📜

ນໂມ ຕສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຣຫໂຕ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘສ຺ສ

ຂຸທ຺ທກນິກາເຍ

ຊາຕກ-ອຏ຺ຐກຖາ

ຈຕຸຕ຺ໂຖ ຠາໂຄ

໑໐. ທສກນິປາໂຕ

[໔໓໙] ໑. ຈຕຸທ຺ວາຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຈຕຸທ຺ວາຣມິທໍ ນຄຣນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ທຸພ຺ພຈຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸ ນວກນິປາຕສ຺ສ ປຐມຊາຕເກ ວິຕ຺ຖາຣິຕເມວ. ອິຘ ປນ ສຕ຺ຖາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ທຸພ຺ພໂຈ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ປຸພ຺ເພປິ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ທຸພ຺ພຈຕາຍ ປຓ຺ຑິຕານໍ ວຈນໍ ອກຕ຺ວາ ຂຸຣຈກ຺ກໍ ອາປາເທສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ກສ຺ສປທສພລສ຺ສ ກາເລ ພາຣາຓສິຍໍ ອສີຕິໂກຏິວິຠວສ຺ສ ເສຏ຺ຐິໂນ ເອໂກ ປຸຕ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕວິນ຺ທໂກ ນາມ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ໂສຕາປນ຺ນາ ອເຫສຸໍ, ໂສ ປນ ທຸສ຺ສີໂລ ອສ຺ສທ຺ໂຘ. ອຖ ນໍ ອປຣຠາເຄ ປິຕຣິ ກາລກເຕ ມາຕາ ກຸຏຸມ຺ພໍ ວິຈາເຣນ຺ຕີ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ຕຍາ ທຸລ຺ລຠໍ ມນຸສ຺ສຕ຺ຕໍ ລທ຺ຘໍ, ທານໍ ເທຫິ, ສີລໍ ຣກ຺ຂາຫິ, ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣຫິ, ຘມ຺ມໍ ສຸຓາຫີ’’ຕິ. ອມ຺ມ, ນ ມຍ຺ຫໍ ທານາທີຫິ ອຕ຺ໂຖ, ມາ ມໍ ກິຎ຺ຈິ ອວຈຸຕ຺ຖ, ອຫໍ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄມິສ຺ສາມີຕິ. ເອວໍ ວທນ຺ຕມ຺ປິ ນໍ ເອກທິວສໍ ປຸຓ຺ຓມຸໂປສຖທິວເສ ມາຕາ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ອຊ຺ຊ ອຠິລກ຺ຂິໂຕ ມຫາອຸໂປສຖທິວໂສ, ອຊ຺ຊ ອຸໂປສຖໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ເອຫິ, ອຫໍ ເຕ ສຫສ຺ສໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ຘນໂລເຠນ ອຸໂປສຖໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິວສໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ຍຖາ ເອກມ຺ປິ ຘມ຺ມປທໍ ກຓ຺ຓໍ ນ ປຫຣຕິ, ຕຖາ ເອກສ຺ມິໍ ປເທເສ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິທ຺ທໍ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ປາໂຕວ ມຸຂໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທິ.

ມາຕາ ປນສ຺ສ ‘‘ອຊ຺ຊ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປາໂຕວ ຘມ຺ມກຖິກຕ຺ເຖຣໍ ອາທາຍ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຍາຄຸໍ ຂາທນີຍໍ ໂຠຊນີຍໍ ປຏິຍາເທຕ຺ວາ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ຕສ຺ສາຄມນໍ ປຏິມາເນນ຺ຕີ ຕໍ ເອກກໍ ອາຄຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຘມ຺ມກຖິໂກ ເກນ ນ ອານີໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ຘມ຺ມກຖິເກນ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ຍາຄຸໍ ປິວາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ມຍ຺ຫໍ ສຫສ຺ສໍ ປຏິສ຺ສຸຕໍ, ຕໍ ຕາວ ເມ ເທຖ, ປຈ຺ຉາ ປິວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ປິວ, ຕາຕ, ປຈ຺ຉາ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ຄເຫຕ຺ວາວ ປິວິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາ ສຫສ຺ສຠຓ຺ຑິກໍ ປຸຣໂຕ ຐເປສິ. ໂສ ຍາຄຸໍ ປິວິຕ຺ວາ ສຫສ຺ສຠຓ຺ຑິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂວຫາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ວີສສຕສຫສ຺ສໍ ອຸປ຺ປາເທສິ. ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ – ‘‘ນາວໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ໂວຫາຣໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ນາວໍ ອຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ, ອຫໍ ນາວາຍ ໂວຫາຣໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ມາຕາ ‘‘ຕ຺ວໍ ຕາຕ, ເອກປຸຕ຺ຕໂກ, ອິມສ຺ມິໍ ຆເຣ ຘນມ຺ປິ ພຫຸ, ສມຸທ຺ໂທ ອເນກາທີນໂວ, ມາ ຄມີ’’ຕິ ນິວາເຣສິ. ໂສ ‘‘ອຫໍ ຄມິສ຺ສາເມວ, ນ ສກ຺ກາ ມໍ ນິວາເຣຕຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຕໍ, ຕາຕ, ວາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ມາຕຣາ ຫຕ຺ເຖ ຄຫິໂຕ ຫຕ຺ຖໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ປາເຕຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນາວາຍ ສມຸທ຺ທໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ.

ນາວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ມິຕ຺ຕວິນ຺ທກໍ ນິສ຺ສາຍ ສມຸທ຺ທປິຏ຺ເຐ ນິຈ຺ຈລາ ອຏ຺ຐາສິ. ກາຬກຓ຺ຓິສລາກາ ກຣິຍມານາ ມິຕ຺ຕວິນ຺ທກສ຺ເສວ ຫຕ຺ເຖ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ປຕິ. ອຖສ຺ສ ອຸຬຸມ຺ປໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ເອກໍ ນິສ຺ສາຍ ພຫູ ມາ ນສ຺ສນ຺ຕູ’’ຕິ ຕໍ ສມຸທ຺ທປິຏ຺ເຐ ຂິປິໍສຸ. ຕາວເທວ ນາວາ ຊເວນ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ໂສປິ ອຸຬຸມ຺ເປ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ເອກໍ ທີປກໍ ປາປຸຓິ. ຕຕ຺ຖ ຜລິກວິມາເນ ຈຕສ຺ໂສ ເວມານິກເປຕິໂຍ ອທ຺ທສ. ຕາ ສຕ຺ຕາຫໍ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວນ຺ຕິ, ສຕ຺ຕາຫໍ ສຸຂໍ. ໂສ ຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິ. ອຖ ນໍ ຕາ ທຸກ຺ຂານຸຠວນຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉມານາ ‘‘ສາມິ, ມຍໍ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອາຄມິສ຺ສາມ, ຍາວ ມຍໍ ອາຄຈ຺ຉາມ, ຕາວ ອນຸກ຺ກຓ຺ຐມາໂນ ອິເຘວ ວສາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຄມໍສຸ. ໂສ ຕຓ຺ຫາວສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຜລເກ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸນ ສມຸທ຺ທປິຏ຺ເຐນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອປຣໍ ທີປກໍ ປຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຣຊຕວິມາເນ ອຏ຺ຐ ເວມານິກເປຕິໂຍ ທິສ຺ວາ ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ອປຣສ຺ມິໍ ທີປເກ ມຓິວິມາເນ ໂສຬສ, ອປຣສ຺ມິໍ ທີປເກ ກນກວິມາເນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ເວມານິກເປຕິໂຍ ທິສ຺ວາ ຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ອນຸຠວິຕ຺ວາ ຕາສມ຺ປິ ທຸກ຺ຂໍ ອນຸຠວິຕຸໍ ຄຕກາເລ ປຸນ ສມຸທ຺ທປິຏ຺ເຐນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອກໍ ປາກາຣປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ຈຕຸທ຺ວາຣໍ ນຄຣໍ ອທ຺ທສ. ອຸສ຺ສທນິຣໂຍ ກິເຣສ, ພຫູນໍ ເນຣຍິກສຕ຺ຕານໍ ກມ຺ມກຣຓານຸຠວນຏ຺ຐານໍ ມິຕ຺ຕວິນ຺ທກສ຺ສ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕນຄຣໍ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາສິ.

ໂສ ‘‘ອິມໍ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣາຊາ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຂຸຣຈກ຺ກໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສີເສ ປຈ຺ຈມານໍ ເນຣຍິກສຕ຺ຕໍ ອທ຺ທສ. ອຖສ຺ສ ຕໍ ຕສ຺ສ ສີເສ ຂຸຣຈກ຺ກໍ ປທຸມໍ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ອຸເຣ ປຎ຺ຈງ຺ຄິກພນ຺ຘນໍ ອຸຣຈ຺ຉທປສາຘນໍ ຫຸຕ຺ວາ ສີສໂຕ ຄລນ຺ຕໍ ໂລຫິຕໍ ໂລຫິຕຈນ຺ທນວິເລປນໍ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ປຣິເທວນສທ຺ໂທ ມຘຸຣສໂຣ ຄີຕສທ຺ໂທ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐາສິ. ໂສ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ ປຸຣິສ, ຈິຣໍ ຕຍາ ປທຸມໍ ຘາຣິຕໍ, ເທຫິ ເມ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ສມ຺ມ, ນຍິທໍ ປທຸມໍ, ຂຸຣຈກ຺ກໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ອທາຕຸກາມຕາຍ ເອວໍ ວທສີ’’ຕິ. ເນຣຍິກສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ກມ຺ມໍ ຂີຓໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິມິນາປິ ມຍາ ວິຍ ມາຕຣໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ອາຄເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ທສ຺ສາມິສ຺ສ ຂຸຣຈກ຺ກ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ນໍ ‘‘ເອຫິ ໂຠ, ຄຓ຺ຫ ອິມ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຂຸຣຈກ຺ກໍ ຕສ຺ສ ສີເສ ຂິປິ, ຕໍ ຕສ຺ສ ມຕ຺ຖກໍ ປິສມານໍ ຠສ຺ສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ມິຕ຺ຕວິນ຺ທໂກ ຕສ຺ສ ຂຸຣຈກ຺ກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຕວ ຂຸຣຈກ຺ກໍ ຄຓ຺ຫ, ຕວ ຂຸຣຈກ຺ກໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ເວທນາປ຺ປຕ຺ໂຕ ປຣິເທວິ, ອິຕໂຣ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ຫຸຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ອຸສ຺ສທຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ຕໍ ຐານໍ ປາປຸຓິ. ມິຕ຺ຕວິນ຺ທໂກ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ ເທວຣາຊ, ອິທໍ ມໍ ຈກ຺ກໍ ສຓ຺ຫກຣຓິຍໍ ວິຍ ຕິລານິ ປິສມານໍ ໂອຕຣຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ມຍາ ປາປໍ ປກຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑.

‘‘ຈຕຸທ຺ວາຣມິທໍ ນຄຣໍ, ອາຍສໍ ທຬ຺ຫປາກາຣໍ;

ໂອຣຸທ຺ຘປຏິຣຸທ຺ໂຘສ຺ມິ, ກິໍ ປາປໍ ປກຕໍ ມຍາ.

໒.

‘‘ສພ຺ເພ ອປິຫິຕາ ທ຺ວາຣາ, ໂອຣຸທ຺ໂຘສ຺ມິ ຍຖາ ທິໂຊ;

ກິມາຘິກຣຓໍ ຍກ຺ຂ, ຈກ຺ກາຠິນິຫໂຕ ອຫ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຬ຺ຫປາກາຣນ຺ຕິ ຖິຣປາກາຣໍ. ‘‘ທຬ຺ຫໂຕຣຓ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ຖິຣທ຺ວາຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂອຣຸທ຺ຘປຏິຣຸທ຺ໂຘສ຺ມີຕິ ອນ຺ໂຕ ກຕ຺ວາ ສມນ຺ຕາ ປາກາເຣນ ຣຸທ຺ໂຘ, ປລາຍນຏ຺ຐານໍ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ. ກິໍ ປາປໍ ປກຕນ຺ຕິ ກິໍ ນຸ ໂຂ ມຍາ ປາປກມ຺ມໍ ກຕໍ. ອປິຫິຕາຕິ ຖກິຕາ. ຍຖາ ທິໂຊຕິ ປຎ຺ຊເຣ ປກ຺ຂິຕ຺ໂຕ ສກຸໂຓ ວິຍ. ກິມາຘິກຣຓນ຺ຕິ ກິໍ ກາຣຓໍ. ຈກ຺ກາຠິນິຫໂຕຕິ ຈກ຺ເກນ ອຠິນິຫໂຕ.

ອຖສ຺ສ ເທວຣາຊາ ກາຣຓໍ ກເຖຕຸໍ ຉ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓.

‘‘ລທ຺ຘາ ສຕສຫສ຺ສານິ, ອຕິເຣການິ ວີສຕິ;

ອນຸກມ຺ປການໍ ຎາຕີນໍ, ວຈນໍ ສມ຺ມ ນາກຣິ.

໔.

‘‘ລງ຺ຆິໍ ສມຸທ຺ທໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ, ສາຄຣໍ ອປ຺ປສິທ຺ຘິກໍ;

ຈຕຸພ຺ຠິ ອຏ຺ຐຊ຺ຌຄມາ, ອຏ຺ຐາຫິປິ ຈ ໂສຬສ.

໕.

‘‘ໂສຬສາຫິ ຈ ພາຕ຺ຕິໍສ, ອຕິຈ຺ຉໍ ຈກ຺ກມາສໂທ;

ອິຈ຺ຉາຫຕສ຺ສ ໂປສສ຺ສ, ຈກ຺ກໍ ຠມຕິ ມຕ຺ຖເກ.

໖.

‘‘ອຸປຣິວິສາລາ ທຸປ຺ປູຣາ, ອິຈ຺ຉາ ວິສຏຄາມິນີ;

ເຍ ຈ ຕໍ ອນຸຄິຊ຺ຌນ຺ຕິ, ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ຈກ຺ກຘາຣິໂນ.

໗.

‘‘ພຫຸຠຓ຺ຑໍ ອວຫາຍ, ມຄ຺ຄໍ ອປ຺ປຏິເວກ຺ຂິຍ;

ເຍສຎ຺ເຈຕໍ ອສງ຺ຂາຕໍ, ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ຈກ຺ກຘາຣິໂນ.

໘.

‘‘ກມ຺ມໍ ສເມກ຺ເຂ ວິປຸລຎ຺ຈ ໂຠຄໍ, ອິຈ຺ຉໍ ນ ເສເວຍ຺ຍ ອນຕ຺ຖສໍຫິຕໍ;

ກເຣຍ຺ຍ ວາກ຺ຍໍ ອນຸກມ຺ປການໍ, ຕໍ ຕາທິສໍ ນາຕິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ ຈກ຺ກ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ລທ຺ຘາ ສຕສຫສ຺ສານິ, ອຕິເຣການິ ວີສຕີຕິ ຕ຺ວໍ ອຸໂປສຖໍ ກຕ຺ວາ ມາຕຸ ສນ຺ຕິກາ ສຫສ຺ສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂວຫາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສຕສຫສ຺ສານິ ຈ ອຕິເຣການິ ວີສຕິສຫສ຺ສານິ ລຠິຕ຺ວາ. ນາກຣີຕິ ເຕນ ຘເນນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ນາວາຍ ສມຸທ຺ທໍ ປວິສນ຺ໂຕ ສມຸທ຺ເທ ອາທີນວຎ຺ຈ ກເຖຕ຺ວາ ມາຕຸຍາ ວາຣິຍມາໂນປິ ອນຸກມ຺ປການໍ ຎາຕີນໍ ວຈນໍ ນ ກໂຣສິ, ໂສຕາປນ຺ນໍ ມາຕຣໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣໍ ກຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕເຍວາສີຕິ ທີເປຕິ.

ລງ຺ຆິນ຺ຕິ ນາວໍ ອຸລ຺ລງ຺ຆນສມຕ຺ຖໍ. ປກ຺ຂນ຺ທີຕິ ປກ຺ຂນ຺ໂທສິ. ອປ຺ປສິທ຺ຘິກນ຺ຕິ ມນ຺ທສິທ຺ຘິໍ ວິນາສພຫຸລໍ. ຈຕຸພ຺ຠິ ອຏ຺ຐາຕິ ອຖ ນໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕາຍ ນາວາຍ ຜລກໍ ທຕ຺ວາ ສມຸທ຺ເທ ຂິຕ຺ໂຕປິ ຕ຺ວໍ ມາຕຣໍ ນິສ຺ສາຍ ເອກທິວສໍ ກຕສ຺ສ ອຸໂປສຖກມ຺ມສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ຜລິກວິມາເນ ຈຕສ຺ໂສ ອິຕ຺ຖິໂຍ ລຠິຕ຺ວາ ຕໂຕ ຣຊຕວິມາເນ ອຏ຺ຐ, ມຓິວິມາເນ ໂສຬສ, ກນກວິມາເນ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ອຘິຄໂຕສີຕິ. ອຕິຈ຺ຉໍ ຈກ຺ກມາສໂທຕິ ອຖ ຕ຺ວໍ ຍຖາລທ຺ເຘນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອຕ຺ຣ ອຸຕ຺ຕຣິຕຣໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອວໍ ລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘໍ ອຕິກ຺ກມນໂລຠສງ຺ຂາຕາຍ ອຕິຈ຺ຉາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ອຕິຈ຺ໂຉ ປາປປຸຄ຺ຄໂລ ຕສ຺ສ ອຸໂປສຖກມ຺ມສ຺ສ ຂີຓຕ຺ຕາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ອິຕ຺ຖິໂຍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອິມໍ ເປຕນຄຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມາຕຸປຫາຣທານອກຸສລສ຺ສ ນິສ຺ສນ຺ເທນ ອິທໍ ຂຸຣຈກ຺ກໍ ສມ຺ປຕ຺ໂຕສິ. ‘‘ອຕ຺ຣິຈ຺ຉ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ອຕ຺ຣ ອຕ຺ຣ ອິຈ຺ຉມາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ອຕ຺ຣິຈ຺ຉາ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ອຕ຺ຣິຈ຺ຉາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠມຕີຕິ ຕສ຺ສ ເຕ ອິຈ຺ຉາຫຕສ຺ສ ໂປສສ຺ສ ອິທໍ ຈກ຺ກໍ ມຕ຺ຖກໍ ປິສມານໍ ອິທານິ ກຸມ຺ຠກາຣຈກ຺ກໍ ວິຍ ມຕ຺ຖເກ ຠມຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເຍ ຈ ຕໍ ອນຸຄິຊ຺ຌນ຺ຕີຕິ ຕຓ຺ຫາ ນາເມສາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ອຸປຣູປຣິ ວິສາລາ ໂຫຕິ, ສມຸທ຺ໂທ ວິຍ ຈ ທຸປ຺ປູຣາ, ຣູປາທີສຸ ຕສ຺ສ ຕສ຺ສ ອິຈ຺ຉນອິຈ຺ຉາຍ ວິສຏຄາມິນີ, ຕໍ ເອວຣູປໍ ຕຓ຺ຫໍ ເຍ ຈ ອນຸຄິຊ຺ຌນ຺ຕິ ຄິທ຺ຘາ ຄຘິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອລ຺ລີຍນ຺ຕິ. ເຕ ໂຫນ຺ຕິ ຈກ຺ກຘາຣິໂນຕິ ເຕ ເອວໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕາ ຂຸຣຈກ຺ກໍ ຘາເຣນ຺ຕິ. ພຫຸຠຓ຺ຑນ຺ຕິ ມາຕາປິຕູນໍ ສນ຺ຕກໍ ພຫຸຘນໍ ໂອຫາຍ. ມຄ຺ຄນ຺ຕິ ຄນ຺ຕພ຺ພໍ ອປ຺ປສິທ຺ຘິກໍ ສມຸທ຺ທມຄ຺ຄໍ ອປຈ຺ຈເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຍຖາ ຕ຺ວໍ ປຏິປນ຺ໂນ, ເອວເມວ ອຎ຺ເຎສມ຺ປິ ເຍສຎ຺ເຈຕໍ ອສງ຺ຂາຕໍ ອວີມໍສິຕໍ, ເຕ ຍຖາ ຕ຺ວໍ ຕເຖວ ຕຓ຺ຫາວສິກາ ຫຸຕ຺ວາ ຘນໍ ປຫາຍ ຄມນມຄ຺ຄໍ ອນເປກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຏິປນ຺ນາ ຈກ຺ກຘາຣິໂນ ໂຫນ຺ຕິ. ກມ຺ມໍ ສເມກ຺ເຂຕິ ຕສ຺ມາ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຸຣິໂສ ອຕ຺ຕນາ ກຕ຺ຕພ຺ພກມ຺ມໍ ‘‘ສໂທສໍ ນຸ ໂຂ, ນິທ຺ໂທສ’’ນ຺ຕິ ສເມກ຺ເຂຍ຺ຍ ປຈ຺ຈເວກ຺ເຂຍ຺ຍ. ວິປຸລຎ຺ຈ ໂຠຄນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຘມ຺ມລທ຺ຘໍ ຘນຣາສິມ຺ປິ ສເມກ຺ເຂຍ຺ຍ. ນາຕິວຕ຺ເຕຍ຺ຍາຕິ ຕໍ ຕາທິສໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອິທໍ ຈກ຺ກໍ ນ ອຕິວຕ຺ເຕຍ຺ຍ ນາວຕ຺ຖເຣຍ຺ຍ. ‘‘ນາຕິວຕ຺ເຕຕີ’’ຕິປິ ປາໂຐ, ນາວຕ຺ຖຣຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມິຕ຺ຕວິນ຺ທໂກ ‘‘ອິມິນາ ເທວປຸຕ຺ເຕນ ມຍາ ກຕກມ຺ມໍ ຕຖໂຕ ຎາຕໍ, ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ປຈ຺ຈນປມາຓມ຺ປິ ຊານິສ຺ສຕິ, ປຸຈ຺ຉາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ນວມໍ ຄາຖມາຫ –

໙.

‘‘ກີວຈິຣໍ ນຸ ເມ ຍກ຺ຂ, ຈກ຺ກໍ ສິຣສິ ຐສ຺ສຕິ;

ກຕິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ຕໍ ເມ ອກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ.

ອຖສ຺ສ ກເຖນ຺ໂຕ ມຫາສຕ຺ໂຕ ທສມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐.

‘‘ອຕິສໂຣ ປຈ຺ຈສໂຣ, ມິຕ຺ຕວິນ຺ທ ສຸໂຓຫິ ເມ;

ຈກ຺ກໍ ເຕ ສິຣສິ ມາວິທ຺ຘໍ, ນ ຕໍ ຊີວໍ ປໂມກ຺ຂສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕິສໂຣຕິ ອຕິສຣີຕິປິ ອຕິສໂຣ, ອຕິສຣິສ຺ສຕີຕິປິ ອຕິສໂຣ. ປຈ຺ຈສໂຣຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສມ຺ມ ມິຕ຺ຕວິນ຺ທກ, ສຸໂຓຫິ ເມ ວຈນໍ, ຕ຺ວຎ຺ຫິ ອຕິທາຣຸຓສ຺ສ ກມ຺ມສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອຕິສໂຣ, ຕສ຺ສ ປນ ນ ສກ຺ກາ ວສ຺ສຄຓນາຍ ວິປາໂກ ປຎ຺ຎາເປຕຸນ຺ຕິ ອປຣິມາຓໍ ອຕິມຫນ຺ຕໍ ວິປາກທຸກ຺ຂໍ ສຣິສ຺ສສິ ປຏິປຊ຺ຊິສ຺ສສີຕິ ອຕິສໂຣ. ເຕນ ເຕ ‘‘ເອຕ຺ຕການິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານີ’’ຕິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ. ສິຣສິມາວິທ຺ຘນ຺ຕິ ຍໍ ປນ ເຕ ອິທໍ ຈກ຺ກໍ ສິຣສ຺ມິໍ ອາວິທ຺ຘໍ ກຸມ຺ຠກາຣຈກ຺ກມິວ ຠມຕິ. ນ ຕໍ ຊີວໍ ປໂມກ຺ຂສີຕິ ຕໍ ຕ຺ວໍ ຍາວ ເຕ ກມ຺ມວິປາໂກ ນ ຂີຍຕິ, ຕາວ ຊີວມາໂນ ນ ປໂມກ຺ຂສິ, ກມ຺ມວິປາເກ ປນ ຂີເຓ ອິທໍ ຈກ຺ກໍ ປຫາຍ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄມິສ຺ສສີຕິ.

ອິທໍ ວຕ຺ວາ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ເທວຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ, ອິຕໂຣປິ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ປຏິປຊ຺ຊິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມິຕ຺ຕວິນ຺ທໂກ ອຍໍ ທຸພ຺ພຈຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ເທວຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຈຕຸທ຺ວາຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໔໔໐] ໒. ກຓ຺ຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກຓ຺ໂຫ ວຕາຍໍ ປຸຣິໂສຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສິຕປາຕຸກມ຺ມໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ກິຣ ສຕ຺ຖາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາເມ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ຊງ຺ຆວິຫາຣໍ ອນຸຈງ຺ກມມາໂນ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ປເທເສ ສິຕໍ ປາຕ຺ວາກາສິ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ເຫຕຸ, ໂກ ປຈ຺ຈໂຍ ຠຄວໂຕ ສິຕສ຺ສ ປາຕຸກມ຺ມາຍ, ນ ອເຫຕຸ ຕຖາຄຕາ ສິຕໍ ປາຕຸກໂຣນ຺ຕິ, ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ຕາວາ’’ຕິ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ສິຕກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ‘‘ຠູຕປຸພ຺ພໍ, ອານນ຺ທ, ກຓ຺ໂຫ ນາມ ອິສິ ອໂຫສິ, ໂສ ອິມສ຺ມິໍ ຠູມິປ຺ປເທເສ ວິຫາສິ ຌາຍີ ຌານຣໂຕ, ຕສ຺ສ ສີລເຕເຊນ ສກ຺ກສ຺ສ ຠວນໍ ກມ຺ປີ’’ຕິ ສິຕກາຣຓໍ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ວຕ຺ຖຸໂນ ອປາກຏຕ຺ຕາ ເຖເຣນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ເອເກນ ອສີຕິໂກຏິວິຠເວນ ອປຸຕ຺ຕເກນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ສີລໍ ສມາທິຍິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕ ປຕ຺ຖິເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ກາຬວຓ຺ຓຕ຺ຕາ ປນສ຺ສ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ‘‘ກຓ຺ຫກຸມາໂຣ’’ຕິ ນາມໍ ອກໍສຸ. ໂສ ໂສຬສວສ຺ສກາເລ ມຓິປຏິມາ ວິຍ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປິຕຣາ ສິປ຺ປຸຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ເປສິໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ປິຕາ ອນຸຣູເປນ ທາເຣນ ສໍໂຍເຊສິ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ມາຕາປິຕູນໍ ອຈ຺ຈເຍນ ສພ຺ພິສ຺ສຣິຍໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ອເຖກທິວສໍ ຣຕນໂກຏ຺ຐາຄາຣານິ ວິໂລເກຕ຺ວາ ວຣປລ຺ລງ຺ກມຊ຺ຌຄໂຕ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ຏໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ຘນໍ ອສຸເກນ ອຸປ຺ປາທິຕໍ, ເອຕ຺ຕກໍ ອສຸເກນາ’’ຕິ ປຸພ຺ພຎາຕີຫິ ສຸວຓ຺ຓປຏ຺ເຏ ລິຂິຕານິ ອກ຺ຂຣານິ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ເຍຫິ ອິມໍ ຘນໍ ອຸປ຺ປາທິຕໍ, ເຕ ນ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ຘນເມວ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອໂກປິ ອິທໍ ຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ນ ໂຂ ປນ ສກ຺ກາ ຘນຠຓ຺ຑິກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປຣໂລກໍ ຄນ຺ຕຸໍ. ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ເວຣານໍ ສາຘາຣຓຠາເວນ ຫິ ອສາຣສ຺ສ ຘນສ຺ສ ທານໍ ສາໂຣ, ພຫຸໂຣຄສາຘາຣຓຠາເວນ ອສາຣສ຺ສ ສຣີຣສ຺ສ ສີລວນ຺ເຕສຸ ອຠິວາທນາທິກມ຺ມໍ ສາໂຣ, ອນິຈ຺ຈາຠິຠູຕຠາເວນ ອສາຣສ຺ສ ຊີວິຕສ຺ສ ອນິຈ຺ຈາທິວເສນ ວິປສ຺ສນາໂຍໂຄ ສາໂຣ, ຕສ຺ມາ ອສາເຣຫິ ໂຠເຄຫິ ສາຣຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖໍ ທານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ໂສ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐາຍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ທິວສາ ຘນໍ ອປຣິກ຺ຂີຍມານໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເມ ຘເນນ, ຍາວ ມໍ ຊຣາ ນາຠິຠວຕິ, ຕາວເທວ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຄເຫ ສພ຺ພທ຺ວາຣານິ ວິວຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ທິນ຺ນໍ ເມ, ຫຣນ຺ຕູ’’ຕິ ອສຸຈິໍ ວິຍ ຊິຄຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວຕ຺ຖຸກາເມ ປຫາຍ ມຫາຊນສ຺ສ ໂຣທນ຺ຕສ຺ສ ປຣິເທວນ຺ຕສ຺ສ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທສໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຕ຺ຖາຍ ຣມຓີຍໍ ຠູມິຠາຄໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອິມໍ ຐານໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ອິຘ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກໍ ອິນ຺ທວາຣຸຓີຣຸກ຺ຂໍ ໂຄຈຣຄາມໍ ອຘິຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ເສວ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ມູເລ ວິຫາສິ. ຄາມນ຺ຕເສນາສນໍ ປຫາຍ ອາຣຎ຺ຎິໂກ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຓສາລໍ ອກຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູລິໂກ ອໂຫສິ, ອພ຺ໂຠກາສິໂກ ເນສຊ຺ຊິໂກ. ສເຈ ນິປຊ຺ຊິຕຸກາໂມ, ຠູມິຍໍເຍວ ນິປຊ຺ຊຕິ, ທນ຺ຕມູສລິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອນຄ຺ຄິປກ຺ກເມວ ຂາທຕິ, ຖຸສປຣິກ຺ຂິຕ຺ຕໍ ກິຎ຺ຈິ ນ ຂາທຕິ, ເອກທິວສໍ ເອກວາຣເມວ ຂາທຕິ, ເອກາສນິໂກ ອໂຫສິ. ຂມາຍ ປຖວີອາປເຕຊວາຍຸສໂມ ຫຸຕ຺ວາ ເອເຕ ເອຕ຺ຕເກ ຘຸຕງ຺ຄຄຸເຓ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ກິຣ ຊາຕເກ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປຣມປ຺ປິຈ຺ໂຉ ອໂຫສິ. ໂສ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຌານກີຬໍ ກີຬນ຺ໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ວສຕິ, ຜລາຜລຕ຺ຖມ຺ປິ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ນ ຄຈ຺ຉຕິ, ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຜລິຕກາເລ ຜລໍ ຂາທຕິ, ປຸປ຺ຜິຕກາເລ ປຸປ຺ຜໍ ຂາທຕິ, ສປຕ຺ຕກາເລ ປຕ຺ຕານິ ຂາທຕິ, ນິປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ປປຏິກໍ ຂາທຕິ. ເອວໍ ປຣມສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຈິຣໍ ວສຕິ.

ໂສ ເອກທິວສໍ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມເຍ ຕສ຺ສ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປກ຺ການິ ຜລານິ ຄຓ຺ຫິ, ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ປນ ໂລລຸປ຺ປຈາເຣນ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ປເທເສ ນ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຍຖານິສິນ຺ໂນວ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປ຺ປສາຣຓຏ຺ຐາເນ ຐິຕານິ ຜລານິ ສໍຫຣຕິ, ເຕສຸປິ ມນາປາມນາປໍ ອວິຈິນິຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ຕສມ຺ປຕ຺ຕເມວ ຄຓ຺ຫາຕິ. ເອວໍ ປຣມສນ຺ຕຸຏ຺ຐສ຺ສ ຕສ຺ສ ສີລເຕເຊນ ສກ຺ກສ຺ສ ປຓ຺ຑຸກມ຺ພລສິລາສນໍ ອຸຓ຺ຫາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ຕໍ ກິຣ ສກ຺ກສ຺ສ ອາຍຸກ຺ຂເຍນ ວາ ອຸຓ຺ຫໍ ໂຫຕິ ປຸຎ຺ຎກ຺ຂເຍນ ວາ, ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ວາ ມຫານຸຠາວສຕ຺ເຕ ຕໍ ຐານໍ ປຕ຺ເຖນ຺ເຕ, ຘມ຺ມິການໍ ວາ ມຫິທ຺ຘິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສີລເຕເຊນ ອຸຓ຺ຫໍ ໂຫຕິ. ສກ຺ໂກ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ມໍ ຐານາ ຈາເວຕຸກາໂມ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ອິມສ຺ມິໍ ປເທເສ ວສນ຺ຕໍ ກຓ຺ຫໍ ອິສິໍ ຣຸກ຺ຂຜລານິ ອຸຈ຺ຈິນນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ອິສິ ໂຆຣຕໂປ ປຣມຊິຕິນ຺ທ຺ຣິໂຍ, ອິມໍ ຘມ຺ມກຖາຍ ສີຫນາທໍ ນທາເປຕ຺ວາ ສຸກາຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ ວເຣນ ສນ຺ຕປ຺ເປຕ຺ວາ ອິມມສ຺ສ ຣຸກ຺ຂໍ ຘຸວຜລໍ ກຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ມຫນ຺ເຕນານຸຠາເວນ ສີຆໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິປສ຺ເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ອວຓ຺ເຓ ກຖິເຕ ກຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ, ໂນ’’ຕິ ວີມໍສນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑.

‘‘ກຓ຺ໂຫ ວຕາຍໍ ປຸຣິໂສ, ກຓ຺ຫໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ ໂຠຊນໍ;

ກຓ຺ເຫ ຠູມິປເທສສ຺ມິໍ, ນ ມຍ຺ຫໍ ມນໂສ ປິໂຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຓ຺ໂຫຕິ ກາຬວຓ຺ໂຓ. ໂຠຊນນ຺ຕິ ຣຸກ຺ຂຜລໂຠຊນໍ.

ກຓ຺ໂຫ ອິສິ ສກ຺ກສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ກເຖຕີ’’ຕິ ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸນາ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ສກ຺ໂກ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອໂນໂລເກຕ຺ວາວ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒.

‘‘ນ ກຓ຺ໂຫ ຕຈສາ ໂຫຕິ, ອນ຺ໂຕສາໂຣ ຫິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ;

ຍສ຺ມິໍ ປາປານິ ກມ຺ມານິ, ສ ເວ ກຓ຺ໂຫ ສຸຊມ຺ປຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕຈສາຕິ ຕເຈນ ກຓ຺ໂຫ ນາມ ນ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນ຺ໂຕສາໂຣຕິ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ສີລສມາຘິປຎ຺ຎາວິມຸຕ຺ຕິວິມຸຕ຺ຕິຎາຓທສ຺ສນສາເຣຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ເອວຣູໂປ ຫິ ພາຫິຕປາປຕ຺ຕາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນາມ ໂຫຕິ. ສ ເວຕິ ຍສ຺ມິໍ ປນ ປາປານິ ກມ຺ມານິ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ກຸເລ ຊາໂຕປິ ເຍນ ເກນຈິ ສຣີຣວຓ຺ເຓນ ສມນ຺ນາຄໂຕປິ ກາຬໂກວ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ກຓ຺ຫຠາວກຣານິ ປາປກມ຺ມານິ ເອກວິຘາທິເຠເທຫິ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ສພ຺ພານິປິ ຕານິ ຄຣຫິຕ຺ວາ ສີລາທໂຍ ຄຸເຓ ປສໍສິຕ຺ວາ ອາກາເສ ຈນ຺ທໍ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ວິຍ ສກ຺ກສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປມຸທິໂຕ ໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ມຫາສຕ຺ຕໍ ວເຣນ ນິມນ຺ເຕນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓.

‘‘ເອຕສ຺ມິໍ ເຕ ສຸລປິເຕ, ປຕິຣູເປ ສຸຠາສິເຕ;

ວຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເຕ ທມ຺ມິ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສິຈ຺ຉສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອຕສ຺ມິນ຺ຕິ ຍໍ ອິທໍ ຕຍາ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ເຘນ ວິຍ ສຸລປິຕໍ, ຕສ຺ມິໍ ສຸລປິເຕ ຕຸມ຺ຫາກເມວ ອນຸຈ຺ຉວິກຕ຺ຕາ ປຕິຣູເປ ສຸຠາສິເຕ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສາ ອິຈ຺ຉສິ, ສພ຺ພໍ ເຕ ຍໍ ວຣໍ ອິຈ຺ຉິຕໍ ປຕ຺ຖິຕໍ, ຕໍ ທມ຺ມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ກິໍ ນຸ ໂຂ ອຕ຺ຕໂນ ອວຓ຺ເຓ ກຖິເຕ ກຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ, ໂນຕິ ມໍ ວີມໍສນ຺ໂຕ ມຍ຺ຫໍ ຉວິວຓ຺ຓຎ຺ຈ ໂຠຊນຎ຺ຈ ວສນຏ຺ຐານຎ຺ຈ ຄຣຫິຕ຺ວາ ອິທານິ ມຍ຺ຫໍ ອກຸທ຺ຘຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ວຣໍ ເທຕິ, ມໍ ໂຂ ປເນສ ‘ສກ຺ກິສ຺ສຣິຍພ຺ຣຫ຺ມິສ຺ສຣິຍານໍ ອຕ຺ຖາຍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣຕີ’ຕິປິ ມຎ຺ເຎຍ຺ຍ, ຕຕ຺ຣສ຺ສ ນິກ຺ກງ຺ຂຠາວຕ຺ຖໍ ມຍ຺ຫໍ ປເຣສຸ ໂກໂຘ ວາ ໂທໂສ ວາ ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕຸ, ປຣສມ຺ປຕ຺ຕິຍໍ ໂລໂຠ ວາ ປເຣສຸ ສິເນໂຫ ວາ ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕຸ, ມຊ຺ຌຕ຺ໂຕວ ຠເວຍ຺ຍນ຺ຕິ ອິເມ ມຍາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວເຣ ຄເຫຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ນິກ຺ກງ຺ຂຠາວຕ຺ຖາຍ ຈຕ຺ຕາໂຣ ວເຣ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔.

‘‘ວຣຎ຺ເຈ ເມ ອໂທ ສກ຺ກ, ສພ຺ພຠູຕານມິສ຺ສຣ;

ສຸນິກ຺ໂກຘໍ ສຸນິທ຺ໂທສໍ, ນິລ຺ໂລຠໍ ວຸຕ຺ຕິມຕ຺ຕໂນ;

ນິສ຺ເນຫມຠິກງ຺ຂາມິ, ເອເຕ ເມ ຈຕຸໂຣ ວເຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວຣຎ຺ເຈ ເມ ອໂທ ສກ຺ກາຕິ ສເຈ ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ວຣໍ ອທາສິ. ສຸນິກ຺ໂກຘນ຺ຕິ ອກຸຊ຺ຌນວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ນິກ຺ໂກຘໍ. ສຸນິທ຺ໂທສນ຺ຕິ ອທຸສ຺ສນວເສນ ສຸຏ຺ຐຸ ນິທ຺ໂທສໍ. ນິລ຺ໂລຠນ຺ຕິ ປຣສມ຺ປຕ຺ຕີສຸ ນິລ຺ໂລຠໍ. ວຸຕ຺ຕິມຕ຺ຕໂນຕິ ເອວຣູປໍ ອຕ຺ຕໂນ ວຸຕ຺ຕິໍ. ນິສ຺ເນຫນ຺ຕິ ປຸຕ຺ຕຘີຕາທີສຸ ວາ ສວິຎ຺ຎາຓເກສຸ ຘນຘຎ຺ຎາທີສຸ ວາ ອວິຎ຺ຎາຓເກສຸ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕເກສຸປິ ນິສ຺ເນຫໍ ອປຄຕໂລຠໍ. ອຠິກງ຺ຂາມີຕິ ເອວຣູປໍ ອິເມຫິ ຈຕູຫງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ວຸຕ຺ຕິໍ ອຠິກງ຺ຂາມິ. ເອເຕ ເມ ຈຕຸໂຣ ວເຣຕິ ເອເຕ ນິກ຺ໂກຘາທິເກ ຈຕຸໂຣ ມຍ຺ຫໍ ວເຣ ເທຫີຕິ.

ກິໍ ປເນສ ນ ຊານາຕິ ‘‘ຍຖາ ນ ສກ຺ກາ ສກ຺ກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວເຣນ ໂກຘາທໂຍ ຫນິຕຸ’’ນ຺ຕິ. ໂນ ນ ຊານາຕິ, ສກ຺ເກ ໂຂ ປນ ວຣໍ ເທນ຺ເຕ ນ ຄຓ຺ຫາມີຕິ ວຈນໍ ນ ຍຸຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ຈ ນິກ຺ກງ຺ຂຠາວຕ຺ຖາຍ ຄຓ຺ຫິ. ຕໂຕ ສກ຺ໂກ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ກຓ຺ຫປຓ຺ຑິໂຕ ວຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຕິວິຍ ອນວຊ຺ເຊ ວເຣ ຄຓ຺ຫິ, ເອເຕສຸ ວເຣສຸ ຄຸຓໂທສໍ ເອຕເມວ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕.

‘‘ກິໍນຸ ໂກເຘ ວາ ໂທເສ ວາ, ໂລເຠ ສ຺ເນເຫ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ;

ອາທີນວໍ ຕ຺ວໍ ປສ຺ສສິ, ຕໍ ເມ ອກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ກິໍ ນຸ ໂຂ ຕ຺ວໍ ໂກເຘ ໂທເສ ໂລເຠ ສ຺ເນເຫ ຈ ອາທີນວໍ ປສ຺ສສິ, ຕໍ ຕາວ ເມ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ອກ຺ຂາຫິ, ນ ຫິ ມຍໍ ເອຕ຺ຖ ອາທີນວໍ ຊານາມາຕິ.

ອຖ ນໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ສຸຓາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໖.

‘‘ອປ຺ໂປ ຫຸຕ຺ວາ ພຫຸ ໂຫຕິ, ວຑ຺ຒເຕ ໂສ ອຂນ຺ຕິໂຊ;

ອາສງ຺ຄີ ພຫຸປາຍາໂສ, ຕສ຺ມາ ໂກຘໍ ນ ໂຣຈເຍ.

໑໗.

‘‘ທຸຏ຺ຐສ຺ສ ຜຣຸສາ ວາຈາ, ປຣາມາໂສ ອນນ຺ຕຣາ;

ຕໂຕ ປາຓິ ຕໂຕ ທຓ຺ໂຑ, ສຕ຺ຖສ຺ສ ປຣມາ ຄຕິ;

ໂທໂສ ໂກຘສມຸຏ຺ຐາໂນ, ຕສ຺ມາ ໂທສໍ ນ ໂຣຈເຍ.

໑໘.

‘‘ອາໂລປສາຫສາກາຣາ, ນິກຕີ ວຎ຺ຈນານິ ຈ;

ທິສ຺ສນ຺ຕິ ໂລຠຘມ຺ເມສຸ, ຕສ຺ມາ ໂລຠໍ ນ ໂຣຈເຍ.

໑໙.

‘‘ສ຺ເນຫສງ຺ຄຖິຕາ ຄນ຺ຖາ, ເສນ຺ຕິ ມໂນມຍາ ປຸຖູ;

ເຕ ຠຸສໍ ອຸປຕາເປນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ສ຺ເນຫໍ ນ ໂຣຈເຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຂນ຺ຕິໂຊຕິ ໂສ ອນຘິວາສກຊາຕິກສ຺ສ ອຂນ຺ຕິໂຕ ຊາໂຕ ໂກໂຘ ປຐມໍ ປຣິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ພຫຸ ໂຫຕິ ອປຣາປຣໍ ວຑ຺ຒຕິ. ຕສ຺ສ ວຑ຺ຒນຠາໂວ ຂນ຺ຕິວາທີຊາຕເກນ (ຊາ. ໑.໔.໔໙ ອາທໂຍ) ເຈວ ຈູຬຘມ຺ມປາລຊາຕເກນ (ຊາ. ໑.໕.໔໔ ອາທໂຍ) ຈ ວຓ຺ເຓຕພ຺ໂພ. ອປິຈ ຕິສ຺ສາມຈ຺ຈສ຺ສເປຕ຺ຖ ຠຣິຍໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ສປຣິຊນໍ ມາເຣຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອຕ຺ຕໂນ ມາຣິຕວຕ຺ຖຸ ກເຖຕພ຺ພໍ. ອາສງ຺ຄີຕິ ອາສງ຺ຄກຣໂຓ. ຍສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໍ ອາສຕ຺ຕໍ ລຄ຺ຄິຕໍ ກໂຣຕິ, ຕໍ ວຕ຺ຖຸໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ເທຕິ, ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອກ຺ໂກສນາທີນິ ກາເຣຕິ. ພຫຸປາຍາໂສຕິ ພຫຸນາ ກາຍິກເຈຕສິກທຸກ຺ຂສງ຺ຂາເຕນ ອຸປາຍາເສນ ກິລມເຖນ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ໂກຘໍ ນິສ຺ສາຍ ຫິ ໂກຘວເສນ ອຣິຍາທີສຸ ກຕວີຕິກ຺ກມາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ເມ ເຈວ ສມ຺ປຣາເຍ ຈ ວຘພນ຺ຘວິປ຺ປຏິສາຣາທີນິ ເຈວ ປຎ຺ຈວິຘພນ຺ຘນກມ຺ມກຣຓາທີນິ ຈ ພຫູນິ ທຸກ຺ຂານິ ອນຸຠວນ຺ຕີຕິ ໂກໂຘ ພຫຸປາຍາໂສ ນາມ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ເອສ ເອວໍ ອເນກາທີນໂວ, ຕສ຺ມາ ໂກຘໍ ນ ໂຣເຈມິ.

ທຸຏ຺ຐສ຺ສາຕິ ກຸຊ຺ຌນລກ຺ຂເຓນ ໂກເຘນ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ທຸສ຺ສນລກ຺ຂເຓນ ໂທເສນ ທຸຏ຺ຐສ຺ສ ປຐມໍ ຕາວ ‘‘ອເຣ, ທາສ, ເປສ຺ສາ’’ຕິ ຜຣຸສວາຈາ ນິຈ຺ຉຣຕິ, ວາຈາຍ ອນນ຺ຕຣາ ອາກຑ຺ຒນວິກຑ຺ຒນວເສນ ຫຕ຺ຖປຣາມາໂສ, ຕໂຕ ອນນ຺ຕຣາ ອຸປກ຺ກມນວເສນ ປາຓິ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕໂຕ ທຓ຺ໂຑ, ທຓ຺ຑປ຺ປຫາເຣ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປນ ເອກໂຕຘາຣອຸຠໂຕຘາຣສ຺ສ ສຕ຺ຖສ຺ສ ປຣມາ ຄຕິ, ສພ຺ພປຣິຍນ຺ຕາ ສຕ຺ຖນິປ຺ຜຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ຍທາ ຫິ ສຕ຺ເຖນ ປຣໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ເຕເນວ ສຕ຺ເຖນ ອຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕາ ໂວໂຣເປຕິ, ຕທາ ໂທໂສ ມຕ຺ຖກປ຺ປຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ໂທໂສ ໂກຘສມຸຏ຺ຐາໂນຕິ ຍຖາ ອນມ຺ພິລໍ ຕກ຺ກໍ ວາ ກຎ຺ຊິກໍ ວາ ປຣິຓາມວເສນ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອມ຺ພິລໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ເອກຊາຕິກມ຺ປິ ສມານໍ ອມ຺ພິລໍ ອນມ຺ພິລນ຺ຕິ ນານາ ວຸຈ຺ຈຕິ, ຕຖາ ປຸພ຺ພກາເລ ໂກໂຘ ປຣິຓມິຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ໂທໂສ ໂຫຕິ. ໂສ ອກຸສລມູລຕ຺ເຕນ ເອກຊາຕິໂກປິ ສມາໂນ ໂກໂຘ ໂທໂສຕິ ນານາ ວຸຈ຺ຈຕິ. ຍຖາ ອນມ຺ພິລໂຕ ອມ຺ພິລໍ, ເອວໍ ໂສປິ ໂກຘໂຕ ສມຸຏ຺ຐາຕີຕິ ໂກຘສມຸຏ຺ຐາໂນ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ເອວໍ ອເນກາທີນໂວ ໂທໂສ, ຕສ຺ມາ ໂທສມ຺ປິ ນ ໂຣເຈມິ.

ອາໂລປສາຫສາກາຣາຕິ ທິວາ ທິວສ຺ເສວ ຄາມໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ວິລຸມ຺ປນານິ ຈ ອາວຸຘໍ ສຣີເຣ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ນາມ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ສາຫສາກາຣາ ຈ. ນິກຕີ ວຎ຺ຈນານິ ຈາຕິ ປຕິຣູປກໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຣສ຺ສ ຫຣຓໍ ນິກຕິ ນາມ, ສາ ອສຸວຓ຺ຓເມວ ‘‘ສຸວຓ຺ຓ’’ນ຺ຕິ ກູຏກຫາປຓໍ ‘‘ກຫາປໂຓ’’ຕິ ທຕ຺ວາ ປຣສນ຺ຕກຄ຺ຄຫເຓ ທຏ຺ຐພ຺ພາ. ປຏິຠານວເສນ ປນ ອຸປາຍກຸສລຕາຍ ປຣສນ຺ຕກຄ຺ຄຫຓໍ ວຎ຺ຈນໍ ນາມ. ຕສ຺ເສວໍ ປວຕ຺ຕິ ທຏ຺ຐພ຺ພາ – ເອໂກ ກິຣ ອຸຊຸຊາຕິໂກ ຄາມິກປຸຣິໂສ ອຣຎ຺ຎໂຕ ສສກໍ ອາເນຕ຺ວາ ນທີຕີເຣ ຐເປຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ໂອຕຣິ. ອເຖໂກ ຘຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ສສກໍ ສີເສ ກຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕຸໍ ໂອຕິຓ຺ໂຓ. ອິຕໂຣ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ສສກໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ອິໂຕ ຈິໂຕ ຈ ວິໂລເກສິ. ຕເມນໍ ຘຸຕ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ໂຠ ວິໂລເກສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ເມ ຐາເນ ສສໂກ ຐປິໂຕ, ຕໍ ນ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອນ຺ຘພາລ, ຕ຺ວໍ ນ ຊານາສິ, ສສກາ ນາມ ນທີຕີເຣ ຐປິຕາ ປລາຍນ຺ຕິ, ປສ຺ສ ອຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ສສກໍ ສີເສ ຐເປຕ຺ວາວ ນ຺ຫາຍາມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ອປ຺ປຏິຠານຕາຍ ‘‘ເອວໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປກ຺ກາມິ. ເອກກຫາປເຓນ ມິຄໂປຕກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປຸນ ຕໍ ທຕ຺ວາ ທ຺ວິກຫາປຓຄ຺ຆນກສ຺ສ ມິຄສ຺ສ ຄຫິຕວຕ຺ຖຸເປຕ຺ຖ ກເຖຕພ຺ພໍ. ທິສ຺ສນ຺ຕິ ໂລຠຘມ຺ເມສູຕິ ສກ຺ກ, ອິເມ ອາໂລປາທໂຍ ປາປຘມ຺ມາ ໂລຠສຠາເວສຸ ໂລຠາຠິຠູເຕສຸ ສຕ຺ເຕສຸ ທິສ຺ສນ຺ຕິ. ນ ຫິ ອລຸທ຺ຘາ ເອວຣູປານິ ກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕິ. ເອວໍ ໂລໂຠ ອເນກາທີນໂວ, ຕສ຺ມາ ໂລຠມ຺ປິ ນ ໂຣເຈມິ.

ສ຺ເນຫສງ຺ຄຖິຕາ ຄນ຺ຖາຕິ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອລ຺ລີຍນລກ຺ຂເຓນ ສ຺ເນເຫນ ສງ຺ຄຖິຕາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອຸປ຺ປາທວເສນ ຆຏິຕາ ສຸຕ຺ເຕນ ປຸປ຺ຜານິ ວິຍ ພທ຺ຘາ ນານປ຺ປກາເຣສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ປວຕ຺ຕມານາ ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ຖາ. ເສນ຺ຕິ ມໂນມຍາ ປຸຖູຕິ ເຕ ປຸຖູສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສຸວຓ຺ຓາທີຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕານິ ສຸວຓ຺ຓາທິມຍານິ ອາຠຣຓາທີນິ ວິຍ ມເນນ ນິພ຺ພຕ຺ຕຕ຺ຕາ ມໂນມຍາ ອຠິຊ຺ຌາກາຍຄນ຺ຖາ ເຕສຸ ອາຣມ຺ມເຓສຸ ເສນ຺ຕິ ອນຸເສນ຺ຕິ. ເຕ ຠຸສໍ ອຸປຕາເປນ຺ຕີຕິ ເຕ ເອວໍ ອນຸສຍິຕາ ພລວຕາປໍ ຊເນນ຺ຕາ ຠຸສໍ ອຸປຕາເປນ຺ຕິ ອຕິກິລເມນ຺ຕິ. ເຕສໍ ປນ ຠຸສໍ ອຸປຕາປເນ ‘‘ສລ຺ລວິທ຺ໂຘວ ຣຸປ຺ປຕີ’’ຕິ (ສຸ. ນິ. ໗໗໓) ຄາຖາຍ ວຕ຺ຖຸ, ‘‘ປິຍຊາຕິກາ ຫິ ຄຫປຕິ, ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ຂໂທມນສ຺ສຸປາຍາສາ ປິຍປ຺ປຠຸຕິກາ’’ (ມ. ນິ. ໒.໓໕໓), ‘‘ປິຍໂຕ ຊາຍຕີ ໂສໂກ’’ຕິອາທີນິ (ຘ. ປ. ໒໑໒) ສຸຕ຺ຕານິ ຈ ອາຫຣິຕພ຺ພານິ. ອປິຈ ມງ຺ຄລໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ທາຣເກ ທຕ຺ວາ ພລວໂສເກນ ຫທຍໍ ຜລິ, ເວສ຺ສນ຺ຕຣໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ໂທມນສ຺ສໍ ອຸທປາທິ. ເອວໍ ປູຣິຕປາຣມີນໍ ມຫາສຕ຺ຕານໍ ເປມໍ ອຸປຕາປໍ ກໂຣຕິເຍວ. ອຍໍ ສ຺ເນເຫ ອາທີນໂວ, ຕສ຺ມາ ສ຺ເນຫມ຺ປິ ນ ໂຣເຈມີຕິ.

ສກ຺ໂກ ປຎ຺ຫວິສ຺ສຊ຺ຊນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກຓ຺ຫປຓ຺ຑິຕ ຕຍາ ອິເມ ປຎ຺ຫາ ພຸທ຺ຘລີຬາຍ ສາຘຸກໍ ກຖິຕາ, ອຕິວິຍ ຕຸຏ຺ໂຐສ຺ມິ ເຕ, ອປຣມ຺ປິ ວຣໍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທສມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໐.

‘‘ເອຕສ຺ມິໍ ເຕ ສຸລປິເຕ, ປຕິຣູເປ ສຸຠາສິເຕ;

ວຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເຕ ທມ຺ມິ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສິຈ຺ຉສີ’’ຕິ.

ຕໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອນນ຺ຕຣຄາຖມາຫ –

໒໑.

‘‘ວຣຎ຺ເຈ ເມ ອໂທ ສກ຺ກ, ສພ຺ພຠູຕານມິສ຺ສຣ;

ອຣຎ຺ເຎ ເມ ວິຫຣໂຕ, ນິຈ຺ຈໍ ເອກວິຫາຣິໂນ;

ອາພາຘາ ມາ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍຸໍ, ອນ຺ຕຣາຍກຣາ ຠຸສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອນ຺ຕຣາຍກຣາ ຠຸສາຕິ ອິມສ຺ສ ເມ ຕໂປກມ຺ມສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍກຣາ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ‘‘ກຓ຺ຫປຓ຺ຑິໂຕ ວຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ນ ອາມິສສນ຺ນິສ຺ສິຕໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕໂປກມ຺ມນິສ຺ສິຕເມວ ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ປສນ຺ໂນ ອປຣມ຺ປິ ວຣໍ ທທມາໂນ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໒໒.

‘‘ເອຕສ຺ມິໍ ເຕ ສຸລປິເຕ, ປຕິຣູເປ ສຸຠາສິເຕ;

ວຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເຕ ທມ຺ມິ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສິຈ຺ຉສີ’’ຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ວຣຄ຺ຄຫຓາປເທເສນ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໒໓.

‘‘ວຣຎ຺ເຈ ເມ ອໂທ ສກ຺ກ, ສພ຺ພຠູຕານມິສ຺ສຣ;

ນ ມໂນ ວາ ສຣີຣໍ ວາ, ມໍ-ກເຕ ສກ຺ກ ກສ຺ສຈິ;

ກທາຈິ ອຸປຫຎ຺ເຎຖ, ເອຕໍ ສກ຺ກ ວຣໍ ວເຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມໂນ ວາຕິ ມໂນທ຺ວາຣໍ ວາ. ສຣີຣໍ ວາຕິ ກາຍທ຺ວາຣໍ ວາ, ວຈີທ຺ວາຣມ຺ປິ ເອເຕສໍ ຄຫເຓນ ຄຫິຕເມວາຕິ ເວທິຕພ຺ພໍ. ມໍ-ກເຕຕິ ມມ ກາຣຓາ. ອຸປຫຎ຺ເຎຖາຕິ ອຸປຆາຕໍ ອາປຊ຺ເຊຍ຺ຍ ອປຣິສຸທ຺ຘໍ ອສ຺ສ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສກ຺ກ ເທວຣາຊ, ມມ ກາຣຓາ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ມມ ອນຕ຺ຖກາມຕາຍ ກສ຺ສຈິ ສຕ຺ຕສ຺ສ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ກາເລ ອິທໍ ຕິວິຘມ຺ປິ ກມ຺ມທ຺ວາຣໍ ນ ອຸປຫຎ຺ເຎຖ, ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ທສຫິ ອກຸສລກມ຺ມປເຖຫິ ວິມຸຕ຺ຕໍ ປຣິສຸທ຺ຘເມວ ຠເວຍ຺ຍາຕິ.

ອິຕິ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຉສຸປິ ຐາເນສຸ ວຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ເນກ຺ຂມ຺ມນິສ຺ສິຕເມວ ຄຓ຺ຫິ, ຊານາຕິ ເຈສ ‘‘ສຣີຣໍ ນາມ ພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍ, ນ ຕໍ ສກ຺ກາ ສກ຺ເກນ ອພ຺ຍາຘິຘມ຺ມໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ສຕ຺ຕານຎ຺ຫິ ຕີສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ປຣິສຸທ຺ຘຠາໂວ ອສກ຺ກາຍຕ຺ໂຕວ, ເອວໍ ສນ຺ເຕປິ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນຕ຺ຖໍ ອິເມ ວເຣ ຄຓ຺ຫິ. ສກ຺ໂກປິ ຕໍ ຣຸກ຺ຂໍ ຘຸວຜລໍ ກຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສິຣສິ ອຎ຺ຊລິໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ອໂຣຄາ ອິເຘວ ວສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອານນ຺ທ, ປຸພ຺ເພ ມຍາ ນິວຸຕ຺ຖຠູມິປ຺ປເທໂສ ເຈໂສ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສກ຺ໂກ ອນຸຣຸທ຺ໂຘ ອໂຫສິ, ກຓ຺ຫປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກຓ຺ຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໔໔໑] ໓. ຈຕຸໂປສຖິກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

໒໔-໓໘. ໂຍ ໂກປເນຍ຺ໂຍຕິ ອິທໍ ຈຕຸໂປສຖິກຊາຕກໍ ປຸຓ຺ຓກຊາຕເກ ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ຈຕຸໂປສຖິກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໔໔໒] ໔. ສງ຺ຂຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ພຫຸສ຺ສຸໂຕຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາຣທານໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິເຣໂກ ອຸປາສໂກ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ສ຺ວາຕນາຍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຆຣທ຺ວາເຣ ມຓ຺ຑປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຕຖາຄຕສ຺ສ ກາລໍ ອາໂຣຈາເປສິ. ສຕ຺ຖາ ປຎ຺ຈສຕຠິກ຺ຂຸປຣິວາໂຣ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ເຕ ອາສເນ ນິສີທິ. ອຸປາສໂກ ສປຸຕ຺ຕທາໂຣ ສປຣິຊໂນ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ປຸນ ສ຺ວາຕນາຍາຕິ ເອວໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິມນ຺ເຕຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາຣໍ ອທາສິ. ຕໍ ປນ ທທມາໂນ ອຸປາຫນທານໍ ອຸສ຺ສນ຺ນໍ ກຕ຺ວາ ອທາສິ. ທສພລສ຺ສ ທິນ຺ໂນ ອຸປາຫນສງ຺ຆາໂຏ ສຫສ຺ສຄ຺ຆນໂກ ອໂຫສິ, ທ຺ວິນ຺ນໍ ອຄ຺ຄສາວການໍ ປຎ຺ຈສຕຄ຺ຆນໂກ, ເສສານໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ສຕຄ຺ຆນໂກ. ອິຕິ ໂສ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາຣທານໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິສາຍ ສທ຺ຘິໍ ຠຄວໂຕ ສນ຺ຕິເກ ນິສີທິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ມຘຸເຣນ ສເຣນ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ‘‘ອຸປາສກ, ອຸຬາຣໍ ເຕ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາຣທານໍ, ອຕ຺ຕມໂນ ໂຫຫິ, ປຸພ຺ເພ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ເອກໍ ອຸປາຫນສງ຺ຆາຏໍ ທຕ຺ວາ ນາວາຍ ຠິນ຺ນາຍ ອປ຺ປຕິຏ຺ເຐ ມຫາສມຸທ຺ເທປິ ອຸປາຫນທານນິສ຺ສນ຺ເທນ ປຕິຏ຺ຐໍ ລຠິໍສຸ, ຕ຺ວໍ ປນ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ສພ຺ພປຣິກ຺ຂາຣທານໍ ອທາສິ, ຕສ຺ສ ເຕ ອຸປາຫນທານສ຺ສ ຜລໍ ກສ຺ມາ ນ ປຕິຏ຺ຐາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ອຍໍ ພາຣາຓສີ ໂມຬິນີ ນາມ ອໂຫສິ. ໂມຬິນິນຄເຣ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ສງ຺ໂຂ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຑ຺ໂຒ ມຫທ຺ຘໂນ ມຫາໂຠໂຄ ປຫູຕວິຕ຺ຕຸປກຣໂຓ ປຫູຕຘນຘຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓຣຊໂຕ ຈຕູສຸ ນຄຣທ຺ວາເຣສຸ ນຄຣມຊ຺ເຌ ນິເວສນທ຺ວາເຣ ຈາຕິ ຉສຸ ຐາເນສຸ ຉ ທານສາລາໂຍ ກາເຣຕ຺ວາ ເທວສິກໍ ຉສຕສຫສ຺ສານິ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ກປຓທ຺ຘິການໍ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຫໍ ເຄເຫ ຘເນ ຂີເຓ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ອປຣິກ຺ຂີເຓເຍວ ຘເນ ນາວາຍ ສຸວຓ຺ຓຠູມິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘນໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ນາວໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑສ຺ສ ປູຣາເປຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຍາວາຫໍ ອາຄຈ຺ຉາມິ, ຕາວ ເມ ທານໍ ອນຸປຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທາສກມ຺ມກຣປຣິວຸໂຕ ຉຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ອຸປາຫນໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສມເຍ ປຏ຺ຏນຄາມາຠິມຸໂຂ ປາຍາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຄນ຺ຘມາທເນ ເອໂກ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ໂຘ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ຕໍ ຘນາຫຣຓຕ຺ຖາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຫາປຸຣິໂສ ຘນໍ ອາຫຣິຕຸໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ຠວິສ຺ສຕິ ນຸ ໂຂ ອສ຺ສ ສມຸທ຺ເທ ອນ຺ຕຣາໂຍ, ໂນ’’ຕິ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ເອສ ມໍ ທິສ຺ວາ ຉຕ຺ຕຎ຺ຈ ອຸປາຫນຎ຺ຈ ມຍ຺ຫໍ ທຕ຺ວາ ອຸປາຫນທານນິສ຺ສນ຺ເທນ ສມຸທ຺ເທ ຠິນ຺ນາຍ ນາວາຍ ປຕິຏ຺ຐໍ ລຠິສ຺ສຕິ, ກຣິສ຺ສາມິສ຺ສ ອນຸຄ຺ຄຫ’’ນ຺ຕິ ອາກາເສນາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາວິທູເຣ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຈຓ຺ຑວາຕາຕເປ ອງ຺ຄາຣສນ຺ຖຣສທິສໍ ອຸຓ຺ຫວາລຸກໍ ມທ຺ທນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຠິມຸໂຂ ອາຄຈ຺ຉິ.

ໂສ ຕໍ ທິສ຺ວາວ ‘‘ປຸຎ຺ຎກ຺ເຂຕ຺ຕໍ ເມ ອາຄຕໍ, ອຊ຺ຊ ມຍາ ເອຕ຺ຖ ທານພີຊໍ ໂຣເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ເວເຄນ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍ຺ຫໍ ອນຸຄ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ໂຖກໍ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ອິມໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ອຸປສງ຺ກມຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູລໍ ອຸປສງ຺ກມນ຺ເຕ ຣຸກ຺ຂມູເລ ວາລຸກໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ວາສິຕປຣິສ຺ສາວິເຕນ ອຸທເກນ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘເຕເລນ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຸປາຫນາ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ປປ຺ໂຜເຏຕ຺ວາ ຄນ຺ຘເຕເລນ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປາເທສຸ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິມາ ອຸປາຫນາ ອາຣຸຍ຺ຫ ຉຕ຺ຕໍ ມຕ຺ຖເກ ກຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ຉຕ຺ຕຸປາຫນໍ ອທາສິ. ໂສ ອສ຺ສ ອນຸຄ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປສາທສໍວຑ຺ຒນຕ຺ຖໍ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວສ຺ສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາທນເມວ ອຄມາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຕິວິຍ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ປຏ຺ຏນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນາວໍ ອຠິຣຸຫິ. ອຖສ຺ສ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປຏິປນ຺ນສ຺ສ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ນາວາ ວິວຣໍ ອທາສິ, ອຸທກໍ ອຸສ຺ສິຎ຺ຈິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ມຫາຊໂນ ມຣຓຠຍຠີໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ເທວຕາ ນມສ຺ສິຕ຺ວາ ມຫາວິຣວໍ ວິຣວິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸປຏ຺ຐາກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສກລສຣີຣໍ ເຕເລນ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ສປ຺ປິນາ ສທ຺ຘິໍ ສກ຺ຂຣຈຸຓ຺ຓໍ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຕມ຺ປິ ຂາທາເປຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກູປກຍຏ຺ຐິມຕ຺ຖກໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ‘‘ອິມາຍ ທິສາຍ ອມ຺ຫາກໍ ນຄຣ’’ນ຺ຕິ ທິສໍ ວວຕ຺ຖເປຕ຺ວາ ມຈ຺ຉກຈ຺ຉປປຣິປນ຺ຖໂຕ ອຕ຺ຕານໍ ໂມເຈນ຺ໂຕ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຸສຠມຕ຺ຕໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຕິ. ມຫາຊໂນ ວິນາສໍ ປາປຸຓິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ປນ ອຸປຏ຺ຐາເກນ ສທ຺ຘິໍ ສມຸທ຺ທໍ ຕຣິຕຸໍ ອາຣຠິ. ຕສ຺ສ ຕຣນ຺ຕສ຺ເສວ ສຕ຺ຕໂມ ທິວໂສ ຊາໂຕ. ໂສ ຕສ຺ມິມ຺ປິ ກາເລ ໂລໂຓທເກນ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລຕ຺ວາ ອຸໂປສຖິໂກ ອໂຫສິເຍວ.

ຕທາ ປນ ຈຕູຫິ ໂລກປາເລຫິ ມຓິເມຂລາ ນາມ ເທວຘີຕາ ‘‘ສເຈ ສມຸທ຺ເທ ນາວາຍ ຠິນ຺ນາຍ ຕິສຣຓຄຕາ ວາ ສີລສມ຺ປນ຺ນາ ວາ ມາຕາປິຕຸປຏ຺ຐາກາ ວາ ມນຸສ຺ສາ ທຸກ຺ຂປ຺ປຕ຺ຕາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕ ຣກ຺ເຂຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ສມຸທ຺ເທ ອາຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ຐປິຕາ ໂຫຕິ. ສາ ອຕ຺ຕໂນ ອິສ຺ສຣິເຍນ ສຕ຺ຕາຫມນຸຠວິຕ຺ວາ ປມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສມຸທ຺ທໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ສີລາຈາຣສໍຍຸຕ຺ຕໍ ສງ຺ຂພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ສ ສຕ຺ຕໂມ ທິວໂສ ສມຸທ຺ເທ ປຕິຕສ຺ສ, ສເຈ ໂສ ມຣິສ຺ສຕິ ອຕິວິຍ ຄາຣຍ຺ຫາ ເມ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສໍວິຄ຺ຄມານຫທຍາ ຫຸຕ຺ວາ ເອກໍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ນານຄ຺ຄຣສໂຠຊນສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ວາຕເວເຄນ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕ຺ວໍ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາຫາໂຣ, ອິທໍ ທິພ຺ພໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອປເນຫິ ຕວ ຠຕ຺ຕໍ, ອຫໍ ອຸໂປສຖິໂກ’’ຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ອຸປຏ຺ຐາໂກ ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄໂຕ ເທວຕໍ ອທິສ຺ວາ ສທ຺ທເມວ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປກຕິສຸຂຸມາໂລ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາຫາຣຕາຍ ທຸກ຺ຂິໂຕ ມຣຓຠເຍນ ວິລປຕິ ມຎ຺ເຎ, ອສ຺ສາເສສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໓໙.

‘‘ພຫຸສ຺ສຸໂຕ ສຸຕຘມ຺ໂມສິ ສງ຺ຂ, ທິຏ຺ຐາ ຕຍາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈ;

ອຖກ຺ຂເຓ ທສ຺ສຍເສ ວິລາປໍ, ອຎ຺ໂຎ ນຸ ໂກ ເຕ ປຏິມນ຺ຕໂກ ມຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຕຘມ຺ໂມສີຕິ ຘມ຺ໂມປິ ຕຍາ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສນ຺ຕິເກ ສຸໂຕ ອສິ. ທິຏ຺ຐາ ຕຍາຕິ ເຕສໍ ປຈ຺ຈເຍ ເທນ຺ເຕນ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ເຕນ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈ ຕຍາ ທິຏ຺ຐາ. ເອວໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ຫິ ປສ຺ສນ຺ໂຕປິ ເຕ ນ ປສ຺ສຕິເຍວ. ອຖກ຺ຂເຓຕິ ອຖ ອກ຺ຂເຓ ສລ຺ລປນ຺ຕສ຺ສ ກສ຺ສຈິ ອຠາເວນ ວຈນສ຺ສ ອໂນກາເສ. ທສ຺ສຍເສຕິ ‘‘ອຫໍ ອຸໂປສຖິໂກ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ວິລາປໍ ທສ຺ເສສິ. ປຏິມນ຺ຕໂກຕິ ມຍາ ອຎ຺ໂຎ ໂກ ຕວ ປຏິມນ຺ຕໂກ ປຏິວຈນທາຍໂກ, ກິໍກາຣຓາ ເອວໍ ວິປ຺ປລປສີຕິ?

ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ສ ເທວຕາ ນ ປຎ຺ຎາຍຕິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ, ນາຫໍ ມຣຓສ຺ສ ຠາຍາມິ, ອຕ຺ຖິ ປນ ເມ ອຎ຺ໂຎ ປຏິມນ຺ຕໂກ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໐.

‘‘ສຸພ຺ຠູ ສຸຠາ ສຸປ຺ປຏິມຸກ຺ກກມ຺ພຸ, ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ໂສວຓ຺ຓມຍາຍ ປາຕິຍາ;

‘ຠຸຎ຺ຊສ຺ສຸ ຠຕ຺ຕໍ’ ອິຕິ ມໍ ວເທຕິ, ສທ຺ຘາວິຕ຺ຕາ, ຕມຫໍ ໂນຕິ ພ຺ຣູມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸພ຺ຠູຕິ ສຸຠມຸຂາ. ສຸຠາຕິ ປາສາທິກາ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣາ. ສຸປ຺ປຏິມຸກ຺ກກມ຺ພູຕິ ປຏິມຸກ຺ກສຸວຓ຺ຓາລງ຺ກາຣາ. ປຄ຺ຄຍ຺ຫາຕິ ສຸວຓ຺ຓປາຕິຍາ ຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ. ສທ຺ຘາວິຕ຺ຕາຕິ ສທ຺ຘາ ເຈວ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ຈ. ‘‘ສທ຺ຘໍ ຈິຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ, ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ ສທ຺ຘນ຺ຕິ ສທ຺ທຫນ຺ຕໍ, ຈິຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕໍ. ຕມຫໍ ໂນຕີຕິ ຕມຫໍ ເທວຕໍ ອຸໂປສຖິກຕ຺ຕາ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ໂນຕິ ພ຺ຣູມິ, ນ ວິປ຺ປລປາມິ ສມ຺ມາຕິ.

ອຖສ຺ສ ໂສ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໔໑.

‘‘ເອຕາທິສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ທິສ຺ວານ ຍກ຺ຂໍ, ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ ໂປໂສ ສຸຂມາສິສາໂນ;

ອຸຏ຺ເຐຫິ ນໍ ປຎ຺ຊລິກາຠິປຸຈ຺ຉ, ເທວີ ນຸສິ ຕ຺ວໍ ອຸທ ມານຸສີ ນູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຂມາສິສາໂນຕິ ເອຕາທິສໍ ຍກ຺ຂໍ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ສຸຂໍ ອາສີສນ຺ໂຕ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຸຣິໂສ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ສຸຂໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ນ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ອຸຏ຺ເຐຫີຕິ ອຸທກໂຕ ອຸຏ຺ຐານາກາຣໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐຫ. ປຎ຺ຊລິກາຠິປຸຈ຺ຉາຕິ ອຎ຺ຊລິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຠິປຸຈ຺ຉ. ອຸທ ມານຸສີຕິ ອຸທາຫຸ ມຫິທ຺ຘິກາ ມານຸສີ ຕ຺ວນ຺ຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ຍຸຕ຺ຕໍ ກເຖສີ’’ຕິ ຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໔໒.

‘‘ຍໍ ຕ຺ວໍ ສຸເຂນາຠິສເມກ຺ຂເສ ມໍ, ຠຸຎ຺ຊສ຺ສຸ ຠຕ຺ຕໍ ອິຕິ ມໍ ວເທສິ;

ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ນາຣິ ມຫານຸຠາເວ, ເທວີ ນຸສິ ຕ຺ວໍ ອຸທ ມານຸສີ ນູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໍ ຕ຺ວນ຺ຕິ ຍສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ສຸເຂນ ມໍ ອຠິສເມກ຺ຂເສ, ປິຍຈກ຺ຂູຫິ ໂອໂລເກສິ. ປຸຈ຺ຉາມິ ຕນ຺ຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມິ.

ຕໂຕ ເທວຘີຕາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໔໓.

‘‘ເທວີ ອຫໍ ສງ຺ຂ ມຫານຸຠາວາ, ອິຘາຄຕາ ສາຄຣວາຣິມຊ຺ເຌ;

ອນຸກມ຺ປິກາ ໂນ ຈ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ, ຕເວວ ອຕ຺ຖາຍ ອິຘາຄຕາສ຺ມິ.

໔໔.

‘‘ອິຘນ຺ນປານໍ ສຍນາສນຎ຺ຈ, ຍານານິ ນານາວິວິຘານິ ສງ຺ຂ;

ສພ຺ພສ຺ສ ຕ຺ຍາຫໍ ປຏິປາທຍາມິ, ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຕຸຍ຺ຫໍ ມນສາຠິປຕ຺ຖິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິຘາຕິ ອິມສ຺ມິໍ ມຫາສມຸທ຺ເທ. ນານາວິວິຘານີຕິ ພຫູນິ ຈ ອເນກປ຺ປກາຣານິ ຈ ຫຕ຺ຖິຍານອສ຺ສຍານາທີນິ ອຕ຺ຖິ. ສພ຺ພສ຺ສ ຕ຺ຍາຫນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອນ຺ນປານາທິໂນ ສພ຺ພສ຺ສ ສາມິກໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ເຕ ອນ຺ນປານາທິໍ ປຏິປາທຍາມິ ທທາມິ. ຍໍ ກິຎ຺ຈີຕິ ອຎ຺ຎມ຺ປິ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ມນສາ ອິຈ຺ຉິຕໍ, ຕໍ ສພ຺ພໍ ເຕ ທມ຺ມີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ເທວຘີຕາ ສມຸທ຺ທປິຏ຺ເຐ ມຍ຺ຫໍ ‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ທມ຺ມີ’ຕິ ວທຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອສາ ມຍາ ກເຕນ ປຸຎ຺ຎກມ຺ເມນ ທາຕຸກາມາ, ອຸທາຫຸ ອຕ຺ຕໂນ ພເລນ, ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ຕາວ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໕.

‘‘ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ຍິຏ຺ຐຎ຺ຈ ຫຸຕຎ຺ຈ ມຍ຺ຫໍ, ສພ຺ພສ຺ສ ໂນ ອິສ຺ສຣາ ຕ຺ວໍ ສຸຄຕ຺ເຕ;

ສຸສ຺ໂສຓິ ສຸພ຺ຠມຸ ສຸວິລຄ຺ຄມຊ຺ເຌ, ກິສ຺ສ ເມ ກມ຺ມສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍິຏ຺ຐນ຺ຕິ ທານວເສນ ຍຊິຕໍ. ຫຸຕນ຺ຕິ ອາຫຸນປາຫຸນວເສນ ທິນ຺ນໍ. ສພ຺ພສ຺ສ ໂນ ອິສ຺ສຣາ ຕ຺ວນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ອມ຺ຫາກໍ ປຸຎ຺ຎກມ຺ມສ຺ສ ຕ຺ວໍ ອິສ຺ສຣາ, ‘‘ອິມສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ, ອິມສ຺ສ ອຍ’’ນ຺ຕິ ພ຺ຍາກຣິຕຸໍ ສມຕ຺ຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸສ຺ໂສຓີຕິ ສຸນ຺ທຣອູຣຸລກ຺ຂເຓ. ສຸພ຺ຠມູຕິ ສຸນ຺ທຣຠມຸເກ. ສຸວິລຄ຺ຄມຊ຺ເຌຕິ ສຸຏ຺ຐຸວິລຄ຺ຄິຕຕນຸມຊ຺ເຌ. ກິສ຺ສ ເມຕິ ມຍາ ກຕກມ຺ເມສຸ ກຕຣກມ຺ມສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ, ເຍນາຫໍ ອປ຺ປຕິຏ຺ເຐ ສມຸທ຺ເທ ປຕິຏ຺ຐໍ ລຠາມີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເທວຘີຕາ ‘‘ອຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘ຍໍ ເຕນ ກຸສລໍ ກຕໍ, ຕໍ ກມ຺ມໍ ນ ຊານາຕີ’ຕິ ອຎ຺ຎາຍ ປຸຈ຺ຉຕິ ມຎ຺ເຎ, ກຖຍິສ຺ສາມິ ທານິສ຺ສາ’’ຕິ ຕໍ ກເຖນ຺ຕີ ອຏ຺ຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໖.

‘‘ຆມ຺ເມ ປເຖ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເອກຠິກ຺ຂຸໍ, ອຸຄ຺ຆຏ຺ຏປາທໍ ຕສິຕໍ ກິລນ຺ຕໍ;

ປຏິປາທຍີ ສງ຺ຂ ອຸປາຫນານິ, ສາ ທກ຺ຂິຓາ ກາມທຸຫາ ຕວຊ຺ຊາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອກຠິກ຺ຂຸນ຺ຕິ ເອກໍ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ອຸຄ຺ຆຏ຺ຏປາທນ຺ຕິ ອຸຓ຺ຫວາລຸກາຍ ຆຏ຺ຏິຕປາທໍ. ຕສິຕນ຺ຕິ ປິປາສິຕໍ. ປຏິປາທຍີຕິ ປຏິປາເທສິ, ໂຍເຊສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ກາມທຸຫາຕິ ສພ຺ພກາມທາຍິກາ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ເອວຣູເປປິ ນາມ ອປ຺ປຕິຏ຺ເຐ ມຫາສມຸທ຺ເທ ມຍາ ທິນ຺ນອຸປາຫນທານໍ ມມ ສພ຺ພກາມທທໍ ຊາຕໍ, ອໂຫ ສຸທິນ຺ນໍ ເມ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສ຺ສ ທານ’’ນ຺ຕິ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ນວມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໗.

‘‘ສາ ໂຫຕຸ ນາວາ ຜລກູປປນ຺ນາ, ອນວສ຺ສຸຕາ ເອຣກວາຕຍຸຕ຺ຕາ;

ອຎ຺ຎສ຺ສ ຍານສ຺ສ ນ ເຫຕ຺ຖ ຠູມິ, ອຊ຺ເຊວ ມໍ ໂມຬິນິໍ ປາປຍສ຺ສູ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ເທວເຕ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ມຍ຺ຫໍ ເອກໍ ນາວໍ ມາເປຫິ, ຂຸທ຺ທກໍ ປນ ເອກໂທຓິກນາວໍ ມາເປຫິ, ຍໍ ນາວໍ ມາເປສ຺ສສິ, ສາ ໂຫຕຸ ນາວາ ພຫູຫິ ສຸສິພ຺ພິເຕຫິ ຜລເກຫິ ອຸປປນ຺ນາ, ອຸທກປເວສນສ຺ສາຠາເວນ ອນວສ຺ສຸຕາ, ເອຣເກນ ສມ຺ມາ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ວາເຕນ ຍຸຕ຺ຕາ, ຐເປຕ຺ວາ ທິພ຺ພນາວໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ຍານສ຺ສ ເອຕ຺ຖ ຠູມິ ນຕ຺ຖິ, ຕາຍ ປນ ທິພ຺ພນາວາຍ ອຊ຺ເຊວ ມໍ ໂມຬິນິນຄຣໍ ປາປຍສ຺ສູຕິ.

ເທວຘີຕາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕຣຕນມຍໍ ນາວໍ ມາເປສິ. ສາ ທີຆໂຕ ອຏ຺ຐອຸສຠາ ອໂຫສິ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ຈຕຸອຸສຠາ, ຄມ຺ຠີຣໂຕ ວີສຕິຍຏ຺ຐິກາ. ຕສ຺ສາ ອິນ຺ທນີລມຍາ ຕໂຍ ກູປກາ, ໂສວຓ຺ຓມຍານິ ໂຍຕ຺ຕານິ ຣຊຕມຍານິ ປຕ຺ຕານິ ໂສວຓ຺ຓມຍານິ ຈ ຜິຍາຣິຕ຺ຕານິ ອເຫສຸໍ. ເທວຕາ ຕໍ ນາວໍ ສຕ຺ຕນ຺ນໍ ຣຕນານໍ ປູເຣຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາລິງ຺ຄິຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕນາວາຍ ອາໂຣເປສິ, ອຸປຏ຺ຐາກໍ ປນສ຺ສ ນ ໂອໂລເກສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຕ຺ຕນາ ກຕກລ຺ຍາຓໂຕ ຕສ຺ສ ປຕ຺ຕິໍ ອທາສິ, ໂສ ອນຸໂມທິ. ຕທາ ເທວຕາ ຕມ຺ປິ ອາລິງ຺ຄິຕ຺ວາ ນາວາຍ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ອຖ ນໍ ນາວໍ ໂມຬິນິນຄຣໍ ເນຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຆເຣ ຘນໍ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານເມວ ອຄມາສິ. ສຕ຺ຖາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ –

໔໘.

‘‘ສາ ຕຕ຺ຖ ວິຕ຺ຕາ ສຸມນາ ປຕີຕາ, ນາວໍ ສຸຈິຕ຺ຕໍ ອຠິນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ;

ອາທາຍ ສງ຺ຂໍ ປຸຣິເສນ ສທ຺ຘິໍ, ອຸປານຍີ ນຄຣໍ ສາຘຸຣມ຺ມ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມໍ ໂອສານຄາຖໍ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ສາຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ສາ ເທວຕາ ຕຕ຺ຖ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ວິຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕາຍ ປີຕິຍາ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ວິຕ຺ຕາ. ສຸມນາຕິ ສຸນ຺ທຣມນາ ປາໂມຊ຺ເຊນ ປຕີຕຈິຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ວິຈິຕ຺ຣນາວໍ ນິມ຺ມິນິຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ປຣິຈາຣເກນ ສທ຺ຘິໍ ອາທາຍ ສາຘຸຣມ຺ມໍ ອຕິຣມຓີຍໍ ນຄຣໍ ອຸປານຍີຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ຍາວຊີວໍ ອປຣິມິຕຘນໍ ເຄຫໍ ອຊ຺ຌາວສນ຺ໂຕ ທານໍ ທຕ຺ວາ ສີລໍ ຣກ຺ຂິຕ຺ວາ ຊີວິຕປຣິໂຍສາເນ ສປຣິໂສ ເທວນຄຣໍ ປຣິປູເຣສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ.

ຕທາ ເທວຘີຕາ ອຸປ຺ປລວຓ຺ຓາ ອໂຫສິ, ອຸປຏ຺ຐາກປຸຣິໂສ ອານນ຺ໂທ, ສງ຺ຂພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ສງ຺ຂຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໔໔໓] ໕. ຈູຬໂພຘິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ໂຍ ເຕ ອິມໍ ວິສາລກ຺ຂິນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ໂກຘນໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ຠິກ຺ຂຸ ນິຍ຺ຍານິເກ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາປິ ໂກຘໍ ນິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ໂກຘໂນ ອໂຫສິ ອຸປາຍາສພຫຸໂລ, ອປ຺ປມ຺ປິ ວຸຕ຺ໂຕ ສມາໂນ ອຠິສຊ຺ຊິ ກຸປ຺ປິ ພ຺ຍາປຊ຺ຊິ ປຕິຏ຺ຐຍິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ໂກຘນຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ໂກຘໂນ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ໂກໂຘ ນາມ ວາເຣຕພ຺ໂພ, ເອວຣູໂປ ຫິ ອິຘໂລເກ ຈ ປຣໂລເກ ຈ ອນຕ຺ຖກາຣໂກ, ຕ຺ວໍ ນິກ຺ໂກຘສ຺ສ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ກສ຺ມາ ກຸຊ຺ຌສິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ພາຫິຣສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາປິ ໂກຘໍ ນ ກຣິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ກາສິນິຄເມ ເອໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຑ຺ໂຒ ມຫທ຺ຘໂນ ມຫາໂຠໂຄ ອປຸຕ຺ຕໂກ ອໂຫສິ, ຕສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓີ ປຸຕ຺ຕໍ ປຕ຺ເຖສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ຈວິຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ‘‘ໂພຘິກຸມາໂຣ’’ຕິ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ຕສ຺ສ ວຍປ຺ປຕ຺ຕກາເລ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄຕສ຺ສ ອນິຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ເສວ ມາຕາປິຕໂຣ ສມານຊາຕິກາ ກຸລາ ກຸມາຣິກໍ ອາເນສຸໍ. ສາປິ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ຈຸຕາວ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣາ ເທວຈ຺ຉຣປຏິຠາຄາ. ເຕສໍ ອນິຈ຺ຉມານານຎ຺ເຎວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ອາວາຫວິວາຫໍ ກຣິໍສຸ. ອຸຠິນ຺ນໍ ປເນເຕສໍ ກິເລສສມຸທາຈາໂຣ ນາມ ນ ຠູຕປຸພ຺ໂພ, ສໍຣາຄວເສນ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ໂອໂລກນໍ ນາມ ນາໂຫສິ, ສຸປິເນປິ ເມຖຸນຘມ຺ໂມ ນາມ ນ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ, ເອວໍ ປຣິສຸທ຺ຘສີລາ ອເຫສຸໍ.

ອຖາປຣຠາເຄ ມຫາສຕ຺ໂຕ ມາຕາປິຕູສຸ ກາລກເຕສຸ ເຕສໍ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ຕໍ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ຕ຺ວໍ ອິມໍ ອສີຕິໂກຏິຘນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຸເຂນ ຊີວາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິໍ ກຣິສ຺ສຖ ຕຸມ຺ເຫ ປນ, ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕາ’’ຕິ? ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຘເນນ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ຫິມວນ຺ຕປເທສໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ ອຍ຺ຍປຸຕ຺ຕ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ນາມ ປຸຣິສານຎ຺ເຎວ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ? ‘‘ອິຕ຺ຖີນມ຺ປິ ວຏ຺ຏຕິ, ຠທ຺ເທ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ຉຏ຺ຏິຕເຂຬໍ ນ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ, ມຍ຺ຫມ຺ປິ ຘເນນ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ອຫມ຺ປິ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ຠທ຺ເທ’’ຕິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ມຫາທານໍ ທຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣມຓີເຍ ຠູມິຠາເຄ ອສ຺ສມໍ ກຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸຎ຺ຉາຈຣິຍາຍ ຜລາຜເລຫິ ຍາເປນ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ທສມຕ຺ຕານິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ວສິໍສຸ, ຌານໍ ປນ ເນສໍ ນ ຕາວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ປພ຺ພຊ຺ຊາສຸເຂເນວ ທສ ສໍວຈ຺ຉເຣ ວສິຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສິໍສຸ.

ອເຖກທິວສໍ ຣາຊາ ອຸຍ຺ຍານປາລໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ອາທາຍ ອາຄຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຸຍ຺ຍານກີຬິກໍ ກີຬິສ຺ສາມ, ອຸຍ຺ຍານໍ ໂສເຘຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ໂສຘິຕໍ ສຊ຺ຊິຕໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ອຄມາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເຕ ອຸໂຠປິ ຊນາ ອຸຍ຺ຍານສ຺ສ ເອກປສ຺ເສ ປພ຺ພຊ຺ຊາສຸເຂນ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖ ຣາຊາ ອຸຍ຺ຍາເນ ວິຈຣນ຺ໂຕ ເຕ ອຸໂຠປິ ນິສິນ຺ນເກ ທິສ຺ວາ ປຣມປາສາທິກໍ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣໍ ປຣິພ຺ພາຊິກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ໂສ ກິເລສວເສນ ກມ຺ປນ຺ໂຕ ‘‘ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ຕາວ, ອຍໍ ປຣິພ຺ພາຊິກາ ອິມສ຺ສ ກິໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ປພ຺ພຊິຕ ອຍໍ ເຕ ປຣິພ຺ພາຊິກາ ກິໍ ໂຫຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ມຫາຣາຊ, ກິຎ຺ຈິ ນ ໂຫຕິ, ເກວລໍ ເອກປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ປພ຺ພຊິຕາ, ອປິຈ ໂຂ ປນ ເມ ຄິຫິກາເລ ປາທປຣິຈາຣິກາ ອໂຫສີຕິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ‘‘ອຍໍ ກິເຣຕສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ນ ໂຫຕິ, ອປິຈ ໂຂ ປນ ຄິຫິກາເລ ປາທປຣິຈາຣິກາ ກິຣສ຺ສ ອໂຫສິ, ສເຈ ປນາຫໍ ອິສ຺ສຣິຍພເລນ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍໍ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອສ ກຣິສ຺ສຕິ, ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ ຕາວ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໙.

‘‘ໂຍ ເຕ ອິມໍ ວິສາລກ຺ຂິໍ, ປິຍໍ ສໍມ຺ຫິຕຠາສິນິໍ;

ອາທາຍ ພລາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ກິໍ ນຸ ກຍິຣາສິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສໍມ຺ຫິຕຠາສິນິນ຺ຕິ ມນ຺ທຫສິຕຠາສິນິໍ. ພລາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຕິ ພລກ຺ກາເຣນ ອາທາຍ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ກິໍ ນຸ ກຍິຣາສີຕິ ຕສ຺ສ ຕ຺ວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ກິໍ ກເຣຍ຺ຍາສີຕິ?

ອຖສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໐.

‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ເຊ ເມ ນ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ນ ເມ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ ຊີວໂຕ;

ຣຊໍວ ວິປຸລາ ວຸຏ຺ຐິ, ຂິປ຺ປເມວ ນິວາຣເຍ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ມຫາຣາຊ, ສເຈ ອິມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກິສ຺ມິຎ຺ຈິ ມມ ອພ຺ຠນ຺ຕເຣ ໂກໂປ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ, ໂສ ເມ ອນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ, ຍາວາຫໍ ຊີວາມິ, ຕາວ ເມ ນ ມຸຈ຺ເຈຍ຺ຍ. ນາສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ຆນສນ຺ນິວາເສນ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ທສ຺ສາມິ, ອຖ ໂຂ ຍຖາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຣຊໍ ວິປຸລາ ເມຆວຸຏ຺ຐິ ຂິປ຺ປໍ ນິວາເຣຕິ, ຕຖາ ຂິປ຺ປເມວ ນໍ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວາເຣສ຺ສາມີຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ສີຫນາທໍ ນທິ. ຣາຊາ ປນສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາປິ ອນ຺ຘພາລຕາຍ ປຏິພທ຺ຘໍ ອຕ຺ຕໂນ ຈິຕ຺ຕໍ ນິວາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອມຈ຺ຈໍ ອາຓາເປສິ ‘‘ອິມໍ ປຣິພ຺ພາຊິກໍ ຣາຊນິເວສນໍ ເນຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປຏິສ຺ສຸຓິຕ຺ວາ ‘‘ອຘມ຺ໂມ ໂລເກ ວຕ຺ຕຕິ, ອຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ປຣິເທວມານໍເຍວ ນໍ ອາທາຍ ປາຍາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ປຣິເທວນສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ເອກວາຣໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ປຸນ ນ ໂອໂລເກສິ. ຕໍ ໂຣທນ຺ຕິໍ ປຣິເທວນ຺ຕິໍ ຣາຊນິເວສນເມວ ນຍິໍສຸ. ໂສປິ ພາຣາຓສິຣາຊາ ອຸຍ຺ຍາເນ ປປຎ຺ຈໍ ອກຕ຺ວາວ ສີຆຕຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປຣິພ຺ພາຊິກໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ຍເສນ ນິມນ຺ເຕສິ. ສາ ຍສສ຺ສ ອຄຸຓໍ ປພ຺ພຊາຍ ເອວ ຄຸຓໍ ກເຖສິ. ຣາຊາ ເກນຈິ ປຣິຍາເຍນ ຕສ຺ສາ ມນໍ ອລຠນ຺ໂຕ ຕໍ ເອກສ຺ມິໍ ຄພ຺ເຠ ກາເຣຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ປຣິພ຺ພາຊິກາ ເອວຣູປໍ ຍສໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ໂສປິ ຕາປໂສ ເອວຣູປໍ ມາຕຸຄາມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ໂອໂລກິຕມຕ຺ຕມ຺ປິ ນ ອກາສິ, ປພ຺ພຊິຕາ ໂຂ ປນ ພຫຸມາຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ກິຎ຺ຈິ ປໂຍເຊຕ຺ວາ ອນຕ຺ຖມ຺ປິ ເມ ກເຣຍ຺ຍ, ຄຈ຺ຉາມິ ຕາວ ຊານາມິ ກິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນ’’ຕິ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຸຍ຺ຍານໍ ອຄມາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຈີວຣໍ ສິພ຺ພນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ຣາຊາ ມນ຺ທປຣິວາໂຣວ ປທສທ຺ທໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ສຓິກໍ ອຸປສງ຺ກມິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ຈີວຣເມວ ສິພ຺ພິ. ຣາຊາ ‘‘ອຍໍ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ນ ສລ຺ລປຕີ’’ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ‘‘ອຍໍ ກູຏຕາປໂສ ‘ໂກຘສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິຕຸໍ ນ ທສ຺ສາມິ, ອຸປ຺ປນ຺ນມ຺ປິ ນໍ ຂິປ຺ປເມວ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’ຕິ ປຐມເມວ ຄຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອິທານິ ໂກເຘນ ຖທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ນ ສລ຺ລປຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໕໑.

‘‘ຍໍ ນຸ ປຸພ຺ເພ ວິກຕ຺ຖິຕ຺ໂຖ, ພລມ຺ຫິວ ອປສ຺ສິໂຕ;

ສ຺ວຊ຺ຊ ຕຸຓ຺ຫິກໂຕ ທານິ, ສງ຺ຆາຏິໍ ສິພ຺ພມຈ຺ຉສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ພລມ຺ຫິວ ອປສ຺ສິໂຕຕິ ພລນິສ຺ສິໂຕ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ. ຕຸຓ຺ຫິກໂຕຕິ ກິຎ຺ຈິ ອວທນ຺ໂຕ. ສິພ຺ພມຈ຺ຉສີຕິ ສິພ຺ພນ຺ໂຕ ອຈ຺ຉສິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ຣາຊາ ໂກຘວເສນ ມໍ ນາລປຕີຕິ ມຎ຺ຎຕິ, ກເຖສ຺ສາມິ ທານິສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນສ຺ສ ໂກຘສ຺ສ ວສໍ ອຄຕຠາວ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໕໒.

‘‘ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ເມ ນ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ຖ, ນ ເມ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ຖ ຊີວໂຕ;

ຣຊໍວ ວິປຸລາ ວຸຏ຺ຐິ, ຂິປ຺ປເມວ ນິວາຣຍິ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ມຫາຣາຊ, ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ເມ, ນ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ນ ປນ ເມ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ຖ, ນາສ຺ສ ປວິສິຕ຺ວາ ຫທເຍ ຐາຕຸໍ ອທາສິໍ, ອິຕິ ໂສ ມມ ຊີວໂຕ ນ ມຸຈ຺ຈິຕ຺ເຖວ, ຣຊໍ ວິປຸລາ ວຸຏ຺ຐິ ວິຍ ຂິປ຺ປເມວ ນໍ ນິວາເຣສິນ຺ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອສ ໂກປເມວ ສນ຺ຘາຍ ວທຕິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ຎໍ ກິຎ຺ຈິ ສິປ຺ປໍ ສນ຺ຘາຍ ກເຖສິ, ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ຕາວ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໕໓.

‘‘ກິໍ ເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ໂນ ມຸຈ຺ຈິ, ກິໍ ເຕ ນ ມຸຈ຺ຈິ ຊີວໂຕ;

ຣຊໍວ ວິປຸລາ ວຸຏ຺ຐິ, ກຕມໍ ຕໍ ນິວາຣຍີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິໍ ເຕ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ໂນ ມຸຈ຺ຈີຕິ ກິໍ ຕວ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ເຈວ ນ ມຸຈ຺ຈິ ຈ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ເອວໍ ໂກໂຘ ພຫຸອາທີນໂວ ມຫາວິນາສທາຍໂກ, ເອໂສ ມມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ອຸປ຺ປນ຺ນຎ຺ຈ ນໍ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ນິວາເຣສິ’’ນ຺ຕິ ໂກເຘ ອາທີນວໍ ປກາເສນ຺ໂຕ –

໕໔.

‘‘ຍມ຺ຫິ ຊາເຕ ນ ປສ຺ສຕິ, ອຊາເຕ ສາຘຸ ປສ຺ສຕິ;

ໂສ ເມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ໂນ ມຸຈ຺ຈິ, ໂກໂຘ ທຸມ຺ເມຘໂຄຈໂຣ.

໕໕.

‘‘ເຍນ ຊາເຕນ ນນ຺ທນ຺ຕິ, ອມິຕ຺ຕາ ທຸກ຺ຂເມສິໂນ;

ໂສ ເມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ໂນ ມຸຈ຺ຈິ, ໂກໂຘ ທຸມ຺ເມຘໂຄຈໂຣ.

໕໖.

‘‘ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ຊາຍມານມ຺ຫິ, ສທຕ຺ຖໍ ນາວພຸຊ຺ຌຕິ;

ໂສ ເມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ ໂນ ມຸຈ຺ຈິ, ໂກໂຘ ທຸມ຺ເມຘໂຄຈໂຣ.

໕໗.

‘‘ເຍນາຠິຠູໂຕ ກຸສລໍ ຊຫາຕິ, ປຣກ຺ກເຣ ວິປຸລຎ຺ຈາປິ ອຕ຺ຖໍ;

ສ ຠີມເສໂນ ພລວາ ປມທ຺ທີ, ໂກໂຘ ມຫາຣາຊ ນ ເມ ອມຸຈ຺ຈຖ.

໕໘.

‘‘ກຏ຺ຐສ຺ມິໍ ມຕ຺ຖມານສ຺ມິໍ, ປາວໂກ ນາມ ຊາຍຕິ;

ຕເມວ ກຏ຺ຐໍ ຑຫຕິ, ຍສ຺ມາ ໂສ ຊາຍເຕ ຄິນິ.

໕໙.

‘‘ເອວໍ ມນ຺ທສ຺ສ ໂປສສ຺ສ, ພາລສ຺ສ ອວິຊານໂຕ;

ສາຣມ຺ຠາ ຊາຍເຕ ໂກໂຘ, ໂສປິ ເຕເນວ ຑຍ຺ຫຕິ.

໖໐.

‘‘ອຄ຺ຄີວ ຕິຓກຏ຺ຐສ຺ມິໍ, ໂກໂຘ ຍສ຺ສ ປວຑ຺ຒຕິ;

ນິຫີຍຕິ ຕສ຺ສ ຍໂສ, ກາຬປກ຺ເຂວ ຈນ຺ທິມາ.

໖໑.

‘‘ອເນໂຘ ຘູມເກຕູວ, ໂກໂຘ ຍສ຺ສູປສມ຺ມຕິ;

ອາປູຣຕິ ຕສ຺ສ ຍໂສ, ສຸກ຺ກປກ຺ເຂວ ຈນ຺ທິມາ’’ຕິ. – ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ;

ຕຕ຺ຖ ນ ປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ຕຕ຺ຖມ຺ປິ ນ ປສ຺ສຕິ, ປເຄວ ປຣຕ຺ຖໍ. ສາຘຸ ປສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ຕຕ຺ຖໍ ປຣຕ຺ຖໍ ອຸຠຍຕ຺ຖມ຺ປິ ສາຘຸ ປສ຺ສຕິ. ທຸມ຺ເມຘໂຄຈໂຣຕິ ນິປ຺ປຎ຺ຎານໍ ອາຘາຣຠູໂຕ ໂຄຈໂຣ. ທຸກ຺ຂເມສິໂນຕິ ທຸກ຺ຂໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕາ. ສທຕ຺ຖນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖຠູຕໍ ອຕ຺ຖໂຕ ເຈວ ຘມ຺ມໂຕ ຈ ວຸທ຺ຘິໍ. ປຣກ຺ກເຣຕິ ວິປຸລມ຺ປິ ອຕ຺ຖໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ປຣໂຕ ກາເຣຕິ, ອປເນຖ, ນ ເມ ອິມິນາ ອຕ຺ໂຖຕິ ວທຕິ. ສ ຠີມເສໂນຕິ ໂສ ໂກໂຘ ຠີມາຍ ຠຍຊນນິຍາ ມຫຕິຍາ ກິເລສເສນາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ປມທ຺ທີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ພລວຠາເວນ ອຸຬາເຣປິ ສຕ຺ເຕ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ກຣເຓນ ມທ຺ທນສມຕ຺ໂຖ. ນ ເມ ອມຸຈ຺ຈຖາຕິ ມມ ສນ຺ຕິກາ ໂມກ຺ຂໍ ນ ລຠຕິ, ຫທເຍ ວາ ປນ ເມ ຂີຣໍ ວິຍ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ທຘິຠາເວນ ນ ປຕິຏ຺ຐຫິຕ຺ຖາຕິປິ ອຕ຺ໂຖ.

ກຏ຺ຐສ຺ມິໍ ມຕ຺ຖມານສ຺ມິນ຺ຕິ ອຣຓີສຫິເຕນ ມຕ຺ຖິຍມາເນ, ‘‘ມທ຺ທມານສ຺ມິ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ຍສ຺ມາຕິ ຍໂຕ ກຏ຺ຐາ ຊາຍຕິ, ຕເມວ ຑຫຕິ. ຄິນີຕິ ອຄ຺ຄິ. ພາລສ຺ສ ອວິຊານໂຕຕິ ພາລສ຺ສ ອວິຊານນ຺ຕສ຺ສ. ສາຣມ຺ຠາ ຊາຍເຕຕິ ອຫໍ ຕ຺ວນ຺ຕິ ອາກຑ຺ຒນວິກຑ຺ຒນໍ ກໂຣນ຺ຕສ຺ສ ກຣຓຸຕ຺ຕຣິຍລກ຺ຂຓາ ສາຣມ຺ຠາ ອຣຓີມຕ຺ຖນາ ວິຍ ປາວໂກ ໂກໂຘ ຊາຍຕິ. ໂສປິ ເຕເນວາຕິ ໂສປິ ພາໂລ ເຕເນວ ໂກເຘນ ກຏ຺ຐໍ ວິຍ ອຄ຺ຄິນາ ຑຍ຺ຫຕິ. ອເນໂຘ ຘູມເກຕູວາຕິ ອນິນ຺ຘໂນ ອຄ຺ຄິ ວິຍ. ຕສ຺ສາຕິ ຕສ຺ສ ອຘິວາສນຂນ຺ຕິຍາ ສມນ຺ນາຄຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສຸກ຺ກປກ຺ເຂ ຈນ຺ໂທ ວິຍ ລທ຺ໂຘ ຍໂສ ອປຣາປຣໍ ອາປູຣຕີຕິ.

ຣາຊາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ໂຐ ເອກໍ ອມຈ຺ຈໍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ປຣິພ຺ພາຊິກໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ ນິກ຺ໂກຘຕາປສ, ອຸໂຠປິ ຕຸມ຺ເຫ ປພ຺ພຊ຺ຊາສຸເຂນ ວີຕິນາເມນ຺ຕາ ອິເຘວ ອຸຍ຺ຍາເນ ວສຖ, ອຫໍ ໂວ ຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຂມາເປຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ເຕ ອຸໂຠປິ ຕຕ຺ເຖວ ວສິໍສຸ. ອປຣຠາເຄ ປຣິພ຺ພາຊິກາ ກາລມກາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ກາລກຕາຍ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຠິຎ຺ຎາ ຈ ສມາປຕ຺ຕິໂຍ ຈ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ຠາເວຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂກຘໂນ ຠິກ຺ຂຸ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ.

ຕທາ ປຣິພ຺ພາຊິກາ ຣາຫຸລມາຕາ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ປຣິພ຺ພາຊໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ຈູຬໂພຘິຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໔໔໔] ໖. ກຓ຺ຫທີປາຍນຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສຕ຺ຕາຫເມວາຫນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ກຸສຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໐.໑ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ພຸທ຺ເຘ ພາຫິຣກປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຕິເຣກປຎ຺ຎາສວສ຺ສານິ ອນຠິຣຕາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕາ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປເຠທຠເຍນ ອຕ຺ຕໂນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠາວໍ ນ ກສ຺ສຈິ ກເຖສຸໍ, ຕ຺ວໍ ກສ຺ມາ ເອວຣູເປ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ມາທິສສ຺ສ ຄຣຸໂນ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສມ຺ມຸເຂ ຐຕ຺ວາ ຈຕຸປຣິສມຊ຺ເຌ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠາວໍ ອາວິ ກໂຣສິ, ກິມຕ຺ຖໍ ອຕ຺ຕໂນ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ນ ຣກ຺ຂສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ວໍສຣຏ຺ເຐ ໂກສມ຺ພິຍໍ ນາມ ນຄເຣ ໂກສມ຺ພໂກ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ນິຄເມ ທ຺ເວ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອສີຕິໂກຏິຘນວິຠວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍສຫາຍກາ ກາເມສຸ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ກາເມ ປຫາຍ ມຫາຊນສ຺ສ ໂຣທນ຺ຕສ຺ສ ປຣິເທວນ຺ຕສ຺ສ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ອສ຺ສມປທໍ ກຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸຎ຺ຉາຈຣິຍາຍ ວນມູລຜລາຜເລນ ຍາເປນ຺ຕາ ປຓ຺ຓາສ ວສ຺ສານິ ວສິໍສຸ, ຌານໍ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ເຕ ປຓ຺ຓາສວສ຺ສຈ຺ຈເຍນ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ຊນປທໍ ຈຣນ຺ຕາ ກາສິຣຏ຺ຐໍ ສມ຺ປາປຸຓິໍສຸ. ຕຕ຺ຣ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ນິຄມຄາເມ ທີປາຍນຕາປສສ຺ສ ຄິຫິສຫາໂຍ ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ນາມ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ອຸໂຠປິ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມໍສຸ. ໂສ ເຕ ທິສ຺ວາວ ອຕ຺ຕມໂນ ປຓ຺ຓສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ເຕ ຈຕູຫິ ປຈ຺ຈເຍຫິ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ຕີຓິ ຈຕ຺ຕາຣິ ວສ຺ສານິ ວສິຕ຺ວາ ຕໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຈາຣິກໍ ຈຣນ຺ຕາ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ອຕິມຸຕ຺ຕກສຸສາເນ ວສິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ທີປາຍໂນ ຍຖາຠິຣນ຺ຕໍ ວິຫຣິຕ຺ວາ ປຸນ ຕສ຺ເສວ ສຫາຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄໂຕ. ມຓ຺ຑພ຺ຍຕາປໂສ ຕຕ຺ເຖວ ວສິ.

ອເຖກທິວສໍ ເອໂກ ໂຈໂຣ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ໂຈຣິກໍ ກຕ຺ວາ ຘນສາຣໍ ອາທາຍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ‘‘ໂຈໂຣ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ປຏິພຸທ຺ເຘຫິ ຆຣສ຺ສາມິເກຫິ ເຈວ ອາຣກ຺ຂມນຸສ຺ເສຫິ ຈ ອນຸພທ຺ໂຘ ນິທ຺ຘມເນນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເວເຄນ ສຸສານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕາປສສ຺ສ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ຠຓ຺ຑິກໍ ຉຏ຺ເຏຕ຺ວາ ປລາຍິ. ມນຸສ຺ສາ ຠຓ຺ຑິກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອເຣ ທຸຏ຺ຐຊຏິລ, ຕ຺ວໍ ຣຕ຺ຕິໍ ໂຈຣິກໍ ກຕ຺ວາ ທິວາ ຕາປສຣູເປນ ຈຣສີ’’ຕິ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ໂປເຖຕ຺ວາ ຕໍ ອາທາຍ ເນຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ສຍິໍສຸ. ຣາຊາ ອນຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາວ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ນໍ ສູເລ ອຸຕ຺ຕາເສຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ຕໍ ສຸສານໍ ເນຕ຺ວາ ຂທິຣສູລໍ ອາໂຣປຍິໍສຸ, ຕາປສສ຺ສ ສຣີເຣ ສູລໍ ນ ປວິສຕິ. ຕໂຕ ນິມ຺ພສູລໍ ອາຫຣິໍສຸ, ຕມ຺ປິ ນ ປວິສຕິ. ອຍສູລໍ ອາຫຣິໍສຸ, ຕມ຺ປິ ນ ປວິສຕິ. ຕາປໂສ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ເມ ປຸພ຺ພກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ໂອໂລເກສິ, ອຖສ຺ສ ຊາຕິສ຺ສຣຎາຓໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ເຕນ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ອທ຺ທສ. ກິໍ ປນສ຺ສ ປຸພ຺ພກມ຺ມນ຺ຕິ? ໂກວິຬາຣສູເລ ມກ຺ຂິກາເວຘນໍ. ໂສ ກິຣ ປຸຣິມຠເວ ວຑ຺ຒກິປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປິຕຸ ຣຸກ຺ຂຕຈ຺ຉນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ມກ຺ຂິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂກວິຬາຣສລາກາຍ ສູເລ ວິຍ ວິຊ຺ຌິ. ຕເມນໍ ປາປກມ຺ມໍ ອິມໍ ຐານໍ ປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ອິໂຕ ປາປາ ມຍາ ມຸຈ຺ຈິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ຣາຊປຸຣິເສ ອາຫ ‘‘ສເຈ ມໍ ສູເລ ອຸຕ຺ຕາເສຕຸກາມຕ຺ຖ, ໂກວິຬາຣສູລໍ ອາຫຣຖາ’’ຕິ. ເຕ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ຕໍ ສູເລ ອຸຕ຺ຕາເສຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂໍ ທຕ຺ວາ ປກ຺ກມິໍສຸ.

ອາຣກ຺ຂກາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນາ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ໂອໂລເກນ຺ຕິ. ຕທາ ທີປາຍໂນ ‘‘ຈິຣທິຏ຺ໂຐ ເມ ສຫາໂຍ’’ຕິ ມຓ຺ຑພ຺ຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ‘‘ສູເລ ອຸຕ຺ຕາສິໂຕ’’ຕິ ຕໍ ທິວສຎ຺ເຎວ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ‘‘ກິໍ ສມ຺ມ ກາຣໂກສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອກາຣໂກມ຺ຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ມໂນປໂທສໍ ຣກ຺ຂິຕຸໍ ສກ຺ຂິ, ນາສກ຺ຂີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ສມ຺ມ, ເຍຫິ ອຫໍ ຄຫິໂຕ, ເນວ ເຕສໍ, ນ ຣຎ຺ໂຎ ອຸປຣິ ມຍ຺ຫໍ ມໂນປໂທໂສ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ຕາທິສສ຺ສ ສີລວໂຕ ຉາຍາ ມຍ຺ຫໍ ສຸຂາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທີປາຍໂນ ສູລໍ ນິສ຺ສາຍ ນິສີທິ. ອຖສ຺ສ ສຣີເຣ ມຓ຺ຑພ຺ຍສ຺ສ ສຣີຣໂຕ ໂລຫິຕພິນ຺ທູນິ ປຕິໍສຸ. ຕານິ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓສຣີເຣ ປຕິຕປຕິຕານິ ສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ກາຬການິ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິໍສຸ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາເຍວ ໂສ ກຓ຺ຫທີປາຍໂນ ນາມ ອໂຫສິ. ໂສ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ຕຕ຺ເຖວ ນິສີທິ.

ປຸນທິວເສ ອາຣກ຺ຂປຸຣິສາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ‘‘ອນິສາເມຕ຺ວາວ ເມ ກຕ’’ນ຺ຕິ ເວເຄນ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປພ຺ພຊິຕ, ກສ຺ມາ ສູລໍ ນິສ຺ສາຍ ນິສິນ຺ໂນສີ’’ຕິ ທີປາຍນໍ ປຸຈ຺ຉິ. ມຫາຣາຊ, ອິມໍ ຕາປສໍ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ນິສິນ຺ໂນມ຺ຫິ. ກິໍ ປນ ຕ຺ວໍ ມຫາຣາຊ, ອິມສ຺ສ ກາຣກຠາວໍ ວາ ອກາຣກຠາວໍ ວາ ຎຕ຺ວາ ເອວໍ ກາເຣສີຕິ? ໂສ ກມ຺ມສ຺ສ ອໂສຘິຕຠາວໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ອຖສ຺ສ ໂສ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຣຎ຺ຎາ ນາມ ນິສມ຺ມກາຣິນາ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອລໂສ ຄິຫີ ກາມໂຠຄີ ນ ສາຘູ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ຣາຊາ ມຓ຺ຑພ຺ຍສ຺ສ ນິທ຺ໂທສຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ສູລໍ ຫຣຖາ’’ຕິ ອາຓາເປສິ. ສູລໍ ຫຣນ຺ຕາ ຫຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິໍສຸ. ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ອາຫ – ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຫໍ ປຸພ຺ເພ ກຕກມ຺ມໂທເສນ ເອວຣູປໍ ຠຍໍ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ, ມມ ສຣີຣໂຕ ສູລໍ ຫຣິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ສເຈ ມຍ຺ຫໍ ຊີວິຕໍ ທາຕຸກາໂມ, ກກຈໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ອິມໍ ສູລໍ ຈມ຺ມສມໍ ຉິນ຺ທາເປຫີ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕຖາ ກາເຣສິ. ອນ຺ໂຕສຣີເຣ ສູໂລ ອນ຺ໂຕເຍວ ອໂຫສິ. ຕທາ ກິຣ ໂສ ສຸຂຸມໍ ໂກວິຬາຣສລາກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມກ຺ຂິກາຍ ວຈ຺ຈມຄ຺ຄໍ ປເວເສສິ, ຕໍ ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕສຣີເຣເຍວ ອໂຫສິ. ໂສ ເຕນ ກາຣເຓນ ອມຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຍຸກ຺ຂເຍເນວ ມຣິ, ຕສ຺ມາ ອຍມ຺ປິ ນ ມໂຕ. ຣາຊາ ຕາປເສ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຂມາເປຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ອຸຍ຺ຍາເນ ວສາເປນ຺ໂຕ ປຏິຊຄ຺ຄິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ອາຓິມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ນາມ ຊາໂຕ. ໂສ ຣາຊານໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ຕຕ຺ເຖວ ວສິ, ທີປາຍໂນ ປນ ຕສ຺ສ ວຓໍ ຜາສຸກໍ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄິຫິສຫາຍມຓ຺ຑພ຺ຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກເມວ ຄໂຕ.

ຕໍ ປຓ຺ຓສາລໍ ປວິສນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ສຫາຍສ຺ສ ອາໂຣເຈສິ. ໂສ ສຸຕ຺ວາວ ຕຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ ສປຸຕ຺ຕທາໂຣ ພຫູ ຄນ຺ຘມາລເຕລຜາຓິຕາທີນິ ອາທາຍ ຕໍ ປຓ຺ຓສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທີປາຍນໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ເຕເລນ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ປານກໍ ປາເຍຕ຺ວາ ອາຓິມຓ຺ຑພ຺ຍສ຺ສ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ອຖສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຍຎ຺ຎທຕ຺ຕກຸມາໂຣ ນາມ ຈງ຺ກມນໂກຏິຍໍ ເຄຓ຺ຑຸເກນ ກີຬິ, ຕຕ຺ຣ ເຈກສ຺ມິໍ ວມ຺ມິເກ ອາສີວິໂສ ວສຕິ. ກຸມາຣສ຺ສ ຠູມິຍໍ ປຫຏເຄຓ຺ຑຸໂກ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວມ຺ມິກພິເລ ອາສີວິສສ຺ສ ມຕ຺ຖເກ ປຕິ. ໂສ ອຊານນ຺ໂຕ ພິເລ ຫຕ຺ຖໍ ປເວເສສິ. ອຖ ນໍ ກຸທ຺ໂຘ ອາສີວິໂສ ຫຕ຺ເຖ ຑໍສິ. ໂສ ວິສເວເຄນ ມຸຈ຺ຉິໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ປຕິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ສປ຺ເປນ ຑຏ຺ຐຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ກຸມາຣກໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຕາປສສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາເນຕ຺ວາ ປາທມູເລ ນິປຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ປພ຺ພຊິຕາ ນາມ ໂອສຘໍ ວາ ປຣິຕ຺ຕໍ ວາ ຊານນ຺ຕິ, ປຸຕ຺ຕກໍ ໂນ ອາໂຣຄໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ອຫໍ ໂອສຘໍ ນ ຊານາມິ, ນາຫໍ ເວຊ຺ຊກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຠນ຺ເຕ, ອິມສ຺ມິໍ ກຸມາຣເກ ເມຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕາປໂສ ‘‘ສາຘຸ, ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຍຎ຺ຎທຕ຺ຕສ຺ສ ສີເສ ຫຕ຺ຖໍ ຐເປຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໒.

‘‘ສຕ຺ຕາຫເມວາຫໍ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ, ປຸຎ຺ຎຕ຺ຖິໂກ ອາຈຣິໍ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ;

ອຖາປຣໍ ຍໍ ຈຣິຕໍ ມເມທໍ, ວສ຺ສານິ ປຎ຺ຎາສ ສມາຘິການິ;

ອກາມໂກວາປິ ອຫໍ ຈຣາມິ, ເອເຕນ ສຈ຺ເຈນ ສຸວຕ຺ຖິ ໂຫຕຸ;

ຫຕໍ ວິສໍ ຊີວຕຸ ຍຎ຺ຎທຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຖາປຣໍ ຍໍ ຈຣິຕນ຺ຕິ ຕສ຺ມາ ສຕ຺ຕາຫາ ອຸຕ຺ຕຣິ ຍໍ ມມ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ. ອກາມໂກວາປີຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ໂຕເຍວ. ເອເຕນ ສຈ຺ເຈນ ສຸວຕ຺ຖິ ໂຫຕູຕິ ສເຈ ອຕິເຣກປຓ຺ຓາສວສ຺ສານິ ອນຠິຣຕິວາສໍ ວສນ຺ເຕນ ມຍາ ກສ຺ສຈິ ອນາໂຣຈິຕຠາໂວ ສຈ຺ຈໍ, ເອເຕນ ສຈ຺ເຈນ ຍຎ຺ຎທຕ຺ຕກຸມາຣສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິຠາໂວ ໂຫຕຸ, ຊີວິຕໍ ປຏິລຠຕູຕິ.

ອຖສ຺ສ ສຫ ສຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ຍຎ຺ຎທຕ຺ຕສ຺ສ ຖນປ຺ປເທສໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ວິສໍ ຠສ຺ສິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປາວິສິ. ກຸມາໂຣ ອກ຺ຂີນິ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມຕາຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ອຖສ຺ສ ປິຕຣໍ ກຓ຺ຫທີປາຍໂນ ອາຫ – ‘‘ມຍາ ຕາວ ມມ ພລໍ ກຕໍ, ຕ຺ວມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ພລໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ອຫມ຺ປິ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸເຣ ຫຕ຺ຖໍ ຐເປຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖໓.

‘‘ຍສ຺ມາ ທານໍ ນາຠິນນ຺ທິໍ ກທາຈິ, ທິສ຺ວານຫໍ ອຕິຖິໍ ວາສກາເລ;

ນ ຈາປິ ເມ ອປ຺ປິຍຕໍ ອເວທຸໍ, ພຫຸສ຺ສຸຕາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈ;

ອກາມໂກວາປິ ອຫໍ ທທາມິ, ເອເຕນ ສຈ຺ເຈນ ສຸວຕ຺ຖິ ໂຫຕຸ;

ຫຕໍ ວິສໍ ຊີວຕຸ ຍຎ຺ຎທຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວາສກາເລຕິ ວສນຕ຺ຖາຍ ເຄຫໍ ອາຄຕກາເລ. ນ ຈາປິ ເມ ອປ຺ປິຍຕໍ ອເວທຸນ຺ຕິ ພຫຸສ຺ສຸຕາປິ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ‘‘ອຍໍ ເນວ ທານໍ ອຠິນນ຺ທຕິ ນ ອມ຺ເຫ’’ຕິ ອິມໍ ມມ ອປ຺ປິຍຠາວໍ ເນວ ຊານິໍສຸ. ອຫຎ຺ຫິ ເຕ ປິຍຈກ຺ຂູຫິເຍວ ໂອໂລເກມີຕິ ທີເປຕິ. ເອເຕນ ສຈ຺ເຈນາຕິ ສເຈ ອຫໍ ທານໍ ທທມາໂນ ວິປາກໍ ອສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອນິຈ຺ຉາຍ ທມ຺ມິ, ອນິຈ຺ຉນຠາວໍ ມມ ປເຣ ນ ຊານນ຺ຕິ, ເອເຕນ ສຈ຺ເຈນ ສຸວຕ຺ຖິ ໂຫຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ຕສ຺ສ ສຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ສຫ ກຏິໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ວິສໍ ຠສ຺ສິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປາວິສິ. ກຸມາໂຣ ອຸຏ຺ຐາຍ ນິສີທິ, ຐາຕຸໍ ປນ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ມາຕຣໍ ອາຫ ‘‘ຠທ຺ເທ, ມຍາ ອຕ຺ຕໂນ ພລໍ ກຕໍ, ຕ຺ວໍ ອິທານິ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ກຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸຏ຺ຐາຍ ຄມນຠາວໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ‘‘ສາມິ, ອຕ຺ຖິ ມຍ຺ຫໍ ເອກໍ ສຈ຺ຈໍ, ຕວ ປນ ສນ຺ຕິເກ ກເຖຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ. ‘‘ຠທ຺ເທ, ຍຖາ ຕຖາ ເມ ປຸຕ຺ຕໍ ອໂຣຄໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ. ສາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕີ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖໔.

‘‘ອາສີວິໂສ ຕາຕ ປຫູຕເຕໂຊ, ໂຍ ຕໍ ອຑໍສີ ພິລຣາ ອຸທິຈ຺ຈ;

ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ເມ ອປ຺ປິຍຕາຍ ອຊ຺ຊ, ປິຕຣຎ຺ຈ ເຕ ນຕ຺ຖິ ໂກຈິ ວິເສໂສ;

ເອເຕນ ສຈ຺ເຈນ ສຸວຕ຺ຖິ ໂຫຕຸ, ຫຕໍ ວິສໍ ຊີວຕຸ ຍຎ຺ຎທຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕາຕາຕິ ປຸຕ຺ຕໍ ອາລປຕິ. ປຫູຕເຕໂຊຕິ ພລວວິໂສ. ພິລຣາຕິ ວິວຣາ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ອຸທິຈ຺ຈາຕິ ອຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ, ວມ຺ມິກພິລໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປິຕຣຎ຺ຈ ເຕຕິ ປິຕຣິ ຈ ເຕ. ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ອຍເມວ ປາໂຐ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ຕາຕ, ຍຎ຺ຎທຕ຺ຕ ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ອາສີວິເສ ຕວ ປິຕຣິ ຈ ອປ຺ປິຍຠາເວນ ມຍ຺ຫໍ ໂກຈິ ວິເສໂສ ນຕ຺ຖິ. ຕຎ຺ຈ ປນ ອປ຺ປິຍຠາວໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຊ຺ຊ ມຍາ ໂກຈິ ຊານາປິຕປຸພ຺ໂພ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສເຈ ເອຕໍ ສຈ຺ຈໍ, ເອເຕນ ສຈ຺ເຈນ ຕວ ໂສຕ຺ຖິ ໂຫຕູ’’ຕິ.

ສຫ ຈ ສຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ສພ຺ພໍ ວິສໍ ຠສ຺ສິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປາວິສິ. ຍຎ຺ຎທຕ຺ໂຕ ນິພ຺ພິເສນ ສຣີເຣນ ອຸຏ຺ຐາຍ ກີຬິຕຸໍ ອາຣທ຺ໂຘ. ເອວໍ ປຸຕ຺ເຕ ອຸຏ຺ຐິເຕ ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ທີປາຍນສ຺ສ ອຊ຺ຌາສຍໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໖໕.

‘‘ສນ຺ຕາ ທນ຺ຕາເຍວ ປຣິພ຺ພຊນ຺ຕິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ກຓ຺ຫາ ນຕ຺ຖາກາມຣູປາ;

ທີປາຍນ ກິສ຺ສ ຊິຄຸຈ຺ຉມາໂນ, ອກາມໂກ ຈຣສິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ເຍ ເກຈິ ຂຕ຺ຕິຍາທໂຍ ກາເມ ປຫາຍ ອິຘ ໂລເກ ປພ຺ພຊນ຺ຕິ, ເຕ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ກຓ຺ຫາ ຠວນ຺ຕໍ ກຓ຺ຫໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎ ອກາມຣູປາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສພ຺ເພ ຌານຠາວນາຍ ກິເລສານໍ ສມິຕຕ຺ຕາ ສນ຺ຕາ, ຈກ຺ຂາທີນິ ທ຺ວາຣານິ ຍຖາ ນິພ຺ພິເສວນານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຕຖາ ເຕສໍ ທມິຕຕ຺ຕາ ທນ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ອຠິຣຕາວ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ປນ ຠນ຺ເຕ ທີປາຍນ, ກິໍກາຣຓາ ຕປໍ ຊິຄຸຈ຺ຉມາໂນ ອກາມໂກ ຫຸຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣສິ, ກສ຺ມາ ປຸນ ນ ອຄາຣເມວ ອຊ຺ຌາວສສີຕິ.

ອຖສ຺ສ ໂສ ກາຣຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໖.

‘‘ສທ຺ຘາຍ ນິກ຺ຂມ຺ມ ປຸນໍ ນິວຕ຺ໂຕ, ໂສ ເອຬມູໂຄວ ພາໂລ ວຕາຍໍ;

ເອຕສ຺ສ ວາທສ຺ສ ຊິຄຸຈ຺ຉມາໂນ, ອກາມໂກ ຈຣາມິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ;

ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖຎ຺ຈ ສຕຎ຺ຈ ຐານໍ, ເອວມ຺ປຫໍ ປຸຎ຺ຎກໂຣ ຠວາມີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ກຓ຺ໂຫ ກມ຺ມຎ຺ຈ ຜລຎ຺ຈ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ຕາວ ມຫນ຺ຕໍ ວິຠວໍ ປຫາຍ ອຄາຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຍໍ ຊຫິ, ປຸນ ຕທຕ຺ຖເມວ ນິວຕ຺ໂຕ. ໂສ ອຍໍ ເອຬມູໂຄ ຄາມທາຣໂກ ວິຍ ພາໂລ ວຕາຕິ ອິມໍ ວາທໍ ຊິຄຸຈ຺ຉມາໂນ ອຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປເຠທຠເຍນ ອນິຈ຺ຉມາໂນປິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣາມິ. ກິຎ຺ຈ ຠິຍ຺ໂຍ ປພ຺ພຊ຺ຊາປຸຎ຺ຎຎ຺ຈ ນາເມຕໍ ວິຎ຺ຎູຫິ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ປສຕ຺ຖໍ, ເຕສໍເຍວ ຈ ສຕໍ ນິວາສຏ຺ຐານໍ. ເອວໍ ອິມິນາປິ ກາຣເຓນ ອຫໍ ປຸຎ຺ຎກໂຣ ຠວາມິ, ອສ຺ສຸມຸໂຂປິ ຣຸທມາໂນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣາມິເຍວາຕິ.

ເອວໍ ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສຍໍ ກເຖຕ຺ວາ ປຸນ ມຓ຺ຑພ຺ຍໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໖໗.

‘‘ສມເຓ ຕຸວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ອທ຺ຘິເກ ຈ, ສນ຺ຕປ຺ປຍາສິ ອນ຺ນປາເນນ ຠິກ຺ຂໍ;

ໂອປານຠູຕໍວ ຆຣໍ ຕວ ຍິທໍ, ອນ຺ເນນ ປາເນນ ອຸເປຕຣູປໍ;

ອຖ ກິສ຺ສ ວາທສ຺ສ ຊິຄຸຈ຺ຉມາໂນ, ອກາມໂກ ທານມິມໍ ທທາສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣນ຺ຕານໍ ຠິກ຺ຂຎ຺ຈ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ທທາສິ. ໂອປານຠູຕໍວາຕິ ຈຕຸມຫາປເຖ ຂຕສາຘາຣຓໂປກ຺ຂຣຓີ ວິຍ.

ຕໂຕ ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ອຊ຺ຌາສຍໍ ກເຖນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໘.

‘‘ປິຕໂຣ ຈ ເມ ອາສຸໍ ປິຕາມຫາ ຈ, ສທ຺ຘາ ອຫຸໍ ທານປຕີ ວທຎ຺ຎູ;

ຕໍ ກຸລ຺ລວຕ຺ຕໍ ອນຸວຕ຺ຕມາໂນ, ມາຫໍ ກຸເລ ອນ຺ຕິມຄນ຺ຘໂນ ອຫຸໍ;

ເອຕສ຺ສ ວາທສ຺ສ ຊິຄຸຈ຺ຉມາໂນ, ອກາມໂກ ທານມິມໍ ທທາມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ອາສຸ’’ນ຺ຕິ ປທສ຺ສ ‘‘ສທ຺ຘາ’’ຕິ ອິມິນາ ສມ຺ພນ຺ໂຘ, ສທ຺ຘາ ອເຫສຸນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຫຸນ຺ຕິ ສທ຺ຘາ ຫຸຕ຺ວາ ຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ທານເຊຏ຺ຐກາ ເຈວ ‘‘ເທຖ ກໂຣຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕວຈນສ຺ສ ອຕ຺ຖຊານນກາ ຈ ອເຫສຸໍ. ຕໍ ກຸລ຺ລວຕ຺ຕນ຺ຕິ ຕໍ ກຸລວຕ຺ຕໍ, ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ອຍເມວ ປາໂຐ. ມາຫໍ ກຸເລ ອນ຺ຕິມຄນ຺ຘໂນ ອຫຸນ຺ຕິ ‘‘ອຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ກຸເລ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມໂກ ເຈວ ກຸລປລາໂປ ຈ ມາ ອຫຸ’’ນ຺ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ເອຕໍ ‘‘ກຸລອນ຺ຕິໂມ ກຸລປລາໂປ’’ຕິ ວາທໍ ຊິຄຸຈ຺ຉມາໂນ ທານໍ ອນິຈ຺ຉນ຺ໂຕປິ ອິທໍ ທານໍ ທທາມີຕິ ທີເປຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ຠຣິຍໍ ປຸຈ຺ຉມາໂນ ອຏ຺ຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໙.

‘‘ທຫຣິໍ ກຸມາຣິໍ ອສມຕ຺ຖປຎ຺ຎໍ, ຍໍ ຕານຍິໍ ຎາຕິກຸລາ ສຸຄຕ຺ເຕ;

ນ ຈາປິ ເມ ອປ຺ປິຍຕໍ ອເວທິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ກາມາ ປຣິຈາຣຍນ຺ຕາ;

ອຖ ເກນ ວຓ຺ເຓນ ມຍາ ເຕ ໂຠຕິ, ສໍວາສຘມ຺ໂມ ອຫຸ ເອວຣູໂປ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອສມຕ຺ຖປຎ຺ຎນ຺ຕິ ກຸຏຸມ຺ພໍ ວິຈາເຣຕຸໍ ອປ຺ປຏິພລປຎ຺ຎໍ ອຕິຕຣຸຓິຎ຺ເຎວ ສມານໍ. ຍໍ ຕານຍິນ຺ຕິ ຍໍ ຕໍ ອານຍິໍ, ອຫໍ ທຫຣິເມວ ສມານໍ ຕໍ ຎາຕິກຸລໂຕ ອາເນສິນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ກາມາ ປຣິຈາຣຍນ຺ຕາຕິ ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ວິນາ ກາເມນ ອນິຈ຺ຉາຍ ມໍ ປຣິຈາຣຍນ຺ຕາປິ ອຕ຺ຕໂນ ອປ຺ປິຍຕໍ ມໍ ນ ຊານາເປສິ, ສມ຺ປິຍາຍມານຣູປາວ ປຣິຈຣິ. ເກນ ວຓ຺ເຓນາຕິ ເກນ ກາຣເຓນ. ໂຠຕີຕິ ຕໍ ອາລປຕິ. ເອວຣູໂປຕິ ອາສີວິສສມານປຏິກູລຠາເວນ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຕວ ສໍວາສຘມ຺ໂມ ເອວຣູໂປ ປິຍສໍວາໂສ ວິຍ ກຖໍ ຊາໂຕຕິ.

ອຖສ຺ສ ສາ ກເຖນ຺ຕີ ນວມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໐.

‘‘ອາຣາ ທູເຣ ນຍິຘ ກທາຈິ ອຕ຺ຖິ, ປຣມ຺ປຣາ ນາມ ກຸເລ ອິມສ຺ມິໍ;

ຕໍ ກຸລ຺ລວຕ຺ຕໍ ອນຸວຕ຺ຕມານາ, ມາຫໍ ກຸເລ ອນ຺ຕິມຄນ຺ຘິນີ ອຫຸໍ;

ເອຕສ຺ສ ວາທສ຺ສ ຊິຄຸຈ຺ຉມານາ, ອກາມິກາ ປທ຺ຘຈຣາມ຺ຫິ ຕຸຍ຺ຫ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາຣາ ທູເຣຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎເວວຈນໍ. ອຕິທູເຣຕິ ວາ ທສ຺ເສນ຺ຕີ ເອວມາຫ. ອິຘາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ, ນ ກທາຈີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຣມ຺ປຣາຕິ ປຸຣິສປຣມ຺ປຣາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສາມິ, ອິມສ຺ມິໍ ອມ຺ຫາກໍ ຎາຕິກຸເລ ທູຣໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ກຸລປຣິວຏ຺ຏາ ປຸຣິສປຣມ຺ປຣາ ນາມ ນ ກທາຈິ ອຕ຺ຖິ, ເອກິຕ຺ຖິຍາປິ ສາມິກໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ປຸຣິໂສ ຄຫິຕປຸພ຺ໂພ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ. ຕໍ ກຸລ຺ລວຕ຺ຕນ຺ຕິ ອຫມ຺ປິ ຕໍ ກຸລວຕ຺ຕໍ ກຸລປເວຓິໍ ອນຸວຕ຺ຕມານາ ອຕ຺ຕໂນ ກຸເລ ປຈ຺ຉິມິກາ ປລາລຠູຕາ ມາ ອຫຸນ຺ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ເອຕໍ ກຸລອນ຺ຕິມາ ກຸລຄນ຺ຘິນີຕິ ວາທໍ ຊິຄຸຈ຺ຉມານາ ອກາມິກາປິ ຕຸຍ຺ຫໍ ປທ຺ຘຈຣາມ຺ຫິ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈກາຣິກາ ປາທປຣິຈາຣິກາ ຊາຕາມ຺ຫີຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ ສາມິກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຠາສິຕປຸພ຺ພໍ ຄຸຍ຺ຫໍ ຠາສິຕໍ, ກຸຊ຺ເຌຍ຺ຍປິ ເມ ອຍໍ, ອມ຺ຫາກໍ ກຸລູປກຕາປສສ຺ສ ສມ຺ມຸເຂເຍວ ຂມາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຂມາເປນ຺ຕີ ທສມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໑.

‘‘ມຓ຺ຑພ຺ຍ ຠາສິໍ ຍມຠາສເນຍ຺ຍໍ, ຕໍ ຂມ຺ຍຕໍ ປຸຕ຺ຕກເຫຕຸ ມຊ຺ຊ;

ປຸຕ຺ຕເປມາ ນ ອິຘ ປຣຕ຺ຖິ ກິຎ຺ຈິ, ໂສ ໂນ ອຍໍ ຊີວຕິ ຍຎ຺ຎທຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕໍ ຂມ຺ຍຕນ຺ຕິ ຕໍ ຂມຍຕຸ. ປຸຕ຺ຕກເຫຕຸ ມຊ຺ຊາຕິ ຕໍ ມມ ຠາສິຕໍ ອຊ຺ຊ ອິມສ຺ສ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເຫຕຸ ຂມຍຕຸ. ໂສ ໂນ ອຍນ຺ຕິ ຍສ຺ສ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ກາຣຓາ ມຍາ ເອຕໍ ຠາສິຕໍ, ໂສ ໂນ ປຸຕ຺ໂຕ ຊີວຕິ, ອິມສ຺ສ ຊີວິຕລາຠຠາເວນ ເມ ຂມ ສາມິ, ອຊ຺ຊໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕວ ວສວຕ຺ຕິນີ ຠວິສ຺ສາມີຕິ.

ອຖ ນໍ ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ‘‘ອຸຏ຺ເຐຫິ ຠທ຺ເທ, ຂມາມິ ເຕ, ອິໂຕ ປນ ປຏ຺ຐາຍ ມາ ຜຣຸສຈິຕ຺ຕາ ອໂຫສິ, ອຫມ຺ປິ ເຕ ອປ຺ປິຍໍ ນ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມຓ຺ຑພ຺ຍໍ ອາຫ – ‘‘ອາວຸໂສ, ຕຍາ ທຸສ຺ສງ຺ຆຣໍ ຘນໍ ສງ຺ຆຣິຕ຺ວາ ກມ຺ມຎ຺ຈ ຜລຎ຺ຈ ອສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ທານໍ ທທນ຺ເຕນ ອຍຸຕ຺ຕໍ ກຕໍ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທານໍ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ເທຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຍາ ອມ຺ຫາກໍ ທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍຠາເວ ຐຕ຺ວາ ອນຠິຣເຕນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ເຕນ ອຍຸຕ຺ຕໍ ກຕໍ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິທານິ ຍຖາ ຕຍິ ກຕກາຣາ ມຫປ຺ຜລາ ໂຫນ຺ຕິ, ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ປສາເທຕ຺ວາ ສຸທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ອຠິຣໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣາຫີ’’ຕິ. ເຕ ມຫາສຕ຺ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຄມໍສຸ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຠຣິຍາ ສາມິເກ ສສ຺ເນຫາ ອໂຫສິ, ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ສທ຺ຘາຍ ທານໍ ອທາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອນຠິຣຕິໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ຌານາຠິຎ຺ຎໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຠຣິຍາ ວິສາຂາ, ປຸຕ຺ໂຕ ຣາຫຸໂລ, ອາຓິມຓ຺ຑພ຺ໂຍ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ກຓ຺ຫທີປາຍໂນ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ກຓ຺ຫທີປາຍນຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໔໔໕] ໗. ນິຄ຺ໂຣຘຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນ ວາຫເມຕໍ ຊານາມີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກທິວສຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂູ ເຕນ ‘‘ອາວຸໂສ ເທວທຕ຺ຕ, ສຕ຺ຖາ ຕວ ພຫູປກາໂຣ, ຕ຺ວຎ຺ຫິ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິສ຺ສາຍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ລຠິ ອຸປສມ຺ປທໍ ລຠິ, ເຕປິຏກໍ ພຸທ຺ຘວຈນໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ, ຌານໍ ອຸປ຺ປາເທສິ, ລາຠສກ຺ກາໂຣປິ ເຕ ທສພລສ຺ເສວ ສນ຺ຕໂກ’’ຕິ ຠິກ຺ຂູຫິ ວຸຕ຺ເຕ ຕິຓສລາກໍ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕກມ຺ປິ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ມຍ຺ຫໍ ກຕໍ ຄຸຓໍ ນ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ອກຕຎ຺ຎູ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ຣາຊຄເຫ ມຄຘມຫາຣາຊາ ນາມ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ຣາຊຄຫເສຏ຺ຐິ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຊນປທເສຏ຺ຐິໂນ ຘີຕຣໍ ອາເນສິ, ສາ ວຎ຺ຌາ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສາ ອປຣຠາເຄ ສກ຺ກາໂຣ ປຣິຫາຍິ. ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເຄເຫ ວຎ຺ຌິຕ຺ຖິຍາ ວສນ຺ຕິຍາ ກຖໍ ກຸລວໍໂສ ວຑ຺ຒິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຍຖາ ສາ ສຸຓາຕິ, ເອວມ຺ປິ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ຕິ. ສາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ໂຫຕຸ ຄພ຺ຠິນິອາລຍໍ ກຕ຺ວາ ເອເຕ ວຎ຺ເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖຈາຣິກໍ ຘາຕິໍ ອາຫ ‘‘ອມ຺ມ, ຄພ຺ຠິນິໂຍ ນາມ ກິຎ຺ຈ ກິຎ຺ຈ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ຄພ຺ຠິນິປຣິຫາຣໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຸຕຸນິກາເລ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອມ຺ພິລາທິຣຸຈິກາ ຫຸຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາທານໍ ອຸທ຺ຘຸມາຍນກາເລ ຫຕ຺ຖປາທປິຏ຺ຐິໂຍ ໂກຏ຺ຏາເປຕ຺ວາ ພຫລໍ ກາເຣສິ, ທິວເສ ທິວເສປິ ປິໂລຕິກາເວຐເນນ ຈ ອຸທຣວຑ຺ຒນໍ ວຑ຺ເຒສິ, ຖນມຸຂານິ ກາຬານິ ກາເຣສິ, ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກໂຣນ຺ຕີປິ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕສ຺ສາ ຘາຕິຍາ ອຎ຺ເຎສໍ ສມ຺ມຸຂຏ຺ຐາເນ ນ ກໂຣຕິ. ສາມິໂກປິສ຺ສາ ຄພ຺ຠປຣິຫາຣໍ ອທາສິ. ເອວໍ ນວ ມາເສ ວສິຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ຊນປເທ ປິຕຸ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຊາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສສຸເຣ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຣຖມາຣຸຫິຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຣາຊຄຫາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ສາ ປນ ປຸຣໂຕ ເອໂກ ສຕ຺ໂຖ ຄຈ຺ຉຕິ. ສຕ຺ເຖນ ວສິຕ຺ວາ ຄຕຏ຺ຐານໍ ເອສາ ປາຕຣາສກາເລ ປາປຸຓາຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ຕສ຺ມິໍ ສຕ຺ເຖ ເອກາ ທຸຄ຺ຄຕິຕ຺ຖີ ຣຕ຺ຕິຍາ ເອກສ຺ມິໍ ນິຄ຺ໂຣຘມູເລ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິຕ຺ວາ ປາໂຕວ ສຕ຺ເຖ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ‘‘ອຫໍ ວິນາ ສຕ຺ເຖນ ຄນ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມິ, ສກ຺ກາ ໂຂ ປນ ຊີວນ຺ຕິຍາ ປຸຕ຺ຕໍ ລຠິຕຸ’’ນ຺ຕິ ນິຄ຺ໂຣຘມູລຊາເລ ຊລາພຸຎ຺ເຈວ ຄພ຺ຠມລຎ຺ຈ ອຕ຺ຖຣິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ຉຏ຺ເຏຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ທາຣກສ຺ສປິ ເທວຕາ ອາຣກ຺ຂໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ໂສ ຫິ ນ ໂຍ ວາ ໂສ ວາ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕເຍວ. ໂສ ປນ ຕທາ ຕາທິສໍ ປຏິສນ຺ຘິໍ ຄຓ຺ຫິ. ອິຕຣາ ປາຕຣາສກາເລ ຕໍ ຐານໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕາຍ ຘາຕິຍາ ສທ຺ຘິໍ ນິຄ຺ໂຣຘມູລໍ ຄຕາ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ທາຣກໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ, ນິປ຺ຜນ຺ນໍ ໂນ ກິຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ປິໂລຕິກາໂຍ ອປເນຕ຺ວາ ອຸຈ຺ຉງ຺ຄປເທສໍ ໂລຫິເຕນ ຈ ຄພ຺ຠມເລນ ຈ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄພ຺ຠວຸຏ຺ຐານໍ ອາໂຣເຈສິ. ຕາວເທວ ນໍ ສາຓິຍາ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ໂຐ ສປຣິຊໂນ ຣາຊຄຫໍ ປຓ຺ຓໍ ເປເສສິ. ອຖສ຺ສາ ສສ຺ສຸສສຸຣາ ວິຊາຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ປິຕຸ ກຸເລ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ອິເຘວ ອາຄຈ຺ຉຕູ’’ຕິ ເປສຍິໍສຸ. ສາ ປຏິນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຣາຊຄຫເມວ ປາວິສິ. ຕຕ຺ຖ ຕໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ທາຣກສ຺ສ ນາມໍ ກໂຣນ຺ຕາ ນິຄ຺ໂຣຘມູເລ ຊາຕຕ຺ຕາ ‘‘ນິຄ຺ໂຣຘກຸມາໂຣ’’ຕິ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ຕໍ ທິວສຎ຺ເຎວ ອນຸເສຏ຺ຐິສຸຓິສາປິ ວິຊາຍນຕ຺ຖາຍ ກຸລຆຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ເອກິສ຺ສາ ຣຸກ຺ຂສາຂາຍ ເຫຏ຺ຐາ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ, ຕສ຺ສ ‘‘ສາຂກຸມາໂຣ’’ຕິ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ຕໍ ທິວສຎ຺ເຎວ ເສຏ຺ຐິໍ ນິສ຺ສາຍ ວສນ຺ຕສ຺ສ ຕຸນ຺ນກາຣສ຺ສ ຠຣິຍາປິ ປິໂລຕິກນ຺ຕເຣ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ, ຕສ຺ສ ‘‘ໂປຕ຺ຕິໂກ’’ຕິ ນາມໍ ກຣິໍສຸ.

ມຫາເສຏ຺ຐິ ອຸໂຠປິ ເຕ ທາຣເກ ‘‘ນິຄ຺ໂຣຘກຸມາຣສ຺ສ ຊາຕທິວສຎ຺ເຎວ ຊາຕາ’’ຕິ ອາຓາເປຕ຺ວາ ເຕເນວ ສທ຺ຘິໍ ສໍວຑ຺ເຒສິ. ເຕ ເອກໂຕ ວຑ຺ຒິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ອຸໂຠປິ ເສຏ຺ຐິປຸຕ຺ຕາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ທ຺ເວ ສຫສ຺ສານິ ອທໍສຸ. ນິຄ຺ໂຣຘກຸມາໂຣ ໂປຕ຺ຕິກສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ສນ຺ຕິເກ ສິປ຺ປໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ເຕ ນິປ຺ຜນ຺ນສິປ຺ປາ ອາຈຣິຍໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ‘‘ຊນປທຈາຣິກໍ ຈຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອນຸປຸພ຺ເພນ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິປຊ຺ຊິໍສຸ. ຕທາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ກາລກຕສ຺ສ ສຕ຺ຕໂມ ທິວໂສ, ‘‘ສ຺ເວ ຜຸສ຺ສຣຖໍ ໂຍເຊສ຺ສາມາ’’ຕິ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສຸໍ. ເຕສຸປິ ສຫາເຍສຸ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິທ຺ທາຍນ຺ເຕສຸ ໂປຕ຺ຕິໂກ ປຈ຺ຈູສກາເລ ອຸຏ຺ຐາຍ ນິຄ຺ໂຣຘກຸມາຣສ຺ສ ປາເທ ປຣິມຊ຺ຊນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ຕສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ວຸຕ຺ຖກຸກ຺ກຸເຏສຸ ອຸປຣິກຸກ຺ກຸໂຏ ເຫຏ຺ຐາກຸກ຺ກຸຏສ຺ສ ສຣີເຣ ວຈ຺ຈໍ ປາເຕສິ. ອຖ ນໍ ໂສ ‘‘ເກເນຕໍ ປາຕິຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ສມ຺ມ, ມາ ກຸຊ຺ຌິ, ມຍາ ອຊານນ຺ເຕນ ປາຕິຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ອເຣ, ຕ຺ວໍ ມມ ສຣີຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ວຈ຺ຈຏ຺ຐານໍ ມຎ຺ຎສິ, ກິໍ ມມ ປມາຓໍ ນ ຊານາສີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ອິຕໂຣ ‘‘ອເຣ ຕ຺ວໍ ‘ອຊານນ຺ເຕນ ເມ ກຕ’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ກຸຊ຺ຌສິເຍວ, ກິໍ ປນ ເຕ ປມາຓ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ໂຍ ມໍ ມາເຣຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທຕິ, ໂສ ປາໂຕວ ສຫສ຺ສໍ ລຠຕິ, ຕສ຺ມາ ອຫໍ ມານໍ ກໂຣມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ອິຕໂຣ ‘‘ອເຣ ເອຕ຺ຕກມຕ຺ເຕນ ຕ຺ວໍ ມານໍ ກໂຣສິ, ມໍ ປນ ມາເຣຕ຺ວາ ໂຍ ຖູລມໍສໍ ຂາທຕິ, ໂສ ປາໂຕວ ຣາຊາ ໂຫຕິ, ໂຍ ມຊ຺ຌິມມໍສໍ ຂາທຕິ, ໂສ ເສນາປຕິ, ໂຍ ອຏ຺ຐິນິສ຺ສິຕໍ ຂາທຕິ, ໂສ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ໂປຕ຺ຕິໂກ ເຕສໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ໂນ ສຫສ຺ເສນ, ຣຊ຺ຊເມວ ວຣ’’ນ຺ຕິ ສຓິກໍ ຣຸກ຺ຂໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ອຸປຣິສຍິຕກຸກ຺ກຸຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ອງ຺ຄາເຣ ປຈິຕ຺ວາ ຖູລມໍສໍ ນິຄ຺ໂຣຘສ຺ສ ອທາສິ, ມຊ຺ຌິມມໍສໍ ສາຂສ຺ສ ອທາສິ, ອຏ຺ຐິມໍສໍ ອຕ຺ຕນາ ຂາທິ. ຂາທິຕ຺ວາ ປນ ‘‘ສມ຺ມ ນິຄ຺ໂຣຘ, ຕ຺ວໍ ອຊ຺ຊ ຣາຊາ ຠວິສ຺ສສິ, ສມ຺ມ ສາຂ, ຕ຺ວໍ ເສນາປຕິ ຠວິສ຺ສສິ, ອຫໍ ປນ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກຖໍ ຊານາສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສິ. ເຕ ຕໂຍປິ ຊນາ ປາຕຣາສເວລາຍ ພາຣາຓສິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ເຄເຫ ສປ຺ປິສກ຺ກຣຍຸຕ຺ຕໍ ປາຍາສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິສິໍສຸ. ນິຄ຺ໂຣຘກຸມາໂຣ ສິລາປຏ຺ເຏ ນິປຊ຺ຊິ, ອິຕເຣ ທ຺ເວ ພຫິ ນິປຊ຺ຊິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ສມເຍ ປຎ຺ຈ ຣາຊກກຸຘຠຓ຺ຑານິ ອນ຺ໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ຜຸສ຺ສຣຖໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສຸໍ. ຕຕ຺ຖ ວິຕ຺ຖາຣກຖາ ມຫາຊນກຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໑໒໓ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ຜຸສ຺ສຣໂຖ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອາໂຣຫນສຊ຺ໂຊ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ປຸໂຣຫິໂຕ ‘‘ອຸຍ຺ຍາເນ ປຸຎ຺ຎວຕາ ສຕ຺ເຕນ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອຸຍ຺ຍານໍ ປວິສິຕ຺ວາ ກຸມາຣໍ ທິສ຺ວາ ປາທນ຺ຕໂຕ ສາຏກໍ ອປເນຕ຺ວາ ປາເທສຸ ລກ຺ຂຓານິ ອຸປຘາເຣຕ຺ວາ ‘‘ຕິຏ຺ຐຕຸ ພາຣາຓສິຍໍ ຣຊ຺ຊໍ, ສກລຊມ຺ພຸທີປສ຺ສ ອຘິປຕິຣາຊາ ຠວິຕຸໍ ຍຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ ສພ຺ພຕາລາວຈເຣ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາເປສິ. ນິຄ຺ໂຣຘກຸມາໂຣ ປພຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມຸຂໂຕ ສາຏກໍ ອປເນຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ປຣິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນິປນ຺ໂນ ໂຖກໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ສິລາປຏ຺ເຏ ປລ຺ລງ຺ເກນ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ປຸໂຣຫິໂຕ ຊຓ຺ຓຸນາ ປຕິຏ຺ຐາຍ ‘‘ຣຊ຺ຊໍ ເຕ ເທວ ປາປຸຓາຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘‘ສາຘູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕຕ຺ເຖວ ຣຕນຣາສິມ຺ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ອຠິສິຎ຺ຈິ. ໂສ ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ວາ ສາຂສ຺ສ ເສນາປຕິຏ຺ຐານໍ ທຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ສກ຺ກາເຣນ ນຄຣໍ ປາວິສິ, ໂປຕ຺ຕິໂກປິ ເຕຫິ ສທ຺ຘິຎ຺ເຎວ ອຄມາສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ພາຣາຓສິຍໍ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ.

ໂສ ເອກທິວສໍ ມາຕາປິຕູນໍ ສຣິຕ຺ວາ ສາຂໍ ອາຫ – ‘‘ສມ຺ມ, ນ ສກ຺ກາ ມາຕາປິຕູຫິ ວິນາ ວຕ຺ຕິຕຸໍ, ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ໂນ ອາເນຫີ’’ຕິ. ສາໂຂ ‘‘ນ ເມ ຕຕ຺ຖ ຄມນກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິ. ຕໂຕ ໂປຕ຺ຕິກໍ ອາຓາເປສິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຄ຺ໂຣຘສ຺ສ ມາຕາປິຕໂຣ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ໂວ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ, ເອຖ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ‘‘ອຕ຺ຖິ ໂນ ຕາວ ວິຠວມຕ຺ຕໍ, ອລໍ ຕຕ຺ຖ ຄມເນນາ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິໍສຸ. ສາຂສ຺ສປິ ມາຕາປິຕໂຣ ອໂວຈ, ເຕປິ ນ ອິຈ຺ຉິໍສຸ. ອຕ຺ຕໂນ ມາຕາປິຕໂຣ ອໂວຈ, ‘‘ມຍໍ ຕາຕ ຕຸນ຺ນກາຣກມ຺ເມນ ຊີວິສ຺ສາມ ອລ’’ນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິໍສຸ. ໂສ ເຕສໍ ມນໍ ອລຠິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິເມວ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເສນາປຕິສ຺ສ ຆເຣ ມຄ຺ຄກິລມຖໍ ວິໂນເທຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ນິຄ຺ໂຣຘສຫາຍໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ນິເວສນທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ສຫາໂຍ ກິຣ ເຕ ໂປຕ຺ຕິໂກ ນາມ ອາຄໂຕຕິ ເສນາປຕິສ຺ສ ອາໂຣເຈຫີ’’ຕິ ໂທວາຣິກໍ ອາຫ, ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ສາໂຂ ປນ ‘‘ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ຣຊ຺ຊໍ ອທຕ຺ວາ ສຫາຍນິຄ຺ໂຣຘສ຺ສ ອທາສີ’’ຕິ ຕສ຺ມິໍ ເວຣໍ ພນ຺ຘິ. ໂສ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາວ ກຸທ຺ໂຘ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ອິມສ຺ສ ສຫາໂຍ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ທາສິປຸຕ຺ໂຕ, ຄຓ຺ຫຖ ນ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາທຊຓ຺ຓຸກປ຺ປເຣຫິ ໂກຏ຺ຏາເປຕ຺ວາ ຄີວາຍໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ນີຫຣາເປສິ.

ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສາໂຂ ມມ ສນ຺ຕິກາ ເສນາປຕິຏ຺ຐານໍ ລຠິຕ຺ວາ ອກຕຎ຺ຎູ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠີ, ມໍ ໂກຏ຺ຏາເປຕ຺ວາ ນີຫຣາເປສິ, ນິຄ຺ໂຣໂຘ ປນ ປຓ຺ຑິໂຕ ກຕຎ຺ຎູ ສປ຺ປຸຣິໂສ, ຕສ຺ເສວ ສນ຺ຕິກໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຣາຊທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ໂປຕ຺ຕິໂກ ກິຣ ນາມ ເຕ ສຫາໂຍ ທ຺ວາເຣ ຐິໂຕ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈາເປສິ. ຣາຊາ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ຕໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ອາສນາ ວຸຏ຺ຐາຍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ມສ຺ສຸກມ຺ມາທີນິ ກາຣາເປຕ຺ວາ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິເຕນ ປຣິຠຸຕ຺ຕນານຄ຺ຄຣສໂຠຊເນນ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສຸຂນິສິນ຺ໂນ ມາຕາປິຕູນໍ ປວຕ຺ຕິໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອນາຄມນຠາວໍ ສຸຓິ. ສາໂຂປິ ‘‘ໂປຕ຺ຕິໂກ ມໍ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິເກ ປຣິຠິນ຺ເທຍ຺ຍ, ມຍິ ປນ ຄເຕ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຕຕ຺ເຖວ ອຄມາສິ. ໂປຕ຺ຕິໂກ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກເຍວ ຣາຊານໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ອຫໍ ມຄ຺ຄກິລນ຺ໂຕ ‘ສາຂສ຺ສ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ອິຘາຄມິສ຺ສາມີ’ຕິ ອຄມິໍ. ອຖ ມໍ ສາໂຂ ‘ນາຫໍ ຕໍ ຊານາມີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂກຏ຺ຏາເປຕ຺ວາ ຄີວາຍໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ນີຫຣາເປສີຕິ ສທ຺ທເຫຍ຺ຍາສິ ຕ຺ວໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໗໒.

‘‘ນ ວາຫເມຕໍ ຊານາມິ, ໂກ ວາຍໍ ກສ຺ສ ວາຕິ ວາ;

ຍຖາ ສາໂຂ ວທິ ເອວ, ນິຄ຺ໂຣຘ ກິນ຺ຕິ ມຎ຺ຎສິ.

໗໓.

‘‘ຕໂຕ ຄລວິນີເຕນ, ປຸຣິສາ ນີຫຣິໍສຸ ມໍ;

ທຕ຺ວາ ມຸຂປຫາຣານິ, ສາຂສ຺ສ ວຈນໍກຣາ.

໗໔.

‘‘ເອຕາທິສໍ ທຸມ຺ມຕິນາ, ອກຕຎ຺ຎຸນ ທຸພ຺ຠິນາ;

ກຕໍ ອນຣິຍໍ ສາເຂນ, ສຂິນາ ເຕ ຊນາຘິປາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິນ຺ຕິ ມຎ຺ຎສີຕິ ຍຖາ ມໍ ສາໂຂ ອຈຣິ, ກິໍ ຕ຺ວມ຺ປິ ເອວເມວ ມຎ຺ຎສິ, ອຸທາຫຸ ອຎ຺ຎຖາ ມຎ຺ຎສິ, ມໍ ສາໂຂ ເອວໍ ວເທຍ຺ຍາຕິ ສທ຺ທຫສິ, ຕໍ ນ ສທ຺ທຫສີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ. ຄລວິນີເຕນາຕິ ຄລຄ຺ຄາເຫນ. ທຸພ຺ຠິນາຕິ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠິນາ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ນິຄ຺ໂຣໂຘ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໗໕.

‘‘ນ ວາຫເມຕໍ ຊານາມິ, ນປິ ເມ ໂກຈິ ສໍສຕິ;

ຍໍ ເມ ຕ຺ວໍ ສມ຺ມ ອກ຺ຂາສິ, ສາເຂນ ກາຣຓໍ ກຕໍ.

໗໖.

‘‘ສຂີນໍ ສາຊີວກໂຣ, ມມ ສາຂສ຺ສ ຈູຠຍໍ;

ຕ຺ວໍ ໂນສິສ຺ສຣິຍໍ ທາຕາ, ມນຸສ຺ເສສຸ ມຫນ຺ຕຕໍ;

ຕຍາມາ ລພ຺ຠິຕາ ອິທ຺ຘີ, ເອຕ຺ຖ ເມ ນຕ຺ຖິ ສໍສໂຍ.

໗໗.

‘‘ຍຖາປິ ພີຊມຄ຺ຄິມ຺ຫິ, ຑຍ຺ຫຕິ ນ ວິຣູຫຕິ;

ເອວໍ ກຕໍ ອສປ຺ປຸຣິເສ, ນສ຺ສຕິ ນ ວິຣູຫຕິ.

໗໘.

‘‘ກຕຎ຺ຎຸມ຺ຫິ ຈ ໂປສມ຺ຫິ, ສີລວນ຺ເຕ ອຣິຍວຸຕ຺ຕິເນ;

ສຸເຂຕ຺ເຕ ວິຍ ພີຊານິ, ກຕໍ ຕມ຺ຫິ ນ ນສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສໍສຕີຕິ ອາຈິກ຺ຂຕິ. ກາຣຓໍ ກຕນ຺ຕິ ອາກຑ຺ຒນວິກຑ຺ຒນໂປຖນໂກຏ຺ຏນສງ຺ຂາຕໍ ກາຣຓໍ ກຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຂີນໍ ສາຊີວກໂຣຕິ ສມ຺ມ, ໂປຕ຺ຕິກ ຕ຺ວໍ ສຫາຍການໍ ສຸອາຊີວກໂຣ ຊີວິກາຍ ອຸປ຺ປາເທຕາ. ມມ ສາຂສ຺ສ ຈູຠຍນ຺ຕິ ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ສາຂສ຺ສ ຈ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ສຂີນນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕ຺ວໍ ໂນສິສ຺ສຣິຍນ຺ຕິ ຕ຺ວໍ ໂນ ອສິ ອິສ຺ສຣິຍໍ ທາຕາ, ຕວ ສນ຺ຕິກາ ອິມາ ສມ຺ປຕ຺ຕີ ອມ຺ເຫຫິ ລທ຺ຘາ. ມຫນ຺ຕຕນ຺ຕິ ມຫນ຺ຕຠາວໍ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ເອຕ຺ຕກໍ ກເຖນ຺ເຕ ນິຄ຺ໂຣເຘ ສາໂຂ ຕຕ຺ເຖວ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ສາຂ ອິມໍ ໂປຕ຺ຕິກໍ ສຎ຺ຊານາສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ຕຸຓ຺ຫີ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ຣາຊາ ທຓ຺ຑໍ ອາຓາເປນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໙.

‘‘ອິມໍ ຊມ຺ມໍ ເນກຕິກໍ, ອສປ຺ປຸຣິສຈິນ຺ຕກໍ;

ຫນນ຺ຕຸ ສາຂໍ ສຕ຺ຕີຫິ, ນາສ຺ສ ອິຈ຺ຉາມິ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຊມ຺ມນ຺ຕິ ລາມກໍ. ເນກຕິກນ຺ຕິ ວຎ຺ຈກໍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂປຕ຺ຕິໂກ ‘‘ມາ ເອສ ພາໂລ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ນສ຺ສຕູ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ນວມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໐.

‘‘ຂມຕສ຺ສ ມຫາຣາຊ, ປາຓາ ນ ປຏິອານຍາ;

ຂມ ເທວ ອສປ຺ປຸຣິສສ຺ສ, ນາສ຺ສ ອິຈ຺ຉາມຫໍ ວຘ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຂມຕສ຺ສາຕິ ຂມຕໍ ອສ຺ສ, ເອຕສ຺ສ ອສປ຺ປຸຣິສສ຺ສ ຂມຖາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ປຏິອານຍາຕິ ມຕສ຺ສ ນາມ ປາຓາ ປຏິອາເນຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສາຂສ຺ສ ຂມິ, ເສນາປຕິຏ຺ຐານມ຺ປິ ໂປຕ຺ຕິກສ຺ເສວ ທາຕຸກາໂມ ອໂຫສິ, ໂສ ປນ ນ ອິຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ສພ຺ພເສນານີນໍ ວິຈາຣຓາຣຫໍ ຠຓ຺ຑາຄາຣິກຏ຺ຐານໍ ນາມ ອທາສິ. ປຸພ຺ເພ ກິເຣຕໍ ຐານນ຺ຕຣໍ ນາໂຫສິ, ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຊາຕໍ. ອປຣຠາເຄ ໂປຕ຺ຕິໂກ ຠຓ຺ຑາຄາຣິໂກ ປຸຕ຺ຕຘີຕາຫິ ວຑ຺ຒມາໂນ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕຘີຕານໍ ໂອວາທວເສນ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໘໑.

‘‘ນິຄ຺ໂຣຘເມວ ເສເວຍ຺ຍ, ນ ສາຂມຸປສໍວເສ;

ນິຄ຺ໂຣຘສ຺ມິໍ ມຕໍ ເສຍ຺ໂຍ, ຍຎ຺ເຈ ສາຂສ຺ມິ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ເທວທຕ຺ໂຕ ປຸພ຺ເພປິ ອກຕຎ຺ຎູເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສາໂຂ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ໂປຕ຺ຕິໂກ ອານນ຺ໂທ, ນິຄ຺ໂຣໂຘ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ນິຄ຺ໂຣຘຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໔໔໖] ໘. ຕກ຺ກລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນ ຕກ຺ກລາ ສນ຺ຕິ ນ ອາລຸວານີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ປິຕຸໂປສກໍ ອຸປາສກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ທລິທ຺ທກຸເລ ປຈ຺ຈາຊາໂຕ ມາຕຣິ ກາລກຕາຍ ປາໂຕວ ອຸຏ຺ຐາຍ ທນ຺ຕກຏ຺ຐມຸໂຂທກທານາທີນິ ກໂຣນ຺ໂຕ ຠຕິໍ ວາ ກສິໍ ວາ ກຕ຺ວາ ລທ຺ຘວິຠວານຸຣູເປນ ຍາຄຸຠຕ຺ຕາທີນິ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ໂປເສສິ. ອຖ ນໍ ປິຕາ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ເອກໂກວ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກໂຣສິ, ເອກໍ ເຕ ກຸລທາຣິກໍ ອາເນສ຺ສາມິ, ສາ ເຕ ເຄເຫ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕ, ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາມ ຆຣໍ ອາຄຕາ ເນວ ມຍ຺ຫໍ, ນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຈິຕ຺ຕສຸຂໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ມາ ເອວຣູປໍ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ອຫໍ ຍາວຊີວໍ ຕຸມ຺ເຫ ໂປເສຕ຺ວາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຈ຺ຈເຍນ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ອນິຈ຺ຉມານສ຺ເສວ ເອກໍ ກຸມາຣິກໍ ອາເນສິ. ສາ ສສຸຣສ຺ສ ຈ ສາມິກສ຺ສ ຈ ອຸປກາຣິກາ ອໂຫສິ ນີຈວຸຕ຺ຕິ. ສາມິໂກປິສ຺ສາ ‘‘ມມ ປິຕຸ ອຸປກາຣິກາ’’ຕິ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘໍ ມນາປໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເທຕິ, ສາປິ ຕໍ ສສຸຣສ຺ເສວ ອຸປນາເມສິ. ສາ ອປຣຠາເຄ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສາມິໂກ ລທ຺ຘໍ ລທ຺ຘໍ ປິຕຸ ອທຕ຺ວາ ມຍ຺ຫເມວ ເທຕິ, ອທ຺ຘາ ປິຕຣິ ນິສ຺ເນໂຫ ຊາໂຕ, ອິມໍ ມຫລ຺ລກໍ ເອເກນຸປາເຍນ ມມ ສາມິກສ຺ສ ປຏິກ຺ກູລໍ ກຕ຺ວາ ເຄຫາ ນິກ຺ກຑ຺ຒາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ.

ສາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸທກໍ ອຕິສີຕໍ ວາ ອຈ຺ຈຸຓ຺ຫໍ ວາ, ອາຫາຣໍ ອຕິໂລຓໍ ວາ ອໂລຓໍ ວາ, ຠຕ຺ຕໍ ອຸຕ຺ຕຓ຺ຑຸລໍ ວາ ອຕິກິລິນ຺ນໍ ວາຕິ ເອວມາທີນິ ຕສ຺ສ ໂກຘຸປ຺ປຕ຺ຕິກາຣຓານິ ກຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ກຸຊ຺ຌນ຺ເຕ ‘‘ໂກ ອິມໍ ມຫລ຺ລກໍ ອຸປຏ຺ຐາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຜຣຸສານິ ວຕ຺ວາ ກລຫໍ ວຑ຺ເຒສິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ເຂຬປິຓ຺ຑາທີນິ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາປິ ສາມິກໍ ອຸຊ຺ຌາເປສິ ‘‘ປສ຺ສ ປິຕຸ ກມ຺ມໍ, ‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ມາ ກຣີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກຸຊ຺ຌຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ປິຕຣໍ ວາ ວສາເປຫິ ມໍ ວາ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ໂສ ‘‘ຠທ຺ເທ, ຕ຺ວໍ ທຫຣາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ຊີວິຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສສິ, ມຍ຺ຫໍ ປິຕາ ມຫລ຺ລໂກ, ຕ຺ວໍ ຕສ຺ສ ອສຫນ຺ຕີ ອິມມ຺ຫາ ເຄຫາ ນິກ຺ຂມາ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຠີຕາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອວໍ ນ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສສຸຣສ຺ສ ປາເທສຸ ປຕິຕ຺ວາ ຂມາເປຕ຺ວາ ປກຕິນິຍາເມເນວ ປຏິຊຄ຺ຄິຕຸໍ ອາຣຠິ. ອຖ ໂສ ອຸປາສໂກ ປຸຣິມທິວເສສຸ ຕາຍ ອຸພ຺ພາຬ຺ໂຫ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ປກຕິຍາ ປຕິຏ຺ຐິຕກາເລ ອຄມາສິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ, ອຸປາສກ, ສຕ຺ຕຏ຺ຐ ທິວສານິ ຘມ຺ມສ຺ສວນາຍ ນາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ຕໍ ກາຣຓໍ ກເຖສິ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອິທານິ ຕາວ ຕສ຺ສາ ກຖໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ນ ນີຫຣາເປສິ, ປຸພ຺ເພ ປນ ເອຕິສ຺ສາ ກຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ອາມກສຸສານໍ ເນຕ຺ວາ ອາວາຏໍ ຂຓິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ມາຣຓກາເລ ອຫໍ ສຕ຺ຕວສ຺ສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ມາຕາປິຕູນໍ ຄຸຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ປິຕຸຆາຕກກມ຺ມາ ນິວາເຣສິໍ, ຕທາ ຕ຺ວໍ ມມ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕວ ປິຕຣໍ ຍາວຊີວໍ ປຏິຊຄ຺ຄິຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຣາຍໂຓ ຊາໂຕ, ສ຺ວາຍໍ ມຍາ ທິນ຺ໂນ ໂອວາໂທ ຠວນ຺ຕຣຄຕມ຺ປິ ນ ວິຊຫຕິ, ອິມິນາ ກາຣເຓນ ຕສ຺ສາ ກຖໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອິທານິ ຕຍາ ປິຕາ ນ ນີຫໂຏ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ອຎ຺ຎຕຣສ຺ມິໍ ກາສິຄາເມ ເອກສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ຆເຣ ເອກປຸຕ຺ຕໂກ ອໂຫສິ ນາເມນ ສວິຏ຺ຐໂກ ນາມ. ໂສ ມາຕາປິຕໂຣ ປຏິຊຄ຺ຄນ຺ໂຕ ອປຣຠາເຄ ມາຕຣິ ກາລກຕາຍ ປິຕຣໍ ໂປເສສີຕິ ສພ຺ພໍ ວຕ຺ຖຸ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸນິຍາເມເນວ ກເຖຕພ຺ພໍ. ອຍໍ ປເນຕ຺ຖ ວິເສໂສ. ຕທາ ສາ ອິຕ຺ຖີ ‘‘ປສ຺ສ ປິຕຸ ກມ຺ມໍ, ‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ມາ ກຣີ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ກຸຊ຺ຌຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ປິຕາ ເຕ ຈຓ຺ໂຑ ຜຣຸໂສ ນິຈ຺ຈໍ ກລຫໍ ກໂຣຕິ, ຊຣາຊິຓ຺ໂຓ ພ຺ຍາຘິປີຬິໂຕ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ມຣິສ຺ສຕິ, ອຫຎ຺ຈ ເອເຕນ ສທ຺ຘິໍ ເອກເຄເຫ ວສິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ສຍມ຺ເປສ ກຕິປາເຫນ ມຣິສ຺ສຕິເຍວ, ຕ຺ວໍ ເອຕໍ ອາມກສຸສານໍ ເນຕ຺ວາ ອາວາຏໍ ຂຓິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກຸທ຺ທາເລນ ສີສໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ອຸປຣິ ປໍສຸນາ ຉາເທຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕາຍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ‘‘ຠທ຺ເທ, ປຸຣິສມາຣຓໍ ນາມ ຠາຣິຍໍ, ກຖໍ ນໍ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອຫໍ ເຕ ອຸປາຍໍ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອາຈິກ຺ຂ ຕາວາ’’ຕິ. ‘‘ສາມິ, ຕ຺ວໍ ປຈ຺ຈູສກາເລ ປິຕຸ ນິສິນ຺ນຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຖາ ສພ຺ເພ ສຸຓນ຺ຕິ, ເອວໍ ມຫາສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ‘ຕາຕ, ອສຸກຄາເມ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸທ຺ຘາຣຓໂກ ອຕ຺ຖິ, ມຍິ ຄເຕ ນ ເທຕິ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຈ຺ຈເຍນ ນ ທສ຺ສເຕວ, ສ຺ເວ ຍານເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ປາໂຕວ ຄຈ຺ຉິສ຺ສາມາ’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ວຸຕ຺ຕເວລາຍເມວ ອຸຏ຺ຐາຍ ຍານກໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອາມກສຸສານໍ ເນຕ຺ວາ ອາວາຏໍ ຂຓິຕ຺ວາ ໂຈເຣຫິ ອຈ຺ຉິນ຺ນສທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ມາເຣຕ຺ວາ ອາວາເຏ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສີສໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉາ’’ຕິ.

ສວິຏ຺ຐໂກ ‘‘ອຕ຺ເຖສ ອຸປາໂຍ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຍານກໍ ຄມນສຊ຺ຊໍ ອກາສິ. ຕສ຺ສ ປເນໂກ ສຕ຺ຕວສ຺ສິໂກ ປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ. ໂສ ມາຕຸ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ມາຕາ ປາປຘມ຺ມາ ປິຕຣໍ ເມ ປິຕຸຆາຕກມ຺ມໍ ກາເຣຕິ, ອຫໍ ອິມສ຺ສ ປິຕຸຆາຕກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຓິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຍ຺ຍເກນ ສທ຺ຘິໍ ນິປຊ຺ຊິ. ສວິຏ຺ຐໂກປິ ອິຕຣາຍ ວຸຕ຺ຕເວລາຍ ຍານກໍ ໂຍເຊຕ຺ວາ ‘‘ເອຫິ, ຕາຕ, ອຸທ຺ຘາຣໍ ໂສເຘສ຺ສາມາ’’ຕິ ປິຕຣໍ ຍານເກ ນິສີທາເປສິ. ກຸມາໂຣປິ ປຐມຕຣໍ ຍານກໍ ອຠິຣຸຫິ. ສວິຏ຺ຐໂກ ຕໍ ນິວາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເຕເນວ ສທ຺ຘິໍ ອາມກສຸສານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຕຣຎ຺ຈ ກຸມາຣເກນ ສທ຺ຘິໍ ເອກມນ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ສຍໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ກຸທ຺ທາລປິຏກໍ ອາທາຍ ເອກສ຺ມິໍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນຏ຺ຐາເນ ຈຕຸຣສ຺ສາວາຏໍ ຂຓິຕຸໍ ອາຣຠິ. ກຸມາຣໂກ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຊານນ຺ໂຕ ວິຍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໒.

‘‘ນ ຕກ຺ກລາ ສນ຺ຕິ ນ ອາລຸວານິ, ນ ພິຬາລິໂຍ ນ ກຬມ຺ພານິ ຕາຕ;

ເອໂກ ອຣຎ຺ຎມ຺ຫິ ສຸສານມຊ຺ເຌ, ກິມຕ຺ຖິໂກ ຕາຕ ຂຓາສິ ກາສຸ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ຕກ຺ກລາ ສນ຺ຕີຕິ ປິຓ຺ຑາລຸກນ຺ທາ ນ ສນ຺ຕິ. ອາລຸວານີຕິ ອາລຸວກນ຺ທາ. ພິຬາລິໂຍຕິ ພິຬາຣິວລ຺ລິກນ຺ທາ. ກຬມ຺ພານີຕິ ຕາລກນ຺ທາ.

ອຖສ຺ສ ປິຕາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໘໓.

‘‘ປິຕາມໂຫ ຕາຕ ສຸທຸພ຺ພໂລ ເຕ, ອເນກພ຺ຍາຘີຫິ ທຸເຂນ ຜຸຏ຺ໂຐ;

ຕມຊ຺ຊຫໍ ນິຂຓິສ຺ສາມິ ໂສພ຺ເຠ, ນ ຫິສ຺ສ ຕໍ ຊີວິຕໍ ໂຣຈຍາມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອເນກພ຺ຍາຘີຫີຕິ ອເນເກຫິ ພ຺ຍາຘີຫິ ອຸປ຺ປນ຺ເນນ ທຸກ຺ເຂນ ຜຸຏ຺ໂຐ. ນ ຫິສ຺ສ ຕນ຺ຕິ ອຫຎ຺ຫິ ຕສ຺ສ ຕວ ປິຕາມຫສ຺ສ ຕໍ ທຸຊ຺ຊີວິຕໍ ນ ອິຈ຺ຉາມິ, ‘‘ເອວຣູປາ ຊີວິຕາ ມຣຓເມວສ຺ສ ວຣ’’ນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ຕໍ ໂສພ຺ເຠ ນິຂຓິສ຺ສາມີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກຸມາໂຣ ອຸປຑ຺ຒໍ ຄາຖມາຫ –

໘໔.

‘‘ສງ຺ກປ຺ປເມຕໍ ປຏິລທ຺ຘ ປາປກໍ, ອຈ຺ຈາຫິຕໍ ກມ຺ມ ກໂຣສິ ລຸທ຺ທ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ‘‘ປີຕຣໍ ທຸກ຺ຂາ ປໂມເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຣຓທຸກ຺ເຂນ ໂຍເຊນ຺ໂຕ ເອຕໍ ປາປກໍ ສງ຺ກປ຺ປໍ ປຏິລທ຺ຘາ ຕສ຺ສ ຈ ສງ຺ກປ຺ປວເສນ ຫິຕໍ ອຕິກ຺ກມ຺ມ ຐິຕຕ຺ຕາ ອຈ຺ຈາຫິຕໍ ກມ຺ມໍ ກໂຣສິ ລຸທ຺ທນ຺ຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ກຸມາໂຣ ປິຕຸ ຫຕ຺ຖໂຕ ກຸທ຺ທາລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ອຎ຺ຎຕຣໍ ອາວາຏໍ ຂຓິຕຸໍ ອາຣຠິ. ອຖ ນໍ ປິຕາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ, ຕາຕ, ອາວາຏໍ ຂຓສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ຕສ຺ສ ກເຖນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

‘‘ມຍາປິ ຕາຕ ປຏິລຈ຺ຉເສ ຕຸວໍ, ເອຕາທິສໍ ກມ຺ມ ຊຣູປນີໂຕ;

ຕໍ ກຸລ຺ລວຕ຺ຕໍ ອນຸວຕ຺ຕມາໂນ, ອຫມ຺ປິ ຕໍ ນິຂຓິສ຺ສາມິ ໂສພ຺ເຠ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຕາຕ, ອຫມ຺ປິ ເອຕສ຺ມິໍ ໂສພ຺ເຠ ຕໍ ມຫລ຺ລກກາເລ ນິຂຓິສ຺ສາມິ, ອິຕິ ໂຂ ຕາຕ, ມຍາປິ ກເຕ ອິມສ຺ມິໍ ໂສພ຺ເຠ ຕຸວໍ ຊຣູປນີໂຕ ເອຕາທິສໍ ກມ຺ມໍ ປຏິລຈ຺ຉເສ, ຍໍ ເອຕໍ ຕຍາ ປວຕ຺ຕິຕໍ ກຸລວຕ຺ຕໍ, ຕໍ ອນຸວຕ຺ຕມາໂນ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຠຣິຍາຍ ສທ຺ຘິໍ ວສນ຺ໂຕ ອຫມ຺ປິ ຕໍ ນິຂຓິສ຺ສາມິ ໂສພ຺ເຠຕິ.

ອຖສ຺ສ ປິຕາ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໘໕.

‘‘ຜຣຸສາຫິ ວາຈາຫິ ປກຸພ຺ພມາໂນ, ອາສຊ຺ຊ ມໍ ຕ຺ວໍ ວທເສ ກຸມາຣ;

ປຸຕ຺ໂຕ ມມໍ ໂອຣສໂກ ສມາໂນ, ອຫີຕານຸກມ຺ປີ ມມ ຕ຺ວໍສິ ປຸຕ຺ຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປກຸພ຺ພມາໂນຕິ ອຠິຠວນ຺ໂຕ. ອາສຊ຺ຊາຕິ ຆຏ຺ເຏຕ຺ວາ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ປຓ຺ຑິຕກຸມາຣໂກ ເອກໍ ປຏິວຈນຄາຖໍ, ທ຺ເວ ອຸທານຄາຖາຕິ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໘໖.

‘‘ນ ຕາຫໍ ຕາຕ ອຫິຕານຸກມ຺ປີ, ຫິຕານຸກມ຺ປີ ເຕ ອຫມ຺ປິ ຕາຕ;

ປາປຎ຺ຈ ຕໍ ກມ຺ມ ປກຸພ຺ພມານໍ, ອຣຫາມິ ໂນ ວາຣຍິຕຸໍ ຕໂຕ.

໘໗.

‘‘ໂຍ ມາຕຣໍ ວາ ປິຕຣໍ ສວິຏ຺ຐ, ອທູສເກ ຫິໍສຕິ ປາປຘມ຺ໂມ;

ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ອຠິສມ຺ປຣາຍໍ, ອສໍສຍໍ ໂສ ນິຣຍໍ ອຸເປຕິ.

໘໘.

‘‘ໂຍ ມາຕຣໍ ວາ ປິຕຣໍ ສວິຏ຺ຐ, ອນ຺ເນນ ປາເນນ ອຸປຏ຺ຐຫາຕິ;

ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ອຠິສມ຺ປຣາຍໍ, ອສໍສຍໍ ໂສ ສຸຄຕິໍ ອຸເປຕີ’’ຕິ. –

ອິມໍ ປນ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ປິຕາ ອຏ຺ຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໙.

‘‘ນ ເມ ຕ຺ວໍ ປຸຕ຺ຕ ອຫິຕານຸກມ຺ປີ, ຫິຕານຸກມ຺ປີ ເມ ຕ຺ວໍສິ ປຸຕ຺ຕ;

ອຫຎ຺ຈ ຕໍ ມາຕຣາ ວຸຈ຺ຈມາໂນ, ເອຕາທິສໍ ກມ຺ມ ກໂຣມິ ລຸທ຺ທ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຫຎ຺ຈ ຕໍ ມາຕຣາຕິ ອຫຎ຺ຈ ເຕ ມາຕຣາ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກຸມາໂຣ ‘‘ຕາຕ, ອິຕ຺ຖິໂຍ ນາມ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ໂທເສ ອນິຄ຺ຄຍ຺ຫມານາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປາປໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ມມ ມາຕາ ຍຖາ ປຸນ ເອວຣູປໍ ນ ກໂຣຕິ, ຕຖາ ນໍ ປຓາເມຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ນວມໍ ຄາຖມາຫ –

໙໐.

‘‘ຍາ ເຕ ສາ ຠຣິຍາ ອນຣິຍຣູປາ, ມາຕາ ມເມສາ ສກິຍາ ຊເນຕ຺ຕິ;

ນິທ຺ຘາປເຍ ຕຎ຺ຈ ສກາ ອຄາຣາ, ອຎ຺ຎມ຺ປິ ເຕ ສາ ທຸຂມາວເຫຍ຺ຍາ’’ຕິ.

ສວິຏ຺ຐໂກ ປຓ຺ຑິຕປຸຕ຺ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉາມ, ຕາຕາ’’ຕິ ສທ຺ຘິໍ ປຸຕ຺ເຕນ ຈ ປິຕຣາ ຈ ຍານເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ປາຍາສິ. ສາປິ ໂຂ ອນາຈາຣາ ‘‘ນິກ຺ຂນ຺ຕາ ໂນ ເຄຫາ ກາຬກຓ຺ຓີ’’ຕິ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ອລ຺ລໂຄມເຍນ ເຄຫໍ ອຸປລິມ຺ເປຕ຺ວາ ປາຍາສໍ ປຈິຕ຺ວາ ອາຄມນມຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ເຕ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ກາຬກຓ຺ຓິໍ ປຸນ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ອເຣ ນິກຕິກ, ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ກາຬກຓ຺ຓິໍ ປຸນ ອາທາຍ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຣິຠາສິ. ສວິຏ຺ຐໂກ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາ ຍານກໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ‘‘ອນາຈາເຣ ກິໍ ວເທສີ’’ຕິ ຕໍ ສຸໂກຏ຺ຏິຕໍ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມາ ອິມໍ ເຄຫໍ ປາວິສີ’’ຕິ ປາເທ ຄເຫຕ຺ວາ ນິກ຺ກຑ຺ຒິ. ຕໂຕ ປິຕຣຎ຺ຈ ປຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ຕໂຍປິ ປາຍາສໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິໍສຸ. ສາປິ ປາປຘມ຺ມາ ກຕິປາຫໍ ອຎ຺ຎສ຺ມິໍ ເຄເຫ ວສິ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ປຸຕ຺ໂຕ ປິຕຣໍ ອາຫ – ‘‘ຕາຕ, ມມ ມາຕາ ເອຕ຺ຕເກນ ນ ພຸຊ຺ຌຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ມມ ມາຕຸ ມງ຺ກຸຠາວກຣຓຕ຺ຖໍ ‘ອສຸກຄາມເກ ມມ ມາຕຸລຘີຕາ ອຕ຺ຖິ, ສາ ມຍ຺ຫໍ ປິຕຣຎ຺ຈ ປຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ມຎ຺ຈ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສຕິ, ຕໍ ອາເນສ຺ສາມີ’ຕິ ວຕ຺ວາ ມາລາຄນ຺ຘາທີນິ ອາທາຍ ຍານເກນ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕໍ ອນຸວິຈຣິຕ຺ວາ ສາຍໍ ອາຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ.

ປຏິວິສ຺ສກກຸເລ ອິຕ຺ຖິໂຍ ‘‘ສາມິໂກ ກິຣ ເຕ ອຎ຺ຎໍ ຠຣິຍໍ ອາເນຕຸໍ ອສຸກຄາມໍ ນາມ ຄໂຕ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ອາຈິກ຺ຂິໍສຸ. ສາ ‘‘ທານິມ຺ຫິ ນຏ຺ຐາ, ນຕ຺ຖິ ເມ ປຸນ ໂອກາໂສ’’ຕິ ຠີຕາ ຕສິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ປຸຕ຺ຕເມວ ຍາຈິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຓ຺ຑິຕປຸຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ປາເທສຸ ປຕິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອຎ຺ໂຎ ມມ ປຏິສຣຓໍ ນຕ຺ຖິ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕວ ປິຕຣຎ຺ຈ ປິຕາມຫຎ຺ຈ ອລງ຺ກຕເຈຕິຍໍ ວິຍ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມິ, ປຸນ ມຍ຺ຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ຆເຣ ປເວສນໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘຸ, ອມ຺ມ, ສເຈ ປຸນ ເອວຣູປໍ ນ ກຣິສ຺ສຖ, ກຣິສ຺ສາມິ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປິຕຸ ອາຄຕກາເລ ທສມໍ ຄາຖມາຫ –

໙໑.

‘‘ຍາ ເຕ ສາ ຠຣິຍາ ອນຣິຍຣູປາ, ມາຕາ ມເມສາ ສກິຍາ ຊເນຕ຺ຕິ;

ທນ຺ຕາ ກເຣຓູວ ວສູປນີຕາ, ສາ ປາປຘມ຺ມາ ປຸນຣາວຊາຕູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກເຣຓູວາຕິ ຕາຕ, ອິທານິ ສາ ອາເນຎ຺ຊກາຣຓໍ ກາຣິກາ ຫຕ຺ຖິນີ ວິຍ ທນ຺ຕາ ວສໍ ອຸປນີຕາ ນິພ຺ພິເສວນາ ຊາຕາ. ປຸນຣາຄຊາຕູຕິ ປຸນ ອິມໍ ເຄຫໍ ອາຄຈ຺ຉຕູຕິ.

ເອວໍ ໂສ ປິຕຸ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມາຕຣໍ ອາເນສິ. ສາ ສາມິກຎ຺ຈ ສສຸຣຎ຺ຈ ຂມາເປຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທນ຺ຕາ ຘມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄຕາ ຫຸຕ຺ວາ ສາມິກຎ຺ຈ ສສຸຣຎ຺ຈ ປຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ປຏິຊຄ຺ຄິ. ອຸໂຠປິ ຈ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຣິຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຣາຍຓາ ອເຫສຸໍ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ປິຕຸໂປສໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ປິຕາ ຈ ປຸຕ຺ໂຕ ຈ ສຸຓິສາ ຈ ເຕເຍວ ອເຫສຸໍ, ປຓ຺ຑິຕກຸມາໂຣ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ຕກ຺ກລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໔໔໗] ໙. ມຫາຘມ຺ມປາລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກິໍ ເຕ ວຕນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ປຐມຄມເນນ ກປິລປຸຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນິຄ຺ໂຣຘາຣາເມ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປິຕຸ ນິເວສເນ ຣຎ຺ໂຎ ອສທ຺ທຫນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ຫິ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ ວີສຕິສຫສ຺ສຠິກ຺ຂຸປຣິວາຣສ຺ສ ຠຄວໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ນິເວສເນ ຍາຄຸຂຊ຺ຊກໍ ທຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣາຠຕ຺ເຕ ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ກເຖນ຺ໂຕ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຘານກາເລ ເທວຕາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ ສິທ຺ຘຕ຺ຖກຸມາໂຣ ອປ຺ປາຫາຣຕາຍ ມໂຕ’ຕິ ມຍ຺ຫໍ ອາໂຣເຈສຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາຣາ ຈ ‘‘ສທ຺ທຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ສທ຺ທຫິໍ, ຠນ຺ເຕ, ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ກເຖນ຺ຕິໂຍປິ ເທວຕາ, ‘ມມ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂພຘິຕເລ ພຸທ຺ຘຕ຺ຕໍ ອປ຺ປຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພານໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ‘‘ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ເພປິ ຕ຺ວໍ ມຫາຘມ຺ມປາລກາເລປິ ‘ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ ມໂຕ ອິມານິສ຺ສ ອຏ຺ຐີນີ’ຕິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ວທນ຺ຕສ຺ສປິ ທິສາປາໂມກ຺ຂາຈຣິຍສ຺ສ ‘ອມ຺ຫາກໍ ກຸເລ ຕຣຸຓກາເລ ກາລກິຣິຍາ ນາມ ນຕ຺ຖີ’ຕິ ນ ສທ຺ທຫິ, ອິທານິ ປນ ກສ຺ມາ ສທ຺ທຫິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ຘມ຺ມປາລຄາໂມ ນາມ ອໂຫສິ. ໂສ ຘມ຺ມປາລກຸລສ຺ສ ວສນຕາຍ ເອຕໍ ນາມໍ ລຠິ. ຕຕ຺ຖ ທສນ຺ນໍ ກຸສລກມ຺ມປຖານໍ ປາລນໂຕ ‘‘ຘມ຺ມປາໂລ’’ຕ຺ເວວ ປຎ຺ຎາໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຏິວສຕິ, ຕສ຺ສ ກຸເລ ອນ຺ຕມໂສ ທາສກມ຺ມກຣາປິ ທານໍ ເທນ຺ຕິ, ສີລໍ ຣກ຺ຂນ຺ຕິ, ອຸໂປສຖກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ‘‘ຘມ຺ມປາລກຸມາໂຣ’’ຕ຺ເວວສ຺ສ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ອຖ ນໍ ວຍປ຺ປຕ຺ຕໍ ປິຕາ ສຫສ຺ສໍ ທຕ຺ວາ ສິປ຺ປຸຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ຕກ຺ກສິລໍ ເປເສສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິສາປາໂມກ຺ຂາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິ, ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ມາຓວກສຕານໍ ເຊຏ຺ຐນ຺ເຕວາສິໂກ ອໂຫສິ. ຕທາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ກາລມກາສິ. ອາຈຣິໂຍ ມາຓວກປຣິວຸໂຕ ຎາຕິຄເຓນ ສທ຺ຘິໍ ໂຣທນ຺ໂຕ ກນ຺ທນ຺ໂຕ ສຸສາເນ ຕສ຺ສ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກາເຣຕິ. ຕຕ຺ຖ ອາຈຣິໂຍ ຈ ຎາຕິວຄ຺ໂຄ ຈສ຺ສ ອນ຺ເຕວາສິກາ ຈ ໂຣທນ຺ຕິ ປຣິເທວນ຺ຕິ, ຘມ຺ມປາໂລເຍເວໂກ ນ ໂຣທຕິ ນ ປຣິເທວຕິ. ອປິຈ ໂຂ ປນ ເຕສຸ ປຎ຺ຈສເຕສຸ ມາຓເວສຸ ສຸສານາ ອາຄມ຺ມ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ເອວຣູໂປ ນາມ ອາຈາຣສມ຺ປນ຺ໂນ ຕຣຸຓມາຓໂວ ຕຣຸຓກາເລເຍວ ມາຕາປິຕູຫິ ວິປ຺ປຍຸຕ຺ໂຕ ມຣຓປ຺ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວທນ຺ເຕສຸ ‘‘ສມ຺ມາ, ຕຸມ຺ເຫ ‘ຕຣຸໂຓ’ຕິ ຠຓຖ, ອຖ ກສ຺ມາ ຕຣຸຓກາເລເຍວ ມຣຕິ, ນນຸ ອຍຸຕ຺ຕໍ ຕຣຸຓກາເລ ມຣິຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ.

ອຖ ນໍ ເຕ ອາຫໍສຸ ‘‘ກິໍ ປນ ສມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ມຣຓຠາວໍ ນ ຊານາສີ’’ຕິ? ຊານາມິ, ຕຣຸຓກາເລ ປນ ນ ມຣນ຺ຕິ, ມຫລ຺ລກກາເລເຍວ ມຣນ຺ຕີຕິ. ນນຸ ອນິຈ຺ຈາ ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ຫຸຕ຺ວາ ອຠາວິໂນຕິ? ‘‘ສຈ຺ຈໍ ອນິຈ຺ຈາ, ທຫຣກາເລ ປນ ສຕ຺ຕາ ນ ມຣນ຺ຕິ, ມຫລ຺ລກກາເລ ມຣນ຺ຕິ, ອນິຈ຺ຈຕໍ ປາປຸຓນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ສມ຺ມ, ຘມ຺ມປາລ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຄເຫ ນ ເກຈິ ມຣນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ທຫຣກາເລ ປນ ນ ມຣນ຺ຕິ, ມຫລ຺ລກກາເລເຍວ ມຣນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ກິໍ ປເນສາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຸລປເວຓີ’’ຕິ? ‘‘ອາມ ກຸລປເວຓີ’’ຕິ. ມາຓວາ ຕໍ ຕສ຺ສ ກຖໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ອຖ ນໍ ໂສ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕາຕ ຘມ຺ມປາລ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຸເລ ທຫຣກາເລ ນ ມີຍນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ສຈ຺ຈໍ ອາຈຣິຍາ’’ຕິ. ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ອຕິວິຍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວທຕິ, ອິມສ຺ສ ປິຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສເຈ ເອຕໍ ສຈ຺ຈໍ, ອຫມ຺ປິ ຕເມວ ຘມ຺ມໍ ປູເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຏ຺ຐທິວສຈ຺ຈເຍນ ຘມ຺ມປາລໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ອຫໍ ຂິປ຺ປໍ ອາຄມິສ຺ສາມິ, ຍາວ ມມາຄມນາ ອິເມ ມາຓເວ ສິປ຺ປໍ ວາເຈຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ເອຬກສ຺ສ ອຏ຺ຐີນິ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຘວິຕ຺ວາ ປສິພ຺ພເກ ກຕ຺ວາ ເອກໍ ຈູຬຸປຏ຺ຐາກໍ ອາທາຍ ຕກ຺ກສິລໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຕໍ ຄາມໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ກຕຣໍ ມຫາຘມ຺ມປາລສ຺ສ ເຄຫ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ອຏ຺ຐາສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ທາສມນຸສ຺ເສສຸ ໂຍ ໂຍ ປຐມໍ ອທ຺ທສ, ໂສ ໂສ ອາຈຣິຍສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ຉຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິ, ອຸປາຫນໍ ຄຓ຺ຫິ, ອຸປຏ຺ຐາກສ຺ສປິ ຫຕ຺ຖໂຕ ປສິພ຺ພກໍ ຄຓ຺ຫິ. ‘‘ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂວ ຘມ຺ມປາລກຸມາຣສ຺ສ ອາຈຣິໂຍ ທ຺ວາເຣ ຐິໂຕຕິ ກຸມາຣສ຺ສ ປິຕຸ ອາໂຣເຈຖາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາໂຣຈຍິໍສຸ. ໂສ ເວເຄນ ທ຺ວາຣມູລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ເອຖາ’’ຕິ ຕໍ ຆຣໍ ອຠິເນຕ຺ວາ ປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ປາທໂຘວນາທິກິຈ຺ຈໍ ອກາສິ.

ອາຈຣິໂຍ ຠຸຕ຺ຕໂຠຊໂນ ສຸຂກຖາຍ ນິສິນ຺ນກາເລ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ ຘມ຺ມປາລກຸມາໂຣ ປຎ຺ຎວາ ຕິຓ຺ຓໍ ເວທານໍ ອຏ຺ຐາຣສນ຺ນຎ຺ຈ ສິປ຺ປານໍ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ໂຕ, ອປິຈ ໂຂ ປເນເກນ ອຜາສຸເກນ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ໂຕ, ສພ຺ເພ ສງ຺ຂາຣາ ອນິຈ຺ຈາ, ມາ ໂສຈິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອາຫ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປາຓິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ມຫາຫສິຕໍ ຫສິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຫສສີ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ໂຕ ນ ມຣຕິ, ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ມໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ປຸຕ຺ໂຕເຍວ ເຕ ມໂຕ, ປຸຕ຺ຕສ຺ເສວ ເຕ ອຏ຺ຐີນິ ທິສ຺ວາ ສທ຺ທຫາ’’ຕິ ອຏ຺ຐີນິ ນີຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອິມານິ ເຕ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຏ຺ຐີນີ’’ຕິ ອາຫ. ເອຕານິ ເອຬກສ຺ສ ວາ ສຸນຂສ຺ສ ວາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ປຸຕ຺ໂຕ ນ ມຣຕິ, ອມ຺ຫາກາຎ຺ຫິ ກຸເລ ຍາວ ສຕ຺ຕມາ ກຸລປຣິວຏ຺ຏາ ຕຣຸຓກາເລ ມຕປຸພ຺ພາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕ຺ວໍ ມຸສາ ຠຓສີຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສພ຺ເພປິ ປາຓິໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ມຫາຫສິຕໍ ຫສິໍສຸ. ອາຈຣິໂຍ ຕໍ ອຈ຺ຉຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ໂສມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຸລປເວຓິຍໍ ທຫຣານໍ ອມຣເຓນ ນ ສກ຺ກາ ອເຫຕຸເກນ ຠວິຕຸໍ, ເກນ ໂວ ກາຣເຓນ ທຫຣາ ນ ມີຍນ຺ຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໙໒.

‘‘ກິໍ ເຕ ວຕໍ ກິໍ ປນ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ, ກິສ຺ສ ສຸຈິຓ຺ຓສ຺ສ ອຍໍ ວິປາໂກ;

ອກ຺ຂາຫິ ເມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ເອຕມຕ຺ຖໍ, ກສ຺ມາ ນຸ ຕຸມ຺ຫໍ ທຫຣາ ນ ມີຍເຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວຕນ຺ຕິ ວຕສມາທານໍ. ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕິ ເສຏ຺ຐຈຣິຍໍ. ກິສ຺ສ ສຸຈິຓ຺ຓສ຺ສາຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຸເລ ທຫຣານໍ ອມຣຓໍ ນາມ ກຕຣສຸຈຣິຕສ຺ສ ວິປາໂກຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຍສໍ ຄຸຓານໍ ອານຸຠາເວນ ຕສ຺ມິໍ ກຸເລ ທຫຣາ ນ ມີຍນ຺ຕິ, ເຕ ວຓ຺ຓຍນ຺ໂຕ –

໙໓.

‘‘ຘມ຺ມໍ ຈຣາມ ນ ມຸສາ ຠຓາມ, ປາປານິ ກມ຺ມານິ ປຣິວຊ຺ຊຍາມ;

ອນຣິຍໍ ປຣິວຊ຺ເຊມຸ ສພ຺ພໍ, ຕສ຺ມາ ຫິ ອມ຺ຫໍ ທຫຣາ ນ ມີຍເຣ.

໙໔.

‘‘ສຸໂຓມ ຘມ຺ມໍ ອສຕໍ ສຕຎ຺ຈ, ນ ຈາປິ ຘມ຺ມໍ ອສຕໍ ໂຣຈຍາມ;

ຫິຕ຺ວາ ອສນ຺ເຕ ນ ຊຫາມ ສນ຺ເຕ, ຕສ຺ມາ ຫິ ອມ຺ຫໍ ທຫຣາ ນ ມີຍເຣ.

໙໕.

‘‘ປຸພ຺ເພວ ທານາ ສຸມນາ ຠວາມ, ທທມ຺ປິ ເວ ອຕ຺ຕມນາ ຠວາມ;

ທຕ຺ວາປິ ເວ ນານຸຕປ຺ປາມ ປຈ຺ຉາ, ຕສ຺ມາ ຫິ ອມ຺ຫໍ ທຫຣາ ນ ມີຍເຣ.

໙໖.

‘‘ສມເຓ ມຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ອທ຺ຘິເກ ຈ, ວນິພ຺ພເກ ຍາຈນເກ ທລິທ຺ເທ;

ອນ຺ເນນ ປາເນນ ອຠິຕປ຺ປຍາມ, ຕສ຺ມາ ຫິ ອມ຺ຫໍ ທຫຣາ ນ ມີຍເຣ.

໙໗.

‘‘ມຍຎ຺ຈ ຠຣິຍໍ ນາຕິກ຺ກມາມ, ອມ຺ເຫ ຈ ຠຣິຍາ ນາຕິກ຺ກມນ຺ຕິ;

ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕາຫິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣາມ, ຕສ຺ມາ ຫິ ອມ຺ຫໍ ທຫຣາ ນ ມີຍເຣ.

໙໘.

‘‘ປາຓາຕິປາຕາ ວິຣມາມ ສພ຺ເພ, ໂລເກ ອທິນ຺ນໍ ປຣິວຊ຺ຊຍາມ;

ອມຊ຺ຊປາ ໂນປິ ມຸສາ ຠຓາມ, ຕສ຺ມາ ຫິ ອມ຺ຫໍ ທຫຣາ ນ ມີຍເຣ.

໙໙.

‘‘ເອຕາສຸ ເວ ຊາຍເຣ ສຸຕ຺ຕມາສຸ, ເມຘາວິໂນ ໂຫນ຺ຕິ ປຫູຕປຎ຺ຎາ;

ພຫຸສ຺ສຸຕາ ເວທຄຸໂນ ຈ ໂຫນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ຫິ ອມ຺ຫໍ ທຫຣາ ນ ມີຍເຣ.

໑໐໐.

‘‘ມາຕາ ປິຕາ ຈ ຠຄິນີ ຠາຕໂຣ ຈ, ປຸຕ຺ຕາ ຈ ທາຣາ ຈ ມຍຎ຺ຈ ສພ຺ເພ;

ຘມ຺ມໍ ຈຣາມ ປຣໂລກເຫຕຸ, ຕສ຺ມາ ຫິ ອມ຺ຫໍ ທຫຣາ ນ ມີຍເຣ.

໑໐໑.

‘‘ທາສາ ຈ ທາສ຺ໂຍ ອນຸຊີວິໂນ ຈ, ປຣິຈາຣກາ ກມ຺ມກຣາ ຈ ສພ຺ເພ;

ຘມ຺ມໍ ຈຣນ຺ຕິ ປຣໂລກເຫຕຸ, ຕສ຺ມາ ຫິ ອມ຺ຫໍ ທຫຣາ ນ ມີຍເຣ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມໍ ຈຣາມາຕິ ທສກຸສລກມ຺ມປຖຘມ຺ມໍ ຈຣາມ, ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕເຫຕຸ ອນ຺ຕມໂສ ກຸນ຺ຖກິປິລ຺ລິກມ຺ປິ ຊີວິຕາ ນ ໂວໂຣເປມ, ປຣຠຓ຺ຑໍ ໂລຠຈິຕ຺ເຕນ ນ ໂອໂລເກມາຕິ ສພ຺ພໍ ວິຕ຺ຖາເຣຕພ຺ພໍ. ມຸສາວາໂທ ເຈຕ຺ຖ ມຸສາວາທິສ຺ສ ອກຣຓປາປໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ ອຸສ຺ສນ຺ນວເສນ ປຸນ ວຸຕ຺ໂຕ. ເຕ ກິຣ ຫສາຘິປ຺ປາເຍນປິ ມຸສາ ນ ຠຓນ຺ຕິ. ປາປານີຕິ ສພ຺ພານິ ນິຣຍຄາມິກມ຺ມານິ. ອນຣິຍນ຺ຕິ ອຣິຍຄຣຫິຕໍ ສພ຺ພໍ ອສຸນ຺ທຣໍ ອປຣິສຸທ຺ຘໍ ກມ຺ມໍ ປຣິວຊ຺ຊຍາມ. ຕສ຺ມາ ຫິ ອມ຺ຫນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖ ຫິ-ກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ໂຕ, ເຕນ ກາຣເຓນ ອມ຺ຫາກໍ ທຫຣາ ນ ມີຍນ຺ຕິ, ອນ຺ຕຣາ ອກາລມຣຓໍ ນາມ ໂນ ນຕ຺ຖີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ‘‘ຕສ຺ມາ ອມ຺ຫ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ສຸໂຓມາຕິ ມຍໍ ກິຣິຍວາທານໍ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ກຸສລທີປນມ຺ປິ ອສປ຺ປຸຣິສານໍ ອກຸສລທີປນມ຺ປິ ຘມ຺ມໍ ສຸໂຓມ, ໂສ ປນ ໂນ ສຸຕມຕ຺ຕໂກວ ໂຫຕິ, ຕໍ ນ ໂຣຈຍາມ. ເຕຫິ ປນ ໂນ ສທ຺ຘິໍ ວິຄ຺ຄໂຫ ວາ ວິວາໂທ ວາ ມາ ໂຫຕູຕິ ຘມ຺ມໍ ສຸຓາມ, ສຸຕ຺ວາປິ ຫິຕ຺ວາ ອສນ຺ເຕ ສນ຺ເຕ ວຕ຺ຕາມ, ເອກມ຺ປິ ຂຓໍ ນ ຊຫາມ ສນ຺ເຕ, ປາປມິຕ຺ເຕ ປຫາຍ ກລ຺ຍາຓມິຕ຺ຕເສວິໂນວ ໂຫມາຕິ.

ສມເຓ ມຍໍ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຕິ ມຍໍ ສມິຕປາເປ ພາຫິຕປາເປ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓປິ ອວເສສຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓປິ ອທ຺ຘິກຍາຈເກ ເສສຊເນປິ ອນ຺ນປາເນນ ອຠິຕປ຺ເປມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປາຬິຍໍ ປນ ອຍໍ ຄາຖາ ‘‘ປຸພ຺ເພວ ທານາ’’ຕິ ຄາຖາຍ ປຈ຺ຉໂຕ ອາຄຕາ. ນາຕິກ຺ກມາມາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຠຣິຍໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ພຫິ ອຎ຺ຎໍ ມິຈ຺ຉາຈາຣໍ ນ ກໂຣມ. ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຕາຫີຕິ ຕາ ອຕ຺ຕໂນ ຠຣິຍາ ຐເປຕ຺ວາ ເສສອິຕ຺ຖີສຸ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈຣາມ, ອມ຺ຫາກໍ ຠຣິຍາປິ ເສສປຸຣິເສສຸ ເອວເມວ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ຊາຍເຣຕິ ຊາຍນ຺ຕິ. ສຸຕ຺ຕມາສູຕິ ສຸສີລາສຸ ອຸຕ຺ຕມິຕ຺ຖີສຸ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ເຍ ເອຕາສຸ ສມ຺ປນ຺ນສີລາສຸ ອຸຕ຺ຕມິຕ຺ຖີສຸ ອມ຺ຫາກໍ ປຸຕ຺ຕາ ຊາຍນ຺ຕິ, ເຕ ເມຘາວິໂນຕິ ເອວໍປກາຣາ ໂຫນ຺ຕິ, ກຸໂຕ ເຕສໍ ອນ຺ຕຣາ ມຣຓໍ, ຕສ຺ມາປິ ອມ຺ຫາກໍ ກຸເລ ທຫຣາ ນ ມຣນ຺ຕີຕິ. ຘມ຺ມໍ ຈຣາມາຕິ ປຣໂລກຕ຺ຖາຍ ຕິວິຘສຸຈຣິຕຘມ຺ມໍ ຈຣາມ. ທາສ຺ໂຍຕິ ທາສິໂຍ.

ອວສາເນ –

໑໐໒.

‘‘ຘມ຺ໂມ ຫເວ ຣກ຺ຂຕິ ຘມ຺ມຈາຣິໍ, ຘມ຺ໂມ ສຸຈິຓ຺ໂຓ ສຸຂມາວຫຕິ;

ເອສານິສໍໂສ ຘມ຺ເມ ສຸຈິຓ຺ເຓ, ນ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ຄຈ຺ຉຕິ ຘມ຺ມຈາຣີ.

໑໐໓.

‘‘ຘມ຺ໂມ ຫເວ ຣກ຺ຂຕິ ຘມ຺ມຈາຣິໍ, ຉຕ຺ຕໍ ມຫນ຺ຕໍ ວິຍ ວສ຺ສກາເລ;

ຘມ຺ເມນ ຄຸຕ຺ໂຕ ມມ ຘມ຺ມປາໂລ, ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຏ຺ຐີນິ ສຸຂີ ກຸມາໂຣ’’ຕິ. –

ອິມາຫິ ທ຺ວີຫິ ຄາຖາຫິ ຘມ຺ມຈາຣີນໍ ຄຸຓໍ ກເຖສິ.

ຕຕ຺ຖ ຣກ຺ຂຕີຕິ ຘມ຺ໂມ ນາເມໂສ ຣກ຺ຂິໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຣກ຺ຂິຕໍ ປຏິຣກ຺ຂຕິ. ສຸຂມາວຫຕີຕິ ເທວມນຸສ຺ສສຸຂຎ຺ເຈວ ນິພ຺ພານສຸຂຎ຺ຈ ອາວຫຕິ. ນ ທຸຄ຺ຄຕິນ຺ຕິ ນິຣຍາທິເຠທໍ ທຸຄ຺ຄຕິໍ ນ ຄຈ຺ຉຕິ. ເອວໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມຍໍ ຘມ຺ມໍ ຣກ຺ຂາມ, ຘມ຺ໂມປິ ອມ຺ເຫ ຣກ຺ຂຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຘມ຺ເມນ ຄຸຕ຺ໂຕຕິ ມຫາຉຕ຺ຕສທິເສນ ອຕ຺ຕນາ ໂຄປິຕຘມ຺ເມນ ຄຸຕ຺ໂຕ. ອຎ຺ຎສ຺ສ ອຏ຺ຐີນີຕິ ຕຍາ ອານີຕານິ ອຏ຺ຐີນິ ອຎ຺ຎສ຺ສ ເອຬກສ຺ສ ວາ ສຸນຂສ຺ສ ວາ ອຏ຺ຐີນິ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ຉຑ຺ເຑເຖຕານິ, ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ສຸຂີ ກຸມາໂຣຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຈຣິໂຍ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ອາຄມນໍ ສຸອາຄມນໍ, ສຜລໍ, ໂນ ນິປ຺ຜລ’’ນ຺ຕິ ສຎ຺ຊາຕໂສມນສ຺ໂສ ຘມ຺ມປາລສ຺ສ ປິຕຣໍ ຂມາເປຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ເຕນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວີມໍສນຕ຺ຖາຍ ອິມານິ ເອຬກອຏ຺ຐີນິ ອາຠຕານິ, ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ ອໂຣໂຄເຍວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣກ຺ຂິຕຘມ຺ມໍ ມຍ຺ຫມ຺ປິ ເທຖາ’’ຕິ ປຓ຺ເຓ ລິຂິຕ຺ວາ ກຕິປາຫໍ ຕຕ຺ຖ ວສິຕ຺ວາ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຘມ຺ມປາລໍ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ສິກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ເປເສສິ.

ສຕ຺ຖາ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊສ຺ສ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ຣາຊາ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ມາຕາປິຕໂຣ ມຫາຣາຊກຸລານິ ອເຫສຸໍ, ອາຈຣິໂຍ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ປຣິສາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ຘມ຺ມປາລກຸມາໂຣ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ມຫາຘມ຺ມປາລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໔໔໘] ໑໐. ກຸກ຺ກຸຏຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນາສ຺ມເສ ກຕປາປມ຺ຫີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເວຬຸວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຘມ຺ມສຠາຍຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂູ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ອຄຸຓກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ຘນຸຄ຺ຄຫາທິປໂຍຊເນນ ທສພລສ຺ສ ວຘຕ຺ຖເມວ ອຸປາຍໍ ກໂຣຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເອສ ມຍ຺ຫໍ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ໂກສມ຺ພິຍໍ ໂກສມ຺ພໂກ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ເວຬຸວເນ ກຸກ຺ກຸຏໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອເນກສຕກຸກ຺ກຸຏປຣິວາໂຣ ອຣຎ຺ເຎ ວສຕິ, ຕສ຺ສາວິທູເຣ ເອໂກ ເສໂນ ວສຕິ. ໂສ ອຸປາເຍນ ເອເກກໍ ກຸກ຺ກຸຏໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຂາທນ຺ໂຕ ຐເປຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ເສເສ ຂາທິ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກໂກວ ອໂຫສິ. ໂສ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ເວລາຍ ໂຄຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເວຬຸວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ວສຕິ. ໂສ ເສໂນ ຕໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ເອເກນ ນໍ ອຸປາເຍນ ອຸປລາເປຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕສ຺ສາວິທູເຣ ສາຂາຍ ນິລີຍິຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ ກຸກ຺ກຸຏຣາຊ, ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ກສ຺ມາ ຠາຍສິ, ອຫໍ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາສໍ ກຕ຺ຕຸກາໂມ, ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ປເທເສ ສມ຺ປນ຺ນໂຄຈໂຣ, ຕຕ຺ຖ ອຸໂຠປິ ໂຄຈຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປິຍສໍວາສໍ ວສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອາຫ ‘‘ສມ຺ມ, ມຍ຺ຫໍ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາໂສ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ມຍາ ປຸພ຺ເພ ກຕປາປຕາຍ ນ ສທ຺ທຫສິ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເອວຣູປໍ ນ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ຕາທິເສນ ສຫາເຍນຕ຺ໂຖ, ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ. ອິຕິ ນໍ ຍາວຕຕິຍໍ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ‘‘ເອເຕຫິ ອງ຺ເຄຫິ ສມນ຺ນາຄເຕນ ປຸຄ຺ຄເລນ ສທ຺ຘິໍ ວິສ຺ສາໂສ ນາມ ກາຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ວນຆຏໍ ອຸນ຺ນາເທນ຺ໂຕ ເທວຕາສຸ ສາຘຸກາຣໍ ທທມານາສຸ ຘມ຺ມກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ –

໑໐໔.

‘‘ນາສ຺ມເສ ກຕປາປມ຺ຫິ, ນາສ຺ມເສ ອລິກວາທິເນ;

ນາສ຺ມເສ ອຕ຺ຕຕ຺ຖປຎ຺ຎມ຺ຫິ, ອຕິສນ຺ເຕປິ ນາສ຺ມເສ.

໑໐໕.

‘‘ຠວນ຺ຕິ ເຫເກ ປຸຣິສາ, ໂຄປິປາສິກຊາຕິກາ;

ຆສນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎ ມິຕ຺ຕານິ, ວາຈາຍ ນ ຈ ກມ຺ມຸນາ.

໑໐໖.

‘‘ສຸກ຺ຂຎ຺ຊລິປຄ຺ຄຫິຕາ, ວາຈາຍ ປລິຄຸຓ຺ຐິຕາ;

ມນຸສ຺ສເຜຄ຺ຄູ ນາສີເທ, ຍສ຺ມິໍ ນຕ຺ຖິ ກຕຎ຺ຎຸຕາ.

໑໐໗.

‘‘ນ ຫິ ອຎ຺ຎຎ຺ຎຈິຕ຺ຕານໍ, ອິຕ຺ຖີນໍ ປຸຣິສານ ວາ;

ນານາວິກຕ຺ວາ ສໍສຄ຺ຄໍ, ຕາທິສມ຺ປິ ຈ ນາສ຺ມເສ.

໑໐໘.

‘‘ອນຣິຍກມ຺ມໂມກ຺ກນ຺ຕໍ, ອເຖຕໍ ສພ຺ພຆາຕິນໍ;

ນິສິຕໍວ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ, ຕາທິສມ຺ປິ ຈ ນາສ຺ມເສ.

໑໐໙.

‘‘ມິຕ຺ຕຣູເປນິເຘກຈ຺ເຈ, ສາຂລ຺ເຍນ ອເຈຕສາ;

ວິວິເຘຫິ ອຸປາຍນ຺ຕິ, ຕາທິສມ຺ປິ ຈ ນາສ຺ມເສ.

໑໑໐.

‘‘ອາມິສໍ ວາ ຘນໍ ວາປິ, ຍຕ຺ຖ ປສ຺ສຕິ ຕາທິໂສ;

ທຸພ຺ຠິໍ ກໂຣຕິ ທຸມ຺ເມໂຘ, ຕຎ຺ຈ ຫນ຺ຕ຺ວານ ຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. – ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ;

ຕຕ຺ຖ ນາສ຺ມເສຕິ ນາສ຺ສເສ. ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ, ນ ວິສ຺ສເສຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ກຕປາປມ຺ຫີຕິ ປຐມໍ ກຕປາເປ ປຸຄ຺ຄເລ. ອລິກວາທິເນຕິ ມຸສາວາທິມ຺ຫິປິ ນ ວິສ຺ສເສ. ຕສ຺ສ ຫິ ອກຕ຺ຕພ຺ພໍ ນາມ ປາປໍ ນຕ຺ຖິ. ນາສ຺ມເສ ອຕ຺ຕຕ຺ຖປຎ຺ຎມ຺ຫີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖາຍ ເອວ ຍສ຺ສ ປຎ຺ຎາ ສ຺ເນຫວເສນ ນ ຠຊຕິ, ຘນຕ຺ຖິໂກວ ຠຊຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອຕ຺ຕຕ຺ຖປຎ຺ເຎປິ ນ ວິສ຺ສເສ. ອຕິສນ຺ເຕຕິ ອນ຺ໂຕ ອຸປສເມ ອວິຊ຺ຊມາເນເຍວ ຈ ພຫິ ອຸປສມທສ຺ສເນນ ອຕິສນ຺ເຕ ວິຍ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນກມ຺ມນ຺ເຕປິ ພິລປຏິຈ຺ຉນ຺ນອາສີວິສສທິເສ ກຸຫກປຸຄ຺ຄເລ. ໂຄປິປາສິກຊາຕິກາຕິ ຄຸນ຺ນໍ ປິປາສກຊາຕິກາ ວິຍ, ປິປາສິຕໂຄສທິສາຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ຍຖາ ປິປາສິຕຄາໂວ ຕິຕ຺ຖໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ມຸຂປູຣໍ ອຸທກໍ ປິວນ຺ຕິ, ນ ປນ ອຸທກສ຺ສ ກຕ຺ຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອວເມວ ເອກຈ຺ເຈ ‘‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມຘຸຣວຈເນນ ມິຕ຺ຕານິ ຆສນ຺ຕິ, ປິຍວຈນານຸຈ຺ຉວິກໍ ປນ ນ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕາທິເສສຸ ວິສ຺ສາໂສ ມຫໂຕ ອນຕ຺ຖາຍ ໂຫຕີຕິ ທີເປຕິ.

ສຸກ຺ຂຎ຺ຊລິປຄ຺ຄຫິຕາຕິ ປຄ຺ຄຫິຕຕຸຈ຺ຉອຎ຺ຊລິໂນ. ວາຈາຍ ປລິຄຸຓ຺ຐິຕາຕິ ‘‘ອິທໍ ທສ຺ສາມ, ອິທໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຈເນນ ປຏິຈ຺ຉາທິກາ. ມນຸສ຺ສເຜຄ຺ຄູຕິ ເອວຣູປາ ອສາຣກາ ມນຸສ຺ສາ ມນຸສ຺ສເຜຄ຺ຄູ ນາມ. ນາສີເທຕິ ນ ອາສີເທ ເອວຣູເປ ນ ອຸປຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ. ຍສ຺ມິໍ ນຕ຺ຖີຕິ ຍສ຺ມິຎ຺ຈ ປຸຄ຺ຄເລ ກຕຎ຺ຎຸຕາ ນຕ຺ຖິ, ຕມ຺ປິ ນາສີເທຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຎ຺ຎຎ຺ຎຈິຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎນຎ຺ເຎນ ຈິຕ຺ເຕນ ສມນ຺ນາຄຕານໍ, ລຫຸຈິຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອວຣູປານໍ ອິຕ຺ຖີນໍ ວາ ປຸຣິສານໍ ວາ ນ ວິສ຺ສເສຕິ ທີເປຕິ. ນານາວິກຕ຺ວາ ສໍສຄ຺ຄນ຺ຕິ ໂຍປິ ນ ສກ຺ກາ ອນຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ເອຕສ຺ສ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກາຕຸນ຺ຕິ ອນ຺ຕຣາຍກຣຓຕ຺ຖໍ ນານາກາຣເຓຫິ ສໍສຄ຺ຄມາວິກຕ຺ວາ ທຬ຺ຫໍ ກຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອນ຺ຕຣາຍໍ ກໂຣຕິ, ຕາທິສມ຺ປິ ປຸຄ຺ຄລໍ ນາສ຺ມເສ ນ ວິສ຺ສເສຍ຺ຍາຕິ ທີເປຕິ.

ອນຣິຍກມ຺ມໂມກ຺ກນ຺ຕຕິ ອນຣິຍານໍ ທຸສ຺ສີລານໍ ກມ຺ມໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຐິຕໍ. ອເຖຕນ຺ຕິ ອຖິຣໍ ອປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕວຈນໍ. ສພ຺ພຆາຕິນນ຺ຕິ ໂອກາສໍ ລຠິຕ຺ວາ ສພ຺ເພສໍ ອຸປຆາຕກຣໍ. ນິສິຕໍວ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນນ຺ຕິ ໂກສິຍາ ວາ ປິໂລຕິກາຍ ວາ ປຏິຈ຺ຉນ຺ນໍ ນິສິຕຂຄ຺ຄມິວ. ຕາທິສມ຺ປີຕິ ເອວຣູປມ຺ປິ ອມິຕ຺ຕໍ ມິຕ຺ຕປຕິຣູປກໍ ນ ວິສ຺ສເສຍ຺ຍ. ສາຂລ຺ເຍນາຕິ ມຏ຺ຐວຈເນນ. ອເຈຕສາຕິ ອຈິຕ຺ຕເກນ. ວຈນເມວ ຫິ ເນສໍ ມຏ຺ຐໍ, ຈິຕ຺ຕໍ ປນ ຖທ຺ຘໍ ຜຣຸສໍ. ວິວິເຘຫີຕິ ວິວິເຘຫິ ອຸປາເຍຫິ ໂອຕາຣາເປກ຺ຂາ ອຸປຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ຕາທິສມ຺ປີຕິ ໂຍ ເອເຕຫິ ອມິຕ຺ເຕຫິ ມິຕ຺ຕປຕິຣູປເກຫິ ສທິໂສ ໂຫຕິ, ຕມ຺ປິ ນ ວິສ຺ສເສຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາມິສນ຺ຕິ ຂາທນີຍໂຠຊນີຍໍ. ຘນນ຺ຕິ ມຎ຺ຈປຏິປາທກໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອວເສສໍ. ຍຕ຺ຖ ປສ຺ສຕີຕິ ສຫາຍກເຄເຫ ຍສ຺ມິໍ ຐາເນ ປສ຺ສຕິ. ທຸພ຺ຠິໍ ກໂຣຕີຕິ ທຸພ຺ຠິຈິຕ຺ຕໍ ອຸປ຺ປາເທຕິ, ຕໍ ຘນໍ ຫຣຕິ. ຕຎ຺ຈ ຫນ຺ຕ຺ວານາຕິ ຕຎ຺ຈ ສຫາຍກມ຺ປິ ເຉຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ອິຕິ ອິມາ ສຕ຺ຕ ຄາຖາ ກຸກ຺ກຸຏຣາຊາ ກເຖສິ.

໑໑໑.

‘‘ມິຕ຺ຕຣູເປນ ພຫໂວ, ຉນ຺ນາ ເສວນ຺ຕິ ສຕ຺ຕໂວ;

ຊເຫ ກາປຸຣິເສ ເຫເຕ, ກຸກ຺ກຸໂຏ ວິຍ ເສນກໍ.

໑໑໒.

‘‘ໂຍ ຈ ອຸປ຺ປຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ, ນ ຂິປ຺ປມນຸພຸຊ຺ຌຕິ;

ອມິຕ຺ຕວສມນ຺ເວຕິ, ປຈ຺ຉາ ຈ ມນຸຕປ຺ປຕິ.

໑໑໓.

‘‘ໂຍ ຈ ອຸປ຺ປຕິຕໍ ອຕ຺ຖໍ, ຂິປ຺ປເມວ ນິໂພຘຕິ;

ມຸຈ຺ຈເຕ ສຕ຺ຕຸສມ຺ພາຘາ, ກຸກ຺ກຸໂຏ ວິຍ ເສນກາ.

໑໑໔.

‘‘ຕໍ ຕາທິສໍ ກູຏມິໂວຑ຺ຑິຕໍ ວເນ, ອຘມ຺ມິກໍ ນິຈ຺ຈວິຘໍສກາຣິນໍ;

ອາຣາ ວິວຊ຺ເຊຍ຺ຍ ນໂຣ ວິຈກ຺ຂໂຓ, ເສນໍ ຍຖາ ກຸກ຺ກຸໂຏ ວໍສການເນ’’ຕິ. –

ອິມາ ຈຕສ຺ໂສ ຘມ຺ມຣາເຊນ ຠາສິຕາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ.

ຕຕ຺ຖ ຊເຫ ກາປຸຣິເສ ເຫເຕຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ເອເຕ ກາປຸຣິເສ ປຓ຺ຑິໂຕ ຊເຫຍ຺ຍ. ຫ-ກາໂຣ ປເນຕ຺ຖ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ປຈ຺ຉາ ຈ ມນຸຕປ຺ປຕີຕິ ປຈ຺ຉາ ຈ ອນຸຕປ຺ປຕິ. ກູຏມິໂວຑ຺ຑິຕນ຺ຕິ ວເນ ມິຄານໍ ພນ຺ຘນຕ຺ຖາຍ ກູຏປາສໍ ວິຍ ໂອຑ຺ຑິຕໍ. ນິຈ຺ຈວິຘໍສກາຣິນນ຺ຕິ ນິຈ຺ຈໍ ວິທ຺ຘໍສນກຣໍ. ວໍສການເນຕິ ຍຖາ ວໍສວເນ ກຸກ຺ກຸໂຏ ເສນໍ ວິວຊ຺ເຊຕິ, ເອວໍ ວິຈກ຺ຂໂຓ ປາປມິຕ຺ເຕ ວິວຊ຺ເຊຍ຺ຍ.

ໂສປິ ຕາ ຄາຖາ ວຕ຺ວາ ເສນໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ສເຈ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ວສິສ຺ສສິ, ຊານິສ຺ສາມິ ເຕ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຕຊ຺ເຊສິ. ເສໂນ ຕໂຕ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ຠິກ຺ຂເວ ເທວທຕ຺ໂຕ ປຸພ຺ເພປິ ມຍ຺ຫໍ ວຘາຍ ປຣິສກ຺ກີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ເສໂນ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ກຸກ຺ກຸໂຏ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກຸກ຺ກຸຏຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

[໔໔໙] ໑໑. ມຏ຺ຐກຸຓ຺ຑລີຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອລງ຺ກໂຕ ມຏ຺ຐກຸຓ຺ຑລີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ມຕປຸຕ຺ຕໍ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍໍ ກິເຣກສ຺ສ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐາກສ຺ສ ກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ປິຍປຸຕ຺ໂຕ ກາລມກາສິ. ໂສ ປຸຕ຺ຕໂສກສມປ຺ປິໂຕ ນ ນ຺ຫາຍຕິ ນ ຠຸຎ຺ຊຕິ ນ ກມ຺ມນ຺ເຕ ວິຈາເຣຕິ, ນ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉຕິ, ເກວລໍ ‘‘ປິຍປຸຕ຺ຕກ, ມໍ ໂອຫາຍ ປຐມຕຣໍ ຄໂຕສີ’’ຕິອາທີນິ ວຕ຺ວາ ວິປ຺ປລປຕິ. ສຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລູປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂູ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ປຈ຺ຉາສມເຓນ ຕສ຺ສ ຆຣທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ສຕ຺ຖຸ ອາຄຕຠາວໍ ກຸຏຸມ຺ພິກສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ອຖສ຺ສ ເຄຫຊໂນ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ອາເນສິ. ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ສຕ຺ຖາ ກຣຸຓາສີຕເລນ ວຈເນນ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ອຸປາສກ, ປຸຕ຺ຕກໍ ອນຸໂສຈສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຸປາສກ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ປຸຕ຺ເຕ ກາລກເຕ ໂສກສມປ຺ປິຕາ ວິຈຣນ຺ຕາປິ ປຓ຺ຑິຕານໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘ອລພ຺ຠນີຍຏ຺ຐານ’ນ຺ຕິ ຕຖໂຕ ຎຕ຺ວາ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ໂສກໍ ນ ກຣິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ເອກສ຺ສ ມຫາວິຠວສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈທສໂສຬສວສ຺ສກາເລ ເອເກນ ພ຺ຍາຘິນາ ຜຸຏ຺ໂຐ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕສ຺ສ ກາລກິຣິຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສຸສານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຉາຣິກປຸຎ຺ຊໍ ອາວິຊ຺ຌນ຺ໂຕ ປຣິເທວຕິ, ສພ຺ພກມ຺ມນ຺ເຕ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ໂສກສມປ຺ປິໂຕ ວິຈຣຕິ. ຕທາ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອນຸວິຈຣນ຺ໂຕ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອກໍ ອຸປມໍ ກຕ຺ວາ ໂສກໍ ຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕສ຺ສ ສຸສານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຣິເທວນກາເລ ຕສ຺ເສວ ປຸຕ຺ຕວຓ຺ຓີ ຫຸຕ຺ວາ ສພ຺ພາຠຣຓປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ປເທເສ ຐຕ຺ວາ ອຸໂຠ ຫຕ຺ເຖ ສີເສ ຐເປຕ຺ວາ ມຫາສທ຺ເທນ ປຣິເທວິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕເປມໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ ມາຓວ, ອິມສ຺ມິໍ ສຸສານມຊ຺ເຌ ກສ຺ມາ ປຣິເທວສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໕.

‘‘ອລງ຺ກໂຕ ມຏ຺ຐກຸຓ຺ຑລີ, ມາລຘາຣີ ຫຣິຈນ຺ທນຸສ຺ສໂທ;

ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທສິ, ວນມຊ຺ເຌ ກິໍ ທຸກ຺ຂິໂຕ ຕຸວ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອລງ຺ກໂຕຕິ ນານາຠຣຓວິຠູສິໂຕ. ມຏ຺ຐກຸຓ຺ຑລີຕິ ກຣຓປຣິນິຏ຺ຐິເຕຫິ ມຏ຺ເຐຫິ ກຸຓ຺ຑເລຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ. ມາລຘາຣີຕິ ວິຈິຕ຺ຣກຸສຸມມາລຘໂຣ. ຫຣິຈນ຺ທນຸສ຺ສໂທຕິ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ເຓນ ຈນ຺ທເນນ ອນຸລິຕ຺ໂຕ. ວນມຊ຺ເຌຕິ ສຸສານມຊ຺ເຌ. ກິໍ ທຸກ຺ຂິໂຕ ຕຸວນ຺ຕິ ກິໍກາຣຓາ ທຸກ຺ຂິໂຕ ຕ຺ວໍ, ອາຈິກ຺ຂ, ອຫໍ ເຕ ຍໍ ອິຈ຺ຉສິ, ຕໍ ທສ຺ສາມີຕິ ອາຫ.

ອຖສ຺ສ ກເຖນ຺ໂຕ ມາຓໂວ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໖.

‘‘ໂສວຓ຺ຓມໂຍ ປຠສ຺ສໂຣ, ອຸປ຺ປນ຺ໂນ ຣຖປຎ຺ຊໂຣ ມມ;

ຕສ຺ສ ຈກ຺ກຍຸຄໍ ນ ວິນ຺ທາມິ, ເຕນ ທຸກ຺ເຂນ ຊຫາມິ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໗.

‘‘ໂສວຓ຺ຓມຍໍ ມຓີມຍໍ, ໂລຫມຍໍ ອຖ ຣູປິຍາມຍໍ;

ປາວທ ຣຖໍ ກຣິສ຺ສາມິ ເຕ, ຈກ຺ກຍຸຄໍ ປຏິປາທຍາມິ ຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປາວທາຕິ ຍາທິເສນ ເຕ ອຕ຺ໂຖ ຍາທິສໍ ໂຣເຈສິ, ຕາທິສໍ ວທ, ອຫໍ ເຕ ຣຖ ກຣິສ຺ສາມິ. ປຏິປາທຍາມິ ຕນ຺ຕິ ຕໍ ປຎ຺ຊຣານຸຣູປໍ ຈກ຺ກຍຸຄໍ ອຘິຄຈ຺ຉາເປມິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມາຓເວນ ກຖິຕາຍ ຄາຖາຍ ປຐມປາທໍ ສຕ຺ຖາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ກເຖສິ, ເສສໍ ມາຓໂວ.

໑໑໘.

‘‘ໂສ ມາຓໂວ ຕສ຺ສ ປາວທິ, ຈນ຺ທສູຣິຍາ ອຸຠເຍຕ຺ຖ ຠາຕໂຣ;

ໂສວຓ຺ຓມໂຍ ຣໂຖ ມມ, ເຕນ ຈກ຺ກຍຸເຄນ ໂສຠຕີ’’ຕິ.

ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕທນນ຺ຕຣໍ ອາຫ –

໑໑໙.

‘‘ພາໂລ ໂຂ ຕ຺ວໍສິ ມາຓວ, ໂຍ ຕ຺ວໍ ປຕ຺ຖຍສິ ອປຕ຺ຖິຍໍ;

ມຎ຺ຎາມິ ຕຸວໍ ມຣິສ຺ສສິ, ນ ຫິ ຕ຺ວໍ ລຈ຺ຉສິ ຈນ຺ທສູຣິເຍ’’ຕິ. –

ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ວຸຕ຺ຕຄາຖາຍ ອປຕ຺ຖິຍນ຺ຕິ ອປຕ຺ເຖຕພ຺ພໍ.

ຕໂຕ ມາຓໂວ ອາຫ –

໑໒໐.

‘‘ຄມນາຄມນມ຺ປິ ທິສ຺ສຕິ, ວຓ຺ຓຘາຕຸ ອຸຠເຍຕ຺ຖ ວີຖິໂຍ;

ເປໂຕ ປນ ເນວ ທິສ຺ສຕິ, ໂກ ນຸ ໂຂ ກນ຺ທຕໍ ພາລ຺ຍຕໂຣ’’ຕິ.

ມາຓເວນ ວຸຕ຺ຕຄາຖາຍ ຄມນາຄມນນ຺ຕິ ອຸຄ຺ຄມນຎ຺ຈ ອຕ຺ຖຄມນຎ຺ຈ. ວຓ຺ໂຓເຍວ ວຓ຺ຓຘາຕຸ. ອຸຠເຍຕ຺ຖ ວີຖິໂຍຕິ ເອຕ຺ຖ ອາກາເສ ‘‘ອຍໍ ຈນ຺ທສ຺ສ ວີຖິ, ອຍໍ ສູຣິຍສ຺ສ ວີຖີ’’ຕິ ເອວໍ ອຸຠຍຄມນາຄມນຠູມິໂຍປິ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ. ເປໂຕ ປນາຕິ ປຣໂລກໍ ຄຕສຕ຺ໂຕ ປນ ນ ທິສ຺ສເຕວ. ໂກ ນຸ ໂຂຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ອມ຺ຫາກໍ ທ຺ວິນ຺ນໍ ກນ຺ທນ຺ຕານໍ ໂກ ນຸ ໂຂ ພາລ຺ຍຕໂຣຕິ.

ເອວໍ ມາຓເວ ກເຖນ຺ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຄາຖມາຫ –

໑໒໑.

‘‘ສຈ຺ຈໍ ໂຂ ວເທສິ ມາຓວ, ອຫເມວ ກນ຺ທຕໍ ພາລ຺ຍຕໂຣ;

ຈນ຺ທໍ ວິຍ ທາຣໂກ ຣຸທໍ, ເປຕໍ ກາລກຕາຠິປຕ຺ຖເຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຈນ຺ທໍ ວິຍ ທາຣໂກຕິ ຍຖາ ທຫໂຣ ຄາມທາຣໂກ ‘‘ຈນ຺ທໍ ເທຖາ’’ຕິ ຈນ຺ທສ຺ສຕ຺ຖາຍ ໂຣເທຍ຺ຍ, ເອວໍ ອຫມ຺ປິ ເປຕໍ ກາລກຕໍ ອຠິປຕ຺ເຖມີຕິ.

ອິຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ມາຓວສ຺ສ ກຖາຍ ນິສ຺ໂສໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຖຸຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໒໒.

‘‘ອາທິຕ຺ຕໍ ວຕ ມໍ ສນ຺ຕໍ, ຆຕສິຕ຺ຕໍວ ປາວກໍ;

ວາຣິນາ ວິຍ ໂອສິຎ຺ຈໍ, ສພ຺ພໍ ນິພ຺ພາປເຍ ທຣໍ.

໑໒໓.

‘‘ອພ຺ພຫີ ວຕ ເມ ສລ຺ລໍ, ຍມາສິ ຫທຍສ຺ສິຕໍ;

ໂຍ ເມ ໂສກປເຣຕສ຺ສ, ປຸຕ຺ຕໂສກໍ ອປານຸທິ.

໑໒໔.

‘‘ໂສຫໍ ອພ຺ພູຬ຺ຫສລ຺ໂລສ຺ມິ, ວີຕໂສໂກ ອນາວິໂລ;

ນ ໂສຈາມິ ນ ໂຣທາມິ, ຕວ ສຸຕ຺ວານ ມາຓວາ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ມາຓໂວ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍສ຺ສຕ຺ຖາຍ ຕ຺ວໍ ໂຣທສິ, ອຫໍ ເຕ ປຸຕ຺ໂຕ, ອຫໍ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມາ ມໍ ອນຸໂສຈິ, ທານໍ ເທຫິ, ສີລໍ ຣກ຺ຂາຫິ, ອຸໂປສຖໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ໂອວທິຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓປິ ຕສ຺ໂສວາເທ ຐຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ກາລກໂຕ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນຫິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ.ຕທາ ຘມ຺ມເທສກເທວປຸຕ຺ໂຕ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ມຏ຺ຐກຸຓ຺ຑລີຊາຕກວຓ຺ຓນາ ເອກາທສມາ.

[໔໕໐] ໑໒. ພິລາຣໂກສິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອປຈນ຺ຕາປີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ທານວິຕ຺ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ຠຄວໂຕ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ທານວິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ ທານຊ຺ຌາສໂຍ, ປຕ຺ຕປຣິຍາປນ຺ນມ຺ປິ ປິຓ຺ຑປາຕໍ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອທຕ຺ວາ ນ ຠຸຎ຺ຊິ, ອນ຺ຕມໂສ ປານີຍມ຺ປິ ລຠິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອທຕ຺ວາ ນ ປິວິ, ເອວໍ ທານາຠິຣໂຕ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ຄຸຓກຖໍ ກເຖສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ທານວິຕ຺ໂຕ ທານຊ຺ຌາສໂຍ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ ອຍໍ ປຸພ຺ເພ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ອໂຫສິ ອປ຺ປສນ຺ໂນ, ຕິຓຄ຺ເຄນ ເຕລພິນ຺ທຸມ຺ປິ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ກສ຺ສຈິ ນ ອທາສິ, ອຖ ນໍ ອຫໍ ທເມຕ຺ວາ ນິພ຺ພິເສວນໍ ກຕ຺ວາ ທານຜລໍ ຎາເປສິໍ, ຕເມວ ທານນິນ຺ນໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຠວນ຺ຕເຣປິ ນ ປຊຫຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເສຏ຺ຐິກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ກຸຏຸມ຺ພໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ເສຏ຺ຐິຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ວາ ເອກທິວສໍ ຘນວິໂລກນໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຘນໍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ເອຕສ຺ສ ອຸປ຺ປາທກາ ນ ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕິ, ອິມໍ ຘນໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ທານສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ‘‘ອິທໍ ທານວຕ຺ຕໍ ມາ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທີ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ສກ຺ໂກ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ປຸຕ຺ໂຕປິສ຺ສ ຕເຖວ ທານໍ ທຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ຈນ຺ໂທ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ສູຣິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສປິ ປຸຕ຺ໂຕ ມາຕລິສງ຺ຄາຫໂກ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈສິໂຂ ຄນ຺ຘພ຺ພເທວປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຉຏ຺ໂຐ ປນ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ອໂຫສິ ຖທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ນິສ຺ເນໂຫ ມຈ຺ຉຣີ, ທານສາລໍ ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ຌາເປຕ຺ວາ ຍາຈເກ ໂປເຖຕ຺ວາ ນີຫຣາເປສິ, ກສ຺ສຈິ ຕິຓຄ຺ເຄນ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ເຕລພິນ຺ທຸມ຺ປິ ນ ເທຕິ. ຕທາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ປວຕ຺ຕຕິ ນຸ ໂຂ ເມ ທານວໍໂສ, ອຸທາຫຸ ໂນ’’ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເມ ທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຈນ຺ໂທ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ສູຣິໂຍ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ມາຕລິ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈສິໂຂ ຄນ຺ຘພ຺ພເທວປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຉຏ຺ໂຐ ປນ ຕໍ ວໍສໍ ອຸປຈ຺ຉິນ຺ທີ’’ຕິ ປສ຺ສິ.

ອຖສ຺ສ ເອຕທໂຫສິ ‘‘ອິມໍ ປາປຘມ຺ມໍ ທເມຕ຺ວາ ທານຜລໍ ຊານາເປຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຈນ຺ທສູຣິຍມາຕລິປຎ຺ຈສິເຂ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມາ, ອມ຺ຫາກໍ ວໍເສ ຉຏ຺ໂຐ ກຸລວໍສໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ທານສາລໍ ຌາເປຕ຺ວາ ຍາຈເກ ນີຫຣາເປສິ, ນ ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິ ເທຕິ, ເອຖ ນໍ ທເມສ຺ສາມາ’’ຕິ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ພາຣາຓສິໍ ອຄມາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ເສຏ຺ຐິ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກ ອນ຺ຕຣວີຖິໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຈງ຺ກມຕິ. ສກ຺ໂກ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ມມ ປວິຏ຺ຐກາເລ ປຈ຺ຉໂຕ ປຏິປາຏິຍາ ອາຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ ມຫາເສຏ຺ຐິ, ໂຠຊນໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ນຕ຺ຖິ ຕວ ອິຘ ຠຕ຺ຕໍ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ. ‘‘ໂຠ ມຫາເສຏ຺ຐິ, ພ຺ຣາຫ຺ມເຓຫິ ຠຕ຺ເຕ ຍາຈິເຕ ນ ທາຕຸໍ ນ ລພ຺ຠຕີ’’ຕິ. ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ມມ ເຄເຫ ປກ຺ກມ຺ປິ ປຈິຕພ຺ພມ຺ປິ ຠຕ຺ຕໍ ນຕ຺ຖິ, ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ. ‘‘ມຫາເສຏ຺ຐິ, ເອກໍ ເຕ ສິໂລກໍ ກເຖສ຺ສາມິ, ຕໍ ສຸຓາຫີ’’ຕິ. ‘‘ນຕ຺ຖິ ມຍ຺ຫໍ ຕວ ສິໂລເກນຕ຺ໂຖ, ມາ ອິຘ ຕິຏ຺ຐາ’’ຕິ. ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສ ກຖໍ ອສຸຓນ຺ໂຕ ວິຍ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໒໕.

‘‘ອປຈນ຺ຕາປິ ທິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ສນ຺ໂຕ ລທ຺ຘານ ໂຠຊນໍ;

ກິເມວ ຕ຺ວໍ ປຈມາໂນ, ຍໍ ນ ທຊ຺ຊາ ນ ຕໍ ສມໍ.

໑໒໖.

‘‘ມຈ຺ເຉຣາ ຈ ປມາທາ ຈ, ເອວໍ ທານໍ ນ ທີຍຕິ;

ປຸຎ຺ຎໍ ອາກງ຺ຂມາເນນ, ເທຍ຺ຍໍ ໂຫຕິ ວິຊານຕາ’’ຕິ.

ຕາສໍ ອຕ຺ໂຖ – ມຫາເສຏ຺ຐິ ອປຈນ຺ຕາປິ ສນ຺ໂຕ ສປ຺ປຸຣິສາ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍາຍ ລທ຺ຘມ຺ປິ ໂຠຊນໍ ທາຕຸໍ ອິຈ຺ຉນ຺ຕິ, ນ ເອກກາ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ກິເມວ ຕ຺ວໍ ປຈມາໂນ ຍໍ ນ ທເທຍ຺ຍາສິ, ນ ຕໍ ສມໍ, ຕໍ ຕວ ອນຸຣູປໍ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ນ ໂຫຕິ. ທານຎ຺ຫິ ມຈ຺ເຉເຣນ ຈ ປມາເທນ ຈາຕິ ທ຺ວີຫິ ໂທເສຫິ ນ ທີຍຕິ, ປຸຎ຺ຎໍ ອາກງ຺ຂມາເນນ ວິຊານຕາ ປຓ຺ຑິຕມນຸສ຺ເສນ ທາຕພ຺ພເມວ ໂຫຕີຕິ.

ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ ເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສີທ, ໂຖກໍ ລຈ຺ຉສີ’’ຕິ ອາຫ. ສກ຺ໂກ ປວິສິຕ຺ວາ ເຕ ສິໂລເກ ສຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ຈນ຺ໂທ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ຍາຈິ. ‘‘ນຕ຺ຖິ ເຕ ຠຕ຺ຕໍ, ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ຈ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ມຫາເສຏ຺ຐິ ອນ຺ໂຕ ເອໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ນິສິນ຺ໂນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓວາຈນກໍ ມຎ຺ເຎ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຫມ຺ປິ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວາຈນກໍ, ນິກ຺ຂມາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ‘‘ມຫາເສຏ຺ຐິ ອິງ຺ຆ ຕາວ ສິໂລກໍ ສຸຓາຫີ’’ຕິ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໒໗.

‘‘ຍສ຺ເສວ ຠີໂຕ ນ ທທາຕິ ມຈ຺ຉຣີ, ຕເທວາທທໂຕ ຠຍໍ;

ຊິຆຈ຺ຉາ ຈ ປິປາສາ ຈ, ຍສ຺ສ ຠາຍຕິ ມຈ຺ຉຣີ;

ຕເມວ ພາລໍ ຜຸສຕິ, ອສ຺ມິໍ ໂລເກ ປຣມ຺ຫິ ຈ.

໑໒໘.

‘‘ຕສ຺ມາ ວິເນຍ຺ຍ ມຈ຺ເຉຣໍ, ທຊ຺ຊາ ທານໍ ມລາຠິຠູ;

ປຸຎ຺ຎານິ ປຣໂລກສ຺ມິໍ, ປຕິຏ຺ຐາ ໂຫນ຺ຕິ ປາຓິນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສ ຠາຍຕີຕິ ‘‘ອຫໍ ອຎ຺ເຎສໍ ທຕ຺ວາ ສຍໍ ຊິຆຈ຺ຉິໂຕ ຈ ປິປາສິໂຕ ຈ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຍສ຺ສາ ຊິຆຈ຺ຉາຍ ປິປາສາຍ ຠາຍຕິ. ຕເມວາຕິ ຕຎ຺ເຎວ ຊິຆຈ຺ຉາປິປາສາສງ຺ຂາຕໍ ຠຍໍ ເອຕໍ ພາລໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐາເນ ອິຘໂລເກ ປຣໂລເກ ຈ ຜຸສຕິ ປີເຬຕິ, ອຈ຺ຈນ຺ຕທາລິທ຺ທິຍໍ ປາປຸຓາຕິ. ມລາຠິຠູຕິ ມຈ຺ຉຣິຍມລໍ ອຠິຠວນ຺ໂຕ.

ຕສ຺ສປິ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ ປວິສ, ໂຖກໍ ລຠິສ຺ສສີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສປິ ປວິສິຕ຺ວາ ສກ຺ກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ນິສີທິ. ຕໂຕ ໂຖກໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ສູຣິໂຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ຍາຈນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໒໙.

‘‘ທຸທ຺ທທໍ ທທມານານໍ, ທຸກ຺ກຣໍ ກມ຺ມ ກຸພ຺ພຕໍ;

ອສນ຺ໂຕ ນານຸກຸພ຺ພນ຺ຕິ, ສຕໍ ຘມ຺ໂມ ທຸຣນ຺ນໂຍ.

໑໓໐.

‘‘ຕສ຺ມາ ສຕຎ຺ຈ ອສຕໍ, ນານາ ໂຫຕິ ອິໂຕ ຄຕິ;

ອສນ຺ໂຕ ນິຣຍໍ ຍນ຺ຕິ, ສນ຺ໂຕ ສຄ຺ຄປຣາຍຓາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸທ຺ທທນ຺ຕິ ທານໍ ນາມ ທຸທ຺ທທໍ ມຈ຺ເຉຣໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ທາຕພ຺ພໂຕ, ຕໍ ທທມານານໍ. ທຸກ຺ກຣນ຺ຕິ ຕເທວ ທານກມ຺ມໍ ທຸກ຺ກຣໍ ຍຸທ຺ຘສທິສໍ, ຕໍ ກຸພ຺ພຕໍ. ນານຸກຸພ຺ພນ຺ຕີຕິ ອສປ຺ປຸຣິສາ ທານຜລໍ ອຊານນ຺ຕາ ເຕສໍ ຄຕມຄ຺ຄໍ ນານຸຄຈ຺ຉນ຺ຕິ. ສຕໍ ຘມ຺ໂມຕິ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ໂພຘິສຕ຺ຕານໍ ຘມ຺ໂມ ອຎ຺ເຎຫິ ທຸຣນຸຄໂມ. ອສນ຺ໂຕຕິ ມຈ຺ຉຣິຍວເສນ ທານໍ ອທຕ຺ວາ ອສປ຺ປຸຣິສາ ນິຣຍໍ ຍນ຺ຕິ.

ເສຏ຺ຐິ ຄເຫຕພ຺ພຄຫຓໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ປວິສິຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ສນ຺ຕິເກ ນິສີທ, ໂຖກໍ ລຈ຺ຉສີ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ໂຖກໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ມາຕລິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ‘‘ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຈນມຕ຺ຕກາລເມວ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໑.

‘‘ອປ຺ປສ຺ເມເກ ປເວຈ຺ຉນ຺ຕິ, ພຫຸເນເກ ນ ທິຈ຺ຉເຣ;

ອປ຺ປສ຺ມາ ທກ຺ຂິຓາ ທິນ຺ນາ, ສຫສ຺ເສນ ສມໍ ມິຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອປ຺ປສ຺ເມເກ ປເວຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ມຫາເສຏ຺ຐິ ເອກຈ຺ເຈ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິສາ ອປ຺ປສ຺ມິມ຺ປິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມ ປເວຈ຺ຉນ຺ຕິ, ທທນ຺ຕິເຍວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ພຫຸນາປິ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມນ ສມນ຺ນາຄຕາ ເອເກ ສຕ຺ຕາ ນ ທິຈ຺ຉເຣ ນ ທທນ຺ຕິ. ທກ຺ຂິຓາຕິ ກມ຺ມຎ຺ຈ ຜລຎ຺ຈ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ທິນ຺ນທານໍ. ສຫສ຺ເສນ ສມໍ ມິຕາຕິ ເອວໍ ທິນ຺ນາ ກຏຈ຺ຉຸຠຕ຺ຕມຕ຺ຕາປິ ທກ຺ຂິຓາ ສຫສ຺ສທາເນນ ສທ຺ຘິໍ ມິຕາ, ມຫາຜລຕ຺ຕາ ສຫສ຺ສທານສທິສາວ ໂຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕມ຺ປິ ໂສ ‘‘ເຕນ ຫິ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສີທາ’’ຕິ ອາຫ. ຕໂຕ ໂຖກໍ ວີຕິນາເມຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສິໂຂ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ‘‘ນຕ຺ຖິ ຄຈ຺ຉາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຫໍ ນ ຄຕປຸພ຺ໂພ, ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວາຈນກໍ ຠວິສ຺ສຕິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ອາຣຠນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໒.

‘‘ຘມ຺ມໍ ຈເຣ ໂຍປິ ສມຸຎ຺ຉກໍ ຈເຣ, ທາຣຎ຺ຈ ໂປສໍ ທທມປ຺ປກສ຺ມິໍ;

ສຕໍ ສຫສ຺ສານໍ ສຫສ຺ສຍາຄິນໍ, ກລມ຺ປິ ນາຄ຺ຆນ຺ຕິ ຕຖາວິຘສ຺ສ ເຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ຕິວິຘສຸຈຣິຕຘມ຺ມໍ. ສມຸຎ຺ຉກນ຺ຕິ ຄາເມ ວາ ອາມກປກ຺ກຠິກ຺ຂາຈຣິຍໍ ອຣຎ຺ເຎ ວາ ຜລາຜລຫຣຓສງ຺ຂາຕໍ ອຸຎ຺ຉໍ ໂຍ ຈເຣຍ຺ຍ, ໂສປິ ຘມ຺ມເມວ ຈເຣ. ທາຣຎ຺ຈ ໂປສນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ໂປເສນ຺ໂຕເຍວ. ທທມປ຺ປກສ຺ມິນ຺ຕິ ປຣິຕ຺ເຕ ວາ ເທຍ຺ຍຘມ຺ເມ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ທທມາໂນ ຘມ຺ມໍ ຈເຣຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຕໍ ສຫສ຺ສານໍ ສຫສ຺ສຍາຄິນນ຺ຕິ ປຣໍ ໂປເຖຕ຺ວາ ວິເຫເຐຕ຺ວາ ສຫສ຺ເສນ ຍາຄໍ ຍຊນ຺ຕານໍ ສຫສ຺ສຍາຄີນໍ ອິສ຺ສຣານໍ ສຕສຫສ຺ສມ຺ປິ. ກລມ຺ປິ ນາຄ຺ຆນ຺ຕິ ຕຖາວິຘສ຺ສ ເຕຕິ ເຕສໍ ສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂາຕານໍ ສຫສ຺ສຍາຄີນໍ ຍາຄາ ຕຖາວິຘສ຺ສ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ເທຍ຺ຍຘມ຺ມໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ເທນ຺ຕສ຺ສ ທຸຄ຺ຄຕມນຸສ຺ສສ຺ສ ໂສຬສິໍ ກລໍ ນ ອຄ຺ຆນ຺ຕີຕິ.

ເສຏ຺ຐິ ປຎ຺ຈສິຂສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສລ຺ລກ຺ເຂສິ. ອຖ ນໍ ອນຄ຺ຆກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນວມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໓.

‘‘ເກເນສ ຍຎ຺ໂຎ ວິປຸໂລ ມຫຄ຺ຆໂຕ, ສເມນ ທິນ຺ນສ຺ສ ນ ອຄ຺ຆເມຕິ;

ກຖໍ ສຕໍ ສຫສ຺ສານໍ ສຫສ຺ສຍາຄິນໍ, ກລມ຺ປິ ນາຄ຺ຆນ຺ຕິ ຕຖາວິຘສ຺ສ ເຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍຎ຺ໂຎຕິ ທານຍາໂຄ ສຕສຫສ຺ສປຣິຈ຺ຈາຄວເສນ ວິປຸໂລ, ວິປຸລຕ຺ຕາວ ມຫຄ຺ຆໂຕ. ສເມນ ທິນ຺ນສ຺ສາຕິ ຘມ຺ເມນ ທິນ຺ນສ຺ສ ເກນ ກາຣເຓນ ອຄ຺ຆໍ ນ ອຸເປຕິ. ກຖໍ ສຕໍ ສຫສ຺ສານນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກຖໍ ສຫສ຺ສຍາຄີນໍ ປຸຣິສານໍ ພຫູນໍ ສຫສ຺ສານໍ ສຕສຫສ຺ສສງ຺ຂາຕາ ອິສ຺ສຣາ ຕຖາວິຘສ຺ສ ຘມ຺ເມນ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ທາຍກສ຺ສ ເອກສ຺ສ ທຸຄ຺ຄຕມນຸສ຺ສສ຺ສ ກລໍ ນາຄ຺ຆນ຺ຕີຕິ.

ອຖສ຺ສ ກເຖນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈສິໂຂ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໑໓໔.

‘‘ທທນ຺ຕິ ເຫເກ ວິສເມ ນິວິຏ຺ຐາ, ເຉຕ຺ວາ ວຘິຕ຺ວາ ອຖ ໂສຈຍິຕ຺ວາ;

ສາ ທກ຺ຂິຓາ ອສ຺ສຸມຸຂາ ສທຓ຺ຑາ, ສເມນ ທິນ຺ນສ຺ສ ນ ອຄ຺ຆເມຕິ;

ເອວໍ ສຕໍ ສຫສ຺ສານໍ ສຫສ຺ສຍາຄິນໍ, ກລມ຺ປິ ນາຄ຺ຆນ຺ຕິ ຕຖາວິຘສ຺ສ ເຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິສເມຕິ ວິສເມ ກາຍກມ຺ມາທິມ຺ຫິ ນິວິຏ຺ຐາ. ເຉຕ຺ວາຕິ ກິລເມຕ຺ວາ. ວຘິຕ຺ວາຕິ ມາເຣຕ຺ວາ. ໂສຈຍິຕ຺ວາຕິ ສໂສເກ ກຕ຺ວາ.

ໂສ ປຎ຺ຈສິຂສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉ, ເຄຫໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສີທ, ໂຖກໍ ລຈ຺ຉສີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ນິສີທິ. ຕໂຕ ພິລາຣໂກສິໂຍ ເສຏ຺ຐິ ເອກໍ ທາສິໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ເອເຕສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ປລາປວີຫີນໍ ນາຬິໍ ນາຬິໍ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ວີຫີ ຄເຫຕ຺ວາ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ອາທາຍ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ປຈາເປຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ນ ອມ຺ຫາກໍ ວີຫິນາ ອຕ຺ໂຖ, ນ ມຍໍ ວີຫິໍ ອາມສາມາ’’ຕິ. ‘‘ອຍ຺ຍ, ວີຫິໍ ກິເຣເຕ ນາມສນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ເຕນ ຫິ ເຕສໍ ຕຓ຺ຑຸເລ ເທຫີ’’ຕິ. ສາ ຕຓ຺ຑຸເລ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຕຓ຺ຑຸເລ ຄຓ຺ຫຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ມຍໍ ອາມກໍ ນ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫາມາ’’ຕິ. ‘‘ອຍ຺ຍ, ອາມກໍ ກິຣ ນ ຄຓ຺ຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ເຕສໍ ກໂຣຏິຍໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ໂຄຠຕ຺ຕໍ ເທຫີ’’ຕິ. ສາ ເຕສໍ ກໂຣຏິຍໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ມຫາໂຄຓານໍ ປກ຺ກຠຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອທາສິ. ປຎ຺ຈປິ ຊນາ ກພເຬ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ມຸເຂ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄເລ ລຄ຺ຄາເປຕ຺ວາ ອກ຺ຂີນິ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ວິສ຺ສຏ຺ຐສຎ຺ຎາ ມຕາ ວິຍ ນິປຊ຺ຊິໍສຸ. ທາສີ ເຕ ທິສ຺ວາ ‘‘ມຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຠີຕາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເສຏ຺ຐິໂນ ອາໂຣເຈສິ ‘‘ອຍ຺ຍ, ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ໂຄຠຕ຺ຕໍ ຄິລິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ມຕາ’’ຕິ.

ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິທານິ ອຍໍ ປາປຘມ຺ໂມ ສຸຂຸມາລພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ໂຄຠຕ຺ຕໍ ທາເປສິ, ເຕ ຕໍ ຄິລິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ມຕາຕິ ມໍ ຄຣຫິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ. ຕໂຕ ທາສິໍ ອາຫ – ‘‘ຂິປ຺ປໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອເຕສໍ ກໂຣຏິເກສຸ ຠຕ຺ຕໍ ຫຣິຕ຺ວາ ນານຄ຺ຄຣສໍ ສາລິຠຕ຺ຕໍ ວຑ຺ເຒຫີ’’ຕິ. ສາ ຕຖາ ອກາສິ. ເສຏ຺ຐິ ອນ຺ຕຣປີຖິໍ ປຏິປນ຺ນມນຸສ຺ເສ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ມມ ຠຸຎ຺ຊນນິຍາເມນ ເອເຕສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ຠຕ຺ຕໍ ທາເປສິໍ, ເອເຕ ໂລເຠນ ມຫນ຺ເຕ ປິຓ຺ເຑ ກຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊມານາ ຄເລ ລຄ຺ຄາເປຕ຺ວາ ມຕາ, ມມ ນິທ຺ໂທສຠາວໍ ຊານາຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຣິສໍ ສນ຺ນິປາເຕສິ. ມຫາຊເນ ສນ຺ນິປຕິເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ອຸຏ຺ຐາຍ ມຫາຊນໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ປສ຺ສຖິມສ຺ສ ເສຏ຺ຐິສ຺ສ ມຸສາວາທິຕໍ, ‘ອມ຺ຫາກໍ ອຕ຺ຕໂນ ຠຸຎ຺ຊນຠຕ຺ຕໍ ທາເປສິ’ນ຺ຕິ ວທຕິ, ປຐມໍ ໂຄຠຕ຺ຕໍ ອມ຺ຫາກໍ ທຕ຺ວາ ອມ຺ເຫສຸ ມເຕສຸ ວິຍ ນິປນ຺ເນສຸ ອິມໍ ຠຕ຺ຕໍ ວຑ຺ຒາເປສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ມຸເຂຫິ ຄຫິຕຠຕ຺ຕໍ ຠູມິຍໍ ປາເຕຕ຺ວາ ທສ຺ເສສຸໍ. ມຫາຊໂນ ເສຏ຺ຐິໍ ຄຣຫິ ‘‘ອນ຺ຘພາລ, ອຕ຺ຕໂນ ກຸລວໍສໍ ນາເສສິ, ທານສາລໍ ຌາເປສິ, ຍາຈເກ ຄີວາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນີຫຣາເປສິ, ອິທານິ ອິເມສໍ ສຸຂຸມາລພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ຠຕ຺ຕໍ ເທນ຺ໂຕ ໂຄຠຕ຺ຕໍ ທາເປສິ, ປຣໂລກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕວ ຆເຣ ວິຠວໍ ຄີວາຍໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສສິ ມຎ຺ເຎ’’ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສກ຺ໂກ ມຫາຊນໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ຊານາຖ, ຕຸມ຺ເຫ ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ຘນໍ ກສ຺ສ ສນ຺ຕກ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ຊານາມາ’’ຕິ. ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ນຄເຣ ອສຸກກາເລ ພາຣາຓສິຍໍ ມຫາເສຏ຺ຐິ ນາມ ທານສາລໍ ກາເຣຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ຕຍີ’’ຕິ ສຸຕປຸພ຺ພໍ ຕຸມ຺ເຫຫີຕິ. ‘‘ອາມ ສຸຓາມາ’’ຕິ. ‘‘ອຫໍ ໂສ ເສຏ຺ຐິ, ທານໍ ທຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ຫຸຕ຺ວາ ປຸຕ຺ໂຕປິ ເມ ຕໍ ວໍສໍ ອວິນາເສຕ຺ວາ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຈນ຺ໂທ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ສູຣິໂຍ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ມາຕລິ, ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ປຎ຺ຈສິໂຂ ຄນ຺ຘພ຺ພເທວປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ. ເຕສຸ ອຍໍ ຈນ຺ໂທ, ອຍໍ ສູຣິໂຍ, ອຍໍ ມາຕລິສງ຺ຄາຫໂກ, ອຍໍ ອິມສ຺ສ ປາປຘມ຺ມສ຺ສ ປິຕາ ປຎ຺ຈສິໂຂ ຄນ຺ຘພ຺ພເທວປຸຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ພຫຸຄຸຓໍ ເອຕໍ ທານໍ ນາມ, ກຕ຺ຕພ຺ພເມວ ກຸສລໍ ປຓ຺ຑິເຕຫີ’’ຕິ ກເຖນ຺ຕາ ມຫາຊນສ຺ສ ກງ຺ຂຈ຺ເຉທນຕ຺ຖໍ ອາກາເສ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນານຸຠາເວນ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຊລມານສຣີຣາ ອຏ຺ຐໍສຸ, ສກລນຄຣໍ ປຊ຺ຊລນ຺ຕໍ ວິຍ ອໂຫສິ. ສກ຺ໂກ ມຫາຊນໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ອຕ຺ຕໂນ ທິພ຺ພສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ປຫາຍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ອິມໍ ກຸລວໍສນາສກຣໍ ປາປຘມ຺ມພິລາຣໂກສິຍໍ ນິສ຺ສາຍ ອາຄຕາ, ອຍໍ ປາປຘມ຺ໂມ ອຕ຺ຕໂນ ກຸລວໍສໍ ນາເສຕ຺ວາ ທານສາລໍ ຌາເປຕ຺ວາ ຍາຈເກ ຄີວາຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນີຫຣາເປຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ວໍສໍ ສມຸຈ຺ຉິນ຺ທິ, ‘ອຍໍ ອທານສີໂລ ຫຸຕ຺ວາ ນິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຍ຺ຍາ’ຕິ ອິມສ຺ສ ອນຸກມ຺ປາຍ ອາຄຕາມ຺ຫາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທານຄຸຓໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ພິລາຣໂກສິໂຍ ສິຣສ຺ມິໍ ອຎ຺ຊລິໍ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ອຫໍ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂປຣາຓກຸລວໍສໍ ອນາສາເປຕ຺ວາ ທານໍ ປວຕ຺ເຕສ຺ສາມິ, ອຊ຺ຊ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ອນ຺ຕມໂສ ອຸທກທນ຺ຕໂປນໍ ອຸປາທາຍ ອຕ຺ຕໂນ ລທ຺ຘາຫາຣໍ ປຣສ຺ສ ອທຕ຺ວາ ນ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສກ຺ກສ຺ສ ປຏິຎ຺ຎໍ ອທາສິ. ສກ຺ໂກ ຕໍ ທເມຕ຺ວາ ນິພ຺ພິເສວນໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຸ ສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ເທວປຸຕ຺ເຕ ອາທາຍ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ. ໂສປິ ເສຏ຺ຐິ ຍາວຊີວໍ ທານໍ ທຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວເນ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ປຸພ຺ເພ ອສ຺ສທ຺ໂຘ ອໂຫສິ ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິ ອທາຕາ, ອຫໍ ປນ ນໍ ທເມຕ຺ວາ ທານຜລໍ ຊານາເປສິໍ, ຕເມວ ຈິຕ຺ຕໍ ຠວນ຺ຕຣຄຕມ຺ປິ ນ ຊຫາຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ເສຏ຺ຐິ ອຍໍ ທານປຕິໂກ ຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ຈນ຺ໂທ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ສູຣິໂຍ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ມາຕລິ ກສ຺ສໂປ, ປຎ຺ຈສິໂຂ ອານນ຺ໂທ, ສກ຺ໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ພິລາຣໂກສິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທ຺ວາທສມາ.

[໔໕໑] ໑໓. ຈກ຺ກວາກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ວຓ຺ຓວາ ອຠິຣູໂປສີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ໂລລຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ຈີວຣາທີຫິ ອຕິຕ຺ໂຕ ‘‘ກຫໍ ສງ຺ຆຠຕ຺ຕໍ, ກຫໍ ນິມນ຺ຕນ’’ນ຺ຕິ ປຣິເຍສນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ, ອາມິສກຖາຍເມວ ອຠິຣມຕິ. ອຖຎ຺ເຎ ເປສລາ ຠິກ຺ຂູ ຕສ຺ສານຸຄ຺ຄເຫນ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ໂລໂລ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ກສ຺ມາ ເອວຣູເປ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ໂລໂລ ອໂຫສິ, ໂລລຠາໂວ ຈ ນາມ ປາປໂກ, ປຸພ຺ເພປິ ຕ຺ວໍ ໂລລຠາວໍ ນິສ຺ສາຍ ພາຣາຓສິຍໍ ຫຕ຺ຖິກຸຓປາທີຫິ ອຕິຕ຺ໂຕ ມຫາອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ເອໂກ ໂລລກາໂກ ພາຣາຓສິຍໍ ຫຕ຺ຖິກຸຓປາທີຫິ ອຕິຕ຺ໂຕ ‘‘ອຣຎ຺ຎໍ ນຸ ໂຂ ກີທິສ’’ນ຺ຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖປິ ຜລາຜເລຫິ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ຄງ຺ຄາຍ ຕີຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ໂຕ ຊຍມ຺ປຕິເກ ຈກ຺ກວາເກ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມ ສກຸຓາ ອຕິວິຍ ໂສຠນ຺ຕິ, ອິເມ ອິມສ຺ມິໍ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ພຫຸໍ ມຈ຺ຉມໍສໍ ຂາທນ຺ຕິ ມຎ຺ເຎ, ອິເມ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ມຍາປິ ອິເມສໍ ໂຠຊນໍ ໂຄຈຣໍ ຂາທິຕ຺ວາ ວຓ຺ຓວນ຺ເຕນ ຠວິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ເຕສໍ ອວິທູເຣ ນິສີທິຕ຺ວາ ຈກ຺ກວາກໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໓໕.

‘‘ວຓ຺ຓວາ ອຠິຣູໂປສິ, ຆໂນ ສຎ຺ຊາຕໂຣຫິໂຕ;

ຈກ຺ກວາກ ສຸຣູໂປສິ, ວິປ຺ປສນ຺ນມຸຂິນ຺ທ຺ຣິໂຍ.

໑໓໖.

‘‘ປາຐີນໍ ປາວຸສໍ ມຈ຺ຉໍ, ພລຊໍ ມຸຎ຺ຊໂຣຫິຕໍ;

ຄງ຺ຄາຍ ຕີເຣ ນິສິນ຺ໂນ, ເອວໍ ຠຸຎ຺ຊສິ ໂຠຊນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຆໂນຕິ ຆນສຣີໂຣ. ສຎ຺ຊາຕໂຣຫິໂຕຕິ ອຸຕ຺ຕຕ຺ຕສຸວຓ຺ຓໍ ວິຍ ສຸຏ຺ຐຸຊາຕໂຣຫິຕວຓ຺ໂຓ. ປາຐີນນ຺ຕິ ປາຐີນນາມກໍ ປາສາຓມຈ຺ຉໍ. ປາວຸສນ຺ຕິ ມຫາມຸຂມຈ຺ຉໍ, ‘‘ປາຫຸສ’’ນ຺ຕິປິ ປາໂຐ. ພລຊນ຺ຕິ ພລຊມຈ຺ຉໍ. ມຸຎ຺ຊໂຣຫິຕນ຺ຕິ ມຸຎ຺ຊມຈ຺ຉຎ຺ຈ ໂຣຫິຕມຈ຺ຉຎ຺ຈ. ເອວໍ ຠຸຎ຺ຊສີຕິ ເອວຣູປໍ ໂຠຊນໍ ມຎ຺ເຎ ຠຸຎ຺ຊສີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ຈກ຺ກວາໂກ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ປຏິກ຺ຂິປນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓໗.

‘‘ນ ວາຫເມຕໍ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ຊງ຺ຄລາໂນທການິ ວາ;

ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເສວາລປຓກາ, ເອຕໍ ເມ ສມ຺ມ ໂຠຊນ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອຫໍ ສມ຺ມ, ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ເສວາລາ ຈ ປຓກາ ຈ ເສສານິ ຊງ຺ຄລານິ ວາ ໂອທການິ ວາ ມໍສານິ ອາທາຍ ເອຕໍ ໂຠຊນໍ ນ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ຍໍ ປເນຕໍ ເສວາລປຓກໍ, ເອຕໍ ເມ ສມ຺ມ, ໂຠຊນນ຺ຕິ.

ຕໂຕ ກາໂກ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໓໘.

‘‘ນ ວາຫເມຕໍ ສທ຺ທຫາມິ, ຈກ຺ກວາກສ຺ສ ໂຠຊນໍ;

ອຫມ຺ປິ ສມ຺ມ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ຄາເມ ໂລຓິຍເຕລິຍໍ.

໑໓໙.

‘‘ມນຸສ຺ເສສຸ ກຕໍ ຠຕ຺ຕໍ, ສຸຈິໍ ມໍສູປເສຈນໍ;

ນ ຈ ເມ ຕາທິໂສ ວຓ຺ໂຓ, ຈກ຺ກວາກ ຍຖາ ຕຸວ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ຕຸວນ຺ຕິ ຍຖາ ຕຸວໍ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຣີຣວຓ຺ໂຓ, ຕາທິໂສ ມຍ຺ຫໍ ວຓ຺ໂຓ ນຕ຺ຖິ, ເອເຕນ ກາຣເຓນ ອຫໍ ຕວ ‘‘ເສວາລປຓກໍ ມມ ໂຠຊນ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ນ ສທ຺ທຫາມີຕິ.

ອຖສ຺ສ ຈກ຺ກວາໂກ ທຸພ຺ພຓ຺ຓກາຣຓໍ ກເຖຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໔໐.

‘‘ສມ຺ປສ຺ສໍ ອຕ຺ຕນິ ເວຣໍ, ຫິໍສຍໍ ມານຸສິໍ ປຊໍ;

ອຸຕ຺ຣສ຺ໂຕ ຆສສີ ຠີໂຕ, ເຕນ ວຓ຺ໂຓ ຕເວທິໂສ.

໑໔໑.

‘‘ສພ຺ພໂລກວິຣຸທ຺ໂຘສິ, ຘງ຺ກ ປາເປນ ກມ຺ມຸນາ;

ລທ຺ໂຘ ປິຓ຺ໂຑ ນ ປີເຓຕິ, ເຕນ ວຓ຺ໂຓ ຕເວທິໂສ.

໑໔໒.

‘‘ອຫມ຺ປິ ສມ຺ມ ຠຸຎ຺ຊາມິ, ອຫິໍສໍ ສພ຺ພປາຓິນໍ;

ອປ຺ໂປສ຺ສຸກ຺ໂກ ນິຣາສງ຺ກີ, ອໂສໂກ ອກຸໂຕຠໂຍ.

໑໔໓.

‘‘ໂສ ກຣສ຺ສຸ ອານຸຠາວໍ, ວີຕິວຕ຺ຕສ຺ສຸ ສີລິຍໍ;

ອຫິໍສາຍ ຈຣ ໂລເກ, ປິໂຍ ໂຫຫິສິ ມໍມິວ.

໑໔໔.

‘‘ໂຍ ນ ຫນ຺ຕິ ນ ຆາເຕຕິ, ນ ຊິນາຕິ ນ ຊາປເຍ;

ເມຕ຺ຕໍໂສ ສພ຺ພຠູເຕສຸ, ເວຣໍ ຕສ຺ສ ນ ເກນຈີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສມ຺ປສ຺ສນ຺ຕິ ສມ຺ມ ກາກ ຕ຺ວໍ ປເຣສຸ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ອຕ຺ຕນິ ເວຣຈິຕ຺ຕໍ ສມ຺ປສ຺ສມາໂນ ມານຸສິໍ ປຊໍ ຫິໍສນ຺ໂຕ ວິເຫເຐນ຺ໂຕ. ອຸຕ຺ຣສ຺ໂຕຕິ ຠີໂຕ. ຆສສີຕິ ຠຸຎ຺ຊສິ. ເຕນ ເຕ ເອທິໂສ ພີຠຈ຺ຉວຓ຺ໂຓ ຊາໂຕ. ຘງ຺ກາຕິ ກາກໍ ອາລປຕິ. ປິຓ຺ໂຑຕິ ໂຠຊນໍ. ອຫິໍສໍ ສພ຺ພປາຓິນນ຺ຕິ ອຫໍ ປນ ສພ຺ພສຕ຺ເຕ ອຫິໍສນ຺ໂຕ ຠຸຎ຺ຊາມີຕິ ວທຕິ. ໂສ ກຣສ຺ສຸ ອານຸຠາວນ຺ຕິ ໂສ ຕ຺ວມ຺ປິ ວີຣິຍໍ ກໂຣຫິ, ອຕ຺ຕໂນ ສີລິຍສງ຺ຂາຕໍ ທຸສ຺ສີລຠາວໍ ວີຕິວຕ຺ຕສ຺ສຸ. ອຫິໍສາຍາຕິ ອຫິໍສາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ໂລເກ ຈຣ. ປິໂຍ ໂຫຫິສິ ມໍມິວາຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ມຍາ ສທິໂສວ ໂລກສ຺ສ ປິໂຍ ໂຫຫິສິ. ນ ຊິນາຕີຕິ ຘນຊານິໍ ນ ກໂຣຕິ. ນ ຊາປເຍຕິ ອຎ຺ເຎປິ ນ ກາເຣຕິ. ເມຕ຺ຕໍໂສຕິ ເມຕ຺ຕໂກຏ຺ຐາໂສ ເມຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ. ນ ເກນຈີຕິ ເກນຈິ ເອກສຕ຺ເຕນປິ ສທ຺ຘິໍ ຕສ຺ສ ເວຣໍ ນາມ ນຕ຺ຖີຕິ.

ຕສ຺ມາ ສເຈ ໂລກສ຺ສ ປິໂຍ ຠວິຕຸໍ ອິຈ຺ຉສິ, ສພ຺ພເວເຣຫິ ວິຣມາຫີຕິ ເອວໍ ຈກ຺ກວາໂກ ກາກສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ກາໂກ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ໂຄຈຣໍ ມຍ຺ຫໍ ນ ກເຖຖ, ກາ ກາ’’ຕິ ວສ຺ສນ຺ໂຕ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຍໍ ອຸກ຺ກາຣຠູມິຍຎ຺ເຎວ ໂອຕຣິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂລລຠິກ຺ຂຸ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ກາໂກ ໂລລຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ຈກ຺ກວາກີ ຣາຫຸລມາຕາ, ຈກ຺ກວາໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ຈກ຺ກວາກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ເຕຣສມາ.

[໔໕໒] ໑໔. ຠູຣິປຎ຺ຎຊາຕກວຓ຺ຓນາ

໑໔໕-໑໕໔. ສຈ຺ຈໍ ກິຣາຕິ ອິທໍ ຠູຣິປຎ຺ຎຊາຕກໍ ມຫາອຸມງ຺ຄຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໕໙໐ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ຠູຣິປຎ຺ຎຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຸທ຺ທສມາ.

[໔໕໓] ໑໕. ມຫາມງ຺ຄລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກິໍສຸ ນໂຣຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຫາມງ຺ຄລສຸຕ຺ຕໍ (ຂຸ. ປາ. ໕.໑ ອາທໂຍ) ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຣາຊຄຫນຄຣສ຺ມິຎ຺ຫິ ເກນຈິເທວ ກຣຓີເຍນ ສນ຺ຖາຄາເຣ ສນ຺ນິປຕິຕສ຺ສ ມຫາຊນສ຺ສ ມຊ຺ເຌ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ‘‘ອຊ຺ຊ ເມ ມງ຺ຄລກິຣິຍາ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐາຍ ອຄມາສິ. ອປໂຣ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ‘ມງ຺ຄລ’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາວ ຄໂຕ, ກິໍ ເອຕໍ ມງ຺ຄລໍ ນາມາ’’ຕິ ອາຫ. ຕມຎ຺ໂຎ ‘‘ອຠິມງ຺ຄລຣູປທສ຺ສນໍ ມງ຺ຄລໍ ນາມ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ກາລສ຺ເສວ ອຸຏ຺ຐາຍ ສພ຺ພເສຕໍ ອຸສຠໍ ວາ ປສ຺ສຕິ, ຄພ຺ຠິນິຕ຺ຖິໍ ວາ ໂຣຫິຕມຈ຺ຉໍ ວາ ປຸຓ຺ຓຆຏໍ ວາ ນວນີຕໍ ວາ ໂຄສປ຺ປິໍ ວາ ອຫຕວຕ຺ຖໍ ວາ ປາຍາສໍ ວາ ປສ຺ສຕິ, ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ມງ຺ຄລໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕນ ກຖິຕໍ ເອກຈ຺ເຈ ‘‘ສຸກຖິຕ’’ນ຺ຕິ ອຠິນນ຺ທິໍສຸ. ອປໂຣ ‘‘ເນຕໍ ມງ຺ຄລໍ, ສຸຕໍ ນາມ ມງ຺ຄລໍ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ‘ປຸຓ຺ຓາ’ຕິ ວທນ຺ຕານໍ ສຸຓາຕິ, ຕຖາ ‘ວຑ຺ຒາ’ຕິ ‘ວຑ຺ຒມານາ’ຕິ ສຸຓາຕິ, ‘ຠຸຎ຺ຊາ’ຕິ ‘ຂາທາ’ຕິ ວທນ຺ຕານໍ ສຸຓາຕິ, ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ມງ຺ຄລໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕນ ກຖິຕມ຺ປິ ເອກຈ຺ເຈ ‘‘ສຸກຖິຕ’’ນ຺ຕິ ອຠິນນ຺ທິໍສຸ. ອປໂຣ ‘‘ນ ເອຕໍ ມງ຺ຄລໍ, ມຸຕໍ ນາມ ມງ຺ຄລໍ. ເອກຈ຺ໂຈ ຫິ ກາລສ຺ເສວ ອຸຏ຺ຐາຍ ປຖວິໍ ອາມສຕິ, ຫຣິຕຕິຓໍ ອລ຺ລໂຄມຍໍ ປຣິສຸທ຺ຘສາຏກໍ ໂຣຫິຕມຈ຺ຉໍ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕຠາຊນໍ ອາມສຕິ, ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ມງ຺ຄລໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕນ ກຖິຕມ຺ປິ ເອກຈ຺ເຈ ‘‘ສຸກຖິຕ’’ນ຺ຕິ ອຠິນນ຺ທິໍສຸ. ເອວໍ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລິກາ ສຸຕມງ຺ຄລິກາ ມຸຕມງ຺ຄລິກາຕິ ຕິສ຺ໂສປິ ປຣິສາ ຫຸຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສຎ຺ຎາເປຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ, ຠຸມ຺ມເທວຕາ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ຍາວ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ‘‘ອິທໍ ມງ຺ຄລ’’ນ຺ຕິ ຕຖໂຕ ນ ຊານິໍສຸ.

ສກ຺ໂກ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິມໍ ມງ຺ຄລປຎ຺ຫໍ ສເທວເກ ໂລເກ ອຎ຺ຎຕ຺ຣ ຠຄວຕາ ອຎ຺ໂຎ ກເຖຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ‘‘ພຫູ ເທວາ ມນຸສ຺ສາ ຈາ’’ຕິ ປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ສຕ຺ຖາ ທ຺ວາທສຫິ ຄາຖາຫິ ອຏ຺ຐຕິໍສ ມຫາມງ຺ຄລານິ ກເຖສິ. ມງ຺ຄລສຸຕ຺ເຕ ວິນິວຏ຺ຏນ຺ເຕເຍວ ໂກຏິສຕສຫສ຺ສມຕ຺ຕາ ເທວຕາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ປາປຸຓິໍສຸ, ໂສຕາປນ຺ນາທີນໍ ຄຓນປໂຖ ນຕ຺ຖິ. ສກ຺ໂກ ມງ຺ຄລໍ ສຸຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ. ສຕ຺ຖາຣາ ມງ຺ຄເລ ກຖິເຕ ສເທວໂກ ໂລໂກ ‘‘ສຸກຖິຕ’’ນ຺ຕິ ອຠິນນ຺ທິ. ຕທາ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຄຸຓກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຖາ ອຎ຺ເຎສໍ ອວິສຍໍ ມງ຺ຄລປຎ຺ຫໍ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ຄຄນຕເລ ຈນ຺ທໍ ອຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ວິຍ ກເຖສິ, ເອວໍ ມຫາປຎ຺ໂຎ, ອາວຸໂສ, ຕຖາຄໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອນຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ສມ຺ໂພຘິປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ມມ ມງ຺ຄລປຎ຺ຫກຖນໍ, ສ຺ວາຫໍ ໂພຘິສຕ຺ຕຈຣິຍໍ ຈຣນ຺ໂຕປິ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ກງ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມງ຺ຄລປຎ຺ຫໍ ກເຖສິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກສ຺ມິໍ ຄາເມ ວິຠວສມ຺ປນ຺ນສ຺ສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ‘‘ຣກ຺ຂິຕກຸມາໂຣ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ອຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ໂປ ກຕທາຣປຣິຄ຺ຄໂຫ ມາຕາປິຕູນໍ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຕນວິໂລກນໍ ກຕ຺ວາ ສໍວິຄ຺ຄມານໂສ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ກາເມ ປຫາຍ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຌານາຠິຎ຺ຎໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ວນມູລຜລາຫາໂຣ ເອກສ຺ມິໍ ປເທເສ ວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ອນຸປຸພ຺ເພນສ຺ສ ປຣິວາໂຣ ມຫາ ອໂຫສິ, ປຎ຺ຈ ອນ຺ເຕວາສິກສຕານິ ອເຫສຸໍ. ອເຖກທິວສໍ ເຕ ຕາປສາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອາຈຣິຍ, ວສ຺ສາຣຕ຺ຕສມເຍ ຫິມວນ຺ຕໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ໂລຓມ຺ພິລເສວນຕ຺ຖາຍ ຊນປທຈາຣິກໍ ຄຈ຺ຉາມ, ເອວໍ ໂນ ສຣີຣຎ຺ຈ ຖິຣໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຊງ຺ຆວິຫາໂຣ ຈ ກໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ຕຸມ຺ເຫ ຄຈ຺ຉຖ, ອຫໍ ອິເຘວ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຈາຣິກໍ ຈຣມານາ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ຣາຊຸຍ຺ຍາເນ ວສິໍສຸ. ເຕສໍ ມຫາສກ຺ກາຣສມ຺ມາໂນ ອໂຫສິ. ອເຖກທິວສໍ ພາຣາຓສິຍໍ ສນ຺ຖາຄາເຣ ສນ຺ນິປຕິເຕ ມຫາຊນກາເຍ ມງ຺ຄລປຎ຺ໂຫ ສມຸຏ຺ຐາຕິ. ສພ຺ພໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ.

ຕທາ ປນ ມນຸສ຺ສານໍ ກງ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມງ຺ຄລປຎ຺ຫໍ ກເຖຕຸໍ ສມຕ຺ຖໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ມຫາຊໂນ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິສິຄຓໍ ມງ຺ຄລປຎ຺ຫໍ ປຸຈ຺ຉິ. ອິສໂຍ ຣາຊານໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ມຍໍ ເອຕໍ ກເຖຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມ, ອປິຈ ໂຂ ອມ຺ຫາກໍ ອາຈຣິໂຍ ຣກ຺ຂິຕຕາປໂສ ນາມ ມຫາປຎ຺ໂຎ ຫິມວນ຺ເຕ ວສຕິ, ໂສ ສເທວກສ຺ສ ໂລກສ຺ສ ຈິຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອຕໍ ມງ຺ຄລປຎ຺ຫໍ ກເຖສ຺ສຕີ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຫິມວນ຺ໂຕ ນາມ ທູເຣ ທຸຄ຺ຄໂມວ, ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມ ມຍໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕຸໍ, ສາຘຸ ວຕ ຕຸມ຺ເຫເຍວ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຸນາຄນ຺ຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ກເຖຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕປຏິສນ຺ຖາຣາ ອາຈຣິເຍນ ຣຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມິກຠາເວ ຊນປທຈາຣິຕ຺ເຕ ຈ ປຸຈ຺ຉິເຕ ຕໍ ທິຏ຺ຐມງ຺ຄລາທີນໍ ອຸປ຺ປຕ຺ຕິໍ ອາທິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກເຖຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ຍາຈນາຍ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຫສວນຕ຺ຖໍ ອາຄຕຠາວໍ ປກາເສຕ຺ວາ ‘‘ສາຘຸ ໂນ ຠນ຺ເຕ, ມງ຺ຄລປຎ຺ຫໍ ປາກຏໍ ກຕ຺ວາ ກເຖຖາ’’ຕິ ຍາຈິໍສຸ. ຕໂຕ ເຊຏ຺ຐນ຺ເຕວາສິໂກ ອາຈຣິຍໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕໕.

‘‘ກິໍສຸ ນໂຣ ຊປ຺ປມຘິຈ຺ຈ ກາເລ, ກໍ ວາ ວິຊ຺ຊໍ ກຕມໍ ວາ ສຸຕານໍ;

ໂສ ມຈ຺ໂຈ ອສ຺ມິຎ຺ຈ ປຣມ຺ຫິ ໂລເກ, ກຖໍ ກໂຣ ໂສຕ຺ຖາເນນ ຄຸຕ຺ໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາເລຕິ ມງ຺ຄລປຕ຺ຖນກາເລ. ວິຊ຺ຊນ຺ຕິ ເວທໍ. ສຸຕານນ຺ຕິ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກປຣິຍຕ຺ຕີນໍ. ອສ຺ມິຎ຺ຈາຕິ ເອຕ຺ຖ ຈາຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ໂສຕ຺ຖາເນນາຕິ ໂສຕ຺ຖິຠາວາວເຫນ ມງ຺ຄເລນ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ອາຈຣິຍ, ປຸຣິໂສ ມງ຺ຄລໍ ອິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ມງ຺ຄລກາເລ ກິໍສຸ ນາມ ຊປ຺ປນ຺ໂຕ ຕີສຸ ເວເທສຸ ກຕຣໍ ວາ ເວທໍ ກຕຣໍ ວາ ສຸຕານໍ ອນ຺ຕເຣ ສຸຕປຣິຍຕ຺ຕິໍ ອຘີຍິຕ຺ວາ ໂສ ມຈ຺ໂຈ ອິມສ຺ມິຎ຺ຈ ໂລເກ ປຣມ຺ຫິ ຈ ກຖໍ ກໂຣ ເອເຕສຸ ຊປ຺ປາທີສຸ ກິໍ ເກນ ນິຍາເມນ ກໂຣນ຺ໂຕ ໂສຕ຺ຖາເນນ ນິຣປຣາຘມງ຺ຄເລນ ຄຸຕ຺ໂຕ ຣກ຺ຂິໂຕ ໂຫຕິ, ຕໍ ອຸຠຍໂລກຫິຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕມງ຺ຄລໍ ອມ຺ຫາກໍ ກເຖຫີ’’ຕິ.

ເອວໍ ເຊຏ຺ຐນ຺ເຕວາສິເກນ ມງ຺ຄລປຎ຺ຫໍ ປຸຏ຺ໂຐ ມຫາສຕ຺ໂຕ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ກງ຺ຂໍ ຉິນ຺ທນ຺ໂຕ ‘‘ອິທຎ຺ຈິທຎ຺ຈ ມງ຺ຄລ’’ນ຺ຕິ ພຸທ຺ຘລີຬາຍ ມງ຺ຄລໍ ກເຖນ຺ໂຕ ອາຫ –

໑໕໖.

‘‘ຍສ຺ສ ເທວາ ປິຕໂຣ ຈ ສພ຺ເພ, ສຣີສປາ ສພ຺ພຠູຕານິ ຈາປິ;

ເມຕ຺ຕາຍ ນິຈ຺ຈໍ ອປຈິຕານິ ໂຫນ຺ຕິ, ຠູເຕສຸ ເວ ໂສຕ຺ຖານໍ ຕທາຫູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍສ຺ສາຕິ ຍສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ. ເທວາຕິ ຠຸມ຺ມເທເວ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ກາມາວຈຣເທວາ. ປິຕໂຣ ຈາຕິ ຕຕຸຕ຺ຕຣິ ຣູປາວຈຣພ຺ຣຫ຺ມາໂນ. ສຣີສປາຕິ ທີຆຊາຕິກາ. ສພ຺ພຠູຕານິ ຈາປີຕິ ວຸຕ຺ຕາວເສສານິ ຈ ສພ຺ພານິປິ ຠູຕານິ. ເມຕ຺ຕາຍ ນິຈ຺ຈໍ ອປຈິຕານິ ໂຫນ຺ຕີຕິ ເອເຕ ສພ຺ເພ ສຕ຺ຕາ ທສທິສາຜຣຓວເສນ ປວຕ຺ຕາຍ ອປ຺ປນາປ຺ປຕ຺ຕາຍ ເມຕ຺ຕາຠາວນາຍ ອປຈິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ຠູເຕສຸ ເວຕິ ຕໍ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ສພ຺ພສຕ຺ເຕສຸ ໂສຕ຺ຖານໍ ນິຣນ຺ຕຣໍ ປວຕ຺ຕໍ ນິຣປຣາຘມງ຺ຄລໍ ອາຫຸ. ເມຕ຺ຕາວິຫາຣີ ຫິ ປຸຄ຺ຄໂລ ສພ຺ເພສໍ ປິໂຍ ໂຫຕິ ປຣູປກ຺ກເມນ ອວິໂກປິໂຍ. ອິຕິ ໂສ ອິມິນາ ມງ຺ຄເລນ ຣກ຺ຂິໂຕ ໂຄປິໂຕ ໂຫຕີຕິ.

ອິຕິ ມຫາສຕ຺ໂຕ ປຐມໍ ມງ຺ຄລໍ ກເຖຕ຺ວາ ທຸຕິຍາທີນິ ກເຖນ຺ໂຕ –

໑໕໗.

‘‘ໂຍ ສພ຺ພໂລກສ຺ສ ນິວາຕວຸຕ຺ຕິ, ອິຕ຺ຖີປຸມານໍ ສຫທາຣການໍ;

ຂນ຺ຕາ ທຸຣຸຕ຺ຕານມປ຺ປຏິກູລວາທີ, ອຘິວາສນໍ ໂສຕ຺ຖານໍ ຕທາຫຸ.

໑໕໘.

‘‘ໂຍ ນາວຊານາຕິ ສຫາຍມຕ຺ເຕ, ສິປ຺ເປນ ກຸລ຺ຍາຫິ ຘເນນ ຊຈ຺ຈາ;

ຣຸຈິປຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖກາເລ ມຕີມາ, ສຫາເຍສຸ ເວ ໂສຕ຺ຖານໍ ຕທາຫຸ.

໑໕໙.

‘‘ມິຕ຺ຕານິ ເວ ຍສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ສນ຺ໂຕ, ສໍວິສ຺ສຕ຺ຖາ ອວິສໍວາທກສ຺ສ;

ນ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠີ ສໍວິຠາຄີ ຘເນນ, ມິຕ຺ເຕສຸ ເວ ໂສຕ຺ຖານໍ ຕທາຫຸ.

໑໖໐.

‘‘ຍສ຺ສ ຠຣິຍາ ຕຸລ຺ຍວຍາ ສມຄ຺ຄາ, ອນຸພ຺ພຕາ ຘມ຺ມກາມາ ປຊາຕາ;

ໂກລິນິຍາ ສີລວຕີ ປຕິພ຺ພຕາ, ທາເຣສຸ ເວ ໂສຕ຺ຖານໍ ຕທາຫຸ.

໑໖໑.

‘‘ຍສ຺ສ ຣາຊາ ຠູຕປຕິ ຍສສ຺ສີ, ຊານາຕິ ໂສເຈຍ຺ຍໍ ປຣກ຺ກມຎ຺ຈ;

ອທ຺ເວຊ຺ຌຕາ ສຸຫທຍໍ ມມນ຺ຕິ, ຣາຊູສຸ ເວ ໂສຕ຺ຖານໍ ຕທາຫຸ.

໑໖໒.

‘‘ອນ຺ນຎ຺ຈ ປານຎ຺ຈ ທທາຕິ ສທ຺ໂຘ, ມາລຎ຺ຈ ຄນ຺ຘຎ຺ຈ ວິເລປນຎ຺ຈ;

ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ອນຸໂມທມາໂນ, ສຄ຺ເຄສຸ ເວ ໂສຕ຺ຖານໍ ຕທາຫຸ.

໑໖໓.

‘‘ຍມຣິຍຘມ຺ເມນ ປຸນນ຺ຕິ ວຸທ຺ຘາ, ອາຣາຘິຕາ ສມຈຣິຍາຍ ສນ຺ໂຕ;

ພຫຸສ຺ສຸຕາ ອິສໂຍ ສີລວນ຺ໂຕ, ອຣຫນ຺ຕມຊ຺ເຌ ໂສຕ຺ຖານໍ ຕທາຫູ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ.

ຕຕ຺ຖ ນິວາຕວຸຕ຺ຕີຕິ ມຸທຸຈິຕ຺ຕຕາຍ ສພ຺ພໂລກສ຺ສ ນີຈວຸຕ຺ຕິ ໂຫຕິ. ຂນ຺ຕາ ທຸຣຸຕ຺ຕານນ຺ຕິ ປເຣຫິ ວຸຕ຺ຕານໍ ທຸຏ຺ຐວຈນານໍ ອຘິວາສໂກ ໂຫຕິ. ອປ຺ປຏິກູລວາທີຕິ ‘‘ອກ຺ໂກຈ຺ຉິ ມໍ, ອວຘິ ມ’’ນ຺ຕິ ຍຸຄຄ຺ຄາຫໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ອນຸກູລເມວ ວທຕິ. ອຘິວາສນນ຺ຕິ ອິທໍ ອຘິວາສນໍ ຕສ຺ສ ໂສຕ຺ຖານໍ ນິຣປຣາຘມງ຺ຄລໍ ປຓ຺ຑິຕາ ວທນ຺ຕິ.

ສຫາຍມຕ຺ເຕຕິ ສຫາເຍ ຈ ສຫາຍມຕ຺ເຕ ຈ. ຕຕ຺ຖ ສຫປໍສຸກີຬິຕາ ສຫາຍາ ນາມ, ທສ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ເອກໂຕ ວຸຕ຺ຖາ ສຫາຍມຕ຺ຕາ ນາມ, ເຕ ສພ຺ເພປິ ‘‘ອຫໍ ສິປ຺ປວາ, ອິເມ ນິສິປ຺ປາ’’ຕິ ເອວໍ ສິປ຺ເປນ ວາ ‘‘ອຫໍ ກຸລີໂນ, ອິເມ ນ ກຸລີນາ’’ຕິ ເອວໍ ກຸລສມ຺ປຕ຺ຕິສງ຺ຂາຕາຫິ ກຸລ຺ຍາຫິ ວາ, ‘‘ອຫໍ ອຑ຺ໂຒ, ອິເມ ທຸຄ຺ຄຕາ’’ຕິ ເອວໍ ຘເນນ ວາ, ‘‘ອຫໍ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ໂນ, ອິເມ ທຸຊ຺ຊາຕາ’’ຕິ ເອວໍ ຊຈ຺ຈາ ວາ ນາວຊານາຕິ. ຣຸຈິປຎ຺ໂຎຕິ ສາຘຸປຎ຺ໂຎ ສຸນ຺ທຣປຎ຺ໂຎ. ອຕ຺ຖກາເລຕິ ກສ຺ສຈິເທວ ອຕ຺ຖສ຺ສ ກາຣຓສ຺ສ ອຸປ຺ປນ຺ນກາເລ. ມຕີມາຕິ ຕໍ ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ວິຈາຣຓສມຕ຺ຖຕາຍ ມຕິມາ ຫຸຕ຺ວາ ເຕ ສຫາເຍ ນາວຊານາຕິ. ສຫາເຍສູຕິ ຕໍ ຕສ຺ສ ອນວຊານນໍ ສຫາເຍສຸ ໂສຕ຺ຖານໍ ນາມາຕິ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ອາຫຸ. ເຕນ ຫິ ໂສ ນິຣປຣາຘມງ຺ຄເລນ ອິຘໂລເກ ຈ ປຣໂລເກ ຈ ຄຸຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຓ຺ຑິເຕ ສຫາເຍ ນິສ຺ສາຍ ໂສຕ຺ຖິຠາໂວ ກຸສນາຬິຊາຕເກນ (ຊາ. ໑.໑.໑໒໑ ອາທໂຍ) ກເຖຕພ຺ໂພ.

ສນ຺ໂຕຕິ ປຓ຺ຑິຕາ ສປ຺ປຸຣິສາ ຍສ຺ສ ມິຕ຺ຕານິ ຠວນ຺ຕິ. ສໍວິສ຺ສຕ຺ຖາຕິ ຆຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕສ຺ເສວ ຄຫຓວເສນ ວິສ຺ສາສມາປນ຺ນາ. ອວິສໍວາທກສ຺ສາຕິ ອວິສໍວາທນສີລສ຺ສ. ນ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠີຕິ ໂຍ ຈ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠີ ນ ໂຫຕິ. ສໍວິຠາຄີ ຘເນນາຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຘເນນ ມິຕ຺ຕານໍ ສໍວິຠາຄໍ ກໂຣຕິ. ມິຕ຺ເຕສູຕິ ມິຕ຺ເຕ ນິສ຺ສາຍ ລທ຺ຘພ຺ພໍ ຕສ຺ສ ຕໍ ມິຕ຺ເຕສຸ ໂສຕ຺ຖານໍ ນາມ ໂຫຕິ. ໂສ ຫິ ເອວຣູເປຫິ ມິຕ຺ເຕຫິ ຣກ຺ຂິໂຕ ໂສຕ຺ຖິໍ ປາປຸຓາຕິ. ຕຕ຺ຖ ມິຕ຺ເຕ ນິສ຺ສາຍ ໂສຕ຺ຖິຠາໂວ ມຫາອຸກ຺ກຸສຊາຕກາທີຫິ (ຊາ. ໑.໑໔.໔໔ ອາທໂຍ) ກເຖຕພ຺ໂພ.

ຕຸລ຺ຍວຍາຕິ ສມານວຍາ. ສມຄ຺ຄາຕິ ສມຄ຺ຄວາສາ. ອນຸພ຺ພຕາຕິ ອນຸວຕ຺ຕິຕາ. ຘມ຺ມກາມາຕິ ຕິວິຘສຸຈຣິຕຘມ຺ມໍ ໂຣເຈຕິ. ປຊາຕາຕິ ວິຊາຍິນີ, ນ ວຎ຺ຌາ. ທາເຣສູຕິ ເອເຕຫິ ສີລຄຸເຓຫິ ສມນ຺ນາຄເຕ ມາຕຸຄາເມ ເຄເຫ ວສນ຺ເຕ ສາມິກສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິ ໂຫຕີຕິ ປຓ຺ຑິຕາ ກເຖນ຺ຕິ. ຕຕ຺ຖ ສີລວນ຺ຕໍ ມາຕຸຄາມໍ ນິສ຺ສາຍ ໂສຕ຺ຖິຠາໂວ ມຓິໂຈຣຊາຕກ- (ຊາ. ໑.໒.໘໗ ອາທໂຍ) ສມ຺ພູລຊາຕກ- (ຊາ. ໑.໑໖.໒໙໗ ອາທໂຍ) ຂຓ຺ຑຫາລຊາຕເກຫິ (ຊາ. ໒.໒໒.໙໘໒ ອາທໂຍ) ກເຖຕພ຺ໂພ.

ໂສເຈຍ຺ຍນ຺ຕິ ສຸຈິຠາວໍ. ອທ຺ເວຊ຺ຌຕາຕິ ອທ຺ເວຊ຺ຌຕາຍ ນ ເອສ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ທ຺ວິຘາ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ເອວໍ ອທ຺ເວຊ຺ຌຠາເວນ ຍໍ ຊານາຕິ. ສຸຫທຍໍ ມມນ຺ຕິ ສຸຫໂທ ອຍໍ ມມນ຺ຕິ ຈ ຍໍ ຊານາຕິ. ຣາຊູສຸ ເວຕິ ເອວໍ ຣາຊູສຸ ເສວການໍ ໂສຕ຺ຖານໍ ນາມາຕິ ປຓ຺ຑິຕາ ກເຖນ຺ຕິ. ທທາຕິ ສທ຺ໂຘຕິ ກມ຺ມຎ຺ຈ ຜລຎ຺ຈ ສທ຺ທຫິຕ຺ວາ ທທາຕິ. ສຄ຺ເຄສຸ ເວຕິ ເອວໍ ສຄ຺ເຄ ເທວໂລເກ ໂສຕ຺ຖານໍ ນິຣປຣາຘມງ຺ຄລນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ ກເຖນ຺ຕິ, ຕໍ ເປຕວຕ຺ຖຸວິມານວຕ຺ຖູຫິ ວິຕ຺ຖາເຣຕ຺ວາ ກເຖຕພ຺ພໍ.

ປຸນນ຺ຕິ ວຸທ຺ຘາຕິ ຍໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ຎາຓວຸທ຺ຘາ ອຣິຍຘມ຺ເມນ ປຸນນ຺ຕິ ປຣິໂສເຘນ຺ຕິ. ສມຈຣິຍາຍາຕິ ສມ຺ມາປຏິປຕ຺ຕິຍາ. ພຫຸສ຺ສຸຕາຕິ ປຏິເວຘພຫຸສ຺ສຸຕາ. ອິສໂຍຕິ ເອສິຕຄຸຓາ. ສີລວນ຺ໂຕຕິ ອຣິຍສີເລນ ສມນ຺ນາຄຕາ. ອຣຫນ຺ຕມຊ຺ເຌຕິ ອຣຫນ຺ຕານໍ ມຊ຺ເຌ ປຏິລຠິຕພ຺ພໍ ຕໍ ໂສຕ຺ຖານນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ ກເຖນ຺ຕິ. ອຣຫນ຺ໂຕ ຫິ ອຕ຺ຕນາ ປຏິວິທ຺ຘມຄ຺ຄໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ປຏິປາເທນ຺ຕາ ອາຣາຘກໍ ປຸຄ຺ຄລໍ ອຣິຍມຄ຺ເຄນ ປຸນນ຺ຕິ, ໂສປິ ອຣຫາວ ໂຫຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອຣຫຕ຺ເຕນ ເທສນາຍ ກູຏໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐຫິ ຄາຖາຫິ ອຏ຺ຐ ມຫາມງ຺ຄລານິ ກເຖຕ຺ວາ ເຕສຎ຺ເຎວ ມງ຺ຄລານໍ ຖຸຕິໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໑໖໔.

‘‘ເອຕານິ ໂຂ ໂສຕ຺ຖານານິ ໂລເກ, ວິຎ຺ຎຸປ຺ປສຕ຺ຖານິ ສຸຂຸທ຺ຣຍານິ;

ຕານີຘ ເສເວຖ ນໂຣ ສປຎ຺ໂຎ, ນ ຫິ ມງ຺ຄເລ ກິຎ຺ຈນມຕ຺ຖິ ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ຫິ ມງ຺ຄເລຕິ ຕສ຺ມິໍ ປນ ທິຏ຺ຐສຸຕມຸຕປ຺ປເຠເທ ມງ຺ຄເລ ກິຎ຺ຈນໍ ເອກມງ຺ຄລມ຺ປິ ສຈ຺ຈໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ນິພ຺ພານເມວ ປເນກໍ ປຣມຕ຺ຖສຈ຺ຈນ຺ຕິ.

ອິສໂຍ ຕານິ ມງ຺ຄລານິ ສຸຕ຺ວາ ສຕ຺ຕຏ຺ຐທິວສຈ຺ຈເຍນ ອາຈຣິຍໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອຄມໍສຸ. ຣາຊາ ເຕສໍ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕ ຕສ຺ສ ອາຈຣິເຍນ ກຖິຕນິຍາເມນ ມງ຺ຄລປຎ຺ຫໍ ກເຖຕ຺ວາ ຫິມວນ຺ຕເມວ ອາຄມໍສຸ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂລເກ ມງ຺ຄລໍ ປາກຏໍ ອໂຫສິ. ມງ຺ຄເລສຸ ວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ມຕມຕາ ສຄ຺ຄປຖໍ ປູເຣສຸໍ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ຠາເວຕ຺ວາ ອິສິຄຓໍ ອາທາຍ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປາຫໍ ມງ຺ຄລປຎ຺ຫໍ ກເຖສິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອິສິຄໂຓ ພຸທ຺ຘປຣິສາ ອໂຫສິ, ມງ຺ຄລປຎ຺ຫປຸຈ຺ຉໂກ ເຊຏ຺ຐນ຺ເຕວາສິໂກ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ອາຈຣິໂຍ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມຫາມງ຺ຄລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປນ຺ນຣສມາ.

[໔໕໔] ໑໖. ຆຏປຓ຺ຑິຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຸຏ຺ເຐຫິ ກຓ຺ຫາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຕປຸຕ຺ຕໍ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ມຏ຺ຐກຸຓ຺ຑລິສທິສເມວ. ອິຘ ປນ ສຕ຺ຖາ ຕໍ ອຸປາສກໍ ‘‘ກິໍ, ອຸປາສກ, ໂສຈສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຸປາສກ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ປຓ຺ຑິຕານໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ມຕປຸຕ຺ຕໍ ນານຸໂສຈິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ອຸຕ຺ຕຣປເຖ ກໍສໂຠເຄ ອສິຕຎ຺ຊນນຄເຣ ມຫາກໍໂສ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕສ຺ສ ກໍໂສ ຈ, ອຸປກໍໂສ ຈາຕິ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ, ເທວຄພ຺ຠາ ນາມ ເອກາ ຘີຕາ. ຕສ຺ສາ ຊາຕທິວເສ ເນມິຕ຺ຕກາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ‘‘ເອຕິສ຺ສາ ກຸຈ຺ຉິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕປຸຕ຺ຕາ ກໍສໂຄຕ຺ຕໍ ກໍສວໍສໍ ນາເສສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ພ຺ຍາກຣິໍສຸ. ຣາຊາ ພລວສິເນເຫນ ຘີຕຣໍ ວິນາເສຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ‘‘ຠາຕໂຣ ຊານິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ກາລມກາສິ. ຕສ຺ມິໍ ກາລກເຕ ກໍໂສ ຣາຊາ ອໂຫສິ, ອຸປກໍໂສ ອຸປຣາຊາ. ເຕ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ ‘‘ສເຈ ມຍໍ ຠຄິນິໍ ນາເສສ຺ສາມ, ຄາຣຍ຺ຫາ ຠວິສ຺ສາມ, ເອຕໍ ກສ຺ສຈິ ອທຕ຺ວາ ນິສ຺ສາມິກໍ ກຕ຺ວາ ປຏິຊຄ຺ຄິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເຕ ເອກຖູຓກໍ ປາສາທໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕໍ ຕຕ຺ຖ ວສາເປສຸໍ. ນນ຺ທິໂຄປາ ນາມ ຕສ຺ສາ ປຣິຈາຣິກາ ອໂຫສິ. ອນ຺ຘກເວຓ຺ໂຑ ນາມ ທາໂສ ຕສ຺ສາ ສາມິໂກ ອາຣກ຺ຂມກາສິ.

ຕທາ ອຸຕ຺ຕຣມຘຸຣາຍ ມຫາສາຄໂຣ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕສ຺ສ ສາຄໂຣ, ອຸປສາຄໂຣ ຈາຕິ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ເຕສຸ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ສາຄໂຣ ຣາຊາ ອໂຫສິ, ອຸປສາຄໂຣ ອຸປຣາຊາ. ໂສ ອຸປກໍສສ຺ສ ສຫາຍໂກ ເອກາຈຣິຍກຸເລ ເອກໂຕ ອຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ໂປ. ໂສ ສາຄຣສ຺ສ ຠາຕຸ ອນ຺ເຕປຸເຣ ທຸພ຺ຠິຕ຺ວາ ຠາຍມາໂນ ປລາຍິຕ຺ວາ ກໍສໂຠເຄ ອຸປກໍສສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ. ອຸປກໍໂສ ຕໍ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສິ, ຣາຊາ ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ອທາສິ. ໂສ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເທວຄພ຺ຠາຍ ນິວາສໍ ເອກຖມ຺ຠໍ ປາສາທໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກສ຺ເສໂສ ນິວາໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕໍ ກາຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ ເທວຄພ຺ຠາຍ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ເທວຄພ຺ຠາປິ ເອກທິວສໍ ຕໍ ອຸປກໍເສນ ສທ຺ຘິໍ ຣາຊຸປຏ຺ຐານໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ໂກ ເອໂສ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາສາຄຣສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ອຸປສາຄໂຣ ນາມາ’’ຕິ ນນ຺ທິໂຄປາຍ ສນ຺ຕິກາ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ອໂຫສິ. ອຸປສາຄໂຣ ນນ຺ທິໂຄປາຍ ລຎ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ຠຄິນິ, ສກ຺ຂິສ຺ສສິ ເມ ເທວຄພ຺ຠໍ ທສ຺ເສຕຸ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ສາ ‘‘ນ ເອຕໍ ສາມິ, ຄຣຸກ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ກາຣຓໍ ເທວຄພ຺ຠາຍ ອາໂຣເຈສິ. ສາ ປກຕິຍາວ ຕສ຺ມິໍ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ຕໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ນນ຺ທິໂຄປາ ອຸປສາຄຣສ຺ສ ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຕໍ ປາສາທໍ ອາໂຣເປສິ. ໂສ ເທວຄພ຺ຠາຍ ສທ຺ຘິໍ ສໍວາສໍ ກປ຺ເປສິ. ອຖ ເນສໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ສໍວາເສນ ເທວຄພ຺ຠາ ຄພ຺ຠໍ ປຏິລຠິ.

ອປຣຠາເຄ ຕສ຺ສາ ຄພ຺ຠປຕິຏ຺ຐານໍ ປາກຏໍ ອໂຫສິ. ຠາຕໂຣ ນນ຺ທິໂຄປໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ, ສາ ອຠຍໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ຕໍ ອນ຺ຕຣໍ ກເຖສິ. ເຕ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຠຄິນິໍ ນາເສຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ, ສເຈ ຘີຕຣໍ ວິຊາຍິສ຺ສຕິ, ຕມ຺ປິ ນ ນາເສສ຺ສາມ, ສເຈ ປນ ປຸຕ຺ໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ນາເສສ຺ສາມາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເທວຄພ຺ຠໍ ອຸປສາຄຣສ຺ເສວ ອທໍສຸ. ສາ ປຣິປຸຓ຺ຓຄພ຺ຠາ ຘີຕຣໍ ວິຊາຍິ. ຠາຕໂຣ ສຸຕ຺ວາ ຫຏ຺ຐຕຸຏ຺ຐາ ຕສ຺ສາ ‘‘ອຎ຺ຊນເທວີ’’ຕິ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ເຕສໍ ໂຠຄວຑ຺ຒມານໍ ນາມ ໂຠຄຄາມໍ ອທໍສຸ. ອຸປສາຄໂຣ ເທວຄພ຺ຠໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຠຄວຑ຺ຒມານຄາເມ ວສິ. ເທວຄພ຺ຠາຍ ປຸນປິ ຄພ຺ໂຠ ປຕິຏ຺ຐາສິ, ນນ຺ທິໂຄປາປິ ຕໍ ທິວສເມວ ຄພ຺ຠໍ ປຏິລຠິ. ຕາສຸ ປຣິປຸຓ຺ຓຄພ຺ຠາສຸ ເອກທິວສເມວ ເທວຄພ຺ຠາ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ, ນນ຺ທິໂຄປາ ຘີຕຣໍ ວິຊາຍິ. ເທວຄພ຺ຠາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວິນາສນຠເຍນ ປຸຕ຺ຕໍ ນນ຺ທິໂຄປາຍ ຣຫສ຺ເສນ ເປເສຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ຘີຕຣໍ ອາຫຣາເປສິ. ຕສ຺ສາ ວິຊາຕຠາວໍ ຠາຕິການໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ເຕ ‘‘ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຕາ, ຘີຕຣ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຘີຕຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ໂປເສຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເອເຕນຸປາເຍນ ເທວຄພ຺ຠາ ທສ ປຸຕ຺ເຕ ວິຊາຍິ, ທສ ຘີຕໂຣ ນນ຺ທິໂຄປາ ວິຊາຍິ. ທສ ປຸຕ຺ຕາ ນນ຺ທິໂຄປາຍ ສນ຺ຕິເກ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ, ຘີຕໂຣ ເທວຄພ຺ຠາຍ. ຕໍ ອນ຺ຕຣໍ ໂກຈິ ນ ຊານາຕິ. ເທວຄພ຺ຠາຍ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ວາສຸເທໂວ ນາມ ອໂຫສິ, ທຸຕິໂຍ ພລເທໂວ, ຕຕິໂຍ ຈນ຺ທເທໂວ, ຈຕຸຕ຺ໂຖ ສູຣິຍເທໂວ, ປຎ຺ຈໂມ ອຄ຺ຄິເທໂວ, ຉຏ຺ໂຐ ວຣຸຓເທໂວ, ສຕ຺ຕໂມ ອຊ຺ຊຸໂນ, ອຏ຺ຐໂມ ປຊ຺ຊຸໂນ, ນວໂມ ຆຏປຓ຺ຑິໂຕ, ທສໂມ ອງ຺ກຸໂຣ ນາມ ອໂຫສິ. ເຕ ອນ຺ຘກເວຓ຺ຑທາສປຸຕ຺ຕາ ທສ ຠາຕິກາ ເຈຏກາຕິ ປາກຏາ ອເຫສຸໍ.

ເຕ ອປຣຠາເຄ ວຸທ຺ຘິມນ຺ວາຍ ຖາມພລສມ຺ປນ຺ນາ ກກ຺ຂຬາ ຜຣຸສາ ຫຸຕ຺ວາ ວິໂລປໍ ກໂຣນ຺ຕາ ວິຈຣນ຺ຕິ, ຣຎ຺ໂຎ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ປຓ຺ຓາກາເຣປິ ວິລຸມ຺ປນ຺ເຕວ. ມນຸສ຺ສາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ອນ຺ຘກເວຓ຺ຑທາສປຸຕ຺ຕາ ທສ ຠາຕິກາ ຣຏ຺ຐໍ ວິລຸມ຺ປນ຺ຕີ’’ຕິ ຣາຊງ຺ຄເຓ ອຸປກ຺ໂກສິໍສຸ. ຣາຊາ ອນ຺ຘກເວຓ຺ຑໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ ປຸຕ຺ເຕຫິ ວິໂລປໍ ກາຣາເປສີ’’ຕິ ຕຊ຺ເຊສິ. ເອວໍ ທຸຕິຍມ຺ປິ ຕຕິຍມ຺ປິ ມນຸສ຺ເສຫິ ອຸປກ຺ໂກເສ ກເຕ ຣາຊາ ຕໍ ສນ຺ຕຊ຺ເຊສິ. ໂສ ມຣຓຠຍຠີໂຕ ຣາຊານໍ ອຠຍໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ເອເຕ ນ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕາ, ອຸປສາຄຣສ຺ສ ປຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ຕໍ ອນ຺ຕຣໍ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ຠີໂຕ ‘‘ເກນ ເຕ ອຸປາເຍນ ຄຓ຺ຫາມາ’’ຕິ ອມຈ຺ເຈ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເອເຕ, ເທວ, ມລ຺ລຍຸທ຺ຘວິຕ຺ຕກາ, ນຄເຣ ຍຸທ຺ຘໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ເນ ຍຸທ຺ຘມຓ຺ຑລໍ ອາຄເຕ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ມາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຈາຣຸຣຎ຺ຈ, ມຸຏ຺ຐິກຎ຺ຈາຕິ ທ຺ເວ ມລ຺ເລ ໂປເສຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຍຸທ຺ຘໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ຣາຊງ຺ຄເຓ ຍຸທ຺ຘມຓ຺ຑລໍ ສຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ອກ຺ຂວາຏໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຍຸທ຺ຘມຓ຺ຑລໍ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ຘຊປຏາກໍ ພນ຺ຘາເປສິ. ສກລນຄຣໍ ສງ຺ຂຸຠິ. ຈກ຺ກາຕິຈກ຺ກໍ ມຎ຺ຈາຕິມຎ຺ຈໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຈາຣຸຣມຸຏ຺ຐິກາ ຍຸທ຺ຘມຓ຺ຑລໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວຄ຺ຄນ຺ຕາ ຄຊ຺ຊນ຺ຕາ ອປ຺ໂຜເຏນ຺ຕາ ວິຈຣິໍສຸ. ທສ ຠາຕິກາປິ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຊກວີຖິໍ ວິລຸມ຺ປິຕ຺ວາ ວຓ຺ຓສາຏເກ ນິວາເສຕ຺ວາ ຄນ຺ຘາປເຓສຸ ຄນ຺ຘໍ, ມາລາກາຣາປເຓສຸ ມາລໍ ວິລຸມ຺ປິຕ຺ວາ ວິລິຕ຺ຕຄຕ຺ຕາ ມາລຘາຣິໂນ ກຕກຓ຺ຓປູຣາ ວຄ຺ຄນ຺ຕາ ຄຊ຺ຊນ຺ຕາ ອປ຺ໂຜເຏນ຺ຕາ ຍຸທ຺ຘມຓ຺ຑລໍ ປວິສິໍສຸ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຈາຣຸໂຣ ອປ຺ໂຜເຏນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ພລເທໂວ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ນ ນໍ ຫຕ຺ເຖນ ຉຸປິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຫຕ຺ຖິສາລໂຕ ມຫນ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິໂຍຕ຺ຕໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ວຄ຺ຄິຕ຺ວາ ຄຊ຺ຊິຕ຺ວາ ໂຍຕ຺ຕໍ ຂິປິຕ຺ວາ ຈາຣຸຣໍ ອຸທເຣ ເວເຐຕ຺ວາ ທ຺ເວ ໂຍຕ຺ຕໂກຏິໂຍ ເອກໂຕ ກຕ຺ວາ ວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ສີສມຕ຺ຖເກ ຠເມຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ໂປເຖຕ຺ວາ ພຫິ ອກ຺ຂວາເຏ ຂິປິ. ຈາຣຸເຣ ມເຕ ຣາຊາ ມຸຏ຺ຐິກມລ຺ລໍ ອາຓາເປສິ. ໂສ ອຸຏ຺ຐາຍ ວຄ຺ຄິຕ຺ວາ ຄຊ຺ຊິຕ຺ວາ ອປ຺ໂຜເຏສິ. ພລເທໂວ ຕໍ ໂປເຖຕ຺ວາ ອຏ຺ຐີນິ ສຎ຺ຈຸຓ຺ເຓຕ຺ວາ ‘‘ອມລ຺ໂລມ຺ຫິ, ອມລ຺ໂລມ຺ຫີ’’ຕິ ວທນ຺ຕເມວ ‘‘ນາຫໍ ຕວ ມລ຺ລຠາວໍ ວາ ອມລ຺ລຠາວໍ ວາ ຊານາມີ’’ຕິ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ໂປເຖຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ພຫິ ອກ຺ຂວາເຏ ຂິປິ. ມຸຏ຺ຐິໂກ ມຣນ຺ໂຕ ‘‘ຍກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ຕໍ ຂາທິຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຕ຺ຖນໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ໂສ ກາລມຕ຺ຕິກອຏວິຍໍ ນາມ ຍກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ຣາຊາ ‘‘ຄຓ຺ຫຖ ທສ ຠາຕິເກ ເຈຏເກ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐຫິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ວາສຸເທໂວ ຈກ຺ກໍ ຂິປິ. ຕໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ຠາຕິການໍ ສີສານິ ປາເຕສິ. ມຫາຊໂນ ຠີຕຕສິໂຕ ‘‘ອວສ຺ສຍາ ໂນ ໂຫຖາ’’ຕິ ເຕສໍ ປາເທສຸ ປຕິຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ເຕ ທ຺ເວປິ ມາຕຸເລ ມາເຣຕ຺ວາ ອສິຕຎ຺ຊນນຄເຣ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມາຕາປິຕໂຣ ຕຕ຺ຖ ກຕ຺ວາ ‘‘ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ກາລໂຍນກຣຎ຺ໂຎ ນິວາສໍ ອຍຸຊ຺ຌນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຐິຕໍ ປຣິຂາຣຸກ຺ຂຄຫນໍ ວິທ຺ຘໍເສຕ຺ວາ ປາກາຣໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ຣຊ຺ຊໍ ອຕ຺ຕໂນ ຫຕ຺ຖຄຕໍ ກຕ຺ວາ ທ຺ວາຣວຕິໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ຕສ຺ສ ປນ ນຄຣສ຺ສ ເອກໂຕ ສມຸທ຺ໂທ ເອກໂຕ ປພ຺ພໂຕ, ອມນຸສ຺ສປຣິຄ຺ຄຫິຕໍ ກິຣ ຕໍ ອໂຫສິ.

ຕສ຺ສ ອາຣກ຺ຂໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຐິຕຍກ຺ໂຂ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ຄທ຺ຣຠເວເສນ ຄທ຺ຣຠຣວໍ ຣວຕິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຍກ຺ຂານຸຠາເວນ ສກລນຄຣໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ເອກສ຺ມິໍ ທີປເກ ຕິຏ຺ຐຕິ. ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕສຸ ຄເຕສຸ ປຸນາຄນ຺ຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐາເນເຍວ ປຕິຏ຺ຐາຕິ. ຕທາປິ ໂສ ຄທ຺ຣໂຠ ເຕສໍ ທສນ຺ນໍ ຠາຕິການໍ ອາຄມນໍ ຎຕ຺ວາ ຄທ຺ຣຠຣວໍ ຣວິ. ນຄຣໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ທີປເກ ປຕິຏ຺ຐາຍ ເຕສຸ ນຄຣໍ ອທິສ຺ວາ ນິວຕ຺ຕນ຺ເຕສຸ ປຸນາຄນ຺ຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐາເນ ປຕິຏ຺ຐາສິ. ເຕ ປຸນ ນິວຕ຺ຕິໍສຸ, ປຸນປິ ຄທ຺ຣໂຠ ຕເຖວ ອກາສິ. ເຕ ທ຺ວາຣວຕິນຄເຣ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ກຓ຺ຫທີປາຍນສ຺ສ ອິສິໂນ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຍໍ ທ຺ວາຣວຕິຍໍ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມ, ເອກໍ ໂນ ອຸປາຍໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ປຣິຂາປິຏ຺ເຐ ອສຸກສ຺ມິໍ ນາມ ຐາເນ ເອໂກ ຄທ຺ຣໂຠ ຈຣຕິ. ໂສ ຫິ ອມິຕ຺ເຕ ທິສ຺ວາ ວິຣວຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ນຄຣໍ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ຕສ຺ສ ປາເທ ຄຓ຺ຫຖ, ອຍໍ ໂວ ນິປ຺ຜຊ຺ຊນູປາໂຍ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕາປສໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຄທ຺ຣຠສ຺ສ ປາເທສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ຐເປຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ອຎ຺ໂຎ ອມ຺ຫາກໍ ອວສ຺ສໂຍ ນຕ຺ຖິ, ອມ຺ຫາກໍ ນຄຣໍ ຄຓ຺ຫນກາເລ ມາ ຣວິຕ຺ຖາ’’ຕິ ຍາຈິໍສຸ. ຄທ຺ຣໂຠ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ນ ວິຣວິຕຸໍ, ຕຸມ຺ເຫ ປນ ປຐມຕຣໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ ມຫນ຺ຕານິ ອຍນງ຺ຄລານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຈຕູສຸ ນຄຣທ຺ວາເຣສຸ ມຫນ຺ເຕ ອຍຂາຓຸເກ ຠູມິຍໍ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ນຄຣສ຺ສ ອຸປ຺ປຕນກາເລ ນງ຺ຄລານິ ຄເຫຕ຺ວາ ນງ຺ຄລພທ຺ຘໍ ອຍສງ຺ຂລິກໍ ອຍຂາຓຸເກ ພນ຺ເຘຍ຺ຍາຖ, ນຄຣໍ ອຸປ຺ປຕິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ.

ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ອວິຣວນ຺ເຕເຍວ ນງ຺ຄລານິ ອາທາຍ ຈຕູສຸ ນຄຣທ຺ວາເຣສຸ ຂາຓຸເກ ຠູມິຍໍ ອາໂກເຏຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ຄທ຺ຣໂຠ ວິຣວິ, ນຄຣໍ ອຸປ຺ປຕິຕຸມາຣຠິ. ຈຕູສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ຐິຕາ ຈຕູຫິ ອຍນງ຺ຄເລຫິ ຄເຫຕ຺ວາ ນງ຺ຄລພທ຺ຘາ ອຍສງ຺ຂລິກາ ຂາຓຸເກສຸ ພນ຺ຘິໍສຸ, ນຄຣໍ ອຸປ຺ປຕິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ທສ ຠາຕິກາ ຕໂຕ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ມາເຣຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ເອວໍ ເຕ ສກລຊມ຺ພຸທີເປ ເຕສຏ຺ຐິຍາ ນຄຣສຫສ຺ເສສຸ ສພ຺ພຣາຊາໂນ ຈກ຺ເກນ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ທ຺ວາຣວຕິຍໍ ວສມານາ ຣຊ຺ຊໍ ທສ ໂກຏ຺ຐາເສ ກຕ຺ວາ ວິຠຊິໍສຸ, ຠຄິນິໍ ປນ ອຎ຺ຊນເທວິໍ ນ ສຣິໍສຸ. ຕໂຕ ປຸນ ‘‘ເອກາທສ ໂກຏ຺ຐາເສ ກໂຣມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອງ຺ກຸໂຣ ‘‘ມມ ໂກຏ຺ຐາສໍ ຕສ຺ສາ ເທຖ, ອຫໍ ໂວຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ຊີວິສ຺ສາມິ, ເກວລໍ ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ຊນປເທ ມຍ຺ຫໍ ສຸງ຺ກໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ໂກຏ຺ຐາສໍ ຠຄິນິຍາ ທຕ຺ວາ ສທ຺ຘິໍ ຕາຍ ນວ ຣາຊາໂນ ທ຺ວາຣວຕິຍໍ ວສິໍສຸ. ອງ຺ກຸໂຣ ປນ ວຓິຊ຺ຊມກາສິ. ເອວໍ ເຕສຸ ອປຣາປຣໍ ປຸຕ຺ຕຘີຕາຫິ ວຑ຺ຒມາເນສຸ ອທ຺ຘາເນ ຄເຕ ມາຕາປິຕໂຣ ກາລມກໍສຸ.

ຕທາ ກິຣ ມນຸສ຺ສານໍ ວີສຕິວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸກກາໂລ ອໂຫສິ. ຕທາ ວາສຸເທວມຫາຣາຊສ຺ສ ເອໂກ ປຸຕ຺ໂຕ ກາລມກາສິ. ຣາຊາ ໂສກປເຣໂຕ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ປຫາຍ ມຎ຺ຈສ຺ສ ອຏນິໍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ວິລປນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຆຏປຓ຺ຑິໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ມໍ ອຎ຺ໂຎ ໂກຈິ ມມ ຠາຕຸ ໂສກໍ ຫຣິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຸປາເຍນສ຺ສ ໂສກໍ ຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ສສໍ ເມ ເທຖ, ສສໍ ເມ ເທຖາ’’ຕິ ອາກາສໍ ອຸລ຺ໂລເກນ຺ໂຕ ສກລນຄຣໍ ວິຈຣິ. ‘‘ຆຏປຓ຺ຑິໂຕ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ຊາໂຕ’’ຕິ ສກລນຄຣໍ ສງ຺ຂຸຠິ. ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ໂຣຫິເຓຍ຺ໂຍ ນາມ ອມຈ຺ໂຈ ວາສຸເທວຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໕.

‘‘ອຸຏ຺ເຐຫິ ກຓ຺ຫ ກິໍ ເສສິ, ໂກ ອຕ຺ໂຖ ສຸປເນນ ເຕ;

ໂຍປິ ຕຸຍ຺ຫໍ ສໂກ ຠາຕາ, ຫທຍໍ ຈກ຺ຂຸ ຈ ທກ຺ຂິຓໍ;

ຕສ຺ສ ວາຕາ ພລີຍນ຺ຕິ, ຆໂຏ ຊປ຺ປຕິ ເກສວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຓ຺ຫາຕິ ໂຄຕ຺ເຕນາລປຕິ, ກຓ຺ຫາຍນໂຄຕ຺ໂຕ ກິເຣສ. ໂກ ອຕ຺ໂຖຕິ ກຕຣາ ນາມ ວຑ຺ຒິ. ຫທຍໍ ຈກ຺ຂຸ ຈ ທກ຺ຂິຓນ຺ຕິ ຫທເຍນ ເຈວ ທກ຺ຂິຓຈກ຺ຂຸນາ ຈ ສມາໂນຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕສ຺ສ ວາຕາ ພລີຍນ຺ຕີຕິ ຕສ຺ສ ຫທຍໍ ອປສ຺ມາຣວາຕາ ອວຕ຺ຖຣນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຊປ຺ປຕີຕິ ‘‘ສສໍ ເມ ເທຖາ’’ຕິ ວິປ຺ປລປຕິ. ເກສວາຕິ ໂສ ກິຣ ເກສໂສຠນຕາຍ ‘‘ເກສວາ’’ຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ, ເຕນ ຕໍ ນາເມນາລປຕິ.

ເອວໍ ອມຈ຺ເຈນ ວຸຕ຺ເຕ ຕສ຺ສ ອຸມ຺ມຕ຺ຕກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໖.

‘‘ຕສ຺ສ ຕໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ໂຣຫິເຓຍ຺ຍສ຺ສ ເກສໂວ;

ຕຣມານຣູໂປ ວຸຏ຺ຐາສິ, ຠາຕຸໂສເກນ ອຏ຺ຏິໂຕ’’ຕິ.

ຣາຊາ ອຸຏ຺ຐາຍ ສີຆໍ ປາສາທາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຆຏປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຸໂຠສຸ ຫຕ຺ເຖສຸ ທຬ຺ຫໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖໗.

‘‘ກິໍ ນຸ ອຸມ຺ມຕ຺ຕຣູໂປວ, ເກວລໍ ທ຺ວາຣກໍ ອິມໍ;

ສໂສ ສໂສຕິ ລປສິ, ໂກ ນຸ ເຕ ສສມາຫຣີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເກວລໍ ທ຺ວາຣກໍ ອິມນ຺ຕິ ກສ຺ມາ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ສກລໍ ອິມໍ ທ຺ວາຣວຕິນຄຣໍ ວິຈຣນ຺ໂຕ ‘‘ສໂສ ສໂສ’’ຕິ ລປສິ. ໂກ ຕວ ສສໍ ຫຣິ, ເກນ ເຕ ສໂສ ຄຫິໂຕຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ໂສ ຣຎ຺ຎາ ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຕເທວ ວຈນໍ ວທຕິ. ຣາຊາ ປຸນ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໖໘.

‘‘ໂສວຓ຺ຓມຍໍ ມຓີມຍໍ, ໂລຫມຍໍ ອຖ ຣູປິຍາມຍໍ;

ສງ຺ຂສິລາປວາຬມຍໍ, ກາຣຍິສ຺ສາມິ ເຕ ສສໍ.

໑໖໙.

‘‘ສນ຺ຕິ ອຎ຺ເຎປິ ສສກາ, ອຣຎ຺ເຎ ວນໂຄຈຣາ;

ເຕປິ ເຕ ອານຍິສ຺ສາມິ, ກີທິສໍ ສສມິຈ຺ຉສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຣາຍໍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ເຕສຸ ສຸວຓ຺ຓມຍາທີສຸ ຍໍ ອິຈ຺ຉສິ, ຕໍ ວທ, ອຫໍ ເຕ ກາເຣຕ຺ວາ ທສ຺ສາມິ, ອຖາປິ ເຕ ນ ໂຣເຈສິ, ອຎ຺ເຎປິ ອຣຎ຺ເຎ ວນໂຄຈຣາ ສສກາ ອຕ຺ຖິ, ເຕປິ ເຕ ອານຍິສ຺ສາມິ, ວທ ຠທ຺ຣມຸຂ, ກີທິສໍ ສສມິຈ຺ຉສີຕິ.

ຣຎ຺ໂຎ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຆຏປຓ຺ຑິໂຕ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໐.

‘‘ນ ຈາຫເມເຕ ອິຈ຺ຉາມິ, ເຍ ສສາ ປຖວິສ຺ສິຕາ;

ຈນ຺ທໂຕ ສສມິຈ຺ຉາມິ, ຕໍ ເມ ໂອຫຣ ເກສວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂອຫຣາຕິ ໂອຕາເຣຫິ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນິສ຺ສໍສຍໍ ເມ ຠາຕາ ອຸມ຺ມຕ຺ຕໂກວ ຊາໂຕ’’ຕິ ໂທມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໑.

‘‘ໂສ ນູນ ມຘຸຣໍ ຎາຕິ, ຊີວິຕໍ ວິຊຫິສ຺ສສິ;

ອປຕ຺ຖິຍໍ ໂຍ ປຕ຺ຖຍສິ, ຈນ຺ທໂຕ ສສມິຈ຺ຉສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຎາຕີຕິ ກນິຏ຺ຐໍ ອາລປນ຺ໂຕ ອາຫ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ຕາຕ, ມຍ຺ຫໍ ປິຍຎາຕິ ໂສ ຕ຺ວໍ ນູນ ອຕິມຘຸຣໍ ອຕ຺ຕໂນ ຊີວິຕໍ ວິຊຫິສ຺ສສິ, ໂຍ ອປຕ຺ເຖຕພ຺ພໍ ປຕ຺ຖຍສີ’’ຕິ.

ຆຏປຓ຺ຑິໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈໂລ ຐຕ຺ວາ ‘‘ຠາຕິກ, ຕ຺ວໍ ຈນ຺ທໂຕ ສສກໍ ປຕ຺ເຖນ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍຠາວໍ ຊານນ຺ໂຕ ກິໍ ກາຣຓາ ມຕປຸຕ຺ຕໍ ອນຸໂສຈສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຏ຺ຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗໒.

‘‘ເອວໍ ເຈ ກຓ຺ຫ ຊານາສິ, ຍທຎ຺ຎມນຸສາສສິ;

ກສ຺ມາ ປຸເຣ ມຕໍ ປຸຕ຺ຕໍ, ອຊ຺ຊາປິ ມນຸໂສຈສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອວນ຺ຕິ ອິທໍ ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍຏ຺ຐານໍ ນາມ ນ ປຕ຺ເຖຕພ຺ພນ຺ຕິ ຍທິ ເອວໍ ຊານາສິ. ຍທຎ຺ຎມນຸສາສສີຕິ ເອວໍ ຊານນ຺ໂຕວ ຍທິ ອຎ຺ຎໍ ອນຸສາສສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຸເຣຕິ ອຖ ກສ຺ມາ ອິໂຕ ຈຕຸມາສມຕ຺ຖເກ ມຕປຸຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຊາປິ ອນຸໂສຈສີຕິ ວທຕິ.

ເອວໍ ໂສ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ຐິຕໂກວ ‘‘ຠາຕິກ, ອຫໍ ຕາວ ປຎ຺ຎາຍມານໍ ປຕ຺ເຖມິ, ຕ຺ວໍ ປນ ອປຎ຺ຎາຍມານສ຺ສ ໂສຈສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ປຸນ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໗໓.

‘‘ຍໍ ນ ລພ຺ຠາ ມນຸສ຺ເສນ, ອມນຸສ຺ເສນ ວາ ປຸນ;

ຊາໂຕ ເມ ມາ ມຣີ ປຸຕ຺ໂຕ, ກຸໂຕ ລພ຺ຠາ ອລພ຺ຠິຍໍ.

໑໗໔.

‘‘ນ ມນ຺ຕາ ມູລເຠສຊ຺ຊາ, ໂອສເຘຫິ ຘເນນ ວາ;

ສກ຺ກາ ອານຍິຕຸໍ ກຓ຺ຫ, ຍໍ ເປຕມນຸໂສຈສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍນ຺ຕິ ຠາຕິກ ຍໍ ເອວໍ ຊາໂຕ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ ມາ ມຣີຕິ ມນຸສ຺ເສນ ວາ ເທເວນ ວາ ປຸນ ນ ລພ຺ຠາ ນ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸໍ, ຕໍ ຕ຺ວໍ ປຕ຺ເຖສິ, ຕເທຕໍ ກຸໂຕ ລພ຺ຠາ ເກນ ກາຣເຓນ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸໍ, ນ ສກ຺ກາຕິ ທີເປຕິ. ກສ຺ມາ? ຍສ຺ມາ ອລພ຺ຠິຍໍ, ອລພ຺ຠເນຍ຺ຍຏ຺ຐານຎ຺ຫິ ນາເມຕນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມນ຺ຕາຕິ ມນ຺ຕປໂຍເຄນ. ມູລເຠສຊ຺ຊາຕິ ມູລເຠສຊ຺ເຊນ. ໂອສເຘຫີຕິ ນານາວິໂຘສເຘຫິ. ຘເນນ ວາຕິ ໂກຏິສຕສງ຺ຂ຺ເຍນປິ ຘເນນ ວາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ຍໍ ຕ຺ວໍ ເປຕມນຸໂສຈສິ, ຕໍ ເອເຕຫິ ມນ຺ຕປໂຍຄາທີຫິ ອາເນຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ.

ຣາຊາ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຍຸຕ຺ຕໍ, ຕາຕ, ສລ຺ລກ຺ຂິຕໍ ເມ, ມມ ໂສກຫຣຓຕ຺ຖາຍ ຕຍາ ອິທໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ຆຏປຓ຺ຑິຕໍ ວຓ຺ເຓນ຺ໂຕ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໗໕.

‘‘ຍສ຺ສ ເອຕາທິສາ ອສ຺ສຸ, ອມຈ຺ຈາ ປຸຣິສປຓ຺ຑິຕາ;

ຍຖາ ນິຊ຺ຌາປເຍ ອຊ຺ຊ, ຆໂຏ ປຸຣິສປຓ຺ຑິໂຕ.

໑໗໖.

‘‘ອາທິຕ຺ຕໍ ວຕ ມໍ ສນ຺ຕໍ, ຆຕສິຕ຺ຕໍວ ປາວກໍ;

ວາຣິນາ ວິຍ ໂອສິຎ຺ຈໍ, ສພ຺ພໍ ນິພ຺ພາປເຍ ທຣໍ.

໑໗໗.

‘‘ອພ຺ພຫີ ວຕ ເມ ສລ຺ລໍ, ຍມາສິ ຫທຍສ຺ສິຕໍ;

ໂຍ ເມ ໂສກປເຣຕສ຺ສ, ປຸຕ຺ຕໂສກໍ ອປານຸທິ.

໑໗໘.

‘‘ໂສຫໍ ອພ຺ພູຬ຺ຫສລ຺ໂລສ຺ມິ, ວີຕໂສໂກ ອນາວິໂລ;

ນ ໂສຈາມິ ນ ໂຣທາມິ, ຕວ ສຸຕ຺ວານ ມາຓວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຐມຄາຖາຍ ສງ຺ເຂປຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ເຍນ ກາຣເຓນ ອຊ຺ຊ ມໍ ປຸຕ຺ຕໂສກປເຣຕໍ ຆໂຏ ປຸຣິສປຓ຺ຑິໂຕ ໂສກຫຣຓຕ຺ຖາຍ ນິຊ຺ຌາປເຍ ນິຊ຺ຌາເປສິ ໂພເຘສິ. ຍສ຺ສ ອຎ຺ຎສ຺ສປິ ເອຕາທິສາ ປຸຣິສປຓ຺ຑິຕາ ອມຈ຺ຈາ ອສ຺ສຸ, ຕສ຺ສ ກຸໂຕ ໂສໂກຕິ. ເສສຄາຖາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາເຍວ.

ອວສາເນ –

໑໗໙.

‘‘ເອວໍ ກໂຣນ຺ຕິ ສປ຺ປຎ຺ຎາ, ເຍ ໂຫນ຺ຕິ ອນຸກມ຺ປກາ;

ນິວຕ຺ຕຍນ຺ຕິ ໂສກມ຺ຫາ, ຆໂຏ ເຊຏ຺ຐໍວ ຠາຕຣ’’ນ຺ຕິ. –

ອຍໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ ອຸຕ຺ຕານຕ຺ຖາເຍວ.

ເອວໍ ຆຏກຸມາເຣນ ວີຕໂສເກ ກເຕ ວາສຸເທເວ ຣຊ຺ຊໍ ອນຸສາສນ຺ເຕ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ທສຠາຕິກປຸຕ຺ຕາ ກຸມາຣາ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ ‘‘ກຓ຺ຫທີປາຍນໍ ‘ທິພ຺ພຈກ຺ຂຸໂກ’ຕິ ວທນ຺ຕິ, ວີມໍສິສ຺ສາມ ຕາວ ນ’’ນ຺ຕິ. ເຕ ເອກໍ ທຫຣກຸມາຣໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຄພ຺ຠິນິອາກາເຣນ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຸທເຣ ມສູຣກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ກຸມາຣິກາ ກິໍ ວິຊາຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ຕາປໂສ ‘‘ທສຠາຕິກຣາຊູນໍ ວິນາສກາໂລ ປຕ຺ໂຕ, ມຍ຺ຫໍ ນຸ ໂຂ ອາຍຸສງ຺ຂາໂຣ ກີທິໂສ ໂຫຕີ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ‘‘ອຊ຺ເຊວ ມຣຓໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ກຸມາຣາ ອິມິນາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂກ ອຕ຺ໂຖ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກເຖເຖວ ໂນ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ນິພທ຺ໂຘ ‘‘ອຍໍ ອິໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຂທິຣຆຏິກໍ ວິຊາຍິສ຺ສຕິ, ຕາຍ ວາສຸເທວກຸລໍ ນສ຺ສິສ຺ສຕິ, ອປິຈ ໂຂ ປນ ຕຸມ຺ເຫ ຕໍ ຂທິຣຆຏິກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຌາເປຕ຺ວາ ຉາຣິກໍ ນທິຍໍ ປກ຺ຂິເປຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ເຕ ‘‘ກູຏຊຏິລ, ປຸຣິໂສ ວິຊາຍນໂກ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕນ຺ຕຣຊ຺ຊຸກໍ ນາມ ກມ຺ມກຣຓໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຍິໍສຸ. ຣາຊາໂນ ກຸມາເຣ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ ຕາປສໍ ມາຣຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ສຸຕ຺ວາ ຠີຕາ ຕສ຺ສ ອາຣກ຺ຂໍ ທຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ຕສ຺ສ ກຸຈ຺ຉິໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ຕໍ ຂທິຣຆຏິກໍ ຌາເປຕ຺ວາ ຉາຣິກໍ ນທິຍໍ ຂິປິໍສຸ. ສາ ນທິຍາ ວຸຍ຺ຫມານາ ມຸຂທ຺ວາເຣ ເອກປສ຺ເສ ລຄ຺ຄິ, ຕໂຕ ເອຣກໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ອເຖກທິວສໍ ເຕ ຣາຊາໂນ ‘‘ສມຸທ຺ທກີຬໍ ກີຬິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມຸຂທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາມຓ຺ຑປໍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕມຓ຺ຑເປ ຂາທນ຺ຕາ ປິວນ຺ຕາ ກີຬາວເສເນວ ປວຕ຺ຕຫຕ຺ຖປາທປຣາມາສາ ທ຺ວິຘາ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ມຫາກລຫໍ ກຣິໍສຸ. ອເຖໂກ ອຎ຺ຎໍ ມຸຄ຺ຄຣໍ ອລຠນ຺ໂຕ ເອຣກວນໂຕ ເອກໍ ເອຣກປຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫິ. ຕໍ ຄຫິຕມຕ຺ຕເມວ ຂທິຣມຸສລໍ ອໂຫສິ. ໂສ ເຕນ ມຫາຊນໍ ໂປເຖສິ. ອຖຎ຺ເຎຫິ ສພ຺ເພຫິ ຄຫິຕຄຫິຕໍ ຂທິຣມຸສລເມວ ອໂຫສິ. ເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ມຫາວິນາສໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ເຕສຸ ມຫາວິນາສໍ ວິນສ຺ສນ຺ເຕສຸ ວາສຸເທໂວ ຈ ພລເທໂວ ຈ ຠຄິນີ ອຎ຺ຊນເທວີ ຈ ປຸໂຣຫິໂຕ ຈາຕິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ ຣຖໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ປລາຍິໍສຸ, ເສສາ ສພ຺ເພປິ ວິນຏ຺ຐາ. ເຕປິ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຣເຖນ ປລາຍນ຺ຕາ ກາຬມຕ຺ຕິກອຏວິໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ໂສ ຫິ ມຸຏ຺ຐິກມລ຺ໂລ ປຕ຺ຖນໍ ກຕ຺ວາ ຍກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ພລເທວສ຺ສ ອາຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຄາມໍ ມາເປຕ຺ວາ ມລ຺ລເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ຍຸຊ຺ຌິຕຸກາໂມ’’ຕິ ວຄ຺ຄນ຺ໂຕ ຄຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອປ຺ໂຜເຏນ຺ໂຕ ວິຈຣິ. ພລເທໂວ ຕໍ ທິສ຺ວາວ ‘‘ຠາຕິກ, ອຫໍ ອິມິນາ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວາສຸເທເວ ວາເຣນ຺ເຕເຍວ ຣຖາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວຄ຺ຄນ຺ໂຕ ຄຊ຺ຊນ຺ໂຕ ອປ຺ໂຜເຏສິ. ອຖ ນໍ ໂສ ປສາຣິຕຫຕ຺ເຖເຍວ ຄເຫຕ຺ວາ ມູລກນ຺ທໍ ວິຍ ຂາທິ. ວາສຸເທໂວ ຕສ຺ສ ມຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຠຄິນິຎ຺ຈ ປຸໂຣຫິຕຎ຺ຈ ອາທາຍ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສູຣິໂຍທເຍ ເອກໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ອາຫາຣໍ ປຈິຕ຺ວາ ອາຫຣຖາ’’ຕິ ຠຄິນິຎ຺ຈ ປຸໂຣຫິຕຎ຺ຈ ຄາມໍ ປຫິຓິຕ຺ວາ ສຍໍ ເອກສ຺ມິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕເຣ ປຏິຈ຺ຉນ຺ໂນ ນິປຊ຺ຊິ.

ອຖ ນໍ ຊຣາ ນາມ ເອໂກ ລຸທ຺ທໂກ ຄຈ຺ຉໍ ຈລນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ສູກໂຣ ເອຕ຺ຖ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ສຕ຺ຕິໍ ຂິປິຕ຺ວາ ປາເທ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ໂກ ມໍ ວິຊ຺ຌີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ມນຸສ຺ສສ຺ສ ວິທ຺ຘຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຠີໂຕ ປລາຍິຕຸໍ ອາຣຠິ. ຣາຊາ ສຕິໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ມາຕຸລ, ມາ ຠາຍິ, ເອຫີ’’ຕິ ປກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ອາຄຕໍ ‘‘ໂກສິ ນາມ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ສາມິ, ຊຣາ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຊຣາຍ ວິທ຺ໂຘ ມຣິສ຺ສຕີຕິ ກິຣ ມໍ ໂປຣາຓາ ພ຺ຍາກຣິໍສຸ, ນິສ຺ສໍສຍໍ ອຊ຺ຊ ມຍາ ມຣິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ມາຕຸລ, ມາ ຠາຍິ, ເອຫິ ປຫາຣໍ ເມ ພນ຺ຘາ’’ຕິ ເຕນ ປຫາຣມຸຂໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ຕໍ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ພລວເວທນາ ປວຕ຺ຕິໍສຸ, ອິຕເຣຫິ ອາຠຕໍ ອາຫາຣໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອຖ ເຕ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ ອຫໍ ມຣິສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ປນ ສຸຂຸມາລາ ອຎ຺ຎໍ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຊີວິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຖ, ອິມໍ ວິຊ຺ຊໍ ສິກ຺ຂຖາ’’ຕິ ເອກໍ ວິຊ຺ຊໍ ສິກ຺ຂາເປຕ຺ວາ ເຕ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິ. ເອວໍ ອຎ຺ຊນເທວິໍ ຐເປຕ຺ວາ ສພ຺ເພວ ວິນາສໍ ປາປຸຓິໍສູຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ອຸປາສກ, ເອວໍ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ປຓ຺ຑິຕານໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕໂສກໍ ຫຣິໍສຸ, ມາ ຈິນ຺ຕຍີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸປາສໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ໂຣຫິເຓຍ຺ໂຍ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ວາສຸເທໂວ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ອວເສສາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ຆຏປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ຆຏປຓ຺ຑິຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ໂສຬສມາ.

ອິຕິ ໂສຬສຊາຕກປຏິມຓ຺ຑິຕສ຺ສ

ທສກນິປາຕຊາຕກສ຺ສ ອຕ຺ຖວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

ຊາຕກຸທ຺ທານໍ –

ຈຕຸທ຺ວາໂຣ ກຓ຺ຫຸໂປໂສ, ສງ຺ຂ ໂພຘິ ທີປາຍໂນ;

ນິຄ຺ໂຣຘ ຕກ຺ກລ ຘມ຺ມ-ປາໂລ ກຸກ຺ກຸຏ ກຸຓ຺ຑລີ;

ພິລາຣ ຈກ຺ກ ຠູຣິ ຈ, ມງ຺ຄລ ຆຏ ໂສຬສ.

ທສກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໑. ເອກາທສກນິປາໂຕ

[໔໕໕] ໑. ມາຕຸໂປສກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຕສ຺ສ ນາຄສ຺ສ ວິປ຺ປວາເສນາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມາຕຸໂປສກຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນວຕ຺ຖຸ ສາມຊາຕກວຕ຺ຖຸສທິສເມວ. ສຕ຺ຖາ ປນ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ມາ ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອຸຊ຺ຌາຍິຕ຺ຖ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕາປິ ມາຕຣາ ວິຍຸຕ຺ຕາ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາຫາຣຕາຍ ສຸສ຺ສມານາ ຣາຊາຣຫໍ ໂຠຊນໍ ລຠິຕ຺ວາປິ ‘ມາຕຣາ ວິນາ ນ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມາ’ຕິ ມາຕຣໍ ທິສ຺ວາວ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕມາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ຫຕ຺ຖິໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສພ຺ພເສໂຕ ອໂຫສິ ອຠິຣູໂປ ທສ຺ສນີໂຍ ປາສາທິໂກ ລກ຺ຂຓສມ຺ປນ຺ໂນ ອສີຕິຫຕ຺ຖິສຫສ຺ສປຣິວາໂຣ. ໂສ ຊຣາຊິຓ຺ຓໍ ມາຕຣໍ ໂປເສສິ, ມາຕາ ປນສ຺ສ ອນ຺ຘາ. ໂສ ມຘຸຣມຘຸຣານິ ຜລາຜລານິ ຫຕ຺ຖີນໍ ທຕ຺ວາ ມາຕຸ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສສິ. ຫຕ຺ຖີ ຕສ຺ສາ ອທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕນາວ ຂາທນ຺ຕິ. ໂສ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຍູຖໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ມາຕຣເມວ ໂປເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ອຎ຺ເຎສໍ ຫຕ຺ຖີນໍ ອຊານນ຺ຕານໍ ມາຕຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈຓ຺ໂຑຣຓປພ຺ພຕປາທໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ນຬິນິໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ຐິຕາຍ ປພ຺ພຕຄຸຫາຍໍ ມາຕຣໍ ຐເປຕ຺ວາ ໂປເສສິ. ອເຖໂກ ພາຣາຓສິວາສີ ວນຈຣໂກ ມຄ຺ຄມູຬ຺ໂຫ ທິສໍ ວວຕ຺ຖເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ມຫນ຺ເຕນ ສທ຺ເທນ ປຣິເທວິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ປຸຣິໂສ ອນາໂຖ, ນ ໂຂ ປນ ເມຕໍ ປຕິຣູປໍ, ຍໍ ເອສ ມຍິ ຐິເຕ ອິຘ ວິນສ຺ເສຍ຺ຍາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ຠເຍນ ປລາຍນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ ປຸຣິສ, ນຕ຺ຖິ ເຕ ມໍ ນິສ຺ສາຍ ຠຍໍ, ມາ ປລາຍິ, ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ວິຈຣສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ອຫໍ ມຄ຺ຄມູຬ຺ໂຫ, ອຊ຺ຊ ເມ ສຕ຺ຕໂມ ທິວໂສ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ໂຠ ປຸຣິສ, ມາ ຠາຍິ, ອຫໍ ຕໍ ມນຸສ຺ສປເຖ ຐເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ປິຏ຺ຐິຍໍ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິ. ໂສປິ ປາໂປ ‘‘ນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຸກ຺ຂສຎ຺ຎໍ ປພ຺ພຕສຎ຺ຎໍ ກໂຣນ຺ໂຕວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ອຄມາສິ.

ຕສ຺ມິໍ ກາເລ ຣຎ຺ໂຎ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖີ ກາລມກາສິ. ຣາຊາ ‘‘ສເຈ ເກນຈິ ກຕ຺ຖຈິ ໂອປວຍ຺ຫໍ ກາຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຣູໂປ ຫຕ຺ຖີ ທິຏ຺ໂຐ ອຕ຺ຖິ, ໂສ ອາຈິກ຺ຂຕູ’’ຕິ ເຠຣິໍ ຈຣາເປສິ. ໂສ ປຸຣິໂສ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ມຍາ, ເທວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂອປວຍ຺ໂຫ ຠວິຕຸໍ ຍຸຕ຺ຕຣູໂປ ສພ຺ພເສໂຕ ສີລວາ ຫຕ຺ຖິຣາຊາ ທິຏ຺ໂຐ, ອຫໍ ມຄ຺ຄໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມິ, ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຫຕ຺ຖາຈຣິເຍ ເປເສຕ຺ວາ ຕໍ ຄຓ຺ຫາເປຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ‘‘ອິມໍ ມຄ຺ຄເທສກໍ ກຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິມິນາ ວຸຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິນາຄໍ ອາເນຖາ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍໍ ເປເສສິ. ໂສ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ນຬິນິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫນ຺ຕໍ ປສ຺ສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຫຕ຺ຖາຈຣິຍໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ຠຍໍ ນ ອຎ຺ຎໂຕ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ສນ຺ຕິກາ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຫໍ ໂຂ ປນ ມຫາພໂລ ຫຕ຺ຖິສຫສ຺ສມ຺ປິ ວິທ຺ຘໍເສຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ໂຫມິ, ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ສຣຏ຺ຐກໍ ເສນາວາຫນໍ ນາເສຕຸໍ, ສເຈ ປນ ກຸຊ຺ຌິສ຺ສາມິ, ສີລໍ ເມ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມາ ອຊ຺ຊ ສຕ຺ຕີຫິ ໂກຏ຺ຏິຍມາໂນປິ ນ ກຸຊ຺ຌິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຘິຏ຺ຐາຍ ສີສໍ ນາເມຕ຺ວາ ນິຈ຺ຈໂລວ ອຏ຺ຐາສິ. ຫຕ຺ຖາຈຣິໂຍ ປທຸມສຣໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ລກ຺ຂຓສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ເອຫິ ປຸຕ຺ຕາ’’ຕິ ຣຊຕທາມສທິສາຍ ໂສຓ຺ຑາຍ ຄເຫຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ພາຣາຓສິໍ ປາປຸຓິ. ໂພຘິສຕ຺ຕມາຕາ ປນ ປຸຕ຺ເຕ ອນາຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເມ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາທີຫິ ນີໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິທານິ ຕສ຺ສ ວິປ຺ປວາເສນ ອຍໍ ວນສຓ຺ໂຑ ວຑ຺ຒິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຣິເທວມານາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑.

‘‘ຕສ຺ສ ນາຄສ຺ສ ວິປ຺ປວາເສນ, ວິຣູຬ຺ໂຫ ສລ຺ລກີ ຈ ກຸຏຊາ ຈ;

ກຸຣຸວິນ຺ທກຣວີຣາ ຠິສສາມາ ຈ, ນິວາເຕ ປຸປ຺ຜິຕາ ຈ ກຓິກາຣາ.

໒.

‘‘ໂກຈິເທວ ສຸວຓ຺ຓກາຍຸຣາ, ນາຄຣາຊໍ ຠຣນ຺ຕິ ປິຓ຺ເຑນ;

ຍຕ຺ຖ ຣາຊາ ຣາຊກຸມາໂຣ ວາ, ກວຈມຠິເຫສ຺ສຕິ ອຉມ຺ຠິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິຣູຬ຺ຫາຕິ ວຑ຺ຒິຕາ ນາມ, ນຕ຺ເຖຕ຺ຖ ສໍສໂຍຕິ ອສໍສຍວເສເນວມາຫ. ສລ຺ລກີ ຈ ກຸຏຊາ ຈາຕິ ອິນ຺ທສາລຣຸກ຺ຂາ ຈ ກຸຏຊຣຸກ຺ຂາ ຈ. ກຸຣຸວິນ຺ທກຣວີຣາ ຠິສສາມາ ຈາຕິ ກຸຣຸວິນ຺ທຣຸກ຺ຂາ ຈ ກຣວີຣນາມການິ ມຫາຕິຓານິ ຈ ຠິສານິ ຈ ສາມາການິ ຈາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອເຕ ຈ ສພ຺ເພ ອິທານິ ວຑ຺ຒິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ປຣິເທວຕິ. ນິວາເຕຕິ ປພ຺ພຕປາເທ. ປຸປ຺ຜິຕາຕິ ມມ ປຸຕ຺ເຕນ ສາຂໍ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຂາທິຍມານາ ກຓິກາຣາປິ ປຸປ຺ຜິຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ໂກຈິເທວາຕິ ກຕ຺ຖຈິເທວ ຄາເມ ວາ ນຄເຣ ວາ. ສຸວຓ຺ຓກາຍຸຣາຕິ ສຸວຓ຺ຓາຠຣຓາ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ຕາ. ຠຣນ຺ຕິ ປິຓ຺ເຑນາຕິ ອຊ຺ຊ ມາຕຸໂປສກໍ ນາຄຣາຊໍ ຣາຊາຣຫສ຺ສ ໂຠຊນສ຺ສ ສຸວຑ຺ຒິເຕນ ປິຓ຺ເຑນ ໂປເສນ຺ຕິ. ຍຕ຺ຖາຕິ ຍສ຺ມິໍ ນາຄຣາເຊ ຣາຊາ ນິສີທິຕ຺ວາ. ກວຈມຠິເຫສ຺ສຕີຕິ ສງ຺ຄາມໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕານໍ ກວຈໍ ອຠິຫນິສ຺ສຕິ ຠິນ຺ທິສ຺ສຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ຍຕ຺ຖ ມມ ປຸຕ຺ເຕ ນິສິນ຺ໂນ ຣາຊາ ວາ ຣາຊກຸມາໂຣ ວາ ອຉມ຺ຠິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ສປຕ຺ຕານໍ ກວຈໍ ຫນິສ຺ສຕິ, ຕໍ ເມ ປຸຕ຺ຕໍ ນາຄຣາຊານໍ ສຸວຓ຺ຓາຠຣຓາ ອຊ຺ຊ ປິຓ຺ເຑນ ຠຣນ຺ຕີ’’ຕິ.

ຫຕ຺ຖາຈຣິໂຍປິ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄວ ຣຎ຺ໂຎ ສາສນໍ ເປເສສິ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ນຄຣໍ ອລງ຺ກາຣາເປສິ. ຫຕ຺ຖາຈຣິໂຍ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ກຕຄນ຺ຘປຣິຠຓ຺ຑໍ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕໍ ຫຕ຺ຖິສາລໍ ເນຕ຺ວາ ວິຈິຕ຺ຣສາຓິຍາ ປຣິກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣຈາເປສິ. ຣາຊາ ນານຄ຺ຄຣສໂຠຊນໍ ອາທາຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ທາເປສິ. ໂສ ‘‘ມາຕຣໍ ວິນາ ໂຄຈຣໍ ນ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປິຓ຺ຑໍ ນ ຄຓ຺ຫິ. ອຖ ນໍ ຍາຈນ຺ໂຕ ຣາຊາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໓.

‘‘ຄຓ຺ຫາຫິ ນາຄ ກພຬໍ, ມາ ນາຄ ກິສໂກ ຠວ;

ພຫູນິ ຣາຊກິຈ຺ຈານິ, ຕານິ ນາຄ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໔.

‘‘ສາ ນູນສາ ກປຓິກາ, ອນ຺ຘາ ອປຣິຓາຍິກາ;

ຂາຓຸໍ ປາເທນ ຆຏ຺ເຏຕິ, ຄິຣິໍ ຈຓ຺ໂຑຣຓໍ ປຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສາ ນູນສາຕິ ມຫາຣາຊ, ນູນ ສາ ເອສາ. ກປຓິກາຕິ ປຸຕ຺ຕວິໂຍເຄນ ກປຓາ. ຂາຓຸນ຺ຕິ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປຕິຕໍ ຣຸກ຺ຂກລິງ຺ຄຣໍ. ຆຏ຺ເຏຕີຕິ ປຣິເທວມານາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປາເທນ ໂປເຖນ຺ຕີ ນູນ ປາເທນ ຫນຕິ. ຄິຣິໍ ຈຓ຺ໂຑຣຓໍ ປຕີຕິ ຈຓ຺ໂຑຣຓປພ຺ພຕາຠິມຸຂີ, ປພ຺ພຕປາເທ ປຣິປ຺ຜນ຺ທມານາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ນໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຣາຊາ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໕.

‘‘ກາ ນຸ ເຕ ສາ ມຫານາຄ, ອນ຺ຘາ ອປຣິຓາຍິກາ;

ຂາຓຸໍ ປາເທນ ຆຏ຺ເຏຕິ, ຄິຣິໍ ຈຓ຺ໂຑຣຓໍ ປຕີ’’ຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໖.

‘‘ມາຕາ ເມ ສາ ມຫາຣາຊ, ອນ຺ຘາ ອປຣິຓາຍິກາ;

ຂາຓຸໍ ປາເທນ ຆຏ຺ເຏຕິ, ຄິຣິໍ ຈຓ຺ໂຑຣຓໍ ປຕີ’’ຕິ.

ຣາຊາ ຉຏ຺ຐຄາຖາຍ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ມຸຎ຺ຈາເປນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໗.

‘‘ມຸຎ຺ຈເຖຕໍ ມຫານາຄໍ, ໂຍຍໍ ຠຣຕິ ມາຕຣໍ;

ສເມຕຸ ມາຕຣາ ນາໂຄ, ສຫ ສພ຺ເພຫິ ຎາຕິຠີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂຍຍໍ ຠຣຕີຕິ ອຍໍ ນາໂຄ ‘‘ອຫໍ, ມຫາຣາຊ, ອນ຺ຘໍ ມາຕຣໍ ໂປເສມິ, ມຍາ ວິນາ ມຍ຺ຫໍ ມາຕາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕິ, ຕາຍ ວິນາ ມຍ຺ຫໍ ອິສ຺ສຣິເຍນ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ, ອຊ຺ຊ ເມ ມາຕຸ ໂຄຈຣໍ ອລຠນ຺ຕິຍາ ສຕ຺ຕໂມ ທິວໂສ’’ຕິ ວທຕິ, ຕສ຺ມາ ໂຍ ອຍໍ ມາຕຣໍ ຠຣຕິ, ເອຕໍ ມຫານາຄໍ ຂິປ຺ປໍ ມຸຎ຺ຈຖ. ສພ຺ເພຫິ ຎາຕິຠີຕິ ສທ຺ຘິໍ ເອສ ມາຕຣາ ສເມຕຸ ສມາຄຈ຺ຉຕູຕິ.

ອຏ຺ຐມນວມາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ ໂຫນ຺ຕິ –

໘.

‘‘ມຸຕ຺ໂຕ ຈ ພນ຺ຘນາ ນາໂຄ, ມຸຕ຺ຕມາທາຍ ກຸຎ຺ຊໂຣ;

ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ອສ຺ສາສຍິຕ຺ວາ, ອຄມາ ເຍນ ປພ຺ພໂຕ.

໙.

‘‘ຕໂຕ ໂສ ນຬິນິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ສີຕໍ ກຸຎ຺ຊຣເສວິຕໍ;

ໂສຓ຺ຑາຍູທກມາຫຕ຺ວາ, ມາຕຣໍ ອຠິສິຎ຺ຈຖາ’’ຕິ.

ໂສ ກິຣ ນາໂຄ ພນ຺ຘນາ ມຸຕ຺ໂຕ ໂຖກໍ ວິສ຺ສມິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສຣາຊຘມ຺ມຄາຖາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ມຫາຊເນນ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູຊິຍມາໂນ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕທເຫວ ຕໍ ປທຸມສຣໍ ປຕ຺ວາ ‘‘ມມ ມາຕຣໍ ໂຄຈຣໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາວ ສຍໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ພຫຸໍ ຠິສມຸຬາລໍ ອາທາຍ ໂສຓ຺ຑປູຣໍ ອຸທກໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຸຫາເລຓໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄຸຫາທ຺ວາເຣ ນິສິນ຺ນາຍ ມາຕຸຍາ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຕາຫໍ ນິຣາຫາຣຕາຍ ມາຕຸ ສຣີຣສ຺ສ ຜສ຺ສປຏິລາຠຕ຺ຖໍ ອຸປຣິ ອຸທກໍ ສິຎ຺ຈິ, ຕມຕ຺ຖໍ ອາວິກໂຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ. ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ມາຕາປິ ‘‘ເທໂວ ວສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຎ຺ຎາຍ ຕໍ ອກ຺ໂກສນ຺ຕີ ທສມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐.

‘‘ໂກຍໍ ອນຣິໂຍ ເທໂວ, ອກາເລນປິ ວສ຺ສຕິ;

ຄໂຕ ເມ ອຕ຺ຣໂຊ ປຸຕ຺ໂຕ, ໂຍ ມຍ຺ຫໍ ປຣິຈາຣໂກ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕ຺ຣໂຊຕິ ອຕ຺ຕໂຕ ຊາໂຕ.

ອຖ ນໍ ສມສ຺ສາເສນ຺ໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກາທສມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑.

‘‘ອຸຏ຺ເຐຫິ ອມ຺ມ ກິໍ ເສສິ, ອາຄໂຕ ຕ຺ຍາຫມຕ຺ຣໂຊ;

ມຸຕ຺ໂຕມ຺ຫິ ກາສິຣາເຊນ, ເວເທເຫນ ຍສສ຺ສິນາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາຄໂຕ ຕ຺ຍາຫນ຺ຕິ ອາຄໂຕ ເຕ ອຫໍ. ເວເທເຫນາຕິ ຎາຓສມ຺ປນ຺ເນນ. ຍສສ຺ສິນາຕິ ມຫາປຣິວາເຣນ ເຕນ ຣຎ຺ຎາ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖິຠາວາຍ ຄຫິໂຕປິ ອຫໍ ມຸຕ຺ໂຕ, ອິທານິ ຕວ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄໂຕ ອຸຏ຺ເຐຫິ ໂຄຈຣໍ ຄຓ຺ຫາຫີຕິ.

ສາ ຕຸຏ຺ຐມານສາ ຣຎ຺ໂຎ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ຕີ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໑໒.

‘‘ຈິຣໍ ຊີວຕຸ ໂສ ຣາຊາ, ກາສີນໍ ຣຏ຺ຐວຑ຺ຒໂນ;

ໂຍ ເມ ປຸຕ຺ຕໍ ປໂມເຈສິ, ສທາ ວຸທ຺ຘາປຈາຍິກ’’ນ຺ຕິ.

ຕທາ ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຄຸເຓ ປສີທິຕ຺ວາ ນຬິນິຍາ ອວິທູເຣ ຄາມໍ ມາເປຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ມາຕຸ ຈສ຺ສ ນິພທ຺ຘໍ ວຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ອປຣຠາເຄ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຣິ ກາລກຕາຍ ຕສ຺ສາ ສຣີຣປຣິຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ກາຣຓ຺ຑກອສ຺ສມປທໍ ນາມ ຄໂຕ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ຐາເນ ຫິມວນ຺ຕໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈສຕາ ອິສໂຍ ວສິໍສຸ, ຕໍ ວຕ຺ຕໍ ເຕສໍ ອທາສິ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສມານຣູປໍ ສິລາປຏິມໍ ກາເຣຕ຺ວາ ມຫາສກ຺ກາຣໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ສກລຊມ຺ພຸທີປວາສິໂນ ອນຸສໍວຈ຺ຉຣໍ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິມຫໍ ນາມ ກຣິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ມາຕຸໂປສກຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ປາປປຸຣິໂສ ເທວທຕ຺ໂຕ, ຫຕ຺ຖາຈຣິໂຍ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ມາຕາ ຫຕ຺ຖິນີ ມຫາມາຍາ, ມາຕຸໂປສກນາໂຄ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ມາຕຸໂປສກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໔໕໖] ໒. ຊຸຓ຺ຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ສຸໂຓຫິ ມຍ຺ຫໍ ວຈນໍ ຊນິນ຺ທາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ລທ຺ຘວເຣ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ປຐມໂພຘິຍຎ຺ຫິ ວີສຕິ ວສ຺ສານິ ຠຄວໂຕ ອນິພທ຺ຘຸປຏ຺ຐາກາ ອເຫສຸໍ. ເອກທາ ເຖໂຣ ນາຄສມາໂລ, ເອກທາ ນາຄິໂຕ, ເອກທາ ອຸປວາໂຓ, ເອກທາ ສຸນກ຺ຂຕ຺ໂຕ, ເອກທາ ຈຸນ຺ໂທ, ເອກທາ ນນ຺ໂທ, ເອກທາ ສາຄໂຕ, ເອກທາ ເມຆິໂຍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐຫິ. ອເຖກທິວສໍ ຠຄວາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕສິ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ອິທານິມ຺ຫິ ມຫລ຺ລໂກ, ເອກຈ຺ເຈ ຠິກ຺ຂູ ‘ອິມິນາ ມຄ຺ເຄນ ຄຈ຺ຉາມາ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ເຎນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເອກຈ຺ເຈ ມຍ຺ຫໍ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ຠູມິຍໍ ນິກ຺ຂິປນ຺ຕິ, ນິພທ຺ຘຸປຏ຺ຐາກໍ ເມ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຊານາຖາ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມິ, ອຫໍ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສິຣສິ ອຎ຺ຊລິໍ ກຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐິເຕ ສາຣິປຸຕ຺ຕຕ຺ເຖຣາທໂຍ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຕ຺ຖນາ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕາ, ອລ’’ນ຺ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິ. ຕໂຕ ຠິກ຺ຂູ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ‘‘ຕ຺ວໍ ອາວຸໂສ, ອຸປຏ຺ຐາກຏ຺ຐານໍ ຍາຈາຫີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ເຖໂຣ ‘‘ສເຈ ເມ ຠນ຺ເຕ, ຠຄວາ ອຕ຺ຕນາ ລທ຺ຘຈີວຣໍ ນ ທສ຺ສຕິ, ປິຓ຺ຑປາຕໍ ນ ທສ຺ສຕິ, ເອກຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ວສິຕຸໍ ນ ທສ຺ສຕິ, ມໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນິມນ຺ຕນໍ ນ ຄມິສ຺ສຕິ, ສເຈ ປນ ຠຄວາ ມຍາ ຄຫິຕໍ ນິມນ຺ຕນໍ ຄມິສ຺ສຕິ, ສເຈ ອຫໍ ຕິໂຣຣຏ຺ຐາ ຕິໂຣຊນປທາ ຠຄວນ຺ຕໍ ທຏ຺ຐຸໍ ອາຄຕໍ ປຣິສໍ ອາຄຕກ຺ຂເຓເຍວ ທສ຺ເສຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມິ, ຍທາ ເມ ກງ຺ຂາ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕສ຺ມິໍ ຂເຓເຍວ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕຸໍ ລຠິສ຺ສາມິ, ສເຈ ຍໍ ຠຄວາ ມມ ປຣມ຺ມຸຂາ ຘມ຺ມໍ ກເຖຕິ, ຕໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ກເຖສ຺ສຕິ, ເອວາຫໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອຸປຏ຺ຐຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ປຏິກ຺ເຂເປ ຈຕສ຺ໂສ ຈ ອາຍາຈນາຕິ ອຏ຺ຐ ວເຣ ຍາຈິ, ຠຄວາປິສ຺ສ ອທາສິ.

ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ປຎ຺ຈວີສຕິ ວສ຺ສານິ ນິພທ຺ຘຸປຏ຺ຐາໂກ ອໂຫສິ. ໂສ ປຎ຺ຈສຸ ຐາເນສຸ ເອຕທຄ຺ເຄ ຐປນໍ ປຕ຺ວາ ອາຄມສມ຺ປທາ, ອຘິຄມສມ຺ປທາ, ປຸພ຺ພເຫຕຸສມ຺ປທາ, ອຕ຺ຕຕ຺ຖປຣິປຸຈ຺ຉາສມ຺ປທາ, ຕິຕ຺ຖວາສສມ຺ປທາ, ໂຍນິໂສມນສິກາຣສມ຺ປທາ, ພຸທ຺ຘູປນິສ຺ສຍສມ຺ປທາຕິ ອິມາຫິ ສຕ຺ຕຫິ ສມ຺ປທາຫິ ສມນ຺ນາຄໂຕ ພຸທ຺ຘສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອຏ຺ຐວຣທາຍຊ຺ຊໍ ລຠິຕ຺ວາ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປຎ຺ຎາໂຕ ຄຄນມຊ຺ເຌ ຈນ຺ໂທ ວິຍ ປາກໂຏ ອໂຫສິ. ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ຕຖາຄໂຕ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣໍ ວຣທາເນນ ສນ຺ຕປ຺ເປສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປາຫໍ ອານນ຺ທໍ ວເຣນ ສນ຺ຕປ຺ເປສິໍ, ປຸພ຺ເພປາຫໍ ຍໍ ຍໍ ເອສ ຍາຈິ, ຕໍ ຕໍ ອທາສິໍເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຊຸຓ຺ຫກຸມາໂຣ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ສິປ຺ປໍ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອນຸໂຍຄໍ ທຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ອນ຺ຘກາເຣ ອາຈຣິຍສ຺ສ ຆຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນິວາສຏ຺ຐານໍ ເວເຄນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ຠິກ຺ຂໍ ຈຣິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ນິວາສຏ຺ຐານໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ພາຫຸນາ ປຫຣິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຠຕ຺ຕປາຕິໍ ຠິນ຺ທິໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ປຕິຕ຺ວາ ວິຣວິ. ກຸມາໂຣ ກາຣຸຎ຺ເຎນ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕໍ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາເປສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ຕຍາ, ຕາຕ, ມມ ຠິກ຺ຂາຠາຊນໍ ຠິນ຺ນໍ, ຠຕ຺ຕມູລໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ອາຫ. ກຸມາໂຣ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ນ ທານາຫໍ ຕວ ຠຕ຺ຕມູລໍ ທາຕຸໍ ສກ຺ໂກມິ, ອຫໍ ໂຂ ປນ ກາສິກຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ ຊຸຓ຺ຫກຸມາໂຣ ນາມ, ມຍິ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐິເຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມໍ ຘນໍ ຍາເຈຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐິຕສິປ຺ໂປ ອາຈຣິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຕຸ ສິປ຺ປໍ ທສ຺ເສສິ. ປິຕາ ‘‘ຊີວນ຺ເຕນ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ ທິຏ຺ໂຐ, ຣາຊຠູຕມ຺ປິ ນໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຊ຺ເຊ ອຠິສິຎ຺ຈິ. ໂສ ຊຸຓ຺ຫຣາຊາ ນາມ ຫຸຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ມມ ຠຕ຺ຕມູລໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອລງ຺ກຕນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣນ຺ຕເມວ ທິສ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ອຸນ຺ນຕປ຺ປເທເສ ຐິໂຕ ຫຕ຺ຖໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ຊຍາເປສິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ອໂນໂລເກຕ຺ວາວ ອຕິກ຺ກມິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ເຕນ ອທິຏ຺ຐຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓.

‘‘ສຸໂຓຫິ ມຍ຺ຫໍ ວຈນໍ ຊນິນ຺ທ, ອຕ຺ເຖນ ຊຸຓ຺ຫມ຺ຫິ ອິຘານຸປຕ຺ໂຕ;

ນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ອທ຺ຘິເກ ຕິຏ຺ຐມາເນ, ຄນ຺ຕພ຺ພມາຫຸ ທ຺ວິປທິນ຺ທ ເສຏ຺ຐາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຊຸຓ຺ຫມ຺ຫີຕິ ມຫາຣາຊ, ຕຍິ ຊຸຓ຺ຫມ຺ຫິ ອຫໍ ເອເກນ ອຕ຺ເຖນ ອິຘານຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ນ ນິກ຺ກາຣຓາ ອິຘາຄໂຕມ຺ຫີຕິ ທີເປຕິ. ອທ຺ຘິເກຕິ ອທ຺ຘານໍ ອາຄເຕ. ຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ຕໍ ອທ຺ຘິກໍ ອທ຺ຘານມາຄຕໍ ຍາຈມານໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອໂນໂລເກຕ຺ວາວ ຄນ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ ປຓ຺ຑິຕາ ນ ອາຫຸ ນ ກເຖນ຺ຕີຕິ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິໍ ວຊິຣງ຺ກຸເສນ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔.

‘‘ສຸໂຓມິ ຕິຏ຺ຐາມິ ວເທຫິ ພ຺ຣຫ຺ເມ, ເຍນາສິ ອຕ຺ເຖນ ອິຘານຸປຕ຺ໂຕ;

ກໍ ວາ ຕ຺ວມຕ຺ຖໍ ມຍິ ປຕ຺ຖຍາໂນ, ອິຘາຄໂມ ພ຺ຣຫ຺ເມ ຕທິງ຺ຆ ພ຺ຣູຫີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິງ຺ຆາຕິ ໂຈທນຕ຺ເຖ ນິປາໂຕ.

ຕໂຕ ປຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ຈ ຣຎ຺ໂຎ ຈ ວຈນປຏິວຈນວເສນ ເສສຄາຖາ ກຖິຕາ –

໑໕.

‘‘ທທາຫິ ເມ ຄາມວຣານິ ປຎ຺ຈ, ທາສີສຕໍ ສຕ຺ຕ ຄວໍສຕານິ;

ປໂຣສຫສ຺ສຎ຺ຈ ສຸວຓ຺ຓນິກ຺ເຂ, ຠຣິຍາ ຈ ເມ ສາທິສີ ທ຺ເວ ທທາຫິ.

໑໖.

‘‘ຕໂປ ນຸ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຠິໍສຣູໂປ, ມນ຺ຕາ ນຸ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ຈິຕ຺ຕຣູປາ;

ຍກ຺ຂາ ນຸ ເຕ ອສ຺ສວາ ສນ຺ຕິ ເກຈິ, ອຕ຺ຖໍ ວາ ເມ ອຠິຊານາສິ ກຕ຺ຕໍ.

໑໗.

‘‘ນ ເມ ຕໂປ ອຕ຺ຖິ ນ ຈາປິ ມນ຺ຕາ, ຍກ຺ຂາປິ ເມ ອສ຺ສວາ ນຕ຺ຖິ ເກຈິ;

ອຕ຺ຖມ຺ປິ ເຕ ນາຠິຊານາມິ ກຕ຺ຕໍ, ປຸພ຺ເພ ຈ ໂຂ ສງ຺ຄຕິມຕ຺ຕມາສິ.

໑໘.

‘‘ປຐມໍ ອິທໍ ທສ຺ສນໍ ຊານໂຕ ເມ, ນ ຕາຠິຊານາມິ ອິໂຕ ປຸຣຕ຺ຖາ;

ອກ຺ຂາຫິ ເມ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ເອຕມຕ຺ຖໍ, ກທາ ກຸຫິໍ ວາ ອຫຸ ສງ຺ຄໂມ ໂນ.

໑໙.

‘‘ຄນ຺ຘາຣຣາຊສ຺ສ ປຸຣມ຺ຫິ ຣມ຺ເມ, ອວສິມ຺ຫເສ ຕກ຺ກສີລາຍໍ ເທວ;

ຕຕ຺ຖນ຺ຘກາຣມ຺ຫິ ຕິມີສິກາຍໍ, ອໍເສນ ອໍສໍ ສມຆຏ຺ຏຍິມ຺ຫ.

໒໐.

‘‘ເຕ ຕຕ຺ຖ ຐຕ຺ວານ ອຸໂຠ ຊນິນ຺ທ, ສາຣາຓິຍໍ ວີຕິສາຣຍິມ຺ຫ ຕຕ຺ຖ;

ສາເຍວ ໂນ ສງ຺ຄຕິມຕ຺ຕມາສິ, ຕໂຕ ນ ປຈ຺ຉາ ນ ປຸເຣ ອໂຫສິ.

໒໑.

‘‘ຍທາ ກທາຈິ ມນຸເຊສຸ ພ຺ຣຫ຺ເມ, ສມາຄໂມ ສປ຺ປຸຣິເສນ ໂຫຕິ;

ນ ປຓ຺ຑິຕາ ສງ຺ຄຕິສນ຺ຖວານິ, ປຸພ຺ເພ ກຕໍ ວາປິ ວິນາສຍນ຺ຕິ.

໒໒.

‘‘ພາລາວ ໂຂ ສງ຺ຄຕິສນ຺ຖວານິ, ປຸພ຺ເພ ກຕໍ ວາປິ ວິນາສຍນ຺ຕິ;

ພຫຸມ຺ປິ ພາເລສຸ ກຕໍ ວິນສ຺ສຕິ, ຕຖາ ຫິ ພາລາ ອກຕຎ຺ຎຸຣູປາ.

໒໓.

‘‘ຘີຣາ ຈ ໂຂ ສງ຺ຄຕິສນ຺ຖວານິ, ປຸພ຺ເພ ກຕໍ ວາປິ ນ ນາສຍນ຺ຕິ;

ອປ຺ປມ຺ປິ ຘີເຣສຸ ກຕໍ ນ ນສ຺ສຕິ, ຕຖາ ຫິ ຘີຣາ ສຸກຕຎ຺ຎຸຣູປາ.

໒໔.

‘‘ທທາມິ ເຕ ຄາມວຣານິ ປຎ຺ຈ, ທາສີສຕໍ ສຕ຺ຕ ຄວໍສຕານິ;

ປໂຣສຫສ຺ສຎ຺ຈ ສຸວຓ຺ຓນິກ຺ເຂ, ຠຣິຍາ ຈ ເຕ ສາທິສີ ທ຺ເວ ທທາມິ.

໒໕.

‘‘ເອວໍ ສຕໍ ໂຫຕິ ສເມຈ຺ຈ ຣາຊ, ນກ຺ຂຕ຺ຕຣາຊາຣິວ ຕາຣການໍ;

ອາປູຣຕີ ກາສິປຕີ ຕຖາຫໍ, ຕຍາປິ ເມ ສງ຺ຄໂມ ອຊ຺ຊ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສາທິສີຕິ ຣູປວຓ຺ຓຊາຕິກຸລປເທເສນ ມຍາ ສາທິສີ ເອກສທິສາ ທ຺ເວ ມຫາຍສາ ຠຣິຍາ ຈ ເມ ເທຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠິໍສຣູໂປຕິ ກິໍ ນຸ ເຕ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ພລວຣູປສີລາຈາຣຄຸຓສງ຺ຂາຕໍ ຕໂປກມ຺ມໍ ອຕ຺ຖີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ມນ຺ຕາ ນຸ ເຕຕິ ອຸທາຫຸ ວິຈິຕ຺ຣຣູປາ ສພ຺ພຕ຺ຖສາຘກາ ມນ຺ຕາ ເຕ ອຕ຺ຖິ. ອສ຺ສວາຕິ ວຈນກາຣກາ ອິຈ຺ຉິຕິຈ຺ຉິຕທາຍກາ ຍກ຺ຂາ ວາ ເຕ ເກຈິ ສນ຺ຕິ. ກຕ຺ຕນ຺ຕິ ກຕໍ, ອຸທາຫຸ ຕຍາ ກຕໍ ກິຎ຺ຈິ ມມ ອຕ຺ຖໍ ອຠິຊານາສີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ສງ຺ຄຕິມຕ຺ຕນ຺ຕິ ສມາຄມມຕ຺ຕໍ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ປຸພ຺ເພ ມມ ອາສີຕິ ວທຕິ. ຊານໂຕ ເມຕິ ຊານນ຺ຕສ຺ສ ມມ ອິທໍ ປຐມໍ ຕວ ທສ຺ສນໍ. ນ ຕາຠິຊານາມີຕິ ນ ຕໍ ອຠິຊານາມິ. ຕິມີສິກາຍນ຺ຕິ ພຫລຕິມິຣາຍໍ ຣຕ຺ຕິຍໍ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ຐຕ຺ວານາຕິ ເຕ ມຍໍ ຕສ຺ມິໍ ອໍເສນ ອໍສໍ ຆຏ຺ຏິຕຏ຺ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ວີຕິສາຣຍິມ຺ຫ ຕຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມິໍເຍວ ຐາເນ ສຣິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ກຖໍ ວີຕິສາຣຍິມ຺ຫ, ອຫໍ ‘‘ຠິກ຺ຂາຠາຊນໍ ເມ ຕຍາ ຠິນ຺ນໍ, ຠຕ຺ຕມູລໍ ເມ ເທຫີ’’ຕິ ອວຈໍ, ຕ຺ວໍ ‘‘ອິທານາຫໍ ຕວ ຠຕ຺ຕມູລໍ ທາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ອຫໍ ໂຂ ປນ ກາສິກຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ ຊຸຓ຺ຫກຸມາໂຣ ນາມ, ມຍິ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐິເຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ມໍ ຘນໍ ຍາເຈຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ອວຈາຕິ ອິມໍ ສາຣຓີຍກຖໍ ກຣິມ຺ຫາຕິ ອາຫ. ສາເຍວ ໂນ ສງ຺ຄຕິມຕ຺ຕມາສີຕິ ເທວ, ອມ຺ຫາກໍ ສາເຍວ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ສງ຺ຄຕິມຕ຺ຕມາສິ, ເອກມຸຫຸຕ຺ຕິກມໂຫສີຕິ ທີເປຕິ. ຕໂຕຕິ ຕໂຕ ປນ ຕໍມຸຫຸຕ຺ຕິກມິຕ຺ຕຘມ຺ມໂຕ ປຈ຺ຉາ ວາ ປຸເຣ ວາ ກທາຈິ ອມ຺ຫາກໍ ສງ຺ຄຕິ ນາມ ນ ຠູຕປຸພ຺ພາ.

ນ ປຓ຺ຑິຕາຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓ ປຓ຺ຑິຕາ ນາມ ຕໍມຸຫຸຕ຺ຕິກໍ ສງ຺ຄຕິໍ ວາ ຈິຣກາລສນ຺ຖວານິ ວາ ຍໍ ກິຎ຺ຈິ ປຸພ຺ເພ ກຕຄຸຓໍ ວາ ນ ນາເສນ຺ຕິ. ພຫຸມ຺ປີຕິ ພຫຸກມ຺ປິ. ອກຕຎ຺ຎຸຣູປາຕິ ຍສ຺ມາ ພາລາ ອກຕຎ຺ຎຸສຠາວາ, ຕສ຺ມາ ເຕສຸ ພຫຸມ຺ປິ ກຕໍ ນສ຺ສຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸກຕຎ຺ຎຸຣູປາຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ກຕຎ຺ຎຸສຠາວາ. ເອຕ຺ຖາປິ ຕຕ຺ຖາປິ ຕຖາ ຫີຕິ ຫິ-ກາໂຣ ກາຣຓຕ຺ໂຖ. ທທາມິ ເຕຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ຍາຈິຕຍາຈິຕໍ ທທນ຺ໂຕ ເອວມາຫ. ເອວໍ ສຕນ຺ຕິ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຣຎ຺ໂຎ ອນຸໂມທນໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວທຕິ, ສຕໍ ສປ຺ປຸຣິສານໍ ເອກວາຣມ຺ປິ ສເມຈ຺ຈ ສງ຺ຄຕິ ນາມ ເອວໍ ໂຫຕິ. ນກ຺ຂຕ຺ຕຣາຊາຣິວາຕິ ເອຕ຺ຖ ຣ-ກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ຕາຣການນ຺ຕິ ຕາຣກຄຓມຊ຺ເຌ. ກາສິປຕີຕິ ຣາຊານມາລປຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ເທວ, ກາສິຣຏ຺ຐາຘິປຕິ ຍຖາ ຈນ຺ໂທ ຕາຣການໍ ມຊ຺ເຌ ຐິໂຕ ຕາຣກຄຓປຣິວຸໂຕ ປາຏິປທໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຍາວ ປຸຓ຺ຓມາ ອາປູຣຕິ, ຕຖາ ອຫມ຺ປິ ອຊ຺ຊ ຕຍາ ທິນ຺ເນຫິ ຄາມວຣາທີຫິ ອາປູຣາມີ’’ຕິ. ຕຍາປິ ເມຕິ ມຍາ ປຸພ຺ເພ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ລທ຺ໂຘປິ ສງ຺ຄໂມ ອລທ຺ໂຘວ, ອຊ຺ຊ ປນ ມມ ມໂນຣຖສ຺ສ ນິປ຺ຜນ຺ນຕ຺ຕາ ມຍາ ຕຍາ ສຫ ສງ຺ຄໂມ ລທ຺ໂຘ ນາມາຕິ ນິປ຺ຜນ຺ນໍ ເມ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ມິຕ຺ຕຜລນ຺ຕິ ວທຕິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ອທາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປາຫໍ ອານນ຺ທໍ ວເຣນ ສນ຺ຕປ຺ເປສິໍ ເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຊຸຓ຺ຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໔໕໗] ໓. ຘມ຺ມເທວປຸຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຍໂສກໂຣ ປຸຎ຺ຎກໂຣຫມສ຺ມີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ປຖວິປເວສນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຕທາ ຫິ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ຕຖາຄເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິວິຣຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປວິຏ຺ໂຐ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ອິທາເນເວສ, ຠິກ຺ຂເວ, ມມ ຊິນຈກ຺ເກ ປຫາຣໍ ທຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປວິຏ຺ໂຐ, ປຸພ຺ເພປິ ຘມ຺ມຈກ຺ເກ ປຫາຣໍ ທຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອວີຈິປຣາຍໂຓ ຊາໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາມາວຈຣເທວໂລເກ ຘມ຺ໂມ ນາມ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອຘມ຺ໂມ ນາມ. ເຕສຸ ຘມ຺ໂມ ທິພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ທິພ຺ພຣຖວຣມຠິຣຸຍ຺ຫ ອຈ຺ຉຣາຄຓປຣິວຸໂຕ ມນຸສ຺ເສສຸ ສາຍມາສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຆຣທ຺ວາເຣ ສຸຂກຖາຍ ນິສິນ຺ເນສຸ ປຸຓ຺ຓມຸໂປສຖທິວເສ ຄາມນິຄມຊນປທຣາຊຘານີສຸ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ປາຓາຕິປາຕາທີຫິ ທສຫິ ອກຸສລກມ຺ມປເຖຫິ ວິຣມິຕ຺ວາ ມາຕຸປຏ຺ຐານຘມ຺ມໍ ປິຕຸປຏ຺ຐານຘມ຺ມໍ ຕິວິຘສຸຈຣິຕຘມ຺ມຎ຺ຈ ປູເຣຖ, ເອວໍ ສຄ຺ຄປຣາຍຓາ ຫຸຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ອນຸຠວິສ຺ສຖາ’’ຕິ ມນຸສ຺ເສ ທສ ກຸສລກມ຺ມປເຖ ສມາທເປນ຺ໂຕ ຊມ຺ພຸທີປໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກໂຣຕິ. ອຘມ຺ໂມ ປນ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ປາຓໍ ຫນຖາ’’ຕິອາທິນາ ນເຍນ ທສ ອກຸສລກມ຺ມປເຖ ສມາທເປນ຺ໂຕ ຊມ຺ພຸທີປໍ ວາມໍ ກໂຣຕິ. ອຖ ເຕສໍ ອາກາເສ ຣຖາ ສມ຺ມຸຂາ ອເຫສຸໍ. ອຖ ເນສໍ ປຣິສາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກສ຺ສ, ຕຸມ຺ເຫ ກສ຺ສາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ຘມ຺ມສ຺ສ, ມຍໍ ອຘມ຺ມສ຺ສາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມິຕ຺ວາ ທ຺ວິຘາ ຊາຕາ. ຘມ຺ໂມປິ ອຘມ຺ມໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ອຘມ຺ໂມ, ອຫໍ ຘມ຺ໂມ, ມຄ຺ໂຄ ມຍ຺ຫໍ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ, ຕວ ຣຖໍ ໂອກ຺ກາເມຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ມຄ຺ຄໍ ເທຫີ’’ຕິ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໖.

‘‘ຍໂສກໂຣ ປຸຎ຺ຎກໂຣຫມສ຺ມິ, ສທາຕ຺ຖຸໂຕ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ;

ມຄ຺ຄາຣໂຫ ເທວມນຸສ຺ສປູຊິໂຕ, ຘມ຺ໂມ ອຫໍ ເທຫິ ອຘມ຺ມ ມຄ຺ຄ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໂສກໂຣຕິ ອຫໍ ເທວມນຸສ຺ສານໍ ຍສທາຍໂກ. ທຸຕິຍປເທປິ ເອເສວ ນໂຍ. ສທາຕ຺ຖຸໂຕຕິ ສທາ ຖຸໂຕ ນິຈ຺ຈປສຕ຺ໂຖ. ຕໂຕ ປຣາ –

໒໗.

‘‘ອຘມ຺ມຍານໍ ທຬ຺ຫມາຣຸຫິຕ຺ວາ, ອສນ຺ຕສນ຺ໂຕ ພລວາຫມສ຺ມິ;

ສ ກິສ຺ສ ເຫຕຸມ຺ຫິ ຕວຊ຺ຊ ທຊ຺ຊໍ, ມຄ຺ຄໍ ອຫໍ ຘມ຺ມ ອທິນ຺ນປຸພ຺ພໍ.

໒໘.

‘‘ຘມ຺ໂມ ຫເວ ປາຕຸຣໂຫສິ ປຸພ຺ເພ, ປຈ຺ຉາ ອຘມ຺ໂມ ອຸທປາທິ ໂລເກ;

ເຊຏ຺ໂຐ ຈ ເສຏ຺ໂຐ ຈ ສນນ຺ຕໂນ ຈ, ອຸຍ຺ຍາຫິ ເຊຏ຺ຐສ຺ສ ກນິຏ຺ຐ ມຄ຺ຄາ.

໒໙.

‘‘ນ ຍາຈນາຍ ນປິ ປາຕິຣູປາ, ນ ອຣຫຕາ ເຕຫໍ ທເທຍ຺ຍໍ ມຄ຺ຄໍ;

ຍຸທ຺ຘຎ຺ຈ ໂນ ໂຫຕຸ ອຸຠິນ຺ນມຊ຺ຊ, ຍຸທ຺ຘມ຺ຫິ ໂຍ ເຊສ຺ສຕິ ຕສ຺ສ ມຄ຺ໂຄ.

໓໐.

‘‘ສພ຺ພາ ທິສາ ອນຸວິສໂຏຫມສ຺ມິ, ມຫພ຺ພໂລ ອມິຕຍໂສ ອຕຸລ຺ໂຍ;

ຄຸເຓຫິ ສພ຺ເພຫິ ອຸເປຕຣູໂປ, ຘມ຺ໂມ ອຘມ຺ມ ຕ຺ວໍ ກຖໍ ວິເຊສ຺ສສິ.

໓໑.

‘‘ໂລເຫນ ເວ ຫຎ຺ຎຕິ ຊາຕຣູປໍ, ນ ຊາຕຣູເປນ ຫນນ຺ຕິ ໂລຫໍ;

ສເຈ ອຘມ຺ໂມ ຫຎ຺ຉຕິ ຘມ຺ມມຊ຺ຊ, ອໂຍ ສຸວຓ຺ຓໍ ວິຍ ທສ຺ສເນຍ຺ຍໍ.

໓໒.

‘‘ສເຈ ຕຸວໍ ຍຸທ຺ຘພໂລ ອຘມ຺ມ, ນ ຕຸຍ຺ຫ ວຸຑ຺ຒາ ຈ ຄຣູ ຈ ອຕ຺ຖິ;

ມຄ຺ຄຎ຺ຈ ເຕ ທມ຺ມິ ປິຍາປ຺ປິເຍນ, ວາຈາທຸຣຸຕ຺ຕານິປິ ເຕ ຂມາມີ’’ຕິ. –

ອິມາ ຉ ຄາຖາ ເຕສຎ຺ເຎວ ວຈນປຏິວຈນວເສນ ກຖິຕາ.

ຕຕ຺ຖ ສ ກິສ຺ສ ເຫຕຸມ຺ຫິ ຕວຊ຺ຊ ທຊ຺ຊນ຺ຕິ ໂສມ຺ຫິ ອຫໍ ອຘມ຺ໂມ ອຘມ຺ມຍານໍ ຣຖໍ ອາຣຸຬ຺ໂຫ ອຠີໂຕ ພລວາ. ກິໍກາຣຓາ ອຊ຺ຊ ໂຠ ຘມ຺ມ, ກສ຺ສຈິ ອທິນ຺ນປຸພ຺ພໍ ມຄ຺ຄໍ ຕຸຍ຺ຫໍ ທມ຺ມີຕິ. ປຸພ຺ເພຕິ ປຐມກປ຺ປິກກາເລ ອິມສ຺ມິໍ ໂລເກ ທສກຸສລກມ຺ມປຖຘມ຺ໂມ ຈ ປຸພ຺ເພ ປາຕຸຣໂຫສິ, ປຈ຺ຉາ ອຘມ຺ໂມ. ເຊຏ຺ໂຐ ຈາຕິ ປຸເຣ ນິພ຺ພຕ຺ຕຠາເວນ ອຫໍ ເຊຏ຺ໂຐ ຈ ເສຏ຺ໂຐ ຈ ໂປຣາຓໂກ ຈ, ຕ຺ວໍ ປນ ກນິຏ຺ໂຐ, ຕສ຺ມາ ມຄ຺ຄາ ອຸຍ຺ຍາຫີຕິ ວທຕິ. ນປິ ປາຕິຣູປາຕິ ອຫຎ຺ຫິ ເຕ ເນວ ຍາຈນາຍ ນ ປຕິຣູປວຈເນນ ມຄ຺ຄາຣຫຕາຍ ມຄ຺ຄໍ ທເທຍ຺ຍໍ. ອນຸວິສໂຏຕິ ອຫໍ ຈຕສ຺ໂສ ທິສາ ຈຕສ຺ໂສ ອນຸທິສາຕິ ສພ຺ພາ ທິສາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸເຓນ ປຕ຺ຖໂຏ ປຎ຺ຎາໂຕ ປາກໂຏ. ໂລເຫນາຕິ ອຍມຸຏ຺ຐິເກນ. ຫຎ຺ຉຕີຕິ ຫນິສ຺ສຕິ. ຕຸວໍ ຍຸທ຺ຘພໂລ ອຘມ຺ມາຕິ ສເຈ ຕ຺ວໍ ຍຸທ຺ຘພໂລສິ ອຘມ຺ມ. ວຸຑ຺ຒາ ຈ ຄຣູ ຈາຕິ ຍທິ ຕຸຍ຺ຫໍ ‘‘ອິເມ ວຸຑ຺ຒາ, ອິເມ ຄຣູ ປຓ຺ຑິຕາ’’ຕິ ເອວໍ ນຕ຺ຖິ. ປິຍາປ຺ປິເຍນາຕິ ປິເຍນາປິ ອປ຺ປິເຍນາປິ ທທນ຺ໂຕ ປິເຍນ ວິຍ ເຕ ມຄ຺ຄໍ ທທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ໂພຘິສຕ຺ເຕນ ປນ ອິມາຍ ຄາຖາຍ ກຖິຕກ຺ຂເຓເຍວ ອຘມ຺ໂມ ຣເຖ ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອວໍສິໂຣ ປຖວິຍໍ ປຕິຕ຺ວາ ປຖວິຍາ ວິວເຣ ທິນ຺ເນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອວີຈິມ຺ຫິເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ເອຕມຕ຺ຖໍ ວິທິຕ຺ວາ ຠຄວາ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໓.

‘‘ອິທຎ຺ຈ ສຸຕ຺ວາ ວຈນໍ ອຘມ຺ໂມ, ອວໍສິໂຣ ປຕິໂຕ ອຸທ຺ຘປາໂທ;

ຍຸທ຺ຘຕ຺ຖິໂກ ເຈ ນ ລຠາມິ ຍຸທ຺ຘໍ, ເອຕ຺ຕາວຕາ ໂຫຕິ ຫໂຕ ອຘມ຺ໂມ.

໓໔.

‘‘ຂນ຺ຕີພໂລ ຍຸທ຺ຘພລໍ ວິເຊຕ຺ວາ, ຫນ຺ຕ຺ວາ ອຘມ຺ມໍ ນິຫນິຕ຺ວ ຠູມ຺ຍາ;

ປາຍາສິ ວິຕ຺ໂຕ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ສນ຺ທນໍ, ມຄ຺ເຄເນວ ອຕິພໂລ ສຈ຺ຈນິກ຺ກໂມ.

໓໕.

‘‘ມາຕາ ປິຕາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈ, ອສມ຺ມານິຕາ ຍສ຺ສ ສເກ ອຄາເຣ;

ອິເຘວ ນິກ຺ຂິປ຺ປ ສຣີຣເທຫໍ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ນິຣຍໍ ວຊນ຺ຕິ ເຕ;

ຍຖາ ອຘມ຺ໂມ ປຕິໂຕ ອວໍສິໂຣ.

໓໖.

‘‘ມາຕາ ປິຕາ ສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ຈ, ສຸສມ຺ມານິຕາ ຍສ຺ສ ສເກ ອຄາເຣ;

ອິເຘວ ນິກ຺ຂິປ຺ປ ສຣີຣເທຫໍ, ກາຍສ຺ສ ເຠທາ ສຸຄຕິໍ ວຊນ຺ຕິ ເຕ;

ຍຖາປິ ຘມ຺ໂມ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ສນ຺ທນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍຸທ຺ຘຕ຺ຖິໂກ ເຈຕິ ອຍໍ ຕສ຺ສ ວິລາໂປ, ໂສ ກິເຣວໍ ວິລປນ຺ໂຕເຍວ ປຕິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປວິຏ຺ໂຐ. ເອຕ຺ຕາວຕາຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ຍາວຕາ ປຖວິໍ ປວິຏ຺ໂຐ, ຕາວຕາ ອຘມ຺ໂມ ຫໂຕ ນາມ ໂຫຕິ. ຂນ຺ຕີພໂລຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ອຘມ຺ໂມ ປຖວິໍ ປວິຏ຺ໂຐ ອຘິວາສນຂນ຺ຕີພໂລ ຕໍ ຍຸທ຺ຘພລໍ ວິເຊຕ຺ວາ ວຘິຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ນິຫນິຕ຺ວາ ປາເຕຕ຺ວາ ວິຕ຺ຕຊາຕຕາຍ ວິຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ຣຖໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ມຄ຺ເຄເນວ ສຈ຺ຈນິກ຺ກໂມ ຕຖປຣກ຺ກໂມ ຘມ຺ມເທວປຸຕ຺ໂຕ ປາຍາສິ. ອສມ຺ມານິຕາຕິ ອສກ຺ກຕາ. ສຣີຣເທຫນ຺ຕິ ອິມສ຺ມິໍເຍວ ໂລເກ ສຣີຣສງ຺ຂາຕໍ ເທຫໍ ນິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ. ນິຣຍໍ ວຊນ຺ຕີຕິ ຍສ຺ສ ປາປປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ເອເຕ ສກ຺ກາຣາຣຫາ ເຄເຫ ອສກ຺ກຕາ, ຕຖາຣູປາ ຍຖາ ອຘມ຺ໂມ ປຕິໂຕ ອວໍສິໂຣ, ເອວໍ ອວໍສິຣາ ນິຣຍໍ ວຊນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ສຸຄຕິໍ ວຊນ຺ຕີຕິ ຍສ຺ສ ປເນເຕ ສກ຺ກຕາ, ຕາທິສາ ປຓ຺ຑິຕາ ຍຖາປິ ຘມ຺ໂມ ສນ຺ທນໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ເທວໂລກໍ ຄໂຕ, ເອວໍ ສຸຄຕິໍ ວຊນ຺ຕີຕິ.

ສຕ຺ຖາ ເອວໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ປຏິວິຣຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປວິຏ຺ໂຐ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອຘມ຺ໂມ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ປຣິສາປິສ຺ສ ເທວທຕ຺ຕປຣິສາ, ຘມ຺ໂມ ປນ ອຫເມວ, ປຣິສາ ພຸທ຺ຘປຣິສາເຍວາ’’ຕິ.

ຘມ຺ມເທວປຸຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໔໕໘] ໔. ອຸທຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເອກາ ນິສິນ຺ນາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ກຸສຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໐.໑ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ສຕ຺ຖາ ປນ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ກສ຺ມາ ກິເລສວເສນ ເອວຣູເປ ນິຍ຺ຍານິກສາສເນ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສິ? ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ສມິທ຺ເຘ ທ຺ວາທສໂຍຊນິເກ ສຸຣຸນ຺ຘນນຄເຣ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ຕາ ເທວຈ຺ຉຣປຏິຠາຄາຍ ອິຕ຺ຖິຍາ ສທ຺ຘິໍ ສຕ຺ຕ ວສ຺ສສຕານິ ເອກຄພ຺ເຠ ວສນ຺ຕາປິ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ໂລຠວເສນ ນ ໂອໂລເກສຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ສຸຣຸນ຺ຘນນຄເຣ ກາສິຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ຕສ຺ສ ເນວ ປຸຕ຺ໂຕ, ນ ຘີຕາ ອໂຫສິ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ເທວິໂຍ ‘‘ປຸຕ຺ເຕ ປຕ຺ເຖຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອຄ຺ຄມເຫສີປິ ຣຎ຺ໂຎ ວຈນໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕຖາ ອກາສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ຈວິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ຣຎ຺ໂຎ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອຖສ຺ສ ມຫາຊນສ຺ສ ຫທຍໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ຊາຕຠາເວນ ‘‘ອຸທຍຠທ຺ໂທ’’ຕິ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ກຸມາຣສ຺ສ ປທສາ ຈຣຓກາເລ ອຎ຺ໂຎປິ ສຕ຺ໂຕ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກາ ຈວິຕ຺ວາ ຕສ຺ເສວ ຣຎ຺ໂຎ ອຎ຺ຎຕຣາຍ ເທວິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ກຸມາຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຕສ຺ສາປິ ‘‘ອຸທຍຠທ຺ທາ’’ຕິ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ກຸມາໂຣ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ສພ຺ພສິປ຺ປນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ປາປຸຓິ, ຊາຕພ຺ຣຫ຺ມຈາຣີ ປນ ອໂຫສິ, ສຸປິນນ຺ເຕນປິ ເມຖຸນຘມ຺ມໍ ນ ຊານາຕິ, ນ ຕສ຺ສ ກິເລເສສຸ ຈິຕ຺ຕໍ ອລ຺ລີຍິ. ຣາຊາ ປຸຕ຺ຕໍ ຣຊ຺ເຊ ອຠິສິຎ຺ຈິຕຸກາໂມ ‘‘ກຸມາຣສ຺ສ ອິທານິ ຣຊ຺ຊສຸຂເສວນກາໂລ, ນາຏກາປິສ຺ສ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ສາສນໍ ເປເສສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ຣຊ຺ເຊນຕ຺ໂຖ, ກິເລເສສຸ ເມ ຈິຕ຺ຕໍ ນ ອລ຺ລີຍຕີ’’ຕິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ວຸຈ຺ຈມາໂນ ຣຕ຺ຕຊມ຺ພຸນທມຍໍ ອິຕ຺ຖິຣູປໍ ກາເຣຕ຺ວາ ‘‘ເອວຣູປໍ ອິຕ຺ຖິໍ ລຠມາໂນ ຣຊ຺ຊໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ມາຕາປິຕູນໍ ເປເສສິ. ເຕ ຕໍ ສຸວຓ຺ຓຣູປກໍ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ປຣິຫາຣາເປຕ຺ວາ ຕຖາຣູປໍ ອິຕ຺ຖິໍ ອລຠນ຺ຕາ ອຸທຍຠທ຺ທໍ ອລງ຺ກາເຣຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຐເປສຸໍ. ສາ ຕໍ ສຸວຓ຺ຓຣູປກໍ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ເນສໍ ອນິຈ຺ຉມານານຎ຺ເຎວ ເວມາຕິກໍ ຠຄິນິໍ ອຸທຍຠທ຺ທກຸມາຣິໍ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ກຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ຣຊ຺ເຊ ອຠິສິຎ຺ຈິໍສຸ. ເຕ ປນ ທ຺ເວປິ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍວາສເມວ ວສິໍສຸ.

ອປຣຠາເຄ ມາຕາປິຕູນໍ ອຈ຺ຈເຍນ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ອຸໂຠ ເອກຄພ຺ເຠ ວສມານາປິ ໂລຠວເສນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ນ ໂອໂລເກສຸໍ, ອປິຈ ໂຂ ປນ ‘‘ໂຍ ອມ຺ເຫສຸ ປຐມຕຣໍ ກາລໍ ກໂຣຕິ, ໂສ ນິພ຺ພຕ຺ຕຏ຺ຐານໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ອສຸກຏ຺ຐາເນ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕສ຺ມີ’ຕິ ອາໂຣເຈຕູ’’ຕິ ສງ຺ຄຣມກໍສຸ. ອຖ ໂຂ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອຠິເສກໂຕ ສຕ຺ຕວສ຺ສສຕຈ຺ຈເຍນ ກາລມກາສິ. ອຎ຺ໂຎ ຣາຊາ ນາໂຫສິ, ອຸທຍຠທ຺ທາຍເຍວ ອາຓາ ປວຕ຺ຕິ. ອມຈ຺ຈາ ຣຊ຺ຊໍ ອນຸສາສິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຈຸຕິກ຺ຂເຓ ຕາວຕິໍສຠວເນ ສກ຺ກຕ຺ຕໍ ປຕ຺ວາ ຍສມຫນ຺ຕຕາຍ ສຕ຺ຕາຫໍ ອນຸສ຺ສຣິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອິຕິ ໂສ ມນຸສ຺ສຄຓນາຍ ສຕ຺ຕວສ຺ສສຕຈ຺ຈເຍນ ອາວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ອຸທຍຠທ຺ທໍ ຣາຊຘີຕຣໍ ຘເນນ ວີມໍສິຕ຺ວາ ສີຫນາທໍ ນທາເປຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ສງ຺ຄຣໍ ໂມເຈຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕສິ. ຕທາ ກິຣ ມນຸສ຺ສານໍ ທສວສ຺ສສຫສ຺ສາຍຸກກາໂລ ໂຫຕິ. ຣາຊຘີຕາປິ ຕໍ ທິວສໍ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ປິຫິເຕສຸ ທ຺ວາເຣສຸ ຐປິຕອາຣກ຺ເຂ ສຕ຺ຕຠູມິກປາສາທວຣຕເລ ອລງ຺ກຕສິຣິຄພ຺ເຠ ເອກິກາວ ນິຈ຺ຈລາ ອຕ຺ຕໂນ ສີລໍ ອາວຊ຺ຊມານາ ນິສີທິ. ອຖ ສກ຺ໂກ ສຸວຓ຺ຓມາສກປູຣໍ ເອກໍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ອາທາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ສຍນຄພ຺ເຠເຍວ ປາຕຸຠວິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໓໗.

‘‘ເອກາ ນິສິນ຺ນາ ສຸຈິ ສຎ຺ຎຕູຣູ, ປາສາທມາຣຸຍ຺ຫ ອນິນ຺ທິຕງ຺ຄີ;

ຍາຈາມິ ຕໍ ກິນ຺ນຣເນຕ຺ຕຈກ຺ຂຸ, ອິເມກຣຕ຺ຕິໍ ອຸຠໂຍ ວເສມາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຈີຕິ ສຸຈິວຕ຺ຖນິວຕ຺ຖາ. ສຎ຺ຎຕູຣູຕິ ສຸຏ຺ຐຸ ຐປິຕອູຣູ, ອິຣິຍາປຖໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ສຸຈິວຕ຺ຖາ ເອກິກາວ ນິສິນ຺ນາສີຕິ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ. ອນິນ຺ທິຕງ຺ຄີຕິ ປາທນ຺ຕໂຕ ຍາວ ເກສຄ຺ຄາ ອນິນ຺ທິຕສຣີຣາ ປຣມໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕສຣີຣາ. ກິນ຺ນຣເນຕ຺ຕຈກ຺ຂູຕິ ຕີຫິ ມຓ຺ຑເລຫິ ປຎ຺ຈຫິ ຈ ປສາເທຫິ ອຸປໂສຠິຕຕ຺ຕາ ກິນ຺ນຣານໍ ເນຕ຺ຕສທິເສຫິ ຈກ຺ຂູຫິ ສມນ຺ນາຄເຕ. ອິເມກຣຕ຺ຕິນ຺ຕິ ອິມໍ ເອກຣຕ຺ຕໍ ອຊ຺ຊ ອິມສ຺ມິໍ ອລງ຺ກຕສຍນຄພ຺ເຠ ເອກໂຕ ວເສຍ຺ຍາມາຕິ ຍາຈຕິ.

ຕໂຕ ຣາຊຘີຕາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໘.

‘‘ໂອກິຓ຺ຓນ຺ຕຣປຣິຂໍ, ທຬ຺ຫມຏ຺ຏາລໂກຏ຺ຐກໍ;

ຣກ຺ຂິຕໍ ຂຄ຺ຄຫຕ຺ເຖຫິ, ທຸປ຺ປເວສມິທໍ ປຸຣໍ.

໓໙.

‘‘ທຫຣສ຺ສ ຍຸວິໂນ ຈາປິ, ອາຄໂມ ຈ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ອຖ ເກນ ນຸ ວຓ຺ເຓນ, ສງ຺ຄມໍ ອິຈ຺ຉເສ ມຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ໂອກິຓ຺ຓນ຺ຕຣປຣິຂນ຺ຕິ ອິທໍ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ສຸຣຸນ຺ຘນປຸຣໍ ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ອຸທກປຣິຂານໍ ກທ຺ທມປຣິຂານໍ ສຸກ຺ຂປຣິຂານໍ ໂອກິຓ຺ຓຕ຺ຕາ ໂອກິຓ຺ຓນ຺ຕຣປຣິຂໍ. ທຬ຺ຫມຏ຺ຏາລໂກຏ຺ຐກນ຺ຕິ ຖິຣຕເຣຫິ ອຏ຺ຏາລເກຫິ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐເກຫິ ຈ ສມນ຺ນາຄຕໍ. ຂຄ຺ຄຫຕ຺ເຖຫີຕິ ອາວຸຘຫຕ຺ເຖຫິ ທສຫິ ໂຍຘສຫສ຺ເສຫິ ຣກ຺ຂິຕໍ. ທຸປ຺ປເວສມິທໍ ປຸຣນ຺ຕິ ອິທໍ ສກລປຸຣມ຺ປິ ຕສ຺ສ ອນ຺ໂຕ ມາປິຕໍ ມຍ຺ຫໍ ນິວາສປຸຣມ຺ປິ ອຸຠຍໍ ກສ຺ສຈິ ປວິສິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ. ອາຄໂມ ຈາຕິ ອິຘ ອິມາຍ ເວລາຍ ຕຣຸຓສ຺ສ ວາ ໂຍພ຺ພນປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ວາ ຖາມສມ຺ປນ຺ນໂຍຘສ຺ສ ວາ ອຎ຺ຎສ຺ສ ວາ ມຫນ຺ຕມ຺ປິ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕສ຺ສ ອາຄໂມ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ສງ຺ຄມນ຺ຕິ ອຖ ຕ຺ວໍ ເກນ ກາຣເຓນ ອິມາຍ ເວລາຍ ມຍາ ສຫ ສມາຄມໍ ອິຈ຺ຉສີຕິ.

ອຖ ສກ຺ໂກ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໔໐.

‘‘ຍກ຺ໂຂຫມສ຺ມິ ກລ຺ຍາຓິ, ອາຄໂຕສ຺ມິ ຕວນ຺ຕິເກ;

ຕ຺ວໍ ມໍ ນນ຺ທຍ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ປຸຓ຺ຓກໍສໍ ທທາມິ ເຕ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ກລ຺ຍາຓິ, ສຸນ຺ທຣທສ຺ສເນ ອຫເມໂກ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ເທວຕານຸຠາເວນ ອິຘາຄໂຕ, ຕ຺ວໍ ອຊ຺ຊ ມໍ ນນ຺ທຍ ໂຕເສຫິ, ອຫໍ ເຕ ອິມໍ ສຸວຓ຺ຓມາສກປຸຓ຺ຓໍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ທທາມີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊຘີຕາ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໑.

‘‘ເທວໍວ ຍກ຺ຂໍ ອຖ ວາ ມນຸສ຺ສໍ, ນ ປຕ຺ຖເຍ ອຸທຍມຕິຈ຺ຈ ອຎ຺ຎໍ;

ຄຈ຺ເຉວ ຕ຺ວໍ ຍກ຺ຂ ມຫານຸຠາວ, ມາ ຈສ຺ສຸ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນຣາວຊິຕ຺ຖາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອຫໍ ເທວຣາຊ, ເທວໍ ວາ ຍກ຺ຂໍ ວາ ອຸທຍໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ນ ປຕ຺ເຖມິ, ໂສ ຕ຺ວໍ ຄຈ຺ເຉວ, ມາ ອິຘ ອຏ຺ຐາສິ, ນ ເມ ຕຍາ ອາຠເຕນ ປຓ຺ຓາກາເຣນ ອຕ຺ໂຖ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈ ມາ ອິມໍ ຐານໍ ປຸນຣາວຊິຕ຺ຖາຕິ.

ໂສ ຕສ຺ສາ ສີຫນາທໍ ສຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐຕ຺ວາ ຄຕສທິໂສ ຫຸຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ໂສ ປຸນທິວເສ ຕາຍ ເວລາຍເມວ ສຸວຓ຺ຓມາສກປູຣໍ ຣຊຕປາຕິໍ ອາທາຍ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໔໒.

‘‘ຍາ ສາ ຣຕິ ອຸຕ຺ຕມາ ກາມໂຠຄິນໍ, ຍໍເຫຕຸ ສຕ຺ຕາ ວິສມໍ ຈຣນ຺ຕິ;

ມາ ຕໍ ຣຕິໍ ຊີຍິ ຕຸວໍ ສຸຈິມ຺ຫິເຕ, ທທາມິ ເຕ ຣູປິຍໍ ກໍສປູຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຠທ຺ເທ, ຣາຊຘີເຕ ຍາ ເອສາ ກາມໂຠຄິສຕ຺ຕານໍ ຣຕີສຸ ເມຖຸນກາມຣຕິ ນາມ ອຸຕ຺ຕມາ ຣຕິ, ຍສ຺ສາ ຣຕິຍາ ກາຣຓາ ສຕ຺ຕາ ກາຍທຸຈ຺ຈຣິຕາທິວິສມໍ ຈຣນ຺ຕິ, ຕໍ ຣຕິໍ ຕ຺ວໍ ຠທ຺ເທ, ສຸຈິມ຺ຫິເຕ ມນາປຫສິເຕ ມາ ຊີຍິ, ອຫມ຺ປິ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນ ຕຸຈ຺ຉຫຕ຺ໂຖ ອາຄໂຕ, ຫິຍ຺ໂຍ ສຸວຓ຺ຓມາສກປູຣໍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ອາຫຣິໍ, ອຊ຺ຊ ຣູປິຍປາຕິໍ, ອິມໍ ເຕ ອຫໍ ຣູປິຍປາຕິໍ ສຸວຓ຺ຓປູຣໍ ທທາມີຕິ.

ຣາຊຘີຕາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ກຖາສລ຺ລາປໍ ລຠນ຺ໂຕ ປຸນປ຺ປຸນໍ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ນ ທານິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ກິຎ຺ຈິ ນ ກເຖສິ.

ສກ຺ໂກ ຕສ຺ສາ ອກຖິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອນ຺ຕຣຫິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ຕາຍເມວ ເວລາຍ ໂລຫປາຕິໍ ກຫາປຓປູຣໍ ອາທາຍ ‘‘ຠທ຺ເທ, ຕ຺ວໍ ມໍ ກາມຣຕິຍາ ສນ຺ຕປ຺ເປຫິ, ອິມໍ ເຕ ກຫາປຓປູຣໍ ໂລຫປາຕິໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣາຊຘີຕາ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໓.

‘‘ນາຣິໍ ນໂຣ ນິຊ຺ຌປຍໍ ຘເນນ, ອຸກ຺ກໍສຕີ ຍຕ຺ຖ ກໂຣຕິ ຉນ຺ທໍ;

ວິປຈ຺ຈນີໂກ ຕວ ເທວຘມ຺ໂມ, ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ໂຖກຕເຣນ ເອສີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ໂຠ ປຸຣິສ, ຕ຺ວໍ ຊໂຬ. ນໂຣ ຫິ ນາມ ນາຣິໍ ກິເລສຣຕິກາຣຓາ ຘເນນ ນິຊ຺ຌາເປນ຺ໂຕ ສຎ຺ຎາເປນ຺ໂຕ ຍຕ຺ຖ ນາຣິຍາ ຉນ຺ທໍ ກໂຣຕິ, ຕໍ ອຸກ຺ກໍສຕິ ວຓ຺ເຓຕ຺ວາ ໂຖເມຕ຺ວາ ພຫຸຕເຣນ ຘເນນ ປໂລເຠຕິ, ຕຸຍ຺ຫໍ ປເນໂສ ເທວສຠາໂວ ວິປຈ຺ຈນີໂກ, ຕ຺ວຎ຺ຫິ ມຍາ ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ໂຖກຕເຣນ ເອສິ, ປຐມທິວເສ ສຸວຓ຺ຓປູຣໍ ສຸວຓ຺ຓປາຕິໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ, ທຸຕິຍທິວເສ ສຸວຓ຺ຓປູຣໍ ຣູປິຍປາຕິໍ, ຕຕິຍທິວເສ ກຫາປຓປູຣໍ ໂລຫປາຕິໍ ອາຫຣສີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ‘‘ຠທ຺ເທ ຣາຊກຸມາຣິ, ອຫໍ ເຉກວາຓິໂຊ ນ ນິຣຕ຺ຖເກນ ອຕ຺ຖໍ ນາເສມິ, ສເຈ ຕ຺ວໍ ອາຍຸນາ ວາ ວຓ຺ເຓນ ວາ ວຑ຺ເຒຍ຺ຍາສິ, ອຫໍ ເຕ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອາຫເຣຍ຺ຍໍ, ຕ຺ວໍ ປນ ປຣິຫາຍເສວ, ເຕນາຫມ຺ປິ ຘນໍ ປຣິຫາເປມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໔໔.

‘‘ອາຍຸ ຈ ວຓ຺ໂຓ ຈ ມນຸສ຺ສໂລເກ, ນິຫີຍຕິ ມນຸຊານໍ ສຸຄຕ຺ເຕ;

ເຕເນວ ວຓ຺ເຓນ ຘນມ຺ປິ ຕຸຍ຺ຫໍ, ນິຫີຍຕິ ຊິຓ຺ຓຕຣາສິ ອຊ຺ຊ.

໔໕.

‘‘ເອວໍ ເມ ເປກ຺ຂມານສ຺ສ, ຣາຊປຸຕ຺ຕິ ຍສສ຺ສິນິ;

ຫາຍເຕວ ຕວ ວຓ຺ໂຓ, ອໂຫຣຕ຺ຕານມຈ຺ຈເຍ.

໔໖.

‘‘ອິມິນາວ ຕ຺ວໍ ວຍສາ, ຣາຊປຸຕ຺ຕິ ສຸເມຘເສ;

ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍໍ ຈເຣຍ຺ຍາສິ, ຠິຍ຺ໂຍ ວຓ຺ຓວຕີ ສິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນິຫີຍຕີຕິ ປຣິສ຺ສາວເນ ອາສິຕ຺ຕອຸທກໍ ວິຍ ປຣິຫາຍຕິ. ມນຸສ຺ສໂລກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສຕ຺ຕາ ຊີວິເຕນ ວຓ຺ເຓນ ຈກ຺ຂຸປສາທາທີຫິ ຈ ທິເນ ທິເນ ປຣິຫາຍນ຺ເຕວ. ຊິຓ຺ຓຕຣາສີຕິ ມມ ປຐມໍ ອາຄຕທິວເສ ປວຕ຺ຕຎ຺ຫິ ເຕ ອາຍຸ ຫິຍ຺ໂຍ ທິວສໍ ນ ປາປຸຓິ, ກຸຐາຣິຍາ ຉິນ຺ນໍ ວິຍ ຕຕ຺ເຖວ ນິຣຸຊ຺ຌິ, ຫິຍ຺ໂຍ ປວຕ຺ຕມ຺ປິ ອຊ຺ຊທິວສໍ ນ ປາປຸຓິ, ຫິຍ຺ໂຍວ ກຸຐາຣິຍາ ຉິນ຺ນໍ ວິຍ ນິຣຸຊ຺ຌິ, ຕສ຺ມາ ອຊ຺ຊ ຊິຓ຺ຓຕຣາສິ ຊາຕາ. ເອວໍ ເມຕິ ຕິຏ຺ຐຕຸ ຫິຍ຺ໂຍ ຈ ປຣຫິຍ຺ໂຍ ຈ, ອຊ຺ເຊວ ປນ ມຍ຺ຫໍ ເອວໍ ເປກ຺ຂມານສ຺ເສວ ຫາຍເຕວ ຕວ ວຓ຺ໂຓ. ອໂຫຣຕ຺ຕານມຈ຺ຈເຍຕິ ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣຕ຺ຕິນ຺ທິເວສຸ ວີຕິວຕ຺ເຕສຸ ອໂຫຣຕ຺ຕານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ອປຓ຺ຓຕ຺ຕິກຠາວເມວ ຄມິສ຺ສສີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ອິມິນາວາຕິ ຕສ຺ມາ ຠທ຺ເທ, ສເຈ ຕ຺ວໍ ອິມິນາ ວເຍເນວ ອິມສ຺ມິໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ເຓ ສຣີເຣ ຣຊາຍ ອວິລຸຕ຺ເຕເຍວ ເສຏ຺ຐຈຣິຍໍ ຈເຣຍ຺ຍາສິ, ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ສມຓຘມ຺ມໍ ກເຣຍ຺ຍາສິ. ຠິຍ຺ໂຍ ວຓ຺ຓວຕີ ສິຍາຕິ ອຕິເຣກຕຣວຓ຺ຓາ ຠເວຍ຺ຍາສີຕິ.

ຕໂຕ ຣາຊຘີຕາ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໔໗.

‘‘ເທວາ ນ ຊີຣນ຺ຕິ ຍຖາ ມນຸສ຺ສາ, ຄຕ຺ເຕສຸ ເຕສໍ ວລິໂຍ ນ ໂຫນ຺ຕິ;

ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ຍກ຺ຂ ມຫານຸຠາວ, ກຖໍ ນຸ ເທວານ ສຣີຣເທໂຫ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສຣີຣເທໂຫຕິ ສຣີຣສງ຺ຂາໂຕ ເທໂຫ, ເທວານໍ ສຣີຣໍ ກຖໍ ນ ຊີຣຕິ, ອິທໍ ອຫໍ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມີຕິ ວທຕິ.

ອຖສ຺ສາ ກເຖນ຺ໂຕ ສກ຺ໂກ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໔໘.

‘‘ເທວາ ນ ຊີຣນ຺ຕິ ຍຖາ ມນຸສ຺ສາ, ຄຕ຺ເຕສຸ ເຕສໍ ວລິໂຍ ນ ໂຫນ຺ຕິ;

ສຸເວ ສຸເວ ຠິຍ຺ຍຕໂຣວ ເຕສໍ, ທິພ຺ໂພ ຈ ວຓ຺ໂຓ ວິປຸລາ ຈ ໂຠຄາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ມນຸສ຺ສາຕິ ຍຖາ ມນຸສ຺ສາ ຊີຣນ຺ຕາ ຣູເປນ ວຓ຺ເຓນ ໂຠເຄນ ຈກ຺ຂຸປສາທາທີຫິ ຈ ຊີຣນ຺ຕິ, ນ ເອວໍ ເທວາ. ເຕສຎ຺ຫິ ຄຕ຺ເຕສຸ ວລິໂຍປິ ນ ສນ຺ຕິ, ມຏ຺ຐກຎ຺ຈນປຏ຺ຏມິວ ສຣີຣໍ ໂຫຕິ. ສຸເວ ສຸເວຕິ ທິວເສ ທິວເສ. ຠິຍ຺ຍຕໂຣວາຕິ ອຕິເຣກຕໂຣວ ເຕສໍ ທິພ຺ໂພ ຈ ວຓ຺ໂຓ ວິປຸລາ ຈ ໂຠຄາ ໂຫນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ເສສຸ ຫິ ຣູປປຣິຫານິ ຈິຣຊາຕຠາວສ຺ສ ສກ຺ຂິ, ເທເວສຸ ອຕິເຣກຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິ ຈ ອຕິເຣກປຣິວາຣສມ຺ປຕ຺ຕິ ຈ. ເອວໍ ອປຣິຫານຘມ຺ໂມ ນາເມສ ເທວໂລໂກ. ຕສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ຊຣໍ ອປ຺ປຕ຺ວາວ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊ, ເອວໍ ປຣິຫານິຍສຠາວາ ມນຸສ຺ສໂລກາ ຈວິຕ຺ວາ ອປຣິຫານິຍສຠາວໍ ເອວຣູປໍ ເທວໂລກໍ ຄມິສ຺ສສີຕິ.

ສາ ເທວໂລກສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຄມນມຄ຺ຄໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕີ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໔໙.

‘‘ກິໍສູຘ ຠີຕາ ຊນຕາ ອເນກາ, ມຄ຺ໂຄ ຈ ເນກາຍຕນໍ ປວຸຕ຺ໂຕ;

ປຸຈ຺ຉາມິ ຕໍ ຍກ຺ຂ ມຫານຸຠາວ, ກຕ຺ຖຏ຺ຐິໂຕ ປຣໂລກໍ ນ ຠາເຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກິໍສູຘ ຠີຕາຕິ ເທວຣາຊ, ອຍໍ ຂຕ຺ຕິຍາທິເຠທາ ອເນກາ ຊນຕາ ກິໍຠີຕາ ກສ຺ສ ຠເຍນ ປຣິຫານິຍສຠາວາ ມນຸສ຺ສໂລກາ ເທວໂລກໍ ນ ຄຈ຺ຉຕີຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ມຄ຺ໂຄຕິ ເທວໂລກຄາມິມຄ຺ໂຄ. ອິຘ ປນ ‘‘ກິ’’ນ຺ຕິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ໂກ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉາ ກາຕພ຺ພາ. ອຍຎ຺ເຫຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ‘‘ອເນກຕິຕ຺ຖາຍຕນວເສນ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ປວຸຕ຺ໂຕ ເທວໂລກມຄ຺ໂຄ ໂກ ກຕໂຣ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ. ກຕ຺ຖຏ຺ຐິໂຕຕິ ປຣໂລກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ກຕຣສ຺ມິໍ ມຄ຺ເຄ ຐິໂຕ ນ ຠາຍຕີຕິ.

ອຖສ຺ສາ ກເຖນ຺ໂຕ ສກ຺ໂກ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໕໐.

‘‘ວາຈໍ ມນຎ຺ຈ ປຓິຘາຍ ສມ຺ມາ, ກາເຍນ ປາປານິ ອກຸພ຺ພມາໂນ;

ພຫຸນ຺ນປານໍ ຆຣມາວສນ຺ໂຕ, ສທ຺ໂຘ ມຸທູ ສໍວິຠາຄີ ວທຎ຺ຎູ;

ສງ຺ຄາຫໂກ ສຂິໂລ ສຓ຺ຫວາໂຈ, ເອຕ຺ຖຏ຺ຐິໂຕ ປຣໂລກໍ ນ ຠາເຍ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຠທ຺ເທ, ອຸທເຍ ວາຈໍ ມນຎ຺ຈ ສມ຺ມາ ຐເປຕ຺ວາ ກາເຍນ ປາປານິ ອກໂຣນ຺ໂຕ ອິເມ ທສ ກຸສລກມ຺ມປເຖ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ພຫຸອນ຺ນປາເນ ປຫູຕເທຍ຺ຍຘມ຺ເມ ຆເຣ ວສນ຺ໂຕ ‘‘ທານສ຺ສ ວິປາໂກ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ສທ຺ຘາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ມຸທຸຈິຕ຺ໂຕ ທານສໍວິຠາຄຕາຍ ສໍວິຠາຄີ ປພ຺ພຊິຕາ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣມານາ ວທນ຺ຕິ ນາມ, ເຕສໍ ປຈ຺ຈຍທາເນນ ຕສ຺ສ ວາທສ຺ສ ຊານນໂຕ ວທຎ຺ຎູ ຈຕູຫິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູຫິ ສງ຺ຄຫຕາຍ ສງ຺ຄາຫໂກ ປິຍວາທິຕາຍ ສຂິໂລ ມຏ຺ຐວຈນຕາຍ ສຓ຺ຫວາໂຈ ເອຕ຺ຖ ເອຕ຺ຕເກ ຄຸຓຣາສິມ຺ຫິ ຐິໂຕ ປຣໂລກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນ ຠາຍຕີຕິ.

ຕໂຕ ຣາຊຘີຕາ ຕໍ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຖຸຕິໍ ກໂຣນ຺ຕີ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໕໑.

‘‘ອນຸສາສສິ ມໍ ຍກ຺ຂ, ຍຖາ ມາຕາ ຍຖາ ປິຕາ;

ອຸຬາຣວຓ຺ຓ ປຸຈ຺ຉາມິ, ໂກ ນຸ ຕ຺ວມສິ ສຸພ຺ຣຫາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຍຖາ ມາຕາປິຕໂຣ ປຸຕ຺ຕເກ ອນຸສາສນ຺ຕິ, ຕຖາ ມໍ ອນຸສາສສິ. ອຸຬາຣວຓ຺ຓ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕຣູປທາຣກ ໂກ ນຸ ອສິ ຕ຺ວໍ ເອວໍ ອຈ຺ຈຸຄ຺ຄຕສຣີໂຣຕິ.

ຕໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໕໒.

‘‘ອຸທໂຍຫມສ຺ມິ ກລ຺ຍາຓິ, ສງ຺ຄຣຕ຺ຕາ ອິຘາຄໂຕ;

ອາມນ຺ຕ ໂຂ ຕໍ ຄຈ຺ຉາມິ, ມຸຕ຺ໂຕສ຺ມິ ຕວ ສງ຺ຄຣາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ກລ຺ຍາຓທສ຺ສເນ ອຫໍ ປຸຣິມຠເວ ຕວ ສາມິໂກ ອຸທໂຍ ນາມ ຕາວຕິໍສຠວເນ ສກ຺ໂກ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ, ອິຘາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນ ກິເລສວເສນາຄໂຕ, ຕໍ ວີມໍສິຕ຺ວາ ປນ ສງ຺ຄຣໍ ໂມເຈສ຺ສາມີຕິ ສງ຺ຄຣຕ຺ຕາ ປຸພ຺ເພ ສງ຺ຄຣສ຺ສ ກຕຕ຺ຕາ ອາຄໂຕສ຺ມິ, ອິທານິ ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາມິ, ມຸຕ຺ໂຕສ຺ມິ ຕວ ສງ຺ຄຣາຕິ.

ຣາຊຘີຕາ ອສ຺ສສິຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ຕ຺ວໍ ອຸທຍຠທ຺ທຣາຊາ’’ຕິ ອສ຺ສຸຘາຣາ ປວຕ຺ຕຍມານາ ‘‘ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ວິນາ ວສິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກມິ, ຍຖາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ສນ຺ຕິເກ ວສາມິ, ຕຖາ ມໍ ອນຸສາສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອິຕຣໍ ຄາຖໍ ອຠາສິ –

໕໓.

‘‘ສເຈ ໂຂ ຕ຺ວໍ ອຸທໂຍສິ, ສງ຺ຄຣຕ຺ຕາ ອິຘາຄໂຕ;

ອນຸສາສ ມໍ ຣາຊປຸຕ຺ຕ, ຍຖາສ຺ສ ປຸນ ສງ຺ຄໂມ’’ຕິ.

ອຖ ນໍ ອນຸສາສນ຺ໂຕ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໕໔.

‘‘ອຕິປຕຕິ ວໂຍ ຂໂຓ ຕເຖວ, ຐານໍ ນຕ຺ຖິ ຘຸວໍ ຈວນ຺ຕິ ສຕ຺ຕາ;

ປຣິຊີຍຕິ ອທ຺ຘຸວໍ ສຣີຣໍ, ອຸທເຍ ມາ ປມາທ ຈຣສ຺ສຸ ຘມ຺ມໍ.

໕໕.

‘‘ກສິຓາ ປຖວີ ຘນສ຺ສ ປູຣາ, ເອກສ຺ເສວ ສິຍາ ອນຎ຺ຎເຘຍ຺ຍາ;

ຕໍ ຈາປິ ຊຫຕິ ອວີຕຣາໂຄ, ອຸທເຍ ມາ ປມາທ ຈຣສ຺ສຸ ຘມ຺ມໍ.

໕໖.

‘‘ມາຕາ ຈ ປິຕາ ຈ ຠາຕໂຣ ຈ, ຠຣິຍາ ຍາປິ ຘເນນ ໂຫຕິ ກີຕາ;

ເຕ ຈາປິ ຊຫນ຺ຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ, ອຸທເຍ ມາ ປມາທ ຈຣສ຺ສຸ ຘມ຺ມໍ.

໕໗.

‘‘ກາໂຍ ປຣໂຠຊນນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ, ສໍສາເຣ ສຸຄຕິຎ຺ຈ ທຸຄ຺ຄຕິຎ຺ຈ;

ອິຕ຺ຕຣວາໂສຕິ ຊານິຍານ, ອຸທເຍ ມາ ປມາທ ຈຣສ຺ສຸ ຘມ຺ມ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຕິປຕຕີຕິ ອຕິວິຍ ປຕຕິ, ສີຆໍ ອຕິກ຺ກມຕິ. ວໂຍຕິ ປຐມວຍາທິຕິວິໂຘປິ ວໂຍ. ຂໂຓ ຕເຖວາຕິ ອຸປ຺ປາທຏ຺ຐິຕິຠງ຺ຄກ຺ຂໂຓປິ ຕເຖວ ອຕິປຕຕິ. ອຸຠເຍນປິ ຠິນ຺ໂນ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາຍຸສງ຺ຂາໂຣ ນາມ ສີຆໂສຕາ ນທີ ວິຍ ອນິວຕ຺ຕນ຺ໂຕ ສີຆໍ ອຕິກ຺ກມຕີຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຐານໍ ນຕ຺ຖີຕິ ‘‘ອຸປ຺ປນ຺ນາ ສງ຺ຂາຣາ ອຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕູ’’ຕິ ປຕ຺ຖນາຍປິ ເຕສໍ ຐານໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຘຸວໍ ເອກໍເສເນວ ພຸທ຺ຘໍ ຠຄວນ຺ຕໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ສຕ຺ຕາ ຈວນ຺ຕິ, ‘‘ຘຸວໍ ມຣຓໍ, ອທ຺ຘຸວໍ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຫີຕິ ທີເປຕິ. ປຣິຊີຍຕີຕິ ອິທໍ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓມ຺ປິ ສຣີຣໍ ຊີຣເຕວ, ເອວໍ ຊານາຫິ. ມາ ປມາທນ຺ຕິ ຕສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ອຸທຍຠທ຺ເທ ມາ ປມາທໍ ອາປຊ຺ຊິ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ທສກຸສລກມ຺ມປຖຘມ຺ມໍ ຈຣາຫີຕິ.

ກສິຓາຕິ ສກລາ. ເອກສ຺ເສວາຕິ ຍທິ ເອກສ຺ເສວ ຣຎ຺ໂຎ, ຕສ຺ມິໍ ເອກສ຺ມິໍເຍວ ອນຎ຺ຎາຘີນາ ອສ຺ສ. ຕໍ ຈາປິ ຊຫຕິ ອວີຕຣາໂຄຕິ ຕຓ຺ຫາວສິໂກ ປຸຄ຺ຄໂລ ເອຕ຺ຕເກນປິ ຍເສນ ອຕິຕ຺ໂຕ ມຣຓກາເລ ອວີຕຣາໂຄວ ຕໍ ວິຊຫຕິ. ເອວໍ ຕຓ຺ຫາຍ ອປູຣຓີຍຠາວໍ ຊານາຫີຕິ ທີເປຕິ. ເຕ ຈາປີຕິ ມາຕາ ປຸຕ຺ຕໍ, ປຸຕ຺ໂຕ ມາຕຣໍ, ປິຕາ ປຸຕ຺ຕໍ, ປຸຕ຺ໂຕ ປິຕຣໍ, ຠາຕາ ຠຄິນິໍ, ຠຄິນີ ຠາຕຣໍ, ຠຣິຍາ ສາມິກໍ, ສາມິໂກ ຠຣິຍນ຺ຕິ ເອເຕ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ຊຫນ຺ຕິ, ນານາ ໂຫນ຺ຕິ. ເອວໍ ສຕ຺ຕານໍ ນານາຠາວວິນາຠາວໍ ຊານາຫີຕິ ທີເປຕິ.

ປຣໂຠຊນນ຺ຕິ ວິວິຘານໍ ກາກາທີນໍ ປຣສຕ຺ຕານໍ ໂຠຊນໍ. ອິຕ຺ຕຣວາໂສຕິ ຍາ ເອສາ ອິມສ຺ມິໍ ສໍສາເຣ ມນຸສ຺ສຠູຕາ ສຸຄ຺ຄຕິ ຈ ຕິຣຈ຺ຉານຠູຕາ ທຸຄ຺ຄຕິ ຈ, ເອຕໍ ອຸຠຍມ຺ປິ ‘‘ອິຕ຺ຕຣວາໂສ’’ຕິ ຊານິຕ຺ວາ ມາ ປມາທໍ, ຈຣສ຺ສຸ ຘມ຺ມໍ. ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ນານາຐານໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ສມາຄໂມ ປຣິຕ຺ໂຕ, ອິເມ ສຕ຺ຕາ ອປ຺ປກສ຺ມິໍເຍວ ກາເລ ເອກໂຕ ວສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຫີຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ໂອວາທມທາສິ. ສາປິ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖາຍ ປສີທິຕ຺ວາ ຖຸຕິໍ ກໂຣນ຺ຕີ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໕໘.

‘‘ສາຘຸ ຠາສຕິຍໍ ຍກ຺ໂຂ, ອປ຺ປໍ ມຈ຺ຈານ ຊີວິຕໍ;

ກສິຣຎ຺ຈ ປຣິຕ຺ຕຎ຺ຈ, ຕຎ຺ຈ ທຸກ຺ເຂນ ສໍຍຸຕໍ;

ສາຫໍ ເອກາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມິ, ຫິຕ຺ວາ ກາສິໍ ສຸຣຸນ຺ຘນ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສາຘູຕິ ‘‘ອປ຺ປໍ ມຈ຺ຈານ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ ຠາສມາໂນ ອຍໍ ເທວຣາຊາ ສາຘຸ ຠາສຕິ. ກິໍກາຣຓາ? ອິທຎ຺ຫິ ກສິຣຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂໍ ອສ຺ສາທຣຫິຕໍ, ປຣິຕ຺ຕຎ຺ຈ ນ ພຫຸກໍ ອິຕ຺ຕຣກາລໍ. ສເຈ ຫິ ກສິຣມ຺ປິ ສມານໍ ທີຆກາລໍ ປວຕ຺ເຕຍ຺ຍ, ປຣິຕ຺ຕກມ຺ປິ ສມານໍ ສຸຂໍ ຠເວຍ຺ຍ, ອິທໍ ປນ ກສິຣຎ຺ເຈວ ປຣິຕ຺ຕຎ຺ຈ ສກເລນ ວຏ຺ຏທຸກ຺ເຂນ ສໍຍຸຕໍ ສນ຺ນິຫິຕໍ. ສາຫນ຺ຕິ ສາ ອຫໍ. ສຸຣຸນ຺ຘນນ຺ຕິ ສຸຣຸນ຺ຘນນຄຣຎ຺ຈ ກາສິຣຏ຺ຐຎ຺ຈ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ເອກິກາວ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີຕິ ອາຫ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ. ສາປິ ປຸນທິວເສ ອມຈ຺ເຈ ຣຊ຺ຊໍ ປຏິຈ຺ຉາເປຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນຄເຣເຍວ ຣມຓີເຍ ອຸຍ຺ຍາເນ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ຈຣິຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ຕາວຕິໍສຠວເນ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປາທປຣິຈາຣິກາ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ຣາຊຘີຕາ ຣາຫຸລມາຕາ ອໂຫສິ, ສກ຺ໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ອຸທຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໔໕໙] ໕. ປານີຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ມິຕ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ກິເລສນິຄ຺ຄຫໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ສມເຍ ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ປຎ຺ຈສຕາ ຄິຫິສຫາຍກາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປນ຺ນາ ອນ຺ໂຕໂກຏິສນ຺ຖາເຣ ວສນ຺ຕາ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມເຍ ກາມວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ເກສຸໍ. ສພ຺ພໍ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນເຍເນວ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຠຄວໂຕ ອາຓຕ຺ຕິຍາ ປນາຍສ຺ມຕາ ອານນ຺ເທນ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ເຆ ສນ຺ນິປາຕິເຕ ສຕ຺ຖາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ອໂນທິສ຺ສກໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກາມວິຕກ຺ກໍ ວິຕກ຺ກຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ອວຕ຺ວາ ສພ຺ພສງ຺ຄາຫິກວເສເນວ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ກິເລໂສ ຂຸທ຺ທໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຠິກ຺ຂຸນາ ນາມ ອຸປ຺ປນ຺ນຸປ຺ປນ຺ນາ ກິເລສາ ນິຄ຺ຄເຫຕພ຺ພາ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ອນຸປ຺ປນ຺ເນປິ ພຸທ຺ເຘ ກິເລເສ ນິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ ປຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ເອກສ຺ມິໍ ຄາມເກ ທ຺ເວ ສຫາຍກາ ປານີຍຕຸມ຺ພານິ ອາທາຍ ເຂຕ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕໍ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ປິປາສິຕກາເລ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວນ຺ຕິ. ເຕສຸ ເອໂກ ປານີຍຕ຺ຖາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປານີຍໍ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ອິຕຣສ຺ສ ຕຸມ຺ພໂຕ ປິວິຕ຺ວາ ສາຍໍ ອຣຎ຺ຎາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ຐິໂຕ ‘‘ອຕ຺ຖິ ນຸ ໂຂ ເມ ກາຍທ຺ວາຣາທີຫິ ອຊ຺ຊ ກິຎ຺ຈິ ປາປໍ ກຕ’’ນ຺ຕິ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ເຖເນຕ຺ວາ ປານີຍສ຺ສ ປິວິຕຠາວໍ ທິສ຺ວາ ສໍເວຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຕຓ຺ຫາ ວຑ຺ຒມານາ ມໍ ອປາເຍສຸ ຂິປິສ຺ສຕິ, ອິມໍ ກິເລສໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປານີຍສ຺ສ ເຖເນຕ຺ວາ ປິວິຕຠາວໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຏິລທ຺ຘຄຸຓໍ ອາວຊ຺ເຊນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ອິຕໂຣ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐິໂຕ ‘‘ເອຫິ, ສມ຺ມ, ຆຣໍ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຄຈ຺ຉ ຕ຺ວໍ, ມມ ຆເຣນ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ນາມ ມຍ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ນາມ ຕຸມ຺ຫາທິສາ ນ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ. ‘‘ອຖ ກີທິສາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ? ‘‘ທ຺ວງ຺ຄຸລເກສາ ກາສາຍວຕ຺ຖວສນາ ອຸຕ຺ຕຣຫິມວນ຺ເຕ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາເຣ ວສນ຺ຕີ’’ຕິ. ໂສ ສີສໍ ປຣາມສິ, ຕໍ ຂຓຎ຺ເຎວສ຺ສ ຄິຫິລິງ຺ຄໍ ອນ຺ຕຣຘາຍິ, ສຸຣຕ຺ຕທຸປຏ຺ຏໍ ນິວຕ຺ຖເມວ, ວິຊ຺ຊຸລຕາສທິສໍ ກາຍພນ຺ຘນໍ ພທ຺ຘເມວ, ອລຕ຺ຕກປາຏລວຓ຺ຓໍ ອຸຕ຺ຕຣາສງ຺ຄຈີວຣໍ ເອກໍສໍ ກຕເມວ, ເມຆວຓ຺ຓໍ ປໍສຸກູລຈີວຣໍ ທກ຺ຂິຓອໍສກູເຏ ຐປິຕເມວ, ຠມຣວຓ຺ໂຓ ມຕ຺ຕິກາປຕ຺ໂຕ ວາມອໍສກູເຏ ລຄ຺ຄິໂຕວ ອໂຫສິ. ໂສ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາເຣເຍວ ໂອຕຣິ.

ອປໂຣປິ ກາສິຄາເມເຍວ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ອາປເຓ ນິສິນ຺ໂນ ເອກໍ ປຸຣິສໍ ອຕ຺ຕໂນ ຠຣິຍໍ ອາທາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຕໍ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣໍ ອິຕ຺ຖິໍ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ປຸນ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ໂລໂຠ ວຑ຺ຒມາໂນ ມໍ ອປາເຍສຸ ຂິປິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສໍວິຄ຺ຄມານໂສ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐິໂຕ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາຣເມວ ຄໂຕ.

ອປເຣປິ ກາສິຄາມວາສິໂນເຍວ ທ຺ເວ ປິຕາປຸຕ຺ຕາ ເອກໂຕ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປຊ຺ຊິໍສຸ. ອຏວີມຸເຂ ປນ ໂຈຣາ ອຸຏ຺ຐິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ເຕ ປິຕາປຸຕ຺ເຕ ລຠິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ຘນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕວ ປຸຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ປິຕຣໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ, ທ຺ເວ ຠາຕໂຣ ລຠິຕ຺ວາ ກນິຏ຺ຐໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເຊຏ຺ຐໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ, ອາຈຣິຍນ຺ເຕວາສິເກ ລຠິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນ຺ເຕວາສິກໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊນ຺ຕິ, ອນ຺ເຕວາສິໂກ ສິປ຺ປໂລເຠນ ຘນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຖ ເຕ ປິຕາປຸຕ຺ຕາປິ ຕຕ຺ຖ ໂຈຣານໍ ອຸຏ຺ຐິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ມໍ ‘ປິຕາ’ຕິ ມາ ວທ, ອຫມ຺ປິ ຕໍ ‘ປຸຕ຺ໂຕ’ຕິ ນ ວກ຺ຂາມີ’’ຕິ ກຕິກໍ ກຕ຺ວາ ໂຈເຣຫິ ຄຫິຕກາເລ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ກິໍ ໂຫຖາ’’ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ‘‘ນ ກິຎ຺ຈິ ໂຫມາ’’ຕິ ສມ຺ປຊານມຸສາວາທໍ ກຣິໍສຸ. ເຕສຸ ອຏວິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ສາຍໍ ນ຺ຫາຍິຕ຺ວາ ຐິເຕສຸ ປຸຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ສີລໍ ໂສເຘນ຺ໂຕ ຕໍ ມຸສາວາທໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ປາປໍ ວຑ຺ຒມານໍ ມໍ ອປາເຍສຸ ຂິປິສ຺ສຕິ, ອິມໍ ກິເລສໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐິໂຕ ປິຕຸ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາຣເມວ ຄໂຕ.

ອປໂຣປິ ກາສິຄາເມເຍວ ປນ ເອໂກ ຄາມໂຠຊໂກ ມາຆາຕໍ ກາຣາເປສິ. ອຖ ນໍ ພລິກມ຺ມກາເລ ມຫາຊໂນ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ອາຫ ‘‘ສາມິ, ມຍໍ ມິຄສູກຣາທໂຍ ມາເຣຕ຺ວາ ຍກ຺ຂານໍ ພລິກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມ, ພລິກມ຺ມກາໂລ ເອໂສ’’ຕິ. ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຸພ຺ເພ ກຣຓນິຍາເມເນວ ກໂຣຖາຕິ ມນຸສ຺ສາ ພຫຸໍ ປາຓາຕິປາຕມກໍສຸ. ໂສ ພຫຸໍ ມຈ຺ຉມໍສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມ ມນຸສ຺ສາ ເອຕ຺ຕເກ ປາເຓ ມາເຣນ຺ຕາ ມເມເວກສ຺ສ ວຈເນນ ມາຣຍິໍສູ’’ຕິ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ວາຕປານໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕໂກວ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອາກາເສ ຐິໂຕ ມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາຣເມວ ຄໂຕ.

ອປໂຣປິ ກາສິຣຏ຺ເຐເຍວ ຄາມໂຠຊໂກ ມຊ຺ຊວິກ຺ກຍໍ ວາເຣຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ປຸພ຺ເພ ອິມສ຺ມິໍ ກາເລ ສຸຣາຉໂຓ ນາມ ໂຫຕິ, ກິໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ມຫາຊເນນ ວຸຕ຺ໂຕ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂປຣາຓກນິຍາເມເນວ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ມນຸສ຺ສາ ຉຓໍ ກຕ຺ວາ ສຸຣໍ ປິວິຕ຺ວາ ກລຫໍ ກໂຣນ຺ຕາ ຫຕ຺ຖປາເທ ຠຎ຺ຊິຕ຺ວາ ສີສໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ກຓ຺ເຓ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ພຫຸທຓ຺ເຑນ ພຊ຺ຌິໍສຸ. ຄາມໂຠຊໂກ ເຕ ທິສ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍິ ອນນຸຊານນ຺ເຕ ອິເມ ອິມໍ ທຸກ຺ຂໍ ນ ວິນ຺ເທຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ເອຕ຺ຕເກນ ກຸກ຺ກຸຈ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ວາຕປານໍ ນິສ຺ສາຍ ຐິຕໂກວ ວິປສ຺ສນໍ ວຑ຺ເຒຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກໂພຘິຎາຓໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ໂຫຖາ’’ຕິ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ນນ຺ທມູລກປພ຺ຠາຣເມວ ຄໂຕ.

ອປຣຠາເຄ ເຕ ປຎ຺ຈ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ຠິກ຺ຂາຈາຣຕ຺ຖາຍ ພາຣາຓສິທ຺ວາເຣ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສຸນິວຕ຺ຖາ ສຸປາຣຸຕາ ປາສາທິເກຫິ ອຠິກ຺ກມາທີຫິ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣນ຺ຕາ ຣາຊທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປາປຸຓິໍສຸ. ຣາຊາ ເຕ ທິສ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ຣາຊນິເວສນໍ ປເວເສຕ຺ວາ ປາເທ ໂຘວິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘເຕເລນ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ປຓີເຕນ ຂາທນີເຍນ ໂຠຊນີເຍນ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ປຐມວເຍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ໂສຠຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ວເຍ ປພ຺ພຊນ຺ຕາ ກຖໍ ກາເມສຸ ອາທີນວໍ ປສ຺ສິຕ຺ຖ, ກິໍ ໂວ ອາຣມ຺ມຓໍ ອໂຫສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ເຕ ຕສ຺ສ ກເຖນ຺ຕາ –

໕໙.

‘‘ມິຕ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕສ຺ສ ປານີຍໍ, ອທິນ຺ນໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສໍ;

ເຕນ ປຈ຺ຉາ ວິຊິຄຸຈ຺ຉິໍ, ຕໍ ປາປໍ ປກຕໍ ມຍາ;

ມາ ປຸນ ອກຣໍ ປາປໍ, ຕສ຺ມາ ປພ຺ພຊິໂຕ ອຫໍ.

໖໐.

‘‘ປຣທາຣຎ຺ຈ ທິສ຺ວານ, ຉນ຺ໂທ ເມ ອຸທປຊ຺ຊຖ;

ເຕນ ປຈ຺ຉາ ວິຊິຄຸຈ຺ຉິໍ, ຕໍ ປາປໍ ປກຕໍ ມຍາ;

ມາ ປຸນ ອກຣໍ ປາປໍ, ຕສ຺ມາ ປພ຺ພຊິໂຕ ອຫໍ.

໖໑.

‘‘ປິຕຣໍ ເມ ມຫາຣາຊ, ໂຈຣາ ອຄຓ຺ຫຸ ການເນ;

ເຕສາຫໍ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ຊານໍ, ອຎ຺ຎຖາ ນໍ ວິຍາກຣິໍ.

໖໒.

‘‘ເຕນ ປຈ຺ຉາ ວິຊິຄຸຈ຺ຉິໍ, ຕໍ ປາປໍ ປກຕໍ ມຍາ;

ມາ ປຸນ ອກຣໍ ປາປໍ, ຕສ຺ມາ ປພ຺ພຊິໂຕ ອຫໍ.

໖໓.

‘‘ປາຓາຕິປາຕມກຣຸໍ, ໂສມຍາເຄ ອຸປຏ຺ຐິເຕ;

ເຕສາຫໍ ສມນຸຎ຺ຎາສິໍ.

໖໔.

‘‘ເຕນ ປຈ຺ຉາ ວິຊິຄຸຈ຺ຉິໍ, ຕໍ ປາປໍ ປກຕໍ ມຍາ;

ມາ ປຸນ ອກຣໍ ປາປໍ, ຕສ຺ມາ ປພ຺ພຊິໂຕ ອຫໍ.

໖໕.

‘‘ສຸຣາເມຣຍມາຘຸກາ, ເຍ ຊນາ ປຐມາສຸ ໂນ;

ພຫູນໍ ເຕ ອນຕ຺ຖາຍ, ມຊ຺ຊປານມກປ຺ປຍຸໍ;

ເຕສາຫໍ ສມນຸຎ຺ຎາສິໍ.

໖໖.

‘‘ເຕນ ປຈ຺ຉາ ວິຊິຄຸຈ຺ຉິໍ, ຕໍ ປາປໍ ປກຕໍ ມຍາ;

ມາ ປຸນ ອກຣໍ ປາປໍ, ຕສ຺ມາ ປພ຺ພຊິໂຕ ອຫ’’ນ຺ຕິ. –

ອິມາ ປຏິປາຏິຍາ ປຎ຺ຈ ຄາຖາ ອຠາສິໍສຸ. ຣາຊາປິ ເອກເມກສ຺ສ ພ຺ຍາກຣຓໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ປພ຺ພຊ຺ຊາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເຍວານຸຈ຺ຉວິກາ’’ຕິ ຖຸຕິມກາສິ.

ຕຕ຺ຖ ມິຕ຺ໂຕ ມິຕ຺ຕສ຺ສາຕິ ມຫາຣາຊ, ອຫໍ ເອກສ຺ສ ມິຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມິຕ຺ຕສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ປານີຍໍ ອິມິນາ ນິຍາເມເນວ ປຣິຠຸຎ຺ຊິໍ. ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ປຸຖຸຊ຺ຊນາ ນາມ ປາປກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ອຫໍ ມາ ປຸນ ອກຣໍ ປາປໍ, ຕໍ ປາປໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕມ຺ຫິ. ຉນ຺ໂທຕິ ມຫາຣາຊ, ອິມິນາວ ນິຍາເມນ ມມ ປຣທາຣໍ ທິສ຺ວາ ກາເມ ຉນ຺ໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ. ອຄຓ຺ຫູຕິ ອຄຓ຺ຫິໍສຸ. ຊານນ຺ຕິ ເຕສໍ ໂຈຣານໍ ‘‘ອຍໍ ກິໍ ເຕ ໂຫຕີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ຊານນ຺ໂຕເຍວ ‘‘ນ ກິຎ຺ຈິ ໂຫຕີ’’ຕິ ອຎ຺ຎຖາ ພ຺ຍາກາສິໍ. ໂສມຍາເຄຕິ ນວຈນ຺ເທ ອຸຏ຺ຐິເຕ ໂສມຍາຄໍ ນາມ ຍກ຺ຂພລິໍ ກຣິໍສຸ, ຕສ຺ມິໍ ອຸປຏ຺ຐິເຕ. ສມນຸຎ຺ຎາສິນ຺ຕິ ສມນຸຎ຺ໂຎ ອາສິໍ. ສຸຣາເມຣຍມາຘຸກາຕິ ປິຏ຺ຐສຸຣາທິສຸຣຎ຺ຈ ປຸປ຺ຜາສວາທິເມຣຍຎ຺ຈ ປກ຺ກມຘຸ ວິຍ ມຘຸຣໍ ມຎ຺ຎມານາ. ເຍ ຊນາ ປຐມາສຸ ໂນຕິ ເຍ ໂນ ຄາເມ ຊນາ ປຐມໍ ເອວຣູປາ ອາສຸໍ ອເຫສຸໍ. ພຫູນໍ ເຕຕິ ເຕ ເອກທິວສໍ ເອກສ຺ມິໍ ຉເຓ ປຕ຺ເຕ ພຫູນໍ ອນຕ຺ຖາຍ ມຊ຺ຊປານໍ ອກປ຺ປຍິໍສຸ.

ຣາຊາ ເຕສໍ ຘມ຺ມໍ ສຸຕ຺ວາ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ ຈີວຣສາຏເກ ຈ ເຠສຊ຺ຊານິ ຈ ທຕ຺ວາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ເຘ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ເຕປິ ຕສ຺ສ ອນຸໂມທນໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ອຄມໍສຸ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣາຊາ ວຕ຺ຖຸກາເມສຸ ວິຣຕ຺ໂຕ ອນເປກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ນານຄ຺ຄຣສໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖິໂຍ ອນາລປິຕ຺ວາ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ວິຣຕ຺ຕຈິຕ຺ໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ໂນ ເສຕຠິຕ຺ຕິຍໍ ກສິຓປຣິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ໂສ ຌານປ຺ປຕ຺ໂຕ ກາເມ ຄຣຫນ຺ໂຕ –

໖໗.

‘‘ຘິຣຕ຺ຖຸ ສຸພຫູ ກາເມ, ທຸຄ຺ຄນ຺ເຘ ພຫຸກຓ຺ຏເກ;

ເຍ ອຫໍ ປຏິເສວນ຺ໂຕ, ນາລຠິໍ ຕາທິສໍ ສຸຂ’’ນ຺ຕິ. – ຄາຖມາຫ;

ຕຕ຺ຖ ພຫຸກຓ຺ຏເກຕິ ພຫູ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕ. ເຍ ອຫນ຺ຕິ ໂຍ ອຫໍ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ຕາທິສນ຺ຕິ ເອຕາທິສໍ ກິເລສຣຫິຕໍ ຌານສຸຂໍ.

ອຖສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສີ ‘‘ອຍໍ ຣາຊາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘານໍ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຣູໂປ ອໂຫສິ, ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ອກເຖຕ຺ວາວ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິຏ຺ໂຐ, ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມິ ຕາວ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສິຣິຄພ຺ຠທ຺ວາເຣ ຐິຕາ ຣຎ຺ໂຎ ກາເມສຸ ຄຣຫນ຺ຕສ຺ສ ອຸທານໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ຕ຺ວໍ ກາເມ ຄຣຫສິ, ກາມສຸຂສທິສໍ ນາມ ສຸຂໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ກາເມ ວຓ຺ເຓນ຺ຕີ ອິຕຣໍ ຄາຖມາຫ –

໖໘.

‘‘ມຫສ຺ສາທາ ສຸຂາ ກາມາ, ນຕ຺ຖິ ກາມາ ປຣໍ ສຸຂໍ;

ເຍ ກາເມ ປຏິເສວນ຺ຕິ, ສຄ຺ຄໍ ເຕ ອຸປປຊ຺ຊເຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຫສ຺ສາທາຕິ ມຫາຣາຊ, ເອເຕ ກາມາ ນາມ ມຫາອສ຺ສາທາ, ອິໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິໍ ອຎ຺ຎໍ ສຸຂໍ ນຕ຺ຖິ. ກາມເສວິໂນ ຫິ ອປາເຍ ອນຸປຄມ຺ມ ສຄ຺ເຄ ນິພ຺ພຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ‘‘ນສ຺ສ ວສລິ, ກິໍ ກເຖສິ, ກາເມສຸ ສຸຂໍ ນາມ ກຸໂຕ ອຕ຺ຖິ, ວິປຣິຓາມທຸກ຺ຂາ ເອເຕ’’ຕິ ຄຣຫນ຺ໂຕ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໖໙.

‘‘ອປ຺ປສ຺ສາທາ ທຸຂາ ກາມາ, ນຕ຺ຖິ ກາມາ ປຣໍ ທຸຂໍ;

ເຍ ກາເມ ປຏິເສວນ຺ຕິ, ນິຣຍໍ ເຕ ອຸປປຊ຺ຊເຣ.

໗໐.

‘‘ອສີ ຍຖາ ສຸນິສິໂຕ, ເນຕ຺ຕິໍໂສວ ສຸປາຍິໂກ;

ສຕ຺ຕີວ ອຸຣສິ ຂິຕ຺ຕາ, ກາມາ ທຸກ຺ຂຕຣາ ຕໂຕ.

໗໑.

‘‘ອງ຺ຄາຣານໍວ ຊລິຕໍ, ກາສຸໍ ສາຘິກໂປຣິສໍ;

ຜາລໍວ ທິວສໍຕຕ຺ຕໍ, ກາມາ ທຸກ຺ຂຕຣາ ຕໂຕ.

໗໒.

‘‘ວິສໍ ຍຖາ ຫລາຫລໍ, ເຕລໍ ປກ຺ກຸຖິຕໍ ຍຖາ;

ຕມ຺ພໂລຫວິລີນໍວ, ກາມາ ທຸກ຺ຂຕຣາ ຕໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເນຕ຺ຕິໍໂສຕິ ນິກ຺ກຣຸໂຓ, ອິທມ຺ປິ ເອກສ຺ສ ຂຄ຺ຄສ຺ສ ນາມໍ. ທຸກ຺ຂຕຣາຕິ ເອວໍ ຊລິຕງ຺ຄາຣກາສຸໍ ວາ ທິວສໍ ຕຕ຺ຕໍ ຜາລໍ ວາ ປຏິຈ຺ຈ ຍໍ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕໂຕປິ ກາມາເຍວ ທຸກ຺ຂຕຣາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອນນ຺ຕຣຄາຖາຍ ຍຖາ ເອຕານິ ວິສາທີນິ ທຸກ຺ຂາວຫນໂຕ ທຸກ຺ຂານິ, ເອວໍ ກາມາປິ ທຸກ຺ຂາ, ຕໍ ປນ ກາມທຸກ຺ຂໍ ອິຕເຣຫິ ທຸກ຺ເຂຫິ ທຸກ຺ຂຕຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ເທວິຍາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ອມຈ຺ເຈ ສນ຺ນິປາເຕຕ຺ວາ ‘‘ໂຠນ຺ໂຕ ອມຈ຺ຈາ, ຕຸມ຺ເຫ ຣຊ຺ຊໍ ປຏິປຊ຺ຊຖ, ອຫໍ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ໂຣທນ຺ຕສ຺ສ ປຣິເທວນ຺ຕສ຺ສ ອຸຏ຺ຐາຍ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ອນິລປເຖເນວ ອຸຕ຺ຕຣຫິມວນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣມຓີເຍ ປເທເສ ອສ຺ສມໍ ມາເປຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂເວ, ກິເລໂສ ຂຸທ຺ທໂກ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອປ຺ປມຕ຺ຕໂກປິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ນິຄ຺ຄຫິຕພ຺ໂພເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ປຎ຺ຈສຕາ ຠິກ຺ຂູ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐຫິໍສຸ. ຕທາ ປຈ຺ເຈກພຸທ຺ຘາ ປຣິນິພ຺ພາຍິໍສຸ, ເທວີ ຣາຫຸລມາຕາ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ປານີຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໔໖໐] ໖. ຍຸຘຎ຺ຈຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈປຣິພ຺ຍູຬ຺ຫນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກທິວສຎ຺ຫິ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ສນ຺ນິປຕິຕາ ຠິກ຺ຂູ ‘‘ອາວຸໂສ, ສເຈ ທສພໂລ ອຄາຣໍ ອຊ຺ຌາວສິສ຺ສ, ສກລຈກ຺ກວາຬຄພ຺ເຠ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິຣາຊາ ອຠວິສ຺ສ ສຕ຺ຕຣຕນສມນ຺ນາຄໂຕ ຈຕຸຣິທ຺ຘີຫິ ສມິທ຺ໂຘ ປໂຣສຫສ຺ສປຸຕ຺ຕປຣິວາໂຣ, ໂສ ເອວຣູປໍ ສິຣິວິຠວໍ ປຫາຍ ກາເມສຸ ໂທສໍ ທິສ຺ວາ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມເຍ ຉນ຺ນສຫາໂຍວ ກຓ຺ຏກມາຣຸຍ຺ຫ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອໂນມນທີຕີເຣ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຉພ຺ພສ຺ສານິ ທຸກ຺ກຣກາຣິກໍ ກຕ຺ວາ ສມ຺ມາສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ສຕ຺ຖຸ ຄຸຓກຖໍ ກຖຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອິທາເນວ ມຫາຠິນິກ຺ຂມນໍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ, ປຸພ຺ເພປິ ທ຺ວາທສໂຍຊນິເກ ພາຣາຓສິນຄເຣ ຣຊ຺ຊໍ ປຫາຍ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ຣມ຺ມນຄເຣ ສພ຺ພທຕ຺ໂຕ ນາມ ຣາຊາ ອໂຫສິ. ອຍຎ຺ຫິ ພາຣາຓສີ ອຸທຍຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໑.໓໗ ອາທໂຍ) ສຸຣຸນ຺ຘນນຄຣໍ ນາມ ຊາຕາ, ຈູຬສຸຕໂສມຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໑໗.໑໙໕ ອາທໂຍ) ສຸທສ຺ສນໍ ນາມ, ໂສຓນນ຺ທຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໐.໙໒ ອາທໂຍ) ພ຺ຣຫ຺ມວຑ຺ຒນໍ ນາມ, ຂຓ຺ຑຫາລຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໙໘໒ ອາທໂຍ) ປຸປ຺ຜວຕີ ນາມ, ສງ຺ຂພ຺ຣາຫ຺ມຓຊາຕເກ (ຊາ. ໑.໑໐.໓໙ ອາທໂຍ) ໂມຬິນີ ນາມ, ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຍຸຘຎ຺ຈຍຊາຕເກ ຣມ຺ມນຄຣໍ ນາມ ອໂຫສິ. ເອວມສ຺ສາ ກທາຈິ ນາມໍ ປຣິວຕ຺ຕຕິ. ຕຕ຺ຖ ສພ຺ພທຕ຺ຕຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ຕສຫສ຺ສໍ ອໂຫສິ. ຍຸຘຎ຺ຈຍສ຺ສ ນາມ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຣຊ຺ຊໍ ອທາສິ. ໂສ ທິວເສ ທິວເສ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ເອວໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ກາເລ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ປາໂຕວ ຣຖວຣມາຣຸຍ຺ຫ ມຫນ຺ເຕນ ສິຣິວິຠເວນ ອຸຍ຺ຍານກີຬໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຣຸກ຺ຂຄ຺ຄຕິຓຄ຺ຄສາຂຄ຺ຄມກ຺ກຏກສຸຕ຺ຕຊາລາທີສຸ ມຸຕ຺ຕາຊາລາກາເຣນ ລຄ຺ຄິຕອຸສ຺ສວພິນ຺ທູນິ ທິສ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ກິໍ ນາເມຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ເອເຕ ເທວ, ຫິມສມເຍ ປຕນກອຸສ຺ສວພິນ຺ທູນິ ນາມາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ທິວສຠາຄໍ ອຸຍ຺ຍາເນ ກີຬິຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫກາເລ ປຈ຺ຈາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຕ ອທິສ຺ວາວ ‘‘ສມ຺ມ ສາຣຖິ, ກຫໍ ນຸ ໂຂ ເອເຕ ອຸສ຺ສວພິນ຺ທູ, ນ ເຕ ອິທານິ ປສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ເທວ, ເຕ ສູຣິເຍ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉນ຺ເຕ ສພ຺ເພວ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຖວິຍໍ ປຕນ຺ຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ສໍເວຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕສງ຺ຂາຣາປິ ຕິຓຄ຺ເຄ ອຸສ຺ສວພິນ຺ທຸສທິສາວ, ມຍາ ພ຺ຍາຘິຊຣາມຣເຓຫິ ອປີຬິເຕເຍວ ມາຕາປິຕໂຣ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອຸສ຺ສວພິນ຺ທຸເມວ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ອາທິຕ຺ເຕ ວິຍ ຕໂຍ ຠເວ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ເຄຫໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕປຏິຍຕ຺ຕາຍ ວິນິຈ຺ຉຍສາລາຍ ນິສິນ຺ນສ຺ສ ປິຕຸ ສນ຺ຕິກໍເຍວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໓.

‘‘ມິຕ຺ຕາມຈ຺ຈປຣິພ຺ຍູຬ຺ຫໍ, ອຫໍ ວນ຺ເທ ຣເຖສຠໍ;

ປພ຺ພຊິສ຺ສາມຫໍ ຣາຊ, ຕໍ ເທໂວ ອນຸມຎ຺ຎຕູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຣິພ຺ຍູຬ຺ຫນ຺ຕິ ປຣິວາຣິຕໍ. ຕໍ ເທໂວຕິ ຕໍ ມມ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ເທໂວ ອນຸຊານາຕູຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຖ ນໍ ຣາຊາ ນິວາເຣນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໔.

‘‘ສເຈ ເຕ ອູນໍ ກາເມຫິ, ອຫໍ ປຣິປູຣຍາມິ ເຕ;

ໂຍ ຕໍ ຫິໍ ສຕິ ວາເຣມິ, ມາ ປພ຺ພຊ ຍຸຘຎ຺ຈຍາ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກຸມາໂຣ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໗໕.

‘‘ນ ມຕ຺ຖິ ອູນໍ ກາເມຫິ, ຫິໍສິຕາ ເມ ນ ວິຊ຺ຊຕິ;

ທີປຎ຺ຈ ກາຕຸມິຈ຺ຉາມິ, ຍໍ ຊຣາ ນາຠິກີຣຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທີປຎ຺ຈາຕິ ຕາຕ ເນວ ມຍ຺ຫໍ ກາເມຫິ ອູນໍ ອຕ຺ຖິ, ນ ມໍ ຫິໍສນ຺ໂຕ ໂກຈິ ວິຊ຺ຊຕິ, ອຫໍ ປນ ປຣໂລກຄມນາຍ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐໍ ກາຕຸມິຈ຺ຉາມິ. ກີທິສໍ? ຍໍ ຊຣາ ນາຠິກີຣຕິ ນ ວິທ຺ຘໍເສຕິ, ຕມຫໍ ກາຕຸມິຈ຺ຉາມິ, ອມຕມຫານິພ຺ພານໍ ຄເວສິສ຺ສາມິ, ນ ເມ ກາເມຫິ ອຕ຺ໂຖ, ອນຸຊານາຖ ມໍ, ມຫາຣາຊາຕິ ວທຕິ.

ອິຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ກຸມາໂຣ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ຍາຈິ, ຣາຊາ ‘‘ມາ ປພ຺ພຊາ’’ຕິ ວາເຣຕິ. ຕມຕ຺ຖມາວິກໂຣນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອຸປຑ຺ຒໍ ຄາຖມາຫ –

໗໖.

‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ວາ ປິຕຣໍ ຍາເຈ, ປິຕາ ວາ ປຸຕ຺ຕໂມຣສ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວາ-ກາໂຣ ສມ຺ປິຓ຺ຑນຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸຕ຺ໂຕ ຈ ປິຕຣໍ ຍາຈຕິ, ປິຕາ ຈ ໂອຣສໍ ປຸຕ຺ຕໍ ຍາຈຕີ’’ຕິ.

ເສສໍ ອຸປຑ຺ຒຄາຖໍ ຣາຊາ ອາຫ –

‘‘ເນຄໂມ ຕໍ ຍາເຈ ຕາຕ, ມາ ປພ຺ພຊ ຍຸຘຎ຺ຈຍາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອຍໍ ເຕ ຕາຕ ນິຄມວາສິມຫາຊໂນ ຍາຈຕິ, ນຄຣຊໂນປິ ມາ ຕ຺ວໍ ປພ຺ພຊາຕິ.

ກຸມາໂຣ ປຸນປິ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໗.

‘‘ມາ ມໍ ເທວ ນິວາເຣຫິ, ປພ຺ພຊນ຺ຕໍ ຣເຖສຠ;

ມາຫໍ ກາເມຫິ ສມ຺ມຕ຺ໂຕ, ຊຣາຍ ວສມນ຺ວຄູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວສມນ຺ວຄູຕິ ມາ ອຫໍ ກາເມຫິ ສມ຺ມຕ຺ໂຕ ປມຕ຺ໂຕ ຊຣາຍ ວສຄາມີ ນາມ ໂຫມິ, ວຏ຺ຏທຸກ຺ຂໍ ປນ ເຂເປຕ຺ວາ ຍຖາ ຈ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕຎ຺ຎາຓປ຺ປຏິວິຊ຺ຌນໂກ ໂຫມິ,. ຕຖາ ມໍ ໂອໂລເກຫີຕິ ອຘິປ຺ປາໂຍ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ຣາຊາ ອປ຺ປຏິຠາໂຓ ອໂຫສິ. ມາຕາ ປນສ຺ສ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ, ເທວິ, ປິຕຣໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານາເປຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ຕຸມ຺ເຫ ກເຖຖາ’’ຕິ ນິຣສ຺ສາເສນ ມຸເຂນ ສຸວຓ຺ຓສິວິກາຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ສີຆໍ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍາຈມານາ ຉຏ຺ຐໍ ຄາຖມາຫ –

໗໘.

‘‘ອຫໍ ຕໍ ຕາຕ ຍາຈາມິ, ອຫໍ ປຸຕ຺ຕ ນິວາຣເຍ;

ຈິຣໍ ຕໍ ທຏ຺ຐຸມິຈ຺ຉາມິ, ມາ ປພ຺ພຊ ຍຸຘຎ຺ຈຍາ’’ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກຸມາໂຣ ສຕ຺ຕມໍ ຄາຖມາຫ –

໗໙.

‘‘ອຸສ຺ສາໂວວ ຕິຓຄ຺ຄມ຺ຫິ, ສູຣິຍຸຄ຺ຄມນໍ ປຕິ;

ເອວມາຍຸ ມນຸສ຺ສານໍ, ມາ ມໍ ອມ຺ມ ນິວາຣຍາ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອມ຺ມ, ຍຖາ ຕິຓຄ຺ເຄ ອຸສ຺ສວພິນ຺ທຸ ສູຣິຍສ຺ສ ອຸຄ຺ຄມນໍ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ປຖວິຍໍ ປຕຕິ, ເອວໍ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕໍ ປຣິຕ຺ຕໍ ຕາວກາລິກໍ ອຈິຣຏ຺ຐິຕິກໍ, ເອວຣູເປ ໂລກສນ຺ນິວາເສ ກຖໍ ຕ຺ວໍ ຈິຣໍ ມໍ ປສ຺ສສິ, ມາ ມໍ ນິວາເຣຫີຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕປິ ສາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈິເຍວ. ຕໂຕ ມຫາສຕ຺ໂຕ ປິຕຣໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຏ຺ຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໘໐.

‘‘ຕຣມາໂນ ອິມໍ ຍານໍ, ອາໂຣເປຕຸ ຣເຖສຠ;

ມາ ເມ ມາຕາ ຕຣນ຺ຕສ຺ສ, ອນ຺ຕຣາຍກຣາ ອຫູ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຕາຕ ຣເຖສຠ, ອິມໍ ມມ ມາຕຣໍ ຕຣມາໂນ ປຸຣິໂສ ສຸວຓ຺ຓສິວິກາຍານໍ ອາໂຣເປຕຸ, ມາ ເມ ຊາຕິຊຣາພ຺ຍາຘິມຣຓກນ຺ຕາຣໍ ຕຣນ຺ຕສ຺ສ ອຕິກ຺ກມນ຺ຕສ຺ສ ມາຕາ ອນ຺ຕຣາຍກຣາ ອຫູຕິ.

ຣາຊາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຄຈ຺ຉ, ຠທ຺ເທ, ຕວ ສິວິກາຍ ນິສີທິຕ຺ວາ ຣຕິວຑ຺ຒນປາສາທໍ ອຠິຣຸຫາ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ຐາຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕີ ນາຣີຄຓປຣິວຸຕາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ‘‘ກາ ນຸ ໂຂ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປວຕ຺ຕີ’’ຕິ ວິນິຈ຺ຉຍຏ຺ຐານໍ ໂອໂລເກນ຺ຕີ ອຏ຺ຐາສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ມາຕຸ ຄຕກາເລ ປຸນ ປິຕຣໍ ຍາຈິ. ຣາຊາ ປຏິພາຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ຕາຕ, ຕວ ມນໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາເປຫິ, ປພ຺ພຊາຫີ’’ຕິ ອນຸຊານິ. ຣຎ຺ໂຎ ອນຸຎ຺ຎາຕກາເລ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ກນິຏ຺ໂຐ ຍຸຘິຏ຺ຐິລກຸມາໂຣ ນາມ ປິຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ມຍ຺ຫໍ ປພ຺ພຊ຺ຊໍ ອນຸຊານາຖາ’’ຕິ ອນຸຊານາເປສິ. ອຸໂຠປິ ຠາຕໂຣ ປິຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ກາເມ ປຫາຍ ມຫາຊນປຣິວຸຕາ ວິນິຈ຺ຉຍໂຕ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ເທວີປິ ມຫາສຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ມມ ປຸຕ຺ເຕ ປພ຺ພຊິເຕ ຣມ຺ມນຄຣໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຣິເທວມານາ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໘໑.

‘‘ອຠິຘາວຖ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ສຸຎ຺ຎໍ ເຫສ຺ສຕິ ຣມ຺ມກໍ;

ຍຸຘຎ຺ຈໂຍ ອນຸຎ຺ຎາໂຕ, ສພ຺ພທຕ຺ເຕນ ຣາຊິນາ.

໘໒.

‘‘ໂຍຫຸ ເສຏ຺ໂຐ ສຫສ຺ສສ຺ສ, ຍຸວາ ກຎ຺ຈນສນ຺ນິໂຠ;

ໂສຍໍ ກຸມາໂຣ ປພ຺ພຊິໂຕ, ກາສາຍວສໂນ ພລີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຠິຘາວຖາຕິ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິຕາ ນາຣິໂຍ ສພ຺ພາ ເວເຄນ ຘາວຖາຕິ ອາຓາເປຕິ. ຠທ຺ທນ຺ເຕຕິ ເອວໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ທໍ ຕວ ໂຫຕູ’’ຕິ ວທຖ. ຣມ຺ມກນ຺ຕິ ຣມ຺ມນຄຣໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ໂຍຫຸ ເສຏ຺ໂຐຕິ ໂຍ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ໂຕ ສຫສ຺ສສ຺ສ ເສຏ຺ໂຐ ອໂຫສິ, ໂສ ປພ຺ພຊິໂຕຕິ ປພ຺ພຊ຺ຊາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ສນ຺ຘາເຍວມາຫ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ນ ຕາວ ປພ຺ພຊຕິ. ໂສ ຫິ ມາຕາປິຕໂຣ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ກນິຏ຺ຐໍ ຍຸຘິຏ຺ຐິລກຸມາຣໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ມຫາຊນໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ຠາຕໂຣ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ມໂນຣເມ ຐາເນ ອສ຺ສມປທໍ ກຣິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຌານາຠິຎ຺ຎໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ວນມູລຜລາທີຫິ ຍາວຊີວໍ ຍາເປຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກປຣາຍຓາ ອເຫສຸໍ. ຕມຕ຺ຖໍ ໂອສາເນ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາຍ ທີເປຕິ –

໘໓.

‘‘ອຸໂຠ ກຸມາຣາ ປພ຺ພຊິຕາ, ຍຸຘຎ຺ຈໂຍ ຍຸຘິຏ຺ຐິໂລ;

ປຫາຍ ມາຕາປິຕໂຣ, ສງ຺ຄໍ ເຉຕ຺ວານ ມຈ຺ຈຸໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຈ຺ຈຸໂນຕິ ມາຣສ຺ສ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຠິກ຺ຂເວ, ຍຸຘຎ຺ຈໂຍ ຈ ຍຸຘິຏ຺ຐິໂລ ຈ ເຕ ອຸໂຠປິ ກຸມາຣາ ມາຕາປິຕໂຣ ປຫາຍ ມາຣສ຺ສ ສນ຺ຕກໍ ຣາຄໂທສໂມຫສງ຺ຄໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕາຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ‘‘ນ ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ຕຖາຄໂຕ ຣຊ຺ຊໍ ຉຑ຺ເຑຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມາຕາປິຕໂຣ ມຫາຣາຊກຸລານິ ອເຫສຸໍ, ຍຸຘິຏ຺ຐິລກຸມາໂຣ ອານນ຺ໂທ, ຍຸຘຎ຺ຈໂຍ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຍຸຘຎ຺ຈຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໔໖໑] ໗. ທສຣຖຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ເອຖ ລກ຺ຂຓ ສີຕາ ຈາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ມຕປິຕິກໍ ກຸຏຸມ຺ພິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ຫິ ປິຕຣິ ກາລກເຕ ໂສກາຠິຠູໂຕ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ປຫາຍ ໂສການຸວຕ຺ຕໂກວ ອໂຫສິ. ສຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜລູປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ປຸນທິວເສ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ໂຈ ຠິກ຺ຂູ ອຸຍ຺ໂຍເຊຕ຺ວາ ເອກໍ ປຈ຺ຉາສມຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນໍ ມຘຸຣວຈເນນ ອາລປນ຺ໂຕ ‘‘ກິໍ ໂສຈສິ ອຸປາສກາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ຠນ຺ເຕ, ປິຕຸໂສໂກ ມໍ ພາຘຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຸປາສກ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ອຏ຺ຐວິເຘ ໂລກຘມ຺ເມ ຕຖໂຕ ຊານນ຺ຕາ ປິຕຣິ ກາລກເຕ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ໂສກໍ ນ ກຣິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ທສຣຖມຫາຣາຊາ ນາມ ອຄຕິຄມນໍ ປຫາຍ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕສ຺ສ ໂສຬສນ຺ນໍ ອິຕ຺ຖິສຫສ຺ສານໍ ເຊຏ຺ຐິກາ ອຄ຺ຄມເຫສີ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ເຕ ເອກຎ຺ຈ ຘີຕຣໍ ວິຊາຍິ. ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ຣາມປຓ຺ຑິໂຕ ນາມ ອໂຫສິ, ທຸຕິໂຍ ລກ຺ຂຓກຸມາໂຣ ນາມ, ຘີຕາ ສີຕາ ເທວີ ນາມ. ອປຣຠາເຄ ມເຫສີ ກາລມກາສິ. ຣາຊາ ຕສ຺ສາ ກາລກຕາຍ ຈິຣຕຣໍ ໂສກວສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອມຈ຺ເຈຫິ ສຎ຺ຎາປິໂຕ ຕສ຺ສາ ກຕ຺ຕພ຺ພປຣິຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐາເນ ຐເປສິ. ສາ ຣຎ຺ໂຎ ປິຍາ ອໂຫສິ ມນາປາ. ສາປິ ອປຣຠາເຄ ຄພ຺ຠໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ລທ຺ຘຄພ຺ຠປຣິຫາຣາ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ, ‘‘ຠຣຕກຸມາໂຣ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ອກໍສຸ. ຣາຊາ ປຸຕ຺ຕສິເນເຫນ ‘‘ຠທ຺ເທ, ວຣໍ ເຕ ທມ຺ມິ, ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ສາ ຄຫິຕກໍ ກຕ຺ວາ ຐເປຕ຺ວາ ກຸມາຣສ຺ສ ສຕ຺ຕຏ຺ຐວສ຺ສກາເລ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ມຍ຺ຫໍ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວໂຣ ທິນ຺ໂນ, ອິທານິສ຺ສ ວຣໍ ເທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຄຓ຺ຫ, ຠທ຺ເທຕິ. ‘‘ເທວ, ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ເມ ຣຊ຺ຊໍ ເທຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຣາຊາ ອຈ຺ຉຣໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນສ຺ສ, ວສລິ, ມຍ຺ຫໍ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ຕາ ອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ຘາ ວິຍ ຊລນ຺ຕິ, ເຕ ມາຣາເປຕ຺ວາ ຕວ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຣຊ຺ຊໍ ຍາຈສີ’’ຕິ ຕຊ຺ເຊສິ. ສາ ຠີຕາ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຎ຺ເຎສຸປິ ທິວເສສຸ ຣາຊານໍ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຣຊ຺ຊເມວ ຍາຈິ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສາ ຕໍ ວຣໍ ອທຕ຺ວາວ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມາຕຸຄາໂມ ນາມ ອກຕຎ຺ຎູ ມິຕ຺ຕທຸພ຺ຠີ, ອຍໍ ເມ ກູຏປຓ຺ຓໍ ວາ ກູຏລຎ຺ຊໍ ວາ ກຕ຺ວາ ປຸຕ຺ເຕ ຆາຕາເປຍ຺ຍາ’’ຕິ. ໂສ ປຸຕ຺ເຕ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕາ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິຘ ວສນ຺ຕານໍ ອນ຺ຕຣາໂຍປິ ຠເວຍ຺ຍ, ຕຸມ຺ເຫ ສາມນ຺ຕຣຊ຺ຊໍ ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມມ ມຣຓກາເລ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ກຸລສນ຺ຕກໍ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນ ເນມິຕ຺ຕເກ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຍຸປຣິຈ຺ເຉທໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ຎານິ ທ຺ວາທສ ວສ຺ສານິ ປວຕ຺ຕິສ຺ສຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕາ, ອິໂຕ ທ຺ວາທສວສ຺ສຈ຺ຈເຍນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປິຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຣທນ຺ຕາ ປາສາທາ ໂອຕຣິໍສຸ. ສີຕາ ເທວີ ‘‘ອຫມ຺ປິ ຠາຕິເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປິຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ໂຣທນ຺ຕີ ນິກ຺ຂມິ. ຕໂຍປິ ຊນາ ມຫາປຣິວາຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສມ຺ປນ຺ໂນທເກ ສຸລຠຜລາຜເລ ປເທເສ ອສ຺ສມໍ ມາເປຕ຺ວາ ຜລາຜເລນ ຍາເປນ຺ຕາ ວສິໍສຸ.

ລກ຺ຂຓປຓ຺ຑິໂຕ ຈ ສີຕາ ຈ ຣາມປຓ຺ຑິຕໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອມ຺ຫາກໍ ປິຕຸຏ຺ຐາເນ ຐິຕາ, ຕສ຺ມາ ອສ຺ສເມເຍວ ໂຫຖ, ມຍໍ ຜລາຜລໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕຸມ຺ເຫ ໂປເສສ຺ສາມາ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣາມປຓ຺ຑິໂຕ ຕຕ຺ເຖວ ໂຫຕິ. ອິຕເຣ ທ຺ເວ ຜລາຜລໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຕໍ ປຏິຊຄ຺ຄິໍສຸ. ເອວໍ ເຕສໍ ຜລາຜເລນ ຍາເປຕ຺ວາ ວສນ຺ຕານໍ ທສຣຖມຫາຣາຊາ ປຸຕ຺ຕໂສເກນ ນວເມ ສໍວຈ຺ຉເຣ ກາລມກາສິ. ຕສ຺ສ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກາເຣຕ຺ວາ ເທວີ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຠຣຕກຸມາຣສ຺ສ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອມຈ຺ຈາ ປນ ‘‘ຉຕ຺ຕສ຺ສາມິກາ ອຣຎ຺ເຎ ວສນ຺ຕີ’’ຕິ ນ ອທໍສຸ. ຠຣຕກຸມາໂຣ ‘‘ມມ ຠາຕຣໍ ຣາມປຓ຺ຑິຕໍ ອຣຎ຺ຎໂຕ ອາເນຕ຺ວາ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຎ຺ຈຣາຊກກຸຘຠຓ຺ຑານິ ຄເຫຕ຺ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄິນິຍາ ເສນາຍ ຕສ຺ສ ວສນຏ຺ຐານໍ ປຕ຺ວາ ອວິທູເຣ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ກຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ນິວາເສຕ຺ວາ ກຕິປເຍຫິ ອມຈ຺ເຈຫິ ສທ຺ຘິໍ ລກ຺ຂຓປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ຈ ສີຕາຍ ຈ ອຣຎ຺ຎໍ ຄຕກາເລ ອສ຺ສມປທໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອສ຺ສມປທທ຺ວາເຣ ຐປິຕກຎ຺ຈນຣູປກໍ ວິຍ ຣາມປຓ຺ຑິຕໍ ນິຣາສງ຺ກໍ ສຸຂນິສິນ຺ນໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ສທ຺ຘິໍ ອມຈ຺ເຈຫິ ປາເທສຸ ປຕິຕ຺ວາ ໂຣທຕິ. ຣາມປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ເນວ ໂສຈິ, ນ ປຣິເທວິ, ອິນ຺ທ຺ຣິຍວິກາຣມຕ຺ຕມ຺ປິສ຺ສ ນາໂຫສິ. ຠຣຕສ຺ສ ປນ ໂຣທິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ນກາເລ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ອິຕເຣ ທ຺ເວ ຜລາຜລໍ ອາທາຍ ອາຄມິໍສຸ. ຣາມປຓ຺ຑິໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິເມ ທຫຣາ ມຍ຺ຫໍ ວິຍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນປຎ຺ຎາ ເອເຕສໍ ນຕ຺ຖິ, ສຫສາ ‘ປິຕາ ໂວ ມໂຕ’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ໂສກໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕານໍ ຫທຍມ຺ປິ ເຕສໍ ຜເລຍ຺ຍ, ອຸປາເຍນ ເຕ ອຸທກໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ເອຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ເນສໍ ປຸຣໂຕ ເອກໍ ອຸທກຏ຺ຐານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອຕິຈິເຣນ ອາຄຕາ, ອິທໍ ໂວ ທຓ຺ຑກມ຺ມໍ ໂຫຕຸ, ອິມໍ ອຸທກໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຖາ’’ຕິ ອຸປຑ຺ຒຄາຖໍ ຕາວ ອາຫ –

໘໔.

‘‘ເອຖ ລກ຺ຂຓ ສີຕາ ຈ, ອຸໂຠ ໂອຕຣໂຖທກ’’ນ຺ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ເອຖ ລກ຺ຂຓ ສີຕາ ຈ ອາຄຈ຺ຉຖ, ອຸໂຠປິ ໂອຕຣຖ ອຸທກນ຺ຕິ;

ເຕ ເອກວຈເນເນວ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ປິຕຸ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈນ຺ໂຕ ເສສໍ ອຸປຑ຺ຒຄາຖມາຫ –

‘‘ເອວາຍໍ ຠຣໂຕ ອາຫ, ຣາຊາ ທສຣໂຖ ມໂຕ’’ຕິ.

ເຕ ປິຕຸ ມຕສາສນໍ ສຸຕ຺ວາວ ວິສຎ຺ຎາ ອເຫສຸໍ. ປຸນປິ ເນສໍ ກເຖສິ, ປຸນປິ ເຕ ວິສຎ຺ຎາ ອເຫສຸນ຺ຕິ ເອວໍ ຍາວຕຕິຍໍ ວິສຎ຺ຎິຕໍ ປຕ຺ເຕ ເຕ ອມຈ຺ຈາ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຸທກາ ນີຫຣິຕ຺ວາ ຖເລ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ລທ຺ຘສ຺ສາເສສຸ ເຕສຸ ສພ຺ເພ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ໂຣທິຕ຺ວາ ປຣິເທວິຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ຕທາ ຠຣຕກຸມາໂຣ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ມຍ຺ຫໍ ຠາຕາ ລກ຺ຂຓກຸມາໂຣ ຈ ຠຄິນີ ຈ ສີຕາ ເທວີ ປິຕຸ ມຕສາສນໍ ສຸຕ຺ວາວ ໂສກໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຣາມປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ເນວ ໂສຈຕິ, ນ ປຣິເທວຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ຕສ຺ສ ອໂສຈນກາຣຓໍ, ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໘໕.

‘‘ເກນ ຣາມປ຺ປຠາເວນ, ໂສຈິຕພ຺ພໍ ນ ໂສຈສິ;

ປິຕຣໍ ກາລກຕໍ ສຸຕ຺ວາ, ນ ຕໍ ປສຫເຕ ທຸຂ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຠາເວນາຕິ ອານຸຠາເວນ. ນ ຕໍ ປສຫເຕ ທຸຂນ຺ຕິ ເອວຣູປໍ ທຸກ຺ຂໍ ເກນ ກາຣເຓນ ຕໍ ນ ປີເຬຕິ, ກິໍ ເຕ ອໂສຈນກາຣຓໍ, ກເຖຫິ ຕາວ ນນ຺ຕິ.

ອຖສ຺ສ ຣາມປຓ຺ຑິໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ອໂສຈນກາຣຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ –

໘໖.

‘‘ຍໍ ນ ສກ຺ກາ ນິປາເລຕຸໍ, ໂປເສນ ລປຕໍ ພຫຸໍ;

ສ ກິສ຺ສ ວິຎ຺ຎູ ເມຘາວີ, ອຕ຺ຕານມຸປຕາປເຍ.

໘໗.

‘‘ທຫຣາ ຈ ຫິ ວຸທ຺ຘາ ຈ, ເຍ ພາລາ ເຍ ຈ ປຓ຺ຑິຕາ;

ອຑ຺ຒາ ເຈວ ທລິທ຺ທາ ຈ, ສພ຺ເພ ມຈ຺ຈຸປຣາຍຓາ.

໘໘.

‘‘ຜລານມິວ ປກ຺ການໍ, ນິຈ຺ຈໍ ປຕນໂຕ ຠຍໍ;

ເອວໍ ຊາຕານ ມຈ຺ຈານໍ, ນິຈ຺ຈໍ ມຣຓໂຕ ຠຍໍ.

໘໙.

‘‘ສາຍເມເກ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ປາໂຕ ທິຏ຺ຐາ ພຫຸຊ຺ຊນາ;

ປາໂຕ ເອເກ ນ ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ສາຍໍ ທິຏ຺ຐາ ພຫຸຊ຺ຊນາ.

໙໐.

‘‘ປຣິເທວຍມາໂນ ເຈ, ກິຎ຺ຈິທຕ຺ຖໍ ອຸທພ຺ພເຫ;

ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ຫິໍສມຕ຺ຕານໍ, ກຍິຣາ ຕໍ ວິຈກ຺ຂໂຓ.

໙໑.

‘‘ກິໂສ ວິວຓ຺ໂຓ ຠວຕິ, ຫິໍສມຕ຺ຕານມຕ຺ຕໂນ;

ນ ເຕນ ເປຕາ ປາເລນ຺ຕິ, ນິຣຕ຺ຖາ ປຣິເທວນາ.

໙໒.

‘‘ຍຖາ ສຣຓມາທິຕ຺ຕໍ, ວາຣິນາ ປຣິນິພ຺ພເຍ;

ເອວມ຺ປິ ຘີໂຣ ສຸຕວາ, ເມຘາວີ ປຓ຺ຑິໂຕ ນໂຣ;

ຂິປ຺ປມຸປ຺ປຕິຕໍ ໂສກໍ, ວາໂຕ ຕູລໍວ ຘໍສເຍ.

໙໓.

‘‘ມຈ຺ໂຈ ເອໂກວ ອຈ຺ເຈຕິ, ເອໂກວ ຊາຍເຕ ກຸເລ;

ສໍໂຍຄປຣມາຕ຺ເວວ, ສມ຺ໂຠຄາ ສພ຺ພປາຓິນໍ.

໙໔.

‘‘ຕສ຺ມາ ຫິ ຘີຣສ຺ສ ພຫຸສ຺ສຸຕສ຺ສ, ສມ຺ປສ຺ສໂຕ ໂລກມິມໍ ປຣຎ຺ຈ;

ອຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມໍ ຫທຍໍ ມນຎ຺ຈ, ໂສກາ ມຫນ຺ຕາປິ ນ ຕາປຍນ຺ຕິ.

໙໕.

‘‘ໂສຫໍ ທສ຺ສຎ຺ຈ ໂຠກ຺ຂຎ຺ຈ, ຠຣິສ຺ສາມິ ຈ ຎາຕເກ;

ເສສຎ຺ຈ ປາລຍິສ຺ສາມິ, ກິຈ຺ຈເມຕໍ ວິຊານໂຕ’’ຕິ. –

ອິມາຫິ ທສຫິ ຄາຖາຫິ ອນິຈ຺ຈຕໍ ປກາເສຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນິປາເລຕຸນ຺ຕິ ຣກ຺ຂິຕຸໍ. ລປຕນ຺ຕິ ລປນ຺ຕານໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ‘‘ຕາຕ ຠຣຕ, ຍໍ ສຕ຺ຕານໍ ຊີວິຕໍ ພຫຸມ຺ປິ ວິລປນ຺ຕານໍ ປຸຣິສານໍ ເອເກນາປິ ມາ ອຸຈ຺ຉິຊ຺ຊີຕິ ນ ສກ຺ກາ ຣກ຺ຂິຕຸໍ, ໂສ ທານິ ມາທິໂສ ອຏ຺ຐ ໂລກຘມ຺ເມ ຕຖໂຕ ຊານນ຺ໂຕ ວິຎ຺ຎູ ເມຘາວີ ປຓ຺ຑິໂຕ ມຣຓປຣິໂຍສານຊີວິເຕສຸ ສຕ຺ເຕສຸ ກິສ຺ສ ອຕ຺ຕານມຸປຕາປເຍ, ກິໍກາຣຓາ ອນຸປກາເຣນ ໂສກທຸກ຺ເຂນ ອຕ຺ຕານໍ ສນ຺ຕາເປຍ຺ຍາ’’ຕິ.

ທຫຣາ ຈາຕິ ຄາຖາ ‘‘ມຈ຺ຈຸ ນາເມສ ຕາຕ ຠຣຕ, ເນວ ສຸວຓ຺ຓຣູປກສທິສານໍ ທຫຣານໍ ຂຕ຺ຕິຍກຸມາຣກາທີນໍ, ນ ວຸທ຺ຘິປ຺ປຕ຺ຕານໍ ມຫາໂຍຘານໍ, ນ ພາລານໍ ປຸຖຸຊ຺ຊນສຕ຺ຕານໍ, ນ ພຸທ຺ຘາທີນໍ ປຓ຺ຑິຕານໍ, ນ ຈກ຺ກວຕ຺ຕິອາທີນໍ ອິສ຺ສຣານໍ, ນ ນິທ຺ຘນານໍ ທລິທ຺ທາທີນໍ ລຊ຺ຊຕິ, ສພ຺ເພປິເມ ສຕ຺ຕາ ມຈ຺ຈຸປຣາຍຓາ ມຣຓມຸເຂ ສໍຠຄ຺ຄວິຠຄ຺ຄາ ຠວນ຺ຕິເຍວາ’’ຕິ ທສ຺ສນຕ຺ຖໍ ວຸຕ຺ຕາ.

ນິຈ຺ຈໍ ປຕນໂຕຕິ ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ຫິ ຕາຕ ຠຣຕ, ປກ຺ການໍ ຜລານໍ ປກ຺ກກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ອິທານິ ວຓ຺ຏາ ຉິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ປຕິສ຺ສນ຺ຕິ, ອິທານິ ປຕິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ປຕນໂຕ ຠຍໍ ນິຈ຺ຈໍ ຘຸວໍ ເອກໍສິກເມວ ຠວຕິ, ເອວໍ ອາສງ຺ກນີຍໂຕ ເອວໍ ຊາຕານໍ ມຈ຺ຈານມ຺ປິ ເອກໍສິກໍເຍວ ມຣຓໂຕ ຠຍໍ, ນຕ຺ຖິ ໂສ ຂໂຓ ວາ ລໂຍ ວາ ຍຕ຺ຖ ເຕສໍ ມຣຓໍ ນ ອາສງ຺ກິຕພ຺ພໍ ຠເວຍ຺ຍາຕິ.

ສາຍນ຺ຕິ ວິກາເລ. ອິມິນາ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຈ ທິຏ຺ຐານໍ ທິວສຠາເຄ ອທສ຺ສນໍ, ທິວສຠາເຄ ຈ ທິຏ຺ຐານໍ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ອທສ຺ສນໍ ທີເປຕິ. ກິຎ຺ຈິທຕ຺ຖນ຺ຕິ ‘‘ປິຕາ ເມ, ປຸຕ຺ໂຕ ເມ’’ຕິອາທີຫິ ປຣິເທວມາໂນວ ໂປໂສ ສມ຺ມູຬ຺ໂຫ ອຕ຺ຕານໍ ຫິໍສນ຺ໂຕ ກິລເມນ຺ໂຕ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ອຕ຺ຖໍ ອາຫເຣຍ຺ຍ. ກຍິຣາ ຕໍ ວິຈກ຺ຂໂຓຕິ ອຖ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຸຣິໂສ ເອວໍ ປຣິເທວໍ ກເຣຍ຺ຍ, ຍສ຺ມາ ປນ ປຣິເທວນ຺ໂຕ ມຕໍ ວາ ອາເນຕຸໍ ອຎ຺ຎໍ ວາ ຕສ຺ສ ວຑ຺ຒິໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ຕສ຺ມາ ນິຣຕ຺ຖກຕ຺ຕາ ປຣິເທວິຕສ຺ສ ປຓ຺ຑິຕາ ນ ປຣິເທວນ຺ຕິ.

ອຕ຺ຕານມຕ຺ຕໂນຕິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕຠາວໍ ໂສກປຣິເທວທຸກ຺ເຂນ ຫິໍສນ຺ໂຕ. ນ ເຕນາຕິ ເຕນ ປຣິເທເວນ ປຣໂລກໍ ຄຕາ ສຕ຺ຕາ ນ ປາເລນ຺ຕິ ນ ຍາເປນ຺ຕິ. ນິຣຕ຺ຖາຕິ ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ມຕສຕ຺ຕານໍ ອຍໍ ປຣິເທວນາ ນິຣຕ຺ຖກາ. ສຣຓນ຺ຕິ ນິວາສເຄຫໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຸຣິໂສ ອຕ຺ຕໂນ ວສນາຄາເຣ ອາທິຕ຺ເຕ ມຸຫຸຕ຺ຕມ຺ປິ ໂວສານໍ ອນາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ຆຏສເຕນ ຆຏສຫສ຺ເສນ ວາຣິນາ ນິພ຺ພາປຍເຕວ, ເອວໍ ຘີໂຣ ອຸປ຺ປຕິຕໍ ໂສກໍ ຂິປ຺ປເມວ ນິພ຺ພາປເຍ. ຕູລໍ ວິຍ ຈ ວາໂຕ ຍຖາ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ເອວໍ ຘໍສເຍ ວິທ຺ຘໍເສຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມຈ຺ໂຈ ເອໂກວ ອຈ຺ເຈຕີຕິ ເອຕ຺ຖ ຕາຕ ຠຣຕ, ອິເມ ສຕ຺ຕາ ກມ຺ມສ຺ສກາ ນາມ, ຕຖາ ຫິ ອິໂຕ ປຣໂລກໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ສຕ຺ໂຕ ເອໂກວ ອຈ຺ເຈຕິ ອຕິກ຺ກມຕິ, ຂຕ຺ຕິຍາທິກຸເລ ຊາຍມາໂນປິ ເອໂກວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຊາຍຕິ. ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ປນ ຎາຕິມິຕ຺ຕສໍໂຍເຄນ ‘‘ອຍໍ ເມ ປິຕາ, ອຍໍ ເມ ມາຕາ, ອຍໍ ເມ ມິຕ຺ໂຕ’’ຕິ ສໍໂຍຄປຣມາຕ຺ເວວ ສມ຺ໂຠຄາ ສພ຺ພປາຓີນໍ, ປຣມຕ຺ເຖນ ປນ ຕີສຸປິ ຠເວສຸ ກມ຺ມສ຺ສກາເວເຕ ສຕ຺ຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕສ຺ມາຕິ ຍສ຺ມາ ເອເຕສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຎາຕິມິຕ຺ຕສໍໂຍຄໍ ຎາຕິມິຕ຺ຕປຣິໂຠຄມຕ຺ຕໍ ຐເປຕ຺ວາ ອິໂຕ ປຣໍ ອຎ຺ຎໍ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ. ສມ຺ປສ຺ສໂຕຕິ ອິມຎ຺ຈ ປຣຎ຺ຈ ໂລກໍ ນານາຠາວວິນາຠາວເມວ ສມ຺ມາ ປສ຺ສໂຕ. ອຎ຺ຎາຍ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ອຏ຺ຐວິຘໂລກຘມ຺ມໍ ຊານິຕ຺ວາ. ຫທຍໍ ມນຎ຺ຈາຕິ ອິທໍ ອຸຠຍມ຺ປິ ຈິຕ຺ຕສ຺ເສວ ນາມໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ –

‘‘ລາໂຠ ອລາໂຠ ຍໂສ ອຍໂສ ຈ, ນິນ຺ທາ ປສໍສາ ຈ ສຸຂຎ຺ຈ ທຸກ຺ຂໍ;

ເອເຕ ອນິຈ຺ຈາ ມນຸເຊສຸ ຘມ຺ມາ, ມາ ໂສຈ ກິໍ ໂສຈສິ ໂປຏ຺ຐປາທາ’’ຕິ. (ຊາ. ໑.໔.໑໑໔) –

ອິເມສໍ ອຏ຺ຐນ຺ນໍ ໂລກຘມ຺ມານໍ ເຍນ ເກນຈິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຣິຍາທີຍຕິ, ຕສ຺ສ ຈ ອນິຈ຺ຈຕໍ ຎຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ຘີຣສ຺ສ ປິຕຸປຸຕ຺ຕມຣຓາທິວຕ຺ຖຸກາ ມຫນ຺ຕາປິ ໂສກາ ຫທຍໍ ນ ຕາປຍນ຺ຕີຕິ. ເອຕໍ ວາ ອຏ຺ຐວິຘໍ ໂລກຘມ຺ມໍ ຎຕ຺ວາ ຐິຕສ຺ສ ຫທຍວຕ຺ຖຸຎ຺ຈ ມນຎ຺ຈ ມຫນ຺ຕາປິ ໂສກາ ນ ຕາປຍນ຺ຕີຕິ ເອວມ຺ເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ທຏ຺ຐພ຺ໂພ.

ໂສຫໍ ທສ຺ສຎ຺ຈ ໂຠກ຺ຂຎ຺ຈາຕິ ຄາຖາຍ – ຕາຕ ຠຣຕ, ອນ຺ຘພາລານໍ ສຕ຺ຕານໍ ວິຍ ມມ ໂຣທນປຣິເທວນໍ ນາມ ນ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ, ອຫໍ ປນ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຕສ຺ສ ຐາເນ ຐຕ຺ວາ ກປຓາທີນໍ ທານາຣຫານໍ ທານໍ, ຐານນ຺ຕຣາຣຫານໍ ຐານນ຺ຕຣໍ, ຍສາຣຫານໍ ຍສໍ ທສ຺ສາມິ, ປິຕຣາ ເມ ປຣິຠຸຕ຺ຕນເຍນ ອິສ຺ສຣິຍໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມິ, ຎາຕເກ ຈ ໂປເສສ຺ສາມິ, ອວເສສຎ຺ຈ ອນ຺ໂຕປຣິຊນາທິກໍ ຊນໍ ປາເລສ຺ສາມິ, ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ຘມ຺ມິກໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ ເອວຎ຺ຫິ ຊານໂຕ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິສສ຺ສ ອນຸຣູປໍ ກິຈ຺ຈນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ປຣິສາ ອິມໍ ຣາມປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ອນິຈ຺ຈຕາປກາສນໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ນິສ຺ໂສກາ ອເຫສຸໍ. ຕໂຕ ຠຣຕກຸມາໂຣ ຣາມປຓ຺ຑິຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ພາຣາຓສິຣຊ຺ຊໍ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຕາຕ ລກ຺ຂຓຎ຺ຈ, ສີຕາເທວິຎ຺ຈ ຄເຫຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ອນຸສາສຖາຕິ. ຕຸມ຺ເຫ ປນ, ເທວາຕິ. ຕາຕ, ມມ ປິຕາ ‘‘ທ຺ວາທສວສ຺ສຈ຺ຈເຍນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ມໍ ອໂວຈ, ອຫໍ ອິທາເນວ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ວຈນກໂຣ ນາມ ນ ໂຫມິ, ອຎ຺ຎານິປິ ຕີຓິ ວສ຺ສານິ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ອາຄມິສ຺ສາມີຕິ. ‘‘ເອຕ຺ຕກໍ ກາລໍ ໂກ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສ຺ສຕີ’’ຕິ? ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ກາເຣຖາ’’ຕິ. ‘‘ນ ມຍໍ ກາເຣສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຍາວ ມມາຄມນາ ອິມາ ປາທຸກາ ກາເຣສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຕິຓປາທຸກາ ໂອມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອທາສິ. ເຕ ຕໂຍປິ ຊນາ ປາທຸກາ ຄເຫຕ຺ວາ ຣາມປຓ຺ຑິຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ມຫາຊນປຣິວຸຕາ ພາຣາຓສິໍ ອຄມໍສຸ. ຕີຓິ ສໍວຈ຺ຉຣານິ ປາທຸກາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສຸໍ. ອມຈ຺ຈາ ຕິຓປາທຸກາ ຣາຊປລ຺ລງ຺ເກ ຐເປຕ຺ວາ ອຑ຺ຑໍ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ຕິ. ສເຈ ທຸພ຺ພິນິຈ຺ຉິໂຕ ໂຫຕິ, ປາທຸກາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປຏິຫຎ຺ຎນ຺ຕິ. ຕາຍ ສຎ຺ຎາຍ ປຸນ ວິນິຈ຺ຉິນນ຺ຕິ. ສມ຺ມາ ວິນິຈ຺ຉິຕກາເລ ປາທຸກາ ນິສ຺ສທ຺ທາ ສນ຺ນິສີທນ຺ຕິ. ຣາມປຓ຺ຑິໂຕ ຕິຓ຺ຓໍ ສໍວຈ຺ຉຣານໍ ອຈ຺ຈເຍນ ອຣຎ຺ຎາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິນຄຣໍ ປຕ຺ວາ ອຸຍ຺ຍານໍ ປາວິສິ. ຕສ຺ສ ອາຄມນຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ກຸມາຣາ ອມຈ຺ຈຄຓປຣິວຸຕາ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສີຕໍ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ກຕ຺ວາ ອຸຠິນ຺ນມ຺ປິ ອຠິເສກໍ ອກໍສຸ. ເອວໍ ອຠິເສກປ຺ປຕ຺ໂຕ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອລງ຺ກຕຣເຖ ຐຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ຈນ຺ທກປາສາທວຣສ຺ສ ມຫາຕລໍ ອຠິຣຸຫິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ໂສຬສ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູເຣສິ.

໙໖.

‘‘ທສ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ສຏ຺ຐິ ວສ຺ສສຕານິ ຈ;

ກມ຺ພຸຄີໂວ ມຫາພາຫຸ, ຣາໂມ ຣຊ຺ຊມກາຣຍີ’’ຕິ. –

ອຍໍ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ ຕມຕ຺ຖໍ ທີເປຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກມ຺ພຸຄີໂວຕິ ສຸວຓ຺ຓາຬິງ຺ຄສທິສຄີໂວ. ສຸວຓ຺ຓຎ຺ຫິ ກມ຺ພູຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ກຸຏຸມ຺ພິໂກ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຕທາ ທສຣຖມຫາຣາຊາ ສຸທ຺ໂຘທນມຫາຣາຊາ ອໂຫສິ, ມາຕາ ມຫາມາຍາເທວີ, ສີຕາ ຣາຫຸລມາຕາ, ຠຣໂຕ ອານນ຺ໂທ, ລກ຺ຂໂຓ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ປຣິສາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ຣາມປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ທສຣຖຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໔໖໒] ໘. ສໍວຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຊານນ຺ໂຕ ໂນ ມຫາຣາຊາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ໂອສ຺ສຏ຺ຐວີຣິຍໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ສາວຕ຺ຖິວາສີ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ລທ຺ຘູປສມ຺ປໂທ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາຍວຕ຺ຕໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ອຸຠຍານິ ປາຕິໂມກ຺ຂານິ ປຄຸຓານິ ກຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓປຎ຺ຈວສ຺ໂສ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ອຣຎ຺ເຎ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ໂກສລຣຏ຺ເຐ ເອກໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ອິຣິຍາປເຖ ປສນ຺ນມນຸສ຺ເສຫິ ປຓ຺ຓສາລໍ ກຕ຺ວາ ອຸປຏ຺ຐິຍມາໂນ ວສ຺ສໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ຆເຏນ຺ໂຕ ວາຍມນ຺ໂຕ ອຈ຺ຈາຣທ຺ເຘນ ວີຣິເຍນ ເຕມາສໍ ກມ຺ມຏ຺ຐານໍ ຠາເວຕ຺ວາ ໂອຠາສມຕ຺ຕມ຺ປິ ອຸປ຺ປາເທຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອທ຺ຘາ ອຫໍ ສຕ຺ຖາຣາ ເທສິເຕສຸ ຈຕູສຸ ປຸຄ຺ຄເລສຸ ປທປຣໂມ, ກິໍ ເມ ອຣຎ຺ຎວາເສນ, ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຣູປສິຣິໍ ປສ຺ສນ຺ໂຕ ມຘຸຣຘມ຺ມເທສນໍ ສຸຓນ຺ໂຕ ວີຕິນາເມສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ວີຣິຍໍ ໂອສ຺ສຊິຕ຺ວາ ຕໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ອນຸປຸພ຺ເພນ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍຫິ ເຈວ ສນ຺ທິຏ຺ຐສມ຺ຠຕ຺ເຕຫິ ຈ ອາຄມນກາຣຓໍ ປຸຏ຺ໂຐ ຕມຕ຺ຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ເຕຫິ ‘‘ກສ຺ມາ ເອວມກາສີ’’ຕິ ຄຣຫິຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ອນິຈ຺ຉມານໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ອານຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອຍໍ, ຠນ຺ເຕ, ວີຣິຍໍ ໂອສ຺ສຊິຕ຺ວາ ອາຄໂຕ’’ຕິ ອາໂຣຈິເຕ ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກສ຺ມາ ຠິກ຺ຂຸ ວີຣິຍໍ ໂອສ຺ສຊິ, ອິມສ຺ມິຎ຺ຫິ ສາສເນ ນິພ຺ພີຣິຍສ຺ສ ກຸສີຕປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ອຄ຺ຄຜລໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອາຣທ຺ຘວີຣິຍາ ອິມໍ ຘມ຺ມໍ ອາຣາເຘນ຺ຕິ, ຕ຺ວໍ ໂຂ ປນ ປຸພ຺ເພ ວີຣິຍວາ ໂອວາທກ຺ຂໂມ, ເຕເນວ ກາຣເຓນ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ປຸຕ຺ຕສຕສ຺ສ ສພ຺ພກນິຏ຺ໂຐ ຫຸຕ຺ວາປິ ປຓ຺ຑິຕານໍ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ສໍວຣກຸມາໂຣ ນາມ ປຸຕ຺ຕສຕສ຺ສ ສພ຺ພກນິຏ຺ໂຐ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ເອເກກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ‘‘ສິກ຺ຂິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ສິກ຺ຂາເປຖາ’’ຕິ ເອເກກສ຺ສ ອມຈ຺ຈສ຺ສ ອທາສິ. ສໍວຣກຸມາຣສ຺ສ ອາຈຣິໂຍ ອມຈ຺ໂຈ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ຣາຊປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປິຕຸຏ຺ຐາເນ ຐິໂຕ. ອມຈ຺ຈາ ສິກ຺ຂິຕສິປ຺ເປ ຣາຊປຸຕ຺ເຕ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສຸໍ. ຣາຊາ ເຕສໍ ຊນປທໍ ທຕ຺ວາ ອຸຍ຺ໂຍເຊສິ. ສໍວຣກຸມາໂຣ ສພ຺ພສິປ຺ປສ຺ສ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ວາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ຕາຕ, ສເຈ ມໍ ປິຕາ ຊນປທໍ ເປເສຕິ, ກິໍ ກໂຣມີ’’ຕິ? ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ຊນປເທ ທີຍມາເນ ຕໍ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ‘ເທວ ອຫໍ ສພ຺ພກນິຏ຺ໂຐ, ມຍິປິ ຄເຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາທມູລໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ອຫໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາທມູເລເຍວ ວສິສ຺ສາມີ’ຕິ ວເທຍ຺ຍາສີ’’ຕິ. ອເຖກທິວສໍ ຣາຊາ ສໍວຣກຸມາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ນໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກິໍ ຕາຕ, ສິປ຺ປໍ ເຕ ນິຏ຺ຐິຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ອາມ, ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ຕຸຍ຺ຫມ຺ປິ ຊນປທໍ ເທມີ’’ຕິ. ‘‘ເທວ ຕຸມ຺ຫາກໍ ປາທມູລໍ ຕຸຈ຺ຉໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ປາທມູເລເຍວ ວສິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣຎ຺ໂຎ ປາທມູເລເຍວ ຫຸຕ຺ວາ ປຸນປິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ຕາຕ ອຎ຺ຎໍ ກິໍ ກໂຣມີ’’ຕິ? ‘‘ຕາຕ ຣາຊານໍ ເອກໍ ປຸຣາຓຸຍ຺ຍານໍ ຍາຈາຫີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ອຸຍ຺ຍານໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ຊາຕເກຫິ ປຸປ຺ຜຜເລຫິ ນຄເຣ ອິສ຺ສຣຊນໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ປຸນ ‘‘ກິໍ ກໂຣມີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ຕາຕ, ຣາຊານໍ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ຠຕ຺ຕເວຕນໍ ຕ຺ວເມວ ເທຫີ’’ຕິ. ໂສ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິ ອຫາເປຕ຺ວາ ຠຕ຺ຕເວຕນໍ ທຕ຺ວາ ປຸນ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ວິຎ຺ຎາເປຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕນິເວສເນ ທາສໂປຣິສານມ຺ປິ ຫຕ຺ຖີນມ຺ປິ ອສ຺ສານມ຺ປິ ພລກາຍສ຺ສປິ ວຕ຺ຕໍ ອປຣິຫາເປຕ຺ວາ ອທາສິ, ຕິໂຣຊນປເທຫິ ອາຄຕານໍ ທູຕາທີນໍ ນິວາສຏ຺ຐານາທີນິ ວາຓິຊານໍ ສຸງ຺ກນ຺ຕິ ສພ຺ພກຣຓີຍານິ ອຕ຺ຕນາວ ອກາສິ. ເອວໍ ໂສ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ອນ຺ໂຕຊນຎ຺ຈ ພຫິຊນຎ຺ຈ ນາຄເຣ ຈ ຣຏ຺ຐວາສິໂນ ຈ ອາຄນ຺ຕຸເກ ຈ ອາຍວຕ຺ຕເນ ຈ ເຕນ ເຕນ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖຸນາ ອາພນ຺ຘິຕ຺ວາ ສງ຺ຄຓ຺ຫິ, ສພ຺ເພສໍ ປິໂຍ ອໂຫສິ ມນາໂປ.

ອປຣຠາເຄ ຣາຊານໍ ມຣຓມຎ຺ເຈ ນິປນ຺ນໍ ອມຈ຺ຈາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ ‘‘ເທວ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຈ຺ຈເຍນ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ກສ຺ສ ເທມາ’’ຕິ? ‘‘ຕາຕ, ມມ ປຸຕ຺ຕາ ສພ຺ເພປິ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕສ຺ສ ສາມິໂນວ. ໂຍ ປນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ມນໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ເສວ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຖໍ ທເທຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ເຕ ຕສ຺ມິໍ ກາລກເຕ ຕສ຺ສ ສຣີຣປຣິຫາຣໍ ກຕ຺ວາ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ຣຎ຺ຎາ ‘ໂຍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ມນໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຕສ຺ສ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປຍ຺ຍາຖາ’ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ, ອມ຺ຫາກຎ຺ຈ ອຍໍ ສໍວຣກຸມາໂຣ ມນໍ ຄຓ຺ຫາຕີ’’ຕິ ຎາຕເກຫິ ປຣິວາຣິຕາ ຕສ຺ສ ກຎ຺ຈນມາລໍ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາປຍິໍສຸ. ສໍວຣມຫາຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ອິຕເຣ ເອກູນສຕກຸມາຣາ ‘‘ປິຕາ ກິຣ ໂນ ກາລກໂຕ, ສໍວຣກຸມາຣສ຺ສ ກິຣ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປສຸໍ, ໂສ ສພ຺ພກນິຏ຺ໂຐ, ຕສ຺ສ ຉຕ຺ຕໍ ນ ປາປຸຓາຕິ, ສພ຺ພເຊຏ຺ຐກສ຺ສ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປສ຺ສາມາ’’ຕິ ເອກໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຉຕ຺ຕໍ ວາ ໂນ ເທຕຸ, ຍຸທ຺ຘໍ ວາ’’ຕິ ສໍວຣມຫາຣາຊສ຺ສ ປຓ຺ຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ນຄຣໍ ອຸປຣຸນ຺ຘິໍສຸ. ຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິ ກິໍ ກໂຣມາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ມຫາຣາຊ, ຕວ ຠາຕິເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ຕ຺ວໍ ປິຕຸ ສນ຺ຕກໍ ຘນໍ ສຕໂກຏ຺ຐາເສ ກາເຣຕ຺ວາ ເອກູນສຕໍ ຠາຕິການໍ ເປເສຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂກຏ຺ຐາສໍ ປິຕຸ ສນ຺ຕກໍ ຄຓ຺ຫຖ, ນາຫໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌາມີ’’ຕິ ສາສນໍ ປຫິຓາຫີຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ອຖສ຺ສ ສພ຺ພເຊຏ຺ຐຠາຕິໂກ ອຸໂປສຖກຸມາໂຣ ນາມ ເສເສ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕາ, ຣາຊານໍ ນາມ ອຠິຠວິຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຍຎ຺ຈ ໂນ ກນິຏ຺ຐຠາຕິໂກ ປຏິສຕ຺ຕຸປິ ຫຸຕ຺ວາ ນ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອມ຺ຫາກໍ ປິຕຸ ສນ຺ຕກໍ ຘນໍ ເປເສຕ຺ວາ ‘ນາຫໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ຍຸຊ຺ຌາມີ’ຕິ ເປເສສິ, ນ ໂຂ ປນ ມຍໍ ສພ຺ເພປິ ເອກກ຺ຂເຓ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປສ຺ສາມ, ເອກສ຺ເສວ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປສ຺ສາມ, ອຍເມວ ຣາຊາ ໂຫຕຸ, ເອຖ ຕໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ຣາຊກຸຏຸມ຺ພໍ ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ຊນປທເມວ ຄຈ຺ຉາມາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ເຕ ສພ຺ເພປິ ກຸມາຣາ ນຄຣທ຺ວາຣໍ ວິວຣາເປຕ຺ວາ ປຏິສຕ຺ຕຸໂນ ອຫຸຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສິໍສຸ.

ຣາຊາປິ ເຕສໍ ອມຈ຺ເຈຫິ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ປຏິມຄ຺ຄໍ ເປເສຕິ. ກຸມາຣາ ນາຕິມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ປຕ຺ຕິກາວ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊນິເວສນໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ສໍວຣມຫາຣາຊສ຺ສ ນິປຈ຺ຈກາຣໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ນີຈາສເນ ນິສີທິໍສຸ. ສໍວຣມຫາຣາຊາ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕສ຺ສ ເຫຏ຺ຐາ ສີຫາສເນ ນິສີທິ, ມຫນ຺ໂຕ ຍໂສ ມຫນ຺ຕໍ ສິຣິໂສຠຄ຺ຄໍ ອໂຫສິ, ໂອໂລກິໂຕໂລກິຕຏ຺ຐານໍ ກມ຺ປິ. ອຸໂປສຖກຸມາໂຣ ສໍວຣມຫາຣາຊສ຺ສ ສິຣິວິຠວໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ປິຕາ ອຕ຺ຕໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ສໍວຣກຸມາຣສ຺ສ ຣາຊຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ມຎ຺ເຎ ອມ຺ຫາກໍ ຊນປເທ ທຕ຺ວາ ອິມສ຺ສ ນ ອທາສີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໙໗.

‘‘ຊານນ຺ໂຕ ໂນ ມຫາຣາຊ, ຕວ ສີລໍ ຊນາຘິໂປ;

ອິເມ ກຸມາເຣ ປູເຊນ຺ໂຕ, ນ ຕໍ ເກນຈິ ມຎ຺ຎຖ.

໙໘.

‘‘ຕິຏ຺ຐນ຺ເຕ ໂນ ມຫາຣາເຊ, ອທຸ ເທເວ ທິວງ຺ຄເຕ;

ຎາຕີ ຕໍ ສມນຸຎ຺ຎິໍສຸ, ສມ຺ປສ຺ສໍ ອຕ຺ຖມຕ຺ຕໂນ.

໙໙.

‘‘ເກນ ສໍວຣ ວຕ຺ເຕນ, ສຎ຺ຊາເຕ ອຠິຕິຏ຺ຐສິ;

ເກນ ຕໍ ນາຕິວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ຎາຕິສງ຺ຆາ ສມາຄຕາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຊານນ຺ໂຕ ໂນຕິ ຊານນ຺ໂຕ ນຸ. ຊນາຘິໂປຕິ ອມ຺ຫາກໍ ປິຕາ ນຣິນ຺ໂທ. ອິເມຕິ ອິເມ ເອກູນສເຕ ກຸມາເຣ. ປາຬິໂປຕ຺ຖເກສຸ ປນ ‘‘ອຎ຺ເຎ ກຸມາເຣ’’ຕິ ລິຂິຕໍ. ປູເຊນ຺ໂຕຕິ ເຕນ ເຕນ ຊນປເທນ ມາເນນ຺ໂຕ. ນ ຕໍ ເກນຈີຕິ ຂຸທ຺ທເກນາປິ ເກນຈິ ຊນປເທນ ຕໍ ປູເຊຕພ຺ພໍ ນ ມຎ຺ຎິຕ຺ຖ, ‘‘ອຍໍ ມມ ອຈ຺ຈເຍນ ຣາຊາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ມຎ຺ເຎ ອຕ຺ຕໂນ ປາທມູເລເຍວ ວາເສສີຕິ. ຕິຏ຺ຐນ຺ເຕ ໂນຕິ ຕິຏ຺ຐນ຺ເຕ ນຸ, ຘຣມາເນເຍວ ນູຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ, ອທຸ ເທເວຕິ ອຸທາຫຸ ອມ຺ຫາກໍ ປິຕຣິ ທິວງ຺ຄເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖໍ ວຸຑ຺ຒິໍ ປສ຺ສນ຺ຕາ ສທ຺ຘິໍ ຣາຊກາຣເກຫິ ເນຄມຊານປເທຫິ ຎາຕໂຍ ຕໍ ‘‘ຣາຊາ ໂຫຫີ’’ຕິ ສມນຸຎ຺ຎິໍສຸ. ວຕ຺ເຕນາຕິ ສີລາຈາເຣນ. ສຎ຺ຊາເຕ ອຠິຕິຏ຺ຐສີຕິ ສມານຊາຕິເກ ເອກູນສຕຠາຕໂຣ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐສິ. ນາຕິວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ນ ອຠິຠວນ຺ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສໍວຣມຫາຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ຉ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໐໐.

‘‘ນ ຣາຊປຸຕ຺ຕ ອຸສູຍາມິ, ສມຓານໍ ມເຫສິນໍ;

ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ເຕ ນມສ຺ສາມິ, ປາເທ ວນ຺ທາມິ ຕາທິນໍ.

໑໐໑.

‘‘ເຕ ມໍ ຘມ຺ມຄຸເຓ ຍຸຕ຺ຕໍ, ສຸສ຺ສູສມນຸສູຍກໍ;

ສມຓາ ມນຸສາສນ຺ຕິ, ອິສີ ຘມ຺ມຄຸເຓ ຣຕາ.

໑໐໒.

‘‘ເຕສາຫໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ, ສມຓານໍ ມເຫສິນໍ;

ນ ກິຎ຺ຈິ ອຕິມຎ຺ຎາມິ, ຘມ຺ເມ ເມ ນິຣໂຕ ມໂນ.

໑໐໓.

‘‘ຫຕ຺ຖາໂຣຫາ ອນີກຏ຺ຐາ, ຣຖິກາ ປຕ຺ຕິກາຣກາ;

ເຕສໍ ນປ຺ປຏິພນ຺ຘາມິ, ນິວິຏ຺ຐໍ ຠຕ຺ຕເວຕນໍ.

໑໐໔.

‘‘ມຫາມຕ຺ຕາ ຈ ເມ ອຕ຺ຖິ, ມນ຺ຕິໂນ ປຣິຈາຣກາ;

ພາຣາຓສິໍ ໂວຫຣນ຺ຕິ, ພຫຸມໍສສຸໂຣທນໍ.

໑໐໕.

‘‘ອໂຖປິ ວາຓິຊາ ຜີຕາ, ນານາຣຏ຺ເຐຫິ ອາຄຕາ;

ເຕສຸ ເມ ວິຫິຕາ ຣກ຺ຂາ, ເອວໍ ຊານາຫຸໂປສຖາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ຣາຊປຸຕ຺ຕາຕິ ອຫໍ ຣາຊປຸຕ຺ຕ, ກຎ຺ຈິ ສຕ຺ຕໍ ‘‘ອຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕິ ອິມສ຺ສ ມາ ໂຫຕູ’’ຕິ ນ ອຸສູຍາມິ. ຕາທິນນ຺ຕິ ຕາທິລກ຺ຂຓຍຸຕ຺ຕານໍ ສມິຕປາປຕາຍ ສມຓານໍ ມຫນ຺ຕານໍ ສີລກ຺ຂນ຺ຘາທີນໍ ຄຸຓານໍ ເອສິຕຕາຍ ມເຫສີນໍ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມຓານໍ ປຎ຺ຈປຕິຏ຺ຐິເຕນ ປາເທ ວນ຺ທາມິ, ທານໍ ທທນ຺ໂຕ ຘມ຺ມິກຎ຺ຈ ເນສໍ ຣກ຺ຂາວຣຓຄຸຕ຺ຕິໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐເປນ຺ໂຕ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ເຕ ນມສ຺ສາມິ, ມເນນ ສມ຺ປິຍາຍນ຺ໂຕ ຈ ປູເຊມີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕ ມນ຺ຕິ ເຕ ສມຓາ ມໍ ‘‘ອຍໍ ຘມ຺ມໂກຏ຺ຐາເສ ຍຸຕ຺ຕປຍຸຕ຺ໂຕ ສຸສ຺ສູສໍ ອນຸສູຍໂກ’’ຕິ ຕຖໂຕ ຎຕ຺ວາ ມໍ ຘມ຺ມຄຸເຓ ຍຸຕ຺ຕໍ ສຸສ຺ສູສໍ ອນຸສູຍກໍ ອນຸສາສນ຺ຕິ, ‘‘ອິທໍ ກຣ, ອິທໍ ມາ ກຣີ’’ຕິ ໂອວທນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເຕສາຫນ຺ຕິ ເຕສໍ ອຫໍ. ຫຕ຺ຖາໂຣຫາຕິ ຫຕ຺ຖິໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຍຸຊ຺ຌນກາ ໂຍຘາ. ອນີກຏ຺ຐາຕິ ຫຕ຺ຖານີກາທີສຸ ຐິຕາ. ຣຖິກາຕິ ຣຖໂຍຘາ. ປຕ຺ຕິກາຣກາຕິ ປຕ຺ຕິໂນວ. ນິວິຏ຺ຐນ຺ຕິ ຍໍ ເຕຫິ ສຊ຺ຊິຕໍ ຠຕ຺ຕຎ຺ຈ ເວຕນຎ຺ຈ, ອຫໍ ຕໍ ນປ຺ປຏິພນ຺ຘາມິ, ອປຣິຫາເປຕ຺ວາ ທທາມີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມຫາມຕ຺ຕາຕິ ຠາຕິກ, ມຍ຺ຫໍ ມຫາປຎ຺ຎາ ມນ຺ເຕສຸ ກຸສລາ ມຫາອມຈ຺ຈາ ເຈວ ອວເສສມນ຺ຕິໂນ ຈ ປຣິຈາຣກາ ອຕ຺ຖິ. ອິມິນາ ອິມໍ ທສ຺ເສຕິ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ມນ຺ຕສມ຺ປນ຺ເນ ປຓ຺ຑິເຕ ອາຈຣິເຍ ນ ລຠິຕ຺ຖ, ອມ຺ຫາກໍ ປນ ອາຈຣິຍາ ປຓ຺ຑິຕາ ອຸປາຍກຸສລາ, ເຕ ໂນ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ເຕນ ໂຍເຊສຸ’’ນ຺ຕິ. ພາຣາຓສິນ຺ຕິ ຠາຕິກ, ມມ ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາປິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ‘‘ອມ຺ຫາກໍ ຣາຊາ ຘມ຺ມິໂກ ອນ຺ວທ຺ຘມາສໍ ເທໂວ ວສ຺ສຕິ, ເຕນ ສສ຺ສານິ ສມ຺ປຊ຺ຊນ຺ຕິ, ພາຣາຓສິຍໍ ພຫຸໍ ຂາທິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ມຈ຺ຉມໍສໍ ປາຍິຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກໍ ສຸໂຣທກຎ຺ຈ ຊາຕ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ຣຏ຺ຐວາສິໂນ ພຫຸມໍສສຸໂຣທກໍ ກຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ໂວຫຣນ຺ຕິ. ຜີຕາຕິ ຫຕ຺ຖິຣຕນອສ຺ສຣຕນມຸຕ຺ຕຣຕນາທີນິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ນິຣຸປທ຺ທວາ ໂວຫາຣໍ ກໂຣນ຺ຕາ ຜີຕາ ສມິທ຺ຘາ. ເອວໍ ຊານາຫີຕິ ຠາຕິກ ອຸໂປສຖ ອຫໍ ອິເມຫິ ເອຕ຺ຕເກຫິ ກາຣເຓຫິ ສພ຺ພກນິຏ຺ໂຐປິ ຫຸຕ຺ວາ ມມ ຠາຕິເກ ອຠິຠວິຕ຺ວາ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ປຕ຺ໂຕ, ເອວໍ ຊານາຫີຕິ.

ອຖສ຺ສ ຄຸຓໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸໂປສຖກຸມາໂຣ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໐໖.

‘‘ຘມ຺ເມນ ກິຣ ຎາຕີນໍ, ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຫິ ສໍວຣ;

ເມຘາວີ ປຓ຺ຑິໂຕ ຈາສິ, ອໂຖປິ ຎາຕິນໍ ຫິໂຕ.

໑໐໗.

‘‘ຕໍ ຕໍ ຎາຕິປຣິພ຺ຍູຬ຺ຫໍ, ນານາຣຕນໂມຈິຕໍ;

ອມິຕ຺ຕາ ນປ຺ປສຫນ຺ຕິ, ອິນ຺ທໍວ ອສຸຣາຘິໂປ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ເມນ ກິຣ ຎາຕີນນ຺ຕິ ຕາຕ ສໍວຣ ມຫາຣາຊ, ຘມ຺ເມນ ກິຣ ຕ຺ວໍ ເອກູນສຕານໍ ຎາຕີນໍ ອຕ຺ຕໂນ ເຊຏ຺ຐຠາຕິການໍ ອານຸຠາວໍ ອຠິຠວສິ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕ຺ວເມວ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຫິ, ຕ຺ວເມວ ເມຘາວີ ເຈວ ປຓ຺ຑິໂຕ ຈ ຎາຕີນຎ຺ຈ ຫິໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໍ ຕນ຺ຕິ ເອວໍ ວິວິຘຄຸຓສມ຺ປນ຺ນໍ ຕໍ. ຎາຕິປຣິພ຺ຍູຬ຺ຫນ຺ຕິ ອມ຺ເຫຫິ ເອກູນສເຕຫິ ຎາຕເກຫິ ປຣິວາຣິຕໍ. ນານາຣຕນໂມຈິຕນ຺ຕິ ນານາຣຕເນຫິ ໂອຈິຕໍ ສຎ຺ຈິຕໍ ພຫຸຣຕນສຎ຺ຈຍໍ. ອສຸຣາຘິໂປຕິ ຍຖາ ຕາວຕິໍເສຫິ ປຣິວາຣິຕໍ ອິນ຺ທໍ ອສຸຣຣາຊາ ນປ຺ປສຫຕິ, ເອວໍ ອມ຺ເຫຫິ ອາຣກ຺ຂໍ ກໂຣນ຺ເຕຫິ ປຣິວາຣິຕໍ ຕໍ ຕິໂຍຊນສຕິເກ ກາສິຣຏ຺ເຐ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກາຍ ພາຣາຓສິຍາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ຕໍ ອມິຕ຺ຕາ ນປ຺ປສຫນ຺ຕີຕິ ທີເປຕິ.

ສໍວຣມຫາຣາຊາ ສພ຺ເພສມ຺ປິ ຠາຕິການໍ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ອທາສິ. ເຕ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ມາສຑ຺ຒມາສໍ ວສິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ ຊນປເທສຸ ໂຈເຣສຸ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ເຕສຸ ມຍໍ ຊານິສ຺ສາມ, ຕ຺ວໍ ຣຊ຺ຊສຸຂໍ ອນຸຠວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຊນປທໍ ຄຕາ. ຣາຊາປິ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ອາຍຸປຣິໂຍສາເນ ເທວນຄຣໍ ປູເຣນ຺ໂຕ ອຄມາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ເອວໍ ຕ຺ວໍ ປຸພ຺ເພ ໂອວາທກ຺ຂໂມ, ອິທານິ ກສ຺ມາ ວີຣິຍໍ ນ ອກາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຈ຺ຈານິ ປກາເສຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ, ສຈ຺ຈປຣິໂຍສາເນ ໂສ ຠິກ຺ຂຸ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ.

ຕທາ ສໍວຣມຫາຣາຊາ ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອໂຫສິ, ອຸໂປສຖກຸມາໂຣ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ເສສຠາຕິກາ ເຖຣານຸເຖຣາ, ປຣິສາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ໂອວາທທາຍໂກ ອມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິນ຺ຕິ.

ສໍວຣຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໔໖໓] ໙. ສຸປ຺ປາຣກຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນ຺ຕິ ນິມຸຊ຺ຊນ຺ຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ປຎ຺ຎາປາຣມິໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກທິວສຎ຺ຫິ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕຸໍ ນິກ຺ຂມນໍ ອາຄມຍມານາ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອາວຸໂສ, ອໂຫ ສຕ຺ຖາ ມຫາປຎ຺ໂຎ ປຸຖຸປຎ຺ໂຎ ຫາສປຎ຺ໂຎ ຊວນປຎ຺ໂຎ ຕິກ຺ຂປຎ຺ໂຎ ນິພ຺ເພຘິກປຎ຺ໂຎ ຕຕ຺ຣ ຕຕ຺ຣ ອຸປາຍປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄໂຕ ວິປຸລາຍ ປຖວີສມາຍ, ມຫາສມຸທ຺ໂທ ວິຍ ຄມ຺ຠີຣາຍ, ອາກາໂສ ວິຍ ວິຕ຺ຖິຓ຺ຓາຍ, ສກລຊມ຺ພຸທີປສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຸຏ຺ຐິຕປຎ຺ໂຫ ທສພລໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຄນ຺ຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຍຖາ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸຏ຺ຐິຕອູມິໂຍ ເວລໍ ນາຕິກ຺ກມນ຺ຕິ, ເວລໍ ປຕ຺ວາວ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ເອວໍ ນ ໂກຈິ ປຎ຺ໂຫ ທສພລໍ ອຕິກ຺ກມຕິ, ສຕ຺ຖຸ ປາທມູລໍ ປຕ຺ວາ ຠິຊ຺ຊເຕວາ’’ຕິ ທສພລສ຺ສ ມຫາປຎ຺ຎາປາຣມິໍ ວຓ຺ເຓສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອິທາເນວ ປຎ຺ຎວາ, ປຸພ຺ເພປິ ອປຣິປກ຺ເກ ຎາເຓ ປຎ຺ຎວາວ, ອນ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາປິ ມຫາສມຸທ຺ເທ ອຸທກສຎ຺ຎາຍ ‘ອິມສ຺ມິໍ ອິມສ຺ມິໍ ສມຸທ຺ເທ ອິທໍ ນາມ ອິທໍ ນາມ ຣຕນ’ນ຺ຕິ ອຎ຺ຎາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ກຸຣຸຣຏ຺ເຐ ກຸຣຸຣາຊາ ນາມ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ, ກຸຣຸກຈ຺ຉໍ ນາມ ປຏ຺ຏນຄາໂມ ອໂຫສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກຸຣຸກຈ຺ເຉ ນິຍາມກເຊຏ຺ຐກສ຺ສ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ ປາສາທິໂກ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ໂຓ, ‘‘ສຸປ຺ປາຣກກຸມາໂຣ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ໂສ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ວຑ຺ຒນ຺ໂຕ ໂສຬສວສ຺ສກາເລເຍວ ນິຍາມກສິປ຺ເປ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ປຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ນິຍາມກເຊຏ຺ຐໂກ ຫຸຕ຺ວາ ນິຍາມກກມ຺ມໍ ອກາສິ, ປຓ຺ຑິໂຕ ຎາຓສມ຺ປນ຺ໂນ ອໂຫສິ. ເຕນ ອາຣຸຬ຺ຫນາວາຍ ພ຺ຍາປຕ຺ຕິ ນາມ ນຕ຺ຖິ. ຕສ຺ສ ອປຣຠາເຄ ໂລຓຊລປຫຏານິ ທ຺ເວປິ ຈກ຺ຂູນິ ນສ຺ສິໍສຸ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ນິຍາມກເຊຏ຺ຐໂກ ຫຸຕ຺ວາປິ ນິຍາມກກມ຺ມໍ ອກຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊານໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ອຄ຺ຆາປນິຍກມ຺ເມ ຐເປສິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣຎ຺ໂຎ ຫຕ຺ຖິຣຕນອສ຺ສຣຕນມຸຕ຺ຕສາຣມຓິສາຣາທີນິ ອຄ຺ຆາເປສິ.

ອເຖກທິວສໍ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖີ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ກາຬປາສາຓກູຏວຓ຺ຓໍ ເອກໍ ວາຣຓໍ ອາເນສຸໍ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣາຊາ ‘‘ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ທສ຺ເສຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ນຍິໍສຸ. ໂສ ຫຕ຺ເຖນ ຕສ຺ສ ສຣີຣໍ ປຣິມຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ນາຍໍ ມງ຺ຄລຫຕ຺ຖີ ຠວິຕຸໍ ອນຸຈ຺ຉວິໂກ, ປາເທຫິ ວາມນຘາຕຸໂກ ເອສ, ເອຕຎ຺ຫິ ມາຕາ ວິຊາຍມານາ ອງ຺ເກນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ຕສ຺ມາ ຠູມິຍໍ ປຕິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉິມປາເທຫິ ວາມນຘາຕຸໂກ ໂຫຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຫຕ຺ຖິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຄເຕ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ເຕ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ປຓ຺ຑິໂຕ ກເຖຕີ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ຕໍ ກາຣຓໍ ຣາຊາ ສຸຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ໂຐ ຕສ຺ສ ອຏ຺ຐ ກຫາປເຓ ທາເປສິ.

ປຸເນກທິວສໍ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ມງ຺ຄລອສ຺ໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເອກໍ ອສ຺ສໍ ອານຍິໍສຸ. ຕມ຺ປິ ຣາຊາ ປຓ຺ຑິຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສສິ. ໂສ ຕມ຺ປິ ຫຕ຺ເຖນ ປຣາມສິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມງ຺ຄລອສ຺ໂສ ຠວິຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ໂຕ, ເອຕສ຺ສ ຫິ ຊາຕທິວເສເຍວ ມາຕາ ມຣິ, ຕສ຺ມາ ມາຕຸ ຂີຣໍ ອລຠນ຺ໂຕ ນ ສມ຺ມາ ວຑ຺ຒິໂຕ’’ຕິ ອາຫ. ສາປິສ຺ສ ກຖາ ສຈ຺ຈາວ ອໂຫສິ. ຕມ຺ປິ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐ ກຫາປເຓ ທາເປສິ. ອເຖກທິວສໍ ‘‘ຣຎ຺ໂຎ ມງ຺ຄລຣໂຖ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຣຖໍ ອາຫຣິໍສຸ. ຕມ຺ປິ ຣາຊາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສສິ. ໂສ ຕມ຺ປິ ຫຕ຺ເຖນ ປຣາມສິຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຣໂຖ ສຸສິຣຣຸກ຺ເຂນ ກໂຕ, ຕສ຺ມາ ຣຎ຺ໂຎ ນານຸຈ຺ຉວິໂກ’’ຕິ ອາຫ. ສາປິສ຺ສ ກຖາ ສຈ຺ຈາວ ອໂຫສິ. ຣາຊາ ຕມ຺ປິ ສຸຕ຺ວາ ອຏ຺ເຐວ ກຫາປເຓ ທາເປສິ. ອຖສ຺ສ ມຫຄ຺ຆໍ ກມ຺ພລຣຕນໍ ອາຫຣິໍສຸ. ຕມ຺ປິ ຕສ຺ເສວ ເປເສສິ. ໂສ ຕມ຺ປິ ຫຕ຺ເຖນ ປຣາມສິຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ສ ມູສິກຈ຺ຉິນ຺ນໍ ເອກຏ຺ຐານໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສເຘນ຺ຕາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ສຸຕ຺ວາ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ອຏ຺ເຐວ ກຫາປເຓ ທາເປສິ.

ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ຣາຊາ ເອວຣູປານິປິ ອຈ຺ຉຣິຍານິ ທິສ຺ວາ ອຏ຺ເຐວ ກຫາປເຓ ທາເປສິ, ອິມສ຺ສ ທາໂຍ ນ຺ຫາປິຕທາໂຍ, ນ຺ຫາປິຕຊາຕິໂກ ຠວິສ຺ສຕິ, ກິໍ ເມ ເອວຣູເປນ ຣາຊຸປຏ຺ຐາເນນ, ອຕ຺ຕໂນ ວສນຏ຺ຐານເມວ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ກຸຣຸກຈ຺ຉປຏ຺ຏນເມວ ປຈ຺ຈາຄມິ. ຕສ຺ມິໍ ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ເຕ ວາຓິຊາ ນາວໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ‘‘ກໍ ນິຍາມກໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມນ຺ເຕສຸໍ. ‘‘ສຸປ຺ປາຣກປຓ຺ຑິເຕນ ອາຣຸຬ຺ຫນາວາ ນ ພ຺ຍາປຊ຺ຊຕິ, ເອສ ປຓ຺ຑິໂຕ ອຸປາຍກຸສໂລ, ອນ຺ໂຘ ສມາໂນປິ ສຸປ຺ປາຣກປຓ຺ຑິໂຕວ ອຸຕ຺ຕໂມ’’ຕິ ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ນິຍາມໂກ ໂນ ໂຫຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕາ, ອຫໍ ອນ຺ໂຘ, ກຖໍ ນິຍາມກກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາມິ, ອນ຺ຘາປິ ຕຸມ຺ເຫເຍວ ອມ຺ຫາກໍ ອຸຕ຺ຕມາ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈິຍມາໂນ ‘‘ສາຘຸ ຕາຕາ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ອາໂຣຈິຕສຎ຺ຎາຍ ນິຍາມໂກ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຕສໍ ນາວໍ ອຠິຣຸຫິ. ເຕ ນາວາຍ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປກ຺ຂນ຺ທິໍສຸ. ນາວາ ສຕ຺ຕ ທິວສານິ ນິຣຸປທ຺ທວາ ອຄມາສິ, ຕໂຕ ອກາລວາຕໍ ອຸປ຺ປາຕິຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ນາວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ປກຕິສມຸທ຺ທປິຏ຺ເຐ ວິຈຣິຕ຺ວາ ຂຸຣມາລີສມຸທ຺ທໍ ນາມ ປຕ຺ຕາ. ຕຕ຺ຖ ມຈ຺ຉາ ມນຸສ຺ສສມານສຣີຣາ ຂຸຣນາສາ ອຸທເກ ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນິມຸຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ຕິ. ວາຓິຊາ ເຕ ທິສ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ຕສ຺ສ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ນາມໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ຕາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫໍສຸ –

໑໐໘.

‘‘ອຸມ຺ມຸຊ຺ຊນ຺ຕິ ນິມຸຊ຺ຊນ຺ຕິ, ມນຸສ຺ສາ ຂຸຣນາສິກາ;

ສຸປ຺ປາຣກໍ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມ, ສມຸທ຺ໂທ ກຕໂມ ອຍ’’ນ຺ຕິ.

ເອວໍ ເຕຫິ ປຸຏ຺ໂຐ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ນິຍາມກສຸຕ຺ເຕນ ສໍສນ຺ທິຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໐໙.

‘‘ກຸຣຸກຈ຺ຉາ ປຍາຕານໍ, ວາຓິຊານໍ ຘເນສິນໍ;

ນາວາຍ ວິປ຺ປນຏ຺ຐາຍ, ຂຸຣມາລີຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຍາຕານນ຺ຕິ ກຸຣຸກຈ຺ຉປຏ຺ຏນາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ. ຘເນສິນນ຺ຕິ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວາຓິຊານໍ ຘນໍ ປຣິເຍສນ຺ຕານໍ. ນາວາຍ ວິປ຺ປນຏ຺ຐາຍາຕິ ຕາຕ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິມາຍ ວິເທສໍ ປກ຺ຂນ຺ທນາວາຍ ກມ຺ມກາຣກໍ ປກຕິສມຸທ຺ທໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ສມ຺ປຕ຺ໂຕ ອຍໍ ສມຸທ຺ໂທ ‘‘ຂຸຣມາລີ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ, ເອວເມຕໍ ປຓ຺ຑິຕາ ກເຖນ຺ຕີຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ສມຸທ຺ເທ ວຊິຣໍ ອຸສ຺ສນ຺ນໍ ໂຫຕິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ສຈາຫໍ ‘ອຍໍ ວຊິຣສມຸທ຺ໂທ’ຕິ ເອວໍ ເອເຕສໍ ກເຖສ຺ສາມິ, ໂລເຠນ ພຫຸໍ ວຊິຣໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ນາວໍ ໂອສີທາເປສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເຕສໍ ອນາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາວ ນາວໍ ລຄ຺ຄາເປຕ຺ວາ ອຸປາເຍເນກໍ ໂຍຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຈ຺ຉຄຫຓນິຍາເມນ ຊາລໍ ຂິປາເປຕ຺ວາ ວຊິຣສາຣໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ນາວາຍໍ ປກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ອປ຺ປຄ຺ຆຠຓ຺ຑໍ ຉຑ຺ຑາເປສິ. ນາວາ ຕໍ ສມຸທ຺ທໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ປຸຣໂຕ ອຄ຺ຄິມາລິໍ ນາມ ຄຕາ. ໂສ ປຊ຺ຊລິຕອຄ຺ຄິກ຺ຂນ຺ໂຘ ວິຍ ມຊ຺ຌນ຺ຫິກສູຣິໂຍ ວິຍ ຈ ໂອຠາສໍ ມຸຎ຺ຈນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ວາຓິຊາ –

໑໑໐.

‘‘ຍຖາ ອຄ຺ຄີວ ສູຣິໂຍວ, ສມຸທ຺ໂທ ປຏິທິສ຺ສຕິ;

ສຸປ຺ປາຣກໍ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມ, ສມຸທ຺ໂທ ກຕໂມ ອຍ’’ນ຺ຕິ. – ຄາຖາຍ ຕໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ;

ມຫາສຕ຺ໂຕປິ ເຕສໍ ອນນ຺ຕຣຄາຖາຍ ກເຖສິ –

໑໑໑.

‘‘ກຸຣຸກຈ຺ຉາ ປຍາຕານໍ, ວາຓິຊານໍ ຘເນສິນໍ;

ນາວາຍ ວິປ຺ປນຏ຺ຐາຍ, ອຄ຺ຄິມາລີຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ສມຸທ຺ເທ ສຸວຓ຺ຓໍ ອຸສ຺ສນ຺ນໍ ອໂຫສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ປຸຣິມນເຍເນວ ຕໂຕປິ ສຸວຓ຺ຓໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ນາວາຍໍ ປກ຺ຂິປາເປສິ. ນາວາ ຕມ຺ປິ ສມຸທ຺ທໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຂີຣໍ ວິຍ ທຘິໍ ວິຍ ຈ ໂອຠາສນ຺ຕໍ ທຘິມາລິໍ ນາມ ສມຸທ຺ທໍ ປາປຸຓິ. ວາຓິຊາ –

໑໑໒.

‘‘ຍຖາ ທຘີວ ຂີຣໍວ, ສມຸທ຺ໂທ ປຏິທິສ຺ສຕິ;

ສຸປ຺ປາຣກໍ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມ, ສມຸທ຺ໂທ ກຕໂມ ອຍ’’ນ຺ຕິ. –

ຄາຖາຍ ຕສ຺ສປິ ນາມໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ອນນ຺ຕຣຄາຖາຍ ອາຈິກ຺ຂິ –

໑໑໓.

‘‘ກຸຣຸກຈ຺ຉາ ປຍາຕານໍ, ວາຓິຊານໍ ຘເນສິນໍ;

ນາວາຍ ວິປ຺ປນຏ຺ຐາຍ, ທຘິມາລີຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ສມຸທ຺ເທ ຣຊຕໍ ອຸສ຺ສນ຺ນໍ ອໂຫສິ. ໂສ ຕມ຺ປິ ອຸປາເຍນ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ນາວາຍໍ ປກ຺ຂິປາເປສິ. ນາວາ ຕມ຺ປິ ສມຸທ຺ທໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ນີລກຸສຕິຓໍ ວິຍ ສມ຺ປນ຺ນສສ຺ສໍ ວິຍ ຈ ໂອຠາສມານໍ ນີລວຓ຺ຓໍ ກຸສມາລິໍ ນາມ ສມຸທ຺ທໍ ປາປຸຓິ. ວາຓິຊາ –

໑໑໔.

‘‘ຍຖາ ກຸໂສວ ສສ຺ໂສວ, ສມຸທ຺ໂທ ປຏິທິສ຺ສຕິ;

ສຸປ຺ປາຣກໍ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມ, ສມຸທ຺ໂທ ກຕໂມ ອຍ’’ນ຺ຕິ. –

ຄາຖາຍ ຕສ຺ສປິ ນາມໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ.

ໂສ ອນນ຺ຕຣຄາຖາຍ ອາຈິກ຺ຂິ –

໑໑໕.

‘‘ກຸຣຸກຈ຺ຉາ ປຍາຕານໍ, ວາຓິຊານໍ ຘເນສິນໍ;

ນາວາຍ ວິປ຺ປນຏ຺ຐາຍ, ກຸສມາລີຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ສມຸທ຺ເທ ນີລມຓິຣຕນໍ ອຸສ຺ສນ຺ນໍ ອໂຫສິ. ໂສ ຕມ຺ປິ ອຸປາເຍເນວ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ນາວາຍໍ ປກ຺ຂິປາເປສິ. ນາວາ ຕມ຺ປິ ສມຸທ຺ທໍ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ນຬວນໍ ວິຍ ເວຬຸວນໍ ວິຍ ຈ ຂາຍມານໍ ນຬມາລິໍ ນາມ ສມຸທ຺ທໍ ປາປຸຓິ. ວາຓິຊາ –

໑໑໖.

‘‘ຍຖາ ນໂຬວ ເວຬູວ, ສມຸທ຺ໂທ ປຏິທິສ຺ສຕິ;

ສຸປ຺ປາຣກໍ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມ, ສມຸທ຺ໂທ ກຕໂມ ອຍ’’ນ຺ຕິ. –

ຄາຖາຍ ຕສ຺ສປິ ນາມໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ອນນ຺ຕຣຄາຖາຍ ກເຖສິ –

໑໑໗.

‘‘ກຸຣຸກຈ຺ຉາ ປຍາຕານໍ, ວາຓິຊານໍ ຘເນສິນໍ;

ນາວາຍ ວິປ຺ປນຏ຺ຐາຍ, ນຬມາລີຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ປນ ສມຸທ຺ເທ ມສາຣຄລ຺ລໍ ເວຬຸຣິຍໍ ອຸສ຺ສນ຺ນໍ ອໂຫສິ. ໂສ ຕມ຺ປິ ອຸປາເຍນ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ນາວາຍໍ ປກ຺ຂິປາເປສິ. ອປໂຣ ນໂຍ – ນໂຬຕິ ວິຈ຺ຉິກນໂຬປິ ກກ຺ກຏກນໂຬປິ, ໂສ ຣຕ຺ຕວຓ຺ໂຓ ໂຫຕິ. ເວຬູຕິ ປນ ປວາຬສ຺ເສຕໍ ນາມໍ, ໂສ ຈ ສມຸທ຺ໂທ ປວາຬຸສ຺ສນ຺ໂນ ຣຕ຺ໂຕຠາໂສ ອໂຫສິ, ຕສ຺ມາ ‘‘ຍຖາ ນໂຬວ ເວຬຸວາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕໂຕ ປວາຬໍ ຄາຫາເປສີຕິ.

ວາຓິຊາ ນຬມາລິໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕາ ພລວາມຸຂສມຸທ຺ທໍ ນາມ ປສ຺ສິໍສຸ. ຕຕ຺ຖ ອຸທກໍ ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ສພ຺ພໂຕ ຠາເຄນ ອຸຄ຺ຄຈ຺ຉຕິ. ຕສ຺ມິໍ ສພ຺ພໂຕ ຠາເຄນ ອຸຄ຺ຄເຕ ອຸທກໍ ສພ຺ພໂຕ ຠາເຄນ ຉິນ຺ນປປາຕມຫາໂສພ຺ໂຠ ວິຍ ປຎ຺ຎາຍຕິ, ອູມິຍາ ອຸຄ຺ຄຕາຍ ເອກໂຕ ປປາຕສທິສໍ ໂຫຕິ, ຠຍຊນໂນ ສທ຺ໂທ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ ໂສຕານິ ຠິນ຺ທນ຺ໂຕ ວິຍ ຫທຍໍ ຜາເລນ຺ໂຕ ວິຍ ຈ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ວາຓິຊາ ຠີຕຕສິຕາ –

໑໑໘.

‘‘ມຫພ຺ຠໂຍ ຠິໍສນໂກ, ສທ຺ໂທ ສຸຍ຺ຍຕິມານຸໂສ;

ຍຖາ ໂສພ຺ໂຠ ປປາໂຕວ, ສມຸທ຺ໂທ ປຏິທິສ຺ສຕິ;

ສຸປ຺ປາຣກໍ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມ, ສມຸທ຺ໂທ ກຕໂມ ອຍ’’ນ຺ຕິ. –

ຄາຖາຍ ຕສ຺ສປິ ນາມໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ.

ຕຕ຺ຖ ສຸຍ຺ຍຕິມານຸໂສຕິ ສຸຍ຺ຍຕິ ອມານຸໂສ ສທ຺ໂທ.

໑໑໙.

‘‘ກຸຣຸກຈ຺ຉາ ປຍາຕານໍ, ວາຓິຊານໍ ຘເນສິນໍ;

ນາວາຍ ວິປ຺ປນຏ຺ຐາຍ, ພລວາມຸຂີຕິ ວຸຈ຺ຈຕີ’’ຕິ. –

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອນນ຺ຕຣຄາຖາຍ ຕສ຺ສ ນາມໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕາ, ອິມໍ ພລວາມຸຂສມຸທ຺ທໍ ປຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ນາວາ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອຍໍ ສມ຺ປຕ຺ຕນາວໍ ນິມຸຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ວິນາສໍ ປາເປຕີ’’ຕິ ອາຫ. ຕຎ຺ຈ ນາວໍ ສຕ຺ຕ ມນຸສ຺ສສຕານິ ອຠິຣຸຫິໍສຸ. ເຕ ສພ຺ເພ ມຣຓຠຍຠີຕາ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ອວີຈິມ຺ຫິ ປຈ຺ຈມານສຕ຺ຕາ ວິຍ ອຕິກາຣຸຎ຺ຎໍ ຣວໍ ມຸຎ຺ຈິໍສຸ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ມໍ ອຎ຺ໂຎ ເອເຕສໍ ໂສຕ຺ຖິຠາວໍ ກາຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ສຈ຺ຈກິຣິຍາຍ ເຕສໍ ໂສຕ຺ຖິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຕ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ຕາຕາ, ຂິປ຺ປໍ ມໍ ຄນ຺ໂຘທເກນ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ອຫຕວຕ຺ຖານິ ນິວາສາເປຕ຺ວາ ປຸຓ຺ຓປາຕິໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນາວາຍ ຘຸເຣ ຐເປຖາ’’ຕິ. ເຕ ເວເຄນ ຕຖາ ກຣິໍສຸ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ປຸຓ຺ຓປາຕິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນາວາຍ ຘຸເຣ ຐິໂຕ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໑໒໐.

‘‘ຍໂຕ ສຣາມິ ອຕ຺ຕານໍ, ຍໂຕ ປຕ຺ໂຕສ຺ມິ ວິຎ຺ຎຸຕໍ;

ນາຠິຊານາມິ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ, ເອກປາຓມ຺ປິ ຫິໍສິຕໍ;

ເອເຕນ ສຈ຺ຈວຊ຺ເຊນ, ໂສຕ຺ຖິໍ ນາວາ ນິວຕ຺ຕຕູ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຍໂຕຕິ ຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຫໍ ອຕ຺ຕານໍ ສຣາມິ, ຍໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຈມ຺ຫິ ວິຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອກປາຓມ຺ປິ ຫິໍສິຕນ຺ຕິ ເອຕ຺ຖນ຺ຕເຣ ສຎ຺ຈິຈ຺ຈ ເອກໍ ກຸນ຺ຖກິປິລ຺ລິກປາຓມ຺ປິ ຫິໍສິຕໍ ນາຠິຊານາມິ. ເທສນາມຕ຺ຕເມເວຕໍ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປນ ຕິຓສລາກມ຺ປິ ອຸປາທາຍ ມຍາ ປຣສນ຺ຕກໍ ນ ຄຫິຕປຸພ຺ພໍ, ໂລຠວເສນ ປຣທາຣໍ ນ ໂອໂລກິຕປຸພ຺ພໍ, ມຸສາ ນ ຠາສິຕປຸພ຺ພາ, ຕິຓຄ຺ເຄນາປິ ມຊ຺ຊໍ ນ ປິວິຕປຸພ຺ພນ຺ຕິ ເອວໍ ປຎ຺ຈສີລວເສນ ປນ ສຈ຺ຈກິຣິຍໍ ອກາສິ, ກຕ຺ວາ ຈ ປນ ປຸຓ຺ຓປາຕິຍາ ອຸທກໍ ນາວາຍ ຘຸເຣ ອຠິສິຎ຺ຈິ.

ຈຕ຺ຕາໂຣ ມາເສ ວິເທສໍ ປກ຺ຂນ຺ທນາວາ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອິທ຺ຘິມາ ວິຍ ສຈ຺ຈານຸຠາເວນ ເອກທິວເສເນວ ກຸຣຸກຈ຺ຉປຏ຺ຏນໍ ອຄມາສິ. ຄນ຺ຕ຺ວາ ຈ ປນ ຖເລປິ ອຏ຺ຐຸສຠມຕ຺ຕໍ ຐານໍ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ນາວິກສ຺ສ ຆຣທ຺ວາເຣເຍວ ອຏ຺ຐາສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ເຕສໍ ວາຓິຊານໍ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕມຓິປວາຬມຸຕ຺ຕວຊິຣານິ ຠາເຊຕ຺ວາ ອທາສິ. ‘‘ເອຕ຺ຕເກຫິ ໂວ ຣຕເນຫິ ອລໍ, ມາ ປຸນ ສມຸທ຺ທໍ ປວິສຖາ’’ຕິ ເຕສໍ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ຍາວຊີວໍ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ເທວປຸຣໍ ປູເຣສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸພ຺ເພປິ ຕຖາຄໂຕ ມຫາປຎ຺ໂຎເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ປຣິສາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ ອເຫສຸໍ, ສຸປ຺ປາຣກປຓ຺ຑິໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສຸປ຺ປາຣກຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

ຊາຕກຸທ຺ທານໍ –

ມາຕຸໂປສກ ຊຸຓ຺ໂຫ ຈ, ຘມ຺ມ ອຸທຍ ປານີໂຍ;

ຍຸຘຎ຺ຈໂຍ ທສຣໂຖ, ສໍວໂຣ ຈ ສຸປ຺ປາຣໂກ;

ເອກາທສນິປາຕມ຺ຫິ, ສງ຺ຄີຕາ ນວ ຊາຕກາ.

ເອກາທສກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໒. ທ຺ວາທສກນິປາໂຕ

[໔໖໔] ໑. ຈູຬກຸຓາລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

໑-໑໒.

ລຸທ຺ຘານໍ ລຫຸຈິຕ຺ຕານນ຺ຕິ ອິທໍ ຊາຕກໍ ກຸຓາລຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໑.ກຸຓາລຊາຕກ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ;

ຈູຬກຸຓາລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໔໖໕] ໒. ຠທ຺ທສາລຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກາ ຕ຺ວໍ ສຸທ຺ເຘຫິ ວຕ຺ເຖຫີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຎາຕຕ຺ຖຈຣິຍໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິຍຎ຺ຫິ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ນິເວສເນ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຠິກ຺ຂຸສຕານໍ ນິພທ຺ຘໂຠຊນໍ ປວຕ຺ຕຕິ, ຕຖາ ວິສາຂາຍ ຈ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ຈ. ຕຕ຺ຖ ປນ ກິຎ຺ຈາປິ ນານຄ຺ຄຣສໂຠຊນໍ ທີຍຕິ, ຠິກ຺ຂູນໍ ປເນຕ຺ຖ ໂກຈິ ວິສ຺ສາສິໂກ ນຕ຺ຖິ, ຕສ຺ມາ ຠິກ຺ຂູ ຣາຊນິເວສເນ ນ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ, ຠຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ວາ ວິສາຂາຍ ວາ ອຎ຺ເຎສໍ ວາ ວິສ຺ສາສິການໍ ຆຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິ. ຣາຊາ ເອກທິວສໍ ປຓ຺ຓາກາຣໍ ອາຫຏໍ ‘‘ຠິກ຺ຂູນໍ ເທຖາ’’ຕິ ຠຕ຺ຕຄ຺ຄໍ ເປເສຕ຺ວາ ‘‘ຠຕ຺ຕຄ຺ເຄ ຠິກ຺ຂູ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກຫໍ ຄຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ຕໂນ ວິສ຺ສາສິກເຄເຫສຸ ນິສີທິຕ຺ວາ ຠຸຎ຺ຊນ຺ຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ໂຠຊນໍ ນາມ ກິໍ ປຣມ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ວິສ຺ສາສປຣມໍ ມຫາຣາຊ, ກຎ຺ຊິກມຕ຺ຕກມ຺ປິ ວິສ຺ສາສິເກນ ທິນ຺ນໍ ມຘຸຣໍ ໂຫຕີຕິ. ຠນ຺ເຕ, ເກນ ປນ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ວິສ຺ສາໂສ ໂຫຕີຕິ? ‘‘ຎາຕີຫິ ວາ ເສກ຺ຂກຸເລຫິ ວາ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ຕໂຕ ຣາຊາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ເອກໍ ສກ຺ຍຘີຕຣໍ ອາເນຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ເອວໍ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຠິກ຺ຂູນໍ ຎາຕເກ ວິຍ ວິສ຺ສາໂສ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ. ໂສ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ອຕ຺ຕໂນ ນິເວສນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ທູຕໍ ເປເສສິ ‘‘ຘີຕຣໍ ເມ ເທຖ, ອຫໍ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ຎາຕິຠາວໍ ອິຈ຺ຉາມີ’’ຕິ.

ສາກິຍາ ທູຕວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ມນ຺ຕຍິໍສຸ ‘‘ມຍໍ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ອາຓາປວຕ຺ຕິຏ຺ຐາເນ ວສາມ, ສເຈ ທາຣິກໍ ນ ທສ຺ສາມ, ມຫນ຺ຕໍ ເວຣໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ສເຈ ທສ຺ສາມ, ກຸລວໍໂສ ໂນ ຠິຊ຺ຊິສ຺ສຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ເນ ມຫານາໂມ ອາຫ – ‘‘ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ມມ ຘີຕາ ວາສຠຂຕ຺ຕິຍາ ນາມ ນາຄມຸຓ຺ຑາຍ ນາມ ທາສິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ສາ ໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິກາ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣາ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ປິຕຸ ວໍເສນ ຂຕ຺ຕິຍຊາຕິກາ, ຕມສ຺ສ ‘ຂຕ຺ຕິຍກຎ຺ຎາ’ຕິ ເປເສສ຺ສາມາ’’ຕິ. ສາກິຍາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ທູເຕ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ສາຘຸ, ທາຣິກໍ ທສ຺ສາມ, ອິທາເນວ ນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉຖາ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ທູຕາ ຈິນ຺ເຕສຸໍ ‘‘ອິເມ ສາກິຍາ ນາມ ຊາຕິໍ ນິສ຺ສາຍ ອຕິມານິໂນ, ‘ສທິສີ ໂນ’ຕິ ວຕ຺ວາ ອສທິສິມ຺ປິ ທເທຍ຺ຍຸໍ, ເອເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຠຸຎ຺ຊມານເມວ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເຕ ເອວມາຫໍສຸ ‘‘ມຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕາ ຍາ ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ຠຸຎ຺ຊຕິ, ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ສາກິຍາ ເຕສໍ ນິວາສຏ຺ຐານໍ ທາເປຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ. ມຫານາໂມ ອາຫ – ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ອຫໍ ອຸປາຍໍ ກຣິສ຺ສາມິ, ຕຸມ຺ເຫ ມມ ໂຠຊນກາເລ ວາສຠຂຕ຺ຕິຍໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ອາເນຕ຺ວາ ມຍາ ເອກສ຺ມິໍ ກພເຬ ຄຫິຕມຕ຺ເຕ ‘ເທວ, ອສຸກຣາຊາ ປຓ຺ຓໍ ປຫິຓິ, ອິມໍ ຕາວ ສາສນໍ ສຸຓາຖາ’ຕິ ປຓ຺ຓໍ ທສ຺ເສຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຠຸຎ຺ຊມາເນ ກຸມາຣິກໍ ອລງ຺ກຣິໍສຸ.

ມຫານາໂມ ‘‘ຘີຕຣໍ ເມ ອາເນຖ, ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ຠຸຎ຺ຊຕູ’’ຕິ ອາຫ. ອຖ ນໍ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ຕາວເທວ ໂຖກໍ ປປຎ຺ຈໍ ກຕ຺ວາ ອານຍິໍສຸ. ສາ ‘‘ປິຕຣາ ສທ຺ຘິໍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເອກປາຕິຍໍ ຫຕ຺ຖໍ ໂອຕາເຣສິ. ມຫານາໂມປິ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ເອກປິຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຸເຂ ຐເປສິ. ທຸຕິຍປິຓ຺ຑາຍ ຫຕ຺ເຖ ປສາຣິເຕ ‘‘ເທວ, ອສຸກຣຎ຺ຎາ ປຓ຺ຓໍ ປຫິຕໍ, ອິມໍ ຕາວ ສາສນໍ ສຸຓາຖາ’’ຕິ ປຓ຺ຓໍ ອຸປນາເມສຸໍ. ມຫານາໂມ ‘‘ອມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ຠຸຎ຺ຊາຫີ’’ຕິ ທກ຺ຂິຓຫຕ຺ຖໍ ປາຕິຍາເຍວ ກຕ຺ວາ ວາມຫຕ຺ເຖນ ຄເຫຕ຺ວາ ປຓ຺ຓໍ ໂອໂລເກສິ. ຕສ຺ສ ຕໍ ສາສນໍ ອຸປຘາເຣນ຺ຕສ຺ເສວ ອິຕຣາ ຠຸຎ຺ຊິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ຠຸຕ຺ຕກາເລ ຫຕ຺ຖໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ມຸຂໍ ວິກ຺ຂາເລສິ. ຕໍ ທິສ຺ວາ ທູຕາ ‘‘ນິຈ຺ຉເຍເນສາ ເອຕສ຺ສ ຘີຕາ’’ຕິ ນິຏ຺ຐມກໍສຸ, ນ ຕໍ ອນ຺ຕຣໍ ຊານິຕຸໍ ສກ຺ຂິໍສຸ. ມຫານາໂມ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຘີຕຣໍ ເປເສສິ. ທູຕາປິ ນໍ ສາວຕ຺ຖິໍ ເນຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ກຸມາຣິກາ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ນາ ມຫານາມສ຺ສ ຘີຕາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ຣາຊາ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ສກລນຄຣໍ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ຕໍ ຣຕນຣາສິມ຺ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐາເນ ອຠິສິຎ຺ຈາເປສິ. ສາ ຣຎ຺ໂຎ ປິຍາ ອໂຫສິ ມນາປາ.

ອຖສ຺ສາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ຄພ຺ໂຠ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ຣາຊາ ຄພ຺ຠປຣິຫາຣມທາສິ. ສາ ທສມາສຈ຺ຈເຍນ ສຸວຓ຺ຓວຓ຺ຓໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ. ອຖສ຺ສ ນາມຄ຺ຄຫຓທິວເສ ຣາຊາ ອຕ຺ຕໂນ ອຍ຺ຍກສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ເປເສສິ ‘‘ສກ຺ຍຣາຊຘີຕາ ວາສຠຂຕ຺ຕິຍາ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ, ກິມສ຺ສ ນາມໍ ກໂຣມາ’’ຕິ. ຕໍ ປນ ສາສນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຄໂຕ ອມຈ຺ໂຈ ໂຖກໍ ພຘິຣຘາຕຸໂກ, ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອຍ຺ຍກສ຺ສາໂຣເຈສິ. ໂສ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ວາສຠຂຕ຺ຕິຍາ ປຸຕ຺ຕໍ ອວິຊາຍິຕ຺ວາປິ ສພ຺ພໍ ຊນໍ ອຠິຠວຕິ, ອິທານິ ປນ ອຕິວິຍ ຣຎ຺ໂຎ ວລ຺ລຠາ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ພຘິຣອມຈ຺ໂຈ ‘‘ວລ຺ລຠາ’’ຕິ ວຈນໍ ທຸສ຺ສຸຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ວິຏຏູໂຠ’’ຕິ ສລ຺ລກ຺ເຂຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ກຸມາຣສ຺ສ ກິຣ ‘ວິຏຏູໂຠ’ຕິ ນາມໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ‘‘ໂປຣາຓກໍ ໂນ ກຸລທຕ຺ຕິກໍ ນາມໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ວິຏຏູໂຠ’’ຕິ ນາມໍ ອກາສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກຸມາໂຣ ກຸມາຣປຣິຫາເຣນ ວຑ຺ຒນ຺ໂຕ ສຕ຺ຕວສ຺ສິກກາເລ ອຎ຺ເຎສໍ ກຸມາຣານໍ ມາຕາມຫກຸລໂຕ ຫຕ຺ຖິຣູປກອສ຺ສຣູປກາທີນິ ອາຫຣິຍມານານິ ທິສ຺ວາ ມາຕຣໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ອມ຺ມ, ອຎ຺ເຎສໍ ມາຕາມຫກຸລໂຕ ປຓ຺ຓາກາໂຣ ອາຫຣິຍຕິ, ມຍ຺ຫໍ ໂກຈິ ກິຎ຺ຈິ ນ ເປເສສິ, ກິໍ ຕ຺ວໍ ນິມ຺ມາຕາ ນິປ຺ປິຕາສີ’’ຕິ? ອຖ ນໍ ສາ ‘‘ຕາຕ, ສກ຺ຍຣາຊາໂນ ມາຕາມຫາ ທູເຣ ປນ ວສນ຺ຕິ, ເຕນ ເຕ ກິຎ຺ຈິ ນ ເປເສນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວຎ຺ເຈສິ.

ປຸນ ໂສຬສວສ຺ສິກກາເລ ‘‘ອມ຺ມ, ມາຕາມຫກຸລໍ ປສ຺ສິຕຸກາໂມມ຺ຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອລໍ ຕາຕ, ກິໍ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ ວາຣິຍມາໂນປິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາ ‘‘ເຕນ ຫິ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ໂສ ປິຕຸ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ນິກ຺ຂມິ. ວາສຠຂຕ຺ຕິຍາ ປຸເຣຕຣໍ ປຓ຺ຓໍ ເປເສສິ ‘‘ອຫໍ ອິຘ ສຸຂໍ ວສາມິ, ສາມິໂນ ກິຎ຺ຈິ ອນ຺ຕຣໍ ມາ ທສ຺ສຍິໍສູ’’ຕິ. ສາກິຍາ ວິຏຏູຠສ຺ສ ອາຄມນໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ວນ຺ທິຕຸໍ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ ຕສ຺ສ ທຫຣທຫເຣ ກຸມາຣເກ ຊນປທໍ ປຫິຓິໍສຸ. ກຸມາເຣ ກປິລວຕ຺ຖຸໍ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ສາກິຍາ ສນ຺ຖາຄາເຣ ສນ຺ນິປຕິໍສຸ. ກຸມາໂຣ ສນ຺ຖາຄາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ອຖ ນໍ ‘‘ອຍໍ ເຕ, ຕາຕ, ມາຕາມໂຫ, ອຍໍ ມາຕຸໂລ’’ຕິ ວທິໍສຸ ໂສ ສພ຺ເພ ວນ຺ທມາໂນ ວິຈຣິ. ໂສ ຍາວປິຏ຺ຐິຍາ ຣຸຊນປ຺ປມາຓາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມ຺ປິ ອຕ຺ຕານໍ ວນ຺ທມານໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ໂຂ ມໍ ວນ຺ທນ຺ຕາ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ສາກິຍາ ‘‘ຕາຕ, ຕວ ກນິຏ຺ຐກຸມາຣາ ຊນປທໍ ຄຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ສກ຺ກາຣໍ ກຣິໍສຸ. ໂສ ກຕິປາຫໍ ວສິຕ຺ວາ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ນິກ຺ຂມິ. ອເຖກາ ທາສີ ສນ຺ຖາຄາເຣ ເຕນ ນິສິນ຺ນຜລກໍ ‘‘ອິທໍ ວາສຠຂຕ຺ຕິຍາຍ ທາສິຍາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ນິສິນ຺ນຜລກ’’ນ຺ຕິ ອກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ປຣິຠາສິຕ຺ວາ ຂີໂຣທເກນ ໂຘວິ. ເອໂກ ປຸຣິໂສ ອຕ຺ຕໂນ ອາວຸຘໍ ປມຸສ຺ສິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ໂຕ ຕໍ ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ວິຏຏູຠກຸມາຣສ຺ສ ອກ຺ໂກສນສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຕໍ ອນ຺ຕຣໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ວາສຠຂຕ຺ຕິຍາ ທາສິຍາ ກຸຈ຺ຉິສ຺ມິໍ ມຫານາມສກ຺ກສ຺ສ ຊາຕາ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພລກາຍສ຺ສ ກເຖສິ. ‘‘ວາສຠຂຕ຺ຕິຍາ ກິຣ ທາສິຍາ ຘີຕາ’’ຕິ ມຫາໂກລາຫລໍ ອໂຫສິ.

ກຸມາໂຣ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ເອເຕ ຕາວ ມມ ນິສິນ຺ນຜລກໍ ຂີໂຣທເກນ ໂຘວນ຺ຕຸ, ອຫໍ ປນ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐິຕກາເລ ເອເຕສໍ ຄລໂລຫິຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມມ ນິສິນ຺ນຜລກໍ ໂຘວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິຕ຺ຕໍ ປຏ຺ຐເປສິ. ຕສ຺ມິໍ ສາວຕ຺ຖິໍ ຄເຕ ອມຈ຺ຈາ ສພ຺ພໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ‘‘ສພ຺ເພ ມຍ຺ຫໍ ທາສິຘີຕຣໍ ອທໍສູ’’ຕິ ສາກິຍານໍ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ວາສຠຂຕ຺ຕິຍາຍ ຈ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ຈ ທິນ຺ນປຣິຫາຣໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ທາສທາສີຫິ ລທ຺ຘພ຺ພປຣິຫາຣມຕ຺ຕເມວ ທາເປສິ. ຕໂຕ ກຕິປາຫຈ຺ຈເຍນ ສຕ຺ຖາ ຣາຊນິເວສນໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ນິສີທິ. ຣາຊາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ກິຣ ຎາຕເກຫິ ທາສິຘີຕາ ມຍ຺ຫໍ ທິນ຺ນາ, ເຕນສ຺ສາ ອຫໍ ສປຸຕ຺ຕາຍ ປຣິຫາຣໍ ອຈ຺ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ທາສທາສີຫິ ລທ຺ຘພ຺ພປຣິຫາຣມຕ຺ຕເມວ ທາເປສິ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ອຍຸຕ຺ຕໍ, ມຫາຣາຊ, ສາກິເຍຫິ ກຕໍ, ທທນ຺ເຕຫິ ນາມ ສມານຊາຕິກາ ທາຕພ຺ພາ ອສ຺ສ. ຕໍ ປນ ມຫາຣາຊ, ວທາມິ ວາສຠຂຕ຺ຕິຍາ ຂຕ຺ຕິຍຣາຊຘີຕາ ຂຕ຺ຕິຍສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ເຄເຫ ອຠິເສກໍ ລຠິ, ວິຏຏູໂຠປິ ຂຕ຺ຕິຍຣາຊານເມວ ປຏິຈ຺ຈ ຊາໂຕ, ມາຕຸໂຄຕ຺ຕໍ ນາມ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕິ, ປິຕຸໂຄຕ຺ຕເມວ ປມາຓນ຺ຕິ ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ທລິທ຺ທິຕ຺ຖິຍາ ກຏ຺ຐຫາຣິກາຍປິ ອຄ຺ຄມເຫສິຏ຺ຐານໍ ອທໍສຸ, ຕສ຺ສາ ຈ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ຊາຕກຸມາໂຣ ທ຺ວາທສໂຍຊນິກາຍ ພາຣາຓສິຍາ ຣຊ຺ຊໍ ກຕ຺ວາ ກຏ຺ຐວາຫນຣາຊາ ນາມ ຊາໂຕ’’ຕິ ກຏ຺ຐວາຫນຊາຕກໍ (ຊາ. ໑.໑.໗) ກເຖສິ. ຣາຊາ ສຕ຺ຖຸ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ປິຕຸໂຄຕ຺ຕເມວ ກິຣ ປມາຓ’’ນ຺ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ມາຕາປຸຕ຺ຕານໍ ປກຕິປຣິຫາຣເມວ ທາເປສິ.

ຣຎ຺ໂຎ ປນ ພນ຺ຘຸໂລ ນາມ ເສນາປຕິ ມລ຺ລິກໍ ນາມ ອຕ຺ຕໂນ ຠຣິຍໍ ວຎ຺ຌໍ ‘‘ຕວ ກຸລຆຣເມວ ຄຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ກຸສິນາຣເມວ ເປເສສິ. ສາ ‘‘ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາວ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ເຊຕວນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕຖາຄຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ຐິຕາ ‘‘ກຫໍ ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ ຈ ປຸຏ຺ຐາ ‘‘ສາມິໂກ ເມ, ຠນ຺ເຕ, ກຸລຆຣໍ ເປເສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກສ຺ມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ‘‘ວຎ຺ຌາ ອປຸຕ຺ຕິກາ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣາ ‘‘ຍທິ ເອວໍ ຄມນກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ນິວຕ຺ຕາຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ຕາ ຕຸຏ຺ຐາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິເວສນເມວ ປຸນ ອຄມາສິ. ‘‘ກສ຺ມາ ນິວຕ຺ຕສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ຐາ ‘‘ທສພເລນ ນິວຕ຺ຕິຕາມ຺ຫີ’’ຕິ ອາຫ. ເສນາປຕິ ‘‘ທິຏ຺ຐໍ ຠວິສ຺ສຕິ ຕຖາຄເຕນ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ສາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ຄພ຺ຠໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ນໂທຫຬາ ‘‘ໂທຫໂຬ ເມ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ’’ຕິ ອາໂຣເຈສິ. ‘‘ກິໍ ໂທຫໂຬ’’ຕິ? ‘‘ເວສາລິຍາ ນຄເຣ ລິຈ຺ຉວິຣາຊານໍ ອຠິເສກມງ຺ຄລໂປກ຺ຂຣຓິໍ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິຕຸກາມາມ຺ຫິ, ສາມີ’’ຕິ. ເສນາປຕິ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຫສ຺ສຖາມຘນຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຕໍ ຣຖໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຣຖໍ ປາເຊນ຺ໂຕ ເວສາລິໍ ປາວິສິ.

ຕສ຺ມິຎ຺ຈ ກາເລ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ພນ຺ຘຸລເສນາປຕິນາ ສທ຺ຘິໍ ເອກາຈຣິຍກຸເລ ອຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ໂປ ມຫາລິ ນາມ ລິຈ຺ຉວີ ອນ຺ໂຘ ລິຈ຺ຉວີນໍ ອຕ຺ຖຎ຺ຈ ຘມ຺ມຎ຺ຈ ອນຸສາສນ຺ໂຕ ທ຺ວາຣສມີເປ ວສຕິ. ໂສ ຣຖສ຺ສ ອຸມ຺ມາເຣ ປຏິຆຏ຺ຏນສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ພນ຺ຘຸລມລ຺ລສ຺ສ ຣຖປຕນສທ຺ໂທ ເອໂສ, ອຊ຺ຊ ລິຈ຺ຉວີນໍ ຠຍໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ອນ຺ໂຕ ຈ ພຫິ ຈ ອາຣກ຺ຂາ ພລວາ, ອຸປຣິ ໂລຫຊາລໍ ປຕ຺ຖຏໍ, ສກຸຓານມ຺ປິ ໂອກາໂສ ນຕ຺ຖິ. ເສນາປຕິ ປນ ຣຖາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ອາຣກ຺ຂເກ ຂຄ຺ເຄນ ປຫຣນ຺ໂຕ ປລາເປຕ຺ວາ ໂລຫຊາລໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕໂປກ຺ຂຣຓິຍໍ ຠຣິຍໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ປາເຍຕ຺ວາ ສຍມ຺ປິ ນ຺ຫຕ຺ວາ ມລ຺ລິກໍ ຣຖໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ອາຄຕມຄ຺ເຄເນວ ປາຍາສິ. ອາຣກ຺ຂກາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ລິຈ຺ຉວີນໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ລິຈ຺ຉວິຣາຊາໂນ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ຣຖສຕານິ ອາຣຸຍ຺ຫ ‘‘ພນ຺ຘຸລມລ຺ລໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ມຫາລິສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ມຫາລິ ‘‘ມາ ຄມິຕ຺ຖ, ໂສ ຫິ ໂວ ສພ຺ເພ ຆາຕຍິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕປິ ‘‘ມຍໍ ຄມິສ຺ສາມເຍວາ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ເຕນ ຫິ ຈກ຺ກສ຺ສ ຍາວ ນາຠິໂຕ ປຖວິໍ ປວິຏ຺ຐຏ຺ຐານໍ ທິສ຺ວາ ນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍາຖ, ຕໂຕ ອນິວຕ຺ຕນ຺ຕາ ປຸຣໂຕ ອສນິສທ຺ທໍ ວິຍ ສຸຓິສ຺ສຖ, ຕມ຺ຫາ ຐານາ ນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍາຖ, ຕໂຕ ອນິວຕ຺ຕນ຺ຕາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຣຖຘຸເຣສຸ ຉິທ຺ທໍ ປສ຺ສິສ຺ສຖ, ຕມ຺ຫາ ຐານາ ນິວຕ຺ເຕຍ຺ຍາຖ, ປຸຣໂຕ ມາຄມິຕ຺ຖາຕິ. ເຕ ຕສ຺ສ ວຈເນນ ອນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕໍ ອນຸພນ຺ຘິໍສຸເຍວ.

ມລ຺ລິກາ ທິສ຺ວາ ‘‘ຣຖາ, ສາມິ, ປຎ຺ຎາຍນ຺ຕີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕນ ຫິ ເອກສ຺ສ ຣຖສ຺ສ ວິຍ ປຎ຺ຎາຍນກາເລ ມມ ອາໂຣເຈຍ຺ຍາສີຕິ. ສາ ຍທາ ສພ຺ເພ ເອໂກ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ປຎ຺ຎາຍິໍສຸ, ຕທາ ‘‘ເອກເມວ ສາມິ ຣຖສີສໍ ປຎ຺ຎາຍຕີ’’ຕິ ອາຫ. ພນ຺ຘຸໂລ ‘‘ເຕນ ຫິ ອິມາ ຣສ຺ມິໂຍ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ຕສ຺ສາ ຣສ຺ມິໂຍ ທຕ຺ວາ ຣເຖ ຐິໂຕວ ຘນຸໍ ອາໂຣເປຕິ, ຣຖຈກ຺ກໍ ຍາວ ນາຠິໂຕ ປຖວິໍ ປາວິສິ, ລິຈ຺ຉວິໂນ ຕໍ ຐານໍ ທິສ຺ວາປິ ນ ນິວຕ຺ຕິໍສຸ. ອິຕໂຣ ໂຖກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຊິຍໍ ໂປເຖສິ, ອສນິສທ຺ໂທ ວິຍ ອໂຫສິ. ເຕ ຕໂຕປິ ນ ນິວຕ຺ຕິໍສຸ, ອນຸພນ຺ຘນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕວ. ພນ຺ຘຸໂລ ຣເຖ ຐິຕໂກວ ເອກໍ ສຣໍ ຂິປິ. ໂສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ຣຖສຕານໍ ຣຖສີສໍ ຉິທ຺ທໍ ກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ຣາຊສຕານິ ປຣິກຣພນ຺ຘນຏ຺ຐາເນ ວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ປຖວິໍ ປາວິສິ. ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ວິທ຺ຘຠາວໍ ອຊານິຕ຺ວາ ‘‘ຕິຏ຺ຐ ເຣ, ຕິຏ຺ຐ ເຣ’’ຕິ ວທນ຺ຕາ ອນຸພນ຺ຘິໍສຸເຍວ. ພນ຺ຘຸໂລ ຣຖໍ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ມຕກາ, ມຕເກຫິ ສທ຺ຘິໍ ມຍ຺ຫໍ ຍຸທ຺ຘໍ ນາມ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ‘‘ມຕກາ ນາມ ອມ຺ຫາທິສາ ເນວ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວທິໍສຸ. ‘‘ເຕນ ຫິ ສພ຺ພປຈ຺ຉິມສ຺ສ ປຣິກຣໍ ໂມເຈຖາ’’ຕິ. ເຕ ໂມຈຍິໍສຸ. ໂສ ມຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕເຍວ ມຣິຕ຺ວາ ປຕິໂຕ. ອຖ ເນ ‘‘ສພ຺ເພປິ ຕຸມ຺ເຫ ເອວຣູປາ, ອຕ຺ຕໂນ ຆຣານິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສໍວິຘາຕພ຺ພໍ ສໍວິທຫິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕທາເຣ ອນຸສາສິຕ຺ວາ ສນ຺ນາຫໍ ໂມເຈຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປຕ຺ຕາ.

ພນ຺ຘຸໂລປິ ມລ຺ລິກໍ ສາວຕ຺ຖິໍ ອາເນສິ. ສາ ໂສຬສກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ຍມເກ ປຸຕ຺ເຕ ວິຊາຍິ, ສພ຺ເພປິ ສູຣາ ຖາມສມ຺ປນ຺ນາ ອເຫສຸໍ, ສພ຺ພສິປ຺ເປ ນິປ຺ຜຕ຺ຕິໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ເອເກກສ຺ສປິ ປຸຣິສສຫສ຺ສປຣິວາໂຣ ອໂຫສິ. ປິຕຣາ ສທ຺ຘິໍ ຣາຊນິເວສນໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕຫິ ເຕເຫວ ຣາຊງ຺ຄຓໍ ປຣິປູຣິ. ອເຖກທິວສໍ ວິນິຈ຺ຉເຍ ກູຏຑ຺ຑປຣາຊິຕາ ມນຸສ຺ສາ ພນ຺ຘຸລໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ມຫາຣວໍ ວິຣວນ຺ຕາ ວິນິຈ຺ຉຍອມຈ຺ຈານໍ ກູຏຑ຺ຑກາຣຓໍ ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂສປິ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອຑ຺ຑໍ ຕີເຣຕ຺ວາ ສາມິກເມວ ສາມິກໍ, ອສ຺ສາມິກເມວ ອສ຺ສາມິກໍ ອກາສິ. ມຫາຊໂນ ມຫາສທ຺ເທນ ສາຘຸກາຣໍ ປວຕ຺ເຕສິ. ຣາຊາ ‘‘ກິມິທ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິ ເຕ ອມຈ຺ເຈ ຫາເຣຕ຺ວາ ພນ຺ຘຸລສ຺ເສວ ວິນິຈ຺ຉຍໍ ນິຍ຺ຍາເທສິ. ໂສ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສມ຺ມາ ວິນິຈ຺ຉິນິ. ຕໂຕ ໂປຣາຓກວິນິຈ຺ຉຍິກາ ລຎ຺ຊໍ ອລຠນ຺ຕາ ອປ຺ປລາຠາ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ພນ຺ຘຸໂລ ຣຊ຺ຊໍ ປຕ຺ເຖຕີ’’ຕິ ຣາຊກຸເລ ປຣິຠິນ຺ທິໍສຸ. ຣາຊາ ຕໍ ກຖໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຄ຺ຄເຫຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ອິເຘວ ຆາຕິຍມາເນ ຄຣຫາ ເມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸນ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ປຍຸຕ຺ຕປຸຣິເສຫິ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ປຫຣາເປຕ຺ວາ ເຕ ປລາເປຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕກາເລ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ປຸຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ມາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ພນ຺ຘຸລໍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ປຈ຺ຈນ຺ໂຕ ກິຣ ກຸປິໂຕ, ຕວ ປຸຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ໂຈເຣ ຄຓ຺ຫາຫີ’’ຕິ ປຫິຓິຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ເຖວສ຺ສ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາຍ ປຸຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສີສໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອາຫຣຖາ’’ຕິ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອຎ຺ເຎປິ ສມຕ຺ເຖ ມຫາໂຍເຘ ເປເສສິ. ຕສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕເຍວ ‘‘ເສນາປຕິ ກິຣ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາວ ປຍຸຕ຺ຕກໂຈຣາ ປລາຍິໍສຸ. ໂສ ຕໍ ປເທສໍ ອາວາສາເປຕ຺ວາ ຊນປທໍ ສຓ຺ຐເປຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິ.

ອຖສ຺ສ ນຄຣໂຕ ອວິທູເຣ ຐາເນ ເຕ ໂຍຘາ ປຸຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ສີສໍ ຉິນ຺ທິໍສຸ. ຕໍ ທິວສໍ ມລ຺ລິກາຍ ປຎ຺ຈຫິ ຠິກ຺ຂຸສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ທ຺ເວ ອຄ຺ຄສາວກາ ນິມນ຺ຕິຕາ ໂຫນ຺ຕິ. ອຖສ຺ສາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມເຍ ‘‘ສາມິກສ຺ສ ເຕ ສທ຺ຘິໍ ປຸຕ຺ເຕຫິ ສີສໍ ຉິນ຺ທິໍສູ’’ຕິ ປຓ຺ຓໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອທໍສຸ. ສາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຎຕ຺ວາ ກສ຺ສຈິ ກິຎ຺ຈິ ອວຕ຺ວາ ປຓ຺ຓໍ ອຸຈ຺ຉງ຺ເຄ ກຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆເມວ ປຣິວິສິ. ອຖສ຺ສາ ປຣິຈາຣິກາ ຠິກ຺ຂູນໍ ຠຕ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ ສປ຺ປິຈາຏິໍ ອາຫຣນ຺ຕິໂຍ ເຖຣານໍ ປຸຣໂຕ ຈາຏິໍ ຠິນ຺ທິໍສຸ. ຘມ຺ມເສນາປຕິ ‘‘ອຸປາສິເກ, ເຠທນຘມ຺ມໍ ຠິນ຺ນໍ, ນ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ສາ ອຸຈ຺ຉງ຺ຄໂຕ ປຓ຺ຓໍ ນີຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ທ຺ວຕ຺ຕິໍສປຸຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ປິຕຸ ສີສໍ ຉິນ຺ນນ຺ຕິ ເມ ອິມໍ ປຓ຺ຓໍ ອາຫຣິໍສຸ, ອຫໍ ອິທໍ ສຸຕ຺ວາປິ ນ ຈິນ຺ເຕມິ, ສປ຺ປິຈາຏິຍາ ຠິນ຺ນາຍ ກິໍ ຈິນ຺ເຕມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ອາຫ. ຘມ຺ມເສນາປຕິ ‘‘ອນິມິຕ຺ຕມນຎ຺ຎາຕ’’ນ຺ຕິອາທີນິ (ສຸ. ນິ. ໕໗໙) ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ. ສາປິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສ ສຸຓິສາໂຍ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ສາມິກາ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຣິມກມ຺ມຜລໍ ລຠິໍສຸ, ຕຸມ຺ເຫ ມາ ໂສຈິຕ຺ຖ ມາ ປຣິເທວິຕ຺ຖ, ຣຎ຺ໂຎ ອຸປຣິ ມໂນປໂທສໍ ມາ ກຣິຕ຺ຖາ’’ຕິ ໂອວທິ.

ຣຎ຺ໂຎ ຈຣປຸຣິສາ ຕໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ເຕສໍ ນິທ຺ໂທສຠາວໍ ຣຎ຺ໂຎ ກຖຍິໍສຸ. ຣາຊາ ສໍເວຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສາ ນິເວສນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມລ຺ລິກຎ຺ຈ ສຸຓິສາໂຍ ຈສ຺ສາ ຂມາເປຕ຺ວາ ມລ຺ລິກາຍ ວຣໍ ອທາສິ. ສາ ‘‘ຄຫິໂຕ ເມ ໂຫຕູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ຄເຕ ມຕກຠຕ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ ນ຺ຫຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ເມ ວໂຣ ທິນ຺ໂນ, ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ອຎ຺ເຎນ ອຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ, ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາຍ ເມ ສຸຓິສານໍ ມມ ຈ ກຸລຆຣຄມນໍ ອນຸຊານາຖາ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິ. ສາ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາຍ ສຸຓິສານໍ ສກກຸລໍ ເປເສຕ຺ວາ ສຍໍ ກຸສິນາຣນຄເຣ ອຕ຺ຕໂນ ກຸລຆຣໍ ອຄມາສິ. ຣາຊາ ພນ຺ຘຸລເສນາປຕິໂນ ຠາຄິເນຍ຺ຍສ຺ສ ທີຆກາຣາຍນສ຺ສ ນາມ ເສນາປຕິຏ຺ຐານໍ ອທາສິ. ໂສ ປນ ‘‘ມາຕຸໂລ ເມ ອິມິນາ ມາຣິໂຕ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ໂອຕາຣໍ ຄເວສນ຺ໂຕ ວິຈຣຕິ. ຣາຊາປິ ນິປ຺ປຣາຘສ຺ສ ພນ຺ຘຸລສ຺ສ ມາຣິຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ວິປ຺ປຏິສາຣີ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາທໍ ນ ລຠຕິ, ຣຊ຺ຊສຸຂໍ ນານຸໂຠຕິ.

ຕທາ ສຕ຺ຖາ ສາກິຍານໍ ເວຬຸໍ ນາມ ນິຄມໍ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວິຫຣຕິ. ຣາຊາ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຣາມໂຕ ອວິທູເຣ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ‘‘ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຈ ຣາຊກກຸຘຠຓ຺ຑານິ ທີຆກາຣາຍນສ຺ສ ທຕ຺ວາ ເອກໂກວ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປາວິສິ. ສພ຺ພໍ ຘມ຺ມເຈຕິຍສຸຕ຺ຕນິຍາເມເນວ (ມ. ນິ. ໒.໓໖໔ ອາທໂຍ) ເວທິຕພ຺ພໍ. ຕສ຺ມິໍ ຄນ຺ຘກຸຏິໍ ປວິຏ຺ເຐ ທີຆກາຣາຍໂນ ຕານິ ປຎ຺ຈ ຣາຊກກຸຘຠຓ຺ຑານິ ຄເຫຕ຺ວາ ວິຏຏູຠໍ ຣາຊານໍ ກຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ເອກໍ ອສ຺ສໍ ເອກຎ຺ຈ ອຸປຏ຺ຐານກາຣິກໍ ມາຕຸຄາມໍ ນິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ອຄມາສິ. ຣາຊາ ສຕ຺ຖາຣາ ສທ຺ຘິໍ ປິຍກຖໍ ກເຖຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ເສນໍ ອທິສ຺ວາ ຕໍ ມາຕຸຄາມໍ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຠາຄິເນຍ຺ຍໍ ອຊາຕສຕ຺ຕຸໍ ອາທາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ວິຏຏູຠໍ ຄເຫສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣາຊຄຫນຄຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິກາເລ ທ຺ວາເຣສຸ ປິຫິເຕສຸ ນຄຣໍ ປວິສິຕຸມສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ເອກິສ຺ສາຍ ສາລາຍ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວາຕາຕເປນ ກິລນ຺ໂຕ ຣຕ຺ຕິຠາເຄ ຕຕ຺ເຖວ ກາລມກາສິ. ວິຠາຕາຍ ຣຕ຺ຕິຍາ ‘‘ເທວ ໂກສລນຣິນ຺ທ, ອິທານິ ອນາໂຖສິ ຊາໂຕ’’ຕິ ວິລປນ຺ຕິຍາ ຕສ຺ສາ ອິຕ຺ຖິຍາ ສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ໂສ ມາຕຸລສ຺ສ ມຫນ຺ເຕນ ສກ຺ກາເຣນ ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກາເຣສິ.

ວິຏຏູໂຠປິ ຣຊ຺ຊໍ ລຠິຕ຺ວາ ຕໍ ເວຣໍ ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ສພ຺ເພປິ ສາກິເຍ ມາເຣສ຺ສາມີ’’ຕິ ມຫຕິຍາ ເສນາຍ ນິກ຺ຂມິ. ຕໍ ທິວສໍ ສຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂລກໍ ໂວໂລເກນ຺ໂຕ ຎາຕິສງ຺ຆສ຺ສ ວິນາສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຎາຕິສງ຺ຄຫໍ ກາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມເຍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ສີຫເສຍ຺ຍໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ອາກາເສນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກປິລວຕ຺ຖຸສາມນ຺ເຕ ເອກສ຺ມິໍ ກພຣຈ຺ຉາເຍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທິ. ຕໂຕ ອວິທູເຣ ວິຏຏູຠສ຺ສ ຣຊ຺ຊສີມາຍ ອນ຺ໂຕ ສນ຺ທຈ຺ຉາໂຍ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ໂຂ ອຕ຺ຖິ, ວິຏຏູໂຠ ສຕ຺ຖາຣໍ ທິສ຺ວາ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກິໍກາຣຓາ ເອວຣູປາຍ ອຸຓ຺ຫເວລາຍ ອິມສ຺ມິໍ ກພຣຈ຺ຉາເຍ ຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທຖ, ເອຕສ຺ມິໍ ສນ຺ທຈ຺ຉາເຍ ນິຄ຺ໂຣຘຣຸກ຺ຂມູເລ ນິສີທຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ໂຫຕຸ, ມຫາຣາຊ, ຎາຕການໍ ຉາຍາ ນາມ ສີຕລາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຎາຕການໍ ຣກ຺ຂຓຕ຺ຖາຍ ສຕ຺ຖາ ອາຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິເມວ ປຈ຺ຈາຄມິ. ສຕ຺ຖາປິ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ເຊຕວນເມວ ຄໂຕ.

ຣາຊາ ສາກິຍານໍ ໂທສໍ ສຣິຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕເຖວ ສຕ຺ຖາຣໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ປຸນ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ຕຕິຍວາເຣ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ຕຕ຺ເຖວ ສຕ຺ຖາຣໍ ປສ຺ສິຕ຺ວາ ນິວຕ຺ຕິ. ຈຕຸຕ຺ຖວາເຣ ປນ ຕສ຺ມິໍ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ສຕ຺ຖາ ສາກິຍານໍ ປຸພ຺ພກມ຺ມໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ເຕສໍ ນທິຍໍ ວິສປກ຺ຂິປນປາປກມ຺ມສ຺ສ ອປ຺ປຏິພາຫິຣຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ຈຕຸຕ຺ຖວາເຣ ນ ອຄມາສິ. ວິຏຏູຠຣາຊາ ຂີຣປາຍເກ ທາຣເກ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ສາກິເຍ ຆາເຕຕ຺ວາ ຄລໂລຫິເຕນ ນິສິນ຺ນຜລກໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄມິ. ສຕ຺ຖຣິ ຕຕິຍວາເຣ ຄມນໂຕ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐາປິຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ເຈ ຄນ຺ຘກຸຏິຍໍ ປວິສນ຺ເຕ ທິສາຫິ ສນ຺ນິປຕິຕາ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຖາ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ນິວຕ຺ຕາເປຕ຺ວາ ຎາຕເກ ມຣຓຠຍາ ໂມເຈສິ, ເອວໍ ຎາຕການໍ ອຕ຺ຖຈໂຣ ສຕ຺ຖາ’’ຕິ ຠຄວໂຕ ຄຸຓກຖໍ ກຖຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ຕຖາຄໂຕ ຎາຕການໍ ອຕ຺ຖໍ ຈຣຕິ, ປຸພ຺ເພປິ ຈຣິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ໂຕ ນາມ ຣາຊາ ທສ ຣາຊຘມ຺ເມ ອໂກເປຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ເອກທິວສໍ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ຊມ຺ພຸທີປຕເລ ຣາຊາໂນ ພຫຸຖມ຺ເຠສຸ ປາສາເທສຸ ວສນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາ ພຫູຫິ ຖມ຺ເຠຫິ ປາສາທກຣຓໍ ນາມ ອນຈ຺ຉຣິຍໍ, ຍໍນູນາຫໍ ເອກຖມ຺ຠກໍ ປາສາທໍ ກາເຣຍ຺ຍໍ, ເອວໍ ສພ຺ພຣາຊູນໍ ອຄ຺ຄຣາຊາ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ວຑ຺ຒກີ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕໍ ເອກຖມ຺ຠກໍ ປາສາທໍ ກໂຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອຸຊູ ມຫນ຺ເຕ ເອກຖມ຺ຠກປາສາທາຣເຫ ພຫູ ຣຸກ຺ເຂ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິເມ ຣຸກ຺ຂາ ສນ຺ຕິ, ມຄ຺ໂຄ ປນ ວິສໂມ, ນ ສກ຺ກາ ໂອຕາເຣຕຸໍ, ຣຎ຺ໂຎ ອາຈິກ຺ຂິສ຺ສາມາ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຖາ ອກໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ເກນຈິ ອຸປາເຍນ ສຓິກໍ ໂອຕາເຣຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເທວ, ເຍນ ເກນຈິ ອຸປາເຍນ ນ ສກ຺ກາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເຕນ ຫິ ມມ ອຸຍ຺ຍາເນ ເອກໍ ຣຸກ຺ຂໍ ອຸປຘາເຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ວຑ຺ຒກີ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ສຸຊາຕໍ ອຸຊຸກໍ ຄາມນິຄມປູຊິຕໍ ຣາຊກຸລໂຕປິ ລທ຺ຘພລິກມ຺ມໍ ມງ຺ຄລສາລຣຸກ຺ຂໍ ທິສ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ‘‘ອຸຍ຺ຍາເນ ຣຸກ຺ໂຂ ນາມ ມມ ປຏິພທ຺ໂຘ, ຄຈ຺ຉຖ ໂຠ ຕໍ ຉິນ຺ທຖາ’’ຕິ ອາຫ. ເຕ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລາທິຫຕ຺ຖາ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຸກ຺ເຂ ຄນ຺ຘປຎ຺ຈງ຺ຄຸລິກໍ ທຕ຺ວາ ສຸຕ຺ເຕນ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸປ຺ຜກຓ຺ຓິກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ທີປໍ ຊາເລຕ຺ວາ ພລິກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ອິໂຕ ສຕ຺ຕເມ ທິວເສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມ, ຣາຊາ ຉິນ຺ທາເປຕິ, ອິມສ຺ມິໍ ຣຸກ຺ເຂ ນິພ຺ພຕ຺ຕເທວຕາ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ຄຈ຺ຉຕຸ, ອມ຺ຫາກໍ ໂທໂສ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ສາເວສຸໍ.

ອຖ ຕສ຺ມິໍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ຕໍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ນິສ຺ສໍສຍໍ ອິເມ ວຑ຺ຒກີ ອິມໍ ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິສ຺ສນ຺ຕິ, ວິມານໍ ເມ ນສ຺ສິສ຺ສຕິ, ວິມານປຣິຍນ຺ຕິກເມວ ໂຂ ປນ ມຍ຺ຫໍ ຊີວິຕໍ, ອິມຎ຺ຈ ຣກ຺ຂໍ ປຣິວາເຣຕ຺ວາ ຐິເຕສຸ ຕຣຸຓສາລຣຸກ຺ເຂສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕານໍ ມມ ຎາຕິເທວຕານມ຺ປິ ພຫູນິ ວິມານານິ ນສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ. ວິມານປຣິຍນ຺ຕິກເມວ ມມ ຎາຕີນໍ ເທວຕານມ຺ປິ ຊີວິຕໍ, ນ ໂຂ ປນ ມໍ ຕຖາ ອຕ຺ຕໂນ ວິນາໂສ ພາຘຕິ, ຍຖາ ຎາຕີນໍ, ຕສ຺ມາ ເນສໍ ມຍາ ຊີວິຕໍ ທາຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມເຍ ທິພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ສກລຄພ຺ຠໍ ເອໂກຠາສໍ ກຕ຺ວາ ອຸສ຺ສິສກປສ຺ເສ ໂຣທມາໂນ ອຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາ ຕໍ ທິສ຺ວາ ຠີຕຕສິໂຕ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໓.

‘‘ກາ ຕ຺ວໍ ສຸທ຺ເຘຫິ ວຕ຺ເຖຫິ, ອເຆ ເວຫາຍສໍ ຐິຕາ;

ເກນ ຕ຺ຍາສ຺ສູນິ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ, ກຸໂຕ ຕໍ ຠຍມາຄຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາ ຕ຺ວນ຺ຕິ ນາຄຍກ຺ຂສຸປຓ຺ຓສກ຺ກາທີສຸ ກາ ນາມ ຕ຺ວນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ. ວຕ຺ເຖຫີຕິ ວຈນມຕ຺ຕເມເວຕໍ, ສພ຺ເພປິ ປນ ທິພ຺ພາລງ຺ກາເຣ ສນ຺ຘາເຍວມາຫ. ອເຆຕິ ອປ຺ປຏິເຆ ອາກາເສ. ເວຫາຍສນ຺ຕິ ຕສ຺ເສວ ເວວຈນໍ. ເກນ ຕ຺ຍາສ຺ສູນິ ວຕ຺ຕນ຺ຕີຕິ ເກນ ກາຣເຓນ ຕວ ອສ຺ສູນິ ວຕ຺ຕນ຺ຕິ. ກຸໂຕຕິ ຎາຕິວິໂຍຄຘນວິນາສາທີນໍ ກິໍ ນິສ຺ສາຍ ຕໍ ຠຍມາຄຕນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉຕິ.

ຕໂຕ ເທວຣາຊາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໔.

‘‘ຕເວວ ເທວ ວິຊິເຕ, ຠທ຺ທສາໂລຕິ ມໍ ວິທູ;

ສຏ຺ຐິ ວສ຺ສສຫສ຺ສານິ, ຕິຏ຺ຐໂຕ ປູຊິຕສ຺ສ ເມ.

໑໕.

‘‘ກາຣຍນ຺ຕາ ນຄຣານິ, ອຄາເຣ ຈ ທິສມ຺ປຕິ;

ວິວິເຘ ຈາປິ ປາສາເທ, ນ ມໍ ເຕ ອຈ຺ຈມຎ຺ຎິສຸໍ;

ຍເຖວ ມໍ ເຕ ປູເຊສຸໍ, ຕເຖວ ຕ຺ວມ຺ປິ ປູຊຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຕິຏ຺ຐໂຕຕິ ສກລພາຣາຓສິນຄເຣຫິ ເຈວ ຄາມນິຄເມຫິ ຈ ຕຍາ ຈ ປູຊິຕສ຺ສ ນິຈ຺ຈໍ ພລິກມ຺ມຎ຺ຈ ສກ຺ກາຣຎ຺ຈ ລຠນ຺ຕສ຺ສ ມຍ຺ຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ອຸຍ຺ຍາເນ ຕິຏ຺ຐນ຺ຕສ຺ສ ເອຕ຺ຕໂກ ກາໂລ ຄໂຕຕິ ທສ຺ເສຕິ. ນຄຣານີຕິ ນຄຣປຏິສງ຺ຂຣຓກມ຺ມານິ. ອຄາເຣຈາຕິ ຠູມິເຄຫານິ. ທິສມ຺ປຕີຕິ ທິສານໍ ປຕິ, ມຫາຣາຊ. ນ ມໍ ເຕຕິ ເຕ ນຄຣປຏິສງ຺ຂຣຓາທີນິ ກໂຣນ຺ຕາ ອິມສ຺ມິໍ ນຄເຣ ໂປຣາຓກຣາຊາໂນ ມໍ ນາຕິມຎ຺ຎິສຸໍ ນາຕິກ຺ກມິໍສຸ ນ ວິເຫຐຍິໍສຸ, ມມ ນິວາສຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ມໍ ນ ກຣິໍສຸ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ສກ຺ກາຣເມວ ກຣິໍສູຕິ ອວຈ. ຍເຖວາຕິ ຕສ຺ມາ ຍເຖວ ເຕ ໂປຣາຓກຣາຊາໂນ ມໍ ປູຊຍິໍສຸ, ເອໂກປິ ອິມໍ ຣຸກ຺ຂໍ ນ ຉິນ຺ທາເປສິ, ຕ຺ວຎ຺ຈາປິ ມໍ ຕເຖວ ປູຊຍ, ມາ ເມ ຣຸກ຺ຂໍ ເຉທຍີຕິ.

ຕໂຕ ຣາຊາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໖.

‘‘ຕໍ ອິວາຫໍ ນ ປສ຺ສາມິ, ຖູລໍ ກາເຍນ ເຕ ທຸມໍ;

ອາໂຣຫປຣິຓາເຫນ, ອຠິຣູໂປສິ ຊາຕິຍາ.

໑໗.

‘‘ປາສາທໍ ກາຣຍິສ຺ສາມິ, ເອກຕ຺ຖມ຺ຠໍ ມໂນຣມໍ;

ຕຕ຺ຖ ຕໍ ອຸປເນສ຺ສາມິ, ຈິຣໍ ເຕ ຍກ຺ຂ ຊີວິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາເຍນາຕິ ປມາເຓນ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຕວ ປມາເຓນ ຕໍ ວິຍ ຖູລໍ ມຫນ຺ຕໍ ອຎ຺ຎໍ ທຸມໍ ນ ປສ຺ສາມິ, ຕ຺ວຎ຺ເຎວ ປນ ອາໂຣຫປຣິຓາເຫນ ສຸຊາຕສງ຺ຂາຕາຍ ສມສຓ຺ຐານອຸຊຸຠາວປ຺ປກາຣາຍ ຊາຕິຍາ ຈ ອຠິຣູໂປ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ໂຕ ເອກຖມ຺ຠປາສາທາຣໂຫຕິ. ປາສາທນ຺ຕິ ຕສ຺ມາ ຕໍ ເຉທາເປຕ຺ວາ ອຫໍ ປາສາທໍ ກາຣາເປສ຺ສາເມວ. ຕຕ຺ຖ ຕນ຺ຕິ ຕໍ ປນາຫໍ ສມ຺ມ ເທວຣາຊ, ຕຕ຺ຖ ປາສາເທ ອຸປເນສ຺ສາມິ, ໂສ ຕ຺ວໍ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ເອກໂຕ ວສນ຺ໂຕ ອຄ຺ຄຄນ຺ຘມາລາທີນິ ລຠນ຺ໂຕ ສກ຺ກາຣປ຺ປຕ຺ໂຕ ສຸຂໍ ຊີວິສ຺ສສິ, ນິວາສຏ຺ຐານາຠາເວນ ເມ ວິນາໂສ ຠວິສ຺ສຕີຕິ ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ຈິຣໍ ເຕ ຍກ຺ຂ ຊີວິຕໍ ຠວິສ຺ສຕີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ເທວຣາຊາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໘.

‘‘ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸທປາທິ, ສຣີເຣນ ວິນາຠາໂວ;

ປຸຖຸໂສ ມໍ ວິກນ຺ຕິຕ຺ວາ, ຂຓ຺ຑໂສ ອວກນ຺ຕຖ.

໑໙.

‘‘ອຄ຺ເຄ ຈ ເຉຕ຺ວາ ມຊ຺ເຌ ຈ, ປຈ຺ຉາ ມູລມ຺ຫິ ຉິນ຺ທຖ;

ເອວໍ ເມ ຉິຊ຺ຊມານສ຺ສ, ນ ທຸກ຺ຂໍ ມຣຓໍ ສິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ອຸທປາທີຕິ ຍທິ ເອວໍ ຈິຕ຺ຕໍ ຕວ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ. ສຣີເຣນ ວິນາຠາໂວຕິ ຍທິ ເຕ ມມ ສຣີເຣນ ຠທ຺ທສາລຣຸກ຺ເຂນ ສທ຺ຘິໍ ມມ ວິນາຠາໂວ ປຕ຺ຖິໂຕ. ປຸຖຸໂສຕິ ພຫຸຘາ. ວິກນ຺ຕິຕ຺ວາຕິ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ. ຂຓ຺ຑໂສຕິ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑໍ ກຕ຺ວາ ອວກນ຺ຕຖ. ອຄ຺ເຄ ຈາຕິ ອວກນ຺ຕນ຺ຕາ ປນ ປຐມໍ ອຄ຺ເຄ, ຕໂຕ ມຊ຺ເຌ ເຉຕ຺ວາ ສພ຺ພປຈ຺ຉາ ມູເລ ຉິນ຺ທຖ. ເອວຎ຺ຫິ ເມ ຉິຊ຺ຊມານສ຺ສ ນ ທຸກ຺ຂໍ ມຣຓໍ ສິຍາ, ສຸຂໍ ນຸ ຂຓ຺ຑໂສ ຠເວຍ຺ຍາຕິ ຍາຈຕິ.

ຕໂຕ ຣາຊາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໐.

‘‘ຫຕ຺ຖປາທໍ ຍຖາ ຉິນ຺ເທ, ກຓ຺ຓນາສຎ຺ຈ ຊີວໂຕ;

ຕໂຕ ປຈ຺ຉາ ສິໂຣ ຉິນ຺ເທ, ຕໍ ທຸກ຺ຂໍ ມຣຓໍ ສິຍາ.

໒໑.

‘‘ສຸຂໍ ນຸ ຂຓ຺ຑໂສ ຉິນ຺ນໍ, ຠທ຺ທສາລ ວນປ຺ປຕິ;

ກິໍເຫຕຸ ກິໍ ອຸປາທາຍ, ຂຓ຺ຑໂສ ຉິນ຺ນມິຈ຺ຉສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຫຕ຺ຖປາທນ຺ຕິ ຫຕ຺ເຖ ຈ ປາເທ ຈ. ຕໍ ທຸກ຺ຂນ຺ຕິ ເອວໍ ປຏິປາຏິຍາ ຉິຊ຺ຊນ຺ຕສ຺ສ ໂຈຣສ຺ສ ຕໍ ມຣຓໍ ທຸກ຺ຂໍ ສິຍາ. ສຸຂໍ ນູຕິ ສມ຺ມ ຠທ຺ທສາລ, ວຊ຺ຌປ຺ປຕ຺ຕາ ໂຈຣາ ສຸເຂນ ມຣິຕຸກາມາ ສີສຈ຺ເຉທໍ ຍາຈນ຺ຕິ, ນ ຂຓ຺ຑໂສ ເຉທນໍ, ຕ຺ວໍ ປນ ເອວໍ ຍາຈສິ, ເຕນ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມິ ‘‘ສຸຂໍ ນຸ ຂຓ຺ຑໂສ ຉິນ຺ນ’’ນ຺ຕິ. ກິໍເຫຕູຕິ ຂຓ຺ຑໂສ ຉິນ຺ນໍ ນາມ ນ ສຸຂໍ, ກາຣເຓນ ປເນຕ຺ຖ ຠວິຕພ຺ພນ຺ຕິ ຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ອຖສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ຠທ຺ທສາໂລ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໒.

‘‘ຍຎ຺ຈ ເຫຕຸມຸປາທາຍ, ເຫຕຸໍ ຘມ຺ມູປສໍຫິຕໍ;

ຂຓ຺ຑໂສ ຉິນ຺ນມິຈ຺ຉາມິ, ມຫາຣາຊ ສຸໂຓຫິ ເມ.

໒໓.

‘‘ຎາຕີ ເມ ສຸຂສໍວທ຺ຘາ, ມມ ປສ຺ເສ ນິວາຕຊາ;

ເຕປິຫໍ ອຸປຫິໍເສຍ຺ຍ, ປເຣສໍ ອສຸໂຂຈິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຫຕຸໍ ຘມ຺ມູປສໍຫິຕນ຺ຕິ ມຫາຣາຊ, ຍໍ ເຫຕຸສຠາວຍຸຕ຺ຕເມວ, ນ ເຫຕຸປຕິຣູປກໍ, ເຫຕຸໍ ອຸປາທາຍ ອາຣພ຺ຠ ສນ຺ຘາຍາຫໍ ຂຓ຺ຑໂສ ຉິນ຺ນມິຈ຺ຉາມິ, ຕໍ ໂອຫິຕໂສໂຕ ສຸໂຓຫີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຎາຕີ ເມຕິ ມມ ຠທ຺ທສາລຣຸກ຺ຂສ຺ສ ຉາຍາຍ ສຸຂສໍວທ຺ຘາ ມມ ປສ຺ເສ ຕຣຸຓສາລຣຸກ຺ເຂສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕາ ມຍາ ກຕວາຕປຣິຕ຺ຕາຓຕ຺ຕາ ນິວາຕຊາ ມມ ຎາຕກາ ເທວສງ຺ຆາ ອຕ຺ຖິ, ເຕ ອຫໍ ວິສາລສາຂວິຏໂປ ມູເລ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ປຕນ຺ໂຕ ອຸປຫິໍເສຍ຺ຍໍ, ສໍຠຄ຺ຄວິມາເນ ກໂຣນ຺ໂຕ ວິນາເສຍ຺ຍນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປເຣສໍ ອສຸໂຂຈິຕນ຺ຕິ ເອວໍ ສນ຺ເຕ ມຍາ ເຕສໍ ປເຣສໍ ຎາຕິເທວສງ຺ຆານໍ ອສຸຂໍ ທຸກ຺ຂໍ ໂອຈິຕໍ ວຑ຺ຒິຕໍ, ນ ຈາຫໍ ເຕສໍ ທຸກ຺ຂກາໂມ, ຕສ຺ມາ ຠທ຺ທສາລໍ ຂຓ຺ຑໂສ ຂຓ຺ຑໂສ ຉິນ຺ທາເປມີຕິ ອຍເມຕ຺ຖາຘິປ຺ປາໂຍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ‘‘ຘມ຺ມິໂກ ວຕາຍໍ, ເທວປຸຕ຺ໂຕ, ອຕ຺ຕໂນ ວິມານວິນາສໂຕປິ ຎາຕີນໍ ວິມານວິນາສໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ຎາຕີນໍ ອຕ຺ຖຈຣິຍໍ ຈຣຕິ, ອຠຍມສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໒໔.

‘‘ເຈເຕຍ຺ຍຣູປໍ ເຈເຕສິ, ຠທ຺ທສາລ ວນປ຺ປຕິ;

ຫິຕກາໂມສິ ຎາຕີນໍ, ອຠຍໍ ສມ຺ມ ທມ຺ມິ ເຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຈເຕຍ຺ຍຣູປໍ ເຈເຕສີຕິ ຎາຕີສຸ ມຸທຸຈິຕ຺ຕຕາຍ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ຈິນ຺ເຕຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກເມວ ຈິນ຺ເຕສິ. ເຉເທຍ຺ຍຣູປໍ ເຉເທສີຕິປິ ປາໂຐ. ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ຂຓ຺ຑໂສ ຉິນ຺ນມິຈ຺ຉນ຺ໂຕ ເຉເທຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕກເມວ ເຉເທສີຕິ. ອຠຍນ຺ຕິ ເອຕສ຺ມິໍ ເຕ ສມ຺ມ, ຄຸເຓ ປສີທິຕ຺ວາ ອຠຍໍ ທທາມິ, ນ ເມ ປາສາເທນຕ຺ໂຖ, ນາຫໍ ຕໍ ເຉທາເປສ຺ສາມິ, ຄຈ຺ຉ ຎາຕິສງ຺ຆປຣິວຸໂຕ ສກ຺ກຕຄຣຸກໂຕ ສຸຂໍ ຊີວາຕິ ອາຫ.

ເທວຣາຊາ ຣຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ຣາຊາ ຕສ຺ໂສວາເທ ຐຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຸຣໍ ປູເຣສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸພ຺ເພປິ ຕຖາຄໂຕ ຎາຕຕ຺ຖຈຣິຍໍ ອຈຣິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ຕຣຸຓສາເລສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕເທວຕາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ຠທ຺ທສາລເທວຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຠທ຺ທສາລຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໔໖໖] ໓. ສມຸທ຺ທວາຓິຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກສນ຺ຕິ ວປນ຺ຕິ ເຕ ຊນາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕສ຺ສ ປຎ຺ຈ ກຸລສຕານິ ຄເຫຕ຺ວາ ນິຣເຍ ປຕິຕຠາວໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ຫິ ອຄ຺ຄສາວເກສຸ ປຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປກ຺ກນ຺ເຕສຸ ໂສກໍ ສນ຺ຘາເຣຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອຸຓ຺ຫໂລຫິເຕ ມຸຂໂຕ ນິກ຺ຂນ຺ເຕ ພລວເວທນາປີຬິໂຕ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຄຸຓໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ອຫເມວ ນວ ມາເສ ຕຖາຄຕສ຺ສ ອນຕ຺ຖໍ ຈິນ຺ເຕສິໍ, ສຕ຺ຖຸ ປນ ມຍິ ປາປຈິຕ຺ຕໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ອສີຕິມຫາເຖຣານມ຺ປິ ມຍິ ອາຆາໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ມຍາ ກຕກມ຺ເມນ ອຫເມວ ອິທານິ ອນາໂຖ ຊາໂຕ, ສຕ຺ຖາຣາປິມ຺ຫິ ວິສ຺ສຏ຺ໂຐ ມຫາເຖເຣຫິປິ ຎາຕິເສຏ຺ເຐນ ຣາຫຸລຕ຺ເຖເຣນປິ ສກ຺ຍຣາຊກຸເລຫິປິ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ຂມາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຣິສາຍ ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ປຎ຺ຈເກນ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕິໍ ຣຕ຺ຕິໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ໂກສລຣຏ຺ຐໍ ສມ຺ປາປຸຓິ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ສຕ຺ຖຸ ອາໂຣເຈສິ ‘‘ເທວທຕ຺ໂຕ ກິຣ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຂມາເປຕຸໍ ອາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ‘‘ອານນ຺ທ, ເທວທຕ຺ໂຕ ມມ ທສ຺ສນໍ ນ ລຠິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ອຖ ຕສ຺ມິໍ ສາວຕ຺ຖິນຄຣທ຺ວາຣໍ ສມ຺ປຕ຺ເຕ ປຸນ ເຖໂຣ ອາໂຣເຈສິ, ຠຄວາປິ ຕເຖວ ອວຈ. ຕສ຺ສ ເຊຕວເນ ໂປກ຺ຂຣຓິຍາ ສມີປໍ ອາຄຕສ຺ສ ປາປໍ ມຕ຺ຖກໍ ປາປຸຓິ, ສຣີເຣ ຑາໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ນ຺ຫຕ຺ວາ ປານີຍໍ ປິວິຕຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ມຎ຺ຈກໂຕ ມໍ ອາວຸໂສ ໂອຕາເຣຖ, ປານີຍໍ ປິວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ຕສ຺ສ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ຠູມິຍໍ ຐປິຕມຕ຺ຕສ຺ສ ຈິຕ຺ຕສ຺ສາເທ ອລທ຺ເຘເຍວ ມຫາປຖວີ ວິວຣມທາສິ. ຕາວເທວ ຕໍ ອວີຈິໂຕ ອຄ຺ຄິຊາລາ ອຸຏ຺ຐາຍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫິ. ໂສ ‘‘ປາປກມ຺ມໍ ເມ ມຕ຺ຖກໍ ປຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຄຸເຓ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ –

‘‘ອິເມຫິ ອຏ຺ຐີຫິ ຕມຄ຺ຄປຸຄ຺ຄລໍ, ເທວາຕິເທວໍ ນຣທມ຺ມສາຣຖິໍ;

ສມນ຺ຕຈກ຺ຂຸໍ ສຕປຸຎ຺ຎລກ຺ຂຓໍ, ປາເຓຫິ ພຸທ຺ຘໍ ສຣຓໍ ອຸເປມີ’’ຕິ. (ມິ. ປ. ໔.໑.໓) –

ອິມາຍ ຄາຖາຍ ສຣເຓ ປຕິຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ອວີຈິປຣາຍໂຓ ອໂຫສິ. ຕສ຺ສ ປນ ປຎ຺ຈ ອຸປຏ຺ຐາກກຸລສຕານິ ອເຫສຸໍ. ຕານິປິ ຕປ຺ປກ຺ຂິການິ ຫຸຕ຺ວາ ທສພລໍ ອກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ອວີຈິມ຺ຫິເຍວ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ. ເອວໍ ໂສ ຕານິ ປຎ຺ຈ ກຸລສຕານິ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອວີຈິມ຺ຫິ ປຕິຏ຺ຐິໂຕ.

ອເຖກທິວສໍ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ປາໂປ ລາຠສກ຺ກາຣຄິທ຺ຘຕາຍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ອຏ຺ຐາເນ ໂກປໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອນາຄຕຠຍມໂນໂລເກຕ຺ວາ ປຎ຺ຈຫິ ກຸລສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອວີຈິປຣາຍໂຓ ຊາໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ ເທວທຕ຺ໂຕ ລາຠສກ຺ກາຣຄິທ຺ໂຘ ຫຸຕ຺ວາ ອນາຄຕຠຍໍ ນ ໂອໂລເກສິ, ປຸພ຺ເພປິ ອນາຄຕຠຍໍ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸຂຄິທ຺ເຘນ ສທ຺ຘິໍ ປຣິສາຍ ມຫາວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ພາຣາຓສິໂຕ ອວິທູເຣ ກຸລສຫສ຺ສນິວາໂສ ມຫາວຑ຺ຒກີຄາໂມ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ຖ ວຑ຺ຒກີ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ມຎ຺ຈໍ ກຣິສ຺ສາມ, ປີຐໍ ກຣິສ຺ສາມ, ເຄຫໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ຫຕ຺ຖໂຕ ພຫຸໍ ອິຓໍ ຄເຫຕ຺ວາ ກິຎ຺ຈິ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິໍສຸ. ມນຸສ຺ສາ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ເຐ ວຑ຺ຒກີ ໂຈເທນ຺ຕິ ປລິພຸທ຺ຘນ຺ຕິ. ເຕ ອິຓາຍິເກຫິ ອຸປທ຺ທຸຕາ ສຸຂໍ ວສິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ຕາ ‘‘ວິເທສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຕ຺ຖ ກຕ຺ຖຈິ ວສິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຣຸກ຺ເຂ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ມຫຕິໍ ນາວໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ນທິໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຄາມໂຕ ຄາວຸຕຑ຺ຒໂຍຊນມຕ຺ເຕ ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ອຑ຺ຒຣຕ຺ຕສມເຍ ຄາມໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕທາຣມາທາຍ ນາວຏ຺ຐານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ນາວໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ອນຸກ຺ກເມນ ມຫາສມຸທ຺ທໍ ປວິສິຕ຺ວາ ວາຕເວເຄນ ວິຈຣນ຺ຕາ ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ເອກໍ ທີປກໍ ປາປຸຓິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ທີປເກ ສຍໍຊາຕສາລິອຸຈ຺ຉຸກທລິອມ຺ພຊມ຺ພຸປນສຕາລນາຬິເກຣາທີນິ ວິວິຘຜລານິ ອຕ຺ຖິ, ອຎ຺ຎຕໂຣ ປຠິນ຺ນນາໂວ ປຸຣິໂສ ປຐມຕຣໍ ຕໍ ທີປກໍ ປຕ຺ວາ ສາລິຠຕ຺ຕໍ ຠຸຎ຺ຊມາໂນ ອຸຈ຺ຉຸອາທີນິ ຂາທມາໂນ ຖູລສຣີໂຣ ນຄ຺ໂຄ ປຣູຬ຺ຫເກສມສ຺ສຸ ຕສ຺ມິໍ ທີປເກ ປຏິວສຕິ.

ວຑ຺ຒກີ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ ‘‘ສເຈ ອຍໍ ທີປໂກ ຣກ຺ຂສປຣິຄ຺ຄຫິໂຕ ຠວິສ຺ສຕິ, ສພ຺ເພປິ ອມ຺ເຫ ວິນາສໍ ປາປຸຓິສ຺ສາມ, ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມ ຕາວ ນ’’ນ຺ຕິ. ອຖ ສຕ຺ຕຏ຺ຐ ປຸຣິສາ ສູຣາ ພລວນ຺ໂຕ ສນ຺ນທ຺ຘປຎ຺ຈາວຸຘາ ຫຸຕ຺ວາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ທີປກໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ໂສ ປຸຣິໂສ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ອຸຈ຺ຉຸຣສໍ ປິວິຕ຺ວາ ສຸຂປ຺ປຕ຺ໂຕ ຣມຓີເຍ ປເທເສ ຣຊຕປຏ຺ຏສທິເສ ວາລຸກຕເລ ສີຕຈ຺ຉາຍາຍ ອຸຕ຺ຕານໂກ ນິປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ຊມ຺ພຸທີປວາສິໂນ ກສນ຺ຕາ ວປນ຺ຕາ ເອວຣູປໍ ສຸຂໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ຊມ຺ພຸທີປໂຕ ມຍ຺ຫໍ ອຍເມວ ທີປໂກ ວຣ’’ນ຺ຕິ ຄາຍມາໂນ ອຸທານໍ ອຸທາເນສິ. ອຖ ສຕ຺ຖາ ຠິກ຺ຂູ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ໂສ ຠິກ຺ຂເວ ປຸຣິໂສ ອິມໍ ອຸທານໍ ອຸທາເນສີ’’ຕິ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໕.

‘‘ກສນ຺ຕິ ວປນ຺ຕິ ເຕ ຊນາ, ມນຸຊາ ກມ຺ມຜລູປຊີວິໂນ;

ນຍິມສ຺ສ ທີປກສ຺ສ ຠາຄິໂນ, ຊມ຺ພຸທີປາ ອິທເມວ ໂນ ວຣ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຕ ຊນາຕິ ເຕ ຊມ຺ພຸທີປວາສິໂນ ຊນາ. ກມ຺ມຜລູປຊີວິໂນຕິ ນານາກມ຺ມານໍ ຜລູປຊີວິໂນ ສຕ຺ຕາ.

ອຖ ເຕ ທີປກໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ຕາ ປຸຣິສາ ຕສ຺ສ ຄີຕສທ຺ທໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມນຸສ຺ສສທ຺ໂທ ວິຍ ສຸຍ຺ຍຕິ, ຊານິສ຺ສາມ ນ’’ນ຺ຕິ ສທ຺ທານຸສາເຣນ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ປຸຣິສໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ຍກ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຠີຕຕສິຕາ ສເຣ ສນ຺ນຫິໍສຸ. ໂສປິ ເຕ ທິສ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວຘຠເຍນ ‘‘ນາຫໍ, ສາມິ, ຍກ຺ໂຂ, ປຸຣິໂສມ຺ຫິ, ຊີວິຕໍ ເມ ເທຖາ’’ຕິ ຍາຈນ຺ໂຕ ‘‘ປຸຣິສາ ນາມ ຕຸມ຺ຫາທິສາ ນຄ຺ຄາ ນ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈິຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສຠາວໍ ວິຎ຺ຎາເປສິ. ເຕ ຕໍ ປຸຣິສໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສມ຺ໂມທນີຍໍ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ອາຄຕນິຍາມໍ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ. ໂສປິ ສພ຺ພໍ ເຕສໍ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ເຫ ອຕ຺ຕໂນ ປຸຎ຺ຎສມ຺ປຕ຺ຕິຍາ ອິຘາຄຕາ, ອຍໍ ອຸຕ຺ຕມທີໂປ, ນ ເອຕ຺ຖ ສຫຕ຺ເຖນ ກມ຺ມໍ ກຕ຺ວາ ຊີວນ຺ຕິ, ສຍໍຊາຕສາລີນຎ຺ເຈວ ອຸຈ຺ຉຸອາທີນຎ຺ເຈຕ຺ຖ ອນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖີຕິ ອນຸກ຺ກຓ຺ຐນ຺ຕາ ວສຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອິຘ ປນ ວສນ຺ຕານໍ ອມ຺ຫາກໍ ອຎ຺ໂຎ ປຣິປນ຺ໂຖ ນຕ຺ຖິ, ອຎ຺ຎໍ ຠຍໍ ເອຕ຺ຖ ນຕ຺ຖິ, ອຍໍ ປນ ອມນຸສ຺ສປຣິຄ຺ຄຫິໂຕ, ອມນຸສ຺ສາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວໍ ທິສ຺ວາ ກຸຊ຺ເຌຍ຺ຍຸໍ, ຕສ຺ມາ ຕໍ ກໂຣນ຺ຕາ ວາລຸກໍ ວິຍູຫິຕ຺ວາ ວາລຸກາຍ ປຏິຈ຺ຉາເທຍ຺ຍາຖ, ເອຕ຺ຕກໍ ອິຘ ຠຍໍ, ອຎ຺ຎໍ ນຕ຺ຖິ, ນິຈ຺ຈໍ ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ຠເວຍ຺ຍາຖາຕິ. ເຕ ຕຕ຺ຖ ວາສໍ ອຸປຄຈ຺ຉິໍສຸ. ຕສ຺ມິໍ ປນ ກຸລສຫສ຺ເສ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ປຎ຺ຈນ຺ນໍ ກຸລສຕານໍ ເຊຏ຺ຐກາ ທ຺ເວ ວຑ຺ຒກີ ອເຫສຸໍ. ເຕສຸ ເອໂກ ພາໂລ ອໂຫສິ ຣສຄິທ຺ໂຘ, ເອໂກ ປຓ຺ຑິໂຕ ຣເສສຸ ອນລ຺ລີໂນ.

ອປຣຠາເຄ ສພ຺ເພປິ ເຕ ຕຕ຺ຖ ສຸຂໍ ວສນ຺ຕາ ຖູລສຣີຣາ ຫຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ຕຍິໍສຸ ‘‘ຈິຣໍ ປີຕາ ໂນ ສຸຣາ, ອຸຈ຺ຉຸຣເສນ ເມຣຍໍ ກຕ຺ວາ ປິວິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເຕ ເມຣຍໍ ກາເຣຕ຺ວາ ປິວິຕ຺ວາ ມທວເສນ ຄາຍນ຺ຕາ ນຈ຺ຈນ຺ຕາ ກີຬນ຺ຕາ ປມຕ຺ຕາ ຕຕ຺ຖ ຕຕ຺ຖ ອຸຈ຺ຈາຣປສ຺ສາວໍ ກຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາ ທີປກໍ ເຊຄຸຈ຺ຉໍ ປຏິກູລໍ ກຣິໍສຸ. ເທວຕາ ‘‘ອິເມ ອມ຺ຫາກໍ ກີຬາມຓ຺ຑລໍ ປຏິກູລໍ ກໂຣນ຺ຕີ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ‘‘ມຫາສມຸທ຺ທໍ ອຸຕ຺ຕຣາເປຕ຺ວາ ທີປກໂຘວນໍ ກຣິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ກາຬປກ຺ໂຂ, ອຊ຺ຊ ອມ຺ຫາກໍ ສມາຄໂມ ຈ ຠິນ຺ໂນ, ອິໂຕ ທານິ ປນ຺ນຣສເມ ທິວເສ ປຸຓ຺ຓມີອຸໂປສຖທິວເສ ຈນ຺ທສ຺ສຸຄ຺ຄມນເວລາຍ ສມຸທ຺ທໍ ອຸພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິເມ ຆາເຕສ຺ສາມາ’’ຕິ ທິວສໍ ຐປຍິໍສຸ. ອຖ ເນສໍ ອນ຺ຕເຣ ເອໂກ ຘມ຺ມິໂກ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ມາ ອິເມ ມມ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ສ ນສ຺ສິໍສູ’’ຕິ ອນຸກມ຺ປາຍ ເຕສຸ ສາຍມາສໍ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ຆຣທ຺ວາເຣ ສຸຂກຖາຍ ນິສິນ຺ເນສຸ ສພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ສກລທີປໍ ເອໂກຠາສໍ ກຕ຺ວາ ອຸຕ຺ຕຣາຍ ທິສາຍ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ ວຑ຺ຒກີ, ເທວຕາ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກຸທ຺ຘາ. ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ມາ ວສິຕ຺ຖ, ອິໂຕ ອຑ຺ຒມາສຈ຺ຈເຍນ ຫິ ເທວຕາ ສມຸທ຺ທໍ ອຸພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສພ຺ເພວ ຕຸມ຺ເຫ ຆາເຕສ຺ສນ຺ຕິ, ອິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປລາຍຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໒໖.

‘‘ຕິປຎ຺ຈຣຕ຺ຕູປຄຕມ຺ຫິ ຈນ຺ເທ, ເວໂຄ ມຫາ ເຫຫິຕິ ສາຄຣສ຺ສ;

ອຸປ຺ລວິສ຺ສໍ ທີປມິມໍ ອຸຬາຣໍ, ມາ ໂວ ວຘີ ຄຈ຺ຉຖ ເລຓມຎ຺ຎ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ລວິສ຺ສນ຺ຕິ ອິມໍ ທີປກໍ ອຸປ຺ລວນ຺ໂຕ ອຊ຺ໂຌຕ຺ຖຣນ຺ໂຕ ອຠິຠວິສ຺ສຕິ. ມາ ໂວ ວຘີຕິ ໂສ ສາຄຣເວໂຄ ຕຸມ຺ເຫ ມາ ວຘິ.

ອິຕິ ໂສ ເຕສໍ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຐານເມວ ຄໂຕ. ຕສ຺ມິໍ ຄເຕ ອປໂຣ ສາຫສິໂກ ກກ຺ຂໂຬ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ‘‘ອິເມ ອິມສ຺ສ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ປລາເຍຍ຺ຍຸໍ, ອຫໍ ເນສໍ ຄມນໍ ນິວາເຣຕ຺ວາ ສພ຺ເພປິເມ ມຫາວິນາສໍ ປາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທິພ຺ພາລງ຺ກາຣປຏິມຓ຺ຑິໂຕ ສກລທີປໍ ເອໂກຠາສໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ທກ຺ຂິຓາຍ ທິສາຍ ອາກາເສ ຐຕ຺ວາ ‘‘ເອໂກ ເທວປຸຕ຺ໂຕ ອິຘາຄໂຕ, ໂນ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອາຄໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ໂສ ໂວ ກິໍ ກເຖສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ນາມ, ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ໂສ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອິຘ ນິວາສໍ ນ ອິຈ຺ຉຕິ, ໂທເສນ ກເຖຕິ, ຕຸມ຺ເຫ ອຎ຺ຎຕ຺ຖ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອິເຘວ ວສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໗.

‘‘ນ ຊາຕຸຍໍ ສາຄຣວາຣິເວໂຄ, ອຸປ຺ລວິສ຺ສໍ ທີປມິມໍ ອຸຬາຣໍ;

ຕໍ ເມ ນິມິຕ຺ເຕຫິ ພຫູຫິ ທິຏ຺ຐໍ, ມາ ເຠຖ ກິໍ ໂສຈຖ ໂມທຖວ຺ໂຫ.

໒໘.

‘‘ປຫູຕຠກ຺ຂໍ ພຫຸອນ຺ນປານໍ, ປຕ຺ຕຕ຺ຖ ອາວາສມິມໍ ອຸຬາຣໍ;

ນ ໂວ ຠຍໍ ປຏິປສ຺ສາມິ ກິຎ຺ຈິ, ອາປຸຕ຺ຕປຸຕ຺ເຕຫິ ປໂມທຖວ຺ໂຫ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ຊາຕຸຍນ຺ຕິ ນ ຊາຕຸ ອຍໍ. ມາ ເຠຖາຕິ ມາ ຠາຍິຕ຺ຖ. ໂມທຖວ຺ໂຫຕິ ປໂມທິຕາ ປີຕິໂສມນສ຺ສຊາຕາ ໂຫຖ. ອາປຸຕ຺ຕປຸຕ຺ເຕຫີຕິ ຍາວ ປຸຕ຺ຕານມ຺ປິ ປຸຕ຺ເຕຫິ ປໂມທຖ, ນຕ຺ຖິ ໂວ ອິມສ຺ມິໍ ຐາເນ ຠຍນ຺ຕິ.

ເອວໍ ໂສ ອິມາຫິ ທ຺ວີຫິ ຄາຖາຫິ ເຕ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ຕສ຺ສ ປກ຺ກນ຺ຕກາເລ ຘມ຺ມິກເທວປຸຕ຺ຕສ຺ສ ວຈນໍ ອນາທິຍນ຺ໂຕ ພາລວຑ຺ຒກີ ‘‘ສຸຓນ຺ຕຸ ເມ, ໂຠນ຺ໂຕ, ວຈນ’’ນ຺ຕິ ເສສວຑ຺ຒກີ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຎ຺ຈມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໙.

‘‘ໂຍ ເທໂວຍໍ ທກ຺ຂິຓາຍໍ ທິສາຍໍ, ເຂມນ຺ຕິ ປກ຺ໂກສຕິ ຕສ຺ສ ສຈ຺ຈໍ;

ນ ອຸຕ຺ຕໂຣ ເວທິ ຠຍາຠຍສ຺ສ, ມາ ເຠຖ ກິໍ ໂສຈຖ ໂມທຖວ຺ໂຫ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທກ຺ຂິຓາຍນ຺ຕິ ທກ຺ຂິຓາຍ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣສຄິທ຺ຘາ ປຎ຺ຈສຕາ ວຑ຺ຒກີ ຕສ຺ສ ພາລສ຺ສ ວຈນໍ ອາທິຍິໍສຸ. ອິຕໂຣ ປນ ປຓ຺ຑິຕວຑ຺ຒກີ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ອນາທິຍນ຺ໂຕ ເຕ ວຑ຺ຒກີ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໐.

‘‘ຍຖາ ອິເມ ວິປ຺ປວທນ຺ຕິ ຍກ຺ຂາ, ເອໂກ ຠຍໍ ສໍສຕິ ເຂມເມໂກ;

ຕທິງ຺ຆ ມຍ຺ຫໍ ວຈນໍ ສຸຓາຖ, ຂິປ຺ປໍ ລຫຸໍ ມາ ວິນສ຺ສິມ຺ຫ ສພ຺ເພ.

໓໑.

‘‘ສພ຺ເພ ສມາຄມ຺ມ ກໂຣມ ນາວໍ, ໂທຓິໍ ທຬ຺ຫໍ ສພ຺ພຍນ຺ຕູປປນ຺ນໍ;

ສເຈ ອຍໍ ທກ຺ຂິໂຓ ສຈ຺ຈມາຫ, ໂມຆໍ ປຏິກ຺ໂກສຕິ ອຸຕ຺ຕໂຣຍໍ;

ສາ ເຈວ ໂນ ເຫຫິຕິ ອາປທຕ຺ຖາ, ອິມຎ຺ຈ ທີປໍ ນ ປຣິຈ຺ຈເຊມ.

໓໒.

‘‘ສເຈ ຈ ໂຂ ອຸຕ຺ຕໂຣ ສຈ຺ຈມາຫ, ໂມຆໍ ປຏິກ຺ໂກສຕິ ທກ຺ຂິໂຓຍໍ;

ຕເມວ ນາວໍ ອຠິຣຸຍ຺ຫ ສພ຺ເພ, ເອວໍ ມຍໍ ໂສຕ຺ຖິ ຕເຣມຸ ປາຣໍ.

໓໓.

‘‘ນ ເວ ສຸຄຓ຺ຫໍ ປຐເມນ ເສຏ຺ຐໍ, ກນິຏ຺ຐມາປາຖຄຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ;

ໂຍ ຈີຘ ຕຈ຺ຉໍ ປວິເຈຍ຺ຍ ຄຓ຺ຫຕິ, ສ ເວ ນໂຣ ເສຏ຺ຐມຸເປຕິ ຐານ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວິປ຺ປວທນ຺ຕີຕິ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິຣຸທ຺ຘໍ ວທນ຺ຕິ. ລຫຸນ຺ຕິ ປຸຣິມສ຺ສ ອຕ຺ຖທີປນໍ. ໂທຓິນ຺ຕິ ຄມ຺ຠີຣໍ ມຫານາວໍ. ສພ຺ພຍນ຺ຕູປປນ຺ນນ຺ຕິ ສພ຺ເພຫິ ຜິຍາຣິຕ຺ຕາທີຫິ ຍນ຺ເຕຫິ ອຸປປນ຺ນໍ. ສາ ເຈວ ໂນ ເຫຫິຕິ ອາປທຕ຺ຖາຕິ ສາ ຈ ໂນ ນາວາ ປຈ຺ຉາປິ ອຸປ຺ປນ຺ນາຍ ອາປທາຍ ອຕ຺ຖາ ຠວິສ຺ສຕິ, ອິມຎ຺ຈ ທີປໍ ນ ປຣິຈ຺ຈຊິສ຺ສາມ. ຕເຣມູຕິ ຕຣິສ຺ສາມ. ນ ເວ ສຸຄຓ຺ຫນ຺ຕິ ນ ເວ ສຸເຂນ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ. ເສຏ຺ຐນ຺ຕິ ອຸຕ຺ຕມໍ ຕຖໍ ສຈ຺ຈໍ. ກນິຏ຺ຐນ຺ຕິ ປຐມວຈນໍ ອຸປາທາຍ ປຈ຺ຉິມວຈນໍ ກນິຏ຺ຐໍ ນາມ. ອິຘາປິ ‘‘ນ ເວ ສຸຄຓ຺ຫ’’ນ຺ຕິ ອນຸວຕ຺ຕເຕວ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອມ຺ໂຠ ວຑ຺ຒກີ, ເຍນ ເກນຈິ ປຐເມນ ວຸຕ຺ຕວຈນໍ ‘‘ອິທເມວ ເສຏ຺ຐໍ ຕຖໍ ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ສຸຂໍ ນ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພເມວ, ຍຖາ ຈ ຕໍ, ເອວໍ ກນິຏ຺ຐໍ ຄຈ຺ຉາ ວຸຕ຺ຕວຈນມ຺ປິ ‘‘ອິທເມວ ຕຖໍ ສຈ຺ຈ’’ນ຺ຕິ ນ ຄຓ຺ຫິຕພ຺ພໍ. ຍໍ ປນ ໂສຕວິສຍໍ ອາປາຖຄຕໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ອາປາຖຄຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ໂຍ ອິຘ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິໂສ ປຸຣິມວຈນຎ຺ຈ ປຈ຺ຉິມວຈນຎ຺ຈ ປວິເຈຍ຺ຍ ວິຈິນິຕ຺ວາ ຕີເຣຕ຺ວາ ອຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕຈ຺ຉໍ ຄຓ຺ຫາຕິ, ຍໍ ຕຖໍ ສຈ຺ຈໍ ສຠາວຠູຕໍ, ຕເທວ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ກຕ຺ວາ ຄຓ຺ຫາຕິ. ສ ເວ ນໂຣ ເສຏ຺ຐມຸເປຕິ ຐານນ຺ຕິ ໂສ ອຸຕ຺ຕມໍ ຐານໍ ອຸເປຕິ ອຘິຄຈ຺ຉຕິ ວິນ຺ທຕິ ລຠຕີຕິ.

ໂສ ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ອາຫ – ‘‘ອມ຺ໂຠ, ມຍໍ ທ຺ວິນ຺ນມ຺ປິ ເທວຕານໍ ວຈນໍ ກຣິສ຺ສາມ, ນາວໍ ຕາວ ສຊ຺ເຊຍ຺ຍາມ. ສເຈ ປຐມສ຺ສ ວຈນໍ ສຈ຺ຈໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕໍ ນາວໍ ອຠິຣຸຫິຕ຺ວາ ປລາຍິສ຺ສາມ, ອຖ ອິຕຣສ຺ສ ວຈນໍ ສຈ຺ຈໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ນາວໍ ເອກມນ຺ເຕ ຐເປຕ຺ວາ ອິເຘວ ວສິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ພາລວຑ຺ຒກີ ‘‘ອມ຺ໂຠ, ຕ຺ວໍ ອຸທກປາຕິຍໍ ສຸສຸມາຣໍ ປສ຺ສສິ, ອຕີວ ທີຆໍ ປສ຺ສສິ, ປຐມເທວປຸຕ຺ໂຕ ອມ຺ເຫສຸ ໂທສວເສນ ກເຖສິ, ປຈ຺ຉິໂມ ສິເນເຫເນວ, ອິມໍ ເອວຣູປໍ ວຣທີປໍ ປຫາຍ ກຸຫິໍ ຄມິສ຺ສາມ, ສເຈ ປນ ຕ຺ວໍ ຄນ຺ຕຸກາໂມ, ຕວ ປຣິສໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ນາວໍ ກໂຣຫິ, ອມ຺ຫາກໍ ນາວາຍ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ປຓ຺ຑິໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຣິສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນາວໍ ສຊ຺ເຊຕ຺ວາ ນາວາຍ ສພ຺ພູປກຣຓານິ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ສປຣິໂສ ນາວາຍ ອຏ຺ຐາສິ.

ຕໂຕ ປຸຓ຺ຓມທິວເສ ຈນ຺ທສ຺ສ ອຸຄ຺ຄມນເວລາຍ ສມຸທ຺ທໂຕ ອູມິ ອຸຕ຺ຕຣິຕ຺ວາ ຊາຓຸກປມາຓາ ຫຸຕ຺ວາ ທີປກໍ ໂຘວິຕ຺ວາ ຄຕາ. ປຓ຺ຑິໂຕ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ອຸຕ຺ຕຣຓຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ນາວໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສິ. ພາລວຑ຺ຒກິປກ຺ຂິການິ ປຎ຺ຈ ກຸລສຕານິ ‘‘ສມຸທ຺ທໂຕ ອູມິ ທີປໂຘວນຕ຺ຖາຍ ອາຄຕາ, ເອຕ຺ຕກເມວ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ກເຖນ຺ຕາ ນິສີທິໍສຸ. ຕໂຕ ປຏິປາຏິຍາ ກຏິປ຺ປມາຓາ ປຸຣິສປ຺ປມາຓາ ຕາລປ຺ປມາຓາ ສຕ຺ຕຕາລປ຺ປມາຓາ ສາຄຣອູມິ ທີປກມ຺ປິ ວຸຍ຺ຫມານາ ອາຄຎ຺ຉິ. ປຓ຺ຑິໂຕ ອຸປາຍກຸສລຕາຍ ຣເສ ອລຄ຺ໂຄ ໂສຕ຺ຖິນາ ຄໂຕ, ພາລວຑ຺ຒກີ ຣສຄິທ຺ເຘນ ອນາຄຕຠຍໍ ອໂນໂລເກນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈຫິ ກຸລສເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕ.

ອິໂຕ ປຣາ ສານຸສາສນີ ຕມຕ຺ຖໍ ທີປຍມານາ ຕິສ຺ໂສ ອຠິສມ຺ພຸທ຺ຘຄາຖາ ໂຫນ຺ຕິ –

໓໔.

‘‘ຍຖາປິ ເຕ ສາຄຣວາຣິມຊ຺ເຌ, ສກມ຺ມຸນາ ໂສຕ຺ຖິ ວຫິໍສຸ ວາຓິຊາ;

ອນາຄຕຕ຺ຖໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຍານ, ອປ຺ປມ຺ປິ ນາຈ຺ເຈຕິ ສ ຠູຣິປຎ຺ໂຎ.

໓໕.

‘‘ພາລາ ຈ ໂມເຫນ ຣສານຸຄິທ຺ຘາ, ອນາຄຕໍ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌິຍຕ຺ຖໍ;

ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ສີທນ຺ຕິ ອຕ຺ຖຊາເຕ, ສມຸທ຺ທມຊ຺ເຌ ຍຖາ ເຕ ມນຸສ຺ສາ.

໓໖.

‘‘ອນາຄຕໍ ປຏິກຍິຣາຖ ກິຈ຺ຈໍ, ‘ມາ ມໍ ກິຈ຺ຈໍ ກິຈ຺ຈກາເລ ພ຺ຍເຘສິ’;

ຕໍ ຕາທິສໍ ປຏິກຕກິຈ຺ຈກາຣິໍ, ນ ຕໍ ກິຈ຺ຈໍ ກິຈ຺ຈກາເລ ພ຺ຍເຘຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສກມ຺ມຸນາຕິ ອນາຄຕຠຍໍ ທິສ຺ວາ ປຸເຣຕຣໍ ກເຕນ ອຕ຺ຕໂນ ກມ຺ເມນ. ໂສຕ຺ຖິ ວຫິໍສູຕິ ເຂເມນ ຄມິໍສຸ. ວາຓິຊາຕິ ສມຸທ຺ເທ ວິຈຣຓຠາເວນ ວຑ຺ຒກີ ວຸຕ຺ຕາ. ປຏິວິຊ຺ຌິຍານາຕິ ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຐມຕຣໍ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ອນາຄຕໍ ອຕ຺ຖໍ ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອິຘໂລເກ ຠູຣິປຎ຺ໂຎ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ອປ຺ປມຕ຺ຕກມ຺ປິ ອຕ຺ຕໂນ ອຕ຺ຖໍ ນ ອຈ຺ເຈຕິ ນາຕິວຕ຺ຕຕິ, ນ ຫາເປຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌິຍຕ຺ຖນ຺ຕິ ອປ຺ປຏິວິຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອຕ຺ຖໍ, ປຐມເມວ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ອກຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນຕິ ຍທາ ຕໍ ອນາຄຕໍ ອຕ຺ຖຊາຕໍ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ຕທາ ຕສ຺ມິໍ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ເນ ສີທນ຺ຕິ, ອຕ຺ເຖ ຊາເຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຕິຏ຺ຐໍ ນ ລຠນ຺ຕິ, ສມຸທ຺ເທ ເຕ ພາລວຑ຺ຒກີ ມນຸສ຺ສາ ວິຍ ວິນາສໍ ປາປຸຓນ຺ຕິ.

ອນາຄຕນ຺ຕິ ຠິກ຺ຂເວ, ປຓ຺ຑິຕປຸຣິໂສ ອນາຄຕໍ ປຐມຕຣໍ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈໍ ສມ຺ປຣາຍິກໍ ວາ ທິຏ຺ຐຘມ຺ມິກໍ ວາ ປຏິກຍິຣາຖ, ປຸເຣຕຣເມວ ກເຣຍ຺ຍ. ກິໍກາຣຓາ? ມາ ມໍ ກິຈ຺ຈໍ ກິຈ຺ຈກາເລ ພ຺ຍເຘສິ, ປຸເຣ ກຕ຺ຕພ຺ພຎ຺ຫິ ປຸເຣ ອກຍິຣມານໍ ປຈ຺ຉາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ຈກາເລ ກາຍຈິຕ຺ຕາພາເຘນ ພ຺ຍເຘຕິ, ຕໍ ມໍ ມາ ພ຺ຍເຘສີຕິ ປຐມເມວ ນໍ ປຓ຺ຑິໂຕ ກເຣຍ຺ຍ. ຕໍ ຕາທິສນ຺ຕິ ຍຖາ ປຓ຺ຑິຕໍ ປຸຣິສໍ. ປຏິກຕກິຈ຺ຈກາຣິນ຺ຕິ ປຏິກຈ຺ເຈວ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ຈກາຣິນໍ. ຕໍ ກິຈ຺ຈໍ ກິຈ຺ຈກາເລຕິ ອນາຄຕໍ ກິຈ຺ຈໍ ກຍິຣມານໍ ປຈ຺ຉາ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຕໂນ ກິຈ຺ຈກາເລ ກາຍຈິຕ຺ຕາພາຘກາເລ ຕາທິສໍ ປຸຣິມໍ ນ ພ຺ຍເຘຕິ ນ ພາຘຕິ. ກສ຺ມາ? ປຸເຣເຍວ ກຕຕ຺ຕາຕິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ປຈ຺ຈຸປ຺ປນ຺ນສຸເຂ ລຄ຺ໂຄ ອນາຄຕຠຍໍ ອໂນໂລເກຕ຺ວາ ສປຣິໂສ ວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ພາລວຑ຺ຒກີ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ທກ຺ຂິຓທິສາຍ ຐິໂຕ ອຘມ຺ມິກເທວປຸຕ຺ໂຕ ໂກກາລິໂກ, ອຸຕ຺ຕຣທິສາຍ ຐິໂຕ ຘມ຺ມິກເທວປຸຕ຺ໂຕ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ປຓ຺ຑິຕວຑ຺ຒກີ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ສມຸທ຺ທວາຓິຊຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໔໖໗] ໔. ກາມຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກາມໍ ກາມຍມານສ຺ສາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຎ຺ຎຕຣໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອໂກ ກິຣ ສາວຕ຺ຖິວາສີ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອຈິຣວຕີຕີເຣ ເຂຕ຺ຕກຣຓຕ຺ຖາຍ ອຣຎ຺ຎໍ ໂກເຏສິ. ສຕ຺ຖາ ຕສ຺ສ ອຸປນິສ຺ສຍໍ ທິສ຺ວາ ສາວຕ຺ຖິໍ ປິຓ຺ຑາຍ ປວິສນ຺ໂຕ ມຄ຺ຄາ ໂອກ຺ກມ຺ມ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກໂຣສິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເຂຕ຺ຕຏ຺ຐານໍ ໂກຏາເປມິ ໂຠ, ໂຄຕມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຘຸ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກມ຺ມໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຄມາສິ. ເອເຕເນວ ອຸປາເຍນ ຉິນ຺ນຣຸກ຺ເຂ ຫາເຣຕ຺ວາ ເຂຕ຺ຕສ຺ສ ໂສຘນກາເລ ກສນກາເລ ເກທາຣພນ຺ຘນກາເລ ວປນກາເລຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ປຏິສນ຺ຖາຣມກາສິ. ວປນທິວເສ ປນ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ‘‘ອຊ຺ຊ, ໂຠ ໂຄຕມ, ມຍ຺ຫໍ ວປ຺ປມງ຺ຄລໍ, ອຫໍ ອິມສ຺ມິໍ ສສ຺ເສ ນິປ຺ຜນ຺ເນ ພຸທ຺ຘປ຺ປມຸຂສ຺ສ ຠິກ຺ຂຸສງ຺ຆສ຺ສ ມຫາທານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ສຕ຺ຖາ ຕຸຓ຺ຫີຠາເວນ ອຘິວາເສຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ປຸເນກທິວສໍ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສສ຺ສໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ສຕ຺ຖາປິ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ກໂຣສິ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສສ຺ສໍ ໂອໂລເກມິ ໂຠ ໂຄຕມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ສາຘຸ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ຕທາ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ອຠິຓ຺ຫໍ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ນິສ຺ສໍສຍໍ ຠຕ຺ເຕນ ອຕ຺ຖິໂກ, ທສ຺ສາມຫໍ ຕສ຺ສ ຠຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ຕສ຺ເສວໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເຄຫໍ ຄຕທິວເສ ສຕ຺ຖາປິ ຕຕ຺ຖ ອຄມາສິ. ອຖ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ອຕິວິຍ ວິສ຺ສາໂສ ອໂຫສິ. ອປຣຠາເຄ ປຣິຓເຕ ສສ຺ເສ ‘‘ສ຺ເວ ເຂຕ຺ຕໍ ລາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ນິປນ຺ເນ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ອຈິຣວຕິຍາ ອຸປຣິ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ກຣກວສ຺ສໍ ວສ຺ສິ. ມໂຫໂຆ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກນາຬິມຕ຺ຕມ຺ປິ ອນວເສສໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ສສ຺ສໍ ສມຸທ຺ທໍ ປເວເສສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂອຆມ຺ຫິ ປຕິເຕ ສສ຺ສວິນາສໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ສກຠາເວນ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ນາໂຫສິ, ພລວໂສກາຠິຠູໂຕ ຫຕ຺ເຖນ ອຸຣໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ປຣິເທວມາໂນ ໂຣທນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິ.

ສຕ຺ຖາ ປຈ຺ຈູສສມເຍ ໂສກາຠິຠູຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສາວສ຺ສໂຍ ຠວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຸນທິວເສ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ປິຓ຺ຑາຍ ຈຣິຕ຺ວາ ປິຓ຺ຑປາຕປຏິກ຺ກນ຺ໂຕ ຠິກ຺ຂູ ວິຫາຣໍ ເປເສຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາສມເຓນ ສທ຺ຘິໍ ຕສ຺ສ ເຄຫທ຺ວາຣໍ ອຄມາສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ສຕ຺ຖຸ ອາຄຕຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ປຏິສນ຺ຖາຣຕ຺ຖາຍ ເມ ສຫາໂຍ ອາຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຏິລທ຺ຘສ຺ສາໂສ ອາສນໍ ປຎ຺ຎເປສິ. ສຕ຺ຖາ ປວິສິຕ຺ວາ ປຎ຺ຎຕ຺ຕາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ກສ຺ມາ ຕ຺ວໍ ທຸມ຺ມໂນສິ, ກິໍ ເຕ ອຜາສຸກ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂຠ ໂຄຕມ, ອຈິຣວຕີຕີເຣ ມຍາ ຣຸກ຺ຂຈ຺ເຉທນໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ກຕໍ ກມ຺ມໍ ຕຸມ຺ເຫ ຊານາຖ, ອຫໍ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ສສ຺ເສ ນິປ຺ຜນ຺ເນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ທານໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ວິຈຣາມິ, ອິທານິ ເມ ສພ຺ພໍ ຕໍ ສສ຺ສໍ ມໂຫໂຆ ສມຸທ຺ທເມວ ປເວເສສິ, ກິຎ຺ຈິ ອວສິຏ຺ຐໍ ນຕ຺ຖິ, ສກຏສຕມຕ຺ຕໍ ຘຎ຺ຎໍ ວິນຏ຺ຐໍ, ເຕນ ເມ ມຫາໂສໂກ ອຸປ຺ປນ຺ໂນຕິ. ‘‘ກິໍ ປນ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ໂສຈນ຺ຕສ຺ສ ນຏ຺ຐໍ ປຸນາຄຈ຺ຉຕີ’’ຕິ. ‘‘ໂນ ເຫຕໍ ໂຠ ໂຄຕມາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກສ຺ມາ ໂສຈສິ, ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ຘນຘຎ຺ຎໍ ນາມ ອຸປ຺ປຊ຺ຊນກາເລ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ, ນສ຺ສນກາເລ ນສ຺ສຕິ, ກິຎ຺ຈິ ສງ຺ຂາຣຄຕໍ ອນສ຺ສນຘມ຺ມໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ມາ ຈິນ຺ຕຍີ’’ຕິ. ອິຕິ ນໍ ສຕ຺ຖາ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສປ຺ປາຍຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ກາມສຸຕ຺ຕໍ (ສຸ. ນິ. ໗໗໒ ອາທໂຍ) ກເຖສິ. ສຸຕ຺ຕປຣິໂຍສາເນ ໂສຈນ຺ໂຕ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ສຕ຺ຖາ ຕໍ ນິສ຺ໂສກໍ ກຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍາສນາ ວິຫາຣໍ ອຄມາສິ. ‘‘ສຕ຺ຖາ ອສຸກໍ ນາມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ໂສກສລ຺ລສມປ຺ປິຕໍ ນິສ຺ໂສກໍ ກຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາເປສີ’’ຕິ ສກລນຄຣໍ ອຎ຺ຎາສິ. ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ທສພໂລ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓນ ສທ຺ຘິໍ ມິຕ຺ຕໍ ກຕ຺ວາ ວິສ຺ສາສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຸປາເຍເນວ ຕສ຺ສ ໂສກສລ຺ລສມປ຺ປິຕສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ຕໍ ນິສ຺ໂສກໍ ກຕ຺ວາ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາເປສີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປາຫໍ ເອຕໍ ນິສ຺ໂສກມກາສິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ໂສ ເຊຏ຺ຐກສ຺ສ ອຸປຣຊ຺ຊໍ ອທາສິ, ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ເສນາປຕິຏ຺ຐານໍ. ອປຣຠາເຄ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ກາລກເຕ ອມຈ຺ຈາ ເຊຏ຺ຐກສ຺ສ ອຠິເສກໍ ປຏ຺ຐເປສຸໍ. ໂສ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ ຣຊ຺ເຊນຕ຺ໂຖ, ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ເມ ເທຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຍາຈິຍມາໂນປິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ອຠິເສເກ ກເຕ ‘‘ນ ເມ ອິສ຺ສຣິເຍນຕ຺ໂຖ’’ຕິ ອຸປຣຊ຺ຊາທີນິປິ ນ ອິຈ຺ຉິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ສາທູນິ ໂຠຊນານິ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕ ອິເຘວ ວສາຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕປິ ‘‘ນ ເມ ອິມສ຺ມິໍ ນຄເຣ ກິຈ຺ຈໍ ອຕ຺ຖີ’’ຕິ ພາຣາຓສິໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກໍ ເສຏ຺ຐິກຸລໍ ນິສ຺ສາຍ ສຫຕ຺ເຖນ ກມ຺ມໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ວສິ. ເຕ ອປຣຠາເຄ ຕສ຺ສ ຣາຊກຸມາຣຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ກມ຺ມໍ ກາຕຸໍ ນາທໍສຸ, ກຸມາຣປຣິຫາເຣເນວ ຕໍ ປຣິຫຣິໍສຸ. ອປຣຠາເຄ ຣາຊກມ຺ມິກາ ເຂຕ຺ຕປ຺ປມາຓຄ຺ຄຫຓຕ຺ຖາຍ ຕໍ ຄາມໍ ອຄມໍສຸ. ເສຏ຺ຐິ ຣາຊກຸມາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ສາມິ, ມຍໍ ຕຸມ຺ເຫ ໂປເສມ, ກນິຏ຺ຐຠາຕິກສ຺ສ ປຓ຺ຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ພລິໍ ຫາເຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ອສຸກເສຏ຺ຐິກຸລໍ ນາມ ອຸປນິສ຺ສາຍ ວສາມິ, ມໍ ນິສ຺ສາຍ ເອເຕສໍ ພລິໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຫີ’’ຕິ ປຓ຺ຓໍ ເປເສສິ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຖາ ກາເຣສິ.

ອຖ ນໍ ສກລຄາມວາສິໂນປິ ຊນປທວາສິໂນປິ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ມຍໍ ຕຸມ຺ຫາກຎ຺ເຎວ ພລິໍ ທສ຺ສາມ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ສຸງ຺ກໍ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປຫີ’’ຕິ ອາຫໍສຸ. ໂສ ເຕສມ຺ປິ ອຕ຺ຖາຍ ປຓ຺ຓໍ ເປເສຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ຊາເປສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ເຕ ຕສ຺ເສວ ພລິໍ ອທໍສຸ. ອຖສ຺ສ ມຫາລາຠສກ຺ກາໂຣ ອໂຫສິ, ເຕນ ສທ຺ຘິຎ຺ເຎວສ຺ສ ຕຓ຺ຫາປິ ມຫຕີ ຊາຕາ. ໂສ ອປຣຠາເຄປິ ສພ຺ພໍ ຊນປທໍ ຍາຈິ, ອຸປຑ຺ຒຣຊ຺ຊໍ ຍາຈິ, ກນິຏ຺ໂຐປິ ຕສ຺ສ ອທາສິເຍວ. ໂສ ຕຓ຺ຫາຍ ວຑ຺ຒມານາຍ ອຸປຑ຺ຒຣຊ຺ເຊນປິ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ‘‘ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຊນປທປຣິວຸໂຕ ຕໍ ນຄຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພຫິນຄເຣ ຐຕ຺ວາ ‘‘ຣຊ຺ຊໍ ວາ ເມ ເທຕຸ ຍຸທ຺ຘໍ ວາ’’ຕິ ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ປຓ຺ຓໍ ປຫິຓິ. ກນິຏ຺ໂຐ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອຍໍ ພາໂລ ປຸພ຺ເພ ຣຊ຺ຊມ຺ປິ ອຸປຣຊ຺ຊາທີນິປິ ປຏິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອິທານິ ‘ຍຸທ຺ເຘນ ຄຓ຺ຫາມີ’ຕິ ວທຕິ, ສເຈ ໂຂ ປນາຫໍ ອິມໍ ຍຸທ຺ເຘນ ມາເຣສ຺ສາມິ, ຄຣຫາ ເມ ຠວິສ຺ສຕິ, ກິໍ ເມ ຣຊ຺ເຊນາ’’ຕິ. ອຖສ຺ສ ‘‘ອລໍ ຍຸທ຺ເຘນ, ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫຕູ’’ຕິ ເປເສສິ. ໂສ ຣຊ຺ຊໍ ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ກນິຏ຺ຐສ຺ສ ອຸປຣຊ຺ຊໍ ທຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ໂຕ ຕຓ຺ຫາວສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ເອເກນ ຣຊ຺ເຊນ ອສນ຺ຕຸຏ຺ໂຐ ທ຺ເວ ຕີຓິ ຣຊ຺ຊານິ ປຕ຺ເຖຕ຺ວາ ຕຓ຺ຫາຍ ໂກຏິໍ ນາທ຺ທສ.

ຕທາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ‘‘ເກ ນຸ ໂຂ ໂລເກ ມາຕາປິຕໂຣ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເກ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ຕິ, ເກ ຕຓ຺ຫາວສິກາ’’ຕິ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ຕຓ຺ຫາວສິກຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ພາໂລ ພາຣາຓສິຣຊ຺ເຊນປິ ນ ຕຸສ຺ສຕິ, ອຫໍ ສິກ຺ຂາເປສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ມາຓວກເວເສນ ຣາຊທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ‘‘ເອໂກ ອຸປາຍກຸສໂລ ມາຓໂວ ທ຺ວາເຣ ຐິໂຕ’’ຕິ ອາໂຣຈາເປຕ຺ວາ ‘‘ປວິສຕູ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ປວິສິຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ຊຍາເປຕ຺ວາ ‘‘ກິໍກາຣຓາ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມຫາຣາຊ ຕຸມ຺ຫາກໍ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຕ຺ຖິ, ຣໂຫ ປຈ຺ຈາສີສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ສກ຺ການຸຠາເວນ ຕາວເທວ ມນຸສ຺ສາ ປຏິກ຺ກມິໍສຸ. ອຖ ນໍ ມາຓໂວ ‘‘ອຫໍ, ມຫາຣາຊ, ຜີຕານິ ອາກິຓ຺ຓມນຸສ຺ສານິ ສມ຺ປນ຺ນພລວາຫນານິ ຕີຓິ ນຄຣານິ ປສ຺ສາມິ, ອຫໍ ເຕ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ເຕສຸ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທສ຺ສາມິ, ປປຎ຺ຈໍ ອກຕ຺ວາ ສີຆໍ ຄນ຺ຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕຓ຺ຫາວສິໂກ ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ສກ຺ການຸຠາເວນ ‘‘ໂກ ວາ ຕ຺ວໍ, ກຸໂຕ ວາ ອາຄໂຕ, ກິໍ ວາ ເຕ ລທ຺ຘຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ນ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສປິ ເອຕ຺ຕກໍ ວຕ຺ວາ ຕາວຕິໍສຠວນເມວ ອຄມາສິ.

ຣາຊາ ອມຈ຺ເຈ ປກ຺ໂກສາເປຕ຺ວາ ‘‘ເອໂກ ມາຓໂວ ‘ອມ຺ຫາກໍ ຕີຓິ ຣຊ຺ຊານິ ຄເຫຕ຺ວາ ທສ຺ສາມີ’ຕິ ອາຫ, ຕໍ ປກ຺ໂກສຖ, ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ພລກາຍໍ ສນ຺ນິປາຕາເປຖ, ປປຎ຺ຈໍ ອກຕ຺ວາ ຕີຓິ ຣຊ຺ຊານິ ຄຓ຺ຫິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ປນ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ສ ມາຓວສ຺ສ ສກ຺ກາໂຣ ວາ ກໂຕ, ນິວາສຏ຺ຐານໍ ວາ ປຸຈ຺ຉິຕ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເນວ ສກ຺ກາຣໍ ອກາສິໍ, ນ ນິວາສຏ຺ຐານໍ ປຸຈ຺ຉິໍ, ຄຈ຺ຉຖ ນໍ ອຸປຘາເຣຖາ’’ຕິ ອາຫ. ອຸປຘາເຣນ຺ຕາ ນໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ສກລນຄເຣ ມາຓວໍ ນ ປສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ໂທມນສ຺ສຊາໂຕ ‘‘ຕີສຸ ນຄເຣສຸ ຣຊ຺ຊໍ ນຏ຺ຐໍ, ມຫນ຺ເຕນມ຺ຫິ ຍເສນ ປຣິຫີໂນ, ‘ເນວ ເມ ປຣິພ຺ພຍໍ ອທາສິ, ນ ຈ ປຸຈ຺ຉິ ນິວາສຏ຺ຐານ’ນ຺ຕິ ມຍ຺ຫໍ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ມາຓໂວ ອນາຄໂຕ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ຈິນ຺ເຕສິ. ອຖສ຺ສ ຕຓ຺ຫາວສິກສ຺ສ ສຣີເຣ ຑາໂຫ ອຸປ຺ປຊ຺ຊິ, ສຣີເຣ ປຣິຑຍ຺ຫນ຺ເຕ ອຸທຣໍ ໂຂເຠຕ຺ວາ ໂລຫິຕປກ຺ຂນ຺ທິກາ ອຸທປາທິ. ເອກໍ ຠາຊນໍ ປວິສຕິ, ເອກໍ ນິກ຺ຂມຕິ, ເວຊ຺ຊາ ຕິກິຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ຣາຊາ ກິລມຕິ. ອຖສ຺ສ ພ຺ຍາຘິຕຠາໂວ ສກລນຄເຣ ປາກໂຏ ອໂຫສິ.

ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລໂຕ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິນຄເຣ ມາຕາປິຕູນໍ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄໂຕ ຕໍ ຣຎ຺ໂຎ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ຕິກິຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣາຊທ຺ວາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ເອໂກ ກິຣ ຕຣຸຓມາຓໂວ ຕຸມ຺ເຫ ຕິກິຈ຺ຉິຕຸໍ ອາຄໂຕ’’ຕິ ອາໂຣຈາເປສິ. ຣາຊາ ‘‘ມຫນ຺ຕມຫນ຺ຕາ ທິສາປາໂມກ຺ຂເວຊ຺ຊາປິ ມໍ ຕິກິຈ຺ຉິຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກນ຺ຕິ, ກິໍ ຕຣຸຓມາຓໂວ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ປຣິພ຺ພຍໍ ທຕ຺ວາ ວິສ຺ສຊ຺ເຊຖ ນ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມາຓໂວ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ເວຊ຺ຊກມ຺ເມນ ເວຕນໍ ນຕ຺ຖິ, ອຫໍ ຕິກິຈ຺ຉາມິ, ເກວລໍ ເຠສຊ຺ຊມູລມຕ຺ຕໍ ເທຕູ’’ຕິ ອາຫ. ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ປກ຺ໂກສາເປສິ. ມາຓໂວ ຣາຊານໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ມາ ຠາຍິ, ມຫາຣາຊ, ອຫໍ ເຕ ຕິກິຈ຺ຉາມິ, ອປິຈ ໂຂ ປນ ເມ ໂຣຄສ຺ສ ສມຸຏ຺ຐານໍ ອາຈິກ຺ຂາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ຣາຊາ ຫຣາຍມາໂນ ‘‘ກິໍ ເຕ ສມຸຏ຺ຐາເນນ, ເຠສຊ຺ຊໍ ເອວ ກໂຣຫີ’’ຕິ ອາຫ. ມຫາຣາຊ, ເວຊ຺ຊາ ນາມ ‘‘ອຍໍ ພ຺ຍາຘິ ອິມໍ ນິສ຺ສາຍ ສມຸຏ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ອນຸຈ຺ຉວິກໍ ເຠສຊ຺ຊໍ ກໂຣນ຺ຕີຕິ. ຣາຊາ ‘‘ສາຘຸ ຕາຕາ’’ຕິ ສມຸຏ຺ຐານໍ ກເຖນ຺ໂຕ ‘‘ເອເກນ ມາຓເວນ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕີສຸ ນຄເຣສຸ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ທສ຺ສາມີ’’ຕິອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພໍ ກເຖຕ຺ວາ ‘‘ອິຕິ ເມ ຕາຕ, ຕຓ຺ຫໍ ນິສ຺ສາຍ ພ຺ຍາຘິ ອຸປ຺ປນ຺ໂນ, ສເຈ ຕິກິຈ຺ຉິຕຸໍ ສກ຺ໂກສິ, ຕິກິຈ຺ຉາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ກິໍ ປນ ມຫາຣາຊ, ໂສຈນາຍ ຕານິ ນຄຣານິ ສກ຺ກາ ລທ຺ຘຸນ຺ຕິ? ‘‘ນ ສກ຺ກາ ຕາຕາ’’ຕິ. ‘‘ເອວໍ ສນ຺ເຕ ກສ຺ມາ ໂສຈສິ, ມຫາຣາຊ, ສພ຺ພເມວ ຫິ ສວິຎ຺ຎາຓກາວິຎ຺ຎາຓກວຕ຺ຖຸໍ ອຕ຺ຕໂນ ກາຍໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ປຫາຍ ຄມນີຍໍ, ຈຕູສຸ ນຄເຣສຸ ຣຊ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາປິ ຕ຺ວໍ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ນ ຈຕສ຺ໂສ ຠຕ຺ຕປາຕິໂຍ ຠຸຎ຺ຊິສ຺ສສິ, ນ ຈຕູສຸ ສຍເນສຸ ສຍິສ຺ສສິ, ນ ຈຕ຺ຕາຣິ ວຕ຺ຖຍຸຄານິ ອຈ຺ຉາເທສ຺ສສິ, ຕຓ຺ຫາວສິເກນ ນາມ ຠວິຕຸໍ ນ ວຏ຺ຏຕິ, ອຍຎ຺ຫິ ຕຓ຺ຫາ ນາມ ວຑ຺ຒມານາ ຈຕູຫິ ອປາເຍຫິ ມຸຈ຺ຈິຕຸໍ ນ ເທຕີຕິ.

ອິຕິ ນໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ໂອວທິຕ຺ວາ ອຖສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ອິມາ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓໗.

‘‘ກາມໍ ກາມຍມານສ຺ສ, ຕສ຺ສ ເຈ ຕໍ ສມິຊ຺ຌຕິ;

ອທ຺ຘາ ປີຕິມໂນ ໂຫຕິ, ລທ຺ຘາ ມຈ຺ໂຈ ຍທິຈ຺ຉຕິ.

໓໘.

‘‘ກາມໍ ກາມຍມານສ຺ສ, ຕສ຺ສ ເຈ ຕໍ ສມິຊ຺ຌຕິ;

ຕໂຕ ນໍ ອປຣໍ ກາເມ, ຆມ຺ເມ ຕຓ຺ຫໍວ ວິນ຺ທຕິ.

໓໙.

‘‘ຄວໍວ ສິງ຺ຄິໂນ ສິງ຺ຄໍ, ວຑ຺ຒມານສ຺ສ ວຑ຺ຒຕິ;

ເອວໍ ມນ຺ທສ຺ສ ໂປສສ຺ສ, ພາລສ຺ສ ອວິຊານໂຕ;

ຠິຍ຺ໂຍ ຕຓ຺ຫາ ປິປາສາ ຈ, ວຑ຺ຒມານສ຺ສ ວຑ຺ຒຕິ.

໔໐.

‘‘ປຖພ຺ຍາ ສາລິຍວກໍ, ຄວາສ຺ສໍ ທາສໂປຣິສໍ;

ທຕ຺ວາ ຈ ນາລເມກສ຺ສ, ອິຕິ ວິທ຺ວາ ສມໍ ຈເຣ.

໔໑.

‘‘ຣາຊາ ປສຍ຺ຫ ປຖວິໍ ວິຊິຕ຺ວາ, ສສາຄຣນ຺ຕໍ ມຫິມາວສນ຺ໂຕ;

ໂອຣໍ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ອຕິຕ຺ຕຣູໂປ, ປາຣໍ ສມຸທ຺ທສ຺ສປິ ປຕ຺ຖເຍຖ.

໔໒.

‘‘ຍາວ ອນຸສ຺ສຣໍ ກາເມ, ມນສາ ຕິຕ຺ຕິ ນາຊ຺ຌຄາ;

ຕໂຕ ນິວຕ຺ຕາ ປຏິກ຺ກມ຺ມ ທິສ຺ວາ, ເຕ ເວ ສຸຕິຕ຺ຕາ ເຍ ປຎ຺ຎາຍ ຕິຕ຺ຕາ.

໔໓.

‘‘ປຎ຺ຎາຍ ຕິຕ຺ຕິນໍ ເສຏ຺ຐໍ, ນ ໂສ ກາເມຫິ ຕປ຺ປຕິ;

ປຎ຺ຎາຍ ຕິຕ຺ຕໍ ປຸຣິສໍ, ຕຓ຺ຫາ ນ ກຸຣຸເຕ ວສໍ.

໔໔.

‘‘ອປຈິເນເຖວ ກາມານໍ, ອປ຺ປິຈ຺ຉສ຺ສ ອໂລລຸໂປ;

ສມຸທ຺ທມຕ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ, ນ ໂສ ກາເມຫິ ຕປ຺ປຕິ.

໔໕.

‘‘ຣຖກາໂຣວ ຈມ຺ມສ຺ສ, ປຣິກນ຺ຕໍ ອຸປາຫນໍ;

ຍໍ ຍໍ ຈຊຕິ ກາມານໍ, ຕໍ ຕໍ ສມ຺ປຊ຺ຊເຕ ສຸຂໍ;

ສພ຺ພຎ຺ເຈ ສຸຂມິຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ສພ຺ເພ ກາເມ ປຣິຈ຺ຈເຊ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກາມນ຺ຕິ ວຕ຺ຖຸກາມມ຺ປິ ກິເລສກາມມ຺ປິ. ກາມຍມານສ຺ສາຕິ ປຕ຺ຖຍມານສ຺ສ. ຕສ຺ສ ເຈ ຕໍ ສມິຊ຺ຌຕີຕິ ຕສ຺ສ ປຸຄ຺ຄລສ຺ສ ຕໍ ກາມິຕວຕ຺ຖຸ ສມິຊ຺ຌຕິ ເຈ, ນິປ຺ຜຊ຺ຊຕິ ເຈຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຕໂຕ ນໍ ອປຣໍ ກາເມຕິ ເອຕ຺ຖ ນນ຺ຕິ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ. ອປຣນ຺ຕິ ປຣຠາຄທີປນໍ. ກາເມຕິ ອຸປໂຍຄພຫຸວຈນໍ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ສເຈ ກາມໍ ກາມຍມານສ຺ສ ຕໍ ກາມິຕວຕ຺ຖຸ ສມິຊ຺ຌຕິ, ຕສ຺ມິໍ ສມິທ຺ເຘ ຕໂຕ ປຣໍ ໂສ ປຸຄ຺ຄໂລ ກາມຍມາໂນ ຍຖາ ນາມ ຆມ຺ເມ ຄິມ຺ຫກາເລ ວາຕາຕເປນ ກິລນ຺ໂຕ ຕຓ຺ຫໍ ວິນ຺ທຕິ, ປານີຍປິປາສໍ ປຏິລຠຕິ, ເອວໍ ຠິຍ຺ໂຍ ກາມຕຓ຺ຫາສງ຺ຂາເຕ ກາເມ ວິນ຺ທຕິ ປຏິລຠຕິ, ຣູປຕຓ຺ຫາທິກາ ຕຓ຺ຫາ ຈສ຺ສ ວຑ຺ຒຕິເຍວາຕິ. ຄວໍວາຕິ ໂຄຣູປສ຺ສ ວິຍ. ສິງ຺ຄິໂນຕິ ມຕ຺ຖກໍ ປທາເລຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐິຕສິງ຺ຄສ຺ສ. ມນ຺ທສ຺ສາຕິ ມນ຺ທປຎ຺ຎສ຺ສ. ພາລສ຺ສາຕິ ພາລຘມ຺ເມ ຍຸຕ຺ຕສ຺ສ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ວຈ຺ຉກສ຺ສ ວຑ຺ຒນ຺ຕສ຺ສ ສຣີເຣເນວ ສທ຺ຘິໍ ສິງ຺ຄໍ ວຑ຺ຒຕິ, ເອວໍ ອນ຺ຘພາລສ຺ສປິ ອປ຺ປຕ຺ຕກາມຕຓ຺ຫາ ຈ ປຕ຺ຕກາມປິປາສາ ຈ ອປຣາປຣໍ ວຑ຺ຒຕີຕິ.

ສາລິຍວກນ຺ຕິ ສາລິເຂຕ຺ຕຍວເຂຕ຺ຕໍ. ເອເຕນ ສາລິຍວາທິກໍ ສພ຺ພໍ ຘຎ຺ຎໍ ທສ຺ເສຕິ, ທຸຕິຍປເທນ ສພ຺ພໍ ທ຺ວິປທຈຕຸປ຺ປທໍ ທສ຺ເສຕິ. ປຐມປເທນ ວາ ສພ຺ພໍ ອວິຎ຺ຎາຓກໍ, ອິຕເຣນ ສວິຎ຺ຎາຓກໍ. ທຕ຺ວາ ຈາຕິ ທຕ຺ວາປິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຕິຏ຺ຐນ຺ຕຸ ຕີຓິ ຣຊ຺ຊານິ, ສເຈ ໂສ ມາຓໂວ ອຎ຺ຎໍ ວາ ສກລມ຺ປິ ປຖວິໍ ສວິຎ຺ຎາຓກາວິຎ຺ຎາຓກຣຕນປູຣໍ ກສ຺ສຈິ ທຕ຺ວາ ຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ອິທມ຺ປິ ເອຕ຺ຕກໍ ວຕ຺ຖຸ ເອກສ຺ເສວ ອປຣິຍນ຺ຕໍ, ເອວໍ ທຸປ຺ປູຣາ ເອສາ ຕຓ຺ຫາ ນາມ. ອິຕິ ວິທ຺ວາ ສມໍ ຈເຣຕິ ເອວໍ ຊານນ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ຕຓ຺ຫາວສິໂກ ອຫຸຕ຺ວາ ກາຍສມາຈາຣາທີນິ ປູເຣນ຺ໂຕ ຈເຣຍ຺ຍ.

ໂອຣນ຺ຕິ ໂອຣິມໂກຏ຺ຐາສໍ ປຕ຺ວາ ເຕນ ອຕິຕ຺ຕຣູໂປ ປຸນ ສມຸທ຺ທປາຣມ຺ປິ ປຕ຺ຖເຍຖ. ເອວໍ ຕຓ຺ຫາວສິກສຕ຺ຕາ ນາມ ທຸປ຺ປູຣາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ຍາວາຕິ ອນິຍາມິຕປຣິຈ຺ເຉໂທ. ອນຸສ຺ສຣນ຺ຕິ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ. ນາຊ຺ຌຄາຕິ ນ ວິນ຺ທຕິ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ມຫາຣາຊ, ປຸຣິໂສ ອປຣິຍນ຺ເຕປິ ກາເມ ມນສາ ອນຸສ຺ສຣນ຺ໂຕ ຕິຕ຺ຕິໍ ນ ວິນ຺ທຕິ, ປຕ຺ຕຸກາໂມວ ໂຫຕິ, ເອວໍ ກາເມສຸ ສຕ຺ຕານໍ ຕຓ຺ຫາ ວຑ຺ຒເຕວ. ຕໂຕ ນິວຕ຺ຕາຕິ ຕໂຕ ປນ ວຕ຺ຖຸກາມກິເລສກາມໂຕ ຈິຕ຺ເຕນ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ກາເຍນ ປຏິກ຺ກມ຺ມ ຎາເຓນ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ເຍ ປຎ຺ຎາຍ ຕິຕ຺ຕາ ປຣິປຸຓ຺ຓາ, ເຕ ຕິຕ຺ຕາ ນາມ.

ປຎ຺ຎາຍ ຕິຕ຺ຕິນໍ ເສຏ຺ຐນ຺ຕິ ປຎ຺ຎາຍ ຕິຕ຺ຕີນໍ ອຍໍ ປຣິປຸຓ຺ຓເສຏ຺ໂຐ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ນ ໂສ ກາເມຫິ ຕປ຺ປຕີຕິ ‘‘ນ ຫີ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ຍສ຺ມາ ປຎ຺ຎາຍ ຕິຕ຺ໂຕ ປຸຣິໂສ ກາເມຫິ ນ ປຣິຑຍ຺ຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ກຸຣຸເຕ ວສນ຺ຕິ ຕາທິສຎ຺ຫິ ປຸຣິສໍ ຕຓ຺ຫາ ວເສ ວຕ຺ເຕຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ, ສ຺ເວວ ປນ ຕຓ຺ຫາຍ ອາທີນວໍ ທິສ຺ວາ ສຣຠງ຺ຄມາຓໂວ ວິຍ ຈ ອຑ຺ຒມາສກຣາຊາ ວິຍ ຈ ຕຓ຺ຫາວເສ ນ ປວຕ຺ຕຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອປຈິເນເຖວາຕິ ວິທ຺ຘໍເສເຖວ. ສມຸທ຺ທມຕ຺ໂຕຕິ ມຫຕິຍາ ປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕຕ຺ຕາ ສມຸທ຺ທປ຺ປມາໂຓ. ໂສ ມຫນ຺ເຕນ ອຄ຺ຄິນາປິ ສມຸທ຺ໂທ ວິຍ ກິເລສກາເມຫິ ນ ຕປ຺ປຕິ ນ ຑຍ຺ຫຕິ.

ຣຖກາໂຣຕິ ຈມ຺ມກາໂຣ. ປຣິກນ຺ຕນ຺ຕິ ປຣິກນ຺ຕນ຺ໂຕ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍຖາ ຈມ຺ມກາໂຣ ອຸປາຫນໍ ປຣິກນ຺ຕນ຺ໂຕ ຍໍ ຍໍ ຈມ຺ມສ຺ສ ອຄຍ຺ຫູປຄຏ຺ຐານໍ ໂຫຕິ, ຕໍ ຕໍ ຈຊິຕ຺ວາ ອຸປາຫນໍ ກຕ຺ວາ ອຸປາຫນມູລໍ ລຠິຕ຺ວາ ສຸຂິໂຕ ໂຫຕິ, ເອວເມວ ປຓ຺ຑິໂຕ ຈມ຺ມກາຣສຕ຺ຖສທິສາຍ ປຎ຺ຎາຍ ກນ຺ຕນ຺ໂຕ ຍໍ ຍໍ ໂອຘິໍ ກາມານໍ ຈຊຕິ, ເຕນ ເຕນສ຺ສ ກາໂມຘິນາ ຣຫິຕໍ ຕໍ ຕໍ ກາຍກມ຺ມໍ ວຈີກມ຺ມໍ ມໂນກມ຺ມຎ຺ຈ ສຸຂໍ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ ວິຄຕທຣຖໍ, ສເຈ ປນ ສພ຺ພມ຺ປິ ກາຍກມ຺ມາທິສຸຂໍ ວິຄຕປຣິຬາຫເມວ ອິຈ຺ເຉຍ຺ຍ, ກສິຓໍ ຠາເວຕ຺ວາ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ສພ຺ເພ ກາເມ ປຣິຈ຺ຈເຊຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປນ ອິມໍ ຄາຖໍ ກເຖນ຺ຕສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ອາຣມ຺ມຓໍ ກຕ຺ວາ ໂອທາຕກສິຓຊ຺ຌານໍ ອຸທປາທິ, ຣາຊາປິ ອໂຣໂຄ ອໂຫສິ. ໂສ ຕຸຏ຺ໂຐ ສຍນາ ວຸຏ຺ຐຫິຕ຺ວາ ‘‘ເອຕ຺ຕກາ ເວຊ຺ຊາ ມໍ ຕິກິຈ຺ຉິຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ, ປຓ຺ຑິຕມາຓໂວ ປນ ອຕ຺ຕໂນ ຎາໂຓສເຘນ ມໍ ນິໂຣຄໍ ອກາສີ’’ຕິ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ສລ຺ລປນ຺ໂຕ ທສມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໖.

‘‘ອຏ຺ຐ ເຕ ຠາສິຕາ ຄາຖາ, ສພ຺ພາ ໂຫນ຺ຕິ ສຫສ຺ສິຍາ;

ປຏິຄຓ຺ຫ ມຫາພ຺ຣຫ຺ເມ, ສາເຘຕໍ ຕວ ຠາສິຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຏ຺ຐາຕິ ທຸຕິຍຄາຖໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ກາມາທີນວສໍຍຸຕ຺ຕາ ອຏ຺ຐ. ສຫສ຺ສິຍາຕິ ສຫສ຺ສາຣຫາ. ປຏິຄຓ຺ຫາຕິ ອຏ຺ຐ ສຫສ຺ສານິ ຄຓ຺ຫ. ສາເຘຕໍ ຕວ ຠາສິຕນ຺ຕິ ສາຘຸ ເອຕໍ ຕວ ວຈນໍ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ເອກາທສມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໗.

‘‘ນ ເມ ອຕ຺ໂຖ ສຫສ຺ເສຫິ, ສເຕຫິ ນຫຸເຕຫິ ວາ;

ປຈ຺ຉິມໍ ຠາສໂຕ ຄາຖໍ, ກາເມ ເມ ນ ຣໂຕ ມໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຉິມນ຺ຕິ ‘‘ຣຖກາໂຣວ ຈມ຺ມສ຺ສາ’’ຕິ ຄາຖໍ. ກາເມ ເມ ນ ຣໂຕ ມໂນຕິ ອິມໍ ຄາຖໍ ຠາສມານສ຺ເສວ ມມ ວຕ຺ຖຸກາເມປິ ກິເລສກາເມປິ ມໂນ ນາຠິຣມາມິ. ອຫຎ຺ຫິ ອິມໍ ຄາຖໍ ຠາສມາໂນ ອຕ຺ຕໂນວ ຘມ຺ມເທສນາຍ ຌານໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິໍ, ມຫາຣາຊາຕິ.

ຣາຊາ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ຕຸສ຺ສິຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ວຓ຺ເຓນ຺ໂຕ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໔໘.

‘‘ຠທ຺ຣໂກ ວຕາຍໍ ມາຓວໂກ, ສພ຺ພໂລກວິທູ ມຸນິ;

ໂຍ ອິມໍ ຕຓ຺ຫໍ ທຸກ຺ຂຊນນິໍ, ປຣິຊານາຕິ ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂຊນນິນ຺ຕິ ສກລວຏ຺ຏທຸກ຺ຂຊນນິໍ. ປຣິຊານາຕີຕິ ປຣິຊານິ ປຣິຈ຺ຉິນ຺ທິ, ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ນີຫຣີຕິ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ວຓ຺ເຓນ຺ໂຕ ເອວມາຫ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ຈຣາ’’ຕິ ຣາຊານໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ອາກາເສນ ຫິມວນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຍາວຕາຍຸກໍ ຐຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມວິຫາເຣ ຠາເວຕ຺ວາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌາໂນ ຫຸຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລກູປໂຄ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸພ຺ເພປາຫໍ ເອຕໍ ພ຺ຣາຫ຺ມຓໍ ນິສ຺ໂສກມກາສິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ເອສ ພ຺ຣາຫ຺ມໂຓ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕມາຓໂວ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ກາມຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໔໖໘] ໕. ຊນສນ຺ຘຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ທສ ຂລູຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ໂອວາທຕ຺ຖາຍ ກເຖສິ. ເອກສ຺ມິຎ຺ຫິ ກາເລ ຣາຊາ ອິສ຺ສຣິຍມທມຕ຺ໂຕ ກິເລສສຸຂນິສ຺ສິໂຕ ວິນິຈ຺ຉຍມ຺ປິ ນ ປຏ຺ຐເປສິ, ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານມ຺ປິ ປມຊ຺ຊິ. ໂສ ເອກທິວເສ ທສພລໍ ອນຸສ຺ສຣິຕ຺ວາ ‘‘ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ຣຖວຣມາຣຸຍ຺ຫ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຖາຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິສີທິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ກິໍ ມຫາຣາຊ ຈິຣໍ ນ ປຎ຺ຎາຍສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ພຫຸກິຈ຺ຈຕາຍ ໂນ ຠນ຺ເຕ ພຸທ຺ຘຸປຏ຺ຐານສ຺ສ ໂອກາໂສ ນ ຊາໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ມາທິເສ ນາມ ໂອວາທທາຍເກ ສພ຺ພຎ຺ຎຸພຸທ຺ເຘ ຘຸຣວິຫາເຣ ວິຫຣນ຺ເຕ ອຍຸຕ຺ຕໍ ຕວ ປມຊ຺ຊິຕຸໍ, ຣຎ຺ຎາ ນາມ ຣາຊກິຈ຺ເຈສຸ ອປ຺ປມຕ຺ເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ຣຏ຺ຐວາສີນໍ ມາຕາປິຕຸສເມນ ອຄຕິຄມນໍ ປຫາຍ ທສ ຣາຊຘມ຺ເມ ອໂກເປນ຺ເຕນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕຸໍ ວຏ຺ຏຕິ, ຣຎ຺ໂຎ ຫິ ຘມ຺ມິກຠາເວ ສຕິ ປຣິສາປິສ຺ສ ຘມ຺ມິກາ ໂຫນ຺ຕິ, ອນຈ຺ຉຣິຍໍ ໂຂ ປເນຕໍ, ຍໍ ມຍິ ອນຸສາສນ຺ເຕ ຕ຺ວໍ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຍ຺ຍາສິ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ອນຸສາສກອາຈຣິເຍ ອວິຊ຺ຊມາເນປິ ອຕ຺ຕໂນ ມຕິຍາວ ຕິວິຘສຸຈຣິຕຘມ຺ເມ ປຕິຏ຺ຐາຍ ມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຖໍ ປູຣຍມານາ ອຄມໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ‘‘ຊນສນ຺ຘກຸມາໂຣ’’ຕິສ຺ສ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ອຖສ຺ສ ວຍປ຺ປຕ຺ຕສ຺ສ ຕກ຺ກສິລໂຕ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາຄຕກາເລ ຣາຊາ ສພ຺ພານິ ພນ຺ຘນາຄາຣານິ ໂສຘາເປຕ຺ວາ ອຸປຣຊ຺ຊໍ ອທາສິ. ໂສ ອປຣຠາເຄ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ເຊ ປຕິຏ຺ຐາຍ ຈຕູສຸ ນຄຣທ຺ວາເຣສຸ ນຄຣມຊ຺ເຌ ຣາຊທ຺ວາເຣ ຈາຕິ ຉ ທານສາລາໂຍ ກາຣາເປຕ຺ວາ ທິວເສ ທິວເສ ຉ ສຕສຫສ຺ສານິ ປຣິຈ຺ຈຊິຕ຺ວາ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ສງ຺ໂຂເຠຕ຺ວາ ມຫາທານໍ ປວຕ຺ເຕນ຺ໂຕ ພນ຺ຘນາຄາຣານິ ນິຈ຺ຈໍ ວິວຏານິ ກາຣາເປຕ຺ວາ ຘມ຺ມຠຓ຺ຑິກໍ ໂສຘາເປຕ຺ວາ ຈຕູຫິ ສງ຺ຄຫວຕ຺ຖູຫິ ໂລກໍ ສງ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ປຎ຺ຈ ສີລານິ ຣກ຺ຂນ຺ໂຕ ອຸໂປສຖວາສໍ ວສນ຺ໂຕ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ອນ຺ຕຣນ຺ຕຣາ ຈ ຣຏ຺ຐວາສິໂນ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ‘‘ທານໍ ເທຖ, ສີລໍ ສມາທິຍຖ, ຠາວນໍ ຠາເວຖ, ຘມ຺ເມນ ກມ຺ມນ຺ເຕ ຈ ໂວຫາເຣ ຈ ປໂຍເຊຖ, ທຫຣກາເລເຍວ ສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫຖ, ຘນໍ ອຸປ຺ປາເທຖ, ຄາມກູຏກມ຺ມໍ ວາ ປິສຸຓວາຈາກມ຺ມໍ ວາ ມາ ກຣິຕ຺ຖ, ຈຓ຺ຑາ ຜຣຸສາ ມາ ອຫຸວຕ຺ຖ, ມາຕຸປຏ຺ຐານໍ ປິຕຸປຏ຺ຐານໍ ປູເຣຖ, ກຸເລ ເຊຏ຺ຐາປຈາຍິໂນ ຠວຖາ’’ຕິ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ມຫາຊເນ ສຸຈຣິຕຘມ຺ເມ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ປນ຺ນຣສີອຸໂປສເຖ ສມາທິນ຺ນຸໂປສໂຖ ‘‘ມຫາຊນສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍ ຫິຕສຸຂຕ຺ຖາຍ ອປ຺ປມາທວິຫາຣຕ຺ຖາຍ ຘມ຺ມໍ ເທເສສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ນຄເຣ ເຠຣິໍ ຈຣາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ໂອໂຣເຘ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສພ຺ພນຄຣຊນໍ ສນ຺ນິປາຕາເປຕ຺ວາ ຣາຊງ຺ຄເຓ ອລງ຺ກຣິຕ຺ວາ ອລງ຺ກຕຣຕນມຓ຺ຑປມຊ຺ເຌ ສຸປຎ຺ຎຕ຺ຕວຣປລ຺ລງ຺ເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ, ນຄຣວາສິໂນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ຕປນີເຍ ຈ ອຕປນີເຍ ຈ ຘມ຺ເມ ເທເສສ຺ສາມິ, ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ຫຸຕ຺ວາ ໂອຫິຕໂສຕາ ສກ຺ກຈ຺ຈໍ ສຸຓາຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ.

ສຕ຺ຖາ ສຈ຺ຈປຣິຠາວິຕໍ ມຸຂຣຕນໍ ວິວຣິຕ຺ວາ ຕໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ມຘຸເຣນ ສເຣນ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ອາວິ ກໂຣນ຺ໂຕ –

໔໙.

‘‘ທສ ຂລຸ ອິມານິ ຐານານິ, ຍານິ ປຸພ຺ເພ ອກຣິຕ຺ວາ;

ສ ປຈ຺ຉາ ມນຸຕປ຺ປຕິ, ອິຈ຺ເຈວາຫ ຊນສນ຺ໂຘ.

໕໐.

‘‘ອລທ຺ຘາ ວິຕ຺ຕໍ ຕປ຺ປຕິ, ປຸພ຺ເພ ອສມຸທານິຕໍ;

ນ ປຸພ຺ເພ ຘນເມສິສ຺ສໍ, ອິຕິ ປຈ຺ຉານຸຕປ຺ປຕິ.

໕໑.

‘‘ສກ຺ຍຣູປໍ ປຸເຣ ສນ຺ຕໍ, ມຍາ ສິປ຺ປໍ ນ ສິກ຺ຂິຕໍ;

ກິຈ຺ຉາ ວຸຕ຺ຕິ ອສິປ຺ປສ຺ສ, ອິຕິ ປຈ຺ຉານຸຕປ຺ປຕິ.

໕໒.

‘‘ກູຏເວທີ ປຸເຣ ອາສິໍ, ປິສຸໂຓ ປິຏ຺ຐິມໍສິໂກ;

ຈຓ຺ໂຑ ຈ ຜຣຸໂສ ຈາປິ, ອິຕິ ປຈ຺ຉານຸຕປ຺ປຕິ.

໕໓.

‘‘ປາຓາຕິປາຕີ ປຸເຣ ອາສິໍ, ລຸທ຺ໂທ ຈາປິ ອນາຣິໂຍ;

ຠູຕານໍ ນາປຈາຍິສ຺ສໍ, ອິຕິ ປຈ຺ຉານຸຕປ຺ປຕິ.

໕໔.

‘‘ພຫູສຸ ວຕ ສນ຺ຕີສຸ, ອນາປາທາສຸ ອິຕ຺ຖິສຸ;

ປຣທາຣໍ ອເສວິສ຺ສໍ, ອິຕິ ປຈ຺ຉານຸຕປ຺ປຕິ.

໕໕.

‘‘ພຫຸມ຺ຫິ ວຕ ສນ຺ຕມ຺ຫິ, ອນ຺ນປາເນ ອຸປຏ຺ຐິເຕ;

ນ ປຸພ຺ເພ ອທທໍ ທານໍ, ອິຕິ ປຈ຺ຉານຸຕປ຺ປຕິ.

໕໖.

‘‘ມາຕຣໍ ປິຕຣໍ ຈາປິ, ຊິຓ຺ຓກໍ ຄຕໂຍພ຺ພນໍ;

ປຫຸ ສນ຺ໂຕ ນ ໂປສິສ຺ສໍ, ອິຕິ ປຈ຺ຉານຸຕປ຺ປຕິ.

໕໗.

‘‘ອາຈຣິຍມນຸສຕ຺ຖາຣໍ, ສພ຺ພກາມຣສາຫຣໍ;

ປິຕຣໍ ອຕິມຎ຺ຎິສ຺ສໍ, ອິຕິ ປຈ຺ຉານຸຕປ຺ປຕິ.

໕໘.

‘‘ສມເຓ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ ຈາປິ, ສີລວນ຺ເຕ ພຫຸສ຺ສຸເຕ;

ນ ປຸພ຺ເພ ປຍິຣຸປາສິສ຺ສໍ, ອິຕິ ປຈ຺ຉານຸຕປ຺ປຕິ.

໕໙.

‘‘ສາຘຸ ໂຫຕິ ຕໂປ ຈິຓ຺ໂຓ, ສນ຺ໂຕ ຈ ປຍິຣຸປາສິໂຕ;

ນ ຈ ປຸພ຺ເພ ຕໂປ ຈິຓ຺ໂຓ, ອິຕິ ປຈ຺ຉານຸຕປ຺ປຕິ.

໖໐.

‘‘ໂຍ ຈ ເອຕານິ ຐານານິ, ໂຍນິໂສ ປຏິປຊ຺ຊຕິ;

ກຣໍ ປຸຣິສກິຈ຺ຈານິ, ສ ປຈ຺ຉາ ນານຸຕປ຺ປຕີ’’ຕິ. – ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ;

ຕຕ຺ຖ ຐານານີຕິ ກາຣຓານິ. ປຸພ຺ເພຕິ ປຐມເມວ ອກຣິຕ຺ວາ. ສ ປຈ຺ຉາ ມນຸຕປ຺ປຕີຕິ ໂສ ປຐມໍ ກຕ຺ຕພ຺ພານໍ ອກາຣໂກ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຈ຺ຉາ ອິຘໂລເກປິ ປຣໂລເກປິ ຕປ຺ປຕິ ກິລມຕິ. ‘‘ປຈ຺ຉາ ວາ ອນຸຕປ຺ປຕີ’’ຕິປິ ປາໂຐ. ອິຈ຺ເຈວາຫາຕິ ອິຕິ ເອວໍ ອາຫາຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ, ອິຕິ ເອວໍ ຣາຊາ ຊນສນ຺ໂຘ ອໂວຈ. ອິຈ຺ຈສ຺ສຸຫາຕິປິ ປາໂຐ. ຕຕ຺ຖ ອສ຺ສຸ-ກາໂຣ ນິປາຕມຕ຺ຕໍ ອິຕິ ອສ຺ສຸ ອາຫາຕິ ປທຈ຺ເຉໂທ. ອິທານິ ຕານິ ທສ ຕປນີຍກາຣຓານິ ປກາເສຕຸໍ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖາ ໂຫຕິ. ຕຕ຺ຖ ປຸພ຺ເພຕິ ປຐມເມວ ຕຣຸຓກາເລ ປຣກ຺ກມໍ ກຕ຺ວາ ອສມຸທານິຕໍ ອສມ຺ຠຕໍ ຘນໍ ມຫລ຺ລກກາເລ ອລຠິຕ຺ວາ ຕປ຺ປຕິ ໂສຈຕິ, ປເຣ ຈ ສຸຂິເຕ ທິສ຺ວາ ສຍໍ ທຸກ຺ຂໍ ຊີວນ຺ໂຕ ‘‘ປຸພ຺ເພ ຘນໍ ນ ປຣິເຍສິສ຺ສ’’ນ຺ຕິ ເອວໍ ປຈ຺ຉາ ອນຸຕປ຺ປຕິ, ຕສ຺ມາ ມຫລ຺ລກກາເລ ສຸຂໍ ຊີວິຕຸກາມາ ທຫຣກາເລເຍວ ຘມ຺ມິການິ ກສິກມ຺ມາທີນິ ກຕ຺ວາ ຘນໍ ປຣິເຍສຖາຕິ ທສ຺ເສຕິ.

ປຸເຣ ສນ຺ຕນ຺ຕິ ປຸເຣ ທຫຣກາເລ ອາຈຣິເຍ ປຍິຣຸປາສິຕ຺ວາ ມຍາ ກາຕຸໍ ສກ຺ຍຣູປໍ ສມານໍ ຫຕ຺ຖິສິປ຺ປາທິກໍ ກິຎ຺ຈິ ສິປ຺ປໍ ນ ສິກ຺ຂິຕໍ. ກິຈ຺ຉາຕິ ມຫລ຺ລກກາເລ ອສິປ຺ປສ຺ສ ທຸກ຺ຂາ ຊີວິຕວຸຕ຺ຕິ, ເນວ ສກ຺ກາ ຕທາ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂິຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ມຫລ຺ລກກາເລ ສຸຂໍ ຊີວິຕຸກາມາ ຕຣຸຓກາເລເຍວ ສິປ຺ປໍ ສິກ຺ຂຖາຕິ ທສ຺ເສຕິ. ກຸຏເວທີຕິ ກູຏຊານນໂກ ຄາມກູຏໂກ ວາ ໂລກສ຺ສ ອນຕ຺ຖກາຣໂກ ວາ ຕຸລາກູຏາທິກາຣໂກ ວາ ກູຏຏ຺ຏກາຣໂກ ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອາສິນ຺ຕິ ເອວຣູໂປ ອຫໍ ປຸພ຺ເພ ອໂຫສິໍ. ປິສຸໂຓຕິ ເປສຸຎ຺ຎກາຣໂຓ. ປິຏ຺ຐິມໍສິໂກຕິ ລຎ຺ຊໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອສາມິເກ ສາມິເກ ກໂຣນ຺ໂຕ ປເຣສໍ ປິຏ຺ຐິມໍສຂາທໂກ. ອິຕິ ປຈ຺ຉາຕິ ເອວໍ ມຣຓມຎ຺ເຈ ນິປນ຺ໂນ ອນຸຕປ຺ປຕິ, ຕສ຺ມາ ສເຈ ນິຣເຍ ນ ວສິຕຸກາມາຕ຺ຖ, ມາ ເອວຣູປໍ ປາປກມ຺ມໍ ກຣິຕ຺ຖາຕິ ໂອວທຕິ.

ລຸທ຺ໂທຕິ ທາຣຸໂຓ. ອນາຣິໂຍຕິ ນ ອຣິໂຍ ນີຈສມາຈາໂຣ. ນາປຈາຍິສ຺ສນ຺ຕິ ຂນ຺ຕິເມຕ຺ຕານຸທ຺ທຍວເສນ ນີຈວຸຕ຺ຕິໂກ ນາໂຫສິໍ. ເສສໍ ປຸຣິມນເຍເນວ ໂຍເຊຕພ຺ພໍ. ອນາປາທາສູຕິ ອາປາທານໍ ອາປາໂທ, ປຣິຄ຺ຄໂຫຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນຕ຺ຖິ ອາປາໂທ ຍາສໍ ຕາ ອນາປາທາ, ອຎ຺ເຎຫິ ອກຕປຣິຄ຺ຄຫາສູຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອຸປຏ຺ຐິເຕຕິ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐິເຕ. ນ ປຸພ຺ເພຕິ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ທານໍ ນ ອທທໍ. ປຫຸ ສນ຺ໂຕຕິ ຘນພເລນາປິ ກາຍພເລນາປິ ໂປສິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ປຏິພໂລ ສມາໂນ. ອາຈຣິຍນ຺ຕິ ອາຈາເຣ ສິກ຺ຂາປນໂຕ ອິຘ ປິຕາ ‘‘ອາຈຣິໂຍ’’ຕິ ອຘິປ຺ເປໂຕ. ອນຸສຕ຺ຖາຣນ຺ຕິ ອນຸສາສກໍ. ສພ຺ພກາມຣສາຫຣນ຺ຕິ ສພ຺ເພ ວຕ຺ຖຸກາມຣເສ ອາຫຣິຕ຺ວາ ໂປສິຕາຣໍ. ອຕິມຎ຺ຎິສ຺ສນ຺ຕິ ຕສ຺ສ ໂອວາທໍ ອຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ອຕິກ຺ກມິຕ຺ວາ ມຎ຺ຎິສ຺ສໍ.

ນ ປຸພ຺ເພຕິ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ຘມ຺ມິກສມຓພ຺ຣາຫ຺ມເຓປິ ຄິລານາຄິລາເນປິ ຈີວຣາທີນິ ທຕ຺ວາ ອປ຺ປຏິຊຄ຺ຄເນນ ນ ປຍິຣຸປາສິສ຺ສໍ. ຕໂປຕິ ສຸຈຣິຕຕໂປ. ສນ຺ໂຕຕິ ຕີຫິ ທ຺ວາເຣຫິ ອຸປສນ຺ໂຕ ສີລວາ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຕິວິຘສຸຈຣິຕສງ຺ຂາໂຕ ຕໂປ ຈິຓ຺ໂຓ ເອວຣູໂປ ຈ ອຸປສນ຺ໂຕ ປຍິຣຸປາສິໂຕ ນາມ ສາຘຸ ສຸນ຺ທໂຣ. ນ ປຸພ຺ເພຕິ ມຍາ ທຫຣກາເລ ເອວຣູໂປ ຕໂປ ນ ຈິຓ຺ໂຓ, ອິຕິ ປຈ຺ຉາ ຊຣາຊິຓ຺ໂຓ ມຣຓຠຍຕຊ຺ຊິໂຕ ອນຸຕປ຺ປຕິ ໂສຈຕິ. ສເຈ ຕຸມ຺ເຫ ເອວໍ ນ ໂສຈິຕຸກາມາ, ຕໂປກມ຺ມໍ ກໂຣຖາຕິ ວທຕິ. ໂຍ ຈ ເອຕານີຕິ ໂຍ ປນ ເອຕານິ ທສ ກາຣຓານິ ປຐມເມວ ອຸປາເຍນ ປຏິປຊ຺ຊຕິ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕຕິ, ປຸຣິເສຫິ ກຕ຺ຕພ຺ພານິ ຘມ຺ມິກກິຈ຺ຈານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ໂສ ອປ຺ປມາທວິຫາຣີ ປຸຣິໂສ ປຈ຺ຉາ ນານຸຕປ຺ປຕິ, ໂສມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕວ ໂຫຕີຕິ.

ອິຕິ ມຫາສຕ຺ໂຕ ອນ຺ວທ຺ຘມາສໍ ອິມິນາ ນິຍາເມນ ມຫາຊນສ຺ສ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ. ມຫາຊໂນປິສ຺ສ ໂອວາເທ ຐຕ຺ວາ ຕານິ ທສ ຐານານິ ປູເຣຕ຺ວາ ສຄ຺ຄປຣາຍໂຓວ ອໂຫສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ມຫາຣາຊ, ໂປຣາຓກປຓ຺ຑິຕາ ອນາຈຣິຍກາປິ ອຕ຺ຕໂນ ມຕິຍາວ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ມຫາຊນໍ ສຄ຺ຄປເຖ ປຕິຏ຺ຐາເປສຸ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ປຣິສາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ ອເຫສຸໍ, ຊນສນ຺ຘຣາຊາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຊນສນ຺ຘຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໔໖໙] ໖. ມຫາກຓ຺ຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກຓ຺ໂຫ ກຓ຺ໂຫ ຈາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂລກຕ຺ຖຈຣິຍໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເອກທິວສຎ຺ຫິ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ນິສີທິຕ຺ວາ ‘‘ຍາວຎ຺ຈິທໍ, ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຖາ ພຫຸຊນຫິຕາຍ ປຏິປນ຺ໂນ ອຕ຺ຕໂນ ຜາສຸວິຫາຣໍ ປຫາຍ ໂລກສ຺ເສວ ອຕ຺ຖໍ ຈຣຕິ, ປຣມາຠິສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ສຍໍ ປຕ຺ຕຈີວຣມາທາຍ ອຏ຺ຐາຣສໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຎ຺ຈວຄ຺ຄິຍຕ຺ເຖຣານໍ ຘມ຺ມຈກ຺ກໍ (ສໍ. ນິ. ໕.໑໐໘໑; ມຫາວ. ໑໓ ອາທໂຍ; ປຏິ. ມ. ໒.໓໐) ປວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ປຎ຺ຈມິຍາ ປກ຺ຂສ຺ສ ອນຕ຺ຕລກ຺ຂຓສຸຕ຺ຕໍ (ສໍ. ນິ. ໓.໕໙; ມຫາວ. ໒໐ ອາທໂຍ) ກເຖຕ຺ວາ ສພ຺ເພສໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອທາສິ. ອຸຣຸເວລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເຕຠາຕິກຊຏິລານໍ ອຑ຺ຒຸຑ຺ຒານິ ປາຏິຫາຣິຍສຫສ຺ສານິ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ຄຍາສີເສ ອາທິຕ຺ຕປຣິຍາຍໍ (ສໍ. ນິ. ໔.໒໓໕; ມຫາວ. ໕໔) ກເຖຕ຺ວາ ຊຏິລສຫສ຺ສານໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ມຫາກສ຺ສປສ຺ສ ຕີຓິ ຄາວຸຕານິ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕີຫິ ໂອວາເທຫິ ອຸປສມ຺ປທໍ ອທາສິ. ເອໂກ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ປຎ຺ຈຈຕ຺ຕາລີສໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸກ຺ກຸສາຕິກຸລປຸຕ຺ຕໍ ອນາຄາມິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ, ມຫາກປ຺ປິນສ຺ສ ວີສໂຍຊນສຕໍ ປຈ຺ຈຸຄ຺ຄມນໍ ກຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ເອໂກ ປຈ຺ຉາຠຕ຺ຕໍ ຕິໍສໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕາວ ກກ຺ຂຬໍ ຜຣຸສໍ ອງ຺ຄຸລິມາລໍ ອຣຫຕ຺ເຕ ປຕິຏ຺ຐາເປສິ, ຕິໍສໂຍຊນມຄ຺ຄໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອາຬວກໍ ຍກ຺ຂໍ ໂສຕາປຕ຺ຕິຜເລ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ກຸມາຣສ຺ສ ໂສຕ຺ຖິໍ ອກາສິ. ຕາວຕິໍສຠວເນ ເຕມາສໍ ວສນ຺ໂຕ ອສີຕິຍາ ເທວຕາໂກຏີນໍ ຘມ຺ມາຠິສມຍໍ ສມ຺ປາເທສິ, ພ຺ຣຫ຺ມໂລກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ພກພ຺ຣຫ຺ມຸໂນ ທິຏ຺ຐິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ທສນ຺ນໍ ພ຺ຣຫ຺ມສຫສ຺ສານໍ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ອນຸສໍວຈ຺ຉຣໍ ຕີສຸ ມຓ຺ຑເລສຸ ຈາຣິກໍ ຈຣມາໂນ ອຸປນິສ຺ສຍສມ຺ປນ຺ນານໍ ມນຸສ຺ສານໍ ສຣຓານິ ເຈວ ສີລານິຈ ມຄ຺ຄຜລານິ ຈ ເທຕິ, ນາຄສຸປຓ຺ຓາທີນມ຺ປິ ນານປ຺ປກາຣໍ ອຕ຺ຖໍ ຈຣຕີ’’ຕິ ທສພລສ຺ສ ໂລກຕ຺ຖຈຣິຍຄຸຓໍ ກຖຍິໍສຸ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອນຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ໂສຫໍ ອິທານິ ອຠິສມ຺ໂພຘິໍ ປຕ຺ວາ ໂລກສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ຈເຣຍ຺ຍໍ, ປຸພ຺ເພ ສຣາຄກາເລປິ ໂລກສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອຈຣິ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘກາເລ ພາຣາຓສິຍໍ ອຸສີນໂກ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ກສ຺ສປສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ເຘ ຈຕຸສຈ຺ຈເທສນາຍ ມຫາຊນໍ ກິເລສພນ຺ຘນາ ໂມເຈຕ຺ວາ ນິພ຺ພານນຄຣໍ ປູເຣຕ຺ວາ ປຣິນິພ຺ພຸເຕ ທີຆສ຺ສ ອທ຺ຘຸໂນ ອຈ຺ຈເຍນ ສາສນໍ ໂອສກ຺ກິ. ຠິກ຺ຂູ ເອກວີສຕິຍາ ອເນສນາຫິ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ຕິ, ຠິກ຺ຂູ ຄິຫິສໍສຄ຺ຄໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ປຸຕ຺ຕຘີຕາທີຫິ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂຸນິໂຍປິ ຄິຫິສໍສຄ຺ຄໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ປຸຕ຺ຕຘີຕາທີຫິ ວຑ຺ຒນ຺ຕິ. ຠິກ຺ຂູ ຠິກ຺ຂຸຘມ຺ມໍ, ຠິກ຺ຂຸນິໂຍ ຠິກ຺ຂຸນິຘມ຺ມໍ, ອຸໂປສກາ ອຸປາສກຘມ຺ມໍ, ອຸປາສິກາ ອຸປາສິກຘມ຺ມໍ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓຘມ຺ມໍ ວິສ຺ສຊ຺ເຊສຸໍ. ເຍຠຸຍ຺ເຍນ ມນຸສ຺ສາ ທສ ອກຸສລກມ຺ມປເຖ ສມາທາຍ ວຕ຺ຕິໍສຸ, ມຕມຕາ ອປາເຍສຸ ປຣິປູເຣສຸໍ. ຕທາ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ ນເວ ນເວ ເທເວ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ມນຸສ຺ສໂລກໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ອປາເຍສຸ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ສຕ຺ຖຸ ສາສນໍ ໂອສກ຺ກິຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ກິໍ ນຸ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອຕ຺ເຖໂກ ອຸປາໂຍ, ມຫາຊນໍ ຕາເສຕ຺ວາ ຠີຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ໂອສກ຺ກິຕໍ ສາສນໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ອປຣມ຺ປິ ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ ປວຕ຺ຕນກາຣຓໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ສນ຺ນິຏ຺ຐານໍ ກຕ຺ວາ ມາຕລິເທວປຸຕ຺ຕໍ ໂມຈປ຺ປມາຓທາຐໍ ຈຕູຫິ ທາຐາຫິ ວິນິຄ຺ຄຕຣສ຺ມິຍາ ຠຍານກໍ ກຕ຺ວາ ຄພ຺ຠິນີນໍ ທສ຺ສເນເນວ ຄພ຺ຠປາຕນສມຕ຺ຖໍ ໂຆຣຣູປໍ ອາຊາເນຍ຺ຍປ຺ປມາຓໍ ກາຬວຓ຺ຓໍ ມຫາກຓ຺ຫສຸນຂໍ ມາເປຕ຺ວາ ປຎ຺ຈພນ຺ຘເນນ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕມາລໍ ກຓ຺ເຐ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊຸໂກຏິກໍ ອາທາຍ ສຍໍ ທ຺ເວ ກາສາຍານິ ນິວາເສຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາມຸເຂ ປຎ຺ຈຘາ ເກເສ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕມາລໍ ປິຬນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາໂຣປິຕປວາຬວຓ຺ຓຊິຍໍ ມຫາຘນຸໍ ຄເຫຕ຺ວາ ວຊິຣຄ຺ຄນາຣາຈໍ ນເຂນ ປຣິວຏ຺ເຏນ຺ໂຕ ວນຈຣກເວສໍ ຄເຫຕ຺ວາ ນຄຣໂຕ ໂຍຊນມຕ຺ເຕ ຐາເນ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ‘‘ນສ຺ສຕິ ໂລໂກ, ນສ຺ສຕິ ໂລໂກ’’ຕິ ຕິກ຺ຂຕ຺ຕຸໍ ສທ຺ທໍ ອນຸສາເວຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສ ອຸຕ຺ຕາເສຕ຺ວາ ນຄຣູປຈາຣໍ ປຕ຺ວາ ປຸນ ສທ຺ທມກາສິ.

ມນຸສ຺ສາ ສຸນຂໍ ທິສ຺ວາ ອຸຕ຺ຣສ຺ຕາ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສຸໍ. ຣາຊາ ສີຆໍ ນຄຣທ຺ວາຣານິ ປິທຫາເປສິ. ສກ຺ໂກປິ ອຏ຺ຐາຣສຫຕ຺ຖໍ ປາກາຣໍ ອຸລ຺ລງ຺ຆິຕ຺ວາ ສຸນເຂນ ສທ຺ຘິໍ ອນ຺ໂຕນຄເຣ ປຕິຏ຺ຐຫິ. ມນຸສ຺ສາ ຠີຕຕສິຕາ ປລາຍິຕ຺ວາ ເຄຫານິ ປວິສິຕ຺ວາ ນິລີຍິໍສຸ. ມຫາກຓ຺ໂຫປິ ທິຏ຺ຐທິຏ຺ເຐ ມນຸສ຺ເສ ອຸປຘາວິຕ຺ວາ ສນ຺ຕາເສນ຺ໂຕ ຣາຊນິເວສນໍ ອຄມາສິ. ຣາຊງ຺ຄເຓ ມນຸສ຺ສາ ຠເຍນ ປລາຍິຕ຺ວາ ຣາຊນິເວສນໍ ປວິສິຕ຺ວາ ທ຺ວາຣໍ ປິທຫິໍສຸ. ອຸສີນກຣາຊາປິ ໂອໂຣເຘ ຄເຫຕ຺ວາ ປາສາທໍ ອຠິຣຸຫິ. ມຫາກຓ຺ໂຫ ສຸນໂຂ ປຸຣິມປາເທ ອຸກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ວາຕປາເນ ຐຕ຺ວາ ມຫາຠຸສ຺ສິຕໍ ຠຸສ຺ສິ. ຕສ຺ສ ສທ຺ໂທ ເຫຏ຺ຐາ ອວີຈິໍ, ອຸປຣິ ຠວຄ຺ຄໍ ປຕ຺ວາ ສກລຈກ຺ກວາຬໍ ເອກນິນ຺ນາທໍ ອໂຫສິ. ວິຘຸຣຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໑໓໔໖ ອາທໂຍ) ຫິ ປຸຓ຺ຓກຍກ຺ຂຣຎ຺ໂຎ, ກຸສຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໐.໑ ອາທໂຍ) ກຸສຣຎ຺ໂຎ, ຠູຣິທຕ຺ຕຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໗໘໔ ອາທໂຍ) ສຸທສ຺ສນນາຄຣຎ຺ໂຎ, ອິມສ຺ມິໍ ມຫາກຓ຺ຫຊາຕເກ ອຍໍ ສທ຺ໂທຕິ ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ສທ຺ທາ ຊມ຺ພຸທິເປ ມຫາສທ຺ທາ ນາມ ອເຫສຸໍ.

ນຄຣວາສິໂນ ຠີຕຕສິຕາ ຫຸຕ຺ວາ ເອກປຸຣິໂສປິ ສກ຺ເກນ ສທ຺ຘິໍ ກເຖຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ຣາຊາເຍວ ສຕິໍ ອຸປຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ວາຕປານໍ ນິສ຺ສາຍ ສກ຺ກໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ໂຠ ລຸທ຺ທກ, ກສ຺ມາ ເຕ ສຸນໂຂ ຠຸສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຉາຕຠາເວນ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຕສ຺ສ ຠຕ຺ຕໍ ທາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ອນ຺ໂຕຊນສ຺ສ ຈ ອຕ຺ຕໂນ ຈ ປກ຺ກຠຕ຺ຕໍ ສພ຺ພໍ ທາເປສິ. ຕໍ ສພ຺ພໍ ສຸນໂຂ ເອກກພຬໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ປຸນ ສທ຺ທມກາສິ. ປຸນ ຣາຊາ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິທານິປິ ເມ ສຸນໂຂ ຉາໂຕເຍວາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສາທີນໍ ປກ຺ກຠຕ຺ຕໍ ສພ຺ພໍ ອາຫຣາເປຕ຺ວາ ທາເປສິ. ຕສ຺ມິໍ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ນິຏ຺ຐາປິເຕ ສກລນຄຣສ຺ສ ປກ຺ກຠຕ຺ຕໍ ທາເປສິ. ຕມ຺ປິ ໂສ ຕເຖວ ຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ປຸນ ສທ຺ທມກາສິ. ຣາຊາ ‘‘ນ ເອສ ສຸນໂຂ, ນິສ຺ສໍສຍໍ ເອສ ຍກ຺ໂຂ ຠວິສ຺ສຕິ, ອາຄມນກາຣຓໍ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠີຕຕສິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໖໑.

‘‘ກຓ຺ໂຫ ກຓ຺ໂຫ ຈ ໂຆໂຣ ຈ, ສຸກ຺ກທາໂຐ ປຠາສວາ;

ພທ຺ໂຘ ປຎ຺ຈຫິ ຣຊ຺ຊູຫິ, ກິໍ ຣວິ ສຸນໂຂ ຕວາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກຓ຺ໂຫ ກຓ຺ໂຫຕິ ຠຍວເສນ ທຬ຺ຫີວເສນ ວາ ອາເມຑິຕໍ. ໂຆໂຣຕິ ປສ຺ສນ຺ຕານໍ ຠຍຊນໂກ. ປຠາສວາຕິ ທາຐາ ນິກ຺ຂນ຺ຕຣໍສິປຠາເສນ ປຠາສວາ. ກິໍ ຣວີຕິ ກິໍ ວິຣວິ. ຕເວສ ເອວຣູໂປ ກກ຺ຂໂຬ ສຸນໂຂ ກິໍ ກໂຣຕິ, ກິໍ ມິເຄ ຄຓ຺ຫາຕິ, ອຸທາຫຸ ເຕ ອມິຕ຺ເຕ, ກິໍ ເຕ ອິມິນາ, ວິສ຺ສຊ຺ເຊຫິ ນນ຺ຕິ ອຘິປ຺ປາເຍເນວມາຫ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ສກ຺ໂກ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໖໒.

‘‘ນາຍໍ ມິຄານມຕ຺ຖາຍ, ອຸສີນກ ຠວິສ຺ສຕິ;

ມນຸສ຺ສານໍ ອນໂຍ ຫຸຕ຺ວາ, ຕທາ ກຓ຺ໂຫ ປໂມກ຺ຂຕີ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ອຍຎ຺ຫິ ‘‘ມິຄມໍສໍ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອິຘ ນາຄໂຕ, ຕສ຺ມາ ມິຄານໍ ອຕ຺ໂຖ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ມນຸສ຺ສມໍສໍ ປນ ຂາທິຕຸໍ ອາຄໂຕ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ອນໂຍ ມຫາວິນາສກາຣໂກ ຫຸຕ຺ວາ ຍທາ ອເນນ ມນຸສ຺ສາ ວິນາສໍ ປາປິຕາ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕທາ ອຍໍ ກຓ຺ໂຫ ປໂມກ຺ຂຕິ, ມມ ຫຕ຺ຖໂຕ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສຕີຕິ.

ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ກິໍ ປນ ເຕ ໂຠ ລຸທ຺ທກ-ສຸນໂຂ ສພ຺ເພສໍເຍວ ມນຸສ຺ສານໍ ມໍສໍ ຂາທິສ຺ສຕິ, ອຸທາຫຸ ຕວ ອມິຕ຺ຕານຎ຺ເຎວາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອມິຕ຺ຕານຎ຺ເຎວ ເມ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເກ ປນ ອິຘ ເຕ ອມິຕ຺ຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຘມ຺ມາຠິຣຕາ ວິສມຈາຣິໂນ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກເຖຫິ ຕາວ ເນ ອມ຺ຫາກ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖສ຺ສ ກເຖນ຺ໂຕ ເທວຣາຊາ ທສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໖໓.

‘‘ປຕ຺ຕຫຕ຺ຖາ ສມຓກາ, ມຸຓ຺ຑາ ສງ຺ຆາຏິປາຣຸຕາ;

ນງ຺ຄເລຫິ ກສິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕທາ ກຓ຺ໂຫ ປໂມກ຺ຂຕິ.

໖໔.

‘‘ຕປສ຺ສິນິໂຍ ປພ຺ພຊິຕາ, ມຸຓ຺ຑາ ສງ຺ຆາຏິປາຣຸຕາ;

ຍທາ ໂລເກ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕທາ ກຓ຺ໂຫ ປໂມກ຺ຂຕິ.

໖໕.

‘‘ທີໂຆຕ຺ຕໂຣຏ຺ຐາ ຊຏິລາ, ປງ຺ກທນ຺ຕາ ຣຊສ຺ສິຣາ;

ອິຓໍ ໂຈທາຍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ຕທາ ກຓ຺ໂຫ ປໂມກ຺ຂຕິ.

໖໖.

‘‘ອຘິຈ຺ຈ ເວເທ ສາວິຕ຺ຕິໍ, ຍຎ຺ຎຕນ຺ຕຎ຺ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ຠຕິກາຍ ຍຊິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕທາ ກຓ຺ໂຫ ປໂມກ຺ຂຕິ.

໖໗.

‘‘ມາຕຣໍ ປິຕຣໍ ຈາປິ, ຊິຓ຺ຓກໍ ຄຕໂຍພ຺ພນໍ;

ປຫູ ສນ຺ໂຕ ນ ຠຣນ຺ຕິ, ຕທາ ກຓ຺ໂຫ ປໂມກ຺ຂຕິ.

໖໘.

‘‘ມາຕຣໍ ປິຕຣໍ ຈາປິ, ຊິຓ຺ຓກໍ ຄຕໂຍພ຺ພນໍ;

ພາລາ ຕຸມ຺ເຫຕິ ວກ຺ຂນ຺ຕິ, ຕທາ ກຓ຺ໂຫ ປໂມກ຺ຂຕິ.

໖໙.

‘‘ອາຈຣິຍຠຣິຍໍ ສຂິໍ, ມາຕຸລານິໍ ປິຕຸຈ຺ຉກິໍ;

ຍທາ ໂລເກ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕທາ ກຓ຺ໂຫ ປໂມກ຺ຂຕິ.

໗໐.

‘‘ອສິຈມ຺ມໍ ຄເຫຕ຺ວານ, ຂຄ຺ຄໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ;

ປນ຺ຖຆາຕໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕທາ ກຓ຺ໂຫ ປໂມກ຺ຂຕິ.

໗໑.

‘‘ສຸກ຺ກຈ຺ຉວີ ເວຘເວຣາ, ຖູລພາຫູ ອປາຕຸຠາ;

ມິຕ຺ຕເຠທໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕທາ ກຓ຺ໂຫ ປໂມກ຺ຂຕິ.

໗໒.

‘‘ມາຍາວິໂນ ເນກຕິກາ, ອສປ຺ປຸຣິສຈິນ຺ຕກາ;

ຍທາ ໂລເກ ຠວິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕທາ ກຓ຺ໂຫ ປໂມກ຺ຂຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ສມຓກາຕິ ‘‘ມຍໍ ສມຓາມ຺ຫາ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎາມຕ຺ຕເກນ ຫີຬິຕໂວຫາເຣເນວມາຫ. ກສິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ເຕ ຕທາປິ ກສນ຺ຕິເຍວ. ອຍໍ ປນ ອຊານນ຺ໂຕ ວິຍ ເອວມາຫ. ອຍຎ຺ຫິສ຺ສ ອຘິປ຺ປາໂຍ – ເອເຕ ເອວຣູປາ ທຸສ຺ສີລາ ມມ ອມິຕ຺ຕາ, ຍທາ ມມ ສຸນເຂນ ເອເຕ ມາເຣຕ຺ວາ ມໍສໍ ຂາທິຕໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ຕທາ ເອສ ກຓ຺ໂຫ ອິໂຕ ປຎ຺ຈຣຊ຺ຊຸພນ຺ຘນາ ປໂມກ຺ຂຕີຕິ. ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ສພ຺ພຄາຖາສຸ ອຘິປ຺ປາຍໂຍຊນາ ເວທິຕພ຺ພາ.

ປພ຺ພຊິຕາຕິ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປພ຺ພຊິຕາ. ຄມິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ອຄາຣມຊ຺ເຌ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ປຣິຠຸຎ຺ຊນ຺ຕິໂຍ ວິຈຣິສ຺ສນ຺ຕິ. ທີໂຆຕ຺ຕໂຣຏ຺ຐາຕິ ທາຐິການໍ ວຑ຺ຒິຕຕ຺ຕາ ທີຆຸຕ຺ຕໂຣຏ຺ຐາ. ປງ຺ກທນ຺ຕາຕິ ປງ຺ເກນ ມເລນ ສມນ຺ນາຄຕທນ຺ຕາ. ອິຓໍ ໂຈທາຍາຕິ ຠິກ຺ຂາຈຣິຍາຍ ຘນໍ ສໍຫຣິຕ຺ວາ ວຑ຺ຒິຍາ ອິຓໍ ປໂຍເຊຕ຺ວາ ຕໍ ໂຈເທຕ຺ວາ ຕໂຕ ລທ຺ເຘນ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປນ຺ຕາ ຍທາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ສາວິຕ຺ຕິນ຺ຕິ ສາວິຕ຺ຕິຎ຺ຈ ອຘິຍິຕ຺ວາ. ຍຎ຺ຎຕນ຺ຕຎ຺ຈາຕິ ຍຎ຺ຎວິຘາຍກຕນ຺ຕໍ, ຍຎ຺ຎໍ ອຘິຍິຕ຺ວາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຠຕິກາຍາຕິ ເຕ ເຕ ຣາຊຣາຊມຫາມຕ຺ເຕ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຕຸມ຺ຫາກໍ ຍຎ຺ຎໍ ຍຊິສ຺ສາມ, ຘນໍ ເທຖາ’’ຕິ ເອວໍ ຠຕິອຕ຺ຖາຍ ຍທາ ຍຎ຺ຎໍ ຍຊິສ຺ສນ຺ຕິ. ປຫູ ສນ຺ໂຕຕິ ຠຣິຕຸໍ ໂປເສຕຸໍ ສມຕ຺ຖາ ສມານາ. ພາລາ ຕຸມ຺ເຫຕິ ຕຸມ຺ເຫ ພາລາ ນ ກິຎ຺ຈິ ຊານາຖາຕິ ຍທາ ວກ຺ຂນ຺ຕິ. ຄມິສ຺ສນ຺ຕີຕິ ໂລກຘມ຺ມເສວນວເສນ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ. ປນ຺ຖຆາຕນ຺ຕິ ປນ຺ເຖ ຐຕ຺ວາ ມນຸສ຺ເສ ມາເຣຕ຺ວາ ເຕສໍ ຠຓ຺ຑຄ຺ຄຫຓໍ.

ສຸກ຺ກຈ຺ຉວີຕິ ກສາວຈຸຓ຺ຓາທິຆໍສເນນ ສມຸຏ຺ຐາປິຕສຸກ຺ກຈ຺ຉວິວຓ຺ຓາ. ເວຘເວຣາຕິ ວິຘວາ ອປຕິກາ, ຕາຫິ ວິຘວາຫິ ເວຣໍ ຈຣນ຺ຕີຕິ ເວຘເວຣາ. ຖູລພາຫູຕິ ປາທປຣິມທ຺ທນາທີຫິ ສມຸຏ຺ຐາປິຕມໍສຕາຍ ມຫາພາຫູ. ອປາຕຸຠາຕິ ອປາຕຸຠາວາ, ຘນຸປ຺ປາທຣຫິຕາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມິຕ຺ຕເຠທນ຺ຕິ ມິຖຸເຠທໍ, ອຍເມວ ວາ ປາໂຐ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ຍທາ ເອວຣູປາ ອິຕ຺ຖິຘຸຕ຺ຕາ ‘‘ອິມາ ອມ຺ເຫ ນ ຊຫິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ສຫິຣຎ຺ຎາ ວິຘວາ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສໍວາສໍ ກປ຺ເປຕ຺ວາ ຕາສໍ ສນ຺ຕກໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຕາຫິ ສທ຺ຘິໍ ມິຕ຺ຕເຠທໍ ກຣິສ຺ສນ຺ຕິ, ວິສ຺ສາສໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ສຫິຣຎ຺ຎໍ ຄມິສ຺ສນ຺ຕິ, ຕທາ ເອສ ເຕ ໂຈເຣ ສພ຺ເພວ ຂາທິຕ຺ວາ ມຸຈ຺ຈິສ຺ສຕິ. ອສປ຺ປຸຣິສຈິນ຺ຕກາຕິ ອສປ຺ປຸຣິສຈິຕ຺ເຕຫິ ປຣທຸກ຺ຂຈິນ຺ຕນສີລາ. ຕທາຕິ ຕທາ ສພ຺ເພປິເມ ຆາເຕຕ຺ວາ ຂາທິຕມໍໂສ ກຓ຺ໂຫ ປໂມກ຺ຂຕີຕິ.

ເອວຎ຺ຈ ປນ ວຕ຺ວາ ‘‘ອິເມ ມຍ຺ຫໍ, ມຫາຣາຊ, ອມິຕ຺ຕາ’’ຕິ ເຕ ເຕ ອຘມ຺ມກາຣເກ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ຂາທິຕຸກາມຕໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ທສ຺ເສຕິ. ໂສ ຕໂຕ ມຫາຊນສ຺ສ ອຸຕ຺ຣສ຺ຕກາເລ ສຸນຂໍ ຣຊ຺ຊຸຍາ ອາກຑ຺ຒິຕ຺ວາ ຐປິຕໍ ວິຍ ກຕ຺ວາ ລຸທ຺ທກເວສໍ ວິຊຫິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອານຸຠາເວນ ອາກາເສ ຊລມາໂນ ຐຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຫໍ ສກ຺ໂກ ເທວຣາຊາ, ‘ອຍໍ ໂລໂກ ວິນສ຺ສຕີ’ຕິ ອາຄໂຕ, ປມຕ຺ຕາ ຫິ ມຫາຊນາ, ອຘມ຺ມໍ ວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ມຕມຕາ ສມ຺ປຕິ ອປາເຍ ປູເຣນ຺ຕິ, ເທວໂລໂກ ຕຸຈ຺ໂຉ ວິຍ ວິໂຕ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຘມ຺ມິເກສຸ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ ອຫໍ ຊານິສ຺ສາມິ, ຕ຺ວໍ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ຈຕູຫິ ສຕາຣຫຄາຖາຫິ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສານໍ ທານສີເລສຸ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ໂອສກ຺ກິຕສາສນໍ ອຎ຺ຎໍ ວສ຺ສສຫສ຺ສໍ ປວຕ຺ຕນສມຕ຺ຖໍ ກຕ຺ວາ ມາຕລິໍ ອາທາຍ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ. ມຫາຊນາ ທານສີລາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ເທວໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ ຠິກ຺ຂເວ ປຸພ຺ເພປາຫໍ ໂລກສ຺ສ ອຕ຺ຖເມວ ຈຣາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ມາຕລິ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ສກ຺ໂກ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມຫາກຓ຺ຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຉຏ຺ຐາ.

[໔໗໐] ໗. ໂກສິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ

໗໓-໙໓. ໂກສິຍຊາຕກໍ ສຸຘາໂຠຊນຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໑.໑໙໒ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ໂກສິຍຊາຕກວຓ຺ຓນາ ສຕ຺ຕມາ.

[໔໗໑] ໘. ເມຓ຺ຑກປຎ຺ຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ

໙໔-໑໐໕. ເມຓ຺ຑກປຎ຺ຫຊາຕກໍ ອຸມງ຺ຄຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໒.໕໙໐ ອາທໂຍ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ.

ເມຓ຺ຑກປຎ຺ຫຊາຕກວຓ຺ຓນາ ອຏ຺ຐມາ.

[໔໗໒] ໙. ມຫາປທຸມຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນາທຏ຺ຐາ ປຣໂຕ ໂທສນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຈິຎ຺ຈມາຓວິກໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ປຐມໂພຘິຍຎ຺ຫິ ທສພລສ຺ສ ປຸຖຸຠູເຕສຸ ສາວເກສຸ ອປຣິມາເຓສຸ ເທວມນຸສ຺ເສສຸ ອຣິຍຠູມິໍ ໂອກ຺ກນ຺ເຕສຸ ປຕ຺ຖເຏສຸ ຄຸຓສມຸທເຍສຸ ມຫາລາຠສກ຺ກາໂຣ ອຸທປາທິ. ຕິຕ຺ຖິຍາ ສູຣິຍຸຄ຺ຄມເນ ຂຊ຺ໂຊປນກສທິສາ ອເຫສຸໍ ຫຕລາຠສກ຺ກາຣາ. ເຕ ອນ຺ຕຣວີຖິຍໍ ຐຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມວ ພຸທ຺ໂຘ, ມຍມ຺ປິ ພຸທ຺ຘາ, ກິໍ ຕສ຺ເສວ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລໍ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ທິນ຺ນໍ ມຫປ຺ຜລເມວ, ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ເທຖ ກໂຣຖາ’’ຕິ ເອວໍ ມນຸສ຺ເສ ວິຎ຺ຎາເປນ຺ຕາປິ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ອລຠນ຺ຕາ ຣໂຫ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ເກນ ນຸ ໂຂ ອຸປາເຍນ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ມນຸສ຺ສານໍ ອນ຺ຕເຣ ອວຓ຺ຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ນາເສຍ຺ຍາມາ’’ຕິ ມນ຺ຕຍິໍສຸ. ຕທາ ສາວຕ຺ຖິຍໍ ຈິຎ຺ຈມາຓວິກາ ນາເມກາ ປຣິພ຺ພາຊິກາ ອຸຕ຺ຕມຣູປຘຣາ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ ເທວຈ຺ຉຣາ ວິຍ. ຕສ຺ສາ ສຣີຣໂຕ ຣສ຺ມິໂຍ ນິຈ຺ຉຣນ຺ຕິ. ອເຖໂກ ຂຣມນ຺ຕີ ເອວມາຫ – ‘‘ຈິຎ຺ຈມາຓວິກໍ ປຏິຈ຺ຈ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ນາເສສ຺ສາມາ’’ຕິ. ເຕ ‘‘ອຕ຺ເຖໂສ ອຸປາໂຍ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິໍສຸ. ອຖ ສາ ຕິຕ຺ຖິຍາຣາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ, ຕິຕ຺ຖິຍາ ຕາຍ ສທ຺ຘິໍ ນ ກເຖສຸໍ. ສາ ‘‘ໂກ ນຸ ໂຂ ເມ ໂທໂສ’’ຕິ ຍາວຕຕິຍໍ ‘‘ວນ຺ທາມິ ອຍ຺ຍາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອຍ຺ຍາ, ໂກ ນຸ ໂຂ ເມ ໂທໂສ, ກິໍ ມຍາ ສທ຺ຘິໍ ນ ກເຖຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ຠຄິນິ, ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ອມ຺ເຫ ວິເຫເຐນ຺ຕໍ ຫຕລາຠສກ຺ກາເຣ ກຕ຺ວາ ວິຈຣນ຺ຕໍ ນ ຊານາສີ’’ຕິ. ‘‘ນາຫໍ ຊານາມິ ອຍ຺ຍາ, ມຍາ ກິໍ ປເນຕ຺ຖ ກຕ຺ຕພ຺ພນ຺ຕິ. ສເຈ ຕ຺ວໍ ຠຄິນິ, ອມ຺ຫາກໍ ສຸຂມິຈ຺ຉສິ, ອຕ຺ຕານໍ ປຏິຈ຺ຈ ສມຓສ຺ສ ໂຄຕມສ຺ສ ອວຓ຺ຓໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ລາຠສກ຺ກາຣໍ ນາເສຫີ’’ຕິ.

ສາ ‘‘ສາຘຸ ອຍ຺ຍາ, ມຍ຺ຫເມເວໂສ ຠາໂຣ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປກ຺ກມິຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖິມາຍາສຸ ກຸສລຕາຍ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສາວຕ຺ຖິວາສີນໍ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ເຊຕວນາ ນິກ຺ຂມນສມເຍ ອິນ຺ທໂຄປກວຓ຺ຓໍ ປຏໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘມາລາທິຫຕ຺ຖາ ເຊຕວນາຠິມຸຂີ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ ‘‘ອິມາຍ ເວລາຍ ກຸຫິໍ ຄຈ຺ຉສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ມມ ຄມນຏ຺ຐາເນນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຊຕວນສມີເປ ຕິຕ຺ຖິຍາຣາເມ ວສິຕ຺ວາ ປາໂຕວ ‘‘ອຄ຺ຄວນ຺ທນໍ ວນ຺ທິສ຺ສາມາ’’ຕິ ນຄຣາ ນິກ຺ຂມນ຺ເຕ ອຸປາສກຊເນ ເຊຕວເນ ວຸຕ຺ຖາ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສຕິ. ‘‘ກຸຫິໍ ວຸຕ຺ຖາສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກິໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ມມ ວຸຕ຺ຖຏ຺ຐາເນນາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ມາສຑ຺ຒມາສຈ຺ຈເຍນ ປຸຈ຺ຉິຍມານາ ‘‘ເຊຕວເນ ສມເຓນ ໂຄຕເມນ ສທ຺ຘິໍ ເອກຄນ຺ຘກຸຏິຍາ ວຸຕ຺ຖາມ຺ຫີ’’ຕິ ອາຫ. ປຸຖຸຊ຺ຊນານໍ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ນຸ ໂຂ ເອຕໍ, ໂນ’’ຕິ ກງ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ເຕມາສຈຕຸມາສຈ຺ຈເຍນ ປິໂລຕິກາຫິ ອຸທຣໍ ເວເຐຕ຺ວາ ຄພ຺ຠິນິວຓ຺ຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຣຕ຺ຕປຏໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ‘‘ສມຓໍ ໂຄຕມໍ ປຏິຈ຺ຈ ຄພ຺ໂຠ ເມ ລທ຺ໂຘ’’ຕິ ອນ຺ຘພາເລ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອຏ຺ຐນວມາສຈ຺ຈເຍນ ອຸທເຣ ທາຣຸມຓ຺ຑລິກໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອຸປຣິ ຣຕ຺ຕປຏໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖປາທປິຏ຺ຐິໂຍ ໂຄຫນຸເກນ ໂກຏ຺ຏາເປຕ຺ວາ ອຸສ຺ສເທ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ກິລນ຺ຕິນ຺ທ຺ຣິຍາ ຫຸຕ຺ວາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ຕຖາຄເຕ ອລງ຺ກຕຘມ຺ມາສເນ ນິສີທິຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ເຕ ຘມ຺ມສຠໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ປຸຣໂຕ ຐຕ຺ວາ ‘‘ມຫາສມຓ, ມຫາຊນສ຺ສ ຕາວ ຘມ຺ມໍ ເທເສສິ, ມຘຸໂຣ ເຕ ສທ຺ໂທ, ສຸຜຸສິຕໍ ທນ຺ຕາວຣຓໍ, ອຫໍ ປນ ຕໍ ປຏິຈ຺ຈ ຄພ຺ຠໍ ລຠິຕ຺ວາ ປຣິປຸຓ຺ຓຄພ຺ຠາ ຊາຕາ, ເນວ ເມ ສູຕິຆຣໍ ຊານາສິ, ນ ສປ຺ປິເຕລາທີນິ, ສຍໍ ອກໂຣນ຺ໂຕ ອຸປຏ຺ຐາການມ຺ປິ ອຎ຺ຎຕຣໍ ໂກສລຣາຊານໍ ວາ ອນາຖປິຓ຺ຑິກໍ ວາ ວິສາຂໍ ອຸປາສິກໍ ວາ ‘‘ອິມິສ຺ສາ ຈິຎ຺ຈມາຓວິກາຍ ກຕ຺ຕພ຺ພຍຸຕ຺ຕໍ ກໂຣຫີ’ຕິ ນ ວທສິ, ອຠິຣມິຕຸໍເຍວ ຊານາສິ, ຄພ຺ຠປຣິຫາຣໍ ນ ຊານາສີ’’ຕິ ຄູຖປິຓ຺ຑໍ ຄເຫຕ຺ວາ ຈນ຺ທມຓ຺ຑລໍ ທູເສຕຸໍ ວາຍມນ຺ຕີ ວິຍ ປຣິສມຊ຺ເຌ ຕຖາຄຕໍ ອກ຺ໂກສິ. ຕຖາຄໂຕ ຘມ຺ມກຖໍ ຐເປຕ຺ວາ ສີໂຫ ວິຍ ອຠິນທນ຺ໂຕ ‘‘ຠຄິນິ, ຕຍາ ກຖິຕສ຺ສ ຕຖຠາວໍ ວາ ອຕຖຠາວໍ ວາ ອຫຎ຺ເຈວ ຕ຺ວຎ຺ຈ ຊານາມາ’’ຕິ ອາຫ. ອາມ, ສມຓ, ຕຍາ ຈ ມຍາ ຈ ຎາຕຠາເວເນຕໍ ຊາຕນ຺ຕິ.

ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສກ຺ກສ຺ສ ຠວນໍ ອຸຓ຺ຫາກາຣໍ ທສ຺ເສສິ. ໂສ ອາວຊ຺ຊມາໂນ ‘‘ຈິຎ຺ຈມາຓວິກາ ຕຖາຄຕໍ ອຠູເຕນ ອກ຺ໂກສຕີ’’ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ວຕ຺ຖຸໍ ໂສເຘສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈຕູຫິ ເທວປຸຕ຺ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ອາຄມິ. ເທວປຸຕ຺ຕາ ມູສິກໂປຕກາ ຫຸຕ຺ວາ ທາຣຸມຓ຺ຑລິກສ຺ສ ພນ຺ຘນຣຊ຺ຊຸເກ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ຉິນ຺ທິໍສຸ, ປາຣຸຕປຏໍ ວາໂຕ ອຸກ຺ຂິປິ, ທາຣຸມຓ຺ຑລິກໍ ປຕມານໍ ຕສ຺ສາ ປາທປິຏ຺ຐິຍໍ ປຕິ, ອຸໂຠ ອຄ຺ຄປາທາ ຉິຊ຺ຊິໍສຸ. ມນຸສ຺ສາ ອຸຏ຺ຐາຍ ‘‘ກາຬກຓ຺ຓິ, ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອກ຺ໂກສສີ’’ຕິ ສີເສ ເຂຬໍ ປາເຕຕ຺ວາ ເລຑ຺ຑຸທຓ຺ຑາທິຫຕ຺ຖາ ເຊຕວນາ ນີຫຣິໍສຸ. ອຖສ຺ສາ ຕຖາຄຕສ຺ສ ຈກ຺ຂຸປຖໍ ອຕິກ຺ກນ຺ຕກາເລ ມຫາປຖວີ ຠິຊ຺ຊິຕ຺ວາ ວິວຣມທາສິ, ອວີຈິໂຕ ອຄ຺ຄິຊາລາ ອຸຏ຺ຐຫິ. ສາ ກຸລທຕ຺ຕິຍໍ ກມ຺ພລໍ ປາຣຸປມານາ ວິຍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອວີຈິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ. ອຎ຺ຎຕິຕ຺ຖິຍານໍ ລາຠສກ຺ກາໂຣ ປຣິຫາຍິ, ທສພລສ຺ສ ຠິຍ຺ໂຍໂສມຕ຺ຕາຍ ວຑ຺ຒິ. ປຸນທິວເສ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ຈິຎ຺ຈມາຓວິກາ ເອວໍ ອຸຬາຣຄຸຓໍ ອຄ຺ຄທກ຺ຂິເຓຍ຺ຍໍ ສມ຺ມາສມ຺ພຸທ຺ຘໍ ອຠູເຕນ ອກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ມຫາວິນາສໍ ປຕ຺ຕາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເອສາ ມໍ ອຠູເຕນ ອກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ມຫາວິນາສໍ ປຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ກຸຈ຺ຉິມ຺ຫິ ນິພ຺ພຕ຺ຕິ, ຜຸລ຺ລປທຸມສສ຺ສິຣິກມຸຂຕ຺ຕາ ປນສ຺ສ ‘‘ປທຸມກຸມາໂຣ’’ຕ຺ເວວ ນາມໍ ກຣິໍສຸ. ໂສ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລາຍໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ສພ຺ພສິປ຺ປານິ ອຸຄ຺ຄຓ຺ຫິຕ຺ວາ ອາຄມິ. ອຖສ຺ສ ມາຕາ ກາລມກາສິ. ຣາຊາ ອຎ຺ຎໍ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ກຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຸປຣຊ຺ຊໍ ອທາສິ. ອປຣຠາເຄ ຣາຊາ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ກຸປິຕໍ ວູປສເມຕຸໍ ອຄ຺ຄມເຫສິໍ ອາຫ ‘‘ຠທ຺ເທ, ອິເຘວ ວສ, ອຫໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ກຸປິຕໍ ວູປສເມຕຸໍ ຄຈ຺ຉາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ນາຫໍ ອິເຘວ ວສິສ຺ສາມິ, ອຫມ຺ປິ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຍຸທ຺ຘຠູມິຍາ ອາທີນວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ຍາວ ມມາຄມນາ ອນຸກ຺ກຓ຺ຐມານາ ວສ, ອຫໍ ປທຸມກຸມາຣໍ ຍຖາ ຕວ ກຕ຺ຕພ຺ພກິຈ຺ເຈສຸ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຕິ, ເອວໍ ອາຓາເປຕ຺ວາ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ເຕ ປລາເປຕ຺ວາ ຊນປທໍ ສນ຺ຕປ຺ເປຕ຺ວາ ປຈ຺ຈາຄນ຺ຕ຺ວາ ພຫິນຄເຣ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ນິວາເສສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ປິຕຸ ອາຄຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ນຄຣໍ ອລງ຺ກາຣາເປຕ຺ວາ ຣາຊເຄຫໍ ປຏິຊຄ຺ຄາເປຕ຺ວາ ເອກໂກວ ຕສ຺ສາ ສນ຺ຕິກໍ ອຄມາສິ.

ສາ ຕສ຺ສ ຣູປສມ຺ປຕ຺ຕິໍ ທິສ຺ວາ ປຏິພທ຺ຘຈິຕ຺ຕາ ອໂຫສິ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ‘‘ອມ຺ມ, ກິໍ ອມ຺ຫາກໍ ກຕ຺ຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ‘‘ອມ຺ມາຕິ ມໍ ວທສີ’’ຕິ ອຸຏ຺ຐາຍ ຫຕ຺ເຖ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ສຍນໍ ອຠິຣຸຫາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ກິໍກາຣຓາ’’ຕິ? ‘‘ຍາວ ຣາຊາ ນ ອາຄຈ຺ຉຕິ, ຕາວ ອຸໂຠປິ ກິເລສຣຕິຍາ ຣມິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ອມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ມມ ມາຕາ ຈ ສສາມິກາ ຈ, ມຍາ ສປຣິຄ຺ຄໂຫ ມາຕຸຄາໂມ ນາມ ກິເລສວເສນ ອິນ຺ທ຺ຣິຍານິ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ນ ໂອໂລກິຕປຸພ຺ໂພ, ກຖໍ ຕຍາ ສທ຺ຘິໍ ເອວຣູປໍ ກິລິຏ຺ຐກມ຺ມໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ທ຺ເວ ຕໂຍ ວາເຣ ກເຖຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ອນິຈ຺ຉມາເນ ‘‘ມມ ວຈນໍ ນ ກໂຣສີ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອາມ, ນ ກໂຣມີ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຣຎ຺ໂຎ ກເຖຕ຺ວາ ສີສໍ ເຕ ຉິນ຺ທາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ຕວ ຣຸຈິໍ ກໂຣຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ລຊ຺ຊາເປຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ.

ສາ ຠີຕຕສິຕາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ສເຈ ອຍໍ ປຐມໍ ປິຕຸ ອາໂຣເຈສ຺ສຕິ, ຊີວິຕໍ ເມ ນຕ຺ຖິ, ອຫເມວ ປຸເຣຕຣໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຕ຺ຕໍ ອຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ກິລິຏ຺ຐໂລມວຕ຺ຖໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ສຣີເຣ ນຂຣາຊິໂຍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ກຸຫິໍ ເທວີຕິ ຣຎ຺ໂຎ ປຸຈ຺ຉນກາເລ ‘‘ຄິລານາ’ຕິ ກເຖຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ປຣິຈາຣິການໍ ສຎ຺ຎໍ ທຕ຺ວາ ຄິລານາລຍໍ ກຕ຺ວາ ນິປຊ຺ຊິ. ຣາຊາປິ ນຄຣໍ ປທກ຺ຂິຓໍ ກຕ຺ວາ ນິເວສນໍ ອາຣຸຍ຺ຫ ຕໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ກຸຫິໍ ເທວີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ຄິລານາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ສິຣິຄພ຺ຠໍ ປວິສິຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເຕ ເທວິ, ອຜາສຸກ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ສາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ອສຸຓນ຺ຕີ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຕໂຍ ວາເຣ ປຸຈ຺ຉິຕາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ກສ຺ມາ ກເຖສິ, ຕຸຓ຺ຫີ ໂຫຫິ, ສສາມິກອິຕ຺ຖິໂຍ ນາມ ມາທິສາ ນ ໂຫນ຺ຕີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ເກນ ຕ຺ວໍ ວິເຫຐິຕາສິ, ສີຆໍ ເມ ກເຖຫິ, ສີສມສ຺ສ ຉິນ຺ທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ກໍສິ ຕ຺ວໍ, ມຫາຣາຊ, ນຄເຣ ຐເປຕ຺ວາ ຄໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ປທຸມກຸມາຣ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ໂສ ມຍ຺ຫໍ ວສນຏ຺ຐານໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ຕາຕ, ມາ ເອວໍ ກໂຣຫິ, ອຫໍ ຕວ ມາຕາ’ຕິ ວຸຈ຺ຈມາໂນປິ ‘ຐເປຕ຺ວາ ມໍ ອຎ຺ໂຎ ຣາຊາ ນຕ຺ຖິ, ອຫໍ ຕໍ ເຄເຫ ກຣິຕ຺ວາ ກິເລສຣຕິຍາ ຣມິສ຺ສາມີ’ຕິ ມໍ ເກເສສຸ ຄເຫຕ຺ວາ ອປຣາປຣໍ ລຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວຈນໍ ອກໂຣນ຺ຕິໍ ມໍ ປາເຕຕ຺ວາ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຄໂຕ’’ຕິ ອາຫ.

ຣາຊາ ອນຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາວ ອາສີວິໂສ ວິຍ ກຸທ຺ໂຘ ປຸຣິເສ ອາຓາເປສິ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ, ຠເຓ, ປທຸມກຸມາຣໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອາເນຖາ’’ຕິ. ເຕ ນຄຣໍ ອວຕ຺ຖຣນ຺ຕາ ວິຍ ຕສ຺ສ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ປຫຣິຕ຺ວາ ປຈ຺ຉາພາຫໍ ຄາຬ຺ຫພນ຺ຘນໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຣຕ຺ຕກຓເວຣມາລໍ ຄີວາຍໍ ປຏິມຸຎ຺ຈິຕ຺ວາ ວຊ຺ຌໍ ກຕ຺ວາ ອານຍິໍສຸ. ໂສ ‘‘ເທວິຍາ ອິທໍ ກມ຺ມ’’ນ຺ຕິ ຎຕ຺ວາ ‘‘ໂຠ ປຸຣິສາ, ນາຫໍ ຣຎ຺ໂຎ ໂທສກາຣໂກ, ນິປ຺ປຣາໂຘຫມສ຺ມີ’’ຕິ ວິລປນ຺ໂຕ ອາຄຈ຺ຉຕິ. ສກລນຄຣໍ ສໍຂຸພ຺ຠິຕ຺ວາ ‘‘ຣາຊາ ກິຣ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາປທຸມກຸມາຣໍ ຆາຕາເປສີ’’ຕິ ສນ຺ນິປຕິຕ຺ວາ ຣາຊກຸມາຣສ຺ສ ປາທມູເລ ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ເຕ ສາມິ, ອນນຸຈ຺ຉວິກ’’ນ຺ຕິ ມຫາສທ຺ເທນ ປຣິເທວິ. ອຖ ນໍ ເນຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ທສ຺ເສສຸໍ. ຣາຊາ ທິສ຺ວາວ ຈິຕ຺ຕໍ ນິຄ຺ຄຓ຺ຫິຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ‘‘ອຍໍ ອຣາຊາວ ຣາຊລີຬໍ ກໂຣຕິ, ມມ ປຸຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ອຄ຺ຄມເຫສິຍາ ອປຣຊ຺ຌຕິ, ຄຈ຺ຉຖ ນໍ ໂຈຣປປາເຕ ປາເຕຕ຺ວາ ວິນາສໍ ປາເປຖາ’’ຕິ ອາຫ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ນ ມຍ຺ຫໍ, ຕາຕ, ເອວຣູໂປ ອປຣາໂຘ ອຕ຺ຖິ, ມາຕຸຄາມສ຺ສ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມາ ມໍ ນາເສຫີ’’ຕິ ປິຕຣໍ ຍາຈິ. ໂສ ຕສ຺ສ ກຖໍ ນ ຄຓ຺ຫິ.

ຕໂຕ ໂສຬສສຫສ຺ສາ ອນ຺ເຕປຸຣິກາ ‘‘ຕາຕ ມຫາປທຸມກຸມາຣ, ອຕ຺ຕໂນ ອນນຸຈ຺ຉວິກໍ ອິທໍ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ມຫາວິຣວໍ ວິຣວິໍສຸ. ສພ຺ເພ ຂຕ຺ຕິຍມຫາສາລາທໂຍປິ ອມຈ຺ຈປຣິຊນາປິ ‘‘ເທວ, ກຸມາໂຣ ສີລາຈາຣຄຸຓສມ຺ປນ຺ໂນ ວໍສານຸຣກ຺ຂິໂຕ ຣຊ຺ຊທາຍາໂທ, ມາ ນໍ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອນຸປປຣິກ຺ຂິຕ຺ວາວ ວິນາເສຫິ, ຣຎ຺ຎາ ນາມ ນິສມ຺ມກາຣິນາ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ວຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ຄາຖາ ອຠາສິໍສຸ –

໑໐໖.

‘‘ນາທຏ຺ຐາ ປຣໂຕ ໂທສໍ, ອຓຸໍ ຖູລານິ ສພ຺ພໂສ;

ອິສ຺ສໂຣ ປຓເຍ ທຓ຺ຑໍ, ສາມໍ ອປ຺ປຏິເວກ຺ຂິຍ.

໑໐໗.

‘‘ໂຍ ຈ ອປ຺ປຏິເວກ຺ຂິຕ຺ວາ, ທຓ຺ຑໍ ກຸພ຺ພຕິ ຂຕ຺ຕິໂຍ;

ສກຓ຺ຏກໍ ໂສ ຄິລຕິ, ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘວ ສມກ຺ຂິກໍ.

໑໐໘.

‘‘ອທຓ຺ຑິຍໍ ທຓ຺ຑຍຕິ, ທຓ຺ຑິຍຎ຺ຈ ອທຓ຺ຑິຍໍ;

ອນ຺ໂຘວ ວິສມໍ ມຄ຺ຄໍ, ນ ຊານາຕິ ສມາສມໍ.

໑໐໙.

‘‘ໂຍ ຈ ເອຕານິ ຐານານິ, ອຓຸໍ ຖູລານິ ສພ຺ພໂສ;

ສຸທິຏ຺ຐມນຸສາເສຍ຺ຍ, ສ ເວ ໂວຫຣິຕຸ ມຣຫຕິ.

໑໑໐.

‘‘ເນກນ຺ຕມຸທຸນາ ສກ຺ກາ, ເອກນ຺ຕຕິຂິເຓນ ວາ;

ອຕ຺ຕໍ ມຫນ຺ເຕ ຐເປຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ອຸຠຍມາຈເຣ.

໑໑໑.

‘‘ປຣິຠູໂຕ ມຸທຸ ໂຫຕິ, ອຕິຕິກ຺ໂຂ ຈ ເວຣວາ;

ເອຕຎ຺ຈ ອຸຠຍໍ ຎຕ຺ວາ, ອນຸມຊ຺ຌໍ ສມາຈເຣ.

໑໑໒.

‘‘ພຫຸມ຺ປິ ຣຕ຺ໂຕ ຠາເສຍ຺ຍ, ທຸຏ຺ໂຐປິ ພຫຸ ຠາສຕິ;

ນ ອິຕ຺ຖິກາຣຓາ ຣາຊ, ປຸຕ຺ຕໍ ຆາເຕຕຸມຣຫສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນາທຏ຺ຐາຕິ ນ ອທິສ຺ວາ. ປຣໂຕຕິ ປຣສ຺ສ. ສພ຺ພໂສຕິ ສພ຺ພານິ. ອຓຸໍຖູລານີຕິ ຂຸທ຺ທກມຫນ຺ຕານິ ວຊ຺ຊານິ. ສາມໍ ອປ຺ປຏິເວກ຺ຂິຍາຕິ ປຣສ຺ສ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ປຈ຺ຈກ຺ຂໍ ອກຕ຺ວາ ປຖວິສ຺ສໂຣ ຣາຊາ ທຓ຺ຑໍ ນ ປຓເຍ ນ ປຏ຺ຐເປຍ຺ຍ. ມຫາສມ຺ມຕຣາຊກາລສ຺ມິຎ຺ຫິ ສຕໂຕ ອຸຕ຺ຕຣິ ທຓ຺ໂຑ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ຕາຬນຄຣຫຓປພ຺ພາຊນໂຕ ອຸທ຺ຘໍ ຫຕ຺ຖປາທຈ຺ເຉທນຆາຕນໍ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ປຈ຺ຉາ ກກ຺ຂຬຣາຊູນໍເຍວ ກາເລ ເອຕໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕໍ ສນ຺ຘາຍ ເຕ ອມຈ຺ຈາ ‘‘ເອກນ຺ເຕເນວ ປຣສ຺ສ ໂທສໍ ສາມໍ ອທິສ຺ວາ ກາຕຸໍ ນ ຍຸຕ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ກເຖນ຺ຕາ ເອວມາຫໍສຸ.

ໂຍ ຈ ອປ຺ປຏິເວກ຺ຂິຕ຺ວາຕິ ມຫາຣາຊ, ເອວໍ ອປ຺ປຏິເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ໂທສານຸຈ຺ຉວິເກ ທຓ຺ເຑ ປເຓຕພ຺ເພ ໂຍ ຣາຊາ ອຄຕິຄມເນ ຐິໂຕ ຕໍ ໂທສໍ ອປ຺ປຏິເວກ຺ຂິຕ຺ວາ ຫຕ຺ຖຈ຺ເຉທາທິທຓ຺ຑໍ ກໂຣຕິ, ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ຂກາຣຓໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ສກຓ຺ຏກໍ ໂຠຊນໍ ຄິລຕິ ນາມ, ຊຈ຺ຈນ຺ໂຘ ວິຍ ຈ ສມກ຺ຂິກໍ ຠຸຎ຺ຊຕິ ນາມ. ອທຓ຺ຑິຍນ຺ຕິ ໂຍ ອທຓ຺ຑິຍໍ ອທຓ຺ຑປເຓຕພ຺ພຎ຺ຈ ທຓ຺ເຑຕ຺ວາ ທຓ຺ຑິຍຎ຺ຈ ທຓ຺ຑປເຓຕພ຺ພໍ ອທຓ຺ເຑຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຣຸຈິເມວ ກໂຣຕິ, ໂສ ອນ຺ໂຘ ວິຍ ວິສມໍ ມຄ຺ຄໍ ປຏິປນ຺ໂນ, ນ ຊານາຕິ ສມາສມໍ, ຕໂຕ ປາສາຓາທີສຸ ປກ຺ຂລນ຺ໂຕ ອນ຺ໂຘ ວິຍ ຈຕູສຸ ອປາເຍສຸ ມຫາທຸກ຺ຂໍ ປາປຸຓາຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ເອຕານິ ຐານານີຕິ ເອຕານິ ທຓ຺ຑິຍາທຓ຺ຑິຍກາຣຓານິ ເຈວ ທຓ຺ຑິຍກາຣເຓສຸປິ ອຓຸໍຖູລານິ ຈ ສພ຺ພານິ ສຸທິຏ຺ຐໍ ທິສ຺ວາ ອນຸສາເສຍ຺ຍ, ສ ເວ ໂວຫຣິຕຸໍ ຣຊ຺ຊມນຸສາສິຕຸໍ ອຣຫຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ອຕ຺ຕໍ ມຫນ຺ເຕ ຐເປຕຸນ຺ຕິ ເອວຣູໂປ ອນຸປ຺ປນ຺ເນ ໂຠເຄ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ອຸປ຺ປນ຺ເນ ຖາວເຣ ກຕ຺ວາ ອຕ຺ຕານໍ ມຫນ຺ເຕ ອຸຬາເຣ ອິສ຺ສຣິເຍ ຐເປຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ມຸທູຕິ ມຸທຸຣາຊາ ຣຏ຺ຐວາສີນໍ ປຣິຠູໂຕ ໂຫຕິ ອວຎ຺ຎາໂຕ, ໂສ ຣຊ຺ຊໍ ນິຈ຺ໂຈຣໍ ກາຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕິ. ເວຣວາຕິ ອຕິຕິກ຺ຂສ຺ສ ປນ ສພ຺ເພປິ ຣຏ຺ຐວາສິໂນ ເວຣິໂນ ໂຫນ຺ຕີຕິ ໂສ ເວຣວາ ນາມ ໂຫຕິ. ອນຸມຊ຺ຌນ຺ຕິ ອນຸຠູຕໍ ມຸທຸຕິຂິຓຠາວານໍ ມຊ຺ຌໍ ສມາຈເຣ, ອມຸທຸ ອຕິກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຍ຺ຍາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ອິຕ຺ຖິກາຣຓາຕິ ປາປໍ ລາມກໍ ມາຕຸຄາມໍ ນິສ຺ສາຍ ວໍສານຸຣກ຺ຂກໍ ຉຕ຺ຕທາຍາທໍ ປຸຕ຺ຕໍ ຆາເຕຕຸໍ ນາຣຫສິ, ມຫາຣາຊາຕິ.

ເອວໍ ນານາກາຣເຓຫິ ກເຖນ຺ຕາປິ ອມຈ຺ຈາ ອຕ຺ຕໂນ ກຖໍ ຄາຫາເປຕຸໍ ນາສກ຺ຂິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຍາຈນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ກຖໍ ຄາຫາເປຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ. ອນ຺ຘພາໂລ ປນ ຣາຊາ ‘‘ຄຈ຺ຉຖ ນໍ ໂຈຣປປາເຕ ຂິປຖາ’’ຕິ ອາຓາເປນ຺ໂຕ ອຏ຺ຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໓.

‘‘ສພ຺ໂພວ ໂລໂກ ເອກໂຕ, ອິຕ຺ຖີ ຈ ອຍເມກິກາ;

ເຕນາຫໍ ປຏິປຊ຺ຊິສ຺ສໍ, ຄຈ຺ຉຖ ປກ຺ຂິປເຖວ ຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເຕນາຫນ຺ຕິ ເຍນ ກາຣເຓນ ສພ຺ໂພ ໂລໂກ ເອກໂຕ ກຸມາຣສ຺ເສວ ປກ຺ໂຂ ຫຸຕ຺ວາ ຐິໂຕ, ອຍຎ຺ຈ ອິຕ຺ຖີ ເອກິກາວ, ເຕນ ກາຣເຓນ ອຫໍ ອິມິສ຺ສາ ວຈນໍ ປຏິປຊ຺ຊິສ຺ສໍ, ຄຈ຺ຉຖ ຕໍ ປພ຺ພຕໍ ອາໂຣເປຕ຺ວາ ປປາເຕ ຂິປເຖວາຕິ.

ເອວໍ ວຸຕ຺ເຕ ໂສຬສສຫສ຺ສາສຸ ຣາຊອິຕ຺ຖີສຸ ເອກາປິ ສກຠາເວນ ສຓ຺ຐາຕຸໍ ນາສກ຺ຂິ, ສກລນຄຣວາສິໂນ ພາຫາ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ກນ຺ທິຕ຺ວາ ເກເສ ວິກິຣຍມານາ ວິລປິໍສຸ. ຣາຊາ ‘‘ອິເມ ອິມສ຺ສ ປປາເຕ ຂິປນໍ ປຏິພາເຫຍ຺ຍຸ’’ນ຺ຕິ ສປຣິວາໂຣ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ປຣິເທວນ຺ຕສ຺ເສວ ນໍ ອຸທ຺ຘໍປາທໍ ອວໍສິຣໍ ກຕ຺ວາ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ປປາເຕ ຂິປາເປສິ. ອຖສ຺ສ ເມຕ຺ຕານຸຠາເວນ ປພ຺ພເຕ ອຘິວຕ຺ຖາ ເທວຕາ ‘‘ມາ ຠາຍິ ມຫາປທຸມາ’’ຕິ ຕໍ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ອຸໂຠຫິ ຫຕ຺ເຖຫິ ຄເຫຕ຺ວາ ຫທເຍ ຐເປຕ຺ວາ ທິພ຺ພສມ຺ຜສ຺ສໍ ຜຣາເປຕ຺ວາ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ປພ຺ພຕປາເທ ປຕິຏ຺ຐິຕນາຄຣາຊສ຺ສ ຜຓຄພ຺ເຠ ຐເປສິ. ນາຄຣາຊາ ໂພຘິສຕ຺ຕໍ ນາຄຠວນໍ ເນຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຍສໍ ມຊ຺ເຌ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອທາສິ. ໂສ ຕຕ຺ຖ ເອກສໍວຈ຺ຉຣໍ ວສິຕ຺ວາ ‘‘ມນຸສ຺ສປຖໍ ຄມິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ກຕຣໍ ຐານ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຫິມວນ຺ຕໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາຫ. ນາຄຣາຊາ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມນຸສ຺ສປເຖ ປຕິຏ຺ຐາເປຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕປຣິກ຺ຂາເຣ ທຕ຺ວາ ສກຏ຺ຐານເມວ ຄໂຕ. ໂສປິ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຌານາຠິຎ຺ຎໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ວນມູລຜລາຫາໂຣ ຕຕ຺ຖ ປຏິວສຕິ.

ອເຖໂກ ພາຣາຓສິວາສີ ວນຈຣໂກ ຕໍ ຐານໍ ປຕ຺ໂຕ ມຫາສຕ຺ຕໍ ສຎ຺ຊານິຕ຺ວາ ‘‘ນນຸ ຕ຺ວໍ ເທວ, ມຫາປທຸມກຸມາໂຣ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ອາມ, ສມ຺ມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ກຕິປາຫໍ ຕຕ຺ຖ ວສິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອາໂຣເຈສິ ‘‘ເທວ, ປຸຕ຺ໂຕ ເຕ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ປຓ຺ຓສາລາຍໍ ວສຕິ, ອຫໍ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ວສິຕ຺ວາ ອາຄໂຕ’’ຕິ. ‘‘ປຈ຺ຈກ຺ຂໂຕ ເຕ ທິຏ຺ໂຐ’’ຕິ? ‘‘ອາມ ເທວາ’’ຕິ. ຣາຊາ ມຫາພລກາຍປຣິວຸໂຕ ຕຕ຺ຖ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນປຣິຍນ຺ເຕ ຂນ຺ຘາວາຣໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ອມຈ຺ຈຄຓປຣິວຸໂຕ ປຓ຺ຓສາລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ກຎ຺ຈນຣູປສທິສໍ ປຓ຺ຓສາລທ຺ວາເຣ ນິສິນ຺ນໍ ມຫາສຕ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສີທິ. ອມຈ຺ຈາປິ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ນິສີທິໍສຸ. ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ຣາຊານໍ ປຏິປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ປຏິສນ຺ຖາຣມກາສິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ‘‘ຕາຕ, ມຍາ ຕ຺ວໍ ຄມ຺ຠີເຣ ປປາເຕ ຂິປາປິໂຕ, ກຖໍ ສຊີວິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ນວມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໑໔.

‘‘ອເນກຕາເລ ນຣເກ, ຄມ຺ຠີເຣ ຈ ສຸທຸຕ຺ຕເຣ;

ປາຕິໂຕ ຄິຣິທຸຄ຺ຄສ຺ມິໍ, ເກນ ຕ຺ວໍ ຕຕ຺ຖ ນາມຣີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອເນກຕາເລຕິ ອເນກຕາລປ຺ປມາເຓ. ນາມຣີຕິ ນ ອມຣິ.

ຕໂຕປຣໍ –

໑໑໕.

‘‘ນາໂຄ ຊາຕຜໂຓ ຕຕ຺ຖ, ຖາມວາ ຄິຣິສານຸໂຊ;

ປຈ຺ຈຄ຺ຄຫິ ມໍ ໂຠເຄຫິ, ເຕນາຫໍ ຕຕ຺ຖ ນາມຣິໍ.

໑໑໖.

‘‘ເອຫິ ຕໍ ປຏິເນສ຺ສາມິ, ຣາຊປຸຕ຺ຕ ສກໍ ຆຣໍ;

ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຫິ ຠທ຺ທນ຺ເຕ, ກິໍ ອຣຎ຺ເຎ ກຣິສ຺ສສິ.

໑໑໗.

‘‘ຍຖາ ຄິລິຕ຺ວາ ພຬິສໍ, ອຸທ຺ຘເຣຍ຺ຍ ສໂລຫິຕໍ;

ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ສຸຂີ ອສ຺ສ, ເອວໍ ປສ຺ສາມິ ອຕ຺ຕນໍ.

໑໑໘.

‘‘ກິໍ ນຸ ຕ຺ວໍ ພຬິສໍ ພ຺ຣູສິ, ກິໍ ຕ຺ວໍ ພ຺ຣູສິ ສໂລຫິຕໍ;

ກິໍ ນຸ ຕ຺ວໍ ອຸພ຺ຠຕໍ ພ຺ຣູສິ, ຕໍ ເມ ອກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ.

໑໑໙.

‘‘ກາມາຫໍ ພຬິສໍ ພ຺ຣູມິ, ຫຕ຺ຖິອສ຺ສໍ ສໂລຫິຕໍ;

ຈຕ຺ຕາຫໍ ອຸພ຺ຠຕໍ ພ຺ຣູມິ, ເອວໍ ຊານາຫິ ຂຕ຺ຕິຍາ’’ຕິ. –

ອິມາສຸ ປຎ຺ຈສຸ ເອກນ຺ຕຣິກາ ຕິສ຺ໂສ ຄາຖາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ, ທ຺ເວ ຣຎ຺ໂຎ.

ຕຕ຺ຖ ປຈ຺ຈຄ຺ຄຫິ ມນ຺ຕິ ປພ຺ພຕປຕນກາເລ ເທວຕາຍ ປຣິຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ທິພ຺ພສມ຺ຜສ຺ເສນ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ອຸປນີຕໍ ມໍ ປຏິຄ຺ຄຓ຺ຫິ, ຄເຫຕ຺ວາ ຈ ປນ ນາຄຠວນໍ ອາເນຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ມນຸສ຺ສປຖໍ ມໍ ເນຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ໂຕ ມໍ ມນຸສ຺ສປຖໍ ອາເນສິ. ອຫໍ ອິຘາຄນ຺ຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິໂຕ, ອິຕິ ເຕນ ເທວຕາຍ ຈ ນາຄຣາຊສ຺ສ ຈ ອານຸຠາເວນ ອຫໍ ຕຕ຺ຖ ນາມຣິນ຺ຕິ ສພ຺ພໍ ອາໂຣເຈສິ.

ເອຫີຕິ ຣາຊາ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ອຫໍ ພາລຠາເວນ ອິຕ຺ຖິຍາ ວຈນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ເອວໍ ສີລາຈາຣສມ຺ປນ຺ເນ ຕຍິ ອປຣຊ຺ຌິໍ, ຂມາຫິ ເມ ໂທສ’’ນ຺ຕິ ປາເທສຸ ນິປຕິຕ຺ວາ ‘‘ອຸຏ຺ເຐຫິ, ມຫາຣາຊ, ຂມາມ ເຕ ໂທສໍ, ອິໂຕ ປຣໍ ປຸນ ມາ ເອວໍ ອນິສມ຺ມກາຣີ ຠເວຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຕາຕ, ຕ຺ວໍ ອຕ຺ຕໂນ ກຸລສນ຺ຕກໍ ເສຕຈ຺ຉຕ຺ຕໍ ອຸສ຺ສາເປຕ຺ວາ ຣຊ຺ຊໍ ອນຸສາສນ຺ໂຕ ມຍ຺ຫໍ ຂມສິ ນາມາ’’ຕິ ເອວມາຫ.

ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາຕິ ຫທຍວກ຺ກາທີນິ ອສມ຺ປຕ຺ຕເມວ ຕໍ ອຸທ຺ຘຣິຕ຺ວາ ສຸຂີ ອສ຺ສ. ເອວໍ ປສ຺ສາມິ ອຕ຺ຕນນ຺ຕິ ອຕ຺ຕານໍ ມຫາຣາຊ, ເອວໍ ອຫມ຺ປິ ປຸນ ໂສຕ຺ຖິຠາວປ຺ປຕ຺ຕໍ ຄິລິຕພຬິສໍ ປຸຣິສມິວ ອຕ຺ຕານໍ ປສ຺ສາມີຕິ. ‘‘ກິໍ ນຸ ຕ຺ວ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ຣາຊາ ຕມຕ຺ຖໍ ວິຕ຺ຖາຣໂຕ ໂສຕຸໍ ປຸຈ຺ຉຕິ. ກາມາຫນ຺ຕິ ປຎ຺ຈ ກາມຄຸເຓ ອຫໍ. ຫຕ຺ຖິອສ຺ສໍ ສໂລຫິຕນ຺ຕິ ເອວໍ ຫຕ຺ຖິອສ຺ສຣຖວາຫນໍ ສຕ຺ຕຣຕນາທິວິຠວໍ ‘‘ສໂລຫິຕ’’ນ຺ຕິ ພ຺ຣູມິ. ຈຕ຺ຕາຫນ຺ຕິ ຈຕ຺ຕໍ ອຫໍ, ຍທາ ຕໍ ສພ຺ພມ຺ປິ ຈຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ ປຣິຈ຺ຈຕ຺ຕໍ, ຕໍ ທານາຫໍ ‘‘ອຸພ຺ຠຕ’’ນ຺ຕິ ພ຺ຣູມິ.

‘‘ອິຕິ ໂຂ, ມຫາຣາຊ, ມຍ຺ຫໍ ຣຊ຺ເຊນ ກິຈ຺ຈໍ ນຕ຺ຖິ, ຕ຺ວໍ ປນ ທສ ຣາຊຘມ຺ເມ ອໂກເປຕ຺ວາ ອຄຕິຄມນໍ ປຫາຍ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຫີ’’ຕິ ມຫາສຕ຺ໂຕ ປິຕຸ ໂອວາທໍ ອທາສິ. ໂສ ຣາຊາ ໂຣທິຕ຺ວາ ປຣິເທວິຕ຺ວາ ນຄຣໍ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ອມຈ຺ເຈ ປຸຈ຺ຉິ. ‘‘ອຫໍ ກໍ ນິສ຺ສາຍ ເອວຣູເປນ ອາຈາຣຄຸຓສມ຺ປນ຺ເນນ ປຸຕ຺ເຕນ ວິໂຍຄໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ? ‘‘ອຄ຺ຄມເຫສິໍ, ເທວາ’’ຕິ. ຣາຊາ ຕໍ ອຸທ຺ຘໍປາທໍ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ໂຈຣປປາເຕ ຂິປາເປຕ຺ວາ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸພ຺ເພເປສາ ມໍ ອກ຺ໂກສິຕ຺ວາ ມຫາວິນາສໍ ປຕ຺ຕາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ –

໑໒໐.

‘‘ຈິຎ຺ຈມາຓວິກາ ມາຕາ, ເທວທຕ຺ໂຕ ຈ ເມ ປິຕາ;

ອານນ຺ໂທ ປຓ຺ຑິໂຕ ນາໂຄ, ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ ຈ ເທວຕາ;

ຣາຊປຸຕ຺ໂຕ ອຫໍ ອາສິໍ, ເອວໍ ຘາເຣຖ ຊາຕກ’’ນ຺ຕິ. –

ໂອສານຄາຖາຍ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ.

ມຫາປທຸມຊາຕກວຓ຺ຓນາ ນວມາ.

[໔໗໓] ໑໐. ມິຕ຺ຕາມິຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ການິ ກມ຺ມານີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ໂກສລຣຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖຈຣກໍ ອມຈ຺ຈໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ໂສ ກິຣ ຣຎ຺ໂຎ ພຫູປກາໂຣ ອໂຫສິ. ອຖສ຺ສ ຣາຊາ ອຕິເຣກສມ຺ມານໍ ກາເຣສິ. ອວເສສາ ນໍ ອສຫມານາ ‘‘ເທວ, ອສຸໂກ ນາມ ອມຈ຺ໂຈ ຕຸມ຺ຫາກໍ ອນຕ຺ຖກາຣໂກ’’ຕິ ປຣິຠິນ຺ທິໍສຸ. ຣາຊາ ຕໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ກິຎ຺ຈິ ໂທສໍ ອທິສ຺ວາ ‘‘ອຫໍ ອິມສ຺ສ ກິຎ຺ຈິ ໂທສໍ ນ ປສ຺ສາມິ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ສກ຺ກາ ມຍາ ອິມສ຺ສ ມິຕ຺ຕຠາວໍ ວາ ອມິຕ຺ຕຠາວໍ ວາ ຊານິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ຐເປຕ຺ວາ ຕຖາຄຕໍ ອຎ຺ໂຎ ຊານິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຕິ, ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຠຸຕ຺ຕປາຕຣາໂສ ສຕ຺ຖາຣໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ກຖໍ ນຸ ໂຂ ສກ຺ກາ ປຸຣິເສນ ອຕ຺ຕໂນ ມິຕ຺ຕຠາວໍ ວາ ອມິຕ຺ຕຠາວໍ ວາ ຊານິຕຸ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ອຖ ນໍ ສຕ຺ຖາ ‘‘ປຸພ຺ເພປິ ມຫາຣາຊ, ປຓ຺ຑິຕາ ອິມໍ ປຎ຺ຫໍ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຓ຺ຑິເຕ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ເຕຫິ ກຖິຕວເສນ ຎຕ຺ວາ ອມິຕ຺ເຕ ວຊ຺ເຊຕ຺ວາ ມິຕ຺ເຕ ເສວິໍສູ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕນ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ອຕ຺ຖຘມ຺ມານຸສາສໂກ ອມຈ຺ໂຈ ອໂຫສິ. ຕທາ ພາຣາຓສິຣຎ຺ໂຎ ເອກໍ ອຕ຺ຖຈຣກໍ ອມຈ຺ຈໍ ເສສາ ປຣິຠິນ຺ທິໍສຸ. ຣາຊາ ຕສ຺ສ ໂທສໍ ອປສ຺ສນ຺ໂຕ ‘‘ກຖໍ ນຸ ໂຂ ສກ຺ກາ ມິຕ຺ຕໍ ວາ ອມິຕ຺ຕໍ ວາ ຎາຕຸ’’ນ຺ຕິ ມຫາສຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໒໑.

‘‘ການິ ກມ຺ມານິ ກຸພ຺ພານໍ, ກຖໍ ວິຎ຺ຎູ ປຣກ຺ກເມ;

ອມິຕ຺ຕໍ ຊາເນຍ຺ຍ ເມຘາວີ, ທິສ຺ວາ ສຸຕ຺ວາ ຈ ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ.

ຕສ຺ສຕ຺ໂຖ – ການິ ກມ຺ມານິ ກໂຣນ຺ຕໍ ເມຘາວີ ປຓ຺ຑິໂຕ ປຸຣິໂສ ຈກ຺ຂຸນາ ທິສ຺ວາ ວາ ໂສເຕນ ສຸຕ຺ວາ ວາ ‘‘ອຍໍ ມຍ຺ຫໍ ອມິຕ຺ໂຕ’’ຕິ ຊາເນຍ຺ຍ, ຕສ຺ສ ຊານນຕ຺ຖາຍ ກຖໍ ວິຎ຺ຎູ ປຣກ຺ກເມຍ຺ຍາຕິ.

ອຖສ຺ສ ອມິຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ກເຖນ຺ໂຕ ອາຫ –

໑໒໒.

‘‘ນ ນໍ ອຸມ຺ຫຍເຕ ທິສ຺ວາ, ນ ຈ ນໍ ປຏິນນ຺ທຕິ;

ຈກ຺ຂູນິ ຈສ຺ສ ນ ທທາຕິ, ປຏິໂລມຎ຺ຈ ວຕ຺ຕຕິ.

໑໒໓.

‘‘ອມິຕ຺ເຕ ຕສ຺ສ ຠຊຕິ, ມິຕ຺ເຕ ຕສ຺ສ ນ ເສວຕິ;

ວຓ຺ຓກາເມ ນິວາເຣຕິ, ອກ຺ໂກສນ຺ເຕ ປສໍສຕິ.

໑໒໔.

‘‘ຄຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ຕສ຺ສ ນກ຺ຂາຕິ, ຕສ຺ສ ຄຸຍ຺ຫໍ ນ ຄູຫຕິ;

ກມ຺ມໍ ຕສ຺ສ ນ ວຓ຺ເຓຕິ, ປຎ຺ຎສ຺ສ ນປ຺ປສໍສຕິ.

໑໒໕.

‘‘ອຠເວ ນນ຺ທຕິ ຕສ຺ສ, ຠເວ ຕສ຺ສ ນ ນນ຺ທຕິ;

ອຈ຺ເຉຣໍ ໂຠຊນໍ ລທ຺ຘາ, ຕສ຺ສ ນຸປ຺ປຊ຺ຊເຕ ສຕິ;

ຕໂຕ ນໍ ນານຸກມ຺ປຕິ, ອໂຫ ໂສປິ ລເຠຍ຺ຍິໂຕ.

໑໒໖.

‘‘ອິຈ຺ເຈເຕ ໂສຬສາກາຣາ, ອມິຕ຺ຕສ຺ມິໍ ປຕິຏ຺ຐິຕາ;

ເຍຫິ ອມິຕ຺ຕໍ ຊາເນຍ຺ຍ, ທິສ຺ວາ ສຸຕ຺ວາ ຈ ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ອິມາ ປຎ຺ຈ ຄາຖາ ວຕ຺ວານ ປຸນ –

໑໒໗.

‘‘ການິ ກມ຺ມານິ ກຸພ຺ພານໍ, ກຖໍ ວິຎ຺ຎູ ປຣກ຺ກເມ;

ມິຕ຺ຕໍ ຊາເນຍ຺ຍ ເມຘາວີ, ທິສ຺ວາ ສຸຕ຺ວາ ຈ ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ. –

ອິມາຍ ຄາຖາຍ ມິຕ຺ຕລກ຺ຂຓໍ ປຸຏ຺ໂຐ ເສສຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໒໘.

‘‘ປວຸຕ຺ຖໍ ຕສ຺ສ ສຣຕິ, ອາຄຕໍ ອຠິນນ຺ທຕິ;

ຕໂຕ ເກລາຍິໂຕ ໂຫຕິ, ວາຈາຍ ປຏິນນ຺ທຕິ.

໑໒໙.

‘‘ມິຕ຺ເຕ ຕສ຺ເສວ ຠຊຕິ, ອມິຕ຺ເຕ ຕສ຺ສ ນ ເສວຕິ;

ອກ຺ໂກສນ຺ເຕ ນິວາເຣຕິ, ວຓ຺ຓກາເມ ປສໍສຕິ.

໑໓໐.

‘‘ຄຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ຕສ຺ສ ອກ຺ຂາຕິ, ຕສ຺ສ ຄຸຍ຺ຫຎ຺ຈ ຄູຫຕິ;

ກມ຺ມຎ຺ຈ ຕສ຺ສ ວຓ຺ເຓຕິ, ປຎ຺ຎໍ ຕສ຺ສ ປສໍສຕິ.

໑໓໑.

‘‘ຠເວ ຈ ນນ຺ທຕິ ຕສ຺ສ, ອຠເວ ຕສ຺ສ ນ ນນ຺ທຕິ;

ອຈ຺ເຉຣໍ ໂຠຊນໍ ລທ຺ຘາ, ຕສ຺ສ ອຸປ຺ປຊ຺ຊເຕ ສຕິ;

ຕໂຕ ນໍ ອນຸກມ຺ປຕິ, ອໂຫ ໂສປິ ລເຠຍ຺ຍິໂຕ.

໑໓໒.

‘‘ອິຈ຺ເຈເຕ ໂສຬສາກາຣາ, ມິຕ຺ຕສ຺ມິໍ ສຸປ຺ປຕິຏ຺ຐິຕາ;

ເຍຫິ ມິຕ຺ຕຎ຺ຈ ຊາເນຍ຺ຍ, ທິສ຺ວາ ສຸຕ຺ວາ ຈ ປຓ຺ຑິໂຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ນໍ ອຸມ຺ຫຍເຕ ທິສ຺ວາຕິ ຕໍ ມິຕ຺ຕໍ ມິຕ຺ຕປຕິຣູປໂກ ທິສ຺ວາ ສິຕໍ ນ ກໂຣຕິ, ປຫຏ຺ຐາກາຣໍ ນ ທສ຺ເສຕິ. ນ ຈ ນໍ ປຏິນນ຺ທຕີຕິ ຕສ຺ສ ກຖໍ ປຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ນ ປຏິນນ຺ທຕິ ນ ຕຸສ຺ສຕິ. ຈກ຺ຂູນິ ຈສ຺ສ ນ ທທາຕີຕິ ໂອໂລເກນ຺ຕໍ ນ ໂອໂລເກຕິ. ປຏິໂລມຎ຺ຈາຕິ ຕສ຺ສ ກຖໍ ປຏິປ຺ຜຣຕິ ປຏິສຕ຺ຕຸ ໂຫຕິ. ວຓ຺ຓກາເມຕິ ຕສ຺ສ ວຓ຺ຓໍ ຠຓນ຺ເຕ. ນກ຺ຂາຕີຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຍ຺ຫໍ ຕສ຺ສ ນ ອາຈິກ຺ຂຕິ. ກມ຺ມໍ ຕສ຺ສາຕິ ເຕນ ກຕກມ຺ມໍ ນ ວຓ຺ຓຍຕິ. ປຎ຺ຎສ຺ສາຕິ ອສ຺ສ ປຎ຺ຎໍ ນປ຺ປສໍສຕິ, ຎາຓສມ຺ປທໍ ນ ປສໍສຕິ. ອຠເວຕິ ອວຑ຺ຒິຍໍ. ຕສ຺ສ ນຸປ຺ປຊ຺ຊເຕ ສຕີຕິ ຕສ຺ສ ມິຕ຺ຕປຕິຣູປກສ຺ສ ‘‘ມມ ມິຕ຺ຕສ຺ສປິ ອິໂຕ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ສຕິ ນ ອຸປ຺ປຊ຺ຊຕິ. ນານຸກມ຺ປຕີຕິ ມຸທຸຈິຕ຺ເຕນ ນ ຈິນ຺ເຕຕິ. ລເຠຍ຺ຍິໂຕຕິ ລເຠຍ຺ຍ ອິໂຕ. ອາກາຣາຕິ ກາຣຓານິ. ປວຸຕ຺ຖນ຺ຕິ ວິເທສຄຕໍ. ເກລາຍິໂຕຕິ ເກລາຍຕິ ມມາຍຕິ ປຕ຺ເຖຕິ ປິເຫຕິ ອິຈ຺ຉຕີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ວາຈາຍາຕິ ມຘຸຣວຈເນນ ຕໍ ສມຸທາຈຣນ຺ໂຕ ປຏິນນ຺ທຕິ ຕຸສ຺ສຕິ. ເສສໍ ວຸຕ຺ຕປຏິປກ຺ຂນເຍນ ເວທິຕພ຺ພໍ. ຣາຊາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ກຖາຍ ອຕ຺ຕມໂນ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມຫນ຺ຕໍ ຍສໍ ອທາສິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ມຫາຣາຊ, ປຸພ຺ເພເປສ ປຎ຺ໂຫ ສມຸຏ຺ຐຫິ, ປຓ຺ຑິຕາວ ນໍ ກຖຍິໍສຸ, ອິເມຫິ ທ຺ວຕ຺ຕິໍສາຍ ອາກາເຣຫິ ມິຕ຺ຕາມິຕ຺ໂຕ ຊານິຕພ຺ໂພ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ປຓ຺ຑິຕາມຈ຺ໂຈ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ມິຕ຺ຕາມິຕ຺ຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທສມາ.

ຊາຕກຸທ຺ທານໍ –

ກຸຓາລໍ ຠທ຺ທສາລຎ຺ຈ, ສມຸທ຺ທວາຓິຊ ປຓ຺ຑິຕໍ;

ຊນສນ຺ຘໍ ມຫາກຓ຺ຫໍ, ໂກສິຍໍ ສິຣິມນ຺ຕກໍ.

ປທຸມໍ ມິຕ຺ຕາມິຕ຺ຕຎ຺ຈ, ອິຈ຺ເຈເຕ ທສ ຊາຕເກ;

ສງ຺ຄາຍິໍສຸ ມຫາເຖຣາ, ທ຺ວາທສມ຺ຫິ ນິປາຕເກ.

ທ຺ວາທສກນິປາຕວຓ຺ຓນາ ນິຏ຺ຐິຕາ.

໑໓. ເຕຣສກນິປາໂຕ

[໔໗໔] ໑. ອມ຺ພຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອຫາສິ ເມ ອມ຺ພຜລານິ ປຸພ຺ເພຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ເທວທຕ຺ຕໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເທວທຕ຺ໂຕ ຫິ ‘‘ອຫໍ ພຸທ຺ໂຘ ຠວິສ຺ສາມິ, ມຍ຺ຫໍ ສມໂຓ ໂຄຕໂມ ເນວ ອາຈຣິໂຍ ນ ອຸປຊ຺ຌາໂຍ’’ຕິ ອາຈຣິຍໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ຌານປຣິຫີໂນ ສງ຺ຆໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ສາວຕ຺ຖິໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ພຫິເຊຕວເນ ປຖວິຍາ ວິວເຣ ທິນ຺ເນ ອວີຈິໍ ປາວິສິ. ຕທາ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ເທວທຕ຺ໂຕ ອາຈຣິຍໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ມຫາວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕ, ອວີຈິມຫານິຣເຍ ນິພ຺ພຕ຺ໂຕ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ອາຈຣິຍໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ມຫາວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ຕສ຺ສ ປຸໂຣຫິຕກຸລໍ ອຫິວາຕໂຣເຄນ ວິນສ຺ສິ. ເອໂກວ ປຸຕ຺ໂຕ ຠິຕ຺ຕິໍ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ປລາໂຕ. ໂສ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ທິສາປາໂມກ຺ຂສ຺ສາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຕໂຍ ເວເທ ຈ ອວເສສສິປ຺ປານິ ຈ ອຸຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂນ຺ໂຕ ‘‘ເທສຈາຣິຕ຺ຕໍ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈຣນ຺ໂຕ ເອກໍ ປຈ຺ຈນ຺ຕນຄຣໍ ປາປຸຓິ. ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ມຫາຈຓ຺ຑາລຄາມໂກ ອໂຫສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຕສ຺ມິໍ ຄາເມ ປຏິວສຕິ, ປຓ຺ຑິໂຕ ພ຺ຍຕ຺ໂຕ ອກາເລ ຜລໍ ຄຓ຺ຫາປນມນ຺ຕໍ ຊານາຕິ. ໂສ ປາໂຕວ ວຸຏ຺ຐາຍ ກາຊໍ ອາທາຍ ຕໂຕ ຄາມາ ນິກ຺ຂິມິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ເອກໍ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕປທມຕ຺ຖເກ ຐິໂຕ ຕໍ ມນ຺ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂໍ ເອເກນ ອຸທກປສເຕນ ປຫຣຕິ. ຣຸກ຺ຂໂຕ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ປຸຣາຓປຓ຺ຓານິ ປຕນ຺ຕິ, ນວານິ ອຸຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ປຸປ຺ຜານິ ປຸປ຺ຜິຕ຺ວາ ປຕນ຺ຕິ, ອມ຺ພຜລານິ ອຸຏ຺ຐາຍ ມຸຫຸຕ຺ເຕເນວ ປຈ຺ຈິຕ຺ວາ ມຘຸຣານິ ໂອຊວນ຺ຕານິ ທິພ຺ພຣສສທິສານິ ຫຸຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໂຕ ປຕນ຺ຕິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕານິ ອຸຈ຺ຈິນິຕ຺ວາ ຍາວທຕ຺ຖໍ ຂາທິຕ຺ວາ ກາຊໍ ປູຣາເປຕ຺ວາ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕານິ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕທາຣໍ ໂປເສສິ.

ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸມາໂຣ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອກາເລ ອມ຺ພປກ຺ການິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ນິສ຺ສໍສເຍນ ເຕຫິ ມນ຺ຕພເລນ ອຸປ຺ປນ຺ເນຫິ ຠວິຕພ຺ພໍ, ອິມໍ ປຸຣິສໍ ນິສ຺ສາຍ ອິທໍ ອນຄ຺ຆມນ຺ຕໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ອມ຺ພານິ ອາຫຣຓນິຍາມໍ ປຣິຄ຺ຄຓ຺ຫນ຺ໂຕ ຕຖໂຕ ຎຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ອຣຎ຺ຎໂຕ ອນາຄເຕເຍວ ຕສ຺ສ ເຄຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຊານນ຺ໂຕ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຠຣິຍໍ ‘‘ກຸຫິໍ ອຍ຺ໂຍ, ອາຈຣິໂຍ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອຣຎ຺ຎໍ ຄໂຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຕໍ ອາຄຕໍ ອາຄມຍມາໂນວ ຐຕ຺ວາ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຫຕ຺ຖໂຕ ປຈ຺ຉິໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເຄເຫ ຐເປສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຠຣິຍໍ ອາຫ – ‘‘ຠທ຺ເທ, ອຍໍ ມາຓໂວ ມນ຺ຕຕ຺ຖາຍ ອາຄໂຕ, ຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ມນ຺ໂຕ ນສ຺ສຕິ, ອສປ຺ປຸຣິໂສ ເອໂສ’’ຕິ. ມາຓໂວປິ ‘‘ອຫໍ ອິມໍ ມນ຺ຕໍ ອາຈຣິຍສ຺ສ ອຸປກາຣໂກ ຫຸຕ຺ວາ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕສ຺ສ ເຄເຫ ສພ຺ພກິຈ຺ຈານິ ກໂຣຕິ. ທາຣູນິ ອາຫຣຕິ, ວີຫິໍ ໂກຏ຺ເຏຕິ, ຠຕ຺ຕໍ ປຈຕິ, ທນ຺ຕກຏ຺ຐມຸຂໂຘວນາທີນິ ເທຕິ, ປາທໍ ໂຘວຕິ.

ເອກທິວສໍ ມຫາສຕ຺ເຕນ ‘‘ຕາຕ ມາຓວ, ມຎ຺ຈປາທານໍ ເມ ອຸປຘານໍ ເທຫີ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ອຎ຺ຎໍ ອປສ຺ສິຕ຺ວາ ສພ຺ພຣຕ຺ຕິໍ ອູຣຸມ຺ຫິ ຐເປຕ຺ວາ ນິສີທິ. ອປຣຠາເຄ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ຠຣິຍາ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິ. ຕສ຺ສາ ປສູຕິກາເລ ປຣິກມ຺ມໍ ສພ຺ພມກາສິ. ສາ ເອກທິວສໍ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອາຫ ‘‘ສາມິ, ອຍໍ ມາຓໂວ ຊາຕິສມ຺ປນ຺ໂນ ຫຸຕ຺ວາ ມນ຺ຕຕ຺ຖາຍ ອມ຺ຫາກໍ ເວຍ຺ຍາວຈ຺ຈໍ ກໂຣຕິ, ເອຕສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ມນ຺ໂຕ ຕິຏ຺ຐຕຸ ວາ ມາ ວາ, ເທຖ ຕສ຺ສ ມນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມນ຺ຕໍ ທຕ຺ວາ ເອວມາຫ – ‘‘ຕາຕ, ອນຄ຺ໂຆຍໍ ມນ຺ໂຕ, ຕວ ອິມໍ ນິສ຺ສາຍ ມຫາລາຠສກ຺ກາໂຣ ຠວິສ຺ສຕິ, ຣຎ຺ຎາ ວາ ຣາຊມຫາມຕ຺ເຕນ ວາ ‘ໂກ ເຕ ອາຈຣິໂຍ’ຕິ ປຸຏ຺ຐກາເລ ມາ ມໍ ນິຄູຫິຕ຺ໂຖ, ສເຈ ຫິ ‘ຈຓ຺ຑາລສ຺ສ ເມ ສນ຺ຕິກາ ມນ຺ໂຕ ຄຫິໂຕ’ຕິ ລຊ຺ຊນ຺ໂຕ ‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓມຫາສາໂລ ເມ ອາຈຣິໂຍ’ຕິ ກເຖສ຺ສສິ, ອິມສ຺ສ ມນ຺ຕສ຺ສ ຜລໍ ນ ລຠິສ຺ສສີ’’ຕິ. ໂສ ‘‘ກິໍ ກາຣຓາ ຕໍ ນິຄູຫິສ຺ສາມິ, ເກນຈິ ປຸຏ຺ຐກາເລ ຕຸມ຺ເຫເຍວ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຕໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຈຓ຺ຑາລຄາມໂຕ ນິກ຺ຂມິຕ຺ວາ ມນ຺ຕໍ ວີມໍສິຕ຺ວາ ອນຸປຸພ຺ເພນ ພາຣາຓສິໍ ປຕ຺ວາ ອມ຺ພານິ ວິກ຺ກິຓິຕ຺ວາ ພຫຸໍ ຘນໍ ລຠິ.

ອເຖກທິວສໍ ອຸຍ຺ຍານປາໂລ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ອມ຺ພໍ ກິຓິຕ຺ວາ ຣຎ຺ໂຎ ອທາສິ. ຣາຊາ ຕໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊິຕ຺ວາ ‘‘ກຸໂຕ ສມ຺ມ, ຕຍາ ເອວຣູປໍ ອມ຺ພໍ ລທ຺ຘ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ເທວ, ເອໂກ ມາຓໂວ ອກາລອມ຺ພຜລານິ ອາເນຕ຺ວາ ວິກ຺ກິຓາຕິ, ຕໂຕ ເມ ຄຫິຕນ຺ຕິ. ເຕນ ຫິ ‘‘ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິເຘວ ອມ຺ພານິ ອາຫຣຕູ’’ຕິ ນໍ ວເທຫີຕິ. ໂສ ຕຖາ ອກາສິ. ມາຓໂວປິ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອມ຺ພານິ ຣາຊກຸລໍ ຫຣຕິ. ອຖ ຣຎ຺ຎາ ‘‘ອຸປຏ຺ຐຫ ມ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ຣາຊານໍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ໂຕ ພຫຸໍ ຘນໍ ລຠິຕ຺ວາ ອນຸກ຺ກເມນ ວິສ຺ສາສິໂກ ຊາໂຕ. ອຖ ນໍ ເອກທິວສໍ ຣາຊາ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ມາຓວ, ກຸໂຕ ອກາເລ ເອວໍ ວຓ຺ຓຄນ຺ຘຣສສມ຺ປນ຺ນານິ ອມ຺ພານິ ລຠສິ, ກິໍ ເຕ ນາໂຄ ວາ ສຸປຓ຺ໂຓ ວາ ເທໂວ ວາ ໂກຈິ ເທຕິ, ອຸທາຫຸ ມນ຺ຕພລໍ ເອຕ’’ນ຺ຕິ? ‘‘ນ ເມ ມຫາຣາຊ, ໂກຈິ ເທຕິ, ອນຄ຺ໂຆ ປນ ເມ ມນ຺ໂຕ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ເສວ ພລ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ມຍມ຺ປິ ເຕ ເອກທິວສໍ ມນ຺ຕພລໍ ທຏ຺ຐຸກາມາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ເທວ, ທສ຺ເສສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຣາຊາ ປຸນທິວເສ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ທສ຺ເສຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ອມ຺ພຣຸກ຺ຂໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຕປທມຕ຺ຖເກ ຐິໂຕ ມນ຺ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ອຸທເກນ ປຫຣິ. ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ອມ຺ພຣຸກ຺ໂຂ ເຫຏ຺ຐາ ວຸຕ຺ຕນິຍາເມເນວ ຜລໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາເມໂຆ ວິຍ ອມ຺ພວສ຺ສໍ ວສ຺ສິ. ມຫາຊໂນ ສາຘຸກາຣໍ ອທາສິ, ເຈລຸກ຺ເຂປາ ປວຕ຺ຕິໍສຸ.

ຣາຊາ ອມ຺ພຜລານິ ຂາທິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ພຫຸໍ ຘນໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ມາຓວກ, ເອວຣູໂປ ເຕ ອຈ຺ຉຣິຍມນ຺ໂຕ ກສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຄຫິໂຕ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ມາຓໂວ ‘‘ສຈາຫໍ ‘ຈຓ຺ຑາລສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ’ຕິ ວກ຺ຂາມິ, ລຊ຺ຊິຕພ຺ພກໍ ຠວິສ຺ສຕິ, ມຎ຺ຈ ຄຣຫິສ຺ສນ຺ຕິ, ມນ຺ໂຕ ໂຂ ປນ ເມ ປຄຸໂຓ, ອິທານິ ນ ນສ຺ສິສ຺ສຕິ, ທິສາປາໂມກ຺ຂໍ ອາຈຣິຍໍ ອປທິສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ຕກ຺ກສິລາຍໍ ທິສາປາໂມກ຺ຂາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຄຫິໂຕ ເມ’’ຕິ ວທນ຺ໂຕ ອາຈຣິຍໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາສິ. ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ມນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣຘາຍິ. ຣາຊາ ໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ຕໍ ອາທາຍ ນຄຣໍ ປວິສິຕ຺ວາ ປຸນທິວເສ ‘‘ອມ຺ພານິ ຂາທິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມງ຺ຄລສິລາປຏ຺ເຏ ນິສີທິຕ຺ວາ ມາຓວ, ອມ຺ພານິ ອາຫຣາຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ອມ຺ພໍ ອຸປຄນ຺ຕ຺ວາ ສຕ຺ຕປທມຕ຺ຖເກ ຐິໂຕ ‘‘ມນ຺ຕໍ ປຣິວຕ຺ເຕສ຺ສາມີ’’ຕິ ມນ຺ເຕ ອນຸປຏ຺ຐຫນ຺ເຕ ອນ຺ຕຣຫິຕຠາວໍ ຎຕ຺ວາ ລຊ຺ຊິໂຕ ອຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາ ‘‘ອຍໍ ປຸພ຺ເພ ປຣິສມຊ຺ເຌເຍວ ອມ຺ພານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ອມ຺ຫາກໍ ເທຕິ, ຆນເມຆວສ຺ສໍ ວິຍ ອມ຺ພວສ຺ສໍ ວສ຺ສາເປຕິ, ອິທານິ ຖທ຺ໂຘ ວິຍ ຐິໂຕ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ກາຣຓ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑.

‘‘ອຫາສິ ເມ ອມ຺ພຜລານິ ປຸພ຺ເພ, ອຓູນິ ຖູລານິ ຈ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິ;

ເຕເຫວ ມນ຺ເຕຫິ ນ ທານິ ຕຸຍ຺ຫໍ, ທຸມປ຺ຜລາ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ ພ຺ຣຫ຺ເມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຫາສີຕິ ອາຫຣິ. ທຸມປ຺ຜລາຕິ ຣຸກ຺ຂຜລານິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມາຓໂວ ‘‘ສເຈ ‘ອຊ຺ຊ ອມ຺ພຜລໍ ນ ຄຓ຺ຫາມີ’ຕິ ວກ຺ຂາມິ, ຣາຊາ ເມ ກຸຊ຺ຌິສ຺ສຕິ, ມຸສາວາເທນ ນໍ ວຎ຺ເຈສ຺ສາມີ’’ຕິ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໒.

‘‘ນກ຺ຂຕ຺ຕໂຍຄໍ ປຏິມານຍາມິ, ຂຓໍ ມຸຫຸຕ຺ຕຎ຺ຈ ມນ຺ເຕ ນ ປສ຺ສໍ;

ນກ຺ຂຕ຺ຕໂຍຄຎ຺ຈ ຂຓຎ຺ຈ ລທ຺ຘາ, ອທ຺ຘາ ຫຣິສ຺ສມ຺ພຜລໍ ປຫູຕ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອທ຺ຘາຫຣິສ຺ສມ຺ພຜລນ຺ຕິ ອທ຺ຘາ ອມ຺ພຜລໍ ອາຫຣິສ຺ສາມິ.

ຣາຊາ ‘‘ອຍໍ ອຎ຺ຎທາ ນກ຺ຂຕ຺ຕໂຍຄໍ ນ ວທຕິ, ກິໍ ນຸ ໂຂ ເອຕ’’ນ຺ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໓.

‘‘ນກ຺ຂຕ຺ຕໂຍຄໍ ນ ປຸເຣ ອຠາຓິ, ຂຓໍ ມຸຫຸຕ຺ຕໍ ນ ປຸເຣ ອສໍສິ;

ສຍໍ ຫຣີ ອມ຺ພຜລໍ ປຫູຕໍ, ວຓ຺ເຓນ ຄນ຺ເຘນ ຣເສນຸເປຕໍ.

໔.

‘‘ມນ຺ຕາຠິຊປ຺ເປນ ປຸເຣ ຫິ ຕຸຍ຺ຫໍ, ທຸມປ຺ຜລາ ປາຕຸຠວນ຺ຕິ ພ຺ຣຫ຺ເມ;

ສ຺ວາຊ຺ຊ ນ ປາເຣສິ ຊປ຺ປມ຺ປິ ມນ຺ຕໍ, ອຍໍ ໂສ ໂກ ນາມ ຕວຊ຺ຊ ຘມ຺ໂມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ນ ປາເຣສີຕິ ນ ສກ຺ໂກສິ. ຊປ຺ປມ຺ປີຕິ ຊປ຺ປນ຺ໂຕປິ ປຣິວຕ຺ເຕນ຺ໂຕປິ. ອຍໍ ໂສຕິ ອຍເມວ ໂສ ຕວ ສຠາໂວ ອຊ຺ຊ ໂກ ນາມ ຊາໂຕຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມາຓໂວ ‘‘ນ ສກ຺ກາ ຣາຊານໍ ມຸສາວາເທນ ວຎ຺ເຈຕຸໍ, ສເຈປິ ເມ ສຠາເວ ກຖິເຕ ອາຓໍ ກເຣຍ຺ຍ, ກໂຣຕຸ, ສຠາວເມວ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໕.

‘‘ຈຓ຺ຑາລປຸຕ຺ໂຕ ມມ ສມ຺ປທາສິ, ຘມ຺ເມນ ມນ຺ເຕ ປກຕິຎ຺ຈ ສໍສິ;

ມາ ຈສ຺ສຸ ເມ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ, ຄຸຍ຺ຫິຕ຺ໂຖ ອຕ຺ຖໍ ວິຊເຫຍ຺ຍ ມນ຺ໂຕ.

໖.

‘‘ໂສຫໍ ຊນິນ຺ເທນ ຊນມ຺ຫິ ປຸຏ຺ໂຐ, ມກ຺ຂາຠິຠູໂຕ ອລິກໍ ອຠາຓິໍ;

‘ມນ຺ຕາ ອິເມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສາ’ຕິ ມິຈ຺ຉາ, ປຫີນມນ຺ໂຕ ກປໂຓ ຣຸທາມີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ເມນາຕິ ສເມນ ກາຣເຓນ ອປ຺ປຏິຈ຺ຉາເທຕ຺ວາວ ອທາສິ. ປກຕິຎ຺ຈ ສໍສີຕິ ‘‘ມາ ເມ ປຸຈ຺ຉິໂຕ ນາມໂຄຕ຺ຕໍ ຄຸຍ຺ຫິຕ຺ໂຖ, ສເຈ ຄູຫສິ, ມນ຺ຕາ ເຕ ນສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕີ’’ຕິ ເຕສໍ ນສ຺ສນປກຕິຎ຺ຈ ມຍ຺ຫໍ ສໍສິ. ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສາຕິ ມິຈ຺ຉາຕິ ‘‘ພ຺ຣາຫ຺ມຓສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ມຍາ ອິເມ ມນ຺ຕາ ຄຫິຕາ’’ຕິ ມິຈ຺ຉາຍ ອຠຓິໍ, ເຕນ ເມ ເຕ ມນ຺ຕາ ນຏ຺ຐາ, ສ຺ວາຫໍ ປຫີນມນ຺ໂຕ ອິທານິ ກປໂຓ ຣຸທາມີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ຣາຊາ ‘‘ອຍໍ ປາປຘມ຺ໂມ ເອວຣູປໍ ຣຕນມນ຺ຕໍ ນ ໂອໂລເກສິ, ເອວຣູປສ຺ມິຎ຺ຫິ ອຸຕ຺ຕມຣຕນມນ຺ເຕ ລທ຺ເຘ ຊາຕິ ກິໍ ກຣິສ຺ສຕີ’’ຕິ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ຄຣຫນ຺ໂຕ –

໗.

‘‘ເອຣຓ຺ຑາ ປຸຈິມນ຺ທາ ວາ, ອຖ ວາ ປາລິຠທ຺ທກາ;

ມຘຸໍ ມຘຸຕ຺ຖິໂກ ວິນ຺ເທ, ໂສ ຫິ ຕສ຺ສ ທຸມຸຕ຺ຕໂມ.

໘.

‘‘ຂຕ຺ຕິຍາ ພ຺ຣາຫ຺ມຓາ ເວສ຺ສາ, ສຸທ຺ທາ ຈຓ຺ຑາລປຸກ຺ກຸສາ;

ຍມ຺ຫາ ຘມ຺ມໍ ວິຊາເນຍ຺ຍ, ໂສ ຫິ ຕສ຺ສ ນຣຸຕ຺ຕໂມ.

໙.

‘‘ອິມສ຺ສ ທຓ຺ຑຎ຺ຈ ວຘຎ຺ຈ ທຕ຺ວາ, ຄເລ ຄເຫຕ຺ວາ ຂລຍາຖ ຊມ຺ມໍ;

ໂຍ ອຸຕ຺ຕມຕ຺ຖໍ ກສິເຣນ ລທ຺ຘໍ, ມານາຕິມາເນນ ວິນາສຍິຕ຺ຖາ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ.

ຕຕ຺ຖ ມຘຸຕ຺ຖິໂກຕິ ມຘຸອຕ຺ຖິໂກ ປຸຣິໂສ ອຣຎ຺ເຎ ມຘຸໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ເອເຕສໍ ຣຸກ຺ຂານໍ ຍໂຕ ມຘຸໍ ລຠຕິ, ໂສວ ທຸໂມ ຕສ຺ສ ທຸມຸຕ຺ຕໂມ ນາມ. ຕເຖວ ຂຕ຺ຕິຍາທີສຸ ຍມ຺ຫາ ປຸຣິສາ ຘມ຺ມໍ ກາຣຓໍ ຍຸຕ຺ຕໍ ອຕ຺ຖໍ ວິຊາເນຍ຺ຍ, ໂສວ ຕສ຺ສ ອຸຕ຺ຕໂມ ນໂຣ ນາມ. ອິມສ຺ສ ທຓ຺ຑຎ຺ຈາຕິ ອິມສ຺ສ ປາປຘມ຺ມສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສຫຣຓທຓ຺ຑຎ຺ຈ ເວຬຸເປສິກາທີຫິ ປິຏ຺ຐິຈມ຺ມໍ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ວຘຎ຺ຈ ທຕ຺ວາ ອິມໍ ຊມ຺ມໍ ຄເລ ຄເຫຕ຺ວາ ຂລຍາຖ, ຂລິກາຣຕ຺ຕໍ ປາເປຕ຺ວາ ນິທ຺ຘມຖ ນິກ຺ກຑ຺ຒຖ, ກິໍ ອິມິນາ ອິຘ ວສນ຺ເຕນາຕິ.

ຣາຊປຸຣິສາ ຕຖາ ກຕ຺ວາ ‘‘ຕວາຈຣິຍສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາວ ສເຈ ປຸນ ມນ຺ເຕ ລຠິສ຺ສສິ, ອິຘ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສິ, ໂນ ເຈ, ອິມໍ ທິສໍ ມາ ໂອໂລເກຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ຕໍ ນິພ຺ພິສຍມກໍສຸ. ໂສ ອນາໂຖ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ຐເປຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ນ ເມ ອຎ຺ຎໍ ປຏິສຣຓໍ ອຕ຺ຖິ, ຕສ຺ເສວ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຕໍ ອາຣາເຘຕ຺ວາ ປຸນ ມນ຺ຕໍ ຍາຈິສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂຣທນ຺ໂຕ ຕໍ ຄາມໍ ອຄມາສິ. ອຖ ນໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຠຣິຍໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ຠທ຺ເທ, ປສ຺ສ ຕໍ ປາປຘມ຺ມໍ ປຣິຫີນມນ຺ຕໍ ປຸນ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕ’’ນ຺ຕິ ອາຫ. ໂສ ມຫາສຕ຺ຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ເອກມນ຺ຕໍ ນິສິນ຺ໂນ ‘‘ກິໍກາຣຓາ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ປຸຏ຺ໂຐ ‘‘ອາຈຣິຍ, ມຸສາວາທໍ ກຕ຺ວາ ອາຈຣິຍໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂິຕ຺ວາ ມຫາວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕມ຺ຫີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຈ຺ຈຍໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ປຸນ ມນ຺ເຕ ຍາຈນ຺ໂຕ –

໑໐.

‘‘ຍຖາ ສມໍ ມຎ຺ຎມາໂນ ປເຕຍ຺ຍ, ໂສພ຺ຠໍ ຄຸຫໍ ນຣກໍ ປູຕິປາທໍ;

ຣຊ຺ຊູຕິ ວາ ອກ຺ກເມ ກຓ຺ຫສປ຺ປໍ, ອນ຺ໂຘ ຍຖາ ໂຊຕິມຘິຏ຺ຐເຫຍ຺ຍ;

ເອວມ຺ປິ ມໍ ຕໍ ຂລິຕໍ ສປຎ຺ຎ, ປຫີນມນ຺ຕສ຺ສ ປຸນປ຺ປທາຫີ’’ຕິ. – ຄາຖມາຫ;

ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ສມນ຺ຕິ ຍຖາ ປຸຣິໂສ ອິທໍ ສມໍ ຐານນ຺ຕິ ມຎ຺ຎມາໂນ ໂສພ຺ຠໍ ວາ ຄຸຫໍ ວາ ຠູມິຍາ ຜລິຕຏ຺ຐານສງ຺ຂາຕໍ ນຣກໍ ວາ ປູຕິປາທໍ ວາ ປເຕຍ຺ຍ. ປູຕິປາໂທຕິ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ມຫາຣຸກ຺ເຂ ສຸສ຺ສິຕ຺ວາ ມເຕ ຕສ຺ສ ມູເລສຸ ປູຕິເກສຸ ຊາເຕສຸ ຕສ຺ມິໍ ຐາເນ ມຫາອາວາໂຏ ໂຫຕິ, ຕສ຺ສ ນາມໍ. ໂຊຕິມຘິຏ຺ຐເຫຍ຺ຍາຕິ ອຄ຺ຄິໍ ອກ຺ກເມຍ຺ຍ. ເອວມ຺ປີຕິ ເອວໍ ອຫມ຺ປິ ປຎ຺ຎາຈກ຺ຂຸໂນ ອຠາວາ ອນ຺ໂຘ ຕຸມ຺ຫາກໍ ວິເສສໍ ອຊານນ຺ໂຕ ຕຸມ຺ເຫສຸ ຂລິໂຕ, ຕໍ ມໍ ຂລິຕໍ ວິທິຕ຺ວາ ສປຎ຺ຎ ຎາຓສມ຺ປນ຺ນ ປຫີນມນ຺ຕສ຺ສ ມມ ປຸນປິ ເທຖາຕິ.

ອຖ ນໍ ອາຈຣິໂຍ ‘‘ຕາຕ, ກິໍ ກເຖສິ, ອນ຺ໂຘ ຫິ ສຎ຺ຎາຍ ທິນ຺ນາຍ ໂສພ຺ຠາທີນິ ປຣິຫຣຕິ, ມຍາ ປຐມເມວ ຕວ ກຖິຕໍ, ອິທານິ ກິມຕ຺ຖໍ ມມ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄໂຕສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ –

໑໑.

‘‘ຘມ຺ເມນ ມນ຺ຕໍ ຕວ ສມ຺ປທາສິໍ, ຕຸວມ຺ປິ ຘມ຺ເມນ ປຏິຄ຺ຄເຫສິ;

ປກຕິມ຺ປິ ເຕ ອຕ຺ຕມໂນ ອສໍສິໍ, ຘມ຺ເມ ຐິຕໍ ຕໍ ນ ຊເຫຍ຺ຍ ມນ຺ໂຕ.

໑໒.

‘‘ໂຍ ພາລ-ມນ຺ຕໍ ກສິເຣນ ລທ຺ຘໍ, ຍໍ ທຸລ຺ລຠໍ ອຊ຺ຊ ມນຸສ຺ສໂລເກ;

ກິຎ຺ຈາປິ ລທ຺ຘາ ຊີວິຕຸໍ ອປ຺ປປຎ຺ໂຎ, ວິນາສຍີ ອລິກໍ ຠາສມາໂນ.

໑໓.

‘‘ພາລສ຺ສ ມູຬ຺ຫສ຺ສ ອກຕຎ຺ຎຸໂນ ຈ, ມຸສາ ຠຓນ຺ຕສ຺ສ ອສຎ຺ຎຕສ຺ສ;

ມນ຺ເຕ ມຍໍ ຕາທິສເກ ນ ເທມ, ກຸໂຕ ມນ຺ຕາ ຄຈ຺ຉ ນ ມຍ຺ຫໍ ຣຸຈ຺ຈສີ’’ຕິ. –

ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ເມນາຕິ ອຫມ຺ປິ ຕວ ອາຈຣິຍຠາຄໍ ຫິຣຎ຺ຎໍ ວາ ສຸວຓ຺ຓໍ ວາ ອຄ຺ຄເຫຕ຺ວາ ຘມ຺ເມເນວ ມນ຺ຕໍ ສມ຺ປທາສິໍ, ຕ຺ວມ຺ປິ ກິຎ຺ຈິ ອທຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ສເມເນວ ປຏິຄ຺ຄເຫສິ. ຘມ຺ເມ ຐິຕນ຺ຕິ ອາຈຣິຍປູຊກຘມ຺ເມ ຐິຕໍ. ຕາທິສເກຕິ ຕຖາຣູເປ ອກາລຜລຄຓ຺ຫາປເກ ມນ຺ເຕ ນ ເທມ, ຄຈ຺ຉ ນ ເມ ຣຸຈ຺ຈສີຕິ.

ໂສ ເອວໍ ອາຈຣິເຍນ ອຸຍ຺ໂຍຊິໂຕ ‘‘ກິໍ ມຍ຺ຫໍ ຊີວິເຕນາ’’ຕິ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສິຕ຺ວາ ອນາຖມຣຓໍ ມຣິ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ເທວທຕ຺ໂຕ ອາຈຣິຍໍ ປຈ຺ຈກ຺ຂາຍ ມຫາວິນາສໍ ປຕ຺ໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ອກຕຎ຺ຎູ ມາຓໂວ ເທວທຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ, ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ, ຈຓ຺ຑາລປຸຕ຺ໂຕ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ອມ຺ພຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຐມາ.

[໔໗໕] ໒. ຜນ຺ທນຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ກຸຐາຣິຫຕ຺ໂຖ ປຸຣິໂສຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ໂຣຫິຓີນທີຕີເຣ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຎາຕການໍ ກລຫໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ວຕ຺ຖຸ ປນ ກຸຓາລຊາຕເກ (ຊາ. ໒.໒໑.ກຸຓາລຊາຕກ) ອາວິ ຠວິສ຺ສຕິ. ຕທາ ປນ ສຕ຺ຖາ ຎາຕເກ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ – ມຫາຣາຊາ, ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ພຫິນຄເຣ ວຑ຺ຒກິຄາໂມ ອໂຫສິ. ຕຕ຺ເຣໂກ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຑ຺ຒກີ ອຣຎ຺ຎໂຕ ທາຣູນິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຣຖໍ ກຕ຺ວາ ຊີວິກໍ ກປ຺ເປສິ. ຕທາ ຫິມວນ຺ຕປເທເສ ມຫາຜນ຺ທນຣຸກ຺ໂຂ ອໂຫສິ. ເອໂກ ກາຬສີໂຫ ໂຄຈຣໍ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ມູເລ ນິປຊ຺ຊິ. ອຖສ຺ສ ເອກທິວສໍ ວາເຕ ປຫຣນ຺ເຕ ເອໂກ ສຸກ຺ຂທຓ຺ຑໂກ ປຕິຕ຺ວາ ຂນ຺ເຘ ອວຕ຺ຖາສິ. ໂສ ໂຖກໍ ຂນ຺ເຘນ ຣຸຊນ຺ເຕນ ຠີຕຕສິໂຕ ອຸຏ຺ຐາຍ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ປຸນ ນິວຕ຺ໂຕ ອາຄຕມຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ກິຎ຺ຈິ ອທິສ຺ວາ ‘‘ອຎ຺ໂຎ ມໍ ສີໂຫ ວາ ພ຺ຍຄ຺ໂຆ ວາ ອນຸພນ຺ຘນ຺ໂຕ ນຕ຺ຖິ, ອິມສ຺ມິໍ ປນ ຣຸກ຺ເຂ ນິພ຺ພຕ຺ຕເທວຕາ ມໍ ເອຕ຺ຖ ນິປຊ຺ຊນ຺ຕໍ ນ ສຫຕິ ມຎ຺ເຎ, ໂຫຕຸ ຊານິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອຏ຺ຐາເນ ໂກປໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເນວ ຕວ ຣຸກ຺ຂສ຺ສ ປຕ຺ຕໍ ຂາທາມິ, ນ ສາຂໍ ຠຎ຺ຊາມິ, ອິຘ ອຎ຺ເຎ ມິເຄ ວສນ຺ເຕ ສຫສິ, ມໍ ນ ສຫສິ, ໂກ ມຍ຺ຫໍ ໂທໂສ ອຕ຺ຖິ, ກຕິປາຫໍ ອາຄເມຫິ, ສມູລໍ ເຕ ຣຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ຂຓ຺ຑາຂຓ຺ຑິກໍ ເຉທາເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ຣຸກ຺ຂເທວຕໍ ຕຊ຺ເຊຕ຺ວາ ເອກໍ ປຸຣິສໍ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ວິຈຣິ. ຕທາ ໂສ ພ຺ຣາຫ຺ມຓວຑ຺ຒກີ ທ຺ເວ ຕໂຍ ມນຸສ຺ເສ ອາທາຍ ຣຖທາຣູນໍ ອຕ຺ຖາຍ ຍານເກນ ຕໍ ປເທສໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອກສ຺ມິໍ ຐາເນ ຍານກໍ ຐເປຕ຺ວາ ວາສິຜຣສຸຫຕ຺ໂຖ ຣຸກ຺ເຂ ອຸປຘາເຣນ຺ໂຕ ຜນ຺ທນສມີປໍ ອຄມາສິ. ກາຬສີໂຫ ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຊ຺ຊ, ມຍາ ປຈ຺ຈາມິຕ຺ຕສ຺ສ ປິຏ຺ຐິໍ ທຏ຺ຐຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂມູເລ ອຏ຺ຐາສິ. ວຑ຺ຒກີ ຈ ອິໂຕ ຈິໂຕ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ຜນ຺ທນສມີເປນ ປາຍາສິ. ໂສ ‘‘ຍາວ ເອໂສ ນາຕິກ຺ກມຕິ, ຕາວເທວສ຺ສ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໑໔.

‘‘ກຸຐາຣິຫຕ຺ໂຖ ປຸຣິໂສ, ວນໂມຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐສິ;

ປຸຏ຺ໂຐ ເມ ສມ຺ມ ອກ຺ຂາຫິ, ກິໍ ທາຣຸໍ ເຉຕຸມິຈ຺ຉສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ປຸຣິໂສຕິ ຕ຺ວໍ ກຸຐາຣິຫຕ຺ໂຖ ເອໂກ ປຸຣິໂສ ອິມໍ ວນໍ ໂອຄຍ຺ຫ ຕິຏ຺ຐສີຕິ.

ໂສ ຕສ຺ສ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອຈ຺ຉຣິຍໍ ວຕ ໂຠ, ນ ວຕ ເມ ອິໂຕ ປຸພ຺ເພ ມິໂຄ ມນຸສ຺ສວາຈໍ ຠາສນ຺ໂຕ ທິຏ຺ຐປຸພ຺ໂພ, ເອສ ຣຖານຸຈ຺ຉວິກໍ ທາຣຸໍ ຊານິສ຺ສຕິ, ປຸຈ຺ຉິສ຺ສາມິ ນ’’ນ຺ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ທຸຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໕.

‘‘ອິສ຺ໂສ ວນານິ ຈຣສິ, ສມານິ ວິສມານິ ຈ;

ປຸຏ຺ໂຐ ເມ ສມ຺ມ ອກ຺ຂາຫິ, ກິໍ ທາຣຸໍ ເນມິຍາ ທຬ຺ຫ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອິສ຺ໂສຕິ ຕ຺ວມ຺ປິ ເອໂກ ກາຬສີໂຫ ວນານິ ຈຣສິ, ຕ຺ວໍ ຣຖານຸຈ຺ຉວິກໍ ທາຣຸໍ ຊານິສ຺ສສີຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ກາຬສີໂຫ ‘‘ອິທານິ ເມ ມໂນຣໂຖ ມຕ຺ຖກໍ ປາປຸຓິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ຕຕິຍໍ ຄາຖມາຫ –

໑໖.

‘‘ເນວ ສາໂລ ນ ຂທິໂຣ, ນາສ຺ສກຓ຺ໂຓ ກຸໂຕ ຘໂວ;

ຣຸກ຺ໂຂ ຈ ຜນ຺ທໂນ ນາມ, ຕໍ ທາຣຸໍ ເນມິຍາ ທຬ຺ຫ’’ນ຺ຕິ.

ໂສ ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ໂສມນສ຺ສຊາໂຕ ‘‘ສຸທິວເສນ ວຕມ຺ຫິ ອຊ຺ຊ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິຏ຺ໂຐ, ຕິຣຈ຺ຉານຄໂຕ ເມ ຣຖານຸຈ຺ຉວິກໍ ທາຣຸໍ ອາຈິກ຺ຂຕິ, ອໂຫ ສາຘູ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ຈຕຸຕ຺ຖໍ ຄາຖມາຫ –

໑໗.

‘‘ກີທິສານິສ຺ສ ປຕ຺ຕານິ, ຂນ຺ໂຘ ວາ ປນ ກີທິໂສ;

ປຸຏ຺ໂຐ ເມ ສມ຺ມ ອກ຺ຂາຫິ, ຍຖາ ຊາເນມຸ ຜນ຺ທນ’’ນ຺ຕິ.

ອຖສ຺ສ ໂສ ອາຈິກ຺ຂນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໑໘.

‘‘ຍສ຺ສ ສາຂາ ປລມ຺ພນ຺ຕິ, ນມນ຺ຕິ ນ ຈ ຠຎ຺ຊເຣ;

ໂສ ຣຸກ຺ໂຂ ຜນ຺ທໂນ ນາມ, ຍສ຺ສ ມູເລ ອຫໍ ຐິໂຕ.

໑໙.

‘‘ອຣານໍ ຈກ຺ກນາຠີນໍ, ອີສາເນມິຣຖສ຺ສ ຈ;

ສພ຺ພສ຺ສ ເຕ ກມ຺ມນິໂຍ, ອຍໍ ເຫສ຺ສຕິ ຜນ຺ທໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ອຣານ’’ນ຺ຕິ ອິທໍ ໂສ ‘‘ກທາເຈສ ອິມໍ ຣຸກ຺ຂໍ ນ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍ, ຄຸຓມ຺ປິສ຺ສ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອວມາຫ. ຕຕ຺ຖ ອີສາເນມິຣຖສ຺ສ ຈາຕິ ອີສາຍ ຈ ເນມິຍາ ຈ ເສສສ຺ສ ຈ ຣຖສ຺ສ ສພ຺ພສ຺ສ ເຕ ເອສ ກມ຺ມນິໂຍ ກມ຺ມກ຺ຂໂມ ຠວິສ຺ສຕີຕິ.

ໂສ ເອວໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ຕຸຏ຺ຐມານໂສ ເອກມນ຺ເຕ ວິຈຣິ, ວຑ຺ຒກີປິ ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທິຕຸໍ ອາຣຠິ. ຣຸກ຺ຂເທວຕາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍາ ເອຕສ຺ສ ອຸປຣິ ນ ກິຎ຺ຈິ ປາຕິຕໍ, ອຍໍ ອຏ຺ຐາເນ ອາຆາຕໍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ມມ ວິມານໍ ນາເສຕິ, ອຫຎ຺ຈ ວິນສ຺ສິສ຺ສາມິ, ເອເກນຸປາເຍນ ອິມຎ຺ຈ ອິສ຺ສໍ ວິນາເສສ຺ສາມີ’’ຕິ. ສາ ວນກມ຺ມິກປຸຣິໂສ ວິຍ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ໂຠ ປຸຣິສ ມນາໂປ ເຕ ຣຸກ຺ໂຂ ລທ຺ໂຘ, ອິມໍ ຉິນ຺ທິຕ຺ວາ ກິໍ ກຣິສ຺ສສີ’’ຕິ? ‘‘ຣຖເນມິໍ ກຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ‘‘ອິມິນາ ຣຸກ຺ເຂນ ຣໂຖ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ເກນ ເຕ ອກ຺ຂາຕນ຺ຕິ. ‘‘ເອເກນ ກາຬສີເຫນາ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ ສຸຏ຺ຐຸ ເຕນ ອກ຺ຂາຕໍ, ອິມິນາ ຣຸກ຺ເຂນ ຣໂຖ ສຸນ຺ທໂຣ ຠວິສ຺ສຕິ, ກາຬສີຫສ຺ສ ຄລຈມ຺ມໍ ອຸປ຺ປາເຏຕ຺ວາ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລມຕ຺ເຕ ຐາເນ ອຍປຏ຺ເຏນ ວິຍ ເນມິມຓ຺ຑເລ ປຣິກ຺ຂິຕ຺ເຕ ເນມິ ຈ ຖິຣາ ຠວິສ຺ສຕິ, ພຫຸຎ຺ຈ ຘນໍ ລຠິສ຺ສສີ’’ຕິ. ‘‘ກາຬສີຫຈມ຺ມໍ ກຸໂຕ ລຈ຺ຉາມີ’’ຕິ? ‘‘ຕ຺ວໍ ພາລໂກສິ, ອຍໍ ຕວ ຣຸກ຺ໂຂ ວເນ ຐິໂຕ ນ ປລາຍຕິ, ຕ຺ວໍ ເຍນ ເຕ ຣຸກ຺ໂຂ ອກ຺ຂາໂຕ, ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ສາມິ ຕຍາ ທສ຺ສິຕຣຸກ຺ຂໍ ກຕຣຏ຺ຐາເນ ຉິນ຺ທາມີ’ຕິ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ອາເນຫິ, ອຖ ນໍ ນິຣາສງ຺ກໍ ‘ອິຘ ຈ ເອຕ຺ຖ ຈ ຉິນ຺ທາ’ຕິ ມຸຂຕຸຓ຺ຑໍ ປສາເຣຕ຺ວາ ອາຈິກ຺ຂນ຺ຕໍ ຕິຂິເຓນ ມຫາຜຣສຸນາ ໂກຏ຺ເຏຕ຺ວາ ຊີວິຕກ຺ຂຍໍ ປາເປຕ຺ວາ ຈມ຺ມໍ ອາທາຍ ວຣມໍສໍ ຂາທິຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ຉິນ຺ທາ’’ຕິ ເວຣໍ ອປ຺ເປສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອິມາ ຄາຖາ ອາຫ –

໒໐.

‘‘ອິຕິ ຜນ຺ທນຣຸກ຺ໂຂປິ, ຕາວເທ ອຊ຺ຌຠາສຖ;

ມຍ຺ຫມ຺ປິ ວຈນໍ ອຕ຺ຖິ, ຠາຣທ຺ວາຊ ສຸໂຓຫິ ເມ.

໒໑.

‘‘ອິສ຺ສສ຺ສ ອຸປກ຺ຂນ຺ຘມ຺ຫາ, ອຸກ຺ກຈ຺ຈ ຈຕຸຣງ຺ຄຸລໍ;

ເຕນ ເນມິໍ ປສາເຣສິ, ເອວໍ ທຬ຺ຫຕຣໍ ສິຍາ.

໒໒.

‘‘ອິຕິ ຜນ຺ທນຣຸກ຺ໂຂປິ, ເວຣໍ ອປ຺ເປສິ ຕາວເທ;

ຊາຕານຎ຺ຈ ອຊາຕານໍ, ອິສ຺ສານໍ ທຸກ຺ຂມາວຫີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠາຣທ຺ວາຊາຕິ ຕໍ ໂຄຕ຺ເຕນ ອາລປຕິ. ອຸປກ຺ຂນ຺ຘມ຺ຫາຕິ ຂນ຺ຘໂຕ. ອຸກ຺ກຈ຺ຈາຕິ ອຸກ຺ກນ຺ຕິຕ຺ວາ.

ວຑ຺ຒກີ ຣຸກ຺ຂເທວຕາຍ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ອໂຫ ອຊ຺ຊ ມຍ຺ຫໍ ມງ຺ຄລທິວໂສ’’ຕິ ກາຬສີຫໍ ຆາເຕຕ຺ວາ ຣຸກ຺ຂໍ ເຉຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ອາຫ –

໒໓.

‘‘ອິຈ຺ເຈວໍ ຜນ຺ທໂນ ອິສ຺ສໍ, ອິສ຺ໂສ ຈ ປນ ຜນ຺ທນໍ;

ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ວິວາເທນ, ອຎ຺ຎມຎ຺ຎມຆາຕຍຸໍ.

໒໔.

‘‘ເອວເມວ ມນຸສ຺ສານໍ, ວິວາໂທ ຍຕ຺ຖ ຊາຍຕິ;

ມຍູຣນຈ຺ຈໍ ນຈ຺ຈນ຺ຕິ, ຍຖາ ເຕ ອິສ຺ສຜນ຺ທນາ.

໒໕.

‘‘ຕໍ ໂວ ວທາມິ ຠທ຺ທໍ ໂວ, ຍາວນ຺ເຕຕ຺ຖ ສມາຄຕາ;

ສມ຺ໂມທຖ ມາ ວິວທຖ, ມາ ໂຫຖ ອິສ຺ສຜນ຺ທນາ.

໒໖.

‘‘ສາມຄ຺ຄິເມວ ສິກ຺ເຂຖ, ພຸທ຺ເຘເຫຕໍ ປສໍສິຕໍ;

ສາມຄ຺ຄິຣໂຕ ຘມ຺ມຏ຺ໂຐ, ໂຍຄກ຺ເຂມາ ນ ຘໍສຕີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຆາຕຍຸນ຺ຕິ ຆາຕາເປສຸໍ. ມຍູຣນຈ຺ຈໍ ນຈ຺ຈນ຺ຕີຕິ ມຫາຣາຊາ ຍຕ຺ຖ ຫິ ມນຸສ຺ສານໍ ວິວາໂທ ໂຫຕິ, ຕຕ຺ຖ ຍຖາ ນາມ ມຍູຣາ ນຈ຺ຈນ຺ຕາ ປຏິຈ຺ຉາເທຕພ຺ພໍ ຣຫສ຺ສງ຺ຄໍ ປາກຏໍ ກໂຣນ຺ຕິ, ເອວໍ ມນຸສ຺ສາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຣນ຺ຘໍ ປກາເສນ຺ຕາ ມຍູຣນຈ຺ຈໍ ນຈ຺ຈນ຺ຕິ ນາມ. ຍຖາ ເຕ ອິສ຺ສຜນ຺ທນາ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎສ຺ສ ຣນ຺ຘໍ ປກາເສນ຺ຕາ ນຈ຺ຈິໍສຸ ນາມ. ຕໍ ໂວຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ຕຸມ຺ເຫ ວທາມິ. ຠທ຺ທໍ ໂວຕິ ຠທ຺ທໍ ຕຸມ຺ຫາກໍ ໂຫຕຸ. ຍາວນ຺ເຕຕ຺ຖາຕິ ຍາວນ຺ໂຕ ເອຕ຺ຖ ອິສ຺ສຜນ຺ທນສທິສາ ມາ ອຫຸວຕ຺ຖ. ສາມຄ຺ຄິເມວ ສິກ຺ເຂຖາຕິ ສມຄ຺ຄຠາວເມວ ຕຸມ຺ເຫ ສິກ຺ຂຖ, ອິທໍ ປຎ຺ຎາວຸທ຺ເຘຫິ ປຓ຺ຑິເຕຫິ ປສໍສິຕໍ. ຘມ຺ມຏ຺ໂຐຕິ ສຸຈຣິຕຘມ຺ເມ ຐິໂຕ. ໂຍຄກ຺ເຂມາ ນ ຘໍສຕີຕິ ໂຍເຄຫິ ເຂມາ ນິພ຺ພານາ ນ ປຣິຫາຍຕີຕິ ນິພ຺ພາເນນ ເທສນາກູຏໍ ຄຓ຺ຫິ. ສກ຺ຍຣາຊາໂນ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ສມຄ຺ຄາ ຊາຕາ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ ‘‘ຕທາ ຕໍ ກາຣຓໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ວນສຓ຺ເຑ ນິວຸຕ຺ຖເທວຕາ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຜນ຺ທນຊາຕກວຓ຺ຓນາ ທຸຕິຍາ.

[໔໗໖] ໓. ຊວນຫໍສຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ອິເຘວ ຫໍສ ນິປຕາຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ທຬ຺ຫຘມ຺ມຘນຸຄ຺ຄຫສຸຕ຺ຕນ຺ຕເທສນໍ (ສໍ. ນິ. ໒.໒໒໘) ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຠຄວຕາ ຫິ –

‘‘ເສຍ຺ຍຖາປິ, ຠິກ຺ຂເວ, ຈຕ຺ຕາໂຣ ທຬ຺ຫຘມ຺ມາ ຘນຸຄ຺ຄຫາ ສຸສິກ຺ຂິຕາ ກຕຫຕ຺ຖາ ກຕູປາສນາ ຈຕຸທ຺ທິສາ ຐິຕາ ອສ຺ສຸ, ອຖ ປຸຣິໂສ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍ ‘ອຫໍ ອິເມສໍ ຈຕຸນ຺ນໍ ທຬ຺ຫຘມ຺ມານໍ ຘນຸຄ຺ຄຫານໍ ສຸສິກ຺ຂິຕານໍ ກຕຫຕ຺ຖານໍ ກຕູປາສນານໍ ຈຕຸທ຺ທິສາ ກຓ຺ເຑ ຂິຕ຺ເຕ ອປຕິຏ຺ຐິເຕ ປຖວິຍໍ ຄເຫຕ຺ວາ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’ຕິ. ‘‘ຕໍ ກິໍ ມຎ຺ຎຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ‘ຊວໂນ ປຸຣິໂສ ປຣເມນ ຊເວນ ສມນ຺ນາຄໂຕ’ຕິ ອລໍ ວຈນາຍາ’’ຕິ? ‘‘ເອວໍ ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ຍຖາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຊໂວ, ຍຖາ ຈ ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ຊໂວ, ຕໂຕ ສີຆຕໂຣ. ຍຖາ ຈ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕສ຺ສ ປຸຣິສສ຺ສ ຊໂວ, ຍຖາ ຈ ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ຊໂວ, ຍຖາ ຈ ຍາ ເທວຕາ ຈນ຺ທິມສູຣິຍານໍ ປຸຣໂຕ ຘາວນ຺ຕິ, ຕາສໍ ເທວຕານໍ ຊໂວ, ຕໂຕ ສີຆຕຣໍ ອາຍຸສງ຺ຂາຣາ ຂີຍນ຺ຕິ, ຕສ຺ມາຕິຫ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອວໍ ສິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ ‘ອປ຺ປມຕ຺ຕາ ວິຫຣິສ຺ສາມາ’ຕິ. ເອວຎ຺ຫິ ໂວ, ຠິກ຺ຂເວ, ສິກ຺ຂິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ –

ອິມສ຺ສ ສຸຕ຺ຕສ຺ສ ກຖິຕທິວສໂຕ ທຸຕິຍທິວເສ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ, ສຕ຺ຖາ ອຕ຺ຕໂນ ພຸທ຺ຘວິສເຍ ຐຕ຺ວາ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາຍຸສງ຺ຂາເຣ ອິຕ຺ຕເຣ ທຸພ຺ພເລ ກຕ຺ວາ ປຣິທີເປນ຺ໂຕ ປຸຖຸຊ຺ຊນຠິກ຺ຂູ ອຕິວິຍ ສນ຺ຕາສໍ ປາເປສິ, ອໂຫ ພຸທ຺ຘພລໍ ນາມາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ອນຈ຺ຉຣິຍໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ສ຺ວາຫໍ ອິທານິ ສພ຺ພຎ຺ຎຸຕໍ ປຕ຺ໂຕ ອາຍຸສງ຺ຂາຣານໍ ອິຕ຺ຕຣຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູ ສໍເວເຊຕ຺ວາ ຘມ຺ມໍ ເທເສມິ, ມຍາ ຫິ ປຸພ຺ເພ ອເຫຕຸກຫໍສໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນປິ ອາຍຸສງ຺ຂາຣານໍ ອິຕ຺ຕຣຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ພາຣາຓສິຣາຊານໍ ອາທິໍ ກຕ຺ວາ ສກລຣາຊປຣິສໍ ສໍເວເຊຕ຺ວາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຊວນຫໍສໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ນວຸຕິຫໍສສຫສ຺ສປຣິວຸໂຕ ຈິຕ຺ຕກູເຏ ປຏິວສຕິ. ໂສ ເອກທິວສໍ ຊມ຺ພຸທີປຕເລ ເອກສ຺ມິໍ ສເຣ ສປຣິວາໂຣ ສຍໍຊາຕສາລິໍ ຂາທິຕ຺ວາ ອາກາເສ ສຸວຓ຺ຓກິລຎ຺ຊໍ ປຕ຺ຖຣນ຺ໂຕ ວິຍ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ພາຣາຓສິນຄຣສ຺ສ ມຕ຺ຖເກນ ມນ຺ທມນ຺ທາຍ ວິລາສຄຕິຍາ ຈິຕ຺ຕກູຏໍ ຄຈ຺ຉຕິ. ອຖ ນໍ ພາຣາຓສິຣາຊາ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມິນາປິ ມາທິເສນ ຣຎ຺ຎາ ຠວິຕພ຺ພ’’ນ຺ຕິ ອມຈ຺ຈານໍ ວຕ຺ວາ ຕສ຺ມິໍ ສິເນຫໍ ອຸປ຺ປາເທຕ຺ວາ ມາລາຄນ຺ຘວິເລປນໍ ຄເຫຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ໂອໂລເກຕ຺ວາ ສພ຺ພຕູຣິຍານິ ປຄ຺ຄຓ຺ຫາເປສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ຫໍເສ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ຣາຊາ, ມມ ເອວຣູປໍ ສກ຺ກາຣໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ກິໍ ປຈ຺ຈາສີສຕີ’’ຕິ? ‘‘ຕຸມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ມິຕ຺ຕຠາວໍ ເທວາ’’ຕິ. ‘‘ເຕນ ຫິ ຣຎ຺ໂຎ ອມ຺ເຫຫິ ສທ຺ຘິໍ ມິຕ຺ຕຠາໂວ ໂຫຕູ’’ຕິ ຣຎ຺ຎາ ສທ຺ຘິໍ ມິຕ຺ຕຠາວໍ ກຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ອເຖກທິວສໍ ຣຎ຺ໂຎ ອຸຍ຺ຍານໍ ຄຕກາເລ ອໂນຕຕ຺ຕທຫໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ເອເກນ ປກ຺ເຂນ ອຸທກໍ, ເອເກນ ຈນ຺ທນຈຸຓ຺ຓໍ ອາທາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຣາຊານໍ ເຕນ ອຸທເກນ ນ຺ຫາເປຕ຺ວາ ຈນ຺ທນຈຸຓ຺ເຓນ ໂອກິຣິຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ປສ຺ສນ຺ຕສ຺ເສວ ສປຣິວາໂຣ ຈິຕ຺ຕກູຏໍ ອຄມາສິ. ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຣາຊາ ມຫາສຕ຺ຕໍ ທຏ຺ຐຸກາໂມ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ສຫາໂຍ ເມ ອຊ຺ຊ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ສຫາໂຍ ເມ ອຊ຺ຊ ອາຄມິສ຺ສຕີ’’ຕິ ອາຄມນມຄ຺ຄໍ ໂອໂລເກນ຺ໂຕ ອຈ຺ຉຕິ.

ຕທາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ກນິຏ຺ຐາ ທ຺ເວ ຫໍສໂປຕກາ ‘‘ສູຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ຊວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ມນ຺ເຕຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ອາໂຣເຈສຸໍ ‘‘ມຍໍ ສູຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ຊວິສ຺ສາມາ’’ຕິ. ‘‘ຕາຕາ, ສູຣິຍຊໂວ ນາມ ສີໂຆ, ສູຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ຊວິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສຖ, ອນ຺ຕຣາວ ວິນສ຺ສິສ຺ສຖ, ມາ ຄມິຕ຺ຖາ’’ຕິ. ເຕ ທຸຕິຍມ຺ປິ ຕຕິຍມ຺ປິ ຍາຈິໍສຸ, ໂພຘິສຕ຺ໂຕປິ ເຕ ຍາວຕຕິຍໍ ວາເຣສິເຍວ. ເຕ ມານຖທ຺ຘາ ອຕ຺ຕໂນ ພລໍ ອຊານນ຺ຕາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ອນາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາວ ‘‘ສູຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ຊວິສ຺ສາມາ’’ຕິ ສູຣິເຍ ອນຸຄ຺ຄເຕເຍວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຸຄນ຺ຘຣມຕ຺ຖເກ ນິສີທິໍສຸ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ເຕ ອທິສ຺ວາ ‘‘ກຫໍ ນຸ ໂຂ ຄຕາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ສຸຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ເຕ ສູຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ຊວິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສນ຺ຕິ, ອນ຺ຕຣາວ ວິນສ຺ສິສ຺ສນ຺ຕິ, ຊີວິຕໍ ເຕສໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສປິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ຍຸຄນ຺ຘຣມຕ຺ຖເກເຍວ ນິສີທິ. ອຖ ອຸຄ຺ຄເຕ ສູຣິຍມຓ຺ຑເລ ຫໍສໂປຕກາ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ສູຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ປກ຺ຂນ຺ທິໍສຸ, ມຫາສຕ຺ໂຕປິ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ປກ຺ຂນ຺ທິ. ກນິຏ຺ຐຠາຕິໂກ ຍາວ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມຍາ ຊວິຕ຺ວາ ກິລມິ, ປກ຺ຂສນ຺ຘີສຸ ອຄ຺ຄິອຸຏ຺ຐານກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ. ໂສ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ ‘‘ຠາຕິກ, ນ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ມາ ຠາຍິ, ຊີວິຕໍ ເຕ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ປກ຺ຂປຎ຺ຊເຣນ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ອສ຺ສາເສຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕກູຏປພ຺ພຕໍ ເນຕ຺ວາ ຫໍສານໍ ມຊ຺ເຌ ຐເປຕ຺ວາ ປຸນ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ສູຣິຍໍ ປຕ຺ວາ ອິຕເຣນ ສທ຺ຘິໍ ປາຍາສິ. ໂສປິ ຍາວ ອຸປກຏ຺ຐມຊ຺ຌນ຺ຫິກາ ສູຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ຊວິຕ຺ວາ ກິລມິ, ປກ຺ຂສນ຺ຘີສຸ ອຄ຺ຄິອຸຏ຺ຐານກາໂລ ວິຍ ອໂຫສິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ສຎ຺ຎໍ ອທາສິ ‘‘ຠາຕິກ, ນ ສກ຺ໂກມີ’’ຕິ. ຕມ຺ປິ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຕເຖວ ສມສ຺ສາເສຕ຺ວາ ປກ຺ຂປຎ຺ຊເຣນາທາຍ ຈິຕ຺ຕກູຏເມວ ອຄມາສິ. ຕສ຺ມິໍ ຂເຓ ສູຣິໂຍ ນຠມຊ຺ຌໍ ປາປຸຓິ.

ອຖ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ມມ ອຊ຺ຊ ສຣີຣພລໍ ວີມໍສິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ເອກເວເຄນ ປກ຺ຂນ຺ທິຕ຺ວາ ຍຸຄນ຺ຘຣມຕ຺ຖເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ຕໂຕ ອຸປ຺ປຕິຕ຺ວາ ເອກເວເຄນ ສູຣິຍໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ກາເລນ ປຸຣໂຕ, ກາເລນ ປຈ຺ຉໂຕ ຊວິຕ຺ວາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມຍ຺ຫໍ ສູຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ຊວນໍ ນາມ ນິຣຕ຺ຖກໍ ອໂຍນິໂສມນສິກາຣສມ຺ຠູຕໍ, ກິໍ ເມ ອິມິນາ, ພາຣາຓສິໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ມມ ສຫາຍກສ຺ສ ຣຎ຺ໂຎ ອຕ຺ຖຍຸຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມຍຸຕ຺ຕໍ ກຖໍ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ນິວຕ຺ຕິຕ຺ວາ ສູຣິເຍ ນຠມຊ຺ຌໍ ອນຕິກ຺ກນ຺ເຕເຍວ ສກລຈກ຺ກວາຬຄພ຺ຠໍ ອນ຺ຕນ຺ເຕນ ອນຸສໍຍາຍິຕ຺ວາ ເວຄໍ ປຣິຫາເປນ຺ໂຕ ສກລຊມ຺ພຸທີປໍ ອນ຺ຕນ຺ເຕນ ອນຸສໍຍາຍິຕ຺ວາ ພາຣາຓສິໍ ປາປຸຓິ. ທ຺ວາທສໂຍຊນິກໍ ສກລນຄຣໍ ຫໍສຈ຺ຉນ຺ນໍ ວິຍ ອໂຫສິ, ຉິທ຺ທໍ ນາມ ນ ປຎ຺ຎາຍິ, ອນຸກ຺ກເມນ ເວເຄ ປຣິຫາຍນ຺ເຕ ອາກາເສ ຉິທ຺ທານິ ປຎ຺ຎາຍິໍສຸ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ເວຄໍ ປຣິຫາເປຕ຺ວາ ອາກາສໂຕ ໂອຕຣິຕ຺ວາ ສີຫປຎ຺ຊຣສ຺ສ ອຠິມຸຂຏ຺ຐາເນ ອຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາ ‘‘ອາຄໂຕ ເມ ສຫາໂຍ’’ຕິ ໂສມນສ຺ສປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕສ຺ສ ນິສີທນຕ຺ຖາຍ ກຎ຺ຈນປີຐໍ ປຎ຺ຎເປຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ, ປວິສ, ອິຘ ນິສີທາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໒໗.

‘‘ອິເຘວ ຫໍສ ນິປຕ, ປິຍໍ ເມ ຕວ ທສ຺ສນໍ;

ອິສ຺ສໂຣສິ ອນຸປ຺ປຕ຺ໂຕ, ຍມິຘຕ຺ຖິ ປເວທຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ‘‘ອິຘາ’’ຕິ ກຎ຺ຈນປີຐໍ ສນ຺ຘາຍາຫ. ນິປຕາຕິ ນິສີທ. ອິສ຺ສໂຣສີຕິ ຕ຺ວໍ ອິມສ຺ສ ຐານສ຺ສ ອິສ຺ສໂຣ ສາມິ ຫຸຕ຺ວາ ອາຄໂຕສີຕິ ວທຕິ. ຍມິຘຕ຺ຖິ ປເວທຍາຕິ ຍໍ ອິມສ຺ມິໍ ນິເວສເນ ອຕ຺ຖິ, ຕໍ ອປຣິສງ຺ກນ຺ໂຕ ອມ຺ຫາກໍ ກເຖຫີຕິ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ກຎ຺ຈນປີເຐ ນິສີທິ. ຣາຊາ ສຕປາກສຫສ຺ສປາເກຫິ ເຕເລຫິ ຕສ຺ສ ປກ຺ຂນ຺ຕຣານິ ມກ຺ເຂຕ຺ວາ ກຎ຺ຈນຕຏ຺ຏເກ ມຘຸລາເຊ ຈ ມຘຸໂຣທກຎ຺ຈ ສກ຺ຂໂຣທກຎ຺ຈ ທາເປຕ຺ວາ ມຘຸຣປຏິສນ຺ຖາຣໍ ກຕ຺ວາ ‘‘ສມ຺ມ, ຕ຺ວໍ ເອກໂກວ ອາຄໂຕສິ, ກຸຫິໍ ອຄມິຕ຺ຖາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ. ໂສ ຕໍ ປວຕ຺ຕິໍ ວິຕ຺ຖາເຣນ ກເຖສິ. ອຖ ນໍ ຣາຊາ ອາຫ ‘‘ສມ຺ມ, ມມປິ ສູຣິເຍນ ສທ຺ຘິໍ ຊວິຕເວຄໍ ທສ຺ເສຫີ’’ຕິ. ມຫາຣາຊ, ນ ສກ຺ກາ ໂສ ເວໂຄ ທສ຺ເສຕຸນ຺ຕິ. ເຕນ ຫິ ເມ ສຣິກ຺ຂກມຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສຫີຕິ. ສາຘຸ, ມຫາຣາຊ, ສຣິກ຺ຂກມຕ຺ຕໍ ທສ຺ເສສ຺ສາມິ, ອກ຺ຂຓເວຘີ ຘນຸຄ຺ຄເຫ ສນ຺ນິປາເຕຫີຕິ. ຣາຊາ ສນ຺ນິປາເຕສິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘນຸຄ຺ຄເຫ ຄເຫຕ຺ວາ ນິເວສນາ ໂອຣຸຍ຺ຫ ຣາຊງ຺ຄເຓ ສິລາຖມ຺ຠໍ ນິຂຓາເປຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ຄີວາຍໍ ຆຓ຺ຏໍ ພນ຺ຘາເປຕ຺ວາ ສິລາຖມ຺ຠມຕ຺ຖເກ ນິສີທິຕ຺ວາ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຘນຸຄ຺ຄເຫ ຖມ຺ຠໍ ນິສ຺ສາຍ ຈຕຸທ຺ທິສາຠິມຸເຂ ຐເປຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອິເມ ຈຕ຺ຕາໂຣ ຊນາ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ຈຕຸທ຺ທິສາຠິມຸຂາ ຈຕ຺ຕາຣິ ກຓ຺ຑານິ ຂິປນ຺ຕຸ, ຕານິ ອຫໍ ປຖວິໍ ອປ຺ປຕ຺ຕາເນວ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເອເຕສໍ ປາທມູເລ ປາເຕສ຺ສາມິ. ມມ ກຓ຺ຑຄຫຓຕ຺ຖາຍ ຄຕຠາວໍ ຆຓ຺ຏສທ຺ທສຎ຺ຎາຍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ, ມໍ ປນ ນ ປສ຺ສິສ຺ສສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ເຕຫິ ເອກປ຺ປຫາເຣເນວ ຂິຕ຺ຕກຓ຺ຑານິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເຕສໍ ປາທມູເລ ປາເຕຕ຺ວາ ສິລາຖມ຺ຠມຕ຺ຖເກ ນິສິນ຺ນເມວ ອຕ຺ຕານໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ‘‘ທິຏ຺ໂຐ ເຕ, ມຫາຣາຊ, ມຍ຺ຫໍ ເວໂຄ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ມຫາຣາຊ, ອຍໍ ເວໂຄ ມຍ຺ຫໍ ເນວ ອຸຕ຺ຕໂມ, ມຊ຺ຌິໂມ, ປຣິຕ຺ໂຕ ລາມກເວໂຄ ເອສ, ເອວໍ ສີໂຆ, ມຫາຣາຊ, ອມ຺ຫາກໍ ເວໂຄ’’ຕິ ອາຫ.

ອຖ ນໍ ຣາຊາ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ສມ຺ມ, ອຕ຺ຖິ ປນ ຕຸມ຺ຫາກໍ ເວຄໂຕ ອຎ຺ໂຎ ສີຆຕໂຣ ເວໂຄ’’ຕິ? ‘‘ອາມ, ມຫາຣາຊ, ອມ຺ຫາກໍ ອຸຕ຺ຕມເວຄໂຕປິ ສຕຄຸເຓນ ສຫສ຺ສຄຸເຓນ ສຕສຫສ຺ສຄຸເຓນ ອິເມສໍ ສຕ຺ຕານໍ ອາຍຸສງ຺ຂາຣາ ສີຆຕຣໍ ຂີຍນ຺ຕິ ຠິຊ຺ຊນ຺ຕິ, ຂຍໍ ຄຈ຺ຉນ຺ຕີ’’ຕິ ຂຓິກນິໂຣຘວເສນ ຣູປຘມ຺ມານໍ ນິໂຣຘໍ ທສ຺ເສຕິ, ຕໂຕ ນາມຘມ຺ມານໍ. ຣາຊາ ມຫາສຕ຺ຕສ຺ສ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ມຣຓຠຍຠີໂຕ ສຕິໍ ປຈ຺ຈຸປຏ຺ຐາເປຕຸໍ ອສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ຠູມິຍໍ ປຕິ, ມຫາຊໂນ ອຸຕ຺ຣາສໍ ປຕ຺ໂຕ ອໂຫສິ. ຣຎ຺ໂຎ ມຸຂໍ ອຸທເກນ ສິຎ຺ຈິຕ຺ວາ ສຕິໍ ລຠາເປສິ. ອຖ ນໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ມາ ຠາຍິ, ມຣຓສ຺ສຕິໍ ຠາເວຫິ, ຘມ຺ມໍ ຈຣາຫິ, ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣຫິ, ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ໂຫຫິ, ເທວາ’’ຕິ ໂອວທິ. ອຖ ຣາຊາ ‘‘ສາມິ, ມຍໍ ຕຸມ຺ຫາທິເສນ ຎາຓພລສມ຺ປນ຺ເນນ ອາຈຣິເຍນ ວິນາ ວສິຕຸໍ ນ ສກ຺ຂິສ຺ສາມ, ຈິຕ຺ຕກູຏໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ມຍ຺ຫໍ ຘມ຺ມໍ ເທເສນ຺ໂຕ ມຍ຺ຫໍ ໂອວາທາຈຣິໂຍ ຫຸຕ຺ວາ ອິເຘວ ວສາຫີ’’ຕິ ຍາຈນ຺ໂຕ ທ຺ເວ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໒໘.

‘‘ສວເນນ ເອກສ຺ສ ປິຍາ ຠວນ຺ຕິ, ທິສ຺ວາ ປເນກສ຺ສ ວິເຍຕິ ຉນ຺ໂທ;

ທິສ຺ວາ ຈ ສຸຕ຺ວາ ຈ ປິຍາ ຠວນ຺ຕິ, ກຈ຺ຈິນ຺ນຸ ເມ ປີຍສິ ທສ຺ສເນນ.

໒໙.

‘‘ສວເນນ ປິໂຍ ເມສິ, ຠິຍ຺ໂຍ ຈາຄມ຺ມ ທສ຺ສນໍ;

ເອວໍ ປິຍທສ຺ສໂນ ເມ, ວສ ຫໍສ ມມນ຺ຕິເກ’’ຕິ.

ຕາສໍ ອຕ຺ໂຖ – ສມ຺ມ ຫໍສຣາຊ ສວເນນ ເອກສ຺ສ ເອກຈ຺ເຈ ປິຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ‘‘ເອວໍ ຄຸໂຓ ນາມາ’’ຕິ ສຸຕ຺ວາ ສວເນນ ປິຍາຍຕິ, ເອກສ຺ສ ປນ ເອກຈ຺ເຈ ທິສ຺ວາວ ຉນ຺ໂທ ວິຄຈ຺ຉຕິ, ເປມໍ ອນ຺ຕຣຘາຍຕິ, ຂາທິຕຸໍ ອາຄຕາ ຍກ຺ຂາ ວິຍ ອຸປຏ຺ຐຫນ຺ຕິ, ເອກສ຺ສ ເອກຈ຺ເຈ ທິສ຺ວາ ຈ ສຸຕ຺ວາ ຈາຕິ ອຸຠຍຖາປິ ປິຍາ ໂຫນ຺ຕິ, ເຕນ ຕໍ ປຸຈ຺ຉາມິ. ກຈ຺ຈິນ຺ນຸ ເມ ປີຍສິ ທສ຺ສເນນາຕິ ກຈ຺ຈິ ນຸ ຕ຺ວໍ ມໍ ປິຍາຍສິ, ມຍ຺ຫໍ ປນ ຕ຺ວໍ ສວເນນ ປິໂຍວ, ທສ຺ສນໍ ປນາຄມ຺ມ ອຕິປິໂຍວ. ເອວໍ ມມ ປິຍທສ຺ສໂນ ສມາໂນ ຈິຕ຺ຕກູຏໍ ອຄນ຺ຕ຺ວາ ອິຘ ມມ ສນ຺ຕິເກ ວສາຕິ.

ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອາຫ –

໓໐.

‘‘ວເສຍ຺ຍາມ ຕວາຄາເຣ, ນິຈ຺ຈໍ ສກ຺ກຕປູຊິຕາ;

ມຕ຺ໂຕ ຈ ເອກທາ ວຊ຺ເຊ, ຫໍສຣາຊໍ ປຈນ຺ຕຸ ເມ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ມຕ຺ໂຕ ຈ ເອກທາຕິ ມຫາຣາຊ, ມຍໍ ຕວ ຆເຣ ນິຈ຺ຈໍ ປູຊິຕາ ວເສຍ຺ຍາມ, ຕ຺ວໍ ປນ ກທາຈິ ສຸຣາມທມຕ຺ໂຕ ມໍສຂາທນຕ຺ຖໍ ‘‘ຫໍສຣາຊໍ ປຈນ຺ຕຸ ເມ’’ຕິ ວເທຍ຺ຍາສິ, ອຖ ເອວໍ ຕວ ອນຸຊີວິໂນ ມໍ ມາເຣຕ຺ວາ ປເຈຍ຺ຍຸໍ, ຕທາຫໍ ກິໍ ກຣິສ຺ສາມີຕິ.

ອຖສ຺ສ ຣາຊາ ‘‘ເຕນ ຫິ ມຊ຺ຊເມວ ນ ປິວິສ຺ສາມີ’’ຕິ ປຏິຎ຺ຎໍ ທາຕຸໍ ອິມໍ ຄາຖມາຫ –

໓໑.

‘‘ຘິຣຕ຺ຖຸ ຕໍ ມຊ຺ຊປານໍ, ຍໍ ເມ ປິຍຕຣໍ ຕຍາ;

ນ ຈາປິ ມຊ຺ຊໍ ປິສ຺ສາມິ, ຍາວ ເມ ວຈ຺ຉສີ ຆເຣ’’ຕິ.

ຕໂຕ ປຣໍ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ຉ ຄາຖາ ອາຫ –

໓໒.

‘‘ສຸວິຊານໍ ສິງ຺ຄາລານໍ, ສກຸຓານຎ຺ຈ ວສ຺ສິຕໍ;

ມນຸສ຺ສວສ຺ສິຕໍ ຣາຊ, ທຸພ຺ພິຊານຕຣໍ ຕໂຕ.

໓໓.

‘‘ອປິ ເຈ ມຎ຺ຎຕີ ໂປໂສ, ຎາຕິ ມິຕ຺ໂຕ ສຂາຕິ ວາ;

ໂຍ ປຸພ຺ເພ ສຸມໂນ ຫຸຕ຺ວາ, ປຈ຺ຉາ ສມ຺ປຊ຺ຊເຕ ທິໂສ.

໓໔.

‘‘ຍສ຺ມິໍ ມໂນ ນິວິສຕິ, ອວິທູເຣ ສຫາປິ ໂສ;

ສນ຺ຕິເກປິ ຫິ ໂສ ທູເຣ, ຍສ຺ມິໍ ນາວິສເຕ ມໂນ.

໓໕.

‘‘ອນ຺ໂຕປິ ໂສ ໂຫຕິ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ, ປາຣໍ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ;

ອນ຺ໂຕປິ ໂສ ໂຫຕິ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ, ປາຣໍ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ.

໓໖.

‘‘ສໍວສນ຺ຕາ ວິວສນ຺ຕິ, ເຍ ທິສາ ເຕ ຣເຖສຠ;

ອາຣາ ສນ຺ໂຕ ສໍວສນ຺ຕິ, ມນສາ ຣຏ຺ຐວຑ຺ຒນ.

໓໗.

‘‘ອຕິຈິຣໍ ນິວາເສນ, ປິໂຍ ຠວຕິ ອປ຺ປິໂຍ;

ອາມນ຺ຕ ໂຂ ຕໍ ຄຈ຺ຉາມ, ປຸຣາ ເຕ ໂຫມ ອປ຺ປິຍາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ວສ຺ສິຕນ຺ຕິ ມຫາຣາຊ, ຕິຣຈ຺ຉານຄຕາ ອຸຊຸຫທຍາ, ເຕນ ເຕສໍ ວສ຺ສິຕໍ ສຸວິຊານໍ, ມນຸສ຺ສາ ປນ ກກ຺ຂຬາ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ວຈນໍ ທຸພ຺ພິຊານຕຣນ຺ຕິ ອຕ຺ໂຖ. ໂຍ ປຸພ຺ເພຕິ ໂຍ ປຸຄ຺ຄໂລ ປຐມເມວ ອຕ຺ຕມໂນ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ຕ຺ວໍ ມຍ຺ຫໍ ຎາຕໂກ ມິຕ຺ໂຕ ປາຓສໂມ ສຂາ’’ຕິ ອປິ ເອວໍ ມຎ຺ຎຕິ, ສ຺ເວວ ປຈ຺ຉາ ທິໂສ ເວຣີ ສມ຺ປຊ຺ຊຕິ, ເອວໍ ທຸພ຺ພິຊານໍ ນາມ ມນຸສ຺ສຫທຍນ຺ຕິ. ນິວິສຕີຕິ ມຫາຣາຊ, ຍສ຺ມິໍ ປຸຄ຺ຄເລ ເປມວເສນ ມໂນ ນິວິສຕິ, ໂສ ທູເຣ ວສນ຺ໂຕປິ ອວິທູເຣ ສຫາປິ ວສຕິເຍວ ນາມ. ຍສ຺ມິໍ ປນ ປຸຄ຺ຄເລ ມໂນ ນ ນິວິສຕິ ອເປຕິ, ໂສ ສນ຺ຕິເກ ວສນ຺ໂຕປິ ທູເຣເຍວ.

ອນ຺ໂຕປິ ໂສ ໂຫຕີຕິ ມຫາຣາຊ, ໂຍ ສຫາໂຍ ປສນ຺ນຈິຕ຺ໂຕ, ໂສ ຈິຕ຺ເຕນ ອລ຺ລີນຕ຺ຕາ ປາຣໍ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ວສນ຺ໂຕປິ ອນ຺ໂຕເຍວ ໂຫຕິ. ໂຍ ປນ ປທຸຏ຺ຐຈິຕ຺ໂຕ, ໂສ ຈິຕ຺ເຕນ ອນລ຺ລີນຕ຺ຕາ ອນ຺ໂຕ ວສນ຺ໂຕປິ ປາຣໍ ສມຸທ຺ທສ຺ສ ນາມ. ເຍ ທິສາ ເຕຕິ ເຍ ເວຣິໂນ ປຈ຺ຈຕ຺ຖິກາ, ເຕ ເອກໂຕ ວສນ຺ຕາປິ ທູເຣ ວສນ຺ຕິເຍວ ນາມ. ສນ຺ໂຕ ປນ ປຓ຺ຑິຕາ ອາຣາ ຐິຕາປິ ເມຕ຺ຕາຠາວິເຕນ ມນສາ ອາວຊ຺ເຊນ຺ຕາ ສໍວສນ຺ຕິເຍວ. ປຸຣາ ເຕ ໂຫມາຕິ ຍາວ ຕວ ອປ຺ປິຍາ ນ ໂຫມ, ຕາວເທວ ຕໍ ອາມນ຺ເຕຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉາມາຕິ ວທຕິ.

ອຖ ນໍ ຣາຊາ ອາຫ –

໓໘.

‘‘ເອວໍ ເຈ ຍາຈມານານໍ, ອຎ຺ຊລິໍ ນາວພຸຊ຺ຌສິ;

ປຣິຈາຣການໍ ສຕໍ, ວຈນໍ ນ ກໂຣສິ ໂນ;

ເອວໍ ຕໍ ອຠິຍາຈາມ, ປຸນ ກຍິຣາສິ ປຣິຍາຍ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ເຈຕິ ສເຈ ຫໍສຣາຊ, ເອວໍ ອຎ຺ຊລິໍ ປຄ຺ຄຍ຺ຫ ຍາຈມານານໍ ອມ຺ຫາກໍ ອິມໍ ອຎ຺ຊລິໍ ນາວພຸຊ຺ຌສິ, ຕວ ປຣິຈາຣການໍ ສມານານໍ ວຈນໍ ນ ກໂຣສິ, ອຖ ນໍ ເອວໍ ຍາຈາມ. ປຸນ ກຍິຣາສິ ປຣິຍາຍນ຺ຕິ ກາເລນ ກາລໍ ອິຘ ອາຄມນາຍ ວາຣໍ ກເຣຍ຺ຍາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕໂຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ອາຫ –

໓໙.

‘‘ເອວໍ ເຈ ໂນ ວິຫຣຕໍ, ອນ຺ຕຣາໂຍ ນ ເຫສ຺ສຕິ;

ຕຸຍ຺ຫໍ ຈາປິ ມຫາຣາຊ, ມຍ຺ຫຎ຺ຈ ຣຏ຺ຐວຑ຺ຒນ;

ອປ຺ເປວ ນາມ ປສ຺ເສມຸ, ອໂຫຣຕ຺ຕານມຈ຺ຈເຍ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ເອວໍ ເຈ ໂນຕິ ມຫາຣາຊ, ມາ ຈິນ຺ຕຍິຕ຺ຖ, ສເຈ ອມ຺ຫາກມ຺ປິ ເອວໍ ວິຫຣນ຺ຕານໍ ຊີວິຕນ຺ຕຣາໂຍ ນ ຠວິສ຺ສຕິ, ອປ຺ເປວ ນາມ ອຸໂຠ ອຎ຺ຎມຎ຺ຎໍ ປສ຺ສິສ຺ສາມ, ອປິຈ ຕ຺ວໍ ມຍາ ທິນ຺ນໍ ໂອວາທເມວ ມມ ຐາເນ ຐເປຕ຺ວາ ເອວໍ ອິຕ຺ຕຣຊີວິເຕ ໂລກສນ຺ນິວາເສ ອປ຺ປມຕ຺ໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກໂຣນ຺ໂຕ ທສ ຣາຊຘມ຺ເມ ອໂກເປຕ຺ວາ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຫິ, ເອວຎ຺ຫິ ເມ ໂອວາທໍ ກໂຣນ຺ໂຕ ມໍ ປສ຺ສິສ຺ສຕິເຍວາຕິ. ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ຣາຊານໍ ໂອວທິຕ຺ວາ ຈິຕ຺ຕກູຏປພ຺ພຕເມວ ຄໂຕ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ເອວໍ, ຠິກ຺ຂເວ, ປຸພ຺ເພ ຕິຣຈ຺ຉານໂຍນິຍໍ ນິພ຺ພຕ຺ເຕນປິ ມຍາ ອາຍຸສງ຺ຂາຣານໍ ທຸພ຺ພລຠາວໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ຘມ຺ໂມ ເທສິໂຕ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ກນິຏ຺ໂຐ ໂມຄ຺ຄລ຺ລາໂນ, ມຊ຺ຌິໂມ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ເສສຫໍສຄຓາ ພຸທ຺ຘປຣິສາ, ຊວນຫໍໂສ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຊວນຫໍສຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຕຕິຍາ.

[໔໗໗] ໔. ຈູຬນາຣທຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ນ ເຕ ກຏ຺ຐານິ ຠິນ຺ນານີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ຖຸລ຺ລກຸມາຣິກາປໂລຠນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ກິເຣກສ຺ສ ກຸລສ຺ສ ປນ຺ນຣສໂສຬສວສ຺ສຸທ຺ເທສິກາ ຘີຕາ ອໂຫສິ ໂສຠຄ຺ຄປ຺ປຕ຺ຕາ, ນ ຈ ນໍ ໂກຈິ ວາເຣສິ. ອຖສ຺ສາ ມາຕາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ມມ ຘີຕາ ວຍປ຺ປຕ຺ຕາ, ນ ຈ ນໍ ໂກຈິ ວາເຣຕິ, ອາມິເສນ ມຈ຺ຉໍ ວິຍ ເອຕາຍ ເອກໍ ສາກິຍຠິກ຺ຂຸໍ ປໂລເຠຕ຺ວາ ອຸປ຺ປພ຺ພາເຊຕ຺ວາ ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ຊີວິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ຕທາ ຈ ສາວຕ຺ຖິວາສີ ເອໂກ ກຸລປຸຕ຺ໂຕ ສາສເນ ອຸຣໍ ທຕ຺ວາ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ອຸປສມ຺ປນ຺ນກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ສິກ຺ຂາກາມຕໍ ປຫາຍ ອາລສິໂຍ ສຣີຣມຓ຺ຑນມນຸຍຸຕ຺ໂຕ ວິຫາສິ. ມຫາອຸປາສິກາ ເຄເຫ ຍາຄຸຂາທນີຍໂຠຊນີຍານິ ສມ຺ປາເທຕ຺ວາ ທ຺ວາເຣ ຐຕ຺ວາ ອນ຺ຕຣວີຖິຍາ ຄຈ຺ຉນ຺ເຕສຸ ຠິກ຺ຂູສຸ ເອກໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ຣສຕຓ຺ຫາຍ ພນ຺ຘິຕ຺ວາ ຄເຫຕຸໍ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຣູປໍ ອຸປຘາເຣນ຺ຕີ ເຕປິຏກອາຠິຘມ຺ມິກວິນຍຘຣານໍ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ອນ຺ຕເຣ ກຎ຺ຈິ ຄຍ຺ຫຸປຄໍ ອທິສ຺ວາ ເຕສໍ ປຈ຺ຉໂຕ ຄຈ຺ຉນ຺ຕານໍ ມຘຸຣຘມ຺ມກຖິການໍ ອຈ຺ຉິນ຺ນວລາຫກສທິສານໍ ປິຓ຺ຑປາຕິການມ຺ປິ ອນ຺ຕເຣ ກຎ຺ຈິ ອທິສ຺ວາວ ເອກໍ ຍາວ ພຫິ ອປງ຺ຄາ ອກ຺ຂີນິ ອຎ຺ເຊຕ຺ວາ ເກເສ ໂອສຓ຺ເຫຕ຺ວາ ທຸກູລນ຺ຕຣວາສກໍ ນິວາເສຕ຺ວາ ຆຏິຕມຏ຺ຐໍ ຈີວຣໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ມຓິວຓ຺ຓປຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ມໂນຣມໍ ຉຕ຺ຕໍ ຘາຣຍມານໍ ວິສ຺ສຏ຺ຐິນ຺ທ຺ຣິຍໍ ກາຍທຬ຺ຫິພຫຸລໍ ອາຄຈ຺ຉນ຺ຕໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອິມໍ ສກ຺ກາ ຄຓ຺ຫິຕຸ’’ນ຺ຕິ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ປຕ຺ຕໍ ຄເຫຕ຺ວາ ‘‘ເອຖ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ຆຣໍ ອາເນຕ຺ວາ ນິສີທາເປຕ຺ວາ ຍາຄຸອາທີຫິ ປຣິວິສິຕ຺ວາ ກຕຠຕ຺ຕກິຈ຺ຈໍ ຕໍ ຠິກ຺ຂຸໍ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອິໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອິເຘວາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາຖາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສປິ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ຕຕ຺ເຖວ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອປຣຠາເຄ ວິສ຺ສາສິໂກ ອໂຫສິ.

ອເຖກທິວສໍ ມຫາອຸປາສິກາ ຕສ຺ສ ສວນປເຖ ຐຕ຺ວາ ‘‘ອິມສ຺ມິໍ ເຄເຫ ອຸປໂຠຄປຣິໂຠຄມຕ຺ຕາ ອຕ຺ຖິ, ຕຖາຣູໂປ ປນ ເມ ປຸຕ຺ໂຕ ວາ ຊາມາຕາ ວາ ເຄຫໍ ວິຈາຣິຕຸໍ ສມຕ຺ໂຖ ນຕ຺ຖີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ຕສ຺ສາ ວຈນໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ກິມຕ຺ຖໍ ນຸ ໂຂ ກເຖຕີ’’ຕິ ໂຖກໍ ຫທເຍ ວິທ຺ໂຘ ວິຍ ອໂຫສິ. ສາ ຘີຕຣໍ ອາຫ ‘‘ອິມໍ ປໂລເຠຕ຺ວາ ຕວ ວເສ ວຕ຺ຕາເປຫີ’’ຕິ. ສາ ຕໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ມຓ຺ຑິຕປສາຘິຕາ ອິຕ຺ຖິກຸຕ຺ຕວິລາເສຫິ ຕໍ ປໂລເຠສິ. ຖຸລ຺ລກຸມາຣິກາຕິ ນ ຈ ຖູລສຣີຣາ ທຏ຺ຐພ຺ພາ, ຖູລາ ວາ ໂຫຕຸ ກິສາ ວາ, ປຎ຺ຈກາມຄຸຓິກຣາເຄນ ປນ ຖູລຕາຍ ‘‘ຖຸລ຺ລກຸມາຣິກາ’’ຕິ ວຸຈ຺ຈຕິ. ໂສ ທຫໂຣ ກິເລສວສິໂກ ຫຸຕ຺ວາ ‘‘ນ ທານາຫໍ ພຸທ຺ຘສາສເນ ປຕິຏ຺ຐາຕຸໍ ສກ຺ຂິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ອສຸກຏ຺ຐານໍ ນາມ ຄມິສ຺ສາມິ, ຕຕ຺ຣ ເມ ວຕ຺ຖານິ ເປເສຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ວິຫາຣໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຕ຺ຕຈີວຣໍ ນິຍ຺ຍາເທຕ຺ວາ ‘‘ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສ຺ມີ’’ຕິ ອາຈຣິຍຸປຊ຺ຌາເຍ ອາຫ. ເຕ ຕໍ ອາທາຍ ສຕ຺ຖຸ ສນ຺ຕິກໍ ເນຕ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕ’’ຕິ ອາໂຣເຈສຸໍ. ສຕ຺ຖາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ ກິຣ ຕ຺ວໍ ຠິກ຺ຂຸ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ສຈ຺ຈໍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ເກນ ອຸກ຺ກຓ຺ຐາປິໂຕສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ຖຸລ຺ລກຸມາຣິກາຍ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ຠິກ຺ຂຸ ປຸພ຺ເພເປສາ ຕວ ອຣຎ຺ເຎ ວສນ຺ຕສ຺ສ ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍນ຺ຕຣາຍໍ ກຕ຺ວາ ມຫນ຺ຕໍ ອນຕ຺ຖມກາສິ, ປຸນ ຕ຺ວໍ ເອຕເມວ ນິສ຺ສາຍ ກສ຺ມາ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິໂຕສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂູຫິ ຍາຈິໂຕ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຣຏ຺ເຐ ມຫາໂຠເຄ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ອຸຄ຺ຄຫິຕສິປ຺ໂປ ກຸຏຸມ຺ພໍ ສຓ຺ຐເປສິ, ອຖສ຺ສ ຠຣິຍາ ເອກໍ ປຸຕ຺ຕໍ ວິຊາຍິຕ຺ວາ ກາລມກາສິ. ໂສ ‘‘ຍເຖວ ເມ ປິຍຠຣິຍາຍ, ເອວໍ ມຍິປິ ມຣຓໍ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ກິໍ ເມ ຆຣາວາເສນ, ປພ຺ພຊິສ຺ສາມີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕຕ຺ວາ ກາເມ ປຫາຍ ປຸຕ຺ຕໍ ອາທາຍ ຫິມວນ຺ຕໍ ປວິສິຕ຺ວາ ເຕນ ສທ຺ຘິໍ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຌານາຠິຎ຺ຎາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕຕ຺ວາ ວນມູລຜລາຫາໂຣ ອຣຎ຺ເຎ ວິຫາສິ. ຕທາ ປຈ຺ຈນ຺ຕວາສິໂນ ໂຈຣາ ຊນປທໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຄາມໍ ປຫຣິຕ຺ວາ ກຣມເຣ ຄເຫຕ຺ວາ ຠຓ຺ຑິກໍ ອຸກ຺ຂິປາເປຕ຺ວາ ປຸນ ປຈ຺ຈນ຺ຕໍ ປາປຍິໍສຸ. ເຕສໍ ອນ຺ຕເຣ ເອກາ ອຠິຣູປາ ກຸມາຣິກາ ເກຣາຏິກປຎ຺ຎາຍ ສມນ຺ນາຄຕາ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ອິເມ ອມ຺ເຫ ຄເຫຕ຺ວາ ທາສິໂຠເຄນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິສ຺ສນ຺ຕິ, ເອເກນ ອຸປາເຍນ ປລາຍິຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ສາ ‘‘ສາມິ, ສຣີຣກິຈ຺ຈໍ ກາຕຸກາມາມ຺ຫິ, ໂຖກໍ ປຏິກ຺ກມິຕ຺ວາ ຕິຏ຺ຐຖາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ໂຈເຣ ວຎ຺ເຈຕ຺ວາ ປລາຍິຕ຺ວາ ອຣຎ຺ຎໍ ປວິສນ຺ຕີ ໂພຘິສຕ຺ຕສ຺ສ ປຸຕ຺ຕໍ ອສ຺ສເມ ຐເປຕ຺ວາ ຜລາຜລຕ຺ຖາຍ ຄຕກາເລ ປຸພ຺ພຓ຺ຫສມເຍ ຕໍ ອສ຺ສມໍ ປາປຸຓິຕ຺ວາ ຕໍ ຕາປສກຸມາຣໍ ກາມຣຕິຍາ ປໂລເຠຕ຺ວາ ສີລມສ຺ສ ຠິນ຺ທິຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ວເສ ວຕ຺ເຕຕ຺ວາ ‘‘ກິໍ ເຕ ອຣຎ຺ຎວາເສນ, ເອຫິ ຄາມໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວສິສ຺ສາມ, ຕຕ຺ຣ ຫິ ຣູປາທໂຍ ກາມຄຸຓາ ສຸລຠາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສປິ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ປິຕາ ຕາວ ເມ ອຣຎ຺ຎໂຕ ຜລາຜລໍ ອາຫຣິຕຸໍ ຄໂຕ, ຕໍ ທິສ຺ວາ ອຸໂຠປິ ເອກໂຕວ ຄມິສ຺ສາມາ’’ຕິ ອາຫ.

ສາ ຈິນ຺ເຕສິ – ‘‘ອຍໍ ຕຣຸຓທາຣໂກ ນ ກິຎ຺ຈິ ຊານາຕິ, ປິຕຣາ ປນສ຺ສ ມຫລ຺ລກກາເລ ປພ຺ພຊິເຕນ ຠວິຕພ຺ພໍ, ໂສ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘ອິຘ ກິໍ ກໂຣສີ’ຕິ ມໍ ໂປເຖຕ຺ວາ ປາເທ ຄເຫຕ຺ວາ ກຑ຺ເຒຕ຺ວາ ອຣຎ຺ເຎ ຂິປິສ຺ສຕິ, ຕສ຺ມິໍ ອນາຄເຕເຍວ ປລາຍິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ອຖ ນໍ ‘‘ອຫໍ ປຸຣໂຕ ຄຈ຺ຉາມິ, ຕ຺ວໍ ປຈ຺ຉາ ອາຄຈ຺ເຉຍ຺ຍາສີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ມຄ຺ຄສຎ຺ຎໍ ອາຈິກ຺ຂິຕ຺ວາ ປກ຺ກາມິ. ໂສ ຕສ຺ສາ ຄຕກາລໂຕ ປຏ຺ຐາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນໂທມນສ຺ໂສ ຍຖາ ປຸເຣ ກິຎ຺ຈິ ວຕ຺ຕໍ ອກຕ຺ວາ ສສີສໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ອນ຺ໂຕປຓ຺ຓສາລາຍ ປຊ຺ຌາຍນ຺ໂຕ ນິປຊ຺ຊິ. ມຫາສຕ຺ໂຕ ຜລາຜລໍ ອາທາຍ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ຕສ຺ສາ ປທວລຎ຺ຊໍ ທິສ຺ວາ ‘‘ອຍໍ ມາຕຸຄາມສ຺ສ ປທວລຎ຺ໂຊ, ‘‘ປຸຕ຺ຕສ຺ສ ມມ ສີລໍ ຠິນ຺ນໍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ຈິນ຺ເຕນ຺ໂຕ ປຓ຺ຓສາລໍ ປວິສິຕ຺ວາ ຜລາຜລໍ ໂອຕາເຣຕ຺ວາ ປຸຕ຺ຕໍ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໔໐.

‘‘ນ ເຕ ກຏ຺ຐານິ ຠິນ຺ນານິ, ນ ເຕ ອຸທກມາຠຕໍ;

ອຄ຺ຄີປິ ເຕ ນ ຫາປິໂຕ, ກິໍ ນຸ ມນ຺ໂທວ ຌາຍສີ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຄ຺ຄີປິ ເຕ ນ ຫາປິໂຕຕິ ອຄ຺ຄິປິ ເຕ ນ ຊາລິໂຕ. ມນ຺ໂທວາຕິ ນິປ຺ປຎ຺ໂຎ ອນ຺ຘພາໂລ ວິຍ.

ໂສ ປິຕຸ ກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ອຸຏ຺ຐາຍ ປິຕຣໍ ວນ຺ທິຕ຺ວາ ຄາຣເວເນວ ອຣຎ຺ຎວາເສ ອນຸສ຺ສາຫໍ ປເວເທນ຺ໂຕ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໔໑.

‘‘ນ ອຸສ຺ສເຫ ວເນ ວຕ຺ຖຸໍ, ກສ຺ສປາມນ຺ຕຍາມິ ຕໍ;

ທຸກ຺ໂຂ ວາໂສ ອຣຎ຺ຎມ຺ຫິ, ຣຏ຺ຐໍ ອິຈ຺ຉາມິ ຄນ຺ຕເວ.

໔໒.

‘‘ຍຖາ ອຫໍ ອິໂຕ ຄນ຺ຕ຺ວາ, ຍສ຺ມິໍ ຊນປເທ ວສໍ;

ອາຈາຣໍ ພ຺ຣຫ຺ເມ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍໍ, ຕໍ ຘມ຺ມໍ ອນຸສາສ ມ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ກສ຺ສປາມນ຺ຕຍາມິ ຕນ຺ຕິ ກສ຺ສປ ອາມນ຺ຕຍາມິ ຕໍ. ຄນ຺ຕເວຕິ ຄນ຺ຕຸໍ. ອາຈາຣນ຺ຕິ ຍສ຺ມິໍ ຊນປເທ ວສາມິ, ຕຕ຺ຖ ວສນ຺ໂຕ ຍຖາ ອາຈາຣໍ ຊນປທຈາຣິຕ຺ຕໍ ສິກ຺ເຂຍ຺ຍໍ ຊາເນຍ຺ຍໍ, ຕໍ ຘມ຺ມໍ ອນຸສາສ ໂອວທາຫີຕິ ວທຕິ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ສາຘຸ, ຕາຕ, ເທສຈາຣິຕ຺ຕໍ ເຕ ກເຖສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຄາຖາທ຺ວຍມາຫ –

໔໓.

‘‘ສເຈ ອຣຎ຺ຎໍ ຫິຕ຺ວານ, ວນມູລຜລານິ ຈ;

ຣຏ຺ເຐ ໂຣຈຍເສ ວາສໍ, ຕໍ ຘມ຺ມໍ ນິສາເມຫິ ເມ.

໔໔.

‘‘ວິສໍ ມາ ປຏິເສວິຕ຺ໂຖ, ປປາຕໍ ປຣິວຊ຺ຊຍ;

ປງ຺ເກ ຈ ມາ ວິສີທິຕ຺ໂຖ, ຍຕ຺ໂຕ ຈາສີວິເສ ຈເຣ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຘມ຺ມນ຺ຕິ ສເຈ ຣຏ຺ຐວາສໍ ໂຣເຈສິ, ເຕນ ຫິ ຕ຺ວໍ ຊນປທຈາຣິຕ຺ຕໍ ຘມ຺ມໍ ນິສາເມຫິ. ຍຕ຺ໂຕ ຈາສີວິເສຕິ ອາສີວິສສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ຍຕ຺ໂຕ ປຏິຍຕ຺ໂຕ ຈເຣຍ຺ຍາສິ, ສກ຺ໂກນ຺ໂຕ ອາສີວິສໍ ປຣິວຊ຺ເຊຍ຺ຍາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ຕາປສກຸມາໂຣ ສໍຂິຕ຺ເຕນ ຠາສິຕສ຺ສ ອຕ຺ຖໍ ອຊານນ຺ໂຕ ປຸຈ຺ຉິ –

໔໕.

‘‘ກິໍ ນຸ ວິສໍ ປປາໂຕ ວາ, ປງ຺ໂກ ວາ ພ຺ຣຫ຺ມຈາຣິນໍ;

ກໍ ຕ຺ວໍ ອາສີວິສໍ ພ຺ຣູສິ, ຕໍ ເມ ອກ຺ຂາຫິ ປຸຈ຺ຉິໂຕ’’ຕິ.

ອິຕໂຣປິສ຺ສ ພ຺ຍາກາສິ –

໔໖.

‘‘ອາສໂວ ຕາຕ ໂລກສ຺ມິໍ, ສຸຣາ ນາມ ປວຸຈ຺ຈຕິ;

ມນຸຎ຺ໂຎ ສຸຣຠີ ວຄ຺ຄຸ, ສາທຸ ຂຸທ຺ທຣສູປໂມ;

ວິສໍ ຕທາຫຸ ອຣິຍາ ເສ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ນາຣທ.

໔໗.

‘‘ອິຕ຺ຖິໂຍ ຕາຕ ໂລກສ຺ມິໍ, ປມຕ຺ຕໍ ປມເຖນ຺ຕິ ຕາ;

ຫຣນ຺ຕິ ຍຸວິໂນ ຈິຕ຺ຕໍ, ຕູລໍ ຠຏ຺ຐໍວ ມາລຸໂຕ;

ປປາໂຕ ເອໂສ ອກ຺ຂາໂຕ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ນາຣທ.

໔໘.

‘‘ລາໂຠ ສິໂລໂກ ສກ຺ກາໂຣ, ປູຊາ ປຣກຸເລສຸ ຈ;

ປງ຺ໂກ ເອໂສ ຈ ອກ຺ຂາໂຕ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ນາຣທ.

໔໙.

‘‘ສສຕ຺ຖາ ຕາຕ ຣາຊາໂນ, ອາວສນ຺ຕິ ມຫິໍ ອິມໍ;

ເຕ ຕາທິເສ ມນຸສ຺ສິນ຺ເທ, ມຫນ຺ເຕ ຕາຕ ນາຣທ.

໕໐.

‘‘ອິສ຺ສຣານໍ ອຘິປຕີນໍ, ນ ເຕສໍ ປາທໂຕ ຈເຣ;

ອາສີວິໂສຕິ ອກ຺ຂາໂຕ, ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ນາຣທ.

໕໑.

‘‘ຠຕ຺ຕຕ຺ໂຖ ຠຕ຺ຕກາເລ ຈ, ຍໍ ເຄຫມຸປສງ຺ກເມ;

ຍເທຕ຺ຖ ກຸສລໍ ຊຎ຺ຎາ, ຕຕ຺ຖ ຆາເສສນໍ ຈເຣ.

໕໒.

‘‘ປວິສິຕ຺ວາ ປຣກຸລໍ, ປານຕ຺ຖໍ ໂຠຊນາຍ ວາ;

ມິຕໍ ຂາເທ ມິຕໍ ຠຸຎ຺ເຊ, ນ ຈ ຣູເປ ມນໍ ກເຣ.

໕໓.

‘‘ໂຄຏ຺ຐໍ ມຊ຺ຊໍ ກິຣາຏຎ຺ຈ, ສຠາ ນິກິຣຓານິ ຈ;

ອາຣກາ ປຣິວຊ຺ເຊຫິ, ຍານີວ ວິສມໍ ປຖ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອາສໂວຕິ ປຸປ຺ຜາສວາທິ. ວິສໍ ຕທາຫູຕິ ຕໍ ອາສວສງ຺ຂາຕໍ ສຸຣໍ ອຣິຍາ ‘‘ພ຺ຣຫ຺ມຈຣິຍສ຺ສ ວິສ’’ນ຺ຕິ ວທນ຺ຕິ. ປມຕ຺ຕນ຺ຕິ ມຸຏ຺ຐສ຺ສຕິໍ. ຕູລໍ ຠຏ຺ຐໍວາຕິ ຣຸກ຺ຂາ ຠສ຺ສິຕ຺ວາ ປຕິຕຕູລໍ ວິຍ. ອກ຺ຂາໂຕຕິ ພຸທ຺ຘາທີຫິ ກຖິໂຕ. ສິໂລໂກຕິ ກິຕ຺ຕິວຓ຺ໂຓ. ສກ຺ກາໂຣຕິ ອຎ຺ຊລິກມ຺ມາທິ. ປູຊາຕິ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູຊາ. ປງ຺ໂກຕິ ເອສ ໂອສີທາປນຏ຺ເຐນ ‘‘ປງ຺ໂກ’’ຕິ ອກ຺ຂາໂຕ. ມຫນ຺ເຕຕິ ມຫນ຺ຕຠາວປ຺ປຕ຺ເຕ. ນ ເຕສໍ ປາທໂຕ ຈເຣຕິ ເຕສໍ ສນ຺ຕິເກ ນ ຈເຣ, ຣາຊກຸລູປໂກ ນ ຠເວຍ຺ຍາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ຣາຊາໂນ ຫິ ອາສີວິສາ ວິຍ ມຸຫຸຕ຺ເຕເນວ ກຸຊ຺ຌິຕ຺ວາ ອນຍພ຺ຍສນໍ ປາເປນ຺ຕິ. ອປິຈ ອນ຺ເຕປຸຣປ຺ປເວສເນ ວຸຕ຺ຕາທີນວວເສນເປຕ຺ຖ ອຕ຺ໂຖ ເວທິຕພ຺ໂພ.

ຠຕ຺ຕຕ຺ໂຖຕິ ຠຕ຺ເຕນ ອຕ຺ຖິໂກ ຫຸຕ຺ວາ. ຍເທຕ຺ຖ ກຸສລນ຺ຕິ ຍໍ ເຕສຸ ອຸປສງ຺ກມິຕພ຺ເພສຸ ເຄເຫສຸ ກຸສລໍ ອນວຊ຺ຊໍ ປຎ຺ຈອໂຄຈຣຣຫິຕໍ ຊາເນຍ຺ຍາສິ, ຕຕ຺ຖ ຆາເສສນໍ ຈເຣຍ຺ຍາສີຕິ ອຕ຺ໂຖ. ນ ຈ ຣູເປ ມນໍ ກເຣຕິ ປຣກຸເລ ມຕ຺ຕຎ຺ຎູ ຫຸຕ຺ວາ ໂຠຊນໍ ຠຸຎ຺ຊນ຺ໂຕປິ ຕຕ຺ຖ ອິຕ຺ຖິຣູເປ ມນໍ ມາ ກເຣຍ຺ຍາສິ, ມາ ຈກ຺ຂຸໍ ອຸມ຺ມີເລຕ຺ວາ ອິຕ຺ຖິຣູເປ ນິມິຕ຺ຕໍ ຄຓ຺ເຫຍ຺ຍາສີຕິ ວທຕິ. ໂຄຏ຺ຐໍ ມຊ຺ຊໍ ກິຣາຏນ຺ຕິ ອຍໍ ໂປຕ຺ຖເກສຸ ປາໂຐ, ອຏ຺ຐກຖາຍໍ ປນ ‘‘ໂຄຏ຺ຐໍ ມຊ຺ຊໍ ກິຣາສຎ຺ຈາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ‘‘ໂຄຏ຺ຐນ຺ຕິ ຄຸນ຺ນໍ ຐິຕຏ຺ຐານໍ. ມຊ຺ຊນ຺ຕິ ປານາຄາຣໍ. ກິຣາສນ຺ຕິ ຘຸຕ຺ຕເກຣາຏິກຊນ’’ນ຺ຕິ ວຸຕ຺ຕໍ. ສຠາ ນິກິຣຓານິ ຈາຕິ ສຠາໂຍ ຈ ຫິຣຎ຺ຎສຸວຓ຺ຓານໍ ນິກິຣຓຏ຺ຐານານິ ຈ. ອາຣກາຕິ ເອຕານິ ສພ຺ພານິ ທູຣໂຕ ປຣິວຊ຺ເຊຍ຺ຍາສິ. ຍານີວາຕິ ສປ຺ປິເຕລຍາເນນ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ວິສມໍ ມຄ຺ຄໍ ວິຍ.

ມາຓໂວ ປິຕຸ ກເຖນ຺ຕສ຺ເສວ ສຕິໍ ປຏິລຠິຕ຺ວາ ‘‘ຕາຕ, ອລໍ ເມ ມນຸສ຺ສປເຖນາ’’ຕິ ອາຫ. ອຖສ຺ສ ປິຕາ ເມຕ຺ຕາທິຠາວນໍ ອາຈິກ຺ຂິ. ໂສ ຕສ຺ໂສວາເທ ຐຕ຺ວາ ນ ຈິຣສ຺ເສວ ຌານາຠິຎ຺ຎາ ນິພ຺ພຕ຺ເຕສິ. ອຸໂຠປິ ປິຕາປຸຕ຺ຕາ ອປຣິຫີນຊ຺ຌານາ ກາລໍ ກຕ຺ວາ ພ຺ຣຫ຺ມໂລເກ ນິພ຺ພຕ຺ຕິໍສຸ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ສາ ກຸມາຣິກາ ອຍໍ ກຸມາຣິກາ ອໂຫສິ, ຕາປສກຸມາໂຣ ອຸກ຺ກຓ຺ຐິຕຠິກ຺ຂຸ, ປິຕາ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ຈູຬນາຣທຊາຕກວຓ຺ຓນາ ຈຕຸຕ຺ຖາ.

[໔໗໘] ໕. ທູຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ທູເຕ ເຕ ພ຺ຣຫ຺ເມ ປາເຫສິນ຺ຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອຕ຺ຕໂນ ປຎ຺ຎາປສໍສນໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ຘມ຺ມສຠາຍໍ ຠິກ຺ຂູ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ປສ຺ສຖ, ອາວຸໂສ, ທສພລສ຺ສ ອຸປາຍໂກສລ຺ລໍ, ນນ຺ທສ຺ສ ສກ຺ຍປຸຕ຺ຕສ຺ສ ອຈ຺ຉຣາຄຓໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ຈູຬປນ຺ຖກສ຺ສ ປິໂລຕິກໍ ທຕ຺ວາ ສຫ ປຏິສມ຺ຠິທາຫິ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ກມ຺ມາຣປຸຕ຺ຕສ຺ສ ປທຸມໍ ທສ຺ເສຕ຺ວາ ອຣຫຕ຺ຕໍ ອທາສິ, ເອວໍ ນານາອຸປາເຍຫິ ສຕ຺ເຕ ວິເນຕີ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ຕຖາຄໂຕ ອິທາເນວ ‘ອິມິນາ ອິທໍ ໂຫຕີ’ຕິ ອຸປາຍກຸສໂລ, ປຸພ຺ເພປິ ອຸປາຍກຸສໂລເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ພາຣາຓສິຍໍ ພ຺ຣຫ຺ມທຕ຺ເຕ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣນ຺ເຕ ຊນປໂທ ອຫິຣຎ຺ໂຎ ອໂຫສິ. ໂສ ຫິ ຊນປທໍ ປີເຬຕ຺ວາ ຘນເມວ ສໍກຑ຺ຒິ. ຕທາ ໂພຘິສຕ຺ໂຕ ກາສິຄາເມ ພ຺ຣາຫ຺ມຓກຸເລ ນິພ຺ພຕ຺ຕິຕ຺ວາ ວຍປ຺ປຕ຺ໂຕ ຕກ຺ກສິລໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ປຈ຺ຉາ ຘມ຺ເມນ ຠິກ຺ຂໍ ຈຣິຕ຺ວາ ອາຈຣິຍຘນໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສິປ຺ປໍ ປຏ຺ຐເປຕ຺ວາ ນິຏ຺ຐິຕສິປ຺ໂປ ອນຸໂຍຄໍ ທຕ຺ວາ ‘‘ອາຈຣິຍ, ຕຸມ຺ຫາກໍ ຘນໍ ອາຫຣິສ຺ສາມີ’’ຕິ ອາປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ນິກ຺ຂມ຺ມ ຊນປເທ ຈຣນ຺ໂຕ ຘມ຺ເມນ ສເມນ ປຣິເຍສິຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ນິກ຺ເຂ ລຠິຕ຺ວາ ‘‘ອາຈຣິຍສ຺ສ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ຄຈ຺ຉນ຺ໂຕ ອນ຺ຕຣາມຄ຺ເຄ ຄງ຺ຄໍ ໂອຕຣິຕຸໍ ນາວໍ ອຠິຣຸຫິ. ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ນາວາຍ ວິປຣິວຕ຺ຕມານາຍ ຕໍ ສຸວຓ຺ຓໍ ອຸທເກ ປຕິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ທຸລ຺ລຠໍ ຫິຣຎ຺ຎໍ, ຊນປເທ ປຸນ ອາຈຣິຍຘເນ ປຣິເຍສິຍມາເນ ປປຎ຺ໂຈ ຠວິສ຺ສຕິ, ຍໍນູນາຫໍ ຄງ຺ຄາຕີເຣເຍວ ນິຣາຫາໂຣ ນິສີເທຍ຺ຍໍ, ຕສ຺ສ ເມ ນິສິນ຺ນຠາວໍ ອນຸປຸພ຺ເພນ ຣາຊາ ຊານິສ຺ສຕິ, ຕໂຕ ອມຈ຺ເຈ ເປເສສ຺ສຕິ, ອຫໍ ເຕຫິ ສທ຺ຘິໍ ນ ມນ຺ເຕສ຺ສາມິ, ຕໂຕ ຣາຊາ ສຍໍ ອາຄມິສ຺ສຕິ, ອິມິນາ ອຸປາເຍນ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິເກ ອາຈຣິຍຘນໍ ລຠິສ຺ສາມີ’’ຕິ. ໂສ ຄງ຺ຄາຕີເຣ ອຸຕ຺ຕຣິສາຏກໍ ປາຣຸປິຕ຺ວາ ຍຎ຺ຎສຸຕ຺ຕໍ ພຫິ ຐເປຕ຺ວາ ຣຊຕປຏ຺ຏວຓ຺ເຓ ວາລຸກຕເລ ສຸວຓ຺ຓປຏິມາ ວິຍ ນິສີທິ. ຕໍ ນິຣາຫາຣໍ ນິສິນ຺ນໍ ທິສ຺ວາ ມຫາຊໂນ ‘‘ກສ຺ມາ ນິສິນ຺ໂນສີ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິ, ກສ຺ສຈິ ນ ກເຖສິ. ປຸນທິວເສ ທ຺ວາຣຄາມວາສິໂນ ຕສ຺ສ ຕຕ຺ຖ ນິສິນ຺ນຠາວໍ ສຸຕ຺ວາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉິໍສຸ, ເຕສມ຺ປິ ນ ກເຖສິ. ເຕ ຕສ຺ສ ກິລມຖໍ ທິສ຺ວາ ປຣິເທວນ຺ຕາ ປກ຺ກມິໍສຸ. ຕຕິຍທິວເສ ນຄຣວາສິໂນ ອາຄມິໍສຸ, ຈຕຸຕ຺ຖທິວເສ ນຄຣໂຕ ອິສ຺ສຣຊນາ, ປຎ຺ຈມທິວເສ ຣາຊປຸຣິສາ. ຉຏ຺ຐທິວເສ ຣາຊາ ອມຈ຺ເຈ ເປເສສິ, ເຕຫິປິ ສທ຺ຘິໍ ນ ກເຖສິ. ສຕ຺ຕມທິວເສ ຣາຊາ ຠຍຏ຺ຏິໂຕ ຫຸຕ຺ວາ ຕສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ປຸຈ຺ຉນ຺ໂຕ ປຐມໍ ຄາຖມາຫ –

໕໔.

‘‘ທູເຕ ເຕ ພ຺ຣຫ຺ເມ ປາເຫສິໍ, ຄງ຺ຄາຕີຣສ຺ມິ ຌາຍໂຕ;

ເຕສໍ ປຸຏ຺ໂຐ ນ ພ຺ຍາກາສິ, ທຸກ຺ຂໍ ຄຸຍ຺ຫມຕໍ ນຸ ເຕ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ທຸກ຺ຂໍ ຄຸຍ຺ຫມຕໍ ນຸ ເຕຕິ ກິໍ ນຸ ໂຂ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ຍໍ ຕວ ທຸກ຺ຂໍ ອຸປ຺ປນ຺ນໍ, ຕໍ ເຕ ຄຸຍ຺ຫເມວ ມຕໍ, ນ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພນ຺ຕິ.

ຕໍ ສຸຕ຺ວາ ມຫາສຕ຺ໂຕ ‘‘ມຫາຣາຊ, ທຸກ຺ຂໍ ນາມ ຫຣິຕຸໍ ສມຕ຺ຖສ຺ເສວ ອາຈິກ຺ຂິຕພ຺ພໍ, ນ ອຎ຺ຎສ຺ສາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ສຕ຺ຕ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໕໕.

‘‘ສເຈ ເຕ ທຸກ຺ຂມຸປ຺ປຊ຺ເຊ, ກາສີນໍ ຣຏ຺ຐວຑ຺ຒນ;

ມາ ໂຂ ນໍ ຕສ຺ສ ອກ຺ຂາຫິ, ໂຍ ຕໍ ທຸກ຺ຂາ ນ ໂມຈເຍ.

໕໖.

‘‘ໂຍ ຕສ຺ສ ທຸກ຺ຂຊາຕສ຺ສ, ເອກງ຺ຄມປິ ຠາຄໂສ;

ວິປ຺ປໂມເຈຍ຺ຍ ຘມ຺ເມນ, ກາມໍ ຕສ຺ສ ປເວທຍ.

໕໗.

‘‘ສຸວິຊານໍ ສິງ຺ຄາລານໍ, ສກຸຓານຎ຺ຈ ວສ຺ສິຕໍ;

ມນຸສ຺ສວສ຺ສິຕໍ ຣາຊ, ທຸພ຺ພິຊານຕຣໍ ຕໂຕ.

໕໘.

‘‘ອປິ ເຈ ມຎ຺ຎຕີ ໂປໂສ, ຎາຕິ ມິຕ຺ໂຕ ສຂາຕິ ວາ;

ໂຍ ປຸພ຺ເພ ສຸມໂນ ຫຸຕ຺ວາ, ປຈ຺ຉາ ສມ຺ປຊ຺ຊເຕ ທິໂສ.

໕໙.

‘‘ໂຍ ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ຂມນານຸປຸຏ຺ໂຐ, ປເວທເຍ ຊນ຺ຕຸ ອກາລຣູເປ;

ອານນ຺ທິໂນ ຕສ຺ສ ຠວນ຺ຕິ ມິຕ຺ຕາ, ຫິເຕສິໂນ ຕສ຺ສ ທຸຂີ ຠວນ຺ຕິ.

໖໐.

‘‘ກາລຎ຺ຈ ຎຕ຺ວານ ຕຖາວິຘສ຺ສ, ເມຘາວິນໍ ເອກມນໍ ວິທິຕ຺ວາ;

ອກ຺ເຂຍ຺ຍ ຕິພ຺ພານິ ປຣສ຺ສ ຘີໂຣ, ສຓ຺ຫໍ ຄິຣໍ ອຕ຺ຖວຕິໍ ປມຸຎ຺ເຈ.

໖໑.

‘‘ສເຈ ຈ ຊຎ຺ຎາ ອວິສຍ຺ຫມຕ຺ຕໂນ, ນ ເຕ ຫິ ມຍ຺ຫໍ ສຸຂາຄມາຍ;

ເອໂກວ ຕິພ຺ພານິ ສເຫຍ຺ຍ ຘີໂຣ, ສຈ຺ຈໍ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປມເປກ຺ຂມາໂນ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຕິ ສເຈ ຕວ ອຸປ຺ປຊ຺ເຊຍ຺ຍ. ມາ ອກ຺ຂາຫີຕິ ມາ ກເຖຫິ. ທຸພ຺ພິຊານຕຣໍ ຕໂຕຕິ ຕໂຕ ຕິຣຈ຺ຉານຄຕວສ຺ສິຕໂຕປິ ທຸພ຺ພິຊານຕຣໍ, ຕສ຺ມາ ຕຖໂຕ ອຊານິຕ຺ວາ ຫຣິຕຸໍ ອສມຕ຺ຖສ຺ສ ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ຂໍ ນ ກເຖຕພ຺ພເມວາຕິ. ອປິ ເຈຕິ ຄາຖາ ວຸຕ຺ຕຕ຺ຖາວ. ອນານຸປຸຏ຺ໂຐຕິ ປຸນປ຺ປຸນໍ ປຸຏ຺ໂຐ. ປເວທເຍຕິ ກເຖຕິ. ອກາລຣູເປຕິ ອກາເລ. ກາລນ຺ຕິ ອຕ຺ຕໂນ ຄຸຍ຺ຫສ຺ສ ກຖນກາລໍ. ຕຖາວິຘສ຺ສາຕິ ປຓ຺ຑິຕປຸຣິສໍ ອຕ຺ຕນາ ສທ຺ຘິໍ ເອກມນໍ ວິທິຕ຺ວາ ຕຖາວິຘສ຺ສ ອາຈິກ຺ເຂຍ຺ຍ. ຕິພ຺ພານີຕິ ທຸກ຺ຂານິ.

ສເຈຕິ ຍທິ ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ຂໍ ອວິສຍ຺ຫໍ ອຕ຺ຕໂນ ວາ ປເຣສໍ ວາ ປຸຣິສກາເຣນ ອເຕກິຈ຺ຉໍ ຊາເນຍ຺ຍ. ເຕ ຫີຕິ ເຕ ເອວ ໂລກປເວຓິກາ, ອຏ຺ຐໂລກຘມ຺ມາຕິ ອຕ຺ໂຖ. ອິທໍ ວຸຕ຺ຕໍ ໂຫຕິ – ອຖ ອຍໍ ໂລກປເວຓີ ນ ມຍ຺ຫໍ ເອວ ສຸຂາຄມາຍ ອຸປ຺ປນ຺ນາ, ອຏ຺ຐຫິ ໂລກຘມ຺ເມຫິ ປຣິມຸຕ຺ໂຕ ນາມ ນຕ຺ຖິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ສຸຂເມວ ປຕ຺ເຖນ຺ເຕນ ປຣສ຺ສ ທຸກ຺ຂາໂຣປນໍ ນາມ ນ ຍຸຕ຺ຕໍ, ເນຕໍ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປສມ຺ປນ຺ເນນ ກຕ຺ຕພ຺ພໍ, ອຕ຺ຖິ ຈ ເມ ຫິຣີ ໂອຕ຺ຕປ຺ປນ຺ຕິ ສຈ຺ຈໍ ສໍວິຊ຺ຊມານໍ ອຕ຺ຕນິ ຫິໂຣຕ຺ຕປ຺ປໍ ອເປກ຺ຂມາໂນວ ອຎ຺ຎສ຺ສ ອນາໂຣເຈຕ຺ວາ ເອໂກວ ຕິພ຺ພານິ ສເຫຍ຺ຍ ຘີໂຣຕິ.

ເອວໍ ມຫາສຕ຺ໂຕ ສຕ຺ຕຫິ ຄາຖາຫິ ຣຎ຺ໂຎ ຘມ຺ມໍ ເທເສຕ຺ວາ ອຕ຺ຕໂນ ອາຈຣິຍຘນສ຺ສ ປຣິເຍສິຕຠາວໍ ທສ຺ເສນ຺ໂຕ ຈຕສ຺ໂສ ຄາຖາ ອຠາສິ –

໖໒.

‘‘ອຫໍ ຣຏ຺ເຐ ວິຈຣນ຺ໂຕ, ນິຄເມ ຣາຊຘານິໂຍ;

ຠິກ຺ຂມາໂນ ມຫາຣາຊ, ອາຈຣິຍສ຺ສ ຘນຕ຺ຖິໂກ.

໖໓.

‘‘ຄຫປຕີ ຣາຊປຸຣິເສ, ມຫາສາເລ ຈ ພ຺ຣາຫ຺ມເຓ;

ອລຕ຺ຖໍ ສຕ຺ຕ ນິກ຺ຂານິ, ສຸວຓ຺ຓສ຺ສ ຊນາຘິປ;

ເຕ ເມ ນຏ຺ຐາ ມຫາຣາຊ, ຕສ຺ມາ ໂສຈາມຫໍ ຠຸສໍ.

໖໔.

‘‘ປຸຣິສາ ເຕ ມຫາຣາຊ, ມນສານຸວິຈິນ຺ຕິຕາ;

ນາລໍ ທຸກ຺ຂາ ປໂມເຈຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ເຕສໍ ນ ພ຺ຍາຫຣິໍ.

໖໕.

‘‘ຕ຺ວຎ຺ຈ ໂຂ ເມ ມຫາຣາຊ, ມນສານຸວິຈິນ຺ຕິໂຕ;

ອລໍ ທຸກ຺ຂາ ປໂມເຈຕຸໍ, ຕສ຺ມາ ຕຸຍ຺ຫໍ ປເວທຍິ’’ນ຺ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຠິກ຺ຂມາໂນຕິ ເອເຕ ຄຫປຕິອາທໂຍ ຍາຈມາໂນ. ເຕ ເມຕິ ເຕ ສຕ຺ຕ ນິກ຺ຂາ ມມ ຄງ຺ຄໍ ຕຣນ຺ຕສ຺ສ ນຏ຺ຐາ, ຄງ຺ຄາຍໍ ປຕິຕາ. ປຸຣິສາ ເຕຕິ ມຫາຣາຊ, ຕວ ທູຕປຸຣິສາ. ອນຸວິຈິນ຺ຕິຕາຕິ ‘‘ນາລໍ ອິເມ ມໍ ທຸກ຺ຂາ ໂມເຈຕຸ’’ນ຺ຕິ ມຍາ ຎາຕາ. ຕສ຺ມາຕິ ເຕນ ກາຣເຓນ ເຕສໍ ອຕ຺ຕໂນ ທຸກ຺ຂໍ ນາຈິກ຺ຂິໍ. ປເວທຍິນ຺ຕິ ກເຖສິໍ.

ຣາຊາ ຕສ຺ສ ຘມ຺ມກຖໍ ສຸຕ຺ວາ ‘‘ມາ ຈິນ຺ຕຍິ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓ, ອຫໍ ເຕ ອາຈຣິຍຘນໍ ທສ຺ສາມີ’’ຕິ ທ຺ວິຄຸຓຘນມທາສິ. ຕມຕ຺ຖໍ ປກາເສນ຺ໂຕ ສຕ຺ຖາ ໂອສານຄາຖມາຫ –

໖໖.

‘‘ຕສ຺ສາທາສິ ປສນ຺ນຕ຺ໂຕ, ກາສີນໍ ຣຏ຺ຐວຑ຺ຒໂນ;

ຊາຕຣູປມເຍ ນິກ຺ເຂ, ສຸວຓ຺ຓສ຺ສ ຈຕຸທ຺ທສາ’’ຕິ.

ຕຕ຺ຖ ຊາຕຣູປມເຍຕິ ເຕ ສຸວຓ຺ຓສ຺ສ ຈຕຸທ຺ທສ ນິກ຺ເຂ ຊາຕຣູປມເຍເຍວ ອທາສິ, ນ ຍສ຺ສ ວາ ຕສ຺ສ ວາ ສຸວຓ຺ຓສ຺ສາຕິ ອຕ຺ໂຖ.

ມຫາສຕ຺ໂຕ ຣຎ຺ໂຎ ໂອວາທໍ ທຕ຺ວາ ອາຈຣິຍສ຺ສ ຘນໍ ທຕ຺ວາ ທານາທີນິ ປຸຎ຺ຎານິ ກຕ຺ວາ ຣາຊາປິ ຕສ຺ໂສວາເທ ຐິໂຕ ຘມ຺ເມນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣຕ຺ວາ ອຸໂຠປິ ຍຖາກມ຺ມໍ ຄຕາ.

ສຕ຺ຖາ ອິມໍ ຘມ຺ມເທສນໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ຕຖາຄໂຕ ອຸປາຍກຸສໂລເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ຊາຕກໍ ສໂມຘາເນສິ – ‘‘ຕທາ ຣາຊາ ອານນ຺ໂທ ອໂຫສິ, ອາຈຣິໂຍ ສາຣິປຸຕ຺ໂຕ, ພ຺ຣາຫ຺ມຓມາຓໂວ ປນ ອຫເມວ ອໂຫສິ’’ນ຺ຕິ.

ທູຕຊາຕກວຓ຺ຓນາ ປຎ຺ຈມາ.

[໔໗໙] ໖. ກາລິງ຺ຄໂພຘິຊາຕກວຓ຺ຓນາ

ຣາຊາ ກາລິງ຺ໂຄ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີຕິ ອິທໍ ສຕ຺ຖາ ເຊຕວເນ ວິຫຣນ຺ໂຕ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ກຕໍ ມຫາໂພຘິປູຊໍ ອາຣພ຺ຠ ກເຖສິ. ເວເນຍ຺ຍສງ຺ຄຫຕ຺ຖາຍ ຫິ ຕຖາຄເຕ ຊນປທຈາຣິກໍ ປກ຺ກນ຺ເຕ ສາວຕ຺ຖິວາສິໂນ ຄນ຺ຘມາລາທິຫຕ຺ຖາ ເຊຕວນໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ອຎ຺ຎໍ ປູຊນີຍຏ຺ຐານໍ ອລຠິຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກຸຏິທ຺ວາເຣ ປາເຕຕ຺ວາ ຄຈ຺ຉນ຺ຕິ, ເຕ ອຸຬາຣປາໂມຊ຺ຊາ ນ ໂຫນ຺ຕິ. ຕໍ ກາຣຓໍ ຎຕ຺ວາ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຕຖາຄຕສ຺ສ ເຊຕວນໍ ອາຄຕກາເລ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ສນ຺ຕິກໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຍໍ ວິຫາໂຣ ຕຖາຄເຕ ຈາຣິກໍ ປກ຺ກນ຺ເຕ ນິປຈ຺ຈໂຍ ໂຫຕິ, ມນຸສ຺ສານໍ ຄນ຺ຘມາລາທີຫິ ປູຊນີຍຏ຺ຐານໍ ນ ໂຫຕິ, ສາຘຸ, ຠນ຺ເຕ, ຕຖາຄຕສ຺ສ ອິມມຕ຺ຖໍ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ເອກສ຺ສ ປູຊນີຍຏ຺ຐານສ຺ສ ສກ຺ກຸເຓຍ຺ຍຠາວໍ ຊານາຖາ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຕຖາຄຕໍ ປຸຈ຺ຉິ ‘‘ກຕິ ນຸ ໂຂ, ຠນ຺ເຕ, ເຈຕິຍານີ’’ຕິ? ‘‘ຕີຓິ ອານນ຺ທາ’’ຕິ. ‘‘ກຕມານິ, ຠນ຺ເຕ, ຕີຓີ’’ຕິ? ‘‘ສາຣີຣິກໍ ປາຣິໂຠຄິກໍ ອຸທ຺ທິສ຺ສກ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ສກ຺ກາ ປນ, ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫສຸ ຘຣນ຺ເຕສຸເຍວ ເຈຕິຍໍ ກາຕຸ’’ນ຺ຕິ. ‘‘ອານນ຺ທ, ສາຣີຣິກໍ ນ ສກ຺ກາ ກາຕຸໍ. ຕຎ຺ຫິ ພຸທ຺ຘານໍ ປຣິນິພ຺ພານກາເລ ໂຫຕິ, ອຸທ຺ທິສ຺ສກໍ ອວຕ຺ຖຸກໍ ມມາຍນມຕ຺ຕເມວ ໂຫຕິ, ພຸທ຺ເຘຫິ ປຣິຠຸຕ຺ໂຕ ມຫາໂພຘິຣຸກ຺ໂຂ ພຸທ຺ເຘສຸ ຘຣນ຺ເຕສຸປິ ເຈຕິຍເມວາ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫສຸ ປກ຺ກນ຺ເຕສຸ ເຊຕວນວິຫາໂຣ ອປ຺ປຏິສຣໂຓ ໂຫຕິ, ມຫາຊໂນ ປູຊນີຍຏ຺ຐານໍ ນ ລຠຕິ, ມຫາໂພຘິໂຕ ພີຊໍ ອາຫຣິຕ຺ວາ ເຊຕວນທ຺ວາເຣ ໂຣເປສ຺ສາມິ, ຠນ຺ເຕ’’ຕິ. ‘‘ສາຘຸ, ອານນ຺ທ, ໂຣເປຫິ, ເອວໍ ສນ຺ເຕ ເຊຕວເນ ມມ ນິພທ຺ຘວາໂສ ວິຍ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ.

ເຖໂຣ ໂກສລນຣິນ຺ທສ຺ສ ອນາຖປິຓ຺ຑິກສ຺ສ ວິສາຂາທີນຎ຺ຈ ອາໂຣເຈຕ຺ວາ ເຊຕວນທ຺ວາເຣ ໂພຘິໂຣປນຏ຺ຐາເນ ອາວາຏໍ ຂຓາເປຕ຺ວາ ມຫາໂມຄ຺ຄລ຺ລານຕ຺ເຖຣໍ ອາຫ – ‘‘ຠນ຺ເຕ, ອຫໍ ເຊຕວນທ຺ວາເຣ ໂພຘິໍ ໂຣເປສ຺ສາມິ, ມຫາໂພຘິໂຕ ເມ ໂພຘິປກ຺ກໍ ອາຫຣຖາ’’ຕິ. ເຖໂຣ ‘‘ສາຘູ’’ຕິ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ອາກາເສນ ໂພຘິມຓ຺ຑໍ ຄນ຺ຕ຺ວາ ວຓ຺ຏາ ປຣິຄລນ຺ຕໍ ປກ຺ກໍ ຠູມິໍ ອສມ຺ປຕ຺ຕເມວ ຈີວເຣນ ສມ຺ປຏິຈ຺ຉິຕ຺ວາ ຄເຫຕ຺ວາ ອານນ຺ທຕ຺ເຖຣສ຺ສ ອທາສິ. ອານນ຺ທຕ຺ເຖໂຣ ‘‘ອຊ຺ຊ ໂພຘິໍ ໂຣເປສ຺ສາມີ’’ຕິ ໂກສລຣາຊາທີນໍ ອາໂຣເຈສິ. ຣາຊາ ສາຍນ຺ຫສມເຍ ມຫນ຺ເຕນ ປຣິວາເຣນ ສພ຺ພູປກຣຓານິ ຄາຫາເປຕ຺ວາ ອາຄມິ, ຕຖາ ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ວິສາຂາ ຈ ອຎ຺ໂຎ ຈ ສທ຺ໂຘ ຊໂນ. ເຖໂຣ ມຫາໂພຘິໂຣປນຏ຺ຐາເນ ມຫນ຺ຕໍ ສຸວຓ຺ຓກຏາຫໍ ຐເປຕ຺ວາ ເຫຏ຺ຐາ ຉິທ຺ທໍ ກາເຣຕ຺ວາ ຄນ຺ຘກລລສ຺ສ ປູເຣຕ຺ວາ ‘‘ອິທໍ ໂພຘິປກ຺ກໍ ໂຣເປຫິ, ມຫາຣາຊາ’’ຕິ ຣຎ຺ໂຎ ອທາສິ. ໂສ ຈິນ຺ເຕສິ ‘‘ຣຊ຺ຊໍ ນາມ ນ ສພ຺ພກາລໍ ອມ຺ຫາກໍ ຫຕ຺ເຖ ຕິຏ຺ຐຕິ, ອິທໍ ມຍາ ອນາຖປິຓ຺ຑິເກນ ໂຣປາເປຕຸໍ ວຏ຺ຏຕີ’’ຕິ. ໂສ ຕໍ ໂພຘິປກ຺ກໍ ມຫາເສຏ຺ຐິສ຺ສ ຫຕ຺ເຖ ຐເປສິ. ອນາຖປິຓ຺ຑິໂກ ຄນ຺ຘກລລໍ ວິຍູຫິຕ຺ວາ ຕຕ຺ຖ ປາເຕສິ. ຕສ຺ມິໍ ຕສ຺ສ ຫຕ຺ຖໂຕ ມຸຕ຺ຕມຕ຺ເຕເຍວ ສພ຺ເພສໍ ປສ຺ສນ຺ຕານຎ຺ເຎວ ນງ຺ຄລສີສປ຺ປມາໂຓ ໂພຘິຂນ຺ໂຘ ປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖຸພ຺ເພໂຘ ອຸຏ຺ຐຫິ, ຈຕູສຸ ທິສາສຸ ອຸທ຺ຘຎ຺ຈາຕິ ປຎ຺ຈ ມຫາສາຂາ ປຓ຺ຓາສຫຕ຺ຖາວ ນິກ຺ຂມິໍສຸ. ອິຕິ ໂສ ຕງ຺ຂຓຎ຺ເຎວ ວນປ຺ປຕິເຊຏ຺ຐໂກ ຫຸຕ຺ວາ ອຏ຺ຐາສິ. ຣາຊາ ອຏ຺ຐາຣສມຕ຺ເຕ ສຸວຓ຺ຓຣຊຕຆເຏ ຄນ຺ໂຘທເກນ ປູເຣຕ຺ວາ ນີລຸປ຺ປລຫຕ຺ຖກາທິປຏິມຓ຺ຑິເຕ ມຫາໂພຘິໍ ປຣິກ຺ຂິປິຕ຺ວາ ປຸຓ຺ຓຆເຏ ປຏິປາຏິຍາ ຐເປສິ, ສຕ຺ຕຣຕນມຍໍ ເວທິກໍ ກາເຣສິ, ສຸວຓ຺ຓມິສ຺ສກໍ ວາລຸກໍ ໂອກິຣິ, ປາກາຣປຣິກ຺ເຂປໍ ກາເຣສິ, ສຕ຺ຕຣຕນມຍໍ ທ຺ວາຣໂກຏ຺ຐກໍ ກາເຣສິ, ສກ຺ກາໂຣ ມຫາ ອໂຫສິ.

ເຖໂຣ ຕຖາຄຕໍ ອຸປສງ຺ກມິຕ຺ວາ ‘‘ຠນ຺ເຕ, ຕຸມ຺ເຫຫິ ມຫາໂພຘິມູເລ ສມາປນ຺ນສມາປຕ຺ຕິໍ ມຍາ ໂຣປິຕໂພຘິມູເລ ນິສີທິຕ຺ວາ ມຫາຊນສ຺ສ ຫິຕຕ຺ຖາຍ ສມາປຊ຺ຊຖາ’’ຕິ ອາຫ. ‘‘ອານນ຺ທ, ກິໍ ກເຖສິ, ມຍິ ມຫາໂພຘິມູເລ ສມາປນ຺ນສມາປຕ຺ຕິໍ ສມາປຊ຺ຊິຕ຺ວາ ນິສິນ຺ເນ ອຎ຺ໂຎ ປເທໂສ ຘາເຣຕຸໍ ນ ສກ຺ໂກຕີ’’ຕິ. ‘‘ຠນ຺ເຕ, ມຫາຊນສ຺ສ ຫິຕຕ຺ຖາຍ ອິມສ຺ສ ຠູມິປ຺ປເທສສ຺ສ ຘຸວນິຍາເມນ ສມາປຕ຺ຕິສຸເຂນ ຕໍ ໂພຘິມູລໍ ປຣິຠຸຎ຺ຊຖາ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ເອກຣຕ຺ຕິໍ ສມາປຕ຺ຕິສຸເຂນ ປຣິຠຸຎ຺ຊິ. ເຖໂຣ ໂກສລຣາຊາທີນໍ ກເຖຕ຺ວາ ໂພຘິມຫໍ ນາມ ກາເຣສິ. ໂສປິ ໂຂ ໂພຘິຣຸກ຺ໂຂ ອານນ຺ທຕ຺ເຖເຣນ ໂຣປິຕຕ຺ຕາ ອານນ຺ທໂພຘິເຍວາຕິ ປຎ຺ຎາຍິຕ຺ຖ. ຕທາ ຠິກ຺ຂູ ຘມ຺ມສຠາຍໍ ກຖໍ ສມຸຏ຺ຐາເປສຸໍ ‘‘ອາວຸໂສ ອາຍສ຺ມາ ອານນ຺ໂທ ຘຣນ຺ເຕເຍວ ຕຖາຄເຕ ໂພຘິໍ ໂຣເປຕ຺ວາ ມຫາປູຊໍ ກາເຣສິ, ອໂຫ ມຫາຄຸໂຓ ເຖໂຣ’’ຕິ. ສຕ຺ຖາ ອາຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກາຍ ນຸຕ຺ຖ, ຠິກ຺ຂເວ, ເອຕຣຫິ ກຖາຍ ສນ຺ນິສິນ຺ນາ’’ຕິ ປຸຈ຺ຉິຕ຺ວາ ‘‘ອິມາຍ ນາມາ’’ຕິ ວຸຕ຺ເຕ ‘‘ນ, ຠິກ຺ຂເວ, ອິທາເນວ, ປຸພ຺ເພປິ ອານນ຺ໂທ ສປຣິວາເຣສຸ ຈຕູສຸ ມຫາທີເປສຸ ມນຸສ຺ເສ ຄເຫຕ຺ວາ ພຫຸຄນ຺ຘມາລາທີນິ ອາຫຣິຕ຺ວາ ມຫາໂພຘິມຓ຺ເຑ ໂພຘິມຫໍ ກາເຣສິເຍວາ’’ຕິ ວຕ຺ວາ ອຕີຕໍ ອາຫຣິ.

ອຕີເຕ ກລິງ຺ຄຣຏ຺ເຐ ທນ຺ຕປຸຣນຄເຣ ກາລິງ຺ໂຄ ນາມ ຣາຊາ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສິ. ຕສ຺ສ ມຫາກາລິງ຺ໂຄ, ຈູຬກາລິງ຺ໂຄຕິ ທ຺ເວ ປຸຕ຺ຕາ ອເຫສຸໍ. ເນມິຕ຺ຕກາ ‘‘ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣຊ຺ຊໍ ກາເຣສ຺ສຕິ, ກນິຏ຺ໂຐ ປນ ອິສິປພ຺ພຊ຺ຊໍ ປພ຺ພຊິຕ຺ວາ ຠິກ຺ຂາຍ ຈຣິສ຺ສຕິ, ປຸຕ຺ໂຕ ປນສ຺ສ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ພ຺ຍາກຣິໍສຸ. ອປຣຠາເຄ ເຊຏ຺ຐປຸຕ຺ໂຕ ປິຕຸ ອຈ຺ຈເຍນ ຣາຊາ ອໂຫສິ, ກນິຏ຺ໂຐ ປນ ອຸປຣາຊາ. ໂສ ‘‘ປຸຕ຺ໂຕ ກິຣ ເມ ຈກ຺ກວຕ຺ຕີ ຠວິສ຺ສຕີ’’ຕິ ປຸຕ຺ຕໍ ນິສ຺ສາຍ ມານໍ ອກາສິ. ຣາຊາ ອສຫນ຺ໂຕ ‘‘ຈູຬກາລິງ຺ຄໍ ຄຓ຺ຫາ’’ຕິ ເອກໍ ອຕ຺ຖຈຣກໍ ອາຓາເປສິ. ໂສ ຄນ຺ຕ຺ວາ ‘‘ກຸມາຣ, ຣາຊາ ຕໍ ຄຓ຺ຫາເປຕຸກາໂມ, ຕວ ຊີວິຕໍ ຣກ຺ຂາຫີ’’ຕິ ອາຫ. ໂສ ອຕ຺ຕໂນ ລຎ຺ຊນມຸທ຺ທິກຎ຺ຈ ສຸຂຸມກມ຺ພລຎ຺ຈ ຂຄ຺ຄຎ຺ຈາຕິ ອິມານິ ຕີຓິ ອຕ຺ຖຈຣກາມຈ຺ຈສ຺ສ ທສ຺ເສຕ຺ວາ