຫ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກມ຺ມເມວ ກມ຺ມຊາຕໍ. ອນຸຕປ຺ປເຕຕິ ຕໍ ອນຸຕປ຺ປຕິ. ປຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຸປຄຕໍ. ອປິ ສກ຺ກຸເຓມູຕິ ອປິ ນາມ ຕໍ ຕວ ໂສກກາຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ ປາໂຕວ ອາຄມນາຍ ຕໍ ອນຸຊານິຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຣາຊາ ຕໍ ກາຣຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໖໙.

‘‘ກຕາ ມຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຘນາສາ, ຕໍ ສງ຺ຄຣໍ ປຏິມຸກ຺ກໍ ນ ມຸຕ຺ຕໍ;

ຕໍ ສງ຺ຄຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສປ຺ປທາຍ, ສຈ຺ຈານຸຣກ຺ຂີ ປຸນຣາວຊິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຏິມຸກ຺ກໍ ນ ມຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຈຕສ຺ໂສ ສຕາຣຫາ ຄາຖາ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຘນໍ ເຕ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎາຍ ມຍາ ອຕ຺ຕນິ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ຐປິຕໍ, ນ ປນ ຕໍ ມຸຕ຺ຕໍ ຘນສ຺ສ ອທິນ຺ນຕ຺ຕາ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຍກ຺ໂຂ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໐.

‘‘ຍາ ເຕ ກຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຘນາສາ, ຕໍ ສງ຺ຄຣໍ ປຏິມຸກ຺ກໍ ນ ມຸຕ຺ຕໍ;

ຕໍ ສງ຺ຄຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສປ຺ປທາຍ, ສຈ຺ຈານຸຣກ຺ຂີ ປຸນຣາວຊສ຺ສູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸນຣາວຊສ຺ສູຕິ ປຸນ ອາຄຈ຺ຉສ຺ສຸ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ໂສ ເຕນ ວິສ຺ສຏ຺ໂຐ ‘‘ຕ຺ວໍ ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ອຫໍ ປາໂຕວ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ມຄ຺ຄນິມິຕ຺ຕານິ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ພລກາຍໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ພລກາຍປຣິວຸໂຕ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນນ຺ທພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ມຫາຣເຫ ອາສເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຕາ ຄາຖາ ສຸຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາຣິ ສຫສ຺ສານິ ທຕ຺ວາ ຍານໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ຕກ຺ກສິລເມວ ເນຖາ’’ຕິ ມນຸສ຺ເສ ທຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ທຸຕິຍທິວເສ ປຏິຄນ຺ຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອນຸສາສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ທີເປນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໗໑.

‘‘ມຸຕ຺ໂຕຈ ໂສ ໂປຣິສາທສ຺ສ ຫຕ຺ຖາ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ສກໍ ມນ຺ທິຣໍ ກາມກາມີ;

ຕໍ ສງ຺ຄຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສປ຺ປທາຍ, ອາມນ຺ຕຍີ ປຸຕ຺ຕມລີນສຕ຺ຕຸໍ.

໗໒.

‘‘ອຊ຺ເຊວ ຣຊ຺ຊໍ ອຠິສິຎ຺ຈຍສ຺ສຸ, ຘມ຺ມໍ ຈຣ ເສສຸ ປເຣສຸ ຈາປິ;

ອຘມ຺ມກາໂຣ ຈ ເຕ ມາຫຸ ຣຏ຺ເຐ, ຄຈ຺ຉາມຫໍ ໂປຣິສາທສ຺ສ ຎຕ຺ເຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອລີນສຕ຺ຕຸນ຺ຕິ ເອວໍນາມກໍ ກຸມາຣໍ. ປາຬິຍໍ ປນ ‘‘ອຣິນສຕ຺ຕຸ’’ນ຺ຕິ ລິຂິຕໍ. ອຊ຺ເຊວ ຣຊ຺ຊນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕ ຣຊ຺ຊໍ ເຕ ທມ຺ມິ, ຕ຺ວໍ ອຊ຺ເຊວ ມຸທ຺ຘນິ ອຠິເສກໍ ອຠິສິຎ຺ຈຍສ຺ສຸ. ຎຕ຺ເຕຕິ ອຠ຺ຍາເສ, ສນ຺ຕິເກຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກຸມາໂຣ ທສມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໓.

‘‘ກິໍ ກມ຺ມ ກ຺ຣຸພ຺ພໍ ຕວ ເທວ ປາວ, ນາຣາຘຍີ ຕໍ ຕທິຈ຺ຉາມິ ໂສຕຸໍ;

ຍມຊ຺ຊ ຣຊ຺ຊມ຺ຫິ ອຸທສ຺ສເຍ ຕຸວໍ, ຣຊ຺ຊມ຺ປິ ນິຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ຕຍາ ວິນາຫ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກ຺ຣຸພ຺ພນ຺ຕິ ກໂຣນ຺ໂຕ. ຍມຊ຺ຊາຕິ ເຍນ ອນາຣາຘກມ຺ເມນ ອຊ຺ຊ ມໍ ຣຊ຺ຊມ຺ຫິ ຕ຺ວໍ ອຸທສ຺ສເຍ ອຸສ຺ສາເປສິ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ, ຕໍ ເມ ອາຈິກ຺ຂ, ອຫຎ຺ຫິ ຕຍາ ວິນາ ຣຊ຺ຊມ຺ປິ ນ ອິຈ຺ຉາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ອນນ຺ຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໗໔.

‘‘ນ ກມ຺ມຸນາ ວາ ວຈສາວ ຕາຕ, ອປຣາຘິໂຕຫໍ ຕຸວິຍໍ ສຣາມິ;

ສນ຺ຘິຎ຺ຈ ກຕ຺ວາ ປຸຣິສາທເກນ, ສຈ຺ຈານຸຣກ຺ຂີ ປຸນາຫໍ ຄມິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປຣາຘິໂຕຕິ ອປຣາຘໍ ອິໂຕ. ຕຸວິຍນ຺ຕິ ຕວ ສນ຺ຕກໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຕາຕ, ອຫໍ ອິໂຕ ຕວ ກມ຺ມໂຕ ວາ ຕວ ວຈນໂຕ ວາ ກິຎ຺ຈິ ມມ ອປ຺ປິຍໍ ອປຣາຘໍ ນ ສຣາມີຕິ. ສນ຺ຘິຎ຺ຈ ກຕ຺ວາຕິ ມໍ ປນ ມິຄວໍ ຄຕໍ ເອໂກ ຍກ຺ໂຂ ‘‘ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄຓ຺ຫິ. ອຖາຫໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ສ຺ເວ ຕວ ປາຕຣາສກາເລ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຕນ ປຸຣິສາທເກນ ສນ຺ຘິໍ ສຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ອາຄໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ສຈ຺ຈໍ ອນຸຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ປຸນ ຕຕ຺ຖ ຄມິສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຫີຕິ ວທຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກຸມາໂຣ ຄາຖມາຫ –

໗໕.

‘‘ອຫໍ ຄມິສ຺ສາມິ ອິເຘວ ໂຫຫິ, ນຕ຺ຖິ ຕໂຕ ຊີວໂຕ ວິປ຺ປໂມກ຺ໂຂ;

ສເຈ ຕຸວໍ ຄຈ຺ຉສິເຍວ ຣາຊ, ອຫມ຺ປິ ຄຈ຺ຉາມິ ອຸໂຠ ນ ໂຫມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິເຘວາຕິ ຕ຺ວໍ ອິເຘວ ໂຫຕິ. ຕໂຕຕິ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ຊີວນ຺ຕສ຺ສ ໂມກ຺ໂຂ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອຸໂຠຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອຸໂຠປິ ນ ຠວິສ຺ສາມ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ຄາຖມາຫ –

໗໖.

‘‘ອທ຺ຘາ ຫິ ຕາຕ ສຕາເນສ ຘມ຺ໂມ, ມຣຓາ ຈ ເມ ທຸກ຺ຂຕຣໍ ຕທສ຺ສ;

ກມ຺ມາສປາໂທ ຕໍ ຍທາ ປຈິຕ຺ວາ, ປສຍ຺ຫ ຂາເທ ຠິທາ ຣຸກ຺ຂສູເລ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອທ຺ຘາ ເອກໍເສນ ເອສ, ຕາຕ, ສຕານໍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ຘມ຺ໂມ ສຠາໂວ, ຍຸຕ຺ຕໍ ຕ຺ວໍ ວທສິ, ອປິ ຈ ໂຂ ປນ ມຍ຺ຫໍ ມຣຓໂຕເປຕໍ ທຸກ຺ຂຕຣໍ ອສ຺ສ, ຍທາ ຕໍ ໂສ ກມ຺ມາສປາໂທ. ຠິທາ ຣຸກ຺ຂສູເລຕິ ຕິຂິຓຣຸກ຺ຂສູເລ ຠິຕ຺ວາ ປຈິຕ຺ວາ ປສຍ຺ຫ ພລກ຺ກາເຣນ ຂາເທຍ຺ຍາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກຸມາໂຣ ຄາຖມາຫ –

໗໗.

‘‘ປາເຓນ ເຕ ປາຓມຫໍ ນິມິສ຺ສໍ, ມາ ຕ຺ວໍ ອຄາ ໂປຣິສາທສ຺ສ ຎຕ຺ເຕ;

ເອວຎ຺ຈ ເຕ ປາຓມຫໍ ນິມິສ຺ສໍ, ຕສ຺ມາ ມຕໍ ຊີວິຕສ຺ສ ວຓ຺ເຓມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນິມິສ຺ສນ຺ຕິ ອຫໍ ອິເຘວ ຕວ ປາເຓນ ມມ ປາຓໍ ປຣິວຕ຺ເຕສ຺ສໍ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ເອຕໍ ປາຓໍ ຕວ ປາເຓນາຫໍ ນິມິສ຺ສໍ, ຕສ຺ມາ ຕວ ຊີວິຕສ຺ສຕ຺ຖາຍ ມມ ມຣຓໍ ວຓ຺ເຓມິ ມຣຓເມວ ວເຣມິ, ອິຈ຺ຉາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ພລໍ ຊານນ຺ໂຕ ‘‘ສາຘຸ ຕາຕ, ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ໂສ ມາຕາປິຕໂຣ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນຄຣມ຺ຫາ ນິກ຺ຂມິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອຸປຑ຺ຒຄາຖມາຫ –

໗໘.

‘‘ຕໂຕ ຫເວ ຘິຕິມາ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ, ວນ຺ທິຕ຺ວາ ມາຕຸ ຈ ປິຕຸ ຈ ປາເທ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປາເທຕິ ປາເທ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ;

ອຖສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣປິ ຠຄິນີປິ ຠຣິຍາປິ ອມຈ຺ຈປຣິຊເນຫິ ສທ຺ຘິໍເຍວ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ໂສ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ມຄ຺ຄໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສຸຏ຺ຐຸ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເສສານໍ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ອຈ຺ຉມ຺ຠິໂຕ ເກສຣສີໂຫ ວິຍ ມຄ຺ຄໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຍກ຺ຂາວາສໍ ປາຍາສິ. ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ມາຕາ ສກຠາເວນ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ປຖວິຍໍ ປຕິ. ປິຕາ ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ມຫນ຺ເຕນ ສທ຺ເທນ ກນ຺ທິ. ຕມ຺ປິ ອຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ –

‘‘ທຸຂິນິສ຺ສ ມາຕາ ນິປຕາ ປຖພ຺ຍາ, ປິຕາສ຺ສ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ຠຸຊານິ ກນ຺ທຕີ’’ຕິ. –

ອຸປຑ຺ຒຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປິຕຣາ ປຍຸຕ຺ຕໍ ອາສີສວາທໍ ອຠິວາທນວາທໍ ມາຕຣາ ຠຄິນີຠຣິຍາຫິ ຈ ກຕໍ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ອປຣາປິ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໗໙.

‘‘ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ຕາວ ປິຕາ ວິທິຕ຺ວາ, ປຣມ຺ມຸໂຂ ວນ຺ທຕິ ປຎ຺ຊລີໂກ;

ໂສໂມ ຈ ຣາຊາ ວຣຸໂຓ ຈ ຣາຊາ, ປຊາປຕີ ຈນ຺ທິມາ ສູຣິໂຍ ຈ;

ເອເຕຫິ ຄຸຕ຺ໂຕ ປຸຣິສາທກມ຺ຫາ, ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ໂສຕ຺ຖິ ປຈ຺ເຈຫິ ຕາຕ.

໘໐.

‘‘ຍໍ ທຓ຺ຑກິຣຎ຺ໂຎ ຄຕສ຺ສ ມາຕາ, ຣາມສ຺ສກາສິ ໂສຕ຺ຖານໍ ສຸຄຸຕ຺ຕາ;

ຕໍ ເຕ ອຫໍ ໂສຕ຺ຖານໍ ກໂຣມິ, ເອເຕນ ສຈ຺ເຈນ ສຣນ຺ຕຸ ເທວາ;

ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ໂສຕ຺ຖິ ປຈ຺ເຈຫິ ປຸຕ຺ຕ.

໘໑.

‘‘ອາວີ ຣໂຫ ວາປິ ມໂນປໂທສໍ, ນາຫໍ ສເຣ ຊາຕຸ ມລີນສຕ຺ເຕ;

ເອເຕນ ສຈ຺ເຈນ ສຣນ຺ຕຸ ເທວາ, ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ໂສຕ຺ຖິ ປຈ຺ເຈຫິ ຠາຕິກ.

໘໒.

‘‘ຍສ຺ມາ ຈ ເມ ອນຘິມໂນສິ ສາມິ, ນ ຈາປິ ເມ ມນສາ ອປ຺ປິໂຍສິ;

ເອເຕນ ສຈ຺ເຈນ ສຣນ຺ຕຸ ເທວາ, ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ໂສຕ຺ຖິ ປຈ຺ເຈຫິ ສາມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຣມ຺ມຸໂຂຕິ ອຍໍ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ ປຣມ຺ມຸໂຂ ມາຕາປິຕໂຣ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ອິຕິ ເອຕໍ ປຣມ຺ມຸຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ວິທິຕ຺ວາ. ປຎ຺ຊລີໂກຕິ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ສິຣສິ ອຎ຺ຊລິໍ ຐເປຕ຺ວາ ວນ຺ທຕິ ເທວຕາ ນມສ຺ສຕິ. ປຸຣິສາທກມ຺ຫາຕິ ປຸຣິສາທສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ເຕນ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ໂສຕ຺ຖິນາ ປຈ຺ເຈຫິ.

ຣາມສ຺ສກາສີຕິ ຣາມສ຺ສ ອກາສິ. ເອໂກ ກິຣ ພາຣາຓສິວາສີ ຣາໂມ ນາມ ມາຕຸໂປສໂກ ມາຕາປິຕໂຣ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ໂຕ ໂວຫາຣຕ຺ຖາຍ ຄໂຕ ທຓ຺ຑກິຣຎ຺ໂຎ ວິຊິເຕ ກຸມ຺ຠວຕີນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນວວິເຘນ ວສ຺ເສນ ສກລຣຏ຺ເຐ ວິນາສິຍມາເນ ມາຕາປິຕູນໍ ຄຸຓໍ ສຣິ. ອຖ ນໍ ມາຕຸປຏ຺ຐານກມ຺ມສ຺ສ ຜເລນ ເທວຕາ ໂສຕ຺ຖິນາ ອານຍິຕ຺ວາ ມາຕຸ ອທໍສຸ. ຕໍ ກາຣຓໍ ສຸຕວເສນາຫຣິຕ຺ວາ ເອວມາຫ. ໂສຕ຺ຖານນ຺ຕິ ໂສຕ຺ຖິຠາວໍ. ຕໍ ປນ ກິຎ຺ຈາປິ ເທວຕາ ກຣິໍສຸ, ມາຕຸປຏ຺ຐານໍ ນິສ຺ສາຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ ປນ ມາຕາ ອກາສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ຕໍ ເຕ ອຫນ຺ຕິ ອຫມ຺ປິ ເຕ ຕເມວ ໂສຕ຺ຖານໍ ກໂຣມິ, ມໍ ນິສ຺ສາຍ ຕເຖວ ຕວ ໂສຕ຺ຖິຠາໂວ ໂຫຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຖ ວາ ກໂຣມີຕິ ອິຈ຺ຉາມິ. ເອເຕນ ສຈ຺ເຈນາຕິ ສເຈ ເທວຕາຫິ ຕສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິນາ ອານີຕຠາໂວ ສຈ຺ໂຈ, ເອເຕນ ສຈ຺ເຈນ ມມປິ ປຸຕ຺ຕໍ ສຣນ຺ຕຸ ເທວາ, ຣາມໍ ວິຍ ຕມ຺ປິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມມ ທສ຺ສນ຺ຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນຸຎ຺ຎາໂຕຕິ ໂປຣິສາເທນ ‘‘ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ເທວຕານໍ ອານຸຠາເວນ ໂສຕ຺ຖິ ປຏິອາຄຈ຺ຉ ປຸຕ຺ຕາຕິ ວທຕິ.

ຊາຕຸ ມລີນສຕ຺ເຕຕິ ຊາຕຸ ເອກໍເສນ ອລີນສຕ຺ເຕ ມມ ຠາຕິເກ ອຫໍ ສມ຺ມຸຂາ ວາ ປຣມ຺ມຸຂາ ວາ ມໂນປໂທສໍ ນ ສຣາມິ, ນ ມຍາ ຕມ຺ຫິ ມໂນປໂທໂສ ກຕປຸພ຺ໂພຕິ ເອວມສ຺ສ ກນິຏ຺ຐາ ສຈ຺ຈມກາສິ. ຍສ຺ມາ ຈ ເມ ອນຘິມໂນສິ, ສາມີຕິ ມມ, ສາມິ ອລີນສຕ຺ຕຸ ຍສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອນຘິມໂນສິ, ມໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ມເນນ ນ ປຕ຺ເຖສິ. ນ ຈາປິ ເມ ມນສາ ອປ຺ປິໂຍສີຕິ ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຈ ມນສາ ຕ຺ວໍ ອປ຺ປິໂຍ ນ ໂຫສິ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍສໍວາສາວ ມຍນ຺ຕິ ເອວມສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສີ ສຈ຺ຈມກາສິ.

ກຸມາໂຣປິ ປິຕຣາ ອກ຺ຂາຕນເຍນ ຣກ຺ຂາວາສມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ຍກ຺ໂຂປິ ‘‘ຂຕ຺ຕິຍາ ນາມ ພຫຸມາຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ໂກ ຊານາຕິ, ກິໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຣຸກ຺ຂໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາຄມນໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ໂສ ກຸມາຣໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ປິຕຣໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸຕ຺ໂຕ ອາຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ນຕ຺ຖິ ເມ ຠຍ’’ນ຺ຕິ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ຍກ຺ໂຂ ຄາຖມາຫ –

໘໓.

‘‘ພ຺ຣຫາ ອຸຊູ ຈາຣຸມຸໂຂ ກຸໂຕສິ, ນ ມໍ ປຊານາສິ ວເນ ວສນ຺ຕໍ;

ລຸທ຺ທໍ ມໍ ຎຕ຺ວາ ‘ປຸຣິສາທໂກ’ສິ, ໂກ ໂສຕ຺ຖິມາຊານມິຘາວເຊຍ຺ຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂກ ໂສຕ຺ຖິມາຊານມິຘາວເຊຍ຺ຍາຕິ ກຸມາຣ ໂກ ນາມ ປຸຣິໂສ ອຕ຺ຕໂນ ໂສຕ຺ຖິຠາວໍ ຊານນ຺ໂຕ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອິຘາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຕ຺ວໍ ອຊານນ຺ໂຕ ອາຄໂຕ ມຎ຺ເຎຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກຸມາໂຣ ຄາຖມາຫ –

໘໔.

‘‘ຊານາມິ ລຸທ຺ທ ປຸຣິສາທໂກ ຕ຺ວໍ, ນ ຕໍ ນ ຊານາມິ ວເນ ວສນ຺ຕໍ;

ອຫຎ຺ຈ ປຸຕ຺ໂຕສ຺ມິ ຊຍທ຺ທິສສ຺ສ, ມມຊ຺ຊ ຂາທ ປິຕຸໂນ ປໂມກ຺ຂາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປໂມກ຺ຂາຕິ ປໂມກ຺ຂເຫຕຸ ອຫໍ ປິຕຸ ຊີວິຕໍ ທຕ຺ວາ ອິຘາຄໂຕ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ມຸຎ຺ຈ, ມໍ ຂາທາຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໂຕ ຍກ຺ໂຂ ຄາຖມາຫ –

໘໕.

‘‘ຊານາມິ ປຸຕ຺ໂຕຕິ ຊຍທ຺ທິສສ຺ສ, ຕຖາ ຫິ ໂວ ມຸຂວຓ຺ໂຓ ອຸຠິນ຺ນໍ;

ສຸທຸກ຺ກຣຎ຺ເຎວ ກຕໍ ຕເວທໍ, ໂຍ ມຕ຺ຕຸມິຈ຺ເຉ ປິຕຸໂນ ປໂມກ຺ຂາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕຖາ ຫິ ໂວຕິ ຕາທິໂສ ໂວ ຕຸມ຺ຫາກໍ. ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ສທິໂສວ ມຸຂວຓ຺ໂຓ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກຕໍ ຕເວທນ຺ຕິ ອິທໍ ຕວ ກມ຺ມໍ ສຸທຸກ຺ກຣໍ.

ຕໂຕ ກຸມາໂຣ ຄາຖມາຫ –

໘໖.

‘‘ນ ທຸກ຺ກຣໍ ກິຎ຺ຈິ ມເຫຕ຺ຖ ມຎ຺ເຎ, ໂຍ ມຕ຺ຕຸມິຈ຺ເຉ ປິຕຸໂນ ປໂມກ຺ຂາ;

ມາຕຸ ຈ ເຫຕຸ ປຣໂລກ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສຸເຂນ ສຄ຺ເຄນ ຈ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິຎ຺ຈິ ມເຫຕ຺ຖ ມຎ຺ເຎຕິ ກິຎ຺ຈິ ອຫໍ ເອຕ຺ຖ ນ ມຎ຺ຎາມິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍກ຺ຂ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປິຕຸ ວາ ປໂມກ຺ຂຕ຺ຖາຍ ມາຕຸ ວາ ເຫຕຸ ປຣໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸເຂນ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕນກສຸເຂນ ສມ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ຠວິຕຸໍ ມຕ຺ຕຸມິຈ຺ເຉ ມຣິຕຸໍ ອິຈ຺ຉຕິ, ຕສ຺ມາ ອຫໍ ເອຕ຺ຖ ມາຕາປິຕູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຊີວິຕປຣິຈ຺ຈາເຄ ກິຎ຺ຈິ ທຸກ຺ກຣໍ ນ ມຎ຺ຎາມີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຍກ຺ໂຂ ‘‘ກຸມາຣ, ມຣຓສ຺ສ ອຠຍານກສຕ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕ຺ວໍ ກສ຺ມາ ນ ຠາຍສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ຕສ຺ສ ກເຖນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໘໗.

‘‘ອຫຎ຺ຈ ໂຂ ອຕ຺ຕໂນ ປາປກິຣິຍໍ, ອາວີ ຣໂຫ ວາປິ ສເຣ ນ ຊາຕຸ;

ສງ຺ຂາຕຊາຕີມຣໂຓຫມສ຺ມິ, ຍເຖວ ເມ ອິຘ ຕຖາ ປຣຕ຺ຖ.

໘໘.

‘‘ຂາທຊ຺ຊ ມໍ ທານິ ມຫານຸຠາວ, ກຣສ຺ສຸ ກິຈ຺ຈານິ ອິມໍ ສຣີຣໍ;

ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ວາ ເຕ ປປຕາມິ ອຄ຺ຄາ, ຉາທຍມາໂນ ມຍ຺ຫໍ ຕ຺ວມເທສິ ມໍສ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສເຣ ນ ຊາຕູຕິ ເອກໍເສເນວ ນ ສຣາມິ. ສງ຺ຂາຕຊາຕີມຣໂຓຫມສ຺ມີຕິ ອຫໍ ຎາເຓນ ສຸປຣິຈ຺ຉິນ຺ນຊາຕິມຣໂຓ, ຊາຕສຕ຺ໂຕ ອມຣຓຘມ຺ໂມ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ຊານາມິ. ຍເຖວ ເມ ອິຘາຕິ ຍເຖວ ມມ ອິຘ, ຕຖາ ປຣໂລເກ, ຍຖາ ຈ ປຣໂລເກ, ຕຖາ ອິຘາປິ ມຣຓໂຕ ມຸຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ອິທມ຺ປິ ມມ ຎາເຓນ ສຸປຣິຈ຺ຉິນ຺ນໍ. ກຣສ຺ສຸ ກິຈ຺ຈານີຕິ ອິມິນາ ສຣີເຣນ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ກຣ, ອິມໍ ເຕ ມຍາ ນິສ຺ສຏ຺ຐໍ ສຣີຣໍ. ຉາທຍມາໂນ ມຍ຺ຫໍ ຕ຺ວມເທສິ ມໍສນ຺ຕິ ມຍິ ຣຸກ຺ຂຄ຺ຄາ ປຕິຕ຺ວາ ມເຕ ມມ ສຣີຣໂຕ ຕ຺ວໍ ຉາທຍມາໂນ ໂຣຈຍມາໂນ ຍໍ ຍໍ ອິຈ຺ຉສິ, ຕໍ ຕໍ ມໍສໍ ອເທສິ, ຂາເທຍ຺ຍາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຍກ຺ໂຂ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຠີໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ອິມສ຺ສ ມໍສໍ ຂາທິຕຸໍ, ອຸປາເຍນ ນໍ ປລາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໙.

‘‘ອິທຎ຺ຈ ເຕ ຣຸຈ຺ຈຕິ ຣາຊປຸຕ຺ຕ, ຈເຊສິ ປາຓໍ ປິຕຸໂນ ປໂມກ຺ຂາ;

ຕສ຺ມາ ຫິ ໂສ ຕ຺ວໍ ຕຣມານຣູໂປ, ສມ຺ຠຎ຺ຊ ກຏ຺ຐານິ ຊເລຫິ ອຄ຺ຄິ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຊເລຫີຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສາຣທາຣູນິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ຊາເລຕ຺ວາ ນິທ຺ຘູເມ ອງ຺ຄາເຣ ກຣ, ຕຕ຺ຖ ເຕ ມໍສໍ ປຈິຕ຺ວາ ຂາທິສ຺ສາມີຕິ ທີເປຕິ.

ໂສ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ຕໍ ກາຣຓໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໙໐.

‘‘ຕໂຕ ຫເວ ຘິຕິມາ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ, ທາຣຸໍ ສມາຫຣິຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕມຄ຺ຄິໍ;

ສນ຺ຕີປຍິຕ຺ວາ ປຏິເວທຍິຕ຺ຖ, ອາທີປິໂຕ ທານິ ມຫາຍມຄ຺ຄີ’’ຕິ.

ຍກ຺ໂຂ ອຄ຺ຄິໍ ກຕ຺ວາ ອາຄຕໍ ກຸມາຣໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ປຸຣິສສີໂຫ, ມຣຓາປິສ຺ສ ຠຍໍ ນຕ຺ຖິ, ມຍາ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ເອວໍ ນິພ຺ຠໂຍ ນາມ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ’’ຕິ ໂລມຫໍສຊາໂຕ ກຸມາຣໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ກຸມາໂຣ ຕສ຺ສ ກິຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ຄາຖມາຫ –

໙໑.

‘‘ຂາທຊ຺ຊ ມໍ ທານິ ປສຍ຺ຫກາຣິ, ກິໍ ມໍ ມຸຫຸໍ ເປກ຺ຂສິ ຫຏ຺ຐໂລໂມ;

ຕຖາ ຕຖາ ຕຸຍ຺ຫມຫໍ ກໂຣມິ, ຍຖາ ຍຖາ ມໍ ຉາທຍມາໂນ ອເທສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຸຫຸນ຺ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ. ຕຖາ ຕຖາ ຕຸຍ຺ຫມຫນ຺ຕິ ອຫໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ຕຖາ ຕຖາ ວຈນໍ ກໂຣມິ, ອິທານິ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ຍຖາ ຍຖາ ມໍ ຉາທຍມາໂນ ໂຣຈຍມາໂນ ອເທສິ ຂາທິສ຺ສສິ, ຕສ຺ມາ ຂາທຊ຺ຊ ມນ຺ຕິ.

ອຖສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຍກ຺ໂຂ ຄາຖມາຫ –

໙໒.

‘‘ໂກ ຕາທິສໍ ອຣຫຕິ ຂາທິຕາເຍ, ຘມ຺ເມ ຐິຕໍ ສຈ຺ຈວາທິໍ ວທຎ຺ຎຸໍ;

ມຸທ຺ຘາປິ ຕສ຺ສ ວິຜເລຍ຺ຍ ສຕ຺ຕຘາ, ໂຍ ຕາທິສໍ ສຈ຺ຈວາທິໍ ອເທຍ຺ຍາ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກຸມາໂຣ ‘‘ສເຈ ມໍ ນ ຂາທິຕຸກາໂມສິ, ອຖ ກສ຺ມາ ທາຣູນິ ຠຎ຺ຊາເປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄິໍ ກາເຣສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ປລາຍິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ, ໂນຕິ ຕວ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນຕ຺ຖາຍາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕ຺ວໍ ອິທານິ ມໍ ກຖໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສສິ, ໂຍຫໍ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ສກ຺ກສ຺ສ ເທວຣຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຕານໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນາທາສິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອາຫ –

໙໓.

‘‘ອິທຎ຺ຫິ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ມຎ຺ຎມາໂນ, ສໂສ ອວາເສສິ ສເກ ສຣີເຣ;

ເຕເນວ ໂສ ຈນ຺ທິມາ ເທວປຸຕ຺ໂຕ, ສສຕ຺ຖຸໂຕ ກາມທຸຫຊ຺ຊ ຍກ຺ຂາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອິທຎ຺ຫິ ໂສ ສສປຓ຺ຑິໂຕ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເອໂສ’’ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ມຎ຺ຎມາໂນ ‘‘ອຊ຺ຊ ອິມໍ ສຣີຣໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອິເຘວ ວສາ’’ຕິ ເອວໍ ສເກ ສຣີເຣ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣໍ ທາຕຸໍ ອວາເສສິ, ວສາເປສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຣີຣຎ຺ຈສ຺ສ ຠກ຺ຂຕ຺ຖາຍ ອທາສິ. ສກ຺ໂກ ປພ຺ພຕຣສໍ ປີເຬຕ຺ວາ ອາທາຍ ຈນ຺ທມຓ຺ຑເລ ສສລກ຺ຂຓໍ ອກາສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຕເນວ ສສລກ຺ຂເຓນ ໂສ ຈນ຺ທິມາ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ສສີ ສສີ’’ຕິ ເອວໍ ສສຕ຺ຖຸໂຕ ໂລກສ຺ສ ກາມທຸໂຫ ເປມວຑ຺ຒໂນ ອຊ຺ຊ ຍກ຺ຂ ວິໂຣຈຕິ. ກປ຺ປຏ຺ຐິຍຎ຺ເຫຕໍ ປາຏິຫາຣິຍນ຺ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຍກ຺ໂຂ ກຸມາຣໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໙໔.

‘‘ຈນ຺ໂທ ຍຖາ ຣາຫຸມຸຂາ ປມຸຕ຺ໂຕ, ວິໂຣຈເຕ ປນ຺ນຣເສວ ຠາຓຸມາ;

ເອວໍ ຕຸວໍ ໂປຣິສາທາ ປມຸຕ຺ໂຕ, ວິໂຣຈ ກປ຺ປິເລ ມຫານຸຠາວ;

ອາໂມທຍໍ ປິຕຣໍ ມາຕຣຎ຺ຈ, ສພ຺ໂພ ຈ ເຕ ນນ຺ທຕຸ ຎາຕິປກ຺ໂຂ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠາຓຸມາຕິ ສູຣິໂຍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ປນ຺ນຣເສ ຣາຫຸມຸຂາ ມຸຕ຺ໂຕ ຈນ຺ໂທ ວາ ຠາຓຸມາ ວາ ວິໂຣຈຕິ, ເອວໍ ຕ຺ວມ຺ປິ ມມ ສນ຺ຕິກາ ມຸຕ຺ໂຕ ກປິລຣຏ຺ເຐ ວິໂຣຈ ມຫານຸຠາວາຕິ. ນນ຺ທຕູຕິ ຕຸສ຺ສຕຸ.

ຄຈ຺ຉ ມຫາວີຣາຕິ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ໂສປິ ຕໍ ນິພ຺ພິເສວນໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ທຕ຺ວາ ‘‘ຍກ຺ໂຂ ນຸ ໂຂ ເອສ, ໂນ’’ຕິ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ‘‘ຍກ຺ຂານໍ ອກ຺ຂີນິ ຣຕ຺ຕານິ ໂຫນ຺ຕິ ອນິມ຺ມິສານິ ຈ, ຉາຍາ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອຈ຺ຉມ຺ຠິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ນາຍໍ ຍກ຺ໂຂ, ມນຸສ຺ໂສ ເອໂສ. ມຍ຺ຫໍ ປິຕຸ ກິຣ ຕໂຍ ຠາຕໂຣ ຍກ຺ຂິນິຍາ ຄຫິຕາ. ເຕສຸ ເອຕາຍ ທ຺ເວ ຂາທິຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອໂກ ປຸຕ຺ຕສິເນເຫນ ປຏິຊຄ຺ຄິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິມິນາ ເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອິມໍ ເນຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ປິຕຸ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ ອມ຺ໂຠ, ນ ຕ຺ວໍ ຍກ຺ໂຂ, ປິຕຸ ເມ ເຊຏ຺ຐຠາຕິໂກສິ, ເອຫິ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸລສນ຺ຕເກ ຣຊ຺ເຊ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິຕເຣນ ‘‘ນາຫໍ ມນຸສ຺ໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ສທ຺ທຫສິ, ອຕ຺ຖິ ປນ ໂສ, ຍສ຺ສ ສທ຺ທຫສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຖິ ອສຸກຏ຺ຐາເນ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸກຕາປໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ອາທາຍ ຕຕ຺ຖ ອຄມາສິ. ຕາປໂສ ເຕ ທິສ຺ວາວ ‘‘ກິໍ ກໂຣນ຺ຕາ ປິຕາປຸຕ຺ຕາ ອຣຎ຺ເຎ ຈຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕສໍ ຎາຕິຠາວໍ ກເຖສິ. ໂປຣິສາໂທ ຕສ຺ສ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ຄຈ຺ຉ, ອຫໍ ເອກສ຺ມິຎ຺ເຎວ ອຕ຺ຕຠາເວ ທ຺ວິຘາ ຊາໂຕ, ນ ເມ ຣຊ຺ເຊນຕ຺ໂຖ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມຫ’’ນ຺ຕິ ຕາປສສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິ. ອຖ ນໍ ກຸມາໂຣ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ອຄມາສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ –

໙໕.

‘‘ຕໂຕ ຫເວ ຘິຕິມາ ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ, ກຕຎ຺ຊລີ ປຣິຍາຍ ໂປຣິສາທໍ;

ອນຸຎ຺ຎາໂຕ ໂສຕ຺ຖິ ສຸຂີ ອໂຣໂຄ, ປຈ຺ຈາຄມາ ກປິລມລີນສຕ຺ຕາ’’ຕິ. –

ຄາຖໍ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ນຄຣໍ ຄຕສ຺ສ ເນຄມາທີຫິ ກຕກິຣິຍໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໙໖.

‘‘ຕໍ ເນຄມາ ຊານປທາ ຈ ສພ຺ເພ, ຫຕ຺ຖາໂຣຫາ ຣຖິກາ ປຕ຺ຕິກາ ຈ;

ນມສ຺ສມານາ ປຎ຺ຊລິກາ ອຸປາຄມຸໍ, ນມຕ຺ຖຸ ເຕ ທຸກ຺ກຣກາຣໂກສີ’’ຕິ.

ຣາຊາ ‘‘ກຸມາໂຣ ກິຣ ອາຄໂຕ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ອກາສິ. ກຸມາໂຣ ມຫາຊນປຣິວາໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ວນ຺ທິ. ອຖ ນໍ ໂສ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ຕາຕ, ກຖໍ ຕາທິສາ ໂປຣິສາທາ ມຸຕ຺ໂຕສີ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ນາຍໍ ຍກ຺ໂຂ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຊຏ຺ຐຠາຕິໂກ, ເອສ ມຍ຺ຫໍ ເປຕ຺ເຕຍ຺ໂຍ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ມມ ເປຕ຺ເຕຍ຺ຍໍ ທຏ຺ຐຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຕາປສານໍ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ມຫາຕາປໂສ ຕສ຺ສ ຍກ຺ຂິນິຍາ ອາເນຕ຺ວາ ອຂາທິຕ຺ວາ ໂປສິຕກາຣຓຎ຺ຈ ຍກ຺ຂາຠາວກາຣຓຎ຺ຈ ເຕສໍ ຎາຕິຠາວຎ຺ຈ ສພ຺ພໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ກເຖສິ. ຣາຊາ ‘‘ເອຫິ, ຠາຕິກ, ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອລໍ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ເອຖ ອຸຍ຺ຍາເນ ວສິສ຺ສຖ, ອຫໍ ໂວ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ? ‘‘ນ ອາຄຈ຺ຉາມິ ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ຣາຊາ ເຕສໍ ອສ຺ສມປທໂຕ ອວິທູເຣ ເອກໍ ປພ຺ພຕນ຺ຕຣໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ຕຬາກໍ ກາເຣຕ຺ວາ ເກທາເຣ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ມຫຑ຺ຒກຸລສຫສ຺ສໍ ອາເນຕ຺ວາ ມຫາຄາມໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ຕາປສານໍ ຠິກ຺ຂາຈາຣໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ໂສ ຄາໂມ ຈູຬກມ຺ມາສທມ຺ມນິຄໂມ ນາມ ຊາໂຕ. ສຸຕໂສມມຫາສຕ຺ເຕນ ໂປຣິສາທສ຺ສ ທມິຕປເທໂສ ປນ ມຫາກມ຺ມາສທມ຺ມນິຄໂມຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ສຕ຺ຖາ ອິທໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ມາຕຸໂປສກຕ຺ເຖໂຣ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ມາຕາປິຕໂຣ ມຫາຣາຊກຸລານິ ອເຫສຸໍ, ຕາປໂສ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ໂປຣິສາໂທ ອງ຺ຄຸລິມາໂລ, ກນິຏ຺ຐາ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ, ອຄ຺ຄມເຫສີ ຣາຫຸລມາຕາ, ອລີນສຕ຺ຕຸກຸມາໂຣ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ຊຍທ຺ທິສຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໕໑໔] ໔. ຉທ຺ທນ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກິໍ ນຸ ໂສຈສີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ທຫຣຠິກ຺ຂຸນິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາ ກິຣ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກຸລຘີຕາ ຆຣາວາເສ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ຠິກ຺ຂຸນີຫິ ສທ຺ຘິໍ ຘມ຺ມສວນາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕຘມ຺ມາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ທສພລສ຺ສ ອປຣິມາຓປຸຎ຺ຎປຠາວາຠິນິພ຺ພຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕມຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິຍຸຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ປຣິຈິຓ຺ຓປຸພ຺ພາ ນຸ ໂຂ ເມ ຠວສ຺ມິໍ ວິຈຣນ຺ຕິຍາ ອິມສ຺ສ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ປາທປຣິຈາຣິກາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ອຖສ຺ສາ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ຊາຕິສ຺ສຣຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ – ‘‘ຉທ຺ທນ຺ຕວາຣຓກາເລ ອຫໍ ອິມສ຺ສ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ປາທປຣິຈາຣິກາ ຠູຕປຸພ຺ພາ’’ຕິ. ອຖສ຺ສາ ສຣນ຺ຕິຍາ ມຫນ຺ຕໍ ປີຕິປາໂມຊ຺ຊໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ສາ ປີຕິເວເຄນ ມຫາຫສິຕໍ ຫສິຕ຺ວາ ປຸນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ປາທປຣິຈາຣິກາ ນາມ ສາມິການໍ ຫິຕຊ຺ຌາສຍາ ອປ຺ປກາ, ອຫິຕຊ຺ຌາສຍາວ ພຫຸຕຣາ, ຫິຕຊ຺ຌາສຍາ ນຸ ໂຂ ອຫໍ ອິມສ຺ສ ມຫາປຸຣິສສ຺ສ ອໂຫສິໍ, ອຫິຕຊ຺ຌາສຍາ’’ຕິ. ສາ ອນຸສ຺ສຣມານາ ‘‘ອຫໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ໂທສໍ ຫທເຍ ຐເປຕ຺ວາ ວີສຣຕນສຕິກໍ ຉທ຺ທນ຺ຕມຫາຄຊິສ຺ສຣໍ ໂສນຸຕ຺ຕຣໍ ນາມ ເນສາທໍ ເປເສຕ຺ວາ ວິສປີຕສລ຺ເລນ ວິຊ຺ຌາເປຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປສິ’’ນ຺ຕິ ອທ຺ທສ. ອຖສ຺ສາ ໂສໂກ ອຸທປາທິ, ຫທຍໍ ອຸຓ຺ຫໍ ອໂຫສິ, ໂສກໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ອສ຺ສສິຕ຺ວາ ປສ຺ສສິຕ຺ວາ ມຫາສທ຺ເທນ ປໂຣທິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ສິຕໍ ປາຕຸ ກຣິຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຫຕຸ, ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ສິຕສ຺ສ ປາຕຸກມ຺ມາຍາ’’ຕິ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆນ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອຍໍ ທຫຣຠິກ຺ຂຸນີ ປຸພ຺ເພ ມຍິ ກຕໍ ອປຣາຘໍ ສຣິຕ຺ວາ ໂຣທຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ຉທ຺ທນ຺ຕທຫໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ອຏ຺ຐສຫສ຺ສາ ຫຕ຺ຖິນາຄາ ວສິໍສຸ ອິທ຺ຘິມນ຺ຕາ ເວຫາສງ຺ຄມາ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຊຏ຺ຐກວາຣຓສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ໂສ ສພ຺ພເສໂຕ ອໂຫສິ ຣຕ຺ຕມຸຂປາໂທ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ວຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສີຕິຫຕ຺ຖຸພ຺ເພໂຘ ອໂຫສິ ວີສຣຕນສຕາຍາໂມ. ອຏ຺ຐປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖາຍ ຣຊຕທາມສທິສາຍ ໂສຓ຺ຑາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ທນ຺ຕາ ປນສ຺ສ ປຣິກ຺ເຂປໂຕ ປນ຺ນຣສຫຕ຺ຖາ ອເຫສຸໍ ທີຆໂຕ ຕິໍສຫຕ຺ຖາ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣໍສີຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ. ໂສ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ນາຄສຫສ຺ສານໍ ເຊຏ຺ຐໂກ ອໂຫສິ, ປຎ຺ຈສເຕ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ປູເຊສິ. ຕສ຺ສ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄມເຫສິໂຍ ອເຫສຸໍ – ຈູຬສຸຠທ຺ທາ, ມຫາສຸຠທ຺ທາ ຈາຕິ. ນາຄຣາຊາ ອຏ຺ຐນາຄສຫສ຺ສປຣິວາໂຣ ກຎ຺ຈນຄຸຫາຍໍ ວສຕິ. ໂສ ປນ ຉທ຺ທນ຺ຕທໂຫ ອາຍາມໂຕ ຈ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈ ປຓ຺ຓາສໂຍຊໂນ ໂຫຕິ. ຕສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ທ຺ວາທສໂຍຊນປ຺ປມາເຓ ຐາເນ ເສວາໂລ ວາ ປຓກໍ ວາ ນຕ຺ຖິ, ມຓິກ຺ຂນ຺ຘວຓ຺ຓອຸທກເມວ ສນ຺ຕິຏ຺ຐຕິ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ໂຍຊນວິຕ຺ຖຕໍ ສຸທ຺ຘໍ ກລ຺ລຫາຣວນໍ, ຕໍ ອຸທກໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕໍ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ໂຍຊນວິຕ຺ຖຕເມວ ສຸທ຺ຘໍ ນີລຸປ຺ປລວນໍ ຕໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕໍ, ຕໂຕ ໂຍຊນໂຍຊນວິຕ຺ຖຕາເນວ ຣຕ຺ຕຸປ຺ປລເສຕຸປ຺ປລຣຕ຺ຕປທຸມເສຕປທຸມກຸມຸທວນານິ ປຸຣິມໍ ປຸຣິມໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕານິ. ອິເມສໍ ປນ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ວນານໍ ອນນ຺ຕຣໍ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ເຕສໍ ກລ຺ລຫາຣາທິວນານໍ ວເສນ ໂອມິສ຺ສກວນໍ ໂຍຊນວິຕ຺ຖຕເມວ ຕານິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ຕທນນ຺ຕຣໍ ນາຄານໍ ກຏິປ຺ປມາເຓ ອຸທເກ ໂຍຊນວິຕ຺ຖຕເມວ ຣຕ຺ຕສາລິວນໍ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ອຸທກປຣິຍນ຺ເຕ ໂຍຊນວິຕ຺ຖຕເມວ ນີລປີຕໂລຫິຕໂອທາຕສຸຣຠິສຸຂຸມກຸສຸມສມາກິຓ຺ຓໍ ຂຸທ຺ທກຄຈ຺ຉວນໍ, ອິຕິ ອິມານິ ທສ ວນານິ ໂຍຊນວິຕ຺ຖຕາເນວ. ຕໂຕ ຂຸທ຺ທກຣາຊມາສມຫາຣາຊມາສມຸຄ຺ຄວນໍ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ຕິປຸສເອລາລຸກລາພຸກຸມ຺ຠຓ຺ຑວລ຺ລິວນານິ, ຕໂຕ ປູຄຣຸກ຺ຂປ຺ປມາຓໍ ອຸຈ຺ຉຸວນໍ, ຕໂຕ ຫຕ຺ຖິທນ຺ຕປ຺ປມາຓຜລໍ ກທລິວນໍ, ຕໂຕ ສາລວນໍ, ຕທນນ຺ຕຣໍ ຈາຏິປ຺ປມາຓຜລໍ ປນສວນໍ, ຕໂຕ ມຘຸຣຜລໍ ຈິຎ຺ຈວນໍ, ຕໂຕ ອມ຺ພວນໍ, ຕໂຕ ກປິຏ຺ຐວນໍ, ຕໂຕ ໂອມິສ຺ສໂກ ມຫາວນສຓ຺ໂຑ, ຕໂຕ ເວຬຸວນໍ, ອຍມສ຺ສ ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ສມ຺ປຕ຺ຕິ. ສໍຍຸຕ຺ຕຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ອິທານິ ປວຕ຺ຕມານສມ຺ປຕ຺ຕິເຍວ ກຖິຕາ.

ເວຬຸວນໍ ປນ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ປພ຺ພຕາ ຐິຕາ. ເຕສໍ ພາຫິຣນ຺ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຐໂມ ຈູຬກາຬປພ຺ພໂຕ ນາມ, ທຸຕິໂຍ ມຫາກາຬປພ຺ພໂຕ ນາມ, ຕໂຕ ອຸທກປພ຺ພໂຕ ນາມ, ຕໂຕ ຈນ຺ທິມປສ຺ສປພ຺ພໂຕ ນາມ, ຕໂຕ ສູຣິຍປສ຺ສປພ຺ພໂຕ ນາມ, ຕໂຕ ມຓິປສ຺ສປພ຺ພໂຕ ນາມ, ສຕ຺ຕໂມ ສຸວຓ຺ຓປສ຺ສປພ຺ພໂຕ ນາມ. ໂສ ອຸພ຺ເພຘໂຕ ສຕ຺ຕໂຍຊນິໂກ ຉທ຺ທນ຺ຕທຫໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕສ຺ສ ມຸຂວຏ຺ຏິ ວິຍ ຐິໂຕ. ຕສ຺ສ ອພ຺ຠນ຺ຕຣິມໍ ປສ຺ສໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ, ຕໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ເຕນ ໂອຠາເສນ ຉທ຺ທນ຺ຕທໂຫ ສມຸຄ຺ຄຕພາລສູຣິໂຍ ວິຍ ໂຫຕິ. ພາຫິຣປພ຺ພເຕສຸ ປນ ເອໂກ ອຸພ຺ເພຘໂຕ ຉໂຍຊນິໂກ, ເອໂກ ປຎ຺ຈ, ເອໂກ ຈຕ຺ຕາຣິ, ເອໂກ ຕີຓິ, ເອໂກ ທ຺ເວ, ເອໂກ ໂຍຊນິໂກ, ເອວໍ ສຕ຺ຕປພ຺ພຕປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ຕສ຺ສ ທຫສ຺ສ ປຸພ຺ພຸຕ຺ຕຣກຓ຺ເຓ ອຸທກວາຕປ຺ປຫຣໂຓກາເສ ມຫານິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ໂຂ ອຕ຺ຖິ. ຕສ຺ສ ຂນ຺ໂຘ ປຣິກ຺ເຂປໂຕ ປຎ຺ຈໂຍຊນິໂກ, ອຸພ຺ເພຘໂຕ ສຕ຺ຕໂຍຊນິໂກ, ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ຈຕສ຺ໂສ ສາຂາ ຉໂຍຊນິກາ, ອຸທ຺ຘໍ ອຸຄ຺ຄຕສາຂາປິ ຉໂຍຊນິກາວ, ອິຕິ ໂສ ມູລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸພ຺ເພເຘນ ເຕຣສໂຍຊນິໂກ, ສາຂານໍ ໂອຣິມນ຺ຕໂຕ ຍາວ ປາຣິມນ຺ຕາ ທ຺ວາທສໂຍຊນິໂກ, ອຏ຺ຐຫິ ປາໂຣຫສຫສ຺ເສຫິ ປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ມຸຓ຺ຑມຓິປພ຺ພໂຕ ວິຍ ວິລາສມາໂນ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຉທ຺ທນ຺ຕທຫສ຺ສ ປນ ປຈ຺ຉິມທິສາຠາເຄ ສຸວຓ຺ຓປສ຺ສປພ຺ພເຕ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກາ ກຎ຺ຈນຄຸຫາ ຕິຏ຺ຐຕິ. ຉທ຺ທນ຺ໂຕ ນາມ ນາຄຣາຊາ ວສ຺ສາຣຕ຺ເຕ ເຫມນ຺ເຕ ອຏ຺ຐສຫສ຺ສນາຄປຣິວຸໂຕ ກຎ຺ຈນຄຸຫາຍໍ ວສຕິ. ຄິມ຺ຫກາເລ ອຸທກວາຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉມາໂນ ມຫານິຄ຺ໂຣຘມູເລ ປາໂຣຫນ຺ຕເຣ ຕິຏ຺ຐຕີ.

ອຖສ຺ສ ເອກທິວສໍ ‘‘ມຫາສາລວນໍ ປຸປ຺ຜິຕ’’ນ຺ຕິ ຕຣຸຓນາຄາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ໂສ ສປຣິວາໂຣ ‘‘ສາລກີຬໍ ກີຬິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສາລວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ສຸປຸປ຺ຜິຕໍ ສາລຣຸກ຺ຂໍ ກຸມ຺ເຠນ ປຫຣິ. ຕທາ ຈູຬສຸຠທ຺ທາ ປຏິວາຕປສ຺ເສ ຐິຕາ, ຕສ຺ສາ ສຣີເຣ ສຸກ຺ຂທຓ຺ຑກມິສ຺ສການິ ປຸຣາຓປຓ຺ຓານິ ເຈວ ຕມ຺ພກິປິລ຺ລິການິ ຈ ປຕິໍສຸ. ມຫາສຸຠທ຺ທາ ອໂຘວາຕປສ຺ເສ ຐິຕາ, ຕສ຺ສາ ສຣີເຣ ປຸປ຺ຜເຣຓຸກິຎ຺ຊກ຺ຂປຕ຺ຕານິ ປຕິໍສຸ. ຈູຬສຸຠທ຺ທາ ‘‘ອຍໍ ນາຄຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ປິຍຠຣິຍາຍ ອຸປຣິ ປຸປ຺ຜເຣຓຸກິຎ຺ຊກ຺ຂປຕ຺ຕານິ ປາເຕສິ, ມມ ສຣີເຣ ສຸກ຺ຂທຓ຺ຑກມິສ຺ສານິ ປຸຣາຓປຓ຺ຓານິ ເຈວ ຕມ຺ພກິປິລ຺ລິການິ ຈ ປາເຕສິ, ໂຫຕຸ, ກາຕພ຺ພໍ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຫາສຕ຺ເຕ ເວຣໍ ພນ຺ຘິ.

ອປຣມ຺ປິ ທິວສໍ ນາຄຣາຊາ ສປຣິວາໂຣ ນ຺ຫານຕ຺ຖາຍ ຉທ຺ທນ຺ຕທຫໍ ໂອຕຣິ. ອຖ ທ຺ເວ ຕຣຸຓນາຄາ ໂສຓ຺ຑາຫິ ອຸສິຣກລາເປ ຄເຫຕ຺ວາ ເກລາສກູຏໍ ມຊ຺ຊນ຺ຕາ ວິຍ ນ຺ຫາເປສຸໍ. ຕສ຺ມິໍ ນ຺ຫຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ເຓ ທ຺ເວ ກເຣຓຸໂຍ ນ຺ຫາເປສຸໍ. ຕາປິ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຏ຺ຐໍສຸ. ຕໂຕ ອຏ຺ຐສຫສ຺ສນາຄາສຣໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອຸທກກີຬໍ ກີຬິຕ຺ວາ ສຣໂຕ ນານາປຸປ຺ຜານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຣຊຕຖູປໍ ອລງ຺ກໂຣນ຺ຕາ ວິຍ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ທ຺ເວ ກເຣຓຸໂຍ ອລງ຺ກຣິໍສຸ. ອເຖໂກ ຫຕ຺ຖີ ສເຣ ວິຈຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕຸທ຺ທຍໍ ນາມ ມຫາປທຸມໍ ລຠິຕ຺ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ອທາສິ. ໂສ ຕໍ ໂສຓ຺ຑາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຣຓຸໍ ກຸມ຺ເຠ ໂອກິຣິຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐກາຍ ມຫາສຸຠທ຺ທາຍ ອທາສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ອິຕຣາ ‘‘ອິທມ຺ປິ ສຕ຺ຕຸທ຺ທຍໍ ມຫາປທຸມໍ ອຕ຺ຕໂນ ປິຍຠຣິຍາຍ ເອວ ອທາສິ, ນ ມຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ປຸນປິ ຕສ຺ມິໍ ເວຣໍ ພນ຺ຘິ.

ອເຖກທິວສໍ ໂພຘິສຕ຺ເຕ ມຘຸຣຜລານິ ເຈວ ຠິສມຸຬາລານິ ຈ ໂປກ຺ຂຣມຘຸນາ ໂຍເຊຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສເຕ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ໂຠເຊນ຺ເຕ ຈູຬສຸຠທ຺ທາ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘຜລາຜລໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິໂຕ ຈວິຕ຺ວາ ມທ຺ທຣາຊກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສຸຠທ຺ທາ ນາມ ຣາຊກຎ຺ຎາ ຫຸຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສິຠາວໍ ປຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປິຍາ ມນາປາ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິໍ ກາເຣຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ເອກໍ ລຸທ຺ທກໍ ເປເສຕ຺ວາ ອິມໍ ຫຕ຺ຖິໍ ວິສປີເຕນ ສລ຺ເລນ ວິຊ຺ຌາເປຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣໍສິໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ເຕ ຍມກທນ຺ເຕ ອາຫຣາເປຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ໂຫມີ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ຐເປສິ. ສາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂຄຈຣໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ນຈິຣສ຺ເສວ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ມທ຺ທຣຏ຺ເຐ ຣາຊອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ສຸຠທ຺ທາຕິສ຺ສາ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ອຖ ນໍ ວຍປ຺ປຕ຺ຕໍ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ອທໍສຸ. ສາ ຕສ຺ສ ປິຍາ ອໂຫສິ ມນາປາ, ໂສຬສນ຺ນໍ ອິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານໍ ເຊຏ຺ຐິກາ ຫຸຕ຺ວາ ຊາຕິສ຺ສຣຎາຓຎ຺ຈ ປຏິລຠິ. ສາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ສມິທ຺ຘາ ເມ ປຕ຺ຖນາ, ອິທານິ ຕສ຺ສ ນາຄສ຺ສ ຍມກທນ຺ເຕ ອາຫຣາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕໂຕ ສຣີຣໍ ເຕເລນ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ກິລິຏ຺ຐວຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ຄິລານາກາຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຎ຺ຈເກ ນິປຊ຺ຊິ. ຣາຊາ ‘‘ກຸຫິໍ ສຸຠທ຺ທາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຄິລານາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມຎ຺ຈເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ປິຏ຺ຐິໍ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໙໗.

‘‘ກິໍ ນຸ ໂສຈສິນຸຈ຺ຈງ຺ຄິ, ປຓ຺ຑູສິ ວຣວຓ຺ຓິນິ;

ມິລາຍສິ ວິສາລກ຺ຂິ, ມາລາວ ປຣິມທ຺ທິຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນຸຈ຺ຈງ຺ຄີຕິ ກຎ຺ຈນສນ຺ນິຠສຣີເຣ. ມາລາວ ປຣິມທ຺ທິຕາຕິ ຫຕ຺ເຖຫິ ປຣິມທ຺ທິຕາ ປທຸມມາລາ ວິຍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສາ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໙໘.

‘‘ໂທຫໂຬ ເມ ມຫາຣາຊ, ສຸປິນນ຺ເຕນຸປຊ຺ຌຄາ;

ນ ໂສ ສຸລຠຣູໂປວ, ຍາທິໂສ ມມ ໂທຫໂຬ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ໂສຕິ ຍາທິໂສ ມມ ສຸປິນນ຺ເຕນຸປຊ຺ຌຄາ ສຸປິເນ ປສ຺ສນ຺ຕິຍາ ມຍາ ທິຏ຺ໂຐ ໂທຫໂຬ, ໂສ ສຸລຠຣູໂປ ວິຍ ນ ໂຫຕິ, ທຸລ຺ລໂຠ ໂສ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ຕໍ ອລຠນ຺ຕິຍາ ຊີວິຕໍ ນຕ຺ຖີຕິ ອວຈ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ຄາຖມາຫ –

໙໙.

‘‘ເຍ ເກຈິ ມານຸສາ ກາມາ, ອິຘ ໂລກມ຺ຫິ ນນ຺ທເນ;

ສພ຺ເພ ເຕ ປຈຸຣາ ມຍ຺ຫໍ, ອຫໍ ເຕ ທມ຺ມິ ໂທຫຬ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຈຸຣາຕິ ພຫູ ສຸລຠາ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເທວີ, ‘‘ມຫາຣາຊ, ທຸລ຺ລໂຠ ມມ ໂທຫໂຬ, ນ ຕໍ ອິທານິ ກເຖມິ, ຍາວຕ຺ຕກາ ປນ ເຕ ວິຊິເຕ ລຸທ຺ທາ, ເຕ ສພ຺ເພ ສນ຺ນິປາເຕຖ, ເຕສໍ ມຊ຺ເຌ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ທີເປນ຺ຕີ ອນນ຺ຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໐.

‘‘ລຸທ຺ທາ ເທວ ສມາຍນ຺ຕຸ, ເຍ ເກຈິ ວິຊິເຕ ຕວ;

ເອເຕສໍ ອຫມກ຺ຂິສ຺ສໍ, ຍາທິໂສ ມມ ໂທຫໂຬ’’ຕິ.

ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສິຣິຄພ຺ຠາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ‘‘ຍາວຕິກາ ຕິໂຍຊນສຕິເກ ກາສິກຣຏ຺ເຐ ລຸທ຺ທາ, ເຕສໍ ສນ຺ນິປາຕຕ຺ຖາຍ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຖາ’’ຕິ ອມຈ຺ເຈ ອາຓາເປສິ. ເຕ ຕຖາ ອກໍສຸ. ນຈິຣສ຺ເສວ ກາສິຣຏ຺ຐວາສິໂນ ລຸທ຺ທາ ຍຖາພລໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຄຕຠາວໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈາເປສຸໍ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ສຏ຺ຐິສຫສ຺ສມຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ຣາຊາ ເຕສໍ ອາຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ວາຕປາເນ ຐິໂຕ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ເຕສໍ ອາຄຕຠາວໍ ເທວິຍາ ກເຖນ຺ໂຕ ອາຫ –

໑໐໑.

‘‘ອິເມ ເຕ ລຸທ຺ທກາ ເທວິ, ກຕຫຕ຺ຖາ ວິສາຣທາ;

ວນຎ຺ຎູ ຈ ມິຄຎ຺ຎູ ຈ, ມມຕ຺ເຖ ຈຕ຺ຕຊີວິຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິເມ ເຕຕິ ເຍ ຕ຺ວໍ ສນ຺ນິປາຕາເປສິ, ອິເມ ເຕ. ກຕຫຕ຺ຖາຕິ ວິຊ຺ຌນເຉທເນສຸ ກຕຫຕ຺ຖາ ກຸສລາ ສຸສິກ຺ຂິຕາ. ວິສາຣທາຕິ ນິພ຺ຠຍາ. ວນຎ຺ຎູ ຈ ມິຄຎ຺ຎູ ຈາຕິ ວນານິ ຈ ມິເຄ ຈ ຊານນ຺ຕິ. ມມຕ຺ເຖຕິ ສພ຺ເພປິ ເຈເຕ ມມຕ຺ເຖ ຈຕ຺ຕຊີວິຕາ, ຍມຫໍ ອິຈ຺ຉາມິ, ຕໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເທວີ ເຕ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໒.

‘‘ລຸທ຺ທປຸຕ຺ຕາ ນິສາເມຖ, ຍາວນ຺ເຕຕ຺ຖ ສມາຄຕາ;

ຉພ຺ພິສາຓໍ ຄຊໍ ເສຕໍ, ອທ຺ທສໍ ສຸປິເນ ອຫໍ;

ຕສ຺ສ ທນ຺ເຕຫິ ເມ ອຕ຺ໂຖ, ອລາເຠ ນຕ຺ຖິ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນິສາເມຖາຕິ ສຸຓາຖ. ຉພ຺ພິສາຓນ຺ຕິ ຉພ຺ພຓ຺ຓວິສາຓໍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ລຸທ຺ທປຸຕ຺ຕາ ອາຫໍສຸ –

໑໐໓.

‘‘ນ ໂນ ປິຕູນໍ ນ ປິຕາມຫານໍ, ທິຏ຺ໂຐ ສຸໂຕ ກຸຎ຺ຊໂຣ ຉພ຺ພິສາໂຓ;

ຍມທ຺ທສາ ສຸປິເນ ຣາຊປຸຕ຺ຕີ, ອກ຺ຂາຫິ ໂນ ຍາທິໂສ ຫຕ຺ຖິນາໂຄ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປິຕູນນ຺ຕິ ກຣຓຕ຺ເຖ ສາມິວຈນໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເທວິ ເນວ ອມ຺ຫາກໍ ປິຕູຫິ, ນ ປິຕາມເຫຫິ ເອວຣູໂປ ກຸຎ຺ຊໂຣ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ, ປເຄວ ອມ຺ເຫຫິ, ຕສ຺ມາ ອຕ຺ຕນາ ທິຏ຺ຐລກ຺ຂຓວເສນ ອກ຺ຂາຫິ ໂນ, ຍາທິໂສ ຕຍາ ທິຏ຺ໂຐ ຫຕ຺ຖິນາໂຄຕິ.

ອນນ຺ຕຣຄາຖາປິ ເຕເຫວ ວຸຕ຺ຕາ –

໑໐໔.

‘‘ທິສາ ຈຕສ຺ໂສ ວິທິສາ ຈຕສ຺ໂສ, ອຸທ຺ຘໍ ອໂຘ ທສ ທິສາ ອິມາໂຍ;

ກຕມໍ ທິສໍ ຕິຏ຺ຐຕິ ນາຄຣາຊາ, ຍມທ຺ທສາ ສຸປິເນ ຉພ຺ພິສາຓ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທິສາຕິ ທິສາສຸ. ກຕມນ຺ຕິ ເອຕາສຸ ທິສາສຸ ກຕມາຍ ທິສາຍາຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ສຸຠທ຺ທາ ສພ຺ເພ ລຸທ຺ເທ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເຕສໍ ອນ຺ຕເຣ ປຕ຺ຖຏປາທໍ ຠຕ຺ຕປຸຏສທິສຊງ຺ຆໍ ມຫາຊາຓຸກໍ ມຫາຜາສຸກໍ ພຫລມສ຺ສຸຕມ຺ພທາຐິກໍ ນິພ຺ພິທ຺ຘປິງ຺ຄລໍ ທຸສ຺ສຓ຺ຐານໍ ພີຠຈ຺ຉໍ ສພ຺ເພສໍ ມຕ຺ຖກມຕ຺ຖເກນ ປຎ຺ຎາຍມານໍ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ປຸພ຺ພເວຣິໍ ໂສນຸຕ຺ຕຣໍ ນາມ ເນສາທໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອສ ມມ ວຈນໍ ກາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຣາຊານໍ ອນຸຊານາເປຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ສຕ຺ຕຠູມິກປາສາທສ຺ສ ອຸປຣິມຕລໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ອຸຕ຺ຕຣສີຫປຎ຺ຊຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣຫິມວນ຺ຕາຠິມຸຂໍ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໐໕.

‘‘ອິໂຕ ອຸຊຸໍ ອຸຕ຺ຕຣິຍໍ ທິສາຍໍ, ອຕິກ຺ກມ຺ມ ໂສ ສຕ຺ຕ ຄິຣີ ພ຺ຣຫ຺ມນ຺ເຕ;

ສຸວຓ຺ຓປສ຺ໂສ ນາມ ຄິຣີ ອຸຬາໂຣ, ສຸປຸປ຺ຜິໂຕ ກິມ຺ປຸຣິສານຸຈິຓ຺ໂຓ.

໑໐໖.

‘‘ອາຣຸຍ຺ຫ ເສລໍ ຠວນໍ ກິນ຺ນຣານໍ, ໂອໂລກຍ ປພ຺ພຕປາທມູລໍ;

ອຖ ທກ຺ຂສີ ເມຆສມານວຓ຺ຓໍ, ນິຄ຺ໂຣຘຣາຊໍ ອຏ຺ຐສຫສ຺ສປາທໍ.

໑໐໗.

‘‘ຕຕ຺ຖຈ຺ຉຕີ ກຸຎ຺ຊໂຣ ຉພ຺ພິສາໂຓ, ສພ຺ພເສໂຕ ທຸປ຺ປສໂຫ ປເຣຠິ;

ຣກ຺ຂນ຺ຕິ ນໍ ອຏ຺ຐສຫສ຺ສນາຄາ, ອີສາທນ຺ຕາ ວາຕຊວປ຺ປຫາຣິໂນ.

໑໐໘.

‘‘ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ ເຕ ຕຸມູລໍ ປສ຺ສສນ຺ຕາ, ກຸປ຺ປນ຺ຕິ ວາຕສ຺ສປິ ເອຣິຕສ຺ສ;

ມນຸສ຺ສຠູຕໍ ປນ ຕຕ຺ຖ ທິສ຺ວາ, ຠສ຺ມໍ ກເຣຍ຺ຍຸໍ ນາສ຺ສ ຣໂຊປິ ຕສ຺ສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິໂຕຕິ ອິມມ຺ຫາ ຐານາ. ອຸຕ຺ຕຣິຍນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕຣາຍ. ອຸຬາໂຣຕິ ມຫາ ອິຕເຣຫິ ຉຫິ ປພ຺ພເຕຫິ ອຸຈ຺ຈຕໂຣ. ໂອໂລກຍາຕິ ອາໂລເກຍ຺ຍາສິ. ຕຕ຺ຖຈ຺ຉຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣຘມູເລ ຄິມ຺ຫສມເຍ ອຸທກວາຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕິ. ທຸປ຺ປສໂຫຕິ ອຎ຺ເຎ ຕໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ປສຍ຺ຫກາຣໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ທຸປ຺ປສໂຫ ປເຣຠິ. ອີສາທນ຺ຕາຕິ ຣຖີສາຍ ສມານທນ຺ຕາ. ວາຕຊວປ຺ປຫາຣິໂນຕິ ວາຕຊເວນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕ ປຫຣຓສີລາ ເອວຣູປາ ອຏ຺ຐສຫສ຺ສນາຄາ ນາຄຣາຊານໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ. ຕຸມູລນ຺ຕິ ຠິໍສນກໍ ມຫາສທ຺ທານຸພນ຺ຘໍ ອສ຺ສາສໍ ມຸຎ຺ຈນ຺ຕາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕິ. ເອຣິຕສ຺ສາຕິ ວາຕປຫຣິຕສ຺ສ ຍໍ ສທ຺ທານຸພນ຺ຘໍ ເອຣິຕໍ ຈລນໍ ກມ຺ປນໍ, ຕສ຺ສປິ ກຸປ຺ປນ຺ຕິ, ເອວໍຜຣຸສາ ເຕ ນາຄາ. ນາສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ນາສວາເຕນ ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ຠສ຺ມໍ ກຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ຣໂຊປິ ນ ຠເວຍ຺ຍາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສນຸຕ຺ຕໂຣ ມຣຓຠຍຠີໂຕ ອາຫ –

໑໐໙.

‘‘ພຫູ ຫິເມ ຣາຊກຸລມ຺ຫິ ສນ຺ຕິ, ປິຬນ຺ຘນາ ຊາຕຣູປສ຺ສ ເທວິ;

ມຸຕ຺ຕາ ມຓີ ເວຬຸຣິຍາມຍາ ຈ, ກິໍ ກາຫສິ ທນ຺ຕປິຬນ຺ຘເນນ;

ມາເຣຕຸກາມາ ກຸຎ຺ຊຣໍ ຉພ຺ພິສາຓໍ, ອຸທາຫຸ ຆາເຕສ຺ສສິ ລຸທ຺ທປຸຕ຺ເຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປິຬນ຺ຘນາຕິ ອາຠຣຓານິ. ເວຬຸຣິຍາມຍາຕິ ເວຬຸຣິຍມຍານິ. ຆາເຕສ຺ສສີຕິ ອຸທາຫຸ ປິຬນ຺ຘນາປເທເສນ ລຸທ຺ທປຸຕ຺ເຕ ຆາຕາເປຕຸກາມາສີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ຕໂຕ ເທວີ ຄາຖມາຫ –

໑໑໐.

‘‘ສາ ອິສ຺ສິຕາ ທຸກ຺ຂິຕາ ຈສ຺ມິ ລຸທ຺ທ, ອຸທ຺ຘຎ຺ຈ ສຸສ຺ສາມິ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕີ;

ກໂຣຫິ ເມ ລຸທ຺ທກ ເອຕມຕ຺ຖໍ, ທສ຺ສາມິ ເຕ ຄາມວຣານິ ປຎ຺ຈາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສາຕິ ສາ ອຫໍ. ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕີຕິ ເຕນ ວາຣເຓນ ປຸເຣ ມຍິ ກຕໍ ເວຣໍ ອນຸສ຺ສຣມານາ. ທສ຺ສາມິ ເຕຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ເຕ ອຕ຺ເຖ ນິປ຺ຜາທິເຕ ສໍວຈ຺ຉເຣ ສຕສຫສ຺ສຸຏ຺ຐານເກ ປຎ຺ຈ ຄາມວເຣ ທທາມີຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ ລຸທ຺ທປຸຕ຺ຕ ອຫໍ ‘ເອຕໍ ຉທ຺ທນ຺ຕຫຕ຺ຖິໍ ມາຣາເປຕ຺ວາ ຍມກທນ຺ເຕ ອາຫຣາເປຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ໂຫມີ’ຕິ ປຸພ຺ເພ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປສິໍ, ມຍາ ສຸປິນນ຺ເຕນ ທິຏ຺ຐໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສາ ປນ ມຍາ ປຕ຺ຖິຕປຕ຺ຖນາ ສມິຊ຺ຌິສ຺ສຕິ, ຕ຺ວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມາ ຠາຍີ’’ຕິ ຕໍ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ເປເສສິ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ, ອຍ຺ເຍ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ ເມ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ກເຖຫີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໑.

‘‘ກຕ຺ຖຈ຺ຉຕີ ກຕ຺ຖ ມຸເປຕິ ຐານໍ, ວີຖິສ຺ສ ກາ ນ຺ຫານຄຕສ຺ສ ໂຫຕິ;

ກຖຎ຺ຫິ ໂສ ນ຺ຫາຍຕິ ນາຄຣາຊາ, ກຖໍ ວິຊາເນມຸ ຄຕິໍ ຄຊສ຺ສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈ຺ຉຕີຕິ ກຕ຺ຖ ວສຕິ. ກຕ຺ຖ ມຸເປຕີຕິ ກຕ຺ຖ ອຸເປຕິ, ກຕ຺ຖ ຕິຏ຺ຐຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວີຖິສ຺ສ ກາຕິ ຕສ຺ສ ນ຺ຫານຄຕສ຺ສ ກາ ວີຖິ ໂຫຕິ, ກຕຣມຄ຺ເຄນ ໂສ ຄຈ຺ຉຕິ. ກຖໍ ວິຊາເນມຸ ຄຕິນ຺ຕິ ຕຍາ ອກຖິເຕ ມຍໍ ກຖໍ ຕສ຺ສ ນາຄຣາຊສ຺ສ ຄຕິໍ ວິຊານິສ຺ສາມ, ຕສ຺ມາ ກເຖຫິ ໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໂຕ ສາ ຊາຕິສ຺ສຣຎາເຓນ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ທິຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ ຕສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕີ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໑໒.

‘‘ຕຕ຺ເຖວ ສາ ໂປກ຺ຂຣຓີ ອທູເຣ, ຣມ຺ມາ ສຸຕິຕ຺ຖາ ຈ ມໂຫທິກາ ຈ;

ສມ຺ປຸປ຺ຜິຕາ ຠມຣຄຓານຸຈິຓ຺ຓາ, ເອຕ຺ຖ ຫິ ໂສ ນ຺ຫາຍຕິ ນາຄຣາຊາ.

໑໑໓.

‘‘ສີສໍ ນຫາຕຸປ຺ປລມາລຠາຣີ, ສພ຺ພເສໂຕ ປຸຓ຺ຑຣີກຕ຺ຕຈງ຺ຄີ;

ອາໂມທມາໂນ ຄຈ຺ຉຕິ ສນ຺ນິເກຕໍ, ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ມເຫສິໍ ສພ຺ພຠທ຺ທ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ເຖວາຕິ ຕສ຺ສ ວສນຏ຺ຐາເນເຍວ. ໂປກ຺ຂຣຓີຕິ ຉທ຺ທນ຺ຕທຫໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ສມ຺ປຸປ຺ຜິຕາຕິ ທຸວິເຘຫິ ກຸມຸເທຫິ ຕິວິເຘຫິ ອຸປ຺ປເລຫິ ປຎ຺ຈວຓ຺ເຓຫິ ຈ ປທຸເມຫິ ສມນ຺ຕໂຕ ປຸປ຺ຜິຕາ. ເອຕ຺ຖ ຫິ ໂສຕິ ໂສ ນາຄຣາຊາ ເອຕ຺ຖ ຉທ຺ທນ຺ຕທເຫ ນ຺ຫາຍຕິ. ອຸປ຺ປລມາລຠາຣີຕິ ອຸປ຺ປລາທີນໍ ຊລຊຖລຊານໍ ປຸປ຺ຜານໍ ມາລໍ ຘາເຣນ຺ໂຕ. ປຸຓ຺ຑຣີກຕ຺ຕຈງ຺ຄີຕິ ປຸຓ຺ຑຣີກສທິສຕເຈນ ໂອທາເຕນ ອງ຺ເຄນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ອາໂມທມາໂນຕິ ອາໂມທິຕປໂມທິໂຕ. ສນ຺ນິເກຕນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ. ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາຕິ ສພ຺ພຠທ຺ທໍ ນາມ ມເຫສິໍ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ອຏ຺ຐຫິ ນາຄສຫສ຺ເສຫິ ປຣິວຸໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສນຸຕ຺ຕໂຣ ‘‘ສາຘຸ ອຍ຺ເຍ, ອຫໍ ຕໍ ວາຣຓໍ ມາເຣຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ທນ຺ເຕ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ສາ ຕຸຏ຺ຐາ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ເຄຫໍ ຕາວ ຄຈ຺ຉ, ອິໂຕ ສຕ຺ຕາຫຈ຺ຈເຍນ ຕຕ຺ຖ ຄມິສ຺ສສີ’’ຕິ ຕໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ກມ຺ມາເຣ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕາ ອມ຺ຫາກໍ ວາສິຜຣສຸ-ກຸທ຺ທາລ-ນິຂາທນ-ມຸຏ຺ຐິກເວຬຸຄຸມ຺ພຈ຺ເຉທນ-ສຕ຺ຖ-ຕິຓລາຍນ-ອສິໂລຫທຓ຺ຑກກຈຂາຓຸກ- ອຍສິງ຺ຆາຏເກຫິ ອຕ຺ໂຖ, ສພ຺ພໍ ສີຆໍ ກຕ຺ວາ ອາຫຣຖາ’’ຕິ ອາຓາເປຕ຺ວາ ຈມ຺ມກາເຣ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕາ ອມ຺ຫາກໍ ກຸມ຺ຠຠາຣຄາຫິຕໍ ຈມ຺ມຠສ຺ຕໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຈມ຺ມໂຍຕ຺ຕວຣຕ຺ຕຫຕ຺ຖິປາທອຸປາຫນຈມ຺ມຉຕ຺ເຕຫິປິ ໂນ ອຕ຺ໂຖ, ສພ຺ພໍ ສີຆໍ ກຕ຺ວາ ອາຫຣຖາ’’ຕິ ອາຓາເປສິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ສພ຺ພານິ ຕານິ ສີຆໍ ກຕ຺ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອທໍສຸ. ສາ ຕສ຺ສ ປາເຖຍ຺ຍໍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ອຣຓິສຫິຕໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ອຸປກຣຓຎ຺ຈ ພທ຺ຘສຕ຺ຕຸມາທິໍ ກຕ຺ວາ ປາເຖຍ຺ຍຎ຺ຈ ຈມ຺ມຠສ຺ຕາຍໍ ປກ຺ຂິປິ, ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ກຸມ຺ຠຠາຣມຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ.

ໂສນຸຕ຺ຕໂຣປິ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິວຈ຺ຉໍ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເທວິໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ສາ ‘‘ນິຏ຺ຐິຕໍ ເຕ ສມ຺ມ ສພ຺ພູປກຣຓໍ, ອິມໍ ຕາວ ປສິພ຺ພກໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ປນ ມຫາຖາໂມ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຫຕ຺ຖີນໍ ພລໍ ຘາເຣຕິ, ຕສ຺ມາ ຕມ຺ພູລປສິພ຺ພກໍ ວິຍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸປກຈ຺ຉນ຺ຕເຣ ຐເປຕ຺ວາ ຣິຕ຺ຕຫຕ຺ໂຖ ວິຍ ອຏ຺ຐາສິ. ສຸຠທ຺ທາ ລຸທ຺ທສ຺ສ ປຸຕ຺ຕທາຣານໍ ປຣິພ຺ພຍໍ ທຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ໂສນຸຕ຺ຕຣໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ໂສປິ ຣາຊານຎ຺ຈ ເທວິຎ຺ຈ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຣາຊນິເວສນາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຣເຖ ຐຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄາມນິຄມຊນປທປຣມ຺ປຣາຍ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຊານປເທ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສີຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສປຖໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສິໂນປິ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກໂກວ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕິໍສໂຍຊນໍ ປຕ຺ວາ ປຐມໍ ທພ຺ພຄຫນໍ ກາສຄຫນໍ ຕິຓຄຫນໍ ຕຸລສິຄຫນໍ ສຣຄຫນໍ ຕິຣິວຈ຺ຉຄຫນນ຺ຕິ ຉ ຄຫນານິ, ກຓ຺ຏກເວຬຸຄຸມ຺ພຄຫນານິ ເວຕ຺ຕຄຫນໍ ໂອມິສ຺ສກຄຫນໍ ນຬຄຫນໍ ສຣຄຫນສທິສໍ ອຸຣເຄນປິ ທຸພ຺ພິນິວິຊ຺ຌໍ ຆນວນຄຫນໍ ຣຸກ຺ຂຄຫນໍ ເວຬຸຄຫນໍ ອປຣມ຺ປິ ເວຬຸຄຸມ຺ພຄຫນໍ ກລລຄຫນໍ ອຸທກຄຫນໍ ປພ຺ພຕຄຫນນ຺ຕິ ອຏ຺ຐາຣສ ຄຫນານິ ປຏິປາຏິຍາ ປຕ຺ວາ ທພ຺ພຄຫນາທີນິ ອສິເຕນ ລາຍິຕ຺ວາ ຕຸລສິຄຫນາທີນິ ເວຬຸຄຸມ຺ພຈ຺ເຉທນສຕ຺ເຖນ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຣຸກ຺ເຂ ຜຣສຸນາ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອຕິມຫນ຺ເຕ ຣຸກ຺ເຂ ນິຂາທເນນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເວຬຸວເນ ນິສ຺ເສຓິໍ ກຕ຺ວາ ເວຬຸຄຸມ຺ພໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ເວຬຸໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອປຣສ຺ສ ເວຬຸຄຸມ຺ພສ຺ສ ອຸປຣິ ປາເຕຕ຺ວາ ເວຬຸຄຸມ຺ພມຕ຺ຖເກນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກລລຄຫເນ ສຸກ຺ຂຣຸກ຺ຂປທຣໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ເຕນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອປຣໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸນ ປຸຣໂຕ ອຕ຺ຖຣນ຺ໂຕ ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຸທກຄຫເນ ໂທຓິໍ ກຕ຺ວາ ຕາຍ ອຸທກຄຫນໍ ຕຣິຕ຺ວາ ປພ຺ພຕປາເທ ຐຕ຺ວາ ອຍສິງ຺ຆາຏກໍ ໂຍຕ຺ເຕນ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘໍ ຂິປິຕ຺ວາ ປພ຺ພເຕ ລຄ຺ຄາເປຕ຺ວາ ໂຍຕ຺ເຕນາຣຸຍ຺ຫ ວຊິຣຄ຺ເຄນ ໂລຫທຓ຺ເຑນ ປພ຺ພຕໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຂາຓຸກໍ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຐຕ຺ວາ ສິງ຺ຆາຏກໍ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ປຸນ ອຸປຣິ ລຄ຺ຄາເປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຐິໂຕ ຈມ຺ມໂຍຕ຺ຕໍ ໂອລມ຺ເພຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐິມຂາຓຸເກ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ວາມຫຕ຺ເຖນ ໂຍຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ເຖນ ມຸຄ຺ຄຣໍ ອາທາຍ ໂຍຕ຺ຕໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ຂາຓຸກໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ປຸນ ອຠິຣຸຫຕິ. ເອເຕນຸປາເຍນ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖກໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ປຣໂຕ ໂອຕຣນ຺ໂຕ ປຸຣິມນເຍເນວ ປຐມໍ ປພ຺ພຕມຕ຺ຖເກ ຂາຓຸກໍ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຈມ຺ມປສິພ຺ພເກ ໂຍຕ຺ຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຂາຓຸເກ ເວເຐຕ຺ວາ ສຍໍ ອນ຺ໂຕປສິພ຺ພເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ມກ຺ກຏການໍ ມກ຺ກຏສຸຕ຺ຕວິສ຺ສຊ຺ຊນາກາເຣນ ໂຍຕ຺ຕໍ ວິນິເວເຐນ຺ໂຕ ໂອຕຣຕິ. ຈມ຺ມຉຕ຺ເຕນ ວາຕໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ສກຸໂຓ ວິຍ ໂອຕຣຕີຕິປິ ວທນ຺ຕິເຍວ.

ເອວໍ ຕສ຺ສ ສຸຠທ຺ທາຍ ວຈນໍ ອາທາຍ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຣສ ຄຫນານິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຕຄຫນໍ ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຣາປິ ຉ ປພ຺ພເຕ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປສ຺ສປພ຺ພຕມຕ຺ຖກໍ ອາຣຸຬ຺ຫຠາວໍ ອາວິກໂຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອາຫ –

໑໑໔.

‘‘ຕຕ຺ເຖວ ໂສ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວານ ວາກ຺ຍໍ, ອາທາຍ ຕູຓິຎ຺ຈ ຘນຸຎ຺ຈ ລຸທ຺ໂທ;

ວິຕຸຣິຍຕິ ສຕ຺ຕ ຄິຣີ ພ຺ຣຫນ຺ເຕ, ສຸວຓ຺ຓປສ຺ສໍ ນາມ ຄິຣິໍ ອຸຬາຣໍ.

໑໑໕.

‘‘ອາຣຸຍ຺ຫ ເສລໍ ຠວນໍ ກິນ຺ນຣານໍ, ໂອໂລກຍີ ປພ຺ພຕປາທມູລໍ;

ຕຕ຺ຖທ຺ທສາ ເມຆສມານວຓ຺ຓໍ, ນິຄ຺ໂຣຘຣາຊໍ ອຏ຺ຐສຫສ຺ສປາທໍ.

໑໑໖.

‘‘ຕຕ຺ຖທ຺ທສາ ກຸຎ຺ຊຣໍ ຉພ຺ພິສາຓໍ, ສພ຺ພເສຕໍ ທຸປ຺ປສຫໍ ປເຣຠິ;

ຣກ຺ຂນ຺ຕິ ນໍ ອຏ຺ຐສຫສ຺ສນາຄາ, ອີສາທນ຺ຕາ ວາຕຊວປ຺ປຫາຣິໂນ.

໑໑໗.

‘‘ຕຕ຺ຖທ຺ທສາ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ອທູເຣ, ຣມ຺ມໍ ສຸຕິຕ຺ຖຎ຺ຈ ມໂຫທິກຎ຺ຈ;

ສມ຺ປຸປ຺ຜິຕໍ ຠມຣຄຓານຸຈິຓ຺ຓໍ, ຍຕ຺ຖ ຫິ ໂສ ນ຺ຫາຍຕິ ນາຄຣາຊາ.

໑໑໘.

‘‘ທິສ຺ວານ ນາຄສ຺ສ ຄຕິໍ ຐິຕິຎ຺ຈ, ວີຖິສ຺ສຍາ ນ຺ຫານຄຕສ຺ສ ໂຫຕິ;

ໂອປາຕມາຄຈ຺ຉິ ອນຣິຍຣູໂປ, ປໂຍຊິໂຕ ຈິຕ຺ຕວສານຸຄາຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂສຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ລຸທ຺ໂທ ຕຕ຺ເຖວ ສຕ຺ຕຠູມິກປາສາທຕເລ ຐິຕາຍ ຕສ຺ສາ ສຸຠທ຺ທາຍ ວຈນໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຣຕູຓິຎ຺ຈ ມຫາຘນຸຎ຺ຈ ອາທາຍ ປພ຺ພຕຄຫນໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ກຕໂຣ ນຸ ໂຂ ສຸວຓ຺ຓປສ຺ສປພ຺ພໂຕ ນາມາ’’ຕິ ສຕ຺ຕ ມຫາປພ຺ພເຕ ວິຕຸຣິຍຕິ, ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຕຸເລຕິ ຕີເຣຕິ. ໂສ ເອວໍ ຕີເຣນ຺ໂຕ ສຸວຓ຺ຓປສ຺ສໍ ນາມ ຄິຣິໍ ອຸຬາຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ໂອໂລກຍີຕິ ຕໍ ກິນ຺ນຣານໍ ຠວນຠູຕໍ ປພ຺ພຕໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ສຸຠທ຺ທາຍ ທິນ຺ນສຎ຺ຎາວເສນ ເຫຏ຺ຐາ ໂອໂລເກສິ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ປພ຺ພຕປາທມູເລ ອວິທູເຣເຍວ ຕໍ ນິຄ຺ໂຣຘໍ ອທ຺ທສ.

ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂມູເລ ຐິຕໍ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕຕ຺ເຖວ ອນ຺ໂຕປພ຺ພເຕ ຕສ຺ສ ນິຄ຺ໂຣຘສ຺ສາວິທູເຣ ຍຕ຺ຖ ໂສ ນ຺ຫາຍຕິ, ຕໍ ໂປກ຺ຂຣຓິໍ ອທ຺ທສ. ທິສ຺ວານາຕິ ສຸວຓ຺ຓປສ຺ສປພ຺ພຕາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຫຕ຺ຖີນໍ ຄຕກາເລ ຫຕ຺ຖິປາທອຸປາຫນໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຕສ຺ສ ນາຄຣຎ຺ໂຎ ຄຕຏ຺ຐານໍ ນິພທ຺ຘວສນຏ຺ຐານໍ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ອິມິນາ ມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉຕິ, ອິຘ ນ຺ຫາຍຕິ, ນ຺ຫຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ໂຓ, ອິຘ ຕິຏ຺ຐຕີ’’ຕິ ສພ຺ພໍ ທິສ຺ວາ ອຫິຣິກຠາເວນ ອນຣິຍຣູໂປ ຕາຍ ຈິຕ຺ຕວສານຸຄາຍ ປໂຍຊິໂຕ, ຕສ຺ມາ ໂອປາຕໍ ອາຄຈ຺ຉິ ປຏິປຊ຺ຊິ, ອາວາຏໍ ຂຓີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ອນຸປຸພ຺ພິກຖາ – ‘‘ໂສ ກິຣ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ວສໂນກາສໍ ສຕ຺ຕມາສາຘິເກຫິ ສຕ຺ຕຫິ ສໍວຈ຺ຉເຣຫິ ສຕ຺ຕຫິ ຈ ທິວເສຫິ ປຕ຺ວາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ຕສ຺ສ ວສໂນກາສໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ອາວາຏໍ ຂຓິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຐິໂຕ ວາຣຓາຘິປຕິໍ ວິສປີເຕນ ສລ຺ເລນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຖມ຺ຠາທີນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຣຸກ຺ເຂ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ທພ຺ພສມ຺ຠາເຣ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖີສຸ ນ຺ຫານຕ຺ຖາຍ ຄເຕສຸ ຕສ຺ສ ວສໂນກາເສ ມຫາກຸທ຺ທາເລນ ຈຕຸຣສ຺ສໍ ອາວາຏໍ ຂຓິຕ຺ວາ ອຸທ຺ຘຕປໍສຸໍ ພີຊໍ ວປນ຺ໂຕ ວິຍ ອຸທເກນ ວິກິຣິຕ຺ວາ ອຸທຸກ຺ຂລປາສາຓານໍ ອຸປຣິ ຖມ຺ເຠ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຕຸລາ ຈ ກາເຊ ຈ ທຕ຺ວາ ປທຣານິ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ກຓ຺ຑປ຺ປມາຓໍ ຉິທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຣິ ປໍສຸຎ຺ຈ ກຈວຣຎ຺ຈ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເອເກນ ປສ຺ເສນ ອຕ຺ຕໂນ ປວິສນຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ເອວໍ ນິຏ຺ຐິເຕ ອາວາເຏ ປຈ຺ຈູສກາເລເຍວ ປຕິສີສກໍ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ກາສາຍານິ ປຣິທຫິຕ຺ວາ ສທ຺ຘິໍ ວິສປີເຕນ ສລ຺ເລນ ຘນຸໍ ອາທາຍ ອາວາຏໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອາຫ –

໑໑໙.

‘‘ຂຓິຕ຺ວານ ກາສຸໍ ຜລເກຫິ ຉາທຍິ, ອຕ຺ຕານໂມຘາຍ ຘນຸຎ຺ຈ ລຸທ຺ໂທ;

ປສ຺ສາຄຕໍ ປຸຖຸສລ຺ເລນ ນາຄໍ, ສມປ຺ປຍີ ທຸກ຺ກຏກມ຺ມກາຣີ.

໑໒໐.

‘‘ວິທ຺ໂຘ ຈ ນາໂຄ ໂກຎ຺ຈມນາທິ ໂຆຣໍ, ສພ຺ເພ ຈ ນາຄາ ນິນ຺ນທຸໍ ໂຆຣຣູປໍ;

ຕິຓຎ຺ຈ ກຏ຺ຐຎ຺ຈ ຣຓໍ ກໂຣນ຺ຕາ, ຘາວິໍສຸ ເຕ ອຏ຺ຐ ທິສາ ສມນ຺ຕໂຕ.

໑໒໑.

‘‘ວຘິສ຺ສເມຕນ຺ຕິ ປຣາມສນ຺ໂຕ, ກາສາວມທ຺ທກ຺ຂິ ຘຊໍ ອິສີນໍ;

ທຸກ຺ເຂນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສຸທປາທິ ສຎ຺ຎາ, ອຣຫທ຺ຘໂຊ ສພ຺ຠິ ອວຊ຺ຌຣູໂປ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂອຘາຍາຕິ ໂອທຫິຕ຺ວາ ປເວເສຕ຺ວາ. ປສ຺ສາຄຕນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອາວາຏສ຺ສ ປສ຺ສໍ ອາຄຕໍ. ໂສ ກິຣ ທຸຕິຍທິວເສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕິຓ຺ໂຓ ຕສ຺ມິໍ ມຫາວິສາລມາລເກ ນາມ ປເທເສ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖສ຺ສ ສຣີຣໂຕ ອຸທກໍ ນາຠິປເທເສນ ໂອຄລິຕ຺ວາ ເຕນ ຉິທ຺ເທນ ລຸທ຺ທສ຺ສ ສຣີເຣ ປຕິ. ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ໂສ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຐິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕໍ ປສ຺ສາຄຕໍ ປຸຖຸນາ ສລ຺ເລນ ສມປ຺ປຍິ ວິຊ຺ຌິ. ທຸກ຺ກຏກມ຺ມກາຣີຕິ ຕສ຺ສ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ກາຍິກເຈຕສິກສ຺ສ ທຸກ຺ຂສ຺ສ ອຸປ຺ປາທເນນ ທຸກ຺ກຏສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກາຣໂກ.

ໂກຎ຺ຈມນາທີຕິ ໂກຎ຺ຈນາທໍ ອກຣິ. ຕສ຺ສ ກິຣ ຕໍ ສລ຺ລໍ ນາຠິຍໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປິຫກາທີນິ ສຎ຺ຈຸຓ຺ເຓຕ຺ວາ ອນ຺ຕານິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປິຏ຺ຐິຠາຄໍ ຜຣສຸນາ ປທາເລນ຺ຕໍ ວິຍ ອຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາກາເສ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ຠິນ຺ນຣຊຕກຸມ຺ຠໂຕ ຣຊນໍ ວິຍ ປຫາຣມຸເຂນ ໂລຫິຕໍ ປຄ຺ຆຣິ, ພລວເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ໂສ ເວທນໍ ອຘິວາເສຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ສກລປພ຺ພຕໍ ເອກນິນ຺ນາທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ມຫນ຺ຕໍ ໂກຎ຺ຈນາທໍ ນທິ. ສພ຺ເພ ຈາຕິ ເຕປິ ສພ຺ເພ ອຏ຺ຐສຫສ຺ສນາຄາ ຕໍ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ມຣຓຠຍຠີຕາ ໂຆຣຣູປໍ ນິນ຺ນທຸໍ ອນຸຣວໍ ກຣິໍສຸ. ຣຓໍ ກໂຣນ຺ຕາຕິ ເຕນ ສທ຺ເທນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຉທ຺ທນ຺ຕວາຣຓໍ ເວທນາປ຺ປຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຕິຓຎ຺ຈ ກຏ຺ຐຎ຺ຈ ຈຸຓ຺ຓວິຈຸຓ຺ຓໍ ກໂຣນ຺ຕາ ສມນ຺ຕາ ຘາວິໍສຸ.

ວຘິສ຺ສເມຕນ຺ຕິ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ໂສ ຉທ຺ທນ຺ຕວາຣໂຓ ທິສາ ປກ຺ກນ຺ເຕສຸ ນາເຄສຸ ສຸຠທ຺ທາຍ ກເຣຓຸຍາ ປສ຺ເສ ຐຕ຺ວາ ສນ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ສມສ຺ສາສຍມານາຍ ເວທນໍ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ກຓ຺ຑສ຺ສ ອາຄຕຏ຺ຐານໍ ສລ຺ລກ຺ເຂນ຺ໂຕ ‘ສເຈ ອິທໍ ປຸຣຕ຺ຖິມທິສາທີຫິ ອາຄຕໍ ອຠວິສ຺ສ, ກຸມ຺ຠາທີຫິ ປວິສິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມກາຍີທີຫິ ນິກ຺ຂມິສ຺ສ, ອິທໍ ປນ ນາຠິຍາ ປວິສິຕ຺ວາ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ, ຕສ຺ມາ ປຖວິຍໍ ຐິເຕນ ວິສ຺ສຏ຺ຐໍ ຠວິສ຺ສຕີ’ຕິ ອຸປຘາເຣຕ຺ວາ ຐິຕຏ຺ຐານໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕຸກາໂມ ‘‘ໂກ ຊານາຕິ, ກິໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ສຸຠທ຺ທໍ ອປເນຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ອຏ຺ຐສຫສ຺ສນາຄາ ມມ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕໍ ປຣິເຍສນ຺ຕາ ທິສາ ປກ຺ຂນ຺ທາ, ຕ຺ວໍ ອິຘ ກິໍ ກໂຣສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ, ‘‘ເທວ, ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫ ສນ຺ຘາເຣຕ຺ວາ ສມສ຺ສາເສນ຺ຕີ ຐິຕາ, ຂມຖ ເມ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ຐາເນສຸ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຕາຍ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທາຍ ນາຄຣາຊາ ຠູມິໍ ປາທນເຂນ ປຫຣິ, ປທຣໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຄຕໍ. ໂສ ຉິທ຺ເທນ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ໂສນຸຕ຺ຕຣໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ວຘິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ຣຊຕທາມວຓ຺ຓໂສຓ຺ຑໍ ປເວເສຕ຺ວາ ປຣາມສນ຺ໂຕ ພຸທ຺ຘານໍ ອິສີນໍ ຘຊໍ ກາສາວໍ ອທ຺ທກ຺ຂິ. ລຸທ຺ໂທ ກາສາວໍ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐເປສິ. ໂສ ຕໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຐເປສິ. ອຖສ຺ສ ເຕນ ຕຖາຣູເປນປິ ທຸກ຺ເຂນ ຜຸຏ຺ຐສ຺ສ ‘‘ອຣຫທ຺ຘໂຊ ນາມ ສພ຺ຠິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ອວຊ຺ຌຣູໂປ, ອຎ຺ຎທຕ຺ຖຸ ສກ຺ກາຕພ຺ໂພ ຄຣຸກາຕພ຺ໂພເຍວາ’’ຕິ ອຍໍ ສຎ຺ຎາ ອຸທປາທິ.

ໂສ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໑໒໒.

‘‘ອນິກ຺ກສາໂວ ກາສາວໍ, ໂຍ ວຕ຺ຖໍ ປຣິທຫິສ຺ສຕິ;

ອເປໂຕ ທມສຈ຺ເຈນ, ນ ໂສ ກາສາວມຣຫຕິ.

໑໒໓.

‘‘ໂຍ ຈ ວນ຺ຕກສາວສ຺ສ, ສີເລສຸ ສຸສມາຫິໂຕ;

ອຸເປໂຕ ທມສຈ຺ເຈນ, ສ ເວ ກາສາວມຣຫຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ສມ຺ມ ລຸທ຺ທປຸຕ຺ຕ ໂຍ ປຸຣິໂສ ຣາຄາທີຫິ ກສາເວຫິ ອນິກ຺ກສາໂວ ອິນ຺ທ຺ຣິຍທເມນ ເຈວ ວຈີສຈ຺ເຈນ ຈ ອເປໂຕ ອນຸປຄໂຕ ເຕຫິ ຄຸເຓຫິ ກສາວຣສປີຕໍ ກາສາວວຕ຺ຖໍ ປຣິທຫຕິ, ໂສ ຕໍ ກາສາວໍ ນາຣຫຕິ, ນານຸຈ຺ຉວິໂກ ໂສ ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖສ຺ສ. ໂຍ ປນ ເຕສໍ ກສາວານໍ ວນ຺ຕຕ຺ຕາ ວນ຺ຕກສາໂວ ອສ຺ສ ສີເລສຸ ສຸສມາຫິໂຕ ສຸປຕິຏ຺ຐິໂຕ ປຣິປຸຓ຺ຓສີລາຈາໂຣ, ໂສ ຕໍ ກາສາວໍ ອຣຫຕິ ນາມາຕິ.

ເອວໍ ວຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ຈິຕ຺ຕໍ ນິພ຺ພາເປຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ ກິມຕ຺ຖໍ ຕ຺ວໍ ມໍ ວິຊ຺ຌສິ, ກິໍ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ເຎນ ປໂຍຊິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ຕມຕ຺ຖໍ ອາວີກໂຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອາຫ –

໑໒໔.

‘‘ສມປ຺ປິໂຕ ປຸຖຸສລ຺ເລນ ນາໂຄ, ອທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ລຸທ຺ທກມຊ຺ຌຠາສິ;

ກິມຕ຺ຖຍໍ ກິສ຺ສ ວາ ສມ຺ມ ເຫຕຸ, ມມໍ ວຘີ ກສ຺ສ ວາຍໍ ປໂຍໂຄ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິມຕ຺ຖຍນ຺ຕິ ອາຍຕິໍ ກິໍ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ. ກິສ຺ສ ວາຕິ ກິສ຺ສ ເຫຕຸ ເກນ ກາຣເຓນ, ກິໍ ນາມ ຕວ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ເວຣນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ກສ຺ສ ວາຕິ ກສ຺ສ ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຍໍ ປໂຍໂຄ, ເກນ ປໂຍຊິໂຕ ມໍ ອວຘີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ລຸທ຺ໂທ ຄາຖມາຫ –

໑໒໕.

‘‘ກາສິສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ມເຫສີ ຠທນ຺ເຕ, ສາ ປູຊິຕາ ຣາຊກຸເລ ສຸຠທ຺ທາ;

ຕໍ ອທ຺ທສາ ສາ ຈ ມມໍ ອສໍສິ, ທນ຺ເຕຫິ ອຕ຺ໂຖຕິ ຈ ມໍ ອໂວຈາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປູຊິຕາຕິ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ປູຊິຕາ. ອທ຺ທສາຕິ ສາ ກິຣ ຕໍ ສຸປິນນ຺ເຕ ອທ຺ທສ. ອສໍສີຕິ ສາ ຈ ມມ ສກ຺ກາຣໍ ກາເຣຕ຺ວາ ‘‘ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ເອວຣູໂປ ນາມ ນາໂຄ ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຐາເນ ວສຕີ’’ຕິ ມມໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ທນ຺ເຕຫີຕິ ຕສ຺ສ ນາຄສ຺ສ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣໍສິສມຸຊ຺ຊລາ ທນ຺ຕາ, ເຕຫິ ມມ ອຕ຺ໂຖ, ປິຬນ຺ຘນໍ ກາເຣຕຸກາມາມ຺ຫິ, ເຕ ເມ ອາຫຣາຕິ ມໍ ອໂວຈາຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ຈູຬສຸຠທ຺ທາຍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ເວທນໍ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ‘‘ຕສ຺ສາ ມມ ທນ຺ເຕຫິ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ, ມໍ ມາເຣຕຸກາມຕາຍ ປນ ປຫິຓີ’’ຕິ ທີເປນ຺ໂຕ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໑໒໖.

‘‘ພຫູ ຫິເມ ທນ຺ຕຍຸຄາ ອຸຬາຣາ, ເຍ ເມ ປິຕູນຎ຺ຈ ປິຕາມຫານໍ;

ຊານາຕິ ສາ ໂກຘນາ ຣາຊປຸຕ຺ຕີ, ວຘຕ຺ຖິກາ ເວຣມກາສິ ພາລາ.

໑໒໗.

‘‘ອຸຏ຺ເຐຫິ ຕ຺ວໍ ລຸທ຺ທ ຂຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ທນ຺ເຕ ອິເມ ຉິນ຺ທ ປຸຣາ ມຣາມິ;

ວຊ຺ຊາສິ ຕໍ ໂກຘນໍ ຣາຊປຸຕ຺ຕິໍ, ນາໂຄ ຫໂຕ ຫນ຺ທ ອິມສ຺ສ ທນ຺ຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິເມຕິ ຕສ຺ສ ກິຣ ປິຕຸ ປິຕາມຫານໍ ທນ຺ຕາ ມາ ວິນສ຺ສນ຺ຕູຕິ ຄຸຫາຍໍ ສນ຺ນິຈິຕາ, ເຕ ສນ຺ຘາຍ ເອວມາຫ. ຊານາຕີຕິ ພຫູນໍ ວາຣຓານໍ ອິຘ ສນ຺ນິຈິເຫ ທນ຺ເຕ ຊານາຕິ. ວຘຕ຺ຖິກາຕິ ເກວລໍ ປນ ສາ ມໍ ມາເຣຕຸກາມາ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ໂທສໍ ຫທເຍ ຐເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ເວຣໍ ອກາສິ, ເອວຣູເປນ ຜຣຸສກມ຺ເມນ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປສິ. ຂຣນ຺ຕິ ກກຈໍ. ປຸຣາ ມຣາມີຕິ ຍາວ ນ ມຣາມິ. ວຊ຺ຊສີຕິ ວເທຍ຺ຍາສິ. ຫນ຺ທ ອິມສ຺ສ ທນ຺ຕາຕິ ຫໂຕ ໂສ ມຍາ ນາໂຄ, ມໂນຣໂຖ ເຕ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ໂຕ, ຄຓ຺ຫ, ອິເມ ຕສ຺ສ ທນ຺ຕາຕິ.

ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ນິສີທນຏ຺ຐານາ ວຸຏ຺ຐາຍ ກກຈໍ ອາທາຍ ‘‘ທນ຺ເຕ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຸປຄໂຕ. ໂສ ປນ ອຸພ຺ເພຘໂຕ ອຏ຺ຐາສີຕິຫຕ຺ໂຖ ຣຊຕປພ຺ພໂຕ ວິຍ ຐິໂຕ, ເຕນສ຺ສ ໂສ ທນ຺ຕຏ຺ຐານໍ ນ ປາປຸຓິ. ອຖ ມຫາສຕ຺ໂຕ ກາຍໍ ອຸປນາເມນ຺ໂຕ ເຫຏ຺ຐາສີສໂກ ນິປຊ຺ຊິ. ຕທາ ເນສາໂທ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ຣຊຕທາມສທິສໍ ໂສຓ຺ຑໍ ມທ຺ທນ຺ໂຕ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ເກລາສກູເຏ ວິຍ ກຸມ຺ເຠ ຐຕ຺ວາ ມຸຂໂກຏິມໍສໍ ຘນຸເກນ ປຫຣິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຸມ຺ຠໂຕ ໂອຣຸຍ຺ຫ ກກຈໍ ອນ຺ໂຕມຸເຂ ປເວເສສິ, ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ທຬ຺ຫໍ ອປຣາປຣໍ ກຑ຺ຒິ. ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ພລວເວທນາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ມຸຂໍ ໂລຫິເຕນ ປູຣິ. ເນສາໂທ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສຎ຺ຈາເຣນ຺ໂຕ ກກເຈນ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອຖ ນໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ມຸຂໂຕ ໂລຫິຕໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ເວທນໍ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ສມ຺ມ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອາມ, ສາມີ’’ຕິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ສຕິໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ ສມ຺ມ ມມ ໂສຓ຺ຑໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກກຈໂກຏິໍ ຄຓ຺ຫາເປຫິ, ມມ ສຍໍ ໂສຓ຺ຑໍ ອຸກ຺ຂິປິຕຸໍ ພລໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ເນສາໂທ ຕຖາ ອກາສິ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ໂສຓ຺ຑາຍ ກກຈໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອປຣາປຣໍ ຈາເຣສິ, ທນ຺ຕາ ກຬີຣາ ວິຍ ຉິຊ຺ຊິໍສຸ. ອຖ ນໍ ເຕ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ ລຸທ຺ທປຸຕ຺ຕ ອຫໍ ອິເມ ທນ຺ເຕ ຕຸຍ຺ຫໍ ທທມາໂນ ເນວ ‘ມຍ຺ຫໍ ອປ຺ປິຍາ’ຕິ ທມ຺ມິ, ນ ສກ຺ກຕ຺ຕມາຣຕ຺ຕພ຺ຣຫ຺ມຕ຺ຕານິ ປຕ຺ເຖນ຺ໂຕ, ອິເມຫິ ປນ ເມ ທນ຺ເຕຫິ ສຕຄຸເຓນ ສຫສ຺ສຄຸເຓນ ສຕສຫສ຺ສຄຸເຓນ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓທນ຺ຕາວ ປິຍຕຣາ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓປ຺ປຏິເວຘາຍ ເມ ອິທໍ ປຸຎ຺ຎໍ ປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕູ’’ຕິ ທນ຺ເຕ ທຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ ອິທໍ ຐານໍ ກິຕ຺ຕເກນ ກາເລນ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຕມາສສຕ຺ຕທິວສາຘິເກຫິ ສຕ຺ຕຫິ ສໍວຈ຺ຉເຣຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ – ‘‘ຄຈ຺ຉ ອິເມສໍ ທນ຺ຕານໍ ອານຸຠາເວນ ສຕ຺ຕທິວສພ຺ຠນ຺ຕເຣເຍວ ພາຣາຓສິໍ ປາປຸຓິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຣິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ຈ ປນ ອນາຄເຕສຸເຍວ ເຕສຸ ນາເຄສຸ ສຸຠທ຺ທາຍ ຈ ອນາຄຕາຍ ກາລມກາສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອາຫ –

໑໒໘.

‘‘ອຸຏ຺ຐາຍ ໂສ ລຸທ຺ໂທ ຂຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ເຉຕ຺ວານ ທນ຺ຕານິ ຄຊຸຕ຺ຕມສ຺ສ;

ວຄ຺ຄູ ສຸເຠ ອປ຺ປຏິເມ ປຖພ຺ຍາ, ອາທາຍ ປກ຺ກາມິ ຕໂຕ ຫິ ຂິປ຺ປ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວຄ຺ຄູຕິ ວິລາສວນ຺ເຕ. ສຸເຠຕິ ສຸນ຺ທເຣ. ອປ຺ປຏິເມຕິ ອິມິສ຺ສໍ ປຖວິຍໍ ອຎ຺ເຎຫິ ທນ຺ເຕຫິ ອສທິເສຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ປກ຺ກນ຺ເຕ ເຕ ນາຄາ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕໍ ອທິສ຺ວາ ອາຄມິໍສຸ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອາຫ –

໑໒໙.

‘‘ຠຍຏ຺ຏິຕາ ນາຄວເຘນ ອຏ຺ຏາ, ເຍ ເຕ ນາຄາ ອຏ຺ຐ ທິສາ ວິຘາວຸໍ;

ອທິສ຺ວານ ໂປສໍ ຄຊປຈ຺ຈມິຕ຺ຕໍ, ປຈ຺ຈາຄມຸໍ ເຍນ ໂສ ນາຄຣາຊາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠຍຏ຺ຏິຕາຕິ ມຣຓຠເຍນ ອຸປທ຺ທຸຕາ. ອຏ຺ຏາຕິ ທຸກ຺ຂິຕາ. ຄຊປຈ຺ຈມິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຄຊສ຺ສ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕໍ. ເຍນ ໂສຕິ ຍຕ຺ຖ ວິສາລມາລເກ ໂສ ນາຄຣາຊາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ເກລາສປພ຺ພໂຕ ວິຍ ປຕິໂຕ, ຕໍ ຐານໍ ປຈ຺ຈາຄມຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເຕຫິ ປນ ສທ຺ຘິໍ ມຫາສຸຠທ຺ທາປິ ອາຄຕາ. ເຕ ສພ຺ເພປິ ອຏ຺ຐສຫສ຺ສນາຄາ ຕຕ຺ຖ ໂຣທິຕ຺ວາ ກນ຺ທິຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ກຸລຸປການໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຈ຺ຈຍທາຍໂກ ວິສປີເຕນ ສລ຺ເລນ ວິທ຺ໂຘ ກາລກໂຕ, ສີວຖິກທສ຺ສນມສ຺ສ ອາຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ປຎ຺ຈສຕາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາປິ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ວິສາລມາລເກ ໂອຕຣິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ທ຺ເວ ຕຣຸຓນາຄາ ນາຄຣຎ຺ໂຎ ສຣີຣໍ ທນ຺ເຕຫິ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ວນ຺ທາເປຕ຺ວາ ຈິຕກໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ຌາປຍິໍສຸ. ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ອາຬາຫເນ ຘມ຺ມສຊ຺ຌາຍມກໍສຸ. ອຏ຺ຐສຫສ຺ສນາຄາ ອາຬາຫນໍ ນິພ຺ພາເປຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ມຫາສຸຠທ຺ທໍ ປຸຣໂຕ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານໍ ອຄມໍສຸ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອາຫ –

໑໓໐.

‘‘ເຕ ຕຕ຺ຖ ກນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຣທິຕ຺ວານ ນາຄາ, ສີເສ ສເກ ປໍສຸກໍ ໂອກິຣິຕ຺ວາ;

ອຄມໍສຸ ເຕ ສພ຺ເພ ສກໍ ນິເກຕໍ, ປຸຣກ຺ຂຕ຺ວາ ມເຫສິໍ ສພ຺ພຠທ຺ທ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປໍສຸກນ຺ຕິ ອາຬາຫນປໍສຸກໍ.

ໂສນຸຕ຺ຕໂຣປິ ອປ຺ປຕ຺ເຕເຍວ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ທນ຺ເຕ ອາທາຍ ພາຣາຓສິໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອາຫ –

໑໓໑.

‘‘ອາທາຍ ທນ຺ຕານິ ຄຊຸຕ຺ຕມສ຺ສ, ວຄ຺ຄູ ສຸເຠ ອປ຺ປຏິເມ ປຖພ຺ຍາ;

ສຸວຓ຺ຓຣາຊີຫິ ສມນ຺ຕໂມທເຣ, ໂສ ລຸທ຺ທໂກ ກາສິປຸຣໍ ອຸປາຄມິ;

ອຸປເນສິ ໂສ ຣາຊກຎ຺ຎາຍ ທນ຺ເຕ, ນາໂຄ ຫໂຕ ຫນ຺ທ ອິມສ຺ສ ທນ຺ຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸວຓ຺ຓຣາຊີຫີຕິ ສຸວຓ຺ຓຣາຊິຣໍສີຫິ. ສມນ຺ຕໂມທເຣຕິ ສມນ຺ຕໂຕ ໂອຠາສນ຺ເຕ ສກລວນສຓ຺ຑໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ວິຍ ກໂຣນ຺ເຕ. ອຸປເນສີຕິ ອຫໍ ຉທ຺ທນ຺ຕວາຣຓສ຺ສ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣໍສິວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ຍມກທນ຺ເຕ ອາທາຍ ອາຄຈ຺ຉາມິ, ນຄຣໍ ອລງ຺ກາຣາເປຖາຕິ ເທວິຍາ ສາສນໍ ເປເສຕ຺ວາ ຕາຍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈາເປຕ຺ວາ ເທວນຄຣໍ ວິຍ ນຄເຣ ອລງ຺ກາຣາປິເຕ ໂສນຸຕ຺ຕໂຣປິ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອາຣຸຫິຕ຺ວາ ທນ຺ເຕ ອຸປເນສິ, ອຸປເນຕ຺ວາ ຈ ປນ, ‘‘ອຍ຺ເຍ, ຍສ຺ສ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫ ອປ຺ປມຕ຺ຕກໍ ໂທສໍ ຫທເຍ ກຣິຕ຺ຖ, ໂສ ນາໂຄ ມຍາ ຫໂຕ ມໂຕ, ‘ມຕຠາວໍ ເມ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາສີ’ຕິ ອາຫ, ຕສ຺ສ ມຕຠາວໍ ຕຸມ຺ເຫ ຊານາຖ, ຄຓ຺ຫຖ, ອິເມ ຕສ຺ສ ທນ຺ຕາ’’ຕິ ທນ຺ເຕ ອທາສິ.

ສາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ຉພ຺ພຓ຺ຓຣໍສິວິຈິຕ຺ຕທນ຺ເຕ ມຓິຕາລວຓ຺ເຏນ ຄເຫຕ຺ວາ ອູຣູສຸ ຐເປຕ຺ວາ ປຸຣິມຠເວ ອຕ຺ຕໂນ ປິຣສາມິກສ຺ສ ທນ຺ເຕ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ‘‘ເອວຣູປໍ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ ວາຣຓໍ ວິສປີເຕນ ສລ຺ເລນ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ອິເມ ທນ຺ເຕ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ໂສນຸຕ຺ຕໂຣ ອາຄໂຕ’’ຕິ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕີ ໂສກໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຘິວາເສຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອຖສ຺ສາ ຕຕ຺ເຖວ ຫທຍໍ ຜລິ, ຕໍ ທິວສເມວ ກາລມກາສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອາຫ –

໑໓໒.

‘‘ທິສ຺ວານ ທນ຺ຕານິ ຄຊຸຕ຺ຕມສ຺ສ, ຠຕ຺ຕຸປ຺ປິຍສ຺ສ ປຸຣິມາຍ ຊາຕິຍາ;

ຕຕ຺ເຖວ ຕສ຺ສາ ຫທຍໍ ອຜາລິ, ເຕເນວ ສາ ກາລມກາສິ ພາລາ’’ຕິ.

໑໓໓.

‘‘ສມ຺ໂພຘິປຕ຺ໂຕ ສ ມຫານຸຠາໂວ, ສິຕໍ ອກາສີ ປຣິສາຍ ມຊ຺ເຌ;

ປຸຈ຺ຉິໍສຸ ຠິກ຺ຂູ ສຸວິມຸຕ຺ຕຈິຕ຺ຕາ, ນາກາຣເຓ ປາຕຸກໂຣນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘາ.

໑໓໔.

‘‘ຍມທ຺ທສາຖ ທຫຣິໍ ກຸມາຣິໍ, ກາສາຍວຕ຺ຖໍ ອນຄາຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິໍ;

ສາ ໂຂ ຕທາ ຣາຊກຎ຺ຎາ ອໂຫສິ, ອຫໍ ຕທາ ນາຄຣາຊາ ອໂຫສິໍ.

໑໓໕.

‘‘ອາທາຍ ທນ຺ຕານິ ຄຊຸຕ຺ຕມສ຺ສ, ວຄ຺ຄູ ສຸເຠ ອປ຺ປຏິເມ ປຖພ຺ຍາ;

ໂຍ ລຸທ຺ທໂກ ກາສິປຸຣໍ ອຸປາຄມິ, ໂສ ໂຂ ຕທາ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ.

໑໓໖.

‘‘ອນາວສູຣໍ ຈິຣຣຕ຺ຕສໍສິຕໍ, ອຸຈ຺ຈາວຈໍ ຈຣິຕມິທໍ ປຸຣາຓໍ;

ວີຕທ຺ທໂຣ ວີຕໂສໂກ ວິສລ຺ໂລ, ສຍໍ ອຠິຎ຺ຎາຍ ອຠາສິ ພຸທ຺ໂຘ.

໑໓໗.

‘‘ອຫໍ ໂວ ເຕນ ກາເລນ, ອໂຫສິໍ ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂໂວ;

ນາຄຣາຊາ ຕທາ ໂຫມິ, ເອວໍ ຘາເຣຖ ຊາຕກ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ທສພລສ຺ສ ຄຸເຓ ວຓ຺ເຓນ຺ເຕຫິ ຘມ຺ມສງ຺ຄາຫກຕ຺ເຖເຣຫິ ຐປິຕາ.

ຕຕ຺ຖ ສິຕໍ ອກາສີຕິ ໂສ ສມ຺ໂພຘິປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ມຫານຸຠາໂວ ອລງ຺ກຕຘມ຺ມສຠາຍໍ ອລງ຺ກຕຘມ຺ມາສເນ ປຣິສມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ໂນ ເອກທິວສໍ ສິຕໍ ອກາສິ. ນາກາຣເຓຕິ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ພຸທ຺ຘາ ນາມ ອກາຣເຓ ສິຕໍ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ຈ ສິຕໍ ກຕໍ, ເກນ ນຸ ໂຂ ກາຣເຓນ ສິຕໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ມຫາຂີຓາສວາ ຠິກ຺ຂູ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ຍມທ຺ທສາຖາຕິ ເອວໍ ປຸຏ຺ໂຐ, ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຖາ ອຕ຺ຕໂນ ສິຕກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ເອກໍ ທຫຣຠິກ຺ຂຸນິໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ຍໍ ເອກໍ ທຫຣໍ ໂຍພ຺ພນປ຺ປຕ຺ຕໍ ກຸມາຣິໍ ກາສາຍວຕ຺ຖໍ ອນຄາຣິຍໍ ອຸເປຕໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ສາສເນ ຈຣນ຺ຕິໍ ອທ຺ທສາຖ ປສ຺ສຖ, ສາ ຕທາ ‘ວິສປີເຕນ ສລ຺ເລນ ນາຄຣາຊໍ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ວເຘຫີ’’’ຕິ ໂສນຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ເປເສຕາ ຣາຊກຎ຺ຎາ ອໂຫສິ. ເຕນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປິໂຕ ອຫໍ ຕທາ ໂສ ນາຄຣາຊາ ອໂຫສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເທວທຕ຺ໂຕຕິ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທານິ ເທວທຕ຺ໂຕ ຕທາ ໂສ ລຸທ຺ທໂກ ອໂຫສິ.

ອນາວສູຣນ຺ຕິ ນ ອວສູຣໍ, ອນຕ຺ຖງ຺ຄຕສູຣິຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຈິຣຣຕ຺ຕສໍສິຕນ຺ຕິ ອິໂຕ ຈິຣຣຕ຺ເຕ ອເນກວສ຺ສໂກຏິມຕ຺ຖເກ ສໍສິຕໍ ສໍສຣິຕໍ ອນຸຈິຓ຺ຓໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອາວຸໂສ, ອິໂຕ ອເນກວສ຺ສໂກຏິມຕ຺ຖເກ ສໍສຣິຕມ຺ປິ ປຸພ຺ພຓ຺ເຫ ກຕໍ ຕໍ ທິວສເມວ ສາຍນ຺ເຫ ສຣນ຺ໂຕ ວິຍ ອຕ຺ຕໂນ ຈຣິຕວເສນ ອຸຈ຺ຈຕ຺ຕາ ຕາຍ ຣາຊຘີຕາຍ ຈ ໂສນຸຕ຺ຕຣສ຺ສ ຈ ຈຣິຕວເສນ ນີຈຕ຺ຕາ ອຸຈ຺ຈານີຈໍ ຈຣິຕໍ ອິທໍ ປຸຣາຓໍ ຣາຄາທີນໍ ທຣານໍ ວິຄຕຕາຍ ວີຕທ຺ທໂຣ, ຎາຕິຘນໂສກາທີນໍ ອຠາເວນ ວີຕໂສໂກ, ຣາຄສລ຺ລາທີນໍ ວິຄຕຕ຺ຕາ ວິສລ຺ໂລ ອຕ຺ຕນາວ ຊານິຕ຺ວາ ພຸທ຺ໂຘ ອຠາສີຕິ. ອຫໍ ໂວຕິ ເອຕ຺ຖ ໂວຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຫໍ ເຕນ ກາເລນ ຕຕ຺ຖ ຉທ຺ທນ຺ຕທເຫ ອໂຫສິນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນາຄຣາຊາຕິ ໂຫນ຺ໂຕ ຈ ປນ ນ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ຕທາ ໂຫມິ, ອຖ ໂຂ ນາຄຣາຊາ ໂຫມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວໍ ຈາເຣຖາຕິ ຕຸມ຺ເຫ ຕໍ ຊາຕກໍ ເອວໍ ຘາເຣຖ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫາຖ ປຣິຍາປຸຓາຖາຕິ.

ອິມຎ຺ຈ ປນ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ພຫູ ໂສຕາປນ຺ນາທໂຍ ອເຫສຸໍ. ສາ ປນ ຠິກ຺ຂຸນີ ປຈ຺ຉາ ວິປສ຺ສິຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕາຕິ.

ຉທ຺ທນ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໕໑໕] ໕. ສມ຺ຠວຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຣຊ຺ຊຎ຺ຈ ປຏິປນ຺ນາສ຺ມາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາປາຣມິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸ ມຫາອຸມງ຺ຄຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໕໙໐ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ອຕີເຕ ປນ ກຸຣຸຣຏ຺ເຐ ອິນ຺ທປຕ຺ຖນຄເຣ ຘນຎ຺ຈຍໂກຣພ຺ໂຍ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕສ຺ສ ສຸຈິຣໂຕ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຸໂຣຫິໂຕ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສໂກ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊມນຸສາສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຘມ຺ມຍາຄໍ ນາມ ປຎ຺ຫໍ ອຠິສງ຺ຂຣິຕ຺ວາ ສຸຈິຣຕໍ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ປຸໂຣຫິຕໍ ອາສເນ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ສກ຺ກາຣໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາໂຍ ອຠາສິ –

໑໓໘.

‘‘ຣຊ຺ຊຎ຺ຈ ປຏິປນ຺ນາສ຺ມ, ອາຘິປຈ຺ຈໍ ສຸຈີຣຕ;

ມຫຕ຺ຕໍ ປຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉາມິ, ວິເຊຕຸໍ ປຖວິໍ ອິມໍ.

໑໓໙.

‘‘ຘມ຺ເມນ ໂນ ອຘມ຺ເມນ, ອຘມ຺ໂມ ເມ ນ ຣຸຈ຺ຈຕິ;

ກິຈ຺ໂຈວ ຘມ຺ໂມ ຈຣິໂຕ, ຣຎ຺ໂຎ ໂຫຕິ ສຸຈີຣຕ.

໑໔໐.

‘‘ອິຘ ເຈວານິນ຺ທິຕາ ເຍນ, ເປຈ຺ຈ ເຍນ ອນິນ຺ທິຕາ;

ຍສໍ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ, ເຍນ ປປ຺ໂປມຸ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ.

໑໔໑.

‘‘ໂຍຫໍ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ, ກຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉາມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ຕໍ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຣຊ຺ຊນ຺ຕິ, ອາຈຣິຍ, ມຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ສຕ຺ຕໂຍຊນິເກ ອິນ຺ທປຕ຺ຖນຄເຣ ຣຊ຺ຊຎ຺ຈ, ຕິໂຍຊນສຕິເກ ກຸຣຸຣຏ຺ເຐ ອິສ຺ສຣຠາວສງ຺ຂາຕໍ ອາຘິປຈ຺ຈຎ຺ຈ. ປຏິປນ຺ນາສ຺ມາຕິ ອຘິຄຕາ ຠວາມ. ມຫຕ຺ຕນ຺ຕິ ອິທານິ ມຫນ຺ຕຠາວໍ. ປຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉາມິ ວິເຊຕຸນ຺ຕິ ອິມໍ ປຖວິໍ ຘມ຺ເມນ ອຠິຠວິຕຸໍ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣິຕຸໍ ອິຈ຺ຉາມິ. ກິຈ຺ໂຈວາຕິ ອວເສສຊເນຫິ ຣຎ຺ໂຎ ຈຣິໂຕ ຘມ຺ໂມ ກິຈ຺ໂຈ ກຣຓີຍຕໂຣ. ຣາຊານຸວຕ຺ຕໂກ ຫິ ໂລໂກ, ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ມິເກ ສພ຺ໂພປິ ຘມ຺ມິໂກ ໂຫຕິ. ຕສ຺ມາ ເອສ ຘມ຺ໂມ ນາມ ຣຎ຺ໂຎວ ກິຈ຺ໂຈຕິ.

ອິຘ ເຈວານິນ຺ທິຕາຕິ ເຍນ ມຍໍ ອິຘໂລເກ ປຣໂລເກ ຈ ອນິນ຺ທິຕາ. ເຍນ ປປ຺ໂປມູຕິ ເຍນ ມຍໍ ນິຣຍາທີສຸ ອນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ເທເວສຸ ຈ ມນຸສ຺ເສສຸ ຈ ຍສໍ ອິສ຺ສຣິຍໍ ໂສຠຄ຺ຄໍ ປາປຸເຓຍ຺ຍາມ, ຕໍ ໂນ ກາຣຓໍ ກເຖຫີຕິ. ໂຍຫນ຺ຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂຍ ອຫໍ ຜລວິປາກສງ຺ຂາຕໍ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖສ຺ສ ເຫຕຸຠູຕໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ກຕ຺ຕຸໍ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິຕຸໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸຎ຺ຈ ອິຈ຺ຉາມິ. ຕໍ ຕ຺ວນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ຕ຺ວໍ ສຸເຂເນວ ນິພ຺ພານຄາມິມຄ຺ຄໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ອປຏິສນ຺ຘິກຠາວໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ອກ຺ຂາຫິ, ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ກເຖຫີຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ຘມ຺ມຍາຄປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ.

ອຍໍ ປນ ປຎ຺ໂຫ ຄມ຺ຠີໂຣ ພຸທ຺ຘວິສໂຍ, ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ຘເມວ ຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕໍ, ຕສ຺ມິໍ ອສຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓປຣິເຍສກໍ ໂພຘິສຕ຺ຕນ຺ຕິ. ສຸຈິຣໂຕ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ອໂພຘິສຕ຺ຕຕາຍ ປຎ຺ຫໍ ກເຖຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຈ ປຓ຺ຑິຕມານໍ ອກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອສມຕ຺ຖຠາວໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໑໔໒.

‘‘ນາຎ຺ຎຕ຺ຣ ວິຘຸຣາ ຣາຊ, ເອຕທກ຺ຂາຕຸມຣຫຕິ;

ຍໍ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ, ກຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ ຂຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອວິສໂຍ ເອສ, ມຫາຣາຊ, ປຎ຺ໂຫ ມາທິສານໍ. ອຫຎ຺ຫິ ເນວສ຺ສ ອາທິໍ, ນ ປຣິໂຍສານໍ ປສ຺ສາມິ, ອນ຺ຘກາຣໍ ປວິຏ຺ໂຐ ວິຍ ໂຫມິ. ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ປນ ປຸໂຣຫິໂຕ ວິຘຸໂຣ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ເອຕໍ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ, ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ຍໍ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ກຕ຺ຕຸມິຈ຺ຉສິ, ເອຕໍ ອກ຺ຂາຕຸໍ ນ ອຎ຺ໂຎ ອຣຫຕີຕິ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຂິປ຺ປໍ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ທຕ຺ວາ ຕໍ ເປເສຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ຄາຖມາຫ –

໑໔໓.

‘‘ເອຫິ ໂຂ ປຫິໂຕ ຄຈ຺ຉ, ວິຘຸຣສ຺ສ ອຸປນ຺ຕິກໍ;

ນິກ຺ຂຎ຺ຈິມໍ ສຸວຓ຺ຓສ຺ສ, ຫຣໍ ຄຈ຺ຉ ສຸຈີຣຕ;

ອຠິຫາຣໍ ອິມໍ ທຊ຺ຊາ, ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສິຏ຺ຐິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸປນ຺ຕິກນ຺ຕິ ສນ຺ຕິກໍ. ນິກ຺ຂນ຺ຕິ ປຎ຺ຈສຸວຓ຺ໂຓ ເອໂກ ນິກ຺ໂຂ. ອຍໍ ປນ ຣຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓສ຺ສ ນິກ຺ຂສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ເອວມາຫ. ອິມໍ ທຊ຺ຊາຕິ ເຕນ ອິມສ຺ມິໍ ຘມ຺ມຍາຄປຎ຺ເຫ ກຖິເຕ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສິຏ຺ຐິຍາ ອຠິຫາຣປູຊໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອິມໍ ນິກ຺ຂສຫສ຺ສໍ ທເທຍ຺ຍາສີຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊນສ຺ສ ລິຂນຕ຺ຖາຍ ສຕສຫສ຺ສຄ຺ຆນກໍ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ຏຎ຺ຈ ຄມນຕ຺ຖາຍ ຍານໍ, ປຣິວາຣຕ຺ຖາຍ ພລກາຍໍ, ຕຎ຺ຈ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ທຕ຺ວາ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ໂສ ປນ ອິນ຺ທປຕ຺ຖນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຸຊຸກເມວ ພາຣາຓສິໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ຍຕ຺ຖ ປຓ຺ຑິຕາ ວສນ຺ຕິ, ສພ຺ພານິ ຕານິ ຐານານິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ປຎ຺ຫສ຺ສ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕາຣໍ ອລຠິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ນິວາສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຕິປເຍຫິ ຊເນຫິ ສທ຺ຘິໍ ປາຕຣາສຠຸຎ຺ຊນເວລາຍ ວິຘຸຣສ຺ສ ນິເວສນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຄຕຠາວໍ ອາໂຣຈາເປຕ຺ວາ ເຕນ ປກ຺ໂກສາປິໂຕ ຕໍ ສເກ ຆເຣ ຠຸຎ຺ຊມານໍ ອທ຺ທສ. ຕມຕ຺ຖໍ ອາວິກໂຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໔.

‘‘ສ຺ວາຘິປ຺ປາຄາ ຠາຣທ຺ວາໂຊ, ວິຘຸຣສ຺ສ ອຸປນ຺ຕິກໍ;

ຕມທ຺ທສ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ, ອສມານໍ ສເກ ຆເຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສ຺ວາຘິປ຺ປາຄາຕິ ໂສ ຠາຣທ຺ວາຊໂຄຕ຺ໂຕ ສຸຈິຣໂຕ ອຘິປ຺ປາຄາ, ຄໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາຕິ ມຫາພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ. ອສມານນ຺ຕິ ຠຸຎ຺ຊມານໍ.

ໂສ ປນ ຕສ຺ສ ພາລສຫາຍໂກ ເອກາຈຣິຍກຸເລ ອຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ໂປ, ຕສ຺ມາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ສຸຂນິສິນ຺ໂນ ‘‘ສມ຺ມ ກິມຕ຺ຖໍ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ອາຄມນກາຣຓໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໕.

‘‘ຣຎ຺ໂຎຫໍ ປຫິໂຕ ທູໂຕ, ໂກຣພ຺ຍສ຺ສ ຍສສ຺ສິໂນ;

‘ອຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ປຸຈ຺ເຉສິ’, ອິຈ຺ຈພ຺ຣວິ ຍຸຘິຏ຺ຐິໂລ;

ຕໍ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ, ວິຘຸຣກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຣຎ຺ໂຎຫນ຺ຕິ ອຫໍ ຣຎ຺ໂຎ ໂກຣພ຺ຍສ຺ສ ຍສສ຺ສິໂນ ທູໂຕ. ປຫິໂຕຕິ ເຕນ ເປສິໂຕ ອິຘາຄມິໍ. ປຸຈ຺ເຉສີຕິ ໂສ ຍຸຘິຏ຺ຐິລໂຄຕ຺ໂຕ ຘນຎ຺ຈຍຣາຊາ ມໍ ຘມ຺ມຍາຄປຎ຺ຫໍ ນາມ ປຸຈ຺ຉິ, ອຫໍ ກເຖຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ຕ຺ວໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສິໍ, ໂສ ຈ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ທຕ຺ວາ ປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉນຕ຺ຖາຍ ມໍ ຕວ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສນ຺ໂຕ ‘‘ວິຘຸຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິມສ຺ສ ປຎ຺ຫສ຺ສ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ປາຬິຘມ຺ມຎ຺ຈ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອພ຺ຣວິ. ‘‘ຕໍ ຕ຺ວໍ ອິທານິ ມຍາ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ອກ຺ຂາຫີ’’ຕິ.

ຕທາ ປນ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ມຫາຊນສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄງ຺ຄໍ ປິທຫນ຺ໂຕ ວິຍ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ວິຈາເຣຕິ. ຕສ຺ສ ປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊເນ ໂອກາໂສ ນຕ຺ຖິ. ໂສ ຕມຕ຺ຖໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ນວມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໖.

‘‘ຄງ຺ຄໍ ເມ ປິທຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ຕໍ ສກ຺ໂກມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ອປິເຘຕຸໍ ມຫາສິນ຺ຘຸໍ, ຕໍ ກຖໍ ໂສ ຠວິສ຺ສຕິ;

ນ ເຕ ສກ຺ໂກມິ ອກ຺ຂາຕຸໍ, ອຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມຍ຺ຫໍ ‘‘ມຫາຊນສ຺ສ ນານາຈິຕ຺ຕຄຕິສງ຺ຂາຕໍ ຄງ຺ຄໍ ປິທຫິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ພ຺ຍາປາໂຣ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ຕມຫໍ ມຫາສິນ຺ຘຸໍ ອປິເຘຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ຕສ຺ມາ ກຖໍ ໂສ ໂອກາໂສ ຠວິສ຺ສຕິ, ຍສ຺ມາ ເຕ ອຫໍ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຍ຺ຍໍ. ອິຕິ ຈິຕ຺ເຕກຄ຺ຄຕຎ຺ເຈວ ໂອກາສຎ຺ຈ ອລຠນ຺ໂຕ ນ ເຕ ສກ຺ໂກມິ ອກ຺ຂາຕຸໍ ອຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ປຸຈ຺ຉິໂຕຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເມ ປຓ຺ຑິໂຕ ມຍາ ຎາຓວນ຺ຕຕໂຣ, ໂສ ເຕ ພ຺ຍາກຣິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທສມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໗.

‘‘ຠທ຺ຣກາໂຣ ຈ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ, ໂອຣໂສ ມມ ອຕ຺ຣໂຊ;

ຕໍ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉສ຺ສຸ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂອຣໂສຕິ ອຸເຣ ສໍວຑ຺ໂຒ. ອຕ຺ຣໂຊຕິ ອຕ຺ຕນາ ຊາໂຕຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸຈິຣໂຕ ວິຘຸຣສ຺ສ ຆຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຠທ຺ຣກາຣສ຺ສ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາສສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິສມຊ຺ເຌ ນິສິນ຺ນກາເລ ນິເວສນໍ ອຄມາສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ເອກາທສມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໘.

‘‘ສ຺ວາຘິປ຺ປາຄາ ຠາຣທ຺ວາໂຊ, ຠທ຺ຣກາຣສ຺ສຸປນ຺ຕິກໍ;

ຕມທ຺ທສ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ, ນິສິນ຺ນໍ ສມ຺ຫິ ເວສ຺ມນີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເວສ຺ມນີຕິ ຆເຣ.

ໂສ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠທ຺ຣກາຣມາຓເວນ ກຕາສນາຠິຫາຣສກ຺ກາໂຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ອາຄມນກາຣຓໍ ປຸຏ຺ໂຐ ທ຺ວາທສມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔໙.

‘‘ຣຎ຺ໂຎຫໍ ປຫິໂຕ ທູໂຕ, ໂກຣພ຺ຍສ຺ສ ຍສສ຺ສິໂນ;

‘ອຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ປຸຈ຺ເຉສິ’, ອິຈ຺ຈພ຺ຣວິ ຍຸຘິຏ຺ຐິໂລ;

ຕໍ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ, ຠທ຺ຣກາຣ ປພ຺ຣູຫິ ເມ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ຠທ຺ຣກາໂຣ, ‘‘ຕາຕ, ອຫໍ ອິເມສຸ ທິວເສສຸ ປຣທາຣິກກມ຺ເມ ອຠິນິວິຏ຺ໂຐ, ຈິຕ຺ຕໍ ເມ ພ຺ຍາກຸລໍ, ເຕນ ຕ຺ຍາຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ກນິຏ຺ໂຐ ສຎ຺ຈຍກຸມາໂຣ ນາມ ມຍາ ອຕິວິຍ ຎາຓວນ຺ຕຕໂຣ, ຕໍ ປຸຈ຺ຉ, ໂສ ເຕ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໕໐.

‘‘ມໍສກາຊໍ ອວຫາຍ, ໂຄຘໍ ອນຸປຕາມຫໍ;

ນ ເຕ ສກ຺ໂກມິ ອກ຺ຂາຕຸໍ, ອຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ປຸຈ຺ຉິໂຕ.

໑໕໑.

‘‘ສຎ຺ຈໂຍ ນາມ ເມ ຠາຕາ, ກນິຏ຺ໂຐ ເມ ສຸຈີຣຕ;

ຕໍ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉສ຺ສຸ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມໍສກາຊນ຺ຕິ ຍຖາ ນາມ ປຸຣິໂສ ຖູລມິຄມໍສໍ ກາເຊນາທາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ໂຄຘໂປຕກໍ ທິສ຺ວາ ມໍສກາຊໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຕໍ ອນຸພນ຺ເຘຍ຺ຍ, ເອວເມວ ອຕ຺ຕໂນ ຆເຣ ວສວຕ຺ຕິນິໍ ຠຣິຍໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປຣສ຺ສ ຣກ຺ຂິຕໂຄປິຕໍ ອິຕ຺ຖິໍ ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕ ໂຫມີຕິ ທີເປນ຺ໂຕ ເອວມາຫາຕິ.

ໂສ ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສຎ຺ຈຍສ຺ສ ນິເວສນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕນ ກຕສກ຺ກາໂຣ ອາຄມນກາຣຓໍ ປຸຏ຺ໂຐ ອາຈິກ຺ຂິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໕໒.

‘‘ສ຺ວາຘິປ຺ປາຄາ ຠາຣທ຺ວາໂຊ, ສຎ຺ຈຍສ຺ສ ອຸປນ຺ຕິກໍ;

ຕມທ຺ທສ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ, ນິສິນ຺ນໍ ສມ຺ຫິ ເວສ຺ມນິ.

໑໕໓.

‘‘ຣຎ຺ໂຎຫໍ ປຫິໂຕ ທູໂຕ, ໂກຣພ຺ຍສ຺ສ ຍສສ຺ສິໂນ;

‘ອຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ປຸຈ຺ເຉສິ’, ອິຈ຺ຈພ຺ຣວິ ຍຸຘິຏ຺ຐິໂລ;

ຕໍ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ, ສຎ຺ຈຍກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ.

ສຎ຺ຈຍກຸມາໂຣ ປນ ຕທາ ປຣທາຣເມວ ເສວຕິ. ອຖສ຺ສ ໂສ ‘‘ອຫໍ, ຕາຕ, ປຣທາຣໍ ເສວາມິ, ເສວນ຺ໂຕ ຈ ປນ ຄງ຺ຄໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປຣຕີຣໍ ຄຈ຺ຉາມິ, ຕໍ ມໍ ສາຍຎ຺ຈ ປາໂຕ ຈ ນທິໍ ຕຣນ຺ຕໍ ມຈ຺ຈຸ ຄິລຕິ ນາມ, ເຕນ ຈິຕ຺ຕໍ ເມ ພ຺ຍາກຸລໍ, ນ ຕ຺ຍາຫໍ ອາຈິກ຺ຂິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ກນິຏ຺ໂຐ ປນ ເມ ສມ຺ຠວກຸມາໂຣ ນາມ ອຕ຺ຖິ ຊາຕິຍາ ສຕ຺ຕວສ຺ສິໂກ, ມຍາ ສຕຄຸເຓນ ສຫສ຺ສຄຸເຓນ ສຕສຫສ຺ສຄຸເຓນາຘິກຎາຓຕໂຣ, ໂສ ເຕ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ຄຈ຺ຉ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ອິມມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໕໔.

‘‘ສທາ ມໍ ຄິລເຕ ມຈ຺ຈຸ, ສາຍໍ ປາໂຕ ສຸຈີຣຕ;

ນ ເຕ ສກ຺ໂກມິ ອກ຺ຂາຕຸໍ, ອຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ປຸຈ຺ຉິໂຕ.

໑໕໕.

‘‘ສມ຺ຠໂວ ນາມ ເມ ຠາຕາ, ກນິຏ຺ໂຐ ເມ ສຸຈີຣຕ;

ຕໍ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉສ຺ສຸ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸຈິຣໂຕ ‘‘ອຍໍ ປຎ຺ໂຫ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ອພ຺ຠຸໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໕໖.

‘‘ອພ຺ຠຸໂຕ ວຕ ໂຠ ຘມ຺ໂມ, ນາຍໍ ອສ຺ມາກ ຣຸຈ຺ຈຕິ;

ຕໂຍ ຊນາ ປິຕາປຸຕ຺ຕາ, ເຕ ສຸ ປຎ຺ຎາຍ ໂນ ວິທູ.

໑໕໗.

‘‘ນ ຕໍ ສກ຺ໂກຖ ອກ຺ຂາຕຸໍ, ອຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ປຸຈ຺ຉິຕາ;

ກຖໍ ນຸ ທຫໂຣ ຊຎ຺ຎາ, ອຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນາຍນ຺ຕິ ອຍໍ ປຎ຺ຫຘມ຺ໂມ ອພ຺ຠຸໂຕ, ອິມໍ ກເຖຕຸໍ ສມຕ຺ເຖນ ນາມ ນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ຍໍ ຕ຺ວໍ ‘‘ກຸມາໂຣ ກເຖສ຺ສຕີ’’ຕິ ວທຕິ, ນາຍໍ ອສ຺ມາກໍ ຣຸຈ຺ຈຕິ. ເຕ ສູຕິ ເອຕ຺ຖ ສຸ-ກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ປິຕາຕິ ວິຘຸໂຣ ປຓ຺ຑິໂຕ, ປຸຕ຺ຕາ ຠທ຺ຣກາໂຣ ສຎ຺ຈໂຍ ຈາຕິ ເຕປິ ຕໂຍ ປິຕາປຸຕ຺ຕາ ປຎ຺ຎາຍ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ໂນ ວິທູ, ນ ວິຊານນ຺ຕິ, ອຎ຺ໂຎ ໂກ ຊານິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຕນ຺ຕິ ຕຸມ຺ເຫ ຕໂຍ ຊນາ ປຸຈ຺ຉິຕາ ເອຕໍ ອກ຺ຂາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຖ, ທຫໂຣ ສຕ຺ຕວສ຺ສິໂກ ກຸມາໂຣ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ກຖໍ ນຸ ຊຎ຺ຎາ, ເກນ ກາຣເຓນ ຊານິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຎ຺ຈຍກຸມາໂຣ, ‘‘ຕາຕ, ສມ຺ຠວກຸມາຣໍ ‘ທຫໂຣ’ຕິ ມາ ອຸຎ຺ຎາສິ, ສເຈປິ ປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊເນນາຕ຺ຖິໂກ, ຄຈ຺ຉ ນໍ ປຸຈ຺ຉາ’’ຕິ ອຕ຺ຖທີປນາຫິ ອຸປມາຫິ ກຸມາຣສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ທ຺ວາທສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໕໘.

‘‘ມາ ນໍ ທຫໂຣຕິ ອຸຎ຺ຎາສິ, ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວານ ສມ຺ຠວໍ;

ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສມ຺ຠວໍ ຊຎ຺ຎາ, ອຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ.

໑໕໙.

‘‘ຍຖາປິ ຈນ຺ໂທ ວິມໂລ, ຄຈ຺ຉໍ ອາກາສຘາຕຸຍາ;

ສພ຺ເພ ຕາຣາຄເຓ ໂລເກ, ອາຠາຍ ອຕິໂຣຈຕິ.

໑໖໐.

‘‘ເອວມ຺ປິ ທຫຣູເປໂຕ, ປຎ຺ຎາໂຍເຄນ ສມ຺ຠໂວ;

ມາ ນໍ ທຫໂຣຕິ ອຸຎ຺ຎາສິ, ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວານ ສມ຺ຠວໍ;

ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສມ຺ຠວໍ ຊຎ຺ຎາ, ອຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ.

໑໖໑.

‘‘ຍຖາປິ ຣມ຺ມໂກ ມາໂສ, ຄິມ຺ຫານໍ ໂຫຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ອເຕວຎ຺ເຎຫິ ມາເສຫິ, ທຸມປຸປ຺ເຜຫິ ໂສຠຕິ.

໑໖໒.

‘‘ເອວມ຺ປິ ທຫຣູເປໂຕ, ປຎ຺ຎາໂຍເຄນ ສມ຺ຠໂວ;

ມາ ນໍ ທຫໂຣຕິ ອຸຎ຺ຎາສິ, ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວານ ສມ຺ຠວໍ;

ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສມ຺ຠວໍ ຊຎ຺ຎາ, ອຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ.

໑໖໓.

‘‘ຍຖາປິ ຫິມວາ ພ຺ຣຫ຺ເມ, ປພ຺ພໂຕ ຄນ຺ຘມາທໂນ;

ນານາຣຸກ຺ເຂຫິ ສຎ຺ຉນ຺ໂນ, ມຫາຠູຕຄຓາລໂຍ;

ໂອສເຘຫິ ຈ ທິພ຺ເພຫິ, ທິສາ ຠາຕິ ປວາຕິ ຈ.

໑໖໔.

‘‘ເອວມ຺ປິ ທຫຣູເປໂຕ, ປຎ຺ຎາໂຍເຄນ ສມ຺ຠໂວ;

ມາ ນໍ ທຫໂຣຕິ ອຸຎ຺ຎາສິ, ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວານ ສມ຺ຠວໍ;

ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສມ຺ຠວໍ ຊຎ຺ຎາ, ອຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ.

໑໖໕.

‘‘ຍຖາປິ ປາວໂກ ພ຺ຣຫ຺ເມ, ອຈ຺ຈິມາລີ ຍສສ຺ສິມາ;

ຊລມາໂນ ວເນ ຄຈ຺ເຉ, ອນໂລ ກຓ຺ຫວຕ຺ຕນີ.

໑໖໖.

‘‘ຆຕາສໂນ ຘູມເກຕຸ, ອຸຕ຺ຕມາເຫວນນ຺ທໂຫ;

ນິສີເຖ ປພ຺ພຕຄ຺ຄສ຺ມິໍ, ປຫູເຕໂຘ ວິໂຣຈຕິ.

໑໖໗.

‘‘ເອວມ຺ປິ ທຫຣູເປໂຕ, ປຎ຺ຎາໂຍເຄນ ສມ຺ຠໂວ;

ມາ ນໍ ທຫໂຣຕິ ອຸຎ຺ຎາສິ, ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວານ ສມ຺ຠວໍ;

ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສມ຺ຠວໍ ຊຎ຺ຎາ, ອຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ.

໑໖໘.

‘‘ຊເວນ ຠທ຺ຣໍ ຊານນ຺ຕິ, ພລິພທ຺ທຎ຺ຈ ວາຫິເຍ;

ໂທເຫນ ເຘນຸໍ ຊານນ຺ຕິ, ຠາສມານຎ຺ຈ ປຓ຺ຑິຕໍ.

໑໖໙.

‘‘ເອວມ຺ປິ ທຫຣູເປໂຕ, ປຎ຺ຎາໂຍເຄນ ສມ຺ຠໂວ;

ມາ ນໍ ທຫໂຣຕິ ອຸຎ຺ຎາສິ, ອປຸຈ຺ຉິຕ຺ວານ ສມ຺ຠວໍ;

ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສມ຺ຠວໍ ຊຎ຺ຎາ, ອຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຊຎ຺ຎາຕິ ຊານິສ຺ສສິ. ຈນ຺ໂທຕິ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ. ວິມໂລຕິ ອພ຺ຠາທິມລວິຣຫິໂຕ. ເອວມ຺ປິ ທຫຣູເປໂຕຕິ ເອວໍ ສມ຺ຠວກຸມາໂຣ ທຫຣຠາເວນ ອຸເປໂຕປິ ປຎ຺ຎາໂຍເຄນ ສກລຊມ຺ພຸທີປຕເລ ອວເສເສ ປຓ຺ຑິເຕ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ວິໂຣຈຕິ. ຣມ຺ມໂກຕິ ຈິຕ຺ຕມາໂສ. ອເຕວຎ຺ເຎຫີຕິ ອຕິວິຍ ອຎ຺ເຎຫິ ເອກາທສຫິ ມາເສຫິ. ເອວນ຺ຕິ ເອວໍ ສມ຺ຠໂວປິ ປຎ຺ຎາໂຍເຄນ ໂສຠຕິ. ຫິມວາຕິ ຫິມປາຕສມເຍ ຫິມຍຸຕ຺ໂຕຕິ ຫິມວາ, ຄິມ຺ຫກາເລ ຫິມໍ ວມຕີຕິ ຫິມວາ. ສມ຺ປຕ຺ຕໍ ຊນໍ ຄນ຺ເຘນ ມທຍຕີຕິ ຄນ຺ຘມາທໂນ. ມຫາຠູຕຄຓາລໂຍຕິ ເທວຄຓານໍ ນິວາໂສ. ທິສາ ຠາຕີຕິ ສພ຺ພທິສາ ເອໂກຠາສາ ວິຍ ກໂຣຕິ. ປວາຕີຕິ ຄນ຺ເຘນ ສພ຺ພທິສາ ວາຍຕິ. ເອວນ຺ຕິ ເອວໍ ສມ຺ຠໂວປິ ປຎ຺ຎາໂຍເຄນ ສພ຺ພທິສາ ຠາຕິ ເຈວ ປວາຕິ ຈ.

ຍສສ຺ສິມາຕິ ເຕຊສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຍສສ຺ສິມາ. ອຈ຺ຈິມາລີຕິ ອຈ຺ຈີຫິ ຍຸຕ຺ໂຕ. ຊລມາໂນ ວເນ ຄຈ຺ເຉຕິ ຄຈ຺ຉສງ຺ຂາເຕ ມຫາວເນ ຊລນ຺ໂຕ ຈຣຕິ. ອນໂລຕິ ອຕິຕ຺ໂຕ. ຄຕມຄ຺ຄສ຺ສ ກຓ຺ຫຠາເວນ ກຓ຺ຫວຕ຺ຕນີ. ຍຎ຺ເຎ ອາຫຸຕິວເສນ ອາຫຸຕໍ ຆຕໍ ອສ຺ນາຕີຕິ ຆຕາສໂນ. ຘູໂມ ເກຕຸກິຈ຺ຈໍ ອສ຺ສ ສາເຘຕີຕິ ຘູມເກຕຸ. ອຸຕ຺ຕມາເຫວນນ຺ທໂຫຕິ ອເຫວນໍ ວຸຈ຺ຈຕິ ວນສຓ຺ໂຑ, ອຸຕ຺ຕມໍ ວນສຓ຺ຑໍ ທຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນິສີເຖຕິ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ. ປພ຺ພຕຄ຺ຄສ຺ມິນ຺ຕິ ປພ຺ພຕສິຂເຣ. ປຫູເຕໂຘຕິ ປຫູຕອິນ຺ຘໂນ. ວິໂຣຈຕີຕິ ສພ຺ພທິສາສຸ ໂອຠາສຕິ. ເອວນ຺ຕິ ເອວໍ ມມ ກນິຏ຺ໂຐ ສມ຺ຠວກຸມາໂຣ ທຫໂຣປິ ປຎ຺ຎາໂຍເຄນ ວິໂຣຈຕິ. ຠທ຺ຣນ຺ຕິ ຠທ຺ຣໍ ອສ຺ສາຊານີຍໍ ຊວສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ຊານນ຺ຕິ, ນ ສຣີເຣນ. ວາຫິເຍຕິ ວຫິຕພ຺ພຠາເຣ ສຕິ ຠາຣວຫຕາຍ ‘‘ອຫໍ ອຸຕ຺ຕໂມ’’ຕິ ພລິພທ຺ທໍ ຊານນ຺ຕິ. ໂທເຫນາຕິ ໂທຫສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ເຘນຸໍ ‘‘ສຸຂີຣາ’’ຕິ ຊານນ຺ຕິ. ຠາສມານນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ‘‘ນາຠາສມານໍ ຊານນ຺ຕິ, ມິສ຺ສໍ ພາເລຫິ ປຓ຺ຑິຕ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ຕໍ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໔໑) ອາຫຣິຕພ຺ພໍ.

ສຸຈິຣໂຕ ເອວໍ ຕສ຺ມິໍ ສມ຺ຠວໍ ວຓ຺ເຓນ຺ເຕ ‘‘ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ‘‘ກຫໍ ປນ ເຕ ກຸມາຣ ກນິຏ຺ໂຐ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ໂສ ສີຫປຎ຺ຊຣໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ‘‘ໂຍ ເອສ ປາສາທທ຺ວາເຣ ອນ຺ຕຣວີຖິຍາ ກຸມາຣເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ ກີຬຕິ, ອຍໍ ມມ ກນິຏ຺ໂຐ, ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ຕໍ ປຸຈ຺ຉ, ພຸທ຺ຘລີຬາຍ ເຕ ປຎ຺ຫໍ ກເຖສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ສຸຈິຣໂຕ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ປາສາທາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ກຸມາຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ກາຍ ເວລາຍາຕິ? ກຸມາຣສ຺ສ ນິວຕ຺ຖສາຏກໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ຂນ຺ເຘ ຂິປິຕ຺ວາ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ປໍສຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕເວລາຍ. ຕມຕ຺ຖໍ ອາວິກໂຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ຄາຖມາຫ –

໑໗໐.

‘‘ສ຺ວາຘິປ຺ປາຄາ ຠາຣທ຺ວາໂຊ, ສມ຺ຠວສ຺ສ ອຸປນ຺ຕິກໍ;

ຕມທ຺ທສ ມຫາພ຺ຣຫ຺ມາ, ກີຬມານໍ ພຫີປຸເຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພຫີປຸເຣຕິ ພຫິນິເວສເນ.

ມຫາສຕ຺ໂຕປິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຐິຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ເກນຕ຺ເຖນາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ, ‘‘ຕາຕ, ກຸມາຣ ອຫໍ ຊມ຺ພຸທີປຕເລ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ໂຕ ມຍາ ປຸຈ຺ຉິຕໍ ປຎ຺ຫໍ ກເຖຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຕວ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ກິຣ ອວິນິຈ຺ຉິໂຕ ປຎ຺ໂຫ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄໂຕ, ອຫໍ ຎາເຓນ ມຫລ຺ລໂກ’’ຕິ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖຄຕໍ ປໍສຸໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຂນ຺ຘໂຕ ສາຏກໍ ອາທາຍ ນິວາເສຕ຺ວາ ‘‘ປຸຈ຺ຉ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ພຸທ຺ຘລີຬາຍ ເຕ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸປວາຣຓໍ ປວາເຣສິ. ຕໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ –

໑໗໑.

‘‘ຣຎ຺ໂຎຫໍ ປຫິໂຕ ທູໂຕ, ໂກຣພ຺ຍສ຺ສ ຍສສ຺ສິໂນ;

‘ອຕ຺ຖໍ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ປຸຈ຺ເຉສິ’, ອິຈ຺ຈພ຺ຣວິ ຍຸຘິຏ຺ຐິໂລ;

ຕໍ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ, ສມ຺ຠວກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ. –

ຄາຖາຍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ.

ຕສ຺ສ ອຕ຺ໂຖ ສມ຺ຠວປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ຄຄນມຊ຺ເຌ ປຸຓ຺ຓຈນ຺ໂທ ວິຍ ປາກໂຏ ອໂຫສິ.

ອຖ ນໍ ‘‘ເຕນ ຫິ ສຸໂຓຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມຍາຄປຎ຺ຫໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໑໗໒.

‘‘ຕຄ຺ຆ ເຕ ອຫມກ຺ຂິສ຺ສໍ, ຍຖາປິ ກຸສໂລ ຕຖາ;

ຣາຊາ ຈ ໂຂ ຕໍ ຊານາຕິ, ຍທິ ກາຫຕິ ວາ ນ ວາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ຐຕ຺ວາ ມຘຸຣສ຺ສເຣນ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ຕສ຺ສ ສທ຺ໂທ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ສກລພາຣາຓສິນຄຣໍ ອວຕ຺ຖຣິ. ອຖ ຣາຊາ ຈ ອຸປຣາຊາທໂຍ ຈ ສພ຺ເພ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ມຫາຊນສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ຘມ຺ມເທສນໍ ປຏ຺ຐເປສິ.

ຕຕ຺ຖ ຕຄ຺ຆາຕິ ເອກໍສວຈນໍ. ຍຖາປິ ກຸສໂລຕິ ຍຖາ ອຕິກຸສໂລ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ໂຘ ອາຈິກ຺ຂຕິ, ຕຖາ ເຕ ເອກໍເສເນວ ອຫມກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣາຊາ ຈ ໂຂ ຕນ຺ຕິ ອຫໍ ຕໍ ປຎ຺ຫໍ ຍຖາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ຊານິຕຸໍ ສກ຺ໂກຕິ, ຕຖາ ກເຖສ຺ສາມິ. ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ຣາຊາ ເອວ ຕໍ ຊານາຕິ, ຍທິ ກຣິສ຺ສຕິ ວາ ນ ວາ ກຣິສ຺ສຕິ, ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ວາ ອກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ວາ ຕສ຺ເສເວຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ໂທໂສ ນຕ຺ຖີຕິ ທີເປຕິ.

ເອວໍ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ປຎ຺ຫກຖນໍ ປຏິຊານິຕ຺ວາ ອິທານິ ຘມ຺ມຍາຄປຎ຺ຫໍ ກເຖນ຺ໂຕ ອາຫ –

໑໗໓.

‘‘ອຊ຺ຊ ສຸເວຕິ ສໍເສຍ຺ຍ, ຣຎ຺ຎາ ປຸຏ຺ໂຐ ສຸຈີຣຕ;

ມາ ກຕ຺ວາ ອວສີ ຣາຊາ, ອຕ຺ເຖ ຊາເຕ ຍຸຘິຏ຺ຐິໂລ.

໑໗໔.

‘‘ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ສໍເສຍ຺ຍ, ຣຎ຺ຎາ ປຸຏ຺ໂຐ ສຸຈີຣຕ;

ກຸມ຺ມຄ຺ຄໍ ນ ນິເວເສຍ຺ຍ, ຍຖາ ມູຬ຺ໂຫ ອເຈຕໂສ.

໑໗໕.

‘‘ອຕ຺ຕານໍ ນາຕິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ອຘມ຺ມໍ ນ ສມາຈເຣ;

ອຕິຕ຺ເຖ ນປ຺ປຕາເຣຍ຺ຍ, ອນຕ຺ເຖ ນ ຍຸໂຕ ສິຍາ.

໑໗໖.

‘‘ໂຍ ຈ ເອຕານິ ຐານານິ, ກຕ຺ຕຸໍ ຊານາຕິ ຂຕ຺ຕິໂຍ;

ສທາ ໂສ ວຑ຺ຒເຕ ຣາຊາ, ສຸກ຺ກປກ຺ເຂວ ຈນ຺ທິມາ.

໑໗໗.

‘‘ຎາຕີນຎ຺ຈ ປິໂຍ ໂຫຕິ, ມິຕ຺ເຕສຸ ຈ ວິໂຣຈຕິ;

ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ສປ຺ປຎ຺ໂຎ, ສຄ຺ຄໍ ໂສ ອຸປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສໍເສຍ຺ຍາຕິ ກເຖຍ຺ຍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຕາຕ, ສຸຈິຣຕ ສເຈ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ຎາ ‘‘ອຊ຺ຊ ທານໍ ເທມ, ສີລໍ ຣກ຺ຂາມ, ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ໂກຈິ ປຸຏ຺ໂຐ, ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຊ຺ຊ ຕາວ ປາຓໍ ຫນາມ, ກາເມ ປຣິຠຸຎ຺ຊາມ, ສຸຣໍ ປິວາມ, ກຸສລໍ ປນ ກຣິສ຺ສາມ ສຸເວ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ກເຖຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ອຕິມຫນ຺ຕສ຺ສປິ ອມຈ຺ຈສ຺ສ ວຈນໍ ກຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ຍຸຘິຏ຺ຐິລໂຄຕ຺ໂຕ ຕຖາຣູເປ ອຕ຺ເຖ ຊາເຕ ຕໍ ທິວສໍ ປມາເທນ ວີຕິນາເມນ຺ໂຕ ມາ ອວສິ, ຕສ຺ສ ວຈນໍ ອກຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ກຸສລຈິຕ຺ຕໍ ອປຣິຫາເປຕ຺ວາ ກຸສລປຏິສໍຍຸຕ຺ຕໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣຕຸເຍວ, ອິທມສ຺ສ ກເຖຍ຺ຍາສີຕິ. ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອິມາຍ ຄາຖາຍ –

‘‘ອຊ຺ເຊວ ກິຈ຺ຈມາຕປ຺ປໍ, ໂກ ຊຎ຺ຎາ ມຣຓໍ ສຸເວ’’ຕິ. (ມ. ນິ. ໓.໒໗໒) –

ຠທ຺ເທກຣຕ຺ຕສຸຕ຺ຕຎ຺ເຈວ,

‘‘ອປ຺ປມາໂທ ອມຕປທໍ, ປມາໂທ ມຈ຺ຈຸໂນ ປທ’’ນ຺ຕິ. (ຘ. ປ. ໒໑) –

ອປ຺ປມາໂທວາທຎ຺ຈ ກເຖສິ.

ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ເຎວາຕິ, ຕາຕ, ສຸຈິຣຕ ສມ຺ຠວປຓ຺ຑິໂຕ ຕຍາ ຘມ຺ມຍາຄປຎ຺ເຫ ປຸຈ຺ຉິເຕ ກິໍ ກເຖສີຕິ ຣຎ຺ຎາ ປຸຏ຺ໂຐ ສມາໂນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣຎ຺ໂຎ ອຊ຺ຌຕ຺ຕຎ຺ເຎວ ສໍເສຍ຺ຍ, ນິຍກຊ຺ຌຕ຺ຕສງ຺ຂາຕໍ ຂນ຺ຘປຎ຺ຈກໍ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວໂຕ ອນິຈ຺ຈນ຺ຕິ ກເຖຍ຺ຍາສິ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ມຫາສຕ຺ໂຕ –

‘‘ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາຕິ, ຍທາ ປຎ຺ຎາຍ ປສ຺ສຕິ’’. (ຘ. ປ. ໒໗໗) –

‘‘ອນິຈ຺ຈາ ວຕ ສງ຺ຂາຣາ, ອຸປ຺ປາທວຍຘມ຺ມິໂນ’’ຕິ. (ທີ. ນິ. ໒.໒໒໑) –

ເອວໍ ວິຠາວິຕໍ ອນິຈ຺ຈຕໍ ກເຖສີຕິ.

ກຸມ຺ມຄ຺ຄນ຺ຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍຖາ ມູຬ຺ໂຫ ອເຈຕໂນ ອນ຺ຘພາລປຸຖຸຊ຺ຊໂນ ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິຄຕສງ຺ຂາຕໍ ກຸມ຺ມຄ຺ຄໍ ເສວຕິ, ເອວໍ ຕວ ຣາຊາ ຕໍ ກຸມ຺ມຄ຺ຄໍ ນ ເສເວຍ຺ຍ, ນິຍ຺ຍານິກໍ ທສກຸສລກມ຺ມປຖມຄ຺ຄເມວ ເສວຕຸ, ເອວມສ຺ສ ວເທຍ຺ຍາສີຕິ.

ອຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອິມໍ ສຸຄຕິຍໍ ຐິຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ນາຕິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ເຍນ ກມ຺ເມນ ຕິສ຺ໂສ ກຸສລສມ຺ປຕ຺ຕິໂຍ ສພ຺ພກາມສຄ຺ເຄ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອປາເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຕໍ ກມ຺ມໍ ນ ກເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຘມ຺ມນ຺ຕິ ຕິວິຘທຸຈ຺ຈຣິຕສງ຺ຂາຕໍ ອຘມ຺ມໍ ນ ສມາຈເຣຍ຺ຍ. ອຕິຕ຺ເຖຕິ ທ຺ວາສຏ຺ຐິທິຏ຺ຐິສງ຺ຂາເຕ ອຕິຕ຺ເຖ ນປ຺ປຕາເຣຍ຺ຍ ນ ໂອຕາເຣຍ຺ຍ. ‘‘ນ ຕາເຣຍ຺ຍາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຕ຺ຕໂນ ທິຏ຺ຐານຸຄຕິມາປຊ຺ຊນ຺ຕໍ ຊນໍ ນ ໂອຕາເຣຍ຺ຍ. ອນຕ຺ເຖຕິ ອກາຣເຓ. ນ ຍຸໂຕຕິ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ໂຕ ນ ສິຍາ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍທິ ເຕ ຣາຊາ ຘມ຺ມຍາຄປຎ຺ເຫ ວຕ຺ຕິຕຸກາໂມ, ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ໂອວາເທ ວຕ຺ຕຕູ’’ຕິ ຕສ຺ສ ກເຖຍ຺ຍາສີຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ສທາຕິ ສຕຕໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ໂຍ ຂຕ຺ຕິໂຍ ເອຕານິ ກາຣຓານິ ກາຕຸໍ ຊານາຕິ, ໂສ ຣາຊາ ສຸກ຺ກປກ຺ເຂ ຈນ຺ໂທ ວິຍ ສທາ ວຑ຺ຒຕີ’’ຕິ. ວິໂຣຈຕີຕິ ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈານໍ ມຊ຺ເຌ ອຕ຺ຕໂນ ສີລາຈາຣຎາຓາທີຫິ ຄຸເຓຫິ ໂສຠຕິ ວິໂຣຈຕີຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຄຄນຕເລ ຈນ຺ທໍ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ວິຍ ພຸທ຺ຘລີຬາຍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຎ຺ຫໍ ກເຖສິ. ມຫາຊໂນ ນທນ຺ໂຕ ເສເລນ຺ໂຕ ອປ຺ໂຜເຏນ຺ໂຕ ສາຘຸກາຣສຫສ຺ສານິ ອທາສິ, ເຈລຸກ຺ເຂເປ ຈ ອງ຺ຄຸລິໂຜເຏ ຈ ປວຕ຺ເຕສິ, ຫຕ຺ຖປິຬນ຺ຘນາທີນິ ຂິປິ. ເອວໍ ຂິຕ຺ຕຘນໍ ໂກຏິມຕ຺ຕໍ ອໂຫສິ. ຣາຊາປິສ຺ສ ຕຸຏ຺ໂຐ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ອທາສິ. ສຸຈິຣໂຕປິ ນິກ຺ຂສຫສ຺ເສນ ປູຊໍ ກຕ຺ວາ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ຊາຕິຫິງ຺ຄຸລເກນ ປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ລິຂິຕ຺ວາ ອິນ຺ທປຕ຺ຖນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມຍາຄປຎ຺ຫໍ ກເຖສິ. ຣາຊາ ຕສ຺ມິໍ ຘມ຺ເມ ວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູເຣສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ຕຖາຄໂຕ ມຫາປຎ຺ໂຎເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ ‘‘ຕທາ ຘນຎ຺ຈຍຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ສຸຈິຣໂຕ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ, ວິຘຸໂຣ ກສ຺ສໂປ, ຠທ຺ຣກາໂຣ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ສຎ຺ຈຍມາຓໂວ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ສມ຺ຠວປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສມ຺ຠວຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໕໑໖] ໖. ມຫາກປິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ພາຣາຓສ຺ຍໍ ອຫູ ຣາຊາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ສິລາປວິຊ຺ຌນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເຕນ ຫິ ຘນຸຄ຺ຄເຫ ປໂຍເຊຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ສິລາຍ ປວິທ຺ຘາຍ ຠິກ຺ຂູຫິ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ອວຓ຺ເຓ ກຖິເຕ ສຕ຺ຖາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ມຍ຺ຫໍ ສິລໍ ປວິຊ຺ຌິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ກາສິກຄາມເກ ເອໂກ ກສ຺ສກພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຂຕ຺ຕໍ ກສິຕ຺ວາ ໂຄເຓ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ກຸທ຺ທາລກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ອາຣຠິ. ໂຄຓາ ເອກສ຺ມິໍ ຄຈ຺ເຉ ປຓ຺ຓານິ ຂາທນ຺ຕາ ອນຸກ຺ກເມນ ອຏວິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປລາຍິໍສຸ. ໂສ ເວລໍ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ກຸທ຺ທາລໍ ຐເປຕ຺ວາ ໂຄເຓ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອທິສ຺ວາ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ເຕ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ອນ຺ໂຕອຏວິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອາຫິຓ຺ຑນ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕໍ ປາວິສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ທິສາມູຬ຺ໂຫ ຫຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາຫາໂຣ ວິຈຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ຕິນ຺ທຸກຣຸກ຺ຂໍ ທິສ຺ວາ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ຜລານິ ຂາທນ຺ໂຕ ຕິນ຺ທຸກຣຸກ຺ຂໂຕ ປຣິຄຬິຕ຺ວາ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ເຖ ນຣກປປາເຕ ປຕິ. ຕຕ຺ຣສ຺ສ ທສ ທິວສາ ວີຕິວຕ຺ຕາ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກປິໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຜລາຜລານິ ຂາທນ຺ໂຕ ຕໍ ປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ ສິລາຍ ໂຍຄ຺ຄໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ປຸຣິສໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ສິລາຍ ມຕ຺ຖເກ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ໂຠ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຫໍ ກິລມາມິ, ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ນິທ຺ທາຍິສ຺ສາມິ, ມໍ ຣກ຺ຂາຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ນິທ຺ທາຍນ຺ຕສ຺ສ ສິລາຍ ມຕ຺ຖກໍ ປທາເລສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຕໍ ກມ຺ມໍ ຎຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ສາຂາຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ ປຸຣິສ, ຕ຺ວໍ ຠູມິຍາ ຄຈ຺ຉ, ອຫໍ ສາຂຄ຺ເຄນ ຕຸຍ຺ຫໍ ມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ປຸຣິສໍ ອຣຎ຺ຎໂຕ ນີຫຣິຕ຺ວາ ມຄ຺ເຄ ຐເປຕ຺ວາ ປພ຺ພຕປາທເມວ ປາວິສິ. ໂສ ປຸຣິໂສ ມຫາສຕ຺ເຕ ອປຣຊ຺ຌິຕ຺ວາ ກຸຏ຺ຐີ ຫຸຕ຺ວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມເຍວ ມນຸສ຺ສເປໂຕ ອໂຫສິ.

ໂສ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ທຸກ຺ຂປີຬິໂຕ ວິຈຣນ຺ໂຕ ພາຣາຓສິຍໍ ມິຄາຊິນໍ ນາມ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປາກາຣນ຺ຕເຣ ກທລິປຓ຺ຓໍ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິ. ຕທາ ພາຣາຓສິຣາຊາ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ວິຈຣນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ໂກສິ ຕ຺ວໍ, ກິໍ ວາ ກຕ຺ວາ ອິມໍ ທຸກ຺ຂໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສປິສ຺ສ ສພ຺ພໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ອາຈິກ຺ຂິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອາຫ –

໑໗໘.

‘‘ພາຣາຓສ຺ຍໍ ອຫູ ຣາຊາ, ກາສີນໍ ຣຏ຺ຐວຑ຺ຒໂນ;

ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈປຣິພ຺ຍູຬ຺ໂຫ, ອຄມາສິ ມິຄາຊິນໍ.

໑໗໙.

‘‘ຕຕ຺ຖ ພ຺ຣາຫ຺ມຓມທ຺ທກ຺ຂິ, ເສຕໍ ຈິຕ຺ຣໍ ກິລາສິນໍ;

ວິທ຺ຘສ຺ຕໍ ໂກວິຬາຣໍວ, ກິສໍ ຘມນິສນ຺ຖຕໍ.

໑໘໐.

‘‘ປຣມກາຣຸຎ຺ຎຕໍ ປຕ຺ຕໍ, ທິສ຺ວາ ກິຈ຺ຉຄຕໍ ນຣໍ;

ອວຈ ພ຺ຍມ຺ຫິໂຕ ຣາຊາ, ຍກ຺ຂານໍ ກຕໂມ ນຸສິ.

໑໘໑.

‘‘ຫຕ຺ຖປາທາ ຈ ເຕ ເສຕາ, ຕໂຕ ເສຕຕຣໍ ສິໂຣ;

ຄຕ຺ຕໍ ກມ຺ມາສວຓ຺ຓໍ ເຕ, ກິລາສພຫຸໂລ ຈສິ.

໑໘໒.

‘‘ວຏ຺ຏນາວຬິສງ຺ກາສາ, ປິຏ຺ຐິ ເຕ ນິນ຺ນຕຸນ຺ນຕາ;

ກາຬປພ຺ພາວ ເຕ ອງ຺ຄາ, ນາຎ຺ຎໍ ປສ຺ສາມິ ເອທິສໍ.

໑໘໓.

‘‘ອຸຄ຺ຆຏ຺ຏປາໂທ ຕສິໂຕ, ກິໂສ ຘມນິສນ຺ຖໂຕ;

ຉາໂຕ ອາຕຕ຺ຕຣູໂປສິ, ກຸໂຕສິ ກຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉຕິ.

໑໘໔.

‘‘ທຸທ຺ທສີ ອປ຺ປກາໂຣສິ, ທຸພ຺ພຓ຺ໂຓ ຠີມທສ຺ສໂນ;

ຊເນຕ຺ຕິ ຍາປິ ເຕ ມາຕາ, ນ ຕໍ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍ ປສ຺ສິຕຸໍ.

໑໘໕.

‘‘ກິໍ ກມ຺ມມກຣໍ ປຸພ຺ເພ, ກໍ ອວຊ຺ຌໍ ອຆາຕຍິ;

ກິພ຺ພິສໍ ຍໍ ກຣິຕ຺ວານ, ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປາຄມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພາຣາຓສ຺ຍນ຺ຕິ ພາຣາຓສິຍໍ. ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈປຣິພ຺ຍູຬ຺ໂຫຕິ ມິຕ຺ເຕຫິ ຈ ທຬ຺ຫຠຕ຺ຕີຫິ ອມຈ຺ເຈຫິ ຈ ປຣິວຸໂຕ. ມິຄາຊິນນ຺ຕິ ເອວໍນາມກໍ ອຸຍ຺ຍານໍ. ເສຕນ຺ຕິ ເສຕກຸຏ຺ເຐນ ເສຕໍ ກພຣກຸຏ຺ເຐນ ວິຈິຕ຺ຣໍ ປຣິຠິນ຺ເນນ ກຓ຺ຑູຍນກິລາສກຸຏ຺ເຐນ ກິລາສິນໍ ເວທນາປ຺ປຕ຺ຕໍ ກທລິປຓ຺ເຓ ນິປນ຺ນໍ ອທ຺ທສ. ວິທ຺ຘສ຺ຕໍ ໂກວິຬາຣໍວາຕິ ວຓມຸເຂຫິ ປຄ຺ຆຣນ຺ເຕນ ມໍເສນ ວິທ຺ຘສ຺ຕໍ ປຸປ຺ຜິຕໂກວິຬາຣສທິສໍ. ກິສນ຺ຕິ ເອກຈ຺ເຈສຸ ປເທເສສຸ ອຏ຺ຐິຈມ຺ມມຕ຺ຕສຣີຣໍ ສິຣາຊາລສນ຺ຖຕໍ. ພ຺ຍມ຺ຫິໂຕຕິ ຠີໂຕ ວິມ຺ຫຍມາປນ຺ໂນ ວາ. ຍກ຺ຂານນ຺ຕິ ຍກ຺ຂານໍ ອນ຺ຕເຣ ຕ຺ວໍ ກຕຣຍກ຺ໂຂ ນາມາສິ. ວຏ຺ຏນາວຬິສງ຺ກາສາຕິ ປິຏ຺ຐິກຓ຺ຏກຏ຺ຐາເນ ອາວຸນິຕ຺ວາ ຐປິຕາວຏ຺ຏນາວຬິສທິສາ. ອງ຺ຄາຕິ ກາຬປພ຺ພວລ຺ລິສທິສານິ ເຕ ອງ຺ຄານິ. ນາຎ຺ຎນ຺ຕິ ອຎ຺ຎໍ ປຸຣິສໍ ເອທິສໍ ນ ປສ຺ສາມິ. ອຸຄ຺ຆຏ຺ຏປາໂທຕິ ຣໂຊກິຓ຺ຓປາໂທ. ອາຕຕ຺ຕຣູໂປຕິ ສຸກ຺ຂສຣີໂຣ. ທຸທ຺ທສີຕິ ທຸກ຺ເຂນ ປສ຺ສິຕພ຺ໂພ. ອປ຺ປກາໂຣສີຕິ ສຣີຣປ຺ປກາຣຣຫິໂຕສິ, ທຸສ຺ສຓ຺ຐາໂນສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິໍ ກມ຺ມມກຣນ຺ຕິ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ກິໍ ກມ຺ມໍ ອກຣໍ, ອກາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກິພ຺ພິສນ຺ຕິ ທາຣຸຓກມ຺ມໍ.

ຕໂຕ ປຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອາຫ –

໑໘໖.

‘‘ຕຄ຺ຆ ເຕ ອຫມກ຺ຂິສ຺ສໍ, ຍຖາປິ ກຸສໂລ ຕຖາ;

ສຈ຺ຈວາທິຎ຺ຫິ ໂລກສ຺ມິໍ, ປສໍສນ຺ຕີຘ ປຓ຺ຑິຕາ.

໑໘໗.

‘‘ເອໂກ ຈຣໍ ໂຄຄເວໂສ, ມູຬ຺ໂຫ ອຈ຺ຈສຣິໍ ວເນ;

ອຣຎ຺ເຎ ອິຣີເຓ ວິວເນ, ນານາກຸຎ຺ຊຣເສວິເຕ.

໑໘໘.

‘‘ວາຬມິຄານຸຈຣິເຕ, ວິປ຺ປນຏ຺ໂຐສ຺ມິ ການເນ;

ອຈຣິໍ ຕຕ຺ຖ ສຕ຺ຕາຫໍ, ຂຸປ຺ປິປາສສມປ຺ປິໂຕ.

໑໘໙.

‘‘ຕຕ຺ຖ ຕິນ຺ທຸກມທ຺ທກ຺ຂິໍ, ວິສມຏ຺ຐໍ ພຸຠຸກ຺ຂິໂຕ;

ປປາຕມຠິລມ຺ພນ຺ຕໍ, ສມ຺ປນ຺ນຜລຘາຣິນໍ.

໑໙໐.

‘‘ວາຕສ຺ສິຕານິ ຠກ຺ເຂສິໍ, ຕານິ ຣຸຈ຺ຈິໍສຸ ເມ ຠຸສໍ;

ອຕິຕ຺ໂຕ ຣຸກ຺ຂມາຣູຫິໍ, ຕຕ຺ຖ ເຫສ຺ສາມິ ອາສິໂຕ.

໑໙໑.

‘‘ເອກໍ ເມ ຠກ຺ຂິຕໍ ອາສິ, ທຸຕິຍໍ ອຠິປຕ຺ຖິຕໍ;

ຕໂຕ ສາ ຠຎ຺ຊຖ ສາຂາ, ຉິນ຺ນາ ຜຣສຸນາ ວິຍ.

໑໙໒.

‘‘ໂສຫໍ ສຫາວ ສາຂາຫິ, ອຸທ຺ຘໍປາໂທ ອວໍສິໂຣ;

ອປ຺ປຕິຏ຺ເຐ ອນາລມ຺ເພ, ຄິຣິທຸຄ຺ຄສ຺ມິ ປາປຕໍ.

໑໙໓.

‘‘ຍສ຺ມາ ຈ ວາຣິ ຄມ຺ຠີຣໍ, ຕສ຺ມາ ນ ສມປຊ຺ຊິສໍ;

ຕຕ຺ຖ ເສສິໍ ນິຣານນ຺ໂທ, ອນູນາ ທສ ຣຕ຺ຕິໂຍ.

໑໙໔.

‘‘ອເຖຕ຺ຖ ກປິ ມາຄຎ຺ຉິ, ໂຄນງ຺ຄຸໂລ ທຣີຈໂຣ;

ສາຂາຫິ ສາຂໍ ວິຈຣນ຺ໂຕ, ຂາທມາໂນ ທຸມປ຺ຜລໍ.

໑໙໕.

‘‘ໂສ ມໍ ທິສ຺ວາ ກິສໍ ປຓ຺ຑຸໍ, ກາຣຸຎ຺ຎມກຣໍ ມຍິ;

ອມ຺ໂຠ ໂກ ນາມ ໂສ ເອຕ຺ຖ, ເອວໍ ທຸກ຺ເຂນ ອຏ຺ຏິໂຕ.

໑໙໖.

‘‘ມນຸສ຺ໂສ ອມນຸສ຺ໂສ ວາ, ອຕ຺ຕານໍ ເມ ປເວທຍ;

ຕສ຺ສຎ຺ຊລິໍ ປຓາເມຕ຺ວາ, ອິທໍ ວຈນມພ຺ຣວິໍ.

໑໙໗.

‘‘ມນຸສ຺ໂສຫໍ ພ຺ຍສມ຺ປຕ຺ໂຕ, ສາ ເມ ນຕ຺ຖິ ອິໂຕ ຄຕິ;

ຕໍ ໂວ ວທາມິ ຠທ຺ທໍ ໂວ, ຕ຺ວຎ຺ຈ ເມ ສຣຓໍ ຠວ.

໑໙໘.

‘‘ຄຣຸໍ ສິລໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ວິຈຣີ ປພ຺ພເຕ ກປິ;

ສິລາຍ ໂຍຄ຺ຄໍ ກຕ຺ວານ, ນິສໂຠ ເອຕທພ຺ຣວິ.

໑໙໙.

‘‘ເອຫິ ເມ ປິຏ຺ຐິມາຣຸຍ຺ຫ, ຄີວໍ ຄຓ຺ຫາຫິ ພາຫຸຠິ;

ອຫໍ ຕໍ ອຸທ຺ຘຣິສ຺ສາມິ, ຄິຣິທຸຄ຺ຄຕ ເວຄສາ.

໒໐໐.

‘‘ຕສ຺ສ ຕໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ວານຣິນ຺ທສ຺ສ ສິຣີມໂຕ;

ປິຏ຺ຐິມາຣຸຍ຺ຫ ຘີຣສ຺ສ, ຄີວໍ ພາຫາຫິ ອຄ຺ຄຫິໍ.

໒໐໑.

‘‘ໂສ ມໍ ຕໂຕ ສມຸຏ຺ຐາສິ, ເຕຊສ຺ສີ ພລວາ ກປິ;

ວິຫຎ຺ຎມາໂນ ກິຈ຺ເຉນ, ຄິຣິທຸຄ຺ຄຕ ເວຄສາ.

໒໐໒.

‘‘ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວານ ມໍ ສນ຺ໂຕ, ນິສໂຠ ເອຕທພ຺ຣວິ;

ອິງ຺ຆ ມໍ ສມ຺ມ ຣກ຺ຂສ຺ສຸ, ປສຸປິສ຺ສໍ ມຸຫຸຕ຺ຕກໍ.

໒໐໓.

‘‘ສີຫາ ພ຺ຍຄ຺ຆາ ຈ ທີປີ ຈ, ອຈ຺ຉໂກກຕຣຈ຺ຉໂຍ;

ເຕ ມໍ ປມຕ຺ຕໍ ຫິໍເສຍ຺ຍຸໍ, ເຕ ຕ຺ວໍ ທິສ຺ວາ ນິວາຣຍ.

໒໐໔.

‘‘ເອວໍ ເມ ປຣິຕ຺ຕາຕູນ, ປສຸປີ ໂສ ມຸຫຸຕ຺ຕກໍ;

ຕທາຫໍ ປາປິກໍ ທິຏ຺ຐິໍ, ປຏິລຈ຺ຉິໍ ອໂຍນິໂສ.

໒໐໕.

‘‘ຠກ຺ໂຂ ອຍໍ ມນຸສ຺ສານໍ, ຍຖາ ຈຎ຺ເຎ ວເນ ມິຄາ;

ຍໍ ນູນິມໍ ວຘິຕ຺ວານ, ຉາໂຕ ຂາເທຍ຺ຍ ວານຣໍ.

໒໐໖.

‘‘ອສິໂຕ ຈ ຄມິສ຺ສາມິ, ມໍສມາທາຍ ສມ຺ພລໍ;

ກນ຺ຕາຣໍ ນິຕ຺ຖຣິສ຺ສາມິ, ປາເຖຍ຺ຍໍ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ.

໒໐໗.

‘‘ຕໂຕ ສິລໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ມຕ຺ຖກໍ ສນ຺ນິຕາຬຍິໍ;

ມມ ຄຕ຺ຕກິລນ຺ຕສ຺ສ, ປຫາໂຣ ທຸພ຺ພໂລ ອຫຸ.

໒໐໘.

‘‘ໂສ ຈ ເວເຄນຸທປ຺ປຕ຺ໂຕ, ກປິ ຣຸຫິຣມກ຺ຂິໂຕ;

ອສ຺ສຸປຸຓ຺ເຓຫິ ເນຕ຺ເຕຫິ, ໂຣທນ຺ໂຕ ມໍ ອຸທິກ຺ຂຕິ.

໒໐໙.

‘‘ມາຍ຺ໂຍ ມໍ ກຣິ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ຕ຺ວຎ຺ຈ ນາເມທິສໍ ກຣິ;

ຕ຺ວຎ຺ຈ ໂຂ ນາມ ທີຆາວຸ, ອຎ຺ເຎ ວາເຣຕຸມຣຫສິ.

໒໑໐.

‘‘ອໂຫ ວຕ ເຣ ປຸຣິສ, ຕາວທຸກ຺ກຣກາຣກ;

ເອທິສາ ວິສມາ ທຸຄ຺ຄາ, ປປາຕາ ອຸທ຺ຘໂຕ ມຍາ.

໒໑໑.

‘‘ອານີໂຕ ປຣໂລກາວ, ທຸພ຺ເຠຍ຺ຍໍ ມໍ ອມຎ຺ຎຖ;

ຕໍ ເຕນ ປາປກມ຺ເມນ, ປາປໍ ປາເປນ ຈິນ຺ຕິຕໍ.

໒໑໒.

‘‘ມາ ເຫວ ຕ຺ວໍ ອຘມ຺ມຏ຺ຐ, ເວທນໍ ກຏຸກໍ ຜຸສິ;

ມາ ເຫວ ປາປກມ຺ມໍ ຕໍ, ຜລໍ ເວຬຸໍວ ຕໍ ວຘິ.

໒໑໓.

‘‘ຕຍິ ເມ ນຕ຺ຖິ ວິສ຺ສາໂສ, ປາປຘມ຺ມ ອສຎ຺ຎຕ;

ເອຫິ ເມ ປິຏ຺ຐິໂຕ ຄຈ຺ຉ, ທິສ຺ສມາໂນວ ສນ຺ຕິເກ.

໒໑໔.

‘‘ມຸຕ຺ໂຕສິ ຫຕ຺ຖາ ວາຬານໍ, ປຕ຺ໂຕສິ ມານຸສິໍ ປທໍ;

ເອສ ມຄ຺ໂຄ ອຘມ຺ມຏ຺ຐ, ເຕນ ຄຈ຺ຉ ຍຖາສຸຂໍ.

໒໑໕.

‘‘ອິທໍ ວຕ຺ວາ ຄິຣິຈໂຣ, ຣຫເທ ປກ຺ຂລ຺ຍ ມຕ຺ຖກໍ;

ອສ຺ສູນິ ສມ຺ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ, ຕໂຕ ປພ຺ພຕມາຣຸຫິ.

໒໑໖.

‘‘ໂສຫໍ ເຕນາຠິສຕ຺ໂຕສ຺ມິ, ປຣິຬາເຫນ ອຏ຺ຏິໂຕ;

ຑຍ຺ຫມາເນນ ຄຕ຺ເຕນ, ວາຣິໍ ປາຕຸໍ ອຸປາຄມິໍ.

໒໑໗.

‘‘ອຄ຺ຄິນາ ວິຍ ສນ຺ຕຕ຺ໂຕ, ຣຫໂທ ຣຸຫິຣມກ຺ຂິໂຕ;

ປຸພ຺ພໂລຫິຕສງ຺ກາໂສ, ສພ຺ໂພ ເມ ສມປຊ຺ຊຖ.

໒໑໘.

‘‘ຍາວນ຺ໂຕ ອຸທພິນ຺ທູນິ, ກາຍສ຺ມິໍ ນິປຕິໍສຸ ເມ;

ຕາວນ຺ໂຕ ຄຓ຺ຑ ຊາເຍຖ, ອທ຺ຘເພລຸວສາທິສາ.

໒໑໙.

‘‘ປຠິນ຺ນາ ປຄ຺ຆຣິໍສຸ ເມ, ກຸຓປາ ປຸພ຺ພໂລຫິຕາ;

ເຍນ ເຍເນວ ຄຈ຺ຉາມິ, ຄາເມສຸ ນິຄເມສຸ ຈ.

໒໒໐.

‘‘ທຓ຺ຑຫຕ຺ຖາ ນິວາເຣນ຺ຕິ, ອິຕ຺ຖິໂຍ ປຸຣິສາ ຈ ມໍ;

ໂອກ຺ກິຕາ ປູຕິຄນ຺ເຘນ, ມາສ຺ສຸ ໂອເຣນ ອາຄມາ.

໒໒໑.

‘‘ເອຕາທິສໍ ອິທໍ ທຸກ຺ຂໍ, ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ທານິ ເມ;

ອນຸໂຠມິ ສກໍ ກມ຺ມໍ, ປຸພ຺ເພ ທຸກ຺ກຏມຕ຺ຕໂນ.

໒໒໒.

‘‘ຕໍ ໂວ ວທາມິ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ຍາວນ຺ເຕຕ຺ຖ ສມາຄຕາ;

ມາສ຺ສຸ ມິຕ຺ຕານ ທຸພ຺ຠິຕ຺ໂຖ, ມິຕ຺ຕທຸພ຺ໂຠ ຫິ ປາປໂກ.

໒໒໓.

‘‘ກຸຏ຺ຐີ ກິລາສີ ຠວຕິ, ໂຍ ມິຕ຺ຕານິຘ ທຸພ຺ຠຕິ;

ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ມິຕ຺ຕທ຺ທຸ, ນິຣຍໍ ໂສປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຸສໂລຕິ ຍຖາ ເຉໂກ ກຸສໂລ ກເຖຕິ, ຕຖາ ໂວ ກເຖສ຺ສາມິ. ໂຄຄເວໂສຕິ ນຏ຺ເຐ ໂຄເຓ ຄເວສນ຺ໂຕ. ອຈ຺ຈສຣິນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສປຖໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕໍ ປາວິສິໍ. ອຣຎ຺ເຎຕິ ອຣາຊເກ ສຸຎ຺ເຎ. ອິຣີເຓຕິ ສຸກ຺ຂກນ຺ຕາເຣ. ວິວເນຕິ ວິວິຕ຺ເຕ. ວິປ຺ປນຏ຺ໂຐຕິ ມຄ຺ຄມູຬ຺ໂຫ. ພຸຠຸກ຺ຂິໂຕຕິ ສຎ຺ຊາຕພຸຠຸກ຺ໂຂ ຉາຕຊ຺ຌຕ຺ໂຕ. ປປາຕມຠິລມ຺ພນ຺ຕນ຺ຕິ ປປາຕາຠິມຸຂໍ ໂອລມ຺ພນ຺ຕໍ. ສມ຺ປນ຺ນຜລຘາຣິນນ຺ຕິ ມຘຸຣຜລຘາຣິນໍ. ວາຕສ຺ສິຕານີຕິ ປຐມໍ ຕາວ ວາຕປຕິຕານິ ຂາທິໍ. ຕຕ຺ຖ ເຫສ຺ສາມີຕິ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ສຸຫິໂຕ ຠວິສ຺ສາມີຕິ ອາຣຸຬ຺ໂຫມ຺ຫິ. ຕໂຕ ສາ ຠຎ຺ຊຖ ສາຂາຕິ ຕສ຺ສ ອຠິປຕ຺ຖິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖາຍ ຫຕ຺ເຖ ປສາຣິເຕ ສາ ມຍາ ອຠິຣຸຬ຺ຫາ ສາຂາ ຜຣສຸນາ ຉິນ຺ນາ ວິຍ ອຠຎ຺ຊຖ. ອນາລມ຺ເພຕິ ອາລມ຺ພິຕພ຺ພຏ຺ຐານຣຫິເຕ. ຄິຣິທຸຄ຺ຄສ຺ມິນ຺ຕິ ຄິຣິວິສເມ. ເສສິນ຺ຕິ ສຍິໂຕມ຺ຫິ.

ກປິ ມາຄຎ຺ຉີຕິ ກປິ ອາຄຎ຺ຉິ. ໂຄນງ຺ຄຸໂລຕິ ຄຸນ຺ນໍ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐສທິສນງ຺ຄຸຏ຺ໂຐ. ‘‘ໂຄນງ຺ຄຸຏ຺ໂຐ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ‘‘ໂຄນງ຺ຄຸລີ’’ຕິປິ ປຐນ຺ຕິ. ອກຣໍ ມຍີຕິ ອກຣາ ມຍິ. ອມ຺ໂຠຕິ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ກປິຣາຊາ ຕສ຺ມິໍ ນຣກປປາເຕ ມມ ອຸທກໂປຖນສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ມໍ ‘‘ອມ຺ໂຠ’’ຕິ ອາລປິຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ນາເມໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ພ຺ຍສມ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ພ຺ຍສນໍ ປຕ຺ໂຕ, ປປາຕສ຺ສ ວສໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ວາ ອຕ຺ໂຖ. ຠທ຺ທໍ ໂວຕິ ຕສ຺ມາ ຕຸມ຺ເຫ ວທາມິ – ‘‘ຠທ຺ທໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂຫຕູ’’ຕິ. ຄຣຸໍ ສິລນ຺ຕິ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ກປິຣາຊາ ມຍາ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມາ ຠາຍີ’’ຕິ ມໍ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ປຐມໍ ຕາວ ຄຣຸໍ ສິລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຍຄ຺ຄໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ປພ຺ພເຕ ວິຈຣິ. ນິສໂຠຕິ ປຸຣິສນິສໂຠ ອຸຕ຺ຕມວານຣິນ຺ໂທ ປພ຺ພຕປປາເຕ ຐຕ຺ວາ ມໍ ເອຕທພ຺ຣວີຕິ.

ພາຫຸຠີຕິ ທ຺ວີຫິ ພາຫາຫິ ມມ ຄີວໍ ສຸຄ຺ຄຫິຕໍ ຄຓ຺ຫ. ເວຄສາຕິ ເວເຄນ. ສິຣີມໂຕຕິ ປຸຎ຺ຎວນ຺ຕສ຺ສ. ອຄ຺ຄຫິນ຺ຕິ ສຏ຺ຐິຫຕ຺ຖໍ ນຣກປປາຕໍ ວາຕເວເຄນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອຸທກປິຏ຺ເຐ ຐິຕສ຺ສ ອຫໍ ເວເຄນ ປິຏ຺ຐິມຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ອຸໂຠຫິ ພາຫາຫິ ຄີວໍ ອຄ຺ຄເຫສິໍ. ວິຫຎ຺ຎມາໂນຕິ ກິລມນ຺ໂຕ. ກິຈ຺ເຉນາຕິ ທຸກ຺ເຂນ. ສນ຺ໂຕຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ, ອຖ ວາ ປຣິສນ຺ໂຕ ກິລນ຺ໂຕ. ຣກ຺ຂສ຺ສູຕິ ອຫໍ ຕໍ ອຸທ຺ຘຣນ຺ໂຕ ກິລນ຺ໂຕ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ວິສ຺ສມນ຺ໂຕ ປສຸປິສ຺ສໍ, ຕສ຺ມາ ມໍ ຣກ຺ຂາຫິ. ຍຖາ ຈຎ຺ເຎ ວເນ ມິຄາຕິ ສີຫາທີຫິ ອຎ຺ເຎປິ ເຍ ອິມສ຺ມິໍ ວເນ ວາຬມິຄາ. ປາຬິຍໍ ປນ ‘‘ອຈ຺ຉໂກກຕຣຈ຺ຉໂຍ’’ຕິ ລິຂນ຺ຕິ. ປຣິຕ຺ຕາຕູນາຕິ, ມຫາຣາຊ, ເອວໍ ໂສ ກປິຣາຊາ ມໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິຕ຺ຕາຓໍ ກຕ຺ວາ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ປສຸປິ. ອໂຍນິໂສຕິ ອໂຍນິໂສມນສິກາເຣນ. ຠກ຺ໂຂຕິ ຂາທິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕໂກ. ອສິໂຕ ຘາໂຕ ສຸຫິໂຕ. ສມ຺ພລນ຺ຕິ ປາເຖຍ຺ຍໍ. ມຕ຺ຖກໍ ສນ຺ນິຕາຬຍິນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ວານຣິນ຺ທສ຺ສ ມຕ຺ຖກໍ ປຫຣິໍ. ‘‘ສນ຺ນິຕາຬຍ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ທຸພ຺ພໂລ ອຫູຕິ ນ ພລວາ ອາສິ, ຍຖາຘິປ຺ປາຍໍ ນ ອຄມາສີຕິ.

ເວເຄນາຕິ ມຍາ ປຫຏປາສາຓເວເຄນ. ອຸທປ຺ປຕ຺ໂຕຕິ ອຸຏ຺ຐິໂຕ. ມາຍ຺ໂຍຕິ ເຕນ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠິປຸຣິເສນ ສິລາຍ ປວິທ຺ຘາຍ ມຫາຈມ຺ມໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ໂອລມ຺ພິ, ຣຸຫິຣໍ ປຄ຺ຆຣິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ອຎ຺ໂຎ ນຕ຺ຖິ, ອິທໍ ຠຍໍ ອິມໍ ປຸຣິສໍ ນິສ຺ສາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ມຣຓຠຍຠີໂຕ ໂອລມ຺ພນ຺ຕໍ ຈມ຺ມພນ຺ຘໍ ຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ສາຂໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ເຕນ ປາປປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ‘‘ມາຍ຺ໂຍ ມ’’ນ຺ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ມາຍ຺ໂຍ ມໍ ກຣິ ຠທ຺ທນ຺ເຕຕິ ມາ ອກຣິ ອຍ຺ໂຍ ມໍ ຠທ຺ທນ຺ເຕຕິ ຕໍ ນິວາເຣຕິ. ຕ຺ວຎ຺ຈ ໂຂ ນາມາຕິ ຕ຺ວໍ ນາມ ເອວໍ ມຍາ ປປາຕາ ອຸທ຺ຘໂຏ ເອທິສໍ ຜຣຸສກມ຺ມໍ ມຍິ ກຣິ, ອໂຫ ເຕ ອຍຸຕ຺ຕໍ ກຕນ຺ຕິ. ອໂຫ ວຕາຕິ ຕໍ ຄຣຫນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ຕາວທຸກ຺ກຣກາຣກາຕິ ມຍິ ອປຣຊ຺ຌເນນ ອຕິທຸກ຺ກຣກມ຺ມກາຣກ. ປຣໂລກາວາຕິ ປຣໂລກໂຕ ວິຍ ອານີໂຕ. ທຸພ຺ເຠຍ຺ຍນ຺ຕິ ທຸພ຺ຠິຕພ຺ພໍ ວຘິຕພ຺ພໍ. ເວທນໍ ກຏຸກນ຺ຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຕ຺ວໍ ອຘມ຺ມຏ຺ຐ ຍາທິສໍ ເວທນໍ ອຫໍ ຜຸສາມິ, ເອທິສໍ ເວທນໍ ກຏຸກໍ ມາ ຜຸສິ, ຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ຜລໍ ເວຬຸໍວ ຕໍ ມາ ວຘິ. ອິຕິ ມໍ, ມຫາຣາຊ, ໂສ ປິຍປຸຕ຺ຕກໍ ວິຍ ອນຸກມ຺ປິ.

ອຖ ນໍ ອຫໍ ເອຕທໂວຈໍ – ‘‘ອຍ຺ຍ, ມຍາ ກຕໍ ໂທສໍ ຫທເຍ ມາ ກຣິ, ມາ ມໍ ອສປ຺ປຸຣິສໍ ເອວຣູເປ ອຣຎ຺ເຎ ນາສຍ, ອຫໍ ທິສາມູຬ຺ໂຫ ມຄ຺ຄໍ ນ ຊານາມິ, ອຕ຺ຕນາ ກຕໍ ກມ຺ມໍ ມາ ນາເສຖ, ຊີວິຕທານໍ ເມ ເທຖ, ອຣຎ຺ຎາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສປເຖ ຐເປຖາ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ໂສ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ‘‘ຕຍິ ເມ ນຕ຺ຖິ ວິສ຺ສາໂສ’’ຕິ ອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕຍີຕິ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຍ຺ຫໍ ຕຍິ ວິສ຺ສາໂສ ນຕ຺ຖິ. ເອຫີຕິ, ໂຠ ປຸຣິສ, ອຫໍ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ມຄ຺ເຄນ ນ ຄມິສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ປນ ເອຫິ ມມ ປິຏ຺ຐິໂຕ ອວິທູເຣ ທິສ຺ສມານສຣີໂຣວ ຄຈ຺ຉ, ອຫໍ ຣຸກ຺ຂຄ຺ເຄເຫວ ຄມິສ຺ສາມີຕິ. ມຸຕ຺ໂຕສີຕິ ອຖ ໂສ ມໍ, ມຫາຣາຊ, ອຣຎ຺ຎາ ນີຫຣິຕ຺ວາ, ໂຠ ປຸຣິສ, ວາຬມິຄານໍ ຫຕ຺ຖາ ມຸຕ຺ໂຕສິ. ປຕ຺ໂຕສິ ມານຸສິໍ ປທນ຺ຕິ ມນຸສ຺ສູປຈາຣໍ ປຕ຺ໂຕ ອາຄໂຕສິ, ເອສ ເຕ ມຄ຺ໂຄ, ເອເຕນ ຄຈ຺ຉາຕິ ອາຫ.

ຄິຣິຈໂຣຕິ ຄິຣິຈາຣີ ວານໂຣ. ປກ຺ຂລ຺ຍາຕິ ໂຘວິຕ຺ວາ. ເຕນາຠິສຕ຺ໂຕສ຺ມີຕິ ໂສ ອຫໍ, ມຫາຣາຊ, ເຕນ ວານເຣນ ອຠິສຕ຺ໂຕ, ປາປກມ຺ເມ ປຣິຓເຕ ເຕນາຠິສຕ຺ໂຕສ຺ມີຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ເອວມາຫ. ອຏ຺ຏິໂຕຕິ ອຸປທ຺ທຸໂຕ. ອຸປາຄມິນ຺ຕິ ເອກໍ ຣຫທໍ ອຸປຄໂຕສ຺ມິ. ສມປຊ຺ຊຖາຕິ ຊາໂຕ, ເອວຣູໂປ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ຍາວນ຺ໂຕຕິ ຍຕ຺ຕການິ. ຄຓ຺ຑ ຊາເຍຖາຕິ ຄຓ຺ຑາ ຊາຍິໍສຸ. ໂສ ກິຣ ປິປາສໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຸທກຎ຺ຊລິໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ໂຖກໍ ປິວິຕ຺ວາ ເສສໍ ສຣີເຣ ສິຎ຺ຈິ. ອຖສ຺ສ ຕາວເທວ ອຸທກພິນ຺ທຸຄຓນາຍ ອຑ຺ຒເພລຸວປກ຺ກປ຺ປມາຓາ ຄຓ຺ຑາ ອຸຏ຺ຐຫິໍສຸ, ຕສ຺ມາ ເອວມາຫ. ປຠິນ຺ນາຕິ ເຕ ຄຓ຺ຑາ ຕໍ ທິວສເມວ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ກຸຓປາ ປູຕິຄນ຺ຘິກາ ຫຸຕ຺ວາ ປຸພ຺ພໂລຫິຕານິ ປຄ຺ຆຣິໍສຸ. ເຍນ ເຍນາຕິ ເຍນ ເຍນ ມຄ຺ເຄນ. ໂອກ຺ກິຕາຕິ ປູຕິຄນ຺ເຘນ ໂອກິຓ຺ຓາ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕາ ປຣິວາຣິຕາ. ມາສ຺ສຸ ໂອເຣນ ອາຄມາຕິ ທຸຏ຺ຐສຕ຺ຕ ໂອເຣນ ມາສ຺ສຸ ອາຄມາ, ອມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິກໍ ມາ ອາຄມີຕິ ເອວໍ ວທນ຺ຕາ ມໍ ນິວາເຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ທານິ ເມຕິ, ມຫາຣາຊ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິທານິ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສານິ ມມ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ສກໍ ກມ຺ມໍ ອນຸໂຠມິ.

ອິຕິ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠິກມ຺ມໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ, ‘‘ມຫາຣາຊ, ມຎ຺ເຎວ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເອວຣູປໍ ກມ຺ມໍ ນ ເກນຈິ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕໍ ໂວ’’ຕິອາທິມາຫ. ຕຕ຺ຖ ຕນ຺ຕິ ຕສ຺ມາ. ຍສ຺ມາ ເອວຣູປໍ ກມ຺ມໍ ເອວໍ ທຸກ຺ຂວິປາກໍ, ຕສ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

໒໒໓.

‘‘ກຸຏ຺ຐີ ກິລາສີ ຠວຕິ, ໂຍ ມິຕ຺ຕານິຘ ທຸພ຺ຠຕິ;

ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ມິຕ຺ຕທ຺ທຸ, ນິຣຍໍ ໂສປປຊ຺ຊຕີ’’ຕິ. –

ອຍໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ. ຠິກ຺ຂເວ, ໂຍ ອິຘ ໂລເກ ມິຕ຺ຕານິ ທຸພ຺ຠຕິ ຫິໍສຕິ, ໂສ ເອວຣູໂປ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ສປິ ປຸຣິສສ຺ສ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ກເຖນ຺ຕສ຺ເສວ ປຖວີ ວິວຣໍ ອທາສິ. ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ຈວິຕ຺ວາ ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ຣາຊາ ຕສ຺ມິໍ ປຖວິໍ ປວິຏ຺ເຐ ອຸຍ຺ຍານາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິຏ຺ໂຐ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ມຍ຺ຫໍ ສິລໍ ປຏິວິຊ຺ຌິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠີ ປຸຣິໂສ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ກປິຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມຫາກປິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໕໑໗] ໗. ທກຣກ຺ຂສຊາຕກວຓ຺ຓນາ

໒໒໔-໒໕໗. ສເຈ ໂວ ວຸຍ຺ຫມານານນ຺ຕິ ທກຣກ຺ຂສຊາຕກໍ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ມຫາອຸມງ຺ຄຊາຕເກ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕີຕິ.

ທກຣກ຺ຂສຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໕໑໘] ໘. ປຓ຺ຑຣນາຄຣາຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ວິກິຓ຺ຓວາຈນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ວາ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ປຖວິປ຺ປເວສນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ຫິ ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂູຫິ ຕສ຺ສ ອວຓ຺ເຓ ກຖິເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປວິຏ຺ໂຐເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ປຎ຺ຈສຕວາຓິຊາ ນາວາຍ ສມຸທ຺ທໍ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອຕີຣທສ຺ສນິຍາ ນາວາຍ ສມຸທ຺ທປິຏ຺ເຐ ຠິນ຺ນາຍ ຐເປຕ຺ວາ ເອກໍ ອວເສສາ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປຠກ຺ຂາ ອເຫສຸໍ, ເອໂກ ປນ ວາຕເວເຄນ ກຣມ຺ປິຍປຏ຺ຏນໍ ນາມ ປາປຸຓິ. ໂສ ສມຸທ຺ທໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ນຄ຺ຄໂຠໂຄ ຕສ຺ມິໍ ປຏ຺ຏເນເຍວ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣິ. ຕເມນໍ ມນຸສ຺ສາ ‘‘ອຍໍ ສມໂຓ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ’’ຕິ ສມ຺ຠາເວຕ຺ວາ ສກ຺ກາຣໍ ກຣິໍສຸ. ໂສ ‘‘ລທ຺ໂຘ ເມ ຊີວິກູປາໂຍ’’ຕິ ເຕສຸ ນິວາສນປາຣຸປນໍ ເທນ຺ເຕສຸປິ ນ ອິຈ຺ຉິ. ເຕ ‘‘ນຕ຺ຖິ ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ອປ຺ປິຈ຺ໂຉ ສມໂຓ’’ຕິ ຠິຍ຺ໂຍ ຠິຍ຺ໂຍ ປສີທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ອສ຺ສມປທໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນໍ ນິວາສາເປສຸໍ. ໂສ ‘‘ກຣມ຺ປິຍອເຈໂລ’’ຕິ ປຎ຺ຎາຍິ. ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ຕສ຺ສ ມຫາລາຠສກ຺ກາໂຣ ອຸທປາທິ.

ເອໂກ ນາຄຣາຊາປິສ຺ສ ສຸປຓ຺ຓຣາຊາ ຈ ອຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ເຕສຸ ນາຄຣາຊາ ນາເມນ ປຓ຺ຑໂຣ ນາມ. ອເຖກທິວສໍ ສຸປຓ຺ຓຣາຊາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ເອວມາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕກາ ນາເຄ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ພຫູ ວິນສ຺ສນ຺ຕິ, ເອເຕສໍ ນາຄານໍ ຄຫຓນິຍາມໍ ມຍໍ ນ ຊານາມ, ຄຸຍ຺ຫກາຣຓໍ ກິຣ ເຕສໍ ອຕ຺ຖິ, ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍາຖ ນຸ ໂຂ ຕຸມ຺ເຫ ເອເຕ ປິຍາຍມານາ ວິຍ ຕໍ ກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສຸປຓ຺ຓຣາເຊ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ເຕ ນາຄຣາຊສ຺ສ ອາຄຕກາເລ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ ນາຄຣາຊານໍ ປຸຈ຺ຉິ – ‘‘ນາຄຣາຊ, ສຸປຓ຺ຓາ ກິຣ ຕຸມ຺ເຫ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ພຫູ ວິນສ຺ສນ຺ຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ກຖໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕີ’’ຕິ. ຠນ຺ເຕ, ອິທໍ ອມ຺ຫາກໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ຣຫສ຺ສໍ, ມຍາ ອິມໍ ກເຖນ຺ເຕນ ຎາຕິສງ຺ຆສ຺ສ ມຣຓໍ ອາຫຏໍ ໂຫຕີຕິ. ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ, ອາວຸໂສ, ‘‘ອຍໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກເຖສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອວໍສຎ຺ຎີ ໂຫສິ, ນາຫໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກເຖສ຺ສາມິ, ອຕ຺ຕນາ ປນ ຊານິຕຸກາມຕາຍ ປຸຈ຺ຉາມິ, ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ນິພ຺ຠໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ກເຖຫີຕິ. ນາຄຣາຊາ ‘‘ນ ກເຖສ຺ສາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ປຸນທິວເສປິ ປຸຈ຺ຉິ, ຕຖາປິສ຺ສ ນ ກເຖສິ.

ອຖ ນໍ ຕຕິຍທິວເສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ, ‘‘ນາຄຣາຊ, ອຊ຺ຊ ຕຕິໂຍ ທິວໂສ, ມມ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ກິມຕ຺ຖໍ ນ ກເຖສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສຖາ’’ຕິ ຠເຍນ, ຠນ຺ເຕຕິ. ກສ຺ສຈິ ນ ກເຖສ຺ສາມິ, ນິພ຺ຠໂຍ ກເຖຫີຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ, ຠນ຺ເຕ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ມາ ກຖຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄເຫຕ຺ວາ, ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ມຫນ຺ເຕ ມຫນ຺ເຕ ປາສາເຓ ຄິລິຕ຺ວາ ຠາຣິຍາ ຫຸຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຸປຓ຺ຓານໍ ອາຄມນກາເລ ມຸຂໍ ນິພ຺ພາເຫຕ຺ວາ ທນ຺ເຕ ວິວຣິຕ຺ວາ ສຸປຓ຺ເຓ ຑໍສິຕຸໍ ອຈ຺ຉາມ, ເຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ສີສໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອມ຺ເຫ ຄຣຸຠາເຣ ຫຸຕ຺ວາ ນິປນ຺ເນ ອຸທ຺ຘຣິຕຸໍ ວາຍມນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ອຸທກໍ ໂອຕ຺ຖຣຕິ. ເຕ ສີທນ຺ຕາ ອນ຺ໂຕອຸທເກເຍວ ມຣນ຺ຕິ, ອິມິນາ ກາຣເຓນ ພຫູ ສຸປຓ຺ຓາ ວິນສ຺ສນ຺ຕິ, ເຕສໍ ອມ຺ເຫ ຄຓ຺ຫນ຺ຕານໍ ກິໍ ສີເສນ ຄຫິເຕນ, ພາລາ ນງ຺ຄຸຏ຺ເຐ ຄເຫຕ຺ວາ ອມ຺ເຫ ເຫຏ຺ຐາສີສເກ ກຕ຺ວາ ຄຫິຕໍ ໂຄຈຣໍ ມຸເຂນ ຉຑ຺ຑາເປຕ຺ວາ ລຫຸເກ ກຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ສກ຺ໂກນ຺ຕີ’’ຕິ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ຣຫສ຺ສກາຣຓໍ ຕສ຺ສ ທຸສ຺ສີລສ຺ສ ກເຖສິ.

ອຖ ຕສ຺ມິໍ ປກ຺ກນ຺ເຕ ສຸປຓ຺ຓຣາຊາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຣມ຺ປິຍອເຈລໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ຠນ຺ເຕ, ປຸຈ຺ຉິຕໍ ເຕ ນາຄຣາຊສ຺ສ ຄຸຍ຺ຫກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ອາມາວຸໂສ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ເຕນ ກຖິຕນິຍາເມເນວ ກເຖສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສຸປຓ຺ໂຓ ‘‘ນາຄຣາເຊນ ອຍຸຕ຺ຕໍ ກຕໍ, ຎາຕີນໍ ນາມ ນສ຺ສນນິຍາໂມ ປຣສ຺ສ ນ ກເຖຕພ຺ໂພ, ໂຫຕຸ, ອຊ຺ເຊວ ມຍາ ສຸປຓ຺ຓວາຕໍ ກຕ຺ວາ ປຐມໍ ເອຕເມວ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ສຸປຓ຺ຓວາຕໍ ກຕ຺ວາ ປຓ຺ຑຣນາຄຣາຊານໍ ນງ຺ຄຸຏ຺ເຐ ຄເຫຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາສີສໍ ກຕ຺ວາ ຄຫິຕໂຄຈຣໍ ຉຑ຺ຑາເປຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ອາກາສໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ປຓ຺ຑໂຣ ອາກາເສ ເຫຏ຺ຐາສີສກໍ ໂອລມ຺ພນ຺ໂຕ ‘‘ມຍາວ ມມ ທຸກ຺ຂໍ ອາຠຕ’’ນ຺ຕິ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ອາຫ –

໒໕໘.

‘‘ວິກິຓ຺ຓວາຈໍ ອນິຄຸຍ຺ຫມນ຺ຕໍ, ອສຎ຺ຎຕໍ ອປຣິຈກ຺ຂິຕາຣໍ;

ຠຍໍ ຕມນ຺ເວຕິ ສຍໍ ອໂພຘໍ, ນາຄໍ ຍຖາ ປຓ຺ຑຣກໍ ສຸປຓ຺ໂຓ.

໒໕໙.

‘‘ໂຍ ຄຸຍ຺ຫມນ຺ຕໍ ປຣິຣກ຺ຂເຓຍ຺ຍໍ, ໂມຫາ ນໂຣ ສໍສຕິ ຫາສມາໂນ;

ຕໍ ຠິນ຺ນມນ຺ຕໍ ຠຍມນ຺ເວຕິ ຂິປ຺ປໍ, ນາຄໍ ຍຖາ ປຓ຺ຑຣກໍ ສຸປຓ຺ໂຓ.

໒໖໐.

‘‘ນານຸມິຕ຺ໂຕ ຄຣຸໍ ອຕ຺ຖໍ, ຄຸຍ຺ຫໍ ເວທິຕຸມຣຫຕິ;

ສຸມິຕ຺ໂຕ ຈ ອສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ວາ ອນຕ຺ຖວາ.

໒໖໑.

‘‘ວິສ຺ສາສມາປຊ຺ຊິມຫໍ ອເຈລໍ, ສມໂຓ ອຍໍ ສມ຺ມໂຕ ຠາວິຕຕ຺ໂຕ;

ຕສ຺ສາຫມກ຺ຂິໍ ວິວຣິໍ ຄຸຍ຺ຫມຕ຺ຖໍ, ອຕີຕມຕ຺ໂຖ ກປຓໍ ຣຸທາມິ.

໒໖໒.

‘‘ຕສ຺ສາຫໍ ປຣມໍ ພ຺ຣຫ຺ເມ ຄຸຍ຺ຫໍ, ວາຈໍ ຫິມໍ ນາສກ຺ຂິໍ ສໍຍເມຕຸໍ;

ຕປ຺ປກ຺ຂໂຕ ຫິ ຠຍມາຄຕໍ ມມໍ, ອຕີຕມຕ຺ໂຖ ກປຓໍ ຣຸທາມິ.

໒໖໓.

‘‘ໂຍ ເວ ນໂຣ ສຸຫທໍ ມຎ຺ຎມາໂນ, ຄຸຍ຺ຫມຕ຺ຖໍ ສໍສຕິ ທຸກ຺ກຸລີເນ;

ໂທສາ ຠຍາ ອຖວາ ຣາຄຣຕ຺ຕາ, ປລ຺ລຕ຺ຖິໂຕ ພາໂລ ອສໍສຍໍ ໂສ.

໒໖໔.

‘‘ຕິໂຣກ຺ຂວາໂຈ ອສຕໍ ປວິຏ຺ໂຐ, ໂຍ ສງ຺ຄຕີສຸ ມຸທີເຣຕິ ວາກ຺ຍໍ;

ອາສີວິໂສ ທຸມ຺ມຸໂຂຕ຺ຍາຫຸ ຕໍ ນຣໍ, ອາຣາ ອາຣາ ສໍຍເມ ຕາທິສມ຺ຫາ.

໒໖໕.

‘‘ອນ຺ນໍ ປານໍ ກາສິກຈນ຺ທນຎ຺ຈ, ມນາປິຕ຺ຖິໂຍ ມາລມຸຈ຺ຉາທນຎ຺ຈ;

ໂອຫາຍ ຄຈ຺ຉາມເສ ສພ຺ພກາເມ, ສຸປຓ຺ຓ ປາຓູປຄຕາວ ຕ຺ຍມ຺ຫາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິກິຓ຺ຓວາຈນ຺ຕິ ປຕ຺ຖຏວຈນໍ. ອນິຄຸຍ຺ຫມນ຺ຕນ຺ຕິ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ນມນ຺ຕໍ. ອສຎ຺ຎຕນ຺ຕິ ກາຍທ຺ວາຣາທີນິ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕໍ. ອປຣິຈກ຺ຂິຕາຣນ຺ຕິ ‘‘ອຍໍ ມຍາ ກຖິຕມນ຺ຕໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຄ຺ຄລໍ ໂອໂລເກຕຸໍ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕໍ. ຠຍໍ ຕມນ຺ເວຕີຕິ ຕໍ ອິເມຫິ ຈຕູຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ອໂພຘໍ ທຸປ຺ປຎ຺ຎໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ສຍໍກຕເມວ ຠຍໍ ອນ຺ເວຕິ, ຍຖາ ມໍ ປຓ຺ຑຣກນາຄໍ ສຸປຓ຺ໂຓ ອນ຺ວາຄໂຕຕິ. ສໍສຕິ ຫາສມາໂນຕິ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖສ຺ສ ປາປປຸຣິສສ຺ສ ຫາສມາໂນ ກເຖຕິ. ນານຸມິຕ຺ໂຕຕິ ອນຸວຕ຺ຕນມຕ຺ເຕນ ໂຍ ມິຕ຺ໂຕ, ນ ຫທເຍນ, ໂສ ຄຸຍ຺ຫໍ ອຕ຺ຖໍ ຊານິຕຸໍ ນາຣຫຕີຕິ ປຣິເທວຕິ. ອສມ຺ພຸທ຺ຘນ຺ຕິ ອສມ຺ພຸທ຺ຘນ຺ໂຕ ອຊານນ຺ໂຕ, ອປ຺ປຎ຺ໂຎຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສມ຺ພຸທ຺ຘນ຺ຕິ ສມ຺ພຸທ຺ຘນ຺ໂຕ ຊານນ຺ໂຕ, ສປ຺ປຎ຺ໂຎຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ໂຍປິ ສຸຫທໂຍ ມິຕ຺ໂຕ ວາ ອມິຕ຺ໂຕ ວາ ອປ຺ປຎ຺ໂຎ ສປ຺ປຎ຺ໂຎປິ ວາ ໂຍ ອນຕ຺ຖວາ ອນຕ຺ຖຈໂຣ, ໂສປິ ຄຸຍ຺ຫໍ ເວທິຕຸໍ ນາຣຫເຕ’’ຕິ.

ສມໂຓ ອຍນ຺ຕິ ອຍໍ ສມໂຓຕິ ຈ ໂລກສມ຺ມໂຕຕິ ຈ ຠາວິຕຕ຺ໂຕຕິ ຈ ມຎ຺ຎມາໂນ ອຫໍ ເອຕສ຺ມິໍ ວິສ຺ສາສມາປຊ຺ຊິໍ. ອກ຺ຂິນ຺ຕິ ກເຖສິໍ. ອຕີຕມຕ຺ໂຖຕິ ອຕີຕຕ຺ໂຖ, ອຕິກ຺ກນ຺ຕຕ຺ໂຖ ຫຸຕ຺ວາ ອິທານິ ກປຓໍ ຣຸທາມີຕິ ປຣິເທວຕິ. ຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ອເຈລກສ຺ສ. ພ຺ຣຫ຺ເມຕິ ສຸປຓ຺ຓໍ ອາລປຕິ. ສໍຍເມຕຸນ຺ຕິ ອິມໍ ຄຸຍ຺ຫວາຈໍ ຣຫສ຺ສກາຣຓໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍ. ຕປ຺ປກ຺ຂໂຕ ຫີຕິ ອິທານິ ອິທໍ ຠຍໍ ມມ ຕສ຺ສ ອເຈລກສ຺ສ ປກ຺ຂໂຕ ໂກຏ຺ຐາສໂຕ ສນ຺ຕິກາ ອາຄຕໍ, ອິຕິ ອຕີຕຕ຺ໂຖ ກປຓໍ ຣຸທາມີຕິ. ສຸຫທນ຺ຕິ ‘‘ສຸຫໂທ ມມ ອຍ’’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ. ທຸກ຺ກຸລີເນຕິ ອກຸລເຊ ນີເຈ. ໂທສາຕິ ເອເຕຫິ ໂທສາທີຫິ ກາຣເຓຫິ ໂຍ ເອວຣູປໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ສໍສຕິ, ໂສ ພາໂລ ອສໍສຍໍ ປລ຺ລຕ຺ຖິໂຕ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປາປິໂຕ, ຫໂຕເຍວ ນາມາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕິໂຣກ຺ຂວາໂຈຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຍໍ ວາຈໍ ກເຖຕຸກາໂມ, ຕສ຺ສາ ຕິໂຣກ຺ຂກຕຕ຺ຕາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນວາໂຈ. ອສຕໍ ປວິຏ຺ໂຐຕິ ອສປ຺ປຸຣິສານໍ ອນ຺ຕຣໍ ປວິຏ຺ໂຐ ອສປ຺ປຸຣິເສສຸ ປຣິຍາປນ຺ໂນ. ສງ຺ຄຕີສຸ ມຸທີເຣຕີຕິ ໂຍ ເອວຣູໂປ ປເຣສໍ ຣຫສ຺ສໍ ສຸຕ຺ວາວ ປຣິສມຊ຺ເຌສຸ ‘‘ອສຸເກນ ອສຸກໍ ນາມ ກຕໍ ວາ ວຸຕ຺ຕໍ ວາ’’ຕິ ວາກ຺ຍໍ ອຸທີເຣຕິ, ຕໍ ນຣໍ ‘‘ອາສີວິໂສ ທຸມ຺ມຸໂຂ ປູຕິມຸໂຂ’’ຕິ ອາຫຸ, ຕາທິສມ຺ຫາ ປຸຣິສາ ອາຣາ ອາຣາ ສໍຍເມ, ທູຣໂຕ ທູຣໂຕວ ວິຣເມຍ຺ຍ, ປຣິວຊ຺ເຊຍ຺ຍ ນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມາລມຸຈ຺ຉາທນຎ຺ຈາຕິ ມາລຎ຺ຈ ທິພ຺ພໍ ຈຕຸຊ຺ຊາຕິຍຄນ຺ຘຎ຺ຈ ອຸຈ຺ຉາທນຎ຺ຈ. ໂອຫາຍາຕິ ເອເຕ ທິພ຺ພອນ຺ນາທໂຍ ສພ຺ພກາເມ ອຊ຺ຊ ມຍໍ ໂອຫາຍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມ. ສຸປຓ຺ຓ, ປາຓູປຄຕາວ ຕ຺ຍມ຺ຫາຕິ, ໂຠ ສຸປຓ຺ຓ, ປາເຓຫິ ອຸປຄຕາວ ເຕ ອມ຺ຫາ, ສຣຓໍ ໂນ ໂຫຫີຕິ.

ເອວໍ ປຓ຺ຑຣໂກ ອາກາເສ ເຫຏ຺ຐາສີສໂກ ໂອລມ຺ພນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐຫິ ຄາຖາຫິ ປຣິເທວິ. ສຸປຓ຺ໂຓ ຕສ຺ສ ປຣິເທວນສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ນາຄຣາຊ ອຕ຺ຕໂນ ຣຫສ຺ສໍ ອເຈລກສ຺ສ ກເຖຕ຺ວາ ອິທານິ ກິມຕ຺ຖໍ ປຣິເທວສີ’’ຕິ ຕໍ ຄຣຫິຕ຺ວາ ຄາຖມາຫ –

໒໖໖.

‘‘ໂກ ນີຘ ຕິຓ຺ຓໍ ຄຣຫໍ ອຸເປຕິ, ອສ຺ມິໍຘ ໂລເກ ປາຓຠູ ນາຄຣາຊ;

ສມໂຓ ສຸປຓ຺ໂຓ ອຖວາ ຕ຺ວເມວ, ກິໍກາຣຓາ ປຓ຺ຑຣກຄ຺ຄຫີໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂກ ນີຘາຕິ ອິຘ ອມ຺ເຫສຸ ຕີສຸ ຊເນສຸ ໂກ ນຸ. ອສ຺ມິໍຘາຕິ ເອຕ຺ຖ ອິຘາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ອສ຺ມິໍ ໂລເກຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາຓຠູຕິ ປາຓຠູໂຕ. ອຖວາ ຕ຺ວເມວາຕິ ອຸທາຫຸ ຕ຺ວໍເຍວ. ຕຕ຺ຖ ສມຓໍ ຕາວ ມາ ຄຣຫ, ໂສ ຫິ ອຸປາເຍນ ຕໍ ຣຫສ຺ສໍ ປຸຈ຺ຉິ. ສຸປຓ຺ຓມ຺ປິ ມາ ຄຣຫ, ອຫຎ຺ຫິ ຕວ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິໂກວ. ປຓ຺ຑຣກຄ຺ຄຫີໂຕຕິ, ສມ຺ມ ປຓ຺ຑຣກ, ‘‘ອຫໍ ກິໍກາຣຓາ ສຸປຓ຺ເຓນ ຄຫິໂຕ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈ ປນ ອຕ຺ຕານເມວ ຄຣຫ, ຕຍາ ຫິ ຣຫສ຺ສໍ ກເຖນ຺ເຕນ ອຕ຺ຕນາວ ອຕ຺ຕໂນ ອນຕ຺ໂຖ ກໂຕຕິ ອຍເມຕ຺ຖ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ປຓ຺ຑຣໂກ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໒໖໗.

‘‘ສມໂຓຕິ ເມ ສມ຺ມຕຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ປິໂຍ ຈ ເມ ມນສາ ຠາວິຕຕ຺ໂຕ;

ຕສ຺ສາຫມກ຺ຂິໍ ວິວຣິໍ ຄຸຍ຺ຫມຕ຺ຖໍ, ອຕີຕມຕ຺ໂຖ ກປຓໍ ຣຸທາມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສມ຺ມຕຕ຺ໂຕຕິ ໂສ ສມໂຓ ມຍ຺ຫໍ ‘‘ສປ຺ປຸຣິໂສ ອຍ’’ນ຺ຕິ ສມ຺ມຕຠາໂວ ອໂຫສິ. ຠາວິຕຕ຺ໂຕຕິ ສມ຺ຠາວິຕຠາໂວ ຈ ເມ ອໂຫສີຕິ.

ຕໂຕ ສຸປຓ຺ໂຓ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໖໘.

‘‘ນ ຈຕ຺ຖິ ສຕ຺ໂຕ ອມໂຣ ປຖພ຺ຍາ, ປຎ຺ຎາວິຘາ ນຕ຺ຖິ ນ ນິນ຺ທິຕພ຺ພາ;

ສຈ຺ເຈນ ຘມ຺ເມນ ຘິຕິຍາ ທເມນ, ອລພ຺ຠມພ຺ຍາຫຣຕີ ນໂຣ ອິຘ.

໒໖໙.

‘‘ມາຕາ ປິຕາ ປຣມາ ພນ຺ຘວານໍ, ນາສ຺ສ ຕຕິໂຍ ອນຸກມ຺ປກຕ຺ຖິ;

ເຕສມ຺ປິ ຄຸຍ຺ຫໍ ປຣມໍ ນ ສໍເສ, ມນ຺ຕສ຺ສ ເຠທໍ ປຣິສງ຺ກມາໂນ.

໒໗໐.

‘‘ມາຕາ ປິຕາ ຠຄິນີ ຠາຕໂຣ ຈ, ສຫາຍາ ວາ ຍສ຺ສ ໂຫນ຺ຕິ ສປກ຺ຂາ;

ເຕສມ຺ປິ ຄຸຍ຺ຫໍ ປຣມໍ ນ ສໍເສ, ມນ຺ຕສ຺ສ ເຠທໍ ປຣິສງ຺ກມາໂນ.

໒໗໑.

‘‘ຠຣິຍາ ເຈ ປຸຣິສໍ ວຊ຺ຊາ, ໂກມາຣີ ປິຍຠາຓິນີ;

ປຸຕ຺ຕຣູປຍສູເປຕາ, ຎາຕິສງ຺ຆປຸຣກ຺ຂຕາ;

ຕສ຺ສາປິ ຄຸຍ຺ຫໍ ປຣມໍ ນ ສໍເສ, ມນ຺ຕສ຺ສ ເຠທໍ ປຣິສງ຺ກມາໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອມໂຣຕິ ອມຣຓສຠາໂວ ສຕ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ປຎ຺ຎາວິຘາ ນຕ຺ຖີຕິ ນ-ກາໂຣ ປທສນ຺ຘິກໂຣ, ປຎ຺ຎາວິຘາ ອຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ນາຄຣາຊ, ໂລເກ ອມໂຣປິ ນຕ຺ຖິ, ປຎ຺ຎາວິຘາປິ ອຕ຺ຖິ, ສາ ອຎ຺ເຎສໍ ປຎ຺ຎາໂກຏ຺ຐາສສງ຺ຂາຕາ ປຎ຺ຎາວິຘາ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕເຫຕຸ ນ ນິນ຺ທິຕພ຺ພາຕິ. ອຖ ວາ ປຎ຺ຎາວິຘາຕິ ປຎ຺ຎາສທິສາ ນ ນິນ຺ທິຕພ຺ພາ ນາມ ອຎ຺ຎາ ຘມ຺ມຊາຕິ ນຕ຺ຖິ, ຕໍ ກສ຺ມາ ນິນ຺ທສີຕິ. ເຍສໍ ປນ ‘‘ປຎ຺ຎາວິຘານມ຺ປິ ນ ນິນ຺ທິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ເຕສໍ ອຸຊຸກເມວ. ສຈ຺ເຈນາຕິອາທີສຸ ວຈີສຈ຺ເຈນ ຈ ສຸຈຣິຕຘມ຺ເມນ ຈ ປຎ຺ຎາສງ຺ຂາຕາຍ ຘິຕິຍາ ຈ ອິນ຺ທ຺ຣິຍທເມນ ຈ ອລພ຺ຠໍ ທຸລ຺ລຠໍ ອຏ຺ຐສມາປຕ຺ຕິມຄ຺ຄຜລນິພ຺ພານສງ຺ຂາຕມ຺ປິ ວິເສສໍ ອພ຺ຍາຫຣຕິ ອາວຫຕິ ຕໍ ນິປ຺ຜາເທຕິ ນໂຣ ອິຘ, ຕສ຺ມາ ນາຣຫສິ ອເຈລໍ ນິນ຺ທິຕຸໍ, ອຕ຺ຕານເມວ ຄຣຫ. ອເຈເລນ ຫິ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຎວນ຺ຕຕາຍ ອຸປາຍກຸສລຕາຍ ຈ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ຕ຺ວໍ ຣຫສ຺ສໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ມນ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຣມາຕິ ເອເຕ ອຸໂຠ ພນ຺ຘວານໍ ອຸຕ຺ຕມພນ຺ຘວາ ນາມ. ນາສ຺ສ ຕຕິໂຍຕິ ອສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ມາຕາປິຕູຫິ ອຎ຺ໂຎ ຕຕິໂຍ ສຕ຺ໂຕ ອນຸກມ຺ປໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ມນ຺ຕສ຺ສ ເຠທໍ ປຣິສງ຺ກມາໂນ ປຓ຺ຑິໂຕ ເຕສໍ ມາຕາປິຕູນມ຺ປິ ປຣມໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ນ ສໍເສຍ຺ຍ, ຕ຺ວໍ ປນ ມາຕາປິຕູນມ຺ປິ ອກເຖຕພ຺ພໍ ອເຈລກສ຺ສ ກເຖສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຫາຍາ ວາຕິ ສຸຫທຍມິຕ຺ຕາ ວາ. ສປກ຺ຂາຕິ ເປຕ຺ເຕຍ຺ຍມາຕຸລປິຕຸຈ຺ຉາທໂຍ ສມານປກ຺ຂາ ຎາຕໂຍ. ເຕສມ຺ປີຕິ ເອເຕສມ຺ປິ ຎາຕິມິຕ຺ຕານໍ ນ ກເຖຍ຺ຍ, ຕ຺ວໍ ປນ ອເຈລກສ຺ສ ກເຖສິ, ອຕ຺ຕໂນວ ກຸຊ຺ຌສ຺ສູຕິ ທີເປຕິ. ຠຣິຍາ ເຈຕິ ໂກມາຣີ ປິຍຠາຓິນີ ປຸຕ຺ເຕຫິ ຈ ຣູເປນ ຈ ຍເສນ ຈ ອຸເປຕາ ເອວຣູປາ ຠຣິຍາປິ ເຈ ‘‘ອາຈິກ຺ຂາຫິ ເມ ຕວ ຄຸຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ວເທຍ຺ຍ, ຕສ຺ສາປິ ນ ສໍເສຍ຺ຍ.

ຕໂຕ ປຣາ –

໒໗໒.

‘‘ນ ຄຸຍ຺ຫມຕ຺ຖໍ ວິວເຣຍ຺ຍ, ຣກ຺ເຂຍ຺ຍ ນໍ ຍຖາ ນິຘິໍ;

ນ ຫິ ປາຕຸກໂຕ ສາຘຸ, ຄຸຍ຺ໂຫ ອຕ຺ໂຖ ປຊານຕາ.

໒໗໓.

‘‘ຖິຍາ ຄຸຍ຺ຫໍ ນ ສໍເສຍ຺ຍ, ອມິຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ປຓ຺ຑິໂຕ;

ໂຍ ຈາມິເສນ ສໍຫີໂຣ, ຫທຍຕ຺ເຖໂນ ຈ ໂຍ ນໂຣ.

໒໗໔.

‘‘ຄຸຍ຺ຫມຕ຺ຖໍ ອສມ຺ພຸທ຺ຘໍ, ສມ຺ໂພຘຍຕິ ໂຍ ນໂຣ;

ມນ຺ຕເຠທຠຍາ ຕສ຺ສ, ທາສຠູໂຕ ຕິຕິກ຺ຂຕິ.

໒໗໕.

‘‘ຍາວນ຺ໂຕ ປຸຣິສສ຺ສຕ຺ຖໍ, ຄຸຍ຺ຫໍ ຊານນ຺ຕິ ມນ຺ຕິນໍ;

ຕາວນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຸພ຺ເພຄາ, ຕສ຺ມາ ຄຸຍ຺ຫໍ ນ ວິສ຺ສເຊ;

໒໗໖.

‘‘ວິວິຈ຺ຈ ຠາເສຍ຺ຍ ທິວາ ຣຫສ຺ສໍ, ຣຕ຺ຕິໍ ຄິຣໍ ນາຕິເວລໍ ປມຸຎ຺ເຈ;

ອຸປສ຺ສຸຕິກາ ຫິ ສຸຓນ຺ຕິ ມນ຺ຕໍ, ຕສ຺ມາ ມນ຺ໂຕ ຂິປ຺ປມຸເປຕິ ເຠທ’’ນ຺ຕິ. –

ປຎ຺ຈ ຄາຖາ ອຸມງ຺ຄຊາຕເກ ປຎ຺ຈປຓ຺ຑິຕປຎ຺ເຫ ອາວິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ.

ຕໂຕ ປຣາສຸ –

໒໗໗.

‘‘ຍຖາປິ ອສ຺ສ ນຄຣໍ ມຫນ຺ຕໍ, ອທ຺ວາຣກໍ ອາຍສໍ ຠທ຺ທສາລໍ;

ສມນ຺ຕຂາຕາປຣິຂາອຸເປຕໍ, ເອວມ຺ປິ ເມ ເຕ ອິຘ ຄຸຍ຺ຫມນ຺ຕາ.

໒໗໘.

‘‘ເຍ ຄຸຍ຺ຫມນ຺ຕາ ອວິກິຓ຺ຓວາຈາ, ທຬ຺ຫາ ສທຕ຺ເຖສຸ ນຣາ ທຸຊິວ຺ຫ;

ອາຣາ ອມິຕ຺ຕາ ພ຺ຍວຊນ຺ຕິ ເຕຫິ, ອາສີວິສາ ວາ ຣິວ ສຕ຺ຕຸສງ຺ຆາ’’ຕິ. –

ທ຺ວີສຸ ຄາຖາສຸ ຠທ຺ທສາລນ຺ຕິ ອາປຓາທີຫິ ສາລາຫິ ສມ຺ປນ຺ນໍ. ສມນ຺ຕຂາຕາປຣິຂາອຸເປຕນ຺ຕິ ສມນ຺ຕຂາຕາຫິ ຕີຫິ ປຣິຂາຫິ ອຸປຄຕໍ. ເອວມ຺ປິ ເມຕິ ເອວມ຺ປິ ມຍ຺ຫໍ ເຕ ປຸຣິສາ ຂາຍນ຺ຕິ. ກຕເຣ? ເຍ ອິຘ ຄຸຍ຺ຫມນ຺ຕາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ອທ຺ວາຣກສ຺ສ ອໂຍມຍນຄຣສ຺ສ ມນຸສ຺ສານໍ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠໂຄ ອນ຺ໂຕວ ໂຫຕິ, ນ ອພ຺ຠນ຺ຕຣິມາ ພຫິ ນິກ຺ຂມນ຺ຕິ, ນ ພາຫິຣາ ອນ຺ໂຕ ປວິສນ຺ຕິ, ອປຣາປຣໍ ສຎ຺ຈາໂຣ ຉິຊ຺ຊຕິ, ຄຸຍ຺ຫມນ຺ຕາ ປຸຣິສາ ເອວຣູປາ ໂຫນ຺ຕິ, ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຍ຺ຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ອນ຺ໂຕເຍວ ຊີຣາເປນ຺ຕິ, ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ກເຖນ຺ຕີຕິ. ທຬ຺ຫາ ສທຕ຺ເຖສູຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ເຖສຸ ຖິຣາ. ທຸຊິວ຺ຫາຕິ ປຓ຺ຑຣກນາຄໍ ອາລປຕິ. ພ຺ຍວຊນ຺ຕີຕິ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕິ. ອາສີວິສາ ວາ ຣິວ ສຕ຺ຕຸສງ຺ຆາຕິ ເອຕ຺ຖ ວາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ອາສີວິສາ ສຕ຺ຕຸສງ຺ຆາ ຣິວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຍຖາ ອາສີວິສໂຕ ສຕ຺ຕຸສງ຺ຆາ ຊີວິຕຸກາມາ ມນຸສ຺ສາ ອາຣາ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕິ, ເອວໍ ເຕຫິ ຄຸຍ຺ຫມນ຺ເຕຫິ ນເຣຫິ ອາຣາ ອມິຕ຺ຕາ ປຏິກ຺ກມນ຺ຕິ, ອຸປຄນ຺ຕຸໍ ໂອກາສໍ ນ ລຠນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ.

ເອວໍ ສຸປຓ຺ເຓນ ຘມ຺ເມ ກຖິເຕ ປຓ຺ຑຣໂກ ອາຫ –

໒໗໙.

‘‘ຫິຕ຺ວາ ຆຣໍ ປພ຺ພຊິໂຕ ອເຈໂລ, ນຄ຺ໂຄ ມຸຓ຺ໂຑ ຈຣຕິ ຆາສເຫຕຸ;

ຕມ຺ຫິ ນຸ ໂຂ ວິວຣິໍ ຄຸຍ຺ຫມຕ຺ຖໍ, ອຕ຺ຖາ ຈ ຘມ຺ມາ ຈ ອປຄ຺ຄຕາມ຺ຫາ.

໒໘໐.

‘‘ກຖໍກໂຣ ໂຫຕິ ສຸປຓ຺ຓຣາຊ, ກິໍສີໂລ ເກນ ວເຕນ ວຕ຺ຕໍ;

ສມໂຓ ຈຣໍ ຫິຕ຺ວາ ມມາຍິຕານິ, ກຖໍກໂຣ ສຄ຺ຄມຸເປຕິ ຐານ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຆາສເຫຕູຕິ ນິສ຺ສິຣິໂກ ກຸຈ຺ຉິປູຣຓຕ຺ຖາຍ ຂາທນີຍໂຠຊນີເຍ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ຈຣຕິ. ອປຄ຺ຄຕາມ຺ຫາຕິ ອປຄຕາ ປຣິຫີນາມ຺ຫາ. ກຖໍກໂຣຕິ ອິທໍ ນາຄຣາຊາ ຕສ຺ສ ນຄ຺ຄສ຺ສ ສມຓຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສມຓປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອາຫ. ຕຕ຺ຖ ກິໍສີໂລຕິ ກຕເຣນ ອາຈາເຣນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ເກນ ວເຕນາຕິ ກຕເຣນ ວຕສມາທາເນນ ວຕ຺ຕນ຺ໂຕ. ສມໂຓ ຈຣນ຺ຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕຓ຺ຫາມມາຍິຕານິ ຫິຕ຺ວາ ກຖໍ ສມິຕປາປສມໂຓ ນາມ ໂຫຕິ. ສຄ຺ຄນ຺ຕິ ກຖໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ຈ ສຸຏ຺ຐຸ ອຄ຺ຄໍ ເທວນຄຣໍ ໂສ ສມໂຓ ອຸເປຕີຕິ.

ສຸປຓ຺ໂຓ ອາຫ –

໒໘໑.

‘‘ຫິຣິຍາ ຕິຕິກ຺ຂາຍ ທເມນຸເປໂຕ, ອກ຺ໂກຘໂນ ເປສຸຓິຍໍ ປຫາຍ;

ສມໂຓ ຈຣໍ ຫິຕ຺ວາ ມມາຍິຕານິ, ເອວໍກໂຣ ສຄ຺ຄມຸເປຕິ ຐານ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຫິຣິຍາຕິ, ສມ຺ມ ນາຄຣາຊ, ອຊ຺ຌຕ຺ຕພຫິທ຺ຘາສມຸຏ຺ຐາເນຫິ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ເປຫິ ຕິຕິກ຺ຂາສງ຺ຂາຕາຍ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິຍາ ອິນ຺ທ຺ຣິຍທເມນ ຈ ອຸເປໂຕ ອກຸຊ຺ຌນສີໂລ ປິສຸຓວາຈໍ ປຫາຍ ຕຓ຺ຫາມມາຍິຕານິ ຈ ຫິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ສມໂຓ ນາມ ໂຫຕິ, ເອວໍກໂຣເຍວ ຈ ເອຕານິ ຫິຣີອາທີນິ ກຸສລານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ສຄ຺ຄມຸເປຕິ ຐານນ຺ຕິ.

ອິທໍ ສຸປຓ຺ຓຣາຊສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປຓ຺ຑຣໂກ ຊີວິຕໍ ຍາຈນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໒໘໒.

‘‘ມາຕາວ ປຸຕ຺ຕໍ ຕຣຸຓໍ ຕນຸຊ຺ຊໍ, ສມ຺ຜສ຺ສຕາ ສພ຺ພຄຕ຺ຕໍ ຜເຣຕິ;

ເອວມ຺ປິ ເມ ຕ຺ວໍ ປາຕຸຣຫຸ ທິຊິນ຺ທ, ມາຕາວ ປຸຕ຺ຕໍ ອນຸກມ຺ປມາໂນ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ມາຕາ ຕນຸຊໍ ອຕ຺ຕໂນ ສຣີຣຊາຕໍ ຕຣຸຓໍ ປຸຕ຺ຕໍ ສມ຺ຜສ຺ສຕໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ອຸເຣ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຖຎ຺ຎໍ ປາເຍນ຺ຕີ ປຸຕ຺ຕສມ຺ຜສ຺ເສນ ສພ຺ພໍ ອຕ຺ຕໂນ ຄຕ຺ຕໍ ຜເຣຕິ, ນປິ ມາຕາ ປຸຕ຺ຕໂຕ ຠາຍຕິ ນປິ ປຸຕ຺ໂຕ ມາຕິໂຕ, ເອວມ຺ປິ ເມ ຕ຺ວໍ ປາຕຸຣຫຸ ປາຕຸຠູໂຕ ທິຊິນ຺ທ ທິຊຣາຊ, ຕສ຺ມາ ມາຕາວ ປຸຕ຺ຕໍ ມຸທຸເກນ ຫທເຍນ ອນຸກມ຺ປມາໂນ ມໍ ປສ຺ສ, ຊີວິຕໍ ເມ ເທຫີຕິ.

ອຖສ຺ສ ສຸປຓ຺ໂຓ ຊີວິຕໍ ເທນ຺ໂຕ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໒໘໓.

‘‘ຫນ຺ທຊ຺ຊ ຕ຺ວໍ ມຸຎ຺ຈ ວຘາ ທຸຊິວ຺ຫ, ຕໂຍ ຫິ ປຸຕ຺ຕາ ນ ຫິ ອຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖິ;

ອນ຺ເຕວາສີ ທິນ຺ນໂກ ອຕ຺ຣໂຊ ຈ, ຣຊ຺ຊສ຺ສຸ ປຸຕ຺ຕຎ຺ຎຕໂຣ ເມ ອໂຫສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຸຎ຺ຈາຕິ ມຸຈ຺ຈ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ທຸຊິວ຺ຫາຕິ ຕໍ ອາລປຕິ. ອຎ຺ໂຎຕິ ອຎ຺ໂຎ ຈຕຸຕ຺ໂຖ ປຸຕ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ອນ຺ເຕວາສີຕິ ສິປ຺ປໍ ວາ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫມາໂນ ປຎ຺ຫໍ ວາ ສຸຓນ຺ໂຕ ສນ຺ຕິເກ ນິວຸຕ຺ໂຖ. ທິນ຺ນໂກຕິ ‘‘ອຍໍ ເຕ ປຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕູ’’ຕິ ປເຣຫິ ທິນ຺ໂນ. ຣຊ຺ຊສ຺ສູຕິ ອຠິຣມສ຺ສຸ. ອຎ຺ຎຕໂຣຕິ ຕີສຸ ປຸຕ຺ເຕສຸ ອຎ຺ຎຕໂຣ ອນ຺ເຕວາສີ ປຸຕ຺ໂຕ ເມ ຕ຺ວໍ ຊາໂຕຕິ ທີເປຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ອາກາສາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕໍ ຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໘໔.

‘‘ອິຈ຺ເຈວ ວາກ຺ຍໍ ວິສຊ຺ຊີ ສຸປຓ຺ໂຓ, ຠຸມ຺ຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ທິໂຊ ທຸຊິວ຺ຫໍ;

ມຸຕ຺ຕຊ຺ຊ ຕ຺ວໍ ສພ຺ພຠຍາຕິວຕ຺ໂຕ, ຖລູທເກ ໂຫຫິ ມຍາຠິຄຸຕ຺ໂຕ.

໒໘໕.

‘‘ອາຕງ຺ກິນໍ ຍຖາ ກຸສໂລ ຠິສກ຺ໂກ, ປິປາສິຕານໍ ຣຫໂທວ ສີໂຕ;

ເວສ຺ມໍ ຍຖາ ຫິມສີຕຏ຺ຏິຕານໍ, ເອວມ຺ປິ ເຕ ສຣຓມຫໍ ຠວາມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິຈ຺ເຈວ ວາກ຺ຍນ຺ຕິ ອິຕິ ເອວໍ ວຈນໍ ວຕ຺ວາ ຕໍ ນາຄຣາຊໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊິ. ຠຸມ຺ຍນ຺ຕິ ໂສ ສຍມ຺ປິ ຠູມິຍໍ ປຕິຏ຺ຐາຍ ທິໂຊ ຕໍ ທຸຊິວ຺ຫໍ ສມສ຺ສາເສນ຺ໂຕ ມຸຕ຺ໂຕ ອຊ຺ຊ ຕ຺ວໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພຠຍານິ ອຕິວຕ຺ໂຕ ຖເລ ຈ ອຸທເກ ຈ ມຍາ ອຠິຄຸຕ຺ໂຕ ຣກ຺ຂິໂຕ ໂຫຫີຕິ ອາຫ. ອາຕງ຺ກິນນ຺ຕິ ຄິລານານໍ. ເອວມ຺ປິ ເຕຕິ ເອວໍ ອຫໍ ຕວ ສຣຓໍ ຠວາມິ.

ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວນ຺ຕິ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ໂສ ນາຄຣາຊາ ນາຄຠວນໍ ປາວິສິ. ອິຕໂຣປິ ສຸປຓ຺ຓຠວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ ປຓ຺ຑຣກນາໂຄ ສປຖໍ ກຕ຺ວາ ສທ຺ທຫາເປຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊິໂຕ, ກີທິສໍ ນຸ ໂຂ ມຍິ ຕສ຺ສ ຫທຍໍ, ວີມໍສິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ນາຄຠວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຸປຓ຺ຓວາຕໍ ອກາສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ນາໂຄ ‘‘ສຸປຓ຺ຓຣາຊາ ມໍ ຄເຫຕຸໍ ອາຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ພ຺ຍາມສຫສ຺ສມຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕຠາວໍ ມາເປຕ຺ວາ ປາສາເຓ ຈ ວາລຸກຎ຺ຈ ຄິລິຕ຺ວາ ຠາຣິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ນງ຺ຄຸຏ຺ຐໍ ເຫຏ຺ຐາກຕ຺ວາ ໂຠຄມຕ຺ຖເກ ຜຓໍ ຘາຣຍມາໂນ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຸປຓ຺ຓຣາຊານໍ ຑໍສິຕຸກາໂມ ວິຍ ອໂຫສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ສຸປຓ຺ໂຓ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໒໘໖.

‘‘ສນ຺ຘິໍ ກຕ຺ວາ ອມິຕ຺ເຕນ, ອຓ຺ຑເຊນ ຊລາພຸຊ;

ວິວຣິຍ ທາຐໍ ເສສິ, ກຸໂຕ ຕໍ ຠຍມາຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນາຄຣາຊາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໘໗.

‘‘ສງ຺ເກເຖວ ອມິຕ຺ຕສ຺ມິໍ, ມິຕ຺ຕສ຺ມິມ຺ປິ ນ ວິສ຺ສເສ;

ອຠຍາ ຠຍມຸປ຺ປນ຺ນໍ, ອປິ ມູລານິ ກນ຺ຕຕິ.

໒໘໘.

‘‘ກຖໍ ນຸ ວິສ຺ສເສ ຕ຺ຍມ຺ຫິ, ເຍນາສິ ກລໂຫ ກໂຕ;

ນິຈ຺ຈຍຕ຺ເຕນ ຐາຕພ຺ພໍ, ໂສ ທິສພ຺ຠິ ນ ຣຊ຺ຊຕິ.

໒໘໙.

‘‘ວິສ຺ສາສເຍ ນ ຈ ຕໍ ວິສ຺ສເຍຍ຺ຍ, ອສງ຺ກິໂຕ ສງ຺ກິໂຕ ຈ ຠເວຍ຺ຍ;

ຕຖາ ຕຖາ ວິຎ຺ຎູ ປຣກ຺ກເມຍ຺ຍ, ຍຖາ ຍຖາ ຠາວໍ ປໂຣ ນ ຊຎ຺ຎາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຠຍາຕິ ອຠຍຏ຺ຐານຠູຕາ ມິຕ຺ຕມ຺ຫາ ຠຍໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຊີວິຕສງ຺ຂາຕານິ ມູລາເນວ ກນ຺ຕຕິ. ຕ຺ຍມ຺ຫີຕິ ຕສ຺ມິໍ. ເຍນາສີຕິ ເຍນ ສທ຺ຘິໍ ກລໂຫ ກໂຕ ອໂຫສິ. ນິຈ຺ຈຍຕ຺ເຕນາຕິ ນິຈ຺ຈປຏິຍຕ຺ເຕນ. ໂສ ທິສພ຺ຠິ ນ ຣຊ຺ຊຕີຕິ ໂຍ ນິຈ຺ຈຍຕ຺ເຕນ ອຠິຕິຏ຺ຐຕິ, ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ສຕ຺ຕູຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາສວເສນ ນ ຣຊ຺ຊຕິ, ຕໂຕ ເຕສໍ ຍຖາກາມກຣຓີໂຍ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວິສ຺ສາສເຍຕິ ປຣໍ ອຕ຺ຕນິ ວິສ຺ສາສເຍ, ຕໍ ປນ ສຍໍ ນ ວິສ຺ສເສຍ຺ຍ. ປເຣນ ອສງ຺ກິໂຕ ອຕ຺ຕນາ ຈ ໂສ ສງ຺ກິໂຕ ຠເວຍ຺ຍ. ຠາວໍ ປໂຣຕິ ຍຖາ ຍຖາ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຣກ຺ກມຕິ, ຕຖາ ຕຖາ ຕສ຺ສ ປໂຣ ຠາວໍ ນ ຊານາຕິ, ຕສ຺ມາ ປຓ຺ຑິເຕນ ວີຣິຍໍ ກາຕພ຺ພເມວາຕິ ທີເປຕິ.

ອິຕິ ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສລ຺ລປິຕ຺ວາ ສມຄ຺ຄາ ສມ຺ໂມທມານາ ອຸໂຠປິ ອເຈລກສ຺ສ ອສ຺ສມໍ ອຄມິໍສຸ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອາຫ –

໒໙໐.

‘‘ເຕ ເທວວຓ຺ຓາ ສຸຂຸມາລຣູປາ, ອຸໂຠ ສມາ ສຸຊຍາ ປຸຎ຺ຎຂນ຺ຘາ;

ອຸປາຄມຸໍ ກຣມ຺ປິຍໍ ອເຈລໍ, ມິສ຺ສີຠູຕາ ອສ຺ສວາຫາວ ນາຄາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສມາຕິ ສມານຣູປາ ສທິສສຓ຺ຐານາ ຫຸຕ຺ວາ. ສຸຊຍາຕິ ສຸວຍາ ປຣິສຸທ຺ຘາ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ປຸຎ຺ຎຂນ຺ຘາຕິ ກຕກຸສລຕາຍ ປຸຎ຺ຎກ຺ຂນ຺ຘາ ວິຍ. ມິສ຺ສີຠູຕາຕິ ຫຕ຺ເຖນ ຫຕ຺ຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກາຍມິສ຺ສີຠາວໍ ອຸປຄຕາ. ອສ຺ສວາຫາວ ນາຄາຕິ ຘຸເຣ ຍຸຕ຺ຕກາ ຣຖວາຫາ ທ຺ເວ ອສ຺ສາ ວິຍ ປຸຣິສນາຄາ ຕສ຺ສ ອສ຺ສມໍ ອຄມິໍສຸ.

ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈ ປນ ສຸປຓ຺ຓຣາຊາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ນາຄຣາຊາ ອເຈລກສ຺ສ ຊີວິຕໍ ນ ທສ຺ສຕິ, ເອຕໍ ທຸສ຺ສີລໍ ນ ວນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ພຫິ ຐຕ຺ວາ ນາຄຣາຊານເມວ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສສິ. ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ສຕ຺ຖາ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ.

໒໙໑.

‘‘ຕໂຕ ຫເວ ປຓ຺ຑຣໂກ ອເຈລໍ, ສຍເມວຸປາຄມ຺ມ ອິທໍ ອໂວຈ;

ມຸຕ຺ຕຊ຺ຊຫໍ ສພ຺ພຠຍາຕິວຕ຺ໂຕ, ນ ຫິ ນູນ ຕຸຍ຺ຫໍ ມນໂສ ປິຍມ຺ຫາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປິຍມ຺ຫາຕິ ທຸສ຺ສີລນຄ຺ຄໂຠຄ຺ຄມຸສາວາທິ ນູນ ມຍໍ ຕວ ມນໂສ ນ ປິຍາ ອຫຸມ຺ຫາຕິ ປຣິຠາສິ.

ຕໂຕ ອເຈໂລ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໒໙໒.

‘‘ປິໂຍ ຫິ ເມ ອາສິ ສຸປຓ຺ຓຣາຊາ, ອສໍສຍໍ ປຓ຺ຑຣເກນ ສຈ຺ຈໍ;

ໂສ ຣາຄຣຕ຺ໂຕວ ອກາສິເມຕໍ, ປາປກມ຺ມໍ ສມ຺ປຊາໂນ ນ ໂມຫາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑຣເກນາຕິ ຕຍາ ປຓ຺ຑຣເກນ ໂສ ມມ ປິຍຕໂຣ ອໂຫສິ, ສຈ຺ຈເມຕໍ. ໂສຕິ ໂສ ອຫໍ ຕສ຺ມິໍ ສຸປຓ຺ເຓ ຣາເຄນ ຣຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ເອຕໍ ປາປກມ຺ມໍ ຊານນ຺ໂຕວ ອກາສິໍ, ນ ໂມເຫນ ອຊານນ຺ໂຕຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນາຄຣາຊາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໙໓.

‘‘ນ ເມ ປິຍໍ ອປ຺ປິຍໍ ວາປິ ໂຫຕິ, ສມ຺ປສ຺ສໂຕ ໂລກມິມໍ ປຣຎ຺ຈ;

ສຸສຎ຺ຎຕານຎ຺ຫິ ວິຍຎ຺ຊເນນ, ອສຎ຺ຎໂຕ ໂລກມິມໍ ຈຣາສິ.

໒໙໔.

‘‘ອຣິຍາວກາໂສສິ ອນຣິໂຍວາສິ, ອສຎ຺ຎໂຕ ສຎ຺ຎຕສນ຺ນິກາໂສ;

ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິໂກສິ ອນຣິຍຣູໂປ, ປາປໍ ພຫຸໍ ທຸຈ຺ຈຣິຕໍ ອຈາຣີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ເມຕິ ອມ຺ໂຠ ທຸສ຺ສີລນຄ຺ຄມຸສາວາທິ ປພ຺ພຊິຕສ຺ສ ຫິ ອິມຎ຺ຈ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ ສມ຺ປສ຺ສໂຕ ປິຍໍ ວາ ເມ ອປ຺ປິຍໍ ວາປິ ເມຕິ ນ ໂຫຕິ, ຕ຺ວໍ ປນ ສຸສຎ຺ຎຕານໍ ສີລວນ຺ຕານໍ ພ຺ຍຎ຺ຊເນນ ປພ຺ພຊິຕລິງ຺ເຄນ ອສຎ຺ຎໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອິມໍ ໂລກໍ ວຎ຺ເຈນ຺ໂຕ ຈຣສິ. ອຣິຍາວກາໂສສີຕິ ອຣິຍປຏິຣູປໂກສິ. ອສຎ຺ຎໂຕຕິ ກາຍາທີຫິ ອສຎ຺ຎໂຕສິ. ກຓ຺ຫາຠິຊາຕິໂກຕິ ກາຬກສຠາໂວ. ອນຣິຍຣູໂປຕິ ອຫິຣິກສຠາໂວ. ອຈາຣີຕິ ອກາສິ.

ອິຕິ ຕໍ ຄຣຫິຕ຺ວາ ອິທານິ ອຠິສປນ຺ໂຕ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໙໕.

‘‘ອທຸຏ຺ຐສ຺ສ ຕຸວໍ ທຸພ຺ຠິ, ທຸພ຺ຠີ ຈ ປິສຸໂຓ ຈສິ;

ເອເຕນ ສຈ຺ຈວຊ຺ເຊນ, ມຸທ຺ຘາ ເຕ ຜລຕຸ ສຕ຺ຕຘາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອມ຺ໂຠ ທຸພ຺ຠິ ຕ຺ວໍ ອທຸຏ຺ຐສ຺ສ ມິຕ຺ຕສ຺ສ ທຸພ຺ຠີ ຈາສິ, ປິສຸໂຓ ຈາສິ, ເອເຕນ ສຈ຺ຈວຊ຺ເຊນ ມຸທ຺ຘາ ເຕ ສຕ຺ຕຘາ ຜລຕູຕິ.

ອິຕິ ນາຄຣາຊສ຺ສ ສປນ຺ຕສ຺ເສວ ອເຈລກສ຺ສ ສີສໍ ສຕ຺ຕຘາ ຜລິ. ນິສິນ຺ນຏ຺ຐາເນເຍວສ຺ສ ຠູມິ ວິວຣໍ ອທາສິ. ໂສ ປຖວິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ນາຄຣາຊສຸປຓ຺ຓຣາຊາໂນປິ ອຕ຺ຕໂນ ຠວນເມວ ອຄມິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ປຖວິໍ ປວິຏ຺ຐຠາວໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໒໙໖.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ມິຕ຺ຕານໍ ນ ທຸພ຺ຠິຕພ຺ພໍ, ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠາ ປາປິໂຍ ນຕ຺ຖິ ອຎ຺ໂຎ;

ອາສິຕ຺ຕສຕ຺ໂຕ ນິຫໂຕ ປຖພ຺ຍາ, ອິນ຺ທສ຺ສ ວາກ຺ເຍນ ຫິ ສໍວໂຣ ຫໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠິກມ຺ມສ຺ສ ຜຣຸໂສ ວິປາໂກ, ຕສ຺ມາ. ອາສິຕ຺ຕສຕ຺ໂຕຕິ ອາສິຕ຺ຕວິເສນ ສຕ຺ໂຕ. ອິນ຺ທສ຺ສາຕິ ນາຄິນ຺ທສ຺ສ ວາກ຺ເຍນ. ສໍວໂຣຕິ ‘‘ອຫໍ ສໍວເຣ ຐິໂຕສ຺ມີ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎາຍ ເອວໍ ປຎ຺ຎາໂຕ ອາຊີວໂກ ຫໂຕຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປວິຏ຺ໂຐເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອເຈລໂກ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ນາຄຣາຊາ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ສຸປຓ຺ຓຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ປຓ຺ຑຣນາຄຣາຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໕໑໙] ໙. ສມ຺ພຸລາຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກາ ເວຘມານາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມລ຺ລິກໍ ເທວິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ກຸມ຺ມາສປິຓ຺ຑິຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໗.໑໔໒ ອາທໂຍ) ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ສາ ປນ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຕິຓ຺ຓໍ ກຸມ຺ມາສປິຓ຺ຑິການໍ ທານານຸຠາເວນ ຕໍ ທິວສຎ຺ເຎວ ຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສິຠາວໍ ປຕ຺ວາ ປຸພ຺ພຸຏ຺ຐາຍິຕາທີຫິ ປຎ຺ຈຫິ ກລ຺ຍາຓຘມ຺ເມຫິ ສມນ຺ນາຄຕາ ຎາຓສມ຺ປນ຺ນາ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐາຍິກາ ປຕິເທວຕາ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສາ ປຕິເທວຕາຠາໂວ ສກລນຄເຣ ປາກໂຏ ອໂຫສິ. ອເຖກທິວສໍ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ – ‘‘ອາວຸໂສ, ມລ຺ລິກາ ເທວີ ກິຣ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ນາ ຎາຓສມ຺ປນ຺ນາ ປຕິເທວຕາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພເປສາ ວຕ຺ຕສມ຺ປນ຺ນາ ປຕິເທວຕາເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ໂສຕ຺ຖິເສໂນ ນາມ ປຸຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ຕໍ ຣາຊາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕໍ ອຸປຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐເປສິ, ສມ຺ພຸລາ ນາມສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສີ ອໂຫສິ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣາ ສຣີຣປ຺ປຠາສມ຺ປນ຺ນາ, ນິວາເຕ ຊລມານາ ທີປສິຂາ ວິຍ ຂາຍຕິ. ອປຣຠາເຄ ໂສຕ຺ຖິເສນສ຺ສ ສຣີເຣ ກຸຏ຺ຐໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເວຊ຺ຊາ ຕິກິຈ຺ຉິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ໂສ ຠິຊ຺ຊມາເນ ກຸຏ຺ເຐ ປຏິກູໂລ ຫຸຕ຺ວາ ວິປ຺ປຏິສາຣໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ເມ ຣຊ຺ເຊນ ອຕ຺ໂຖ, ອຣຎ຺ເຎ ອນາຖມຣຓໍ ມຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈາເປຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖາຄາຣໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິ. ສມ຺ພຸລາ ພຫູຫິ ອຸປາເຍຫິ ນິວຕ຺ຕິຍມານາປິ ອນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາວ ‘‘ອຫໍ ຕໍ ສາມິກໍ ອຣຎ຺ເຎ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສທ຺ຘິຎ຺ເຎວ ນິກ຺ຂມິ. ໂສ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສຸລຠມູລຜລາຜເລ ຉາຍູທກສມ຺ປນ຺ເນ ປເທເສ ປຓ຺ຓສາລໍ ກຕ຺ວາ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ຣາຊຘີຕາ ຕໍ ປຏິຊຄ຺ຄິ. ກຖໍ? ສາ ຫິ ປາໂຕ ວຸຏ຺ຐາຍ ອສ຺ສມປທໍ ສມ຺ມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປານີຍປຣິໂຠຊນີຍໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ທນ຺ຕກຏ຺ຐຎ຺ຈ ມຸຂໂຘວນຎ຺ຈ ອຸປນາເມຕ຺ວາ ມຸເຂ ໂຘເຕ ນານາໂອສຘານິ ປິສິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວເຓ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ມຘຸຣມຘຸຣານິ ຜລາຜລານິ ຂາທາເປຕ຺ວາ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ຫຕ຺ເຖສຸ ໂຘເຕສຸ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຫິ ເທວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິຂຓິຕ຺ຕິອງ຺ກຸສເກ ອາທາຍ ຜລາຜລຕ຺ຖາຍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຜລາຜລານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ຆເຏນ ອຸທກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ນານາຈຸຓ຺ເຓຫິ ຈ ມຕ຺ຕິກາຫິ ຈ ໂສຕ຺ຖິເສນໍ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ປຸນ ມຘຸຣຜລາຜລານິ ອຸປນາເມຕິ. ປຣິໂຠຄາວສາເນ ວາສິຕປານີຍໍ ອຸປເນຕ຺ວາ ສຍໍ ຜລາຜລານິ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປທຣສນ຺ຖຣໍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຕຕ຺ຖ ນິປນ຺ເນ ຕສ຺ສ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ສີສປຣິກມ຺ມປິຏ຺ຐິປຣິກມ຺ມປາທປຣິກມ຺ມານິ ກຕ຺ວາ ສຍນປສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊຕິ. ເອເຕນຸປາເຍນ ສາມິກໍ ປຏິຊຄ຺ຄິ.

ສາ ເອກທິວສໍ ອຣຎ຺ເຎ ຜລາຜລໍ ອາຫຣນ຺ຕີ ເອກໍ ຄິຣິກນ຺ທຣໍ ທິສ຺ວາ ສີສໂຕ ປຈ຺ຉິໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ກນ຺ທຣຕີເຣ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ນ຺ຫາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຫລິທ຺ທາຍ ສຣີຣໍ ອຸພ຺ພຏ຺ເຏຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ສຸໂຘຕສຣີຣາ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ວາກຈີຣໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ກນ຺ທຣຕີເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖສ຺ສາ ສຣີຣປ຺ປຠາຍ ວນໍ ເອໂກຠາສໍ ອໂຫສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເອໂກ ທານໂວ ໂຄຈຣຕ຺ຖາຍ ຈຣນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຄາຖາທ຺ວຍໍ ອາຫ –

໒໙໗.

‘‘ກາ ເວຘມານາ ຄິຣິກນ຺ທຣາຍໍ, ເອກາ ຕຸວໍ ຕິຏ຺ຐສິ ສໍຫິຕູຣຸ;

ປຸຏ຺ຐາສິ ເມ ປາຓິປເມຍ຺ຍມຊ຺ເຌ, ອກ຺ຂາຫິ ເມ ນາມຎ຺ຈ ພນ຺ຘເວ ຈ.

໒໙໘.

‘‘ໂອຠາສຍໍ ວນໍ ຣມ຺ມໍ, ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆນິເສວິຕໍ;

ກາ ວາ ຕ຺ວມສິ ກລ຺ຍາຓິ, ກສ຺ສ ວາ ຕ຺ວໍ ສຸມຊ຺ຌິເມ;

ອຠິວາເທມິ ຕໍ ຠທ຺ເທ, ທານວາຫໍ ນມຕ຺ຖຸ ເຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາ ເວຘມານາຕິ ນ຺ຫານມຕ຺ຕຕາຍ ສີຕຠາເວນ ກມ຺ປມານາ. ສໍຫິຕູຣູຕິ ສມ຺ປິຓ຺ຑິຕູຣຸ ອຸຕ຺ຕມອູຣຸລກ຺ຂເຓ. ປາຓິປເມຍ຺ຍມຊ຺ເຌຕິ ຫຕ຺ເຖນ ມິນິຕພ຺ພມຊ຺ເຌ. ກາ ວາ ຕ຺ວນ຺ຕິ ກາ ນາມ ວາ ຕ຺ວໍ ຠວສິ. ອຠິວາເທມີຕິ ວນ຺ທາມິ. ທານວາຫນ຺ຕິ ອຫໍ ເອໂກ ທານໂວ, ອຍໍ ນມກ຺ກາໂຣ ຕວ ອຕ຺ຖຸ, ອຎ຺ຊລິໍ ເຕ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາມີຕິ ອວຈ.

ສາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໙໙.

‘‘ໂຍ ປຸຕ຺ໂຕ ກາສິຣາຊສ຺ສ, ໂສຕ຺ຖິເສໂນຕິ ຕໍ ວິທູ;

ຕສ຺ສາຫໍ ສມ຺ພຸລາ ຠຣິຍາ, ເອວໍ ຊານາຫິ ທານວ;

ອຠິວາເທມິ ຕໍ ຠນ຺ເຕ, ສມ຺ພຸລາຫໍ ນມຕ຺ຖຸ ເຕ.

໓໐໐.

‘‘ເວເທຫປຸຕ຺ໂຕ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ວເນ ວສຕິ ອາຕຸໂຣ;

ຕມຫໍ ໂຣຄສມ຺ມຕ຺ຕໍ, ເອກາ ເອກໍ ອຸປຏ຺ຐຫໍ.

໓໐໑.

‘‘ອຫຎ຺ຈ ວນມຸຎ຺ຉາຍ, ມຘຸມໍສໍ ມິຄາພິລໍ;

ຍທາຫຣາມິ ຕໍ ຠກ຺ໂຂ, ຕສ຺ສ ນູນຊ຺ຊ ນາຘຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເວເທຫປຸຕ຺ໂຕຕິ ເວເທຫຣາຊຘີຕາຍ ປຸຕ຺ໂຕ. ໂຣຄສມ຺ມຕ຺ຕນ຺ຕິ ໂຣຄປີຬິຕໍ. ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ ອຸປຏ຺ຐຫາມິ ປຏິຊຄ຺ຄາມິ. ‘‘ອຸປຏ຺ຐິຕາ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ວນມຸຎ຺ຉາຍາຕິ ວນໍ ອຸຎ຺ເຉຕ຺ວາ ອຸຎ຺ຉາຈຣິຍໍ ຈຣິຕ຺ວາ. ມຘຸມໍສນ຺ຕິ ນິມ຺ມກ຺ຂິກໍ ມຘຸຎ຺ຈ ມິຄາພິລມໍສຎ຺ຈ ສີຫພ຺ຍຄ຺ຆມິເຄຫິ ຂາທິຕມໍສໂຕ ອຕິຣິຕ຺ຕໂກຏ຺ຐາສໍ. ຕໍ ຠກ຺ໂຂຕິ ຍໍ ອຫໍ ອາຫຣາມິ, ຕໍ ຠກ຺ໂຂວ ໂສ ມມ ສາມິໂກ. ຕສ຺ສ ນູນຊ຺ຊາຕິ ຕສ຺ສ ມຎ຺ເຎ ອຊ຺ຊ ອາຫາຣໍ ອລຠມານສ຺ສ ສຣີຣໍ ອາຕເປ ປກ຺ຂິຕ຺ຕປທຸມໍ ວິຍ ນາຘຕິ ອຸປຕປ຺ປຕິ ມິລາຍຕິ.

ຕໂຕ ປຣໍ ທານວສ຺ສ ຈ ຕສ຺ສາ ຈ ວຈນປຏິວຈນຄາຖາໂຍ ໂຫນ຺ຕິ –

໓໐໒.

‘‘ກິໍ ວເນ ຣາຊປຸຕ຺ເຕນ, ອາຕຸເຣນ ກຣິສ຺ສສິ;

ສມ຺ພຸເລ ປຣິຈິຓ຺ເຓນ, ອຫໍ ຠຕ຺ຕາ ຠວາມິ ເຕ.

໓໐໓.

‘‘ໂສກຏ຺ຏາຍ ທຸຣຕ຺ຕາຍ, ກິໍ ຣູປໍ ວິຊ຺ຊເຕ ມມ;

ອຎ຺ຎໍ ປຣິເຍສ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ອຠິຣູປຕຣໍ ມຍາ.

໓໐໔.

‘‘ເອຫິມໍ ຄິຣິມາຣຸຍ຺ຫ, ຠຣິຍາ ເມ ຈຕຸສ຺ສຕາ;

ຕາສໍ ຕ຺ວໍ ປວຣາ ໂຫຫິ, ສພ຺ພກາມສມິທ຺ຘິນີ.

໓໐໕.

‘‘ນູນ ຕາຣກວຓ຺ຓາເຠ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສິຈ຺ຉສິ;

ສພ຺ພໍ ຕໍ ປຈຸຣໍ ມຍ຺ຫໍ, ຣມສ຺ສ຺ວຊ຺ຊ ມຍາ ສຫ.

໓໐໖.

‘‘ໂນ ເຈ ຕຸວໍ ມເຫເສຍ຺ຍໍ, ສມ຺ພຸເລ ກາຣຍິສ຺ສສິ;

ອລໍ ຕ຺ວໍ ປາຕຣາສາຍ, ປຓ຺ເຫ ຠກ຺ຂາ ຠວິສ຺ສສິ.

໓໐໗.

‘‘ຕຎ຺ຈ ສຕ຺ຕຊໂຏ ລຸທ຺ໂທ, ກຬາໂຣ ປຸຣິສາທໂກ;

ວເນ ນາຖໍ ອປສ຺ສນ຺ຕິໍ, ສມ຺ພຸລໍ ອຄ຺ຄຫີ ຠຸເຊ.

໓໐໘.

‘‘ອຘິປນ຺ນາ ປິສາເຈນ, ລຸທ຺ເທນາມິສຈກ຺ຂຸນາ;

ສາ ຈ ສຕ຺ຕຸວສໍ ປຕ຺ຕາ, ປຕິເມວານຸໂສຈຕິ.

໓໐໙.

‘‘ນ ເມ ອິທໍ ຕຖາ ທຸກ຺ຂໍ, ຍໍ ມໍ ຂາເທຍ຺ຍ ຣກ຺ຂໂສ;

ຍຎ຺ຈ ເມ ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕສ຺ສ, ມໂນ ເຫສ຺ສຕິ ອຎ຺ຎຖາ.

໓໑໐.

‘‘ນ ສນ຺ຕິ ເທວາ ປວສນ຺ຕິ ນູນ, ນ ຫິ ນູນ ສນ຺ຕິ ອິຘ ໂລກປາລາ;

ສຫສາ ກໂຣນ຺ຕານມສຎ຺ຎຕານໍ, ນ ຫິ ນູນ ສນ຺ຕິ ປຏິເສຘິຕາໂຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຣິຈິຓ຺ເຓນາຕິ ເຕນ ອາຕຸເຣນ ປຣິຈິຓ຺ເຓນ ກິໍ ກຣິສ຺ສສິ. ໂສກຏ຺ຏາຍາຕິ ໂສກາຕຸຣາຍ. ‘‘ໂສກຏ຺ຐາຍາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ໂສເກ ຐິຕາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ທຸຣຕ຺ຕາຍາຕິ ທຸຄ຺ຄຕກປຓຠາວປ຺ປຕ຺ຕາຍ ອຕ຺ຕຠາວາຍ. ເອຫິມນ຺ຕິ ມາ ຕ຺ວໍ ທຸຣຕ຺ຕາມ຺ຫີຕິ ຈິນ຺ຕຍິ, ເອຕໍ ມມ ຄິຣິມ຺ຫິ ທິພ຺ພວິມານໍ, ເອຫິ ອິມໍ ຄິຣິໍ ອາຣຸຫ. ຈຕຸສ຺ສຕາຕິ ຕສ຺ມິໍ ເມ ວິມາເນ ອປຣາປິ ຈຕຸສ຺ສຕາ ຠຣິຍາໂຍ ອຕ຺ຖິ. ສພ຺ພໍ ຕນ຺ຕິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄວຕ຺ຖາຠຣຓາທິກໍ ອິຈ຺ຉສິ, ສພ຺ພໍ ຕໍ ນູນ ມຍ຺ຫໍ ປຈຸຣໍ ພຫຸໍ ສຸລຠໍ, ຕສ຺ມາ ມາ ກປຓາມ຺ຫີຕິ ຈິນ຺ຕຍິ, ເອຫິ ມຍາ ສຫ ຣມສ຺ສູຕິ ວທຕິ.

ມເຫເສຍ຺ຍນ຺ຕິ, ‘‘ຠທ຺ເທ, ສມ຺ພຸເລ ໂນ ເຈ ເມ ຕ຺ວໍ ມເຫສິຠາວໍ ກາເຣສ຺ສສິ, ປຣິຍຕ຺ຕາ ຕ຺ວໍ ມມ ປາຕຣາສາຍ, ເຕນ ຕໍ ພລກ຺ກາເຣນ ວິມານໍ ເນສ຺ສາມິ, ຕຕ຺ຣ ມໍ ອສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ມມ ສ຺ເວ ປາໂຕວ ຠກ຺ຂາ ຠວິສ຺ສສີ’’ຕິ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ໂສ ສຕ຺ຕຫິ ຊຏາຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ລຸທ຺ທໂກ ທາຣຸໂຓ ນິກ຺ຂນ຺ຕທນ຺ໂຕ ຕໍ ຕສ຺ມິໍ ວເນ ກິຎ຺ຈິ ອຕ຺ຕໂນ ນາຖໍ ອປສ຺ສນ຺ຕິໍ ສມ຺ພຸລໍ ຠຸເຊ ອຄ຺ຄເຫສິ. ອຘິປນ຺ນາຕິ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຏາ. ອາມິສຈກ຺ຂຸນາຕິ ກິເລສໂລເລນ. ປຕິເມວາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຕິເມວ ອນຸໂສຈຕິ. ມໂນ ເຫສ຺ສຕີຕິ ມໍ ຈິຣາຍນ຺ຕິໍ ວິທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຖາ ຈິຕ຺ຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ. ນ ສນ຺ຕິ ເທວາຕິ ອິທໍ ສາ ທານເວນ ຠຸເຊ ຄຫິຕາ ເທວຕຸຊ຺ຌາປນໍ ກໂຣນ຺ຕີ ອາຫ. ໂລກປາລາຕິ ເອວຣູປານໍ ສີລວນ຺ຕີນໍ ປຕິເທວຕານໍ ປາລກາ ໂລກປາລາ ນູນ ອິຘ ໂລເກ ນ ສນ຺ຕີຕິ ປຣິເທວຕິ.

ອຖສ຺ສາ ສີລເຕເຊນ ສກ຺ກສ຺ສ ຠວນໍ ກມ຺ປິ, ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາສນໍ ອຸຓ຺ຫາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ສກ຺ໂກ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ວຊິຣໍ ອາທາຍ ເວເຄນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທານວສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ຐຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໓໑໑.

‘‘ອິຕ຺ຖີນເມສາ ປວຣາ ຍສສ຺ສິນີ, ສນ຺ຕາ ສມາ ອຄ຺ຄິຣິວຸຄ຺ຄເຕຊາ;

ຕຎ຺ເຈ ຕຸວໍ ຣກ຺ຂສາເທສິ ກຎ຺ຎໍ, ມຸທ຺ຘາ ຈ ຫິ ສຕ຺ຕຘາ ເຕ ຜເລຍ຺ຍ;

ມາ ຕ຺ວໍ ທຫີ ມຸຎ຺ຈ ປຕິພ຺ພຕາຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສນ຺ຕາຕິ ອຸປສນ຺ຕາ, ອຖ ວາ ປຓ຺ຑິຕາ ຎາຓສມ຺ປນ຺ນາ. ສມາຕິ ກາຍວິສມາທິວິຣຫິຕາ. ອເທສີຕິ ຂາທສິ. ຜເລຍ຺ຍາຕິ ອິມິນາ ເມ ອິນ຺ທວຊິເຣນ ປຫຣິຕ຺ວາ ມຸທ຺ຘາ ຠິຊ຺ເຊຖ. ມາ ຕ຺ວໍ ທຫີຕິ ຕ຺ວໍ ອິມໍ ປຕິພ຺ພຕໍ ມາ ຕາເປຍ຺ຍາສີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ທານໂວ ສມ຺ພຸລໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ສກ຺ໂກ ‘‘ປຸນປິ ເອສ ເອວຣູປໍ ກເຣຍ຺ຍາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທານວໍ ເທວສງ຺ຂລິກາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປຸນ ອນາຄມນາຍ ຕຕິເຍ ປພ຺ພຕນ຺ຕເຣ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ, ຣາຊຘີຕຣໍ ອປ຺ປມາເທນ ໂອວທິຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ. ຣາຊຘີຕາປິ ອຕ຺ຖງ຺ຄເຕ ສູຣິເຍ ຈນ຺ທາໂລເກນ ອສ຺ສມໍ ປາປຸຓິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອຏ຺ຐ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໑໒.

‘‘ສາ ຈ ອສ຺ສມມາຄຈ຺ຉິ, ປມຸຕ຺ຕາ ປຸຣິສາທກາ;

ນີຬໍ ປຬິນໍ ສກຸຓີວ, ຄຕສິງ຺ຄໍວ ອາລຍໍ.

໓໑໓.

‘‘ສາ ຕຕ຺ຖ ປຣິເທເວສິ, ຣາຊປຸຕ຺ຕີ ຍສສ຺ສິນີ;

ສມ຺ພຸລາ ອຸຕຸມຕ຺ຕກ຺ຂາ, ວເນ ນາຖໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ.

໓໑໔.

‘‘ສມເຓ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ວນ຺ເທ, ສມ຺ປນ຺ນຈຣເຓ ອິເສ;

ຣາຊປຸຕ຺ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ, ຕຸມ຺ຫໍມ຺ຫິ ສຣຓໍ ຄຕາ.

໓໑໕.

‘‘ວນ຺ເທ ສີເຫ ຈ ພ຺ຍຄ຺ເຆ ຈ, ເຍ ຈ ອຎ຺ເຎ ວເນ ມິຄາ;

ຣາຊປຸຕ຺ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ, ຕຸມ຺ຫໍມ຺ຫິ ສຣຓໍ ຄຕາ.

໓໑໖.

‘‘ຕິຓາ ລຕານິ ໂອສໂຌ, ປພ຺ພຕານິ ວນານິ ຈ;

ຣາຊປຸຕ຺ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ, ຕຸມ຺ຫໍມ຺ຫິ ສຣຓໍ ຄຕາ.

໓໑໗.

‘‘ວນ຺ເທ ອິນ຺ທີວຣີສາມໍ, ຣຕ຺ຕິໍ ນກ຺ຂຕ຺ຕມາລິນິໍ;

ຣາຊປຸຕ຺ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ, ຕຸມ຺ຫໍມ຺ຫິ ສຣຓໍ ຄຕາ.

໓໑໘.

‘‘ວນ຺ເທ ຠາຄີຣຖິໍ ຄງ຺ຄໍ, ສວນ຺ຕີນໍ ປຏິຄ຺ຄຫໍ;

ຣາຊປຸຕ຺ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ, ຕຸມ຺ຫໍມ຺ຫິ ສຣຓໍ ຄຕາ.

໓໑໙.

‘‘ວນ຺ເທ ອຫໍ ປພ຺ພຕຣາຊເສຏ຺ຐໍ, ຫິມວນ຺ຕໍ ສິລຸຈ຺ຈຍໍ;

ຣາຊປຸຕ຺ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ, ຕຸມ຺ຫໍມ຺ຫິ ສຣຓໍ ຄຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນີຬໍ ປຬິນໍ ສກຸຓີວາຕິ ຍຖາ ສກຸຓິກາ ມຸຂຕຸຓ຺ຑເກນ ໂຄຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເກນຈິ ອຸປທ຺ທເວນ ສກຸຓໂປຕການໍ ປຬິນຕ຺ຕາ ປຬິນໍ ສກຸຓິນີຬໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ຍຖາ ວາ ຄຕສິງ຺ຄໍ ນິກ຺ຂນ຺ຕວຈ຺ຉກໍ ອາລຍໍ ສຸຎ຺ຎໍ ວຈ຺ຉກສາລໍ ວຈ຺ຉຄິທ຺ຘິນີ ເຘນຸ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ເອວໍ ສຸຎ຺ຎໍ ອສ຺ສມໍ ອາຄຈ຺ຉີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕທາ ຫິ ໂສຕ຺ຖິເສໂນ ສມ຺ພຸລາຍ ຈິຣມານາຍ ‘‘ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາມ ໂລລາ, ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕມ຺ປິ ເມ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາ’’ຕິ ປຣິສງ຺ກນ຺ໂຕ ປຓ຺ຓສາລໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ເຕເນຕໍ ວຸຕ຺ຕໍ. ອຸຕຸມຕ຺ຕກ຺ຂາຕິ ໂສກເວຄສຎ຺ຊາເຕນ ອຸຓ຺ເຫນ ອຸຕຸນາ ມນ຺ທໂລຈນາ. ອປສ຺ສນ຺ຕີຕິ ຕສ຺ມິໍ ວເນ ນາຖໍ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ສນ຺ຘາວມານາ ປຣິເທເວສິ.

ຕຕ຺ຖ ສມເຓ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຕິ ສມິຕປາປພາຫິຕປາເປ ສມເຓ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ. ສມ຺ປນ຺ນຈຣເຓຕິ ສຫ ສີເລນ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ສມາປຕ຺ຕີນໍ ວເສນ ຈ ສມ຺ປນ຺ນຈຣເຓ ອິເສ ວນ຺ເທຕິ ເອວໍ ວຕ຺ວາ ຣາຊປຸຕ຺ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ຕີ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສຣຓໍ ຄຕາ ອມ຺ຫິ. ສເຈ ເມ ສາມິກສ຺ສ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ຊານາຖ, ອາຈິກ຺ຂຖາຕິ ປຣິເທເວສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເສສຄາຖາສຸປິ ເອເສວ ນໂຍ. ຕິຓາ ລຕານິ ໂອສໂຌຕິ ອນ຺ໂຕເຜຄ຺ຄຸພຫິສາຣຕິຓານິ ຈ ລຕານິ ຈ ອນ຺ໂຕສາຣໂອສຘິໂຍ ຈ. ອິມໍ ຄາຖໍ ຕິຓາທີສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕເທວຕາ ສນ຺ຘາຍາຫ. ອິນ຺ທີວຣີສາມນ຺ຕິ ອິນ຺ທີວຣີປຸປ຺ຜສມານວຓ຺ຓໍ. ນກ຺ຂຕ຺ຕມາລິນິນ຺ຕິ ນກ຺ຂຕ຺ຕປຏິປາຏິສມນ຺ນາຄຕໍ. ຕຸມ຺ຫໍມ຺ຫີຕິ ຣຕ຺ຕິໍ ສນ຺ຘາຍ ຕມ຺ປິ ອມ຺ຫີຕິ ອາຫ. ຠາຄີຣຖິໍ ຄງ຺ຄນ຺ຕິ ເອວໍປຣິຍາຍນາມິກໍ ຄງ຺ຄໍ. ສວນ຺ຕີນນ຺ຕິ ອຎ຺ຎາສໍ ພຫູນໍ ນທີນໍ ປຏິຄ຺ຄາຫິກໍ. ຄງ຺ຄາຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕເທວຕໍ ສນ຺ຘາເຍວມາຫ. ຫິມວນ຺ເຕປິ ເອເສວ ນໂຍ.

ຕໍ ເອວໍ ປຣິເທວມານໍ ທິສ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິເສໂນ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ອຕິວິຍ ປຣິເທວຕິ, ນ ໂຂ ປນສ຺ສາ ຠາວໍ ຊານາມິ, ສເຈ ມຍິ ສິເນເຫນ ເອວໍ ກໂຣຕິ, ຫທຍມ຺ປິສ຺ສາ ຜເລຍ຺ຍ, ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ ຕາວ ນ’’ນ຺ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ນິສີທິ. ສາປິ ປຣິເທວມານາວ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປາເທ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ກຸຫິໍ ຄໂຕສິ, ເທວາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ໂສ, ‘‘ຠທ຺ເທ, ຕ຺ວໍ ອຎ຺ເຎສຸ ທິວເສສຸ ນ ອິມາຍ ເວລາຍ ອາຄຈ຺ຉສິ, ອຊ຺ຊ ອຕິສາຍໍ ອາຄຕາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໓໒໐.

‘‘ອຕິສາຍໍ ວຕາຄຎ຺ຉິ, ຣາຊປຸຕ຺ຕິ ຍສສ຺ສິນິ;

ເກນ ນຸຊ຺ຊ ສມາຄຈ຺ຉິ, ໂກ ເຕ ປິຍຕໂຣ ມຍາ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ສາ ‘‘ອຫໍ, ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ຜລາຜລານິ ອາທາຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ເອກໍ ທານວໍ ປສ຺ສິໍ, ໂສ ມຍິ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ມໍ ຫຕ຺ເຖ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ‘ສເຈ ມມ ວຈນໍ ນ ກໂຣສິ, ຂາທິສ຺ສາມິ ຕ’ນ຺ຕິ ອາຫ, ອຫໍ ຕາຍ ເວລາຍ ຕຎ຺ເຎວ ອນຸໂສຈນ຺ຕີ ເອວໍ ປຣິເທວິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຄາຖມາຫ –

໓໒໑.

‘‘ອິທໍ ໂຂຫໍ ຕທາໂວຈໍ, ຄຫິຕາ ເຕນ ສຕ຺ຕຸນາ;

ນ ເມ ອິທໍ ຕຖາ ທຸກ຺ຂໍ, ຍໍ ມໍ ຂາເທຍ຺ຍ ຣກ຺ຂໂສ;

ຍຎ຺ຈ ເມ ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕສ຺ສ, ມໂນ ເຫສ຺ສຕິ ອຎ຺ຎຖາ’’ຕິ.

ອຖສ຺ສ ເສສມ຺ປິ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈນ຺ຕີ ‘‘ເຕນ ປນາຫໍ, ເທວ, ທານເວນ ຄຫິຕາ ອຕ຺ຕານໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ເທວຕຸຊ຺ຌາປນກມ຺ມໍ ອກາສິໍ, ອຖ ສກ຺ໂກ ວຊິຣຫຕ຺ໂຖ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐິໂຕ ທານວໍ ສນ຺ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ມໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ຕໍ ເທວສງ຺ຂລິກາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕຕິເຍ ປພ຺ພຕນ຺ຕເຣ ຂິປິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ, ເອວາຫໍ ສກ຺ກໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິຕໍ ລຠິ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສຕ຺ຖິເສໂນ, ‘‘ຠທ຺ເທ, ໂຫຕຸ, ມາຕຸຄາມສ຺ສ ອນ຺ຕເຣ ສຈ຺ຈໍ ນາມ ທຸລ຺ລຠໍ, ຫິມວນ຺ເຕ ຫິ ພຫູ ວນຈຣກຕາປສວິຊ຺ຊາຘຣາທໂຍ ສນ຺ຕິ, ໂກ ຕຸຍ຺ຫໍ ສທ຺ທຫິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄາຖມາຫ –

໓໒໒.

‘‘ໂຈຣີນໍ ພຫຸພຸທ຺ຘີນໍ, ຍາສຸ ສຈ຺ຈໍ ສຸທຸລ຺ລຠໍ;

ຖີນໍ ຠາໂວ ທຸຣາຊາໂນ, ມຈ຺ຉສ຺ເສໂວທເກ ຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ສາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ, ອຫໍ ຕໍ ອສທ຺ທຫນ຺ຕໍ ມມ ສຈ຺ຈພເລເນວ ຕິກິຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸທກສ຺ສ ກລສໍ ປູເຣຕ຺ວາ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສີເສ ອຸທກໍ ອາສິຎ຺ຈນ຺ຕີ ຄາຖມາຫ –

໓໒໓.

‘‘ຕຖາ ມໍ ສຈ຺ຈໍ ປາເລຕຸ, ປາລຍິສ຺ສຕິ ເຈ ມມໍ;

ຍຖາຫໍ ນາຠິຊານາມິ, ອຎ຺ຎໍ ປິຍຕຣໍ ຕຍາ;

ເອເຕນ ສຈ຺ຈວຊ຺ເຊນ, ພ຺ຍາຘິ ເຕ ວູປສມ຺ມຕູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕຖາ-ສທ຺ໂທ ‘‘ເຈ ມມ’’ນ຺ຕິ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ໂຍເຊຕພ຺ໂພ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາຫໍ ວທາມິ, ຕຖາ ເຈ ມມ ວຈນໍ ສຈ຺ຈໍ, ອຖ ມໍ ອິທານິປິ ປາເລຕຸ, ອາຍຕິມ຺ປິ ປາເລສ຺ສຕິ, ອິທານິ ເມ ວຈນໍ ສຸຓາຖ ‘‘ຍຖາຫໍ ນາຠິຊານາມີ’’ຕິ. ໂປຕ຺ຖເກສຸ ປນ ‘‘ຕຖາ ມໍ ສຈ຺ຈໍ ປາເລຕີ’’ຕິ ລິຂິຕໍ, ຕໍ ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ນຕ຺ຖິ.

ເອວໍ ຕາຍ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ອຸທເກ ອາສິຕ຺ຕມຕ຺ເຕເຍວ ໂສຕ຺ຖິເສນສ຺ສ ກຸຏ຺ຐໍ ອມ຺ພິເລນ ໂຘຕໍ ວິຍ ຕມ຺ພມລໍ ຕາວເທວ ອປຄຈ຺ຉິ. ເຕ ກຕິປາຫໍ ຕຕ຺ຖ ວສິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິສິໍສຸ. ຣາຊາ ເຕສໍ ອາຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ໂສຕ຺ຖິເສນສ຺ສ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ສມ຺ພຸລໍ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐາເນ ອຠິສິຎ຺ຈາເປຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປເວເສຕ຺ວາ ສຍໍ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍາເນ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ, ຣາຊນິເວສເນເຍວ ຈ ນິພທ຺ຘໍ ຠຸຎ຺ຊິ. ໂສຕ຺ຖິເສໂນປິ ສມ຺ພຸລາຍ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐານມຕ຺ຕເມວ ອທາສິ, ນ ປຸນສ຺ສາ ໂກຈິ ສກ຺ກາໂຣ ອໂຫສິ, ອຕ຺ຖິຠາວມ຺ປິສ຺ສາ ນ ອຎ຺ຎາສິ, ອຎ຺ຎາເຫວ ອິຕ຺ຖີຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຠິຣມິ. ສມ຺ພຸລາ ສປຕ຺ຕິໂທສວເສນ ກິສາ ອໂຫສິ ອຸປຓ຺ຑຸປຓ຺ຑຸກຊາຕາ ຘມນີສນ຺ຖຕຄຕ຺ຕາ. ສາ ເອກທິວສໍ ໂສກວິໂນທນຕ຺ຖໍ ຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ອາຄຕສ຺ສ ສສຸຣຕາປສສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ໂສ ຕໍ ມິລາຕິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ຄາຖມາຫ –

໓໒໔.

‘‘ເຍ ກຸຎ຺ຊຣາ ສຕ຺ຕສຕາ ອຸຬາຣາ, ຣກ຺ຂນ຺ຕິ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວມຸຍ຺ຍຸຕາວຸຘາ;

ຘນຸຄ຺ຄຫານຎ຺ຈ ສຕານິ ໂສຬສ, ກຖໍວິເຘ ປສ຺ສສິ ຠທ຺ເທ ສຕ຺ຕໂວ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຠທ຺ເທ, ສມ຺ພຸເລ ເຍ ອມ຺ຫາກໍ ສຕ຺ຕສຕາ ກຸຎ຺ຊຣາ, ເຕສຎ຺ເຎວ ຂນ຺ຘຄຕານໍ ໂຍຘານໍ ວເສນ ອຸຍ຺ຍຸຕ຺ຕາວຸຘາ, ອປຣານິ ຈ ໂສຬສຘນຸຄ຺ຄຫສຕານິ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິວໍ ພາຣາຓສິໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ. ເອວໍ ສຸຣກ຺ຂິເຕ ນຄເຣ ກຖໍວິເຘ ຕ຺ວໍ ສຕ຺ຕໂວ ປສ຺ສສິ. ຠທ຺ເທ, ຍສ຺ສາ ຕວ ສາສງ຺ກາ ສປ຺ປຏິຠຍາ ອຣຎ຺ຎາ ອາຄຕກາເລປິ ປຠາສມ຺ປນ຺ນໍ ສຣີຣໍ, ອິທານິ ປນ ມິລາຕາ ປຓ຺ຑຸປລາສວຓ຺ຓາ ອຕິວິຍ ກິລນ຺ຕິນ຺ທ຺ຣິຍາສິ, ກສ຺ສ ນາມ ຕ຺ວໍ ຠາຍສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ.

ສາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ, ເທວ, ມຍິ ນ ປຸຣິມສທິໂສ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໒໕.

‘‘ອລງ຺ກຕາໂຍ ປທຸມຸຕ຺ຕຣຕ຺ຕຈາ, ວິຣາຄິຕາ ປສ຺ສຕິ ຫໍສຄຄ຺ຄຣາ;

ຕາສໍ ສຸຓິຕ຺ວາ ມິຕຄີຕວາທິຕໍ, ນ ທານິ ເມ ຕາຕ ຕຖາ ຍຖາ ປຸເຣ.

໓໒໖.

‘‘ສຸວຓ຺ຓສໍກຈ຺ຈຘຣາ ສຸວິຄ຺ຄຫາ, ອລງ຺ກຕາ ມານຸສິຍຈ຺ຉຣູປມາ;

ເສໂນປິຍາ ຕາຕ ອນິນ຺ທິຕງ຺ຄິໂຍ, ຂຕ຺ຕິຍກຎ຺ຎາ ປຏິໂລຠຍນ຺ຕິ ນໍ.

໓໒໗.

‘‘ສເຈ ອຫໍ ຕາຕ ຕຖາ ຍຖາ ປຸເຣ, ປຕິໍ ຕມຸຎ຺ຉາຍ ປຸນາ ວເນ ຠເຣ;

ສມ຺ມານເຍ ມໍ ນ ຈ ມໍ ວິມານເຍ, ອິໂຕປິ ເມ ຕາຕ ຕໂຕ ວຣໍ ສິຍາ.

໓໒໘.

‘‘ຍມນ຺ນປາເນ ວິປຸລສ຺ມິ ໂອຫິເຕ, ນາຣີ ວິມຏ຺ຐາຠຣຓາ ອລງ຺ກຕາ;

ສພ຺ພງ຺ຄຸເປຕາ ປຕິໂນ ຈ ອປ຺ປິຍາ, ອພຊ຺ຌ ຕສ຺ສາ ມຣຓໍ ຕໂຕ ວຣໍ.

໓໒໙.

‘‘ອປິ ເຈ ທລິທ຺ທາ ກປຓາ ອນາຬ຺ຫິຍາ, ກຏາທຸຕີຍາ ປຕິໂນ ຈ ສາ ປິຍາ;

ສພ຺ພງ຺ຄຸເປຕາຍປິ ອປ຺ປິຍາຍ, ອຍເມວ ເສຍ຺ຍາ ກປຓາປິ ຍາ ປິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປທຸມຸຕ຺ຕຣຕ຺ຕຈາຕິ ປທຸມຄພ຺ຠສທິສອຸຕ຺ຕຣຕ຺ຕຈາ. ສພ຺ພາສໍ ສຣີຣໂຕ ສຸວຓ຺ຓປຠາ ນິຈ຺ຉຣນ຺ຕີຕິ ທີເປຕິ. ວິຣາຄິຕາຕິ ວິລຄ຺ຄສຣີຣາ, ຕນຸມຊ຺ຌາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຫໍສຄຄ຺ຄຣາຕິ ເອວຣູປາ ຫໍສາ ວິຍ ມຘຸຣສ຺ສຣາ ນາຣິໂຍ ປສ຺ສຕິ. ຕາສນ຺ຕິ ໂສ ຕວ ປຸຕ຺ໂຕ ຕາສໍ ນາຣີນໍ ມິຕຄີຕວາທິຕາທີນິ ສຸຓິຕ຺ວາ ອິທານິ ເມ, ຕາຕ, ຍຖາ ປຸເຣ, ຕຖາ ນ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ວທຕິ. ສຸວຓ຺ຓສໍກຈ຺ຈຘຣາຕິ ສຸວຓ຺ຓມຍສໍກຈ຺ຈາລງ຺ກາຣຘຣາ. ອລງ຺ກຕາຕິ ນານາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິຕາ. ມານຸສິຍຈ຺ຉຣູປມາຕິ ມານຸສິໂຍ ອຈ຺ຉຣູປມາ. ເສໂນປິຍາຕິ ໂສຕ຺ຖິເສນສ຺ສ ປິຍາ. ປຏິໂລຠຍນ຺ຕິ ນນ຺ຕິ ນໍ ຕວ ປຸຕ຺ຕໍ ປຏິໂລຠຍນ຺ຕິ.

ສເຈ ອຫນ຺ຕິ, ຕາຕ, ຍຖາ ປຸເຣ ສເຈ ອຫໍ ປຸນປິ ຕໍ ປຕິໍ ຕເຖວ ກຸຏ຺ຐໂຣເຄນ ວນໍ ປວິຏ຺ຐໍ ອຸຎ຺ຉາຍ ຕສ຺ມິໍ ວເນ ຠເຣຍ຺ຍໍ, ປຸນປິ ມໍ ໂສ ສມ຺ມາເນຍ຺ຍ ນ ວິມາເນຍ຺ຍ, ຕໂຕ ເມ ອິໂຕປິ ພາຣາຓສິຣຊ຺ຊໂຕ ຕໍ ອຣຎ຺ຎເມວ ວຣໍ ສິຍາ ສປຕ຺ຕິໂທເສນ ສຸສ຺ສນ຺ຕິຍາຕິ ທີເປຕິ. ຍມນ຺ນປາເນຕິ ຍໍ ອນ຺ນປາເນ. ໂອຫິເຕຕິ ຐປິເຕ ປຏິຍຕ຺ເຕ. ອິມິນາ ພຫຸນ຺ນປານຆຣໍ ທສ຺ເສຕິ. ອຍໍ ກິຣສ຺ສາ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ຍາ ນາຣີ ວິປຸລນ຺ນປາເນ ຆເຣ ເອກິກາວ ອສປຕ຺ຕິ ສມານາ ວິມຏ຺ຐາຠຣຓາ ນານາລງ຺ກາເຣຫິ ອລງ຺ກຕາ ສພ຺ເພຫິ ຄຸຓງ຺ເຄຫິ ອຸເປຕາ ປຕິໂນ ຈ ອປ຺ປິຍາ ໂຫຕິ, ອພຊ຺ຌ ຄີວາຍ ວລ຺ລິຍາ ວາ ຣຊ຺ຊຸຍາ ວາ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ຕໂຕ ຆຣາວາສໂຕ ມຣຓເມວ ວຣຕຣນ຺ຕິ. ອນາຬ຺ຫີຍາຕິ ອນາຬ຺ຫາ. ກຏາທຸຕີຍາຕິ ນິປຊ຺ຊນກຏສາຣກທຸຕິຍາ. ເສຍ຺ຍາຕິ ກປຓາປິ ສມານາ ຍາ ປຕິໂນ ປິຍາ, ອຍເມວ ອຸຕ຺ຕມາຕິ.

ເອວໍ ຕາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິສຸສ຺ສນກາຣເຓ ຕາປສສ຺ສ ກຖິເຕ ຕາປໂສ ຣາຊານໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ໂສຕ຺ຖິເສນ ຕຍິ ກຸຏ຺ຐໂຣຄາຠິຠູເຕ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສນ຺ເຕ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕີ ອຕ຺ຕໂນ ສຈ຺ຈພເລນ ຕວ ໂຣຄໍ ວູປສເມຕ຺ວາ ຍາ ເຕ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐານກາຣຓມກາສິ, ຕສ຺ສາ ນາມ ຕ຺ວໍ ເນວ ຐິຕຏ຺ຐານໍ, ນ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ຊານາສິ, ອຍຸຕ຺ຕໍ ເຕ ກຕໍ, ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠິກມ຺ມໍ ນາເມຕໍ ປາປກ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ໂອວທນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໓໓໐.

‘‘ສຸທຸລ຺ລຠິຕ຺ຖີ ປຸຣິສສ຺ສ ຍາ ຫິຕາ, ຠຕ຺ຕິຕ຺ຖິຍາ ທຸລ຺ລໂຠ ໂຍ ຫິໂຕ ຈ;

ຫິຕາ ຈ ເຕ ສີລວຕີ ຈ ຠຣິຍາ, ຊນິນ຺ທ ຘມ຺ມໍ ຈຣ ສມ຺ພຸລາຍາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຕາຕ, ຍາ ປຸຣິສສ຺ສ ຫິຕາ ມຸທຸຈິຕ຺ຕາ ອນຸກມ຺ປິກາ ອິຕ຺ຖີ, ໂຍ ຈ ຠຕ຺ຕາ ອິຕ຺ຖິຍາ ຫິໂຕ ກຕຄຸຓໍ ຊານາຕິ, ອຸໂຠເປເຕ ສຸທຸລ຺ລຠາ. ອຍຎ຺ຈ ສມ຺ພຸລາ ຕຸຍ຺ຫໍ ຫິຕາ ເຈວ ສີລສມ຺ປນ຺ນາ ຈ, ຕສ຺ມາ ເອຕິສ຺ສາ ຘມ຺ມໍ ຈຣ, ກຕຄຸຓໍ ຊານິຕ຺ວາ ມຸທຸຈິຕ຺ໂຕ ໂຫຫິ, ຈິຕ຺ຕມສ຺ສາ ປຣິໂຕເສຫີຕິ.

ເອວໍ ໂສ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ປກ຺ກາມິ. ຣາຊາ ປິຕຣິ ຄເຕ ສມ຺ພຸລໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ, ‘‘ຠທ຺ເທ, ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ມຍາ ກຕໍ ໂທສໍ ຂມ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພິສ຺ສຣິຍໍ ຕຸຍ຺ຫເມວ ທມ຺ມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໓໓໑.

‘‘ສເຈ ຕຸວໍ ວິປຸເລ ລທ຺ຘໂຠເຄ, ອິສ຺ສາວຕິຓ຺ຓາ ມຣຓໍ ອຸເປສິ;

ອຫຎ຺ຈ ເຕ ຠທ຺ເທ ອິມາ ຣາຊກຎ຺ຎາ, ສພ຺ເພ ເຕ ວຈນກຣາ ຠວາມາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຠທ຺ເທ, ສມ຺ພຸເລ ສເຈ ຕ຺ວໍ ຣຕນຣາສິມ຺ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ອຠິສິຕ຺ຕາ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐານວເສນ ວິປຸເລ ໂຠເຄ ລຠິຕ຺ວາປິ ອິສ຺ສາຍ ໂອຕິຓ຺ຓາ ມຣຓໍ ອຸເປສິ, ອຫຎ຺ຈ ອິມາ ຈ ຣາຊກຎ຺ຎາ ສພ຺ເພ ຕວ ວຈນກຣາ ຠວາມ, ຕ຺ວໍ ຍຖາຘິປ຺ປາຍໍ ອິມໍ ຣຊ຺ຊໍ ວິຈາເຣຫີຕິ ສພ຺ພິສ຺ສຣິຍໍ ຕສ຺ສາ ອທາສິ.

ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸໂຠ ສມຄ຺ຄວາສໍ ວສນ຺ຕາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຣິຕ຺ວາ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄມິໍສຸ. ຕາປໂສ ຌານາຠິຎ຺ຎາໂຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ມລ຺ລິກາ ປຕິເທວຕາເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ ‘‘ຕທາ ສມ຺ພຸລາ ມລ຺ລິກາ ອໂຫສິ, ໂສຕ຺ຖິເສໂນ ໂກສລຣາຊາ, ປິຕາ ຕາປໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສມ຺ພຸລາຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໕໒໐] ໑໐. ຄນ຺ຘຕິນ຺ທຸກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອປ຺ປມາໂທຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຣາໂຊວາທໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຣາໂຊວາໂທ ເຫຏ຺ຐາ ວິຕ຺ຖາຣິໂຕວ. ອຕີເຕ ປນ ກປິລຣຏ຺ເຐ ອຸຕ຺ຕຣປຎ຺ຈາລນຄເຣ ປຎ຺ຈາໂລ ນາມ ຣາຊາ ອຄຕິຄມເນ ຐິໂຕ ອຘມ຺ເມນ ປມຕ຺ໂຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ອຖສ຺ສ ອມຈ຺ຈາທໂຍ ສພ຺ເພປິ ອຘມ຺ມິກາວ ຊາຕາ. ພລິປີຬິຕາ ຣຏ຺ຐວາສິໂນ ປຸຕ຺ຕທາເຣ ອາທາຍ ອຣຎ຺ເຎ ມິຄາ ວິຍ ຈຣິໍສຸ, ຄາມຏ຺ຐາເນ ຄາໂມ ນາມ ນາໂຫສິ. ມນຸສ຺ສາ ຣາຊປຸຣິສານໍ ຠເຍນ ທິວາ ເຄເຫ ວສິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ເຄຫານິ ກຓ຺ຏກສາຂາຫິ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ເຄເຫ ຣຕ຺ຕິໍ ວສິຕ຺ວາ ອຣຸເຓ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ເຕເຍວ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສນ຺ຕິ. ທິວາ ຣາຊປຸຣິສາ ວິລຸມ຺ປນ຺ຕິ, ຣຕ຺ຕິໍ ໂຈຣາ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພຫິນຄເຣ ຄນ຺ຘຕິນ຺ທຸກຣຸກ຺ເຂ ເທວຕາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ອນຸສໍວຈ຺ຉຣໍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກາ ສຫສ຺ສຄ຺ຆນກໍ ພລິກມ຺ມໍ ລຠຕິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ຣາຊາ ປມຕ຺ໂຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕິ, ສກລຣຏ຺ຐໍ ວິນສ຺ສຕິ, ຐເປຕ຺ວາ ມໍ ອຎ຺ໂຎ ຣາຊານໍ ປຕິຣູເປ ນິເວເສຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຸປກາຣໂກ ຈາປິ ເມ ອນຸສໍວຈ຺ຉຣໍ ສຫສ຺ສຄ຺ຆນກພລິນາ ປູເຊຕິ, ໂອວທິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ.

ໂສ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຣຎ຺ໂຎ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຸສ຺ສີສກປສ຺ເສ ຐຕ຺ວາ ໂອຠາສໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອາກາເສ ອຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາ ຕໍ ພາລສູຣິຍໍ ວິຍ ຊລມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ໂກສິ ຕ຺ວໍ, ເກນ ວາ ກາຣເຓນ ອິຘາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຫໍ ຄນ຺ຘຕິນ຺ທຸກເທວຕາ, ‘ຕຸຍ຺ຫໍ ໂອວາທໍ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຄໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິໍ ນາມ ໂອວາທໍ ທສ຺ສສີ’’ຕິ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ມຫາສຕ຺ໂຕ, ‘‘ມຫາຣາຊ, ຕ຺ວໍ ປມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ເຕນ ເຕ ສກລຣຏ຺ຐໍ ຫຕວິລຸຕ຺ຕໍ ວິຍ ວິນຏ຺ຐໍ, ຣາຊາໂນ ນາມ ປມາເທນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ຕາ ສກລຣຏ຺ຐສ຺ສ ສາມິໂນ ນ ໂຫນ຺ຕິ, ທິຏ຺ເຐວ ຘມ຺ເມ ວິນາສໍ ປຕ຺ວາ ສມ຺ປຣາເຍ ປຸນ ມຫານິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕິ. ເຕສຸ ຈ ປມາທໍ ອາປນ຺ເນສຸ ອນ຺ໂຕຊນາ ພຫິຊນາປິສ຺ສ ປມຕ຺ຕາວ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຣຎ຺ຎາ ອຕິເຣເກນ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມເທສນໍ ປຏ຺ຐເປນ຺ໂຕ ອິມາ ເອກາທສ ຄາຖາ ອາຫ –

໓໓໒.

‘‘ອປ຺ປມາໂທ ອມຕປທໍ, ປມາໂທ ມຈ຺ຈຸໂນ ປທໍ;

ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ນ ມີຍນ຺ຕິ, ເຍ ປມຕ຺ຕາ ຍຖາ ມຕາ.

໓໓໓.

‘‘ມທາ ປມາໂທ ຊາເຍຖ, ປມາທາ ຊາຍເຕ ຂໂຍ;

ຂຍາ ປໂທສາ ຊາຍນ຺ຕິ, ມາ ມໂທ ຠຣຕູສຠ.

໓໓໔.

‘‘ພຫູ ຫິ ຂຕ຺ຕິຍາ ຊີນາ, ອຕ຺ຖໍ ຣຏ຺ຐໍ ປມາທິໂນ;

ອໂຖປິ ຄາມິໂນ ຄາມາ, ອນຄາຣາ ອຄາຣິໂນ.

໓໓໕.

‘‘ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ປມຕ຺ຕສ຺ສ, ຣຏ຺ຐສ຺ມິໍ ຣຏ຺ຐວຑ຺ຒນ;

ສພ຺ເພ ໂຠຄາ ວິນສ຺ສນ຺ຕິ, ຣຎ຺ໂຎ ຕໍ ວຸຈ຺ຈເຕ ອຆໍ.

໓໓໖.

‘‘ເນສ ຘມ຺ໂມ ມຫາຣາຊ, ອຕິເວລໍ ປມຊ຺ຊສິ;

ອິທ຺ຘໍ ຜີຕໍ ຊນປທໍ, ໂຈຣາ ວິທ຺ຘໍສຍນ຺ຕິ ນໍ.

໓໓໗.

‘‘ນ ເຕ ປຸຕ຺ຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ນ ຫິຣຎ຺ຎໍ ນ ຘານິຍໍ;

ຣຏ຺ເຐ ວິລຸປ຺ປມານມ຺ຫິ, ສພ຺ພໂຠເຄຫິ ຊີຍສິ.

໓໓໘.

‘‘ສພ຺ພໂຠຄາ ປຣິຊິຓ຺ຓໍ, ຣາຊານໍ ວາປິ ຂຕ຺ຕິຍໍ;

ຎາຕິມິຕ຺ຕາ ສຸຫຊ຺ຊາ ຈ, ນ ຕໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ ມານິຍໍ.

໓໓໙.

‘‘ຫຕ຺ຖາໂຣຫາ ອນີກຏ຺ຐາ, ຣຖິກາ ປຕ຺ຕິກາຣກາ;

ຕເມວມຸປຊີວນ຺ຕາ, ນ ຕໍ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ ມານິຍໍ.

໓໔໐.

‘‘ອສໍວິຫິຕກມ຺ມນ຺ຕໍ, ພາລໍ ທຸມ຺ມນ຺ຕິມນ຺ຕິນໍ;

ສິຣີ ຊຫຕິ ທຸມ຺ເມຘໍ, ຊິຓ຺ຓໍວ ອຸຣໂຄ ຕຈໍ.

໓໔໑.

‘‘ສຸສໍວິຫິຕກມ຺ມນ຺ຕໍ, ກາລຸຏ຺ຐາຍິໍ ອຕນ຺ທິຕໍ;

ສພ຺ເພ ໂຠຄາຠິວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ຄາໂວ ສອຸສຠາມິວ.

໓໔໒.

‘‘ອຸປສ຺ສຸຕິໍ ມຫາຣາຊ, ຣຏ຺ເຐ ຊນປເທ ຈຣ;

ຕຕ຺ຖ ທິສ຺ວາ ຈ ສຸຕ຺ວາ ຈ, ຕໂຕ ຕໍ ປຏິປຊ຺ຊສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປມາໂທຕິ ສຕິຍາ ອວິປ຺ປວາໂສ. ອມຕປທນ຺ຕິ ອມຕສ຺ສ ນິພ຺ພານສ຺ສ ປທໍ ອຘິຄມກາຣຓໍ. ມຈ຺ຈຸໂນ ປທນ຺ຕິ ມຣຓສ຺ສ ກາຣຓໍ. ປມຕ຺ຕາ ຫິ ວິປສ຺ສນໍ ອວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກຠາວໍ ປຕ຺ຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສໍສາເຣ ຊາຍນ຺ຕິ ເຈວ ມີຍນ຺ຕິ ຈ, ຕສ຺ມາ ປມາໂທ ມຈ຺ຈຸໂນ ປທໍ ນາມ. ນ ມີຍນ຺ຕີຕິ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິສນ຺ຘິກຠາວໍ ປຕ຺ຕາ ປຸນ ສໍສາເຣ ອນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ ນ ມີຍນ຺ຕິ ນາມ. ເຍ ປມຕ຺ຕາຕິ, ມຫາຣາຊ, ເຍ ປຸຄ຺ຄລາ ປມຕ຺ຕາ, ເຕ ຍຖາ ມຕາ, ຕເຖວ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ກສ຺ມາ? ອກິຈ຺ຈສາຘນຕາຍ. ມຕສ຺ສປິ ຫິ ‘‘ອຫໍ ທານໍ ທສ຺ສາມິ, ສີລໍ ຣກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ກລ຺ຍາຓກມ຺ມໍ ປູເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາໂຠໂຄ ວາ ປຕ຺ຖນາ ວາ ປຣິຍຸຏ຺ຐານໍ ວາ ນຕ຺ຖິ ອປຄຕວິຎ຺ຎາຓຕ຺ຕາ, ປມຕ຺ຕສ຺ສປິ ອປ຺ປມາທາຠາວາຕິ ຕສ຺ມາ ອຸໂຠເປເຕ ເອກສທິສາວ.

ມທາຕິ, ມຫາຣາຊ, ອາໂຣຄ຺ຍໂຍພ຺ພນຊີວິຕມທສງ຺ຂາຕາ ຕິວິຘາ ມທາ ປມາໂທ ນາມ ຊາຍຕິ. ໂສ ມທປ຺ປຕ຺ໂຕ ປມາທາປນ຺ໂນ ປາຓາຕິປາຕາທີນິ ປາປກມ຺ມານິ ກໂຣຕິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາໂນ ຉິນ຺ທາເປນ຺ຕິ ວາ ຫນາເປນ຺ຕິ ວາ, ສພ຺ພໍ ວາ ຘນມສ຺ສ ຫຣນ຺ຕິ, ເອວມສ຺ສ ປມາທາ ຎາຕິຘນຊີວິຕກ຺ຂໂຍ ຊາຍຕິ. ປຸນ ໂສ ຘນກ຺ຂຍໍ ວາ ຍສກ຺ຂຍໍ ວາ ປຕ຺ໂຕ ຊີວິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຊີວິຕວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາຍ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທີນິ ກໂຣຕິ, ອິຈ຺ຈສ຺ສ ຂຍາ ປໂທສາ ຊາຍນ຺ຕິ, ເຕນ ຕໍ ວທາມິ ມາ ມໂທ ຠຣຕູສຠາຕິ, ຣຏ຺ຐຠາຣກເຊຏ຺ຐກ ຠຣຕູສຠ ມາ ປມາທມາປຊ຺ຊີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຕ຺ຖໍ ຣຏ຺ຐນ຺ຕິ ຊນປທວາສີນໍ ວຸທ຺ຘິຎ຺ເຈວ ສກລຣຏ຺ຐຎ຺ຈ ພຫູ ປມາທິໂນ ຊີນາ. ເຕສໍ ອາວິຠາວຕ຺ຖາຍ ຂນ຺ຕິວາທິຊາຕກ-ມາຕງ຺ຄຊາຕກ-ຠຣຸຊາຕກ-ສຣຠງ຺ຄຊາຕກ-ເຈຕິຍຊາຕການິ ກເຖຕພ຺ພານິ. ຄາມິໂນຕິ ຄາມໂຠຊກາປິ ເຕ ຄາມາປິ ພຫູ ປມາທໂທເສນ ຊີນາ ປຣິຫີນາ ວິນຏ຺ຐາ. ອນຄາຣາ ອຄາຣິໂນຕິ ປພ຺ພຊິຕາປິ ປພ຺ພຊິຕປຏິປຕ຺ຕິໂຕ, ຄິຫີປິ ຆຣາວາສໂຕ ເຈວ ຘນຘຎ຺ຎາທີຫິ ຈ ພຫູ ຊີນາ ປຣິຫີນາຕິ ວທຕິ. ຕໍ ວຸຈ຺ຈເຕ ອຆນ຺ຕິ, ມຫາຣາຊ, ຍສໂຠຄປຣິຫານິ ນາເມຕໍ ຣຎ຺ໂຎ ທຸກ຺ຂໍ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂຠຄາຠາເວນ ຫິ ນິທ຺ຘນສ຺ສ ຍໂສ ຫາຍຕິ, ຫີນຍໂສ ມຫນ຺ຕໍ ກາຍິກເຈຕສິກທຸກ຺ຂໍ ປາປຸຓາຕິ.

ເນສ ຘມ຺ໂມຕິ, ມຫາຣາຊ, ເອສ ໂປຣາຓກຣາຊູນໍ ຘມ຺ໂມ ນ ໂຫຕິ. ອິທ຺ຘໍ ຜີຕນ຺ຕິ ອນ຺ນປານາທິນາ ສມິທ຺ຘໍ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓາທິນາ ຜີຕໍ ປຸປ຺ຜິຕໍ. ນ ເຕ ປຸຕ຺ຕາຕິ, ມຫາຣາຊ, ປເວຓິປາລກາ ເຕ ປຸຕ຺ຕາ ນ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ. ຣຏ຺ຐວາສິໂນ ຫິ ‘‘ອຘມ຺ມິກຣຎ຺ໂຎ ເອສ ປຸຕ຺ໂຕ, ກິໍ ອມ຺ຫາກໍ ວຸຑ຺ຒິໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ນາສ຺ສ ຉຕ຺ຕໍ ທສ຺ສາມາ’’ຕິ ຉຕ຺ຕໍ ນ ເທນ຺ຕິ. ເອວເມເຕສໍ ປເວຓິປາລກາ ປຸຕ຺ຕາ ນ ໂຫນ຺ຕິ ນາມ. ປຣິຊິຓ຺ຓນ຺ຕິ ປຣິຫີນໍ. ຣາຊານໍ ວາປີຕິ ສເຈປິ ໂສ ຣາຊາ ໂຫຕິ, ອຖ ນໍ ຣາຊານໍ ສມານມ຺ປິ. ມານິຍນ຺ຕິ ‘‘ອຍໍ ຣາຊາ’’ຕິ ຄຣຸຈິຕ຺ເຕນ ສມ຺ມາເນຕພ຺ພໍ ກຕ຺ວາ ນ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ອຸປຊີວນ຺ຕາຕິ ອຸປນິສ຺ສາຍ ຊີວນ຺ຕາປິ ເອເຕ ເອຕ຺ຕກາ ຊນາ ຄຣຸຈິຕ຺ເຕນ ມຎ຺ຎິຕພ຺ພໍ ນ ມຎ຺ຎນ຺ຕິ. ກິໍກາຣຓາ? ອຘມ຺ມິກຠາເວນ.

ສິຣີຕິ ຍສວິຠໂວ. ຕຈນ຺ຕິ ຍຖາ ອຸຣໂຄ ຊິຓ຺ຓຕຈໍ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຊຫຕິ, ນ ປຸນ ໂອໂລເກຕິ, ເອວໍ ຕາທິສໍ ຣາຊານໍ ສິຣີ ຊຫຕິ. ສຸສໍວິຫິຕກມ຺ມນ຺ຕນ຺ຕິ ກາຍທ຺ວາຣາທີຫິ ປາປກມ຺ມໍ ອກໂຣນ຺ຕໍ. ອຠິວຑ຺ຒນ຺ຕີຕິ ອຠິມຸຂໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ສອຸສຠາມິວາຕິ ສອຸສຠາ ອິວ. ອປ຺ປມຕ຺ຕສ຺ສ ຫິ ສອຸສຠເຊຏ຺ຐໂກ ໂຄຄໂຓ ວິຍ ໂຠຄາ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ອຸປສ຺ສຸຕິນ຺ຕິ ຊນປທຈາຣິຕ຺ຕສວນາຍ ຈາຣິກໍ ອຕ຺ຕໂນ ສກລຣຏ຺ເຐ ຈ ຊນປເທ ຈ ຈຣ. ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍ ຣຏ຺ເຐ ຈຣນ຺ໂຕ ທຏ຺ຐພ຺ພໍ ທິສ຺ວາ ໂສຕພ຺ພໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓາຄຸຓໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ຕໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຫິຕປຏິປຕ຺ຕິໍ ປຏິປຊ຺ຊິສ຺ສສີຕິ.

ອິຕິ ມຫາສຕ຺ໂຕ ເອກາທສຫິ ຄາຖາຫິ ຣາຊານໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ ປປຎ຺ຈໍ ອກຕ຺ວາ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫ ຣຏ຺ຐໍ, ມາ ນາສຍີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ. ຣາຊາປິ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສໍເວຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ປຸນທິວເສ ຣຊ຺ຊໍ ອມຈ຺ເຈ ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ປຸໂຣຫິເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກາລສ຺ເສວ ປາຈີນທ຺ວາເຣນ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ໂຍຊນມຕ຺ຕໍ ຄໂຕ. ຕຕ຺ເຖໂກ ຄາມວາສີ ມຫລ຺ລໂກ ອຏວິໂຕ ກຓ຺ຏກສາຂໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປິທຫິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ອາທາຍ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສາຍໍ ຣາຊປຸຣິເສສຸ ປກ຺ກນ຺ເຕສຸ ອຕ຺ຕໂນ ຆຣໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຄຫທ຺ວາເຣ ປາເທ ກຓ຺ຏເກນ ວິທ຺ໂຘ ອຸກ຺ກຸຏິກໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ກຓ຺ຏກໍ ນີຫຣນ຺ໂຕ –

໓໔໓.

‘‘ເອວໍ ເວເທຕຸ ປຎ຺ຈາໂລ, ສງ຺ຄາເມ ສຣມປ຺ປິໂຕ;

ຍຖາຫມຊ຺ຊ ເວເທມິ, ກຓ຺ຏເກນ ສມປ຺ປິໂຕ’’ຕິ. –

ອິມາຍ ຄາຖາຍ ຣາຊານໍ ອກ຺ໂກສິ. ຕໍ ປນສ຺ສ ອກ຺ໂກສນໍ ໂພຘິສຕ຺ຕານຸຠາເວນ ອໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ອຘິຄ຺ຄຫິໂຕວ ໂສ ອກ຺ໂກສີຕິ ເວທິຕພ຺ໂພ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ສມເຍ ຣາຊາ ຈ ປຸໂຣຫິໂຕ ຈ ອຎ຺ຎາຕກເວເສນ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກວ ອຏ຺ຐໍສຸ. ອຖສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸໂຣຫິໂຕ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໓໔໔.

‘‘ຊິຓ຺ໂຓ ທຸພ຺ພລຈກ຺ຂູສິ, ນ ຣູປໍ ສາຘຸ ປສ຺ສສິ;

ກິໍ ຕຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ, ຍໍ ຕໍ ມຄ຺ເຄຍ຺ຍ ກຓ຺ຏໂກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຄ຺ເຄຍ຺ຍາຕິ ວິຊ຺ເຌຍ຺ຍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍທິ ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ອພ຺ຍຕ຺ຕຕາຍ ກຓ຺ຏເກນ ວິທ຺ໂຘ, ໂກ ເອຕ຺ຖ ຣຎ຺ໂຎ ໂທໂສ. ເຍນ ຣາຊານໍ ອກ຺ໂກສິ, ກິໍ ເຕ ຣຎ຺ຎາ ກຓ຺ຏໂກ ໂອໂລເກຕ຺ວາວ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ໂພຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫລ຺ລໂກ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໔໕.

‘‘ພຫ຺ເວຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ, ໂສຫໍ ມຄ຺ຄສ຺ມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ອຣກ຺ຂິຕາ ຊານປທາ, ອຘມ຺ມພລິນາ ຫຕາ.

໓໔໖.

‘‘ຣຕ຺ຕິຎ຺ຫິ ໂຈຣາ ຂາທນ຺ຕິ, ທິວາ ຂາທນ຺ຕິ ຕຸຓ຺ຑິຍາ;

ຣຏ຺ຐສ຺ມິໍ ກູຏຣາຊສ຺ສ, ພຫຸ ອຘມ຺ມິໂກ ຊໂນ.

໓໔໗.

‘‘ເອຕາທິເສ ຠເຍ ຊາເຕ, ຠຍຏ຺ຏາ ຕາຕ ມາຓວາ;

ນິລ຺ເລນການິ ກຸພ຺ພນ຺ຕິ, ວເນ ອາຫຕ຺ວ ກຓ຺ຏກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພຫ຺ເວຕ຺ຖາຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂສຫໍ ສກຓ຺ຏເກ ມຄ຺ເຄ ປຕິໂຕ ສນ຺ນິສິນ຺ໂນ, ພຫຸ ເອຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ ໂທໂສ, ຕ຺ວໍ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ຣຎ຺ໂຎ ໂທເສນ ມມ ສກຓ຺ຏເກ ມຄ຺ເຄ ວິຈຣຓຠາວໍ ນ ຊານາສິ. ຕສ຺ສ ຫິ ອຣກ຺ຂິຕາ ຊານປທາ…ເປ… ກຓ຺ຏກນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ຂາທນ຺ຕີຕິ ວິລຸມ຺ປນ຺ຕິ. ຕຸຓ຺ຑິຍາຕິ ວຘພນ຺ຘາທີຫິ ປີເຬຕ຺ວາ ອຘມ຺ເມນ ພລິສາຘກາ. ກູຏຣາຊສ຺ສາຕິ ປາປຣຎ຺ໂຎ. ອຘມ຺ມິໂກຕິ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກມ຺ມນ຺ໂຕ. ຕາຕາຕິ ປຸໂຣຫິຕໍ ອາລປຕິ. ມາຓວາຕິ ມນຸສ຺ສາ. ນິລ຺ເລນການີຕິ ນິລີຍນຏ຺ຐານານິ. ວເນ ອາຫຕ຺ວ ກຓ຺ຏກນ຺ຕິ ກຓ຺ຏກໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣານິ ປິທຫິຕ຺ວາ ຆຣໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ອາທາຍ ວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ວເນ ອຕ຺ຕໂນ ນິລີຍນຏ຺ຐານານິ ກໂຣນ຺ຕິ. ອຖ ວາ ວເນ ໂຍ ກຓ຺ຏໂກ, ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຆຣານິ ປຣິກ຺ຂິປນ຺ຕິ. ອິຕິ ຣຎ຺ໂຎ ໂທເສເນວມ຺ຫິ ກຓ຺ຏເກນ ວິທ຺ໂຘ, ມາ ເອວຣູປສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອຸປຕ຺ຖມ຺ໂຠ ໂຫຫີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ປຸໂຣຫິຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ, ‘‘ອາຈຣິຍ, ມຫລ຺ລໂກ ຍຸຕ຺ຕໍ ຠຓຕິ, ອມ຺ຫາກເມວ ໂທໂສ, ເອຫິ ນິວຕ຺ຕາມ, ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຸໂຣຫິຕສ຺ສ ສຣີເຣ ອຘິມຸຈ຺ຈິຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມ ຕາວ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ຕມ຺ຫາ ຄາມາ ອຎ຺ຎໍ ຄາມໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອກິສ຺ສາ ມຫລ຺ລິກາຍ ສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສຸໍ. ສາ ກິເຣກາ ທລິທ຺ທິຕ຺ຖີ ທ຺ເວ ຘີຕໂຣ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ຣກ຺ຂມານາ ຕາສໍ ອຣຎ຺ຎໍ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ເທຕິ. ສຍໍ ອຣຎ຺ຎໂຕ ທາຣູນິ ເຈວ ສາກຎ຺ຈ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຘີຕໂຣ ປຏິຊຄ຺ຄຕິ. ສາ ຕໍ ທິວສໍ ເອກໍ ຄຸມ຺ພໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ສາກໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ ປວຏ຺ຏມານາ ຠູມິຍໍ ປຕິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ມຣເຓນ ອກ຺ໂກສນ຺ຕີ ຄາຖມາຫ –

໓໔໘.

‘‘ກທາສ຺ສຸ ນາມຍໍ ຣາຊາ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ ມຣິສ຺ສຕິ;

ຍສ຺ສ ຣຏ຺ຐມ຺ຫິ ຊີຍນ຺ຕິ, ອປ຺ປຕິກາ ກຸມາຣິກາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປຕິກາຕິ ອສ຺ສາມິກາ. ສເຈ ຫິ ຕາສໍ ສາມິກາ ອສ຺ສຸ, ມໍ ໂປເສຍ຺ຍຸໍ. ປາປຣຎ຺ໂຎ ປນ ຣຊ຺ເຊ ອຫໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸໂຠມິ, ກທາ ນຸ ໂຂ ເອສ ມຣິສ຺ສຕີຕິ.

ເອວໍ ໂພຘິສຕ຺ຕານຸຠາເວເນວ ສາ ອກ຺ໂກສິ. ອຖ ນໍ ປຸໂຣຫິໂຕ ປຏິເສເຘນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໓໔໙.

‘‘ທຸພ຺ຠາສິຕຎ຺ຫິ ເຕ ຊມ຺ມິ, ອນຕ຺ຖປທໂກວິເທ;

ກຸຫິໍ ຣາຊາ ກຸມາຣີນໍ, ຠຕ຺ຕາຣໍ ປຣິເຍສຕີ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫລ຺ລິກາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໕໐.

‘‘ນ ເມ ທຸພ຺ຠາສິຕໍ ພ຺ຣຫ຺ເມ, ໂກວິທຕ຺ຖປທາ ອຫໍ;

ອຣກ຺ຂິຕາ ຊານປທາ, ອຘມ຺ມພລິນາ ຫຕາ.

໓໕໑.

‘‘ຣຕ຺ຕິຎ຺ຫິ ໂຈຣາ ຂາທນ຺ຕິ, ທິວາ ຂາທນ຺ຕິ ຕຸຓ຺ຑິຍາ;

ຣຏ຺ຐສ຺ມິໍ ກູຏຣາຊສ຺ສ, ພຫຸ ອຘມ຺ມິໂກ ຊໂນ;

ທຸຊ຺ຊີເວ ທຸພ຺ຠເຣ ທາເຣ, ກຸໂຕ ຠຕ຺ຕາ ກຸມາຣິໂຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂກວິທຕ຺ຖປທາຕິ ອຫໍ ອຕ຺ຖປເທ ກາຣຓປເທ ໂກວິທາ ເຉກາ, ມາ ຕ຺ວໍ ເອຕໍ ປາປຣາຊານໍ ປສໍສິ. ທຸຊ຺ຊີເວຕິ ທຸຊ຺ຊີເວ ຣຏ຺ເຐ ທຸພ຺ຠເຣ ທາເຣ ຊາເຕ ມນຸສ຺ເສສຸ ຠີຕຕສິເຕສຸ ອຣຎ຺ເຎ ວສນ຺ເຕສຸ ກຸໂຕ ຠຕ຺ຕາ ກຸມາຣິໂຍ, ກຸໂຕ ກຸມາຣິໂຍ ຠຕ຺ຕາຣໍ ລຠິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເຕ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຍຸຕ຺ຕໍ ສາ ກເຖຕີ’’ຕິ ຕໂຕ ປຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ເອກສ຺ສ ກສ຺ສກສ຺ສ ສທ຺ທໍ ອສ຺ໂສສຸໍ. ຕສ຺ສ ກິຣ ກສນ຺ຕສ຺ສ ສາລິໂຍ ນາມ ພລິພທ຺ໂທ ຜາເລນ ປຫໂຏ ສຍິ. ໂສ ຣາຊານໍ ອກ຺ໂກສນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໓໕໒.

‘‘ເອວໍ ສຍຕຸ ປຎ຺ຈາໂລ, ສງ຺ຄາເມ ສຕ຺ຕິຍາ ຫໂຕ;

ຍຖາຍໍ ກປໂຓ ເສຕິ, ຫໂຕ ຜາເລນ ສາລິໂຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍຖາຕິ ຍຖາ ອຍໍ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ສາລິຍພລິພທ຺ໂທ ເສຕິ, ເອວໍ ສຍຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ນໍ ປຸໂຣຫິໂຕ ປຏິເສເຘນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໓໕໓.

‘‘ອຘມ຺ເມນ ຕຸວໍ ຊມ຺ມ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ ກຸຊ຺ຌສິ;

ໂຍ ຕ຺ວໍ ສປສິ ຣາຊານໍ, ອປຣຊ຺ຌິຕ຺ວານ ອຕ຺ຕໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຘມ຺ເມນາຕິ ອກາຣເຓນ ອສຠາເວນ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໕໔.

‘‘ຘມ຺ເມນ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ, ອຫໍ ກຸຊ຺ຌາມິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ອຣກ຺ຂິຕາ ຊານປທາ ອຘມ຺ມພລິນາ ຫຕາ.

໓໕໕.

‘‘ຣຕ຺ຕິຎ຺ຫິ ໂຈຣາ ຂາທນ຺ຕິ, ທິວາ ຂາທນ຺ຕິ ຕຸຓ຺ຑິຍາ;

ຣຏ຺ຐສ຺ມິໍ ກູຏຣາຊສ຺ສ, ພຫຸ ອຘມ຺ມິໂກ ຊໂນ.

໓໕໖.

‘‘ສາ ນູນ ປຸນ ເຣ ປກ຺ກາ, ວິກາເລ ຠຕ຺ຕມາຫຣິ;

ຠຕ຺ຕຫາຣິໍ ອເປກ຺ຂນ຺ໂຕ, ຫໂຕ ຜາເລນ ສາລິໂຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ເມນາຕິ ກາຣເຓເນວ, ອກາຣເຓນ ອກ຺ໂກສຕີຕິ ສຎ຺ຎໍ ມາ ກຣິ. ສາ ນູນ ປຸນ ເຣ ປກ຺ກາ, ວິກາເລ ຠຕ຺ຕມາຫຣີຕິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ສາ ຠຕ຺ຕຫາຣິກາ ອິຕ຺ຖີ ປາໂຕວ ມມ ຠຕ຺ຕໍ ປຈິຕ຺ວາ ອາຫຣນ຺ຕີ ອຘມ຺ມພລິສາຘເກຫິ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ ທາເສຫິ ປລິພຸທ຺ຘາ ຠວິສ຺ສຕິ, ເຕ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ປຸນ ມຍ຺ຫໍ ຠຕ຺ຕໍ ປກ຺ກໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ເຕນ ກາຣເຓນ ວິກາເລ ຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣິ, ‘‘ອຊ຺ຊ ວິກາເລ ຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຉາຕຊ຺ຌຕ຺ໂຕ ອຫໍ ຕໍ ຠຕ຺ຕຫາຣິໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ໂຄຓໍ ອຏ຺ຐາເນ ປໂຕເທນ ວິຊ຺ຌິໍ, ເຕເນສ ປາທໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຜາລໍ ປຫຣນ຺ໂຕ ຫໂຕ ຜາເລນ ສາລິໂຍ. ຕສ຺ມາ ‘‘ເອສ ມຍາ ຫໂຕ’’ຕິ ສຎ຺ຎໍ ມາ ກຣິ, ປາປຣຎ຺ໂຎເຍວ ຫໂຕ ນາເມສ, ມາ ຕສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠຓີຕິ.

ເຕ ປຸຣໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຄາເມ ວສິໍສຸ. ປຸນທິວເສ ປາໂຕວ ເອກາ ກູຏເຘນຸ ໂຄໂທຫກໍ ປາເທນ ປຫຣິຕ຺ວາ ສທ຺ຘິໍ ຂີເຣນ ປວຏ຺ເຏສິ. ໂສ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕໍ ອກ຺ໂກສນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໓໕໗.

‘‘ເອວໍ ຫຎ຺ຎຕຸ ປຎ຺ຈາໂລ, ສງ຺ຄາເມ ອສິນາ ຫໂຕ;

ຍຖາຫມຊ຺ຊ ປຫໂຕ, ຂີຣຎ຺ຈ ເມ ປວຏ຺ຏິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸໂຣຫິໂຕ ປຏິເສເຘນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໓໕໘.

‘‘ຍໍ ປສຸ ຂີຣໍ ຉຑ຺ເຑຕິ, ປສຸປາລໍ ວິຫິໍສຕິ;

ກິໍ ຕຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ, ຍໍ ໂນ ຄຣຫເຕ ຠວ’’ນ຺ຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ຄາຖາຍ ວຸຕ຺ຕາຍ ປຸນ ໂສ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໕໙.

‘‘ຄາຣຍ຺ໂຫ ພ຺ຣຫ຺ເມ ປຎ຺ຈາໂລ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ ຣາຊິໂນ;

ອຣກ຺ຂິຕາ ຊານປທາ, ອຘມ຺ມພລິນາ ຫຕາ.

໓໖໐.

‘‘ຣຕ຺ຕິຎ຺ຫິ ໂຈຣາ ຂາທນ຺ຕິ, ທິວາ ຂາທນ຺ຕິ ຕຸຓ຺ຑິຍາ;

ຣຏ຺ຐສ຺ມິໍ ກູຏຣາຊສ຺ສ, ພຫຸ ອຘມ຺ມິໂກ ຊໂນ.

໓໖໑.

‘‘ຈຓ຺ຑາ ອຏນກາ ຄາວີ, ຍໍ ປຸເຣ ນ ທຸຫາມເສ;

ຕໍ ທານິ ອຊ຺ຊ ໂທຫາມ, ຂີຣກາເມຫຸປທ຺ທຸຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈຓ຺ຑາຕິ ຜຣຸສາ. ອຏນກາຕິ ປລາຍນສີລາ. ຂີຣກາເມຫີຕິ ອຘມ຺ມິກຣຎ຺ໂຎ ປຸຣິເສຫິ ພຫຸໍ ຂີຣໍ ອາຫຣາເປນ຺ເຕຫິ ອຸປທ຺ທຸຕາ ທຸຫາມ. ສເຈ ຫິ ໂສ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຍ຺ຍ, ນ ໂນ ເອວຣູປໍ ຠຍໍ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ.

ເຕ ‘‘ໂສ ຍຸຕ຺ຕໍ ກເຖຕີ’’ຕິ ຕມ຺ຫາ ຄາມາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ມຫາມຄ຺ຄໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ນຄຣາຠິມຸຂາ ຄມິໍສຸ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຈ ຄາເມ ພລິສາຘກາ ອສິໂກສຕ຺ຖາຍ ເອກໍ ຕຣຸຓໍ ກພຣວຈ຺ຉກໍ ມາເຣຕ຺ວາ ຈມ຺ມໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ວຈ຺ຉກມາຕາ ເຘນຸ ປຸຕ຺ຕໂສເກນ ຕິຓໍ ນ ຂາທຕິ ປານີຍໍ ນ ປິວຕິ, ປຣິເທວມານາ ອາຫິຓ຺ຑຕິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຄາມທາຣກາ ຣາຊານໍ ອກ຺ໂກສນ຺ຕາ ຄາຖມາຫໍສຸ –

໓໖໒.

‘‘ເອວໍ ກນ຺ທຕຸ ປຎ຺ຈາໂລ, ວິປຸຕ຺ໂຕ ວິປ຺ປສຸກ຺ຂຕຸ;

ຍຖາຍໍ ກປຓາ ຄາວີ, ວິປຸຕ຺ຕາ ປຣິຘາວຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຣິຘາວຕີຕິ ປຣິເທວມາໂນ ຘາວຕິ.

ຕໂຕ ປຸໂຣຫິໂຕ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໓໖໓.

‘‘ຍໍ ປສຸ ປສຸປາລສ຺ສ, ສມ຺ຠເມຍ຺ຍ ຣເວຍ຺ຍ ວາ;

ໂກນີຘ ອປຣາຘຕ຺ຖິ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ ຣາຊິໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສມ຺ຠເມຍ຺ຍ ຣເວຍ຺ຍ ວາຕິ ຠເມຍ຺ຍ ວາ ວິຣເວຍ຺ຍ ວາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຕາຕາ, ປສຸ ນາມ ປສຸປາລສ຺ສ ຣກ຺ຂນ຺ຕສ຺ເສວ ຘາວຕິປິ ວິຣວຕິປິ, ຕິຓມ຺ປິ ນ ຂາທຕິ ປານີຍມ຺ປິ ນ ປິວຕິ, ອິຘ ຣຎ຺ໂຎ ໂກ ນຸ ອປຣາໂຘຕິ.

ຕໂຕ ຄາມທາຣກາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິໍສຸ –

໓໖໔.

‘‘ອປຣາໂຘ ມຫາພ຺ຣຫ຺ເມ, ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ ຣາຊິໂນ;

ອຣກ຺ຂິຕາ ຊານປທາ, ອຘມ຺ມພລິນາ ຫຕາ.

໓໖໕.

‘‘ຣຕ຺ຕິຎ຺ຫິ ໂຈຣາ ຂາທນ຺ຕິ, ທິວາ ຂາທນ຺ຕິ ຕຸຓ຺ຑິຍາ;

ຣຏ຺ຐສ຺ມິໍ ກູຏຣາຊສ຺ສ, ພຫຸ ອຘມ຺ມິໂກ ຊໂນ;

ກຖໍ ໂນ ອສິໂກສຕ຺ຖາ, ຂີຣປາ ຫຎ຺ຎເຕ ປຊາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຫາພ຺ຣຫ຺ເມຕິ ມຫາພ຺ຣາຫ຺ມຓ. ຣາຊິໂນຕິ ຣຎ຺ໂຎ. ກຖໍ ໂນຕິ ກຖໍ ນຸ ເກນ ນາມ ກາຣເຓນ. ຂີຣປາ ຫຎ຺ຎເຕ ປຊາຕິ ປາປຣາຊສ຺ສ ເສວເກຫິ ຂີຣປໂກ ວຈ຺ຉໂກ ຫຎ຺ຎຕິ, ອິທານິ ສາ ເຘນຸ ປຸຕ຺ຕໂສເກນ ປຣິເທວຕິ, ໂສປິ ຣາຊາ ອຍໍ ເຘນຸ ວິຍ ປຣິເທວຕູຕິ ຣາຊານໍ ອກ຺ໂກສິໍສຸເຍວ.

ເຕ ‘‘ສາຘຸ ໂວ ກາຣຓໍ ວທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ອຖນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອກິສ຺ສາ ສຸກ຺ຂໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ກາກາ ຕຸຓ຺ເຑຫິ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມຓ຺ຑູເກ ຂາທນ຺ຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເຕສຸ ຕໍ ຐານໍ ສມ຺ປຕ຺ເຕສຸ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ມຓ຺ຑູເກນ –

໓໖໖.

‘‘ເອວໍ ຂຊ຺ຊຕຸ ປຎ຺ຈາໂລ, ຫໂຕ ຍຸທ຺ເຘ ສປຸຕ຺ຕໂກ;

ຍຖາຫມຊ຺ຊ ຂຊ຺ຊາມິ, ຄາມິເກຫິ ອຣຎ຺ຎໂຊ’’ຕິ. –

ຣາຊານໍ ອກ຺ໂກສາເປສິ.

ຕຕ຺ຖ ຄາມິເກຫີຕິ ຄາມວາສີຫິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ປຸໂຣຫິໂຕ ມຓ຺ຑູເກນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ຄາຖມາຫ –

໓໖໗.

‘‘ນ ສພ຺ພຠູເຕສຸ ວິເຘນ຺ຕິ ຣກ຺ຂໍ, ຣາຊາໂນ ມຓ຺ຑູກ ມນຸສ຺ສໂລເກ;

ເນຕ຺ຕາວຕາ ຣາຊາ ອຘມ຺ມຈາຣີ, ຍໍ ຕາທິສໍ ຊີວມເທຍ຺ຍຸ ຘງ຺ກາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຊີວນ຺ຕິ ຊີວນ຺ຕໍ. ອເທຍ຺ຍຸນ຺ຕິ ຂາເທຍ຺ຍຸໍ. ຘງ຺ກາຕິ ກາກາ. ເອຕ຺ຕາວຕາ ຣາຊາ ອຘມ຺ມິໂກ ນາມ ນ ໂຫຕິ, ກິໍ ສກ຺ກາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣຎ຺ຎາ ຕໍ ຣກ຺ຂນ຺ເຕນ ຈຣິຕຸນ຺ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຓ຺ຑູໂກ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໖໘.

‘‘ອຘມ຺ມຣູໂປ ວຕ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ, ອນຸປ຺ປິຍໍ ຠາສສິ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ;

ວິລຸປ຺ປມານາຍ ປຸຖຸປ຺ປຊາຍ, ປູເຊສິ ຣາຊໍ ປຣມປ຺ປມາທໍ.

໓໖໙.

‘‘ສເຈ ອິທໍ ພ຺ຣຫ຺ເມ ສຸຣຊ຺ຊກໍ ສິຍາ, ຜີຕໍ ຣຏ຺ຐໍ ມຸທິຕໍ ວິປ຺ປສນ຺ນໍ;

ຠຸຕ຺ວາ ພລິໍ ອຄ຺ຄປິຓ຺ຑຎ຺ຈ ກາກາ, ນ ມາທິສໍ ຊີວມເທຍ຺ຍຸ ຘງ຺ກາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີຕິ ປຸໂຣຫິຕໍ ຄຣຫນ຺ໂຕ ອາຫ. ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສາຕິ ເອວຣູປສ຺ສ ປາປຣຎ຺ໂຎ. ວິລຸປ຺ປມານາຍາຕິ ວິລຸມ຺ປມານາຍ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ປຸຖຸປ຺ປຊາຍາຕິ ວິປຸລາຍ ປຊາຍ ວິນາສິຍມານາຍ. ປູເຊສີຕິ ປສໍສິ. ສຸຣຊ຺ຊກນ຺ຕິ ຉນ຺ທາທິວເສນ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ທສ ຣາຊຘມ຺ເມ ອໂກເປນ຺ເຕນ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ຣຎ຺ຎາ ຣກ຺ຂິຍມານໍ ສເຈ ອິທໍ ສຸຣຊ຺ຊກໍ ຠເວຍ຺ຍ. ຜີຕນ຺ຕິ ເທເວສຸ ສມ຺ມາຘາຣໍ ອນຸປ຺ປເວຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ສມ຺ປນ຺ນສສ຺ສໍ. ນ ມາທິສນ຺ຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ມາທິສໍ ຊີວມານຎ຺ເຎວ ກາກາ ນ ຂາເທຍ຺ຍຸໍ.

ເອວໍ ຉສຸປິ ຐາເນສຸ ອກ຺ໂກສນໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ເສວ ອານຸຠາເວນ ອໂຫສິ;

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ຈ ປຸໂຣຫິໂຕ ຈ ‘‘ອຣຎ຺ຎວາສິໍ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕໍ ມຓ຺ຑູກໍ ອຸປາທາຍ ສພ຺ເພ ອມ຺ເຫເຍວ ອກ຺ໂກສນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໂຕ ນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ໂສວາເທ ຐິຕາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຣິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ, ‘‘ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ຎາ ນາມ ອຄຕິຄມນໍ ປຫາຍ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ ‘‘ຕທາ ຄນ຺ຘຕິນ຺ທຸກເທວຕາ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຄນ຺ຘຕິນ຺ທຸກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ຊາຕກຸທ຺ທານໍ

ກິໍຉນ຺ທ ກຸມ຺ຠ ຊຍທ຺ທິສ ຉທ຺ທນ຺ຕ, ອຖ ປຓ຺ຑິຕສມ຺ຠວ ສິຣກປິ;

ທກຣກ຺ຂສ ປຓ຺ຑຣນາຄວໂຣ, ອຖ ສມ຺ພຸລ ຕິນ຺ທຸກເທວສຸໂຕຕິ.

ຕິໍສນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.